Patrologiae cursus completus ; omnium SS patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum

Google

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

* Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

* Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

* Maintain attribution The Google watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
a[nttp: //books . google. com/]

nine, VACQqUEO τα,

PATROLOGI

CURSUS COMPLETUS,

SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

ΟΝΤΙΝ SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE. ECCLESIASTICORUM,

SIVE LATINORUM, 81YVE GR/ECORUM,

QUI AB .ESYO APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII TRIDENTINI (ANNO 515) PRO LATINIS,
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1339) PRO GRJECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA

OMNIUM QUA EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLICJE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
EKCCLESUE SAECULA ET AMPLIUS,

JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN-
TER CASTIGATA ; DISSERYATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; OXNIDUS
OFERIBUS PORT AMPLISSIMAS EDITIONES QU.£ TRIBUS NOVISSIMIS SKCULIS DEBENTUR ABSOLUTAN DETECTIS, AUCTA ;
INDICIBUS PARTICULARIBUR ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUDSEQUENTI-
BUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITUILIS SINGULARUM TAGINARUM
dAhGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIUUS, ADORNATA ; OPKRIBUS
CUM DUBIIS, TUM APOCRYPIHIS, ALIQUA YERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEA ECCLESIASTI-

CAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIDBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPIIABETICIS, CIIRONOLOGCICIS, STATI- .
$TICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DUGMATICUM, MORALE, LITUR-
QICUM, CaNONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTJONE ; SED PR.ESERTIM
DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET JAEIHRUM, Qvo coNsurTO, QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISOUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMIS&O,

IN QUODLIBET TUEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO. SCILIPTUILAE
SACIUE, £x QUO LECTOR! COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES £T IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIDRORUM 8. SCRIPTUR,E VERSUS, A lIIMO
GENESEOS USQUE κο NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT :
K£DITIO ACCURATISSUMA, CTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CIARACTERUM NITTIDITAS,
CHART.E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERPECTIO COIRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM. "TUM. VARIETAS,

TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIA DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PIUESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHIRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FAAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS 1116 ILLIC SPARSORUM,

PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBI.IOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES .KTATES,

LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PKRTIXENTIBUS, COADUNATORUM,

SERIES GR/ECA PRIOR,

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTOBESQUE ECCLESLAE GRAECA
4 S. BARNADBA AD PHOTIUM, -

AGCURANTE J.-P. MIGNE,
Bibilotbeese €leri universe,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SGIENTLE EGCLESIASTICAR BAMOS FDITORE.

PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESI, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRCO-LATINA,
LATINA, JAM PENITUS EXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM, VIGINTI-QUINQUE ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOLE SUA
STAT, MOXVE POST PERACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE- VIGINTI-CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. GRAECA
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GR/ECUM TEXTUM UNA CUX VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLE«
CTITUR , ET AD NOVEM ET CENTUM VOLUMINA PERVENIT, SED ΒΙΝΕ INDACIDUB ; POSTERIOR. AUTEM IIANC VERSIONEM
TANTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA VOLUMIXA RETINETUR ; UTRAQUE VIGESIMA QUARTA
DIE DECEMBRIS 1860 oMNINO APPARUERAT. UNUNQUODQUE VOLUMEN GRACO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE MERE
LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : t TROBIQUE VERO, UT PRETII I1UJUS BENEFICIO FRUATUR KM-
PTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM SIVE GRAECAM SIVE LATINAM, 026 VOLUMINIBUS PRO AMPI.IORI EDITIONE ET 279
PRO MANORI ABSQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECEBSE ERIT, SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLI-
TUDINKN NECNON £T DIFFICULTATES VARIA PRETIA /EQUABUNT. ATTAMEN, S1 QUIS EMAT INTEGRE ET ΘΕΟΝΑΒΙΗ
COLLECTIONEM GR.ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GRE.ECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL.
140 SEX FRANCIS OBTINEBIT. IST/E CONDITIONES SERIEDUS PATAOLOGLE NONDUM EXCUSIS APPLICANTUR.

PATROLOGIJE GRAECAE TOMUS LVI.
S. JOANNES CHRYSOSTOMUS.

— UE qma,

EXCUDERBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN ΙΑ DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETL£ PARISIORUM VULGO- D'ENFER .
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO ΙΝΤΙΙΑ MOENIA. PARISINA,

1862

Dngne, Jac que» οκ,

PATROLOGLI/E

CURSUS COMPLETUS,

SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

ΝΕ SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORDMQUE. ECCLESIASTICORUM,

SIVE LATINORUM, 81VE GR/ECORUM,

QU! AB ΕΥΟ APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII TRIDENTINI (ANNO 1515) PRO LATINIS,
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1339) PRO GRJECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA

OMNIUM ου) EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLIC/E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESLE S/ECULA ET AMPLIUS,

JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER 8E CUMQUE KONNULLIS CODICIRUS ΜΑΝΟΘΟΒΙΡΤΙΡ COLLATAS, PERQUAM DILIGEN-
TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; OMNIBUS
OVERIBUS PORT AMPLISSIMAS EDITIONES QU.£ TRIBUS NOVISSIAIIS SECULIS DEBENTUR ABISOLUTAN DETECTIS, AUCTA ;
INUICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENT! SULSEQUENTI-
BUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM NITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM
dAHGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; OPEIKIBUS
CUM DUBIIS, TUM APOCRYPIIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE ΙΧ ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTI-

CAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DUCENTIS KT. AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPIIABETICIS, CHRONOLOGICIS, STATI»
$TICIS, SYNTHETICI&, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DUGMATICUM, MORALE, LITUR-
GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRAESERTIM
DUOBUS INDICIBUS 1MMENSIS ET GENERALIBUS. ALTERO SCILICET ΠΕΙΟΜ, oco coxstrTO, QUIDQUID
MON SOLUM TALIS TALISYE PATER , VERUM ETIAM UNUSQUISOUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMIS&O,

IN QUODLIBET TUEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO. SCIUIPTUILE
SACIUE, £x QUO LECTOR! COMPERIRE SIT ODVIUM QUINAM PATRES £T IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTURA VERSUS, A lIUMO
GENESEOS USQUE AD NOVI&SIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT :

EDITIO ACCURATISSIMA, CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CIARACTERUM NI'TIDITAS,
CHANT.E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM "TUM VARIETAS,
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE iN TOTO PATKROLOGLE DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PIUESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CIInONOLCGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS 110 ILLIC SPARSORUM ,

PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBI.IOTIECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES .KTATES,

LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTIXENTIBUS, COADUNATORUM,

SERIES GR/ECA PRIOR,

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES D PHOTIUM, SUE ECCI.ESLAUL GRAECA
. DARNABA AD PHOTIUM ^

ACCURANTE J.-P. MIGNE,
Bibliotheco Cleri universe,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICAE RAMOS FDITORE.

PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESIE, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GR/CO-LATINA,
LATINA, JAM PENITUS EXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM, VIGINTI-QUINQUE ET DUCENTIS VOLUMINIBU* MOULE SUA
$TAT, MOXYVE POST PERACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE- VIGINTI-CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. GRAECA
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GRCUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLE«
CTITUR , £T AD NOYEM ET CENTUM VOLUMINA PERVENIT, SED ΒΙΝΕ INDICIBEUS ; POSTERIOR AUTEM IANC VERSIONEM
TANTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA VOLUMIXA RETINETUR ; UTRAQUE VIGESIMA QUARTA
DIE DECEMBRIS 1860 OMNINO APPARUERAT. UNUAQUODQUE VOLUMEN GRACO-LATINUM OCTO , UNUHQUODQUE MERE
LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : t THOBIQUE VERO, UT PRET!I I1UJUS BENEFICIO FRUATUR KM»
PTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM SIVE GRAECAM SIVE LATINAM, 530 VOLUMINIBUS PRO ΑΜΡΙ.ΙΟΒΙ EDITIONE ET 279
PRO MINORI ABSQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECESSE ERIT, SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLI«
TUDINEM NECNON E£T DIFFICULTATES VARIA PRETIA /EQUARUNT. ATTAMEN. Si QUIS EMAT INTEGRE ET SEORBII.
COLLECTIONEM GRJECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GR.ECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL
140 SEX FRANCIS OBTINEBIT. IST/E CONDITIONES SERIEBUS PATROLOGLE NOXDUM EXCUSIS APPLICANTUR.

PATROLOGIJE GRECE TOMUS LVI.
S. JOANNES CHRYSOSTOMUS.

— ERR ome
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN VIA DICTA D'AMDBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETL£ PARISIORUM VULGO. D'ENFER .
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO ΙΝΤΙΑ MOENIA PARISINA,

1862

)

31

"
A.
"d

AVIS IMPORTANT.

D'aprés cne deslois providentielles qui régisscnt ie monde, rarement les cuvres au-dessus de l'ordinaire sc ton,
s3n8 contradictions plus ou moins fortes εἰ nembreuses. Les Ateliers Catholiques ne pouvaient guére échapper à ce
cachet divin de leur utilité. Tantót on a nié leur existence ou leur importance; tantót on a dit qu'ils ctaient fermés
ou qu'ils allaient l'étre. Cependant ils poursuivent leur carriére depuis 21 ans, et les productions qui en sortent
deviennent de plus en plus graves et soignées : aussi parait. il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence
humaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand la Bibliotléque du Clergé sera
terminée en ses 2,000 volumes in-4*. Le passé parait un sür gar nt de l'avenir, Pour ce qu'il y a à espérerou à
craindre. Cependant, parmi les calomnpies auxquelles ils se sont. trouvés en butte, il en est deux qui ont éié conti-
nuellemeut répétées, parce qu'étant plus capitales, leur effet entrainait plus de conséquences. De petits eL ignares
eoncurreuts se sout doue acharnés, par leur correspoudance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos Editions
étaient mal corrigées et mal imprimées. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour ]a plupart, ne sont
que les chefs-d'eeuvre du Cathoiicisme reconnus pour tels dans tousles temps et daus tous les pays, il fallait hien
se rejeter snr la forme dans ce qu'elle a de plus sérieux, 4 correction et l'impression; en effet, les cliefs-d e uvre
m *me n'auraient qu'une demi-valeur, si le texte en était inexact ou illisibie.

I] est trés-vrai que, dans le principe, u» succés inoui. dans les fastes de la Typ^graphie ayant forcé l'Editeur. de
reco irir aux mécaniques, alin de marcher plus rapidement et de donner les ouvrages à uioindre prix, quatre volumes
du double Cours d'Ecriture sainte et de T héologie furent tirés avec la correction insuffisante donnée dans les impri-
me:ies à presque tout ce qui s'édile; il est vrai aussi qun certain nombre d'autres volumes , appartenant à diverses
l'ublications, furent imprimés ou trop noir ou trcp blanc. Mais, depuis ces temps cloignés, les mécaniques out
cédé lc travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du luxe, attendu que le luxe jurerait dans
des ouvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapports. Quant à la correction, il est
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et comment en serait-tl
autrement , aprés toutes les peines et toutes les dépenses que nous subissous pour arrive* à purger nos épreuves de
toutes fautes? L'habitude, en typographie, méme dans les meilleures maisons, est de ne corriger que deux épreuves
el J'en conférer une tro'siéme avec la seconde, sans avoir préparé en rien le manuscrit de l'auteur.

l'ans les Ateliers Calloliques la ditférence est presque incommensurable. Au moyen de correcteurs b'anchis sous
le harnais et dont le coup d'ail typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'vn
bout à l'autre sans en excepter un seul mot. On lit ensuite en premi?re épreuve avec la copie ainsi préparée. On lit
en seconde de la méme maniére, mais en coliationpant avec τα premiére. On fait la méme chose en tierce, en colfa-
lionnant avec la seconde. On agit de méme en quarte, en collationnaut avec la tierce. On renouvelle 14 méme opé-
ralion en quinte, en collationnant avec la quarte. Ces collationnements ont pour but de voir si aucune des fautes
s'gnalées au. bureau par MM. ies correcteurs, sur ]ᾳ marge des épreuves, n'a échappó à MM. les corrigeurs sur le
marbre et le métal. Ap-és ces cinq lectures entiéres contrülées l'une par l'autre, ei en dehors de la préparati n
ci-dessis mentionnée. vient une révision, et souvent il en vient deux ou trois; puis l'on cliche. I.e clichage opéré, par
consequent la pureté du texte se trouvant immobilisce, on fait, avec la copie. une nouvelle lecture d'un bout de l'c-
preuve à l'autre, on se livre à une nouvelle révision, et le tirage n'arrive qu'aprées ces innombrables précautions.

Aussi yat il à Montrouge des eorrecteurs de toutes les nations et en plus grand nomhre que dans vingi-cinq
imprimeries de Paris réunies ! Aussi encore, Ja correction y coüte-t-elle autan: que !a compositicn, tandis qu'ai.leuis
elle ne coüte que le dixiéme { Aus*i enfin, bien que l'assertion puisse paraitre téméraire, l'exactitude obtenue par
lan! de frais el de soins, fait-elle que la plupart des Editions des Ateliers Catholiques laissent bien loin derriere elles
celles méme des célebres Béntdictins Mabillon et Morntfaucon et des célébres Jésuites Petau et Sirmond. Que i'on
compare, en elfet, n'impcrie quelles feuilles de leurs éditions avec celles des nótrcs qui eur correspondent, en grcc
cornme en latin, on se convainera que l'inyraisemblable est une réalité.

D'ailleurs, ces savants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de la. partie typographique et n'étant
point correcteurs de profession, lisaient, non ce que portaient les épreuves, m:is ce qui devait s'v trouver, leur

iaute intelligence suppléant aux fautes de l'éditión. De plus les Bénédietins, comme les Jésnites, opéraient presque
toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la rnultiplicité des fautes, pendant que les Ateliers Catholiques,
dont le propre est surtout de ressusciter Ja Traditiom, n'opérent Je plus souvent que sur des imprimés.

Le R. P. De Buch, Jésuite Bollandiste de Bruxelles, nous ecrivait, il y a quelque temps, n'avoir pu trouver en
dix-huit mois d'étude, wne seule faute dans notre Patrologie [atine. M. Denzinger, professeur de Théologie à l'Unt-
versité de Wurzbourg, et M. Reissmann, Vicaire Général de la méme ville, nous mandaient, à la date du 19 juillet,
n'avoir pu également sarprendre une seule (aute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Enfin,
le savant P. Pitra, Bénédictin de Solesme, et M. Donetty, directeur des Annales de philosophie chrétienne, mis au
défi de nous convaincre d'une seule erreur ypographique, ont été forcés d'avouer que nous n'avions pas trop
présumé de notre parfaite correction. Dans le Clergé se trouvent de bons latinistes et de bons he:lénisles, et, ce qui
est plus rare, des hommes trés-positifs et trés-pratiques, eh bien ! nous leur promettons une prime de 25 centimes
pa^ chaque faute qu'ils découvriront dans n'importe lequel de : os volumes, surtout dans les grecs. . .

M algré ce qui précéde, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus l'importance et méme la nécessité
d'une correction parfaite pour qu'un ouvrage soit véritablement utile et estimable, se livre depuis plas aun an, et
est resolu de se livrer jusqu'à ia fin à une opération longue, pénible et coüteuse, savoir, la révision entiére et
universelle de ses innombrables clichés. Ainsi cliacun de ses volumes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presso,
est corrigé mot pour mot d'un bout à l'autre. Quarante bommes y sont ou y seront occupés pendant 10 ans, et une
somme qui ne saurait étre moindre d'un demi. million de francs est consacrée à cet important contróle. De cette
maniére, les Publications des Ateliers Catholiques, qui déjà se distingusient entre toutes par la supériorité de leur
correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni dans aucun pays; car quel est l'éditeur qui
pourrait et voudrait se livrer APRES COUP à des travaux si gigantesques et d'un prix si exorbitant ? ]] faut
certes étre bien pénétré d'une vocation divine à cet effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devant la dépense,
surtout lorsque l'Europe savapte proclame que jamais volumes n'ont été édités avec tant d'exactilude que ceux de
la Bibliothéque universelle du 4e15€. e présent volume est du nombre de ceux révísés, et tous ceux qui le seront
à l'avenir porteront cette note. En conséquence, pour juger les productions des Ateliers Catholiques sous le rapport
de 13 correction, il ne faudra | rendre que ceux qui porteropt en téte l'avis ici tracé. Nous ne reconnaissons que cette
édition et celles qui suivront sur nos planches de mé!al ainsi corrigées. On croyait autrefois que la stéréotvpie
immobilisait les fautes, attendu qu'un cliché de métal n'est point élastique; pasdu tout, il introduit la perfection,
car on a trouvé le moyen de lo corriger jusqu'à extiuclion de fautes. L'Hébreu a été revu par M. Drech, le Grec
par des Grecs, le Latin et le Francais par les premiers correcteurs de la capitale en ces langues. .

Nous avons ls consolation de pouvoir finir cet arís par les réflexions suivantes : Enfin, notre exempie a fini par
ébranler les grandes publications en Italie, en Allemagne, en Belgique et en France, par les Canons grecs de Rome,
le Gerdil de Kor les, le Saint Thomas de Parme , l'Encyclopédie religieuse de Munich, le recueil! des «éclarations des
rites de Bruxelles, les Bollandistes, le Suarez et le Spici:ége de Paris. Jusqu'ici, on n'avait su réimprimer que ces
ouvrages de courte haleine. Les in-4*, οὐ s'engloutissent les in-folio, faisaient peur, et on n'osait y toucher, par
crainte de se noyer dans ces abimes sans fond et sans rives; mais on à fini par se risquer à nous imiter. Bien plus,
sous notre impulsiop, d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel, aux Décisions de toutes les Congrégations,
à une Biographie οἱ à une Histoire générale, etc., ete. Malheureusement, la plupart des éditions déjà failes ou qui se
font, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exactitude; la correction semble en avoir été faite par des avcugles,
soit qu'on n'en ait pas senti la gravité, soit qu'on ait reculé devant les fraís; mais patience! une reproduction
.Orfecte surgira bientót, ne füt-ce qu'à la lumiére des écoles qui se sont faites ou qui se feront. encore,

" ..

) | | AVIS IMPORTANT.

D'aprés cne deslois providentielles qui régissent ie monde, rarement les euvres au-dessus de l'ordinaire sc ftn,

33 s3ng coniradictions plus ou moins fortes et nembreuses. Les Ateliers Catholiques ne pouratent guére échapper à ce

cachet divin de leur utilité. Tantót on a nié leur existence ou leur importance ; tantót on a dit qu'ils ctaient fermés

ou qu'is allaient l'étre.. Cepen'lant ils poursuivent leur carriére depuis 2i ans, et les productions qui en sortent

D deviennent de plus en plus graves et soignées : aussi parait il ceriain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence

humaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand la Bibliotliéque du Clergé sera

terminée en ses 2,000 volumes in-i*. Le passó parait un sür gar nt de l'avenir, Pour ce qu'il y a à espérerou à

craindre. Cependant, parmi les calomnies auxquelles ils se sont trouvés en butte, il en est deux qui ont éié conti-

nuellement répétées, parce qu'étant plus capitales, leur effet entralnait plus de conséquences. De petits et ignares

,. "oncurrents se sout donc acharpés, par leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos Editions

élaient mal corrigées et mal imprimées. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour ]a plupart, ne sont

que les chefs-d'eeuvre du Cathoiicisme reconnus pour tels dans tous les temps et daus tous les pays, il fallait hien

se rejeter sur la forme dans ce qu'elle a de plus sérieux, 4 correction et l'impression; en effet, les cliefs-d euvre
m^me n'auraient qu'une demi-valeur, si le texte en était inexact ou illisibie.

I] est trés-vrai que, dans le prin ipe, u» succés inoui dans les fastes de la Typ^ographie ayant forcé l'Editeur de
reco irir aux mécaniques, aíin de marcher plus rapidement et de donner les ouvrages à woindre prix, quatre volumes
du. double Cours d'Ecriture sainte et de T héologie furent tirés avec la. correction insuffisante donnée dans les impri-
me:ies à presque tout ce qui s'édile; il est vrai aussi Tran ceriain nombre d'autres volumes, appartenant à diverses
l'ublications, furent imprimés ou trop noir ou trcp blanc. Mais, depuis ces temps Cloic:nés, les mécaniques ont
cédé lc travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du luxe, attendu que le luxe jurerait dans
des ouvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapports. Quant à la correction, il est
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et comment en serait-tl
autrement , aprés toutes les peines et toutes les dépenses que nous subissous pour arrive7 à purger nos épreuves de
toutes fautes? L'habitude, en typographie, méme dans les meilleures maisons, est de ne corriger que deux épreuves
et d'en conf'rer une tro'sfóme avec la seconde, sans avoir préparé en rien le manuscrit de l'auteur.

l'ans les Ateliers Catholiques la différence est presque incommensurable. Au moyen de correcteurs b'ancbis sous
le harnais et dont le coup d'ail typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'un
bout à l'autre sans en excepter un seul mot. On lit ensuite en premiére épreuve avec ]a copie aiusi préparée. On lit
en seconde de la inéme maniére, mais en col;iationnant avec τα premiére. On fait la méme chose en tierce, en colfa-
lionnant avec la seconde. Ou agit de méme en quarte, en collationnaut avec la tierce. On renouvelle là méme opé-
ration en quinte, en collationnant avec la quarte. Ces collationBements ont pour but de voir si aucune des fautes
s'gnalées au. bureau par. MM. les correcteurs, sur la marge des épreuves, n'a échappé à MM. les corrigeurs sur le
marbre et le métal. ΑΡ:ὸ5 ces cinq lectures entiéres contrülées l'une par l'autre, ei en dehors de la préparati n
ci-dessis mentionnée. vient une révision, et souvent il en vient deux ou trois; puis l'on cliche. 1.6 clichage opéré, par
conséquent la pureté du texte se trouvant immobilisce, on fait, avec 1a copie, une nouvelle lecture d'un bout de l'c-
preuve à l'autre, 0n se livre à une nouvelle révision, et le tirage n'arrive qu'aprés ces innombrables précautions.

Aussi ya t il à Montrouge des correcteurs de toutes les nations et en plus grand nomhre que dans vingt-cinq
imprimeries de Paris réunies ! Aussi encore, Ja correction y coüte-t-elle autan: que la compositicn. tandis qu'ai.leuis
elle ne coüte que le dixióme { Aus*i enfin, bien que l'assertion puisse paraitre témeéraire, l'exaetitude obtenue par
lant de frais et de soins, fait-elle que la plupart des Editions des Ateliers Catlioliques laissent bien loin derriére elles
celles méme des célébres Dén(dictins Mabillon et Mortfaucon et des célébres Jésuiles Petau et Sirmond. Que i'on
compare, en elfet, n'impcrte quelles feuilles de leurs éditions avec celles des nótres qui ieur correspondent, en grec
comme en latin, on se convaincra que l'invraisemblabte est απο réalité.

D'ailleurs, ces sa«ants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de la. partie typographique el n'étant
point correcteurs de profession, lisalent, non ce que portaient les épreuves, mais ce (i devait s'y trovver, leur
aute intelligence suppléant aux fautes de l'éditión. De plus les Bénédictins, comme les Jésnites, opéraient presque
toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de ]a rultiplicité des fautes, pendant que les Ateliers. Cathioliques,
dont le propre est surtout de ressusciter ]a Traditiom, n'opérent le plus souvent que sur des imprimés.

Le R. P. De Duch, Jésuite Bollandiste de Bruxelles, nous écrivait, il y a quelque. temps, n'avoir pu trouver en
dix-huit mois d'étude, ste seule faute dans notre Putrologie latine. M. Denzinger, professeur de Théologie à l'Unt-
versité de Wurzbourg, et M. Reissmann, Vicaire Général de la méme ville, nous nrandaient, à la date du 19 juillet,
n'avoir pu également! sarprendre tne seule (aute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Enfin,
le savant P. Pitra, Bénédictin de Solesme, et M. Bonetty, directeur des Annales de philosophie chrétienne, mis au
défi de nous convaincre d'une seule erreur ypegraphique, ont été forcés d'avouer que nous n'avions pas trop
présumé de notre parfaite correction. Dans le Clergé se trouvent de bons latinistes et de bons he:lénistes, el, ce qui
est plus rare, des hommes trés-positifs et trés-pratiques, eh bien ! nous leur promettons une prime de 25 centimes
p3^ chaque faute qu'ils découvriront dans n'importe lequel de ι os volumes, surtout dans les grecs. . .

M algré ce qui précéde, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus l'importance et méme la. nécessité
d'une correction parfaite pour qu'un ouvrage soit véritablement utile et estimable, se livre depuis plas aun an, οἱ
est re«olu de se livrer jusqu'à |a fin à une opération longue, pénible et coüteuse, savoir, la révision entiére et
universelle de ses innombrables clichés. Ainsi chacun de ses volumes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presse,
est corrigé mot pour mot d'un bout à l'autre. Quarante hommes y sont ou y seront occupés pendant 10 ans, et une
somme qui ne saurait étre moindre d'un demi. million de francs est consacrée à cet important contróle. De cette
maniére, les Publications des Ateliers Catholiques, qui déjà se distinguaient entre toutes par la supériorité de leur
correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni daus aucun pays; car quel est l'éditeur qui
pourrait et voudrait 5ο livrer APRES COUP à des travaux si gigantesques et d'un prix si exorbitant ? I]. faut
vertes étre bien pénétré d'une vocation divine à cet effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devant la dépense,
surtout lorsque l'Europe savapte proclame que jamais volumes n'ont été édités avec tant d'exactitude que ceux de
la Bibliothéque universelle du i./e156. Le présent volume est du nombre de ceux révisés, et tous ceux qui le seront
3 l'avenir porteront cette note En conséquence, pour juger les productions des Ateliers Catholiques sous le rapport

. de la correction, i] ne faudra | rendre que ceux quí porteront en i&te l'avis ici tracé. Nous ne reconnaissons que cette
édition et celles qui suivront sur nos planches de métal ainsi corrigées. On croyait autrefois que la stéréotypie
immobilisait les fautes, attendu qu'un cliché de métal n'est point élastique; pasdu tout, il introduit la perfection,
car on a trouvé le moyen de lo corriger jusqu'à extinction de fautes. L'Hébreu a été revu par M. Drach,
par des Grecs, le Latin et le Francais par les premiers correcteurs de la capitale en ces langues.

Nous avons la consolation de pouvoir finir cet atis par les réflexious suivantes : Enfin, notre exempie à fini par
ébranler les grandes publications en Italie, eu Allemsgne, en Belgique et en France, par les Canons grecs de Romo,
le Gerdil de Kar les, le Saint Thomas de Parme, l'Encyclopédie religieuse de Munich, le recueil des «téclarations des

, rites de Bruxelles, les Bollandistes, le Suarez et le Spicitége de Paris. Jusqu'ici, on n'avait su réimprimer que ces

j O'ivrages de courte haleine. Les in- 4*, οὗ s'engloulissent les in-folio, faisaient peur, et on n'osait y toucher, par

! crainte de se noyer dans ces abimes sans fond et sans rives; mais on a fini par se risquer à nous imiter. Bien plus,
sous notre impulsion, d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel, aux Décisions de toutes les Congrégations,
à une Biographie et à une Histoire générale, etc., ete. Malheureusement, la plupart des éditions déjà faites ou qui se
font, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exactitude; la correctiou semble en avoir été faite par des aveugles,
soit qu'on n'en ait pas senti la gravité, soit qu'on ait reculé devant les frais; mais patience! une reproduction
.Orfecte surgira bientót, ne füt-ce qu'à la lumiére des écoles qui se sont faites ou qui se feront. encore,

le Grec

SAECULUM V. ANNUS Mt.

TOY EN ΑΠΙΟΙΣ HATPOX ΗΜΩΝ

[IOGANNOY,

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ KONZTANTINOYIIOAEOZ,

TOY ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ,

TÀ EYPIZKOMENA IIANTA.

S.P.N.JOANNIS CHRYSOSTOMI,

ARCHIEPISCOP? CONSTANTINOPOLITANI,

OPERA OMNIA QU/E EXSTANT

VEL QUAE EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUR ,

AD MSS. CODICES GALLICOS, VATICANOS, AXGLICOS GERMANICOSQUE ; NECNON AÀD SAVIL'ANAM ET FRONTONXIANAM
EDITIONES CASTIGATA, INNUMERIS AUCTA ; NOVA INTERPRETATIONE UBI OPUS ERAT, PR/EFATIONIBUS, MONITIS,
NOTIS, VARIIS LECTIONIBUS ILLUSTRATA , NOVA SANCTI DOCTORIS VITA, APPEND:CIBUS, ONOMASTICO ET COPIO-
$1881MIS INDICIBUS LOCUPLETATA ,

OPERA ET STUDIO D. BERN. DE MONTFAUCON, MONXACHI BENEDICTINI E CONGR. 8. MAURT.

EDITIO NOVISSIMA, IIS OMNTBUS ILLUSTRATA QU.E RECENTIUS TUM RON E, TUM OXONIT,
TUM ALIBI, A DIVERSIS IN LUCEH PRIMUM EDITA SUNT,
VEL JAM EDITA, AD MÁNUSCBIPTOREM DILIGENTIOREM CRISIM REVOCATA SUNT,

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOTHECAE CLEBI UNIVERSE,
SIVE

CURSUUM COMPLÉTORUM IN SINGULOS SCIENTIA E

*

VENEUNT 18 vorUMINA 160 FRANCIS CALLICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFER
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE. 62 NC VERO ENTIA. MOENIA. PARISINA,
1862

ς

j

”

. AVIS IMPORTANT.

D'aprés cne deslois providentielles qui régisscnt ie monde, rarement les euvres au-dessus de l'ordimaire sc ton,
s3n8 contradictions plus ou moins fortes et umbreuses. Les Ateliers Catholiques ne pouvalent guére échapper à ce
cachet divin de leur utilité. Tantót on a nié leur existence ou leur importance; tautót on a dit qu'ils ctaient fermés
ou qu'ils allaient l'étre.. Cependant ils poursuivent leur carriére depuis 21 ans, et les productions qui en sorteut
deviennent de plus en plus graves et soignées : aussi parait il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence
humaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand la Bibliothéque du Clergé sera
terminée en ses 2,000 volumes in-4*. Le passé parait un sür gar nt de l'avenir, pour ce qu'il y a à espérerou à
craindre. Cependant, pormi les calomnies suxquelles ils se sont. trouvés en butte, il en est deux qui ont éié conti-
nuellement répétées, parce qu'étant plus capitales, leur effet entrainait plus de conséquences. De petits et ignares
concurrents se sogt douc acharnés, par leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos Editions
étaient mal corrigées et mal imprimées. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour ]a plupart, ne sont
que les chefs-d'eeuvre du Cathoiicisme reconnus pour tels dans tous les temps et daus tous les pays, il fallait hien
se rejeter sur la forme dans ce qu'elle s de plus sérieux, 14 correction et l'impression; en effet, les cliefs-d oeuvre
m^me n'auraient qu'une demi-valeur, si le texte en était inexact ou illisibie.

I1 est trés-vrai que, dans le principe, un succes ἱπουῖ dans les fastes de la ''ypographie ayant forcé l'Editeur de
reco irir aux mécaniques, alin de marcher plus rapidement et de donner les ouvrages à moindre prix, quatre volumes
du. double Cours d'Ecriture sainte et de T héologie furent tirés avec la. correction insuffisante donnée dans les impri-
me:ies à presque tout ce qui s'édite; il est vrai aussi dran certain nombre d'autres volumes, appartenant à diverses
l'ublications, furent imprimés ou trop noir ou trcp blanc. Mais, depuis ces temps Cloignés, les mécaniques out
cédé Ic travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du luxe, attendu que le luxe jurerait dans
des ouvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapports. Quant à la correction, il est
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et comment cn serait-tl
autrement , aprés toutes les peines et toutes les dépenses que nous subissous pour arrive7 à purger nos épreuves de
toutes fautes? L'habitude, en typographie, méme dans les meilleures maisons, est de ne corriger que deux épreuves
οἱ d'en confirer uue tro'sióme avec Ia seconde, sans avoir préparé en rien le manuscrit de l'auteur.

l'ans les Ateliers Catholiques Is différence est presque incommensurable. Au moyen de correcteurs b'anchis sous
le harnais et dont 19 coup d'ail typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la cople ἀπ
bout à l'autre sans en excepter un seul mot. On lit ensuite en premiére épreuve avec la copie ainsi préparée. On lit
ein secoude de la méme maniére, mais en col;iationnant avec 14 premiére. On fait la méme chose en tierce, en colfa-
l'ionnant avec la seconde. Ou agit de méme en quarte, en collationnaut avec la tierce. On renouvelle la méme ορέ-
ralion en quinte, en collationnant avec la quarte. Ces collationBemenis ont pour but de voir si aucuue des fautes
s'gnalées au. bureau par MM. les correcteurs, sura marge des épreuves, n'a échappóé à MM. les corrigeurs sur le
marbre et le métal. ΑΡ:ὸ5 ces cinq lectures entiéres coptrülées l'une par l'autre, e: en dehors de la préparati n
ci-dessis mentionnée. vient une révision, et souvent il en vient deux ou trois; puis l'on cliche. I.e clichage opéré, jar
conséquent la pureté du texte se trouvant immobilisce, on fait, avec la copie. une nouvelle lecture d'un bout de l'c-
preuve à l'autre, 0n se livre à une nouvelle révision, et le tirage n'arrive qu'aprés ces innombrables précautions.

Aussi y a t il à Montrouge des correcteurs de toutes les nations et en plus grand nomhre que dans vingi-cinq
imprimeries de Paris réunies ! Aussi encore, Ja correction y coüte-L-elle autan: que la compositicn. tandis qu'ai.leuis
elle ne coüte que le dixiéóme 1 Aus:i enfin, bien que l'asserlion puisse paraitre téméraire, l'exactitude obtenue par
tan! de frais et de soins, fait-elle que la plupart des Editions des Ateliers Catholiques laissent bien loin derriére elles
celles méme des célébres Dén(dictins Mabillon et Montfaucon et des célébres Jésuites Petau et Sirmond. Que i'on
compare, en effet, n'impcrte quelles feuilles de leurs éditions avec celles des nótres qui leur correspondent, en grcc
comme en latin, on se convainera que l'invraisemblabfte est une réalité.

D'ailleurs, ces sa«ants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de la. partie typographique et n'étant
point correcteurs de profession, lisaient, non ce que portaient les épreuves, mis ce qi devait s'y trouver, leur

iaute intelligence suppléant aux fautes de l'éditión. De plus les Bénédictins, comme les Jésnites, opéraient presque
toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la multiplicité des fautes, pendant que les Ateliers. Cathioliques,
dont le propre est surtout de ressusciter 13 Tradition, n'opérent le plus souvent que sur des imprimés.

Le R. P. De Buch, Jésuite Bollapdiste de Bruxelles, nous ecrivait. il y a quelque. temps, n'avoir pu trouver en
dix-huit mois d'étude, une seule faute dans notre Patrologie latine. M. Denzinger, professeur de Théologie à l'Unt-
versité de Wurzbourg, et M. Reissmann, Vicaire Général de la méme ville, nous mandaient, à la date du 19 juillet,
n'avoir pu également! sarprendre une seule (aute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Enfin,
le savant. P. Pitra, Bénédictin de Solesme, et b. Donetty, directeur des Annales de philosophie chrétienne, mis au
déll de nous convaincre d'une seule erreur ypographique, ont été forcés d'avouer que nous n'avions pas trop
présumé de notre parfaite correction. Dans le Clergé se trouvent de bons latínistes et de bons he'lénistes. et, ce qui
est plus rare, des hommes trés-positifs et trés-pratiques, eh bien ! nous leur promettons une prime de 25 centines
pa^ chaque faute qu'ils découvriront dans n'importe lequel de : 0s volumes, surtout dans les grecs. . .

M algré ce qui précéde, l'Editeur des Cours lets, sentant de plus en plus l'importance et méme la nécessité
d'nne correction parfaite pour qu'un ouvrage soit véritablement utile et estimable, se livre depuis plas aun an, οἱ
est resolu de se livrer jusqu'à !a fin à une opération longue, pénible et coüteuse, savoir, la révision οπιἱόγο et
universelle de ses innombrables clichés. Ainsi chacun de ses volumes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presse,
est corrigó mot pour mot d'un bout à l'autre. Quarante hommes y sont ou y seront occupés pendant 10 ans, et une
somme qui ne saurait étre moindre d'un demi. million de frsncs est consacrée à cet important coniróle. De cette
maniére, les Publications des Ateliers Catholiques, qui déjà se distingusient enire toutes par la supériorité de leur
correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni dans aucun pays; car quel est l'éditeur qui
pourrait et voudrait se livrer APRES COUP ἃ des travaux si gigantesques et d'un prix si exorbitant ? I1. faut
certes étre bien pénétre d'une vocation divine à cet effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devant la dépense,
surtout lorsque l'Europe savapte proclame que jamois volumes n'ont été édités avec tant d'exactitode que ceux de
la Bibliothéque universelle du «le156. Le présent volume est du nombre de ceux révísés, et tous ceux qui le seront
3 l'avenir porteront cette note. En conséquence, pour juger les productions des Ateliers Catholiques sous le rapport

. de 13 correction, il ne faudra | rendre que ceux qui porteropt en i&te l'asis icl tracé. Nous ne reconnaissons que cette

-

édition et celles qui suivront sur nos planches de mélal ainsi corrigées. On croyait autrefois que la stéréotvpie
immobilisait les fautes, attendu qu'un cliché de métal n'est point élastique; pasdu tout, il introduit la perfection,
car on a trouvé le moyen de le corriger jusqu'à extinction de faules. L'Hébreu a été revu par M. Dr»ch, le Grec
par des Grecs, le Latin et le Francais par les premiers correcteurs de ]a capitale en ces langues. ]
Nous avons la consolation de pouvoir finir cet avis par les réflexions suivantes : Enfin, notre exempie o flni par
ébranler les grandes publications en Italie, eu Allemagne, en Belgique et en F'rance, par les Canons grecs de Romc,
le Gerdil de Kar les, le Saint Thomas de Parme , l'Encyclopédie religicuse de Munich, le recueil des «éclarations des
riles de Bruxelles, les Bollandistes, le Suarez et le Spiciége de Paris. Jusqu'ici, on n'avait su réimprimer que ces
ouvrages de courte haleine. Les in-4*, οὗ s'engloutissent les in- folio, faisaient peur, et on n'osait y toucher, par
crainte de se noyer dans ces abtmes sans fond et sans rives; mais on a fini par se risquer à nous imiter. Bien plus,
sous notre impulsion, d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel, aux Décisions de toutes les Congrégations,
à une Biographie et à une Histoire générale, etc., ete. Malheureusement, la plupart des éditions déjà faites ou qui se
font, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exactitude; la correction semble en avoir été faile par des avcugles,
&oit qu'on n'en ait pas senti l» gravité, soit qu'on ait reculé devant les frais; mais patience! une reproduction
.Orfecte surgira bientót, ne füt-ce qu'à la lumiére des écoles qui se sont faites ou qui se feront. encore,

—— — -

πα — - σσ «πο

SAECULUM V. ANNUS MT.

TOY EN ΑΓΙΟΙΣ HATPOX ΗΜΩΝ

IQANNOY,

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ KONZTANTINOYIIOAEOZ,

TOY XPYZOXTOMOY,

ΤΑ EYPIZKOMENA ΠΑΝΤΑ.

S.P.N. JOANNIS CHRYSOSTOMI,

ARCHIEPISCOP? CONSTANTINOPOLITANI,

OPERA OMNIA QUJ/E EXSTANT

VEL QUA EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUR ,

AD MSS. CODICES GALLICOS, VATICANOS, ANGLICOS GERMANICOSQUE ; NECNON AD SAVIL'ANAM. ET FRONTONIANAM
EDITIONEs CASTIGATA, INNUMERIS AUCTA ; NOVA INTERPRETATIONXE UBI OPUS ERAT, PR/EFATIONIBUS, MONITIS,
NOTIS, VARIIS LECTIONIBUS ILLUSTRATA, NOVA SANCTI DOCTORIS VITA, APPEND:CIBUS, ONOMASTICO ET COPIO-

81881MIS INDICIBUS LOCUPLETATA ;

OPERA ET STUDIO D. BERN. DE MONTFAUCON, MONACHI BENEDICTINI E CONGR. 8. MAURT.

EDITIO NOVISSIMA, M OMNIBUS ILLUSTRATA QU.E RECENTIUS TUM RON X, TUM OXONIT,

M ALIBI, A DIVERSIS IN LUCKM PRIMUM EDITA SUNT,
VEL JAM EDITA, AD MAÁNUSCRIPTOREM DILIGENTIOREM CRISIM REVOCATA SUNT,

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOTHECAE CLERI UNIVERSE,
SIVE

CURSUUM COMPLÉTORUM IN SINGULOS SCIENTIA ECCLESIASTICA RAMOS EDITORE.

YENEUNT 18 votUMINA 160 FRANCIS CALLICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN VIA DICTA D'AHBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFER
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE. 62 VERO INTRA. MOENIA PARISINA,
1862

SAECULUM V. ANNUS 07.
ELENCHUS

OPHBUM QUAS IN HOO TONO LVI CONTIKENTUR,

Interpretatio ig Isaíam prophetom, capita VIIL eol. qM
Homitie 'VI $n Ozigm seu de Seraphinis. 93
Homilia in locum illum Isa ῷ : Ego Dominus Deus feci lumen, etc. 141
Homilia in locum illum Jeremie : Dosntne, non ἐδί in homine via ejus, elc. 153
Homilie JI de prophetiarum obscuritate. 163
Interpretatio in Danielem, capita XIII. 193
Homilia in illud Joannis : Filius ex se nihil facit, etc, 241
Homilia de Melchisedeco. 357
Momilia contra Judos et theatra | - 263
Homilia in illud : Hoc autem scitote, elc. 211
Homilia de perfecta caritate. 219
Homilia de continentia. 291
Sermones II de consolatione morus. . | | 993
Synopsis Scriptures sacre. | | 313
Homilia in natalem Christi diem. 385
Homilia de Legislatore. 397
Homilia in illud Mattliei, In qua potestate hec facis, etc. 411
Homilie V1 in mundi creationem. 429
Homilia de serpente. 499
Epistola ad Theodorum Mopsuesteuum. 517
Spuria. 911
MONITUM,

Forsitan miraberis, Lector benevole, quod, duro in emnibus tam precedentibus tum subsecuturis S. Joan-
nem Chrysostomum SS. Patribus versio Latina ad textum Grzcum columna ad columnam accedit, in hacce
nostra ejusdein S. Doctoris editiene, Pagina Latina jexta Grecam paginam tantum ponatur. Hxc causa fuit
et quidem unica, quod priusquam nobis in animo fuisset integram SS. Patrum Ecclesie. Gracie. tradi-
tonem contexere, jam quindecim abhinc aunis seorsim edideramus Laline tantum S, J. Chrysostomi opera,
litterisque mandaverauus iniobüibus, Res eum,ita $c baberent, et pec iu manu esset litteras immobiles
movere, neque in animo lujusce editiggis $tere Latinz novem delere volumina qus jam integre typis

[αι εἰς. — Es Typis J.-P. MIGNE.

n a D

IN TOMUM SEX TUM.

————— $859 ——————

Ad sextum jam Tomum pervenimus , ubi multa nova et insignia comparent, de quibus
omnibus jam abunde prefati sumus in Monitis ante initium singulorum de more praemissis.
]bi vero omnia qua in disceptationem quzstionemque vocari poterant expendimus. Etsi au-
tem universa , qua menti succurrebant, quaque lectori facem prefferre posse videbantur,
protulerimus , secundis tamen curis, uti solet, quzedam accessere notitiz, quas hic efferre
- non gravabimur, postquam de imperfecto in Isaiam Commentario, qui primus occurrit, nec
previo Monito gaudet, quedam et quidem necessaria premiscrimus.

$ I. De Commentario imperfecto in. Isaiam prophetam.

Hic Commentarius non modo inter authentica, sed etiam inter priestantissima computandus,
si stylum spectes, si orandi genus, si ethica precepta et morum institutionem. Queritur
primo num haec umquam concionando dixerit Chrysostomus, an vero sibi tantum scripserit
atque in scriniis servarit. Hinc Antiochizne an Constantinopoli hanc interpretatiopem con-
cinnaverit : demum an hunc Commentarium imperfectum, qui usque ad medium tantum
capitis octavi producitur, vel perfecerit Chrysostomus, vel perficere in animo habuerit.

Primam questionem, num videlicet hec presente populo concionando protulerit, solvere
non ita facile est. Certe non paucis in locis populum alloqui videtur, id quod animadvertere
est per totum secundum caput, et in terlio quoque capite, ubi illa explanans Chrysostomus
qui Isaias contra mulierum sui temporis luxum et ornatus varios protulerat, ea ipsa in sui
tvi Christianas mulieres, pari morbo laborantes , transfert S. antistes. In his porro, inquit
cap. 3, n. 10, col. 53, non sine causa sum uimmoratus; sed quia noxius ille morbus in hominum
edes ingressus est ob mulierum mollitiem, amor videlicet ornamentorum, qui pecuniarum im-
pensas auxit, in sumptus tntempestivos homines conjiciens, ac belli, dissensionis et quotidia-
se litis causa est, pauperumque ventres atterit. Cum enim totas facultates, aut sepe ultra fa.
€ultates, mulier in. contumeliam corporis sui virum cogat impendere ; nam certe contumelia
corporis est aurum circumpositum : necesse prorsus est manum retrahere ab eleemosyna ero-
ganda : multaque alia hinc orta peccata videre est. Ante hiec etiam cap. 2, n.6, col. 35, de illis
agens qui auguria auspiciaque captabant, hac ad populum proferre videtur : Multi n
jam sunt qui hoc morbo laborant, qui vitam suam labefactant , qui augurum insania se de-
dunt, Deumque o[fendunl , et superftuos dolores sibi lucrantur, atque in. laboribus pro virtute
suscipiendis dissolvuntur, etc. Alia bene multa occurrunt in hoc Commentario, que concio-
nantem Chrysostomum exhibere videntur. Vix tamen putaverim hiec, ut hodie jacent, in
cetu populi dicta umquam fuisse ; nullum enim in toto Commentario procmium comparet,
qualia solet adhibere Chrysostomus, orationis faciend:e et ornande auctor locupletissimus ;
nullus cpilogus, nulla in fine moralis exhortatio, Christi vel Trinitatis laude terminata : qui.
mos tamen perpetuus est Chrysostomi in concionibus. Imo vero etsi multa sint qus concio-
nanti el ctum alloquenti competere videantur, etsi multa afferantur ex Scriptura, qute ad
persuadendum maxime valeant, hic tamen non habentur tales apostrophse, quales conspici—
mus in Expositionibus in Psalmos. Quamobrem difficile crediderim hic in οσία populi vel
dicta vel lecta fuisse.

Aliud item quzrendum incumbit, nempe Antiochiene an Constantinopoli hunc Commen-
tarium Chrysostomus ediderit, qua de re audiendus Tillemontius, p. 90. « Hoc opus, » inquit
ille, « Chrysostomi esse nemo non eiistimat, atque elegantie specimina prw se fert non
vulgaria. De imperio autem Romano quidam hic habentur, col. 33et 35, ejus statui tempore
Chrysostomi congruentia ; maxime vero si spectes ea que annum 377 precesscrunt. Íllud
vero operis vel in solitudine, vel cum diaconus esset, fortasse emiserit. Nam ex qup tempore
presbyter fuit, non videtur sat otii et spatii habuisse; ut tanto edendo operi manum admo-
veret. » Hanc Tillemontii conjecturam libenter admiserim : certe commode potest susceptum
hujusce Commentarii opus in illa tempora rejici, cum nondum coepto concionandi officio ,
operam poneret in exercitatione dicendi. Hic frequentia contra Judios argumenta , unde
Christianis contra Judeos tum frequentes fuisse velitationes arguitur : ex iis precipue, qua
dicuntur cap. 1, col. 23, et per totum caput secundum. Hee porro contra Judi&os pugn:e An-
tiochie frequentes erant, ut videas non modo in Homiliis octo contra Judeos T. 1, sed etiam

assim in aliis Antiochis habitis ; id quod nou perinde advertitur in Constantinopolitanis
omiliis. Alioquin autem tot implicatus negotiis Chrysostomus, cum episcopus Constanti-
nopolitanus esset, tanta inceumbente rerum prsecipuarum sollicitudine, non sat otii habuisso
videtur, ut tantum Commentarium aggrederetur. Non deerunt fortasse qui dicant ipsum cum
.ParROoL Gn. LVI.
Ἀ

y

α M

" PILEFATIO. R

exsilii otio frucretur hanc suscepisse operam : sed hec omnia incerta sunt, nec nísi augu-
rando proferri possunt.

Cur autem imperfectum opus remanserit, quis vel conjectura assequi possit ? Qu: super-
suntautem ad medium tantum capitis octavi pertingunt. Ubi animadvertas velim, illam in capita
divisionem,qua in hisce Commentariis observatur, a quodam nupero , secundum divisionem
hodiernae Vulgata nostrae invectam fuisse. Priscis enim temporibus , apud Grecos maxime,
alie diversseque obtinebant in capita divisiones. Commentarium vero numquam a Chryso-
βίοπιο perfectum absolutumque fuisse arbitror : sed cum animo perficiendi cepisset , in-
gruentibus negotiis alio fortasse abductus fuerit.

Interpretationem porro Latinam Godefridi Tilmanni , utpote paraphrastice adornatam ,
ac verbis inutilibus redundantem, rejecimus, novamque paravimus. Certe is cum ratione
pugnare videtur, qui Chrysostomum, quo nullus in dicendo locupletior, ita de Grecis in La-
tinum convertit, ut nova adhuc in interpretatione verborum redundantia compareat.

Ad Hoinilias in Oziam et de Seraphinis nihil novi proferendum habemus, sed satis sunt ea
qui& diximus in Monito, col. 93-98. Nec quidpiam suppetit circa duas sequentes homilias ad-
dendum iis, qu: in Monitis singularum ibidem narravimus : idipsumque dicimus de duabus
Homiliis de Prophetiarum obscuritate.

Commentarium in Daniclem non sine aliquo scrupulo inter germana Joannis nostri opera
locavimus. Dictio certe Chrysostomi est ; genus interpretandi a Chrysostomi more non dis—
cedit : sed tam compendiosam narrationem in sancli doctoris operibus vix reperias ; non
solet quippe ille ita Jejune et exiliter disserere. Quamobrem dicamus oportet cum Cotelerio
et Tillemontio, opus a Chrysostomo tentatum, non absolutum fuisse. Neque tamen talem
esse hanc nostram opinionem puto, ut adimere omnem adversam suspicionem possit.

In duas vero sequentes homilias, quas non ita pridem ex Manuscriptis eruerat v. cl. Ben-
zelius, quantum satis erat, diximus in Monitis. Hoc unum addere libet, nos priorem, qus in-
ter przstantissimas numeranda, edidisse ad fidem Ottoboniaui Codicis, unde ego exscripsi
Rome, qui Codex longe accuratior est Anglicano, quo usus est Benzelius,

Quod spectat autem Homiliam contra Circenses ludos et theatra, qua pulchrior altera non
est in Chrysostomi scriptis, quamque nunc primum a nobis erutam publicavimus, quid sen-
tiremus, quid de anno, imo de die qua habita fuerit stataendum putaremus, abunde diximus
in Monito ad eamdem. Verum quia secunde cure potiores sunt, novam eamque gravissi—
mam difficultatem circa témpus et diem habite concionis ex ipsis Chrysostomi verbis oriri
deprehendimus, qua de re jam nobis agendum incumbit.

6 II. Disquisitio circa tempus et diem quo habita fuit egregia illa Concio contra ludos Circen-
ses et theatra, quam nuper erutam edidimus, col. 263 et sqq.

"δι intelligatur, qua in re difficultas versetur, retractanda sunt ea qua in Monito diximus,
repetenda illa qua circa lempus et diem habite concionis dicuntur initio homilie. Jam an-
num unum emensus erat Chrysostomus in episcopatu Constantinopolitano, etenim annus
tandem est elapsus ex quo in vestram civitatem advectus sum : cum ordinatus ergo fuisset anno
398, atque ut ait Socrates, 26 Februarii, jam secundum episcopatus annum agebat. Illo igi—
tur anno feria quarta hebdomade cujusdam irrumpente pluvia ingenti atque omnia secum
trahente, et ab. ore, ut ita dicam, agricolarum mensam rapiente, comatas spicas dejiciente,
ceteraque omnia per humide materie copiam devastante, litanie et supplicationes fuere, etc.
Diximus autem post Chrysostomum hac feria quarta accidisse : ait enim, uno tantum inter-

osito post tantam alluviem die, ludos Circenses in Parasceve editos fuisse. In Parasceve
igitur, quidam ex grege Christianorum relicta ecclesie concione, ad spectaculum concer-
tantium equorum trans fugerunt atque ita debacchati sunt, ut totam urbem vocibus clamori—
busque repleverint.... Ne ipsam quidem diem reveriti, in qua symbola salutis generis nostri
consummata sunt. Verum in Parasceve (a), cum Dominus tuus pro orbe crucifigebatur, et sacri-
ficium tale offerebatur, paradisus aperiebatur, et latro in antiquam reducebatur patriam, male-
dictio dissolvebatur, peccatum delebatur, diuturnum tollebatur bellum, Deusque reconciliabatur
cum hominibus, atque omnia mutabantur : in illa die in. qua jejunare oportebat , confiteri, et
gratias precando referre ei qui tot bona orbi contulit : tunc tu relicta ecclesia εί sacrificio
spirituali, fratrumque cotu, atque Jejunii jravitate, captivus a diabolo ad illud spectaculum
a0ductus es.

Hec ita pathetice effert Chrysostomus, ut putaverim Parasceven illam, quam tantopere cele
brat ille, esse feriam sextam hebdomade sancte, ac proinde illa omnia, que pluribus recenset
S. antistes, in hebdomade sancta accidisse: fateorque me hanc sententiam amplexum fuisse.
Verum contra illam gravissimae insurgunt difficultates,quarum alteram primo perceptam expo-
sui in Mohito, estque hujusmodi :In concione ait Chrysostomus, ante tres dies imber ingens. Im-
ber autem ille decidit feria quarta hebdomadis,quinta feria nihil memoratur accidisse, in Pa-
rasceve ludi equestres multos ex catholicis abduxerunt ; Sabbato iidem ipsi Christiani thea-
trorum spectacula adierunt. Hinc vero sequi videtur hanc homiliam ipsa die Dominica habitam
fuisse, inter quam diem et feriam quartam praecedentem retro numerando tres intercede-

(a) H:ec intelligenda esse de die Veneris ante Pasclia ex eo probatur, quod in illa ipsa die evenerint qux: hic memorat,
81 quod jejunium magnum seu quadragesimale in medio proferatur.

f. .

Mrxfatio

IN TOMUM SEXTUM.
— — — 99 —— ———

Ad sextum jam Tomum pervenimus , ubi multa nova et insignia comparent, de quibus
omnibus jam abunde prefati sumus in Monitis ante initium singulorum de more premissis.
Ibi vero omnia qua in disceptationem quzstionemque vocari poterant expendimus. Etsi au-
tem universa, qua menti succurrebant, quaque lectori facem preferre posse videbantur,
protulerimus , secundis tamen curis, uti solet, quadam accessere notitiz, quas hic efferre
. non gravabimur, postquam de imperfecto in Isaiam Commentario , qui primus occurrit, nec
previo Monito gaudet, quedam et quidem necessaria premiscrimus.

8 I. De Commentario imperfecto in. Isaiam prophetam.

Hic Commentarius non modo inter authentica, sed etiam inter przstantissima computandus,
si stylum spectes, si orandi genus, si ethica precepta et morum institutionem. Queritur
primo num haic umquam concionando dixerit Chrysostomus, an vero sibi tantum scripserit
atque in scriniis servarit. Hinc Antiochiene an Constanünopoli hanc interpretatiopem con-
cinnaverit : demum an hunc Commentarium imperfectum, qui usque ad medium tantum
capitis octavi producitur, vel perfecerit Chrysostomus, vel perficere in animo habuerit.

Primam quaestionem, num videlicet hec presente populo concionando protulerit, solvere
non ita facile est. Certe non paucis in locis populum alloqui videtur, id quod animadvertere
est per totum secundum caput, el in tertio quoque capite, ubi illa explanans Chrysostomus,
quz Isaias contra mulierum sui temporis luxum et ornatus varios protulerat, ea ipsa in sui
tvi Christianas mulieres, pari morbo laborantes , transfert S. antistes. In Λία porro, inquit
cap. 3, n. 10, col. 53, non sine causa sum immoratus; sed quia nozxius ille morbus in hominum
edes ingressus est ob mulierum mollitiem, amor videlicet ornamentorum, qui pecuniarum im
pensas auxit, in sumptus tntempestivos homines conjiciens, ac belli, dissensionis et quotidia-
πι litis causa est, pauperumque ventres atterit. Cum enim totas facultates, aut sepeultra fa.
€ultates, mulier in. contumeliam corporis sui virum cogat impendere ; nam certe contumelia
corporis est aurum circumpositum : necesse prorsus est manum retrahere ab eleemosyna ero-
ganda : multaque alia hinc orta peccata videre est. Ante hiec etiam cap. 2, n.6, col. 35, de illis
agens qui auguria auspiciaque captabant, haec ad populum proferre videtur : Multi namque
jam sunt qui hoc morbo laborant, qui vitam suam labefactant , qui augurum insania se de-
dunt, Deumque o[fendun! , et supcrftuos dolores sibi lucrantur, atque in laboribus pro virtute
suscipiendis dissolvuntur, etc. Alia bene multa occurrunt in hoc Commentario, que concio-
nantem Chrysostomum exhibere videntur. Vix tamen putaverim hé&c, ut hodie jacent, in
cetu populi dicta umquam fuisse ; nullum enim in toto Gommentario proemium comparet,
qualia solet adhibere Chrysostomus, orationis faciende et ornande auctor locupletissimus ;
nullus cpilogus, nulla in fine moralis exhortatio, Christi vel Trinitatis laude terminata : qui.
mos tamen perpetuus est Chrysostomi in concionibus. Imo vero etsi multa sint qus concio-
nanti el ceetum alloquenti competere videantur, etsi multa afferantur ex Scriptura, quee ad
persuadendum maxime valeant, hic tamen non habentur tales apostrophee, quales conspici—-
mus in Expositionibus in Psalmos. Quamobrem difficile crediderim hiec in cctu populi vel
dicta vel lecta fuisse.

Aliud item quzrendum incumbit, nempe Antiochiene an Constantinopoli hunc Commen-
tarium Chrysostomus ediderit, qua de re audiendus Tillemontius, p. 90. « Hoc opus, » inquit
ille, « Chrysostomi esse nemo non existimat, atque eleganti specimina prx se fert non
vulgaria. De imperio autem Romano quedam hic habentur, col. 33 et 35, ejus statui tempore
Chrysostomi congruentia ; maxime vero si spectes ea que annum 377 precesserunt. fllud
vero operis vel in solitudine, vel cum diaconus esset, fortasse emiserit. Nam ex quo tempore
presbyter fuit, non videtur sat otii et spatii habuisse; ut tanto edendo operi manum admo-
veret. » Hanc Tillemontii conjecturam libenter admiserim : certe commode potest susceptum
hujusce Commentarii opus in illa tempora rejici, cum nondum coepto concionandi officio ,
operam poneret in exercitatione dicendi. Hic frequentia contra Judios argumenta , unde
Christianis contra Judegos tum frequentes fuisse velitationes arguitur : ex iis precipue, qua
dicuntur cap. 1, col. 23, et per totum caput secundum. Hie porro contra Jud&os pugne An-
tiochie frequentes erant, ut videas non modo in Homiliis octo contra Judeos T.I, sed etiam

assim in aliis Antiochie habitis ; id quod non perinde advertitur in Constantinopolitanis
omiliis. Alioquin autem tot implicatus negotiis Chrysostomus, cum episcopus Constanti-
nopolitanus esset, tanta incumbente rerum pregcipuarum sollicitudine, non sat otii habuisse
videtur, ut tantum Commentarium aggrederetur. Non deerunt fortasse qui dicant ipsum cu
,PaTROoL Gn. LV]. !
NI

y /

L4
« d

" PIUEFATIO. "

exsilil otio frueretur hanc suscepisse operam : sed hec omnia incerta sunt, nec nisi augu-
rando proferri possunt.

Cur autem imperfectum opus remanserit, quis vel conjectura assequi possit ? Qux super-
suntautem ad medium tantum capitis octavi pertingunt. Ubi animadvertas velim, illam in capita
divisionem,qua in hisce Commentariis observatur, a quodam nupero, secundum divisionem
hodiernae Vulgate nostre invectam fuisse. Priscis enim temporibus , apud Grecos maxime,
alie diverseque obtinebant in capita divisiones. Commentarium vero numquam a Chryso-
$lomo perfectum absolutumque fuisse arbitror : sed cum animo perficiendi coepisset , in-
gruentibus negotiis alio fortasse abductus fuerit.

Interpretationem porro Latinam Godefridi Tilmanni , utpote paraphrastice adornatam ,
ac verbis inutilibus redundantem , rejecimus, novamque paravimus. Certe is cum ratione
pugnare videtur, qui Chrysostomum, quo nullus in dicendo locupletior, ita de Grecis in La-
tinum convertit, ut nova adhuc in interpretatione verborum redundantia compareat.

Ad Hoirnilias in Oziam et de Seraphinis nihil novi proferendum habemus, sed satis sunt ea
que diximus in Monito, col. 93-98. Nec quidpiam suppetit circa duas sequentes homilias ad-

endum iis, qu: in Monitis singularum ibidem narravimus : idipsumque dicimus de duabus
Homiliis de Prophetiarum obscuritate.

Commentarium in Daniclem non sine aliquo scrupulo inter germana Joannis nostri opera
locavimus. Dictio certe Chrysostomi est ; genus interpretandi a Chrysostomi more non dis—
cedit : sed tam compendiosam narrationem in sancti doctoris operibus vix reperias ; non
solet quippe ille ita Jejune et exiliter disserere. Quamobrem dicamus oportet cum Cotelerio
et Tillemontio, opus a Chrysostomo tentatum, non absolutum fuisse. Neque tamen talem
esse hanc nostram opinionem puto, ut adimere omnem adversam suspicionem possit.

In duas vero sequentes homilias, quas non ita pridem ex Manuscriptis eruerat v. cl. Ben-
zelius, quantum satis erat, diximus in Monitis. Hoc unum addere libet, nos priorem, qui in-
ter prestanlissimas numeranda, edidisse ad fidem Ottoboniani Codicis, unde ego exscripsi
Rome, qui Codex longe accuratior est Anglicano, quo usus est Benzelius.

Quod spectat autem Homiliam contra Circenses ludos et theatra, qua pulchrior altera non
est in Chrysostomi scriptis, quamque nunc primum a nobis erutam publicavimus, quid sen-
tiremus, quid de anno, imo de die qua habita fuerit statuendum putaremus, abunde diximus
in Monito ad eamdem. Verum quia secunde cure potiores sunt, novam eamque gravissi—
mam difficultatem circa témpus et diem habit concionis ex ipsis Chrysostomi verbis oriri
deprehendimus, qua de re jam nobis agendum incumbit.

6 II. Disquisitio circa tempuset diem quo habita fuit egregia illa Concio contra ludos Circen-
ses et Lheatra, quam nuper erutam edidimus, col. 263 et sqq.

"Ut intelligatur, qua in re difficultas versetur, retractanda sunt ea que in Monito diximus,
repetenda illa que circa tempus et diem habite concionis dicuntur initio homilie. Jam an-
num unum emensus erat Chrysostomus in episcopatu Constantinopolitano, etenim annus
tandem est elapsus ex quo in cestram civitatem advectus sum : cum ordinatus ergo fuisset anno
898, atque ut ait Socrates, 26 Februarii, jm secundum episcopatus annum agebat. Illo igi—
tur anno feria quarta hebdomadae cujusdam irrumpente pluvia ingenti atque omnia secum
trahente, et ab. ore, ut ita dicam, agricolarum mensam rapiente, comatas spicas dejicitente,
ceteraque omnia per humide materie copiam devastante, litanie et supplicationes fuere, elc.
Diximus autem post Chrysostomum hc feria quarta accidisse : ait enim, uno tantum inter-
posito post tantam alluviem die, ludos Circenses in Parasceve editos fuisse. In Parasceve

gitur, quidam ex grege Christianorum relicta ecclesi& concione, ad spectaculum concer-
tantium equorum (ranspugerunt, atque ita debacchati sunt, ut totam urbem vocibus οἰαπιοτί--
busque repleverint.... Ne ipsam quidem diem reveriti, in qua symbola salutis generis nostri
consummata sunt. Verum in Parasceve (a), cum Dominus tuus pro orbe crucifigebatur, et sacri-

Ium tale offerebatur, paradisus aperiebatur, et latro in antiquam reducebatur patriam, male-
dictio dissolvebatur, peccatum delebatur, diuturnum tollebatur bellum, Deusque reconciliabatur
cum hominibus, atque omnia mutabantur : in illa die in. qua Jejunare oportebat , confiteri, et
gratias precando referre ei qui tot bona orbi contulit : tunc tu relicta ecclesia et sacrificio
spirituali, fratrumque cotu, atque jejunii óravitate, captivus a diabolo ad illud spectaculum
abductus es.

Hec ita pathetice effert Chrysostomus, ut putaverim Parasceven illam, quam tantopere cele-
brat ille, esse feriam sextam hebdomada sancte, ac proinde illa omnia, que pluribus recenset
S. antistes, in hebdomade sancta accidisse: fateorque me hanc sententiam amplexum fuisse.
Verum contra illam gravissima insurgunt difficultates,quarum alteram primo perceptam ex po-
sui in Mohito, estque hujusmodi :In concione ait Chrysostomus, ante tres dies imber ingens. Im-
ber autem ille decidit feria quarta hebdomadis,quinta feria nihil memoratur accidisse, in Pa-
rasceve ludi equestres multos ex catholicis abduxerunt ; Sabbato iidem ipsi Christiani thea-
trorum spectacula adierunt. Hinc vero sequi videtur hanc homiliam ipsa die Dominica habitam
fuisse, inter quam diem et feriam quartam precedentem retro numerando tres intercede

(a) Hzc intelligenda esse de die Veneris ante Pascha ex eo [robatur, quod in illa ipsa die evenerint qux hic memorat,
οἱ quod jejunium magnum seu quadragesimale in medio proferatur.

^t.

; l'UEFATIO, Q0

bant dies pleni et integri, Sabbatum, Parasceve et feria quinta. Sed si homilia in die sancto
Pasch:e habita furit, cur ne verbum quidem in concione tota de resurrectione Domini ha-
betur? Nam etsi dici fortasse possit Chrysoston:um illo die, ut indignationem suam in eos,
qui theatra diebus sanclis adierant, exoneraret, concionem habuisse, nihilque aliud cogi-
tasse : an potuit in die sancto Pasche nihil omnino de tanta celebritate ne carptim quideri
loqui ? Si vero in sequentem diem homiliam mittamus , alia exsurget difficultas ; non enim
tres lantum dies, sed quatuor pleni et integri intercedent ; ac licet dici possit Chrysostomum
tres dixisse dies non supputando, sed tempus circiter assignando, certe vix in animum in-
ducere possis, Chrysostomum contra eos qui in Parasceve ad ludos Circenses accurrerant,
et Sabbato theatra obscenis spectaculis plena adierant , nihil dixisse de Paschatis die Sab-
batum illud insequente, si vere fuisset illa hebdomas sancta.

Altera neque minor ex verbis ipsis Chrysostomi oritur difficultas. Imber ille ingens , in-
quit, omnia trahebat, comatas spicas dejiciebat, στάχυας κομῶντας κατακλίνω», id. est secundum li-
teram, spicas comatas ut se inclinarent cogebat, quibus verbis tempestatem messi proximam
indicat (a). Quomodo autem id intelligi queat de campis quales sunt ineunte Aprili, herba vi-
ridi nempe, non comatis spicis, repleti : siquidem hoc anno, si fidendum Tabulis Paschali—
bus, Pascha incidit in sextam Aprilis diem? Lt ut vero est, comate spica non possunt vel
ineunte vel medio Aprili in agris erigi.

Quid vero si dicamus hzec ad hebdomadam sanctam non referri, sed ad aliam hebdomadam
mense circiter Junio, quando spice comantes in agris observantur circa Constantinopolin?
Hoc pacto certe difficultates oinnes solverentur : videndum ergo an Parasceve illa, 1n qua
symbola salutis generis nostri, in qua Dominus pro orbe crucifigebatur, etc., possit de qualibet
feria sexta seu Parasceve intelligi. Apud Grecos utique Parasceve pro feria sexta accipitur :
Parasceven enim diem Veneris esse ait Clemens Alexandrinus Strom. VII, p. 755, et Chroni-
con Anonymi manuscriptum a Carolo Cangio in Glossario Greco allatum hzc de Constan-
tino magno habet, Constantinus multas leges pro Christianis tulit, jussitque Parasceven et Do-
minicam honorari, illam propter crucem Domini, hanc propter resurrectionem.

Hic certe videtur Chrysostomus de alía Parasceve loqui, quam de illa ας in hebdomada
sancta celebrabatur; alioquin enim annonde Sabbato sequenti loquens, quo pars Christiani po-
puli ad theatra se contulit, objurgaturus illos erat quod in vigilia ipsa sanctissimi Paschatis
ad profana et lascivic plena illa spectacula se contulissent ?

De catteris qua sequuntur opusculis, queque in Editionibus Chrysostomi Greeco-Latinis
non exstabant, satis diximus in Monitis ad singula. Que Monita prudens lector legere ne
omittat ; sunt enim ea inente concinnata, ut majorem ex homiliarum lectione fructum per-
cipiat.

$ III. De Synopsi Scriptura sacra, et tur Chrysostomus in recensione librorum Novi Testa-

menti Pauli Epistolas ante Evangelia ponat.

Synopsin Scripture sacre ex Manuscripto quodam Coisliniano desummpsimus ; Codex
autem ille mutilus in multis locis erat: nam preterquam quod in Veteri Testamento plurima
desiderabantur, tota Novi Testamenti Synopsis deerat, quam tamen ab se concinnatam ipse
auctor in procmio testificatur. Quapropter nihil non egimus , ut si qua in aliis bibliothecis
laterent, quorum accessione sartug tectum opus dare possemus, ea nobis amicorum ope
mitterentur exscripta. Ubi vero comperi alium ejusdem Synopseos Codicem exstare Lugduni
Batavorum in bibliotheca, qua olim Isaaci Vossii fuerat, virum doctissimum Abrahamum
Gronovium rogavi ut mihi eorum quie in Manuscripto nostro deerant copiam faceret, anno-
tatis diligentissime iis que Manuscriptus noster contineret. Ille autem vir eruditus et hu-
manissimus, ea omnia que in nostro Codice desiderabantur, diligenter exscripsit, ut trans-
mitteret mihi ; cum autem is cui apographum suum dederat mihi transmittendum, summa
usus negligentia, illud amisisset, et pessum dedisset, eamdem iterum vir ille, non sat a me
laudandus , curam, eumdem laborem suscepit , perfecit atque misit, cui ego immortales ha-
beo gratias. Synopsin igitur ex hisce duobus Codicibus exceptam edidi : ipsique Diatribam
premisi, in qua pluribus probavi Chrysostomi notas et indicia multa in illa haberi quee
ejus genuinum esse opus suaderent : neque tamen calculum omnino ea de re tuli, sed ut par
erat, me eruditorum ea de re sententiam exspectare professus sum, ut non meo tantum, sed
literatorum per orbem judicio opus Chrysostomo assereretur.

Argumenta porro ad eam rem bene multa protuli ; sed aliud superest non omittendum,
ac vel ea de causa proferendum quod aliquid singularitatis prz se ferat. In fine Proemii ad
Synopsin librorum Novi Testamenti enumerationem sic orditur Chysostomus : Sunt autem
Ἀ ουί Testamenti libri Epistole quatuordecim Pauli, quatuor Evangelia, duo discipulorum
Christi Joannis et Matthei, duo autem Luce et Marci, quorum alius Petri, alius Pauli disci-
pulus fuit. Et sic catalogum ad finem usque prosequitur. Itaque librorum Novi Testamenti
recensionem parans, ab Epistolis Pauli orditur, et post Epistolas illas Evangelià numerat,
contra quam in aliis omnibus etiam antiquissimis Scripture sacras catalogis observabatur: :
siquidem hic ordo ubique comparet, ut primum quatuor Evangelia , hinc Actus apostolo-
rum , postea Epistole Pauli, demum Epistole, quas catholicas appellabant, numerentur.
Licet enim Scripture omnes paris sint auctoritatis, paremque fidem exigant, utpote qu& Spi-

(a) Quis vero Chrysostomi dictionem translatam proprio sensu accipiat ? Nam in hujus orationibus mense Aprili jam ia.
venire licet spicas coatas, quas apud agricolas Junio demum reperias.

bj

" PRJEFATIO. 8

exsilii otio frucretur hanc suscepisse operam : sed heec omnia incerta sunt, nec nisi auügu-
rando proferri possunt.

Cur autem imperfectum opus remanserit, quis vel conjectura assequi possit 2Ο super-
suntautem ad medium tantum capitis octavi perlingunt. Ubi animadvertas velim, illam in capita
divisionem,que in hisce Commentariis observatur, a quodam nupero , secundum divisionem
hodiernae Vulgate: nostre invectam fuisse. Priscis enim temporibus , apud Grecos maxime,
alie diverseque obtinebant in capita divisiones. Commentarium vero numquam a Chryso-
stomo perfectum absolutumque fuisse arbitror : sed cum animo perficiendi coepisset , in-
gruentibus negotiis alio fortasse abductus fuerit.

Interpretationem porro Latinam Godefridi Tilmanni , utpote paraphrastice adornatam ,
ac verbis inutilibus redundantem , rejecimus, novamque paravimus. Certe is cum ratione
pugnare videtur, qui Chrysostomum, quo nullus in dicendo locupletior, ita de Grecis in La-
tinum convertit, ut nova adhuc in interpretatione verborum redundantia compareat.

Ad Homilias in Oziam et de Seraphinis nihil novi proferendum habemus, sed satis sunt ea
que diximus in Monito, col. 93-98. Nec quidpiam suppetit circa duas sequentes homilias ad-

endum iis, que in Monitis singularum ibidem narravimus : idipsumque dicimus de duabus
Homiliis de Prophetiaruim obscuritate.

Commentarium in Daniclem non sine aliquo scrupulo inter germana Joannis nostri opera
locavimus. Dictio certe Chrysostomi est ; genus interpretandi a Chrysostomi more non dis—
cedit : sed tam compendiosam narrationem in sancti doctoris operibus vix reperias ; non
solet quippe ille ita Jejune et exiliter disserere. Quamobrem dicamus oportet cum Cotelerio
et Tillemontio, opus a Chrysostomo tentatum, non absolutum fuisse. Neque tamen talem
esse hanc nostram opinionem puto, ut adimere omnem adversam suspicionem possit.

In duas vero sequentes homilias, quas non ita pridem ex Manuscriptis eruerat v. cl. Ben-
zelius, quantum satis erat, diximus in Monitis. Hoc unum addere libet, nos priorem,que in-
ter prestantissimas numeranda, edidisse ad fidem Ottoboniani Codicis, unde ego exscripsi
Roms, qui Codex longe accuratior est Anglicano, quo usus est Benzelius.

Quod spectat autem Homiliam contra Circenses ludos et theatra, qua pulchrior altera non
est in Chrysostomi scriptis, quamque nunc primum a nobis erutam publicavimus, quid sen-
tiremus, quid de anno, imo de die qua habita fuerit statuendum putaremus, abunde diximus
in Monito ad eamdem. Verum quia secunde cure potiores sunt, novam eamque gravissi—
mam difficultatem circa témpus et diem habite concionis ex ipsis Chrysostomi verbis oriri
deprehendimus, qua de re jam nobis agendum incumbit.

6 II. Disquisitio circa tempuset diem quo habita fuit egregia illa Concio contra ludos Circen-
ses et theatra, quam nuper erutam edidimus, col. 263 et sqq.

"Ut intelligatur, qua in re difficultas versetur, retractanda sunt ea qua in Monito diximus,
repetenda illa quae circa tempus et diem habite concionis dicuntur initio homilis. Jam an-
num unum emensus erat Chrysostomus in episcopatu Constantinopolitano, etenim annus
tandem est elapsus ex quo in εεδίγαπι civitatem advectus sum : cum ordinatus ergofuisset anno
898, atque ut ait Socrates, 26 Februarii, jm secundum episcopatus annum agebat. Illo igi—
tur anno feria quarta hebdomade cujusdam irrumpente pluvia ingenti atque omnia secum
trahente, et ab ore, ut ita dicam, agricolarum mensam rapiente, comatas spicas dejiciente,
ceteraque omnia per humide materie copiam devastante, litanie et supplicationes fuere, elc.
Diximus autem post Chrysostomum heec feria quarta accidisse : ait enim, uno tantum inter-

osito post tantam alluviem die, ludos Circenses in Parasceve editos fuisse. 1n Parasceve
igitur, quidam ex grege Christianorum relicta ecclesi: concione, ad spectaculum concer-
tantium equorum trans fugerunt atque ita debacchati sunt, ut totam urbem vocibus clamori—
busque repleverint.... Ne ipsam quidem diem reveriti, in qua symbola salutis generis nostri
consummata sunt. Verum in Parasceve (a), cum Dominus tuus pro orbe crucifigebatur, et sacri-
ficium tale offerebatur, paradisus aperiebatur, et latro in antiquam reducebatur patriam, male-
dictio dissolvebatur, peccatum delebatur, diuturnum tollebatur bellum, Deusque reconciliabatur
cum hominibus, atque omnia mutabantur : in illa die in. qua jejunare oportebat , confiteri, et
gratias precando referre ci qui tot bona orbi contulit : tunc tu relicta ecclesia et sacrificio
spiritua i, fratrumque catu, atque Jejunii jravitate, captivus a diabolo ad illud spectaculum
a0ductus es.

Heec ita pathetice effert Chrysostomus, ut putaverim Parasceven illam, quam tantopere cele
brat ille, esse feriam sextam hebdomade sanctse, ac proinde illa omnia, quz pluribus recenset
S. antistes, in hebdomade sancta accidisse: fateorque me hanc sententiam amplexum fuisse.
Verum contra illam gravissima insurgunt difficultates,quarum alteram primo perceptam ex po-
sui in Mohito, estque hujusmodi :In concione ait Chrysostomus, ante tres dies imber ingens. Im-
ber autem ille decidit feria quarta hebdomadis,quinta feria nihil memoratur accidisse, in Pa-
rasceve ludi equestres multos ex catholicis abduxerunt ; Sabbato iidem ipsi Christiani thea-
trorum spectacula adierunt. Hinc vero sequi videtur banc homiliam ipsa die Dominica habitam
fuisse, inter quam diem et feriam quartam praecedentem retro numerando tres intercede-

(a) Hec intelligenda esse de die Veneris ante Pasclia ex eo j robatur, quod in illa ipsa die evenerint quz hic memorat,
οἱ quod jejunium magnum seu quadragesimale in medio proferatur.

| ^n.

9 Πα ΓΑ TIO. 10

bant dies pleni et integri, Sabbatum, Parasceve et feria quinta. Sed si homilia in die sancto
Paschie habita fuerit, cur ne verbum quidem in concione tota de resurrectione Domini ha-
betur? Nam etsi dici fortasse possit Chrysostonium illo die, ut indignationem suam in eos,
qui theatra diebus sanctis adierant, exoneraret, concionem habuisse, nihilque aliud cogi-
tasse : an potuit in die sancto Pascha nihil omnino de tanta celebritate ne carptim quideri
loqui ? Si vero in sequentem diem homiliam mittamus, alia exsurget difficultas ; non enim
tres tantum dies, sed quatuor pleni et integri intercedent ; ac licet dici possit Chrysostomum
tres dixisse dies non supputando, sed tempus circiter assignando, certe vix in animum in-
ducere possis, Chrysostomum contra eos qui in Parasceve ad ludos Circenses accurrerant,
οἱ Sabbato theatra obscenis spectaculis plena adierant , nihil dixisse de Paschatis die Sab-
batum illud insequente, si vere fuisset illa hebdomas sancta.

Altera neque minor ex verbis ipsis Chrysostomi oritur difficultas. Imber ille ingens , in-
quit, omnia trahebat, comatas spicas dejiciebat, στάχυας κομῶντας κατακλίνω», id. est secundum li-
teram, spicas comatas ut se inclinarent cogebat, quibus verbis tempestatem messi proximam
indicat (a). Quomodo autem id intelligi queat de campis quales sunt ineunte Aprili, herba vi-
ridi nempe, non comatis spicis, repleti : siquidem hoc anno, si fidendum Tabulis Paschali-
bus, Pascha incidit in sextam Aprilis diem? Ut ut vero est , comata spicai non possunt vel
ineunte vel medio Aprili in agris erigi. |

Quid vero si dicamus hiec ad hebdomadam sanctam non referri, sed ad aliam hebdomadam
mense circiter Junio, quando spice comantes in agris observantur circa Constantinopolin?
Hoc pacto certe difficultates omnes solverentur : videndum ergo an Parasceve illa, ἐπ qua
symbola salutis generis nostri, in qua Dominus pro orbe crucifigebatur, etc., possit de qualibet
feria sexta seu Parasceve intelligi. Apud Grecos utique Parasceve pro feria sexta accipitur :
Parasceven enim diem Veneris esse ait Clemens Alexandrinus Strom. VII, p. 755, et Chroni-
con Anonymi manuscriptum a Carolo Cangio in Glossario Greco allatum hzc de Constan-
tino magno habet, Constantinus multas leges pro Christianis tulit, jussitque Parasceven et Do-
minicam honorari, illam propter crucem Domini, hanc propter resurrectionem.

Hic certe videtur Chrysostomus de alia Parasceve loqui, quam de illa qui& in hebdomada
sancta celebrabatur; alioquin enim annonde Sabbato sequenti loquens, quo pars Christiani po-
puli ad theatra se contulit, objurgaturus illos erat quod in vigilia ipsa sanctissimi Paschatis
ad profana et lascivie plena illa spectacula se contulissent ?

De caeteris quee sequuntur opusculis, queque in Editionibus Chrysostomi Greco-Latinis
non exstabant, satis diximus in Monitis ad singula. Que Monita prudens lector legere ne
omittat ; sunt enim ea inente concinnata, ut majorem ex homiliarum lectione fructum per-
cipiat.

$ IIl. De Synopsi Scriptura sacra, et éur Chrysostomus in recensione librorum Novi Testa-

menti Pauli Epistolas ante Evangelia ponat.

Synopsin Scripture sacre ex Manuscripto quodam Coisliniano deswmmpsimus ; Codex
autem ille mutilus in multis locis erat: nam preterquam quod in Veteri Testamento plurima
desiderabantur, tota Novi Testamenti Synopsis deerat, quam tamen ab se concinnatam ipse
auctor in procemio testificatur. Quapropter nihil non egimus , ut si qua in aliis bibliothecis
laterent, quorum accessione sartug tectum opus dare possemus, ea nobis amicorum ope
mitterentur exscripta. Ubi vero comperi alium ejusdem Synopseos Codicem exstare Lugduni
Batavorum in bibliotheca , que olim Isaaci Vossii fuerat, virum doctissimum Abrahamum
Gronovium rogavi ut mihi eorum quie in Manuscripto nostro deerant copiam faceret, anno-
tatis diligentissime iis quce Manuscriptus noster contineret. Ille autem vir eruditus et hu-
manissimus, ea omnia qua in nostro Codice desiderabantur, diligenter exscripsit, ut trans-
mitteret mihi ; cum autem is cui apographum suum dederat mihi transmittendum, summa
usus negligentia, illud amisisset, et pessum dedisset, eamdem iterum vir ille, non sat a me
laudandus , curam, eumdem laborem suscepit , perfecit atque misit, cui ego immortales ha-
beo gratias. Synopsin igitur ex hisce duobus Codicibus exceptam edidi : ipsique Diatribam
premisi, in qua pluribus probavi Chrysostomi notas et indicia multa in illa haberi quee
ejus genuinum esse opus suaderent : neque tamen calculum omnino ea de re tuli, sed ut par
erat, me eruditorum ea de re sententiam exspectare professus sum, ut non meo tantum, sed
literatorum per orbem judicio opus Chrysostomo assereretur.

Argumenta porro ad eam rem bene multa protuli ; sed aliud superest non omittendum,
ac vel ea de causa proferendum quod aliquid singularitatis pri se ferat. In fine Procmii ad
Synopsin librorum Novi Testamenti enumerationem sic orditur Chysostomus : Sunt autem
Novi Testamenti libri Epistole quatuordecim Pauli, quatuor Evangelia, duo discipulorum
Christi Joannis et Matthei, duo autem Luce et Marci, quorum alius Petri, alius Pauli disci-
pulus fuit. Et sic catalogum ad finem usque prosequitur. Itaque librorum Novi Testamenti
recensionem parans, ab Epistolis Pauli orditur, et post Epistolas illas Evangelià numerat,
contra quam 1n aliis omnibus etiam antiquissimis Scripture sacra; catalogis observabatur:
siquidem hic ordo ubique comparet, ut primum quatuor Evangelia , hinc Actus apostolo-
rum, postea Epistole Pauli, demum Epistole, quas catholicas appellabant, numerentur.
Licet enim Scripture omnes paris sint auctoritatis, paremque fidem exigant, utpote que νὰ

(a) Quis vero Chrysostomi dictionem translatam proprio sensu accipiat ? Nam in hujus orationibus mense Aprili jam ia.
venire licet spicas comalas, quas apud agricolas Junio demum reperias.

*

u S. JOANNIS CrinYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 12

ritum sanctum primum habeant auctorem , aliquis tamen ordo in libris sacris enumerandis
à principio constitutus est. Verum Chrysostomus ita Paulum amabat, ut ipse non semel in
Scriptis suis testificatur, ut quavis minima data occasione, si Paulus concionanti sese offer-
ret, si semel ille Pauli mentionem faceret, non posset ulterius a Paulo discedere : ait enim
ipse infra, col. 1&6, cum inter concionandum Paulum attulerat, ulterius relinquere non posse,
et a | proposito argumento abduci. Tali igitur modo erga Paulum affectus Chrysostomus qua-
tuordecim Epistolas Pauli ante quatuor Evangelia posuit, neque hic tantum , sed etiam cà-
pite secundo in Isaiam, col. 27, sic ait : Non enim quemadmodum Pauli Epistole et Evangelia
fn unum collecta sunt, ita et prophetia: sed, quod dixi, diversis témporibus. Neque tamen ideo

E———————n———'———ÁÁÁ—Á—————UÁ———Á— ÀJ "v" ]u

SANCTI PATRIS NOSTRI

JOANNIS CHRYSOSTOMI
OPERA OMNIA.

INTERPRETATIO
ΙΝ ISAIAM PROPHETAM (a).

c mm — Ὕ” ”-”σ,ῦ:

Laws ]εαία prophete ; sanctorum. et. prophetarum
amer erga populos ; nullus ad suscipiendam rempublicam
aptior quam philosophus. — Hujus prophetz excellen-
tiam ex ipso maxime ejus opere percipere licet : illam
vero perfectius declarat Paulus , qui accuratius omni-
bus ejus virtutes noverat, utpote qui tanta cum pleni-
tudine Spiritus loqueretur. Ejus enim loquendi liber-
tatem, animum minime servilem, excelsam mentem,
magaamque in prophetia de Christo perspicuitatem
ostendens, hac omnia uno verbo complexus est
dicens : isaias autem audet , et dicit ( Rom. 10. 20) :
]nventus eum a non quereniibus me : palam apparui iis,
qui me non interrogabant (1sai. 65. 1). Multa item com-
miseratione plenus erat. Non modo enim contra populi
amentiam insurgebat, neque tantum libera lingua , et
animo sublimiore imminentes illis 2erumnas cum
multa fiducia prznuntiabat , sed etiam in ipsis cala-
mitatibus non minus quam ii qui in ipsas inciderant
dolebat et cruciabatur, acerbiusque lugebat quam ii
ipsi qui malis premebantur. Atque omnium , ut ita
dicam , prophetarum sanctorumque talis mos erat, ut
vel patrum amorem affectu erga contribules, quos re-
gebant (b), superarent , et nature tyrannidem longo

(a) Collata est cum Ms. Regio 1053, quem unicum babe-
mus, et cum variis lectionibus, quas Savilius ad calcem
octavi Tomi edidit ex Ms. Bavarico.

(P) Prophetarum subditos hic dicit Judzeos. Id quod sane
verum esse potuit sub Moyse et Samuele, Verur erga alios
prophetas quomodo subditi prophetarum dici poterant Ju-

spatio anteirent. Nemo enim, nemo utique tanto amo-
ris affectu erga prolem flagrabat , quanto illi ad mor-
tem usque erga eos quos moderabantur, lacrymantes,
lugentes, pro illis dira patientibus Deum obsecrantes,
simul abducti in miseriarum consortium; nihil non
agentes et patientes , ut illos a superna ira et ab in-
gruentibus rebus tristibus eriperent. Etenim nihil ad
suscipiendam rempublicam aptius, quam anima philo-
sopbiz plena misericordiz addicta. Ideo Moysem illum
magnum in administrationis publicze solium Deus
evexit, quia ille prius suum erga populum amorem
operibus exbibuerat, posteaque dicebat : Si quidem
dimittis illis. peccatum , dimitle ; sin minus, et me dele
de libro quem scripsisti (Exod. 52. 54. 52). Et ille ipse
[Isaias] illos cernens pereuntes, dicebat: Dimittite me,
amare flebo. Ne contendatis consolari me super contri-
tione filie generis mei (Isai. 92. 4). Jeremias vero post
urbis excidium longas edidit lamentationes. Ezechiel
porro cum illis profectus est , tolerabiliusque putabas
in aliena, quam in propria terra degere, e re maxime
fore existimans , si calamitate oppressis ad consola-
tionem prazsens esset, aliorumque res curaret ac diri-
geret. Daniel autem pro reditu illorum viginti et plures

dxi? Hic vero nulla potest

cio esse mendi; nam hzc
τος post repetitur. tos autem prophetis Judz»os
hic e puto , in iis quz religionem
et cultum Dei spectabant, tis obsequebantur, v
obsequi Jubebantur.

"oc IN ISAIAM, CAP... i*

putandum est Joannem nosirum Epistolas Pauli Evangeliis pre posuisse, sed parum in-
teresse putabat , utra prima ponerentur, quoniam, ut jam dixi, omnia sciebat ex eodem Spi-

ritu promanavisse.

Ad opuscula sequentia satis sunt eà quee in Monitis prefati sumus. Unum restat admonen-
dum, nempe dixisse nos in Monito ad Homiliam de Legislatore, Florilegia in fine hujusce
Tomi edenda a nobis esse. Id scilicet initio decreveramus. Verum postea cum adverlissemus
fore ut in nimiam molem cresceret hic Tomus, si Florilegia in fine ederemus, illa in alium

Tomum cudenda misimus. :

TOY EN ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
TA ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ

EPMHNEIA

ΕΙΣ TON ΠΡΟΦΗΤΗΝ ΗΣΑΙΑΝ.

To) προφήτου τούτου τὸ Σξαίρετον μάλιστα μὲν xai
αὐτόθεν ἔστιν ἰδεῖν, δείχνυσι δὲ αὐτὸ ἐντελέστερον ὁ
πάντων ἀχριθέστερον τὰς ἀρετὰς αὐτοῦ εἰδὼς Παῦλος,
ἅτε Πνεύματι τοσούτῳ φθεγγόµενος. Τὴν γὰρ ἔλευθερο-
στοµέαν αὐτοῦ, χαὶ τὸ φρόνηµα τὸ ἀδούλωτον, xal τὴν
ὑψτλὴν γνώµην, xat τὴν πολλὴν v τῇ περὶ τοῦ Χριστοῦ
προφητεία σαφήνειαν ἑνδειχνύμενος, ἅπαντα ταῦτα Ev
ῥήματι παρέστησεν εἰπών᾽ 'Ησαΐας δὲ ἁποτοΊμᾷ xal
«έχει Εὐρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ ζητοῦσιω' ἐμφανὴς ἐγε-
νόμην toic ἐμὲ μὴ ἑπερωεῶσι. Πολὺ δὲ αὐτοῦ xai τὸ
συμπαθὲς. Οὐ γὰρ δῆ µόνον χατεξανίστατο τῆς τοῦ δᾳ-
poo µανίας, οὐδὲ ἐλευθέρᾳ γλώττῃ καὶ ὑψηλοτέρᾳ vom
«à μέλλοντα αὑτοὺς χαταλήφεσθαι λυπηρὰ μετὰ πολλῆς
ἀπήγτχειλε τῆς παῤῥησίας, ἀλλὰ καὶ ἓν αὐταῖς ταῖς τῶν
πραγμάτων περιστάσεσιν αὐτῶν οὐκ ἔλαττον τῶν ἐμπι-
πτόντων ἀλγεῖ xal δάχνεται͵, xal πικρότερον τῶν ἁλόντων
ὀδύρεται. Καὶ πάντων δὲ, ὡς εἰπεῖν, τῶν προφητῶν καὶ
ti ἁγίων τοιοῦτον τὸ ἔθος * πατέρων φιλοστοργίαν τῇ
περὶ τοὺς ἀρχομένους ἀπέχρυψαν διαθέσει, xal τὴν τῆς
φύσεως τυραννίδα &x πολλοῦ τοῦ περιόντος 12] ὑπερ-
τχόντισαν. Οὐδεὶς γὰρ, οὐδείς ποτε φιλόπαις οὕτω τῶν
ἐχγόνων περιεχαίετο, ὡς οὗτοι τῶν ἀρχομένων ὑπερ-
ατέθνησχον, ὀδυρόμενοι, θρηνοῦντες, χαχῶς πασχόντων
αὐτῶν τὸν Θεὸν παρακχαλοῦντες, συναπαγόµενοι, χο! κυ-
νοῦντες τῶν δεινῶν, πάντα xal ποιοῦντες xal πάσχοντες,
ὥστε αὐτοὺς ἐξελέσθαι xal τῆς ἄνωθεν ὀργῆς, xa τῆς
£2» πραγμάτων ἐπιδρομῆς. Καὶ γὰρ οὐδὲν οὕτως ἔπι-
τήδειον ei; ἀρχῆς αἴρεσιν, ὡς φυχἠ φιλόσοφος xal 32y-

αλγεῖν ἐπισταμένη. Διὰ τοῦτο xal Μωῦσέα τὸν µέγαν
ἐπὶ τὸν θρόνον τῆς δηµαγωγίας ἀνεθίδασεν ὁ θεὺς, ἔπει-
δη προλαθὼν διὰ τῶν ἔργων ἐπεδείξατο τὴν ὑπὲρ τοῦ
δήμου φιλοστοργίαν, xal μετὰ ταῦτα ἔλεγεν, El μὲν
ἀφεῖς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτία», ἄφες: ἐπεὶ κἀμὲ ἐξ-
ἀλειψον ἓκ τῆς βίδΊου ἧς ἔγραψας. Καὶ αὑτὸς οὗτος
ὁρῶν ἀπολλυμένους αὐτοὺς *, ἔλεγεν ᾿Αφετέ µε, πικρῶς
χ.αύσομαι. Mi] κατισχύσητε παρακα.εἴἵν µε ἐπὶ τὸ
σύντριμμα τῆς θυγατρὸς τοῦ Ίένους µου. Ὁ δὲ Ἱε-
ρεµίας xal θρῄνους μαχροὺς συνέθηχε, τῆς πόλεως
χατενεχθείσης. Ἰεζεχιλλ δὲ xat συναπῆλθε, xal τὴν άλλο-
τρἰαν τῆς οἰχείας χουφοτέραν εἶναι ἑνόμιζε, µέγιστον
εἰς παραμυθίαν τῆς συμφορᾶς ἔχων τὸ παρεῖναι τοῖς
χάµνουσι, xat διορθοὺν τὰ ἑτέρων πράγματα. Καὶ ὁ Aa-
νι]λ δὲ ὑπὲρ τῆς ἀνόδου τῆς τούτων εἴχοσι xal πλείους
ἡμέρας διέµενεν b ἄσιτος, xal πᾶσαν σπουδὴν ἐπεδείξατο,
τὸν θεὺν ἱχετεύων ἀφεθῆναι τῆς πιχρᾶς δουλείας αὐτούς.
Καὶ τῶν ἁγίων δὲ ἕχαστος ἐντεῦθεν φαίνεται λάµπων.
Οὕτω xaX ὁ Δανῖδ ὁρῶν τὴν θεήλατον ὀργὴν ἑχείνην
ἐπὶ τὸν δῆμον φεροµένην, &q' ἑαυτὸν ἐκάλει τὴν πληγὴν,
λέγων’ Εγὼ ὁ ποιμὴν ἤμαρτον, καὶ ἐγὼ ὁ xou
ἑχακοποίησα ' xal οὗτοι, τὸ ποίµνιον, τί éxolncar;
Γενέσθω ἡ χείρ σου ἐπ᾽ ἐμοὶ, καὶ ἐν τῷ olxq τοῦ

4 Reg. ἀπολλυμένους αὐτόν, malc. Hic autem αὐτὸς οὗτος,
qui ex serie verborum vídetur Moyses esse, est ] , 6τ
cap. 233, v. 4.

Reg. διέµεινεν.

15 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 11

πατρός µου. Καὶ ᾿Αθραὰμ ὁ πατριάρχης πόῤῥω τῶν
xaxüv Eotrxex, xay οὐδὲν ἔχων κχοινὸν πρὸς τὰ χατα-
λγόμενα τοὺς * &v Σοδόµοις χαχὰ, ὡς £v αὐτοῖς µέσοις
τοῖς δεινοῖς ἐμθεθηχὼς, οὕτω παρεχάλει χαὶ ἑδέετο
τοῦ O00, xaY οὐδ' ἂν ἀπέστη πάντα ποιῶν καὶ λέγων,
ὥστε 290a: τὸν χαλεπὸν ἐμπρησμὸν ἐνεῖνον, εἰ μὴ ὁ θεὸς
αὐτὸν ἀφεὶς ἀπΏηλθεν. Οἱ δὲ Ev. τῇ Καινῇ χαὶ μείζονα
ἐπεδείξαντο ταύτης τὴν ἀρετὴν, ἅτε xal πλείονος ἁπο-
λελαυχότες χάριτος, xal πρὸς µακρότερα χλιηθέντες
axáguata. Mà τοῦτο xai Πέτρος ἀχούων τοῦ Χριστοῦ
λέγοντος, ὅτι τοῖς πλουτοῦσι δυσχολωτάτη ἡ πρὸς τὸν
o) pavbv εἴσοδος, Ἰγωνία xal ἔτρεμε, χαὶ πεῦσιν προσηγε
λέγων Τίς ἄρα δύναται σωθῆναι; χαΐτοι γε ὑπὲρ
τῶν xa0' ἑαυτὸν θαῤῥῶν πραγμάτων. OD γὰρ τὸ ἐαν-
τῶν ἑσχόπουν, ἀλλὰ τῆς οἰχουμένης ἑφρόντικον. Καὶ
Παῦλος δὲ δι ὅλων τοῦτο ἡμῖν ἑνδείχνυται τῶν ἐπιστο-
λῶν b: ὃς οὐδὲ τὸν Χριστὸν ἰδεῖν Ἀνέσχετο mpb τῆς τῶν
ἀνθρώπων σωτηρίας, οὕτω λέγων ' Τὸ dra.lvcat, xal
σὺν Χριστῷ εἶναι, κρεῖσσο», τὸ δὲ ἐπιμεῖναι τῃ capxl
ἀναγκαιότεγον Cv ὑμᾶς. Τοιοῦτον xal οὗτος ἡμῖν δια-
τηρεῖ τὸν χαραχτῆρα ὁ προφίτης, χαὶ λέγων τὰς ἆπο-
φάσεις τοῦ θεοῦ μετὰ πολλῆς [5] της παῤῥησίας, xal
ἐπιτιμῶν τοῖ; ἁμαρτάνουσι, xal παραχαλῶν αὐτὸν συν-
εχῶς xaX διὰ μαχρῶν τῶν λόγων παροξυνόμενον xas'
αὐτῶν) xal τοῦτο μάλιστα πρὸς τῷ τέλει τῆς προφητείας
ἔστιν ἰδεῖν, τέως 65 αὐτῶν ἀναγχαῖον ἄρξασθαι τῶν προ-
οιμίων. |

ΚΕΦΑΛ. ΛΑ’.
"Ü: acte, f]. εἶδεν' Ἡσαϊας.

a'. Ὄρασ.ν χαλεῖ τὴν προρητείαν, f] διὰ τὸ πολλὰ τῶν
ἰχθησομένων ἐπ᾽ αὐτῆς ópiv τῆς ὄγεως' ὡς ὁ Μιχαίας
εἶδε τὸν λαὺν ἑσπαρμένον * xat ὁ Ἰξζεχιλλ τὴν αἰχμαλω-
σίαν χα) τὴν παρανοµίαν τῶν τὸν Ίλιον προσχυνούντων
καὶ τὸν θαμούζην΄ ἢ διὰ τὸ τὴν ἀχοῆν τῶν προφττῶν
τὴν ἓχ τοῦ θεοῦ γενοµένην αὐτοῖς μηδὲν ἕλαττον ἔχειν
τῆς ὄγεως, ἀλλ᾽ ὁμοίως πληροφορεῖν, ὅτερ ἐν τοῖς βιω-
τιχοῖς οὐχ Évi. "Οτι γὰρ ἑτέρως Ίχονυον παρά τοὺς λοι-
ποὺς τῶν ἀνθρώπων, φησί. Προσέθηκέ pow ὡὠτίον
ἀχούειν. Ποιεῖ δὲ καὶ τὸν λόγον ἀξιόπιστον, ὅρασιν ci-
quy, καὶ ἀνίστησ: τὸν ἀχροατὴν, καὶ παραπέμπει πρὸς
τὺν τὰ πράνµατα δείξαντα. Ἔθος γὰρ αὐτοῖς ἅπχσι τοῖς
παρὰ τοῦ Θεοῦ διαπορθµεύουσι τὰ λεγόμενα, τοῦτο πρὸ
τῶν ἄλλων χατασχευάζειν, ὡς οὐδὲν οἴκοῦεν φθέγγονται,
ἀλλ ὅτι θεῖοι χρησμοί τινές clou τὰ λεγόμενα, καὶ
“ράμματα ix τῶν οὐρανῶν χκαταβάντα. (ὕτω xai ὁ
Δαυῖδ' Ἡ 1 1ῶσσά gov κἀἆΊαμος γραμιατέως ἑξυ-
1ράφου. Mf, τοίνυν τοῦ χαλάμου νόμισε εἶναι τὰ Υράµ-
pasa, ἁλλὰ τῆς χατεγοῦσης αὐτὸν δεξιᾶς, τουτέστι, μὴ
τῆς γλώττης τοῦ Δαυ]δ, ἀλλὰ τῆς χ,νούσης αὑτὸν χάρι-
τος. Καὶ ἕτερος δὲ προφῆτης τοῦτο αὐτὸ ἐνδειχνύμενος
ἔχεχεν, ὅτι Αἰπό.ος Ίμη»ν, qnos, cvxdqura κνίζων *
ἵνα μὴ ἁ ,θρωπίντ, σοφίᾳ τὰ λεγόμενά τις λογίσηται. Καὶ
οὐδὲ τούτῳ tpxéo0r, µόνον, ἀλλὰ xaX ἕτερόν τι προστέ-
θειχεν εἰπὼν' Ἀ.ὰ μὴν ἐγὼ ἐνεπ.]ήσθην» ἰσχύος
ἐν Ιεύματι Κυρίου. καὶ χρίµατος, xal δυναστείας.
Οὐ γὰρ 55; µόνον σοςοὺς αὐτοὺς ἡ χάρις, ἁλλά χαὶ ἴσχυ-
pos εἱργάτετο, οὗ τῇ τοῦ σώματος χατασχευῇ, ἀλλὰ τῇ

8 Reg. καταληψόµενα τοῖς.

b Prius Editi eant δι 6105... ἐπιστο)ῶν, quod putat
Bavilius dici posse eadem ratioue qua dicil ipse Chrys. in
psalin. xLvt, πανταχοῦ τῶν ἐπιστο)ῶν. — Malo tamen lectio-
bem multarc , οἱ οι ὅλων legere ; imo sic legitur in. Bava-

£0.

γνώµη. Ἐπειδὴ γὰρ πρὸς ὅτμου εἶχον * ἰταμὸν xoi
ἀναίσγυντον, αἱμάτων διψῶντα προφητικῶν, xat αραγαῖς
ἁγίων ἐμμελετῶντα, εἰχότως πολλΏς ἑδέοντο τῆς δυνά-
µεως, ὥστε ph χαταπλαγῆναι την ἄφατον αὐτῶν ῥύμην.
Διὰ bi τοῦτο τῷ μὲν Ἱερεμίᾳ qnot, Τέθεικἁ σε ὡς
στῦ.Ίο» σιδηροῦν, καὶ ὡς τεῖχος χαλκοῦν. τῷ Ub
Ἰεσεχιῆλ d, Ἐν µέσῳ σκορπίων σὺ κατοικεῖς, μὴ
«οδηθ[ις ἁπὸ προσώπου αὐτῶν, μηδὲ πτοηθῇς. Καὶ
Μωῦσης δὲ, ἠνίχα ἀπεστέλλετο, οὐχὶ τὸν Papa ὄξλοι-
χὼς, ἀναδύεσθαί pot δοχεῖ µόνον, ἀλλ᾽ αὐτὸν μάλιστα
τὸν ὅπμον τῶν Ἰουδαίων. [4] Τῷ γοῦν co διαλεγόµε-
vos, xal τὸν βάρθαρον ἀφεὶς, μετὰ πολλῆς τῆς σπουδῖς
μαθεῖν ἐν ἦτει, τί δεῖ πρὸς αὐτοὺς εἰπεῖν ἀπιστοῦντας,
ὅτι δῇ παρὰ θεοῦ ἀφιγμένος efr καὶ τὰ σημεῖα τῆς
ἐχείνων ἕνεχεν ἑλάμθανε γνώμης: xal µάλα εἰχότως.
El γὰρ εἷς αὐτὸν οὕτως ἐφόδησε, καὶ ταῦτα εὐεργετη-
θεὶς, τί εἰχὸς ἣν αὐτὸν παθεῖν ἐννοοῦντα τὸν ἄταχτον
δηµον ἐκεῖνον; Διὰ 6h τοῦτο οὐχὶ σοφίας µόνον, ἀλλὰ
xaX δυνάµεως ἐλάμθανε Ilveopa, xol ἔλεγεν ' Ἐνγεπ.λή-
σθην ἰσχύος ἐν Πνεύματι Κυρίου, καὶ κρίµατος, xal
δυναστείας. Καὶ ἕτερος δὲ πάλιν ' Ῥῆμα θεοῦ ἑγέ-
vero πρὺς ἹἹερεμίαν τὸν τοῦ X&Ax/ov. Καὶ ἕτερος
δὲ πάλιν Λῆμμα Νινευί. Βι6.1/ο1’ € ὁράσεως Δαονμ τοῦ
'"EAxecalov. Καὶ αὐτὸς γὰρ οὗτος ἑτέρῳ ῥήματι τὸ
αὑτὸ τοῖς προτέροις ἁνδείχνυται, τοῦ Πνεύματος τὴν
xatoyhv λῆμμα χαλέσας. Ἐπειδὴ γὰρ λαμθανόμενοι ὑπ

τοῦ Πνεύματος οὕτως ἔλεγον, τὴν ἐνέρχειαν τῆς χάριτος
οὕτως ὠνόμασε.

Διὰ τοῦτο χαὶ Παύλος πανταχοῦ προτίθτσι τῶν
Ἐπιστολῶν τὸ τῆς ἀποστολής ὄνομα, ὅπερ οἱ προ-
φΏται ἐποίου διὰ τοῦ λέγειν, ὅρασις, xai λόγος, xal
λτμμα, καὶ ῥῆμα, τοῦτο διὰ τοῦ τῆς ἀποστολῆς χατα-
σχευάζων ὀνόματος. Ὥσπερ yàp ὁ λέγων ὅρασιν xal
ῥηῆμα θεοῦ, οὐ τὰ οἰχεῖα φθέγγεται, οὕτω xal ὁ ἁπύστο-
λον ἑαυτὸν καλῶν, οὗ τὰ παρ' ἑαυτοῦ δ.δάσκει, ἀλλ᾽ ἅπερ
ὁ ἀποστέλλων ἐχέλευσεν f. ᾿Αποστόλου γὰρ ἀξίωμα,
μηδὲν οἴκοθεν ἐπεισάγειν. Διὸ xal ὁ Χριστὺς ἔλεγε-
M 3) κα.Ιέσετε διδάσκα.Ίον ἐπὶ τῆς }ῆς ' elc γὰρ ὑμῶν
ἐστιν ὁ διδάσκα.]ος ὁ &x τοῖς οὗρανοἲς " δειχνὺς, ὅτι
πᾶσα τῶν παρ᾽ ἡμῖν δογμάτων f) ἀρχὴ τὴν ῥίζαν ἄνωθεν
ἔλαδεν ἐκ τοῦ τῶν οὐρανῶν Δεσπότου, xàv ἄνθρωποι ὧσι
«pb; τὰ λεγόμενα διαχονούμενοι. "Hy. εἶδεν ᾿Ησαϊΐας.
Τὸ πῶς ὁρῶσιν οἱ goza: ταῦτα, ἅπερ ὁρῶσιν, οὐχ
ἡμέτερον εἰπεῖν οὗ γὰρ δυνατὺν ἑρμηνευθηναι λόγῳ
«bv τρόπον τῆς ὕψεως ἁλλ ἐχεῖνος μόνος οἷοδε σαφῶς,
ὁ τῇ πείρᾳ µαθών. El γὰρ φύσεως ἔργα xaX πάθτ πολ-
λάκις οὐδεὶς ἂν παραστήσειε λόγω, πολλῷ μᾶλλον τὺν
«pov τῆς τοῦ Πνεύματος ἑνεργείας. El ξὲ ἀμνδραῖς
εἰκόσιν ἀποχρησάμενον δεῖ χατατολμῆσαι, οὐχ ὥστε τὸ
σαφὲς παραστΏσαι 8, ἀλλ ὥστε αἱνίγματι παρασγεϊν.
ἐμοὶ δοχεῖ ταὐτὸ καὶ ἐπὶ τῶν προφρητῶν Υίνεσθαι, oTov
ἂν εἰ ἡ χαθαρῶν ὑδάτων φύσις ἡλιαχὰς ἀχτῖνας δεδα-
µένη καταυγασθείη, οὕτω xal τῶν προφητῶν τὰς φυχάς,
χαθαιροµένας οἰκείᾳ ἀρετῇ πρῶτον, ὑποδέχεσθαι viv του
Πνεύματος δωρεὰν. xa πρὸς τὴν λαμτηδόνα ποιουμένας
ἐκείνην, οὕτω δέχεσθαι τῶν µελλόντων τὴν γνὼσι». Ylóc

^ S.vil. putat deesse λέγειν aut πρεσδσίαν, vel simiie quid
piam Boisius legendum csse ἦχον existimat. An desit aiiquid
Don ausim aflirmare: nam apud Chrysostomum hujusmodi ἆπο-

σιωπέσεις Don pauca occurrunt. . .

d interpres legerat διὰ δὲ τοῦτο τῷ μὲν Ἱερεμία ὁ e^:
fers τῷ δὲ Ἰεζεχιήλ, et sic Bavaricus. Regius vero Codex

νὰ δὴ τοῦτο μὲν Ἱερεμίας φηαί .. τῷ δὲ Ἰετεχιήλ, male. Til

mannus optime legit. .

ο Sic recte Savil. et Reg. Morcl. vero Nrvevt, xai p:6.

t Reg. male 6 ἁπόσιολο: ἐχέλευσεν.

F Sie Bavaricus Codex recte. Editi παραστη αι.

i IN ISAIAM, CAP. I. | ph

des jejunus mansit, nullamque non sollicitudinem
adhibuit in supplicando Deo , ut illos ab amara servi-
tote redimeret. Singuli quoque sancti hoc splendoris
genere fulgent. Sic et David immissam in populum
iram Dei cernens, in se vindictam revocabat dicens :
Ego pastor peccavi, et ego pastor malum perpetravi : et
isi, qui grex sunt, quid fecerunt? Fiat manus (ua suver
me, et domum patris mei (2. Reg. 24. 11). Abraham
vero patriarcha, cum procul esset a malis, et niliil
commune haberet cum pernicie illa Sodomitas inva-
sura, quasi ipse in mediis calamitatibus con:isteret,
ita Deum precabatur et rogabat, neque finem facturus
erat supplicandi ut dirum incendium averteret, nisi
Deus illo dimisso abiisset. Sancti porro Novi Testa-
menti majorem exlhibuere virtutem , utpote majori
gratia donati, et ad diuturniora certamina vocati. Ideo
Petrus Christum audieus dicentem, divitibus difficilli-
mur esse celorum ingressum, angebalur et tremebat,
atque ila sciscitatus est : Quis ergo potest salvari (Luc.
18. 26)? etiamsi circa res suas confideret. Non enim
de rebus suis, sed de orbe solliciti erant. Paulus certe
per omnes Epistolas suas illud indicat: qui prius ha-
bebat hominum salutem, quam Christum videre, ita
dicens : Flesolvi, et cum Christo esse, melius est, manere
aulem in carne magis necessarium propter vos (Philipp.
4. 25. 24). Talem nobis servat formam liie propheta;
Dei namque sententias cum magna fiducia profert,
peccatores increpat, ipsumque contra illos exaspera -
tum longis frequenter sermonibus placat; quod in fiue
maxime prophetia: videre est. Tandem ipsum adeun-
dum est prophetix exordium.

CAPUT 1 (a).

Visio quam vidit Isaias.

4. Visionem vocat prophetiam , vel sic loquitur,
quod multa eorum quie eventura erant sub aspectu
haberet ; quemadmodum Michzas vidit populum dis-
persum (3. Reg. 22. 17) ; οἱ Ezechiel captivitatem ac
provaricationem eorum qui solem et Thamuzem ado-
rabant ( Ezech. 8. 14) : vel quia id quod prophetze a
Deo audiebant, ipso rerum conspectu nibil minus ha-
beret, sed perinde lidem faceret, secus quam in rebus
hujus mundi. Quod cnim olio audirent modo , quam
reliqui homines, id ille ait : Addidit mihi aurem ad au-
diendum (1sai. 50. 4). Sermonem autem fide dignum
reddit cum ait, Visio, auditoremque excitat, et ad eum
qui res exhibuit transmittit, Mos enim erat omnibus ,
qui Dei dicta in alios trausmittebant, illud ante alia
constituere, se nihil a semetipsis lnqui, sed divina ab
se proferri oracula οἱ scripta ex c:elis delata. Sic Da-
vid aiebat : Lingua mea calamus scribe velociter scri-
bentis (Psal. 44. 2). Ne putes igitur literas ex calamo
prodire, sed ex dextera tenentis eum ; id est, non ex
lingua Davidis, sed ex gratia ipsam movente. Alius
vero propheta idipsum declarans dicebat : Caprarius
eram sycomoros evellens ( Amos 7. 15); ne quis dieta

(n) Kulla capitum distinctio babetur in Regio Codice. Imo
jn veteribus Mss. longe diversus erat capitum ordo, ut vi-
deas in Bibliotbeca nostra Cisliniana, de libris Diblic s.

liumanze sapientix adscriberet. Neque lioc dicto con-
tentus fuit, sed aliud addidit his verbis : Sed egà re-
pletus sum [fortitudine in Spiritu Domini, et judicio, et
potentia ( Mich. 5. 8). Gratia quippe illos non 11odo
sapientes, sed etiam [fortes efficiebat, non corporis
constitulione, sed mente. Quia enim cum populo rem
liabebant audace et impidente, ac sanguini propheta-
rum inhiante , sanctorumque c:edem moliente, multa
certe illi egebant fortitudine , ut ne eorum impetum
formidarent. Ideo Jeremi:x dicitur, Posui te ut colum-
nam ferream et ut murum aereum (Jer. 1. 18): Ezccliieli
autem, In medio scorpiorum tu habitas, ne timeas a facie
eorum, neque formides ( Ezcch. 2. 6). Moyses quoque
cum mitteretur, non Pliaraonem tantum, sed ct popu-
lum Judaicum metuens, recusasse mihi videtur (Exod.
4. 10). Deum igitur alloquens, barbaro dimisso, edi-
scere ingenti studio peroptabat , quid dicendum ipsis
esset. ron. credentibus, se a Deo missum accedere ;
signaque accepit ad illorum mentem subigendam op-
portuna : et merito quidem. Nam siunus illorum ipsum
ila exterruit, et quidem beneficio affectus , quid pas-

, $m esse verisimile est turbulentum illum populum

inente. revolventem? Ideo non sapieiiti:? modo, sed
etiam fortitudinis Spirituin. accepit, οἱ ideo. dicebat
ille : Repletus sum fortitudine in Spiritu. Domini, et
judicio, εἰ potentia ( Mich. 5. 8). Miusque ilerum : Ver-
bui Dei factum est ad Jeremiam filium Chelcie ( Jer.
1. 1). Et alius rursum : Assumptio Ninives. Liber vi-
sionis Nahum Elcesmi (Nahum. 1. 1). llic ipsc quoque
Is:ias altero verbo idipsum quod prius declarat , Spi-
ritus participationem vocans assumptionem. Quonjam
enim a Spiritu assumpti sic loquebantur, operatipnem
grati: ita vocavit, .

Apostolus a Deo missus, ui nomen ipsum sonat. No-
bilitas non ex majoribus , sed ex nierito proprio. —
Idcirco Paulus omnibus Epistolis apostolatus nomen
premittit : quod etiam prophete faciebant , cum di-
cerent, visio, et verbum, et assumptio , et sermo;
idipsum ille per apostolatus nomen efficiebat. Sicut
enim is, qui dicit visionem et sermonem Dei, non pro-
pria effert : sic et qui seipsum apostolum vocat, non sua
docet, sed ea quz jussit is qui misit. Apostoli nam-
que dignitas est per se nihil offerre. ldciroo diecbat
Christus : Ne vocetis magistrum super- terram : unus
enim est magister vester, qui est in celis (Matth.95. 10);
ostendens omne dogmatum nostrorum priuclpium,
radicem. desuper ex cx»lorum Domino accepisse,
etiamsi homiues sint qui ad illa ministrant. Quam vi -
dit 1saias. Quomodo hxc , que vident prophetze, vi-
deant, dicere non nostrum est; visionis quippe modum
non possumus interpretari ; sed ille solum clare no-
vit, qui experientia didicit. Etenim si natura epera
cf affectus sepe nemo explicare potest, multo minus
modum operationis Spiritus. Quod si obscuris imagi-
nibus audacter quis id aggredi possit, non certe ita
poterit ut clarum id reddat , sed in znigmate id effe-
ret. Mibi quidem videtur id ita factum esse in pro-
phetis, ut cum aqux limpidz natura radios solares

15 S. JOANNIS CHR YSOSTOMI ARCIIHEP. CONSTANTINOP. - 10

&xcepit, tota illustratur, sic et prophetarum animas
ῥταρτία virtute prius expurgatas, donum Spiritus 96 -
cipere , et ad fulgorem illum concinnatas ita futuro—
ein. notitiarn admittere. Filius Amos. Cur patrem
rommemorat? Aut ad tollendum zquivocum , aut ut
addiscamus patris vilitatem lilii virtutem uon obscu-
fare : nobilitatemque esse non ex preclaris majori-
hus oriri, sed ex propria magnitudine. Hic certe ex
ignobili patre natus , omnibus illustrior evasit, pro-
prim virtutis excellentia fulgens. Quam vidit contra
Judeam et contra Jerusalem.

2. Cur distincte utrumque locum commemorat ?
Quia pon: divisim inflict:e sunt, diversisque tem-
poribus, Deo id sapienter dispensante, ne omnes una
perirent, sed sensim et paulatim , ut abductorum sup-
plicio ceteri. resipiscerent, Quod si pharmaco non
fuerint, ut par erat, usi; non medici, sed »grotorum
culpa erit. ld autem facit semper et in singulis gene-
rationibus, non omnes simul in eadem peccata lapsos
plectens ; nam alias totum genus nostrum jam olim
sublatum esset ; sed ab aliis hic penas repetit, levio-
rem hinc illis parans in alia vita cruciatum : atque
zqualibus ipsorum mutationis iu melius magiam oc-
casionem suppeditat : illos autem qui neque ex pro-
prio motu , neque ex tali dispensatione quidpiam lu-
crari volunt , ad inevitabilem et tremendum judicii
dien, reservat. In regno Ozic et Joathan , et. Áchaz et
Esechie , qui regnarunt in Judwa. Opportuue tempus
adjicit, studiosum auditorem remittens ad historiam
rerum gestarum. Ita enim prophetia facilius intelli-
getur clariorque erit, si discamus , qua rerum condi-
tione, el quo in statu Judaicarum plagarum, prophe-
t:e pharmaca concinnarint. 2. Audi, celum, et auribus
percipe, terra , quia Dominus loquutus est. Multa ple-
num est ir? hoc exordium, Nisi enim ingens esset οἱ
ineffabilis indignatio, nequaquam , missis hominibus,
ad elen:enta sermonem vertisset, Illud vcro facit non
modo ir: declarandie causa, sed ut cos qui audituri
erant, ingenti pudore suffunderet, ostendens eos qui
ratione decorati essent , pejus se habere , quam 0ἱ6-
menta sensu carentia. ld quod etiam cateris prophe«
tis in more est. ldcirco is qui ad Jeroboamum missus
fuerat, omisso rege ad quem nittebatur, altare allo-
quitur ( S. Heg. 15. 1. 2). Et Jeremias terram voca-
bat dicens : Terra , terra, terra : scribe hunc virum ,
irum proscriptum (Jer. 299. 29. 50). Aliusque rursum
' dicebat : Audite, valles, fundamenta terre. Filios ge-
nui (Mich. 6. 2). Non commune omnibus liominibus
hic ponit beneficium , quod nempe facti essent , sed
insigue quodpiam, quod filii effecti essent. Seinper
enim beneficia inferre incipit Deus. Ac quemadmodum
cum hominem crearet, qui non ante fuerat, eum in
prineipio honoravit dicens, Faciamus hominem ad
imaginem εἰ similitudinem nostram ( Gen. 1. 25); in
nova autem lege majori nos ornavit. beneficio; non
solum enim nibildum operatos , sed etiam innumeris
malis onustos honoravit per lavacrum regenerationis :
ita et hie videre est; nara 606 qui non. modo in ado-
ptione nibii boni egerant, sed etiam lapsi fuerant , io-

noravit. Nec vero quia ante labores honorare solet,
post labores mereede privat; sed tunc majora con-
fert ργα ηνία. Et exaltavi. Qu:e in ZEzypto, qux in de-
serto, quz? in Palzestina gessit, uno verbo carptim te«
tigit. Mos enim Deo est ob beneficiorum copiam in
narratione gestorum non minutatim insistere. /psi
autem spreverunt me. Transgressi sunt, inquit, legem
meam, mandata dereliquerunt. 8. Cognovit bos pos-
sessorem suum, et asinus prasepe domini sui. Compa-
rationes accusationi accessionem parant, maxime
vero cum ex inzqualibus concinnantur : quemadmo-
dum et Christus ait ; Viri Ninivite surgent in. judicio
cum generalione hac, et condemnabunt eam ( Luc. 14.
92); ac rursum : flegina austri surget in judicio, et
condemnabit generationem hanc, quia venit ex finibus
terre audire sapientiam Salomonis (lbid. v. 51). Rur-
susque Jeremias ait : Jte ad. insulas Chetiim et videte
in Cedar. Mittile et cognoscite, si mutabunt gentes deoa
$u05 : populus vero meus mutavit gloriam suam , ez quo
nihil proficiet (Jer. 2. 10. 14). Docet legem nan duram
essc, eL quantam mensuram exigatab hominibus, quani
bruta, et bruta omnium stupidissima iinplere pos-
sint. Sed dixerit quispiam, llla in natura habent quod
ceguoscant. Sed possumus ca qua bruta ex natura
eua faciunt ος proposito voluntatis implere. Coano-
4 bos possessorem. Non ex doni excellentia in me-
dium adducit, sed cx nequitize * redundantia illorum
auget reprehensionem. Quemadmodum enim ad illo-
rum pudorem elementa evocat : ita non hominibus,
sed brutis ipsos comparat, ac brutorum stupidissi-
mis, illisque pejores esse ostendit.

5. Idem facit et Jeremias, turturem et hirundinem
in medium evocans (Jer. 8. 7) ; et Salomon, nunc ad
formicam, nunc ad apem mittens eum qui otiose vivit
(Prov. 6. 6). 1srael autem me non cognovit (Eccli. 11.
5). Accessio maliti est, cum ii qui familiares eran!,
post tot honores, omnes confertim ad malitiam sponte
confugiunt. Non dixit, Jacob, sed, Israel, ut ex vir-
tule progenitoris ingratum nepotum animum magis
ostenderet. Ille enim animi virtuté benedictionem in
nomine expressam promeruit : illi vero ob iniquita-
tem ipsam prodiderunt. Et populus meus me non in-
tellezit : Me, inquit, sole clariorem. 4. Ve genti pec-
catrici. Hoc etiam prophetis in more fuit, uL eos lu-
gerent , qui incurabili morbo laborarent. Sic et Jere-
inias multis in locis ; sic et Christus cum dicit : Ve
tibi Chorazi, ve tibi Betlisaida (Math. 11. 21). Nau
hoc etiam doctrine species est. Quem enim sermo
non poluit reformare, luctus persaxpe emendavit.
Populo pleno peccatis. Alia accusationis accessio, quod
onines, quod admodum [ peccatores sint]. Semini ne-
quam. Non originem eorum vituperat, sed ostendit
eos a prima :tate improbos fuisse. Sicut enim Joan
nes cum dicit, Serpentes, genimina viperarum (Matth.
9. 7), non naturam vituperat : non enim dixisset,

1 Forte melius, Graeca lectione aliquantum mutata : von
modo ex doni spsis concessi cxcellentia, sed ex nequiliee, eic.
liec ex Alleuc notavimus.

15 IN ISAIAM, CAP. |. 16

μμῶς. Τίνος Ένεκεν τοῦ πατρὸς µέμνηται; "H διὰ τὰς
ὑμωνυμίας, Ἡ ὥστε μαθεῖν ὅτι οὐδὲν εὐτέλεια πατρὸς
ἐκισχιάδει παιδὸς ἀρετήν οὐδὲ εὐγένεια τοῦτο τὸ ix
μεγάλων φῦναι, ἀλλὰ τὸ μεγάλους αὐτοὺς γενέσθαι. Οὗ-
«ὡς τε ἀσήμου πατρὸς (v, πάντων φαιδρότερος Yéyove,
tjj τῆς οἰχείας ἀρετῃς λάμψας ὑπερδολῇ. "Hy εἶδε κατὰ
τῆς Ἰουδαίας καὶ κατὰ ᾿Ἱερουσαλήμ.

' g. Τένος ἕνεχεν διῃρηµένως ἑχατέρων ἐμνημόνευσε
τῶν χωρίωνς Ἐ τειδὴ καὶ ai τιµωρίαι διηρηµένως [5]
Ἰεγόνασι, καὶ ἓν διαφόροις Χαιροῖς, τοῦ θεοῦ xal τοῦτο
σορῶς οἰχονομῄσαντος, τὸ ph πάντας ἀθρόον ἀπολέσαι,
ἀλλ tolua xai χαταμικρὸν, ὥστε τῇ τῶν ἀπαχθέντων
τιμωρία τοὺς λειπημένους γενέσθαι σωφρονεστέρους. El
ὃ οὐχ ἐχρήσαντο εἰς 610v τῷ φαρμµάκῳ, οὐχὶ τοῦ lavpou,
ἀλλὰ τῶν χαµνόντων τὸ ἔγχλημα. Ποιεῖ δὲ αὐτὸ διὰ
παντὸς, χαὶ xaO" ἑχάστην γενεὰν, οὐ πάντας ὁμοῦ τοὺς
τὰ αὐτὰ ἁμαρτάνοντας ὁμοῦ xal χολάζων΄ 7| γὰρ ἂν
ἅπαν ἡμῶν πάλαι * προανηρπάσθη τὸ γένος * ἀλλὰ τοὺς
μὲν ἔνταυθα ἁπαιτεῖ δίχην, αὐτοῖς τε ἑχείνοις χουφοτέ-
αν την Exel. χατασχευάζων χόλασιν, χαὶ τοῖς συναχµά-
ζουσιν αὐτοῖς µεγίστην τῆς ἐπὶ τὸ βέλτιον μεταθολῆς
προαποτιθέµενος ὑπόθεσιν * τοὺς δὲ µήτε οἴχοθεν, μήτε
ix τῆς τοιαύτης οἰχονομίας βουλομένους τι xepbalvew,
ἀπαραιτήτῳ χαὶ φοθερᾷ τῆς χρίσεως ταμιευόµενος ἡμέ-
pz. Ἑν βασιωείᾳ Ὁξίου καὶ ΙἸωάθαν, xal "Αχαζ καὶ
Ἐζξεχίου, ot ἐδασίλευσαν τῆς Ιουδαίας. Καὶ τὸν χαι-
p» ἀναγχαίως προτίθησι b, «τὸν φιλόπονον ἀχροατὴν
παραπέμπων εἰς τὴν ἱστορίαν τῶν γεγενηµένων. Οὕτω
γὰρ εὐμαθεστέρα τε ἔσται xal σαφεστἑρα fj προφητεία,
εἰ µάθοιµεν, πῶς τῶν πραγμάτων διαχειµένων, καὶ πῶς
τῶν τραυμάτων ἑχόντων τῶν Ἰουδαϊκῶν, οὗτοι τὰ φάρ-
µαχα χατεσχεύασαν. "Axove, οὐρανὲ, xal ἑνωτίζου,
γή, ὅτι Κύριος ἐ.ά.ησε. Πολλοῦ γέµει τοῦ θυμοῦ τὸ
προοίµιων. El γὰρ μὴ σφοδρά τις ἣν xaX ἄρατος ἡ ὀργὴ,
Οχ ἂν τοὺς ἀνθρώπους ἀφεὶς, πρὸς τὰ στοιχεῖα τὸν λό-
ον ἕστρεψε c. Ποιεῖ δὲ αὐτὸ, οὐχ ὥστε τὴν ὀργὴν &v-
δσίξασθαι µόνον, ἀλλ ὥστε xal αὐτοὺς τοὺς ἀχούειν
μέλλοντας μετὰ πολλῆς ἐντρέφαι τῆς ὑπερθολῆς, δεικνὺς
ὅτι τῶν ἀναισθήτων φύσει στοιχείων χεῖρον οἱ λόγῳ τε-
τιμτμένοι διάχεινται. Ἰοὔτο δὲ χαὶ ἑτέροις ἔθος προφή-
&atg “οοιεῖν. Διά τοι τοῦτο xal ὁ πρὸς τὸν Ἱεροθοὰμ ἆπο-
οταλεὶς, ἀφεὶς τὸν βασιλέα πρὸς ὃν ἀπεστέλλετο, τῷ
θυσιαστηρίῳ διαλέγεται. Καὶ Ἱερεμίας τὴν γῆν ἐχάλει
λέγων. Γη, Tf, T^ Τράψον τὸν ἄνδρα τοῦτον, ἄνδρα
ἐχκήρυκτον. Καὶ ἕτερος πάλιν ἔλεγεν ' ΑἈχούσατε,
cágarrec, θεμέ-ια τῆς γῆς. Υἱοὺς ἐγέγγησα. 09 τὴν
xotvhv «pb; πάντας ἀνθρώπους τίθησιν εἰς αὐτοὺς
εὐεργεσίαν, ὅπερ ἣν τὸ γενέσθαι, ἀλλὰ τὴν ἑἐξαίρετον,
ὅπερ ἣν τὸ 9 νἱοὺς γενέσθαι. Πανταχο γὰρ ἄρχει
τῶν εὐεργεσιῶν 6 θεὺς, xal ὥσπερ τὸν ἄνθρωπον πλάτ-
των, οὑδέπω γενόμενον ἐτίμησε τῇ ἀρχῇ, εἰπὼν, Ποιή-
σωμεν ἄνθρωπον κατ εἰκόνα ἡμετέρα» καὶ καθ
ὁμοίωσιν' ἐπὶ δὲ τῆς Καινῆς xaX µειζόνως' οὗ γὰρ
6h µόνον μτδὲν εἰργασμένους, ἀλλὰ xal µυρία xaxà
εἱἰργασμένους ἑτίμησε D$ τῆς τοῦ λουτροῦ παλιγγενε-
cía;* οὕτω xai ἐνταῦθα ἔστιν ἰδεῖν, ὅτι τῇ υἱοθεσίᾳ
οὐχὶ µόνον οὐδὲν χατωρθωχότας, ἀλλὰ xai ἑπταιχότας
ἐτίμτοεν. OS μὴν ἐπειδὴ τιμᾷ πρὸ τῶν πόνων, ἀποστε-
ρεῖ μετὰ τοὺς πόνους, ἀλλὰ καὶ τότε μείζονα δίδωσι
tà ἔπαθλα. Καὶ ὕψωσα. Τὰ ἐν Αἰγύπτῳ, τὰ ἐν τῇ

* Sic recte Bavaricus. Editi el γὰρ ἄν... πάλιν.

b Legendum forte προστίθησι. ]
t Hic levi mutatione series melius esL sic: τὸν λόγον ἂν

ἔττρε νε, vel, ut Bavaricus. ἔτρεψε. j
4 Sic reete Bavaricus. In Editis τό deerat.

[6]ερήμῳ, τὰ ἓν Παλαιστίνῃ & ῥήματι ma p£bpa pev. Ἔθος
γὰρ τῷ θεῷ τοῦτο, διὰ τὴν περιουσίαν τῶν εὐεργεσιῶν
μὴ χκαταμικρὸν ἑνδιατρίδειν τῇ διηγἠσει τῶν γεγενη-
µένων. Αὐτοὶ δὲ µε ἠθέτησαν. Παρέθησάν µου, qnot,
τὸν νόµον, τὰ προστάγµατα χατέλιπον. "Erro βοῦς
τὸν κτησάµενον, xal ὄνος τὴν φώτνην τοῦ κυρίου
αὐτοῦ. Αἱ συγκρίσεις αὔξησιν τῆς κατηγορίας ποιοῦσε,
xai μάλιστα ὅταν ἐξ ἀνίσων ὧσι ' χαθὼς xal ὁ Χριστός
φησι ' "Ανδρες Νωευϊῖται ἀναστήσονται ἐν τῇ χρίσει
μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης, καὶ κατακριυοὔσιω abcr *
xai πάλιν * Ηασίλισσα νότου ἐγερθήσεται ἐν τῇ
χρίσει, xal καταχριγεἴ τὴν yeveày ταύτην, ὅτι ᾖ.θεν'
ἐκ τῶν περάτων τῆς γῆς ἀχοῦσαι τὴν σοφἰαν EoAo-
μῶντος. Καὶ Ἱερεμίας δὲ πἀλιν φησί" Πορεύθητε εἰς
νήσους Xecilpg 9, xal ἴδετε εἰς Κεδάρ. ᾿Αποστείλατα
xal γγῶτε, εἰ ἆ.1.λάξονγται ἔθνη θεοὺς αὐτῶν - ὁ δὲ
ναός µου 7"4Ad£aro τὴν δόξα» αὑτοῦ, ἐξ ἧς οὐκ
ὡμεληθήσεται. Τὸ ἀνεπαχθὲς τής νομοθεσίας δείχνυσι,
xal ὅσον ἀπαιτεῖ παρὰ τῶν ἀνθρώπων µάτρον, ὃ xa
ἀλόγοις εὔχολον χατορθῶσαι , καὶ ἁλόγων τοῖς ἀνοητο-
τέροις. 'AXX' ἐρεῖ τις, ὅτι ἐχεῖνα ἐν τῇ φύσει ἔχει τὸ
γνωρίδειν. Αλλά δυνατὸν τὰ φύσει κατορθούμενα ἑχεί-
νοις Ex προαιρέσεως ὑφ ἡμῶν Ὑίνεσθαι. Ἔγγω SoUc
τὸν κτησάµενον * οὗ τῷ ἑἐξαιρέτῳ f τῆς δωρεᾶς τιθεὶς
αὐτοὺς, ἀλλὰ xa τῇ ὑπερθρλῇ τῆς χαχίας αὐτῶν αὔξει
την χατηγορίαν. ΄Ὥσπερ γὰρ εἰς ἐντροπὴν αὐτῶν τὰ
στοιχεῖα χκαλεῖ, οὕτω πάλιν οὐχ ἀνθρώποις, ἀλλὰ ἀλόγοις
αὐτοῖς συγχρἰνει, καὶ τούτων τοῖς ἀνοητοτάτοις, xai
δείχνυσι χείρους χἀχείνων,

Y. Οὕτω χαὶ Ἱερεμίας ποιεῖ, τρυγόνα xal χελιδόνα
παράγων εἰς µέσον, καὶ ὁ Σολομῶν δὲ νῦν πρὸς τὴν
μύρμιχα, νῦν δὲ πρὸς τὴν µέλιτταν πέµπων τὸν ἀργὸν
βίον ζῶντα. Ἱσραὴ δέ µε οὐκ. ἔγγω. Ἐπίτασις xa-
Χίας, ὅταν χαὶ οἱ ᾠχειωμένοι, xal μετὰ τοσαύτας τιμάς,
xal πάντες ἀθρόον πρὸς τὴν Χαχίαν (otv ηὐτομοληχότες.
Οὐκ εἶπεν, Ἰαχὼθ, ἀλλ Ισραὴἁ, ὥστε τῇ ἀρετῇ τοῦ
προγόνου τῶν ἐχγόνων μείζονα δεῖξαι τὴν ἀγνωμοσύνην.
'O μὲν γὰρ τῇ τῆς ψυχῖς ἀρετῇ τὴν εὐλογίαν ἐπεσπά-
cato τὴν τῆς προσηγορίας. οἱ δὲ διὰ τῆς παρανοµίας
αὐτὴν προὔδωχαν. Kal ὁ Aaóc µου ἐμὲ οὐ συνῆκεν *
Ἐμὲ, φησὶ, τὸν τοῦ dou φανερώτερον. Oval ὄθνος
ἁμαρτω.]όγ. Καὶ τοῦτο τοῖς προφήταις ἔθος, τοὺς τὰ
ἀνίατα νοσούῦντας θρηνεϊῖν. Οὕτω χαὶ Ἱερεμίας πολλα-
χοῦ * οὕτω καὶ Χριστὸς λέγων * Obul σοι Xopatl €, οὖαί
σοι Βηθσαϊδά. Ἐπεὶ καὶ τοῦτο διδασχαλίας εἶδος. "Uv
γὰρ οὐκ ἀνεχτήσατο λόγος, τοῦτον πολλάχις διώρθωσε
θρῆνος. Aaóc απ.ήρης ἁμαρτιῶν. "Al, προσθήχη
κατηγορίας, τὸ χαὶ πάντας, xal μετ) ἑπιτάσεως. Σπέρµα
«ΟΥ ηρόν. OO. τὴν γένεσιν αὐτῶν διαθάλλε:, ἀλλά δεί-
χνυσιν ix πρώτης ἠλιχίας ὄντας χαχούς. ΄Ωσπεὲρ γὰρ ὁ
Ἰωάννης λέγων, ὌὌψεις, γεν ἡματα ἐχιὸνῶν , οὐ τὴν
φύσιν [7] ἀτιμάξει. οὐ γὰρ ἂν εἶπε, Ποιήσατε οὖν xap-
ποὺς ἀξίους τῆς μεταγοίας, εἰ φύσει χαὶ ἀπὸ γεννήσεως
σαν τοιοῦτοι ' οὕτω xal ἐνταῦθα λέγων, Σπέρµα πο-
γηρὸν, οὗ τὴν γέννησιν αὑτῶν διαθάλλει. Yiol ἄνομοι. ᾿
Οὐκ sims, παράνομοι, ἀλλ', "Avopot, τῶν οὐδαμῶς

? Sic Reg. et Savil. ; in Morel. vero Χετίμ.

f [n hunc locum hzc habet Allenus in notis Ssvilii, p. 139:
« οὐ τῷ ἐξαιρέτῳ τῆς δωρεᾶς τιβεὶς αὐτούς, etc., forle υὐ μόνὸν
τῷ. Et pro τιθεὶς αὐτούς puto rectius legi posse δοθείσης αὐ-
τοῖς, etc. Talis locutionis exemplum est Act. 11, 17, τὴν ἴσην
δωρεὰν ἔδωχεν αὐτοῖς ὁ Θεός, etc. » Sine mss. auctoritate ni-
hil ausim mutare: elsi locus ron vacet suspicione mendi.

€ Morel. male Χωριζί.Βθρ. et Savil. ut ín textu. Infra vero

Savilius legendum opinatur οὗ τὴν Yéveotw αὐτῶν, non
γέσιν. Sed hie voces sspe inter se. niutantur ; q2v:c:v. Slare

posse puto.

47 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ΑΠΟΠΙΕΡ. CONSTANTINOP. - 18

εἰλγφότων νόμον obf*v ἄμεινον διαχείµενοι. ᾽Αλλὰ τῆς
προαιρέσεως τὴν διαφορὰν δηλοῖ. Ἐγκατε.ίπετε τὸν
Κύριον, καὶ παρωργίσατε. Ἐμφαντικῶς τοῦτο stpnxs.
Καὶ γὰρ ἤρχει τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ εἰς χατηγορίαν’ ὅπερ
Ἱερεμίας ἐγχαλεῖ λέγων, "Ort καὶ αὐτοῦ ἀπέστησα»,
καὶ δα/µοσι προση-ώθησαν. Τὸν ἅγιον τοῦ Ἱσραή..
Καὶ τοῦτο κατηγορίας ἑπίτασις, ὅτι χοινὸς ὧν ἁπάντων
Δεσπήτης, αὐτοῖς ἑγνωρίζετο τότε. 'AznA.lotpric0ncar
εἰς τὰ ὁὀπίσω. ΤΙ ἔτι π.1ηγῆτε προστιθέντες ἀνομίας;
λΙεγίστη χατάγνωσις, ὅταν μηδὲ ταῖς τιµωρίαις γίνωνται
Φελτίους. Καὶ τοῦτο δὲ εἶδος εὐεργξσίας, τὸ χολάζειν.
Οὐδὲ γὰρ ἂν ἔχοιεν εἰπεῖν, ὅτι ἑτίμτσε χαὶ εὐτργέτησε
µόνον, ἁμαρτάνοντας δὲ Ἠφίει ἀλλὰ καὶ τιμαῖς ἐφείλχετο,
xai φόδῳ τῶν κο)λάσεων ἐσωφρόνισε, καὶ ἐν ἑχατέροις
ἔμειναν ἀνίατα νοσοῦντες. Πᾶν εἶδ.ς latpe(ag ἐπεδεί-
ξατο, τέµνων, xalov* τὰ δὲ τῆς νόσου οὐδὲ οὕτως εἷξε,
ὃ μάλιστα τοῦ νοσεῖν ἀνίατα σημεῖόν ἐστι, τὸ μηδὲ CU-
νασθαι δέξασθαι θεραπ:ίαν. Haca xsgaAi) elc πόνου,
καὶ πᾶσα καρδία εἰς AUx nr. 'Axó ποδῶν ἕως xepadlnc
οὑκ ἔστι' ἐν αὐτῷ ὀὁ,οκληρία, οὔτε τραῦμα, οὔτε
μώλωγ., οὔτε π.Ιηγὴ φεγμαίνουσα. Elsa λέχει τὰς
χολάσεις xai τὰς τιμωρίας * οὐκ ἕλαττον γὰρ τοῦτο εἶδος
εὐεργεσίας ἐστὶ καὶ τῆς τιμῆς τῆς εἰς αὑτοὺς ΥΕΥε-
νηµένης. Πάντας Υὰρ, Φησὶν, ἑχάχωσα, xat εἰς λύπην
αὐτοὺς ἑνέδαλον. Ei πᾶσα xega) εἰς xórov, πῶς οὐχ
ἔστιν οὔτε τραῦμα, οὔτε µώλωφ; Τὸ τραῦμα, τοῦ λοιποῦ
σώματος ὑγιαίνοντος, τότε φαίνεται τραῦμµα ὃν * εἱ δὲ ὅλον
ἠλχωμένον τύχοι, οὐχέτ, ἂν φανείη τὸ ἕλκος. Τοῦτο οὖν
. ἑνδείξασθαι βούλεται, ὅτι ὅλον τὸ σῶμα Ίλχωτο, xal οὐγχὶ
«6 μὲν ὑγίαινε, τὸ δὲ ἐξι,δηχὸς Tv, ἀλλ᾽ ἅπαν ρλεγμονεῖ,
ἅπαν µώλωψ εἷς. Οὐκ ἔστι μάλαγμα ἐπιθεῖναι. 'Vouco
τοῦ προτέρου βαρύτερον. Οὐ Υὰρ τὸ νοσεῖν οὕτω χαλεπὸν,
ὡς τὸ νοσοῦντα μηδὲ θεραπεύεσθαι δύνασθαι, χαὶ μάλιστα
ὅταν ὁ ἰατρὸς τοιοῦτος ᾗ. Οὔτε ἔ.πιον, οὔτε καταδέ-
σµους. Ὥστε ποιῆσαι τὸν λόγον ἐμγατιχὸν 5, ἐπέμεινε
«f| μεταφορᾷ τοῦτο yàp αὐτῆς τὸ ἑξαίρετον. "H τή
ὑμῶν ἔρημος. Ταῦτα οὐχ ὡς γεγενηµένα ἀπαγγέλλει,
ἁλλ ὡς ἑσόμενα προαναφωνεῖ. Κέχρηνται δὲ τῷ ἔθει
οἱ προφῆται τούτῳ, ὁμοῦ τε φοθοῦντες τὸν ἀχροατὴν,
καὶ τῆς οἰχείας ἀληθείας τὴν δύναμιν ἑνδειχνύμενοι, Ὡς
Υὰρ τὰ παρελθόντα οὐκ ἔνι ph γεγενῆσθαι, οὕτω τὰ
α ὑπὸ τῶν προφητῶν λέγεσθαι b, οὐχ Evi [8] μὴ
συµθῆναι, πλὴν εἰ µή ποτε µετανοῄσαιεν οἱ χολάνεσθαι
μέλλοντες. AD πόλεις ὑμων πυρίχαυστοι. 0b γὰρ
ἡφάνισεν αὑτὰς παντελῶς, ἁλλ ἀφῆχεν ἑστάναι τὰ
λείψανα τοῦ ἐμπρησμοῦ τοῦ βαρθαρικοῦ. μᾶλλον δυνάµενα
καθιχέσθαι τῆς τῶν ὀρώντων ὄφεως. Thy χώραν ὑμῶν
ἐνώκπιον ὑμῶν ἆ.1Ίότριοι κατεσθίουσιν αὐτὴν, καὶ
ἠρήμωται κατεστραμμένη ὑπὸ «Ἰαῶν dAAotpiov.
Ἐπίτασις συμφορᾶς , ὅταν xal θεαταὶ τῶν οἰχείων
γίνωνται συμφορῶν, καὶ μηδὲ ἐξ ἀχοῆς αὐτὰ µανθάνωσι
µόνον. ᾿Εγκαταειφθήσεται ἡ θυγάτηρ Σιὼν, ὡς
σχηνἡ ἐν ἀμπελῶνι, xal ὡς ὁπωροφυ.άκιον ἐν
Cixvnpáto *.
V. Μέγα τι ἔχουσι xal αἱ εἰχόνες, xaX μάλιστα αἱ £v τῇ
Γραφῇ, εἰς παράτασιν τῶν λεγομένων. Την Ἱερουσαλημ

* Allenus vult hic legi ἐμφατικώτερον, vel ἐμφατικόν. Post-
rema lectio est Cod. aen Editi ἐμφατικῶς. Paulo post
Boisius in notis Savilii, p. 157, legendum pulal: ταυτα ὡς
ἀπαγγέλλει, ἀλλ) οὐχ ὡς ἐσόμενα.

! Mira hypallage, inquit Savilius, pro τὰ ὑπὸ τῶν τῶν
μέλλειν λεγόμενα. Βοΐσίως levi immutatione τὰ μέλλοντα τὰ ὑτὸ
των Ἰτῶν λεγόμενα ἔσεσθαι.

* Keg. et Savi. in textu bic et infra σιχυηλάτῳ, Μογε]. et
Savil. in marg. σικυηράτῳ, atque. ita legitur in. Bibliis. Mox
δν. jryendum putat παράστασιν, sed cui bouo ?

δὲ καλεῖ θυγατέρα Σιὼν, διὰ τὸ ὑποχεῖσθαι τῷ ὄρει. Ὡς
σχη»ἡ ἐν ἀμπελῶνι, καὶ ὡς ὁπωροφυ.άχιον ἐἑν'
σιχκυηράτφ. Tou χαρποῦ γὰρ ἀνῃρημένου, xaX τῶν
γεωργῶν ἀπενεχθέντων, περιττὴ λνιπὺν dj τῆς πόλεως
οἰχοδομ{. Ὡς πόλις πο.]ιορκουμένη. Τοῦτο τής ἀσθενείας
αὐτῶν xal τῆς ἐγχαταλείψεως αἴνιγμα. Ὅταν γὰρ μιηδεὶς
6 βοηθῶν fj, τότε ἀνάγχη συγχεχλεῖσθαι, τὴν ἀπὸ τῶν
τειχῶν ἁἀσφάλειαν µόνην ἐχδεχομένους. Kal εἰ μὴ Kv-
fioc. Za6aà0 ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρµα, ὡς Σόδοµα
ἂν ἐγενγήθημεν, καὶ ὡς Γόμοῤῥα ἂν ὡμοιώθδημε».
Ἔθος ἀεὶ τοῖς προφῄήταις ut) µόνον ἐχεῖνα προλέγειν, ἃ,
μέλλουσι πάσγειν οἱ πλημμελοῦντες δεινὰ, ἀλλὰ χα) ἃ
παθεῖν σαν ἄξιοι, ἵνα xaX ἐν αὐτῷ τῷ χαιρῷ τῆς τιµω-
píag πολλὰς ἴδωσι τῷ θεῷ χάριτας, οὗ τὴν ἀξίαν d τῶν
πλημμεληµάτων, ἀλλὰ ἑλάττονα πολλῷ τὴν δίχην τίνον-
τες. Τοῦτο γοῦν xa ἐνταῦθά φησιν, ὅτι τὰ μὲν ἁμαρτί-
pasa αὐτῶν οὗ ταῦτα τὰ εἰρημένα, ἀλλὰ πανωλεθρἰαν
ἀπῄτει, καὶ ὁλοχλήρου τοῦ γένους ἀφανισμὸν παντελή :
ἃ 6 xal ἐπὶ Σοδόµων συνέθη. 'H δὲ τοῦ 8:00 φιλανθρω-
πία οὖκ ἀφῆχε τοῦτο γενέσθαι, πιλλῷ τῆς ἁμαρτίας
ἑλάττονα ctv τιµωρίαν ἐπάγουσα. Ἐπειδὴ δὲ πολλὴ τῆς
Παλαιᾶς πρὸς τὴν Καινήἠν ἐστι συγγένεια, εἰκότως τούτῳ
χαὶ ὁ Παῦλος ἀπεχρήσατο ᾿ xat ἐπιτηδειότερον εἶπεν ἣ ὁ
προφήτης 9. Ὥσπερ γὰρ ἓν ἐχείνῳ τῷ χαιρῷ, εἰ μὴ
πολὺς ὁ τοῦ Θεοῦ γέγονεν ἔλεος, πάντες ἂν ἀνηρπάσθη-
σαν, οὕτω καὶ ἓν τῷ xatpip τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας,
εἰ μὴ τὰ τῆς χάριτος ἐφάνη, χαλεπώτερα τούτων πάντες
ἂν ἔπαθον. Ἐγχατέλιπε δὲ ἡμῖν σπέρμα” τοὺς σωθέντας
&nb τῆς αἰχμαλωσίας λέχει. ΑἈχούσατε .Ίόγον Κυρίου,
ἄρχοντες Σοδόµωγ, προσέχετεγόμῳ θεοῦ ἡμῶν, «Ἰαὸς
Γομόῤῥας. Ἐπειδὴ εἶπεν, ὅτι τὰ Σοδόµων Ίσαν ἄξιοι
καθεῖν, δείχνυσιν ὅτι χαὶ τὰ Σοδόµων ἑτόλμων. Διὸ xat
ἀπὺ τῆς χοινῆς αὐτοὺς ὀνομάδει προσηγορἰας. Ἐπεὶ εἰ
eco Tv, οὐδὲ χαιρὸν εἶχεν ὁ λόγος. Ὅτι γὰρ οὗ ποὺς
Σοδομηνοὺς ἀποτείνεται νῦν, ἀλλὰ πρὸς Ἰουδαί:υς,
χαλῶὼν αὑτοὺς τῇ τῆς προσηγορίας κοινωνία, δξίχνυσι
τὰ μετὰ ταῦτα λεγόμενα. θνσιῶν γὰρ µέμντται xal
προσφορῶν καὶ τῆς ἄλλης τῆς νοµικῆς [9] λατρείας, ὃς
οὐδὲ ἴχνος ἣν παρὰ Σ,δομίταις. Ἀόμῳ 8500 ἡμῶν», τῷ
ἐλέγχῳ qnot.

Τί µοι π.Ἰῆθος, φησὶ, τῶν θυσιῶν ὑμῶν; «έγει
Κύριος. Πλήρης εἰμὶ ὁ-λοκαυτωμάτων xpi, καὶ
ctéap ἀρνῶν, καὶ αἷμα ταύρων καὶ τράγων οὐ
βού.Ίομαι. Ὁ φαλμὸς ὁ τεσσαρακοστὸς ἕννατος ἅπας τῷ
χωρίῳ τούτῳ προσέοιχε, δι ἑτέρων μὲν ῥημάτων, διὰ τῶν
αὐτῶν δὲ ὑφαινόμενος νοηµάτωνε To γὰρ Ev τῷ ψαλμῷ,
Προσκαἁέσεται τὺν οὐρανὸν ávo xal τὴν γῆν, τοῦ
διαχρῖναι τὸν Auóv αὐτοῦ, ἴσον ἑστὶτὸ, "Axove, οὐραν ὲ,
xal ἑνωτίζου, 1j, ὅτι Κύριος ἐ.1άησε * xal τὰ ἑςῖς
δὲ τοιαῦτα. Ὥσπερ Υὰρ ὁ Δανϊῖδ φτσιν, Οὐκ ἐπὶ ταῖς
θυσἰαις σου ἐ.έγξω σε, τὰ δὲ ῥ-οκαυτώματά σου
ἐνώπιόν µου &ctl διαπταντός * οὕτω xà 6 Ἡσαῖας
qnot, Τί uoc π.]ῆθος τῶν θυσιῶν ὑμῶν; «λέγει Kó-
ριος. Καὶ πάλιν ὁ μὲν Aavtà φησιν, Οὐ Σέξοµαι ἐκ τοῦ
olxov σου µόσχους, οὐδὲ ἐκ τῶν ποιμγίων σου
τράγους ΄ ὁ δὲ 'Hoatag, ᾿Οοκαυτώματα κριῶν, xal
στέαρ ἀρνῶν, xal αἷμα ταύρων xal τράγων οὐ fov.
ἆομαι. Ἐπειδὴ Υὰρ ἐγχαλούμενοι συνεχῶς ἐπὶ τῷ τῆς

d [.egendaia pnto οὗ κατὰ τὴν ἀξίαν.

* Sic notat Allenus in notis Navil p. 139 : «Sensus loci mibi
videtur flagitare ut legatur ἐπιτηδειότερον εἶπεν 9) 6 προγήτη:.
Sic in sequentibus, ὁ 112220; εὐτονώτερον τῷ λόγῳ xzyonyá-
voz. ν Recte notatum : nam Bavaricus, ἐπετηλειότερον 7, ὁ πρ.-
φήτης. (Edebatur zizzv ὁ z07.)

n IN ISAIAM, CAP. I.

Fedit igitur fructus dignos penitentie (Ibid. v. 8), si
eratura et ab ortu tales fuissent : sic et hoc loco
cum dicit : Semini nequam, non ortum probro dat
Wis, Filtis exlegibus. Non dixit, Pravaricatoribus,
sed, Ezlegibus, qui non meliori essent affectu, quain
si legem numquam excepissent. Sed propositi diffe-
rentiam significat *. Dereliquistis Dominum, et ad ira-
ediom. protocastis. Per emphasin hoc dixit. Suffi-
ciebat enim. nomen Dei ad accusationem : qua de re
Jeremias expostulat dicens : Quia ab ilio defecerunt,
t demonibus adheserunt. Sanctum Israel (Buruch. 4.
1.8) H»c quoque criminationis accessio est, quia

cum communis omnium Dominus sit, ipsis tunc (pro- ,

prie) notus erat. Abalienati sunt retrorsum. 5. (Quid
μίίτα percutiemini addentes pravaricationes? Maxima
damnatio, cum ne ex suppliciis quidem meliores fiunt.
:ludque species beneficii erat, quod punirentar. Ne-
que enim dicere possent Deum honorasse tantum et
beneficiis affecisse, peccantes autem dimisisse ; sed
ille honoribus attrahebat, et suppliciorum timore ad
meliorem frugem revocabat, el inter utraque illi in-
curabili morbo detenti manebant. Omne genus medi-
cin: exhibuit, secans, urens : morbus tamen non
cessit, quod maxime signum est incurabilis zgritu-
dinis, cum non potest quis remedium accipere. Omne
caput ad laborem, et omne cor ad tristitiam. 6. À pedi-
bus usque ad. caput ΠΟΠ est in eo integritas, neque vul-
nus , neque vibex, neque plaga tumens. Deinde narrat
cruciatus et. supplicia : neque enim 1ninor hzc est
species beneficii et honoris ipsis collati. Omnes enim,
inquit , afflixi, eosque in dolorem conjeci. Si omne
caput in laborem, quomodo non esl vulnus , neque
vibex? Vulnus, reliquo corpore sano, tunc apparet
vulnus : quod si totum exulccratum fuerit, non ultra
vulnus apparobit. Hoc igitur significat, totum corpus
fuisse ulceribus plenum : neque aliud sanum, aliud
ulceratum fuisse ; sed totum intumuisse, totum ulcus
unum fuisse. Non est malogma apponere. Hoc priore
gravius est. Murbo enim laborare non iia grave est,
ut zegrum non posse sanari : presertim cum talis sit
medicus. Neque oleum, neque ligamina. Ut cum em-
phasi loquatur, perstat in eadem metaphora : in hoc
enim sita est metaphoram pristantia. 7. T'erra vestra
deserta. απο non ut jam facta annuntiat, sed ut futura
predicit*. lloc utuntur more prophetz, sinfül audito-
rem terrentes, et su:xe veritatis vim ostendentes. Ut
enim qu: przterierunt, non possunt non facta esse,
sic qux» futura a prophetis pranuntiata sunt, fieri
nequit ut non contingant, nisi peenitentiam agant illi
qui supplicio sunt plectendi. Civitates vestre succensa
igui. Non euim illas omnino delevit, sed permisit ut
incendii barbarici reliquie superessent, quae magis
ad intuentium aspectum pertingere possent. Regionen
tesiram coram vobis alieni devorant, et desolata est sub-

! In Graico, κφοαιρέσιως τὴν διαφορἀν 34.9. Legeudum suspi-
Camur, διαφθορὰν : lunc enitn sensus optime quadraret, siqui-
dem esset, significat voluntutis corruptionem.

* Roisius in notis Savilii, p. 157, legendum putat : Ha'c
ut jum factu aniumliat, at non wt futura priccdicit. sed. exi-
slimo locum, ut est, optine babere.

-

versa a populis alienis. Calamitatis accessio est, eun
proprie miserie spectatores sunt, nec solo auditu
illam discunt. 8. Derelinquetur filia Sion , quasi tento-
rium in vinea, el sicul tugurium in cucumerario.

4. Magnum quidpiam in se continent ill:e imagines,
maximeque in Scriptura, ad amplificationem sermo-
nis. Jerusalem autem vocat filiam Sion, quod ei monti
subjecta sit. Sicut tentorium in vinea, et sicul tugurium
in cucumerario. Sublat? namque fructu, summotisque
colonis, superflua deinccps fuerit structura urhis.
Sicut urbs que obsidetur. Moc xnigmatice dicitur ad
infirmitatem et derelictionem ejus declarandam. Cum
enim nullus est qui auxilietur, tunc necesse est obsi-
deri eos, quibus una superest murorum tutela. 9. Et
nisi Dominus Sabbaoth dercliquisset nobis semen , quasi
Sodoma fuissemus, el quasi Gomorrha similes essemus.
Mos est semper prophetis non illa solum pr:xdicere
mala, qux pa:suri sunt prievaricatores, sed etiam ea
qua digni sunt perpeti , ut in ipso supplicii tempore
multas habeant Deo gratias, quod non pre merilo
scelerum, sed multo leviores luant peenas. Hoc etiam
dicit hoc loco, peccata nempe eorum non ea solum
qui: dicta sunt , sed etiam internecionem ezpetiisse ,
univers: que gentis exitium : quie etiam in Sodomitis *
contigerunt. Dei autein benignitas hzc fieri non sivit,
sed poenam peccato longe leviorem inflixit. Quia ve-
ro multa est affinitas Vetus inter et Novum Testamen-
tum, jure illo Paulus est usus : et convenientius quam
propheta dixit. Quemadmodum enin illo tempore ,
nisi magna fuisset Dei misericordia , omnes abrepti
fuissent (Rom. 9. 29) : sic in tempore Christi adven-
tus, nisi gratia apparuisset, graviora his omnes passi
essent. Dereliquit autem nobis semen * de iis qui a
captivitate servati sunt loquitur. 10. Audite verbum
Domini, principes Sodomorum, attendite legem Dei no-
stri, populus Gomorrhe. Quando dixit illos esse dignos
qui eadem paterentur , quz Sodomitze , ostendit cos
eadem ausos esse qux» Sodomitas. ldeo illos a com- .
muni appellatione nominat. Nisi enim hoc esset, non
opportuna fuisset loquutus. Quod enim nunc non in
Sodomitas invehatur, sed in Jud:eos, illos sic appellans
ob nominis convenientiam , qu:e sequuntur indicant.
Nam sacrificia commemorat, oblationes aliuinque le-
galem cultum , cujus ne vestigium quidem erat apud
Sodomitas. Legem Dei nostri in argumentum profert,

Sacrificia veteris Testamenti Deo per se non placebant ;
cur fuere instituta. Repudium in veteri lege cur permis-
sum. — 11. Quid mihi multitudo sacrificiorum vestro-
rum? dicit Dominus. Plenus sum holocaustis arietum, et
adipem agnorum , sanguinemque lraurorum et hircorum
nolo. Psalmus quadragesimus nonus totus huic loco
similis est, aliis quidem verbis, eadem vero contextus
sententia. [llis enim, Advocabit celum desursum et
terram discernere populum suum ( Psal. 49. 4 ), simile
est hoc diclum : Audi, celum, et auribus percipe, terra,
quia Domimus loquutus est ; et cetera cum his cousen-
tiunt. Quemadmodum enim David dicit : Noa in sa-
crificiis tuis arguam te, holocausta autem (κα in conspe-
clu meu sunt semper ( Ibid. v. 8) : sic οἱ Laias ait :

19 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCITIEP. CONSTANTINOP.

Quid mihi multitudo sacrificiorum »eurorum ? dicit Do-
minus. Ac rursus David dicit : Non uccipiam de domo
tua vitulos , neque de gregibus (uis hircos (Ibid. v. 9) ;
]saias vero : Holocausta arietum , et adipem agnorum,
et sanguinem taurorum et. lircorwm nolo. Nam quia
accussti. frequenter, quod czeteris virtutibus vacui
essent, pro maxima defensione sacrificia obtendebant,
ut qux frequenter persolvebant, merito uterque pro-
pheta, imo potius cxteri omnes ab hac defensione
illos exturbant. Unde planum est ea non esse per se
precipue constituta, sed ut ad rectuin vitz institutum
caterasque virtutes illos deducerent. Quia vero illi ,
cseteris qu:e necessaria erant neglectis, his incumbe-
bant, se illa demum non admittere dicit Deus. 12.
Neque veneritis ut appareatis mihi. Si accesscritis, in-
quit, ad templum. Quís enim quasivit hiec de manibus
vestris? Certe totus ille liber qui Leviticus dicitur, de
sacrificiorum accuratione leges exhibet. In Deutero-
nomio quoque el in aliis plurimis locis multe de sa-
crificiis sparse sunt leges, Quare igitur dicit : Quis
requisivit hac de manibus vestris? Ut discas illam noh
fuisse pr:ecipuam Dei voluntatem, ut talia sancirentur,
sed ab eorum infirmitate initium illas leges duxisse.
Quemadmodum enim nolebat mulierem semel viro
conjunctam repudiari ; graviora tamen mala succidens,
ne repudiare vetiti , illas invisas uxores intus jugula-
rent, minus malum permisit : sic et circa rem hanc
fecit, ut d:emonibus immolare prohiberet, id quod
mi»ime volebat admisit, ut quod volebat assequerctur.
Hoc ipsum rursus Amos propheta declarsns dicebat :
Num victimas et. hostias obtulistis mihi quadraginta an-
nis? dicit Dominus ( Amos 5. 95 ). Jeremias quoque
ait : Non sunt hec que mandavi patribus vestris (Jer.
7. 92).

5. Quoniam enim dxmones hoc culti sunt modo,
ipse, ne quapiam hinc infirmiqribus perniciei occa-
$io oriretur, hzec frequenter per prophetas omnes de-
nuntiat. lac cum non darentur, illi indignabantur,
ac frequenter instabant, nidorem et fumum exigen-
tes, dicentesque :

Τὸ γὰρ λάχοµεν Ἱέρας ἡμεῖς (4).
(Homer.)
Jpse vero id ncque ab initio petiit, et quando jussit,
ostendit se non libentem hzc permittere ; neque hoc
tantum hinc patet, sed etiam quia cito solvit, et quia
cum illa persolverent non admisit : atque uno verbo
per omnia significavit, bujusmodi cultum et ritum
majestate sua longe indignum esse. lloc itaque ait :
P'ropter vos hzc toleravi, neque his opus habui. Cal-
care atrium meum non apponelis. Aut. captivitatem
przedicit, aut etiam hoc vetat, quia non cum recto
animo ingrediebantur. 13. Si offeratis mihi similam,
sanum. Mandatorum enim alia propter se ipsa, alia
aliam ob causam constituebantur; ut Deum nos:e,
non occidere, non m«acbhari, et qu:ecumque talia,

(a) Bwnc enim honorem nos sortiti sumus. Hoc ait Jupiter
Junonem alloquens, Iliad. 4, 49, itemque Jupiter deorum
cotum alloquens, Iliad. o, 70, cum de restituendo Hectoris

cadavere ageretur. ioc hemistichio utitur alibi Chrysosto-
mus, ut supra , in Psalmo 49.

propter utilitatem inde provenientem sanciebantur ;
sacrificare autem, incensum offerre, sabbatum ser-
vare, et similia rursum, non ut bzc fierent simplici-
ter, sed ut ex eorum exercitio a dziemonum cultu
abducerentur. Quia igitur hzc quidem persolvebant,
sed nullam inde utilitatem percipiebant, sed adhuc
d:xmonibus addicti erant, jure hxc quoque ejiciun-
tur : quandoquidem merito quis arborem excidat, fo-
liis οἱ ramis ornatam, sed fructu vacuam. Nam colos
nu$ omnem curam circa arborem adhibet, non
corticis aut trunci causa, sed ut fructum decerpat.
Incensum abominatio mihi est. Viden' eum non de na-
tura eorum quie. sibi offerebantur gavisum esse, sed
offerentium mentem exploravisse? Ideo fumum et
nidorem ex sacrificio Noe surgentem odorem suavi«
tatis vocavit, iucensum vero abominationem (Gen. 8.
91). Nam, ut dicebam, non naturam donorum, sed
affectum offerentium requirit. 14. Neomenias vestras
et sabbata. Observandum est eum nihil eorum qui
necessaria sunt excludere, sed hzc, qux etiam Chri-
stus adveniens abrogavit. Quamobrem Paulus velie -
men!iore usus 66ΓΠΙΟΠΘ, cum contra Judzxos pugua-
ret, non h:ec solum, sed et alia his plurima afferens,
eos, qui nihil ex se (virtutis) exhiberent, nihil inde
lucri referre dixit, his verbis : Si autem tu Judaeus
cognominaris, et requiescis in lege, et gloriaris in Deo,
et nosti voluntatem ejus, et probas utiliora, instructus
per legem (Rom. 2. 47. 18). Et rorsus : Circumcisio
quidem prodest, si legem observes ; si autem prevarica-
lor sis, circumcisio tua preputium facta est (lbid. v. 25).
Nec quidpiam fructus eos inde percipere dixit, quod
lex eis concredita sit, quia non crediderunt : id quod
alio modo David subindicans dicebat : Ροεεαίογι
autem. dixit Deus : Quare. (u enarras. justitias meas
(Psal. 49. 16)? Quia enim de audita lectione legis
supra modum alte sentiebant cum operibus vacui es-
sent, ex hac jactantia etiam Paulus illos deturbavit
dicens : Qui ergo alium doces, teipsum non doces ? qui
predicas non furandum , furaris (Rom. 29. 91)? Et
David similiter dicens : Si videbas furem, currebas
cum eo, et cum adulteris portionem tuam ponebas
(Psal. 49. 18). Et diem magnum non admitto. Pente-
costen dicit, Scenopegiam, Pascha, et reliquas cele-
britates. Jejunium et vacationem ab opere, et festivita-
tes vestras odit anima mea. Humano more ipsos allo-
quitur. Facii estis mihi ad. satietatem : ad. fastidium,
ad odium. Id ejus ineffabilem paüentiam ostendit,
quod sspe peccantes tulerit, nec prius vindictam
sumpserit, quai nequitis magnitudine ipsum scele
eti evocarint. Non ultra remitlam peccata vestra. No
ultra patiar. Idipsum est id quod ait David : Hec f
cisti, εί tacui (Psal. 49. 91).

Oratio inutilis est cum quis perseverat in peccatis. :
b .Cum exlenderitis manus vestras ad me, avertam oct
meos a vobis : et simulliplicaveritis deprecationem,
exaudiam. Inde liquet nullam esse orationis uti
tem, quantumlibet ionga sit. quando is qui prec:

ο in peccatis perseverat. Nihil enim virtuti par

necnon voci qux per opera comprobatur. M

amet

e

40 iN. ISAIAM, CAP. I. 20

Dr &petnc εἶναι Épr uot, ἀντὶ ueylatne ἀπολογίας τὰς

ἠυσίας προεθάλλοντο, ὡς συνεχῶς αὐτὰς ἐπιτελοῦντες,
εἰκότως ἑχάτερος ὁ προφήτης, μᾶλλον δὲ xal οἱ ἄλλοι
πάντες, ταύτης ἑχθδάλλουσιν αὐτοὺς τῆς ἀπολογίας. "00εν
ἔιον, ὅτι οὗ προηγουμένως αὐταὶ ἑδόθησαν, ἁλλ᾽ ὥστε
παιδαγωχίαν Τενέσθαι τῆς ἄλλης ἐντεῦθεν αὑτοῖς πο-
Ἀτείας. Ἐπεὶ δὲ τῶν ἀναγχαίων χατεπειγόντω» ἆμε-
Ἰοῦντες, ἐν τούτοις ἠσχόληντο, οὐδὲ ταύτας λοιπὸν προσ-
ἰεσθαί * eraty ὁ θεός. Οὐδὲ ἂν ἔρχησθε ὀφθῆναί por.
Ἐὰν παραγένησθε, φησὶν, εἰς τὸν vaóv. Τίς γὰρ ἐξ -
εζήτησε ταῦτα ἐκ τῶν χειρῶν ὑμῶν; Καὶ μὴν ὁλό-
χλτρον σύγχειται βιθλίον τὸ Λευιτιχὸν λεγόµενον, περὶ
της τῶν θυσιῶν ἀχριθείας νομοθετοῦν. Καὶ àv τῷ Δευ-
τερονοµίῳ δὲ xal &y ἑτέροις πλείοσι πολλοὶ περὶ τούτων
εἰσὶ διεσπαρµένοι νόμοι. Πῶς οὖν φησι, Τίς ἐξεζήτησε
ταῦτα ἐκ τῶν χειρῶν ὑμῶν; "Iva µάθῃς, ὅτι οὐ προ-
ηγούμενον Tv θεοῦ θέληµα, τὸ τὰ τοιαῦτα νομοθετεῖν ,
ἀλλ ἀπὸ τῆς αὐτῶν ἀσθενείας τὴν ἀρχὴν ἔλαθεν ἡ περὶ
τούτων νοµοθεσία. Ὥσπερ γὰρ οὐκ ἐδούλετο γυναῖχα
ἐχθαλέσθαι τὶν ἅπαξ ἀνδρὶ συναφθεῖσαν, µειζόνων δὲ
ἑχχόπτων χαχὼῶν b, τὸ μὴ χωλυοµένους ἐχθαλεῖν,
ἀναγχάδεσθαι σφάττειν ἔνδον οὔσας χαὶ µισουµένας, τὸ
ἔλαττον συνεχώρησεν * οὕτω δὴ xal ἐνταῦθα, χωλύων τὸ
δαίµοσι θύειν, χατεδέξατο ὅπερ οὐχ ἐδούλετο, ἵν) ὅπερ
ἐθούλετο χατορθώσῃ. Τοῦτο γοῦν αὑτὸ πάλιν ᾽Αμὼς ὁ
προφήτης ἐνδειχνύμενος ἔλεγε' M?) σφἀγια xal θυσίας
προσηγέγκατέό µοι ἔτη ceccapáxorca; «λέγει Κύριος.
Καὶ ὁ Ἱερεμίας δέ φησιν’ Ov ταῦτά ἐστιν, d ἐνετει-
Jágmy τοῖς πατράσιν ὑμῶν.

ε’. Ἐπειδ γὰρ xai δαίμονες τοῦτον ἐθεραπεύθησαν

τὸν τρόπον, xaX αὐτὸς οὗτος, ἵνα µηδεµία τοῖς ἀσθενεστέ-
ροις ἔντευθεν ἁπωλείας γένηται πρόφασις, συνεχῶς διὰ
πάντων ταῦτά φησι τῶν προφητῶν. Ἐκεῖνοι μὲν γὰρ
xai μὴ διδοµένων ἠγανάχτουν, xal συνεχῶς [10] ἐπ-
έχειντο τὴν χνίσταν xai τὺν χαπνὺν ἀπαιτοῦντες xal
αέγοντες

Τὸ γὰρ «Ἰάχομεν τέρας ἡμεῖς.

Αὐτὸς δὲ οὔτε ἐξ ἀρχῆς ᾖτησε, χαὶ ἠνίχα ἐχέλευσεν,
ἔδειςεν, ὅτι οὐχὶ βουλόμενος τοῦτο ἐπέτρεφεν * οὐ ταύτῃ
δὲ µόνον, ἀλλὰ xal τῷ χαταλῦσαι ταχέως αὐτὰς, xal
ivíxa ἐπετελοῦντο, ph * προσίεσθαι’ xal διὰ πάντων
ἁ- αξαπλῶς ἐδήλου ὅτι πολλῷ τῆς µεγαλωσύνης αὐτοῦ τῆς
Ἰατρείας οὗτος ὁ τρόπος ἀνάξιος, Τοῦτο οὖν φησι νῦν,
Ux: AUC ὑμᾶς τοῦτο ἠνειχόμην, οὐχ αὐτὸς τούτων ἐδεόμην.
Πατεῖν µου τὴν abAtyv οὗ προσθήσετε. "H τὴν αἰχμ-
ελωσίαν προλέχει, f) ἀπαγορεύει τοῦτο αὐτοῖς, ἐπειδὴ οὐ
μετ ὀρθῆς εἰσήεσαν γνώμης. Eàv φέρητέ poc σεµἰ-
Cade , µάταιον. Tov γὰρ ἐπιταγμάτων τὰ μὲν δι
ἑαυτὰ, τὰ δὲ δι ἕτερα Ὑίνεσθαι ἐχελεύετο” olov τὸ τὸν
8:hv εἰδέναι, τὸ ud φονεύειν, μὴ μµοιχεύειν, xal ὅσα
τοιαῦτα, διὰ τὴν ἐξ αὐτῆς ὠφέλειαν ἐνομοθετεῖτο τὸ
μέντοι θῦσαι, χαὶ θυμίαμα προσενεγχεῖν, χαὶ τηρῆσαι
σάθόατον, xal ὅσα τοιαῦτα πάλιν, υὐχ ἵνα αὐτὰ ταῦτα
Ἱίνηται ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ἵνα Ex τῆς τούτων μελέτης τῆς τῶν
ἑαιμόνων ἀπάγωνται θεραπείας. Ἐπεὶ οὖν οὗτιι ταῦτα

8 Reg προϊέσθαι.

ν Hic omnino aliquid desiderari videtur, verbi gratia,
ἴόνων δὲ ἐκκόπτων xaxov [ὐπόθεσιν], aut aliqua vox sim lis.

Iafra locus qui quasi. ex Michsa assumptus proferebatur in
Májtis, est Amosi, et Bavaricus ᾽Αμώς habet, ut nos restitui-

κ "Savilius καὶ ἡνίκα ἐπκετέλουν τὸ u^, male. Morel. τῷ, sed
wra lectio est ἐπετελοῦντο, ut habet Bavaricus. Ibidem qua
1 voce ἀνάξιος, usque ad πατεῖν habentur, ex Bavarico de-
sumpta sunt.

μὲν ἐπετέλουν, τὸ δὲ ἐξ αὐτῶν οὐκ ἑκαρποῦντο χέρδος,
ἀλλ’ ἔτι τοῖς δαἰµοσιν Ίσα) προσηλωμένοι, εἰχότως xat
ταῦτα ἐχθάλλεται. ἐπεὶ xal δένδρον εἰχότως τις ἔχ-
τέμνοι, φύλλα μὲν ἔχον xal κλάδους, χαρπῶν δὲ ἔρημον
ὃν. Καὶ yàp τῷ γηπόνῳ πᾶσα περὶ τὸ φυτὸν ἡ ἐπιμέλεια,
οὗ διὰ τὸν φλοιὸν xal τὸ στέλεχος, ἀλλ᾽ ἵνα τῶν χαρπῶν
ἀπολαύῃ. Θυµίαµα βδέΊυγμά pol ἐστιν. Ορᾷς δτι οὗ
τῇ φύσει τῶν προσφεροµένων ἔχαιρεν, ἀλλὰ τὴν γνώμην
τῶν προσαγόντων ἐξήταζε; Λιὰ δὴ τοῦτο τὸν μὲν χαπνὸν
xai τὴν χνίσσαν τὴν ἀπὸ τῆς θυσίας τοῦ Νῶε ὀσμὴν
εὐωδίας ἐχάλεσε, τὸ δὲ θυμίαμα βδέλυγµα, Ὅπερ γὰρ
ἔφην, οὐ τὴν οὐσίαν ἆ τῶν δώρων, ἀλλὰ τὴν διάθεσιν τῶν
προσφερόντων ἐπισττεῖ. Τὰς νεοµηνίας ὑμῶν, καὶ τὰ
σάδόωτα. Παρατηρητέον ὡς οὐδὲν τῶν ἀναγχαίων ἐχ-
ὀάλλει, ἀλλὰ ταῦτα ἃ xa παραγενόµενος ὁ Χριστὸς
κατέλυσε. Διὸ xot ὁ Παῦλος εὐτονώτερον τῷ λόγῳ κχεχρη-
μένος, ἠνίκα πρὸς Ἰουδαίους ἐμάχετο, οὐ ταῦτα µόνον,
ἀλλὰ χαὶ ἕτερα πλείονα τούτων θεὶς, τοὺς οὐδὲν οἴχοθεν
ἐπιδειχνυμένους οὐδὲν ἐχεῖθεν κερδαίνειν ἔφησεν , οὗτιω
λέγων; El δὲ σὺ ᾿Ιουδαῖος ἐἑπογομάζῃ, xal ἐπαναπαύῃ
τῷ vóuQ, καὶ καυχᾶσαι ἐν' θεῷ, xal γινώσχεις tà
0&Anya, καὶ δοχιµάζεις τὰ διαφέροντα, κατηχούµε-
voc ἐκ τοῦ γόµου. Καὶ πάλιν" Περιτομὴ μὲν γὰρ
ὠφε.1εῖ, &àv vóuor πράσσῃς' ἐὰν δὲ παραθάτης ᾗς,
ἡ περιτομή σου ἀκροδυστία γέἐγονθδ. Καὶ οὐδὲ ἀπὸ
τοῦ πιστευθῆναι αὐτοὺς 9 τὸν νόµον ἔφησέ τι τοὺς πι-
στευθέντας χαρπώσασθαι, ἐπειδὴ ἡπίστησαν ' ὅπερ οὖν
xai ὁ Δανῖδ ἑτέρως αἰνιττόμενος ἔλεγε' Tq δὲ ἆμαρ-
tw Aq εἶπεν d θεός "Iva τί σὺ ἐκδιηγῇ τὰ δικαιώματά
µου; Ἐπειδὴ γὰρ ἄνω χαὶ χάτω f τῇ ἀχροάσει τοῦ vó-
µου μέγα ἐφρόνουν, τῆς πράξεως ὄντες ἔρημοι, καὶ [41]
ὁ Παῦλος αὐτοὺς ἐξέθαλλε τοῦ χαυχήµατος εἰπών' Ὁ
οὖν διδάσχων ἕτερον, σεαυτὸν οὐ διδάσχεις; xal à
κηρύσσων μὴ xAéntsuv, κχ.λέπτεις; Καὶ ὁ Aavtó
ὁμοίως λέγων El ἐθεώρεις κ.έπτην», συνέτρεχες
αὐτῷ, xal μετὰ μοιχῶν τὴν µερίδα σου ἑἐτίθης. Kal
ἡμέραν μεγά»η» οὐκ ἀνέχομαι. Την πεντηκοστὴν λέ-
Yet, τὴν σχηνοπηγίαν, τὸ Πάσχα, καὶ τὰς λοιπὰς ἑορτάς,
Νηστείαν, xal dpylav, xa) τὰς ἑορτὰς ὑμῶν quasi v
ψυχή µου. ᾿Ανθρωπινώτερον πρὸς αὐτοὺς διαλέγεται.
Ἐγενήθητέ µοι εἰς π.Ἱησμονήν’ εἰς χόρον, εἰς μίσος.
Τοῦτο γὰρ αὑτοῦ δείχνυσι τὴν ἄφατον µαχροθυμίαν, xal
τὸ πολλάχις ἁμαρτόντας ἐνευχεῖν, χαὶ μὴ πρότερον &m-
εξελθεῖν, ἕως αὐτὸν αὐτοὶ ol πεπληµμμεληχότες τῇ ὑπερ-
θολῇ τῆς πονηρίας ἐξεχαλέσαντο. Οὐκέτι ἀνήσω τὰς
ἁμαρτίας ὑμῶν. Οὐχέτι µακροθυµήσω. Ταὐτόν ἐστι τὸ
ὑπὸ τοῦ Δανῖδ εἰρημένον Tavra ἑποίησας, xal
ἐσίγησα.

Ὅταν τὰς χεῖρας ὑμῶν ἐκτείγητε πρός µε,
ἁπωστρέψω τοὺς ὀφθα.Ίμούς µου ἀφ ὑμῶν. καὶ ἐάν'
π.ληθύγητε τὴν δέησώ’, οὐκ εἰσακούσομαι. "0θεν
650v, ὅτι εὐχῆς ὄφελος οὐδὲν, xat μαχρᾶς Υινημένης,
ὅταν ἐπιμείνῃ τοῖς ἁμαρτήμασιν ὁ εὐχόμενος. 0ὐδὲν γὰρ
ἀρετῆς ἴσον, xal τῆς ἀπὸ τῶν ἔργων φωνῆς, Al γὰρ
χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις τουτέστι, φονικαί;
ἀλλ᾽ οὐχ εἶπε φονιχαὶ, ἀλλὰ, Π.λήρεις αἶματος 8, δειχνὺς

d Sie Bavaricus recte. Editi θνσίαν et mox προσφεροµέ-
yov, male

ο Savil. in textu αὐτόν, male. Morel. in textu et Savil. in
mar ine αὐτοῖς. Reg. et Bavaricus αὐτούς.

oquendi modus Patribus familiaris. Ανω xol κάτω,

sursuh deorsum ad litteram interpretamur, aut sus deque ;
sed apud Chrysostomum aliosque Patres, ut frequentiam aut
vehementiiam exprimat, usurpatur, ut loc loco.

6 Sic Bavar. : αἵματος deerat in Editis.

9! S. JOANNIS CIITY30510MI ΚΠΟΠΕΡ. CUNSTANTINOP, 23

ὅτι µελέτην ἐποιοῦντο τὴν ἁμαρτίαν, xaX πανταχοῦ uev
ἐπιτάσεως

€". Καὶ τοῦτο δὲ τῆς ἡμερότητος αὐτοῦ, τὸ ἀπειλοῦντα
ἀπολογεῖσθαι. Τίθησι γὰρ τὰς αἰτίας, δι ἃς οὐ προσ-
[εται τὴν εὐχήν. Λούσασθε, xa0apol γἰνεσθε. Πῶς,
εἰπὼν, Οὐχέτι ἀνήσω τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν, συµδου-
λεύει, xat δείξας ἀνίατα νοτοῦντας, διόρθωσιν εἰσάγει ;
Ἔθος τῷ θεῷ, καὶ ἠνίκα ἂν ἀπειλῇ, ἁπαγορεύειν τὴν
σωτηρίαν, ὥστε αὐξῆσαι τὸν φόθον, xai μὴ ὀνταῦθα
χαταλύειν τὸν λόγον, ὥστε χρηστὰς ὑποτεῖναι τὰς ἑλπί-
δας, xal ταύτῃ πάλιν εἰς µετάνοιαν ἑπανάγειν. Καὶ
τοῦτο πανταχοῦ γινόµενον ἴδοι τις ἄν. Ἐπὶ μέντοι τῶν
Νινευιτῶν οὐ διὰ ῥημάτων, ἀλλὰ διὰ πραγμάτων αὐτὸ
πεποίηχεν. Ἐν γὰρ τοῖς λόγοις οὐδὲν χρηστὸν ὑποσχό-
μενος, ἀλλὰ γυμνὶν ἐπὶ τῆς ἀπειλῆς χεῖσθαι τὴν τιµω-
plav ἀφεὶς, ἐπειδῇ τὰ παρ᾽ ἑαυτῶν ἐπεδείξαντο πάντες
οἱ βάρδαροι, ταχέως ἕλυσε τὴν ὀργὴν. Οὕτω καὶ tv τῷ
Ψαλμῷ πάλιν ὁ Aavtü: ἔφθην γὰρ εἰπὼν, ὅτι ὅλως δυ
ὅλου τῷ προοιµίῳ τοῦτο v poaéotxe* xat ὥσπερ οὗτός φη-
σι’ Λούσασθε, καθαροὶ γίεσθε, μετὰ τὰς ἀπειλάς'
οὕτω xal ἐχεῖνος μετὰ τὸ εἰπεῖν, Ἐ.1έγξω σε, καὶ
παραστήσω κατὰ πρόσωπό» σου τὰς ἀἁνομίας σου,
ἐπήγαγε' Θυσία αἰγέσεως δοξάσει µε, xal ἐκεῖ ὁδὸς,
ᾗ δείξω αὐτοῖς τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ" αἴνεσιν λέγων
«ἣν διὰ τῶν ἔργων δοξολόγίαν, xal τὴν ἐπίγνωσιν τὴν
εἰς αὐτόν.

Ἵνα δὲ, Λούσασθε, καθαροὶ Ἰίνεσθε, ἀκούσαν -
τες, ph τοὺς εἰωθότας [12] νοµίσωσι καθαρμοὺς, Ex-
ἠγαγεν ἈφέΊλετε τὰς πονηρἰας ἀπὸ τῶν ψυχῶν
ὑμῶν ἀπέναντι τῶν ὀφθαΊμῶν µου, παύσασθε da
τῶν πονηριῶν ὑμῶν. Τὸ τῆς ἀρετῆς εὔχολον ἔδειξε, xol
την τῆς ἐξουσίας ἐλευθερίαν, ὅτι ἓν αὐτοῖς ἣν τὸ µετα-
δαλέσθαι. Μάθετε xaAóv ποιεῖν. Οὕτως ὑπὸ τῆς πολ-
Are πονηρίας xa τὴν ἐπιστήμην τῆς ἀρετῆς σαν ἐχ-
θεδληχότες. Οὕτω καὶ ὁ προφήτης Δαυῖδ φησι" Δεῦτε,
τέκνα, dxoócacé nov: φόδον Κυρίου διδάξω ὑμᾶς.
Πασῶν γὰρ ἐπιστημῶν αὕτη ἀνωτέρα, χαὶ πλείονος δεο-
µένη σπουδῆς, ὅσῳ xol πλείονα ἔχει τὰ διαχωλύοντα,
φύσεως τυραννίδα, χαὶ προαιρέσεως ῥᾳθυμίαν, xal δαι-
µόνων ἐπιδουλὰς, xat πραγμάτων ὄχλον. Οὕτω δὴ xal
Βαρούχ. Οὗτος ὁ θεὸς ἡμῶν" οὗ «ἰογισθήσεται &ce-
poc αρὸς αὐτόν" ἑξεῦρε πᾶσαν ὁδὸν ἐπιστήμης. 'Ex-

᾿Οιεήσατε χρἰσιν. Τουτέστι, τὸ ἐχδιχεῖν τοὺς ἁδιχουμέ-
νους, ὅπερ πολλοῦ πὀνου δεῖται xal νηφούσης ψυχῆς. Διὸ
καὶ Ἐχζητήσατε εἶπε. Πολλὰ γάρ στι τὰ συσχιάςοντα
τὸ δίχαιον, καὶ δωροδοχία, xal ἄγνοια, χαὶ δυναστεία,
xai αἰδὼς, xal φόδος, xai θεραπεία προσώπων’ xaX δεῖ
πολλῆς τῆς ἁγρυπνίας. Ῥύσασθαι * ἀδιχούμεγον.
Τοῦτο πλέον τοῦ προτέρου’ οὐ γὰρ ἀπαιτεῖ τὸ φηφίζε-
. αθαί τὰ δίχαια, ἀλλὰ καὶ τὸ εἰς πέρας ἄγειν. Κρίνατε
ὀρφανὺν, καὶ δικαιώσατε χήρα». Πολὺς τῷ θεῷ λόγος
τοῦ µηδένα πάσχειν χαχῶς, πλείων δὲ, ὅταν μετὰ τοῦ
πάσχειν χαχῶς xal ἑτέρχ τινὲς iow ἐνδεδυμένοι συµφο-
pd. Ἡ γὰρ χηρανεία b xaX ὀρφανία xai χαθ᾽ ἑαυτὺ
ἀφόρητον' ὅταν δὲ χαὶ map' ἑτέρων ἑπηρεάζωνται, δι-
πλοῦν τὸ ναυάγιον, Καὶ δεῦτε, καὶ διαλεχθῶμε», «λέγει
Κύριος. Παρατηρητέον ὅτι πανταχοῦ τῶν προφητῶν
οὐδὲν οὕτως ὁ θεὸς ἐπιςητεῖ, ὡς τὸ τοῖς ἁδικουμένοις
ἐπαμύνειν, Οὕτω γοῦν καὶ ἀλλαχοῦ, ὡς ἐν τῷ Μιχαίᾳ

* Legendum ῥύσασθε, liberate, vt legitur in Bibliis.
b Xravtía, viduitas, vox apud alium nullum scriptorem
mihi adhuc ooservata.

λεγόντων τῶν Ἰουδαίων **. El ἑώσω zputócoxd pov
ὑπὲρ ἀσεβείας µου, καρπὸν κοιλίας µου ὑπὲρ ἁμαρ-
τίας νυχῆς µου, ἑπήγαγε λέγων Ἀπαγγεῶ σοι, ἄν-
θρωπε, τί xa Av, καὶ τί Κύριος ἐκζητεῖ παρὰ cov, à AA'
ἢ τοῦ ποιεῖν χρίμια καὶ ἀγαπᾷν ἔ.Ίεον, καὶ ἔτοιμον εἶναι
τοῦ πορεύὐεσθαίσεἀπἰσω κυρίου τοῦθεοῦ σου. Καὶ πἀ-
λιν ὁ προφήτης ΔανΊὸ ἔλεγεν' Ἔ.Ίεον καὶ xpicu (cogat
σοι, Κύριε. Καὶ δεῦτε δή. Ἡρότερον τοῖς δικαιώµασιν
ὀπλίσας, τότε ἐπὶ τὸ δικαστἠριον ἕλχει, xaX διδάξας ὅπως
ἂν ἁποδύσαιντο τὰ ἐγχλήῆματα, τότε ἀπαιτεῖ τὰς εὐθύ-
vac, ἵνα ph Ὑγυμνοὺς αὐτοὺς τῆς ἁπολογίας λαθὼν
χατακρἰνῃ. Καὶ διε.1ε;χθώμεγ. Δικασώμεθα, φησίν. 0
διχαζόµενος σννῄγορος γίνεται xaX ἰατρός. Εἶτα δειχνὺς,
ὅτι χἂν μεγάλα ἑργασώμεθα, ἔτι τῆς αὐτοῦ δεόµεθα
φιλανθρωπίας εἰς τὸ τῶν ἁμαρτημάτων ἁπαλλαγῆναι,
qnotv: Ἐὰν' ὧσιν' ὑμῶν αἱ ἁμαρτίαι ὡς φοιγικοῦν, ὡς
χιόνα ἀευκαν ὢ τὰς kx διαμέτρου ποιότητας ἑναντίας λα-
θὼν, xaX ὑποσχόμενος πρὸς τὸ ἐναντίον µεταστήσειν
αὐτόά, Ἑὰ» δὲ dct ὡς xóxxior, ὡς ἔριον «ἑευκανῶ.
Πολλὴ τῆς τῶν χηρῶν προστασίας f; δύναμις, [15] et γε
τὴν οὕτω χαταῤῥυπωθεῖσαν φυχὴν, ὡς χαὶ αὐτὸ βαφὴν
δέξασθαι πονηρίας, uh µόνον ἁπαλλάττει τῆς χαχίας͵
ἀλλὰ xal λαμπρὰν οὕτως ἐργάζοιτο. Καὶ ἐὰν θέ.ητε,
xal εἰσακούσητέ µου, τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς φάγεσθε. Ἐὰν'
δὲ uf) θέΊητε, μηδὲ εἰσακούσητέ µου, µάχαιρα ὑμᾶς
κατέδεται. Τὸ γὰρ στόµα Κυρίου éAdAncoe ταῦτα.
Ἐπειδὴ γὰρ τοῖς παχυτέροις οὐχ οὕτως ἁμαρτημάτων
ἁπαλλαγὴ ποθεινὸν χαὶ εὐσύνοπτον, ὡς τῶν ἐν τῷ
παρόντι βίῳ δοκούντων εἶναι χαλῶν fj ἁπόλαυσις, μετ)
ἐχείνων xal ταῦτα ἐπαγγέλλεται' xal γὰρ xai τοῦςκο ἐξ
ἐχείνου.

QC. Εἶτα δειγνὺς ὅτι εὔχολον f; ἀρετὴ, bv τῷ θέλειν αὐτὴν
τίθησι µόνον. Ὥστε δὲ μὴ τοῖς χρηστοῖς ἐχλῦσαι, πάλιν
εἰς τὰ φοθερὰ χαταχλείσας τὸν λόγον, ἀξιόπιστον ποιεῖ
τῇ δυνάμει τοῦ ταῦτα ἀποφηναμένου. Πῶς ἐγένετο πόρ-
Yn xóAtc πιστὴ Σιών; Καὶ τῆς ὀδύνης τοῦ λέγοντος, καὶ
τῆς πολλῆς τῶν Ἰουδαίων ἀναισθησίας ἡ διαπόρησις,
xai τοῦ παρ᾽ ἐλπίδα γενέσθαι «b γεγενηµένον. Τοιαῦτα
xai Παῦλος ἐπὶ Γαλατῶν δ.απορεῖ λέγων Θαυμάζω ὅτι
οὕτω ταχέως µετατίθεσθε * ὅπερ Ev ἐγχλημάτων τάξει
καὶ προτροτῆς εἶδός ἐστι, πρὸς ἀρετὴν ἀναχαλουμένου.
Ei γὰρ xai θαυμαστὸν τὸ λεγόμενον, xal ἑγχωμίων ο
ἀναμέμικται, τῇ χατηγορίᾳ τὴν κατηγορίαν χαλεπωτέ-
pav ποιοῦν. Ob γὰρ οὕτω χαχίζοµεν τοὺς οὐδὲν ὄντας,
καὶ φαῦλον µετιόντας βίον, ὡς τοὺς σπουδαίους μὲν εἷ-
ναι δόξαντας ἔμπροσθεν, τὰ δὲ τῶν πονηρῶν ὕστερον
ἐπιδειχνυμένους. Πόρνην δὲ ἐνταῦθα χαλεῖ, οὗ σωµατι-
xhv ἀσέλχειαν αἰνιττόμενος, ἀλλὰ τὴν περὶ Θεὸν ἀγνωμο-
σύνην, ὃ πορνείας ἑχείνης ἑστὶ χαλεπώὠτερον. Ἐχεῖ μὲν
Υὰρ ἄνθρωπος ὑθριζόμενος, ἐνταῦθα δὲ θεὸς ὁ ἀθετούμε-
voc. Ποιεῖ δὲ xai αὐτὸ οὗτος xat οἱ ἄλλοι πάντες προφῖ-
ται ἐπειδὴ xal ὁ Ocho κατηξίωσεν ἐν ἀνδρὸς τάξει τῇ

€ Edebator λέγων τῶν Ἰονδαίων. Hie legendum putat Λ|-
lenus λέγων ἐχ προσώπον τῶν Ἰονδαίων, forlasse melius περὶ
τῶν Ἰουδαίων, vel νατὰ τῶν, quam lectiouem secutus est
Tilmannus. Puto veram esse lectionem Bavarici λεγόντων
TON.

4 Allenus legendum putat αὑτάς, quie vox. melius quadrat
ad seriem. Bavaricus αὐτός, qua lectio non ita placet.

* Hoc loco notat Savilius: « xai ἐγχωμίων.
sus, qui ex conjectura sic restitui polest, xai ἐγχωμίων &va-

χθὲν τῇ κατηγορίᾳ τὴν xatnyopiav χαλεπωτέραν nowi. Saltem
his est hujus loci seusus, in quo, ut in plurimis, ballucina-
tus est Interpres. Boisius sic, xai ἐγκωμίων ἀναμέμικται τῇ
κατηγορία τὴν χατηγορίαν χαλεπωτέραν ποιοῦν. » Hiccerte esi
auctoris sensus, et banc. postremam lectionem habet Bavari-
cus codex, quam sequimur. Editi ἀναμέμνηται.

ocus mendo-

exim vestra? sanguine plena sunt : hoc est, homicidz :
at non dixit, Homicid:e, sed, Plene sanguine , indi-
caus illos meditate peccatis addictos fuisse, et ubique
cum vehementia.
$. Estque illud mansuetudinis ejus indicium, quod
eum commiratur, rationem afferat. Causas enim ad-
dit, cor non admittat orationem. 16. Lavamini, mundi
estote. Cur, cum dixerit, Non ultra remittam peccata
vestra, consilium dat, et cum ostenderit ipsos incura-
bili morbo laborare, emendationem inducit ? Mos est

Deo, etiam cum comminatur, de salute desperatio- -

nem efferre, ut augeat. metum, neque hic loquendi
finem facere, ut bonam spem subjiciat, et sic rursum
ad penitentiam revocet. Idque ubique fieri videre est.
Erga Ninivitas certe id uon verbis, sed operibus fecit.
Verbis enim nihil boni pollicitus, sed solum suppli-
cium post commiualionem adesse monstrans, quia
barbari omnes, quze suarum partium erant, przestite-
runt, iram cito sedavit, Sic et rursus in Psalmo David:
jam enim dixi ipsum iis prorsus similia loqui, quze in
hioc proaemio liabentur ! : ac sicut hic ait : Lavamini,
wundi estote, post comminaliones : sic et ille post-
quam dixerat, Arguam te εἰ statuam contra. faciem
tuam iniquitates tuas, addidit : Sacrificium laudis ho-
norificabit me, οἱ illic iter, quo ostendam eis salutare
Dei ( Psal. 49. 21. 25); laudem vocans eam , qua
per opera gloria Deo refertur, et cognitionem divi-
norum.

Liberi arbitrii potestas. Virlutis exercenda difficulta-
tes. — Ut vero cum audirent, Lavamini, mundi estote,
non solitas illas puriticationes cogitarent, subjecit:
Auferte malitias ab animubus vestris a conspectu oculorum
meorum , cessale a nequiliis vestris. Virtutis facilitatem

ostendit, et potestatis arbitrium, quia penes ipsos

erat ut mutarentur. 17. Discite bonum facere. Usque
adcoex ingenti malitia virtutis cognitionem abjecerant.
Sic et propheta David dicit : Venite, filii, audite me :
timorem Domini docebo vos ( Psal. 353. 12). Omni
quippe scientia hzc superior est, qu:e eo majori eget
studio, quod plura habeat impedimenta, naturz nempe
tyrannidem, liberi arbitrii ignaviam, dzemonum insi-
dias, negotiorum turbam. Sic et Baruch : Hic Deus
noster ; non reputabitur alius ad eum : invenit. omneni
viam scientie. Exquirite judicium ( Baruch. 5.56. 51).
Hoc est, injuriis affectos ulcisci, qua in re multo la-
bore et vigili animo est opus. Ideo dixit, Ezrquirite.
Multa enim sunt, quis justitiam ohscurent, nempe
dona, ignorantia, potentia, pudor , timor, persona-
rum cultus; ac multa opus est vigilantia. Liberate
exm qui injuria. afficitur. Hoc majus est priore : non
enim exigit ut justa decernantur, sed ut ad exitum
etiam perducantur. Judicate pupillum, et justificate
viduam. Multam habet rationem Deus, ne quispiam
male patiatur ; majorem vero, eum ii qui male patiun-

! [In 30ο, ἴφθην Τὰρ dixi, ὅτι ὅλως δὺ ὅλου τῷ κροοιµίῳ τοῦτο

Porro, juxta Boisium, legendum est, à, pro, Dex,

el, τούτῳ, prO, τοῦτο, €l SIC SÉDSUS evadit clarior, siquidem
talis esi : Jam enim dixi quod totus Psalmus, nempe XLIX
de quo supra locutus est, prootmio similis sit : nempe
τοσο Isaiae.

IN ISAIAM, CAP. f. eq

tur, alia circumdati sunt calamitate. Viduitas enim et
pupillaris aetas per se sunt intolerabiles : cum autem
ab aliis damno afficiuntur, tunc duplex est naufra-
gium. 18. Et venite, e( disceptemus, dicit. Domiuus.
OÜbservandum est ubique apud proplietas nihil Deum
ita requirere, quam ut injuria affecti vindicentur. Sie
et alibi, ut apud Miclieam dicentibus Judzis : Si
dabo primogenita mea pro impietate mea, fructum uteri
mei pro peccato anime mec (Mich. 6. 7. 8), subjunxit :
Annuntiabo (ibi, homo, quid sit bonum, et quid Dominus
requirat a e, nisi ut facias judicium, el diligas miseri-
cordiam, et paralus sís ad ambulandum post. Dominum
Deum tuum. Ac rursus propheta David dicebat : Mi-
sericordiam et judicium cantabo tibi, Domine ( Psal.
100. 1). Et venite. Postquam justificationibus com-
munivit, tunc. ad tribunal trahit : et postquam docuit
quomodo crimina exuant, tunc rationes exposuit, ne
illos defensione destitutos reprehendens condemnet.
Et disceptemus. Judicio contendamus, ait !. Qui judi-
cio contendit fit patronus et medicus. Deinde cum
declarassel nos etiamsi magna opera fecerimus, ad-
huc ejus clementia opus habere, ut a peccatis libe-
reinur, ait : Sí fuerint. peccata vestra sicut vermiculus,
quasi nivem dealbabo : ex diametro oppositas qualita-
tes assumens, pollicitusque se in contrarium id inu-
taturum. Si autem ut. coccinum, quasi lanam dealbabo.
Magna vis przsidiü erga viduas exhibiti, siquidem
animam ita sordidam, ut nequitixe tincturam accepe-
rit, non modo liberat a malitia, sed etiam ita splen-
didam efíicit. 19. Et εἰ volueritis, et exaudicritis me,
bona terre comedetis. 90. Si autem nolueritis, nec
exaudieritis me, gladius devorabit vos. Os enim. Domini
loquutum est hec. Quia enim crassioribus non ita
optabile et jucundum videtur liberari a peccatis,quam
iis frui bonis, qux in przsenti vita talia esse viden-
tur, cum illis hec etiam promittit : nam hoc ex illo
pendet.

1. Deinde ostendens quam facilis sit virtus , in vo-
luntate tantum illam ponit. Ut ne autem ex bonorum
commemoratione animos solveret, rursus tn terribi-
libus sermonem concludens , fidem facit ejus virtuti ,
qui hzc pronuntiavit. 21. Quomodo facia est mere-
trix civitas fidelis Sion? Hujusmodi quzstio et dicen-
tis dolorem, et ingentem Judaeorum stupiditatem de-
clarat, remque przeter spem accidisse innuit. Similiter
Paulus circa Galatas dubius exquirit : Miror quod tam
cito trans[erimini ( Galat. 1. 6) : id quod accusandi et
hortandi species est ut ad virtutem revocet. Etiamsi
enim mirum est id quod dicitur, laude tamen mixtum
eSt, sic accusationem accusatione graviorem faciens.
Non enim ita exagitamus eos qui nullius sunt. pretii,
vitamque ignave agunt, ut eos qui prius virtulis stu-
diosi videbantur, et improborum deinceps morem
sequuti sunt. Meretricem autem hic vocat, non corpo-

1! In. Reg. post greca verba δικασώµεβα, φησίν, addit :
Καὶ ἐὰν ὥσιν ὑμῶν αἱ ἁμαρτίαι, ὡς Φοινικουν, ὡς χιόνα
λευχανῶ. Verum nec in Savil. nec in Morel. habentur, et
supervacanea hic esse ex serie videntur.

35 $. JOANNIS CHRYSOSTOMI ΑΠΟΠΙΕΡ. CONSTANTINOP. 4

ream subindicans lasciviam, sed ingratum erga Deum
. animum, qua fornicatio gravior est illa. Jllic enim
bomo contumelia afficitur, hic Deus contemnitur. Id
aulem et hic et alii omnes propheta faciunt : quia
Deus mariti loco huie civitati dignatus est baberi,
ineffabilem suam erga illos dilectionem common-
strans : illique ut de viro et uxore szepe loquebantur,
non ut in humanam crassitiem sermenem deprime-
rent, sed ut :llos per res sibi familiares ad cognitio-
nem amoris Dei deducerent ; simul vero turpitudinis
appellatione illos iucessere volebant. Fidelis ; hoc est
pia, et oinni virtute plena, unde etiam palam est eum
non de fornicatione corporea loqui ; alias enim di-
xissel, Civitas casta ; id enim fuisset meretrici oppo-
situm : nunc autem ostendens se per fornicationem
subindicare impietatem, fidem ipsi adversariam po-
suit. Plena judicii; id est, plena justitie. Rursus
maximum crimen, non quod ad universam nequitiam
defecissent , sed quod universam virtutem prodidis-
. Sent, et omnes bonorum divitias confertim e manibus
abjecissent, ad extremam malorum paupertatem de-
jecti. In qua justitia requievit in. ea. Mansit, inquit,
habitavit, id est, plantata est, radices posuit, cum

alacritate ab omnibus civibus exercebatur. In prio- ^

ribus laudibus immoratur, simul augens accusationem
de mutatione, et bonam spem subjiciens, ostendensque
facile ipsos posse in pristinum statum restitui. μπε
quem interfectores. Homicid:e , ait. 22. Argentum ve-
strum reprobum. Id est, male signatum , illegitimum ,
falsum. Caupones tui miscent vinum aqua. Quia in ex-
ordio eorum nequitiam non speciatim recensuit ; sed
ait illos contempsisse , semen improbum esse , et fi-
lios iniquos, quod convicium videbatur esse potius
quam accusatio : hic accusationes speciatim enun-
tiat, et primo, quod est et primum malorum et me-
dium et extremum , avaritiam , et circa pacta caupo-
nariam artem. At quidam ineffabilem Dei sapientiam
non intelligentes, hoc per anagogen dictum accepe-
funt. Neque enim, aiunt, magnus ille et sublimie
leaias de nummulariorum vafritie, et de cauponum cor-
ruptela loquutus fuisset : sed argentum bic dicit elo-
quia Dei , et vinum doctrinam , quam permiscebant
&uas addentes disciplinas. Ego vero hanc explicatio-
nem non improbo, sed aliam veriorem esse dico.
Non modo enim non indignum propheta et de talibus
loqui, sed valde dignum et illo et Dei benignitate. Et
quid opus est multa dicere ? Cum enim unigenitus
Dei Filius sublimem afferens doctrinam advenit, cum-
que angelicum vite institutum disseminaturus esset,
non pauca etipse de mensuris disseruit, deque iie
que viliora videbantur esse, de salutationibus, de
medio loco (a), de primo accubitu, Nam hzc qux
exigua videntur esse, si negligantur, magni peccato-
rum fomites sunt. Quod si in Novo Testamento hzc
(a) In Grzeco, µεσασμο»ν. Hzec recte notat Savilius hoc loco :
ε medios iwessus significat : qui locus est inler
ambulandum honoroatissimus : inde illud Imperatoris ad h-
bertun suum inier duos senatores medium ambulosptem :

Annon te pudet inier cos medium incedere, quorum servus
esse poleris ? »

dirigenda erant, multo inagis in Veteri, quando cras-
siores auditores erant, et tota illorum vitz ratio hinc
regebatur, cum populus his magis erudiretur, ut pro-
cul omni nequitia esset, et in nullo proximum [Γαι -
daret, neque per malam illam cauponariam paupe-
riores opprimeret.

8. His namque negleclis szpe civitates subvers:z,
et principes de solio deturbati sunt, bellaque inexpia-
bilia suscitata : quemadmodum his observatis pax
multa et tranquillitas fuit, necnon securitas ad virtu-
tem deducens. 35. Principes tui inobsequentes sunt.
Maxim: zmgritudinis et perversitatis signum est,
quando medici morbos adaugent (a). Principum enim
est populi dissolutos mores compescere, recte ordi-
nare, ipsumque legibus obtemperantem reddere : cum
autem ipsi primi leges transgrediuntur, quomodo aliis
doctores fuerint? Illud enim, /nobsequentes. sunt, id
est, Non obsequuntur legi, prxcepta non servant : id
quod etiam Paulus ipsis crimini dat dicens : Qui ergo
alium doces, teipsum non doces (Rom. 3. 21) ? Quando
ergo radix corrupta fuerit, de ramis quid boni conji-
cias ? Socii furum. Accessio criminis, quod non solum
mala non coerceant, sed conatus in contrarium ver-
tant, non modo fures non oppugnent, sed et ipsis
jungantur, ex diametro oppositam virtuti principum
nequitiam adeuntes. Diligentes munera. Altera gravis
species famis auri, qu: fucatum quidem habet argu-
mentum, sed benevolentix obtentu extremam avari-
tiam prodit. Persequentes. retributionem. Memoriam
injuriarum erga inimicos servantes, mala retríibuere
conantur iis qui se injuria affecerunt, quz» est ingens
malitie species : quamobrem non in Novo tantum
Testamento, sed etiam in Veteri, magno studio coer-
cetur. Malitiam enim, inquit, proximi sui ne revocet
quisque vestrum in corde suo (Zach. 7. 10). Ab hoc
enim nequitizz genere purum esse oportet populum,
multoque magis principem, qui subditis in judicio
praecipere debet, ut ponant inimicitias, ne portus in
&copulum vertatur. Pupillis non judicantes. ld est, iis
non patrocinantes, ut jus suum obüneant. Ei! judicio
viduarum non atfendentes.

Non modo malum perpetrare, sed etiam bonum non
agere crimini datur. — Observandum, non modo ma
lum perpetrare, sed etiam bonum non agere, crimin
dari, quemadmodum etiam in Novo Testamento. Nam
qui esurientem non alunt, non quia aliena rapuerunt,
sed quia sua egenis non erogarunt, in gehennz ignem
mitiuntur : sic igitur hi nunc incusantur, non quod
alienis bonis inhient, non quod injuste potentia utan-
tur, sed quod egenis officiosam manum non tendant.
24. Propter hoc hac dicit Dominator Dominus Sab-
baoth, potens Israel : id est, populi. Non sine causa
illud, Potens, posuit, scd in memoriam revocans illis

(a) Tn Grzecó, τὰς νέσους ἐπιτρίδωσι». Tilmannus vertit, inferunt
morbos. Sed melius iutellizitur, ni fallor, morbos adaugent,
ut iu diuturnius tempus extrahant ; vel-forte sic. possit in-
telligi, in morbis ipst versanttr ; qu:& interjretatio melius
quadrare videtur ad ea quz sequuntur. Sed si. sic intelli-
gendum esset, aliquid seriei Grzecze addendum videretur,
verbi gratia, ὡς τὰς νόσους ἐπισρίθωσι».

9 IN ISAIAM, CAP. |.

eüu γενέσθαι, τὴν ἄφατον ἀγάπην τὴν περὶ αὐτοὺς à
ἐδιχκνύμενος" xal ὡς περὶ ἀνδρὸς xal γυναιχὸς πολλα-
yw διαλέγονται, οὐχ ἵνα εἰς ἀνθρωπίνην παχύτητα χατ-
ενέχχωσι τὸν λόγον, ἀλλ᾽ ἵνα διὰ τῶν συντρόφων αὐτοῖς
πραγμάτων ἐπὶ τὴν γνῶσιν τῆς τοῦ θεοῦ χειραγωγήσω-
σιν αὐτοὺς φιλοστοργίας' ὁμοῦ δὲ xal τῷ αἱσχρῷ τῆς
προσηγορίας χαθάφψααθαι βούλονται. Πιστή’ τουτέστιν͵,
ἡ εὐσεθῆς xaY πάσης ἀρετῆς Υέµουσα΄ ὥστε χἀντεῦθεν
ὅτλον, ὅτι πορνξείαν οὐ τὴν τῶν σωμάτων λέγει ἐπεὶ
εἶπεν ἂν, πόλις fj oc pov: οὕτω γὰρ ἂν τὸ ἀντιδιαστελ-
πόμενον τῇ πόρνῃ’ νῦν δὲ δειχνὺς, ὅτι τὴν ἀσέθειαν al-
γίττεται διὰ τῆς πορνείας, τὸ ἀντικείμενον αὑτῇ τέθεικε,
τὴν πίστιν b. Π.1ήρης κρίσεως "τουτέστι, πλίρης διχαιο-
σύνης. Πάλιν μέγιστον ἔγχλημα, οὐχ ὅτι πρὸς ὁλόχληρον
τὴν χαχίαν ηὐτομόλησαν, ἀλλ ὅτι xal ὁλόχληρον προ-
έδωχαν τὴν ἀρετὴν, χαὶ τὸν πλοῦτον ἅπαντα τῶν ἀγαθῶν
ἀθρόον ἀπὸ τῶν χειρῶν [14] ῥίφαντες, καὶ πρὸς ἐτχά-
την τῶν χαχῶν χατενεχθέντες πενἰαν. "Ev ᾖ δικαιοσύνη
ἐχοιμήθη ἐν αὑτῃ. Ἠθλίσθη, qnot, χατεσχήνωσε, τουτ-
έστι, πεφύτευται, ἑῤῥίζωτο, μετὰ προθυµίας ὑπὸ πάν-
των χατωρθοῦτο τῶν πολιτῶν. Ἐνδιατρίθει τοῖς ἐγχω-
Ulo; τοῖς προτέροις, ὁμοῦ μὲν αὔξων τὴν χατηγορίαν
tiv Éx τῆς µεταθολῆς, ὁμοῦ δὲ χρηστὰς ὑποτείνων τὰς
ἐλπίδας, xal δειχνὺς, ὅτι ῥάδιον αὐτοὺς ἀναχτήσασθαι
πάλιν. Nov δὲ gor&vtal.'Avbpooóvo:, φησί. Τὸ ἀργύριον
ὑμων ἀδόχιμον. Τουτέστι, παράσηµον, νόθον, κ[θδηλον.

0l xázxnJol cov µἰσγουσι τὸν οἵνον ὕδατι. Ἐπειδὴ προ

θιμιαζόμενος οὗ xaz' εἶδος εἶπεν αὑτῶν τὴν xaxlav, ἀλλ᾽
ὅτι Ἰθέτησαν, xal ὅτι σπέρµα πονηρὸν σαν, xal viol
ἄνομοι, ὃ λοιδορίας ἐδόχει μᾶλλον, f| χατηγορίας εἶναι"
ἐνταῦθα xaX αὐτὰ τίθησι xat! εἶδος τὰ ἐγχλήματα, xal
πρῶτον, ὃ πρῶτόν ἐστι xal μέσον xal τελευταῖον τῶν
χαχῶν, τὴν φιλαργυρίαν, xai τὴν περὶ τὰ συµόδόλαια
χαπηλείαν. ᾽Αλλά τινες οὐ συνιέντες € τὴν ἄφατον τοῦ
θεοῦ σοφίαν, xav! ἀναγωγὴν τὸ εἰρημένον ἐξέλαθον. Οὐ
Ἱὰρ ἂν, φησὶν, ὁ μέγας xat ὑψηλὸς Ἡσαῖας ὑπὲρ τρα-
πιζιτῶν χαχουργίας, xat χαπἠλων διαφθορᾶς διελἐχθή
ἁλλὰ ἀργύριον ἐνταῦθα τὰ λόγιά φησι τοῦ θεοῦ, xal οἶνον
τὴν διδασχαλίαν, fiv ἐθόλουν ἐπεισάγοντες αὑτῶν τὰ δι-
δάγματα. "Ev δὲ οὔτε ταύτην ἀτιμάζω τὴν ἐξήγησιν,
xal την ἑτέραν ἀληθεστέραν εἶναί φημι. Οὐ γὰρ µόνον
οὐχ ἀνάξιον τοῦ προφήτου τὸ περὶ τούτων διαλέγεσθαι,
ἁλλὰ xai σφόδρα ἄξιον xal αὐτοῦ xal τῆς τοῦ θεοῦ φιλ-
αγθρωπίας. Καὶ τί δεῖ τὰ πολλὰ λέγειν; Ὅτε d. γοῦν τὰ
Wn διδάγµατα φέρων ἦλθεν ὁ μονογενῆς τοῦ Θεοῦ
Παῖς, xai την τῶν ἀγγέλων χαταφνυτεύειν ἔμελλε πολι-
τείαν, οὐχ ὀλίγα περὶ µέτρων xat αὐτὸς διείλεγται, xai
τῶν τούτων εὐτελεστέρων εἶναι δοχούντων, ἀσπασμῶν,
χαὶ μεσασμῶν, χαὶ πρωτοχλισιῶν. Τὰ γὰρ μιχρὰ ταῦτα
εἶναι δοχοῦντα παραμελούμενα μεγάλα ἁμαρτημάτων
ὑπεχχαύματα vivera: El δὲ ἀπὶ τῆς Καινῆς ταῦτα
διορθοῦσθαι ἔδει, πολλῷ μᾶλλον ἐπὶ τῆς Παλαιᾶς, ὅτε
xai παχύτεροι οἱ ἀχροαταὶ, xal πᾶς αὐτῶν ὁ βίος ἐντεῦ-
θεν ὠρθοῦτο, τοῦ δήµου οὕτω πλέον ἐν τουτοισὶ παιδευος

µένου, πόῤῥω πάσης ἀδιχίας Υένεσθαι, xai ἐν μηδενὶ

* Reg αὐτοῦ, male: περὶ αὐτήν melius esset : nam hie
de de citate ivitate loquitur. Sed περὶ αὐτούς bene habet, possetque
bbc £s o exemplis confirmari.
| ta

male τῇ πίστει. Bevaricus optime τὴν πίστιν.

* Οὐ συνιέντες. Sic Bavaricus. Edebatur οὐ.
u Hoc. loeo 3 sic y ndum putat poii in notis Savilii, p.
[: vo x δόγματα r τοῦ θιοῦ
Παῖς xal τὴν τῶν peii étc.,

vel ὅτε ἃς τὰ Sade in
Oto) ede sie deines pce pe ut η | fis legitar. At yap "ut

videtur.

Pernot. Gn. LYJ.

21

τῶν πλησίον πλεονεχτεῖν, μηδὲ τὰς τῶν χαταδεεστέρων
ἐπιτρίδειν πενίας τῇ χαχουργἰᾳ τῆς χαπηλείας.

η’. Τούτων γοῦν ἁμελουμένων xaX πόλεις πολλάχις ἄνε-
τράπησαν, χαὶ ἀπὸ θρόνων ἄρχοντες κατηνέχθησαν, χαὶ
πόλεμος ἄσπονδος Υέγονεν’ ὥσπερ χατορθουµένων clpfivg
πολλη xat εὐνομία xaX ἀσφάλεια πρὸς ἀρετῆν χειραγω-
γοῦσα. Οἱ ἄρχογτές σου ἀπειθοῦσι. Μεγίστης νόσου
xaX διαστροφῆς σημεῖον, ὅταν οἱ ἰατροὶ τὰς νόσους ἔπι-
τρίθωσιν. ᾽Αρχόντων γὰρ τοῦ δήµου τὰς ἁταξίας χατα-
στέλλειν, xal πρὸς τὸ δέον ῥυθμίζειν, [15] xaY τῷ νόμφ
ποιεῖν χαταπειθεῖς' ὅταν δὲ αὐτοὶ πρῶτοι τοὺς νόµους
παραθαίνωσι, πῶς ἂν ἑτέροις Υένοιντο διδάσχαλοι; Τὸ
γὰρ, ᾿Απειθοῦσι, τουτἐστιν, οὐ πείθονται τῷ νόμῳ, oüx
ἀνέχονται τῶν ἐντολῶν' ὃ xal Παῦλος ἐγχαλεῖ λέγων Ὁ
οὗν διδάσκων ἕτερον, σεαυτὸν οὐ διδάσχεις; Ὅταν
οὖν fj, ῥίζα διεφθαρµένη f, τί χρηστὸν ἔστι περὶ τῶν
κλάδων ὑποπτεύειν; Κοινωγοὶ κ«επτῶν. ἩΠροσθήχη
γατηγορίας, ὅτι οὗ μόνον οὗ χαταστέλλουσι 9 τὰ δεινὰ,
ἀλλὰ xaX ἀντιτείνουσιν' οὗ µόνον οὐ πολεμοῦσι τοῖς χλέ-
πταις, ἀλλὰ xa συμπράττουσιν, ἐχ διαμέτρου τῆς προσ-
ηχούσης ἀρετῆς ἄρχοντι τὴν χαχίαν µετιόντες. ἉΑγαπῶν-
τες δῶρα. Ἔτερον φιλοχρυσίας f εἶδος χαλεπὸν, εὖ-
πρόσωπον μὲν ὑπόθεσιν ἔχον, iv. προσχήµατι δὲ Φιλο-
Φροσύνης τὴν ἑαχάτην πλεονεξίαν ἐπ'δειχνύµενον. Δι-
ώκογτες ἀγταπόδομα. Μνησικαχοῦντες τοῖς ἐχθροῖς,
ἀνταποδοῦναι σπουδάξοντες τοῖς λελυπηχόσιν, ὅπερ µέ-
γιστον χαχίας εἶδος. Δι’ ὃ οὐχ ἓν τῇ Καινῇ µόνον, ἁλλὰ
xat ἐν τῇ Παλαιᾷ μετὰ πολλΏς εἴργεται τῆς σπουδῆς.
Κακίαν γὰρ ἕκαστος, φᾳησὶ, τοῦ π.Ίησίον αὐτοῦ μὴ
μγησικαχεῖτε ἐν ταῖς χαρδίαις ὑμῶν. Μάλιστα μὲν
γὰρ καὶ τὸ δημοτιχὸν, πολλῷ δὲ μᾶλλον τὸν ἄρχοντα ταύ-
της δεῖ χαθαρεύειν τῆς καχίας, χαὶ τοῦ πρὸς ἀπέχθειαν
Ψηφίζεσθαι τοῖς κρινοµένοις ἀπηλλάχθαι, ἵνα μὴ 6 λιμὴν
σχόπελος γένηται. Ὀρφαγοῖς οὐ κρίνοντες. Τουτέστιν,
οὗ προϊστάμενοι, ὡς χαὶ τῶν δικαίων τυχεῖν. Καὶ κρί-
σει χηρῶν οὐ προσέχοντες.

Παρατηρητέον ὅτι οὗ τὸ χαχοποιεῖν, ἁλλ᾽ ὅτι xol τὸ
ἀγαθὸν μῆ ἐργάζεσθαι ἑντάξει χεῖται πονηρίας, χαθάπερ
οὖν καὶ Ev τῇ Καινῇ. Οἱ γὰρ πεινῶντα μὴ θρέφαντες,
οὐχ ὅτι τὰ ἀλλότρια ἥρπασαν, ἀλλ᾽ ὅτι τὰ αὐτῶν οὗ προή-
χαντο τοῖς δεοµένοις, εἰς τὸ τῆς γεέννης πέµπονται mop:
ὥσπερ οὖν xal οὗτοι νῦν ἐγχαλοῦνται, οὑχ ὅτι πλεονε-
χτοῦσιν, οὐδ ὅτι χαταδυναστεύουσιν, ἀλλ) ὅτι χαὶ τοῖς δεο-
µένοις τῆς αὐτῶν βοηθείας οὐχ ὀρέγουσι χεῖρα, Διὰ τοῦτο
τάδε «έχει ὁ Δεσπότης Κύριος Σαδαὼθ, ὁ δυνάσεης
τοῦ Ἱσραή.ἒ' τουτέστι͵ τοῦ λαοῦ. Οὐχ ἁπλῶς δὲ τέθειχεν,
Ὁ δυγάστης, ἀλλὰ ἀναμιμνήσχων αὐτοὺς xaX τῶν ma^
ἑλπίδας εὐεργεσιῶν, xal τῶν χαλεπῶν χολάσεων ἃς ὑπ-
ἐμειναν. Ἐπειδὴ γὰρ πολλὰ xal 8 πολλάκις ἁμαρτάνον-
τες, καὶ πολλῆς ἁπολαύοντες τῆς µαχροθυµίας, εἰς ῥᾳ-
θυµίαν ἔπιπτον, τοῦτο ἑνδείξασθαι βούλεται, ὅτι δυνατὸν
ὅτε βούλεται ἐπεξελθεῖν, xal οὗ δεῖται χαιρῶν, οὐδὲ χρό -
νων, ἁλλ᾽ ἔτοιμα αὐτῷ πάντα xal παρεσχευασμένα. Οὐαὶ
τοῖς lc xvovcix ἐν Ἱσραή. οὗ παύσεται ydp µου ὁ
θυμὸς ἐν τοῖς ὑπεγαντίοις µου. Ti γὰρ ἀθλιώτερον τῶν
τὸν θεὸν πολέμιον ἑχόντων; OD παύσεται δὲ ἔλεγεν, οὐχ

* Reg. οὐχ ἁποστέλλουσι, non male. Ibidem Savil. pro &v-
τιτείνουσι legendum putat. ἐπιτείνουσι. Paulo post Allenus in
notis Savilii, p. 159, hunc locum ἐκ διαμέτρου etc., sic legen-
dum putat, ix διαμέτρου ἑνανείαν, vel ik τῆς προσ., vel
τὴν ix διαµέτρον τῆς προσηχούσης do ἄρχ χαχ. ματ.
είαν, certe quA aliquid Cubintelligen um est. Αἱ multas. ba-
bet Chrvsostomus hujusmodi ἁποσιωπήσεις, Homillis maxime
in Genesim.

f Bavaricus AQ nh

6 Sic Bavaricus mittebator N36 πο) a Y

3.

05 S. JOANNIS CHRYSOSTOMI! ARCIHEP. CONSTANTINOP. — ες

ἵνα εἰς ἆ πόγνωσιν ἐμβάλλῃ, ἁλλ᾽ ἵνα αὐξήσας τὸν φόδον
elg µετάνοιαν καλέσῃ. [10] Too γὰρ *, Oo παύσεται 2
θυμὸς, φοθερώτερον τὸ, "Ev τοῖς ὑπεγαντίοις µου
Οὐδὲν γὰρ οὕτω τὸν Ocbv παροξύνειν εἴωθεν, ὡς f) κατὸ
τῶν πενῄτων ἀδιχία xas' αὐτοὺς γινοµένη. Oval δὲ τοῖς
ἰσχύουσι ἔλεγεν, οὐχ ἁπλῶς τὴν δύναμιν διαθάλλων,
ἀλλὰ τὴν ἐπὶ χακῷ δύναμιν. Ἰσχὺν δὲ ἐνταῦθα οὐ τὴν
ποῦ σώματός φησιν, ἀλλὰ τὴν ἀπὸ τῆς τῶν πραγμάτων
περιδολζς δυναστείαν. Kal xplow ποιήσω ἐκ τῶν
2χθρῶν µου. Κολάσω τοὺς ἐχθρούς µου, ἐχθροὺς αὐτοῦ
λέγων τοὺς τῶν πενήτων ἐχθροὺς διὰ τὸ ἑπηρεάζειν
Ἔντας * τοῦτο δὲ ἔλεγεν, ἵνα µάθῃς τῆς ἁδιχίας τὸ μέ-
εθος. Καὶ ἑπάξω τὴν χεῖρά µου ἐπὶ σὲ, xal πυρώσω
σε εἷς καθαρὀν. Ἵνα µάθῃς, ὅτι ofa ἂν ᾗ ἡ ὀργὴ τοῦ
“Θεοῦ xal ἡ τιμωρία, οὐχ ἐπὶ xax b xai τὸ δοῦναι
δίχην γίνεται µόνον, ἀλλ ἐπὶ τῷ βελτίους γενέσθαι xoi
Ἀὐτοὺς τοὺς χολαζοµένους. Kal πυρώσω σε, qnoi,
εἷς καθαρόν. Οὐ τοίνυν ὅταν χολαζώµεθα, ἀλλ ὅταν
ἁμαρτάνωμεν, τότε ἀλγεῖν δίχαιον' τὸ μὲν γὰρ ῥύπον,
τὸ δὲ χαθαρμὸν ἐργάζεται. Τί δὲ ἐστιν, Εἰς καθαρόν ;
Ὃς μηδὲ ἴχνος εἶναι παρὰ eot κηλῖδος. Ὅπερ γάρ ἐστι
τῷ χρυσίῳ τὸ πῦρ, τοῦτο τοῖς ῥᾳθύμοις ἡ τιμωρία.
Τοὺς δὲ ἀπειθοῦγτας ἁπολέσω, καὶ ἀφεἽλῶ πάντας
ἀνόμους ἀπὸ coU, καὶ πάντας ὑπερηφάνους ταπει-
φώσω. Οἱ γὰρ ἀνίατα νοσοῦντες, qnot, xal οὐδὲ τιµω-
plate εἴχοντες, ἀπολοῦνται. TU. γὰρ ὄφελος τῆς τούτων
ζωῆς, ὅταν xai ἑαυτοῖς xal ἑτέροις ἐπιθουλεύωσιν ἓν
τῷ (fv; OL δὲ ix τῆς ἑκείνων τιμωρίας δυνάµενοι
βελτίους γενέσθαι, μενοῦσι. Aoxet δέ µοι ἐνταῦθα καὶ τὴν
αἰχμαλωσίαν αἰνίττεσθαι. Καὶ ἐπιστήσω τοὺς κριτάς
σου, ὡς τὸ πρόεερο», xal τοὺς συμθού.ους σου, ὡς
τὸ ἁπ᾽ ἀρχῆς.

0’. Ἐνταῦθα τὴν ἐπάνοδόν φησι. TOv τε γὰρ ἁἀνίατα
νοσούντων ἀναιρεθέντων , τῶν τε ἑἐπιμέλειαν ἐνδεί-
ὅασθαι ο δυναµένων διορθωθέντων, εὐχαίρως χαὶ τὸ
λουπὺν τῆς θεραπείας εἶδος προστίθεται, δοχίµων &p-
χόντων ἔπιστασία, καὶ συμθούλων ἀγαθῶν φορὰ, ἵνα
καὶ τοῦ σώματος εἴχοντος τοῖς Φφαρμάχοις, xal τῶν
ἰατρῶν ἀρίστων ὄντων, πανταχόθεν πρὸς ὑγίειαν ἑπανίῃ
τὰ τῆς πόλεως µέρη. Οὐ γὰρ μικρὺν εὐεργεσίας εἶδος,
ἀρχόντων ἐπιτυγχάνειν ἀγαθῶν. Καὶ μετὰ ταῦτα κ.Ίη-
θήσῃ πόΊις δικαιοσύνης, μητρόποϊις Σιὼν πιστή.
Καΐτω γε οὐδαμοῦ τοῦτο εὑρίσχομεν τὸ ὄνομα τῇ πόλει
τῶν Ἱεροσολύμων ἐπιτεθέν. Τί οὖν ἂν εἴποιμεν; "Οτι
€hv ἀπὸ τῶν πραγμάτων προσηγορίαν ἐνταῦθά qnot.

᾿Τοῦτο δὲ ἡμῖν οὐ μικρὸν συμθαλεῖται d, ὅταν ἁπαιτῶ-
σιν ἡμᾶς Ἰουδαῖοι τοῦ Ἐμμανουὴλ τὴν ἑρμηνείαν. Ἐπειδὴ
γὰρ Ἡσαῖας ἔφησε τὸν Χριστὸν οὕτως ὀνομασθήσεσθαι,
οὔδαμοῦ δὲ ὠνόμασται, εἴποιμεν ἂν πρὸς αὐτοὺς, ὅτι τὴν
ἀπὸ τῶν πραγμάτων σηµασίαν ἔφησεν ὄνομα εἶναι:
ὥσπερ οὖν xal ἐνταῦθα. Μετὰ γὰρ αρίµατος σωθἠ-
σεζαι ἡ αἰχμαωσία αὐτῆς, καὶ μετὰ ἑλεημοσύνης.
Μετὰ κρίµατος, τουτέστι, [17] μετὰ δίχης xat χολά-

* Legendum putat Allenus τοῦ δέ. Infra χατ αὐτούς post
ἀδιχία in Bavarico.

b Οὐκ ixuxao Sav. et Morel. Series mutila vel vitiata cst.
Locum sic vult restitui Savil., sed ex conjectura lantum : xai
ἡ τιμωρία ἐπὶ καλῷ, xal οὗ τῷ δοῦναι δίκην γίνεται µόνην, ἀλλ)
ἐπὶ τῷ βελτίους. Boislus : οὐκ ἐπὶ χολάσει, xai τῷ δοῦναιδίχην,
etc. Allenus: οὐχ ἐπὶ χαχῷ, xai τῷ δοῦναι δίχην γίνεται µόνον,
ἀλλ ἐπὶ τῷ. Boisius multa congerit, ut conjecturam confir-
met suam. Sed liec omnia divinando dicuntur, nec potest sine
aliorum mss. ope loeus restitut. Si qua ex allatis conjecturis
admjtti possit, οὐχ ἐπὶ xax mallem, ac cum sic babeat Bava-
ricus, sic lego.

* Bavaricus δέδασθαι.

4 Reg. οἱ Savilins cv
zwi: Dus? mox sequuntur tantillum iatricata videniur.

πται. Sed Bavarlens συμξαλᾶ-

σεως καὶ τιμωρίας τῶν πολεµίων. Μετὰ ἐλεημοσύνης,
τουτέστι, πολλης τῆς φιλανθρωπίας. Δύο ἐνταῦθα
ἐπαγγέλλεται μέγιστα αὐτοῖς δῶρα, τό τε δίχην δοῦναι
τοὺς ἐπαγαγόντας , τό τε αὐτοὺς πολλης ἀπολαῦσαι της
εὐημερίας, ὧν ἕχαστον xal χαθ᾽ ἑαυτὸ µεγίστην ἱκανὸν
παρασχεῖν ἡδονην' ὅταν δὲ xal ἀμφότερα συνδράµῃ,
ἄφατος γέἐνοιτ ἂν dj εὐφροσύνη. "ΑΆλλως τε xal δεῖξαι
βουλόμενος, ὅτι xal μετὰ τὴν μακρὰν αἰχμαλωσίαν, οὗ
διὰ τὸ δοῦναι δίχην ἀξίαν, χαὶ τὸ τὰ ἁμαρτήματα ἁπο-

ε{ρασθαι e, ἀλλὰ διὰ τὴν φιλανθρωπίαν τὴν αὐτοῦ πρὸς
τὴν οἰκείαν ἑπανάγονται, xal ἑλέου μᾶλλόν ἐστιν ἡ
σωτηρία, f) ἀντιδόσεως xaX ἁμοιθῆς, ἐπήγαγχε, Καὶ μετ)
ἐλεημοσύγης. Kal συντριδήσονται οἱ ἄνομοι καὶ οἱ
ἁμαρτω.οὶ dpa. Τρίτον χαὶ τοῦτο εὐεργεσίας εἶδος, τὸ
µηδένα εἶναι τὸν παρασύροντα χαὶ πρὺς ἁπάτην ἕλχοντα,
ἁλλ᾽ ἐχποδὼν γίνεσθαι τοὺς τῆς πονηρίας διδασκάλους.
Kal ol ἐγκατα.είποντες τὸν Κύριο» συγτελεσθή-
σονται. Οἱ δὲ ἁἀσεθεῖς, φησὶν, ἀπολοῦνται.

Διότι νῦν αἰσχυνθήσονται ἐν τοῖς εἰδώ-οις αὐτῶν,
&g' οἷς αὐτοὶ ἐδού.Ίοντο. Τινὲς μὲν καὶ κατὰ τὸν παρόντα
χαιρὸν τὰ εἰρημένα ἀρμόζειν ἐπιχειροῦσιν ' ἀλλ᾽ ἡμεῖς
οὔτε ἐχείνους αἰτιασόμεθα, xal τῇ ἀχολουθίᾳ ἑφόμεθα.
Ταῦτα γάρ ἔστιν, ἃ συμθῄσεσθαίἰ φῃσιν ἐπὶ τῆς τῶν
πολεμίων ἐφόδου. "Όταν: γὰρ τοῦ βαρδάρου τὴν χώραν
χατατρέχοντος, χαὶ τὴν πόλιν περικαθηµένου , xal πἀν-
τας ὡς Ev δικτύοις μέσους ἔχοντος, μηδεὶς ὁ ἁμύνων T)
xat τὸ νέφος ἐχεῖνο διαχρουόµενος διὰ τὴν ἑγχατάλειψιν
τοῦ θεοῦ, εἰχότως xai ἐξ αὐτῆς τῶν πραγμάτων τῆς
πείρας πολλὴ χατασκεδασθήσεται τῶν τὰ εἴδωλα θερα.
πευόντων ἡ αἰσχύνη. Ἐφ᾽ οἷς ἐθού.Ἵοντο, περὶ &
ἑσπουδάχεισαν, φησί. Καὶ αἰσχυνθήσονται ἐπὶ τοῖς
γάυπτοῖς αὐτῶν, ἐφ᾽ olg ἐποίησαν. Ἐν τάξει διηγή-
σεως χατηγορίἰαν τίθησιν. Ἠρχει γὰρ xal πρὺ τῆς τῶν
πραυµάτων ἐχδάσεως, χαὶ αὐτὸς τῆς τοιαύτης εἰδωλο-
ποιίας ὁ τρόπος αὐτοὺς καταισχύναι. Τί γὰρ αἰσχρό-
τερον τοῦ θεόν τινα ἑαυτῷ ποιεῖν; Καὶ αἰσχυνθήσονται
ἐπὶ τοῖς κήποις αὐτῶν, ἐφ᾽ οἷς ἐπεθύμησαν. 00 γὰρ
δὴ ξόανα προσεχύνουν µόνον, ἀλλὰ xaX δένδρα ἓν χήποις
ἐθεράπευον. Ἔσονται γὰρ ὡς τερέδυθος ázxo6s6An-
xvia αὐτῆς τὰ φύ.λα. "Ἠτοι τὰ εἴδωλα f, Ἡ αὐτοὶ οἱ
τὴν πόλιν οἰχοῦντες. Την δὲ εἰχόνα τοῦ δένδρυυ τούτου
παρήγαγε, διά τε τὸ ἐγχώρ'ον εἶναι μάλιστα τὸ φυτὸν
xai πολὺ παρ) αὐτοῖς, xal διὰ τὸ σφόδρα ἀνθεῖν xa
τεθηλέναι, ἠνίχα ἂν ἀχμάζῃ, xai ἑσχάτην ἀμορφίαν
ἑνδείχνυσθαι, ἐπειδὰν ἀποδάλλῃ τὰ φύλλα. Καὶ ὡς
παράδεισος ὕδωρ μὴ ἔχων». Καὶ ἡ δευτέρα εἰχὼν τῆς
προτἐρας σαφεστέρα, καὶ πιστουµένη τῶν ἐπὶ τῇ προ-
τέρᾳ λόγων εἰρημένων δ. Οὔτε γὰρ παραδείσου θάλλον-
τος τερπνότερον, οὔτε ἐρημωθέντος ἀτερπέστερον, ἅπεο
ἀμφότερα γέγονεν Eri τῆς µητροπόλεως ἑχείνης. Πάντοτε
γὰρ ἣν ἀμείνων xat λαμπροτέρα, µυρίοις χαλλωπιζο-
µένη xócpotg* xal πάντων εὐτελεστέρα γέγονε xa
αἰσχροτέρα, τοσοῦτον ἀθρόον εὐχοσμίας ἁπολαθουσα
πλοῦτον. Καὶ ἔσται ἡ ἰσχὺς αὐτῶν ὡς xalópum
στυππἰου. Al πρότεραι μὲν εἰχόνες 18] εἰς τὸ ἀτερπὲς
παρελήφθησαν, αὕτη δὲ εἰς v6 ἀσθενές ^ πᾶσαι δὲ σφόδρα
ἐναργεῖς, xal πολὺ tb σαφὲς χαὶ ἐμφαντιχὸν ἔχουσαι.
Ὡς xaAdum στυπχίου, τουτέστιν, ἀσθένεῖς. Καὶ αἱ

e Καὶ τὸ τὰ ἁμαρτήματα ἆπο t, Nescio an unquam

talem usum vocis ἀποχείρασθαι viderim.

{ Hsec, ἦτοι τὰ εἴδωλα, desunt in Savil. et Reg., sed ha-
bentur in Bavarico. .

5 Post εἰρημένων Boislus addi volt ἀλήθειαν. (Savil. Yo. ipum-
νείαν.) Ibidem post νότερον deest τι, quód etiam ante Ρο:
situm foisse potuit. Paulo post pro πάντοτε Allenus legen-
dum putat πάντων τε. Sed πάντοτε, ni fallor, ferrí potest.

ος | IN ISAIAM, CAP. I. 96

ea, que preeter spem consequuti sunt, beneficia, gra-
vesque, quas passi sunt, penas. Quia enim cum sape
et multa peecassent, et magnam Dei patientiam ex-
perü essent, in ignaviam inciderunt, id certe vult
declarare, quod videlicet possit, quando vult, vindi-
ctam sumere, sine ulla servata temporis vel oppor-
tunitatis occasione, sed omnia sibi semper parata et
ad manum esse. Ve fortibus [srael : non enim cessabit
furor meus. contra inimicos meos. Quid enim miserius
iis, qui Deum habent inimicum ? Non cessabit, inquit,
non ut in desperationem conjiciat, sed ut timorem
augens ad penitentiam vocet. Nam illo, Non cessabit
furor, terribilius est illud, Contra inimicos meos. Nihil
enim ita Deum ad iram concitare solet, ut injuria
pauperibus facta. Ve autem fortibus dicebat, non
quod potentiam, sed quod potentiam ad malum adhi-
bitam eriminaretur. Fortitudinem vero hic non cor-
poris dicit, sed eam potentiam qus ex rebus eircum-
stantibus paritur. Et judicium faciam de inimicis meis.

Plectam inimicos meos, inimicos suos vocans inimi--

cos pauperum, qui illis damnum inferunt : id vero
dicebat ut discas injustitie magnitudinem. 95. Ft in-
ducam manum neam super te, et excoquam te ad pu-
rum. Ut discas, qualiscumque sit ira Dei et vindicta,
eam non in malum, et ut poena inferantur solum in-
fligi, sed ut ii qui puniuntur ad meliorem frugem
revocentur. Et excoquam te, inquit, ad purum. Non
ergo eum castigamur, sed cum peccamus, nos dolere
par est : illud enim sordes, hoc purgationem parit.
Quid autem est, Λά purum? Ut ne vestigium quidem
sordis in te maneat. Quod enim auro ignis est, hoc
ignavis supplicium. 7nobedientes vero perdam, et au-
feram omnes inimicos a te, et omnes superbos humiliabo.
Qui enim, inquit, insanabiliter :egrotant, nec'suppli-
ciis cedunt, hi peribunt. Nam qux utilitas ex eorum
vita, quando, dum vivunt, et sibi et aliis insidiantur?
Qui autem ex eorum supplicio meliores fleri possunt,
ii manebunt. Hic porro mihi videtur eapüvitatem
subindicare. 26. Et preficiam judices tuos, sicut prius,
et consiliarios tuos, sicut ab initio.

9. Hic reditum annuntiat. lis enim qui insanabiliter
zegrotabant sublatis, et iis qui resipiscentiam exhibere
poterant emendatis, opportune reliquam curationis
speciem adhibet : ea est probatorum principum do-
minatus, et consiliariorum bonorum copia; ut corpore
remediis cedente, medicisque optimis adstantibus ;
urbis partes undique ad sanitatem revocarentur. Non
emim parvum beneficii genus est, principes nancisci
benos. Et post hac vocaberis civitas justitiae, metropolis
Sion fidelis. Atqui nusquam reperimus hoc nomen
urbi Jerosolymorum inditum. Quid ergo dixerimus ?
Hane appellationem ex rebus ipsis illi attribuit.

Judeorum objectioni respondetur. — lllud vero nobis
mon parum utile erit, cum Judaei a nobis petent vocis
Emmanuel interpretationem. ]saias namque dixit
Christum sic vocandum fore , et tamen numquam sie
vocatos est, respondeamus ipsis, euni dixisse, rerum
significationem ipsius nomen esse (/sai. 7. &). Sic
etiam hic faciendum. 97. Cum judicio enim salvabitur

captivitas ejus, εί cum misericordia. Cum judicio, id
est, cum vindicta , cruciatu et supplicio inimieorum.
Cum misericordia , hoc cst, cum multa benignitate.
Duo hic ipsis maxima dona pollicetur, scilicet tune
poenas daturos eos qui se abduxerant, tuncque se
multa fruituros esse felicitate, quorum utrumque:
seorsim magnam potest afferre voluptatem : eum au-
tem ambo concurrerint, inenarrabilis letitia fuerit.
Aliunde vero ostendere volens, post longam captivi-
latem eos, non quod dignas poenas dederint, nec quod
peccata sua expiaverint, sed propter benignitatem
Dei, in suam reduci terram, qux salus magis est mi :
sericordix, quam retributionis vel prxmii , ideo sub-
junxit, Et cum misericordia. 98. Et conterentur iniqui
et peccatores simul. Tertia Ίο est species beneficii ,
quod nemo sit qui abducat et in fraudem trahat, sed
nequitix:: doctores de medio sublati sint. Et qui dere-
liquerunt Dominum , consummabuntur. Impii autem ,
inquit, peribunt.

Idololatrie turpitudo et vanitas. — 29. Quia nwnc
confundentur in idolis suis, qua ipsi voluerunt. Quidam
hzc dicta liuic tempori aptare conantur : at nos non
confutabimus illos, sed seriem sequemur. Hzc quippe
sunt, qua eventura dicit in hostium incursu. Cunf
enin , barbaro terram incursante , urhem obsidente ,
et omnes quasi retibus inclusos tenente, nemo fucrit
qui defendat, et nubem illam depellat, co quod a Dco
derelicti fuerint, jure ex ipsa rerum experientia, tunc
magno pudore suffundentur ii qui coluerunt idola.
Que voluerunt, inquit, in quibus studia sua colloca.
runt. Et erubescent in sculptilibus suis que [ecerunt.
Narrantis more accusationem instituit. Sufficiebat
enim etiam ante inflictum vulnus, vel ipse idola con-
ficiendi modus ad eos pudore afficiendos. Quid enim
turpius, quam sibi ipsi deum facere? Et confundentur
super hortis suis, qu concupiverunt. Non solum enim
sculptilia adorabant, sed etiam arbores in hortis cole-
bant. 50. Erunt enim quasi terebinthus, que folia swa
amisit. Scilicet idola , vel etiam eos qui urbem inco-
lebant!. Imaginem porro arboris hujus induxit , quia
in illa regione nascebatur et frequens erat, et quia
admodum floret et densa foliis est, dum viret, οἱ
extremam deformitatem prz se ferat, cum ?olia 2mi-
serit. Et sicut hortus ΠΟΠ habens aquam. Secunda
imago priore clarior est, et fidem facit iis, quz in
priore dicta sunt. Nihil enim est horto virente jucun-
dius, nihil horto his destituto injucundius, qu: ambo
illi metropoli contigerunt. Semper enim optima erat
et splendidissima , innumeris decorata ornamentis,
et omnium vilissima turpissimaque facta est, cum
tantas derepente ornamentorum divitias amisisset.
51. Et erit fortitudo eorum quasi stipula stuppet. Priores
quidem imagines ad injucundum spectaculum capte
sunt, hzc vero ad infirmitatem declarandam : omnes
autem admodum perspicuz sunt , multaque gaudent
claritaie et emphasi. Quasi. stipula stuppa, id est.
imbecilles. Et opera eorum quasi scintilla 1gnis. Hic.

1 [n Savil. et Reg., quibusdam omissis, sic legitur : $ci-
licet ià qui urbem incolebant. '

3] S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 28

agtendit ex seipsis mala prodiisse , ipsosque sibi ea-
puivitatem peperisse, et fornacem succendisse, Quetn-
αὐπποάαιι enim scintille illapse ignem excitant,
Ha peccata eorum congesta Dei iram accenderunt.
Ei igne consumentar iniqui et peccatores simul , ei non
erit qui exstinguat. Rursus denegat salutem ob eamdem
ipsam causam , non ut desperent, sed ut hinc valido
timore perculsi , ingentem ignaviam exculiant. Aliud
quoque hic subindicat, ipsius nempe inexpugnabilem
potentiam , quodque ipso puniente , οἱ vindictam su-
ΦΠΕΠΙΘ, nemo possit resistere et mala solvere.

CAPUT il.
Verbum, quod factum est ad. Isaiam filium Amos.

4. Hinc liquet prophetas non uno tempore pro-
phetias dixisse, sed diversis afflatos temporibus, par-
tes quasdam annuntiasse, quze demum simul collectze,
totum librum effecerunt. Ideo sic incipit. Neque hinc
tantum id palam nobis est et liquidum , sed quia in
sequentibus tempora significat , nunc dicens : Anno,
guo ingressus est Nathan (a) Azotum(Jeai. 20. 1) ; nunc
vero : Et factum est in. anno in quo mortuus. est rex
Osias, vidi Dominum sedentem super. solium excelsum
el elevatum (1sai. 6. 1). Non enim quemadmodum
Pauli Epistole et Evangelia in unum collecta sunt,

ita et prophetiz, sed quod dixi, diversis temporibus. :

Unde ab alio exordio presentem * sermonem incipit.
Neque ideo tantum, sed quia argumentum, de quo.
loquuturus est, longo spatio distat a precedentibus ,
sublimiusque est. Agit enim de gentium vocatione, de
przedicationis adventu, de cognitione per tetum orbem
extensa, et de pace orbem occupatura. Quod si de
talibus tractaturus dogmatibus, Judeeam et Jerusalem
memorat, nihil mirum. Quod enim dicebatur prophoe-
tia erat, his nominum appellationibus adumbrata.
Quandoquidem David Psalmum septuagesimum pri-
mum compositurus, illum Salomoni inscripsit, et pro-
gressus longe majora Salomonis dignitate, imo po-
tius tota hominum natura vidit *. Illud enim, Ante s0-
lem permanet nomen ejus , et, Ante lunam thronus ejus
(Psal. 71. 17. 5 ), similiaque, nemo etiam ex insi-
pientioribus dixerit de humana natura pronuntiata
fuisse. Jacob quoque, cum ha:c, qux? nunc dicturus
est Isaias, imo his plura prenuntiabat (Gen. 49) ; nam
eum gentium vocatione mortem etiam et resurrectio-
nem dixit, tempusque quo [Christus] adventurus erat ;
non tamen ille hz::c nude protulit, sed persona et no«
mine Filii sui illa obtegens qua dicturus erat, sic
pronuntiavit, quasi ea quze Jud:e eventura erant me-
morans; ut autem rerum eventus testificatur, que
Christus. egregie facturus erat przdicebat. Neque
enim Judas fuit exspectatio gentium , neque tunc tri-
bus resplenduit, cum eorum respublica defecit ; sed
hac omnia tunc gesta sunt, cum Christus advenit. .

1 Yox, praesentem (Gr. παρόντος), deest in Reg. etSavil.,
sed est iu Bavarico.

* Savil. in marg. notat lorte legendum esse, dixi, pro,
tidit. Alegus legendum putat, cecinit.

(α) Vox Hebraica est, τσ, Thartan, in Bibliis, Τανάδαν,
unde prinia dempta syllaba factum, Κάαν, Nathan.

Multe prophetie de Patriarchis edit, nonnisi in
eorum nepotibus implete sunt. — Quod si impudenter
aganjudzi,haneprophetizslegem perperam explican-
tes; ex iis maxime quz dicta sunt facile confutaveri!,
8i quis accurate prophetias explicans, eLomnia verba
cum debita attentione examinans, dicta factis accom-
modet. Ex abundanti itaque ipsorum ora obturans,
non ex iis qux de Cliristo dicta sunt, sed ex iis quae
sunt de patriarchis ipsorum pranuntiata, hoc ipsum
clare demonstrare conabor, ostendens ex prophetiis
multas dicfas fuisse de tribuum progenitoribue, in eo-
rumque nepotibus impletas esse. Et exempli causa
una alterave allata historia, rem propositam attingam.
Etenim cum Symeonem et Levi vocasset Jacob, prze-
nuntians ea , quz ipsis eventura erant. sic dicebat
Symeon et Levi fratres (Gen.A9. 5), ct ipcusata illorum
iuiquitate, injustaque Sicemitarum cxde, in sequen-
tibus ait : Dividam eos in Jacob , et dispergam illos in
Israel (lbid. v. 7). Που autem nemo dixerit in. Le-
vi et Symeone factum esse, sed in tribubus ex eis
progenitis. Nam tribus Levi dispersa est, ita ut deci-
mam partem ejus unaquzque tribus baberet : tribus
jtem Symeonis qux idipsum fere experta est, per
omnes illas extensa per sortem , noa quemadmodum
aliz, conjunctam et simul conglobatam habuit herc-
ditalein. Jacob etiam ex acceptis a patre benedictio-
nibus, nullam ipse consequutus est. Pater enim ipsius
longam prosperitatem ipsi preedixerat, οἱ perpetuum
in Esaü dominatum, is vero in rerum necessariarum
penuria erat, mercenariusque alebatur , tantumque
aberat ut imperium baberet in fratrem, ut de vita
periclitaretur; et. semel illi obvius cum multo timore
factus, bene secum actum putarit, quod potuerit ma-
nus ejus effugere. Quid igitur ad bxc dicamus ? an
mendacem esse prophetiam ? Absit : sed ejus morem
liunc s2:pe esse, ut ea qux sunt aliis eventura, aliis
personis adseribat, et alia pro aliis nominibus usur-
pet : id quod etiam in Chanaano factum est. Neque
enim videmus illum servivisse fratribus suis, neque
etiam maledictionem excidisse , sed in Gabaonitis ex
Chanaano ortis finem accepisse. Nam id quod diceba-
tur prophetia erat, maledictiouis forma prolata.

$. Cum tot ergo taliaque babeamus exempla , qui-
bus probatur, multa qua dicuntur de aliis proferri, et
in aliis accidere , οἱ nominibus sic usos esse prophe-
tas, quid mirum si nune nomen Judx et Jerusalem
propbeta usurpans, de Ecclesia vaticinetur ? Nam quia
ingratis loquebatur, prophetos occidenübus, libros
comburentibus, aras suffodieutibus, jure velamen ipsis
impositum erat in lectiope Veteris Testamenti , se-
cundum beatum Paulum (92. Cor. 5. 14). Alioquin
libros sustulissent, si prophetize de Christo vim intelle-
xissent.Cum enim prx:esentem ipsum miracula edentem, -

' perfectamque potenti: suz et consensus concordiaque

cum Patre demonstrationem exhibentem, non reve-
riti sint, neque quieverint donec eum crucifixissent,
vix pepercissent iis, qui de ipso loquuli essent , Quos
nibilominus frequenter lapidabant. ldeo propriia et
poüs sibi nominibus libenter utentes, hac persona

? IN ISAIAM, CAP. H. ος:

ipracla. αὐτῶν ec — πυρός. Ἐνταῦθα δείχνυ-

ew ὅτι οἴχοθεν τὰ καχὰ, χαὶ αὑτοὶ τὴν αἰχμαλωσίαν

ἔτεχον, καὶ την κάμινον ἀνηφαν. Ὥσπερ γὰρ σπινθῆρες

ἐμπίπτοντες πῦΌρ ἀνεγείρουσιν, οὕτω τὰ ἀμαρτῆματα
κοὐτων συναχθέντα τοῦ θεοῦ τὴν ὀργὴν ἀνῆηφε. Καὶ
κατακαυθήσονται el. ἄνομοι καὶ οἱ ἁμαρτω.]οὶ ἅμα,
καὶ οὐκ ἔσται ὁ σδέσων. Πάλιν ἀπαγορεύει την σωτη-
ρἷεν διὰ τὴν αὐτὴν πάλιν αἰτίαν, οὐχ ἵνα ἀπογνῶσιν,
à ἵνα ταύτῃ Υοῦν ἀχμάζοντα τὸν φόδον δεξάµενοι,
τὴν πολλὴν ἁποτινάξωνται ῥᾳθυμίαν. Καὶ ἕτερον δέ τι
ἐνταῦθα αἰνίττεται, τὸ ἅμαχον αὐτοῦ τῆς δυνάµεως, xal
ὅτι χολάζοντος αὑτοῦ, xal τιµωρουµένου, οὐδεὶς ἁντι-
ετῆναι xaX καταλῦσαι δυνἠσεται τὰ δεινά.

ΚΕΦΑΛ. PB.

'0 Aóvoc ὁ γενόμενος πρὸς ᾿Ησαϊαν vlióv Ἁμμώς».

d. Ἐντεῦθεν δηλον ὡς οὗ πάσας ὑφ' ἓν τὰς προφητείας
εἰρήχασιν, ἀλλὰ χατὰ διαφόρους ἐμπνεόμενοι xatpouc,
περιχοπάς τινας ἀπήγγελλον, al συντεθεῖσαι ὕστερον
ὑφ' tv, ὁλόχληρον βιθλίον ἑποίησαν. Διὸ xal οὕτως
ἄρχεται. Οὐκ ἐντεῦθεν δὲ µόνον τοῦτο δῃλον ἔσται καὶ
σαφὲς ἡμῖν, ἀλλ᾽ ἐξ ὧν προϊὼν xai τοὺς χαεροὺς ἔπιση-
μαίνεται, νῦν μὲν λέγων, Τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ εἰσῆ.ῖθε
Λάθαν εἰς "Αζωτον. νῦν δὲ λέγων Καὶ ἐγένετο τοῦ
ἐγιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὁᾷας ὁ βασιλεὺς, εἶδον τὸν
Κύριον χαθήµενον ἐπὶ θρόνου ὑν'η.οῦ καὶ ἐπηρμέ-
vov. Οὐ γὰρ ὥσπερ αἱ Ἐπιστολαὶ αἱ Παύλου xai τὰ
Εὐαγγέλια ὑφ) ἓν συνετέθησαν, οὕτω δὴ xal προφητεῖαι,
ἀλλ’ ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, Ev διαφόροις χαιροῖς. "00εν xal
ἀπ' ἀρχῆς ἑτέρας ἄρχεται τοῦ παρόντος λόγου. Καὶ οὐ
διὰ τοῦτο µόνον, ἀλλὰ καὶ διὰ τὸ τὴν ὑπόθεσιν, περὶ ἧς
μέλλει διαλέγεσθαι, σφόδρα ἀπηρτῆσθαι τῶν προειρη-
µένων, χαὶ ὑψηλοτέραν εἶναι. Περὶ γὰρ τῆς τῶν ἐθνῶν
χλήσεως, χαὶ τῆς τοῦ χηρύγματος περιφανείας, καὶ τῆς
πανταχοὺ τῆς οἰχουμένης ἐχταθείσης Υνώσεως , xat τῆς
χαταληφομένης τὴν γῆν εἰρήνης ἡμῖν διαλέγεται. El δὲ
μέλλων τοιούτων ἅπτεσθαι δογμάτων, Ἰουδαίας µέμνη-
ται χαὶ Ἱερουσαλὴμ, Eévov οὐδέν. Προφητεία γὰρ ἣν
τὸ λεγόμενον, συνεσχιασµένη τέως ταῖς τῶν ὀνομάτων
προσηγορἰαις b. Ἐπεὶ xal τὸν ψαλμὸν τὸν ἑθδομη-
χοστὸν πρῶτον ὁ Δαυῖδ συντιθέναι µέλλων, ἐπέγραφεν
αὐτὸν τῷ Σολομῶντι, xal προϊὼν πολλῷ μείζονα τῆς
Σολομῶντος ἀξίας, μᾶλλον δὲ xal τῆς ἁπάντων ἀνθρώ-
xtv φύσεως [ocv ^. Τὸ γὰρ, Πρὸ τοῦ ἡάίου διαµέγει
τὸ ὄνομα αὐτοῦ, xoi, Πρὸ τῆς σε.Ίήγης ὁ θρόνος
αὐτοῦ, xai ὅσα τοιαῦτα, οὐδεὶς ἂν οὐδὲ τῶν σφόδρα
ἀνοήτων περὶ ἀνθρωπίνης εἶποι λέγεσθαι φύσεως. Καὶ
ὁ Ἰαχὼδ δὲ, ἠνίχα ταῦτα, ἃ μέλλει νῦν ὁ [19] Ἡσαῖας
λέγειν d, καὶ πλείονα τούτων προανεφώνει’ μετὰ γὰρ
τῆς τῶν ἐθνῶν χλήσεως xal τὸν θάνατον εἶπε xal τὴν
ἀνάστασιν, χαὶ τὸν xatpby χαθ᾽ ὃν ἔμελλε παρέσεσθαι *
οὐδὲ ἐχεῖνος ἀπογυμνώσας αὐτὰ τέθειχεν, ἁλλάἁ τῷ
προσωπείῳ ο τῆς προσηγορίας τοῦ Υἱοῦ χρύφας à
ἔμελλεν ἐρεῖν, οὕτως αὑτὰ προανεφώνησε, τῷ μὲν δοχεῖν
τὰ συµθησόµενα τῷ Ἰούδᾳ λέγων ' καθὼς δὲ τὸ τῶν
πραγμάτων μαρτυρεῖ τέλος, ἅπερ ἔμελλε χατορθοὺν ὁ

* Sie {η omnibus exemplaribus pro ᾽Αμώς.
b Reg. τῆς τῶν ὀνομάτων προσηγορίας. Allenus legendum
potat ταῖς τούτων τῶν ὀνομάτων προσηχορίαις.
5 Morel. ἴδεν. Sav. εἴδε : hic autem in margine notat forte
legendum esse sire. Allenus legendum putat δε, cecinit, ab

ét

« d Reg. et Savil. xal ó Ἰακὼθ δὲ, ἠνίκα ἂν ὁ 'Howta; μέλλει
vuv ταῦτα λέγειν. Doisius vult alio modo restitui. Sed lectio
Morelliana E itionis bene habere videtur, et in Bavarico

M Reg. et Sav. τὸ προσωπέϊῖου, minus recte.

Χριστὸς προαναφωνῶν. Οὔτε γὰρ πβροσδοχία- ἐθνῶν - -
Ἰούδας Υέγονεν, οὔτε τότε ἔλαμφεν ἡ φυλῇ, ὅτε ἐξέχιπεν
αὐτῶν fj πολιτεία » ἀλλὰ ταῦτα πάντα, ὅτε ὁ Χρισυὺς,
παρεγένετο, vévyovev.

El δὲ ἀναισχυντοῖεν Ἰουδαῖοι τοῦτον παρακρονόµενσ:
τῆς προφητείας τὸν νόµον, µάλιστα μὲν οὖν καὶ ἐξ
αὑτῶν τῶν εἰρημένων ῥᾳδίως διελεγχθεῖεν, εἴ τις μετὰ
ἀχριθείας τὰς προφητείας ἑξαπλώσας {, xai πᾶσαν
ῥῆσιν μετὰ τῆς προσηχούσης ἑξετάζων προσοχῆς
ἀρμόξοι τὰ εἱρημένα τοῖς γεγενηµένοις. Ὥστε δὲ χαὶ kx
περιουσίας αὑτῶν ἀποῤῥάψαι τὰ στόµατα, οὐχ ἀπὺ τῶν
εἰς τὸν Χριστὸν εἰρημένων, ἀλλ' ἀπὸ τῶν εἰς τοὺς αὐτῶν
πατριάρχας προφητευθέντων, τοῦτο πειράσοµαι ποιῆσαι
φανερὺὸν, δειχνὺς ὅτι αἱ πολλαὶ τῶν προφητειῶν εἴρηνται
μὲν εἰς τοὺς φυλάρχους, ἐξέθησαν δὲ εἰς τοὺς ἐξ ἐχείνων.
Καὶ παραδείγματος ἕνεχεν µίαν f| καὶ δευτέραν εἰπὼν
ἱστορίαν, ἄφομαι τῶν προχειµένων. Καὶ γὰρ ὅτε «bv
Συμεὼν καὶ τὸν Λευὶ χαλέσας ὁ Ἰαχὼδ, προαναφωνεῖ τὰ
συμθησόµενα αὐτοῖς, οὕτως ἔλεγε' Συμεὼν xal Λευὶ
ἁδελᾳφοὶ, xaX χατηγορήσας αὐτῶν τῆς παρανοµίας, xat
τῆς ἀδίχου σφαγῆς τῆς εἰς τοὺς Σιχημίτας γεγενηµένης,
προϊών φησι" Διαμεριῶ αὐτοὺς ἐν Ἱακὼδ, καὶ δια-
σπερῶ αὐτοὺς ἑν Ἱσραή.ὶ. Τοῦτο δὲ ἐπὶ τοῦ Λευὶ xal
τοῦ Συμεὼν οὐδεὶς ἂν ἴδοι γεγενηµένον, ἀλλ ἐπὶ τῶν
φυλῶν τῶν ἐξ αὐτῶν. Καὶ γὰρ ἡ τοῦ Aevut quA διεσπά-
pn. τὸ δἐχατον µέρος αὐτῆς ἑχάστης φυλῆς ἐχούσης "
fj τε τοῦ Συμεὼν, fii; τὸ αὐτὸ σχεδὸν ἔλαθε, πάσαις
αὑταῖς παρεχταθεῖσα κατὰ τὸν ΧλΏρον, xal οὐχ, dx
ἑκάστη τῶν ἄλλων, αυνηµµένην ἔλαδε τὴν χληρουχίαν.
xaX πρὸς ἑαυτὴν συγχεχροτηµένην. Καὶ ὁ Ἰακὼθδ δεξά-
µενος εὐλοχίας παρὰ τοῦ πατρὸς οὐδεμιᾶς αὐτῶν ἆἁπ-
ἠλαυσεν αὐτός. 'O μὲν γὰρ πατὴρ αὐτοῦ προὔλεγεν εὔετη-
ρίαν πολλὴν, xal διηνεχῆ δεσποτείαν τοῦ 'Ησαῦ * οὗτος
δὲ xaY τῶν ἀναγχαίων Ἰπόρει, χαὶ θητεύων ἑτρέφετο,
xaX τοσοῦτον ἀπέσχε χρατῆσαι τἀδελφοῦ, ὅτι 6f xal περὶ
αὐτῶν ἐχινδύνευε τῶν ἑσχάτων, xa ἅπαξ αὑτῷ συντυ-
χὼν µόνον μετὰ πολλοῦ τοῦ δέους, Ἠγάπησε τὸ ὄννη-
θῆναι διαφυγὼν αὐτὸν χαὶ σωθῆναι. TY οὖν ἂν εἴποιμεν
πρὸς ταῦτα; ὅτι φεῦδος ἡ προφητεία; "Anaye* ἀλλ’ ὅτι
τοιοῦτον αὐτῆς πολλαχοῦ τὸ ἔθος, τὰ ἐφ᾽ ἑτέρων € ἔχδη-
σόµενα ἑτέρων ὑποχειμένων προσώπων λέγειν, καὶ
ἀποχεχρῆσθαι ὀνόμασιν ἄλλοις ἀνθ᾽ ἑτέρων ' ὃ xai ἐπὶ
τοῦ Χαναὰν γἐγονεν. Οὐδὲ γὰρ ὁρῶμεν ἐχεῖνον δουλεύ-
σαντα τοῖς ἁδελφοῖς, o0 μὴν οὐδὲ τὴν ἀρὰν διαπεσοῦσαν,
ἁλλ) ἐπὶ τῶν Γαθαιονιτῶν λαθοῦσαν τὸ τέλος τῶν Ex τοῦ
Χαναὰν Ὑεγονότων. Καὶ γὰρ ἐν τάξει ἀρᾶς προφητεία
τὸ λεγόμµενον Tv.

[20] B. Τοσούτων τοίνυν xaY τοιούτων ὄντων παρα-
δειγμάτων τῶν ἀποδειχνύντων ἡμῖν, ὅτι πολλὰ τῶν
εἰρημένων λέγεται μὲν ἐφ᾽ ἑτέρων, ἐχθαίνει δὲ ἐπ'
ἄλλων, xaY ὀνόμασιν ἀποχέχρηνται οἱ προφῆται, τί
θαυμαστὸν εἰ καὶ νῦν τὸ τῆς Ἰουδαίας χαὶ τῆς Ἱερου-
σαλὴμ προθεὶς ὄνομα ὁ προφήτης, περὶ τῆς Ἐκκλησίας
προαναφωνεῖ; Καὶ γὰρ ἐπειδῃ πρὸς ἀγνώμονας ὁ λόγος
ἣν αὐτῷ, προφήτας ἀναιροῦντας, τὰ βιδλία χαίοντας, τὰ
θυσιαστήρια χατασκάπτοντας , εἰχότως τὸ γάλυμμα
ἔχειτο ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς παλαιᾶς Διάθῆχης, κατὰ
τὸν µαχάριον Παῦλον. "H γὰρ ἂν xai Ἡφάνισαν τὰ
βιδλία, εἰ συνῆχαν τῆς προφητείας τὴν δύναμιν τῆς
περὶ τοῦ Χριστοῦ. "Όπου yàp παρόντα αὐτὸν, xai θαν-
ματουργοῦντα, καὶ ἐντελῆ -ῆς οἰχείας δυνάμεως xal τῆς

f Savil. et Reg. τὰς προφητείας ἀναπληρώσας, male. lavari

cus 'ut in textu.
€ Εφ) ἑτέρων deest in Savil. et Reg.

99 S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. $0

πρὸς τὸν Πατέρα συμφωνίας τε xal ὁμονοίας παρεχό-
µενον τὴν ἁπόδειξιν οὐχ Ἰδέσθησαν, οὐδὲ ἀπέστησαν
ἕως ἑσταύρωσαν, σχολῇ γε ἂν τῶν α περὶ αὐτοῦ λεγόν-
των ἑἐφείσαντο, οὓς xai χωρὶς τούτου χατέλευον συν-
εχῶς. Διὰ τοῦτο τοῖς οἰχείοις χαὶ γνωρίµοις αὐτοῖς ἑμφι-
λοχωροῦντες ὀνόμασι, τὰς προφητείας τούτῳ συσχιά-
ζονσι τῷ προσώπῳ. "Οτι γὰρ οὐ περὶ τῆς Ἰουδαίας xai
Ἱερουσαλὴμ ὁ λόγος, ἑχάστην παράγοντες λέξιν εἰς
μέσον μετὰ ἀχριθδείας εἰσόμεθα τὰ εἰρημένα.

΄."θει ἔσται ἐν ταῖς ἑσχάταις ἡμέραις ἐμφανὲς τὸ
6poc Κυρίου. "Opa ἀχρίδειαν προφήτου, οὗ τὰ πράγµα-
τα ᾿λέγοντος µόνον, ἀλλὰ καὶ τὸν χρόνον ἔπισημαινο-
µένου. ὌὍπερ γάρ φησιν ὁ Παῦλος, "Ocs δὲ ἦμθε có
ά.1ήρωμα τῶν καιρῶν, καὶ ἑτέρωθι πάλιν. Elc olxo-
vopiav τοῦ π.ἱηρώματος τῶν καιρῶνγ, τοῦτο ὁ προ-
efje φησὶν, Ἐν ταῖς ἑσχάταις ἡμέραις. Ὄρος δὲ
την Ἐχκλησίαν xai τὸ τῶν δογμάτων ἀχαταγώνιστον
καλεῖ. Καθάπερ γὰρ ὕρεσι xàv µυρίἰα προσθάλλῃ στρα-
τόπεδα, τόξα τείνοντα, χαὶ δόρατα ἀφιέντα, μηχανήματα
προσάγοντα, ἐχεῖνα μὲν οὐδὲ παραθλάψαι δυνῄσονται,
τὴν δὲ οἰχείαν χαταλύσαντα b ἰσχὺν ἀπελεύσονται * οὕτω
δὴ xaX οἱ τῇ Ἐχκχλησίᾳ πολεµήσαντες ἅπαντες, ταύτην
μὲν οὐχ ἔσεισαν, τὴν δὲ οἰχείαν ἁπολέσαντες δύναμιν
κατῃσχύνθησαν, iv τῷ παίειν διαλυόµενοι, xal bv τῷ
βάλλειν ἀσθενοῦντες, καὶ ἐν τῷ ποιεῖν ὑπὸ τῶν πασχόν-
των νιχώµενοι’ ὅπερ xal παράδοξος νίχης τρόπος kat,
καὶ οὐχ ἀνθρώποις, ἀλλὰ θεῷ µόνον δυνατός. Τὸ γὰρ
θαυμαστὸν τῆς Ἐκχλησίας, οὐχ ὅτι ἐνίχησεν, ἀλλ ὅτι
xai οὕτως ἑνίχησεν. Ἐλαννομένη yàp, διωχοµένη, µυ-
ρίοις χαταχοπτοµένη τρόποις, οὐ µόνον οὐκ ἠλαττονοῦτο,
ἀλλὰ χαὶ µείζων ἐγίνετο, xal τοὺς ταῦτα ποιεῖν ἔπι-
χειροῦντας αὐτὸ τὸ Πάσχειν µόνον xavé)uev* ὅπερ
ἁδάμας ποιεῖ περὶ τὸν σίδηρον, τῷ παίεσθαι µόνον δια-
λύων τοῦ παίοντος «hv ἰσχύν' χαὶ χέντρα πρὸς τοὺς
λακτίζοντας, αὑτὰ μὲν οὐδὲν ἀμθλύτερα ἐντεῦθεν γινό-
μενα, τοὺς δὲ λακτίξοντας αἱμάσσοντα πόδας. Διὰ δὴ
τοῦτο ὄρος ἐχάλεσεν. El δὲ οὐχ ἀνέχεται τῆς μεταφορᾶς
ὁ Ἰουδαῖος, οἴχοθεν πάλιν δεχέσθω τὸν ἔλεγχον. Αὐτὸς
γὰρ οὗτος ὁ προφήτης λύχους χαὶ ἄρνας ἔφησε τῆς
αὑτῆς νομῆς κοινωνήσειν, xal µυίαις τὸν θεὺν συριεῖν
xa ταῖς µελίσσαις, καὶ ποταμὸν ἀνάγειν ῥαγδαῖον ἐπὶ
τοὺς Ἰουδαίους, διὰ τὸ μὴ βούλεσθαι [21] αὐτοὺς ἔχειν
τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωάμ. "Απερ εἴ τις ἐπὶ τῶν λέξεων
ἐχλάδοι, πολὺ τὸ ἀπερινόητον ἔχει ἀλλὰ δεῖ τὰ Ex τού-
των σηµαινόµενα δεχοµένους οὕτω ποιχἰλλειν τῶν νοη-
µάτων τὴν ἀχολουθίαν. Τί οὖν ἐστι τὰ Ex τούτων σηµαι-
νόµενα; Διὰ μὲν τῶν λύχων xal τῶν ἀρνῶν, οἱ τῶν
ἀνθρώπων τρόποι ol θηριώδεις xa Ίμεροι ' διὰ δὲ τῶν
μυιῶν , τὸ ἀναίσχυντον τῶν Αἰγυπτίων ' διὰ δὲ τοῦ
ποταμοῦ, τὸ σφοδρὸν τῆς στρατείας τοῦ Bap6ápou* διὰ
δὲ τοῦ Σιλωὰμ, τὸ πρᾶον χαὶ ἐπιειχὲς τοῦ τότε ἄρχοντος,
tou τῶν Ἰουδαίων βασιλέως. Καὶ οὐδεὶς οὐδὲ τῶν σφό-
ὃρα ἀνοήτων πρὸς ταῦτα ἡμῖν ἀντερεῖ. Ὥσπερ γὰρ οὖν
ἐχεῖνα ἑτέροις ὀνόμασι παρεδηλώθη, οὕτω xal τῆς
Ἐχχλησίας τὸ στεῤῥὸν, τὸ ἀχίνητον e, τὸ ὑψηλὸν, τὸ
ἀχείρωτον διὰ τῆς τοῦ ὅρους ἡνίξατο προσηγορίας. Καὶ

ολῇῷ γὰρ τῶν. Savil. σχολὴ ye τῶν. l'riestat lectio

*R
Morellianz itionis et est E |Varico.

} Reg. et Savil. τείνοντες.... ἀφιέντες... προσάγοντες .. χατα-
λύσαντες, Quae eliam lectio quadrat, et innumeris firmatur
exemptis; sed cum Morel. etiam lectio bene habeat. τείνον -
tx... elc , et Cod. Bavarico firmetur, eam retinere
visum

€ [ta R Reg. et Sa vil. ]n. Morel. τὸ ἀκίνητον deerat.

γὰρ ἕτερος προφήτης τοὺς πεποιθότας ἐπὶ τὸν Osby ὄρει
παραθάλλει, τὸ ἁχαταγώνιστον αὐτῶν ἐνδειχνύμενος.
Ἐμφανές. Τοῦτο οὐδὲ τῆς ἀπὸ τοῦ λόγου λοιπὸν ἕρμη-
νείας δεῖται. Οὕτως αὐτὴ τῶν πραγμάτων fj φύσις σάλ-
πιγγος λαμπροτέραν φωνὴν ἀφίησι, τὸ περιφανὶς
ἑνδειχνυμένη τῆς Ἐκχλησίας. Οὐ γὰρ οὕτως fto;
φανὸς, οὐδὲ τὸ bx τούτου φῶς, ὡς τῆς Ἐκχλησίας τὰ

πράγματα. Καὶ γὰρ ὁ olxoc τοῦ θεοῦ ἐπ᾽ ἄχρων τῶν

ὀρέων.

Υ. Πῶς ἂν τοῦτο ἑρμηνεύσειεν ὁ Ἰουδαῖος; Οὐδαμοῦ
γὰρ ἓπ᾽ ἄχρων τῶν ὀρέων ὁ ναός ἐστιν dj µέντοι τῆς
Ἐχχλησίας δύναμις αὐτῶν Ίψατο τῶν οὐρανῶν. Καὶ
ὡσανεὶ οἴκος ὑπὲρ κορυφῆς ὁρῶν κχείµενος πᾶσίν ἐστι
χατάδηλος, οὕτω xal πολλῷ πλέον αὐτὴ περιφανὴς πᾶ-
σιν ἀνθρώποις Υέγονε. Καὶ ὑψωθήσεται ὑπεράνω τῶν
βουνών. Τὸ αὐτὸ τοῦτο πάλιν ἡρμήνευσεν, ὅπερ ἐπὶ τοῦ
ναοῦ οὐδέποτε συνέδη, οὐδὲ ἠνίχα ἄριστα πράττειν ἐδό-
χει. Πῶς γὰρ, ὅπου γε xal ὑπ αὐτῶν τῶν Ἰουδαίων
πολλάκις ἠτιμάζετο, xal ὑπὸ βαρθαριχῶν ἠφανίζετο χει-
pov ; Ἡ δὲ τῆς Ἐκκλησίας ἰσχὺς ἑπολεμήθη μὲν ἑχείνου
χαλεπώτερον xal πλέον εἶξε δὲ οὐδέποτε ταῖς τῶν που-
λεμούντων χεραὶν , ἀλλ) ὑψηλοτέρα xal περιφανεστέρα
μάλιστα ὑπὸ τῶν πολεµίων ἐγίνετο. Τότε γοῦν τῶν µαρ-
τύρων οἱ δῆμοι, τότε τῶν ὁμολογητῶν τὰ πλήθη, τότε
αἱ σιδήρου στεῤῥότεραι ἀπεδείχνυντο Ψψυχαὶ , xai τῶν
ἁστέρων αὐτῶν ἀκριθέστερον ἔλαμπον, τῶν μὲν σωµά-
των αὐτοῖς χαταχοπτοµένων, τῆς γνώμης δὲ οὐ νιχω-
µένης, ἀλλὰ χρατούσης χαὶ στεφανουµένης. Τίς εἶδε, εἰς
Ίχουσε φόνον στέφανον φέροντα, xal σφαγὴν νίχην ἑργα-
ζομένην, xai τότε τὸ στρατόπεδον λαμπρότερον γινόµε-
νον, ὅτε πλείους οἱ σφαττόµενοι παρὰ τῶν πολεμίων
ἐφαίνοντο;

Καὶ ἤξουσιν éx' αὐτῷ πάντα τὰ ἔθνη. Προϊὼν
σαφέστερος ὁ προφήτης Ὑίνεται, xat μᾶλλον ἀναχαλύ-
πτει τὸν λόγον, xal τρανότερον δείχνυσι τὴν προφη-
τείαν, χαὶ ἀχριθέστερον ἀποῤῥάπτει τῶν Ἰουδαίων τὰ
στόµατα. Τοῦτο Υὰρ, καὶ εἰ σφόδρα ἀναισχυντοῖεν, οὐ
δυνἠήσονται τῷ αὐτῶν ναῷ ἁρμόσαι d. Καὶ γὰρ xal ἁπ-
ηγόρευτο, xal μεθ) ὑπερθολῆς χεχώλυτο ἔθνη εἰς τὸν
ναὺν εἰσιέναι. Καὶ τί λέγω εἰς τὸν vaby εἰσιέναι, ὅπου
Y£ xai αὐτοῖς μετὰ πολλῆς τῆς ἀπειλῆς [22] ὁ νόμος
ἀπηγόρενε τὰς τῶν ἐθνῶν ἐπιμιξίας, xal τὴν ἔσχατον
ὑπὲρ τούτων ἀπῄτει δίχην; Ὁ γοῦν προρήτης ᾽Αγγαϊῖος
ἅπασαν εἰς τοῦτο κχατηνάλωσε τὴν προφητείαν, ἐγχαλῶν,
ἀπειλῶν, εὐθύνας ἁπαιτῶν τῆς οὗ προσηχούσης ἔπιγαμ-
θρίας. ᾽Αλλ' οὗ τὰ ἡμέτερα τοιαῦτα, ἀλλὰ μετὰ ἀδείας
ἀπάσης ἀναπετάσασα τοὺς χόλπους ἡ Ἐχκλησία, χερσὶν
ὑπτίαις ἅπαντα τὰ τῆς οἰχουμένης χαθ᾽ ἑχάστην ἡμέραν
ὑποδέχεται ἔθνη. Τοῦτο γὰρ xai ol πρῶτοι τῶν δογµά-
των διδάσχαλοι παρὰ τοῦ Μονογενοῦς ἐχελεύσθησαν,
ταύτην εὐθέως ἀχούσαντες τὴν φωνήν' Πυρευθέντες µα-
θητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη. Σχόπει δέ µοι πῶς οὗ τὴν
χλῆσιν τῶν ἐθνῶν ἡνίξατο µάνον ὁ προφήτης, ἀλλά xal
τὴν μετὰ προθυµίας αὐτῶν ὑπαχοήν. Οὐὑ γὰρ εἶπεν,
ἀχθήσονται, ἀλλὰ, Ἔξουσιν ' ὅπερ ἕτερος προφήτης
σαφέστερον ἑνδείχνύμενος ἔλεγε * Kal οὗ pij διδάξωσι’
ἕκαστος τὸν πο.λίτην αὐτοῦ, καὶ éxactoc τὸν ἁδελ-
φὸν αὐτοῦ, «έγων, Γνῶθι τὸν Κύριον, ὅτι πάντες
εἰδήσουσί µε ἀπὸ μικροῦ ἕως µεγά.Ίου αὐτῶν. Ἐπὶ
μὲν γὰρ τῶν Ἱουδαίων καὶ ἡ χτίσις ἀνεστοιχειοῦτο, xal

d Reg. οὐ δωνήσονται τῶν αὐτῶν Ἰουδαίων ἁρμόσαι. perpe-
ram. Savil. τῷ vai τῶν Ιουδαίων ἀρμόσαι.

prophetias. adumbrabant. Quod enim non de Jud:ea
εἰ de Jerusalem sermo esset, singula dicta in medium
adducentes, accurate demonstrabimus.

Quid significent verba, « in novissimis diebus ». Mous
Domini Ecclesia est; Ecclesia vexata vicit εἰ aucta
et. — 9. Erit in. novissimis diebus manifestus mons
Domini. Vide prophetze accurationem, qui noB solum
rem dicit, sed tempus eliam signilicat. Quod enim
dieit Paulus, Cum autem venit. plenitudo temporum
(Cal. 4. 4), et alibi rursum, 4n. dispensationem ple-
aitudinis temporum (Ephes. 4. 10) , hoc sic exprimit
propheta, In novissimis diebus. Montem autem vocat
Ecclesiam , et inexpugnabilia doginata. Quemadmo-
dum enim si quis adversus montes innumeros objiciat
ezercitus , arcus tendentes, hastas vibrantes , machi-
nas admoventes, illos quidem nullo damno afficere
poterunt, sed consumpta propria fortitudine recedent:
sic et quicumque Ecclesiam impugnaverunt, hanc
quidem non keserunt, sed sua amissa potentia pu-
dore sunt affecti, dum ferirent soluti, dum telis im-
peterent infirmati, dum agerent a patientibus devicti :
qui est sane inopinatus victorie modus , quem non
homines assequi, sed Deus so:us potest. Nam certe in
Ecclesia mirabile est , non quod vicerit, sed quod ita
vicerit. Impulsa enim, vexata, innumeris concussa
modis, non modo non minuebatur, sed major evade-
bat, et eos qui id facere tentabant patiendo tantum
profligabat ; id quod adamas ferro impetitus facit, dum
percussus tantum solvit percutientis robur; stimuli-
que calcitrantibus objecti, non obtusiores inde red-
duntur, sed calcitrantium pedes cruentant. Ideo sane
montem vocavit. Quod si metaphoram non admittat
Judxus, domesticam accipiat confutationem. 1ρ5θ
propheta dicit lupos et agnos communia pascua habi-
turos, et muscis apibusque Deum sibilaturum , flu-
viumque vehementem adducturum in Judzeos, eo quod
ipsi habere noluerint aquam Siloam (sai. 41. 6. et
65. 25 ; 7. 18. 8. 6. 7). Qus si quis ad verbum ac-
ceperit , sane intelligibilia non 8unt : verum oportet
ea quz lis significantur accipere, sicque sententiarum
seriem varie intelligere. Qusnam igitur his signilfi-
cantur ? Per lupos et agnos, hominum mores cum
ferinos tum iansuetos indicat; per muscas , impu-
dentiam /Egyptiorum ; per fluvium, violentiam exer-
eitus barbari; per Siloam, mansuetudinem modera-
tionemque ejus, qui tunc imperabat, regis Judzeorum.
Nemoque vel ex insipientioribus circa haec nobis con-
tradicet. Quemadmodum igitur illa aliis sunt expressa
nominibus, sic ille Ecclesizx firmyatem , immobilita-
tem, sublimitatem, inexpugnabile robur, montis
nomine subindicavit. Et alius proplieta illos qui con-
fidunt in Domino monti comparat , invictam eorum
fortitudinem osteudens (Psal. 12$. 1). Manifestus. ld
nulla deinceps interpretatione indiget. Sic ipsa rerum
natura tuba clariorem emittit vocem, splendorem
ostendens Ecclesi». Etenim neque sol ita splendi-
dus , neque ejus lux ita clara est, ut sunt res ad Ec-
clesiam spectantes. Nam Domus Dei supra verticem
moninim,

IN ISAIAM, CAP. If.

30
9. Quomodo hzc interpretatus fuerit Judzus? Tem.
plum enim non est supra verticem montium : Ec-
clesi: autem potestas ipsos attingit czelos. Et quasi
domus supra verticem niontium posita omnibus est
manifesta, sie et multo magis omnibus conspicua ho-
minibus illa evasit. Et exaltabitur super colles. Hoc
ipsum rursus interpretatus est, quod templo illo num-
quam contigit , neque cum maxiine florere videretur.
Quomodo enim de templo intelligeretur, quod ab ipsis
Jud:ls sa'pe inhonorabatur, barbarorumque manibus.
diruebatur? Ecclesi: autem fortitudo- vehementius.
siepiusque quam templum impugnata fuit : numquam:
vero cessit se oppugnantium manibus, eed excelsior.
illustriorque maxime ab hestibus facta est. Tune mar-
tyrum coetus, tunc confessorum multitudo, tunc ferro
[irmiores animx ostendebantur, ipsisque stellis splen-
didiores erant, cencisis corporibus, animis minime
victis, sed vincentibus et coronatis. Quis vidit, quis
audivit c:edem gestare coronam, jugulationem victo-
riam reportantem , tuncque exercitum splendidiorem
effectum, cum plures visi sunt ab hostibus jugularit?
Validum contra Judaeos telum. — Et venient ad eau
omnes genes. Progressu clarior efficitur propheta ,
sermonem magis retegit, dilucidioremque exhibet
prophetiam , aceuratiusque Judzorum consuit ora.
Hoc enim, etiamsi admodum impudentes sint, non
poterunt ad templum suum referre. At enim prohibi-
tum erat, idque aceuratissime observabatur, ne gentes.
in templum introirent. Ecquid dico in templum in-
troire, quando ipsis Jex cum gravi interminatione-
prohibebat ne cum gentibus commiscerentur , et ex-
tremas de his exigebat penas? Certe propheta Ag-
gzus totam bac in re suam consumpsit prophetiam,.
incusans, comminans, poenas repetens de illicita affi-
nitate. At nostra tala non sunt, sed Ecclesia cum
omni facilitate sinum suum expandens, supinis ma-
nibus omnes orbis totius gentes quotidie suscipit. Hoe
enim primi illi dogmatum doctores ab Unigenito man-
datum acceperunt, hac statim audita voce : Euntes
docele omnes gentes ( Matth. 38. 19). Adverte autein
quomodo non tantum vocationem gentium subindica-
vit propheta , sed etiam earum promptam et alacrem
obsequentiam. Non enim dixit, Adducentur, sed, Ve-
nient : id quod alius propheta clarius ostendens di-
cebat : Et non docebunt unusquisque concivem stum, et
unusquisque fratrem suum dicens, Cognosce Dominum ,
quia omnes scient me a parso usque ad magnum ( Jer.
51. 54). Quod ad Judaeos enia spectabat creature
ordinem suum mutabant (a), aderant frequentes mi-
nz, supplicia assidua, crebra miracula, prophetarum
discursus , legislatoris timor , interminationes bello-

(a) In Graeco, ἀνεστοιχεκῦτο. ObScura vocis significatio. ΤΗ-
mannus vertit : creatura etiam ipsa in ia elementa
resoluta est. Hic autem sermo est de signis, castigationibus,
aliisque ad Jud:eos przevaricatores p« rterrefaciendos immis-
sis ; ut, exempli causa, cum terrz hiatu Core et assecke al»
sorpti sunt, aliique igne absumpti, cuin serpentes immissi,
cum Samuele concionante voces et. pluvize datze sunt, quae
yopulum exterruerunt; uuo verbo cum nalure elementa
ordinem suum mutabant; et hoc modo vocem, àvervorgnetse..
reddendam esse visum nobis est.

4 ΄
rum , barbarorum incursiones , a Deo immissz vindi-
ους, castigationes ex ezlis invecta : manebantque illi

dura cervice οἱ ineircumcisi, ut ait. Stephanus, prz- ΄

fracti , et difficile cedentes ( Act. 7. 51) ; ad gentium
vero [vocationem] satis fuit unicum tenueque verbum
audivisse, eL omnes confestim accurrerunt. Quod sub-
indicans David dicebat : Populus, quem non cognovi,
servivit mihi ( Psal. 47. 45); et modum obedientie
admirans subjiciebat : In auditu auris obedivit mihi.
Hoc ipsuin et Jacob znigmatico more declarans aie-
bat : Ligans ad vineam pullum suum , ei ad surculum
pullum asinc sue (Gen. 49. 11). At quis vidit pullum
aBine surculo alligatum et vine:e adstantem , et fru-
etum non pessumdantem ? [n brutis quidem minime,
in bominibus autem id vere et reipsa contingit, Judzi
namque innumeris colligati vinculig, jugum confre-
gerunt , vincalum disruperunt , ut ait propheta (Jer.
5. 5) ; gentes autem nulla simili colligatze necessitate,
proinpte obedierunt, quasi pullus surculo alligatus ,
el ex przceptis nihil pessumdederunt, sed adstiterunt
multam exhibentes obsequentiam. ὅ. Ei ibunt populi
multi, et dicent ? Venite, et ascendamus ad montem Do-

mini, et ad domum Dei Jacob. Vide choreas agentes, :

et festa celebrantes , et alter alterum hortantes , om-
nesque in doctores conversos :, neque unam, vel duas,
vel tres, sed inultas gentes concurrentes. Venient
enim, inquit, populi multi et ex diversis locis, quod
apud Judaos numquam contigit : sed si qui accesse-
runt, hi pauci erant proselyti , et hi cum multo ne-
gotio, et numquam gentes vocali sunt, sed proselyti.
Proselyti enim ad te transibunt, et erunt tibi servi (aai.
94. 15), inquit. Quod si in metaphora persistat pro-
pheta , montem appellans et domum Dei Jacob, ne
mireris. Quod enim jam dixi, modo fere aperit, modo
adumbrat prophetiam ; illud quidem , quo prudentio-
ribus occasionem przbeat, ut qu:e dicuntur intelli-
gant ; hoc autem , ut ingratorum tuimultuosum impe-
tum coerceat : et ubique sermonem variat.

4. Si autem dixit, Domum Dei Jacob, ne turberis,
dilecte : etenim unigenitus Dei filius Deus Jacob erat.
]pse enim et legem dedit, et omnia apud eos miracula
edidit: id quod exipso maxime Veteri Testamento vi-
dere est : Novi quippe Testamenti nulla ratio est apud
Judzos. Jeremias igitur ait : Disponam vobis testa-
mentum novum, non secundum testamentum, quod dis-
posui patribus. vestris ( Jer. 94. 31. 32); ostendens
ipsum esse utriusque legislatorem. Quia vero ipse ex
Egypto illos eripuit, addidit : In die qua apprehendi
manum eorum, u. educerem eos de terra Egypti (1bi-
dem). Quod si ipse eduxit, etiam ipse illa omnia in
AEgypto et in deserto miracula patravit. Et annuntia-
bit nobis viam suam , et ambulabimus in ea. Viden" ot
aliam requirunt legem? Viam enim Scriptura pre-
cepta Dei solet appellare; si de priore Testamento
loqueretur, non dixisset, Annuntiabit nobis : illud enim
erat omnibus manifestum, planum et notum.

Aliud insigne contra Judgos argumentum. — (uod
autem hiec non captiose dicamus, qu: dicta sunt vcl
impudentioribus fidem facere possunt. Quia enim viam

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.-

33

tantum memoravit, dicit quxnam illa sit via, ejusque
multa ponit insignia. Subjungit ergo : Nem de Sion
exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem. Ad hec
Judzi supra modum jmpudentes ne hiscere quidem
poterunt. Quod enim hxc de Novo Testamento dicta
sint, et ex loco, eL ex tempore, et ex iis qui legem
receperunt, et ex gestis post legem, et ex omni parte
demum videre est. Primo ex loco, ex monte Sion
nempe. Lex enim per Moysem lata in monte Sinai
majoribus ipsorum data fuit. Cur ergo hic dicit, De
Sion ? Neque hoc satis habuit, sed etiam tempus ad-
jecit. Non enim dixit, Exivit lex, sed, Exibit lex, quo4
est futuri temporis, rei nondum geste. Cum autem
hac propheta diceret, a multis jam annis lex data
fuerat : Novi vero Testamenti lex post plurimos annos.
danda erat. Ideo non dixit, Exivit, sed, Ezibit, id cst
postea. Ac rursum ad locum ipsum confugit dicens :
Et verbum. Domini de Jerusalem. Accurate nobis liic
Novi Testamenti insigne ponit. Nam modo in monte
sedens, sublimia et cxlis digna praecepta lege sau-
ciebat, modo in Jerusalem versans idipsum agebat.
Cum dixisset ergo et locum et tempus, adjicit el eos
qui illam accepturi erant legem , undique contradi-
centium ora consuens. Quinam ergo illum suscepturi
erant? num Hebraeorum potius populus et Juda"
Nequaquam , sed qui ex gentibus. Ideo intulit: &. Ei
judicabit inter. gentes. lllud enim maxime ad legem
pertinet !, judicare de illis qui ipsam impugnant. Quod
autem hic non sermo sit de Veteri Testamento, ex
ipsis rebus palam est. Non enim sabbatum observa-
mus, cireumcisionem non admisimus, non festa illo-
rum, non aliod quidpiam ex veteribus. Audivimus
enim Paulum dicentem : Si circumcidamini, Christus
vobis nihil proderit (Gal. 5. 2) : et, Dies observatis, et
menses, et tempora, et annos? Timeo ne forte frustra
laboraverim in vobis (Gal. 4. 10). Unde liquet huuc
sermonem de Novo esse, quia inter gentes judica-
vit (a), quemadmodum et Paulus ait : 1n die quando
judicabit Deus occulta hominum (Rom. 2. 16). Quomodo
judicabit? dic mihi, an secundum Vetus Testamen-
tum? Nullo modo, sed Secundum Evangelium meum.
Viden' verba diversa, sententias autem inter se con-
sentientes? Isaias dicit : Judicabit inter gentes; Pau-
lus ait, Judicabit secundum Evangeliun meum. Et
arguet populum multum ; bella gerentes et transgres-
sores. Et hoc declarans Christus *dicebat : Non ego
judicabo vos, sed sermo, quem loquutus sum, ipse vos
judicabit. Et concident gladios suos in aratra, et [anceas
ὅμας in falces. Et non accipiet gens conira gentem
gladium, et non ultra discent praliari (Joan. 12. 48).
Non satis fuere prophetz» priora signa. Multa quippe
est veritatis facultas. Ideo aliud posuit Novi Testa-
menti indicium per totum orbem refulgens. Quodnam

! Juxta Savilium, melius legetur, ad judicem pertinet,
quam, ad legem pertinet, sed in nullis sive Mss. sive Edit.
peior affertur lectio. u 0L

d Hic forte videatur legendum, quia inter gentes. judi-
cabil ; nam quz sequuntur ad horum explicationem aliata,
futurum tempus indicant; sed sinc auctoriate exenipla-
rium nihil mutare audemus.

»

$1 IN ISAIAM, CAP. I.— 22

ἀπειλαὶ συνεχεῖς, xal χολάσεις διηνεχεῖς, χαὶ θαύματα
ἐπάλληλα, χαὶ προφητῶν δρόµοι, χαὶ νοµοθέτου φόδος,
x3X πολέμων ἀπειλαὶ, xat βαρθάρων ἔφοδοι, xaX ὀργαὶ

θεῄήλατοι, xaX χολάσεις ἐχ τῶν οὐρανῶν πεμπόµεναι ' καὶ.

ἔμενον σχληροτράχηλοι xal ἀπερίτμητοι ὄντες, χαθὺς ὁ
Στέφανος ἔλεγεν, ἀτενεῖς xal δυσένδοτο.. ἐπὶ δὲ τῶν
ἐθνῶν Ίρχεσε ῥῆμα ψιλὸν xaX ἀχοὴ µόνη, χαὶ πάντες
εὐθέως προσέδραµον. Ὅπερ οὖν χαὶ ὁ Δαυῖδ αἰνιττόμενος
ἔλεγε * Λαὸς, ὃν οὐκ ἔγνγων, ἐδού-ευσέ μοι’ καὶ τὸν
τρόπον τῆς ὑπαχοῆς θαυμάξων προσετίθει' Elc ἁχοὴν
ὡὠτίου ἐπήχουσέ µου. Τοῦτο αὐτὸ χαὶ ὁ Ἰαχὼθ αἰνι-
Υµατωδέστερον ἑμφαίνων ἔλεγε' Δεσμεύων πρὸς ἅμ-
πε.Ίον τὸν πῶ-ῖον αὐτοῦ, καὶ τῇ £Aou τὸν πὠ.]ον τῆς
ὅνον αὐτοῦ. Καΐτοι τίς εἴδεν ἕλιχι πῶλον δεσμούμενον,
xal παρεστῶτα ἀμπέλῳ ^, xal gh λυμαινόμενον τὸν
χαρπύν; Ἐπὶ piv yàp τῶν ἁλόγων οὐδεὶς, ἐπὶ δὲ τῶν
ἀνθρώπων μετὰ πολλῆς τοῦτο γέγονε τῆς ἀχριθείας.
Οἱ μὲν γὰρ Ἰουδαῖοι μυρίοις δεθέντες δεσμοῖς, συνέτριψαν
τὸν ζυγὸν, διέῤῥῥηξαν τὸν δεσμὸν, χαθὼς ὁ προφήτης qu.
σί’ τὰ δὲ ἔθνη οὐδεμιᾷ τοιαύτῃ δεθέντα ἀνάγχῃ b, ἑτοίμως
ὑπήχουσαν, ὡς ἂν ἔλιχι πῶλος δεσμούμενος, χαὶ οὐδὲν
ἑλυμίναντο τῶν ἐπιταγμάτων, ἀλλὰ παρειστήχεισαν
πολλὴν ἑνδειχνύμενοι τὴν ὑπαχοῆν. Καὶ πορεύσονται
aol «πο.1.1οἱ, xal ἐροῦσι' Δεῦτε, xal ἀναθώμεν εἰς τὸ
ὄρος τοῦ Κυρίου, καὶ εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ Ιαχώδ.
"Opa χορεύοντας. xal πανηγυρίζοντας, xal ἀλλήλοις
ἐγχελευομένους, χαὶ πάντας διδασχάλους γινοµένους * xai
οὐχ ἓν, χαὶ δεύτερον, καὶ τρίτον, ἀλλὰ χαὶ πολλὰ ἔθνη
συντρέχοντα. "Βξουσι γὰρ, qnot, λαοὶ πολλοὶ, xal Ex
διαφόρων χωρῶν, ὅπερ ἐπὶ τῶν Ἰουδαίων οὐδέποτε γέ-
7ονεν * ἀλλ᾽ εἰ xal τινες προσῖλθον, ὀλίγοι ποτὲ προσ-
ήλντοι, μετὰ πολλῆς καὶ αὐτοὶ τῆς [22] πραγµατείας,
xa οὐδέποτε ἔθνη ἐχλέθησαν, ἀλλὰ προσήλυτοι. Προσ-
ή.ἴντοι γὰρ ἐπὶ σὲ διεἸεύσονται, xal σοι ἔσονται
δοῦ.ἒοι, qnolv. El δὲ ἐπιμένει τῇ μεταφορᾷ ὁ προφήτης,
ὄρος χαλῶν xal olxov τοῦ θεοῦ Ἰαχὼδ, μὴ θανμάσης.
Ὅπερ γὰρ ἔφθην εἰπὼν, νῦν μὲν παρανοίγει, νῦν δὲ
σδυσχιάζει τὴν προφητείαν * τὸ μὲν, ἵνα τοῖς συνετωτέροις
ἀφορμὰς παράσχοι τοῦ συνιδεῖν τὰ λεγόμενα * τὸ δὲ, ἵνα
τῶν ἀγνωμόνων χατάσχοι τὴν ἄτακτον ῥύμην ' χαὶ παν-
ταχόθεν ποικίλλει τὸν λόγον.

6. El δὲ Θεοῦ "Iaxó6 εἶπε, μὴ θορυθηθῇς, ἀγαπητέ’
καὶ γὰρ ὁ μονοχενῆς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ Geb; Ἰακὼδ fv.
Αὐτὸς γὰρ χαὶ τὸν νόµον ἔδωχε, xal τὰ κατ αὑτοὺς
ἐθαυματούργησεν ἅπαντα ' xal τοῦτο ἐκ τῆς Παλαιᾶς
αὐτῆς μάλιστα ἔστιν ἰδεῖν, ἐπειδὴ τῆς Καινῆς οὐδὲ «lg
Ἱουδαίοις λόγος. Ὁ οὖν Ἱερεμίας φησί. Διαθήσομαι
ὑμῖν διαθήρην καιγὴν, o0 κατὰ τὴν διαθήκην, "v
διεθέµην τοῖς πατράσυ ὑμῶν ' δειχνὺς ὅτι ἑκατέρων
τῶν νόµων αὑτὺς ὁ νομοθέτης fv. "Occ δὲ καὶ τῆς Αἰγύ-
πτου αὐτὸς ἀπήλλαξεν, ἐπήγαχεν Ἐν ἡμέρᾳ ἐπι.ὶαδο-
µένου µου τῆς χειρὸς αὐτῶν, ἐξαγαγεῖν αὐτοὺς Ex γῆς
Αἰγύπτου. El δὲ αὐτὸς ἐξήγαχε, χα) πάντα ἐχεῖνα τὰ
ἐν τῇ Αἰγύπτῳ xal τὰ ἓν τῇ ἑρήμῳ αὑτὸς ἐποίησε θαὐ-
pata. Καὶ ἀναγγελεῖ ἡμῖν τὴν ὁδὺν αὐτοῦ, καὶ πο-
ρευσόµεθα &v αὐτῇ. Ὁρᾶς ἕτερόν τινα ἐπιδητοῦντας
vóuov ; Ὁδὺν γὰρ ἡ Γραφὴ τὰς ἑντολὰς τοῦ θεοῦ εἴωθε
λέγειν’ εἰ δὲ ἐπὶ τῆς προτέρας ἔλεγε Διαθήκης, οὐκ ἂν
εἶπεν, Ἀναγγελεῖ ἡμῖν ' δῆλη γὰρ ἣν χαὶ σαφῆς xai
γνώριµος ἅπασι.

* Reg. et Savil. παρεστῶτα ἆμπελον, male.
b Heg. et Savil. οὐδεμιᾶς τοιαύτης δεβέντα ἀνάγχης, male,
ul ipse Sail. suspicatus est.

Καὶ ὅτι οὐ σοφιζόμενοι ταῦτά φαµεν, τὰ μὲν elpn-
μένα xai τοὺς σφόδρα ἀναισχυντοῦντας ἵχανὰ πεΐσαι.
Ἐπειδὴ yàp ὁδοῦ µόνον ἐμνήσθη, λέγει xal ποίας
ὁδοῦ, χαὶ πολλὰ τίθησιν αὐτῆς τὰ παράσηµα. Ἐπήταχε
χοῦν λέγων: Ἐκ γὰρ Σιὼν ἐξε.εύσεται νόμος, xal
λόγος Κυρίου ἐξ Ιερουσαλήμ. Πρὸς ταῦτα xai σφόδρα
ἀναιαχυντοῦντες Ἰουδαίων παῖδες οὐδὲ διᾶραι τὸ στόμα
δυνῄσονται. "Oct Υὰρ περὶ τῆς Καινῆς ταῦτα εἴρηται
Διαθήχης, χαὶ ἀπὸ τοῦ τόπου, xal ἀπὸ τοῦ χρόνου, καὶ
ἀπὸ τῶν δεξαµένων τὸν νόµον, xaX ἀπὸ τοῦ πράγματος
τοῦ μετὰ νόµον, xal πάντοθεν ἁπλῶς ἔστι συνιδεῖν. Kal
πρῶτον ἀπὸ τοῦ τόπου, τοῦ Σιὼν ὄρους. Ὁ yàp διὰ Μω-
σέως νόμος iv τῷ Σιναίῳ ὄρει τοῖς προγόνοις αὐτῶν
ἐδόθη. Πῶς οὖν ἐνταῦθα Ἐκ Σιών φησι; Καὶ οὑκ ἠρχέ-
σθη τούτῳ µόνον, ἀλλὰ καὶ τὸν χρόνον προστέθειχεν. OG
γὰρ εἶπεν, Ἐξῆλθε νόμος, ἁλλ', Ἐξελεύσεται νόμος,
ὅπερ ἐπὶ μέλλοντος χρόνου, xat πράγματος οὐδέπω Τγεγε-
νηµένου. "Ore δὲ ὁ προφήτης ταῦτα ἔλεγε, mpb πολλῶν
ἑτῶν fjv δεδοµένος ὁ vópo;: ὁ δὲ τῆς Μαινῖς ἔμελλε
μετὰ ἔτη πλείονα δίδοσθαι. Διὰ τοῦτο οὐκ εἶπεν, ἐξῆλ-
θεν, ἀλλ᾽, ᾿Εξε.εύσεται, τουτέστι, μετὰ ταῦτα. Καὶ πά-
λιν ἐπὶ τὸν τόπον αὐτὸν χαταφεύγει λέγων ' Καὶ .lóroc
Κυρίου ἐξ Ἱερονσα.]ήμ. Μετὰ ἀχριθείας ἡμῖν τὸ παρά»
σηµον τῆς καινῆς Διαθήχης ἐνταῦθα τίθησι. Καὶ yàp vov
μὲν ἐν τῷ ὄρει χαθήµενος, τὰ ὑψηλὰ xa τῶν οὐρανῶν
ἄξια προστάγµατα ἑνομοθέτει, νῦν δὲ bv Ἱερουσαλὴμ
διατρἰόων. Εἰπὼν τοίνυν xal τὸν τόπον xa τὸν χρόνον,
προστίθησι [24] xat τοὺς ὑποδέχεσθαι αὐτὸν µέλλοντας,
πανταχόθεν ἀποῤῥάπτων τῶν ἀντιλεγόντων τὰ στόµατα.
Τίνες οὖν ol µέλλοντες αὐτὸν ὑποδέχεσθαι ; &pa τῶν
Ἑδραίων ὁ δῆμος xat Ἰουδαίων παῖδες; Οὐδαμῶς, ἀλλ
οἱ ἐξ ἐθνῶν. Διὸ καὶ ἐπήγαγε ' Καὶ κριεἵ ἀγὰ µέσον
ἐθνῶν. Τοῦτο γὰρ μάλιστα νόµου, τὸ διχάζειν τοῖς µα”
χοµένοις αὐτόν 5. Ὅτι δὲ οὐ περὶ τῆς Παλαιᾶς ὁ λόγος»
δῆλον ἀπὸ τῶν πραγμάτων αὐτῶν. Οὔτε Υὰρ σαθθατἰζο-
μεν, οὐ περιτομὴν ἐδεξάμεθα, οὐ τὰς ἑορτὰς ἑχείνων, οὐχ
ἄλλο τῶν παλαιῶν οὐδέν. ᾿Ηχούσαμεν γὰρ Παύλου λέγον-
τος, ὅτι ἘἙὰν περιτέμγησθε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν aps-
Ίήσει" xai, Ἡμέρας παρατηρεῖσθε, καὶ µῆγας, καὶ και»
ροὺς, xal ἐνιαυτούς; Φοξοῦμαι ui] πως εἰκῆ κεχοπία-
xa εἰς ὑμᾶς. Όθεν δῆλον ὅτι περὶ τῆς Καινῆς ὁ λόγος, ὅτι
ἀνὰ μέσον ἐθνῶν ἔχρινε d, καθὼς xai ὁ Παῦλός φησιν’ Ἐν
ἡμέρᾳ, ὅτε κριγεῖ ὁ θεὸς τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων.
Πῶς xptvet ; εἰπέ pov* κατὰ τὴν παλαιὰν Διαθήκην, Οὐ-
δαμῶς, ἀλλὰ Κατὰ τὸ Εὐαγγέ.λιόν µου. Εἶδες διάφορα
μὲν τὰ ῥήματα, συμφωνοῦντα δὲ τὰ νοήµατα; Ἴσαλας
φησί' Κριγεῖ dvà µέσον τῶν ἐθνων Παυλός φησι’
Κρινεῖ κατὰ τὸ Εὐαγγέλιόν µου. Καὶ ἑλέγξει Aaór
ποΏύν ' τοὺς µαχοµένους xal παραθαίνοντάς. Καὶ τοῦτο
δηλῶν ὁ Χριστὸς ἔλεγεν' Οὐκ ἐγὼ κρινῶ ὑμᾶς, ἀ.ἳ' ó
Ίόγος, ὃν ἐάλησα, ἐκεῖνος xpwsi ὑμᾶς. Καὶ συγκό»
ψουσι τὰς µαχαίρας αὐτῶν εἰς ἄροτρα, καὶ τὰς ü-
δύνας αὐτῶν εἰς δρέπανα. Καὶ οὐ λήψεται ἕθνος ἐπ'
ἔθνος µάχαιραν, καὶ οὐ μὴ μάθωσινξἔτι πολεμεῖν. Οὐκ ἡρχά-
σθη σηµείοις τοῖς προτέροις ὁ προφήτης. Πολλὴ γὰρ τῆς
ἀληθείας ἡ περιουσία. Au τοῦτο xal ἕτερον τίθησι γνώ-
ρισµα τῆς χαινῆς Διαθήχης χατὰ τὴν οἰκουμένην λάμπον
ἅπασαν, Τί δὲ τοῦτό ἐστιν; Εἰρήνη xai πολέµων ἀναί[»

e Forte melius τοῖς µαχοµένοις πρὸς αὐτόν. Állenus proba-
bile putat legendum esse δεχοµένοις pro µαχομένοις, sed màá-
li οµένοις πρὸς αὐτόν.

"d "er. ὅτι ἂρ ἀνὰ μέσον ἔκρινε, male. Hie forte videator
legendum ὅτι Ys μέσου (9viv χρινε’.

n ΄ S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.- 39

rum , barbarorum incursiones , a Deo immisse vindi-
cLe, castigationes ex elis inveclze : manebantque illi

dura cervice et ineircumcisi, ut ait Stephanus, prz- :

fracti , et difficile cedentes ( Act. 7. 51) ; ad gentium
vero [vocationem] satis fuit unicum tenueque verbum
audivisse, et omnes confestim accurrerunt. Quod sub-
indieans David dicebat : Populus, quem non cognovi ,
servivit mihi ( Psal. 47. 45); et modum obedientie
admirans subjiciebat : In auditu auris obedivit mili.
Hoc ipsum et Jacob znigmatico more declarans aie-
bat : Ligans ad vineam pullum suum, et ad surculum
pullum asing sue (Gen. 49. 11). At quis vidit pullum
asing surculo alligatum et vine:e adstantem , et fru-
etum non pessumdantem ? In brutis quidem minime,
in hominibus autem id vere el reipsa contingit. Judzi
namque innumeris colligati vinculis , jugum confre-
gerunt , vincalum disruperunt , ut ait propheta (Jer.
5. 5) ; gentes autein nulla simili colligatze necessitate,
prompte obedierunt, quasi pullus surculo alligatus ,
el ex przceptis nihil pessumdederunt, sed adstiterunt
multam exhibentes obsequentiam. Z. E4 ibunt populi
multi, el dicent : Venite, et ascendamus ad montem Do-

mini , et ad domum Dei Jacob. Vide choreas agentes, |

et festa celebrantes , et alter alterum hortantes , om-
nesque in doctores conversos :, neque unam, vel duas,
vel tres, sed multas gentes concurrentes. Venient
enim, inquit, populi multi et ex diversis locis, quod
apud Judaos numquam contigit : sed si qui accesse-
Tunt, li pauci erant proselyti , et hi cum multo ne-
golio, et numquam gentes vocati sunt, sed proselyti.
Proselyti enim ad te transibunt, et erunt tibi servi (I3ai.
94. 15), inquit. Quod si in metaphora persistat pro-
pheta, montem appellans et domum Dei Jacob, ne
mireris. Quod enim jam dixi, modo fere aperit, modo
adumbrat prophetiam ; illud quidem , quo prudentio-
ribus occasionem przbeat, ut qu:e dicuntur intelli-
gant; hoc autem, ut ingratorum tumultuosum impe-
tum coerceat : et ubique sermonem variat.

4. Si autem dixit, Domum Dei Jacob, ne turberis,
dilecte : etenim unigenitus Dei filius Deus Jacob erat.
Ipse enim et legem dedit, et omnia apud eos miracula
edidit: id quod ex ipso maxime Veteri Testamento vi-
dere est : Novi quippe Testamenti nulla ratio est apud
Judzos. Jeremias igitur ait : Disponam vobis testa-
mentum novum, non secundum teslamentum, quod dis-
posui patribus. vestris ( Jer. 54. 31. 39); ostendens
ipsum esse utriusque legislatorem. Quia vero ipse ex
Egypto illos eripuit, addidit : In die qua apprehendi
manum eorum, u. educerem eos de terra Egypti (Ibi-
dem). Quod si ipse eduxit, etiam ipse illa omnia in
AEgypto et in deserto miracula patravit. Et annuntia-
bit. nobis viam suam , et ambulabimus in ea. Viden' ut
aliam requirunt legem? Viam enim Scriptura prz-
cepta Dei solet appellare; si de priore Testamento
loqueretur, non dixisset, Annuntiabit nobis : illud enim
erat omnibus manifestum, planum et notum.

Aliud insigne contra Judeos argumentum. — (Quod
autem hzec non captiose dicamus, qu: dicta sunt vel
impudentioribus fidem facere possunt. Quia enim viam

tantum memoravit, dicit quxnam illa sit via, ejusque
multa ponit insignia. Subjungit ergo : Nem de Sion
exibit lez, et verbum Domini de Jerusalem. Ad hec
Judzi supra modum jmpudentes ne hiscere quidem
poterunt. Quod enim hxc de Novo Testamento dicta
sint, et ex loco, et ex tempore, et ex iis qui legem
receperunt, et ex gestis post legem, et ex omni parte
demum videre est. Primo ex loco, ex monte Sion
nempe. Lex enim per Moysem lata in monte Sinai
majoribus ipsorum data fuit. Cur ergo bic dicit, De
Sion ? Neque hoc satis habuit, sed eiiam tempus ad-
jecit. Non enim dixit, Exivit lex, sed, Exibit lex, quo4
est futuri temporis, rei nondum gest: Cum autem
haec propheta diceret, a multis jam annis lex data
fuerat : Novi vero Testamenti lex post plurimos annos
danda erat. ldeo non dixit, Exivit, sed, Exibit, id cst
postea. Ac rursum ad locum ipsum confugit dicens :
Et verbum. Domini de Jerusalem. Accurate nobis hic
Novi Testamenti insigne ponit. Nam modo in monte
sedens, sublimia et cxlis digna precepta lege sau-
ciebat, modo in Jerusalem versans idipsum agebat.
Cum dixisset ergo et locum et tempus, adjicit et eos
qui illam accepturi erant legem , undique contradi-
centium ora consuens. Quinam ergo illum suscepturi
erant? num Hebraeorum potius populus et Judzi"
Nequaquam , sed qui ex gentibus. Ideo intulit: 4. Et
judicabit inter. gentes. lMlud enim maxime ad legem
pertinet !, judicare de illis qui ipsam impugnant. Quod
autem hic non sermo sit de Veteri Testamento, ex
ipsis rebus palam est. Non enim sabbatum observa-
mus, cireumcisionem non admisimus, non festa illo-
rum, non aliud quidpiam ex veteribus. Audivimus
enim Paulum dicentem : Si circumcidamini, Christus
vobis nihil proderit (Gal. 5. 2) : et, Dies observatis, et
menses, et tempora, et annos? Timeo ne forte (rusira
laboraverim in vobis (Gal. &. 10). Unde liquet hunc
sermonem de Novo esse, quia inter gentes judica-
vit (a), quemadmodum et Paulus ait : 1n die quando
judicabit Deus occulta hominum (Rom. 2, 16). Quomodo
judicabit? dic mihi, an secundum Vetus Testamen-
tum? Nullo modo, sed Secundum Evangelium meum.
Viden' verba diversa, sententias autem inter se con-
sentientes? Isaias dicit : Judicabit inter gentes; Pau-
lus ait, Judicabit secundum Evangelium meum. Et
arguet populum multum ; bella gerentes et. transgres-
sores. Et hoc declarans Christus *dicebat : Non ego
judicabo vos, sed sermo, quem loquutus sum, ipse vos
judicabit. Et concident gladios suos in aratra, et lanceas
suas in falces. Et non accipiet gens contra gentem
gladium, et non ultra discent praliari (Joan. 12. 48).
Non satis fuere prophete priora signa. Multa quippe
est veritatis facultas. Ideo aliud posuit Novi Testa-
menti indicium per totum orbem refulgens. Quoduam

! Juxta Savilium, melius legetur, ad judicem pertinet,
quam, ad legem pertinet, sed in nullis sive Mss. sive Fdit.
peior affertur leclio. uu 0L

(a) tiic forte videatur legendum, quia inter gentes judi-
cabit ; nam quz sequuntur ad horum exyjlicationem aliata,
futurum tempus indicant; sed sine auctoritate exempla-
rium nihil mutare audemus.

»

s IN ISAIAM, ΟΑΡ.Π, 22

|— ἀπελαὶ συνεχεῖς, xal κολάσεις διηνεχεῖς, χαὶ θαύματα

ἐπάλληλα, χαὶ προφητῶν δρόμοι, xai νοµοθέτου qó60z,
xl πολέμων ἀπειλαὶ, xai βαρθάρων ἔφοδοι, xat ὀργαὶ

Μήλατοι, χαὶ χολάσεις Ex τῶν οὐρανῶν mepmópevat* xal,

!

| ἔμενον σχληροτράχηλοι xai ἀπερίτμητοι ὄντες, χαθὼς ὁ

| Στέφανος ἔλεγεν, ἀτενεῖς xal δυσένδοτο.. ἐπὶ δὲ τῶν
vov Ίρχεσε rua dv χαὶ ἀχοὴ µόνη, xai πάντες
εὐθέως προσέδραµον. "Οπερ οὖν χαὶ ὁ Δαυῖδ αἰνιττόμενος
ἔεγε’ Aaóc, ὃν οὐκ ἔγνων, ἑδού.ιευσέ μοι" xaX τὸν

. τρόπον τῆς ὑπαχοῆς θαυμάζων προσετίθει’ Elc ἀἁχοὴν'
ὠτίου ἐπήχκουσέ µου. Τοῦτο αὐτὸ χαὶ ὁ Ἰαχὼδ αἰνι-
Ἱματωλέστερον ἐμφαίνων ἔλεγχε: Δεσμεύων πρὸς ᾱἅμ-
εἰ’ τὸν πῶλον αὐτοῦ, καὶ τῇ £Aon τὸν πῶ.Ίον τῆς
ὅπου αὐτοῦ. Καίτοι τίς εἶδεν ἔλικι πῶλον δεσµούμενον,
καὶ παρεστῶτα ἀμπέλῳ ^, xal ph λυμαινόμενον τὸν
Xipzw; Ἐτὶ μὲν γὰρ τῶν ἁλόγων οὐδεὶς, ἐπὶ δὲ τῶν
ἀνθρώπων μετὰ πολλῆς τοῦτο γέγονε τῆς ἀχριθείας.
0ἱ μν γὰρ Ἰουδαῖοι μυρίοις δεθέντες δεσμοῖς, συνέτριψαν
ὃν ζυγὸν, διέῤῥηξαν τὸν δεσμὸν, χαθὼς ὁ προφήτης φη-
οἱ, τὰ δὲ ἔθνη οὐδεμιᾷ τοιαύτῃ δεθέντα ἀνάγχῃ b, ἑτοίμως
ὑπῆχουσαν, ὡς ἂν ἔλιχι πῶλος δεσμούμενος, χαὶ οὐδὲν
ἐλυμάναντο τῶν ἐπιταγμάτων, ἀλλὰ παρειστήχεισαν
«oiv ἑνδειχνύμενοι τὴν ὑπαχοήν. Καὶ πορεύσονται
acl 04.40l, καὶ ἑροῦσι' Δεῦτε, καὶ ἀν αθῶμεν εἰς τὸ
lp τοῦ Κυρίου, καὶ εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ ἸΙακώδ.
"pi χορεύοντας. καὶ πανηγυρίζοντας, xai ἀλλήλοις
ἐχε]ενοµένους, καὶ πάντας διδασχάλους Υινοµένους * καὶ
Wy Ev, xal δεύτερον, καὶ τρίτον, ἀλλὰ xai πολλὰ ἔθνη
θπρέχοντα. "Βξουσι γὰρ, φησὶ, λαοὶ πολλοὶ, καὶ Ex
ὀαφόρων χωρῶν, ὅπερ ἐπὶ τῶν Ἰουδαίων οὐδέποτε γέ-
Tney* ἀλλ’ εἰ xal. τινες προσΏλθον, ὀλίγοι ποτὲ προσ-
Άλυτοι, μετὰ πολλτς xal αὐτοὶ τῆς [23] πραγµατείας,
Xil οὐδέποτε ἔθνη ἐχλίθησαν, ἀλλὰ προσῄἠλυτοι. Προσ-
ἡυτοι γὰρ ἐπὶ σὲ διε]εύσονται, καὶ σοι ἔσονται
Udo, φησίν. Ei δὲ ἐπιμένει τῇ μεταφορᾷ ὁ προφήτης,
ls χαλῶν χαὶ οἶκον΄ τοῦ Θεοῦ Ἰαχὼδ, μὴ θαυμάσης.
"Uz:p Υὰρ ἔφθην εἰπὼν, νῦν μὲν παρανοίχει, νῦν δὲ
Φσχιάξει τὴν προφητείαν * τὸ μὲν, ἵνα τοῖς συνετωτέροις
ἀγορμὰς παράσχοι τοῦ συνιδεῖν τὰ λεγόμενα * τὸ δὲ, ἵνα
τῶν ἀγνωμόνων κατάσχοι τὴν ἄταχτον ῥύμην * καὶ παν-
ζα]όθεν ποικ/λλει τὸν λόγον.

V. El δὲ θεοῦ ᾿Ιαχὼδ εἶπε, μὴ θορυθηθῇς, ἀγαπητέ"
Xi γὰρ ὁ μονογενῆς Yibg τοῦ Θεοῦ θεὸς Ἰαχὼθ tv.
Ανὺς γὰρ xa τὸν νόμον ἔδωχε, xal τὰ χατ αὐτοὺς
ἐβυματούργησεν ἅπαντα * xal τοῦτο ix τῆς Παλαιᾶς
av. μάλιστα ἔστιν ἰδεῖν, ἐπειδὴ τῆς Καινῆς οὐδὲ elg
Ἰωδαίοις λόγος. Ὁ οὖν Ἱερεμίας φησί’ Διαθήσομαι
ὑμῖν διαθή-η» xai, οὐ κατὰ τὴν διαθήκη», dv
ἐεθέμην τοῖς xarpáciv ὑμῶν * δεικνὺς ὅτι ἑκατέρων
Ίων νόµων αὐτὸς ὁ νομοθέτης fjv. "Oct δὲ xat τῆς Αἱἰγύ-
$75) αὐτὸς ἀπήλλαξεν, ἐπήγαγεν' Ἐν ἡμέρᾳ éxiAa6o-
βένου µου τῆς χειρὸς αὐτῶν, ἐξαγαγεῖν αὐτοὺς kx γῆς
λἰγύπτου. El δὲ αὐτὸς ἐξήγαγε, χαὶ πάντα ἐχεῖνα τὰ
ἐν τῇ Αἰγύπτῳ χαὶ τὰ ἐν τῇ ἐρήμῳ αὑτὸς ἐποίησε θαύ-
ατα. Kal ἀναγγεαεῖ ἡμῖν τὴν ὁδὺν αὐτοῦ, xal πο-
βευσόµεθα ἐν αὐτῇῃ. Ορᾶς ἕτερόν «wa. ἐπιζητοῦντας
Ὑάμον; Ὁδὺν γὰρ dj Γραφὴ τὰς ἐντο)λὰς τοῦ Θεοῦ cus
| ξειν" εἰ δὲ ἐπὶ τῆς προτέρας ἔλεγε Διαθήκης, οὐχ ἂν
εἶπεν, Αναγγελεῖ ἡμῖν . δήλη γὰρ Ἡν xai σαφὴς xat
Τώριμος ἅπασι.

* Reg. et Savil. παρεστῶτα ἄμπελον, male.
» Reg. et Savil. οὐδεμιᾶς τοιαύτης δεβέντα ἀνάγχης, male,
«ipse Sail. suspicatus est.

Καὶ ὅτι οὐ σοφιζόµενοι ταῦτά φαµεν, τὰ μὲν elgn-
μένα xal τοὺς σφόδρα ἀναισχυντοῦντας lxavX γεῖσας,
Ἐπειδὴῃ γὰρ ὁδοῦ µόνον ἐμνήσθη, λέγει χαὶ ποίας
ὁδοῦ, xa πολλὰ τίθησιν αὐτῆς τὰ παράσημα. Ἐπήγαγε
γοῦν λέγων. Ἐκ γὰρ Σιὼν ἐξελεύσεται νόμος, καὶ
λόγος Κυρίου ἐξ ᾿Γερουσαλήμ. Πρὸς ταῦτα καὶ σφόδρα
ἀναισχυντοῦντες Ἰουδαίων παῖδες οὐδὲ διᾶραι τὸ στόμα
δυνῄσονται. Ότι γὰρ περὶ τῆς Καινῆς ταῦτα εἴρηται
Διαθήχης, χα) ἀπὸ τοῦ τόπου, xal ἀπὺ τοῦ χρόνου, καὶ
ἀπὸ τῶν δεξαµένων τὸν νόµον, xaX ἀπὸ τοῦ πράγµατος
τοῦ μετὰ νόµον, χαὶ πάντοθεν ἁπλῶς ἔστι συνιδεῖν. Καὶ
πρῶτον ἀπὸ τοῦ τόπου, τοῦ Σιὼν bpouc. Ὁ γὰρ διὰ Μω-
σέως νόμος iv τῷ Σιναίῳ ὅρει τοῖς προγόνοις αὐτῶν
ἐδόθη. Πῶς οὖν ἐνταῦθα Ἐκ Σιών φησι; Καὶ οὐκ ἠρχέ-
σθη τούτῳ µόνον, ἀλλὰ χαὶ τὸν χρόνον προστέθεικεν. OO
γὰρ εἶπεν, Ἐξηλθε vópoc, ἀλλ, Ἐξειεύσεται νόμος,
ὅπερ ἐπὶ μέλλοντος χρόνου, xal πράγματος οὐδέπω γεχε-
νηµένου. Ὅτε δὲ ὁ προφήτης ταῦτα ἔλεγε, πρὸ πολλῶν
ἑτῶν ἣν δεδοµένος 6 νόμος. 6 δὲ τῆς ΚαινΏῖς ἔμελλε
μετὰ ἔτη πλείονα δίδοσθαι., Διὰ τοῦτο οὐκ εἶπεν, ἑξηλ-
θεν, ἁλλ᾽, Εξεεύσεται, τουτέστι, μετὰ ταῦτα. Καὶ πά-
λιν ἐπὶ τὸν τόπον αὐτὸν καταφεύγει λέγων ' Καὶ .Ίόγος
Κυρίου ἐξ Ἱερουσα.-ϊήμ. Μετὰ ἀχριθείας ἡμῖν τὸ παρά-
σηµον τῆς χαινῆς Διαθήχης ἐνταῦθα τίθησι. Καὶ γὰρ vov
μὲν ἓν τῷ ὄρει χαθήµενος, τὰ ὑψηλὰ xal τῶν οὐρανῶν
ἄξια προστάγµατα ἑνομοθέτει, νῦν δὲ bv Ἱερουσαλὴμ
διατρἰθων. Εἰπὼν τοίνυν καὶ τὸν τόπον καὶ τὸν χρόνον,
προστίθησι [24] χαὶ τοὺς ὑποδέχεσθαι αὐτὸν µέλλοντας,
πανταχόθεν ἀποῤῥάπτων τῶν ἀντιλεγόντων τὰ στόµατα.
Τίνες οὖν οἱ μέλλοντες αὐτὸν ὑποδέχεσθαι; ρα τῶν
Ἑδραίων ὁ δῆμος xax Ἰουδαίων παῖδες; Οὐδαμῶς, ἀλλ'
οἱ ἐξ ἐθνῶν, Διὸ καὶ ἐπήγαγε' Καὶ χριγεῖ dvà μέσον
ἐθνῶν. Τοῦτο γὰρ μάλιστα νόµου, τὸ διχάξειν τοῖς µα-
χοµένοις αὐτόν «. Οτι δὲ οὐ περὶ τῆς Παλαιᾶς ὁ λόγος,
δῆλον ἀπὸ τῶν πραγμάτων αὐτῶν. Οὖτε γὰρ σαθθατίζο-
μεν, οὗ περιτομὴν ἑδεξάμεθα, οὐ τὰς ἑορτὰς ἐχείνων, οὐχ.
ἄλλο τῶν παλαιῶν οὐδέν. Ἠκούσαμεν γὰρ Παύλου λέγον-
τος, ὅτι Ἑὰν περιτέμγησθε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν oy6-
11σει' xai, Ἡμέρας παρατηρεῖσθε, xal µῆγας, xal χαι-
ροὺς, καὶ ἐγιαυτούς; Φοέοῦμαι µή πως εἰκῆ χεχοπία-
xa εἰς ὑμᾶς. 0θεν δηλον ὅτι περὶ τῆς Καινῖις ὁ λόγος, ὅτι
ἀνὰ μέσον ἐθνῶν ἔχρινε d, χαθὼς xa ὁ Παῦλός φησιν "Ey
ἡμέρᾳ, ὅτε xpurei ὁ cóc τὰ χρυπτὰ τῶν ἀγθρώπωγ.
Πῶς κρινεῖ; elxé µοι ’ κατὰ τὴν παλαιὰν Διαθήχην; Οὐ-
δαμῶς, ἀλλὰ Κατὰ τὸ Εὐαγγέ.ιόν µου. Εΐδες διάφορα
μὲν τὰ ῥήματα, συμφωνοῦντα δὲ τὰ νοήµατα; Ἡσαλας -
φησί. Ερινεῖ dvà uécov τῶν ἐθνῶν ' Παῦλός φησι ’
Kpirei κατὰ τὸ Εὐαγγέ.λιόν µου. Kal ἐλέγξει «Ἰαὸν
πολύν * τοὺς µαχομένους xal παραθα[νοντής. Καὶ τοῦτο
δηλῶν ὁ Χριστὸς ἔλεγεν Οὐκ ἐγὼ κρινῶ ὑμᾶς, AAA ó
λόγος, ὃν éAdAnca, ἐχεῖνος κριγεῖ ὑμᾶς. Kal cvyxó-
ψουσι τὰς µαχαίρας αὐτῶν εἰς ἄροτρα, καὶ τὰς ἅ-
60vac αὐτῶν εἰς δρέπανα. Καὶ οὗ λήψεται ἕθνος ἐπ᾽
ἔθνος µάχαιραν, χαὶ οὐ μὴ μάθωσινξτι πολεμεῖν. θὖκ ἠρχά-
σθη σηµείοις τοῖς προτἐροις ὁ προφήτης. Πολλὴ γὰρ τῆς
ἁληθείας ἡ περιουσία. Διὰ τοῦτο xal ἕτερον τίθησι γνώ-
pipa τῆς χαινΏς Διαθήχης χατὰ τὴν οἰκουμένην λάµπον
ἅπασαν. Τί δὲ τοῦ-ό ἐστιν; Εἱρήνη xai πολέμων ával»

€ Forte melius τοῖς µαχοµένοις πρὸς αὐτόν. Àllenus p
bile putat legendum esse δεχοµένοις pro. µαχομένοις, sed. ma-
lim µαχομένοις πρὸς αὐτόν. .

d [vun τὰς bà uícov ἔχρινε, male. Hic forte videatur
legendum ὅτι 4va μέσου ἐθνῶν xgtvet.

93
geo. "Oxav γὰρ ταῦτα γένηται, φησὶ, τοσαύτη λήψεται
εὐνομία τὴν οἰχουμένην, ὡς χαὶ αὐτὰ τὰ ὅπλα τὰ πολε-
μιχὰ elg γεωργιχὰ χαλχεύεσθαι ὄργανα ὅπερ ἐπὶ τῶν
καιρῶν τῶν Ἰουδαίων οὐκ ἄν τις ἴδοι γεγενηµένον, ἀλλὰ
φοὐναντίον ἅπαν. O0 γὰρ διέλειπον ἅπαντα τῆς πολιτείας
αὐτῶν τὸν χαιρὸν πολεμοῦντες χαὶ πολεμούμενοι, xal
διὰ μαχροῦ χαὶ δι ὀλίγου τῶν πολεµίων αὐτοῖς ἐπιόν-
των. Καὶ. γὰρ οἱ ἐν αὐτῇ τῇ Παλαιστίνῃ χαλεπὰ πρά-
Υβατα παρέσχον αὐτοῖς πολλάκις, xal περὶ τῶν ἑσχάτων
ἐπεχρέμασαν χἰνδυνον 5.

€. Καὶ ταῦτα δηλοῖ μὲν ἡ τῶν βασιλειῶν ἱστορία σσ-
φῶς, ὅλη δι) ὅλης Ex πολέμων ὑφαινομένη * δηλοῦσι δὲ
ol προφῆται πάντες, τὰ γενόµενα ἁπαγγέλλοντες ταῦτα,
xai πρὶν 7| γενέσθαι προαναφωνοῦντες * xat EG αὐτῆς, ὡς
εἰπεῖν, τῆς ἡμέρας, c ἀπηλλάγησαν τῆς Αἰγυπτίων tu-
ῥαννίδος, ἓν πολέμοις τὸν ἅπαντα χρόνον ἐθίωσαν.

Ἁλλ' οὐχὶ νῦν οὕτως, ἀλλὰ πολλὴ χατὰ τὴν οἰχουμέ-
νην εἰρήνη. El δέ τινες γίνονται πόλεμοι, ἀλλ᾽ οὐχ ὁμοίως
ὡς πρότερον. Τότε μὲν γὰρ xai πόλεις πόλεσι, καὶ χῶραι
χώραις, xal δημµοι συνεῤῥηγνυντο δήµοις, xaX ἔθνος Ev
εἰς πολλά διετέµνετο µέρη. [25] Καὶ τοῦ Ἰησοῦ τὸ βι-
6λίον τις ἀναγνοὺς καὶ τῶν Κριτῶν, εἴσεται πόσους 1)
Παλαιστίνη ἓν βραχεῖ πολέμους τότε ἑδέξατο χαιρῷ. Καὶ
οὐ τοῦτο µόνον ἦν τὸ χαλεπὸν, ἀλλ᾽ ὅτι πάντας ὅπλα τί-
θεσθαι b ὁ νόμος ἐχέλευσε, χαὶ οὐδεὶς ἀτελῆς ταύτης τῆς
λειτουργίας ἣν. Καὶ οὐ παρὰ Ἰουδαίοις μόνου οὗτος ὁ
νόμος ἐχράτει, ἀλλὰ xal πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης * ὅπου
γε xaX ῥήτορες xaX φιλόσοφοι ἑξωμίδος πλέον οὐδὲν ἔχον-
τες, πολέμου χαλοῦντος, xal ἀσπίδα µετεχειρίζοντο, xal
ἐπὶ παρατάξεως ἵσταντο. Ὁ γοῦν παρ᾽ ᾿Αθηναίοις uá-
λιστα λάμψας ἀἁπραγμοσύνης ἕνεχεν xal φιλοσοφίας Σω-
χράτης ὁ Σφρονίσχου xai ἅπαξ xat δὶς ἐπὶ παρατάξεως
ἕστη. Καὶ τῶν ῥητόρων τῶν παρ αὐτοῖς τὸ χεφάλαιον
Δημοσθένης ἀπὸ τοῦ βήματος ἐπὶ τὸν πόλεμον ἕξῄει
πολλάχις. El δὲ ῥήτορας xaX φιλοσόφους οὐδεὶς ἐξήρητο
νόμος τοῦ πολεμεῖν, σχολῇ Υε ἕτερός τις τοῦ δήµου ταύ-
«ης ἀπήλανσε τῆς ἀτελείας. ᾽Αλλ᾽ οὐχὶ τούτων οὐδὲν νῦν
γινόµενον ἴδοι τις ἄν. Ἐπειδὴ γὰρ ὁ τῆς δικαιοσύνης
Βλαμφεν Ίλιος, χαὶ πόλεις χαὶ δημοι χαὶ ἔθνη πάντα
ποσοῦτον ἀπέχουσι τοῦ ζῆν iv χινδύνοις τοιούτοις, ὅτι
οὐδὲ µεταχειρίζεσθαί τι τῶν πολεμιχῶν ἴσασιν, ἀλλ eoo
πόλεων xa τειχῶν καθήµενοι, πὀῤῥω τὰ τῶν πολέμων
µανθάνουσι πράγματα, καὶ δῆμος ἅπας tv ἐλευθερίᾳ Q1,
καὶ ἀτελείᾳ τῆς πιχροτάτης ταύτης λειτουργίας. El δέ
που καὶ νῦν γίγνονται πόλεμοι, πόῤῥω που xal πρὸς τὰ
ἔσχατα τῆς Ῥωμαίων ἀρχῆς, οὗ χατὰ πόλιν xal χώραν,
ὡς ἔμπροσθεν. Τότε μὲν Υὰρ, ὡς ἔφθην εἰπὼν, χαὶ àv
ἑνὶ ἔθνει µυρίαι συνεχῶς ἑπαναστάσεις ἐγίγνοντο, xal
πολυπρόσωποι πόλεμοι ΄ νυνὶ δὲ ὅσην foc ἐφορᾷ γῆν
ἀπὸ τοῦ Τίγρητος ἐπὶ τὰς Βρεττανικὰς νήσους, αὐτὴ
mca, xai μετὰ ταύτης Λιθύη, χαὶ Αἴγυπτος, xa Παλαι-
στινῶν ἔθνος, μᾶλλον δὲ ἅπαν τὸ ὑπὸ τὴν Ῥωμαίων
ἀρχὴν xel[evov ^ * (ove δὲ ὡς αὗται αἱ πόλεις ἀδείας
ἁπολαύουσι πάσης, &xofj τοὺς πολέμους µανθάνουσαι

8 Beg. περὶ τὸν ἔσχατον ἐπεχρέμασαν κίνδυνον. Lectio non
spernenda. Sed altera retineri potest. Paulo post Savil. àx
πολεµίων, Sed melius ix πολέμων, ut ipse notat in mar-

e

b Ὅπλα τίθεσθαι videtur significsre, arma ponere ; at hic
"ui arma sumere, sese armis insiruere, ut ex serie liquet.
p» iofra est abolla seu pallium philosophorum.
* Post χείµενον deest aliquid, ut ἐν εἰρήνη διάχει, vel quid
£imile, quod nos expressimus interpretando.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

31

µόνον. Ἠδύνατο μὲν γὰρ χαὶ τὰ λείψανα καθελεῖν 6
Χριστὸς, ἁλλ᾽ ἀφῆχς σωφρονισμοῦ τινος ὑπόθεσιν τοῖς
ῥᾳθυμοῦσι, χαὶ ὑπὸ τῆς εἰρήνης χαννοτέροις Υινοµένοις,
τῶν βαρδάρων εἶναι τὰς ἑπιδρομάς. Καὶ ὁ προφήτης δὲ
τοῖς δυναµένοις ἀχριδῶς συνιδεῖν αὐτὸ τοῦτο ᾖνίξατο,
ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, τὸ µηχέτι τὰς δι) ὀλίγου γίγνεσθαι
ἑπαναστάσεις. Οὐ γὰρ εἶπεν, Οὖκ ἔσται πόλεμος παντε.
Aie, ἀλλὰ τί; Οὐ μὴ ἄρῃ ἔθνος ἐπ᾽ ἔθνος µάχαιραν 4*
xa τὴν τῶν δήμων ἐλενθερίαν προστέθειχεν εἰπὼν, Οὐ
μὴ µάθωσιν ἔτι πολεμεῖν, πλὴν ὀλίγων τῶν εἰς τοῦτο
τεταγµένων στρατιωτῶν. Καὶ νῦν σὺ, ὁ οἶκος τοῦ
Ἰακὼδ, δεῦτε, καὶ πορευθῶμεν ἓν τῷ φωτὶ Κυρίου.
ΑΠχε γὰρ τὸν «Ἰαὸν αὐτοῦ , τὸν οἶκον τοῦ "laxo,
Απαρτίσας τὴν περὶ τῆς Ἐκκλησίας προφητείαν, πάλιν
ἐπὶ τὴν ἱστορίαν μεταβαίνει, ὡς δὴ τῶν [26] ἀχολούθων
ἑχόμενος ῥημάτων. Τοιοῦτον γὰρ ἔθος αὐτοῖς, ph τῇ
τῶν εἰρημένων ἀσφαλείᾳ 9 µόνον, ἀλλὰ καὶ τῷ σχἡήματι
τῆς ἀχολουθίας συσκιάζειν τὴν προφητείαν. Διόπερ οὐδὲ
ἁπηρτισμένον ποιεῖ τὸν λόγον, ἀλλὰ ὡς play τινὰ ἔλχων
σειρὰν, οὕτω πρὸς τὴν τῶν Ἰουδαίων νουθεσίαν µετα-
δαίνει πάλιν, xal φησι’ Καὶ νῦν σὺ, ὁ οἶκος τοῦ ᾽Ιακὼδ,
δεῦτε, xal πορευθῶμεν ἐν τῷ φωτὶ Κυρίου ' τουτέστι,͵
ταῖς ἐντολαϊῖς αὐτοῦ, τῷ νόμῳ αὐτοῦ Λύχνος γὰρ ἐν-
to4*) νόμον, καὶ φῶς καὶ ζωὴ, καὶ δ.Ίεγχος xal xai-
δεία᾽ xaXó Δανῖδ πάλιν φησίν. Ἡ ἐντολἡ Κυρίου τη-
Ιαυγἧς, φωτίζουσα ὀφθα.λμούς' xaX Λύχνος τοῖς
ποσί µου ὁ νόμος σου, xal φῶς ταῖς τρίδοις µου.
Καὶ πανταχοῦ οὕτω τὸν vóptov χαλούμενον κατίδοι τις ἄν.
Οὕτω καὶ Παῦλός qva * Πέποιθάς τε σεαυτὸν ὁδηγὸν
εἶναι τυφ.λῶν, φῶς τῶν ἐν σχότει, παιδευτὴν ἀφρό:
γω». Οὐ γὰρ οὕτως αἱ τοῦ ἡλίου ἀχτῖνες χειραγωγοῦσιν
ἡμῶν τοῦ σώματος τοὺς ὀφθαλμοὺς, ὡς αἱ τοῦ νόµου
ἐντολαὶ χαταυγἀζουσι τὰ τῆς ψυχῆς ὄμματα.

C'. Δειχνὺς τοίνυν ὁ προφήτης, ὅτι xal mob τῆς ἀντι-
δόσεως, χαὶ πρὸ τῆς ἁμοιθῆς, Ev αὑτῷ τῷ πληροῦσθαι
thv ἁμοιθὴν παρέχουσιν ἡμῖν αἱ ἐντολαὶ, φῶς αὐτὰς
ἐχάλεσεν. Ὥσπερ yàp ὀφθαλμὸς ἓν αὐτῷ τῷ φωτίζεσθαι
χερδαίνει, οὕτω χαὶ φυχὴ iv αὐτῷ τῷ πείθεσθαι τῷ
νόµῳ τὰ µέγιστα χαρποῦται, ἐχχαθαιρομένη, xal χα-
χίας ἁπαλλαττομένη, xal πρὸς αὐτὴν ἀναθᾶσα τὴν
ἀρετῆν ΄ ὥσπερ οὖν τοὐναντίον οἱ παραθαίνοντες xal
πρὸ τῆς χολάσεως ἐν αὐτῷ τῷ παραβαίνειν δίχην δι-
δόασι, τῶν ἓν σχότει καθηµένων ἁθλιώτερον διαχείµε-
vot, φόδου xat τρόµου χαὶ πονηροῦ γέµοντες συνειδότος,
xai ἓν µεσηµόρίᾳ µέσῃ δεδοιχότες xal τρέµοντες ἅπαν-
τας, τοὺς συνειδότας, τοὺς οὐδὲν συνειδότας. Ανῆχε γὰρ
τὸν «Ἰαὺν' αὐτοῦ, τὸν οἶκον τοῦ Ἱακώό * τουτέστιν͵,
εἴασεν, ἀφῆχε, παρεῖδε, τῆς αὐτοῦ προνοίας ἑγύμνωσεν.
Εἶτα φοθῄσας, λέγει καὶ τὴν αἰτίαν. ὥστε αὐτοὺς διορ-
θῶσαι τὰ γεγενηµένα. Τίς οὖν ἐστιν dj αἰτία; "Οτι
ἐνεπ.λήσθη ἡ χώρα αὐτῶν κ.ῃδονισμῶν, ὡς ἡ tor
ἆ.11οφύ.Ίων. Ἔμπροσθεν μὲν γὰρ χαπηλείαν αὐτοῖς xai
φιλαργυρίαν xal τῶν χηρῶν ὑπεροψίαν ἑνεχάλει ' ἓν-
ταῦθα δὲ χαὶ δόγµατα πονηρὰ, xal ἀσεθείας λείφανα,
χατὰ μιχρὸν αὐτοὺς ὑποσύροντα πρὸς τὴν τῶν δαιµό-
νων πλάνην. Εἶτα καθιχνούµενος αὐτῶν, οὐκ εἶπεν ὅτι
χλῃδονίζονται ἁπλῶς, ἀλλ ὅτι Εγεπλήσθη ἡ χώρα
αὐτῶν. Μετὰ πολλῆς ὑπερθολῆς ἡ χαχία αὑτῶν πάλιν
ηῦξετο, φησίν. Ὥσπερ ἀνωτέρω ἔλεχε, Λαὸς, οὐχ ἁπλῶς

d Νες. el Savil. ápg ἕθνος ἐπ) ἔθνος µάχαιρα», recte. In
Morel. Editione ix? ἔθνος deerat. —
* Allenus legendum putat ἀσαγειᾳ.

5 IN ISAIAM, CAP. Ii, 24

iled est? Pax et bellorum abrogatio. Quando hzc
emtingent , inquit, tanta orbem excipiet tranquil-
lias, ut. etiam bellica arma in agriculture instru-
menta cudantur : quod in Judzorum temporibus ac-
cidisse non comperies : imo res in contrarium abiit.
Non cessarunt enim per totum reipublicze suze tempus
bella inferre et bellis impeti, hostibus illos modo
diutius, modo remissius invadentibus. Etenim qui e
vicino habitabant, imo etiam qui in Palzestina, gravia
ipis szpe negolia facessebant, iia ut de extremis
periclitarentur. .

5. Et hxc perspicue declarat Regnorum historia ,
luta bellis contexta : ostendunt item prophetze omnes,
qui hec gesta narrabant, et antequam fierent prz-
nuntiabant : et ex illa, ut ita dicam, die qua crepti
sunt ex /Egypti tyrannide, totam vitam in bellis trans-
egerunt.

Imperii status cum Chrysostomus loqueretur. De bello
epud populos antiquiores. — Verum nunc non ita se
res habet: sed magna pax per orbem. Et si beila
quzdam oriuntur , non perinde ut prius. Tunc enim
civitates contra civitates , regiones contra regiones,
populi contra populos confligebant : gens una in mul-
las partes scindebatur. Λο si quis librum Josue et Ju-
dicum legerit, sciet quot bella Palzstina brevi tem-
pore susceperit. Neque id solum incommodi erat, sed
quod lex omnes arma sumere juberet , nemoque im-
munis essel a tali officio. Neque tantum apud Judzos
hzc lex invaluerat, sed et ubique terrarum : quando-
quidem e£ rhetores et philosophi, qui nihil przeter
abollam habebant, ad bellum accersiti, clypeum tra-
ctabant , et in acie stabant. Nam Socrates Sophroni-
sci filius, qui ob vitze tranquillitatem et philosophiam
apod Athenienses maxime florebat , semel et bis in
scie stetit (a). Et rhetorum apud illos princeps De-
mosthenes ex suggestu ad bellum szpe prodiit. Quod
si rhetores et philosophos nulla lex eximebat a bello,
vx quis alius e populo tali immunitate gaudebat. At
Mihil horum jam conspicere est. Quoniam enim sol
ει refulsit, ac civitates, populi et gentes omnes,
tantum abest ut in talibus periculis vivant, ut neque
bellica arma tractare sciant, sed intra urbes et muros
sedentes, bella procul gesta audiant narrari (Malach.
4. 9) ; totusque populus in libertate vivat, et in acer-
bi hujus ministerii immunitate. Quod si alicubi nunc
bella gerantur, ea procul sunt et in esztremis imperii
Romani limitibus, non per singulas urbes et regiones,
w olim. Tunc enim, ut jam disi, vel in.una gente
innumerze szpe sediüones oriebantur, et diversa bel-
la : nunc autem quantum terrze spatium 801 respicit a
Tigride usque ad Britannicas insulas, ipsa tota, et
eum illa Africa, AEgyptus et gens Palzstinorum, imo
quodcumque Romano iniperio subjacet, in pace degit.

(α) Quod hic dicitur de Socrate ad bellum exeunte habes
Plutarchum in Alcibiade; ubi ille philosophorum
Mioceps strenue pugnasse narratur. Vide item ia Diogene
Laertio, lib. 2, ubi et Amphipoli et Potidzeze pugnasse dici-
ur. De Demosthene etiam, ut non ad pugnam admodum
strenuo, testimonium Plutarchi in ejus Vita babes, in pugna
snlicet ad Chzeroneam.

Scitis autem omnes urbes plena frui tranquillitate,
solo auditu bella scientes. Poterat certe Christus bel-
iorum reliquias tollere, sed permisit ad castigationem
ignavorum , qui pacis occasione segniores evaserint,
ut barbarorum adhuc incursiones essent. Propheta cer-
te iis qui probe intelligere possent id subindicavit, ut
dixi, non ultra fore illas frequentes (a) irruptiones.
Non enim dixit, Non erit omnino bellum ; sed quid?
Non accipiet gens contra gentem gladium ; et populo-
rum libertatem adjecit dicens, Non discent amplius
praliari , quibusdam exceptis militibus ad hoc desti-
natis. 5. Et nunc tu, domus Jacob , venite, et ambule-
nius in lumine Domini. 6. Dimisit enim populum suum,
domum Jacob. Prophetia de Ecclesia jam absoluta ,
rursus ad historiam transit, quasi verborum seriem
resumens. Talis enim illis mos erat, non dictorum
firmitate (5) tantum, sed etiam seriei ratione prophe-
tiam adumbrare. Quapropter non asbolutum explet
sermonem, sed quasi aliquam trahat catenam, sic ad
Judzorum admonitionem rursum transit, et ait : Et
nunc (4, domus Jacob , venite, el ambulemus in lumine
Domini ; id est, in preceptis ejus, in lege ejus : nam
Praeceptum legis est lucerna, et lux et vita, reprehensio
el disciplina ( Prov. 6. 25); Davidque rursum ait :
Preceptum Domini lucidum , illuminans oculos ( Psal.
48. 9) ; et, Lucerna pedibus mcis lez tua, et lumen se-
milis meis ( Psal. 118. 105). Et ubique legem ita vo-
cari perspicias. Sic et Paulus ait ; Confidis teipsum
esse ducem ce&corum, lumen eorum qui in tenebris sunt,
eruditorem insipientium ( Rom. 2. 19. 90). Non enim
ita solares radii corporeos nostros oculos regunt, ut
praecepta legis animae oculos illustrant.

6. Propheta igitur ut ostendat etiam ante preemiuim,
et ante mercedem, precepta, dum implentur, suam
afferre mercedem, lumen ipsa vocavit. Quemadmo-
dum enim oculus, dum illuminatur, lucrum refert : sic
et anima, cum legi obtemperat , maximum fructum
accipit, expurgata et a nequitia liberata, et ad ipsam
ascendens virtutem : quemadmodum e contrario
pr:evaricatores ante supplicium in ipsa transgressione
peenas dant , miserioreque conditione sunt, quam ji
qui sedent in tenebris, timore, tremore et mala one-
rati conscientia, in meridie etiam ab omnibus me-
tuentes et trementes, sive consciis sibi, sive non
consciis. Dimisit enim populum suum, domum Jacob,
id est, sivit, dimisit, contempsit, suaque providentia
spoliavit. Deinde iis perterrefactis, causam affert, ut
illi gesta sua emendent. Quz igitur causa est? Quia
impleta est. terra eorum auguriis, μὲ terra alienigena-
rum. Prius illos de cauponaria, de avaritia et. de
viduarum contemptu accusabat : hic vero ipsis ex-

(a) In , && Aipov. Porro illud, &^ ὀλίχον, videtur duplici
modo intelligi posse, δὺ ὀλίγου χρόνον, per brevia temporum
spatia, seu frequenter ; vel, 5. ὀλίγου, intelligatur, per parvas
nationum partes, per urbes, per urbium factiones diversas,
ut supra dixit. Maluimus priorem sequi sententiam. Qu&mn-
quam altero forte sensu h:ec possint explicari. Verum res

rvi momenti.
uy Allenus legendum putat, obscuritate, pro, firmitate.
]d certe melius esse videtur, Sed sine Codicum auctoritate

nihil nuitamus,

56 S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 36

probrat prava dogmata, et impietatis reliquias, quae
paulatim ipsos ad d:emonum erroneum cultum per-
trahebant. Mox illos incessens, non medo dicit eos
auguriis operam dare, sed repletam iis esse terram
eorum (]ειή. 1. 4). Supra modum, inquit, accrevit
nequitia eorum. Quemadmodum supra dicebat , po-
pulum, non utcumque peccatorem, sed plenum

peccatis; sic et boc loco , Repleta est. Exinde rursus

probrum amplificans addidit, Sicut a principio. A
principio , quandonam ? Quando Deum nonduin nove-
rant, quando legem nondum acceperant , quando
beneficiorum ejus experientiam nondum habebant,
quando cum gentibus vivebant, quod extrem:x damna-
tionis erat, quod non melius tunc se haberent, post
tantam providentiam et tantam sollicitudinem, quam
ii qui nihil eorum consequuti erant. Sed non hic
stetit, verum denuo perterrefaciens eos adjecit : Quasi
terra. alienigenarum : hae comparatione graviorem
aecusationem parans. Quod et Paulus frequenter
facere solet; ut et quando dicit: De dormientibus
autem nolo vos ignorare , fratres, ul non contristemini,
sicut et ceteri qui spem. non habent (4. Thess. 4. 12) ;
ac rursum : UI sciat. unusquisque vestrum vas suum
possidere in sanctificatione et honore , non in passione
desiderii (Ibid. v. 4). Neque hoc contentus fuit, sed
adjecit : Quemadmodum et relique gentes qua ignorant
Deum (Ibid. v. 5). Hic quippe modus sermonis mor-
dere solet etiam eos qui admodum lapsi sunt. Quod
si Judxi de talibus accusantor, quam nos veniam
consequemur, quam defensionem, qui post tantam
gratiam et ineffabilem honorem, spemque immorta-
lem, in parem, quam illi, decidimus inopiam ! ?
Multi namque jam sunt , qui hoc morbo laborant, qui
vitam suam labefactant, qui augurum insanie se
dedunt, Deumque offendunt, et superfluos dolores sibi
lucrantur, atquc in laboribus pro virtute suscipiendis
dissolvuntur. Hoc enim omnino curat diabolus, ut
insipientioribus suadeat , non penes se esse aut vir-
tutem aut improbitatem adire, neque se libertate
quadam arbitrii honoratos esse, hxc duo turpissima
perficere volens, ut labores pro virtute suscipiendos
solvat, et maximum illud libertatis donum auferat.
lloc per auguria, hoc per omina (a), hoc per obser-
vationem dierum, hoc per pravum fati dogma , hunc
gravein morbum per alia multa in vitam invexit,

* In Graeco, «ok; τὴν αὐτὴν ἐχείνοις κατακίκτοντες αενίαν. rutat Al-
Jenus legendum esse κονηρία», ttequiliam, non αινίαν, am.
EL vere κονρίαν omnino desiderari videtur. Nam hic ait
Chrysostomus : Quod si Jud«ci de talibus accusantur, quam
80s veniam consequemur, quam defensionem. qvi post tan-
(am gratiam el ineffabilem honorem, spemque immortalem,
in parem quam iili decidimus κενίαν sive ? Id est
inopiam, aut nequitiam. Utra vero lectio magis quadret hine
perepicielur, si advertamus hic sibi velle Chrysostomum
Dos in parem atque Judzi statum decidere. Quis vero ille
status est? Ille baud dubie in quem supra dixit Chrysosto-
mus delapsos Judzos esse, in cauponariata nempe, avari-
tiam, dogmatum perversitatem, presüigias : quibus pra-
missis sane videtur κονηρία magis quadrare, quam «wi. Át-
tamen exemplarium emnium auctoritate moti, hanc postre-
guam lectionem sequuti suinus.

(a) Quid sinat. illà omina, pluribus ille explicat in Cate-
€hesi secunda ad illuminandos, om..]I. Cbi totus loens
cum hoc confereudus est.

nullam ad hoc nou. machinam movens. Quamobrem
propheta vehementer instat incusans, ut. morbum
radicitus evellat. Et filii multi alienigene nati sunt eis.

7. Quid est, ΓΗ alienigene ? Lex illis erat olim
lata propter animi fragilitatem, et mentem fraudi
opportunam, ut cum nullo reliquorum hominum
affinitatem contraherent , ne hujusmodi afünitates
impietatis ipsis occasio essent. Quia enim non modo
alios corrigere non poterant, sed neque detrimentum
ab aliis, quicumque essent, sibi importatum de-
pellere, lege ipsos vallaus, et ab affinitate cum aliis
abducens, seorsim illos efformabat et institucbat :
optabile enim difficileque erat ut vel sic ducti , pos.
sent servare disciplinam a Deo sibi traditam. Sed
quemadmodum alia precepta transgressi sunt, sic et
hoc contempto, transierunt ad affinitatem cum vici-
nis contrahendam , et uxoribus inde ductis, a Moa-
bitis videlicet, ab Ammonitis, et ab aliis impiis gen-
bus, aliasque cognationes amplexi , doctores nequi-
ti: admiserunt, et nobilitatis decorem labefactarunt.
Hoc itaque cum aliis propheta crimen inteutat. 7.
Impleta est. enim regio eorum, inquit , argento et auro,
et non eral numerus thesaurorum eorum. 8. Et impleta
est terra eorum equis , εί non εταί numerus curruum
eorum. Ecquod crimen hoc, dixerit forte quispiam ,
divitias habere, et equos possidere, ea potissimum
zelate, quando non tantum erat philosophix studium? -
Quid ergo dixerimus ? Scilicet non usum improbabat, .
sed animum non iis ut oportebat utentem. Quemad-

modum enim cum dicit, Ve qui potentes estis (1sai.

1. 24), non utique potentiam dat crimini, sed eos
qui potentia male utuntur : sic et boc loco, non
quod pecunias possiderent, sed quod cum ingenii
copia, et ultra necessitatem illas congererent. Non
erat, inquit, numerus thesaurorum eorum. Neque hoc
solum , sed quod de divitiis et de equorum copia in-
flati , paulatim a spe in Deum abstraherentur, quod
ipsis etiam alibi propheta dicebat : Ve qui confidunt
in virtute sua , et in. multitudine divitiarum suarum
gloriantur (Psal. 48. 7). Ac rursum alibi : Non salsa-
Iur rez per multam virtutem, et gigas non salvabitur in
multitudine virtutis sue (Psal. 52. 16). lterumque in
alio Psalmo : Non in fortitudine equi voluntatem habe-
bit , nec in tibiis viri beneplacitum erit ei. Beneplacitum
est Domino super timentes eum. Et ἱπιρίεία est terra
abominationibus operum manuum suarum , εἰ adorave -
runt qua fecerunt digiti eorum (Psal. 4140. 10). Ut. sa-
piens medicus, propheta morbi causam dicit, et fon-
tem morbi. Cum enim eorum impietatem accusaturus
esset, occasiones morbi prius dixit, avaritiam , arro-
gantiam , connubiorum affinitates non licitas , decla-
rans eos hinc paulatim supplantatos in perniciei bara-
thrum corruisse, et idola adorasse. Deinde illorum
cultum traducens, subjungit , Operum manuum eorum.
Quid enim risu dignius fuerit quam eum homo dei
creator efficitur ? Abominationem vero Scriptura vo-
care solet idola : indeque abominatio desolationis
vocatur statua in templo erecta. Cum enim videritis ,
inquit, abominationem desolationis sia item. in. loco

P IN ISAIAM, CAP. li. | 36

ἁμαρτωλὸς, ἀλλὰ, Πλήρῆς ἁμαρτιῶν, οὕτω xal ἐνταῦθα,
Εγεκ]ήσθη. Ela. πάλιν ἐπιτείνων τὸ ὄνειδος προσέθη-
xv, Ὡς τὸ dx" ἀρχῆς. 'Az' ἀρχῆς, πότε; Ὅτε θεὺν
oix ἐγνώχεισαν, ὅτε νόµον οὐκ εἰλήφεισαν, ὅτε τῆς εὖερ-
vilae αὐτοῦ πεῖραν εἱληφότες οὐκ σαν, ὅτε μετὰ τῶν
Hoy ἔζων, ὅπερ ἑσχάτης χαταγνώσεως ἣν, μηδὲν
ἄμεινον διαχεῖσθαι νῦν, μετὰ τὴν τοσαύτην πρόνοιάν τε
xd ἐπιμέλειαν, τῶν μηδενὸς τούτων ἀπολελαυχότων.
Καὶ οὐδὲ ἐνταῦθα Éccn, ἀλλὰ καταπλήττων αὐτοὺς πά-
hw προστέθειχεν * [21] Ὡς ἡ τῶν ἁ.Ἰορύῖων ' τῇ
συγχρίσει τοῦ προσώπου τὴν κατηγορίαν “χαλεπωτέραν

πιιῶν. Ὁ καὶ Παῦλος εἴωθεν ἐργάζεσθαι συνεχῶς * ὡς
(xv λέΥῃ᾽ Περὶ δὲ τῶν κεκοιµηµένων οὐ θέλω ὑμᾶς
ἐποεῖν, ἀδε.ἱφροὶ, Tra μὴ «νυπῆσθε, ὡς καὶ οἱ Aouxol
οἱ μὴ ἔχοντες ἐ.λπίδα" καὶ πάλιν’ Εἰδέναι ἕκαστον τὸ
ἑαυτοῦ σκεῦος κτᾶσθαι ἐν ἁγιασμῷ xal cum, μὴ ἐν
απἀθειἐπιθυµίας. Καὶ οὑχ ἠρχέσθη τούτῳ, ἀλλὰ προστέ-
θειχε λέγων, Καθὼς xal τὰ «Ἰοιπὰ ἔθγη τὰ μὴ εἰδότα
τὸν Θεόν. Μάλιστα γὰρ οὗτος ὁ λόγος δάχνειν εἴωθε καὶ
τοὺς σφόδρα ἀναπεπτωχότας. El δὲ Ἱουδαῖοι ταῦτα ἐγ-
χελοῦνται, τίνος ἂν τύχο'μεν συγγνώµης ἡμεῖς, ποίας
ἀπολογίας, οἱ μετὰ γάριν τοσαύτην, χαὶ τιμὴν ἄφατον,
χαὶ τὰς ἀθανάτους ἑλπίδας, πρὸς τὴν αὐτὴν ἑχείνοις

ταπίπτοντες πενίαν; Καὶ γὰρ πολλοὶ xal νῦν clot
τῷ νοσγµατι χεχρηµένοι τούτῳ, xat τὸν ἑαυτῶν διαφθεί-
ροντες βίον, o? τῇ τῶν χληῃδόνων ἁλογίᾳ ἑχδιδόντες ἔαυ-
οὓς, μετὰ τοῦ τῷ θεῷ προσχρούεῖν, περιττὰς χαρποῦν-
«αι λύπας, καὶ πρὸς τοὺς ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς ἐχλύονται
πόνος. Καὶ γὰρ ἑσπούδαχεν ὁ διάθολος διὰ πάντων
ςοῦτο πεῖσαι α τοὺς ἀνοητοτέρους, ὅτι οὐκ ἐπ᾽ αὐτοῖς τὰ
. τῆς ἀρετῆς xai τὰ τῆς χαχίας, οὐδὲ ἐλευθερίᾳ τινὶ
προαιρέσεώς slot τετιμημένοι, δύο δὲ ταῦτα τὰ αἴσχιστα
χατορθῶσαι βουλόμενος, xai τοὺς ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς
ἐχλῦσαι πόνους, χαὶ τὸ µέγιστον τῆς ἐλευθερίας ἀφ-
ελέσθαι δῶρον. Τοῦτο διὰ χλῃδόνων, τοὺτοδιὰ συµδόλων,
τοῦτο διὰ παρατηρῄσεως ἡμερῶν, τοῦτο διὰ τοῦ πονη-
po» τῆς εἱμαρμένης δόγµατος, τοῦτο bU ἑτέρων πολλῶν
εἰς τὸν βίον εἰσήγαγε τὸ χαλεπὺν νόσηµα, πάντα ἄνω
xai χάτω ποιῶν. Δι ὃ 65 xal ὁ προρήτης σφοδρῶς ἔστη
χατηγορῶν, ὥστε πρόῤῥιζον ἀνασπάσαι τὸ πάθος. Καὶ
τέχνα πο.λὰ ἆλ 1όφνλα ἐγεννήθη αὐτοῖς.

ζ. TE ἐστι, Τέκνα ἆ.1.Ίόφυ.]α ; ἹΝόμος ἦν αὐτοῖς ἄνω-
θεν χείµενος διὰ τὸ τῆς γνώμης b εὐόλισθον, xal τὸ τῆς
διανοίας εὐεξαπάτητον, μηδενὶ τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων
ἐπιμίγνυσθαι, ὥστε μὴ τοιαύτας συγγενείας ἀσεθείας
ὑπόθεσιν γενέσθαι. Ἐπειδὴ γὰρ οὗ µόνον ἑτέρους διορ-
θἑῶσαι οὐχ ἴσχυον, ἁλλ᾽ οὐδὲ τὴν παρ ἑτέρων οἷοί τε
ἦταν διαχρούεσθαι βλάδην, τῷ νόμῳ τειχίσας αὐτοὺς,
χαὶ τῆς πρὸς τοὺς λοιποὺς ἐπιμιξίας αὐτοὺς ἀποστήσας,
xge' ἰδίαν αὐτοὺς ἕπλαττε χαὶ ἑῤῥύθμιξζεν ' ἁγαπητὸν
γὰρ "jv xa οὕτως ἀγομένους δυνηθῆναι διατηρῆσαι τὴν
παρὰ τοῦ θεοῦ δεδοµένην πολιτείαν αὑτοῖς. "AX ὥσπερ

* Savil. et Reg. διὰ πάντων τοῦτο πεῖσαι, melius quam
Morel. οἱ Bavar. qui habet τούτων πεῖσαι. Infra $00 δὲ ταῦτα.
Allenus legendum pulat δύο δὴ ταῦτα. Infra διὰ συμβόλων, id

b Reg. et Savil. τῆς γνώσεως.

τὰς ἄλλας παρέδαινον ἐντολὰς, οὕτω 65 xal ταύτης
ὑπεριδόντες, µετέθησαν πρὸς τὰς τῶν πλησίον ἀγχ:-
στείας, χαὶ νύμφας ἐχεῖθεν ἀγόμενοι 9 παρὰ Μωαθδιτῶν,
[28] παρὰ ᾽Αμμανητῶν, παρ) ἑτέρων ἀσεδῶν ἐθνῶν,
xai τὰς ἄλλας ἁσπαζόμενοι συγγενείας, διδασχάλους
πονηρίας ἐδέχοντο, καὶ τὸ τῆς εὐγενείας ἀχέραιον διέφθει-
gov. Τοῦτο τοίνυν μετὰ τῶν ἄλλων ὁ προφήτης ἐγκαλεῖ.
Ἐν επ.ἰ1ήσθη γὰρ ἡ χώρα αὐτῶν, φησὶν, ἀργυρίου καὶ
χρυσίου, xal cix ἦν ἀριθμὸς τῶν θησαυρῶν αὐτῶν.
Καὶ ἐνεπ.λήσθη ἡ γή αὐτῶν ἵππων, καὶ οὐκ ἦν ἀριθμὸς
των ἁρμάτων αὐτῶν. Καὶ ποῖον ἔγκλημα τοῦτο, ἴσως
εἶποι τις ἂν, τὸ χρήματα ἔχειν, καὶ ἵππους χεχτῆσθαι,
xa μάλιστα ἐπὶ τῆς γενεᾶς ἐχείνης, ὅτε οὐ πολλὴ φι-
λοσοφίας fv ἀχρίδεια; Τί οὖν ἂν εἴποιμεν; "Οτι οὗ τὴν
χρῆσιν διέδαλλεν, ἀλλὰ τὴν γνώµην τὴν οὐκ εἰς δέον
αὐτοῖς χεχρηµένην, Ὥσπερ γὰρ ὅταν λέγῃ, Oval οἱ
ἰσχύοντες, οὗ τὴν δυναστείαν αἰτιᾶται, ἀλλὰ τοὺς χα-
χῶς τῇ δυναστείᾳ χεχρηµένους' οὕτω δὴ καὶ ἐνταῦθα,
οὐχ ὅτι χρήµατα ἐχέχτηντο, ἀλλ᾽ ὅτι μετὰ πολλῆς τῆς
περιουσίας, xal ὑπὲρ τὴν χρείαν συνῆγαν. Οὐχ fiw,
φησὶν, ἀριθμὸς τῶν θησαυρῶν αὐτῶν. Καὶ οὐ τοῦτο
µόνον, ἀλλ ὅτι πεφυσηµένοι τῷ πλούτῳ χαὶ τῇ τῶν
ἵππων δυναστείᾳ χατὰ μικρὺν ἀπὸ τῆς εἰς τὸν θεὸν
ἐλπίδος παρεσύροντο, ὃ χαὶ ἀλλαχοῦ αὐτοῖς ὁ προφήτης
ἔλεγεν Obal οἱ πεποιθότες ἐπὶ τῇ δυνἀάµει αὐτῶν,
καὶ ἐπὶ τῷ π.1ήθει τοῦ π.Ίούτου αὐτῶν ἐγκαυχώμε-
γοι. Καὶ πάλιν ἑτέρωθι' Οὐ σώζεται βασιβεὺς διὰ
ποι.1ἡὴν δύναμιν», καὶ γίγας οὐ σωθήσεται &y. π.Ἰήθοδι
ἰσχύυς αὐτοῦ. Καὶ ἓν ἑτέρῳ δὲ πάλιν φαλμῷ φησιν’
Οὐκ ἐν τῇ δυγαστεἰᾳ τοῦ ἵππου θε.ήσει, οὔτε ἐν.
ταῖς κνήμαις τοῦ ávópóc εὐδοκεῖ. Εὐδοχεῖὰ Κύριος
ἐπὶ τοὺς φοδουµένους αὐτόν. Καὶ ἐνεπ.ιήσθδη 7) γῆ
βΒδε.Ίυγμάτων τῶν ἕἔργων τῶν χειρῶν αὐτῶν, καὶ
προσεκύνησα»ν οἷς ἐποίησαν οἱ δἀκτυ.Ίοι αὐτῶν.
ὍὭσπερ σοφὸς ἰατρὸς, ὁ προφήτης τοῦ νοσήµατος τὴν
αἰτίαν λέγει, καὶ τὴν πηγἣν τοῦ νοσήµατος. Μέλλων γὰρ
κατηχορεῖν αὐτῶν τὴν ἀσέδειαν, προλαθὼν εἶπε τὰς
ἀφορμὰς τῆς ἀῤῥωστίας, φιλαργυρίαν, ἀπόνοιαν, τὰς
9b προσηχκούσας ὀπιμιξίας, δηλῶν ὅτι ἐντεῦθεν χατὰ
μικρὸν ὑπεσχελίσθησαν εἰς τὸ τῆς ἁπωλείας βάραθρον,
χαὶ εἴδωλα προσεχύνησαν. Εἶτα κωμῳδῶν αὐτῶν τὴν
θρησχείαν, ἐπήγαγε, Tiv ἔργων τῶν χειρῶν αὐτῶν.
Τί γὰρ ἂν γένοιτο καταγελαστότερον ἄλλο, f| ὅταν ἄν-
θρωπος δημιουργὸς ᾗ θεοῦ ; Πδέλυγμα δὲ εἴωθεν fj Γραφὴ
χχλεῖν τὰ εἴδωλα * ἐντεῦθεν xal βδέλυγµα ἑρημώσεως
λέγεται ὁ ἀνδριὰς ὁ ἐπὶ τοῦ ναοῦ ἑστώς. "Οταν γὰρ ἴδητε,
φησὶ, τὸ βδέΊνγμα τῆς ἐρημώσεως ἑστὼς àv τόπῳ
ἁγίῳ * 0. ἀναγιώσκων »οείτω. Ἐπειδὴ γὰρ αὐτοὺς
ἀπήγαγε τοῦ πρὸς τὰ αἰσθητὰ ἑπτοῆσθαι, ἀπηγόρευσεν
αὐτοῖς πᾶν ἐξεικόνισμα ποιῃσαι χαὶ βδέλυγµα τοῦτο
ἐχάλεσε, πόῤῥωθεν αὐτοὺς ἀναστέλλων τῆς ἀσεδείας ᾿ τὸ
γὰρ βδελύττεσθαι τὸ μεθ’ ὑπερθολῆς ἐστι μισεῖν, ὡς
ἀκάθαρτον, ὡς ἑναγές. Τὸ τοίνυν βδέλυγµα τὸ μισητὸν

ε Reg. οἱ Savil. ἀναγόμενοι. NE
4 Reg. εὐδοχιςῖ in futuro, quasi ab εὐδοχίζω.

$i S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. zB

καὶ ἁποστροφῆς ἄξιον ἐν τῇ Γραφῇ λέγεται. Πᾶν δὲ εἴ-
δωλον «οιοῦτον. Καὶ προσεκύγησαν οἷς ἐποίησαν οἱ
δάχτυ.Ίοι αὐτῶν. Καὶ ἔχυνψεν ἄνθρωπος, xal ἀζαπει-
φώθη ἀνήρ. "Ὥσπερ γὰρ ἡ τοῦ θεοῦ προσχύνησις εἰς
ῦψος ἀνάγει, [29| οὕτως fj ἐχείνων ταπεινοῖ xaX χατάγει.
Τ[ γὰρ ταπεινότερον ἀνθρώπου σωτηρίας ἐχπεπτωχότος,
xa τὸν τῶν ὅλων 8cby ἐσχηχότος ἐχθρὸν, τοῖς ἀφύχοις
ὁποχύπτοντος, χαὶ λίθους θεραπεύοντος; 'O μὲν γὰρ θεὸς
εἰς τοσαύτην ἡμᾶς ἀνήγαγε τιμὴν, ὡς καὶ τῶν οὐρανῶν
ὑψηλοτέρους ποιῆσαι' ὁ δὲ διάβολος εἰς τοσαύτην ἑσπού-
δασε χαταγαγεῖν εὐτέλειαν τοὺς πειθοµένους, ὡς χαὶ τῶν
ἀναισθήτων ἀναισθητοτέρους ἑργάσασθαι. Διὸ δή φησιν
ὁ προφήτης. Ἐταπεινώθη ἀγήρ. Ἠρχει μὲν χαὶ αὐτὴ
4 χατηγορία τὸν νοῦν ἔχοντα ἁπαγαγεῖν τοῦ νοσήµατος.
Ἐπειδὴ δὲ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων οὐχ οὕτω τὰς ἆμαρ-
«las ὡς τὰς τιμωρίας δεδοίχκασιν, ἐπήγαγε χαὶ τὴν χόλα-
σιν, λέγων Ob μὴ ἀνήσω αὐτοῖς. Οὐ. συγχωρήσω,
"φησὶν, οὐχ ἀφήσω, οὐ παρόψοµαι, ἀλλὰ ἀπαιτήσω δίχας
xai εὐθύνας τῶν πεπλημμελημένων. Καὶ vvv εἰσέίθετε
&lc τὰς πέτρας, καὶ κρύπτεσθε εἰς τὴν» γῆν ἁπὸ
προσώπου τοῦ φόδευ Κυρίου. Κωμφδήσας ἰγανῶς
τὴν ἄνοιαν τῶν νὰ εἴδωλα προσχυνούντων, χαὶ ἀπὸ τοῦ
τρόπου τῆς δημιουργίας δείξας κἀχείνων τὴν παραπλη-
ξίαν, xaX τῶν εἰδώλων τὴν ἀσθένειαν, ἐπαγωνίξεται τῷ
λόγῳ πάλιν, τῇ πείρα τῶν πραγμάτων ἑἐπιτρέπων τῶν
εἰρημένων τὴν ἐξέτασιν, xal φησιν Ἠρχει pot xai

αὐτὸ τοῦτο παρὰ ἀνθρώπων αὑτὰ γενέσθαι, δεῖξαι τὴν

ἄνοιαν τῶν ἁπατωμένων ' ἐπειδὴ δὲ ὥσπερ τῇ μέθη
ἁσεδείᾳ χεχαρωµένοι, πρὸς τὰ φανερὰ xal σαφῃ τῶν
πραγμάτων πεπήρωνται, τοιαῦτα χαταλήψονται τὴν
πόλιν χαχὰ, ὡς xai τοὺς σφόδρα ἀναισθήτους διδάξαι,
πόση ij ἐχείνων ἀσθένεια, xal πόση ἡ τοῦ Θεοῦ δύ-
vagis.

η’. Διὰ δὴ τοῦτο πρὶν f| τὸν πόλεμον εἰπεῖν, τὰ 3E αὑτοῦ
συµθησόµενα λέγει, χελεύων εἰς πέτρας εἰσιέναι, καὶ
ὑπ) αὐτὴν χαταδῦναι τὴν γΏν, οὐχ ἵνα τοῦτο ποιῄσωσιν

«ἀλλ ἵνα ix. τούτων µάθωσιν, ὡς ἀφόρητός ἐστιν ἡ παρὰ
τοῦ Θεοῦ τότε φεροµένη ὀργή. Κρύπτεσθε γὰρ, φη-
οὶν, εἰς τὴν γην ἀπὺ προσώπου τοῦ φόδου Κυρίου,
καὶ ἁπὸ τῆς δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ὅταν ἀναστῇ
θραῦσαι τὴν γῆν. Οὐκ εἶπεν ἁπλῶς, ἀπὸ τῆς ἰσχύος
αὐτοῦ, ἀλλὰ, ᾽Απὸ τῆς δόξης τῆς ἰσχύος. Τοιαῦτα
γὰρ αὐτοῦ τὰ κατορθώματα, τοιαῦτα τὰ τρόπαια, πολ-
λὴν ἔχοντα τὴν περιφάνειαν καὶ τὴν λαμπρότητα. 'Ev-
ταῦθά pot δοχεῖ τὴν νίχην τὴν ἐπὶ τοῦ Ἐζεχίου
σηµαίνειν, Ὑην τὸ πληθος τῶν ἀνθρώπων κα-
λῶν, καὶ θραῦσιν τὴν χατάπτωσιν, ἀνάστασιν δὲ
αὐτοῦ τὴν ἐπὶ τὴν ἀντίληψιν ἔξοδον. Ἐπεὶ xoi 6
Δαυϊδ οὕτω φησὶν, Ἀγαστήτω ὁ θεὸς, καὶ διασκορ-
πισθήτωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ * xo πάλιν, Ἀνάστα, ὁ
θεὸς, κρῖνον τὴν Την * ἀπὸ τῶν ἀνθρωπίνων πραγµά-
των καὶ σχημάτων τοῦ θεοῦ τὰς ἑνεργείας χαρακτηρί-
ζων. Οἱ yàp ὀφθα-]μοὶ Κυρίου ὑψη.ὶοὶ, ὁ δὲ ἄγθρω-
πος Ταπεινγός. Eia ἵνα μηδεὶς τῶν ἀχουόντων τότε
ἀπιστῇ τοῖς λεγοµένοις (πολλοῖς γὰρ παρ᾽ ἑλπίδας τὸ
συµθησόμενον, xoi mposboxlag ἁπάσης ἀνώτερον),
χατέφυγεν * ἐπὶ τὴν δύναμιν τοῦ ποιοῦντος, καὶ τὴν εὐ-

«τέλειαν τῶν πασχόντων. Οὔτε γὰρ θεοῦ, φησὶν, ὑψηλό-

τερὀν τί ἐστιν, οὔτε ἀνθρώπων εὐτελέστερον. [50] Μη
τοίνυν ἀπόρει, el ὁ μέγας οὗτος καὶ ἰσχυρὸς τοὺς εὖτε -

Asl; ἀθρόον οὕτω ταπεινῶσαι δυνῄσεται. Καὶ χαλῶς

εἶπεν, Οἱ ὀφθαλμοὶ Κυρίου ὑψη.]οί. Οὐκ εἶπεν, ἡ δύ-
ναμις, ἀλλ, Οἱ ὀφθα]μοὶ Κερίου, ὡς ἀρχούσης xai τῆς

* Savil. reete χατέφνγεν. Mor, χατέφντον.

ὄψεως µόνης ἅπαντα τὰ ἑναντιούμενα χαθελεῖν' ἕπερ
xa ὁ Δανῖδ ἑτέρωθι ἔλεγεν Ὁ ἐπιδ.λέπων ἐπὶ τὴν γῆν,
xal xou αὐτὴν τρέµειν' καὶ ἕτερος πάλιν προφήτης;
Ἐπιδλέγψομαι πρὸς αὐτὺν, καὶ δυνήσοµαι αὐτῷ ο.
Καὶ ταπεινωθήσεται τὸ ὕγος τῶν» ἀνθρώπων, καὶ
ὑψωθήσεται Κύριος μόνος ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ. Τῆς
γὰρ παραδόξου γενομένης νίχης, χαὶ τῶν λαμπρῶν xat
θαυμαστῶν τροπαίων ἑχείνων, καὶ δαίµονες ἠλέγχθη-
σαν ^, xaX εἴδωλα ἠτιμώθη, φευδοπροφῆται ἑπεστομί-
σθησαν, xai τῶν βαρδάρων 1| τυραννὶς χατελύθη, xal
πᾶν τῷ Oc) στόµα ἐναντιούμένον ἐνεφράγη. Διὰ τοῦτό
φησιν, Ὑψωθήσεται Κύριος μόνος. Οὐδεὶς ἔσται λοι-
πὸν ὁ ἀντερῶν, οὐδὲ ἀμφιδάλλων περὶ τῆς τοῦ Θεοῦ
δυνάµεως, τῆς τῶν πραγμάτων ἀποδείξεως οὕτω σα-
φεστάτης Ὑεγενηµένης. Τὸ μὲν γὰρ .τῆς φύσεως ὄψος
ἔχει διηνεχὲς, οὐδέποτε ἀρξάμενον, ἀλλὰ ἀεὶ by ' ὑφοῦ-
σθαι δὲ λέγεται ἐν τῇ διανοίᾳ τῶν ἀνθρώπων, ὅταν ol
ἀντιλέγοντες xat ἐναντιούμενοι, ἀπ᾿ αὑτῆς τῶν πραγµά-
των πεισθέντες τῆς ἀποδείξεως, ὑποχύφωόι, xal τὴν
προσῄχουσαν ἀνενέγχωσιν εὐφημίαν. Ἡμέρα γὰρ Κυ-
plov Σαδαὼθ παραγίνεται ἐπὶ πάντα ὑδριστὴν καὶ
ὑπερήφανον, καὶ ἐπὶ πάντα ὑψη.1ὸν xal µετέωρον,
xal ταπειγωθήσονται. Καὶ ἐπὶ πᾶσαν xéópor τοῦ
Λιδάνου τῶν ὑψηθῶν xal μετεώρων, καὶ ἐπὶ πᾶν
δένδρον Balárov Βασᾶν 4. Καὶ ἐπὶ πᾶν ὄρος ὑγη-
Aór, καὶ ἐπὶ πᾶν teiyoc ὑψη.όν. Καὶ ἐπὶ πάντα
πύργον ὑγ η όν. Καὶ ἐπὶ πᾶν zAoior θαλάσσης, xal
ἐπὶ πᾶσαν θέαν xáAJAovc zAoluv. Kal ταπεινωθή-
σεται τὸ ὕψος τῶν ἀνθρώπων, xal ὑψωθήσεται
Κύριος µόνος ἐν τῇ "pg éxsivg. Τεῖχος ἐνταῦθα
xai χέδρον xai βουνὸν χαὶ ὁδρῦν τοὺς δυνάστας &v-
θρώπους qnot, τῷ ὄψει τῶν δένδρων τούτων µεταφορι-
xi 9 τὴν δυναστείαν αὐτῶν ἑνδειχνύμενος χαὶ πλοῖον
xaX θέαν κάλλους πλοίων λέγων, τοὺς εὐπορωτέρους
αὐτῶν αἰνίττεται,

ϐ’. Ὁ δὲ βούλεται εἰπεῖν, τοῦτό ἐστιν ὅτι πᾶς ἰσχυ-
5e, nà; δυνάστης, πᾶς στρατηγὸς, πᾶς περιθεθληµένος
πλοῦτον, πᾶσα, ὡς εἰπεῖν, τῶν ἀνθρώπων f) εὐπρέπεια
καὶ ἰσχὺς τότε οἰχῆσεται xal διαλυθήσεται' xa οὐδὲν
αὐτῶν ἵ προστήσεται πρὸς τὸ διαφυγεῖν τοῦ Θεοῦ τὴν
ὀργὴν, οὐχ ἰσχὺς σώματος, οὑχ ἐμπειρία πολέμον, οὐ
χρημάτων περιουσία, οὐ δυναστείας περιδολὴ, οὐ στρα-
τοπέδου πληθος, οὐχ ἄλλο τῶν τοιούτων οὐδέν. Κέδρους
δὲ Λιθάνου διὰ τοῦτό φησι, διὰ τὸ αὐτόθι τοῦτο μάλιστα
φύεσθαι τὸ δένδρον, 1| διὰ τὸ [51] πλησίον τὰ πράγµατα
γίνεσθαι €* θέαν δὲ κάλλους πλοίων, τὴν εὐπρέπειαν τῶν
στρατηγῶν, τῶν ἀπὸ πλούτου xal ὅπλων xat δορυφόρων
χεχαλλωπισµένων. Δοχεῖ δέ µοι xaX τὴν διὰ μακροῦ γε-

b Savil. et Reg. ἐπιθλέψομαι πρὸς αὐτὸν, xal δυνήσομαι αὖ-
τόν. Sequimur Morellum et kdilouem τῶν O' Romanam,
quí habent xal δννήσομαι αὐτῷ.

* F'amiliare est Chrysostomo ἐλέγχειν usurpare pro vincere,

are.

A Reg. δένδρον Λιδάνον Βασᾶν, quam lectionem secutus
etíam est Savil. Sed in maryine;posuit βαλάνον, quie vera est
lectio, eamque sequuntur Mor. et 0’.

* Reg. et Savil. μεταφορητικῶς, male, pro μεταφοριχῶς, ut
liabet Mor. Ibid. Reg. καὶ πλοῖον xal θέαν χάλλους πλοίων λέ-
Twv. Àtque ita legit Tilmannus, qui sic vertit : Per navigium

ionem pulchritudinis navigiorum eos insinuat, ete.
Savil.et Morel. xai «2outov, xal θέαν χάλλους πλοίων λέ-
«wv. Sed vera sinceraque lectio est il.a Regii Codicis.

f Reg. et Savil. οὐδὲν αὐτοῦ.

6 Ἡ 5.& τὸ πλησίον τὰ πράγματα γίνεσθαι, vel quia res jam
proximc sunt. Non satis perspicio quid sibi velit Chrysosto-
mus, cum ait ideo cedros Libani hic memorari, quia res,
nempe quse prsdicebantur, jam proxims erant. An quia
proximus erat Judem Libanus, per cedros Libani excisas
prope esse res prienuntiatas dixerit? Ne sic quidem hzc
quadrare videntur.

3 IN ISAIAM, CAP, 1l. 58

uncto ; qui legit , intelligat (Matth. 24. 15). Quoniam
enim ipsos abduxerat ne sensilia admirarentur, prohi-
buitipsis ne quamvis imaginem facerent ; illudque abo-
minationem vocavit, procul illos avocans ab impieta-
te (Dan. 9. 27). Nam abominari supra modum odisse
est, quasi impurum, quasi exsecrandum. Abomi-
pabile igitur, perosum et aversione dignum in Scri-
ptura dicitar. Idolum autem quodvis hujusmodi est.
Et adoraverunt qua fecerunt digiti eorum. 9. Et incur-
wit se homo, et humillatus est vir. Quemadmodum
enim adoratio Dei hominem in altum evehit, sic ad-
eralio eorum deprimit dejicitque. Quid enim abjectius
homine, qui 4 salute decidit, universorumque Deum
inimicum sibi reddidit , qui inanimatis se submittit,
ει lapides colit? Deus quippe in tantum nos honorem
evexit , ut czxelis etiam nos sublimiores redderet ; dia-
bolus eos qui sibi obsequebantur in tantam vilitatem
deduxit, ut insensilibus insensiliores faceret. Ideo ait
propheta : Humiliatus est vir. Sufficiebat certe hoc
accusatio ut mente przditum ab hoc morbo abduce-
ret. Yerum quia plerique homines non tam pecca!a
quam supplicia formidant, ille supplicium adjunxit,
dicens : Non dimittam eos. Non. condonabo, inquit,
non dimittam, non negligam, sed rationes poenasque
repetam scelerum. 10. Et nunc introitg in petras, et
abscondimini in terra a facie timoris Domini. Postquam
illorum insipientiam, qui idola adorant, satis traduxit,
el a modo fabricandi eorum amentiam ostendit, nec-
non idolorum imbecillitatem ; rursus verbis concertat,
εἰ dictorum inquisitionem rerum experientize permit-
lit, aitque : Suffieiebat mihi per hoc ipsum quod hxc
facta sunt ab hominibus, eorum qui decepti sunt in-
sipientiam ostendisse : quia vero impietate ceu ebrie-
tate quadam aggravati, circa res claras et manifestas
€xcutiunt , tales urbem excipient calamitates, ut vel
eos qui admodum stupidi sunt. doceant, quauta sit
illorum imbecillitas, et quanta Dei potentia.

8. Idcirco antequam de bello loquatur, quz ex illo
consequutura sint aperit, przecipiens ut in petras in.
grediantur, et sub ipsa terra delitescant, non ut id
agant, sed ut hinc ediscant, quam intoleranda sit ira
Dei tunc illos invasura. — Nam ait : Abscondimini in
terra a facie timoris Domini, et a gloria fortitudinis
ejus, cum surrexerit percutere terram, Non ait tantum,
Α fortitudine ejus, sed, Α gloria fortitudinis. Talia
namque sunt ejus praeclara gesta, talia tropxa, mul-
tum splendorem, multam dignitatem prz se ferentia.
Hic mihi videtur victoriam illam significare qux sub
Ezechia contigit, terram vocans multitudinem homi-
num, et percussionem illorum ruinam, resurrectio-
nem vero ejus egressum ad auxiliandum. Quandoqui-
dem et David dicit : Exsurgat Deus, et dissipentur ini-
mici ejus (Psal. 67. 2); ac rursus : Surge, Deus, ju-
dica terram (Psal. 81. 8); ab humanis gestis et ino-
dis Dei operationes exprimens. 11. Oculi enim Domini
sublimes, homo autem humilis. Deinde ne quispiam
audientium dictis negaret fidem (mulus enim contra
spem el exspectationem erat id quod eventurum di-
cebat), confugicbat ad potentiam Opificis, et ad corum

q.ii patiebantur imbecillitatem. Neque enim, ait, Deo
est quidpiam sublimius, neque hominibus vilius. Ne
ergo dubites, nun possit ille magnus et fortis imbe-
cilios sic confestim deprimere. Et apposite dixit, Oculi
Domini sublimes. Non dixit, Potentia, sed, Oculi Do-
mini, quasi solus aspectus possit omnia sibi reluctan-
tia prosternere : id quod etiam David alibi dicebat :
Qui respicit terram, εἰ (acit eam tremere (Psal. 105.
32) ; et alius iterum propheta : Respiciam ad eum, et
pravalebo ei. Et humiliabitur altitudo hominum, et
exaliabitur. Dominus solus in. die illa (Osee M4. 4).
Conspecia enim illa inopinata victoria, illisque con-
spicuis admirandisque tropzis, dzemones devicti sunt,
idola dedecore affecta, pseudoprophetarum ora obtu-
raia, barbarorum tyrannis soluta, et os omne, euod
Deo aversabatur, obstructum est. Ideo ait, Exaltabi-
tur Dominus solus. Nullus erit deinceps qui contradi-
cat, nec qui de Dei potentia dubitet, cum rerum gesta-
rum demonstratio evidentissima fuerit. Nature quippe
divinz celsitudo perpetua est, ac numquam incoepit,
sed semper est; exaltari autem dicitur in mente ho-
minum, quando ii qui contradicebant et reluctaban-
tur, ipsa rerum demonstratione suadente, cedunt, ac
competentem benedictionem referunt. 19. Dies enim
Domini Sabaoth advenit super omnem contumeliosum et
superbum, et super omnem excelsum et sublimem, et hu-
miliabuntur. A3. Et super omnem cedrum Libani excel-
sam el sublimem, el super omnem arborem glandis Ba-
san (a). 14. Et super omnem montem excelsum, et su-
per omnem murum sublimem. 19. Et super omnem tur-
rim sublimem. 16. Et super omne navigium moris, et
super omnem aspectum pulchritudinis navium. 147. Et
humiliabitur altitudo hominum, εἰ exaltabitur Domi-
nus solus in die illa. Murum hic, cedrum, collem,
quercum potentes homines vocat, altitudine hujus-
modi arborum eorum potentiam metaphorice signili-
cans : ac cum navigium et aspectum pulchritudinis '
navium dicit, eos subindicat, qui sunt opulentiores.
9. Ιου autem vult significare, nempe fortem quem-
libet, potentem, ducem exercitus, quemque divitiis
circeumfluentem, totumque, ut ita dicam, hominum
decorem ac totam fortitudinem, tunc abituram οἱ
solvendam esse ; nihilque patrocinii profuturum esse
ad elfugiendam iram Dei, non virtutem corporis, non
experientiam belli, non pecuniarum copiam, non po-
tenti: clientelam, non exercitus magnitudinem, non
aliud quidpiam simile. Cedros autem Libani memo-
rat, quia ibi maxime nascitur li;:c arbor, vel quia
res jam proxim: sunt (0) ; aspectum vero ait pulchri-
tudinis navium, decorem ducuimn exercitus, qui divi-
tiis, armis et satellitibus stipandi forent. Videtur autem

1 Juxta savil. et Morel. legendum esset :.... eorum po-

(a) Hebraicus textus 1u/2 Tus.
(5) Non satis perspicio quid sibi velit Chrysostomus, cum
git ideo cedros Libani hic memorari, quia res, nempe qua
icebantur, jam proxim» erant. Àn quia proximus erat
Juda:xe Libanus, per cedros Libani excisas prope esse res
prenuntiatas dixerit? Ne sic quidem hzc quadrare vi-
dentur.

-

$9 S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINUP. iU

mihi subindicare longinquam barbarorum expeditio-
nem. 18. Et manufacta omnia abscondent, 19. Inferen-
tes ea in. cavernas ac scissuras petsarum , et in [oveas
terra, a facie timoris Domini, et a gloria fortitudinis

ejus, cum. surrexerit ad percutiendam terram. Tantum,"

Inquit, aberit, ut eorum dii aliquid opis afferre pos-
sint, ut illi hominum auxilio opus habituri sint, nec-
non locorum tutela, ut ne capiantur, Α facie timoris
Domini, et a gloria fortitudinis ejus, cum surrexerit
percutere terram. Ne quis enim barbarorum irruptioni
h:ec imputet, neve existimet timorem ex eorum po-
tentia provenire, sermonem refert ad universorum
Deum, dicens, eum belli hujusce ducem futurum, et
ab eo potestatem esse in tanto periculo vindicandi
scelera jam admissa. 20. Die enim illa ejiciel. homo
abominationes suas argenteas et aureas, quas [ecerunt
sibi ipsis ut adorarenl inania sua et vespertiliones, 21.
ad ingrediendum in solidas petras, et in scissuras petra-
rum a facie timoris Domini, et a gloria fortitudinis ejus,
cum resurrezerit ad. percutiendam terram. Satis tra-
duxit eos, ostendens ipsos cum diis suis delituisse, et
iu terram se abdidisse, neque materix pretium ali-
quid opis conferre potuisse imminente calamitate.
Idola porro vespertiliones vocavit, sive ob imbecilli-
tatem, sive ob erroris tenebras, et quia omnia a dze-
monibus clam geruntur. Quemadmodum enim ve-
spertilionibus sol iniinicus est et lux quoque, nox au-
tem et tenebrz amica sunt : sic et dzemonibus, et iis
quos in errorem deduxerunt, nequitia et iniqua omnia
familiaria sunt et amica, virtus autem et opera lucis
inimica sunt, iisque splendentibus, statim illi obtene-
brantur, cum contra is qui virtute przeditus vivit nullo
labore vel sudore egeat. Sufficit enim ut ille appa-
reat, omniaque illa dissolvuntur. 22. Quiescite vobis
ab homine, cujus est respiratio in naribus ejus : quia in
quo ipsis repulatus est hic? Hic mihi videtur Ezechiam
subindicare, qui prz timore el angore extremos ha-
litus afflabat. Quia igitur barbari eum quasi retibus
interceptum habentes, paratam sibi przdam tenere
putabagt, neque sibi labore opus esse ad urbem ca-
plendam, et eum captivurh abducendum, contrarium
barbaris aceidit. Ideo ait, Quiescite ab homine, cujus
est respiratio in naribus ejus : quia in quo ipsis repua-
(με est hic? ld est, in nullo reputatus est. Etenim
quasi per excursionem se omnia sublaturos esse spe-
rabant ; sed contrarium prorsus accidit ; et qui a vo-
bis pro nihilo reputabatur expugnatuque facilis, Dei
auxilio fretus, omnium splendidissimus apparebit.

CAPUT il.

1. Ecce Dominator Dominus Sabaoth auferet de Judea
el de Jerusalem validum et validam.

4. Quemadmodum optimus medicus, modo urens,
modo secans, modo amara afferens remedia, zgroto-
run sanitati arte prospicit; sic et benignus Deus,
variis et diversis suppliciis, quod diffluebat et lapsum
erat apud Judzos constringens, modo barbarorum
incursione ingratos terrefacit, modo anie illorum
invasionem aliis illos interminationibus reprimit, mi-

narum varietate imminenti formidine contiuuo per-
cellens. Nunc itaque infirmitatem ipsis interminatur,
et famem et siccitatem, non quidem rerum necessa-
riarum, sed earum qux non minus aptze sunt ad vi-
tam conservandam. Non enim fames solum gravis
est, sed grave etiam est cum nullus adest qui rempu-
blicam admifistret; id quod rerum copiam fame mo-
lestiorem reddere solet. Quid enim utilitatis est cum
ceu ex fontibus omnia fluunt , si civilia bella oriantur,
et mare intumescat, insanientibusque fluctibus neque
gubernator, neque ad proram sedens, neque alius
quispiam adsit qui possit negotiorum tempestatem
dirigere, et. tranquillitatem conciliare ? Quando au-
tem cum his fames etiam adest, cogita quanta sit
malorum moles. Hzc itaqueomnia comminatur Deus:
primumque est omnium gravissimum. Ecce enim, in-
quit, Dominator Dominus Sabaoth. Hac voce, Ecce,
προ prophet: utuntur, quando auditorem de rcbus
quz dicunt, certiorem facere volunt. Non hic tantum,
sed etiam superius et a principio videre est, peccata
corpoream infirmitatem s:cpe przcessisse, ut in
Cain : quia enim robore corporis non recte usus est,
jure in paralysim iucidit. Sic etiam ei qui ad pisci-
nam sedebat : quia paralysis origo peccata erant, ait
Christus : Ecce sanus factus es, noli amplius peceme
( Joan. 5. 44 ). Paulus quoque ait : 4deo apud vos mul-
ti infirmi (4. Cor. 141. 50 ); quía peccabant, quod non
pura conscientia mysteriorum participes essent. For-
nicarium quoque infirmitati corporis tradit, has de
peccatis poenas repetens. Neque tamen semper infir-
mitas est peccatorum ultio, sed aliquando coron:e
materia est, ut in Lazaro et in Jobo. Nec in(irmi-
tates tantum, sed et alia corporis incommoda a pec-
catis orta sunt, ut Οσο lepra, ob animi impuden-
tiam , ut Jeroboami regis manus ariditatem perpessa
est, ob arrogantiam et superbiam ejus. Lingua
quoque Zacharie non aliunde ligata est!, quam ob
anime peccatum. Quoniam igitur Jud:eis bona vale-
tudo et robur corporis, resque prospere, arro-
gantix: occasio fuerant, arrogantize radicem suhtra-
xit Deus, commohefaciens illos et ad meliorem
frugem reducens, majoraque dans, quam ipsis aufe-
rebat. Quid enim detrimenti erat corpore aegrotare,
si hinc instituerelur. anima ? Deinde ne putarent id
ex naturz infirmitate procedere, id eventorum pro-
pheta praedixit, neque viros tantum minis terruit,
sed poenam mulieribus quoque transmisit, quia uter-
que sexus corruptus erat, et in progressu ad ipsas
mulieres sermonem dirigit, et, ob absurda admodum
gesta, crimina ipsis offert, quz urbem ipsam a funda-
mentis diruerunt. Ideo illas pestilentia affligit : pe-
stilentiam enim mihi subindicare videtur cuin dicit :
Auferam robustum εἰ robustam ; vcl. alium. corporeum
morbum medicorum arti non cedentem. Tales eniin
sunt Dei plage. Robur panis et robur aqua. Gravis-
sima hxc vindieta est, quando non ipsam tollit sub-
stantiam, sed vim ex ea aufert innatam, ita ot vel ex

! Juxta Reg. et Sav. legitur, edocta. est, pro, ligula est.

9 IN ISAIAM, CAP. ΠΠ. 40

γοµένην ἀποδημία, τῶν βαρδάρων αἰνίττεσθαι. Καὶ τὰ
φειρποίητᾶ πάντα κατακρύὺψουσιν, εἰσεγέγκαντες
εἰς τὰ σπήλαια xal εἰς τὰς σχισμὰς τῶν πετρῶν,
καὶ slc τὰς τρώ}.Ίας τῆς γῆς, ἀπὸ προσώπου τοῦ
«όδου Κυρίου, καὶ ἀπὺ τῆς δόξης τῆς loxvoc αὐ-
τοῦ, ὅταν ἀναστῇ 0θραῦσαι τὴν Τη». Τοσοῦτου γὰρ
ἀφέξουσιν αὐτῶν, φησὶν, οἱ θεοὶ παρασχεῖν τινα συµ.-
µαχίαν, ὅτι τῆς παρὰ τῶν ἀνθρώπων δεῄσονται Bon-
θείας, xaX τόπων ἀσφαλείας, ὥστε μὴ ἁλῶναι, Απὸ
προσώπου τοῦ φόδου Κυρίου, καὶ ἁπὸ τῆς δόξης
τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ὅτων ἀναστῇ θραῦσαι τὴν ΤΗ».
Ἵνα γὰρ µή τις τῇ τῶν βαρδάρων ἐφόδῳ ταῦτα λογί-
ζηται, μηδὲ τῆς ἰσχύος τῆς ἐχείνων εἶναι νομίζῃ τὸν
φόδον, ἀνάγει τὸν λόγον ἐπὶ τὸν τῶν ὅλων θεὺν, λέγων,
ὅτι αὐτὸς τοῦ πολέμου στρατηγεῖ τούτου, καὶ map'
ἐχείνου δύναµις Ev. τοσούτῳ κινδύνῳ τῶν ἤδη πεπληµ-
μελημένων *. Τῃ γὰρ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ ἐκδα.τεῖ ἄνθρω-
&oc τὰ βδεύγματα αὐτοῦ, τὰ ἀργυρᾶ καὶ τὰ χρυσα,
d ἑποίησαν ἑαυτοῖς εἰς τὸ προσκυνγεῖν τοῖς µα-
εαΐοις αὐτῶν καὶ ταῖς γυκτερίσι, τοῦ eiceA0eiw εἰς
τὰς στερεὰς πέτρας xal εἰς τὰς σχισμὰς τῶν πετρῶν
dió πρεσώπου τοῦ gó60v Κυρίου, καὶ ἀπὸ τῆς
Δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ὅταν ἀναστῇ θραῦσαι τὴν
Την. Ἱκανῶς αὐτοὺς ἐχωμῴδησε, δειχνὺς μετὰ τῶν
θεῶν χουπτοµένους, χαὶ εἰς τὴν γην χαταδυοµένους,
xal οὔτε τὴν πολυτέλειαν τῆς ὕλης ἀρκέσαι τι ὄυνα-
µένην πρὸς τὴν ἐπικειμένην συμφοράν. Νυκτερίδας δὲ
ἐχάλεσε τὰ εἴδωλα, ἢ διὰ τὴν ἀσθένειαν, f) διὰ τὸ τῆς
πλάνης ἑσχοτισμένον, xal τὸ πάντα λάθρα παρὰ τῶν
ὃα,µόνων πράττεσθαι. Ὥσπερ Υὰρ ταῖς νυχτερίσιν ὁ
μὲν Άλιος πολέμιο» καὶ τὸ φῶς, ἡ 6b νὺξ χαὶ τὸ σχότος
φίκον. οὕτω χαὶ τοῖς δαίµοσι xal τοῖς b ὑπ ἐχείνων
πλανωμένοις fj πονηρία μὲν xal τὰ παράνομα ἅπαντα
συνήθη xaX φίλα, ἐχθρὰ δὲ fj ἀρετὴ xal τὰ τοῦ φωτὸς
ἔργα, xaX λαμφάντων αὐτῶν, εὐθέως σκοτίζονταε, οὗ
δξομένου τοῦ Ev ἀρετῇ ζῶντος πόνου τινὸς xal χαµά-
του. ᾽Αρχεῖ γὰρ φανΏναι µόνον, καὶ πάντα καταλύσει ο
ἐχεῖνα. Παύσασθε ὑμῖν ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου, οὗ ἐστι
ἀνααγοὴ év μυκτῆρι αὑτοῦ ὅτι ἐν civi ἐλογίσθη
αὐτοῖς οὗτος; Ἐνταῦθά por δοχεῖ τὸν Ἐζεχίαν αἰνίτ-
τεσθα:, Ex τοῦ δέους χαὶ τῆς πολλῆς ἀγωνίας πρὸς Eoyá-
τας ὄντα ἀναπνοάς. Ἐπεὶ οὖν ὥσπερ ἓν διχτύοις αὐτὸν
λαθόντες οἱ βάρθαροι, ἔτοιμον ἑνόμιζον Ofjpav ἔχειν,
xaX οὐδὲ πόνου δεῖσθαι εἰς τὴν τῆς πόλεως ἅλωσιν, xal
τὴν αἰχμαλωσίαν τὴν ἐχείνου, συνέθη τοὐναντίον τοῖς
βαρθάρλις. Διὰ τοῦτό φησι Παύσασθε ἀπὸ τοῦ ἀν-
θρεώπου, οὗ ἐστιν ἀναπνοὴ év. μυκτῆρι αὐτοῦ: ὅτι
ἐν τίνι ἑλορίσθη αὐτοῖς |32] οὗτος; Τουτέστιν, àv
οὐδενὶ ἑλογίσθη. Καὶ γὰρ ὡς ἐξ ἐπιδρομῆς πάντα fà-
πισαν ἀναιρίσεσθαι ᾽ ἐξέθη δὲ τοὐναντίον ἅπαν ' χαὶ ὁ
μηδὲν εἶναι νοµιζόμενος παρ ὑμῖν, à) εὐκαταγώνι-
στος, οὗτος λαμπρότερος πάντων φανεῖται, τῆς παρὰ
τοῦ θεοῦ ἀπολαύων poni.

KEOAA. TI".

Ἱδοὺ ὁ Δεσπότης Κύριος Σαδαᾶθ ἀφε.εῖ ἀπὸ της
Ἰουδαίας καὶ ἀπὸ ᾿Ιερυσαἰὴμ ἰσχύοντα καὶ
ic xvovcavr.

a'. Καθάπερ ἰατρὸς ἄριστος, νῦν μὲν xaltv, νῦν δὲ

3 Locos ut videtur corruptus, cuí medicam manum admo-
vere tentát in. notis Savilii Boisius sic locum restituens : χαὶ
$ παρ) ἐχείνου δύναμις χαταπλήττει τοὺς ἐν τοσούτῳ κινδύνῳ
καθεστῶτας, xal τῶν ἤδη πεπλημμεληµένων αὐτοῖς ιλωχότας
&xsv Yerum hoc divinare est.

b Hee, δαΐίμοσι xal τοῖς, deerant in Mor. Sed ex Reg. et
Savil. restituta sopt.

* Reg. χαταλῦσαι, quie lectio non spernenda. -

PaTRoL. Gh. LVI.

τέµνων, νῦν δὲ πιχρὰ διδοὺς φάρμαχα, μεθοδεύει τῶν
ἀῤῥωατούντων τὴν ὑγίειαν ΄ οὕτω δὴ καὶ ὁ φιλάνθρωπος
θεὸς, ποιχίλαις χαὶ διαφόροις τιµωρίαις τὸ διαῤῥέον χαὶ
ἀναπεπτωχὺς τῶν Ἰονδαίων ἐπισφίγγων, νῦν μὲν τῇ
viov Βαρθάρων ἐφόδῳ φοθεῖ τοὺς ἀγνώμονας, νῦν δὲ καὶ
πρὸ τῆς ἑἐχείνων ἐπιθέσεως ἑτέραις αὐτοὺς ἀπειλαῖς
χαταστέλλει, τῇ ποιχιλίᾳ τῶν ἀπειλῶν ἁχκμάξοντα δια-
τηρῶν ἓν αὐτοῖς τὸν φόθον. NUv γοῦν ἀσθένειαν αὐτοὺς
ἀπειλεῖ d, καὶ λιμὸν, καὶ αὐχμὸν, οὐχὶ τῶν ἀναγχαίων,
ἀλλὰ xal ἐχείνων τῶν οὐδὲν ἔλαττον τῶν ἐπιτηδείων τὴν
Ἡμετέραν συνξχόντων ζωήν. Οὐ γὰρ bt λιμὸς χαλεπὸν
µόνον, ἀλλὰ χαὶ τὸ ἐν ἐρημίᾳ χαθεστάναι τῶν χνθερ-
νώντων τὰ πράγµατα * ὃ xal τὴν εὐθηνίαν λιμοῦ χαλε-
πωτέραν ἀποφαίνειν εἴωθε. Τί γὰρ ὄφελος ἐκ πηγῶν
ἅπαντα ἐπιῤῥεϊν ο, ὅταν ἐμρύλιοι τίχτωνται πόλεμοι,
xai ἡ θάλασσα διεχείρηται, xal τῶν κυμάτων µαινο-
µένων μήτε χυθερνήτης, µήτε πρωρεὺς. µέτε ἄλλος τις
ᾗ δυνάµενος διαθεῖναι τὸν τῶν πραγμάτων χειμῶνα, xal
χαταστῆησαι γαλίνην; Όταν δὲ μετὰ τούτων xal λιμὸς
5, ἑννόησον τῶν xaxüv τὴν ὑπερθολήν. Ταῦτα οὖν
ἅπαντα ἀπειλεῖ ὁ θεὸς, xal πρῶτον τὸ πάντων χαλεπώ-
τερον. Ἰδοὺ γὰρ, φηαὶν, ὁ Δεσπότης Κύριος Σαθαώθ.
Τή λέξει ταύτῃ, Ἰδοὺῦ, συνεχῶς οἱ προφΏται χέχρηνται,
ὅταν πληροφορῆσαι τὸν ἀχροατὴν βούλωντα; περὶ τῶν
λεγομένων. Οὐχ ἐνταῦθα δὲ µόνον, ἀλλὰ καὶ ἄνωθεν, xat
ἐξ ἀρχῆς ἔστιν ἰδεῖν, ὅτι τῆς σωματιχῆς ἁσθενείας αἱ
ἁ ιαρτίαι προηγήσαντο πολλάχις, ὡς ἐπὶ τοῦ Kálv-
ἐπειδὴ γὰρ οὐ χαλῶς ἐχρήσατο τῇ ἰσχύῖ, παρελύθη χα-
λῶς. Οὕτω xal ὁ ἐπὶ τῆς χολυµθίήθρας! ὅτι γὰρ tj πηγὴ
τῆς παρέσεως τὰ ἁμαρτήματα fv, φησὶν ὁ Χριστός » |
Ἴδε, ὑγιῆὴς γέγονας, unxéri ἁμιάρτανε. Καὶ ὁ Παῦλος
δέ φησι ' Διὰ τοῦτο év ὑμῖν zoAAol ἀσθεγεῖς" ἐπειδὴ
ἡμάρτανον οὐ καθαρῷ συνειδότι τῶν µνστηρίων µετα-
λαμθάνοντες. Καὶ τὸν πεπορνευχότα δὲ ἀσθενείᾳ σώ-
µατος παραδίδωσι, ταύτην ὑπὲρ ἁμαρτημάτων ἀπαιτῶν
δίχην. Οὐ μὴν πανταχοῦ ἁμαρτημάτων ἐπιτίμιον τοῦτο,
ἁλλ᾽ ἔστιν ὅπου χαὶ στεφάνων ὑπόθεσις τὸ πρᾶγμα γί-
νεται, ὡς ἐπὶ τοῦ Λαζάρου xai τοῦ Ἰώδ. Οὐκ ἀσθέ-
νειαι δὲ µόνον, [55] ἀλλὰ καὶ λῶδαι ἕτεραι σώματος ἐξ
ἁμαρτημάτων ἐγίνοντο, ὡς dj λέπρα τοῦ Ὀσία δ.ὰ τὸν
ἀναισχυντίαν τῆς γνώμης, ὡς ἡ χεὶρ τοῦ βασιλέως Ἱερο-
θοὰμ τὴν ξηρότητα ὑπομείνασα διὰ τὴν ἀπόνοιαν αὑτοῦ
xai ἁλαξονείαν. Καὶ τοῦ Ζαχαρίου δὲ d γλῶττα οὐχ
ἑτέρωθεν ἐπεδήθη f, ἁλλ᾽ ἡ διὰ τὴν τῆς φυχῖς ápap-
τίαν. Ἐπεὶ οὖν καὶ τοῖς Ἰουδαίοις εὐσωματεῖν καὶ σφρι-
γᾷν xai τούτοις χομᾶν τοῖς πλεονεχτήµασιν ἀπονοίας
ὑπόθεσις ἑγίνετο, ὑπέσυρε τῆς ἁλαζονείας τὴν ῥίζαν,
νουθετῶν αὐτοὺς χαὶ βελτίους ποιῶν, xai µεἰζονα διδοὺς,
ἡ ἀφαιρούμενος ἐξ αὐτῶν. Ποῖον γὰρ βλάδος τὸ σῶμα
ἀσθενεῖν, ὅταν ἐντεῦθεν παιδεύηται d) φΦυχἠ; Εἶτα ἵνα
μὴ νοµίζωσι φύσεως ἀσθενείας εἶναι τὸ γενόµενον, προ-
ανεφώνησεν αὐτὰ ὁ προφήτης, καὶ οὗ µέχρι τῶν ἀνδρῶν
ἕστησε τὴν ἀπειλὴν, ἀλλὰ χαὶ ἐπὶ τὸ γυναιχεῖον γένος
διεθίθασε τὴν τιµωρίαν, ἐπειδὴ xal ἑχατέρα ἡ qiot;
διέφθαρτο, χαὶ προϊὼν διὰ τὴν ὑπερδολὴν τῆς ἁἀτοπίος
καὶ πρὸς αὐτὰς ἀποτείνεται τὰς γυναῖχας, ἑγχαλῶν a5-
ταῖς ἐγχλήματα, ἃ τὴν πόλιν αὑτὴν àx βάθρων ἀνέτρε-
πον. Διὰ δὴ τοῦτο χαὶ αὐτὰς τῷ λοιμῷ περιδάλλει" xci
γὰρ λοιμὸν αἰνίττεσθαί pov δοχεῖ λέγων Ἀφελώ

d Legendum videtur αὐτοῖς ἀπειλεῖ.

5 Hic longe variant Reg. et Savil. qui habent ἐκ πληγῶ»
ἅπαντα ἐπιτηρεῖν. Sed veram lectionem babet Morellus ἐκ
πηγῶν ἅπαντα ἐπιῤῥεῖν, quam secutus est. Tilinannus inter-
pres.

f Reg. et Savilias ἐπαιδεύθη, Motel, eX Waves ἔπι-
5560. Utraque lectio (erri potest, sed Qosveema welt.

$3

A 5, JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOD.

ἱσχύοντα καὶ lexoóovcar: ἄλλην τινὰ σωματιχὴν
ὀσθένειαν, οὐδὲ ἰατρῶν εἴκουσαν Τέχναις. Τοιαῦται γὰρ
αἱ τοῦ θεοῦ πληγαί. Ἰσχὺ» ἅρτου καὶ ἱσχὺν ὕδατος.
Χαλεπωτάτη ἡ τιµωρία, ὅταν μὴ αὐτὴν ἀναιρῇ τὴν οὗ-
σίαν, ἀλλὰ τὴν ἐξ αὐτῆς ἐγγινομένην δύναμιν, ὥστε xal
τῇ ὄφει χολάζεσθαι µηδέποτε ἐμπιπλαμένους, xai αὖ-
τόθεν συνορᾷν, ὅτι θεήλατος fv ὀργὴ. Γίλαντα καὶ
ἰσχύοντα. Γίγαντα ἀεὶ ἡ Γραφὴ τὸν ἰσχυρὸν λέγειν
εἴωθεν, 9| τὸν ὑπερέχοντα τῶν πολλῶν τῇ τῶν μελῶν
ἀναλογία. Καὶ vp ἐν τῇ χτίσει ὅταν λέγῃ, Οὗτοι ἧσαν
οἱ γγαντες, οἱ ἄνθρωποι ol ὀνομαστοὶ, oóx ἄλλο τι
γένος γεγενῆσθαι διηγουµένη ταῦτά φησιν, ἀλλὰ xai
τοὺς ἰσχυωροὺς xal εὑρώστους * xai σφριγῶντας ἡμῖν
αἰνίττεται. Καὶ ἄνθρωπον ποἀεμιστὴν xal δικαστή».
Ἀφόρητος ἡ τιμωρία, xaX ἑσχάτης ἀπωλείας ἀπόδειξις
τὰ εἱρημένα, xal, τῶν τειχῶν ἑστώτων καὶ τῶν πύργων,
αὕτανδρου τοῖς πολεμίοις τὴν πόλιν παραδιδόναι δύναιτ᾽
ἄν. Ἀσφόλεια γὰρ πόλεων οὐκ Ev λίθοις καὶ ξύλοις καὶ
περιβόλοις, ἀλλ' Ev τῇ συνέσει τῶν τὴν πόλιν οἰκούν-
των, ot ἠνίχα μὲν ἂν ὧσι, καὶ πολεµίων ὄντων, ἀσφα-
λέστερον ἁπάντων αὐτὴν τειχἰζουσιν ᾿ ἠνίκα δὲ ἂν ἁπῶσι,
xai μηδενὸς ἐνοχλοῦντος, τῆς πολιορκουµένης ἀθλιωτέ-
pav αὐτὴν ἀποφαίνουσιν.

f. Ὥστε x&xelvou; xai τοὺς ἀχούοντας ἅπαντας οὐ
μιχρὸν φιλοσοφίας δόγµα διὰ τούτων ὁ προφήτης ἑπαί-
δευσε, πείθων µηδέποτε µεγέθει πόλεως θαῤῥεῖν, μηδὲ
τάφροις καὶ μηχανημασιν, ἀλλ' ἀνδρῶν ἐπιεικῶν ἀρετῇ.
Φοξῶν τοίνυν αὐτούς φησιν, ὅτι ἑρημώσει τῆς ἀσφαλεία;
αὐτὴν. οὗ τοὺς πολεμεῖν εἰδότας ἀναρπάζων µόνον, ἀλλὰ
xaX τοὺς δικάσειν ἐπισταμένους, οἳ τῶν πολεμούντων
οὐχ ἕλαττον συντελοῦσι ταῖς πόλεσιν, εἰρήνην τε εὖ δια-
τιθέντες, xal πολέμους b πολλάχις ἐπιόντας ἀποχρουό-
µενοι. Ἐπειδὴ γὰρ οὗτοι συνεχῶς ἀπὸ τῆς τῶν ἆμαρ-
τηµάτων φύονται [548] ῥίζης, δυνατὸν τοὺς τῶν νόμων
φύλακας, χαὶ τοῦ διχαΐου μετὰ ἀχριθείας προϊσταμέ-
νους, τὰ πλείονα τῶν ἁμαρτημάτων ἀναστέλλοντας àva:-
ρεῖν καὶ τοῦ πολέμου τὴν ὑπόθεσιν. Τίνος οὖν Évsxev ὁ
8&5; αὐτοὺς ἀνασπᾷ; Ἐπειδὴ παροῦσιν αὐτοῖς οὐχ εἰς
δέον ἐχέχρηντο. Ὥσπερ γὰρ τὰ σωτήρια αὐτοῦ διδἀ-
γµατα πολλην ἔφερον τοῖς ἀκροωμένοις τὴν ὠφέλειαν,
ἐπὶ δὲ τῶν ἹἸουδαίων δημηγορῶν, ἀσαφείᾳ * τὰ λεγό-
µενα ἔχρυπτεν, ἐπειδὴ μὴ προσεῖχον τοῖς λεγομένοις *
οὕτω 6h xxl τὰ δῶρα αὐτοῦ τὰ μεγάλα tavta, xal σω”-
τηρἰαν ἡμῖν πολλῆν χοµίζοντα, Ex µέσου πολλάκις &vat-
pst, ὅταν ol λαµθάνοντες μηδὲν ἀπ' αὐτῶν βουληθῶσι
καρπώὠσασθαι. Καὶ προφήτην καὶ στοχαστήν. Οὐ µι-
κρὸν δὲ ὀργῆς εἶδος xal τὸ τὰς προφητείας ἐπιλιπεῖν.
"ÜOze γοῦν τὸν τῶν Ἰουδαίων δῆμον διὰ τὰ ἁμαρτήματα
τῶν τοῦ Ἠλὶ παίδων ὁ θεὸς ἀπεστράφη, xai τὴν πολλὴν
τοῦ πλήθους xaxlav, ἁπέλιπεν fj προφητεία’ Ῥῆμα γὰρ
τίµιον, φησὶν, ἦν, καὶ οὐκ ἦν διαστέ..λουσα. Τίμιο»,
τουτέστι, σπάνιον. Καὶ ἐπὶ τοῦ Ὀξία τὸ αὐτὸ τοῦτο γέ-
γονεν οὐ γὰρ μικρὰ xal ἐντεῦθεν ἑκαρποῦντο, εἴ χε
ἐθούλοντο. Τὸ γὰρ µανθάνειν τὰ παρὰ τοῦ θεοῦ, xai
πρὸς τὰ μέλλοντα παρασκευάζεσθαι δεινὰ, καὶ ὑπὲρ
τῶν ἀδήλων πυνθάνεσθαι, xal πότε μὲν ἐπιθέσθαι δεῖ
πολεμίοις, πότε δὲ ἡσυχάζειν, καὶ πῶς ἅπαντα τὰ λυ-
πηρὰ διαχρούεσθαι δέοι, πολλὴν ἔφερεν αὐτοῖς σωτη »

* E) Hsc vox Jeerat in. Morel, Sed. ex Reg. et
Savil. inserta fuit.

b Πολεμίους. Reg. et Sav. et ita legit Tilmanpes. Morel.
vefo et Bavar. πολέμους. Quis postrema lectio melius qua-
drare videtur.

* Reg. ἀσφαλείᾳ, et ita videtor 1
ει, ΧΑ cuutiuie quae a se t

goin, ut hsbeni Morel. e Sav., melius quadrat ad seriem.

sse Tilmannus, qui ver-
. Sed ἆσα

pla; εὐχολίαν. 'AXY ἐπειδὴ µανθάνοντες οὖα ἑ.
διὰ τοῦτο καὶ τὸ µανθάνειν αὐτῶν ἀφεῖλεν ' ὃ |
τοῦ θεοῦ φιλανθρωπίας δεῖγμα Tv, τὸ xai mp
τὰ μέλλοντα, καὶ ὡς οὗ χρέσονται εἰς δέον «ol
αὑτοῦ δώροις, τὰ γοῦν παρ) αὐτοῦ ἅπαντα παρ:
Μετὰ δὲ τοῦ προφήτου xai στοχαστἠν φησιν ἀναιι

Ἑνταῦθά pot δοχεῖ λέγειν στοχαστὴν τὸν ἀπ
έσεως πολλῆς τῶν µελλόντων στοχάζεσθαι 4, x
αὐτῆς τῶν πραγμάτων τῆς πείρας. Ἕτερον μὲ
στοχασμὸς, xai προφητεία ἄλλο' ὁ μὲν γὰρ [lv
Oti «φθέγγεται, οὐδὲν οἴχοθεν εἰσφέρων ' ὁ 1
ἀφορμὰς ἀπὸ τῶν Ίδη γεγενηµένων λαμδάνωι
τὴν οἰχείαν σύνεσιν διεγείρων, πολλὰ τῶν μελ
προορᾷ, ὡς εἰχὸς ἄνθρωπον ὄντα συνετὸν πε
Αλλά πολὺ τὸ μέσον τούτου χἀχείνου, xal τος
ὅσον συνέσεως ἀνθρωπίνης xai θείας χάριτος τ
qopov. "Iva δὲ xaY ἐπὶ ὑποδείγματος τὸν λόγον 4
φανερὸν, ἐννοήσωμεν τὸν Σρλομῶντα xal τὸν
σαῖον ' ἀμφότεροι γὰρ Χχεχρυμµένα πράγµατα t
σον Ἠγαγον, xal χεχρυµµένα ἀνεχάλυψαν ' &pq
δὲ οὗ τῇ αὐτῇ δυνάμει" ἀλλ ὁ μὲν ἀπὺ συνέσει
θρωπίνης παρὰ τῆς φύσεως λαδὼν ἀφορμὰς bi
πόρνων γυναικῶν ἑχείνων * ὁ δὲ λογισμῷ μὲν
χρησάµενος (ποῖος γὰρ λογισμὸς ἀναχαλύψαι ὅ
Ἶν τοῦ Γιεζη τῆν χλοπήν;) θείᾳ δὲ χάριτι τὰ πόν
Υεγενηµένα προειδώς. Καὶ πρεσδύτερον [55] xa
τηχόνταρχον. Μετὰ δὲ τούτων χαὶ πρεαθύτερε
πεντηχόνταρχόν φησιν ἀναιρεῖν * πρεσθύτερον οὐχ
γεγηραχότα λέγων, ἀλλὰ τὸν μετὰ τῆς πολιᾶ
προσήχουσαν τῇ πολιᾷ διατηροῦντα σύνεσιν. Ka
τηχόνταρχον δὲ ὅταν λέγῃ, οὐχ ἕνα τινὰ πεντηχόν'
φῆσιν, ἀλλὰ τῷ ὀνόματι τούτῳ τοὺς ἄρχοντας 1
αἰνίττεται. Οὐδὲν γὰρ, οὐδὲν ἀναρχίας χαλεπά
ὥσπερ οὐδὲ πλοίου τι σφαλερώτερον γένοιτ ἂν :
νήτην οὖκ ἔχοντος. Καὶ οὐδὲ ἐνταῦθα ἵσταται, ἁλ.
ἑτέραν μεγάλην ἀσφάλειαν ἀναιρῆσειν ἀπειλεῖ, τ
ἄριστα βουλεύειν εἰδότας, ol τῶν ὅπλων οὐχ E
εἰσφέρονσιν εὐεργεσίαν ταῖς πόλεσιν. Age.lo γὰρ,
xal θαυμαστὸν σύὐμόου.Ίο», καὶ σοφὸν ἀρχισέάλ
οὐχὶ τὸν οἰχοδόμον λέγων, ἀλλὰ τῶν πραγμάτων.
pov, xaX πολλὰ ἐπιστάμενον, χαὶ μετὰ συνέσεως ὅ
τὰ τῆς πόλεως διατιθέναι πράγματα εἰἱδότα.

Υ’. Καὶ μετὰ τούτων, Καὶ συγετὸν áxpoaci
γὰρ τοῦτο &mj], xÀv «a ἅπαντα παρῇ, πλέον
ἐστι ταῖς πόλεσι, xÀv προφῆται ὥσι, χᾶἂν σύμί
κἂν δυνάσται, ^ δὲ ἀχουσόμενος μηδεὶς ᾗ, πάντι
καὶ µάτην. Ἐμοὶ δοχεῖ ἐνταῦθα τὸ ᾿Αφε.ἰῶ λέγι
ἑάσω χαὶ ἀφῆσω, ὥσπερ ὁ Παῦλός φησι’ Παρέ
αὑτοὺς εἰς ἀδόκιμον γοὔν * οὗ τοῦτο δειχνὺς, ὅ
έδαλεν εἰς ἄνοιαν, ἀλλ᾽ ὅτι ἀφῆχε xat εἴασεν ἂν
ὄντας.

Καὶ ἐπιστήσω γεανίσκους ἄρχοντας αὐτῶν.
ἀναρχίας χεῖρον xai πολλῷ χαλεπώτερον. 'O pi
οὐκ ἔχων ἄρχοντα, ἀπεστέρηται τοῦ χειραγι
τος. ὁ δὲ πονηρὸν ἔχων, τὸν ἐμθάλλοντα εἰς χρι
ἔχει, Νεανίσχους δὲ ἐνταῦθα οὐχὶ ἁπλῶς τὴν d
διαθάλλων ἔφησεν, ἀλλ ἀπὸ τοῦ πλεονάζοντι
ἄνοιαν αὐτῶν ἐπιδείχννται. Ἔστ. γὰρ xo νέους
συνετοὺς, xal γεγηραχότας ἁνοίᾳ συζἠν ' ἀλλ'
τοῦτο μὲν σπανιάχις συµθαίνειν εἴωθε, τὸ δὲ πλε

ποὐναντίον ἐστὶν, ἐξ ἐχείνου ἀνοήτους ὠνόμασεν.

4 Τὸν ἀπὸ σννέσεως πολλῆς τῶν μελλόντων στοχάζεσθι
vilius putat legendum esse στοχαζόμενον vel στοχάζεσθο

ws.

" IN ISAIAM, CAP. ill. 42

iMo aspectu cracientur numquam satiati, et hinc in-
telliganat à Dec ^» mmissam fuisse iram. 2. Gigantem et
potentem. Gigantem semper Scriptura fortem solet
vocare, vel eum qui proportione membrorum mu:tis
antecellat. Etenim in creationc, cum dicit, Hi erant
Jigantes, homimes mnomings (Gen. 6. 4), non aliud
genus fuisse dicit, seg fortes, robustos, et vejgetos
nobis subindicat. Et hominem bellatorem εἰ judicem.
]ntolerabile supplicium, et illa qu.e dicta sunt extrc-
se perniciei sunt argumentum , qu;e, stantibus. mu-
vis et turribus, urbem possint cum civibus inimicis
dedere. Tutamen quippe urbium non in lapidibus, lignis
eiseptis situm est, sed in prudentia civium, qui cum
tales adsunt, etiam przsente boste, tutius quam οἳ-
$era omnia ipsam muniunt : cam autem ii absunt,
etiam nemine urgente, miseriorem illam exhibent
quam si obsideretur.
9. ἴιαφυο et illes et auditores omnes non parvo
philosophize documento imbuit propheta, suadens ut
ne umquam in magnitudine urbis spem ponant,
mec in vallis et machinis, sed in frugi virorum vir-
tute. ]llos igitur territans ait, ipsum eam tutela omni
destituturum esse, non modo bellic:e rei peritos au-
lerendo, sed etiam judices, qui non minus juvant ci-
titates quam bellatores, dum pacem curant, imo
«προ imminemtia bella ! propulsant. Hi enim cum
frequenter a radice peccatorum oriantur, fieri potest
ut lezum custodes, eosque qui juri dicundo cum «qui-
tate prxsident, plurima peccata reprimentes, belli
c.usain. auferant. Cur ergo Deus eos amovet? Quia
illis pr:zsentibus non ut oportebat usi sunt. Quem-
admodum enim salutaria ejus dogmata multam affe-
rebant audientibus utilitatem, Jud:eis autem concio-
nans, dicta sua obscuritate multa involvebat, quia illi
dictis non attendebant : ita hxc dona sua magna, quae
militiam nobis salutem conferunt, de medio sxpe tol-
lit, cum ii qui accipiunt nihil hinc fructus percipere
volunt. Et prophetam et conjectorem. Non parvum au-
tein irz? genus est cum prophetizxe deficiunt. Quando
igilur Judaicum populum Deus ob peccata filiorum
Πε! aversatus est, obque multitudinis nequitiam,
defecit. prophetia : Verbum enim , inquit, pretiosum
— e&t, et non erat visio distinguens (4. Reg. 5. 1). Pre-
tiosum, id est, rarum erat. Et sub Ozia idipsum
accidit : neque enim hinc exiguum (ructum cepissent,
si voluissent. Nam divina ediscere, οἱ ad futura mala
praeparari, de incertis rebus responsa accipere, quan-
donam inimicos invadere oporteat, quando quiescere,
quomodo tristia omnia depellere, multam ipsis ad
salutem afferebat facilitatem. Verum quia qu;e didi-
ecerant non explebani, ideo disciplinam hanc ipsis
ademit : quod erat ingentis Dei clementi: argumen-
tum, quod cum futura pravideret, sciretque eos non
recte donis usuros, lainen qux sua erant omnia ex-
biberet. Cum propheta vero conjectorem se dicit
ablaiturum esse,

Coujector quis sit. — Conjectorem hie mihi videtur

* Reg, et. Savil. habent, hostes. ümminenes, pro, bella
inuninentia. Quxe postrema lectio melius quadrare videtur.

diccre eum, qui ex multa intelligentia, et ex ipsa re-
rum experientia futura conjicere poterat. Aliud enim
est conjectura, aliud prophetia : propheta enim ex
divino Spiritu loquitur, ex se nihil afferens ; ille vero
occasione capta ex iis qux jam contigerunt, intelli-
gentiam exercens suam, futurorum multa prospicit ,
ut par est virum prudentem prospicere. At multum
bunc inter et illum discrimen ; tantumque, quantum
est intervallum inter prudentiam humanam et divi-
nam gratiam. Ut autem exempio sermonem dilucidio-
rem reddam, cogitemus: Salomonem et Eliseum :
ambo enim res occultas in medium adducebant, et
abscondita revelabant : sed non ambo eadem virtute ;
sed ille quidem ος prudentia bumana, a natur» sue
mens occasionem circa meretrices illas mulicres (a) ;
hic vcro ratiocinio nullo usus (quod enim ratiocinium
Giezi furtum revelare potuisset ?). sed ex divina gra-
Lia ea qux& procul facta erant previdit. Et senem, 35.
et principem super quinquaginta. Cum iis etiam senem
et principem super quinquaginta se sublaturum csse
dicit : senem non simpliciter cum qui consenuerit
dicit, sed eum qui cum canitie prudentiam canitiei
consentaneam servat. Cum vero dicit principem super
quinquaginta, non quempiam hujusmodi principem
memorat, sed hoc nomine principes omnes subindi-
cat. Niliil enim, nibil certe miserabilius, quam nullo
magistratu regi, ut nibil periculosius navi suo desti-
tuta gubernatore. Neque hic gradum sistit, sed et
aliam magnam tutelam se ablaturum comminatur, ccs
qui bona dare consilia possint, qui non minus quam
arma civitatibus afferunt auxilium. Nam ait : Auferam
admirabilem consiliarium , et sapientem architectum ;
non structorem dicens, sed in negotiis peritum ,
mula doctum, et cum prudentia omnia civitatis
negotia administrare scientem.

9. Cum his etiam, Et prudentem | auditorem. Si
enim hoc abfuerit, etsi alia omnia adsint, nihilo
plus accedit civitatibus, etsi propheta, etsi consi-
liarii, etsi magistratus adsint, si nullus sit qui audial,
omnia frastra el in nihilum abeunt. Videtur autem
mihi hic Auferam dici, quasi Sinam, Permitam, quem-
admodum Paulus ait : Tradidit eos in reprobum sen-
sium (Rom. 1. 28); non hoc sensu, quasi in amen-
tiam ipsos conjecerit, sed quia insipientes cum essent,
psos dimisit el reliquit.

Prastat nullum quam malum ducem habere. — 4. Et
instiiuam adolesceniulos principes eorum. Hoc defectu
etiain magistratuum pejus et multo gravius est. Nam
qui principem non habet, duce privatur; qui vero
malum nactus est ducem, habet qui se in przcipitia
conjiciat. Adolescentulos autem hic meniorat non ut |

(a) Hzc. respieiunt cat quintum libri Proverbiorum,
ubi contra meretricum illecebras fallaciasque adolescentes
communi. Quod astem híc ait comparando Salomonera cura
Elisseo, illum ex ja bumana loquutem esso, bunc
vero ex gratia divina, sic intelligas, non quasi Salomon,
dum Proverbiorum librum scriberet, gratia divina destitu-
tus esset ; sed quod ea, experientia et tate sua
noverat, dirigente Spiritu sancto, literis ret; cum
conia Fliszeus illa tantum scriberet. συ affiante Numine
discebat.

M 5, JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

ἱσχύογτα καὶ Ισχύουσαν ἡ ἄλλην τιυὰ σωματιχὴν
ὀσθένειαν, οὐδὲ ἰατρῶν εἴκουσαν τέχναις. Τοιαῦται γὰρ
αἱ τοῦ Θεοῦ πληγα(. Ἱσχὺν dpcov καὶ ἰσχὺν ὕδατος.
Χαλεπωτάτη ἡ τιμωρία, ὅταν μὴ αὐτὴν ἀναιρῇ τὴν οὗ-
σίαν, ἀλλὰ τὴν ἐξ αὐτῆς ἐγγινομένην δύναμιν, ὥστε xal
τῇ ὄφει χολάζεσθαι µηδέποτε ἐμπιπλαμένους, xat ab-
τόθεν συνορᾷν, ὅτι θεήλατος ἣν ὀργή. Γίγαντα καὶ
ἰσχύοντα. Γίγαντα ἀεὶ dj Γραφὶὴ τὸν ἰσχυρὸν λέγειν
εἴωθεν, Ἡ τὸν ὑπερέχοντα τῶν πολλῶν τῇ τῶν μελῶν
ἀναλογίᾳ. Καὶ vp ἐν τῇ χτίσει ὅταν λέγῃ. Οὗτοι ἦσαν
οἱ yíyartsc, οἱ ἄγθρωποι ol ὀνομαστοὶ, οὐχ ἄλλο τι
γένος γεγενῆσθαι διηγουµένη ταῦτά φησιν, ἀλλὰ xol
τοὺς ἰσχυροὺς xai εὑρώστους * xal σφριγῶντας ἡμῖν
αἰνίττεται,. Καὶ ἄνθρωπον ποᾶεμιστὴν καὶ δικαστήν.
ἸἈφόρητος ἡ τιμωρία, xai ἑσχάτης ἁπωλείας ἀπόδειδις
τὰ εἱρημένα, xal, τῶν τειχῶν ἑστώτων xat τῶν πύργων,
αὕτανδρον τοῖς πολεμίοις τὴν πόλιν παραδιδόναι δύναιτ᾽
ἄν. ᾿λσφόλεια γὰρ πόλεων obx Ev λίθοις καὶ ξύλοις xal
περ.δόλοις, ἀλλ Ev τῇ συνέσει τῶν τὴν πόλιν οἰχούν-
των, οἳ ἠνίχα μὲν ἂν ὧσι, καὶ πολεμίων ὄντων, ἆσφα-
λέστερον ἁπάντων αὐτὴν τειχίζουσιν ᾿ ἠνίχα δὲ ἂν ἁπῶσι,
xai μγδενὸς ἑνοχλοῦντος, τῆς πολιορχουµένης ἀθλιωτέ-
pav αὐτὴν ἀποφαίνουσιν.

f. Ὥστε χἀχείνους xal τοὺς ἀχούοντας ἅπαντας οὗ
μικρὸν φιλοσοφίας δόγµα διὰ τούτων ὁ προφήτης ἐπαί-
δευσε, πείθων µηδέποτε µεγέθει πόλεως θαῤῥεῖν, μηδὲ
τάφροις καὶ μηχανήμασιν, ἀλλ᾽ ἀνδρῶν ἐπιειχῶν ἀρετῇ.
Φοξῶν τοίνυν αὐτούς φησι, ὅτι ἑρημώσει τῆς ἀσφαλείας
αὐτὴν, οὐ τοὺς πολεμεῖν εἰδότας ἀναρπάζων µόνον, ἀλλὰ
xai τοὺς διχάσειν ἐπισταμένους, ol τῶν πολεμούντων
οὐχ ἕλαττον συντελοῦσι ταῖς πόλεσιν, εἰρήνην τε εὖ δια-
τιθέντες, χαὶ πολέμους P πολλάχις ἐπιόντας ἀποχρουό-
µενοι. Ἐπειδὴ γὰρ οὗτοι συνεχῶς ἀπὸ τῆς τῶν ἆμαρ-
τηµάτων φύονται [54] ῥίζης, δυνατὸν τοὺς τῶν νόμων
φύλακας, καὶ τοῦ διχαΐου μετὰ ἀχριδείας προϊσταμέ-
νους, τὰ πλείονα τῶν ἁμαρτημάτων ἀναστέλλοντας ἀάνα!-
ρεῖν xal τοῦ πολέμου τὴν ὑπόθεσιν. Τίνος οὖν ἕνεχεν ὁ
θιὸς αὐτοὺς ἀνασπᾷ; Ἐπιιδὴ παροὺσιν αὐτοῖς οὐκ εἰς
δέου ἑἐχέχρηντο. ἼἼσπερ γὰρ τὰ σωτήρια αὐτοῦ διδἀ-
γµατα πολλην ἔφερον τοῖς ἀχροωμένοις τὴν ὠφέλειαν,
ἐπὶ δὲ τῶν Ἱουδαίων δημηγορῶν, ἀσαφείᾳ ε τὰ λεγό-
µενα ἔχρυπτεν, ἐπειδὴ μὴ προσεῖχον τοῖς λεγοµένοις *
οὕτω δὴ xai τὰ δῶρα αὐτοῦ τὰ μεγάλα ταντα, χαὶ σω-
τηρίαν ἡμῖν πολλὴν χοµίζοντα, £x μέσου πολλάκις &vat-
pst, ὅταν οἱ λαμθάνοντες μηδὲν ἀπ᾿ αὐτῶν βουληθῶσι
χαρπώσασθαι. Καὶ προφήτην καὶ στοχαστήν. Οὐ µι-
κρὸν δὲ ὀργῆς εἶδος xal τὸ «à; προφητεία; ἐπιλιπεῖν.
“τε γοῦν τὸν τῶν Ἰουδαίων δῆμον διὰ τὰ ἁμαρτήματα
τῶν τοῦ Ἠλὶ παίδων ὁ θεὺς ἀπεστράφη, xat τὴν πολλὴν
τοῦ πλήθους χαχίαν, ἑπέλιπεν dj προφητεία. Ῥῆμα γὰρ
τίµιον, qnot, ἦν, καὶ οὐκ ἦν 0uctélAovca. Τίμιον,
τουτέστι, απάνιον. Καὶ ἐπὶ τοῦ Ὁξία τὸ αὐτὸ τοῦτο γέ-
Xovzv* οὗ γὰρ μιχρὰ καὶ ἐντεῦθεν ἐκαρποῦντο, «I γε
ἐθούλοντο. Τὸ γὰρ µανθάνειν τὰ παρὰ τοῦ θεοῦ, xai
πρὸς τὰ μέλλοντα παρασκευάζεσθαι δεινὰ, καὶ ὑπὲρ
τῶν ἀδήλων πυνθάνεσθαι, xal πότε μὲν ἐπιθέσθαι δεῖ
πολεµίοις, πότε δὲ ἡσυχάζειν, xai πῶς ἅπαντα τὰ λν-
πηρὰ δ.αχρούεσθαι δέοι, πολλὴν ἔφερεν αὐτοῖς eut».

* Εὐρά Hec vox Jeerat in. Morel. Sed. ex Reg. et
Savi. inserta fuit.

b Πολεμίους. Reg. et Sav. et Mta legit Tilmanpus. Morel.
vefo et Bavar. πολέμους. Quse postrema lectio melius qua-
drare videtur. .

* Reg. ἀσφαλείᾳ, οἱ ita videtor legisse Tilmannus, qui ver-
üt, ΔΑ ους que a se . Sed àca-

goin, ut hubeni Morel. ei Sav., melius quadrat ad segiem.

pla; εὐχολίαν. "AX ἐπειδὴ µανθάνοντες οὐχ ἐπ
διὰ τοῦτο χαὶ τὸ µανθάνειν αὐτῶν ἀφεῖλεν. ὃ 4
τοῦ Θεοῦ Φφιλανθρωπίας δεῖγμα Tiv, τὸ xol πρα
τὰ μέλλοντα, xai ὡς οὗ χρίσονται εἰς δέον τοῖς
αὑτοῦ δώροις, τὰ γοῦν παρ αὐτοῦ ἅπαντα παρᾶ
Μετὰ δὲ τοῦ προφήτου xai στοχαστήν φησιν ἆναιρ

Ἔνταῦθά pot δοχεῖ λέχειν στοχαστὴν τὸν ἀπὸ
έσεως πολλῖς τῶν µελλόντων στοχάζεσθαι 4, xa
αὐτῆς τῶν πραγμάτων τῆς πείρας. Ἕτερον μὲν
στοχασμὸς, xai προφητεία ἄλλο" ὁ μὲν γὰρ νε
θείῳ φθέγγεται, οὐδὲν οἴχοθεν εἰσφέρων ' ὁ ὅ
ἀφορμὰς ἀπὸ τῶν Ίδη Υεγενηµένων λαμδάνων
τὴν οἰχείαν σύνεσιν διεγείρων, πολλὰ τῶν μελλ
προορᾷ, ὡς εἰχὸς ἄνθρωπων ὄντα συνετὸν πρι
Αλλὰ πολὺ τὸ µέσον τούτου xàxsívou, xal τοσι
ὅσον συνέσεως ἀνθρωπίνης xal θείας χάριτος τὶ
qopov. "Iva δὲ καὶ ἐπὶ ὑποδείγματος τὸν λόγον π
φανερὸν, ἑννοήσωμεν τὸν Σρλομῶντα xal τὸν '
σαῖον ' ἁμφότεροι γὰρ χεχρυµµένα πράγµατα el
σον Ἠγαγον, xal χεχρυµµένα ἀνεχάλυψαν ' ἀμφι
δὲ οὐ τῇ αὐτῇ δυνάμει" ἀλλ' ὁ μὲν ἀπὸ συνέσεω
θρωπίνης παρὰ τῆς φύσεως λαδὼν ἀφορμὰς ἐπ
πόρνων γυναικῶν ἐχείνων * ὁ δὲ λογισμῷ μὲν |
χρησάµενος (ποῖος γὰρ λογισμὸς ἀναχαλύψαι Su
ἣν τοῦ Γιεζη τῆν χλοπήν;) θείᾳ δὲ χάριτι τὰ πόρι
γεγενηµένα προειδώς. Καὶ πρεσδύτερον [55] xal
τηχόνταρχον. Μετὰ δὲ τούτων χαὶ πρεσθύτεροι
πεντηχόνταρχόν φησιν ἀναιρεῖν * πρεσθύτερον οὐχ d
γεγηοαχότα λέγων, ἀλλὰ τὸν μετὰ τῆς mou,
προσήχουσαν τῇ πολιᾷ διατηροῦντα σύνεσιν. Καὶ
τηχόνταρχον δὲ ὅταν λέγῃ, οὐχ ἕνα τινὰ πεντηχόντ.
φῆσιν, ἀλλὰ τῷ ὀνόματι τούτῳ τοὺς ἄρχοντας π
αἰνέττεται. Οὐδὲν γὰρ, οὐδὲν ἀναρχίας χαλεπώι
ὥσπερ οὐδὲ πλοίου τι σφαλερώτερον Υγένοιτ ἂν κ
νήτην οὐχ ἔχοντος. Καὶ οὐδὲ ἐνταῦθα ἵσταται, ἀλλ
ἑτέραν μεγάλην ἀσφάλειαν ἀναιρήσειν ἀπειλεῖ, το
ἄριστα βουλεύειν εἰδότας, ol τῶν ὅπλων οὐχ ἑλά
εἰσφέρουσιν εὐεργεσίαν ταῖς πόλεσιν. Αφελῶ γὰρ,
xal θαυμαστὸν σύμδου.ον, καὶ cogór ἀρχιτέκι
οὐχὶ τὸν οἰχοδόμον λέγων, ἀλλὰ τῶν πραγμάτων E
pov, xaX πολλὰ ἐπιστάμενον, xal μετὰ συνέσεως &:
τὰ τῆς πόλεως διατιθέναι πράγµατα εἰἱδότα.

Υ’. Καὶ μετὰ τούτων, Καὶ συγετὸν ἀχροατήν.
γὰρ τοῦτο ἁπῇ, κἂν τἄλλα ἅπαντα παρῇ, πλέον
ἐστι ταῖς πόλεσι, κἂν προφῆται ὧσι, x1v σύμό
κἂν δυνάσται, 5 δὲ ἀχουσόμενος μηδεὶς ᾗ, πάντα
xai µάτην. Ἐμοὶ δοχεῖ ἐνταῦθα τὸ ᾿Αφε.1ῶ Mti
ἑάσω καὶ ἀφήσω, ὥσπερ ὁ Παῦλός φησι’ Παρέὲ
αὐτοὺς εἰς ἀδόχιμον νοῦν * o0 τοῦτο δειχνὺς, ὅτι
έδαλεν εἰς ἄνοιαν, ἀλλ᾽ ὅτι ἀφῆχε xal εἴασεν &vo
ὄντας.

Kul ἐπιστήσω νεαγίσχους ἄρχοντας αὐτῶν. '
ἀναρχίας χεῖρον χαὶ πολλῷ χαλεπώτερον. 'O μὲ
οὐχ ἔχων ἄρχοντα, ἀπεστέρηται τοῦ χειραγω
τος ὁ δὲ πονηρὸν ἔχων, τὸν ἐμθάλλοντα εἰς χρη
ἔχει, Νεανίσχους δὲ ἐνταῦθα οὐχὶ ἁπλῶς τὴν dj
διαθάλλων ἔφησεν, ἁλλ' ἀπὸ τοῦ πλεονάζοντοι
ἄνοιαν αὐτῶν ἐπιδείχνυται. Ἔστι γὰρ xai νέους
συνετοὺς, xal γεγηραχότας ἀνοίᾳ συζήν ' dXX ἑ
τοῦτο μὲν σπανιάχις συµδαίνειν εἴωθε, τὸ δὲ πλεο

᾿τοὐναντίον ἐστὶν, ἐξ ἑχείνου ἀνοήτους ὠνόμασεν.

4 Τὸν ἀπὸ σννέσεως πολλῆς τῶν μελλόντων στοχάζεσθαι
vilius putat legendum esse στοχαζόµενον vel στοχάζεσθαι
wm.

u IN ISAIAM, CAP. Ill. 42

ipo aspectu cracientur numquam satiati, et hiuc in-
teliganat à Dec 'mmissam fuisse iram. 2. Gigantem et
potentem. Gigantem semper Scriptura fortem solet
vocare, vel eum qui proportione membrorum mu'tis
antecellat. Etenim in creatione, cum dicit, Hi erant
Jigantes, homines nominasi ( Gen. 6. 4), non aliud
genus fuisse dicit, seg. fortes, rohustos, et vegetos
nobis subindicat. EX hominem bellatorem εἰ judicem.
]ntolerabile supplicium, et illa qu.e dicta sunt extrc-
awe perniciei sunt argumentum , qur, stantibus. mu-
vis et turribus, urbem possint cum civibus inimicis
dedere. Tutamen quippe urbium non in lapidibus, lignis
etseptis situm est, sed in prudentia civium, qui cum
tales Adsunt, etiam przsente hoste, tutius quam οἳ-
tera omnia ipsam muniunt : cam autem ii absunt,
etiam nemine urgente, miseriorem illam exhibent
quam οἱ obsideretur.
9. Itaque et illes et auditores omnes non parvo
philoseplhize documento imbuit propheta, suadens ut
ne umquam in magnitudine urbis spem ponant,
eec in vallis et machinis, sed in frugi virorum vir-
tute. ]llos igitur territans ait, ipsum eam tutela omni
destiiuturum esse, non modo bellic:e rei peritos au-
ferendo, sed etiam judices , qui non minus juvant ci-
titates quam bellatores, dum pacem curant, imo
«προ imminentia bclla ! propulsant. Hi enim cum
frequenter a radice peccatorum oriantur, fleri potest
ut lezum custodes, eosque qui juri dicundo cum zqui-
tte president, plurima peccata reprimentes, belli
c.usam auferant. Cur ergo Deus eos amovet? Quia
ilis pr:ssentibus non ut oportebat usi sunt. Quem-
admodum enim salutaria ejus dogmata multam affe-
rebant audientibus utilitatem, Jud:eis autem concio-
nans, dicta sua obscuritate multa involvebat, quia illi
dictis non attendebant : ita hxc dona sua magna, qux
muliam nobis salutem conferunt, de medio spe tol-
lit, cum ii qui accipiunt nihil hinc fructus percipere
volunt. Et prophetam et conjectorem. Non parvum au-
tein irj genus est cum prophetixe deficiunt. Quando
igitur Judaicum populum Deus ob peccata filiorum
Meli aversatus est, obque multitudinis nequitiam,
defecit. prophetia : Verbum enim , inquit, pretiosum
"σα et non erat visio distinguens (1. Reg. 5. 1). Pre-
liosum, id est, rarum erat. Et sub Ozia idipsum
accidit : neque enim hinc exiguum fructum cepissent,
si voluissent. Nam divina ediscere, et ad futura mala
praparari, de incertis rebus responsa accipere, quan-
donam inimicos invadere oporteat, quando quiescere,
quomodo tristia omnia depellere, multam ipsis ad
salutem afferebat facilitatem. Verum quia qu: didi-
ecrant non explebant, ideo disciplinam hanc ipsis
ademit : quod erat ingens Dei clementix argumen-
tum, quod cum futura przviderel, sciretque cos non
recle donis usuros, lamen qua 8ua erant omnia ex-
biberet. Cum propheta vero conjectorem se dicit
ablalurum esse,

Coujeetor quis sit. — Conjectorem hio mihi videtur

i Reg. et. δαν, babent, Aostes ünntinenes, pro, bella
unttineutia. Quxe postrema lectio melius quadrare videtur.

dicere eum, qui ex multa intelligentia, et ex ipsa re-
rum experientia futura conjicere poterat. Aliud enim
est conjectura, aliud prophetia : propheta cnim ex
divino Spiritu loquitur, ex se nihil afferens ; ille vero
occasione capta ex iis αμ jam contigerunt, intelli-
gentiam exercens suam, futurorum mulia prospicit ,
ut par est virum prudentem prospicere. At multum
bunc inter et illum discrimen ; tantamque, quantam
est intervallum inter prudentiam humauam et divi-
nam gratiam. Ut autem exempio sermonem dilucidio-
rem reddam, cogitemus: Salomonem et Elisseum :
ambo enim res occultas in medium adducebant, et
abscondita revelabant : sed non ambo eadem virtute ;
sed ille quidem ος prudentia bumana, a natur» sue
mens occasionem circa meretrices illas mulicres (a) ;
hic vero ratiocinio nullo nsus (quod enim ratiocinium
Giezi furtum revelare potuisset?) sed ex divina gra-
tia ea qux procul facta erant previdit. Et senem, 35.
et principem super quinquaginta. Cum iis etiam senem
et principem supcr quinquaginta se sublaturum csse
dicit : senem non simpliciter cum qui consenuerit
dicit, sed eum qui cum canitie prudentiam eanitiei
consentaneam servat. Cum vero dicit principem super
quinquaginta, non quempiam hujusmodi principem
memorat, sed hoc nomine principes omnes subindi-
cat. Nihil enim, nihil certe miserabilius, quam nullo
magistratu regi, ut nibil periculosius navi suo desti-
tuta gubernatore. Neque hic gradum sistit, sed οἱ
aliam magnam tutelam se ablaturum comminatur, cc&
qui bona dare consilia possint, qui non minus quam
arma civitatibus afferunt auxilium. Nam ait : Auferam
admirabilem consiliarium , et sapientem architectum ;
non structorem dicens, sed in negotiis peritum ,
multa doctum, et cum prudentia omnia civitatis
negotia administrare scientem.

$. Cum his etiam, E! prudentem. auditerem. Si
enim hoc abfuerit, etsi alia omnia adsint, nihilo
plus accedit civitatibus, etsi propheta, etsi consi-
liarii, etsi magistratus adsint, si nullus sit qui audiat,
omnia frastra et in nihilum abeunt. Videtur autem
mihi hic Auferam dici, quasi Sinam, Permiuam, quem-
admodum Paulus ait : Tradidit eos in reprobum sen-
sum (Rom. 1. 28); non hoc sensu, quasi in amen-
tiam ipsos conjecerit, sed quia insipientes cum essent,
psos dimisit et reliquit.

Prostat nullum quam malum ducem habere. — 4. Et
instituam adolescentulos principes eorum. Hoc defectu
etiam magistratuum pejus et multo gravius est. Nam
qui principem non habet, duce privatur; qui vero
malum nactus est ducem, habet qui se in przcipitia
conjiciat. Adolescentulos autem hic meniorat non ut |

(a) Hzec. respiciunt t quintum libri Proverbiorum,
ubi contra meretricum illecebras fallaciasque adolescentes
communit. Quod astem hic ait comparando Salomounera cura
Eliszeo, illum ex prudentia bumana loquutem esso, hunc
vero ex gratia divina, sic intelligas, non quasi ;
dum Proverbiorum librum scriberet, gratia divina destitu-
tus esset ; sed quod ea, qus experientia οἱ tate sua
noverat, dirigente Spiritu sancto, literis mandaret; cum
conu Ellsxus illa tantum scriberet. qux afflante Numine
discebat.

45
statem culpet, sed ut illorum insipientiam aptius
ostendat. Contingit enim juvenes esse prudentes, et
senes in insipientia vixisse : verum quia id rarius
accidere solet, sed contrarium plerumque contingit ;
ideo illos insipientes nominavit. Nam et Timotheus
juvenis erat : is tamen sapientius, quim innumeri
senes, Ecclesias administravit; et Salomon annos
natus duodecim (a), cum Deo loquebatur, multaque
erat dicendi fiducia instructus, ac rex declaratus co-
ronatusque cst, barbarosque habuit sapientix:: suz
spectatores ; neque viri solum, sed et mulieres ex
longinquis regionibus venientes, hanc solam peregri-
nationis causam habebant, nempe ut ex ejus voce
quidpiam ediscerent el andirent : sed ut ad senium
pervenit, multum de virtute detraxit. Hujus vero
pater beatus David grave illud peccatum non cum
juvenis et puer esset , sed cum illam :xtatem preeter-
gressus esset, lunc peccavit. Cum autem puerulus
esset , mirabile tropzum erexit, barbarum prostravit,
omnenique exhibuit philosophiam , neque impedi-
mento juventus fuit, quominus lec praeclara gesta
ederet. Jeremiam quoque qui ztatis obicem objicie-
hat ut recusaret, non admisit Deus, sed eduxit ad
populum Judaicum, ipsum nihil inde impediri dicens,
si mente firma przeditus esset. [πο iino. mulio mi-
nore xtate, senes Daniel judicavit. Et Josias ne de-
cem quidem annos natus, in solium regni asceidit,
tuncque florebat; sed postea tantillum delapsus in
ignaviam, virtutem animi labefactavit. Quid vero Jo-
seph? Annon juvenis, et admodum juvenis, grave
illud bellum suscepit, non adversus homines, sed ad-
versus ipsam naturz tyrannideni decertans, et ex
media fornace flammaque multo, quam illa Per-
sica (b), graviore, illsus exsiliit, non minus, quam
tres illi pueri, sine damno manens ? Quemadmodum
enim illi corpora eum ipsis capillis illzesa tunc egressi
ostenderunt, ex fonte potius quam ex fornace ex-
cuntes : sic et iste in certamine, ex /Egyptie mani-
bus elapsus *, exiit, neque a tactu, neque a verbis,
neque ab aspectu, neque a vestimentis, neque ab un-
guentis, qu: sarmentis et pice ardentiorem concupi-
scenti:xe flammam accendebant ; neque ab xtate ejus-
modi quidpiam passus est, quale ut homo pati posse
videbatur. Ac tres illi pueri, in ipso juventutis flore
et ventrem superarunt, el mortis formidinem calca.
runt, tantumque exercitum furoremque regis ipsa
fornace ardentiorem vicerunt, nihilque illos exter-
ruit, sed constanter manserunt animo minime ser-
vili instructi. Non igitur zetatem traducens hzc dicit:

* poisius legit, impuris Egypti manibus elapsus.

(a) Ea est quorumdam chronologorum enini Salo-
monem duodennem regnare co»pisse, eaque sapientia ar-
gumenta exhibuisse, que in Scriptura narrantur : verum
peritiores C'ronologi jam tum virum fuisse ceusent. Certe
si duodenmuis solum-erat cem regnare capit, et quadraginta
annis regnaverit, ut ait Scriptura, auinosque natus quinqua-
ginta duus obierit, quomodo stabit illud scripture, Regum
jb. S, c. 11, v. 4: Cumque jam senex esset, depravatum esl
cor ejus per mulieres ?

(b) Fornacem vocat Persicam illam Babylonicam in quam
tres pueri conjecti sunt. Jam szpe vidiowus, Assyriam et
Iabyloniam r'ersidem a Chrysostemo vocari.

S. JOANNIS Cil YSQSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

4i
quandoquidem et Paulus cum ait : Non neophytum,
ne in superbiam elatus, in judicium incidat diaboli
(1. Tim. 5. 6), non :tate juvenem dicit, sed recens
plantatum, id est, institutum ; plantare quippe dicit
catechesi instituere, et docere; ut cum oit : Ego
plantavi, Apollo rigavit (4. Cor. 5. 6). Christus quo-
que id plautationem vocat dicens : Omnis plantatio,
quam non plantavit Pater meus celestis , eradicabitur
( Math. 19. 15). Nam si neophytum dixisset juvenem,
Timotheum certe, qui juvenis erat, et ita juvenis,
ut ille diceret, Nemo juventutem. tuam. contemnat
(1. Tim. 4. 12) , ad tantum culmen dignitatis nou
evexissel, nec tot Ecclesiarum ferre curam permisis-
Set. Et illusores dominabuntur eis. Vides ipsum non
simpliciter 2tatem traducere, sed corruptum ani-
mum? [lac enim additione id clarius efficit. Illusores
euim hic vocat deceptores, cavillatores, adulatorcs ,
eos qui verbis gratiam captantes ipsos diabolo pro-
pinarent. 5. Et corruet populus, homo ad hominem ,
el homo ad prozimum suum. Quemadmodum enim
liguis quao zedificia continebant corruptis, aut subla-
tis, necesse est etiam muros perrumpi, nullo ultra
retiuente : sic illis sublatis, qui supra dicti sunt,
principibus, consiliariis, judicibus, prophetis, nibil
prohibebat, quin populus in factiones se scinderet ,
et magua perturbatio oriretur.

4. Irruet. puerulus. adversus senem, et ignobilis ad-
versus nobilem. Adversabitur , inquit , juvenis seni,
despiciet , contemnet illum. Hec etiam antequam
bellum iustaret. quovis bello graviora eraut. Quando
enim senectus a juventute inhonoratur , vilesque et
abjecti homines honorabiles prius viros calcant , non
meliori in statu versatur hujusmodi civitas , quam si
bariolos haberet. 6. Quia apprehendet homo fratrem
suum aut domeslicum patris sui dicens : Vestimentum
habes, princeps noster esto, et cibus meus sub te sit. 7.
Et respondens in die illa dicet : Non ero princeps : nou
cnim est in. domo mea panis neque vestimentum. Nou
ero princeps populi hujus. Hic mihi videtur aut obsi-
diouem aliquam gravissimam subindicare, qux ipsos
in extremam necessitatem redegerit ; aut sine obsi-
dione famem quamdam intolerabilem, multamque re-
rum necessariarum penuriam. Usus est autem communi
loquendi consuetudine.: et sicul. multi dicunt : Si
contingeret urbem totam obolo venumdari , non pos-
sem illam emere , extremam sic paupertatem osten-
dens : sic et propheta dicit : Si principatus veneat
vestimento uno , aut pane solo , nemo erit qui emat :
tanta rerum necessariarum penuria erit. 8. Quia disso-
luta. est Jerusalem : hoc est, derelicta et deserta est,
Dei providentia denudata. Et Judea concidit : pertur-
batione, inquit , et tumultu repleta est , eonfusione el
seditione. Et lingue eorum cum iniquitate his que Do-
mini sunt. non. obtemperant. Deinde causa malorum
subnectitur, linguz intemperantia. Id quod Osee coar-
guit dicens : Ephraim in interitum abierunt in. diebus
redargutionis ; ἵπ tribubus 1srael ostendi fide digna
(Osee 5. 9) ; et Malachias eadem iterum dicit : Pro-
phete exprobrantes iis qui povocaverunt Dcum in :ermo-

"V

i IN ISAIAM, CAP. IIl. it

xx Τιμόθεος νέος ἣν, xai µυρίων γεγτβαχότων σοφώτε-
ον τὰς Ἐχκλησίας δ.ώρθωσε; xal Σρλομῶν ἠνίκα μὲν
ῥωθεχαέτης ἣν, τῷ Θεῷ διελέγετο, xal πολλῆς ἀπήλαυε
ταῤῥησίας, xat ὀνεκηρύττετο, xal ἑστεφανοῦτο, xai θέα-
τρν ἀπὸ τῶν βαρθάρων τῆς αὑτοῦ σοφίας ἐχάθισε, xol
οὐχ ἄνδρες µόνον, ἀλλὰ ἤδη xal γυναῖχες πόῤῥωθεν
ἐπιοῦσαι, ταύτην µόνην τῆς ἀποδημίας τὴν ὑπόθεσιν
ἔχον, τὸ μαθςεῖν τι xal ἀχοῦσαι παρὰ τῇ; ἐχείνου φω-
νῆς ἐπειδὴ δὲ εἰς γῆρας Έλθε, πολλῷ τῆς ἀρετῆς χαθ-
v3txt. Καὶ ὁ τούτου δὲ πατὴρ ὁ µαχάριο; Δαυῖδ την ya-
Ἰεπὶν ἁμαρτίαν ἐχείνην οὐχ ἠνίχα maig xaX µειράχιον
ὃν, ἀλλ ἠνίχα τὴν ἡλιχκίαν ὑπερέθη ταύτην, τότε ἦμαρ-
τεν, Ὅτε δὲ παιδίον μιχρὸν ἐτύγχανεν ὃν, γαὶ τρόπαιον

ἀνέστησε θαυ μαστὸν, χαὶ τὸν [οὐ] βάρθαρον κατήνεγχε, .

xi πᾶσαν ἐπεδείξατο φιλοσοφίαν, xal οὐδὲν dj νεότης
αὐτῷ rp); τὰ κατορθώματα ταῦτα χώλυµα Υγέγονε. Καὶ
v» Ἱερεμίαν δὲ τὴν ἀπὸ τῆς ἡλικίας προδαλλόμενον
παραίτησιν οὐκ ἀπεδέξατο ὁ θεὺς, ἀλλ ἐξήγαγεν ἐπὶ
τὸν τῶν Ἰουδαίων δῆμον, οὐδὲν ἐντεῦθεν αὐτὸν χω-
lxobas λέγων, εἰ τὰ τῆς διανοίας ἑῤῥωμένα ctn. Ταύ-
την ἄνων τὴν ἠλιχίαν, μᾶλλον δὲ χαὶ ταύτης ἑλάττονα
ποὶλῷ, τοὺς πρεσθυτέρους ἔχρινεν 6 Δανιήλ. Καὶ Ἰωσίας
ἃ οὐδὲ δέχα Ev Υεγονὼς ὅλα, ἐπὶ τὸν τῆς βασιλείας
ἀνέδη θρόνον * xal τότε μὲν εὐδοχίμει, μετὰ δὲ ταῦτα
χατλιγωρήσας μικρὸν, ἑλυμήνατο τὴν τῆς ψυχῆς ἀρετήν.
Jlà ὁ Ἰωσέφ: Οὐχι νέος ὧν, καὶ σφόδρα νέος, τὸν
χαλεπὸν ἐχεῖνον ἀνείλετο πόλεμον, οὐχὶ πρὸς ἀνθρώ-
ους, ἀλλὰ πρὸς αὑτὴν τῆς Φύσεως τὴν τυραννίδα µα-
Ἰόμενος, xal ἐκ µέσου xapívou xal φλογὸς πολὺ τῆς
Περσιχης χαλεπωτέρας ἐξεπίδησεν ἁσινῆς, τῶν τριῶν
παΐδων οὐχ ἔλαττον ἀθλαδθῆς διαµείνας; "Ὥσπερ γὰρ
ἐχεῖνοι τὰ σώματα μετ αὐτῶν τῶν τριχῶν ἀχέραια τότε
ἐφαγαγόντες ἔδειξαν, ὡς ἀπ) πηγῆς μᾶλλον f| xapivou
ἑμόντις οὕτω 65 xal οὗτος τῶν ἐν ἀγῶνι τῆς Αἰγυπτίας
χειρὼν ἁπαλλαγεὶς α, ἐξῄει, µήτε ἀπὸ τῆς ἀφῆς, μήτε
ἀπὺ τῶν ῥημάτων, µήτε ἀπὺ τῆς ὄψεως, μήτε ἀπὸ τῶν
ἱματίων, μήτε ἀπὸ τῶν µύρων, ἃ κληματίδος xai πίσ-
C$ χαλεπωτέραν ἀνῆπτε τῆς ἐπιθυμίας τὴν φλόγα,
Use ἀπ᾿ αὐτῆς τῖς ἡλιχίας παθών τι τοιοῦτον, οἷον
tx; ἄνθρωπον ὄντα παθεῖν. Καὶ αὐτοὶ δὲ οἱ παῖδες οἱ
τρεῖς οὗτοι ἐν αὐτῷ τῆς ἡλιχκίας ὄντες τῷ ἄνθει, xal
Ἱαστρὸς ἐχράτησαν, xai θανάτου φόθον ἑπάτησαν, xol
ὑτρατοπέδου τοσούτου xai βασιλέως αὐτῆς τῆς χαµίνου
σρότερον ἀφιέντος θυμὸν περιεγένοντο, xal οὐδὲν
αὐτὺς χατέπληξεν, ἀλλ᾽ ἔμειναν διηνεχῶς ἁδούλωτον
τὸ φρόντµα ἔχοντες. OO τοίνυν τὴν ἡλιχίαν διαδάλλων
ταυτά φησιν * Exe xal ὁ Παῦλος, ὅταν λέγῃ, Mi) veógv-
tor, ira ui] τυφωθεὶς elc χρῖμα ἐμπέσῃ τοῦ διαδό-
lov, o) τὸν νέον τὴν ἡλιχίαν φησὶν, ἀλλὰ τὸν νεωστὶ
Σντευθέντα, τουτέστ., χατηχηθέντα * φυτεῦσαι γὰρ τὸ
χατηχησαί φησι xal διδάξαι, ὥσπερ ὅταν λέγη' Εὼ
ἐρύτευσα, Αποιλὼς ἐπότισε. Καν Χριστὸς φυτείαν
9$ touto χαλεῖ λέγων ' Πᾶσα φυτεία. ἣν οὐκ ἐφύτευ-
cer ὁ Πατήρ µου ὁ οὐράγιος, ἐχριζωθήσεται. Eck
t νεόρυτον τὸν νέον ἔλεγεν, oüx ἂν Τιμόθεον σφόδρα
νέον, καὶ οὕτω νέον, ὡς λέγειν, Μηδείς σου τῆς γεότη-
τος χαταφρογείζω, πρὸς τοσοῦτον ὄγχον ἀρχῆς ἀνήγα-

" Hic videtur aliquod vitium subesse. Boisius legendum
Poll τῶν ἐναγῶν τῆς Αἰγυπτίας χειρῶν ἁπαλλαγείς, ἡπρητίφ
vu exsecrundis ZEquyptie manibus elapsus. Ego levi transpo-
*illone sic ex conjectura restituo, ἓν ἀγῶνι τῶν, in certamine
€t A gyptige manibus elupsus. Nam ἐναγῶν χειρῶν non placet,
δες clo an Clirysostonio in. usu sit,

εν ἂν, καὶ τοσαύτας φέρει ἐπέτρεψεν Ἐκχλησίας.
Καὶ ἐμπαῖχται κυριεύσονσιν αὐτῶν. "(pic ὡς οὗ τὴν
Ἠλικίαν διαβάλλει ἁπλῶς, ἀλλὰ τὴν διεφθαρµένην γνώ-
µην; Τῇ γὰρ ἐπαγωγῇ τοῦτο σαφέστερον ἐποίησεν.
Ἐμπαίκτας δὲ ἐνταῦθά φησι τοὺς ἁπατεῶνας, τοὺς
εἴρωνας, τοὺς κόλαχας, τοὺς διὰ τῆς τῶν ῥημάτων χά-
ρ'τος προπίνοντας αὐτοὺς τῷ διαθόλῳ. Και συμπεσεῖται
ὁ Aaóc, ἄνθρωπος πρὸς ἄνθρωπον, xal ἄγδρωπος
πρὸς τὸν π.Ίησίον αὐτοῦ. Ὥσπερ γὰρ τῶν τὰς οἰχοδο-
μὰς σνυνεχόντων ξύλων διαφθαρέντων [57], ἡ καὶ ἀναι-
ῥρεθέντων, τοὺς τοίχους ἀνάγχη συῤῥήγνυσθαι, οὐδενὺς
ὄντος τοῦ Χατέχοντος * οὕτω xal τούτων τῶν ἔμπροσθεν
εἰρημένων ἀναιρεθέντων, ἀρχόντων, συμθούλων, διχα-
στῶν, προφητῶν, οὐδὲν τὸ χωλύον ἣν τὸν δῆμον ἑαυτῷ
συῤῥαγῆναι, καὶ πολλὴν γενέσθαι τὴν σύγχνσιν.

9. Προσκόψει τὸ παιδάριον πρὸς τὸν κπρεσέύτη»,
καὶ ὁ ἄτιμος πρὺς cóv ἔντιμον. Ἐναντιώσεται, φησὶν,
ὁ νέος τῷ γεγηρακότι, ὑπερόψεται, γαταφρονήσει. Ταῦτα
καὶ πρὸ τῆς τῶν πολεμίων ἐφόδου πολέμου παντὸς Tv.
χαλεπώτερα. Ὅταν γὰρ ἀτιμάζηται μὲν γῆρας παρὰ
νεότητος, οἱ δὲ εὐτελεῖς xat ἀπεῤόιμμένοι τοὺς πρότερον
αἰδεσίμους καταπατῶσιν, οὐδενὸς ἔλαττον χληῃδονιζομέ-
νης b dj τοιαύτη διαχείσεται πόλις. "Οτι ἐπιλήνψεται
ἄνθρωπος τοῦ ἀδε.φροῦ αὐτοῦ, ἡ τοῦ οἰκείου τοῦ
zatpéc αὑτοῦ, «λέγων: ᾽]μάτιον ἔχεις, ἀρχηγὸς ἡμῶν
TEr'oU, xal τὸ βρῶμα τὸ ἐμὸν ὑπὸ c3 ἔστω Καὶ ἆπο-
χριθεὶς ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ épsi* Οὐκ ἔσομαι dpyn-
Τός * οὐ }ὰρ ἐστιν ἐν τῷ οἴκῳ µου ἄρτες, οὐδὲ μά-
τιον. Obx ἔσομαι ἀρχηγὸς τοῦ .Ίαοῦ τούτου. Ἐνταῦθά
μοι δοχεῖ fj πολιορχίαν τινὰ χαλεπωτάτην αἰνίττεσθαι,
εἰς την ἑσχάτην στενοχωρίαν αὐτοὺς κατενεγχοῦσαν, ἢ
χωρὶς πολιορχίας λιμόν τινα ἀφόρητον, xal πολλὴν τῶν
ἀναγκαίων σπάνιν. Κέχρηται δὲ κοινῇ συνηθείᾳ' xai
ὥσπερ πολλοί φασινο, El συνέδη τὴν πόλιν ἅπασαν
ὁδολοῦ πωλεῖσθαι, οὐκ ἂν σχοίην αὐτὴν πρίασθαι, civ
ἑεχάτην πενίαν ἑνδεικνύμενος οὕτω καὶ ὁ προφήτης
φησὶν, ὅτι εἰ ἐματίου ἑνὸς xal ἄρτου μόνου γἐνοιντ ἂν
αἱ ἀρχαὶ ὠνηταὶ, οὐδεὶς ἔσται à ὠναύμενος" τοσαύτη
σπάνις ἔσται τῶν ἀναγχαίων. "Οτι ἀνεῖται Ἱερυυσα-
«η]μ τουτέστιν ἐγχαταλέλειπται, ἠρήμωται, τῆς τοῦ
θεοῦ προνοίας γεγύμνωται. Καὶ ἡ Ἰουδαία συµπέπτω-
X6* ταραχῆς, φησὶν, ἐμπέπλησται καὶ θορύδου, συγχύ-
σεις καὶ ἀταξίας. Καὶ αἱ γάῶσσαι αὐτῶν μετὰ àvo-
plac τὰ πρὸς τὸν Κύριον ἀπειθοῦσιν. Εἶτα καὶ $ αἰτία
τῶν χαχῶν, τῆς γλώττης dj ἀχρασία. "O xai Ὡστὲ
ἐγχκαλεῖ λέγων» ᾿Εφραεὶμ εἰς ἀφανισμὸν ἐγένοντο év
ἡμέραις &Aéyyov* ἓν «aic φυ.αῖο τοῦ "Iopan

᾿ἔδειέα πιστά: xaX ὁ Μαλαχίας τὰ. αὐτὰ πάλιν λέγων '

ΟΙ προφήται ὀνειδίζοντες τοὺς παροξύναντας τὸν
θεὸν ἐν «Ἰόγοις. Kal εἴπατε Ἐν civ. παρωξύγαμεν
αὐτόν; Ἐν τῷ Jéyew ὑμᾶς Πᾶς ποιῶν πονηρὸν,
χιλὸν ἐγώπιον Κυρίου, καὶ ἐν αὐτοῖς αὐτὸς εὐδό-
χησε. Kal xcv ἐστιν ὁ θεὸς τῆς διχαιοσύγης; Τοῦτα
δη χαὶ αὐτὺς αἰτιᾶται, διπλοῦν προφέρων ἔγχλημα, ὅτι
οὗ µόνον ἀπειθοῦαιν, οὐδὲ οὗ µόναν παραθαίνουσι τὸν

b Οὐδενὸς ἕλαττον χληδονιζοµένης. Hic suspivatur Allenus
legendum esse οὐδὲν ἄμεινον χλυδωνιζοµένης. Sed sine mss,
auctoritate nibil mutandum censeo. Infra in Morel. tantum
mendose legebatur ὑπὲρ σὲ ἔστω pro ὑπὸ σὲ ἔστω.

5 Sic omnes, przter Morel. qui habet καὶ πολλοί φασιν. Tu-
fra putat Allenus legendum esse πενίαν ἐνδεικνύμενοι, non
ἐνδεικνύμενος, nec animadvertere videtur ἑνδεικνύμενος referri
possc ad σγοίην, quie vox praecedit et cst in. singulari.

i5 ] S. JOANNIS CURYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

vópov* ὀφείλοντες γοῦν αἰσχύνεσθαι ἐπὶ τούτῳ xal
ἐρυθριᾷν, ἐγχαλύπτεσθαι χαὶ κάτω χύπτειν, οἱ δὲ xoi
ἐπαγωνίζονται τοῖς προτέροις, μετὰ τοῦ μὴ ποιεῖν τὰ
ἐπιτεταγμένα xaX φορτ'κὰ [ὅ8] φθεγγόµενοι ῥήματα '
ὡσανεὶ οἰχέτης τις ἀγνώμων, ἑἐγχαταλιμπάνων τὰ
ἐπιτάγματα τοῦ δεσπότου, ἔτι καὶ θρασύνοιτο. Διὸ vor
ἑταπεινώθη ἡ δόξα αὐτοῦ, καὶ ἡ αἰσχύγη τοῦ προσ-
ώπου αὐτοῦ ἀντέστη αὐτοῖς. Πάλιν τὰ μέλλοντα ὡς
παρεληλυθότα λέγει, τῷ συνήθει χεχρηµένος νόµῳ τῆς
προφητείας. Ταπείνωσιν δὲ δόξης τὴν αἰχμαλωσίαν
xaAet. 05 γὰρ τῆς τυχούσης αἰσχύνης ἣν, τοὺς Ev τάσει
τῶν βασιλευόντων τῆς οἰκουμένης ὄντας, τούτους ἀνθρώ-
mote βεδήλοις καὶ βαρθάροις ὑποτετάχθαι. Αἰσχύνην δὲ
προσώπου ἐνταῦθα τὴν ἀπὶ τῆς ἁμαρτίας ἐγγινομένην
φησί. Τοιοῦτος γὰρ ὃν αὐτῶν ὁ βίος. Ἐπεὶ οὖν προλα-
θόντες ἑαυτοὺς κατῄσχυναν, δι ὧν ἕπραττον, διὰ δὴ
τῶτο ὁ θεὸς τῆς δόξης αὐτοὺς ἑξέδαλεν, Σλάττονι παρα-
διδοὺς τιµωρίᾳ τῆς ὑπ᾿ αὐτῶν ἐπενεχθείσης αὐτοῖς. Οὐ
γὰρ οὕτως ἦσαν ἐπονείδιστοι τὴν ἀλλοτρίαν οἰκοῦντεφ ,
ὡς ὅτε τὴν μητρόπολιν ἔχοντες παρηνόµουν. Τότε μὲν
Υὰρ xaX ἐνεχόπτετο αὐτοῖς τὰ τῆς χαχίας ' ἐπὶ δὲ τῆς
πατρίδος καὶ πρὸς τὸ μεῖζον Πρετο. Μέγα τοίνυν αὐτοὺς
ὁ προφήτης ἐπαίδευε δόγμα, πανταχοῦ πείθων πρὺ τῆς
χολάσεως τὴν πονηρίαν φεύγειν, xai ἐγχαλύπτεσθαι xal
αἰσχύνεσθαι * οὐχ ὅταν βάρδαροι λαθόντες δούλους ἁπ-
ἀγωσιν ἀλλ᾽ ὅταν ἡ τῆς ἁμαρτίας τυραννὶς αἰγμαλώτους
ἔχη. Tiv δὲ ἁμαρτίαν αὐτῶν, ὣς Σοδόµων, ἀνήτγει-
Ίαν καὶ ἐνεράνισαν 5. Ὁ πολλάχις εἶπον, λέγω xol
v9v* ὅτι δειχνὺς τοῦ θεοῦ τὴν φιλανθρωπίαν ὁ προφήτης,
οὐχ & µέλλουσι πάσχειν προλέχει, ἀλλὰ xal ἃ παθεῖν
ἦσαν ἄξιο.. Τὰ μὲν γὰρ ἡμαρτημένα αὐτοῖς ἴσα Σοδόµοις
Tv», τὰ 0b τῆς τιμωρίας χαταδεέστερα. Οὐ Υὰρ προῤῥί-
Cou; αὐτοὺς ἀνήρπασεν, οὐδὲ ἐχ βάθρων τὴν πόλιν
ἀνέσπασεν b, οὐδὲ λείψανα τοῦ γένους Ἀφάνισε, Τὸ δὲ,
Αγἠγγδιᾗαν καὶ ἐγεράνισαν, ἀνθρωπινώτερον εἴρη-
ται, 0ὐ γὰρ τότε μανθάνειὸ Bebo τὰ γεγενηµένα, ὅταν
γένηται (πῶς γὰρ, ὁ πάντα εἰδὼς πρὶν γενέσεως αὐτῶν ;),
ἀλλ᾽ ἵνα δείξῃ τὸ μέγεθος τῆς συμφορᾶς οὕτως εἶπεν.

&. Ὥσπερ vàp ἀλλαχοῦ φησιν, ᾿Αγέδη ἡ xpavrii
τῆς κακίας αὐτῶν πρός µε, οὐχὶ τὸν Θεὸν ἀποιχίζων
που πόῤῥω, xai εἰς τὸν οὐρανὸν περικλείων, ταῦτά
φησιν, ἀλλὰ τὸ μέγεθος τῆς ἁμαρτίας δηλῶν οὕτω δὴ
χ1ὶ ἐνταῦθα, "Aviiryectay , τὴν ὑπερδολὴν τῆς πονηρίας
δειχνόµενος λέγει. Τὰ μὲν γὰρ Ὁ καταδεέστερα τῶν
ἁμαρτημάτων xai λαθεῖν δύναιτ᾽ ἄν' τὰ δὲ ὑπερθάλ-
λαντα xal μεγάλα πᾶσίν ἐστι γνώριµα χαὶ χαταφανῆ,
χἂν μηδεὶς ὁ κατηγορῶν ᾗ, μηδὲ ἑλέγχων. Αὐτὰ γὰρ
ἑαυτὰ καταγγέλλει χαὶ δῆλα ποιεῖ. Βουλόμενος 4 ὅ προ-
φήτης ἐνταῦθα δείξασθαι τὸ μέγεθος τῶν xaxov, φησὶν,
᾽Αγήγγειίαν xal ἐγεράνισαν, τουτέστι, μετὰ πολλῆς
τῆς ὑπερθολῆς, μετὰ πολλῆς τῆς ὑπερηφανίας τὰ χαχὰ
ἕπραττον, οὐδὲ αἰσχυνάμενοι, οὐδὲ ἐγχαλυπτόμενοι, ἀλλὰ
µελέτην τὴν πονηρίαν ποιούµενοι.

Oval τῇ ψυχῇ αὐτῶν, διότι βεδούεννται BovAT
πογηρὰν καθ ἑαυτῶν, εἰπόγτες Δήσωμεν τὸν
δίκαιο», δει δύσχρηστος ἡμῖν ἐστιν. Ἐπίτασις πονη-

* Reg. ἐνεφάνησαν hic el infra, Savil. eL Morel. ἐνεφάνι-
un Htec, οὐδὲ ix βάθρων τὴν πόλιν ἀνέσπασεν, desunt in Reg.
t Savil.
ur lu Reg. t £v deest. Ibid. Sav. λαθεῖν δύναιτ'. Mor.
ειαθεῖν δύναιτ’, minus recte.
4 Post βουλόμενος videtur deesse οὖν, aut quid simile : ita
censct Savilius

plac [59], ὅταν μ] µόνον ἁμαρτάνωσι, μηδὲ uh
μετὰ παῤῥησίας ἁμαρτάνωσιν, ἀλλ᾽ ὅταν καὶ τοὺς
µένους τὰ τοιαῦτα διορθοῦν ἀπελαύνωσιν. Ὥσπερ y
φρενίτιδι χατεχόµενοι τὸν ἰατρὸν πολλάχις συνέν,
οὕτω δὴ χαὶ οὗτοι τοῦ νοσεῖν ἀνίατα µέγιστον δι
τοῦτο ἐξέφερον, τὸ τοὺς διχαίους ἐχθάλλειν. Τοιοῦτο
ἡ ἀρετή ΄ xai Φφαινοµένη µόνον, ἀρχεῖ λυπῆσαι 4
χαχίᾳ ζῶντα. Τοιοῦτον ἡ xaxla * οὐδὲ ἐλεγχομένη
λάχις, xal τὴν παρουσἰαν αὐτὴν βαρύνεται τὸ
ἐπιειχείᾳ προαιρουµένη. Διπλη δὲ ἐνταῦθα ἡ χατηγ
καὶ τὸ δεσμεῖν τὸν δίχαιον, χαὶ τὸ ὡς ἄχρηα
δεσμεῖν. "Όταν οὖν τις τὰ ὠφελοῦντα μὴ µόνον οὐ !
levat, ἀλλὰ xai βλαδερὰ αὐτὰ νοµίζῃ εἶναι, mola
πεται λοιπὸν διορθώσεως πρόφασις ; Διὸ xat ὁ po
ἰδὼν εἰς ἔσχατον ἐξοχείλαντας, ἀπὸ Opfivov ἄρ
πάλιν, οὐκ ἀπὸ χατηγορίας καὶ ἐγχλημάτων, M
Oval τῇ yvxq αὐτῶν χαὶ τὸ ἑξῆς μετὰ πολλῆς
έσεως ' Ὅτι βεδούχευνται fovAt* πογηρὰν
ἑαυτῶν. Καΐτοι τὰ γενόµενα δοχεῖ χατὰ τοῦ δι
τολμᾶσθα: * ἀλλ' cf τις ἀχριθῶς ἑξττάσειεν, οὗ xat
πάσχοντος, ἀλλὰ τῶν ποιούντων dj βουλὴ τρέλ
Ἐνταῦθα μµανθάνοµεν, ὅτι ὁ μὲν χαλὸς, χᾶν |
πάσχῃ δεινὰ, οὐδὲν βεδλάψεται παρὰ τῶν ποιούν
οἱ δὲ ἐπιδουλεύοντες, οὗτοι μᾶλλόν εἰσιν οἱ xaO £a
τὸ ξίφος ὠθοῦντες, καθάπερ καὶ οὗτοι. Τὸν μὲν
δίχαιον οὐδὲν ἕδλαπτον δεσμοῦντες, ἑαυτοὺς 6
πλείονι ζόρῳ xai ἐρημίᾳ χαθίστων, τὸν λύχνον Ex1
ἁρπάνοντες. Τοΐίνυν τὰ γενγήµατα τῶν ἔργων a:
φάγονται. Τοιοῦτον γὰρ fj xaxia* αὐτὴ ἐν tavi]
τιµωρίαν ἔχει. Καὶ ὃ ἐνταῦθά φησι, τοῦτ) ἔστιν - '
λαύπονται τῶν καρπῶν αὐτῶν, ἐν πλείονι χαθιστί
αὑτοὺς ἑρημίᾳ, xal πολλοὺς χατασχευάζοντες τοὺς
μνούς. Oval τῷ ἀνόμῳ' πονηρὰ γὰρ συµδήε
αὐτῷ κατὰ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ. Ὁρᾶς

ἡμῶν τὰ µέτρα τῆς τιμωρίας ἀεὶ xal τὰς ἀρχὰς
µένας; Διὰ δὴ τοῦτο πάλιν ὁ προφήτης θρηνεῖ καὶ
ρεται xal διαχόπτεται, ὅτι αὑτοὶ ἑαυτοὺς ἐπεθού.
οἱ Ἰουδαῖοι, xal πολεμίου παντὸς χαλεπώτερον
ἑαυτῶν ἑλυμήναντο σωτηρίαν : οὗ τί γένοιτ ἂν di
τερον; Λαός µου, οἱ πράκτορες ὑμῶν χα λὶαμά
ὑμᾶς. Τοῦτο ἀρίστου διδασχάλου, ποιχέλλειν τὸν λ
καὶ ufjte τραχύνειν µόνον, μήτε προσηνῆη ποιεῖν,
νῦν μὲν τοῦτο, νῦν δὲ ἐχεῖνο µεταχειρίζειν τὸ :
ὥστε πολλὴν ἐκ τῆς µίξεως γενέσθαι τὴν ὠφέλειαν
δη τοῦτο xal ὁ προφήτης οὐχ ἐγχαλεῖ µόνον, ἀλλὸ
θρηνεῖ, ὃ βαρύτερον μέν ἐστι τῶν ἐγχλημάτων, i
τονα δὲ παρέχει τὴν ὀδύνην" καὶ τὸ θαυμαστὸν τ
ὅτι iv βαθυτέρᾳ τῇ τομῇ προσηνεστέρα di n
Καὶ οὐ θρηνεῖ µόνον, ἀλλὰ χαὶ θεραπεύει, καὶ E
πάλιν θαυμαστὺν διδασχαλίας ἀναχινεῖ τρόπον. Ποὶ
τοῦτον; Τὸ μὴ πᾶσιν ὑφ' Ev ἐπιτιμᾶν, ἀλλὰ ἆποσ
τὸν δῆµον τῶν ἀρχόντων, καὶ εἰς τὴν ἐχείνων Erat
χεφαλην τὰ ἐγχλήματα. Τοσοῦτον γάρ oz

τούτου τοῦ εἶδους τὸ χέρδος, ὡς τὸν Μωῦσέα xal

πλείονος αὐτὸ ποιῆσαι τῆς ὑπερθολῆς. Οὗτος μὲν
πάντων ὄντων ὑπευθύνων τοῖς ἐγκλήμασιν, ἐπὶ
ἄρχοντας τρέπει τὸν λόγον" ὁ δὲ Μωῦσῆς εὑρὼ'

€ Ὡς ἄχρηστον, id est, quasi ἱπιαί[εηι; sed quia hiec
referuntur ad ilia supra allata versicuii 9 Isaie, ὅτι δύ
στος ἡμῖν ἐστι, quia noxius nobis est, et quia noxium p
quam inulilem, convenit alligari, qgtusi noxium posu
inlra Boisius legit οὗ xzooteta:.

i5 IN ISMAM,

wibus (a). Et dixistis : Iu quo provocuvimus eum? In
co quod dicitis : Omnis qui [ιο malum, bonus est in
conspectu Domini, et in eis ipse sibi bcne. complacuit.
Et ubi est Deus justitie ( Mal. 2. 17)? De hoc certe
εἰ ipse accusat , duplex proferens crimen , quod
nou solum non obtemperent , uec solum transgrc-
diautur legem ; cum debeant hac de re pudore suf-
fundi atque erubescere, sese abdere et caput incli-
sare; illi priora accumulare contenduut , ncc satis
bibentes przcepta transgredi , onerosa quoque pro-
ferunt verba : velut famulus quispiam improbus , qui
heri mandata prattermittens , ad ha:c etiam insolen-
ler agit. 9. Idcirco nunc humiliata est. gloria ejus , el
confusio faciei ejus resistit eis. Rursus futura quasi
praeterita dixit, consueta usus prophetix lege. Hun í-
liationem autem glori:e captivitatem vocat. Non en*ra
vulgaris infamiz erat, eos qui regum orbis ordinem
tenerent, hominibus profanis et barbaris subjici. Con-
fusionem vero vultus hie vocat eam , qux» a peccaus
oritur. Talis quippe erat eorum vita. Cum cnim se
prius dedecorassent per gesta sua, ideo Deus a gloria
sua illos dejecit , leviori tradens supplicio, quam id
qued ipsi sibi inflixerant. Non enim ita vituperabiles
erant cum alienam terram incolerent, quam cum me-
tropolim suam habentes pravaricarentur. Tunc enim
eorum nequitia comprimebatur : in patria vero magis
ac magis augebatur. Magnum igitur illis propheta do-
ecumentum tradit, ubique suadens ut ante supplicium
nequitiam fugiant, ac pudore ruboreque coereeaut :
non postquam barbari ilios captos abducent, sed cum
peccati tyrannis illos captivos tenebit. l'eccatum autem
suum, ul in Sodomis, annuntiarunt et ostenderunt. Quod
&rpe dixi, nunc etiam dico : quod proplieta nempe
Dei clementiam ostendens, non ea qux passuri sunt
praedicat, sed ea qu: digni fuerant ut paterentur.
Peceata quippe ipsorum Sodomitarum flagitiis paria
erant, supplicium autem levius. Non enim ipsos radi-
citus evulsit, neque a fundamentis urbem diruit! ,
neque reliquias generis delevit. lllud autem , Annun-
tiarunt et. ostenderunt , humaniori more dictum fuit.
Neque enim Deus quz facta sunt tunc discit, cum illa
(unt, ( qVomodo enim, cum omnia sciat antequam
ant?) sed ut calamitatis magnitudinem ostendat ,
ila loquutus est.

5. Quemadmodum enim alibi dicit; Ascendit clamor
malitiee eorum ad me (Gen. 48. 20), non Deum procul
habitantem constituens, et in cxlo circumscribens ,
bac dicit , sed peccati magnitudinem declarans : sic
et Ώου loco , Annuntiarunt , nequitie gravitatem os-
tendens dicit. Leviora enim peccata latere possunt ;
gravissima autem et maxima omnibus sunt nola et
conspieua , etsi nemo accuset vel arguat. lpsa enim
sese anmuntiant et declarant. Volens ergo propheta
magnitudinem malorum ostendere , dixit, Annuntia-
πιν/ εί declararunt, id est , Cura audacia , cum super-

Πω voces, a fundamentis urbem diruit , desunt
In Reg. et Savil., sed habentur in Morel. et Bavar.

.(«) In Malachia legitur : οἱ παροξύναντες τὸν Θεὸν ἐν τοῖς
λόγοις ὑμῶν, qui provocavistis Deum in sermonibus vestris.

CAP. tl. 46

bia magna , mala perpetrabant sime ullo pudore xel
rubore; sed de industria nequitiam operabantur.
Imyprobi virtuti sunt infensi, ipsiusque vel preesentiain
egre ferunt ; nequitia in seipsa supplicium habet. — Vc
anin& eorum, quia inierunt consilium malignum coutra
semetipsos, dicentes : 10. Alligemus justum quia noxius
es nobis. Exsupcrantia nequitize, cum non solum pec -
cant, neque solum cum audacia peccant , sed eti:un
eos qui talia emend^re possunt, rejiciunt. Quemadimo-
dum enim phrenitide correpti szepe medicum verbe-
rarunt, sic et hi incurab.lis morbi maximum hoc ar-
gumentum exhibebant , quod justos ejicerent. Talis

" quippe virtus est : vel solum se monstrans, in nequitia

viventem dolore afficit. Talis est nequitia : ue repre-
hensa quidem sepe, vel presentiam eorum. qui in
equitate vivunt moleste fert. Duplex autem hic est
accusatio, et quod justum alligent, et quod eum quasi
noxium alligent. Quando igitur quis utilia non modo
non ndmitiit , sed noxia sibi putat, quenam demum
relinquitur eraendationis occasio ? Quamobrem pro-
plieta videns eos ad extrema prorupisse , a lamenta-
one iterum incipit , non ab accusatione et increpa-
lione , dicens : Ve anime eorum ; quod sequitur cun:
multa prudentia additur , Quia inierunt consilinm ma-
lignum contra. semetipsos. Atqui ea quxe facta suut ,
videntur contra justum suscepta esse : sed si quis ac-
curate exploraverit, non contra patientem, sed contra
eos qui id oaggrediebantur consilium vertitur. Hic
discimus virum probum, etsi sexcenta mala patiatur ,
in nullo ab iis qui se adoriuntur l::dendum esse ; sed
cos qui ipsi insidiantur petius in seipsos gladium im-
pulsuros sese ; ut et hi faciebaut. Justum enim nibil
Ledebant, cum alligarent, sed seipsos iu majori caligine
et solitudine constituebant, dum ]ucernain ab se reme-
verent. Jgitur fractus operum suorum comedent. Talis
quippe est nequitia : in seipsa supplicium babct. Quod
autem hic dicit, hoc sibi volt: Fructibus suis donabun-
tur, in majori sesolitudine constituentes, multaque sibi
przcipitia adornantes. 11. Ve iniquo : mala enim con-

- tingent ei secundum opera manuum ejus. Videu' a nobis

semper mensuram et initia supplicii oriri * Ideo pro-
pheta rursum luget, lamentatur seseque tnacerat, quia
Judei sibimetipsis insidiabantur , et atrocius quam
quilibet hostis salutem suam pessumdabant, quo quid
miserabilius fuerit? 19. Popule mi , exactores vestri
demetunt vos. Optimi doctoris est, sermonis varieta-
tem afferre ,"neque exasperare tantum , neque etiam
semper mansuetum reddere; sed nunc illud , nuuc
aliud tractare loquendi genus, ut ex hac inixtione
multa exsurgat utilitas. Idcirco propheta non modo
incusat, sed etiam luget, quod gravius est ipsa crimi-
natione, sed minorem parit dolorem : quodque mira-
bile est, in graviore incisione moderatior est dolor.
Neque solum luget, sed etiam sanat, aliumque rursum
mirabilem doctrinz ingerit modum. Quis ille estt
Quod non simul omnes inerepet, sed populum a prin-
cipibus dividat, ei in illorum caput crimina conver-
tat. Tantum enim est in bac arguendi specie lucrum,
ut id Moyses maxime frequentarit. Is eniin cum om-

y S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP: CONSTANTINOP, i8

nes essent criminibus obnoxii, ad principes sermonem
vertit : ipse vero Moyses eum vidit populum maxime
przevaricationis fuisse auctorem , Aaronem vero non
lanta. inerepatione dignum esse , dimissis iis qui ad-
inodum rci erant, ad minus reum accusationem ver-
tit, per eriinina ipsi objecta conscientize ipsorun re-
linquens , ut sc majore supplicio dignos judicarent :
quod etiam evenit. Neque euim opus habuit aliis dein-
ceps sermonibus populum alloqui; sed satis fuerunt
pauca illa verba Aaroni dicta, ut tot millia, quasi
unum hominem comprimereut ; et a. tali ferocitate
audaciaque in extremum timorem angoremque dedu-
cerent. Quod cum przevideret Moyses, statim descen-
dens tabulas projecit, et Aaroni dixit : Quid fecit. tibi
doyulus hie , quia fecistà eum gaudium inimicis (Exed.
92. 91)?

6. lloc et hic propheta facit, sanctumque illum du-
plici modo imitatur. Non enim solum tunc accusavit
Moyses, imo etiam dolentis personam assumpsit , sic-
que accusationem instituit. Ita et hic utrumque imita-
tus est dicens : Popule mi , exactores vestri demetunt
vos. Nam et illos incusavit , et quasi cua populo do-
lens b:ec dixit. Exactores autem hic vocare videtur,
eos qui repetunt : ego vero puto ipsum raptores et

, avaros eorum subindicare ; sin minus hoc, certe tri-

buiorum collectores. Hic ejus vide prudentiam. Non
enim rem improbat, sed immoderatam rationem. Non
quippe dixit, Exigunt, sed, Demetuni ; id est, Vos a

.facultatibus denudant, exactionis obtentu vos omni-

bus spoliant. Hoc autem protulit verbum ex meta-
phora demetentium. Demetere enim dicitur post mes-
sem lapsas e manibus metentium spicas colligere, et
nibil &innino in arvo relinquere : quod hi tunc facie-
bant, universas facultates abripientes, ac nudos ipsos
relinquentes. Et exactores dominantur vestri. Quodque
gravius erat, neque hic avaritize termini erant, sed
tyrannidem ultra promovebhant , servituti subjicientes
eo5 qui liberi erant, Popule mi , qui vos dicunt beatos,
decipiunt vos. Hic mihi videtur pseudoprophetas sub-
indicare, vel cos qui ad gratiam ipsis loquebantur,
quod extrem:e corruptel:z? ubique causa est. Nocumen-
tum igitur inde proveniens ut declararet subjunxit :
Et semitam. pedum vestrorum turbant : hoc est, Non
sinunt recte progredi, subverlentes , dissolventes, se-
gniores vos reddentes.

Deus jus dicens ab Isaia inducitur. Stupidis accusari
uon grave , plecti terribile, Peccata principum et senio-
rum majora privatorum peccatis.— 13. Sed nunc con-
stituelur in judicium Dominus , et statuet populum suum
ad judicium : 14. ipse Dominus ad judiciwn veniet cum
senioribus populi, ei cum principibus ipsorum. Adhuc
in eadem perstat correctionis specie, a populo ad
seniores et ad principes increpationem verteus, ac
sermonem reddens terribiliorem ; ipsum vero Deum
inducit jus dicentem et condemnantem : ac de peccatis
contra populum perpetratis accusantem eos qui popus
lum Ledebant!. Quamobrem dicebat : Et nunc con-

1 Pro verbo, Jedebant, Savil. in textu effert, affligebant,
in uota autem profitetur se malle, gubernabans,

stiluetur ad judicium. Du einus.. Quia cnim accusondo
sermonem consumpsit , iis vero qui animo sunt sta-
pido accusari non admodum grave est, puniri veto
terribile , ait, Ives non in accusatione tantum consi-
stet, sed ultio peccata sequetur, illo qui damnaturas
est penas demum exigente, et adversus provarica-
lores jus dicente. Quod certe attemperationem Dci
multam ostendit , qui velit etiam cum iis subire judi-
cium , ac sermonem vertit ad exeitandum pudorem,
id quod certe intelligentia przeditos in summum an-
gorem conjicere solet. Neque solum ob eam , quam
supra dixi, causam ad principes et seniores sermonem
convertit : sed ut omnes doceat, graviores daturos
esse poenas principes, quam subditos. Subditus enim
pro se tantum, princeps vero pro seipso et pro po-
pulo, in quem ipsi imperium traditum est , dat ratio-
nem : et a senioribus quoque non immerito tanta
requiritur diligentia. Quod enim illis est imperium,
idipsum istis ztas. Dignus enim est ctiam junior eor-
reptione si graviter peecet; sed ille qui per aetatem
immunitatem est adeptus , neque tot affectuum flucti-
bus obsidetur, cui temperate vivere facilius est, et ab
aliis saecularibus rebus nullo negotio abstincre po-
test, et rerum experientia majorem adeptus pruden-
liam ; jure majore quam alii omnes damnatione dignus
est, utpote qui juvenum lasciviam in provecla zelate
exhibuerit. Vos autem cur incendistis vineam meam, el
rapina pauperis est in domibus vestris? Ubique Deo
magna providentia est erga eos qui injuria afficiuntur:
ac non minus , imo aliquando plus indignatur de pec-
catis erga conservos , quam de peccalis in. ipsum.
Etenim permisit ut is qui fornicariam haberet uxorem,
illam expelleret ( Matth. 5. 52), geutilem vero uxorem
secus ; licet hoc peccatum conira ipsum esset , aliud
(1. Cor. 7. 19) vero contra hominem. Et hostia prze-
sente, jussit relinquere munus, nec ante illud offerre,
quam cum Íratre reconciliaretur is, qui proximum
offenderat (Matth. 5. 25. 24). Et cum de illo judica-
vit qui decies mille talenta devoraverat , cum de pec-
catis contra se commissis illum accusaret, non ipsum
nequam appellavit, sed cito cum illo reconciliatus
est, totumque debitum dimisit ei; at cum de centum
denariis ageretur, et servum nequam vocat, et torto-
ribus tradit: nec prius eum se dimissurum dixit, quam
totum redderet debitum (Math. 25).

7. ipse quoque Christus cum colaphis czderetur,
nihil servo percutienti malum retulit, sed etiam man-
suete respondit : Si male loquutus sum, testimonium
perhibe de malo ; si autem bene, quid me cadis (Joan.
48. 23)? Cum autem Jeroboam manuum extendens
prophetam qui se tunc arguebat apprehendere cona.
batur, manum ejus aridam reddidit (3. Πέ. 15. 4),
te erudiens, uL injurias tibi illatas mansuete feras,
eas vero. que Domino inferuntur. vehementissime
ulciscaris. ldeo etsi cum legem ferret , secundo loco
posuerit amorem erga proximum , tamen similem
dixit priori : ac. sicut illum accuratissime exigit, sic
et huac quoque. De illo enim ait, Ex ιοίο corde two,
et ex tota anima (να; de hoc autem, Sicul teipsum

IN ISMAM, CAP. UI. 48

fe μάλιστα ὄντα τὸν την παράνοµίαν ἑργα-
ἐχείνην, τὸν δὲ ᾿Λαρὼν οὗ τοσαύττς ὄντα
ίας ἄξιον, ἀφεὶς τοὺς σφόδρα ὑπευθύνους, ἐπὶ
ὕτως ὑπεύθυνον τρέπει τὴν χατηγορίαν, τοῖς
αι τοῖς xdx' ἐχείνου διδοὺς τῷ συνειδότι τού-
ova ἑαυτῶν χαταφηφίσασθαι τιμωρίαν' ὃ δὴ
wt». Οὐ γὰρ ἐδεῆθη λοιπὸν λόγων πρὸς τὸν
έρων, ἁλλ' Ίρχεσε τὰ ψιλὰ ἐχεῖνα ῥήματα τὰ
, λαρὼν εἰρημένα χιλιάδας τοσαύτας, ὡς ἕνα
w, Χαταστεῖλαι, xal àmb τοσαύτης θρασύτητος
αν xat ἀγωνίαν κατενεγχεῖν τὴν ἑσχάτην. "À δὴ
à Μωῦσῆς, καταθὰς εὐθέως, τάς τε πλάχας
καὶ πρὸς τὸν ᾽Ααρὼν ἔλεγε᾽ Τί ἐποίησέ σοι ὁ
Voc, ὅτι ἐποίησας αὐτὸν ἐπίχαρμα τοῖς

Uto καὶ ὁ προφήτης οὗτος ποιεῖ, τὸν ἅγιον ἐχεῖνον
voz διπλῷ τῷ τρόπῳ. Οὐ γὰρ δὴ µόνον ἐνεχκάλεσε
Ἰωῦσῆς, ἀλλὰ xal συναλγοῦντος προσωπεῖον λα-
-; ἑ ποιεῖτο τὴν χατηγορίαν ἐκείνην. Οὕτω xal
ιφότερα ἐμιμίσατο λέγων" Λαός µου, οἱ zpá-
ὑμῶν κα-αμῶνται ὑμᾶς. Καὶ γὰρ χατηγόρησεν
. xal ὡς συναλγῶν τῷ δήµῳ ταῦτα ἔλεγε. Πρά-
& ἐνταῦθα δοχεῖ μὲν τοὺς ἀπαιτοῦντας λέγειν’
οἶμαι τοὺς ἄἅρπαγας, τοὺς πλεονέχτας αὐτῶν
δει: εἰ δὲ μὴ τοῦτο, ἀλλά τοὺς φορολογοῦντας.
τοῦ χἀνταῦθα τὴν σύνεσιν. Οὐ γὰρ τὸ πρᾶγμα
, ἀλλὰ τὴν ἀμετρίαν. Οὐ γὰρ εἶπεν, ἀπαιτοῦσιν,
ἰαλαμῶνται, τουτέστι, γυμνοῦσι τῶν ὄντων,
οὔσιν ἁπάντων προσχέµατι τῆς ἀπαιτήσεως.
δὲ εἴρηχε τὴν λέξιν ἀπὸ μεταφορᾶς τῶν χαλα-
, Καλαμᾶσθα. γὰρ λέγεται τὸ μετὰ τὸν ἁμητὸν
κεσόντας Ex τῶν θεριζόντων ἁἀστάχνας ἀναλέ-
χαὶ μηδὲν ὅλως α ἐπὶ τῆς ἀρούρας ἀφιέναι : à
ότε οὗτοι ἑποίουν, ὁλόχληρα τὰ ὄντα ἁρπάζοντες,
νοὺς ἀφιέντες αὑτούς. Kal οἱ ἁπαιτοῦντες xv-
" ὑμῶν. Καὶ τὸ δῇῃ γαλεπώτερον, ὅτι οὐδὲ bv-
We πλεονεξίας ἵσταντο, ἀλλά xal περαιτέρω προ-
) τυραννίδα, δούλους τοὺς ἑλευθέρους ποιοῦντες.
ου, οἱ µαχαρίζοντες ὑμᾶς, πανῶσιυ' ὑμᾶς.
& pot τοὺς ψευδοπροφήτας αἰνίττεσθαι δοχεῖ, ἢ
ὃς χάριν αὐὑτοῖς διαλεγοµένους, ὃ τῆς ἑσχάτης
dc αἴτιον v.vetat πανταχαῷ. Την γοῦν Ex τούτου
δηλῶν ἐπήγαχε, Kal cv τρίδον τῶν ποδῶν
χράσσουσι΄ τοτέστιν, οὐκ ἑῶσιν ὀρθὰ βαδίνειν,
ροντες, ἑἐχλύοντες , ῥᾳθυμοτέρους ποιοῦντες.
) xiv χαταστήσεται εἰς κρίσι’ Κύριος, xal
εἰς χρίσιν τὸν «Ίαὸν αὐτοῦ ' αὐτὸς Κύριος elc
ἦξει μετὰ τῶν πρεσθυτέρων τοῦ «ἰαοῦ, xal
ν΄ ἀρχόντων αὐτῶν. "Ett τῷ αὐτῷ εἴδει ἐπιμέ-
διορθώσεως, ἀπὸ τοῦ δήμου πρὸς τοὺς γεγηρα-
ιαὶ τοὺς ἄρχοντας τρέπων τὴν ἐπιτίμησιν, xal
"pov µεταχειρίζων τὸν λόγον * [41] αὐτὸν δὲ εἰσ-
Ιθεὺ» διχαζόµενον xaX χαταδιχάζοντα, xat ὑπὲρ
τὸν δημον ἁμαρτημάτων ἐγχαλοῦντα τοῖς τὸν
διχοῦσι b. Διὸ καὶ ἔλεγεν ' ΑἉ.1.ὰ vor καταστή-
c κρίσι’ Κύριος. Ἐπειδὴη γὰρ εἰς ἐγχλήματα
νἀνήλωσε, τοῖς δὲ ἀναισθέτως διαχειµένοις τὸ μὲν
Jat οὗ σφόδρα βαρὺ, τὸ δὲ χολάζεσθαι φοθερὸν,

et Savil. xai µηδὲν οὕτως.

»l. τοῖς τὸν δήμον ἁἀδικοῦσι, recle. Reg. et Savil. τοῖς
νάλγουσι: in qux verba hiec notat. Savilius : « Doi-
»ἀλγύνουσι, hoc est λνποῦσι. Malo &yovc:, hoc est ὃη-
A P ο ο ππαὶο lectionem Morelli, quam habet etiam
P codex.

Φπαῖν, ὅτι οὗ µέχρι κατηγορίας τὰ πράγµατα ati.sexat,
ἀλλὰ καὶ δίχη τοῖς ἁμαρτήμασιν Ejezat, αὐτοῦ τοῦ µέλ»
λοντο; χαταδ,χάξειν εὐθύνας λοιπὸν ἀπαιτοῦντος, xal
κρινοµένου πρὸς τοὺς πεπλημμεληκότας. "O xai τὴν
συγχατάδασιν τοῦ θεοῦ πολλὴν δείχνυσιν, ἀνεχομένου
διχάζεσθαι µετ᾽ ἐχείνων, xal ἐντρεπτικὸν ποιεῖ τὸν λό-
Υοῦ, ὃ καὶ τοὺς νοῦν ἔχοντας εἰς μεγάλην ἀγωνίαν ἆμδα-
λεῖν εἴωθεν. (ϱὐκ ἐχείνης δὲ ἕνεχεν τῆς αἰτίας, fic ἔμπρο-
σθεν εἶπον, πρὸς τοὺς ἄρχοντας xai τοὺς γεγηραχότας
τρέπει τὸν λόγον, ἀλλὰ xal διδάσκων ἅπαντας, ὅτι βα-
ρὗτεραι τῶν ἀρχομένων τοῖς ἄρχουσιν αἱ εὐθῶναι. Ὁ
μὲν γὰρ ὑπὲρ ἑαυτοῦ µόνον, ὁ δὲ ὑπὲρ ἑαυτοῦ xaY τοῦ
δήμου, οὗ τὴν ἀρχὴν ΣΥΧεχερισµένος τυγχάνει, παρέχει
τὸν λόγον * xat οἱ πρεσθύτερο: δὲ οὑκ ἀπειχότως τοσαύτην
ἀπαιτοῦνται τὴν ἀχρίδειαν. Ὅπερ γὰρ ἐχείνοις fj ἀρχὴ,
τοῦτο τούτοις ἡ ἡλιχία. "Αξιος μὲν γὰρ χαὶ ὁ νέος ἐπι-
τιμΊσεως δεινὰ ἁμαρτάνων" ὁ δὲ τὴν ἀπὸ τῆς ἑλιχίας
ἀτέλειαν ἔχων, xal τοσούτοις παθῶν οὐ πολιορχούμενος
χύµασιν, ἀλλὰ καὶ σωφρονεῖν εὐκολώτερον, xal τῶν ἅλ-
λων ἀνέχεσθαι τῶν βιωτικῶν ῥᾷον δυνάµενος, χαὶ π)είονα
χεχτηµένος σύνεσιν ἀπὸ τῖς τῶν πραγμάτων ἐμπειρίας,
δικαίως ἂν μᾶλλον ἁπάντων χαταδιχάζοιτο, τὰ τῶν ἆχο-
λάσιων νέων Ev vfipa ἐπιδειχνύμενος. Ἀ μεῖς δὲ cl ày-
επυρίσατε τὸν ἀμπε.]ῶνά | quv, καὶ ἡ ἁρπαγὴ τοῦ
πτωχοῦ ἐν τοῖς οἶχοις ὑμῶν»; Πανταχοῦ τῷ θεῷ πολλὴ
τῶν ἁδικουμένων ἡ πρόνοια * καὶ τῶν εἰς αὐτὸν ἁμαρτη-
µάτων οὐκ ἔλαττον, ἀλλ' ἔστιν ὅπου xal πλέον παρ-
οξύνεται ὑπὲρ τῶν εἰς τοὺς ὁμοδούλονς πλημμεληµάτων.
Καὶ γὰρ τὸν μὲν πόρνην ἔχοντα γυναῖκα ἐχθάλλειν ἐπ-
έτρεφε, τὸν δὲ Ελληνίδα οὐχέτι * * χαἰτοι τὸ μὲν εἰς αὐ-
τὸν, τὸ δὲ εἰς ἄνθρωπον «b ἁμάρτημα. Καὶτῆς θυσίας προ-
χειµένης, χαταλιμπάνειν τὸ δῶρον ἐχέλευσε, καὶ μὴ πρό-
τερον αὐτὸ προσάγειν, ἕως ἂν τὰ πρὸς τὸν ἁδελφὸν εὖ δια-
θῆναι ὁ τὸν πλησίον λελυπηχώς. Καὶ ἠνίκα τὸν τὰ μύρια
τάλαντα χκατεδηδοχότα ἔχρινεν, ὑπὲρ μὲν τῶν εἰς αὐτὸν
ἐγχαλῶν ἁμαρτημάτων, οὔτε πονηρὸν ἐχάλεσεν, ἀλλὰ xat
χατηλλάγη ταχέως, xal τὸ δάνειον ἅπαν ἀφΏκεν * ὑπὲρ
δὲ τῶν ἑχατὸν δηναρίων, xal πονηρὸν δοῦλον χαλεῖ, xat
τοῖς βασανισταῖς παραδίδωσι, καὶ οὐ πρότερον ἔφησεν
ἀνῆσειν, ἕως ἅπαν ἀποδῷ τὸ χρέος.

C. Καὶ ἠνίχα μὲν αὐτὸς ἑῤῥαπίζετο ὁ Χριστὸς, οὐδὲν
τὸν δοῦλον εἰργάσατο τὸν τὴν πληγὴν ἐπαγαγόντα, ἀλλὰ
xai πράως ἀπεχρίνατο λέγων * El μὲν κακῶς [42] éAd-
Anca, μαρτύρησον περὶ τοῦ xaxov: εἰ δὲ κα.]ῶς, τί
µε δέρεις; "Ότε δὲ ὁ Ἱεροδοὰμ τὴν χεῖρα ἐχτείνας ἐπι-
λαθέσθαι τοῦ προφΆτου τοῦ τότε ἑλέγξαντος αὐτὸν ἑπ-
εχείρησε, ξηρὰν τὴν χεῖρα εἰργάσατο, παιδεύων xal σὲ
τὰ μὲν ἑαυτοῦ πράως φέρειν, τὰ δὲ εἰς τὸν Δεσπότην
μετὰ πολλῆς ἐχδιχεῖν τῆς σφοδρότητος. Διὰ τοῦτο xal
νομοθετῶν, εἰ χαὶ δευτέραν ἔφησεν τὴν εἰς τὸν πλησίον
ἀγάπην εἶναι, ἀλλ' ὁμοίαν τῇ προτέρᾳ * xat ὥσπερ ἑχεί-
νην μετὰ πάσης ἀπαιτεῖ τῆς ὑπερθολῆς, οὕτω xal ταύ-
την. "Ev ἐχείνου μὲρ γάρ φησιν, Εξ 6Anc τῆς καρδίας
σου, xal ἐξ ὅ,ης τῆς ψυχής σου. ἐπὶ δὲ ταύτης,
Ὡς éavtór. Καὶ ἑτέρωθεν μὲν πολλαχόθεν ἴδοι τις ἂν,
ὅσην ἀκρίθειαν ὑπὲρ τῶν πρὸς ἀλλήλους ἡμᾶς ἀπαιτεῖ
δ.χαίων ὁ θεός. "Opa γοῦν αὐτὸν καὶ ἐνταῦθα σφοδρῶς
ἐπιχείμενον xal αὔξοντα τὴν χατηγορίαν βαρυτάτοις ῥή-
μασιν᾽ Ὑμεῖς δὲ, φησὶ, τί ἐνεπυρίσατε τὸν ἆμπε-

€ Τὸν δὲ "Ελληνίδα οὐχέτι, gentilem vero secus, Hic per Ἑλ-
ληνίδα intelligit eam quie idolorum cultui dedita esset, id
quod ex scrie liquct.

49 S. JOANNIS ΟΗἱΥ5ΟΡΤΟΝΜΙ ΑΠΟΙΠΙΕΒΡ. CONSTANTINOP. 50

ΛΊῶνα µου; Ὥσπερ ἂν εἰργάσαντο πολέμιοι ῥάρβαροί α
«ινες ἀπηνεῖς, ταῦτα ὑμεῖς τοὺς οἰχείους διεθήχατε.
ἸἉμπελῶνα δὲ χαλεῖ τὸν λαὸν. διὰ τὴν πολλὴν περὶ αὐτὸν
exoubhv καὶ την ἄνωθεν ἐπιμέλειαν. Καὶ αὔξων τὸ
ἔγχλημα, οὐχ εἶπε, Τί τοὺς ὁμοδούλους, τοὺς πλησίον,
τοὺς ἁδελφοὺς, ἀλλὰ, Τὰ Epi, φησὶν , ἁπωλέσατε, τὰ
ἐμὰ διεφθείρατε; Εἶτα δηλὼν τοῦ ἐμπρησμοῦ τὸ εἷ-
δος, qnolv* Ἡ ἁρπαγὴ τοῦ πτωχοὺ ἐν τοῖς οἴκοις
ὑμῶν. Οὐ γὰρ οὕτω λυμαίνεσθαι τὰς ἀμπέλους εἴωθε
χάλαζα, ὡς d ἁδικία τοῦ πτωχοῦ xai πένητος ἆμπι-
πρᾷν πέφυχε τὴν ψυχῆν, θανάτου παντὺς χαλεπω-
εἐρᾷ χατατείνουσα αὐτὶν ἀθυμίᾳ. Πανταχοῦ μὲν οὖν
τὸ ἁρπάζειν xaxóv' μάλιστα δὲ ὅταν ὁ ἐπηρεαζόμε-
yog iv ἑσχάτῃ πτωχείᾳ fj. Οὐχ ἐπιτιμᾷ δὲ τοῦτο μόνον
λέγων, ἀλλὰ καὶ διορθοῦται, πρὸς τὴν θεωρίαν αὐτοὺς
παραπέµπων τῆς ἁρπαγῆς. Ἱχανὴ μὲν γὰρ μετὰ τὴν
ῥῆσιν αὐτὴν ἡ ὄψις πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν κειμένη Χατα-
νύξαι τὸν μὴ σφόδρα ἀναισθήτως διακείµενον. Τί ὅμεις
ἁδικεῖτε τὸν .Ἰαόν µου; Τῷ αὐτῷ πάλιν ἐπέμεινε τρόπῳ,
ὥσπερ ἐχεῖ, Tóv ἀμπε.]ῶνά pov, οὕτω xal ἐνταῦθα,
Tov Aaóv µου, λέγων. Kal τὰ πρόσωπα cov ταπεινὼν
καταισχύνετε; οὓς ὀρθοῦν ἔδει, τούτους ὠθοῦντες, οὓς
ἀνιστᾷν, τούτους καταῤῥηγνύντες. Μετὰ Υὰρ τῆς ἁρπα-
γῆς, καὶ διέπτυον τοὺς εὐτελεστέρους, χαὶ ἀνδραπόδων
χαλεπώτερον αὐτοῖς ἐκέχρηντο, πρὸς τῇ πλεονεξίᾳ καὶ
«hy. ἁλαζονείαν ἐπιτείνοντες, καὶ ἀπὸ τῆς ἁδιχίας τοῦ
πλούτου τούτου πολλὴν τὴν ἀπόνοιαν κτώµενοι. Συνένευ-
χται Υὰρ τῇ πλεονεξίᾳ τὸ τῆς ὑπερηφανίας νόσηµα * xat
ὅσῳ ἄν τις ἐπιτείνῃ τὸν πλοῦτον, τοσοῦτον χαὶ τὸ νόσημα
τοῦτο ἐπιτρίδει. Τοῦτό φησι Κύριος, Κύριος, Κύριος
στρατιῶν. Τί δὲ ἐστι, Σερατιῶν: Τῶν ἀγγέλων λέγει,
τῶν ἀρχαγγέλων, τῶν ἄνω δυνάµεων, ἀπὸ τῆς Υῆς ἐπὶ
τὸν οὐρανὸν τὸν ἀκροατὴν ἀνάγων, εἰς ἔννοιαν τῆς µεγά-
Ang αὐτοῦ βασιλείας αὐτὸν ἐμθάλλων, ἵνα τούτῳ γοῦν
καίαπλήξας, σωφρονέστερον ἐργάσηται, xal [45] δείξη
τὴν τοσαύτην ἀνοχὴν οὐκ ἀσθενείας, ἀλλὰ μαχροθυµίας
οὖσαν. Τάδε .Ἰέγει Κύριος Ἀγθ' ὧν ὑψώθησαν αἱ
θυγατέρες Σιὼν, καὶ ἐξεπορεύθησαν iyrnAo ερα xe,
καὶ νεύμασιν b óp0aApor, xal τῇ πορείᾳ τῶν ποδῶν
αύρουσαι ἃμα τοὺς χιτῶνας, καὶ τοῖς ποσὶν ἅμα
παΐζουσαι. Καὶ ταπειγώσει ὁ θεὸς ἀρχούσας 0vya-
τέρας Σιὼν, καὶ Κύριος ἀν αχα.ιύγει τὸ σχήµα αὐτῶν
ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ. Καὶ ἀφελεῖ Κύριος τὴν δόξαν
τοῦ ἱματισμοῦ αὐτῶν, καὶ τὸν κόσμον αὐτῶν e, xal
τὰ ἐμπ.όκια, xal τοὺς κορύμδους, xal τοὺς μηνί-
σκους, καὶ τὸ κάθεµα, xal τὸν' κόσμον τοῦ προσώπου
αὐτῶν, καὶ τὴν σύνθεσυ' τοῦ κόσμου τῆς δύξης,
καὶ τοὺς χἀιδῶνας, καὶ τὰ γἐ-.Ίια, καὶ τὸ ép x Aóxtov,
xal τοὺς &axtvAlovc, καὶ τὰ περιδέρια 1, xal τὰ év-
ώτια, καὶ cà περιπόρφυρα, καὶ τὰ ἐπιδ.ιήματα cà κατὰ
zi» οἰχίαν, καὶ τὰ διαφαγῆ Λαχωγικὰ, καὶ τὰ βύσ-
cura, καὶ τὰ ὑαχίνθυα, xal τὰ κόκκινα, καὶ τὴν
βύσσον σὺν χρυσῷ καὶ ὑακίνθῳ συγκαθυφασμένη»,
xai θέριστρα κατά Ίηπτα τοῦ χρυσἰου. Καὶ ἔσται
ἀντὶ ὀσμῆς ἠδείας κογιορτὸς, xal ἀντὶ ζώνης σχοι-

& Reg. et Savil. πολέμιοι καὶ βάρόαροι. Ibid. ταῦτα ὑμεῖς
Epio διεθήκατε hic iue aliquod in constructione
r. Mox eg. et Si περὶ αὐτῶν.
b liis legitur xoi ἐν νεύμασιν.
e eque τὸν κόσμον αὐτῶν desunt in Bibliis. Mox Biblia
* c. Ibid. Reg. et Savil. χάθεσµα, Morel. κάθεµα, et sic
legitur in Bibliis. E ]
Biblia περιδέξια. Ibid. τὰ περιπόρφυρα csse vestem purpura
extam ostendimus in Amliquilte , Tom, 5, lib. 1, c. 8.
nfra pro θέριστρα κατάληπτα, Bib.ia habent θέριστρα xa-
texta.

vío ζώσῃ, xal ἀνγτὶ τοῦ κόσμου τῆς xega.lnc evo
ᾧα.Ἰάχρωμα ἕξεις διὰ τὰ Épya cov, xal ἀντὶ τοῦ
χιτῶνος τοῦ μεσοπορφύρου 9 περιζώσῃ σάώκκον.
Ταῦτά σοι ἀγ τὶ καὶ]. ωπισμοῦ. Kal ὁ υἱός σου ὁ κἁὶ-
ἑιστος, ὃν ἁγαπᾷς, µαχαίρᾳ πεσεῖται * xal οἱ ἰσχύο»-
τες ὑμῶν μµαχαίρᾳ πεσοῦνται, καὶ ταπεινγ ωθήσοχντα;.
Καὶ πενθήσουσι αἱ θήχαι τοῦ κόσμου ἡἑμῶν, xai
κατα.]ειφθήσῃ µόγη, xal elc τὴν Tv. ἑἐδαφισθησῃ.
&évoy τοῦτο ὁ προφήτης αὐτὸς πεποίηχε, μακρὸν πρὸς
τὰς γνναΐῖχας ἁποτείνας λόγον, ὅπερ οὐδαμοῦ τῶν l'ga-
φῶν ὁρῶμεν γεγενηµένον οὕτω. Τί οὖν τὸ αἴτιον τοῦ
ξένου,

η’. Ἐμοὶ δοχκεῖ πολλὴν τότε τὴν βλακείαν τῶν γυνα:-
κῶν γεγενῆσθαι, xal τὸ πλέον εἰς τὴν τῶν ἀνδρῶν χα-
χίαν εἰσφέρειν µέρος αὑτάς. Διὸ δὴ χαὶ ἱδιαξόντως mob;
αὑτὰς ἀποτείνεται, τὰ χαλεπώτερα αὐταῖς ἐγχαλῶν
ἐγχλήματα, χαὶ εἰς ἀρχὴν ἀνάγει τὸν λόγον, Ex προσώπου
τοῦ θεοῦ πάλιν φθεγγόµενος. Τάδε «λέγει Κύριος. Ανθ᾽
ὧν ὑψώθησαν αἱ θυγατέρες Zu, xal ἐπορεύθησαν
ὑγ ηάῷ τραχή.ϊῳ. Τὸ χεφάλαιον τῶν xaxiv αὑταῖς
ἐγχαλεῖ, ἀπόνοιαν χαὶ ἁλαζονείαν. Τοῦτο γὰρ πανταχοῦ
μὲν χαλεπὺν, μάλιστα δὲ ἐπὶ τῆς γυναιχείας τικτόμενον
φύσεως. Φρονήματος γὰρ ἐμπλησθεῖσα Yvuvh, ἅτε xov-
φοτέρα xal ἁλογωτέρα οὖσα, εὐχόλως περιτρέπεται, xal
βαπτίζεται, xal ναυάγιον ὑπομένει παντὸς ποντροῦ πνεύ-
µατος, τοῦ τύφου { xal τῖς ἁλαζονείας αὑτὴν βαπτιζού-
σης. Δοχεῖ δὲ πρὺς τὰς Ev Ἱεροσολύμοις ἀποτείνεσθα: |
6:5 χαὶ θυγατέρας Σιὼν ἑἐχάλεσε. Kal ἐπορεύδησα)
vymnAQ τραχή.Ἰῳ. Ἐνταῦθα αὑτὰς χαὶ χωμφδεῖ, xai «5
γνναικεῖον δείχνυσι φρόνημα, οὐδὲ Ev διανοίαις τε ye-
νέσθαι 5 δυνάµενον, ἀλλ ἐκρηγνύμενον, xat δ.ὰ τῶν τοῦ
σώματος ἐπιδειχνύμενον χινῄσεων. Οὐκ εἰς ἀπόνοιαν δὲ
µόνον, ἀλλὰ χαὶ εἰς ἀσέλγειαν αὐτὰς διαδἀάλλει, τοῦτο
λέγων καὶ δηλών Ex τῶν ἑξης. Ἐπήγαγεν οὖν * Καὶ νεύ-
paci ὀρθαῆμῶν' ὃ τῶν ἑταιριζομένων kot γυναικῶν,
διαστρέφειν τὰς χόρας, καὶ τὴν πολλὴν βλαχείαν xai xbv
μαλακισμὸν [44] ἐντεῦθεν ἐμφαίνειν * τοῦ δὲ θρύπτεσθαι
xai µαλαχίζεσθαι οὐδὲν οὕτω σημεῖόν ἐστιν, ὡς τοῦτο.
Kal τῇ πορείᾳ τῶν ποδῶν σύρουσαι ἅμα τοὺς χιτῷ-
vac. Οὐ μιχρὸν τοῦτο ἔγχλημα, xàv μικρὸν εἶναι δοχῇ.
ἀλλ ἐξωλείας τῆς ἑσχάτης ἔλεγχος, xat τοῦ µαλαχίζεσθα:,
καὶ χαταχλᾶσθαι, χαὶ διαλύεσθαι, τὸ τοὺς χιτῶνας σὺ-
ρειν. Τοῦτο γοῦν τις χα) τῶν ἔξωθεν χωμωδῶν τὸν ἀντί-
δὅ.χον τὸν αὑτοῦ τέθειχε λέγων ' θοἰμάτιον 5 χαθεὶς ἄχρι
τῶν σφυρῶν. Kal τοῖς ποσὶν ἅμα παἰζουσαι. Καὶ τοῦτο
τῆς αὐτῆς πάλιν ἀσχημοσύνης ἀπόδειξις. Διὰ γὰρ ziv.
των, δι ὀφθαλμῶν, δι’ ἱματίων, διὰ ποδῶν, δ.ὰ Bait.
σεως, f, τε σωφροσύνη χαὶ ἡ ἀσέλγεια φαίνεται. Της γὰρ
ἕνδον χαθηµένης ψυχῆς ὥσπερ χἠρυχές τινές eiat τῶν
αἰμθητηρίων αἱ χινῄσεις. Καὶ χαθάπερ oi ζωγράφοι τὰ
χρώματα χεραννύντες, τὰς εἰχόνας ἃς βούλονται χαραχττ-
ρἰζουσιν * οὕτω δὴ xal τὰ χινήµατα τῶν μελῶν τοῦ σω-
pato; τοὺς χαραχτῆρας ἔξω τῆς ψυχῆς ἄγει, καὶ πρὸ
τῶν ὀφθαλμῶν τίθησι τῶν ἡμετέρων. Διὸ καὶ ἕτερός τι;
σοφὸς ἔλεγε ' Στοισμὸς ἀγδρὸς, xal véAuc ὀδέντων,

-

* χιτὼν μεσοπόρφυροςν est. (unica clavata, de qua vide in
Antiquitate nostra, 10m. 5, Ἱ. 1, c. 8.

f Ἱ]αντὸς πονηροῦ πνεύματος, τοῦ τύφον. Hic locus mancus
esse videtur. Bóisius apud Savilium legendum putat παντος
πονηροῦ πνεύματος μᾶλλον, τοῦ τόφον.

6 Savil. in marg. ic. στέγεσθαι. —

h θοϊμάτιον χαθεὶς ἄχρι τῶν σφυρῶν locus est. haud. du-
bie cujusdam oratoris Attici, Θοΐματιον Attice pro τὸ ἵμα-
TUOV.

Pi IN ISAIAM. CAP. IIl. "

(Muth. 932. 37. 29). Et alibiquoque «ρε videre quis-
que possit quantam Deus a nobis exigat diligentiam
drea ea qux: nobis mutuo debemus officia. Observa
igitur hic acriter instantem, et accusationem acerrimis
verbis augentem, cum dicit : Vos autem cur. incendistis
vineam meam ? Quod immanes quidam hostes et bar-
bari fecerint, hoc vos erga familiares vestros admit-
tiis, Vineam porro vocat populum , quod eum multo

$:udio et superna providentia conservet. Et augens

accusationem , non dixit, Cur conservos , proximos,
f:atres ; sed, Quid mea, inquit, perdidistis, mea labe-
fictastis? Deinde incendii speciem ostendens, ait :
Μαρίνα pauperis est in. domibus vestris. Non enim ita
$0let grando vineas vastare, ut iniquitas pauperis et
inopis animum succendere, morte graviorem ipsi
moerorem inferens. Ubique igitur rapina malum est ;
maxime vero cum is cui damnum infertur in extre-
mam redactus est paupertatem. Neque tantum incre-
pat heec dicendo , sed etiam corrigit, mittens eos ad
rapina spectaculum. Post hujusmodi dictum enim,
aspectus rei sub oculis positi compungere potest
eum, qui non impudentissimo fuerit animo. 15. Cur
20s injuria effcitis populum meum ? 1n eodem rursus
perseverat dicendi genere : sicut illic, Vineam meam,
ita hic, Populum meum, dicit. Et facies humilium con-
[endüis? Quos corrigere oportebat, hos impellitis ;
quos erigere, hos confringitis. Nam post rapinam,
viliores respuebant, et indignius quam mancipiis illis
utebantur, preter avaritiam arrogantiam quoque au-
genics, et per divitias inique partas multa insuper
sese effereutes arrogantia. Avaritie enim superbiz
morbus adjungitur : et quanto plus divitias quis cu-
mularit, tanto magis morbus hic increverit. Hoc di-
ct Dominus, Dominus, Dominus exercituum. Quid est,
Exercituum ? Angelorum dicit, archangelorum, super-
narum virtutum , a terra ad celum auditorem addu-
cens , ut ipsi cogitationem magui illius regni injiciat,
ut illum sic stupefactum temperatiorem redderet,
ostenderetque tantam patientiam non infirmitatis, sed
maximi animi esse. 16. Hac dicit Dominus. Pro eo
quod exaliat& sunt filie Sion, el egressm sunt. elato
collo, et mutibus oculorum , et incessu pedum trahentes
simnl tunicas , simulque pedibus ludentes. 11. Et huni-
liabit Deus dominatrices filias Sion, et Dominus revela-
bit habitum earum in die illa. 18. Et auferet Dominus
gloriam vesiünenti earum, et ornatum earum (a), ct cin-
cinnos earum, et corymbos , et lunulas , 19. et monile
earum , et ornatum (aciei earum , et compositione or-
namenti glorie, et armillas, et torques, 20. et reticulum,
et annulos, et collaria, et inaures, 21. et purpura ργᾶ-
lezias, ei pannos per domum, εἰ perspicua Laconica,
23. et byssina, et hyacinthina ; 25. coccinea, et byssum
cum auro et hyacintho contextam, et therisira auro ad-
uricia, 94. Et erit pro suavi adore pulvis, et. pro sona
funiculo cingeris , et pro ornamento capitis twi calvitiem
habebis propter opera (ua , et pro lunica purpura cla-
taa (b) circwmcingeris sacco. Hac tibi pro ornatu.

ο) Hz» voces, et ornatim earum, desunt in Bibliis.
(b) Vide Anuquitals nostrze Ton. 5, lib. 1, ο. 8

25. Et filius tuus pulcherrimus , quem diligis , gladio
cadet ; el fortes vestri gladio cadent, et humiliabuntur.
26. Et lugebunt theca ornatus vestri, et relinqueris sola,
el in terram prosterneris (a). Insolitam rem propheta
fecit, longum ad mulieres dirigens serinonem , quod
nusquam in Scripturis factum videmus. Quz igitur
tausa est insolitze rei?

8. Videtur mihi tunc temporis magnam fuisse mu-

" lierum mollitiem, multumque contulisse illas ad viro-

rum nequitiam, ldeo illas speciatim redarguit, gra»
vissima illis offerens crimina, sermonemque ad prin-
cipium revocat, ex persona Dei iterum loquens. Hwe
dicit Dominus : Pro eo quod exaliate sunt filie Sion,
εἰ ambulaverunt elato collo. Caput malorum ipsis eri-
mini dat , supezbiam et arrogantiam. lloc enim ubi-
que grave est, maxime vero cum in muliebri scxu
exoritur. Alto enim spiritu plena mulier, utpote lc-
vior et irrationabilior , facile pervertitur , submergi-
tur, naufragium patitur, ab omni maligno spiritu
impulsa, fastu et arrogantia ipsam submergente. Vi-
detur porro Jerosolymitanas mulieres alloqui : id-
eoque filias Sion vocavit. Et ambulaverunil elato collo.
Hic illas traducit, ac muliebrem ostendit fastum, qui
non potest in animo se continere , sed erumpit , ac
per corporeos motus sese prodit. Nec in arrogantiam
modo, sed ctiom in lasciviam illas dcjicit ; hoc in
sequentibus dicit et declarat. Pergit igitur : Et nuti-
bus oculorum , id quod amasiarum proprium est, pu-
pillas vertere, mollitiemque multam et lascivia hinc
exprimere; mollitiei autem ac lascivi:: nullum hoc
majus indicium habctur. Et incessu pedum trahentes
simul tunicas. Non exigua lixc est criminatio , etiamsi
parva videatur esse, sed extrema est corruptionis
argumentum mollitiei nempe, lasciviz, dissolutionis,
tunica diffluens. IIoc exterorum quispiam adversa-
rium suum traducens sic expressit : Pallium dcmitteus
tsgue ad talos (b). Simulque pedibus ludentes. Et hoc
rursum ejusdem turpitudinis demonstratio est. Per
hzc enim oinnia, per oculos, per vestimen!a, per
pedes, per incessum , seu castitas seu lascivia sese
prodit. Nom intus sedentis anim: sensuum motus
quasi przcones quidam sunt. Ac quemadmodum pi-
ctores colores quosdam miscentes, imagines quas vo-
]junt exprimunt : sic et motus membrorum corporis,
animi characteres foras expromunt, et ante oculos
nostros ponunt. Quamobrem alius quispiam sapiens
dicebat : Amictus viri, et risus dentium, et incessus pe-
dis annuntiant qug ad ipsum spectant. (Eccli. A9. 27.)

a) Hic Reg. subjungit totum caput quartum [sais.

b) In bunc locum notat Boisius apud Savilium : « Ipse
Jocus nondum occurrit, nec vacat nunc quzrere : simiili-
ma tamen sunt et ejusdem plane moneis, qu» in unum
collegit doctissimus Casaubonus noster Commentario suo
ad Theophrasti Characteres capite cui Griecus titulus est,
Πιρὶ µαρολογας, ubi sic scribit : Quemadmodum vestis brevi-
tas est sordium argumentum, sic vestis ad talos demissa,
vite delicate et dissoluue, ut apud Platonem in Alcibiade

riore twice protractio indicium mollitiei. Inde Horat.
;podon Od. 4: Sacram metiente (c viam cum bis ter ul-
narum toga. Apud Dionem Calenus objicit Ciceroni quod
usque ad lalos testem demitteret. » His adjiciam Ciceronem»
ipsum Catiline asseclis exprobrare quod incederent, ma-
nicatis εἰ talaribus tunicis, velis amictos, non togis. [η Catil. 2-

δι S. JOANNIS ΟΠΗ ΔΟΦΤΟΝΜΙ ARCIIIEP. ΟΟΝΣΤΑΝΤΙΝΟΡ. 52

Et humiliabit Deus dominatrices filias Sion : et Do-
minus revelubit habitum earum in die illa. Et auferet
Dominus gloriam vestimenti earum. Duobus positis cri-
minibus, arrogantia et lascivia, singulis congruentem
adhibet medicinam , primo primam, secundo sequen-
tem : arrogantie , humiliationem ; ornatui habitus,
ipsius abreptionem. Bello, inquit, tunc urgente, omnia
auferentur. Qu: enim tumebant etl superbiebant,
metu compresse , ab hoc morbo liberabuntur : qux
mollitie et luxu omniuo diffluebant, in captivitatis ju-
gum incidentes, ab omni illa mollitie eruentur.

Mulierum. luxus. — Ut autem onerosiorem ipsis
texeret sermonem, et auditorum mentem perstringe-
rel,ornamentum vestium mulierum illarum minutatim
Feceiset , pita aurcorum ; quid in oculis, quid in re-
liquo corpore : hinc procedit ad don:us ornatum. Non
solum enin corpora ornaments decorabant, sed hanc
contumeliam usque ad parietes extendebant, super-
fluis sumptibus; et calamistro capillos torquentes ,
alas ! hujusmodi fallaciz:e ubique extendebant. lManc
itaque intentat accusalionem cum dicit : Auferel glo-
riam veslimenti earum , el ornatum earum , εί cincinnos
earum, et corymbos. Corymbos autem dicit, vel orna-
tum quempiam capitis, vel vitt:€ caput stringentis for-
inam. Et lunulas : ornamentum scilicet circa collum
lunari forma. Et cathema. Forte theristrum dicit.
Et ornatum [aciei earum. Hic mihi videtur fucum
et pigmenta subindicare. Et compositionem ornamenti
glorie. Moc auro circeumdatum dicit. Et armillas:
aurei nempe ornatus circa brachia. Et dextrocheria :
cirea manuum juncturas. Et reticulum : ornamentum
aureum circa caput. Et annulos, dextrocheria, et pre-
texta purpura, et clavata purpura, et pannos per domum,
εἰ pellucida Laconica. Tantum euim ipsis inerat la-
scivit studium , ut non modo iis uterentur , qux iu
sua regione erant, sed etiam ex aliena terra procul
illas advehi curarent per transmarinos commeatus.
Multum enim spatium et pelagus immensum est Pa-
lestinam inter et. Lacedzemonem.

9. Non sine causa igitur regionem posuit, misso
vestimentorum nomine, sed uL ingentem carum lu-
xum demonstraret, Et byssina et hyacinthina, et cocci-
nea, et byssum cum auro el hyacintho contexiam , et
theristra auro. adstricta. Nullam enim spcciem vel in
vestimentis vel in alio ornatu reliquerunt ; sed omnem
luxos viam tentarunt, ex lascivi:e tyrannide lymphatis
similes.

Mulierum lascivia tempore Chrysostomi. — Porro si
hz tunc criminationes offerebautur ante gratiam , et
ante tantam philosophiam , quam veniam consequan-
tur ille, qux nunc in cxlum vocantur, et ad longiora
certamina, qu:eque ad angelorum imitationem trahun-
tur, et longe magis hanc superare possunt lasciviam,
el tamen eas quas in scenis et. theatris versantur la-
scivia vincunt ? Quodque gravius est, ne peccare qui-

! Juxta notam ad oram libri Lutetis anno 1588 excusi
positam, legendum est, indagines (περιπετάσµατα), pro,
alas (τὰ πτερά). Sed hac mutatio minime necessaria

videtur. Boisius vocem πτερά retinet : est enim, inquit
ille, elegans allusio ad penuas pavonisercctas et ex pansas.

dem se putant. Ideo adversus illas vox prophetae op-
ponenda est. Non solum enim adversus illas olim ,
sed etiam adversus has pronuntiabitur id quod se-
quitur : Erit pro suavi odore pulvis. Viden' quomodo
unctiones etiam unguentorum reprobet, magnumque
ipsi adscribat supplicium ? Pulverem enim hic dicit
eum qui excitatur post urbem eversam et barbarorum
incursionem. Nam illam igni et ferro tunc dirueruut,
aliud diruentes, aliud igni tradentes. Hac itaque
prenuntians dicebat : Pro suavi odore pulvis erit, et pre
zona funiculo cingeris ; sub oculos ponens captivitatis
formam , et abductionem in barbarorum terram. Et
pro ornamento capitis tui calvitiem habebis ; sive capillis
ob miseriam defluentibus, sive id agentibus hostibus,
sive ipsis seipsas tondentibus. Mos enim erat olim in
luctu et calamitate sese tondere et radere. Etenim
Job, audita liberorum calamitate, caput totondit ( Job
1. 20). Et in sequentil.us «it propheta, cum sacco et
luctu etiam tousionem futuram (/sai. 22. 19). Aliusque
rursum ait : Et radere et tondere super filios tuos deli-
catos. Et pro tunica purpura clavata precingeris sacco
( Mich. 1. 16). Annon hzc terribilia οἱ intoleranda
esse videntur? Verum apud nos non hic gradum sistel
ultio , sed vermis venenatus, sed tenebrz intermina-
biles excipient. Si enim illos captivitas, servitus , el
exirema mala exceperunt, idque pro ornatu : quod
enim hujus penas exigeret, et hoc proprie peccatum
puniret , audi quomodo his enumeratis , causam sub-
juuxit : Hec tibi pro ornatu (a) : si igitur Jude: mu-
lieres ob talem ornatum tantas subiere poenas, patria
a fundamentis excisa, et post tantam voluptatem serve,
captivie et extorres, in alienam regionem abduci
sunt, ac fami, pesti milleque mortibus tradite ; annot
perspicuum est, nos graviora passuros esse, qui in
eadem peccata incidimus? Quemadmodum enim ho-
nores majores, ita graviora supplicia.

Deus non semper similia peccantes siniüliter castigat.
—- Quod si nulla mulier talem ornatuni affectans liace-
tenus aliquid tale passa est, ne ideo confidat. Mos
enim est Deo poenas definire uni et alteri, et per illos
cominonefacere c:teros omnes de poenis quie ipsos
excepturze Sunt. Ut autem id clarius evadat, peccatum
grave adimi:erunt olim ii qui Sodoma incolebant, ex-
treinas dederunt poenas , iis immissis fulminjbus , cl
urbibus , populis terraque ipsa cum corporibus simul
combustis. Quid igitur? nullusne post illos similia
ausus est ? Multi certe , et in multis per orbem locis.
Cur ergo nihil hujuscemodi passi sunt? Quia longe
graviori reservantur supplicio. ldeo namque Deus
postquam id semel fecit, destitit, ut qui talia auderent,
etiamsi hic poenas non darent, certo scirent se nuin-
quam effugituros esse. Quomodo enim consentaneum
rationi fuerit, ante gratiam et ante legem, eos qui neque
prophetas , neque alium quempiam audivissent, pru
admissis peccatis talia passos esse 905 autem qui post

(a) Ait Chrysostomus Isaiam post enumerationem illani
muliebrium ornamentorum his verbis recensionem suaiui
claudere. Verum h:ec non reperio in Bibliis LX N. sed nag na
oliin erat exemplarium varietas, ut in Praeliminaribus ad
Heaapla alibique diximus. |

9i IN ISAIAM,

καὶ βῆμα ποδὸς dàxraqyyelei τὰ περὶ αὑτοῦ. Kal τα-
αφὼσει ὁ Θεὸς ἀρχούσας θυγατέρας Σιὼν, καὶ Κύ-
poc ἀναχω.λὐψειτὸ σχῆμα αὐτῶν ér cg ἡμέρᾳ ἐχείνῃ,
zal ἀφελεί Κύριος τὴν δόξα» τοῦ ἱμαεισμοῦ αὐτῶν.
hio θεὶς ἐγχλήματα, ἀπόνοιαν χαὶ ἀσέλγειαν, ἑχάστῳ
χατάλληλον ἑ πάγει φάρμαχον, xal προτέρῳ τὸ πρότερον,
vip δευτἐρῳ τὸ ἐχόμενον΄ τῇ μὲν ἀπονοίᾳ, τὴν ταπείνω-
ev, τῷ δὲ χαλλωπισμῷ τοῦ σχήματος, τὴν ἀναίρεσιν
ἐχείνον. Πολέμου γὰρ χαταλαθόντος τότε, τὰ πάντα οἰχή-
ertat, qnatv. AC τε γὰρ φλεγµαίνουσαι καὶ ἀπονενοημέ-
κι, τῷ φόδῳ κατασταλεῖσαι α, τοῦ νοσήµατος ἁπαλλα-
Ἰήσονται: αἵτε μαλαχιζόµεναι xal διὰ πάντων θρυπτὀ-
μεαι, εἰς τὸν τῆς αἰχμαλωσίας ἐμπεσοῦσαι ζυγὸν, πά-
σης ἐχείνης ἑλευθερωθήσονται τῆς βλακείας.

Ὥστε δὲ ποιῆσαι τὸν λόγον αὐτοῖς φορτιχώτερον, xai
Ὡθάφψασθαι τῆς τῶν ἀχροωμένων διανοίας, xai κατ
έδος διηγεῖτα: τὸν χαλλωπισμὸν τῶν ἱματίων τῶν γυναι-
xov ἑχείνων P, τῶν χρυσίων, τὸν ἐπὶ τῆς ὄγεως, vov ἐπὶ
«οὐ λο. ποῦ σώματος, xal πρόεισι xal Emi τὸν τῆς οἰχίας
χόσμον. Οὐ γὰρ 6t µόνον τὰ σώματα ἐνεχαλλώπιζον,
ἀλλὰ τὴν ὕδριν ταύτην χαὶ μέχρι τῶν τοίχων ἑἐξῆγον, εἰς
ᾠδὲν δξέον δαπανώμεναι' xal τὰς τρίχας δὲ στρεθλοῦσαι,
τὰ πτερὰ τῆς τριαύτης ἁπάτης πάντοθεν ἑτάνυον. Καὶ
τούτο γοῦν ἐγχαλεῖ λέγων, ὅτι Αφε.1εῖ τὴν δόξαν τοῦ
ἱματισμοῦυ αὐτῶν», xal τὺν κόσμον αὐτῶν», καὶ τὰ
ἐμα.ἰόχια αὐτῶν, xal τοὺς κορύµδους. Κορύμθους δὲ
Myet, ἢ χόσµον τινὰ πτεοὶ τὴν χεφαλὴν, ἡ αὐτοῦ τοῦ xt-
φαλοδέσµου τὸ σχΏμα. Καὶ τοὺς µηνίσκους' χόσμον
τερὶ τὸν τράχηλον σεληνοειδη. Kal τὸ κάθεµα. Táya *
ὠθέριστρον λέχει. Καὶ τὸν xócyor τοῦ προσώπου ab-
τῶν. [45] Ἐνταυθά µοι δοχεῖ ἐπιτρίμματα χαὶ ὑπογρα-
φὰς αἰνίττεσθαι. Καὶ τὴν σύνθεσιν τοῦ κόσμου τῆς
δόξης. Τοῦτο περιχρύσιόν φησι. Καὶ τυὺς χ.ιδώνας '
τὰ περὶ τοὺς βραχίονας χρυσία. Kal τὰ yréAJua * tà περὶ
τοὺς χαρπούς. Kal τὸ ἐμπ.Ίόκιον * χόσμον χρυσουν περὶ
τὴν κεφαλήν. Καὶ τοὺς δακτύ.Ίους, xal τὰ περιδέξια ᾿
& λέχουσι δεξιάρια. Kal τὰ ἑνώτια, καὶ τὰ περιπόρ-
φυρα, καὶ τὰ µεσοπέρφυρα, xal τὰ ἐπιθ.ήματα τὰ
κατὰ τὴν οἰχίαν, xal τὰ δια-2ανῆ Λακωγικά. Τοσαύτη
Ἱὰρᾶν αὐτῶν fj περὶ τὴν ἀσέλγειαν σπουδή, ὡς uf) µόνον
τοῖς ἑγχωρίοις χεχρήσθαι, ἀλλὰ καὶ πὀῤῥωθεν ἐχ τῆς
ἁλλοτρίας αὐτὰς συλλέγειν, χαὶ διαποντίους ἀποδημίας
ὑπὲρ αὐτῶν στέἐλλεσθαι. Πολὺ γὰρ τὸ μέσον τῆς Παλαιστί-
γης χαὶ τῆς Λακεδαίμονος, xal πέλαγος ἄπειρον.

t. θὐχ ἁπλῶς τοίνυν τὴν πατρίδα τέθειχεν, ἀφεὶς τὰ
σήματα, AA ὥστε τὴν ὑπερθάλλουσαν αὐτῶν ἆχολα-
σίαν ἑμφῆναι, Καὶ τὰ βύσσιγα, καὶ τὰ ὑακίνθινα, καὶ
τὰ χόχχινα, xal tiiv βύσσογ σὺν χρυσῷ καὶ ὑακίνθῳ
σνγκαθυφασμένη»ν, xal θέριστρα κατάκ.ειστα d τοῦ
χρυσίου. Οὐδὲν γὰρ εἶδος, οὑχ ἐν ἑματίοις, οὐκ ἐν τῷ
λοιπφῷχόσμῳ χατέλιπον, ἀλλὰ πᾶσαν ἐπῆλθον πολυτελείας
Ul, τῇ τῆς ἀσελγείας ἐχθαχχευθεῖσαι τυραννίδι.

Ταῦτα δὲ εἰ τότε ἐγχλήματα ἦν πρὸ τῆς χάριτος xol
τῆς τοσαύτης φιλοσοφίας, ποίας ἂν τύχοιεν συγγνώµης
εἰ πρὸς τὸν οὐρανὸν χληθεῖσαι vuv, xal εἰς µαχρότερα
σχάµµατα, καὶ πρὸς τὸν τῶν ἀγγέλων ἑλκόμεναι ζῆλον,
χαὶ μετὰ πλείονος τῆς ὑπερθολῆς ταύτην νιχῶσαι τὴν
ἀσέλγειαν, xal τὰς ἐπὶ τῆς σχηνῆς ἀποκρύπτουσαι; Kat

* Reg. et Bavilius χαταστείλασαι male. Ibidem ἁπαλλάσ-
evrt

αι.

5 Hsec, τῶν γυναικῶν ἐχείνων, desunL in Reg. et Savi

* Tá&ya abest a Reg. et Savil.

3 Qus χατάληπτα supra dixerat, hic. κατάχλειστα vocat ;
Merutro ia loco mendum esse puto . in Bibliis χατάκλιτα.

CAP. III. 52

τὸ δῇ χαλεπώτερον, ὅτι οὐδὲ ἁμαρτάντιν ἡγυῦνται. Ad
xai πρὸς αὐτὰς ἀνάγχη τὴν τοῦ mpo fou φωνὴν ὁπλί-
σαι. 03 γὰρ 05 µόνον πρὸς ἐχείνας, ὀλλὰἀ καὶ nose ταύ-
τας εἰρήσεται τὸ ἐπαγόμενον, ὅτι "Ἔσται ἂν τὶ ὀσιιῆς
ἠδείας κογιορτός. Ὃρᾶς πῶς xaX τὴν τῶν µύρων ἆδοι-
qv ἐχθάλλει, καὶ μεγάλην αὑτῇ τίθησι τιµωρίαν; Ko-
νιορτὸν γὰρ ἐνταῦθά φησι τὸν αἱρόμενον μετὰ τὴν τῆς
πύλεως χατασχαφὴν xai τὴν τῶν βαρδάρων ἔφοδον. Καὶ
γὰρ xaX πυρὶ xai σιδήρῳ τότε αὐτὴν διενείµαντο, τὸ μὲν
αὑτῆς κατασχάφαντες, τὸ δὲ ἐμπρησμῷ παραδόντε; 9.
Γαῦτα οὖν προλέγων ἔλεγχεν, ὅτι ᾽Αγτὶ ὀσμῆς ἡδείας
ἔσται κογιορτὸς, καὶ ἀν τἱ ζώνης σχοιγίφ ζώσῃ ' ὑπ'
ὅψιν ἄγων τῆς αἰχμαλωσίας τὸ σχΏμα, xaX τὴν ἐπὶ τὴν
βάρδαρον χώραν ἀπαγωγήν. Kal ἀντὶ τοῦ κόσμου τῆς
χεφα.]ῆς σου gadáxpopa ἕξεις' ἢ τῶν τριχῶν ἀπὸ
τῆς ταλαιπωρἰας ἀποῤῥυεισῶν, 7| τῶν πολεμίων τοῦ(ο
ἐργαζομένων, f] αὐτῶν ἑαυτάς. Ἔθος γὰρ ἣν τὸ παλαιὸν
ἐν πένθει χαὶ συμφορᾷ ἀποχείρεσθαι xaX ξύρεσθαι. Καὶ
γὰρ ὁ Ἰὼ6 ἀπεχείρατο τὴν χεφαλὴν, ἀχούσας τῶν παί-
ἕων τὴν συµφοράν. Καὶ προϊὼν ὁ προφήτης, μετὰ cáx-
κου xal χοπετοῦ xad ξύρησιν ἔφησε γενέσθαι. Καὶ ἄλλης
πάλιν φησί: Kal ξυρῆσαι καὶ κεῖραι ἐπὶ τὰ τέκνα
ccv τὰ τρυφερά. Kal ἀντὶ τοῦ χιτῶνος coU µεσοπορ-
φύρου περιζώσῃ σάκκον. Apa οὐ δοχεῖ φοθερὰ εἶναι
ταῦτα xal ἀφόρητα; 'AXX ἐφ᾽ ἡμῶν οὐ µέχρι τούτων
στήσεται τὰ τῆς τιμωρίας, ἀλλὰ σχώληξ ἰοθόλος xal
σχότος ἀτελεύτητον [46] διαδἐξεται. Ei γὰρ ἐχείνους
αἰγμαλωσία xal δουλεία xal τὰ ἔσχατα ἀνέμενε xaxà
ἀντὶ τοῦ χαλλωπισμοῦ : ὅτι γὰρ τούτου ἀπῄτει δ:κην,
xaX ἰδικῶς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην ἐχόλαζεν, ἄχουσον πῶς
χαταλέξας ἐχεῖνα, ἐπήγαγε xaX τὴν αἰτίαν ' Ταῦτά σοι
ἀντὶ κα Ίωπισμοῦ. εἰ τοίνυν Ἰουδαῖαι γυωναῖχες κεκαλ-
λωπισμέναι τοσαύτην ὑπέμειναν τιµωρίαν, τῆς πατρί-
δος x βάθρων ἀνασπασθείσης, καὶ μετὰ τὴν πολλην
τρυφὴν δοῦλαι καὶ αἰχμάλωτο: xoi ἀπόλιδες εἰς τὴν ἁλ-
λοτρίαν ἀπενεχθεῖσαι χώραν, καὶ λιμῷ xal λοιμῷ xal
θανάτοις παραδοθεῖσαι µυρίοις' πῶς οὖκ εὔδηλον, ὅτι
χαλεπώτερα ἡμεῖς πεισόµεθα τοῖς αὐτοῖς περιπίπτον-
τες: Ὥσπερ γὰρ αἱ τιμαὶ µείζους, οὕτω καὶ αἱ τιµωρίαι
βαρύτεραι.

Ei δὲ µή τις οὑδέπω τὸ τοιοῦτον ἔπαθε (ovt Χχαλλω»
πισαµένη, μὴ θαῤῥείτω. Ἔθος γὰρ τῷ θεῷ τοῦτο, τὰς
τιμωρίας ὁρίζειν ἐφ᾽ ἑνὸς xal δευτέρου, xai δι) ἐχείνων
νομοθετεῖν τοῖς λοιποῖς ἅπασι τὰ χαταληφόμµενα αὐτοὺς
δεινά. Ἵνα δὲ xal σαφέστερον ὃ λέγω ποιῄσω, ἤμαρτον
ἁμαρτίαν χαλεπὴν οἱ τὰ Σόδοµα οἰχοῦντές ποτε’ ἔδοσαν
δίχην τὴν ἑοχάτην, τῶν σκηπτῶν ἐχείνων χατενεχθέν-
των, χαὶ τῶν πόλεων, xal τῶν δήμων καὶ τῆς γῆς αὐτοῖς
σώμασιν ἐμπρησθέντων ἁπάντων. Τί οὖν; οὐδεὶς μετ
ἐχείνους τὰ ἐχείνων ἑτόλμησε ; Πολλοὶ. μὲν οὖν, xa πολ-
λαχοῦ τῆς οἰχουμένης. Πῶς οὖν οὐδὲν τοιοῦτον ἔπαθον ;
"Oct ἑτέρᾳ χαλεπωτέρᾳ τηροῦνται τιµωρίᾳ. Διὰ γὰρ
τοῦτο ἅπαξ αὐτὸ ποιήσας ὁ θεὺς ἀπέστη, ἵνα οἱ τὰ αὐτὰ
τολμῶντες, xàv μὴ δῶσιν ἐνταῦθα δίκην, εἰδότες ὧσι σα-
φῶς, ὅτι οὐδέποτε διαφὲεύδονται. Πῶς γὰρ ἂν ἔχοι λόγον,
πρὸ μὲν τῆς χάριτος χαὶ τοῦ νόµου, χαὶ μήτε προφη-
τῶν, µήτε ἄλλου τινὸς ἀχηχοότας, ἁμαρτόντας τοιαντα
παθεῖν, τοὺς δὲ μετ) ἐχείνους τοσαύτης ἁπολαύσαντας
προνοίας, καὶ μηδὲ τῷ παραδείγματι γενοµένους σωφρ»-
νὲστέρους, ὃ πολλῷ χαλεπωτάτην ποιεῖ τὴν ἁμαρτίαν,
διαφυγεῖν τὴν ἐπὶ τοῦτο γειµένην δίχην : Πῶς οὖν οὐχ

9 Reg. εἰ Savil. παραδιξόντες.

nó S. JOANNIS CfIRYSOSTOMI ΑΠΟΠΙΕΡ. CONSTANTINUT. δι

ἔδοσαν οὐδέπω χαὶ σήμερον; "Iva. µάθῃς ὅτι πολὺ χαλε-
πωτέρᾳ τηροῦνται τιµωρίᾳ.

6’. Ὅτι γὰρ ἔστι χαλεπώτερα Σοδόµων παθεῖν, ἄχουσον
τοῦ Χριστοῦ λέγοντος: ᾽Αγεχτότερον ἔσται Tij. Σοδό-
por xai Γομέῤῥας ἐν ἡμέρᾳ κρἰσεως, ἡ τῇ πό.ει
ταύτῃ. Ὥστε χᾶν χαλλωπιζόµεναι νῦν γυναῖχες μὴ πά-
θωσιν, ἅπερ ἔπαθον αἱ τότε χαλλωπιζόµεναι, μὴ θαῤῥεί-
τωσαν. Ἡ Υὰρ ἀνοχὴ αὐτὴ xal ἡ µαχροθυµία χαλεπω-
τέραν σωρεύει τοῦ πυρὸς τὴν χάµινον. xal µε/ζονα τὴν
φλόγα ἐργάζεται. Τοῦτο χαὶ ἐπὶ ᾿Ανανίου xaX Σαπφείρας
γέγονε. Καὶ γὰρ ἐχεῖνοι ἐν ἀρχῇ χαὶ προοιµίῳ τοῦ χη-
ρύγματος ὑφελόμενοι τῶν χρημάτων ἑχείνων, ἀθρόον
ἀνηρπάσθησαν, μετὰ δὲ ἐχείνους πολλοὶ το!αῦτα τολµή -
σαντες, οὐδὲν ἔπαθον. Πῶς οὖν ἂν ἔχοι λόγον, τὸν δίχαιον
χριτὴν xai πἎσι τὰ [47] ἴσα νέµοντα, τοὺς μὲν ἅττον
ἡμαρτηχότας χολάσαι, τοὺς δὲ χαλεπώτερα ποιῄσαντας
ἀφεῖναι; Οὐκ εὔδηλον, ὅτι ἐπειδὴ ἕστησεν ἡμέραν, ἓν f
μέλλει χρίνειν τὴν οἰχουμένην, διὰ τοῦτο ἀνεδάλλετο τν
τιµωρίαν, ἵνα 1) τῇ µαχροθυµίᾳ γένωνται βελτίους, 1
τοῖς αὐτοῖς ἐπιμένοντες χαλεπώτερα πἀάθωσιν; Όταν
τοίνυν ἁμαρτόντες & τὰ αὐτὰ τοῖς ἤδη πεπλημμεληχόαι
xaX χολασθεῖσι, μὴ τὰ αὐτὰ πόθωµεν, μὴ θαῤῥῶμεν,
ἀλλά μᾶλλον φοθώμεθα. Ὥσπερ γὰρ νόµον τὴν ἐπ᾽ Exsl-
νων τιµωρίαν i$fvzyxev ὁ θεὸς, πᾶσι παραινῶν, xal
λέγων, ὅτι Διὰ τοῦτο τὸν ἐξ ἀρχῆς ἁμαρτόντα ἐχόλασα,
ἵνα xai σὺ ὁ μετ ἐχείνους πλημμελῶν, τὰ αὐτὰ ἀναμέ-
vn, ἵνα μεταθάλλῃ xax γένῃ βελτίων. Tol; γὰρ τοιούτοις
ἁμαοστῆμασι τοιαῦτχι χεῖνται τιµωρίαι, x&v μὴ παρα-
χρημα ἔρχωνται. Τούτοις δὲ οὐχ ἁπλῶς ἑνδιέτριψα, ἀλλ᾽
ἐπειδῇ πονηρὸν νόσηµα εἰς τὰς τῶν ἀνθρώπων εἰσηλθεν
οἰχίας διὰ τῆς τῶν γυναικῶν βλαχείας, ὁ τῆς φιλοχοσµίας
ἔρως, ὃς καὶ τὴν τῶν χρημάτων ἐπέτεινε ῥανίδα b, εἰς
&xalpou; δαπάνας τοὺς ἄνδρας ἐμδαλὼν, xal πολέμου
χαὶ στάσεως χαὶ φιλονειχίας ὑπόθεσις Ὑινόμενος χαθ-
ημερινῆς, xal τὰς τῶν πενῄτων χατατείνων γαστέρας.
Ὅταν γὰρ ἅπασαν τὴν οὐσίαν γυνὴ. 7| xat τὸ πλέον τῶν
ὄντων, εἰς τὴν τοῦ σώματος ὕδριν ἀναγχάξη τὸν ἄνδρα
δα-τανᾶν (Όδρις γὰρ σώματος, τὸ περιχείµενον χρυσίον),
ἀνάγχη τὴν χεῖρα συστέλλεσθαι πρὸς τὴν τῆς ἑλεημοσύ-
vns φιλοτιµίαν. Καὶ πολλὰ δὲ ἕτερα ἐκ τούτου τιχτόµενα
ἔστιν ἰδεῖν ἁμαρτημάτων εἴδη. ᾽Αλλὰ ταῦτα ἀφέντες τῇ
πείρᾳ τῶν πασχόντων εἰδέναι σαφῶς, τῶν ἑἐχομένων
ἁπτώμεθα. Μετὰ γὰρ τὸ παραστῆσαι τῆς αἰχμαλωσίας
τὸ σχῆμα, καὶ εἰπεῖν, ὅτι ᾽Αντὶ τοῦ χαλλωπισμοῦ ταύτην
ἑπάγω, ἐπιτείνει τὴν συμφορὰν, λέγων ᾿ Kal à υἱός σου
ὁ κά λ1ιστος, ὃν ἁγαπᾷς, µαχαίρᾳ πεσεῖται, καὶ οἱ
ἱσχύοντες ὑμῶν µαχαίρᾳ πεσοῦνται. Τοῦτο γὰρ αἱ-
χµαλωσίας χαλεπώτερον. Καὶ γάρ ἐστι ζωὴ θανάτου πι-
χροτέρα. Ὅταν γὰρ μετὰ τῆς δουλείας xai ἄωρα πένθη
θρηνεῖν ἀναγχάζωνται, ἐννόησον ὅσον τῆς συμφορᾶς τὸ
μέγεθος, τῶν χαθ᾽ kauzkc πικρῶν ὄντων συναπτοµένων
ἀλλήλοις. Καὶ γὰρ εἰ αἰγμαλωσία µόνη ἂν, ἀφόρητον
ἣν τὸ δεινόν καὶ εἰ iv. ἐλευθερίᾳ ζώντων τοιαῦτα
συνέδαινε πένθη, θανάτου πιχροτέρα ἣν ἡ ζωή. ᾽Αλλὰ
νῦν ἀμφότερα ἔσται, qnot, συνηγµένα ἀλλήλοις. Μᾶλλον
δὲ διπλῆν δεῖ ταύτην χαλεῖν συμφορὰν, καὶ τριπλῆν, χα)

* Reg. ἁμαρτῶντες, et sic superius ἁμαρτῶντας, el ἅμαρ-
«tavta infra.

b Savil. suspicatur legendum τυραννίδα, ila tamen ut hane
euam vocem huíc loco non prorsus aptam existimet. Boisius
enu Sr tis Sed nimia "Mum adversas Ut ut res est,

c peregrinum olet. Mox fteg. ἐμδαλών recte. Morel.
et Savil. ἐχ/αλών. g. tut

€ Πορ. et Savil. xa6' ἑαντῶν.

εετραπλῆν, ὅταν xal υἷδς, καὶ x&XAtato;, χαὶ To^oUut-
νος, χαὶ ὑπὸ βαρθάρων, ἀλλὰ μὴ τῷ χοινῷ τῆς φύσεως
χαταλύει νόµῳ τὸν βίον ΄ καὶ μετὰ τούτου xa οἱ ἓν ἡλι-
χίᾳ πάντες, ὥστε μηδὲ ἐλπίδα αὐτοῖς εἶναι χρηστὴν,
ὅσον εἰς ἀνθρωπίνην fixe βοῄθειαν χαὶ συμμµαχίαν. Καὶ
ταπειγωθήσεται 4 * καὶ [48] πενὀήσουσιν αἱ θῆχαι
τοῦ κόσµου ὑμῶν, xal κατα. ειφθήσῃ µόνη, καὶ sic
τὴν γη» ἑδαφισθήσῃ. Mà πάντων αὖξει τὸν θρῖνον,
ἐπιτείνει τὸν φόθον, ἀχμάζξουσαν τὴν ἀγωνίαν ἑργάζεται,
ὑπ fjv ἄγει τὰ δεινὰ, εὑρύνει τῆς συμφορᾶς τὴν δι-
ἠγησιν, πανταχοῦ περιτρέχων, πάντοθεν σννάγων τὰ Ἂν-
πηρὰ διὰ τὴν τῶν ἀκουόντιυν ἀναισθησίαν. Αγαπητὸὺν
γὰρ fj» τοσαύταις χατασειοµένας αὐτὰς ἀπειλαῖς ávsv-
εγχεῖν, xai λαθεῖν αἴσθησιν τῶν µελλόντων συµθήσεσθαι
λυπηρῶν. Διὰ δὴ τοῦτο xal ἐπήγαγεν, ὃ σφόδρα ἑλεξινὸν
εἶναι δοχεῖ, τὸ χρυσίου θήχην ὁρᾷν χεχενωµένην, ὑπό-
µνηµα τῆς παλαιᾶς εὑπραγίας, διὰ τῆς ὄψεως ἀχμά-
ζουσαν διατηροῦν τὴν ἁλγτδόνα. Καὶ γὰρ τότε μάλιστα
δάχνειν ὑμᾶς εἰώθασιν αἱ συμφοραὶ, ὅταν αὐτὰς ταῖς
προτέραις παραθάλλωμεν εὐημερίαις ᾽ χαὶ dj σύγχρισι
χαλεπώτερον τὸ ἕλχος ἑργάζεται. Τοῦτο γοῦν ποτε xal
ὁ Ἰὼδ θρηνῶν ἔλεγε' Τίς dv µε θείη μετὰ µήνα ἡμε-
ρῶν τῶν ἔμπροσθεν; xa διηγεῖται τὸν πλοῦτον ἅπαντα,
xai τὰ ὥσπερ ix πηγῶν ἐπιῤῥέοντα ἀγαθὰ, τὰς τιμὰς,
τὰς προσόδους, τὴν περιφάνειαν ἅπασαν, ὥστε τῇ συγ-
χρίσει τούτων πολλῷ χαλεπώτερα δεῖξαι τὰ παρόντα χαὶ
κατειληφότα αὑτὸν δεινά. "O δη καὶ ὁ προφήττς νῦν
ἑποίησε, τῶν θηχῶν ἀναμνήσας, χαὶ οὐδὲ τούτοις &pxs-
σθεὶς, ἀλλά xaX εἰσαγαγὼν αὐτὰς πενθούσας. Ἔμφαντι-
χώτερον γὰρ τοῦτο τοῦ λόγου τὸ εἶδος, ὅταν τοιαύτας
ἐργάνηται προσωποποιίας. Ἠδη γοῦν xa ἀμπέλους θρη:
νούσας εἰσάγει, χαὶ οἶνον, ὥστε μᾶλλον χαθιχέσθαι τῶν —
ἀχροωμένων, xai τῆς παχύτητος αὐτῶν ναθάψασθαι. Τί
δέ ἐστι, Κατα ειφθήσῃ μόνη; Καὶ συμμάχων, quot,
xai τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας ἑρημωθεῖσα, xai τῆς ἄλλης
περιφανεἰας γυμνωθεῖσα πάσης, καὶ πανταχόθεν ὑπὸ
τῶν πολεμίων χυχλουµένη, xai ἓν µέτοις ἀπειλημμένη
βαρθάροις. Εἶτα τὴν ὑπερθολὴν τῆς ταπεινώσεως παρα-
στῆσαι θέλων, φησί. Καὶ εἰς τὴν γή» ἑδαφισθήσῃ.
0ὐδὲ, Πέση, εἶπεν, οὐδὲ, Κατενεχθήσῃ, ἀλλ' ἑτέρᾳ λέξει
σαφέστερον ἑνδειχνυμένῃη τὴν εὐτέλειαν αὐτῆς ἅπασαν
ἀπεχρήσατο.
ΚΕΦΑΛΛ. A.

Καὶ ἐπιλήνονται ἑπτὰ γυναἴκες ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ
ἀνθρώπου &róc, Aéyovcai* Τὸν ἄρτον ἡμῶν φαγώ-
µεθα, xal τὰ ἱμάτια ἡμῶν περιδα.λὠώμεθα” x Ai τὸ
ὄνομά σου χεχ.Ἰήσθω ἐφ᾽ ἡμᾶς, ἄφε.1ε τὸν ὀγειδι-
cpuóv ἡμῶν.

a'. Thv £x τοῦ πολέμου συμδᾶσαν ὁλιγανθρωπίαν ἑμφη-
ναι βούλεται, χαὶ πῶς εἰς ἑλάχιστον περιέστη 9 ὁ ὃημος
τῶν Ἰουδαίων. Οὐδὲ γὰρ προστασίας ἔφησαν δεῖσθαι
ταῖς γυναιξὶ προσηχούσης ὑπὸ ἀνδρῶν παρέχεσθαι. ἀλλὰ
ἀτελῆ τῆς λειτουργίας αὐτὶν ἀφεῖναι ταύτης, xal στἑρ-
γειν xal ἀγαπᾷν, εἰ ἁπλῶς γοῦν xal ὡς ἔτνχε τοῦ τῆς
χηρείας ἁπαλλαγεῖεν ὀνόματος. Τοῦτο γάρ ἐστιν, "Ag-
εἰς τὸν ὀνειδισμὸν ἡμῶν * ἐπειδὴ τὸ παλαιὸν ὄνειδος
τοῦτοί εἶναβ ἑδόχει. Tjj δὲ ἡμέρᾳ ἑχείνῃ ἐπι.λάμφει
ὁ θεὸς ἐν ῥου.]ῇ μετὰ δόξης ἐπὶ [49] τῆς γῆς. τοῦ
ὑψῶσαι καὶ τοῦ δοξάσαι τὸ xata sig £r τοῦ Ἱσραή.ἲ.

d Allenus legendum indicat xal ταπεινωθήσονται, ut supra.
Sed nihil ausi sumus mutare.

e Sic Mor. et Bavaricus ; teg. et Savil. περίεστιν, minus

recte. 9
f Sic Davar. et Morel.; in Reg et Savil. τουτο deest.

5 IN ISAIAM, CAP. IV. o

ills tantam providentiam nacti sunt , neque exemplo
temperantiores evaserunt, id quod peccatum reddit
longe gravius, poenam ipsis destinatam effugere? Cur
ergo hactenus poenas non dederunt? Ut. ediscas illos
longe graviori reservari supplicio.
10. Quod enim possint atrociora infligi, «uam So-
domitis, audi Christum dicentem : Tolerabilius eris
terre Sodomorum et Gomorrha in die judicii, quam ci-
rita huic ( Matth. 10. £5 ). lta ut etiam si quze hoc
ornatu fulgent mulieres non paria patiantur iis , quz
tanc oruabantur, ne confidant. Nam tolerantia patien-
ὕδηπο graviorem accumalat ignis fornacem, majorem-
que flammam efficit. Hoc Ananiz el Sapphirs contigit
(Act. 5). Nam illi in principio et exordio przedicationis,
cum ex pecuniis illis quidpiam suffurati essent, con-
festim abrepti sunt; post illos autem multi qui talia
ausi faerant, nihil perpessi sunt. Qui igitur rationi
ceisentaneum esse possit, justum judicem , qui paria
omnibus distribuit, eos qui minus peccaverint ulcisci,
eos autem qui graviora admisere scelera dimittere?
Annon palam est, quia diem statuit, in qua judicaturus
eti orbem, ideo supplicium differre, ut aut patientia
ejus meliores reddantur , aut si in iisdem persistont,
atrociora patiantur ? Cum igitur eadem scelera admit-
timus, quz» admiserunt illi qui supplicio affecti sunt,
μες cadem que illi patimur, ne confidamus, sed ma-
gis 'imeamus. Sicut enim legem tulit Deus per illo-
rom supplicium , omnes adinonens , dicensque : Ideo
eum qui ab initio peccavit supplicio affeci , ut et tu,
qui post illos scelera admittis, eadem ipsa exspectes,
et couvertaris et melior evadas. Sinilibus enim cri-
minibus similes pene conslituL:£ sunt, etiamsi non
siatim veniant. In liis jorro non sine causa sum
immoratus ; sed quia noxius ille morbus in hominum
zdes ingressus est ob mulierum mollitiem, amor vi-
delicet oriamentofum , qui pecuniarum impensas
auxit, in sumptus intempestivos homines conjiciens,
a€ belli, dissensionis, et quotidianz litis causa est,
pauperumque ventres atterit. Cum enim totas facul-
bes, aut sxpe ultra facultates, mulier in contume-
liam corporis sui virum cogat impendere (nam certe
ewntumelia corporis est aurum circumpositum), ne-
cesse prorsus est manum retrahere ab eleetnosyna
eroganda. Multsque alia hinc orta peccata videre est.
Verum his dimissis , ut ea experientia discant ii, qui
bze patientur, ea qua sequuntur attingamus. Post-
quam captivitatis formam declaravit, et dixit : Pro
oruatu ipsam inducam, auget calamitatem, dicens :
Et Blius tuus pulcherrimus, quem diligis, gladio cadet,
& (ortes vestri gladio cadent. Hoc quippe est vel ca-
püvitate gravius. Est enim vita quzedam morte acer-
bior. Nam quando cum servitute inteinpestivos lucius
prosequi coguntur, cogita quanta sit calamitatis ma-
guitudo, cum continuata serie zrumnz sibi mutuo
succedunt, Naia etsi capiivitas sola adesset, ea tamen
esset intolerandum malum : et si in libertate viven-
bes talos iuctus contingerent , morte acerbior vita
esset. Sed nunc hzc ambo erunt, inquit, mutuo con-
juncta. 1mo potius hauc calamitatem duplicem appcl-

lare par est, etiamque triplicem et quadruplicem,
quando eL filius, et pulcherrimus, et. dilectus, οἱ 3.
barbaris cz:esus , sed neque ex communi natura lege
vitam clausit; et cum illo omnes qui in sais flore
erant, ita ut nullam spess bouam habercat, quantum
attinebat ad bhurnanum auxilium οἱ commiliium. Et
hsmiliabitur : et lugebunt theca ornatus vestri, et dere«
linqueris sola, et ad terram prosterneris. Per haze
omnia luctum amplificat, auget timorem, angorem
reddit majorem. Sub aspectum ducit zrumnas, ex-
tendit. calamitatis narrationem, quoquoversum cir-
cumcurrens, undique tristia colligens ob auditorum
stoliditatem. Nam optabile fuisset illas tot minis ex-
agitatas sese erigere, et in sensum futurarum cala-
mitatum venire. Ideo subjunxit id quod miserabile
prorsus esse videbatur, quod auri thecam evacuatam

-visurz essent , in monumentum pristünz prosperitas

tis, ut per oculos meerorem vigentem servarent. Et-
enim tunc nos magis angere soleut calamitates, eum
illas cum pristina felicitate comparamus ; comparatio
quippe gravius ulcus efficit. Hoc igitur et Job olim
dicebat : Quis me ponat secundum mensem dierum
pristinorum (Job 29. 2 )? narratque divitias omnes,
et bona sibi quasi ex fonibus alfluentia, honores,
proventus, splendorem omnei ; ila ut illorum coin-
paralione multo graviores ostendat z:rumnas przesen-
tes, qui ipsum exceperant. Quod etiam nunc pro-
pheta fecit, thecas commemorans, neque his cop:en-
tus, illas inducens lugentes. Ilzec enim dicendi formu!a
empbasi plenior est, cum tales prosopopeias efficit.
Jam ergo et vineas lugentes inducit et vinum , ut au-
ditores magis pungal, et illorum crassitiem attingat.
Quid autem est, Derelinqueris sola? Et auxliatoribns,
inquit, et Dei providentia eris vacua, et omni alio
splendore spoliata, hostibusque undique cineta, in
mediisque conclusa barbaris. Sub hzc volens humi-
liationis magnitudinem ostendere , ait : Et ad terram
prosierneris. Non ait, Cades, vel, Dejicieris; sed alia
usus est diclione, quz vilitatein ejus omnem clarius
exprimeret.

CAPUT IV.

4. Et apprehendent septem. mulieres in die illa virum
unum, dicentes : Panem nostrum comedemus , et. ve-
slimeniis nostris operiemur : ctelerum nomen tuum
invocelur super nos, aufer opprobrium nostrum.

1. Paucitatem virorum ex bello residuorum vult
ostendere, et quomodo ad minimum numerum red«
actus sit populus Judz»orum. Neque enim sibi subsidio
opus esse dixerunt , quod mulieribus a viris ferri par
est , scd se illum a tali officio immunem complecti οἱ
amare, si utcumque solum a viduitatis nomine libe-
rentur. Id enim sibi vult illud : Aufer opprobrium no-
strum : quoniam olim id vituperio esse videbatur. 2.
In die illa splendebit Deus in consilio cum gloria super
terram , ut exaltel et glorificet quod relictum est 1erae-
lis. Quia ex tristium comminatione animum illorum
admodum concussit, et calamitatem satis traduxit ,
longoque sermone terribilia narravit, ad meliora de-

55 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP. 96

mum se convertit. llla cnim medicine optima ratio
est, non solum secare ct urere, sed dolores inde par-
tos dulcioribus pharmacis lenire : id ipse nunc facit.
Neque enim in tristia totum desiturum esse ait, sed
malis de medio sublatis (a) meliora eventura esse : nc-
que tantum szrumnarum solutionem fore ait, scd
etiam multum splendorein. magnamque claritatem.
lloc enim illustrationem Dei vocat quie tristitize tene-
bras solvat, lzetamque diem pariat, ipsosque illustrio-
res reddat. ιά autem, In consilio, siguificat eum
prudenter omnia facere , et cum sapientia sibi compe-
tenti. 3. Et erit quod residuum (uerit Israelis in Sion ,
et quod relictum fuerit in Jerusalem, sancti vocabuntur
omnes qui scripti sunt ad vitam in Jerusalem. Ut scias
non fortuito casu salutem nactos esse eos qui pericu-
Ium effugerunt , sed cxlestis sententize dcereto muni-
tos, etiam in mediis malis non captos fuisse , ideo
ait : Sancii vocabuntur omnes qui scripti sunt ad vitam
in Jerusalem. Qui segregati sunt, inquit , qui probati,
qui signati, ut nihil mali paterentur. Jure autem il-
los sanctos vocat, ostendens segregationem non tc-
mere, nec sine causa Dei decretum illos servasse :
sed aliquid illi rei contulisse virtutem, sive ea prze-
cesserit, sive post subsequuta sit. Etiamsi enim boni
quidam fuerint et :qui , attamen ex iis qux? contige-
runt meliores ac diligentiores evaserunt. Quemadmo-
dum enim aurum igni traditum omnem scoriam depo-
nit, sic et probi in tentationibus probiores fiunt ,
omnem abluentes socordiam. &. Quia abluet Dominus
sordem filiorum et filiarum Sion, et sanguinem expurga-
bit de medio eorum spiritu judicii, et spiritu ardoris.
Duplicem hic mihi videtur dicere expurgationem , et
quod dent peccatorum poenas, et quod exhinc in fu-
Lorum diligentiores evadant. Sanguinem vero Jerusa-
lem cedes vocat exdesque injustas. Deindc augens
accusationem ait, De medio eorum. Non enim clam
homicidia aggressi sunt, sed pejus quam latrones, et
ii qui in publicis viis insidias locant. llli namque in
tenebris latentes et in solitudinibus, consueta facinora
aggrediurtur ; hi autem medio in foro, in med'a
urbe et in ipsis tribunalibus eadem qua: illi scclera
perpetrabant. Sed et maculam inde ortam bellum in-
gruens consumet. Etenim in tempore bonorum 3z
vrumnis prius illatis se defendit , quod scilicet illae
ideo acciderent , ut abluerentur, ac sordes ponerent,
ut igne purgarentur *, ut omnem maculam abstergze-
rent , ut probrum ex peccatis et edibus partum elue-
rent. Quid vero est quod ait, Spiritu judicii el spi-
ritu ardoris ? ]n metaphora conflat:e metallicze imate-
rie substitit. Quemadmodum cnim illie spirits. in
eonflator am fornacem immissus et flammam afflàns ,
ardentioresque prunas reddens, omnem absumit sco-

! Heec, vit iqne purgarentur, desunt in Reg. el Savil. Sed
in Davar. et Morel. babentur, et quadrant ad seriei.

(a) In Grzeco, τῶν κονηρῶν ἐκ μέσου ληφθέντων. H2eSi aliquantu-
lum an sic interpretari oporteret : improbis de medio subla-
Jis, au, malis seu tristibus de medio sublutis. Fa quippe vox
πονηρῶν riorem potius requirere versionem videbatur ; sed
ex serie et connexione sequentiun posteriorem malui, εἰ
sie vertit quoque Tiliannus

riam : ita et liic immissa a Dco ira, ei incideus lo»
sum incursus, instar ignis urbi factus est, ignis
non perniciem inferentis, sed ureutis, purgantis, pu-
nientis et emendantis. Ilunc eniin sensum habet illud,
Spiritu judicii ; hoc est, puuitionis , vindictze , ultio-
nis. 5. Et veniet. Dominus. Adventum ejus operatio-
nem vocat, Et erit omnis locus montis Sion, et omnia,
qu& in circuitu ejus sunt , obumbrabit nubes per diem ,
et quasi fumo , el quasi luce ignis ardentis per noctem,
omni gloria protegetur. 6. Et erit in unbraculum diei az
estu , el in tegumento el in abscoudito ab asperitate el
pluvia. Nubem hic vocat consolationem in malis da-
lam ; rogum (a) vero adveutum ejus cum consolatione
adjunctum. Quod enim in zxstu est nubes, hoc in te-
nebris et profunda nocte rogus splendidi ignis accen-
sus. Illa enim x:stum dep:llit, hic vero caliginem dis-
cutit, Adventum ergo ejus pyrz splendori , remissio-
nem vero οἱ recreatiouein umbra nubis comparavit,
Deinde ostendens uon paulatim solutis tristibus b:vc
eventura esse , sed derepente in ipsaque zerumnarum
vi fore mutationem , ut et inde discant , non ex rcvo-
lutione quadam et fortuito mutationem in melius esse
faciam ; sed ex superna virtute totum esse coufe-
ctum , Sicut igne ardente in nocte , inquit, sic fict mue
tatio, Et erii in umbram per diem. Quznam hiec ume-
bra ? Dei auxilium, inquit, et subsidium, quasi unibra
in αεί, οἱ quasi teclum vel cavernz latibulum , im-
bre vehementi cadente, in tuto servat eum qui illo
confugit : sic et Dei commilitium nihil sinet pati de-
trimenti , tanto ingruente bello , eos quos a principio
servare voluerit. |

CAPUT V.
4. Cantabo dilecto. canticum dilecti mei vinee mer.

1. Postquam tristium comminalione exterruit, et
bonorum promissione exhilaravit, variamque mede-
lam adhibuit, in aliud denuo principium sermouem
reducit, principium , inquam, quod propletiz: exor-»
dium videatur. Quemadmodum enim a priucipio sta-
tim beneficia ipsis a Deo collata recensuit dicens,
Filios genui et exaltavi ( 1sai. 1. 2), adductis proposi-
ti»que sceleribus, αυ illi patraverant , nempe, 7psi
aprecerunt me, et, Jsrael autem me non cognovit, el po-
pulus meus me non intellexit ( Isai. 1. 5) : sic et hoc
loco aliis diclis, sed eadem sceutentia. ea ipsa qu.e
prius exhibet. Verum qua de causa repreliensurus,
repreliensionem canticum vocat ? Moyses enim id juro
fecit cum Maria, utpote triumphale canticum nodula-
turus , meritoque sic incipit : Cantemus Domino : glo-
riose enim magnificatus est , equum el ascensorem pro-
jecit ín. mare ( Exod. 45. 1). Et Debora post illud

. admirabile tropeeum , et insperatam victoriam , jure

canticum illud triumpliale contexuit, laudem ref. ren:
Deo (Judic. 5). Hic autem criminaturus , cum velie-

(a, Gr. πυράν. Hic et iufra πυρὰν commemorat, quasi
ea vox in prxcedentibus Seripturz versiculis haberetur,
qui tamen ibi non comparet. Sed puto Chrysostomum
has Isai: Voces, ὡς φωτὸς πυρὸς καιομένου νυκτός, bic per
vocem πνράν exprimere.

Ἐπειδῇ σφόδρα χατέσειτε τὴν διάνηιαν αὐτῶν τῇ τῶν
λυχηρὼν ἀπειλῇ, xal τὴν συμφορὰν ὶχανῶς ἐτραγῴδησε,
xd µαχρὸν ἁπέτεινε λόγον τὰ φοθερὰ διηγούµενος, µε-
ταθάλλει» λοιπὸν ἐπὶ τὰ χρησ-ότερα. Τοῦτο γὰρ ἰατρείας
ἀρίστης τρόπος, μὴ τέμνειν μηδὲ χαίειν µόνον, ἀλλὰ
Ya τὰς ἐχεῖθεν Υινοµένας ὀδύνας προσηνέσι παραμυθεῖ-
σθαι φαρμάχοις' τοῦτο 5h xat αὐτὸς ποιεῖ. Οὐ γὰρ δὴ
εἰς τὰ αχυθρωπὰ κχαταλύσειν ἔφησε τὸ πᾶν, ἀλλὰ τῶν
πονηρῶν Ex µέσου ληφθέντων διαδέχεσθαι τὰ χρηστότερα’
xai οὐκ ἁπαλλαγὶν ἔσεσθαι µόνον τῶν ἀηδῶν, ἀλλὰ καὶ
πολλὴν τὴν περιφάνειαν xai μεγάλην τὴν λαμπρότητα.
Τοῦ:ο γὰρ ἐπίλαμφιν θεοῦ καλεῖ, τὸ σχότος τῆς ἆθυ-
μίας λύουσαν, χαὶ φαιδρὰν ποιοῦσαν ἡμέραν, χαὶ περι-
φανεῖς χαθιατῶσαν. Τὸ δὲ, Ἐν BovA i, ὅτι συνετῶς, φη-
οἱ, πάντα ἑργάσεται, χαὶ μετὰ τῆς προσηχούσης αὐτῷ
σοφίας. Kal ἔσται τὸ κατα.ειφόθὲν τοῦ Ἱσραὴα ἐν
Zur, xal τὸ κατα.1ειρθὲν ἐν Ἱερουσαλἡμ, ἅγιοι xAn-
θήσονται πάντες ol γραφέντες εἰς ζωὴν ἐν Ἱερουσα-
«θήμ. Ἵνα µάθῃς ὅτι οὐ συντυχίας τινὸς 1) σωτηρία γέ-
09€ τῶν δ.αφυγόντων τὸν χίνδυνον, ἀλλ᾽ Ex τῆς ἄνωθεν
ψήφου τειχισθέντες, xal ἓν µέσοις τοῖς δεινοῖς ὄντες οὐχ
ἑάλωσαν, διὰ τοῦτό φησιν ' "Ἅγιοι κηθήσονται πἀν-
τες ol Πραφέντες εἰς ζυὴν ἐν ᾿Ἱερουσαλήμ. Οἱ ἀφορι-
σθέντες, φησὶν, οἱ δοχιµασθέντες, οἱ τυπωθέντες b, μη-
δν παθεῖν δεινόν. Εἰχότως δὲ αὐτοὺς ἁγίους χαλεῖ,
δειχνὺς, ὅτι οὐχ ἁπλῶς ὁ ἀφοριαμὸς αὐτοὺς ἀπήλλαξεν,
eo! ἁπλῶς ἡ τοῦ θεοῦ φῆφος ’ ἀλλά τι xal fj τῶν τρό-
πων εἰσήνεγχεν ἀρετὴ, εἴτε προτέρα, εἴτε μετὰ ταῦτα.
El γὰρ xaX χρηστοί τινες ἦσαν xal ἐπιειχεῖς, ἀλλ᾽ ὅμως
ὑπὸ τῶν συµδάντων βελτίους ἐγένοντο xal ἀχριδέστεροι.
Καθάπερ vàp τὸ χρυσίον τῷ πυρὶ παραδιδόµενον πᾶσαν
ἀποτίθεται χηλίδα, οὕτω xa οἱ σπουδαῖοι σπουδαιότεροι
καθίστανται bv τοῖς πειρασμοῖς, πᾶσαν ἁπονιπτόμενοι
ῥθυμίαν. Oct ἐκπ.1υγεῖ Κύριος τὸν ῥύπον τῶν υἱῶν
καὶ τῶν θυγατέρων Zw, καὶ τὸ αἷμα ἐκκαθαριεῖ ἐκ
µέσου αὐτῶν απνεύματι κρίσεως xal πγεύµατι καύ-
σεως. Διπλοῦν ἐνταῦθά pot δοχεῖ λέγειν χαθαρμὸν, xat
τὸ δοῦναι δίχην ὧν ἤμαρτον, xa τὸ σπουδαιοτέρους vs-
νέσθαι πρὸς τὸ μέλλον ἐντεῦθεν. Αἷμα δὲ Ἱερουσαλὴμ
οὓς φόνους λέγει, τὰς σφαγὰς τὰς ἀδίχους. Ἠἶτα αὔξων
*b ἔγχλημά φησιν Ἐκ µέσου αὐτῶν, 0ὐδὲ γὰρ λανθά-
νοντες xal χρυπτόµενοι τὰς ἀνδρορονίας ἑτόλμων, ἀλλὰ
τῶν ληστῶν καὶ τῶν τὰς λεωφόρους ἐφεδρευόντων χεῖ-
ov. Ἐχεῖνοι γὰρ xai τῷ σχότῳ χρυπτόµενοι xal ταῖς
ἐρημίαις τολμῶαι τὰ εἰωθότα * οὗτοι δὲ ἓν µέσαις ταῖς
ἀγοραῖς, &v µέσῃ τῇ πόλει, &v αὐτοῖς τοῖς διχαστηρίοις
τὰ ἐχείνων παρηνόµουν. Αλλὰ xal τὴν ἐκεῖθεν, «not,
Ἱενομένην χηλῖδα ἐπελθὼν ὁ πόλεμος ἀναλώσει. Καὶ γὰρ
lv τῷ xatpip τῶν χρηστῶν ὑπὲρ τῶν προτέρων ἁπολο-
Tat λυπηρῶν, ὅτι καὶ αὐτὰ ἑχεῖνα τὰ συµδάντα διὰ
to συνέδη, [50] ἵνα ἐκπλυθῶσιν, ἵνα χαθαρθῶσιν,
ἵνα πυρωθῶσιν ε, ἵνα πᾶσαν ἁἀποθῶνται χηλῖδα, ἵνα τὸ
ἐκ τῶν ἁμαρτημάτων xa τῶν αφαγῶν ἀπονίψωνται ὄνει-
bx. Τί δέ ἐστιν ὅ φησι, Πνεύματι κρίσεως καὶ πγεύ.
ματι καύσεως; Tfj μεταφορᾷ τῶν χωνευοµένων ὑὁλῶν
ἐχέμενεν. Ὥσπερ γὰρ ἐχεῖ τὸ πνεῦμα εἰς τὸ χωνευτήριον
ἐμπῖπτον xai τὴν φλόγα ἀναῤῥιπίζον, xai θερµο-έρους
Ὅχουν τοὺς ἄνθρακας, ἅπαντα δαπανᾷ ῥύπον ' οὕτω xai
ἐνταῦθα 1j θεῄλατος ὀργὴ, χαὶ ἡ τῶν πολεμίων ἔφοδος

P μεταβάλλει, Savil. µεταλαμδάνει, et in. margine

» Οἱ τυπωβέντες deest. [η Savil, et Reg.
Hae, ἵνα πυρωθῶσιν, desunt in Reg οἱ Sav.

PATROL. Gh. LVI.

IN ISAIAM, CAP. V.

1

ἐμπεσοῦσα, ἀντὶ πυρὸς τῇ πόλει γέγονξ, πυρὺς οὑχ ἁπολ-
λύντος, ἀλλὰ καίΐοντος, χαὶ γαθαίροντος, χαὶ χολάζοντος,
xai διορθουµένου. Τὸ γὰρ, Πνεύματι κρίσεως, τουτ»
έστι, χολάσεως, τιμωρίας, ἐχδιχήσεως. Kal ῆξει Κύ-
ριος. Παρουσίαν αὐτοῦ τὴν ἐνέργειαν χαλεῖ. Καὶ ἔσται
πᾶς τόπος τοῦ Üpove Σιὼν, καὶ πάντα τὰ περικύχλῳ
αὐτῆς σχιάσει νεφό.Ίη ἡμέρας, xal ὡς xazvov, xal
ὡς φωτὸς πυρὸς χαιοµένου γυκτὸς, πἀσῃ τῇ δόξῃ
σχεπασθήσεται. Kal ἔσται elc σχιὰν ἡμέρας dxà
καύματος, καὶ ἐν σχἐπῃ xal ér ἁποκρύφῳ ἀπὸ oxAn-
ῥρότητος xal ὑετοῦ. Νεφέλην ἐνταῦθα τὴν ἐκ τῶν xaxtv
ἐγγινημένην παραψυχἠν φησι ' πυρὰν δὲ τὴν μετὰ τῆς
παραμυθίας περιφάνειαν προσγινοµένην. Ὅπερ }Ὑάρ
ἐστιν Ev χαύματι νεφἐλη, τοῦτο ἐν σχότῳ xaX νυχτὶ βα-
θυτάτῃ πυρὰ λαμπροῦ d ἀναπτομένη. Ἡ μὲν γὰρ τὸν αὑ-
Xpbv ἀποχρούεται, fj 6b διαλύει τὸν ζόφον. Τὴν μὲν οὖν
περιφάνειαν τῇ λαμπρότητι τῆς πυρᾶς, τὴν δὲ ἄνεσιν τῇ
σχιᾷ τῆς νεφέλης παρέδαλεν. Εἶτα δειχνὺς ὡς ob χατὰ
μικρὸν τῶν δεινῶν λνομένων ταῦτα ἔσται, ἀλλὰ ἀθρόον
ἐν aot] τῶν λυπηρῶν &xufj fj μεταθολὴ γενήτεται, ἵνα
xai ἐντεῦθεν µάθωτιν, ὅτι οὐχὶ Ex περιφορᾶς τινος xal
συντυχίας dj πρὸς τὸ βέλτιον γέγονε µετάστασις, ἀλλ᾽ ἐχ
τῆς ἄνωθεν δυνάμεως τὸ πᾶν χκατώρθωται, Ὡς πυρὸς
χαιοµένου vvxtóc , φησὶν , οὕτως fj μεταθολὴ γενῇσε-
ται. Καὶ ἔσται εἰς σκιὰν ἡμέρας. Τίς ἔσται; Ἡ τοῦ
θεοῦ βοήθεια, φησὶ, χαὶ ἡ συμμαχία, ὥσπερ σχιὰ iv
χαύματι, xai ὥσπερ ὄροφος ἣ χατάδυσἰς τις σπηλαίου,
ὄμθρου καταῤῥηγνυμένου σφοδροῦ, &v ἀσραλείᾳ τὸν ἐχεῖ
χαταφυγόντα διατηροῦσα ** οὕτω 5h xai fj τοῦ θεοῦ
συμμαχία οὐκ ἀφήσει δεινὸν οὐδὲν παθεῖν, καὶ τοσούτον
χαταῤῥηγνυμένου πολέμου, οὓς ἂν ἕληται ἐξ ἀρχῆς δια-
σώσαι.

ΚΕΦΑΛ. E.

"Λσω δἡ τῷ ἠἡγαπημένῳ ἆσμα τοῦ ἁγαπητοῦ µου τῷ
ἁἀμπε.]ῶνί pov.

α. Φοθήσας τοῖς λυπηροῖς, εὐφράνας τοῖς χρηστοῖς,
ποιχέλην τὴν θεραπείαν ἑργασάμενος, εἰς ἀρχὴν πάλιν
ἑτέραν ἀνάχει τὸν λόγον, ἀρχὴν ἑοιχυῖαν τῷ προοιµίῳ
[94] τῆς προφητείας. Καθάπερ γὰρ ἀρχόμενος τὰς εὖερ-
γεσίας ἀπήγγειλε νοῦ θεοῦ τὰς εἰς αὐτοὺς γεγενηµένας,
λέγων, Ylobc ἐ]ένγησα xal Όψωσα, xa τὰς παρανο-
μίας τὰς ὑπ' αὐτῶν τολµηθείσας ἐπάγων χαὶ προτιθεὶς f,
ὅτι Αὐτοί µε ἠθέτησαν, καὶ, ὅτι Ἱσραή.ὶ δέ µε οὐκ
ἔγνω, καὶ ὁ Aaóc µου ἐμὲ οὐ συνήκεν * οὕτω δῇ xal
ἐνταῦθα λέξεσι μὲν ἑτέραις, νοήμασαι δὲ τοῖς αὐτοῖς τὰ
αὑτὰ τοῖς προτέροις ἐνδείχνυται. ᾽Αλλὰ τίνος ἔνεχεν xat-
ηγορεῖν µέλλων, ἆσμα τὴν κατηγορίαν xaxet ; Μωῦσῆς
μὲν γὰρ εἰχότως τοῦτο ἑποίησε μετὰ τῆς Μαρίας , ἅτε
τὴν ἐπινίχιον µέλλων ἄδειν ᾠδὴν , xal εἰχότως οὕτως
ἀρχόμενος ἔλεγεν' "Ασωμεν τῷ Κυρίφ; ἐγδόξως γὰρ
δεδόξασται, ἵππον xal ἀν αθάτην ἔῥῥιψεν elc θἀά.ασ.
cay. Καὶ fj Δεθόρα δὲ μετὰ th θαυμαστὺν ἐχεῖνο ^pó-
παιον, χαὶ την παράδυξον νίχην, εἰχότως ᾠδὴν ὑφαίνει
τὴν ἐπινίχιον Exslvt,y, εὐφημίαν ἀναφέρουσα τῷ θιεῷ.
Οὗτος δὲ κατηγορεῖν µέλλων. καὶ συντόνου λόγου δεό-
µενος, xaX φυχῆς οὐχ ἀνειμέντς , ἀλλὰ συντεταµένης,
ἆσειν ἡμῖν ἐἑπαγγέλλεται, χαὶ ἆσμα.τὰ ἐγχλήματα xaAet.

d Putat Savilias hic Aliquid deesse. Boisius vult legi 3ag-
πρῶς. Ego puto hic ἁποσιώπησιν esse pro Aaumpou πυρός
eSavilius διατηρεῖ conj. Sed διατηροὺσα quadrat.
f leg. et Sav. προστιθείς.
Á

^

51 S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.-

Οὐχ αὑτὸς δὲ μόνος, ἀλλὰ καὶ ὁ μέγας ἐχεῖνος Μωῦσης
τὴν ἐπινίχιον τότε σας ᾠδὴν, χατηγορῶν τῶν Ἰουδαίων,
μακρὰν ᾠδὴν τὰ ἐγχλήματα πεποίηχε α λέγων Tavra
τῷ Κυρίῳ ἁγταποδίδοτε; Οὗτος ὁ Aaóc μωρὸς, xal
οὐχὶ σοφός * xaX πολλὰς συνθεὶς κατηγορίας, ἅδοντας
αὐτοὺς ταῦτα λέγειν ἑνομοθέτει * χαὶ ἔτι xal νῦν ἄδοντες
ταῦτα λέγομεν xal ἡμεῖς.

Tívog οὖν Évexey τὰς κατηγορίας ὡδὴν ποιοῦσι; Σοφίᾳ
χεχρημένοι πνευματιχῇ xal πολὺ τὸ κέρδος ἐνθεῖναι ταῖς
τῶν ἁχουόντων βουλόμενοι φυχαῖς. Ἐπειδὴ γὰρ οὐδὲν
οὕτω χρῄσιµον, ὡς τὸ πλημμελημάτων μεμνῆσθαι ὃι-
ηνεκῶς, μνήμην δὲ οὐδὲν οὕτω µόνιμον ὡς µελῳδία ποιεῖ,
ἵνα μὴ διὰ τὴν ὑπερθολὴν τῶν χατηγοριῶν ὀχνοῦντες
ἀναδυόμενοι φεύγωσι τὸ συνεχῶς μµεμνῆσθαι τῶν οἱ-
Χείων ἁμαρτημάτων, τῷ µέλει τῆς qne ὑποχλέπτων
τὴν ἀπὸ τῆς µνήµης αἰσχύνην, καὶ τὴν ἀφόρητον ἆθυ-
μίαν παραμυθούμενος, ἄσματα αὐτὰ πεποίηχεν, ἵνα τῷ
πόθῳ µελῳδίας ἀναγχαζόμενοι συνεχῶς αὐτὰ φθέγΥε-
αθαι, συνεχῶς αὐτῶν dot µεμνημένοι , καὶ διηνεχῶς b
ἔχωσί τινα διδασχαλίαν ἀρετῆς τὴν διηνεκῆ τῶν ἆμαρ-
τηµάτων μνήμην. Ἴστε γοῦν, ὅτι χαὶ νῦν τὰ μὲν ἄλλα
οὖδ' ἐξ ὀνόματος τοῖς πολλοῖς ὅστι Βιθλία γνώριµα᾿ τὴν
δὲ τῶν Ῥαλμῶν πραγµατείαν ἐπὶ στόματος ἅπαντες φέ-
ῥρυσι, καὶ αὐτὰς ταύτας τὰς ᾠδάς' οὕτω δι αὐτῶν τῶν
πραγμάτων δείχνυται, πόσον ἀπὸ τῆς µελῳδίας τὸ χέρ-
δος ἑστί. Διὰ δη τοῦτο xal αὐτός φῆσιν * "Ασω δὴ τῷ
ἡγαπημένῳ ἆσμα τοῦ ἁγαπητοῦ µου τῷ ἀμπελῶνί
µου. "Ασμα τῷ ἡγαπημέγῳ, qno, dpzxeAGyt* ἄσω
περὶ αὐτοῦ τοῦ ἡγαπημένου. Καὶ αὐτῷ γὰρ ἅδω, qot,
xal fj ὑπόθεσις της ᾠᾧδῆς περὶ αὐτοῦ καὶ τῶν αὐτοῦ πρα-
Υµάτων ἑἐστίν. EL δὲ µέλλων χατηγορεῖν, ἀγαπητὸν καλεῖ
xai ἠγαπημένον, μὴ θαυμάσῃς. Καὶ τοῦτο γὰρ µέχιστον 9
χατηγορίας ἑφόδιον, ὅτι δὴ ἀγαπηθέντες, χαὶ τοσαύτης
ἀπολαύσαντες παρὰ θεοῦ τῆς [52] εὐνοίας, οὐδὲ οὕτω
βελτίους ἑγένοντο. Τοῦτο γοῦν καὶ ἕτερος προφήτης αἱ-
νιττόµενος ἔλεγεν' Ὡς σταφυ.λὴν ἐν ἑρήμῳ εὗρον cóv
Ἱσραὴ.ἰ, ὡς σχοπὸν ἐν συκῇ πρώϊμον εἶδον πατέρας
αὐτῶν * τὸ ποθεινὸν αὐτῶν xal ἑπέραστον διὰ τῶν χαρ-
πῶν τούτων ἑνδειχνύμενος * ποθεινὸν δὲ αὐτὸν xol ἕπ-
έραστον οὗ παρὰ τὴν οἰχείαν ἀρετὴν , ἀλλὰ παρὰ τὴν τοῦ
Θεοῦ ἀγαθότητα. "O δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι Ἐγὼ
μὲν οὕτως ἠγάπησα, ὡς ἄν τις σταφυλὴν εὐρὼν ἓν ἑἐρή-
pup, ἡ ὡς ἄν τις σχοπὸν ἐν συχῇ. El γὰρ χαὶ ἀνάξια τοῦ
Θεοῦ τὰ παραδείγµατα, ἀλλὰ κατάλληλα τῆς ἑχείνων
Υαστρ.µαργίας. Αὐτοὶ δὲ, φησὶ, τοσαύτης ἀπολαύσαν-
τες τῆς ἀγάπης, dzxnAAocpio8ncar , καὶ εἰσῆ.θον
zpóc εὐν BseAseyap. Οὕτω δὴ χαὶ ἐνταῦθα ἠγαπημέ-
vov αὐτὸν χαλεῖ xai ἀγαπητὸν, δειχνὺς ὅτι ὁ μὲν θεὸς
τὰ παρ' ἑαυτοῦ πάντα ἔπεδείξατο, οὐχ αὐτῶν ἀρξαμένων,
ἀλλὰ τοῦ Θεοῦ ἡγησαμένου. Ἐκεῖνοι δὲ οὐδὲ μετὰ ταῦτα
ἀξίους ἑαυτοὺς τῆς εὐεργεσίας ἔδειξαν, ἀλλὰ τἀναντία
ἑπεδείξαντο ἅπαντα. ᾽Αμπεὼν ἐγενήθη τῷ ἠγαπη-
péro, ἐν xépari, ἐν τόπῳ πἰονι. TQ ὀνόματι τοῦ àp.-
πελῶνος πᾶσαν ἑνέφηνε τὴν πρόνοιαν, xai τὴν περὶ αὑ-
τῶν ἆ ἐπιμέλειαν.

β’. Οὐ μὴν ἵσταται µέχρι τούτου, ἀλλὰ xal τὰ ἕτερα
ἀπαριθμεῖται εὐεργετήματα * xal πρότερον ἀπὸ τῆς

* Πεποίηχε deest in Reg. et Savil. Illa autem sublata voce,
Jocus mancus esse videtur, cui restaurando vocem χαλεῖ pro-
Ponit Savilius. Sed cum πεποίηκε in Bavar. et Morel. legatur,

erus jam integer est.

b Savil. μεμνημένοι διηνεχῶς. Sed hzc lectio seriem inter-
turbat, sublata Istinetione.

eg. et Savil. xai τοῦτο µέγιστον omisso γάρ.
4 Reg. περὶ αὐτούς, n "ie

θέσεως τοῦ τόπου τοῦτο ποιεῖ, τὸ Υὰρ, "Ev. xép
τόπφ πίονι, τὸ μὲν τὴν φύσιν τῆς γῆς ἑπαινῶν
τὸ δὲ τὴν θέσιν * ὅπερ χαὶ ὁ Δανῖδ ψάλλων ἔφησε
Ἱερουσαλὴμ, "Όρη xoxo αὐτῆς . καὶ Κύριος

τοῦ «1αοῦ αὐτοῦ. Ἐτείχισε μὲν γὰρ αὐτὴν. qn
τῇ θέσει τοῦ τόπου’ πλὴν οὐχ Ἡρχέσθη τούτῳ, (
μέγιστον τεῖχος αὐτὸς αὑτῃ γέἐγονεν' ὃ δὴ xa
αἰνίττεται λέγων, Ἐν κέρατι, τό τε ἀχείρωτον

ἀχαταγώνιστον τοῦ τόπου, χαὶ πρὸ τούτου, τὴν
τοῦ Θεοῦ βοῄθειαν δηλῶν, ἀπὸ μεταφορᾶς τοῦ

τοῦ βοός. Καὶ γὰρ xaY παροιμία τοιαύτη δημώδης
νεχται περὶ τῶν εἰς ἀσφαλές τι χωρίον χαταφευ]
Ἐπειδὴ γὰρ ἰσχυρότερον πάντων ὁ ταῦρος, αὐτοὶ
ζώου τὸ ἰσχυρότερον τὸ χέρας' ὅπλῳ γὰρ αὐτῷ

ται διὰ «b δυσχείρωτον, τοῦτο 9 εἰώθασι λέγειν

ol* xa ἡ Γραφὴ δὲ πολλάχις χέρας μονοχέρωτο
τοὺς Ey ἀσφαλείᾳ ὄντας. Ἐν κέρατι οὖν ἑνταῦθά
tv ἀσφαλείᾳ, ἓν Όψει, ὅπερ ἀρχόμενος ἔλεγεν '

ἐγέγγησα, καὶ ὄψωσα. Ἐν τόπῳ πίογι ' ὅπερ ἐ
σῆς εἶπε, Γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι. Καὶ ox
περιέθηχα, xal ἑχαράχωσα. Φραγμὸν Ἡ τὸ cet;
σιν, f| τὸν νόµον, f τὴν αὐτοῦ πρόνοιαν. Καὶ γὰρ

τείχους ἀσφαλέστερον αὐτοῖς περιἐχειτο. Καὶ éyape
τονυτέστιν, Ἰσχυρὰν τὴν ἀσφάλειαν ἐἑποιησάμην. '
γὰρ πολλάκις φραγμὸς εὐεπιχείρητον, καὶ ἑτέραν
περιέδαλον αὐτοῖς συμμαχίαν. Καὶ ἐφύτευσα dp
Σωρήχ. Ἐπιμένει τῇ μεταρορᾶ, ἣν οὐ δεῖ xatà M
μηνεύειν, ἀλλὰ τὸν σχοπὸν εἰδότας ἀρχεῖσθαι

Σωρὴχ δὲ ἐνταῦθα ἁληθινήν φησιν, εὐγενῆ, οὗ
φαύλων φυτῶν, οὐδὲ τῶν χαταδεεστέρων, ἀλλὰ τ
χίµων xaX πρώτων. Πολλὰ γὰρ [55] ἀμπέλων γέν
ᾠκοδόµησα πύργον xal προ.ήγιον ἐν µέσῳ |
Τινὲς f τὸν ναόν φᾶσι, χαὶ προλήνιον τὸ θυσιασι
ἅτε τῶν χαρπῶν ἐχεῖ συναγοµένων τῆς ἀρετῆς tT
στου, xa τῶν προσφορῶν, χαὶ τῶν θυσιῶν ἁπασῶ
μέντοι τοῦτο, ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, χαὶ νῦν Epio,

σχοπῷ δεῖ προσέχειν τῆς μεταφορᾶς. Διὰ γὰρ 4
τοῦτο βούλεται εἰπεῖν, ὅτι Τὰ παρ) ἐμαυτοῦ

ἐπλήρωσα, πᾶσαν ἐπιμέλειαν ἐπεδειξάμην. OD xar
χαμάτοις, o0 συνέτριφα πόνοις, οὐκ αὐτοὺς olxob
ἐχέλευσα, οὐκ αὐτοὺς σχάψαι, οὐκ αὐτοὺς φωτεῦσο
ἁπηρτιαμἐνον τὸ ἔργον παρέδωχα. Καὶ οὐδὲ µἐχι
του τὰ τῆς φιλανθρωπίας ἕστησα µόνον, ἀλλὰ Kal.
τοῦ ποιῆσαι σταφυ.Ἵἠν, xal ἀνέμεινα τὸν προσ:
χαιρὸν τῆς χαρποφορίας , μαχροθυμίᾳ πολλῆ yp
wx. Τὸ γὰρ, Ἔμεινα, τοῦτο δηλοϊ. ᾿Εποίησε δὲ
θας. Τὸν ἄκαρπον αὐτῶν βίον ἑνδείχνυται, τὸν τ
τὸν σχληρόν. Τίνος οὖν ἂν εἴεν συγγνώµης ἄξιο
τοσαύτην ἐπιμέλειαν τούτους ἁποδόντες τῷ γεωρΥ
χαρπούς; Καὶ νῦν, ἄνθρωπος τοῦ Ιούδα xal ο
οικοῦγτες Ἱερουσαλὴἡμ, κρίνατε ἔν ἐμοὶ xa
pécor τοῦ ἀμπελῶνός µου. Πολλὴ τῶν διχαιω
ἡ περιουσία, ὅταν αὑτοὺς τοὺς ὑπευθύνους δυ
χαθίζη τοῖς ὑπ᾿ αὐτοῦ γεγενηµένοις, καὶ τοῖς ὑπ'
vov. Kal /Όν. Οὐ λέγω τὰ παλαιὰ, φησὶν, ἀλλὰ »
µερον ἔτοιμός εἰμι διχάζεσθαι. Οὕτως οὐδέποτε διο
τὰ ἐμαυτοῦ πληρῶν , οὐδὲ ὑμεῖς τὰ ἑαυτῶν πλη
Τί ποιήσω ἔτι τῷ ἀμπελῶνί µου 8 ; διότι ἔμεινι
ποιήσῃ σταφυ.λὴν, ἐποίησε δὲ ἀκάνθας. Ἡ ον

e [n Reg. οἱ Savil. τοῦτο deest.

f Secundum Tilmanni interpretationem πύργον inser
videlur.
, 5 Qus sequuntur post ἀμπελῶνί pov, usque ad émet
vin», desiderantur in Reg. el Savil.,óv ὁμοιοτέλεντον,
detur, omíssa.

pn 2 IN ISAIAM, CAP. V. ga

menti sermone egeat, et animo non remisso, sed con-
Citato, se cantaturum nobis promittit, et accusationes
canticum vocat. At non ipse solus, sed ei magnus
ille Moyses , qui tunc triumpliale illud canticum ceci-
nerat; dum Judzos reprehendit, longum illud can-
ticum fecit reprehensionibus plenum,dicens : Baccine
Domino redditis? Hic populus stultus et insipiens (Deut.
32. 6) ; et multis collectis accusationibus, hzc ipsos
canere lege przcepit ; et nos hodieque cauentes bxa
dicimus.

Canticum cur. criminationes conlineat. — Cur ergo
eriminatioues ut canticum concinnant ? Sapientia cer-
te usi spirituali, et multum emolumenti auditorum
animis inferre volentes. Quia enim nihil sic utile est,
ut scelerum assidue recordari , nihilque memoriam
Ka firmam parit, ut melodia, ne ob criminationum
magnitudinem tzderet eos , el assiduam peccatorum
memoriam subicrfugerent, cantici modulatione pudo-
rem subripiens ex memoria partum , et intolerabilem
merorem leniens, hxc cantica fecit, ut melodizxe
amore coacti ad ea frequenter pronuntianda , szpe
illorum recordarentur , assidueque doctrinam de co-
lenda virtute haberent, nempe assiduam peccatorum
recordationem. Scitis igitur alios Scripture libros
multis hodieque ne de uomine quidem notos esse;
Psalmoram autem opus omnes in ore ferre, et haze
etiam cantica : sicque ex rebus ipsis ostendilur, quan-
tum ex cantu lucrum accedat. ldcirco ipse ait : Cau-
tabo dilecto meo canticum dilecti mei vineg mee. Can-
ticum dilecto , ait, vineg : cantabo circa ipsum dile-
ctum. Et ipsi canto, iuquit, et argumentum cantici
tirca illum et res ad eum speclantes versatur. Quod
si objurgaturus et dileclum vocat et amatum, ne mi-
reris. Num et hoc magnum est ad criminationem
viaticum, quod scilicet cum diligerentur, et tanta
(fruerentur Dei benevolentia, neque sic meliores effe-
cli sint. IIoc et alius propheta subindicans dicebat :
Quasi ura ἵπ deserto inveni Israel , quasi scopum in
ficu (a) pracocem vidi patres eorum (Osee 9. 10):
optabiles illes amabilesque esse per hos fructus in»
dicans : optabiles , inquam , amabilesque non ex sua
viriute, sed ex Dei benignitate. Quod autem dicil,
hujusmodi est : Ego ita dilexi, ut si quis uvam inve-
neri in deserto, aut si quis scopum repererit in ficg,
Etiamsi enim hxc exempla indigna sint Beo, at ille-
rum ingluviei consentanea sunt. /psi vero, ait, cum
tania dilectione fruerenur, abalienati εμέ, ingressique
sunt οά Beelphegor. Sic &aue illum lic vocat dilegum
& amatum , ostendens Deum omnia qua a seipso
erant exbibuisse, noo quod ipsi coeperint , sed quod
Deus prior amarit. Illi vero neque postea dignos scse
beueeio exhibuerunt ; sed opere ipso omnia exhi-
huere contraria. Vinea facia es dilecto, in comu,
in loeo pingui. Vinex nomine omnem subindicavit
M ers oriri sod e et

v. 8, est speculutor. Hic autem versu 410 Vulgata habet :
q'asi prima a ficulne&. In Hebrxo aatem legitur

T1253, q:asi primus fructus ficulnem, quasi primogenita
&culneg.

providentiam , suamque circa illos sollicitudinem.
2. Neque hic gradum sistit, sed alia etiam benef-
cia enumerat : primoque id praestat a situ loci ; illud
enim , In cornu, in loco pingui , tum naturam terrg,
tum situm laudans dicit : id quod et David psallendo
dixit de Jerusalem : Montes in circuitu ejus, et Demi-
nus in circuitu populi sui (Psal. 124. 2). Namque cin-
xit eam, inquit, vel ex situ loci : czeterum hoc cone
tentus non fuit, $ed maximus ipse murus illi factug
est : quod hic subindicat dicens , In cornu, inexpue
gnabilem nempe esse locum ; at quod majus est , Dei
subsidium declarat ex metaphora bovini cornu. Et-
enim tale adagium in vulgus exiit de iis qui in tutum
aliquem locum confagiunt. Quia enim omnium fortis-
simus est taurus , quod vero fortius in eo, est cornu,
quo ceu armis utitur, quia captu difüicile est, id solent
multi dicere : ac Scriptura szpe cornu unicornis vo-
cat eos , qui in tuto positi sunt. 7n cornu itaque hie
dici, quasi in tuto, in alto loco : id quod initio dice-
bat : Filios genui et exaltavi (Isai. 1. 2). In loco pingui :
quod Moyses dicebat : Terram fluentem lac et mel
(Exod. 5. 8). 2. Et sepem circumposui, et circumvallavi.
Sepem aut murum dicit, aut legem, aut providentian
suam. Etenim lex tutius quam murus ilios circum»
cingebat. E! circumvallavi ; tutam posui custediam.
Quia enim sepes solet esse superatu facilis, aliud ipsis
prosidium cireumposui. Et plantavi vineam Sorec. In
metaphora persistit, que non est ad literam expli-
canda, sed cum scopum attigimus, hoc satis esse de-
bet. Sorec autein. hic. significat , veram , generosam,
non malis nce inferioris notz:e propaginibus instrucjam,
sed probatis et przecipuis. Multa namque vilium ge-
nera sunt. Et edificavi turrim , et torcular in medio
ejus. Quidam turrim interprelantur templum, et tor-
cular altare : quia illic fructus virtutis cujusque con«
gregabautur, necnon oblationes et hostize omnes ; ego
utique,quod dicere coeperam, nune etiam dicam, aai-
mum nempe metaphora scopo adhibendum esse. Per
bxc enim omnia hoc significare vult : Qu:e mea erant
implevi omnia, omnem exhibui diligentiam. Non at-
trivi laboribus , non fregi sudoribus , non ipsos jussi
aedificare, non fodere, non plantare, ted absolutum
ipsis opus tradidi, Neque huc desii benignitatem ex-
hibere, sed Exepectavi ul faceret uvam , οἱ exspectavi
tempus oppertunum ut fructum ferret, multa usus
patientia : illud enim , Ezepectavi , id significat. Fecit
autem spinas. Infructuosam illorum vitam ostendit,
asperam, duram. Qua ergo venia digni fuerint ii, qui
post tantam agricole curam, tales fructus ipsi red-
dunt ? 5. EJ nunc, homo Juda et habitantes Jerusalem,
judicate inter me el vineam meam. Magna juris copia,
cum ipsos reos constituit judices inter ea qua ipse,
et inter ea qux illi fecerunt. Et. nunc. Nog comme-
moro vetera, inquit, sed hodie paratus sum judiciuin
subire. Sic numquam cesso implere mea, vos vestra
noz impletis. 4. Quid faciam amplius vinee mea !1
! Quz? sequuntur post hsec verba, Quid faciam amplius

vineg mea? usque ad, Quid victoriam, bene multa certe
desiderantur in Reg. ct Savil.

59 S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ΑΠΟΠΕΡ. CONSTANTINOP. . 60

quoniam exspectavi ut faceret uyam, fecit autem spinas.
Orationis structura videtur esse obscurior : quocirca
necesse est illam dilucidiorem reddamus. (Quod dicit,
hoc sibi vult : Quid oportebat facere, et non feci?
Nimirum , ut talia peccata ádmitterent. Quid autem
objicere póssunt ? an quod quibusdam praetermissis,
ipsi sic deliquerint ? Quid faciam ultra vinee mec , et
non feci ipsi? Qux feci, inquit, hac sunt : verum
jam factis non contentus sum, neque dico me multa
beneficia contulisse : sed si non omnia feci, post
que nibil faciendum relinquebatur, id rogo dicatis
mühi, vos qui hxc consequuti, et gestorum testes
estis, ex experientia hxc didicistis, non alienos οἱ
peregrinos interrogo. 5. Nunc autem annuntiabo vobis,
quid faciam vinee mec. Quia victoriam reportavit,
ingratumque illorum animum demonstravit, tunc de-
mum profert sententiam, et qux facturus sit dicit,
non ut condemnet, sed ut ex metu per minas incusso
. moderatiores reddat. Auferam sepem ejus, et erit in
direptionem : et destruam murum ejus, et erit in con-
eulcalionem.

9. Auferam, inquit, auxilium meum, przsidio nu-
dabo, tali providentia vacuos reddam, et adversorum
experientia scient, quantis ante bonis fruerentur, cum
fuerint omnibus ad direptionem expositi: 6. Et dimit-
tam vineam meam , el non. putabitur , neque fodietur.
Rursus dico, eum metaphora uti. Si quis tamen id
aecuratius explorare volucrit, de doctrin: et man-
datorum sollicitudine loquitur. Non enim iisdem fru-
entur quibus antea; non doctores habebunt, non
principes, non prophetas sicut olim, qui ipsos corri-
gant, qui ipsorum curam gerant. Sicut enim qui
vineas colunt, fodiunt, putant, sic qui animas emen-
dant, comminantur, exterrent, docent, reprehendunt:
verum iis destituti erunt, inquit , in alienam abducti
terram. Et ascendet per eam , quasi per. inculiam ter-
ram , spina : εἰ nubibus mandabo , ne pluant in eam
imbrem. Aut desolationem urbis memorat , aut deso-
lationem eorum et uniuscujusque anim:e eorum;
nubes autem hic quidam dicunt esse prophetas, quip-
pe qui pluviam desuper acciperent, et sibi dicta ad
populum transmitterent. Verum ne hi quidem quz
consueverant facient. Etiamsi enim unus vel alter
propheta cum ipsis commigrarat, prophetarum tamen
turba tunc silebat. 7. Vinea enim Domini Sabaoth do-
mus Israel est, et homo Juda novella plantatio dilecta.
Exspectavi , ut faceret. judicium , fecit autem iniquita-
lem, et non justitiam , sed clamorem. Quoniam multa
nominum metaphora usus est, vineam, turrim, tor-

cular, sepem , fossionem , et putationem vinezx com- |

memorans; ne quis insipientium de vinea hzc dici
putaret, sub finem repente totum interpretatus est.
Vinea enim Domini Sabaoth domus lsrael est. Non
enim de plantis mihi sermo est, neque de natura in-
animata (a), neque de lapidibus et muris ; sed de po-

(κ) In Gribeo, vul φνχῆς ἀψύχου. Αά literam est, de anima
em esse dicit Chrysostomus animam -
lantem ín plantis » "ege

pulo nostro. ideo subjunxit, Et homo Juda novella
plantatio dilecta : quia scilicet Juda plus obtineret
quam cztere tribus : eratque illic e vicino situm
templum , et reliquus cultus : atque illa magis quam
C:eterze omnes florebat, ad regiamque magis accedens,
potentior erat. Dilectum autem dixit, rursus illos per-
stringens, quod tales erga se valde amantem sese ex-
hibuissent. Ea quippe lex est diligentium, ne in obla-
tis quidem criminationibus magnum suum amorem
occultare. Hinc aliud quidpiam non spernendum edi-
scimus. Quale illud ? Nempe quando et qux Scripturz
loca allegorice interpretari oporteat: neque penes
nostram esse facultatem has leges pro lubito expli-
eare, sed ipsam Seripturz mentem sequi oportere,
sicque allegoria uti. Quod autem dico, sie intelligen-
dum. Scriptura nunc vineam dixit, sepem, torcular :
nec penes auditorem reliquit, ut pro lubito hzc'qui-
busdam rebus aut personis aptaret ; sed in sequenti-
bus sese interpretata est dicens : Vinea enim Domini
Sabaoth domus Israel est ( Ezech. 17. 5). Ezechiel
vero rursum, cum aquilam magnam et magnarum
alarum ingredientem in Libanum, et avellentem sume
mum verticem cedri commemorat , non relinquit pe-
nes arbitrium auditorum hujus allegurize interpreta-
tionem ; sed explicat ille, quam aquilam dicat, quam
cedrum. Et hie rursum in sequentibus , ubi fluvium
quemdam violentum inducit in Judxam, ne liceret
auditori cuivis personz pro arbitrio hxc aptare, dixit
regem esse eum , quem fluvium nominasset ( Isai. 8.
1 ). Hzc vero lex ubique locorum in Scriptura serva-
tur, ut cum allegorice loquitur, alegorizx interpreta-
tionem afferat, ut ne eorum qui allegorias amant
cupidus animus temere et fortuito erret et quocum-
que feratur. Et quid miraris, si id prophet: faciant?
Proverbiorum certe auctor id observat. Cum enim
dixisset : Cervus amicitie, et pullus gratiarum tuarum
conversetur tecum : et. fons aque (να tibi soli sit (a)
(Prov. 5.19) : interpretatus est, cur hzc diceret, nempe
de uxore legitima et libera, ut averteret a meretrice
et aliena. Pari modo hic explicavit hoc loco, quam
diceret esse vineam. Deinde cum eorum crimina
enuntiasset, suppliciaque dixisset, rursus in fine de-
fensionem parat dicens : Ezspectavi , ut faceret judi-
cium , fecit autem. iniquitatem , et non justitiam , sed
clamorem. Juste , inquit , poenam exigo. Exspectavi
enim, Ut faceret judicium, id est, justitiam ; ipsi vero
contraria exhibuerunt, iniquitatem , injustitiam et
clamorem. Clamorem lie vocat acquirendi cupidi-
tatem, injustum furorem, irrationabilem iram, ρα”
gnas, contentiones. 8. Ve qui conjungunt domum ad
domum , agrum ad agrum aptantes, ut a proximo au-
ferant aliquid. Cum dixisset ipsum clamorem fecisse,
id est acquirendi cupiditatem , et rapinas, subjicit
iniquitatis speciem multa plenam nequitia ; ac rursus
a lamentis initium ducit, magnitudinem peccatorum
ostendens , eosque insinuans qui incurabili morbo
laborabant.

(a) Hxc non Ka νεος in libro Proverbiorum 5. 19,

Sic autem szepe solet tomus loca Scripturze alio quam
jaceant modo afferre, quia ni nempe memoriter afferebat.

59 IN ISAIAM, CAP. V.

δοχεζ ἀσαφεστέρα εἶναι. διόπερ αὐτὴν σαφεστέραν
ἀνάγχη ποιῆσαι. "0 γὰρ λέχει, τοῦτό ἐστι’ ΤΙ ἔδει ποιῆ-
σαι, χαὶ οὐχ ἑποίησα ; Δῆλον, ὅτι τοιαῦτα Ἡμαρτον. Τί δὲ
ἔχοντες αἰτιᾶσθαι; 3) ὥς τινων παραλελειμμένων τοιαῦτα
xai ἐπλημμέλησαν; Τί ποιήσω ἔτι τῷ ἀμπε.ῶνί µου,
καὶ οὐκ ἐποίησα αὐτῷ; "À μὲν ἑποίησα, ταῦτά ἐστι,
φησί. πλὴν οὐκ ἀρχοῦμαι τοῖς γεγενηµένοις, οὐδὲ
λέγω, ὅτι πολλὰ εὐηργέτησα ' ἀλλ᾽ el μὴ πάντα ἐποίησα,
μεθ & ποιῆσαι λοιπὸν οὐδὲν jv, τοῦτο ὑμᾶς εἰπεῖν ἁπαι-
τῷ, ὑμᾶς τοὺς ἀπολελαυνότας, xal μάρτυρας τῶν γεγε-
γηµένων ὄντας, χαὶ τῇ πεἰρᾷ ταῦτα µαθόντας, οὐκ ἆλ-
λοτρίους τινὰς xa ξένους. NUr οὖν drarreAo ὑμῖν, cl
χοιήσω τῷ ἀμπελῶνί µου. Ἐπειδὴ τὴν νίχην fjpato,
χαὶ τὴν ἀγνωμοσύνην ἔδειξε τὴν ἐχείνων, τότε λοιπὸν
ἱνάχεια χαὶ τὴν φῆφον, χαὶ λέγει ταῦτα ἃ μέλλει ποιεῖν,
οὐχ ἵνα χαταδιχάση, ἀλλ ἵνα τῷ «φόδφ τῆς ἀπειλῆς
ἐπιειχεστέρους ποιἠσῃ. 'Agelo τὸν φραγμὸν αὐτοῦ,
καὶ ἔσται εἰς διαρπαγήν * καὶ καθελῶ τὸν τοῖχον
αὐτοῦ, καὶ ἔσται εἰς καταπάτηµα.

Y. Ἀποστήσω, qnot, την ἐμὴν συμμαχίαν, γυμνώσωτῆς
ῥοηθείας, ἐρήμους χαταστήσω τῆς τοσαύτης προνοίας,
xai εἴσονται διὰ τῶν ἑναντίων ὧν ἀπήλαυον ἔμπρο-
σθεν, ὅταν ὧσι πᾶσιν εἰς ἁρπαγὴν προχείµενοι. Καὶ
ἀνήσω τὸν ἁἀμπελίῶγά µου, καὶ οὐ μὴ τµηύῃ,
οὐδὲ μὴ σχαφῃ. Ἡάλιν λέγω, ὅτι τῇ μεταφορᾷ
χέχρηται. [54] El δέ τις καὶ θερµότερον ἐξετάτειν
βούλοιτο, τὴν ἀπὸ τῆς διδασχαλίας, τὴν ἀπὺ τῶν ivvo-
λῶν ἐπιμέλειάν φησιν. Οὐ γὰρ ἀπολαύσονται τῶν αὖ-
τῶν, ὧν xai ἔμπροσθεν, οὗ διδασχάλους ἔξουσιν, οὐχ
ἄρχοντας, οὐ προφήτας ὁμοίως τοὺς διορθουµένους αὖ-
τοὺς, τοὺς ἐπιμελουμένους αὐτῶν. Ὥσπερ γὰρ οἱ τὴν
ἆμπελον θεραπεύοντες σχάπτουσι, τέμνουσιν, οὕτως οἱ
φυχὰς διορθούμενοι ἀπειλοῦσε, φοθοῦσε, διδάσκχουσιν,
ἐγχαλοῦσιν b* ἁλλ᾽ ἐν ἐρημίᾳ τούτων ἔσονται, φησὶν, εἷς
th» ἀλλοτρίαν ἀπενεχθέντες, Καὶ ἀναδήσεται εἰς ab-
εὖν ὡς εἰς χέρσον ἄκανθα, καὶ ταῖς γεφέ-ῖαις évcs-
Ἰοῦμαι, τοῦ μὴ βρέξαι εἰς αὐτὸν ὑετόν. "H τὴν ἔρη-
μίαν «fc πόλεώς φησιν, ?| τὴν ἐρημίαν τὴν ἑαυτῶν, xal
τῆς ἑχάστου ψΨυχῆς νεφέλας δὲ ἐνταῦθα τοὺς προφήτας
τινὲς λέγουσιν, ἅτε ἄνωθεν τὸν ὑετὸν δεχοµένους xal
παραπέμποντας τῷ δἡµῳ τὰ λεγόμενα. 'AXA οὐδὲ οὗτοι,
qnot, τὰ συνήθη ποιῄσουσιν. El γὰρ xal εἷς που καὶ
ὀεύτερος συναπῆλθεν, ἁλλ᾽ ὁ δημος τῶν προφητῶν τότε
ἐσίγα. Ὁ γὰρ ἀἁμπελὼν Κυρίου Σαδαφθ οἶκος τοῦ

Ἱσραή ἐστι, καὶ ἄνθρωπος τοῦ Ιούδα νγεόφυτον
ἠΤαπημένον c. "Epsiwa, ἵνα ποιήσῃ κρίσιν, ἑποίησε
δὲ ἀνομίαν, xal οὐ δικαιοσύνη», àAAAà κραυγήν.

Ἐπειδὴ πολλῇ τῇ μεταφορᾷ διὰ τῶν ὀνομάτων ἐχρήσατο,
ἀμπελῶνα, xa πύργον, καὶ προλήνιον, xal φραγμὸν,
χαὶ σχαφητὸν, xai τμῆσιν ἀμπέλου λέγων, ἵνα μὴ περὶ
ἀμπελῶνός τις τῶν τότε ἀνοήτως vopior εἶναι τὰ λεγό-
μενα, ταχέως πρὺς τῷ τέλει τὸ πᾶν ἡρμήνευσεν. Ὁ γὰρ

* Savillus suspicatur legendum ἐπάγει. Hsec vox certe ma-
gis in usu est ; sed ἑνάχει ferri potest.
b Ἐγκαλοῦσιν deest in Reg. et. Savil., nec lectum est ab
Inte rete. Sed habetur in os et in Morel.
eg. et Morel. et textus Biblicus νεόφυτον ἠγαπημένον.
Morel., νεόφντος ἠγαπημένος. Sed in Morel. infra sic legitur,
πόρντον ἠγαπημένον,

ο-
ἆμπε.]ὼν Κυρίου Σαθαὼθ οἶκος του 'fopa)a ἐστιν.
Οὐ γὰρ περὶ φυτῶν ὁ λόγος uot, φησὶν, οὐδὲ περὶ ψυχῆς
ἀφύχου, οὐδὲ περὶ λίθων καὶ τοίχων, ἀλλὰ περὶ δήµου
τοῦ ἡμετέρου. Διὸ χαὶ ἐπῆγαγε' Καὶ ἄνθρωπος τοῦ
Ιούδα νεόφυτον ἠγαπημένον. ἐπειδὴ πλέον τι εἴχε
τῶν δέκα φυλῶν, xal ὁ ναὺς αὐτόθι πλησίον ἦν, καὶ f
λοιπὴ θεραπεία, καὶ τῶν ἄλλων μᾶλλον ᾖνθει, καὶ βασι-
λιχωτέρα fjv fj φυλὴ xaX δυνατωτέρα. Ἡγαπημένον δὲ.
εἶπε, πάλιν αὐτῶν χαθαπτόµενος, ὅτι παρὶ τὸν σφοδρὸν
ἑραστὴν τοιοῦτοι γεγόνασι. Τοιοῦτος γὰρ τῶν φιλούῦ-
των ὁ νόμος, μηδὲ Ey αὐτοῖς τοῖς ἐγχλήμασι χρύπτειν.
τῆς οἰχείας ἀγάπης τὴν ὑπερθολήν. Ἐντεῦθεν οὗ µι-
xpbv xai ἕτερον μανθάνοµεν. Ποῖον δὴ τοῦτο; Τὸ πόχε
xaX «iva ἀλληγορεῖν χρὴ τῶν Γραφῶν' xal ὡς οὐχ ἐσμὰν
χύριοι τῶν νόμων τούτων αὐτοὶ, ἀλλά δεῖ αὐτῇ τῇ δια-
vola τῆς Γραφῆς ἐπομένους, οὕτω τῷ τῆς ἀλληγορίας
κεχρῆσθαι τρόπῳφ. *O δὲ λέγω, τοιοῦτόν ἔστιν' Εἶπεν
ἀμπελῶνα νῦν fj Γραφὴ. φραγμὸν, προλήνιον’ οὐχ ἀφηκε
χύριον γενέσθαι τὸν ἀχροατὴν ἁρμόσαι τὰ εἰρημένα οἷς
ἐδούλετο πράγµασιν, 7) προσώποις, ἀλλὰ προϊοῦσα ἑαυ-
τὴν ἡρμήνευσεν, εἰποῦσα. Ὁ γὰρ ἆμπελὼν Κυρίου
Σαδαὼθ οἶκος τοῦ Ἱσραή.ἲ ἐσει. Καὶ [59] ὁ Ἰεζεχιὴλ
δὲ πάλιν ἀετὸν xaXov μέγαν xax µεγαλοπτέρυγον εἰσιόντα
εἰς τὸν Λίδανον, xaX ἁποχνίζοντα τὸ ἄχρον τΏς χέδρου,
οὐδὲ ἐκεῖ ἀφίησιν ἐπὶ τῇ γνώµμ]ῃ τῶν ἀχροατῶν χεῖσθαι
τῆς ἀλληγορίας τὴν ἑρμηνείαν, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς λέγεε,
τίνα μὲν τὸν ἀετόν Φησι, τίνα δὲ τὴν χέδρον. Καὶ οὖνος
δὲ πάλιν προϊὼν, ποταµόν τινα σφοδρὸν ἀνάχει, λέγων,
ἐπὶ τὴν Ἰουδαίαν, ἵνα μὴ ἑξῇ τῷ ἀχούοντι κατὰ τὴν
οἰχείαν γνώμην ἁρμόζειν τὸ εἰρημένον προσώπῳ ᾧ βού-
λεται, εἶπε καὶ τὸν βασιλέα τοῦτον, ὃν ποταμὸν ἑχάλεσε.
Καὶ πανταχοῦ τῆς Γραφῆς οὗτος ὁ νόμος, ἐπειδὰν ἀλ-
ληγορῇ, λέγειν καὶ ἀλληγορίας τὴν ἑρμηνείαν, ὥστε μὴ
ἁπλῶς, μηδὲ ὡς ἔτυχε τὴν ἀχόλαστον ἐπιθυμίαν τῶν
ἀλληγχορεῖν βουλοµένων πλανᾶσθαι xal πανταχοῦ φέρε-
σθαι. Καὶ τί θαυμάζεις, εἰ οἱ προφῆται; Καὶ ὁ Πα-
ροιμιαστῆς δὲ οὕτω ποιεῖ. Εἰπὼν γὰρ, "EJagoc φιλίας,
xal πῶλος τῶν χαρίτων ὁμιλείτω cou καὶ ἡ πητὴ
τοῦ ὕδατός σου ἔστω σοι μόνῳ' ἡρμήνευσε τίνος ἕνε-
χεν ταῦτα ἔλεγεν, ὅτι περὶ γυναιχὸς ἑννόμου καὶ ἔλευ-
θέρας, ἀποτρέπων πόρνης xat ἀλλοτρίας ἅπτεσθαι. Οὕτω
65 xa οὗτος ἐνταῦθα εἶπα , τίνα ἔφησε τὸν ἀμπελῶνα
εἶναι. Εἶτα ἐπειδὴ εἶπεν αὐτῶν τὰ ἐγχλήματα, εἶπε τὰς.
τιµωρίας' πάλιν πρὸς τῷ τέλει τὴν ἀπολογίαν τίθηακ.
λέγων’ d Ἔμεινα, Ίνα ποιήσῃ κρἰσιγ, ἐποίησε δὲ dva-
µίαν, καὶ οὐ δικαιοσύνη», dAAA κραυγήν. "Οτι δι-
καΐως, φησὶν, ἁπαιτῶ δίχην. ᾿Ανέμεινα Υὰρ., "Iva.
ποιήσῃ κρίσιν, τουτέστι, δικαιοσύνην * αὑτοὶ δὲ τὰ
ἑναντία ἐπεδείξαντο, ἀνομίαν, ἁδιχίαν χαὶ χρανγἠν.
Κραυγὴν ἐνταῦθα τὴν πλεονεξίαν λέγει. τὸν ἅἄδιχον Ou:
μὸν, τὴν ὀργῆν τὴν ἁλόγιστον, τὰς µάχας , τὰς quovet-
xlag. Οὐαὶ οἱ συγάπτοντες οἰχίαν πρὸς οἰκίαν, καὶ
ἀγρὸν πρὸς ἀγρὸν ἑγγίζοντες, ἵνα τοῦ π.Ίησίου ág-
έλωνταίτι. Εἰπὼν ὅτι κραυγὴν ἐποίησε, τουτέστι πλεον-
εξίαν, ἁρπαγὰς, λέγει xal τὸ. εἶδος τῆς ἁδιχίας, πολλῆς
ἐμπεπλησμένον τῆς χσχρυργίας. Καὶ πάλιν ἀπὸ θρήνων
ἄρχεται 9, τὸ μέγεθος τῶν ἁμαρτημάτων ἐνδειχνύμεγος,
xat τοὺς τὰ ἀνίατα νοσοῦντας ἐμφαίνων.

4 Bavaricus hic adjicit ἔμεινα ἵνα ποιήσφῃ καρπόν, etc. Sed
non video hzc apte repeti hoc loco.

e'Anà θρήνων ἄρχεται, sic Bavaricus recte, ul respondeat
voci οὖαί supra. Alij &n' ἁπανθρωπίνων ἄργεται.

00 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 62

0. Ταῦτα δὲ χαὶ νῦν τολμώµενα fbot τις ἂν παρὰ τῶν
καχῶς τῷ πλούτῳ χεχρηµένων, ol τὰς Τειτνιάσεις ἔπι -
νοοῦσιν, οὐκ εἰς ἀσφάλειαν , ἀλλ᾽ εἰς ἐπιθουλὴν τῶν
πλησίον, καθάπερ πῦρ ὁδῷ βαδίζον, οὕτω τοὺς ix Υγει-
«ὔνων Λάντας ἐπινεμόμενοι. M?) οἰκήσετε μόνοι ἐπὶ
eic Tic; Ἠχούσθη γὰρ viv εἰς tà ὧτα Κυρίου Σα-
6090 ταῦτα. Δείχνυσιν ἀνόνητα Χάµνοντας χαὶ εἰκὴ
καὶ µάτην. Ἐπειδὴ γὰρ οὐχ οὕτως αἱ χολάσεις xol
αἱ τιµωρίαι τοὺς τοιούτους ἀγαγεῖν εἰώθασιν, ὡς τὸ
μαθεῖν ἀχριδῶς, ὅτι οὐχ ἀπολαύσονται τῆς ἁρπαγῆς,
ταύτην αὐτοῖς ἐπάγει τὴν ἀπειλὴν, λέγων, ὅτι χαμοῦν-
«at μὲν xal ταλαιπωρήσουσι, xai τὴν ἁμαρτίαν χαρπώ-
σονται, τῆς δὲ ἁ πολαύσεως ἐχπεσοῦνται [56]. θὐκ ἑφ-
ηόδνχάζει γὰρ, φησ], τοῖς γινοµένοις ὁ ἀχοίμητος ὀφθαλ-
póc. Τὸ δὲ, Ἠκούσθη νῦν, οὐχ ὡς τότε τῶν πραγμάτων
γνωρίµων γενοµένων αὐτῷ ταῦτά φησιν, ἀλλ ὡς τῆς
δίχης κατὰ πόδας ἱούσης λοιπὸν, xai τῆς ἀνταποδόσεως
γινοµένης. ᾿Εὰν γὰρ γέγωγται οἰχίαι πολαὶ, εἲς
δρημον ἔσονται perdat καὶ xaAal, καὶ οὐχ ἔσονται
οἱ κατοιχκοῦντες ἐν αὐταῖς.

Τοιοῦτον γὰρ ἡ πλεονεξία ὅταν πλείονα περιδάλλῃ
τοῖς ἔχουσι, xal τῶν προτέρων αὐτοὺς ἐξήγαχεν. "O δὴ
καὶ ἐνταῦθα αἰνίττεται λέγων , ὅτι "Όταν οἰχοδομήσητε

λαμπρῶς, xal τὰ πάντων ὑμῶν αὐτῶν ποιῄσησθε, τότε.

καὶ τῶν προτέρων ἁποστήσεσθε. Kal στήσονται αἱ οἰχίαι
οἰχήτορας μὲν οὐχ ἔχουσαι, σάλπιγγος δὲ πάσης λαμ-
προτέραν ἀφιεῖσαι φωνὴν xavà τῶν παρὰ τὴν ἀρχὴν
ἠἡρπαχότων αὐτὰς, τῆς ἑρημώσεως τῆς ἐπιτεταμένης
ἀντὶ τροπαίου τινὸς φαινοµένης. OO γὰρ ἐργῶνται δέκα
ζεύγη βοῶν, ποιήσει κεράµιον &r* καὶ ὁ σπείρων
ἀρτάδας ἔξ, ποιήσει µέτρα τρία. ᾽Απὺ τῆς πόλεως ἐπὶ
τὴν τῆς χώρας ἐρημίαν Σξάγε: τὸν λόγον, ὥστε πάντο-
θεν χαταπλῆξαι τὸν ἀχροατήν. Οὔτε γὰρ αἱ οἰχία:, qnot,
χαθέξουσι τοὺς ἐνοιχοῦντας, οὔτε dj γη τὴν αὑτῆς ἐπι-
δείξεται δύναμιν. Καὶ γὰρ ἐξ ἀρχῆς διὰ τὴν τοῦ ᾿Αδὰμ,
ἁμαρτίαν ἀχάνθας xai τριδόλους ἐξήνεγχε. xal μετ
ἐχεῖνον, διὰ την τοῦ Κάῑν παρανοµίαν, ἑλάττονα πολλῷ
τὸν πόνον τὸν ἐχείνου * xal τῆς οἰχείας ἰσχύος τὴν φορὰν
ἐπεδείχνυτο. Καὶ πολλαχοῦ δὲ ἀλλαχοῦ ἴδοι τις ἂν διὰ
τὰς τῶν ἀνθρώπων ἁμαρτίας αὐτὴν κολαζοµένην. Καὶ
τέ θαυμάξζεις, εἰ πηροϊ τὰς γονὰς αὐτῆς xal τὰς ὠδίνας
τῶν ἀνθρώπων ἡ παρανομία, ὅπου γε xal φθαρτὴ δι᾽
ἡμᾶς ἐγένετο, xaX ἄφθαρτος πάλιν δι ἡμᾶς γίνεται ;
Ἐπειδὴ γὰρ ὅλως τὸ εἶναι δι’ ἡμᾶς ἔλαθε χαὶ τὴν ἡμε-
τέραν διακονίαν, xai τὸ οὕτως ἡ ἑχείνως εἶναι πάλιν
ἐντεῦθεν λαµθάνει τὴν ἀρχὴν χαὶ τὴν ῥίζαν. Οὕτω γοῦν
xa ἐπὶ τοῦ Νῶε. Ἐπειδὴ πρὸς χαχκίαν ἐσχάτην ἐξώχειλε
τῶν ἀνθρώπων fj Φύσις, πάντα ἐφύρετο τὰ πράγματα,
καὶ σκέρµατα, xal φυτὰ, χαὶ ἁλόγων γένη, καὶ ἡ γῆ,
καὶ θάλαττα, xai &hp, xai ὄρη, καὶ νάπαι, xai Bouvol,
xa πόλεις, xai τείχη, χαὶ οἰχίαι, καὶ πύργοι ’ καὶ πάντα
ἁπλῶς Exelvtp τῷ φοδερῷ τότε ἐχρύπτετο πελάχει. Καὶ
ἐπειδὴ πάλιν ἐπιδοῦναι τὸ γένος ἔδει, τὴν οἰχείαν εὐτα-
ξίαν ἀπελάμδανεν ἡ γη, xaX εἰς τὴν προτέραν εὐμορφίαν
ἑπανῄει πάλιν. Ἴδοι δ' ἄν τις τοῦτο xal ἐπὶ µέρους Υινό-
µενον διὰ τὴν εἰς ἀνθρώπους τιμήν. Καὶ γὰρ πέλαγος
Ἠφανίσθη, xal πάλιν ἑφάνη, xaX faoc ἐχαλινώθη μετὰ
σελήνης, xai τὸν οἰχεῖον δρόμον ἐπέλιπε, xal πῦρ τὰ
Ὅδατος ἐπεδείξατο, xaX γ τὰ πελάγους, χαὶ πέλαγος τὰ
τῆς γῆς ' καὶ πάντα, ὡς εἰπεῖν ἁπλῶς, πρὸς τὴν τῶν

* Hic omnino legendum videtur τῶν πόνων τῶν ἐχείνον, ut
etiam animadvertit Savilius.

ἀνθρώπων μετασχηματίζεται λυσιτέλειαν. Καὶ ἔπειξη
πάντων τιμιώτερος ἄνθρωπος, καὶ δι’ αὐτὸν τὰ γενόµενα
ἅπαντα, διά τοι τοῦτο καὶ vuv, [57] ἐπειδὴ ἤμαρτεν ὁ τῶν
Ἰουδαίων δημος, ἐπέχει τῆς γῆς τὰς ὡδίνας ὁ θεὸς, xal
μετὰ πολλοὺς πόνους xat ἱδρῶτας οὐχ ἀφίησι τὰς ἐχείνης

᾿λαγόνας τὴν εἰωθυῖαν φορὰν ἐνεγχεῖν, ἵνα χἀντεῦθεν µά-
ἴθωσιν, ὅτι οὐ γεωργιχῶν χειρῶν τέχνη, οὐδὲ βόες xol
“ἄροτρον, οὐδὲ γῆς φύσις, οὐχ ἄλλο τῶν τοιούτων ob-

(δὲν, ἀλλ᾽ ὁ τούτων ἁπάντων Δεσπότης αὗτός ἐστιν ὁ xal

᾿δαφιλεῖ τῇ χειρὶ πάντα ἐχχέων, χαὶ πάλιν, ἐπειδὰν Ρού-
΄ληται, σνστέλλων ἅπαντα. Oval οἱ ἐγειρόμενοι τὸ πρω!,

zai τὸ cíxspa διώκοντες, οἱ µένοντες τὸ Óyé. 'O γὰρ
elvoc αὐτοὺς συγκαύσει. Μετὰ γὰρ κιθάρας xal »α.]-
τηρίου καὶ τυµπάνων καὶ αὐλῶν τὸν' olrov πίνουσι"
tà δὲ ἔργα τοῦ 8500 οὐκ éyg6Aénovci, καὶ τὰ ἔργα
τῶν xev αὐτοῦ οὐ κατανοοῦσι. ΚατηγορῄΏσας αὐτῶν
πλεονεξίαν πολλὴν, χαὶ τὴν ῥίζαν τοῦ καχοῦ τίθησιν.
Αὕτη δὲ fjv dj µέθη, µυρίων γινοµένη χαχῶν ὑπόθεσις,
χαὶ μάλιστα ὅταν μετὰ τοσαύτης τολμᾶται τῆς ὑπερ-
6ολῆΏς.

ε’. Σχόπει γοῦν πῶς μετὰ ἀχριθείας αὑτοὺς χωμῳξεῖ.
Πᾶσαν γὰρ τὴν ἡμέραν εἰς τοῦτο δαπανᾶσθαί φησιν. Οὐ
γὰρ ὅταν ἁριστοποιεῖσθαι δέῃ, τοῦτο πράττουαι, φησὶν,
ἀλλὰ πάντα τὸν χα!ρὸν µέθης ποιοῦντες xatpbv, καὶ ἐκ
προοιµίων τῆς ἡμέρας, ὅτε μάλιστα αὐτοῖς προσέχειν
ἐχρῆν, πολλῷ τῷ ἀκράτῳ διδόντες ἑαυτοὺς, καὶ ἄχοντες
λοιπὸν χαὶ µέχρι τῆς ἑόπέρας ἑναπομένοντες τῷ νοσή-
ματι. Ἐπειδὰν γὰρ ἅπαξ φθάσωσι χαταποντισθῆναι εἰς
τὸν τῆς ἀχρασίας βνθὸν, xal τῶν χατὰ φύσιν ἐἑχπέσωσι
φρενῶν, xal τὴν φυχὴν αἰχμάλωτον τῇ πονηρᾷ τῆς µέ-
θης παραδώσωσι τυραννίδι, χαθάπερ πλοῖον ἀνερμάτι-
στον, xai χνδερνήτου χαὶ ναυτῶν ἀπεστερημένον, ἁπλῶς
xa εἰχῃ φέρεται, τῇ τῶν ὑδάτων ἁτάκτῳ ῥύμῃ παντα-
χοῦ περιαγόµενον, τὸν αὐτὸν Db τρόπον xai οὗτοι ὑπὸ
τῆς µέθης ὑποθρύχιοι γενόµενοι. Διό φησιν’ Οὗὐαἱ ol
ἐγειρόμεγοι τὸ πρωῖ, καὶ τὸ σίκερα διώκογτες. 00
γὰρ τὴν xpstav ἐπλήρουν, οὐδὲ ἀνέμενον ἐπιθυμίας γε-
νοµένης πληρῶσαι τὴν ἔνδειαν, à)! ἔργον ἐποιοῦντο
τοῦτο xal µελέτην, τὸ διηνεχῶς µεθύειν. Διό φησιν Οἱ
διώκοντες σἰίκερα. Σίκερα δὲ ἐνταῦθά φησι τῶν φοινί-
Χων τὸν ónby, ὃν ἐπετήδευον, συντρίθοντες τὸν καρπὸν
καὶ χαταθλῶντες, εἰς οἵνου µετασχηματίζειν φύσιν. Κα:
ρωτιχὸν δέ ἐστι τὸ τοιοῦτον, xal µέθης ἑργαστικόν.
Αλλ’ οὐδὲν ὑφωρῶντο τούτων ἐχεῖνοι, την ἡδονὴν παντα-
χοῦ διώχοντες, µένοντες τὸ ὀψὲ. Ὁ γὰρ οἶνος αὐτοὺς
συγκαύσει. Τοιαύτη γὰρ τῆς µέθης fj φύσις' προϊοῦσα
αὔξεται, xat χαλεπώτερον τὸ δίφος ποιεῖ. Εἶτα xal ἔτε-
pov οὖχ ἔλαττον ἔγχλημα τοῦ πρότέρου προστίθησι, X£-
γων. Μετὰ γὰρ κιθάρας καὶ ψα»τηρίου καὶ τυμπάνγων
xal αὐ.1ῶν τὸν οἶνον πίνουσι. Τοῦτο καὶ ἕτερος ἐγ-
καλεί προφήτης λέγων' Οἱ πίνοντες σὺν διυ.]ισμένον
οἶνον, καὶ τὰ πρῶτα μύρα χριόµεγοι, οἱ κροτοῦντες
πρὸς τὴν φωνὴν b τῶν ὀργάνων. Ὡς ἑστῶτα ἐ-ογί-
σαντο, καὶ οὐχ ὡς φεύγοντα. Καὶ γὰρ ἑσχάτης ἀναλ-
γησίας τοῦτο τὸ σημεῖον, χαὶ ψυχῆς ἐχλελυμένης, τὸ
θέατρον ποιεῖν τὴν οἰκίαν τὴν ἑαυτοῦ, χαὶ τοιούτοις
ἆσμασιν ἑανυτοὺυς ἐχδιδόναι. Ὅπερ xaX dj μέθη motel
σχοτοῦσα, τοῦτο ἡ μουσιχὴ µαλάττουσα τὸ εὔτονον τῆς
διανοίας, xai χαταχλῶσα [58] τῆς φυχῆς τὴν ἀνδρείαν,
καὶ ἐπὶ µείζονας ἐξάγουσα ἀσελγείας. Τὰ δὲ ἔργα τοῦ

b [n Bibliis legitur οἱ ἐπικοατοῦντες πρὸς τήν owváv' lo-
cusque hic Amosi inversus aífertur, uti supra dicebamus.

e
4. Hxc etiam nunc tentari videre est ab iis, qui male
divitis utuntur, qui vicina loca invadere cogitant,
uon ut securitatem pariant, sed ut insidias proximis
moliantur, qui ut ignis grassans, ita vicinos omnes
spoliant. Numquid habitabitis soli super lerram? 9. Au-
dita sunt enim nunc in auribus Domini Sabaoth hac.
Ostendit illos frustra laborare et nullo fructu. Quia
enim non ita supplicia et cruciatus hujusmodi homi-
ne3 abducere solent, ut cum probe didicerint, se ra-
pinz: fructum non percepturos, hanc in eos fert com-
minationem dicens, ipsos laboraturos, et miseriis
affectos peccatum admissuros, sed ab ejus usu et fru-
ctu lapsuros esse. Non enim insomnis ille oculus tali-
bus visis facinoribus quiescet. lllud vero, Audita sunt
νωπο, non dicit quasi tunc res gest:e notz sibi essent,
sed quasi ultio e vestigio sequeretur , retributioque
inslaret. Si enim (uerint domus mulie, in solitudinem
erunt magna el pulchre, nec erunt qui habitent in eis.
Avaritie morbus. — Hujusmodi est avaritia : cum
plura possessoribus addit, ipsos etiam ex prius pos-
sessis dejicit. Quod etiam hic subindicat dicens : Cum
splendide zdificavcritis, et omnium bona vobis cor-
raseritis, tunc eiiam ab iis, quxe prius babebatis,
— excidetis. Et stabunt zedes nullos habitatores baben-
tes, sed tuba clariorem emittentes vocem contra eos
qui illas prius rapuerant, vastitate illa tanta tropai
instar exhibita. 10. Ubi enim operantur decem juga
boum, faciet [agunculam unam : et qui seminat artabas
sez, faciet mensuras tres. Àb urbe in agri vastitatem
sermonem educit, ita ut undique auditorem perccel-
lat. Neque enim domus, inquit, habitatores detine-
bunt, neque terra suam ostendet pativam virtutem.
Etenim ab initio ob Ad:e peccatum spinas et tribulos
protulit; ac post illum, propter Caini iniquitatem,
multo minorem quam labores ejus exigebant, et quam
vis nativa terre postulabat , proventum tulit. S:epe-
que alibi videre est terram ob peccata hominum ple-
cii. Et quid miraris, si jniquitas terra fertilitatem
obtundat. hominumque fecunditatem , quando etiam
propter nos corruptibilis facta est, et propter nos
rursum incorruptibilis efficitur? Quia enim pro-
pter nos omnino, et propter ministerium nostrum,
exsistentiam accepit, hinc etjam accipit uL bac vel
illa conditione sint ejus principium et radix. Sicetiam
tempore Noe factum. Quia in extremam nequitiam
patura hominum deflexerat , res omnes miscebantur,
semina, plantz», brutorum genera, terra , mare, aer,
montes, saltus, colles, urbes, muri, domus, turres :
omniaque prorsus terribili illo pelago obruebantur.
Quia vero rursum necesse erat ut humanum genus
accresceret, terra nativum suum ordinem accepit, et
in priorem elegantiam restituta est. Id autem videas
ex parte factum in hominum honorem. Etenim pela-
gus se summovit, et iterum apparuit, sol refrenatus
est eum luna, solitumque cursum deseruit, ignis qu:e
3d aquam pertinebant praestitit, terra qux ad pelagus,
pelagus οὐ ad terram : omniaque, ut semel dicam,
in utilitatem hominum se transformant. Et quia om-
nia bonore praecedit homo , propterque ipsum omnia

IN ISAIAM,

CAP. V. ex

facta sunt; ideo et nune, quia Judaicus populus pco
cavit, terrx partus Deus cohibet, ac post multos la-
bores sudoresque non sinit ejus viscera solitum pro-
ventum referre; ut inde discant, non agriculturze
artem, nec. boves et aratrum , neque terrz naturam,
nec aliud simile quidpiam, sed horum omnium Domi-
num esse, qui liberali manu omnia effundit, et ite-
rum, cum vult, omnia cohibet. 14. Ve qui surgunf
mane, et siceram persequuntur, qui manent ad vesperam.
Vinum euim succendel eos. 12. Nam cum cithara et
psalterio et. tympanis et. tibiis vinum bibunt : opera au-
lem Dei non respiciunt, el opera manuum ejus non con-
siderant. Postquam ingentem illorum avaritiam redar-
guit, mali radicem hic ponit. Hxc vero erat ebrietas,
sexcentorum cavsa malorum : cum maxime illa mo-
dum omnem excedit.
9. Contra ebrietatem. — Observa igitur, quam
accurate illos traducat. Totum enim diem in hac in-
' sumi dicit. Neque enim cum prandendum est, id fa.
ciunt , inquit, sed omne tempus in ebrietatis tempus
vertenles , ab ortu dici, quando maxime sibi atten-
dere debebant , multo mero se dedentes, vellent nol-
lent deinceps usque ad vesperam in morbo perseve-
rabant. Quando enim semel in voraginem intempe-
rantix sese demerserant , ac de naturali mentis st3tu
deciderant, animamque captivam pravam ebrietatis
tyrannidi tradiderant ; quemadmodum navis non sa-
burrata, gubernatoreque eL nautis destituta, fortuito
et quoquoversus fertur , temerario aquarum impetu
exagilata : cumdem in modum hi ebrietate demersi
feruntur. Ideo ait : Ve qui surgunt. mane , et siceram
persequuntvr. Non enim necessitatem explebant , ne-
que appetitum exspectabant, ut illi facerent satis;
sed in hoc toti incumbebant, hoc curabant, ut perpe-
tuo temulenti essent. Idcirco ait : Qui siceram perse-
quuntur. Siceram enim hic dicit palmarum succum (a),
quam conficiecbant, fructum conterentes οἱ contun-
dentes , ut in vini transformarent naturam. Sopori-
ficum autem est illud, ebrietatemque parit. At illi
niliil horum observabant, voluptatem ubique perse-
quentes, et usque ad vesperam manentes. Vinum
enim succendet eos. Talis quippe est ebrietatis natura :
progressa augetur, et graviorem sitim excitat. Deinde
aliud non minus priore crimen objicit dicens : Nam
cum cilhara el psallerio , et tympanis el tibiis vinum
bibunt. Hanc criminationem profert alter propheta
diceus : Qui bibunt defacatum vinum, εί primis un-
guentis uncti, qui plaudunt ad vocem organorum. ()uasi
stantia reputaverunt, et non. quasi fugientia ( Amos 6.
6. 5). Etenim extremz stoliditatis signum est, aui-
mique dissoluti domum suam in theatrum vertere,
el hujusmodi canticis se dedere. Quod et ebrietas
a) Singularis certe vocis, sicera, interpretatio. Nemo
quippe nescit, hanc vocem Hebraicam esse : ex 10
nimirum expressum est, sicera. Significat autem omne [o-
tionis genus inebriandi vim habens; unde a cseteris inter-
pretibus redditur, ebrietas. Hesychius interpretatur, vinum
condimentis mixtum. Tempore fortasse Chrysostomi, liquor
ex palmarurn succo confectus, sicera vocabatur. Eam quip-

pe :uterpretationem ipsum esse commentum non putaves
rim.

t

65 S. JOANNIS CHRY3SOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 064

facit tenebris offundens, hoc et musica operatur vi-
gorem mentis emolliens, roburque animi frangens,
et ad majorem alliciens lasciviam. Opera autem. Dei
non respiciunt, el opera manuum ejus non considerant.
Vel miracula ejus dicit, vel nature contemplationem.
Quomodo autem possint horum spectatores esse, cum
diem in noctem vertant, noctu vero nihilo melius
sint affecti, quam mortui? quomodo poterunt solem
orientem videre, cxli splendentem pulchritudinem ,
vespereque varium illum stellarum chorum, cztera-
rumque creaturarum ordinem et ministerium , exte-
rioribus interioribusque oculis privati? Non parum
ergo in hoc l»si sunt, quod numquam contemplati
Dei mirabilia ex hac vita discedant, cum omni tem-
pore cbrictatis tenebris obruti fuerint. 15. Jgitur ca-
ptivus factus est populus meus, eo quod non cognoverint
Dominum. Rursus quod futurum erat ut preteritum
annuntiat, et poenam infert delicto huic. Siquidem
vel ipsa ebrietas quodvis supplicium exzequat, tumul-
tun in anima pariens, caligine mentem replens ,
captivam ipsam constituens, innumeris illos interius
οἱ exterius obruens morbis. Hoe noverat Paulus,
neinpe malitiam pro supplicio esse; ideo ait: Et
snercedem quam oportuit, erroris sui in semelipsis reci-
pientes ( Rom. 1. 27). Verum quando id etiam stolidi-
tatis eorum proprium est, quod puniantur, nec se
puniri sentiant, quod zgrotent, nec sciant se xgro-
tare, ab exteris etiam supplicium inducit, aitque :
Jgitur captivus. factus est populus meus, eo. quod non
cognoverint. Dominum. Et multitudo facta est mortuo-
rum propter [amem el sitim aque. Vide multam inser-
tam in supplicio monitionem, neque gravissimam
statim induci sectionem. Neque enim subito captivi-
tatem intulit, sed famem prius et sitim, ut. domi
manentes, meliores evaderent , neque ob incurabi-
lei morbum barbarorum exercitum attraberent. Quia
vero non cesserunt, nihilque inde lucrati sunt , extre-
muni denique ipsis inducit supplicium. Attamen ante
illa, verbis extollit et amplificat famis calamitatem,
dicens : 14. Dilatavit infernus animam suam : non
quod infernus animam babeat : sed personz forma
minas intentat , ut majore cum emphasi loquatur,
ingentique timore auditorum animos percellat. Ideo
ir prosopopeeia persistit dicens : Et aperuit os suum,
ut non cesset : quasi de fera Verba faciens, et imagi-
nem rerum prope ipsos adducens. Quodque gravius
est, non modo aperuit os suum, sed hianti ore ma-
net, nec ex jam absorptis satiatur. Et descendent ad
eum gloriosi , et magnates , el. divites , el pestes. ejus.
Exhinc, ut scias non secundum natur: ordinem hxc
ficri, sed a Deo immissam esse plagam, et decretum
ex cxlo delatum , in dignitate et potentia constitutos,
qui omnia miscebant, resque Judzorum subvertebant,
eo descensuros esse ait.

6. Pestes autem illos jure vocat, utpote qui ne-
quitiam non penes se servarent, sed etiam ad alios
morbum transmitterent. Talis quippe est pestilenti:
natura : cum ab uno corpore ceperit, gradatim in
multitudinem grassatur. Et exsullans in ea. Qui deli-

ciis vacat, qui exsultat, qui putat se immobilia possi-
dere bona, ipse quoque cadet et capietur. 45. Et hs
miliabitur homo, et inhonorabitur vir : et oculi sublimes
Iumiliabuntur. 16. Et exaltabitur Dominus solus Sa-
baoth in judicio. Vide rursus Dei providentiam. Non
enim internecionem adducit, neque totum e medio
abripi populum permittit, sed quosdam relinquit , ut
ex abeuntium supplicio resipiscant. Hoc ergo subindi-
cans ait, Humiliabuntur, id est, qui manent, qui το-
licti sunt. Et exaltabitur Dominus Sabaoth in judicio,
et Deus sanctus glorificabitur in justitia. Duo ponit bona,
et illos nempe timorem deposituros esse, melioresque
futuros, et Deum admirationi fore apud omnes ; id
eriim sibi vult illud , Exaltabitur et glorificabitur ; per
supplicium nempe, ac per ipsam ultionem, Quid au-
tem est, In judicio ? l'er ultionem. 17. Et pascent di-
spersi quasi tauri, et deserta eorum, qui assumpti sunt *,
agni comedent. Relictorum paucitatem his subindicat,
et ingentem regionis solitedinem, 18. γα qui attra-
hunt peccata sua ul funiculo longo, et quasi jugi corri-
gia vituler iniquitates suas. 19. Qui dicunt : Cito appro-
pinquent que faciet Deus , ut videamus : el veniat con-
silium sancti 1srael , ut sciamus. Prophetis frequenter
comminantibus et terribilia prsnuntiantibus, pseudo-
prophete ad gratiam loquentes , populique vigorem
dissolventes , illorum dicta falsa, sua vera esse dicti-
tabant. Multi ergo seducti illorum verbis non crede-
bant. Deinde quia prophetiz non statim atque pro-
nuntiatze erant, eveniebant; prophetix namque natura
erat, multo ante tempore ea pronuntiare qu: even-
tura erant; quoniam ergo frequenter prophete fa-
mem , pestem , bellaque przdicebant , nec tamen ea
reipsa ostendebant , interim multi ex iis , qui decepti
erant , ex cunctatione ad non credendum occasionem
accipientes, dicebant : Veniant quz dicuntur ; si vere
dicitis, accedant res ips ; exhibete nobis ex operibus
ipsis consilium Dei. Quia igitur ejus patientiam incre-
dulitatis occasionem efficiebant , et peccatis suis hoc
adjiciebant, tum quod non crederent, tum quod ob in-
credulitatem segniores evaderent, jure ipsos propheta
luget dicens : Quasi funiculo longo, sic contra vos tra-
hitis iram Dei , et nequitiam vestram augetis. Quia
eniin dictis non credis, id relinquitur demum, ut re-
rum vobis experientia afferatur. lta ut vos ipsi mala
vobis aitrahatis, qui verbis fidem non habetis. Ideo
ait : Ve qui attralhunt peccata sua; id est, retributio-
nem peccatorum : quasi longo funiculo e longinquo
trahitis , inquit, definitam peccatis vestris ultior.em,
et quasi jugi corrigio vitule subjugalis , ut exprimat
illorum studium et curam in peccando. Ut si quis loro
forti quid pertraxerit, sic vos per incredulitatem Dei
iram contra vos trahitis. Deinde dicit quomodo tra-

! H:ec verba, et per ipsam ultionem.... per ultionem, do-
erant in Morel , sed ex Regio desumpta sunt. Bavaricus etiam
habet, sed aliquot adjectis vocibus. Illaque legerat Tilman-
nus interpres. .

* [n Grz:c0, ἀκιλημμίνων, COrttm qui assumpti sunt. Tilman-
nus verterat, eorum qui relicti sunt, quasi legisset, ἀκολολοψ”
Μένων, ἀκελημμέων Cerle est, eorum qui assumpti sunt ab
ἀπολαμδάνω», Οἱ Luynen. videtur Chrysostomus in sequentibus
eos intelligere, qui relicti sut.

IN ISAIAM, CAP. Y. el

t é6.AÉ xtovci, xal τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ
οοῦσιν. "H τὰ θαύματα αὑτοῦ φησιν, ἡ τῆς
thv θεωρίαν. Πῶς δ ἂν δύναιντο γενέσθαι 0:a-
piv ἡμέραν νύχτα ἑργαζόμενοι, τὴν δὲ νύχτα
ρῶν οὐδὲν ἄμεινον διαχείµενοι; πῶς δυνῄσονται
εἴν ἀνατέλλοντα, χαὶ οὐρανοῦ χάλλος λάμπον,
κοιχίλον τῶν ἄστρων iv ἑστέρᾳ χορὸν, xaX τὴν
je χτίσεως εὐταξίαν τε xal διαχονίαν, τῶν ἔξωθεν
' ἔνδοθεν ὀφθαλμῶν ἀπεστερημένοι;, OO μικρὸὺν
p ἠδίχηνται, τὸ ἀθέατοι α τῶν τοῦ Θεοῦ θαυµμά-
εοῦ παρόντος ἀπελθεῖν βίου, πάντα τὸν χρόνον ἐν
κι τῆς µέθης χατορωρυγµένοι. Τοίνυν αἰχμ-
ἐγενήθη ὁ Aaóc µου, διὰ τὸ μὴ εἰδέγαι αὑτοὺς
ΜΟΥ. Πάλιν τὸ µέλλον ὡς γεγενηµένον ἀπαγγέλ-
τιμωρίαν ἐπάγει τῇ πλημμµελείᾳ ταύτῃ. Ἱχανὴ
| xal αὐτὴ fj μέθη ἀντὶ πάσης γενέσθαι χολά-
γρύδους ἐμποιοῦσα τῇ φυχῇ. ζόφου πληροῦσα τὴν
, ἀἰχμάλωτον χαθιστῶσα αὐτὴν, µυρίων αὐτοὺς
Ίσα νοσημάτων, τῶν ἔἕνδοθεν, τῶν ἔξωθεν. Οἶδε
εἰ Παῦλος, ὅτι χαχία ἀντὶ τιμωρίας Υίνεται᾽ διό
sl e» ἀντιμισθίαν, ἣν ἔδει, τῆς π.1άνγης αὐ-
| ἑαυτοῖς ἁπο.αμδάνοντες. Αλλ) ἐπειδὴ καὶ
je ἀναισθησίας αὐτῶν, τὸ χολάξεσθαι, xal μηδὲ
σθαι, τὸ νοσεῖν, xat μὴ εἰδέναι ὅτι νοσοῦσιν, ἕπ-
b τῶν b ἔξωθεν τιµωρίαν, λέγων ' Τοίνυνν αἰχμ-
ἐγεγήθη ὁ .Ίαός µου, διὰ τὸ μὴ εἰδέγαι αὐτοὺς
piov. Καὶ π.1ῆθος ἐγεγήθη »εκρῶν διὰ «3ιμὸν
wy ὕδατος. "Opa xaX Ev τῇ τιµωρίᾳ πολλὴν τὴν
εν, xai οὐχ ἀθρόον τὴν βαρυτάτην ἐναγομένην
*, Οὐ γὰρ εὐθέως τὴν αἰχμαλωσίαν ἐπήγαγεν,
μὲν πρότερον xal αὐχμὸν, ἵνα οἴχοι µένοντες,
u βελτίους, μηδὲ ἀνίατα νοσοῦντες ἐφελχύσων-
εῶν βαρθάρων στρατόπεδον. Ἐπειδὴ δὲ οὐχ
Mk ἐχέρδαναν ἐντεῦθεν, ἐπάγει λοιπὸν τὴν ἑσχά-
woplav αὐτοῖς. 'AJX' ὅμως πρὸ ἐχείνων ταύτην
χαὶ ἐξογχοῖ τῷ λόγῳ τὴν τοῦ λιμοῦ, λέγων,
υνεν ὁ ᾖδης τὴν γυχἡν αὐτοῦ' οὐχ ὡς φυχὴν
U ἔχοντος. ἀλλὰ προσωποποιεῖ τὴν ἀπειλὴν, ἓμ-
τερον τὸν λόγον ποιῆσαι βουλόμενος, xat φόδον
ντα ἑναποθέσθαι τῇ διανοίᾳ τῶν ἀχονόντων. Διὸ
ιµένει λέγων Καὶ διήνοιξε τὸ στόμα αὐτοῦ,
| δια.1ιπεῖν' ὡς περὶ θηρίου τινὸς διηγούµενος,
ὡς αὐτῶν τὴν εἰχόνα τῶν πραγμάτων ἄγων. Καὶ
(αλεπώτερον, ὅτι οὖκ Ίνοιξε τὸ στόµα µόνον, ἀλλά
Mi χεχηνὼς, xaX χόρον οὗ λαµθάνων τῶν àv αὖ-
ορυττοµένων 3, Καὶ καταδήσονται εἰς αὑτὸν οἱ
€, καὶ οἱ μεγά-οι, καὶ οἱ π.λούσιοι, καὶ .οιμοὶ
, Kixa, ἵνα µάθῃς, [59] ὅτι οὗ κατὰ φύσεως áxo-
! b γινόμενον fjv, ἀλλὰ θεῄλατος fiv fj An vh, xal
kx τῶν οὐρανῶν χατενεχθεῖσα, τοὺς ἓν περιφα-
οὓς ἐν δυναστείᾳ, τοὺς πάντα συγχέοντας, xal
αὶ χάτω τὰ τῶν Ἰουδαίων ποιοῦντας πράγµατα,
; ἐχεῖ χαταδῄσεσθαι ἔφησε.
φιμοὺς δὲ εἰχότως αὐτοὺς χαλεῖ, ἅτε οὗ µέχρι ἔαυ-

[. τὸ ἀθέατον, mendose.
*e xal τήν.

le notat Savilius : « Boisius ἐπαγομένην τι-
πόλασιν. Puto potius τόλµαν reponendum το-
»emim sepius loquitur Noster. Sic in his ipsis in
Commentariis infra in capitis septimi versum 15: μετὰ
tác ἐπάχει viv τοµήν. Quem locum ideo
panthism. (seu. in Florilegio) idem ipse
eseribitur, idemque error committitur, et pro τοµήν
» habes corruptum τόλµαν. » Hanc certissime putamus
vam lectionem, sed sine auctoritate nihil mutare au-
Paulo post αὖ vertímus sitim, non cstum ; quse
BaR23 cjus signitieatio. Nam Chrysostomus hic expii-
ac! Te propter [amem et sitim aque, hic sitim haud

p. male «»pottópevov.

τῶν τὴν χαχίαν διατηροῦντας, ἀλλὰ xai εἰς ἄλλους τὴν
γόσον διαθιδάζοντας. Τοιαύτη Yàp ἡ τοῦ λοιμοῦ φύσις"
ἐπειδὰν ἀφ᾿ ἑνὸς ἄρξηται σώματος, ὁδῷ βαδίζουσα τὸ
λοιπὸν ἐχνέμεται πλῆθος. Καὶ ὁ ἀγα1λιώμενος ἓν αὐ-
τῇ. Ὁ τρυφῶν, ὁ σχιρτῶν, ὁ νοµίζων ἀχίνητα ἔχειν τὰ
ἀγαθὰ, καὶ αὐτὸς ἐμπεσεῖται χαὶ ἁλώσεται. Καὶ ταπει-
νωθήσεται ἄνθρωπος, xal ἀτιμασθήσεται ἀνήρ. Kal
οἱ ὀφθα.1Ίμοὶ οἱ µετέωροι ταπεινωθήσονται. Καὶ ὑγω-
θήσεται Κύριος µόνος Σαθαὼθ àv κρίµατι. Ὅρα πά-
Atv. Θεοῦ χηδεµονίαν. 05 γὰρ πανωλεθρἰαν ἐργάζεται,
οὐδὲ ὅλον ἐχ µέσου τὸν δῆμον αὐτῶν ἀνάρπαστον ποιεῖ,
ἀλλ᾽ ἀφίησί τινας, ὥστε τῇ τιµωρίᾳ τῶν ἀπελθόντων γε-
νέσθαι βελτίους, Τοῦτο γοῦν αἰνιττόμενος ἔφησεν, ὅτι
Ταπειωθήσονται, τουτέστιν, οἱ µένοντες. οἱ ὑπολιμ-
πανόµενοι. Καὶ ὑγωθήσεται Κύριος Σαδαὼθ ἐν κρί-
pati, καὶ d θεὸς à ἅγιος δοξασθήσεται ἐν διχαιοσύ»
1. Δύο τίθησιν ἀγαθὰ, ὅτι κἀχεῖνοι τῆς φλεγμονῆς ἁπ-
ἀλλαγήσονται, xaX ἔσονται βελτίους, xal ὁ θεὸς θαυμα-
σθήσεται παρὰ πᾶσι τοῦτο γάρ ἐστιν, Ὑψωθήσεται
xal δοξασθήσεται’ διὰ τῆς χολάσεως αὐτῆς *, διὰ τῆς
τιμωρίας. Τί δέ ἐστιν, "Ev χρίµατι; M τῆς ἐχδιχήσεως.
Καὶ βοσκηθήσονται οἱ διεσπαρµένοι ὡς ταῦροι, καὶ
τὰς ἑἐρήμους τῶν ἀπειΊημμένων üprsc φάγονται.
Τὴν ὁλιχότητα ἐνταῦθα αἰνίττεται τῶν ὑπολειφθέντων,
καὶ τὴν ἐπιτεταμένὴν ἑρημίαν τῆς χώρας. Oval οἱ ἐπι-
σπώµενοι τὰς ἁμαρείας αὐτῶν ὡς σχοιγίῳ μµακρῷ,
xal ὡς ζυγοῦ ἱμάντι δαµἀ.εως τὰς ἀνομίας αὐτῶν.
Οἱ «Ἰέγοντες' Τὸ táxoc ἐγγισάτω, d ποιήσει ὁ θεὺς,
ἵνα ἵδωμεγ' xal ἐλθέτω ἡ BovA τοῦ ἁγίου "IcpatA,
ἵνα rrópsv. Τῶν προφητῶν ἀπειλούντων συνεχῶς, χα»
τὰ φοθερὰ προαναφωνούντων, οἱ φευδοπροφηται πρὸς
χάριν διαλεγόµενοι, καὶ τοῦ δήµου τὸν τόνον ἐχλύοντες,
τὰ μὲν ἐχείνων ἔφασχον εἶναι ψευδή, τὰ δὲ αὑτῶν ἀληθη.
Πολλοὶ τοίνυν ἁπατώμενοι f ἡπίστουν xal αὐτοῖς «olo
ῥήμασιν. Εἶτα ἐπειδὴ αἱ προφητεῖαι οὐχ ὁμοῦ τε ἑλέ-
γοντο xai ἐξέδαινον' προφητείας γὰρ ἣν fj φύσις, τὸ πρὸ
πολλοῦ χρόνου τὰ μέλλοντα ἐχθήσεσθαι προαναφωνεῖν'
ἐπεὶ οὖν συνεχῶς μὲν ἔλεγον οἱ προφῆται τοὺς λιμοὺς,
τοὺς λοιμοὺς, τοὺς πολέμους, ἐπὶ δὲ τῶν ἔργων αὐτὰ
οὐκ ἐδείχνυον, τέως τὴν τοῦ χρόνου µέλλησιν ἀφορμὴν εἷς
ἀπιστίαν λαμθάνοντες οἱ πολλοὶ τῶν ἡπατημένων ἔλεγον'
Ἐλθέτω τὰ λεγόμενα’ εἰ ἀληθεύετε, ἐγγισάτω τὰ πρά-
γµατα" δείξατε ἡμῖν ἐπὶ τῶν ἔργων τὴν βουλὴν τοῦ θεοῦ.
Ἐπεὶ οὖν τὴν αὐτοῦ µακροθυµίαν ὑπόθεσιν ἀπιστίας
ἐποιοῦντο, xai ἐντεῦθεν προσετίθεσαν αὐτῶν τοῖς [60]
ἁμαρτήμασι, τῷ τε ἀπιστεῖν, τῷ τε διὰ τὴν ἀπιστίαν ῥᾷ-
θυµότεροι Υίνεσθαι. εἰχότως αὐτοὺς ὁ προφήτης θρηνεῖ
λέγων, ὅτι Καθάπερ σχοινίῳ μακρῷ, οὕτως ἕλκετε χαθ᾽
ἑαυτῶν τὴν ὀργὴν τοῦ θεοῦ, xal αὔξετε ὑμῖν την πονη-
ρίαν. Ἐπειδὴ γὰρ ἀπιστεῖτε τοῖς λεγομένοις ῥήμασι,
λείπεται λοιπὸν τὴν διὰ τῶν ἔργων ἐπενεχθῆναι πεῖραν
ὑμῖν. "Doce οἱ τὰ xaxà ἐπισπώμενοι ὑμεῖς ἔστε, οἱ τοῖς
λεγομένοις ἀπιστοῦντες. Διὰ τοῦτό φησιν' Oval οἱ ἐπι-
σπώµενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν" τουτέστι, τὴν ἀντίδο -
σιν τῶν ἁμαρτημάτων. Ὡς σχοινίῳ μἀκρῷ πόῤῥωθεν
ἔλχετε, qnot, τὴν ὡρισμένην τοῖς ἁμαρτήμασιν ὑμῶν
δίχην, xai ὡς Cuyo ἱμάντι δαµάλεως ὑπὸ ζυγὸν οὔσης,
ἵνα εἴπῃ τὸ εὔτονον, «b μετὰ σπουδῆς. Ὡς ἑάν τις ἱμάντι
εὐτόνῳ ἐφελχύσαιτό τι, οὕτως ὑμεῖς δ.ὰ τῆς ἀπιστίας
ἐφέλχετε xa0' ὑμῶν τοῦ θεοῦ τὴν ὀργήν, Εἶτα λέγει xal
πῶς ἑφέλχονται' Οἱ «Ἰέγοντες' Τὸ τάχος ἐγγισάτω d

e Hzc, αὐτῆς, διὰ τῆς τιµ..... διὰ τῆς ἐκδιχήσεως, deerant
in Morel. Fide quce ad inierpretatiónem Latinam | notata

sunt.

[ Reg. et Bavar. ἀπατώμενοι, et'ita legit interpres. Morel.
et Savil. ἀπαγόμενοι. Ctraque lectio quadrat, ul vix scias cul
sit herendum.

ὐ5 S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP. 066

ποιήσει ὁ θεὺς, ἵνα ἴδωμεν. "O καὶ ἕτερος προφήτης
ἐγχαλεῖ, λέγων Oval οἱ ἐπιθυμοῦντες τὴν ἡμέραν
Κυρίου. Kul ἵνα τί ὑμῖν ἡ ἡμέρα αὕτη; Kal αὕτη
ἐσεὶ σκότος xal οὗ φῶς, καὶ γγόφος ovx ἔχων φέγ-
Ίος αὐτῆς. Καὶ γὰρ xal ἐχεῖνοι ἀπιστυῦντες ἔλεγον'
Πότε Ίξει ἡ ἡμέρα τῆς χολάσεως xai τῆς τιμωρίας;
Οὐαὶ οἱ Aérorcec τὸ πογηρὸν χαλὸν, καὶ τὸ xaAóv
&ovnpór: οἱ τιθέγτες τὸ φῶς σκότος, καὶ τὸ σκότος
φῶς' οἱ τιθέντες τὸ γυκὺ πικρὸν, xal τὸ πικρὸν
qTÀvxv. Πάλιν περὶ τῶν αὐτῶν διαλέγεται. Ἐπειδὴ τοὺς
μὲν προφήτας ὕθριζον xaX ἁπατεῶνας ἔλεγον, τοὺς δὲ
ψευδοπροφήτας ἑτίμων, xat ἀνέστρεφον τῶν πραγμάτων
τὴν τάξιν, ταλανίζει αὐτοὺς ἐπὶ τῇ χρίσει τῇ διεφθαρ-
pévn. Οὗὐαὶ, φησὶν, οἱ «Ἰέγοντες τὸ φογηρὸν xaAór
(τουτέστι, «hv φευδρπροφητείαν),καὶ τὸ χα.]ὸν πονηρό»
(την προφητείαν)' οἱ τιθέντες τὸ góc σκότος, xal τὸ
σκότος φῶς' οἱ τιθέντες τὸ γάυκὺ πικρὸν, καὶ τὸ
πικρὸν TÀvuxÜ. El γὰρ καὶ φορτικὰ, quot, τὰ ῥήματα,
ἀλλ' οὐδὲν γλυχύτερον τῶν προφττῶν, τῇ τῶν ῥημάτων
ἀπειλῇ τὴν διὰ τῶν πρἀάγµάτων ἀποχρουομένων πεῖραν.
Ki xa γλυχέα τὰ τῶν ψευδοπροφητῶν, ἁλλ᾽ οὐδὲν αὐτῶν
πικρότερον, τῇ χάριτι τῶν λόγων τὴν διὰ τῶν ἔργων ἑἐπ-
αγόντων ἀπειλήν.

ξ’. Ἰδου προφήτου σοφίαν, πῶς ἀνέστρεψεν αὐτῶν τὴν
ὑπόνοιαν. Ἐπειδὴ γὰρ τοῖς μὲν ὡς πικρότατα φθεΥΥο-
pévotc οὗ προσεῖχον, τοῖς δὲ ὡς προσηνεστάτοις xal Υλυ-
κύτητα πολλὴν ἔχουσιν, ἔφησεν, ὅτι τοὐναντίον μὲν οὖν
ἐστι) πολὺ τῶν προφητῶν τὸ μέλι, πολλὴ δὲ τῶν Ψευδο-
προφητῶν ἡ πικρία" οὕτω xal ἐπὶ τοῦ φωτὸς xal τοῦ
σχότους τὸν λόγον µεταχειριστέον ἡ μῖν. Οἱ μὲν γὰρ τρὸς
τὴν πλάνην ἤγαγον, οἱ δὲ xaX πρὸς τὴν ἀλήθειαν ἔχειρ-
αγώγουν' xai οἱ μὲν τῷ ζόφῳ τῆς αἰχμαλωσίας µονον-
ουχὶ τὰς χεῖρας δήσαντες παρεδίδοσαν, οἱ δὲ ὅπως &v τῷ
φωτὶ τῆς ἑλευθερίας ἁγάγωσι, πάντα ἕπραττον. "Eccl
οὖν τὰς ἑναντίας περὶ τούτων δόξας εἶχον xal τὰς οὗ
προσηχούσας, εἰχότως αὐτοὺς διαορθοῦται λέγων; Οἱ
τιθέντες τὸ φῶς σκότος, xal τὸ σκότος φῶς. Oval οἱ
συγετοὶ ἐν ἑαυτοῖς, καὶ ὀνώπιον αὑτῶν ἐπιστήμο-
v&c. Οὐ μικρὸν καὶ τοῦτο ἑλάττωμα, τὸ σοφόν τινα vo-
µίζειν ἑαυτὸν, xal τοῖς ἑαυτοῦ [04] λογισμοῖς τὸ πᾶν
ἑπιτρέπειν. Καὶ yàp ἐντεῦθεν ἐχεῖνο γίνεται [ a λέγω δὴ
τὸ φάσχειν τὸ πονηρὸν χαλὸν, xai τὸ χαλὸν πονηρὸν, xat
τὰ ἑξῆς]. Τοῦτο καὶ ὁ Παῦλος τοῖς ἔξω φιλοσόφοις ἐγχα-
λῶν ἔλεγεν, ὅτι Φάσχοντες εἶναι σοφοὶ, ἑμωράνθησαν.
Καὶ ὁ παροιμιώδης λόγος πάλιν φησίν' Εἶδον ἄνθρω-
ΔΟΥ δοκοῦντα εἶναι σοφὸν παρ) ἑαυτῷ: ἑλπίδα δὲ
ὄχδι μᾶ-11ον ἄρρων αὐτοῦ. Τοῦτο xaX Παῦλος ἑγχαλεῖ
πάλιν λέγων. Mi) γίνεσθε «ρένιµοι παρ᾽ ἑαυτοῖς' xal
πάλιν’ El τις δοχεῖ σοφὸς εἶναι év ὑμῖν ἐν τῷ αἰῶνι
τούτῳ, Τεγέσθω μωρὸς, Tra γἐνηται σοφός. Μὴ τῇ οἱ-
χείᾳ σοφἰᾷ, φησὶ, μηδὲ τοῖς ἑαυτοῦ ἐπιτρεπέτω λογι-
σμοῖς b, ἀλλ ἐχείνους χατευνάσας, ἑκδιδότω τὴν ψυχἣν
τῇ τοῦ Πνεύματος διδασχαλἰᾳ. Ἐπεὶ οὖν καὶ παρὰ Ίου-
δᾳίοις τοιοῦτοί τινες ἦσαν ὑπερορῶντες μὲν τῶν προφη-
τῶν ὡς ποιμένων καὶ αἰπόλων, βουλόμενοι δὲ σοφίζεσθαι
οἴκοθεν, ὃ xai ἀπονοίας αὑτοῖς ὑπόθεσις ἑγίνετο, xat
4^0 χαταφρονεῖν τῶν λεγομένων, εἰχότως αὐτοὺς θρηνεῖ
λέγων’ Οὐαἱ οἱ συνετοὶ ἐν ἑαυτοῖς, καὶ ἐνώπιον aó-
τῶν ἐπιστήμογες. Oval οἱ ἰσχύοντες ὑμῶν, οἱ τὸν
οἶγον πίνοντες, καὶ ol δυγάσται, οἱ κιργῶντες τὸ
σίκερα. Mt, θαυμάσῃς, cl πρὸ μιχροῦ τοσαῦτα κατὰ µέ-

* Quse oncinis clauduntur desunt in Reg. et Savil. Sed ha-

bentur in Morel. οἱ ín Bavarico codice,
b Keg. et Savil. ἐπιτρέπων λογισμοῖς.

θης εἰπὼν, πάλιν τὸν αὐτὸν ἑπαναλαμδάνει λόγον. "Ense
δη γὰρ χαλεπὸν τὸ ἕλκος xal δύσειχτον c, διὰ τοῦτο xal
συνεχῶς ἐπαντλεῖν ἔδει. Χαλεπὸν δὲ xa δύσειχτον, τῷ
μὴ δοχεῖν παρὰ τοῖς πολλοῖς ἁμάρτημα εἶναι, πάντων
ἁμαρτημάτων χαλεπώτερον ὃν, xat µυρία βλαστάνον vo-
σήηµατα. Διό φησιν Οἱ τὺν οἶνον πίνοντες, καὶ ol
δυνάσται, οἱ κιργῶντες τὸ cíxepa. Διπλοῦς ὁ χρημνὸς,
πυραννὶς µέθης, xat δυναστείας ὑπερδολή. Πᾶσι μὲν γὰρ
ἀνθρώποις λογισμοῦ χρεία, μάλιστα δὲ τοῖς ἐν ἀξιώμασι
xa δυναστείαις οὖσιν, ὥατε μὴ, χαθάπερ ἁτάκτων ὑδά-
των ῥύμῃ τυὶ, τῷ τὴς ἀρχῆς ἐχφερομένους ὄγχῳ χατα-
κρημνίξεσθαι. Οἱ διχαιοῦντες τὸν ἀσεδῆ évexev. δώ-
po*, xal τὸ δίχαιον τοῦ δικαίου αἵροντες ἀπ᾿ αὐτοῦ.
Διπλοῦν τὸ ἔγχλημα πάλιν τὸ τὸν ὑπεύθυνον ἀφιέναι,
xa τὸν ἀνεύθυνον χαταδικάζειν. Ἑχατέρου ἁμαρτήματος
ἡ ῥίζα δωροδοχία. Διὰ τοῦτο ὃν τρόπον καυθήσεται
καλάμη ὑπὸ ἄγθραχυς zvpóc, καὶ συγκαυθήσεται
ὑπὸ gAoróc ἀνημμένης. Τὸ τῆς τιμωρίας ταχὺ, τὸ εὔ-
χολον τῆς χολάσεως παρἰστησι, διὰ τῆς εἰχόνος τὴν παν-
ωλεθρίαν αὐτῶν δηλῶν.

π’. Άπαντα γὰρ ταῦτα dj φλὸξ χαὶ οἱ ἄνθραχες, καὶ ἡ
χαλάµη, xai τὰ ἑξῆς ἡμῖν παρεδήλωσεν. Ἡ ita αὐτῶν
ὡς χ;οῦς ἔσται, καὶ τὸ ἄνγθος αὐτῶν ὡς κογιορτὸς
ἀναδήσεται. Τὰ πεπηγότα χαὶ τὰ βέδαια ἀπολεῖται, καὶ
διαχυθῄήσεται τὰ λαμπρὰ, xaX τὰ φαιδρὰ οἰχήσεται xal
διαῤῥυήσεται, Ob γὰρ ἠθέίησαν τὸν νόµον Kvplov
Σαθαὠθ ποιεῖν, à AAA τὸ Aóquov τοῦ ἁγίου παρώξν-
ΥΕΝ. Λόγιον τὸν νόµον λέχει. Καὶ ἐθυμώθη Κύριος
Za6ao00 ὀργῃ ἐπὶ τὸν «Ἰαὸν αὐτοῦ" καὶ éxé6aAs τὴ»
χεῖρα αὐτοῦ ἐπ᾽ αὐτοὺς, καὶ ἑπάταξεν αὐτούς. [63]
Καὶ παρωξύγθη ἐπὶ τὰ ὄρη, καὶ ἐγένετο τὰ θνησιµαϊα
αὐτῶν ὡς χοπρία ἐν µέσῳ ὁδοῦ. Καὶ ἐν πᾶσι τούτοις
οὐχ ἀπεστράφη ὁ θυμὸς αὐτοῦ, dAJA' ἔτι ἡ χεὶρ αὐ.
τοῦ ὑψηή. Ἑνταῦθα πόλεμον d αἰνίττεται χαλεπὸν, ὃς
οὐδὲ ταφῇ τὰ σώματα συγχωρήσει παραδοθῆναι, οὐχ tva
ἐχεῖνοι χόλασιν δῶσιν, ἀλλ᾽ ἵνα οἱ ζῶντες ἐν ταξς ἆλλο-
«plate συμφοραῖς τῆς οἰχείας ἁποτέμνωνταί τι χαχίας.
Καὶ ὅρα πῶς χαλεπώτερον τὸν λόγον ἐποίησεν. OO γὰρ

εἶπεν, ὅτι οὐχ ἐτάφησαν, ἀλλ᾽ ὅτι χόπρου πάσης ἀτιμό-

τερον ἑῤῥιμμένοι ἦσαν οἱ τετελευτηχότες, ὃ τοῖς ζῶσι
φρικωδέστερον ἁπάντων εἶναι δοχεῖ, χαὶ τῆς τελευτῆς
αὐτῆς χαλεπώτερον. Καὶ τὸ δὴ χεῖρον, ὅτι οὐδὲ τούτων

Ὑινοµένων, φησὶν, ἐπιειχέστεροι γεχόνασιν͵ ἀλλὰ τοῖς αὖ-

τοῖς ἐπιμένουσιν. Ἐπεὶ οὖν οὐδὲν βελτίους ἐγένοντο,
ἀπειλεῖ πάλιν αὐτοῖς την χαλεπωτάτην ἐχείνην πληγὴν,
την τῶν βαρθάρων. Διὸ καὶ ἐπάχει λέγων' Τοιγαροῦν
ἀρεῖ σύσσημον ἐν τοῖς ἔθνεσι τοῖς μακράν. "Iva. μὴ
τῆς ὁδοῦ τὸ μῆχος εἰς ῥᾳθυμίαν αὐτοὺς ἐμθάλλῃ, φησὶν
ὅτι οὕτω τῷ θεῷ ῥάδιον ἀγαγεῖν αὐτοὺς, ὡς τῷ τὸ σύσ-
σηµον αἴροντι, καὶ τοὺς παρεσχευασµένους xal ἑτοίμους
ἐξάγοντι πρὸς παράταξιν, ὅπερ xal ἐπὶ τῶν ἵππων γίνε-
ται τῶν ἁμιλλητηρίων. Ὁμοῦ τε γὰρ τὸ σύμθολον τῆς
ἀφέσεως αἴρεται, χἀχεῖνοι τῶν βαλδίδων ἐχπηδῶσω
εὐθέως. Δύο τοίνυν ἐνταῦθα ὁ προφήτης αἰνίττεται, ὅτι
xa εὔχολον αὐτοὺς ἐλθεῖν, τοῦ θεοῦ χαλοῦντος, xal πά-
λαι ἂν Ίλθον, εἰ μὴ fj πολλὴ κατεῖχεν αὐτοὺς µαχροθυ-
µία. Εἶτα τῇ ἐπεξηγήσει πλείονα τὴν εὐχολίαν ἑνδείχνυ-
τα, λέγων’ Καὶ συριεῖ αὐτοὺς áx' ἄχρου τῆς τῆς. Mi

* Καὶ δύσεικτον. Putat. Allenus legendum esse δυσίατον.
Sed δύσεικτον etiam quadrat, εἰ alioquin cum bis repelatur,
hine certe confirmatur lectio. .

. 4 [n Reg. et Savil. πόλεµον deest. Scd Interpres legit. Ihid.
Reg. et Savil. ὡς οὐδέ minus recte. [n iisdem haec, ο)} ἵνα
éxetvot χόλασιν δῶσιν, desunt.

!

$

6 IN ISAIAM,

baut : Qui dicus, Cito appropinguent qua facturus est
Dos, wt videamus. Id quod et alius propheta eis vitio
wrüit dicens : Vae desiderantibus dien Domini. Et quid
solis hec dies 2 Et ας est tenebre, non [uz , et caligo
mu habens splendorem suum (Amos 5. 18. 20). Et-
enin illi quoque increduli dicebant : Quando veniet
dies supplicii et. ultionis? 20. Ve qui dicunt malum
bonum, et bonum malum; qui ponusit [ucem tenebras, et
temebras iucem ; qui ponunt dulce amarum , et amarum
dulce. Rursum de iisdem loquitur. Quoniam prophetas
contumeliis onerabant et deceptores vocabant : pseu-
doprophetas vero honorabant, rerumque ordinem in-
vertebant, ipsos miseros predicat ob corruptam judi-
cium. Τα, inquit , qui dicunt malum bonum , id est,
pseudoprophetiam, et bonum malum, prophetiam ; qui
ponunt [ucem tenebras , et tenebras lucem; qui ponunt
dulce amarum , οἱ amarum dulce. Btiamsi enim mole-
sla sint verba, inquit, sed nihil dulcius est prophetis,
qui verborum interminationibus rerum experimentum
depellunt. Etsi dulcia sint verba pseudoprophetarum,
sed nibil illis amarius, qui per gratiam verborum mi-
has in rem et opera vertunt.

7. En prophet sapientiam, quomodo illorum opi-
a&jionem invertat. Quia enim illis ut acerbiora narran-
ibus nom attendebapt ; his secus αἱ mitioribus mul-
lamque dulcedinem exhibentibus, dixit, rem contrario
tc babere modo, multamque esse prophetarum dulce-
dinem , multam pseudoprophetarum amaritudinem :
sic etiam de luce et de tenebris sermo nobis habendus
est. Nam illi ad errorem, hi ad veritatem deducebant :
οἱ illi quidem captivitatis caligini manus ferme ligan-
tes tradebant , hi autem nihH non agebant , ut in li-
bertatis locem addacerent. Quoniam ergo oppositam
et non consentaneam de ipsis sententiam babebant ,
jure illos corrigit dicens : Qui ponunt lucem tenebras,
d tenebras iIgcem. 91. Vet qui intelligentes sunt apud
semetipsos , et coram se scientes. Non parvum et hoc
vium , cum quispiam se sapientem putat , et cogita-
onibus suis omnia permittit. Nam binc illud oritur ;
aimiram quod dicant malum bonum , et bonum ma-
lum, et cetera. Hoc etiam Paulus externis philosophis
erimini dans dicebat : Dicentes se sapientes esse, stulti
[act eunt. (Rom. 1. 23). Proverbialisque sermo rursum
ὧε babet : Vidi hominem, qui sibi sapiens videbatur esse
eyad semetipsum ; majorem quam ille spem habet stultus
(Prov. 26. 19). Hoc ipsum iterum arguit Paulus his ver-
Με: Ne sitis prudentes apud vosmetipsos (Rom.12. 16);
ae rursum :Si quis in vobisvideatur sapiens essein hoc sc
culo, atuítus fiat, ut sit sapiens (1. Cor. 5. 18). Ne propriae
tpientke, inquit, neque cogitationibus suis fidat, sed il-
lu reprimens, Spiritus doctrine animum tradat. Quia
igtur apud Judzzos quidam erant hujusmodi, prophetas
éespicientes, quasi pastores οἱ caprarios, volentesque sa-
pentes in semetipsis videri, quod tum arrogantiz ipsis
«asi erat, tum ut sibi dicta contemnerent, jure illos
inet dicens ; Ve qui intelligentes sunt apud semetipsos, et
iconspectu suo scientes. 22. Ye qui (ortes sunt inter vos,
mi suum bibunt, qui potentes suni, qui miscent siceram.
Κε mireris si cum paulo antetanta dixerit contra ebrie-

CAP. V. κα

tatem, rursus eumdem resumat sermonem, Quia enim
grave ulcus erat , nec cedobat , ideo illud frequenter
abstergere oportebat. Grave et curatu difficile illud
est, cum id quod multis videtur non esse peccatum ,
gravissimum tamen omnium est peccatum , quod
&excentos ingeneret morbos. Ideo ait : Qui viuum bi-
bunt , οἱ potentes , qui miscent siceram. Duplex pracci-
pitium , tyrannis ebrielatis, el potenti:e magnitudo.
Omuibus quippe hominibus ratiocinio est opus , ma-
xime vero iis qui in dignitate et in potentia sunt, ne
principatus tumore, ceu inundantium aquarum impetu
pracipites agantur. 23. Qui justificant impium propter
munera, et jus justi tollunt ab illo. Duplex rursus cri-
men offert , quod reum dimittant , et quod innox:um
condemnent. Utriusque peccati radix sunt accepta
munera. 24. 14εο quemadmodum succendetur stipula a
carbone ignis, et succendetur a flamma accensa. Celeri-
tatem ultionis et facilitatem sumendi supplicii exhibet,
extremam illorum perniciem imagine exprimens.

8. Hzc quippe omnia flamma, carbones, stipula et
qux sequuntur nobis indicant. Hadiz eorum quasi
pulvis erit, et flos eorum quasi pulvis ascendet. Qua
fixa sunt et firma peribunt, qux» splendida effunden-
tur, quie 1xta abibunt οἱ diffluent. Nom enim volue-
runt legem Domini Sabaoth facere, sed eloquium sancii
exasperaverunt. Eloquium vocat legem. 25. Et iratws
est (nrore Dominus Sabuoth in populum suum : et inje-
cit manum suam in eos, εί percussit eos. Et exacerbutus
est adversus. montes , et facia sunt. morlicina eorum
quasi siercus in medio vie. Et in omnibus his non est
aversus (uror ejus : sed adhuc manus ejus excelsa. ος
loco bellum grave * subindicat, in quo ne corpora
quidem sepeliri poterunt, non ut illi poenas dent 3,
sed ut qui vivent alienis malis abducti aliquid saltem
de nequitia succidant. Ac vide quomodo atrociorem
reddiderit sermonem. Non enim dixit, non sepultos
fuisse, sed cadavera abjectiora, quam stercus ipsum,
modo projecta esse : quod viventibus omnium horri-
bilissimum esse videtur, et ipsa morte accrbius.
Quod vero pejus est, ne bis quidem ita se habentibus,
inquit, moderatiores facti sunt; sed in iisdem persi-
stunt. Quia igitur non meliores evaserunt, minater
rursum illis gravissimam illatrn barbarorum plagam.
Quamobrem pergit dicens : 26. Jgitur levabit signum
in nationibus procul. Ne vix longitudo in segnitiem
illos conjiciat, ait ita facile posse Deum illos inducere,
ut facile est levare signum, et eos qui adornati para-
tique sunt educere in aciem, quod utique fit in equis
ad certandum instructis. Simul enim atque signum
emissionis in sublime erigitur, ex carceribus coníe-
slim illi exsiliunt. Propheta igitur duo hic subindicat,
facile nempe esse cos accedere Deo vocante, θὲ jam
olim venturos fuisse, nisi eos ingens Dei patientia
detinnisset. Deinde inter narrandum majorem exhi-
bet facilitatem dicens : δέ sibilavi eos ab extremo
terre, Ne mireris autem de Deo loquentem ita cras-

1 [n Reg. et Savil. legitur, aliquid grave, pro, bellum
urit non ut illi penas dent, desunt in Reg. el Savi.

01

sissimis uti verbis : nam secundum insipientiam au-
diturum verba attemperat, unum lis omnibus decla-
rare volens, id nempe Deo facile esse, et rem prorsus
eventuram ; ideo subjunxit : Et ecce cito velociter ve-
nient. 97. Non. esurienti, neque laborabunt, neque dor-
mitabunt. Hec lyperbulice sunt dicta. Quomodo enim
fieri poterat ut. neque esurirent, neque dormirent,
homines cum essent, communemque nature condi-
tionem sortiti essent? Sed velocitatem exercitus,
facilitatem, celeritatem, ut jam dixi, his omnibus de-
monstrat. Neque solvent zonas suas a lumbis suis !,
neque disrumpentur corrigi calceamentorum eorum.
98. Quorum sagiti& acuit sunt, et arcus eorum extenti.
Pedes equorum eorum ut. solida petra repulati sunt,
role curruum eorum ul procella. 29. Impetu feruntur
ut leones, et adstiterunt ut catuli leonum. Et apprehen-
det, et clamabit quasi fera, εί ejiciel ; et non erit qui
liberet .eos. 30. Et clamabit propter eos in die illa, sicut
vox maris &siuantis. Et aspicient in celum sursum, et in
terram deorsum : et ecce tenebre dure, tenebre in an-
gustia eorum. Hisce omnibus sermonem amplificavit ,
et timorein auxit, minutatim singula enarrans, de
decreto, de fortitudine, de armis, de equis, de curri-
bus, ita ut dictorum multitudine magnam inferret
anxielatem, et imaginum claritate res prope sub ocu-
los ageret. Ideo leonibus illos comparat, neque in
hoc exemplo substitit, sed effingit vocem et impetum
fere, inque metaphora insistit, multaque utitur figu-
rata dictione. Hinc ad mare sermonem traducit, dicens
tantum fore tumultum, tantam perturbationem, quanta
fuerit insaniente et zestuante pelago : ac modis omni-
bus annititur ut metum augeat, ut illi non egeant ipsa
rerum experientia. Quodque gravius est, nemo adfu-
turus est, inquit, neque ex terra, neque ex czlis; sed
destituti superno auxilio, et terrena ope, tradentur
hostibus. Tenebras autem hic dicit eas, qux» ex cala-
mitate ipsis immissa: sunt, non quod radii solis sub-
lati essent, sed quod pro affectu patientium in meri-
die illi pro luce tenebras viderint : id quod illis qui
dolore et :erumnis premuntur contingere solet. Et ut
discas non ex natura aeris tenebras provenisse , sed
ex illorum affectu, adjecit : Tenebre dure in angustia
eorum.

CAPUT VI.
1. Et factum est in anno, quo mortuus rex Οίας.

1. Cur cxtera omnia tempora a vita regum, hoc
sutem a morte nunc propheta notat ? Non enim ait :
Factum est in diebus Oziz, non, regnante Ozia , sed,
Factum est cum mortuus est. Quid ergo vult hic

arcanum nobis subindicat. Quid illud est? Hic Ozias
exrebus gestisque prosperis ebrius, et felicitate in-
flatus, majus quidpiam quam sua dignitas ferebat af-
fectavit (&. Reg. 15. 2; 2. Paral. 26). Et quia rex erat,
putavit sibi competere, ut sacerdotio fungeretur, in-

! Hec, a lumbis suis (ἀπὸ τῆς ὀσφύος αὐτῶν), desunt

w Reg. et Savil., sed habentur in Morel. et in textu
BiLlico, et lecla sunt a Tilmanno. u

5. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

08

siliit in templum, ingressus est in sancta sanctorum,
et reluctante sacerdote, atque ingressum illuc prohi-
bente, non iulit ille, sed in amentia perseveravit,
parvam sacerdotis rationem babens. Ob tantam im-
pudentiam immisit illi Deus lepram in frontem. Cum
enim majorem, quam sibi competeret, honorem affe-
caret, ab jllo etiam quem habebat excidit. Non modo
enim sacerdotium non accepit, sed immundus factus,
a regno eliam expulsus est, ac per omne tempus in
domo quadam occultus habitabat, quod pudorem non
ferret. Populus quoque omnis in partem talis ultionis
vocatus est, quia leges Dei despexerat, et contumelia
affectum sacerdotium non vindicaverat. Quomodo
igitur in partem ultionis vocatus est? Quia prophetia
retracta est : iratus quippe Deus circa rem quamvis
nihil respondit, Hoc vero non ad omne tempus
fecit, sed secundum mensuram vit:e regis, mensuram
quoque ultionis definivit. Simul ergo atque ille vitam
obiit, Deus iram solvit, et fores iterum prophetis
aperuit. Hoc itaque subindicans propheta, memoriam
nobis revocavit obitus regis.

Deus quomodo videri possit. — Quamobrem sic pro-
phetiam orditur : Factum est in anno, quo mortuus est
rez Ozias, vidi Dominum sedentem. Atqui Christus ait :
Deum nemo vidit umquam. Unigenitus qui est in. sinu
Pairis, ille narravit ( Joan. 1. 48). Et rursum : Non
quia Patrem quis vidit, nisi qui est a Deo : ille vidit Pa-
trem (Joan. 6. 46). Illeque Moysi dixit : Nemo videbit
[aciem meam et vivet ( Exod. 55. 20 ). Quomodo igitur
hic ait se vidisse Dominum ? Nam ait, Vidi Dominum ;
non contraria ait vero iis, qux Christus dixit, sed ad-
modum consona. Nam Christus de accurata cogni-
Goneloquitur, secundum quam nemo vidit : nudam
cnim divinitatem puramque substantiam nemo vidit
przter Unigenitum ; propheta vero eatenus se vidisse
narrat, quatenus poterat. Neque enim ipse id quod
Deus est videre poterat, sed sub figura quadam ilium
contemplabatur, qui tautum descenderat, quantum
contemplantis infirmitas ascendere poterat. Quod
enim neque ipse, neque quisquam alius nudam viderit
divinitatem, ab iis qua narrant perspicuum est. Vidi
enim, inquit, Dominum sedentem. Deus autem non
sedet : hzc quippe figura corporum est. At non mode,
Sedentem, sed, Super solium. Deus vero non contiae- ^
tur : quomodo enim contineri possit, qui ubique ad-
est, eL omnia implet, {1 cujus manu sunt. fines terra |
(Psal. 94. 4)? Unde palam est id quod videbatur, ex
attemperatione quadam fuisse. Sic igitur alter pro-
pheta ex persona Dei subindicans dicebat : Ego visie-

. nes multiplicavi (Osee 419. 10 ), id est, Diverso modo
agere? Non temere, nec fortuito hic agit; sed quid .

visus sum. Si porro ipsa substantia nuda apparebat,

mon diverso modo videbatur : sed quia descendens

nunc illo nunc alio modo prophetis seipsum osten-
debat, temporibus congruentem figuram qua videretue
assumens, ideo dicit : Visiones multiplicavi, et in ma--
nibus prophetarum assimilatus sum. Non sicut eram,
apparebam, inquit, sed assimilatus ei formz , quam.
contemplantes videre poterant. Vides igitur ipsum
nunc sedentem, nunc armatum, nunc canis capillis ,.

IN ISAIAM, CAP. VI.

ἓ, «t περὶ Θεοῦ διαλεγόµενος, οὕτω παχυτά-
«at λάξεσι' πρὸς γὰρ τὴν ἄνοιαν τῶν &xouóve
είδει τὰ ῥήματα, lv βουλόμενος δεῖξαι διὰ
t καὶ τῷ Θεῷ ῥᾷδιον τοῦτο, χαὶ ὅτι πάντως
αι’ διὸ xa ἐπήγαγε λέγων Καὶ Ιδοὺ ταχὺ
(οΥυται. Oo πειγάσουσυ, οὐδὲ χοπιάσονσιυ»,
ἔξουσι. Ταῦτα ὑπερέρλικῶς εἴρηται. Πῶς γὰρ
εεινῃν, μήτε χαθεύδειν, ἀνθρώπους ὄντας, xal
λαχόντας λῆξιν; 'AXAR τὸ τάχος τῆς στρα-
ὑχολίαν, τὴν ταχύτητα, ὅπερ ἔφθην εἰπὼν,
ἑνδείχνυται. Οὐδὲ Abcovot τὰς ζώνας αὐ-

εῆς ὀσφύος αὐτῶν, οὐδὲ. μὴ ῥαγῶσι οἱ

w ὑποδημάτων αὐτῶν. "Qv τὰ βέλη ὀξέα

ré τόξα αὐτῶν ἐντεταμάνα. Οἱ πόδες τῶν ^

i ὡς στερεὰ πέτρα ἐλογίσθησαν, οἱ τρο-.
μάτων αὐτῶν ὡς καταιγίδες. Ὀργιῶσιο' ὡς
egl παρεστήκασι ὡς σχύμνοι «Ίεόντων.
Ψετα:ι, xal βοήσει ὡς θηρίον, xal &x6aJst*
ειν ὁ ῥυόμενος αὐτούς. Kal βοήσεται δι)
| ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, ὡς φωγἡ θαλάσσης χυµαι-
Us) ἐμό.1έψονται εἰς τὸν οὐρανὸν dvo, καὶ
ἵν κάτω καὶ ἰδοὺ σκότος σκ.1ηρὸν, σκό-
| ἁπορίᾳ αὐτῶν. Au πάντων τὸν λόγον ἐξ-
κὰ τὸν φόθον Eripe, χατὰ μιχρὸν ἕχαστα * δι-
τὰ περὶ τῆς γνώμης, τὰ περὶ τῆς ἰσχύος, τὰ
ἔπλων, [65] τὰ περὶ τῶν ἵππων, τὰ περὶ τῶν
ὥστε τῷ πλήθει τῶν λεγομένων πολλὴν ποιῆη-
Τωνίαν, xai τῇ σαφηνείᾳ τῶν εἰκόνών γγὺς
ava αὐτοῖς ἀγαγεῖν b. Aib χαὶ λέουσιν αὐτοὺς
εε, xal οὐδὲ ἐνταῦθα ἕστη τοῦ παραδείγματος,
φωνὴν ἀναπλάττει xax ὁρμὴν τοῦ θηρἰου, xal
f μεταφορᾷ, xai πολλὴν ποιεῖται τὴν τροπἠν.
ἴδεν ἐπὶ θάλατταν ἑξάγει τὸν λόγον, λέγων,
ος ἔσται ὁ θόρνδος, τοσαύτη ἡ ταραχὴ, ὅση
» µαινοµένης θαλάσσης xai χύµατα διεγειρού-
κάντα χινεῖ τρόπον, αὖξων τὸν φόβον, ὥστε
και αὐτοὺς τῆς διὰ τῶν πραγμάτων πείρας.
l χαλεπώτερον, ὅτι οὐδὲ ὁ παραστησόµενος
Xv, οὐχ ἀπὺ τῆς γῆς, οὐχ ἀπὸ τῶν οὐρανῶν *
δι xal τῆς ἄνωθεν συμμαχίας, xal τῆς χάτω-
ίας. ἐχδοθήσονται τοῖς πολεµίοις. Σχότος δὲ
ησι τὸ ἀπὸ τῆς συμφορᾶς absol, ἐγγινόμενον,
€ ἀχτῖνος ἀφανιζομένης, ἀλλὰ τῆς διαθέσεως
Ίντων kv µέσῃ τῇ µεσηµόρίᾳ ἀντὶ φωτὸς σχό-
w»»* ὅπερ τοῖς ὀδυνωμένοις xai θλιδοµένοις
9 οἵωθε. Καὶ ἵνα µάθῃς , ὅτι οὗ τῆς φύσεως
«b σχότος Tjv, ἀλλὰ τῆς ἐχείνων διαθέσεως,
Σκ.ληρὸν σκότος ἐν τῇ ἁπορίᾳ αὐτῶν.

ΚΕΦΑΛ. 6’.
εεο toU ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὁδζας ὁ
βασιλεύς.
ποτε τοὺς μὲν ἄλλους χρόνους ἀπὺ τῆς ζωῆς τῶν
φοῦτον δὲ ἀπὸ τῆς τελευτῆς χαρακτηρίζει νῦν
y; Οὐ γὰρ εἶπεν, Ἐγένετο iv. ταῖς ἡμέραις
ὁδὲ, Ἑν τῇ βασιλείᾳ Ἰὐζίου, ἁλλ᾽, Ἐγένετο
Seve. TU δήποτε Ev τούτῳ ποιεῖ; Οὐχ ἁπλῶς,
ἴενχεν, ἁλλά τι ἀπόῤῥητον ἡμῖν αἰνίττεται. Τί
τιν; Ὀξίας οὗτος τῇ τῶν γεγενηµένων εὖ-
εθύων, xai ὑπὸ τῆς εὐημερίας ὀγχούμενος,

με]. οἱ Reg. Savil. ἀγάγπ. Sed minus recte, ut
t Allenus.

68
μεῖφον τῆς ἀξίας ἑφρόνησε. Καὶ ἐπειδὴ βασιλεὺς hv.
ἑνόμισεν abt προσήχειν ἱερᾶσθαι, xal ἐπεπήδησε τῷ
ναφ, xal εἰς τὰ "Άγια τῶν ἁγίων εἰσῆλθε, xal τοῦ ἑερέως
χωλύοντος xal ἁπαγορεύοντος αὐτῷ τὴν ἐχεῖσε εἴσοδον,
οὖχ ἠνέσχετο, ἀλλ᾽ ἐνέμεινε τῇ µανίᾳ, ὀλίγον τοῦ ἱερέως
ποιούµενος λόγον. Ταύτης ἕνεχεν τῆς ἀναισχυντίας ἐπ-
αφΏχεν αὐτῷ λέπραν ὁ θεὸς χατὰ τοῦ μετώπου. Βουλη-
θεὶς γὰρ πλείονα τῆς οὔσης τιμὴν λαθεῖν, καὶ ἧς εἶχεν
ἐξέπεσεν. 05 γὰρ 65 µόνον ἱερωσύνην οὐ προσέλαδεν,
ἀλλὰ xai γενόμενος ἀχάθαρτος, τῶν βασιλείων ἐξεδάλ-
λετο, xai τὸν ἅπαντα χρόνον ἐν obup τινὶ χεχρυμμένος
χατῴχει, τὴν αἰσχύνην οὗ φέρων. Καὶ ὁ λαὺς δὲ συν-
απᾖλαυσεν ἅπας τῆς τοιαύτης ὀργῆς, ὅτι τοὺς τοῦ Θεοῦ
νόμους περιεῖδον, καὶ τὴν ἱερωσύνην ὑδριζομένην οὐχ
ἐξεδίχησαν. Πῶς οὖν συναπήλαυσε τῆς ὀργῆς; Τῷ τὴν
προφητείαν ἀνασταλῆναι’ ὀργιζόμενος γὰρ αὐτοῖς ὁ
Geb; περὶ οὐδενὸς [64] οὐδὲν ἀπεχρίνατο. ᾽Αλλ οὐ µέχρι
παντὸς τοῦτο ἐποίησεν, ἀλλὰ τῷ µέτρῳ τῆς ζωῆς τοῦ
βασιλέως xat µέτρον τῆς τιμωρίας ὥρισεν. Ὁμοῦ γοῦν
ἐχείνου χαταλύσαντος τὴν ζωὴν, χαὶ ὁ Gebc τὴν ὀργὴν
χατέλυσε, xai τὰς θύρας πάλιν τῆς προφητείας ἀνέφξε.
Τοῦτο γοῦν αἰνιττόμενος ὁ προφήτης ἀνέμνησεν ἡμᾶς
τοῦ χαιροῦ τῆς τελευτῆς τοῦ βασιλέως.

Διόπερ οὕτως ἄρχεται τῆς προφητείας, λέγων’ Ἐ γένε-
τοτοῦ ἔτους, οὗ ἀπέθανεν Ὁδᾷας ὁ βασιλεὺς , εἶδον'
τὸν Κύριον καθήµενον. Καΐτοι γε Χριστός onov θεόν
οὐδεὶς ἑώρακε πὠποτε. Ο µονογεγἠς Ylóc, ὁ ὧν εἰς
τὸν xóAxov τοῦ Πατρὸς, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο. Καὶ πά-
àw* Οὐχ δει τὸν Πατέρα τις ἑώρακεν, εἰ μὴ ὁ ὢν παρὰ
τοῦ θεοῦ * οὗτος ἑώραχε τὸν Πατέρα. Καὶ πρὸς τὸν
Μωῦσέα αὑτός φησιν’ Οὐδεὶς ὄψεται τὸ πρὀσωπόν
µου καὶ ζήσεται. Πῶς οὖν οὗτός φησιν ἑωραχέναι τὸν
Κύριον; Εἶδον γὰρ, qnot, τὸν Κύριον * o0x ἑναντία τοῖς
τοῦ Χριστοῦ λέγων, ἀλλά xaX σφόδρα συνῳδά. Ὁ μὲν γὰρ
Χριστὸς τὴν ἀχριδῃ xazavónalv φησιν, fjv οὐδεὶς εἶδε *
γυμνὴν γὰρ τὴν θεότητα xal ἀχραιφνῆ τὴν οὐσίαν o0-
δεὶς ἐθεάσατο, πλὴν τοῦ Μονογενοῦς * ὁ δὲ προφήτης τὴν
αὐτῷ δυνατὴν ἰδεῖν ἁπαγγέλλει. 0ὐδὶ γὰρ αὐτὸς ὅπερ
ἐἑστὶν ὁ θεὸς ἰδεῖν ἠδυνήθη , ἀλλὰ σχηµατισθέντα αὐτὺν
θεωρεῖ , xal τοσοῦτον χαταθάντα, ὅσον ἀναθῆναι dj τοῦ
θεωροῦντος ἀσθένεια ἐχώρει. Ὅτι γὰρ οὗ γυμνὴν εἶδε
τὴν θεότητα, οὔτε αὐτὸς, οὔτε ἄλλος οὐδεὶς, ἀπ αὐ-
τῶν ὧν ἁπαγγέλλουσιν εὔθηλον. Εἶδον γὰρ, qnot, τὸν
«Κύριον καθήµενον. θεὸς δὲ οὐ χάθηται σωμάτων
γὰρ ὁ σχηματισμός. Καὶ οὐχ ἁπλῶς, Καθήμεγον, ἀλλ»
Ἐαὶ θρόνου. Geh, δὲ οὐ περιέχεται * πῶς Υὰρ, ὁ παν-
ταχοῦ παρὼν, xal τὰ πάντα πληρῶν, οὗ ἐν τῇ χειρὶ τὰ
πόρατα τῆς γῆς; Ὅθεν δῆλον, ὅτι συγχατάδασις Tiv
τὸ ὀρώμενον. Οὕτω γοῦν ἕτερος προφήτης αἰνιττόμενος
ἔλεγεν kx προσώπου τοῦ θεοῦ * Ἐγὼ ὁράσεις ἐπ.]ήθυνα,
τουτέστι, διχφόρως ὤφθην. El δὲ αὐτὴ dj οὐσία γυμνῆ
ἐφαίνετο, οὐχ ἂν διαφόρως ἑφάνη * ἀλλ ἐπειδὴ συγχα-
ταθαίνων 9 νῦν μὲν τούτῳ τῷ τρόπῳ, νῦν δὲ ἑχείνῳ τοῖς
προφἠταις ἑαυτὸν ἑδείχνυε, χαταλλήλως τοῖς ὑποχσιμέ-
νοις χαιροῖς σχηµατίζων τὰς ὄψεις , διὰ τοῦτό φησιν’
"Οράσεις ἐπ.ήθυγα, καὶ ἐν χερσὶ προφητῶν ὠμοιώ-
θη». Οὐχ ὥσπερ Sun», Egávny, φησὶν, ἀλλ ὡμοιώθην
πρὸς ὅπερ ἰδεῖν ἡδύναντο ol θεωροῦντες. “Ορᾷς γοῦν
αὐτὸν νῦν μὲν καθῆμενον, νῦν δὲ ὠπλισμένον, νῦν δὲ
τρίχα πολιὰν ἔχοντα, νῦν δὲ ἓν αὔρᾳ, νῦν δὲ iv πυρὶ,
νῦν δὲ ix τῶν ὀπισθίων φαινόµενον, νῦν δὲ ἐπὶ τῶν Χε-
ρουδὶµ,, καὶ πρὸς μεταλλικῶν ὑλῶν λαμπρότητα τῶν

€ Sic βογατίουφ. Alii vero οὖν καταδαίνων.

39 | S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. Ἴ0

διαρανεστάτων τὸν ὄψιν Σξεικονιζόμενον. Τίνος μὲν οὖν
Évexev νῦν μὲν ὡπλισμένος φαίνεται καὶ ἡμαγμένος,
νῦν δὲ ἐν τῷ πυρὶ, νῦν δὲ τὰ ὀπίσθια δεικνὺς, [ 65 ] νῦν δὲ
ἐν οὐρανῷ, νῦν δὲ ἐν θρόνῳ, νῦν δὲ ἐπὶ τῶν Χερουθὶμ,
οὐ τοῦ παρόντος ἂν eir) λέγειν χαιροῦ, ὥστε μὴ τὸ máp-
εργον τοῦ ἔργου γενέσθαι μεῖζον. Τέως δὲ ἀναγκαῖον
ὑπὲρ τῆς παρούσης ὄψεως διαλεχθῆναι. Τίνος οὖν Evexev t
οὕτω φαίνεται νῦν ἐπὶ θρόνου χαθήµενος, καὶ μετὰ τῶν
Σεραφἰμ: ᾽Ανθρώπινον ἔθος μιμεῖται, ἐπειδὴ xal πρὸς
ἀνθρώπους fjv ὁ λόγος αὑτῷ. Ἐπειδὴῇ γὰρ ἀπόφασιν
ἐχφέρειν μέλλει ὑπὲρ μεγάλων πραγμάτων xoi τῆς οἱ-
κουµένης ἁπάσης, ἔτι δὲ xol περὶ τῶν Ἱεροσολύμων,
καὶ διπλΏν τίθησι φηφον, τὴν μὲν κόλασιν τῇ πόλει φέ-
ρουσαν καὶ τῷ ἔθνει παντὶ, τὴν δὲ εὐεργεσίαν τῇ olxov-
μένῃ, χαὶ µεγάλας ἐπαγγελλομένην ἑλπίδας xal τιμὰς
ἀθανάτους.

β’, Ἔθος δὲ τοῖς διχάζουσι ταῦτα ποιεῖν μὴ λάθρα, à)»
ἐφ᾽ ὑγηλοῦ τοῦ βήματος χαθηµένους, παρεστώτων ἁπάν-
πων, xai τῶν παραπετασµάτων συνελκοµένων τοῦτο
ποιεῖν. Τούτους xal αὐτὸς μιμούμενος παρέστησεν αὐτῷ
τὰ Σεραφὶμ, xal ἐφ᾽ ὑψηλοῦ κάθηται θρόνου, xal οὕτω
τὴν ἀπόφασιν ταύτην ἐχφέρει. Καὶ ἵνα µάθῃς, ὅτι οὐχ
ὑποψία τὸ πρᾶγμα, ἀλλά τοῦτο ἔθος αὐτῷ, καὶ ἐξ ἑτέρου
προφήτου τοῦτο πειράσοµαι ποιῆσαι φανερόν. Καὶ γὰρ
ἐπὶ τοῦ Δανιὴλ, ἐπειδὴ καὶ ἐχεῖ φῃφόν τινα μεγάλην
ἐχφέρειν ἔμελλε περὶ κολάσεων xai τιμωριῶν Ἰουδαϊ-
«Gv καὶ τῶν ἀγαθῶν τῶν µελλόντων τῇ οἰχουμένῃ δίδο-
σθαι, χἀχεῖ θρόνος φαίνεται λαμπρὸς χαὶ περιφανἣς, χαὶ
δῆμος ἀγγέλων παρεστηχκὼς, xal ἔθνη ἀρχαγγέλων, xal
6 Μονογενῆς συγκαθήµενος, xaX βίθλοι ἀνοίγονται, xa
'ποταμοὶ πυρὸς ἕλχονται, xal πάντοθεν σχῆμα δικαστη-
ρίου συνίσταται. Καὶ ἔστι x&xelva συγγενῆ τοῖς ἐνταῦθα
λεγομένοις ἅπαντα, Ἡ xai σαφέστερον ἐχεῖνος αὐτὰ
ἁπαγγέλλει, ἅτε τῶν χρόνων ἐγγύτερον Υινοµένων, xal
πρὸς αὐτὰς λοιπὸν τὰς θύρας τῆς προφητείας άφιχνου-
µένης. ᾽Αλλὰ ταῦτα τοῖς Φιλοπόνοις ἀφέντες συναγαγεῖν
καὶ παρατιθέναι, xal τὴν ἑχατέρας τῆς προφητείας χοι-
νωνίαν χαταμανθάνειν, ὅπερ ἔφην , τῆς προχειµένης
ἡμεῖς ἀφώμεθα μετὰ ἀγχριθείας, ὡς ἂν οἷόν τε ᾗ ῥῆσιν
ἱχάστην ἐξηγούμενοι. Οὕτω γὰρ χαὶ ἡμῖν χαὶ ὑμῖν σα-
φέστερα ἔσται τὰ εἰρημένα. Τί οὖν φησιν; Εἶδον εν
Σύριον καθήµενον. Τὸ χαθῆσθαι ἐπὶ θρόνου σύμθολον
ἀεὶ χρἰσεώς ἐστιν, ὥσπερ ὁ Δανῖδ φησιν * ᾿Εχάθισας
ἐπὶ θρόνου ὁ κρίνων δικαιοσύνη» * xaX ὁ Δανιηλ *
θρόνοι ἐτέθησαν, καὶ χριτήριον ἑκάθισε. Τὸ δὲ ἁπλῶς
καθῆσθαι ἑτέρου σύμβθολον ἐἶναί φησιν ὁ προφήτης. Τί-
voc δὲ τούτου; Τοῦ παγίου, τοῦ µονίµου, τοῦ βεθηχότος,
τοῦ ἀτρέπτου, τοῦ ἀτελευτήτου, τῆς ζωῆς τῆς ἁπεράν-
του. Διὰ τοῦτό φησι. ZU χαθήµενος εἰς τὸν αἰῶνα, xai
fpei; ἀπολλύμενοι εἰς τὸν αἰῶνα. Σὺ, qnoi, µένων, ὧν,
ζῶν, ἀεὶ ὡσαύτως (y. "Ότι γὰρ οὐ περὶ χαθέδρας
ἔλεγεν, f ἀντιδιαστολὴ δῆλον ἐποίησεν. Οὐ γὰρ εἶπεν,
Ἠμεῖς ἑστῶτες, ἀλλὰ, ᾿Απολλύμενοι. Τὸ δὲ ἐπὶ θρόνου
καθῆσθαι τὸ χρίνειν ὰστί. Διὰ τοῦτο αὑτὸν οὕτως ὁρᾷ
καθῆμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ xal ἐπηρμένου. 1] ἕτερον
μὲν τοῦτο, ἕτερον 65 ἐχεῖνο αἰνίττεται. Καὶ γὰρ ὑψηλὸς
Ἡν ὁ θρόνος, τουτέστι, μέγας , xal ὑπερμήχης * καὶ
ἐπηρμένος, τουτέστι, xal iv ὕψει φαινόµενος ἀφάτῳ,
Χαὶ µετέωρος. Καὶ π.]ήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ.
Ποῖος οἶχος ; εἰπέ µοι. “Ὁ ναός. [66] Ἐπειδὴ γὰρ ἐχεῖθεν
1, ἔχθρα, εἰχότως xai ἓν τῇ ὄψει τῇ θαυµασίᾳ ταύτῃ ἐχεῖ

* Reg. οἱ Savil. τίνος οὖν Évexev. In Morel. οὖν deest : sed
hie desideratur, et Tilmannus legit.

χαθήµενος φαίνεται. Δόξαν δὲ ἐνταῦθά φησι λαμπρό-
τητα, φῶς ἀπρόσιτον b, ὅπερ ἐρμηνεῦσαι τῷ λόγῳ μὴ
δυνάµενος, δόξαν ἐχάλεσς, xal οὐχ ἁπλῶς δόξαν, ἀλλὰ
Θεοῦ δόξαν. Kal Σεραφὶμ εἰστήκεισαν xb0xJ«q αὐ-
τοῦ. Τίνα λέγει ταῦτα τὰ Σεραφίμ; Δυνάμεις ἆσω-
µάτους * τῶν ἄνω δήµων, ὧν τὴν ἀρετὴν χαὶ τὴν µα-
καριότητα xai ἀπὸ τῆς προσηγορίας ἔστιν ἱδεῖν.
Τἡ vàp ᾿Εδραίων γλώττῃ ἔμπυρα στόµατα ἑρμη-
νεύεται τὰ Σεραφίμ.

Τί οὖν ἐχ τούτου µανθάνοµεν; Τὸ χαθαρὸν τῆς
οὐσίας , τὸ ἄγρυπνον, τὸ διεγηγερµένον, τὸ γοργὸν,
τὸ ἐνεργητιχὸν, τὸ ἀχηλίδωτον. Οὕτω Youv xai ὁ
προφήτης Δαυῖδ τῶν ἄνω δυνάµεων τὴν ἁπαραπόδι-
στον διαχονίαν βουλόμενος ἡμῖν ἑνδείξασθαι, xài τὸ cayo
τῆς ὑπηρεσίας χαὶ σφόδρα ἑνεργὲς, ἔλεχεν Ὁ xou
τοὺς ἀγγέίους αὐτοῦ πνεύματα, καὶ τοὺς .Ίειτουρ-
γοὺς αὐτοῦ πυρὸς φ.]όγα. τὸ ταχὺ, τὰ χοῦφον, τὸ
ὁραστήριον ἡμῖν δ.ὰ τῶν στοιχείων τούτων ἑνδειχνύμ«-
νος. Τοιαῦτα xa αἱ δυνάμεις αὐταὶ d, καθαροῖς στόµα-
σιν ἀνυμνοῦσαι τὸν Δεσπότην, ἔργον τοῦτο ἔχουσαι δι-
ηνεχῶς. εὐφημίας ἀναρέρουσαι, λειτουργίαν ἀδιάλειπτον.
Δείχνυσι δὲ αὐτῶν τὸ ἀξίωμα τὸ πλησίον εἶναι τοῦ θρό-
you. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τῶν βασιλέων τῶν ἐπὶ γῆς οἱ ἐν
µείζοσιν ἀξιώμασιν ὄντες, παρ' αὐτὸν ἑστήχασι τὸν θρό-
voy τὸν βασιλιχόν' οὕτω δὴ xal αὖται αἱ δυνάµεις διὰ
τὴν ὑπερθάλλουσαν ἀρετὴν τὸν ἄνω θρόνον xuxious,
τῆς ἀποῤῥή-ου µαχαριότητος ἀπολαύουσα: διηνεχως, xal
ἐντρυφῶσαι τῇ µακαρίᾳα λήξει τῆς λειτουργίας ταύτης.
Ἓξ ατέρυγες τῷ ἐγὶ, καὶ ἓξ πτέρυγες τῷ ἐἑνί. Kal
ταῖς μὲν δυσὶ κατεκά-υπτον τοὺς πόδας ἑαυτῶν,
ταῖς δὲ δυσὶ κατεκά«ὶυπτον τὰ πρόσωσα ἑαυτῶν, καὶ
ταῖς δυσὶν ἐπέζαντο. Kal ἐκέκραγεν ἕεερος stpéc εὖν'
ἕτερον, καὶ ÉAeyov * "Αγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σα-
6a00. Πλήρης πᾶσα ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ. Τί βου-
λεται ἡμῖν ταῦτα τὰ πτερὰ, xal τί αἰνίττονται ἡμῖν αἱ
πτέρυγες ; Οὐ γὰρ δὴ πτερὰ ἐπὶ τὰς ἀσωμάτους δυνά-
μεις ἑχείνας ' ἀλλὰ πάλιν διὰ παχυτέρων σχημάτων
ἀπόῤῥητά τινα ἡμῖν ὁ προφήτης παραδηλοϊ, συγχατα-
θαΐνων μὲν τῇ ἀσθενείᾳ τῶν τότε ἀχροωμένων, ὅμως δὲ
xa διὰ τῆς συγχαταθάσεως πᾶσαν διάνοιαν ὑπερθαίνοντα
νοήµατα μετὰ ἀκριθείας ἡμῖν ἑνδειχνύμενος.

Υ’. TL οὖν αἰνίττονται αἱ πτέρυγες; Τὸ ὑψηλὸν xal µετ-
ἁρσιον τῶν δυνάµεων τούτων. Οὕτω xal ὁ Γαθριὴλ πε-
τόµενος, χαὶ Ex τῶν οὐρανῶν χαταθαίνων φαίνεται, ἵνα
µάθῃς τὸ ταχὺ xal χοῦφον. Καὶ θαυμάξζεις, εἰ ἐπὶ τῶν
λειτουργικῶν δυνάµεων ταύταις ταῖς λέξεσι χέχρηται,
ὅπου γε χαὶ ἐπ αὐτοῦ τοῦ τῶν ὅλων θεοῦ οὗ παρητή-
σατο ταύτην µεταχειρίσασθαι τὴν συγχατάδασιν; Βου-
λόμενος γὰρ αὐτοῦ δεῖξαι Ἡ τὸ ἀσώματον, 1] τὸ ταχὺ τῆς
πανταχου παρουσίας, Φησὶν ὁ Δανῖδ' 'O περιπατῶν
ἐπὶ πτθρύὐγων ἀνγόμων. Καΐτοι [67] γε οὔτε ἄνεμοι πτέ-
pua ἔχουσιν, οὔτε αὐτὸς ἐπὶ πτερύγων περιπατεῖ. Πῶς -
γὰρ, ὁ πανταχοῦ παρὠν; 'AXX ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, τῇ
ἀσθενείᾳ τῶν ἀχουόντων συγχαταθαίνων, ἀπὸ τῶν ἔγχω-
ρούντων ἀνηγεν αὐτῶν τὴν διάνοιαν. Καὶ πάλιν τὴν βοή-
θειαν αὐτοῦ βουλόμενος καὶ τὴν iX ταύτης ἀσφάλειαν
ἑνδείξασθαι, ταῖς αὐταῖς χέχρηται λέξεσιν, οὕτω λέγων:
Ἐν σχέπῃ τῶν πτερύγων σου σχεπάσεις µε. Ἐν-

b Reg. et Savil. φῶς ἀπόῤῥητον. Morel. et Bavaricus φῶς
ἀπρόσιτον, atque ita legit Tiimannus interpres.

* Reg. et Savil. $uváuer; ἀσώματοι. Morel. δυνάµεις ἆσω-
µάτους recte, et sic etiam emendat Savilius in margine.
a^ Bavaricus τοιαῦται αἱ δυνάμεις αὐφαί. Ali τοιαῦτα xa!

à IN ISAIAM, CAD. VI. j 10

«edo in aura, modo in igne, nunc a tergo apparen-
tem, nunc super Clerubim, et ad metalliearum ma-
teriarum magis pellucidaram splendorem imaginem
eonformantem. Cur ergo modo armatus apparet et
eruore conspersus, aliquando in igne, modo posteriora
ostendens, modo in cxlo, modo in solio, nunc vero
superCherubim, non przsentis temporis fuerit dicere,
ne corollarium tiat opere majus. Interim oper pre-
tium fuerit de przsenti visione disserere. Cur ergo
nunc sic apparet super solium sedens, et cum Sera-
phim * Humanum morem imitatur, quia cum homini-
bus sermo ipsi erat. Quia enim sententiam prolaturus
est de magnis rebus deque toto terrarum orbe, insu-
perque de Jerosolymis, duplicem profert sententiam ,
alteram qua peenam decernit urbi et genti toti , alte-
ram qux beneficium orbi terrarum, magnamque spem
pollicetur. et honores immortales.

9. Mos est autem judicibus hzc non clam facere, sed
in excelso tributali sedentes, omnibus adstantibus,
et contractis velis. Hos imitans Deus sibi Cherubim
adstare jussit, et in excelso solio sedet, sicque sen-
tentiam hanc profert. Et ut discas rem non conje-
elura tantum Diti, sed hunc illi morem fuisse, ex
alio quoque propheta id palam facere tentabo. Nam
apud Danielem, quoniam ibi etiam sententiam quam-
dam magnam prolaturus erat circa supplicia et ultio-
nes Jud»is inferendas, etcirca bona qnx orbi ter-
rarum conferenda erant, solium quoque apparet splen-
didum et conspicuum, et angelorum chorus adstans,
et archangeloram ceetus, et Unigenitus sedens, et
libri aperiuntur, et fluvii ignei mauant, et undique
tribunalis forma constituitur (Dan. 7). Sunt autem
illa omnia iis affinia, quz hic narrantur : aut etiam
apertius is hzc annuntiat, quia viciniora tempora
illa erant, et ad ipsas demum fores prophetia perve-
nerat. Verum hzc studiosis relinquentes, ut colligant
ei apponant, et utriusque prophetie consonantiam
ediscant, uti jam dixi, eam quam nobis proposuimus
jam'accurate tractemus, pro virili nostra singulas
dictiones expendentes, lta enim et nobis et vobis di-
lucidiora erunt ea qu:e dicta sunt, Quid igitur ait? Vidi
Dominum sedentem. In solio sedere, semper symbo-
lom judicii est, quemadmodum David ait : Sedisti s».
per thronum qui judicas justitiam ( Psal. 9. 4) ; et
Daniel : Throni positi sunt , et judicium sedit (Dan.
1.9). Sedere autem simpliciter alterius symbolum
est, ait propheta. Cujusnam Firtni, manentis, proce-
dentis, immutabilis, interminabilis,vitz: perennis.ldeo
sit : Tu sedens in seculum, et nos pereuntes in szcu-
lum (a). Tu, inqnit, manens, exsistens, vivens, sem-
per eodem exsistens modo. Quod enim id non dixerit
de cathedra, ipsa distinctio demonstravit. Non enim
dixit, Nos stantes, sed, pereuntes. lllud autem in ϱ0-
[Πο sedere, id est judicare. Ideo ipsum sic videt se-
dentem super solium excelsum et elevatum ; vel aliud
ioc, aliad illud subindicat. Etenim excelsum erat so-
Bum, id est magnum et altissimum , el elevatum, id

(a) Videtur hic Chrysostomus locum aliquem Danielis
silere, aut alterius prophetze ; sed nullum talem reperio.

est, immens:e altitedinis apparens ct sublimis, Et
plena erat. domus gloria ejus. Qux domus? dic mihi.
Templum. Quia enim illinc oriebantur inimicitize, jure
in hac mirabili visione ibi conspicitur sedens. Gloriam
autem liic vocat. splendorem, lucem inaccessibilem,
quam cum non posset verbis exprimere, gloriam vo-
cavit, neque simpliciter gloriam, sed Dei gloriam. 2.
Ei Seraphim stabant in. circuitu ejus. Quxnam dicit
h:ec Seraphim? Virtutes incorporcas supernorum cie-
tuum, qnarum virtutem et beatitudinem ex ipso no-
mine videre est. Nam llebraica lingua Seraphim ignita
ora significant (a).

Virtutum celestium officia.— Quid igitur hine disci-
mus? Puritatem subetantize, vigilantiam, diligentiam,
agilitatem, vini operandi, munditiem. Ita enim pro-
pheta David supernarum potestatum expeditum mi-
nisterium volens nobis ostendere, necnon velocitatem
agilitatemque ministerii , dicebat : (αἱ facis angelos
(uos spiritus, et ministros tuos flammam ignis. (Psal.
105. 4); velocitatem, levitatem, agilitatem nobis per
hac elementa ostendens. Hujusmodi officia habent
ha virtutes, ore puro celebrantes Dominum, hoc ops
jugiter habentes, laudes offerentes, incessabite mini
sterium. Earum autem dignitatem id commonstrat
quod solio sint vicine. Quemadmodum enim apud
terrenos reges, qui in majore dignitate sunt, prope
solium regium stant : sic et ης potestates ob virtatis
eminentiam sublime solium circumsistnt, ineffabili
beatitudine perpetuo fruentes, et in beata sorte hu-
Jusmodi officii gaudentes. Ser ale uni, et sez alie. at-
leri. Et quidem duabus vclabant pedes suos, duabus au-
tem velabant facies suas (b) , et du«bus volabant. 5. Et
clamabant alter ad alterum, ei dicebant : Sanctus, san-
ctus, sanclus, Dominus Sabuoth. Plena est omnis terra
gloria ejus. Quid nobis h:e penn:e signiflcant, et quid
nobis al:e subindicant? Neque cnim incorporec {ία
potestates alae habent : sed rursum crassioribus figu-
ris arcana quxdam nobis indicat propheta, infirmitati
eorum qui tunc audiebant se attemperans, simulque
etiam per hanc attemperationem sensa quazedam men-
tem omnem superantia accurate nobis ostendens.

9. Quid igitur subindicant αἱ] Celsitudinem et
sublimitatem harum virtutum. Sic et Gabriel volans,
et de cxlo descendens apparet, ut discas velocitatem
et levitatem. Et quid miraris, si de administris virtu-
tibus loquens hujusmodi verbis usus est, quando etiam
de universorum Deo non dedignatus est hancadhibere
s3ttemperationem ? Cum enim vellet David ostendere
aut ejus incorpoream naturam , aut velocitatem quae
ubique prasens est, ail: Qui ambulas super peunas
ventorum ( Psal. 403. 5), etsi neque venti pennas
babeant, neque ipse saper pennas ambulet. Quomede
euim fieri possit, cum ubique prxesens sit? Verum, ut

(α) Hanc esse putat Chrysostomus interpretationem vocie
Hebraice, D'2YO, quasi videlicet. composita sit ex ΠΙΟ,
urere, et t) vel *5 os, oris. Sed Seraphim, ut nemo nescit,
jgnitos vel iqneos simpliciter significat.

9b) Hzc inversa sunt; nam i Scriptura sacra primo po»
nuntur ale quz faciem tegunt, secundo ille quz peJes ot-
cultant.

?1 8. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 73

jam dixi, infirmitati audientium se attemperans , ab
lis, quorum capaces erant, mentem eorum erexit. Ác
rursum ejus auxilium et securitatem inde partam
exhibere volens , iisdem utitur verbis, sic dicens ' In
umbra alarum tuarum proteges me (Psal. 16. 8). Hoc
autem loco non sublimitatem solum ejus ac velocita-
tem per alas subindicat ; sed et aliud quidpiam horri-
bile. Ostendit enim , etiamsi id quod videbatur per
attemperationem esset, ut revera erat, supernas certe
potestates , ne hac quidem mensura id capere po-
tuisse, Nam quod tegerent pedes, et quod item dorsa
velarent, stupentium erat, et trementium fulgorem,
nec ferentium splendorem ex solio prosilientem. Ideo
object alarum, ceu quodam pariete, facies suas
obumbrabant ; id quod facere solemus aut tonitru de-
cidente , aut fulguribus emissis, versus pavimentum
nos inclinantes, hoc et ill: faciebant.

Anomuaos insectatur. — Quod si Seraphim, maguze
ille mirabilesque virtutes, Deum sedentem, in so:io,
inquam, sedentem sine timore vidcre non poterant,
sed et facies et pedes velabant, quis sermo illorum
insaniam declarare poterit, qui se clare ipsum Deum
nosse dicunt, et qui de immortali illa substantia cu-
riose perquirunt? Duabus volabant, et clamabant. Quid
hoc est, Volabant, et quid vult significare? Ipsas
nempe assidue circa Deum esse, nec ab illo secedere,
sed hanc illis esse vivendi rationem , ut perpetuo
ipsum canant, ut semper Opificem suum celebrent.
Non enim dixit, Clamaverunt, sed, Clamabat, id est,
hoc perpetuo habent opus. Alter ad alterum , et dice-
bant : Sanctus, sanctus, sanctus. Hoc concinnam mo-
dulatamque eorum symphoniam indicat , laudesque
magno consensu celebratas. Hic hymnus non laus
modo est, sed etiam prophetia de bonis qux totum
orbem occupatura sunt, atqueetiam dogmatum accu-
rata disciplina. Cur autem non semel dixerunt , et
tacuerunt, neque secundo , et postea desierunt, sed
tertium etiam addiderunt ? Annon palai est id ideo
jllas fecisse , ut hymnum offerrent Trinitati ? Idcirco
Joannes id de Filio dictum fuisse ait, Lucas vero de
Spiritu, propheta demum de Patre. Qus sequuntur
autem hanc nobis insinuant sententiam. Post hymnum
enim addiderunt : Plena est omnis terra gloria ejus.
jd quod accuratz prophetiz erat, futuram scientiam
pronuntiant, per quam universus orbis Dei gloria
repletus est : cum contra olim, et cum hzc diceren-
tur, non modo reliqux orbis partes, sed etiam ipsa
Judxorum regio, multa impietate plenz erant, et
nemo üsquam Deum glorificabat. Testisque est ipse
propheta dicens : Propter vos nomen meum blasphe-
matur in gentibus (Isai. 52. 5). Quandonam igitur im-
pleta est terra gloria ejus? Cum hic bymnus in terram
delatus est, hominesque in terra positi supernarum
virtutum choro adjuncti sunt, unamque melodiam
retulerunt, et conjunctim Deum celebrarunt. Quod si
Judzus his impudenter obsistat , indicet quandonam
omnis terra gloria ejus repleta sit ; hac nempe gloria,
que ex cognitione proficiscitur. Sed numquam osten-
derit, eUamsi sexcenties impudentiam suam prodat.

À. Et elevatum est superliminare a voce, qua clamabant.
Vidisti prophetiz facilitatem , res ipsas sibi mutuo
cohaerentes? Nam post hunc hymnum , cum impleta
esset terra gloria ejus, Judaica omnia cessarunt, quod
ipsum ostendit per elevatum superliminare.

4. Hoc quippe signum erat desolationis et eversi
templi; templo autem de medio sublato, alia insuper
omnia cessaverunt. Ut autem discas Novum Testamen-
tum abrogasse Vetus, À voce, inquit, elevatum est su-
perliminare ; id est, eo quod hxc glorificatio advene-
rit, et gratia effulserit, gloriaque effusa sit per totum
orbem, umbrz dissipat sunt. Et domus repleta est
fumo. Hoc quoque mihi videtur signum esse futuri
ejus excidii, ignisque harbarici, atrocissimique incen-
dii. 9. Et dixi : O me miserum! quia compunctus sum,
quia homo cum sim, et immunda labia habeam, in. me-
dio populi immunda labia habentis ego habito,et Domi-
num Sabaoth * vidi oculis meis. Hzc visio prophetam
exterruit, expergefecit, in magnam formidinem con-
jecit, ad confessionem perpulit, vilitatem propriae sub-
stanti ut melius cognosceret effecit. Tales quippe
sunt sancti omnes : quando majori frvuntur honore,
tunc magis humiliantur. Sic et Abraham Deum allo-
quens, terram et cinerem seipsum vocabat (Gen. 18.
27); sic et Paulus quando visione illa dignatus est,
tunc abortivum se nominavit (4. Cor. 15.8) ; ita et hic
se miserum praedicat, primo ex natura dicens: O
me miserum | quia compunctus sum, quia homocum im;
deinde ab animi conditione, Et impura labia cum
habeam. lmpura labia sua vocavit, ut ego existimo, in
comparationem igniti oris illarum purarum virtutum,
et accuratissimi illius ministerii. Neque hic stetit, sed
pro toto populo confitetur, hzc subjungens : 1n medio
vopuli immunda labia habentis ego habito. Qua vero de
causa hic labia criminatur? Se fiducia loquendi desti-
tutum ostendens. Nam tres illi pueri lioc ipsum prope
dicebant, cum essent in fornace : Non licet nobis os
aperire (Dan. $. 58). Et nunc quando hymnorum et
laudum tempus erat, et supernas potestates videbat
hoc agentes, jure ad labia sermonem convertit, qux
maxime ad hoc officium vocantur. Verum labia sua
ideo immunda vocavit; populi vero labia non Περὶ,
sed quia iniquitate multa repleti erant. Et Regem Do-
minum vidi oculis meis. Ideo gemo et lugeo, inquit,
quod indignus licet tantum honorem sim consequutus,
qui meam dignitatem superat, meamque naturam exe
cedit. Cum autem dicit, Vidi, neexactam cognitionem
putes, sed eam cujus ille capax erat.

Confessionis lucrum quantum. — Ac consideres ve-
lim quantum sit confessionis lucrum. Seipsum accu-
savit, et statim mundatus est. Quia enim hzc verba
protulerat, 6. Missus est ad me, inquit, unus ex Sera-
phim, et in manu sua. habebat carbonem, quem accepe-
rat forcipe de aliari. 7. Et tetigitos meum, et disit : Ecce
tetigit hec labia tua, et auferet iniquitutes tuas, el pec-
cata tua purgabit. Quidam dicunt hac futurorum my-
steriorum symbola esse : altare nempe, ignem stper-

* Ju Biblüslegitur, Regem Dominum Sabaoth.

"t
ταἶθα μέντοι οὐ τὸ µετάρσιον χα. χοῦφον ἡμῖν αἰνίττς-
«21 µόνον ὁ τεροιρῄτης διὰ τῶν πτερύγων τούτων, ἀλλὰ
χαὶ ἕτερόν τι φριχκῶδες. Δείχννσι Υὰρ, ὅτι εἰ xal cuTx.a-
τάδασις ἣν τὸ ὁρώμενον, ὥσπερ οὖν xai ἣν, οὐδὲ αἱ ἄνω
δυνάμεις πρὸς τὸ µέτρον τοῦτο χωρῆσα: Ἰδύναντο, Τὸ
γὰρ χαλύπτειν τοὺς πόδας, xo) χαλύπτειν τὰ νῶτα, Ex-
πληττοµένων ἣν, τρεμουσῶν τὴν ἀστραπὴν, οὐ φεροὺ”
σῶν τὴν ἀπὸ τοῦ θρόνου πηδῶσαν ἀστραπήν. Διὰ τούτο,
χκθάπερ twi τειχίῳ, τῇ τῶν πτερύγων προδολῇ συν-
εδχἰ{χ”ον τὰς ἑαυτῶν b peus" xaX ὅπερ ἡμεῖς πάσχειν εἰώθα-
μεν, 3 βροντῶν καταῤῥηγνυμένων, f] ἀστραπῶν φαινο-
µένων, ἐπὶ τὸ ἔδαφος χλινόμενοι, τοῦτο δη καὶ ἐχεῖναι
ἕξασχον.

El δὲ τὰ Σ:ρα-ὶμ, αἱ µεγάλαι χαὶ θαυμάσ-αε
ὄννάλεις ἐχεῖναι, Θεὸν καθήµέενον, καὶ ἐπὶ θρόνου καθ-
ἦμενον ἰδεῖν ἀδεῶς οὐκ ἠδυνήθησαν, ἀλλὰ χαὶ τὰς ὄψεις
καὶ τοὺς πόδας ἑκάλνυπτον, tic ἂν παραστήσειε λόγος τὴν
μανίαν τῶν αὐτὸν τὸν Θεὸν εἰδέναι σαφῶς λεγόντων, καὶ
dw ἀχήρατον ἐχείνην περιεργαζοµένων οὐσίαν; Tac
ἑνσὶν ἐπέταντο, καὶ ἐκέχραγογ. Ti ποτέ ἐστι τοῦτο τὸ,
Ἐπέταντο, xaX τί παρασημᾶναι βούλεται; "Οτι δ:τνε-
χὼς περὶ τὸν θεόν εἰσι, xal παρ αὐτοῦ * οὐχ ἁ ρίσταν-
en, ἁλλ αὕτη αὐτοῖς ἡ πολιτεία, τὸ διηνεκῶς eig αὐτὸν
dic:v, τὸ δ.απαντὸς εὐφημεῖν τὸν ποιίσαντα. O0 γὰρ εἶπεν,
Ἐχέχραξαν, ἀλλ᾽, Ἐκέκραγον, τουτέστι͵, διηνεχῶς τοῦτο
ἔρχον ἔχουσιν. Ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον, καὶ ἔ.ερον
Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος. Τοῦτο τὴν παναρμόνιον αὐτῶν
συµφωνίαν δηλοῖ, χαὶ την μετὰ πολλΏς ὁμονοίας εὔφη-
μίαν. 0ὗτος ὁ ὄμνος οὐχ εὐρημία µόνον ἐστὶν, ἀλλὰ καὶ
προφητεία τῶν καταληγοµένων τὴν οἰκουμένην ἀγαθῶν,
xal δουµάτων ἀχρίδεια. Τίνος δὲ ἕνεχεν οὐχ εἶπου ἅπαξ,
χαὶ ἐσίγγσαν, οὐδὲ δεύτερον, χαὶ ἕστησαν, ἀλλὰ τρίτον
χαὶ προσέθηχαν b ; Οὐχ εὔδηλον, ὅτι τῇ Τριάδι τὸν ὄμνον
ἀναγέρσαι τοῦτο ἑἐποίουν; Διά τοι τοῦτο ὁ μὲν Ἰωάν-
νης περὶ τοῦ Y ioo φησιν εἰρῆσθαι, ὁ δὲ Λουχᾶς περὶ τοῦ
Πνεύματος, 6 δὲ προφήτης περὶ xou Πατρός. Καὶ τὰ ἑξῆς
ἃ ταύτην ἡμῖν ἐμφαίνει τὴν ἔννοιαν. Μετὰ γὰρ «hv
ὕμων ἐπήγαγον Πλ1ήρης πᾶσα ἡ γη τῆς δόξης αὐ-
τοῦ. Ὅπερ T, προρητείας ἀκριθοῦς, τὴν μέλλουσαν
Ἱῶσιν προαναφωνοῦσι, δι fi dj οἰχουμένη τῆς δόξης
ἐκιήσθη τοῦ Θεοῦ * ὡς τό γε παλαὺν, καὶ ἠνίκα ταῦτα
ἰλέγετο, οὗ µόνον τὸ [68] λοιπὸν τῆς οἰκουμένης µέ-
ps, ἀλλὰ καὶ αὐτὴ τῆς Ἰουδαίας 1$ χώρα πολλΏς ἆσε-
Gia; ἓν ἐμπεπλησμένη, xal οὐδεὶς οὐδαμοῦ τὸν θεὺν
ἠήξασε. Καὶ μάρτυς αὐτὸς 6 προφέττς λέγων, ὅτι Ac
ὑμᾶς τὸ ὄνγομά µου β.ασφημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσι.
Wt οὖν πλέρτς ἐγένετο h γη τῆς δόξης αὐτοῦ; Ὅτς
ἑὔμνος οὗτος εἰς τὴν ΥΏν κατηνέχθη, xal συγχορευταὶ
ων ἄνω δυνάµεων οἱ κάτω Ὑεγόνασιν ἄνθρωποι, xal
Bay τὴν µελῳδίαν ἀνήγαγον, xaX xowhv τὴν εὐφημίαν
ἱκοι{σαντο. Ei δὲ ἀναισχυντεῖ πρὸς ταῦτα Ἰιουδαῖος,
liit πότε πᾶσα d$ yf τῆς ὀόξης αὐτοῦ πλέρης ἐγέ-
Ἐν, ταύτης τῆς ἀπὸ τῆς Υνώσεως; 'AXA' οὐκ ἂν ἔχοι
kin, κἂν µυριάχις ἀναισχυντῃ. Kal ἐπήρθη τὸ
ὑχέρβυρον ἀπὸ τῆς φωνῆς, ἧς ἑκέκραγον. Elo:
τρυφητείας εὐχολίαν, τὰ πράγματα ἀλλήλων ἑχόμενα ;
ks ὰρ *bv ὕμνον τοῦτον, xal τὸ π)ηρωθῆναι τὲν
Twy της δόξης αὐτοῦ, ἑπαύςχτο τὰ Ἰουδαϊκὰ ἅπαντα,

,Res. solus παρ) αὑτόν.

. Reg. εἰ Savil. οὐδὲ τρίτον xol προσέθηκαν, male. Morel.
ἐ9δ τρίτον καὶ προσέθηκαν. Mallem ἀ)λὰ καὶ τρίτον προσέθη-
M, et sic legisee videtur Tilmannus interpres qui vertit, s:d
Olim addiderunt.

Paraor. Gn. LVT.

IN ISAIAM, CAP. Vi. 7n

ὅπερ χαὶ αὐτὸ διὰ τοῦ ἐπαρθτηνα. τὸ ὑπέρθνρον ἐδῆ-
λωσεν.

ὃ'. Ἐρημώσεως γὰρ τουτὶτὸ σημεῖον ἦν, xal ἀνατροπῖς
τοῦ ναοῦ ' τοῦ ναοῦ δὲ ἀφανιαθέντος, xoi τἄλλα κατ-
ελύοντο πάντα. Καὶ ἵνα µάθῃς, ὅτι dj Καινὴ τὴν Παλαιὰν
ἔπανυσεν, Απὸ τῆς φωνῆς, φησὶν, ἐπήρθη τὸ ὑπέρύυ-
fov τουτέστιν, ἀπὸ τοῦ παραγενέσθαι τὴν δοξολογίαν
ταύτην, xal λάμψαι τὴν χάριν, καὶ τὸν δόξαν ἐχχυθῆναι
πανταχοῦ τῆς οἰχουμένης, τὰ τῆς σχιᾶς ἐχποδὼν γέγονε.
Kal ὁ οἶκος ἐνεπ.1ήσθη καπγοῦ. Ἐμοὶ xai τοῦτο δο-
κεῖ σημεῖον εἶναι τῆς ἁλώσεως τῆς αὐτὸν καταλτφοµέ-
νης, καὶ τοῦ βαρδαρικοῦ πυρὸς, xal τοῦ χαλεπωτάτου
ἑμπρησμοῦ. Kal εἶπον. Ὢ τάας ἐγὼ, ὅτι χαταγέ-
»vrypat, ὅτι ἄνθρωπος ὢν, καὶ ἀκάθαρτα χείλη Eyow,
xal £v µέσῳ «Ἰαοῦ ἁκάθαρτα yslAm ἔχοντος ἑ]ὼ
olx, καὶ τὸν Κύριον Σαθαὼθ ε εἶδον τοῖς ὀφθαΊμοῖς
µου. Ἑδέτληςς τὸν προφήτην d ὄψις, διανέστησεν, εἰς
πολὺν τὸν φύδον ἑνέδαλε, πρὸς ἐξομολόγησιν ἐχίνησεν,
ἀχριθέστερον τὴν εὐτέλειαν τῆς οἰχείας οὐσίας ἐπιγνῶ-
ναι παρξσχεύασε. Τοιοῦτοι γὰρ οἱ ἅγιο, πάντες ἐπειδὰν
µείδονος ἁπολαύσωσι τιμῆς, τότε ταπεινοῦνται μειζό»
νως, Οὕτω xal ὁ ᾿Αθραὰμ τῷ θεῷ διαλεγόµενος, γῆν
xai σποδὺν ἑαυτὸν ἐχάλει" οὕτω χαὶ Παῦλος, ὅτε τῖς
ὄτεως ἐχείνης κατηξιώθη, τότε ἔχτρωμα ἑαυτὸν ὠνόμα -
σεν * οὕτω Of χαὶ οὗτος ταλανίσει ἑαυτὸν, πρότερον ἀπὸ
τῆς φύσεως λέγων * Ὢ cd.lac ἐγὼ, δει κατανένυγµα!,
ὅτι ἄνθρωπος (r* εἶτα ἀπὸ τῆς γνώμης, Καὶ ἀκάθαρ-
τα χείλη ἔχων. ᾿Ακάθαρτα αὑτοῦ τὰ χείλη ἐχάλεσεν,
ὡς ἔγωγε οἶμαι, πρὸς τὴν παράθεσιν τῶν ἐμπύρων στο-
µάτων ἐχσίνων τῶν χαθαρῶν δυνάµεων, τῆς ἀχρ:δεστά-
της λειτουργίας ἐκείνης. Καὶ οὐδὲ ἐνταῦθα ἔστη, ἀλλὰ
καὶ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ παντὸς ἐξομολογεῖται, ἑπά-ων x.À
λέγων Ἐν μέσῳ Aaov ἀκάθαρτα yel.An ἔχοντος ἑοὼ
οἰχῶ. Καὶ τίνος ἕνεχεν χείλη ἐνταῦθα αἰτιᾶται; 15
ἀπαῤῥησίαστον ἐμφαίνων. Ἐπεὶ xai οἱ παῖδες οἱ τρεῖς
τοῦτο αὐτὸ ἔλεγον σχεξὸν, ἐν τῇ χαμµίνῳ ὄντες' Ovx
[65] ἐστιν ἡμῖν ἀνοῖξαι τὸ στόμα. Καὶ νῦν, ἐπειδη
ὑμνῳδίας ἣν χαιρὸς xa εὐφημίας, xal τὰς ἄνω δυνά-
μεις ἑώρα τοῦτο ποιούσας, εἰκότως ἑτὶ τὰ χείλη cpí-
πει τὸν λόγον, τὰ μάλιστα πρὸς τὴν τοιαύτην διαχον/αν
καλούμενα. ᾿λλλὰ τὰ μὲν αὐτοῦ διὰ τοῦτο ἀχάθαρτα
ἐχάλεσε, τὰ δὲ τοῦ λαοῦ οὐχ οὕτως, ἀλλ) bh
πολλῆς ἀνομίας ἦσαν ἐμπεπλησμένοι. Kal τὺν βασι-
4éa Κύριον εἶδον τοῖς ὀφθᾳλμοῖς µου. A:X τοῦτο στ
νω καὶ θρηνῶ, φπσὶν, ὅτι τοσαύτης ἠξιώθην τιμῆς ἀνά-
$t; «v, ὑπερθαινούσης pou τὴν ἀξίαν, ἀναδεθηχυίας
μου την φύσιν. Ὅταν δὲ Myr, Εἶδον, μὴ τὴν ἀχριθῆ
χατανόησιν νόµιςε, ἀλλά τὴν αὐτῷ δυνατὴν.

Καὶ σχόπε:, πόσον τῆς ἐξομολογήσεως τὸ κέρδος. Kan.
Υόρησεν ἑαυτοῦ, καὶ εὐθέως ἐχαθάρθη: Ἐπειδὴ γὰρ ταῦτα
εἶπε τὰ ῥήματα, Απεστάη πρός µε, φησὶν, iv τῶν
Σεραφὶμ, xal ἓν τῇ χειρὶ αὑτοῦ elyer ἄγθραχα, ὃν cg
λαδίδι ἔαξεν ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρἰου. Kal Πνατο rco
στόµατός µου, καὶ εἶπεν' Ἰδοὺ ἤψ'ατο τοῦτο τῶν χει-
Aéuv σου, καὶ ἀφελεῖτὰς ἀνομίας σου, καὶ τὰς ἁμαρτ΄ες
σου περιχαθαριεῖ. Τινὲς μὲν τών μυστηρίων τῶν μελλόν -
των σύμθολαταῦτα εἶναί φασι, τὸ θυσιαστήριον, τὸ πῦρ τὸ
ἐπικείμενον, τὴν διαχονουµέντν δύναμιν, τὸ tv τῷ στό-
ματι δίδοσθαι, τὸ καθαίρειν τὰ ἁμαρτήματα: dust; δὲ
τέως τῆς ἱστορίας ἐχόμεθα, xaX λέγοµεν ὁ, τίνος ἕνεχεν
τοῦτο γεγένηται. Μέλλει πἐµπεσθαι πρὸ; τὸν δῆμον τὸν

€ [n Bibliis legitur xai τὸν βασιλέα Κύριον Σαδθαώθ.

.4 Hic legendum putat Savilius ἐγώμεθα xxi λέγωμεν. Uttoe
vis modo Jegas, locus bene babet. 1
ἳ

13 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

Ἰουδαϊκὺν, φοδερά τινα ἀπαγγέλλων xal ἀφόρητα. Tlép-
πτται τοίνυν τὰ Σεραφὶμ, ὥστε φόδου καὶ παῤῥησίας
αὐτὸν ἐμπλῆσαι. Καὶ ἵνα μὴ προθάλληται, καθάπερ
Μωῦσῆς, λέγων ἰσχνόφωνος εἶναι, καὶ Ἱερεμίας, νεώτε-
pog εἶναι, οὕτω xat οὗτος ἀχάθαρτα χείλη ἔχειν, xa μὴ
δύνασθαι διαχονῆσαι τοῖς λεγομένοις ἔρχεται τὰ Σερα-.
qp ἐχκαθαίροντα αὐτοῦ τὰ ἁμαρτήματα, οὐχ olxeía
δυνάμει (τοῦτο γὰρ Πατρὸς χαὶ Υἱοῦ xoi ἁγίου Πνεύμα-
τος µόνον), ἀλλ᾽ ἐπιτάγματι, χαὶ δύσει τῶν ἀνθράχων.
Οὐ γὰρ εἶπεν, 'lóou ἀφαιρῶ ἐγὼ, ἀλλ, ᾿Ιδοὺ τοῦτο
ἀφαιρεῖται τὴς ἀνομίας cov, xal τὰς ἁμαρτίας σου
περικαθαριεῖ, διὰ τὸ ἐπίταγμα τοῦ πέµφαντος. Ἐίνος
δὲ ἕνεχεν ἓν τῇ λαδίδι τὰ Σ:ραφὶμ ἕἔλαθε τὸν ἄνθραχα;
οὐ γὰρ δῆ ἡ ἀσώματος δύναμις ἐγχατακαίεσθαι ἔμελλεν
ὑπὸ τῶν ἀνθράχων. Τίνος ἕνεχεν ταῦτα γεγένηται ; Διὰ
πολλὴν συγχατάθασιν. Διὰ δὴ τοῦτο χαὶ ἀπὺ τοῦ θυσια-
στηρίου λαμθάνει, ἔνθα αἱ θυσίαι προσεφέροντο, xat
οἱ χαθαρμοὶ τῶν ἁμαρτημάτων. El δὲ λέγοις, Πῶς
«b στόµα οὐ χατεχάη τοῦ προφῄτου; μάλιστα μὲν
ὅτι οὐδὲ πῦρ αἰσθητὸν ἣν τὸ φαινόμενον" ἄλλως δὲ,
ὅταν ὁ θεὸς ἐργάζηταί τι, ud πολυπραγµόνει, μηδὲ πε-
ριεργάζου.

ε’. Καὶ γὰρ ἀνεργοῦν καὶ αἱσθητὸν πῦρ σώμασιν ὁμι-

λῆσαν, τὰ τοῦ πυρὸς οὐκ ἐπεδείξατο. El δὲ ἔνθα xinpa-
τίδες xai πίσσα, τῆς οἰχείας ἑπελάθετο φύσεως 1] φλὸς,
τί θαυμάζεις, εἰ vov τοσαύτης παραδοξοποιίας γενοµέντς
ἐχάθηρεν, ἀλλ᾽ οὐχ ἔχαυσε τουτὶ τὺ πῦρ; Kal ἤκουσα
τῆς φωνῆς Κυρίου Aéyortoc* Tira ἀποστεῶ, xal
τἰς πορεύσεται πρὸς τὸν Aac» τοῦτον, Ορᾷς πὀσον
ἔνυσεν dj ὄψις, πόσον κατὠρθωσεν ὁ φόθος; [70] Kaicot
γε xal ἐπὶ Μωῦσέως τοιοῦτόν τι γέγονεν εἰ γὰρ μὴ
Σεραφὶμ ἑφάνη, μηδὲ αὐτὸς ἐπὶθρόνου χαθήµενος, ἀλλ
ὅμως ἕτερον παράδοξον θέαµα τότε ἐδείχθη τῷ προφήτῃ,
καὶ τοιοῦτον, ὡς µηδένα ἀντιθλέφαι δυνηθῆναι τῷ φαινο-
μένῳ. Ἡ γὰρ βάτος ἐκαίετο, φησὶ, καὶ οὐ χατεχα{ετο.
Αλλ’ ὅμως xal μετ ἐχεῖνα xal τὴν πολλὴν του θεοῦ
παραίνεσιν ὁ µέγας ἀναδύεται Μωῦσης, χαὶ σχήπτεται,
xaY µυρίας ἐπινοεῖ προφάσεις παραιτήσεως, λέγων *
Ἰσχνόφωγός εἰμι xal βραδύγλωσσος " καὶ, Προχεί-
ρισαι σὺ áAAor, ὃν ἐξαποστε.λεῖς. Καὶ Ἱερεμίας δὲ
τὴν ἡλιχίαν προθάλλεται, Καὶ Ἰεξεχιῃλ δὲ μετὰ τὸ
χελευσθΏναι, ἑπτὰ διατρίόθει περὶ τὸν ποταμὺν ἡμέρας,
ἀναδυόμενος xal ὀχνῶν. Διὸ καὶ τὴν παραθολὴν ἐχείνην
προσέθηχεν ὁ θεὸς λέγων * Σκοπὸν δἐδωκά σε τῷ οἵκῳ
Ἱσραή.ὶ ' χαὶ, ὅτι Την yvxiy αὐτῶν &x χειρός σου
ἐκζητήσω. Ἰωνᾶς δὲ o0 µόνον παρητήσατο, ἀλλὰ καὶ
ἑδραπέτευσε. Τί οὖν ; τολµηήρότερος πάντων ὁ Ἡσαῖας,
xai Μωῦσέως τοῦ μεγάλου; Καὶ τίς ἂν τοῦτο εἶποι ;
Ιόθεν οὗν κελευόµενος ἐχεῖνος ἀνεδύετο, οὗτας δὲ μὴ
φανερῶς ἐπιταχεὶς εἰσεπήδησεν ; Οὐδὲ γὰρ εἶπεν , Απελ-
θε; ἀλλὰ τοῦ θεοῦ λέγοντος, Tiva dxocrteAo; Ἡρπασε
«b ἐπίταγμα. Τ.νὲς μὲν οὖν φασιν, ὅτι ἐπειδὴ ἤμαρτε,
τὸν ᾿Ὀξίαν οὐχ ἑλέγξας χατατολμῶντα τῶν ἁδύτων, ὑπὲρ
ἐχείνης βουλόμενος ἀπολογήσασθαι τῆς ἁμαρτίας, τῇ
μετὰ ταύτα προθυµἰᾳ τῆς ὑπαχοῆς ἐπεπήδησε ταχέως
ώστε ἐξιλεώσασθαι τὸν θ:όν. Διὰ γὰρ τοῦτο xaX ἀχάθαρτα

τὰ χείλη αὑτοῦ ἔλεγεν εἶναι, διὰ τὸ ἀπαῤῥησίι
'AAM οὑκ ἂν ἀνασχοίμην τῶν ταῦτα λεγόντων ᾿
πιστότερος γὰρ αὐτῶν ὁ Παῦλος, ὁ τολμητὴν αὑτὸν:
xai λέγων; ᾿Πσαϊας δὲ ἁποτο.μᾷ καὶ Aéyet. Δε
τοῦτο οὐδὲ τῷ κοινῷ, ὥς qaot, νόμῳ τὴν ζωὴν xat
ἀλλὰ χαλεπωτάτην ὑπέστη τιµωρίαν, τῶν Ἰουδαίυ
ἐνεγχόντων αὐτοῦ τὴν παῤῥησίαν. Χωρὶς δὲ τού

οὐδέ φησιν fj Γραφή που, ὅτι παρῆν, ἠνίκα τὰ χα

Ὀξίαν ἐγένετο, χαὶ παρὼν ἑσίγα, ἁλλ' οἴχοθεν xa
ἑαυτῶν ταῦτα οἱ λέγοντες στοχάζονται. Τί οὖν Eo
πεῖν;, "Οτι οὐκ ἣν ἴσον τὸ Μωῦσέως χαὶ τοῦτο. |
γὰρ εἰς ἀλλοτρίαν ἐπέμπετο xal εἰς βάρθαρον χ
χαὶ πρὸς τύραννον, xai µαινόµενον, xat λνττῶντα
δὲ πρὸς τοὺς οἰχείους, xal πολλάχις ἀχηχοότας,
πολλῷ παιδευθέντας ypóvp* χαὶ οὐ τῆς αὐτῆς ἂν
ἣν τὸ ὑπαχοῦσαι ἐχεῖ τε xal ἐνταῦθα. Τινὲς δέ «
ὅτι xat ἕτερόν τι αὐτῷ τὴν προθυµίαν ἑποίησε τι
Ἐπειδὴ γὰρ ὑπέρτε ἑαυτοῦ xal τοῦ λαοῦ ἐξωμολογ
χαὶ τὰ Σεραφὶμ εἶδεν ἁποσταλέντα, xal ἐχχαθάρα'
τοῦ τὰ χείλη, προσδοχἠσας, ὅτι καὶ τῷ λαῷ ταῦτα συ.
ται, καὶ ταῦτα ἀπελεύσεται ἁπαγγέλλων, προθύµ.
πατε τὸ λεχθέν. Ὥσπερ γὰρ [71] σαν φιλόθεοι, o0
φιλόστοργοι μάλιστα πάντων ἀνθρώπων ol. tot.
σας οὖν λύσιν τινὰ τῶν χακῶν ἁπαγγελεῖν, ἔπεπήδι
χέως, xal φησιν’ Ἱδοῦ ἐγώ elju, ἁπόστειλόν µε. '
t xal dog hv σφόδρα πρὸς κινδύνους παρατεταγμένη
καὶ δΏλον αὐτοῦ τοῦτο τὸ 100; διὰ πάσης τῆς προφ
ἑστίν. Ἐπεὶ οὖν ὑπέσχετο ἀπελεύσεσθαι, xal οὐκ.
λοιπὸν ἀνανεῦσαι, τότε ἀχούει τὰ λυπηρά. Καὶ v.
6 θεὸς αὐτὸν σοφῶς μετεχεἰρισεν. OD γὰρ ἐξ ἀρχῃ
Πορεύθητι, καὶ εἰπέ' ἀλλὰ πρότερον µετέωρον 1
τὸ ἐπίταγμα, χαὶ ἅδηλον τῆς ἀποστολῆς τὸν 4
Ἐπειδὴ b ῥᾳδίως ὑπήχουσε, λέγει τὰ χαταληόόµε:
Ἰουδαίους χαχά. Τίνα δὲ ταῦτα fv; Πορεύθητι,
καὶ εἰπὲ τῷ Aag τούτῳ * ᾽Αχοῇ ἀκούσετε, xal
συγητε' xal βέποντες β.έψετε, xal οὐ μὴ
Ἐπαχύνθη γὰρ ἡ καρδία τοῦ «αοῦ τούτου, x
ὡσὶν αὐτῶν βαρέως ἤκουσαν, καὶ τοὺς óg0a
αὐτῶν ἑκάμμυσαν, μήποτε ἴδωσι τοῖς ὀφθα
καὶ τοῖς ὡσὶν ἀκούσωσι, καὶ τῇ καρδἰᾳ συνῶε
ἐπιστρέγωσι, καὶ ἰάσωμαι αὐτούς. Ταῦτα οὐδὲ
νείας οἶμαι δεῖσθαι, τῶν ἀχρ'θῶς ταῦτα ἔπιστα
προλαθόντων xal ἐξηγησαμένων αὐτὰ, Ἰωάννου
υἱοῦ τῆς βροντῆς, xal Παύλου τοῦ τὰ παλατὰ χα

μετὰ ἀκριθείας εἰδότος. Ὁ μὲν γὰρ Ev τῇ Ῥώμῃ πι

συνελθόντας μὲν, ἁποπηδήσαντας δὲ, καὶ ox ἆνο
νους τῶν λεγομένων, δημηγορῶν ἔλεγε' Κα.ῶς i
Πγεῦμα τὸ üytov* Ἀκχοῇ ἀχούσετε, καὶ οὐ μὴ o
'O δὲ τῆς βροντῆς υἱὸς, ἐπειδὴ θαύματα ope,
ἐπίστενυον, καὶ δογμάτων Ἠχουον, xai οὗ προσεῖ)
έστησε γὰρ Λάζαρον ὁ Χριστὸς, xa ἀνελεῖν αἱ

- χωρὶς δὲ τούτων. Hic sic convertit Tilmannus :
lisce nugacilus. Perperam omnino : nam, ut ex serk
vertendum, Preter hcc autem ; nimirum aliud argo
pricedentibus adjicit.

P |Tic forte legendum ἐπειδὴ δέ, vel polius post ερόι
ma ponendum.

.5 IN ISAIAM, CAP. VI. 75

psitum, virtutem ministrantem, quod admotus sit
ori, quod ad purgationem peccatorum : nos autem in-
terim bistorize h:zeremus, ac dicimus, cujus rei causa
loc factum sit. Mittendus est ad populum Judaicum,
terribilia quzedam οἱ intoleranda annuntiaturus. Mit-
tantur ergo Seraphim, ut eum timore simul οἱ loquendi
fiducia impleant. Ac ne objiceret, quemadmodum Moy-
ses, se exilem vocem habere (Exod. 4. 10), et ut Je-
remias, se juniorem esse (Jer. 1. 6), sicet ipsese im-
munda labia habere , non posse dictis ministrare, vc-
niunt Seraphim ut expurgent ejus peccata, non propria
virtute (hoc enim est solum Patris, et Filii, et Spiri-
tus sancti), sed jussu, et admotione carbonum. Non
enim dixit, Ecce auferam ego, sed, Ecce hoc auferet
iniquitates (uas, el peccata (xa purgabit, propter man-
datum mittentis. Cur autem forcipe Seraphim accepe-
rant carbonem? Neque enim incorporea virtus car-
bonibus uri poterat. Cur haec facta sunt? Per magnam
indulgentiam. ldeoque ex altari accipit, ubi hostis
efferebantur expiationesque peccatorum. Quod si dixe-
ris: Quomodo os prophet»? non adustum est? Certe
quia kl quod apparebat non erat ignis sensibilis ; alias
vero, cum quidpiam Deus operatur, ne curiose inqui-
ras vel scruteris.

δ. Etenim ardens et sensibilis igrfís corporibus ad-
motus , ea non cffecit que competunt igni (a). Quod
si ubi sarmenta , et pix, flamma propri: oblita est
maturz , quid miraris,si nunc in tam stupendo casu ,
lic ignis purgaverit, nec adusserit? 8. Et dudivi vo-
cem Domini dicentis : (uem mittam, et quis ibit ad po-
pulum hunc? Viden' quantum profuerit visio, quantam
rem perfecerit timor? Licet sub Moyse quidpiam si-
mile gestum sit : etsi enim Seraphim non apparuerint,
nec Deus in solio sedens; attamen aliud stupendum
spectaculum tunc prophetze exhibitum est, tantumque
ut nemo in illud respicere possit. Rubus enim ardebat,
inquit, et non comburebatur (Exod. 5. 2). Auamen
eliam post illa, et post multam Dei adhortationem,
relactatur tamen Moyses ille magnus, causificatur, ac
sezcentas excogitat recusandi causas dicens : Gracilis
vocis sum, et lingua tardus (Exod. 4. 10. 13) ; et, De-
lige ta alium , quem mittas (Jer. 1. 16). Jeremias vero
ei3lem teneram obtendit. Ezechiel autem postquam
jussus fuerat , septem diebus circa flumen versatur ,
reluctans et tergiversans. Ideo parabolam illain Deus
adjecit dicens : Speculatorem te dedi domui lsrael ; et,
Ánimam eorum de manu tua requiram ( Ezech. 5. 17.
18). Jonas autem non modo recusavit, sed etiam au-
fogit. Quid igitur? audaciorne omnibus fuit lsaius,
tiamque magno illo Moyse ? Quis hxc dixerit ? Cur
ergo ilic jussus reluctabatur, hic vero non aperte jus-
sus, insiliens prato fuit? Neque enim dixit, Vade :
sed Deo dicente , Quem mittam ? jussum ille abripuit.
Quidam certe dicunt, eum, quia peccaverat, quod non
reprehendisset Oziam , qui in adyta se intromittere
ausus est, ut de illo peccato sese purgaret per alacri-
atem obedientie, statim insiliisse, ut Deum placaret.

1
(t) Ετος spectant ad tres | ueros et ad fornacem ignis ar-

Idcirco enim impura esse labia sua dicebat, quod noi
-beriate. loquendi usus esset. At eos qui talia dicunt
ferre non possim : nam fide dignior illis est Paulus,
qui audacem illum vocat et ait , Zsaius vero audet et
dicit (Rom. 10. 30). ldeo igitur non ex communi lege,
ut aiunt , mortem obiit, sed gravissimum sustinuit
supp'icium (a) , Judiis ejus loquendi libertatem non
[:rentibus. Przeter hzc autem Scriptura nusquam di-
cit, ipsum pr:esentem fuisse, et prxssentem siluisse,
quando Ozias illa attentavit : sed qui hzec proferunt
ex seipsis talia conjiciunt. Quid ergo dicendum est ?
Non esse parem Moysis et hujus rationem. lile enim
in alienam et barbaram terram mittebatur, et ad ty-
rannum furentem, insanientemque ac rabidum ; hie
vero ad suos, qui se δωρο audierant , multoque tcm-
pore instituti fuerant : neque paris erat constantiz in
illo et in hoc casu obsequi. Quidam porro dicunt aliud
quidpiam tantam illi indidisse alacritatem. Quia enim
pro se et populo confessus erat, et Seraphim ad se
mitti viderat, qux» labia sua expurgarent, cum spera-
ret eadem ipsa populo eventura esse , seque ad liec
annunlanda abiturum esse, alacriter dictum | illud
rapuisse. Saneti enim ut Dei amantes erant, ita plus
quam alii omnes homines populum amabant. Cum
speraret igitur se malorum quamdam solutionem an-
nuntiaturum esse, cito insilivit, et ait : Ecce ego sum,
mitte me. Alias vero animam ad pericula subeunda
valde propensam habebat : ipsumque ita affectum
fuisse per totam cjus prophetiam declaratur. Poste
quam ergo proniiserat se abiturum, cum non auderet
ultra abnuere, tunc tristia audivit. Siquidem Deus $a-
gaciter cum illo rem tractavit. Neque enim a principio
dixit : Vade , et dic ; sed prius mandatum in sublimi
tenens , missionis modum occultum habuit. Cum au-
tem ille facile paruisset, tunc mala qux δάσος inva-
sura erant dixit. Quxnam porro hzc eraut ? 9. Vade,
iuquit , e£ dic populo huic : Auditu audietis , et nom in-
telligetis , et videntes videbitis , e non perspicietis. 10.
I ncrassatum enim est cor populi hujus , et auribus suis
graviter audierunt, et oculos suos clauserunt,uc forte vi-
deant oculis, et auribus audiant, et corde intelligant, et
convertantur , el sane eos. Hxc interpretatione nom
opus habere puto, cum ji qui hzec probe sciebant, jam
olim ea accurate interpretati sint ; Joanues videlicet
tonitrui filius, ct Paulus, qui et vetera et nova appri-
me noverat. Ilic enim Rom: iis concionans, qui post-
quam accesserant, resilierant et djcta sua non fere-
bant, aiebat : Bene dixit Spiritus sanctus : Aure audietis,
el non intelligetis ( Act. 28. 25. 26). Filius vero toni-
trui, cum miracula viderent, nec crederent, dogmata -
que audirent, nec attendereut (Christus enim Lazarum

(a) Veterum t'atrum opinio sententiaque fuit Isaiam Ma»
nassis tempore sectum fuisse. IJ ait Athauasius lib. de tn-
carnatione, Tom 1, p. 68, B : Οὐδὲ ὡς 'Hoatac ἐπρίσθη,
οἱ p. 78, G.— Ἡσαίας ἐπρίσθη uiv, ἀλλ) οὐκ ἐπὶ ξύλου κε-
χρέµασται. Hieronymus vero in Quastionibus Hebraicis
ad iib. Paralip. c. 53 : Tradunt Hebrari, idcirco occisum
Isaiam, eo quod eos appellaverit principes Sodomorum et
Gomorrhe. His addi possent Augustinus, Theodoretus, et
auctor libri de Proplictis apud Epiphanium, aliique, sed
hec satis sunto.

18 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 16

&uscitaverat , et ipsum occidere tentabart ; d:emones
cjecerat , et ipsum d:emoniacum vocabant ; Patri ob-
tulerat eos , et ipsum seductorem appellabant , con-
trarissque recipiebant opiniones) : hanc prophetiam
memorat dicens : Bene dixit lsaias propheta : Aure
audietis,et non intelligetis , et vylentes videbitis , et non
perspicietis (Joan. 12. 58. 40).

0. Quia enim internis mrntis oculis exczcati
erant, nullam ex oculis exterioribus percipicbant uti-
litatem , judicio mentis corrupto. Idcjrco videntes
non videbast , et audientes non audiebant : causam-
que. adjicit, quia sensus non crant depravati , nec
natura labefactata , sed cor excxcatum..— Jncrassatum
enim es! cor populi hujus , inquit : crassitado autem
mentis efficitur a peccatis οἱ a s:eculi concupiscentia.
Wancque crassitiem enarrans Paulus dicebat : Non
potui vobis loqui quasi spiritualibus : nondum enim po-
teratis , sed neque adliuc potestis (1. Cor. 8. 1). Cau-
samque adjecit diceus : Cum enim sint inter vos. lites
el zelus et contentio , nonne carnales estis (lbid. v. 5)?
Cum ergo illi invidia magna ct livore tabescerent ,
sexcentisque aliis affectibus obsidercentur * , crassum
mentis oculum effecerunt, nec ultra poterant sincere
videre. Ideoque circa illa qux» videbant alienas con-
trariasque sententias accipicbant. lic cum probe
widerel propheta, prenuntiavit causam morbi. Tu
vero lic milii considera , quomodo cum dux essent
prophetiz , iHdam , ας de Ecclesia et de bonis totius
orbis crat, acceperint Seraphim dicentes : Sanctus ,
sancius , sanctus ,| Dominus Sabaoth , plena est omnis
terra gloria ejus : aliam vero qux» de excidio et
de panis Judzorum erat, prophet:e huic relique-
runt, ut. hinc etiam Ecclesie. przcellentiam ediscas.
41. Et. dixi , Usquequo , Domine ? Vides non fru-tra
neque temere nos conjecturam duxisse circa obedien-
tiam prophet» multa alacritate plenam ? Quoniam
igitur contraria iis quxe exapectabat audivit , vastita-
tem , extremam perniciem , rogat doceri se mensu-
ram inferend:e poen: : non audebat eniin ab ira illos
prorsus eripere, eo quod Deus przvertisset osten-
dere peccata corum veniam non mereri. Eorum
quippe ausus non rapina erant , neque animus proxi-
mu: Lrdendi ; sed aniinus data opera inobsequens,
et iens. coutentiosa , quie quasi cum meditatione et
studio rebus a Dco gestis obsistebat. [Του itaque sub-
iIndicaus dicebat: Ne forte videant oculis, et corde in-
telligant, et convertantur, et sanem eos. Ac si timerent
enim , inquit, ne forte discerent quidpiam eorum,
qua scire par erat, sic magno cum studio mentem
snam exczxcaverant. Quoniam igitur et accusatio
gravissima est, et supplicium quod condonari nequit,
quod rcliquum erat , ediscere cupit , et quasi discere
volens, supplicationem inducit. Quoniam vero pro
hac re ne supplicare quidem aperte audebat, ideo
quasi ut. ediscat interrogationem excogilat dicens :
41. Usquequo, Domine? Et dixit : Donec desolentur ci-
witates eo quod non habitentur, et domus eo quod non

! fec, sexcentisque aliis affectibus obs;lerentur, desunt
in Φαν]! et Reg., habentur auteui in Morel. et Bavarico.

-—

sinl homines; ct terra derelinquetur deserta. 19. Et yost
hec longe faciet Deus homines , et multiplicabuutur qui
derelicti fuerint. super. terram , A3. et adhuc in. ea csl
decimatio. Et rursus erit in depre dationem ut. terebin-
(με, el sicul glans, cum exciderit ex theca sua. Semen
sanctum. statio ejus (a). Absoluta illa prophetia , ad
historiam rursus sermonem reducit, captivitatem de-
cem tribuum pranuntians, necnon. patientiam Dci,
quam propter illam captivitatem erga duas tribus ex«
hibuit ; deinde harum etiam abductionem , quia illa
patientia nihil ip:is profuerat, et reliquiarum cjus
successurain prosperitatem. Cuin. enim dicit, Donec
desolentur civitates eo quod non habiteur, dccem
tribuum captivitatem. subindicat. Nam radicitus om-
nes sublati sunt , et cum mulia violentia obrepti, om-
nes in alienam terram trauslati sunt, ita ut urbes one
nes stareut hominibus vacurr, ct terra. destitucretur
viris , qui eain colereut, ad eorum utilitatem qui re-
licti fueraut. Cum ergo d.cit, Donec desolen:ur civi-
lates, eo quod non habitentur, et domus eo quod non siut
hemines, tunc caplivitatem memorat. Cum vero dicil,
Post hec longe faciet Deus homines , aut oinnimodam
omnium felicitatem subindicat , aut prosperitatem
qui?, post abductas decem tribus, duabus tribub is
concessa est. Liberati enim a Semnacherib οἱ e;us
barbaro exercitu, atque inex-pectata victoria fruentes,
rursus in multitudinem aucti sunt , et ad vitze longi-
tudinem progressi, nullo eos interlurbante bello.
Quando autem dicit, Longe faciet , aut multitudinem
liominum , aut lonzitudinem annorum subindicat. Et
ut discas eum de duabus tribubus hiec dicere , sub-
junxit, Jn. Μία est decimatio , deciiationem vocans
id quod supra illas decem erat, et quod erat post illae
decem reliquum , idque eraut. due tiibus. Πας et
Paulus dictione utitur diceus : Plus quam quingentis
fratribus (1. Cor. 15. 6); hoc est pluribus quam qui:.-
gentis. Et rursus erit in depre dationem ut terebintáus.
ld est dux tribus. Et sicut. glans, cum ulcciderit de
theca sua. Quemadimodum | euim ille fructus , cum de
tlieca. sua decidit , injucundus est : sic. et hi risui et
opprobrio expositi erunt, cum ex urbe sua excite.
rint, οἱ gloria illa spoliati omnes. Semen sanctum
statio ejus. Non incurabilia, inquit, mala erunt, ncque
immortalia : sed semen ejus sanctum erit, οἱ Statio;
hoc est, firmum erit , fixum, immotum , exspec aus
rerum muLationem, Siquidem a felicitate excident ;
ipsi vero non extremam perniciem sustinebunt; *eJ
(a) Hsc, semen sanctum statio ejus (σπέρμα ἅγιον τὸ
στήλωμα αὐτῆς), non. sunt in Editione LXX, neque eraut
etiam tempore Chrysostomi, nisi in illis exemplaribus,
qua non erant secundum Hexaplorum editionem reira-
οιαία. Sed in Hexaplis nostris ea posuimus ex l'rocopio
atque Joanne Curterio, qui postremus hanc Theodotio-
nis lectionem cum asterisco attuiit; quia cum in LÀX
d-sid rantur, ex Thieodotionis editione id adjectum fuerat.
Id vero notat etiam Basilius his verbis : Heec lequutur ex
T heodotione desumpta, nec habentur in LXX. Et Hierons-
mus, qui sic habet in hunc locum : Quod dixtmus, semen

sanctum crit, quod steterit in ea, vel. juxia Aquilum, Sc-
men sanctum erit zermeu ejus, in LIX interpreti: tt» non

" habetur : sed de Hebraico et T heodotionis editicne ab Or.-

gene additum, in Ecclesie fertur exemplaritus ; iu quibus-
dam scilicet, non in omnibus, ut patet ex Iunume:is Mss
CodJ.qui ad nes usque pervenerunt,quique hxc non babent.

15 IN ISAIAM, CAP. VI. m

εχείρουν" δαΐµονας Ἠλαυνε, xal δαιμονῶντα ExádAouv: τῷ
Πατρὶ προσΏγε, xat πλάνου ὠνόμαζον, καὶ τὰς ἑναντίας
ἰδέχοντο δόξας). μνημονεύει τῆς προφητείας ταύτης λέ-
ww Kadoc εἶπεν ᾿Ησαϊας ὁ προφήτης, ὅτι Ἀχοῇ
ἀχούσετε, xal οὗ μὴ συνῆτε" καὶ BAézorcec gA6ye-
es, καὶ οὗ μὴ ἴδητε.

ς’. Ἐπειδὴ γὰρ τὰ ἔνδον ὄμματα τῆς διανοίας πετήρων-
t», οὐδὲν ὄφελο, tv αὐτοῖς τῶν ἔξωθεν ὀφθαλμῶν, τοῦ
χριττρίου trc διανοίας διεφθαρµένου. Διὰ τοῦτο ῥλέπον-
τες οὐχ ἔθλεπον, xai ἀχούοντες οὐκ ἔκουον' καὶ τὴν al-
τἰαν προστίθησιν, ὅτι οὐχὶ τὰ αἱσθητήρια ἣν διεφθαρµέ-
να, οὐδὲ f φύσις λελωδηµένη, ἀλλὰ ἡ χαρδία πεπηρω-
μένη. Ἐπαχύνόη γρ ἡ καρδία τοῦ «Ἰαοῦ τούτου,
φησί" πάχος δὲ δ-ανοίας γίνεται ἀπό τε ἁμαρτημάτων,
ἀπό τε ῥιωτικῆς ἐπιθυμίας. Καὶ ταύτην ἐξηγούμενος τὸν

παχύτητα ὁ Παῦλος ἔλεγεν' Οὐκ ἡδυνήθην ὑμῖν «ἰαλη-

σαι ὡς πιευματικοῖς οὕπω qp ἠδύνασθε, ἆ. 1.1’
εὐδ' Ec. δύ)ασθε. Καὶ τὴν αἰτίαν προστίθησι λέγων’
Ὅπον γὰρ ἐν ὑμῖν ἔρεις καὶ ζῆ.1οι xal διχοστασία,,
oMl σαρχικοί ἐστε; Ἐπεὶ οὖν χκἀχεῖνοι φθόνῳ πολλῷ
χαὶ ῥασχανίᾳ τηχήμµενοι, xai ἑτέροις µυρίοις πολιορχού-
pivot πάθεσι, παχὺ τὸ ὄμμα « τῆς διανοίας εἱργάσαντο,
χαθαρὰ βλέπειν οὖχ ἔτι λοιπὸν ἡδύναντο. Ad ἑτέρας
περὶ τῶν [12] ὁρωμένων δόξας ἑλάμδανον, xol τὰς
ἑναντίας. Ταῦτα οὖν μετὰ ἀχριθείας ὁρῶν ὁ προφήτης,
προανεφώντσε xal τοῦ νοσήµατος τὴν αἰτίαν. Σὺ δὲ uot
σχόπει, ὡς Óvoly προφτητειῶν οὐσῶν, τὴν μὲν περὶ τῆς
Ἐκκλησίας καὶ τῶν τῆς οἱχουμένης ἀγαθῶν τὰ Σεραφὶμ
ἐδέξαντο λέγοντα Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σα-
ζαῴθ, π.λήρης πᾶσα ἡ ri]. τῆς δόξης αὐτοῦ) τὴν δὲ
fip. της ἁλώσεως xaX τῶν τιμωριῶν τῶν "Iov62ixüv τῷ
προφήτη χατέλειπον, ἵνα κἀντενθεν µάθης τῆς Ἐχχλη-
σας «kv ὑπεροχήν. Kal εἶπον ' Ἔως πότε, KÜpie;
'Upi; ὡς οὐ µάτην οὐδὲ εἰχῆ ἑστοχασάμεθα τῆς ὑπ-
αχοης τοῦ προφήτου τῖς μετὰ πολλῆς προθυµίας γεγενη-
µένης, Ἐπειδὴ γοῦν τἀναντία ὧν προσεδόχησεν fixou-
εεν, ἐρημίαν, πανωλεθρίαν, ἀξιοῖ 55 γοῦν µέτρον μαθεῖν
τῆς τιμωρίας οὐδὲ γὰρ ἑτόλμα ὁλοχλίρου τῆς ὀργῆς
αὐτοὺς ἑξαρπάσαι, διὰ τὸ προλαθόντα τὸν θεὸν δεῖξαι
ἀσύγγνωστα ἁμαρτάνοντας. 0ὐ γὰρ συναρπαγᾶς ἣν αὐ-
τῶν τὰ τολµήματα, οὐδὲ γνώμης ἑπτρεαζομένης, ἀλλὰ
«υχῆς ἔργον ποιουµένης τὴν παραχοὴν, xai διανοίας φι-
ὀονείχου, χαθάπερ ix μελέτης τινὸς καὶ σπουδῆς, áv0-
Ἱσταμένης τοῖς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ γινοµένοις. Τοῦτο γοῦν
αἰνιττύμενος ἔλεγε' Μήποτε ἴδωσι τοῖς ἀφθα.Ίμοῖς, xal
τῇ καρδίᾳ συνῶσι, xal ἐπιστρέψωσι, καὶ ἰάσωμαι
αὐτούς. Ὠσανεὶ δεδοιχότες γὰρ, φησὶ, µήποτέ τι τῶν
ἑεόντων µάθωσιν, οὕτω μετὰ πολλῆς τῖς απουδης τὴν
ἐάνοιαν αὐτῶν ἑπήρωσαν. ἘἨπεὶ οὖν xal ἡ κατηγορία
ῥαρυτάτη, xal dj τιμωρία ἁπαραίτητος, ὅπερ Tv λειπή-
µενον, τοῦτο ζητεῖ μαθεῖν. ἀλλ' ἐν τάξει τοὺ μαθεῖν,
ἱκετηρίαν εἰσάγει. Ἐπειδὴ δὲ οὐδὲ ὑπὲρ τούτου φανερῶς

μα et Reg. καὶ βασχανίας τηχόµενοι πάθεσι' παχὺ τὸ
: omissis quibusdam in medio positis, Morelliangi» lc-
aei habet Bavaricus, expressit interpres.
* [n Biliis οἱ ἐγκαταλειφθέντες.

ἱκετεῦσαι ἑτόλμα, διὰ τοῦτο µαθήσεως προσχήµατι ἑρώ-
τησιν ἐπινοεί λέγων Ἔως πότε, Εύριε; Καὶ εἶπεν
Ἔως ἂν ἐρημωοθώσι πό.Ίεις παρὰ τὸ μὴ κατοικεῖσθαι,
καὶ οἶκοι παρὰ τὸ μὴ εἶναι ἀνθρώπους» καὶ ἡ T
καταλειρθήσεται ἔρημος. Kal μετὰ ταῦτα paxpure
ὁ θεὺς τοὺς ἀνθρώπους, καὶ π.1ηθυνθήσονται cl
κατα.]ειφθέντες b ἐπὶ τῆς γῆς, xal ἔτι ἐπ᾽ αὐτῆς
ἐστι τὸ ἐπιδέκατον. Καὶ xdv. ἔσται εἰς προγομὴν
ὡς τερέθιγθος, xal ὡς Bá.laroc, ὅταν ἑχπέσῃ ἐκ ες
θήκης αὐτῆς. Σπέρµα ἅγιον τὸ στή.Ίωμα αὐτῆς. Thy
προφητείαν ἀἁπαρτίσας ἑἐχείντν, ἐπὶ τὴν ἱστορίαν πάλιν
ἐξάγει τὸν λόγον, τήν τε ἅλωσιν τῶν δέχα φυλῶν προ-
αναφωνῶν, την τε διὰ τὴν αἰχμαλωσίαν ἐχείνην ἐπὶ ταῖς
δύο φυλαῖς μαχρεθυμίαν γεγενημένην, εἶτα xa τὴν
τούτων αὐτῶν ἁπαγωγὴν, ἐπειδὴ εἰς οὐδὲν δἑον Eypf,-
σαντο τῇ μαχροθυμἰίᾳχ᾽ καὶ τὴν ἐκ τοῦ λειψάνου πάλιν
ἀναφθησομένην αὐτοῖς εὐημερίαν. "Όταν μὲν γὰρ Mn,
Ἔως ἂν ἐρηιιωθῶσι πὀ.ῖεις παρὰ τὸ μὴ κατοιχεῖσθαι,
τῶν δέχα φυλῶν τὴν αἰχμαλωσίαν αἰνίττεται. Καὶ γὰρ
[15] ἄρδην ἠφανίσθησαν ἅπαντες, xal μετὰ mos

τῆς σφοδρότητος ἀνάρπαστο: γενόµενοι, πάντες εἰς «hv
ἀλλοτρίὰν ἀπηνέχθησαν, ὡς xal τὰς πόλεις ἁπάσας
ἑστάναι χενὰς ἀνθρώπων, xal τὴν γῆν ἔρημον τῶν
θεραπευσόντων αὐτὴν εἰς ὠφέλειαν τῶν ὑπολειφθησο-
µένων. Ὅταν μὲν οὖν λέγῃ, Εως ἑρημωθῶσι πόλεις»
παρὰ τὸ μὴ κατοιχεῖσθαι, καὶ οἶνκοι παρὰ τὸ μὴ εἷ-
ναι ἀγθρώπους, τότε λέγει καὶ τὴν αἰχμαλωσίαν. Ὅταν
δὲ λέγη, ὅτι Καὶ μετὰ ταῦτα μακρυνεῖ ὁ θεὺς τοὺς
ἀγθρώπους, Ἡ ^h» ὁλοσχερῃ πάντων εὐπραγίαν αἰ-
νίττεται, T] την μετὰ τὴν ἀπαγωγὴν τῶν δέχα φυλῶν
γενοµένην ταῖς 020 φυλαῖς εὐπμερίαν. ᾽Απαλλαγέντες
γὰρ τοῦ Σ:ναχειρὶμ καὶ τοῦ βαρξαρ)κοῦ στρατοπέδου,
καὶ τῆς παραδόςκου νίκης ἀπολαύσαντες, εἰς πλῆθος
πάλιν ἐπέδοσαν, xa εἰς βίου μῆχος, οὐδενὸς πολέμου
θορυθοῦντος αὐτοὺς. "Όταν δὲ εἴπγ, ὅτι Μακρυνεῖ, ἃ
τὸ πλῆθος τῶν ἀνθρώπων, T) τὸ prxo; τῶν ἑτῶν alviz-
τεται. Καὶ ἵνα µάθηῃς, ὅτι περὶ τῶν δύο ςυλῶν -αῦτά
qratv, ἐπήγαγεν, ὅτι "Ex αὐτῆς ἐστι τὸ ἐπιδέκατον.,
ἐπιδέκατον λέγων τὸ ἑπάνω τῶν δέχα, τὸ περισσὺν
τῶν δέχα, ὅπερ ἦσαν αἱ δύο φυλαί. Ταύτῃ xaX Παῦλος
τῇ λέξει χέχρηται λέγων) ᾿Επάνω πεγτακοσίἰοις ἀδε.-
φοῖς * τουτέστι͵, πλείωσι πενταχοσίων. Kal zd ἔσται
εἰς apovopT ὡς τερέδιγθος. Τουτέστι, αἱ δύο φυλα[.
Καὶ ὡς gdAuroc, ὅταν ἑκπέσῃ τῆς θήκης αὐτῆς.
"Qsm:p Υὰρ ἀτερπὴς &xslvog ὁ χαρπὺς ἐκπεσὼν τῆς
θίχης, οὕτω xal οὗτοι χαταγέἐλαστοι xai ἑπονείδιστοι
ἔσονται, τῆς πόλεως ἑχπεσόντες, xal τῆς δόξης ἐχείνης
γυµνωθέντες ἅπαντες.Σπέρµα ἅγιον τὸ e ci Apa αὐτῆς.
Οὐ μὴν ἀνίατα τὰ xax ἔσται, φησὶν, οὐδὲ ἀτελεύτητα,
ἀλλὰ τὸ σπέρµα αὑτῆς ἅγιον ἔσται, χαὶ Στή.ῖωμα,
τουτέστι, βέδαιον, πεπηγὸς, ἀγίνητον, ἀναμένον τὴν
τῶν πραγμάτων µεταθολἠν. Τῆς μὲν γὰρ εὑπραγίας
ἐχπεσοῦνται, αὐτοὶ δὲ οὗ πανωλεθρίαν ὑποστήσενται,
ἀλλὰ μενοῦσι xal στῄσονται, ἕως ἂν ἀπολάδωσι € τὴν

€ Jieg. οἱ Savil, ἕως ἀπολάδωσι, omísso áv,

T S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINODP. 78

προτέραν πολιτείαν πάλιν, καὶ ἐπὶ τὴν προτἐραν ἐπανέλ-
θωσιν ἁγιστείαν.

ΚΕΦΑΛ. 7’.

Καὶ ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις "Axat τοῦ Ἰωαθὰν τοῦ
'Otiov βασιλέως Ἰούδα.

a'. Ὅπερ πολλάχις εἶπον, τοῦτο xal νῦν ἐρῶ, ὅτι τὸ
παλαὼν αἱ προφητεῖαι οὐ διὰ τοῦτο ἑγίνοντο, ἵνα ἁπλῶς
οἱ Ἰουδαῖοι τὰ μέλλοντα µάθωσιν, ἀλλ ἵνα µαθόντες,
ἐντεῦθεν χερδάνωσι, χαὶ τῷ φόθῳ τῆς ἀπειλῆς γένωνται
σωφρονέστεροι, χαὶ τῇ τῶν ἀγαθῶν ὑποσχέσει, προθυ-
µότεροι περὶ τὴν τῆς ἀρετῆς ἑργασίαν, ἑχατέρωθεν
µανθάνοντες τοῦ Θεοῦ τήν τε δύναμιν, xal τὴν περὶ
αὐτοὺς χηδεµονίαν. Καὶ γὰρ ταύτης ἕνεχεν τῆς αἰτίας
προελέγετο τὰ λεγόμενα, xal ἵνα μὴ νοµίσωσιν ἁπλῶς
xa ὡς ἔτυχε τὰ συµθαΐνοντα ἐπιέναι, χατά τινα ἆχολου-
ίαν φύσεως, ἢ πραγμάτων |14] φορὰν, ἀλλὰ ἴδωσιν, ὅτι
ἄνωθεν χαὶ Ex τῆς τοῦ θεοῦ ψήφου ταῦτα ἑχάτερα γίγνε-
και, ὅπερ αὑτοὺς τὰ μέγιστα εἰς θεογνωσίαν ὠφέλει.
Ἁλλ' ἐπειδῆ, χαθάπερ xoi ἔμπροσθεν ἔφθην εἰπὼν, ἡ
προφητεία οὐχ ἓν αὐτῷ τῷ χαιρῷ τὴν ἀπόδειξιν εἶχεν,
ἀλλὰ τὰ μὲν ῥήματα τότε ἑλέγετο, τὰ δὲ πράγµατα µα-
χροῖς ὕατεραν ἔμελλον ἐχθήσεσθαι χρόνοις, ἑνίων τῶν
ἀχουόντων πολλάχις χαὶ προαπερχοµένων, xat οὗ δυνα-
µένων διχάσαι τῇ τῶν λεγομένων ἀχολουθίᾳχ, ὅρα τί
ποιεῖ xai πραγματεύεται ὁ Θεός. Προφητείαν προφη-
τείαις συνάπτει, µαχροτέραις ἑγγυτέραν, τὴν ἐπὶ τῖς
γενεᾶς αὐτῶν γειναµένην τῶν μακρὸν ὕστερον * ἐσομέ-
νων μµεγίστην ἀπόδειξιν παρεχόµενος. Ἐπὶ δὲ τῶν
Εὐαγγελίων xal ἑτέρως μµεθοδεύει τουτὶ τῆς ὠφελείας τὸ
εἶδος, θαύματα προφητείαις συνάπτων, xal θάτερον
θατέρῳ χατασχευάζων. Οἷόν τι λέγω": Προσῆλθεν αὐτῷ
ὁ λεπρός ποτε, xal ἐκαθάρθη, χαὶ μετ ἐχεῖνον πάλιν ὁ
τοῦ ἑχατοντάρχου παῖς ἀπηλλάγη τῆς χαλεπῆς ἀῤῥω-
στίας ἑχείνης, καὶ σημεῖα ταῦτα μεγάλα fiv: ἀλλ' ὅμως
οὐχ ἕστη µέχρι τῶν σημείων, ἀλλά xal προφητείαν προσ-
τέθειχεν. Ἐπειδῆ γὰρ ὁ ἑχατόνταρχος τὴν θαυμαστὴν
ἐχείνην xal μεγάλην ἐπεδείξατο πίστιν, δι’ ἧς τὸν malla
ἁπήλλαξε τῆς ἀῤῥωστίας, ἐπήγαγεν ὁ Χριστὸς λέγων »
IloAAol ἁπὸ ἀγατο.)ῶν καὶ δυσμῶν ἤξουσι, xal ára-
κ.ιθήσογται μετὰ Ἀδραὰμ καὶ Ἰσαὰκχ καὶ ἸΙαχὼδ, οἱ
δὲ υἱοὶ τῆς βασιἀείας ἐχδ.Ἰηθήσογται ἔξω. Ταῦτα δὲ
Deve, xax τὴν τῶν ἐθνῶν Ἐχκλησίαν καὶ τὴν τῶν Ίου-
δαίων ἀποδολῆν προαναφωνῶν' ὃ δὴ νῦν ἐπὶ τῶν ἔργων
ἑξέδη, καὶ τοῦ dou φανερώτερον ἅπασι δείχνυται.
ἀλλὰ τότε τέως ἄδηλον fjv, xal τοῖς ἀπίστοις οὐχ εὖπα-
ῥάδεχτον. Auk δῇ τοῦτο σημεῖον προέλαδε τὸ τότε ἐχδὰν,
τῷ μετὰ ταῦτα συμδησομένῳ πολλὴν προαποτιθέµενον b
τὴν πίστιν ΄ ὥσπερ οὖν καὶ αὐτὴ dj προφητεία, ἐπὶ τῶν
ἔρχων φαινοµένη vuv, τῷ σηµείῳ τῷ τότε γενομένῳ
πολλὴν παρέχει τὴν βεθαίωσιν. Ti γὰρ ἂν εἴποι ὁ
ἄπιστος, ὅτι οὐχ ἐχαθάρθη ὁ λεπρός; Βλεπέτω τῆς
προφητείας τὴν ἀλήθειαν, xal ἀπὸ ταύτης χαὶ τῷ
σηµείῳ πιστευέτω 5. Τί δὲ ἂν εἴποιεν οἱ τότε Ἰουδαῖοι :
ὅτι ἃ προλέχει οὐχ ἔστιν ἀληθῆ ; Ὁράτωσαν τὸν λεπρὸν
χαθαιρόµενον, xai ἀπὸ τῶν km' ἐχείνου Ὑενοµένων
xal περὶ τῶν µελλόντων μὴ ἀπιστείτωσαν, μέγιστον
λαµθάνοντες ἑνέχυρον ἐχεῖνοι μὲν τῆς προφητείας

* Sic Morel. et Reg. Savil. μακρῶν ὕστερον, et in margine
legendum notat ὕστερον, quam leclionem priferrem,
$i alicujus exemplaris auctoritate fulciretur. Paulo post ἐπὶ
δὲ τῶν Εὐαγγελίων xal ἑτέρως µεθοδεύει τουτὶ τῆς ὠφελείας τὸ
εἶδος. Circa vocem μεθοδεύει» vide qua supra diximus in nola
qnadam ad Homiliam in Genesim 41, Tom. iu, M 112.

b Savil. προαποτιθέµενος. Reg. προαποτίθεµεν. Morcl. et Ba-
Yaricas προαποτιθέµενον, quee vera est lectio,

*Acg xai τῶν σηµείων πιστευέτω.

τὸ σημεῖον, οἱ δὲ νῦν τοῦ σημείου τὸν προφητείαν,
Εἶδες πῶς θάτερον διὰ θατέρου χατασχευάδεται ;
Tovro xai ἐπὶ τῆς Παλαιᾶς γινόμενον ἴδοι τις ἄν,
Ἐπεὶ γὰρ xa ὁ Ἱεροθοὰμ τὴν χαλεπὴν ἑχείνην
ἐμάνη pavíav, xai δαµάλεις ἕστησε χρυσᾶς, ἑλθὼν 6
προφήτης τά τε μέλλοντα προανεφώνησε , xal σημεῖον
εὐθέως ἔδωκεν. "Iva γὰρ μηδεὶς ἀπιστῇ τοῖς μετὰ
τριαχόσια συµθησοµένοις ἔτη, τὸν βωμὸν ἔῤῥηξε, xa
τὴν πιότητα ἐξέχεε, xai τὴν χεῖρα τοῦ βασιλέως ἑξή-
pavtv, | Ἴδ], ἀπὸ τῶν πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν γινοµένων τῶν
μετὰ πολὺν χρόνον συμθησοµένων σαφῃ παρεχόμενος
τὴν ἀπόδειξιν. Καὶ πολλὰ τοιαῦτα ἴδοι τις ἂν xa ἓν τῇ
Καινῇ καὶ ἓν τῇ Παλαιᾷ γινόμενα, τοῦ Θεοῦ διαφόρως
την ἡμετέραν οἰχονομοῦντος σωτηρίαν. *O 55 xat ἐνταῦθα
Ὑέγονε, xol μετὰ πλείονος τῆς περιουσίας * οὐ γὰρ δ)
σημεῖον µόνον, ἀλλὰ xal προφητείαν ὁμοῦ xal σημεῖον
συνέπλεξεν. "AXÀ' ὥστε σαφέστερα γενέσθαι τὰ λεγό-

"μενα, αὐτὴν μετὰ ἀχριθείας τὴν ἱστορίαν διέλθωµεν,

Καὶ ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις ᾿Αχαζ τοῦ Ἰωαθὰν τοῦ
'Odov βασιλέως Ἰούδα, ἀνέδη 'Ρασὴμ 4. βασιλεὺς
Αράμ, xal Φακὲς υἱὸς Ῥωμε.ίου βασιλεὺς Ἱσραλ.ἲ
ἐπὶ Ἱερουσα.ὴμ, πολεμησαι αὐτὴν, καὶ οὐκ ἡδυνή-
θησαν πο.ιορκῆσαι αὐτήν. Καὶ ἀγηγγέΊη εἰς τὸν
olxor Δαυϊδ, .1εγόγτων ο: Zvregarncer Αρὰμ αρὸς
τὸν Ἔφραϊμ. Ἔστι μὲν ἱστορία τὰ εἱρημένα, xaX πραγ-
µάτων δ.ήγησις» ἀλλ ὁ νοῦν ἔχων, xaX ὀξὺ βλέπων,
πολὺ xal ἐντεῦθεν χαρπώσεται τὸ κέρδος, τοῦ θ:οῦ τὸν
πολλὴν σοφίαν, xai τὴν ὑπὲρ τῶν Ἰουδαίων Χηδεμονίαν
καταµανθάνων. Οὔτε γὰρ ἐκ προοιµίων τὸν πόλεμον
ἀνεχαίτισεν, οὔτε ἑπελθόντα χρατῆσαι τῆς πόλεως συν-
εχώρησεν, ἀλλὰ τὴν ἀπειλὴν ἀφεὶς γενέσθαι τὴν διὰ τῶν
ῥημάτων, τὴν πεῖραν ἐχώλυσεν, ὁμοῦ μὲν ἑχείνους
ἀφυπνίζων καὶ τῆς ῥᾳθυμίας ἁπαλλάττων, ὁμοῦ δὲ τὴν
ἑαυτοῦ δύναμιν ἑἐνδειχνύμενος, ὅτι δυνατὸν αὐτῷ xal
πρὸς αὐτὸ τῶν δεινῶν τὸ τέλος ἑλθόντων , ὥσπερ οὐδὲ
ἀρχὴν εἰλη-ότων, οὕτω τοὺς ἐμπίπτοντας ἀχεραίους
δ.ατηρΏσαι. "O πολλαχοῦ ποιοῦντα αὐτὸν ἔστιν ἰδεῖν.
οἷον ἐπὶ τῆς χαµίνου τῆς Βαθυλωνίας, ἐπὶ τοῦ λάκχου
τῶν λεόνεων, καὶ ἐφ᾽ ἑτέρων µυρίων πραγμάτων. Kal
Y*p Άλθον οὗτοι, xa ἐπολιόρχγσαν, καὶ τῶν τειχῶν
ἀγάμενοι, xal τὴν διάνοιαν τῶν ἔνδον οἰχούντων xata-
σείσαντες, οὐδὲν ἴσχυσαν περαιτέρω. |

P'. Ἔστι δὲ χἀντεῦθεν ἰδεῖν τῶν δέχα φυλῶν τὴν παρα-
νοµίαν, ὅτι οὗ µόνον ἐμφύλιον εἵλοντο πόλεμον, οὐδ ὃτι
πρὸς τοὺς ἁδελφοὺς ἑστασίασαν, ἀλλ᾽ ὅτι xa ἀλλοφύλοις
xal ἀλλογενέσιν ἑαυτοὺς συνῆφαν, xa οἱ μηδὲ ἁπλῶς
χοινωνεῖν αὐτοῖς ἐπιτραπέντες, xal συμμάχους ἑχάλουν,
xai συνεφράττοντο, xal χατὰ τῆς πόλεως ἴσταντο. Tbv
γὰρ 'Pastv ἀλλόφυλον ὄντα κατὰ τῆς µητροπόλεως
Ίγειρον. Καὶ ἣν τὰ τῆς µάχτς ἀνώμαλα. Παρὰ μὲν γὰρ
ἐχείνοις mf Bog ἄπειρον, xal πόλεις, xal ἔθνη, xal 05-
pot * kvrauOa. δὲ τούτων οὐδὲν, ἀλλὰ πόλις µία ἡ μητρό-
πολις, ὥστε Ex περιονσίας φανῖνα. τοῦ θεοῦ τὴν ἰσχύν.
Οὐδενὸς γὰρ ὅπλα Χινοῦντος, οὐδὲ ἐξιόντος xal πα.
ῥαταττοµένου, ἐξέπιπτον ἐχεῖνοι τῶν ποντρῶν τούτων
ἐγχειρημάτων. Oo γὰρ ἠδυνήθησαν, φητὶ, ποιιορκη-
σαι αὐτήν. Καΐτοι τί τὸ χωλύον ἣν; 0ὐδὲν ἕτερον, ἀλλ
7| τοῦ θεοῦ χεὶρ ἁοράτως αὐτοὺς ἀποχρουομένη. Πλὴν
ἀλλ', ὅπερ εἶπον, τὸν μὲν πόλεμον ἀπεχρούσατο, τὸν δὲ
φόδον οὐκ εὐθέως ἀνεῖλεν. Ανηγγέη Υὰρ, qrolv, εἰς
τὸν οἶκον Δανῖδ, ὅτι συνεφώνησεν ᾽Αρὰμ πρὸς tór
'Egpaly. Καὶ ἐξέστη ἡ yvy αὐτοῦ, xal ἡ yvzhn τοῦ
Jaov αὐτοῦ. [76] Ὅταν μέλλῇ τι παράΐοξον ὁ θεὸς ποιεῖν,
05x εὐθέως ἐπάγει τὸ θαῦμα, ἀλλὰ πρότερον τοὺς μὲλ-

d Bibl. et var. lect. ín marg. Savil. ᾿Ρασίν,
* In Bibliis legi:ur λέγων,

" IN ISAIAM, CAP. VII. 3

masnebmt et stabun!, donec pristinum vite institu-
tus iterum acceperint, et ad. priscam redierint san-
elimoniagp.

CAPUT VII.

|. Et factum est. in. diebus Achaz filii Joathan flii
Osic regis Juda.

41. Ratio. prophetiarum. Prophetie quomodo [idem
adderet Deus. — 1d quod sepe dixi, id οἱ nunc dicam,
prophetias olim non ideo emissas fuisse solum, ut Ju-
dai futura discerent, sed vt edocti, lucrum inde percipe-
rent, et minarum terrore temperantiores fierent, bono-
rumque promissione studiosiores exercendze virtutis :
wrimque discentes et Dei potentiam, et ejus erga
illos providentiam. Hac enim de causa hiec. przdice-
bantur, ac ne putarent ea qux» accidebant, temere
et casu quopiam contingere, secundum quamdam
naturze seriem, aut secundum rerum cursum ; sed vi-
derent ex superno et divino decreto hxc utraque
fieri : id quod illis maxime ad Dei cognitionem utile
erat. Verum quoniam, ut ante dixi, prophetia non
eodem ipso tempore suum exitum habebat; sed
verba quidem tonc proferebantur, res áutem post
diuturna inde tempora exitum habiture erant, cum
jam nonnulli ex iis qui audierant, sepe mortem obiis-
sent, nec potuissent de dictorum eventu judicare, vi-
de quid faciat et moliatur Deus. Prophetiam prophe-
liis connectit ; iis quae post longum tempus eventura
essent, eam cujus exitus prope erat, per eam quae
ila in generatione exitum habitora erat, iis quorum
eventus post diuturnum tempus futurus erat maximam
idem faciens. In evangeliis autem hoc utilitatis ge-
nus alio modo tractat, miracula prophetiis copulans,
sliud alio confirmans. Exempli causa : accessit. ali-
quando ad eum leprosus, et mundatus est, ac post
ilum rursus puer centurionis a gravi illo morbo libe-
ratus est, signaque h:ec magna erant : et tamen. non
in signis stetit, sed et prophetiam adjecit, Quia
enim centurio admirandam illam et magnam ezhi-
buerat fidem, qua puerum ab egritudine eripuit ,

hzc subdidit Christus : Multi ab oriente et occidente
venient, et recumbent cum Abraham, 13aac et Jacob, fi-

lii autem. regni ejicientur extra ( Matth. 8. 11 ). Hzc

porro dicebat, οἱ gentium Ecclesiam et Judzoruim

reprobationem pr:enuntians ; quod etiam nunc opere
completum est, et sole clarius omnibus exhibetur :
$cd tunc obscurum erat, et ab incredulis non facile
almittebatur. ldeoque signum tunc exhibitum prz-

*'ssil, quod multam fidem ante faciebat rei postea

eventurz? : quemadmodum et ipsa prophetia, qux» nunc

of*re completur, signo tunc facto magnam praebet
confirmationem. Quid dixerit incredulus * an munda-

&m non fuisse leprosum? Respiciat in prophetica

Veriialem, ut illa perspecta signo fidem babeat.

Quid porro dixerint illi tunc Jud:ei?* an ea. que. ille

Przdicebat non esse vera? Respiciant leprosum

mundatum, et ex beneficio illi collato futuris non ne-
gent fidem, cum maximum illi prophete pignus
«Ccperiut , nempe signum, ut hodierni signi pi-

guus prophetiam habent. Viden' qnomodo alterum
allero confirmetur? lllud etiam in Veteri 'Testa-
mento videre est ( 3. Heg. 13). Quia enim Jeroboam
gravissima illa insania laboravit, et vitulas aureas
erexit, veniens propheta futura praznuntiavit, et si-
gnum statim dedit. Ne quis enim fidem non haberet
iis, quz? post trecentos annos eventura eraut , aram
fregit, et adipem effudit, regisque manum arefecit,
ex iis, quae ante oculos eveniebant, eorum «u:e post
multum temporis eventura erant conspicuam przebens
demonstrationem. Multaque hujusmodi videre est in
Novo et Veteri Testamento, Deo diversis modis saluti
nostra prospiciente. ld quod ctiam hic accidit, et uti-
que cum majori copia : non signum enim modo, sed
prophetiam cum signo connexuit. Verum ut ea qus-
diximus clariora evadant, ipsam historiam accurate
prosequamur. 1. E! factum est in diebus Achaz filii
Joathan filii Ozim regis Juda, ascendit Rasin τες
Aram, et Phaces filius Romelig rex lsracl in Jerusa-
lem, ut oppugnarent eam, nec potuerunt expugnare. 9.
Ei annuntiatum est in domo David a dicentibus : Con-
sensit Áram cum Ephraim. Haec historia sunt, rerum-
que gestarum narratio : sed qui men'e vale!, et acute
videt, multum hinc lucri referet, Dei magnam sa-
pientiam , necnon ejus erga Jud:os providentiam
ediscens. Neque enim a principio bellum repressit,
neque ipso ingruente urbem capi permisit, scd verbo
tenus tantum comminationem (leri sinens, ejus ex-
perimentum prohibuit, illos una expergefaciens, et a
socordia reducens, suamque potentiam demonstrans:
quod videlicet ipse possit, etiam cum res ad extre-
mum finem deduct» videntur, quasi nondum ceepis-
sent, sic in periculo versantes illzsos servare. Quod
ipsum szxpe fecisse videre est, ut verbi gratia in for-
nace Babylonica, in lacu leonum, et in aliis sexcentis
casibus. Etenim hi venerunt, obsederunt, et muros
adorientes, obsessorumque animos perterrefacientes,
nihil ultra facere potuerunt.

9. Hinc autem perspicere licet decem tribuum ini-
quitatem, quod non modo civile inceperint bellum,
neque modo contra fratres arma moverint, sed etiam
alienigenis exterisque gentibus se adjunxerint, et eos,
quibuscum societatem habere ipsis non licebat, etiam
commilitones vocaverint, cum iisque castrametati ad-
versus civitatem steterint. Etenim Rasin alienigenam
adversus metropolim suam excitarnnt. Eratque in
Ρτα]ίο partium inszqualitas. Apud illos enius inulti-
tud» inüinita erat, et urbes, et gentes et populi; hie
autem nihil simile, sed urbs una et metropolis, ita ut
Dei fortitudo exuberantius enitesceret. Nemine enim
arma movente, nemine exeunte et castrametante,
eorum maligni conatus in nihilum abierunt. Non po-
Iwerunt enim, inquit, expugnare eam. At quid impedie-
bat? Nihil aliud quam Dei manus, qu: eos invisibi-
liter depellebat. Verumtamen, ut jam dixi, bellum
depulit, sed metum non statim sustulit. Nam ait:
Annuntiatum est án domo David : Consensit Aram cum
Ephraim. Et emota est anima ejus, εἰ anima populi
ejus. Cum vult Deus aliquid inopinatum facere, non

79 S. JOANNIS CIIRYSOSTO'II ΑΠΟΠΙΕΡ. CONSTANTINOP. 80

stitlin miracnlum inducit, sed prius eos qui benefi-
eium consequuturi sunt, sensu malorum tangi sinit,
ut ne, postquam a malis erepti fuerint, quidpiam in-
grati animi exhibeant. Quia euim p'erique hominum
partim ex superbia, partim ex ignavia, mox ut malis
defuucti sunt, eorum obliviseuntur, aut eerte non
obliti, res bene gestas sibi adscribi cupiunt, ipsos, ut
tristium sensu exagitarentur prius relictos, tunc de-
mum liberat ab iufestantibus ; id quod etiam hic fe-
:it. Eorum corda exterreri permisit, el in angore
multo versari, et tunc a malis ipsos eripuit. ffoc
etiam modo erga magnum Davidem se gessit. Quia
enim eum in aciem educturus erat, ac per ejus ma-
nus splendidum illud tropxum erecturus, non a prin-
cipio belli-id fecit ; sed cum permisisset cos quadra-
ginta dierum spatio confici timore, cum de salute
sua desperarent, et *excenta probra barbarus effun-
ἀογοῖ, nemoque surgere auderet, atque adversarium
excipere ; tunc scilicet , tuuc cum jam se superatos
faieremtur, et infirmitas palam esset, eduxit adole-
scentulum ad bellum, οἱ inexspeetatam illam vieto-
riam repertavil. At enim: si post hae, post tantam
imbecillitatis demonstrationem, rex ille servatus a
livore et invidia victus, Davidi insidiatus est, animo
prorsus exulcerato , iugratusque erga beneílcum
visus cst , si non tantum dedisset et sux et exercitus
totius ignavis argumentum , quid non fecisset? Id .
ipsum οἱ alibi spe Deum fecisse videre est: qued
ctiam hic agitur. Dellum namque soluturus et a tristi-
bus liberaturus illos, sinit illos ante a malis exagi-
tari. Ait enim : Emota est anima ejus , et anima populi
ejus, quemadmodum in sylva lignum a vento moveri so-
let. loc ctiam prophetiz est proprium, ut eorum ar-
cana in medium producat. Nam cujusque aniini affe-
ctum nobis explicat, et claritatis causa. imaginem
addit, ut ingentem angustiam exprimat. Agitata,
" inquit, fuit anima eorum ; dejectus. est animus, de
salute sua despcrarunt , in extremis se versari puta-
bant, nibil boni exspectabant , singuli a suis cogita-
tionibus proditi erant. Quid izitur Deus? Liberatio-
nem pr:dicit , ipsamque tunc opere couiplet, ne alii
cuipiam libertatem urbis adscriberent : mittitque
prophetam qui futura prenuntiaret. Ail enim :
δ.ε Dixit Dominus ad Isaiam : Egredere in occursum
Acliaz , tu , ct qui derclictus est Jasub filius tuus ad
piscinam ascensus agri fullonis. 4. Et dices ad eum:
Observa ut. quiescas, et ne timeas, neque anima tua
infirmetur , neque formidet, a duobus lignis titionum
fumigantium horum. Cum ením ira furoris fuerit,
vursum medebor. » Quid est, Egredere in occursum ?
Pra formidine et angore rex non quieseebat, neque
domi manere sustinebat , sed, ut solent. obsessi,fre»
quenter exibat, muros circumspiciens , ad portas
. accedens , curiose perquirens, exploransque, quo
in statu res hostium se liaberent. Quapropter ait:
Egredere in occursum. Quid vero sibi vult illud , Tw e:
qui derelicius est Jasub fitius tuus ? Jasub Hebrzorum
lingua conversatio dicitur, et agendi modus (a). Qua-

(u) Hicronymus in Isaiam ad hunc locum : Jasub filius

propter Jesse Davidem miuens dicebat : Et Jasub
eorum accipies (1. Reg. 17. 18): id est, Conversationem
corum annuntiabis mihi , et quid agant.

9. llic igitur videtur mibi prophet:e przecipi ut mul-
titudinem secum accipiat, ut, cum res exitum haberet,
non possit rex ingrate se gerere, ac si nihil eorum a
propheta audisset. Quod izitur ait hoc est : Egredere
in occursum, tu et qui tecum. versantur, qui. relicti
sunt ex populo. Ne mireris autem si populum votei
filium suut : nam in sequentibus ait : Ecce ego, εἰ
pueri mei, quos dedit mihi Deus (1 καὶ. 8. 48). Etenint
patrum erdinem tenebant sancti, qui caritate et solli-
citudine circa populum illum eos omnes qui natura
patres erant supcrabant. Relictos vero dicit, quod
multi ab hostibus fuissent abducti. In ria agri fwl-
lonis. Μαρς mihi difficultaus id esse videtur, si qui
vallati et obsessi erant, ne respicere quidem cxWa
portas audentes, tamen sese monstrabant. Nam extra
muros hzc via jam esse videtur. Quxnam igitur est
hujus difücultatis solutio? Olim urbs duplici muro
muniebatur : nam duo urbis monia erant ; idquc ex
alio propheta attendere volentibus probare licet.
Egressus igitur lapsum eorum erigit animum, et de
futuris confidere jubet. Quiesce, ait, et ne timeas; et
reges vocat titiones lignorum, eorum simul vehcmen-
tiam et imbecillitatem declarans. Nam ideo addidit,
Fumigantium, id est, qui mox exstiuguendi erant. Ex-
binc declarans , non ex eorum potentia, sed ex Dei
permissione invasionem esse factam, ait : Cum enim
ira furoris mei fuerit, rursum medebor. 5. Et. filius
Aram, εἰ filius Romelie, quia inierunt consilium malum,
Ephraim et filius Remelie contra te dicentes : 6. Ascen-
demus in Judeametaffigemuseam(»),et colloquuii «v.r-
temus eos ad nos, el preficiemus ei regem filium Tabeel,
7. Hac dicit Dominus Sabaoth : Non manebit consilium
hoe, neque erit : 8. sed caput Aram Damascus, et capti
Damasci Hasin. Et adhi sexaginta. quinque. anni, ct
deficiet regnum | Ephraim α populo ; 9. et caput

Tsaic qui interpretatur relictus atque cenvertens : in typum
populi Juda qui erat de duorym requm ιδ literag-
dus. Plus negotii facessit alt^r locus mox sequens : Qua-
propter... conversationem eorum annuntiabis nuhi el quid
q0J4nl, Graece, διὰ τοῦτο xal ὁ Ἰεσσαὶ πέµπων, τὸν Δανὶδ
ἔλεγε. Καὶ τὸ Ἱασοὺό6 αὐτῶν }ἠψΨΠ, τουτέστι. τὴν ἄναστρο-
φὴν αὐτῶν ἀπαγγε)εῖς uot, xal τί διάγονυσι πράττοντες' ubi
Savil. habet, καὶ τὸ ἐσοὺδ αὐτόν, mendose pro avtov"
quz lectio, ἐσυύδ, magis accedit ad veritatem Hebraicam.
Sed cum Chrysostomus hie vocem, Ἱασούδ, afferat ad
explicationem ejusdem vocis, Ἰασούθ, qu: in Isaia ha-
betur, hzc videtur retinenda leclio ; cum maxime in
Regio etiam Codice habeatur. Nam etiamsi Codex Coisli-
nianus quidam X sxculi, quo usi sumus in Hexaplis
nostris ad hunc memoratum hic locum 1 Reg Joannem
Chrys. afferens, ἐσονδά, legat, id agit. quia [lexaplarem
editionem tractans videbat sic legendum oportere. lile
autem, citato Chrysostomi loco, post ultima verba, τὴν
ἀναστρ.... xal τί διάγονσι πράττοντες, sic pergit: οἱ Ο’,
Καὶ 60a ἂν χρῄζωσι γνώσηο. O., xai ὃ ἐὰν χρήζωσι γνώσφ.
Α., καὶ τὴν σύμμιξιν αὐτῶν 1m. Σ., xal τὴν µισθοφορίαν
αὐτῶν λήψη. Διόδωρος, xal τὸ ᾿σοὺόθ αὐτῶν λήφψφῃ. Θεοδώ-
ητος, xai τὸ 'Ecou6x αὐτῶν }ήψφ. Ἰωάννης, xat τὸ Ἔσου-
αὐτῶν λέψη. 'O δὲ Σύµµαχος, Ἐσουδά αὐτῶν λήψο,
ἠρμήνενσεν, "Oca χρῄζουσι γνώση. (Φίθευπι vox de qua
hic dixputatur, si ad veritatem Hebraicam scribatur, erit
ἐρονδα, siquidem locus Hebraice habet npn Όσο
DW, et pignus eorum accipics.

(^! Haec, et uffligemus eam, non sunt in textu LXX.

19 IN 1ISAIAM, CAP. VII. | $9

Ίοντας ἁπολαύτιν ἓν als0f set τῶν δεινῶν ἀφήσει ve-
Υέσθαι * , ἵνα μετὰ τὴ» ἁπαλλαγὴν τῶν δεινῶν µηδε-
μίαν ἀγνωμοσύνην ἐπιδείξωνται. Ἐπειδὴ γὰρ οἱ
πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων, τὰ μὲν ὑπὸ τύφου, τὰ δὲ ὑπὸ
ῥᾳθυμίας ἐπιλανθάνονται τῶν δεινῶν μετὰ τὴν ἁπα)-
λαγὶν τῶν δεινῶν, f| μὴ ἐπιλανθανόμενοι ἑαυτοῖς λο-
γίξεσθα: βούλονται τὰ χατορθώματα, πρότερον ἀφεὶς
αὐτοὺς ὑπὸ τῶν λυπηρῶν χατασείεσθαι, τότε τὴν
ἐλευθερίαν δίδωαι τῶν ἐνοχλούντων * ὃ δὴ xaX ἐνταῦθα
πεποίηχεν. ᾿᾽ΑφΏχεν αὐτῶν τὰς χαρδίας ἐχστῆναι,
ἀφΏχεν εἰς ἀγωνίαν γενέσθαι mo)) kv, xal τότε τὴν
λύσιν ἐπήγαγε. Τοῦτο καὶ ἐπὶ τοῦ μεγάλου πεποίηχε
Δανῖδὸ. Ἐπειδὴ γὰρ Ἠμελλεν αὐτὸν εἰς τὴν παρᾶταξιν
ἐκαγαγεῖν, χαὶ τὸ λαμπρὸν ἐχεῖνο τρόπαιον ἐγείρειν
δω τῶν ἐχείνου χειρῶν, οὐκ ix προοιµίων τοῦ πολέ-
µου τοῦτο ἐποίησεν, ἀλλ᾽ ἀφεὶς σεσσαράχοντα ἡμέρας
αὐτοὺς χατεργασθΏναι τῷ φόθῳ, ὅτε τὴν οἰχείαν
ἀπέγνωσαν σωττρίαν, xal µυρία ὀνειδίκοντος τοῦ βαρ-
δάρου. οὐδὲ οὕτω τις ἑτόλμησε διεγερθῆναι, xal δέ-
ξασθαι τὸν ἀντίπαλον, τότε 6t, τότε τῆς ἥτττς αὐτῶν
ὁμολογηθείσης, xal τῆς ἀσθενείας φανερᾶς γενομένης,
Ίγαγε τὸ µειράχιων ἐπὶ τὸν πόλεµον , χαὶ τὴν παρά-
Gov ἑχείνην νίχην εἰργάτατο. El γὰρ χαὶ μετὰ
suut, xal την τοσαύτην τῆς ἀσθενείας αὐτῶν ἀπό-
δειξιν, ὁ σωθεὶς βασιλεὺς, ὑπὸ φθόνου χαὶ βασχανίας
νικώµενος, ἐπεδούλενε τῷ Δανῖδ, τοῦ πάθους Υενό-
µενος ὅλος, xal ἀγνώμων περὶ τὸν εὐεργέτην ἐφάνη,
εἰ μὴ τοσοῦτον ἔδωχεν ἔλεγγον χαὶ τῆς αὑτοῦ xal τοῦ
σερατοπέδου παντὸς ἀνανδρίας, τί οὖχκ ἂν ἑποίησε ;
Ίοῦτο αὐτὸ xai ἀλλαχοῦ πολλαχοῦ τὸν Θεὸν ποιοῦντα
ἔδοι τις ἄν. ὃ 6h xal ἐνταῦθα γίνεται. Ἐπειδὴ γὰρ
μέλλει λύειν τὸν πόλεμον, xal ἁπαλλάττειν αὐτοὺς
19v λυπηρῶν, ἀφίησι πρότερον τῶν δεινῶν αἰἱσθέσθαι.
Ἑςέστη yip, φησὶν, ἡ ψυχἡ αὐτοῦ, xal ἡ vij τοῦ
Jaov αὐτοῦ, ὃν τρότον ἐν δρυμῷ ξύ.Ιον ὑπὸ πνεύ-
µατυς σα.]ευθῇ. Καὶ τοῦτο προφητείας ἴδιον, τὸ τὰ
ἁπήῤῥητα αὐτῶν bel; μέσον ἀγαγεῖν. Τὸ γὰρ πάθος
ὑμῖν ἑρμηνεύει τῆς ἑχάστου διανοίας, xai σαφηνείας
Lex καὶ εἰχόνα προστίθταιν, ὥστε δεῖξαι thv ἐπίτασιν
τῆς ἀγωνίας. Διεσείσθη Υὰρ αὐτῶν, φησὶν, fj Φυχὴ,
χατεθλ{θη τὸ ὀρόνηµα, ἀπέγνωσαν τῆς σωτηρίας, Ev
ἐτμάτοις ἑνόμιζον εἶναι, οὐδὲν χρηστὸν προσεδόχων,
ἕκαατος ὑπὸ τῶν οἰχείων λογιτμὼν προδεδοµένος ἣν.
T: οὖν ὁ θεός; Προλέχει τὴν ἁπαλλαγὴν, καὶ τότε
αὐτὴν ἐργάτεται, ἵνα μὴ ἄλλῳ τινὶ λογίσωνται πάλιν
th τῆς πόλεως ἑλευζερίαν, καὶ πέμπει τὸν προφήτην
πρααναφωνοῦντα τὰ μἐλλοντα. Εἶπε γὰρ, φπαὶ, Κύ-
Po apóc Heatav ' "ECeA08 εἰς cvrártncir τοῦ
᾿Αχαζ σὺ xal ó xatuAsig0slc Iaccv6 ó υἱός σου,
3péc κολυμθήθραν τῆς ἀνόδου τοῦ ἀγροῦ τοῦ
Ταφέως. Kul ἐρεῖς αὐτῷ ' Φύ.αξιι τοῦ ἡσυχά-
σαι, καὶ pt) go6ov, μηδὲ ἡ ψυχή σου ἀσθενείτω
μηδὲ φοδηθῇς ἀπὸ τῶν δύο ξύὐ.ων τῶν δα.1ῶν'
των καπνιζομένων τούτων. Ὅταν γὰρ ὀργὴ τοῦ
θυμοῦ µου γένηται, πάλιν ἱάσομαι. Τί ἐστιν, Εξ-
it elc συνάντησι’; Απὸ τοῦ q56 v) καὶ τῆς ἀγω-
Va; οὐχ ἠσύχαζεν ὁ βασιλεὺς, οὐδὲ οἵχοι] τ]]μένειν f;vel-
" Hic cum Savilio puto legendum esse ὀφίησι γενέ-
. b Τὰ ἀπόῤῥητα αὐτῶν. Suspicatur Allenus pro αὐτῶν

11 5s. scritum fuisse &vev,id. est ἀνθρώπων. Sed pulo
beue habere, οἱ αὐτῶν hic intelligi. Judmorum.

χετοςῬ, ἀλλ' ὅπερ ἔθος τοις πολιορκουµένοις $xoui-
vits, συνεχῶς ἑξῄξι, τὰ τείχη περισχοπῶν, πρὸς ταῖς
πύλαις Υινόµενος, περιεργαζόµενος χαὶ πολυπραγµο-
νῶν, πῶς τὰ τῶν πολεμίων διάχειται πράγµατα. M
τοῦτό φησιν’ Ἔξειαθε εἰς συνάντησα». Τί δέ ἐστι,
Σὺ καὶ ó κατα.ἰειρθεὶς 'lacov6 ὁ υἱός cov; Ἴα-
σοὺθ τῇ Ἑδθραίων γλώττῃ ἡ ἀναστροφὶ λέγεται, χαὶ
ἡ διαγωνἩ. Διὰ τοῦτο xal ὁ Ἰεσσαὶ πέµπων τὸν
Δαν]ὸ ἔλεγε Καὶ τὸ Ἰασοὺ6δ αὐτῶν Avg: τουτέστι,
τὴν ἀναστροφὴν αὑτῶν ἀπαγγελεῖς pot, χαὶ τί δι-
άγουσι πράττοντες.

Υ’.. Καὶ ἐνταῦθα τοίνυν, ἐμοὶ δοχεῖ, ὁ προφήτης χε”
λεύεται d πληθος μεθ᾽ ἑαυτοῦ λαθεῖν, (vy' ὅταν ἑκέῇ
τὰ γεγενηµένα, μὴ ἔχῃ ἁγνωμονεῖν ὁ βασιλεὺς, ὡς
οὐδὲν τούτων ἀχηχοὼς παρὰ τοῦ προφήτου. "0 οὖν
Φτσι, τοῦτό ἐστιν’ Ἔξελθε εἰς συνάντησιν, σὺ xat οἱ
ἀναστρεφόμενοι μετὰ σοῦ, οἱ χαταλειφθέντες τοῦ
λαοῦ. Mt θαυμάσῃς δὲ εἰ υἱὸν αὐτοῦ χαλεῖ τὸν λαόν *
καὶ γὰρ προϊών φησιν ' Ιδοὺ ἐγὼ. καὶ τὰ παιδία,
à µοι ἔδωκεν ὁ θεός. Καὶ γὰρ πατέρων τάδιν ἐπ-
εἶχον οἱ ἅγιοι, τῇ ἀγάπῃ καὶ τῇ κηδεμονἰᾳ τῇ περὶ
τὸν δῆμον ἐχείνον πάντας τοὺς τῆς φύσεως ἀποχρύ-
πτοντες πατέρας. Καταλειφθέντας δέ grau, διὰ «5
πολλοὺς ἀπενηνέχθαι ὑπὸ τῶν πολεµίων. Ἐν» τῇ ὁδῷ
τοῦ ἁγροῦ τοῦ γγαφέως. Πολλῆς pot ἁπορίας xai
τοῦτο εἶναι δοχεῖ, e xe οἱ συγχεχλεισµένοι, xat πο-
λιορκούμενοι, xaX μηδὲ προκύψαι τολμῶντες, ἔξω
πυλῶν ἐφαίνοντο. Καὶ γὰρ ἔξω τειχῶν ἡ ὁδὺς αὕτη
φαίνεται νῦν οὖσα. Τίς οὖν ἡ λύσις τῆς ἀπορίας
ταύτης; Ότι τὸ παλαιὸν ἕτερον περιεθέθλητο τεῖ-
χος * xa γὰρ διπλᾶ τὰ τείχη τῇ πόλει ἣν * xo τοῦτο
ῥᾷδιον ἐξ ἑτέρου προφήτου χατιδεῖν ἔστι τοῖς βουλο-
µένοις προσέχειν. Ἐξελθὼν τοίνυν ἀνίστησιν αὐτῶν
τὰ φρονήματα χαταπεπτωχότα, xal χελεύει θαρσεῖν
ὑπὲρ τῶν μελλόντων. ᾿Ησύχασον γὰρ, qnot, xat μὴ
φοθοῦ' καὶ δαλοὺς ξύλων χαλεῖ τοὺς βασιλέας, ὁμοῦ
μὲν αὐτῶν τὸ σφοδρὸν, ὁμοῦ χαὶ τὸ εὐχείρωτον kv-
δειχνύµενος. Καὶ γὰρ τὸ, Κααπνιζοµέγων, διὰ τοῦτο
προστέθειχε , τουτέστιν, ἐγγὺς ὄντων τοῦ σθεσθῆναι
λοιπόν. Εἶτα δηλῶν, ὡς οὐ τῆς ἐχείνων δυνάµεως,
ἀλλὰ τῆς αὐτοῦ συγχωρήσεως ἡ ἔφοδος fjv, φησίν»
"Όταν γὰρ ὁργὴ τοῦ θυμοῦ µου γένηται. zdAiv
ἰάσομα:. Kal ὁ vióc τοῦ Ἀρὰμ., xal ὁ υἱὺς τοῦ
Ῥωμε.ίου, ὅτι ἐθουεύσαντο BovAq πογηρὰν,
Ἑωραῖμ xal ὁ vióc tov Ῥωμεάίου κατὰ cov «έ -
γοντες' Ἀγαθησόμεθα εἷς τὴν Ἱουδαίαν, xal
χαχκώσομεν αὑτὴν ο, xal συ. 1αήσαντες ἁπο-
στρέψομεν αὐτοὺς πρὲς ἡμᾶς, καὶ βασιἁεύσοµεν
αὐτῆς τὐν viév Ta6sQnA. Τάδε έχει [18] Πύριος
Zu6ao0 * Οὐ μὴ µείνῃ ἡ βον.]ἡ αὕτη, οὐδὲ ἔσται"
àAA' ἡ xegaAn Ἆρὰμ Δαμασκὸς, xal ἡ xegai
Δαμασκοῦ Pacíiví. Kal ἔτι ἐξήκογτα καὶ πέντε
ἔτη, xal ἐχ.1είψει ἡ βασιεία "Egpatyi ἀπὸ «αοῦ.
Kal ἡ χεφαλἡ Ἱ φραῖμ Σοµόρων, xal ἡ κχεφα.
Σομύρων ὁ υἱὸς τοῦ Ῥωμείίου. Καὶ ἐὰν μὴ av
στεύσητε, οὐδὲ pi] συγῆτε. Πάλιν ὁ προφήτης µ...
γχίσττν ἀπόδειξιν παρέχεται τῆς Τροφητείας. Ἐπειδὴ

€ ᾖομ. et Savil. u£vetv εἴχετο, male.

d Reg. ὁ προφήτης κχελενεσθαι, recte. Savil. et Morel.
χελεύεται, perperam, ut liquet.

€ H:ec, xal χαχώσοµεν αὐτήν, non sunt in textu τῶν O',
ς, t F. ,
t Reg. εἰ Savil. 'Γασήν.

ει S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI

YXp ὁ φόδος xacíctize, xai πρὸ ὀφθαλμῶν ἣν τὰ
δεινὰ, τὰ δὲ χρηστὰ ἐν ἐλπίσι, καὶ προσδοχίαν ὑπερ-
θαΐνοντα πᾶσαν, xai οἱ ἀχροώμενοι οὗ σφόδρα πι-
στοὶ, ὅρα τί ποιεῖ. Δίδωσι σημεῖον µέγιστον τῶν ἐχ-
θησοµένων, τὰ βουλεύματα τῶν πολεμίων εἰς µέσον
ἐχφέρων. Λέχει γὰρ αὐτῶν τὴν γνώμην, μεθ) ἧς Ex-
εστράτευσαν τῇ πόλει, xal τί πρὸς ἀλλήλους δ.ελέ-
χθησαν, xai τί συνθέντες ἐπανῆλθον, χαὶ δείχνυσιν
ἡ προδοσίαν τὸ πρᾶγμα ὃν (Συ. λα.ήσαντες γὰρ,
φησὶν, αὐτοῖς, ἁποστρέψομεν αὐτοὺς πρὸς ἡμᾶς),
3| πολλῇ τῇ ἀπονοίᾳ µεθύοντας, xaX νομίζοντας μηδὲ
ὅπλων αὐτοῖς δεῖν, μηδὲ παρατάξεως xai συμθολῆς
εἰς τὸ τὴν πόλιν λαθεῖν. Αρχεῖ γὰρ ἡμῖν φανΏναι,
qnot, µόνον xat διαλεχθήῆναι, xal πάντας αἰχμαλώ-
τους λαθόντας ἀπελθεῖν. Εἶτα, ὅπερ πάσχουσιν οἱ
ἁλαζόνες, ὑπὸ τῆς ἑλπίδος ταύτης φυσηθέντες xai
περὶ βασιλέως βονυλεύονται, ὡς Ίδη τῆς πόλεως ἁλού-
σης, xa tiva ἐπιστῆσαι δεῖ τῇ µητροπόλει. Καὶ τὰ μὲν
ἐχείνων τοιαῦτα, φησί * τὰ δὲ τοῦ θεοῦ πάντων ἑχείνων
ἀναιρετιχά. Διὸ χα) ἐπήγαγε. Τάδε .Ἰέγει Κύριος
xat οὐχ ἕστη, ἀλλὰ προσέθηχε, Σαδαώθ. Ὅταν γάρ τι
μέγα ἁπαγγέλλειν µέλλῃη, τῆς δυνάµεως ἀναμιμνή-
σχει τοῦ θεοῦ, xal τῆς βασιλείας τῆς ἄνω, χαὶ θαν-
μαστῆς ἐχείνης ἀρχῆς xal παραδόξου. Τί οὖν φησιν
ὁ 0:65 ; OD μὴ µείνῃ ἡ βουἡ αὕζη, οὐδὲ Éccai*
dAA' ἡ κερφαλἡ Ἆρὰμ Δαμασκός. Ἡ ἀρχὴ αὐτοῦ,
φησὶν, 1j ἑξουσία αὐτοῦ iv Δαμασχῷ στήσεται, xal
περαιτέρω οὐ προθῄήσεται. Καὶ y) χεφα.]ἡ Δαμασκοῦ
Ῥασίν. Καὶ ὁ ἄρχων Δαμασκοῦ, φησι, καὶ ὁ χρα-
τῶν Ῥασὶν ἔσται ' τουτέστιν, ἐν τοῖς αὐτοῦ μενεῖ xal
πλείονα οὐ προσθἠσει δύναμιν αὐτῷ. Καὶ Exi ἑξή-
χοντα καὶ πέντε ἔτη, xal ἑχ.1είψει ἡ βασιλεία
Ἑωρραϊμ ἀπὸ Aaov.

δ. Μεγίστη τῆς ἁληθείας ἁπόδειξις, ὅταν xal τοὺς
χαιροὺς προλέγωσιν οἱ προφῆται, παρέχοντες τοῖς
βουλοµένοις ἐξετάζειν μετὰ ἀκριθείας τῆς προφη-
τείας τὴν δύναμιν. Nov μὲν γὰρ, φησὶν, ἀποστήσον-
ται τῆς πόλεως ᾽ μετὰ δὲ πέντε xal ἑξήχοντα ἔτη
ὁλόχληρον ἀπολεῖται τὸ ἔθνος, xal οἱ πολέμιοι λα-
δόντες αὐτοὺς, ἀπελάσονται πάντας. NUv μέντοι πρὸ
τῆς ἁλώσεως ἑχείνης οὐδὲν πλέον τῶν οἰχείων λη-
Ψονται. "Iva. γὰρ μὴ ἀχούσας ὁ βασιλεὺς, ὅτι μετὰ
ἐξήχοντα πέντε ἕτη ἀπολοῦνται, λέγῃ πρὸς ἑαυτόν»
Τί οὖν; ἐὰν νῦν ἡμᾶς λαθόντες, τότε ἀπολοῦνται, τί
τὸ ὄφελος ἡμῖν; θάῤῥει, χαὶ περὶ τῶν παρόντων.
λλώσονται γὰρ τότε παντελῶς νῦν μέντοι πλέον
οὐδὲν * τῶν οἰχείων [79] ἔξουσιν. ᾽Αλλ’ ἔσται ἡ χε-
φαλὴ Ἐφραῖμ, τουτέστι, τῶν δέχα φυλῶν, ἡ Σαµά-
gea ἐχεῖ γὰρ ἦν αὐτοῖς ἡ βασιλεία * χαὶ οὐχ ἑχτα-
θῄσεται περαιτέρω’ χαὶ fj χεφαλὴ Σαμαρείας ὁ βα-
σιλεὺς τοῦ 'Iagafj * ὅπερ ἐπὶ τοῦ Δαμασχηνοῦ ἔλεγε,
τοῦτο xai ἐνταῦθα δηλῶν, ὅτι οὐδὲν πλέον ἔξουσιν, 1)
ταῦτα ἃ νῦν χατέἐχουσιν. Εἶτα, ἐπειδὴ πράγματα εἷ-
πεν ὑπερθαίνοντα λόγον ἀνθρώπινον, χαὶ ἀνώτερα
τῆς τῶν λογισμῶν ἀνολουθίας, χαὶ προφητεία τὸ λε-
γόµενων ἣν. εἰχότως ἐπήγαγεν' Ἐὰν μὴ πιστεύ-
σητε, οὐδὲ μὴ συνήτε. Μη ζήτει, φησὶ, πῶς xal
είνι τρόπῳ ταῦτα ἔσται ' θεὸς γάρ ἐστιν ὁ ἑργαζό-
ψενος, καὶ πίστεώς co: δεῖ µόνης, καν ἐννοίσεις τοῦ

“ουδέ, decst in Reg.

ARCHIEP. CONSTANTINOP. 83

ποιοῦντος τὴν δύναμιν ' πᾶσαν ἔλαθες b τῶν εἰρημέ-
νων τὴν ἀπόδειξιν. Διὸ xal ὁ προφήτης Aavto ἔλεγεν,
Ἐπίστευσα, διὸ ἐ.άλησα. Καὶ ὁ Παῦλος elxóttog
ἐπιλαθόμενος τῆς ῥήσεως ταύτης, ἐπὶ µείξονα αὐτὴν
e'Axucs πράγµατα λέγων Ἔχοντες δὲ τὸ αὐτὸ
Πνεύμα τῆς πίστεως, κατὰ τὸ γεγραµµένον, Ἐπκί-
στευσα, διὸ xal &AdAnca: xal ἡμεῖς πιστεύοµεν,
διὸ xal Ἰα1οῦμεν. El γὰρ τὰ παλαιὰ πίστεως ἔχρη-
ζε, τοσοῦτον ἀπέχοντα τῶν kv τῇ Καινῇ, ὅσον ἡ γή
τῶν οὐρανῶν, πολλῷ μᾶλλον di τῶν οὕτως ὑψηλῶν
δογμάτων γνῶσις xal οὐδὲ εἰς νοῦν ἑλθόντων ctl
ποτε. Ὅπερ οὖν xal αὐτὸς δηλῶν ἔλεγεν : Α ὀφθα1-
Jióc οὐκ εἶδεν, καὶ οὓς οὐκ fixovcs, καὶ ἐπὶ καρ-
δίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέδη, d ἠτοίμασεν ὁ θεὸς τοῖς
ἁγαπῶσιν αὐτόν. Καὶ προσἐθετο Κύριος AaAfcat
τῷ "Αχαζ Aéyur* Αἴτησαι σεαυτῷ σημεῖον παρὰ
Κυρίου τοῦ 8500 σου, εἰς βάθος ἢ εἰς Üy'oc. Καὶ
εἶπεν "Ayat*: Οὐ μὴ αἰτήσω, οὐδὲ μὴ πειράσω Ko-
piov. Kal εἶπεν 'Hcatac* ᾽Ακούσατε δὴ, olxoc
Δαυϊδ' M3) μικρὺν ὑμῖν, ἀγῶνα παρέχει ἀνθρώ-
ποις, Καὶ πως Κυρίφ παρέχετε ἀγῶνα; Aut τοῦτο
δώσει Κύριος αὐτὸς ὑμῖν σηµεῖον. Ἰδοὺ ἡ παρ-
θόνος ἐν γαστρὶ .Ἰήγεται, xal τέξεται viór, καὶ
xadécovci τὸ ὄγομα αὐτοῦ Ἐμμανουή.. Πολλὴ
τοῦ θεοῦ σνγχατάθασις, xal τοῦ Βατιλέως d ἀγνω-
μοσύνη. Ἔδει μὲν γὰρ αὑτὸν ἀχούσαντα τοῦ προφή-
του, μηδὲν ἀμφιθάλλειν περὶ τῶν εἰρημένων : εἰ δὲ
xal ἀμφέθαλλε, xàv σημεῖον λαθόντα πιστεῦσαι, ὅπερ
πολλοὶ τῶν παρὰ Ἰουδαίοις πεποιἠχασι. Καὶ γὰρ ὁ
θεὺς, φιλάνθρωπος (v, οὐδὲ τοῦτο παρῃτῄσατο παρα-
σχεῖν πολλάκις τοῖς παχυτέροις xal χαμαὶ συροµέ-
νοις, καὶ τῇ yj προσηλωµένοις, οἷον ἐποίησεν ἐπὶ
τοῦ Γεδεών. Ἐπειδὴ yàp πάντων χαταδεέστερος ἣν
xal παχύτατος, ὃρα ToU χαταδαἰνει πάλιν ὁ θεός.
Αὐτὸς αὐτὸν ἐφέλχεται, xal προτρέπει πρὸς τὸ ση-
μεῖον αἰτῆσαι ' χαίτοι γε οὐδὲ μιχρὸν τοῦτο σημεῖον
ἣν, τὸ ἑλέγξαι αὐτοῦ τὰ ἀπόῤῥητα, xai εἰς μέσον
ἀγαγεῖν αὐτοῦ τὴν γνώμην ἅπασαν, xal τὴν ὑπόχρι-
σιν διελέγξαι πᾶσαν. Ἐπειδὴ γὰρ ὁ μὲν προφήτης
εἶπεν, Αἴτησαι σεαυτῷ σημεῖόν, ἐχεῖνος δὲ τὸν
σφόδρα πιστὸν ὑποκρινόμενος, ἔλεγεν, Οὐ μὴ αἰτή-
σω, οὐδὲ μὴ πειράσω Κύριον, ὅρα πῶς μετὰ πολλῖς
τῆς σφοδρότητος [50] ἐπάγει τὴν τομὴν ὁ προφήτης,
εἰχότως μετὰ τὴν ἁἀπόδειξιν τῆς ὑποχρίσεως βαρυτέ-
pav ποιούμενος τὴν κατηγορίαν. Auk δὴ τοῦτο ἐχεῖνον
μὲν οὐδὲ ἀποκρίσεως ἀξιοῖ, πρὸς δὲ τὸν δῆμον ἀπο-
στρέφεται λέγων ᾿Ακούσατε, οἶχος Δαυϊδ. Mi μι-
xpór ὑμῖν, ἀγῶνα παρέχειν ἀνθρώποις; Kal πῶς
Κυρίφ παρέχετε ἀγῶνα; Ασαφὲς τὸ εἰρημένον :
διὸ 6h δεῖ τὴν ῥῆσιν € ἀναπτύξαι μετὰ ἀχριθείας. "0
Y&p λέχει, τοῦτό ἐστι’ Mh γὰρ ἐμὰ τὰ ῥήματά
ἐστι; μὴ γὰρ ἐμὴ fj ἀπόφασις; El δὲ ἀνθρώποις
ἀπιστεῖν ἁπλῶς xai ἄνευ λόγου βαρὺ xol ἐγχλημάτων
ἄξιον, πολλῷ μᾶλλον θεῷ. Tb οὖν ἀγῶνα παρέχειν οὐδὲν
ἕτερόν ἐστιν, f] ἀπιστεῖν. Τοῦτο obv, φησὶ, μὴ µιχρόν
ἐστιν ἔγχλημα; μὴ ἡ τυχοῦσα κατηγορία τοῖς ἀνθρώ-
ποις ἀπιστεῖν, El δὲ τοῦτο βαρὺ, πολλῷ μᾶλλον τῷθεῷ.

b Putat Allenus ante πᾶσαν ἔλαδες aliquid deesse, nem-
pe πιστενσον µόνον xaí, vel quid simile. Sed existimo jo-
cum sine ullo additamento stare possc. Mox in Reg. εἰ

Savil. ἔλεγεν deest.
€ Περ. 512 δεῖ τὴν sow.

& IN ISAIAM, CAP. VII. 8

Ephraim Somoron, el caput Somoron filius Romelig.
Ει si non. credideritis, non intelligetis. Rursus pro-
pieta magnum proplietie argumentum exbibet. Qnia
enm timor illos exagitabat, et ante oculos mala
eraut, bona autem in spe, exspectotionemque oni-
nem superantia, nec saiis creduli erant auditores,
vide quid faciat. Dst signum maximum corum que
eveniura erant, consilia hostium in mediuni adducens.
Eorum iamque animum aperit, quo moti urbem op-
pugnabant, et. quid mutuo colloquuti essent, et quo
pacto inito redierint, ostenditque aut proditionem
esse id quod agebatur (Colloquuti enim, mutuo, inquit,
eum ipsis, eos averiemus ad nos); aut multa arrogantia
ipsos ebrios esse, existimantes ne armis quidem
ipsis esse opus, neque acie et conflictu, ut urbem ca-
perent. Satis est , inquiunt , οἱ in conspectum venia -
mus et colloquamur , et omnes in captivitatem
abducentes discedemus. Deinde, ut solent arrogantes,
liac spe inflati de rege constituendo consilium ineunt
quasi jam capta urbe , et quein oporteat in metropo-
lin regem constituere consultant. Ευ in statu res il-
lorum crant, inquit : qux vero Deus moliebatur hac
omnia de inedio sustulerunt. Idcirco subjunxit: Hec
dicii Dominus ; neque hic stetit, sed adjecit, Sabaoth.
Cum enim magni quidpiam annuntiaturus est, poten-
tiam Dei memorat, supernum nempe regnum , atque
imperium illud magnum ac stupendum. Quid ita'jue
αἱ Deus ? Non manebit consilium hoc neque. erit : sed
caput. Arai Damascus. Imperium ejus , ait , potestas
ejus, in Damasco stabit , nec ultra progredietur. Et
capst Damasci Rasin.. Et. princeps Damasci , inquit,
atque doininator Rasin erit ;-id est, in iis quz ad
ipm pertinent manebit, ac majoremsibi non adjiciet
potentiam. Et adhuc sexaginta el quinque anni, et de-
ficiet regnum. Ephraim a populo.

À. Maxima veritatis demonstratio, quando tempora
przdicunt prophetze, ansam prabentes iis qui volunt
eiplorandi cum accuratione vim prophetize. Nunc
enim, inquit, abscedent ab urbe; sed post quiuque
εἰ sexaginta annos universa gens peribit, et regnum
lirael de medio tolletur ; ab hostibus intercepti abdu-
tentur omnes. Nunc certe ante excidium illud nihil
Mus habebunt, quam ea quae sua. sunt. Ut ne enim
rex audiens eos post sexaginta quinque annos per-
iluros esse, apud se diceret : Quid igitur? si,postquam
hos nune ceperint, tunc peribunt, qux hinc nobis
Uilias? Confide, inquit, etiam de praesentibus. Ca-
pientur enim tunc omnino ; sed nunc nihil plus habe-
hunt, quam id quod habent. Sed erit caput Ephraim,
boc est decem tribuum , Samaria :. ibi enim illorum
refia erat; et non vlterius extendetur; et caput Sa-
mariz rex Israel. Quod de Damasceno dicebat, hoc
eliam bic significat, nempe nihil plus habituros,
quum nunc haberent. Deinde, quia verba dixerat
humanam rationem superantia, et quamvis ratioci-
halionum seriem excedentia, cum id quod dicebatur
prophetia esset , jure adjecit ; Visi credideritis, neque
inelligetig, Ne quaeras, inquit, quo modo et qua ra-
one hiec futura sint : Deus eniin est qái operatur,

solaque fide opus tibi est , et intelliges operantis vir
tutem ; demonstrationem omnem supra dictorum ac:
cepisti. Ideo David propheta dicebat : Credidi ,proptei
quod loquutus sum (Psal. 415. 10). Et Paulus liac ar-
repa dictione, e re illam ad res majores traxit dicens :
lHlabentes autem. eumdem Spiritum. fidei , secundum id
quod scriptum est, Credidi , propter quod loquutus sum,
et nos. credimus, propter quod et loquimur (2. Cor. 4.
415). Nam si vetera fide opus habebant, qux tantum
distant ab iis qux in nova lege sunt, quantum exlum
a terra, multo magis tam sublimium dogmatum co-
gnitio, qux in nullius umquam mentem venerunt. Id
quod et ipse siguificans dicebat : Que oculus non vi-
dit, el auris non. audivit, et in cor hominis non ascen-

. derunt , que praeparavit Deus diligentibus se (1. Cor. 3.

9). 10. Et adjecit Dominus loqui ad Áchaz dicens : 11.
Pete tibi signum a Domino Deo tuo in profundum , sive
in excelsum. 13. Et. dixit Achaz : Non petam, et non
tentabo Dominum. 15. Et dixit 1soias : Audite ergo,
domus David : Numquid parum vobis est, agonem ex-
hibere hominibus? Et cur Domino exhibetis agonem?
44. Propter hoc dabit Dominus ipse vobis signum. Ecce
virgo in utero accipiet et. pariet filium : et vocabunt !
nomen ejus Emmanuel. Multa Dei indulgentia , ingra-
tissimus est regis animus. Oportebat enim eunnau-
dito prophieta, de dictis nihil dubitare : quod si du-
bitabat, saltem viso signo credere, quod plerique
apud Jiul:eos fecerunt. Etenim Deus benignus cum
sil, non recusavit s:epe signa prxbere crassioribus
αἱ liumi repentibus terrzque affixis : ut fecit Ge-
deoni (a). Cum enim (Achaz) esset imperitior et
admodum rudis, vide quo Deus se demiserit. Ipse
illum attrahit , et hortatur ut signum petat : etsi non
parvum hoc signum erat, ejus arcana prodere, ejus-
que sententiam totam in medium producere, et si-
mulationem ejus omnem detegere. Quia enim pro- :
pheta dicebat, Pete tibi signum, ille vero se admodum
credere simulans respondebat , Non petam, et non ten-
tabo Dominum, vide cum quanta vehementia proplieta
sectionem infligat , jure post demonstratam simula-
tionem gravius intentans crimen. ldeo illum ne re-
sponsione quidem dignatur, sed ad populum sermonem
convertit : Audite,domus David : Numquid porum vo-
bis est, agonem prebere hominibus? Et cur. Domino
agonem prabetis? Obscurum est id quod dicitur : ideo
dictum illud accurate est explicandum. Quod enim
dicit, hoc est : Num mea verba sunt ? num mea sen-
tentia? Si autem hominibus non credere sine causa
grave et criminatione dignum est, multo magis Deo.
]llud igitur, agonem przbere, nilil aliud est quam
fidem negare. Hoc , inquit , num parvum crimen est
an parva criminationis causa hominibus non credere ?
Quod si hoc grave, multo magis non credere Deo.

1 In hibliis legitur, et vocabis.

(a) tic omnino putamus aliquid desiderari. Nam primo
intuitu videntur ea qu: sequuntur de Gedeone dici, quaa
tamen de Achazo dicuntur. Neque solet Chrysestomus, cuim
exenpla affert, ut hic Gedeonis exemplum, sic paucis rem
absolvere, nullo dato sigao indicante quod vel quale sit

illud exemplum.

»

5. IIoc porro dicebat, ut. discerent. omnes, pro-
phetam decipi non posse, nec a verbis, quz prolata
Iuerant, deceptum esse, sed ab iis, quie in mente
Achazi eraut, ferebat. sententiam. Hoc οἱ Christum
s;epe fecisse in Evangeliis legitur. Prius enim quam
demonstrationem ex. signis pr:ebercet, malitiam Ju-
dirorum, quam mente versabant, in medium profe-
rens, hoc jam non parvum signum edebat : ut fecit
circa paralyticum. Cum euim illi dixisset : Confide,
[ili, dimittuntur tibi peccata, ipsique dicerent in semet-
ipsis, Dlasphemat (Matth. 9. 9. 3) : dixit iliis prius-
qam paralytieum roboraret : Quid cogitatis mala in
cord.bus vestris (1bid. v. 4)? maximum hoc pr:ebens
divinitatis indicium, quod arcana. mentis nosset. Tu
enim, inquit, nosti corda. solus. (5. Reg. 8. 59). Et
David rursus ait! : Serucans corda et renes Deus (Psal.
7.10). Hoc etiam prophetis sje dabat Deus ut nos-
Scent, ut qui audiebant hinc ediscerent, nihil eorug
qui dicebantur humanum esse, sed superne οἱ de
cxlis omne d. cretum. esse delatum. ]deo. vocalissi-
mius lic [-aias postquam cum cemni moderatione re-
gem erat alloquutus, eumque a malis. liberaverat, ac
de prascutibus confidere jusserat, et indicia hujusce
rei ipsi pr buisset, quod consilium se oppugnontium
ipsi aperuisset, proditionem detexi-set, ezcidiumque
integrum Israelis pradixisset, et tempus adjecisset :
liis non contentus, ulterius progreditur, neque insistit
ut signum postulet, sed illum, ob nimiam increduli-
tatem id. nolentem, hortatur; neque id siinpliciter,
sed liberam potestatem signum eligendi relinquit.
Neque enim dicit, hoc vel. iliud siguum, sed ut νο-
lueris, ait; dives est Dominus, omnipotens virtus,
ineffabilis potestas. Si ex c:elis volueris, nihil impe-
dit; si ex terra, nihil prohibet. 1d enim sibi vult
illud, Zn profundum, aut in excelsum. Cum autem nec
sic enm adduxerit, ne liic quidem tacuit, sed. re-
prehensione subjuncta, idque ad emendationem au-
dientis, et ut ostenderet se non illum decepisse, neque
circumvenisse verbis, prophetiam revelat. arcanam,
in salutem orbis futuram, et in rerum omnium emen-
dationem : aitque signum non deinceps dari Acliazo,
sed toti. Judavorum populo. Inítio enim ipsum regem
alloquebatur ; quia vero se ipse indignum reddidit,
αλ p^; uli alloquitur. /deo, iuquit, dabit non tibi,
sed vobis signum. Vobis, quibusnam? lis qui sunt. in
domo David. Eienim illinc signum exortum est,
Quodnam igitur est signum? Ecce virgo in utero acci-
pict, et. pariet. filium, et vocabunt. nomen. ejus Emnma-
nuel. Observandum, id quod et ante dixi, non Achazo
datum fuisse signuin. Quod autem id non. ex. conje-
ctura. dicatur, ipse proplieta objurgavit et accusavit
dicens : Numquid parum vobis est agonem prabere ho-
minibus? οἱ adjecit: Ideo dubit Dominus vobis siguum.
Ecce virgo in utero. habebit. Si autem virgo non fuis-
sel, signum ncn erat. Signum enim rerum seriem

! Reg. et Savil., et Paulus rursus ait. Morel. et Bavar.,
οἱ David rursus ait. et sic legit Interj.res. xelius certe :
uam etsi idij.sum Paulus, nom. 8, 27, ex Davide mntuatus
proterat, cuui verba tantum Davidis, nihil ;ue aliud affera-
tur, Davidi iuelius aJscribitur locus.

85 8. JOANNIS CHI'YSOSTOMI ΑΠΟΗΙΕΡ. CONSTANTINOP.

excedere debet, et natur:ze consuetudinem 8
ilemque novum et inexspectatum esse, ita |
Signe sit singulis qui vident et audiunt. Id
siguum appellatur, quod sit insigne. Insign
non fuerit, si deliteseat in communitate ce
rerum. [taque si sermo essel de muliere se
nature legem pariente, cur signum vocar
quotidie fieri solet ? ldeo in exordio sernin
simpliciter dixit, Ecce virgo, sed, Ecce hec 1
additione articuli insignem quamdam, et hau
fuisse nobis subindicans. Quod enim hoe adt
tum id significet, ex Evangeliis discere po
Cum eniin ad Joannem misissent Judzi interr
Quis cs? non dicebant, Tu es Christus ; sed,
ille Cliristus : neque dicebant, Tu es prophet
Si Iu es ille propheta (Joan. 1. 19. 25) : quod
que eximium erat. Ideo Joannes Evangelium
non dicebat, In principio erat Verbum, sed, ,
cipio erat illud Verbum, et illud Verbum er
Deum (Joan. 1. 1). Sic et hoc loco non dix
virgo, sed, Ecce hec virgo : ac cum dignitate p:
convenienti illud, Ecce, prz»mittitur. Nam fe
dentis et imaginem in mente habentis hie
multamque in se habentis eorum qu: dic
evidentiam. Nam illi oculi clarius quam no
sub aspectum non cadentia videbant. Sensu
decipi potest ; Spiritus vero gratia nulli falls
noxiam sententiam praebebat.

6. Et cur uon adjecit, iuquics, partum fore
ritu sancto? Prophetia erat id quod dicebatur

" umbra annuntiari debebat, ut s:epe dixi, ob ii

audientium animum, ne omnia clare discente:
omnes comburcrent. Si namque prophetis i
percerunt, multo minus a scriptis abstinuisser
autem id non ex conjectura dictum sit, alius
rex sub Jeremia , cum ipsos libros accepisset
dit, οἱ igni tradidit (Jer. 56. 25). Viden' ii
intolerabilem ? viden! iram ratione vacuam ? N
ipsi fuit scripta obliterasse, etiam conibussit.
tionis expertem affectum impleret. Attamen «
rabilis hic propheta obscure loquutus sit, totut
exhibuit. Virgo namque, donec manet virg:
parere possit, nisi ex Spiritu sancto? Solvet
legem natura: non alterius erat, quam ejus «
didit naturam. Itaque cum dixit : Virgo pariet
declaravit. Proinde dicto partu, dicit et nom
qui natus est, non id quod ci impositum esl
quod ex rebus ipsis illi competebat. Quemad
enim Jerusalem vocat civitatem justitizx (sai.
licet nusquatn. hoc nomine appellata sil,

rebus ipsis hanc sortita sit nomenclaturain , (
admoduin mutanda in melius et zquitatis patr
forct (etenim cum illam meretricem vocat [ /bid
non significat eain aliquando hac nomine fuiss
tam ; sed a nequitia noinen imponit; sic. et [

(a) In Graco, Ιδοὺ ἡ «apti; , Cum articulo qui aliqt
ginem speciatim indica; εαοθίνος autem, 1140, v
generatim dicit. Vox adjectiva, /igc, multuun ab
articuli Graeci vim habeat.

95 IN ISAIAM, CAD. VII. 84

ὁ. Καὶ τοῦτο δὲ ἔλενεν, ἵνα μµάθωσι πάντες, ὅτι
ἀνεξχπάτητος ἔμεινεν ὁ προφρίτης, obx ἀπὸ τῶν
ῥημάτων παραλογιτόµενος τῶν εἰρημένων, ἀλλ’ ἀπὸ
τῶν lv τῇ διανοίᾳ τοῦ ᾿Αχαὺ φέρων τὴν φἠφον. Τοῦτο
xil ὁ Χριστὸς πολλάκις ἐπί τῶν Εὐαγγελίων ἐποίησε.
Πρὶν ἡ γὰρ τὴν ἀπὸ τῶν σημείων παρασχεῖν ἁτὸ-
Lay, τὴν χαχίαν τῶν Ἰο,δαίων εἰς μέσον ἄγων τὸν
ἐν διανοίχ πορξυομένην ο, 0) μιχρὸν τοῦτο παρεῖχε
τὸ ruso): οἷον ἐπὶ τοῦ παραλ,τιχοῦ πεποίηχεν.
Eze] yàp εἶπε πρὺς . αὐτὸν, θάρσει, téxvor:
dzturral ccv. αἱ ἁμαρτίαι, ἐχεῖνοι &$ ἔλεγον ἐν ἐκ) -
σή:, Βἱασρημεί * φπαῖ, πρὶν f σφῖγξαι τὸν παραλε-
λυμένον’ Τί βου.1εύεσθε πογηρὰ àr ταῖς χαρδίαις
tcr; µέγιστον θεότητος τοῦτο παρέχων τεχµᾖοιον,
9$ τὰ ἀπύῥόττα εἶδέναι τῆς διανοίας. Σὺ γὰρ ἐπί-
στασαι, φησὶ, καρδίας qororatec. Καὶ ὁ Δανῖδ
π1λιν qnsivb * 'Erdiuv καρδίας καὶ »ερροὺς ὁ
θεός. Τοῦτο χαὶ τοῖς προφέταις ἐδίδου πολλάχις ὁ
6:5; εἰδέναι, ἵν᾽ ol ἁἀκούοντες µανθάνωτιν, ὅτι οὐδὲν
ἀδρώπινο τῶν εἱρημένων, ἁλλ᾽ ἄνωθεν xal ix τῶν
ὡρανῶν ἡ ὀξφος ἅπασα xactvfvexza:t. AcX τοῦτο xal
ὁ μεγαλοφωνότατος οὗτος Ησαΐας, ἐπειδὴ μετὰ πολ-
Ay 5h; ἐπιειχείας δι:λέχβη τῷ βασιλεῖ, καὶ τῶν
ἐεινῶν ἀπήλλαξε, καὶ θαῤῥεϊῖν ἐχέλευσεν ὑπὲρ τῶν
παρόντων, xal τεχµήρια τούτου παρέσχεν αὐτῷ, τὸ
Ober) ἑἐξαυγεῖλαι τῶν ἐπιστρατευσάντων, xai
tiv προδσίαν ἑλέγξα:, xaX τὴν ἅλωσιν τοῦ "agat
προειπεῖν την παντελή χαὶ ὁλόχληρον, καὶ τὸν χρό.ον
Spy, οὐχ ἐρχέσθη τούτοις , xal περαιτέρω
πρόεισι, xal οὐχ ἀναμένει σημεῖον αὐτὸν αἰτίσαι,
ἀλλὰ καὶ uh βουλήμενον δι ὑπερθυλὴν ἀπιστίας
Τροτρέπεται ' xal οὐδὲ ἁπλῶς, ἀλλὰ xal χύριον τῆς
αἱρέσεως mo:tt* οὐδὲ γάρ φησι, τὸ χαὶ τὸ σημεῖοῦ,
ἀλλ ὅπου βούλει, φησί» πλούσιος ὁ Δεσπότης, παν-
αλχὴς ἡ δύναµις, ἄφατος ἡ ἐξουσία. "Av ἐχ τῶν
οὐρανῶν βουλτθῆς, οὐδὲν τὸ χωλύον’ ἂν ἐκ τῆς γῆς,
οὐδὲν ὁ ἐμποδίσον, Τοῦτο Υάρ ἐστιν. "HI. elc βάλος,
3| elc ὄψος. Ἐπτιδὴ δὲ οὐδὲ οὕτως αὐτὺν ἐπεσπάσα-
15, [δ1]οὐδὲ ἐνταῦθα ἑσίγησεν, ἀλλ ἔλεγχον ἐἑπαγαγὼν,
*1 τοῦτον ὑπὲρ διορθώσεως τοῦ ἀκούοντος, χαὶ τοῦ
lij, ὡς οὐχ Ἡπάτησεν, οὐδὲ παρελογίσατο, àva-
χαλύπτε, € προφητείαν ἀπόῥῥητον, τὴν ἐπὶ σωττρίᾳ
τῆς οἰχουμένης ἑσομένην, xoi ἐπὶ διορθώσει τῶν
Ἐραγμάτων ἁπάντων" xal φησι «b σημεῖον οὐχὶ τῷ
"Aya, δίδοσθαι λοιπὸν, ἀλλὰ τῷ χοινῷ τῶν Ἰουδαίων
Us. Παμὰ μὲν γὰρ τὴν ἀρχὴν πρὸς αὐτὸν τὸν λόγον
ἀπέτεινεν: ἐπειδὴ δὲ ἀνάξιον ἐχεῖνος ἑαυτὸν ἀπέφηνε,
τῷ χρινῷ τοῦ λαοῦ διαλέγεται. Aid τοῦτο γὰρ, qnot,
δώσει, οὐγλ σοὶ, ἀλλ’ ὑμῖν σηµεῖον. ᾿Υμῖν, τίσι;
Tol; ἐν τῷ οἴχῳ Δανῖδ. Καὶ γὰρ ἑἐχεῖθεν ἐθλάσττοας
τὸ σημαῖον, TL οὖν τὸ σημεῖόν ἐστιν; Ἰδοὺ ἡ παρ-
θένος ἐν γαστρὶ «Ἰήνεται, καὶ τέξεται νἱὸν, καὶ
κα έσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανονή.ὶ. Παρα-
τηρητέον, ὅπερ καὶ ἔἕμπροσθεν εἶπον, ὅτι οὐ τῷ "Aya
ἔίδται λοιπὸν τὸ σημεῖον. Καὶ ὅτι οὐ στοχασμὸς,

ἈΤυρενομένην Bavaricus, edili vero πορενοµένην, quam

VOtem jure suspectam habet Φαν].

P Reg. et Savil. καὶ ὁ Παῦλος πάλιν φησίν. Morel. et
Baar. χαὶ 6 Δαν!δ πάλιν.

* 0ὐδὲ παρε)ογίσατο, ἀναχαλύπτει. Sic recte Morel. et
Ravaricus, At Reg. et Savil. οὐδὲ γὰρ ἑλογίσατο, ἀνχκάμ-
£t. Perperam, ut ipse monet Savilius in notis, ubi ve-
Tám lectionem, hanc scilicet nostram, Florilegii auctori-
lale restiiuit. Tilmannus etiam interpres veram secutus
€i leciionem, .

aj:b; ὁ «pogt en; xai ἐνεχάλεσε wal xacnyópnos
λέγων ' Mi] μικρὸν ὑμῖν, ἁγῶνα παρέχειν dv2pcx
ποις; καὶ mpogíürxs* Aut τοῦτο δώσει Κύριος
ὑμῖν enpsior. Ἰδοὺ ἡ παρθένος év γαστρὶ ἕξει. El
δὲ μὴ παρθένος Tv, οὐδὲ σημεῖον Tv. Τὸ γὰρ στημεῖον
ἐχθαίνειν δεῖ τὴν χοινην ἀχολονυθίαν, καὶ τὶν τῆς
φὐσέως ὑπερθαίνειν συνήθειαν, καὶ ξένον εἶναι xa
παράδοξο», ὥστε ἔχαστον ἐπισημαίνεσθαι τῶν ὁρών-
των xal ἁχουόντων. Διὰ γὰρ τοῦτο xal σημεῖον
λέγεται, διὰ τὸ ἐπίσημον. Ἐπίσημον δὲ οὑχ ἂν γὲ-
νοιτο, εἰ μέλλοι χρύπτεσθαι τῇ χοινωνία τῶν ἄλλων
πραγμάτων. Ὥστε εἰ περὶ γυναιχὸς ὁ λόγος ἣν νόμω
φύσεως τιχτούσης, τίνος Évsxev στμεῖον χαλεῖ τὸ χα)
ἑχάστην Υινόμενον μέραν; Auk δῆ τοῦτο χαὶ ἀρχό-
µενης οὐχ εἶπεν, Ἰδου παρθένος, ἀλλ, "100v ἡ xap-
θένος. τῇ προσθήχηῃ τοῦ ἄρθρου ἑπίσημόν τινα xal
µόνην τοιαύτην γεγενηµένην ἡμῖν αἰνιττόμενος. "Oct
γὰρ ἡ προσθήκη αὕτη τοῦτο ἑνδείχννται, δυνατὸν
xai ἀπὸ τῶν Εὐαγγελίων μαθεῖν. Ἐπειδὴ γὰρ ἔτεμ-
vay πρὸς τὸν ἹἸωάννην οἱ Ἰουδαῖοι ἐρωτῶντες, Τίς
&l; οὐχ ἔλεγον, Σὺ eU Χριστὸς, ἀλλ El σὺ el ὁ
Χριστός ' οὐδὲ ἔλεγον, Σὺ εἶ προφήτης, ἀλλ', El σὺ
εἶ ὁ προς ήτης ὧν ἕκαστον ἐξαίρετον fjv. Διὰ τοῦτο
xai ἀρχόμενος ὁ Ἰωάννης οὖχ ἔλεγεν, "Ev ἀρχῇ ἣν
Λόγος, ἁλλ', Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν
&póc τὸν Θεόν. Οὕτω δὴ xaX ἐνταῦθα, οὐκ εἶπεν,
Ἰδου παρθένος, ἀἁλλ᾽, Ιδοὺ ἡ παρθένος xai µετ
ἀξιώματος προφήτη πρέποντος τὸ, "1000. Μόνον γὰρ
οὐχὶ ὀρῶντος ἣν τὰ γενόµενα, χαὶ φαντακοµένου, xat
πολλὴν ἔχοντος ὑπὲρ τῶν εἱρημένων πλτροφορίαν.
Τῶν vào ἡμετέρων ὀφθαλμῶν ἐχεῖνοι σαφέστερον τὰ
ph ὀρώμενα ἔθλεπον. Τὴν μὲν γὰρ αἴσθησιν εἰκὸς
xai ἀπατηθτναι fj δὲ τοῦ Πνεύματος χάρις ἀνες-
απάτητον παρξίχστο τὴν ἀπόφατιν.

ς'. Καλτίνος ἔνεχεν οὗ προστέθηκε, φτοαὶν, oz Ex Πνεύ-
µατος ἁγίου ὁ τόχος ἕσται:. Προφητεία ἓν «b λεγόµε-
νον, xai συνεσχιασμένως ἀπαγγεῖλαι ἔδει, ὃ πολλάχις
εἶπον, [82]5ιὰ τὴν τῶν ἁχουόντων ἀγνωμοσύνην, ἵνα μὴ
σα”ῶς πάντα µανθάνοντες, xal τὰ βιθλἰα πάντα va-
τακαύσωσιν. El Υὰρ τῶν προφητῶν οὐχ ἐφείσαντο,
πολλῷ μᾶλλον τῶν γραμμάτων οὐχ ἂν ἀπέσχοντο. Καὶ
ὅτι οὗ στοχααμὸς τὸ εἱρημένον, ἕτερός τις ῥασιλεῖις
ἐπὶ τοῦ Ἱερεμία αὐτὰ τὰ ῥ:δλία λαθὼν κχατέτεµε xai
πυρὶ παρεδίδου. Εΐδες µανίαν ἀςόρητον;, εἶδες ὀργὴν
ἁλόγιστον» Οὐχ Έρχεσεν αὑτῷ τὸ ἀφανίσαι τὰ γράµ-
µατα, ἀλλὰ καὶ ἐνέπρησε, τὸ ἁλόγ,στον αὖτου πάθος
πληρῶσαι βουλόµενος. ᾽Αλλ᾽ ὅμως χαὶ ἀσαγῶς εἰπὼν
6 θαυμάσιος οὗτος προφίτης, τὸ πᾶν ἑνεδείφατο.
Παρθένος γὰρ, ἕως ἂν µένη παρθένος, πόθεν ἄλλοθεν
χυήῄσειεν, εἰ μὴ ἀπὸ Πνεύματος ἁγίου ; Τὸ Υὰρ νόµον
?U3at φύσεως οὐδενὸς ἑτέρον ἣν. ἀλλ T] τοῦ ὄτμιουρ-
γοῦ τῆς φύσεως. "face εἰπὼν , ὅτ. τέξεται ἡ παρνξ-
vog, τὸ πᾶν ἐνέφτνεν. Εἰπὼν τοἰνυν τὸν τόκον, λέγει
xai τὸ ὄνομα τοῦ τιχτοµένου, οὗ τὸ τεθὲνἀ, ἀλλὰ
τὸ ἀπὸ τῶν πραγμάτων. Ὥσπερ γὰρ τὴν Ἱερουσα.{ t
καλεῖ πόλιν δικαιοσύνης, χαἰτοι ve οὐδαμοῦ δικαιοαὺ -
νης ἐχλίθη πόλις, ἀλλὰ ἀπὸ τῶν πραγμάτων ταύτην
εἶχε τὴν προσηγορίαν, διὰ τὸ πολλὴν γενέσθαι την
ἐπὶ τὸ βέλτιον αὐτῆς µεταθολὴν, xal τὴν τοῦ δικα ον
προστασίαν (xal γὰρ ὅταν πόρνην καλῇ, οὐχ ὡς τῆς

d Sic recte Savil. Morel. τεχθέν, perperam.

85 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

πόλεως οὕτω ποτὸ χληθείσης, ἀλλὰ ἀπὺ τῆς χαχίας
τὸ ὄνομα τίθησιν ' οὕτω δῆ καὶ μετὰ ταῦτα ἀπὸ της
ἀρετῆς)' τὸ αὑτὸ τοίνυν xal ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ λεχτέον,
ὅτι τὸ ἀπὸ τῶν πραγμάτων αὑτῷ ὄνομα τέθειχε. Τότε
γὰρ μάλιστα μεθ) ἡμῶν ὁ θεὸς γέγονεν, ἐπὶ τῆς rne
ὀφθεὶς, xal τοῖς ἀνθρώποις συναναστρεφόµενος, xal
τὴν πολλὴν ἐπιδειχνύμενος περὶ ἡμᾶς χηδεμονίαν.
Οὐχέτι γὰρ ἄγγελος, οὐδὲ ἀρχάγγελος μεθ ἡμῶν,
ἁλλ᾽ αὐτὺς χαταθὰς ὁ Δεσπότης τὴν πᾶσαν ἀνεδέξατο
διόρθωσιν, πόρναις διαλεγόµενος, τελώναις σαυναναχε(-
µενος, εἰς ἁμαρτωλῶν οἰκίας * εἰσιὼν, λῃσταῖς παῤ-
ῥησίαν διδοὺς, µάγους ἐφελχόμενος, πάντα περιιὼν
xaX διορθούμενος, xal αὐτὴ» τὴν φύσιν ἓνῶν πρὸς
ἑαυτόν. Ταῦτα οὖν πάντα ὁ προφήτης προαναφωνεῖ,
ὁμοῦ χαὶ τὸν τόχον λέγων, xai τὸ χέρδος τῶν ὠδίνων
τὸ ἄφατον ἐχεῖνο καὶ ἄπειρον. "Όταν γὰρ ὁ 8sbc μετὰ
ἀνθρώπων T), οὐδὲν δεῖ λοιπὸν δεδοιχέναι͵ οὐδὲ τρέµειν,
ἀλλ᾽ ὑπὲρ ἁπάντων θαῤῥεῖν, ὅπερ οὖν καὶ ἀγένετο.
Καὶ γὰρ τὰ ἀρχαῖα ἐχεῖνα xal ἀχίνητα ἐλύθη χαχὰ,
χαὶ fj χατὰ τοῦ χοινοῦ γένους ἀπόφασις ἀνπρεῖτο, καὶ
τῆς ἁμαρτίας τὰ νεῦρα ἐχέχοπτο , χα) διαθόλου
τυραννὶς χατελύετο, xal ὁ πᾶσιν ἄθατος παράδεισος
ἀνδροφόνῳ xaX ληστῇ πρῶτον 1νοίγετο, χαὶ οὐράνιοι
ἀγίδες ἀνεπετάννυντο, χαὶ ἀγγέλοις ἄνθρωπος συν.
ανεμίγνντο, xal πρὸς τὸν βασιλιχὸν θρόνον ἡ φύσις t)
ἡμετέρα ἀνήγετο, xaX τοῦ boo τὸ δεσµωτήριον
ἄχρηστον ἦν, [85] καὶ ὁ θάνατος ὄνομα λοιπὸν ἔμενεν ὃν,
πράγματος ἀπεστερημένον * xai μαρτύρων χοροὶ, xat
γυναῖχες χαταχλάσασαι τοῦ ἅδου τὰ χέντρα.

Ταῦτα οὖν πάντα προορῶν ὁ προφήτης ἑσχίρτα
xai ἐχόρενε, xai δι ἑνὸς ῥήματος ἡμῖν αὐτὰ ἐν-
εδείχνυτο, προφητεύων ἡμῖν τὸν Ἐμμανουήλ. Βούτυ-
pov καὶ μέ.ι φάγεται, πρὶν d] Υγῶναι αὐτὸν 1)
προεΛέσθαι πογηρὰ, ἐκ.λέξεται Ὁ τὸ ἀγαθόγ. Διότι
&plv ἢ γνῶναι τὸ παιδίον ἀγαθὸν, ἢ xaxóv,
ἀπειθεῖ πονηρἰᾳ , τοῦ ἑχ.1έξασθαι τὸ dya0óv.
Ἐπειδὴ τὸ τικτόµενον παιδίον οὔτε ἄνθρωπος ἣν
qe, οὔτε Θεὸς µόνον , ἀλλὰ cóc ἐν ἀνθρώπῳ,
εἰχότως xai ὁ προφήτης ποιχίλλει τὸν λόγον, νῦν
μὲν τοῦτο, νῦν δὲ ἐχεῖνο λέγων, χαὶ τὰ παράδοξα τι-
OsV;, xal οὐχ ἀφιεὶς ἀπιστηθῆναι τὴν οἰκονομίαν διὰ
τὴν τοῦ θαύματος ὑπερθολὴν. Εἰπὼν γὰρ. ὅτι τέξεται
ἡ παρθένος, ὅπερ ἣν ἀνώτερουο φύσεως, xa ὅτι
κληθήσεται Ἐμμανουὴλ, ὃ καὶ αὐτὸ μεῖκον προσδο-
xiag ἣν, ἵνα μὴ τις τὸν Ἐμμανουὴλ ἀχούσας, τὰ
Μαρχίέωνος πάθη, xat νοσήσῃ τὰ τοῦ Οὐαλεντίνου, διὰ
τὴν οἰχονομίαν, διαῤῥήδην ἐπῆγαγε χαὶ τῆς olxovo-
µίας σαφεστάτην ἀπόδειξιν, ἀπὸ τῆς τραπέξης αὐτῆν
πιστούµενος. Τί γάρ φησι; Βούτυρον καὶ μέλι gá-
γεται. Τοῦτο δὲ οὐκ ἂν εἴη θεότητος, ἀλλὰ τῆς φύ-
σεως τῆς ἡμετέρας. Διὰ váp τοι τοῦτο 9 οὐδὲ ἄνθρω-
πον ἁπλῶς πλάσας ἐνῴχησεν ἐν αὐτῷ, ἀλλὰ καὶ τῆς
κυῄήσεως ἠνέσχετο, xal ταύτης ἑννεαμηνιαίου, xal
ὠδίνων xal σπαργάνων, καὶ τῆς ἐχ πρώτης ἡλιχίας
τροφῆς, ἵνα διὰ πάντων ἐμφράξῃη τὰ στόµατα τῶν
ἀρνεῖσθαι τὴν οἰχονομίαν ἐπιχειρούντων. Ταῦτα οὖν
ἄνωθεν προορῶν ὁ προφήτης, υὐχὶ τὰς ὠδίνας λέγει,
xal τὸν θαυμαστὸν τόχον µόνον. ἀλλὰ xal τὴν ἐν
πρώτῃ ἡλιχίᾳ τροφὴν, τὴν Ev αὐτοῖς τοῖς σπαργάνοις,
οὐδὲν τῶν λοιπῶν ἐξαλλάττουσαν ἀνθρώπων, οὐδέ τι
ξένον χατὰ τοῦτο ἔχουσαν. Οὗτε γὰρ ἅπαντα ἑξηλλαγ-

5 Sic Morel., qui Florilegio consonat. Savil. et Reg.

omm. εἰς.

b In Bibliis hic legitur ἐχλέξασθαι, ut infra.

* Reg. et Savil. ἀνωτέρω. Morel. ἀνώτερον.

à Aix γὰρ τοῦτο. Sic prius legebatur in editis. In Fío-
vilegio Ic gitur διὰ γάρ τοι τοῦτο, et paulo post ένῴχησε ἐν
«vt ἐν autem deerat in editis.

μένα ἣν αὐτῷ, οὔτε πάντα xowá. Τὸ μὲν γὸ
γυναιχὸς τεχθῆνα», xovvóv: τὸ δὲ ἀπὸ παρθένου, µ
Ἡ καθ) ἡμᾶς. Τὸ τραφῆναι πάλιν τῷ κοινῷ t$;
σεως νόμῳ χαὶ τῷ αὐτῷ τοῖς πολλοῖς , χοινόν *. *
ἄδατον γενέσθαι movr pla τὸν vabv ἐχεῖνον, xal
εἰς πεῖραν ἐλθεῖν πονηρίας, τοῦτο ζένον xa a,
ξον, xaX αὑτοῦ μόνου. Διὸ Ot χἀχεῖνο xaX τοῦτο.
xev. Οὐ γὰρ μετὰ τὴν πεῖραν τῆς χαχίας ài
τῆς xaxíac, φησὶν, ἀλλὰ ἄνωθεν xat ἐχ προοι
αὐτῶν πᾶσαν ἀρετὴν ἐπεδείχνυτο, "O xol:
Deye* Τίς ἐξ αὐτῶν ἐλέγχει µε περὶ dpgap
xaX, Ερχεται ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτον
ἐν ἐμοὶ ἔχει οὐδέν.

€. Καὶ αὐτὸς οὗτος προϊὼν ὁ προφήτης λέγε
Ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ Óó.Joc εὖὐρέί
τῷ στόµατι αὑτοῦ. Τοῦτο δη xa ἑνταῦθά φησι
πρὶν Ἡ γνῶναι αὐτὸν T) προελέσθαι ποντρὰ, àn
ἡλιχίας ἑκείνης τῆς ἁπξιροχάχου, ἀπ αὐτῶν
προοιµίων τὴν ἀρετὴν ἐπιδείξεται, xal οὐδὲν
πρὸς τὴν χαχίαν χοινόν. Διότι πρὶν ἡ γνγῶν
παιδίον ἀγαθὸν ἢ xaxóv, [84] ἀπειθεῖ πονηρἰς
ἐχ.έξασθαι τὸ ἀγαθόν. Πάλιν ταῖς αὐταῖς λέξ
αὑτὸ νόηµα αἰνίττεται, χαὶ ἑνδιατρίθει τῷ
Ἐπειδὴ γὰρ σφόδρα ἣν ὑψηλὸν τὸ εἰρημένι
συνεχείχ τῆς διηγήσεως αὑτὸ πιστοῦται. Ὅπε
ἀνωτέρω ἑδήλωσεν εἰπὼν, Πρὶν 7) Ίγῶναι αὖ
προε.]έσθαι πογηρὰ, τοῦτο προϊὼν ἡνίξατο t
Πρὶν 7) viva τὸ παιδίον" χαὶ ἐπεξηγήσει χέ]
πάλιν λέγων ἀγαθὸν ἢ xaxóv, ἀπειθεῖ που
τοῦ ἐχ.λέξασθαι τὸ ἀγαθόν. Τούτου γὰρ αὖτ'
νου ἣν τὸ ἐξαίρετον. Διὸ καὶ ὁ Παῦλος αὑτὸ e
συνεχῶς, xal Ἰωάννης δὲ ἰδὼν αὐτὸν, τοῦτο ὁ
ρυξε λέγων * "δε ὁ ἁμνὸς τοῦ θεοῦ, ὁ αἴρωι
ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. Ὁ δὲ τὴν ἑτέρων «
πολλῷ μᾶλλον αὐτὸς ἀναμάρτητος ἣν. Καὶ ὁ TI
ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, συνεχῶς αὑτὸ ἀναθιᾷ. Ἱ
Y3p ἔμελλεν ἀποθνήσχειν, ἵνα µή τις νοµία
ἀπίστων. ὅτι οἰχείας ἁμαρτίας viver δίχην, σι
αὐτοῦ τὸ ἀναμάρτητον εἰς μέσον ἄγει, ἵνα τὶ
νατον αὐτοῦ τῆς ἡμετέρας ἁμαρτίας λυτὴριο
δείξῃ. Atb καὶ ἔλεγε' Χριστὸς ἐγερθεὶς ἐκ v.

οὐχέτι ἀποθνήσχει. Καὶ γὰρ ὃ ἀπέθανε, τῇ

τίᾳ ἀπέθανεν. 0ὐδὲ ἐκεῖνον τὸν θάνατον, ὡς
θυνος ὧν, qnoi, χατὰ τὸν τῆς ἁμαρτίας λόγο
έθανεν, ἀλλ ὑπὲρ τῆς χοινῖς ἁπάντων πλημμ!
El τοίνυν τῷ προτέρῳ κατὰ τοῦ ο ὑπεύθννος «
Ex περιουσίας ἀποδέδειχται, ὅτι οὐχέτι ἆποθα
Καὶ καταΛειρθήσεται ἡ "γη, ἣν σὺ «οδί
προσώπου τῶν δύο βασιλέων. "Ὅπερ συνι
προφήτης ποιεῖ, τοῦτο ἐνταῦθα πεποίηχε. Me:
προφητείαν ἐπὶ τὴν ἱστορίαν ἐξάγει τὸν λόγον.
καὶ ἐπὶ τῶν Σεραφὶμ χατασχενάσαντα Gigi)
εδείξαµεν, ὃ χαὶ ἐνταῦθα εἰργάσατο. Εἰπὼν *
μέλλοντα ἔσεσθαι τῆς οἰχουμένης ἀγαθὰ, ε
βασιλέα λοιπὺν τρέποι τὸν λόγον. Διὸ xal is
λέγων’ Κατα.λειᾳθήσεται ἡ γή. Τί ἐστι, Ka
φθήσεται; ᾿Ανέπαφος ἔσται, ἐλευθέρα ἔσται ἵ
πείσεται ἀπδὲς, τὰ τοῦ πολέμου οὐχ ὑποστι
Ka κατα λειφθήσεται ἡ γη. ἣν σὺ φοδῃ. ὑ
δέδοιχας , ὑπὲρ fj; τρέµεις, ἁπὸ προσώπου tc
βασιλέων, τοῦ τε Δαμασχηνοῦ, xat τοῦ Ἴσραι
Εἶτα ἵνα μὴ τῇ τῶν ἀγαθῶν προφητείᾳ ῥαθυμ
γένηται, μηδὲ ὑπὸ τῆς εἰρήνης χαυνότερος, ἐπ
χει πάλιν αὑτοῦ τὴν φυχὴν λέγων ' Α..1ὰ ἐπ

e Hic legendum omnino est χατὰ τοῦτο.
{ Hzc, ἐλευθέρα ἔσται, absunt a leg. et Savil.

5 IN ISAIAM, CAP. VII. | |. 88

virtute) : idipsum itaque de Christo dicendum, quod
nempe ipsi ex rebus nomen imposuerit. Tune enim
maxime nobiscum Deus factus est, cum in terra visus
est, et cum hominibns conversatus est, multamque
erga nos providentiam exhibuit. Non enim ultra an-
gelus, non archangelus nobiscum, sed ipse Dominus,
qui descendit, omnem in se suscepit emendationem,
cum meretricibus loquens, cum publicanis recumbens,
in peccatorum domus ingrediens, latronibus liberam
loquendi fiduciam indens, magos attrahens, omnia
perlustrans et reformans, ipsam naturam sibi ipsi
uniens. H:ec itaque omnia propheta prznuntiat, simul
partum dicens, et partus lucrum ineffabile illud et
immensum. Cum cnim Deus eum hominibus est,
nihil ultra timendum, nihil tremendum, sed de om-
nibus fidendum est : id quod etiam factum est. Nam
antiqua illa et immota mala soluta sunt, lata contra

commune hominum genus sententia submota est, -

peccaiique nervi rupti sunt, diaboli tyrannis soluta,
paradisusque omnibus inaecessus homicid:e et latroni
primum aperitur, celestes fornices reserantur, ho-
moque cum angelis commiscetur, ac natura nostra ad
regium solium adducitur : iuferni carcer inutilis mor-
lisque nomen solum mansit, re ipsa vacuum : mar-
tyrum chori , et mulieres stimulos inferni fregerunt.

Contra Marcionem et Valentinum. — Hzc itaque om-
nia przvidens propheta exsultabat et clioreas agebat,
el uno verbo omnia nobis declaravit, Emmanuelein
nobis prznuntians. 15. Butyrum et mel comedet, ante-
quam sciat ipse vel precligere mala, eliget bonum. 16.
(uia antequam sciat puer bonum aut malum , non ob-
temperat malitie, ut eligat bonum. Quoniam pucr iste
mius neque homo simplex erat, neque Deus tantum,
sed Deus in homine, jure propheta sermonem variat,
munc hoc, nunc illud dicens, stupenda proponens,
mec permittens ut fides negetur cconomis propter
eminentiam miraculi. Cum dixisset enim virginem
esse parituraim, id qued naturam superabat, et illum
Emmanuel vocandum esse, quod ipsum exspectatione
majus erat, ne quis Emmannelem audiens, in Marcio-
ais et in Valentini morbum incideret, propter dispen-
sationem, clarissimam induxit dispensationis demon-
stralionem (a), a mensa ipsi fidem faciens. Quid
euim ait ? Butyrum et mel comedet. ld vero non divi-
nitatis fuerit, sed naturze nostrz. Idcirco enim non
simpliciter in homine ab se formato habitavit , sed
eliam in utero gestatus est, idque per novem men-
ses, partum pannosque subiit, et cibum tenellz tati
consentaneum, ut per h:ec omnia os obturaret iis qui
iacaruationem negare auderent. Hxc itaque provi-
deus propheta non natalia solum et mirabilem partum
dicit: sed etiam alimentum tenelle tatis , quo in
cunabulis usus est, qnod nihil differebat a czeterorum
hominum esea, nee quidpiam insolitum habebat. Nam
jn illo neque omnia diversa erant, neque omnia eom-

(a) Quod dicit infra Chrysostomus Isaiam clare dispensa-
fionit, seu. inearnationis, demonstrationem induxisse, ne
quis »n Marcionis ant Valenini morbum incideret, eo spe-

e2t quod Valentinus et Marcion dicerent, Filium uon vere,
sed specie tantum, carnem sumpsisse,

munia. ll:ud enim, ex mulicre nasci , eommune est ,
ex virgine autem , majus quam conditio nostra ferat.
Alimentum sumere rursum , ex naturz lege est quz
c:eteris competit, ac commune est ; at templum iliud
inaccessmm esse nequitize, neque experimentum ullun
malitia: habere , hoc novum , hoc stupendum cst , «t
ipsi soli competit. Ideoque et hoe et illud posuit. Non
enim post experimentum malitke a malitia abstitit ,
inquit , sed ab ipso principio et exordio umnem vir-
tatem exhibuit. Quod et ipse ait : Quis ex ipsis arguet
me de peccato? et : Venit princeps hujus mundi , et in
me non habel quidpiam (Jean. 8. 40. et 14. 30).

7. Atque hie ipse propheta in sequentibus ait:
Peccatum non fecit, neque dolus inventus est in ore ejus
(1sai. 55. 9). Hoc certe et hoc loco ait, quia prius-
quam sciat ipse vel mala przeligere, ab :iate illa
nullem experta malum , ab ipso principio virtutem
ostendet, nihilque cum nequitia commune habebit.
Quia priusquam sciat puer. bonum aut. malum , nore
obtemperat malitie , ut eligat bonum. Rursum iisdem
verbis eamdem sententiam. subindicat, et in eodem
versatur sermone. Quia enim admodum sublime erat
id quod dicebatur, narrationis continuatione ipsi fidem
conciliat. Quod enim supra declaravit dicens : Prius-
quam sciat ipse vel praeligere mala, hoc postea subin-
dicavit dicens, Priusquam sciat puer; et enarratione
rurspm utitur dieens : Bonum aut malum , non obtem-
perat malitie, ut eligat bonum. Hujus enim solius erat
hiec przrogativa. Ideo et Paulus hoc assidue versat, et
Joannes videns illum, hoc przdicavit. Ecce agnus
Dei qui tollit peccatum mundi (Joan. 4. 29). Qui autem
aliorum peccata tollebat , multo magis ipse a peccato
immunis erat. Et aulus, ut inodo dicebam, frequen-
ter idipsum clamat. Quia enim ille moriturus erat, ne
quis infidelium putaret, ipsum peccati sui dare poenas,
frequenter ejus impeceabilitatem in medium adducit,
ut mortem ipsius peceati nostri solutionem esse osten-
deret. Quamobrem dicebat : CAiristus resurgens ex mor-
luis, jam nea moritur. Eteaim quod mortuus est, peccato
meriuus est (Rom. 6. 9. 10). Neque morte illa, quasi
reus, inquit, secundum rationem peccati mortuus est ;
sed pro communi omnium delicto. Si itaque priori
morti secundum hoc obnoxius non erat, satis superque
demonstratum est, ipsum non amplius moriturum
esse. Et derelinquetur terra, quam tu times, a facie
duorum regum. Quod frequenter facit proplieta, id
etiam fecit hoc loco. Post prophetiam ad historiam
sermonem reduek. Iloe etiam medo circa Seraphim
se gessisse perspicue ostendimus, quod etiam hic
effecit. Cum enarravisset enim bona erbi terrarum.
obventura, ad regem demum sermone eonvertit,
Ideo hzc subjungit : Derelinquetur terra. Quid est,
Derelinquetur ? Intacta erit, libera erit*, nihil molestum
patietur, belli mala non sustinebit. Et derelinquetur
terra , quam {κ times, pro qua formidas, pro qua tre-
mis, & facie duorum regum; Damasceni nempe ct
Israelitz. Deinde ne per bonorum prophetiam segnior

! neg. et Savil. hoc, libera erit, omittunt : sed Morel, et
Bavar. ^nt, et Tilmannus ita legit.

87 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP. 8$

evaderet, nec per pacem mollior, ejus rursus animum
perstringit dicens ; 47. Sed adducet. Deus super te, et
& oer populum (uum , εἰ super domum patris (ui dies,
: nondum venerunt ez quo die abstulit. Ephraim a
ui. regem. Assyriorum. Per Ίο euim indicot harba-
10 am irruptionem, qua urbem a fundamentis dirue-
runt. ipsisque in captivitatem abreptis abierunt. IEcc
vero pr.edicit, non ut. eveniant, sed ut metu tempe-
rantiores facti, comminationem depulsent. Quia porro
neque ex bonis, quz przeter meritum consequuti sunt,
meliores sunt effecti (quod enim preter meritum hzc
cousequuli sint, ostendit regis animus el ingens in-
credulitas) , neque terribilium comminatione mutati
sunt, sed utrique salutari pharmaco vehementer
obstiterunt, sectionem demum profundiorem infligit ,
exscindens putridum ulcus, et immedicabili morbo
laborantes resecans. Quid sibi vult illud, Ex quo die
abstulit Ephraim α Juda regem. Assyriorum? lrrupere
barbari illos omues abducturi; sed omissis Juda et
duabus tribubus, contra Israc! conversi sunt. Quod
igitur dicit, hoc est : Α die illo, quo decem tribus
barbarorum exercitum ad 56 pertrahent, a. vobisque
avertent, ob peccati sui magnitudinem, iisque adver-
sus se evocatis abducte erunt : ab illo, inquam, die,
timere ct formidare demum oportet. l'rogressi nam-
que, ad vos etiam venient , nisi resipiscatis. Aitque :
Ab il!o die adducet eos. Non enim simul cum Israelitze
abducerentur, illi capti sunt, sed parum intercessit
temporis.

8. Quod igitur dicit, hoc est, Decreto suo tunc dies
illas induxisset : sed exspectabat Deus, et patienter
ferebat, etiamsi jam tunc peccata supplicio digna
essent; id quod sape facere consuevit, ut cum assi-
gnatus dies advenerit, adhuc procrastinet et cuncte-
tur; quod est maximum clementi ejus indicium,
necnon argumentum conspicuum ingrati eorum animi,
qui ejus indulgentia. nolunt, ut par esset, uti. Hoc
igitur ait hoc loco, jam tunc nempe comninationem,
jam tunc divinam iram adfuisse, ut supplicio ad fores
adducto, excitaret ad poenitentiam , meliores redde-
rct, et post illorum excidium in angore constitueret,
neque, quia illi abducti fuerant, hi vero effugerant,
ideo segniorcs fierent. 18. Et erit in die illa, sibilabit
Dominus muscis, que dominabuntur. parti. fluminis
"FE gypti. Viden' me non frustra dixisse, ipsum metum
augere volentem, ab illa die comminationem intulisse,
Qux sequuntur itaque hoc indicant, queis vcrbo timo-
reni incutit, exercitus illis declarans, qui formidabiles
ipsis eraut , ct invasionis facilitatem demonstrans, id
quod illos admodum percellcbat, exercitus multitudi-
nem indicans !, quod illorum animos maxime terrebat.
Ilec porro omnia in sequentibus subindicavit. Ani-
mun autem adliibe : Et erit in die illa, inquit, sibilabit
Dominus muscis. Muscas hic vocavit /Egyptios, ob
impudentiam et iuverecundiam, ct quod sxpe repulsi,

! neg. et Savil., exercitus gladium indicans. Sed Savilius
i miargine ponit, forte exercitus agmina. 'orro Crazce, qía-
pius futerpretatur ξίφος. Gginiza vero, exo, ; uude similitudine
vocum ductus unam al'ieri substituendam suspicatus est.

696 instarent , neque tantillum respirare ipsis con.
cederent, sed sepe illis scxcenta nezotia facesserent,
ut musc;e vulneribus, sic continue ipsorum calamita:
tibus insistentes. Illos igitur ducet Deus; nec tamen
d:xit, Ducet, sed Sibilabit, facilitat;m ascensus osten.
dens, et inexpugnabilem Dci potentiam, quodque
sufficiat nutus ejus ut omnia sequantur. Meritoque au
his comminandi initium ducit quz jam experti eraut,
Et api, que est in terra Assyriorum. Syrus οἱ Hcbr:vus,
ul aiunt. non dicunt, Apes, sed, Crabrones (a). Quia
enim non illos adhuc admodum experti erant, insecti
hujus imagine in anxietatem illos ingentem conjicic-
bat, hinc declarans illorum vehementiam, puugendi
vim atque pugnandi, vulnerum acerbitatem , veloci-
tatem adventus, sc ab eis tuendi difficultatem. 19.
Et venient et requiescent omnes ín vallibus regionis , et
in foraminibus petrarum , et in speluncis, et in omui
fivsura, et in omni ligno. Enarratis gentium terrore,
exercitusque celeritate, multitudinem. demum re-
censet. Non dixit, Castrametabuntur, sed, Hequiescent,
neque venturos quasi ad ho-tilem regionem, sed qua:i
in propria deliciis se dedituros, quasi nullo labore vel
defatigatione egeant, sed qu»si ad certam victoriam,
et paratam przedain. idcirco ait, Venient et requiescent,
quod victores indicat, tropzum crigentes, et post
multum sudorem multasque cxdes requiesceutes.
Neque in campestri solum loco requiescent ; sed quia
inmensa sunt multitudo, non capax crit regio tol
corporurm, sed valles, petra, montes, saltus, et omuia
obtegentur harbarorum corporibus. Quamquam etsi

'non tam feroces fuissent, neque sic superatu faciles (5)

erant, multitudo quippe «ufficiebat ad illos couster.
nendos : quando autem utrumque aderat, et tanta
multitudo, et tam ingens potentia, et quod omnium
gravissimum est, ira Dei exercitum ducens, qua de-
mum spes salutis? lllud vero, In omni fissura, et in
omni ligno , hyperbolice dictum est. Neque euim in
arboribus erant requiem capturi ; sed simul, ut dixi,
hyperbolem obscure adhibuit, οἱ in metaj;iliora cra.
bronum mansit.

Ira Dei novacula. — 90. In die illa radet Domiuus
novacula inebriata. Timorcm per cxercitus auctum
rursum amplilicat, ad cxlum sermonem tran fereus,
ostendensque non barbaros quosdam J/Egyptios aut
Persas, sed Deum esse qui Jud:eis bellum infert. No-
vaculam autem liic vocat. intolerandam ejus. ται
quam nemo ferre possit, facile invadenteim et const;-
mentem. Quemadmodum enim pili corporis novacul:e
aciem non sustinent, scd statim cedunt. et abcunt ;
sic et res Judaicm iram illam a Deo immissam nuimn- -
quam sustinuerint, ait.

9. Novacula igitur inebriata vigentem plenamque
Dei iram, completamque sententiam nobis declarat.
Quod autem ait: Trans. flumen regie. Assyriorum,

(«) uzec certe ah. imperitis cdidicit Chrysostomus. Nam
i2 Mebrzo legitur T2235 , et api.

(^) In Graeco, μκδὶ cii ῥάξιοι. Libenter credam aliquid
deesse, et divinaudo locum Latine couvertere coactus Sutn.

U ' IN ISAIAM, CAP. VII.

θεὺς ἐπὶ σὲ, xal ἐπὶ cov Aacr σου, καὶ ἐπὶ τὸν
daov toU πατρός cov ἡμέρας, αἳ οὕπω ἤκασιν,
dg fic ἡμέρας ἀφεῖῖεν Ἐφραῖμ dxó Ιούδα τὸν
Sac Mia τῶν Ασσυρίων. à γὰρ τούτων τῶν βαρ-
δάρων τὴν ἔφοδον δηλοῖ, δ fo τὴν πόλιν πρόῤῥιζον
ἀνέσπαόαν, xai λαδόντες αὑτοὺς αἰχμαλώτους ἁπῆλ-
Voy. Καὶ προλέγει ταῦτα, οὐχ ἵνα γένηταε , [85] ἀλλ᾽ ἵνα
τῷ φόδῳ γενόµενοι σωφρονέστεροι, τὴν ἀπειλὴν &mo-
χρούσωνται. Ἐπειδὴ δὲ οὖτε ὑπὺ τῶν χρηστῶν, ὧν
παρ ἀξίαν ἁπήλαυσαν, ἐγένοντο βελτίους (ὅτι δὲ παρ᾽
ἀξίαν ἀπήλαυσαν, ἔδειξεν ἡ γνώµη τοῦ βασιλέως xat
ἡ ὑπερθάλλουσα ἀπιστία), οὔτε τῇ ἀπειλῇ τῶν φοδε-
puv μετεθάλλοντο, ἀλλὰ πρὸς ἑχάτερον τῆς ὠφελείας
tb φάρμαχον ἀντέστησαν χαλεπῶς, ἑἐπάχει λοιπὸν
βαθυτέραν τὴν τομὴν, τὴν σηπεδόνα ἑχτέμνων, xal
τοὺς ἀνίατα νοσοῦντας ἑχχόπτων. Τί δὲ ἐστιν, Αφ'
fic ἡμέρας ἀφεῖ]εν "Egpaty ἀπὸ Ιούδα τὸν βα-
cidéa τῶν Ασσυρίων; Ἐπῆλθον οἱ βάρβαροι,
πάντας αὑτοὺς ávapmacóptvot* ἁλλ᾽ ἁρέντες τὸν
Ἰούδα, xal τὰς δύο φυλὰς, ἑτράπησαν χατὰ τοῦ
Ἱσραήλ. *O τοίνυν λέγει, τοῦτό ἐστιν: "Amb τῆς
ἡμέρας ἑχείνης, ἀφ ἧς αἱ δέχα φυλαὶ πρὸς ἑαυτὰς
ἐφελχύσονται τὸ {ῶν βαρθάρων στρατόπεδον, ὑμῶν
ἀποστήσαντες, τῇ τῆς οἰχείας ἁμαρτίας ὑπερθο)ῇ,
χαὶ χαθ᾽ ἑαυτῶν χαλέσαντες αὐτοὺς ἀπενεχθῶσιν,
&z ἑχείνης χρὴ δεδοιχέναι xal φοθεῖσθαι λοιπόν.
Ὁδῷ γὰρ προθαίνοντες xal ἐφ᾽ ὑμᾶς Ίξουσιν, εἰ μὴ
βεταδἀλ[λ]οισθε. Kat φησιν ᾿Απὸ τῆς ἡμέρας ἑχείνης
ἐπάξει αὐτούς. Οὐ γὰρ ὁμοῦ τῶν Ἰσραηλιτῶν ἁπ-
ενεχθέντων, κἀχεῖνοι ἑάλωσαν, ἀλλὰ βραχὺς μεταξὺ
Τίχονε χρόνος.

π’. "O τοίνυν λέγει, τοῦτό ἑατιν, ὅτι τῇ ψήφῳ ἔχτοτε
ἐπ[γαγεν ἂν τὰς ἡμέρας" ἀλλ ἀνέμενεν ὁ θεὸς, xol
ἐμαχροθύμει, καΐτοι τῆς ἀξίας τῶν ἁμαρτημάτων
ἵχτοτε ἁπαιτούσης τὴν τιµωρίαν ὅπερ πολλαχοῦ
ποιεῖν εἴωθε, τῆς χυρίας παραγενοµένης ἡμέρας, &va-
δάλλεσθαι xai ἀναδύεσθαι ' ὃ χαὶ τῆς αὐτοῦ φιλαν-
θρωπίας τεχµήριον µέγιστον, xal τῆς ἀγνωμοσύ-
Vis τῶν οὐχ ἐθελόντων εἰς δέον αὐτοῦ χεχρῆσθαι τῇ
μαχροθυμίᾳ ἀπόδειξις σαφεστάτη. Τοῦτο οὖν xa ἓν-
ταυθἀ φησιν, ὅτι ἀπὸ τότε ἡ ἀπειλὴ, ἀπὸ τότε d
ἀχόφασις ἐχ τότε fj θεήλατος ὀργὴ, ἵνα ἐπὶ θύραις
ἀγαγὼν τὴν τιµωρίαν, διαναστήσῃ πρὸς µετάνοιαν,
βελτίος ἐργάσηται, καὶ μετὰ τὴν ἐχείνων ἅλωσιν ἐν
ἀγωνίᾳ χαταστήσῃ, μηδὲ, ἐπειδὴ οἱ μὲν ἀπηνέχθη-
σαν, οἱ δὲ διέφυγον, ῥᾳθυμότεροι ταύτῃ γένωνται.
Kal ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἑκείνῃ, συριεῖ Κύριος
μυίαις, al κυριεύσουσι µέρους ποταμοῦ Αἱγύπτου.

Opi; ὡς ob µάτην ἔλεγον, ὅτι τὸν φόθον αὐξῆσαι
βυλόμενος, ἀπὸ τῆς ἡμέρας ἐχείνης ἐπισείει α τὴν
ἀπελήν; Τὰ γοῦν ἑξῆς τοῦτο δηλοῖ, δι ὧν ἑπαίρει
τὸν φόδον τῷ λόγῳ, καὶ τὰ στρατόπεδα αὐτοῖς δῆλα
ποῶν, ἆπερ ἦν αὐτοῖς φοδερώτατα, χαὶ τὴν εὐχο-
λίαν τῆς ἐφόδου δηλῶν, ὃ μεθ’ ὑπερδολῆς αὐτοὺς
χατέσειε, τὸ πληθος b τῆς στρατιᾶς ἑμφαίνων, ὃ µά-
λίστα αὐτῶν ἑξέστησε τὴν διάνοιαν * ταῦτα δὲ ἅπαντα
δα τῶν ἑξῆς ἠνίξατο. Σχόπει δέ: Καὶ ἔσται ἐν τῇ
ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, qnoi, συριεῖ Κύριος µυίαις. 'Ev-
ταῦβα µυίας τοὺς Αἰγύπτίους ἐχάλεσε, διὰ τὸ ἆναι-
ὃς xal ἀναίσχυντον, καὶ ὅτι συνεχῶς διακρουόµενοι
συνεχῶς ἐπῄεσαν, χαὶ οὐδὲ μιχοὺν ἀναπνεῖν συν-
εἴώρουν, ἀλλὰ µυρία παρεῖχον αὐτοῖς πράγματα

* Reg. ἐπιθήσει.
sie Morel et Bavar. ; Reg. et Savil., τὸ ξίφος, ipso
ilio proponente τὸ στίφος.

PaTnoL. Gs. LVI.

πολλάκις, χαθάπερ αἱ μυῖαι τοῖς τραύμασιν, οὕτω
διηνεκῶς ταῖς τούτων ἐφιζάνοντες συμφοραῖς. Τού-
τους οὖν ἕξειο, φησὶν, ὁ Θεός. Ἁλλ' οὐκ εἶπεν,
Αὖξει, ἀλλὰ, Συριεῖ, τὴν εὐχολίαν ἑμφαίνων τῆς &v-
όδου, xaX τὸ ἅμαχον τῆς τοῦ θεοῦ δυνάµεως, χαὶ ὅτι
ἀρχεῖ νεῦσαι µόνον, xaY πάντα ὄπεται. [86] Καὶ «εἰχότως
ἀπὸ τούτων πρότερον ἄρχεται τῆς ἀπειλῆς, ὧν ἤδη
πεῖραν εἰλήφασι. Kal τῇ με.ίσσῃ, ἢ ἐστιν ἐν χώρᾳ
Ασσυρίων. Ὁ Σύρος καὶ ὁ Ἑδραῖος, ὥς qaatv, οὗ
λέγουσι, µελίσσας, ἀλλὰ, σφΏχκας. Ἐπειλὴ γὰρ οὐ
σφόδρα αὐτῶν σαν ἐν πείρᾳ, τῃ εἰκόνι τοῦ ζώου
εἰς πολλὴν αὐτοὺς ἐνέδαλλεν ἀγωνίαν, τὸ σφοδρὸν
αὐτῶν, τὸ πληχτικὸν, τὸ ἀμυντιχὸν, τὸ πιχρὸν
τῶν τραυμάτων, τὸ ταχὺ τῆς παρουσίας, τὸ δυσφύ-
νλαχτον διὰ τοῦ ζώου τούτον δνλῶν. Καὶ ἐἑλεύσονται,
xal ἀναπαύσονται πάντες bv ταῖς «άραγξι τῆς
χώρας xal ἐν ταῖς τρώ]-ίαις τῶν πετρῶν, καὶ εἰς
τὰ σπἠ.Ίαια, xal εἰς πᾶσαν ῥαγάδα, καὶ àv παντὶ
ξύ.1φ. Εἰπὼν τὸ φοθερὸν τῶν ἐθνῶν, χαὶ τὸ τάχιστον
τῆς στρατείας, λέγει καὶ τὸ πληθος λοιπόν. Kal οὐχ
εἶπε, Στρατοπεδεύσονται, ἀλλὰ, Αγαπαύσονταιν
οὐδὲ ὡς εἰς πολεµίαν ἀφιχνούμενοί χώραν, ἁλλ᾽ ὡς
τῇ οἰχείᾳ ἐντρυφῶντες, οὐδὲ ὡς χαµάτου δεόµενοι
καὶ πόνου, ἀλλ ὡς ἐπὶ φανερὰν ἁπαντήσοντες νίχην,
χαὶ ἔτοιμον ληψόµενοι τὴν ἁρπαγὴν. Auk τοῦτό qnt,
Εεύσοντῖαι καὶ ἀναπαύσονται, ὃ τῶν νενιχηκό-
των Ecc, xal τρόπαιον στησάντων, xal μετὰ τὸν
πολὺν ἱδρῶτα καὶ τὰς σφαγὰς ἀναπαυομένων. Καὶ
οὐχ ἀναπαύσονται kv πεδίοις µόνον: ἀλλ ἐπειδὴ τὸ
πλῆθος ἄπειρον, d οὐχ ἱκανὴ fj χώρα δἐξασθαι τῶν
σωμάτων τὸν ἀριθμὸν, xal φάραγγες. χαὶ πέτραι,
xai ὄρη, xal νάπαι, xai πάντα χαλυφθήσεται τοῖς
βαρδαριχοῖς σώμασι. Καίτοι el xat [d a:obpot σαν,
μηδὲ οὕτω ῥάδιοι, Ώρχει τὸ mino; αὐτους xata-
πλῆξαι: ὅταν δὲ ἀμφότερα ᾗ, τλῆθος τοσοῦτον, δύ-
ναµις 9 τηλιχαύτη, xol τὸ πάντων χαλεπώτερον, 1)
τοῦ θεοῦ ὀργὴ στρατηγοῦσα, ποία λοιπόν ἔστι σω:
τηρίας ἐλπίς; Τὸ δὲ, Εἰς πᾶσαν ῥαγάδα. καὶ év
παγτὶ ξύ.ῳ, ὑπερδολιχῶς εἴρηται. Οὐ γὰρ δὴ ἐπὶ
τῶν δένδρων ἔμελλον ἀναπαύεσθαι, ἀλλ' ὁμοῦ, χαθά-
περ εἶπον, xal τὴν ὑπερθολὴν ἠνίξατο, καὶ τῇ µετα-
φορᾷ τῶν σφιχκῶν ἐνέμεινεν. ν

Ἐν tjj ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ξυρήσει Κύριος τῷ ξυρῷί
τῷ µεμεθυσµένῳ. Λὐξήσας τὸν «φόδον ἀπὸ τῶν
στρατοπέδων, ἐπιτείνει πάλιν αὐτὸν, ἐπὶ τὸν οὐρανὸν
τὸν λόγον ἀνάγων, δειχνὺς ὅτι οὐ βάρδαροί τινες
Αἰγύπτιοι xai Πέρσαι, ἀλλ ὁ Θεός ἐστιν ὁ πολεμῶν
τοῖς Ἰουδαίοις. Eupby δὲ ἐνταῦθα τὴν ἀφόρητον ὀργὴν
αὐτοῦ φησι, xat ἣν οὐδεὶς ὁὑποστῆναι δυνήσεται, μετ
εὐχολίας ἐπιοῦσαν xal ἀναλίσχουσαν. Ὥσπερ γὰρ αἱ
τρίχες τοῦ σώματος τοῦ ξυροῦ τὴν ἀχμὴν oUx ἂν
ἑνέγχαιεν, ἀλλ᾽ εἴχουσιν εὐθέως xal παραχωροῦσιν
οὕτω δὴ xa τὰ Ἰουδαϊκὰ πράγματα τὴν θεήλατο»
ὀργὴν ἐχείνην οὐχ ἂν ὑποσταῖέν ποτε, φησί.

θ’. Ξυρὸν τοίνυν μεμεθυσμένον τὴν ἀκμάζουσαν, τὴν

µεμεστωμένην τοῦ Θεοῦ ὀργὴν, τὴν πεπληρωμένην
ἀπόφασιν ἡμῖν ἑνδείχνυται. Πέραν δὲ τοῦ ποτα-
poU βασιλέως Ασσυρίων, τὰ € πέραν τοῦ Εὐφρά-

€ "Ete. Cum Savilio extstimo hic legendum esse όξει :
infra vero pro αὔξει legendum etiam ἄξει. Ex serie cette
liquet eamdem utrobique vocem esse ponendam..

ἆ Savil. addit xat.

e Πορ. xol πλἠθος τοσοῦτον xoi δύναμις.

t Heec, τῷ ξυρῷ,. exciderant in edit. orel. tantum.

€ 1ta Morel. et Savil. In Reg. τά deest.

ν

-

89 : S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP., 90

του φησίν' ἅπερ ἣν ἡ Ἰουδαία, xat ἡ Παλαιστίνη
πᾶσα ἀπὸ Περσίδος ἐπανιοῦσι. [87] Taura οὖν ἅπαντα
ἀφανιεῖ, φησὶν, ἄρδην. Κεφαλὴν δὲ xal τρίχας xat
πώγωνα x«t πόδας, ὁλόχληρον τὴν χώραν qnoi τῇ
παραθδολῃ τοῦ σώματος, πᾶσαν αὑτῶν τὴν χώραν
περιλαμθάνων τῷ λόγῳ, ὥσπερ xat ἀρχόμενος ἔλεγε ’
Πᾶσα χεφα.λἡ εἷς πόνο», xal πᾶσα καρδία εἰς
1ὐύπην. ᾿Απὸ ποδῶν ἕως χεφα-ῆς οὐκ ἔστω' àv
αὐτῷ óAoxAnpía* οὐ περὶ ἑνὸς ἀνθρώπου λέγων,
ἀλλ᾽ ὁλόχληρον τὴν χώραν ἑνὶ σώματι παραθάλλων.
Τοὔτο δὲ xai ἀνταῦθά φησιν, ὅτι xal χαλεπὴν ὑπο-
σ:ήσεται τιµωρίαν πᾶσα ἡ γη. Καὶ τὸ μὲν διὰ τοῦ
ξυροῦ., τὸ δὲ διὰ τῆς σώματος εἰχόνος ἑνέφηνε, δη-
λῶν ὅτι ξυροῦ παντὸς χαλεπώτερον xal τοὺς ἀνθρώ-
πους χαὶ τὰ ἀπὸ τῆς γῆς ἀναλώσει ἡ παρὰ τοῦ θεοῦ
φεροµένη φῆφος, xat γυμνὴν αὐτὴν χαὶ ἔρημον χατα-
λείψει, Εἶτα τὴν ἑρημίαν ταύτην δι ἑτέρας εἰχόνος
ἑνδείχνυται. Ποιεῖ δὲ αὐτὸ, ὥστε διὰ πάντων ἀκμά-
ζοντα µένειν τὸν φόδον, xaX μὴ καταµαραίνεσθαι τῷ
µήχει τοῦ λόχου τὴν ἀγωνίαν. Καὶ δοχεῖ μὲν τοῖς
οὗ προσέχουσι χρηστῶν τινων ἐπαγγελίαν * εἶναι τὸ
Aevópevov* ol δὲ ἀχριθῶς ἐξετάζοντες ἴσασιν ὅτι ἔπι-
τεταµένης ἑρημίας ἐστὶν ἁπόδειξις. Τί γἀρ φησι;
Καὶ ὅσται év τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, θρέγει ἄνθρωπος
δἆμα.Ίιν βοῶν, καὶ δύο πρόδατω. Καὶ ἔσται, ἀπὸ
τοῦ π.]εῖστον πιεῖν γά.Ία, φάγεται βούτυρον' ὅτι
φΦούτυρον xal μέ.ι Φάγεται πᾶς ὁ κατα.ειφθεὶς
ἐπὶ τῆς γῆς. Ταῦτα πολλὴν, ὡς ἔφθην εἰπὼν, Épr,-
µίαν ἑνδείχνυται. Ἡ γὰρ πυροὺς καὶ χριθὰς φέρουσα
γῆ, τῶν ἀνθρώπων ἑρημωθεῖσα, δαψιλῃ παρέξει
νομὴν τοῖς προθάτοις, xal οὕτω δαφιλΏ, ὡς διὰ τὴν
εὐθηνίαν τῆς τοιαύτης τραπέζης ἀρχεῖν xat δύο πρό-
6ata χαὶ δάµαλιν µίαν πηγὰς τῷ χεχτηµένῳ παρ-
έχειν γάλαχτος. Ὥστε ἡ εὐθηνία τῆς εὐωχίας τῶν
ἀλόγων, τῆς τῶν ἀνθρώπων ἑἐρημία; µἐγιστόν ἐστι
τεχμήριν. Καὶ τὸ μέλι δὲ τοῦτο αἰνίττεται. εἰώθασι
Υὰρ ταῖς ἑρήμοις ἐμφιλοχωρεῖν αἱ µέλιτται, καὶ ἔνθα
ἂν πολλῆς νομῆς ἁπολαύωσι, xai ἕνθα ur belg ὁ ἓν-
οχλῶν fj. Καὶ ἵνα µάθῃς ὅτι τὴν ἐπιτεταμένην tpn-
µίαν αἰνίττεται, τὰ ἑξῆς δηλοῖ ' Καὶ ἔσται év τῇ
ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, οὗ ἐὰν ὧσι 5 χί.ιαι ἄμπεοι χι-
Alwr. σίκ.λων, εἷς χέρσον ἔσονται, καὶ εἰ ἄκαν-
θαν. Μετὰ βέ.Ίους xal τοξεύματος εἰσελεύσονται
ἐχεῖ, ὅτι χέρσος καὶ ἄκανθα ἔσται πᾶσα ἡ γή.

Πολλῆς xai τοῦτο δυσπραγίας σημεῖον, ὅτι μὴ ὄρη

xaX νάπαι, ἀλλ αὐτὴ fj βαθύγειος καὶ πολλῆς ἆπο-
λαύουσα τῆς ἐπιμελείας ἀκάνθας φέρει. 0ὐδὲ γὰρ
ἁπλῶς τὸ τίμημα τῶν ἀμπέλων τέἐθειχεν, ἀλλ) ἵνα
xaY τὴν φύσιν τῆς γῆς ἐπιδείξηται, xai τὴν πολλὴν
τῶν γεωργῶν ἐπιμέλειαν. "AX ὅμως ἐχεῖνα τὰ οὔ-
τως εὐθηνούμενα, φησὶ, xal γεωργιχῶν ἀπολαύοντα
χειρῶν, εἰς τοσαύτην χαταστρέψει τὴν ἑρημίαν, ὡς
ἀχάνθας μὲν ἀντὶ ἀμπέλων φέρειν, τοσοῦτον δὲ
παρέχειν τοῖς εἰσιοῦσι τὸν φόθον, ὡς µηδένα τολμᾶν
γυμνὸν καὶ ἄοπλον εἰσιέναι. Τοῦτο δὲ λέγει, τὴν
ἑρημίαν ἐμφαίνων τοῦ τόπου, xal τὴν πολλὴν αὐτόθι
τῶν θηρίων διατριθἠν. Κατασείσας τοίνυν αὐτῶν τὴν
'διάνοιαν, χαὶ μετὰ ἀχριθείας κατεργασάµενος αὐτοὺς
τῷ φόδῳ, πάλιν ἀνίησιν ὀλίγον, τὰ χρηστὰ ἀναμίξας,
καὶ τὴν ἐπὶ τὸ βέλτιον μεταθολὴν, ἵνα ἑχατέρωθεν
µάθωσι τουθεοῦ τὴν ἰσχύν. [88] ᾽Αλλὰ τοῖς μὲν φοθε-
ροῖς ἑνδιατρίθει,.τὰ δὲ χρηστὰ εὐθέως εἰπὼν ἁπαλ-
λάττεται. Τί δήποτε; "Οτι μάλιστα τούτου ἐδέοντο τοῦ

* Reg. ἐπαγγελίαν melius quam ἐπαγχελίας, ul habeut
Savit. et Morel.

b n Dibiiis πᾶς τόπος οὗ ἐὰν ὥσι.

τῆς ἐπιτιμήσεως φαρμάχου τότε; διὸ δὴ αὐτὸ μετὰ
δαφιλείας ἐπιθεὶς, ὥστε ἑνδοῦναι μικρὺν ἀναπνεῦσαι,
xai ταύτῃ πάλιν εἰς ἀρετὴν ἐχχαλέσασθαι, xol τὰ
χρηστὰ ἀναμίγνυσι, λέγων ᾿ Πᾶν ὄρος ἀροτριώμε.
vov ἁροτριωθήσεεαι. Ὥσπερ γὰρ ἐν τῇ ὀργῇ τοῦ
θεοῦ xai tj βαθύγειος ἔρημος ἔσται, οὕτω καὶ ἐν τῇ
καταλλαγῇ πάλιν καὶ ἡ τραχεῖα τὰ τῆς λιπαρᾶς
ἐπιδείξεται γῆς, ἄροτρον δεχοµένη χαὶ σπέρµα. Τού-
των δὲ γενοµένων, xal τὰ £x τούτων ἅπαντα ἔσται,
εἰρήνη χαὶ ἄδεια, xal τὸ θαρσεῖν, καὶ ut) δτδοικέναι,
καθάπερ ἔμπροσθεν. Ob γὰρ μὴ ἐπέλθῃ, qno,
ἐχεῖ φόδος. Ἔσται δὲ ἀπὸ τῆς χέρσου καὶ ἀπὸ
τῆς ἀκάνθης εἰς βόσχηµμα προδἀτου καὶ πάτημα

Boóc. Καὶ διὰ τούτων πάλιν τὴν εὐθηνίαν αἰνίττε,

ται, ὥσπερ χα) ἔμπρυσθεν προϊὼν Aéyet* Μακά-

ριος ὁ σπείρων ἐπὶ πᾶν ὕδωρ, οὗ βοῦς καὶ ὄνος
πατεῖ. "Domep γὰρ, ὅταν ἐρημίαν παραστῆσα: βού-
ληται, ΣειρΏνας xai ὈΟνοχενταύρους εἰς µέσον ἄγει
τῷ λόγῳ ' οὕτως, ὅταν εἰρήνην xat ἀσφάλειαν, τὰ
χειροήθη xaX τιθασσὰ τῶν ζώων, xol συνεφακτόµενα
τῶν γεωρχιχῶν ἔργων ἡμῖν, ταῦτα πανταχοῦ δείχνυσι
φαινόμενα, ἀπὸ τούτων τὰ Éx τούτων ἐμφαίνων,
γεωργίαν xax τὴν ἄλλην αὐτῶν διακονίαν.

ΚΕΦΑΛ. H'.

Καὶ εἶπε Κύριος πρὺς pé: Λάδε σεαυτῷ τόμο
χάρτου καινὸν, µέγαν, καὶ vpádyror «εἰς αὐτὸν
χραφίδι ἀνθρώπου, τοῦ ὀξέως προγομὴν ποιῆ-
σαι σκύλων. Πάρεστι }άρ᾽ καὶ μἀάρτυράς pot
ποίησον πιστοὺς ἀνθρώπους, τὸν Οὐρίαν tcv
ἱερέαὰ, xal Ζαχαρίαν υἱὸν Βαραχίου. Kal
mpocnA0ov πρὸς τὴν προφητι», καὶ ὃν γαστρὶ
ἔαδε, καὶ ἔτεχεν υἱόν. Καὶ εἶπέ pow Κύριος *
Κά.ῑεσον τὸ ὄνομα αὐτοῦ, Ταχέως cxoAgvcor,
ὀξέως προνόµευσο». Διότι πρὶν 4$ γγῶναι τὸ
παιδίον κα.εῖν πατέρα ἢ µητέρα. «Ἰήνψεται
δύναμύ Δαμασκοῦ, καὶ τὰ σκῦ.Ία Σαµαρείας
ἔγαντι βασιλέως Ἀσσουρίωγ.

a'. Δοχεῖ μὲν ἀπηρτῆσθαι κατὰ τὴν λέξιν ταῦτα τὰ

δύο προστάγµατα, xa μηδὲν χοινὸν ἔχειν 9 πρὸς ἅλ-
Ana: εἰ δὲ τις ἀχριθῶς ἐξετάσειε τῶν νοημάτων τὴν
δύναμιν, πολλὴν ὄψετα, τὴν συγγένειαν, καὶ τὸν axo-
πὸν ἕνα. 'Avavxaloy δὲ πρῶτον εἰπεῖν, τίνος ἔνεχκεν
τὸ τῆς προφητείας εἶδος εἰς τὸν τῶν ἀνθρώπων εἰἶσ-
Ἠνέχθη βίον, Τίνος οὖν ἕνεκεν εἰσηνέχθη, ἀναγχαῖον
εἰπεῖν. Μέλλειν εἴωθεν ὁ θΘεὺς vat βραδύνειν πρὸς
τὰς τῶν ἁμαρτανόντων τιμωρίας. ὥσπερ οὖν ταχύς
ἐστι χαὶ ὀξὺς εἰς τὰς τῶν κατορθούντων εὐεργεσίας.
Τοῦτο τοὺς [89] ῥᾳθυμοτέρους ἀναπίπτειν παρα-
σχευάζει, τὸ μὴ χατὰ πόδας ἔπεσθαι τῶν πλημμελη-
µάτων τὴν δίκην. "Iva. οὖν καὶ ὁ θεὸς τὴν μαχκροῦν-
µίαν ἐπιδειχνύηται τὴν ἑαυτοῦ, xal μηδὲν ἐντεῦθεν
ἐχεῖνυι γένωνται ῥαθυμότεροι, τὸ τῆς προφητείας
κατασχευάζει φάρμαχον, οὐ τῇ πείρᾳ τῶν χολάσεων,
ἀλχὰ τῇ προγνώσει παἰδεύων τοὺς ἁμαρτάνοντας
τέως, ἵνα ἂν μὲν βελτίους Ὑένωνται τὰς ἀπειλὰς
ἀκούοντες, τὴν διὰ τῆς πείρας χόλασιν διακρούσων-
ται" ἂν δὲ ἐπιμείνωσιν ἀναισθιτοῦντες, τότε 03 xo!
τὴν τιµωρίαν αὐτοῖς ἐπαγάγῃ. Τοῦτο συνιδὼν ὁ διά-
6ολος, xal τὸ χέρδος ἡλίχον ἐστὶν ἐννοῶν, τοὺς φευ-
δοπροφήτας ἀνΏκχεν, oi τοῖς προφήταις ἀπειλοῦσι
λιμοὺς, λοιμοὺς, πολέμους, βαρθάρων ἔφοδον, ἀντ-
έλεγον, χρηστὰ ἀπαγγέλλοντες. Ὥσπερ γὰρ ὁ θεὸς τῷ
φόθῳ τῶν ῥημάτων ἐθούλετο τὴν διὰ τῆς πείρας ἀπο-
χρεύεσθαι τιµωρίαν, οὕτω χαὶ ὁ διάόαλος τοὐναντίον
εἰργάζετο. τῇ χάριτι τὸν λόγον f ἑκλύων xal ῥᾳῦν-

* [n Bibliis τόµον χαινοῦ μεΥ2)ου. xal Υράψον.

d Tóv ἱερέα deest in Bibliis τῶν Ο.

e Reg. ἔχει, male. Infra putat. Savilius legendum esse

συνέχειαν. Editi υννέργειαν. Bavaricus ovyyévetav.
! Legendum videtur τῶν λόγων.

0 IN ISAIAM, CAP. Vill. | ου

vans Euphratem videlicet : ut erat Judira. et Ρο”
sina ouis a Perside redeuntibus. Hc itaque omnia,
ioquit, penitus delebit. Caput autem, capillos, bar-
bam et pedes, universam regionem dicit sub com-
paratione corporis, eamque totam sermone comple-
citar, quemadmodum initio dicebat : Omne caput ad
laborem, et omne cor ad dolorem. A pedibus usque ad
(αμ! non est in co sanilas (Isai. 1. δ. 6) : non de uno
lantum dicens homine, sed totam regionem uni com-
porans corpori. Hoc autem lic dicit : totam terram
grave subituram supplicium esse. Et hoc quidem per
aovaculam, illud vero per corporis imaginem decla-
mvit, ostendens, decretum a Deo latum acerbius
quam novaculam quamlibet et homines et terrz fru-
etus consumpturum , illamque nudam et desertam
reliturum esse. Deinde ejus vastitatem per aliam
comparationem exhibet. Idque facit curans ut timor
semper vigens maneat, et angor longitudine sermonis
non minuatur, Et quidem videtur hic sermo iis, qui
Bon attendunt, quzedam bonorum promissa comple-
eti : sed qui accurate serutantur, sciunt ingentis va-
siitatis esse demonstrationem. Quid enim ait? 21. Ft
erit in. die illa, nutriet. homo vitulam boum, et duas
oves. 92. Ei erit, ex plurima potione lactis, comedet
butyrum, quia butyrum et mel comedet. omnis relictus
super terram. Hoc multam, ut dixi, vastitatem indicat.
Terra enim quz frumentum οἱ hordeum ferebat, ho-
minibus destituta, uberem pabulationem ovibus prz-
bebit, et ita uberem, ut ob abundantiam talis pabuli
sufficiant oves duae et una vitula, ut possessori fontes
lactis prebeant. Itaque abundantia pabuli brutorum,
solitudinis hominum maximum est argumentum. Mel
quoque illud subindicat : solent euim apes in solitu-
dinibus lubenter versari, ubi abundanti esca fruantur,
et ubi nullus sit qui perturbet. Ut vero discas illam
ingentem solitudinem subindicare, ex sequentibus
dixi potest. 365. Et erit in die illa, ubi fuerint mille
tinte mille siclorum, in incullam erunt, et in spinam.
24. Cum sagitta εἰ arcu ingredientur illuc, quia inculta
tl spinis obsita erit omnis terra. Magnum et hoc infe-
litatis signum est, quod non montes et silvz, sed
isa arabilis terra, quze diligenter colebatur, spinas
lerat. Neque enim temere vinearum pretium posuit,
sed ut naturam terr: demonstraret, multamque co-
lonorum curam. Attamen illa qu:e prius tam prospera
erant, inquit, et agricolarum manibus fruebantur, in
&ntam vertet solitudinem, ut spinas pro vincis fe-
tant, et tantum incutiant. ingredientibus terrorem, ut
nemo audeat nudus οἱ sine armis introire. lloc vero
iit, solitudinem loci declarans, multamque illis in lo-
tis ferarum frequentiam. Illorum itaque animo timore
pereulso, ipsisque vchementi incusso metu, rursum
sermonem parum remittit, bona. admiscens, necnon
motationem in melius; ut utrinque Dei potentiam
Xuoscerent. Verum in terribilibus diutius insistit,
bona vero statim ut dixit, iutermittit, Quare ? Quia
he maxime increpationis pharmaco tunc egebant ;
ia αἱ postquam copiose illud apposuit, quo sinat pa-
"mper respirare, et hine etiam ad virtutem eos

evocet, bona intermisceat, dicens : 35. Omnis mons
arairo sulcatus. arabitur. Quemadmoduni enim irato
Deo, etiam ferax planities solitudo erit : sic illo pla-
cato, etiam loca aspera pinguioris terr: conditionem
acquirent, οἱ aratrum excipient atque semen. His
porro peractis, etiam ea qua lic sequuntur ad-
erunt, pax, libertas, fiducia, nec ullus erit timor ut
pridem. Nam ait, Non ingredietur illic timor. Erit au-
tem ab inculta terra, et a spina in pascua ovis, et is
conculcationem bovis. l'er hxc rursus res prosperas
significat, sicut et ulterius progrediens ait: Beatus
qui seminat super omnem aquam, ubi bos et asinus
calcant (Isai. $9. 20). Quemadmodum enim, cum
solitudinem vult significare, Sirenas et Onocentauros
in medium adducit (/sai. 15. 91. 22) : sjc, cum pa-
cem et securitatem, animalia mansuela et tractabilia,
q"»que agricultur: inserviunt ubique conspicu:
exhibet, ab his ea quzxe eorum ministerio flunt. indi-
cans, agriculturam et alia eorum ministeria.

CAPUT τη.

4. Et ait Dominus ad me : Sume tibi tomum charte
novum , magnum, et scribe in eo slylo howinis ,
ut velociter depredationem faciat spoiiorum. 2.
Adest enim : el testes mihi (ac fideles homines, Uriam
sacerdotem * , ei Zachariam filium Barachie, 5. Et
accessi ad prophelissam, el in utero uccepit, et peperit
filium. Et dixit mihi Dominus : Voca nomen ejus,
Cito spolia, Velociter predare. 4. Quia. antequam
sciat puer vocare patrem aut. matrem, accipiet. vir-
tutem Damasci et spolia Samari coram rege Assy -
riorum.

1. Hc duo precepta secundum literam videntur
omnino diversa esse , nihiljue commune habere : si
quis vero sententiarum vim accurate exploraverit ,
niultam videbit in ea re consonantiam et unum 500-
pum. Necessarium autem est prius dicere cur prophe-
tia in hominum vitam inducta sit. Cur ergo invecta
sit, necesse est dicere. Solet Dcus ad poenas pec-
cantibus inferendas cunctari οἱ procrastinare, quem-
admodum promptus celerque est ad beneficia probe
viventibus przxestanda. Hoc id efficit^ut segniores deci-
dant, eo quod ultio scelerum non e vestigio sequatur.
Ut ergo Deus patientiam suam exhibeat, neque tamen
illi hinc seguiores evadant, prophetix: pharmacum
apparat, non suppliciorum experimento, sed interim
przscientia erudiens peccatores, ut si auditis commi-
nationibus meliores evadant, poen: experimentum
depellant :sin vero sine sensu maneant, tunc ipsis
supplicium inferat. Hoc perspicieus diabolus, et quan-
tum hinc lucri foret cogitans, pseudoprophetas immi-
sit, qui prophetis minantibus famem , pestem, : bella,
barbarorum incursionem , contradicebant , fausta an«
nuntiantes. Quemadmodum enim Deus metu verbo-
rum volebat supplicii experimentum depellere, sic ct -
diabolus contrarium operabatur ; verborum illecebris
eos emolliens et segniores reddens, necessitatem

* Vox, sacerdetem, deest in Bibliis LXX.

ο: 6 JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHITEP. CONSTANTINOP.

afferebat ut supplicia reipsa experirentur. Hinc, quia
postea pseudoprophetis fidem habentes , ac virtutis
exercitium contemnentes, sed in peccatis suis ρογιηᾶ-
nentes , sibi supplicium attrahebant, ac per. exitum
prophetarum veritas ostendebatur, et pseudopropheta-
rum mendácium detegebatur, aliam rursus machinam
apparat ad eorum perniciem qui se intercipi sinunt.
Suasitenim ipsis, qui deceptu faciles erant, has quz
accidebant calamitates ex diemonum ira. provenire ,
quod ab ipsis negligerentur ac despectui haberentur.
Hanc igitur. fallaciam ut tolleret Deus, ante multa

tempora qua illis eventura cran!, imo polius qua ,

ipsos comprehensura erant mala prz:nuntiat , ut qui
illos decipiebant non possent {γα daeinonum hos even-
tus adscribere. Quod autem non per conjecturam
Ίναο dicam , audi Isaiam dicentem : Scio quia durus
es, el nervus ferreus collum tuum , el. frons tua &nea.
Adeo ab initio loquutus sum tibi , ne dicas : 1dola mihi
fecerunt, et sculptilia et conflatilia mihi fecerunt. Neque
nosti , neque audita fuere libi (1sai. A8. 4. 5. 8).
Quia igitur, ut dicebam , utque ex testimonio videre
est, diemonibus illa adscribebant, venit prophetia
hanc tollens fraudem, et ea ante multa tempora praedi-
cens. Sed quia etiam sie verisimile erat eos, ingrati
cum essent, dicturos esse, Non pradixistis, non prius
audivimus, nunc id fingitis post eventum : non enim
nostis ea qux? eventura sunt: undenam ergo id palam
eril, quod nempe dictum fuerit ? vide quomodo illis
clare ineluctabile paret argumentum, impudentia con-
smens ora. Non enim permittit ut tantum dicat, sed
jubet in. charta scribi ca αι dicuntur ; neque modo
scribi, ne liceret cis dicere, Hoc postea finxit ; sed
etiam lestes scriptorum vocat liomines (ide dignos οἱ
a dignitate el a morum probitate. Nam ait : Fac mihi
tesles, fideles homines , Uriam sacerdotem , et Zacha-
riam ; ut quando rerum exitus erit, et. illi dixerint,
Hxc.aute multa tempora non dicta fuere, eductus
liber et testes qui aderant impudentibus illis os obtu-
reu. Ideo ait, Sume chart tomum. novum , ut ne si
vetus jam sit, cito pereat ; sed qui multo duret tem-
pore, οἱ per scripta illos incuset. Et scribe stylo homi-
nis, id est calamo, que futura sunt. Quznam futura
sunt ? Belluin, victoria barbarorum, spoliorum depra-
datio, exuviarum rapina. H:ec itaque omnia, inquit,
scribe , Ut velociter depredationem faciat spoliorum.
Adest enim. Quid sibi vult illud, Adest enim? H:ec duo
significat : nempe jam tunc peccatorum magnitudiuem
ultionem expetiisse, et in foribus jam esse vindictam :
ipsum vero cunctari, patientia sua volens illos melio-
res reddere, οἱ ultionem amovere : ipsique facile esse
solo nutu omnia ad effectum perducere. Quia enim
de barbaris scrino erat , qui bellum illaturi erant , Ne
putetis, inquit, γα longitudinem, exercitusque multi-
tudinem cunctationem quamdam allaturam esse ; id
quod solet apud homines accidere.

2. Deo adest is qui procul est. — Nam Deo adest is
qui procul est : ita facillimum ipsi est uno temporis
momento ab extremis terre partibus , etiamsi. illi
magno numero sint , illos statim adducere vebisque

sistere. Et testes mihi fac fideles homines, Urian
dotem, et Zuchariam filium Barachie. Cujus rei .
Temporis : ut si scripta calumniis impetantt
mines adhuc viventes , qui dum hsc scribe
presentes erant , tempusque apprime noverai
hec dicebantur, possint os obturare impudente!
trantibus. Eidem hzret argumento id quod seq
clarius rei probationem inferens. Quomodo

ratione ? lpsa verba audiamus. Accessit enim, 1
prophetissam. Uxorem propriam sic forte vo
quod illa etiam prophetico Spiritu dignata fu
nani non viris modo liec. munera. dabantur, :
muliebrem etiam sexum transierant. Neque en
in secularibus negotiis officia distinguuntur, :
virorum sunt , alia mulierum , nec possunt. ill;
cliones inter se commutari : ita se res habct in
tualibus; sed paria sunt certamina , commun
ronze. Et h»c utique videre est in Veteri et in
Testamento, in toto humano gencre contingere
bac igitur ex lege matrimonii congressus cum

prignantem illam effecit. Et postquam natus
puer, nomen novum et admirandum ipsi imp
quod futurorum hi-toriam complecteretur. Quit
ait? Voca nomen ejus, Cito spolia, Velociter pra
ut ctiamsi scriptis fides non haberctur iu tomo
tis, appellatio pueri fututoruarbistoriam coinple
et aute eventum rerum iimposita, ac frequentei
tempore prolata, vel impudentissimorum ora ei
ret. Quod enim hzc propheta non post eventum
xerit, sed longe ante przvideriL, etiam ii q
studio ingrati stupidique erant hinc ut cre
adduci poterant, qui ante rerum eventum
puerum viderant sic appellari, et futurarum cal.
tum doctrinam sic predicare. ldeoque pro|
vim interpretatur , tempusque accurate signiflc:
verbis : Quia antequam sciat puer vocare patr
snatrem, accipiet potentiam Damasci, et spolia Sa
coram rege Assyriorum. Quod dicit , hujusmoc
In tempore , inquit , immaturz aetatis, cum η
possit loqui, victoria et trop:ea erunt ; non quot
possit aciein instruere, liostesque profligare : se
velas illa, sive tempus illud elapsum antequan
loqui possit, omnia tradat hostibus. 5. £t .
Dominus ad me loqui adhuc : 6. Eo quod non &
populus aquam Siloam, que manat quiete, sed vi
bere Rasin εἰ filium Romelig regem super vos, 1.3
hoc ecce adducit Dominus super vos aquam ftum
tem, multam, regem Assyriorum. Deus pro mon
non solum poenas prxedicit, sed causas affert,

auditores erudiat : id hoc etiam loco facit. Ubi
praedixit devastatienem per alienigenas futi
abrepta spolia, et barbarorum irruptionem pran
vit, causam belli dicit. Qu:enam hzc? Ingratus :
tem incotentium animus. Quoniam, inquit, cum

habeant moderatum, mitem et mansuetum ,

resilierunt , tyrannosque optarunt, et sub al
imperium transfugere conati sunt , felicitatem
nou ferentes , desiderium eorum copiosius exj
barbarum quemdam et inhumanum adducens.

91 .

µοτέρους ποιῶν, εἰς ἀνάγχην χαθίστησι τοῦ τὴν διὰ
εν πραγμάτων ὑπομεῖναι τιµωρίαν. Εἶτα, ἐπειδὴ
μετὰ ταῦτα τοῖς φευδοπροφήταις πιστεύοντες, xal

ἀρετῆς οὐδένα ποιούμενοι λόγον, ἀλλὰ ταῖς ἑαυτῶν

ἁμαρτίαις ἐμμένοντες ἐφείλχοντο xal τὴν χόλασιν,
χαὶ ἀπὸ τοῦ τέληυς xal ἡ τῶν προφητῶν ἀλήθεια
ἰδείχνυτο, χαὶ τὸ τῶν φευδοπροφητῶν φεῦδος διηλέγ-
χετο, ἕτερον πάλιν κατασχευάζει µηχάνηµα πρὸς
ἀπώλειαν τῶν ἁλισχομένων. ᾿Ανέπειθε γὰρ αὐτοὺς
εὐεξαπατήτους ὄντας, ὅτι δὴ ταῦτα τὰ δεινὰ τὰ συµ-
ῥάντα, ἀπὸ τῆς τῶν δαιμόνων ὀργῆς ἐγένετο, ἆμελου-
μένων παρ᾽ αὐτῶν xat χαταφρονουµένων. Τοῦτο τοί-
νυν τὸ δέλεαρ ἀναιρῶν 6 θεὸς, πρὸ πολλῶν ἄνωθεν
χρόνων τὰ μέλλοντα αὑτοῖς συµθαίνειν, μᾶλλον δὲ
χαταλήψεσθαι 8, δεινὰ προλέγει, ἵνα μὴ EET τοῖς E£a-
πατῶσιν αὐτοὺς, τῇ τῶν δαιμόνων ὀργῇ λογίξεσθαι τὰ
συµδαίνοντα. Καὶ ὅτι οὐ στχαζόµενος ταῦτα λέγω,
Ἀχουσοὺ Ἡσαῖου λέγοντος' Ἔγγων ὅτι exAnpóc εἶ,
καὶ γευροσιδηροῦς ὁ tpáynAóc cov, καὶ τὺ µέτ-
ωπόν σου xaAxovr. Διὰ τοῦτο ἐξ ἀρχῆς ἑ.ά.ησά
σοι, iva μὴ εἴχῃς. ὅτι Τὰ εἶδωΛά poi ἐποίησε, καὶ
τὸ λυσπτὰ, xal τὰ χωγευτά uoi ἐποίησεν». Οὔτε
ἠπίσζω, οὔτε ἀκουστά σοι ἐγένετο. Ἐπεὶ οὖν, ὅπερ
ἔφην, ὡς χαὶ Ex τῆς μαρτυρίας ἔστιν ἰδεῖν, ἐχείνοις
ταῦτα ἀνετίθεσαν, φθάνει fj προφητεία ταύτην ἆναι-
ροῦσα τὴν ἁπάτην, χαὶ πρὸ πολλῶν αὐτὰ διαγορεύουσα
χρόνων. Αλλ' ἐπειδὴ xal οὕτως sixb; ἣν αὐτοὺς
ἀγνωμονοῦντας λέγειν O0 προείπετε, οὗ προηχούσα-
μεν, vov πλάττεσθε μετὰ τὴν ἔχδασιν * οὗ Υὰρ εἴδετε
tà συμθησόµενα * πόθεν οὖν τοῦτο δῆλον, ὅτι εἴρη-
ται; ὅρα πῶς σαφῶς ἄφυχτον αὐτοῖς κατασχευάξει
τὸν ἔλεγχον, χαὶ τὰ ἀναίσχυντα ἁποῤόάπτων στόµατα.
05 γὰρ ἀφίησιν εἰπεῖν µόνον, ἀλλὰ χελεύει χαὶ ἓν
χάρτη Υραφῆναι τὰ λεγόμενα, xal οὐδὲ ἁπλῶς Υρα-
φῆναι, ἵνα μὴ ἑξῃῇ αὐτοῖς λέγειν, ὅτι μετὰ ταῦτα
ἔπλασεν, ἀλλὰ xal μάρτυρας τῶν γραμμάτων χαλεῖ
ἄνδρας ἀξιοπίστους καὶ ἀπὸ τοῦ ἀξιώματος χαὶ ἀπὸ
τοὔ τρόπου. Ποίησον γάρ µοι, φηαὶ μάρτυρας πι-
στοὺς ἀνθρώπους, τὸν Οὐρίαν τὸν lepéa, xal Za-
χαρίαν" ἵνα ὅταν ἐξέλθῃ, [90] xaX λέγωσιν, ὅτι οὐχ
ἐλέχθη ταῦτα πρὸ πολλῶν χρόνων, τὸ βιθλίον ἔξενε-
χθὲν χαὶ οἱ μάρτυρες οἱ παρόντες xal ἀναισχυντοῦν-
τας αὐτοὺς ἐπιστομίσωσι. Διὰ τοῦτό φῃσι, Λάδε χάρ-
του τόµον καινὸὀν, ἵνα μὴ παλαιωθεὶς ἀπόληται,
ἀλλὰ µένῃ τῷ χρόνῳ παρεχτεινόµενος, xal κατηγο-
pov διὰ τῶν γραμμάτων αὐτῶν. Kal γράψον Ίρα-
φίδι ἀνθρώπου, τουτέστι χαλάμῳ, τὰ uéA orca
ἔσεσθαι. Τίνα δὲ τὰ μέλλοντα; Πόλεμος, νίχη βαρ-
δαριχὴ, λαφύρων διανομὴ, σχύλων &prayf. Ταῦτα
τοίνυν, φησὶν, ἅπαντα Υράψον, Too ταχέως προνο-
μὴν ποιῆσαι exóAov. Πάρεστι γάρ. Τί ἐστι, Πάρ-
εστι γάρ; Δύο ταῦτα δηλοῖ αὗτη ἡ ῥῆσις b * ὅτι τότε
ἤδη τῶν ἁμαρτημάτων αὑτῶν τὸ μέγεθος ἀπῄτει τὴν
δίκην, xaX ἐπὶ θύραις ἡ τιμωρία. Αὐτὸς δὲ ἀναθάλ-
Mim, τῇ µαχροθυμίᾳ βουλόμενος αὐτοὺς βελτίους
ποιῆσαι, xal ἀποχρούεσθαι τὴν τιµωρίαν ' χαὶ ὅτι
ῥάδιον αὐτῷ καὶ εὔχολον νεῦσαι µόνον, καὶ πάντα εἰς
πέρας ἀγαχγεῖν. Ἐπειδη yàp περὶ βαρθάρων ὁ λόγος
T» τῶν μελλόντων ἐπιστρατεύει, Mh νοµίσητε, φη-
ctv, ὅτι τῆς ὁδοῦ τὸ μΏχος, καὶ τῆς στρατείας «τὸ πλῆ-
θος μέλλησίν τινα ποιεῖ' ἅπερ &x' ἀνθρώπων ἔσεσθαι
πέφυχε.
β'. Τῷ γὰρ θεῷ παρέστηχεν ὁ πόῤῥωθεν Ov * οὕτως
* Sie Reg. et Savil. At Morel. et Bavaricus τὰ µέλ-
τα αὐτοὺς καταλήψεσθαι, omissis quibusdam.
» Reg. οἱ Savil. αύτη ^ χρίσις, minus recle, ni. fallor :
wa eaim hie de judicio quopiam agilur.
* Legendum puto τῆς στρατιᾶς

IN ISAIAM, CAD. VIII,

92

αὐτῷ ῥᾷδιον xai εὔχολον ἐν μιᾷ καιροῦ ῥοπῇ. xol
ἐν ἀχαριαίῳ ἀπὸ τῶν ἑσχάτων τῆς γῆς, χᾶν πλείους
ὥσιν, ἀγαχεῖν εὐθέως xaX ἐπιστῆσαι. Καὶ µάρτυράς
pot ποίησον πιστοὺς ἀνθρώπους, τὸν Οὗρίαν τὸν
ἱερέα, καὶ Ζαχαρίαν υἱὸν Βαραχίου. Μάρτυρας τί-
νος; ToU χρόνου ἵνα xàv τὰ γράμματα συχοφαντῇῃ-
ται, οἱ ζῶντες ἄνθρωποι xal παρόντες Ἠνίχα ἐγρά-
φετο, xal τὸν χρόνον σαφῶς εἰδότες, πὀτε ταῦτα ἑλέ-
γετο, δυνηθῶσιν ἐπιστομίζειν τοὺς ἀναισχυντεῖν ἐπι-
χειροῦντας. Της αὑτῆς ὑποθέσεως ἔχεται xal τὸ ἑξῆς,
σαφέστερον ἐπάγον τὸν ἔλεγχον. Πῶς χαὶ τίνι τρόπῳ:;
Tóv ῥημάτων αὐτῶν ἀχούσωμεν. Προσήη.θε γὰρ,
φησὶ, πρὸς τὴν προφῆτυ». Thy γυναῖκα τὴν ἰδίαν οὗ-
τως ἐχάλεσεν ἴσως, διὰ «b χαὶ αὐτὴν Πνεύματος
ἡξιῶσθαι προφητικοῦ * οὐ γὰρ ἓν ἀνδράσι τὰ τῶν χα-
ρισµάτων εἰστήχει µόνον, ἀλλὰ χαὶ εἰς τὸ γυναιχεῖον
διέδαινε φῦλον. Οὐ γὰρ ὥσπερ Ev ταῖς βιωτιχαῖς
χρείαις διῄρηται τὰ γένη, xa ἄλλα μὲν ἀνδρῶν, ἅλ)α
δὲ γυναιχῶν τὰ ἐπιτηδεύματα, xaX οὐχ ἂν δυνηθεῖεν
τὰ ἀλλήλων ἀνταλλάξασθαι, οὕτω δὴ xal ἐπὶ τῶν
πνευματιχῶν ἀλλ ἴσοι οἱ ἀγῶνες χαὶ χοινοὶ οἱ στέ-
qavot. Καὶ τοῦτο xaY ἐν τῇ Παλαιᾷ xaX ἓν τῇ Καινῇ
μετὰ ἀχριθείας ἴδοι τις ἄν, καὶ παρὰ πάντα τὸν βίον ἆ .
συμθαϊνον. Ταύτῃ τοίνυν ὁμιλῆσας νόμῳ Ὑάμου,
χύειν παρεσχεύασε. Καὶ ἐπειδὴ τὸ παιδίον ἐτέχθη,
ἐπιτίθησιν αὐτῷ ὄνομα xawbv xal παράδοξον, τὴν
ἱστορίαν τῶν ἑσομένων ἔχον. Τί γάρ φησι; Κάῑε-
σον τὸ ὄνομα αὐτοῦ, Ταχέως σκχύ.ευσον, ὀξέως
προγόµευσον" ἵνα χἂν τὰ γράµµατα ἀπιστηθῇ τὰ ἓν

“τῷ τόμῳ κείµενα, dj προσηχορία τοῦ παιδίου την

ἱστορίαν τῶν ἐχθησομένων [91] ἔχουσα, xaX πρὺ τῆς
ἑχδάσεως τῶν γενοµένων τεθεῖσα, xaY συνεχῶς παρὰ
πάντα χαλουµένη τὸν χρόνον 9, χα) τῶν σφόδρα ἀναι-
σχυντεῖν ἐπιχειρούντων ἀποῤῥάψῃ τὰ στόµατα. "Ot
γὰρ οὐ μετὰ τὴν ἔχθασιν ἔπλασε ταῦτα ὁ προφήτης,
ἁλλ᾽ ἄνωθεν αὐτὰ προεῖδε. xai οἱ σφόδρα ἀγνωμονεῖν
ἐπιχειροῦντες ἠδύναντο πείθεσθαι, οἱ πρὸ τῆς τῶν
πραγμάτων ἐχθάσεως αὐτὸ τὸ παιδίον ὁρῶντες χαλού-
µενον, χαὶ τὴν διδασχαλίαν τῶν ἑσομένων συμφορῶν
ἀναχηρύττον. Διά τοι τοῦτο xal ἑρμηνεύει τῆς mpo-
φητείας τὴν δύύαμιν, xal τὸν χρόνον ἐπισημαίνεται
μετὰ ἀχριθείας, οὕτω λέγων Διότι πρὶν d] γνγώναι
τὸ παιδίον καλεῖν πατέρα ἣ μητέρα, «Ἰήψεται δύ-
vapor Δαμασκοῦ, καὶ τὰ cxvAa Σαµαρείας ἔναντι
βασιέως Ἀσσυρίων. *O δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἔστιν"
Ἐν τῷ χρόνῳ, Qnol, τῆς ἡλιχίας τῆς ἀώρου, xal
µηδέπω φθέγγεσθαι δυναµένης, τὰ τῆς νίκης ἕσται
xai τῶν τροπαίων, οὐχ ὡς τοῦ παιδίου δυναµένου
παρατάξασθαι, xal καθελεῖν τοὺς πολεμίους, ἀλλ'
ὡς τῆς ἡλιχίας ἑχείνης, τουτέστι, τοῦ χρόνου του
πρὸ τῆς τοῦ παιδίφυ διαλέξεως παραδιδόντος ἅπαντα
τοῖς πολεµίοις. Καὶ προσέθετο Κύριος Ία-ῆσαί uoc
ἔτι: Διὰ τὸ μὴ βού.εσθαι τὸν «Ἰαὸν τοῦτον τὺ
ὕξωρ τοῦ Σιλωὰμ τὸ πορευόµενον ἡσυχῇ, à AA
βού.εσθαι ἔχει" τὸν ᾿Ρασὶν καὶ τὸν vióv του
ἹῬωμελίου βασω]έα ἐφ᾽ ὑμῶν, διὰ rovro Ιδοὺ
ἀνάγει Κύριος ἐφ᾽ ὑμᾶς τὸ ὕδωρ cov ποταµου, τὸ
Ισχυρὸν καὶ τὸ ποὺ, τὺν βασιέα τῶν Ασσυρίων.
Ὅπερ ἔθος ἐστὶ τῷ Θεῷ, μὴ µόνον τὰς τιμωρίας προ-
λέγειν, ἀλλὰ χαὶ τὰς αἰτίας τιθέναι, ὥστε χαὶ ταύτῃ
παιδεῦσαι τοὺς ἀχούοντας, τοῦτο xal ἐνταῦθα motel
Εἰπὼν γὰρ τὴν τῶν ἀλλοφύλων διανομὲν, καὶ τὰ σχνλα,
καὶ προλέγων τὴν τῶν βαρθάρων ἔφοδον, λέγει καὶ
τὴν αἰτίαν τοῦ πολέμου. Τίς δὲ ἐστιν αὕτη; Ἡ ἀγνω-

ἃ Παρὰ πάντα τὸν βίον, per totum genus humanum, per
totum mundum. Apud Eusebium Prap. Evang. in fine: ὁ
σύμπας τῶν ἀνθρώπων βίος, lotum genus humanum, totus
mundus. Athanasius Tom. I. p. 1255, E : χαταλαζονενοµε-
vot τοῦ τῶν ἀνθρώπων βίου, superbe agentes adversus ge-
nus humanum. . .

* Reg. παρὰ πάντας γαλουμένη τῶν χρόνων.

95

μοσύνη τῶν τὴν πόλιν οἰκούντων. Ἐπεὶ γὰρ βασιλέα
ἔχοντες, φησὶν, ἐπιειχῆ xal πρᾶον χαὶ ἥμερον, ἁπ-
ἐσχίρτησαν, xal τυράννων ἐπεθύμησαν, καὶ πρὸς
ἀλλοτρίαν ἀρχὴν αὐτομολῆσαι Ἠπείχθησαν, τὴν oi-
χείαν εὐπραχίαν οὗ φέροντες, μετὰ πλείονος 4 τῆς
περιουσίας πληρώσω τὴν ἐπιθυμίαν αὐτῶν, βάρδαρόν
τινα xal ἀνήμερον ἄγων ἄνθρωπον. Κέχρηται δὲ
μεταφοριχῶς ταῖς λέξεσι, τό τε ἦθος τοῦ ἑγχωρίου
δηλῶν βασιλέως, xal τὴν δύναμιν τοῦ βαρθάρου. ποιεῖ
δὲ αὑτὸ, ὅπερ ἔφην ἀεὶ, τὸν λόγον ἐμφαντικώτερον
χατασχευάζων. Διὰ τοῦτό φησι’ Διὰ τὸ μὴ βού.1ε-
σθαι αὐτοὺς τὸ ὕδωρ τοῦ Σιωάμ ' οὗ περὶ ὕδατος
λέγων, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἡ πηγὴ ἠρέμα χαὶ ἀφοφητὶ πρό-
εισι, τὸν ἁτάραχτον xal ἐπιεικη τὸν τρόπον τοῦ τότε
βασιλεύοντος τῇ ἠρέμη τῶν ὑδάτων b διεξόδῳ παρα-
θάλλει, χαὶ Σιλωὰμ αὐτὸν καλεῖ, διὰ τὸ ἀνεπαχθὲς
καὶ Ίρεμον, ὃ µεγίστην φἑἐρει τοῖς ἀρχομένοις χατ-
ηγορίαν, ὅτι μὴ βαρὺν ἔχοντες ζυγὸν, νεωτερίζειν
ἐπεχείρουν, xat ἀλλοτρίοις ἑαυτοὺς διδόναι βασιλεῦσι,
Ἐπεὶ οὖν o0 βούλονται, qnot, τὸν ἤμερον χαὶ ἐπιειχὴ,
ἀλλὰ τὸν Ῥασὶν xa τὸν υἱὸν τοῦ Ῥωμελίου, ἑπάγω,
φησὶ, τὸν Βαθυλώνιον. καὶ τὸ ῥαγδαῖον αὑτοῦ τῆς
στρατιᾶς, ὕδωρ ποταμοῦ φησι πολὺ xat ἰσχυρόν.

T. Εἶτα ἑρμηνεύων τὴν µεταφοράν φησι; Τὸν βασι-
Aéa τῶν Ασσυρίων. 'Opdc πῶς ἁδιάπτωτος 5 λόγος
ὁ ἔμπροσθεν ἡμῖν λεχθεὶς φαίνεται * ὅτι πανταχοῦ Ev
ταῖς μεταφοραῖς ἑαυτὴν ἑρμηνεύειν εἴωθεν ἡ Γραφή;
Ὁ δὴ καὶ ἐνταῦθα πεποίηχεν. Εἰποῦσα γὰρ ποταμὸν,
[92] οὐχ ἐναπέμεινε «fj μεταφορᾷ, ἀλλ εἶπε, τίνα
qoi ποταμὸν, Τὸν' βασιλέα τῶν ᾿Ασσυρίων, xal
πασαν ei δόξα» αὐτοῦ. Καὶ ἀναθήσεται ἐπὶ πᾶ-
σαν φάραγγα ὑμῶν, xal περιπατήσει ἐπὶ πᾶν τεῖ-
xoc ὑμῶν. Καὶ ágsAsi ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας ἄγθρω-
Κον, ὃς δυγήσεται κεφαλὴν ἆραι, f) δυγατὸν
συντε.Ίέσασθαί ει. Καὶ ἔσται ἡ παρεμδολὴ αὖ-
τοῦ, ὥστε π.ἰηρῶσαι τὸ π.Ίάτος τῆς χώρας σου.
Δειχνὺς ὅτι οὐκ ἀνθρωπίνῃ δυνάμει, ἀλλ ὁργῇ θεη-
λάτῳ συµθῄσεται τὰ λεγόμενα, οὐχ ὡς πολέμιον αὖὐ-
τὸν παραταττόµενον ὑπογράφει, ἀλλ ὡς ἐπὶ παρεσ-
κευασµένην ἁρπαγὴν fixovsa. Οὐ γὰρ στήσεται, orat,
καὶ παρατάξεται, ἀλλὰ τῷ πλήθει τῶν σωµάτων xa-
λύψει τῆς γῆς τὴν ὄψιν, χαὶ ues! εὐχολίας περιέσται.
Εἶτα xai ἐν τῇ ὀργῇ πολὺ τὸ τῆς φιλανθρωπίας. Οὐ
γὰρ ἀνασπάσεσθαι € αὐτῶν τὴν πόλιν ἀπειλεῖ, ἀλλ᾽
αἰχμαλωσίαν τινὰ καὶ ἁπαγωγὴἣν προλέγει, τοὺς λει-
ποµένους βουλόμενος τῇ τῶν ληφθέντων τιµωρίᾳ σω-
φµρονεστέρους ποιῆσαι. ᾽Αφε.εῖ γὰρ ἀπὸ τῆς Jov-
δαίας, qnot, ἄνθρωπον, ὃς δυγήσεται κεφαλὴν
ἆραι. Τοὺς ἓν δυναστείᾳ, φησὶ, τοὺς πάντα ἄγοντας

^ Sic Savil. et Reg, At Morel. et Bavar. μετὰ πολλῆς.

b Reg. τῇ ἐρημίᾳ τῶν ὑδάτων, minus recte. Pauio post
Bavar, ἀνεπαχθὲς καὶ ημρον.
6 Omnes ἀνασπάσεσθαι, preter Morel., qui habet ἆνα-
σπάσασθαι. Infra Savil. τῇ τῶν λειφθέντων τιμωρία, male
p;o ληφθέντων, ut ipse notat in marg.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

xaX φέροντας d, τοὺς τῷ πλήθει λυµαινοµένους,
αλώτους ποιῄσει xal δούλους, ὥστε τότε τοὺς X
εστέρους ἀναπνεῦσαι μιχρὸν , καὶ τῷ φόδῳ οἱ
αχθέντων, xa τῆς οἰχείας ἐλευθερίας ἀδείᾳ γε
βελτίους, Διὰ τοῦτό φησι’ Avrazóv συντε.ἲόο
τι: τουτέστι, τὸν ἰσχυρὸν, τὸν ἐνεργεῖν δυνά
τὸν ὁτιοῦν πρᾶξαι ἰσχύοντα. Καὶ πρὸ τῆς ἆπα
δὲ, δι αὐτῆς τῆς ὄφεως ἱχανῶς ὑμᾶς κατα!
φησὶν, ὁ βάρδαρος, πᾶσαν τὴν γῆν πληρῶν ti
θαρικῶν σωμάτων. Aux τοῦτο ἐπήγαγε Kal

ἡ παρεμδοΛὴ αὐτοῦ, ὥστε xÁnpocat τὸ 4
τῆς χώρας σου. Μεθ’ ἡμῶν ὁ Θεός. Γνῶτε,
καὶ ἡττᾶσθε' ἑπακούσατε ἕως ἑσχάτου tii
xal Ἰσχύοντες ἠττᾶσθε. 'Eàv γὰρ πἀ.ιν loy:
πάλιν ἠττηθήσεσθε. Καὶ fv ἂν βου.ἲὴν B.
σησθε, διασκεδάσει Κύριος" καὶ Aóyor i
λα.ἱήσητε, οὐ μὴ ἐμμείνῃ & ὑμῖν, ὅτι μεθ
ὁ θεός. Ἐμοὶ δοχεῖ τὴν τοῦ Ἐξεχίου νίχην &
προλέγειν, xal τὸ λαμπρὸν ἐκεῖνο τρόπαιον 1
νίχης αὑτῆς τὴν αἰτίαν. El γὰρ καὶ ὅπλα παρ' ἓ
qno, καὶ στρατόπεδα ἄπειρα, xal ἐμπειρίο
μικὴ, ἀλλ dj πάντων δυνατωτέρα συμμαχί
ἡμῶν, τουτέστιν ὁ θεός. 'Ἠλθε μὲν Υὰρ ὁ βάι
χαθὼς Ἠπείλησεν ἔμπροσθεν, xal πολλὰς λαθ
Ἆεις ἀπῆλθε; μετὰ δὲ ταῦτα ἐπιστρατεύσας, τι
ἔπαθε. Καὶ ταῦτα τοίνυν ὁ προφήτης προλέγ
τὸν τῆς νίχης αἴτιον ἀναχηρύττει, xal πρὸς

τοὺς βαρδάρους ἀποτείνει τὸν λόγον. Mh Υὰι
προτέρᾳ νίκῃ θαῤῥήσητε, qnslv* ἐν γὰρ ᾿
ἐφόδῳ μεγίστη παρῆν ἡμῖν ἡ συμμαχία. Γνῶτι
τοῦτο αὐτὸ, xal ἀπόστητε, ὡς ἀδυνάτοις ἔπιχ
τες. Εἶτα τὸν αἴτιον τῆς νίχης ἐχείνης ἐμφαίνι
ὅτι πρὸς τὰς ἑσχατιὰς ἀφίξεται τῆς γῆς ἡ v

κατορθώματα [95] φέρουσα, φησί Ἐπακ

. ἕως ὁσχάτου τῆς γῆς. Οὐδεὶς γὰρ ἀνήχους τι

συµθάντων kv Ἱεροσολύμοις γέγονε. Auk soU
Ἑπακούσατε ἕως ἑσχάτου τῆς γῆς, καὶ ol b
τες ἡττᾶσθε. Μεγάλην γὰρ ἐπὶ ῥώμῃ δόξαὶ
6αρος τότε ἐχέχτητο. Ἰσχυροὺς δὲ ἐνταῦθα «
Ev τῇ τοῦ σώματος εὐεξίᾳ μεγάλους φησὶν, à
«τοὺς bv τῇ τῶν χρημάτων περιουσἰᾳ, xal τῇ
Eng περιφανείᾳ. Εὰν γὰρ xáAw ἰσχύσητε
zdAuw ἠττηθήσεσθε, καὶ ἣν ἂν βου-ε
βου.]ὴ», διασκεδάσει Κύριος, xal «Ἰόγον
λα.ήσητε, οὐ μὴ ἐμμείνῃ év ὑμῖν, ὅτι pel
ὁ θεός, Ἐπειδὴ πονηρὰ παρ᾽ αὐτοῖς fjv βουλ
xaX προσεδόχων τὴν πόλιν αὐτὴν Ex βάθρων,
σθαι, χαὶ οὕτως οἴχαδε ἀπελεύσεσθαι, χαὶ
λεύματα αὐτῶν ὁ προφήτης εἰς μέσον ἄγει, x
Μέχρι τῶν ῥημάτων ἅπαντα στήσεται. Εἶτε
πράγµατα ἀπήγγειλε φύσιν ἀνθρωπίνην ὁ
wavta, ἁξιόπιστον ποιῶν τὸν λόγον, ἐπὶ τὸ
τοῦ χατορθοῦντος χαταφεύχει συνεχῶς, λέγι
μεθ’ ἡμῶν ὁ θεὺς, xaX ὅτι αὑτὸς ἅπαντα τα
σχεδάσει τὰ μηχανήματα. "Ott αὐτῷ ἡ δόξα

4 Reg. et Savil. φέρεσθαι, male, ut ipse Sa
vertit.

95 0n IN ISAIAM, CAP. Vill. | 94

phorice porro verbis utitur, mores indigens regis
describens, et barbari potentiam : id vero facit, quod
semper dixi, ut majorem sermonis emphasin exhi-
beat. Ideo ait, Eo quod nolint aquam Siloam : non
de aqua dicens, sed quia fons sensim et sine strepitu
manat, lenitatem et moderationem ejus, qui tunc
regnabat, tranquillo aquarum cursui comparat, et
Siloam ipsum vocat, quod lenis sit et mansuetus : id
quod maximam subditis affert criminationem , qui
cum non grave jugum haberent, res novas aggredi
teutabant, alienisque regibus sese dedere. Quoniam
ergo, inquit, illum mitem moderatumque nolunt, sed
Rasin et (ilium Romeliz, inducam Babylonium ; impe-
tumque exercitus illius aquam fluminis vocat copio-
sam et vehementem.

3. Deinde metaphoram explicans ait, Regem Assy-
riorum. Viden' quam indubitatum appareat id quod
supra diximus, in metaphoris nempe Scripturam se
semper interpretari solere? Quod ctiam hic fecit.
Cuui enim flumeu dixisset, non in metaphora substitit,
sed quodnam flumen esset dixit , Regem Assyriorum ,
ei omnem gloriam ejus. Et ascendet super omnem vall. m
tesiram, et deambulabit super omnem murum vestrum.
8. Et auferet a Judea hominem, qui possit. levare ca-
put, uut. qui possit. aliquid. perficere. Et erunt castra
ejus, ita ut impleant. latitudinem. regionis tue. Osten-
dens non humana virtute, sed ira Dei sxviente liac,
qua dicuntur, eventura esse, non illum ut hostem
acie instructa describit, sed ut ad paratam predam
venientem. Non enim stabit, inquit, et aciem instruet,
sed corporum multitudine terrz? faciem obteget, faci-
leque aderit (a). Ad bzc in íra etiam magna obser-
vatur clementia. Neque enim comminatur se ipsorum
urbem demoliturum esse, sed captivilatem quam-
dam et abductionem przdicit , reliquos volens ex ca-
ptivorum poena ad meliorem frugem reducere. Nam
ait : Auferet a πάσα hominem qui possit levare caput :
de proceribus loquitur, deque iis qui omnia sursum
deorsum versant; eos qui multitudinem populi labe-
factabant, captivos servosque faciet, ita ut inferiores
possint tantillum respirare, exque metu per abduclio-
nem aliorum parto, et ex propria libertate meliores
evadere. Ideo ait : Qui possit aliquid perficere , id est,
fortem, aliquid operari valentem, qui possit vel mini-

(a) Juxta Grzcam lectionem, περιέσται, legendum es-
set, facileque vincet; sed maluimus Gr:ecam vocein inter-
pretari quasi fuisset, παρέσται, aderit, quz vox cum versu

superius allato, col. 91, ubi legitur, Adest enim (πάρεστι
γαρ), melius quadrat.

mum quid efficere. Et ante abductionem, per ipsum re-
rum aspectum, ait, Vos satis terrore percellet barbarus,
totam terram implens barbarorum corporibus. ldeo in-
tulit : Et erunt castra ejus, ita ut impleant latitudinem re-
gionis tur. Nobiscum Deus. 9. Scitote, gentes, et vinci-
mini : nuntiate usque ad extremum terra, et fortitudine
valentes vincimini. Si enim iterum prevalueritis , iterun
vincemini. 10. Et quodcumque consilium inieritis, dissi-
pabit Dominus : et verbum quodcumque loquuti fueritis,
non manebit in vobis, quia nobiscum Deus. Videtur —
mihi hoc loco Ezechi:e victoriam przdicere, ac splen-
didum illud tropzum causamque victoris. Etiamsi
enim arma apud illos sint, inquit, etiamsi exercitus
immensi, et belli peritia, sed auxilium nobis omnium
potentissimum nobiscum est, nempe Deus. Venit enim
barbarus, ut prius minatus fuerat, et multis captis
urbibus accessit : postea. vero admotis castris, con-
traria passus est. Hxc itaque przedicit propheta, cau-
santque victoris praedicat, ipsosque barbaros alloqui-
tur. Ne priori, inqnit, victorie fidatis : in hac. enim
irruptione maximum nobis adest presidium. Hoc ipso
igitur cognito recedite, utpote qui ea, quz fleri ne-
queunt, aggrediamini. Hinc et causam illius victoris
declarans, et annuntians, famam hzc praeclara gesta
ad extremos usque terre fines allaturam esse ait :
Nuntiate usque ad extremum. terre. Nemo enim non
audivit ea qux tanc Jerosolymis contigerunt. Idcirco
ait : Audite usque ad extremum terre, et qui fortitu-
dine valetis vincimini. Magnam quippe gloriam tune
barbarus ob potentiam obtinebat. Fortes autem
hic dicit non corpore robustos, sed eos qui pecu-
niarum copia , et glorie splendore conspicui crant.
Si enim iterum prevalueritis, inquit , iterum vincemini.
Et quodcumque consilium inieritis, dissipabit Dominus :
οἱ verbum quodcumque loquuti fueritis, non manebit in
vobis, quia nobiscum Deus. Quia mala apud eos erant
consilia, et sperabant se urbem ipsam a fundamentis
demolituros esse, et sic domum reversuros, consilia
eorum in medium adduclt propheta et ait, verborum
tenus omuia remansura esse. Deinde quia res annun-
tiabat humanani :.aturaimn superantes, ut. fide dignum
sermonem exhibeat, ad dignitatem przclare operan-
tis fréquenter confugit dicens, Quia nobiscum Deus,
et quia hzec omnia machinainenta dissipabit (a). Quo-
niam ipsi gloria.

(a) tuc desinit Savilius, el asteriscos adjicit, quasi homilia

sit 1nutila. Αο vere mutila videtur, ignoratlurque, quorsum
processerit Chrysostomus,

93 5. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 98

*

DEIILLLLLLALLMARAAMÁMLMAM——————————————M———————————————É—————————ÉÉ—ÓM———MÀ

Ν

MONITUM

; AD HOMILIAS IN OZIAM SEU DE SERAPHINIS.

Ad Homilias in Oziam hzc notat Henricus Savilius, Tomo 8, in notis col. 722 : « Ex his quinque Ora-
tionibus in Oziam Catalogus Augustanus, num. $0, 51, 52, 55, agnoscit quatuor, hoc est, demta quaria
czleras omnes. Et proculdubio omnes γνήσιαι. Primam hanc bis editam Homz emendavimus ex quatuor
scriptis Codicibus, quorum primus fuit interpretis Erasmi, et nunc est in Dibliotheca Universitatis Oxo-
niensig : secundus ex Bibliotheca Collegii Novi Oxoniensis promtus : tertius ex Dibliotheca Universitatis
Cantabrigiensis : quartus mihi a doctissimo Croshavio commodatus; adhibitis etiam Q. Septimii Florentis
Cliristiani, viri multis nominibus orbi Christiano noti, ingeniosis et doctis conjecturis : nam libris Mss,,
ut videtur, prorsus destituebatur. Porro sciat lector in omnibus fere illustrioribus bibliothecis Ttalize et in
Regia Lutetiz reperiri inter Chrysostomi Manuscripta hbrum inscriptum, Χρυσοστόμου µαργαρίται : qu
codex nihil aliud continet, quam συναγωγὴν quamdam lectissimarum (ut ipsi συναγωγεῖ visum est, non
magni judicii viro, ut qui pleraque collegerit, inter sua margarita, subfusca ac liventia) orationum Chry-
sostomi : quo in numero sunt hz» quinque in Oziam, sex contra Judaeos, et alie ad 70, vel 80 numero;
quas omnes suis locis reprzesentabimus. Quod monuisse opere pretium fuit, ne quis in illam συναγωγὴν
Incidens, aliquid novi se putet reperisse. »

Ilactenus Savilius, qui recte observat Hoinilias illas quatuor in Oziam in Catalogo Augustano, quem
dedimus Tomo 1, p. 811, memoratas, esse primam, secundam, tertiam et quintam ; unde sequitur, quar-
tam in ejus, qui Catalogum illum jam olim concinnavit, exemplari non fuisse, aut saltem non ibi fuisse
eodem positam ordine. Vereque exploratum est, basce homilias non esse omnes eo ordine, quo habitze [94]
eunt, positas. Prima enim cum secunda non cobzret, videturque dicta longo post secundam tempore;
Bempe quando, imperium tenente ignavo quodam et boni consilii experte principe, barbari invaserunt,
exercitus Romanorum profligatus est, calamitates immisse sunt; que omnia recenset Chrysostomus
num 4. fIzc porro in Arcadii imperium, quod coepit anno 395, referenda videntur, ut animadvertit etiam
vir sagacissimus Tillemontius. Ad hzc autem prima in Oziam quasi occasione quadam tantum in histo-
riam Oziz et in Seraphinorum visionem incidit : ita ut secunda vel ex modo ordiendi, alio facta lempore
aliaque occasione statim videatur. Certe prima diu postea, Arcadii nempe tempore, ut ex conjectura sta-
tuitur, dicta fuerit. An vero Antiochiz, an Constantinopoli, non ita facile est divinare.

Secunda Antiochiz haud dubie habita est. ld quod ex iis, quz circa finem homiliz» ait, arguitur; nempe
se citius finem dicendi facere, ut loco cedat przceptori seu διδασχάλῳ, scilicet Flaviano Antiochie epi-
scopo, quod et alibi passim factum deprehendimus. De anno autem non ita facile est vel ex conjectura
dicere. Nam quod Tillemontius suspicatur, cum comparat Chrysostomus doctriuam suam recenti vino,
doctrinam autem Flaviani vino veteri, se hzc initio sacerdotii sui concionatum subindicare : illud certe
vel ipso Tillemontii judicio levissimum est ; ejusdem generis cst illud aliud indicium, inde sumtum, qucd
paulo post initiurn dicit se dignum habitum fuisse qui apud illos concionaretur, χατησιώθηµεν. Nam quid
inde inferas, cum certum sit Chrysostomum non primo solum anno, sed etiarn secundo, tertio, aliisque,
honori sibi baud dubie duxisse quod coram tanta plebe, episcopo s:pe przsente, concionaretur? Verum
aliquam temporis notam, quam non animadvertit Tillemontius, inde sumere licet, quod num. 2 et 9, post-
quam dixerat Deum Abrabami nomini addidisse literam, ita ut qui Αθράμ vocabatur, ᾿Αθραάμ postea dice-
retur, ut unius literz additamento signum principatus ipsi darel; postea subjunxerit : ἀλλὰ περὶ μὲν

85" IN ILLUD, Vibi DOMINUM HOMIL. I. — MONITUM. — | 90’
ὀνομάτων ἓν ἑτέρῳ χαιρῷ διηγήσοµαι, sed de nominibus alio tempore disseram, quo signiflcat se de muta-
uone nominum postea dicturum esse; id quod abunde prestitit in quatuor llomiliis de Mutatione nominum,
quas habes Tomo 5, ubi de mutatione nominis Abraham agitur, p. 107, et 112, et Sermone nono in Gc-
nesim, qui post secundam Homiliam de Mutatione nominum habitus est, ubi etiam de mutatione nonis
Abrahz agitur, p. 691. Certum itaque exploratumque habeo, hanc homiliam eodem anno habitam fuisse
quo ille de Mutatione nominum dictze sunt, 48ο etiam Homilie in Genesim sexaginta septem ; Homiliz
item in Actorum inscriptionem, et ali& quxdam, ut videas Praefatione in quartum Tomum, et in Monito
ad Homilias in inscriptionem Actorum Tomo ὅ. Quis vero sitille annus, nondum potui probabili conje-
ctura assequi : hzc omnia in annum 388 conjici forte possent.

Homilia tertia aliquanto tempore post secundam habita est, Flavianusque episcopus post Clhrysosto-
mum concionatus est; sed hic de Martyribus, Chrysostomus autem de Ozia et de Seraphinis, imo potius
de superbia Oziz regis, quz ipsum przcipitem dedit.

llomilia quarta nullo modo posse creditur ad quintze seriem deduci; licet: enim circa medium de Ozia
agatur, nihil est quod suadere posse videatur hanc eodem tempore, eademque in urbe habitam fuisse.
Imo vero non desunt qua subindicent banc Constantinopoli fuisse dictam. Quamobrem jure is qui Cata-
logum operum Chrysostomi γνησίων jam olim concinnavit, hanc non in reliquarum serie posuit. Tllum
vide Catalogum Tom. 1, p. 841. Hoc autem me movet ut Constantinopoli editam conjiciam ; nam id quod
dicit σύγκλητον ἔχει xal ὑπάτους ἀριθμεῖν ἔχομεν, ὠνίων ἀφθονίαν, θέσεως ἐπιτηδειότητα, Senatum habet
(nempe urbs), et consules numerare possumus, venalium copiam, situm. commodum; quod Romas urbem
comparat; quod eam dicit orbis metropolim; hzec nimirum omnia non video posse alteri quam Constan-
tinopoli competere posse; etsi Tillemontius, subdubitando tamen, hiec ad Antiochiam referre conetur.
Quapropter hanc extra seriem aliarum reponerem, $i per manuscriptos Codices liceret, ubi hic ordo ut
plurimum saltem observatur. Hzc porro homilia babita est cum zstus esset ingens, zstatis, ut credere
est, tempore.

Homilia igitur quinta tertiam ordine sequuta est, cuin illaque convenit, non item cum quarta, quz alio
tempore, alio ut. videtur loco, pronuntiata fuit. Sexta autem homilia quintam nativo ordine sequitur, et
Antiochiz babita fuit. Hz-c porro sexta homilia dicta fuit paucis diebus ante Quadragesimam, anni for-
tasse 988 : qua de re non omnino constabit, donec quid indicii accesserit.

Quinque priorum interpretatio est Erasmi, quam multis in locis emendavimus; sexte cest Frontonis
Duczii,

97 5, JO3NNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 98

EIIAINOX

[95] Tóv ἁπαντησάντων ἓν cj éxxAncíg, xal περὶ εὐταξίας ἐν ταῖς 6o&o-loylaic. Καὶ elc. τὸ,
« Εἶδον τὸν Κύριον καθήµενον ἐπὶ θρόνου ὑγη.1οῦ καὶ ἐπηρμέγου. »

α’. Πολλὴν ὁρῷ τἣν σπουδἡν ἑνδειχνυμένους ὑμᾶς elg
ἔργον ἀγαγεῖν τὰ πρώην ἡμῖν εἰρημένα. Διὰ τοῦτο
τοίνυν ἀόχνως τὰ τῆς διδασκαλίας χἀγὼ χαταθάλλο-
μαι σπέρματα, χρησταϊς ἐντεῦθεν ταῖς ἑλπίσι τρεφό-
µενος *. Καὶ γὰρ ὁ γεωργὸς, ὁπόταν πόνῳ μὲν τὰ
σπέρµατα χατάδάλῃ, εὐφοροῦσαν δὲ τὴν γῆν καὶ τὰ
Afia κομῶντα θεάσηται, τῶν πρώην ἐπιλανθάνεται
κόπων, καὶ πρὸς τὴν ἑξῆς ἐργασίαν τε xaX συντἠρη-
σιν τῷ b. προσδοχωµένῳ διανίσταται χέρδει. Kalvot
πόσον ποριµωτέρα χαὶ ἐπικερδῆς αὕτη χαθέστηχεν

ἡ γεωργίαἰὶ Ἐχείνη μὲν γὰρ τῶν καρπῶν τῶν αἰσθη- ᾿

τῶν περιπηιουµένη τὴν ἀφθονίαν, σώµασιν ἐναποτί-
θεται τροφήν. αὕτη δὲ τὴν τῶν λόγων χαταθαλλοµένη
διδατχαλίαν, xal τὰ τοῦ Πνεύματος πλεονάζουσα
χαρίσματα, τὸν Ψψυχιχὸν ἐναποτίθεται πλοῦτον, τὴν
ἁδαπάνητον χαὶ ἀχήρατον τροφὴν, τὴν μὴ διαλνοµέ-
νην, μηδὲ φθειρομένην ἀχολουθίᾳ e, ἀλλὰ ἁῤῥήτῳ
τινὶ συντηρουμένην προνοίᾳ, καὶ νοητὴν τὴν ἁπόλαυ-
σιν ἔχουσαν. Αὕτη τῶν ἑμῶν πόνων ἡ ἐπιχαρπία,
οὗτος ὁ ἑναποτιθέμενος τῇ ὑμῶν ἀγάπῃ πλοῦτος.
Τυῦτον οὖν αὐξανόμενον ἓν ὑμῖν κατανοῶν, χαίρω
διὰ παντὸς, ὡς μὴ εἰκῆ τὰ σπέρματα χαταθαλλόμε-
vo; d, ὡς μὴ] µάτην τοὺς πόνους ὑπομείνας, ὡς εἰς
εὔφορον xal λιπαρὰν ἐπισπείρων γΏν, xaX πρὸς καρ-
ποφορίαν ἐπιτηδείαν. Πόθεν οὖν τὸ τοιοῦτον χαταστο-
χάζοµαι χέρδος; πόθεν εἰς ἔργον τοὺς λόγους Προχό-
πτοντας χατανοῶ; 'Ex τῆς παρούσης δηλονότι συν-
δρομῆς, ἐχ τοῦ τὴν μητέρα πάντων τὴν ἐχχλησίαν
μετὰ σπουδῆς ὑμᾶς χαταλαθεῖν, Ex τῆς παννύχου
ταύτης xai διηνεχοῦς στάσεως, Ex τοῦ τὴν ἀγγελιχὴν
χοροστασίαν µιµουµένους ἀχατάπαυστον τῷ Κτίστῃ
τὴν ὑμνολογίαν προσφέρειν. Ὢ τῶν τοῦ Χριστοῦ
δωρηµάτων! "Ανω στρατιαὶ δοξολογοῦσιν ἀγγέλων *
χάτω ἐν ἐχχλησίαις χοροστατοῦντες ἄνθρωποι τὴν
αὐτὴν ἐχείνοις ἐχμιμοῦνται δοξολοχίαν. "Ανω τὰ Σε-
ραφὶμ. τὸν τρισάχιον ὕμνον ἀναθοᾷ' χάτω τὸν αὐτὸν
ἡ τῶν ἀνθρώπων ἀναπέμπει πληθύς χοιν] τῶν ἔπου-
ρανίων xal τῶν ἐπιγείων συγχροτεῖται πανήγυρις"
µία εὐχαριστία, Ev. ἀγαλλίαμα, µία εὐφρόσυνος χο-
poovacía. Ταύτην γὰρ ἡ ἄφραστος τοῦ Δεσπότου [96]
συγχατάθασις ἐχρότησε, ταύτην τὸ Πνεῦμα συνέπλεξε
τὸ ἅγιον, ταύτης ἡ ἁρμονία τῶν φθόγγων τῇ πατριχῇ
εὐδοχίᾳ * συνηρµόσθη ἄνωθεν ἔχει την τῶν μελῶν

* Aliquot mss. τὰ τῆς διδασκαλίας χαταθάλλοµεν σπέρ-

τα, χρησταϊς ἐντεῦθεν ταῖς ἐλπίσι τρεφόµενοι. llancsecutus
lectionem est Erastus. Infra item aliquot mss. καταθάλλη
εὐφοροῦσαν.

Aiius ἐργασίαν τε καὶ ἐπιμέλειαν τῷ. Paulo post unus

& Vn γέγονεν ἡ γεωργία.

€ Quatuor διαφθειροµένην ἀκολονθίαν. Alii, pari ferme
nnmero φθειρομένην ἀχολονθίᾳ. Quam postremam lectio-
nem sincerforem putat Boisius ín notts Savilii.

d Unus σπέρµατα χατατιθέµενος. Paulo post alius xai
λεπαρὰν χατασπείρων. uU

€ Edit. «Ὁ πνενματιχῷ εὐδοχίᾳ. Manuscripti fere omnes

---

εὑρυθμίαν, xaX ὑπὸ τῆς Τριάδος, καθάπερ ὑπὸ πλή-
χτρου τινὸς, Χινουμένη, τὸ τερπνὸν xal µαχάριον
ἐνηχεῖ µέλος, τὸ ἀγγελιχὸν ἆσμα, τὴν ἄληκτον συµ-
φωνίαν. Τοῦτο «f; ἐνταῦθα σπουδῆς τὸ πέρας, οὗτος
ὁ τῆς συνελεύσεως ἡμῶν χαρπός. Διὰ τοῦτο χαίρω
τὴν τοιαύτην χαθορῶν εὐδοχίμησιν' χαίρω τὴν ἓν val;
Ψυχαῖς ὑμῶν εὐφρρσύνην χατανοῶν, τὴν χαρὰν τὴν
πνευματιχὴν, τὴν χατὰ θεὸν ἁγαλλίασιν. Οὐδὲν γὰρ
οὕτω περιχαρὴ τὴν ἡμετέραν διατίθησι ζωὴν, ὡς ἡ
ἐν ἐχχλησίᾳ θυµηδία. Ἐν ἐχχλησίᾳ 1j τῶν χαιρόν-
των συντηρεῖται χαρὰ, Ev. ἐχχλησίᾳ ἡ τῶν ἀθυμούν-
των εὐθυμία, Ey ἐχχλησίᾳ f) τῶν λυπουµένων εὑφρο-
σύνη, ἓν ἐχχλησίᾳ ἡ τῶν χαταπονουµένων ἀναφνχὴ !,
ἐν ἐχχλησίᾳ fj τῶν κοπιώντων ἀνάπανσις. Δεῦτε γὰρ,
φησὶ, πρός µε, πάντες οἱ κοπιῶγτες καὶ πεφορτ!-
σµένοι' κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς. Τ{ ταύτης τῆς φωνῆς
γένοιτ) ἂν ποθεινότερον ; τί τῆς χλήσεως ταύτης ἡδύ-
τερον; Πρὸς εὐωχίαν σε χαλεῖ ἐν ἐχχλησίᾳ σε χαλῶν
ὁ Δεσπότης 5, εἰς ἀνάπαυσιν ἀντὶ τῶν χόπων προ-
τρέπεται, εἰς ἄνεσιν Ex τῶν ὀδυνηρῶν µετατίθησι , τὸ
βάρος τῶν ἁμαρτημάτων χουφἰζων' τρυφὴ τὴν ἆθυ-
μίαν, xat εὐφροσύνη τὴν λύπην ἰᾶται. Ὢ τῆς ἀφάτου
χηδεµονίας à ! ὢ χλήσεως ἑπουρανίου |! Σπεύσωμεν
τοίνυν, ἀγαπητοὶ, αὑτὴν μὲν ἐπιτεινομένην ἑνδείχνυ-
σθαι τὴν σπουδὴν, μετὰ δὲ τῆς προσηκούσης εὖτα-
ξίας καὶ τοῦ πρέποντος σχοποῦ ταύτην ἀποπληροῦν i.
Καὶ γὰρ τὸν περὶ τούτου λόγον ὑμῖν σήμερον χινῆσαι
βούλομαι, φορτιχὸν μὲν εἶναι δοχοῦντα, ἀνεπαχθη δὲ
καὶ ὠφέλιμον ὄντα τῇ ἀληθείᾳ. Οὕτω γὰρ xal φιλό-
στοργοι πατέρες ποιοῦσιν' οὗ µόνον τὰ πρὺς ὀλίγον
Σαροποιοῦντα, ἀλλὰ καὶ τὰ λυποῦντα παρεγγυῶνται
τοῖς τἐχνοις xal οὐ τὰ αὑτόθεν ἑνδεικνύμενα τὴν
ὠφέλειαν παραινοῦσιν αὐτοῖς, ἀλλὰ xal ὅσα δοχοῦσι
μὲν εἶναι qopzixà, σωτήρια δὲ ἐστιν ἀποπληρούμενα,
χαὶ ταῦτα μετὰ πολλης τῆς ἐπιμελείας διδάσχουσι,
xai ἀσφαλῶς τὴν αὐτῶν ἀπαιτοῦσι συντ{ρησιν. Καὶ
τοῦτον προτείνοµεν τὸν λόγον, ἵνα μὴ µάτην τὸν ἑν-
ταῦθα χαταθαλλώµεθα πόνον, ἵνα μὴ τὴν τῆς ἀγρν-
πνίας ὑπομένοντες ἀνάγχην, ἀνοήτως πυκτεύωμεν,
ἵνα μὴ εἰς ἀέρα διαλυόµεναι αἱ φωναὶ ἐπὶ ζημίᾳ μᾶλ-
λον ἐνηχοῖντο, xai οὐκ Ex χέρδει. Οὐδὲ γὰρ ἔμπορος
μαχρὰς μὲν ἐμπορίας στελλόμενος, πολλὴν δὲ τὴν
τῶν πνευμάτων ἐμθολὴν καὶ τὴν τῶν χυµάτων in-
τῷ πατρικῇ, θἱ sic legit Erasmus. Duo mss. totum locum
sic habent : τὸ Πνεῦμα τὸ &ytov συνέπλεξε, ταύτην τὴν ἁρ-
µονίαν τῶν «φθόγγων ἡ πατρικλ εὐλοχία σννήρµοσεν, ὥστε
ἐς ή Κα ναπονουμένων παραµνθία, quod idem est : unus
καταπονουµένων εὐφροσύνη.

6 Duo mss. ἐν Ἰκλησία ὁ Δεσπότης. In aliquibus σε post
ἐχχλησίᾳ deest. Infra legisse videtur Erasmus τρυφῦΏ ct
postea εὐφροσύνῃ * sed eodtin redit sententia. .

h Quidam à τῆς αὐτοῦ κηδεµονίας, et sic legit Savillus.
Ibid. quidam ud ἀποκχάμωμεν τοίννν, ἀγαπητοὶ, ἐπιτεινομέ-

ν
1 Alii ἀναπληροῖν.

?1 "o ΙΝ ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. 1 98

—À
n—————————————— €

HOMILIA

IN LAUDEM EORUM, QUI. COMPARUERUNT IN ECCLESIA, QUAEQUE MODERATIO SIT SERVANDA IN
DIVINIS LAUDIBUS. ITEM IN ILLUD, VIDI DOMINUM SEDENTEM IN SOLIO EXCELSO («)

(Isai. 6. 1).

— —emec—— —

4. Predicatio cum agricultura comparatur. Chrysosto-
mus de concursu auditorum gaudet. Laus | ecclesiastici
conventus.—Conspicio vos multo studio adnitentes, ut
ad effectum perducatis, qu:xe heri a nobis dicta sunt :
eoque nunc haud gravate semen doctrinz jacimus,
quod hinc bona spes alit animum nostrum. Nam et
agricola, cum non sine labore quidein semina jecit ,
sed videt terram feracem segetemque proventu ex-
uberantem, superiorum laborum obliviscitur, atque ad
reliquum opere conservationemque priorum lucri
exspectatione excitatur. Verum hzc agricultura quanto
feracior quantoque lucrosior est? Nam illa quidem
frugum sensibilium copiam adferens , corporibus re-
ponit alimoniam : hbzec vero dum sermonum jacit
doctrinam, spiritualiumque donorum abundantiam
adfert , animi divitias recondit , alimoniam qux nec
consumi, nec vitiari potest, reditus qui neque pereunt,
neque avo corrumpuntur , sed arcana quadam et in-
effabili providentia conservantur, quorum usus fructus
mente percipitur. Hic est meorum laborum proventus,
bx» sunt opes quas vestrze caritati recondimus. Has ita-
quecum considero in vobis augescere, gaudeo semper,
ut qui non frustra sementem jecerim, ut qui non incas-
sum labores pertulerim, ut qui in frugiferam pinguem-
que terram, et ad fructificandum idoneam semen jece-
rim. Unde igitur hoc lucrum fore conjecto ? unde per-
spicio sermones ad opus proficere? Nimirum ex hoc
concursu, ex eo quod ecclesiam omnium matrem
studiose occupatis, ex hac pernocle perpetuaque sta-
tione, ex eo quod angelicorum ordinum stationem
imitantes siue cessotione laudes et hymnos offertis
Conditori. O mira Christi dona! In supernis exercitus
angelorum canunt gloriam-: in terris homines in
ecclesiis choros agentes ad illorum exemplum eadem
canunt laudis cantica. In supernis Seraphim ter
sanctum illum hvmnum clamant : in terris eumdem
hominum prom't multitudo, comm"niterque tüm cze-
lestium, tum terrestrium fe«tivus conventus congre -

gatur : una gra'iarum actio, un? exsultatio, una gau-.

dentis chorex statio. Hanc enim ineffabilis Domini
Sese ad nos demitlentis bonitas constituit , hanc Spi-
ritus congregavit sanctus : hujus vocum concentus

ifs 1819,
Ibertinis

...«^ Hz homilize collatze sunt cum Codicibus R
TA 1955, 1960, 1965, 1964, 1975, 2554, et
Hn, 1030, et 9022.

paterno beneplacito * congruit : e cxlis liabet modu-
lorum consonantiam, dum a Trinitate velut a plectro
quopiam movetur, delectabile illud ac felix resonat
mclos, illam angelicam cantionem, illum desinere ne-
Scium concentum. Hic est studii przsentis finis, hic
conventus nostri fructus : eoque gaudeo talem con.
spiciens celebritatem : gaudeo dum animorum vestro-
rum letitiam considero, dum gaudium spirituale ,
dum secundum Deum exsultationem. Neque enim ulla
res tantum adfert gaudii vite nostr, quantum lioc
quod ex animo gaudcatis in ecclesia congregati. In ec-
clesia gaudentium conservatur gaudium, in ecclesia
animo dejectorum est recreatio, in ecclesia dolen-
tium est voluptas, in ecclesia defatigatorum respira-
tio, in ecclesia laborantium requies. Venite enim, in-
quit, ad nie omnes qui laboratis et onerati. estis : et ego
reficiam vos ( Matth. 11. 28 ). Quid hac voce possit
esse desiderabilius? quid hac invitatione jucundius ?
Ad epulum te vocat qui in ecclesiam te vocat Domi-
nus, ad requiem pro laboribus adhortatur, ad rela-
xationem a molestiis transfert, pondus peccatorum
allevans, deliciis animi molestiam , gaudio morrorém
sanat. O ineffabilem curam! o vocationem celestem!
Festinemus itaque, dilecti, ut eamdem summam ala-
critatem exbibeamus, et cum convenienti modestia
considerationeque decente hanc eonsummemus *. Et-
enim de hoc vobis hodiernum sermonem movere
v010, in speciem quidem molestum, ceterum levem ,
vereque utilem. Sic enim et amantes liberorum pa-
tres feciunt : non solum ea qu: ad breve tempus de«
lectant, verum etiam qux molestiam afferunt (iliis ad-
hibenf; nec ea modo praecipiunt eis, qui statim
ostendynt utilitatem, sed quzecumque videntur qui-
dem esse molesta, salutaria tamen sunt, si perfician-
tur, et hxc multa cura docent, diligenterque exigunt
ab eis ut serventur. Atque hunc sermonem produci -
mus, ne praser.tem laborem frustra insumamus, ne

! Edit., Spiritus beneplacito. Mss. fere omnes habent,
beneplacito , et sic lezit. Erasmus, eamque nos le-
ctionem adoptamus, Certum quippe videtur Chrysostomum
tres personas Trinitatis hic commemorare voluisse, ut ex
serie liquet. Duo Mss. totum locum sic habent :..... Spi-
ritus sanctus congregavit ; hunc vocum. concentum , pater-
num beneplacitum coaplavit, ita ut e ccelis habeat, etc.
* Quidam : xe igilur nos (Φάθαί, dilecti, inopiam no-
stram, que quidem maxima est, modestium el congruam
adhibentes attentionem, satiare.

99 S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOD.

-ustinentes vigili:e necessitatem inutiliter in pugilum
certamine versemur, ne voces in aerem dissolutx ad
detrimentum sonent potius , quam ad lucrum. Neque
enim negotiator e longinquo merces importans, ve-
licmentem ventorum iucur$éum undarumque exorien-
tium procellas sustinens, frustra et incassum suscipe-
ret ejusmodi labores : verum ideo maria sulcat , et
audax est adversus pericula, locaque locis commutat,
folasque noctes ducit insomnes , ut negotiatione di-
tescat. Quod si non contingat, sed cum lucro etiam
sortis jacturam faciat, ne solvere quidem ancoram
poterit, nec illa varia perferre discrimina.

9. Moralis exhortatio. Quorumdam incompositi gestus
in ecclesia. — Moc itaque scientes, cum decente cir-
cumspectione huc accedamus, ne pro peccatorum re-
missione etiam accessionem peccatis adjunctam do-
mum referamus. Quid autem est quod qu:ritur, quod-
que a nobis reposcitur ? Ut. dum divinos hymnos
emittimus, multo tremore contracti, multaque reli-
gione ornati, ità demum eos offeramus. Nam sunt
quidam inter eos qui hic adsunt, quos ne vestrz qui-
dem caritati arbitror esse ignotos , qui contemnentes
Deum, 4ο Spiritus eloquia pro vulgaribus ac profa-
nis ducentes, incompositas voces emittunt, nihiloque
melius se gerunt, quam lymphati, toto corpore tumul-
Quantes ac circumacti, moresque pre se ferentes a
spirituali statione alienos. Miser et infelix ! oportebat
te cum tremore ac reverentia angelicam glorificatio-
nem emittere, cumque terrore confessionem reddere
Conditori, ac per hauc delictorum veniam postu!are :
tu vero niimorum et saltatorum mores huc inducis ,
dum indecenter manus jactas, pedibus subsultas , to-
toque circumageris corpore. Et qui fit, ut non metuas,
neque horrescas li:ec audens adversus talia. cloquia ?
Non cogitas ipsum hic invisibiliter adesse Dominum,
qui uniuscujusque inotum metitur, et. conscientiz
rationem habet? non cogitas angelos huic stupend:e
assistere mens:e , cumque revereutia hanc circum-
vallare ? Verum tu ista mon cogitas, quoniam ea qux
in theatris audiuntur, quique spectantur, mentem
tuam obscurarunt (a) : et ideo qux illic geruntur in
Ecclesiz ritus inducis: ideo clamoribus nihil certi si-
guificantibus animum incompositum evulgas. Quomo-
do ergo veniam postulabis tuorum delictorum? Quomo-
do 3d misericordiam Dominum inflectes, qui usque
adeo contemptim offeras precationem ? Miserere mei,
Deus, inquis, ac mores a misericordia alienos decla-
ras. Clamas, Serva me, et corporis speciem a salute
alienam exprimis. Quid ad supplicandum conferunt
manus, quz semper in sublime jaetantur, et indecore
circummaguntur, quid clamor vehemens, qui cum vio-
lento spiritus impulsu strepitum habet nihil certi ἀδ-
clarantem ? Annon ista quidem partim mulierum
in triviis meretriciam artem cxercentium , partim
vero eorum, qui in theatris vociferantur, sunt opera ?
Quomodo igitur audes angelorum Deum glorificantium
hymnis demonum admiscere ludicra? quomodo autem

(α) tic exagitat eos qui theatra οἱ Circum frequenta-
baut ; bene multi autem. Antiochie erant, quos perpetuo
insectatur Chrysostomus.

105

non revereris hanc vocem, quam illie profers, Servite
Domino intimore, εἰ exsultate ei cum tremore (I'sal.9,
11)? Hoccine est cum tremore servire, sic diffundi dis-
tendique, ut nec ipse scias, qu: loquaris incomposito
vocis boatu? Istud vero contemptus est, non timoris ;
arrogantize, non humilitatis ; istud ludeutium cst po-
lius, quam divinas laudes celebrantium. Quid ergo
servire Domino in timore? Cum omne preceptum
perfecerimus, cum tremore et metu hanc confessio-
nem facere, corde contrito menteque submissa pre-
ces offerre. Nec solum servire in timore, verum
etiam exsultare cum tremore Spiritus sanctus per
prophetam jubet. Nam quoniam przecepti exsequutio
gaudium gignere solet in animo virtutem exercentis,
et hane, inquit, confessionem cum tremore facere
convenit, ne si deposito metu confundamur ac disg-
solvamur, simul et laborum jacturam faciamus, et
Deum in nos provocemus. Scd quomodo, inquis, fieri
potest, ut quis exsultet cum tremore? Nam impossi-
bile est simul lisc duo accidere, cuin. inter hzc plu-
rima sit differentia. Gaudium enim est. eorum, quz
desiderat animus, expletio, rerumque jucundarum
fruitio, ac molestarum oblivio; metus autem exspee
ctatorum malorum iucursus, oriens adversus conde»
muatam conscientiam. Quomodo igitur licet exsul-
tare cum timore, nec simpliciter cum timore, sed
eliam cum tremore, qui est timoris vehementia, et
immodicz cujusdam anxietatis signum ?

Quantum gaudium afferat Seraphim fruitio visionis
Domini, et cur illud gaudium metu sit mixtum. — Quo-
modo igitur, inquis, hoc fiet? Ipsa te Seraphim do-
cent, qu: re ipsa tali ministerio funguntur. Nam illa
ineffabili gloria Conditoris fruuntur, dum incompre-
hensibilem ejus pulchritudinem contemplantur : non
dico illam ut est natura (hxc enim incogitabilis est,
nec speclari potest, nec figura exprimi, absurdum-
que est sic de illa opinari) ; sed quantum concessum
est, quantum ex illo splendore possunt illustrari.
Quonianf enim assidue famulantur in circuitu solii
regalis, in jugi gaudio perseverant, in sempiterna
delectatione, in exsultatione finem non habitura,
gaudentia, saltantia, citra ullum silentium gloriam
canentia. Nam stare in conspectu majestatis illius, .
deque splendore illine refulgente illuminari, hoc illis
est gaudium, lioc illis est exsultauio, lioc voluptas,
hoc denique gloria. Fortassis sensistis aliquid volu-
piatis, et cupiditas qusedam illius glorizx vos cepit.

9. At si velitis adhortantem audire, przesentemque
glori: divine celebrationem religiose peragere, non
destituet vos hujusmodi gaudium, siquidem ipse est
ille Dominus, qui et in czelis οἱ in terris glorificatur:
Pleni sunt enin. c&li et terra gloria ejus (Isai. 6. 3).
Quoinodo fit. igitur, ut illa Seraphim, cum cjusmodi
voluptate fruantur, hanc cum timore misceant ? Audi
quid dicat propheta : Vidi Dominum sedentem in solio
excelso et elevato. Quam ob causam cum dixisset Ex-
celsum, adjecit, Elevatum ? annon satis erat per cel-
situdinem rem totam significare, declarareque digni-
tatis eminentiam ? quare ergo addidit, Elevatuui? Ui

-

90

ανάστασιν ὑπομένων, χαταδέξαιτο ἂν elxr, xa µάτην
τοὺς τοιούτους ὑπομένειν χόπους' ἀλλὰ διὰ τοῦτο 8

xi πελάγη τέµνε:, χαὶ χινδύνων χατατολμᾶ, xal xó-

πος ἐκ τόπων µεταµείθει, xal ἀθπνους πάσας δια-
τελεῖνύχτας, ἵνα τὰ τῆς ἐμπορίας αὐτῷ πλεονάςῃ.
Ὡς εἴ γε τοῦτο μὴ προσῇ, ἀλλὰ σὺν τῷ [97] χἐρδει
χαὶ ἡ τῶν χεφαλαίων αὐτῷ ἐπιγένηται ζημία, οὐδὲ
ἀπαίρειν ἔξεστιν αὐτῷ, οὐδὲ τοὺς πολυπλόκους Exsl-
νους ὑπομένειν κινδύνους.

B'. Τοῦτο τοίνυν εἰδότες, μετὰ τῆς προσηχούσης εὖ-
λαθείας ἐνταῦθα παραγινώµεθα, ὅπως μὴ ἀντὶ ἆμαρ-
τηµάτων ἀφέσεως προσθέχην τούτων ποιησάµενοι, οἵ-
χάδε πορευσώµεθα. — T( δέ ἐστι τὸ ζητούμενονῦ xal
ὃ παρ) ἡμῶν ἀπαιτεῖται ; Τὸ τοὺς θείους ἀναπέμπον-
τας Όμνους, φόθῳ πολλῷ συνεσταλµένους, xal εὖλα-
θείᾳ χεχοσµηµένους, οὕτω προσφέρειν τούτους. Καὶ
γάρ εἰσί τινες τῶν ἐνταῦθα, οὓς οὐδὲ τὴν ὑμετέραν
ἀγάπην ἀγνοεῖν οἶμαι, οἵτινες καταφρονοῦντες μὲν
τοῦ Θεοῦ, τὰ δὲ τοῦ Πνεύματος λόγια ὡς χοινὰ
ἠγούμενοι, φωνὰς ἀτάχτους ἀφιᾶσι, xaY τῶν µαινςο-
µένων οὐδὲν ἄμεινον διάχεινται, ὅλῳ τῷ σώματι δο-
νούµενοι xal περιφερόµενοι, xal ἀλλότρια τῆς πνευ-
ματιχῆς καταστάσεως ἐπιδειχνύμενοι τὰ ἤθη. "Αθλιε
xài ταλαίπωρε, δέον σε δεδοιχότα χαὶ τρέµοντα τὴν
ἀνγελικὴν δοξολογίαν ἐχπέμπειν, φόδῳ τε τὴν ἐξομο-
Ἰόγησιν τῷ Κτἰστῃ ποιεῖσθαι, xal διὰ ταύτης συγγνώ-
µην τῶν ἑπταισμένων αἰἱτεῖσθαι' σὺ δὲ τὰ µίμων xat
ὀρχηστῶν ἐνταῦθα παράχεις 9, ἁτάκτως μὲν τὰς χεῖ-
px; ἑπανατείνων, χαὶ τοῖς ποσὶν ἐφαλλόμενος, xai
O)tp περικλώµενος τῷ σώματι. Καὶ πῶς ob δέδοικας,
οὐδὲ φρίέττεις τοιούτων χατατολμῶν λογίων; Οὐκ ἐν-
νοεῖς, ὅτι αὐτὸς ἀοράτως ἐνταῦθα πάρεστιν ὁ Δεσπό-
της, xal ἑχόστου τὴν χίνησιν ἀναμετρεῖ, xal τὸ
συνειξὸς ἑξετά»ει d ; οὐχ ἐννοςῖς, ὅτι ἄγγελοι ταύτῃ τῇ
οριχτῇ παρίστανται τραπέζῃ, καὶ φόδῳ ταύτην περιΖ
έπουσιν; ᾽Αλλὰ σὺ ταῦτα οὐ χατανοεῖς, ἐπειδῃ ὑπὸ
των ἐν τοῖς θεάτροις ἀχουσμάτων τε xal θεαµάτων
ὧν νοῦν συνεσχοτίσθης 9, χαὶ διὰ τοῦτο τὰ ἐχεῖσε
πραττόµενα τοῖς τῆς ἐχχλησίας ἀναφύρεις τύποις' διὰ
τοῦτο ταῖς ἀσήμοις χραυγαϊῖς τὸ τῆς ψυχΏῆς ἄταχτον
ὀτμοσιεύεις. Πῶς οὖν συγγνώμη» ἐξαιτήσῃ τῶν οἱ-
χείων ἁμαρτημάτων» πῶς εἰς οἶχτον ἐπισπάσῃ τὸν
Δεσπότην, οὕτω, καταπεφρονηµένως τὴν δέησιν προ-

τενόµενος; Ἐ.ἱέησόν µε, ὁ θεὸς, λέχεις, xaX τοῦ
ἑλέους ἀλλότριον τὸ ἦθος ἐπιδείχνυσαι. Σῶσόν µε,
βοᾷς, xai ξένον τῆς σωτηρίας τὸ σχΏμα διατυποῖς.
Ti συντείνουσι πρὸς ἰχεσίαν χεῖρες ἐπὶ μετεωρισμῷ
συνεχὼς ἑπαιρόμεναι xal ἁτάχτως περιφερόµεναι,
χραυγἠ τε σφοδρὰἁ, xai τῇ βιαίᾳ τοῦ πνεύματος ὠθή-
δει τὸ ἄσημον Éyouca; Οὐχὶ τὰ μὲν αὐτῶν τῶν ἐν
ταῖς τριόδοις ἑταιριζομένων γυναικῶν, τὰ δὲ τῶν Ev
τοῖς θεάτροις φωνούντων ἐστὶν ἔργα, Πῶς οὖν τολμᾶς
τῇ ἀγγελιχῇ ταύτῃ δοξολογίᾳ τὰ τῶν δαιμόνων &va-
μιγνύειν παίγνια; πῶς δὲ οὐκ αἱδῇ ταύτην τὴν φω-
ην, fv ἐχεῖ € ἐχρέρεις, Δουιεύσάτε τῷ Κυρίῳ ἐν
* Alii κόπους. Ἱῶς γάρ; ὃς διὰ τοῦτο. Paulo post duo
3 ἀῦπνος. Editi ἀύπνους. Utraque lectio quadrat. Unus

lbidem ἀόπνους πολλὰς διατελεῖ. Paulo post quidam ὡς εἴγε
eire μὴ σνμθῇ. [Infra unus οὐδὲ ἀπαίρειν ἐξέσται λοιπὸν
οὐ,

b Alius οἴκαδε ἐπανέλθωμεν. Τί οὖν ἐστι τὸ ζητ. Paulo
Post alij οὕτω προφέρειν τούτους.

* Unus εἰσάχγεις. Alius παρεισάγεις, 41 postrema lectio
90η spernenda videtur.

Alius τήν xivnatv διαμετρεῖ, xat τὸ συνειδὸς λογοθεσεῖ.

* Alii ἑσκοτίσθης. Paulo post unus ταῖς ἀσήμοις φωναῖς.

! "Exst deest in quinque sexve mss. Certe an expungi
debeat dubito, nec tamen audeo, quia in editis el in ali-
q00t mss. fertur, et utcunque ferri potest. .

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. I.

104

[98] «ὁδῳφ, λέγων, xal ἆγα..1ιᾶσθε αὐτῷ ἐν τρόμῳ;
Τοῦτό ἐστιν, ἓν φόθῳ δονλεύειν͵ τὸ διαχεχύσθαι τε xot
διατείνέσθαι, xaX μηδὲ σεαυτὸν ἑπίστασθαι περὶ τίνιυν
διαλέγῃ τῇ ἁτάχτῳ τῆς φωνῆς ἐνηχήσει; Τοῦτο xa-
ταφρονήἠσεώς ἐστιν, οὗ φόθου, ἁλαζονείας, οὗ ταπει-
νώσεως᾽ τοῦτο παιζόντων μᾶλλον, f δοξολογούντων B.
Ti οὖν ἐστι τὸ δουλεύειν τῷ Κυρίῳ ἓν φόθῳ; Τὸ πᾶ-
σαν ἐντολὴν ἀποπληροῦντας φόθῳ xal συστολῇ ταύ-
την χατεργάζξεσθαι, τὸ συντετριμμένῃ χαρδίᾳ χαὶ
τεταπεινωμµένῳ vot τὰς ἰχεσίας προθάλλεσθαι b. Kal
οὗ µόνον δουλεύειν Ev φόθῳ, ἀλλὰ χαὶ ἀγαλλιᾶσθαι Ev
τρόµῳ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ τοῦ προφήτου παρα-
χελεύεται. "Emeibh γὰρ ἡ τῆς ἐντολῆς πλήρωσις χα-
ρὰν εἴωθεν ἐμποιεῖν τῷ τὴν ἀρετὴν ἁἀσχκοῦντι, xol
ταύτην, φποὶ, τρόμῳ xaX δέει ποιεῖσθαι προσήχει i,
ἵνα μὴ τῇ ἀφοθδίᾳ συγχεόµενοι, τούς τε πόνους ζηµιω-
θῶμεν, xai τὸν θΘεὸν παροξύνωμεν. Πῶς δὲ ἔσται,
φησὶν, ἀγάλλεσθαι ἓν τρόµῳ; Καὶ γὰρ οὐδὲ δυνατὸν
χατὰ ταὐτὺν τὰ δύο συµθαήΊνειν, πολλῆς οὔσης τῆς
μεταξὺ αὐτῶν διαφορᾶς. Χαρὰ yáp ἐστι χαταθυµίων
πλήρωσις, xaX Ἱδέων ἁπόλανσις, xal ἀνιαρῶν λήθη’
φόθος δὲ ἐλπιζομένων χακῶν ἐπίτασις, ἐπὶ χατεγνω-

"σμένῳ συνιστάµενος συνειδότι. Πῶς οὖν ἔστιν ἀγάλ-

λεσθαι ἐν φόδῳ, χαὶ οὐχ ἁπλῶς ἐν φόόδῳ, ἀλλ ἐν
τρόμῳ, ὅπερ ἐπίτασίς ἐστι τοῦ φόθου, xal πολλῆς
ἀγωνίας σημεῖον.

Πῶς δὲ, φησὶ, τοῦτο γενῄσεται; Αὐτά σε τὰ Σερα-
φὶμ διδάσχουσιν, ἔργῳ τὴν τοιαύτην ἀποπληροῦντα
διαχονίαν. Kal yàp ἐχεῖνα τῆς ἀφάτου δόξης ἆπο-
λαύοντα τοῦ Κτίστου, xat τὸ ἀμήχανον ἑνοπτριζόμενα
κάλλος, οὗ λέγω αὐτὸ ἐχεῖνο, ὅπερ ἑστὶ τῇ φύσει
(ἀχατανόητον γὰρ τοῦτο, xaX ἀθεώρητον, xat ἆσχη :
µάτιστον, xal ἄτοπόν ἐστι τὸ οὕτω περὶ αὐτοῦ ὑπο-
λαμθάνειν), ἁλλ᾽ ὅσον ἐἑγχωροῦσιν, ὅσον ὑπὸ τῆς ἀχτῖ-
vog ἐχείνης ἰσχύουσι χαταλάμπεσθαι. Ἐπειδὴ γὰρ
διηνεκῶς λειτουρχοῦσι χκύχλῳ τοῦ βασιλιχοῦ θρόνου,
ἐν διηνεχεῖ χαρᾷ διατἐλοῦσιν, ἐν ἀῑδίῳ εὑφροσύνῃ, Ev
ἀγαλλιάσει ἁκαταπαύστῳ, χαίροντα, σχιρτῶντα, ἆσι-
(ήτως δοξολογοῦντα. Τὸ γὰρ ἐνώπιον ἑστάναι τῆς
δόξης ἐχείνης, xat ἀπὸ τῆς ἐξ αὐτῆς ἁπαστραπτούσηςἡ
χαταφωτίζεσθαι αἴγλης, τοῦτο αὐτοῖς χαὶ χαρὰ, τοῦτο
καὶ ἀγαλλίασις, τοῦτο χαὶ εὐφροσύνη, τοῦτο xat δόξα.
Τάχα τ. πρὸς ἡδονὴν ἐπάθετε, χαὶ ἐν ἐπιθυμίᾳ τη»
δόξης ἑχείνης γεγόνατε.

Υ. Ἁλλ eU γε βουληθείητε παραινοῦντος ἀχοῦσαι,
xa μετ εὐλαθείας τὴν παροῦσαν δοξολογίαν ποιεῖσθαι,
οὐχ ἀπολειφθήσεσθε τῆς τοιαύτης χαρᾶς αὐτὸς Yóp
ἔστιν ἐχεῖνος ὁ Δεσπότης, ὁ xal ἐν οὐρανοῖς, xa ἐπὶ
γῆς δοξαζόµενος Π.ήρης γὰρ ὁ οὐρανὸς, qnot, xal
[99] ἡ γῆ τῆς δόξης αὑτοῦ. Πῶς οὖν ἐκεῖνα τῆς τος-
αὐτῆς εὑὐφροσύνης ἀἁπολαύοντα, φόθῳ ταύτην ἀναμι-
γνύουσιν; "Axouqoy τί φησιν ὁ προφήτης" Εἶδον τὸν
Κύριον καθήµεγον ἐπὶ θρόνου ὑψ'ηἰοῦ καὶ ἐπηρμέ-
yov. Τίνος ἔνεχεν τὸ ὑψηλὸν εἰπὼν, χαὶ τὸ ἐπηρμένον
προσέθηχε; μὴ γὰρ o0x Ίρχει διὰ τοῦ ὑψηλοῦ τὸ πᾶν
σημᾶναι τοῦ πράγματος, xa δεῖξαι τὸ τῆς ἀξίας

6 Unus a Savilio in marg. allatus ? ἐξομολογουμένων.
h Unus προτρέπεσθαι.
| Ποιεῖσθαι προτρέπει. Sic duo mss: infra quidam ᾱ-
αλλιᾶσθαι ἐν τρόµῳ, el iufra item ἀγαλλιᾶσθαι ἐν φό-
€», €t sic legitur in versu secundi psalmi supra allato ; sel
vtraque lectio quadrat, potuitque Chrysostomus ἀγαλλιᾶ:
σθαι mutare in ἀγάλλεσθαι, quod idipsum est; idque eia
in more habet. .
} Aliquol mss. ἀστραπτούσης.
κ Unus τὸ πᾶν ἐπισημᾶναι.

101
ὑπερανεστηχός ; διὰ τί οὖν sb ἐπηρμένον ἐπήγαγεν ;
Ἵνα τὸ τῆς χαθέδρας ἁχατάληπτον ἐνδείξηται. Ἐπειδὴ
γὰρ παρ᾽ ἡμῖν τὸ ὑψπηλὸν ἔννοιάν τινα παρέχεται
συγχρἰσεως πρὸς τὰ χαμαίζηλά τε xal ταπεινότερα'
olov, ὑψηλὰ μὲν τὰ ὄρη πρὸς τὰς πεδιάδας καὶ τὰ
χοῖλα τῆς γῆς, ὑψηλὸς δὲ ὁ οὐρανὸς ὁ πάντων ὑπερ-
αρθεὶς τῶν γηΐῖνων) τὸ δὲ ἐπηρμένον xaX ἐξηρμένον
µόνης ἐστὶν ἑκείνης της ἁἀχαταλήπτου φύσεως, fiv
µήτε ἐννοῆσαι, μήτε ἑρμηνεῦσαί ἐστι δυνατόν. διὰ
τοῦτό φησιν’ Εἶδον τὸν Κύρισν καθήµεγον ἐπὶ θρύ-
νου ὑψη.1οῦ καὶ ἐπηρμένου. Καὶ τἰ ἕτερον εἶδες, ὦ
προφῆτα; τί περὶ αὐτὸν ἐθεάσω; Καὶ τὰ Σεραφὶμ
εἰστήκεισαν», φησὶ, xvxAq αὐτοῦ. Τί ποιοῦντα, xai
εἰ λέγοντα; mola; παῤῥησίας ἀπολαύοντα; Παῤῥησίας
μὲν, φησὶν, οὐδεμιᾶς, φόδου δὲ καὶ χαταπλήξεως Υέ-
µοντα, xai δι αὐτοῦ τοῦ σχήματος τὸ ἄφατον ἔπιδει-
χνύμενα τοῦ δέους. Ταΐς γὰρ δυσὶ πτέρνξι χατεκά-
λυπτον τὰ πρόσωπα, ὁμοῦ μὲν ἀποτειχίζοντα τὴν ἐχ-
πεμποµένην ἀχτῖνα τοῦ θρόνου, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι
φέρειν τὴν ἄστεχτον α αὐτῆς δόξαν, ὁμοῦ δὲ xaX τὴν
οἰχείαν εὐλάθειαν ὑποφαίνοντα, fjv ἔχουσι πρὸς τὸν
Δεσπότην.

Τοιαύτῃ χαρᾷ χαἰρουσιν ἐχεῖνα, τοιαύτῃ εὐφροσύνῃ
ἀγάλλονται, χαὶ οὗ µόνον τὰ πρόσωπα καλύπτουσιν,
ἁλλὰ χαὶ τοὺς πόδας. Ἑίνος ἕνεχεν τοῦτο ποιοῦσι; Τὰς
μὲν γὰρ ὄψεις εἱχότως διὰ τὸ φοθερὸν τοῦ θεάματος,
χαὶ τὸ μὴ δύνασθαι ἀντοφθαλμεῖϊν τῇ ἀπροσίτῳ δόξη'
τοὺς πόδας δὲ διὰ τὶ συγχαλύπτουσι; Καὶ ἐθουλόμην
μὲν ὑμῖν τοῦτο καταλιπεῖν, ὥστε πονεῖν ὑμᾶς b περὶ
τὴν αὐτοῦ λύσιν, xal ἐγρηγορέναι πρὸς τὴν τῶν πνευ-
ματιχῶν ἔρευναν' ἵνα δὲ μὴ ἀσχολουμένην τῆν ὑμετέ-
ραν διάνο.αν εἰς τὶν αὐτοῦ ζήτησιν καταλιπὼν, ἅμε-
λεῖν τῆς παραινέσεως παρασχευάσω, ἀναγχαῖον αὐτὸ
ἐπιλύσασθαι. Διὰ τί οὖν τοὺς πόδας καταχαλύπτου-
σιν; ”᾿Απληστον * τὴν πρὸς τὸν Κτίστην εὐλάθειαν ἑν-
δείχνυσθαι σπεύδουσι, πολλην τὴν ἀγωνίαν xal διὰ
τοῦ σχήματος, χαὶ διὰ τῆς φωνῆς, xat διὰ τῆς ἵκγεως,
xat δι αὐτῆς τῆς στάσεως πειρώμενα δειχνύναι. Ἐπειδή
γε xai οὕτω τοῦ ἐπιθυμουμένου xal τοῦ προσήχοντος
ἀποτυγχάνουσι, τῷ συγχαλύπτέσθαι πανταχόθεν τὸ
ἑλλεῖπον περικρύπτουσιν. Δρα ἐνοῄσατε τὸ εἰρημένον,
ἡ πάλιν ἀναλαθεῖν αὐτὸ δίχαιον; ᾽Αλλ᾽ ἵνα σαφέστερον
τοῦτο γένηται, Ex τῶν rap" ἡμῖν παραδειγµάτων, [100]
φανερὸν αὑτὸ ποιῆσαι πειράσοµαι᾽ Παρίσταταί τις τῷ
ἐπιγείῳ βασιλεῖ, διὰ πάντων μηχανᾶται, ὥστε πολ-
Àhw thv πρὸς αὐτὸν εὐλάθειαν ἐπιδείξασθαι, ἵνα δ.ὰ
τούτου πλείονα τὴν ἐξ αὐτοῦ ἐπισπάσηται εὔνο-αν.
Τούτου χάριν χαὶ διὰ τοῦ τῆς χεφαλῆς σχήματος, xal
δ.ὰ τῆς φωνῆς, χαὶ διὰ τοῦ δεσμοῦ τῶν χειρῶν, χαὶ
τῆς τῶν ποδῶν συζεύξεως, xat τῆς συστολῆς τοῦ ὅλου
σώματος thv τοιαύτην εὐλάθειαν ἐπιτηδεύει. Τοῦτο
xai ἐπὶ τῶν ἀσωμάτων ἑἐκείνων γίνεται δυνάμεων.
Πολλὴν γὰρ ἔχοντα τῆς πρὸς τὸν Κτίστην εὐλαθείας
εν ἐπιθυμίαν, xal ταύτην πανταχόθεν μηχανώμενα
περιποιεῖσθαι, εἶτα τῆς ἑφέσεως ἀποτυγχάνοντα, τὸ

8 "λστεχτον, 4 στέγω, quod sspe signilic;L apud Chry-
sostomum, ferre, tolerare.

b Unus ὥστε πεῖσαι xal ὑμᾶς.

5 Reg. 1852 : πολλὴν τὴν πρὸς τὸν χτίστην εὐλάθειαν Éyou-
ew, ἄφατον tv. ἔκπληξιν. Taura. xai διὰ τοῦ σχήµατος.....
πειρῶνται δειχνύναι. Ἐπεὶ οὖν καὶ οὕτω τοῦ προσήχοντος
ἀποτυγχάνονσι, διὰ τοῦ σνγκαλύπτεσθαι πανταχόθεν τὸ ἑλ-
λεῖπον πληροῦσιν. "Αρα... δίκαιον ἔμοιγε δοχεῖ. Οὐχοῦν ἐκ
τῶν παρ) ἡμῖν παραδειγµάτων φέρε ποιήσω αὑτὸ φανερόν.
Εἰπὶ δή µοι, ὁ παρεστὼς βασιλεῖ, οὐ ὶ "διὰ πάντων μηχανᾶ-
cat πολλὴν τὴν πρὸς αὐτὸν εὐλάθειαν ἐπιδείκνυσθαι; εὔδηλον
ὅτι. "Iva γὰρ πλείονα. Supra alter codex habet τὸ ἑλλεῖπον
περικαλύπτουσιν. V idesis qua ad interpretationem Latinam
Ισ FN. Envy.

S. JOANNIS CHR YSOSTOMI ARCIIEP. CONSTANTINOP.

103
ὑστεροῦν τῆς ἐπιθυμίας τῷ καλύμματι ἐπιχρύπτονσι,
Διὰ τοῦτο τοίνυν τάς τε ἕψεις xat τοὺς πόδας xata-
χαλύπτεσθαι λέγονται. El χαὶ ἄλλη tlc. ἔστι µυστι-
χωτέρα θεωρία ἡ περὶ τούτου θεωρουµένη οὐχ ὅτι
πόδας xal πρόσωπα ἔχουσιν ( ἀσώματα γάρ ἑστιν,
ὥσπερ καὶ τὸ θεῖον), ἀλλ ἵνα διὰ τούτων ὁ λόγος
ἐπιδείξῃ πανταχόθεν αὐτὰ συνεστάλθαι, φόθῳ τε xal
εὐλαθείᾳ λειτουργεῖν τῷ Δεσπότῃ. Οὕτω δεῖ καὶ ἡμᾶς
παρἰστασθαι τὴν τοιαύτην αὐτῷ δοξολογἰαν προσφέ-
ροντας, δεδοικότας xaX τρέμοντας, xaX ὡς αὐτὸν ἐχεζ-
vov τοῖς τῆς διανοίας ὀρῶντας ὀφθαλμοῖς. Πάρεστι
γὰρ ἐνταῦθα πάντως ὁ μηδενὶ τόπῳ περιγραφόµενος,
xai τὰς φωνὰς ἁπάντων ἀπογράφεται d. Οὕτω τοίνυν
συντετριμµένῃ xapbla χαὶ τεταπεινωμένῃ τὴν αἴνεσιν
ἀναπέμποντες, εὐπρόσδεχτον αὐτὴν ποιῄσωµεν, καὶ
ὡς εὐῶδες θυμίαμα πρὸς οὐρανὸν ἀναπέμψωμεν. Και
δίαν Υὰρ, φησὶ, συντετριµµένην, καὶ τεταπεινωµέ-
vnv ὁ θεὸς οὐκ ἑξουδεγώσει. Ἁλλ' ὁ προφήτες, φη-
atv, ἀλαλαγμῷ ποιεῖσθαι τὴν δοξολογίαν προτρέπεται"

AJaAd£ace γὰρ τῷ Kvplo, πᾶσα ἡ Tfj. Ἰλλλ οὐδὲ
ἡμεῖς τὸν τοιοῦτον διαχωλύοµεν ἁλαλαγμὸν, ἀλλὰ τὴν
ἄσημον βοήν’ οὐδὲ τὴν φωνὴν τῆς αἰνέσεως, ἀλλὰ τὴν
φωνὴν τῆς ἀταξίας. τὰς πρὸς ἀλλήλους φιλονειχίας,
τὰς εἰχῆ χαὶ µάτην ἐπαιρομένας χεῖρας ἓν τῷ ἀέρι,
τοὺς ἱππαζομένους πόδας, τὰ ἄνοτμα xal διαχεχλα-
σµένα Ἰθη, ἅπερ τῶν ἓν τοῖς θεάτροις καὶ ταῖς ἱππο-
δροµίαις σχολαζόντων ἐστὶ παίγνια. Ἐχεῖθεν ἡμῖν τὰ
ὀλέθρια ταῦτα παρεισφἑρονται 9 διδάγµατα, ἐχεῖθεν
αἱ ἀνευλαθεῖς αὗται xol δημοτιχαὶ φωναὶ, ἐχεῖθεν αἱ
τῶν χειρῶν ἀταξίαι, αἱ ἔριδες, αἱ φιλονειχία:, τὰ ἅτα-
xta ἤθη.

δ’. Οὐδὲν γὰρ οὕτω καταφρονεῖν τῶν τοῦ θεοῦ παραχ-
σχενάξει λογίων, ὡς οἱ τῶν ἑχεῖ θεαμάτων μετεωρι-
σµοί. Διὰ τοῦτο παρεχάλεσα πολλάχις µηδένα τῶν
ἐνταῦθα παραγινοµένων, xai τῆς θείας διδασχαλίας
ἀπολανόντων, xal τῆς φριχτῆς xal μυστιχῆς µετ-
εχόντων Ουσίας, πρ)ς ἐχεῖνα βαδίζειν τὰ θέατρα, χαὶ
τὰ θεῖα τοῖς δαιμονικοῖς ἀναμιγνύειν μυστήρια. "AX
οὕτωτινὲς µεμήνασιν, ὥστε καὶ σχΏμα εὐλαβείας ἐπι-
φερόμενοι, xal εἰς πολιὰν ἑληλαχότες βαθεῖαν, ὅμως
αὐτομολοῦσι πρὸς ἐχεῖνα, μήτε τοῖς ἡμετέροις [101]
προσέχοντες λόχοις, μήτε viv οἰχείαν αἰσχυνόμενοι
µόρφωσιν. "AJ ὅταν αὐτοῖς τοῦτο προτείνωµεν, xal
τὴν πολιὰν xal τὴν εὐλάθειαν αἰδεῖσθαι παραινῶμεν,
τίς αὐτῶν ὁ ψυχρὸς χαὶ χαταγέλαστος λόγος ; Παρά-
δειγµα, φησὶ, τῆς ἐχεῖσε νίχης xai τῶν στεφάνων
εἰσὶ, καὶ πλείστην ἐντεῦθεν χαρπούμεθα τὴν ὠφέλειαν.
Τί λέγεις, ἄνθρωπε; "Κωλος οὗτος ὁ λόγος f, xa
ἁπάτης ἀνάμεστος. Πόθεν τὴν ὠφέλειαν χαρποῦσαι :
Ex τῶν µυρίων ἑἐχείνων φιλονεικιῶν, καὶ τῶν εἰχὴ xal
µάτην καταθαλλοµένων ὄρχων ἐπὶ xaxi τῶν λεγόντων;
1| Ex τῶν ὕδρεων, xat βλασφημῶν, xal σχωμμµάτων,
οἷς ἀλλήλους χαταντλῶσιν οἱ θεαταὶ τῶν τοιούτων :
Αλλ᾽ Ex τούτων μὲν οὐχί * Ex δὲ τῶν ἀτάχτων πάντως
φωνῶν, καὶ τῆς ἀσήμου βοῆς, xal τῆς χόνεως τῆς ἀνα-
πεµποµένης, xal τῶν ὠθούντων, καὶ βιαζοµένων, xal
τῶν ἀχκιζομένων κατέναντι γυναιχκῶν τὰ τῆς ὠφελείας
συλλέγεις ; Καὶ ἐνταῦθα μὲν αὐτὸν τὸν Δεσπόττν τῶν
ἀγγέλων προφΏται πάντες xal διδάσχαλοι ἐπὶ θρόνου
ὑψηλοῦ χαὶ ἐπηρμένου χαθήµενον ὑποδειχνύουσι, xat
τοῖς μὲν ἀξίοις τὰ βραθεῖα xat τοὺς στεφάνους ἆτο-
γέµοντα, τοῖς δὲ ἀναξίοις γέενναν xal müp ànoxin-

d Quinque sexve mss. πάντως" x«l οὐδαμοῦ περιγράφεται,
καὶ τὰς φωνὰς ἀπογράφεται.

ὃ Unus παρεισφθείρονται, prrperam. Alius πα»ειοφθάρη-
σαν. Πίτα duo τὰ ἄστατα $05. Unus vero. sic pergit αἱ

ἀπαίλεντοι ἐνηχήσεις xal ἄτακτοι. Οὐξὲν γάρ.
f Alius, teste Savilio, γέλως οὗτος 6 )όγος.

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. 1.

comprehensibilem demonstraret. Quando-
ipud nos quod excelsum est cogitationem
| praebet comparationis ad ea qux humilia
submissiora : veluti excelsi sunt montes
ibus et planitiei comparati : excelsum item
b omnibos terrenis altitudine remotum ; cx-
ec sublimitas et altitudo solius est illius na-
comprehensibilis, quam neque cogitatione
e, neque verbis eloqui quisquam potest, eo-
, ? Vidi Dominum sedentem in solio excelso el
Sed quid preterea vidisti, o propheta ? quid
spectasti? Et Serephim stabant, inquit,
fs ejus (Isai. 6. 2). Quid faciebant οἱ quid
; qua fiducia fruebantur? Fiducia quidem,
ulla, verum timoris ac stuporis erant plena,
un specie metum ineffabilem declarantia.
enim alis velabant faciem, simul excludentia
y solio prodeuntem, eo quod ferre non pos-
sensam illius gloriam, simul autem et suam
mn 40 reverentiam significantia, quai habent
alaum.
rrephim faciem et pedes velent. — Tali gaudio
illa, tali letitia exsultant, nec solum facies
erum et pedes. Quamobrem hoc faciunt? Fa-
lem merito velant propter metuendum spe-
, quodque non possint inaccessam gloriam
verum pedes quare simul velant? Ac vole-
lem vobis hoc relinquere, ut ipsi eirca hujus
onem laboraretis, circaque spiritualium rerum
mem vigilaretis : ezeterum ne vestram cogi-
circa hujus inquisitionem intentam relin-
| efficiam ut admonitionem negligatis, necesse
ie obiter solvam. Quare igitur pedes velant?
bilem erga Conditorem reverentiam exhibere
multanique anxietatem tum ipso habitu, tum
m aspectu , denique ipsa statione. Quoniam
quod desiderant quodque conveniebat non
iur, occultant idcirco undique defectum duin
Blegunt. Utrum intelligitis quod dictum est,
' pretium est ut idem denuo repetam? Age,
ciam dilucidius , ex rerum nostrarum exem-
festum facere conabor. Assistit aliquis terre-
mnibusque modis molitur, ut quamplurimam
m reverentiam exhibeat, quo per hoc ! ma-
ius erga se couciliet benevolentiam. Cujus
ecie capitis, ipsa voce, ipsa manuum com-
» ipsa pedum conjunctione, totiusque corporis

1832 : Mullam reverentiam erga Conditorem ha-
to stupore percelluntur. Quos affectus tum ipso
m voce, tum aspectu, denique ipsa stalione expri-
mfr. Quoniam igitur sic etiam quod decet atlin-
possunt, se velando undique defectum supplent.
elligitis quod dictum est, «n opere pretium est ut
v repetam? equidem mihi repetendum videtur.
r, et hoc lucidum ev rerum nostrarum exem-
w. EL certe, di, mihi, qui regi assistit, nonne
conatur mam erga illum exhibere reveren-
xeul dubio ; nempe ut per hoc, etc. Et síc fere
: unus Codex, ila ut si vellem omnia afferre le-
iscrimiua, fere tota homilia ad verbum exscri-
et. À Morelliana autem Fditione verbis tantum
n sensu. In aliis autem Manuscriplis cum Edito
zpaucae observantur varietates.

102;
contraction talem reverentiam conatur ostendere.
Που et ab illis incorporeis virtutibus observatur. Cutu
enim plurimam habeant erga Conditorem reverentiam,
et banc undique conantur prestare : deinde quoniam
non assequuntur quod expetunt, quod cupiditati deest,
hoc velo obtegunt. Hanc ob causam igitur facies ac
pedes tegere dicuntur. Quamquam est et alia quzedam
magis mystica speculatio quz circa hoc consideratur,
non quod pedes ac facies habeant ( sunt enim incor-
porea , quemadmodum ipsum Numen ), sed ut hoc
huroanus sermo declaret ea undique metu ac reveren-
tia affecta servire Domino. Sic oportet nos quoque
assistere , talem Deo glorificationem offerentes , me-
luentes ac trementes, ac tamquam illum ipsum men-
tis oculis intuentes. Adest enim hic omnino qui nullo
loco circumscribitur , vocesque nostras recenset. Sic
igitur contrito et bumiliato corde laudem depromentes
reddamus eam acceptam, et velut incensum boni odo-
ris ad clum mittamus. Cor enim, inquit , contritum
et humiliatum Deus non despiciet ( Psal. 50. 19 ). Ὑο-
rum propheta , inquis , exhortatur ut cum jubilo glo-
rificalionem peragamus : Jubilate, inquit , Domino,
omnis terra ( Psal. 65. 1). At neque nos talem jubi-
lationem prohibemus , sed vocem prohibemus nibil
signilicantem ; neque prohibemus vocem laudis , sed
voceni absurditatis et inconditam, ac mutuas inter vos
contentiones , manus incassum temereque sublatas in
aerem, pedes supplaudentes, indecoros effeminatosque
mores, quie sunt eorum, qui in theatris ac circensibus
ludis versantur, ludicra. llinc nobis perniciosa inve-
huntur exempla, illinc irreligiosz? vulgaresque voces,
illinc manuum inepte gesticulationes , contentiones ,
concertationes , ac mores incompositi.

4. Spectacula. publica vitanda, quare. — Nulla res
enim ση eloquia Dei adducit in contemptum, atque
spectaculorum qua: illic proponuntur admiratio. Pro-
inde frequenter vos hortatus sum, ne quis eorum qui
huc adveniunt , divinaque doctrina fruuntur, quique
tremendi ac mystici participes sunt sacrificii, ad illa
iret spectacula , neu divina cum dirmoniacis commi-
sceret mysteria. Attamen nonnulli usque adeo insa -
niunt, ut etiam cum speciem gravilatis ac reverentiae
plenam cireumferant, et ad profundam canitiem per-
venerint , nihilo secus currant ad illa , neque nostris
sermonibus auscultantes , neque propriam reveriti
speciem. Verum quoties eis hunc sermonem ingeri-
mus, ct ut canitiem gravitatemque suam revereantur
adhortamur , quam frivolus illorum , quam ridiculus
scrmo ! Exemplum, inquiunt , victori: quz in future
sx'culo erit et coronarum sunt illa plurimamque illiuc
utilitatem referimus. Quid ais , homo? Obsoletus iste
sermo * est ac fallaciz* plenus. Unde utilitatem isthine
refers? cx innumeris contentionibus, ex temere faetis
juramentis in damnum loquentium? an ex contumc-
liis , conviciis, scommatibusque , quibus spectatores
ejusmodi rerum se mutuo conspergunt? Verum ex his
nihil utilitatis ad te redit : an vero ullam omnino ex

* Alius, teste Savilio, ridiculus isle sermo.

405
lucompositis vocibas , et nihil significante clamore ,

eque pulvere qui emittitur, tum ex iis qui impellunt, ^

qui vim faciunt, qui coram mulieribus delicias faciunt ,
vtilitatem colligis? Atqui hic quidem ipsum Dominum
angelorum omnes prophe&e doctoresque super solium
excelsum et elevatum ostendunt, iisque qui digni sunt
bravia et coronas distribuentem, indignis vero gehen-
nam et ignem assignantem ; et ipse etiam Dominus
hoc confirmat. Nomquid li»c quidem conternis , in
quibus etiam conscientise terror est, et factorum red-
argutio rationumque reddendarum anxietas, et sup-
plicium inevitabile : ut autem absurdam invenias spe-
ctaculorum , quibus suspensus inhias, excusationem,
dicis te utilitatem capere ex his , ex quibus jacturam
pateris inconsolabilem? Rogo etiam atque etiam :
obsecroque, ne excusationes excusemus in peccatis :

pratextus enim ista sunt ac deceptio , quibus nobis.

ipsis damnum accersimus. Verum de his quidem ha-
ctenus : teinpus autem est ut jam ad priorem recur-
ramus admonitionem , atque ut paucis de ea loquuti
debitum orationi finem imponamus. Nequc enim hoc
solum peccatur, quod quz hic fiunt parum pro digni-
tate peraguntur, verum etiam alius quidam gravis
obambulat * morbus. Quis tandem iste? Quod qui
proposuerunt eum Deo colloqui , eique gloriam refe-
ruut *, mox hoc omisso suum quisque vicinum arri-
piunt , ordinantque res domesticas , quxque fiunt in
foro, qux in populo, quz in theatris, quz in exercitu,
et quomodo alia quidem sunt administrata , alia rur-
sus neglecta, et quid in gerendis rebus plus satis fue-
rit, quid diminutum : in summa , de rebus omnibus
vel publicis , vel privatis, hic colloquuntur. Et qua
tandem venia digna sunt ista? Atqui is qui cum rege
terreuo colloquitur, de his tantum verba facit de qui-
bus ille voluerit audire , et de quibus rex fuerit per-
contatus; quod si quis ausit aliquid injicere secus
quam ille velit, extremo supplicio afficietur : tu vcro
cum Rege regum colloquens , cui cum tremore ser-
vium angeli, omisso cum illo cepto sermone, de luto,
de pulvere, de telis aranearum loqueris? Nihil enim
aliud sunt hujus vite negotia. Et quomodo sustinebis
istius contemptus poenam ? quis autem te ab hac vin-
dicta liberabit ?

Principum negligentia evpe nascitur ex culpa popu-
li. — Verum haud recte se liabent , inquiunt, reipu-
blicze negotia , de his plerumque loquimur , et de his
solliciti anxiique sumus. Quid autem in causa? Eo-
rum , inquiunt , qui magistratum gerunt , incogitantia.
Non est magistatuum incogitantia , sed nostra inju-
stitia, et poena est pro nostris sceleribus ezacta. Illa
cuncta sursum deorsum miscuit , illa quidquid est ca-
lamitatum invexit, illa armavit hostes, illa fecit ut
victi discederemus. Non aliunde nobis malorum exa-
men inundavit , quam ex hac causa. Proinde quamvis
Abraham quispiam esset qui imperaret , quainvis Mo-
ses , quamvis David, quamvis Salomon ille sapientis-
simus , quamvis omnium liominum justissimus : si nos

* Alius, invaluit, pro, obambulat. —
Alius babet, esque serviunt, yro, eique gloriam referunt.

$. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

104

male vivimus , nihil interest qualis ille sit, quantum
ad causam malorum. Qui sic, aut quare ? Quoniam si
transgressor legum fuerit , si temere nulloque consilio
feratur , nóstra incogitantia nostraque temeritas effe.
cit , ut talem magistratum haberemus , nostra scclera
plagam accersierunt. Nam quod secundum corda no-
stra accipimus magistratus nihil aliud est, nisi quod
prateriia peccata nostra talem nobis dedere przefe-
clum, sive quis fuerit ex ordine sacerdotali , sive ex
eorum numero qui mundanas administrant dignitates.
Quamvis autem justus fuerit, adeoque justus, wt
usque ad Mosis virtutem pertingat, haud tamen illiug
unius justitia immensa ! subditorum peccata valebit
obtegere : idque poterit quis ex ipso Mose certo co-
gnoscere. Cum enim ille multis modis afflictus fuisset
pro Israel, instanterque apud Deum supplicasset , ut
terram promissam in sortem illis traderet, tamen
quoniam se populus suis peccatis reddiderat ab hac
promissone alienum , non potuit Mosis deprecatio ju-
stam Dei sententiam immutare, quo factum ut totus
ille populus in deserto prosterneretur. Attamen quis
Mose justior, aut quis plus valuit apud Deum? Di-
ctum est, valere justi deprecationem, sed efficacem.
(Jac. 5. 16), hoc est, poenitentia conversioneque adju-
tam eorum, pro quibus funditur. His vero, quibus
mores manent sine panitentia citraque bonam con-
versionem , quomodo possit auxiliari justi deprecatio ,
cum illi ipsi suis factis obsistant ?

5. Et quid commmemoramus lioc accidisse toti popu-
lo peccanti, cum et paucorum subditorum peccata,
imo unius sxpe, juste imperantium fiduciam superent?
Atque hoc rursus ex eodem populo Israelitico per-
spicias licebit; quomodo scilicet Mose rempublicam
administrante , cum in terram alienigenarum irrupis-
sent, pugnamque cunillis commisissent, quidam illo-
run) insanientes in illorum mulivres, totius populi
cladem exitiumque invexerunt.

Historia Achar. Jesus Nave figura Jesu Christi. Ana-
thema quid. Unius aliquando peccatum toti populo vin-
dictam accersit. — Simile quidpiam in uno accidit,
videlicet. Achar, qui cum variam ex anathemate sto-
lam sustulisset, etiam adversus populum iram Dei
succendit (Josue 7). Verum, ut conjicio, nonnullis prze-
sentium ignota est hzc historia. Quamobrem necesse
est, ut paucis de hac loquutus, et scientes commone-
faciam, et nescientes doceam. Achar itaque fuit unus
ex eorum numero qui cum Jesu Nave transiere Jor-
danem, qui Jesus fuerat ante Dei judicio delectus , ut
Moysi succederet, quique typum ac figuram gerebat
veri Servatoris nostri Jesu Christi. Quemadmodum
enim ille e deserto per Jordanem in terram promis-
sam perduxit populum, sic et Servator noster ex
ignorantize et. idololatris deserto per sanctum ac sa-
lutiferum baptismum in czlestem Jerosolymam nos
traduxit, ad imatrem primogonitorum, in qua verz
quietis parat:e sunt mansiones, ubi vita tumultus ne-
scia pacificaque. Mic itaque cum ejus virtute qui jus-

! Unus habet, nostra, pro, inmeisa.

I5

(vta xal αὑτὸς δὲ ὁ Κύριος τοῦτο διαθεθαιοῖ.
Eia τούτων μὲν χαταφρονεῖς, ἓν οἷς xal ὁ τοῦ συνει-
Wo, φόθος, xat ὁ τῶν πεπραγμένων ἔλεγχος, καὶ f)
τῶν εὐθυνῶν ἀγωνία, xaX τὸ τῆς χολάσεως ἁπαραί-
ητον ἵνα δὲ πρόφασιν ἄλογον τῶν σῶν ἐφεύρῃς 4
μεττωρισμῶν, ὠφελεῖσθαι λέγεις, ἓν οἷς τὴν ἁπαρα”
μύθητον ὑπομένεις ζηµίαν ; Mh, δέοµαι χαὶ ἀντιθολῶ,
μη προφασιζώµεθα προφάσεις ἓν ἁμαρτίαις ' σχΏφις
γὰρ ταῦτα, χαὶ ἁπάτη ἡμῖν αὑτοῖς τὸ imt ἡμιον
προξενοῦσα. Αλλά περὶ τούτου μὲν τοσαῦτα' (opa
δὲ λοιπὸν εἰς τὴν προτέραν ἀναδραμεῖν παραἰνεσιν,
xal βραχέα περὶ ταύτης εἱπόντα, προσῆχον τέλος &Tt-
θεῖνα; τῷ λόγῳ. Καὶ γὰρ οὐ µόνον τὰ τῆς ἁταξίας &v-
11903, ἀλλὰ χαὶ,ἕτερόν τι gu)iThw περινοστεῖ P νό-
equa. Ποῖον δὴ τοῦτο; Τὸ πρὸς 8cbv τὴν διάλεξιν
Τοιεῖσθαι προθεµένωυς, καὶ αὐτῷ τὴν δοξολογίαν
ἀνατέμποντας, εἶτα ἀφέντας τοῦτον, τὸν πλησίον ἔχα-
ετος ἀπολαθεῖν xal τὰ xaz' οἶχον διατίθεσθαι, τὰ ἓν
ταῖς ἀγοραῖς, τὰ £v. τῷ δήμῳ, τὰ Ev τοῖς θεάτροις,
τὰ ἐν τῷ στρατῷ, xal πῶς μὲν ταῦτα διωχήθη, πῶς
& ἐχεῖνα παρεωράθη, καὶ τί τὸ πλεονάζον ἐν ταῖς
πραγµατείαις, τί δὲ τὸ ἐλλεῖπον * xal ἁπλῶς περὶ
κάντων τῶν χοινῶν χαὶ ἱδίων ἐνταῦθα διαλέγονται.
Καὶ ποίας ταῦτα συγγνώµης ἄξια; Καὶ βασιλεῖ μέν
τις τῷ ἐπιγείῳ διαλεγόµενος, περὶ ἐχείνων µόνων
πιιεῖται τὸν λόγον, περὶ ὧν ἂν ἐχεῖνος βουληθξίη, καὶ
ὧν προτείνει € τὰς ἐρωτήσεις * εἰ δὲ xal ἕτερόν τι
παρὰ τὴν ἐχείνου γνώμην ὑποθαλεῖν τολμέσειε, τὸν
ἰσχάτην τιμωρίαν ὑποστήσεται * σὺ δὲ τῷ βασιλεῖ τῶν
βασιλευόντων προσομιλῶν, ᾧ φρίττοντες λειτουργοῦ-
σιν [102] ἄγγελοι, ἀφεὶς τὴν πρὸς αὐτὸν διάλεξιν,
περὶ πηλοῦ, xaX χόνεως, χαὶ ἀράχνης διαλέγῃ; Ταῦτα
Ἱάρ ἐστι τὰ παρόντα πράγµατα. Καὶ πῶς οἶσεις τὴν
fh; χαταφρονήσεως δίχην ; τίς δέ σε τῆς το'αύτης
ἐξαιρήσεται τιμωρίας;

Αλλά χκαχὼς, qnot, τὰ τῶν πραγμάτων, χαὶ τὰ
τῆς πολιτείας διάχεινται͵ xal πολὺς ἡμῖν περὶ τούτου
ὁλόγος, πολὺς ὁ ἁγών. Καὶ cl ἡ αἰτία; Ἡ τῶν xpa-
τούντων, Φφησὶν, ἀθουλία. Οὐχ 1) τῶν κρατούντων
ἀδουλία, ἀλλὰ fj ἡμῶν ἁμαρτία, ἡ τῶν πλημμελημά-
των «εἴσπραξις. Εκείνη τὰ ἄνω χάτω πεποίγχεν,
ἐχείνη πάντα τὰ δεινὰ εἰσήγαγεν, ἐχείνη τοὺς πολέ-
µας ἆ ἐξώτλισεν, ἐχείνη την ἧτταν ἐνήργησεν. Οὐκ
ἄλλοθεν ἡμῖν ὁ τῶν ἀνιαρῶν ἑσμὸς ὑπερεχέθη, ἀλλ᾽

3 ix ταύτης τῆς αἰτίας. Ὥστε κἂν ᾿Αδραάμ τις ᾗ ὁ
κρατών, x&v Μωῦσῆς, x&v Aavtó, χᾶν Σολομὼν ὁ σο-
Φύτατος, χἂν ἁπάντων διχαιότερος «ἀνθρώπων, ἡμῶν
χαχὼς διαχειµένων, ἁδιάφορον ἔχει τὴν πρὸς τὰ xax
αἰτίαν. Πῶς xat «ivt τρόπῳ; "Οτι εἰ μὲν τῶν παρα-
ομωτάτων εἴη, χαὶ τῶν ἀθουλήτως χαὶ ἁτάχτως ϱ:-
Ρυµένων, ἡ ἡμῶν ἀθουλία xaX ἀταξία τὸν τοιοῦτον
ἐχαρπηφόρησε, τὰ ἡμέτερα ἁμαρτήματα τὴν πληγὴν
προεξένησε, Τὸ γὰρ χατὰ τὰς καρδίας ἡμῶν λαμόθά-
Wy ἄρχοντας οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, ἀλλ' f| τοῦτο, ὅτι
πρηημαρτηχότες τοιούτου τοῦ προεστηχότο; ἐτύχομεν,
Xbst τῶν ἱερωμένων fj τις, κἄν τε τῶν τὰς χοσµι-

* Unus ἔχος. Paulo. post quinque sexve mss. et Savil.

Ttele δέοµαι. Editio Morel. ma.e δεόµεθα, ut arguitur ex
λῶ sequenti.

P Alins κατακρατεῖ. Paulo post a!ius xal αὐτῷ τὴν δου-
πγωγιαν αἀναπέµποντας.

* Duo sivo

3 Legendum videtur πολεµίους. Sed omnia exemplaria
τόέμους habeut. Erasmus ita interpretatus est, ac si πο-
ους legerit. Paulo post ad vocem ὑπερεχέβη, Savil. in
Nirg, notat ἐπ) εόνασε. |
t Sex mss, ἁμαρτωλότερος, male, ni fallor; nam bic de
Πηςιπηίο pracellentibus sgitur.

'PaTROL. GR. LVI.

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, ΠΟΜΙ.. T.

104

xàg διεπόντων ἐξουσίας f. El δὲ xai λίαν δίχαιος f,
xaY οὕτω δίχαιος, ὥστε μέχρι τῆς Μωῦσέως ἀρετῖς
ἑληλαχέναι, οὐχ fj αὐτοῦ póvou δικαιοσύνη τὰ ἅμετρα
τῶν ὑπηχόων συγχαλύφαι δυνἠσέται πταίσµατα. Καὶ
τοῦτο ἐξ αὐτοῦ ἄν τις ἀχριθῶς καταμάθοι τοῦ Μωῦ»
σέως, τοῦ πολλὰ μὲν χαχοπαθἡσαντος ὑπὲρ τοῦ
Ἱσραὶλ, πολλῆν δὲ τὴν ὑπὲρ αὐτοῦ ἱχεσίαν πρὸς τὸν
θεὸν ἐνστησαμένου, ὥστε την ἐπηγγελμένην αὑτὸν
χατακληρονομῆσαι γην ' ἀλλ᾽ ἐπεὶ ξένον ἑαυτὸν οὗτος
τῆς χατασχέσεως ταῖς οἰχξίαις χατέστησε παρανο-
µίαις, οὐχ ἴσχνσεν ἡ αὐτοῦ δἐέησις τὴν τοῦ θεοῦ δι-
xaíav d moo» μεταποιῆσαι παντὸς τοῦ λαοῦ ἐν τῇ ἐρήμῳ
κατεστρωμένον. Καΐτοι τίς τοῦ Μωῦσέως δικαιότεροςς
j| τίς παῤῥησιαστικώτερος πρὸς τὸν θεόν; Ἰσχύειν
μὲν λέγεται δ.χαίου δέησις, ἀλλ ἐνεργουμένη, του-
τέστι, βοηθουµένη τῇ µεταµελείᾳ xal ἐπιστροφῇ,
ὑπὲρ ὧν χαταθάλλεται. Οἷς δὲ ἀμετανόητος xai ἀν»
επἰστροφόὀς ἐστιν ὁ τρόπος, πῶς ἂν ἐπαμῦναι δυνῄᾗσε-
ται, αὐτῶν ἑχείνων τοῖς ἔργοις ἀντικοπτόντων 8;

ε’,Καὶτίλέγομεν ἐπὶ ὁλοχλίρον λαοῦ παρανομοῦντος
τοῦτο συµθαΐίνειν, ὅπου χαὶ dj τῶν ὀλίγων ὑπηχόωυν
ἁμαρτία, Ἡ πολλάχις καὶ τοῦ ἑνὸς, την τῶν διχαίως
[105] χρατούντων ὑπεραχοντίζει παῤῥησίαν, Καὶ
τοῦτο πάλιν ἐξ αὐτοῦ ἄν τις χατανοῄσειε τοῦ "Iapath?.,
ὃς ὑπὸ Μωῦσέως δηµαγωγούμενος, Ἠνίχα πρὸς τὴν
τῶν ἀλλοςφύλων παρέθαλε γῆν, xal την πρὸς αὐτοὺς
συνΏρε µάχην, πῶς τινες αὑτῶν µανέντες εἰς τὰς
ἐχείνων γυνσῖχας, τὴν πάνδηµον ἐχείνην θραῦσιν xal
τὸν ὄλεθρον χατειργάσαντο.

Ἐπὶ ἑνὸς δὲ τὸ τοιοῦτο συμθέθηχεν * ὡς ἐπὶ "Ayap
τοῦ τὴν ποιχίλην στολΏν ἀφελομένου τοῦ ἀναθήματος,
καὶ χατὰ τοῦ λαοῦ τὴν τοῦ θεοῦ ἐκκαύσαντος ὀργήν.
Αλλ) ἴσως τινὲς τῶν παρόντων τὰ τῆς ἱστορίας ταύ-
της ἀγνοοῦσι. Διὰ τοῦτο δεῖ βραχέα περὶ ταύτης εἰ-
πόντα b ὑπομνῆσαι μὲν τοὺς εἰδότας, διδάξαι δὲ τους
ἁγνοοῦντας. Οὗτος τοίνυν ὁ "Ayap el; ἑτύγχανε τῶν
μετὰ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ διαβάντων τὸν Ἱορδάνην,
Ἰησοῦ ἐχείνου τοῦ dijo Θεοῦ διαδόχου Μωῦσέως
προχεχρ.µένου, τοῦ εἰχόνα xai τύπον ἐπέχοντος τοῦ
ἀληθινοῦ ΣωτΏρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὥσπερ γὰρ
ἐχεῖνος Ex τῆς ἐρήμου διὰ τοῦ Ἰορδάνου εἰς τὴν γτν
τῆς ἑπαγγελίας τὸν λαὸν διεθίθασεν, οὕτω x2 ὁ Σω-
tp ἡμῶν Ex τῆς ἐρήμου τῆς ἀγνωσίας χαὶ τῆς εἶδω-
λολατρείας διὰ τοῦ ἁγίου καὶ σωτηριώδους βαπτἰσµα--
τος εἰς thv ἄνω Ἱερουσαλὴμ ἡμᾶς µετεποίησεν i, εἰς
την μητέρα τῶν πρωτοτόχων, ἐν ᾗ τῆς ἀληθινῆς
χαταπαύσεως πὑτρεπίσθησαν αἱ μοναὶ, ἔνθα fj ἁστα.
σίαστος καὶ εἰρηνικὴ διατριθή. Οὗτος τοίνυν τῇ τοῦ
προστάττοντος δυνάµει τὸν λαὸν διαθιθάσας, προσ- .
έθαλε τῇ Ἱεριχὼ, καὶ τὴν ζένην ἐχείνην πολιορκίαν
ἐνεργῶν, ἤδη τῶν τειχῶν χαταπίπτειν µελλόντων, τί c
φτοι πρὸς τὸν λαόν; Ἔσται ἀνγάθημα ἡ πόιις αὕτη,
xal πάντα ὅσα àctlv àv αὐτῇῃῇ, Κυρίφῳ Σαδαῶθ,
π.]ἠην 'Ραὰδ τὴν πόργη», περιποιήσασθε αὐτὴν.
Φυ.]λάξασθε οὖν ἀπὸ τοῦ ἀγαθήματος, μήποτα
ἐγθυμιηθέντες ὑμεῖς «1άδητε áx' αὐτοῦ, xal ἑκερί-
ync& ἡμᾶς. Αφιερώθη, φησὶν, ἅπαντα τὰ iv τῇ πό-
λει ' τοῦτο γὰρ τὺ ἀνάθημα δηλοῖ. Mf) τις οὖν νοσφί-
σηται τῶν ἀνατεθέντων Κυρίῳ τῷ θεῷ, xal ἐξολο-

f Unus ἀρχάς. Paulo post unus τὰ ἡμέτερα τῶν ὑπηχόων.

& Duo ἀντικοτούντων. Unus ἀντισχοτούντων quae. po-
sterior leclio mendum esse videtur. Prior autem non
spernenda. Alius, teste Savilio, ἀντιπραττόντων, (05 est
vox synonyma.

h Unus ἀλλ εἶκός τινας τῶν παοόντων τὰ τῆς ἰσιουί-ς
τούτης &yvosiv... περὶ ταύτης εἰπόντας.

1 Luus 448; αετεδίθασεν.

1

105
θρεύσει 4 ἡμᾶς ἐκ τῆς γῆς. Ἐτιχίνδννος ἡ ἐντολὴ,
πολὺ τὸ τς ἀχριθείας τοῦ τς προστάσσοντος θεοῦ χαὶ
. τοῦ νομοθετοῦντος Ἰησοῦ. Πῶς γὰρ οὐκ f» ἓν τοσούτῳ
πλήθει μῆῇ παραθαθῆναι τὸν vóuov τοῦτον, πολλῶν
ὄντων τῶν συνωθούντων πρὸς τοῦτο; "H γὰρ τὸ ἁστά-
θµητον xal τὸ φιλοχερδὲς του δήμου, Y τὸ μὴ πάντας
«ατηκόους γενέσθαι τῆς προτεθείσης ἑντολΏς, ἢἡ 1)
ποιχιλία τῶν σκ΄λων χαθάπερ δἐλεαρ προχειµένη, xal
τοὺς Φιλοχτήµονας δελεάσουσα, εὐχόλως ἂν πρὸς τὶν
παράδασιν παρώρμησεν b. ᾽Αλλ’ ὅμως ὁ νόμος οὗτος
ἑτέθη, xai ὑπὲρ χεφαλῆς ὁ τῆς παραθάσεω; αὐτοῦ
χίνδυνος ἐπεχρεμάτθη. Τί οὖν μετὰ τοῦτο» Κατέπε-
σον τὰ τείχη, xai £y γερσὶ τῶν πολιορχούντων τὰ τῆς
πόλεως ἐγένετο πάντα. Παντὸς τοίνυν τοῦ aoo τὴν
ἐντολὴν ταύτην διατηροῦντος, ἡ τοῦ ἑνὸς πχράθασις
εἰς ἅπαν τὸ mino; την τοῦ θεοῦ ἀνῖψεν ὀργήν.
ἘΕπ.]ημμέ.ησαν γὰρ, φτοὶν, [1041] οἱ viol Ἱσραὴἡ.ϊ
π.1ημμέ-εια» μεγά. τη», καὶ ἐνοσςρίσαγτο, xal £Aa-
έον ἀπὸ cov. ἀναθήματος, καὶ ἔ-αδε» "Azap υἱὸς
Χαρμεϊ ἀπὸ τοῦ ἀναθήματος, καὶ ἐθυμώθη ὁργῇ
Κύριος «τοῖς υἱοῖς Ἱσραή.]. Καὶ μὴν el; ἣν ὁ πλιµ-
p:M$sag. Πῶς οὖν ἐπλημμέλησαν οἱ υἱὼ Ἰσραῦλ,
xai ἐθυμώθη Κύριος τοῖς υἱοῖς "laparA; 'Opd; πῶς
ἡ τοῦ Ev); ἁμαρτία παντ; τῷ λαῷ τῖν τιμωρίαν
πρρεξένησξ; πῶς πρὸς τὸ πλῆθος τὸν θεὸν ἐξεπολέ-
µωσεν; Ἠπεὶ οὖν τὸ παράνοµον ἐπράχθη, xaX οὐδεὶς
ἣν ὁ συνειδὼς, πλὴν µόνον τοῦ τὰ χρύφια γινώσκον-
τος Θεοῦ, f, μὲν τιμωρία ἔμελλεν, ὁ δὲ πράξας τοῦτο,
xàv ἐδύχει λανθάνειν, ἀλλ ὅμως ὑπὸ τοῦ συνειδότος,
ὡς ὑπὸ πυρὸς xaxexalezo. "Ha0e τοίνυν χαὶ τῖς
ἀπειλῆς ὁ χαιρὸς, καὶ τοῦ φανερὺν γενέσθαι τὸ
ἁμάρτημα. Απέστει.ε Υὰρ, φησὶν, Ιησοῦς ἄνδρας
ἀπὸ Ἱεριχὼ εἰς l'ai. Καὶ ἀνέέθησαν &xei ὡσεὶ
τρισχἰἁιοι ἄνδρες, xal ἔφυγον ἀπὸ προσώπου τῶν
ἀν δρῶν l'ai, καὶ ἀπέκτειγαν ἀπ αὐτῶν τριάκοντα
xal ἓξ ἄγδρας, xal ἀπεδίωξαν αὐταὺς, xal συγ-
ἐτριψα» αὐτοὺς, καὶ ἑπτοήύθη ἡ καρδία τοῦ Ao,
καὶ ἐγένετο ὥσπερ ὕδωρ.

ς’. "Opa μ.ᾶς ἁμαρτίας εἴσπραξιν, ὅρα πληγ ην àza-
ραμύθητον. Εἷς ἐπλημμέλησε, xai εἰς ἅπαντα «bv
ὅημον ὁ θάνατος καὶ ἡ δειλία ἐπέπεσε. Τί τοῦτο, à
φιλάγαθε Δέσποτα; Xu el μόνος δίχαιος, καὶ εὐθεῖς αἱ
κρίσεις σου. Zu ἑχάστῳ χατὰ τὰ οἰχεῖα ἔργα ἁπονέ-
. pst; τὴν xplow. Σὺ ἔφης, φιλάνθρωπε, ἓν τῇ ἰδίᾳ
ἔχαστον ἀποθανεῖσλαι ἁμαοτίᾳα, xaX μὴ d ἄλλον ἀντὶ
ἄλλου τιµωρηθήσεσθαι. Tí; οὖν αὕτη f; δ.καΐα σου
Vigo; ; Καλά σου τὰ πάντα, Κὺύριξ, χαὶ λίαν χαλὰ,
γαὶ πρὸς τὸ συμφέρον ἡμῖν οἰχυνομούμεναι Aug τίς
ἐστι, φησὶν, ἡ ἁμαρτία ᾽ οὐκοῦν ἐχπομπευέσθω διὰ
της τιμωρίας εἰς πάντας, ἵνα pit τοὺς πάντας χατα-
λνμήνηται, ἵνα γνόντες πόσην ἀπειλὴν µία παράθασις
Exexe, φύγωσι τὴν Ex πλειόνων ἀτελεύτητον χΧόλασιν.
Ἰδὼν οὖν, φησὶν, ὁ Ἰησοῦς τὴν ἀνυπόστατον φυγἣν e,
διέῤρηξε τὰ ἱμάτια αὐτοῦ, xal ἔπεσεν ἐπὶ τὴν γῆν,
ἐχείνους τοὺς θρῄνους τραγφδῶὼν, οὓς fj θεία σηµαίνει
Γραφή. Τί οὖν πρὸς αὐτὸν ὁ Δεσπότης: Αγάστηθι'
ἵνα τί οὕτω συµπέπτωχας; Ἡμάρτηκεν ὁ Aadc
σον, καὶ παρέδη τὴν διαθήκη» µου, xal οὐ μὴ

* Duo ἐξολοθρεύση. Infra παραθαθῆναι. In banc vocem
nott Savil. in marg. Υρ. παραθιασθῆναι.

b LUDus παράδασιν ἐξεχαλέσατο. ᾽Αλλ) ὅμως 6 νόµος οὕτως.
Mox aliquol mss. ἀπεχρεμάσθη. .

€ Unus ὀργὴ Κυρίον, alque ita legit Erasmus.

d Quinque mss ἆλλον ἀντιτιμωρηθήσεσθαι ἑτέρου.

€ Τὴν ἀνυπόστατον φυγήν. Erasmus vertit, fugam sisti non
posse. At dubitari potest,an ea sit Chrysost. meus. ᾽Ανυπό-
στατον φυγήν forte verti posset, fugam cujus causa vel ma-
4eria non appareba!,

S. JOANNIS CHR YSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

106

δυγήσονται οἱ υἱοὶ "opa στήη»αι κατὰ zpdc-
ωπον τῶν ἐχθρῶν abtor, ἕως àv ἑξάρητε τὸ dvd-
θηµα ἐξ ὑμῶν αὐτῶν. ᾿Εκτρύχθη τοίνυν &v τῷ λαῷ
τοῦτο, χαὶ µηνύεται ὑπὸ Θεοῦ ὁ τὶν παράβασιν πρά.
Eas: συγχατατίθεται οὗτος. Απεχρίθη γὰρ, φησν,,
"Ayap τῷ Ἰησοῦ, xai εἶπεν. "AJmOcc ἤμαρτον
ἐναντίον τοῦ Νυρίου θεοὺ ᾿Ισραή- ' οὕτω καὶ οὔ-
tw ἐἑποίησα. Εἶδον ἐν τῇ προνομῇῃ στο.]ἠν γιάὴ»,
ποικίλη», «λίαν U κανὴν,. xal διακόσια δίδραχµα
ἁργυρίου. καὶ 1.λῶσσαν μίαν γρι ση» πεγτήχοντα
διδράχµων, καὶ ἐν θυμιηθεὶς EAa€or, [105] καὶ i805
ταῦτα ἑγκέχρυπται ἐν cr vr ἐν τῇ σκη»ῇ pov.
Πάντα λοιπὸν εἰς φανερ»») ἄγει, ἐπειδὴ ἀφευδη τὸν
ταῦτα χαταμηνύσαντα ἑώρα, σφοδοόν S τε εἶχε «bv
ἑλέγχοντα μάρτυρα. "Opa δὲ τὸν ἐπονείδιστον χαὶ ὁλέ-
θριον αὐτοῦ θάνατον. ᾽ΑγήνεΥχε, φησὶν, αὐτὸν
Ιησοῦς εἰς Φάρα]γα Αχὼρ, xal τοὺς υἱοὺς ab-
τοῦ, καὶ τὰς θυγατέρας αὐτοῦ, καὶ τοὺς µόσχους
αὐτοῦ, καὶ τὰ ὑποζύγια αὐτοῦ, xal πάντα τὰ πρό-
έατα αὐτοῦ, καὶ τὴν σκηνμ' αὐτοῦ, καὶ πάντα
ὅσα ὑπῆρχον αὐτῷ xal ἑ.ΊιθοξόΊησαν αὐτὰ xac
Tccan ἐν' Alüoic. Αὔτη τῖς παρανοµίας 1d) ἀντ-
απόδοσις, οὕτως ἡ τοῦ Θεοῦ ἀξέχαστός ἐστι δίκη.
Τοῦτο τοίνυν εἰδότες, οἰχείων ἁμαρττμάτων εἴσπραξιν
τὴν τῶν ἀνιαρῶν ἔφεδον λογιζώμεθα xal καθ ἑχά-
στην τὰ ἑαυτῶν ἐξετάσοντες ἐγχλήματα, μὴ ἑτέροις,
ἀλλ ἐμῖν αὐτοῖς τὴν τούτων περιάπτωμεν αἰτίαν. O0
γὰρ ἡ τῶν ἀρχόντων µόνον ἀπροσεξία, ἀλλὰ πολλῷ
μᾶλλον τὰ ἡμέτερα πταἰσµατα τὰ χαχὰ συνεισ{γαγεν.
Οὕτω τοἰνων ἐνταῦθα παραγινόµενος ἕχαστος, xal τὰ
οἰχεῖα λογιζόµενος παραπτώματα, οὔτε ἕτερον µέμ-
φοιτο, xaX μετὰ τῆς προσηχούσης εὐταξίας τὴν παρ-
οὖσαν ἀναπέμψοι b δηςολογίαν. Ἔστι δὲ ἡ παρ᾽ ἡμῶν
ἁπαιτουμένη εὐταξία τοιαύτη ” πρῶτον μὲν, συντε-
τρ'μμένῃ xapóía προσέρχεσθαι τῷ θεῷ, ἔπειτα xal
τὸ τῆς καρδίας Ἴθος διὰ τοῦ φαινομένου σχηµατος
ὑποδειχνύειν, διὰ «ng στάσεως, διὰ τῆς τῶν χειρῶν
εὐταξίας, 0tà τῖς πραείας xat συνεσταλµένης φωνῆς.
Εὔχολον γὰρ τοῦτο, χαὶ παντὶ τῷ βουλομένῳ ὄννα-
τόν. Πῶς οὖν εἰς πάντας κατορθωθήσεται; Θῶμεν
ἑαυτοῖς vópov, χαὶ εἴπωμεν ὅτι χοινωφελῆς ἑντοιὴ
χατεθλἠθη, χαὶ δεῖ πάντας ἡμᾶς τοιαύτης μετασχεῖν
ὠφελείας. διὰ τοῦτο xal τὰς ἁτάχτους χατασιγάσω;
μεν φωνὰᾶς, καὶ τὰ τῶν χειρῶν χαταστείλωμεν Ἠθη i,
δεδεµένας ταύτας παριστάνοντες τῷ Ocio, xai uh
τοῖς ἀχόσμοις ἑπα.ρομένας νεύμασι. Μισεῖ γὰρ τοῦτο
xai ἀποστρέφεται ὁ θεὺς. ὥσπερ τὸν συνεσταλµένον
ἀνατᾷ va προτίεται' "Exi τίνα γὰρ; φησὶν, ἐπι-
6.1έψω, ἀ.1.1) ij) ἐπὶ ccv πρᾶο xal ἠσύχιον, xal
τρέκοντά gov τοὺς .Ἰόγους ; Εἴπωμεν ἀλλήλοις, ὅτι
οὗ βοῦλεται αὐτῷ προσδιαλεγοµένους ἡμᾶς xot ἔαυ-
τοῖς προσομιλεῖν, οὐδὲ ἀφέντας thv πρὸς αὐτὸν διά-
λεξιν, τὰς τῶν παρόντων ἀναχινεῖν συνντυχίας, xaX
τῷ βορθόρῳ τοὺς µαργαρίτας ἀναφὑρειν. "Y6pi γὰρ
οἰκείαν, xaY οὐ δοξολογίαν τὸ τοιοῦτον ἡγεῖται. Κάἄν
τις βουληθείη ταύτην παραθῆναι τὴν ἑντολὴν, ἔπιστο-
µίσωμεν i, ὡς ἐπίθουλον τῆς ἡμετέρας σωτηρία;
ἀποδιώξωμεν, ἔξω τῶν περιδόλων τῆς ἁγίας boos-!
σίας ἐχθάλωμεν. Οὕτω γὰρ ποιοῦντες, τὰ μὲν πρότερα
ἁμαρτήματα ῥᾳδίως ἀπονιψόμεθα, αὐτὸν δὲ τὸν Δεστό-

f ΠρονομΏ στολὴν ποιχίλην λίαν χαλήν. Duo alil προνομβ
Φιλὴν Tox nv µίαν χαλήν. Erasmus priorem secutus lectio-
nem, µίαν xav, legt.

5$ Unus àcga77..

b Unus ἀναπέμψοιτο. Álius τὴν πρέπονσαν ἀναπέμφοιτο,
non maie. d

i Alius xol τὴν τῶν χειρῶν χαταστείλωμεν σννήθειαν.

j Unus ἐντολὴν, ἐπιτιμήσωμεν,

105

serat Israelitas transmisisset, admovissetque excrci-
um contra Jericho, novam illam et admirandam
eisidionem moliens, mox ruitnris moenibus, quid lo-
quur apud populum? Erit anathema hac civitas : et
quidquid est in ea, Domino Sabaoth, excepta Πααῦ me-
retrice, hanc servabitis. Cavete igitur ab anaihemate, ne
qxando cogitantes. sumalis ez eo, et perdatis nos (Josue
6. 17. 18). Consecrata sunt, inquit, omnia qua sunt
in civitate : nam id sonat anaihema. Ne quis. igitur
suffuretur ex iis quie consecrata. sunt. Domino Deo,
nosque disperdat e terra. Periculosum erat pr:ece-
pium, multa diligentia tum Dei przcipientis, tuin le-
gem ferentis Jesu. Qui enim fieri potuit, uL in tanta
multitudine non violaretur [ος lex, cum multe. res
essent, qu:t huc. impellerent? Nam vel instabilitas
ejus populi lucrique cupiditas, vel quod non omnes
a&udivissent edici prz:ceptum, vel spoliorum pretium
velut esca objecta, habendique avidos illectans, facile
ad legis trausgressionem perpulissct. Et tamen ea lex
erat lata, atque eorum capiti transgressionis perict-
lum imminebat. Quid igitur post h»c? Conciderunt
menia, et quidquid eral in civitate venit in manus
obsidentium. ltaque cum universus populus servaret
hoc preceptum, unius pravaricatio in universam
multitudinem concitavit iram Dei. Peccaverunt, inquit,
itii Israel peccatum magnum, et suffurati sunt, et sum-
perunt ex anathemate, et sumpsit Achar filius Charmi ex
eualhemate, εἰ iudignata est ira Domini filiis Israel
(Jos. 7. 1). Atqui unus erat qui peccaverat. Quomodo
ifitur peccaverunt filii Israel, ac Dominus iratus est
üliis Israel? Vides quomodo unius peccatum toti po-
pulo vindictam accersiit? quomodo Deum adversus
multitudinem hostem reddidit ? Quoniam igitur fuerat
perpetrata legis transgressio, neque quisquam erat
conscius, preter solum Deum qui novit occulta, ultio
quiéem differebatur : czterum qui lioc. perpetrarat,
tametsi videbatur l3tere, lamen a conscientia vclut
οὐ igne urebatur. Venit igitur tempus quo fieret quod
comminatus fuerat Deus, quoque peccatum veniret in
propatulum. Misit, inquit, Jesus viros ab Jericho in
Gai. Et ascenderunt illuc viri fere ter mille, fugerunt-
qut a facie viforum Gai , et occiderunt. ex. illis viros
triginla sex, et persequuti sunt eos , el conciderunt illos,
et ezpavit cor populi, factumque est velut aqua (Jos.
i.2. 4. 5).

6. Vide unius peccati poenam, vide plagam acerbis-
ΒΙΟ. Unus peccarat, et in populum universum
mors ac trepidatio irruit. Quid hoc, o bone Domine ?
Tu solus justus, et recta judicia tua. Tu cuique se-
cundum propria facta reddis judicium. Tu , humani
feneris amator, dixcras in suo quemque peccato
moriturum, nec alium pro alio daturum poenas. Quod
ων hoc est. tuum justum judicium ? Bona sunt tua
omnia, Domine, et valde bona, et ad nostram utili-
lalem dispensata. Lues quxdam, inquit, est peccatuin :
trgo per ultionem evulgetur ac traducatur apud om-
M$, ne corrumpat omnes, ut ubi cognoverint quantas
"ins una pepcrerit transgressio , fugiant longe gra-
Verem zternamque vindictam. Videns igitur, in-

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, 1IOMIL. 1.

106

quit, Jesus fugam cujus causa. ignota erat sistll noa
posse, discidit vestimenta sua, ac prostratus est in
terram, ea lugubriter lamenta proferens, qu: narrat
divina Scriptura. Quid igitur illi respondit Dominus?
Surge ; cur ita prostratus jaces ? Peccavit populus tuus,
transgressus est paclum meum, nec poterunt stare |! filii
Israel contra faciem hostium suorum, donec. sustuleritis
anathema ex vobis ipsis (Jos. 7. 10. 12). Proedicatur
igitur hoc in populo, et a Deo proditur, qui hoc per-
petrarat : ille fatetur. lespondit enin, inquit, Achar
Jesu diceus : Vere peccavi in. conspectu. Domini D.i
Israel; sic el sic feci. Vidcbam in preda stolam varie-
gatam unam (a) pulchram, ducentaque argenti. didra-
chma , ct linguam unam auream quinquaginta didrach-
morum, el concupiscens cepi, et ccce harc de[ossa sunt
humi in tabernaculo meo (lbid. v. 20 ; 21).0mnia jam
in apertum profert, posteaquam perspexit illum oin-
nia sine mendacio indicasse, nec diffisus est testi se-
ipsum prodenti. Vide autem probrosam ac pernicioe
sam illius mortem : Subduait, inquit, Jesus Achar in
convallem Achor, et filios et filias ejus, εἰ vitulos ejus,
et jumenta ejus, etl omnes oves ejus, et tentorium ejus,
el omnia quecumque possidebat : εἰ lajy.idibus obruit. ea
omnis populus lsrael (Jos. 7. 24. 95). Iloc transgres-
sionis prxcmium, talis Dei vindicta , qu:e ev.tari. non
potest. ος itaque scientes, cogitemus molestias a
nostris peccatis invehi, singulisque diebus nostra
examinantes erimina, non aliis, sed nobis ipsis cau-
sam adscribamus. Nec euim magistratuum modo negl:-
geulia, sed multo magis nostra delicta mala accer-
sicrunt. Sic itaque liuc adveniens sua quisque exami-
net delicta, nec alium iucuset, et praesentem glorifica-
tionem cum ritu decenti emittat. Quod autem exigitur
ad modestiam, hoc est : primum, corde coutrito ac-
cedere ad Deum: deinde cordis affectum ipso vi ibili
habitu declarare, item standi modo, nianuum decora
compositione, placida demissaque v::ce. Nam id faci'e
est, οἱ potest quisquis voluerit. Qui fiet igitur, ut oii
nes &uo fungantur officio? Ponamus nobis ipsis lezem
dicamusque, la publicam utilitatem lex prodita est,
et hujus utilititis oportet nos omnes csse participes.
Quapropter et indecoras voces premamus, manuuni-
que gesticulationes corripiamus , has conjunctas cxe
hibentes Deo , nec incompositis motibus attollantur.
Odit enim hoc Deus et aversatur, sicut contra com-
positum ac inodestum amat expctitque : Ad quem, in-
quit, respiciam, nisi ad mansuetum et quietum, et. tre-
mentem verba mea (Isai. 66. 2)? Dicamus aliis alii :
Non vult Deus, ut simul cum ipso loquamur, εἰ inter
nos fabulemur, nec patitur, ut ipsum alloqui inter-
mittentes pra:sentium confabulationes su:citemus ,
ccnoque margaritas contaminemus. Siquidem hoc
suam contumeliam esse ducit, non glorificationeu.
Quod si. quis voluerit hoc pr:ceptum praeterire, ob-
turemus illi os, tamquam salutis insidiatorem expcel-

(a) In Gr:eco , στολὴν $à4y. «oOx». In. bunc focum notat
savil. : « Florens retinet lectionem Romanam φιλὰν κοίλη»,
inducto, στολή», vertitque ex veteri Clossario , tenue Labyl -
nicum. » .

πα
lamus, οἱ ecclesie: sauct:e septis ejiciamus. Ἠοο si
fecerimus, nostra quidem peccata superiora facile di-
luemus, ipsum autem Dominum habebimus in medio
nostrum uua cum sanctis angelis choros agentem, et
tPique modestix: coronas distribuentem. Quoniam
euim est humanus ac. munificus, gaudens de nostra
salute; ideo oblectaus sese bonis nostris czelorum rc-
gnum promisit, et. vit:& incorruptibilis consortium ,
omniaque bona przparavit, volens nos in his habere
tabernacula * : qux nobis omnibus contingat assequi,
gratia et humanitate Domini nostri Jesu Christi, qui-
cum decet gloria, imperium, honor et adoratio Patri
ct sancto Spiritui, nunc et semper, et in secula s:e-
culorum. Amen.

EJUSDEM HOMILIA 11.

In dictum illud Isaize prophetze, Factum est anno, quo
mortuus est Ozias rex, vidi Dominum sedentem in so-
lio excelso et elevato (1sai. 6. 1); et quod neque
tempus , reque unum elementum divinarum Scri-
p'urarum oporteat pr:etercurrere.

4. Suis de illorum studio audiendi verbum Dei gratu-
latur. Chrysostomus; ipsius modestia el erga suos amor.
— Gaudeo conspiciens vos ad audienda sacra eloquia
concurrentes, idque indicium esse maximum judico
vestri in Dei cultu ac pietate progressus. Quemadmo-
dum enim appetentia cibi corporis bonam valetudi-
nem declarat, sic et sermones appetere spirituale:,
anima sanitatem arguit. Gaudeo quidem igitur pro-
pter hoc: cxterum vereor ne forte non possim ali-
quid adferre dignum isto vestro desiderio. Sic et ma-
ter amans dolet , quoties lactentem habens puerum,
non potest illi largiter prebere lactis fontem : atta-
men quamquam lacte caret, mammam tamen dat, ille
vero acceptam trabit sugitque , et ore papillam refri-
gescentem calefaciens, plus quam erat elicit alimenti:
mister vero dolet quidem dum ipsius distenduntur
ubera, nec tamen repellit. puerum : mater enim est,
et omnia preoptat perpeti potius, quam ut partum
suum contristet. Itaque si matres erga feetus suos
tantum exhibent amorem, multo magis oportet nos
erga vestram caritatem similiter affectos esse. Nam
spiritus partus veliementiores sunt quam naturze. lta-
que tametsi nobis mensa multam habet penuriam, ne
sic quidem eam occultabimus, sed nostra omnia in
medium proferentes apponemus vobis. Quod si pau-
cula haec sunt viliaque, prxbebimus tamen. Nam et
ille * cui talentum erat creditum , non quia quinque
talenta non tulit, ob id incusatus est, sed quod unum
illud defoderit, quod acceperat, dedit poenas ( Matth.
95. 294. sqq. ). Siquidem hoec est quod quzritur apud
Deum et apud homines, non multaue aut pauca depo-
nas, sed ue oblationem offeras facultatibus inferio-
1601. Audistis nuper cum nobis datum esset hoc ho-

* Unus habet , volens nos in his habere tabernacula | in
aievnum.

* Savil... Nostra omnsa in medium proferentes apponemus
vobis, exigua quidem ct minimi pret, metuentes damnalio-
nis periculum, si quidem et ille, etc.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

108

noris, ut apud caritatem vestram disscreremus, Ps;l-
mum illum legentibus nobis, qui peccatorem e sacris
septis cjiciens, angelos supernasque virtutes hortaba-
tur ad laudandum universorum Deum. Vultis igitur
el hodie idem angelicum melos * audiamus, prope
illic alicubi astantes ? Mihi certe videtur. Nam si ho-
mines scelerati dum choreas agunt in foro, in profun-
da caligine nocteque intempesta meretricias cantile-
nas mollesque canentes cant'ones, totam civitatem
nobis excitant, et ad sese convertunt : nos czlestium
populorum supernis choris Regem universi celebran-
tibus uon occurremus , non audiemus divinam illam
ac beatam vocem ? Et qux nobis dabitur venia ? Sed
quomodo , inquis, licet audire ? Si in ipsum ascende-
rimus cxlum, etsi non corpore , mente tamen : etsi
minus praesentia, certe cogitatione. Nam corpus qtio-
niam terrestre est ac grave natura, manet in terris :
anima vero ab hac nece;sitate est libera, facillimeque
ad altissima longissimeque semota loca advolot : ita
ut etiam si velit ad extremos orbis terminos perve-
nire , aut in c:elum ascendere , nihil sit quod vetet :
adeo isi leves cogitationum alas dedit Deus. Nec tan-
tum alas leves dedit, verum et oculos largitus est,
multo quam corporis perspicaciores. Nam corporis
aspectus, si quidem per vacuum aerem feratur, ad
longum intervallum progreditur : quod si in exiguum
corpus impegerit, non aliter quam fluxus qui fere-
batur, obstaculo repulsus, denuo retrorsum avertitur:
verum animi oculi. etiamsi parietes , etiamsi mania,
etiamsi montium moles, etiamsi cxlorum corpora
compererint obstantia, omnia facile prztercurrunt.
Attamen cum tantam habeat celeritatem et oculorum
aciem anima, uon ex sese sufficiens est ad intelligen-
tiam rerum cxlestium , sed opus illo habet qui ipsam
manu deducat. Faciamus igitur quod in regum pala-
tiis facere solent , qui cupiunt ea videre. Quid autem
illi faciunt? Ubi quxsierint eum eui claves commis-
$e sunt, illum adeunt, alloquuntur et supplicant,
frequenter et pecuniam numerant , ut ipsis gratifice-
tur. Adeamus ergo et nos unum eorum , quibus cz-
lestes portze commissze sunt, appellemus, supplice-
mus, pro pecunia promptam voluntatem sincerum-
que affectum exhibeamus. Et si ille mercedem hane
acceperit, manu nostra apprehensa per omnia cir-
cumducet, non illam ostendens regiam, sed ipsuin
Regem in solio sedentem, adstantibus exercitibus
exercituumque ducibus , assistentibus innumerabi-
lium angelorum et archaungelorum millibus ; omnia
diligenter nobis ostendet, quatenus nobis videre
licet. Quis igitur est iste cui hiec functio commissa
est, quam sequentes nunc volumus ingredi Τ Isaias,
prophetarum vocalissimus. Ergo necesse est, ut hune
alloquamur.

Scripture quomodo audiende. — Agite, sequamini
composito gradu incedentes, multo cuin silentio : ne
quis ingrediatur curis onustus inundanis, ne quis
animi dubius, ne quis attonitus : verum hxc omnia
foris ante ostium deponamus omnes, atque ita demum

! Unus legit, mysticum melos.

101 | . IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. il.

την εἰς μέσον ἕξομεν μετὰ τῶν ἁγίων ἀγγέλων
συγχορεύοντα, xai ἑχάστῳ τοὺς τῆς εὐταξίας ἁπονέ-
µοντα στεφάνους. Ἐπεὶ γάρ ἐστι φιλάνθρωπος xa
µεγαλόδωρος, καὶ χαίρει ἐπὶ τῇ ἡμετέρᾳ σωτηρίᾳ,
διὰ τοῦτο ἑπ.τερπόµενος τοῖς ἡμῶν καλοῖς xat βασι-
λείαν οὐρανῶν ἐπηγγείλατο, xal ζωῆς ἀχηράτου µέθ-
t&v, xaX πάντα τὰ ἀγαθὰ προητοίµασε, ῥουλόμενος
ἐμᾶς ἓν τούτοις κατασκηνῶσα: * * ὧν γένοιτο πάντας
ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, [400] χάριτι καὶ φιλανθρωπίἰᾳ τοῦ
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ οὗ πρέπει Σός1,
κράτος, ttp, xal προσχύνησις τῷ Πατρὶ xot τῷ
ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν χαὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἱῶνας τῶν
αἰώνων. ᾽Αμήν.

TOY AYTOY OMIAIA P'.

Εἰς τὸ ῥητὲν τοῦ προφήτου '"Hoatov τὸ «έγον *

Καὶ ἐγένετο τοῦ ἐγιαυτοῦ, οὗ ἀπέύωνεν 'OClac

ὁ βασιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον καθήµενον ἐπὶ

θρόνου ὑν'η.Ιοῦ καὶ ἐπηρμένου ' καὶ ὅτι οὐ δει

χρόνον, οὐδὲ στοιχεῖον &v παρατρἐχει’ των
θείων Γραφωγν.

d'. Χαίρω συντρέχοντας ὑμᾶς ὁρῶν πρὸς τὴν ἀχρόα-
σιν τῶν θείων λογίων, χαὶ τεχµήριον µέγιστον τοῦτο
ποιοῦμαι tf, c κατὰ Geby ὑμῶν προχοπῖς. Ὥσπερ γὰρ
τὸ πεινἠν σωματιχῆς ἔστιν εὐεξίας σημεῖον b, οὕτω
τὸ λόγων ἐρᾷν πνευματιχῶν φυχικῆς ὑγιείας σημεῖόν
icti. Χαίρω μὲν οὖν διὰ τοῦτο * δέδοιχα δὲ µήποτε
τῆς ἐπιθυμίας ταύτης οὐδὲν ἄξιον δυνηθῶ παρασχεῖν.
(ὕτω που xa μέτηρ ὀδυνᾶται φιλόστοργος, ὅταν ὑπο-
µάζιον ἔχουσα παῖδα, τὰς τοῦ γάλακτος πηγὰς μὴ
ὀύνηται ἀφθόνως παρασχεῖν αὐτῷ; àAX ὅμως xal
ἐνδεῶς ἔχουσα τὸν μαστὸν ἐπιδίδωσιν, ὁ δὲ λαβὼν
ἔλχει xa χατατεἶνει, xal τῷ στόµατι χατεψυγµένην
θερµαίνων τὴν θήλην, πλείω τῆς οὔσης ἐχχαλεῖται
thy τροφἠν ἡ δὲ µήτηρ ἀλγεῖ μὲν κατατεινοµένων
αὐτῆς τῶν ματῶν, οὐχ ἀπωθεῖται δὲ τὸ παιδίον’ µή-
ττρ Y&p ἔστι, χαὶ πάντα ἂν ἕλοιτο παθεῖν μᾶλλον, 1)
λυπῆσαι τὸ τεχθέν. El οὖν μητέρες περὶ τὰ ἔγγονα c
οὕτως εἰσὶ φιλόστοργοι, πολλῷ μᾶλλον ἡμᾶς περὶ τὴν
ὑμετέραν ἀγάπην οὕτω διαχεῖσθαι χρή. Tiv γὰρ τῆς
φύσεως θερµότεραι αἱ τοῦ πνεύματος ὠδίνές clatv.
Ὥστε εἰ xal πολλής ἡμῖν πενίας 1j τράπεζα γέµει,
ὠδὶ οὕτως αὐτὴν ἀποχρύφομεν, ἀλλὰ πάντα εἰς µέ-
συν τὰ παρ᾽ ἡμῶν φέροντες χαταθήσοµεν ὑμῖν. El δὲ
μιχρὰ ταῦτα χαὶ εὐτελῆ, ἀλλ᾽ ὅμως παρέχοµεν. Ἐπεὶ

χἀχεῖνος d ὁ τὸ τάλαντον ἐμπιστευθεὶς, οὐχ ὅτι μὴ
πέντε προσήνεγχε τάλαντα, διὰ τοῦτο ἐνεχαλεῖτο,
ἀλλ' ὅτι xaX «b ἓν χατέχωσεν, ὅπερ ἔλαθε, διὰ τοῦτο
Uxnv ἐδίδου. Τὸ γὰρ ζητούμενον παρὰ τῷ θεῷ καὶ
ἀνθρώποις, οὐχ ὀλίγα f| πολλὰ καταθεῖναι, ἀλλὰ µη-
ἑαμοῦ τῆς ὑπαρχούσης δυνάµεως ἑλάττω τὴν εἰσφο-
piv ἐνεγχεῖν. Ἠχούσατε πρώην, ὅτε πρὸς τὴν ὑμε-
Ἱέραν ἀγάπην διαλεχθῆναι κατης:ώθημεν, τὸν φαλμὸν
ἐχεῖνον ἀναγινωσχόντων ἡμῶν, ὃς τὸν ἁμαρτωλὸν
των ἱερῶν περιδόλων ἐχδάλλων, ἀγγέλοις xa ταῖς
ἄνω δυνάµεσιν εὐφημεῖν € παρεχελεύετο τὸν τῶν ὅλων
θεόν, Βούλεσθε οὖν xot σήμερον αὐτοῦ τοῦ ἀγγελικοῦ

9 Unus iv τούτοις δυ αἰῶνος κατασχηνῶσαι.

P σηµεῖον deestin quatuor mss. Paulo post duo mss.
n μὲν οὖν. Editi et alii codices xatpousv οὖν, perperam,
8 iiquet. Ibidem Morel. τῆς ἐπιθυμίας. Savil. τῆς προῦν-
μίας uterque bene.

€ iquat ms. ἔχγονα.

4 Savil.

ὑμῖν xol μιχρὰ ὄντα ταῦτα xal εὐτελῆ, τὸν τῆς
φορώ χίνόννον' ἐπεὶ κἀκεῖνος. Infra pro

ary aibou, unus ίχην ἔδωχε.

* Unus σννευφημάν. Unus infra τοῦ μνστικοῦ μέλους,
idque ita legit Erasmas. Alii τοῦ γγὼικον μέλους.

108

μέλους ἀχούσωμεν, ἐγγύς που παραστάντες ἐχεῖ,
Ἔμοιχε δοχεῖ. El γὰρ ἄνθρωποι µιαροὶ χοροὺς | 107^
ἱστάντες ἵ ἐπὶ τῆς ἀγορᾶς, £v σχότει βαθεῖ χαὶ ἁωρὶ
τῶν νυκτῶν πορνικὰ ἄσματα χαὶ χεχλασμένα ἅδοντες
µέλη, πᾶσαν ἀναπτεροῦσι τὴν πόλιν ἡμῶν, xal πρὸς
ἑαυτοὺς ἐπιστρέφουσιν ΄ ἡμεῖς τῶν ἑπουρανίων δή-
Bev, τῶν ἄνω χορῶν τὸν βασιλέα τοῦδε τοῦ παντὸς
ἀνυμνούντων οὐ συνδραμούµεθα, ὥστε ἀχοῦσαι τῆς
θείας ἐχείνης καὶ µαγχαρίας φωνῆς; Καὶ zl; ἂν ἡμῖν
γένοιτο συγγνώμη; Καὶ πῶς ἔστιν ἀχοῦσαι; φηαίν.
Εἰς αὐτὸν ἀνελθόντας τὸν οὐρανὸν , εἰ χαὶ μὴ 8 τῷ
gu pact, ἀλλὰ τῷ φρονήµατι * εἰ καὶ μὴ τῇ παρουαίᾳ,
ἀλλὰ τῇ διανοίᾳ. Τὸ μὲν γὰρ σῶμα γεῶδες ὃν xai
βαρὺ, κάτω πέφυχε uévetv- d δὲ Φυχὴ τῆς ἀνάγχης
ταύτης ἁπήλλακται, χαὶ τοῖς ὑψηλοτάτοις xaX µετεω.
ροτάτοις χωρίοις bh ῥᾳδίως ἐφίπταται' ὥστε κἂν εἰς
αὐτὰς θελήσῃ τῖς οἰχουμένης τὰς ἐσχατιὰς ἑλθεῖν,
xài εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναθῆναι, τὸ χωλύον οὐδέν ' οὔ -
τως αὑτῇ χοῦφα τὰ πτερὰ τῶν λογισμῶν δέδωχεν ὁ
Θεός. Οὐ πτερὰ δὲ χοῦφα δέξωχε µόνον, ἀλλὰ xa
ὀφθαλμοὺς ἑχαρίσατο πολλῷ τοῦ σώματο; i ὀξύτερον
βλέποντας. Ἡ μὲν γὰρ τοῦ σώματος ὅψις, ἂν μὲν
διὰ χενοὺ φέρηται τοῦ ἀέρος, µέχρι πολλοῦ τοῦ δια-
στήµατος πρόεισιν' ἂν δὲ μικρῷ προσπέσῃ σώματι,
χαθάπερ ῥεῦμα φερόμενον ἀναχαιτισθὲν, εἰς τοὐπίσω
πάλιν ἀποστρέφεται ' οἱ δὲ τῆς φυχῆς ὀφθαλμοὶ, xXv
τοίχους, xày τείχη, xiv ὁρῶν µεγέβη, xàv αὐτὰ τῶν
οὑρανῶν εὕρωσιν αὐτοῖς ἁπαντῶντα τὰ σώματα,
πάντα παραδραμοῦνται ῥᾳδίως. Αλλ' ὅμως οὕτω καὶ
ταχυτῆτος xal ὀξυωπίας ἔχουσα ἡ ΦυχἩ, o2x ἔστιν
αὐτάρχτς πρὸς την τῶν οὐρανίων χατανόησιν αὐτὴ
x30' ἑαυτὴν, ἀλλά τοῦ χειραγωγήσοντος αὐτὴν δεῖται.
Ποιίσωμεν οὖν ὅπερ οἱ τὰς βατιλικὰς αὐλὰς ἐπιθυ-
μοῦντες ἰδεῖν i ποιοῦσι. TL δαὶ ἐχεῖνοι ποιοῦσι; Ζητή-
σαντες τὸν τὰ χλεῖθρα τῶν θυρῶν ἐγχεχειρισμένον,
ἐχείνῳ προσέρχονται χαὶ διαλέγονται xal ἱχετεύουσι,
πολλάκις δὲ xal ἀργύριον χαταθάλλουσιν, ὥστε δεῦ-
ναι αὐτοῖς τὴν χάριν. ΠΗροσέλθωμεν οὖν xal ἡμεῖς
τινι τῶν k τὰς πύλας ἐπιτετραμμένων τὰς οὑρανίους,
xat διαλεχθῶμεν, ἱκετεύσωμεν, àvz' ἀργυρίου προαί-
ρεσιν ἐπιδειξώμεθα καὶ διάθεσιν εἱλικοινῆ. Κἂν τοῦ-
τον ἐχεῖνος λάθῃ τὸν μισθὸν, τῆς χειρὸς ἡμῶν λαδό-
µενος, πανταχοῦ περιηγήσεται, οὖχ αὐτὰ δειχνὺς
τὰ βασίλεια, ἁλλ᾽ αὐτὸν χαθήμµενον τὸν βασιλέα, τῶν
στρατευμάτων παρόντων, xal τῶν ἀρχιστρατήγων
παρεστώτων, τῶν μυρ.άδων τῶν ἀγγελικῶν, τῶν
χιλιάδων τῶν ἀρχαγγελικῶν' πάντα ἡμῖν ἐπιδείξει
μετ᾽ ἀχριβείας, ὡς ἡμῖν ἰδεῖν δυνατόν. Τίς οὖν ἐστιν
οὗτος ; τίς ὁ τὸ µέρος τοῦτο ἐμπεπιστευμένος, xa9' ὃ
βουλόμεθα νῦν εἰσελθεῖν, Ἡσαῖας, ὁ τῶν προφητῶν
µεγαλοφωνότατος. Οὐχοῦν ἀνάγχη τούτῳ διαλεχθῆναι.

Ἁλλ' ἔπεσθε χατεσταλµένῳ ῥυθμῷ ῥᾳαδίζοντες μετὰ
ἡσυχίας πολλῆς. Μηδεὶς φροντίδας ἔχων βιωτικὰς εἰσ-
ίτω, μηδεὶς µετέωρος, µήτε ἑπτοημένος, ἀλλὰ [108]
ταῦτα πάντα Eso πρώτων θυρῶν ἀποθέμενοι, πάντες

f Aliquot mss. ἱστῶντες, et mox ἐν σχότῳ βαθεῖ xal ἆω-
ρίᾳ, et paulo post πᾶσαν ἀναπετάζονσι τὴν πόλιν. Infra duo
inss. συνδραμούμεθα; οὐκ ἀχουσώμεθα.

€ Alius τὸν οὐρανὸν, el ὀυνατόν᾿ el καὶ µή.

b Unus xai πυῤῥωτάτοις χωρίοις.

1 Forte τῶν τοῦ σώματος. Paulo post unus διὰ χενοῦ gat-
νηται.

j Aliquot mss. ὅπερ οἱ τὰς βασιλικὰς αὐλὰς ἐπιθυμοῦντες.
Editi à περὶ τὰς βασιλικὰς αὐλὰς οἱ ἐπιθνμοῦντες ἱδεῖν. Le-
ctio editorum vitiata, ut pulo, fuit, mutato ὅπερ οἱ in ὃ
περί.

i Quidam mss. ἀλλ) ἡμεῖς ivi. τῶν' et sic legisse videtur
Erasmus.

109

οὕτως εἰσίωμεν. El; βασίλεια γὰρ * εἰσερχόμεθα τῶν
οὐρανῶν, ἀστραπτόντων ἐπιθαίνομεν χωρίων. Πολλῆς
τὰ ἕνδον γέμει σιγῆς xat μυστηρίων ἀποῤῥήτων,

β’. λλλὰ προσέχετε μετὰ ἀχριθείας' ἡ γὰρ τῶν Γρα-
φῶν ἀνάγνωσις τῶν οὐρανῶν ἐστιν ἄνοιφις. Kal ἐγέ-
γετο, φησὶ, τοῦ ἐγιαυτοῦ, οὗ ἀπέθαγεν Ὀξίας ὁ
βασιεὺς, εἶδεν τὸν ΚύριονΥ καθήμεγον ἐπὶ θρόνου
ὑψη.ὶοῦ καὶ ἐπηρμένου. Βΐδες εὐγνώμονος οἰχέτου
φιλοφροσύνην; Εὐθέως ἡμᾶς παρὰ τὸν θρόνον εἰσ-
ἠγαγε τὸν βασιλικὸν, οὗ μαχρὰς πρότερον περιαγαγὼν
εἰσόδους, ἁλλ᾽ ὁμοῦ τε τὰς πύλας Ἱνέῳξε, καὶ xat-
αντιχρὺ τὸν βασιλέα χαθήμενον ἔδειςξ. Kal τὰ Σερα-
φεὶμ, φηΣὶν, εἰστήχεισαν xoxo αὐτοῦ ' ἓξ πτό-
fuyec τῷ érl, καὶ ἓξ πτέρυγες τῷ év(* καὶ ταις
Jr. δυσὶ κατεκά.Ίυπτον τὸ πρόσωπον 5. καὶ ταῖς
δυσὶ τοὺς πόδας, καὶ ταῖς δυσὶν ἐπέταντο, καὶ
ἐχέκραγον ἕτερος πρὸν τὸν ἕτερον, καὶ Éleyov*
Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Ἱέύριος XaCao0.

"Ὄντως ἅγιος , ὅτι τοσούτων xal ττλικρύτων μν-
σ;ηρίων χατηξίωσε τὴν ἡμετέραν φύσιν, ὅτι τοιούτων
ἡμᾶς ἐποίησεν ἀποῤῥήτων κοινωνούς. Δρίχη µε xat
τρόμος μεταξυ ἔλαθε τῆς ᾠδῆς ταύτης. Καὶ τί θαυ-
μαστὸν, εἰ ἐμὲ τὸν πήλινον καὶ τν ἀπὸ vr, ὅπου
Ys xal αὐτὰς τὰς ἄνω δυνάµεις διαπαντὸς μεγίστη
ἔχπλτξις κατέχει; Διά τοῦτο γοῦν ἀποστρέσουσι τὰς
ὄνει;, καὶ τὰς πτέρυγας ἀντὶ τείχους προθάλλονται,
τὰς Exelüey ἀκτῖνας μῆ φέρουσαι. Kaízot, φησὶ, συγ-
χατάθασις ἣν τὸ φαινόµενον. Πῶς οὖν οὐκ ἢνεγχαν;
Ἐμοὶ) ταῦτα λέγεις; Εἰπὲ τοῖς viv ἀπόῤῥητον xoi
μαχαρίαν πολυπραγμονοῦσι φύσι», τοῖς τὰ ἀτόλμητα
κολμῶσι. Τὰ Σεραφεὶμ. οὐδὲ συγχατάβαγν ἑτόλμτ-
σαν € ἰδεῖν, ἄνθρωπος δὲ ἑτόλμησεν εἰπεῖν, μᾶλλον δὲ
ἄνθρωπος εἰς νοῦν λαθεῖν ἑτόλμησεν, ὅτι τὴν φύσιν
τον ἀκραιφνῆη τὴν χαὶ τοῖς Χερουθεὶμ ἀθεώρητον δύ-
ναται μετ ἀχριθείας ἰδεῖν, xat σαφῶς; Φρίξον, οὐ-
ρανὲ, ἔχσττθι, γῆ μείζονα ταῦτα ἐκείνων τὰ τολ-
ψήῆματα. "A μὲν γὰρ τότε ἠσέδουν ἐχεῖνοι, xal νῦν
ἀ2εθοῦσιν οὗτοι.Τὴν γὰρ χτίσιν προσχυνοῦσιν ὁμοίως"
à ὃν ἐπενόησαν οὗτοι νῦν, οὐδεὶς τῶν τότε ἀνθρώπων
οὔτε εἰπεῖν. οὔτε ἀχοῦσαι ἑτόλμησε. Τί λέγεις; ΣὺΥ-
χατάθασις T» τὸ φαινόμενον; Nai, ἀλλὰ θεοῦ συν-
χατάθατσις. Ei Υὰρ ὁ mo)» παῤῥησίαν ἔχων πρὸς
τὸν θεὺν Δανιλλ ἄγγελον συγχαταθάντα αὑτῷ ἰδεῖν
οὐχ ὑπέμεινεν, ἁλλ᾽ ἔπεσε καὶ πρηνῆς ἔχειτο, τῶν
συνδέσμων τῆς ὄψεως αὐτοῦ λυθέντων d ὑπὸ τῆς δό-
ξης ἐχείνης * τί θαυμαστὸν, εἰ τὰ Σεραφεὶμ £s rA aT,
οὐχ ἐνεγχόντα τὴν δόξαν ἐχείνην ὁρᾷν; 09 γὰρ το-
σοῦτον τοῦ Δανιηλ πρὸς τὸν ἄγγελον τὸ μέσον,
ὅσον τοῦ θεοῦ πρὸς τὰς δυνάµεις Exelvaz, ᾽Αλλ' ἵνα
μὴ καὶ ἡμεῖς ἐπὶ πλεῖον τοῖς θαύμασι τούτοις ἐνδια-
τρίέοντες, εἰς θάμθος ἐμθάλωμεν ὑμῶν τῖν «ὐχὴν,
φέρε ἐπὶ τὴν ἀρχὴν τῆς ἱστορίας τὸν λόγον [109] ἐπι-
στρέφαντες, ταπεινοτέροις αὐτὴν φυχαγωγήσωμεν δι-
«7f gast. Καὶ ἐγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν
Ὁξδωας ὁ βασιβεύς. 'Αξ.ον πρῶτον ἐπιν πτῆσαι, τίνος

α Quatuor mss. ἔξω πρὸ τῶν θνρῶν ἀποθέμενοι πάντες...
εἰς βασιλείαν γάρ, et sic legit Erasmus. Morel. et Savil. εἰς
βασίλεια Υάρ.

b Unus τὸ πρόσωπον ἑαυτῶν. .

ο Quinque mss. ἤνεγκαν, et sic legit Erasmus. Paulo
post quidam εἰς νοῦν Qa έσθαι.

ἆ Unus αὐτῷ παραλυθέντων. Paulo ροσί unus εἰ τὰ Σε-
ραγεὶμ συγχαλύπτει τὰς ὄψεις, οὐκ ἐνεγχόντα τὴν δόξαν ἐκεί-
νην ἰδειν; οὗ γάρ. .

e Quatuor mss. ἱστορίας ἐπιστρέψωμεν, ταπεινοτέροις αὖ-
εν ὀνχαγωγοῦντες διηγήµασι. Sicque legisse videlur Eras-
mus. Sed secuudum utramque lectionem eodem redit sen-
(δὴ. Unus habet ἀσγα)εστέροις ὑμᾶς Ὕνχαγ.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTÁNTINOP.

ἕνεχεν τὸν χρόνον ἡμῖν ὁ προφῄῆτης ἐπισημι
οὗ γὰρ ἁπλῶς οὐδὲ cixT, τοῦτο ποιεῖ. Τὰ γὰρ τι
φιτῶν στόµατα τοῦ θεοῦ ἐστι στόµα ' τὸ 0k *
στόµα οὐδὲν ἂν εἴποι παρέργως. Mi tolw
ἡμεῖς παρέργως ἀγούωμεν. El γὰρ ol τὰ |
ἀνορύττοντες οὐδὲ τὰ μικρὰ ψήγματα παρατρ'
&)A ὅταν χρυσίτιδος ἐπιλάδωνται φλεδθὸς, t
ἀκριθῶς περισχοποῦσι ' πὀσῳ μᾶλλον ἐπὶ τό
φῶν τοῦτο ποιεῖν ἡμᾶς χρή; Καΐτοι γε ἐπὶ
τάλλων σφόδρα δυσθήρατος ἡ τῶν ζητουμένα
εὗρεσις. Ἐπειδὴ γὰρ χαὶ τὰ μέταλλα γῆ, xal
σίον οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν f] ΥΏ, καὶ ἡ χοινωνία
σεως τῶν ζητουµένων χλέπτει τὰς ἕψεις' d
οὐδὲ οὕτως ἁἀφίστανται ἐχεῖνοι, ἀλλὰ πᾶσαν à
ἐπιδείχνυνται' xalzot ὁρῶντες ἴσασι, τί μὲν ὃν
τί δὲ ὄντως χρυσίον. Ἐπὶ δὲ τῆς Γραφῆς οὗ
οὕτως. Οὐ γὰρ μετὰ τῆς γῆς ἀναμεμιγμέν
χειται τὸ χρυσίον, ἁλλὰ καθαρὸν χρυσἰον i
«1όγια Y3p, qnot, Κυρίου ἀγγὰ, ἀργύριον 4
pérov, δοκίµιον τῇ yi. O0 γάρ ἔστι μέταλ
εργασίας δξόμενα αἱ Γραφαὶ, ἀλλὰ θησαυρὸν
παρέχουσι τοῖς ζητοῦσι τὸν πλοῦτον τὸν ἐξ
Αρχεῖ γὰρ παραχύψφαι µόνον, xol πάσης

σθέντας ὠφελείας ἀπελθεῖν' ἀρχεῖ µόνον ἀνοῖ
τῶν λίθων εὐθέως θεωρῆσαι τὰς μαρμαρυγάς

Ταῦτα δὲ pot οὐχ ἁπλῶς { εἴρηται, οὐδὲ t
έτεινα τὸν λόγον, ἀλλ᾽ ἐπειδή τινές εἶσιν &
Bávausot, ot, ἐπειδὰν τὰς θείας μετὰ γεῖρας
βίθλους, εἶτα ἀριθμὸν χρόνων T) χατάλογον
χείµενον ὀνομάτω», εὐθέως παρατρέχουσι, x
τοὺς ἐγχαλοῦντας λέγουσιν ᾿Ονόματα μόνον E
οὐδὲν χρῄσιµον ἔχει. TC λένεις; Ὁ θεὺς φθί
χαὶ σὺ τολμᾶς εἰπεῖν, 0ὐδὲν χρῄσιμον τῶν ele
ἐἑστίν; El γὰρ ἐπιγραφΏν µόνον ἴδοις qv, ο
μετὰ σπουδῖς, εἰπέ µοι, καὶ τὸν κείµενον &y
σεις πιοῦτον» Καὶ τί λέγω χρήύνους xat ὁνόμ
ἐπιγραφάς ; Μάθε ὅσον ἰσχύει xat στο:χείοι
θήχη ἑνὸς µύνου, χαὶ παῦσαι ὁλοχλίρων xatc
ὀνομάτων. 'O πατρ'άρχης ἡμῶν ᾿Αθραὰμ (ἡ
μᾶλλον, fj τοῖς Ἰουδαίοις τρ.σΏχεν οὗτος )
τὺ πρῶτον ἐχαλεῖτο, ὅπερ ἑομηνξνυόμενόν Eat
της ^ μετὰ δὲ ταῦτα, Αθραὰμ μετονομασθεὶ.
ἐγένετο πάντων τῶν ἐθνῶν, καὶ ἑνὸς προσθη;
χείου τοσαύτην τῷ δ.καίῳτῖν ἀρχτν ἐνεχείριι
άπερ γὰρ ο) βασιλεῖς τοῖς ἑαυτῶν ὑπάρχοις
ὀρέγουσι δέλτους 8, σύμθολον τῆς ἀργὴῆ:". ο
8c; τότε τῷ δικαίω ἐχκείνῳ | 140] σύμθολον ti
δέδωχε τὸ στοιχεῖον.

Υ.. Αλ λὰ περ' μὲν ὀνομάτων ἐν ἑτέρωῳ χκαιρὺ
σοµαι ΄ ὅσονυ δὲ τῶν χρόνων τὸ κέρδος ἑστὶ Y
µένων, xat ὅσον τὸ βλάθος ἀγνοουμένων, ἂν
εἰπεῖν. Καὶ πρῶτόν ΥΕ ἁπὸ τῶν β.ωτικῶν το
δείξοµαι πραγμάτων, Al διαθτΏχαι χαὶ τὰ Υρα.
τὰ περὶ γάμων, τὰ περὶ ὀφλημάτων, τὰ πι
ἄλλων συµθολαίων, ἐὰν μὴ τῆς ὑπατείας τοὺς
ἄνωθεν ἔχῃ προγεγραµµένους, πάστς ἔρημα
χείας ἐστὶ δυνάµεως. Τοῦτο γάρ ἐστιν Ev &xi
ἰσχυρὸν, τοῦτο τὰς ἀμφισθητέσεις ἀναιρεὶ
δικαστηρίων ἁπαλλάττει, xai τοὺς ἑχθροὺς
«zotel. Διὰ τοῦτο οἱ ταῦτα Υράφοντες, ὥσπερ:
ἐπὶ λυχνίας, οὕτως ἐπὶ του μετώπου τῶν Y po

f Quinque mss. οὐδὲ ἁπλῶς.

6 Δελτοι nonnumquam libros sigoificant, υἱ os
jn Palieographia τας p. 25. Aliquando etiam ι
h.ec vox pro diptychis et pro tabellis, ut hoc loco.

E Λύχνον deest in uno cod.

(09 | IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. Π.

ingrediamur. Ingredimur enim in regnum c:xelorum,
ewuscendimus in regiones stellis fu'gurantes. Que in-
tssunt miro silentio plena sunt, mysteriisque non
efferendis referta.

9. Sed animadvertite diligenter : nam Scripturarum
lectio czelorum est reseratio. Et factum est anno, quo
mortuus est Ozias rez , vidi Dominum sedentem in solio
extelso οί elato (1 καὶ. 6. 1). Vidisti probi famuli bene-
volent&iam humanitatemque ? Π]ίοο nos ad solium in-
duxit regium, nec prius circumegit post longos am-
bius, sed simul atque portas aperuit, e regione se-
dentem Dominum ostendit : Et Seraphim , inquit,
stabant in circuitu ejus ; scx ale uni, et sex ale alteri :
ac duabus quidem velabant faciem , duabus pedes, et
duabus volabant, et clamabant alter ad alierum,dicentes :
Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Sabaoth. (1bid. v.
9. 5).

Contra Anomaos. Divina natura angelis incomprehen-
sibilis. — Vere sanctus, qui nostram naturam tantis
sc talibus mysteriis dignatus est, qui nos talium se-
cretorum consortes fecit. Horror me ac tremor corri-
puit in tali cantico. Et quid mirum, si me corripuit
luteum ac terrenum, cum etiam ipsas supernas virtu-
tes semper maximus obtineat stupor? Eapropter aver-
tunt facies, alasque vice murorum objiciunt, non
ferentes radios illinc proficiscentes. Et tamen, aiunt,
id quod apparebat atiemperata quadam imagine offe-
rebatur. Cur igitur non tulerunt? Mihi ista dicis? Dic
iis qui curiose scrutautur ineffabilem ac beatam na-
turam, iis qui audent non audenda. Ipsa Seraphim ne
demissionem quidem Dei sustinuerunt intueri : el
homo ausus est dicere, imo potius homo ausus est
animo concipere, se naturam ipsam sinceram, et Che-
rubinis minime conspicuam, posse ad plenum clare-
que videre? Horresce, cxlum, obstupesce, terra :
loc audere majus est iis, quze ausi sunt illi. Nam quie
um illi per impietatem audebant, eadem nunc per
impietatem audent isti. Nain creaturam similiter ad-
orant : quod autem nunc isti commenti sunt, nullus
ejus etatis hominum nequc dicere, neque audire sus-
tingit. Quid ais ? Demi«ssio erat quod videbatur ? Erat,
sed Dei. Etenim si Daniel cui multum erat familiari-

tatis 1ο fiducizs apud Deum, non sustinuit angelum

sese ipsi demittentem videre, sed cecidit jacuitque
pronus, vinculis oculorum illius ab illa gloria disso-

luis: quid mirum si Seraphim expavefacta sunt f,

non sustinentia majestatem i!lam intueri ? Neque enim

tantum discriminis est inter Danielem et Angelum,
quintum inter Deum et Virtutes illas. Verum ne nos

plusquam sat est his miraculis immorantes vestros .

animos in stuporem adigamus, age ad initium historizx
Cobvertamur , humilioribus illos enarrationibus ad
ejus intelligentiam adducentes. Et factum est anno
quo mortuus est Oaias rex. Operx pretium est inqui-
rere primum, cur propheta nobis tempus designarit ;
neque enim hioc fortuito temereve facit. Nam prophe-
larum ora Dei sunt os : tale vero os nihil dixerit obi-
ler et extra rem. Ne igitur nos obiter et perfunctorie

! Unus, Si Seraphim oculos suos velant.

110

audiamus. Etenim si ii qui fodiunt metalla, ne mini-
ma quidem frustula prztereunt, verum ubi nacti fuc-
rint aliquam venam auri, meatus omnes exacte cir-
cumspiciunt : quanto magis hoc facere nos oportet.in
Scripturis ? Et tamen in metallis difficile est invenire.
quod venantur. Etenim cum et metalla sint terra, ct
aurum nihil aliud sit quam terra, ipsa quoque natura
communio similitudoque eorum, qux» queruntur,

oculos fallit; attamen ne sic quidem desistunt Illi, sed

omnem adhibent diligentiam, etiamsi posteaquam in-
spexerint, sciant quid vcre sit terra, quid vere aurum.

Jn Scripturis autem non est eadem ratio. Neque enim

proponitur aurum terr: commixtom, sed purum es!

aurum : Eloquia, inquit, Domini casta, argentum igne
examinatum, probatum terre (Psal. 41. T). Siquidem

Scripturze non sunt metalla qux indigeant operariis,

sed thesaurum pr:xbent paratum jis, qui quazrunt

opes in ipsis recouditas. Satis est enim introspe-

xisse, ut omni expleti fructu discedatis; satis est

tantum aperuisse, ut illico videas gemmarum splen-

dorem.

Scriptura. nihil habet. supervacuum. — σο autem
mili non temere dicta sunt neque fortuito produxi'
sermonem, sed quia sunt homines quidam opifices,
qui posteaquam sacros Libros it manus sumpserint,
deinde repererint vel annorum numerum positum, vel
nominum recensionem, illico przetercurrunt, οἱ incu-
S»ntibus respondent : Nomina tantum suut, neque
quidquam habent utilitatis. Quid ais? Deus loquitur,
el tu audes dicere, Nulla est dictorum utilitas? Et-
enim si ad nudam inscriptionem aspexeris tantum,
nonne te sistes cum studio, repositasque serutaberis
opes? Sed quid loquor de temporibus οἱ nominibus
titulisque? Disce quantum valeat unius tzntum lite-
rulz adjectio, ac desine tota contemnere nomina.
Patriarcha noster Abraham (noster enim potius est
quam Jud:zorum hic) prius dictus est Abram; quod
interpretatum sonat transitorem : post hxc vero no-
mine commutato dictus Abraham, pater factus om
nium gentium ; eL unieum elementum adjectum tan-
tum principatum vindicavit justo. Quemadmodum
enim Imperatores przfectis suis aureas porrigunt ta-
bellas, magistratus signum : sic et Deus justo illi in
honoris signum dedit literam.

5. Verum de nominibus alio tempore disseram (a) :
quantus autem εἰἰ temporum fructus si cognoscantur,
rursum quantum damnum si ignorentur, aperiendum
est. Ac primum quidem id a rebus scularibus de-
monstrabo. Testamenta tabukeque de nuptiis, de de-
bitis, deque reliquis contractibus , nisi in frontispicio
consulum annos habeant przescriptos, nullam ex sese
vim habent. lloc est enim quod illis robur addit, hoc
est quod controversias dirimit, hoc quod a judiciali
foro liberat, hoc quod ex inimicis facit amicos.
Proinde qui talia describunt, non aliter quam lucerna
in candelabro poni solet, sic in frontispicio litera-
rum addunt consulatum , ut omnibus quxe subjiciun-

(a) Hic indicat tomilias de Mutatione nominum , quae
edidimus tom. 3. '

41 S. JOANNIS CIAYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

tur pralueeat. Qua si sustuleris , lumen sustuleris,
omniaque tenebris multaque turbatione compleveris.
Propterea omne dati acceptique negotium , sive cum
αιω]οἶδ, sive cum inimicis, sive cum famulis, sive cum
procuratoribus et ceconomis agatur, hac cget cautione,
et ubique menses, annos ac dies subscribimus.
Quod οἱ tantum valet ea res in negotiis szxecularibus,
in spiritualibus multo amplius profuerit. Siqui-
dem hoc declarat prophetias esse prophetias. Ne-
que enim aliud quidquam est prophetia , quam re-
rum futurarum enarratio. Proinde qui nescit tempora
eorum quz dicta sunt, quzve evenerunt , qui poterit
homini contentioso demonstrare prophcti» dignita-
tem? Hinc nobis et adversus gentes certamina et
victorix, cum nostra demonstramus antiquiora, quam
qua apud illos habentur : linc nobis adversus Ju-
dios demonstrationes ad evincendam veritatem ;
. adversus Jud:eos , inquam , infelices ac miseros , qui
ob temporum ignorantiam in gravissimum errorem
lapsi sunt. Nam si audissent patriarcham dicentem,
Non deficiet princeps ex Juda, neque dux de femoribus
ejus , donec veniat, cui repositum est ( Gen. 49. 10),
sique diligenter observassent adventus dominici tem-
pora, nequaquam excidissent a Christo in Antichri-
tum delapsi : quemadmodum et ipse Cliristus id sub-
indicans cis przedixit : Ego veni in nomine Patris mei,
et ποπ recepistis me : si venerit alius in nomine suo,
illum recipietis ( Joan. 5. 45). Vidisüi quantus error
inciderit ex inscitia temporum? Tantam igitur utili-
tatem ne negligas. Quemadmodum enim in agris ter-
mini columnzque nop sinunt arva confundi, sic
tempora non sinunt confundi res gestas, sed dum
dirimunt alias ab aliis, et in ordinem congruentem
digerunt, multa nos liberant turbatione. Oper:e pre-
tium igitur est exponere vobis quis fuerit bic Ozias,
quo teinpore regnarit, quibus imperarit, et quauto
tempore durarit illius principatus, postremo quomodo
vitam finierit. Imo potius jam silendum est, eo quod
necesse sil in immensum historiarum pelagus ora-
tionem extendere. Qui vero per hujusmodi mare sunt
iter faeturi , necesse est non fatigatis, sed integris
remigibus viam capessant. Nam hanc ob causam pas-
sim per mare portus insuleque posite sunt, ut οἱ

gubernator et nauta refocillentur , hic. quidein remo:

deposito , ille vcro exsurgens a. clavo. His de causis
εἰ diversoria caupouzque ubique per vias excogitat:e
sunt, ut jumenta simul cum viatoribus a labore re-
creentur. Eoque et doctrinze sermoni silentil tempus
pracünitum est , ut neque nos ipsos deterreamus ver-
borum mulütudine, neque vos delassemus. Atque
hzc tempora novit Salomon dicens, Tempus tacendi ,
εί tempus. loguendi ( Eccle. 5. 1). Sit igitur nobis
, enipus tacendi , quo detur et przeceptori tempus lo-
quendi (2). Nam qu: nos afferimus, similia sunt vino
quod recens sub torculari baustum est: αυ vero
dicuntur ab illo, similia sunt vino, quod quoniam ve-
tustatem seniumque collegit, multam adfert tum uti-

(a Cbrysost. dixit prz sente episcopo.

112

liiatem, tum vim iis qui opus habent : nobisque acci-
dit hodie illud evangelii, post deterius vinum id
quod melius est infertur (Joan. 2, 10 ). Et quemad-
modum illud vinum non vitis genuerat , sed virtus
Jesu Christi fecerat : ita et hujus sermonem non hu-
mana profundit cogitatio, sed Spiritus sancti gratia.
Quoniam igitur hujus liquoris fluenta copiosa sunt et
spiritaalia , studiose excipiamus , caute servemus, ut
assidue irrigati tempestivum adferamus fructum Deo,
qui hzc largitus est : quem decet omnis gloria et
honor cum unigenito ejus Filio sanctissimoque Spi-
ritu, nunc et semper, et in secula sz:eculorum. Ameu.

In secundum librum Paralipomenon (a) , ubi dicitur ,
Elatum est cor Ozie ; deque humilitate ; tum quod
hominem virtute przditum non oporteat esse coufi-
dentem ; denique quantum malum sit arrogautia
(2. Paral. 26. 16 ; et 4. Reg. 15).

llOMILIA Iii.

1. Benedictus Deus, et nostra quoque zet5s proger-
minat martyres, et nobis hoc honoris contulit Dei di-
gnatio, ut conspiceremus homines occidi pro Christo,
bomines qui sacro sanguine distillant, Ecclesiam uni-
versam irrigante : sanguine, inquam, distillantes, dze-
monibus quidem terrifico, angelis vero desiderabili ,
nobis porro salutari. Largita est nobis hoc Dei digina-
tio, ut spectaremus homines pro pietate belligeran-
tes, vincentes, coronatos. Neque vero solum contingit
hiec spectare, verumetiam ipsa athletarum corpora
accipere : ac victores illos et corona insignes apud nos
habemus. Sed in przsentia de martyribus sermonem
reservemus martyrum :mulatori, communi docto-
ri (b) : ipsi vero nunc de Ozia disseremus, jampridem
dí bitum zes alienum dinumerantes, diuturnosque au-
diendi nixus solventes. Nam parturit, sat scio, unus-
quisque vestrum, cupiens illam audire historiam :
hancque yarturitionem nos interim protraximus, nan
quod cuperemus vobis intendere cruciatum, sed quod
sluderemus vestrum accendere desiderium , ut vobis
a me convivio acceptis meus apparatus quam suavis-
simus videretur. Nam opulentis convivatoribus , si
convivas acceperint saturos, licet apparatus lautitia
illorum appetentiam excitare : crterum pauperum
mensam non alia res aeque lautam exhibet, quam 8i,
qui ad illam accubituri sunt, esuriant. Quis igitur est
Ozias, quibus ortus majoribus, quorum rex, quanto
tempore regnavit, et quid cum laude gessit, quid se-
cus, postremo quo pacto vitam absolvit ? De his om-
nibus in przesentia apud vos disseremius , imo potius
quantum dicere licebit, sic ut multitudine non con-
fundamus vestram memoriam : id quod in lucernis

. accensis accidere solet. Nam si paulatim ellvchinio

instillaris oleum, satis alimoni:x dederis igni : sin si-
mul totum infuderis oleum, etiam flammam , qux»

(a) Omues ferme Mss. habent εἰς τὲν πεώτην τῶν Παρα-
λειποµένωνς sed hic est haud dubie secundus Paralipo-
menon liber, nec potuit unquam Oziz historia ad primum
pertinere.

(^) Episcopum Flavianum communem vocat doctorem.

ul IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. IIl.

προτνποῦσι τὴν ὑπατείαν, ἵνα πᾶσι τοῖς χάτω φαίνῃ.
Μὰν ταῦτα ἀνέλῃς, ἀνεῖλες τὸ φῶς, xal πάντα σχό-

τους χαὶ πολλης ἐνέπλησας ταραχῖς. Διὰ τοῦτο πᾶσα —

$e, xaX ληψις, x&v πρὸς φίλους, xàv πρὸς ἐχθροὺς,
x3y πρὸς οἰχέτας, xÀv πρὸς ἑπιτρόπους xai οἰχονό-
µους γίγνηται, ταύτης δεῖται τῆς ἀσφαλείας, xal
πανταχοῦ xal µῆνας xai ἐνιαυτοὺς xai ἡμέρας xá-
τωθεν παραγράφοµεν. El οὖν ἐπὶ τῶν βιωτικῶν το-
σαύτη τοῦ πράγματος ἡ ἰσχὺς, ἐπὶ τῶν πνευματιχῶν
πολλῷ μείζων xat χρησιµωτέρα. Τὰς γὰρ προφητείας
κοῦτο δείχνυσι προφητείας. Οὐδὲ γὰρ ἅλλο τί ποτέ
ἐστι προφητεία, ἀλλ 7| τῶν µελλόντων πραγμάτων
προαναφώνησις. 'O τοίνυν τοὺς χκαιροὺς ἀγνοῶν τῶν
εἰρημένων πραγμάτων ἡ τῶν Σχθάντων, πῶς δυνή-
στται δεῖξαι τῷ φ)λονειχοῦντι τὸ τῆς προφττείας
ἀξίωμα; Ἐντεῦθεν ἡμῖν καὶ οἱ πρὸς Ἕλληνας ἀγο-
γες χαὶ vixat α, ὅταν πρεσθύτερα ἀπογαίνωμεν τὰ
ἡμέτερα τῶν map ἐχείνοις ' ἔντεῦθεν ἡμῖν καὶ πρὸς
Ἰουδαίους ἀποδξίξεις περὶ τῆς ἀληθείας εἰσί * πρὸς
Ἰουδαίους τοὺς ἀθλίους χαὶ ταλαιπώρους, ot διὰ τὴν
τῶν χρόνων ἄγνοιαν τὸ µέγιστον σφάλμα ἑσφάλησαν.
El γὰρ Ίχουσαν τοῦ πατριάρχου λέγοντος, Οὐκ
ἑχὰείνει ἄρχων ἐξ Ιούδα, οὐδὲ ἡγούμενος ἐκ τῶν
(por αὐτοῦ, ἕως ἂν Σ.10ῃ dq ἀπόχειται, χαὶ εἰ
παρετήρησαν μετ ἀχριθείας τοὺς τῆς παρουσίας χαι-
ροὺς. οὐχ ἔμελλον, ἐκπεσόντες τοῦ Χριστοῦ, τῷ 'Av-
τιχρίστῳ περιπίπτειν’ καθάπερ οὖν xal αὐτὸς αὑτοῖς
ὁ Χριστὸς τοῦτο αἰνιττάμενος εἶπεν b, ὅτι ᾿Εγὼ
ᾖ]θον ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Πατρός µου, xal οὐκ
ἑξέξασθέ us* ἑὰν d Aoc EA0j ἐν τῷ ὀνόματι τῷ
Mq, ἐχεῖνγον «1ήνψεσθε. Ἐϊδες πόσον παράπτωμα
éxb τῆς τῶν χρόνων γέγονεν ἀγνοίας; Mi τοίνυν
ἁμελήσης ὠφελείας τοσαύτης. Καθάπερ γὰρ ὅροι xat
στῆλαι ἐν τοῖς ἀγροῖς τὰς ἀρούρας οὐχ ἑῶσι συγχεῖ-
σθαι, οὕτως οἱ χρόνοι χαὶ οἱ χαιροὶ τὰ πράγματα
οὐχ ἑῶσιν ἀλλήλοις συμπίπτειν e, ἁλλὰ διείργοντες
ἀπ ἀλλήλων αὐτὰ, xai χατὰ τὴν προσήχουσαν
ἕχαστα διατιθέντες τάξιν, πολλῆς ἁπαλλάττουσιν
ἡμᾶς ταραχῆς. "A&tov τοίνυν εἰπεῖν πρὸς ὑμᾶς, τίς
t» οὗτος ὁ ᾿Οξίας, xal πότε ἐθασίλευσε, xaX τίνων
111] ἐθασίλευσε, χαὶ πόσος αὐτῷ Υέγονεν ὁ τῆς ἀρ-
γῆς χρόνος, xai πῶς τὸν βίον κατέλυσε’ μᾶλλον δὲ
ἔφιον σ'γησαι λοιπόν. ᾽Ανάγχη γὰρ εἰς ἄπειρον πέ-
λαγος ἱστοριῶν ἀφιέναι τὸν λόγον. Τοὺς δὲ τοιοῦτον
μέλλοντας πορεύεσθαι πέλαγος , οὐ χεχµηχότων τῶν
τλωτήρων, ἀλλ ἀχμαζόντων, ἅπτεσθαι χρὴ τῆς ὁδου.
Διὰ τοῦτο xai λιμένες χαὶ νῆσοι πανταχοῦ τῆς θα-
λάσσης ela πεφυτευµέναε, ἵνα xai χυθερνήτης xal
ναύτης διαναπα΄Όηται, ὁ μὲν τὴν χώπην ἀποτιθέμενυς,
ὁ δὲ τῶν οἰάχων ἐξανιστάμενος * διὰ τοῦτο xal zav-
χεῖα xal χαταγώχια πανταχοὺ τῶν ὁδῶν ἔπινε-
γόητι, ἵνα xal ὑποζύγια χαὶ ὁδοιπόροι τῶν πόνων
λήγωσι, Διὰ τοῦτο xal τῷ λόγῳ τῆς δ'δασχαλίας
χαιρὺς σιωπῆς ὥρισται, ἵνα μῖτε ἑαυτοὺς χατατρ!-
ἔωμεν τῷ πλίθει τῶν λεγομένων, uis ὑμᾶς &mo-
αναίωµεν. Καὶ τούτους οἶδε τοὺς χαιροὺς xat Σολο-
ων, οὕτω λέγων * Καιρὸς τοῦ σιγησαι, xal χα:ρὸς
τοῦ λαλῆσαι. Γενέσθω οὖν ἡμῖν χαιρὸς τοῦ σιγῆσαι,
ἵνα γένηται χαιρὸς τῷ διδασκάλῳ τοῦ λαλῆσαι. Τὰ
μὲν γὰρ ἡμέτερα ἔοικεν οἵνῳ προσφάτως τῶν ὑπο-

. Erasmus legisse videtur νείχη, siquidem vertit conten-
limes. Paulo post quinque mss. ἀποδείξεις mo))ai περὶ,
el sic legit Erasmus.

b (*mnes fere mss. xai αὐτὸς ὁ Χριστὸς προεῖπεν, et sic
legit Erasmus. In editis αὐτοῖς deest post αὐτός, sed legi-
lur p τοῦτο.

* nus ἀλλήλοις συγχεῖσθαι.

ληνίων ἐξαντληθέντι, τὰ δὲ τούτου προσένιχεν οἵνῳ
πεπαλαιωμένῳ xal γεγηραχότι, πολλὴν παρέχοντι
xa τὴ» ὠφέλειαν xal τὴν ἰσγὺν τοῖς δεοµένοις χαὶ
τὸ τοῦ Εὐαγγελίου ἐχεῖνο γέγονε σήμερον’ μετὰ τὸν
ἑλάττονα γὰρ olvoy ὁ βελτίων εἰσχομίζεται. Καὶ χαθ-
άπερ ἐχεῖνον οὐκ ἄμπελος ἔτεχε τότε, ἀλλ) ἡ δύνα-
µις ἐποίησε τοῦ Χριστοῦ, οὕτω xal τούτου τὸν λόγον
οὐχ ἀνθρωπίνη προχέε; διάνοια, ἀλλ d) τοῦ Πνεύμα-
τος χάρις. Ἐπεὶ οὖν δαφιλῆ χαὶ πνευματιχὰ τὰ vá-
µατα, μετὰ σπουδῆς ὑποδεξώμεθα, μετ ἀσφαλείας
τηρήσὁµεν, ἵνα τούτοις ἁρδόμενοι διηνεχῶς, ὥριμον
φέρωμεν τὸν χαρπὸν τῷ ταῦτα χαρισαμένῳ θεῷ;' ip
ποέπει πᾶσα δόξα xal ttg] σὺν τῷ μονοχενεῖ αὐτοῦ
Υἱῷ καὶ τῷ παναγίῳ Πνεύματι, vov xal aet, xai εἰς
τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν.

Εἰς τὴν πρώτη» (1. δευτέραν) τῶν Παραλειπομέ-
vor τὴν Aérovcayv, Ὑψώθη fj χαρδία Ὀξίου: καὶ
περὶ ταπειγοφροσύγης xal ὅτι χρὴ ui) 0af-
ῥεῖν τὸν ἐἑνάρετον' xal ὅσον κακὺν ἡ ἀπό-
γοία.

OMIAIA Τ..

α’. Εὐλογητὸς ὁ θεὸς, xal ἐπὶ τῆς d γενεᾶς τῆς ἡμε-
τέρας ἐθλάστησαν μάρτυρες, χατηξιώθηµεν xat ἡμεῖς
ἀνθρώπους ἰδεῖν ὑπὲρ Χριστοῦ σφαττοµένους, àv-
θρώπους ο αἷμα στάνοντας ἅχιον, τὴν Ἐκχλησίαν
ἅπασαν ἄρδον, αἷμα στάκοντας , δαίµοσι μὲν φοθε-
ρὸν, ἀγγέλοις δὲ ποθεινὸὺν, ἡμῖν δὲ σωτῄήριον. Κατ-
πδιώθηµεν ἰδεῖν ἀνθρώπους ὑπὲρ εὐσεθείας πο-
λεμοῦντας f, [119] νιχῶντας, ἑστεφανωμένους.
Οὐκ ἰδεῖν δὲ κατηξιώθηµεν µόνον, ἀλλὰ xal αὐτὰ
τὰ σώματα τῶν ἀθλητῶν δέξασθαι, xal παρ iau-
τοῖς τοὺς στεφανίτας ἔχομεν νῦν. ᾽Αλλὰ τὸν μὲν
περὶ τῶν μαρτύρων λόγον ἀφήσομεν νῦν τῷ τὼν
μαρτύρων ζηλωτῇ, τῷ χοινῷ διδασχάλῳ’ αὐτοὶ δὲ τὰ
χατὰ τὸν Ὀξίαν πρὺς ὑμᾶς ἑροῦμεν νῦν, παλαιὸν
χαταθάλλοντες χρέος, xal χρονίους ὠδῖνας àxpoá-

εως λύοντες, Ὠδίνει γὰρ ἕκαστος ὑμῶν, εὖ οἵδ' ὅτι,
τῆς ἱστορίας ἀχοῦσαι ἐχείνης ' xal τὴν ὠδῖνα ταύτην
ἡμεῖς παρετείναµεν, οὗ τὴν ὁδύνην ὑμῖν ἐπιτεῖναι
βουλόμενοι, ἀλλὰ τὴν ἐπιθυμίαν αὐξῆσαι σπουδάζον-
τες, ὥστε ἡδίστην ὑμῖν φανηναι τὴν ἡμετέραν ἑστία-
σιν. Οἱ μὲν γὰρ εὔποροι τῶν ἑστιατόρων, ἐὰν ἑμπε-
πλησµένους λάθωσι τοὺς δαιτυµόνας, δύὐναιντ’ ἂν τῇ
πολυτελεία τῶν παρασχΣνασθέντων διεγεῖραι τὴν
ἐπιθυμίαν 8 ajzolg* την δὲ τῶν πενήτων τράπεζαν
οὐδὲν οὕτω ποιεῖ φαίνεσθα. λαμπρὰν, ὡς τὸ πει-
νῶντας ἁπαντῖΏσαι τοὺς μέλλοντας µετέχειν αὐτῖς.
Τίς οὖν ἐστιν Ὀσίας, καὶ τίνων ἀπόγονος, xax τί:
νων βασιλεὺς, χαὶ πόσον ἐθασιλεύσε Χρήύνον, xaX τί
μὲν χατώρθωσε, τί δὲ διήµαρτε, πῶς δὲ τὸν βίον
κατέλυσεν; ΄Απαντα ταῦτα πρὸς ὑμᾶς ἑροῦμεν νῦν,
μᾶλλον δὲ ὅσα δυνατὸν εἰπεῖν, ὥστε pi τῷ πλήθει
χαταχῶσαι τὴν µνήµην ὑμῶν ' ὃ γίνεται xal ἐπὶ τοῦ
λυχνιαίου πυρός. "Av μὲν γὰρ ἐχεῖ χατὰ μικρὺν ἐπι-

τάξης τῇ θρυαλλίδι τὸ ἔλαιον, ἱχανὴν ἔδωχας τῷ
πυρὶ τΏν τροφήν' ἂν δὲ ἀθρόον χαταχέῃς, xol τῶν
οὖσαν φλόγα χατέσθεσας. Οὗτος τοίνυν ὁ Ὀξίας ἀπό-
γονος μὲν fjv τοῦ Δανῖδ, βασιλεὺς δὲ τῶν Ἰουδαίων '
ἐδασίλευσε δὲ 620 xal πεντίήχοντα Écr* καὶ τὰ πρῶτα

d Unus sic incipit, Εὐλογητὸς ὁ θεὸς, ὅτι ἐπὶ τῆς.

e Hic in aliquot mss. ἀνθρώπους deest, et iufra legilur
28coov, sed ἄρδον eliam esL ip usu. —

f Unus παλαίΐοντας, νικῶντας. Mox alii στεφανουµένονς.

€ Alius τὴν προθυµίαν, utrumque benc

415

εὐδόχιμος (v, ὅστερον εἰς ἁμαρτίαν * κατέπεσε. Μεί-
ζονα γὰρ τῆς οἰχείας φρονῄσας ἁξίας, ἐπεπήδησε τῇ
τῆς ἱερωσύνης ἀρχῇῃ.

Τοσοῦτόν ἐστι ἀπύνοια xaxóv* xal Ύὰρ ἑαυτόν τινα
ἔχαστον ἀγνοεῖν ἀναπείθει, χαὶ μετὰ πολλοὺς πόνους
ἅπαντα κχενοῖ τῆς ἀρετῆς τὸν θηταυρόν. Καὶ τὰ
μὲν ἄλλα χαχὰ ῥᾳθυμούντων ἡμῶν περιγίνεσθαι πέ-
φυχεν, αὕτη δὲ χατορθοῦσιν ἡμῖν ἐπιφύεται. Οὐδὲν

"γὰρ οὕτως ἁἀπόνοιαν τίχτειν εἴωθεν, ὡς συνειδὸς
ἀγαθὸν, ἐἑὰν μὴ προσέχωµεν. Διὰ τοῦτο χαὶ ὁ Χρι-
στὸς εἰδὼς, ὅτι μετὰ τὰ κατορθώματα ἐπεισέρχεται
τοῦτο τὸ πάθος ἡμῖν, τοῖς μαθηταῖς ἔλεχεν' Ὅταν
πάντα ποιήσητε, «έχετε, ὅτι Ἁχρεῖοι ÓovAol
ἐσμεν. "Όταν γὰρ µέλλῃη ἐπεισιέναι τὸ Onplov ὑμῖν,
τότε διὰ τῶν ῥημάτων τούτων, φησὶν, ἀποχλείετε b
τὰς θύρας αὐτῷ. Καὶ οὑκ εἶπεν, Ὅταν πάντα πο'ῇ-
σητε, ἀχρεῖοί ἐστε, ἁλλ᾽ "Yuste Aéyece, ὅτι Ἀγρεῖοί
ἐσμεν. Εἰπὲ, μὴ φοθηθῆς, οὐκ ἀπὸ τῆς χρίσεως τῆς
σῆς φέρω τὴν ψΨῆφον ἐγώ. Αν γὰρ σὺ σαυτὸν εἴπῃς
ἀχρεῖον, ἐγώ σε ὡς χρήσιμον στεφανῶ. ὑὕτω xal
ἀλλαχοῦ qn3t, Λέγε σὺ πρῶτος τὰς ἀγομίας σου,
ἵνα 1415] δικαιωθῇς. Ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν ἔξωθεν δι-
καστηρίων μετὰ τὴν κατηγορίαν καὶ ὁμολογίαν ὁ τῶν
ἁμαρτημάτων θάνατος’ ἐπὶ δὲ τοῦ θείου δικαστηρίου
μετὰ τὴν χατηχορίαν στέφανος. Δ.ὸ χαὶ ὁ Σολομῶν
ἔλεχε' Mi, δικαίου σεαυτὀν ἐγώπιον Κυρίου. Αλλ'
οὐδενὸς τούτων Άχονυσεν ὁ Ὠρίας, ἁλλ' ἐτεισῃλθεν
εἰς τὸν ναὺν, xaX θυμιᾷν ἐδούλετο, χαὶ τοῦ ἱερέως
χωλύοντος οὐκ ἠνείχετο. Τί οὖν ὁ θεός; Ἐπαφῆχεν
αὐτῷ λέπραν xatà τοῦ μετώπου, τὴν ἀναίσχυντον
χολάζων ὄψιν, χαὶ παιδεύων αὐτὸν, ὅτι θεῖόν ἐστι τὸ
διχαστήριον, xal οὗ πρὸς ἀνθρώπους ὁ πόλεμος Tv.
Καὶ τὰ μὲν xatà τὸν ὈὈξίαν ταῦτα. Φέρε On καὶ
ἄνωθεν τὴ» ἱστορίαν αὑτὴν ἐπέλθωμεν. Διὰ γὰρ τοῦτο
καὶ αὐτὸς προλαθὼν iv βραχεῖ διηγησάµην ὑμῖν τὰ
συµθεθηχότα πάντα, ἵν' ὅταν ἀκούητε τῆς Γραφῆς
ταῦτα ἁπαγγελλούσης, παραχολουθῆτε μετὰ ἀχρι-
θείας αὐτοῖς. ᾽Αλλὰ προσέχετε. Καὶ ἐποίησε, φησὶν,
Ὁᾷας τὸ εὐθὲς ἑνγώπτιον Κυρίου. Μεγάλην αὐτοῦ
διὰ τούτων ἐμαρτύρησεν ἀρετήν. O0 γὰρ τὸ εὐθὲς
ἐποίει µόνον, ἀλλὰ xal ἐνώπιον Κυρίου, οὗ πρὸς ἐπί-
δειξιν ἀνθρώπων, χαθάπερ ἐχεῖνοι οἱ παρὰ τοῖς "lou-
δαίοις πρὸ τής ἑλεημοσύνης σαλπίζοντες, οἱ ἐν ταῖς
νηστείαις τὰ πρόσωπα ἀφανίζοντες, ol τὰς εὐχὰς àv
ταῖς ἀμφόδοις ποιούµενοι’ ὧν τί γένοιτ᾽ ἂν ἀθλιώτερον,
ὅταν τοὺς μὲν πόνους ὑπομένωσι, τῆς δὲ ἁμοιθῆς
ὁποστερῶνται ἁπάσης ;

β’. Τί ποιεῖς, ἄνθρωπε :ἑτέρῳ µέλλεις εὐθύνας διδό-
ναι τῶν πεπραγμένων, xai ἕτερον μάρτυρα χαλεῖς
τῶν Ὑινομένωνς ἕτερον ἔχεις δικαστὴην, xal ἕτερον
χαθίζεις θεατἠν; Οὐχ ὁρᾶς τοὺς ἠνιόχους, ot τῆς πό-
λεως ἁπάσης ἄνω χανηµένης ἓν ταῖς τῶν ἵππων
ἀμίλλαις, ἅπαν τοῦ σταδίου παρατρέχοντες τὸ µέρος,
ἐχεῖ φιλονειχοῦσι τὰ τῶν ἀντιπάλων d ἅμματα χατα-
στρέφειν, ἔνθα ἂν ἴδωσι τὸν βασιλέα χαθήµενον, xat
τοσούτων ὄψεων ἕνα νομίςουσιν ἀξιοπιστότερον ὀφθαλ-

* Quatuor mss. εὐδοχιμήσας, ὕστερον πρὸς ἁμαρτίαν.

b Unus ἀποχλείσατε.

* Sic ires mss. et siclegit Erasmus. In editis καὶ τὴν
ὀμολογίαν deerat. Verum paulo post, ubi iu Grzco legitur
μετὰ τὴν χατηγορίαν στέφανος, et duo mss. addunt μετὰ τὴν
χατηγορίαν τῶν ἁμαρτημάτων στέφανος, Erasmus locum
plenum, ut ante, repetit, sic, posl. accusationem el con[es-
signem peccalorum datur. corona quam interpretationem,
quia nihil ad sensum addit, relinquere visum est. l'auio
post ó Σο)ομῶν pro ὁ Σειραχίδης.

d Τῶν ἀντιτέχνων, sic tres mss, [nfra iidem τὸν τῶν ày-
γέλων βσσιλέχ. Πίτα unus xai τοσούτων ὄψεων οὐσῶν
ἕνα voy.

S. JOANNIS CHRYTSOSTOM! ARCHIEP. ΟΟΝΡΤΑΝΤΙΝΟΡ,

11
póv; Σὺ δὲ αὐτὸν τὸν τῶν ἀγγέλων αὑτῶν βασιλέα
τοῖς Gol; δρόµοις ἀγωνοθετοῦντα ὁρῶν, ἐχςῖνον ἀφεὶς
ἐπὶ τὰς τῶν ὁμοδούλων χαταφεύχεις ὄψεις; Διά τοι
τοῦτο μετὰ τὰς µυρίας πάλας ἀστεφάνωτος ἆναχω-
ρεῖς, μετὰ τοὺς πολλοὺς ἱδρῶτας χωρὶς βραθείων
ἀπέρχη πρὸς τὸν ἀγωνοθέτην; Αλλ᾽ οὐκ ὈὈξίας τοιοῦ-
τος Ἐν, ἀλλ) ἐνώπιον Κωρίου τὸ εὐθὲς ἐποίει,

Πῶς οὖν οὕτω μετὰ ἀκριθείας πολιτευόµενος
ὑπεσχελίσθη xal κατέπεσε; Τοῦτο γὰρ χἀγὼ θαυ-
µάζω xai διαπορῶ, μᾶλλον δὲ οὐκ ἂν εἴη τοῦτο δια-
πορήσεως ἄξιον ἄνθρωπος γὰρ hv», πρᾶγμα mph;
ἁμαρτίαν εὐόλισθον, χαὶ πρὸς xaxlav ὀξύῤόοπον. Καὶ
οὗ τοῦτο µόνον ἑἐστὶ τὸ χαλεπὸν, ἁλλ᾽ ὅτι χαὶ ὁδὺν
στενἣν καὶ τεθλιμμένην ὁδεύειν ἑπετάγημεν ὑπὸ χρη-
μνῶν ἑχατέρωθεν ἀπειλημμένην 9, [114] "ταν οὖν
καὶ προαιρέσεως εὐχολία καὶ ὁδοῦ δυσχολία συνἑλ-
θωσιν εἰς ταὺτὸν, μὴ θαύμασε λοιπὸν ὑπὲρ τῶν πα-
ραπτωµάτων. Καθάπερ γὰρ ἐν τοῖς θεάτροις οἱ τὴ»
σγοῖνον τὴν κάτωθεν ἄνω τεταμένην f ἀναθαίνειν xal
καταθαίνειν μελετῶντες, ἂν μιχρὸὺν παραθλέφωαι,
παρατραπέντες κατενεχθήσονται εἰς τὴν ὀρχήστραν,
xa ἀπολοῦνται' οὕτω χαὶ οἱ τὴν ὁδὸν ταύτην ὁδεύοντες,
ἂν μιχρὸν ῥᾳθυμήσωσι, χαταχκρηµνἰξονται. Καὶ γὰρ
ἐχείνης τῆς σχοίνου ἡ ὁδὸς αὕτη χαὶ στενοτέρα καὶ ὃρ-
θιος χαὶ προσάντης μᾶλλόν ἐστι xal ὑγηλοτέρα πολλῷ;
πρὸς γὰρ αὐτὸν ἄνω τελευτᾷ 8 τὸν οὐρανὸ», xal τότε
ἡμῖν σφαλερώτερα ἔσται τὰ διαθήµατα, ὅταν ἄνω χαὶ
πρὸς αὑτῇ γενώµεθα τῇ χορυφῇ ' τοῖς γὰρ ἐφ᾽ ὕγους
ἑστῶσι πολὺς ὁ τρόμος, καὶ µία µόν:ν ἀσφάλεια λεί-
πεται, τὸ μὴ καταχύψαι κάτω, μηδὲ εἰς vm» ἰδεῖν.
Καὶ γὰρ χαλεπὸς ἐντεῦθεν ὁ σχοτόδινος γίνεται. Διά
τοι τοῦτο συνεχῶς ἡμῖν ὁ Προφήτης ἐπιθοᾷ λέγων;
Εἰς τὸ τέλος μὴ διαφθείρῃς ' ῥαθυμοῦσαν ἡμῶν
τὴν ψυχἣν ἀναστέλλων, καὶ μέλλουσαν χαταπίπτειν
ἀνέχων xal διακρατῶν. Ἐν ἀρχὴ μὲν γὰρ οὗ πολλῆς
δεόµεθα τῆς παραχλίσεως. Τί δήποτε; "Ότι md;
ἄνθρωπος, χἂν ἁπάντων νωθέστατος T, µέλλων ἄπτε-
σθαι πράγµατος, πολλὴν ἐν τοῖς προοιµίοις ἐπιδεί-
Χνυται τὴν σπουδῆν, xai τῆς προθυµίας ἀχμαξού-
σης, xai τῆς δυνάμεως νεαρᾶς οὔσης ἔτι, ῥᾳδίως
πρὸς τὸ προχείµενον ἐπιθαίνει: ὅταν δὲ τὸ πλέον τῆς
ὁδοῦ προέλθωµεν, xal μαρανθῇ τὰ τῆς προθυµίας
ἡμῖν, τὰ δὲ τῆς δυνάµεως ἡμῶν λήξη, µέλλωμεν δὲ
καταπίπτειν, τότε ἡμῖν ὁ προφήτης εὐχαίρως παρ-
ἰσταται, Χχαθάπερ βαχτηρίαν τινὰ τὸ ἐπίφθεγμα
τοῦτο ὀρέγων, xal λέγων, Elc τὸ céloc μὴ δια-
φθείρῃς.

Καὶ γὰρ ὁ διάθολος τότε σφοδρότερον πνεῖ h. Kal
χαθάπερ οἱ τὴν θάλατταν πλέοντες πειραταὶ, οὐχ
ὅταν ἴδωσιν ἐδιόντα τοῦ λιμένος τὰ mola, τότε ἐπι-
τίθενται, (τἰ γὰρ αὐτοῖς ὕφελος, χενὸν χαταδῶσαι τὸ
σχάφος ;) ἀλλ’ ὅταν ἑπανίῃ πλήρη τὸν φόρτον ἔχοντα,
τότε πᾶσαν κχινοῦσι μηχανἠν οὕτω xal ὁ πονηρὺς
δαίµων ἐχεῖνος, ὅταν ἵδῃ πολλὰ συναγηρχότας 5, ντ-
στείαν, εὐχὰς, ἐλεημοσύνην, σωφροσύνην, τὴν ἄλλην
ἅπασαν ἀρετὴν, ὅταν ἵδῃ véuov ἡμῶν τὸ πλοῖον τῶν
πολυτελῶν τῆς εὐσεθείας λίθων, τότε προσθάλλει,
πάντοθεν διορύττων τὸν θησανρὸν, ὥστε παρ αὐτὰ
τοῦ λιμένος τὰ στόµατα χα-αδῦσαι τὸ σκάφος, xol

9 Erasmus legisse videtur ἑκατέρωθεν ἀπειλημένην, ver-
tit enim, pracipitiis minacem, nempe viam. Sed nullus
codex sic habet.

f Unus ἐπιτεταμένην.

6 'Ires mss. ἄνω τέταται. Unus ἄνω τε)ειοῦται. Erasmus
videtur legisse τέταται. Sed hae omnes lectiones quadrant.
Mox alii ἐπισφαλέστερα ἔσται τὰ βήματα.

h Unus σφοδρότερον ἐπέρχεται.

i Unus σνναγαγρυτας. Savil. συνηγειοχότας.

us IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOVIL. ΠΠ. 114

erat, exstinxeris. Hic igitur Ozias e sirpe David duxit
genus, rex autem erat Judxorum; regnavit annis
quinquaginta duobus : eumque initio cum laude ges-
sisse. principatum , post in peccatum prolapsus est.
Cum enim altiores spiritus sustulisset quam pro 518
dignitate, principatum invasit sacerdotii.

Superbia sape ex bona conscientia oritur. — Tantum
m: lum est arrogantia, qux» persuadet, ut quisque se-
metignoret, postque multos labores omuem virtutis
thesaurum exliaurit. Ac cztera quidem mala nobis
negligenter agentibus solent exuberare , h»c autem
ipsis recte factis nostris adnascitur. Nihil enim per-
inde giguit superbiam , ut bona conscientia, nisi ad-
vigllemus. Unde et Christus sciens, quod post bene-
facta nos hic morbus adoriatur, dicebat discipulis
suis : Cum omnia feceritis , dicite, Servi inutiles sumus
( Luc. 17. 10). Cum enim hzc noxia bestia parat in-
vadere vos, tunc, inquit, per hxc verba forces illi oc-
cludite. Neque dixit : Cum omnuia feceritis , inutiles
estis : sed, Vos dicite, Inutiles sumus. Dic, ne metuas,
non ex tuo judicio fero sententiam. Nam si tu te
ipsum dixeris inutilem, ego te ut utilem coronabo. Sic
et alias loquitur : Dic tu prior peccata tua, ul justifice-
ris (1sai. 45. 26). In mundanis siquidem ac forensi-
bus judiciis post accusationem et criminuin confessio-
nem restat mors : cxeterum apud divinum tribunal
post accusationem et confessionem peccatorum datur
corona. Unde et Salomon dicit (a) : Ne justificaveris
teipsum in conspectu Domini ( Eccli. 7. 5 ). Verum nihil
horum audivit Ozias, sed irruit in templum, ut ad-
oleret, ac ne sacerdote quidem prohibente abstinuit.
Quid igitur Deus ? Immisit illi lepram in fronte , hoc
modo impudentem faciem puniens, docensque illum,
quod hoc esset Dei tribunal, et quod illi bellum esset
non adversus homines, sed adversus Deum. Ac de
Oria quidem hactenus, Agedum jam ab integro histo-
riam hanc percurramus. Nam hac de cansa et ipse
preoccupans compendio vobis exposui qux? Ozi« ac-
cderunt omnia : ut cum audieritis Scripturam hxc
eadem narrantem , rerum seriem summo cum animi

sludio consectemini. Sed attendite. Et fecit , inquit ,
Οείαι quod rectum est in conspectu. Domini (2. Paral.
36. 4). Hoc testimonio magnam illius virtutem decla-
ràvit. Non enim modo fecit quod rectum erat, verum
eliam fecit in conspectu Domini, non apud homines
$e ostentans , queniadmodum apud Jud:eos faciebant

illi, qui ante eleemosynam tuba canebant, et in jeju-

hiis facies suas exterminabant, qui precabantur in

Compilis ; quibus rebus quid potest esse miserius,

ubi post toleratos labores, ommi premio frustra-

lantur ?

2. Quid facis, liomo? alii redditurus es rationem fa-
Corum tuorum, el alium testem citas eorum qux
facis? alium habes judicem, et alium adhibes specta-
lorem? Non vides aurigas qui universa civitate in
Sublim) sedente in equestribus ludis, totum stadii
spatium percurrentes , ibi contendunt coucertatorum

(a) Nou raro Siracidis iibrum Salomonis dicit Chryso-
Somnus, ut monuit Savilius.

currus subvertere, ubi Imperatorem viderint seden- -
tem , et inter tot spectantium vultus unum oculum
putant fide digniorem? At tu cum videas ipsum angea
lorum Regem tuo cursui agonothetam , hoc est certa-
minis judicem, pr:sidere , eo pr»termisso ad con-
servorum fugis oculos? Atque ideo sane post innu-
meras luctas incoronatus recedis, post sudores plu-
rimos absque prxmiis venis ad agonothctam ? At non
talis erat Ozias, sed in conspectu Domini faciebat
quod rectum est.

Fragililas hominis. Funambuli tempore — Chryso-
stomi. — Qui factum est igitur, ut. post vitam tam
perfectam supplantatus sit. concideritque ? Nam hoe
et ipse demirans hxsito, quin potius nihil hic esse
debet hzsitatione dignum, quandoquidem homo erat,
res ad peccandum lubrica, et ad malitiam propensa.
Neque id solum est difficile , verum etiam illud quod
incedere jussi sumus per viam angustam, et utrinque
pricipitiis terminatam. Proinde quoties et voluntatis
facilitas et vie difficultas in unum coeunt , ne post-
ea mirare de lipsu. Quemadmodum enim in spe-
eiáculis qui per funem ab imo in altum tensum
ascendere ac descendere meditantur, si paululum de-
flcxerint oculos , inverso corpore deferuntur in or-
chestram, pereuntque : itidem qui per hane incedunt
viam , si vel paululum segniter egerint, precipitan-
tur. Et tamen hzc via tum angustior est, tam magis -
ardua , multoque excelsior, quam illa per funem, ut
qui sursum ad ipsum usque c:xelum protensa est : ac
tum "nobis majore cum periculo ponuntur vestigia ,
cum ad summum et ad ipsuin usque fastigium acces-
serimus : nam in sublimi stantes multus occupat tre-
mor, atque una tantum cautione tuti sunt 4 lapsu , ne
deorsum aspiciant , neve in terram demittant oculos,
Nam inde multa et gravis exoritur tenehrícosa ver-
tigo. Hanc quidem ob causam propheta nobis assidue
inclamat , dicens : In finem ne corrumpas (Psal. 56.
1) : anim: nostra: socordiam retralens, jamque col-
lapsuram suffulciens ac retinens. Initio quidem non
egemus multa exhortatione. Quid ita tandem? Eo
quod quilibet hoino, etiamsi fuerit emnium pigerri-
mus, aggressurus negotium , plurimam in pr.ncipio
adhibet diligentiam , dumque et animi viget alacri»
tas, et vires integrae sunt ac recentes, facile ad id
quod propositum est pertingit : ceterum ubi mnajor
vix pars nobis peracta est, jamque alacritatis vigor
emarcuit, viresque nostrz defecerunt, nec aliud su-. .
perest quam ut decidamus: tunc nobis opportune
adest propheta, veluti pro baculo quopiam alloquiuin
suum nobis porrigens ac dicens, In finem ne cor-
rumpas.

Bonis operibus instructos magis aggreditur diabolus.
— Tunc euim diabolus spirat vehementius : et quem-
admodum pirat:e qui male navigiis infestant, non tum
ubi couspexerint naves e portu exeuntes , invadunt,
(quid enim hinc fructus caperent si scapham inanem
demergerent?) sed ubi redierit onusta plenaque sar
cinis , tum demum omnes expediunt artes : ita sce-
leratus ille dxxinon simul atque videt aliquos multo

115

collegisse , videlicet jejunia , preces , eleemosynam ,
castitatem, reliquasque virtutes omnes, ubi videl na-
vigium nostrum plenum pretiosis pietatis lapidibus,
tunc. irrumpit , undique thesaurum perfodiens, ut in
ipsis portus ostiis scapham demergat, jamque nudos
nos ad eum portum ejiciat : ideoque propheta cun-
ctos admonet dicens : In finem ne corrumpas. Et-
enim ab ejusmodi ruina non facile est resurgere. Nam
Qui in. profundum malorum venerit , contemnit (Prov.
18. 5). In principio quidem lapsis veniam damus
omnes ob imperitiam ; sed eum qui post multos cur-
sus conciderit, nemo venia dignum judicaverit ; tum
enim cadere , negligentiz tribuitur. Nec id solum hic
est mali, verum etiam quod hujusmodi lapsus multis
sint offendiculo, ut rursus hoc quoque nomine pecca-
tum reddatur irremissibile. Hzec cum sciamus, au-
scultemus prophetz , et in finem ne corrumpamus.
Nam hac de causa et Ezechiel clamat dicens : Si quis
[uerit justus, deinde lapsus peccaverit , nulla erit recor-
datio justitiarum ejus , sed in peccato suo morietur
(Ezech. 5. 20). Nam et hic metuit de fine. Neque
hinc modo, verum etiam ex contrariis declarat in
hac re plurimum esse momenti. Si quis , inquil , fue-
rii peccator, ac postea mutatus (actus. fuerit justus ,
nulla erit memoria injustitiarum illius: in justitia sua vi-
vet (Esech. 18.21). Vides et hic prophetam define vehe-
menter sollicitum. Siquidem ut neque justitie sux
confidens justus, ad socordiat versus pereat, per fi-
nem incutit illi terrorem : neque peccator ob delicia
despondens animum , jugiter perseveret in lapsu,
erigit illum per propositum (inem. Peccasti , iuquit ,
multa, ne desperes : est enim unde resurgas, si finem
initio eoutrarium exhibueris. Rursus ad justum ,
Multa, inquit , recte fecisti , verum ne fidas : contin-
get enim ut cadas, nisi ad finem usque eamdem ad-
bibeas curam. Vides ut alterius quidem socordiaun ,
alterius vero desperationem sustulerit.

$. Nihil horum audivit Ozias, ideoque per coufi-
dentiam decidit ruina periculosa et insanabili. Neque
enim quivis lapsus parem adfert ruinam, sed qu:dain
peccata improbationi tantum obnoxia sunt, quzedam
gravissimo supplicio puniuntur. Proimde Paulus incre-
pans eos qui in communibus cenis non exspectabant
(ratres, ita loquitur : Hoc denunitians non laudo (4. Cor.
41. 17). Vides peccatum intra reprehensionem (a)
consistere, et objurgatione plecti, At ubi de fornica-
tione loquitur, non itidem facit. Sed quo pacto? Si
quis templum Dei violat, perdet hunc. Deus (1. Cor. 3.
17). Hoc non est probrum aut reprehensio, sed pena
gravissima. Novit et Salqmon peccatorum discrimina,
qui furtum cum adulterio conferens sic alicubi loqui-
tur : Aon est mirum si quis deprehendatur in furto : fu-
ratur enim, ut animam erpleat esurientem : sed. adulter
ob inopiam sensus exitium anime suc conciliat (Prov.
6. 30-52). Et hoc et illud, inquit, peccatum est, sed

(«) In 09900, µέχρι καταγνώσιως. Obscrvavimus in Athanasii
On itüaslicO κανάχνωσιν üOI dainnationem prorsus si;nificare ,
ecd quatenus tantum daininare , siguiticat improbare vel
yeprehendere : quaniobrem. zexéejpves liic. Erasmus recte
ycrüt, reprehensionem.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

116

alterum miuus, alterum majus : pauper enim excusa-
tionem habet quod pr:ebuerit occasionem peccandi
penuria, alteri omnis adempta est excusatio. At hic,
dices, pellitur naturali concupiscentia. At non permit-
tit elabi uxor qua illi sorte obtigit, sed instat eripiens
illi veniam. Ob id enim matrimonium et hujus legiti«
mus usus permittitur, ne quid horum excusare possit
maritus. Hanc ob causam data est illi mulier adjutrix,
ul effervescentem naturam coerceat, ut concupiscen-
tie fluctus sedet. Itaque quemadmodum gubernator in
portu faciens naufragium liaudquaquam ullam impe-
traret veniam: sic nec is qui cum per conjugium in
tuto collocetur, tamen aliena perfodit matrimonia, aut
quamcumque feminam curiosis aspici. oculis, habere
quidquam possit excusationis nec apud liomines nec
apud Deum, etiamsi millies allegarit naturze volupta-
tem. Imo quz possit illic esse voluptas, ubi metus,
ubi anxietas, ubi tantorum malorum exspectatio, ubi
tribunalia, ubi rationes reddend:, ubi judicis ira, ubi
gladius et carnifex, ubi barathrum, et abductio ad
supplicium? Oimnuia pavet metuitque qui Lalis est, um-
bras, parietes, ipsos lapides, tamquam vocem enit-
tentes : omues observat habetque suspectos, famulos,
vicinos, amicos, hostes, eos qui norunt omnia, eos
qui nihil norunt. Quin potius, si voles, tollantur h:ec
omnia : ponamus nulli notum esse flagitium praeter-
quam ipsi uni, et mulieri quam adulteravit : quomo-
do feret conscientiam redarguentem, acerbam accu-
satricem illam ubique secum ferens? Quemadmodum
enim seipsum nemo potest effugere, ita ncc illam hu-
jus tribunalis sententiam. Hoc euim tribunal non pe-
cunia corrumpitur, non adulationibus acquiescit ; nam
divinum est, et a Deo nostris iusitum meutibus. Vere
Adulter per inopiam sensus exitium sum ipsius anime
conciliat (Prov. 6. 52). Tametsi nec fur etiam iminu-
nis est a supplicio, verum dat quidem poenam, sed
minorem. Nec enim comparationes in diversum ordi-
nem extrudunt ea qux? comparantur, sed permitteutes
suo quxque manere loco, diminutionem inducunt aut
exsuperantiam. Fortasse non intelligitis quod dictum
est: ilaque necesse est idem explanatius dicere. Bo-
num est conjugium, sed melior est virginitas : nec
quoniam melior est virginitas, ideo malum est conju-
gium, sed illud quidem inferius, alioqui bonum et
ipsum. Similiter et hic: malum est furtum, sed adul-
terio minus, quamquam et ipsum est malum. Vides
peccatorum differentias? Consideremus itaque quale
peccatum h:c peccaverit, Elatum est, inquit, cor illiu
(2. Paral. 26. 16). Periculosum vulnus : est enim ar-
rogantia, arrogantia inquam, malorum omnium fons.
Et ut compendio discas morbi malitiam, illud audi.
C:etera quidem peccata circa nostram versantur natu-
ram, al superbia virtutem incorpoream e sublimi de-
traxit ac dejecit: nam diabolum, cum diabolus non
esset, diabolum effecit arrogantia. Quod si testem ad-
ducam Isaiam ita de illo loquentem, Ju celum asceu-
dam, el ero similis Altissimo (Isai. 14. 14): qui non
libenter recipiunt allegorias, repudiabunt nostrum te-
stimonium : sin vero Pautum illi adhibuerimus accu-

115

γυμνοὺς παραπέμµύδαι πρὸς ἐχεῖνον τὸν λιμένα λοι-
πόν. MÀ τοῦτο ὁ προφΊτης παραινεῖ πᾶσι λέγων, Elc
τὸ τέλος μὴ διαφθείρῃς. Καὶ γὰρ μετὰ τὴν τοιαύ-
την πτῶσιν δυσανάκχλητος πάλιν ἡ ἀνάστασις. Ὁ γὰρ
ἐλθὼν εἰς « βάθος xaxov, καταφρονεῖ. Καὶ τῷ μὲν
ἐν ἀρχὴ πεσόντι συγγινὠσχομεν ἅπαντες διὰ τν
ἀπειρίαν τὸν δὲ μετά πολλοὺς [115] τοὺς δρόµους
ὑποσχελισθέντα οὐχ ἄν τις ῥᾳδίως ἀξιώσειε συγ-
γνώµης ἡ ἀπολογίας' ῥᾳθυμίας γὰρ τότε τὸ πτῶμα
εἶναι δοχεζ. Καὶ οὐ τοῦτο µόνον ἐστὶ τὸ δεινὸν, ἀλλ᾽
ὅτι καὶ πολλοὶ οἱ σχανδαλιζόµενοι τοῖς τῶν τοιούτων
πτώὠμασίν εἰσιν, ὥστε xal ταύτῃ πάλιν ἀσύγγνωστον
4b ἁμάρτημα Ὑίνεται. Ταῦτ᾽ οὖν εἰδότες, ἀκούωμεν
τοῦ Προφήτου, xat εἰς τὸ τέλος ph διαφθείρωµεν.
Διὰ γὰρ τοῦτο xaY ὁ Ἰεξεχιῆλ ἐδόα λέγων. Ἐὰν yé-
vnraí τις δίκαιος, εἶτα μεταπεσὼν ἁμάρτῃ, οὗ
μὴ μνησθῶσιν αὐτῷ αἱ δικαιοσύναἱ αὐτοῦ, àAA
ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ αὐτοῦ ἁποθαγεῖται. Καὶ γὰρ χαὶ
οὗτος δέδοιχεν ὑπὲρ τοῦ τέλους. Καὶ οὓς ἑντεῦθεν
μόνον, ἀλλὰ xat διὰ τῶν ἑναντίων δείχνυσι πολλὴν
τοῦ πράγµατος τὴν ἰσχὺν οὖσαν. "Av. γὰρ γένηταἰ
tic ἁμαρτωλὸς, qnoi, εἶτα µεταέα.Ίόμενος γέ-
νηται δίκαιος, οὐ pui] μγησθῶσι αἱ ápapcíat
αὐτοῦ ὃ» ἐν τῇ δικαιοσύνῃ αὐτοῦ ζήσεται. 'Opic
xai ἐνταῦθα πολλὴν τοῦ τέλους αὐτὸν ποιούµενον
πρόνοιαν. "Iva γὰρ μήτε ὁ δίκαιος τῇ δικαιοσύνη αὖ-
τοῦ θαῤῥῶν, εἰς ὁᾳθυμίαν ἁποχλίνας ἀπόληται, qo-
6εῖ διὰ τοῦ τέλους αὐτόν µήτε ὁ ἁμαρτωλὸς ἆπο-
Ἱνοὺς ἐπὶ τοῖς παραπτώὠµασι, μένῃ διαπαντὸς Ev τῷ
πτώµατι, ἀνίστησι διὰ τοῦ τέλους αὐτόν. Ἡμαρτες
πολλὰ, φησὶν, ἀλλὰ μὴ ἀπελπίσῃς ' ἔστι γὰρ ἐπάν-
οδος, &&v ἑναντίον ? τῆς ἀρχῆς δείξης τὸ τέλος. Πάλιν
πρὸς τὸν δίχχιον, Κατώρθωσας πολλὰ, φησὶν, ἀλλὰ
μὴ ῥαρσήσῃς * συµθαίνει γὰρ xaX πεσεῖν, ἂν μὴ διὰ
τέλος τὴν ἴσην ἔχῃς σπουδἠν. Είδες πῶς τοῦ μὲν τὴν
ῥαθυμίαν, τοῦ δὲ τὴν ἀπόγνωσιν ἀνεῖλεν;

Y. Οὐδενὸς τούτων ἤχουσεν Ὀξζίας, διὸ χαὶ θαρσήσας
χατέπεσε πζῶμα χαλεπὸν xai ἀνίατον. Οὐδὲ γὰρ πᾶν
πτώμα ἴσον ἡμῖν ἐργάζεται τὸ τραύμα, ἁλλὰ τῶν
ἁμαρτιῶν τὰ μὲν ὑπὸ χατάγνωσιν χεῖται µόνον, τὰ
Ü χαλεπωτάτην δέχεται τιµωρίαν. Τοῖς γοῦν οὐχ
ἀναμένουσι τοὺς ἀδελφοὺς Ev τοῖς χοινοῖς δείπνοις ὁ
Παῦλος ἐπιτιμῶν, οὕτως ἔλεγε' Tovco δὲ παραγ-
Ἱέλλων οὐκ ἐπαινῶ. Ὁρᾶς µέχρι χαταγνώσεως
ἱστάμενον τὸ ἁμάρτημα, xaX ψόγον ἔχον τὸ ἐπιτίμιον.
'"M)' οὐχ ὅταν περὶ πορνείας διαλέγηται, οὕτω ποιεζ.
Ἀλὰ πῶς; El τις τὸν γαὸν τοῦ 8600 φθερεῖ,
φθερεῖ τοῦτον ὁ θεός. Ἐνταῦθα γὰρ οὐκ ἔστι φό-
Tos, οὐδὲ χατάγνωσις, à fj χαλεπωτάτη τιµωρίἰα.

Ol xal ὁ Σολομῶν ἁμαρτημάτων διαφοράς ' τὴν
Ἰοῦν χλοπὴν τῇ µοιχείᾳ συγχρἰνων, οὑτωσί πώς φη-

συ’ 0ὐ θαυμαστὸν, ἑὰν dA τις κ.έπτων' κ.έ-
ατει γὰρ, ἵνα ép zz Aro ψυχηνΥ αὐτοῦ πειῶσαν '

ὁ δὲ μοιχὸς δὲ ἔνδειαν φρεγῶν ἁπώλειαν τῇ éav-

0 yvyd περιποιεῖται. ᾽Αμάρτημα xal τοῦτο xà-
Xiw, φησὶ», ἀλλὰ τὸ μὲν ἔλαττον, τὸ δὲ μεῖνον ' ὁ

μὲν γὰρ ἔχει d τὴν ἀπὺ τῆς πενίας πρόφασιν, οὗτος
δὲ πάσης ὁ πολογίας ἑστέρηται. ᾽Αλλὰ xal οὗτος ἔχει,

* (nator mss. εἰσελθὼν εἰς. In iisdem iníra hzc ῥαδίως,
eL mx ἠάπολογίας desunt. Hoc porro ultimum 3) ἀπολογίας
Don legit Erasmus. Paulo ante codex ap. Savil. δυσανά-

Mus c,
b Alii αὐτοῦ, ἀλλ’ ἐν τῇ.
* Mul! mss. ἐὰν μὴ ἑναντίον, male. Paulo post συµδαι-
Yt γὰρ xal πεσεῖν. Erasmus qui verterat, subindicans illum
(48ΓΙ0Η, legerat haud dubie gnpotve: γάρ, male. Paulo post
mulli mas. διὰ τέλους τήν. Infra f. 1. ἁμαρτημάτων.
1 Quataor moss, γὰρ δοχεῖ ἔχειν.

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. 11.

φησὶ, τὴν ἀπὸ τῆς φυσιχκῆς ἐπιθυμίας ἀνάγχη'
οὐχ ἀφίησιν ἡ χληρωθεῖσα [116] αὐτοῦ γυνὶ
ἐφέστηχεν ἁποστεροῦσα τῆς συγγνώµης aic
γὰρ τοῦτο γάμος χαὶ ἁπόλαυσις ἔνθεσμος, ἵνα
ἔχῃ τούτων λέγειν ὁ vh. Διὰ τοῦτο αὐτῷ
ἐδόθη ἡ Yuvt, ἵνα μαινομένην χαταστέλλῃ τὴν
ἵνα στορέσῃ τῆς ἐπιθυμίας τὰ χύµατα. "Don
χυθερνῄτης ἐν λιµένι νανάγχιον ἐργαζόμενος :
τύχοι συγγνώµης τινός οὕτω xal ὁ ἄνθρωπο
τὴν ἀσφάλειαν τὴν ἀπὸ τοῦ γάμου τοὺς ἑτέρ
ρύττων γάμους, f| Yuvalxa ἠντιναοῦν περ
ὁρῶν, οὐχ ἂν τύγοι τινὸς ἀπολογίας, οὐ παρὰ .
ποις, οὗ παρὰ θεῷ, xXv µυριάχις λέγῃ τὴν τ
σέως ἡδονήν. Μᾶλλον δὲ mola γἐνοιτ ἂν ἡδον!
φόθος xai ἀγωνία 9 xai χίνδυνος γαὶ πρι
τοσούτων δεινῶν, ὅπου δικαστήρια xal εὐθὺν
δικαστοῦ θυμὸς, χαὶ ξίφος χαὶ δήµιος, xax Bá
xai ἀπαγωγή {; Πάντα τρέμει καὶ δέδοικεν ὁ
τος, τὰς σχιὰς, τοὺς τοίχους, τοὺς λίθους αὐὗτο'
θάπερ φωνὴν ἀφιέντας ' πάντας ὑφορᾶται χα
πτεύει, τοὺς οἰχέτας, τοὺς Ὑείτονας, τοὺς (
τοὺς ἐχθροὺς, τοὺς πάντα εἰδότας, τοὺς οὐδὲ
τας. Μᾶλλον δὲ, ci βούλει, xat ταῦτα ἀναιρείσί
μηδεὶς ἴστω 6 τὰ τετολµηµένα, ἁλλ᾽ f μόνος
μετὰ τῆς ὑθριξομένης γυναικός, πῶς οἴσει τ
τῆς συνειδήσεως ἔλεγχον, π.κρὸν πανταχοῦ 1
pov κατήγορον; Ὥσπερ γὰρ ἑαυτὸν οὐχ ἄν πι
φύγοι, οὕτω οὐδὲ τὴν ἀπὸ τοῦ χριτηρίου φῆφο
νου. Τοῦτο τὸ διχαστἠριον o9 χρήµασι διαφθε
οὗ χολαχείαις ἑνδίδωσι' θεῖον γάρ ἐστι, χα
θεοὺ ταῖς ἡμετέραις ἑνιδρυμένον ψυχαῖς. "Ov
μοιχὸς δι ἔνδειαν «ρενγῶν ἁπώ.ειαν τῇ i
Ψυχῆ περιποιεῖεαι. Οὐ μὴν οὐδὲ ὁ χλέπτης i
σεως ἀπεστέρηται, ἀλλὰ δίδωσι μὲν δίχην, ἓλ
δέ. Al γὰο σνγχρίσεις οὐχ εἰς τὴν ἑναντίαν ἐξ
τάξιν τὰ συγκρινόµενα, ἁλλ᾽ ἀφιεῖσαι μένειν d
οἰχείας χώρας αὐτὰ, ἑλάττωσιν εἰσάγουσι καὶ
οχἠν. Táya οὐ συνηχατε τὸ λεχθἐν. οὐχοῦν |
σαφέστερον εἰπεῖν. Καλὸν ὁ γάμος, ἁλλά χρεί
παρθενία * οὐχ ἐπειδὴ χρείττων ἡ παρθενἰα, δι:
χαχὸν ὁ γάμος, ἀλλ᾽ ἔλαττον μὲν ἑἐχείνου, χι
καὶ αὐτό. Οὕτω xal ὀνταῦθα:. xaxbv ἡ χλοπ
ἔλαττον μὲν ἐχείνου, χαχὸν δὲ xa αὐτό. Elbe;
τηµάτων διαφοράς: Ἴδωμεν οὖν ποίαν οὗτος
τίαν ημαρτεν. Ὑγώθη, φησὶν, ἡ καρδία abt:
λεπὺν τὸ τραῦµµα * ἀπόνοια γάρ ἑστιν, &nóvota :
πάντων τῶν χαχῶν. Καὶ ἵνα συντόμως µάθ
νοσήµατος τὴν χαχίαν, ἐχεῖνο ἄχονσον. Τὰ yi
ἁμαρτήματα περὶ τὴν ἡμετέραν στρέφεται o
6b ὑπερηφανία δύναμιν ἀσώματον χατέσπα:
χατέθαλεν ἄνωθὲν. Τὸν γὰρ διάθολον, οὐκ ὄντ
τερον διάθολον, τοῦτο [117] εἶναι διάθολον k:
Κὰν μὲν τὸν Ἡσαῖαν παραγάγωµεν μάρτυρα )
οὕτω περὶ αὑτοῦ' Εἰς τὸν οὐραν ὃν ἀγαδήσομ
ἔσομαι ὅμοιος τῷ Ὑψίστῳ ' οἱ τὰς ἀλληγορ
ἡδέως δεχόµενοι, παραγράψονται τὴν µα(
ἡμῶν” ἂν δὲ τὸν Παῦλον ἐπιστήσωμεν αὐτῷ
γορον, οὐδεὶς οὐχέτι λοιπὸν ἀντερεῖ. Τί οὖν ὁ

Τιμοθέῳ γράφων; "Οτι τὸν ἄρτι τοῦ χηρύ
ἀφάμενον οὐ δεῖ πρὺς τὸ µέγα τῆς ἐπισκοπῆι

ο Quatuor mss. &yov.

f ᾽Απαγωγή frequentissimo usu apud Chryso
est abductio ad supplicium; Erasmus ἀπαγωγήν hi
rat deportationem, quse vox Graecam non satis exp

6 Duo mss. μηδεὶς ἰδέτω.

h Quatuor mss. ὁ χλέπτων. Infra iidem αἱ χρίσεις

117

ἀξίωμα, εἰπὼν οὕτω) Mi) veépurter, tra μὴ tvpo-
θεὶς, εἰς xpipa ἐμπέσῃ καὶ zayí(&a τοῦ 6ia60Aov*
ἵνα μὴ) τὰ αὐτὰ ἁμαρτὼν ἐχείνῳ, qnot, τὰ αὐτὰ αὐτῷ
πείστται.

δ'. Καὶ οὐκ ἐντεῦθεν δὲ µόνον δηλόν ἐστιν, ἀλλὰ καὶξς
ὧν τῷ πρώτῳ πάντων ἀνθρώπων γενομένῳ συνεθού-
λευσεν ὁ ποντρὸς δαίµων ἐχεῖνος. Ὥσπερ γὰρ τοῖς
ἀγαθοῖς ἔθος, ταῦτα τοῖς * πλησίον παραινεῖν, δι ὧν
αὑτο) γεγόνασιν ἀγαθοί' οὕτω καὶ τοῖς πονηροῖς ἔθος
τοιαῦτα εἰσηγεῖσθαι τοῖς πλησίεν, δι ὧν αὐτοὶ ΥΞΥό-
νασι φαῦλοι. "Ev γὰρ χαὶ τοῦτο τῆς πονηρίας εἶδός
ἐστι, καὶ παραμνθίαν ἡγοῦντα: τῆς οἰχείας κολάσεως
τὴν ἑ-έρων ἀπώλειαν. Τί οὖν ὁ διάδολος συνεθούλευσε
τῷ Αδάμ; Μείζονα τῆς οἰκείας φύσεως λαθεῖν ἕν-
votav, xat ἰσοθεῖαν ἑλπίσαι b. El γὰρ ἐμὲ τοῦ obpa-
νοῦ τοῦτο, φησὶν, ἐξέδαλε, πολλῷ μᾶλλον τοῦτον τοῦ
παραδείσου τὸ αὐτὸ τοῦτο ἐχθαλεῖ. Διὰ τοῦτο χα) ὁ
Σολομῶν Éycev** 'O θεὸς ὑπερήφάνοις ἀνγ τιτάσ-
σεται. Οὐκ εἶπεν, ὅτι ὁ θεὸς ὑπεριφάνους ἀφίητι,
χαὶ ἐγχαταλιμπάνει, xal τῆς οἰχείας βοτθείας γυμνοῖ,
ἁλλ', Αντιτάασεται, φησίν' οὐχ ὅτι παρατάξεως αὐτῷ
xai µάχτς ἔδει πρὸς τὸν ὑπερίφανον' τἰ γὰρ ὑπερη-
φάνου γένηιτ ἂν ἀσθενέστερον; Ὥσπερ Υὰρ ὁ τὰ;
ὄψεις ἀπολέσας, ἅπασι πρόκειται πρὸς τὸ χαχῶς πα-
Octv, οὕτως ὁ ὑπερήφανος, ὁ μὴ εἰδὼς τὸν Κύριον
(Ἀρχὴ γὰρ, φησὶν, ὑπερηφανίας, τὸ μὴ εἰδέναι
tóx Κύριον), xaX ἀνθρώποις εὐάλωτός ἐστι, τοῦ φω-
τὲς ἐχπεσὼν ἐχείνου, El δὲ χαὶ ἰσχυρὸς εἴη, οὐκ ἂν
παρατάξεως ἑδέησε τῷ θεῷ πρὸς αὐτόν ᾧ γὰρ ἡ
βούλησις Ίρχεσε πρὸς τ) πάντα παραγαγεῖν, πολλῷ
μᾶλλον xai mph; τὴν ἀναίρεσιν αὑτῶν ἀρχεῖ. Tívo;
οὖν ἕνεχεν, φησὶν, ἀντιτάσσεται; "Iva tb σφοδρὸν τῖς
ἀπεχθείας ἑνδείξηται τῆς πρὸς τὸν ὑπερήφανον. Ὅτι
μὲν οὖν χαλεπὸν τὸ τραῦμα τὸ τῆς ὑπερηφανίας, xal
ἐχ τούτου, xaX ἀλλαχόθεν δἠλον. El δὲ βούλεσθε, xol
ἀλλαχόθεν τὴν αἰτίαν αὐτοῦ µά΄ωμεν, ἀφ᾽ fic τὸ ἕλ-
xoc ἐγένετο. Καὶ γὰρ ἔθος τῇ Γραφῇ, ἐπειδὰν µέλλη
τινὸς χατηγορεῖν, μὴ τὴν ἁμαρτίαν αὐτοῦ λέγειν µό-
voy, ἀλλὰ καὶ αἰτίαν τῆς ἁμαρτίας διδάσχειν ἡμᾶς"
πο'εἵ δὲ τοῦτο, τοὺς ὑγιαίνοντας ἀσφαλεστέρους χατα-
σχευάζουσα πρὶς τὸ μὴ τοῖς αὑτοῖς περιπεσεῖν. Οὕτω
xai ἱατροὶ πρὸς τοὺς χάµνοντας εἰσιόντες, καὶ πρὸ
τῶν νοσημάτων ἀνιχνεύουσι τὰς πηγὰς, ὥστε ἄνωθεν
ἀναττεῖλαι τὸ xaxóv: ὁ Υὰρ, τῆς ῥίζης µενούσης, τὰ
βλαστήµατα [148] ἐχτέμνων µόνον, οὐδὲν ἕτερον, f|
ματαιοπονεῖ. Ποῦ οὖν fj Γραφὴ χαὶ τὴν ἁμαρτίαν καὶ
τὴν αἰτίαν «Tc ἁμαρτίας eire ; Κατηγορεῖ τῶν πρὸ
τοῦ χαταχλυσμοῦ γενοµένων ἐπὶ ταῖς οὗ προσπκού-
cat; ἐπιμιξίαις d* xal ἄχουσον πῶς τίθησι τὴν αἰτίαν"
Ἱδόντες οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ τὰς θυγατέρας τῶν ἀνθρώ-
πων, ὅτι χαλαί elaw, ἔλαθον αὐτὰς ἑαντοῖς εἰς γυναῖ-
κας. Τί οὖν, τὸ χάλλος τῆς ἁμαρτίας αἴτιον;, Mh γέ-
νοιτο’ τῆς Υὰρ θεοῦ σοφίας Épyov ἐστί' Θεοῦ δὲ ἔργον
οὐχ ἄν ποτε γένοιτο πονηρίας αἴτιον. 'AXA τὸ ἰδεῖν ;
Οὐδὲ τοῦτο" xal γὰρ xa τοῦτο τῆς φύσεως ἔργον
ἐἑστίν. ᾽Αλλὰ τί, Τὸ χαχῶς ἰδεῖν' τοῦτο γὰρ προαιρέ-
σεως διεφθαρµένης 9 ἐστί. Διὰ τοῦτο xal τις σοφὸς
παραινεῖ λέγων, Mh χαταµάνθανε χάλλος ἀλλότριον.
Οὐχ εἶπε, Mt) ἴδῃ-' συμβαίνει γὰρ καὶ { ἀπὸ τοῦ αὗτο-

4 Ἔθος τοιαῦτα τοῖς, sic quidam mss. Infra iidem πονν.
ρίας αὐτῶν εἶδος.

b Unus ἰσοθείας φαντασθήναι.

ε Quatuor mss xal ὁ Σιρὰχ Dave.

4 Unus πρυμυχούσαις ἐπιμυρίαις (sic).

e Unus διεστ TA

f Unus ἀπὸ ταὐτομάτον.

S. JOANNIS CIILYSOSTOMI ΑΠΟΠΙΕΡ, CONSTANTINOP.

111

µάτου τοῦτο γενέσθαι. ἀλλὰ, Mt xaxa p. ávOave, φη-
7, τὴν Ex µελέττς χατανόησιν, την περίεργον ὄψιν,
τὴν μετὰ διατριθῆς πονηρὰν θεωρίαν, τὴν ἀπὺ ψφυχῆς
διεφθαρµένης xai ἐπιθυμούστς ἀναιρῶν. Καὶ τί, qn-
σὺν, Ex τούτου γένοιτ ἂν ῥβλάθδος, Ἐκ τούτου, φηςὶ,
φιλία ὡς mop ἀνακαίεται 8. Καθάπερ γὰρ τὸ πῦρ,
ἐπειδὰν χόρτου τινὸς Y! χαλάµης ἐπιλάδτται, οὐχ ἆνα-
μένει γρόνον τινὰ, ἀλλ᾽ ὁμοῦ τε fryazo τῆς Όλης, xat
λαμπρὰν ἀνῆφε hb την φλόγα" οὕτω xal τὸ mUp τῆς
ἐπιθυμίας τῆς Ev ἡμῖν, ἐπειδὰν διὰ τῆς τῶν ὀφθαλ-
μῶν ὄφεως εὐειδοῦς xaX λαμπροῦ κάλλους ἄφηται,
εὐθέως ἐμπίπρησι τὴν duyfv. Mh τοίννν τὴν πρόὀσ-
Χαιρον ἵδῃς ἡδονην, tiv ἀπὸ τῆς θεωρίας, ἀλλὰ την
διηνεχή σχόπησον ὀδύνην, τὴν ἀπὸ τῆς ἐπιθυμίας. Ἡ
μὲν γὰρ τὸ τραῦµα ἐνθεῖσα ἀπεπίδησε πολλάκις 55
δὲ τραῦµα οὐκ ἀποπτδᾷ, ἀλλὰ μένει πολλάκις xal
ἀπόλλυσι. Καὶ χαθάπερ ἔλαφος δεξαβένη βέλος iv
καιρίῳ τοῦ σώματος, xÀy ἐχφύγῃ τῶν θτρατῶν τὰς
χεῖρας, οὐδὲν κερδαίΐνει λοιπόν’ οὕτω χαὶ quyh δεξα-
µένη βέλος ἐπιθυμίας ἐξ ἀχολάστου xal περιέργου
θεωρίας, xàv τὸ βέλος ἀφεῖσα ἀπέλθῃ, αὐτὴ διαφθεί-
ρεται xal ἀπόλλυται, πανταχοῦ τὸν πολέμιον ὁρωσα
xal ἑπόμενον ἔχουσα. Αλλ᾽ ὅπερ ἔλεγον (οὐ γὰρ δεῖ
μακρὰς συγχωρεῖν τοῦ λόγου ποιεῖσθαι τὰς ἑχτροπὰς).
ὅτι ἡ Γραρὴ xai τὰ ἁμαρτήματα χαὶ τὰς αἰτίας αὐ-
τῶν λέγειν εἴωθεν, ἄχουε γοῦν χαὶ ἐνταῦθα τί φησι
περὶ τοῦ Ὁσία. Οὐ γὰρ ὅτι ὑψώθη ἡ χαρδία αὐτοῦ,
τοῦτο µόνον ἡμᾶς ἐδίδαξεν, ἀλλὰ καὶ πόθεν ὑψώθη
προσέθηκε. Πόθεν οὖν ὑψώθη; Hrixa ἴσχυσε, φη-
σὶν, ὑψώθη ἡ καρδία αὐτοῦ. Οὖὐκ Ένεγχε τῆς ὄυνα-
στείας τὸ μέγεθος, ἀλλ ὥσπερ ἓξ ἁδηφαγίας μὲν γί-
vetat φλεγμονὴ, &x φλεγμονῖς δὲ τίχτεται πυρττὸς,
εἴτα ἐχεῖθεν θάνατος πολλάχις' οὕτω xal ἐνταῦθα ἀπὸ
τῆς πολλῆς ! τῶν πραγμάτων περιδολῆς ἀπόνοια γέ.
q0v:v. Ὅπερ yàp ἐπὶ τῶν σωμάτων φλεγμονὴ, τοῦτο
ἐπὶ τῶν ψυχῶν ἀπόνοια. Έντα ἐξ ἀπονοίας ἐπιθυμία
τῶν οὗ προσηχόντων αὐτῷ πραγμάτων.

ε’. Ταῦτα οὐχ ἁπλῶς μηχύνομεν, ἁλλ᾽ ἵνα µηδέποτε
ζπλωτοὺς εἶναι νοµίςητε, μηδὲ µαχαρίζητε τοὺς iv
[119] δυναστείαις ὄντας, εἰδότες ὅτον τοῦ πράγµατος
τὸ ἐπισφαλές ἵνα µηδέποτε τοὺς ἐν πενίᾷ xal ταλαι”
πωρίᾳ ἁθλίους ) ἠγῆσθε, εἰδότες ὅτι πλείων ἐντεῦθεν
$ ἀσφάλεια. Δι ὃ xax ὁ Προρήτης ἐθύα λέγων Άγαι
0ór poi, Kopie, ὅτι ἑτατείγωσάς µε. "Opa γοῦν ὅσον
Ex τοῦ ὕψους γέγονε τ) xaxóv. Ὑγώθη ἡ καρδία
αὐτοῦ ἕως τοῦ διαρθεῖραι, φησί. TU ἐστιν, Ἔως
τοῦ διαφθεῖραι; Tiv πονηρῶν λογισμῶν οἱ μὲν οὐδὲ
ὅλως ἡμῶν ἐπιθαίνουσι τῇ φυχῇ κ, ἂν πολλῆ περι-
φράξωμεν ἑαυτοὺς ἀσφαλείᾳ' οἱ δὲ τίχτονται μὲν
ἔνδον, ῥᾳθυμησάντων δὲ ἡμῶν. xal βλαστάνουσιν'
ἂν δὲ προληφθῶσιν !, ἀποπνίγονται ταχέως xal xata-
χών»νυνται. Άλλοι χαὶ τίχτονται, xal αὑξάνονται, xal
πρὸς τὰς ποντρὰς ἐχθαίνουσι πράξεις, xal πᾶσαν
ἡμῶν τῆς ψυχῆς τὴν ὑγείαν διαφθείρονσιν, ὅταν iv
πολλή γενώμεθα ῥᾳθυμίᾳ. Τοῦτο οὖν φτσιν, ὅτι
Ὑγώθη ἡ καρδία avtov: xai οὐκ ἔμεινεν ἕνδον ἡ
ἀπόνοια, οὐδὲ χατεσθέσθη, ἁλλ᾽ ἐξεπίδησε, χαὶ πρὸς

6 Alius «up ἀνάπτεται.

b Duo mss. λαμπρὰν Ίψε, ex repetitione τοῦ αν detrun-
cata prima posterioris vocis syllaba. Infra unus εὐθέων τῶν
ὀρώντων ἐμπίπρησι.

1 Πολλὴς deest in tribus mss.

| Tres mss. πενίᾳ xal ταλαιπωρίᾳ ἀθλίους, et sic legt
Era«mus. Editi vero àv πενία xal εὐτελείᾳ ἁθλίους.

k Alius ἐπιῤαίνουσι τῆς ψυχής.

V A lii κατα) ηφθῶτιν.

7

ΜΙΟΓΘΙΩ, nemo contradicturus est. Quid igitur ait Pau-
lusTimotheo scribens? Qui nuper pra:dicationem :t-
ligit, eum non oportere ad summam episcopi diguita-
ten evehi, his nempe verbis : (Non neophytum, ne in
superbiam elatus, in judicium incidat, el in laqueum dia-
toli (1. Tim. 5. 6); ne eadem, inquit, peccans cum
illo, eadem cum illo patiatur.

4. Alienam improbitatem solatio esse improbis. —loc
vero non hinc solum est perspicuum, verum etiam ex
isqu:e scelestus ille dienion primo liomini suasit. Sic-
wt eniin bonis hic mos est, per qua ipsi facti sunt
loni , ad eadem exhortari proximos : ita et malis lic
est mos, per qua ipsi sunt improbi , eadem vicinis
invehere. Nam una hzc est illorum malitix species ,
υἱ aliorum perniciem solatium sui supplicii existi-
ment. Quid igitur diabolus suasit Adamo ? Ut conci-
peret cogitatioem sua natura majorem , sibique cum
Deo speraret a qualititem (Gen. 9). Si enim, inquit,
lic res me de celo expulit, multo magis eadcm hunc
tjiciet e paradiso. Quapropter et Salomon dixit ! :
Deus superbis resistit (Prov. 5. 55. 1. Pet. 5. 5. et Jacob.
ἱ. 6). Non dixit : Deus superbos dimittit , et in pec-
ntis deserit, suoque nudat auxilio: sed, Ποδίδης,
inquit : nox quod instructa acie aut pugna Dco sit
opus adversus superbum ; quid enim esse possil su-
perbo infirmius ? Nam ut qui orbatus est oculis , om-
nium expositus est injurix , ita et superbus, qui' non
videt Dominum (nam Jnuitium superbie, ut inquit
Scriptura, est non nosse Dominum [Eccli. 10. 11] ),
etiam ab hominibus facile superatur, posteaquam ex-
ridit ab illa luce. Quod si etiam validus ac potens es-
set superbus, nihil opus esset Deo exercitu adversus

illum : cui enim voluntas satis fuit ad producenda
omnia , multo magis sufficerct ad ea tollenda. Cur igi-
tur, inquies , resistit ? Quod veliemens odium decla-
rel erga superbum. ltaque superbiam esse vulnus pe-
rirdlosum, tim ex his qux diximus, tum ex aliis
perspicuum est. Quod si vultis, etiam causam ipsam,
unde vulnus hoc accidit , aliunde discamus. Siquidem
hic Scripturzz mos est, si quando parat accusare
quempiam, non modo peccatum illius narrare, ve-
rum etiam docere nos que fucrit peccati causa : id au-
tem facit , ut eos qui sani sunt reddat tutiores caulio-
resque, ne in eadem incidant mala. Siimiliter et me-

dici ad :egrotantes ingressi, eliam ante morbos (a)

fontes explorant, ut praevia cura coerceant inalurm :

elenim qui , manente radice , ramos tantum exsecat ,

wihil aliud quam inanem sumit operam. Ubi igitur

Seripnra et. peccatum et peccati causam eloquitur ?

Reprehendit eos qui przecesserunt diluvium , ob illi-

ἄῑδς congressus : atque audi quomodo causar expri-

mat : Cum vidissent filii Dei filias hominum esse formo-
με, acceperunt. illas sibi in uxores (Gen. 6. 2). Quid

! Quatpor. Mss. , et Sirac dizit. Atqui hzc verba sunt
falononis in Proverbiis , licet simile quidpiam in siracide
etiam legatur , 10, 14. Non raro Chrysostomus Salomonem

Jomt pro siracide ; sed nusquam adverti apud illum siraci-

dem roui pro Salomone.

(α) Gr. xxi πρὸ τῶν νοσηµότων. Hanc similitudinem

$Mert Chrysostomus, ut significet, Deum justos exemplis
fauüores reddere, ne in morbos animi incidant.

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. πι.

igitur? num pulchritudo causa est peccati ? A
e. enim divin: sapientiz opus; opus anter
numquam possit esse causa peccati. Sed aspect
Causa peccati? Ne id quidem : nam et hoc n
opus est. Sed quid tandem ? Male videre : nam h
depravatze voluntatis. Jdco sapiens quidari adm
dicens , Ne consideres pulchritudinem alienam (
9. 8). Non dixit, Ne videas : id enim nonnum
casu fiL, sed , Ne consideres , inquit , illud tolle
stud:0 animadveriamus, me curiose intueamu
vitiosz contemplationi immoremur , qu: ab :
corrupto et concupiscenti proficiscitur. Sed qui.
quiet aliquis, hine damni possit oriri ? Ez toc, ii
amor velut ignis excitatur (lbid. v. 9). Ut euim i
ubi fomnum aut stipulam arripuerit , nihil mor.
sed sinul ut attigit materiam , lucidam aecendit
mam : itidem οἱ ignis concupiscenti:e quie est ii
bis, simul atque per oculorum intuitum eleganti
venustam attigerit formam , protiuus exurit anii
Proiude ne spectes temporariam illam , quxe ex
ciu proliciscilur, voluptatem , sed perpetuum
rem considera, qui nascitur ex concupiscentia,
illa, inflicto vulnere, plerumque celeriter avol:
vulnus non avolat , sed plerumque manct et inte
Et quemadmodum cerva confixa jaculo in letal
poris parte, etiamsi venatorum effugiat manus,
inde fert lueri : sic et anima, accepto concupisc
jaculo e lascivo curiosoque aspectu , etiamsi di
j:culo permittatur abire , tamen ipsa per se cot
pitur ac perit , ubique videns hoster, et inseque
habens. Sed quod dicere ceeperam (neque cnim
mittendum est ut. in hoc tam longas sermonis di
siones faciamus), Scriptura cum peccatis sin
peccatorum causas solet commemorare : audi :
quid dicat de Ozia. Neque euim hoc tantum nc
cuit , elatum fuísse cor ejus, verum addidit unc
elatum. Unde ergo elatum (uit ? Gum potens ess
quit , elatum est cor ejus. Non tulit principatus mn
tudinem , sed sicut ex edacitate nascitur ignea
tio, ex inflatione gignitur febris, deinde ex febi
rumque mors : itidem et hic ex rerum abun
nata est superbia. Nam quod in corporibus est
tio , hoc in animis est superbia. Mox ex superbi
est appetentia rerum ipsi non congruentium.

5. [ας non sine causa diu tractamus, sed n
quam exisiümetis esse suspiciendos , neque |
dicatis eos qui principatum gerunt, cum :
quiim lubrico in statu. versentur ; nec umquam
judicetis miseros, qui in egestate et afflictionib
vuut, scientes hanc vitam esse multo tutiorem.
et propheta clamat dicens : Bonum est milii, Dc
quia humiliasti me ( Psal. 118. 71 ). Vide igitur
ium ex eminentia natum sit malum. Elatum est, i
cor ejus usque ad corruptionem (2. Paral. 26. 16)
est, Usque ad corruptionem? Usque ad pravas €
tiones, qu: prorsus non ascendunt in animum
strum, si nos ipsos multa cautione circumsepia
sed si negligenter egerimus , nascuntur in nobi
minantque : sin przvertantur , protinus praefo«

119
et obruuntur. Alix gignuntur οί augentur, atque ad
pravas actiones procedunt, omnemque mentis nostrze
sanitatem corrumpunt, si magna in socordia versemur.
lloc itaque dicit , Elatum esl cor ejus , neque se intus
continuit arrogantia, neque exstincla est , sed ut pro-
rupit, ad opus usque pravum progressa , totam illius
virtutem corrupit. Beatitudo est igitur , cogitationem
improbam prorsus non admittere, quod et a propheta
dictum est, Domine, non est elatum cor meum ( Psal.
430. 1 ). Non dixit, Elatum quidem est, sed illud co-
hibui : verum , Non est omnino elatum : hoc est ,
Jugiter servavi animam meam inaccessam malitize.
Hoc igitur est beatitudinis : huie proximum illud est,
malas cogitationes jam ingressas celeriter repellere,
neque sinere, ut illic diutius immorentur, ne in nobis
pessime grassentur. Quod si eo usque socordix pro-
cesserimus , est per Dei bonitatem ct liujus socordiz
solatium, multaque ab illa summa et ineffabili bonitate
talibus vulneribus parata sunt remedia. Sed age ser-
ΠΙΟΙΙΘΙΩ hunc missum faciamus, ne quod in initio ve-
rcbamur, nunc accidat nobis, rerumque turba vestram
obruat memoriam. Quapropter necessum est ut quie
dicta sunt, summatiin paucis repetamus : sic et matres
facere solent cum poma, aut bellaria, aut aliud simile
quidpiam in puerilem immittunt sinum : ne per pue-
rorum negligentiam excidat aliquid eorum qu: data
sunt , contractam undique tuniculam , cingulo subji-
ciunt, quo sint in tuto. ldem nos faciamus, orationein
in longum porrectam contrahamus, memoriazque cu-
stodia deponamus. Audistis quomodo nihil agendum
sit ad ostentationem, quantumque sit malum socordia,
ut etiam in perfecta vita versantem facile supplantarit.
Didicistis quanta nobis opussit cura, potissimum sub
vite finem, utquenec desperandum sitei qui cum inci-
disset in peccata mutatus est, neque oporteat eum
qui in socordia vivit, de recte factis confidere. Disse-
ruimus vobis de differentia peccatorum , ne simus
veliementer intenti ad eximias corporum formas:
quantumque hinc oriatar mali, demonstravimus. Quz
de superbia vobis diximus meministis , queque de
pravis cogitationibus. Hanc servantes redeamus do-
mum ; quin potius bzc servantes excipiamus perfc-
ctiorem eximii doctoris exhortationem. Nam nostra
quidem, qualiacumque sunt, liabent juventutis indicia:
hujus autem, qualiacumque fuerint , cana. quadam
prudentia sunt ornata. Ác nostra quidem similia sunt
torrenti, qui cum strepitu fertur ; illius autem oratio
similis est fonti magna tranquillitate fluvios effundenti,
qui olei magis quam aquarum cursum imitetur. Exci-
piamus igitur ea fluenta, ut fiant in nobis fons aqux
salientis in vitam :xeternam ( Joan. 4. 14 ) : quam nobis
omnibus contingat assequi , gratia et benignitate Do-

mini nostri Jesu Christi (a) , cum quo Patri , simul.

cum sancto et bono Spiritu honor, gloria et imperium,
nunc et semper, et in szcula seculorum. Amen.

(d) Qux sequitur conclusio sic babetur in uno Codice ,

ita legerat Erasmus. Quamquam bz conclusiones , ut

jam alibi diximus, ad librariorum libitum ut plurimum
eoncinnate sunt.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

Ejusdem in dictum illud [sajze, Factum est ann
mor(uus esi Ozias rex, vidi Dominum sedet
solio excelso et elato ( 1sai. 6. 1) ; et laus ci
Antiocliz ; et adversus eos qui prohibent 1
demonstratio divina.

HOMILIA IV.

4. Frequentiam | auditorum — sibi ipsisque
latur; Rome yprefert. suam. civitatem. — P
rum nobis hodie theatrum adest, maguifict
crisque ccetus. Quid tandem est in causs
mentis heri facte fructus, hodie messis est
plantavimus, hodie metimus. Nou enim terram
mam colimus, ut tarde fructificet, sed animas :
preditas. Non est natura, qux cunctatur, sed
qu:e accelerat. Recte compositus nobis popul
diendi studiosa plebs est. Heri vocati sunt, ho
ronantur. Admonitionis hesternze fructus hod
est obsequium. Unde nos quoque libenter
jacimus, quia purum videmus arvum, non
quz suffocat, neque viam quas calcatur, ne
tram sterilem, sed profundum ac pinguem
qui simul et semen recipit , et spicam nobis €
Hzc semper loquor, nec loqui desinam : hzc
civitatis Jaus est, non quod senatum habe
quod consules numerare possimus, neque qu
tuas complures, neque quod mercium copiam
quod situm habeat commodum : sed quod p
habeat audiendi studiosum, quod templa Dei
quod Ecclesi:x delicix magis crescunt in dies
que sermonem habeat profluentem , desidei
numquam satiantem. Siquidem civitas non 4
ciis, sed ab inhabitantibus admiranda redditi
mihi narres Romanorum urbem magnitudine
$2; esse; sed ostende mihi illic populum σα
dum audiendi. Nam Sodoma turres habeba
Abraham in tugurio moraretur : attamen v
angeli Sodoma przxteribant, et ad tugurium
bant (Gen. 18). Non enim :dium splendorem
bant, sed anim: virtutem et pulchritudinem .
tes circumibant., Πα sane alias desertum
Joannem, civitas Herodem : eoque desertum
erat civitate. Cur ita tandem? Quoniam non
cturis sita est prophetia. Ηαιο dico, nequand
tem przdicemus, quz& imoribus dissoluta e
mihi narras zedificia , quid columnas ? Hxc
presenti vita diruuntur. Ecclesiam | ihgre
civitatis videas nobilitatem. lagredere, inqu:
pauperes a medio noctis usque ad lucem
rantes, vide sacra pervigilia diem cum noc
lantia : vide eos neque interdiu ncque r
somni tyrannidem ac violentiam metuentes
opix necessitatem formidantes. Magna rever
ac totius orbis metropolis. Quot episcopi, qt
res huc venerunt, et a. populo docti disci
legem illam insitam in se transplantare ᾿

! savil. , sic habet...... sed ab inhabitantibus

* Sic Savil., Morel. et MaDuscripti , uno excep
het. [ές discunt, pro, in se transp e curani
gerat Erasmus, qui vertit, hic discunt,

0

ἔργον ἐλθοῦσα Tovnphv, πᾶσαν αὐτοῦ διέφθειρ: την
ἀρετήν. Τὸ μὲν οὖν paxápiov, µήτε ὅλως δέξασθαι
εὺν πονηρὸν λογισμόν’ ὅπερ οὖν xat ὁ Προφήτης ἔλε-
ως’ Kopie, εὐχ ὑψώθη ἡ καρδία µου. Ox εἶπεν,
Ὑψώθη μὲν, χατέστειλα δὲ αὐτὴν, ἀλλ', 0ὐδὲ τὴν áp-
yhv ὑψώθη, τουτέστιν, ἄθατον διὰ παντὸς ἐτήρησα τῇ
xixí1 τὴν Φυχἠν. Τὸ μὲν οὖν µαχάριον, τοῦτο' τὸ δὲ
μετ) ἐχεῖνο ἐπεισελθόντας τοὺς λογισμοὺς ταχέως ἁπ-
ώσασθαι, xax μὴ συγχωρῆσαι ἐνδιατρίψφαι πλέον, ὥστε
yh πονηρὰν ἓν ἡμῖν ἐργάσασθαι τὴν νοµήν. Ei δὲ xal
µέχρι τούτου ῥαᾳθυμήσαιμεν, ἔστι διὰ τὴν τοῦ θεοῦ
φιλανθρωπ/αν χαὶ ταύτης τῆς ῥᾳθυμίας παραμµυθία.
χαὶ πολλὰ παρὰ τῆς ἀγαθότητος ἑχείνης τῆς ἀφάτου
χαὶ μεγάλης τοῖς τοιούτοις τραύµασι χατεσχεύασται
τὰ φάρµαχα. ᾽Αλλὰ φἑρε λοιπὸν τὸν λόγον χαταπαύ-
ευμεν, ἵνα μὴ τοῦτο, ὅπερ ἐδείσαμεν Ev ἀρχῇ, γένη”
ται νῦν, xa τὸ πλῆθος λυµένητα: τὴν μνήμην ὑμῶν.
Δι ὃ καὶ διὰ βραχέων ἀναχεφαλαιώσασθαι τὰ εἱἰρημένα
ἀναγχαῖόν ἐστιν. Οὕτω γὰρ αἱ µιττέρες ποιοῦσιν'
ἐπειδὰν ὁπώρας, f| τραγήµατα, fj τι τοιοῦτον εἰς τὸν
παιδιχὸν ἐμθάλωσι χόλτων, ὥστε μὴ τῇ ῥᾳθυμίᾳ τῶν
παϊδίων Ex πεσεῖν τι τῶν δοθέντων αὐτοῖς, περιστείλα-
σα. πάντοθεν τὸν χ»τωνίσχον ὑποθάλλουσι τῇ τῆς Go»
νης ἀσφαλείᾳ. Τοῦτο χαὶ ἡμεῖς ποιήσωμεν, εἰς μΏχος
ἐνταθέντα τὸν λόγον περιστείλωµεν, xai τῇ τῆς
µνήµης παρακαταθώμεθα φυλακῇ. Ἠκούσατε πῶς
οὐδὲν ἡμᾶς πρὸς ἐπίδειξι» χρὺ ποιεῖν α,χαὶ πόσον ῥᾳ-
θυµία χαχὸν, πῶς χαὶ τὺν ἐν ἀχριβεῖ ζῶντα pio
ῥᾳδίως ὑπεσχέλισεν. Ἔγνωτε πόσης ἡμῖν δεῖ τῆς
σπουδῆς, xal μάλιστα πρὸς αὐτὰ τοῦ βίου τὰ τέλη,
χαὶ κῶς οὔτε ἀπογινώσχειν ἐπὶ τοῖς παραπτώµασι
εὐν µεταδαλλόμενον, οὔτε θαῤῥεϊν ἐπὶ τοῖς χατορθώ-
μασι τὸν ῥᾳθυμήσαντα χρή. Διελέχθημεν περὶ [120]
διαφορᾶς ἁμαρτημάτων ὑμῖν, περὶ τοῦ μὴ κεχηνέναι
&ph; τὰ λαμπρὰ τῶν σωμάτων b, xat πόσον &x τού-
το xaxóv, ἑδείδαμεν. Τὰ περὶ ἀπονοίας εἰρημένα
ὑμῖν µέμνησθε, τὰ περὶ τῶν πονηρῶν λογισμῶν.
Ταῦτα φυλάσσοντες ἀναχωρήσωμεν οἴχαδε' μᾶλλον
& ταῦτα φυλάσσοντες δεξώµεθα χαὶ τὴν τελειοτέραν
του χαλοὺ διδασκάλου παραίνεσιν. Τὰ μὲν γὰρ ἡμέτε-

μα, ota ἂν εἴη. ἔχει τὰ τῆς νεότητος δείγματα: τὰ δὲ

ύτου, οἷα ἂν 1), πολιῷ χεχόσµηται τῷ φρονήµατιο.

Καὶ τὰ μὲν ἡμέτερα προσέοικε ῥύαχι ῥο:ζτδὺν φερο-

μὲνψ’ τὸ δὲ τούτου προσέοιχε πηγῇ ποταμοὺς ἀφιείσῃ

μεθ ἠσυχίας πολλῆς, ἑλαίου μᾶλλον f] ὑδάτων µιµον-

Wig τὸν δοόµον. Δεξώμεθα οὖν τὰ νάµατα, ἵνα γέ-

Vtt ἐν ἡμῖν πηγἩ ὕδατος ἀλλομένου εἰς «ωὴν aio-

vio fc γένοιτο πάντας fud; ἐπιτυχεῖν, χάριτι x2

φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ

ὦ τῷ Πατρὶ τιμὴ, xai δόξα, καὶ κράτος, ἅμα τῷ

ἁῳ xat ἀγαθῷ Πνεύματι, νῦν xal ἀεὶ, xa! εἰς τοὺς

&uvds τῶν αἰώνων. "Apfv.

Εἰς t ῥητὸν τοῦ προφήτου Ἡσαῖου τὸ .έγον"
: Εγέγετο τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν ᾿Οζας ὁ
βασιλεὺς, εἶδον τὺν Κύριον καθήµενον ἐπὶ
θρόνου ὑψη.ἱοῦ καὶ ἐπηρμένου" ν καὶ ἔχαινος
της πόΊεως τῆς Αντιοχείας καὶ χατὰ xuAvór-
tur tór γάμον ἔνθεος ἁπόδειξις.

OMIAIA Δ’.
α΄ Λαμπρὸν ἡμῖν τήµερον τὸ θέατρον γέγονε, xal

t Unus χρὴ Κοιεῖν ἀνθρώπων.
: Alius πρὸς τὰ X τῶν σωμάτων χάλλη.
Αν 1, πολιῷ κοσμείται Ίματι Sie duo codices&mss.,

e sie leyit Erasmus. Unus πλείῳ xexooyrtot. Editi π) είονι
Ἰωῤσμηται ΠΗολιῷ legendum : uam hic comparat juventu-
d suam (Chrysostomus cum cana senectute Flaviani epi-

Ῥλτκοι. Gn. LVI.

IN ILLUD, ViDbi DOMINUM, ΠΟΜΙΙ, IV.

420

φαιδρὸς ὁ σύλλογος. Τί ποτε &pa τὸ αἶτιον» Τῶν χθὲς
σπερµάτων χαρτὸς, ὁ σήμερον θερισµός. Χθὲς ἑφν-
τεύσαμεν, xal σήμερον τρυγὠμµεν. Οὐ γὰρ γῆν ἄφνχον
γεωργοῦμεν, ἵνα βραδύνη, ἀλλὰ ψυχὰς λογιχάς. OUx
ἔστι φύσις ἡ μέλλουσα, ἀλλὰ χάρις ἡ ταχύνουσα ".
Εὔτακτος ἡμῖν ὁ λαὺς, φιλήχοος 6 δημος. Χθὲς ἐκλή-
θησαν, xal σήμερον στεφανοῦνται. Τῆς χθὲς ma»
α,νέσεως ὁ χαρπὸς ἡ σήμερον ὑπακοή. Διὰ τοῦτο xal
ἡμεῖς μετὰ προθυμίας τὰ σπέρματα καταθάλλομεν,
ὅτι χαθαρὰν ὁρῶμεν τὴν ἄρουραν, οὐδαμοῦ ἄχανθαν
ἁποπνίγουσαν, οὐδὲ ὁδὺν πατουµένην. οὐδὲ πέτραν
ἄγονον, ἀλλὰ βαθεῖάν τινα xat λιπαρὰν χώρα», ὁμοῦ
δεχοµένην τὰ σπέρµατα, χαὶ τὸν στάχυν ἡμῖν παρ-
έχουσαν. Ταῦτα λέγω ἀεὶ, xal λέγων οὗ παύσοµαι’
ὅτι ἐγχώμιον τῆς πόλεως τῆς ἡμετέρας, οὐχ ὅτι σὺγ-
ἆλητον ἔχει, καὶ ὑπάτους ἀριθμεῖν ἔχομεν, οὐδ' ὅτι
ἀνδριάντας πολλοὺς, οὐδ ὅτι ὠνίων ἀφθονίαν, οὐδ' ὅτι
θέσεως ἐπιτηδειότητα" ἀλλ' ὅτι δηµον ἔχει φιλήχοονι
xaX ναοὺς Θεοῦ πεπληρωµένους, xai ἡ Ἐκκλησία
[121] μᾶλλον τρυφᾷ καθ ἑχάστην ἡμέραν λόγου
ἑέοντα, χαὶ πόθον οὐδέποτε χορεννύμενον. Ἡ γὰρ πέ-
Ἆις 09x ἀπὸ τῶν οἰχοδομῶν, ἀλλὰ ἀπὸ τῶν ἑνοίχων
θαυμάτεται εΓΜ/ pot λέγε, ὅτι f| Ῥωμαίων πόλις
µεγάλη τῷ µεγέθει' ἁ)λὰ δεῖξόν µοι ἐχεῖ οὕτω λαὸν
φιλήχοον. Ἐπεὶ xal τὰ Σήδοµα πύρχους εἶχεν, fj δὲ
χαλύθη τὸν ᾿Αθραάμ' ἀλλ ἑλθόντες οἱ ἄγγελοι, τὰ
μὲν Σόδοµα παρέδραµον, ἐπὶ δὲ τὴν καλύθην κατήχθη-
σαν. O9 γὰρ οἴχων περ'φάνειαν Eyfivouv, ἀλλά φυχὲς
ἀρετὴν περιῄσσαν ζητοῦντες xal χάλλοςβΟὕτω 65 xai
ἄλλως ἡ ἔρημος εἶχε τὸν Ἰωάννην, Ἡ δὲ πόλις τὸν
Ἡρώδην' διὰ τοῦτο ἡ ἕρπμος πόλεως εὐγνωμονεστέ-
pa f. Τί δήποτε; "Οτ. οὐχ ἐν τοῖς χτίσµασιν ἡ πρ;-
φητεία. Ταῦτα δὲ λέγω, ἵνα µηδέποτε πόλιν ἔγχω-
µιάσωµεν ἀπὸ πραγμάτων καταλυομένην. TU po:
λέγεις οἰκοδομήματα xol χίονας; Τάῦτα τῷ παρόντι
συγχαταλύεται 8 βίῳ. Εἴσελθε εἰς ἐχχλησίαν, xci
βλέπε τῆς πύλεως τὴν εὐγένειαν. Ἐϊΐσελθε, ἰδὲ πένη-
τας Ex μεσονυχτίων μέχρι τῆς ἡμέρας παραμένοντας.
βλέπε παννυχίδας ἱερὰς ἡμέρᾳ χαὶ νυχτὶ σνναφθε[-
σας, οὔτε Ev ημέρα, οὔτε Ev vox τὴν τυραννίδα τοῦ
ὕπνου, οὔτε τὴν ἀνάγχην cf; πενίας φοδουµένους.
Μεγάλη πόλις, χαὶ µητρόπολις τῆς οἰκουμένης. Πό -
ect. ἐπίσχωποι, πόσοι διδάσκαλοι ἦλθον ἐνταῦθα, καὶ
παιδευθέντες παρὰ τοῦ λαοῦ ἀναχωροῦσι, xat τὸν vó-
ΜΟΥ τὸν ἔμφυτον ἐντεῦθεν μεταφυτεῦσαϊ παρασκευά-
ζονται; Ἐὰν λέγῃς pot ἀξιώματα, xal χρημάτων περι-
ουσίαν, ἀπὸ τῶν φύλλων τὸ δένδρον ἐπαινεῖς, xal οὐχ
ἀπὸ τοῦ χαρποῦ. Ταῦτα δὲ λέγω οὐ χολαχεύων ὑμῶν
τὴν ἀγάπην, ἀλλὰ την ἀρετῆν ὑμῶν ἀνακηρύττων.
Μακάριος ἐγὼ δι’ ὑμᾶς. µαχάριοι ὑμεῖς δι) ἑαυτούς"
Μακάριος d «λέγων εἰς ὦτα áxovórtur* οὕτως ἐγὼ
µαχάριος ἐγενόμην. Λ[ακάριοι οἱ πε!νγώντες καὶ ξι-
Ψὤντες tiv δικαιοσύνη». Ἐϊδες πῶς ὑμεῖς δι &av-
χοὺς µαχάρ'οι ἐγένεσθες Μαχάριος àvnp à λόγω»
ἐρῶν πνευματιχῶν, Τοῦτο διίστησιν ἡμᾶς τῶν à

Tov. Οὐ vào 6h ἡ tou σώματος &ávaloyla, οὐδὲ τὸ

4 Unus χάρις ἡ μὴ βραδύνουσα εὖτ. Ibid. alii, Savil. me-
nente, εὔπρακτος ἡμῖν ὁ λαός.

* Savil. ἀλλ) ἀπὸ τῶν ἑνοίκων χαρακτηρίζεται.

f Uhus ἡ ἔρημος πόλεως ἣν εὐσχημονεατέρα, melius
quam εὐγχνωμονεστέρα, ut. habent aii, et Editi. Infra aii.
quot rüss. Κόλιν τοιαύτην ἐγκωμιάσωμεν. Ibid. legendur»
suspicatur Savi. ἀπὸ πραγμάτων χαταλνοµένων. Sed κατα-
λνομένυν.υἰ habent oranes cuin editi Lum mss.,stare potesi.

6 ἡ ΙΙ συγχαταπίπτει.

b Sic Savil. Morel. «t mss., uno. excepto, qui habet ἐν-
ten µανθάνονσι, οἱ sic legerat Erasmus, qui vertiL, hic

iscunt. E
| Tres mss. ἐγένεσθε; μάλιστα &vfo

e

121
τρέφεσθα:, οὐδὲ τὸ πίνειν, οὐδὲ τὸ νέµεσθαι, οὐδὲ τὸ
fv ταῦτα γὰρ ἡμῖν ἅπαντα χοινὰ πρὸς τὰ ἄλογα'
ἀλλὰ τί διέστηχεν ^ ἄνθρωπος τῶν ἁλόγων,; T λόγῳ'
διὰ τοῦτο xat λογιχὸν ζῷόν ἐστιν ὁ ἄνθρωπος. Ὥσπερ
Υὰρ τρέφεται τὰ σώματα, οὕτω τρέφεται xal ἡ doy
ἀλλὰ τὸ μὲν σῶμα ἄρτῳ, ἡ δὲ φυχἠ λόγῳ. "Αν οὖν
ἴδῃς ἄνθρωπον λίθον ἑσθίοντα, ἄρα ἂν εἴποις ἄνθρω-
Toy εἶναι: Οὕτως ἂν ἵδῃς pi λόγῳ τρεφόµενον, ἀλλ
ἁλογία b, ἐρεῖς, Οὗτος καὶ τὸ εἶναι ἄνθρωπος 1122]
ἀπώλεσεν' dj γὰρ ἀνατροφὴ δείχνυσι τοῦ ἀνθρώπου
τὴν εὐγένειαν. Ἐπειδὴ τοίνυν τὸ θέατρον ἡμῖν πε-
πλίρωται, xai πἆλιν dj θάλασσα ἡ χυµαινοµένη, xal
γαλήνης Υέµουσα, xal πάλιν τὸ πέλαγος τὸ χειµαξδό-
µενον, xai ἑστηχός' φέρε δῆ τὸ πλοῖον ἑλχύσωμεν,
ἀντὶ τοῦ ἱστίου τὴν γλῶτταν ἀναπετάσαντες, ἀντὶ τοῦ
ζεφύρου τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν χαλέσαντες, ἀντὶ
τοῦ αὐχένος καὶ πηδαλίου τῷ σταυρῷ χρώμενοι χυ-
βερνήτῃ. Ἡ θάλασσα μὲν γὰρ ἔχει ἀλμυρὰ ὕδατα,
ἐνταῦθα δὲ ὕδωρ ζῶν. Ἐκεῖ ἄλογα Qa, ἐνταῦθα δὲ
Ψυχαὶ Aoyixal: ἐχεῖ οἱ πλέοντες ἀπὺ θαλάσσης εἰς
γῆν, ἐνταῦθα δὲ οἱ πλέοντες ἀπὸ γῆς εἰς οὐρανὸν ὁρ-
µίνονται ἐχεῖ πλοῖα, ἐνταῦθα δὲ λόγοι πνευμµατιχοί’
ἐχεῖ σανίδες ἐν τῷ πλοίῳ, ἐνταῦθα δὲ λόγων συγχρο-
th uasa" ἐχεῖ ἱστίου, ἐνταῦθα δὲ γλῶττα" Exst ζεφύρου
αὔρα, ἐνταῦθα Πνεύματος ἐπιδημία. Exe? ἄνθρωπος
κυθερνήτης, ἐνταῦθα δὲ χυθερνήτης ὁ Χριστός. Διὰ
6h τοῦτο vb πλοῖων χειµάτεται, ἀλλ ὑποθρύχιον οὐ
γίνεται. Ἡδύνατο μὲν γὰρ καὶ ἓν γαλήνη πλεῖν, ἀλλ'
οὐχ ἀφΏχεν ὁ χυθερνήτης, ἵνα καὶ τῶν πλεόντων τὴν
ὑπομονὴν ἴδῃς, xal τοῦ χυβερνῶντος τὴν σύνεσιν
ἀχριθῶς καταµάθης 9.

f. Αχουέτωσαν Ἕλληνες, ἀχονέτωσαν Ἰουδαῖοι τὰ
χατορθώματα ἡμῶν, xai τὴν προεδρἰαν τῆς Έκκχλη-
σίας. "Y πὸ πόσων ἐπολεμήθη ἡ Ἐχχλησία, ἁλλ οὐδὲ-
ποτε ἐνιχήθη: πὀσοι τύραννοι; πόσοι στρατηγοί ;
πόσοι βασιλεῖς d; Αὔγουστος, Τιδέριος, Γάΐϊος, ἅλαύ-
διος, Νέρων, ἄνθρωποι λόγοις τετιµηµένοι, δυνατο»,
τοσαῦτα ἐπολέμησαν ἀχμὴν νεάνουσαν, ἀλλ᾽ οὐχ ἑξ-
εῤῥίσωσαν΄ àXX' οἱ μὲν πολεµήσαντες σΣσίγηνται xat
λήθη παραδέδονται, ἡ bb πολεμηθεῖσα τὸν οὐρανὸν
ὑπεραίρει. Mh Yáp µοι τοῦτο ἴδῃς, ὅτι ἐν γῇ ἕστηχεν
ἡ Ἐκχλησία, ἀλλ ὅτι ἓν οὐρανῷ πολιτεύεται. Πόθεν
ποῦτο δῆλον ; Δείχνυσι τῶν πραγμάτων tj ἀπόδειξις.
Ἐπολεμήθησαν ἔνδεχα μαθηταὶ, καὶ dj οἰχουμένη
ἐπολέμει' οἱ δὲ πολεμτθέντες ἐνίχησαν, xai ol πολε-
µήσαντες ἀνῃρέθησαν' τὰ πρόδατα τῶν λύχων περι-
εγένοντο. Elóeg ποιμένα τὰ πρόθατα Ev µέσῳ τῶν λύ-
Xto) ἁποστέλλοντα, ἵνα μηδὲ τῇ φυγἠ τὴν σωτηρίαν
πορίσωνται; Ποῖος ποιμὴν τοῦτο ἐργάζεται; ᾿Αλλ' ὁ
Χριστὸς τοῦτο ἐποίησεν, ἵνα σοι δείξῃ, ὅτι οὐ χατὰ
ἀχολουθίαν τῶν πραγμάτων, ἁλλ' ὑπὲρ φύσιν xal
ἀχολουθίαν τὰ χατορθώµατα γίνεται. Ἡ γὰρ Ἐκκλη-
σία οὑὐρανοῦ μᾶλλον ἑῤῥίζωται, AX) ἴσως ἁπόνοιάν
µου χαταγινώσχει ὁ Έλλην ἁλλ᾽ ἀναμενέτω τῶν
πραγμάτων τὴν ἀπόδειξ.ν, χαὶ μανθανέτω τῆς ἆλη-

α Quidam mss. τίνι διέστηκεν, non male. In iisdem ἐστὶν
6 áv'poocdeest. κ

t Unus apud Savilium ἀλλὰ ψιχίαις, sed micis. Mox qua-
tuor mss. ἀναστροφή, et sic legit Savilius, sed ἀνατροφή
magis quadrat ad seriem.

* Alii apud Savil. ὑπομονὴν Ty, καὶ τοῦ χνδερνήτου τὴν᾽

σύ,εσιν àxpiÓoq xatauatm.

4 []οσοι τύραΊνοι, πόσοι στρατηγοὶ, πόσοι βασ., ita qri-
dem mss. eL sic legit Sav. itemque ra»mus. In edit Mur.
πόσοι στρατηγοί deest.

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI AHCIIHIEP. CONSTANTINOP.

422 -
θείας τὴν ἰσχὺν, πῶς εὐκολώτερον τὸν Ίλιον σθεσθῆ-
ναι, 3 τὴν Ἐχκλησίαν ἀφανισθῆναι, Τίς ταῦτα, φη-
σίν, ὁ xnpóztuv ; 'O θεμελιώσας αὐτὴν Ὁ οὑρανὸς
καὶ ἡ yj παρε.εύσονται, οἱ δὲ .όγοι µου οὐ μὴ
παρέ-θωσι. Ταῦτα οὐ µόνον εἶπεν, ἀλλὰ xal ἑπλη-
ρωσε διὰ τί γὰρ μᾶλλον οὐρανοῦ µείκονα αὑτῆν ο
ἐθεμελίωσε; Τιμιωτέρα γὰρ οὐρανοῦ ἡ Ἐχκλησία.
Διὰ τί οὐρανός ; Διὰ τὴν Ἐγκχλησίαν, οὐχ ἡ Ἐκκλη-
σία διὰ τὸν οὑρανόν. 'O οὑρανὸς δὲ διὰ τὸν ἄνθρωπον,
[123] οὐχ ἄνθρωπος διὰ τὸν οὐρανόν. Καὶ ἐξ ὧν αὖ -
τὸς ἐποίησε δῆλον. (ὑράνιον γὰρ f σῶμα οὐχ ἀνέλαθεν
ὁ Χριστός. ᾽Αλλ’ ἵνα μη μηχύνοντες τὸν λόγον. πάλιν
χρεῶσται ἀναχωρήσωμεν σήμερον (ἴστε γὰρ ὅσατερ
χθὲς ὑπεσχόμεθα), καταθαλεῖν ἑτοιμάσωμεν. Διὰ γὰρ
τοὺς ἀπολειφθέντας ἀνεθαλόμην. Ἐπεὶ οὖν οἱ ἆπο-
λειφθέντες τὰ ἑαυτῶν ἑπλήρωσαν, xai τῇ παρουσία
ἡμῖν τῇ ἑαυτῶν 5 ἐχαρίσαντο τράπεζαν πεπληοωμέ-
νην τῶν ἀναλωμάτων, φέρε δὴ, τὰ ja παραθῶμεν,
ὄψφα οὐχ ἕωλα, εἰ γὰρ χαὶ χθεσινὰ ἣν, ἁλλ᾽ οὗ γίνον-
ται ἕωλα. Τί δήποτε; Οὐκ ἔστι χρέα, ἵνα διαφθαρῆῇ,
ἀλλὰ νοήµατα διηνεχῶς ἀνθοῦντα. Τὰ μὲν γὰρ xpéa
φθείρετα:' copa Ὑάρ ἐστι τὰ δὲ νοήματα µένονταν
εὐωδέστερα καθίστανται. Τί οὖν fv, ἃ χθὲς εἰρήχα -
μεν; Καὶ γὰρ xai ἡμεῖς χθὲς ἀπελαύσαμεν τρατέἑ-
ζης, xat οἱ ἀπολειφθέντες οὐχ ἐζημ,ώθησαν. Καὶ ἐγέ-
y&to τοῦ ἐγιαυτοῦ, οὗ ἀτέθανεν Ὁζας ὁ βασιλεὺς,
εἶδον τὸν Κύριον καθήµεγον ἐπὶ θρόνου ὑνψ'η-οῦ
xal ἐπηρμένου. Ti; ταῦτά φησιν; Ἡσαῖας, ὁ θεω-
gb; τῶν Σεραφεὶμ, ὁ γάµῳ ὁμιλήσας, xai τὴν χάριν
μὴ σθέσας. Καὶ προσεσχήχατε τῷ προφήτῃ, xol
ἡχούσατε τοῦ προφήτου σήμερον Ἔξελθε, σὺ καὶ
Ἱασοὺθ ὁ υἱός cov. ᾿Αναγχαῖον καὶ ταῦτα μἣ παρα-
δραμεῖν. Ἔκξελθε, σὺ xai ὁ υἱός σου. Υἱὸν εἶχεν ὁ
προφήτης; Οὐχοῦν εἰ υἱὸν, καὶ γυναῖχα, ἵνα µάθῃς,
ὅτι οὗ φαῦλον ὁ γάμος b, ἀλλὰ xaxby ἡ πορνεία. 'AXX
ἐπειδῆ πολλοῖς τισι διαλεγόµεθα, χα" λέγοµεν, Διὰ 2l
ph ὀρθῶς Qc, διὰ τί μὴ βίον ἀχριθη ἐπιδείχνυσαι ;
Πῶς δύναµαι, φησὶν, ἐὰν μὴ ἁποτάξωμαι γυναιὶ,

"ἐὰν μὴ ἀποτάξωμαι παιδίοις, ἐὰν μὴ ἀἁποτάξωμαι

πράγµασι; Διὰ τί, ph χώλυµα ὁ γάμος ; Βοηθός σοι
δέδοται ἡ vov, it] ἐπίδουλος. Ὁ προφήτης οὐ γυναῖχα
εἶχε: Καὶ οὑχ ἐγένετο χώλυµα τοῦ Πνεύματος ὁ γά-
pog i* ἀλλὰ xal ὠμίλει τῇ γυναιχὶ, xal προφήτης
Ti. Ὁ Μωῦσῆς οὐ γυναῖχα ἔσχε; Καὶ πέτρας ἔῤῥη-
ξε, xal ἀέρα μετέβαλε, xal θεῷ διελέχετο, xal
θεήλατον ὀργὴν ἀνέστειλεν. Ὁ ᾿Αθραὰμ οὐχὶ γυναῖχα
ἔσχε; Καὶ πατῆρ ἐγένετο ἑθνῶν, xal τῆς Ἐχχλπαίας"
τὺν γὰρ Ἰσαὰκ υἱὸν εἶχε, καὶ αὐτὸς ἐγένετο χατορθω-
µάτων ὑπόθεσις. Οὐχ ἀνήνεγχε τὸ παιδίον, τὸν χαρ-
TV τοῦ γάμου; 09x ἐγένετο xal maztp xal φιλόθεος;
οὐχ fj ἰδεῖν ἱερέα ἐξ οἰχείων σπλάγχνων γενόµενον ;
ἱερέα χαὶ πατἐρα; φύσιν νιχωµένην, χαὶ εὐλάθειαν
χρατοῦσαν; σπλάγχνα πατούμενα, xal κατορθώματα
εὐσεθὴ περιγινόµενα ; xal τὸν πατέρα λνόµενον, xal
φιλόθεον στεφανρύμενον; οὐκ εἶδες ὅλον φιλόπαιδα xal

«φιλόθεον; jf) τιἑχώλυσεν ὁ γάμος; Τί δὲ f) µήτηρ τῶν

ρ

μειζω.

f Alii mss. et Savil. in textu οὐρᾶνιον γάρ, et melius;
sed Erasmus legit οὐρανοῦ, ut habel Morel. οἱ margo Sav.
Pau'o post iidetn μηχύναντες.

B Ald mes. τὴν παρουσί»ν ἡμῖν τὴν ἑαυτῶν.

b Alius ὅτι οὐ φαῦλος ὁ γάμος.

? Tres mss. τοῦ πνεύματος ἡ χάρις, malo.

* Alii apud Savil. ἐπλήρωσεν᾽ οὐρανοῦ γὰρ μᾶλλον αὐτὴν

2i IN ILLUD, VIDi DOMINUM, HOMIL. IV.

Quod si mihi narres dignitates et opum abundan-
tiam, a foliis , nor a [ructibus, arborem laudas. Πως
autem loquor non assentaus caritati vestre, sed
virtutem vestram przedicans. Beatus ego propter
v0s , beati vos propter vos ipsos : Beatus qui foquitur
ad awres. audientium (Eccle. 25. 12) : sic ego beatus
factus sum. Beati qui esuriunt. et. sitiunt. justitiam
(Matth. 5. 6). Vides quomodo vos beati propter vos
ipsos οἱ facti? Beatus est. vir amans sermonum
spiritualium. Hoc nos distinguit a brutis. Non enim
nos ab illis separat corporis ratio, neque quod alimur
aut bibimus, neque quod pascimur aut vivimus : Ίντο
enin omnia nobis cum brutis sunt commania. Sed
qua re distinguitur a brutis homo? Sermone : et ob
W animal dicitur 1o7u«é» : hoc est, sernronis particeps.
Ut enim aluntur corpora , sic aluntur et anima : sed
esrpus pane, anima sermone. Proinde si videas
hominem vescentem lapide, num illum dixeris esse
lmmimem ? ftidem si quem videris qui ος alatur
scrinone , sed sermonis ac rationis inopia, dices, Hie
et hominis naturam amisit , siquidem educatio decla-
ri hominis nobititatem. Quoniam igitur theatrum
nrbis plenum est, emque mare pridem xstuans jam
tranquillum, ac rursum pelagus sedata tempestate
quietum ac placidum : age jam navem detrahanius,
veli leco expandentes tinguam, pro zepliyro Spiritus
gratiam invocantes, pro temore claxoque cruce gu-
bernatrice utentes, Nam. mare quidem habet aquam

s$alsam , bic autem est aqua viva. Illic sant animalia -

ra onis expertia, hic vero anima ratiosales : iilic
qui navigant e mari in terram, hic vero qui navigant
e terra in cxdum appellunt ς illic navigia, liie eloquia
spirituadia : illic in navi tabule , hic serinonum con-
ventus : Hlic velum, bic lingua : illic zephvri fatus,
hic spiritus przsentia : illic home gubernator, hic
vero gubernator Cbristus. Idcirco sane jactatur qui-
den navis, at non. mergitur. Poterat quidem et in
trauquido navigare, veruni non passus est. guberua-
Uf, quo simul et navigantium perspicias tolerantiam,
« gubernatoris prudentiam plenius cognoscas.

3. Ecclesia Christi invicta. Facilius est solem exstin-
g«i, quam Ecclesium deleri.— Audiant gentes, audiant
iulei bencíacia nostra, audiant magnam Ecclesize
przeminentiam. À quam multis oppugnata est Eccle-
sia, nec umquam tamen victa? quot tyranni * quot duces,
quot [inperatores ?* Augustus, Tiberius, Caius, Claudius,
Nero, homines literis ornati, potentes, tot modis
oppugnarunt recentem ac teneram, at non radicitus
$uslulerunt ; quin potius ii qui oppugnuarunt. silcutur
oblivioni traditi, illa vero oppugnata ezelum transcea-
di. Neque enim illud mihi spectato, quod in terris
εί sit Ecclesia, sed quod in cxlo versetur. Unde
hoe dilucidum est ?* Nimirum ipse res demonstrant.
Üppugnati sunt. undecim discipuli , totus orbis ορ! -
£alat : verum qui oppugnabantur vicerunt, qui
oppiguabant sublati suut : oves devicere lupos. Vidisti
Rstorem oves in medium luporum emittentem ( Matth.
10. 16), ut ne fuga quidem salutem consequerentur ?
Quis pastor hoe fecit? Christus hoc fecit, quo tibi

demonstraret qu:e recte geruntur non accidere :
dum rerum seriem , sed prater naturam prz
rerum seriem. Nam Ecclesia firmioribus qua
lum ipsum radicibus hzret. Verum fortassis et
arrogantix me condemnat : sed maneat donec
rerum probationem attulero, discatque vim vei
quomodo facilius est solem exstingui, quam

siam deleri. Quis, inquit , ista pridicat ? Is qu
fundavit : Celum et terra transibunt , sed. verb.
non transibunt (Matth. 24. 59). llc non modo
sed et complevit : cur enim illam magis fu
quam czelum ? Siquidem est celo pretiosior Ec
Quare conditum est czeluni ? l'ropter Ecclesiam
Ecclesia propter caluin. Cavlum conditum esl
pter hominem , non homo propter clum. 1d {
cuum est ex iis qux fecit Christus. Non enim c
corpus assumpsit. Verum nein longum product
mone, rursus hodie vobis debitores disce:
(scitis enim quam molta simus heri p:lliciti), p
vere parati sumus. Nam propter eos qui non a
distuleram. Quoniam igitor qui abfuerant, su
officio perfuncti, suaque prixsentia nobis m
exhibuerunt sumptuosam, age , aproramus obt
obsonia quidem haud putria : etsi crim hestern
haec obsonia non putrescunt. Quamobrem tar
Non sant carnes ut corrumpi queant, sed sen
scmper florentes. Carnes enim, quonian corpus
corrumpuntur : contra sententix , si maneant
duntur fragrantiores. Quid igitur erat quod
diximus ? Siquidem et ita nos heri participes r
fuimus, ut qui non adfuerunt, nihil detrimen
passi. Et factum est in anno quo mortuus est Osit
vidi Dominum sedentem in solio excelso et elato
6. 1). Quis hzc loquitur? Isaias ille spectator
sium Seraphim , qui connubio junctus fuit
tamen exslinxit gratiam. Attendistis prophet:
audistis prophetain hodie , Exi, tu et Jasub filis
(1sai. 1. $). Nec ista oportet przetercurrere. Exi
filias tuis. Itane filimn habebat propheta ? Si

ha'ebat, habebat et uxorem , ut. intelligas no:
malas nuptias, sed malam esse scortationem
quoniam cum quibusdam disserimus dicente:
non recie vivis? quamobrem non pr:estas

probam ? Qui possum , inquiunt , nisi divert
uxore, nisi vale dixero liberis, nisi valere |
negotia? Quamobrem ? num obstat matrimor
Adjutrix ibi data est uxor. non insidiatrix. /
liabebat uxorem propheta? Neque tamen: 5
gratix obstabat conjugium :sed cum uxore conv
habebat, et erat nihilominus propheta. M
nonne uxorem labebat? Et tamen i$ petram di
aerem imimutavit, cum Deo colloqucbatur, di
iram cohibuit, Abraham nonne habebat uxorer
tamen pater factus est gentium et Ecclesie : st
filium Isaac, et hic illi fuit egregiorum facin
materia. Nonne obtulit filium, conjugii fru
nonne factus est pater, οἱ Dei amans? annon
videre sacerdotem e suis visceribus fleri ? s:
cum, inquam, simul ei patrem? vinci nalu

135
vincere pietatem ? viscera. coneulcari, piaque facta
superare ? patrem dejici, Dei amantem coronari ?
annon vidisti totum, et filii amantem et Dei ? numquid
liic obfuit matrimonium ? Quid autem Maccabxorum
mater * nonne uxor fuit ? nonne septem filios addidit
sanctorum choro? nonne vidit illos martyrio coro-
natos? nonne spectatrix adstabat, tamquam mons
quidam immobilis ? nonne adstabat in unoquoque
illorum martyrium patiens, et mater martyrum,
scplies ipsa martyrium tulit ? Dum enim illi torque-
bantur, ila plagam accipiebat. Neque enim sine
dolore hxc excipiebat : mater erat, et naturz illata
vis propriam virtutem declarabat ; at illa non vince-
batur. Mare quidem erat et fluctus : eztterum | sicut
mare, cum insanit, sedatur : ita et natura conmmota,
meu Dei refrenabatur. Quomodo eos unxit? quo-
modo cos aluit? quomodo septem templa Deo exlii-
buit, statuas aureas, imo potius auro pretiosiores ?

9. Ut euim scias non tale esse aurum, qualis est
onima martyrum , attende. Stabat tyrannus, atque ab
uua muliere superatus discedebat. llle armis oppu-
guabat, bxc animi vi superabat ; ille fornacem incen-
debat, Ίος virtutem spiritus ; illeexercitum movebat,
Ίος ad angelos applicabat animum : videbat inferne
tyrannum, οἱ in animo versabat illum in superuis
regnantem ; videbat infra se tormenta, at numcrabat
superna bravia; videbat pr:esentem cruciatum, et
cogitabat futuram iünmorlalitatem. Quapropter et
Paulus dicebat, Noa contemplantibus nobis qua viden-
tur , sed ea que non videntur (2. Cor. 4. 18). Num
quid obstaculi adferebat matrimonium ? Quid autem
l'etrus, basis Ecclesiz, ille vehemens amator Christi,
ille sermone indoctus, et rhetorum vietor , ille impe-
ritus, qui tamen philosophis .obturavit os , ille qui
Gr:ecanicaui sapientiam * quasi aranearum telam dis-
solvit, qui lerrarum orbein peragravit, qui sagenam
misit in mare el piscalus est orbem, annon habuit hic
queque uxorein ? Sane, habuit. Quod autem habuer:t,
audi evangclistam testantem. Quid auteim ait ? Jngres-
sus €sl Jesus ad socrum Petri febricitantem ( Marc. 4.
90). Ubi socrus, ibi et uxor; ubi uxor, ibi et conju-
gium. Quid autem Philippus? nonne quatuor liabebat
filias ( Act. 21. 9)? Ubi vero quatuor ία, illic et
uxor, el matrimonium. Quid igitur Christus ? Ex vir-
gine quidem naLus est : verum ad uuptias accessiL ,
ac donum auulit : Non habent , inquit, vinum ( Joan.
2. $5) : et aquam vertit in vinum , virginitate nuptias
houorans , dono rem commendans : ut ne abomiue-
ris nuptias, scd oderis scortationem. Meo quidem
periculo ego spondeo tibi salutem , etiamsi uxorem
habueris.

Uxor 1mala corrigenda aut ferenda. — Prospiee tibi
ipsi. Mulier si proba fuerit, adjutrix tibi est. Quid
igitur si non iuerit commoda ? Fac illam commodam.
Aunon fueruut uxores bon: ac mala, ne haberes excu-
sationem? Qualis erat illa Job? Sed Sarra erat bona.

! Alii, Graecanicam superstitionem ( Ἑλληνικὴν θρησκείαν).
Quie lectio praeferenda certe videretur hoc loco. Verum
Morellus, Savilius, et maxima pars Manuscriptorum le-
guat , Grecanicam sapientiam , atque ita legit Erasinus.

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

121

Ostendam tibi mulierem et malarm. et improbam. Non
nocuit viro uxor Job : prava erat et improba , consi-
lium dabat illi ut blasphemias proferret. Quid igitur?
labefactavit turrim? dejecit adamantem? superavi
petram? depulit militem ? comminuit scapham ? era-
dicavit arborem ? Nihil horum : sed illa impellebat,
et arbor reddehatur stabilior : illa fluctus excitabat,
at navis non. submergebatur, sed sccundo navigaliat
vento; fructus cjus decerpebatur , ei arbor comniota
non est : folia deciderunt, οἱ radix mansit immota.
Hc loquor, ne quis prxetendat uxoris improbitatem.
Mala est? Corrige eam. Scd ais, E paradiso me expu-
lit. Verum eadem te iu celos induxit. Eadem quidem
natura, mens tamen diversa. Sed illa Job crat mala?
Verum Susanna bona. Sed illa Z&gyptia erat impu-
dica? Verum Sarra crat modesta. Vidisti illam ? Vide
ei hanc; quandoquidem etiam inter viros hi quidem
mali sunt, illi vero boni. Bonus erat-Josepli , senio-
res autem impudici. Vidisti omnibus in rebus vitium
ac virtutem non natura dijudicari, sed animo distin-
gui. Ne mihi prztexas excusationes. Sed ad eorum,
qu:e debeinus, solutionem properemus. Et factum ei
anno quo mortuus est Osias rex. Dicturus sum quam
ob causam ipse propheta designet tempus : siquidem
qu:erelamus heri, quam tandem ob causam cum ou-
nes prophete, atque hic quoque, tempus regum
enarrare soleant quo vixerint , boc loco ea consue-
tudo prwiermissa sit : nec enim dicit, In. diebus
Ozie : sed, In morte Oziz. Πσιιο qux»stionem liodie
solvere volo. Quamquam enim ingens est vestus , ta-
men major est sermonis refrigeratio : quamquam vis
fit corpori fatiscenti, tamen anima vigeus delectatur.
Ne mihi narres stum ac sudorem. Si sudaveris cor-
pore, abstergis animam iuam. Tres illi pueri qui
erant in fornace, nihil detrimenti perpessi sunt , sed
fornax illis fuit refrigerio. Cum. cogitas sudorei, co-
gita simul et mercedem et prznium. Etenim urina-
tor nullam aliam ob causam audet seipsum in pro-
fundum aquarum demittere , quam propter margari-
tas, bellorum causam. Quamquam non materiam
reprehendo , sed mentem intemperantem. Et tu , ut
accipias thesaurum deflcere nescium , plantesque vi-
tem in anima tua, non sustines aestum neque sudo-
rem? Non vides istos qui sedent in theatro, quomodo
sudent , nudoque capite solis radium excipiant ,
quo fiant captivi mortis, quo scorti mancipia ? Ad
exitium illi laborant , et tu ad. salutem segnis ac re-
missus es ? Athleta es, miles es *. Quis igitur est ille
Oxjas, et quam ob causam imortem hanc illius expres
sit propheta ? llic Ozias rex erat, ac vir justus, mul.
tis florens egregiis faetis : verum postea tandem
$d superbiam venit, ad superbiam , inquam , malo-
rum matrem, ad arrogantiam tumultibus plenatw,
ad elationem, qua diabolus in exitium ruit. Nihil
! Hic adjicit Erasmus in interpretatione Latina , qua ín
nullo exemplari Grzeco, tum edito tum manuscripto baben-
tur, Ne iqitur laboribus de[atigeris , sed bono animo certa-
mina tolera. Nescio utrum hzc ille in exemplari suo Grzco

legerit, an vero ipse adjecerit interpretando. UL ut res esf,
"μας seriei sunt consona.

125
Μαχχλδαίων οὐχὶ γυνὴ ἦν; οὐχὶ ἑπτὰ δέδωχε παῖδας
|124| τῷ χορῷ τῶν ἁγίων; οὐχ εἶδεν αὐτοὺς µαρτυ-
µήσαντας; οὐχ εἰστήχει χαθάπερ ὄρος μὴ σαλευοµέ-
νη 5; οὐχ εἰστήχει χαθ᾽ ἔχαστον αὐτῶν μαρτυροῦσα,
χαὶ µήτηρ μαρτύρων, xai ἑπτάχις ἁμαρτύρησε;
Ιασανιζομένων γὰρ ἑχείνων, αὑτὴ τὴν πληγὴν ἐδέ-
Ίετοῦ, Οὐδὲ γὰρ ἁπαθῶς οὕτω τὰ γινόμενα ἐδέχετο”
µήτηρ γὰρ ἣν, καὶ τῆς φύσεως d ὕδρις τὴν οἰχείαν
δύναμιν ἐπεδείχνντο" ἀλλ᾽ οὑχ ἐνιχᾶτο. θάλασσα γὰρ
Tv xai κύματα" ἀλλ ὥσπερ d θάλασσα µαινοµένη
χαταλύτται, οὕτω xai ἡ φύσις ἐγειρομένη τῷ φό-
Gw τοῦ θεοῦ ἑἐχαλινοῦτο. Πῶς αὐτοὺς Ὦλεινε; πῶς
αὐτοὺς ἕθρεφε; qc ἑπτὰ ναοὺς τῷ Oc παρέστη-
σεν, ἀνδριάντας χρυσοῦς, μᾶλλον 6b xol χρυσυῦ
τιµιωτέρους;

Υ. Ὅτι γὰρ o0 τοιοῦτον χρυσὺς, oTov Ψυχἠ μαρτύρων,
πρόσεχε. Εἰστήχει ὁ τύραννος, χαὶ ὑπὸ μιᾶς γνναι-
xk, ἠττώμενος ἀνεχώρει. Ἐκεῖνος ὅπλοις ἐπολ.όρχει,

καὶ αὕτη προθυμία περιεγχένετο" ἐχεῖνος χάµινον.

ἀνῆψε, xai αὕτη τὴν ἀρετὴν τοῦ πνεύματος * ἐχεῖνος
σερατόπεδον ἐχίνει, xaX αὕτη πρὸς ἀγγέλους µεθωρ-
µίσετο * ἑώρα χάτω τὸν τύραννον, xa ἑνενόει τὸν ἄνω
βασιλεύοντα * ἑώρᾷ τὰς χάτω βασάνους, xaX ἠρίθμει
τὰ ἄνω βραδεῖα' ἑώρα τὴν παροῦσαν χόλασιν , xal
ἐγενόει τὴν µέλλουσαν ἀθανασίαν. Διὸ καὶ ὁ Παῦλος
ἔεγε' M) σχοπούντων ἡμῶν τὰ BAexópsva, ἀ.1.1ὰ
τὰ μὴ βάεπόμενα. Mtf τι χώλυμα ὁ γάμος ἐγένετος
Τί δὲ ὁ Πέτρος, ἡ χρηπὶς τῆς Ἐκκλησίας, ὁ μανιχὸς
ἑραστὴς τοῦ Χριστοῦ, xal ἀπαίδευτος τῷ λόγῳ, xat
ῥητόρων περιγινόμενος, ὁ ἁμαθῆς, χαὶ φιλοσόφων
ἀποφράξας στόµατα, ὁ τὴν Ἑλληνιχὴν σο-ίαν 9 χα-
. Μάπερ ἀράχνην διαλύσας, ὁ τὴν οἰχουμένην περιδρα-
ών, 6 σαγηνεύσας τὴν θάλασσαν, xal ἁλιεύσας τὴν
οἰχουμένην, οὐκ εἶχε καὶ οὗτος γυναῖχα: Nat, εἶχεν.
"Ott δὲ ἔσχεν, ἄχουσον τοῦ εὐαγγελιστοῦ. Τί δὲ φησιν;
Εἰσηῖθεν ὁ Ἰησοῦς πρὸς τὴν πεγθερὰν Πέτρου
αυρέσσουσαν». Ὅπου πενθερὰ, ἐχεῖ xal γυνη, ἐχεῖ d
xit γάμος. Τί δὲ ὁ Φίλιππος ; οὐ τέσσαρας θυγατἐρας
Cv; Ὅπου δὲ τέσσαρες θυγατἑρες, ἐχεῖ καὶ γυνἡ,
καὶ Ἱάμος. Τί οὖν ὁ Χριστός; Απὺ παρθένου u£v *
ἀλλ εἰς γάμον παρεγένετο, xaX δῶρον εἰσήνεγχεν '
θὺκ ἔχουσι γὰρ, qnoi, olvur* χαὶ τὸ ὕδωρ οἶνον
ἐποίησε, τῇ παρθενἰᾳ τὸν γάµον τιμῶν, τῇ δωρεᾷ τὸ
πράγμα θαυμάζων; ἵνα ph βδελύσσῃ τὸν vápov,
ἀλλὰ μισῆς ο τὴν πορνείαν. Tip tpi κχινδύνῳ ἐγὼ
ἐΠυῶμαί σου τὴν σωτηρίαν, x&v γυναῖχα ἔχης.
Πρόσεχε σεαυτῷ. Ρυνὴ ἐὰν εὔχρηστός ἐστι, βογθός
6ου ἐστί, Τί οὖν ἂν μὴ f] εὔχρηστος: Ποίησον αὐτὴν
εὔχρηστον. Μὴ οὐχ ἐγένοντο χαλαὶ γυναῖχες xo
XU. ἵνα ph ἔχῃς πρόγασιν: Ποταπὴ ἡ τοῦ Ἰὼδ
1"; Hà Σάῤῥα xaXh &v Δείξω σοι γυναῖχα φαύλην
[135] xat πονηράν. Οὐχ ἔθλαγε τὸν ἄνδρα ἡ γυνὴ τοῦ
Ἰώ6' ποντρὰ ἓν xa φαύλη, xax βλασφημεῖν αὐτῷ

* Mil σαλενόµενον
b m τὴν xinylv ἔφερεν.

di ΑΙ Ἑλληνικὴν θρησχείαν. Quae lectio przferenda ce:te
'eretur hoc loco. Verum Mor.,Sav., οἱ plerique mss. σο-
Vd dabent, atque ita legit Erasmus.
Aliquot mss. ἐχεῖ καὶ γυνή. Ὅπου , &xet, alque ita
lfendum. 1n. Morel. et Savil. ὅπου Mu deest. 1
* Tres mss. ἁλ)ὰ µιτήσης.
! Unus καὶ τὸ Σένξρον ἀσφαλέστερον ἐγένετο,

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, ΠΟΜΙΙ,. ΙΥ..

Ν

124

συνξθούλευσε. Τί οὖν; ἔσεισε τὸν πύργον; xatf-
yz xe τὸν ἁδάμαντα; περιεγένετο τῆς πέτρας; Έχρουσε
τὸν στρατιώτην ; διέτρησε τὸ σχάφος; ἐξεῤῥίζωσε τὸ

ἐνδρον; 0ὐδὲν τούτων" ἀλλ ἐχείνη προσέχρουσε, xol
ὁ πύργος ἀσφαλέστερος ἑγίνετο f^ αὐτὴ τὰ χύματα
Έγειρε, χαὶ τὸ πλοῖον οὗ χατεποντίζετο, ἀλλ᾽ ἐξ οὐρίας
ἔπλεεν ' ὁ χαρπὸς αὐτοῦ ἐτρυγήθη, xat «b δένδρον οὖα
ἐσαλεύθη * τὰ ᾷύλλα ἔπεσε, χαὶ ἡ ῥίζα ἔμενεν ἁἀσά-
λευτος. Ταῦτα λέγω, ἵνα μηδεὶς προφασίζητα: 8xa-
χίαν γυναιχός. Φαύλη ἐστί; Διόρθωσον αὐτήν. Αλλὰ,
φησὶν , ἀπὸ παραδείτου µε ἐξέθαλεν. ᾽Αλλὰ xal εἰς
οὐρανοὺς σε ἐξήνεγχεν. Ἡ αὐτὴ μὲν φύσις, διάφορος
6: ἡ γνώµη. ἉΑλλ' dj τοῦ Ἰὼθ φαύλη; Αλλ' ἡ Σω;
σάννα χαλἠ. 'AJX ἡ Αἰγνυπτία ἀχόλαστος; 'AXX f
Σάῤῥα xocp(a. Ἐϊδες ἐχείνην; Βλέπε χαὶ ταύτην’
ἐπεὶ χαὶ Ev ἀνδράσιν οἱ μὲν φαῦλοι, οἱ δὲ σπουδαῖοι,
Καλὸς 6 Ἰωσὴφ, οἱ δὲ πρεσθύτεροι ἀχόλαστοι. Εἶδες
πανταχοῦ χαχίαν χαὶ ἀρετὴν, μῆ τῇ φύσει ταῦτα xpr-
vópzva, ἀλλὰ τῇ γνώµη διαιρούµενα. Mf, pot προφἀ»
σεις προφασἰζου. Αλλ' ἐπὶ τὰ χρέα xat τὴν xata-
θολῖν σπεύδωµεν. Kal ἐγένετο τοῦ ἐγιαυτοῦ, οὗ
ἀπέθαγεν ᾿Οᾷας ὁ βασιλεύς. Mw λέγειν διὰ τί ὁ
προφήτης ἐπιστμαίνεται τὸν xatpóv ' ἐξητοῦμεν γὰρ
χθὲς, τί δῄποτε τῶν προφητὼν ἁπάντων τὸν χαιρὸν
τῆς ζωῆς τῶν βασιλέων ἱστορούντων bh, xat αὐτοῦ
τούτου, ἐνταῦθα τὸ ἔθος ἐλύθη * xal οὗ λέχει, ἓν ταῖς
ἡμέραις Ὀξίου, ἀλλ' ἓν τῇ τελευτῇ Ὀξίου. Τοῦτο
λύσαι βούλομαι σήμερον. El γὰρ xai πολὺ τὸ χαῦμα,
ἀλλὰ µείζων fj 6pósoc τοῦ λόγου " εἰ γὰρ βιάζεται !
τὸ copa µαλαχιζόμενον, ἀλλ ἀχμάζουσα f) ψυχἠ có-
φραΐνεται. Μή µοι λέγε χαῦμα xal ἱδρῶτα ' ἐὰν ἱδρώ-
σης τῷ σώμµατι, σµήχεις σου τὴν ψυχἠν. Οἱ παῖδες
οἱ τρεῖς ἐν χαμίνῳ σαν, χαὶ οὐδὲν ἔπασχον , à)" ἡ
χάµινος δρόσος ἐγένετο. "Όταν ἑννοήσῃς ἱδρῶτα, ἓν-
νόει xat τὸν μισθὸν xat τὴν ἁμοιδήν. Καὶ γὰρ χολυµ-
θητὴς ἄνθρωπος δι’ οὐδὲν ἄλλο τολμᾷ εἰς τὸ βάθος
ἑαυτὸν χαταθαλεῖν τῶν ὑδάτων, f] διὰ µαργαρίτας,
τοῦ πολέμου thy ὑπόθεσιν. Αλλ' οὗ τὴν ὕλην διαδάλ-
λω, ἁλλὰ τὴν ἀχόλαστον γνώμην. Kat ab, ἵνα λἀάθῇς
θησαυρὸν ἀνελλιπῆ, χαὶ φυτεύσῃης ἄμπελον ἐν τῇ
Φυχῇ σου, οὐκ ἀνέχῃ χαύματος, οὐδὲ ἱδρῶτος; Οὐχ
ὁρᾷς τοὺς ἓν θεάτρῳ χαθηµένους, πῶς ἱδρῶσι , xat
γυμνῇ τῇ χεφαλῇ τὴν ἀχτῖνα δέχονται, ἵνα γένωνται
θανάτου αἰχμάλωτοι, ἵνα πόρνης δοῦλοι; El; ἁπώλειαν
ἐχεῖνοι χάµνουσι, χαὶ σὺ εἰς σωτηρίαν ἐκλύῃ; Άθλη-
τῆς εἶ, χαὶ στρατιώτης. Τίς οὖν ἐστιν ὁ ὐζίας ἐχεῖνος,
[496] xaX διὰ τί τὴν τελευτὴν αὐτοῦ ταύτην εἶπεν ;
Οὗτος ὁ 'Ot(ag βασιλεὺς Sv, χαὶ ἀνὴρ δίκαιος, xal
πολλοΐς χομῶν τοῖς χατορθώμασιν * ἀλλ᾽ ὕστερόν ποτε
εἰς ἀπόνοιαν ᾖλθεν, εἰς ἀπόνοιαν, την μητέρα τῶν
χαχῶν, εἰς ἁλαζονείαν, τὴν θορύθων γέμουσαν 1, ele
ὑπερηφανίαν, τὴν ἀπώλειαν τοῦ διαθόλου. Οὐδὲν γὰρ
ἀπονοίας χεῖρον διὰ τοῦτο χαὶ τὸν λόγον ἅπαντα ες

6 Alii προφασίσηται.

h Unus βασιλέων δηλούντων. Savil. in margine τῶν βασι-
λέων µεμνημένων.

i Unus cod. el xai βαν omisso γάρ, οἱ sic legisse
videtur Erasmus. lbid 40)! ὀχμάζει ἡ Ψυγὴ εὐφραινομένη.
Paulo post cov τὴν διάνοιαν. Ot. Infra. tres mss. χατατολ-
ug. et mox εἴν. . .

j Duo ἁλαζονείαν τῶν θορύδῳ νοσούντων. Unus habet τὸν
θόρνύου νορούντων.

125

τοῦτο χατηναλώῴσαμεν χθὲς, τὴν ἀπόνοιαν χαθαιροῦν-
πες, χαὶ ταπεινοφροσύνην διδάσχοντες

ὃ Εἴπω σοι, πόσον ἀγαθὸν ταπεινοφροσύνη. xat πό-
σον χαχὺν ἀπόνοια; ᾽Αμαρτωλὸς δίχαιον ἐνίχησεν, ὁ
τελώνης τὸν Φαρισαῖον, χα) ῥήματα ἔργων περιεγέ-
νοντο. Πῶς ῥήματα; 'O τελώνης λέγει * 'O θεὸς,
ἱλάσθητί uoc τῷ ἁμαρτωίῷ. Ὁ Φαρισαῖος λέγει’
Οὐκ εἰμὶ ὡς οἱ Aotxol τῶν ἀνὐρώπων , ἅρπαξ , ἢ
πΑεογόκτης. ᾽Αλλὰ τί. Νηστεύω δὶς τῆς ἑδδομά-
δος α, ἀποδεχατῶ µου τὰ ὑπάρχοντα. Ὁ Φαρισαῖος
ἔργα ἔδειξε διχαιοσύνης * ὁ τελώνης ῥήματα eire τα-
πεινοφροσύνης, καὶ λόγοι ἔργων περιεγένοντο, xal
ὁ τοσοῦτος θησαυρὸς ἐξεφυσήθη, xal ἡ τοσαύτη
πενία εἰς πλοῦτον µετεθλήθη. "Ηλθον δύο πλοῖα
ἔχοντα Ὑόμον᾽ εἰσῆλθον ἁμφότερα εἰς τὸν λιμένα *
ἀλλ) ὁ τελώνης χαλῶς τῷ λιµένι προσωρµίσθη, ὁ ok
Φαρισαῖος vauávtov ὑπέμεινεν, ἵνα µάθῃς πόσον χας
χὸν fj ἀπόνοια. Δίχαιος cU; ΜΗ ταπεινώσῃς τὸν ἁδελ-
φὀν σου. Κομᾶς κατορθώµασι; Mh ὀνειδίσῃς τῷ πλη-
alov, καὶ ὑποτέμῃς σου τὸ ἐγχώμιον. Όσον μέγας cl,
ποσοῦτρν ταπείνου σαυτὀν. Καὶ πρόσεχε psv ἀκρι-
θείας τῷ λόγῳ, ἀγαπητὲ. Μᾶλλον ὁ δίκαιος ὀφείλει
φοβεῖσθαι τὴν ἀπόνοιαν, T] ὁ ἁμαρτωλός ΄ τοῦτο xal
χθὲς εἶπου, καὶ τήμερον λέγω διὰ τοὺς χθὲς ἀπολει-
φθέντας * διότι ὁ ἁμαρτωλὸς ἔχει τὸ συνειδὺς ἀνάγγῃ b
ταπεινὸν 1 ὁ δὲ δίχαιος ἑπαίρεται χατορθώμασιν.
Ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῶν πλοίων, οἱ μὲν ἔχοντες χενὸν
πλοῖον, οὐ δεδοίχασι πειρατῶν σύστημα ᾿ οὗ γὰρ Ep-
χονται διατρῆσαι τὸ πλοῖον τὸ μηδὲν ἔχον ’ οἱ δὲ φόρ:
του γἐέµον ἔχοντες πλοῖον, δεδοίκασι πειρατάς * ó γὰρ
πειρατὴς ἐχεῖ ἀπέρχεται, ὅπου χρυσὺς, ὅπου ἄργυ
pec, ὅπου λίθοι τίµιοι * οὕτω xal ὁ διάθολος οὐκ £O
κόλως ἑπηρεάζε:; τῷ ἁμαρτωλῷ, ἀλλὰ τῷ δικαίΐῳ,
ὅπου πλοῦτος πολύς. Ἐπειδὴ πολλάχις fj ἀπόνοια ἐξ
ἐπιβουλῆς τοῦ διαδόλου,νήφειν ἀναγχαῖον ο. Ὅσον μέ:
γας εἶ , τοσοῦτον ταπείνου σανυτὀν. "Όταν ἀναθῇς clc
«b Dog, ἀσφαλισθῆναι χρείαν ἔχεις, ἵνα μὴ πέσῃς.
Διὸ xai ὁ Κύριος ἡμῶν λέγει’ "ύταν πάντα ποιῃ-
σητε, λέγετε, ὅτι Αχρεῖοι δοῦλοί ἐσμεν. Τί 4 μέγα
φρονεῖς, ἄνθρωπος ὧν, τῆς γῆς συγγενῆς, ὁμοούσιος
τῇ τέφρα, Év τε τῇ φύσει, Ev τε τῇ γνώµῃ, xot τῇ
προαιρέσει τῶν πραγμάτων; Σήμµερον πλούσιος, ab-
βιον πένης ' σήµερον ὑγιαίνων, αΌριον νοσῶν’ σήµε-
pov [127] χαίρων , αὕριοων λυπούμενος᾽ σήμερον ἐν
δόξῃ, αὕριον ἓν ἀτιμίᾳ' σήμερον Ev νεότητι, αὗριον
ἐν γἡρ1. Mi ἵσταταί τι τῶν ἀνθρωπίνων, ἀλλ᾽ ὥσπερ
τῶν ποταµίων ῥενμάτων μιμεῖται τὸν δρόµον;. 'OpoU
τε γὰρ ἐφάνη, χαὶ σχιᾶς ταχύτερον 9 ἡμᾶς χαταλιµ-
πάνει. Τί οὖν μέγα φρονεῖς, ἄνθρωπε, ὁ χαπνὸς , 1)
µαταιότης; Ανθρωπος γὰρ µαταιότητι ὑμοιώθη.
Ὡσεὶ χόρτος αἱ ἡμέραι αὐτοῦ. Ἐξηράνθη à χόρτος,
xaX τὸ ἄνθος αὐτοῦ ἐξέπεσε.

Ταῦτα λἐγω, οὐχ ὡς τὴν οὐαίαν ἐξευτελίξων , ἀλλὰ
«ἣν ἀπόνοιαν χαλινῶν. Καὶ γὰρ μέγα ἄνθρωπος, xa
τίµιον &vhp ἑλεῆμων. Αλλ’ ὁ Ὀζίας οὗτος βασιλεὺς ὧν,
xai τὸ διάδηµα περιχείµενος, ἐπειδῇ δίχαιος M
ἑφρόνησέ ποτε µέγα, xa φρονῄσας μέγα xal μεῖζον
ο τῆς ἀξίας, εἰσῆλθεν εἰς τὸ ἱερόν. Καὶ τί φησιν; Εἰσῆλ-

& Unus δὶς τοῦ σαθθάτου.

b 'Tres mss. ἀνάγχῃ ταπεινοφ c. Unus, teste Savil.,
συνειδὸς χατη αὐτοῦ, xal ἀνάγχη ταπεινοφ c

6 Unus ἐπειδὴ & ἀπονοίας τὰ ἁμαρτήματα τίχτεται, διὰ
τοῦτο γήφειν

d Τί deest in ibus mss.

* Tres mss. καὶ σκυᾶς εὐχλλώτερον. [Infra iidem ὡσεὶ
χαπνὸς αἱ ἡμ. οἱ sic legerat. Erasmus, qui verterat, tclul
Jumus dies ejus.

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ΑΠΠΕΡ, CONSTANTINOP.

"400 ᾿Δαρών :

1*6

θεν εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, καὶ λένει, βούλομαι θ.,-
μιᾶσαι. Βασιλεὺς ὢν ἱερωσύνης ἀρχὴν ἁρπάσει. Boo-
λομαι, ero, θυμιᾶσαι, ἐπειδὴ δίχχιός εἰμι. AX
pévs ἔσω τῶν οἰκείων ὅρων ' ἄλλοι ὅροι βασιλείας,
xa ἄλλοι ὅροι ἱερωσύνης * ἀλλ αὕτη μείζων ἐχείντς,
Οὐ Υὰρ ἀπὸ τῶν φαινομένων φαίνεται βασιλεὺς,
οὐδὲ ἁπὸ τῶν πεπηγµένων αὐτῷ λίθων, xai ὧν
περίχειται χρυσίων, ὀφείλει χρἰνεσθαι ὁ βασιλεύς.
Οὗτος μὲν γὰρ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς ἔλαχεν οἰχονομεῖν * ὁ
ὃδ τῆς ἱερωσύνης θεσμὸς ἄνω χάθηται. "Osa ἂν δή-
σητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεµένα &y τῷ oSpavip. ο
βασιλεὺς τὰ ἐνταῦθα πεπἰστευται, ἐγὼ τὰ οὐράνια "

| ἐγὼ ὅταν εἴπω, τὸν ἱερέα λέγω. Μὴ οὖν, ἂν ἴδης

ἱερέα ἀνάξιον , τὴν ἱερωσύνην διάδθαλε. οὗ γὰρ τὸ
πρᾶγμα διαθαλεῖν δεῖ, ἀλλὰ τὸν χαχῶς τῷ χαλῷ χε-
χρημένον * ἐπεὶ xat ὁ Ἰούδας προξότης ἐγένετο, ἀλλ'
οὐ χατηγορἰα τῆς ἀποστολῆς τοῦτο, ἀλλὰ τῆς ἐχείνου
γνώμης * οὗ τὸ ἔγχλημα τῆς ἱερωσύνης, ἀλλὰ τὸ xa-
xby τῆς γνώμης.

ε’. Καὶ σὺ τοίνυν μὴ τἣν ἱερωσύνην διάθαλε, ἀλλὰ
τὸν ἱερέα τὸν χαχῶς τῷ χαλῷ χεχρηµένον. Ἐπεὶ
ὅταν Gol τις διαλέγηται, xol λέγη, Εἶδες τόνδε τὸν
Χριστιανόν ; εἰπὲ, Αλλ' ἐγὼ 05 περὶ προσώπων, ἀλλὰ
περὶ πραγμάτων σοι δ.αλέγοµαι. Ἐπεὶ πόσοι ἰατροὶ
δήµιοι ἐγένοντο, xaY δηλητήρια δεδώχασιν ἀντὶ φαρ-
µάχωνς Αλλ᾽ οὐ τὴν τέχνην διαδάλλω, ἀλλὰ τὸν χα-
κῶς τῇ τέχνῃ χρησάμενον. Πόσοι ναῦται χΧατεπόν-
τισαν πλοῖα; Αλλ) οὐχ ἡ ναυτιλία, ἀλλ ἡ xaxh
γνώµη ἐχείνων. Κἄν ᾗ Χριστιανὸς φαῦλος, μὴ τοῦ
δόγματος. χατηγόρει xal τῆς ἱερωσύνης, ἁλλά τὸν
καχῶς τῷ καλῷ χε χρηµένον. Ὅ βασιλευς σώματα
ἐμπιστεύεται, ὁ δὲ ἱερεὺς duyác* ὁ βασιλεὶς λοιπά-
δας χρημάτων ἀφίησιν, ὁ δὲ ἱερεὺς λοιπάδας ἅμαρτη-
µάτων * ἐχεῖνος ἀναγχάζει, οὗτος παραχαλεῖ * ἐχεῖνος
ἀνάγχῃ, οὗτος γνώµη’ ἐχεῖνος ὅπλα ἔχει αἰσθητὰ,
οὗτος ὅπλα πνευματικά * ἐχεῖνος πολεμεῖ πρὸς βαρθά-
ρους, ἐμοὶ πόλεμος πρὸς δαΐµονας. Μείζων ἡ ἀρχὴ

αὕτη" διὰ τοῦτο ὁ βασιλεὺς τὴν χεφα)Ὦν ὑπὸ χεῖρας
τοῦ ἱερέως ἄγει, xaX πανταχοῦ ἐν τῇ Παλαιᾷ ἱερεῖς
βασιλέας ἔχριον. 'AXX 6 βασιλεὺς ἐχεῖνος τὰ ἴδια
σχάµµατα ὑπερθὰς, καὶ τὸ µέτρον τῆς βασιλείας
διαπηδήσας, [128] προσθεῖναι ἐπεχείρησε, καὶ εἰσῆλθεν
εἰς τὸ ἱερὸν μετὰ αὐθεντίας, θυμιᾶσαι θέλων. Τί οὖν
ὁ ἱερεύς; Οὐχ ἔξεστί σοι, "Otia, θυμιᾶσαι. "Opa
παῤῥησίαν, φρόνημα ἁδούλωτον, γλῶσσαν obpavou
ἁπτομένην, ἐλευθερίαν ἀχείρωτον, ἀνθρώπου τὸ
σῶμα, xal ἀγγέλου τὸ φρόνημα, χαμαὶ βαδίξοντα,
xaX Ey οὐρανῷ πολιτευόµενον. E!6s τὸν βασιλέα, xal
οὐχ εἶδε τὴν πορφύραν εἶδε τὸν βασιλέα, xai οὐχ
εἶδε τὸ διάδηµα. Μή µοι λέγε τὴν βασιλείαν, ὅπου
παρανομία. Ovx ἔξεστί σοι, βασιεῦ, θυμιᾶσαι
εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων * ὑπερθαίνεις τὰ σχάµµατα,
τὰ μὴ δεδοµένα ζητεῖς * διὰ τοῦτο xa ἃ ἔλαθες ἆπο-
λεῖς. Οὐκ ἔξεστί σοι θυμιᾶσαι, ἀλλὰ τοῖς ἱερεῦσιν.
Ox ἔστι σὺν τοῦτο, ἀλλ ἐμόν. Mt ἧρπασά σου τὴν
πορφυρίδα;, Mh ἁρπάσῃς µου τὴν ἱερωσύνην. Οὐκ
ξξεστἰ σοι θυμιᾶσαι, dAA' ἢ τοῖς ἱερεῦσι f τοῖς
υἱοῖς Ἀαρών. Μετὰ πολὺν χρόνον, μετὰ τὴν τελευ-
τὴν ᾽Ααρὼν τοῦτο ἐγένετο. Καὶ διὰ τί οὐκ εἶπε, Tot;
ἱερεῦσι, µόνον, ἁλλ᾽ ἐμνημόνευσε xai του πατρός;
Συνέδη ἓν ἐκείνῳ τῷ χρόνῳ τοιοῦτόν τι Ὑενέσθαι.
Δαθὰν γὰρ xaX ᾿Αδειρὼν xal Κορὲ χατεπανέστησαν 5
ἠνοίχθη ἡ γη, xal κατέπιεν αὐτούς *

f Hzc, τοῖς ἱερεῦσι, deerant in Morel., sed habentur i5
Savil. in o ibusque exemplaribus, leclaque sunt ab

Erasmo.
6 Duo nisS. ὑπερανέστησαν.

-

135

enin arrogantia pejus : ideu totum sermonem in hoc
lieri consumpsimus, superbiam climinantes, et humi-
litem docentes.

4. Humilitas quantum bonum. In portu naufragium.
Vis ibi dicam quantum bonum sit humilitas, et quan-
tim malum arrogantia? Peccator justum superavit,
publicanus Pharis;cum, οἱ verba factis fuere superiora.
Quomodo verba ? Publicanus dicit : Deus, propitius esto
mihi peccatori. Pharis»us dicit : Non sum sicul caeteri
homines, raptor, aut avarus. Sed quid ? Jejuno bis in
sabbato, decimas do de [acultatibus meis (Luc. 18. 13.
11. 12). Pharisxus opera justitize pr.estabat : publi-
canus verba dicebat huwilitatis, et verba plus potue-
runt quam facta, tantusque thesaurus exsufflatus est,
et tanta. inopia in divitias commutata. Venerunt du:
naves habentes onus ; amb;e. portum ingresso» sunt ;
νο publicanus pulchre in portum appulit, Phari-
seus autem naufragium perpessus est, ut disceres,
quantum mali sit animi tumor. Justus es ? Ne depri-
mas fratrem tuum. Flores recie factis? Ne probra
pelas in proximum , tuasque laudes compriic.
Quanto major es, tanto magis deprime teipsum. At-
tende quod dicitur, carissime. Magis justus metuere
debet arrogantiam quam peccator : hoc heri dice-
lam, et hodie dico propter eus qui heri aberant, eo
quod. peccator labeat conscientiam ος necessitate
lumilem : justus autem ob benefacta. extollatur.
Quemadmodum igitur fit in navigiis, qui vacuam ha-
bent navem , non metuunt piratarum insultum : non
enim veniunt uL conterant navem nihil vehentein :
atii qui navem habent onuslam , metuunt piratas :
iun. pirata illuc properat, ubi aurum, ubi argentum,
ubi lapides pretiosi : sic οἱ diabolus non facile pec-
corem aggreditur, sed justum) potius, ubi multe
suit opes. Quoniam sape arrogantia ev insidiis dia-
boli oritur, vigilandum est *. Quanto major cs, tanto
magis deprime teipsum. Cum ascenderis in altum,
opus est ut. tibi prospicias ne cadas. Quamobrem οἱ
Dominus noster dicit : Cum omnia feceritis, dicite :
Πηκ] servi. sumus. (Luc. 11. 10). Quid eflerris
auimo eum δν liomo, cognatus terrx , cjusdem sub-
Μο cum cinere, tum natura, tum animo, tum
acionum delectu? Hodie dives, cras pauper; hodie
sanus, cras zegrotus ; hodie gaudes, cras doles ; ho-
die in gloria, cras in ignominia ; hodie juvenis, cras
senex. Num aliquid in rebus bumanis consistit , ac
non potius amnium praterfluentium cursum imitan-
Ur omnia ? Nam simul atque apparuerunt, citius nos
quam umbra relinquunt. Quid igitur altum sapis,
lomo, fumus et vanitas ? Homo euim vanitati. similis

f'ctus est (Psal. 140. 4). Veluti fenum dies. ejus
(Pil, 109. 15). Exaruit gramen, et flos ejus. decidit
(Ini. 40. 8).

lx. sacerdotis non. usurpare debet dignitatem. —
lle dico non ut substantiam deprimam, sed ut arro-
δυο] refrenem. Alioqui et magna res est homo, et
[elisa res vir misericors. Verum hic Ozias cum

! Unus sit babet : Owoniam ex arrogantia peccata na-
κάναν, propterea vigWandum esi.

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOXIL. IV.

126
esset rex diademate redimitus , quoniam erat. justus,
elatus est animo, et majore spiritu concepto quain
pro dignitate , ingressus est templum. Et quid dicit
Scriptura? Ingressus est sancta sanctorum, aique ,
Volo adolere incensum (2. Paral. 36. 46 ). Rex cum
sit, sacerdotii principatum usurpat. Volo, inquit ad-
olere incensum, quia justus sum. Sed mane intra tuos
terminos : alii sunt terinini regui, alii termini sacer-
dotii : verum hioc illo majus est. Neque enim ex his
qux videntur hic declaratur rex , neque ο geminis
illi affixis, ncque ex auro quo amictus est, dcbet :esti-
mari rex. llle quidem ea qua sunt in terris sortitus
est administranda : e:eterum sacerdotii jus e super-
nis descendit : Quacumque enim ligaveritis super ter -
ram , erunt ligata et in celo ( Matth. 10. 19). Regi ca
que hic sunt, commissa sunt, mihi czlestia : mihi
cum dico , sacerdotem intelligo. Itaque cum videris
sacerdotem indignum, ne traducas sacerdotium :
non enim oportet damnare res, sed eum qui re
boua male utitur; quandoquidem ct Judas proki-
tor fuit, verum non ob id accusatur ordo apostolicus,
sed illius animus : nec crimen est sacerdotii, sed µιλ-
lum animi.

9- Sacerdotes mali vituperandi, non sacerdotium. Sa-
cerdotum major dignitas quam regis. Historia regis
Üzie peragitur. — Et tu igitur ne sacerdotium vitupe-

' Tes, sed sacerdotem male re bona utentem. Etenim

si quis tecum disputet, dicatque : Vidisti illum Chri-
sanum? respondeto : At ego non de personis, sed de
rebus tibi loquor. Alioqui quot medici facti sunt car-
nifices, ac venena pro pharinacis dederunt? Non ἰα-
men artem vitupero, scd male utentem arte. Quot
naut male demerserunt navigia? Verum non ars
navigandi mala est, sed malus illorum animus. Si
Christianus fuerit improbus, ne incuses dogma nec sa -
cerdotium, sed re bona utentem male. Regi corpora
comniissa sunt, sacerdoti unimi ; rex residua pecu-
niaruin remittit, sacerdos autein residua peccatorum :
ille cogit, hic exhortatur : ille necessitate, hic con-
silio : ille habet arina sensibilia, hic arma spiritualia :
ille bellum gerit cum barbaris, mihi bellum est ad-
versus d:emoncs. Major hic principatus; propterca
rex caput sulinittit manui sacerdotis, et ubique iu
Veteri Scriptura sacerdotes inungebant reges. Verui
rex ille sua transiliens septa, modumque regni trans-
gressus, conatus est aliquid addere, atque ingressus
est templum cum auctoritate,inceusum adolere volens.
Quid igitur sacerdos ? Non licet tibi, Ozia, adolere in-
censum. Vide libertatem, vide mentein servire nc-
sciam, vide linguam c:elos. attingentem, libertateiu
invictam, vide hominis corpus, et angeli mentem :
vide humi ingredientem, el in cxlo versantem. Vidit
regem, non vidit purpuram : vidit regem, nec vidit
diadema. Ne mibi dixeris esse regnum, uhi est leguin
transgressio. Non licet tibi, rex, adolere incensum in-
tra sancta sanctorum (2. Paral. 296. 18) ; transcendis
septa, quzxeris tibi non concessa : ideo quxe accepisti
perdes. Non licet tibi adolere incensum , sed sacerdoii-
bus istud datum est. Non tuum est lioc, sed meum.

427
Num tuam usurpavi purpuram? Ne usurpes meum
sucerdotium. Non licet tibi adolere incensum, sed. tan-
tum sacerdotibus filiis Aaron. Post multum temporis
jam defuneto Aarone hoc accidit. Et quamobrem nou
dixit, Sacerdotibus tantum, sed et. patris mentionem
fecit ? Aecidit in illo tempore, ut tale quidpiam fierct :
Dathap eniin, Abiron et Core insurrexerant adversus
Aaron : aperta est. terra, 36 devoravit illos ; venit
ignis e exlo, et exussit eos (Num. 16 et Psal. 105.
11. 18). Volens igitur eum commoncefacere illius hi-
μοτία, qued olim quoque sacerdotium aggressi sint,
verum nou succubuerit, sed adorta est multitudo, et
Deus illam ultus est : Non licet tibi adolere incensum,
sed solis sacerdolibus filiis. Aaron. Nen dixit, Cogita
quid passi sint qui tune Βία patrarunt : non dixit,
Cogita eos qui insurrexerunt combustos fuisse ; sed
nominato Aarone, quem ulius est Deus, eum ad
historie recordationem. adduxil, lis propemodum
verbis utens : Nuli audere qu: ausus est Dathan, ne
patiaris eadem, quz tempore Aoron acciderunt. Rex
autem Ozias non sustinuit admonitionem, sed arro-
gantia inflatus ingressus est templum, aperuit sancta
sanctorum, volens adolere incensum. Quid autem
peus? Ubi igitur sacerdos centemptus est, dignitas-
que sacerdotii conculcata, nec. quidquam pr:eterca
poterat sacerdos : nam sacerdotis tantum cst argue-
re, liberamque przestare admonitionem, ΠΟΠ movere
arma, non clypeos usurpare, non vibrare lanceam,
nec arcum tendere, nec jaeula mittere, sed tantum
arguere, ac libere monere : posteaquam igitur ar-
guisset sacerdos, rex autem nou ces;issel , sed arma
inoveret, clypeos et liastas, suaque uteretur potentia,
ibi sacerdos, Ego, inquit, quod erat mei officii
prostuti, nihil amplius possum, succurre sacerdotio
quod conculcatur, leges violantur, fas subvertitur.
Quid igitur ille hominum amator? Virum audacem !
uleiscitur. Et continuo effloruit lepra in fronte illius (2. Pa-
rcl. 96. 19). Ubieumque est impudentia, illic est ultio,

Ultio Dei clemens. — Vidisüi benignitatem ultio-
nis divinze ?*. Non fulmen emisit, non terram concus-
sit, nou commovit cxlum ; sed effloruit lepra, non in
alio loeo quam in fronte, ut facies prze se ferret vin-
diclam 3, ut tamquam in cippo literx essent impres-
sz. Non enim propter illum factum est, sed propter
eos qui in posterum sunt futuri. Cum enim posset
pro meritis poenam infligere, non inflixit ; sed in fronte
quasi lex posita est velut in loco sublimi, dicens : No-
lite facere talla, ne patiamini similia. Exiit lex. viva,
οἱ frons vocem edidit tuba clariorem : liter: erant
inscript:e fronti, liter:e quie deleri non noterant : non
enim erant atramento inscriptz, ut aliquis posset de-
lere, sed naturalis erat lepra, eumque reddebat im-
mundum, ut alios faceret mundos. Et quemadmodum
jure damnatos, posteaquam funem acceperint, edu-
cunt funem ore gestantes : sic et hic abducebatur,
pro fune lepram iu fronte gestans, eo quod sacerdo-

* Unus, ...... fas subverütur. Et vide quid ftat : virum
endacem, etc. .
* Tres Mss., αἱ supplicii tropeeum ferret.

S. JQSNNIS CHRYSOSTOMI

ARCIHEP. CONSTANTINOP. 138

tiun» affecisset contumelia. [σο loquor, non inces-
sens reges, sed eos qui arrogantia iraque sunt ebrii,
ut intelligatis sacerdotium reguo majus esse.

6. Semper enim Deus, ubi peccavit anima, punit
ecrpus. ltidem feeit et in Cain. Anima peccaverat
admisso parricidio, et corpus illius paralysi tactuin
est : idque jure optimo. Quamobrem? Gemens ac tre-
mens eris super terram (Gen. 4. 12). Et circumibat
Cain, omnibus loquens. silentio vocem edens, silen-
tioque erudiens. Lingua tacebat, et cetera membra
clamabant : cunctisque exponchat, cur gemeret, cur
wremeret : Fratrem occidi, parricid:um adimisi. Quod
postea Moyses scripto narravit, ille rebus ipsis omni-
bus loquens obambulabat : Non occides (Exod. 90.
15). Vidisti os silens, et rem vociferantem ? vidisti
legem vivam ferri? vidisti cippum obambulantem?
vidisti vindictum vindicta tolli? vidisti supplicium
versum in eruditionis materiam? vidisti peccantem
animam, et carnem dan:em poenas? Idque adinodum
congruenter. ldem accidit in Zacharia : anima pec-
carat, et lingua vincta est. Nam cum inutile redditum
esset organum linguae, ille qui genuit vocem Zacha-
riis punitus est (Luc. 9) : sic nimirum et Ozias lepra
in fronte correptus est, cum peccasset, ut ille erudi-
retur. Et egressus est rex, omnibus exemplum fa-
cius, purgatumque est templum, et ejectus est pemine
propellente, cumque sacerdotium sibi vellet sumere,
εἰ hoc quod habebat perdidit. Et exivit e templo.
Vetus erat mos omnem leprosum e civitzte ejicere;
nunc vero non idem fit. Cur ita? Nam cum Deus vel-
uti pueris leges ferebat, tum lepra erat corporis :
nunc autein anima lepra quxritur. Exivit igitur rex
cum lepra, nec tamen ejecerunt eum e civitate, dia-
dema illius regiamque dignitatem reveriti : sed con-
tedit in solio rursus legem transgrediens. Quid ergo
Deus? lrascens Judzis interrupit prophetiam. Me
autem omnia dicta sunt propter verbum prophetae, ut
exsolvam quod debeo !. Sed ad propositum redeamus.
Egressus est e templo rex lepra correptus. Cum igi-
tur etiam ex urbe illum ejiei de more oporteret ut
immundum, intus illum populus sedere permittit :
aec ullum vel exiguum vel magnum verbum emittit,
quod libertatem loquendi prz: se ferret. Quod igitur
illum sinerent, aversatus est ios Deus, et gratiam

! Hic est magna exemplarium varietas : omnes fere Mss,
cum Savilio, uno excepto, textum habent ut nos ia noia
edimus. Morellus vero et unus Codex toto calo differunt a
Saviliana Editione. Morelli tamen exemplar sequutus est
Erasmus, et nos quoque sequimur ; quibusdam tamen ex
alio textu emendatis , quz? Ierri non poterant. Savil. igitur
et Manuscripti quatuor sic habent : Ego quidem , inquit ,
quod meum erat, peregi. Vos populus impurum ezpel-

re timetis? scilicel veremini regiam dignitate ? sed
potius legein Dei contemnitis. illum igitur intus. sedere
permiserunt. Quid igitur Deus? versatus est illos ; Jam
non amplius, inqui, lur prophetis vestris, jam non millo
gratiam Spiritus. Et verbum erat pretiosum tunc, ei non erat
sermo valicinans. Silet gratia Spiritus, Deus non appare-
bat. Quomiam, propter immundum , non aderat gratia , non
apparebat Deus , non visiones monsirabat , non Propheta
facienda declarabant. Sed. sicut ab aliquo offensus diceres,
Jain non tibi loquor , jam non conversor tecum; ita. Deus
aentit eL irascitur. Non. enim. urbem illam nusericordia
exundantem castigavit, non plexil, Non combussil. sed quid
dicit? Non cultis ine vindicarc? Ego non loquor vobia.

121 -

$A0g zop ἄνωθεν, xai χατέχαυσεν αὐτοὺς. Bovió-
ενος οὖν αὑτὸς ἀναμνῖσαι τῆς ἱστορίας ἑχείνης, ὅτι
xal ποτε ἐπηρέασαν τὴν ἱερωσύνην *, ἁλλ oby
ἀττήθη, ἀλλ ἐπῆλθε πλῆθος, xal ὁ θεὺς αὐτῷ ἡμὺύ-
γατο" O2x ἔζεστί σοι θυμιᾶν, ἀλλ ἡ τοῖς ἱερεῦσι τοῖς
vele 'Aapov. Οὐχ εἶπεν, ἐννόησον τί ὑπέμειναν οἱ
τότε ταῦτα ποιῆσαντες οὐκ εἶπεν, ἐννόησον ὅτι
ἰχάησαν οἱ ἑπαναστάντες, ἀλλ εἶπε τὸν ἐχδιχηθέντα
᾽λαρὼν xa εἰς ἀνάμντσιν αὐτὸν τῆς ἱστορίας fivevxs,
μονονουχὶ τοῦτο λέγων Mi) τόλµα τὰ τοῦ Δαθὰν, ἵνα
μὴ πάθης τοιαῦτα ofa ἐπὶ τοῦ ᾿Ααρών. Ὁ δὲ βαχι-
λεὺς Ὀξίας οὐχ ἡνέσχετο, ἀλλὰ τῇ ἀπονοίᾳ φυσιού-
ενος ἔπε,σῆλθεν εἰς τὸ ἱερὸν, ἀνεπέτασε τὰ ἅγια
τῶν ἁγίων, θέλων θυμιᾶσαι. Τί οὖν 6 θεός; Ἐπεὶ
οὗ) οὐ χαλῶς ὁ ἱερεὺς χατεφρονήθη, xat λόγος ἱερω-
σύνης ἑπατεῖτο b, καὶ οὐδὲν ἠδύνατο οὐχέτι ὁ ἱερεύς '
ἱερέως γὰρ ἑλέγχειν ἐστὶ µόνον, xai παῤῥησίαν
ἐπιδείχνυσθαι, οὐχ ὅπλα χινεῖν, οὐδὲ ἀσπίδας ἁρπά-
(ev, οὐδὲ ο δόρυ σείειν, οὐδὲ τόπον τείνειν, οὐδὲ
βέλος πέμπειν, ἀλλὰ µόνον ἑλέγχειν χαὶ παῤῥησίαν
ἐπιδείχνυσθαι ἐπειδὴ οὖν ἤλεγχεν ὁ ἐερεὺς, οὐχ εἶδε
i ὁ βασιλεὺς, ἀλλὰ ὅπλα ἑχίνει, χαὶ ἀσπίδας, χα»
ῥόρατα, xal περιουσίᾳ ἐχέχρητο τῇ ἑαυτοῦ, ὁ ἱερεύς
φησιν, ἘἙγὼ τὸ ἑμαυτοῦ ἑποίησα, οὐδὲν πλέον δύναµαι,
ῥοΐθτσον ἱερωσύνῃ πατουµμένῃ, νόμοι ἀδιχοῦνται,
ἑτσμοὶ ἀνατρέπονται. Τί οὖν ὁ [129] φιλάνθρωπος d;
Καάζει τὸν τολµητήν. Καὶ εὐθέως ἐξήνθησε.Ίέπρα
εἰς τὸ μέτωπο» αὐτοῦ. Ὅπου ἡ ἀναισχυντία, ἐχεῖ
χαὶ ἡ τιμωρία.

Eit, φιλανθρωπίαν τῆς τοῦ θεοῦ τιμωρίας; Οὐ
χεραννὸν ἀφῆχεν, οὐ γῆν ἔσεισεν, οὐ συνετάραξε τὸν
ρανόν * ἀλλὰ ἐςήνθησεν ἡλέπρα, οὐκ kv ἄλλῳ τόπῳ,
à ἐπὶ τοῦ μετώπου, ἵνα τὴν χόλασιν τὸ πρόσωπον
«ipt * ἵνα ὡς ἓν στήλῃ γράμματα f] χείµενα. Ο0ὐδὲ
Tp δὲ αὐτὸν ἐγένετο, ἀλλὰ διὰ τοὺς μετὰ ταῦτα.
Δυνάμενος γὰρ ἀξίως τὴν τιµωρίαν ἐπαγαγεῖν, οὐκ
ἱπίνγχεν. ἀλλὰ χαθάπερ νόμος ἔχειτο ἐν ὑψηλῷ
τόπῳ sw λέγων» Mi ποιῆτε τοιαῦτα, ἵνα μὴ πάθητε
wig. Ἑξήει νόμος ἔμψυχος, xat µέτωπον φωνὴν
ioa { σἀλπιγγος λαμπροτέραν. Γράμματα qv ἀνα-
Ἱγραμμένα ἐν τῷ µετώπῳ, γράµµατα ἐξαλειφθῆναι
μὴ ὀυνάμενα * οὐ γὰρ Tj» µέλανι, ἵνα τις ἑξαλείφῃ,
Ui ἀπὸ φύσεως 8 i) λέπρα xat ἀχάθαρτον ἐποίει τοῦ-
τον, ἵνα τοὺς ἄλλους χαθαροὺς ποιῄσῃ. Καὶ χαθάπερ
τοὺς χαταδίχους, ἐπειδὰν σπαρτίον λάδωσιν, ἐξάγου-
«vv αὐτοὺς τὸ σπαρτίον ἐπὶ τοῦ ατόµατος ἔχοντας *
οὕτω xal οὗτος ἀντὶ σπαρτίου ἐπὶ τοῦ μετώπου εἶχε
τἡνλέπραν ἁπαγόμενος, ἐπειδὴ τὴν ἱερωσύνην ὕδρισε.
Tara λέγω, οὐχὶ βασιλέας διαδάλλων, ἀλλὰ τοὺς τῇ
ἐπονίᾳ xal τῷ θυμῷ µεθύοντας, ἵνα µάθητε ὅτι ἡ
ἱερωσύνη βασιλείας μείζων.

.* Unus τὴ ἱερωσύνῃ, et quidem supra legimus ἐπηρεάζει
T" lagcwli, sed lore Savil. e pteriquo Omnes Fass.

." Tres mas. et. Savil. ἁρπάζειν, οὐδὲ δόρν σείειν, οὐδὲ, et
»« legit Erasmus. In Morel. οὐδὲ δόρυ σείειν deest.

H Laus ουται. Καὶ ὅρα z γίνεται.

.41i$mss.iva τῆς χολάσεως τὸ τρόπαιον φέρη, uf Sup-
»ici operum ferrei. eon φέρῃ p

"01.
ο Sv, ἀλλ ἆπο εως. Morel. et alli ἀπὸ φύσεως, el
sc legi, Era nud pác ἀπὸ φύσεως, €

IN ILLUD, VIDI DOVINUM, HOMIL. IV. -

, οὐχ ἦν ῥῆσις π

128

ς’. Δεὶ γὰρ 6 θεὺς, ὅταν ἁμάρτῃ f) quy, 95 σῶμα
χολάζει. Οὕτω xal ἐπὶ τοῦ Κάῑν ἐποίησεν. Ἡ duyt
ἥμαρτε φόνον ἑργασαμένη, xal τὸ σῶμα αὐτοῦ παμε-
λύθη ' καὶ µάλα εἰκότως. Aut τί; Στένων καὶ τρέ-
ων, φησὶν, ἔσῃ ἐπὶ τῆς γῆς. Καὶ περιῄει ὁ Κάῑν
πᾶπι δια)λεγόµενος, σιγῇ φωνἣν ἀγιεὶς, ἀφωνίᾳ παι-
δεύων. Ἡ γλῶσσα ἑσίγα, χαὶ τὰ µέλη ἐδόα, καὶ riot
διελέγετο διὰ τί στένει, διὰ τί :(ἐέμει) Αδελφὸν ἁτέ-
Χτεινα, φόνον εἰργασάμην. 'O Μωῦσῆς μετὰ ταύτα
ἔλεγε διὰ γραμμάτων, ἐχεῖνος διὰ πραγμάτων περιῄει
πᾶσι λέγων Οὐ φονεύσεις. Εἶδες στόµα σιγῶν, xai
πρᾶγμα βοῶν; εἶδες νόµον ἔμψυχον περιφερόμένον ;
εἶδες στήλην περιερχοµένην ; εἶδες τιμωρίας, ἀναίρε-
σιν; εἶδες χόλασιν παιδεύσεως ὑπόθεσιν γινοµένην ;
εἶδες dux hv ἁμαρτοῦσαν, xat τὴν σάρχα χολαζοµένην ;
Καὶ µάλα εἰχότως. Οὕτω δὲ xal ἐπὶ Ζαχαρίου, 1)
φνχὴ Άμαρτε, καὶ fj γλῶσσα ἐδέθη. Too. Υὰρ ὀργάνου
τῆς γλώττης ἀχρήστου λοιπὸν γεγονότος, ἐχεῖνος ó
τὴν φωνὴν γεννήσας Ζαχαρίας ἐτιμωρεῖτο On, xat
'Ozlag ἑλεπροῦτο τὸ µέτωπον, ἁμαρτὼν. ἵνα Exetvo;
παιδευθῇ. Καὶ ἑξῄει hb ὁ βασιλεὺς πᾶσιν ὑπόδειγμα
Ὑινόμενος, καὶ ἐκαθάρθη τὸ ἱερὸν, xot ἐξεδάλλετο,
οὐδενὸς ὠθοῦντος, xai θέλων τὴν ἱερωσύνην προσλα-
θεῖν, καὶ ὃ εἶχεν ἀπώλεσε. Καὶ ἑξῄει ἀπὸ τοῦ lepoU. ΄
Τὸ μὲν παλαιὸν πάντα λεπρὸν ἣν νόμος ἔξω τῆς πό-
λεως ἐχδάλλεσθαι * νυνὶ δὲ οὐ χέτι. Aux cl; Ἐπειδὴ ὡς
παιδίοις προσεῖχεν ὁ Θεὸς, τότε λέπρα ἣν τοῦ σώμα-
τος, νῦν ἡ λέπρα τῆς ψυχῖς ζητεῖται. Ἔξμει τοίνυν ó
βασιλεὺς tv λεπρότητι, xaX [150] οὐκ ἐξέδαλον αὑτὸν
bx τῆς πόλεως, αἰδούμενοι τὸ διάδηµα αὐτοῦ καὶ τὴν
βασιλείαν, ἀλλ ἐκάθητο πάλιν παρανομῶν. TI οὖν ὁ
θεός; Ὀργιζόμενος τοῖς Ἰουδαίοις ἕστησε τὴν προ-
φητείαν i. [Ταῦτα οὖν ἅπαντα διὰ τὸ ῥῆμα τοῦ προ-
φήτου, ἵνα καταδάλω τὸ χρέος. 'AXX ἐπὶ τὸ προ-
κείμενον ἐπανέλθωμεν. ᾿Ἐξηλθεν ix τοῦ ἱεροῦ ὁ
βασιλεὺς λεπρωθείς. Δέον οὖν χαὶ ἀπὸ τῆς πόλεως
αὐτὸν ἐχδαλεῖν κατὰ τὸ ἔθος, ὡς ἀχάθαρτον, ὁ δῆμος
ἔνδον αὐτοῦ καθεζοµένου ἀνέχεται, xal οὐδὲν τῶν
ὀφειλόντων, οὐ μικρὸν οὐ µέγα εἰς λόγον παῤῥησίας
ποιεῖ. Ἐπεὶ οὖν ἀφῆκεν αὐτὸν, ἁποστρέφεται αὐτοὺς
ὁ Θεὸς, χαὶ τὴν χάριν παύει τῆς προφητείας " xal
µάλα εἰχότως. 'Ανθ᾽ ὧν yàp τὸν αὐτοῦ vóp.ov ἠθέτη-
σαν, χαὶ ἐχδαλεῖν ἀχάθαρτον ὑπεστάλησαν, τὸ προφη-
τιχὸν ἴσεησι χάρισμα: Καὶ ἦν ῥῆμα τίµιον τότε,
καὶ οὐκ ἦν ῥῆσις προφητεύουσα ' τουτέστιν, οὐ
διελέγετο αὐτοῖς διὰ προφητῶν ὁ ϐ8εός' οὐ γὰρ ἐνέπνει
τὸ Πνεῦμα αὐτοῖς δι οὗ ἐφθέγγοντο, ἐπεὶ τὸν ἀχά-

h Alil et Savil. Ζαχαρίας οὕχω δλ κἀχεῖνος ἐλεπρώθη καὶ
iat Zachariam hic vocat vocis patrem, scilicet Joannis :
Baptiste, de quo dictum est : Voz clamaniis, eic .

I Savil. et mss. quatuor pro iis que uncinis inelusa
sunt, hac habent: 'Evó τὸ ἐμὸν ἐποίησα, vno μες d
δήμος φοθεῖσθε τὸν ἀκάθαρτον ἐκδαλεῖνς ἀλλ) αἰδεῖσθε τὴν
βασιλείαν; μᾶλλον δὲ τὸν νόμον τοῦ Θεου παραγράφιτε.
'"Agijxav οὖν αὐτὸν ἔνδον xol eius τί οὖν ὁ θεός; EM
ΐ ὑτούς' Οὐχέτι, qna à τοῖς προφήταις ὑμὼ
ox Gcr πέμπω Πνεύματος χάριν. 'Kal ἣν ῥῆμα τίµιον τότε, xoi

τεύουσα. Σιγᾷ τοῦ Πνεύματος ἡ χάρις,
οὐκ ἐδέχετο) ὁ Θεός. Ἐπειδὴ ἐπὶ ἀχαθά

x ἐδείχνυτο (al. | "
οὐκ ἑδείχννυτο ( οὐ παρεγένετο, o) Θεὸς ἐφαίνετο, ους

τον οὐκ ἦν ἡ χάρις,

X , οὐ προφῆται διελέγαντο τὰ ὀφειλόμενα. 4
dom à» eim Moni διαλέγοµαί σοι, οὗ λαλῶ σοι” οὕτως
ὁ Θεὸς ὁρᾶ καὶ ὀργίζεται. OU γὰρ Ἀμερότητος πόνου κό
λασεν, οὐδὲ ἐτιμωρήσατο οὐδὲ ἀνέχαυσε τὴν πόλιν. Αλλὰ τ
φησιν; Οὐ Λέλετέ µε ἐκδικῆσαι; οὐχ ὁμιλῶ ὑμῖν.

129

θαρτον εἶχον ' ἐπὶ δὲ τῶν ἀχαθάρτων οὐκ ἑνήργει
τοῦ Πνεύματος ἡ χάρις. Διὰ τοῦτο οὐ παρῖν, οὐχ
ἐραίνετο τοῖς προφἠταις, ἀλλὰ σιγᾷ καὶ χρύπτει.
Ἵνα δὲ τὸ λεγόμενον σαφὲς γένηται, ἐπὶ ὑποδείγματος
ποιῄσω αὐτὸ qavepóv. Ὥσπερ ἄνθρωπος πρός τινα
διαχείµενος τῇ στοργῇ, μανικῶς λυπῄήσαντα αὐτὸν
ἐπί τι πρᾶγμα, πρὸς αὐτὸν λέγοι ' Ο)χέτι ὄψομαί aot,
οὗ λαλῶ σοι: οὕτω xa ὁ θεὸς τότε ἐποίησεν. Ἐπεὶ
γὰρ αὐτὸν παρώρχισαν, τὸν Ὀξίαν ph ἐχθαλόντες,
Οὐχέτι, φησὶ, λαλῶ τοῖς προφήταις ὑμῶν, οὐχέτι
πέµπω Πνεύματος χάριν. "Opa χόλασιν ἡμερότητος
γέµουσαν. Οὐ γὰρ χεραυνοὺς ἀφῆχεν, οὐδὲ Ex θεµε-
λίων κατέσεισε τὴν πόλιν ἀλλὰ τί; Οὐ θέλετέ µε
ἐχδιχῆσαι; qnsiv* οὐχ ὁμιλῶ ὑμῖν.] Mi yàp οὐχ
ἠδυνάμην αὐτὸν ἐχθαλεῖν;, Αλλ᾽ ἐδουλήθην τὸ λειπό-
µενον ὑμῖν χαταλείπειν *. Οὐ βούλεσθε; Οὐδὲ ἐγὼ
ὁμιλῶ ὑμῖν, οὐδὲ xvi τῶν προφητῶν τὴν ψυχἠν.
Οὐχ ἐνήργει τοῦ Πνεύματος ἡ χάρις, σιγὴ fjv, ἔχθρα
θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. Ἐπεὶ οὖν ἐχεῖνος μετὰ ταῦτα
ἀπέθανε, καὶ ἑλύθη τῶν ἀχαθάρτων b ἡ ὑπόθεσις.
Ἐπειδὴ οὖν χρόνον πολὺν εἶχεν ὁ προφήτης μὴ προ-
φητεύσας, ἐχείνου δὲ μὴ προφητεύοντος, ἑλύθη fj
ὀργὴ, καὶ ἡ προφητεία ἐπανῆλθε. Λοιπὸν ἀναγχαίως
ὁ προφήτης ἐπισημαίνεται τὸν χαιρὸν, xaX λέγει
Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ ἐγιαυτῷ *, οὗ ἀπέθανεν ᾿Οζῖας
ὁ βασιλεὺφ, εἶδον τὸν Κύριο’ καδήµενον ἐπὶ
θρόνου ὑψη-οῦ καὶ ἐπηρμέγου. "Ost ἀπέθανε,
τότε εἶδον τὸν Κύριον. Πρὶν γὰρ «bv θεὸν οὐχ ἑώρων
ὀργιζόμενον ἡμῖν. [151] 'Ηλθε γὰρ ὁ θάνατος τοῦ ἀκα-
θάρτου, xat ἕλυσε τὴν ὀργήν. Διὰ τοῦτο, πανταχοῦ τῶν
βασιλέων τὴν ζωὴν λέγων, ἐνταῦθα τελευτὴν εἶπε τοῦ
ἸὈζίου. Ἐ]ένετο, qnot, τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθα-
νεν ᾿Οὔας ὁ βασιἀεὺς, εἶδον τὸν Κύριον καθήµε-
vor ἐπὶ θρόνου ὑψηήοῦ xal ἐπηρμένου. ᾽Αλλὰ
πάλιν τοῦ θεοῦ τὴν φιλανθρωπίαν ἐνταῦθα Ιδεῖν ἔστιν.
ΑἈπέθανεν ὁ ἀχάθαρτος, χαὶ χατηλλάγη θεὸς τοῖς
ἀνθρώποις. Atà τί, μὴ ὄντων χατορθωµάτων, ἐγένετο,
ἀλλὰ τῷ ἀποθανεῖν αὐτόν; "Ότι φιλάνθρωπός ἐστι,
xai οὐχ ἀχριθολογεῖται Ev τοῖς τοιούτοις. ἓν ἐζήτει
µόνον ὁ φιλάνθρωπος xal ἀγαθὸς θεὸς, ἵνα ὁ ἀχάθαρ-
τος ἐξέλθῃ. Ταῦτα τοίνυν εἰδότες, ἀπόνοιαν διώτωµεν,
παπεινοφροσύνην ἀσπασώμεθα, τὴν εἰωθυῖαν δόδαν
ἀναπέμψωμεν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ xoi τῷ ἁγίῳ
Πνεύματι, νῦν xal det, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν
αἰώνων. Αμήν.

Elc τὸ ῥητὸν τοῦ προφήτου Ἡσαϊου τὸ «1έγον'
€ "ETév&co τοῦ ἐγιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν ᾿Οᾷας ὁ
βασιάεὺς, εἶδον τὸν Κύριον") καὶ ἡ ἀπόδειξις,
ὅτι δικαίως ἑλεπρώθη ᾿Οζίας ἀγαξίως 0vjudcac,
ὅπερ οὐκ ἔξεστι βασιεῦσι». ἀ.11' ἱερεῦσι.

OMIAIA E.

a'. b£pe τημερον τοῖς κατὰ τὸν Ὀξίαν διηγήµασιν
ἀποδῶμεν τὸ τέλος, χαὶ τὴν ὀροφὴν λοιπὸν ἐπιθῶμεν
τῷ λόγῳ, µήποτε xa ἡμεῖς καταγελασθῶμεν, χαθά-
περ ἐχεῖνος, ὁ τὸν πύργον Ev τοῖς Βὐαγγελίοις ἔπι-
χειρήσας μὲν οἰχοδομῆσαι, μὴ δυνηθεὶς δέ: μήποτέ
τις τῶν παριόντων χαὶ περὶ ἡμῶν εἴπῃ, Οὗτος ὁ
ἄνθρωπος ἤρξατο μὲν οἰκοδομῆσαι, ovx ἴσχυσε
δὲ ἐχτελέσαι. ὪὭστε δὲ σαφέστερα ὑμῖν γενέσθαι τὰ

2 Omnes mss. οἱ Savil. in marg ἐθονλήθην τὸ λειπόμενον
ὑμῖν χαταλιπεῖν. [n Morel. τὸ λειπόµενον deerat.

» Omnes mss. τῶν χαταρῶν. Sed Morel. et Savil. τῶν
acp habent, atque íta legit Erasmus.

* Alli του ἐνιαντοῦ. Infra quoque legitur τοῦ ἐνιαντοῦ.

8. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

λεγόμενα, μικρὰ τῶν πρότερον εἱρημένων ἂν
ἀναγχαϊον, ἵνα μἣ χωρὶς χεφαλῆς ἡμῖν ὁ X
τὸ θέατρον εἰσέλθῃ τὸ πνευματιχὸν, ἀλλὰ τὴν
ὅγιν ἁπολαθὼν γνώριµος γένηται τοῖς θεαταῖς.
γὰρ ἆ τὰ αὐτὰ τοῖς μὲν ἀχηκοόσιν ὑπόμνηα:.
δὲ μή ἀχηχοόσι διδασχαλία. Πρώτν μὲν οὖν
μεν, πῶς ἣν εὐσεθῆς ὁ ᾿Ὀζίας, πῶς δὲ γέγο
λος, xaY πὀθεν, καὶ μέχρι ποῦ τῆς ἀπονοίας d)
σήμερον δὲ ἀναγκαῖον εἰπεῖν, πῶς εἰσήλθεν
ἱερὸν, πῶς ἐπεχείρησε θυμιᾶσαι, πῶς ἑκώ
ἱερεὺς, πῶς οὐχ εἶξεν ἐχεῖνος, πῶς ἑπεσπάσι
Θεοῦ τὴν ὀργὴν, πῶς ἐν τῇ λέπρᾳ τὸν βίον xa
καὶ τίνος ἕνεχεν ὁ προφήτης τὰς ἡμέρας «f
αὐτοῦ παρεὶς, τῆς τελευτῆς ἐμνημόνευσεν,
λέγων. Tov ἐγιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν» Ὁξας
σιλεύς. Τοῦτο váp ἐστι, δι ὃ πᾶσαν ἐξ àp
ἱστορίαν ἐχινήσαμεν * ἀλλὰ προσέχετε ἀχριθᾶ

[152] Καὶ ἐγένετο. φησὶν, ἡνίκα ἴσχυσεν ὁ
βασιωεὺς, ὑψώθη ἡ χαρδία αὐτοῦ ἕως τοῦ ὃ
pau καὶ ἠδίκησεν àv Κυρίῳ θεῷ αὐτοῦ.
πρόπος τῆς ἀἁδιχίας ; Εἰἱσήη.1θε, φησὶν, εἰς τὸ
Κυρίου, θυμιᾶσαι ἐπὶ τὸ θυσιαστήριο» :
µιάματος 9. Ὢ τῆς τόλµης, ὢ τῆς vais
Αὐτῶν τῶν ἱερῶν ἁδύτων χατετόλµησεν, εἰς -
τῶν ἁγίων εἰσεπήδησεν, ὃ πᾶσιν ἄδατον fjv
πλην τοῦ ἀρχιερέως, τοῦτο βεθηλῶσαι Eme)
Τοιοῦτόν ἐστιν εἰς ἀπόνοιαν ἐπαρθεῖσα Φυχ/.
παξ γὰρ τῆς οἰκείας ἁπογνοῦσα σωτηρίας, (
τῆς μανίας ἵσταται, ἀλλὰ τὰς ἠνίας τῆς σι
αὐτῆς ἑνδιδοῦσα f ταῖς ἁλόγοις ἐπιθυμίαις πι
φέρεται, xal χαθάπερ ἵππος δυσήνιος, τὸν
ἀπὺ τοῦ στόµατος ἐχθαλὼν, xal τὸν ἀναδάτη
ἀπὸ τοῦ νώτου, παντὸς ἀνέμου σφοδρότερον q
xai τοῖς ἁπαντῶσίν ἔστιν ἀφόρητος, ὕποφει
ἁπάντων, χατασχεῖν δὲ τολμῶντος οὐδενός * ο
ψυχη, τὸν χαλινοῦντα αὐτὴν τοῦ Θεοῦ φόδο
λοῦσα, xat τὸν ἡνιοχοῦντα ῥίψασα λογισμὸν ἑ
τὰ τῆς χαχίας ἐπιτρέχει χωρία, ἕως ἂν εἰς
ἀπωλείας βάραθρα φέρουσα καταχρημνἰσῃ τὴν
σωτηρίαν. Διὸ χρὴ συνεχῶς αὐτὴν ἀναχρούεσθ
χαθάπερ τινὶ χαλινῷ, τῷ τῆς εὐσεθείας λογι”
ἄλογον αὐτῆς ἀναχα,τίζειν ὁρμήν * ὅπερ ὁ "OQ
ἐποίησεν, ἁλλ᾽ εἰς αὐτὴν τὴν ἀνωτάτω πάντω
παρηνόµησεν. Ἱερωσύνη γὰρ xai αὐτῆς τῇ
λείας σεµνοτέρα, xai μείζων ἐστὶν ἀρχή. M
μοι τὴν ἁλουργίδα εἴπῃς, μηδὲ τὸ δ,άδηµα, |

«μάτια τὰ χρυσᾶ. Σχιὰ πάντα ἐχεῖνα, καὶ τῷ

νῶν ἀνθῶν εὐτελέστερα. Πᾶσα γὰρ δόξα ἀνθ

φησὶν, ὡς ἄνθος χόρτου, xàv αὑτὴν λέγης τὴ
λιχήν. Mi δὲ ταῦτά pot λέγε, ἀλλ᾽ εἰ βούλει

πρὸς βασιλέα τὸ διάφορον ἰδεῖν, τῆς ἑχάστῳ

νης ἐξουσίας τὸ µέτρον ἐξέτασον 5, xal πολ
βασιλέως ὑψηλότερα ὄψει τὸν ἱερέα καθἡµε'
Υὰρ καὶ σεμνὸς ἡμῖν 6 θρόνος φαίνεται ὁ Ba
ἀπὸ τῶν προσπεπηγότων αὐτῷ ᾿λίθων, xat το
σφίγγοντος αὐτὸν χρυσίου ἀλλ ὅμως τὰ |
γῆς ἔλαχεν οἰχονομεῖν, xal πλεῖον ἔχει τῆς ἑ
ταύτης οὐδέν ' ὁ δὲ τῆς ἱερωσύνης θρόνος

d Aliquot mss. τῶν cl ων ἀναλάδωμεν.
γάρ, interpositis omissis. inni um

e 2 Paralipomenon 26, 16, locus sic habet: Καὶ
ίσχνσεν, ὑψώθη ἡ χαρδία αὐτοῦ τοῦ καταφθεῖραι, xa
σεν ἐν Κνρίῳ θεῷ αὐτοῦ, xal εἰσῆλθεν elc τὸν ναὺ
θυμιᾶσαι ἐπὶ τὸ θνσιαστήριον τῶν θυµιαµάτων.

: Duindue mss. ieousa.

uinque mss. ἐξέταζε, et mox ὑφψηλότε α

ma etiam lectio non spernenda. Ψηλότερον, quas

139

interrupt prophietiz; ac merito sane. Nam quoniam
legem ipsius violarant, et ejicere immundum timue-
raut, propheticum sistit donum : Et verbum erat pre-
tiogum tunc, non erat sermo valicinans (4. Reg. 5. 1) :
hoc est, non alloquebatur illos per prophetas Deus,
ncc inspirabat in eos Spiritus per quem loquebantur,
quia immundum penes se habebant : neque enim so-
let inmundos afflare Spiritus gratia. Propterea non
aderat, non apparebat prophetis, sed silet et occuliat.
.Ut autem quod dico manifestum reddatur, illud
exemplo declarabo. Perinde quasi quispiam erga alte-
rum bene affectus, ab eo furiose fuerit offensus in
re aliqua, et dicat illi : Non amplius me videbis : non
loquar tecum : sic tum egit Deus. Quandoquidem
enim non ejicientes Oziam illum irritaraut, Non am-
plius, inquit, prophetis vestris loquor, non amplius
Spiritus gratiam mitto. Vide supplicium benignitate
refertum. Non enim fulmina immisit, neque funditus
urbem concussit ; sed quid? Non vultis me ulcisci ?
inquit ; non colloquor vobiscum. Annon enim pote-
ram illum ejicere? Verum quod restabat, vobis reli-
cium esse volui. Non vultis? Neque ego colloquor
vobiscum, neque excito prophetarum animum. Non
sgebat in eis Spiritus gratia, silentium erat, simultas
iter Deum et homines. Cum igitur ille post esset
mortuus, sublata est et impurorum occasio. Ergo ubi
propheta multo tempore desiisset przdicere, illoque
silentio soluta fuisset ira Dei, rediit prophetia. Hinc
propheta necessario designat mortis tempus, dicens :
Ει factum est. anno, quo mortuus est. Ozias rex, vidi
Dominum sedentem in solio excelso et elevato. Cum ille
mortuus esset, tum vidi Dominum. Nam antea Deum
non videbam nobis iratum. Venit mors impuri, et
tolvit iram. Hanc ob causam, cum ubique regum
vitam commemoret, hic mortem dixit Ozis» : Factum
&l in anno, quo mortuus est Ozias rex, vidi Dominum
sedentem. in. solio. excelso et elevato. Ac rursus hic
contemplare Dei bonitatem. Mortuus est impurus, et
Deus reconciliatus est" hominibus. Quamobrem hoc
fsetum est, cum nihil esset recte factorum, sed tan-
tum ille mortuus esset? Quoniam humanus est Do-
minus, nec in talibus agit severius : unum tantum
qozrebat beneficus Deus, ut exiret impurus. Hsc
ilaque cum sciamus, arrogantiam abjiciamus, humi-
litatem amplectamur, solitam gloriam offeramus Pa-
tri et Filio et Spiritui sancto, nunc et semper, et in
&eula seculorum. Ámen.

. dietum illud Isai: prophetz : Factum est in anno,
quo mortuus est Ozias rex , vidi Dominum ( Isai. 6.
1 ): et demonstratio quod Ozias jure fuerit affectus
lepra, quod przter dignitàtem incensum obtulis-
$e, id quod non licet rcgibus , sed sacerdotibus.

HOMILIA V.

|. Age expositioni de Ozia cepte hodie finem
imponamus, fastigium sermoni jam addamus, ne
quando nos quoque derideamur, quemadmodum evan-
grlicus ille, qui aggressus zdificare turrim, perficere

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, IIOMIL. V.

150
non potuit : no quis aliquando prxtereuntium de µο-
bis quoque dicat : Hic homo cepit edificare, nec po-
tuit perficere (Luc. 44. 50). Verum quo vobis diluci-
diora fiant quz dicentur, ex iis qux dicta sunt nuper,
oper: pretium erit pauca repetere , ne capite trunca-
tus sermo noster prodeat in spirituale theatrum, sed
recuperata facie sua facile a spectatoribus possit
agnosci. ld enim pariter ct iis qui audierunt, erit
memori renovatio, οἱ iis qui non audierunt, do-
etrina. Nuper igitur diximus quam fuerit pius Ozias, et
quomodo evascrit improbus , et unde orsus, quo su-
perbie prolapsus sit : hodie vero dicendum erit,
quomodo templum ingressus sit, quomodo tentarit
adolere inceusum , quomodo r[rohibuerit illum sa-
cerdos, quomodo ille non cesserit, quomodo in se pro-
vocaverit iram Dei, quomodo leprae obnoxius vitam
finierit, et quam ob causam propheta pra:termissis
vite illius diebus , mortis fecerit mentionem ita lo-
quens : Anno, quo morluus est Ozias rex (Isai. 6. 1).
ll:ec enim causa fuit cur totam ab exordio historiam
tractaremus ; sed ausculiate diligenter.

legis sacerdotium invadentis audacia. Sacerdo'is
quanta potestas. — Et factum est , inquit, cum inva-

luisset Ozias rex , elatum est cor ejus , usque ad corru-

ptionem, et injuriam fecit in Domino Deo suo (2. Paral.
26. 16). Quis iujurix: modus ? Ingressus est , inquit, in
templum Domini, ut adoleret incensum super altare thy-
miamatis. O audaciam! o impudentiam! Adversus
ipsa sacra adyta ausus , in sancta sanctorum irrnyit ,
qui locus omuibus eratinaccessus , prterquam suim-
mo sacerdoti, hunc profanare conatus est. Talis est
anima in arrogantiam sublata. Semel enim desperata
salute nequaquam desinit furere, verum habenas salu-
tis suz laxans irrationabilibus cupiditatibus quovis ra-
pitur, nec aliter quam equus ferociens, ubi frenum ore,
sessorem tergo excussit, fertur quovis vento velocius,
omnibus obviis intolerabilis, diffugientibus cunctis,
neque quoquam audente cohibere : sic et anima ubi
Dei timorem ipsam refrenantem excussit, et ratio-
nem liabenas moderantem ejecit, ad quxvis malit:
loca decurrit , donec in exitii barathrum delata, prie-
cipitarit suam ipsius salutem. Quapropter oportet as-
sidue illam refrenare, ac pietatis ratione ceu freno
quodam irrationabilem illius impetum inhibere : quod
non fecit Ozias , sed adversus ipsum omnium supre-
mum principatum legem transgressus est. Siquidem
sacerdotium principatus est , ipso eliam regno vene-
rabilius ac majus. Ne mihi narres purpuram, neque
diadema, neque vestes aureas. Umbr:e sunt isthaec
omnia , veruisque flosculis leviora. Omnis enim , in-
quit , hominis gJoria sicut flos foni (1sai. 40. 6), etiam
si ipsam gloriam regalem dixeris. Ne, inquam, mihi
narres ista ; sed si vis videre discrimen quantum sit
regem inter et sacerdotem , expende modum pote-
statis utrique traditze, videbis sacerdotem multo sub-
limius rege sedentem. Quamquam enim nobis ve-
nerandum videtur solium regium ob gemmas ei
affixas, et aurum quo cinctum est : tamen rerum
terreuarum administrationem sortitus rex est, nec

451
ultra potestatem hanc quidquam habet auctoritatis :
verum sacerdotii solium in celis collocatum ést, et
caxclestia administrandi habet auctoritatem. Quis liic
dicit ? Ipse celorum Rex. Quecumque enim ligareritis
super terram, erunt ligata et in. calis : et quecumque
solveritis super terram , erunt solutg et in celis (Matth.
16. 19). Quid cum hoc honore couferri possit? A
terra judicandi principalem auctoritatem sumit caelum.
Nam judex sedet in terra, Dominus sequitur servum,
el quidquid hic in inferioribus judicarit, hoc ille ig
supernis comprobat. Itaque medius stat sacerdos inter
l'eum et naturam humanam, illinc venientia beneficia
ad nos deferens, et nostras petiticnes illue perferens,
Dominum iratum reconcilians communi natur:e , nos
qui offendimus eripiens ex illius manibus. ldcirco
Dcus ipsum regale caput sacerdotis manibus subjecit,
nos docens, huuc principem esse illo majorem : si-
quidem id quod minus est, benedictionem accipit ab
co quod prasiantius est. Verum de sacerdotio
quantaque sit illius dignitas, alio tempore declara-
bimus : interim consideremus quanta sit regis vel
lyranni polius iniquitas. Ingressus. est in templum
Domiui , ingressus est el Azarias sacerdos post euim.
An temere dicebam sacerdotem rege majorem esse?
Neque enim ul regem ejecturus, sed ut profugum el in-

gratum famulum expulsurus, cum vehementia ingres- -

$ug est, non aliter quam generosus cauis incurrit ad
impuram bestiam, ul illam exigat ab zedibus lierilibus.

2. Fiducia sacerdotis qui Osiam repressit, laudatur ;
fimida impietas ; sacerdos quomodo debeat. corripere
principem. — Vidisti sacerdotis animum multa fiducia
pienum, excelsique spiritus? Non aspiciebat priucipa-
tus fastum , non expeudebat quanta res esset animum
cupiditate temulentum cohibere ; non audiebat illud
Salomonis : Mina regis sicut ira leonis ( Prov. 19. 13):
sed sublatis oculis ad verum Regem caelorum , atque
illud tribuual, easque poenas considerans , et his co-
ritationibus sese muniens, impetuin fecit. in tyran-
nunt. Noverat enim, noverat, inquam, certe minas
rcgis similes esse ir» leonis dumtaxat iis qui terram
spectarent : verum bomini qui czlum habebat pr»
(culis, quique sic induxerat animum , ut vitam citius
in ipsis adytis deponeret , quam sacras leges einerct
violari , quovis cane vilior erat ille. Nibil cnim eo im-
bhecillius , qui divinas conculcat leges , ut contra nihil
potentius eo qui leges divinas defendit. Nam Qui pec-
catum commillit, servu& est peccati ( Joan. 8. 54. ),
eiiamsi decem millia coronarum habeat in capite :
contra si quis justitiam operatur , ipso rege regulior
est , eliamsi fuerit omnium infimus. Hiec ille pracla-
rus apud sese philosophatus , adortus est regero. In-
grediamur et nos, si videtur, cum illo, ut videamus
quid loquatur regi. Licet enim : neque mediocrem ad-
feret utilitatem , spectare regem a sacerdote redargui.
Quid igitur dicit sacerdos? Non licet tibi, Ozia, ad-
olere incensum Domino (2. Paral. 26 ). Non appellavit
eum regem , neque imperii titulum dedit, quia ipse
proveniens sese dignitate dejecerat. Vidisti fiduciam
eacerdotis? Proinde disce οἱ mansuetudinem. Non

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCITIEP. CONSTANTINOD.

132
enim fiducia nobis tantum opus est in repreiietidendo,
verum multo magis opus est mansuetudino quam fi-
ducia. Quia enim neminem mor'alium sic aversantue
oderuntque ii qui peccant , ut eum qui reprehensurus
est, cupiuntque occasionem arripere, ut elabautur,
et effugiaut reprehensionetm ; necesse est ut eos man-
suetudine humanitateque retineamus. Objurgstor enim
non solum cum vocem promit, verum etiam cuin
videtur , gravis est peccantibus : Gravis enim , inquit,
nobis est etiam aspectu. ( Sap. 2. 15) : ideo plurimam
mansaetudinem prazstare oportet. Ideo nobis serino
proplieticus ob oculos posuit et eum qui peccavit, οἱ
eum qui ipsum corrigere parabat. Etenim sapientes
medici cum membra putrefacta secturi sunt, aut la-
pides in meatibus affixos extracturi , aut aliud natura
vitium correcturi, non id faciunt, eo qui laborat in
angulum abducto, sed eo in medüs foris deposito,
postquam ceu theatrum prztereuntium sibi pararunt,
ita demum adinovent sectionem. [loc autem faciunt
non quod veliut bumanas traducere calainitates , sed
ut unicuique propri» sanitatis commendent curam,
lidem et Scriptura facit : ubi quem arripuit peccau-
tiun , alta voce illum curandum proponit, non in me-
diis foris, sed in media terra : et posteaquam totius
erbis circumstetcrit theatrum , tum curationem adhi-
bet, eradiens nos, ut circa propriam salutem cau-
Liores simus. Videaius igitur quo pacto sacerdos tunc
illum corrigere sit aggressus, Non dixit, O impie , o
sceleratissime : omnia subvertisti confudistique , ad
extremam impietatem prorupisti : neque sermonem
accusalionis in longum produxit ; sed quemadmodum
ii qui secant , hoc breviter faeere student, celeritate
sectionis cruciatus sensum [αἱἱοηίθυ : itidem et hic
asperitatem objurgationis paucis verbis constringens ,
regis iracundiam cohibuit. Quod enim est in iis qui
laborant sectio ! , hoc est in iis qui peccant redargutio,
Denique prater alia etiam ipsa brevitate scrinonig
moderationem nobis exhibet. Quod si cupis τοι borum
quoque sectionem videre et ubi ferrum occultarit ,
audi. Non licet , iuquit, tibi adolere incensum Domino,
sed solis sacerdotibus , filiis Aaron , consecratis. Hic in-
flixit vulnus. Quomodo? Ego dicam. Cur enim non
simpliciter dixit, Sacerdotibus , scd addidit, Aaron?
[s primus fuit pontifex, simileque facinus illius tem-
poribus quidam ausi sunt, Dathan enim et Core et
Abiron , cenjurati adversus illum cum aliis aliquot ,
voluerunt et ipsi sacerdotium obire ( Num. 106. et Ps.
105. 17. 18) ; sed alios quidem terra dehiscens ab-
sorbuit, alios vero de cxlo emissus iguis exussit. Hu-
jus ergo historiae volens illum commonefacere , men-
tionem fecit Aaronis , qui tunc fuit injuria affectus,
ut ad calamitatem eorum qui fecerant injuriam, hujus
cogitationem transmitleret. Cxterum nihil h:pc pro-
fuere, non propter sacerdotem, sed ob regis ferociam.
Cum enim debuisset laudare sacerdotem , proque con-

!* Manuscriptorum alii habent : Quod enim est. in vulners-
bus sectio ; alii : Quod enim est in corporibus sectio. Melius
tamen legitur, Quod enim est in tis qui laborant sectio, ut
legit Erasmus, quas lectio probe quadrat ad sequentia, fioc
est in iis qui peccant redurguuo.

451
οὔρα οἲς ἵδρυται, xal τὰ Exel διέπειν ἐπιτέτραττα!.
Τίς ταῦτά φησ.ν; Αὐτὸς ὁ τῶν οὐρανῶν βασιλεύς"
"Cca γὰρ ἂν δήσητε, φησὶν, ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται
ΦΔεδεμένα ἐν τοῖς οὐρανοῖς καὶ ὅσα àv
«Σὐσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται «Φελυμένα ἐν τοῖς
σὐρανοῖς. Τί ταύτης ἴσον γἐνοιτ’ ἂν τῆς cipe; "Amb
τῆς γῆς τὴν ἀρχὴν τῆς χρίσεωςα λαμθάνει à obpa-
νός. Ἐπειδὴ ὁ κριτῆς ἐν τῇ γῇ χάθηται. ὁ Δεσπότης
Έπεται τῷ 000p * xal ἅπερ ἂν οὗτος χάτω χρίνῃ,
ταῦτα ἐχεῖνος ἄνω χυροϊ. Καὶ µέσος τοῦ θεοῦ xaX τῆς
τῶν ἀνθρώπων φύσεως ἕἔστηχεν ὁ ἱερεὺς. τὰς ἐχεῖθεν
τιμὰς χατάγων πρὸς ἡμᾶς, xal τὰς παρ᾽ ἡμῶν ἴχε-
«plac ἀνάγων Exst, ὀργιζόμενον αὐτὸν τῇ xoci χατ-
αλλάττων φύσει, Τροσκεχρουχότας ἡμᾶς ἑξαρπάζων
τῶν ἐχείνου χειρῶν. Auk τοῦτο χα) αὐτὴν τὴν βασιλι-
xh χεραλὴν ὑπὸ τὰς τοῦ ἱερέως χεῖρας φέρων τίθη-
ew [125] ὁ θεὸς, παιδεύων ἡμᾶς, ὅτι οὗτος ἐχείνου
μείζων ὁ ἄρχων " τὸ γὰρ ἕλαττον ὑπὸ τοῦ χρείττονος
εὐλογεῖται. ᾽Αλλὰ περὶ μὲν ὃ ἱερωσύνης, xai ὅσον
της ἀξία- τὸ μέγεθος, Ev ἑτέρῳ χαιρῷ δηλώσομµεν "
τέως δΣ ἴδωμεν τῆς ἁδικίας τὸ μέγεθος τοῦ βασιλέως,
μᾶλλον δὲ τοῦ τυράννου. Εἰσῆλθεν εἰς τὸν vabv Kv-
ρίου, εἰσῆλθε xal ᾿Λζαρίας ὁ ἱερεὺς ὀπίσω αὐτοῦ.
"Apa μὴ µάτην ἔλεγον, ὅτι μείζων τοῦ βασιλέως ὁ

ἱερεύς; Οὐ γὰρ ὡς βασιλέα µέλλων ἐξελαύνειν, ἀλλ᾽

ὣς δραπέτην xai οἰχέτην ἀγνώμονα, οὕτως ἐπεισῆλθε
μετὰ σφοδρότητος, ὥσπερτις σχύλαξ γεννσοῖοςε ἐπιδρα-

Wy τῷ ἀχαθάρτῳ θηρίῳ , ὥστε αὐτὸ τῆς δεσποτιχῆς

ἐξαγαγεῖν οἰχίας.

P. Elbec φυχὴν ἱερέως παῤῥησίας γέµουσαν πολλῆς,
ααὶ φρονήµατος ὑψηλοῦ ; Οὖκ εἶδεν εἰς τὸν τῆς ἀρχῆς
ὄχχον, οὐχ ἑνενόησεν, ὅσον ἐστὶ φυχὴν ἐπιθυμίᾳ us-
θύουσαν χατασχεῖν, οὐκ ἤχουσε τοῦ Σολομῶντος λέ-
Tw Axe.) βασιλέως ὁμοίὰ θυμῷ «Ἰέογτος
ἀλλὰ πρὸς τὸν ἀληθῆῃ βασιλέα τῶν οὐρανῶν ἰδὼν, xal
τὸ Bua ἑννοῄήσας ἐχεῖνο xal τὰς εὐθύνας. xai τού-
τες ἑαυτὸν τοῖς λογιαμοῖς ὀχυρώσας, οὕτως ἐπεπή-
Unos τῷ τυράννῳ. "δει γὰρ, ᾖδει σαφῶς, ὅτι ἀπειλὴ
Bare ὁμοία θυμῷ λέοντος τοῖς πρὸς τὴν γῆν βλέ-
Ἆουσιν’ ἀνθρώπῳ δὲ τὸν οὐρανὸν φανταζοµένῳ, xal
παρισχενάσμένῳ τν ψυχὲν Év5ov ἐν τοῖς ἀδύτοις
ἀγεῖνα, fj τοὺς ἱεροὺς νόµους ὑθριζομένους περι-
εῖνὰ, xuyb; παντὺς εὐτελέστερος ἣν ἐχεῖνος. Οὐδὲν
Tp ἀσθενέστερον τοῦ τοὺς θείους παραθαίνοντος νό-
μους" ὥσπερ οὖν οὐδὲν ἰσχυρότερον xou τοὺς θείους
ἐκδιχοῦντος νόµους. Ὁ μὲν γὰρ τὴν ἁμαρτίαν ποιῶν,

"^ δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας, κἂν µνρίους ἐπὶ τῆς
χεφαλῆς ἔχῃ στεφάνους * ὁ δὲ τὴν δικαιοσύνην ἑργα-
ζόμενος, xal αὐτοῦ τοῦ βασιλέως βασιλικὠτερός
ist, χὰν πάντων ἔσχατος ᾗ. Ταῦτα πρὸς ἑαυτὸν
φιοσοφήσας ὁ γενναῖος ἐκεῖνος, ἐπεισΏλθε τῷ βασι-
lal. Σωνεισέλθωμεν οὖν xoX ἡμεῖς, εἰ δοχεῖ, ἵνα ἴξω-

Κεν τί πρὸς τὸν βασιλέα διαλέγεται. Ἔξεστι γάρ

€) μιχρὸν δὲ εἰς ὠφελείας λόγον, ἑλεγχόμενον ἰδεῖν

ὑπὸ ἱερέως βασιλέα. Τί οὖν φησιν ὁ ἱερεύς ; Οὐκ ἔξ-
εστίσοι, Ὁᾷα, θυμιᾶσαι τῷ Κυρίφ. Οὐχ ὠνόμασεν
εὐτὺν βασιλέα, οὐδὲ ἀπὸ τοῦ τῆς ἀρχῆς ἐχάλεσεν
ἑνόματος, ἐπειδὴ ἑαυτὸν προλαθὼν ἑξέδαλε τῆς τι-
μῆς. Είδες παῤῥησίαν ἱερέως ; Οὐχοῦν χατάµαθε καὶ
πραύτητα. Οὁ γὰρ παῤῥησίας ἡμῖν δεῖ µόνον, ὅταν
ἐλέγχειν µέλλωμεν, ἀλλὰ xa πραότητος μᾶλλον, f

* Alii male τν ἀρχὴν τῆς κτίσεως.
, P Saril. et Morel. µέν non habent, quam tamen particu-
lam hic desiderari δέ subsequens indicat.
i ΛΙΗ γενναίως.
Unos ὑέριζομένου: ἰδεῖν. Infra idem τοῦ τοὺς θείους πα-
Ἵουντος νόμους, atque ita legi! Erasmus,

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, ΠΟΜΙΗ,. V.

152
παῤῥησίας. Ἐπειδὴ γὰρ οὐδένα τῶν ἀνθρώπων οὕτως
ἁποστρέφονται xal μισοῦσιν οἱ ἁμαρτάνοντες, ὡς τὸν
ἑλέγχειν μέλλοντα * χαὶ προφάσεως ἐπιλαθέσθαι ἑπι-
θυμοῦσιν, ὥστε ἀποπηδῆσαι, xat τὴν ἐπιτιμίαν δια-
φυγεῖν * δεῖ οὖν κατέἐχειν αὐτοὺς τῇ πραότητι χαὶ τῇ
ἐπιειχείᾳ. Οὐ γὰρ φωνὴν µόνην ἀφεὶς ὁ τοιοῦτος, [12]
ἀλλὰ xal βλεπόμενος, βαρὺς ἔσται 9 τοῖς ἁμαρτά-
νουσι’ Βαρὺς yàp ἡμῖν, φησὶν, ἑστὶκαὶ β.Ίεπόμενος"
διὰ ταῦτα πολλὴν χρῆ τὴν πραότητα ἐπιδείχνυσθαν.
Διά ταῦτα ἡμῖν xai ὁ λόγος ὑπ) ὄψιν Ίγαγε xal τὸν
ἡμαρτηχότα, xat τὸν διορθοῦν αὐτὸν μέλλοντα. Καὶ
γὰρ οἱ σοφοὶ τῶν ἰατρῶν, ὅταν µέλλωσι σεσηπότα
τέμνειν µέλη, f| λίθους τοῖς πόροις ἑναπεσφηνωμέ-
νους f ἐξέλχειν, f] ἄλλο τι τῆς φύσεως ἁμάρτημα διορ-
θοῦν, οὐχ εἰς Υωνίαν λαθόντες τὸν χάµνοντα, τοῦτο
ποιοῦσιν, ἀλλ ἓν µέσαις αὑτὸν θέντες ταῖς ἀγοραῖς,
xai θέατρον ἐκ τῶν παριόντων περιστήσαντες 5, οὔ-
τως ἐπάγουσι τὴν τοµήν, Ποιοῦσι δὲ τοῦτο, οὐχὶ ταῖς
ἀνθρωπίναις ἐμπομπεύειν βουλόμενοι συμφοραῖς,
ἀλλ) ὥστε πολλὴν τῆς οἰχείας ὑγιείας ἕκαστον ποιεῖ-
σθαι τὴν πρόνοιαν. Οὕτω xat fj Γραφὴ ποιεῖ * ἐπειδάν
τινα λάδῃ τῶν ἁμαρτανόντω», ἐφ᾽ ὑψηλοῦ τοῦ xnp3-
γµατος αὐτὸν προτίθησιν, οὐχ iv µέσαις ἀγοραῖς,
GÀ iv µέσῃ τῇ YT] * καὶ τὸ τῆς οἰκουμένης περιστή-
caca θέατρον, οὕτω τὴν ἰατρείαν ἐπιδείχνυται, παι-
δεύουσα ἡμᾶς ἀσφαλεστέρους περὶ τὴν οἰχείαν εἶναι
σωτηρίαν, Ἴδωμεν οὖν πῶς ἐπεχείρει τοῦτον ὁ ἱερεὺς
διορθώσασθαι τότε. Οὐκ εἶπεν, ὦ μιαρὲ xol παµ-
µίαρξ, πάντα ἀνέτρεφας xal συνέχεας, εἷς ἔσχατον
ἀσεθείας ἐξεπήδησας, οὐδὲ μαχροὺς ἐξέτεινε Χατηγο-
ta; λόγους ἀλλ ὥσπερ οἱ τέµνοντες, τὀῦτο ποιεῖν
συντόμως σπουδάξουσι, τῷ τάχει τῆς τομῆς χλέπτον-
τες τῆς ὀδύνης τὴν αἴσθησιν * οὕτω xal οὗτος τῇ βρα-
χυλογίᾳ τῆς θρασύτητος τοῦ βασιλέως τῖν Φλεγμο-
νην ἕστησεν. Όπερ γὰρ ἐπὶ τῶν καµνόντων ἃ τομὴ,
τοῦτο ἐπὶ τῶν ἁμαρτανόντων ἔλεγχος. Καὶ τὴν μὲν
ἐπιείχειαν μετὰ τῶν ἄλλων καὶ διὰ τῆς βραχυλογίας
ἡμῖν ἐπιδείχνυτα,. El δὲ βούλει xoi τὸν τόµον τῶν
ῥημάτων ἰδεῖν, xal ποῦ τὸ σιδήριο» ἔχρυψεν, ἄχουσον.
Ovx ἔξεσεί σοι, Φησ], θυμιᾶσαι Κυρίῳ, àAA' ἣ τοῖς
ἱερεῦσι, τοῖς υἱοῖς Ααρώ», τοῖς ἡγιασμέγοις. ἘἙν-
ταῦθα ἔδωχε τὴν πληγήν. Καὶ πῶς; ἐγὼ λέγω i. At
τί γὰρ οὐχ εἶπε, Τοῖς ἱερεῦσιν, ἁπλῶς, ἀλλὰ προσ-
έθηχε τὸν ᾿Λαρών; Αρχιερεὺς ἐγένετο πρῶτος, xal
ἑτολμήθη κατὰ τοὺς ἐχείνου χρόνους τοιοῦτον τόλµηµα.
Δαθὰν γὰρ xai Κορὲ καὶ ᾿Αθειρὼν συστάντες κατ
αὐτοῦ μετὰ xal ἑτέρων τινῶν ἐδούλοντο αὐτοὶ ἕερα-
τεύειν' ἀλλὰ τοὺς μὲν ἡ ΥΠ διαστᾶσα χατέπιε, τοὺς
δὲ πὺρ ἄνωθεν χατενεχθὲν κατέφλεξε. Ταύτης οὖν
αὐτὸν τῆς ἱατορίας ὑπομνῆσαι βουλόµενος, ἀνέμνησεν
αὐτὸν τοῦ ᾽Ααρὼν τοῦ τότε ἁδιχηθέντος, ὥστε πρὸς
τὴν τῶν ἡδιχηχότων συμφορὰν παραπέμψαι τὴν τούτου
διάνοιαν. Πλὴν ἀλλ᾽ οὐδὲν ἐγένετο πλέον * ἀλλ’ οὐ παρὰ
τὸν ἱερέα, ἀλλὰ παρὰ τὴν τοῦ βασ,λέως θρασύτητα.
Δέον γὰρ ἑπαινέσαι τὸν ἱερέα, xol χάριν ὁμοληγῆσαι
τῆς συµβουλῆς ' Ὁ δὲ ἐθυμώθη, qnoi, xal τὸ ἕλχος
εἰργάσατο χαλεπώτερον. OO γὰρ οὕτως ἁμαρτία
xaxhw, ὡς ἡ μετὰ τὴν ἁμαρτίαν ἀναισχυντία Αλλ'

9 Quatuor mss. βαρύς ἐστ., εἰ infra ὑπ ὄψεσιν. Sed unus,
Savilio teste, habet ἐπ) ὄψεσιν. .

f ᾿Εναπεσφηνωμένους, vox rara et composila : agr vou,
infigo, inculco, hinc ἀποσφηνοῦμαι, et ivarocgnvoupat.

8 Alius ἐπιστήσαντες . -

h Manuscriplorum alii ἐπὶ τῶν τραυμάτων, alii ἐπὶ τῶν
σωμάτων. Meiius tamen est ἐπὶ τῶν καμνόντων, ut legit
Erasmus, quz, leetio probe quadrat ad mox sequentem ἐπὶ
τῶν ἁμαρτανόντων. {γα unus ποῦ τὸ σιδήριον ἐνέχρυψεν.

i Maxinia pars mss. ἐγὼ φρόσω.

1535

οὐχ ὁ Δανῖδ οὕτως ἀλλὰ πῶς; Μετὰ «iv ὑπὸ -οῦ
Ναθὰν γενοµένην χα-τγορίαν τὴν ἐπὶ τῇ Βηρσαθεὲ,
'Ημάρτηχα [155] τῷ Κυρίφ, φησίν.

Υ’. Εἶδες συτετριμμένην xapblav; εἶδες τεταπε!νω-
µένην Ψυχἠν εἶδες πῶς xal τὰ πτώματα τῶν ἁγίων
λαμπρά; Καθάπερ γὰρ τὰ λαμπρὰ τῶν σωμάτων xat
ἐπὶ τῆς ἀῤῥωστίας πολλὰ τῆς εὐμορφίας ἡμῖν ἑνδεί-
χνυται τὰ ἴχνη * οὕτω χα) τῶν ἁγίων αἱ φυχαλὶ καὶ ἓν
αὑτοῖς τοῖς παραπτώµασι 3 τῆς οἰχείας ἀρετῆς τὰ
σύμθολα φέρουσι. Καΐτοι γε ἐχεῖνος μὲν ἓν µέσοις

“τοῖς βασιλείοις χατηγορεῖτο παρὰ τοῦ προφήῆτου,
παρόντων πολλῶν * οὗτος δὲ ἔνδον Ev τοῖς ἀδύτοις, xal
ἁμάρτυρον εἶχε τὸν ἔλεγχον' ἁλλ᾽ οὐδὲ οὕτως Ίνεγχε
τὴν ἐπιτίμησιν. TL οὖν; ἀνίατος ἔμενεν ; Οὐδαμῶς,
διὰ τὴν τοῦ θεοῦ φιλανθρωπίαν ' ἀλλ’ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ
σεληνιαζοµένου, τῶν μαθητῶν οὐχ ἰσχυσάντων τὸν
δαίμονα ἐχθαλεῖν, ὁ Χριστός φησι, Φἐρετέ μοι αὐτόν
Q6 * οὕτω xol ἐνταῦθα, τοῦ ἱερέως uh δυνηθέντος
παντὸς δαίµονος χαλεπώτερον νόσηµα, τὴν ἁμαρτίαν
ἐχθαλ-ῖν, αὐτὸς λοιπὺν ὁ cb; τὺν χάµνοντα µεταχει-
ρίζεται. Καὶ τί ποιεῖ; Λέπραν ἑπαφίησιν αὑτοῦ τῷ
μετώτῳ. Ἐγένετο γὰρ, φησὶν, ἐν τῷ ἀπει]ῆσαι
αὐτὸν τῷ ἱερεῖ, Aéxpa ἀγέτειΛΊεγ ἐπὶ τοῦ μετώπου
αὐτοῦ, xal ἐξῄει λοιπὸν. χαθάπερ οἱ τὴν ἐπὶ θάνατον
ἀπαγόμενοι, σπαρτίον ἐπὶ τοῦ στόµατος ἔχοντες, τῆς
χαταδιχαζούσης σύμθολον ψήφο, οὕτω χαὶ αὐτὸς
τῆς ἀτιμίας τὸ σύμθολον ἐπὶ τοῦ μετώπου φέρων,
οὗ δηµίων αὑτὸν ἑλχόντων, ἀλλὰ αὑτῆς τῆς λέπρας
ἀντὶ δηµίων ἐπὶ κεφαλὴν b ὠθούσης. Εἰσῆλθεν ἱερω-
σύνην λαθεῖν, ὁ δὲ xal τῶν βασιλείαν ἀπώλεσεν ᾿
εἰσῆλθε γενἐσθαι σεµνότερος, xat γέγονεν ἑναγέστερος.
Καὶ γὰρ ἱδιώτου παντὸς λοιπὸν ἀτιμότερος ἣν ἀχά-
θαρτος (ov. Τοσοῦτόν ἐστι χαχὸν τὸ μὴ µένειν -ἔνδον
ἐπὶ τῶν δοθέντων ἡμῖν παρὰ τοῦ θεοῦ µέτρων, ἄν τε
ἐπὶ τιμῆς, ἄν τε ἐπὶ γνώσεως τοῦτο ᾗ *. Οὐχ ὁρᾷς
ταύτην thv θάλατταν, πῶς ἐστι ταῖς βίαις ἀφόρητος,
πόσοις κορυφοῦται τοῖς χὺµασιν; 'AXM ὅμως πρὸς
Ojo; δ.αν.σταµένη μέγα, xal μετὰ πολλοῦ προϊοῦσα
τοῦ θυμοῦ, ἐπειδὰν ἔλθη πρὸς τὸ τεθὲν ὅριον αὐτῇ
πἀρὰ τοῦ θεοῦ, τὰ χύµατα εἰς ἀφρὸν διαλύσασα, m 25e
ἑαυτὴῆν ἐπάνεισι. Καΐτοι γε τί ψάμμου γέἐνοιτ ἂν
ἀσθενέστερον; 'AXX οὐχ ἐχεῖνό ἐστι τὸ χωλύον, ἀλλ'
ὁ τοῦ θέντος φόδος. El δὲ οὗ σωφρονίξει σε τοῦτο τὸ
παράδειγμα , τὰ χατὰ τὸν Ὀκίαν σε παιδενέτω, τὰ
ννν ἡμῖν εἰρημένα.

Ἁλλ' ἐπειδὴ τὴν ὀργὴν εἴδομεν τοῦ Θεοῦ xal τὴν
ἀξίαν ἀνταπόδοσιν, qéps xai τὴν φιλανθρωπίαν αὐτοῦ
xal thv πολλην ἐπιείχειαν ἐπιδείξωμεν. OS γὰρ
μόνους ἆ τοὺς περὶ τῆς ὀργῆς δεῖ χινεῖν λόγους, ἁλιὰ
xai τοὺς περὶ τῆς χρηστότητος, ἵνα µέτε εἰς ἀπό -
γνωσιν ἐμέάλωμεν τοὺς ἀχούοντας, μήτε εἰς ῥᾳθυ-
µίαν. Οὕτω xaX Παῦλος ποιεῖ, χαὶ τούτοις ἀμφοτέροις
χιρνᾶ τὴν παραίνεσιν, οὑτωσὶ λέγων ΄ Ιδὲ οὖν τὴν
χρηστότητα xal ἁποτομίαν 8500, ἵνα καὶ τῷ φόδψ
xat ταῖς χρησταϊὶς ἑλπίσιν ἀναστήση τὸν πεπτωκότα.
Elbe; ἁποτομίαν θεοὺ; Ἰδὲ xai χρηστότητα. [156]
Πὼς οὖν ὀψόμεβα τὴν χρηστότητα: "Av µάθωμεν τίνος

* Aliquot mss, τοῖς πτώµασι.

b ᾽Αντὶ ὁημίων ἐπὶ κεφαλῆς, sic quidam mss. ; Erasmus
videtur legisse ἀντὶ ἑημίου, qui verit, carnificis loco. In-
fra unus, teste Savilio, παντὸς λοιπὸν εὐαγέστερος ἦν ἀχά-
θαρτος ὧν.

€ Savil.: «Sic habent czeteri codices preter codicem
Croshavii nostri, qui pro his verbis substituit, ἀλλ' ἀντ
ἐπιτιμήσεως διὰ τῆς )έπρας τοῖς πᾶσιν ἐπίγνωστον αὐτὸν
ποιεῖ

.»
4 Unus µόνον. Paulo post unus slc ἀπόγνωσιν ἐκθάλωμεν.

S. JOANNIS 6ΠΠΙΡΟΡΤΟΝΙ ΛΠΟΠΙΕΡ. CONSTANTINOP.

ἄξιος ἣν 6 Ὀζξίας. Τίνων οὖν ἄξιος qv; "Ap
προθύρων ἐπιθὰς τῶν ἱερῶν μετὰ τοσαύτης ἀνα
τίας. µνυρίων σχηπτῶν, xal τῆς ἑσχάτης xo
xai τιμωρίας. El γὰρ οἱ πρῶτοι ταῦτα to uf
ταύτην ἔδοσαν τὴν δίχην, οἱ περὶ Δαθὰν xal Ko,
Αθειρὼν, πολλῷ μᾶλλον τοῦτον οὕτω χολάζεσθα
τὸν μηδὲ ταῖς ἑχείνων σωφρονισθέντα συμφ
'AXX' οὐχ ἑποίησε τοῦτο ὁ θεὺὸς, ἀλλὰ πρότερον
λόγους προσέγαχε * πολλῆς ἐπιεικείας γέµοντ
τοῦ ἱερέως. Καὶ ἅπερ ὁ Χριστὸς παρῄνεσεν ἀνθι
ποιεῖν, ὅταν εἰς ἀλλήλους ἁμαρτάνωσι f, τοῦτο
πρὸς τὸν ἄνθρωπον ἐποίησεν. "Otar γὰρ, «
ἁμάρτῃ εἰς σὲ ὁ ἀδε.Ἵρός σου, ὕπαγε. ἔεγξο
τὸν μεταξὺ coU καὶ αὐτοῦ µόνευ. Οὕτω κ
βασιλέα τοῦτον ἤλεγξεν ὁ θεός. Καὶ ὁ μὲν X
φησιν Ἑὰν μὴ ἀκούσῃ σου, ἕστω σοιὼς ó &6
xal ὁ τε.Ἰώνης ὁ δὲ θεὸς φιλανθρωπίᾳ τοὺς οἱ
ὑπερθαίνων νόµους, οὐδὲ οὕτως αὐτὸν ἐξέχοφεν
παρακούσαντα xal ἀγαναχτήσαντα οὐκ ἀπέῤ
ἀλλὰ πάλιν προσίεται, xal παιδεύει τρόπῳ διό(
ἔχοντι μᾶλλον ἢ τιµωρίαν. 020b γὰρ σχηπτὸν d
ἄνωθεν , οὐδὲ χατέρλεξε την ἀναίσχυντον χες
ἀλλὰ τῇ λέπρᾳ µόνον ἐπαίδευσε. Καὶ τὰ μὲν
τὸν Ὀνίαν τοιαῦτα. ἐγὼ δὲ Ev ἔτι µόνον πι
χαταπαύσω τὸν λόγον. TL δὲ τουτό ἐστιν; "O
καὶ ἐξ ἀρχῆς ἐζητίσαμεν ' τίνος ἕνεχεν iv το
πράγµασι, χαὶ ἐν ταῖς προφητείαις, ἁπάντων
των τῆς ζωῆς τῶν βασιλέων τοὺς χρόνους ἐπι
νεσθαι, οὗτος τοῦτο ἀφεὶς, τοῦ χρόνου τὶς τε
µέμνηται τοῦ Ὀξίου, οὕτωσὶ λέγων ' Καὶ ἐγένε
ἐγιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὁζας ὁ βασιλεύς.
Υε ἑνην τὸν τοῦ βασιλεύοντος χρόνον εἰπεῖν,
ἔθος ἅπασι τοῖς προφήταις Tiv: ἀλλ᾽ οὐκ ἐποίησε
Τίνος οὖν ἕνεχεν οὐχ ἐποίησε; Νόμος ἦν παλα
λεπρὸν τῆς πόλεως ἐξελαύνεσθαι, ὥστε χαὶ «
τῇ πόλει βελτίους γενέσθαι, xal αὑτὸν μὴ προ:
τοῖς βουλοµένοις ὑθρίξειν σχωµµάτων χαὶ yÀt
ἀφορμὴῆν, ἀλλ ἔξω τῆς πόλεως µένοντα,
πέτασµα τῆς συμφορᾶ, ἔχειν τὴν ἑρημίαν.
καὶ τὸν βασιλέα τοῦτον ὑπομένειν ἐχρῆν µε
λέπραν * ἀλλ' οὐχ ὑπέμεινε, τῶν ἐν τῇ πόλει
ἀρχὴν αὐτὸν αἰδεσθέντων, ἀλλ ἔμεντν ἐν τι
αὑτοῦ χρυφίως. Τοῦτο παρώξυνε τὸν θεὸν, το
προφητείαν ἐἑχώλυσε ' καὶ ὅπερ ἐπὶ τοῦ Ἠλὶ
'ρΡῆμα τίµιον ἦν, καὶ οὐχ ἦν ὅρασις διαστέ.ὲ
Zu δέ pov καὶ ἐνταῦθα σχόπει τοῦ θεοῦ τὴν
θρωπίαν. Οὐ γὰρ ἀνέτρεφε τὴν πόλιν, οὐδὲ d
τοὺς ἑνοικοῦντας ' ἀλλ ὅπερ φίλοι ποιοῦσι τι
ὁμοτίμους τῶν φίλων, ἐπειδὰν ἔχωσί τι δίχαις
λεῖν, ἓν παρασιωπῄσει µένοντες ' τοῦτο xal
πρὸς τὸ ἔθνος ἐ ἠδίησε μείζονος ὃν ἄξιον χολά:
τιμωρίας. [157] Ἐγὼ μὲν γὰρ ἐξέθαλον αὐτὸ
τοῦ ἱεροῦ, ὑμεῖς δὲ οὐδὲ τῆς πόλεως ' ἐγὼ δἠσ
ó:X τῆς λέπρας, ἱδ.ώτην παρέδωχα , ὑμεῖς
οὕτω πξριεγένεσθε, ἀλλὰ τὸν ὑπ᾿ ἐμοῦ χαταδιχ
οὐκ Τνέχεσθε τῆς πόλεως ἐχθαλεῖν. Καΐτοι
τοῦτο βασιλεὺς πράως ἨνξΥκεν, ἀλλ οὐχ ἂν
θρων τὴν πόλιν ἀνέτρεφε, τὸν εἰς τὴν à
μετοιχισθΏνα: χξλευσθέντα, ἑἐνδιατρίδοντα τ
ὁρῶν; ἀλλ οὐχ ὁ θεὺς τοῦτο ἐτοίησε" θεὸς
xai οὐκ ἄνθρωπος. Ἐπειδὴ δὲ ἐτελεύτησε,
τούτου καὶ την πρὸς ἐχείνους ὀργῆν cuvxacé
τῆς προφητείας τὰς θύρας ἀνέῳξε, καὶ má
αὐτοὺς ἐπανηλθε, Xu δὲ ἐκ τοῦ τρόπου τῆς xa

ο Unus ἑπή
f Quidam 159. ἁμάρτωςι, el paulo post ἁμαρτί

v IN ILLUD, VIDI. DOMINUM, ΠΟΜΙΙ,, V.

silio gratias agere : ille, inquit, indignatus est, et
vulnus reddidit acerbius. Neque enim perinde mala res
esi peccatum , atque post peccatum impudentia. At-
qui non eodem modo David , sed quomodo ? Postquam
a Natlian incusatus esset de Bersabee, Peccavi , inquit,
Domino (9. Reg. 12. 45 ).

5. Peccata justorum cedunt in bonum. — Vidisti cor

contritum? vidisti submissam animam ? vidisti ut etiam
lapsus sanctorum sint egregii? Queniadmodum cnim
praeclara corpora etiam in adversa valetudine multa
nobis form;e vestigia ostendunt: sic el sanctorum
anime in ipsis etiam erratis δυο virtutis signa prz
se ferunt. Et tamen ille in media regia accusabatur a
propheta multis przssentibus ; hic vero intus in adytis
nullo teste redargutus est ; verum ne sic quidem tulit
increpationem. Quid igitur? insanabilis perinansit ?
Nequaquam, propter Dei clementiam : sed quemad-
modum de lunatico,cum discipuli non valerent ejicere
dzmonium , dicit Christus : Adducite mihi eum huc
(Matth. 47. 16) : sic et hic, cum sacerdos nou posset
morbum quovis dz:monio szeviorem, nempe pccca-
um, ejicere, ipse Deus laborantem aggreditur. Et
quid facit? Lepram immittit fronti ipsius. Factum est,
mquit, cxm ille minaretur sacerdoti , lepra effloruit in
[ronte ejus (2. Paral. 26. 19), jamque exibat, sicut ii
qui ad mortem abducuntur funem ore gestantes dam-
nationis signum, Sic el ille ignominiz siguum in
(τοπίο gestans, nou carnifcibus ipsum Ltrahentibus ,
sed lepra loco carnificis ipsum przcipitem agente.
lugressus ut sacerdotium usurparet , etiam reguum
perdidit : ingressus est ut. fieret venerabilior , et fa-
elus est exsecrabilior. Nam cum immundus esset,
quovis homine privato postliac vilior ' erat. Adeo res
est mala non manere intra (ines nobis a D.o przscri-
pos, sive honoris sive cognitionis res fuerit. Nonne
Yides hoc mare, quam est ob violentiam intolerabile,
quantis insurgat fluctibus? Attamen posteaquam ve-
lementer insurrcxit, inultoque cum tumore progres-
&um est, ubi venerit ad terminum ipsi a Deo przscri-
pun, Quctibus in spumam solutis in sese redit. Et
bmen quid arena possit esse infirmius? Verum non
illa est qu» prohibet, sed ejus metus qui terminum
posuit. Quod si lioc exemplum non te revocat ad mo-
dersüonem, qu:e Qzise acciderunt erudiant te, quie
bunt a nobis dicta δι...

Viadicla mansuetudine temperata. — Verum quoniam
iram Dei vidimus dignamque ultionem, age et huma-
Bilalem ejus multamque zequitatem commonstrenus.
Neque enim ea tantuin dicenda sunt, que pertinent
»] iram, verum etiam quae ad mansuetudinem , ut
ueque in desperationem conjiciamus auditores, neque
ia soeordiam. Sic enim et Paulus facit ex utraque
lemperans admonitionem , hunc in modum loquens :
Vide igitur bonitatem ac severitatem Dei (Rom. 11. 22);
quo simul e£ terrore et bona spe excitet cum qui
bhpsus est. Vidisti severitatem Dei? vide οἱ boniia-
ten? Quomodo igitur videbimus bonitatem ? Si cogno-

! Unus, 'esie savilio, hahet , [ragilior , pre, tilior.

134
verimus qua re dignus fuerit Ozias. Quibus igitur erat
dignus? Ut simul atque intra sacrum vestibulum tanta
cuin impudentia irrupisset;«ville fulminibus, extremo
supplicio eruciatuque afficerctur. Si enim illi qui hzee
primum δέ ausi, hanc dedere penam, videlicet
Dathan, Core et Abiron (Num. 16), multo magis hunc
ad eum modum puniri oportuit, qui ne illorum quidem
calamitatibus fucrit castigatus. Verum hoc non fecit
Deus, scd prius illi serinones admovit per sacerdotem
multa plenos humanitate : quodque Christus adhor-
tatus est, ut facerent homincs quoties in se invicem
peccavcrint, hoc Deus feci: erga hominem. Nam ait :
Cum peccaverit in te frater tuus, abi, argue eum inter te
et ipsum solum (Matti. 18. 15). Sic et regem hunc
redarguit Deus. Et Christus quidem dicit : Si te non
audierit , sil tibi velut etlinicus et publicanus. (lbid. v.
16. 17) : at Dcus clementia proprias supergrediens
legcs, nec sic quidem illum resccuit, nec audite no-
lentem indignantemque dejecit, scd iterum aggredi-
tur castigatque modo correctionem habente potius
quain ultionem, Neque enim fulmen vihravit e subli-
mi, neque exussit impudens caput, sed tantum lepra
castigavit. Atque ca quidem qu:e Ozi:e acciderunt, sie.
liabent : ego vero si unum quiddam adhuc addidero ,
dicendi finem faciam. Quid autem hoe est? Quod
pridem ab initio quxerebamus, cur cum in rebus exter-
nis inque prophetiis , omnes soleant designare tem-
pora vitze regum, hie eo praeterinisso , tempus suniat
quo mortuus sit Ozias, ad liunc loquens modum : Ft
factum est anno, quo mortuus est Ozias rex (Isai. 6. 1).
Et tamen poterat regis tum regnantis tempus expri-
mere, quemadmodum omnibus prophetis mos erat :
verum id non fecit. Quam ob causam igitur non fe-
cit ? Mos erat vetus leprosum e eivitate expellere, ut
etf hi qui in civitate vivebant melius haberent, et
ipse leprosus non esset iis qui contumeliam inferre
vellent scommatum ac derisionis occasio, sed ut extra
civitatem commorans, solitudinem veli loco haberet
οὈίοπίαπι adversus injuriam calamitaüs. floc ct regem
hunc perpeti oportuit post lepram ; sed non perpes-
sus est, iis qui in civitate crant illum ob principatum
reverentibus, verum manebat doini su: clanculum.
[ος ad iracundiam provocavit Deum, hoc prople-
tiam. inhibuit : quodque tempore Ileli factum est ,
Verbum pretiosum erat , nec erat visio distinguens (1.
Reg. 5. 1). Tu vero mihi hic quoque considera Dei
humanitatem. Non euim subvertit civitatem , neque
perdidit inhabitantes; sed quod amici faciunt erga
equales amicos, quoties habent aliquid quod ierito
expostulent, obiter silentio ferunt exspectantes : hoc
et Deus erga gentem facit majore poena supplicioque
dignam. Nam ego quidem, inquit, ejeci illum e tem-
plo, vos autem ne e civitate quidem : ego illum vin-
etum lepra, ita privatum reddidi, vos autem ne sic
quidem validiores evasistis, sed a me condemnatum
non sustinuistis e civitate propellere. Tametsi quis
rex facium hoe patienter tulisset , neque civitatem
funditus subvertissel, cum videret eum , qui i" exsie

135
liam ire jussus esset, in civitate cominorari? Verum
Deus lioc non fecit ; Deus enim erat, non homo. Uni
vero finita est hujus vits, simul et iram adversas illos
deposuit , prophetizeque fores aperuit, ac rursus *d
eos rediit. Tu vero ex reconciliationis modo consi-
dera Dei indulgentiam. Nam si quis expenderit justi-
li: rationem *, ne tum quidem reconciliari debuit.
Quam ob causam ? Quia non illorum opera ejectus est
Ozias. Neque enim illi arreptum abegerant, sed mors
naturze lege superveniens eum tuuc e civitate ejecit.
Verum erga nos Deus non miuimatum rerum usque
adco rationem habet, sed tantum hioc querit, modum
sese nobiscum reconciliandi. Proinde super his om-
nibus gratias agamus illi, glorificemus illius ineffabi-

lém benignitatem : qua nos omues dignos haberi

contingat, gratia et miscricordia unigeniti Filii ejus
Domini nostri Jesu Christi, quicum Patri gloria, ho-
nor οἱ impcrium , simul cum Spiritu sanclo, uunc ct
semper, et in &:cula sxculorum. Amen.

HOMILIA IN SERAPHIM. VI.

4. Vix landem Ozie pclagus emensi sumus : vix
aulem sumus emensi , non propter itineris lovgitudi-
nem, sed propter vestram , qui nobiscum navigatis ,
di-cendi cupiditatem. lta. gubernator etiam. vectores
nactus curiosos et magnificarum rerum avidos, quique
peregrinas videre gestiunt eivitales, non uno die vim
conficit, licet unius diei fuerit intervallum, sed longe
plus temperis terere cogitar, duni ad singulos portus
uavim appellit, et singulas ingredi urbes sinit, ut eo-
rum qui secuin mavigant cupiditati quidpiam largiatur.
lloc a nobis quoque factum est, dum non circum in-
sulas navigumus, nec emporia, portus , urhesquo
m"onstramus , sed virorum , qui praclare se gesscere ,
virtutem , et. eorum , qui lapsi sunt , negligentiam ,
regis impudentiam , sacerdotis iu loquendo liberta-
tem , iram Dei ac benignitatem , quarum utraque ad
emendaüonem tendebat. Jam vero cum ad regiam
Civitatem pervenerimas , ne cunctemur amplius , sed
nos ipsos tamquam in urbem ingressu: i componamus,
ut sic ad celestem metropoli asceidamus , Jerusa-
lem , omnium nostrum matrem , qu: libera est, in

qua Seraphim , in qua Cherubim, in qua multa millia .

areliangeloruim , et innamera angelorum , ubi solium
est regium. Nemo igitur profanus adsit, nemo piacu-
laris : mystice quippe nobis suscipieud:e sunt. narra-
tioncs : immundus nemo, οἱ hoc auditorum ορρίιι adsit
indignus : imo vero profanus et piacularis adsit qui-
vis, sed. omni foris impuritate atque. improbitate de-
posita sic ingrediatur. lllum enim, qni vestes habebat
surdidas, sponsi pater e sponsi conclavi sacroque
thalamo expulit, non quod sordidas vestes haberet,
sed quod eas habeus essct ingressus. Nequc enim illi
dixit, Cur vestem nuptialem non habes? sed, Cur non
habens vestem. nuptialem huc intrasti (Matth, 92. 42)?
Siabas, inquit, mendicans in triviis, neque tna µοι-

* Legit Frasmus : Nam si Deus expendisset justitire ratio-
mem. quie lecuo quxlrare non videtur, uec in quopiau Cu-
dicuu uostroruim cor:ijaret.

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ΑΠΟΙΠΙΕΡ. CONSTANTINOP.

pertatis me puduit , ignominiam tnam non οκ)
sed ab ila omni vilitate liberatum in sacrum t
lamum introduxi, regia ccena sum dign»tus, et {
nio supplicio dignum ad supremam provexi di
lem : at tu ne beneficiis quidem factus es melior
iu solita perversitate mansisti, et cum in nuptias
in sponsum ipsum contumeliosus fuisti. Abi ergo
ceps. et dehitas tanto stupori poenas dato. Videa
tur unusquisque nostrum , nc forte talem vocen
diat , et omni abjecta cogitatione qua spiritu:
indigna doctrina , ita sacrze mensae particeps f
[actum est, inquit, in armo, quo mortuus est Ozia
vidi Dominum sedenlem in solio excelso et elevato

6. 1). Quomodo viderit, miuime novi. Se enim vi
dixit, quomodo autem viderit, tacuit : excipio
dicta sunt , que silentio suppressa sunt , curios:
inquiro : quie. revelata sunt, intelligo , quce sum
cultata, non scrutor : idcirco niamnque sunt occu
Peplus est aureus expositio Scriptur:P, stamen es
rum, subtegmen aurum. Aranearum telas non at
novi cogitationum mearum iinbecillitatem. Noli i
ferre terminos antiquos , inquit , quos posuerunt |
Iui (Prov. 22. 28). Terminos movere tutum non
et quo pacto, quie Deus posuit , transferemus
d'scere, quomodo viderit Deum ? Fias tu quoque
pheta. Qui fleri potest hoc , inquies, cum uxores
beam , cum mihi cura sit educatio liberorum ?
quidem potest, si velis, carissime. Nam et ipse
rem habuit, et duorum pater ex-titit liberorum,
tamen horum impedimento illi fuit. Neque enim

impedimentum est itineris ad regnum caelorum
jugium : quoniam si impedimentum esset, et im
nobis paratura fuisset uxor, cum eam a prit
Crcaret Deus, adjutricem non appellasset. V.
equidem dicere, quidn:m sit Deum sedere : neque
Dcus sedet ; cum liic sit corpo:um :itus, Deus a
$it incorporeus.

3. Seraphim dignitas maxima, — Vellem d
quid sit solium Dei : neque enim utique solio
compreheuditur, cum circumscribi minime |
Numen : sed vereor , nesi docendis istis imm
protraham debiti solutionem. Omnes enim video
rationi de Seraphim inhiare, non. solum hodie
jam inde a primo die : quapropter multitudinem
tentiarum tamquam. hoimiuum coetum magno
impetu occurrentem perrumpens, ^d expositioi
illam nostra festinat oratio. Et Scraphim stabant i
cite ejus, inquit (sai. 6. 3). Ecce Seraphim, quae
re olim cupiebatis omnes, Contemplamini ergo, «
piditatem explete : sed non cum tumultu, neque
peranti cogitatione , sicut &it in Imperatorum in
su: nam illic quidem istud ipsum merito ae
Neque enim spectant satellites , ut spectatores «
cuncta lustrent ; sed, antequam rccte viderint ,
terire illos cogunt : hie vero non ita : sed con
plationem nostram sistit oratio, quousque ο
pereurreritis, qux pereurri a vobis possunt. Et :
phim stabant in circuitu ejus. Ante naturae. dignit
nos docuit istam ex loci vicinia dignitatem. Non

m5 IN ILLUD, VII DOMINUM, HOMIL. VI.

σχόπει τοῦ Θεοῦ την φιλανθρωπίαν. Ei γάρ τις E£z-
τάζοιτο 4 τὸν τοῦ δ.χαἰονυ λόγον, οὐδὲ τότε χαταλλαγή-
ναι ἐχρην. Τίνος Evsxev ; "Ότι οὐχ αὐτῶν χατόρθωµα
Ἰέχονε τὸ τὸν ᾿Ὀξίαν ἐχδαλεῖν. OO γὰρ αὐτοὶ λαθόν-
τες ἀπήλασαν, ἀλλ᾽ ἡ τελευτὴ νόµῳ φύσεως ἐπελθοῦσα
τς πόλεως αὐτὸν ἐξέδαλε τότε. ᾽Αλλ' oüx ἀχρι-
θολογεῖται µέχρι τούτων πρὸς ἡμᾶς ὁ θεὸς, ἀλλ’ Ev
μόνον ζητεῖ, σχῆμα τῆς πρὸς ἡμᾶς καταλλαγῆς. "Y nip
δὲ τούτων ἁπάντων εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ, δοξάσωµεν
*hy ἄφατον αὐτοῦ φιλανθρωπίαν ' fic Υένοιτο πάντας
ἡμᾶς ἀξίους φανΏναι, χάριτι xal οἰχτιρμοῖς τοῦ µονο-
Ἱινοῦς αὐτοῦ Υἱοῦ, Κυρίου δὲ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ,
μεθ οὗ τῷ Πατρὶ δόξα, χράτος, τιμὴ, ἅμα τῷ ἁγίῳ
Πνεύματι, νῦν xal ἀεὶ, xal εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν
αἰώνων. ᾽Αμήν.

ΕΙΣ TA ΣΕΡΑΦΕΙΜ. G.

e'. Μόλις ποτὲ τὸ χατὰ τὸν Ὀξίαν διςπλεύσαμµεν πὲ-
Ίαγος * μόλις δὲ διεπλεύσαµεν, οὗ διὰ τὸ τῆς ὁδοῦ
μῆχος, ἀλλὰ διὰ τὸ φιλομαθὲς ὑμῶν τῶν συµπλεόντων
ἡμῖν. Οὕτω xal χυδερνήτης ἐπιδάτας ἔχων φιλο-
τίµους, xai πόλεις ξένας ἐπιθυμοῦντας ἰδεῖν, οὐκ ἓν
ἡμέρᾳ μιᾷ διανύει τὴν ὁδὸν, χαὶ μιᾶς ἡμέρας τὸ διά-
στηµα elm, ἀλλὰ πλείονα διατρίδειν ἀναγχάζεται
χρόνον, χαθ᾽ ἕχαστον λιμένα τὸ σχάφος ὁρμίζων»,
χαθ) ἑχάστην πόλιν ἐπιδαίνειν ἐπιτρέπων, ὥστε χα-
ρίσασθαί τι τῇ τῶν συμπλεόντων ἐπιθυμίᾳ. Τοῦτο xal
ἡμεῖς ἐποιῄσαμεν, οὐ νήσους πλέοντες, οὐδὲ ἑπίνεια
χαὶ λιμένας xal πόλεις ἐπιδειχνύντες, ἁλλ' ἀνδρῶν
χατωρθωχότων ἀρετὴν, xat διηµαρτηχότων ῥᾳθυμίαν,
βασιλέως ἀναισχυντίαν. xaX παῤῥησίαν ἱερέως, ὀργὴν
θιοῦ xai φιλανθρωπίαν, ἀμφότερα πρὸς διόρθωσιν
γεχενηµένα. ἸΑλλ' ἐπειδὴ λοιπὺν εἰς τὴν βασιλιχὴν
ἐπηντήσαμεν πόλιν, µηχέτι µέλλωμεν, ἀλλὰ χατα-
στείλαντες ἑαντοὺς, ὡς εἰς πόλιν εἰσιέναι µέλλοντες,
ὧτως ἀναθῶμεν εἰς τὴν ἄνω µητρόπολιν, τὴν Ἱερου-
σαλὴμ, τὴν µητέρα πάντων ἡμῶν, τὴν ἑλευθέραν,
ἵνα [158] τὰ Σεραφεὶμ, ἔνθα τὰ Χερουδεὶμ, ἔνθα
χλιάδες ἀρχαγγέλων, ἕνθα μυριάδες ἀγγέλων, ἔνθα ὁ
θρόνος ὁ βασιλικός. Μηδεὶς τοίνυν παρέστωε βέδηλος,
μηδὲ ἑναγής μυστικῶν γὰρ μέλλομεν χατατολμᾷν
ὑηγημάτων μηδεὶς ἀχάθαρτος xal τῆς ἀχροάσεως
ταύτης ἀνάξιος ' μᾶλλον δὲ χαὶ βέδηλος xa tva (th;
παρέστω πᾶς, ἀλλὰ τὴν ἀχαθαρσίαν καὶ τὴν πονηρἰαν
ἀποθέμενος ἔξω πᾶσαν, οὕτως εἰσίτω Καὶ γὰρ ἐχεῖνον
ὧν τὰ ῥυπαρὰ ἱμάτια ἔγεντα διὰ τοῦτο ἐξήλασε τοῦ
γυμφῶνος xat τῆς ἱερᾶς παστάδος ὁ τοῦ νυμφίου πατὴρ,
9x ἐπειδὴ εἶχεν ἱμάτια ῥυπαρὰ, ἀλλ ἐπειδῃ ἔχων
εὐτὰ, οὕτως εἰσῄει. 0ὐδὲ γὰρ εἶπε πρὸς αὐτὸν, Διὰ τί
Vx έχεις ἔνδυμα γάμου; ἀλλὰ, Διὰ c£. οὖκ ὄχων
ἴνδυμα rápov οὕτως εἰσῆ.ῖθες ; Ἐπὶ τῶν τριόδων,
ϱΠέὶν, εἰστήχεις προσαιτῶν 4, καὶ οὐκ ἐπῃσχύνθην
6ου τὴν πενίαν, οὐχ ἑθδελυξάμην σου τὴν ἀτιμίαν,
ἑλλὰ πάσης ἑχείνης ἁπαλλάξας σε τῆς εὐτελείας,
εἰσήγαγον εἰς €5v νυμφῶνα τὸν ἱερὸν, χαὶ δείπνων
ἠξίωσα βασιλικῶν, xal πρὸς την ἄνω τιμὴν "γαγον
τὸν ἰσχάτης ὄντα κολάσεως ἄδιον ' σὺ δὲ οὐδὲ ταῖς

ΛΙ ἱξιτάζοι, alii ἐξετάζει. Erasmus legisse videtur el
Ταρ θεὸς ἐξετάζοιτο, quae lectio quadrare non videtnr. nec
i0 quopiam. codicum nostrorum comparet. Sav. et Mor. el

τις ἐξετάζοιτο. Notat tamen Savil. in aliis exemplari-
bes legi («vào Θεός. Sed longe prestat lectio editorum.

) Unus, notante Savil., τὸ σκάφος ἐνορμίζων, et. paulo

post v ἐπιτρέπει.
* Mylele οὖν .'Sic mss. pars maxima.
! AJji de ἡμλα P

PATROL. Gn. LVI.

136
εὐεργεσίαις ἑγένου βελτίων, ἁλλ᾽ ἐπὶ τῆς συνήθους
ἔμεινας κχαχίας, ὑθρίσας μὲν εἰς τοὺς Υάµους, ὑθρί-
σας δὲ εἰς τὸν νυμφίον. ΄Απιθι τοίνυν λοιπὸν, καὶ δίδου
τὴν ὀφειλομένην τῆς τοιαύτης ἀναισθησίας τιµω-
ρίαν. Σχοπείτω τοίνυν χαὶ ἡμῶν ἕκαστος, μήπως
ταύτην 9 ἀχούσῃ τὴν φωνὴν, xal πάντα λογισμὸν
ἀποθαλὼν τῆς πνευματιχῆς διδασκαλίας ἀνάξων, οὕτω
τῆς ἱερᾶς µετεχέτω τραπέζης. Καὶ ἐγένετο, qot,
τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν ᾿Οξας ὁ βασιαεὺς,
εἶδον tóv Κύριον καθήµενον ἐπὶ θρόνου ὐγ ηὰοῦ
xal ἐπηρμέγου. Πῶς εἶδεν, οὐχ olba* ὅτι μὲν γὰρ
εἶδεν, εἶπεν, τὸ δὲ πῶς εἶδεν, ἑσιώπησε΄ δέχοµαι τὰ
εἰρημένα, οὗ πολυπραγμονῶ τὰ σεσιγηµένα * κατανοῶῷ
τὰ ἀποχαλυφθέντα, οὐ περιεργάζοµαι τὰ συγχεχα-
iuppéva* διὰ τοῦτο γὰρ συγχεχάλυπται. Πέπλος
χρυσοὺῦς ἐστι τῶν Γραφῶν fj διήγησις, ὁ στήµων
χρυσὺς, ἡ χρόχη χρυσός 1.02 παρυφαίνω τῶν ἁρχχνῶν
τὰ ὑφάσματα' τῶν kv λογισμῶν τὴν ἀσθένειαν οἶδα.
Mh µέταιρε ὅρια αἰώγια, qno, d ἔθεντο οἱ πατέρες
σου. "Ορια χινεῖν οὐκ ἀσφαλές * χαὶ πῶς, ἅπερ ἡμῖν ὁ
Geb; ἔθηχε, µεταθήσοµεν; Βούλει μαθεῖν πῶς εἶδε
τὸν Θεόν; Γενοῦ xai αὐτὸς προφήτης. Καὶ πῶς ὄυνα-
τὸν τοῦτο, φησὶ, γυναῖχα ἔχοντα, xat παιδοτροφίας
ἐπιμελούμενον; Δυνατὸν μὲν, ἐὰν ἐθέλῃς, ἀγαπητέ.
Καὶ γὰρ χαὶ αὐτὸς γυναῖχα εἶχε, χαὶ παίδων δύο €
πατὴρ Tj», ἀλλ οὐδὲ» τούτων αὐτὸν ἐχώλυσεν. OO Υόρ
ἐστι χώλυµα τῆς πρὸς Tbv οὑὗρανὸν ἀποδημίας ἃ ὁ
γάμος. ἐπεὶ εἰ χώλυµα qv, xaX ἐπιδουλεύειν ἡμῖν
ἔμελλεν f) vov, οὐχ ἂν αὐτὴν ἐξ ἀρχῆς ποιῶν ὁ θεὸς,
ἐχάλεσε βοηθόν. Ἑθδουλόμην μὲν οὖν εἰπεῖν τί ποτέ
ἐστι τὸ χαθῆσθαι τὸν Θεόν’ οὗ γὰρ 6h χάθηται ὁ
Θεός * σωμάτων γὰρ ὁ σχηματισμός: τὸ θεῖον δὲ
ἀσώματον.

β’. [159] Ἐδουλόμην εἰπεῖν τί ποτέ ἔστι θρόνος θεοῦ;
οὐ γὰρ 65 θρόνῳ ὁ θεὸς ἐμπεριείληπται’ ἀπερίγραπτον
γὰρ τὸ θεῖον ' ἀλλὰ δέδοιχα, μὴ τῇ περὶ τούτων
ἑνδιατρίδων διδασχαλίᾳ, παρελχύσω τὸ ὄφλημα. Καὶ
γὰρ πάντας ὁρῷ πρὸς τὰ Σεραφεὶμ χεχηνότας, οὐγὶ —
τήµερον µόνον, ἀλλὰ xal Ex πρώτης ἡμέρας διόπερ,
χαθάπερ πλῆθος ἀνθρώπων, mo) τῇ ῥύμῃ δια-
χόπτων ὁ λόγος τῶν ἁπαντώντων νοημάτων 1 τὸ πλῆ-
θος, πρὸς ἑχείνην ἐπείγεται τὴν ἐξήγησιν. Καὶ τὰ
Σεραφεὶμεἰστήχεισαν xóxAqo αὐτοῦ, φησίν. Ἰδοὺ τὰ
Σεραφεὶμ, ἃ πάλαι ἐπεθυμεῖτε πάντες ἰδεῖν.θεάσασθε
τοίνυν, xai την ἐπιθυμίαν ἐμπλήσατε, ἀλλὰ μὴ
μετὰ θορύθον, μηδὲ σπεύδοντι τῷ λογισμῷ, ὅπερ
ἐπὶ τῶν βασιλικῶν εἰσόδων γίνεται ' ἐχεῖ μὲν γὰρ
εἰχότως τοῦτο αὐτὸ συµθαἰνει. Οὐ γὰρ ἀναμένουσιν ol
δορυφόροι τῶν ὀρώντων τὰς ὄψεις, ἀλλὰ πρὶν f) πάντα
αὐτοῖς ὀφθῆναι χαλῶς, ἀναγχάζουσι παρατρέχειν *
ἐνταῦθα δὲ οὐχ οὕτως ᾽ ἀλλ' ἵστησιν ἡμῖν ὁ λόγος τὴν
θεωρίαν, ἕως οὗ πάντα ἑπέλθητε, ὅσα δυνατὸν ἐπελ-
θεῖν. Kal τὰ Σεραφεὶμ εἰστήκεισαν xóxAq αὐτοῦ.
Πρὸ τοῦ τῆς φύσεως ἀξιώματος ἑδίδαξεν ἡμᾶς τὸ ἀπὸ
τῆς ἐγγύτητος τῆς χατὰ τὸν τόπον ἀξίωμα. Οὐ γὰρ
εἶπε πρῶτον τίνα fjv τὰ Σεραφεὶμ, ἀλλ εἶπεν ἔνθα
ἑστήχασι. Ἰοὔτο γὰρ ἐχείνου τὸ ἀξίωμα μεῖζον. Πῶς ;
"Ott οὐχ οὕτω δείχνυσι τὰς δυνάµεις ἑἐχείνας µεγάλας
οὔσας, τὸ Σεραφεὶμ εἶναι, ὡς τὸ ἐγγὺς ἑστάναι τοῦ

e Sic quidam mss., melius quam editi, qui habent µή
τις ταύτην, qua postrema lectio non ita. quadrat ad pr.e-
cedentem vocem ἕχαστος, ul μήπως. lbid. alij τὸν φωνή»,
nue À non male.

nUS χρόχη .

€ Alius xoi Mi MUN

h Unus ἐπιδημίας.

ὁ Unus babet ἁπάντων τῶν νοημάτων.

3

1317

θρόνου βασιλιχοῦ. Καὶ γὰρ xat ἡμεῖς τῶν δορυφόρων
ἐχείνους ἐπισημοτέρους εἶναι νομίζοµεν, οὓς ἂν
ἴδωμεν ἐγγὺς τοῦ ζεύγους ἑλαύνοντας τοῦ βασιλιχοῦ
ὀχήματας *. Οὕτω xal τῶν δυνάµεων τῶν ἁσωμάτων
ἐχεῖναί clat λαμπρότεραι, ὅσαι περ ἂν ὧσιν ἔγγιστα
τοῦ θρόνου. Διὰ τοῦτο χαὶ ὁ προφήτης ἀφεὶς διαλε-
χθῆναι περὶ τοῦ τῆς φύσεως αὐτῶν ἀξιώματος, πρότε-
pov ἡμῖν διαλέγεται περὶ τῆς τοῦ τόπου προεδρίας,
εἰδὼς ὅτι οὗτος µείνων ὁ χόσµος Ea, xal ὅτι τοῦτο.

τῶν φύσεων ἐχείνων τὸ κάλλος. Καὶ γὰρ τοῦτο ἡ δόξα.

χαὶ ἡ tty καὶ ἡ πᾶσα ἁσφάλεια, τὸ χύχλῳ τοῦ
θρόνου ἑχείνου φαίνεασθαι. Τοῦτο xal ἐπὶ τῶν ἀγγέλων
ἔστιν ἰδεῖν' καὶ γὰρ ἐχείνους βουλόμενος δεῖξαι µεγά-
λους ὁ Ἀριστὸς, οὐκ εἶπεν , ὅτι ἄγγελοί clot, xai
ἐσίγησεν * ἁλλ᾽, "Οτι οἱ ἄγγεῖοι αὐτῶν διὰ navtóc
Φ.1έπουσιτὸ πρόσωπον τοῦ Πατρός µου τοῦ ἑν obpa-
νοῖς. Ὥσπερ γὰρ ἐχεῖ b µεῖκόν ἐστι τῆς ἀγγελιχῆς
ἀξίας τὸ βλέπειν τὸ πρόσωπον τοῦ Πατρός ' οὕτω τῆς
τῶν Σεραφεὶμ ἀξίας μεῖςον τὸ ἑστάναι χύκλφ τοῦ
θρόνου. καὶ μέσον ἔχειν αὐτόν. Αλλὰ τοῦτο τὸ µέγα
καὶ σοὶ δυνατόν ἐστιν, ἂν ἐθέλῃς, λαθεῖν. OO γὰρ δὴ
των Σεραφεὶμ µύνον µέσος ἐστὶν, ἀλλὰ χαὶ ἡμῶν αὐ-
τῶν, ἂν ἐθέλωμεν. OD γάρ εἰσι δύο ἢ τρεῖς, φησὶ,
συ ἡ)μέγοι εἰς £5 ἐμὸν ὄνομα, ἐχεῖ εἰμι ἐν µέσῳ
αὐτῶν καὶ, Κύριος ἑγγὺς τοῖς συν τετριµµένοις
τῇ χαρδίᾳ, xal τοὺς τατειοὓὺς τῷ πγεύμµατι σώ-
σει. Διὰ τοῦτο χαὶ ὁ Παῦλος Bod: Τὰ ἄνω φρογεῖτε,
οὗ à Ἀριστός ἐστι» ἐν δεξιᾷ τοῦ θεοῦ * χαθήµε-
voc. Ἐϊδες πῶς ἡμᾶς [140] ἕστησε μετὰ τῶν Σερα-
φεὶᾳ, ἐγγὺς ἀγαγὼν τοῦ θρόνον τοῦ βασιλικοῦ; Εἶτά
φησιν’ "EC πτέρυγες τῷ érl, xal ἓξ πτέρυγες τῷ
á&ví. Τί ἡμῖν al ἓξ πτέρυγες ἐνδείχνννται αὗται; TO
ὑψτλὸν καὶ µετάρσιον xa* χοῦφον xal τὸ ταχὺ ἐχείνων
τῶν φύσεων. Διὰ τοῦτο xal ὁ Γαδριῆλ ὑπόπτερος
χάτεισιν, οὐχ ὅτι πτερὰ περὶ τὴν ἀσώματον ἑχείνην
δύναμιν, ἆἁλλ' ὅτι ἐκ τῶν d ὑψπλοτάτων χατῆλθε χω-
piov, καὶ τὰς ἄνω διατριθὰς ἀφεὶς ἀφῖχται. Τί δὲ
xat ὁ ἀριθμὸς βούλεται τῶν πτερύγων; Ἐνταῦθα οὐ
δεῖ τῆς παρ) ἡμῶν ἑρμηνείας ' αὐτὸς γὰρ ἑαυτὸν ὁ
λόγος ὀἀπέλυσε, τὴν χρείαν ἡμῖν αὐτῶν ἐξηγησάμε-
voz" Tuic. γὰρ δυσὶ, φησὶν, ἑκά.ἔυπτυν τὰ πρόσ-
«a ἑαυτῶν εἰχότως, ὥσπερ τινὶ διπλῷ διαφρά-
γματι τὰς ὄψεις τειχίζουσαι, διὰ τὸ μὴ φέρειν τὴν ἐκ
τῆς δόξης ἐχείνης ἐκπηδῶσαν ἁἀστραπήν. Kal ταῖς
Ovcl τοὺς πόδας ἑἐχά.Ίυπτον 9, τάχα διὰ τὴν αὐτὴν
ἔκπληξιν. Εἱἰώθαμεν γὰρ χαὶ ἡμεῖς, ὅταν ὑπό τινος
θάµθους κχατασχεθῶμαν, πάντοθεν περιστέλλειν τὸ
σώμα. Καὶ τί λέγω τὸ σῶμα, ὅπου Ye καὶ αὐτὴ ἡ
Φυχὺ τοῦτο παθοῦσα iv ταῖς ὑγερθαλλούσαις ἔπιφα-
νείαις, καὶ τὰς ἑνεργσείας ἑαυτῆς ἵ συνέλχουσα, πρὺς
τὸ βάθος χαταφεύγει, χαθάπερ τινὶ περιδολαἰῳ τῷ
σώματι ἑαυτὴν πάντοθεν περιστέλλουσα; ᾽Αλλὰ pf
τις ἔχπληξιν χαὶ θάμθος ἀκούων, ἀηδῆ τινα ἀγωνίαν
αὑταῖς ἑἐγγίνεσθαι νοµιζέτω' καὶ γὰρ μετὰ τῆς ix-
πλήξεως ταύτης xai ἡδονῆ τις ἀφόρητος χεχραµένη
ξστί. Tai; δὲ δυσὶν Ἐπέτοντοδ. Καὶ τοῦτο σημεῖον τοῦ
τῶν ὑφψηλῶν ἐφίεσθα. συνεχῶς, καὶ µηδέποτε κάτω
βλέπειν, Kal ἐχέκραγεν» ἕτερος πρὺς τὸν ἕτερον -

8 Ὀχγήματο-ς Geest in quibusdam mss.

b Savii. ἐνταῦθα. —

« Unus habet t2» Πατρός.

4 Alii ἀ) λ) ἵνα δξίξς τῷ προφήτη ὅτι ἐκ τῶν.

e Αστραπήν. Διὰ τουτο καὶ τοὺς πόδας ἐκάλυπτον, SIC
quid im mss. .

f Ιαβοῦσα. ἀπὸ τῆς ἄχρας ἐπιφανείας τὰς ἑἐνεργείας αὐ-
τῆς, sie quidam iss. Hiec lectio certe non spernenda.

6 Alii ἐκέταντο. Unus infra habet ἕτερον πρὸς τὸ ἕτερον.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIEP. CONSTANTINOP.

158

Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος. Καὶ ἡ χρανγὴ πάλιν τοῦ θαύ-
µατος ἡμῖν δεῖγμα µέγιστον * οὐδὲ γὰρ ἁπλῶς ὑμνου-
σιν, ἀλλὰ μετὰ χραυγΏς ἰσχυρᾶς ' καὶ οὐδὲ μετὰ
κραυγῆς ἁπλῶς, ἀλλὰ χαὶ διηνεχῶς τοῦτο ποιοῦσι. Τὰ
μὲν γὰρ λαμπρὰ τῶν σωμάτων, κἂν μεθ᾽ ὑπερθολῆς
fj λαμπρὰ, τότε ἡμᾶς µόνον ἐχπλήττειν εἴωθεν, ὅταν
πρῶτον αὐτῶν ταῖς ὄψεσιν ἀντιλαμθανώμεθα' ἔπει-
δὰν δὲ πλέον αὐτῶν ἑνδιατρίψωμεν τῇ θεωρία, τῇ
συνηθείᾳ τὸ θαῦμα καταλύομεν, τῶν ὀφθαλμῶν ἡμῶν
ἐμμελετησάντων λοιπὺν τοῖς σώμασι. Διὰ τοῦτο xal
εἰχόνα βασιλικὴν ἅρτι μὸν ἀνατεθεῖσαν xat φαιδρὸν.
ἀπὸ τῶν χρωμάτων στίλθουσαν ἰδόντες, ἑκπληττό-
µεθα; μετὰ δὲ play χαὶ δευτέραν ἡμέραν οὐχέτι θαν-
µάζομεν ἃ, Καὶ τί λέγω εἰχόνα βασιλικὴν. ὅπου Ὑε
καὶ ἐπ᾽ αὐτῶν τῶν ἀχτίνων τοῦ ἡλίου τοῦτο αὐτὸ ms-
πόνθαµεν, ὧν οὐδὲν γἐνοιτ᾽ ἂν φαιδρότερον σῶμα ;
Οὕτως ἐπὶ τῶν σωμάτων ἁπάντων ἡ συνήθε'α χατα-
λύει τὸ θαῦμα * ἐπὶ δὲ τῆς τοῦ Θεοῦ δόξης οὐχ οὔτῶς,
ἀλλὰ πᾶν τοὐναντίον. Όσον γὰρ ἐἑνδιστρίθουσι { τῇ
θεωρία τῆς δόξης ἑχείνης αἱ δυνάμεις αὗται, τοσοῦτον
μᾶλλον ἐχπλέττονται xal ἐπιτείνουσι τὸ θαῦμα * διὰ
τοῦτο xai ἐξ οὗ [141] γεγόνασι µέχρι vov ὁρῶσαι τὴν
δόξαν ἐχείνην, µηδέποτε 1 ἑπαύσαντο μετ) ἐκπλήξεως
βοῶσαι: ἀλλ᾽ ὅπερ ἡμεῖς πάσχομεν ἓν βραχεῖ χαιρῷ —
χατὰ τῶν ὄψεων ἡμῶν ἁστραπῆς φεροµένης, τοῦτὸ
ἐχεῖναι διηνεχῶς ὑπομένουσι, καὶ ἀπαύστως µετά
τινος ἡδονῆς τὸ θαῦμα ἔχουσι. Καὶ γὰρ οὐ µόνον χε-
χράγασιν, ἀλλὰ xai πρὸς ἀλλήλους τοῦτο ποίοῦσιν, ὃ
τῆς ἐπιτεταμένης ἐχπλήξεως σημεῖόν ἐστιν. θὕτω
καὶ ἡμεῖς, βροντῆς χαταῤῥηγνυμένης, Ἀ τῆς τς
σειοµένης, οὗ µόνον ἀναπηδῶμεν χαὶ βοῶμεν k, ἀλλὰ
xai πρὺς ἀλλήλους χαταφεύγομεν kv ταῖς οἰχίαις.
Τοῦτο xal τὰ Σεραφεὶμ. motel *. καὶ διὰ τοῦτο ἕτερος
ποὶς τὸν ἕτερον χέχραχεν, Ἅγιος, ἅγιος. ἅγιος.

Υ’. "Apa ἐἑπέγνωτε τὴν φωνὴν ταύτην; dpa ἡμετέρα
ἐστὶν, f| τῶν Σεραφείμ; Καὶ ἡμετέρα xai τῶν Σερα-
φεὶμ., διὰ τὸν Χριστὸν τὸν ἀνελόντα τὸ µεσότοιχον τοῦ
φραγμοῦ, xal εἰρηνοποιήσαντα τὰ ἓν οὐρανοῖς xal τὰ
ἐπὶ τῆς γῆς, διὰ τὸν ποιῄσαντα τὰ ἁμφότερα Ev. Πρό»
τερων μὲν γὰρ iv τοῖς οὐρανοῖς οὗτος δετο µόνον ὁ
ὕμνος, ἐπειδὴ δὲ ἐπιδῆναι τῆς γῆς κατηδίωσεν ὁ Ac-
σπότης, καὶ τὴν µελῳδίαν ταύτην χατήνεγχε πρὸς
ἡμᾶς. Διὰ τοῦτο xal ὁ µέγας οὗτος ἀρχιερεὺς, ἔπει-
δὰν ἐπὶ τῆς ἁγίας ταύτης ἑστήχῃ τραπέζης, τὴν λθ»
γιχὴν ἀναφέρων λατρείαν, τὴν ἀναίμαχτον προσφέρων
θυσίαν, οὐχ ἁπλῶς ἡμᾶς ἐπὶ τὴν εὐφημίαν ταύτην
χαλεῖ, ἀλλὰ πρότερυν τὰ Χέρουθεὶμ εἰπὼν, καὶ τῶν
Σεραφεὶμ ἀναμνῆσας, οὕτω παραχελεύεται πᾶσιν
ἀναπέμψαι τὴν φρικωδεστάτην φωνὴν, τῇ τῶν σνγ-
χορευόντων 1 μνήμη τὴν διάνοιαν ἡμῶν ἀπὸ τῆς γῆς
ἀνασπῶν, xal μονονουχὶ βοῶν πρὸς ἕχαστον ἡμῶν,
χαὶ λέγων ' μετὰ τῶν Σεραφεὶμ ἄδεις, μετὰ τῶν Σ:-
θραφεὶμ στῆθι, pst! ἐχείνων τὰς πτέρυγας πέτασον,
μετ) ἐχείνων περιίπτασο τὸν θρόνον τὸν βασιλικόν.

Καὶ τί θαυμαστὸν, εἰ μετὰ τῶν Σεραφεὶμ ἕστηκας,
ὅπου ys ὧν οὐχ ἑτόλμησεν ἄψασθαι τὰ Σεραφεὶμ,
ααῦτά σοι μετὰ ἁδείας ἔδωχεν ὁ θεός; Απεστάλη
γὰρ «πρός µε, φησὶν, ἓν τῶν Σεραφεὶμ., καὶ εἶχεν'
ἄνθρακα πυρὸς, ὃν τῇ «Ἰαθίδι Σ.αδεν ἀπὸ του

Θανμάζομεν post οὐχέτι in Savil. non habetur, et certe
sine dispendio pretermitti potest.

1 Alit ἐνεδιέτριδον, εἰ paulo post. ἐξεπλήττοντο xai ἐπέ-
τεινον.

} Alit οὐδέποτε.

k Alii ἀναπηδώμεν οὐδὲ βοώμεν.

1 Unus τῶν συγχορεντῶν. Mox alii γῆς ἀνασκάσαι σπου-
δάῬων µονονουχί.

151
dixlt primum, quiénam Seraphim essent, sod ubi sta-
rent dixit. Hzc enim dignitas major est illa. Quo
tandem pacto? Quod nimirum haud ita demonstret
magnas illas esse virtutes, quod sint Seraphim,
quam quod prope solium stent reginm. Nam et nos

illos nobiliores esse satellites arbitramur , qui juxta .

jugum regii currus incedunt. Ίνα quoque virtutum il-
larum incorporearum illustriores sunt illz, quze solio
Dei sunt proxima. Idcirco etiam propheta de naturali
eorum diguitate disserere omittens, prius nobis de
loci praerogativa disserit, quod hunc majorem esse
sciat ornatum , et ab hoc naturz illorum pulcbritudi-
nem dimanare. Hoc enim gloria , honor, et securitas
omnis, ut in circuitu solii illius appareant . Hoc et in
angelis cernere licet : nam et illos esse magnos vo-
Jens Christus ostendere , non eos angelos esse dixit,
el tacuit : sed, Quia angeli eorum semper viden fa-
ciem Patris mei qui in eclis esi (Matth. 48. 10). Nam
ut illic angelica dignitate majus est faciem Patris vi-
dere : sic et dignitate Seraphim majus est in circuitu
Stare solii, atque in eorum medio ipsum esse. Sed
et hoc magnum fieri potest ut adipiscaris si velis :
non enim est in medio Seraphim tantum, sed et in
medio nostri ipsorum , si velimus. Ubi enim sunt duo
vel tres congregati , inquit, in nomine meo, ibi sum in
medio eorum (Matth, 18. 90); et, Dominus juxta est iis ,
qui contrito sunt corde, et humiles spiritu salvabit (Psal.
95. 19). Propterea clamat etiam Paulus : Qua sursum
sunt sapite , mbi Christus est in. dextera Dei sedens
(Coloss. 3. 2). Vides ut nos cum Seraphim statuerit,
et juxia regium solium deduxerit? Deinde subjicit :
Sez ale uni, et sez ala alteri ( Isai. 6. 2). Quid nobis
h:* sex ale designant? Altitudinem , sublimitatem,
levitatem , celeritatem naturarum illarum. Propterea
Gabriel quoque descendit alatus , non quod alis in-
sirueta sit incorporea illa natura, sed quod ab altis-
simis * locis illis descenderit, ae supernis illis con-
ventibus relictis advenerit. Quid autem sibi vult alarum
numerus? Hoc loco nostra interpretatione nihil est
opus : seipsam enim oralio salis exposuit, cum illa-
rum Dobis usam indicavit : Duabus enim , inquit,
operiebant faciem suam; merito, tamquam oculos du-
plici quodam septo munientes , quod exsilientem ab
illa gloria fulgorem minime ferrent. Et duabus pedes
obtegebamt , ob eamdem forte consternationem. Sole-
ns quippe nos etiam,ceum stupor aliquis nos invase-
rit, eorpus omni ex parte contegere. Quid corpus
dieo, eum et ipsi animx hoc contingat in apparitio-
nilrus qnx modum excedunt, et. repressis actionibus
suis ad inferiora confugiat , seque corpore tamquam
pallio quodam obvolvat ? Verumtamen nemo cum stu-
porem et consternationem audit, tristem aliquem illis
ingenerari timorem arbitretur : siquidem huc con-
sternalioni immensa quxdam voluptas est admixta.
D«&abus autem volabant. Et hoc indicium est eos sub-
[ή semper appetere, nec umquam deorsum respi-
cere. Et clamabat alter ad alterum , Sanctus, sanctus,

* Alit sic. habent : .... πα natura, sed wt notum faceret
prophe: quod ab altissimis, etc.

a ----

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. VI.

138

sancius ( Isai. 6. 53). Et ipse clamor rursus admira-
tionis indicium nobis est maximum : non enim quo-
vis modo concinunt hymnum , sed cam clamore va-
lido; neque cum clamore simplieiter , sed et semper
hoc factitant. Nam splendida quidem corpora, quam-
vis supra modum sint splendida , tum »olum nes ad
admirationem solent traducere, cum ee primum ecu-
lis usurpaverimus : cum vero raultoties contomplan-
dis illis immorati fuerimus , admiratio consuctudine
tollitur, ubi se spectandis illis corporibus oculi deim-
ceps exercuerint. Propterea cum regiam imaginem
recens positam multoque colorum splendore fulgen-
tem intuemur , obstupescimus : post unum autem et -
alterum diem non jam amplius admiramur. Et quid .
dico regiam imaginem, cum in aspectu radiorum solis
hoe ipsum nobis accidat, quibus nullum corpus splen-
didius inveniri potest ? Sic omnium corporum admi-
rationem tellit consuetudo : sed in Dei gloria non ita
fit, at plane contrarium. Quanto enim magis illus
gloris contemplationi virtutes lmmorantur ietz,
tanto magis obstupescunt, et admirationem suam in-
tendunt : quam ob causam , ex quo esse coperunt,
ad lunc usque diem gloriam illam intuentes, cem
stupore clamare non cessant:sed quod in exiguo '
temporis spatio nobis eontingit , dum fulgor in oculos
fertur nostros , hoc illae perpetuo patiuntur, et con-
tinua admiratione cum voluptate quadam afficiuntur.
Neque vero solum clamant, sed ad invicem id agunt,
quod intensse cujusdam admirationis est signum. Ita
nos quoque , dum erumpit tonitru cum fragore , vet

' terra movetur, non modo resilimus , et clamamus,

sed ad invicem in sedibus nostris confugimus. Hoe et
Seraphim agunt : ideoque alter ad alterum clamabat ,
Sanctus, sanctus , sanctus.

9$. Numquid hane voeem agnovistis ? numquid no-
stra est, an vero Serosphim? Et nostra et Scraphim,
beneficio Christi, qui medium parietem materie sus -
tulit, et pacificavit omnia qux iu czlis sunt, et quia
in terris, et ejus beneficio, qui utraque fecit unum.
Nam antea quidem in cxlis tantum hymnus iste ca-
nebatur: postquam autem in terram venire digna-
tus est Dominus, hanc etiam €oncentum ad nos de-
tulit. Propterea quoque magnus lie Pontifez cum
juxta sacram hanc mensam constiterit, ut rarionalem
cultum exhibeat, et sacrifieium offerat incruentum,
non simpliciter nos ad hane faustam acclamationem -
invitat, sed ubi prius Cherubim nominavit, et Sera-
phim inentionem fecit, tum demum ad hanc tremen-
dam vocem mittendam omnes adhortater, et dum
eorum nos admonet, qui nobiscum ehoros agitant,
mentem nostram a terra subducit, unumquemque
nostrum his propemodum verbis excitans : Una eum
Seraphim canis, una cum Seraphim sta, cum illis
alas extende, cum illis regium solium circumvola.

Altare celeste figura allaris. Ecclesie. Cur jejunia :
ante communionem. — Quid vero mirum, si cum Se-.—
raphim steteris, cum ea qux Seraphim non audcné
contingere, tibi Dcus libere traetanda coneesserit ?
Missus est cnim ad me, inquit, erue de Scraphim, &

150

habebat carbonem ignis, quem forcipe $umpserat de
«liari (Isai. 6. 6), illud altare figura est et imago istius
altaris : ignis ille, spiritualis ignis istius. At non cst
ausus Seraphim. manu contingere, sed forcipe : tu
vero manu accipis. Eniinvero si eorum qux propo-
sita sunt dignitatem spectes, ipso contactu Seraphim
multo majora sunt ista : sin autem Domini benigni-
tatem consideres, ne ad nostram quidem descendere
vilitatem eorum gratia qux proposita sunt erubescit.
Haze igitur cogitans, mi homo, et quanta .doni sit
magnitudo tecum reputans, aliquando 1andem ex-
surge, atque avulsus a terra in celum ascende. Verum
trahit nos corpus, et deorsum ferri cogit? Sed ecce
adventant jejunia, qux» pennas anima leves reddunt,
et levem sareinam cornis efficiunt, licet plumbo quo-
vis gravius corpus acceperint. Verumtamen sermo-
nem de jejunio tantisper differamus, hunc autem de
mysteriis jam instituamus, quorum gratia et ipsa je-
junia sunt statuta. Nam sicut in Olympicis certomi-
nibus luctationum finis est corona, sic et jejunii finis
est munda communio : itaque nisi diebus istis fuerit
a nobis hoc przestitum, ubi temere ac frustra nos
ipsos afflixerimus, expertes cerona ac sine premio
ex jejunii scammate discedemus. Propterea majores
etiam nostri jejunii stadium extenderunt, ac poeni-
tenti:e certum nobie tempus assignarunt, ut ubi nos
expurgaverimus, omnesque sosdes absterserimus, ita
demum accedamus. Ideo nunc etiam ex hoc tempore
clara voce denuntio, obtestor, precor, et obsecro ne
cun) macula, ne cum prava conscientia ad sacram
hane mensam accedamus : neque enim hoc accessus,
neque communio dici potest, quamvis nillies san-
ctum illud corpus attingamus, sed condemnatio, sup-
plicium et penarum accessio. Nullus igitur peccator
accedat : iino vero non dico, iullus peccator, quan-
doquidem meipsum priorem a divina mensa rep-lle-
rem ; se] qui perseveret peccator, nullus accedat.
Idcirco jam ex hoc tempore praedico, ne cum dies
regiasrum epularum advenerint, cum illa adfuerit sa-
cra vespera dicere qucat aliquis, Imparatus intravi
ac nudus, et hzc olim przdici oportuit. Si enim olim
hzc audivissem, omnino mutatus essem, omnino
postquam meipsum expurgassem, ita demum acces-
sissem. Ne igitur ullus has prxtexere possit excusa-
tiones, jam ex hoc tempore prius obtestor et cohor-
tor, ut magnam exhibeomus poenitentiam. Scio nos
omnes reos esse supplicii, nec ullum posse gloriari
mundum se babere cor : sed non hoc malum est gra-
vissimum, quod mundum cor non habeamus, sed quod
mundum non habentes cor, nec ad eum accedamus,
qui mundum potest illud reddere. Potest enim si
velit : vel potius multo magis quam nos puros nos
esse vult, sed exspectat, ut exiguam a nobis 06009»
sionem accipiat, ut. confidenter nos coronet. Quis
major fuit peccator quam publicanus? Sed ut dixit
tantum: Deus, propitius esto. mihi peccatori ( Luc. 18.
15), plus quam Phariszeus justificatus descendit. Tam-
οιοὶ quantam vim habuit dictum illud? Verum non
ditum ipsum purgavit, sed affectus cum quo dictum

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

*

140
illud protulit: imo vero ne solus quidem affectus, sed
ante ipsum Dei benignitas.

4. Quod enim, qu:eso, tam egrogium est facinus,
quis labor, quis sudor peccatori, ut se peccatorem
esse persuadeat sibi, et hoc apud Deum profiteatur?
Vides haud frustra dixisse me,Deum velle exiguam a
nobis occasionem arripere, tum ipsum deinde.ad sa-
lutem nostram cuncta conferre? Ponitentiam igituc
agamus, ploremus, lamentemur. Scpenumero cum
filiam quis amiserit, majerem vitz sue partem i&
luctu ac moerore traducit : nos animam perdidimus,
nec tamen lugemus ? excidimus a salute, nee plaa-
gimus? Quid de anima et salute loquor? Dominum
adeo mitem ac benignum irritavimus, neque sub
terra nos abscondimus? Non enim tantum providi ae
solliciti domini, sed et patris indulgentis, et libero-
rum amantissime matris omnem benevolentiam
exsuperat ea, qua nos complectitur, sollicitudine.
Numquid enim obliviscetur, inquit, mulier parvuli sui,
ut non misereatur fetwum uteri sui? Licet. autem. et
mulier oblita fuerit, ego tamen non obliviscar tui, dicit
Dominus (1sai. 49. 15). Enimvero ante demonstra-
tionem fide digna vel sola fuerit affirmatio : quippe
qu: Dei sit : nihilominus tamen, age, rebus ipsis
expressam demonstrationem exzhibeamas. Cum im-
perasset aliquando filio Rebecca, ut illam de furto
benedictionis fabulam ageret; postquam omni ex
parte przclare ipeum adornavit, eique fratris perso--
nam imposuit : quandoquidem ne sic quidem Hlum
fiducia pr:editum vidit, omnem ex animo filii metum
volens eximere, Super me sit, ait, tua maledictio, fili
(Gen. 27. 15). Matris revera vox, et qus amore filii
esset inoensa. Christus autem non hoc dixit tantum,
sed etiam fecit : non promisit tantum, sed et opere
exhibuit, quod et Paulus clara voce pronuntiat di-
cens : Christus nos redemit de maledicto legis, factus
pro nobis maledictum (Gal. 3. 45). Hunc igitur num,
quixso, irritabimus? an non est hoc ipsa gehenna
gravius, et immortali verme, et igne qui numquam
exstinguitur ?

Ad sacram mensam quomodo accedendum. — ()yuando
igitur ad sacram mensam es accessurus , illic adesse
Dominum omnium arbitrare : siquidem adest revera,
et quz sit inens cujusque cognoscit, ac videt quis cum
ea qua par est sanctitate, quis cum conscientia depra-
vata accedat, cum immundis et sordidis cogitationi-
bus, cum nefariis actionibus. Quod si quempiam talem
offenderit, primum quidem ipsum judicio conscientiz
tradit: deinde vero si forte seipsum cogitationibus
castiget, reddatque meliorem, rursus illum admittit ;
quod si maneat incorrectus , tum demum in ejus ma-
nus incidit tamquam ingratus el scelestus. Quantuin
vero sit istud, ex Paulo disce, qui sic ait: Horrendum'!
incidere in. manus. Dei viventis ( Hebr. 10. 51). Scio
morderc vos haec verba : sed quid faciam ? Nisi acerba

! Aliquot Mss. variant in verbis minimi momenti. la libro
autem Croshavii sic legitur : Quod sí maneat incorrectua,
jube pedes manusque ligari ingratum et impudeMem. Hor-
rendum, eic.

159

θυσιαστηρίον. Ἐκεῖνο τὸ θυσιαστήριον τοῦ θυσια-
οτηρίου τούτου τύπος icti χαὶ εἰχών ’ ἐχεῖνο τὸ mop,
τούτου τοῦ πῦρὸς τοῦ πνευματιχοῦ. Ἁλλ' οὐχ ἑτόλ-
µησεν ἄφασθαι τῇ χειρὶ τὰ Σεραφεὶμ, ἀλλά τῇ λαθί-
6v σὺ δὲ τῇ χειρὶ λαµθδάνεις. "Av μὲν οὖνα πρὸς τὴν
ἀξίαν ἴδῃς τῶν προχειµένων, καὶ τῆς τῶν Σεραφεὶμ,
ἀφῆς ταῦτα µείνω πολλῷ * ἂν δὲ τὴν τοῦ Δεσπότου σου
φιλανθρωπίαν ἑννοήσῃς, οὐδὲ πρὸς τὴν ἡμετέραν εὐ-
τέλειαν ἐπαισχύνεται χατελθεῖν τῶν προχειµένων ἡ
χάρις. Ταῦτ) οὖν ἐνναῶν, ἄνθρωπε, χαὶ τὸ μέγεθος
τῆς δωρεᾶς λογιξόμενος, ἀνάστηθί ποτε, καὶ τῆς γῆς
ἀποστὰς, πρὸς Ἀ τὸν οὐρανὸν ἀνάθτθι. Ἁλλ' ἕλχει τὸ
cia χαὶ βιάζεται χάτω; 'AXY ἰδοὺ προσελαύνουσι
νηστεῖαι, χοῦφα μὲν τῆς ψυχῆς ἑργαζόμεναι τὰ πτε-
βὰ, χοῦφον δὲ τῆς σαρχὺς χατασχευάζουσαι τὸ φορ-
τίον, κἂν µολύδδου παντὸς βαρύτερον λάθωσι σῶμα.
[142] ᾽Αλλ' ὁ μὲν τῆς νηστείας ἀναμενέτω λόγος. ὁ
δὲ τῶν μυστηρίων Ίδη χινείσθω, δι ἃ xal αἱ νηστεῖαι,
Καθάπερ γὰρ τῶν ἐν τοῖς Ὀλυμπιαχοῖς ἀγῶσι πα-
λαισµάτων τέλος ὁ στέφανος, οὕτω καὶ τῆς νηστείας
τέλος ἡ χαθαρὰ χοινωνία ὡς ἐὰν μὴ τοῦτο χατορ-
θώσωμεν διὰ τῶν ἡμερῶν τούτων, εἰχῆ xoa µάτην
χαταχόφαντες ἑαυτοὺς, ἀστεφάνωτοι xal χωρὶς βρα-
θείων ἀπὸ τοῦ σχάµµατος τῆς νηστείας ἀναχωρήσο-
μεν. Διὰ τοῦτο xal οἱ πατέρες ἐξέτειναν τῆς νηστεία».
τὸ στάδιον, προθεσµίαν µετανοίας διδόντες ἡμῖν, ἵνα

χαθηράµενοι xai ἀποσμήξαντες ἑαυτοὺς, οὕτω προσ-.

ίωμεν. Διὰ τοῦτο xaX αὐτὸς ἐντεῦθεν Ίδη Bou Jap. pd
τὴ φωνῇ, xat διαμαρτύροµαι xal ἱχετεύω χαὶ ἀντι-
θοῶ, μὴ μετὰ χηλῖδος, μηδὲ μετὰ πονηροῦ συνειδό-
τος τῇ ἱερᾷ ταύτῃ προσιέναι τραπέξῃ * οὗ γὰρ ἂν εἴη
τοῦτο πρόσοδος, οὐδὲ € χοινωνία, χᾶν µυριάκ.ς ἀφώ-
µεθα τοῦ ἁγίου σώματος ἐχείνου, ἀλλὰ χαταδίχη xal
χόλασις, xai τιμωρίας προσθἠχη. Μηδεὶς τοίνυν
ἁμαρτωλὸς προσίτω, μᾶλλον δὲ οὐ λέγω, μηδεὶς
ἁμαρτωλὸς, ἐπεὶ πρότερον ἑμαυτὸν ἀπείργω τῆς θείας
τραπένης ἀλλὰ μηδεὶς µένων ἁμαρτωλὸς προσίτω.
Àik τοῦτο ἐντεῦθεν Ίδη προλέγω, ἵνα μὴ τῶν βασι-
λικῶν χαταλαθόντων δείπνων, xal τῆς ἱερᾶς ἑσπέρας
παραγινοµένης ἐχείνης, ἔχῃ τις λέγειν, ἁπαρχσχεύα-
οτος εἰσῆλθον xat ἔρημος, xaX ὅτι πάλαι ταῦτα προ-
ειπεῖν ἐχρῃν. El γὰρ πάλαι ταῦτα Ίχουσα, πάντως.
ἂν µετεθαλόμην, πάντως ἂν ἑμαυτὸν χαθάρας, οὕτω
προσῆλθον. Ἱν᾽ οὖν μηδεὶς ταῦτα προφασίζεσθαι ἔχῃ,
ἐντεῦθεν Ἡδη προδιαμαρτύροµαι xai παραχαλῶ πολ-
Mw ἐπιδείξασθαι τὴν µετάνοιαν. Οἶδα ὅτι πάντες
ἑσμὲν ἐν ἐπιτιμίοις, xal ὅτι οὐδεις καυχήσεται ἁγνὴν
ἔχειν τὴν χαρδίαν ' ἀλλ οὐ τοῦτό ἐστι τὸ δεινὸν, ὅτι
ἁγνὴν χαρδίαν οὐκ ἔχομεν, ἀλλ᾽ ὅτι μὴ] ἔχοντες xap-
δα, ἁγνὴν, οὐδὲ τῷ δυναμένῳ ποιῆσαι ταύττν ἁγνὴν
προσερχόμεθα. Δύναται γὰρ, ἐὰν ἐθέλῃ᾽ μᾶλλον δὲ
χαὶ πλέον ἡμῶν χαθαροὺς ἡμᾶς εἶναι θέλει d, ἀλλὰ
ἀναμένει μιχρὰν παρ) ἡμῶν ἀφορμὴν λαθεῖν , ἵνα
μιτὰ παῤῥησίας ἡμᾶς στεφανώσῃ. Τίς τοῦ τελώνου
Ὑέχονεν ἁμαρτωλότερος» Αλλ’ ἵνα µόνον εἴπῃ, Ὁ
θεὸς, .λάσθητί uoc τῷ ἁμαρτω1ῷ, κατΏλθεν ὑπὲρ
*iv Φαρισαΐον 9 δεδιχαιωµένος. Καΐτοι πόσην δύναμιν
εἶχεν dj λέξις ἐχείνη; ᾽Αλλ οὐχ f) λέξις αὐτὸν ἐχάθη-
&v, à))' fj διάθεσις, μεθ) fj; xal την λέξιν ἐχείνην

" Unus ἂν μὲν γάρ. [πίτα quidam ἐννοήστς, εἴσῃ ὅτι πρὸς
τὴν ἡμετέραν εὐτέλειαν ἀπὸ ταύτης ἠνέσχετο τῶν προχειµένων
* χάρις ἐλθεῖν.

Alii τῆς γῆς ἀπαλλάγηθι. xai πρός.

* Alil touto προσεδρία, οὐδέ.

d Atii ἐὰν 006) καὶ θέλει δὲ μᾶλ)ον ἡμῶν αὐτῶν καθαροὺς
Sw ἡμᾶς, non male.

* 'nus χατῆ)θξ, πορὰ τὸν Φαρισαῖου.

IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOXIL. 9l.

Μο
εἶπε * μᾶλλον δὲ οὐδὶ ἡ διάθεσις µόνη, ἀλλὰ πρὸ ταῦ-
της fj τοῦ θεοῦ φιλανθρωπία. |
5. Ποῖον γὰρ, εἰπέ µοι, χατόρθωµα, ποῖος πόνος,
ποῖος ἱδρὼς τῷ ἁμαρτωλῷ, πεῖσαι ἑαντὸν ὅτι ἐστιν
ἁμαρτωλὸς, xaX πρὸς τὸν θεὸν τοῦτο εἰπεῖν; ἹΟρᾷς -
ὡς οὐ µάτην ἔλεγον, ὅτι μικρᾶς παρ) ἡμῶν ἐπιλαθά-
σθαι προφάσεως βούλεται, χαὶ τὸ πᾶν αὐτὸς εἰσφέρει
λοιπὺν εἰς τὴν σωτηρἰαν ἡμῶν; Μετανοῄσωμεν | 145]
&olvuv f, χλαύσωμεν, θρηνήῄσωμµεν. θυγατέρα τις πολ-
λάχις ἀποδαλὼν, τὸν πλείω διατελεῖ τῆς ζωῆς αὐτοῦ
χρόνον ἓν θρήνοις xat ὀδυρμοῖς * ἡμεῖς ψυχὴν ἁπωλέ-
σαµμεν, xaX οὐ Οθρηνοῦμεν; σωτηρίας ἐἑξετέσομεν,
xai o) χαταχοπτόµεθαδ; Καὶ τί λέγω φυχΏς xat
σωτηρίας ; Δεσπότην παρωξύναμεν. οὕτω πρᾶον
xaX Ίμερον, xat οὐ χατορύττομεν ἑαυτούς; Καὶ γὰρ.
οὐχὶ δεσπότου Χηδεμονικοῦ µόνον, ἀλλὰ καὶ πατρὺς:
Φιλοστόργου καὶ μητρὸς φιλόπαιδος πᾶσαν εὔνοιαν
ὑπερθαίνει τῇ περὶ ἡμᾶς χηδεµονἰᾳ. M). ὁπιλήσε-
ται γὰρ, φησὶ, γυγἡ τοῦ παιδίου αὐτῆς, ἢ τοῦ μὴ
ἐεησαι τὰ ἔκγογα τῆς κοιΆίας αὐτῆς; Εἰ «δὲ xal.
ἐπιάάθοιτο γυνἡ, ἆ 1.1’ ἐγὼ οὐχ ἐπιλήσομαί σου,.
εόγει Κύριος. Πιστὴ μὲν οὖν καὶ πρὸ ἀποδείξεως ἡ:
ἀπόγασις θεοῦ γάρ ἑατι' πλην ἀλλὰ xal διὰ τῶν
πραγμάτων, φέρε, παράσχωμµεν τὴν ἀπόδειξινα, Ἡ.,
Ῥεβέχχα ποτὲ χελεύουσα τῷ παιδὶ τὸ κατὰ τὴν χλο-
Thv τῶν εὐλογιῶν ὑἠποχρίνασθαι ὃρᾶμα, χαὶ περι-
στείλασα αὐτὸν πάντοῦθεν χαλῶς, xal τὸ προσωπεῖον -
ἐπιθεῖσα τοῦ ἁδελφοῦ, ἐπειδὴ εἶδεν οὐδὲ οὕτω θαῤ-
ῥοῦντα, βουλοµένη πάντα qó6ov τοῦ παιδὸς ἐξελεῖν,
'Ez' ἐμὸ ἡ κατάρα σου, τἐχΥΟΥ, φησι. Μητρὸς 5v-
τως τὸ ῥῆμα, καὶ ἐχχαιομένης τοῦ. παιδός. Αλλ' ὁ
Ἀριστὸς τοῦτο οὐχ εἶπε µόνον, ἀλλὰ xai ἐπαίησεν *
οὐχ ἐπηγγείλατο µόνον, ἀλλὰ xaX ἔργῳ ἔδειξε, Καὶ
ροᾷ Παῦλος λέγων ' Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ
τῆς xatápac τοῦ νόµου, γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν
κατάρα. Τοῦτον οὖν παροξυνοῦμεν; εἰπέ pot* xai
πῶς οὗ γεέννης αὐτῆς τοῦτο χαλεπώτερον, χαὶ τοῦ.
ἀτελευτήτου σχώληχος, χα) τοῦ ἁσθέστου πυρός;
Ὅταν οὖν τῇ ἱερᾷ τραπἐζῃ προσιέναι µέλλης, νό-
µιζε ἐχεῖ xal τὸν βασιλέα τῶν ἁπάντων παρεῖναι *
xat γὰρ πάρεστιν ὄντως, τὴν ἑκάστου χαταµανθάνων.
γνώµην, καὶ ὁρᾶ τἰς μὲν μετὰ προσηχούσης ἁγιωσύ-
νης, τίς δὲ μετὰ πονηροῦ προσέρχεται συνειδότος».
μετὰ λογισμῶν ἀχαθάρτων xal ῥυπαρῶν, μετὰ πρά-
ξεων μιαρῶν. KXv μὲν εὕροι τινὰ τοιοῦτον, τέως μὲν
αὐτὸν τῷ διχαστηρίῳ τοῦ συνειδότος παραδίδωσιν *
εἶτα ἂν μὲν λαθὼν ἐχεῖνοςὶ µαστίξη τοῖς λογισμοῖς,
xai βελτίω κατασχευάσῃ, προσἰεται πάλιν αὑτόν ' ἂν
δὲ ἁδιόρθωτος µείνῃ, xaX οὕτω τότε λοιπὸν εἰς τὰς
αὐτοῦ χεῖρας ἐμπίπτει, ὡς ἀχάριστος καὶ ἀγνώμων.
Ὅσον δὲ τοῦτό ἐστιν, ἄχουε Παύλου λέγοντος * Φοδε-
ρὸν ἐμπεσεῖν εἰς χεῖρας θεοῦ ζῶντος. Οἶδα ὅτι δά-
χνει τὰ ῥήματα, ἁλλὰ τἰ πάθω;, El μὴ πικρὰ ἐπιθῶ-
μαι τὰ φάρμαχα, τὰ τραύματα o0x ἀφαιρεθήσεται -
ἂν πιχρὰ ἐπιθῶμαι, ὑμεῖς τὴν ὀδύνην οὐ φέρετε.

f Aliquot mss. οὖν. Paulo post iidern διετέλεσε.
6 Alii xal οὐ χαταχαμπτόµεθα. lbidem alii καὶ τί λέγω.

Voy xal σωτηρίαν;
Tres mss. πραγμάτων ἀπόδειξιν ἐπαγάγωμεν.

1 Λαθὼν ἐχεῖνος. Savil. : « Forte λαδὸν ἐχεῖνο, ut refera-
tur ad συνειδός. » Verum illa generum ἐναλλαγή frequens
est apud Chrysost. aliosque scriptores. Mox tres mss. uévg,.
χελεύει πρὸς τὰς αὐτοῦ Tapabo07vat χεῖρας τὸν ἀγνώμονα xal
ἀναίσθητον, φοθερὸν δὲ τὸ ἐμπεσεῖν. llic. addit Savilius. :
« μείνῃ xal οὕτω τότε λοιπὸν εἰς τὰς αὑτοῦ χεῖρας ἐμπίπτει.,
ὡς ἀχάριστος xal ἀγνώμων, ὅσον δὲ τοῦτό ἐστιν, άχονε Παύ-
λον λέγοντος, φοδερὸν ἐμπ. In libro Cantabrigiensi sic : µέ-
Υγ’ χελεύει πρὸς τὰς αὐτοῦ παραδοβῆναι χεῖρας τὸν ἀγνώμο-
να καὶ ἀναίσχυντον. Φοθερὸν δὲ τὸ ἐμπ. In libro CPoshavii.
SiC : µένῃ, χελεύει δεθῆναι χεῖρας καὶ πόδας τὸν ἀτνώμονα.
καὶ ἀγαίσχυντον. Φοδερὸν δὲ τὸ CUR. B

45

Στενά pot πάντοθεν * πλὶν ἁλλ ἀναγχαῖον &vaaysty
«hy γεῖρα λο:πόν" xal γὰρ ἱκανὰ τὰ εἱρημένα πρὺς
διόρθωσιν τῶν προσεχόντων. [144] Αλλ) ἵνα ph µόνοις
ὑμὶ, ἀλλὰ xa ἑτέροις δι ὑμῶν γένηται χρήσιμα,
epe αὐτὰ πάλιν ἀναχεφαλαιωσώμεθα. Διελέχθημεν
“περὶ τῶν Σεραφεὶμ., ἐδείξαμεν ὅσον ἐστὶν ἀξίωμα,
«πλησίον ἑστάναι τοῦ θρόνου τοῦ βασιλιχοῦ, καὶ ὅτι καὶ
ἀνθρώποις τὸ ἀξίωμα τοῦτο χεκτῆσθαι δυνατόν. Εἶπο-
'μεν περὶ τῶν πτερύγων, xal τῆς ἁπροσίτου δυνάμεως
ποῦ Θεοῦ, καὶ περὶ «€f; πρὸς ἡμᾶς αὐτοῦ συγχατα-
ἑάσεως Ὑενομένης προοσεθ/χαµεν τὴν αἰτίαν τῆς
κραυγῖΏς xai τοῦ διηνεχοῦς θαύματος, καὶ πῶς iv
ἁχαταπαύστῳ θεωρίᾳᾷ ἁκατάπανυστος xal ἡ δοξολογία
πῶν Σεραφείμ. ἀνεμνήσαμεν ὑμᾶς εἰς ποῖον ἑτελέσα-
μεν χορὸν, καὶ μετὰ τίνων τὸν κοινὸν ἀνυμνήσαμεν
Δεσπότην τοὺς περὶ µετανοίας mpossÜfxausv λό-
Ἅους, καὶ τέλος, ὅσον ἐστὶ κακὺν προσιέναι τοῖς μυ-
φτηρίοις μετὰ πονηροῦ συνειδότος, ἀπεδείξαμεν, xal

S. JOANNIS CHRYSOSTOM! ARCHIEP. CONSTANTINOP.

119

πῶς οὐκ ἔστι διαφυγεῖν τὸν ἁδιάρθωτον pévovta a.
Ταῦτα xal vuvh παρὰ ἀνδρὺς µανθανέτω, χαὶ Tal
παρὰ πατρὺὸς., χαὶ οἰχέτης παρὰ δεσπύτον, xaX γείτω»
παρὰ Υείτονος, καὶ qo; παρὰ φίλου, μᾶλλον δὲ xaX
πρὸς τοὺς ἐχθροὺς ταῦτα διαλεγώµεθα; xal γὰρ xat
τῆς ἐχείνων σωτηρίας ἡμεῖς ἔσμεν ὑπεύθυνοι. El γὰρ
xai τὰ ὑπονύγια αὐτῶν πεπτωχότα διαναστῆσαι, xal
πεπλανηµένα διασῶσαι xal ἑπαναγαγεῖν κελενόµεθα,
πολλῷ μᾶλλον τὴν φυχὴν αὐτῶν πλανωμένην ἑπανα-
γαγεῖν yph, xaX πεπτωχυῖαν διανιστᾷν. Αν οὕτω τὰ
καθ) ἑαυτοὺς xal τὰ χατὰ τοὺς πλησίον οἰχονομῶμεν,
δυνησόµεθα μετὰ παῤῥησίας στῆναι ἔμπροσθεν τοῦ
βήματος τοῦ Χριστοῦ, μεθ) οὗ τῷ Πατρὶ δόξα, ttp,
χράτος, σὺν τῷ ἁγίῳ χαὶ ζωοποιῷ Πνεύματι, vov xat
ἀεὶ, xal εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν.

5 Duo mss. διαφυγεῖν τὸν τὰ τοιαῦτα τολµήσαν-α. Ὀιγουίς
modo legeris, eodem recidit oratio.

MCII—Á—— A ————————————————————————————M——ÀÁ— ——MMM—É—E—Ó— EC M—£——

MONITUM,

Ad banc homiliam hzc notat Savilius : « Hanc orationem sane perquam elegantem el yvvslav debemus
Bibliothecze Serenissimi Bavarixe Ducis : quo dolendum magis unicum nobis ejus obtigisse exemplar, quod
tamen tale fuit, ut pauca admodum supersint emendanda, praeter unam aut alteram lacunulam. » Loca

vero illa, quz vitium przferebant, utcumque supplevimus, ut in notis videbis.

Π45Ι ETZ ΤΗΝ IIPOPHTIKHN ΡΗΣΙΝ

Th» Aérovcav ΄ « Ἐγὼ Κύριος ὁ θεὸς ἐποίησα φῶς καὶ σκότος, ποιῶν εἰρήνη», xal χείζων xaxd. »

q'. Ὀλίγα μὲν τὰ εἰρημένα, γλυχεῖα δὲ τοῦ μέλιτος
fj rh, μέλιτος χόρον οὐκ ἔχοντος. Τοῦτο μὲν γὰρ τὸ
αἰσθητὸν μέλι ἐν τῇ γλώττῃ χαταλύς, τὴν ἡδονὴν,
καὶ εἰς φθορὰν χωρεῖ’ τὸ δὲ τῆς δ.δἀσχαλίας μέλι
ἐγχεύθεται τῷ συνειδότι, διηνεκη τὴν εὐφρόσύντν
παρασχὸν, xai πρὸς ἀπθαρσίαν ἡμᾶς χειραγωγοῦν.
Καὶ τὸ μὲν ἀπὺ βῥοτανῶν συντίθεται, τὸ δὲ ἀπὸ τῶν
θείων Γραφῶν ὑφαίνεται. Τοῦτο σήμερον ὑμᾶς ἑν-
έπλησεν ὁ καλῶς εἰρηκὼς, xal τῆς ὑπαχοῖς τὸ βρα-
€slov ἤρπασε, xal τῆς ἀγάπης τὴν ἰσχὺν ὑπέδειξε
xai τῆς πίστεως τὴν εὐγένειαν. Φέρε δὴ xai ἡμεῖς
τὴν εἰωθυῖαν πάλιν ὑμῖν παραθῶμεν τράπεραν μετὰ
πολλῆς τῆς προθυµίας ' χαὶ γὰρ σφόδρα χαίροµεν, ὅτι
ππποδρομίας οὔσης λαμπρᾶς, τοσοῦτον ἐνταῦθα πλῆ-
Qoc ἀφίχται τῆς Exst χαταρρονΏσαν διατριδθῆς. Δὼ 5h
καὶ αὐτοὶ μετὰ πολλης τῆς δαγιλείας τὸν χρατῆρα
ἱστῶμεν, χρατῖρα οὗ µέθην ποιοῦντα, ἀλλὰ σωφρο-
σύνιν χα:ασχενάνοντα. Τοιοῦτος Υὰρ ὁ τῶν ΓΠραφῶν
οἵνος, 10112970. τῆς τραπένης ταύτης τὰ Opa: οὗ π.αἰ-

vet σάρχα. Καὶ ταῦτα λέγομεν οὖκ ἀτιμάζοντες τῆς
σαρχὸς τὴν φύσιν, ἀλλὰ προτιμῶντες τῆς ψυχῆς τὴν
εὐγένειαν οὐδὲ τὴν χρῆσιν ἐχθάλλοντες, ἀλλὰ τὴν
ἀμετρίαν χολάζοντες. K&v γὰρ φιλοσοφῶμεν, οὕτω δεῖ
φιλοσοφεῖν, ὥστε μὴ διδόναι τοῖς τῶν αἱρετιχῶν στό-
pact λαδήν. Καὶ γὰρ τὸ σῶμα τοῦτο ἔλαττον μὲν τῆς
Ψυχῆς, οὐκ ἑναντίον δὲ τῇ duyf- ἀλλ ἁπλῆ μὲν
αὐτὴ, διαχονεῖται 6k ταῖς ἐπιθυμίαις ταῖς ἐχείνου. ϱ)
ἀριστοτέχνης θεὸς οὐχ kx μιᾶς χαὶ δύο xa τριῶν
οὐσιῶν τόδε τὸ πᾶν συνεστήσατο, ἀλλὰ ποιχίλας vai
διαφόρους φύσεις εἰσήγαγε, τῆς οἰχείας σοφίας «hv
περιουσία» àv τῇ διαφορᾷ τῶν γινοµένων ἐπιδειχν»-
µενος. 00 γὰρ οὐρανὸν ἑποίησε µόνον, ἀλλὰ χαὶ γην,
οὗ γῆν µόνον, ἀλλὰ xal ἤλιον' οὐχ Ίλιον µόνον, ἀλλὰ
καὶ σελἠνην΄ οὗ σελήνην µόνον, ἀλλὰ χαὶ ἀστέρας. οὐχ
ἁστέρας µόνον, ἀλλὰ καὶ ἀέρα" οὐχ ἀέρα µόνον, ἁλλὰ
xai νεφέλας' οὗ νεφέλας µόνον, ἀλλὰ καὶ αἱθέρα" οὐχ
αἰθέρα µόνον, ἀλλὰ καὶ λίμνας, καὶ πηγὰς, xal ποτα-
μοὺς, καὶ ὄρη, καὶ νάπας, καὶ βουνοὺς, xal λειμῶνας,

. à
inedicamenta adhibeam, vulnera non tollentur; sin
adhibeam acerba, vos dolorem non sustinetis. Angu-
siia mihi sunt undique, sed oper: pretium fuerit
manum deinceps cohibere; sufficiunt enim dicta ad
eorum, qui attenti fuerint, emendationem. Verumta-
men ut non solum vobis, sed et cxteris utilia vesira
opera fiant , age rursus ea summatim collecta repeta-
mus. Disseruimus de Seraphim, ostendimus quanta
sit dignitas, juxta regium solium stare, et in bominum
potestate eitum esse, ul dignitatem illam adipiscantur.
Diximus de alis, et de inaccessibili Dei virtute, deque
indulgentia, qua se nobis attemperavit ; adjecimus et
causam clamoris ac perpcetux admirationis, et qui flat,
ut dum Seraphim indesinenter Deum contemplantur,
eum indesinenter quoque glorificent; commonefeci-
mus vos cuinam choro accenseamur, et cum quibus
communem Dominum laudemus; adjecimus et de poe-

IN ILLUD ISALE, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC.

112
nitentía serthones ; ac demum, quam grave sit malum
cum prava conscientia ad sacra mysteria accedere,
demonstravimus, et quo pacto (ieri nequeat, ut qui
manet incorreetus, poeuam evitet. liec et uxor a viro.
discat, et filius a patre, et servus a domino, et vicinus
8 viciao, et amicus ab anico; imo etiam inimicis ista
n:rremus : oam et illorum salutis nobis est ratio red-
denda. $i enim illorum erigere jumenta qu» cecido-
rint, et quze aberraverint conservare ac reducere ju-
bemur ( Exod. 25. 5), multo magis errantem eorum
animam nos reducere, et collapsam oportet erigere. Si.
hoc pacto nostras et proximorum res dispensaverimus,
ante tribunal Christi eum fiducia stare poterimus,.
cum quo Patri gloria, honor, imperium, uaa CUR»
sancto ac vivifico Spiritu, nunc et semper, et in sze-
cula seculorum. Amon.

AD HOMILIAM SEQUENTEM.

Difücile porre est statuere Antiochizene an Constantinopoli hanc habuerit homiliam Chrysostomus..

Auguratur Tillemontius, Constantinopoli dictam fuisse, quia Chrysostomus hic post alium coneionatus -

dicitur ; sed tam levi cenjecturze ne ipse quidem Tillemontius adstipulari audet.

luterpretatio Latina est Frontonis Duciei.

IN PROPHETICUM DICTUM ILLUD,

EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN ET TENEBRAS, FACIENS PACEM, ET CREANS MALA (sai. M5. "Ty
δη «a Do

4. Pauca sunt quidem dicta, sed dulcis fons mellis
est, mellis quod fastidium minime parit. Nam hoc
quidem mel sensile voluptatem in lingua finit, et in
corruptionem abit : mel vero doctrine conscientiam
afficit (a), eamque perpetua letitia perfundit, et ad
immortalitatem nos deducit. Atque illud quidem ex
herbis componitur, hoc autem ex divinis Scripturis
texitur : hoc vos hodierno die eomplevil is, qui prz
elare dixit, et obedientixv premium reportavit, ac vim
earitatis et fidei nobilitatem ostendit. Age ergo nos
quoque multa cum alacritate solitam mensam vobis
rursum apponamus: non enim mediocriter gaude-
mts, quod cum adeo celebres sint ludi Circenses, illa
ludicra occupatione contempta huc tanta multitudo
confluxerit. Quocirca nos etiam multa cum liberalitate
craterem statuimus , craterem qui ebrietatem minime

(a) In. Graco, ἐεύθεται τῷ συνειδότι. Ad literam est, ebscon-
ditur in conscientia. Savilius suspicatur legendum esse, tyx&-
ttu. Sed nihil suspectum in hac lectione animadverto. Fron-
to Duczus vertit, conscientinm afficit, magis sensum s; 0-
ctaus, quam etymologiam.

gignit, sed temperantiam parit. Tale namque Scri-
pturarum est vinum, talia mensas sunt istius obsonia:
pinguem et obesam carnem non reddunt. Et hac di-
cimus, non ut ignominia carnem afficiamus, sed quod-
animx nobilitatem pluris estimemus : neque vero
usum rejicimus, sed excessum reprimimus. $i enim
philosophemur, ita philosophandum est, ut hzretico-
rum (a) linguis ansam non demus. Nam hoc quidem.
corpus minus est anima, contrarium vero non est
animse : sed simplex est quidem illa, verum corporis
cupiditatibus famulatur. Deus enim artifex prostan-
tissimus non ex una et duabus et tribus substantiis lioe
universum constituiL, sed varias ac distinclas invexit
naturas, ut abundantiam sapientie suz in diversitate
rerum ostenderet. Non enim easdum eondidit solum,
sed et terram : non terram solum, sed et solem : non
solem modo, sed et lunam : non ]unam solun, sed
el stellas : non stellas solum, &ed eL aerera : non ae-
rem solum, sed et nubes: non nubes :olum, sed etiam

(a) Manichzeos intelligit.

1435

setbera : non sethera solum, sed etiam lacus, fontes,
fluvios, montes, valles, colles, prata, hortos, semina,
plantas, herbarum varia genera, formasque diversas,
vires diversas, ac diversas naturas cernere poterit, si
quis mundum undique lustrarit ; et si totum orbem
terrarum cogitatione percurrerit, cum propheta in
has voces erumpet : Quam magnificata sunt opera tua,
Domine ! Omnia in sapientia. fecisti (Psal. 105. 24).
Jtaque si theatrum spectare cupis , ad hoc spirituale
satanieo illo derelicto veni : si lyram cupis audire,

- illo concentu dimisso, et excitato mentis tux robore

ad hanc veni , qux:e animum tuum erigit, mentemque
confirmat. Vide ut soni diversi, chordzque distinclze,
summo opiflci Deo unum et suavissimum undique
concentum emittant. Ceu enim quidam sonus spiritus
ex differentibus sonis conflatus unum habet concen-
tum glorificationem, qua celebrat Conditorem : et so-
nant quidem separatim chordz singulz , sonant au-
tem et inter se conjuncta. Atque ut intelligas , quo
pacto separatim sonent, cieli chordam cogitatione
pulsato, tum ingenti edito sono audies eam Deo lau-
dem offerre. Quod cum animadvertisset propheta,
dixit : Celi enarrant gloriam Dei, opus autem manuum
ejus annuntiat firmamentum (Psal. 18. 9). Ab illa
chorda ad diei noctisque chordam descende, tum et
hos lyra quavis et cithara suaviores emitti sonos vi-
debis: presertim vero cum adfuerit qui chordas
istas pulsare noverit. Quonam autem pacto sonant ?
dicet aliquis. Cxelum non os movet, neque linguam ,
neque palatum, neque dentes, neque labra : quomodo
ergo vox oritur ? quomodo autem dies loquitur ? Ne-
que enim hzc vocalia sunt instrumenta , sed cursus
solis et lunse dies est et nox, temporisque progressus.
Ne igitur ex erassioribus aliquis his auditis commo-
veatur ac perturbetur , audi quo pacto his , qu: di-
cta sunt, addere majora contendit propheta. Cum
enim cezlos Dei gloriam enarrare dixisset , et diem
diei verbum eructare, noctemque nocti scientiam in-
dicare (Ibid. v. 5), non hic subsiitit, sed adjecit : Non
sunt loquele, neque sermones, quorum non audiantur
voces eorum (Ibid. v. &). Horum autem verborum hic
sensus est : Non solum vocem habent dies , et nox ,
εἰ crlum !, sed et vocem ejusmodi, quz insignior,
flarior, et acrior sit humana. Quo tandem pacto?
Audi ipsa ejus verba. Non sunt loquele, neque sermo-
mes,quorum non audiantur voces eorum. Quid igitur
hoc est ? Eucomium vocis, laus soni hujus. Vox enim
mea nola est illi, qui eadem mecum lingua loquitur,
ei vero qui diversa, non item. Exempli causa, si Grze-
ca lingua loquar, et vocem hanc noverit aliquis , ille
me audiet : Scytha vero , Thrax, Maurus , aut Indus
non item : quippe quod lingu:e discrimen impediat,
ne illi sermo meus innotescat. !

2. Loquela creaturarum Deum laudantium qualis, —
Rursus ego, si loquatur Seytlia vel Thrax, audire non

! Slc ex conjectura restituit Fronto Duczus, et m

einn iw rg αν) ies, 4 πος, et non :

erum 6 in margine legendum esse, et ccelum,
et recte quidem : nam sic sensns postulat. ,

8. JOANNIS CHRYSOS10MI ARCIHIEP. CONSTANTINOP.

144

potero, neque alter linguam alterius : in ezelo autem,
in nocte ac die locum id non habet, sed ejusmodi vox
illorum est, ut ab omui lingua, ab omui loquela pos-
sit audiri, eique clara sit et persp:cua. Propterea cum
cxlos Dei gloriam enarrare dixisset, et diem diei ver-
bum eructare, adjecit : Non sunt loquela , neque ser-
mones, quorum non audiantur voces eorum. Qua verla
talem sententiam habent : Talem habent loquelam,
talemque vocem habent dies, nox, et czelum, omnes-
que creature, ut ab omnibus loquelis , lioc est , 98
omnibus linguis, ab omnibus gentibus vox eorum au-
diatur. Non enim est loquela, inquit, lioc est, non est
gens, non est vox, ubi vox cali non audiatur : sed οἳ
Scytlia, et Thrax, et Maurus, et Indus, et Sauromata,
et loquela omnis, et lingua omnis et gens omnis hanc
vocem poterit exaudire. Quo tandem pacto? Που jsm
audi, ut intelligas qua ratione c.elum tacendo loqua-
tur. Cum enim videris ejus pulchritudinem, magnitu-
dinem , situm , perpetuitatem , splendorem, et hze
omnia colligens apud te Conditorem gloriflcaveris ,
Creatorem laudaris, tum vocem emisit c»lum, et per
lingnam Deo gloriam laudemque detulit. Atque hoc
illud est quod dixit , Celi enarrant gloriam Dei. Quo
tandem modo ? Dum sui splendoris pulchritudine spe-
clatorem in admirationem traducunt Conditoris. Cum
enim conspecto tanto opere dixeris : Gloria tibi, Deus,
quale corpus condidisti, et in medio constituisti ! cali
gloriam istam detulerunt, et tua lingua utentes per
aspectum admirationem exhibuerunt. Ita silentes glo-
riam et honorem Deo deferunt, et hanc vocem au-
diunt omnes. Quando enim h»c percipi auditu non
possunt, sed aspectu et contemplatione, aspectus por-
ro unus est omnibus, tametsi lingua sit differens , et
barbarus , Scythe, Thraces , Mauri , et IÍndi voccm
istam audiunt, hoc est, miraculum cernentes, pulchri-
tudinem obstupescentes, splendorem, magnitudinem,
alia omnia, αυ ad cxvlum pertinent , qui recta sa-
piunt, gloriam et laudem offerunt Deo. Idipsum et de
die atque nocte dici potest. Ut enim hoc pulchritudi-
nc, situ, maguitudine, splendore, temporis perprtui-
tate , usu, efficacitate, czxteris ominibus spectatorem
ad admirationem traducens efficit , ut gloriam et ho-
norem Conditori deferamus : ita. nox ct dies. Cum
enim rectum horum temporum ordinem videris , et
quo pacto penso suo absoluto dies noctem e suis pro-
pellere limitibus non contendit, ncc ullam prze sc fert
res alienas usurpandi cupiditatem : neque propterca
quod ipsa splendidior est, totum occupare tempus
conatur, sed recedit : eodemque modo rursus nox suo
confecto cursu diei cedit : et hoc per tot annos factu
est, nec ulla confusio vel perturbatio visa est, et nec
ista illam ejecit, neque illa hanc fraudavit ; tamet 1
splendidior una , et obscurior est altera : rursus re-
cium ordinem miratus non Deo gloriam et honorem
offeres? Et quemadmoduin sorores dux benevole erga
se invicem affect, paternam hereditatem in libra et
bilance partiuntur , et ne tninima quidem re ulla al-
tera alteram fraudat : sic nimirum et nox et dies toto
temporc inter se diviso, duin ne minima quidem cjus.

u$ fN ILLUD ISALE£, EGO DOMINUS DEUs FECI LUMEN, ETC.

καὶ παραδείσους, καὶ σπέρµατα, xal φυτὰ, βοτανῶν
εἴδη ποιχίλα, xal διάφορα σχήματα, xat διαφόρους
ἱνερχείας, xaX διαφόρους φύσεις, & πανταχοῦ τῷ xó-
σμψ περιιὼν α ἴδοι τις ἄν' xat τὸ σῶμα τῆς ουκουµέ-
γῆς ἐπιτρέχων τῷ λογισμῷ, ἑἐρεῖ μετὰ του Προφήτου)
Ὡς ἐμεγα1ύνθη τὰ ἔργα σου, Κύριε. Πάντα ἐν
σοφἰᾳ ἐποίησας. Ὥστε εἰ βούλει θέατρον ἰδεῖν,
χαταλιπὼν ἐχεῖνο τὸ σατανιχὺν, ἐλθὰ ἐπὶ τοῦτο τὸ
πνευματικόν' | 146]. εἰ βούλει λύρας ἀκοῦσαι, ἀφεὶς
ἐχείνην τὴν µελῳδίαν, χαὶ τὸ εὔτονον τῆς διανοίας
συντείνας, ἐλθὲ ἐπὶ ταύτην τὴν διεγείρουσάν σου τὸ
φρόνημα, νευροῦσάν σου τὴν διάνοιαν. Opa φθόγγους
ἑαφόρους xat νευρὰς ἐνηλλαγμένας, μίαν καὶ παναρ-
µόνιον τῷ ἀριστότέχνῃ θεῷ πανταχόθεν b ἀναπεμ-
πούσα; [μελῳδίαν. Ὡσεὶ] Yáp τις [φθόγγος τοῦ πνεύ-
ματος] ἐκ διαφόρων φθόγγων συγχείµενος μίαν ἔχει

με]φδίαν, τὴν εἰς τὸν ποιῄσαντα δοξολογίαν' καὶ

ἡχώσι μὲν χαθ᾽ ἑαυτὰς αἱ νευραὶ, Ἰχοῦσι δὲ xal μετ᾽
ἀλλήλων. Καὶ ἵνα µάθῃς πῶς καθ) ἑαυτὰς tyoust,
χροῦσον τῷ λογισμῷ τὴν νευρὰν τοῦ οὐρανοῦ, xai
ἀχούσῃ μεγάλα Ἠχούσης, χαὶ τῷ θεῷ δόξαν ἀναπεμ-
φύσης. Ὅπερ οὖν xaX à Προφήτης συνιδὼν, ἔλεγεν'
0ἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξα» θεοῦ, ποίησυ δὲ
χερῶν αὐτοῦ ἀν αγγέ.ὲ1ει τὸ στερέωμα. Απὺ τῆς
γευρᾶς ἐχείνης µετάδηθι ἐπὶ τὴν νευρὰν τῆς ἡμέρας
— Xd τῆς νυχτὸς, xai ὄψει xal τούτους τοὺς φθόγγους
λύρας ἁπάσης xa χιθάρας ἡδίω φθεγγοµένους" xal
μάλιστα, ὅταν fj τις ὁ τὰς νευρὰς ταύτας ἀναχρού-
61σθαι ἐπιστάμενος, Καὶ πῶς Ἰχοῦσι; φησί. Στόμα
ὡρανὸς οὐ χινεῖ, οὔτε γλῶτταν, οὐδὲ ὑπερφαν, οὐδὲ
ῥόόντας, οὐδὲ χείλη’ πῶς οὖν 1j φωνὴ πρόεισι; πῶς
üt ἡμέρα φθέγγεται; Οὐδὲ γὰρ ταῦτα ὄργανα φω-
πτιχά ἐστιν, ἀλλὰ δρόμος ἐστὶν ἡλίου καὶ σελήνης,
ἡμέρα χαὶ νὺξ, χαιροῦ πάροδος. "Iv' οὖν µή τις τῶν
καχντέρων ταῦτα ἀχούων θορυθῆται καὶ ταράττηται,
ἔχλσον πῶς ὁ Προφήτης ἐπαγωνίζεται τῷ εἰρημένῳ.
Εἰπὼν γὰρ, ὅτι Οἱ obparol διηγοῦνται δόξαν θεοῦ,
χαὶ ὅτι 'Hpyápa τῇ ἡμέρᾳ ἐρεύγεται npa, καὶ νὺξ
γυχτὶ drayyé.L1es γνγὠσυ", οὐκ ἕστη µέχρι τούτου,
ἀλλ’ ἐπήγαχεν * Ovx εἰσὶ «Ἰαιαὶ, οὐδὲ «Ἰόγοι, ὧν
οὐχὶ ἀχούονται αἱ φωναὶ αὐτῶν. Ὁ δὲ λέγει, τοιοῦ-
τόν ἐστι οὐ µόνον φωνὴἣν ἔχουσιν ἡμέρα xaX vob, καὶ
οὐρανὺς e, ἀλλὰ xat τοιαύτην φωνὴν, f| τῆς ἀνθρωπί-
γῆς ἐστὶν εὐσημοτέρα, xal σαφεστέρα, xal εὔτονω-
τέρα, Πῶς xai τίνι τρόπῳ; "Axoucov τῆς ῥήσεως
αὐτῆς. Ovx εἰσὶ AaAial, οὐδὲ .Ίογοι, ὧν οὐχὶ ἀχού-
σται αἱ oral αὐτῶν. Τί ποτ οὖν τοῦτό ἔστιν;
Ἐγώμιον τῆς φωνῆς, ἔπαινος τῆς Ἰχῆς. Ἡ μὲν γὰρ
lh φωνὴ τῷ ἐμῷ ὁμοφώνῳ γνώριµος, ἑτερογλώσσῳ
& οὐχέτι. Οἷόν τι λέγω, Ἑλλάδι διαλεγοµένῳ µοι
Ἱλώττη d, ἂν τοίνυν τὴν φωνὴν εἰδῇ τις, ἐχεῖνος
ἀχούσεταί µου * ὁ δὲ Σχύθης, xal ὁ θρὰξ, xat ὁ Μαῦ-
poc, xaX ὁ Ἰνδὸς οὐχέτι ' fj yàp διαφορὰ τῆς γλὠώττης

Ww.

* Legendum putat Savilius, ἁπανταχου τοῦ κόσμου
ιών, eL hzc genuina videtur esse lectio. Sed sine mss.
inctoritate nihil mutare audemus.

* Hic in lacera serie verba duo triavre desi/erabantur,
κά e uncinisinclusa damus, nequis putet eaex auctoritate

. Certumquippe est, si non eadem verba, eam-
éem certe auctoris sententiam fuisse, ut series ipsa docet.

* Sic optime restituit Fronto Ducsus. Savil., ἡημέρα xal
WV. xal οὐχ ἄνθρωπος, verum conjicit il'e in margine lee
esse xai οὐρανός. lllud autem οὐχ άνθρωπος, ideo
8t inpressum est, quod librarius οὖρ pro οὐκ habuerit, et

é& ϱΓο ἔνλρωπος, qua YOX fere semper ita scribitur iu mss.
4 ili. aliqvid subesse vilii suspicor,

€x ἀφίησιν εὔσημον αὐτῷ γενέσθαι τὴν ἐμὴν διά-
ut .

1Η
β’. Πάλιν ἐγὼ τοῦ Σχύθου xa τοῦ θρᾳχὸς διαλεγο-

. µένου οὗ δυγήσοµαι ἀχούειν, οὐδὲ ἕτερος τῆς ἑτέρου

γλώττης ἐπὶ δὲ τοῦ οὐρανοῦ, χαὶ νυκτὸς, χαὶ τῆς
ἡμέρας οὐκ ἔστι τοῦτο, ἀλλά τοιαύτη αὐτῶν ἐστιν 1
φωνὴ, ὡς πάσῃ γλώττῃ, πάσῃ λαλιᾷ, παντὶ Ever [147]
ἀχούεσθαι. γαὶ εὔδηλον εἶναι xaX σαρῆ. Aut τοῦτο εἰ-
πὼν. ὅτι Οἱ obparol διηγοῦνται δόξαν 8600, καὶ,
Ἡμέρα τῇ ἡμέρᾳ ἐρεύγεται ῥῆμα, ἐπήγαγεν' Οὐκ
εἰσὶ Aaa, οὐδὲ.1όγοι, ὧν οὐχὶ ἀκυύονταιαἱ φωναἱ
αὐτῶν. Ὁ δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστι" τοιαύτην ἔχουσι
λαλιὰν, καὶ τοιαύτην ἔχουσι φωνὴν ἡ ἡμέρα, καὶ ἡ
νὺξ, καὶ ὁ οὐρανὸς, καὶ τὰ χτίσµατα ἅπαντα, ὡς má-
σαις ταῖς λαλιαῖς, τουτέστι, πάσαις ταῖς γλώτταις,
πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἀκούεσθαι αὐτῶν τὴν φωνήν, Οὐ
γάρ ἐστι λαλιὰ, φησὶ, τουτέστιν, οὐχ ἔστιν Eüvoc, οὐκ
ἔστι φωνη, ἔνθα μὴ ἀχκούεται ἡ φωνὴ τοῦ οὐρανοῦ *
ἀλλὰ xal ὁ Σχύθης, xai ὁ θρᾷξ, χαὶ ὁ Μαῦρος, xat ó
Ἰνδὸς, xat ὁ Σαυροµάτης, xal πᾶσα λαλιὰ, xal πᾶσα
γλῶττα, xal πᾶν ἔθνος δυνήῄσεται ταύτης ὑπαχούειν
ἑῆς φωνῆς. Πῶς xai «(v τρόπῳ; Τοῦτο λοιπὸν
ἄχουε, ἵνα µάθῇς πῶς σιγῶν ^ οὐρανὺς φθέγγεται.
Ὅταν γὰρ ἴἵδῃς αὐτοῦ τὸ χάλλος, τὸ μέγεθος, τὴν
θέσιν, τὸ διαρχὲς, τὴν φαιδρότητα, xal ταῦτα πάντα
συναγαγὼν παρὰ σαυτῷ, δοξάσῃς τὸν Δημιουργὸν,
εὐφημήσῃς τὸν ποιῄσαντα, ὁ οὐρανὸς φωνὴν ἀφῆχε,
διὰ τῆς γλώττης ἀναπέμψας τῷ θεῷ δόξαν. Καὶ
τοῦτό ἐστι τὸ εἱρημένον, ὅτι Οἱ οὐρανοἱ διηγοῦνται
δόξα» θεοῦ. Πῶς καὶ τίνι τρόπῳ; Τὸν θεατὴν τῷ
χάλλει τῆς οἰχείας φαιδρότητος εἰς θαῦμα παραπἑµ-
ποντες τοῦ Δημιουργοῦ. "Όταν γὰρ ἰδὼν τὸ τοιοῦτον
ἔργον, εἴπῃς, Δόξα σοι, 6 θεὸς, ἡλίχον σῶμα εἰργάσω,
καὶ ἓν τῷ ufo τέθειχας:. οἱ οὐρανοῖ * τὴν δόξαν
ταύτην ἀνήνεγχαν, τῇ of Τλώττῃ χρησάµενοι, xal
διὰ τῆς ὄψεως τὸ θαῦμα παραπέµποντες. Οὕτω σι-
γῶντες ἀναφέρουσι δόξαν τῷ Os, xal ταύτης τῆς
φωνῆς πάντες ἀχούουσιν. Ἐπειδὴ γὰρ οὐχ ἔστιν ἀχοῇ
ταῦτα μαθεῖν, ἀλλ' ὄψει xa θεωρία, ὄψις δὲ πᾶσι
µία, εἰ χαὶ ἡ γλῶττα διάφορος, xaX Ῥάρδαρος, xal
Σχύθαι, xal θρᾷχες, xat Μαῦροι, xal Ἰνδοὶ ταύτης
ἀχούουσι τῆς φωνῆς, τουτέστι, τὸ θαῦμα βλέποντες,
τὸ χάλλος ἑχπληττόμενοι, τὴν φαιδρότητα, τὸ µέγε-
θος, τὰ ἄλλα ἅπαντα τὰ πρὸς τὸν οὐρανὸν, δόξα» &va-
φέρουσι τῷ Δημιουργῷ οἱ χαλῶς φρονοῦντες. Τὸ
αὑτὸ καὶ περὶ τῆς ἡμέρας xal τῆς νυκτὸς ἔστιν εἰ-
πεῖν. Ὥσπερ οὗτος τῷ κάλλει, τῇ θέσει, τῷ µεγέθει,
τῇ φαιδρότητι, τῷ διαρκεῖ τοῦ χρόνου, τῇ χρείᾳ, τῇ
ἑνεργείᾳ, τοῖς ἄλλοις ἅπασιν εἰς θαῦμα παραπέµπων
τὸν θεατὴν, ποιεῖ δόξαν ἀναφέρειν τῷ Δημιουργῷ:
οὕτω νὺξ xal ἡμέρα. "Ozav γὰρ (onc τὴν εὐταξίαν
τῶν χαιρῶν τούτων, χαὶ πῶς τὸ οἰχεῖον ἁπαρτίσασα
µέτρον ἡ ἡμέρα, οὐ φιλονειχεῖ τὴν νύχτα ἐξῶσαι τῶν
οἰχείων ὄρων, οὐδὲ πλεονεξίαν τινὰ ἐπιδείχνυται,
οὐδὲ, ἐπειδὴ φαιδροτέρα ἑστὶν αὑτῆς, τὸν ἅπαντα
βιάζεται χατασχεῖν χρόνον, ἀλλ᾽ ἀναχωρεῖ ' καὶ ἡ νὺξ
τὸ αὑτὸ πάλιν, ἁπαρτίσασα τὸν αὐτῆς δρόµον, πα-
ραχωρεῖ τῇ ἡμέρᾳ, xal τοῦτο ἐπὶ τοσούτοις ἕτεσι
γέχονε, xaX οὐδεμία σύγχνσις, οὐδὲ ταραχἡ, xat οὔτε
αὕτη ἐξώθησεν Exclvnv, οὔτε ἑχείνη ἐπλεονέχτησε
ταύτην, xalcot ἡ μὲν φαιδροτέρα, ἡ δὲ ζοφωδεστέρα"
πάλιν τὴν εὐταξίαν θαυµάσας, οὐ δόξαν ἀναπέμψεις
θεῷ; Καὶ χαθάπερ ἁδελφαὶ δύο οἰχείως πρὸς ἀλλή-
Aag [148] διακείµεναι, πατρῷον διανειµάµεναι χλῆ-
pov ἓν σταθμοῖς xat ζυγοῖς, οὐδὲ τὸ τυχὸν ἑτέρα τὴν

6 [ta Savil. recte. In Morel., autem οὗ οὐρανοί, mendo,
ut videlur. typographico. I

145

ἑτέραν πλεονεκτεῖ * οὕτω δὴ xal νὺξ χαὶ ἡμέρα τὸν
χρόνον ἅπαντα διελόµεναι, τοσαύτην διατηροῦσιν
ἰσότητα, οὐδὲ τὸ τυχὸν ἀλλήλας πλεονεχτοῦσαι, ὅσην
ἴστε διὰ τῆς πείρας αὐτῆς µαθόντες. Αχουέτωσαν οἱ
πλεονέχται, xal τοὺς ἀδελφοὺς ἐξωθούμενοι τοῦ χλή-
pou: αἰδείσθωσαν τῶν καιρῶν τὴν εὐταξίαν, νυκτὸς
καὶ ἡμέρας τὴν ἰσηγαρίαν,χαὶ χαταλυέτωσαν τὸ Eav-
τῶν νόσηµα. Οὕτω τοίνυν Ημέρα τῇ ἡμέρᾳ ἐρεύ]ε-
ται ῥῆμα, καὶ γὺξ νυκτὶ ἆναγγέ..Ίει Υγῶσιν, οὐ
φωνὴν ἀφιεῖσαι, ἀλλὰ διὰ vro εὐταξίας, χαὶ τοῦ ῥυθ-
μοῦ, xat τῆς ἰσότητος, xal τῶν ἀπαρεμποδίστων µέ-
τρων, σἀάλπιγγος λαμπρότερον τὸν Δημιουργὸὺν ἀνα-
κτρύττουσαι, οὐκ ἓν μιᾷ «ἧς οἰχουμένης vovia, ἀλλ᾽
ὅσην ὁ ἥλιος ἐφορᾷ γῆν. Λὗται γὰρ αἱ φωναὶ παντα”
χοῦ τῆς οἰχουμένης φέρονται, ἐπειδῃ πανταχοῦ ὁ
οὐρανὸς, καὶ πανταχοῦ ἡμέρα, καὶ πανταχοῦ νὺξ, xot
τὴν διδασχαλίαν αὐτῶν ἑκτείνουσι καὶ Ev Υῇ, χαὶ ἓν
θαλάττῃ. Διὰ τοῦτο ὁ Προφήτης οὐκ εἶπεν ἁπλῶς,
ὅτι οἱ οὑρανοὶ φθέγγονται δόξαν Θεοῦ, ἀλλὰ, Διη-
γοῦνται, τουτέστι, xal ἑτέρους παιδεύουσι, καὶ µα-
θητὰς ἔχουσι τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος, xai διδασχα-
λεῖον µέγιστον εἰς τὸ μέσον εἰσὶ προθαλλόμενοι,
ἀντὶ βιθλίων, καὶ γραμμάτων, τῆς οἰχείας φύσεως
«b χάλλος χαὶ ἰδιώταις, xal σοφοῖς, xaX πᾶσι παρ-
έχοντες ἐπιέναι, χαθάπερ ἓν βιθλίῳ τὴν ἑγχειμένην
αὐτοῖς περὶ τῆς τοῦ Θεοῦ σοφίας χαὶ δυνάµεως διδα-
σχαλίαν. Οὕτω xaX ἄνθρωποι oy φθεγγόµενοι, ἀλλὰ
καὶ σιγῶντες δι ἑτέρων δοξάζουσι τὸν Θεόν ' διὸ xal
ὁ Χριστὸς ἔλεγε Λαμγάτω τὸ φῶς ὑμῶν ὄμπρο-
σθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσι τὰ xaJAà ἔργα
ὑμῶν, καὶ δοξάσωσι εὐν Πατέρα ὑμῶν, τὸν ἐν'
τοῖς οὐρανοῖς. Ὥσπερ οὖν τις ὁρῶν βίον λάµποντα,
xai σιγῶντος τοῦ βιοῦντος, δόξαν ἀναφέρει τῷ 8sip:
οὕτω δὴ xai «b κάλλος ὁρῶν τοῦ οὐρανοῦ, δοξάζει
τὸν ποιῄσαντα. Διὰ τοῦτο ἔλεγεν' Οἱ οὐρανοὶ διη-
γοῦνται δύξαν θεοῦ, διὰ τῶν θεατῶν' Hpépa τῇ
ἡμέρᾳ ἐρεύγεται iia, καὶ νὺξ νγυκτὶ dvarréAAet
1ὠσιν. Γνῶσιυ" ποίαν; Tt» περὶ τοῦ ππιῄσαντος.
ὝὭσπερ γὰρ ἡ ἡμέρα εἰς ἐργασίαν ἑξάγει τὸν ἄνθρω-
xov, οὕτως ἡ νὺξ διαδεχοµένη, ἀπὸ τῶν µνυρίων àva-
παύει µόχθων, xat τῶν Φροντίδων ἀφίησι, xat xá-
µνουσαν τὴν χόρην χοιµίσουσα, xat τὰ βλέφαρα χατα-
στέλλουσα, ἀχμαζούσῃ τῇ δυνάµει παρασχενάνει
τὴν ἀχτῖνα δέχεσθαι πάλιν. Ὥστε xai ταύτης olx
ὀλίγον τὸ χρήσιµον, ἀλλὰ xal σφόδρα πολύ. El γὰρ
μὴ διανέπανε τὸν ἄνθρωπον ἀπὺ τῶν µυρίων µόχθων
ὑποδεχομένη, οὐδὲν ὄφελος fv τῆς ἡμέρας εἰς ἑργα-
σίαν αὐτὸν εἰσαγαγούσης' τῆς γὰρ φύσεως ἁπαγορευ-
οὖσης τῷ διηνεχεῖ πόνῳ, δ.εφθάρη ἂν, χαὶ ἁπώλετο
τὸ ζῶον, xal οὐδὲν αὐτῷ πλέον ix τῆς ἀχτῖνος ἑγέ-
νετο. Ἡ τοίνυν ποιοῦσα τὴν ἡμέραν χρἠσιµον τῷ ἁν-
θρώπῳ, αὕτη μάλιστά ἐστιν ἡ διὰ τῆς οἰχείας διαχο-
νίας τὸν ἀπολούοντα τῆς χορείας αὐτῆς πρὸς τὴν τοῦ
Θεοῦ γνῶσιν χειραγωγοῦσα. Ὅταν γὰρ ἑννοίση τις,
πόσον μὲν τὸ χρήσιµον τῆς ἡμέρας, πόσον ὃλ τὸ τῖς
[149] vuxtóc, καὶ πῶς αὕτη διαδέχεται ἐχείνην, καὶ
ἑναλλὰάς, ὥσπερ Év τινι χορῷ, τὸ γένος ἡμῶν ἆμοι-
θαδὸν διαδεχόµεναι διατηροῦσι, xàv ἁπάντων ἀνθρώ-
vuv νωθέστερος ᾗ, δυνῄσεται τὸν οἰχεῖον λογισμὸν
ἀναχινῶν εἰδέναι τοῦ ἀριστοτέχνου θεοῦ τὴν cozíav,
f|» διὰ τῆς ἡμέρας xal τῆς voxvb; ἐπεδείξατο, ἐχείνην
μὲν εἰς ἑργασίαν, ταύτην δὲ εἰς ἄνεσιν τῶν πόνων
ἀποχληρώαας tfjulv.

Y'- Ἀλλὰ ταῦτα μὲν Ex τῶν προοιµίων ἅπαντα εἰπεῖν
ἐξέδημεν, ἐπειδὴ δὲ τῶν σήμερον ἡμῖν ἀναγνωσθέν-
των τινὰ πολλοὺς τῶν οὐ πρρσξχόντων ἴσως ἐθορύδη-

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCITIEP. CONSTANTINOP.

σε, xai τῶν ἀπείρως Τραφὰς ἐχόντων, φέρε δὴ.
τῇ ῥύμῃ πρὸς ταῦτα χωρήσωμεν. Ανεγνώαί
γὰρ xai fj αἱμοῤῥοοῦσα, ἡ τῇ ἀφῇ τὰς πηΥ
αἱμάτων στῄσασα, xaX τῇ τῆς πίστεως δυνάµ
οὔτον σ,λήσασα θησαυρόν' καὶ γὰρ €$v xà
γινόµενον * ἀλλὰ χαὶ χλοπὴ εὐδοχιμοῦσα, xa
λήσασα μετὰ τὸν ἔλεγχον ἐπαινουμένη. Αὐτὸς
συληθεὶς Ἰησοῦς ἀνακτρύττει vb γύναιον. Ανα
xa τὰ στίγµατα Παύλου, τὰ τραύματα, τὰ δε
ρια, αἱ ἀἁπαγωγαὶ, τὰ ναυάγια, τὰ δεσμὰ, αἱ à
αἱ ἐπιθουλαὶ αἱ ποιχίλαι xal διηνεχεῖς, οἱ Odn
χαθημµερινοὶ, ὁ λιμὸς, τὸ δίψος, fj γυµνότης,
σύστασις ἡ καθηµέραν, ᾽Αλλὰ tl πάθω; Ανά
γεῖν πολλῇ τῇ σᾳοδρότητι χρησάµενον, μὴ 4
Παῦλος χατασχὼν, ἁπαγάγη τοῦ προχειµένι
γὰρ ἴστε, πολλάχις ἑτέρωθί µε βαδίζοντα 3
τραµµένον ἁπαντήσας kv µέσῳ τῷ λόγῳ χι
καὶ οὕτως εἶλεν, ὡς ἐν αὐτῷ πεῖσαι χαταλΏι
λόγον. "Iv' οὖν μὴ xat σήμερον τοῦτο πάθωµε
θάπερ χαλινὸν ἐχεῖσε φεροµένῳ * τῷ λόγῳ µε
Af; τῆς σφοδρότητος ἐμθαλόντες, οὕτως αὐτὸ.
σωµεν, xal ἐπὶ τὴν προφητιχὴν ἀγάχωμεν
Τίς οὖν ἐστιν ἡ ῥῆσις; Ἐγὼ Κύριος, φησὶν, .
ήσας φῶς xal σκότος, ὁ xou εἰρήνην, x
ζων κακά. Ορᾶτε ὡς οὐκ εἰχῃη οὐδὲ µάτην
χωρίον τοῦτο τὸν ὀρόμον ἑποιησάμεθα, ἀλλὰ
τὰ ἄλλα παρατρέχοντες, ἐνταῦθα ἁπαντῆσαι ἐς
ζομεν. Καὶ γὰρ πολὺν τῷ μὴ προσέχοντι τὸν ϐ
ἐμποιεῖ τὸ εἰρημένον. Διανάστητε τοίνυν, xal.
νατε τὴν &xohv, χαὶ πᾶσαν βιωτιχἣν φροντίδα
λόντες, προσέχετε τοῖς λεγοµένοις. Καὶ γὰρ fr
τοῦτον νῦν ὑμῖν τῆς ἐνταῦθα παρουσίας τὸν
ἀποδοῦναι, xai τῶν πνευματικῶν ἐμπλήσας ἑ
τῶν, οὕτως ἑκπέμφαι, ὥστε xal τοὺς ἆπολεις
ἔργῳ μαθεῖν ἠλίχην ὑπέμειναν ζηµίαν εἴσον
εἰ μετὰ ἀχριθείας ὑποδεξάμενοι τὰ λεγόμεν
πρὸς ἐχείνους διαθιθάσαι ὄννηθείητε b. Ἐγὼ,
ό θεὸς, ὁ ποιήσας φῶς xal σκέτος. d πο
ρήνη»., xal χτίζων κακά. Συνεχῶς αὐτὸ περις
ὥστε ἐντεθῆναι ὑμῶν τῇ διανοίᾳ, καὶ τότε th
ἐπαγαγεῖν. 0ὐδὲ γὰρ οὗτος μόνος [150] τοῦτό
ἀλλὰ χαὶ ἕτερος προφήτης συνῳδὰ ο ἀποφθεγ]
ἔλσγεν' El ἔστι xaxía ἐν απόλει, ἦν Κύρα
ἐποίησε; Τί οὖν ἐστι «b εἰρημένον; "Anas *
μίαν λύσιν ἐπαγαχγεῖν. Τίς οὖν ἐστιν ἡ λύσις;
θοιµεν τῶν λέξεων τούτων τὴν δύναμιν. ᾿Αλλὸ
έχετε μετὰ ἀκριθείας ᾿ οὗ γὰρ «lxv, οὐδὲ µάτη'
εχῶς τοῦτο ὑμῖν παραγγἑέλλομεν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ 1
βάθος τῶν νοημάτων λοιπὸν χωρρῦμεν. Τῶν πι
των τὰ μέν ἐστι χαλὰ, τὰ δὲ χαχὰ, τὰ δὲ ud:
ἔνια πολλοῖς μὲν εἶναι δοχεῖ χακὰ, οὐχ ἔστι Oi
λέγεται µόνον xai ὑποπτεύεται.

Αλλ' ἵνα σαφἑστερον ὃ λέγω ποιέσω. φἐρε:
παραδειγµάτων τὸν λόνον γυμνάσωµεν. Ἡ
δοκεῖ μὲν πολληϊῖς εἶναι χακὺν, οὐκ ἔστι δέ"
εις viget καὶ φιλοσοφεῖ d, xal χακῶν &vatpstt:

* Savil. habet Χαθάπερ γαλινὸν ἐχεῖσε σερόμι
margine autem notavit, lezendum forte esse φε
quam conjecturam secutus Frouto Ducus,
vp in textu posuit : non enim alio usus exemp'ar
ejus auctoritate restituit. Ad unius quippe codiei
rici idem hzc homilia in « mnibus e.itionibus hab«

b Savil. ὀννηθείημεν, οἱ in. marg. δννηθείητε, qu.
jecturam sequitur l'ronto.

* Savli. συνῳδεῖται εἰ in marg. indicat legend
ᾠδά, quam lectionem secutus est Fronto.

4 Sic rescribendum fuit; legebatur v£zot xal
φἒῖ. Εδιτ.

415
parte se invicem fraudant, tantam zqualitatem obser-
vant, quantam usu et experientia didicistis. Audiant
avari, et qui héreditate spoliant fratres : rectum ordi-

nein temporum revereantur, ac noctis et diei concor- -

diam , e suum vitium corrigant. Sic igitur Dies diei
verbum eructat, et scientiam nocti noz indicat, non vo-
cem mittentes, sed dum recto suo ordine, ac disposi-
tione, et :quabilitate, ac mensura ab omni obstaculo
libera, tuba clarius preedicant Creatorem, non in uno
terrarum orbis angulo, sed in omnibus, quas sol aspi-
cit, regionibus. Πα siquidem voces per universum
mundum feruntur, quandoquidem ubique cxlum est,
ubique dies, ubique nox , suamque doctrinam et in
terra explicant et in mari. Quocirca non dixit pro-
plieta. simpliciter , Celi loquuntur gloriam Dei, sed,
Enarrant, hioc est, alios etiam instruunt, ac pro disci-
pulis habent universum genus humanum, et in medio
proposita maxima schola, librorum ac literarum loco,
nature sum pulchritudinem idiotis, sapientibus , el
omnibus contemplandam przbeut, οἱ tamquam in li-
bro insidentem ipsis de Dei sapientia ac virtute do-
ctrinam. Sic etiam homines non loquentes , sed vel
tacentes per alios Deum glorificant ; ideoque dicebat
Christus : Luceat lux vestra coram hominibus , ut vi-
deant opera vestra bona, ei glorificent Patrem vestrum,
qui in celis est (Matth. 5. 16). Ut igitur cum quis vi-
tim lucentem videt, etiam illo tacente qui vivit, glo-
riam et laudem offert Deo : sic nimirum et is qui cxli
pulchritudinem intuetur, glorificat Conditorem. Pro-
pterea dicebat : Celi enarrant gloriam Dei, per spe-
ctatores ; Dies diei eructat verbum, et noz nocti indical
scientiam (Psal. 48. 2). Scientiam ; quamnam? Illam
nimirum de Conditore. Ut enim dies ad operationem
l,ominem educit, ita, succedens nox ab innumeris illi
requiem dat laboribus, curis eum levat, oculos fati-
scentes consopit , palpebras comprimit, efficitque ut
iastauratis viribus radios solis rursus excipiat. Itaque
i.on exigua hujus quoque est utilitas , imo etiam ma-
gna. Nisi enim succedens innumeris a laboribus ho-
mini requiem aliquam daret, nihil dies illi prodesset,
τις ad operationem illum eduxit : quippe natura de-
ficiente, laborum continuitate confectum animal istud
periret, nec ullam ei lucis usura commoditatem affer-
ret. Ea igitur est presertim, quie diem homini utilem
reddit, qu:» ministerio suo ad cognitionem Dei pro-
vehit eum , qui chorea ipsius perfruitur. Cum enim
apud se perpenderit quispiam, quanta diei sit utilitas,
quanta noctis , et quo pacto hxc illi succedit, et va-
riatis vicibus, velut in choro quopiam, alternatim sibi
succedentes nostrum genus couservant, quamvis om-
nium hominum stupidissimus fuerit, excitata sua ra-
tione summi opificis Dei sapientiam nosse poleril,
quam per diem ac noctem ostendit , dum illam nobis
ed operationem, hanc ad laborum relasatiouem at-
tribuit. |

$. Verum ad hzc omnia diceuda jam inde ab ora-
tionis exordio digressi sumus : quoniaimn autem ex
his qu:x* hodierno die lecta sunt, nonnulla multos ex
lis qui minus animum attendunt forte perturbavcerunt,

IN ILLUD ISALE, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC.

146
eosque qui in Scripturis parum versati sunt; age magua
auimi propensione ac studio gradum ad ista faciamus.
Lecta enim est etiam narratio de muliere, quz san-
guinis fluxum patiebatur, quxeque fontem sanguinis
tactu repressit, ac fidei virtute tantum thesaurum
deprzdati est (Matih. 9. 20-92): furtum. enim fuit
illud factum, sed laude dignum, et ubi deprclieusa
est que rapuerat, commendata est : quippe Jesus ipse,
qui furtum passuserat, mulierculam collaudavit. Lecta
sunt etiam stigmata Pauli, vulnera, carceres, ab-
ductiones ad judicia, naufragia, vincula, catenz, in-
Sidi: diverse ac continuz , quotidian:: mortes, fa-
mes, sitis, nuditas, instantia quotidiana. Sed quid
faciam? Magno cum impetu me proripiens hinc aufu-
giam necesse es!, nerursus nos detinens Paulus a pro-
posito argumento abducat. Nam ut scitis, sepenumerp
alibi me incedentem et conversum occurrens in medio
sermone detinuit, et ita cepit, ut in ipso finire sermo-
nem suaderet. Ne igitur id hodie quoque nobis acci-
dat, tamquam violenter injecto freno illuc tendenti
orationi, sic illam trahamus et ad hoc dictum pro-
pheticum reducamus. Quodnam igitur illud est? Ego
Dominus, inquit, qui feci lucem et tenebras, faciens pa-
cem, el creans mala (Isai. 45. 1). Videtis non temere
Deque frustra nos ad hunc locum instituisse cursum, ve-
rum omnibus prxtermissis huc pervenire studuisse ?
Neque enim mediocrem ei qui minus attentus fuerit,
perturbationem afferunt ista. Quamobrem attendite,
quiso, animum, et aures erigite, ac szeculari omni
rejecta sollicitudine, quze dicuntur advertite. Hanc
enim jam vobis cupio mereedem vestri buc adventus
persolvere, ac spiritualibus exsaturatos eduliis ita
domum vos remittere, ut qui abfuerunt, quantam ja-
eturam fecerint, reipsa discamt : scient autem si cum
attentione quie dicemus exceperitis, atque ad illos
transmittere. potueritis. Ego Dominus Deus, qui feci
lucem et tenebras, faciens pacem, el creans mala. Assi-
due dictum istud repeto, ut in vestris animis defiga-
tur, ac deinde solutio adhibeatur. Neque vero solus
hoc iste dicit, sed et alius concinens huic propheta
dicebat : Si est malitia in civitate, quam non fecit Domi-
nus ( Amos 5. 6)1 Quid ergo sibi vult quod dictum
est? Unam enim omnibus oportet solutionem adhi-
bere. Qu:xnam igitur est solutio? Si vim dictionum
illarum didicerimus. Verum attendite diligenter : non
enim temere nec frustra vos ad hoc assidue colorta-
mur, sed quoniam jam ad abstrusas gravesque sen-
tentias gradum facimus. Rerum alite quidem bona
sunt, alie malzx, ali: mediz, quarum nonnull:e mul-
tis malis videntur, licet non sint, sed dicuntur tan-
tum et existimauLur.

Paupertas non mala, divitie non bone. —Sed ut
quod a me dicitur dilucidius fiat, age firmauim exem-
plis sermonem instituamus. Paupertas multis quidem
malum videtur, verum non est: quin eliam οἱ quis
providus sit et sibi attentus, mala tollendi vim babet,
Diviti:s rursus bonum quidem videntur esse, tamen
absolute bonum minime sunt, nisi quis ut oportet
iis utatur. Nam si absolute bonum essent divitize, bo-

M7

nos esse oporteret qui eas possident : sin autem non
omnes divites virtute sunt prediti, liquet divitias
simpliciter ac per se bonas non esse, verum in me-
dio positam materiam quamdam esse virtutis. Sic
autem rem expende. Sunt in corpore qualitates, quas
qui habent tales ab iis appellantur. Exempli causa :
candor substantia non est, sed qualitas, et accidens
quod advenit substantie; ergo si cui adnascatur hoc,
candidum ejusmodi hominem appellamus. Est prz-
terea :gritudo et ipsa qualitas quxdam et accidens,
ac si cui. adveniat, talem :grotum vocamus. Si ergo
divitiz: virtus essent, eum qui divitias possidet vir-
tute praeditum esse oporteret ac dici : quod si non
omnino virtute prx»ditus est dives, non simpliciter
aut virtus aut bonum sunt divitiz, sed id flunt prout
affectus fuerit cjus animus qui eis utitur. Rursus
paupertas si malum esset, omnes qui in paupertate
- degunt, oporteret esse malos : sin autem multi pau-
peres calum occuparunt, non est utique. malum
paupertas.

4. Quid quod multi propter paupertatem blasphe-
mant? dicet aliquis. Non propter paupertatem , sed
propter insaniam suam et pusillanimitatem id agunt.
Atque hoc ex beati Job exemplo patet ; qui cum ad
exiremam paupcerta*em redactus esset , et ad. ipsum
paupertatis barathrum devolutus , non solum non
blasphemavit, sed Deum benedicere non cessavit, his
verbis : Dominus dedit, Dominus abstulit ; sicut Domino
placuit, ita factum est : sit nomen Domini bencdictum in
secula (Job 1. 21). At enim ob divitias etiam multi ra-
piunt et aliena invadunt, dicet aliquis. Vcrum id non
ob divitias fit , scd ob ipsorum stultitiam ; atque liu-
jus rei testis nobis erit hic ipse vir, qui cum tot opi-
bus abundaret, non modo res aliorum non rapuit, sed
etiam propria erogabat, et peregrinis portum parabat,
sic dicens : Dontus mea omni peregrino patuit (Job 51.
92). Abraliam quoque cum tot opes possideret, in prze-
tereuntes omnia expendebat; et neque hunc nequc
illum fraudatorem 2ut avarum divitix reddiderunt, ut
neque blasphemum paupertas aut illum aut Lazarum :
sed cum neque necessaria utrique suppeterent ali-
yoenta, sic illustres fuerunt, ut alter Dei , qui arcana
clare novit, testimonio commendaretur : alter autem
ab angelis antecedentibus hinc auferretur, et contu-
bernalis fleret patriarch:ze , iisdemque bonis quibus
ille frueretur. taque mediz res sunt ist? , paupertas
el diviti: , sanitas et morbus , vita et mors, gloria et
honor, servitus et libertas , et quzcumque sunt ejus-
inodi ; non enim omnia sunt percurrenda, ne proli-
xior fiat oratio, sed vobis ex his data occasione, ad
ea qui nos urgent dicenda pergendum est. Da enim,
inquit, sapienti occasionem, et sapientior erit (Prov. 9.
9). Igitur res medize sunt hzec omnia : sic ut his in
bonum et in malum homines uti possint. Quod enim
ha res sint mediz, ut divitie, ostendit Abrabam, qui
ut opus erat ipsisesLusus: ostendit et ille qui Lazari
vixit φἰαίο dives, qui in capitis sui perniciem laculta-
tes impendit. Neque bonum igitur absolute sunt divi-
tiz,neque malum. Si absolute bonum essent , nequc

$. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

res inediz, dives ille qui zetata Lazari vixit,
supplicio punitus non esset : si malum ess
ham , qui dives fuit, non tam celebris fo
quid est etiam morbus. Nam si malum esse
oporteret et malum esse zxgrotum. Itique *
quoque malis esse debuisset , qui morbo |
couflictabatur. Vino enim modico utere, inqc
stomachum , et (requentes tuas infirmitates (:
25). Quod si non modo malus idcirco non (
mercedis mult:e accessionem accepit, ut pa
firmitatem illam tulit, morbum utique m
essc manifestum est. Alius quoque proph
perpetuo laborabat : nec tamen propter 1
erat , sed et proplictabat , et futura pravié
que morbus illi aliquod ad virtutem impe
afferebat. Àt neque sanitas absolute bonun
quis ea ut oportet , non ad improbum facii
inutile otium utatur : neque enim crimine |
vacat. Quocirca Paulus etiam dicebat : Si
tult operari , nec manducet (9. Thess. 3. 10
h:c media sunt et indifferentia, et pro rati
qui eis utuntur aliquando hoc , aliquando i
Quid vero attinet sanitatem commemorar
bum, divitias et paupertatem ? Hoc enim ip:
vulgo bonorum omnium caput censetur, οἱ
coloplhon , mors, inquam , et vila, neque

absolute, scd ct ipsa media sunt, et prout «
animus , qui eis utuntur, alterutra flunt.
causa bonum est vivere, si quis eo ut oport
cum vero ad peccata vel iniquitates, non jt
cst, scd multo melius fuerit , ut qui ejusmo
riatur. Rursus illud , quod fugiendum mult
innumera nobis bona conciliat, dum con
causam habeat adjunctam. Argumento sunt
qui propter mortem omnium sunt felicissim
hoc nimirum Paulus non simpliciter vivere :
cupiebat, sed quoniam hoc illi operis fru
«Etenim quid eligam, » inquit, « ignoro : co
tem e duobus : desiderium cnim habens (
esse cum Christo ; valde enim multo mel
mianere autem in carne magis necessariu
vos » (Philip. 1. 92-21). Ob hoc ipsum quoq
propheta , Pretiosa in conspectu Domini n
rum ejus (Psal. 115. 15) : non simpliciter |
mors ejusmodi. Et rursus alicubi, Mors g
pessima ( Psal. 55. 22). Vides hoc quoqu
esse , nec absolute bonum , nec item abs
lum, sed pro ratione animi ct affectus eorur
illud excipitur? ldcirco et sapientissimus !
dum utilitatem commemorat , qu:e in medi
est posita , et de his philosophatur, ostend
hoc absolute bonum esse , et illud inalum,
venienti cum tempore fieri bona , licet mo
videantur, (a) [et mala, licet jucunda esse vi
cum non convenienti fiunt tempore, dicebat
flendi et tempus ridendi : tempas vivendi, et t

(a) Qux? uncinis clauduntur desunt iu. Graeco
derantur ad seriem, eaque tronto. Dücaeus, uoa
jectura, supplevit,

μι] IN ILLUD ISALE, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC.

αλοῦτος πάλιν δοχεῖ μὲν πολλοῖς εἶναι χαλὸν, οὐχ ἔστι
& ἁπλῶς χαλὸν, εἰ uf) τις εἰς δέον αὐτῷ χρώμενος
tls. Bl γὰρ ἁπλῶς χαλὸν fjv ὁ πλοῦτος, ἔδει xal τοὺς
ἔχοντας αὐτὸν εἶναι καλούς’ εἰ δὲ οὗ πάντες οἱ πλου-
οὔντες ἑνάρετοι, ἀλλ’ οἱ χαλῶς τῷ πλούτῳ χεχρη-
μένοι, εὔδηλον ὅτι οὐχ ἁπλῶς αὐτὸ x20' ἑαυτὺ ὁ πλοῦ-
«ως χαλὸν, ἀλλ᾽ Όλη τίς ἐστιν ἀρετῆς kv τῷ u£ot
χειµένη. Σχόπει δέ. Εἰοὶν àv τῷ σώματι ποιότητες,
&; οἱ ἔχοντες ἀπ᾿ αὐτῶν χαλοῦνται. Οἷόν τι λέγω; τὸ
λευχὸν οὐχ ἔστιν οὐσία, ἀλλὰ ποιότης, xaX συµδεδη-
x ἐπιχινόμενον τῇ οὐσίᾳ' ἂν οὖν τινι προσγένηται
εοὔτο, λευχὸν τὸν τοιοῦτον καλοῦμεν. Ἔστιν ἀῤῥωστία
πάλιν χαὶ αὐτὴ ποιότης τις οὖσα χαὶ συµθεθηχός»
χᾶν ttt προσγένηται, ἄῤῥωστον τὸν τοιοῦτον χα-
λοῦμεν. El τοίνυν καὶ ὁ πλοῦτος fv ἀρετὴ, ἔδει τὸν
ἔχοντα τὸν πλοῦτον ἐνάρετον εἶναι χαὶ λέγεσθαι, εἰ
ἃ οὐ πάντως ὁ πλούσιος ἑνάρετος., οὐκ ἀρετὴ, οὐδὲ
χαλὺν ὁ πλούτος ἁπλῶς, ἁλλὰ παρὰ vhv γνώμην τοῦ
χρωµένου τοῦτο γίνεται. Πάλιν ἡ πενία εἰ xaxbv fv,
Bu touc ἐν πενίᾷ ἅπαντας εἶναι χαχούς εἰ δὲ πολ-
le τῶν ἓν πενἰᾳ ὄντων τῶν οὐ ρανῶν ἐπελάδοντο, οὐκ
lga ἡ πενία xaxóv.

V. Τί οὖν, ὅτι πολλοὶ βλασφημοῦσι διὰ τὴν πενίαν ;
gnetv. Οὐ διὰ τὴν πενίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν οἰχείαν ἀφρο-
eiry τε xaX μιχροψυχίαν τοῦτο ποιοῦσι. Καὶ τούτων
ἐδειξις ὁ µαχάριος Ἰὼδ, ὃς ἐν ἑσχάτῃ πενἰᾳ (ov, xal
tp αὐτὸ τῆς πενίας χατενεχθείς τὸ βάραθρον, οὐ
Μνον οὐχ ἐδλασφήμησεν, ἀλλ εὐλογῶν τὸν θΘεὸν διε-
ἄλει, λέγων. '"Ο Κύριος ἔδωκεν, ὁ Κύριος dgsl-
Φτο' ὡς £9 Κυρίῳ ἔδοξεν, οὕτω καὶ ἐγέγετο εἴη
té ὄνομα Κυρίου εὐ.λογημένο» εἰς τοὺς αἰῶνας.
Ἀλλὰ xat διὰ τὸν πλοῦτον πολλοὶ, φησὶν, ἁρπάζουσι
παὶ κλεονεχτοῦσιν. Αλλ οὐ διὰ τὸν πλοῦτον, ἀλλά
Và τὴν οἰχείαν ἀφροσύνην ’ xal τούτου µάρτυς πάλιν
αὐτὸς ἄνθρωπος οὗτος, ὃς ἐν τοσούτῳ πλούτῳ οὐ
piov οὐχ ἤρπασε τὰ ἑτέρων, ἀλλὰ xa τὰ οἰχεῖα α
[Μύδου], xaX λιμένα τοῖς ξένοις χατεσχεύαζεν, οὕτω
έχων Ἡ οἰχία µου παντὶ ξένῳ [151] ἑλθόντι
ψάμκτο. Καὶ ὁ ᾿Αδραὰμ πλοῦτον τοσοῦτον ἔχων,
Wl; καριοῦσι πάντα ἐδαπάνα * xal οὔτε τοῦτον, οὔτε
ἰμῖνον πλεονέχτην ὁ πλοῦτος ἑποίησεν, ὥσπερ οὐδὲ
βάσψηµον οὔτε ἐχεῖνον, οὔτε τὸν Λάζαρον ἡ πενία"
Ελ’ οὕτω διέλαμφαν ἑχάτεροι, μηδὲ τῆς ἀναγχαίας
Μτοροῦντες τροφῆς, ὡς τὸν μὲν παρὰ τοῦ Θεοῦ δέ-

t τὸν µαρτυρίαν, τοῦ τὰ ἀπόῤῥητα σαφῶς εἰδό-
T7 ον δὲ ὑπὸ τῶν ἀγγέλων προηγουμένων οὕτως
ἐπεῦθεν ἀπενεχθῆναι, xal ὁμόσχηνον τῷ πατριάρχη
Ἡνοθαι, xal τῶν ἀγαθῶν ἀπολαύειν, ὧν ἐχεῖνος.
"ha τῶν µέσων ταῦτά ἐστι, πενία xai πλοῦτος,
Wa χαὶ νόσος, xal ζωὴ xaX θάνατος, δόξα καὶ τιμὴ,
ἑωῤείᾳ xai ἐλευθερία, xai ὅσα τοιαῦτα * οὐ γὰρ δεῖ
αίνια ἐπιέναι, ὥστε μὴ μηχύνειν τὸν λέγον, ἀλλὰ ἐν
Witwe παρέχοντα ὑμῖν ἀφορμὰς, ἐπὶ τὰ χατεπεί-
Ίντα ῥαδίξειν. Δίδου Υὰρ, qnot, σοφῷ ἀφορμῆὴ»,
Sil σοφώτερος ἔσται. "Apa τῶν µέσων ταῦτά ἐστι
αύνγα, ὡς τούτοις xai εἰς χαλὸν, xai εἰς χαχ»ν, οἱ
Ὀώμενοι δύναιντ᾽ ἄν b. Ὅτι γὰρ τῶν µέσων ἑστὶ
αὖτα, ὧν ὁ πλοῦτος, ἔδειξεν ὁ ᾿Αδραὰμ, εἰς δέον

? Yerbum ἐδίδον inter duos uncinos posuimus, ut con-
Kurs positum declararemus.

P Savilius putat legendum xat εἷς χαχὸν χρῆσθαι δύναιντ’
», et vere melius haberet: sed mss. destilu!! nihi! mu-
ve audemus.

148
αὐτῷ χρησάµενος. "Ἔδειξε δὲ χαὶ ἐπὶ τοῦ Λαζάρου ὁ
πλούσιος, ἐπὶ ἀπωλείᾳ τῆς ἑαυτοῦ χεφαλῆς τὰ ὄντα
δαπανἠσας. Οὔτε οὖν χαλὸν ἁπλῶς ὁ πλοῦτος, οὔτε
xaxóv. Ei καλὸν fv ἁπλῶς, ἀλλ᾽ οὐχὶ µέσον, ox à»
ὁ ἐπὶ τοῦ Λαζάρου πλούσιος τοιαῦτα ἐχολάξετο ' εἰ
χαχὸν ἣν, οὐκ ἂν ᾿Αθραὰμ οὕτως εὐδοχίμησε πλού-
σιος ὤν. Τοιοῦτόν τι καὶ f νόσὸς ἐστίν. El γὰρ xaxbv
Tiv ἡ νόσος, ἔδει xai τοῦτον ε χαχὸν εἶναι τὸν ἔχοντα.
"Apa καὶ Τιμόθεος ἔμελλεν εἶναι χατὰ τοῦτο xaxbe,
ἑσχάτῃ νόσῳ παλαίων. Οἵνῳ γὰρ ὀ1/γῳ xpo, qnot,
διὰ τὸν στόμαχόν σου, xal τὰς πυκγὰἁς cov dc0s-
γείας. El δὲ οὗ µόνον καχὸς οὐχ ἦν ἐντεῦθεν, ἀλλὰ
καὶ πολλοῦ μισθοῦ προσθήχην ἑλάμδανε, γενναίως thv
ἀῤῥωστίαν ἑνέγχας, εὔδηλον ὅτι οὐ χαχὸν fj νόσος.
Καὶ Etepoc δὲ προφήτης τοὺς ὀφθαλμοὺς νοτῶν διετέ-
Aet * ἀλλ᾽ οὗ κατὰ τοῦτο χαχὸς, ἀλλὰ xal προεφήτευε,
καὶ τὰ μέλλοντα προεώρα, καὶ οὐδὲν ἡ νόσος εἰς τὴν
ἀρετὴν ἐγένετο χώλυμα. Αλλ οὐδὲ ἡ ὑγίεια ἁπλῶς
χαλὸν, ἂν µή τις-εἰς δέον χεχρηµένος αὐτῇ ctn, ἀλλ
εἰς ἐργασίαν πονηρὰν, εἰς ἀργίαν ἀνόητον ' οὐδὲ γὰρ
τοῦτο ἀνεύθυνον. Διὸ καὶ ὁ Παῦλος ἔλεγεν, EU vic
οὗ θέ.1ει ἐργάζεσθαι, μηδὲ ἐσθιέτω. ᾽Αλλὰ ταῦτα
τῶν µέσων ἐστὶ, παρὰ τοὺς χρωµένους ποτὲ μὲν
τοῦτο, ποτὲ δὲ ἐχεῖνο γινόμενα d, Καὶ τί δεῖ λέγειν
ὑγίειαν, xal νόσου, καὶ πλοῦτον, xai πενίαν: Αὐτὸ
Υὰρ τοῦτο, ὃ δοχεῖ τοῖς πολλοῖς εἶναι τῶν ἀγαθῶν xs-
φάλαιον, xal τῶν xxiv ὁ χολοφὼὠν, ὁ θάνατος, λέγω,
καὶ ἡ ζωὴ, οὐδὲ ταῦτα ἁπλῶς ἔσται, ἀλλὰ χαὶ ταῦτα
[152] τῶν µέσων, παρὰ τὴν γνώµην τῶν χρωµένων
ἑχάτερα ταῦτα γινόμενα. Οἷόν τι λέγω: τὸ ζήν καλὸν,
ὅταν εἰς δέον χρώμµενος αὐτῷ τις εἴη" ὅταν δὲ εἰς
ἁμαρτήματα xal παρανοµίας, οὐχέτι ἂν cfr) χαλὸν,
ἀλλὰ βέλτιον τὸν τοιρῦτον τελευτῆσαι. Πάλιν ὃ πολλοῖς
φευχτὸν εἶναι δοχεῖ, µυρίων ἀγαθῶν γένοιτ) ἂν αἴτιον,
ὅταν αἰτίαν ἔχῃ τὴν προσήχουσαν. Καὶ δηλοῦσιν οἱ
μάρτυρες, o? πάντων clot διὰ τὴν τελευτὴν µακαριώ-
τεροι. Διὰ δὴ τοῦτο ὁ Παῦλος οὐχ ἁπλῶς ἐπεθύμει
ζᾗν ἐν Χριστῷ, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τοῦτο αὐτῷ χαρπὸς ἔργου.
Καὶ τἰ αἱρήσομαι γὰρ, φησὶν, οὐ γνωρίζω": συν-
ὄχομαι δὲ ἐκ τῶν ξύο, τὴν ἐπιθυμίαν ἔχων τοῦ
dvadvca: xal σὺν Χριστῷ slvai: πο. Ἰῷ γὰρ uaA-
Jov κρείσσον τὸ δὲ ἐπιμεῖναι τῇ σαρχὶ ἀναγκαι-
ότερον δι ὑμᾶς. Auk δη τοῦτο xa ὁ Προφήτης, Τί.
µιος ἐναντίον Κυρίου ὁ θάνατος τῶν ὁἑσίων ab-
τοῦ * οὐχ ἁπλὼς ὁ θάνατος, ἀλλ ὁ τοιόσὺὃς θάνατος.
Καὶ πάλιν ἀλλαχοῦ, θάνατος ἁμαρτω.1ῶν πονηρός.
ὉἙρᾶᾷς xai τοῦτο τῶν µέσων, οὐχ ἁπλῶς καλὸν, οὐδὲ
ἁπλῶς χαχὸν, ài ἀπὸ τῆς γνώμης τῶν ὑποδεχομέ-
vov αὐτό; Διὰ δ] τοῦτο xat ὁ σοφώτατος Σολομὼν,
τὸ μέσον τούτων τὸ χρήσιµον χαταλέγων, xol φιλο-
σοφῶν ὑπὲρ αὐτῶν, xal δειχνὺς ὅτι οὐχ ἁπλῶς τοῦτο
χαλὸν, κἀκεῖνο xaxbv, ἀλλὰ μετὰ χαιροῦ τοῦ προσ-
Ίχοντος vlvexat χαλὰ, xàv φορτιχὰ εἶναι δοχῇ ο, ὅταν
τὸν χαιρὸν μὴ ἔχῃ τὸν προσῄχοντα, Καιρὸς τοῦ
xAavcat, xal καιρὸς τοῦ γεάσαι, Deve, χαιρὸς τοῦ
ζῆσαι, καὶ καιρὸς τοῦ ἀποθαγεἴν. 0ὐδὲ γὰρ παντα-

'χοῦ τὸ χαίρειν χαλὸν, ἀλλ ἔστιν ὅπου xal βλαθερόν *

5 Legendum esset xai ταύτην, secundum grammaticam
seriem.

d l'ivóueva. In Grseco exemplari γινό legebatur.

* Post δοχῇ sddendum videlur xai xaxà, xàv χρηστὰ
εἶναι δοχῷ, verisimi:eque es! boc membrum δι) όμοιοτελεν”
τον excidisse.

119

οὔτε πανταχοῦ τὸ ἀλγεῖν καλὸν, ἁλλ᾽ ἔστιν ὅπου xai
ὑανάσιμον xai ὀλέθριον. Καὶ τοῦτο αὐτὸ πάλιν δει-
χνὺς ὁ Παῦλος ἔλεγεν ' Ἡ κατὰ θεὺν «Ἰύπη µετά-
}οιαν εἰς σωτηρίαν ἀμεταμέ.1ητον κατεργάζεται’
ἡ δὲ τοῦ κόσμου «ύπη θάνατον κατεργάζεται.

ε’. Ορᾷς χαὶ τοῦτο τῶν µέσων 6v; Οὐχοῦν xal τὸ
ἐναντίον αὐτοῦ τῶν µέδων, τὸ yalpew λέγω. Διόπερ
οὐχ ἁπλῶς χαίρειν ἐχέλευσεν, ἀλλὰ χαίΐρειν ἐν Kuplty.
"AX ὁ μὲν τῶν µέσων λόγος ἐχανῶς ἡμῖν διευχρίνη-
ται, εἴγε ἀκροατὰς ἔχει προσέχοντας ' ἱτέον δὲ λοιπὸν
ἐπὶ τὰ μὴ µέσα, ἀλλὰ ἐπὶ τὰ χαλὰ, ἃ οὐκ ἂν γένοιτο
χαχὰ, xol ἐπὶ τὰ χαγὰ, X οὐκ ἂν γένοιτο χαλά. Ταῦτα
μὲν γὰρ τὰ εἰρημένα ποτὲ μὲν τοῦτο, ποτὲ δὲ ἐχεῖνο
γίνεται olov à πλοῦτος ποτὲ μὲν χαχὸν, ὅταν εἰς
πλεονεξίαν δαπανᾶται, ποτὲ δὲ χαλὸν, ὅταν εἰς ἔλεη-
μοσύνην ἀναλίσχηται ' χαὶ τὰ ἄλλα τοιαῦτα χατὰ τὸν
Κανόνα τοῦτον. Ἔστι δέ τινα, ἃ oóx ἄν ποτε γένοιτο
χαχά ' τὰ δὲ, ἑναντία τούτοις, ἀεὶ χαχὰ, xaX οὖχ ἄν
ποτε Yévovto χαλά ' olov ἀσέδεια, βλασφημία, ἀσέλ-
γεια, | 155] ὠμότης, ἁπανθρωπία, Υαστριμαργία, xal
ὅσα τοιαῦτα.

Οὐ λέγω ὅτι ἄνθρωτος καχὸς οὐκ ἄν ποτε γένοιτο
παλὸς, οὔτε χαλὸς οὐχ ἄν ποτε γένοιτο xaxóg* ἁλλ᾽
ὅτι αὑτὰ τὰ πράγµατα οὐκ ἄν ποτε γένοιτο. Ταῦτα
μὲν γὰρ εἴη * ἐπὶ τῆς οἰχείας τάξεως, τά τε χαλὰ,
xai τὰ xaxá&* ὁ δὲ ἄνθρωπος, ὅταν μὲν ἐχεῖνα ἕλη-
ται, χαλὸς, ὅταν δὲ ἑναντία, χαχός. Οὐχοῦν τρεῖΐς

αὗται μοῖραι ’ τὰ μὲν γὰρ χαλά οὐκ ἂν γένοιτο xaxd,

otov σωγροσύνη, ἑλεημοσύνη, καὶ ὅσα τοιαῦτα ' τὰ δὲ
παχὰ οὐκ ἄν ποτε γένοιτο χαλὰ, olov ἀσέλγεια, ἆπαν-
θρωπία, ὠμύτης ' τὰ 05 ποτὲ μὲν τοῦτο, ποτὲ δὲ
ἐχεῖνο γινόμενα b, παρὰ τὴν γνώμην τῶν χρωμµένων.
"O0 πλοῦτος ποτὲ μὲν γὰρ εἰς πλεονεξίαν ὑπτρετεῖται,
ποτὲ δὲ εἰς ἑλεημοσύνην ' ἀλλὰ παρὰ τὴν γνώμµην τοῦ
χρωμένου. Πενία ποτὲ μὲν εἰς βλασφηµίαν, ποτὲ δὲ
εἰς εὐφημίαν xal φιλοσοφίαν ὑππρετεΐται. Ἐπεὶ οὖν
πολλοὶ τῶν ἁλογωτέρων (ἐπὶ γὰρ τὴν λύσιν ἱτέον λοι-
πὺν) οὗ τὰ χαχὰ µόνον, ἃ οὐχ ἄν ποτε γένοιτο καλὰ,
ἀλλὰ καὶ τῶν µέσων ἔνια χαχὰ χαλοῦσιν, οἷον πενίαν͵,
σἰγμαλωσίαν, δουλείαν. ἅπερ ἑδείδαμεν οὗ τῶν xa-
χῶν, ἀλλὰ τῶν µέσων ὄντα πολλοὶ δὲ, ὅπερ ἔφθην
εἰπὼν, ταῦτα χαχὰ χαλοῦσιν, οὐκ ὄντα χαχά ' περὶ
ὧν * ὁ προφήτης φησὶ, τῶν κατὰ τὴν τῶν πολλῶν
ὑπόνοιαν χαλουµένων, οὐ τῶν ὄντως χαχῶν ' περὶ
αἰχιλαλωσίας, περὶ δουλείας, περὶ λιμοῦ, xal ὅσα
τοιαῦτα. "Ott γὰρ ταῦτα οὐ χαχὰ, ἀλλά xal χακῶν
ἀναιρετικὰ, τὸν λιμὸν πρότερον εἰς µέσον ἀγάγωμεν,
τὸν πᾶσι φριχτὸν xal φοθερὸν εἶναι δοχοῦντα. Πῶς
οὖν οὐ xaxbv, µάνθανε, xal παιδεύου φιλοσοφεῖν.
'Hvíxa τῶν Ἑδραίων ὁ δημος εἰς ἔσχατον ἐξώχειλε
παρανοµιας, τότε 65 ὁ μέγας Ἡλίας, xal τῶν οὗὖρα-
νῶν ἄξιος. ὁ βρυλόμενος τὴν ix τῆς ῥᾳθυμίας νόσον
ἀνελεῖν, χα) διορθῶσαι ταύτην, ἐπήγαγε λέγων’ Ζῇ
Κύριος, ᾧ παρέστη» ἑνώπιον αὐτοῦ, εἰ ἔσται
δετὸς, οἱ ui] διὰ στόµατός µου’ xal ὁ μηλωτὴν µό-
vr» χεχτηµένος, τὸν οὐρανὸν ἀπέχλεισε᾽ τοσαύτη
παῤῥησία αὑτῷ πρὸς τὸν Θεόν. Ορᾶς ὅτι οὗ χαχὸν
Ἡ πενία; Οὑκ ἂν ὁ πάντων ἀνθρώπων πενέστερος
τοπαύτης ἀπέλαυσε παῤῥησίας, ὡς χαμαὶ βαδίζων,
ἐν) µόνῳ λόγῳ τοσαύτην ἰσχὺν ἐπιδείξασθαι. Εἰπὼν

* |o. ms. el legitur; sed Savil. in marg. ei» posuit ex
conjectura, quam secutus est Ducsus.

b Ms. habel γινόµενον, ut supra. Mox legendum videtur
εοιοῦτος ὁ π)οῦτος.

€ Savíil. putat legendum περὶ τούτων.

-

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

τοίνυν τοῦτο, inf yaye λιμὸν, καθάπερ πᾶν
ἄριστον, xaX διορθωτὴν τῶν γινοµένων xax
χαθάπερ πυρετοῦ λάδρου εἰς σῶμα ἐμπεσόν
αὐταὶ τῆς γῆς αἱ φλέθες ἀνεςηράνθησαν, xal
ῥοι ἑπέλιπον, xa βοτάναι, χαὶ τῆς γῆς αἱ
ἄγονοι λοιπὸν σαν. Καὶ οὐ μεχρὰ τότε ὁ δημ.
πὠσατο, τῆς ῥύμης τῆς ἐπὶ τὴν παρανοµίαν
γεὶς, καὶ συσταλεὶς, χαὶ γενόμενος ἐπιειχέατε
τῷ προφήτῃ χειροήθης. 154] Οἱ γὰρ πρὸς τι
τρέχοντες, xai τοὺς υἱοὺς αὐτῶν χγατασφάττον
δαιµονίοις, οὗτοι τοσούτων ἱερέων τῆς Βάαλ (
µένων, οὐχ ἑἐδυσχέραναν, οὐκ Ἡγανάκτησα
ἤνεγχαν σιγῇ χαὶ φόθῳ τὸ γινόμενον, ἀπὸ τι
βελτίους Yevóp.evot.

ς’. Ὁρᾶς ὡς οὐ µόνον [o9] xaxbv ὁ λιμὸς, d
χαχῶν ἀναιρετιχὸς, ἐν τάξει φαρμάκου τὰ νι
διορθωσάμενος ; El xat τὴν αἰχμαλωσίαν ait
λει 4 Ιδεῖν οὗ τῶν χακῶν οὗσαν, ἐννόησον εἰ
σαν οἱ Ἰουδαῖοι πρὺ τῆς αἰχμαλωσίας, τῖνι
τῇ αἰχμαλωσίᾳ, ἵνα µάθῃς ὅτι οὔτε dj ἑλ
ἁπλῶς χαλὸν, οὔτε ἡ αἰχμαλωσία xaxóv. "O
γὰρ σαν ἐν ἐλευθερίᾳ, xo τὴν πατρίδα el
ἑαυτῶν, τοιαῦτα ἕπραττον, ὡς καθ) ἑχάστην
τοὺς προ; ῆτας αὐτῶν χαταθοᾷν, τῶν νόμων To
νων, χαὶ τῶν εἰδώλων προσκυνουµένων, xat
τολῶν τοῦ Θεοῦ παραθαθεισῶν 9” ἐπειδὴ δὲ
χθησαν sig γῆν ἀλλοτρίαν, xa ἓν τῇ τῶν Ba
χώρᾷ διέτριθον, οὕτω συνεστάλησαν, καὶ |
ἐγένοντο, xal τοῦ νόµου φύλαχες, ὥς ἔστιν
Φαλμοῦ τοῦτο μαθεῖν, ὃν ἀναγκαῖον εἰς μέσον
σήμερον, ἵνα µάθητε τῆς αἰχμαλωσίας «bv :
Τίς δὲ ἐστιν ὁ φαλμός; Ἐπὶ τῶν πσταμῶν
Aovoc éxsi ἐκαθίσαμεν», xal ἑχ.λαὐσαμεν'
μνησθήναι ἡμᾶς τῆς Σιών. ἘἙπὶ ταῖς lr
µέσῳ αὐτῆς ἐκρεμάσαμεν τὰ ὄργανα ἡμᾶ
ἐχεῖ ἐἑπηρώτησαν ἡμᾶς οἱ αἰχμαλωτεύσαντι
λόγους ᾠδῶν, Aérortec* Ασατε ἡμῖν ἐκ τῶ
Σιών. Πῶς ᾷσωμεν τὴν ᾠδὴν Κνρίου ἐπὶ 4
Jotpíac ; Είδες πῶς αὐτοὺς συνέστειλεν ἡ αἱ
cía; Πρὸ μὲν γὰρ ταύτης xai τῶν προφη
ηχούντων μὴ παραθαίνειν τὸν νόµον, οὐκ tivi
μετὰ δὲ ταύτην, xat τῶν βαρθάρων ἐπιχειμέν
τῶν χυριευόντων χαταναγχαξόντων xal χατε
των παραθαΐνειν, οὐχ ὑπίέχουον, ἁλλ' Dey
ἄσομεν τὴν ᾠδὴν Κυρίου ἐπὶ γῆς ἁλλοτρίας,
ὁ νόµος τοῦτο οὺχ ἐπέτρεπεν. "Opa δὲ xa τι
δας τοὺς τρεῖς οὗ µόνον οὐδὲν βλαπτοµέναυς ι
αἰχμαλωσίας. ἀλλὰ καὶ λαμπροτἑρους ἀπ' αὖ'
νοµένους * xat τὸν Δανι]λ ὁμοίως. Τί ὃξ ὁ Ἰωι
χαχὸν ἔπαθε, xat ξένος, καὶ δοῦλος, χαὶ δέσι
γόµενος; οὐχὶ διὰ τοῦτο µόνον εὐδοχίμει καὶ E
Τί δὲ ἡ βάρδαρος ἐχείνη γυνη. xat ἐν πλαύ
ὑπερηφανίᾳ xai ἐν ἑλευθερίᾳ διατρίθουσα, ἑ
ἁπώνατο; οὐχὶ πάντων ἣν ἁθλιωτέρα, ἐπειδὴ
εἰς δέον χρήσασθαι οὐκ ἠθέλησεν; Οὐχοῦν vai
ἡμῖν ἁποδέδειχται σαφῶς, τίνα μὲν χαχὰ,
χαλὰ, τίνα δὲ µέσα) χαὶδτι πθρὶ τῶν µέσων ὁ
της φησὲν, οὐ τῶν ὄντως χαχῶν, ἀλλὰ τῶν boo

d [n ms. βούλει deerat. Sed Savil. in marg. p
con'ectura, quam Duczus in textu secutus est.
e ]]αραθαθειτών. In ms. legebatur παραδαιν

119

riendi (Eccle. 5. 1). Neque enim semper gaudere bo-
num est, sed aliquando etiam noxium ; neque enim
semper dolere bonum , sed aliquando etiam letale ac
perniciosum. Atque hoc ipsum rursus indicans Paulus
dícebat : « Qux sccundum Deum tristitia est , poeni-
tentiam in salutem stabilem operatur : saeculi autem
tristitia mortem operatur » (2. Cor. 7. 10).

5. Vides hoc quoque medium atque indifferens
esse ? Igitur οἱ contrarium ejus est medium , nimi-
rum gaudere. ldeo non simpliciter gaudere jussit ,
sed in Domino gaudere ( Philip. 4. 4). Sed satis jam
sermonem hunc de rebus mediis enucleavimus, si
quidem attentos nacti fuerimus auditores ; restat ut ad
ea progrediamur, qux: non sunt media, ad bona, qux
fieri mala non possunt , et ad mala , que numquam
fieri possunt bona. Nam ea quidem quz diximus modo
boc, modo illud fiunt , quemadmodum diviti» modo
malum sunt, cum ad aliena bona usurpanda insumun-
tur ; modo bonum , cum in eleemosynam expendun-
tur, et alia hujusmodi secundum hanc regulam. Sunt
autem nonnulla, qux&& numquam fieri possunt mala :
quae vero sunt bis contraria, semper mala sunt, nec
umquam fleri bona possunt : cujusmodi sunt impietas,
blasphemia, lascivia, crudelitas, inhumanitas, iuglu-
vles , et alia ejusinodi.

Tria genera rerum : bone, male, medie. — Non dico
malum hominem numquam ficri posse bonum, neque
bonum fieri malum haud umquam posse: sed res
ipsas fleri tales non posse. Enlmvero hx in suo ma-
nentes ordine, alie bonx sunt, aiíe malz : homo
vero, quando illa quidem elegerit, bonus , quando
vero contraria, malus erit. Igitur tres sunt isti rerum
ordines : bona quidem numquam fleri possunt mala,
enjusmodi sunt temperantia, eleemosyna, et similia :
mala vero numquam fieri possunt bona , ut lascivia ,
inhumanitas et crudelitas : quxdam autein aliquando
boc , aliquando illud fiunt pro ratione animi et affe-
ctus eorum , qui eis utuntur. Divitie nonnumquam
ad aliena bona invadenda inserviunt, nonnumquam
ad eleemosynam impertiendam : verum id fit ex animo
et affectu ejus, qui eis utitur. Paupertas nonnumquam
ad blasphemiam , nonnumquam ad benedictionem ac
philosophiam inservit. Quia igitur insipientiores non
pauci (Jam enim ad solutionem veniendum est ) non
solum mala , que numquam bona fieri possunt , sed
etiam ex iis que media sunt , nonnulla vocant mala,
ut paupertatem , captivitatem , servitutem , qux: non
inter mala, sed inter media esse numeranda demon-
stravimus : multi vero, ut ante dixi , hxc appellant
mala qux mala non sunt : de istis loquitur propheta,
qua secundum vulgi existimationem mala vocantur,
non revera sunt mala : de captivitate , de servitute,
de faine ct aliis ejasgmodi. Quod enim hxc non modo
mala non siut , sed etiam ad mala depellenda sint
usui , primum in medium prolata fame doceamus ,
que tremenda omnibus ac terribilis videtur esse.
Disce igitur, quo pacto mala non sit, et ad philoso-
phandum instruere. Cum populus Hebreorum ad
summam improbitatem devenisset, tum magnus Elias,

^

IN ILLUD ISAI/£, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC.

΄

170:
et celo dignus, cum vellet socordixe morbum auferre,
eumque corrigere , adjecit dicens : Vivit Dominus, cui
adstiti coram eo , si erit pluvia , nisi per os meun (3.
Πεφ. 17. 1) : et qui meloten solam possidebat, c:c-
lum clausit, tanta apud Deum gratia valuit. Vides
paupertatem malum non esse ? Non enim tanta gratia
valuisset mortalium cunctorum pauperrimus, ut cum
in terris versaretur, tantam virtutem uno solo verbo
ΡΓ se ferret. Hoc ergo dicto famem immisit tamquam
optimum pxdagogum, et malorum qus acciderant
emendatorem : atque ut fit cum vehemens quxdam

febris corpus invasit, venz ips: terrx exarescebant,

torrentes deficiebant, et berba, et terrze viscera ate-
rilia penitus deinceps erant. Neque vero mediocriter
jd populo fuit utile, cum repressus impetus fuerit ,
quo ad iniquitatem ferebatur, et castigatus modestior-
que sit factus, et ad obtemperandum prophet: man-
suetior. Nam qui ad idola currebant , et dxemoniis
filios suos mactabant, hi tot occisis sacerdotibus Baal,
non indignati sunt, non indoluerunt, sed famis opera
redditi meliores, tacentes ac metu correpti rem pa-
tienter tuleru:t.

6. Vides non medo malum non esse famem, sed
ad mala etiam tollenda prodesse,et ad sanandoas xgri-
tudines remedii locum obtinere ? Quod si captivitatem
ipsam etiam videre velis malum non esse, cogita qua-
les ante captivitatem essent Jud:ei, et quales in coapti-
vitate, ut intelligas neque libertatem absolute bonum,
neque captivitatem malum esse. Quando enim liberta-
te fruebantur , et in patria sua degebant, ita se gere-
bant, ut singulis diebus adversus illos vociferarentur :
prophete, dum leges conculcarentur, adorarentur
idola, et Dei mandata violarentur : postquam autem
in alienam delati sunt terram , et in barbarorum re-
gione versati , sic depre:si sunt , ac meliores evase-
runt, legemnque servarunt, ut ex ipso psalmo colligi
potest, quem operzx pretium est hodierno dic in me-
dium afferre, ut ex co captivitatis fructum agnoscatis.
Quis ille porro psalmus est? Super flumina Babylonis
illic sedimus, et flevimus, dum recordaremur Sion. In
salicibus in snedio ejus suspendimns organa nostra. Quo -
niam illic interrogaverunt nos, qui captivos. ducerunt
nos, verba cantionum, dicentes : Cantate nobis de canti
cis Sion. Quomodo cantabimus canticum Domini in terra
aliena. (Psal. 150. 1 - 4)? Vides ut ipsos depresserit
captivitas. Nam ante illam quidem prophetas non fe-
rebant, a quibus adinonebantur, ut ne legem trans-
grederentur : post illam autem etiam instantibus.
barbaris, et dominis cogentibus atque urgentibus , ut
eam trausgrederentur, minime parebant, sed dice-
bant : Non cantabimus canticum Domini in terra alie-
na, quoniam id lex non permittebat. Vide autem et
tres pueros , qui non solum a captivitate Lesi non
sunt , sed etiam ejus opera illustriores evaserunt ; co-
demque modo Danielem. Quid vero Joseph ? quid mali
passus est, cum et peregrinus, et servus , et captivus
est factus? nonne hoc uuum illi splendorem compara:
vit? Quid vero mulier illa barbara, qux in opibus,
superbia, et libertate degebat, inde lucrata est? non-

154
ne omnium fuit miserrima, postquam istis, ut oporte-
bat, uti noluit? Hac igitur evidenter a nobis sunt de-
inonstrata, quznam sint mala, quzenam bona, quienam
media, et de mediis loqui prophetam, qu:e reipsa ma-
Ja non sunt, sed vulgo mala videntur, de captivitate,
servitute, abductione. Quam vero ob causam hac
dicta sint, operze pretium fuerit nunc docere.

Prophetam cur missi. — Benignus cum sit Deus,
et ad miserandum promptus, ad castigandum ac pu-
niendum cunctator et tardus, ne Judieos suppliciis
mulciaret , prophetas misit, ut verbis eos terreret,
neque rebus ipsis puniret : quod et erga Ninivitas
przstitt. Nam et illic olim urbem se eversurum mi-
natus est, non ut everteret, sed ut non everteret,
quod utique contigit. Hoc nimirum et tunc agehat,
prophetas mittebat, ac barbarorum incursiones, bella,
captivitates , abductionem , et in aliena regione com-
moratíonem minabatur. Et quemadmodum pater in-
dulgens, cui filius est libidinosus ac negligens, ad sa-
nam mentem volens eum reducere, flagella requirit,
funes minatur dicens : Vinciam , flagellis cdam, in-
terficiam, fitque verbis terribilis,ut hac ratione juve-
nis improbitatem compescat : ita nimirum Deus con-
tinue minabatur, cum eos injecto metu reddere me-
liores vellet. Hxc cernens diabolus, volensque emen-
dationem , qux: consequebatur has minas , impedire,
pseudoprophetas immisit, et prophetis captivitatem ,
servitutem, famemque minantibus, illi contraria, pa-
cem , terrx fertilitatem , innumerorum bonorum co-
piam przdicebant. Idcirco exprobrantes illis pro-
phetz dicebant : Paz, paz; et ubi est pax (Jer. 6. 14)?
Et sciunt omnes, qui sacrarum literarum sunt studio-
οἱ, cuncta evenisse, quz prophet:e przdixerant adver-
sus pscudoprophetas, qui populi studium debilitabant
ac frangebant. Quoniam igitur populum ita dissolutum
corrumpebant, per prophetas ait Deus : Ego Deus
faciens pacem, et creans mala (Isai. 45. 7). Et quzenam
mala? Hxc que commemorata sunt, captivitatem,
servitutem et alia ejusmodi : non fornicationem et la-
$civiam, et avaritiam, neque aliud quidquam ejusmo-
di. Idcirco etiam quando alius propheta dixit, Si est
malitia in civitate , quam non fecit Dominus ( Amos ὃν
6), hanc dixit malitiam, faanem , morbum, inflictas a
Dco plagas : sic et Christus cum dicit, Sufficit diei ma-
litia sua (Mauh. 6. 54), sudores dicit , laborem , affli-
ctionem.

7. Hoc igitur dicit propheta : Ne debiles ac remis-
sos vos reddant pseudoprophetz ; Deus enim vobis
pacem largiri potest, et captivitati vos tradere : hoc
est, Faciens pacem , et creans mala. Àique ut hoc ve-
rum esse intelligas, ipsas dictiones accuratius exami-
nemus. Cum cnim ante dixisset, Ego sum qui feci
lucem et tenebras, tunc addidit, Faciens pacem , et creans
mula. Duo contraria supra posuit, ac deinde duo con-
traria, ul intelligas eum non de fornicatione , sed de
calamitatibus loqui. Quid enim est quod paci opponi-
tur? Clarum est quod sit captivitas, non lascivia,

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

neque fornicatio , neque avaritia. Ut igitur
duo contraria posuit, sic nimirum et hoc lo
traria vero paci res est non fornicatio, nequ
rium , neque lascivia , neque reliqua vitia ; 4
vitas et servitus. Sed sicut erga elementa,
res ipsas homines afficiuntur. Exempli caus
admodum fecit lucem et tenebras, et multis
cunda lux videtur, tenebrz vero molesta , a
quidam tamquam malam accusant : sic nimi
rebus ipsis. At neque nox est accusanda, ne
bre, neque omnino servitus et captivitas. Qi
quaso, mali babent tencbrz ? nonne sunt a
relaxatio? nonne remissio curarum ? nonm
exterminatio ? nonne virium accessio ? Quod
bre non fuissent et nox, quando luce po
mus? nonne corruptum fuisset atque inte
hoc animal liomo ? Ut autem videntur quic
pientibus tenebre malum esse quiddam , tai
sunl, verum ad ipsam diem nobis sunt ust
opera, qua in ipsa suscipimus, quiete recreat
aptiores : ita neque malum quid est captivita
disserebat propheta cum diceret , Faciens 3
creans mala : sed res utilior est iis qui ut ο
fuerint usi : temperantiores autem ac modest
efficit, dum arrogantiam retundit.

Virtus non potest in servitutem redigi. — 1
in servitutem redigi potest virtus , neque al
perari, non a servitute, non a captivitate, nt
pertate , non ab ipsa morte, qux omnium €
tissima. Ostendunt id omnes , qui hzc on
perpessi, et eorum opera clariores evaseru
enim Josepho servitus nocuit? (nihil enim v
minus eumdem virum iterum in medium ad
quid autem vincula? quid catenz? quid c
quid insidixz ? quid in aliena regione com
Quid Jobum lzsit armentorum ac gregum |
violenta et immatura mors liberorum, plaga
vermium fontes , dolor intolerabilis, in &m
uxoris insidix,, amicorum opprobria, famulo
vicia? Quid vero Lazaro nocuit, quod in
jaceret et canum linguis lingeretur? quid
continua fames? quid divitis contemptus ,
intolerandus morbus? quid quod desertus ab
esset qui juvare possent , quod ab iis , qui
possent , contemneretur ? Quid Paulo nocu
malorum examina , carceres , abductiones ,
submersiones ac reliqu: afflictiones , quas |
terit oratione numerando percensere? Ha
considerantes, malitiam fugiamus, virtutem s
et oremus, ne in tentationem intremus : quor
do inciderimus , ne Φργο feramus, neve indi
siquidem arma virtutis hxc sunt iis, qui v
usi fuerint, et horum omnium opera cel
nobis poterimus comparare , si vigiles et at
rimus , ac bonis perfrui sempiternis : quae 1
nam contingant universis, in Christo Jesi
nostro, cui gloria in s:ecula sx:culorum. Am

εἶναι τοῖς πολλοις, αἰχμαλωσίας, δουλείας, ἁπαγωγῆης.
Τίνος δὲ ἕνεχεν ταῦτα εἴρηται, ἀναγχαῖον εἰπεῖν.
φιλάνθρωπος ὧν ὁ sb, χαὶ περὶ τὸ ἐλεεῖν ὀξὺς,
πρὺς δὲ τὸ τιµωρεῖσθαι καὶ χολάζειν ἀναδυόμενος,
{105|ὥστε μὴ τοὺς Ἰουδαίους παραδοῦναι τιµωρίαις,
προφήτας ἔπεμφε, φοδῶν αὐτοὺς διὰ τῶν ῥημάτων,
ὥστε μὴ χολάσαι διὰ τῶν πραγμάτων, ὅπερ val ἐπὶ
τῶν Νωευιτῶν ἐποίει. Καὶ γὰρ ἐχεῖ τότε τὴν πόλιν
χαταστρέφαι ἡπείλησεν, οὐχ ἵνα χαταστρέψῃ, ἀλλ᾽ ἵνα
μὴ καταστρέφῃ ΄ ὅπερ οὖν xai ἐγένετο. Τοῦτο δᾗ xat
τότε ἔπραττε, xaX προφήτας ἔπεμπεν, ἀπειλῶν βαρ-
6άρων ἔφοδον, πολέμους, αἰχμαλωσίας, δουλείας,
ἁπαγωγὴν. τὴν Ev ἀλλοτρίᾳ διατριθἠν. Καὶ χαθάπερ
πατὴρ φιλόστοργος maióa ἀχόλαστον ἔχων xal ῥάῦ0»-
μον, σωφρονίσαι θέλω», ἑμάντας ἐπιξητεῖ, σχοίνους
ἀπειλεῖ, λέγων Δήσω, µαστίζω, ἀναιρήσω, χαὶ Υἱ-
vetat ἐν τοῖς ῥήμασι φοθερὸς, ὥστε ταύτῃ τὴν χαχίαν
ἁναστεῖλαι τοῦ νέου * οὕτω δη xaX ὁ Gehe ἠπείλει συν-
jx. τῷ φόδῳ ποιῆσαι βελτίους βουλόµενος. Ταῦτα
ὁρῶν ὁ διάδολος, xaX βουλόμενος ἐκλῦσαι τὴν Ex της
σκαύτης ἀπειλῆς διόρθωσιν γινοµένην, καθῆχε φευ-
ὁοπροφίτας, χαὶ τῶν προφητῶν ἀπειλούντων alyua-
λωσίαν, xai δουλείαν, xaX λιμοὺς, ἐχεῖνοι τὰ ἑναντία
Dsyov, εἰρήνην, εὐετηρίαν, καὶ µυρίων ἀγαθῶν ἁπό-
λαυσιν. Διὸ χαὶ ὀνειδίζοντες αὐτοῖς οἱ προφῆται ἕλξ-
ν΄ Εἱρήνη, εἱρήνη ' xal ποῦ ἔστιν εἱρήνη; Καὶ
ὅσοι τῶν φιλολόγων, τοῦτο ἴσασιν, ὡς ἅπαντα xpz-
ttiv *, & τοῖς προφήταις πρὸς τοὺς ψευδοπροφῄτας
ἐγένοντο, ἐχλύοντας τοῦ λαοῦ τὴν σπουδἠν. Ἐπεὶ οὖν
Ww; ἐχλύοντες διέφθειραν τὸν λαὺν, φηαὶν ὁ Geb;
là τῶν προφητῶν * Εγὼ ὁ θεὺς xou εἱρήνη», καὶ
ατ[ίων κακά. Καὶ vola xaxá; Ταῦτα τὰ elpnpéva,
αἰχμαλωσίαν, δονλείαν, καὶ ὅσα τοιαῦτα * οὗ πορνείαν,
χαὶ ἀσέλγειαν, xai πλεονεξίαν, οὐδὲ ἄλλο τῶν τοιού-
"wv οὐδέν. At τοῦτο χαὶ ὁ ἕτερος προφήτης εἰπὼν,
El ἔσει κακία ἐν πόλει, ἣν Κύριος οὐκ ἐποίησε,
ταύτην λέχει τὴν xaxlav, τοὺς λιμοὺς, τὰς νόσους,
τὰς θεηλάτους πληγάς. Οὕτω xal ὁ Χριστὸς, ὅταν
lw. Ἀρκετὺν τῇ ἡμέρᾳ ἡ καχία αὐτῆς, τοὺς
Ὡδρῶτας, τὸν µόχθον, τὴν ταλαιπωρἰαν φησί.

ζ. Τοῦτ» οὖν φησιν ὁ προφήτης ' ΜΗ ὑμᾶς ἐκλυέτω-
6εν οἱ φευδοπροφῆται * ὁ γὰρ θεὸς ὑμῖν εἰρήνην δοὺ -
wt ὀύναται, χαὶ αἰχμαλωσίαᾳ παραδοῦναι τουτ-

» Ὁ ποιῶν elpilenv, καὶ xt ζων. χαχά. Καὶ

Isa µάθῃς ὅτι τοῦτό ἐστιν ἀληθὲς, αὐτὰς τὰς λέξεις

βαρανίσωµεν μετὰ ἀχριδείας, Εἰπὼν γὰρ ἄνω, Εγώ

spi ὁ ποιήσας φῶς καὶ σκότος, τότε ἐπήγαχε,

Ποῶν εἰρήνη», xal κτίζων’ κακά. Δύο ἑναντία ἄνω

ειχε, xat δύο ἑναντία μετὰ ταῦτα, ἵνα µάθῃς ὅτι

€) τερὶ πορνείας λέγει, ἀλλὰ περὶ συμφορῶν. Τί γὰρ

«ἀνηδιαστέλλεται τῇ εἰρήνῃ ; Εὔδηλον ὅτι αἰχμαλωσία,
ὡς ἀσέλγεια, οὐδὲ πορνεία, οὐδὲ πλεονεξία. Ὥσπερ

ὧν ἀνωτέρω ἑναντία δύο τέθειχεν, οὕτω δὲ "αἱ ἓν-

' Ὡς ἅκαντα χρατεῖν. 1ο jure vitiata videntur Sav.
lei ble vitium est. ut incassum laboret qui ex conjectu-
B vum restituere tentaverit.

PATAOL. Gh. LVI.

IN ILLUD ISAL£, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC. 152

ταῦθα * ἑναντίον δὲ τῇ εἰρήνῃ οὗ πορνεία, οὐδὲ µοι-
χεία, οὐδὲ ἀσέλγεια, [150] οὐδὲ αἱ λοιβαὶ χαχίαι, ἀλλ᾽
αἰχμαλιωσία xo δουλεία. Αλλ᾽ ὅπερ ἐπὶ τῶν στο"-
χείων πάσχουσι, τοῦτο xal ἐπὶ τῶν πραγμάτων.
U:óv τι λέγω" ὥσπερ ἐποίησε φῶς χαὶ σχκότο:, xal
πολλοῖς τὸ μὲν φῶς ἡδὺ δοκεῖ εἵναι, τὸ δὲ σχότος
ἐπαχθὲς, xal διαθάλλουσι τὴν νύχτα ὡς πονηράν
τινα οὖσαν ' οὕτω Oi xal ἐπὶ τῶν πραγμάτων. 'AXX

οὔτε τὴν νύχτα διαθλητέον. οὐδὲ τὸ cxóto;, οὐδὲ

ἁπλῶς τὴν δουλείαν, καὶ την αἰχμαλωσίαν. Τί γὰρ.
εἰπέ pot, φαῦλον ἔχει τὸ σχότος; οὐχὶ Αδνων ἐστὶν
ἀνάπαναις : οὐχ) φροντίδων ἄνεσις; οὐχὶ λύπης ἀναί-
ρεσις; οὐχὶ ἰσχύος προσθήχη: El δὲ μὴ σχότος ἣν
καὶ νὺξ, πότε ἂν ἀἁπελαύσαμεν τοῦ φωτός; οὐχ ἂν
διεᾳθάρη xal ἀπώλετο τοῦτο τὸ ζῶον ὁ ἄνθρωπος:
ὝὭσπερ δὲ τὸ σχότος δοχεῖ μὲν τοῖς ἀνοήτοις εἶναι
χαχὸν, 69x ἔστι δὲ, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἡμέραν ἡμῖν συν-
τελεῖ, xal πρὸς τὰς ἐργασίας ἓν αὐτῇ τοὺς ἀναπαν-
σαµένους ἐπιτηδειοτέρους χατασχευάζει' οὕτω οὐδὲ
αἰχμαλωσία φαῦλον περὶ ἧς ὁ προρίτης διελέγετο
λέγων, Ὁ ποιῶν εἰρήνη», xal κτίζων κακά ' ἀλλὰ
χρησιμώτερον τοῖς εἰς δἐον χρωµένοις * σωφρηνεστέ-
ρους ὃΣ xal ἐπιειχεστέρους ποιξεῖ περιχόπτλυσα ἁτύ-
νοιαν.

Αδούλωτον γὰρ fj ἀρετή, xal οὐδὲν αὑτῆς περι:
γενέσθαι δύναιτ᾽ ἄν, οὐ δουλεία, οὐκ αἰχμαλωσία, οὗ
«ενία, οὗ νόσος, οὐχ αὐτὸ, ὃ πάντων τυραννικώτε-
gov, ὁ θάνατος. Καὶ δηλοὺσιν ἅπαντες οἱ ταῦτα ὑπο-
µείναντες ἅπαντα, xal δι αὐτῶν µειζόνως λάμγψαν-
τες. Τί γὰρ τὸν Ἰωσὴφ ἔθλαψεν ἡ δουλείας (οὐδὲν
γὰρ χωλύει πάλιν τὸν αὐτὸν ἄνδρα εἰς μέσον ἀγα-
γεῖν 7) τί γὰρ τὰ δεσμά; τί δὲ αἱ ἁλύσεις ; τί δὲ ἡ
συχοφαντία» τί δὲ ἡ ἐπιδουλή; τί δὲ ἡ ἐπὶ τῆς ἀλλο-
τρίας διατριθἠ; Τί τὸν Ἰὼ6 ἡ τῶν βουκολίων καὶ τῶν
ποιµνίων ἀναίρεσις, ὁ βίαιος χαὶ ἄωρος τῶν παίδων
θάνατος, ἡ πληγἡ τοῦ σώματος, αἱ πηγοὶ τῶν σχω-
λήχων, ἡ ὀδύνη ἡ ἀχαρτέρητος, fj ἐπὶ τῆς χοπρίας
καθέδρα, fj ἐπιθουλῃ τῆς Yuvatxbe, τὰ ὀνείδη τῶν
φίλων, αἱ λο:δορίαι τῶν οἰχετῶν; Τί δὲ τὸν Λάναρον
τὸ ἐν τῷ πυλῶνι χεΐσθαι, xat ταῖς γλὠσσαις τῶν xu-
νῶν περιλείχεσθαι, χαὶ ὁ λιμὸς ὁ διηνεχἣ:, xal d
ὑπεροψία τοῦ πλουσίου, xal τὰ τραύματα, xa i)
νόσος 1j ἀφόρητος. χαὶ ἡ ἑρημία τῶν προϊσταμένων,
xai ἡ ὑπεροψίαχ τῶν βοηθηύντων» Τί δὲ τὸν Παῦλον
αἱ νιφάδες ἑχείνων τῶν δεσµωτηρίων, τῶν ἁπαγωγῶν.
τῶν θανάτων, τῶν χαταποντισμῶν, τῶν λοιπῶν πει-
ρασμῶν, ἃς οὐδὲ λόγῳ ἐξαριθμῆσαι Evi; Ταῦτα
ἅπαντα ἀναλογιτάμενοι, xaxíav φεύγωμεν, ἀρετὴν
διώχωμεν ᾿ xal εὐχώμεθα μὲν μὴ εἰσελθεῖν εἰς πει-
pxopóv* εἰ δέ ποτε ἐμπέσωμεν, μὴ ἁλύωμεν, μηδὲ
δυσχεραίνωµεν’ χαὶ γὰρ ὅπλα ἑἐστὶ ταῦτα ἀρετῆς τοῖς
εἰς δέον χρωµένοις, xaX δυνησόµεθα διὰ πάντων εὖ-
δοχιμεῖν ἐὰν νήφωμµεν, χαὶ τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν ἆπο-
Ἰαῦὓσαι᾽ ὧν γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν ἐν Ἆρι-
στῷ Ἱησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ dj ὄλξα εἰς τοὺς
αἱῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν.

10

155 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIEP. CONSTANTINOP.

---———— ———— — aiunt patema m

MONITUM AD HOMILIAM IN LOCUM ILLUM JEREMIE,

-

[151] Testifiéatur Savilius se incidisse in quamdam Interpretationem sive Expositionem Chrysos
Jeremiam prophetam. Qua de re hoc ille monitum dedit in (ine notarum in[saiz capita octo, pa
c Przter. hosce in libros Veteris Testamenti Commentarios exstat passim in Bibliothecis Graece
scripta. ἑρμηνεία εἰς τὸν προφήτην Ἱερεμίαν, Chrysostomo adscripta : eujus spographum ex Bibl
Mavarica descriptum in manibus habemus, ne luce quidem, nedum tanto auctore dignum opus

sed nugas meras et quisquilias. Ne quis tamen in eas incidens, aliquid se magnum, aut nobis nar

veperisse putet, ecce tibi hujus przeclarze Expositionis initium :

Τὸν μὲν χρόνον, καθ’ ὃν προεφήτενεν ὁ µαχάριος Ἱερεμίας, xai ἀπὸ παίου βασιλέως ἤρξατο,

ποῖον προφητεύειν (fortassis ἐταύσατο), ἐντεῦθεν ἔστι μαθεῖν. Πᾶσαν δὲ προφητείαν χατὰ τῶν δύο :

φυλῶν, for, τῶν δέχα αἰχμαλώτων γενοµένων ὑπὸ τοῦ "Acauplou. Ποιχίλην δὲ τινα τὴν προφητεία

Εἰς t0 . ῥητὲν τοῦ προφήτου Ἱερεμίου, « Kópie, οὐχὶ τοῦ àv
πορεύσεται, καὶ κατορθώσει τὴν πορεία

α). Tc ὁδοῦ ταύτης τῆς αἰσθητῆς xaX λεωφόρου τὰ
μέν ἐστιν ὕπτια καὶ λεῖα, «à δὲ προσάντη χαὶ τρα-
χύτερα οὕτω δὲ xai τῶν θείων Γραφῶν τὰ μὲν
ἐστιν αὐτόθεν πᾶσιν εὐσύνοπτα, τὰ δὲ πλείονος ἑξερ-
Ὑασίας xoi πόνου δεόµενα. ᾽Αλλ' ὅταν μὲν ἰσόπεδον
xa λείαν ὀδεύωμεν ὁδὸν, οὗ πολλῆς ἡμῖν δεῖ ἀχρι-
θείας ' ὅταν δὲ ὑπτίαν χαὶ στενὴν καὶ πρὸς αὐτὴν
ἀνατεινομένην τὴν ἀκρώρειαν, καὶ ὑπὸ χρημνῶν ἑκα-
τέρωθεν ἀπειλημμένην, [158] νηφούσης f aIv δεῖ φυχης
xa διεγηγερµένης, τῆς δυσχωρίας ῥᾳθυμεῖν οὐκ ἓπι-
: πρεπρύσης. Κὰν γὰρ μικρόν τις παραθλέψῃ, µόνου
τοῦ ποδὺς ὁλισθήσαντος, ἅπαν τὸ σῶμα χαταχρημνί-
ζεται, xàv εἰς φάραγγας χαταχύψῃ χάτω, σχοτο-
δίνῳ ὃ χατεχόµενος χαταφέρεται. Οὕτω Bh xal ἐπὶ
τῶν θείων Γραφῶν τὰ μὲν εὔκολα xal ῥάδια τῶν
νοημάτων, καὶ ἁπονητὶ διοδεῦσαι Evt, τὰ δὲ τραχύ.
τερα xai προσάντη οὐχ ὁμοίως εὔπορον διαθῆναι.
Ad νήφειν ἅπαντας δεῖ xoi ἐγρηγορέναι, ὅταν
τοιαῦτα διαθαίνωµμεν χωρία, ὥατε uh περὶ τῶν
ἑσχάτων ἡμῖν γενέσθαι τὸν χἰνδυνον. Auk Υὰρ τοῦτο
καὶ Ἁμεῖς ποτὲ μὲν bv τοῖς εὐχολωτέροις ὑμᾶς ἐγ-
γυµνάζοµεν 5, ποτὲ δὲ ἐπὶ τὰ δυσκολώτερα ἄγομεν,
ἵνα χαὶ τὸν πόνον ὑμῖν παραμυθησώµεθα, xai τὴν
ῥᾳθυμίαν ἐχδάλωμεν, Ὥσπερ γὰρ οἱ διαπαντὸς εὖ-
χολίας ἁπολαύοντες, χαυνότεροι γίνονται ' οὕτως ol
διηνεχῶς πρὸς τραχύτερα ἑλχόμενοί, πρὸς τὸν πόνο"

* [n titulo post πορείαν αὐτοῦ Savil. addit xal χατενθννεῖ
τὴν ὁδὸν αὑτου.

b lidem mss. σχότει δεινῷ

* AUi Touvátoptv, teste avil. Paulo post ms. τὸν πόνον

wm παραμνθησώμε

ώπον ἡ ὁδὸς αὐτοῦ, οὐδὲ dw
αὑτοῦα, »

ἀπογινώσχουσι. Δεῖ τοίνυν ἀναμεμίχθαι τὸ
δασχαλἰας εἶδος, xal νῦν μὲν τοῦτο, νῦν δὲ
µεταχειρίζειν, ὥστε μήτε χαλᾶσθαι πέρα 1
τρου τὴν διάνοιαν ἡμῖν, μήτε διατεινοµένην !
δέον διαῤῥήγνυσθαι πάλιν πρὸς τὸν πόνον πι
ουσαν. Διὰ τοῦτο πρώην ὑμῖν περὶ Παύλου :
«pou διαλεχθέντες, καὶ τῆς Ev. ᾿Αντιοχείᾳ Υε'
αὐτοῖς πρὸς ἀλλήλους ἀμφισθητήσεως, καὶ '
χοῦσαν ἐχείνων εἶναι µάχην πάσης εἰρήνης
µωτέραν ὑμῖν ἁποδείξαντες, xal ἐπὶ τὴν
ἐχείνην χαὶ τραχείὰν ἁγαγόντες ὁδὸν, ἐπειδὶ
νηχότας εἴδομεν, τῇ μετ) ἐχείνην ἡμέρχ πρὸς
εὐχολωτέραν ἐχειραγωγοῦμεν ὑπόθεσιν, τοῦ
ρίου Ἑὐσταθίου τὰ ἐγχώμια διηγούµενοι, 1
ἐχεῖνον τοῦ Υενναίου μάρτυρος ᾿Ρωμανοῦ τοὺ
νους διεξιόντες, ὅτε 6h καὶ λαμπρότερον ἡμῖν
τρον Yéyove, καὶ πλείων ὁ κρότος, xai µείδι
ρυθος. Καθάπερ váp τις χαμὼν, εἶτα εἰς
εἰσελθὼν, γάννυται xal διαχεῖται, τραχὺ p
οὐδὲν οὐδὲ ἐπίκονον, ἄνεσιν δὲ xal τέρφιν a
αγωγίαν πολλήν * οὕτω xal ὑμεῖς µοι διέχεισθ
&nb yàp τῶν πόνων xal τῶν δυσχολιῶν τῆς
σεως ἐχείνης, ὥσπερ εἰς λειμῶνα εἰσελθόι
μαρτύρων τὰ ἐγκώμια, μετὰ πολλῆς τῆς à
τέρψεως ἑνεφορεῖσθε ἑχείνης. Οὐδὲ γὰρ X
ἀντιλαθαὶ σαν τότε, οὐδὲ Γαλαίΐσματα Χο
σειςο, ἀλλ οὐδενὸς ἀντιχρούοντος, ἄφετος »

4 Unus µοι ἐδοχεῖσθε διακεῖσθαι τότε, non mi
μοι ἑδοχεῖσθε τότε.
* Unus διαλύσεις.

455 IN ILLUD, DOMINE, NON EST IN HOMINE, ETC. 154,

DOMINE, NON EST IN HOMINE VIA EJUS, µτο.

ἰδεῖν. Tov:o μὲν γὰρ ἀπὸ τῶν παλαιᾶν παραδειγµάτων αὐτοῦ (foriassis αὐτοὺς) ἑλέγχει, ὡς ὅταν Ai (m,

Ἰδοῦ τὰς ὑδούς σου ἐν τῷ πολυανδρίῳ, xxi τὰ ἑξῆς. »

Hzc de hujusmodi Commentariis, qui consulto prztermissi sunt. liec autem hoiiilia in locum Jeremxe

optimz noue est, suisque se indiciis prodit esse Chrysostomi. Now sub iniit ait sc nuper de Petri et

Paulicoptroversia egisse, posteaque se beati Eustallii przconia sermone complesum esse, atque deinde

S. Reuni martyris landes percurrisse : queis indicatur hanc concionem seeundum | illas omnes habitam

fuisse. In nulla porro earum anui nota vel minima comparet. ldque solum novimus, cas omnes Antiochiz

bab las fuisse, Agitur hic de illo versiculo Jeremiz, Domine, non est in. homine via ejus, neque homo ibit,

εἰ dirigel gressum suum. Ex quihus verbis quidam occasionem captabant liberi tollendi arbitrii. los pro

virili cogfatat S. doctor.

Interpretatio Latina est. Frontonis Duczei.

ταν LOCUM ILLUM PROPHETJE JEREMLE, DOMINE, NON EST IN HUMINE VIA EJUS, NEQUE που
JBIT, ET PIRIGET GRESSUM SUUM (a) (Jer. 10. 23).

1. llujus sensibilis publicseequo vi; partes quzdam
pano quidem sunt ac lx ves, quzdam vero preruptse
3que asper ; sic et Scripturae sacro partes alis
ΜΠί ex se omnibus intelleetu faciles, alie majorem
dilcentiam ac laborem requirunt. Ac nos quidem,
(um per planitiem !evemque viam imcedimus, ne-
(986 non est, ut àdmodum attenti simus : eum vero
Mt asperam et angustam, quieque 8e ad ipsum montis
€cumen extendat, et przcipltiis undique cireumclusa
iil, tum vigili mente nobis opus est, eum leci diffi-
tulis torpere non sinat. (Qmantumvis enim modice
quis negligenter aspiciat, si golum pes prolabatur, to-
Uim corpus in praeceps ruit, et si in vallem capito
intlinsto despexerit, tenebricesa correptus vertigine
éelurbatur. Sie et in Scripture divina qu:edam faciles
SUR 20 planze sententise , quas sine labore licet per-
Currere : quidam asperiores et preruptzte, quas non
I fscile fuerit permcare. Propterea vigiles et atten-
l5 esse cunctos oportet , dum ejusmodi loca percur-

fimus, ne in summum salutis discrimen veniamus.
kkiren nos interdum in facilioribus vos exercemus,
Monnoumquam ad diffieiliora deducimus, ut ct laborem
leremes , et negligentiam exceutiamus. Ut enim qui
Stmper facilitatem experiuntur, remissiores fiunt : i'a

9 Collata eum Cod. Rog. 202140), et cum Colbertinis 1050
€2715. In titulo post has voces, gressum suum, haec addit
μπι et diriget viam ejus.

qui perpetuo ad asperiora pertrahuntur, aoimum la-
bore defatigaü despondent. Quocirca mixtum esse
oportet doctrin:» genus, et nunc quidem hoc, nunc
3ulem illud tractare, ut neque mens ultra modun
relaxetur, neque rursus plus quam par cst iptenta
frangatur , et laboribus defatigata deficiat. l'ropterea
πυρος cum de Petro et Paulo djsseruissemus ( Tono
1141, col. 57113 sqq.), et de exorta inter ipsos Antiochi:e
controversia , pugnamque illam , qux inter eos esse
videbatur, pace quavis utiliorem vobis ostendisse-
mus, cumque ad praruptom et asperam vos illam
yiom deduxissemus : quoniam defatigatos vidimus,
sequenli die ad aliud argumentum vos traduximus,
dum beati Eusiathii praeconia narravimus, οἱ post
illum generosi wariyris Romani laudes percurri-
mus (a), cum illustrius nobis factum est theatrum,
amplior 3pplausus, ac major strepitus acelamantium.
Ut enim si quis ubi defessus fucrit, deinde in pratum
ingrediatur , gaudet, ac deleciatur, dum nihil aspc-
rum, nibil molestum intuetur, sed recrcationem, vo-
luptatem, ac delicias multas : sic et vos tum temporis
affecti eratis , dum post labores illos ac diíficultates
concionis illius, tamquam in pratum quoddam in
martyrum laudes ingressi, multa cum tranquillitate
illis vos deliciis explevistis. Nou eniin tum crant pre-

(e) 2n

ici de S. Eustathio et de 8. nomano sermo-
nes 'Tomo l1 vi

vide.

aA" S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

hensiones ac mutui nexus, neque luct» ac declina-
Aienes (a ),sed, nemine obluctante, sola expedita, so-
juta et libera oratio decertabat. ldcirco autem et
Hlustrior erat, et sacris conventibus aptior, majorem-
que laudem reportabat. Cum enim ea, quze dicuntur,
eum facilitate mens auditorum assequitur, multa vo-
luptate perfusa, ad acclamationem et laudem oratoris
excitatur. Quando igitur abunde vos his diebus re-
creavimus , neque molestum aut grave quidquam ve-
strx objecimus coritati, age rursus hodie vos ad
priorem exercitationem traducamus, et ad illa 8cri-
pturz difficilia loca, quxe multa indigent animadver.
sione, transferamus , non ut labore vos affligamus ,
sed ut exerceamus, quo possitis hz:ec etiam loca cum
securitate percurrere. Ut ergo tum temporis initio
quidem pugna quzdam esse ac contentio videbatur
apostolorum, postquam autem scopulos illos conscen-
.dimus, sursum deinde Spiritus fructum aspeximus ,
caritatem , gaudium , pacem (Gal. 5. 22), et neque
inanis, neque supervacaneus fuit labor noster, sed in
.Tatitiam desiit : sie et hodie vestrarum precum subsi-
.dio fretus futurum confido , ut, si patienter et multa
cum tolerantia propositum nobis iter conficiamus, at-
-que ad ipsum cacumen ascendere possimus, illic om-
nia plana , Ιωνία, pronaque reperiamus. Quid igitur
{311 nobis est propesitum ? Quod hodie ex propheta
lectum est : Domine, non est in homine via ejus, neque
ibit homo, et diriget gressum suum (Jer. 10. 25).
Quaestio quidem hzc est : vos vero , ut studium tunc
adhibuistis, ita nunc diligenter attendite : neque enim
illa minor est hzc quaestio, sed majorem curam re-
quirit. Quid i!a ? Quoniam illa quidem Petri et Pauli,
qui» videbatur esse controversia, nec tamen erat,
non ita multis nota erat, unde nec illam ignorantiam
verisimile fuit multam invecluram detrimentum :
hzxecautem sententia circumfertur ubique, in domibus,
in foris, in pagis, in urbibus, in terra, in mari, in in-
sulis : et quocumque te contuleris multos audics, qui
hzec dicunt : Scriptum est, Non est in homine via ejus :
"heque solum hanc sententiam didicerunt, sed alias
etiam similes huic anneetunt, Non est volentis, neque
currentis ( Hom, 9. 16); et post illud rursus, Nisi
Dominus cdificaveril domum , in €anum laboraverunt
qui aedificant eam ( Psal. 196. 1) : id. porre faciuut ,
quod ex Seriptura divina depromptum negligentize
sux velamen obtendant, et salutem spemque nostram
lis verbis concntur infringere. Nihil enim aliud per
h:ec volunt efficere, nisi, in potestate nostra nibil si-
tum esse. Actum est de rebus nostris : frustra regni
c:elorum promissio , frustra minze gehennse, frustra
leges, poenze, supplicia, et consilia.

2. Omni agendi potestate sublata nullum meritum,
nullum demeritum. — Quid enim attinet alicui consu-
lere , cum nihil in ejus situm sit potestate * aut quid
opus est ei promittere , qui omni sit rerum gerenda-
rum facultate privatus? Neque is qui recte se gesse-
rii, dignus est laude, neque qui deliquerit, paenze

-(a) Alludit hic Chrysostomus ad ludos publi bus
2dinodum addicti erant Antiocheni. μον qui

obnoxius ac supplicio, nisi arbitrii nostri fueri
sunt agenda. Quod si fuerit hoc hominibus p
sum, nemo jam amplius virtutem amplectetur,
4 vitio declinabit. Nam si, dum singulis diebus
nant aures hominum vocibus nostris de gel
dum verba facimus de regno c:elorum, dum in
biles poenas et premia , quxe humanum excedi
tellectum, proponimus, dum consulimus, dum
tamur, dum omnem orationem admovemus, a»
men adducuntur quidam , ut sudores pro
suscipiant , zegre a peccatorum voluptatibus &
tur : si hanc etiam sacram abruperis ancoram,
integra navis submergetur, et omnes penitus
bus absorpti peribunt , multaque quotidie fler
fragia ? Nihil enim plane, nihil ita contendit dis
ut animx human: persuadere, neque in peccat
suppliciis obnoxiam , neque laudibus et coron
dignam in recte factis, ut et studiosorum man
solvat, et animi alacritatem restinguat, et eon
animum despondent incuriam foveat, ac neglig:
augeat.

Libertas actionum humanarum, — Quocirca d
ter iis, quee dicuntur , attendendum est. Ργα οἱ
est utrinque ac fovca locus istc , nisi caute le
Quid enim dicemus? an prophetam esse ment
Àt periculosum est? non enim nientitur proi
utpote qui Dei voces proloquatur. Non ergo n«
est propheta ? proinde non sunt in nostra pot:
qua agere debemus ? Imo et in nostra potestat
sunt qu: agere debemus, et propheta mentiti
est : et horum utrumque probabimus, si attent:
res pr:bueritis. Propterea namque pr:ecipitium
que objectum ostendi , ut vigiles οἱ attenti pr
tum nobis iter conficiamus. Non enim hunc
tantum excutiemus , Non est in homine via ejui
et contextus omnem seriem , et pro quibus dic
illa, a quo, ad quem, quam ob causam , quan
quomodo. Non enim dicere suflicit aliquid in
ptura scriptum reperiri, neque temere avulsa 3
cerpia divinitus inspiratze Scripture membra
et a reliquo textu sericque sermonis sejuncta st
ac nimia licentia confidentiaque ipsis Πάει
enim prava dogmata multa in nostram hanc 3
invecla sunt, dum negligentioribus persuasit .
lus, ut oblique distorta testimonia Scripture jg
rent, vel additis subtractisque nonnullis tenebr
ritati offunderent. Non ergo sufficit dicere , sc:
esse in Scriptura, sed totam seriem legi op

- quandoquidem si continuitatem ct cognatione
inter se connexa sunt, interrumpere velleme
multa prava dogmata orirentur. Enimvero in
ptura scriptum est : Non est Deus (Psal. 45. 1
Avertit faciem suam , ne videat in finem: et, De
requiret ( Psal. 10, secundum Hebr. v. 11. 45]
igitur , dic, qu:eso, non est Deus? neque resj
qu:e in terris fiunt ? quis hoc ausit dicere vel a
Scriptum tamen est in. Scriptura : sed disce
pacto sit scriptum. Dixit insipiens, inquit, i
suo, Non est Deus. Non Scripturze suffragium

155

τὸν ὁ λόγος Ἠγωνίζετο , ἀπολελυμένος xax ἐλεύθερος
ὤν. Mà τοῦτο δὲ xal λαμπρότερος ἣν xai πανηγυ-
ριχώτερος, xal πλειόνων ἀπέλαυεν ἑἐπαίνων. Ἡ
1ὰρ διάνοια τῶν ἀχροατῶν, ὅταν μετ εὐχολίας τοῖς
λεγοµένοις παραχολουθῇ, πολλῆς ἀνέσεως ἁἀπολαύ-
ουσα, προθυµότερον πρὸς τὸν ἔπαινον τοῦ λέγοντος

διεγείρεται. Ἐπεὶ οὖν ἰχανῶς ὑμᾶς ἀνεχτησάμεθα

ἐν ταῖς ἡμέραις ταύταις, οὐδὲν ἐπίπονον xal τραχὺ
πρὺς τὴν ὑμετέραν χινῄσαντες ἀγάπην, φὲρε δὴ τήµε -
pov ὑμᾶς πάλιν ἐπὶ τὴν προτέραν ἀγάγωμεν Yogva-
σίαν, (159] «pb; τὰ ἐπιπονώτερα τῶν Γραφῶν xal πολ»
Anc δεόµενα συνέσεως χειραγωγοῦντες ὑμᾶς, οὐχ ἵνα
συντρίνυµεν τῷ χαµάτῳ, ἁλλ᾽ ἵνα γυµνάσωμεν εἰς
«b δύνατθαι χαὶ ταῦτα μετὰ ἀσφαλείας διαθαίνειν τὰ
χωρία. Ὥσπερ οὖν τότε παρὰ μὲν τὴν ἀρχὴν ἐδόχει
μάχη τις εἶναι xal φιλονειχία τῶν ἀποστόλων, ἔπει-
δὴ δὲ ἀνέθημεν τοὺς σκοπέλους ἐχείνους, εἴδομεν
ἄνω λοιπὸν τὸν χαρπὺν τοῦ Πνεύματος, ἀγάπην,
y20Xv, εἰρήνην, χαὶ οὗ µάτα:ος ἡμῖν οὐδὲ περιττὸς ὁ
πόνος ἐγένετο, ἀλλ᾽ slc εὐφροσύνην χατέληξεν ' οὕτω
χαὶ chuspov προσδοχῶ ταῖς εὐχαῖς ταῖς ὑμετέραις,
ἂν μετὰ χαρτερίας χαὶ πολλῆς τῆς ὑπομονῆς τὴν προ-
χεµένην ἡμῖν διανύσωμεν ὁδὸν, xal ἐπὶ τὴν χορυ-
Qty αὐτὴν ἀναθῆναι δυνηθῶμεν, ἰσόπεδα καὶ λεῖα καὶ
ὕπτια πάντα εὑρήσειν ἐχεῖ. Τέ ποτ᾽ οὖν ἐστι τὸ προ-
πίµενον ἡμῖν vov; Τὸ παρὰ τοῦ προφήτου σήμερον
ἀναγνωσθέν ' Κύριε, οὐκ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἡ ὁδὸς
αὐτοῦ, οὐδὲ ἄνθρωπος πορεύσεται, καὶ κατορ-
θώσει τὴν απορείαν αὐτοῦ. Τὸ μὲν ζήτημα τοῦτο"
ὑμεῖς δὲ, ὥσπερ τότε παρέσχετε τὴν σπουδὴν, χαὶ
Viv συντείνατε ἑαυτούς * οὐδὲ γὰρ τοῦτο ἔλαττον ἑἐχεί-
νου tb ζήτημα, ἀλλὰ xal πλείονος δεῖται φροντίδος.
Τϊ δήποτε» Ὅτι ἡ μὲν Παύλου χαὶ Πέτρου δοχοῦσα
μὲν εἶναι διαφορὰ, οὐκ οὖσα δὲ, οὐ πολλοῖς γνώριµος
ἦν, ὅθεν οὐδὲ πολλὴν ἐκ τῆς ἀγνοίας εἰχὸς ἣν vevé-
οναι τὴν βλάδην * αὕτη δὲ fj ῥῆσις πανταχοῦ περιφὲ-
peat, ly οἰχίαις, ἓν ἀγοραῖς, ἓν χώραις, ἓν πόλεσιν,
ἐν γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ νήσοις' xat ὄπουπερ ἂν ἀπέλ-
ὃς, ἀκούσῃ ταῦτα λεγόντων πολλῶν" Γέγραπται,
0ὐχ ἐν τῷ ἀγνθρώπῳ ἡ ὁδὸς αὐτοῦ. O0 ταύτην δὲ
μόνον µεμελετήχασι τὴν ῥῆσιν, ἀλλά χαὶ ἑτέρας πρὸς
αυτην συνείρουσι 3 τοιαύτας, ὅτι OO τοῦ θέΊοντος,
οὐδὲ τοῦ τρέχοντος: xaX μετ᾽ ἐχεῖνο πάλιν, ᾿Εὰν
μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, elc µάτην ἑκοπία-

σαν οἱ οἱκοδομοῦντες αὐτόν. Τοῦτο δὲ ποιοῦσι, τῆς -

χείας ῥᾳθυμίας προχαλύμµατα b τὰς θείας Γραφὰς
προαλλόμενοι, καὶ τὴν σωτηρίαν ἡμῶν xat τὴν ἐλπί-
hd τούτων διορύττειν ἐπιχειροῦντες τῶν ῥημάτων.
0ὐδὲν Ἱὰρ ἕτερον χατασχευάσαι βούλονται διὰ τούτων,
ἀλλ ἡ ὅτι οὐδενός ἔσμεν χύριοι. Πάντα οἴχεται τὰ
Xil ἡμᾶς. εἰχῆ βασιλείας ὑπόσχεσις, εἰκῆ γεέννης
ἐπειλὴ, εἰχῃ νόμοι χαὶ τιµωρίαι xal χολάσεις καὶ
συµδουλαἰ.

β.Τίγὰρ ἄν τις παραινέἑσειε τῷ μηδενὸς ὄντι χυρίῳ;:
fL ἄν τις ὑπόσχοιτο τῷ πάσης ἐξουσίας ἀπεστερη-
μένφ; Οὔτε ὁ χατορθώσας ἄξιός ἐστιν ἐπαίνου, οὔτε
ὁ δαμαρτὼν ὑπεύθυνος χολάσεως xa τιµωρίας, àv
μὴ ἐφ ἡμῖν f τὰ πραχτέα. El δὲ τοῦτο πεισθεῖεν
ἔνθρωποι, οὐδεὶς οὐχέτι λοιπὸν οὐκ ἀρετῆς ἀνθέξεται,
ου xax [ay φεύξεταιο. El γὰρ νῦν καθ’ ἑχάστην ἡμέραν
πεβὶ γεέννης ἑνηχούντων ἡμῶν, περὶ βασιλείας δια-

* Alij ἀλλὰ καὶ ἑτέρας ταύτῃ συνείρηυπι.

Unus προχάλυµµα. Sed. Savil. Morel. οἱ omnes mss.
Ὀχαλύμματα,

Savil. οὐ χαχίας qeot:tat. Sed χαχίαν melius.

. . IN ILLUD, NON EST IN IIOMINE, ETC.

456

λεγομένων, καὶ τὰς χολάσεις τὰς ἀφορήτους xal τὰ
ἔπαθλα τὰ ὑπερθαίνοντα διάνοιαν ἀνθρωπίνην προτι;
θέντων, [160] συµθουλευόντων, παραχαλούντων, πάντα
κινούντων λόγον, μόλις τινὲς ὑπομένουσι τοὺς ὑπὲρ τὰς
ἀρετῆς ἱδρῶτας, μόλις ἀφίστανται τῆς Ev τοῖς ἆμαρ-
τήµασιν ἡδονῆς * ἂν χαὶ ταύτην ὀχχόψῃς τὴν ἄγχυραν
τὴν ἱερὰν, οὐχ ὁλόκληρον βαπτισθήσεται τὸ σχάφος,
χαὶ πάντες οἰχήσονται γενόµενοι τέλεον ὑποθρύχιοι,
xaX πολλὰ ἔσται καθ᾽ ἡμέραν τὰ ναυάχια; 0ὐδὲν γὰρ,
οὐδὲν οὕτως ἑσπούδαχεν ὁ διάδολος, ὡς τοῦτο πεῖσαι
τὴν ἀνθρωπίνην φυχὴν, ὅτι οὔτε Ev τοῖς ἁμαρτήμασίν
ἐστιν ὑπεύθυνος χολάσεως, οὔτε Ev τοῖς χατορθώμασων
ἐπαίνων ἄξιος xaX στεφάνων, ἵνα χαὶ τῶν σπουδαίων
ἐχλύσῃ τὰς χείρας, xal σθἐσῃ τὴν προθυµίαν, xat
τῶν ἀναπεπτωχότων ἐπιτείνῃ τὴν ὁλιγωρίαν, xal
αὐξήσῃ τὴν ῥᾳθυμίαν.

Adb χρὴ προσέχειν μετὰ ἀχριδείας τοῖς λεγοµένοις.
Κρημνὸς ἑχατέρωθέν ἔστι καὶ βόθρος, ἂν μὴ νηφόν-
τως ἀναγνῶμεν τὸ ῥητόν. Τί γὰρ εἴπωμεν; ὅτι ἑφεύ»
cato ὁ προφήτης; AX ἐπικίνδυνον * προφήτης γὰρ
οὗ ψεύδεται' τὰ γὰρ τοῦ Θεοῦ φθέγγεται ῥήματα.
Ἁλλ' οὐχ ἐφεύσατο ὁ προφήτης; οὐχοῦν οὐχ ἐφ' ἡμῖν
τὰ πραχτέα; 'AJAX καὶ ἐφ᾽ ἡμῖν τὰ πρακτέαν καὶ ὁ,
προφήτης οὐκ ἐφεύσατο” xal ἀμφότερὰ ταῦτα παρα”
στήσοµεν, ἐὰν προσέχητε. Διὰ γὰρ τοῦτο ἑχατέρωθεν
ἔδειξα τὸν κρημνὸν, ἵνα νῄήφοντες διανύσωµεν τὴν
προχειμένην ἡμῖν ὁδόν. Mh γὰρ 6h τοῦτο µόνον ἑξε-
τάσωµεν, τὸ, Obx àv τῷ ἀνθρώπῳ ἡ ὁδὸς αὐτοῦ *
ἀλλὰ καὶ τὴν ἀχολουθίαν ἅπασαν, xaV ὑπὲρ τίνων
εἴρηται, xal παρὰ τίνος, χαὶ πρὸς τίνα, xaX διὰ τί,
xaX πότε, χαὶ πῶς. O0 γὰρ ἀρχεῖ «b λέχειν, ὅτι ἐν
ταῖς l'pagat; γἐέγραπται, οὐδὲ ἁπλῶς παρασπῶντας
ῥήματα xal σπαράσαοντας tX µέλη τοῦ σώματος τῶν
θεοπνεύστων Γραφῶν, ἔρτμα χαὶ γυμνά τῆς οἰχείας
αὐτῶν συναφείας λαθόντας, ἐπ' ἐξουσίας xaX ἁἀδείας
ἐπηρεάζειν αὐτοῖς. Οὕτω γὰρ πολλὰ δόγματα διε-
φθαρμένα εἰς τὸν βίον εἰσενήνεχται τὸν ἡμέτερον, τοῦ
ὃ:αδόλου πείθοντος τοὺς ῥχᾳθυμοτέρους διεστραµµέ-

, νως ἆ ἀπαγγέλλειν τὰ ἐν ταῖς Γραφαῖς χείµενα, 7)

προστιθέντας, f] ὑφαιροῦντας ἐπιζοφοῦν τὴν ἀλίθειαν.
υὁ τοίνυν ἀρχεῖ τὸ εἰπεῖν, ὅτι ἓν τῇ Γραρῇ γέγρα-
πται, ἀλλὰ χρῆ xax τὴν ἀχολουθίαν ἀναγνῶναι moa *
ἐπεὶ εἰ μέλλοιμεν διαχόπτειν τὴν πρὸς ἄλληλα συν-
ἐχειαν αὐτῶν xal συγγένειαν, πολλὰ οὕτω τεχθήσεται
πονηρὰ δόγµατα. Καὶ γὰρ ἐν τῇ Γραφῇ γέγραπται,
ὅτι Οὐκ ἔστι θεὸς, xaX ὅτι ᾽Απέστρεψε τὸ πρέσ-
ωπον αὐτοῦ, τοῦ μὴ β.έπει εἰς céAoc, xaX ὅτι
Ovx ἐχζητήσει ὁ θεός. TL οὖν; εἰπέ μοι; οὐκ ἔστι
θεός; Οὐδὲ ἐφορᾷ τὰ κατὰ γην πράγματα; Καὶ τίς
τοῦτο ἀνάσχοιτο εἰπεῖν, f) ἀκοῦσαι, Καΐτοι γε àv τῇ:
Γραφῇ γέγραπται' ἀλλὰ µάθε πῶς γέγραπται. Εἶπε,
φησὶν, ἄφρων ἐν' χαρδίᾳ αὐτοῦ, Obx ἔστι θεές.
Οὐ τῆς Γραφῆς ἐστιν ἡ γνώµη καὶ ἡ qoos, ἀλλὰ τῆς
τοῦ ἄφρονος διανοίας * οὗ τὰ ἑαυτῆς εἶπεν ἡ Γραφὴ,
[161] ἀλλὰ τὰ ἑτέρου ἀπήγγειλε. Καὶ πάλιν "Εως
τίνος παρώξυνεν ὁ ἁἀσεθὴς τὸν θεόν͵ Εἶπε γὰρ
ἐν καρδἰᾳ αὐτοῦ, Οὐκ ἐχθιτήσει. ᾽Απέσιρεγε τὸ
πρόέσωπον αὐτοῦ, τοῦ qd] ϱῥ.έπειν εἰς céloc.

d Duo mss. διεσταλµένως. et sic eliam habet Savil. in
marg. Διεσταλμένως ἀπαγγέλλειν esset distinguere vel ctiam
distorquere.

157
Καὶ ἔντανθα πάλιν ἀθεθοῦς ἀνθρώπου xci δ.:φθἀρ-
µένου χρίσιν καὶ Ψῆφον ἐχτίθεται. Οὕτω xal ἰατροῖς
ἔθος ἐστὶ, τοῖς ὑγιαίναυσι διαλεγοµένοις τὰ τῶν
πταραπαιόντων καὶ ἐξεστηχότων ἁμαοτήματα λέγειν,
ἵνα τούτους ἀσφαλεστέρους ἐργάσωνται. Ἐπεὶ οὖν
ὑγεία μὲν φυχῆς εὐσέθεια, νόσος δὲ ἑσχάτη xai
ἀῤῥωστια τὸ «by θεὺν μὴ εἰδέναι, λέγει τὰ ῥήματα
τῶν ἁσεθούντων, οὐχ ἵνα ἀχούωμεν ἁπλῶς. ἁλλ᾽ ἵνα
φυλαξώμεθα. Λέχει τί εἶπεν ὁ ἄφρω», ἵνα σὺ γένη
φθόνιμος, καὶ μὴ δέξῃ τὸ ῥῆμα” λέγει τί εἶπεν ὁ
ἀστθῆς, ἵνα σὺ φύγῃς την ἀτέθειαν. Οὐ μόνον δὲ τῆς
ἀκολουθίας ἑἐχχόπτειν οὗ χρὴ, ἀλλὰ xal ὑγιῆ προφέ-
θειν αὐτὰ, καὶ μηδὲν προστιθέναι.

Πολλοὶ γοῦν xà ἕτερά τινα ἀπὸ τῶν Γραρῶν περι-
Φέρρυσι, ὃ,ἑστραμμένως ἀναγγέλλουτες. Εέγραπται
Υὰρ, φησὶν, El πυροῦσαι, γάμησον * οὐδαμοῦ δὲ τοῦτο
οὕτως ἑἐστὶ γεγραμμένον ἁλλὰ πῶς εἴρηται, σχό-
πησον' Λέγω δὲ τοῖς ἁγάμοις * xal ταῖς χήραις,
xa ór αὐτοῖς ἐστιν, ἐὰν μείνωσιν ὡς xáyo* εἰ δὲ
οὐκ ἑγχρατεύογται, Ἰαμείτωσαν ' χρεῖσσον γάρ
ἐστι γαμῆσαι, 3) πυροΐσθαι. 03x ἔστιν οὖν ταὺτὸν,
φπσὶ, τὸ, εἰ πυροῦσᾶι , γάμλσου; Μάλιστα μὲν, el καὶ
ταὺτὸν Tv τὸ, εἰ ποροῦσαι, Ὑάμτσδον, obx bypny
ἁφέντας αὐτοὺς tbv oy τῖς Γραφῆς ἀπαγγελίαν,
ὃ-αστρέφειν, χαὶ οἰχεῖοις ῥήκασι προφἑρειν τὰ τῆς Γρα-
φῆς νοήματα᾿ νυνὶ δὲ xal πολὺ τὸ μέσον εὑρήσομεν.
Ἂν μὲν vàp ἁπλῶς εἴπῃς, Eb πυροῦσαι, Υάμησον,
πᾶσιν ἔδωκας ἐξδουσίαν τοῖς παρθενεύειν ποιρηµέ-
vote, ἠνίχα ἂν ὑπὸ ἐπιθυμίας ὀχληθεῖεν, τὰς pho τὸν
θ:ὸὺν δ.α1ωσαι συνθήχας, καὶ πρὸς τὸν γάμον αὐτομο:
λῆσαι, χαὶ τῆς προτέρας ὑποσχέσεως ἐπιλαθέσθαι.

('. Ei δὲ µάθοις, τίσιν ὁ Παῦλος δ,αλέγεται, ὅτι οὐχ
ἅπασιν ἁπ]ῶς, ἀλλὰ τοῖς οὐδέπω Υγεγενηµένοις iv
ὑπησχέσεσι b, δυνῄσῃ ταύτην τὴν ἐπιθλαθὴ xal ὁλέ-
θριον ἀνξλεῖν ἑξουσίαν. Λέγω γὰρ, «rna, τοῖς ἁγά-
/ιοις καὶ ταῖς χήραις, οὗ ταῖς ὑποσχομέναις χηρξίαν,
ἀλλὰ ταῖς ἁἡτε τοῦτο, µήτε ἐχεῖνο µηδέπω Φηγφισα-
ρέναις, ἀλλ) ἐν μεταιχμίῳ το} τῆς γνώμης ἑχατέρας
οὔσαι; ο. Οἷον. ἀπέθαλέ τις ἄνδρα, φπσίν' οὕπω
κέκριχε παρ) ἑαυτῇ, οὔτε ἑκόρωσεν, εἶτε χηρείαν
ἑλέζθαι δέοι, εἶτε ὃςύτερον ἐπεισαναγεῖν νυμφίον :
σαὐτῃ παμαινῶ, φΠσὶν, ὅτι χαλὸν τὸ οὕτως εἶναι"
εἶ δὲ μὴ ἄθναιτα φέρειν τὸ φορτίου, γαμξίτω" τὰς
μέντοι ἐπιθαλλομένχς Ίδη xal ἀπογραφαμένας εἰς
tv τῆς χηρείας ὑπημονὴν. xal ποὺς τὸν 825v θεµένας
σονθήκας, ob φησι λοιπὸν εἶναι χυρίας τοῦ πρὺς
δεύτερον γάμον ἐπανελθεῖν. Διὰ τοῦτο Τιμοθέῳ γρά-
όων περὶ αὐτῶν, οὕτω πως φησί’ Νεωτέρας δὲ
χήρας παραιτοῦ. "Orav γὰρ καταστρηγιάσωυι
τοῦ Χριστοῦ, γαωμεῖγ θέ1ουσιν, ἔχουσαι [162]
Ἀρίμα, ὅτι τὴν πρώτην πίστιν ἠθέτησαν. Ορᾶς
πῶς αὐτὰ; ἐνταῦθα χολάσει xai τιμωρεῖται, xal
φησ:ν ὑπευθύνους εἶναι δίχῃ, xai χρέµατι, ὅτι τὰς
τρὸς τὸν θξὸν συνθήχας ἠθέτησαν d, χαὶ τὴν ὑπό-
σχετιν δ:ἐφεύσαντοι Ὥστε ἓκ τούτου δῇλον, ὅτι
ἐχεῖνο τὸ ῥητὸν Q2 πρὸς τὰς ὑποσχομένας εἴρηται.
A:x τουτο οὐχ ἁπλῶς αὐτὸ χρὴ προ,έρειν, ἀλλ᾽ εἰδέναι

X31. τὰ πρόσωπα, πρὸς ἃ διαλέγονται αἱ Ὀραφαί..

, "^ Unus ταῖς ἀγάμοις. Sed alii omnes τοῖς ἀγόμοις, alque
ita legitur in Novo Testamento Graxo.

h Dnus ἐν ὑποσχέσει. .

* Savil. ἑκατέρας οὔσης, perperam, ut. ipse quoque su-
αι ος, Im margineque οὖσαις corrigendum cesse notat.

4 Unus cod. συνβήκας ἐπάτησαν. lufra unus διὰ τοῦτο 077
απλῶς αντα. l'aulo. post quidam πάλιν ἕτερον περιφέρουσ.
(μα, et ibidem. αὐτοῦ τὴν συν ήχην. " A22! ἕτερον οὐκ ἐν
τη οραφῃΏ xitivov, ibidemque τοιαῦται χολονργίαι,

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOD.

Πάλι» ἑτέραν πτριφέρουσι ῥῆσιν, οὐ χὶ διαστρ:
αὐτῆς τὴν συνθήχην, ἁλλ' ἕτερον οὐχ ἔγγεγρα
προστιθέντες. οιαύτη γὰρ f| τοῦ διαθόλου x
vía, À πλεονασμῶ, fj ὑφαιρέσει. ἢ διαστρι
μεταθολῇ τῶν χχιµάνων τὰ ὀλέθρια εἰσάγειν δ6
Τί δὲ τοῦτό ἐστι τὸ ῥῆμα; Ἐμόν ἐστι, φησὶ, εδ
piov, xal bubv τὸ ypocíoy: xxi ᾧ ἐὰν θέλω
abórá9*. Τούτου τὸ μὲν εἴρηται, τὸ δὲ οὖκες'
ἀλλ ἔξωθέν ποθεν προσέἑῤδιτται, Τὸ μὲν γὰρ,
τὸ ἀργύριο», καὶ ἑμὸν τὸ χρυσίον, εἶπεν à 1
της’ τὸ δὲ, ᾧ ἐὰν θέλω, δίδωµι αὐτὰ f, οὐκέτι
χειται, ἀλλ᾽ Ex τῆς τῶν πολλῶν ἁμαθίας περιφἰ
Ti; 85 xat ix τούτου γίνεται βλάδη; Πολλὸ
καὶ γάητες καὶ ἀχόλαστοι, xaX οὐδὲ τὸν ἥλιον
601v ἄξιοι, οὔτε ζην, οὔτε ἀναπνεῖν, πολλῃή
λαύουσιν εὐπορίας , ἀνατρέποντες πάντα ,
χηρῶν ἁρπάκόντες, ὀρφανοὺς λυμαινόμενοι
χαταδεεστέρων ἑπαιρόμενο,. Βουλόμενος τοί
διάδολὀ; πεῖσαι τοὺς ἀνθρώπους, ὅτι πᾶς T
ἄνωθέν ἐστι xal kx τῆς τοῦ θεηῦ δωρεᾶς, ἵν' &
του πολλην βλασφημίαν προστρίφηται τῷ ἂε
ῥῖσιν ἀτὸ τῆς Γραφῆς λαθὼν τὴν λέγουσαν,
τὸ ἀργύριον, καὶ ἐμὸν τὸ ypvclor, ἑτέραν τ
0532» iv τῇ Γραφῇ ποοστέθειχε λέγων 'Καὶ
θέλω, δώσω αὐτά. Ὁ δὲ προφήτης Αγγαῖος οὗ;
qnsiv- ἀλλ ἠνίχα ἐπανηλθον Ex τῆς βαρδάρου
Ἰουδαῖοι, xai τὸν ναὸν ἔμελλον ἀνιστᾶν, ααὶ 4
προτέραν ἄγειν εὐπρέπειαν, ἐπειδῃη διηπα
τολεµίων περιεστώτων, πενίας οὔσης πολλῆς,
μιᾶς οὐδαμόθεν εὐπορίας φαιναμένης, βουλομέν
χρηστὰς ἀγαγεῖν αὐτοὺς ἑλπίδας xai πεῖσαι 8
περὶ τοῦ τέλους 5, φησὶν ix προσώπου τοῦ
'Epór ἐστι t0 ἀργύριον, xal ἐμὸν τὺ χρι
xul ἔσται ἡ δόξα τοῦ οἴκου εούτου ἡ &
ὑπὲρ τὴν πρώτη».

Καὶ τὶ τοῦτο πρὸς τὸ προκείµενον», Ὅτι
ἁπλῶς τὰς τῶν Γραφῶν ῥήσεις παραφἑρειν Ἡ
ἑχχόπτοντας της ἀχολουθίας, οὐδὲ τῆς GUTY
ἁποστῶντας, οὐδὲ ἔρημα καὶ γυμνὰ τὰ fpa
τῶν ἑπομένων 7) προλαθόντων βοηθείας λαµδά
συχοφσντεῖν ἁπλῶς καὶ ἐπηρεάνειν. [105] Πῶς v
ἄτοπον, Ey διχαστηρίω μὲν περὶ ῥιωτικῶν δικι
νους i πραγμάτων, ἅπαντα εἰς μέσον προτιθέ'
διχσιώµατα, xal τόπους xal χαιροὺς xat alcli
πρόσωπα xal µυρία παράχειν ἕτερα, περὶ δὲ
αἰωνίου προχειμένων ἡμῖν ἀγώνων, ἁπλὼς 3

:uye τὰ &zb τῶν Γραφῶν παραφἑρειν; Καὶ
γὰρ οὐδεὶς ἀναγνώσεται βασιλικὸν ἁπλῶς x
ἔτυχεν, ἀλλ ἂν μὴ τὸν χρόνον εἴπῃ, καὶ τὸν
ἐπιδείξῃ, xal ὑγιῃ χαὶ ὁλόχλγρον αὐτὸν παράς
χολάκεται χαὶ δίκην δίδωσι τὴν ἐσχάτην ^ ΔΝ
03x ἀνθοώπων νόµον, ἀλλὰ τὸν ἄνωθεν Ex τῶν
vy ἐνεχβέντα ἀναγινώσχοντες, τοσαντῃ ῥᾳ
χρησόµεθα, ὡς µέλη χαὶ μέρη παρασπᾶν, Kt
ταῦτα ἀπολογίας ἅξια χαὶ συγγνώμης; Táya
τοῦ µέτρου ἐξέτεινα τὸν λόγον, ἀλλ᾽ οὐχ ἁπλῶς
ἵνα τῆς πονηρᾶς ὑμᾶς ἁπαγάγω συντθείας. M
vay ἀποκάμωπεν, ἕως ἂν vb τέλος εὔρωμεν "δι

* Duo niss. hic et infra δώσω αὐτὸ.

f Alii δώσω αὗτά. Ibid. Savil. οὐκέτι xpoozÜrzsw, :
marg. xooox-wat notat. Ibid. δαν. in. ματ. et du
ἁμαθίας προφέρεται.

5 ΑΙ περ 199 τόους.

h siavil. in marg. παρεισφέρεινο

i Unus habet σικαζομένων,

857
sentenfia, sed animi Insipientis : non dixit qux sua
ss unt Seriptura, sed qux sunt alterius denuntiavit. Et
s-ursus : Usquequo irritavit impius Deum? Dizit enim
&m corde suo , Non requiret. Avertit faciem suam , ne
arideat in. inem ( Psal. 10. 15 et 11). Et hic rursus
K»oniuis impii ac scelesti judicium et sententiam pro-
yponit. Ita quoque medici facere solent, insanorum οἱ
azmmentium peccata sanis ac valentibus narrant, ut
«autiores istos reddant. Cum igitur sanitas anim: sit
gpietas, morbus autem el infirmitas summa Deum mi-
anime nosse, impiorum verhà commemorat, non ut
«ea temere audiamus, sed ut ab iis àábstineatmus. Quid
ünsipiens dixerit, narrat, ut tu sapiens fias, et dictum
ejus minime probes : quid impius dixerit, narrat, ut
tu impietatem fugias. Neque vero solum a contextu
eerieque sermonis avellenda loca non sunt, sed etiam
sana et integra sunl proferenda, niliilque addendum.
Abusus loci Pauli ex Epist. ad Corinth. 4. — Multi
certe quedam etiam alia cireumferunt ex Scripturis,
qu£ depravate allegant. Scriptum est enim, inquiunt :
Si araris , uxorem ducito : nusquam tamen hoc ita
scriptum esl; sed quo pacto sit scriptum considera :
Dico autem non nuptis et viduis, bonum illis est, si ma-
nean , sicul et ego : quod si mon se conlinent , nubant ;
melius enim est nubere quam uri (3. Cor. 7. 8. 9). An-
non igitur idem est, inquit, Si uraris, uxorem ducito?
Enimvero licet idem esset, non oporteb.t tamen,
omissa recta Scripturz allegalioné , eam pervertere,
suisque verbis Scripturz sensa proferre : Jam vero
multum offendimus inesse discrimen. Si etim abso-
lute dixeris, Si uraris, uxorem ducito , cunctis qui
virginitatem servare ultro statuerunt. potestatem fa-
ds, cum primum libido illis negotium facesset , inita
cum Deo pacta violandi, atque ad nuptias transfugie
more transeundi, ac promissi prioris obliviscendi.

5. Quod si intelligas , quos alloquatur Paulus, hoc
est, non omnes passim, verum eos, qui nondum pro-
missione se obstrinxerint, poteris noxiam hanc ac
perniciosam tollere facultatem. Dico enhn inquit, non
Witplis et viduis, non iis quxe viduitatem promisere sed

lis qz neqne hoc, nequeillud decreverunt: sed tam-*

quam in medio quodam interstitio consilii atriusque
vefsahtüt. Exempli causa : mulier quzpiam virum
sunm amisit, nequedum apud se statuit, neque de-
crevit, an a se oporteat eligl viduitatem , απ vero al-
terum maritum induci : hanc ego admoneo, inquit ,
bonum esse ut ita permaneat : quod si onus ferte non
possit, nubat : cas vero qu:e jam aggress? sunt, et in
earum album sunt relate , qu». viduitatem tolerant ,
εἰ cum Deo pactum inierunt, non jam vult ad alterum
posse matrimonium reverti. Propterea de illis ad Ti-
molheum scribens sic ait : Adolescentiores au'em vi-
dnas devita. Cum. enim. [uxuriate fuerint. in. Christo,
wübere volunt habentes. damnationem , quia primam fi-
dem irritam fecerunt ( 1. Tim. 5. 11. 12). Vides ut. eas
hic eastiget ac. puniat, et obnoxias poenz ac judicio
esse dieat , quod. inità cum Deo pacta violariut *, et

ie Cod., pacte conculcarunt , calci prorsus sen-
ülia,

IN ILLUD, DOMINE, NON EST IN IIOMINE, ETC.

158
promissis non steterint ? Itaque ex boe loco manife-
stum est, dictum illud non ad eas qu: promiserant.
esse directum : idcirco non esse illud temere profe-
rendum , sed noscendas esse personas, quas Scri.
pturz verbis illis alloquuntur.

Abusus alterius loci Scripture. —Rursus alium locum.
circumferunt , cujus non illi quidem structuram per-
vertunt, sed aliud illi, quod in Scriptura non reperitur,
adjiciunt. Talis enim est diaboli malitia, ut vel addi-
lione, vel subtractione , vel deprávatione, aut immu-
latione contextus pernieiosa dogmata introducat. (Quis
ilie porro locus est? Meum est, inquit, argentum, ek.
meum aurum ( Agg. 2. 9); et cui voluero dabo illud.
llujus loci pars quidem est ita dicta, pars vero dicta non:
est, sed alicunde adjecta. Nam illud quidem, Meum
est argentum , et meum est aurum , dixit propheta : il-
lud autem, Cui voluero dabo illud, non item sequitur
in Scriptura, scd ex inscitia vulgi nalum circuinfer -
tur. Quodnam porro inde exoritur detrimentum.?
Multi scelerati, et przestigiatores , atque intemperen-
tes, qui ne digni quidem sunt, qui solis hujus conspe-
clu fruantur, aut vivant , aut hujus cli spiritum du-
cant, multis opibus abundant, dum omnia subverlunt,
viduarum domos diripiunt, orpbanos spoliant, adver-
sus inferiores efferuntuf. Volens ergo diabolus homi-
nibus persuadere divitias desuper atque ex Dei.
largitione manare, ut ex hoe magnam blasphemiam
Domino impingat , sumpta hac Scriptur& sententia.
quie sic habet : Meum est argentum, et. meum est. au-
rum, aliam qux in Scriptura non est, adjecit dicens :
Et cui voluero dabo illud. At non ita dicit Agg:cus
propheta : sed cum ex barbaroPum regiore rediissent.
Judzi, et instauraturi templum essent, atque ad pri-
$linum splendoreth evectuti , cum egenl essent et ab.
hostibus circumfusis obsessi , multa ptemente pau-
pertate , nec ullze facultates alicunde apparerent , in
meliorem spem illos volens erigere, ac persuadere
ut de line confiderent, ex persona Dei dicit, Meum est
argentum, et. meum est turum ; et. erit. gloria domus
Ístius. novissima super primum (Ibid. v. 10).

Scripture verba quomodo tractanda. — Sed quid hoc
ad propositum ? dicet aliquis. Quod non oporteat Scri-
piurz sententias temere arripere , atque a serie ser-
monis et argumenti affinitate diveliere : neque nuda
verha sumenda sint, eorunique subsidio destitata qux
sequuntur aut przceduat, ut per ea temere calumniam
straamus et cavillemur. Annon enim absurdum est ,
ut in judiciis quidem, ubi de rebus srcularibus disce-
ptamus, omnia jura nostra in medium proferamus, et
loca, tempora, causas, personas , aliaque innumera
producamus , cum vero nobis de vita »:tterhà. propo-
situm sit certamen, temere et inconsiderate Seriptursx
loca proferamus? Ac legem quidem regiam temo te-
mere et inconsiderate rcecitabit, sed nisi tempus notet,
ac legislatorem designet, et integram illam atque il-
libatam proponat, castigatur gravissimaque paa
mulctatur : nos vero dum non legem humanam , sed
snpernam ac de cxlo delapsam recitamus, tantam pra
nobis negligentiain feremus, ut ejus partes ac membra

159
discerpamus? Quis hoc venia dignum censcat? For-
tasse ultra modum orationem produxi , at non sine
causa, verum ut 3 prava consuetudine vos abducain.
N^ igitur defatigemur, donec ad finem perveuerimus :
propterea pamque nati sumus, non ut cdamus ac bi-
bamus , et iuduamur , sed ut vitium fugiamus , ac di-
vinam amplexi philosophiam virtutem sectemur. Natos
enim esse nos non ut edamus ac bibamus, sed ad alia
quidam multo majora melioraque praestanda , quo
pacto Deus doceat, audi, et quam afferat causam pro-
pler quain hominem procrearit. Cum euim illum for-
maret, his verbis usus est : Faciamus hominem ad
imaginem noslram εἰ ad similitudinem (Gen. 1. 26 ).
4. Deo quomodo similes efficiamur. — Porro Dco
similes reddimur non dum comedimus , bibimus, aut
induimur ; Deus enim neque comedit , neque bibit ,
neque induitur : sed dum justitiam ezercemus, beni-
giitatem exhibemus, mites ct modesti ac misericordes
.in proximo sumus, virtutem omnem sectamur : siqui-
dem commune nobis est illud cum belluarum natura,
quod comedimus ct bibimus , neque quidquam illis
l;ac in re przstamus. Unde ergo fit, ut illis antecel-
lamus ? Quod nimirum ad imaginem et similitudinem
Dei conditi simus. Ne igitur defatigemur dum sermo-
nem de virtute instituimus , sed allatam in medium
prophetican lianc sententiam diligenter expendamus,
quis eam protuleritl,etquorum causa,et quo tempore ,
οἱ quem alloquens , et quo in statu res tum essent ,
eumnuja demum pervestigemus , que ad inveniendum
usui esse possunt. Is quidem, qui protulit , Jeremias
est propheta, dum non quidem pro se, verum pro aliis
preces offerret, pro Judicis ingratis, stupidis, qui nullo
modo corrigi poterant, qui puniri debebant , ct extremo
supplicio mulctari, de quibus dicit illi Deus : Noli orare
pro populo hoc , quia non exaudiam te (Jer. 7. 16).
.Ac nonnulli quidem hoc de Nabuchodonosore dici
autumant : nam quoniam bellum illis erat barbarus
ill'aturus, urbeiuque deleturus, atque abductis captivis
abiturus , cum persuadere omuibus vellet, non eum
propria virtute vel potentia civitatem expugnaturum,
sed ob istorum peccata , Deo bellum illud gerente ,
atque adversus urbem suam illum deduceute , Scio,
Domine, inquit, quia non est. in homine via ejus, neque
lomo ibit, el dirigei gressum suum. Quorum verborum
liic sepsus est : Ilaec via , inquit, qua nunc barbarus
incedit, dum nobis hoc bellum infert, nun ab ipso est,
ueque feliciter bellum istud egnfecit, ac victoriam re-
portavit: ac nisi tu nos in ejus manus tradidisses ,
numquam expugnasset, aut vicisset. Idcirco precor,
iuquit, ac supplex aro, quando ita tibi hoc visum est,
ut supplicio modus adhibeatur, Corripe pamque nos,
inquit , verumtamen in judicio, et noy in furore ( Jer.
10. 24 ). Sed quoniam huic expositiani contradicuut
uonnulli, neque barbari causa dictum hoc esse volunt,
sed de communi homiuum natura, necessariug est. ut
cum istis decertemus. Quid ergo possumus his oppo-
uere ? Quoniam pro hominibus orabat , qui peccave-
τα, pro. quibus orare. siepe. prohibitus erat : pro-
pierea curat, ut civitas prior lugeat : nam. quoniam

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

assidue dicebat, Noli orare pro illis, eam ipsa
benignitate indigebat priorem submittit, ut ansa
aliquam et speciosam occasionem arripiat pro il
preces. offerendi, atque ad ipsam dirigit orati
aitque, Ve contritioni tue : doloris plena est pl
(Jer. 10. 19-22 ). Tum infit illa : Plane hoc est

meum, tabernaculum meum periit, pelles mec co
sunt, filii mei el oves mec exierunt a me , et πο
Pastores mei stulte egerunt , et. Dominum non e
runt. Voz auditionis venit , et commotionis ma,
aquilone , ut ponat civitates Juda in desolationem

bile passerum. Dcinde postquam illa suam calam
deploravit, adjicit : Domine, non est hominis vi
Quid igitur ? quia lamentatur, dicet aliquis, pe
sum dogma in mundum invexit, nostra po
uos privans, et affirmans, non esse arbitrii nos
gerendas ? Nequaquam , sed et dum lamentat
confirmat. Cum enim dixisset, Non est homi
ejus , minime tacuit, sed adjecit, Neque homo

diriget gressum suum. Quod autem dicit hanc s
tiam habet : Non totum est in. nostra potestat
aliud quidem in nostra , aliud vero in Dei sit
potestate. Nam ut optima quaque cligamus, ve
et agere contendamus , omnemque laborem e:
inus, nostri est arbitrii : ut autei ad exitum e
ducamus, neque intercidere sinimus, utque ad
recte factorum perveniamus, id vero cxlestis et
ti». Partitus enim est nobiscum virtutem De
nequc rem totam in nostra sitam essc voluit pot
ne in superbiam cfferamur , neque totum sib
sumpsit, nc nos iperti: dedamus : sed exiguut
laboribus nostris relinquens , majorem parten
conficit. Ut enim sciamus , quo pacto si res «
potestate nostra fuisset, multos id in superbian
set, et extulissct, audiamus quid Phariszus dic:
quantam insolentiam elatus esset, quo pacto t
fice loqueretur, seque toti orbi terrarum fastuos
ferret ( Luc. 18). Propterea non ut totum a

penderet , effecit, quinimo permisit, ut in nost!
testaie aliquid esset , ut nos jure ac merito core
speciosam occasionem arriperet. Atque hoc illa
bola declaravit,in qua dicit, homines circa unde
horam inventos se in vineam ad operapdum n
(Matth. 20. 6. 594. ). Tametsi quid operari und
hora potuerunt? At. nihilominus ad integram
daudam inercedem breve momentum Deo suffex

Ilic prophete locus libertatem arbitrii non eriy
Atque ut intelligas hoc prophetam vcre dicere
que nos arbitrii libertate privare, sed de rerum
philosophari, audi quid adjiciat. Nam cum dix
Non est in homine via cjus, statita adjungit : 6
«os, Domine, verumtamen in judicio, et non in
(Jerem. 10. 21). Si euim arbitrii. nostri nihil «
frustra dicerct, Corripe nos, Domine, vcrumtan
judicio.

5. Ex indicto supplicio libertas arbitrii infert
Quid enim fieri potest injustius, quam ut illi pl
tur, quorum ex arbitrio non pendent res ger
aut ut homincs illi poenas suslineant, «quorui

οὔτο ἐγενόμεθα, οὐχ ἵνα φάγωμεν xal πίωµεν, xal
περιδαλώµεθα, ἀλλ ἵνα φύγωμεν χαχίαν, ἑλώμεθα
δὶ ἀρετὴν, τῆς θείας ἐπιλαδόμενοι φιλοσοφίας. "Ut
qàp οὐχ ἵνα φάγωμεν xa πίωµεν ἑγενόμεθα, ἀλλ᾽
ig ἑτέροις πολλῷ µείζοσι χαὶ βελτίοστιν, ἄχουσον τοῦ
Βεοῦ χαὶ τὴν αἰτίαν λέγοντος, ἐφ᾽ ᾗ τὸν ἄνθρωπον
ἐποίησε. Διαπλάττων γὰρ αὐτὸν, οὕτω πώς φησι;
Ποιήσωµεν ἄνθρωπον κατ εἰχόνα ἡμετέραν xa)
καθ ὁμοίωσιγ'.

ὃ. Ὅμοιοι δὲ θεοῦ γινόμεθα οὐκ ἐσθίοντες καὶ πίνον-
τες xal περιθαλλόµενοι * Geb; γὰρ οὔτε ἐσθίει, οὔτε
πίνει, οὔτε περιθάλλεται ' ἀλλὰ δικαιοσύνην ἀσχοῦν-
τς, Φιλανθρωπίαν ἐπιδεικνύμενοι, χρηστοὶ xal
ἐπιεχεῖς ὄντες, τοὺς πλησίον ἑλεοῦντες, πᾶσαν ἀρε-
thv διώχοντες " ἐπεὶ τὸ φαγεῖν xal τὸ πιεῖν χοινὸν
πρὸς τὴν τῶν ἁλόγων φύσιν ἡμῖν ἐστι, χαὶ οὐδὲν
ἐχείγων χατὰ τοῦτο ἀμείνους ἑσμέν. ᾽Αλλὰ πόθεν
ἥμων ἡ ὑπεροχή: "Ex τοῦ xav' εἰχόνα θεοῦ γενέσθαι
καὶ ὁμοίωσιν. Mi τοίνυν ἀποχάμωμεν τοὺς ὑπὲρ
ἀρετῆς χινοῦντες λόγους, àÀÀ' ἀγαγόντες τὴν προφη-
*xly ταύτην ῥῆσιν εἰς μέσον, μετὰ ἀχριθείας αὐτὴν
ὁιερευνησώµεθα, καὶ µάθωμεν α τίς ὁ εἰρηχὼς , xot
ὑπὶρτίνων, καὶ πότε, xal πρὸς τίνα, xal πῶς τῶν
πραγμάτων διαχειµένων, xal πάντα ἁπλῶς ἑξετά-
(ovg τὰ πρὸς τὴν εὕρεσιν συντελοῦντα. 'O μὲν οὖν
εἰρηχὼς Ἱερεμίας ἐστὶν ὁ προφήτης, οὗ μὴν ὑπὲρ
Εαυτοῦ, ἀλλ’ ὑπὲρ ἑτέρων τὴν ἱκετηρίαν ποιούµενος,
ὑπὲρ Ἰωδαίων τῶν ἀγνωμόνων, τῶν ἀναισθήτων, τῶν
ἀδιρθώτως ἑχόντων, τῶν ὀφειλόντων χολασθῆναι xal
τὴν ἑσιάτην ὑ πομεῖναι τιµωρἱαν, περὶ ὧν φησιν αὑτῷ
6 6t * MÀ) προσεύχου περὶ τοῦ «ἰαοῦ τούτου, ὅτι
oix εἰσαχούσομαί σου ᾽ xal τινες μὲν φασι τοῦτο
περὶ τοῦ Ναθουχοδονόσορ λέχεσθαι * ἐπειδὴ γὰρ
ἔμελλεν ἐπιστρατεύειν αὐτοῖς ὁ βάρθαρος, xai τὴν
πόλιν ἀφανίζειν, [164] xat λαθὼν αἰχμαλώτους ἀπιέ-
γαι, βυλόμενος πεῖσαι πάντας, ὅτι o) παρὰ τῆν
οἰχίαν ἰσχὺν καὶ δύναμιν τῆς πόλεως περιγίνεται,
ἀλλὰ παρὰ τὰ τούτων ἁμαρτήματα, τοῦ cou στρατη-
ToUrt τὸν πόλεμον, καὶ χειραγωγοῦντος αὐτὸν ἐπὶ
τὴν οἰχείαν πόλιν, φησίν Οἶδα, Κύριε, ὅτι οὐχὶ
τοῦ ἀνθρώπου ἡ ὁδὸς αὐτοῦ, οὐδὲ ἄνθρωπος
πορεύσεται, xal. κατορθώσει τὴν πορεία» αὐτοῦ.
Ὅ ἃ λέγει το'οὔτόν ἐστιν: ἡ ὁδὺς αὕτη, φησὶν, ἣν à
Ράρδαρος βαδίζει νῦν ἐπιστρατεύων ἡμῖν, οὐχὶ παρ)
ἑαυτοῦ ἐστιν, οὐδὲ ἐχεῖνος χἀτώρθωσε τὸν πόλεμον
τοῦτον καὶ τὴν νίχην, ἀλλ) εἰ μὴ σὺ παρέδωχας ἡμᾶς
τα ἐχείνου χεραὶν, οὐκ ἂν ἐκράτησεν, οὐδὲ περι-
' εγένετο, Διὰ τοῦτο, qnot, δέοµαι xal ἀντιθολῶ, ἐπειδὴ
tovto ἔδοξε, μετὰ µέτρου Υενέσθαι τὴν τιµωρίαν.
βαδευσον ἡμᾶς, π.1ὴν ἐν κρίμαειὸ, καὶ μὴ ἐν
θυμφ. Ἁλλ’ ἐπειδή τ'νε; πρὸς τοῦτο ἀντιλέγουσι, xal
ὠχὶ περὶ τοῦ βαρθάρου φασὶν εἱρῆσθαι, ἀλλὰ περὶ
τῆς χοινῆς φύσεως τῶν ἀνθρώπων, ἀνάγχη καὶ πρὸς
www. ἀπομαχήσασθαι. Τί οὖν ἔστι πρὸς τούτους
εἰπεῖν; ὅτι ὑπὲρ ἀνθρώπων ἡμαρτηχότων Ἠξίου, ὑπὲρ
ὧν ἐχωλύθη πολλάκις ἀξιοῦν' διὰ τοῦτο τὴν πόλιν παρα-
εχενάσει θρηνῆσαι πρῶτον' ἐπειδὴ γὰρ συνεχῶς ἔλεχε,
Mi ἀξίου ὑπὲρ αὐτῶν, τὴν δεοµένην αὐτὴν τῆς φιλαν-
Διωτίας χαθίησι πρώτην, ἵνα ἐχεῖθεν ἀφορμήν τινα
χαν πρύφασιν εΌλογαν λάβη τῆς πρὸς τὸν θΣὸν ὑπὲρ
αὐτῶν ἱχετηρίας, xai πρὸς αὐτὴν ἀποτείνει τὸν λόγον,
X3! φησιν’ Obat. τῷ συντρἰμματί σου’ ἁ ἰγηρὰ ἡ

* Kai µάθωμεν deest in. duobus mss., legitur autein in
Wary. Savit.
5 L'uus ἔγ χρίσει.

IN ILLUD, DOMINE, NON EST IN HOMINE, ETC.

160

πληγή σου. Εἶτα ἐχείνη φησίν ' "Όντως τοῦτό µου
τὸ τραῦμά ἐστιν ἡ σκη»ή µου ó&sco, αἱ δέῥ-
ῥεις µου διεσπάσθησαν, οἱ υἱοὶ µου καὶ τὰ
πρόδατάἀ uov ἐξηῆ.1θεν ἀπ᾿ ἐμοῦ, xal οὐκ εἰσίν. Οἱ
ποιµέάγες µου ἠςρογεύσαντο, xal τὸν Κύριον οὐκ
ἐξεζήτησαν. Φωνὴ dxonc 9 ἔρχεται καὶ σεισμοῦ
μεγάνου ἀπὸ βοῤῥᾶ, τοῦ τάξαι τὰς πόλεις Ἰούδα
εἰς ἀρανισμὸν καὶ χκοίτην στρουθῶν. Εἶτα ἐπειδὴ
ἑτραγῴδησε τὴν οἰχείαν συμφορὰν ἑἐχείνη, φησί, Κύ-
ριε, οὐχὶ τοῦ ἀγθρώπου ἡ ὁδὸς αὐτοῦ. Τί οὖν;
ἐπειδὴ θρηνεῖ, φησὶ, δόγμα ὀλέθριον εἰσήγαγεν εἰς τὴν
οἰκουμένην, τὴν ἐξουσίαν ἡμῶν ἀφαιρούμενος, xat
λέγων οὐχ ἐφ᾽ ἡμῖν εἶναι τὰ πραχτέα; Οὐδαμῶς, ἀλλὰ
xai θρηνῶν ἀσφαλίζεται. Εἰπὼν γὰρ, ὅσι Οὐχὶ τοῦ
ἀνθρώπου ἡ ὁδὸς αὐτοῦ , οὐχ ἐσ.ώπησεν, ἀλλ' ἑπή-
Υαχγεν, Οὐδὲ ἄνθρωπος πορεύσεται, καὶ κατορθώσει
τὴν πορείαν αὐτοῦ. "O δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν * οὐχ
ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστι τὸ πᾶν, ἀλλὰ τὸ μὲν ἐφ᾽ ἡμῖν, τὸ δὲ ἐπὶ
τῷ θεῷ. Τὸ μὲν γὰρ ἑλέσθαι τὰ χάλλιστα, xal βουλη-
θῆναι, xat σπουδάσαι, καὶ πάντα ὑπομεῖναι πόνον, τῆς
ἡμετέρας ἑστὶ προθέσεως τὸ δὲ εἰς τέλος ἀγαγεῖν
αὐτὰ. xai μὴ συγχωρῆσαι διαπεσεῖν, καὶ πρὸς αὑτὸ
τὸ πέρας ἑλθεῖν τῶν χατορθωµάτων, τῆς ἄνωθέν ἐστι
χάριτος. Ἐμερίσατο γὰρ πρὸς ἡμᾶς τὴν ópe-chv ὁ
θεὸς, χαὶ οὔτε ἐφ᾽ ἡμῖν ἀφῆχε τὸ πᾶν εἶναι, ἵνα μὴ εἰς
ἀπόνοιαν ἑπαιρώμεθα, [165] οὔτε αὐτὸς τὸ πᾶν ἔλαδεν,
ἵνα μὴ εἰς ῥᾳθυμίαν ἀἁποχλίνωμεν * ἀλλ᾽ ὀλίγον ἀφεὶς
ἐπὶ τοῖς ἡμετέροις πόνοις, τὸ πλέον αὐτὸς xacopÜot.
Ὅτι γὰρ el τὸ πᾶν ἣν ἐφ᾽ ἡμῖν, πολλοὺς ἄν τοῦτο εἰς
ἀπόνοιαν ἑπΏρε xal ἐξετραχήλισεν, ἀχούωμεν τοῦ
Φαρισαίου, τί φησιν, εἰς ὅσην ἁλαξονείαν ἐπήρξτο, πῶς
ἐμεγαληγόρει, χαὶ τῆς οἰχουμένης ἁπάσης ἐφρόνησε
µείζονα. Διὰ τοῦτο οὐ τὸ πᾶν ἡμῶν ἐποίησεν, ἀλλ᾽
ἀρΏχέ τι ἐφ᾽ ἡμῖν εἶναι, ἵνα εὐπρόσωπον λάδῃ mpó-
φασιν τοῦ διχαίως ἡμᾶς στεφανοῦν. Καὶ τοῦτο ἑδήλωσο
διὰ τῆς παραθολῆς ἐχείνης, xa0' ἣν φησιν, ὅτι περὶ τὴν
ἑνδεχάτην (pav εὑρὼν ἀνθρώπους, ἔπεμψεν εἰς τὸν
ἀμπελῶνα ἑργάζεσθαι. Καΐτοι τί ἓν τῇ ἐνδεχάτῃ ὥρᾳ
εἰργάσαντο; ᾽Αλλ’ ὅμως fipxzoe τῷ θεῷ xat fj βραχεῖα
τοῦ χαιροῦ poni] πρὸς τὸ δοῦναι τὸν μισθὸν αὑτοῖς
ἀπηρτισμένον,

Καὶ ἵνα µάθῃς ὅτι τοῦτο ἀληθῶς ὁ προφήτης φησὶ,
xaX οὐκ ἀφαιρεῖται τὴν ἐξουσίαν ἡμᾶς, ἀλλὰ περὶ του
τέλους τῶν πραγμάτων ἐνταῦθα φιλοσωφεῖ, ἄχουσον
τῆς ἐπαγωγῆς. Εἰπὼν vào, Οὖκ ἐν ἀνθρώπῳ d ὁδὸς
ubcov, εὐθὺς ἐπιφέρει, Παίδευσον ἡμᾶς, Ἱύριε,
xv ἐν κρίσει, καὶ μὴ év θυµῷ. El γὰρ μηδὲν
ὅλως ἐφ᾽ ἡμῖν ἣν, περιττῶς ἔλεγε, Παίδευσον ἡμᾶς,
π.]ἠ]ν ἐν χρίσει.

ε’. Τί γὰρ ἂν ἁδιχώτερον τοῦ χολάζεσθαι τοὺς οὖχ ὃν-
τας χυρίους τῶν πρακτέων, xal τιµωρίαν ὑπέχειν ἀν-
θρώπους, ὧν ἡ ὁδὺς χαὶ ὁ βίος οὐχ ἐπὶ τῇ αὐτῶν ἐξουσίᾳ
χεῖται; Ὥστε ὅταν φαίΐνηται τὸν 8eby παραχαλῶν ὑπὲρ
τοῦ μὴ σφοδροτέραν γενέσθαι τὴν τιµωρίαν χατ a5-
τῶν, οὐδὲν ἕτερον f] τοῦτο ἐμφαίνει, ὅτι ἄξιο, τοῦ χο-
λάσεσθαι χαὶ τιµωρίαν ὑπέχειν clot * τοῦτο δὲ οὐδὲν
ἕτερον ἢ τὸ αὑτεξούσιον συνίστησιν d. El γὰρ μὴ xvo-

€ Savil. in textu. φωνῆς ἀκοή, in marg. qw) ἁχοῆς. qua
vera lectio est, et habetur in Ed. Rom. τῶν Ο’. Morel. si-
militer φωνὴ ἀκοῆς. Paulo post unus εἷς agopiouov, verum
ei; ἀτανισμόν legendum,et sic LXX.

4 Savil. putat. legendum cvwot:dv, el vere melius ad
seriein quadrare videtur ; sedovvior2t ctiam ferri potest.

14!
ριθι τῶν Αραχντέων σαν, δὐχὶ πραοτέραν ἴἔδει τὴν
τιµωρίαν ἀξιοῦν αὐτοὺς ὑποσχεῖν e, ἀλλὰ μηδὲ ὅλως
χολάζεσθαι * μᾶλλον δὲ οὐδὲ ἀξιώσεως ἔδει ' ὁ γὰρ
Θεὺὸς οὗ δεῖται τοῦ παραχαλοῦντος αὑτὸν, ὥστε μὴ χο-
λάσαι τοὺς ἀνενθύνους. Καὶ τί λέγω, ὁ θεὸς, ὅπου γε
οὐδὲ ἄνθρωπος νοῦν ἔχων; Ὅταν οὖν φαίνηται παοχ-
χαλῶν ὁ προφήτης ὑπὲρ Ἰουδαίων, ὡς ὑπὲρ ἡμαρτη-
χότων εὔδηλον ὅτι παραχαλεῖ * ἁμαρτία δὺ τότε φαίνε-
ται, ὅταν ἡμεῖς, ὄντες χύριοι τοῦ μὴ παραθῆναι τὸν
νόµον, παραθανωμεν. "Doce πάντοθεν δηλον ἡμῖν,

τι χαὶ ἐφ᾽ ἡμῖν χαὶ ἐπὶ τῷ θεῷ τὰ ἡμέτερα χεῖται
χατορθώµατα. Τοιοῦτόν ἐστι χαὶ τὸ, OD τοῦ θἐΊοντος,
οὐδὲ τοῦ τρέχοντος, ἆ.11ὰ τοῦ &Asobrtoc Θεοῦ.
Καὶ τίνος ἔνεχεν τρέχω; φησί. τίνος δὲ ἕνεχεν θέλω,
£l pd τὸ πᾶν ἓν ἐμοὶ χεῖται, "Iva διὰ τοῦ θέλειν xal
τοῦ τρέχειν ἐπισπάσῃ τοῦ Θεοῦ τὴν ῥοπὴν καὶ τὴν
εὔνοιαν, ὥστε συμπρᾶξαι xal χεῖρα ὀρέξαι χαὶ πρὸς
τὸ τέλος ἀγαγεῖν. "E&v γὰρ ἀνέλῃς τοῦτο, xat παύση
ερέχων χαὶ θέλων, οὔτε ὁ θεὺς ὀρέξει χεῖρα, ἀλλ ἆπο-
στήῄόεται xal αὐτός. Πόθεν touto δᾗλον; ΄Αχουσον τί
φῆσι τῇ Ἱερουσαλὴμ. [106] Ποσάκις ἠθέησα ἔπι-
συναγαγεῖν τὰ τέκνα σου, xal οὐκ Αθιλήσατε;
460v, ἀρίεται d οἶκος ὑμῶν ἔρημος. Ορᾶς, ἐπειδὴ
οὑχ ἠθέλησαν, πῶς ἁπέστη xal ὁ θεὸς ; Auk τοῦτο χρεία
ἡμῖν xaX τοῦ θόλειν καὶ τοῦ τρέχειν, ἵνα καὶ τὸν θεὺν
ἐπισπασώμεθα. Τοῦτο οὖν φησι xal ὁ προφήτης. ὅτι τὸ
κατορθῶσαι οὐκ ἐν ἡμῖν, ἀλλ᾽ ἐν τῇ τοῦ θεοῦ βὀηθείᾳ -
τὸ δὲ ἑλέσθαι ἐν ἡμῖν xal ἓν τῇ ἡμετέρᾳ προαιρέσει.
Οὐχοῦν εἰ ἐν τῇ τοῦ Θεοῦ βοηθείᾳ τὸ χατορθῶσαι, φησὶ,
κἂν ph χἀτορθώσω, οὐδεμίαν ἂν εἴην δίκαιος ὑπομέ-
νειν αἰτίαν ' ὅταν yàp τὰ map' ἐμαυτοῦ παράσχω
πάντα, καλθελήσω, καὶ προέλωµαι, καὶ τῶν πραγμάτων
ἄψωμαι, ὁ δὲ τοῦ τέλους Χύριος Qv μὴ συµπράξη,
μηδὲ χεῖρα ὀρέδῃ, παντὺς ἀπήλλαγμαι ἐγχλήματος.
᾽Αλλ’ οὐχ ἔστι ταῦτα, οὐχ ἔστιν - ἀμήχανον γὰρ, θε-
λησάντων ἡμῶν xal προελομένων xat βουληθέντων,
τὸν θεὺν ἐγκαταλικεῖν. El γὰρ τοῖς μὴ βουλομένοις
παραινεῖ καὶ συμδουλεύει, ἵνα θελήσωσι xat βουλη-
θῶσι, πολλῷ μᾶλλον τοὺς αἱρουμένους οὐκ ἔγχατα-
λιµπάνει. Ἐμδλέψατε Tkp, qnot, εἰς ἀρχαίας γε-
γεὰς, xal ἴδετε. Τίς ἤ.ἴπισεν ἐπὶ Κύριον, καὶ
κατῃσχύνθη; ἢ εἰς ἐνέμεινε ταῖς évcolaic αὐ-
coU b, καὶ ὑπερεῖδεν αὐτόν; Καὶ πάλιν ὁ Παῦλός
φησιν, Ἡ δὲ ἑἰπὶς οὐ χαταισχύνει, ἡ ἐλπὶς ἡ εἰς
τὸν θεόν. ᾽Αμήχανον γὰρ τοῦ τέλους ἐχπεσεῖν τὸν
ὅλῃ διανοίᾳ ἐπὶ τὸν bo ἐλπίζοντα, xal τὰ παρ
ἑαυτοῦ πάντα εἰσφέροντα. Καὶ mit, Πιστὸς δὲ ὁ
θεὺς, ὃς οὐκ ἑάσει ὑμᾶς πειρασθῆναι ὑπὲρ ὃ δύ-

4 Duo mss. αὐτοὺς ὑπέχειν.

b [η Edit. Rom. τῶν Ó' legitur τίς ἐνεπίστευσε Κνρίῳ,
xat xatygyuvün ; ἢ τίς ἐνέμεινε τῷ φόέψ αὐτοῦ; etc. Yerum
Chrysost. oca illa ut menli sese offerebant adbibere so-

*bat.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP,

vac0e, à.L1à ποιήσει σὺν τῷ Xeipacpp 4
ἔχδασιν, τοῦ δύνασθαι ὑμᾶς ὑπενεγκο
τοῦτο παραινεῖ σοφός τις àvhp, λέγων’ Tai
προσέρχῃ δου.λεὐει' Κυρίῳ, ἑτοίμασον οἱ
χή» σου εἰς πειρασμόν. Εὔθυνον τὴν m»
σου, καὶ καρτέρησον, xal μὴ σπεύσῃς ἐν
ἑχαγωγῆς. Κοὶ«ϊήθητι αὐτῷ, καὶ μὴ ἀποσεί
ἕτερος παραινεῖ λόγος’ 'O δὲ ὑπομείνας εἰς
οὕτος σωθήσεται.

Ταῦτα δὲ πάντα Χανόνες elol χαὶ ὅροι :
γµατα ἀπίνητα - xal δεῖ τοῦτο πεπηγέναι
Quy] τῇ ἡμετέραᾷ, ὅτι ἀμήχανόν τινα σπουδῃ
µενον xai μεριμνῶντα ὑπὲρ τῆς ἑαυτοῦ Gun
καὶ τὰ nap ἑαυτοῦ πάντα ἐπιδεικνύμενον, k
λειφθῖναί «ott παρὰ τοῦ θεοῦ. Οὐκ ἀκούεις 1
πρὸς tbv Πέτρον; Σίµων, Σίµων, ποσἀκις dt
ó Σατανᾶς cwicat ὑὁμᾶς ὡς τὸν citor,
ἐδεήθη» περὶ σοῦ, iva μὴ &x Anim ἡ πίστει
"Όταν μὲν γὰρ ἴδῃ τὸν φόρτον 5 µείζω τῆς fs
δυνάµεως ὄντα, ὀρέγει χεῖρα, xal ἐπικουφίί
πειρασµόν ΄ ὅταν δὲ [δη ἐξ οἰκείας ῥᾳθυμί
ὁλιγωρίας τὴν οἰχείαν προδιδόντας σωτηρίᾶν, ᾿
βουλοµένους cuf vat, ἀφίηῃσι καὶ ἐγχαταλιμπά
γὰρ βιάξεται, οὐδὲ ἀναγχάτει, xaX ὅπερ ἐπὶ '
δασχαλίας ἐποίει, τοῦτο xal ἐνταῦθα γίνεται.
περ γὰρ ἐκεῖ τοὺς th θέλοντας ἀχούειν, ἀλλ᾽ d
δῶντας, οὐχ εἶλχεν, [167] οὐδὲ ἐδιάζετο, τοῖς δὲ
έχουσι διέλυσε τὰ ἀσαφῃ, καὶ τὰ αἰνίγματα
φανερά οὕτω 0h καὶ ἐπὶ τῶν πραγμάτων; το
ἀναλγήτους καὶ οὐχ ἑθέλοντας οὐχ ἀναγχάζει
βιάσεται, τοὺς δὲ προαιρουµένους ἐπισπᾶτα!
πολλῆς τῆς σφοδρότητος. Auk τοῦτο xal ὁ Πέτι
civ * Ἐπ' d.1n0slac κατα αρμδάνομαι, ὅτι ἂν'
ἔθγει ὁ φοθούὐμενος τὸν θεὺν, καὶ épyatk
δικαιοσύνη», δεκτὸς αὐτῷ ἐστι. Καὶ ὁ αρι
αὐτὸ τοῦτο παραινεῖ λέγων, Κὰν O£Ance, xal
χοὐσητέ µου, tà ἁγιθὰ τῆς γῆς φάγεσθε" .
μὴ θέΊητε, μηδὲ εἰσωκούσητέ µου, μάχαιρι
χατέδεται. Ταῦτα οὖν εἰδότες, xaX ὅτι καὶ τὸ
χαὶ τὸ τρέχειν kv ἡμῖν ἐστι, xal διὰ τοῦ θέλι
τοῦ τρέχειν τὸν Θεὸν ἐπισπώμεθα πρὸς τὴν ἡμ
βοῄθειαν, ἐπισπασάμενοι δὲ αὐτὸν, πρὸς τὸ
ἦξομεν τῶν πραγμάτων: διαναστῶμεν, ἀγαπῆτ
πᾶσαν σπονδὴν ἐπιδειξώμεθα ἐν τῇ τῆς φυχῖ
τηρίᾳ τῆς ἡμετέρας, ἵνα μικρὸν ἐνταῦθα mov,
χρόνον, χατὰ τὸν ἀγήρω xai ἀθάνατον αἰῶν
ἀθανάτων ἀπολαύσωμεν ἀγαθῶν: ὧν γένοιτο :
ἡμᾶς ἐπιτνχεῖν, χάριτ: χα: φιλανθρωπίᾳ τοῦ |
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ) οὗ τῷ Πατρὶ fj δόξ
τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, vov καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς ι
τῶν αἰώνων. Αμήν.

* Unus τὸ yog tiov,

in IN ILLUD, DOMINE, NON EST IX DOMINE, ETC.

vimque non sit i» eorum posita potestate ?- ltaque
«um Deum videtur orare, ne graviori paena mulcten-
ur, nibil aliud indicat, quam dignos eos esse qui plc-
clantur, ac poenam sustineant : hoc autem nihil aliud
quam libertatem arbitrii constituit. Si enim res ge-
rend illorum juris et arbitrii non essent, non jam
υἱ mitiori supplicio afficerentur peti oporteret, sed
nec ullo modo puniri : itno vero neque precibus opus
esse : non enim deprecatore indiget Deus, ut inno-
centes non. puniat. Et quid dico, Dcus, cum nec ul-
lus homo prudens ? Quando igitur pro Jud:is orare
prophetain videmus, satis liquet eum pro hominibus
erare qui peccariut : Lum vero cernitur peccatum,
eum penes nos est ul legem non transgrediamur, et
tamen eam transgredimur. Ergo undique nobis mani-
feum est, cum in nostra, tum in Dei potestate sita
esse recle facta. Simile illud est etiam, Noh volentis,
neque currentis, scd miserentis est. Dei (Rom. 9. 16).
Et quam ob causam curro, inquit, vel quam ob cau-
sam volo, nisi tota res in inco sit arbitrio sita ? Ut
pimirum dum vis, et dum curris, divinum auxilium
εἰ benevolentiam tibi concilies, sic ut tc adjuvet,
ac mauum porrigat, atque ad finem usque perducat.
Si enim hoc sustuleris, et currere simul et velle de-
sieris, neque manum porriget Deus, sed el ipse abs-
ecdet, Unde autem id constat * Audi quid dicat Je-
roto:ym» : Quoties volui congregare filios (uos, et nolwi-
stis? Ecce relinquitur domus vestra deserta (Matth. 25.
$1). Vides, quoniam illi noluerunt, quo pacto etiam
Deus abscessit ? Propterea nobis quoque opus est ut
velimus, et curramus, quo Deum nobis etiam conci-
liems. Hoc igitur cst, quod ait propheta, felicem
eiiam rerum in potestate nostra situfn nem esse,
verum 3b auxilio pendere divino : ut autem eligamus
in nobis et in arbitrio nostro situm esse. Enimvero
8i rerum prosper aut sinister exitus ab auxilio divino
pendet, dicet aliquis, nulli obnoxius crimini censeri
debeo : eum enim omnia, qux: mearum partium
sunt, pr'estitero,et voluero, et elegero, et rem ipsam
aggressus fuero, is vero a cujus potestate pendet
eventus, me non adjuverit, neque manuin porrexe-
rii, omni sum crimine liberatus. Veruin non ita est,
pane non est ita : neque euim fieri potest, ul &i nos
vuuerimus, elcgerimus, ae statucrimus, Deus no$
derelinquat. Si enim eos qui nolunt hortatur et con-
$i eis, ut. velint et statuaut, multo magis eos qui
uiro eligent, non derelinquet. [lespicite namque, in-
quit, in generationes antiquas, et videte, quis speravil
in Dominum, et confusus. est? aul quis permdusit in
wandalis ejus, et despexit cwn (Eccli. 2. 14. 12)? Et
rursus ait Paulus, Spes non confundit (Rom. 5. 5),
$s nimirum in Deum. Impossibile enim est, ul
finem propositum non adipiscatur is qui tota mente

Hum

in Deum sperat, et qux suarum sunt partium prazestat
omnia. Et rursus, Fidelis autem Deus, qui non patietur
σος tentari supra id quod potestis, sed [aciet cum tenia-
lione proventum , ut possitis sustinere (1. Cor. 10. 19).
ldcirco admonet sapiens vir quidam dicens : Fili, si
accedas ad servitutem Domini, prepara animam tuam
ad tentationem. Dirige cor (uum, et austine, et ne festi-
nes in tempore obductionis. Conjungere illi, et ne rece-
das ( Eccli. 2. 1. 2). Alius quoque sermo nos admonet :
Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit
(Matth. 10. 22),

Vir bonc voluntatis non deseritur α Deo. Deus. non
vim a[fert aut cogit. — Porro hxc omnia regule sunt,
leges, ac decreta immutabilia; et hoc in mente ve-
stra sil. fixum oportet, ficri non posse, ut qui stu-
dium adhibeat, et de sua salute sit sollicitus, et om-
hia (139 suarum sunt parlium exsequatur, is umquam
a Deo deseratur. Nou audis quid Petro dicat? Simon,
Simon, quoties expetivit satanas, «t cribraret vos aicut
triticum : ego autem oravi pro te, ut non deficiut fides
(κα (Luc. 23. 51. 52). Nam cum viribus nostris esse
majus viderit onus, manum porrigit, ac tentationem
reddit leviorem : cum vero nos ex propria negli-
gentia viderit ac desidia propriam salutem prodere,
neque velle salvari, tunc derelinquit ac deserit. Ne-
que enim vim affert, aut cogit, quodque duin do-
ctrinam traderet, agebat, id etiam bic (it. Ut enim
illic 908, qui audire nolebant, sed discedebant, non
trahebat, neque vim afferebat : sed iis, qui attende-
bant obscera solvebat, et senigmata manifesta redde-
bat : ita nimirum et in rebus ipsis : eos qui stupidi
sunt, et minime volunt, non cogit, neque vün illis
affert : eos autem, qui ultro eligunt. summo studio
sibi conciliat. Propterea dicit etiam Petrus : In ve-
ritate comperi, quia in omni gente, qui πεί Deun,
et operatur justitiam, acceptus est illi (Act. 10. 54. 55).
Et propheta hoc ipsuia admonet his verbis: Si volueritis,
εἰ audicritis me, bona terre comedetis : si autem noliuc-
ritis, neque exaudieritis me, gladius devorabit vos (1sai.
1. 19. 90). Que cum ita nota et explorata sint nobis,
atque in nostra potestate situm esse ut velimus, et
curramus , nosque, dum volumus currimusque ,
Deum nobis canciliaturos ad ejus auxilium obti-
nendum; ceo porro nobis conciliato, nos rerum
exitum assequuturos; excitemus nos, dilectissimi,
atque &d salutem animi nostri? omne sludium
conferamus, ut cum i1nodicum in hac vita laborem
exautlaverimus, in zlernó ét immorlali zvo illo
bouis immortalibus perfruamur : ου hobis onmi-
bus ut contingant, faxit gratia et benignitas Domini
nostri Jesu Christi, cuin quo Patri gloria, simulque
Sancto Spiritui, nunc et scmper, et iu. seculaszcu-
lorum. Amen.

165 S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 14

ENEENLLL——————————————————————M—————— —————— I

IN DUAS HOMILIAS DE PROPHETIARUM OBSCURITATE

Adinodum difficile est tempus indicare, quo hz duz homilize habitze fuere. Certum quidem est priorem
aliquot diebus alteram processisse, posteriorem vero die Dominica dictam fuisse. ld enim constat ex iis
qux dicuntur in Homilia cui titulus, Demones non gubernare mundum. Ibi enim, Tom. ll, p. 217, B, sic
ait: Atque hoc quidem ab omni tempore jam innotuit, presertim a Dominica superiore. Numquam enim
divina vobis eloquia fastidium parere dies ille presertim indicavit. Ibidem autem, in concionis scilicet prin-
cipio, illa omnia ordine repetit quz in hujus concionis fine dixerat, quod in more esse Chrysostomno nemo
nescit; nimirum agit de sanctis justisque viris, qui, $ua ipsorum peccata, non autem aliena, cum doloris
significatione commemorabant, allatis etiam Scripture locis bene multis atque exemplis sanctorum,
eadem serie et accuratissime. Nam quod exemplum desid:rari in hac secunda concione querebatur Tille-
montius, vir diligentiz:e et accurationis singularissimz, nempe illud Petri, Exi a me, quia vir peccator
sum, jam ex Codice Colbertino restitutum habes. Itaque certum exploratumque est homiliam hanc secun-
dain de Prophetiarum obscuritate dictam fuisse Dominica precedente concionem illam supra memoratam.
Certum perinde videtur hasce duas conciones Antiochiz habitas fuisse; quia nempe Chrysostomus sic de
episcopo loquitur in homilia secunda, num. 5, ut non se, sed alium episcopum esse subindicet. De anno

autem nihil exploratum habetur. Vide Tomo 1, p. 945.

Erit forte quispiam qui annum se hinc expiscari posse putet, quod in Homilia prima de Prophetiarum

UTILITER ET PERCOMMODE FACTUM, UT PROPHETIJE DE CHRISTO ET GENTIBUS DRQUE JUD.£ORUM
REPROBATIONE OBSCURJE ESSENT, DEMONSTRATIO (a).

—— Q6

4. Sententie 15aie cum altitudine maris conferuntur.
Fzperienti et exercitationis commoda. — - 'rophetieam

navigium in orbem existimant circumferri. Non ta-
men ex natura maris, scd quod inexperti sint qui

vobis hodie volo niensam instruere, atque in pelagus
sapientie Isai: meditor ora&ionem immittere. Sed
quid faciam ? Dubito ac metuo, ne cum e portu egressi
fuerimus, atque ad profundum sententiarum prophe-
tz pervenerimus , quod nautis contingit , qui naviga-
Lioni assueti non sunt, vertigine laboremus. Nam et
illi cum relicta terra ex utraque parte navis pelagus
viderint, nec aliud quidquam pr:eter mare ac calum,
tenebricosa vertigine corripiuntur , et una cum mari

(a) Collata cum Codice Regio 2515, οἱ cum Colbertino
30.

navigant, oboriuntur vertigines : czteri quidem certe
nautze nudis corporibus et in mediis fluctibus in caput
se dejiciunt, neque tale quidquam patiuntur, sed cum
ad ipsum profundum descendcrint, tutius , quam qui
in pavimento degunt, illic versantur, et licet ore, oca-
lis, ac toto corpore salsuginem excipiant, nom :egre
ferunt. Tantum bonum est exercitatio, tantum malum
est imperitia : sic ista persuadet , ut etiam qu:e for-
midabilia sunt contemnamus, illa vero efficit, ut etiam
tuta suspecta sint nobis , ac reformidanda videantur.
Nam hi quidem in sublimibus scdentes navis tabula

165 DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. 1.

164

MONITUM.

epscurtate, numero 5, dicat se sermonem de Melchisedec in alterum Jiem rejicere. De Melchisedec vero
pluribus egit Chrysostomus in Homilia septima contra Judzos, Tomo I : unde sequi videretur hanc homi-

liam, septimam contra Judzos pracessisse, atque in annum 587 consignandam esse. Verum preterquam
quod sepius de Melcbisedec sermonem habuit Chrysostomus, hzc quz in aliud tempus se remittere dicit
Chrysostomus, genealogiam illins sine patre et sine matre spectabant, ut ex serie arguitur : in Homilia
autem illa septima contra Judzos, id unum probat S. doctor, sacerdotium illud Melchisedec excellentius
fuisse sacerdotio Judzeorum. Quamobrem nihil hinc indicii expiscari possumus, quo de anno aliquid sta-

ως. —

Has duas conciones inter nobilissimas commemoramus : hic multa ad morum institutionem przclara :
hic modum precationis in etu ecclesize pro episcopo emitti solit:e perspicimus in concione 2, num. 5. la
concione 4, num. 5, Persas obsedisse Jerosolymam dicit, de obsidione loquens quam Jeremiz tempore
Babylonios, non Persas, posuisse certum est. Et tamen inter dubitandi causas a viris doctis allatas περὶ
T's tto; Sermonum de precatione, Tomo ll, p. 778, lizc affertur quod auctor horumce sermonum
Sennacheribum vocarit regem Persarum; illi vero probe possunt ex hoc loco confutari, necnon ex aliis
bene multis ubi Babylonios et Assyrios Chrysostomus Persas vocat.

larum concionum interpretatio Latina est Frontonis Duczi, quam aliquot in locis castigavimus.

Ἀπόδμξις τοῦ χρησίµως τὰς περὶ Χριστοῦ xal ἐθνῶν xal τῆς ἑκπτώσεως Ἰουδαίων προφητείας
ἀσαφεῖς εἶναι.

€. Προφητικὴν σήμερον ὑμῖν παραθεῖναι βούλομαι
αν χαὶ πρὸς τὸ πέλαγος τῆς Ἡσαῖου σοφίας
ἐκεφκῖναιτὸν λόγον παρασχευάζοµαι. ᾽Αλλὰ τί πάθω;
i χαὶ δέδοιχα, uf; ποτε τὸν λιμένα ἐξελθόντες,

ααὶ τρὸς «b βάθος χαταντήσαντες τῶν προφητικῶν
Ὑημάτων, ἱλιγγιάσωμεν * ὅπερ πάσχουσιν οἱ τῶν
Αλωτήρων ἀήθεις. Καὶ γὰρ ἐχεῖνοι, ἐπειδὰν τὴν γῆν
isi; ἐξ ἑχατέρου µέρους τῆς νηὸς πέλαγος ἴδωσι,
αἱ οὐδὲν ἕτερον, ἀλλ fj θάλατταν xal οὐρανὸν,
δχρ-οδίνῳ χατέχονται, χαὶ περιφέρεσθαι τὸ πλοῖον
t4; χύχλῳ νοµίζουσι μετὰ τῆς θαλάττης. 'AAX οὐ
ταρὰ τὴν φύσιν τῆς θαλάττης, ἆ’ λὰ ταρὰ τὶν ἀπει-
Fav τῶν πλεόντων οἱ ἵλιγγοι γίνονται" ἕτεροι γοῦν

ὃς σκότῳ δεινῷ, οἱ sicsup:a, p.138, A separatis vocibus,

τῶν ναυτῶν γυμνοῖς τοῖς σώμασι χυθιστῶσι χατὰ τῶν
χυµάτων, xai οὐδὲν πάσχουσι τοιοῦτον, ἀλλά πρὸς τὸ
βάθος χαταδάντες αὑτὸ, τῶν ἐν ἐδάφει διαιτωµένων
ἀσφαλέστερον διατρίδουσι, xal τῷ στόµατι, xa τοῖς
ὀφθαλμοῖς, xai παντὶ τῷ σώματι δεχόµενοι τὴν ἅλ-
μην, οὗ δυσχεραίνουσι. Τοσοῦτόν ἐστι µελέτη χαλὸν,
τοιοῦτόν ἐστιν ἀπειρία χαχόν’ οὕτως αὕτη xal τῶν φο-
θερῶν χαταφρονεῖν πείθει, ἐχείνη δὲ καὶ τὰ ἀσφαλῃ
ὑποπτεύειν xal δεδοικέναι παρασχενάξζει. Ob μὲν γὰρ
ἐφ᾽ ὑψηλῶν τῶν ἱχρίων χαθήµενοι τῆς νηὸς. xat πρὸς
τὴν θέαν ἱλιγγιῶσι»' οἱ δὲ οὐδὲ Ev µέσοις θορυθοῦν-
ται τοῖς χύµασι. Τοῦτο xat ἐπὶ τῆς διανοίας γίνεται
τῆς ἡμετέρας᾽ καὶ γὰρ καὶ ταύτην πολλάκις χατα-
λαμθάνει χύματα παθῶν τῶν θαλαττίων ἁγριώτερα,
ον ζάλη θυμοῦ χάτωθεν στρέφουσα τὴν καρδίαν,

160
πνεύματα ἐπιθυμίας πονηρᾶς πολλὴν ἐμποιοῦντα * τῇ
ξιανοία τὴν σύγχυσιν. ἸΑλλ' ὁ μὲν ἄπειρος xol ἅμε-
}έτητος, ἀρχομ ένου τοῦ χειμῶνος τῆς ὀργῆς, εὐθέως
{[109]θορυθεῖται, ταράττεται, χλονεῖτα., περιορᾷ Υινο-
µένην ὑποθρύχιον τὴν φυχὴν ὑπὸ τῶν παθῶν, xal
ναυάγιον ὑπομένουσαν' ὁ δὲ ἔμπειρος xat µεµελεττ-
χὼς τὰ τοιαῦτα φἑρειν γενναίως, χαθάπερ χωθερνί-
την ἐπὶ τῶν οἰάχων, οὕτω τὸν λογισμὸν ἑπάνω τῶν
παθῶν καθίσας, οὗ Τρότερον ἀφίσταται πάντα ποιῶν,
ἕως ἂν χατευθύνη τὸ σχάφος πρὸς τὸν εὔδιον τῆς φι-
λοσοφίας λιμένα. Ὅπερ οὖν ἐπὶ τῆς θαλάττης Ὑίνε-
ται, xai ἐπὶ τῆς διανοίας συµθαίνει, τοῦτο xaX kv τῇ
ἐξηγήσει τῶν Γραφῶν συμπίπτει ἀνάγχη θορυθεῖ-
σθαι, ταράττεσθαι, ἐπειδὰν ἐξέλθωμεν εἰς τὸ πέλα-
γος, οὐκ ἐπειδὴ τὸ πέλαγος φοδερὸν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἡμεῖς
οἱ πλέοντες ἄπειροι. Ὅτι γὰρ ἔστιν, εὔχολον φύσει
λόγον ὄντα, δύσχηλον γενέσθαι παρὰ chv ἀπειρίαν
"τῶν ἀχουόντων, Παῦλον ὑμῖν παρασ-έσομαι μάρτυρα.
Εἰπὼν γὰρ ὅτι Χριστὺς ἐγένετο ἀρχιερεὺς χατὰ τὴν
τάξιν Μελχισεδὲχ, καὶ ζητῶν εἰς ἐστιν à. Μελχισε-
δὲχ, ἐπήγαγε' Περὶ οὗ πο-ὺς ἡμῖν ὁ Aóyoc καὶ
δυσερµήγευτος. Τί λέγεις, ὢ µαχάριε Παῦλε; Δυσερ-
µήνευτός cot τῷ πνευματικὴν ἔχοντι δοφίαν, τῷ τὰ
ἁπόῤῥητα ῥήματα ἀχούσαντι, τῷ πρὸς τρίτον ἁρπα-
γέντι οὑρανόν; El σοὶ δυσερµήνευτος, τίνι χατα-
ληπτός: Ἐμο], φησὶ, δυσερµήνευτος, οὗ παρὰ τὴν
οἰχείαν δυσχολίαν. ἀλλὰ παρὰ τὴν ἀσθένειαν τῶν
ἀκουόντων. Εἰπὼν yàp, Δυσερμήγευτος, ἐπήγαγεν"
᾿Επειδὴ νωθροὶ γεγόνητε ταῖς ἀχοαῖς. "Opa; ὅτι οὐχ
Ἡ φύσις τοῦ λόγου, ἀλλ᾽ ἡ ἀπειρία τῶν ἁχουόντων
δύσχολον τὸν οὐ δύσχολον ἐποίησεν; Ub µόνον δὲ
δύσχολον, ἀλλὰ xai πολὺν ποιεῖ τὸν βραχὺν ἡ αὐτὴ
αἰτία" διόπερ οὐχὶ δυσερμήνευτον ἔφησεν εἶναι µόνον,
ἀλλὰ xai πολὺν, καὶ τοῦ µήχους, xai τῆς δυσχολίας
ἀναθεὶς τὴν αἰτίαν τῇ νωθρότητι τῆς ἀχοῆς. Καθά-
περ γὰρ ἐπὶ τῶν ἁῤῥωστούντων obx ἀναγκαῖον σύν-
τοµον χαὶ ἑσχεδιασμένην παραθεῖναι τράπεζαν, ἀλλὰ
δεῖ παρασχευάσαι τὰ σιτία διάφορα, ἵνα ἂν τοῦτο ὁ
χάµνων μὴ βουληθῇ μεταλαθεῖν, τὸ ἕτερον λάβῃη᾽ xàv
ἐχεῖνο μὴ προσίηται, τὸ ἄλλο δέξηται ' χᾶν τοῦτο
δ.αχρηύσηται, ἐπιλάδηται θατέρου, καὶ τῇ ποιχιλίᾳ
τῶν βρωµάτων τὴν δυσχολίαν νικήσωµεν, xal τῷ
πολυτρόπῳ τῆς τραπέζης τὸ δυσἀρεστον τῆς γνώµτς
θεραπεύσωμεν' οὕτω πολλάχις xal ἐπὶ τῆς πνευµα-
τιχῆς ἑστιάσεως χρὴ ποιεῖν. Ὅταν ἀσθενεῖς ὤμεν,
πολὺν παρασκξυάσασθαι χρὴ τὸν λόγον xol ποιχίλον,
παραθολὰς xal παραδείγµατα ἔχοντα, κατασχευὰς,
καὶ περιόδους, xal ἕτερα πολλὰ τοιαῦτα, ἵνα Ex πάντων
ῥᾳδία γένηται ἡμῖν τῶν συµφερόντων 1j αἴρεσις. Πλὴν
ἀλλ' εἰ xal πολὺς ὁ λόγος xai ἀυσερμήνευτος, οὐχ
ἀπεστέρησεν αὐτοὺς τῆς διδασχαλίας τοῦ Μελχισε-
Bx ^ τῷ μὲν γὰρ εἰπεῖν, Πο.λὺς καὶ Δυσερμήνεντος,
ἀναστήσας αὐτῶν τὴν σπουδὴν, ἵνα προθυµότεροι γέ-
Χωνται περὶ thv &xpóasw: τῷ δξ παρασχεῖν τὴν
εράπεξαν, χαρισάµενος αὑτῶν τῇ ἐπιθυμίᾳ.
B'. [110] Τοῦτο δὲ καὶ ἡμεῖς ποιήσωμεν’ εἰ xal ἄπει-
pov τὸ πέλαγος τῶν προφητῶν, xal πολλὰ ἐκεῖ τὰ βάθη.

* Sic unus cod., alii ποιοῦντα.

S. JOANNIS CIJRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

χατατολμήσωμεν τῆς θαλάττης κατὰ vh '
δύναμιν *. μᾶλλον 65 μὴ κατὰ τὴν ἡμετέραν
ἀλλὰ κατὰ τὴν ἄνωθεν δεδοµένην ἡμῖν χάρι
την ἡμετέραν παῤῥησίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν |
ὠτέλειαν χατατολμήσωμεν τῆς θαλάττης, x:
Παῦλον μιμούμενοι. Ὅτι γὰρ οὐκ ἀπεστέρ
τοὺς τοῦ λόγου τοῦ χατὰ τὸν Μελχισδῖχ,
τῶν ἑξῆς. Εἰπὼν γοῦν, Περὶ οὗ πο.λὺς ὁ A
δυσερµήνευτος, ἐπήγαγεν' Οὗτος yàp ὁ B
δὲχ, βασιλεὺς δικαιοσύνης ἔπειτα δὲ κ
JAebc Σα.λἡμ., ὅ ἐστι βασιλρὺς εἱρήνης, '
ἁμήτωρ., ἀγεγεαλόγητος., μήτε ἀρχὴν |
4nice ζωῆς τέλος ἔχων' ἀφωμοιωμένος δὶ
tov Bsov µέγει ἱερεὺς εἰς τὸ διηγεκές. '
ἑτάραξεν ὑμῶν τὰς ἀχοὰς περὶ ἀνθρώπου δι
vog 6 Πανλος xat λέγων, ΑἉπάτωρ, ἁμήτωρ
λέγω, περὶ ἀνθρώπου; El γὰρ περὶ τοῦ Χρ
Υοιτο τοῦτο, οὐχ ἂν πολλὴν χαὶ οὕτως ἡμῖν
ζήτησιν; Ei γὰρ ἁπάτωρ, πῶς Yióg; εἰ
πῶς ἸΜονογενής; 'O γὰρ νἱὸς ὀφείλει πατέ
ἐπεὶ οὐχ ἂν εἴη υἱός. ᾽Αλλὰ xal ἁπάτωρ bat.
τοῦ θεοῦ, xal ἁμήτωρ. Πῶς; Απάτωρε
έννησιν, ἁμήτωρ τὲν ἄνω: οὔτε γὰρ ἐπὶ '
πατέρα, οὔτε iv οὐρανῷ μητέρα. Άγενεα.
᾿Αχουέτωσαν οἱ τὴν οὐσίαν αὐτοῦ πολυπρα
τες’ χαΐτοι τινὲς νομἰκουσιν, ὅτι τὸ Άγενεα
τοῦτο περὶ τῆς ἄνω Ὑεννήσεως εἴρηται. 0!
αἱρετιχοὶ οὐδὲ τοῦτο βούλονται’ χαὶ γὰρ καὶ
πολυπραγμονοῦσι xal περιεργάζονται’ οἱ |
χέστεροι τούτων ἐχείνῃ μὲν τπαγαχωροῦσιν
δὲ xai «περὶ ταύτης τῆς κάτω νοµίζουσιν
τὸ, Άγενεα,όγητος. Δείξωμεν οὖν ἅτι περὶ |
γενν ἠσεως τοῦτο 6 Παῦλος etre, xal περὶ τῆς
περὶ τῆς χάτω᾽ καὶ γὰρ χαὶ ἐχείνη φριχτὴ, :
µυστικωτάτη. Διὰ τοῦτο xal 'Hoatag qm
γεγεὰν αὐτοῦ τἰς διηγήσεται,; ᾽λλὰ περὶ
φησὶν, εἶπε τῆς ἄνω. Τί οὖν ἐροῦμεν Παύλῳ
τέρας εἰπόντι τὰς γεννήσεις, χα) τότε brava
Ἅγεγεα.ϊό]ητος; Ὡρότερον γὰρ εἰπὼν, Ἁ
ἁμήτωρ, τότε ἐπήγαγε τὸ, Ἁγεγεα.Ίόγητος
µόνον κατ ἐχείνην τὴν Ὑέννησιν, καθ fiv
ἐστὶν, ἀλλὰ xal χατὰ ταύτην, καθ) ἣν ἀπά
τὴν χάτω λέγω, ἀγενεαλόγητον εἶναι πιστεύι
τοῦτο ἀμροτέρας θεὶς, τότε εἶπετὸ, Αεγεα.ὶ
xai γὰρ xai αὕτη dj κάτω ἀχατάληπτος, ἵ
ἐχείνην μηδὲ παραχύψαι τολµήσωμεν. El
προπύλαια τοῦ van) οὕτω φοθερὰ xal ἀπρόσι
εἰς τὰ ἅδυτά τις εἰσελθεῖν ἐπιχειρήσει; "Ort
ἐγεννήθη Ex τοῦ Πατρὸς, οἶδα. τὸ δὲ πῶς, ei
Ὅτι ἐτέχθη ix τῆς παρθένου, ἐπίσταμαι
τρόπον οὐδὲ ἐνταῦθα καταλαμθάνω. Ἑκατί
[171] φύσεως ἡ γέννησις ὁμολογεῖται, xa d
ὁ τρόπος σεσίγηται. Καὶ ὥσπερ ἐνταῦθα ἐπὶ 1
θένου, οὐχ εἰδὼς ἐγὼ πῶς ix παρθένου ky
ὁμολογῶ ὅτι ἐγεννήθη , καὶ οὐχ ἀναιρῶ cb
διὰ τὴν ἄγνοιαν τοῦ τρόπον: οὕτω xat σὺ ποῖ
του Πατρός’ εἰ xat οὐκ οἴδας πῶς ἐγεννήθη, τὸ
ήθη, ὁμολόγησον b. Kàv λέγῃ σοι ὁ αἱρετικὶ

b Savil. οἱ lfalesio legendum videtur, ei δὲ «
πῶς ἐγέννησε, τὸ ἐγέννησε ópoléqraov.

T DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. |.

tis eliam Ipso ex aspectu vertigine corripiuntur : illi
vero nee in. mediis fluctibus perturbantur. Hoe et In
mente nostra evenit : siquidem et ipsam spe fluctus
perturbationum | invadunt. multo marinis saviores,
veluti procella irgcundize , quz deorsum cor dcjicit,
ei prave cupiditatis venti, qui multam excitant in
mente conturbationem. Aique is quidem qui inexper-
tus est et inexcrcitlatus, incipiente irz tempestate,
continuo turbatur , commovetur , agitatur, animam
siuit ab affectibus submergi, ac naufragium pati : qui
vero expertus οἱ exercitatus est ad hzec omnia patien-
ter ferenda, tamquam gubernatorem ad clavum se-
deniem, ila rationem supra perturbationes istas col-
loal, neque prius absistit omnibus teutalis , quam
navigium ad tranquillum philosophix: portum duxerit,
Quod igilur (it in mari, et quod in mente accidit, hoc
e in expositione Scripturarum evenit : commoveri
necesse est. ac turbari, postquam in pelogus egressi
fuerimus, non quod formidabile sit pelagus, sed quod
inexperti simus nos qui navigamus. Nam orationem,
qux sua natura sit facilis, ob imperitiam auditorum
diflicile fieri, Paulum vobis testem proferam. Cum
euim Christum dixisset Pontificem fuisse secundum
erdinem Melcbisedec, quisivissetque quis Melchise-
dec esset, adjecit : De quo grandis nobis sermo , el in-
lerpretatu difficilis (Hebr. 5. 11). Quid ais, beate Pau-
le? Tibine difficilis est. interpretatu, qui spirituali
polles sapientia , qui arcana verba audivisti , qui ad
lerium raptus es cxlum? Si tibi diflicilis est inter-
Weüly, aquo poterit comprehendi? Mibi difficilis
esl interprelatg , inquit, non ob suam difficultatem,
sed ob auditorum infirmitatem. Postquam enim dixit,
Ἱνεγμείαιν dificilis , adjunxit : Quoniam imbecilles
(acti etis ad awdiendum. Vides non naturam sermonis,
sed auditorum imperiüam difficilem eum reddidisse,
qui difücilis minime fuit ?* Neque vero difficilem tan-
Um, sed et grandem efficit euin, qui brevis sit eadem
c5 : quapropter non. modo difficilem interpretatu
tum esse dixit, verum etiam grandem , et longitudi-
his, et difficultatis caucam adscribens aurium imbe-
Gilliati. Nam sicut dum zegros curaunus nom oportel
SWhitaneam et paratu facilem mensam illis apponere,
μὴ varia suot illis ednlia paranda, ut si zegrotus hoo
(9itare noluerit, alterum sumat : quod si illud non
9inittat , aliud acceptet : aut si hoc repugiet , alteri
Wanum injiciat , et ciborum varietate fastidinro vin-
Gus, ac diversitate mensz animi ejus morositatem
Biligemus ; ita sgepenumero in spiritualibus conviviis
Εἱ agendum. Cum inürmi simus, multa et varia in-
slinegda est oratio, qux: comparationes habeat, exem-
Mà, demonstrationos , verborum circuitus , aliaque
mulia ejusmodi , ut ex omnibus facilis sit nobis eo-
TW», qux sint profutura, delectus. Enimvero licet
grandis esset atque. interpretatu diflicilis ille sermo,
Mquaquam illos doctrina de Melchisedec privavit (a),
tum et dicendo grandem illum esse atque interpre-
tais difficilem illorum siudium excitarit, ut alacriores

(d) Fic et infra Colbertinus in multis deficit.

166

ficrent ad audiendum : et dum iljis mensam instmxit,
corum cupiditati fuerlt obeequetus.

9. Scriptura sacra quomodo tractanda. Anomaos re-
darguit. Adversus hereticos de eterna Christi genera-
tione. Generatio etiam terrena Christi non intelligitur. —
lloc nos quoque faciamus : tametsi prophetarum im-
mensum cst pelagus, multzeque insunt illic vorsgines,
audacter pro nostra virilj parte mare ingrediamur ;
imo vero, non pro nostra virili parte, sed prout nobis
superna gratia concessum fuerit, non fiducia freti
nostra, sed procurandz utilitatis vestr& causa mare
audacter ingrediamur, et in lioc quoque Paulum imi-
temur. Quod enim oratione de Melchisedec illos mi-
nime privarit, ex iis, qux sequuntur, intelliges. Sane
cum dixisset, De quo grandis sermo , et interpretatu
difficilis , adjecit : Hic enim Melchisedec , rex justitie,
deinde autem εἰ rex Salem, quod est rex pacis , sine
patre, sine matre , sine genealogia , neque initium dic-
rum, neque vite finem habens : assimilatus autem Filio
Dei manet sacerdos in perpetuum ( Hebr. 7. 1-5). An-
non vestras aures perturbayit de bomine verba faciens
Paulus, ac dicens, Sine patre, sine matre ? Quid dico,
de liomine ? Nam si boc de Christo etiam diceretur,
nonne sic eliam multam quarendi occasionem prz-
beret? Si enim est sine patre, quomodo Filius? si
sine Patre, quomodo Unigenitus? Filius enim patrem
habere debet, alioqui filius non erit, Attamen et sina
paire Filius Dei est, et sine matre. Quo tandem mo-
do? Sine patre secundum terrenam generationem,
sine matre secundum cxlestem : nam neque in terris
habuit patrem , neque matrem in cxlis. Sine genea-
logia. Audiant, qui ejus essentiam curiose scrutan-
tur : tametsi arbitrantur. quidam , quod hic dicitur
Sine genealogia, ad cxlestem generationem pertinere.
Nam hzretici ne hoc quidem volunt : etenim illam
quoque curiose scrutantur ct inquirunt : qui vero suut
inter illos modestiorcs, illi generationi boc conce-
dunt : de terrena non item dictum czistimant illud,
Sine genealogia. Ostendamus igitur hoc de utraque
Paulum geseratione dixisse, de calesti simul et de
terrena : nam et illa tremenda est, et hzc mystica
maxime. P'roptereg dicebat etiam [saias, Generationem
ejus quis enarrabit (1soi. 55. 8) Ἱ Atqui de illa coelesti,
inquit, hoc dixit. Quid ergo Paulo dicemus, qui
utramque generationem commeinoravit, ac deinde
illud, Sine genealogia, subjunxit? Cum enim ante di-
xissel , Sine patre, sine matre, post adjunxit , Sine
genealogia , ut non modo secundum illam generatio-
nem, secundum quam est sine raatre , sed etiam se-
cundum hanc, seeundum quam erat sine patre, tcrre-
nam dico, sine gonealogia ipsum esse credas. ldcirco
utraque posita dixit, Siue genealogia , nam hzc ter-
rena comprehendi non potest , ut in illam ne respi-
cere quidem audeamus. Nam si templi vestibula sunt
adeo terribilia οἱ inaccessa , quo pacto in ipsa adyta
penetrare quis audebit? Genitum enim ex Patre
fuisse scio : quo pacto, nescio. Ex virgine illum
fuisse natum uovi; modum autem ne hic quidem

16?

assequor. Nam utriusque nature generationem con-
fitemur , et utriusque modum tacemus. Et sicut cum
de virgine agitur, etsi nescio quo pacto sit ex virgim
generatus, tamen eum generatum fuisse confiteor,
nec rem tollo propter ignorantiam modi : ita fac tu
quoque, cum de Paire agitur : licet nescias quomodo
Filius sit genitus, eum fuisse genitum confitere !.
Quod si dixerit tibi hxreticus , Quomodo genitus est
ex Patre Filius? mentem ejus in terram deprime,
atque illi dicito : Descende de cxlis, ac mihi demon-
ρίγα, quomodo ex virgine sit natus, tumque illa me
roga. Retine illum, et obsessum urge, neque resilire
sinito aut in labyrinthum ratiocinationum se prori-
pere : verum retine, et strangula, non manu, sed ora-
tione ; ne distinctiones illi et effugia concedas , αι
cupit. Hinc fit ut eos perturbent et commoveant, qui-
buscum disputant, quod nos illis obsequamur, neque
eos ad sacrarum Scripturarum leges adigamus. Undi-
que igitur illi murum ex testimoniis Scripturarum
oppone , ac ne hiscere quidem poterit. Dic illi , Quo
pacto ex virgine natus est? non absistam , neque
recedam. Atqui modum effari non poterit, tametsi
omni ope conatuque contendat. Cum enim Deus oc-
cluserit, quis jam reserabit ? Sola lide percipi possunt
talia. Quod si non acquiescas, sed rationes disquiras,
iisdem te verbis, quibus Nicodemum Christus, affa-
bor : Si terrena dizi vobis , et non creditis, quomodo si
dixero vobis caelestia, credetis (Joan. 5. 12)? De nati-
vitate dizi ex virgine, neque nosti, neque hiscere au-
des, et cxlum curiose scrutaris? Atque utinam in
cxlum , et non in Dominum cali curiose inquirercs.
Si terrena dixi vobis, et non creditis. Non dixit, Et
non persuademini , sed, Non creditis , quo verbo si-
guificat terrena etiam fide indigere. Quod si terrena
fide indigent , multo magis czlestia. Quamquam tum
Nicodemo de partu multo minori loquebatur : siqui -
dem de baptismo sermo erat, et de spirituali regene-
ratione : scd lizec quoque fide comprehendenda dice-
bat. C:eterum terrena illa vocavit, non quod terrena
sint, sed quod perficiantur in terra, et quod si com-
párentur cum superna illa et ineffabili nativitate, qux
mentem omnem exsuperat, hzc terrena sint. Si ergo
lieri non potest, ut sciam quo paeto renascar ex
aquis, sed fide sola res illa capienda est, neque mo-
dus curiose scrutandus : quantze fuerit boc insaniz
d investigandam cxlestem unigeniti Filii generatio-
nem cogitationes humanas admittere, ac modi , quo
facta sit, rationem exigere?

9. Vetus Testamentum obscurum. Cur obscure eram
prophetie.— Satis igitur demonstratum est quo pacto
sine patre ac sine matre sit unigenitus Dei Filius, et
qo pacto sine genealogia secundum utramque ge-
nerationem : reliquum est ut ad id quod instot re-
deamus, postquam sermonem de Melchisedec in

* Meli:s, ni fallor, legeretur, assentientibus etiam Savi-
lio et tialesio, licel. nescias quomodo filium genuerit, eum
geniisse confitere. Nam hic de Patre agitur, ut paulo ante
dc Vicgine matre. Lectio tamen altera "οτί videtur,
— et alioquin omnium exemplarium auctoritate asseritur, il-
lamque probat Joannes Boisius in notis Savilianis p. 857.

8. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

a.teruro diem rejecimus, ac prophetica :enig
dituri m istram attentionem excitemus. Simi
sunt sxmnigmatibus sermones prophetici, n
difficultatibus obseptum est Vetus Testament
que faciles intellectu sunt libri : Novum aut
cidius est εἰ facilius. Ecquam tandem ob

dicet aliquis, hzec ita sunt. constituta, licet
majoris monienti agatur in Novo, de regno c:
de resurrectione corporum, et ineffabilibus illi
que et humanam mentem excedunt ? Quid ij
causa, ut obscura sint prophetix ? Multa Jud:
mala pradicunt, ac fore ut ejiciantur illi, nos

mur, ut templum evertatur, nec amplius excit,
concidant Jerosolyma , et omnibus sint perv
vero διά] errabundi , per universum orber
rum dispergantur, ac civitate destituti, ne
quidem ritus retineant, sed omnes illis res |
priores auferantur, prophetiz, sacrificia, s
tium, et regnum. Neque vero tantum ista, sex
multa ejusmodi przedicebant prophetze, dum i
ras suis libris tragcedias immiscerent. Nei
initio Συ] manifeste hzc audientes, eos ir
rent qui hxc dicebant, interpretationis difi
przedictiones occultarunt, ac multa obscuritat
offusa, per corum qu:xe dicebantur obscuritate
phetarum incolumitati consuluerunt. Unde

constat ? Rationes enim a nobis reddend:e sui
etsi inter amicos verba facimus : siquidem m
tassis adsunt non amici. Discant igitur Ίνα
illi, ut et amici ipsi fiant. Dixi, si Judzi aud
mala, qux» comprehensura illos erant, ac |
propter Christum exscindantur Jerosolyma in
tuum, nec umquam amplius instaurentur, .
perspicue a prophetis audivissent, confestim «
hzc loquebantur, occidissent. Unde igitur id

Primum quidem ex ipsorum moribus : furio
erant ac belluini. Populus est semper sitiens

nem prophetarum, manus eorum in cx dibus

ctorum exercuerant. Πως adversus illos magn
vociferatur dicens : Domine, prophetas tuos

runt, altaria tua diruerunt ( 5. Reg. 19. 10 ). (
jterum, Jerusalem, Jerusalem , que occidit pri
et lapidat eos, qui ad ipsam missi sunt (Math. *
Et Isaias eosdem accusans his consonam voe
tens ait: Manus vestre plena sunt sanguine ( .
15). Et rursus Christus : Patres vestri occiderit
phetas, vos autem ipsorum adificatis monumen
plete mensuram patrum vestrorum ( Matth. 95. ?
Vides ut et Dominus et servi homicidas ilb
testentur? Quid est autem, Implete mensuram
vestrorum ? Me quoque, inquit, occidite : adjie
vorum c:edibus necem Domini. Licet enim mil
derint homines, at conservos omnes : eui
contra Dominum manus extenderunt , tune

mensura est : et merito. Quamdiu enim Ὡς
non occiderunt, spem salutis habuerunt, et 0
niens agnus Dei peccata mundi tolleret, exspe
(Joan. 1. 29) : postquam au:em medicum int
runt, et in propitiatorium ipsum contumcliosi fi

e ΡΕ PROPHETIARUM OBSCURITATE. 1, 16R,

ἐχενήθη Ex τοῦ Πατρὸς ὁ Yióz ; χατάσπασον αὐτοῦ
d φρόνημα εἰς τὴν γῆν, xat εἰπὲ πρὸς αὐτόν' Κατά-
fuk ix τῶν οὐ ρανῶν, χαὶ δεῖξον πῶς ἐγεννήθη éx
ei; παρθένου, xaX τότε ἐχεῖνα ἐρώτα. Κάτασχε αὖ-
ey, καὶ περἰστηθι, xat μὴ ἀφῆς ἀποπηδῆσαε, (35:
ἀναχωρῆσαι εἰς τὸν λαδύρινθον τῶν λογισμῶν' ἀλλὰ
χάτασχε, xai ἀπόπνιξον. μὴ τῇ χειρὶ, ἀλλὰ τῷ ῥήµατι
μὴ δῷς αὐτῷ διαστολὰς xal διαφυγὰς, ἃς βούλεται.
Ἐχεῖθεν θόρυδον ἐμποιοῦσι τοῖς διαλεγοµένοις,
ἐπειδὴ ἡμεῖς αὐτοῖς ἀχολουθοῦμεν, χαὶ o)x ἄγομεν
ὑπὸ τέὺς νόµους τῶν θείων Γραφῶν. Περίθες τοίνυν
αὑτῷ τειχίον πάντοθεν, τὰς ἁπὺ τῶν Γραφῶν µαρτυ-
plac, καὶ οὐδὲ χᾶναι δυνῄήσεται. Elmà πρὸς αὐτὸν,
Πὸς ἐγευνήθη &x τῆς παρθένου; οὐχ ἀφίσταμαι οὐδὲ
ἀναχωρῶ. "AXA' οὑχ ἂν ἔχοι τὸν τρόπον εἰπεῖν, xàv
αυρία φιλονειχῇ. "Όταν γὰρ ὁ θεὸς ἀποχλείσῃ, τίς
ἀνοίξει λοιπόν», Πίστει παραδεχτὰ τὰ τοιαῦτα µόνη.
El ἃ οὐχ ἀνέχη. ἀλλὰ λογισμοὺς ἐπιςητεῖς, ἐρῶ πρὸς
el, dap; τὸν Νικόδημον ὁ Χριστός, El τὰ ἐπίγεια
εἶπον ὑμῖν, καὶ οὗ πιστεύετε, πῶς, ἐὰν τὰ ἐπου-
ῥάγια εἴπω, πιστεύσεεε; Περὶ τῆς ἐκ παρθένου
Ἱεννήσεως εἶπον, xal οὐχ οἶδας, οὐδὲ χᾶναι τολμᾶς,
xal Ἐν οὐβανὺν περιεργάζη; Είθε μὲν οὖν τὸν οὖρα-
Viv, xal μὴ τὸν Δεσπότην τῶν οὐρανῶν ἑπολυπραγμό-
yt. El τὰ ἐπίγεια εἶπον ὑμῖν, xal οὐ πιστεύετε.
Οὐκ εἶπεν, οὗ πείθεσθε, ἀλλ᾽, Οὐ πιστεύετε, δεικνὺς
ἡμῖν, ὅτι xal τὰ ἐπίγεια πίστεως δεῖται. El δὲ τὰ
Επίγεια πίστεως δεῖται, πολλῷ μᾶλλον τὰ οὐράνια.
Καΐτοι τότε τῷ Νικοδήµιρ περὶ τόκου διελέγετο πολὺ
Dow; περὶ τοῦ ῥαπτἰσµατος yàp ὁ λόγος ἂν,
χαὶ τῆς ἀναγεννῄσεως τῆς πνευματιχῆς' ἀλλ᾽ ἔλεχεν,
ὅτι χαὶ ταῦτα πίστει bol χαταληπτἁ. Ἐπίγεια δὲ
αὐ-ὰ ἐχάλεσεν, οὐκ ἐπειδὴ ἐπίγειά ἐστιν, ἀλλ ἐπειδὴ
ἐν τῇ γῇ τελείται, xal τῇ συγχρίσει τῆς ἄνω Ύεν-
νῄσως τῆς ἀποῤῥήτου xai πάντα ὑπερθαινούσης
νοῦν, ἐπίγεια ταῦτά ἐστιν. El τοίνυν, πῶς àvayev-
γῶμαι ix τῶν ὑδάτων, οὐ δυνατὸν εἰδέναι , ἀλλὰ mi-
€ µόνῃ παραδέχεσθαι δεῖ τὸ γινόµενον, xal τὸν
τρόπον μὴ περιεργάζεσθαι’ πότης ἂν εἴη μανίας, ἐπὶ
τῆς ἄνω γεννήσεως τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ λογισμοὺς
ἀνθρωπίνους χινεῖν, xat τρόπου γεννήσεως εὐθύνας
ἀπαιτεῖν ;

Υ. Πῶς μὲν οὖν ἁπάτωρ xat ἁμήτωρ ὁ Μονογενῆς
Yi τοῦ Θεοῦ, ἱκανῶς ἀποδέδειχται, xal πῶς ἀγε-
Ἠαλόγητος ἑκατέραν τὴν γέννησιν * λοιπὺν δὲ πρὸς
Ὁ [172] ἐπεῖγον ἀπαγάγωμεν ^, τὸν λόγον τὸν περὶ
*£w Μελχισεδὲκ εἰς ἑτέραν ἡμέραν ἀναδαλλόμενοι,
XÀ διαναστήσωμεν thv ἀχοὴν, προφητικῶν pé.
lertc ἀχούειν αἰνιγμάτων. Αἰνίγμασι γὰρ ἔοιχε τὰ
Ἐροφητικὰ, xaX πολλὴ δυσκολία ἓν τῇ παλαιᾷ Δια-

ήχῃη, χαὶ δυσεπίληπτα τὰ βιθλία. d$ δὲ Καινὴ co

εστέρα xal εὐχολωτέρα. Kao τίνος ἕνεχεν, φησὶ,
Ἰαῦτα οὕτω διατετύπωται, γαΐτοι ἡ Καινῆ περὶ µει-
ῥδνων διαλέγεται πραγμάτων, περὶ βασιλείας obpa-
Wi, xal σωμάτων ἁἀναστάσεως, xal τῶν ἀποῤῥήτων
ἐγθῶνιἃ xaX ἀνθρώπινον ὑπερθαίνει νοῦν; Τίς οὖν
ἆ αἰτία τοῦ τὰς προφητείας ἁσαφεῖς εἶναι; Πολλα
τρολέγουσιν Ἰουδαίοις αὗται xaxá-* καὶ ὅτι ἐχθληθή-

* Sarilius legendum opinatur ἐπαναγάγωμεν, sed. puto
vexiev bene habere.

ParTnGL. Gn. LVI.

σονται μὲν ἐχεῖνοι, ἡμεῖς Gb εἰσδεχθησόμεθα ' xai
ὅτι καταλυθήσεται μὲν ὁ vabg, χαὶ οὐχέτι λοιπὺν
ἀναστήσεται, πεσεῖται δὲ τὰ Ἱεροσόλυμα, xoà πᾶσιν
ἔσται βατά΄ Ἰουδαῖοί τε πλανῆται γενόμενοι, παν-
tayoU τῆς οἰκουμένης διασπαρῄσονται, xal τῆς πό-
λεως ἐχπεσόντες, οὐδὲ τὴν πολιτείαν ἔξουσι λοιπὸν
την ἀρχαίαν, ἀλλὰ πάντα αὐτῶν ἀφαιρεθήσεται τὰ
πρύτερα, xal προφητεῖαι, xat θυσίαι, καὶ ἱερωσύνη,
xai βασιλεία. Οὐ µόνον δὲ ταῦτα, ἀλλὰ xoi ἄλλα
πολλὰ τοιαῦτα προέλεχον οἱ προφῆται, µυρίας τρα-
Υῳδίας τοῖς οἰχείοις ἐγχαταμιγνύντες βιθλίοις. "Iv!
οὖν οἱ Ἰουδαῖοι uj σαφῶς ἁπούσαντες παρὰ τὴν &p-
yhv, διαχειρίσωνται τοὺς λέγοντας ταῦτα, τῇ δυσχο-
Ala τῆς ἑρμηνείας ἀπέκρυγαν τὰς προῤῥήσεις, xal
πολλὴν ἀσάφειαν κατέχεαν b τῶν πραγμάτων, τῇ
ἀσαφείᾳ τῶν λεγομένων tol; λέγουσι παρασκενάζον-
τες ἀσφάλειαν. Καὶ πόθεν δηλον τοῦτο; Aet γὰρ xal
εὐθύνας ἡμᾶς ἀπαιτεῖσθαι, εἰ καὶ ἓν φίλοις λέγοµεν :
καὶ γὰρ πολλοὶ ἴσως xal τῶν οὐ φίλων πάρεισι.
Μανθανέτωσαν τοίνυν ταῦτα χἀχεῖνοι, ἵνα χαὶ αὐτοὶ
φίλοι γένωνται. Εἶπον, ὅτι εἰ Ίχουσαν οἱ Ἰουδαῖοι τὰ
μέλλοντα αὐτοὺς χαταλήψεσθαι xax&k, καὶ ὅτι τὰ
Ἱεροσόλυμα ἁλώσεται διὰ τὸν Χριστὸν τὴν ἅλωσιν
ταύτην τῆν ἀθάνατον, xat οὐκ ἔχουσαν μεταθολὴν, εἰ
ἤχουσαν φανερῶς παρὰ τῶν προφητῶν ταῦτα, εὖ-
θέως ἂν τοὺς ταῦτα λέγοντας ἀπέχτειναν. Πέθεν οὖν
τοῦτο δῆλον; Πρῶτον μὲν ἀπὸ τῶν τρόπων αὐτῶν "
μανικχοὶ γὰρ xal θηριώδεις ἧσαν. Δημός ἐστιν αἱμά -
των ἀεὶ διφῶν προφητιχῶν, αἱ χεῖρες αὐτῶν ἐμελέ-
τησαν ἓν ταῖς σφαγαῖς τῶν ἁγίων. Ταῦτα ὁ μέγας
Ἡλίας αὐτῶν χαταθοᾷ λέγων; Κύριε, τοὺς προφή-
τας σου ἀπέχκτειναν, τὰ Üvciacci)pid σον κατ-
ἐέσκαφαν. Ὁ Χριστὸς πάλιν, Ἱερουσα.]ἡμ, Ἱερου-
σα.ἡμ, ἡ ἀποκτείνασα τοὺς προφήτας, xal Auo-
θοοῦσα τοὺς ἀπεστα.ἲμένους πρὸς αὐτήν. Καὶ ὁ
Ἡσαῖας συνῳδὰ τούτοις αὐτῶν κατηγορῶν, £662* Al
χεῖρες ὑμῶν αἵματος π.ἱήρεις. Καὶ πάλιν ὁ Ἆρι-
στός * Οἱ πατέρες ὑμῶν ἀπέκτειγαν τοὺς προρή-
τας, ὑμεῖς δὲ οἱκοδομεῖτε τὰ μγήµατα αὐτῶν '
zAnpocats τὸ µέτρον τῶν πατἐρων ὑμῶν. 'Opd;
πῶς χαὶ ὁ Δεσπότης καὶ οἱ δοῦλοι µιαιφονίαν αὐτῶν
μαρτυροῦσι; Τί δέ ἐστι, Π.ηρώσατε τὸ µέτρον
τῶν πατέρων ὑμῶν; [1175] ᾽Αποχτείνατε, qno,
χἀμέ πρόσθετε τοῖς δουλικοῖς αἵμασι τὴν δεσποτι-
xhv σφαγἠν. El γὰρ µυρίους ἔσφαξαν ἀνθρώπους,
ἀλλὰ συνδούλους πάντας ' ὅτε δὲ χατὰ τοῦ Δεσπότου
τὰς χεῖρας ἐξέτειναν, τότε ἐπληρώθη τὸ µέτρον * καὶ
εἰχότως. "Ec; μὲν γὰρ οὐκ ἀπέχτειναν τὸν Δεσπό:
την, εἶχον ἐλπίδα σωτηρίας, καὶ προσεδόκων ὅτι ὁ
ἁμνὸς τοῦ Θεοῦ ἐλθὼν ἀρεῖ τὴν ἁμαρτίαν τοῦ xó-
Gpou* ἐπειδὴ δὲ τὸν ἱἰατρὸν διεχειρίσαντο, καὶ εἰς
αὐτὸ τὸ ἑλαστήριον ὕδρισαν, xaX τὸν ἑλθόντα ἀφεῖναι
τὰ ἁμαρτήματα ἀπεστράφησαν, πάσης λοιπὸν ἑλπί-
δος ἐξέπεσον. Διὰ τοῦτο λέγει. Π.Ίηρώσατε τὸ ué-
τρον τῶν πατέρων ὑμῶν. Ναὶ, φησίν» ἀλλ ὃτι
μὲν µιαιφόνοι καὶ ἐναγεῖς, ἁποδέδεικται Ex πολλῶν
μαρτυριῶν ' πὀθεν δὲ δΏλον, ὅτι τῶν προφητῶν oUx
ἂν ἐφείσαντο, εἰ Ίχουσαν ὅτι τὰ Ἱεροσόλυμα χατα»

b Mss. χατέχεονο

Y

109

στραφίσεται, ὃς: ὁ νόµος πανθήσεται, ὅτι d Παλαιὰ
ἀλλαγήσετσι; Μάλιστα μὲν χαὶ Ex τῶν εἰρημένων
850v * πλὴν ἀλλ᾽ ἐξ αὐτῶν τῶν Γραφῶν πάλιν ποιἠ-
σοµαι thv ἁπόδειςιν σαφεστέραν. Ei γάρ ποτε fixou-
σαν προφίτου λέγοντος., ὅτι τὰ Ἱεροσόλυμα χατα-
στραφάσεται χαταστροφὴν πρόσκαιρον, δέον αὑτοὺς
µεταθάλλεσθαι xal ἁἀποχρούεσθαι τοῦ Θεοῦ τὴν ὁρ-
γην, εἰς τὸν προφήτην ἡφίεσαν τὸν θυµήν. Καὶ ὅτι
τοῦτό ἐστιν ἀληθὲς, αὐτῶν ἀκούσατε τῶν ἱστοριῶν.
ἙἩπολιόρχουν τὴν πόλιν αὐτῶν οἱ Πέρσαι ποτὲ, xai
βαρθαριχ»ν στρατόπεδον ἔξω περιεκάθητο” χαὶ τὰ
τῶν χινδύνων οὑκ ἣν ἄδηλα, ἀλλ ἓν µέσῃ παγίδι ἡ
πόλις ἣν τότε ᾿ἱερουσαλὴμ, ὡπλισμένων ἁπάντων καὶ
περιεστώτων ἔξωθεν ἀλλ ὅμως οὕτω φανερῶν ὄντων
τῶν δεινῶν, ἐπειδὴ Ἱερεμίας ἐλθὼν εἶπε πρὺς a5-
τοὺς, ὅτι d) πόλις παραδοθῄσεται εἰς χεῖρας Χσλ-
δαίων ' καίτοι τοῦτο οὐδὲ προφητεία ἣν οἱ γὰρ ὀφθαλ-
μοὶ αὐτῶν ἑώρων τὰ συµθησόµενα" ἆλλ᾽ ὅμως ἐπειδὴ
τὰ φανερὰᾷ χαὶ πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν εἶπεν, ol μιαροὶ
xat ἀναίσθητοι χαὶ περὶ τοὺς εὐεργέτας ἀἁγνώμονες
οὕτως ἐμάνησαν, ὡς προδότην αὐτὺν xai λυμεῶνα
τῆς πόλεως νοµίσαι, χαὶ εἰπεῖν, ὅτι Ἐν.ὶύει τὰς
χεῖρας τοῦ «Ἰαοῦ τούτου. Καὶ μὴν ἑστερέου, καὶ
μὴν διΏγειρε την προθυμία» αὐτῶν, xa πρὸς θ:ὸν
γε, τὸ ἀῤῥαγὲς χαὶ ἀχαταμάχητον αὐτοῖς περιτι-
θεὶς τεῖχος' ἁλλ᾽ οὐδὲν τούτων ἑννοῄήσαντες ἐκεῖνοι,
ἐχέλευον αὐτὸν ἀναιρεῖσθαι. Τοιαύτας Υὰρ τοῖς εὖερ-
γέταις ἀὲὶ τὰς ἁμοιθὰς ἀπεδίδοσαν, χαὶ τοῦ βασι-
λέως συγγνόντος, οὐδὲ οὕτως ἑνέδωχαν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ
ἀνελεῖν obx ἴσχυσαν. εἰς τὸν τοῦ βορξόρου λάχχον
ἑνέθαλον.

0. Et δὲ προσχαἰρου αἰχμαλωσίας &xohv οὐκ Ώνεγ-
xav, πῶς τὴν πρόῤῥησιν τῆς διηνεκοῦς δουλείας ἔμελλον
εἰσακούειν; El Ἱερεμίας εἶπεν, ὅτι Απελεύσεσθε εἰς
Βαβυλῶνα, καὶ οὐχ ὑπήνεγχαν * ἀχοῦσαι, ἀλλ Ezi-
μωρήσαντο τὸν εἰπόντα εἰ Ίχουσαν τῶν προρητῶν
εἰπόντων, ὅτι Οὑκ εἰς Βαθυλῶνα, ἀλλὰ πανταχοῦ τῖς
[174] οἰκουμένης διασπαρήσεσθε, καὶ οὐχέτι λοιπὸν
ἐπανήξετε. οὐκ ἂν xa τὸ αἷμα τῶν λεγόντων ἑξέπιον;
Ei δὲ δογεῖ τοῦτο Ec: στοχασμὸς εἶναι, φανερὰν ὑμῖν
ἀπύδειξιν παρξχω, ὅτι οὐκ ἣν ἀσφαλὲς absol; λένειν
τὰ μέλλοντα, την ἡμετέραν τιμὴν λέγω, τὴν ἔχπτω-
σιν τὴν ἐκείνων. Στέφανον γὰρ, εἰπέ pot, τὴν ἁπαρ-
yh» τῶν μαρτύρων, διὰ τί ἑλίθασαν; οὗ ταῦτα ἔγχα-
λοῦντες αὑτῷ καὶ λέγοντες, ὅτι Ὁ drip οὗτος Ja-
Asi β.άσφημα ῥήματα, Εἶπε, φησὶν, ὅτι Ἰησοῦς
κατα.λὖύσει τὸν vaày tovtor, καὶ ἆ.].1άξει τὰ ἔθη,
ἃ παρέδωκε Μωὺσῆς, xal διὰ τοῦτο αὑτὸν ἑλίθα -
σαν. El δὲ τότε οὐκ Ίνείχοντο ταῦτα ἀχούειν, xal
ταῦτα τῶν πραγμάτων αὐτοὺς πειθόντων λοιπὸν,
πῶς ἂν τῶν προφητῶν Ἱνέσχοντο ταῦτα προαναφω-
νούντωνς» Ἡχουσας, ἀγαπητΣ, ὅτι δ,ὰ τὸν valy καὶ
41V μµετάθεσιν τῆς πολιτείας αὐτὸν ἑλίθασαν » ἄχου.
σον πῶς καὶ τῷ Χριστῷ τοῦτο προφέρουσιν ἔγχλημα.
Εἶπε γὰρ, φησὶν, οὗτος" Λύσατε τὺν var. τοῖ-
tor, xal év τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν. Ei;
πώς πανταγοῦ dh χχτάλυσις τοῦ ναοῦ, xai dj p:zá-

* Colb. οὐχ ὑπέμε-νανο

S. JOANNIS CIIRYSOS TOMI ΔΙΙΟΠΙΕΡ. CONSTANTINOP.

θεσις τῆς πολιτείας τὴν ὀργὴν αὑτοῖς ivsmo
τοῦτο ἔλεγον μὲν οἱ προφῆται ταῦτα, οὐχ E)
φανερῶς. AtX τοῦτο xal Παῦλον ἐθούλοντο

ὅτι ἔπειθεν αὐτοὺς µετατίθεσθαι ἀπὸ τῖς π
Πόθεν τοῦτο 630v; Θεωρεῖς, oro, dos.
µιριάδες εἰσὶν ᾿Ιουδαίων τῶν πεπιστευχκόι
οὗτοι πάντες κατήχηνται περὶ σοῦ, ὅτι d
cíux τοῦ νόµου διδάσχεις. Οἱ πιστοὶ οὐκ dj
διδάτκεσθαι ἁποστασίαν τοῦ νόμου’ xaX οἱ

πιστεύσαντες πῶς ἂν Ἱνέσχοντο ἀχοῦσαι, ὅ
θήσεται ὁ νόμος ποτέ; "Ott μὲν οὖν τοὺς πι
ἀπέχτειναν ἂν οἱ Ἰουδαῖοι, cei τι τοιοῦτον
προξῖσον, ἐδείξαμεν ἀπὸ τῶν μαρτυριῶν, ἅπ
µακαρίου Ἱερεμίου. xaY τοῦ πρωτοµμάρτυρος
νου, ἀπ αὑτοῦ τοῦ Χριστοῦ, χαὶ τοῦ ἁποστόλ
λου. Πᾶπτι γὰρ τὰ αὑτὰ ἐγχαλοῦντες, οὕτως
ἀνεῖλον. Ότι δὲ καὶ αὐτὰ τὰ βιθλία κατέχα
τὰ προρττικὰ, εἰ συνεῖδον τὰ λεγομένα, xi
παραστῆσαι πειράσοµαι ἀπύ τινος ἱστορίας , 1
µένης μὲν ὑμῖν, δίλης δὲ ἐσομένης αὐτίχα δὶ
οὕτω Υ2ρ αὐτὴν ὅταγνεῖλαι πειράσοµαι. Ti
ἱστορία , ἀχούσατε. ,

Kal ἐγένετο év τῷ τετάρτῳ ἔτει Ίωακε
Ἰωσίου βασιλέως Ἰούδα, εἶπε Κύριος πι
peplav * Γράύον πάντας τοὺς .Ίόγους, οὔι
(ιάτισα πρὸς σὲ ἀπὸ της ἡμέρας Ἰωσίου, i
ἡμέρας ταύτης τουτέστι, πάντα τὰ »cx,
ζομαι ποιῆσαι αὐτοῖς. "Opa τί φιλάνθρωπος
καὶ χηδεµονιχός. "Eze yàp χατὰ µέρος
οὑχ Ἡνείχοντο, Συνάγαγε, φησὶν, αὐτὰ πάν
αὔςησον τὸν φόδον, ἵνα κἂν οὕτω b βελτίους
ται. Μνημονεύετε τῆς ὑποσχέσεως" τὸ ζητ
ἡμῖν δεῖσαι, ὅτι χαὶ τὰ β:θλία ἂν αὐτὰ χχτέχι
ἐνόησαν τὰ σήμερον ἐχθάντα πόντα. Ἴσως
σονται καχὰ (δεῖ γὰρ ἔχεσθα: «nc ἱστορίας)
1έζομαι ποη]σαι αὐτοῖς, καὶ ἀποστραφρ
ἀπὸ τῆς ὁδοῦὺ αὐτῶν τῆς πογηρᾶς. Ἴσως.
λέγει; ἀγνοεῖ, [115] εἰπέ por, τὰ ἐσόμενα; οἱ
εἰ ἀκούσοντα:, ὁ εἰδὼς πάντα πρὶν γενέσεως
ζων καρδίας χαὶ νεφροὺς, ὁ χριτιχὸς ἐνθμμής
ἐννοιῶν; ᾧ πάντα γυμνὰ καὶ τετραχτλισµέ
ὁφθαλμοῖς αὐτοῦ; 'livog δὲ Ένεχεν ἔλεγει
ἀκούσογνται; Ka vào xai ταῦτα ἀναγχαζι
μανθάνειν, διὰ τους ἐγκαλοῦντας ἄγνοιαν τῷ
γενεῖ. Ἰδοὺ γὰρ xai ὁ Ilazno ἀγνοοῦντος c6
ῥήματα ' τὸ Υὰρ, "1c«c, ἁγνοοῦντός ἐστιν i
ἀγνοεῖ. Ὁπόταν οὖν xai παρὰ τοῦ χἱοῦ 5 ἄχι
τοιοῦτον λέγοντος, τῖν αὐτὴν χατάδεξαι ΦΏφ
γὰρ àv, πανταχοῦ τὸν Πατέρα μ. αεῖται,

Αλλ' οἱ μὲν -ῶν ἀγώνων καιροὶ τούτων &
τωσαν, ἵνα ut, τῆς προχειµένης ὑποθέσεως i

(pev εἴπωμεν δὲ, τίνος ἔνξχεν Mist, "Inc

σονται. Ei εἶπεν, ὅτι ἀχεύσονται, χωρὶς toi
Φευδὲς fv* c) γὰρ ἔμελλον ἀγούσεσθαι.. El
ὀληθὲς, ὅτι ojx ἀχούσανται, περιττῶς ἔπε
προφητην τοῖς οὐχ ἀχουσομένοις. Καὶ οὗ δι
μόνον, ἀλλὰ xaX ἵνα um, $ πρύγνωσις αὐτοῦ νε
ἀ)αγκαστικί τις εἶναι «zz πσρανγοῆς, 0X τοῦι

b Sic eg. melius quam alii, qui hahent ἵνα χι
* Alii orunes παρὰ τοῦ. Morel. περὶ τοῦ Υἱοῦ. Α
ΡΏυάξι5 παρὰ τοῦ legit,

eumque qui venerat, ut peccata dimitteret, aversaii
sunt, omni spe deinceps exciderunt. Propterea dicit :
Implete mensuram patrum vestrorum. Certe, inquit :
et multis quidem ostensum est testimoniis, homicidas
illos ac nefarios fuisse : unde vero constat illos pro-
phetis minime parcituros, si Jerosolyma eversum iri
audivissent , et cessaturam legem, ac fore ut Vetus
Testamentum immutetur ? ld quidem ex iis, qux» dicta
sunt, maxime apparet : verumtamen ex ipsis Scri-
pturis manifestiorem subjiciam demonstrationem.
Nain si quando prophetam. dicentem audierunt, fore
ut Jerusalem temporario excidio exscinderetur, cum
Ν]ος mutare mentem oportuisset et iram Dei depellere,
in prophetam furorem effuderuunt. Atque hoc verum
esse, ex historiis ipsis intelligetis. Obsidebant ali-
euiaudo civitatem ipsorum Pers:e, atque ipsam foris
karbaricus exercitus circumvallabat : nec obscurum
erat periculum quod imminebat, sed in mediis tum
laqueis urbs Jerusalem, armatis omuibus et illam foris
circumsidentibus, versabatur : atlamen cum tam
certa mala eos premeren!, quoniam progressus in
medium dixit illis Jeremias, fore ut in manus Chal-
d:eorum civitas traderetur ; tametsi neque prophetia
fuit hoc, cum ipsorum oculi qua eventura essent in-
tuerentur; quia tameu ea qux manifesta. erant, et
eorum oculis observabantur dicebat, scelesti illi ac
stupidi, et erga benefactores ingrati sic insanierunt ,
ut proditorem illum et cversorem arbitrarentur, ac
dicerent : Hic dissolvit manus populi limjus ( Jer. 38.
8). Attamen confirmabat , attamen ipsorum alacrita-
tem excitabat, et ad Deum ducebat, eosque invicto et
inexpugnabili muro circumvallabat : sed illi nihil ho-
rum intelligentes, interfici eum jubebant. Talia quippe
bene de se meritis premia semper rependebant, οἱ
cum rex ignovisset, ne sic quidem cesserunt, sed
quoniam necare non poterant, in luti lacuin projece-
runt.

À. Quod si temporarix captivitatis mentionem fieri
non tuleruut, quo tandem pacto perpetu:e servitutis
pradietionem audituri luisseut? Si cum dixisset Jerc-
mias, [η Babylonem abibitis, neque potuerunt audire,
$ed euim qui dixerat punierunt : si proplietas audiis-
sent dicentes , fore ut non in Babylonem, sed quo-
quoversunm per orbem terrarum dispergamini , ncc
amplius revertamini , nonne talia dicentium sangui-

"nem ebihissent ? Quod si vobis istud adhuc conjectura
videtur esse, demonstratione clara probabo, non ta-
tum fuisse futura illis denuntiare, nostrum, inquam ,
honorem et reprobationem illorum. Cur enim, quaeso,
Stephanum primitias martyrum lapidaruut ?. nonne
quod hoc illi crimini verterent dicerentque, Vir isle
loquitur verba blasphemie ? Dixit, aiunt, quoniam Je-
sus destruet templum istud, et mulabil ritus, quos tra-
didit Moyses (Act. 6. 11. 14), atque idcirco illum la-
pidibus obruerunt. Si tum hzc audire non potuerunt,
idque cum res ipse fldem ipsis deinceps facerent,
quomodo prophetas hzec przenuntiantes tulissent * Au-
divisti, dilectissime, propter templum , et propter
religionis mutationem ab illis eum fuisse lapidatum :

DE PROPIIETIARUM OBSCURITATE. f.

t H9
audi, quo pacto Clrristo etinm istud. ipsum crimen
objiciant. Dizit. cniin, inquiuut, iste : Solvite templum
hoc, el in tribus diebus excitabo illud ( Matth. 96. 61 ;
Joan. 2. 19 ). Vides ubique templi destructionem, ac
religionis mutationem bilem illis movisse ? Ideo dice-
baut hoc quidem prophetz, sed evidenter non dice-
bant. [deo Paulum etiam interficere volueruut, quod
ilis persuadere ut religionem mutarent. Unde hoc
liquet ? Vides , frater, inquit, quot millia sunt in Ju-
dais, qui crediderunt, et omues isti audierunt. de te,
quod discessionei doceas a lege (Act. 21. 90 ). Fideles
doceri se discessionem a lege uon patiebantur ; et
qui nondum crediderant , qu^modo audire potuissent
fore, ut lex aliquando cessaret? Ac Judzos quidein
interfecturos fuisse prophetas, si quid tale manifeste
przedixissent, testimoniis allatis ostendimus, ον ipso
beato Jeremia, ac protomartyre Stephano, ος ipso
Christo, et apostolo Paulo. Omnibus euim eadein cri-
mini dantes, cos de medio sustulerunt. Ipsos autem
propheticos etiam libros combusiuros eos fuissc , si
qua dicta fuerant cognovissent , hoc quoque per lii-
storiam quamdam probare satagam vobis occultam,
sed qux» manilesta continuo fiet: ita conabur illam
exponere. Qu:enam igitur illa historia sit, audite.

Historia de Jeremia. — Et factum est in auno quarlo
Joacim filii Josim regis Juda, dixit Dominus ad Jere-
miam ; Scribe omnia verba, que loquutus sum ad te, a
diebus Josic usque ad diem hanc ( Jer. 56. 4. 2) :
hoc est, omnia mala qu: cogito facere eis. Vide,
quid benignus ac providus dicat Deus. Nam quoniam
singula nolebant audire, Collige, inquit, illa omuia ,
3c metum auge, ut vel hac ratione resipiscant. He-
cordamini promissi nostri : in qu:estione positum est,
ut ostendamus eos libros ipsos laceraturos fuisse , si
cuucia qux hodie contigerunt, illis in mentem venis-
sent. Forte audient mala (adhaerendum enim est histo-
rir ), que cogito facere cis , el. avertentur α via sua
prava ( Ibid. v. 5 ). Forte, dicit Deus? num igitur,
quasso, futura ignorat ? nou novit an audituri sint, is
qui novit omnia antequam fiant, qui corda serutatuc
et renes, qui discretor est cogitatioum οἱ mentium ,
cujus oculis nuda et aperta. sunt omnia ? Cur autem
dixit, Forle audient ? Nam οἱ lic. oper pretium
fuerit vos didicisse, propter eos qui unigenito Dei Fi-
lio ignorantiam objiciunt. Ecce enim Pater quoque
ignorantis verbis utitur : siquidem, Forte, vox est
ignorantis : verumtamen nequaquam ignorat. Quando -
igitur et Filium tale quid dicentem audiveris, eam-
dem sententiam suscipe. Nam cum Filius sit , uhi-
que Patrem imitatur.

Prascientia non est causa peccati. — Sed ditferamus
tantisper has coneertationum oecasiones, ne a pro-

posito argumento discedamus : quzramus cur dicat,
Forte audient. Si dixisset, Audient, absque Forte,
falsum fuisset : non enim erant audituri. Si veriin
dixisset, Non audient, frustra non audituris prophe-
tam misisset. Neque idcirco tantum , sed ne vim ac

necessitatem aliquam ad non parendum afferre ipsius

przescientia putaretur, propterea cum dubitatione

(5
quadam h;ec verba protulit, ne forte dicerent aliqui,
Priedixit. Deus, et omnino evenire oportebat : quod
de Juda solent dicere. Pradixit, inquiunt, eum pro-
ditorem futurum, et idcirco proditor factus est 0
dementiam ! o impudentiam ! Neque enim pr:escier-
tia maliti: causa fuit, mi homo : absit. Non enim re^
bus futuris affert necessitatem, sed praevidet tantum.
Non quia praedixit Clristus, factus est proditor ille ;
sed quia proditor futurus erat, Christus ide.rco przedi-
xit. Ne igitur hic etiam dicant eum non audituros illos
dixisse, ac poenitenti:e viam illis prxclusisse, pra -
venit, atque omnemn occasionem illis praripuit, dum
prophet: dixit, Forte audient.

5. Recordamini promissi : nam idcirco assidue vo-
bis in memoriam illud revoco, ne cum solutionem
attulero, qusstionis initio disputationis propositae
sitis immemores. Quodnam igitur illud fuit? Si sci-
visscRt Jud:ei eventura illis fuisse mala, qux: com-
preheunderunt illos (hzc, inquam, mala qux nunc eos
detinent), ipsos libros dilacerassent, neque sacris li-
teris pepercissent. Sed ad historiam redeamus. His
«uditis vocat. Jeremias discipulum suum Baruch filinm
Neric, et ait illi : Scribe in libro mata omnia, σπα illis
eventura sunt (Jer. 56. 4). Quid hoc rei est? tibi a Deo
mandatum est, et discipulum mittis ? num refugis prz
timore? num vereris? nam reforinidas? si tu γείου»
midas, quo pacto discipulus audebit? At nihil horum
est ; additur énim causa : uam cum dixisset, Scribe
ac lege, subjunxit : Ego enim detíneor in carcere (Ibid.
e. 5). Ο magnanimitatem ! In viuculis erat, et a pto-
phetia nou abstinebat. Attendamus justi fortitudinem,
ejusque animi philosophiam. Nous dixit apud se:
Tam, multa mihi propter hane loquendi libertatem
mala contigerunt : innumera profudi verba, nec
quidquam profeci, neque lucri mihi fuit aliud, quam
ut in vincula conjicerer : necduiu ime Deus a viuculis
liberavit, et me rursus ad illas belluas mittit? Nihil
horum aut dixit, aut cogitavit; sed id unum specta-
bat, ut Domini preceptum perficeret : et quoniam
per seipsum non poterat, per discipulum illud imple-
vit. Lege namque illis, inquit, et dic omnia mala. Ego
enim detincor in carcere (Ibid. v. 6). Et dicebat Jere-
mias, et Baruch scribebat in libro. Jejunii tempus
fuit, cum hzc fierent : festum instabat, quod ad me-
tropolim omnes vocabat : communes quippe conven-
tus agi oportuit, quandoquidem de necessariis rebus
deliberandum in comitiis fuit. Ingressus est ad prin-
cipes Baruch, εἰ legit in auribus principum omnia verba
Λας (lbid. v. 14,15) : et causam etiam dixit : For-
lasse namque, inquit, cadet misericordia vestra ante
faciem Domini (Ibid. v. 7) : ne existimareut cum tam-
quam accusatorem liec dicere, sed ut cuin ad eos
sanaudos venisse ipsum intellexissent, zquiores ac
benigniores redderentur. Quid ergo illi* Cum gratias
agere oportuisset, cum eui laudare, cum efferre,
nibil borum aguut, scd abeuntes aununtiaverunt regi
quie scripta eraut in libro, et deposuerunt librum iu
4λυμηο Elieamna (Ibid. v. 20). Et cum misisset, inquit,
rez Juden, unum cx apparitoribus suis, librum jussit

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ΑΠΟΠΙΕΡ. CONSTANTINOP.

1:3

afferri. Et sedebat τος in. dome hiemali (Jer. 36. 21.
22) : mensis quippe nonus erat, boc est November («),
et nonum appellat a Martio numerando : nam et boe
diligenter observandum cat. Si enim a Septembri uu-
meerassel, hiems tum temporis esse non debuisset.
Cur igitur hoc etiam adjungitur? ex iis quze sequuntur
aperte cognosces. Et focus ignis ente illwn : carbones,
inquit, quoniam frigus erat. Videtis ut nihil a Scri-.
ptura sacra omittatur ? Et carbones ignis ante ipsum :
et circuinsistebant eum satrap:e : allatua est liber in-
numeris redundans bonis (maloram quippe prophetia
malorum erat propulsatio), et legebatur. Memoreg
mihi, quzeso, estote promissi, Et cwm legisset ille ires
pngellas, sunpto scapello scidit, et in focum ignis pro-
jecit, donec totum vo'umnen defecit (Ibid. v. 25). Vides,
ut ué libris quidem parcant? ut ne. a literis quidem
sacris abstineant? Quoniam captivitatem Jerusalem
continebat, eum conscidit : et cum prophetain non in-
venisset, in literas iram effudit. Qui ergo res inani-
matas ita persequitur, si anima prz ditum invenisset,
quid non fecisset? Nam quemadmodum sva belluz,
cum eos arripuerint, qui cuin ipsis deceriant, et illi
deinde relictis in ore belluarum pellibus, quibus ami-
ciuntur, aufugerint, illas deinde diecerpunt dentibus,
ut ita furorem suum expleant : ita nimirum οἱ rex
fecit. Non offendit ewm, qui librum tenebat, et librum
conscidit : Reque conuscidit solum, sed. et iu. focum
ignis injecit, ut ne reliquie quidem οκ literis illis re-
Slarent. Sed nondum omnem ejus amentiam perspc-
etam habetis : probe vero scietis, si narrationi dilizen-
ter attenderitis. Non enit dixit eum toto lecto libro
deinde ipsum exussisse : quinimo, Cum tres quatworve
pagelias legisset, ipsum. conscidit. Ne ipsum quidem
lectionis finem exspectavit, sed ab ipso prooemio cou
festim exasperatas est. Propterea tutum non erat pro-
plietis futura. omnia mala Judzris aperte dicere. Nam
si captivitatem ad tempus futuram audire minime po-
tuit, quomodo perpetuam discere sustinuissct ? Neque
contentus lioc fuit rex : sed misit, iuquit, ad quaeren-
dum ubique prophetam, sed non invenit eum : occul-
tavit enim illun Deus (Ibid. v. 26). lllum quidem
tum loco, cxteros autem prophetas eorum obscuri-
tate quz» dicebantur occultavit.

6. Neque vero tautum ex his nobis liquebit, apud
Jud:xos audax illud facinus exstitisse , animique peri-
culis temere sese objicientis, eventurum gentibus ho-

(a) Hz voces, hoc est. November, desunt in Μας. Tbid.
Reg., Xanthicus Martiuset primus. lbid. Colb., Sí enim a
Novembri sumerasset. Ut autem intelligatur. clarius quid
hic sibi velit Ch us: Hzc gesta sunt, inquit Jere-
mias, mense nono, tuncque rex sedebat in domo hieusali
et ante focum, frigoris scilicet. depellendi causa. Cum ας
tep) nonus mensis a Dio, qui primus erat secundum Mace-
dhnicaiun numerati ritui Ántiochize receptum, numerare-
tur, a Dio, cujus pars septembri, pars Octobri resj.ondet,
nonus imeusis incidit in Maium οἱ Junium; atqui hi menses
non in tempus hibernum iucidunt; quare aliud mensium iui»
tium proponit Chrysostomus ; nempe Xauthicum, qui mea-
sis respondet partim Februario, partin Martio, ita ut maxima
pars ejus in Martium incidat, steque nouus mensis a Xan-
thico in Novembrem incidet, ut bic dicitur. lncogitauter
autem hic aio» Januarii verterat l'routo DuczPus. Hinc autein
coufirmatur id quod vulgo statuitur, Antiochenos henmpe

Macedouicis aeusibus usos fuisse. Vide Usserium de Agno
Macedonico et solari.

4H
φιθόλως τέθειχε τὰ ῥήματα, ἵνα μὴ λέγωσί τινες,
ὅτι προεῖπεν Ó θεὺς, xal πάντως ἔδει γενέσθαι ' ὃ
x1 περὶ τοῦ Ἰούδα λέγουσι. Προεῖπε, φησὶν, ὅτι
προδότης ἔσται, χαὶ διὰ τοῦτο προδότης ἐγένετο. Ὢ
€i; ἀνοίας, ὢ τῆς ἀναισχυντίας. 0ὐδὲ γὰρ ἡ πρόγνω-
σις, ἄνθρωσε, τῆς πονηρίας αἰτία' μὴ γἐνοιτο, Οὐ
Ἱάρ ἐστιν ἀναγχαστιχὴ τῶν µελλόντων ἔσεσθαι, ἀλλὰ
προγνωστικὴ µόνον. Οὐκ ἐπειδῆ προεῖπεν ὁ Χριστὸς,
.&kà τοῦτο ἐγένετο ἐχεῖνος προδότης * ἁλλ' ἐπειδὴ πρα-
ἁότης ἔμελλε Υενέσθα:, διὰ τουτο πραεῖπεν ὁ Χριστός.
ἵνα οὖν μὴ xai ἐνταῦθα λέγωσιν, ὅτι εἶπεν ὅτι οὖκ
ἀχούσονται, καὶ ἀπέχλεισεν αὐταῖς τῆς µετανοίας τὴν
(àv, προλαθὼν ἀνέσπασεν αὐτῶν τὴν πρόφασιν, εἰ-
πὼν τῷ προφήτη, Ἴσως áxovcorrat.

ε’. Μνημονεύετε τῆς ὑποσχέσεως διὰ γὰρ τοῦτο
συνεχῶς ὑμᾶς ὑπομιμνήσχω, ἵν' ὅταν ἐπαγάγω τὸ
συμπέρασμα, μὴ ἐπιλάθησθε τοῦ δητηθέντος ἡμῖν ἐν
ἀρχῇ χεφαλαίου «. Τί δὲ ἣν τοῦτο; "Οτι εἰ σθοντο
οἱ Ἰουδαῖοι, ὅτι ἔμελλεν αὐτοῖς συµθήσεσθαι τὰ xa-
ςειληφότα αὐτοὺς δεινὰ (ταῦτα δὴ λέγω τὰ νῦν χατ-

έχοντα αὐτοὺς), αὐτὰ τὰ βιθλία ἂν χατέχοψαν, xa

οὐχ ἂν ἑἐφείσαντο οὐδὲ τῶν θείων γραμμάτων. ᾽Αλλ)
ἐπὶ τὴν ἱστορίαν ἕλθωμεν. Tavra áxovcac ὁ Ἱερε-
plac, xaJAsi cóv μαθητὴν αὐτοῦ Βαροὺχ viór Νη-
ρίου, καὶ «Ἰέγει zpóc αὐτόν Γράνον sic βιθ.λίοχ'
χάντα τὰ μά.1.Ίονυτα αὐτοῖς ἔσεσθαι Oed. Τί γὲ-
Ίονε; σὺ ἑπετάγης παρὰ τοῦ θεοῦ, xal τὸν µαθητὴν
πέµμπεις; dpa μὴ δειλιᾷς; ἄρα μὴ ἀγωνιᾶς; ρα μὴ
δίδοιχας; el σὺ δέδοιχας, πῶς ὁ μαθητὶὴς τολμήσει;
ο "AY" οὐδὲν τούτων πρόσχειται γὰρ ἡ alxia* εἰπὼν
Tip, Γράφψον xaY ἀνάγνωθι, ἐπήγαχγεν' Ἐγὼ γὰρ
κατέχοµαι ἐν τῇ gvAaxg. Ὢ µεγαλοψυχίας. Ἐν τῷ
ἑωμωτηρίῳ ἣν, χαὶ τῆς προφητείας οὐκ ἀφίστατα.
Προσέχωμεν τῇ ἀνδρείᾳ τοῦ δικαίου, καὶ τῇ τῆς δια-
νοίας φιλοσοφίᾳ. 00x [176] εἶπε πρὸς ἑαυτόν * Τοσαῦτά
μοι δεινὰ συµδέδηχε διὰ τὴν παῤόησίαν ταύτην ' µυ-
ῥίως ἀνήλωσα λόγους, χαὶ οὐδὲν ὤνησα, οὐδὲ ἑγένετό
Wo τι πλέον, ἁλλ᾽ & τὸ δεδἐσθαι µόνον’ xaX οὕπω µε
τὸν δισμῶν ἀπέλυσεν ὁ θεὺς, xal πάλιν πέµτει µε
πρὸς τοὺς θήρας ἐκείνους ; Οὐδὲν τούτων οὐκ εἶπεν,
οὐδὲ ἐνενόησεν ἀλλ᾽ ἓν µόνον ἑσχόπει, ὅπως ἀνυσθῇ
Ὦ ἐπίταγμα τοῦ Δεσπότου * xal ἐπεὶ δι ἑαυτοῦ οὐχ
ἵαχνας, διὰ τοῦ μαθητοῦ χατεσχεύασεν αὐτό. Ἀνά-
Ἰγωθι γὰρ, φησὶν, αὐτοῖς, xal εἰπὲ πάντα τὰ xaxd.
. Fr γὰρ χατέχοµαι ἐν τῇ φυλαχῇ. Καὶ ἔλεγεν
Ἱερεμίας, χαὶ ἔγραφεν ὁ Βαροὺχ ἐν βιθλίῳ. Νηστείας
χαιρὸς fv, ὅτε ταῦτα ἐγίνετο" ἑορτῇ ἐφειστήχεε,
Ἑάντας χαλοῦσα πρὸς τὴν µητρόπολιν’ ἔδει Xp. χοι-
Ww γενέσθαι τὸν σύλλογον, ἐπειδὴ περὶ ἀναγχαίων
πραγμάτων ἔμελλεν d$ ἐχχλησία ἔσεσθαι. Εἰσῆ.θε
αρὸς τοὺς ἄρχοντας ὁ Βαροὺχ, καὶ ἀνέγγω
ες τὰ dca. τῶν» ἀρχόντων πάντας τοὺς «Ἰόγους
τούτους * καὶ εἶπε καὶ τὴν αἰτίαν' "Ίσως γὰρ, qnot,
βεσείται τὸ ἔ.εος ὑμῶν ἐνώπιον Κυρίου * ἵνα μὴ
Ἁμίσωσιν ὅτι ὡς χατήγορος ἔλεγεν, ἀλλὰ µαθόντες
ὀτιθεραπεῦσαι αὐτοὺς ἀφῖκται, ἐπιειχέστεροι γένων-
92. Τί οὖν ἐχεῖνοι: Δέον χάριτας ὁμολογῆσαι, δέον
ἑχαινέσαι, δέον θαυμάσαι, οὐδὲν τούτων ποιοῦοιν,
* la Colb. χεφαλαίον deest.

DE PROPHETIARUM OBSCURITATE, |.

"me

ἀλλ᾽ ἀπελθόντες ἀνήγγειλαν τῷ βασιλεῖ τὰ γεγραµ-
Μένα iv τῷ βιθλίῳ, χαὶ τὸ βιθλίον ἀπέθεντο ἓν τῷ
οἵχῳ Ἐλισαμᾶ. Καὶ πέµψας, φᾳησὶν, ὁ βασιωεὺς
τὸν Ιουδὴν b , ἕνα τινὰ τῶν παρεστηχότων αὐτῷ,
ἐχέλευσε κομισθῆναι τὸ βιθ.(ον. Kal ἐκάθητο ὁ
ΦασιΆεὺς ἐν οἴκῳ χειμερινῷ᾽ μὴν γὰρ ἕννατος Svo,
τουτέστι Νοέμθριος ' ἔννατον ἀπὸ τοῦ Ξανθιχὸῦ ἀρι-
θμῶν λέγει; δεῖ γὰρ χαὶ ταῦτα ἀχριθῶς εἰδέναι. El
γὰρ ἀπὸ τοῦ Δίου Ἠρίθμει, οὐχ ἔμελλεν ἔσεσθαι τότε
χειμών. Tívoz οὖν ἕνεχεν καὶ τοῦτο πρόσχειται; "Ex
τῶν μετὰ ταῦτα clon σαφῶς. Καὶ ἑσχάρα πυρὸς
ἔμπροσθεν αὐτοῦ * ἀνθραχιὰ, qnot, διάτι φῦχος fjv.
"Opdxe πῶς οὐδὲν παραλιµπάνεται τῇ θείᾳ Γραφῇ;
Καὶ ἀνθραχιὰ πυρὸς ἔμπροσθεν αὑτοῦ' xal περι-
εστήχεισαν οἱ σατράπαι * ἑκομίσθη τὸ βιθλίον µυρίων
γέµον χαλῶν (ἡ γὰρ τῶν χαχῶν προφητεία xaxuv
ἀναίρεσις ἦν), καὶ ἀνεγινώσκετο. Μνημονεύετέ por,
παραχαλῶ, τῆς ὑποσχέσεως. Kal ἐν τῷ ἀναγιγώ-
σχει’ αὐτὸν τρεῖς σε.λίδας, «Ἰαδὼν τὴν σμµίἔην
ἔχοψε», καὶ É6aAsv elc τὴν ἑσχάραν τοῦ πυρὸς,
ἕως ἑξέ.Ίιπε τὸ Bi6Alov ἅπαν. Εἶδες πῶς οὗ φεί-
δονται οὐδὲ τῶν βιθλίων; πῶς οὐδὲ τῶν γραμμάτων
τῶν θείων ἀπέχοντα.;, Ἐπειδὴ αἰχμαλωσίαν εἴχε tf;
Ἱερονσαλὴμ, χατέχοψε᾽ καὶ οὐχ εὑρὼν τὸν προφή-
την, εἰς τὰ γράμματα τὴν ὀργὴν ἀφΏχεν. Ὁ τοίνυν
τοῖς ἀφύχοις οὕτω πολεμῶν, εἰ τὸν φυχἠν ἔχοντα
εὗρε, τί οὐκ ἂν εἰργάσατο; Καθάπερ γὰρ τὰ vn d
τῶν θηρίων, ἐπειδὰν ἐπιλάθωνται τῶν πυχτεουόντ
αὐτοῖς, εἶτα ἐχεῖνοι διαφύγωτι χαταλιπάντες [177] ἐν.
τῷ στόµατι τῶν θηρἰίων ἃ περίχεινται δέρµατα, λοι»
πὸν αὐτὰ περιτρὠγαυσι παραμυθούµενα «bv θυµόν’
οὕτω δὴ xat ὁ βασιλεὺς ἐποίησεν. Οὐχ εὗρε «bv ἔχοντα
τὸ βιθλίον, χαὶ αὐτὸ τὸ βιθλίον χατέχοψε» xai οὐ
κατέχοψε µόνον, ἀλλὰ xal ἑνέθαλεν εἰς τὴν ἑσχάραν
τοῦ πυρὸς, ἵνα μηδὲ λείψανον µείνῃ τῶν γραμμάτων.
ἐχείνων. ᾽Αλλ’ οὐδέπω πᾶσαν ἔγνωτε αὑτοῦ τὴν µα-
νίαν ' εἴσεσθε δὲ σαφῶς, ἑὰν μετὰ ἀχκριθείας τῷ διη-
γήµατι προσέχττε. Οὐ γὰρ εἶπεν, ὅτι ἀναγνοὺς τὸ
βιθλίον ἅπαν, οὕτως Éxauccv * ἀλλ Ἐν τῷ ἀνα]ιι-
φώσχειν αὐτὸν τρεῖς ceAl0ac ἡ τέσσαρας, ἑξ-
έτεμεν αὑτό. Obx ἀνέμεινεν οὐδὲ τὸ τέλος τῆς ἆνα-
γνώσεως, ἀλλ᾽ ἐξ αὐτῦν τῶν προοιµίων εὐθέως 32-
ηΥριώθη. Διὰ ταῦτα οὐκ ἣν ἀσφαλὲς τοῖς προφήταις
Ἰουδαίοις λέγειν μετὰ σαφηνείας πάντα τὰ ἑσόμενα
δεινά, El γὰρ πρόσχαιρον οὐχ ἤνεγχεν αἰχμαλωσίαν
ἀχοῦσα:, τὴν διηνεχη πῶς ἂν ὑπέμεινε μαθεῖν: Kov
οὐδὲ µέχρι τούτου ἕστη ὁ βασιλεύς» ἀλλ ἔπεμφε,
φπσὶ, ζητεῖν πανταχοῦ τὸν προφήτην, ἀλλ᾽ οὐχ εὗρεν
αὐτόν ' ἔχρυψε γὰρ αὐτὸν ὁ θεής. Ἐχεϊνου μὲν τότῳ.
τότε ἔχρυφε, τοὺς δὲ ἄλλους προφῆτας τῇ ἀσαφείᾳ
τῶν λεγομένων.

ς’.Οὺκ ànb τούτων δὲ µόνον ἡμῖν ἔσται φανερὺν, ὅτι
τολμηρὸν ἣν παρὰ Ἰουδαίοις xaX ΦνχΏς ῥιψοχινδύνου,
τὴν ἐσομένην τοῖς ἔθνεσι τιμὴν xal δόξαν, καὶ τὴν
διαδεξομένην ἑχείνους ἁτιμίαν λέγειν, ἀλλὰ xaY ἐκ
τῶν Παύλου ῥημάτων. Οὗτος γοῦὺν ἰδών τινα προφρή-
την μιχρὸν παρανοίξαντά τι τῆς προῤῥέἕσεως ταύτῃς».
xal σαφέστερον τῶν ἄλλων εἰπόντα, xaX τὰ ἡμέτερα

b Colb. τὸν Ἰουδιείμ.

€ Hic, τονυτέστι Νοέμθριος, desunt in ms. lbid. Reg.
Ἐανθικὸς ὁ Μάρτιος xai πρώτος, et paulo post ad vocem.
Δίον in marg. Δίος 6 Ὀχτώδριος. Ibid. Colb. εἰ γὰρ ἀπότοἳ
Νοεμθρίου ἠρίθμει Vidcsis qua ad. interprelationem Lati
nam wotata sum. Epsz.

T"
ἀγαθὰ, χαὺ τὰ Exefvoro xax, ἐξεπλάγη xai ἐθαύμασε
τῆς τόλµης αὑτὸν, οὕτως εἰπών' Ἡσαϊῖας δὲ àxo-
το-ἲμᾷ, xul «έχει Ἑὐρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ ζητοῦσου»,
ἐμφανὴς ἐγεγνόμην τοῖς ἐμὲ μὴ ἑπερωτῶσι».
Εἶπον, Ιδού εἰμι, τῷ ἔθνει, οἳ οὐκ éxdAscar τὸ
ὄνομά µου. Καΐτοι, εἰ μὴ χἰνδυνος &x τῆς προῤῥή-
σεως ἠχολούθει, τίνος ἔνεχεν εἶπε Παῦλος, Ἡσαίΐας
δὲ ἁποτοᾶμᾳ, xal «Ἰέγει ' Εὐρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ
ζητοῦσιν; Μεγίστη ὄντως κατηγορία Ἰουδαίων. Ol
μὴ ζητοῦντες εὗρον, xal οἱ ζητοῦντες ἀπέτυχον' οἱ
μὴ ἀχούσαντες ἐπίστευσαν, xal οἱ ἀχούσαντες ἑσταύ-
ρωσαν. Διὰ ταῦτα τολμητὴν ἑἐχάλεσδ τὸν Ἡσαῖαν.
Καὶ γὰρ ὄντως µεγίστης τόλµης ἣν. iv µέσῳ τῶν
χατηγορουµένων ἑστῶτα, ἀφειδῶς ποιξῖσθαι τὰς χατ-
ηγορίας, χαὶ ἐχείνους μὲν τῆς τιμῆς φανερῶς ἐχ-
θάλλειν διὰ τῆς προφητείας, ἑτέρους 6E εἰσάγειν εἰς
την ὀφειλομένην ἑχείνοις δόξαν. Τὸ διχαστἠριον τῶν
ἀχουόντων χατηγόρους εἶχε πάντας. Τίς δὲ ἓν διχα-
atat; ἐχθροῖς διαφεύγειν δύναται χένδυνον; Διὰ τοῦτο,
φησὶν, 'Axoto.lyug καὶ .Ίέ]ει.

Ἁλλ' ἔτι τοῦτο ὑμῖν σαφέστερον ἀποδεῖξαι βούλο-
μαι. Διὰ τοῦτο περὶ Ἰουδαίων χαὶ ἡμῶν ἀσαφῶς ἓν
ταῖς Γραφαῖς εἴρητα:, ἵνα μὴ πρὸ χαιροῦ συνῶσι τῶν
λεγομένων ἹἸουδαῖοι.[178] Καὶ τούτου παρἀγω µάρτυρα
τὸν µεγαλοφωνότατον Παὔῦλον, τὸν ἄνωθεν φθεγγόµε-
vov, τὴν σάλπιγγα τῶν οὐρανῶν, τὸ σχεῦος τῆς ἔχλο-
γῆς, τὸν νυμφαγωγὸν τοῦ Χριστοῦ. Ἡρμοσάμην γὰρ
ὑμας, φησὶν. ἐγὶ ávópl παρθένον ἀγνὴν παραστῆ-
σωιτῷ Χριστῷ. Τοῦτον ὑμῖν παράγω μάρτυρα qa-
νερῶς λέγοντα, ὅτι διὰ τοῦτο συνεσχίαστα{ τινα τῶν
ἐν τῇ Ηαλαιᾷ, οὐχὶ πάντα. El γὰρ πάντα ἀσαφῇ
ἔμελλεν εἶναι, περιττῶς εἴρητο τοῖς τότε. Al γὰρ προ-

τεῖαι ἔχουσι xa πολέμους προσχαίρους τοὺς τότε,
καὶ λοιμοὺς, καὶ λιμούς * ἔχουσι δὲ xai τὰ σήµερον
ἐχθάντα, τῆς Ἐχκλησίας τὴν χλῆσιν, τῆς συναγωγῆς
την ἀποθολὴν, τοῦ νόµαυ τὴν χατάργησιν. Ταῦτα δὲ
οὐχ ἐθούλετο αὐτοὺς εἰδέναι ' ἐχεῖνα δὲ Ίθελε τὰ ἐν
τοῖς χαιροῖς συµθαίνοντα τοῖς αὐτῶν. Καὶ τοῦτο αὐτὸ
ἀποδεῖσαι πειράσοµαι’ ὅτι ταῦτα μόνα ἀσαφῃ ἐποίησε
γενέσθαι, τὰ περὶ ἡμῶν καὶ τῆς συναγωγῆς, τὰ νῦν
ἐχθάντα, χαὶ τὴν τοῦ νόµου κατάργτησιν : τοῦτο δὲ
αὐτοὺς o)x ἔδει εἰδέναι ἓκ τότε. Ei γὰρ ἐξ ἀρχῆς
ἔμαθον. ὃτι πρόσχαιρος ὁ νόµος, πάντως ἂν αὐτοῦ
χατεφρόνησαν' διὰ τοῦτο αὐτὸν συνεσχίασε µόνον.
Ὅτι γὰρ οὐ πᾶσα προφητεία ἀσαρὴς fjv, ἀλλὰ τοῦτο
μόνον περιέσταλτο τὸ µέρος, ἄχουσον τοῦ Παύλου σα-
φῶς ἀμφότερα ταῦτα ἡμῖν ἐνδειχνυμένου, xal ὅτι
συνεσκίαστο ὁ νόμος, xal ὅτι χατὰ τοῦτο µόνον τὸ
µέρο;. Κορινθίοις γὰρ ἐπιστέλλων, οὕτω πώς φησιν;
Ἔχοντες οὖν τοιαύτην ἑ.πίδα, πο. 1ῇ παῤῥησίᾳ
Ζρώμεῦα, xal οὗ καθάπερ Μωῦσῆς ἑτίθει xáAvupa
ἐπὶ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, ὥστε μὴ ἀτενίσαι τοὺς
vicbe Ισρα]ᾶ εἰς τὸ céloc τοῦ καταργουµένου,
d.LV ἐπωρώθη τὰ νοήματα αὐτῶν. "Αχρι γὰρ σή-
/ιδερον κάλυμμα ἐπὶ τῇ ἀναγγώσει τῆς Παλαιᾶς
Διαθήκης μένει, μὴ ἀνωκαλυπτόμενον, ὅτι d» Χρι-
στῳ χαταργεῖται. Τάχα ἀσαφὲς τὸ εἰρημένον’ οὐχοῦν
ἀναγχαῖον αὐτὸ ποιῆσαι σαφέστερον, τῆς ἱστορίας ab-
τῆς ὑμᾶς ἀναμνήσας b. Ἐπειδὴ γὰρ λαθὼν τὰς πλά-
πας ἐν τῷ ὄρει ἔμελλε χαταθαίνειν ὁ Μωῦσῆς, δόξα

* Joannes Doisius iu notis Savilianis legendum pu'at τὸ
Wpo7x4t9ov αυτου συνεσχίασε µόνον, sed nihil mulandum
€xtstimo,

b l'ort. ἀναμγήσαντα

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

τις ἀπόῤόητος € xot θαυμαστὴ τῆς ἁγίας ἐχεί
έλαμψεν ὄψεως τοιαύτη, ὡς µηδένα τῶν πολλᾶ
δύνασθαι προσιέναι xaX διαλέγεσθαι. Ἵνα οὖν
παντὸς ἀπρόσιτος T] τῷ δήµῳ, χάλυµµα ἐπὶ τῆ:
ἐπιτιθεὶς, παρεῖχε μετὰ ἀδείας τοῖς Ἰουδαίοι
συγγίνεσθαι. Καὶ τῷ δήμῳ μὲν ὁμιλῶν εἶχε
λυμµα, πρὸς δὲ τὸν Θεὸν ἐπιστρέφων ἀπετίθε
πάλιν. Τοῦτο δὲ συνέθαινεν, ὁμοῦ μὲν ἵνα ἀξι
ὁ νομοθέτης φαΐνηται τοῖς μέλλονσι τὸν δι
χομιζόμενον δέχεσθαι νόμον, ὁμοῦ δὲ ἵνα xal
ἀλτθείας ἐν αὐτῷ προδιαγραφῇ τύπος ἀ, xai t
φἒῆ τῆς χατὰ Χριστὸν οἰχονομίας ἄνωθεν 1
Ἐπειδὴ γὰρ ἐμελλόν τινες λέγειν. Tivog Éve
γυμνῇ τῇ θεότητι mapsvévexo ὁ Χριστὺς, ἀλλὰ

εριεθάλ[λ]ετο ; ἄνωθενδιὰ τῆς ὄψεως τοῦ δούλι
τούτοις ἀπελογᾗσατο. El γὰρ τὴν τοῦ δούλου
οὖχ ἤνεγχαν ἰδεῖν τὴν ἐπιγενομένην ὕστερο
δαῖοι, πῶς ἂν γυμνὴν thv. θεότητα μετὰ ταῦτι
[179] ὑπέμειναν ;

€. Οὐ τοῦτο δὲ µόνον τὸ κάλυµµα ἡμῖν ἑνδει
ἐχεῖνο, ἀλλ᾽ ὅτι xax ταῦτα πἀἆσγουσιν οἱ Ἴουδο
τοῦ νόµου, ἅπερ ἕπασχον ἐπὶ τῆς ὕψεως Mt
τότε. Καθάπερ Υὰρ οὐχ ἑώρων τῆς ὄψεως τοῦ
θέτου τὴν δόξαν, τοῦ παραπετάσµατος ἐχείνο'
εµθεθλημένου μέσον, οὕτως οὐδὲ τὴν νόµου
δύνανται! νῦν κατιδεῖν. Τοῦτο δὲ καὶ πρὸς αἱρι
ἀναγκαῖον ἡμῖν. Καὶ γὰρ νοµίσαντες κατηγορία
τοῦ νόμου τὰ εἰρημένα, κατεδέξαντο τῆς "Emi
τὸ χωρίον τοῦτο: xal ἐπειδὴ ἤχουσαν, ὅτι xd
ἔχει ὁ νόμος, χαὶ ὅτι χαταργεῖται, νοµίσαντε
διαθολὴν, ἀφῖχαν τὰ γράµµατα, ἵνα τοῖς «
ἁλῶσιν ἐπιχειρήμασιν. Αὐτὸ γὰρ τοῦτο δείχνι
γαν ὄντα τὺν νόµμον. Ὥσπερ γὰρ τότε οὐχ ἦν x
ρία Μωῦσέως τὸ χάλυµμα ἔχειν ἐπὶ τῆς ὄψεω
ἀσθένεια τῶν Ἰουδαίων, Μωῦσέως δὲ xai ky.
µέγιστον ἣν, ὅτι τοιαύτην εἶχεν ἐπὶ τῆς ὄψεως
ὡς x3Y παραπετάσµατος δεηθῆναι πρὸς τοὺς (
λους οὕτω χαὶ ἐπὶ τοῦ νόµου συνέθη. El 4
δύξαν εἶχεν ἀπρόσιτον ὁ νόμος, οὐκ ἂν ἑδεβί
λύμματος. Όταν οὖν λέγῃ, ὅτι Κάυµμµια à;
ἀνα]γώσεως τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης µένε
ἀσάφειαν αὐτοῦ φησιν * ὅταν δὲ λέγῃ, Mi] dxa
στόµενογ, ὅτι ἐν Χριστῷ χαταργεῖται, τὸ
ὅπερ ἐστὶν ἀσαφὲς, ὁ νόμος « ἡμῖν ἐπέδειξεν. (
ἐχεῖνο ἀσαφὲς Tv τοῦ νόµου τὸ µέρος, ὅπερ e
ἡμῖν συνετέλει xal πολιτείαν * Enel περιττῶς
θη ΄ ἀλλ' ἐχεῖνα µόνα συνεσχίαστο τὰ µέρη,
ἐδυνάμεθα μαθεῖν, ὅτι διὰ τοῦ Χριστοῦ χαταρ
Καὶ yàp καὶ τοῦτο τῆς τοῦ θεοῦ σοφίας Ep
τὸν νόμον αὐτὸν εἰσαγαγεῖν λέγοντα περὶ abs
Χριστὸς ἐλθὼν αὐτὸν καταργήσει, χαὶ ἔτι b
παυθῄσεται. Αὐτὸ οὖν τοῦτο τὸ µέρος τοῦ νό
λέγον , ὅτι Ev Χριστῷ καταργεῖται ὁ νόμος,
ἀσαφὲς µόνον ἣν. Καὶ τοῦτο αὐτὸ δηλῶν ὁ µέγα
λος, ἐπήγαγε Mi] ἀνακα.υπτόμενον, ὅτι ἑ
στῷ καταργεῖται. "Ίνα γὰρ μὴ ἀχούσας, ὅ
ἕυμμα ἐπὶ cn ἀναγγώσει τῆς Πα.]αιᾶς Δια

* Colb. ἀπρόσιτος, non male : αἰμπίβοαί eniro. ὃν
id quod huic congruit ioco.

4 Meg. διαχαραγῃ τύπος. Colbert. προδιαχαρο
πος, quam etiam lectionem sequitur Savilius, sed
mo.o legas, idipsum est. Morel. et. Montf. προ
Y? (sic). Epi.

* Savil. putat legendum ἁσαςὲς τοῦ νόµου. Sex
hene habe« daniunodo ponatur virgula post ἆσα
ilfüd ὁ νόμος redundare videtur.

m
worem οἱ gloriam, οἱ quz illos exceptura essel igir
miniam narrare, sedetiamex ipsisPauli verbis. Hic ita-
jue cum prophetam quemdam videret paululura quid
redictionis hujus rescerantem, et apertius, qu:in
zlii, tum bona nostra, tum illorum mala dicentem,
ebstupuit, et audaciam illius miratus est, his verbis

utens: Jsaias autem audet, et dicit, Inventus sum a
anon qu&rentibus me : palam apparui iis, qui me non in-

aerrogabant. Dixi, Ecce ego , genti, qui non vocaverunt
znomen meum ( Rom. 10. 20 ; /sai. 65. 1). Quamquam
ssi nullum ex przdictione periculum impendebat, cur
dixit Paulus, Js«ias autem audet, et dicit, Inventus sum
a non querentibus me? Maxima revera Judaorum ac-
«usatio. Qui non quxrebant invenerunt , et qui quz-
webant, spe frustrati sunt : qui non audierunt, credi-
derunt, et qui audierunt, in crucem sustulerunt.
Propterea audacem appellavit Isaiam. Maxima quippe
revera fuit audaciz , in medio eorum quos accusaliat
stantem, nemini parcendo accusationem jntenlare , et
Ίος quidem per prophetiam aperte honore privare,
sTos vero ad debitam illis gloriam introducere. Accu-
satores ejus erant omnes qui in judicio audiebant.
Quis audem dum judicium exercent inimici, periculum
woterit evitare ? Propterea, inquit, Audet et dicit.

Ne ante tempus intelligerent futura Judai , obscure
fuerunt prophetig. — Verum hoc ipsum volo clarius
demonstrare, Idcirco de Judiris ac nobis obscure pro-
nuntiatum est in Scripturis, ne ante tempus intelligc-
rent qu diecbantur Judi. Atque liujus rei produco
leiem magna voce clamantem Paulum, ex alio voci-
ferauterr, tubam czelestem, vas electionis, Christi pa-
rawvmphum. Despondi enim vos, inquil, uni viro, vir-
ginem castam exhibere Christo (9. Cor. 11. 2). lunc
Ycbis tesiem. produco dicentem aperte, propterca
nonnulla in Veteri Testamento fuisse occultata , non
omni, Si enim omnia fuissent obscura , frustra illius
&rculi hominibus fuissent dicla : siquidem prophetize
bella continent , qux ad tempus tum gesta sunt, et
fames et pestes : continent et qu:e hodie contigerunt,
Yocationem Ecclesix:., repudiationem synagog:ze, legis
abrogaionem. Haec autem ipsos nosse nolebat, sed
illa qu ipsorum temporibus accidebant. Atque istud
ipsum conabor ostendere, hzc sola fieri obscura vo-
luisse, de nobis et de synagoga, qux nunc contige-
runt, necnon legis abrogationem : hoc vero non opor-
iter illo tempore cognitum illis fuisse. Nam si à
Mincipio didicissent legem ad tempus duraturam , il-
lam omnino contempsissent : propter hoc ipsum oc-
Cultam jllam esse voluit. Non enim omnem prophe-
tiam occuliam fuisse, verum hanc tantum partem
fnisse velatam , audi quo pacto nobis utrumque ma-
tifeste Paulus ostendat, et occultatam fuisse legem ,
& hac in parte tantum. Cum enim scriberet ad. Co-
riutlios, his verbis est usus : « llabentes igitur talem
*pem, multa fiducia utimur : et non sicut Moyses po-
helat velamen super faciem suam, ut non intenderent
lii Israel in finem ejus quod evacuatur , sed obtusi
$inl sensus eorum. Usque in hodiernum enim diem
ipsum velamen in lectione Vcteris Testamenti ma

DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. Ι.

Mt

net non. revelatum, quoniam in Christo cvacuatur. ν
(2. Cor. 5. 12. 14). Obscurum est fortasse, quod.
legimus ; itaque dilucidius illud reddamus necesse
est, et ipsam historiam vobis in. memoriam revoco-
inis. Nam cum acceptis in monte tabulis descensurus
essel Moyses, ineffabilis ! quzedaim οἱ mirabilis ex illa
sancta facie gloria talis emicabat, ut nullus e vulgo
ad illum accedere et cum illo colloqui auderet. Ne
igitur populo semper inaccessus esset, imposito faciei
sn: velamine , permittebat ut cum eo venire in col-
loquium Judxi possent. ( Exod. 54. 55. 54). At cum
populo dum versaretur , velamen gerebat ; ad Deum
autem se convertens, rursus illud deponcbat. ld vero
fiebat, ut simul major fides legislatori couciliaretur
apud eos qui per ipsum allatam accepturi legem
erant, et simul in ipso prius adumbraretur (figura ve-
ritatis, et incarnationis Cliristi causa multo ante pra-
siguificaretur. Nam quoniam dicturi erant nonnulli ,
Quare non in nuda divinitate Christus advenit, scd
carnem induit? multo ante per faciem servi objectio-
nibus istis occurrit. Si enim servi gloriam , que illi
postea obvenit, cernere non potuere Judzi, quo pacto
nudam postea divinitatem videre potuissent?

1. Neque vero tantum lioc nobis velamen illud de.
signat, sed cadem nunc Judzis lecta lege contingere,
qu: tum. visa Moysis facie contingebant. Ut enim
faciei legislatoris gloriam. non cernebant , quod me-
dium illud velum interjectum esset ; $c neque nunc
legis possunt gloriam intueri. Hoc vero etiam adver-
sus liereticos usui nobis est. Nam quia putant crimi-
nationem legis prx: sc ferre qua dicta sunt, hune:
locum epistole receperunt : et cum legem habere:
velamen audivissent, οἱ evacuari, quod illam arbitra-
rentur accusari, literas deseruerunt , ut suis ratiocie
nationibus caperentur. Istud enim ipsum magnam
esse legem ostendit. Nam sicut tum crimini verti
Moysi non poterat , quod super faciem velamen ha-
beret, sed illud erat. indicium infirinitatis Judxoruim,
Moysis vero laus maxima , quod tanta gloria facies
illius refulgeret ut apud conservos velamine indige-
rei : ita quoque legi accidit. Nisi enim lex gloriain
habuisset inaecessam, velamine non indiguisset. Quan-
do igitur manere velamen dici in lectione Veteris
Testamenti, obscuritateu cjus dicit : quando vero non
revelatum dicit quod in Christo evacuatur, parteim
eam legis nobis indicat, ralione cujus obscura lex
est. Non enim obscura pars ea legis fuit αι nobis
ad vitam et conversationem instituendam conferebat,
alioqui superflue data fuisset : sed ex solum partes
obscurate sunt, ex quibus nosse poteramus illam
evacuari per Christum. Nam et hoc opus est sapientie
divinze, legem ab ipso introduci, qui de ea diceret
fore, ut Christus, cum venerit, legem cvacuet, ct fore
utin ipso esse desinat. llc igitur ipsa pars legis,
quz legem in Christo dicit evacuari, sola fuit ου”
scura ; atque hoc ipsum indicans maguus Paulus ad-
junxit dicens, Non revelatum, quod in Christo evacuatuts

! Colb. habet, éraccessa, pro, ineffabtlus. ,

115
Etenim ne fortc cum audisses in lectione Veteris
Testamenti manere velamen, totam ipsam obscuram
et obtectam esse existimares , hanc suspicionem ad-
ditione €orrexit. Cum enim dixisset, velamen in le-
ctione Veteris Testamenti manere, adjecit, Non
vevelutum, quod in Christo evacuatur. lloc ipsum, in-
quit, revelatum non cest, quod in Christo est eva-
cuandum * porro iis revelatum non est, qui non
accedunt ad fidem : itaque is qui ad fidem accessit,
et sancti Spiritus gratiam consequutus est, non jam
cum velamine legem intuetur, sed nudam ejus glo-
riam spectat. Gloria legis est, ut docere possit sei-
psam in Christo evacuari, ut hoc quoque tibi sit
cognítum. Vides qux sit legis gloria? Vera quippe
gloria ejus est, quando instruere te potuerit et ad
Christum deducere : tum vero instruit, cum evacuari
se ostendit. Itaque hinc etiam hzreticis letale vulnus
infligitur. Nam si contraria lex et adversaria Christo
essel, nec ab illo tradita, non oportuisset Paulum
ejus gloriam id appellare, quod accedentes ad se pos-
εοί instruere, per Christum ipsam cvacuari. Si mala
esset lex rursus, non oportuisset velamen ejus auferri,
sed illam etiam post gratiam obscuratam manere.
Quod si hoc munus est gratix , ut accedentes ad se
perspicaciores ad comprehendendam legem efficiat,
sic ut inde initium et occasio dueatur omuis fidei in
Christum exlilbend:e : quodnam proferre majus pos-
set ullus argumentum cognationis legis cum gratia,
quam cum oculos Christus aperit eorum, qui ad ipsum
accedunt, ut institutionem percipere legis possint :
Hla vero cuim apparuerit, et facta fuerit. manifesta,
poterit multa eum facilitate transmittere illos, qui ea
qua Christi sunt intelligunt? Πως eniin ostendunt
ncque Christum eum lege pugnare, neque cum Jesu
legem bellum gerere, sed contrario plane modo rein
se habere , eum illa quidem ad maguam hanc philo-
sophiam viam sternat, hic autem inde assumptos ad
summum pietatis culmen adducat. Pro his autem
omnibns benigno Deo gratias agamus, qui pro con-
vemienti tempore singula disponit , variisque modis
salutem nostram procurat , et dignam ipsius dignitate
ac tanta providentia vitz? rationem pro viribus exhi-
beamus , ut futura etiam bona consequamur : qua
nobis omnibus utinam contingant, gratia et benigni-
tate Domini nostri Jesu Christi, per quem et cum quo
Patri, simul cum Spiritu sancto, gloria, honor, Impe-
rium, in secula s:culorum. Amen.

Adhue in obscuritatem Veteris Testamvnii, et in Dei cle-
mentiam, et quod alii alios ΠΟΠ debeant accusarc.

1. Gaudet quidem bubuleus, dum bene valere ae
vegetum esse videt armentum suum : gaudet. etiam
agricola, dum vcrnantem segetem cernit : scd nec ob
segetem agricola, nec ob suas boves bubulcus adeo
gaudent, ut ego nunc gaudeo et exsulto, dum pul-
ehram hanc aream spiritualibus repletam manipulis
cerno. Cur, enim in tot ac tales aures sparsum fucrit
verbum pietatis, confestim necesse est, ut copiosx ac

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

maturze obedientiz spic:e nascantur. Nam si qi
cis fertilem ac pinguem agrum prociderit, quam
mina larga manu non jecerit, multum proventu
liget, dum loci natura seminum exiguum nus
propria virtute multiplicabit : sic eum in anima
quentes ac pietatis plenas aliquis sparserit, lie
gua doctrine semina jecerit, messem uberem c
dum per auditorum sapientiam eoneionaltoris e
occultabitur. Iloc et in piscatione contingit. Ου
enim piscatores sint imperiti, si tainen in. sim
scibus abundantem retia miserint, facile pras
tiuntur, dum illorum abscondit imperitiam cone
lium piscium multitudo. Quod si in illa eaptur:
titudo illorum qui capiendi sunt, &:penumero ej
rete mittit, imperitizz: defectum sarcit, multo
istud ipsum in hac spirituali piscatione conüngel
illi quidem pisces ubi nassas et hamos iumüti
riut, confestim et 3ufugiunt, et exsiliunt : vo:
contrarium agitis: cum surgentem et doctrinae
nam videritis expandentein, non solum uon au
ct exsilitis, sed et interius pergitis undique €
rentes, et proximum unusquisque grotrudens a
mens, prior ipse insilire et in retia delabi fei
Quo factum est, ut numquam vacuam sagenam
xerimus, non jam ob nostram peritiam, sed «
stram cupiditatem. Satis itaque nos nuper d:
explevit, quxe probato puroque manat auro ling
mellis fontes ore profundi, lingua, inquam,
Pauli, vel potius, qu:e favi cujusvis suavitati spi
lis doctrinze dulcedine aniecellit.

Chrysostomi modestia. Prima causa obscuritat.
teris Testamenti. — Quia vero yro ea qua vos
philosophia, ne mci quidem pauperis οἱ mendi
conteiinitis, sed ea quidem quie sunt eximia et si
miramini, nostrz: vero humilitatis verba nom ii
batis, alacriter ad dicendum surrexi, ut debitu
bis redderem quod nuper sum pollicitus, nec !
persolvi, dum prolixitate doctrin: prohibiti sun
linem usque pertingere. Quodnam igitur debiti
lud fuit? Necesse est enim, ut initium mutui vo
memoriam revocetur, ut arguinento ipso cognit
bis enarratio dilucidior fiat. Quxsivimus tum &
ris, qua de causa Vetus Testamentum sit obsc
quam Novum; fortasse namque meministis ; et
liactenus causam diximus, auditorum immanit
testemque produximus Paulum dicentem, J«tud .
velamen in lectione Veteris Testamenti manet non
latum, quoniam in Christo evacuatur (2. Cor. 3
Ostendimus, quemadmodum velamen habuit legi
Moyses, ita quoque legein velamen habuisse, ob
tatem : sed neque legislatori vitio vertendum, |
legi crimini dandum fuit velamen, sed auditoru
firmitati tribuendum. Non enim propter &eipsut
lamen labuit Moyses, sed quia gloriam vultu:
ferre non poterant. Quando enim se converteb
Dominum, vclamen auferebat. Sic etiam lex qut
nondum perfecta documenta multaque. philos
plena de Cliristo Novoque Testamento percipet
terat (siquidem illa omnia, tamquam in thesauro

11$

t, ὅλην αὑτὴν ἀσαφῃ xal συνεσκιασµένην εἶναι
νοµίσῃς, 1fj ἐπαγωγῇ ταύτην διώρθωσε τὴν ὑπόνοιαν.
Eizo» γὰρ, Κά.ῑυμµα ἐπὶ τῇ ἀναγγώσει τῆς Ha-
1αιᾶς Διαθήκης µάνει, ἐπήγαγε, Mi) ἀνακαλυπτά

, ὅτι ày Χριστῷ χαταργεῖται. Tooco αὐτὸ,
eoi. οὐχ ἀνεχαλύφθη, ὅτι μέλλει ἐν Χριατῷ χαταρ-
χεῖσθαι * οὐχ ἀνεχαλύφθη δὲ τοῖς μὴ προσελθοῦαι τῇ
qot: ὡς 0 γε προσελθὼν, καὶ τῆς τοῦ ἁγίου Πνε-
µατος χάριτος ἀπολαύσας, οὐχέτι μετὰ παραπετά-
εµατος βλέπει τὸν νόµον, ἀλλὰ γυμνὴν αὐτοῦ καθορᾷ
«hy δόξαν. Δόξα δὲ νόµου, τὸ δυνηθῆναι ^ διδάξαι, ἅτι

ἐν Ἀριστῷ χαταργεῖται, ἵνα xai τοῦτο µάθης. Βΐδες
«o9 νόµου τὴν δόξαν; Δόξα δὲ ὲστιν ἁληθῆς ἐχείνου,
ὅταν σε πρὸς τὸν Χριστὸν παιδαγωγῆσαι δυνηθῇ *
παιδαγωγεῖ δὲ, ἐπειδὰν δείξῃ b αὐτὸν χαταργούμενον.
Ἔστε xat ἐντεῦθεν [180 xatpía τοῖς αἱρετιχοῖς 1)
πληγἡ Υέγονεν. El γὰρ ἑναντίος ἣν ὁ νόμος χαὶ πολέ-
τοῦ Χριστοῦ, xa μὴ παρ) ἐχείνου δοθεὶς, οὐχ
Hk: Παῦλον δόξαν αὐτοῦ καλέσαι, τῷ δυνηθῆναι παι-
ἐεῦσαι τοὺς προσιόντας αὐτῷ, ὅτι διὰ Χριστοῦ χαταρ-
pila. El πονηρὸς fjv ὁ νόμος πάλιν, οὐχ ἔδσι τὸ κά-
lupus αὑτοῦ ἀφαιρεθῆναι, ἀλλὰ μµένειν αὑτὺν xal
μετὰ τὴν χάριν συνεσχιασμένον. El δὲ τοῦτο τῆς χά-
prx ἔργον, τὸ διορατικωτέρους πιιεῖν τοὺς προσ-
Vias πρὸς τὴν τοῦ νόμου χατάληψιν, ὥστε ἐχεῖθεν
τὰς ἀρχὰς xai τὰς ἀφορμὰς πάσας λαμθάνειν τῆς
πρὸς τὸν Χριστὸν πίστεως τί μεῖζον τούτου τεχµή-
βιον τῆς τοῦ νόµου συγγενείας τῆς πρὸς τὴν χάριν
εἶποι τις ἂν, ἁλλ᾽ f| ὅταν d μὲν Χριστὸς ἀνοίγῃ τοὺς
ὀφθαλμοὺς τῶν αὐτῷ προσιόντων , ὥστε δυνηθῆναι
χατιδεῖν τοῦ νόµου τὴν ἀγωγὴν, ἐχείνη δὲ φανεῖσα
xà γεομένη δήλη, παραπέµψαι μετὰ πολλῆς τῆς
εὐχολίας δυνῄσεται τοὺς συφιέντας τὰ Ἀριστοῦ;
Ταῦτα γὰρ οὔτε τὸν Χριστὸν τῷ νόµῳ µαχόμενον δεί-
χνυσιν, οὔτε τὸν νόµον πολεμοῦντα τῷ Ἰησοῦ, ἁλλὰ
τοὐναντίον ἅπαν, τὸν μὲν προοδοποιοῦντα τῇ μεγάλῃ
«αὐτῃ φιλοσοφία, τὸν δὲ ἐχεῖθεν αὐτοὺς παραλαμµθά-
νουτα xat πρὸς ἄχραν ἄγοντα χορυφἠν. Ὑπὲρ δὲ τού-
των ἁπάντων εὐχαριστήσωμεν τῷ φιλανθρώπῳ θεῷ,
«ῷ χατὰ τὼν προσήχοντα γαιρὸν ἕχαστα οἰχονομοῦντι,
χαὶ πολυτρόπως τὴν ἡμετέραν πραγματενομένῳ σω-
πρίαν, xa: τῆς αὐτοῦ φιλανθρωπίας xai τῆς τοσαύ-
τῆς κρονοίας ἀξίαν κατὰ δύναμιν ἐπιδειξώμεθα πολι-
τείαν, ἵνα xal τῶν µελλόντων ἐπιςύχωμεν ἀγαθῶν "
ὧν γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, χάριτι xat φιλαν-
θρωπἰᾷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι οὗ xal
μεθ οὗ τῷ Πατρὶ, ἅμα τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, δόξα,
τιμὴ, χράτος, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμῃν.

Ἔτι ede cy ἀσάφειαν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καὶ
εἰς τὴν τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίαγ, καὶ περὶ τοῦ
μὴ κατηγορεῖν d lij Auy.

t, Χαΐρει μὲν βουχόλος, ἐπειδὰν εὐπαθοῦσαν αὐτῷ
αἱ σφριγῶδαν ἴδῃ τῶν βοῶν τὴν ἀγέλην * χαίρει δὲ
χαὶ γηχόνος, θεωρῶν χομῶντα τὰ Afia &AX οὔτε
Ἱητόνος ἐπὶ τοῖς ληΐοις, οὔτε βουχόλος ἐπὶ ταῖς fou-
αἰγυύτω χαίρουσιν, ὡς ἐγὼ χαίρω νῦν xat ἀγάλλομαι,
τὴν χαλὴν ταύτην ἅλω τῶν πνευματικῶν τούτων
ὀραγμάτων πεπλτρωμένην ὁρῶν. Ὅταν γὰρ εἰς ἀχοὰς
τοσαύτας xai τοιαύτας σπείρηται τῆς εὐσεδείας ὁ

," Savil. τῷ δυνηθῆναι, male, ut ipse quoque suspicatur,

9 QOujiciens. 2.

b Savil. male δείξης, In marg. conj. 3c'Ex.

S Colb. τῷ Χριστῳ, forte melius. Paulo pest Savil. male
Uv αὐτόν. 1n marg. conj. αὐτοῦ.

4 llic legendum putat Savil. ἀλλο ἡ ὅταν. Sed locus ut
65, ni fallor, ferri potest.

DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. η.

176

λόγος, ἀνάγχη ταχέως πολὺν xal ὥριμον βλαστῆσαι
τῆς ὑπαχοῆς τὸν ἄσταχυν. Καὶ γὰρ ὅταν τις εἰς
βαθύγειον xa λιπαρὰν ἄρουραν αὕλαχα τἐµῃ, χἂν
μὴ δαψιλεῖ τῇ χειρὶ χαταθάλῃ τὰ σπέρματα, nov
δέξεται τὴν φορὰν, τῆς φύσεως τοῦ χωρίου τὴν ὁλιγό-
τητα τῶν σπερµάτων διὰ τῆς οἰχείας δυνάµεως πλεο-
ναζούσης * οὕτω χαὶ ὅταν τις εἰς φυχὰς σπείρῃ κατα.
πειθεῖς καὶ εὐλαδείας γεµούσας, χἂν ὀλίγα χαταδὰλῃ
τὰ [181] τῆς διδασχαλίἰας σπέρµατα, πλούσιον ὄφεται
τὸν ἅμητον, τῆς τῶν ἀκουόντων σοφἰας τὴν τοῦ λέ-
Ὕοντος πενίαν ἀποχρυπτούσης. Τοῦτο xal ἐπὶ τς
ἀλείας γίνεται τῶν ἰχθύων. Κῑν γὰρ ἄπειροι «υγχᾶ-
νωσιν ὄντες οἱ ἁλιεῖς, εἰς χόλπον δὲ βάλωσι τὰ δίχτυα
πολλοὺς ἔχοντα τοὺς ἰχθύας, ῥᾳδίως τῆς θήρας ἐπι-
τυγχάνουσι, τοῦ πλήθους τῶν συντρεχόντων ἴχθυων
συσχιάξοντος € ἐχείνων τὴν ἀπειρίαν. El δὲ ἐπὶ τῆς
ἄγρας ἑχκείνης τῶν ἀλιεύεσθαι µελλόντων τὸ πλῆθος
τοῦ σαγηνεύοντος πολλάχις παραμυθεῖται τὴν ἀἁμᾶ-
θειαν, πολλῷ μᾶλλον ἐπὶ τῆς ἁλιείας ταύτης τῆς
πνευματιχῆς τοῦτο συµθῄσεται. Καὶ γὰρ ἐχεῖνοι μὲν
οἱ ἰχθύες. ὅταν ἴδωσιν ἐμθληθέντα τὰ θήρατρα,
εὐθέως ἁποπηδῶσι xai ἐξάλλονται * ὑμεῖς δὲ vb ἕναν-
τίον ποιεῖτε * ὅταν ἴδητε ἀναστάντα χαὶ τὴν σαγήνην
ἁπλώσαντα τῆς διδασχαλίας, o0 µόνον οὐχ ἁποπη-
δᾶτε xai ἐξάλλεσθε, ἀλλὰ χαὶ ἑνδοτέρω βαδίζετε
πανταχόθεν συντρέχοντες, xaX τὸν πλησίον ἕχαστος
ὠθῶν καὶ θλίδων , πρότερος αὐτὸς ἐπείγεται. ἕμπη-
δῆσαι χαὶ ἐμπεσεῖν εἰς τὰ δίχτυα. Aux τοῦτο οὐδέ-
ποτε χενἣν ἀνεσπάσαμεν τὴν σαγἠνην, οὗ διὰ τὴν
ἡμετέραν ἐμπειρίαν , ἀλλὰ διὰ τὴν ὑμετέραν ἐπιθυ-
μίαν. Ἱκανῶς μὲν οὖν ἡμᾶς καὶ πρώην εἰστ[ασεὺ 1
χρυσὺν δόχιμον xaX χαθαρὺν ῥέουσα γλῶττα, xal
πηγὰς ἔχουσα μέλιτος Ev τῷ στόµατι, ἡ τοῦ μακαρῖου,
λέγω, Παύλου * μᾶλλον δὲ χαὶ χηρίου παντὸς ἁποχρύ-
πτουσα τὴν ἡδονὴν τῇ τῆς πνευματικής διδασκαλίας
γλυχύτητι,

Ἐπειδὴ δὲ κατὰ τὴν πρέπουσαν ὑμῖν φιλοσοφίαν
οὐδὲ τὰ τοῦ πένητος ἐμοῦ xal πτωχεύοντος ἀτιμά-
ζετε, ἀλλὰ θανμάζετε μὲν τὰ πολλὴν ἔχοντα ὑπερ-
oyàv, πρασαίεσθε δὲ xal τὰ τῆς ἡμετέρας εὐτελείας
ῥήματα, ἀνέστην μετὰ προθυµίας ἀποδώσων ὑμῖν τὸ
ὄφλημα, ὃ πρώην ὑπεσχόμην μὲν, οὐ χατέθαλαν δὲ,
τοῦ μήκους τῆς διδασχαλίας ἐχχραύσαντας ἡμᾶς τοῦ
τέλους. TU οὖν ἣν τὸ ὄφλημα ἐχεῖνο; ᾽Ανάγκη γὰρ
ἀναμνῆσαι ὑμᾶς τὴν ἀρχὴν τοῦ δανείσµατος, ὥστε
σαφεστέραν ὑμῖν ἀπὸ τῆς ὑποθέσεως γενέσθαι τὴν
ἑξήγησιν. Ἐζητήσαμεν τότε, τίνας ἕνεχεν ἀσαφεστέρα
τῆς Καινῆς ἡ Παλαιὰ Διαθήχη' τάχα γὰρ µέμνησθε *
xat píav τέως εἰρήχαμεν αἰτίαν, τὴν θηριωδίαν τῶν
ἁχονόντων, καὶ μάρτυρα παρηγάγοµεν τὸν Παῦλαν
λέγοντα, ὅτι Τὸ αὐτὸ xdAvpya ἐπὶ τῇ ἀναγγώσειτῆς
Πα.λαιᾶς Διαθήκης µέγει μὴ àraxaAvacóperor, ὅτι
ἐν Χριστῷ καταργεῖται. Ἐδείξαμεν ὅτι καθάπερ
Μωῦσῆς εἶχε χάλυµµα ὁ νομοθέτης, οὕτω xe ὁ νόµο;
εἶχε κάλυµµα, τὴν ἀσάρειαν * ἀλλ οὔτε τοῦ ναµοθέ-
του ἔγκλημα, οὔτε τοῦ νόµον χατηγορίᾳ «b χάλυµµµα,
ἀλλὰ τῆς ἀσθενείας τῶν ἁχαυόντων. Οὐδὲ γὰρ à"
ἑαυτὸν εἶχε χάλυµµα ὁ Μωῦσής, ἁλλ᾽ ἐπειδὴ οὐχ
ἑδύναντο ὑπενεογχεῖν τὴν δόξαν τοῦ προσώπου αὐτοῦ.
"Oct γοῦν ἑπέστρεφε «pb; Κύριον, περιῃρεῖτο «5
χάλυµµα. Οὕτω xal ὁ νόμος, ἐπεὶ οὐδέπω ἡδύνατα
μαθεῖν τὰ τέλεια διδάγματα xat φιλοσοφίας γέµοντα.,
τά τε περὶ Χριστοῦ καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης (πάντα
γὰρ ἐχεῖνα ἑναπένειτο, χαθάπερ &v θησαυρῷ, τῇ

ο Sic Morel. recte. Savil. et Reg. ανσχιαζούσης. Ceib.
συσχιαζόντωγ.

LOEO

Ami
παλαιᾷ Εραφῇ), [182] χάλυµµα εἶχεν, ἐχείνοις μὲν
συγχαταθαίνων, ἡμῖν δξ τηρῶν τὸν πλοῦτον ἅπαντα,
ἵνα, ὅταν παραγένηται ὁ Χριστὸς, καὶ ἐπιστρέφωμεν
πρὸς αὐτὸν, περ'αιρεθῇ τὸ χάλυμµα. Ορᾶτε τοίνυν
εἰς ὅπην ἡμᾶς ἀξίαν Ίγαγεν ἡ τοῦ Χριστοῦ παρουσία,
εἰς τὴν τάξιν ἀνάγουσα Μωῦσέως. Αλλ' ἴσως ἑρεῖ
τις Καὶ τίνος ἕνεκεν ἑλέγετο τότε, cl μὴ ἔμελλεν
αὐτοῖς σαφη εἶναι τὰ λεγόμενα; Ἵνα τοῖς μετὰ ταῦτα
γένηται χρήσιμα. Προφητείας γὰρ ἀξίωμα τοῦτό ἐστιν,
οὐχ ὅταν τὰ παρόντα ἀπαγγείλῃ πράγματα, ἀλλ’ ὅταν
τὰ μέλλοντα προαναφωνήσῃ. Προφητεία δὲ ὅταν συν-
ερχιασµένως λέχηται, μετὰ τὴν τῶν πραγμάτων Ex-
6ασιν γίνεται σαφεστέρα, πρὸ δὲ τῆς ἐχθάσεως οὐδσ-
μῶς. Ὥστε, ἐπειδὴ τότε μὲν ἑλέγετο συνεσχιασµένως,
ἀσαφῇ v^ ὅτε δὲ ἐκθέθηχε τὰ πράγματα, διὰ τοῦτο
σαρέατερα ἣν τὰ λεγόμενα. Καὶ ἵνα µάθητε, ὅτι
προφητεία, χἂν «pb πολλοῦ λέγηται τοῦ χρόνου,
συνεσχιασµένως δὲ λέγηται, ἁἀσαφξεστέρα Ὑίνεται
ἀναμένουσα τὴν Ex τῶν πραγμάτων ἔχθασιν, ἀπ᾿ αὐτῶν
τῶν μαθητῶν ὑμῖν τοῦτο ποιῄέσω φανερόν. Λύσατε
τὸν vaóv τοῦτον, τοῖς Ἰουδαίοις ἔλεγεν ὁ Ἀριστός.
Ἐπειδὴ γὰρ ἑδίωχε τοὺς διὰ τῆς χαπηλείας εἰς τὸν
ναὺν ἑνυθρίζυντας, λέγουσιν ἐχεῖνοι * Τί σηµείο» δει-

λγύεις ἡμῖν, ὀὄτιταῦτα ποιεῖς ; Καὶ πρὸς τοῦτό φησι’

Αύσατε τὸν γαὺν τοῦτον, xal ἐν τρισὶν ἡμέραις
ἐγερῷ αὐτόν. "Exstroc δὲ ἔ.εγε περὶ τοῦ γαοῦ τοῦ
σώματος αὑτοῦ. Τοῦτο προφητεία τίς ἔστιν' οὕπω
γὰρ ἣν ἐχθεθηκὼς ὁ σταυρὺὸς, οὐδὲ ἡ λύσις τοῦ ναοῦ.
οὐδὲ ἡ τριήµερος ἀνάστασις, fjv αὐτὸς ἐποιήσατο Kal
ὅρα πῶς τὰ ἀμφότερα μετὰ ἀχριβείας ᾖνίξατο, xal
τὴν τόλµαν τὴν ἐχείνων, xat τὴν olxcíav αὐτοῦ δύνα-
µιν. Αλλ' ὅμως οὐχ ᾖδεισαν τὰ λεγόμενα. Καὶ τὸ μὲν
Ἰουδαίους ἀγνοςῖν, οὐδὲν θαυμαστόν" λέγει δὲ, ὅτι
οὐδὲ οἱ μαθητα) αὐτοῦ cuvijxav, ἕως ἀνέστη ix. τῶν
νεκρῶν Καὶ τότε ἐπίστευσαν τῇ Γραφῇ, καὶ τῷ
«Ἰόγῳ, ᾧ εἶπεν à Ιησοῦς.

β’. Ορᾶς ὅτι ἐδεήθησαν τῆς διὰ τῶν πραγμάτων

ἐχδάσεως, ἵνα σαφεστέρα γένηται f) προφητεία, καὶ

ὅτι ἔγχλημα o)x εἶχον οἱ Ἰουδαῖοι μὴ συνιέντες τὰς
προφητείας ἑχείνας τὰς περὶ Χριστοῦ πρὸ τῆς τοῦ
Χριστοῦ παρουσίας: Τή yàp παρουσία δῆλαι ἔμελλον
γίνεσθαι xal σαφεῖς. "΄Αχουαον αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ
Aévovtoc * El μὴ ᾖ.θον, καὶ £AdAnca αὐτοῖς, ἆμαρ-
τίαν οὐκ εἶχον. Διὰ τἰ οὐκ εἶχον ἁμαρτίαν, εἰ αἱ
προφητεῖαι προέλεγον; "Ότι προέλεγον μὲν, οὐχ σαν
δὲ σαφεῖς, οὐδὲ δῆλαι πρὸ τῆς παρουσίας τοῦ προ-
λεγοµένου. El γὰρ χαὶ τότε σαφεῖς ἦσαν αὐτοῖς xai
ὅηλαι. δη)ον ὅτι χαὶ πρὸ τῆς παρουσίας αὐτοῦ ἆμαρ-
τίαν elyov* εἰ δὲ ἁμαρτίαν οὐκ εἶχον, εὔδηλον ὅτι διὰ
τὴν ἀσάφειαν αὐτῶν xai τὸ συνεσχιάσθαι τὰ λεγόμενα.
0ὐδξ γὰρ ἀπητοῦντο τὴν εἰς τὸν Χριστὸν πίστιν πρὸ
τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας. Τίνος οὖν ἕνεχεν τρ»-
ελέγετο τότε; "Iv', ὅταν παραγένηται, οἴχοθεν ἔχωσι
τοὺς διδασχάλους ἑνάγοντας [185] αὐτοὺς, xal εἰδῶσιν
ὅτι οὐ καινοτομία τὰ γινόμενα, οὐδὲ πρόσφατος f
οἰχονομία, ἀλλ' ἄνωθεν ταῦτα xal πρὸ πολλῶν προ-
ανεχηρύττετο χρόνων οὗ μικρὸν δὲ τοῦτο εἰς τὸ ἐπι-
σπάἀσασθαι πρὸς τὴν πίστιν αὐτούς. Μία μὲν οὖν αὕτη
τῆς ἀπαφείας αἰτία, ἣν xat διὰ πλειόνων ἀπεδείξαμεν
μαρτυριῶν ἓν τῇ προτέἐρᾷ διαλέξει. "Iv' οὖν μὴ πάλιν
ὑμᾶς ἑνοχλῶμεν τὰ αὑτὰ λέγοντες, ἀναγχαῖον μὲν
ταύτης ἁποστῆναι, ἑτέραν δὲ εἰπεῖν τὴν οὑχ ἀσαφῃ
Y4X ἄγνωστον, ἀλλὰ δυσχολωτέραν ἡμῖν ποιοῦσαν τὴν
Παλαιὰν Διαθήκη». "Αλλο γἀρ ἐστι μηδὲν ὅλως
εἰδένα. τῶν ἐγχειμένων, καὶ ὁρᾶν κάλυμμα ἐπιχεί-

S. JOANMS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP, CONSTANTINOP.

pvo), ἄλλο δὲ εὐρεῖν μὲν τὰ λεγόμενα, perd
δὲ εὑρεῖν.

Τίς οὖν ἐστιν ἡ δευτέρα αἰτία, δι ἣν δυσκε
ἡ Παλαιὰ Διαθήχη τῆς Νέας ἐστίν ; Οὐχὶ τῇ ἑ
φωνῇ ἔχομεν τὴν Παλαιὰν Διαθήχην παρ) fj
γραμμένην * ἀλλ' ἑτέρᾳ μὲν συνξτέθη γλὠττῃ
65 ἔχομεν αὑτην ἀναγινωσχομένην ἡμεῖς. -
Ἑδθραίων φωνῇ παρὰ τὴν ἀρχὴν συνεγράφη
δὲ αὐτὴν τῇ Ἑλλήνων παρελάθοµεν γλώττῃ'
γλῶττα ἐρατνευθῇ εἰς ἑτέραν γλῶτταν, πολλὶ
τὴν δυσχολίαν. Καὶ ἴσασιν ἀχρ'ιθῶς, ὅσηι
γλωσσῶν εἰσιν ἔμπειροι, πῶς οὗ δυνατὸν πᾶς
δαφήνειαν τῆς quy, τῆς ἐν τῇ οἰχείᾳ φύσει
νης μετενεγχεῖν εἰς τὴν ἑτέραν µεταθάλλοντας
σαν. Τοῦτο οὖν αἴτιον της δυσχολίας τῆς &v τῇ
Διαθήχη γἐγονε.Πρὸ γὰρ τριακοσίων ἑτῶν τῆς τ
στοῦ παρουσίας, ἐπὶ Πτολεμαίου τοῦ βασιλέ
Αἰγυπτίων, πρὸς τὴν Ἑλλάδα μετηνέχθη γλᾶ
Παλαιὰ Διαθήχη, χρησίµως σφόδρα xai άνα]
ἝἜως μὲν γὰρ Ew ἕἔθνει τῶν Ἰουδαίων διε
ἔμενεν Ev τῇ Ἑθραῖδι φωνῇ. Οὐδεὶς γὰρ τότε |
αὐτῇ προσέχειν, τοῦ λοιποῦ τῶν ἀνθρώπων
εἰς θηριωδίαν ἑσχάτην ἑληλαχότος. Ἐπειδὴ 6k!
ὁ Χριστὸς παραγίνεσθαι, χαὶ τὴν οἰχουμένην
πρὸς ἑαυτὸν χαλεῖν, οὐχὶ διὰ τῶν ἁποστόλων
ἀλλὰ χαὶ διὰ τῶν προρητῶν (xa γὰρ x&xsive
τὴν πίστιν ἡμᾶς χειραγωγοῦσι τῆς τοῦ Χριστε
σεως), τηνικαῦτα λο.πὸν ὡσπερεί τινας 8 εἰσόδ
ὁδοὺς τὰς πρηο-ρητείας, πρότερον ἀποχεχλεισμέ
τῆς γλὠττης ἁσαφείᾳχ, πάντοῦεν ἀνοιγῆηναι
εσχεύασε διὰ vn; ἑρμηνείας, ἵνα πάντες οἱ i
ἐθνῶν πανταχόθεν συῤῥἐοντες, χαὶ μετὰ πολλ
εὐχολίας ταύτας ὁδεύοντες τὰς ὁδοὺς , δι αὖτ
νηθῶσι πρὸς τὸν βασιλέα τῶν προφητῶν ὀλθεὶ
προσχυνῆσαι τῷ μονογενεῖ τοῦ θεοῦ Yo. Διὰ
πρό γε τοῦ χρόνου τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ
νεύθησαν ἅπασαι ' ἐπεὶ εἰ ἔμενον ἐν τῇ Ἑ
διαλέχτῳ µόνον , ἔλεγε δὲ ὁ Δανῖδ , Αἴτησαι
ἐμοῦ, xal δώσω σοι ἔθνη τὴν κ.ληΓονομίαι
καὶ τὴν κατἀσχεσίν cov τὰ πέρατα τῆς }ῆς,
ἔμελλεν clüévas τὸ λεγόμενον ὁ Σύρος, 1] ὁ l'a)
ἡ ὁ Μακεδών, f] ὁ ᾿Αθηναῖος, ἓν ἆσα-είᾳ μενούα
Γραφής; Πάλιν 6 'Hoataz £662: Ὡς zpó6at
σφαγὴν ἤχθη, [184] καὶ ὡς ἁἀμνὲς ἑναντί:
xelporroc αὐτὺν ἄφωγος. Καὶ πάλιν» "Ec
ῥίζα τοῦ Ἱεσσαὶ, xal ὁ àvwcdpevoc ἄρχειν à
ἐπ᾽ αὐτῷ ἔθνη ἑΊπιοῦσι. Καὶ πάλιν * Π.ησθι
ἡ γή τοῦ γνῶναι τὸν Βύριον, ὡς ὕδωρ πο.ξὺ
χα.λύψωαι θαάσσας. Καὶ ὁ Δανῖδ πάλιν E
Ἀγέδη ὁ θεὺς ἐν ἁ.]α.Ίαγμῷ, Κύριος &r
σάἀἰπιγγος" καὶ πάλιν Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ,
µου * Κάθου ἐκ δεξιῶν µου, ἕως ἂν θῶτοὺς ἐχ
σου ὑποπόδιον τῶν πυδῶν σου.

y. Ἐπεὶ οὖν xai περὶ τοῦ πάθους, καὶ πει
ἀναστάσεως, xal περὶ τῆς ἀναλήφεως, χαὶ πε
àx δεξιῶν καθέδρας. χαὶ περὶ τῆς δευτέρας
παρουσίας. καὶ περὶ πάντων τούτων ἁπλῶς τῶν

^ Alii ὥσπερ stc τινας. Savil. ὡσπερεί τινας leg
putat, et totum locum sic restituere conatur, ὥσπι
νας ὁδοὺς ἐμπεφραγμένας, aul quid simile. Ego vel
locum bene haberc.

hr) | DE l'ROPIIETIAXRUM OBSCURITATE. if.

dam, in Veteri Testamento reposita erant), velamen
babebat, dum illis quidem se attemperalat, nobis au-
tem divitias omnes reservabat, ut eum Christus adve-
nerit, et ad ipsum nos converterimus, velamen tolla-
tur, Videlis ergo in quantam nos adventus Christi
provexerit. dignitatem, qui Moysis in ordinem nos
evexerit. At fortasse dicet aliquis : Cur igitur tum
temporis dicebantur illa, si manifesta. non erant fu-
lura que dicebantur? Ut posteris nimirum utilia fie-
rent. lec. enim est. dignitas prophetiz, non ut res
presentes denuntiet, sed ut futuras prxnuntiet. Pro-
phetia porro cum occulte prolata fuerit, post rerum
eventum fit manifestior, ante eventum vero minime.
liaqie quia tum obscure dicebantur, ignotze erant :
cum autem res contigerant, propterea manifesta erant,
que dicta fuerant. Atque ut prophetiam intelligatis,
licet inolto ante tempore dicta sit, sed tamen occulte
dicla, obscuram esse, ac rerum eventum exspeclare,
discipulorum ipsorum id exemplo comprobabo. Sol-
rie templum hoc (Joan. 2. 19), aiebat Christus Jud:vis.
Nam eum eos cjecisset, qui negotiatione sua templi
sanclitatem. violarant, dixerunt illi : Quod signum
ostendis nobis, quia hec [μας (Ibid. v. 18)? Tum ad
hoc respondet : Solvite templum hoc, et in tribus dicbus
excilabo illud. 1lle autem dicebat de templo corporis sui
(1114. v. 91). Hoc autem prophetia quiedam est : non-
dum quippe crux evenerat, neque templi solutio, ne-
que post tres dies resurrectio, quam ipse fecit. Ac vi-
de quam exacte utraque designarit, ct illorum audax
facinus, et suam. ipsius virtutem. Non tamen ea qu:
dicebantur agnoverunt. Ac Judzeos quidem ignorasse,
minime mirum : at. ne discipulos quidem ejus intel-
lexisse dicit, quousque a mortuis resurrexit, tumque
Gredderunt. Scripture ac. sermoni, quem dixit Jesus
bid. v. 99).

2. Vides eventu illos indiguisse rerum, ut diluci-
dior feret prophetia, neque crimini vertendum fuisse
Judxis, quod prophetias illas de Christo ante Christi
adventum non intelligerent ? Siquidem per cjus adven-
lum clare reddend:e fuerant et apertze. Audi Chri-

*lum hoe dicentem : Si mon venissem , et loquutus
fuisem. eis, peccatum non haberent (Joan. 15. 21).
Quare peccatum. non liabebant, si propheti:e przedi-
Xerant ? Quia przedixerant quidem, sed manifest: non
trant neque clarze ante illius adventum qui przedictus
fuerat, Nam. si tum. quoque. manifeste. illis et clar:
uissent, haud dubium quin ctiam ante ipsius adven-
lum peccatum habuissent : quod si peccatum non
habuerunt , dubium non est , quin propter earum ob-
sturilatlem, et quoniam obtecta fuerant qux diceban-
lur. Neque enim ante Christi adventum fides in Chri-
sium ab illis exigebatur. Cur itaque tum prxdiceba-
lur * Ut cum advenisset , doinesticos doctores babe-
renl a quibus incitarentur, ct intell.gerent rem novam
bon esse qu;e gerebantur, neque recentem dispensa-
, ῴθειη, sed. h;ec olim et ante multos aunos fuisse
Prenantiata : id quod non. mediocriter valuit ad illos
&l (idem alliciendos. Hc igitur una est causa obscu-
rais , quam pluribus testimoniis in precedenti scr-

178
mone demonstravimus. Ne vero fastidium votis rur-
gus pariamus, si eadem dic:inus, opere pretium fue-
rit ab ea discedere, atque alteram proferre, quie nan
jam obscururm et ignotum , scd diflicilius Testamen-
tum Vetus cfficit. Aliud enim est nihii omnino eorum
nosse, quz insunt, οἱ velamen impositum cernere :
aliud autem invenire qux dicuntur , sed cum labore
invenire.

Secunda causa obscuritatis Veteris Testamenti. —
Quaenam igitur est secunda causa, propter quam dif-
ficilius Vetus est Testamentum quam' Novum? Non
habemus nativo nostro idiomate scriptum apud nos
Vetus Testamentum : sed ala quidem lingua. compo-
silum est, alia vero nos illud legendum habemus :
nam a principio Ilebraico conscriptum est idionate,
nos autem Grieca lingua expressum accepimus : cum
vero in alteram. linguam interpretatione translatum
fuerit, maximam habet difficultatem. Atque hoc pro-
be sciunt, quicumque miltas linguas callent, fleri non
posse ut pari perspicuitate sententias omnes ex na-
tiva sua liugua in alteram interpretando transfera-
mus. Il:vc igitur causa difficultatis exstitit in Veteri
Testaiento, Nam ante. Christi adventum trecentis
annis , /gyptiorum rege. Ptolem;eo, in Grvcan lia-
guam translatum est Testamentum Vetus valde utili-
ter οἱ fructuose.Quamdiu eniin cum una gente loque-
batur, in Hebraica lingua manebat. Nullus quippe
tunc animum illi adhibiturus erat , cum reliquum ge-
nüs humanum ad summan immauitatem pervenisset.
Ubi vero Christus eventurus. fuit, et universum or-
bem terrarum ad sc vocaturus, non per apostolos
tantum , sed per prophetas quoque ( naw et illi nos
ad fidem cognitionis Christi deducunt), tum temporis

.Amquoam aditus οἳ vias quasdam prophetias, antea

lingux obscuritate clausas. et. obstructas, omni ex
parte curavit interpretatione reserari, ul omnes ex
geutibus undique confluentes, et multa cum facili'ate
per has vias incedentes, possent ad Regem ipsum
prophetarum. venire, atque unigenitum Dei Filium
adorarc. Ob hanc causam utique ante Cliristi adven-
tum oinnes interpretatione. sunt expresse : quoniam
siin Hebraico idiomate solum relictze essent , David
autem dixisset, Postula a me, et dabo tibi gentes here-
ditatem tuam, el possessionem (uam. terminos. terra
(Psal. 2. 8), unde potuisset nosse quod dictum fuerat
Svrus, vel Galata, vel Macedo, vel Atheniensis, cum
obscurit:ite. involuta. Scriptura mansisset ? Rursus
clamabat Isaias : Sicut ovis ad occisionem ductus. est,
et sicut agnus coram tondente se mutus ( Isai. 55. 1) ;
et rursus : Erit radiz Jesse, et qui consurgit ut prin-

. cepe sit gentium ; in ipso gentes sperabunt ( lsai. 11.

410); et rursus : Heplebitur terra. cognitione Domini, ιά

. quasi aqua multa cooperiat maria ( Jbid. v. 9). Et Da-

vid rursus dicebat : Ascendit Deus in jubilatione, Do-
miuus in voce tube ( Psal. 46. 6); et rursus : Dixit
Dominus Domino mco, Sede a dextris meis, doncc
ponam inimicos (uos scabellum pedum tuorwn (sal,

109. 11.
9. Cum igitur de passione, de rcsurrectiu:;^, de

179 S. JOANNIS CIIKYSOSTOMI ΑΠύΠΙΕΡ. CONSTANTINOP. 136

ascensione, de sessione ad dexteram, de secundo ejus
adventu, ac de omnibus istis in. universum, quz in
Novo sunt, Testamentum Vetus. predixerit, ne ista
gentibus mox futuris ignota remanerent , ac vim pro-
phetiz igaorarent, ante Cbristi adventum ut conver-
terentur Scripturam, gratia divina providit, easque non
modo eonversis ex gentibus, sed etiam Judzis utiles
reddidit, qui ubique terrarum dispersi fuerant, nac
amplius llebraicam linguam tenebant. Ecce enim,
credidit qui conversus est ex gentibus, dum Judieorum
signa videt. Quomodo potuissent rursus apostoli Ju-
d:eum adducere , nisi domesticum illi doctorem pro-
phetam dedissent? Nam si Athenas. ingressus Paulus
inscriptione indiguit aitari inseulpta (Ας. 17), et ad
eorum instructionem illam traduxit, quod se facilius
propriis ipsorum armis ees expugnaturum speraret,
quod etiam aceidit ; multo magis cum Jud:eis agens
auxilio prophotarum indigebat , ne ab illis etiam ac-
cusaretur, quod nova quedam ac peregrina illorum
auribus inferret. Et cur, inquit, una lingua non erat,
ut omni difficultate liberaremur? Uua lingua erat an-
tiquitus, mi bomo, et sicul una hoininum est natura,
Bic οἱ un2 cunetorum lingua erat. Non erat ab initio
vir ullus aliena linguae, non erat alterius lequelz, non
erat Indus , neqne Thrax, neque Scytha , sed omnes
ura lingua loquebantur. Quid igitur iu causa fuit?
Indigni hae una lingua visi sumus nos , semper erga
benefactorem ingrati. Quid ais? liugua nos indigui
visi sumus? ac brut» quidem animantes propriam vo-
cem habent omnes ; balan! oves et eoprz, mugit tau-
Tus, hinnit equus, rugit leo, lupus ululat, aibilat draco:
unaquixque bestia proprium sonum conservavit , ego
vere solus propria sum voce privatus? Et sylvestria
el mansueta, el cicurata et non cicurata animalia,
singula tributam sibi a principio vocem retinuerunt :
ego vero prinecps illorum ignominia sum notatus? illis
honores erepti aut mutati non sunt, ego vero sum di-
vinis muneribus spoliatus? Quod tantum fuit in ine
scelus? non sufficiebant priores ill: poene? Paradi-
sum mihi concesserat, et ex paradiso me ejecit; vitam
doloris expertem laboramque traducebam, sudore me
ac labore damnavit ; citra sementem et inarata tellus
omnia probebat, imperavit illi at spinas et tribulos
ferret, et in ipsam rursus me convertit : morte me
mulctavit; mulierum sexum mulctavit partus dolori-
bus laboribusque subjectum. Non sufficiebant hzc ad
poenam, sed vocem quoque mihi eripuit, et hoe me
honore privavit, ut tribules ac gentiles meos tamquam
ferinos averser, cum me lingux diversitas separet ab
illorum congressu. Propterea objectionem amplificavi,
ut cum solutionem adjecero , illustrior fiat victoria.
Si liis omnibus, inquit, privatum me volebat, qua de
causa illa mihi jam a principio concedebat? Vultis ex
hoc uno solutionem adjiciam, ab hac ipsa simplici ob-
jectione? Tanta quippe sunt eausm divin» firma-
ment2, ut vel ipsa contradicentis objectio nullo nostro
corroborata subsidio ad crimina sufficiat refellenda. Si
me his omnibus privare volcbat, cur ea mihi jam inde
a principio conccdebat ? Nam et ego istud ipsum dicam:

Si te. bis omnibus privare volebat , quam ob causam
concedebat? Jtaque quoniau te privare nolebat, pro-
pterea tibi jam inde a principio ista concessit. Quid
ergo accidit? Non te Deus his bonis ejecit, sed tu quz
data fuerant amisisti. Tu illum propter benignitatem
lauda, quod largitus sit : teipsum propter ignaviam ac-
cusa, qui donum minime conservaveris. Liquet igitur
μου eun qui deposuit reum esse, verum eum qui de-
positum perdidit crimiui obnoxium esse. Nam se di-
ligere ac benignum esse, et largiri voluisse declaravit,
cum nemo cogeret aut vim afferret, cum nulla in te
recte facta miratus esset , neque laborum retribuere
mercedem deberet ; sed confestim ubi formavit, con-
festi ad hunc principatum cvexit, ut hoc donum uon
retributionem mercedis, sed meram gratiam fuisse
osteuderet. Quod si qu:e data fueraut non conservasti,
leipsum accusa, non eum qui douum coutulit.

Christi adventus. amissa. nobis auctiora restitit. —
Num igitur hoc unum pro Domino dicere possumus ?
Sufficit quidem h:ec defensio : sed immensa bonitas
ejus et benignitas ineffabilis alia nobis ad ejus cau-
sam tuendam firmamenta copiose suppeditat. Neque
enim hoc solum dicere licet, ipsum quidem dedisse ,
le vero perdidisse; nam οἱ hoc pacto qui dedit, cri-
mine liberatur, vel potius maxima laude dignus cen-
selur, quod etiam prxvidens te perditurum minime
te ἆο8ο privarit : sed aliud quiddam majus istis dicere
possumus. Quodnam autein illud est? Quod postquam
ex propria negligentia perdidisti, rursus ca tibi quz
perdideras restituerit : imo non ea tantum qux per-
dideras, sed his multo majora. Nam paradisum perdi—
deras, at ille czclum tibi dedit. Vides quo pacto lucrum
majus est quam jactura ? quo pacto plures sunt opes?
Celum tibi largitus est, ut benignitatem suam prz se
ferret, diabolo dolorem inureret, et ostenderet, licet ia —
numeras generi nostro tendat insidias, nihil hoc illi pro-
futurum, cum ad majorem Deus honorem nos evelhat.
Amisisti ergo paradisum, et tibi Deus aperuit czelum;
ad temporarium damnatus es laborem, et vita aeterna
ditatus es; imperavit terrx, ut spinas ac tribulos tibi
produceret, et fructum tibi Spiritus anima germinavit.

4. Ac vide quanta sit Dei benignitas, quousque $6
deiniserit. Si quando nonnulli aliquas facultates ami-
serint, licet majores ac pretiosiores acceperint , illa
ipsa qux amiserant quirere cupiunt, neque prius
acquiescere , quam ipsa recuperaverint. Quoniam igi-
tur paradisum perdideras, non cxlum tibi tantum
largitus est, scd et paradisum et clum. Hodie me-
cum eris in paradiso (Luc. 25. 45) , inquit : ut non
modo additione majorum, sed etiam rerum amissa-
run reeuperatione doleutem animam consoletur. Sed
ad hoc ipsum propositum, si placct, veniamus , ac
videamus, quo pacto linguam perdiderimus. Non enim
mediacriljer conferet ad securitatem historia. Nam qui
pristine securitatis modum cognovit, in reliquis cau-
tior erit et securior. Opera pretium est autem ut om-
nia vobis dicantur : quale est , unam fuisse quondam
omnium horinum linguam atque in multas postea di-
visam esse : ad quod tempus usque una fucrit , et

19 DE PROPIIETIARUM OBSCURITATE. Il.

Kai χειµένων προεῖπεν fj Παλαιὰ Διαθήχη, ἵνα μὴ
ἅ /νωστα µένῃη ταῦτά τοῖς ἔθνεσι τοῖς ετὰ ταύτα
(1ἆλλουσιν ἔσεσθαι, xal ἀγνοῶσι τῆς προφητείας τὴν
ἰσχὺν, ᾠχονόμησεν ἡ τοῦ θεοῦ χάρις πρὺ της παρου -
σίκς τοῦ Χριστοῦ ἑρμηνενθῆνα: τὰς Γραφὰς , οὗ τοῖς
ἐξ ἐθνῶν µόνον, ἀλλὰ xa Ἰουδαίων τοῖς πανταχοῦ
τῆς οἰχουμένης διασπαρεῖσι xa τὴν Ἑδθραϊΐδα λοι-
πὺὸν ἀποθαλοῦσι γλῶσσαν χρησίµους αὐτὰς ποιῶν .
Ἰδοὺ γὰρ, ἐπίστευσεν ὁ ἐξ ἐθνῶν, βλέπων τὰ σημεῖα
τῶν ἹἸουδσίων. Πῶς εἶχον πάλιν ἑπαγαγέσθαι τὸν
Ὑουδαῖον οἱ ἁπόστολοιι εἰ μὴ ἔμελλον αὐτῷ διδάσχα-
nv οἴχοθεν παρέχειν τὸν προφήτην; Et γὰρ εἰς ᾽Αθή-
νας εἰσελθὼν ὁ Παῦλος ἐπιγράμματος ἐδεήθη ἔγχεχο-
λαμμένου βωμῷ, xal τὴν διδασκαλίαν ἐξ ἐκείνου πρὸς
αὐτοὺς ἐποιῆσατο, τοῖς οἰχείοις αὐτῶν ὅπλοις «ὖχο-
ὰώτερον αἱρήσειν προσδοχῶν, ὅπερ καὶ ἑγάνετο ’ πολλῷ
μᾶλλον Ἰουδαίοις διαλεγόµενος ἐδεῖτο συμμαχίας τῆς
ἀπὸ τῶν προφητῶν, ὥστε μὴ xat ἐχείνους ἐγκαλξῖν,
ὅτι χαινά τινα χαὶ ξενίζοντα εἰσφέρει εἰς τὰς ἀχοὰς
αὐτῶν. Καὶ διὰ τί, φησὶνι οὐχ ἣν µία quvh, xat πά-
σης psv ἀπηλλαγμένοι τῆς δυσκολία;; Μία φωνὴ τὸ
παλαἰὸν fv, à ἄνθρωπε, xal ὥσπερ µία φύσις ἀνθρώ-
πιο, xal µία φωνὴ πάντων ἣν. Οὐχ ἣν ἑτερόγλωσσος
ἀπ' ἀρχῆς, οὐχ ἦν ἑτερόφωνυς, οὐκ fv Ἰνδὺς, οὔτε
θρᾷξ, οὔτε Σχύθης, ἀλλὰ πάντες pud διελέγοντο
τλώστῃ. Τί οὖν γέγονε τὺ aistov ; φησίν. ᾿Ανάξιοι τῆς
μ.ς ταύτης φωνῆς ἐφάνημεν ἡμεῖς, οἱ ἀγνώμονες ἀεὶ
περὶ tbv εὐεργέτην. Τί λέγεις; φωνῆς ἀνάξδιοι Egá-
νηµεν; xai τὰ μὲν ἄλογα τὴν οἰχείαν φωνὴν ἔχει
πάντα ' βληχᾶται πρὀθατα, μηχῶνται alys;, μυχᾶ-
ται ταὔρος, yptue vi et ἵππος, βρύχεται λέων, ὡρύε-
ται λύχος, σνρίζει δράχων ΄ ἔχαστον τῶν ἁλόγων τὸν
ἀκεῖον φβόγγον διζτήρησεν, ἐγὼ δὲ μόνος τῆς oixslaq
ἐπεστέρημαι φωνῆς; Καὶ τὰ ἄγρια xoi τὰ ἤμερα,
xà τὰ χειροῄθη καὶ τὰ ἀτιθάσσευτα ζῶα ἔμεινεν
ἔχαστον ἔχοντα τὴν ἐξ ἀρχῆς συγχληρωθεῖσαν αὐτοῖς
cwiv* ἐγὼ δὲ ὁ ἄρχων αὐτῶν ἠτίμωμαι; κἀχείνοις
μὲν 5 ὀχίνητοι αἱ τιμαὶ, ἐγὼ δὲ ἐξέπεσον τῶν δωρεῶν
t€) θεοῦ; Ke τί τοσοῦτον ἡμάρτηταί pot; obx fo-
xwv αἱ πρότεραι τιµωρίαι; ᾿"Εδωχέ po: τὸν παρά-
boy, καὶ ἐξέθαλέ µε τοῦ παραδείσου ἔξων βίον [185]
ἐταλείπωρον xal πόνων ἀπιλλαγμένον, χατεδἰχασέ µε
ἱρῶτι xal µόχθῳ ^ ἄσπαρτα xal ἀνήροτα πάντα pot
«αρεῖχεν ἡ v7), ἐχέλενσεν αὑτῇ ἀχάνθας xal τρι-
θόλους ἀνενεγκεῖν, καὶ ela αὐτήν µε πάλιν ἀπέστρεφε'
ῥενάτῳ µε ἑκόλασε * τὸ τῶν γυναιχῶν γένος ἑκόλασε
ὑεθαλὼν ὡδῖσι xal πόνοις. Οὑχ Ίρχει ταῦτα εἰς
τιβώρίαν, ἀλλὰ καὶ τῆς φωνῆς µε ἐξέθαλε, χαὶ ταύτης
ἀπεστέρησε τῆς τιμῆς, ἵνα τοὺς ὁμοφύλους xal ópo-
Tels; χαθάπερ θηριώδεις ἁποστρέφωμαι, τῆς φωνῆς
ἑατειχιζούσης pot τὴν συνουσίαν. Διὰ τοῦτο πῦξησα
thv ἀντίθεσιν, v ὅταν ἑπαγάγω τὴν λύσιν, λαµπρο-
tipa γένηται ἡ νίχη. El ἐθούλετό µε, φησὶν, ἐχθαλεῖν
ούτων ἁπάντων, τίνος Évexév pot αὐτὰ παρὰ τὴν
ὀργὴν ἐδίδου; Βούλεσθε ἀπ' αὐτοῦ τούτου ἑπαγάγω
εν λύσιν, ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς ἀντιῤῥήσεως τῆς dU;
Teajó: γὰρ τῶν ὑπὲρ τοῦ Θεοῦ δικαιωμάτων ἡ
Ἱερωυσία, ὡς αὑτὴν τοῦ ἀντιλέγοντος τὴν ἀντίῤῥη-
€», μηδὲν παρ) ἡμῶν προσλαμθάνουσαν, ἀρχέσαι
tf thv τῶν ἑἐγχλημάτων λύσιν. El ἐθούλετο µε
ἰχδαλεῖν πάντων τούτων, τίνος ἔνεχεν αὐτά µοι παρὰ

5Dieendam videbatur ποιοῦσα΄ nam. substantivum est
füpfa 4 τοῦ θεοῦ χάρις. Sed híc sensum, non verba, respi-
Ot (hrvso-tomus. 2L

* Mév dcerat ui Morel. Sed in a'iis habctur, el hic re-
Qquintur.

180

thv ἀρχὴν ἑδίδου; Καὶ γὰρ χἀγὼ τὸ αὑτὸ λέγω; el
ἐθούλετό σε ἐχθαλεῖν πάντων τούτων, τίνος ἕνεχεν
ἐδίδου: "fuos ἑτπειδῆ οὖχ ἐθούλετό σε ἐχθαλεῖν, διά
τοῦτο ἔδωχέ σοι ταῦτα παρὰ τὴν ἀρχήν. Τί οὖν ἐγέ-
νετο; Οὐχ ὁ θεός σε ἐξέθαλεν, ἀλλά σὺ ἀπώλεσας τὰ
δοθέντα. Ἐκεῖνον θαύμαζε τῆς φιλανθρωπίας, ὅτι
ἐχαρίσατο ΄ σαυτῷ µέμφου τῆς ῥᾳθυμίας. ὅτι τὸ δῶ-
pov οὐχ ἐφύλαξας. "Ὥστς δηλον, ὅτι οὑχ ὁ παραχατα-
θέµενος αἴτιος, ἀλλ᾽ ὁ τὴν παραχαταθήίχην προδοὺς
ἐγχλγμάτων ὑπεύθυνος. "Οτι γὰρ ἐφίλει, xal φιλάν-
θρωπος ἦν, xa ἐθούλετο χαρίσασθαι, ἔδειξεν, οὐδενὸς
δὲ ἀναγχάζοντος, οὐδὲ βίαν ἐπιτιθέντος, οὐ τὰ χατηρ-
θώματά σου θαυµάσας, οὐκ ἔχων σοι πόνων ἁμοιθὴν
ἀποδοῦναι' ἀλλ εὐθέως πλάσας, εὐθέως εἰς thv
&pytv µετήγαγε ταύτην, ἵνα δείξη, ὅτι οὐκ ἀντίδυσις
ἁμοιθῆς dj δωρεὰ, ἀλλὰ γυμνὴ dj χάρις fjv. EL δὲ οὐχ
ἐφύλαξας τὰ δοθέντα, σαυτὸν αἰτιῶ, μὴ τὸν δεδωχότα
τὴν δωρεάν *.

"Ap' οὖν τοῦτο μόνου ἔχομεν εἰπεῖν ὑπὲρ τοῦ
Δεσπότου; Ἱχανὴ μὲν οὖν χαὶ αὕτη ἡ ἁπολοχία ’
ἀλλ ἡ ἄπειρος αὐτοῦ ἀγαθύτης xax fj ἄῤῥητος φιλαν»
θρωπία χαὶ ἑτέραν ἡμῖν περιουσίαν δικαιωμάτων
παρέχει. 0985. γὰρ τοῦτο µόνον ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι ao-
τὺς μὲν ἔδωχε, σὺ δὶ ἁπώλεσας * ἀπήλλακται μὲν γὰρ
xai οὕτω τῶν ἐγκλημάτων ὁ δοὺς, μᾶλλον δὲ xe µε-
γίστου θαύματός ἐστιν ἄξιος, ὅτι καὶ προειδὼς ὅτι
ἀπολεῖς, οὐχ ἁπιστέρησέ σε τῆς δωρεᾶς * πλὴν ἆλλα
χαὶ ἕτερον πολλῷ μεῖσον ἔχω τούτων εἰπεῖν. Τί δὲ
τοῦτό ἐστιν; "Οτι xal μετὰ τὸ ἀπολέσαι ἓξ οἰχείας
ῥᾳθνμίας, πάλιν ἀποδέδωχέ σοι τὰ ἁπολωλότα * μᾶλ-
λον δὲ οὐ τὰ ἁπολωλότα µόνον, ἀλλά χαὶ πολλῷ µεί-
ζονα τούτων. ᾽Απώλεσας μὲν γὰρ παράδεισον, ἔδωχε
δὲ σοι τὸν οὐρανόν, "Opa; πῶς μείζων fj ἐμπορία τῆς
ζημίας, [186] xi πλείων ὁ πλοῦτος; ᾿Εδωχέ σοι τὸν
οὐρανὸν, ἵνα xaX τὴν οἰχείαν φιλανθρωπίαν ἐπιδείξηται,
xa τὸν διάθολυν δἀάχῃ. δειχνὺς ὅτι χᾶν µυρία τῷ τῶν
ἀνθρώπων ἐπιδουλεύσῃ γένει, οὐδὲν ἔσται πλέον αὐτῷ,
εοῦ θεοῦ πρὸς μείζονα ἀεὶ τιμὴν ἡμᾶς ἀνάγοντος.
᾽Απώλεσας τοίνυν παράδεισον, xat ἀνέῳξέ σοι ὁ θεὸς
τὸν οὐρανόν * χατεδιχάσθης πόνῳ προσχαίρῳ, xal ἑτι-

Ἓμέθης Gf] αἰωνίῳ' ἐχέλευσε τῇ γῇ ἀκάνθας χαὶ τρι-

Φόλους ἐνεγχεῖν, xal ἑδλάστησέ όοι χαρπὸὺν Πνεύματος
3 doy, 9.

δ. Καὶ σχόπει got τὴν φιλανθρυκίαν τοῦ θεοῦ. μέχρι
πόσον κατέθη. Ἐν τοῖς ἀπολλύθυσί τινα τῶν οἰκείων
κτημάτων, xiv μείζονα λάδωσι καὶ Χολυτελέστερα.
ἑχεῖνα τὰ ἁπολωλότα ζητεῖν ἐφίενται, καὶ μὴ πρότερον
πληροφορεῖαθαι, ἕως ἂν αὐτὰ ἀπολάθωσιν. Ἐπεὶ οὖν
ἁπώλεσας παράδεισον, οὐχὶ τὸν οὐρανόν σοι δέδωχε
µόνον, ἀλλὰ xai παράδεισον xol οὐρανόν. Σήµερον
4i ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ, φησίν ' ἵνα μὶ µόνον
«fj τῶν µειζόνων προσθήκῃ, ἀλλὰ xal τῇ τῶν ἁπολω-
λότων ὀἐναχτήσει παραµυθήσηται τὴν ὀδυνωμένην
quyfjv. ἸΑλλ', εἰ δοχεῖ, καὶ ἐπ᾽ αὐτὸ τοῦτο ἔλθωμεν
τὸ προχείµενον, xai ἴδωμεν πῶς ἁπωλέσαμεν τὶν
ζωνήν. 00805 γὰρ μιχρὸν εἰς ἀσφαλείας λόγον fj ἰστο-
pla. Ὁ γὰρ μαθῶν τὸν τρόπον τῆς προτέρας ἆσφα-
λείας, πρὸς τὰ λοιπὰ ἀσφαλέστερος ἔσται. Αναγχαῖον
δὲ πάντα πρὺς ὑμᾶς εἰπεῖν * otov, ὅτι µία φωνὴ τὸ
παλαιὸν πάντων ἀνθρώπων fv, ὅτι εἰς πολλὰς ὕστε-
pov µετέπεσα * μέχρι πότε µία Tv, χαὶ πότε µετέπεσεν
εἰς πολλάς καὶ πύτερον αὐτὴ ἐχείνη Ἠφανίσθη, καὶ
ἕτεραι εἱσηνέχθησαν, f) μενούσης ἐχείνης ἐπεισήχθη-

* Colb. τὴν χάριν.
3 Culb. A ζωῆς καὶ σχόπει.

(81
σαν αἱ λοιπαί * διὰ τί συνεχύθη, xa &x ποίας αἰτίας '
εἶτα ποίᾳ τούτων τῶν πολλῶν «ωνῶν ἡ Παλαιὰ συν-
έχειτο Διαθήχη * διὰ γὰρ ἐχείνην πάντα ταῦτα ἑχινί-
σαμεν * πότερ.ν τῇ ἀρχαίᾳ xai πρεσθυτἑρᾳ, 1) ταῖς
ὕστερον ἐπεισενεχθείσαις. ᾽Αλλὰ μὴ δείσητε * xàv γὰρ
μὴ τήµερον ἅπαντα δυνηθῶμεν ἀποδοῦναι, ἀλλὰ πἀν-
τως ὑμῖν ἁποδώσομεν ὕστερον. Τίνος οὖν ἕνεχεν pil
μέλλοντες ἅπαντα τηµερον ἀποδιδύναι, ἁπάντων τῶν
ὀφρλτμάτων τὴν ὑπόθεσιν ὑμῖν ἀνέγνωμεν;, "Iva προσ-
δοχῶντες τὸν ἁπόδοσιν, διαπαντὸς χατὰ νοῦν hudg
ἔχττε. Καὶ γὰρ ὁ χρυσίον τινὶ δανείσας, xaX ὑπεύθυ-
voy ἔχων τοῦ ὀφλήματος, καὶ Ev τραπέςη, καὶ ἐν olxia,
xa ἓν ἀγορᾷ. xai ἓν κλίνη, καὶ πανταχοῦ τὸν ὁφεί-
λοντα αὐτῷ φαντάνεται xol ὀνειροπολεῖ * xal ὁ τῶν
χρημάτων ἔρως μετὰ τῶν χρημάτων xàxsivoy ἐπὶ της
τοῦ δεδανειχότος ποιεῖ δια παντὸς περιφέρεσθαι doy.
Ἵνα οὖν xa just; τῇ ἐλπίδι τῆς ἁποδόσεως ἐσώμεθα
διαπαντὸς ἐν ταῖς ὑμετέραις διανοίαις, καὶ Ev οἰχία,
καὶ iv ἀγορᾶ, xal ὅπου δ' ἂν ἧτε, διὰ τοῦτο τὰ μὲν
ὀφλήματα ὡμολογήσαμεν, τὴν δὲ ἁπόδοσιν ἅπασαν οὗ
π)ιούµεθα σήμερον, ἵνα τῇ προσδοχίᾳ τῶν λειπομένών
ὑπόθεσιν τῆς περὶ ἡμῶν µνήµης ap! ὑμῖν καταλείγω-
ps. Μεγάλη γὰρ ἡμῶν ἀσφάλεια, τῆς ὑμετέρας ἀγάπης
ἀπολαύειν διηνεχῶς,[ 181]δήμου τοιούτου καὶ τοσούτου.
Ὅ γὰρ ἀγάπης ἁπολαύων, χαὶ εὐγῖς ἀπολαύσεται πάν-
τως. Τοῦτο δὲ ἠλίχον ἐστὶν ἀγαθὸν, δηλον ἐχεῖθεν͵' Παῦλος
ἐχεῖνος, ὁ εἰς τρίτον ἁρπαγεὶς οὐρανὸν, ὁ ῥήματα ἀχού -
σας ἄῤῥητα, ὁ πάσας χαπαπατίσας τὰς ἀνάγχας τῆς
«ὕσεως,ό Ev ἀσφαλείᾳ τελείᾳ λοιπὸν ὧν, ἐδεῖτο χαὶ εὐχΏς
τῶν μαθττῶν, χαὶ ἔλεγχε ' Προσεύχεσθε ὑπὲρ ἐμοῦ,
ἵνα ῥυσθῶ ἀπὸ τῶν ἀπειθούντων * χαὶ πἀλιν, Προσ-
εύχεσθε, ἵνα µοι δοθῇ .Ίόγος ἓν ἀν οίξει τοῦ στόµα-
tóc µου. Καὶ πανταχοῦ ὁρᾶτε αὐτὸν χαὶ αἰτοῦντα
τὰς εὐχὰς τῶν μαθητῶν, xal εὐχαριστοῦντα αὐτοῖς
μετὰ τὸ λαθεῖν. "Iva γὰρ μὴ Myr τις, ὅτι διὰ ταπει-
νοφροσύνην χαταφεύχει ἐπὶ τὰς εὐχὰς τῶν μαθητῶν,
ὁ:ίχυνσιν αὐτῶν xai τὴν δύναμιν, οὕτω λέγων "Oc
ἐκ τη ιχούτων θανάτων ἑῤῥύσατο ἡμᾶς * Y Ax(xa-
[uv δὲ ὅτι καὶ ῥύσεται, συγυπουργούγτων καὶ
ὑμῶν τῇ δεἠῄσει ὑπὲρ ἡμῶν, ἵνα τὸ εἰς ἡμᾶς χάρι-
cua διὰ ποᾶ.ῶν εὐχαριστηθῇ ὑπὲρ ἡμῶν.

Ei δὲ Παῦλον χινδύνων ἀπήλλαξεν fj τοῦ πλήθους
εὐχὴ, πῶς o) μεγάλα δεῖ προσδοχᾷν xal ἡμᾶς ἀπὸ
«παύτης χαρπώσεσθαι τῆς προστασίας; Ἐπειδὴ γὰρ
'xa0' ἑουτοὺς «ὑχόμενοι ἀσθενεῖς ἔσμεν, ὅταν δὲ συλ-
λεγῶμεν, ἰσχυροὶ γινόµμεθα μᾶλλον, ὃνσωποῦμεν τὸν
θεὸν τῷ fct χαὶ τῇ συμμαχίᾳ. Οὕτω xol βασιλεὺς
πολλάκις τινὰ παραπέμψας θανάτψ, ἑνὶ μὲν οὐκ ἐπ-
"ένευσε δεομένῳ περὶ τοῦ χαταδιχασθέντος, πόλιν δὲ
ὁλόχληρον παραχαλοῦσαν ἑδυσωπήθη, xaX τὸν ἐπὶ τὸ
Θάραθρον ἀπαγόμενον διὰ τὸ πλῆθος τῶν παρακαλούν-
των ἑξήρπασε τῆς καταδίχης, xal πρὸς ζωὴν ἆπαν-
{Υαχε. Τοσαύτη ἡ δύναμις τῆς τοῦ πλήθους ἱχετηρίας
ἐστί. Διὰ τοῦτο xal ἐνταῦθα συλλεγόμεθα πάντες, ἵνα
µειζόνως εἰς οἴχτον ἐπισπασώμεθα τὸν θεόν. Ἐπειδὴ
γὰρ x20' ἑαυτοὺς εὐχόμενοι, καθὼς ἔφθην εἰπὼν, ἆσθε-
val; ἑσμεν, ἀπὸ τοῦ συνδέσμου τῆς ἀγάπης δυσωποῦμεν
τὸν 8:bv δουναι ἡμῖν τὰ αἰτούμενα. Ταῦτα δὲ οὐχ
ἁπλῶς λέγω, οὐδὲ δι ἐμαυτὸν µόνον, ἀλλ᾽ ἵνα ἀεὶ
σπεύδητε el; τὰς αυνάξεις, ἵνα μὴ λέγητε' Τί γὰρ,
kv τῇ olx/a οὗ δύναµαι εὔξασθαι; Λύνασαι μὲν εὔδα-
σθα:, οὗ τοσαύτην δὲ δύναμιν ἔχει d) εὐχὴ, ὡς ὅταν

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

182

μετὰ τῶν μελῶν τῶν οἰχείων ylyrzat, ὡς ὅταν ὁλό-»
χληρον tb σῶμα τῆς Ἐχχλησίας ὁμοθυμαδὸν áya-
πέµπῃ τὴν δέησιν μιᾷ φωνῇ, ἱερέων παρόντων, καὶ
τὰς εὐχὰς τοῦ χοινοῦ πλήθους ἀναφερόντων.

ε’. Βούλει μαθεῖν πόση Easy fj ova pito τῆς εὐχῆς ἓν
τῇ ἐχχλησίᾳ Υινοµένης; Ἐδέδετο ὁ Πέτρος ποτὲ ἐν
τῷ δεσµωτηρἰῳ, xai ἁλύσεις περιέχειτο πολλάς᾽
Πρυσευχὴ 628 ἦν ἐκτενὴς ὑπὸ τῆς Εκκλησίας
περὶ αὐτοῦ γύ'οµένη, xal εὐθέως αὐτὸν ἁπή--
Aa£a τοῦ δεσµωτηρίου. Tí τοίνυν δυνατώτερον ταύ-
της γἐνοιτ᾽ ἂν τῆς εὐχῆής, f] τοὺς στύλους καὶ
πύργους τῆς Ἐχκλησίας ὠφέλησε; Παῦλος γὰρ xat
Πέτρος πύργοι χα" στῦλοι τῆς Ἐχχλησίας' xai τοῦ
μὲν τὰ δεσμὰ ἔλυσε, τοῦ δὲ τὸ στόµα ἀνέωςεν ^. ἽἼ.να
δὲ μὴ µόνον ἀτὸ τῶν τότε συµθάντων, ἀλλὰ xaX ἆτοδ
τῶν καθ) ἑχάστην τἐλουµένων τὴν ἡμέραν, διπἈῖιν
τὴν δύναμιν ἐπιδείξωμεν [188], αὐτῆῃς τῖς ὑπὸ τοῦ
δήµου Υινοµένης εὐχῆς ὑμᾶς ἀναμνήσωμεν. Καΐτοι
γε cU τις τῶν πολλῶν ὑμῶν b ἐπιτάξειεν εὔχεσθα:
χαθ᾽ ἑαυτὸν ὑπὲρ τῆς τοῦ ἐπισχόπου σωτηρίας. Exz-
στος ἂν παραιτἡσαιτο, ὡς μεῖνον τὸ φορτίον της αὖ -
τοῦ δυνάµεως Óv* χοινῇῃ δὲ πάντες ἀχούοντες τοῦ Óta-
χόνου τοῦτο κχελεύοντος χαὶ λέγοντος, Δεηθῶμει
ὑπὲρ τοῦ ἐπισκόπου, xal toU γήρως, xal τὴς
ἀντωήνεως ο, καὶ tra. ὀρθοτομῇ τὸν .ἰόγον της
ἀ.Ἰηθείας, καὶ ὑπὲρ to» ἐνταῦθα, xal ὑπὲρ tor
ἁπανταχοῦ, o) Ππαραιτεῖσθε ποιεῖν τὸ ἑἐπίταγμα,
ἁλλά μετ΄ ἑχτενείας ἀναφέρετε τῖν εὐχὴν, εἰδύτες τῆς
ὑμετέρας συνόδου τὴν δύναμιν. Ἴσασιν οἱ μεμυημέ-
vot τὰ λεγόμενα τῇ γὰρ εὐχῇ τῶν κατηχουµένων»
οὐδέπω τοῦτο ἐπιτέτραπται, ἐπειδὴ οὐδέπω πρὸς τὴ»
παῤῥησίαν ἔφθασαν ταύτην’ ὑμῖν δὲ xal ὑπὲρ tnc
οἰχουμένης, xa ὑπὲρ τῆς Ἐκκλησίας τῆς µέχρι πε ---
ῥράτων τῆς γής ἑχτεταμένης, xol ὑπὲρ τῶν δ.οιχούν» —
των αὐτὴν ἐπισχόπων ἁπάντων παραχελεύετα: τοις -
σθαι τὰς δεᾗσεις ὁ ταύταις διαχονῶν, xaX ὑπαχούε-τ-α
μετὰ προθυµίας, ἔργῳ μαρτυροῦντες, ὅτι µεγάλητ σης
εὐχῆς ἡ δύναμις τῆς ἐν ἐχχλησίᾳ ἀπὸ τοῦ 6f e»
συμφώνως ἀναφερομένης ἑἐστίν. ᾽Αλλὰ γὰρ ἐπὶ -τὸ
προχείµενον ἑπανίωμεν, ὅτι µία φωνὴ ἓν τὸ xao eov.
Πόθεν οὖν δῆλον, ὅτι µία φωνὴ $v; Καὶ ἦν πᾶσας ἡ
T". Φησὶ, xetAoc &v. ᾽Ασαφὲς τὸ εἰρημένο.. Ἡ “Ὑῆ
χεῖλος ἔχει; Οὐδαμῶς. Τί οὖν φησι, χαὶ περὶ τίν-»ς 5
Οὐ περὶ ταύτης λέγει τῆς γῆς τῆς ἀναισθήτου, “τῖς
ἀχινήτου. ἀλλά τὸ χοινὸν τῶν ἀνθρώπων γένος oD x «oc
ἑχάλεσε, τῆς οἰχείας αὐτοὺς ἀναμιμνήσχων φύσεαςος.
τῆς μητρὸς εἰς ὑπόμνησιν ἄγων, ὅθεν ἐγένοντο. «Αι:
πλοῦν γὰρ τοῦτο τὸ ζῶον, ὁ ἄνθρωπος, λέγω, ἐχ. δύο
συγκείµενος οὐσιῶν, τῆς μὲν αἱσθητῆς, τῆς δὲ νο
τῆς, φυχῆς, λέγω, xai σώματος, καὶ bv οὐρανῦ» καὶ
àv γῇ συγγένειαν ἔχων. A:X μὲν γὰρ τῆς νοητῆς οῦ-
σίας χοινωνξῖ ταῖς ἄνω δυνάµεσι, διὰ δὲ τῆς ala, τσι
τυῖς τῆς Υῖς αυνῆπται πράγµασι, αὐνδεσμός τες ὃν
ἀχριθὴῆς ἑχατέρας τῆς χτίσεως. Ὅταν μὲν οὖν πράτστη
τι τῶν τῷ Θεῷ δοχούντων, πνευματιχὸς λέγετας. 254ἱ
οὐδὲ ἁ πὸ τῆς φυχῆς ὀνομάζεται, ἀλλ᾽ àg' ἑτέρας pest
ζονος τιμῆς, ἀπὺ τῆς τοῦ Πνεύματος ἑνεργείας. O6
γὰρ ἀρχεῖ ἡ φυχὴ ἡμῖν εἰς κατορθώματα. ἐὰν — Eh
ἁπολαύσωμεν τῖς βοηθείας ἑχείνης. Καὶ ἵνα µάθτ; 75.
ὅτι, οὐδὲ ἡ γυχὴ ἀρχεῖ ἡμῖν εἰς κατορθώματα" καὶ

* (0.0. ἠνέῳζεν.

b Addendum τοι putat
κο λων ἡμῖν. .

* fjoisius legendum conjicit xai τοῦ κ)ήρου xai τῆς fov
Πνεύματος ἀντι)ήψεως.

Savil. Ego legere malim τῶν

18!

quaudo in multas divisa fuerit : et num illa deleta
fuerit, atque alie introduct:e, an vero manente illa
reliqu:e sint intreductz : quare confusa fuerit , et qua
de causa : deinde quanam ex multis hisce linguis Ve-
tts. Testamentum conscriptum fueril : ejus enim
graiia de his oninibus sermonem instituimus ; utrum
illa antiquiári ac priori , an vero illis qu:e postea sunt
iuvecti. Sed nolite timere : quamvis enim hodie cun-
cta reddere non possimus, oninino tamen vobis post-
ca reddemus. Cur igitur cum hodie cuncta reddituri
non essemus , omniuni vobis debitorum argumentum
recitavimus ? Ut retributionem exspectantes nos sem-
per mente versetis. Nam qui pecunias alicui mutia-
tus est, et obnoxium habet. debitorem , in mensa,
in zdibus, in foro,in lecto, et ubique locorum de
suo debitore vigilans cogitat et in somnis : et pecu-
niarum amor efficit, ut ille cum pecuniis creditoris
in anima. circumferatur. Ut igitur nos quoque reddi-
tionis spe semper in vestris mentibus verseniur, in
adibus, in foro, et ul'ieumque fueritis , idcirco de-
bita quidem vobis spopondimus , hodie vcro non om-
Mia persolvemus, ut eorum , quz residua fuerint ,
exspectationeni vobis tamquam memoriz nostri occa»
donem relinquamus. Ί]ωο enini magna est nostra se-
euritàs , ut caritate vestra perpetuo fruainur , tali po-
puo ac tanto. Nam qui fruitur caritate, precibus
euim omnino fruetur. lloc vero quantum sit bonum,
inde licet colligere, Paulus ille, qui tertium in celum
raptus fuerat , qui audiverat arcana verba, qui omnes
nàlure necessitares subegerat, qui perfecta deinceps
in securitate. perinauebat , precibus etiam discipulo-
rim indigebat, ac diccbat : Orate pro me , ut liberer
ab infidelibus (Rom. 15. 30. 51) ; et rursus : Orate ut
Seti milii sermo in apertione oris mei (Ephes. 6. 19).
Et ubique videtis ipsum et discipulorum orationes po-
Siulre, ct cum obtinuerit, gratias illis agere. Nam
Vie forte dicat aliquis eum pre nimia humilitate ad
"liscipulorum preces confugere, virtutem | illarum
Ostendit , cum iia loquitur : Qui de tantis mortibus nos
€ripuit ; speramus uu'em , quoniam et adliuc eripiet ad-
J'urantibus εἰ vobis in oratione pro nobis, ut ob donatio-
When, que in nobis est, per multos gratie pro nobis
€ gautur (2. Cor. 1. 10. 11).

Üratio multitudinis quantum valeat. — Qucd si Pau-
lum a periculis oratio multitudinis liberavit , annou
**üam a nobis exspectari par est, ut ex lioc subsidio
Wrarna commoda consequamur ? Cum enim infirmi si-
axis, dum soli precamur, ubi vero congregati fucri-
B«uus, robusüores , multitudine ac societale inita
Deum exoramus. Sic etiam rex szpe cum aliquem ad

Wvorlem damnarit, uni quidem oranti pro damnato
tw) annuit, ab integra vero civitate deprecante fa-
Cile exoratur , eumque qui ad barathrum abduceba-
Vr, ob deprecatorum multitudinem supjlicio eximit ,
δυο ad vitam reducit. Tanta vis est orationis mul;i-
dinis, Idcirco ctiam colligimur et convenimus l:uc
«utes, ut vehementius Dcum ad misericordiam flo-
tuus, Nam cum orantes soli , ut ante dixi , imbecil-
ls simus, per covjunctionem caritatis Deum exora-

DE PROPTIIETIARUM UBSCURITATE. 1l.

388
mus, ut nobis postulata concedat. Irc vero non te-
mere à me proferuntur , neque propter meipsum tan.
tum , sed ut semper ad collectas properetis , nec di-
catis : Annon enim orare domi possum ? Potes tu
quidem orare , sed tantam virtutem non liabet oratio,
quam ubi cum propriis membris fit , quam eum totum
corpus Ecclesie unanimiter et una voce preces fun-
dit, sacerdotibus pr:esentibus, ac verba communis
ceetus offerentibus.

9. Visne discere quanta sit virtus orationis, que in
ecclesia fit? Vinctus erat aliquando Petrus in car-
Cere, ac multis catenis circumdatus : Oratio. autem
ficbat sine intermissione ab Ecclesia pro eo (Act. 19. 5),

et confestim illum eduxit e carcere. Quid igitur hac

potentius fieri queat oratione, qux de columnis ac
turribus Ecclesix:: bene merita est? Paulus enim et
Petrus turres erant et columnz Ecclesize, atque hujus
quidem vincula solvit, illius autem os aperuit. Sed ut
non solum ex iis, qux tum acciderunt, sed etiam ex
iis, quze singulis diebus perticiuntur , duplicem ejus
virtutem demonstremus, orationis ipsius quz a popu'o
lit vobis memoriam refricemus. Quamquam si quis e
vulgo vobis imperaret, ut singuli ac soli pro episcopi
salute orarctis, unusquisque sose excusaret, atque
lioc tamquam onus viribus suis majus a se amolirc-
tur : dum vero cominuniter omnes diaconi vocem au-
ditis id imperantis ac. dicentis , Oremus pro episcopo,
el s^nectute, ac. patrocinio (a), atque wt recte. tractet
verbum veritatis , et pro iis qui hic sunt, et ubique ter-
rarum , quod imperatum est agere non recusatis, scd
magna 2uimi contentione preces offertis, quod quanta
Sit vis concursps vestri probe intelligatis. Sciunt, quid
dicam, ii qui mysteriis sunt. initiati : nam. orationi
catechumenorum nondum est illud perniissum, quan-
doquidem nondum ad hanc loquendi. licentiam pcr-
venerunt: vos autem ut pro toto terraruin orbe, pre
Ecclesia quae ad terra fines usque protenditur, et pro
episcopis omnibus qui cam regunt , preces offcratis ,
colhortatur is, qui ministrat jllis, οἱ obsequimini
Summo stidio, ac reipsa testamini magnam orationis
esse virlutem, quie 4 populo in ecclesia communi
consensu offeratur. Verum ad propositum redeamus,
quod antiquitus una fuerit lingua. Unde igitur unam
linguam fuisse constat? Et erat omnis terra labium
unm (Gen. 14. 1). Obscurum est hoc dictum. An
labium habet terra ? Nequaquam. Quid ergo dicit et
de quo? Non de liac terra loquitur qu:xe. sensu caret
et irumobilis est; sed universum genus humanum sic
appellavit, eos admonens propriz natur», matrem ,
ex qua orti sunt, iliis in memoriam revocans. Duplex
enim est hoc animal. homo, inquam, ex duabus sub-
etantiis conflatus, una. sensibili, spirituali altera, lioc
est, ex anima el corpore, cui cum celestibus et cum
lerrestribus cognatio qu:edam | intercedit, Nam per
spiritualem quidem substantiam cum virtutibus su-
pernis participat: per sensibilem cum rebus terren:s
copulatur, οἱ est quidam vcluti nexus firmissimus

(a) Tic aliquid vitii vel defectus esse videtur. Putat

Joannes Γοδίς legenduni, et pro clero, et auxilio spiritus
sancti. sed μια] divinare est.

18$
wiriesqne ereaturze. Cum igitur aliquid agit: corum
qtue Deo sunt. placita, spiritusis dicitur, et nec ab
ipsa quidem anima nomen accipit , sed ab alio quo-
dam honore mwjori, & Spiritus operatioue. Neque
cum ad recte (icta sufficit anima, nisi illo potiamnur
auxilio. Atque ut intelligatis animam nobis ad rccte
facta mon sufficere; et quid dico, ad recte facta? ue
ad hoc quidem ut ca qua dicuntur, percipere possi-
inus : Animalis, inquit, lomo non percipit ea que sunt

Spiritus (4. Gor. 8. 14). Nam ut carnalem. appellat:

eum, qui carmi bervit, sic animalem appellat eum,
qui ratiocinationibus humanis cencta permittit, neque
Spiritus affiatum recipit. Sed, ut dicebas , nos dum
recte. agimus, spirituales dicimur : cum vero pecca-
«nus, supplantanar, et quidpiam indigne nobilitate
wosira peragimus, nebis a vili et abjecta natura πος
snem imponit, et nos terram appellat. Quoniam igitàt
hic quoque monnsalles accusatarus est, qui turrim
zdificaverant, qui ia superbiam elati erant, qui ma-
jeres dignitate sua spiritus sibi auapserant, ιο
autem accusstarws est superbise, idcirco a vili sub-
etantia duxit appellationem eum dixkt : F4 erat omnis
terra lobimm anam, Átque ut diecatis sic oum nos bp-
peliare cam geccaverimus, Adamum ita post peccatum
eppellavit décens, Terra es, et én «erram reverteris
(Gen. δ. 19) c tametsi non terra tautum erat, sed et
aenam liabebat iewmortalem., Cur igitur terrani ipsum
appellavit? Quia peccavit. Sane eun ipsum formaret,
non ita illum appellavit: quid ergo? Faciemus homi-
xen ad imaginem et similitudinem nostram : et dominen-
(ur. piscibus maris, ot bestüs éorra. IA erit. timor
eoram. el (rcmor euper omnei lerram (Gen. 1. 26; 0.
3). Vides qualis esset. naturze. praerogativa? quales
bonores ? qualia praeconia ? Verumtamen ante pecca-
tui : post peccatum autom deinceps : Terra es, et in
terram. reverterie. Audi voro Malachiam quoque id-
ipsum iunuentom , vel potius Deum per prophetam :
Ecce enim mitto vobis, inquit, Eliam Thesbiten (Mal.
4. 5). Cut igitur mittit? Dt converiat cor. patris ad
filium (Ibid. ν. 6). Nam quia futurum est, ut tremen-
uum illud et horrendum adveniat judicium, ne inexcu-
sabiles ac pnis oebnoxies deprehensos aliquos damnet
Judex : ut cum venerit ille, ac pradixerit appropin-
«quare ac pro foribus esse adventum ejus, ad inelio«
rom [ragem revocet homines; solent quippe qua ante
multos annes dicta sunt. iu contemptum venire : no»
iram igitur memoriam renovans ad nos ille propheta
venit. Sed appellarl terram eos qui peccant, id vero
nunc nobis est demonstrandum.

G. Peccatores dicti terra. — Cum ergo dixisset, Ut
convertat cor patris ad filium, adjecit : Ne forte veniens
perculiam terram penitus; percutit autem illos qui
yeccant. Vides eos qui peccant terram appellari ?
Alibi rursus de Christo narraus propheta sic aiebat :
Erit justitia cinctus lumbum sunm , et veritate iuvolutus
costas suas (1«ai. 11. 5) : non qued in Deo sit costa
vel lumbus ; quippe cutn incorporeum sit Numen; sed
per hiec. incorruptum esse Judicis istius , neque de-
cipi posse judicium declarat : acque jam amplius ca-

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIITEP. CONSTANTINOP.

lumniatoribus , neque maledicis , nec eorrupti
pecunias , nec juris inscitia locum fore. Nan
quidem judiciis et inaocens plectitur, et reus
vitur, quia perspe jus labefaciatur : emn vi
stus judex et qui decipi minime potest adv
qui justitia cinctus est lumbun suum, et veri
volutus coetas suas, omnes exactissinie jus sut
Ginebunt. E percutiet terram verbo oris sui (δὲ:
Alque ut cognoscas non de terra, sed de pecca
eum loqui, adjunxit, Et in. spiritu per labia in
impios. Vides hic etiain peccatores esse terr
pellatos? ilis ergo cognitis, cum audieris :
terram labium unuin fuisse, humanam ruri
turam intellige : propriam euim vilitatem n
ineinoriam revocat : magnum quippe bonum
gnationem suam cognoscere, ac scire, quibus
bus compacti simus. ll:ec sufüciens cst hun
doctrina consideratio natur:e : omnes potest
bationes sedare et tranquillitatem | animo
Propterea monebat quidam , Attende tibi ipei
29. 27), recogita naturam et creationem tu
sufficiet hoc tibi ut modestus perpetuo sis et li
l'ropterea justus ille Abraham continuo cogita
lianc mente versabat, nec umquam de se magnifi
iebat. Certe cum Deum alloqueretur, ac tant
eum gratia valeret , atque ab ipso testimoniu
virtutis accepisset , dicebat : Ego autem sum .
cinis (Gen. 18. 27). Alius rursus hominem arm
iuflatum. cuim vellet reprimere , non longum :
nem inslituit, sed animum ejus tantum ad
sux memoriam revocat , eumque acriter casti
verbis : Quid superbil terra et cinis (Eccli. 10.
mihi qux post inortem apparent. commcmora
prime ipsum viventem. Nuuc se terram ac c
esse non agnoscit. Videt corporis formam ; vid
tentiam, assentatorum obsequia , parasitos see
Vestibus pretiosis indutus, magno magistrat
paratu decoratur, illum hiec popa decipit, et
tur2* obliviscatur efficit. Scimus terram esse
cinerem : sed nos qui temperantes ac mode
inus :at ille demonstrationem lianc a fine ducta
exspeclat, neque ad loculos tumulosque m;
pergit, sed presentia re-picit, neque quidquan
tat de futuris. Jam ex lioc illum doce terram
nerem ipsum esse. Mane lautisper, inquit, neq
docebo, sed aliud multo aljcctius : ut cum fa
tumuerit , suam ipsius vilitatem agnoscat ; ut
accipiat medicinam. Cum cnim dixisset, Quid
bit terra et cinis? adjecit : Quoniam in vita ad 1
redacta. sunt iniima ejus (Ibid. v. 10). Quid lic
Quoniam in vita ad nihilum redacta sunt. intima
Übscurum est fortasse dictum illud. — Zntüm
intestina, dicit viscera, ventrem stercoribus pl
ac multis sordibus et feetore : non. qnod. ni
daunet, sed ut ad liumilitatem adducat. (won
vita. ad nihilum redacia. sunt*. Vides. quam 1
Tluxo sit nostra. substantia ? Noli diem obitus
.!. Colb., Qtoniam in vita ejus vilitas nature ejus

eur.

155

«ἰ λέγω, εἰς χατορθώµατα 9; οὐδὲ εἰς τὸ ῥυνηθῖῆναι
συ,ιέναι τῶν λεγομένων’ V'vytxóc, φησὶν, ἄνθρωπος
οὗ δέχεται τὰ τοῦ Πνεύματος. Ὥσπερ γὰρ σαρχι-
xbv χαλεῖ τὸν τῇ σαρχὶ δουλεύοντα, οὕτω φυχικὸν χα-
λεῖ τὸν τοῖς λογισμοῖς τοῖς ἀνθρωπίνοις τὰ πράγµατα
ἐπιτρέποντα, xal μὴ δεχόµενον τοῦ Πνεύματος τὴν
ἑνέργειαν. Αλ) ὅπερ ἔλεγον, ὅτι χατορθοῦντες μὲν
[189] πνευματιχοὶ λεγόµεθα' ὅταν δὲ ἁμάοτωμεν xal
ὑποσχελισθῶμεν xal πρἀξωμέν τι ἀνάξιον τῆς ἡμε-
τέρας εὐγενείας, ἀπὸ τῆς εὐτελοὺς ἡμᾶς καλεῖ φύσεως,
Tí. ἡμᾶς ὀνομάκων. Ἐπεὶ οὖν χαὶ ἐνταῦθα μέλλει
τινῶν χατηγορῄσειν τῶν τὸν πύργον οἰκοδομησάντων,
εῶν εἰς ἁπόνοιαν ἐπαρθέντων, τῶν μείζονα ἔννοιαν
λαθόντων τῆς οἰχείας ἀξίας, μέλλει δὲ αὐτῶν χατηγο-
ρεῖν ἀπόνοιαν, διὰ τηῦτο ἀπὸ τῆς εὐτελοὺς αὐτοὺς
ἐχάλεσεν οὐσίας εἰπών' Kal ἦν πάσα ἡ γῆ xeiAoc
&r. Καὶ ἵνα µάθητε, ὅτι οὕτω καλεῖ ἡμᾶς, ὅταν
ἁμάρτωμεν. tbv ᾿Αδὰμ μετὰ τὴν ἁμαρτίαν οὕτως
ἐχάλεσεν εἰπών' Γῆ εἶ, καὶ εἰς γῆν ἀπεεύσῃ καὶ
μὴν οὐχ ἦν γη µόνον, ἀλλὰ xai ἀθάνατον εἶχε ψυχήν.

Τένος οὖν ἕνεχεν γην αὐτὸν ἐχάλεσεν; Ἐπειδὴ μαρ-᾽

τεν. "Ote γοῦν ἔπλαττεν αὐτὸν, o0x ἐχάλεσεν αὐτὸν
οὕτως ἀλλά τί, ΙΠοιήσωμεν ἄνθρωπον xat! eixóva
xal ὁμοίωσιω' ἡμετέραν' xal ἀρχέτωσαν τῶν
ἰχθύων τῆς θα.ἰάσσης, xal τῶν θηρίων τῆς γῆς.
Καὶ ἔσται ὁ φ«όδος αὐτῶν καὶ. ὁ τρόμος ἐπὶ xacar
rhv γῆν. Ὁρᾶς οἷα τὰ προέδρια τῆς φύσεως ; οἷαι αἱ
val; ofa τὰ ἐγχώμια; Ἁλλὰ πρὺ τῆς ἁμαρτίας'
μιτὰ δὲ τὴν ἁμαρτίαν λοιπὸν, Dij el, καὶ εἰς γῆν
ἀπε]εύσῃ. "Αχουσον δὲ xai τοῦ Μαλαχίου τοῦτο
αἰνιττομένου, μᾶλλον δὲ τοῦ θεοῦ διὰ τοῦ προφήτου;
Heb γὰρ ἁποστέ..]ω ὑμῖν, onov, 'HAlay τὸν
θεσθίτην. Τίνος οὖν ἔνεχεν ἀποστέλλει;’ Ὥστε ἐπι-
στρέφαι χαρδίαν πατρὲς πρὸς υἱόν. Ἐπειδὴ γὰρ
μέλλει τὸ διχαστήριον ἐφίστασθαι τὸ φοδερὸν ἐχεῖνο
καὶ φριχῶδες, ἵνα μὴ ἀναπολογήτους λαδὼν b ὑπὸ τὰς
εὐθύνας ὁ διχαστὺς κατακρίνῃ τινάς' ἵνα ἐλθὼν μὲν
ἐχεῖνος καὶ προειπὠν. ὅτι ἐγγὺς ἐπὶ θύραις dj παρ-
ὠσία, οωφρονεστέρους ποιἠσῃ τοὺς ἀνθρώπους' xai
730 τὰ πρὸ πολλῶν χρόνων slpnpáva εἰς ὁλιγωρίαν
, ἐρτίπτειν εἴωθεν' ἀνανεῶν τοίνυν τὴν μνήμην ἡμῶν
igna ἐχεῖνος ὁ προφήτης. Αλλ᾽ ὅτι γη χαλοῦνται
οἱ ἁμσρτάνοντες. τοῦτο ἀποδεῖξαι χρὴ νῦν.
€. Εἰπὼν τοίνυν, Ὅπως ἐπιστρέγη καρδίαν πα-
τρὸς αρὸς υἱὸν. ἐπήγαγε' Μή ποτε ἐλθὼν πατάξω
rr ΤΙΝ ἆρδην ' πατάσσει δὲ τοὺς ἁμαρτάνοντας.
Üpi; τοὺς ἁμαρτάνοντας γῆν καλουµένους; Πάλιν
ἁλαχοῦ περὶ τοῦ Χριστοῦ διηγούµενος ὁ προφήτης,
Cru; Deyzv* Ἔσται δικαιοσύνγῃ περιεζωσμένος
τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, καὶ ἀ.Ἰηθείᾳ εἰλημμένος τὰς
Xlevpác αὐτοῦ * οὐχ ὅτι πλευρὰ καὶ ὀσφὺς περὶ τὸν
8r ἀσώματον γὰρ τὸ θεῖον' ἀλλὰ tb ἀδέκαστον καὶ
ἀταραλόγιστον τῆς τοῦ δικαστοῦ κρίσεως διὰ τούτων
λαῖν ἐμφαίνει: xat ὅτι οὐδαμοῦ συχοφάνται λοιπὺν,
€t d ἑπηρεάζοντες, οὐδὲ ἡ διὰ τῶν χρηµάτων δια-
SÜopi, οὐδὲ ἄγνοια τοῦ δικαίου. 'Ev τούτοις μὲν γὰρ
τὰς διχαστηρίοις xaX ἀνεύθυνος χολάζεται, xal ὑπ-
tovc διΒφεύγει" διέφθαρται γὰρ πολλαχοῦ τὸ δί-
Xov. ἐπειδὰν δὲ ὁ δίχα.ος χριτὴς xax ἁπαραλόγιστος
παραένηται, ὁ δικαιοσύνῃ ἐζωσμένος τὴν ὀσφὺν ab-
99, xal ἀληθείᾳ περιειλημμένος τὰς πλευρὰς αὐτοῦ»
Wy διχαίον μετὰ ἀχριθείας ἅπαντες τεύξοντα!:. Καὶ

"Ἠσε deerant in. Morel., xoi τί λέγω εἷς χατορθώµα-
V. Sed habentur in alíis exemplaribus.
P ἐς ία suspicatur Savil. Sed locos non male ba-
V UP.

PaATROL. Gh. LVI.

DE PROPHETIARUM QDBSCURITATE. 1l.

4*4
πατάξει τὴν γῆν τῷ Aóryo τοῦ στόματος αὐτοῦ.
[190] Καὶ ἵνα µάθης, ὅτι οὐ περὶ τῆς γῆς }έχει, ἀλλὰ
περὶ ἁμαρτωλῶν, ἐπήγαχεν, ὅτι Kal ανεύματι διὰ
χειλέων ἀγελεῖ ἀσεδεῖς. ᾿ὐοᾷς ὅτι χαὶ ἐνταῦθα
τοὺς ἁμαρτωλοὺς ἐχάλεσε γῆν; Ταῦς) οὖν εἰδὼς,
ὅταν ἀχούσῃς, ὅτι Ἡ m απᾶσα ἦν χεῖ.Ίος ἓν, τὴν
ἀνθρωπίνην πάλιν ἐννόει φύσιν ἀναμιμνήῆσχει γὰρ
τῆς οἰχείας εὐτελείας ἡμᾶς" xoi γὰρ µέγα ἀγαθὸν
«rv οἰχείαν ἐπισχέπτεσθαι συγγένειαν, χαὶ εἰδέναι
πὀθεν συνεστήκαµεν. ᾿Αρχοῦσα αὕτη διδασχαλία
ταπεινοφροσύνης. ἡ τῆς φύσεως ἐπίσχεψις' πάντα τὰ
πἀἆθη κχαταστεῖλαι δύναται, xal ποιῃησαι γαλήνην ἐν
ὃ-ανοίχ. Διὰ τοῦτο παρῄνει τις λέγων, Πρόσεχε σε-
αυτῷ' ἀναλόγισαι τὴν φύσιν σον xat τὴν κατασκευἣν,
καὶ ἀρχεῖ σοι τοῦτο πρὸς ^b χατεστάλθαι διηνεχῶς,
Α,ὰ τοῦτο ὁ δίχαιος ἐχεῖνος ᾿Αθραὰμ διαπαντὸς τοῦ-
τον εἶχε τὸν λογισμὸν ἐν ἑαυτῷ, χαὶ οὐδέποτε μέγα
ἑφρόνει, Ὁ Ὑοῦν Oc διαλεγόµενος, xal παῤῥησίας
τοσαύττης ἀπολαύων, xal μαρτυρηθεὶς παρ' αὐτοῦ ἐπὶ
ἀρετῇ, ἔλεγεν’ Ἐγὼ δέ εἰμι γή xal σποδός. Καὶ
ἄλλος βουλόμενος πάλιν τὸν πεφυσιωμµένον ἄνθρωπον
χαταστεῖλα:, οὐ μακροὺς χινεῖ λόγους, &XÀ' ναμι-
μνήσκει αὐτὸν τῆς φύσεως µόνον, καὶ ἐπιτιμᾷ σφο-
δρῶς, οὑτωσὶ λέγων, Τί ὑπερηφανεύεται γη καὶ
σποδές; Τὰ μετὰ τὸν θἀνατόν µοι φαινόμενα Metz:
Κατάστειλον αὐτὸν σῶντα. Οὐκ οἶἷδε νῦν, ὅτι vt) xal
σποδός ἐστιν. 'Opd τὴν εὐπρέπειαν τοῦ σώματος, ὁρᾷ
τὴν δυναστείαν, τὴν θεραπεἰαν τῶν χολάκων, τοὺς
παρασίτους ἀχολουθοῦντας. Ἱμάτια περίχειται πολυκ
τελη, ὄγχον ἀρχῆς περιθέθληται µέγαν, tj φαντασία
αὐτὸν ἁπατᾷ xai ἐπιλαθέσθαι ποιεῖ τῆς φόσεως..οἵ-
ὅαμεν, ὅτι Yr ἆἔσμεν xal σποδός ἀλλ' ἡμεῖς ol
σωφρονοῦντες' ἐχεῖνος δὲ οὐχ ἀναμένει την ἀπὸ τοῦ
τέλους ἀπόδειξιν, οὐδὲ ἔρχεται πρὶλς τὰς σοροὺς xal
τὰς θήχας τῶν προγόνων, ἀλλὰ πρὸς τὰ παρόντα
βλέπει, οὐδὲν τῶν µελλόντων ἑννοεῖ. Δίδαςον αὑτὸν
ἐντεῦθεν ἤδη, ὅτι γη xal σποδὸς ἐστιν. Ανάμεινόν
µε, qnot, καὶ οὐ διδάσχω τοῦτο, ἀλλὰ πολλῷ ἄλλο
εὐτελέστερον. ἵν, ὅταν φαντάδηται, ἐπιγινώσχῃ thy
ἑαυτοῦ εὐτέλειαν. ἵνα ζῶν λάδῃ τὸ φάρμαχον. Εἰπὼν
γὰρ, Tl ὑπερηφαγεύεται 1j xal σποδός, ἐπήγαγεν’
"Ort xal ày τῇ (uod αὐτοῦ ἐξουδένωται τὰ ἑν-
δόσθια αὑτοῦ, Τί ἐστιν, Ὅτι καὶ ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ
ἑξουδένωται τὰ ἐγδόσθια αὐτοῦ; Ἰάχα ἀσαφὲς τὸ
εἰρημένον. Ἐνδόσθια τὰ ἔγχατα λέγει, τὰ σπλάγχνα
λέγει, τὴν Υαστέρα τὴν Ὑέμονσαν σχυθάλων xal
πολλῆς ἀχαθαρσίας xa δσωδίας, οὐ κατηγορῶν τῆς
φύσεως, ἆλλ᾽ εἰς ταπεινοφροσύνην ἑνάγων Ὅτι καὶ
ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ ἑξουδένωται. Εΐδες * τὸ εὐτελὲς
χαὶ ἐπίχηρον τῆς οὐσίας: Mi ἀναμείνῃς τὴν ἡμέραν
τῆς τελευτῆς, ἵνα µάθῃς σου τὴν ἀσθένειαν' Ext µοι
ζῶντα τὸν ἄνθρωπον διερεύνησον, καὶ εἰς τὰ ἔγχατα
αὐτοῦ διάδηθι τῷ λόγῳ, xai πᾶσαν αὐτοῦ τὴν
οὐδένειαν ὄψει. ᾽Αλλὰ μὴ καταπέσῃης᾽ [191] οὐδὲ γὰρ
μισῶν ἡμᾶς, ἀλλὰ φειδόµενος οὕτως ἐποίητεν ὁ
θεὺς, προφάσεις ἡμῖν ταπεινοφροσύντς παρέχων
µεγάλας. Ei γὰρ ἄνθρωπος γη ὧν xal σποδὺς, ἐτόλ-
µησεν εἰπεῖν, ὅτι Εἰς κὸν οὐρανὸὺν ἀναδήσομαν
εἰ μὴ τὸν τῆς φύσεως χαλινὸν εἶχε, ποῦ οὐκ ἂν ἐδ

έπεσε τῇ διανοίᾳ; "Οταν οὖν ἴδῃς τινὰ πΣφυσιωμένον.

€ Colb. ἐν τῇ ζωῦ αὐτοῦ τὸ ταπεινὸν tc φύσεως καθαρᾶ»
φαι. Ἐΐδες,
13

«by αὐχένα ἀνατείνοντα, τὰς ὀφρῦς ἀνασπῶντα, ἐπὶ
«o0 ὀχήματος φερόµενον, ἀπειλοῦντα, elc δεσµωτή-
eov ἐμθάλλοντα, θανάτῳ παραδιδόντα, ἑπηρεάζοντα,
εἰπὲ πρὸς αὐτόν' Τί ὑπερηφαγεύεται Trj καὶ σπο-
δός; Ότι καὶ ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ ἑξουδένωται τὰ
ἐνδόσθια αὐτοῦ. Ταῦτα ob περὶ ἀνθρώπου μόνον
ἰδιώτου, ἀλλὰ xal περὶ αὐτοῦ τοῦ καθηµένου ἐπὶ
^ τοῦ θρόνου τοῦ βασιλικοῦ ἔστιν εἰπεῖν. Mh yàp τὴν
ὁλουργίδα ἴδης, μηδὲ τὸ διάδηµα, μηδὲ τὰ ἱμάτια τὰ
χρυσᾶ, ἀλλ᾽ αὐτὴν τὴν φύσιν ἐρεύνησον, xal οὐδὲν
ὄψει πλέον ἔχουσαν τῶν πολλών μᾶλλον δὲ, εἰ βούλει,
χαὶ τὴν ἁλουργίδα, xaX τὸ διάδηµα, χαὶ τὰ ἱμάτια, xal
πᾶσαν περίελθε τὴν φαντασίαν ἐχείνην, xal τούτων
αὐτῶν ὄψει πάλιν τὴν γΏν οὖσαν ὑπόθεσιν. Πᾶσα γὰρ
δόξα ἀνθρώπου ὡς ἄνθος χόρτου. Ἰδοὺ xal γῆς εὖ-
τελέστερος ἑφάνη ὁ χαλλωπισμὸς ἐχεῖνος ἅπας. Ὁρᾶς
πῶς χαταστέλλει τὸ φύσημα; πῶς χαθαιρεῖ πᾶσαν
ἀπόνοιαν fj ἔννοια τῆς φύσεως αὐτῆς; ᾽Αῤχεϊ µόνον λο-
χίσασθαι τίνες ἐσμὲν, xal πὀθεν συνεστήχαµεν, xat
πᾶσα οἰχήσεται λογισμῶν ἀπόνοια. Διὰ γὰρ τοῦτο &x
δύο οὐσιῶν χατεσχεύασεν ἡμᾶς ὁ θεὺς, ἵν ὅταν μὲν
εἰς ἀπόνοιαν Σπαρθῆς, καταστείλῃ σε τὸ εὐτελὲς τῆς
.. φαρχός' ὅταν δὲ ἀνάξιόν τι καὶ ἁγεννὲς * τῆς δοθείσης
— en παρὰ τοῦ θεοῦ τιμῆς Evvofjone, ἀναγάγῃ σε πρὺς τὸν
κῶν οὐρανίων δυνάµεων ζηλον fj τῆς φυχῆς εὐγένεια.

QC. Οὐχ εἰς ἀναίρεσιν δὲ ἀπονοίας μόνου ἐπιτιδεία
$ ἐπίσχεψις τῆς φύσεως. ἀλλὰ χᾶν ἑτέρα τις ἐπιθυμία
διενοχλῇ, «ἂν ἡ τῶν χρημάτων, χἂν fj τῶν σωµά-
των, 1j ἄτοπος αὕτη καὶ εἰς ἀσέλγειαν ἐχχαλουμένη,
ἁἀπόχρη τοῦτο εἰς παραμυθίαν τοῦ πάθους. Ὅταν οὖν
ἵδῃς γυναῖκα εὔμορφον, λάµποντα ἔχουσαν ὀφθαλμὸν,
φαιδρὸν, στίλδουσαν ἀπὺ τῆς παρειᾶς, ἀμήχανόν τινα
«ὥραν ἐπὶ τῆς ὄψεως φέρουσαν, φλέγουσάν σου τὸν λο-
γισμὸν, χαὶ try ἐπιθυμίαν αὔξουσαν, ἐννόησον ὅτι γη
πὸ θαυμακόμενον, ὄτισπ,δὺς τὸ ἐχχαῖον, xal παύσε-
ται λυττῶσα ἡ duyfj ἀνακάλυφον αὐτῆς τὸ δέρµα
τῆς ὄφεως, καὶ τότε πᾶσαν αὐτὴν ὄψει τῆς εὑμορφίας
τὴν εὐτέλειαν. μὴ στῇς µέχρι ctc ἐπιφανείας, ἀλλ᾽
Ἑνδοτέρω διάδηθι τῷ λογισμῷ, xat οὐδὲν ἕτερον εὑ-
ρήσεις, ἀλλ f| ὁστᾶ xal νεῦρα χαὶ φλέδας. Αλλ’ οὐκ
ἀρχεῖ ταῦτα, Λόγισαί µου ταύτην ἁλλοιουμένην, Υη-
ράσχουσαν, ἀἁῤῥωστοῦσαν, ὑφιξάνοντας ὀφθαλμοὺς,
xaX χοιλαινοµένας παρειὰς, ἅπαν χαταῤῥέον τὸ ἄνθος
&xelvo: ἐννόησον τί θαυμάζεις, χαὶ αἰσχύνθητί σου
τὴν χρίσιν. Πηλὸν θαυμάξζεις xaX σποδ)ν, καὶ χκόνις σε
ἐχχαίει xaX τέφρα. O0. χατηγορῶν τῆς φύσεως ταῦτα
λέγω᾽ μὴ γένοιτο' οὐ καχίζων, οὐδὲ εἰς εὐτέλειαν ἐμ-
θάλλων, ἁλλά φάρμακα τοῖς νοσοῦσι χατασχευάξων.
[192] Διὰ τοῦτο ὁ θεὸς τοιαύτην αὐτὴν ἐποίησεν, οὔ-
πως εὐτελη, ἵνα xal τὴν οἰχείαν δύναμιν ἐπιδείξηται,
καὶ τὴν χηδεµονίαν την περὶ ἡμᾶς, τῇ τῆς φύσεως
μὲν εὐτελείᾳ πρὸς ταπεινοφρρσύνην ἑνάγων, xal πᾶσαν
τὴν ἐπιθυμίαν ἡμῶν χαταστέλλων, τὴν δὲ σοφίαν δει-
χνὺς τὴν ἑαυτοῦ, ὡς χαὶ Ev πηλῷ τοσοῦτον ἰσχύων
ἐξασχῆσαι κάλλος. Ὥστε ὅταν ἐξευτελίσω τὴν οὐσίαν,
τότε ἐπκαλύπτω τὴν τέχνην τοῦ Δημιουργοῦ. Ὥσπερ
γὰρ ἀνδριαντοποιὸν τότε μᾶλλον θαυμάζοµεν, οὐχ
ὅταν Ex χρυσίου xaAbv ἡμῖν δείξῃ τὸν ἀνδριάντα,
ἀλλ' ὅταν Ex πηλοῦ τῖς ὕλης ὑποχειμένης ἁπηρτιαμέ-
γην καὶ ἀχριθη τὴν εἰχόνα ἐργάδηται' οὕτω xal τὸν

* Savil ἀγενές,

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

ἀριστοτέχνην 8eby. ἐχπληττόμεθα xal δυξάζοµι
ἐν σποδῷ χαὶ πηλῷ χάλλος ἀμήχανον χαὶ cop
ῥήτου τινὸς ἐπίδειξιν τοῖς σώμµασιν ἡμῶν. iva:
Καὶ τοῦτο οὐχ iv τῷ σώματι µόνον τῷ dy
ἀλλὰ xal ἓν πάσῃ *f χτίσει ἐποίησεν. EóveAe
πολλαχοῦ παραγαγὼν τὰς οὐσίας, χαὶ τῆς
τέχνης δεῖγμα σαφὲς ἑγχατέθηχε, xaX τῆς τῶν
ἀσθενείας ἔλεγχόν τινα ἐγχατέμιξεν' ἵνα διὰ |
τέχνην xai τὸ χάλλος θαυμάζης τὸν Δημιουρ]
δὲ τὴν ἀσθένειαν καὶ τὴν εὐτέλειαν τῆς. φύσε
τῆς οὐσίας μὴ προσχυνῄσῃς τὰ γενόμενα. Φα!
f) tog λάµπων,χαὶ πᾶσαν χαταυγάζει τὴν οἶχοι
ἁλλ᾽ ἐλθούσης τῆς νυκτὸς ἐχλείπει. Τί γὰρ
Φωτειγότερον ἡμίου; 'AAAà καὶ τοῦτο &x.
οὐκ ἐν νυκτὶ δὲ µόνον, ἀλλὰ χαὶ ἐν ἡμέρᾳ. K
τοῦτο πολλάχις χαὶ ἓν ἡμέρᾳ ἥλιος ἐξέλιπεν, Ev
µάζῃς μὲν διὰ τὴν τέχνην τὸν Δημιουργὸν, μὴ
χυνῄστῃς δὲ διὰ τὴν ἀσθένειαν τὸ γενόµενον. 'Q,
οὐρανὸν τοῦτον, ἡλίχον Eccl σῶμα;: πῶς χαλόν
ἁποστίλδον, xal τῶν ἡμετέρων βέλτιον σωµάτα
τὴν ἐπιφάνειαν; ᾽Αλλ) ἄφυχόν ἐστιν. Εἶδες x
τέχνης τὴν ἐπίδειξιν, καὶ τῆς ἀσθενείας τὸν EX
ὁρᾷς ἑκατέρωθέν σοι τὰ ὀχυρώματα κείµενα; Ἵ
μὴ χαταγινώσκῃς τοῦ Δημιουργοῦ ὡς ἀσθενοῦς
ἐποίησεν ἵνα δὲ uh πρυσχυνῇῆς τὰ γενόµενα ὡς
ἀσθενῃ ταῦτα ky μέρους εἰργάσατο. Ταῦτα µέ
διηνεχῶς.

Διὰ τοῦτο Γραφὰς ἑρμηνεύομεν, οὐχ ἵνα T
µάθητε µόνον, ἀλλ' ἵνα xat τὰ Ίθη διορθώστ/
γὰρ τοῦτο μὴ γένηται, περ ττῶς ἀναγινώα
περιττῶς ἐξηγούμεθα. "Ὥσπερ vào ἀθλητὶς ε
λαίστραν εἰσιὼν ἀλειφόμενος xal ἁπολαύων τὰ
pov τοῦ παιδοτρίθου, ἂν τοῦ ἀγῶνος παραγεν
Even ἐχείνην τὴν τέχνην, περιττῶς εἰσήχθη
πα)αἰστραν οὕτως ἂν ἐνταῦθα παραγινόµενο
µανθάνοντες τὰ παλαίσματα πάντα xal τὰς
τοῦ διαθόλου, τοῦ καιροῦ τῶν ἀγώνων ἑλθόντο

᾿σχελισθῆτε, εὔμορφον ὅψιν ἱδόντες, ἡ πρὸ

νοιαν ἑπαρθέντες, ἢ ἑτέρῳ τινὶ πονηρῷ χειρω
λογισμῷ, μάτην ἐνταῦθα εἰσήλθετε. Μέμνησθε
τῶν λόγων, οὗ τῶν χατὰ τῆς φύσεως τῆς dip
ἀλλὰ τῶν χατὰ τῆς ἐπιθυμίας τῆς ἀκολάστου.Οὐ«
195] ἔγχλημα τὰ εἰρημένα, ἀλλὰ ἐπιθυμίας b ει
μενα. Ταύτῃ χαταστέλλετε θυμὸν, οὕτω πρ
ἐπιθυμίαν, οὕτω κατασπᾶτε ἀπόνο:αν. Καὶ ἦν'
ἡ γῆ x6540c év, καὶ gorii] µία zacuw. Ἰδου τὸ
µεναον ἔτι. 00 περὶ ταύτης ὁ λόγος, à) ὅτι '
οἱ ἄνθρωπλι φωνὴὺν εἶχον µίαν. Δ.ὰ τί δὲ yel
ἐχάλεσε τὴν φωνήν ; "Edo; τῇ Γραφῇ οὕτω xa)
ῥήματα, γλὠσσαν. ᾽Αναγχκαῖον ὃξ xal τοῦτο !
διὰ τοὺς αἱρετιχοὺς , τοὺς χατηγοροῦντας ti
µιουργίας τοῦ θεοῦ, τοὺς λέγοντας, ὅτι πονη(
copa. Ἐπειδὴ Υὰρ τὰ πονηρὰ χινῆµατα τῆς δι
τοῖς µέλεσι τοῦ σώματος ἡ Γραφὴῇ χαλεῖ «
λέγω" Ἡκόνησαν γὰῶσσαν αὐτῶν ὡσεὶ ὅὄφοι
qAocca αὐτῶν μάχαιρα ὀξεῖα' νοµίκουσιν edv
ὅτι περὶ τῆς γλώττης εἴρηται. Οὐχ εἴρηται &
τῆς γλώττης' μὴ γένοιτο' Épyov γάρ ἐστι τοῦ
ἀλλὰ περὶ τῶν ῥημάτων τὼν φονικῶν, τῶν $5

νύντων ἀνθρώπους, τῶν ἐμπιπτόντων ξίφους

b Hic aliquid vitii suspicatur Joan. Boisius, et 2648
ηγορία ροκ! ἐπιθυμίας.

el
eure, at. iufrmitatem tuum discas : adhuc viventem
bominem scrutare , atque in ejus viscera cogitatione
descende , tum videbis , quam nihili sit ct abjectus.
Attamen noli animum despoadere : neque enim quod
mos Odio prosequeretur, sed quod mitius nobiscuin
ageret , id fecit Deus , magnamque nobis humilitatis
excasionem praberet. Nam si homo, eum terra sit οἱ
«cinis, dicere ausus est, [n celwna ascendam (1 οἱ 14.
45) : nisi frenum ipjectum esset nature, quo noa
ejus animus provectus essei? Quando igitur quempiam
wideris superbientem, erecla cervice, sublatis super-
«iliis, curru veelum , minantem, mittentem in carce-
zem, morti tradentem, injuriam inferentem , dic illi :
Quid superbit terra el cinis ? Quoniam et in vila ejus ad
mihilum redacta eua intima ejus. Hxc non de homine
είμαι privato, sed etiam de illo ipso, qui im solio
sedet regio, djci possunt. Noli enim purpuram, ne-
que diadema, neque aurea vestimenta respicere , sed
in ipsam inquire naturam, neque quidquam illam
babere amplius quam unam e vulgo videbis : imo
vero, si placet, et purpuram , et diadema, et vestes ,
ei omnem illam percurre pompam , atque horum
ipsorum rursus terram maleriam esse cognosces.
Omnis enim gloria hominis ut flos [oni (Isai. 40. 6).
Ecce vel ipsa etiam terra vilior totus. ille apparuit
ornatus. Vides ut fastum reprimat? ut arrugantiam
omnem ipsius nature recordatio retundat ? Sullicit
Gntum ut cogitemus quinan simus, et quibus ex re-
bus compacti, tum omnis superbia cogitationum eva-
nescet. Propterea namque duabus nos ex substantiis
conpegit Deus , ut si quando in superbiam efferaris ,
viliias carnis te deprimat : si quando autem tibi quid-
dam veniat in mentem indignum, et quod ab honore
1 Deo collato degeneret , anim nobilitas ad cxle-
&ium virtutum zemulationem te provehat.

1. Neque vero tantum ad tollendam superbiam est
Wonea consideratio na£urze , sed et si alia quevis cu-
pditas obturbet, sive pecuniarum, sive corporum ista
lurpis οἱ qu:e ad lasciviam provocat , ad perturbatio-
nem sedandam hoc sufficit. Cum ergo formosam mu-
lierem videris , cui 1nicantes oculi sunt et hilares,
Gi nitentes genae, cujus in vultu eximia qu:mdam ap-
Meat pulehritudo, que mentem tuam inflammet,
€libilipem augeat, cogita terram illud esse quod
Miraris, cinerem esse quod te accendit, el insanire
&Dim3 desinet : detege cutem vultus ejus, tum ipsam
omnem pulchritudiuis vilitatem videbis : ne in super-
ÁÉcie eonsistas , sed interius cogitatione progredere ,
M€ aliud quidquam prater 0854, nervos, ac venas
reperies. At non sufliciunt ista? Cogita mibi mutatam
illun; senescentem , zegrotam , subsidentes oculos,
&avaas genas, totum illum florem defluentem :
ela quid admireris, et tui judicii te pudebit. Lu-
Um miraris et cinerem, pulvis te incendit et fovilla.
Meu h»c eo dico, ut naturam accu-em ; absit : nec
V vituperem , aut tamquam vilem deprimam , sed ut
?grotantibus medicamenta componam. Ideo talem
ipam Deus condidit , adeo vilem , ut et suam virtu-
leg θἱ euram de nobis ostendat , dum natura vili-

DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. it.

166
tate nos ad humilitatem inducit , omnemque nestram
cupiditatem coercet, ac sapienti» sue speeimen
edit, ut qui etiam in luto possit tantam pulchritudi-
nem exhibere. Dum igitur substantiam parvi facio,
tum Opificis artem detcgo. Nam ut statuarium tum
magis admiramur, non cum prazclaram ex auro sta-
tuam exbibuerit , sed cum ex subjecta lutl materia
perfectam et eximiam imaginem fucrit fabricatus :
ita quoque summum artificem Deum obstupescimus
et glorificamus , quod in pulvere ac luto pulchritu-
dinem quaindam immensam et ineffabilis cujusdam
sapientiz speciinen in nostris corporibus collocarit.
Atque hoc non in corpore solum nostro , sed et in
omni prestitit creatura. Nam cum viles passim pro-
duxisset substantias, et artis su:e specimen in illis
insigne posuit, et substantiarum infrmitatis indicium
quoddam immiscuit : ut cum propter artem ac pul-
chritudinem laudes Artificem, tum propter infirmi-
Utem vilitatemque natura: ac substantize, qux? creata
sunt nou adores. Splendidus est sol , dum affulget ,
totumque terrarum orbem illuminat : sed cum nox
adveuerit , deficit. Quid enim , inquit , ucidius sole?
Sed ei hoc deficit (Excli. 47. 50); neque vero noctu
solum, sed et interdiu. Atque idcirco sepe interdiu
solis defectus intervenit, ut Opificem quidem propter
artificium laudes, $ed propter ünbecillitatem quod
creaium est-non adores. Vides hoc ccelum, quale sit
corpus? quam pulchrum? quam refulgens? quod, si
speciem externam spectes , vel ipsis corporibus πο»
stis est praestantius. Αἱ expers est anima. Vides ct
artis specinen , et indicium infirmitatis? vides utrin--
que tibi parata prasidia 7 Nam ut Opificem tamquain
imbecillum non damnes , pulchras condidit creatu-
ras: ut autem qu:e condita sunt tamquam deos non
adores, ex parte infirma illa fabricatus est. Il:ec per-
petuo memoria tenete.

Morum correctio finis Scripture. Manichaos redar-
guit. — Ideo Scripturas interpretamur, non ut Scri-
pturas tantum intelligatis, sed ut mores emendetis.
Nisi enim lioc. fiat, frustra legimus , frustra exponi-
mus. Nam sicut cum in palzstram ingressus fucrit
athleta unctus, οἱ paedotribxe manu curaque instru-
ctus, si cum certaminis tempus advenerit, artein
illam inutilem esse ostenderit , frustra in pal:estram
introductus est : ita cum huc conveneritis, ct luctas
omnes , etin lucta nexus diaboli didiceritis , si cum
cerlaminum , tempus | inciderit, supplantemini , dum
vel formosum vultum videritis, vel in superbiam elati
fueritis , vel alia prava quapiam cogitatione subacti ,
frustra in hunc locum ingressi estis. Mementote igi-
tur sermonum, 41108 non adversus naturam nostram ,
sed adversus lascivam cupiditatem direximus. Non ut
naturam criminemur, hzc dicimus, sed ut cupidita-
tem insectemur. lloc pacto iram reprimite , sic cupi-
ditatem mitigate, sic arrogantiam retundite. Et erat
omnis lerra labium unum, et voz una omnibus (Gen. 11.
4). Ecce adhuc propositam quzstionem. Non de hao.
est sermo, sed quod omnes homines eamdem lin-
guam haberent. Quare vero labium unum lipguam

187
xocavit ? Scriptur: mos est ita sermones linguam vo-
care. ld vero fuerit operze pretium nosse propter hz-
veticos, qui Dei opificium accusant, qui corpus malum
essc dicdnt. Nam quia pravos animi motus per cor-
poris membra Scriptura designat : exempli causa ,
Acuerunt linguam. suam sicut serpentis ; Lingua eorum
gladius acutus (Psal. 159.:4. et 56. D) : existimant
quidam de lingua dictum esse. Non est autem de
lingua dictum : absit; est. enim lingua Dei opus ; sed
&e verbis homicidarum, qu:e homines jugulant , qu;e
funestius quam ensis invadunt. Lingua eorkm gladius
aculus; et tursus : Labia dolosa in corde , et corde lo-
quuta sunt mala (Psal. 41. 5) : non de membro cor-
poris loquens, sed de subdolis verbis. lta cum lioc
loco dixisset, Et erat omnis terra labium unum , non
hoc docuit, omnes homines unum labium habuisse, sed
labium vocem appellavit. Cuth enim dixisset, Erat
omnis lerra labium unum , subjunxit, Et vox una om-
nibus. lta cum dixit , Sepulcrum patens. est guttur eo-
rum (Psal. 5. 11), non guttur accusat, sed mala verba,
qua inde ascendunt , mortua dogmata. [1ου enim se-
pulcrum est, mortuommn ossium corporumque rece-
ptaculum. "Talia sunt et illorum ora, qui Creatorem
accusant , talia sunt eorum hominum ora, qui turpia
verba proferunt, qui conviciantur, qui ex suo gutture
fa:tida pravaque verba profundunt.

8. Bono illud odore comple, mi homo, non foetore ;
tlesaurum illud regium, non satanicum sepulcrum
eflice. Quoi «i scpulcrum sit, saltem occlude, ne [0)-
tor exeat. P'ravie tibi sunt cogitationes ? Ne verbis il-
las proferas : sine deorsum jacere, tum cito suffoca-
buntur. llomines sumus, spe mulia prava, feeda,
turpiaque consilia mente versamus ; sed ne cogitatio-
nes in verba progredi sinamus, ut deorsum com-
press; imbecilliores reddantur et pereant. Nam sicut
ubi quis diversi generis ac feroces bestias in lacum
immiserit, si forte superne lacum obturaverit, facile
illas $uffucat : sin autem illis exeundi vel respirandi
facultatem aliquam concesserit, multum illis przbet
solatii, neque sinit interire, sed efferatiores multo
reddit : ita fil in malis cogitationibus, cum exorta
intus fuerint : si omnem illis viam, ne foras pro-
deant, intercluserimus, celeriter illas opprimemus :
sin autem illas verbis in lucem protulerimus, cuin va-
lidiores illas reddemus, et quasi per linguam respi-
randi facultatem illis concedemus, tum ab illa turpium
verborum exercitatione in foedarum actionum bara-
thrum quam celerrune devolvemur. Idcirco non sim-
pliciter Sepulerum vocavit proplieta, sed, Sepulcrum
patens, istud ipsum quod dixi vitio vertens. Non enim
seipsum tantum aflicit ignoninia, qui turpia verba
profert, sed et proximos suos, et eos qui cum ipso
versantur, multis sordibus opplet. Et quemadmodum
^i sepulera reseremus, civitates peste complebimus :
ita si turpia licenter aperiantur ora, cunctos, qui cum
ilis -congredientur, gravissimis morbis infcient.
Idcirco januam oportet, vectem, ac frenum ori iin-
ponere. Unam itaque tum fuissc linguam, satis a no-
lis per hec demonsiratum eet; reliquum e$t, ut

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

quam ob causam multze fuerint invectze dic
interim sermonem ad mores instruendos px
inferamus : doceamus lingnam nostram fi
rere, ncc omnia temere proferre, quz in m
nerint, non fratres accusare : non mutno na
ac devorare. Pejores sunt illis qui corpora
illi qui verbis id agunt. llli corpus dentibus
hic animam verbis mordet, cxistiniationem
immedicabile vulnus infligit : quapropter

viori supplicio plectetur, quanto graviori m
dit. Neque vero tantum idcirco veniam nom
bit is qui accusat, sed eliam quod neque ju

' injustum possit improbitati sux? pretextum c

Nam alia quidem pecca!a licet causas habe
tione tamen alienas, habent tamen : utp«
tator libidinem explet, fur paupertatem sol
cida iracundiam sedat; maledicus nullam pe
sionem afferre. Quam enim, quaxso, pecuni
piam acquirit? quam libidinem explet* Nibil
quam invidi: materia, cui nulla suppetit jt
nec injusta. Propterea nulla venia digna cen
accusare? Utilem tibi materiam pr:ebeo, Vi
cere ? Maledic tuis peccatis. Dic enim, inqui
cata tua. prior, ut jusüficeris (Isai. 43. 9)
maledicentiam, qui» coronam, et laudem,
monium justitiz:: refert? Rursus, Justus in
sermonis accusator est sui (Prov. 18. 17), nui
Si allerius fueris accusator, punieris : si

coronaberis. Atque ut intelligas, quantum s
delictum suum accusare, Justus in principio
inquit, accusator est sui. Verum si justus

mouo accusator ? si accusator, quomodo jut
tus accusationi non est obnoxius. Sed ul s
peccator sit aliquis, si accuset peccata su
eum accusatione sua fieri, propterea dixit,

principio sermonis accusator est sui. Quid p
In principio sermonis? Diligenter attende. 1
dux sunt partes, una eorum qui deferunt, :
rum qui deferuntur ; unà eorum qui accusai
eorum qui accusantur ; hi rei sunt, illi non

principium sermonis accusatori conceditur,
pon est. llic vero contrarium est agendum
reus es, sermonis initium praripe, ut reis (
nas : ne accusatorem exspectes. Tametsi
recs, prius tamen, quam ab illo tale quid
dias, ipse qux: 4 te peccata sunt defer.

qu'edam acuta est lingua : verumtatien. eze
nera non infligamus , sed ulcera nostra τί
Vis scire morem fuisse justorum, ut aliis n
dicerent, sed sibipsis? Audi Paulum clai
Gratias eyo ei, qui me confortavit, Christo, q
me existimavit, ponens in ministerio : qui priu
mus fui, et persequutor, et. contumeliosus (4

- 19. 12). Vides quo pacto in seipsum maledi

ciat? et rursus : Christus venit in. mundum
salvos facere, quorum primus ego sum (1 δὶς
Et alibi rursus : Non sum dignus vocari apost
niam persequutus sum Ecclesiam Dei (1 (ο

9. Vides quo pacto ubique sibi maledic

"m . DE PROPHETIARUM O3SCURITATE. tf. .

τωτοροων. Ἡ γλῶσσω αὐτῶν µάχαιρα ὀξεῖα' xal
πάλυ’ Xel.1n δόΊια ἐν καρδίᾳ, xal ἐν καρδίᾳ ἐλά -
Ίησε xaxd οὐ περὶ τοῦ μέλους λέγων τοῦ σώμα-
τος. ἀλλὰ περὶ τῶν ὑπούλων ῥημάτων. Οὕτω καὶ ἐν-
ταῦθα εἰπὼν, Καὶ ἦν πᾶσα ἡ γη χεῖ.ῖος £r, οὗ τοῦτο
ἰδίδαξεν, ὅτι πάντες ἄνθρωποι εἶχον Ev χεῖλος, ἀλλὰ
χεῖλος τὴν cen» ἐχάλεσεν. Εἰπὼν vào, "Hy πᾶσα ἡ
γή xe'doc ὃν, ἐπήγανε, Kal. Φων] µία zac. 05-
tux ὅταν λέγη, Tápoc ἀνεῳγμέγος à Aápuy£ αὐτῶν'.
οὐ τοῦ λάρνγγος χατηνορεῖ, ἀλλὰ τῶν χαχῶν ὁτμά-
των τῷν ἀναθαινόντων ἐχτῖθεν, τῶν υεκρῶν 6ovp.á-
των. Τάφος γὰρ τοῦτό ἐστι, νεχρῶν δοχεῖον ὁστῶν xal
δωµάτων. Το-αῦτα χἀχείνων τὰ στόµατα, τῶν xat-
Ἀγορούντων τοῦ Δγμιουργοῦ’ τοιαῦτα τὰ στόµατα τῶν
εἰσιρὰ φθεγγομένων ἀνθρώπων, τῶν λοιδορούντων,
τῶν δυσώδη xal ποντρὰ ῥήματα Ex τῆς οἰκείας ϱάρνγ-
ος ἐχθαλλόντων. :

1. Εὐωδίας αὐτὴν ἔμπλησον, ἄνλρωπε, μὲ δυσωδίας *
ὑησαυρὸν ποίησον βασιλικὸν, μὴ τάφον cazavixóv. El
δε τάφος ἑἐστὶ, xiv ἀπόχλεισον, ἵνα μὴ προθαΐνηῃ ἡ
ὁυσωδία. Ποντ ρὰ ἔχεις ἐνθυμήματα; Μη προενἐγχης
αὐτὰ bk ῥημάτων, ἔασον χάτω χεῖσθαι, καὶ ταχέως
ἀποπνίχονται. "Ανθρωποί ἔσμεν, πολλὰ πολλάχις πο-
Υτρὰ βουλευόμενοι xai ἄτοπα xal αἰσχρὰ βουλεύματα"
&i μὴ συγχωρῶμεν εἰς ῥήματα τὰ νοήµατα α τρο-
εθεῖν, ἵνα πιεζόµενα χάτω ἀσθενέατερα γίνηται xol
ἀποϊλύηται. Καθάπερ γὰρ θτρία τις παντοδαπὰ xal
ἀνήμερα εἰς Aáxxov ἐμθαλὼν, ἂν μὲν ἐμφράξη τὸν
λάχχον ἄνωθεν, ἀποπνίγει ῥᾳδίως" ἂν δὲ δ.ἐξοδόν τινα
καὶ ἀναπνοὴν παράσχη μικρὰν, πολλὲν αὐτοῖς δί-
bust τὴν παραμυθίαν, χαὶ οὐχ ἀφίησιν ἀπολέσθαι,
ἀλλ ἐχθηρωῖ µειζόνως" οὕτω xal bm: τῶν λογιτμῶν
Ἰένεται τῶν πονηρῶν, ὅταν τεχθῶσιν ἔνδον, ἂν μὲν
ἀποχλείσωμεν αὐτῶν την εἰς τὰ ἔξω πράοδον, ταχέως
αὐτοὺς ἀφανίζομεν᾽ ἂν δὲ διὰ τῶν ῥημάτω» αὐτοὺς

Σνέγχωμεν, χἀχείνους ἰσχυρητέρουως εἰργασάεθα,

8 va. ἀναπνεῦσαι διὰ S.S γλώττης αὐτοῖς, xal πρὸς
τὰ τῶν ἀτόπων πράφεων ῥάραθρα ταχέως ἀπὸ τῖς| 194]
Té, αἰσχοῶν ῥημάτων μελέτης χαταπἰπτοµεν. Διὰ

Um ὁ προφήττς ojy ἁπλῶς τάφον ἐχκάλεσεν, ἀλλὰ
«άρον ἀνεῳ)μένον, αὐτὸ τοῦτο ἐγκαλῶν ὅπερ εἶπον.
V4 γὰρ ἑαυτὺν αἰσχύνει µόνον 6 τὰ αἰτχρὰ φθεγ-
Ἅμενος ῥύματα, ἀλλὰ καὶ τοὺς πλησίον, καὶ τοὺς
“““πινομένους αὐτῷ πολλῆς ἀνατίμπλταιτῆς λύμτς.

ως αἱ χαθάπερ εἰ τοὺς τάφους ἀνοίξομεν, λοιμοῦ τὰς
mus ἐμπλίσομεν" οὕτω τὰ αἰσχρὰ στόµατα εἰ μετὰ
&3:ía; ἀνοίνοιτο, τοὺς συγγινοµένους ἅπαντας νόσου
Ξαἰεπωτάτης ἐμπλήσει. Διὰ τοῦτο χρὴ θύραν xai
a λὸν καὶ χαλινὸν ἐπιθεῖναι τῷ στόµατ.. "Ότι μὲν
ον µία quot ἣν τότε, ἱκανῶς ἐκ τούτων ἡμῖν Xao-
ο αμ λοιπὺν δὲ ἀναγχαῖον εἰπεῖν, τίνος ἔνεχεν
1 zog ἐπεισῆχθησαν. ᾽Αλλὰ τἐωςτὸν ἠθικώτερον γν-
Άλι ήσωμεν λόγον" παιδεύσωμεν τὴν ἡ µετέραν γλῶτταν
ος xy ἔχειν, καὶ uf) πάντα ἁπλῶς ἐκφέρειν τὰ ἀπὸ
EN διανοίας" μἩ κακηχορεῖν τοὺς ἀθελφοὺς, μὴ ἆλ-
Mit; δάκνειν καὶ χατεσθίειν. Τῶν δαχνόντων τὰ
Sua: χείρους elsi οἱ διὰ λόγων τοῦτο ποιοῦντες,

' Apnd Savil. hic textus deficit, jureque ille mendum
PKatus est.

123
Ἐχεῖνοι τοῖς ὁδιῦσι δάχνουσι τὸ στῶμα, οὗτος τοῖς
λόγοις δάχνει τὴν φυχῆν, τιτρώσχει τὶν ὑπόληδιν,
ἀνίατον ποιεῖ τὸ τραῦμα. Διόπερ μείζονα ἐκδέξτται
Χόλασιν xal τιµωρίαν, ὅσον χαλεπώτερον ἑντίθησι τὸ
δηγμα. Οὐ διὰ τοῦτο δὲ µόνον ἐκπεσεῖται συγγνώµτς
ὁ νατηγορῶν, ἀλλ᾽ ὅτι οὔτε διχαίἰαν οὔτε ἅδικον Éys:
πρόφασιν εἰπεῖν τῆς πονηρίας «rc ἑαυτοῦ. Al μὲν γαρ
ἄλλαι ἁμαρτίαι κἂν ἀλόγους ἔχωσιν αἰτίας, ἁλλ ὅμως
ἔχουσιν' οἷον, ὁ πόρνος ἐπιθυμίαν πληροϊ, ὁ χλέπτης
την πενίαν λύει b, ἀνδροφόνος τὸν θυμὸν παύει ὁ
χατηγορῶν οὐδεμίαν ἔχει πρόφασιν εἰπεῖν. ]]οίαν γὰρ,
εἰπέ pot, χρημάτων περιουσίαν περιθάλλετα:; ποίαν
ἐπιθυμίαν πλτροῖ: Οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, ἀλλ ἃ βα-
σχανίας ὑπόθεσις, αὔτε διχαίαν οὔτε ἄδιχον ἔχουσα
αἰτίαν. Mà τοῦτο ἀπεστέρηται συγγνώµης ἁπάσης.
Βούλει καχηγαρεῖνο; Δίδωμί σοι χρησίµην ὑπόθι-
σιν. Βούλει χαχῶς λέγειν; Εἰπὲ τὰς ἁμαρτίας σου
Χαχῶς. Λέγε γὰρ σὺ, qnoi, τὰς ἁμαρτίας συν πρῶ-
τος, ira δικαιωθῇς. Εἶδες καχηγορίαν στέφανον ἔχου-
σαν χαὶ ἔνχώμιον xal δικαιοσύνην; Πάλιν, Δίκαιος
éavroU xatüyopoc ἐν πρωτο.ϊοτίιᾳ. ἑαυςτοῦ, οκ
ἄλλου. Ἐὰν ἄλλου κατήγορος γένῃ, ἐχρλάσθης ' ἐὰν
ἑαυτοῦ, ἑστερανώθης. Καὶ ἵνα µάθῃς πόσον ἑἐστὶ xa-
λὸν τὸ χατηγορεῖν τὸ ἑαυτοῦ παράπτωμα, Δίχαιος
ἑαυτοῦ κατήγορος ér πρωτο.]ογίᾳ, φησί. Καὶ μὴν
εἰ δίχαιος, πῶς κατήγορος; el κατήγορος, πῶς δί-
xato;; 'O δίχαιος o)x ἔστι χαττγορίας ὑπεύθυνος.
Ἁλα ἵνα µάθῃς, ὅτι x&v ἁμαρτυλὸς ᾗ τις, κατηγορῇ.
δὲ τῶν ἁμαρτημάτων, διὰ τῆς χατηγορίας δίκαιος,
γίνεται, διὰ τοῦτο εἶπε, Δίαιος ἑαυτοῦ κατήγορυς
ἐν πρωτο-ογίᾳ. Ti δὲ ἐστιν, Ἐν πρωτολογᾳ;
Πρόσεχε ἀκριθῶς' Ἐν τοις δικαστηρἰοις δύο µέρη
ἐστὶ, τῶν μὲν ἑναγόντων, τῶν δὲ ἐναγομένων' τῶν
μὲν κατηγορούντων, τῶν δὲ κατηγορουμένων τῶν.
μὲν ὑπευθύνων, τῶν δὲ ἀνευθύνων" χαὶ ἡ πρωτολογία
τῷ χατηγόρῳ δίδοται, τῷ ἀνευθύνῳ. Ἐνταῦθα Gt
[195] τοὐναντίον. Σὺ ὁ ὑπεύθωνος ἅρπασον τὴν πρω-
τολογίαν, ἵνα ἀνεύθυνος γένη’ μὴ ἀναμείνῃς τὸν xaz-
γορον. Ei καὶ τῶν ὑπευθύνων εἶ, ἀλλὰ πρὶν ἢ παρ)
ἐχείνου τι τοιοῦτον ἀχούσῃς, αὐτὸς κατηγόρησον τῶν
ἡμαρτημένων. Μάχαιρά ἐατιν dj γλὠσσα Ἠχκονημέντ»
ἀλλὰ μὴ ἑτέροις ἑἐπάγωμεν τραύματα, ἀλλὰ τὰ-
Ἀμετέρας σηπεδόνας ἁπατέμνωμεν. Βούλε; μαθεῖν ὅτι
ἔθος fjv τοῖς διχαίοις pl ἄλλους καχῶς λέγειν, ἀλλ
ἑαυτούς; "Αχουσον τοῦ Παύλου βοῦντος' λάριν ἔχω
ἐνδυναμώσαντί µε Χριστῷ, ὅτι πιστόν µε ἡ]ή-
σατο θέµεγος εἰς διακογίω», τὸν πρύεερον β.Ιά-
σφηµον ὄντα, καὶ διώκτη!τ, καὶ ὑόριστιν. Ορᾷς
τῶς ἑαυτὸν xaxà; λέγει; Καὶ πάλιν, Χριστὲς ᾖ.ϊθεν
eic τὺν κόσµο» ἁμαρτω.]οὺς σῶσαι, ὧν πρῶτός
εἰμι ἐγώ. Καὶ πάλιν ἀλλαχοῦ, Οὐκ &lpd ἱκανὺς,
φησι, καλεῖσθαι ἁπόστολος, διότι ἑἐδίωξα τὴν»
Εκκ.ὶησίαν τοῦ θεοῦ.

Q'. Είδες πῶς πανταχοῦ ἑαυτὸν καχῶς λέγει; Ulla
γὰρ τῆς κατηγορίας ταύτης τὸ χέρδος, ὅτι δ.χαιοσύντν
ἐργάσεται. Ὅταν μὲν οὖν αὐτὸν ἐχυτοῦ κατηγορεῖν

b Sic Colbert. recte. ]n editis λύει decst. Ibid. ὁ χατηγο-
gov. Sic etiam legendum supra eum S»vil. existimo σνγ-
Yvon ὁ καχηγορών. Lt forte alibi «ρα in hae homilia

Χατηγορων pro χακηγορῶν positum fuerit.
«δις Coib. Alli κατηγορείν.

139
δέη, ἀφειδῶς χέχρηται τῇ χατηγορίᾳ’ ὅταν δὲ χαὶ
ἑτέρους ἵδῃ τοῖς ἀλλοτρίοις διχκάζοντας χαχοῖς, ὅρα
μεθ) ὅσης αὐτοὺς ἐπιστομίξει τῆς αὐστηρότητος, οὗ-
τωσὶ λέγων Ὥστεα μὴ πρὸ καιροῦ ti κρίνετε, ἕως
ἂν Σ.16ῃ ὁ Κύριος, ὃς xal φωτίσει τὰ κρυπτὰ τοῦ
σκότους, καὶ φανερώσει τὰς βου.λὰς τῶν καρδιῶγ,
Ἐκείνῳ τήρησον τὸ διχαστήριον, τῷ τὰ ἀπόῤῥητα
εἰδότι τῆς διανοίας. Κὰἂν ἀχριδῶς voulons εἰδέναι τὰ
τοῦ πλησίον, ἔσφαλταί σου ἡ χρίσις. Tíc γὰρ οἵδε,
qst, τὰ τοῦ ἀνθρώπου, sl μὴ τὸ αγνεῦμα τοῦ
ἀγθρώπου tó $v αὑτῷ; Πόσοι τῶν ἀπεῤῥιμμένων
xai εὐτελῶν ἡλίου φαιδρότερον ἐχλάμπειν ἔχουσι ]
πόσοι τῶν μεγάλων xal περιφανῶν σποδὺς ὄντες xat
τάφος χεχονιαµένος εὑρεθήσονται] Ἠχουσας πῶς ὁ
Παῦλος ἑαυτὸν χαχῶς λέγει, μετὰ σφοδρότητος xai
ὑπερδολῆς ἁμαρτημάτων, ὧν obx ἔμελλεν εὐθύνας
ὑπέχειν, συνεχῶς μεμνηβένον;, Βλάσφημος γὰρ xai
διώχτης καὶ ὑδριστὴῆς πρὸ τοῦ βακτίσµατος ἣν, ἐχεῖνα
δὲ τὰ ἁμαρτήματα Dust τὸ βάπτιαµα’ ἀλλ᾽ ὅμως αὖ-
τῶν µέμνηται, οὐχ ἐπειδὴ λόγον ἔμελλεν ὑπὲρ αὐτῶν
ὑπέχειν, ἁλλ᾽ ἵνα δείξη τοῦ θεοῦ τὴν φιλανθρωπίαν,
καὶ τίνα ὄντα, οἷον χατεσχεύασεν 9, ἀπὸ διώκτου
ποιῄσας ἁπόστολον. El δὲ ἐχεῖνος τῶν ἀφανισθέντων
ἁμαρτημάτων µέμνηται, πολλῷ μᾶλλον ἡμᾶς τῶν
μετὰ «b βάπτισμα μεμνῆσθαι χρή. Τίς γὰρ ἡμῖν
ἀπολογία ἔσται, 3) mola συγγνώμη, ὅταν ἐκεῖνος μὲν
t1 ἀνευθύνων μνημονεύῃ συνεχώς, ἡμεῖς δὲ μτδὲ ὧν
μάλλομεν λόγον ὑπέχειν, μηδὲ τούτων ἑαυτοὺς ὑπο-
µιμνήσχωμεν, ἀλλ᾽ ἀφέντες τὰ οἰχεῖα, τὰ ΄ἀλλότρια
περιεργαζώµεθα χαχά; ["Axoucov τὸν Πέτρον λέγον-
τα. Ἔξελθε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι ἀγὴρ ἁμαρτω-ός εἰμι.]
"Axoucoy πῶς [196] χαὶ Μαθταῖος τῆς προτέρας Eav-
τοῦ χατηγορεῖ ζωῆς, xal τελώνην ἑαυτὸν χαλεῖ, xal
οὐδὲ αἰσχύνεται τὸν πρότερον ἐχπομπεύων lov.
Ἐπειδὴ yàp οὐδὲν εἶχον χατηγορεῖν ἑαυτῶν μετὰ τὸ
βάπτισμα, τῶν προτέρων ἐμέμνηντο, παιδεύοντες
ἡμᾶς τῶν μὲν ἀλλοτρίων χακῶν µηδένα ποιεϊσθαιλόγον,
τὰ δὲ οἰχεῖᾳα μεριμνᾷν χαὶ συνεχῶς ἀναστρέφειν.

Οὐ γὰρ ἔστιν, οὐχ ἔστιν οὐδὲν ἕτερον φάρμαχον
ςοιοῦτον πρὸς τὴν τῶν ἁμαρτημάτων ἀναίρεσιν, ὡς
ἡ συνεχἠς αὐτῶν ἀνάμνησις, καὶ fj διηνεχῆς αὐτῶν
κατηγορία. Οὕτως ὁ τελώνης τὰ µυρία ἡδυνήθη καχὰ
ἀποθέσθαι, ἵνα emn: 'O θεὸς, {λάσθητί µοι τῷ
ἁμαρτω1ῷ' οὕτως ὁ Φαρισαῖος τῆς διχαιοσύνης ἁπά-
σης ἐξέπεσεν, ὅτι ἀφεὶς λογίζεσθαι τὰ αὐτῷ πεπληµ.-
µελημµένα, τὴν οἰχουμένην χατεδίχαζε, λέγων, Οὐκ
εἰμὶ ὡς οἱ «ὶοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες καὶ
π.]εογέκται, οὐδὲ ὡς οὗτος ὁ τελώνης. Διὰ τοῦτο
καὶ ὁ Παῦλος παρῄνει Ἰέγων' "Exactoc δὲ δοκιµα-
ἅέτω τὸ ἑαυεοῦ ὄργον, καὶ τότε slc ἑαυτὸν µόνον
τὸ καύχημα ἕξει, καὶ οὑκ εἰς τὸν ἕτερον. Βούλει
μαθεῖν xat ἐν τῇ Παλαιᾷ πῶς οἱ δίχαιοι χατηγόρησαν
ἑαυτῶν; "Axous y3X τούτων ἐχείνοις συνῳδὰ φθεγ-
γοµένων. 'O μὲν γὰρ Δαυῖδ ἔλεγεν AL ἀνομίαι
µου ὑπερῆραν τὴν κεφα.)ήν µου. ὡσεὶ φορτίον
βαρὺ ἐδαρύνθησαν ἐπ᾽ ἐμέ. Ὁ δὲ 'Ησαῖας ἐθόα'
Οἴμοι ὁ cd Aag ἐγὼ, ὅτι ἄνθρωπος ὢν καὶ ἀκάθαρτα
y£l.ln ἔχων. Καὶ οἱ τρεῖς παῖδες £v χαμίνῳ διατρίδον-
τες, xai τὰ σώματα θανάτῳ διὰ τὸν θεὸν παραδόντες,
ἐν τοῖς ἐσχάτοις τῶν ἁμαρτωλῶν ἑαυτοὺς ἠρίθμουν,
Ἡμάρτομεν, ἠνομήσαμεν, λέχοντες' χαίτοι τί λαµ-

* Colb. :ívx ἕντα τίνα χατεσχεύακεν.

-

S. JOANNIS CHRYSOSTONI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

πρότερον ἑχείνων, τί χαθαρώτερον ἣν; Ka
xal τινας ἦσαν ἁμαρτίας πεποιηχότες, πἀ
ἐσμηξε τῆς φλογὸς ἑἐχείνης $$ φύσις. ᾽Αλλ' οὗ
κατορθώματα ἑώρων τὰ οἰχεῖα, ἀλλὰ τὰ ἆμα,
ἀνελογίζοντο. Οὕτω xal Δανι]λ μετὰ τὸν Ado
λεόντων, μετὰ τὰς µυρίας τιμωρίας, ἃς ὃ
xai αὑτὸς ἑαυτοῦ χατηγόρει, τοῦ δὲ πλησίο
Τί δή ποτε; Ότι ὁ μὲν ἑτέρους λέγων xaxü
οξύνει τὸν Δεσπότην. 'O δὲ ἑαυτὸν λέγων
ἐξιλεοῖ xat χαταλλάττει’ xal τὺν δίχαιον Dux
ἀπεργάζεται, xal «bv ἁμαρτωλὸν ἑξαρπά
ἐγχλημάτων xal συγγνώµης ἄξιον ποιεῖ. T
εἰδότες, μὴ τὰ ἀλλότρια, ἀλλὰ οἰχεῖα πολυ
νῶμεν xax&' ἀναπτύξωμεν ἡμῶν τὸ συνειδ
μνηαθῶμεν ἡμῶν τὴν ζωὴν ἅπασαν 5, Exaa
ἡμαρτημένων ἡμῖν περιεργασώµεθα, καὶ y
ph λέγωμεν χαχῶς ἑτέρους, ἀλλὰ μηδὲ à
ἑτέρων λεγόντων χαχῶς. Καὶ γὰρ χαὶ τούτο
pa χεῖται xa τιμωρία μεγίστη Ἀκοὴν à
patalax μὴ] παραδέξῃ. Οὐκ εἶπεν, ᾿Αχοῇ
μὴ πιστεύσῃς, ἀλλὰ, Μηδὲ δέδῃ αὐτὴν ἀπόφ
Gra, ἀποτείχισον τῇ χατηνορίᾳ τὶν εἴσοδς
ὅτι τοῦ χατηγορουµένου οὐκ ἕλαττον αὑτὸς (
ἐχθρὺς εἶ xal πολέμιος τῷ χαχῶς λέγοντι.
τὸν [197] προφήτην οὕτω λέγοντα’ Τὸν xata.
τα Adópa τὸν π.1ησίον αὐτοῦ, τοῦτον ἕξι
Οὐκ εἶπεν, ὅτι Οὐχ ἐπίστευον, οὐδὲ ὅτι Οὐ m
μην τὰ λεγόμενα, ἀλλὰ xat ἀπήλαυνον, ὡς b)
πολέμιον.

v. ἸΑλλ) εἰσὶ τινες, o! Φυχρᾷ παραμυθίᾳ
παραμυθοῦνται, οὑτωσὶ λέγοντες' Κύριε. pd
pot τὴν ἁμαρτίαν ταύτην, ὅτι ἁχοῆς λόγοι
Τίς χρεία τῆς ἁπολογίας;, τίς χρεία τῆς συ
ταύτης; Σίγησον, χαὶ ἀπήλλαξαι τῶν ἐγχ)
μηδὲν εἴπῃς, xa χαθαρὸς et τῆς ἀγωνίας. '
πρἆγματα πλέχεις, xal παρὰ θεῷ, xal παρ
ποις; Τί motel; ὑπεύθυνον ἑαυτὸν ἐγχλημάτε
φορτίον βαρύτερον δεσμεῖς, Οὐκ ἀρχεῖ oo:
οἰχείων χαχῶν εὐθύνας ὑποσχεῖν, ἀλλὰ xc
ἁμαρτίας ἐπισωρεύεις σαυτῷ; Περιττὴ abt
Aoqla: οὑχ xong λόγον ὀφείλει;, ἀλλὰ χα
λόγον χρξεωστεῖς. "Όταν γὰρ ἀχούσας, οὗ Gti
τῆς ἁχοῆς λόγον μόνον ὀφείλεις, ἀλλὰ xal xar
Ἐκ γὰρ τῶν Aóyur σου δικαιωθήσῃ, qnc
τῶν «Ἰόγων σου κατακριθήσῃ. Ταῦτα οὐχ
χαχῶς ἀχουόντων, ἁλλ᾽ ὑπὲρ τῶν χαχκῶς
δεδοιχὼς λέγω καὶ διαμαρτύρομαι. Ὁ μὲν
xüg ἀχούσας, οὐδὲν ἑπηρέασται, οὐδὲ ἐδλέ
ἂν μὲν φευδῆ ᾗ τὰ περὶ αὐτοῦ λεγόμενα, xi
ἔχει ἂν δὲ ἀληθη, οὐδὲν οὐδὲ οὕτως ἐτ
παρὰ τὴν σὴν χατηγορίαν. Οὐδὲ γὰρ ἀπὶ
λοιδορίας οἴσει τότε τὴν φηφον αὐτῷ ὁ δια
δὲ χρἠ τι xa θαυμαστὸν εἰπεῖν, xal «i
κερδανεῖ γενναίως φέρων τὴν βλασφημίαν, à
καὶ ὁ τελώνης᾽ ὁ δὲ χαχῶς λέγων, ἄν τε ἆλη
εἴπῃ τὸν π,ησίον, τὰ μέγιστα Ἰδίχκηται. Ka
ὁ συχοφαντῶν ἁπόλωλεν, οὐδὲ ἁποδείξεως )
δὲ, xàv ἀληθη λέγῃ, φορτιχώτερον ἑαυτῷ
διχαστήριον, ἐκπομπεύων τὰς τοῦ πλησίον σ
xai σκανδάλων αἴτιος Ὑινόμενος, ἃ χρύπι
ἑκχαλύπτων ἅπαχσι, xal χηρύττων τὰ ἁμι

b Colb. τῆς ζωῆς ἁπάσης.

"9
quippe quz hujus maledicentize sit utilitas , quod jw-
siitiam pariat. Quando igitur ut seipsum — accuset
epus fuerit, tum copiose accusationem instituit : quan-
do antem viderit de alienis malis judicantes, vide
quanta cum severitate os illis occludat his verbis
wens : Jaque nolite ante. tempus quid judicare,
quoadusque veniat. Dominus, et illuminabit abscondita
tenebrarum, et. manifestabit consilia cordium (1. Cor.
οι. 5). Mii judicium reserva, qui secreta mentis no-
vit. Quamvis accurate novisse te res proximi arbitre-
ris, fallitur judicium tuum. Quis enim scit, inquit, que
suni hominis, nisi spiritus hominis , qui in ipso est (1
Cor. 3. 11) 7 Quam multi ex hominibus abjectis ac vi-
libus sole clarius refulsuri sunt ! quam multi ex ma-
gnis et illustribus nihil aliud quam pulvis esse ac se-
pulerum dealbatum reperientur ! Audisti, qua ratione
maledicta in se conjiceret Paulus, qui tam vehemen-
ler et copiose peccatorum , quorum rationem nullam
redditurus erat, assidue meminisset? Nam ante ba-
püismum blasphemus, et contumeliosus fuit, llla vero
peccata delevit baptismus : attamen eorum meminit,
non quod eorum rationem sit redditurus , sed ut Dei
benignitatem ostendat, et qualis esset , cum ab ea fuit
in alium transmutatus et ex persequutore factus apo-
siolus. Quod si peccatorum ille quie deleta fuerant,
meminit, multo magis post baptismum admissorum
nos oportet meminisse. Qua enim poterimus excusa-
tione uti, qua digni videri, cum ille assidue meminerit
eorum,quz judicio non sunt obnoxia,nos vero quorum
ralionem reddituri sumus, ea nec in memoriam nobis
revccemus, sed propriis neglectis in aliena mala cu-
riosius inquiramus (Luc. 5. 8)? [Audi Petrum dicen-
lem: Exi a me, quia vir peccator sum] (a). Audi quo
pacto Matthzeus quoque priorem suam vitam accuset,
elsepublicanum appellet (Matth. 10. 5), neque divul-
firepriorem suam vitam erubescat. Nam cum post ba-
püsmum nullius se criminis accusare possent, eorum
Qu? ante patrarant meminerunt, ut nos docerent alie-
num malorum nullam habere ràtionem, sed propria
Cirare, ac semper in animo volutare.

Pecatorum. recordatio remedium. — Nullum enim
ts, nullum aliud tale ad peccata tollenda remedium,
àuue illorum assidua recordatio, ac perpetua eorum-
dem accusatio. Ita publicanus innumera potuit abjice-
re mala, ut diceret, Deus, propilius esto mihi peccato-
i (Luc. 18. 13) : ita Phariszus omni justitia excidit,
qud omittens secum animo reputare qu:e peccasset ,
lium orbem terrarum condemnaret, dicens : Non
η εν! eeeleri hominum , raptores , injusti , adulteri,
pe ut hic publicanus (Ibid. v. 11). ldeirco Paulus
3dmonebat dicens : Opus autem suum unusquisque pro-
bet, ei εἰς in semetipso tantum. gloriam habebit , et non
Ἡ elero (Gal. 6. 4). Vis discere, quo pacto in Veteri
tvque Testamento justi seipsos accusarint , audi
Uim istos illis. consentanea loquentes. Nam David
quidem dicebat : /niquitates mec supergresse sunt ca-
WM meum; quasi onus grave gravat sunt. super me

ad Quze uncinis clauduntur in Colb. leguntur, sed in edi»

DE PROPIETIARUM OBSCURITATE. η.

100
(Psal. 51. 5). Isaias vero clamat : Hei mihi , qxia ho-
πιό cum sim , et immunda labia habens (Isai. 6. 5). Kt
tres. pueri, com in fornace versorentur, εἰ prbpter
Deum morti corpora tradidissent , inter ultimos pec-
catores seipsos numerabant dicentes, Peccavimus, ini-
que egimus (Dan. 5. 29) : tametsi quid illustrius illis, -
quid mundius fuit? Quamvis enim peccata nonnulla
commisissent, omnia tamen absterserat flammz na-
tura. Verum ad priora recte facta non respiciebant ,
sed peccata secum reputabant. Sic οἱ Daniel post la-
cum leonum, post innumera supplicia quz sustinue-
rat, ipse quoque seipsum*accusabat, proximum vere
nemo. Quid ita? Quia nimirum is, qui exteros maledi-
ctis incessit, Dominum offendit : qui vero maledicta
conjicit in scipsum , placat illum ac reconciliat sibi ;
et justiorem reddit justum , et peceatorem crimine
liberat, ac venia dignum reddit. Qux cum fta nota
sint nobis, ne in aliena, sed in nostra mala. curiosius
inquiramus, excutiamus conscientiam nostzam : vitan
omnem nostram reminiscendo recognoscanius, qux a
nobis peccata sunt 3ccurate scrutemur , et non modo
czeteros maledictis non incessamus, sed neque exteros
maledictis incessentes audiamus. Nam et huic rei cri-
men ac supplicium maximum est paratum : Auditio-
nem enim, inquil, vanam non suscipies (Exod. 93. 4).
Non dixit, Auditioni vano minime credes, sed, Ne-
suscipies quidem illam : aures obtura, eriminationi
aditum omnem interclude , neque minus inimicum et.
hostem esse te illius qui maledicit, quai sit ipse, qui
accusatur, ostende. Imitare prophetam, qui sic iufit :
Detrahentem. secreto. proximo suo, hunc persequcbar.
(Psal. 100. 5). Non dixit, Nou credebam, neque, Non
approbabam qus dicebantur, sed , Etiam tamquam
inimicum et hostem rcpellebam.

10. Sed sunt nonnulli qui frivola quadam co:sola-
tione se consolantur dicentes : Domine, ne statuas
milii hoc peccatum, quia rationem reddere auditionis
debeo. Quid hac excusatione, quid hac venia est opus ο
Tace modo, ct omni crimine liberaris : nihil dicas, et
ab omni trepidatione immunis eris. Cur tibi et apud
Deum et apud homines negotium facessis? cur tei»
psum criminibus obnoxium reddis ? cur sarcinam.
graviorem imponis ? Non sufficit tibi, si de propriis.
delictis rationem reddas, sed οἱ alia pecca!a tibi.
sceumulas? Supervacanea est hxc excusatio: non
auditionis reddere rationem debes, sed. accusationis
reddend:e rationi es obnoxius. Cum enim postquam
audieras, non silueris, non auditionis solum,. sed
etiam accusationis reddere rationem debes. Ex vrer-
bis enim (uis. juslificaberis, inquil, et ex verbis twis
condemnaberis (Matth. 49.51). Hive ego non propter-
ea dico ac denuntio, quod iis timcam, qui male au
diunt, sed iis qui maledicunt. Nam qui inale audivit
nulla contumelia, neque damno est aífectus ; sed si
falsa sint, qua de illo dicuntur, etiam merccdem
referet : sin vera, ne sic quidem accusalio tua
notam ignominiz ullam inussit. Neque eniim ex vitu-
perio tuo tum judex in illum sententiam ferct. Quod
si mirum quid et insolitum dicendum est, maximum

491
etim questum faciet οἱ convicia patienter ferat, ut fc-
cit publicanus : at is qui maledicit, seu vera sint, seu
: falsa, qu;e ín proximum conjicit. maledicta, maximo

domno afficitur. Et calumniatorem quidein per-

lisse, nulla est opus demonstratione : sibi vero
illum gravius judicium accersere, licet vera dicat,
dum miserias proximi divulgat, et scandalorum cau-
sam przbet, omnibus ea detegens, qux occultanda
fucrant, et proximi peccata pradicat, omnibus uti-
que manifestum est. Nam si qui unum scandali-
zivcrit, inevitabiles peenas dabit, is qui innumeros
runiore malo sparso scandalizat, quo non sup-
plicio plectetur? Phariszus cnim nou mentichatur, sed
vera dicebai, dum publicanum vocabat publica-
pum, attamen poenas dedit. Hac igitur scientes, di-
lectissimi, maledicentiam fugiamus : neque enim gra-
vius est isto nec facilius peccatum. Quid ita ? Quod
celerius, quam ullum aliud peccatur feratur, et con-
*slim eum qui non attendit abripiat. Nam alia. qui-
m peccata tempore indigent, οἱ impensa, et dila-
tione, et adjutoribus, ac s:epe aliqua temporis mora
interrumpuntur. Exempli causa : statuit. aliquis in-
lerficere, statuit aliquis furari, οἱ aliena rapere:
multa necesse est moliatur, et spe, dum differt,
Íram sedat, a pravo. conatu resilit, sceleratam illam
sententiam abjicit, neque consilium ad opus perducit :
at iti maledícendo non ita fit, sed nisi attenti. valde
simus 3c vigiles, facile abrípinur : et neque tempore,
neque dilationc, neque impensa, neque molitione no-
bis ulla est opus, ut maledicamts : sed sufficit ut tan-
tum velimus, et sitim voluntas in opus exit. Sola
Quippe lingua est qux inservit. Quando igitur velox
est. falun, et facile nos circumstans peccatum,
et pdina gravis ac supplicium, ncc lucrum ullum,
non parvum, non magnum, diligenter hunc mor-
bum fugiamus , et aliena. mala tegamus , nequo

S. JOANNIS CH YSOSTOMI

ARCIHEP. CONSTANTINOP.

propalemus : admoneamus peccantes, w dic
minus : Si peccaveri ἵπ te fraler (uus , t
corripe eum inter le. εἰ ipsum solum ( Matti
45). liaque. quanto minus fuerit publica
heusio, tauto facilius medicinain. adhibebi:
mordeamus , neque 2arrodamus aliena vu
ne muscas imitemur, sed apes 2emulemur. .
vulneribus insident, eaque mordent : apes. in flc
volant. ldcirco ist: favos concinnant, ilz morb
poribus invehunt, quibus insederint ; atque hze q
detestandze sunt, ill:e vero amabiles sunt et nobil
nos igitur faciamus uL in pratum virtutis sanc
anima nostra involet, et suavem recte factorur
rem ab illis effusum excitemus , proximorum
vulnefa ne vellicemus : quinimo si quos id a
viderimus , os illis occludamus , supplicii metui
objiciamus, et cognationis illis memoriam refr.c
qua illis cum fratribus intercedit. Quod si nih
rum illos moveat , muscas illos appellernus, ut
saltem appellationis probro a pravo hoc instit
vocentur ; ut ab hoc inutili otio abducti watoriut
rum inquisitioni olium omne impendant. Sic
fiet , ut et qui lapsi sunt resurgant excítati me
suorum criminum, qux nequaquam fuerint divi
et qui propria mala semper animo secum rep
rint, facile illa deponant , ac peccatorum suoru
cordatione ad alia patranda tardiores reddant
qui sanctorum virtutem perpetuo fuerint conten
majori zelo ad orum initationem incendentu
que bis omnibus eflicietur, ut toto Ecclesie c
a nobis feliciter instaurato, cum hoc coeiu in δε
czlorum intrare possimus, quod utinam nobis
bus assequi contingat, gratia et benignitate D
nostri Jesu Christi, per quem et cum quo glori:
cum Spiritu sancto, nunc et semper et in set:
culorum. Amen.

MONITUM.

[199] Circa interpretationem in Danielem, qux Chrysostomi nomen circumfert, et ex Bibliotlieca
Scorialensi desumta est, hzc prefatur Cotelerius, qui illam prior edidit : « Interpretatio in Dan
prima fronte plerisque videtur supposititia, qui forsan ac merito solennes illas doxologias, const
perspicuitatem aliasque librorum melliti Patris dotes desiderabunt ac requirent. Incredibile certe m
ratu quam pleraque omnia hic aut imperfecta, aut perturbata, magisque tentata quam perorata, epit
denique ac eclogarum praferentia speciem. Verum tamen, ut id quod res habel dicam, inter cen
ardens purpura elucet; in turbidis rivulis limpidissimi fontis ven:ze scaturiunt. Quare ita censeo, !
eostomum, quem in universam Scripturam commentarios scripsisse prodidit antiquitas, hujusce prol
irem esse : sed illam pie expositam in eas incidisse manus, qux in tollenda parum operz posu:
eoque factum quod inficianda parenti soboles appareat. »

Verum certe est, in tam hiulca, tam strigosa, tam crinpendiosa narratione, qualem hic ommes
dubie animadvereuri sunt, aliquot dictionis Chrysostomi vestigia oomparére, verba ipsi familiaria

421 DE PROPHETIARCM OBSCUR:TATE. Π.

τοῦ πλησίον, παντί που 6126» ἐστιν. El γὰρ ἕνα τις
σχανδαλίσας, ἁπαραίτττον δώσει τιµωρίαν, ὁ µνρίους
σχανδαλίζων διὰ τῆς πονηρᾶς φήμης, πόσην οὐχ
ὑποστήσεται Χόλασιν; Καὶ yxp ὁ Φαρισαῖος οὐκ
ἐφεύδετο, ἁλλ' ἀληθη ἔλΣεγε, τελώνην χαλῶν τὸν
τελώνην, ἁλλ᾽ ὅμως δίχην ἔδωχε. Ταῦτ οὖν εἰδότες,
ἀγαπητοὶ, φεύγωμεν τὸ κατηγορεῖν. Οὔτε γὰρ ταῦ-
της χαλεπωτέρα, οὔτε εὐχολωτέρα ἐστὶν ἁμαρτία.
Τίνος ἕνεχεν ; "Ost πάσης παρανοµίας ὀξύτερον δρᾶ-

σαι, xal ταχέως συναρπάδει τὸν μὴ προσέχοντα. AU

μὲν γὰρ ἄλλαι ἁμαρτίαι xai χρόνου δέονται, xal
δαπάνης, xa µελλήσεως, xal συνεργῶν, xaX πολλάχις
ἐν τῇ τοῦ χρόνου διατριθῇ διαχόπτονται. ΟΙόν τι
λέγω" Εἴλετό τις φονεῦσαι, εἶλετό τις ἁρπάσαι xal
πλεονεχτῆσαι' πολλῆς αὐτῷ δεῖ τῆς πραγµατείας,
xai ἓν τῷ µέλλειν πολλάχις ἐξέλυσε τὸν θυμὸν, [198]
ἀπέστη τῆς πονηρᾶς ὁρμῆς. χατέλυσε τὴν διεφθαρ-
µένην γνώμην, οὐ προσέθηχε τὸ ἔργον τῇ ῥουλῇ; ἐπὶ
δὲ τοῦ χαχῶς λέγειν οὐχ οὕτως, ἀἁλλ᾽ ἐὰν μὴ σφόδρα
ὤμεν νῄφοντες, συναρτανόµεθα ῥᾳδίως xal οὔτε
χρύνου, οὔτε µελλήσεως, οὔτε δαπάνης, οὔτε πραγμα-
τείας ἡμῖν δεῖ τινος, ὥστε χακῶς εἰπεῖν ἀλλ ἀρχεῖ
µόνον ἑλέσθαι, καὶ εὐθέως εἰς ἔργον ἐξηλθε τὸ βού-
λημα. Γλῶσδα γάρ ἐστιν dj ὑπηρετουμένη µόνον.
"Ere οὖν καὶ ὀξύῥῥοπον τὸ γακὸν, xat εὐπερίστατος
ἡ ἁμαρτία, xaX χαλεπὴ f) χόλασις καὶ ἡ τιμωρία, xol
χέρδος οὐδὲν, οὗ μιχρὸν, οὗ µέγα, μετὰ πολλῆς τῆς
ἀκριδείας φεύγωμεν τὸ νόστιμα, xol τὰ ἀἁλλότρια
περιστέλλωµεν χαχὰ, χαὶ ph ἐχπομπεύωμεν' παρ-
αινώμεν τοῖς * ἁμαρτάνουσι, χαθὼς xaX ὁ Κύριός φη-
ei: Εὰ» ἁμαρτήσ]ῃ elc σὲ ὁ dóeAgóc cov, ὕταγε,
ἔ]εγξο» αὐτὸν μεταξὺ cov καὶ αὐτοῦ μόνου.
ἜὭστε τὸ ἁδημοσίευτον -ῶν ἑλέγχων εὐχολωτέραν

*(olb. χαχὰ, xai θεραπεύωµεν. Πσραινέπωμεν τοῖς. In-
[μ|άοπι ὥστε τῷ ἁδημοσιεύτῳ τῶν ἐλέγχων, εὐκολωτέραν
Ἀνιῆσαι,

19?

ποιῄσει thv θεραπείαν. Mh δάχνωμεν, urbi χατ-
εσθίωµεν τὰ ἁλλότρια τραύματα μὴ τὰς µυίας µι-
μησώμεθα, ἀλλὰ τὰς µελίττας ζηλώσωμεν, Al potat
τοῖς τραύµασιν ἐγχαθένονται, xal δάχνουσιν’ αἱ µέ-
λιτται τοῖς ἄνθεσιν ἐφίπτανται. Διὰ τοῦτο αὗται μὲν
κηρία πηγνύουσιν b, ἐχεῖναι δὲ νοσήματα ἐπάγουσιν,
οἷς ἂν ἐπιχαθεσθῶσι σώμασι' γαὶ αἱ μὲν clo: ῥβδελυ-
xtal, αἱ δὲ ποθειναὶ καὶ ἐπίδοξοι. Καὶ ἡμεῖς τοίνυν
τῷ λειμῶνι τῆς ἀρετῆς τῶν ἁγίων ἐπιπτῆναι τὴν
ΦυχΏν παρασχευάσωµεν, xai συνεχῶς τὴν εὐωδίαν
τῶν παρ) ἐχείνοις χατορθωµάτων ἀναχινῶμεν, τὰ δὲ
τραύματα ph δάχνωµεν τῶν πλησίον’ ἀλλ᾽ εἰ xal τι”
νας ἴδιυμεν τοῦτο ποιοῦντας, ἐπ.στοµ/ζωμεν, τὸν φό-
6ον αὐτοῖς τῆς χολάσεως ἐπιτειχίκοντες, τῆς συγΥε:
νείας αὐτοὺς ἀναμιμνίσχοντες τῆς πρὸς τοὺς ἁδελ-
φούς. El δὲ μηδενὶ τούτων εἴκοιεν, µνίας αὐτοὺς
καλῶμεν, ἵνα κἂν τὸ ὄνειδος τῖς προσηνορίας ταῦττς
ἀποστήση τΏς πονηρᾶς μελέτης αὑτούς' ἵνα τῆς
χακοσγολίας ταύτης ἁπαλλαγέντες, Τᾶσαν τὸν σχολΏν
εἰς την ἔρευναν τῶν οἰχείων ἀναλίσκωσι χαχῶν.
O9: Υὰρ ot τε πεπτωχότες ἀναστήσονται τῇ μνήμη
τῶν ἡμαρτημένων αὐτοῖς οὐκ ἐχπομπενομένων, of t5
τὰ οἰχεῖα ἀναλογιςόμενο: συνεχῶς χαχὰ, ῥᾳδίως αὐτὰ
ἀποθήσονται, τῇ μνἡμῃ τῶν ἡμαρτημένων πρὸς thv
τῶν λοιπῶν πρᾶξιν ὀχνηρότεροι γινόµενοι, οἵ τε τὴν
ἀρετῆν τῶν ἁγίων ἐπισχοποῦντες συνεχῶς, µέγιστον
λήφονται ζῆλον πρὸς τὴν τῶν αὐτῶν µίµησιν xat
διὰ τούτων ἁπάντων ὁλκλήρδυ τοῦ σώματος τῆς
Ἐχχλησίας ἡμῖν χατορθωθέντος, δυνηχσόµεθα μετὰ
τοῦ πληρώματος τούτου εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὖρα-
νῶν εἰσελθεῖν ἧς Ὑένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν,
χάριτι χαὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ, δι οὗ xaX μεθ) οὗ τῷ Πατρὶ ἡ δόξα, ἅμα
τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, vov xa ἀεὶ xal εἰς τοὺς αἰῶνας
τῶν αἰώνων. Αμήν. "

b Sic unus codex recle. Editi πηγνῦσι.

AD .COMMENTARIUM, SEU INTERPRETATIONEM IN DANIELEM.

Wri. imo etiam expiicandi modum a S. doctoris sententia non discedere, ut cum dicitur abominationem
éolatüonis positam esse tempore lladriani Augusti, qux est ipsissima Chrysostomi opinio, ut diximus
in nota. At vitia eL intricata s2ries, quxe non paucis in locis deprehenditur, hinc haud dubie procedunt
quod unus tantum Codex Ms. hujus operis compareat, qui Codex multis in locis mendosus est. Quod
Ye lam compendiose hic explanationes offerantur, illud Chrysostomi interpretandi modo adinodum
pugnat, qui uberiorem ubique przfert dicendi copiam. Unde fortasse dubitabunt quidam utrum Chryso-
stomi sit hic Commentarius, meque fateor non sine aliquo scrupulo hoc opus inter germana illius opera
ponere, Veruin potuit Chrysostomus hasce notulas primo scripsisse, ut ampliores deinde explanationes |
&grrederetur, ac cuin. Tillemontio existimo posse hunc Commentarium inter γνήσια opera connumerari.

Interpretationem Latinam Cotelerii aliquot in locis castigavimus ejusque notas edimus, quibus nos:ras
quoque notulas premissc asterisco adjicimus.

195

S. JOANNIS CIIRYSOSTOXI ARCIHEP. CONSTANTINOP,

191

TOY EN ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ HMON
IOANNOY ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ,

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚύΠΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕαΣ,

EPMHNEIA

EIZ TON AANIHA ΠΡΟΦΗΤΗΝ.

[$00] ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ A'.

Καὶ εἶπεν ὁ βασιλεὺς 'Acgaréc τῷ ἀρχιεννούχῳ
αὐτοῦ εἰσαγαγεῖν ἀπὸ τῶν υἱῶν τῆς αἰχμα.-λωσίας
τῶν υἱῶν IopaijA, καὶ ἆ τὸ τοῦ σπέρµατος τῆς βα-
σιλείας, καὶ ἀπὸ τῶν Φορθονμίν. Φορθον μὶν ἢ ἔθνος
qnoi, ἡ Ὑένος) μᾶλλον δὲ ἔθνος, βάρδαρον ἴσως.
Σνυγχωρεῖΐται δὲ τοῦτο, ἵνα ἀπὸ συγχρίσεως ἡ τοῦ
θιοῦ φανῇ δύναμις' καὶ ὅπερ ἐπὶ τῶν πολλῶν ἐγένετο,
xai ἐπὶ τῆς σοφίας. "Iva γὰρ uf) τις τὴν Περσιχὴν
σοφίαν αἰτιᾶται τῶν γινοµένων, χαὶ ἄλλοι µανθά-
νουσι μετ αὐτῶν εἰς ἔλεγχον. ᾽Απὸ γὰρ συγχρίσεως
μάλιστα παρὰ τοῖς ἀνοῆτοις τὰ πράγµατα κρίνεται.
Aib ἀπὸ συγχρίσεως πανταχοῦ ποιεὶ * ὁ θεός’ xaX ὅταν
περὶ ἑαυτοῦ λέγη, οὐχ ἀπαξιοὶ τοῖς θεοῖς ἑαυτὸν
παραθδάλλειν, xal συγχρίνειν. xat αὑτοὶ λέγουσιν’
Οὐκ ἔστιν ὅμοιός σοι év θεοῖς, Κύριε. Ἐν οἷς
οὐκ ἔστιν ἐν αὐτοῖς μῶμος, καὶ κα.Ἵοὺς τῇ ὄνει,
καὶ συγιέντας ἐν πἀάσῃ σοφίᾳ. Καὶ τοῦτο χύλυµα
πρὸς σωφροσύνην xai φιλοσοφίαν. Τίνος δὲ ἕνεχεν
xaY τοιούτους ζητεῖ, ὥστε xal τῇ τῶν μελῶν εὐεξίᾳ,
καὶ τῇ τῆς ὄψεως εὐμορφίᾳ πάντας τοὺς ἄλλους νι-
χᾷν; ᾿Αχούσωμεν. El βασιλεὺς τοιούτους ζητεί, βα-
σιλεὺς βάρδαρος, nóow μᾶλλον ó θεὸς ὁ τοῦ Ψυχι-
κοῦ χάλλους ἑραστής; El παρεστάναι ἐχείνψ οὐχ ἂν
&lev ἄξιοι οἱ μῶμον ἔχοντες Ev σώματι (Ἐ» οἷς γὰρ,
φησὶν, οὖκ ἔστιν ἐν αὐτοῖς μῶμος), πολλῷ μᾶλλον
τῷ θιῷ οὗ προσήχει παρεστάναι τοὺς μῶμον Éyoy-
τας [201] ἐν τῇ quy. Εἰχότως δε xa ἰσχυροὺς ζητεῖ.
ερὸς τὰς ἔνδον διακονίας qnot, f] ἰσχὺν xal τὴν τῆς
Φυχῆς λέγει, τουτέστι, δυναµένους ἑστάναι ἐνώπιον
τοῦ βασιλέως. Καλοὺς δὲ τὴν ὅψιν τίνος ἕνεχεν ἐπι-
ζητεῖ; Ex:lva μὲν γὰρ πρὸς χρείαν, ἡ σοφία λέγω,

* Post σοφίας ponendam γένηται. Infra ubi legitur παν-

τοχοῦ ποιεῖ ὁ Θεος, p«st ποιεῖ rescribendom ἔλεγχον, et
ῥευ]ο post legendum forsau xai αὐτῷ λέγονσιν.

/

. xaY fj σύνεσις τῆς διανοίας' τοῦτο δὲ τίνος ἕνεχεν;

"Act ὡς b βάρδαρος, xal βιωτιχὸς &vhp, ἀπὸ φιλο-
τιµίας πολλῆς τοῦτο ἐπιζητεῖ΄ τὸν γὰρ Φφιλόσοφον
τὰ ἀπὸ φυχῆς ἐπιζητεῖν χρὴ µόνον. Ὥσπερ γὰρ ἱμά-
τια ζητοῦμεν χαλὰ πρὸς οὐδεμίαν χρείαν, οὕτω xal
ὄψεις ἐπιζητεῖ χαλὰς, ὥσπερ ἀγάλματα c. Ὁ δὲ θεὸς
τίνος ἕνεχεν χάλλος ἐποίησεν; "Axoucoy ἑτέρου λέ-
γοντος' 'Ex γὰρ µεγέθους καὶ xaAAorge ατισμάτων
dvalóyoc ὁ Ἰεγεσιουργὸς θεωρεῖται. Καὶ πολλὰ
ἴδοι τις ἂν οὐχὶ πρὺς χρείαν µόνον, ἀλλὰ xaX πρὸς
ὥραν ἡμῖν àv τῷ σώματι γεγενηµένα. Τὰ γὰρ ype-
µατα, xaX αἱ εὔχροιαι, τούτου χάριν, οὗ χρείας μόνης..
Δυνατὸν γὰρ f| xaX µέλανας elvat, xaX μτδὲν εἰς τὴν
χρείαν παραθλέπεσθαι 4. Καὶ τερἰχες δὲ ἡμῖν διὰ
τοῦτο οὕτω xal Παῦλός «nov Axhp μὲν γὰρ ἐὰν
χομᾷ, ἀτιμία αὐτῷ ἐσει. Καὶ αὐχὴν δὲ δρθιος, xal
σύμμετρον ἔχων διάστηµα’ χαὶ εἰς τοῦτο εὑπρεπείας
ἅπαντα ἡμῖν ἐξενήνεχται, ὡς, ἂν μικρὸν ἐχκόνῃς
τῷ παντὶ, λυµήνασθαι χἀλλει, τῆς χρείας μενούστς.
"0θεν δὲ 9 μάλιστα χαὶ πρὰς Χάλλος ὁ Αημιουργὸς
ἡμῖν τὸ ζῶον χατεσχεύασε τοῦτο) xal οὐχὶ τοῦτο
µόνον, ἀλλὰ xal τὰ ἄλλα πάντα. Αλλὰ τοῦ χάλλους
τούτου τοῖς μὲν πλέον, τοῖς δὲ ἔλαττον ἔδωχεν. Πολ-
λοὺς δὲ μετὰ τὸ γενέσθαι, o0x ἔχοντας οἴχοθεν, χάριν
ἐνέδυσεν. Καὶ ἀπὸ τῆς θέσεως δὲ αὐτῆς ὄψαι τὸ χάλ-
λος, olov τὸ ἐν ὑψηλῷ xetaÜat τοὺς ὀφθαλμοὺς, χαθά-
περ τὴν ἴριν, καὶ ἔχειν ἕνδον τὸ στρογγύλον àmo-
τετορνευµένον. τὴν µίξιν τῶν χρωμάτων, τὴν ἀχρί-

b "Ατε ὥς. ΑΙιοτηίταπι vacat. Βιωτιχὸς ἀνήρ, in malas
partes accipitur : at alibi ssepe non item. Tarasius Epist.
ad Joannem, qux exstat in fine Synodi VH : ἀνδράσιν εὖ-
λαδέσι μοναχοῖς τε xal βιωτιχοῖς. Adí Joannem uostrum
Exposit. in b.. 6, et Hom. 25 in Epistolam ad Romanos;
S. llasilium in Ascelis, et alios veteres ac recentiores.

ο Vocem ἀγάλματα eleganter dici de rebus pulchris, sed
inutilibus, notatum reperies etiam apud veteres críticos.

4 ftestit. παραδλάπτεσθα:.

* Scr. ὅθεν xai.

το)

IN DANIELEM.

494

SANCTI PATRIS NOSTRI

JOANNIS CHRYSOSTOMI

ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI

INTERPRETATIO

ΙΝ DANIELEM PROPHETAM (a).

CAPUT I.

$. Et dixit rex Asphanesio (b) principi eunucherun
sorum , 4 introduceret de filiis captivilatis filiorum
lwreel,ei de semine regni, 6 de Phortowmin (c). Phorwm-
win aut gentem dicit, aut genus : imo potius gentem,
exuque fortasse barbaram. id autem permittitur , ut
et comparatione potestas Dei appareat ; et ut quod
in vulgo factum erat, etiam in sapientia eveniat. Nam
ne quis Persicam (d) sapientiam causam putaret eo-
run quz contingebant, alii quoque una eum ipsis
edocentur, ut scilicet id eonfutetur. Ex comparatione
eim maxime apud insipientes judicantur res. Ἰάου
Deus ubique arguit a comparatione; et cum de seipso
loquitur , non dedignatur se cum diis comparare ac
conferre. Atque ipsi dicunt ; Non est similis tui in diis,

' (a) Ex Interprete supplevimos titulum, qui in Grieco de-

sidlenabatur. Si nobis Ὀσυίαοι esso tam beatis, ut Codicem

antiquum videremus, certius forsan de isto mentario

judicium tulissemus snpra in Preefatione. Chrysostomi ta-

8990 esse opus facile sibi persuadebil, qui hzec rudera ac
enta propius intuebitur.

. (by In Grzeco, ᾽Ασφανὲς leg. ᾽Ασφανέζ). Ápud Josephum
Bib. 10 Anüquit. Judaic. ᾽Ασχάνης dicitur, ob similitudi-
mem litterarum Hebraicsarum, ut mea fert opinio. Sic
qui infra Cbrysostomo est 'Αμελασάρ, a LXX vocatur

Αιλσάδ. Quanto autem incommodo interpretibus, ac
€tian scriptoribus Hebraicis fuerit ista similitudo, norunt
lingus sencue periti. Unum videre est exemplum in

νους Galiica "TCD"'YT devestir, quam usurpat Sa:omo

Ll.unensix, exponens locum Scripturae Exodi 28, 41 : nam,

ut equidem existimo, Pd est ν revesnir.

(c) tv (scr. o (v). Consulendi de hac voce
Hierony us | T'codoretis οι alii. Theodoreti locus vitio
laburat, Φορτομμίν, inquit, τὰς παρθένους ἐχάλεσε τῇ
Ἐδραίων φωνῇ. Existimo reponendum esse, τοὺς Ηάρ-
box, Parthos. Nec enim probare possum, quod ait Mal-

bnatus, doctissimum interpretum, Grece lipgus simi-
liludine deceptum, exposuisse, xap8évovc. .

Persicam, id est, Chaldzam. soient auctores sacri

* ptofani, dum de Chaldaeis, Babylouiis, Assyriis, Medis,
Pes, Parthis loquuntur, quasi inter eos populos nihil
itetsit, indiscriminatim uti nominibus. Exenrla su; pe-
abeunt criticorum commentarii , atque adeo B. Chry-
Sotlomus, autem bic Daniel οἱ tres pueri dicuntur sá-
Pentiam aicam didicisse, id ncgat 3. Isidorus l'eju-
t2, tib. 3, epistola 159.

*

- Domine (Psal. 85. 8 ). 4. [n quibus nulla esset macula,

et pulchros aspectu, el intelligentes in omni sapiexiia.
Pulchritudo quoque impedimentum est ad castitatem
et ad sapientize studium. Qua vero de causa tales
etiam requirit , qui et membrorum bona habitudine
et aspectus pulchritudine czeteros omues antecellant?
Audiamus. Si rex tales quxrit, atque rex barbarus ,
qu»oto magis Deus , qui decoris animi amator est f
Si regi adstare κου mereantur ii qui maculam babent
in corperibus (ait enim, 1n quibus nulla esset macula) ,
multo magis nen decet Deo adstare eos quibus macu-
losus est animus, Merito autem et robustos requirit ,
ad domestica scilicet ministeria : aut robur etiam
animi significat, hoc est qui valeant stare coram rege,
Pulehros vero aspectu cur expetit? llla enim usui
suut; sapientia nimirum ct mentis perspicacitas : at
venustas cui bono? Videlicet ut barbarus, et ut vir
saculo deditus, hanc ex immensa honorum cup dine
exquirit : nai philosophum bona aubui taut desi-
derare oportet. Sed quemadmodum decoras vestes
cupimus, non ad usum tamen : ita iste decoras facies,
velut statuas flagitat, At l'eus quam ob causam pul-
chritudi.em fecit ? Audi alium d$centerg : A magn tu-
dine euim οἱ spccie crcaturarum Creator per proportio-
nen videtur ( Sap. 15. 5). Multa etiam quis videat
non modo ad usum, sed et ad decorem quoque corpori
nostro india esse. Colores namque ac coloris pulchri.
tudo ejus rei gratia , uon autcm ob. usum dumtazat
exsistunt. Fieri siquidem potest ut liomo niger sit, acc
inde ullo modo lzdatur in iis quz: ad usum spectant.
Habemus vero et capillos eadem de causa, sicut Paulus
ait: Vir quidem si comam nutriat, ignominia εκ! uti
(1. Cor. 11. 14). Cervix quoque erecta, qu:eque con-
gruuin liabet interstitium ; denique reliqua ob cumdem

.decorem nobis sunt concessa, adeo ut si miaimum quid

a toto detraxeris, pulchritudinem evertas , manente
tamen usu. Uude pr«:cipue ad speciem nobis Opifex hoc

4935

animal condidit : nec tantum hoc, sed et reliqua omnia.
l'erun pulchritudinis hujus aliis quidem plus, aliis vcro
minus largitus est. Complures autem post ortum qua
carebant venustate induit. Porro ex ipso situ quoque
decorem perspicics ; quemadmodum in ocolis , quod
in sublimi loco instar iridis positi sint, quod intus
tornatam rotunditatem , colorum mixturam, accu-
ratam formam, germanitatem , ingenuitatem et can-
dorem habeant. Sed, inquiet aliquis, pulchritudo
offendiculum fuit. Non propter pulchritudinis natu-
ram id contigit, sed per ignaviam eorum qui illa
capiuntur. Dicit enim Scriptura : Ne respicias pulchri-
tudinem alienam ( Ecc. 9. 8). Non dixit absolute,
Ne respicias pulchritudinem : sed addidit , Alienam.
Quare laudat eos qui propria fruuntur venustate.
Cur enim decor Josephum non pessumdedit, nec
vnavuin effecit, nec replevit insania et fastu ? Cerva,
wquit, amicitie et pullus. gratiarum tuarum. versetur
secum ( Prov. 5. 19 ). Pulchritudo etiam vinculum est
tuptiarum , ut scilicet homines impotenti corporum
(lesiderio flagrarent. Nam cum Deus nobis illius
laboriosam ac miseram adornassct , solatium quaque
*s|Fjuod donavit. Ilinc nobis fomes di'ecüonis vitam
que omnia complectitur. Multa quippe cura providit
Deus ac effecit, ut nuptiarum vinculum firmum ac
$nfractum maneret. At, inquiet idem, pulchritudo
offensioni ab initio fuit. Videntes enim filii Dei filias
hominum , quod essent. pulchre, acceperunt. sibi ( Gen.
€. 2). Offendiculum non fuit species , sed illorum
incontinentia. Filias enim non ideo Deus speciosas
fecerat, ut impudentes flerent, sed ut unusquisque
suam adamaret. Et intelligentes, inquit, in omni sapien-
sia : id est, studiosos et omnis sapientize capaces :
ti doceret eos literas et. linguam Chaldeorum. Moyses
quidem cum esset unus e vulgo, ut rex enutritus est :
hi vero cum ex stirpe regia orti essent, iuter servos
heriles educabantur. Pulchre provisum est , ut illi
discerent literas et linguam Chaldzorum , ne scilicet
quando Daniel de m»gnis illis rebus cum rege loquu.
turus esset, aliquis interveniens nonnihil eorum quz
dicerentur depravaret. Quanam autem de causa adbuc
id fit? Ut. intelligas illius philosophiam , et statim a
principio videas quo pacto ventre potior sit. Alius
quippe dixisset : Captivus sum ; nullo alio ex loco
necessaria ad victum mili suppeditantur , omnino
ignoscet Deus. At non ita iste : non. enim mercedis
alicujus gratia, aut ex timore tantum, sed etiam
ex caritate Deo serviebat. Multa cura educatus est ,
nec breve tempus in studia insumpsit. Tres annos
philosophabantur et tres aínos jejunabant. Vides
prudentiam ? Ubi cautione opus est, valde exactus
est, provisus ac circumspectus; nec Leinere seipsum
coniicit, sed supplicat ac precatur : ubi vero nullum
detrimentum est, linguam barbaram et ejusmodi
sapientiam discere non renuit ; non enim crimen erat
hanc discere, verum ea uti. Sic przecipue intelligebat
sapientiam suam : atquc iterum ex comparatione, ut
disceret nullam esse sapientiam Hebraieze similem,
&ique fortior evaderct. Quod si id fuisset iniquem ,

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

ibi profecto restitisset, atque adeo repugnasset. Vides
illius virtutes ah eadem origine profluaisse, ex qua li
qui ventri indulgent, ex qua ii quiallia prferunt man-
nz? Inde Daniel cum esset ortas, philosophum se
esse ostendit. 6. « Et in his fuerunt de filiis Juda,
Daniel, et Ananias, et Azarias, et Mizael. 7. Et
imposuit eis nomina prepositus eunuchorum; la-
niei quidem, Baltazar; et Anauie Sedrachus ; ct
Azarie , Abdenago; et Misaeli, Misachus. » Danieli,
inquit, imposuit nomen Baltazar. [ία quoque deus
illorum vocabatur : quin potius sic appellabatur filius
regis. Aususne est igitur captivum eodem nomine
insignire 7 Prorsus id ausus est; nisi quod non est
idemnomen (a) ac decus,sed multa intercedit differen-
tia, sicut in Josepho, adoravit eum pater ipsius.
Sed quid magni, nomen illud ei inditum essc? nonne
etiam hodie inter plebeios videmus regum nominihis
appellari multos? At non in regia, dicet aliquis. Cujus
autem rei gratia nominum ista mutatio fit? Asp'ec res
undique disponi. Non videt somnium rex, priusquam
tres illi anni completi sint. Vides providentiam Dei?
Cur igitur? Ut majori libertate loquendi Daniel fruere-
tur. At, dixerit aliqu's, manifestius in admiratione ac
claritate fuisset Daniel, siantetresillos annos Nabncho-
donosor somnium vidisset. Atqui edictum illud coa-
tra pueros prolatum non fuisset : aliter autem nee
Danieli creditum esset. Propterea in parvis ac exiguis
rebus eunuchus benevolentix Dei erga illos pericu-
lum facit, ut quando de majoribus rebus illum postu-
laverint, diffidens non respuot, tet ut discant ea lin-
gua optime loqui, ad majorem nimirum flduciora
obtinendam. Nonne vides Davidi id contigisse, cum
rex Saül de rebus ex :tate judicans, illi pollicemti
quod alienigenam interfecturus esset, fidem non ha-
buit? De cztero adverte Danielem instituti ac sect:e
barbaric:e causam et rationem intellexisse. Darbarn-
rum quippe disciplinas accurate didicerunt Moses et
Daniel. Ne enim ignorantia adducti, putarcntur sua
alienis preferre : ea permisit illis, etiam aliens
scienti: participes fleri : ut quando videris seu po-
tius audieris Mosem dicentem, Non est sapientia qua-
lis nostra (Deut. 8), non propensionis nec amoris ceu-
seas esse sententiam, sed recti judicii. Nam dici ne-
quit Danielem odio erga prxcepltores resiliisse ah
illorum doctrina. Amho enim, Moses et Daniel, niulto
honore ab extraneis afficiuntur, et tamen gentis suae
instituta anteponunt, Et hoc est quod cum admira-
tione de Mose dicebat Paulus : Non elegit temporali

(a) Grece, πλὴν οὐκ ἔστι τὸ αὑτὸ ὄνομα, etc. Nihil
video nisi exscriptoris indiiigentia factum esse, ut ad
nos manca pervenerint eloquentissimi Patris verba.
Scilicet dum ostendere vult longe ampiiorem fuisse fa-
mam Baitasaris Judzi fama Baitasaris Babylonii, exem-
plum Josephi adduxerat eximius doctor. Uterque enim,
Josephus ac Daniel, servi cum fuissent, eutn. honorem
consecuti sunt, ut adorari, more eorum gentium, me-
ruerint ; hic a rege, Dan. 2, 46; ilie a patre, Geu. 37, 9,
et 47, 31 : at notariis properans, rem iudicare contentus,
voces omisit. Hiec est nostra. suspicio, seu p:tlius divi-
natio, quam in medio relinquimus. Cieterum de Josephi -
adotatioue abunde Theodoretus Quiest. 19 in Genesim,
et nosler initio Oratiouis 26 iu Epistolam ad Hebraeos,
οἱ Homilia 66 in Genesim.

195
6ειαν, τὴν γνησιότητα, τὺ λευχὸν εἶναι. Ἁλλὰ πρόσ-
γηµµα γἐγονς τὸ χάλλος, φησί. Οὐχὶ παρὰ τὴν οἰχείαν
φύσιν, ἀλλὰ παρὰ τὴν ῥᾳξυμίαν τῶν ἁλισχομένων.
Mi; χαταμάγθανε γὰρ, φησὶ, xá.lloc dAAórpior.
0$y ἁπλῶς εἶπε, Mà καταμάνθαγε xdAJoc, ἁλιὰ
προσέθχχεν͵ 'AAAórpiov, ὡς τό ΥΕ οἰχείου ἁπολαύειν
αἰνεῖ. Διὰ τί γὰρ οὐκ ἐξετραχήλισε τὺν Ἰωσὴφ, οὐδὲ
βλᾶχα εἰργάσατο, οὐδὲ ἐνέπλησεν ἁπονοίας χαὶ τύφου;
"EAazoc, φησὶ, φιε]ίας, xal πῶ.ος σῶν χαρίτων
ὁμιαείτω σοι. Σύνδεσμός ἑστι xaX τηῦτο τοῦ γάμου,
ὥστε πρὸς τὰ σώματα ἑπτόηντο οἱ ἄνθρωποι. Ἐπειδὴ
γὰρ ἐπίπονόν τινα καὶ μοχθηρὸν ἡμῖν χατεσχεύασε
τὸν βίον, ἐχαρ[σατό τινα χαὶ παραμυθίαν. Ἐντεῦθεν
ἡμῖν ἀγάπης ἐστὶν ὑπέχχαυμα τῆς τὰ πᾶντα [303]
συνεχούσης. Πρλλὰ vXp ἑσπούδασεν ὁ θεὸς καὶ ἔπρα»
γματεύσατο, ὥστε τὸν τοῦ γάμου σύνδεσμον ἁβῥαγὴ
µένειν. Καὶ μὴν τοῦτο, φῆσὶ, Ὑέγονε πρόσχομµα
παρὰ τὴν &pylv. Ἰδόντες γὰρ οἱ viol τοῦ Θεοῦ
τὴς θυγατέρας cor Εέραίων * [l. ἀνθρύπων], ὅτι
ale εἶσιν, Élu6or ἑαυτοῖς. Οὐχὶ τοῦτο γέγονε
πρόσχομμα, ἀλλ' dj ἀχρασία ἐχείνων. Καλὰς αὐτὰς
ἐποίησἒν, οὐχ ἵνα ἀναιδεῖς αἱ θυ"ατέρες γένωνται,
ἀλλ᾽ ἵνα ἕχαστος στέργη «ἣν ἑαυτοῦ. Kal συνιέντας,
φταὶν, ἐν πάσῃ cogía* τουτἐστι͵, σπουδαίους, δεχτι-
χοὺς πρὸς πᾶσαν σοφίαν' τοῦ διδἀάξαι αὐτοὺς γράµ-
µατα καὶ γλῶσσαν Χω.δαίων. Ὁ μὲν οὖν Μωῦσῆς
ἰδιώτης (v, ὡς βασιλεὺς ἑτράφη” οὗτοι δὲ Ex γένους
ὄντες βασιλικ»ῦ, ἓν τάξει δούλων δεσποτικῶν ἀνετρέ-
qovto. Καλῶς προοικονομεῖται αὐτοὺς μαθεῖν γράµ-
pata xal γλῶσσαν Χαλδαίων, ἵν ὅταν μέλλῃ τῷ βα-
etel διαλέγεσθαι Δανιηλ περὶ τῶν μεγάλων ἑχείνων,
μηδεὶς µεταξὺ παρεμπεσὼν καχουργῇ τι τῶν λεγοµέ-
νων. Tívoz δὲ ἕνεχεν xal τοῦτο γίνεται; "Iva. µάθης
αὐτοῦ τὴν φιλοσοφίαν, xat ἵδῃς εὐθέως ἐξ ἀρχῆς πῶς
χρεΐττων ἐστὶ Ὑαστρός. Καὶ μὴν ἕτερος εἶπεν ἂν,
Αἰχμάλωτός εἰμ':, οὐδαμόθεν ἔχω τὸν ἀναγχαίαν τρο-
ol, συγγνώσεται πάντως ὁ θεό;. ᾿Αλλ' οὐχ οὕτως
οὗτος: οὐ γὰρ μισθῷ τινι καὶ φόθῳ µόνον, ἀλλὰ xal
ἀγάπῃ ἑδούλενε τῷ θεῷ, πολλῆς ἁπολαύων ἔπιμε-
λείας, χαὶ ὁ χρόνος οὗ βραχύς. Ἔτη τρία ἑ»ιλοσό-
Φουν, τὰ τρία ἕτη ἐνήστευον, Ορᾷς σύνεσιν; Ἔνθα
plv ἐχρῆν φυλάξασθα;, σφόδρα ἀχριθῆς, xal προνοτ-
ς'χὸς, χαὶ οὐχ ἁπλῶς ἐπιῤῥίπτων ἑαυτὸν, ἀλλ ἴχε-
τεύων καὶ ὃ-όμενος' ἔνθα δὲ οὐδὲν ἔβλαπτεν, οὐ
παρῃ-ἤσατο μαθεῖν γλῶτταν βαρθαριχήν xa aozíav
τοιαύτην. Οὐ vip δη τὸ μαθεῖν ἔγχλημα Qv, ἀλλὰ
τὸ γοίσασθαι. Οὕτω μάλιστα ἔμαθεν ἂν τὸν cozlay
την παρ laut: ἀπὸ συγχρίσεως πάλιν, ἵνα µάβῃ
ὅτι οὐχ ἔστι σοφίὰ ἑτέρα oia ἡ Ἑδραίων, ἵνα ἰσχυρό-

* Non Jum natus erat Heber, Pau'opost forte legend, εἰς

΄

θα. ερᾶς, uon αἱ θνγατέες.

IN DANIELEM.

495
τερης εἴη. Καὶ μὴν εἰ καὶ παράνοµον v, καὶ ἐνταῦθα
ἔστη ἂν καὶ ἑγωνίσατο. Εἶδες ὅτι τούτου al ápsca?,
ὅθεν οἱ γαττρἰμαργοι, ὅθεν οἱ σχόρδα προτιμῶντες
τοῦ μάννα: Ἐντεῦθεν ὁ Aavih) ὧν φιλόσο-ος ἑφάνη.
Καὶ ἐγένογτο ἐν αὐτοῖς ἐκ τῶν υἱῶν Ἰούδα, Aa-
vU. καὶ ᾽Ανανίας, καὶ ᾽Αζαρίας. καὶ Μισαή..
Καὶ ἑτέθηχεν αὑτοῖς ὁ ἄρχιευνοῦχος ὀκόματα,
τῷ μὲν AariA Ρα Ἱτάσαρ, xal τῷ "Aravíg Σεδρὰχ,
xal τῷ "Atapía ᾿Α6δξεαγὼν [ser. Αδδεναγὸὺ)], xal
τῷ Micah Μισάχ. To Δανιλλ, φτοαὶ, Βαλτάσαςρ
ἐπέθηχεν ὄνομα. Καὶ ὁ θεὺς αὐτῶν οὕτως ἐλέγετο,
μᾶλλον δὲ ὁ vu; τοῦ βασιλέως οὕτως ἑλέγετο. Ἐτό)-
µησε χἂν οὖν τὸν αἰχμάλωτον οὕτω χαλέσα.; Μάλιστα
[205] μὲν οὖν ἑτόλμησεν ἄν πλην οὐχ ἔστι τὸ αὐτὸ
ὄνομα, ἀλλὰ πολλὴ fj διαφορὰ, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Ἰωσὴφ,
προσεκύντσεν αὐτὸν ὁ πατὶρ αὐτοῦ. Καὶ tl uva τὸ
ὄνομα τοῦτο χληθΏηναι αὐτόν; οὐχ ὀρῶμεν xol νῦν
τοῖς τῶν βασιλέων ὀνόμασιν ἱδιώτας καλουµμένους
πολλούς» Αλλ᾽ οὐχ Ev τοῖς βασιλείοις, φπαί. Τίνος
δὲ Ένεχεν ἡ τῶν ὀνομάτων μεταβολὴ γίνεται, "Opa
πάντοθεν οἰγονομούμενα τὰ πρόγµατα. Οὐ πρῶτον
ὁρᾷ «b ἐνύπνιον, ἕως τοῦ πλπρωθῖναι τὰ τρία ἔτη.
Ὁρᾶς ὅτι Osb; olxovou:i; Tívo; οὖν ἕνεχεν, "lva
πλείονος παῤῥησίας ἁπολαύαῃ Καὶ μῖν σαφέστερον
ἐθαυμάσθη ἂν, xal ἑφάνη, εἴποι τις ἂν, εἰ πρὸ τῶν
τριῶν ἑτῶν εἶδε τὸ ἐνύπνιον. ᾽Αλλ᾽ οὖκ ἂν Ίλθε xal
κατ αὐτῶν τὸ δόγμα, ἄλλως δὲ οὐδ' ἐπιστεύθη ὁ
Δανι[λ. Διὰ τοῦτο Ev τοῖς μικροῖς xal ἐλάττοσι λαμ-
θάνει πεῖραν τῆς εὐνοίας τοῦ θεοῦ τῆς περὶ αὐτοὶς
ὁ εὐνοῦχος, ty ὅταν ὑπὲρ τῶν µειζόνων ἀξιῶσιν αὖ-
τὸν, iu διαπιστήσας διαπτύῃ, xai ἵνα µάθωσι χαλῶς
διαλέγεσθαι, ἵνα πλείονες παῤῥησίας ἀπολαύσωσιν.
Ο5χ ὁρᾷς &r5 b τοῦ Δαυῖδ τοῦτο Ysvópevov; πῶς
διηπίστησεν αὐτῷ 6 βασιλεὺς ἑπαγγελλομένω ἀλλό-
€JÀoy αἱρήσειν, ἀπὸ «Tt; Γλιχίας χρίνων τὰ mpá-
γμµατα, "Upa λοιπὸν τῆς £660 ^v αἰτίαν τοῦτον µᾳ-
θόντα. Τῶν βαρξάρων ἔμαθον ἀχριθῶς Μωῦσῆς xal
Δανιῆλ. "Iva γὰρ μὴ ἀγνοίᾳ δοχῶσι προτιμᾶν τὰ
οἰχεῖα τῶν ἀλλοτρίων, τούτου χάριν ἀφίησιν αὐτοὺς
µετέχειν χἀχείνων, ἵν ὅταν ἴδῃς, μᾶλλον δ' ἀχούσῃς
Ἁ]ωῦσέως λέγοντος, ὅτι Οὐὖκ ἔστι σοφία ola ἡ ἡμε-
τέρα, ule φίλτρου, μήτε ἀγάπτς εἶναι νοµίστς thv
ἀπόφασιν. ἁλλὰ χρίσεως ὀρθῆς. 0ὐδὲ γὰρ ἔστιν εἰπεῖν

ὅτι διὰ τὸ πρὸς τοὺς διδάξαντας ἄχθος ἀπεπίδησα
της ἐχείνων παιδεύσεως. ᾽Αμϕότεροι Xp πολλῆν

ἁπολαύουσι τῆς τιμῆς, xai προτιμὼσ. τὰ οἰχεῖα,
"Orso οὖν xaX Παῦλος θαυμάτων ἔλεγεν' Οὐχ elAevo
πρισχαιρον ἔχειν ἁμαρτίας ἁπόλανσιν, (ιείζσγα
π.]οῦτον ἡγησάμεγος τῶν ἐν Αἰνύπτῳ θησαυρῶν

b Ser. ὑπό. lh. τῶν βαρφάρων. Όγαρους τά. lufr2 pro
€, is; for.e scrib. &y*es.

LIA

497
τὸν ὀνειδισμὸν τοῦ Χριστοῦ. Καὶ ἔθετο Δανι]ὰὶ
ἐν τῇ καρδἰᾳ αὐτοῦ μὴ ἁ λισγηθῆναι * ἐν τῇ tpa-
πἐζῃ τοῦ βασωώέως, καὶ év τῷ οἵνῳ τοῦ πότου
ubtov, xal ἠξίωσε τὸν ἀρχιευνοῦχογ, ὅπως μὴ
ἁ Ιισγηθῇ. Kal ἔδωκεν ὁ Gséc τὸν Δανι]ϊ εἰς
ἔ1εον καὶ εἰς οἰκτιρμὸν ἐγώπιον τοῦ ἀρχιευνού-
gov. "Opa τοῦτον ἄρχοντα τῶν ἀγαθῶν. Οὕτως αἎ-
τόθεν ἑνέφαινεν, ὅτι μέγας τις ἣν χαὶ θᾳυμαστός,
Τοῦτον γὰρ τῷ βελτίονι χαλεῖ ὀνόματι. Ἐν ot; δὲ
δυνατὸν ἣν, «bv vópov ἐφύλαττεν. Τίς ἂν ἕτερος,
εἰπέ pot, µίασµα εἶναι ἑνόμισε τὴν τράπεξαν τὴν
βασιλιχκήν; "Opa αὑτὸν ἐκ προοιµίων εὐθέως [204]
ἑνδειχνύμενον τὴν φιλοσοφίαν. Kal ἠξίωσε, qns,
τὸν ἀρχιευνοῦχον, ὅπως μὴ ἁλισγηθῇ. Ὅρα πῶς
ἐστιν ἀφιλότιμος. Οὐχ εἶπεν, ὅτι Την ψυχἠν µου
δώσω, ἁλλ᾽ ἠξίωσεν, εἰ δυνατὸν, λαθεῖν. Τίνος ἕνεχεν
φιλοτιμοῦμαι; φησί. Ἁλλ᾽ οὐχ ὁ Ἰωσὴφ οὕτως, οὐδὲ
Μωῦσῆς. Τί οὖν; ἐχείνων χαταγνωσόµεθα; Mh γέ-
νοιτο” οὐ γὰρ Ίδεσαν ὅ τί ποτε ἣν. Οὕπω γὰρ ἣν
κατὰ τὸν νόμον παραΐίτησις τῶν βρωµάτων. "Opa
αὐτὸν χαὶ ἑλέγχοντα xal φιλοσοφοῦντα, xal iv τοῖς
αμιχροῖς ἑνδειχνύμενον τὴν φιλοσοφίαν. Καὶ ὅπερ
ἔλεγον οἱ ἁπόστολοι, Ταῦτα ἔδει πρόσω ποιῆσαι,
κἀκεῖνα μὴ ἀρεῖναι. Ταῦτα δὲ ἔπραττεν, οὐκ ἐπειδῃ
εἰδωλόθυτα ἦν, ἁλλ᾽ ἐπειδὴ χεχωλυµένα ὑπὸ τοῦ vó-
µου ἣν. Πῶς οὖν ἔπεισεν; "Opa πῶς εὐθέως ἕλυσέ
σοι τὴν ἁπορίαν. "EÓwxe, φησὶ. ὁ θεὸς τὸν Δανκὴὲ
εἰς ἔλεον xal εἰς οἰκτιρμὸν ἐγώπιον τοῦ άρχιευ-
νούχου. Τοῦτο xal ἐπὶ τοῦ Ἰωσὴφ Υέγονεν, xàxel
Ἠλεήθη Ἱωσὴφ καὶ χάριν εὗρεν ἐπὶ τοῦ ἀρχιμαγεί-
ρου”. πλὴν ἁμφότεροι δούλοι, xaX ἐν οἰχείαις [[. οἱ-
χίαις] βαρθαριχαῖς. Καὶ γὰρ fj» ὕντως ἱχανὰ ἐχλῦ-
σαι P τὸν θυμὸν τοῦ βασιλέως τὰ εἱρημένα. Τί λέ-
χεις; bvayf] τὴν τράπεζαν.ὀνομάξεις εἶναι τὴν δε-
σποτικἠν; καθαρώτερος ἡμῖν αὐτὸς ἀνεφάνης; οὐχ
οἶδας, ὅτι διὰ τοῦτο xal γλῶτταν xal γράμματα µε-
µαθήχατε Χαλδαϊκὰ, ἵνα πρὸς την ἡμετέραν µετα-
στῆτετάξιν ; Πόθεν δ' ὅλως αὐτὸν ἠδέσθη ὁ εὐνοῦχος;
Τὸ παιδίον εὐχαταφρόνητον ἣν, αἰχμάλωτον, El γὰρ
xaX αἰδέσιμος ἣν, ἀλλ᾽ ὁ κίνδυνος οὐχ εἴα αἰδέσιμον
αὐτὸν φανΏναι. Διὰ γὰρ τοῦτο εἰπὼν, ὅτι "Εδωκεν
αὐτὸν εἰς ÉAsov, λέγει τὰ ῥήματα τοῦ εὐνούχου
καὶ τὸν πάλιν « φόδον. Πῶς: Οὐκ fjv δυνατὸν, ἀλλὰ
κεχωλυµένον, εἰ μὴ ἄνωθεν χάρις πάντα ᾠχονόμει.
΄ Kai εἶπε Δαγιὴὰ πρὸς Ἀμε.ασὰρ, ὃν κατέστησε»
d ἀρχιευγοῦχος ἐπὶ Δαγιὴᾶ, 'Avaríar, ᾽Αζαρίαν,
καὶ Μισαή.. ΙΠείρασον δὴ τοὺς δούἲους σου

* Hoc verbum interdam videtur deductum ab. ἅλις, id
est affutim, quie euim suppetunt, despiciuntur, eoque
poiluere quodammodo existimantur : interdum a. voce
λες, que salem. et convicium significat Vide Hesychium
ac Suidam. Pari ratione formatur συναλίζεσθαι Act. 1, 4.

b Ἐκλῦσαι. l'orte nihil est mutandum. Forte legendum

ἑλκύσαι, levi ac non insolita litterarum traductione.
€ Lege πολύν. Dan. 1, 10.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

ἡμέρας δέκα, καὶ δότωσαν ἡμῖν ἀπὸ τῶν
pátor τῆς Tc, xal φαγόμεθα 9, xal ὕδω
[(60a8* καὶ ὀφθήτωσαν ἑνώπιόν σου di
ἡμῶν, καὶ αἱ ἰδέαι τῶν παιδαρίων τῶν ἐσθ
τὴν τρἀπεζαν τοῦ βασιλέως. xal ὡς ἐὰν
ποίησον μετὰ τῶν παίδων σου. Καὶ εἰσήι
αὐτὸν, xal ἐπείρασεν αὐτοὺς ἡμέρας δόνπ
Ιιετὰ τὸ téloc τῶν δέκα ἡμερῶν ὡράθηι
ἰδέαι αὐτῶν ἆγαθαὶ, καὶ αὐτοὶ ἰσχνρο
σαρξὶν ὑπὲρ τὰ παιδάρια τὰ ἐσθίοντα τὴν
tuv τοῦ βασιωέως. Πολλὴ [205] fj παῤῥησία
στη ἡ προθυμία, πολλὴ ἡ σύνεσις, µεγάλη t
Πείρασον τοὺς zaitác σου ἡμέρας δέκε
ἵνα uU νοµίσῃς τῆς φύσεως τῶν σπερµάτων «
φαιδρὸν «oU. προσώπου, ὅρα δὴ ὕδωρ τὸ μὴ .
Καὶ οὐχ ἁπλῶς εὐκαθεῖς ἐφάνησαν, ἀλλὰ s
ἁπολανόντων τῆς τραπέζης τῆς βασιλιχῆς εὖπ
got. "Ott δὲ χρέα χαὶ οἶνος πάντων μᾶλλον «
εἴωθε, παντὶ δηλόν ἐστι. "Opa Ex προοιµίων
τὴν ἐπανθοῦσαν χάριν Ex τῆς προαιρέσεως τᾶ
δων, [καὶ] ἐκ τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. Ἡ y
προαίρεσις ἐκ τοῦ μὴ θελῆσαι, ἡ δὲ χάρις
δυνηθῆναι. Καὶ ὀφθήτωσω:, φησὶ, ἐγώπιόι
Σοὶ τὴν χρίσιν ἐπιτρέπομεν. Κούφη δὲ καὶ εἰ
ἡ χάρις, διὰ τῶν πραγμάτων πιστώθητι. CE
γὰρ οἶδα σαφῶς ' xal πρὸ τοῦ τέλους οὐκ à
μαι διὰ o£. "Opa πῶς καὶ τοὺς οἰχέτας ἕπα
εὐθέως, χαὶ ἑδίδαξεν, ὃτι φιλόθεός τίς ἐστιν. 1
ἁπλῶς, Μεθ᾽ ἡμῶν, φησὶ, ποίησον, ἀλλὰ, Me
παίδων cov: xaX ἀρχόμενος οὕτως ἔλεχε' Πα
τοὺς παϊδάς σου. Οὐ παρῃτοῦντο τὰς ἆνθρ
τιμὰς, ἔνθα τὴν εὐσέθειαν οὐδὲν ἔθλαπτεν,

ξασθαι’ ἐπεὶ χαὶ Παῦλος αὐτὸ motel, ᾽Απολογία
pevo;, ἐξ ἐγχωμίων τοῦ διχάζοντος ἄρχετα
λέγων ' HoAAnc εἰρήγης τυγχάνοντες δι
xai πολιτιχοῖς χέχρηται πράγµασι. Καὶ προφ
δὲ ὁ Νάθαν προσχυνεῖ τὸν Δαυῖδ, χαὶ ὁ "Iax
Φαραὺ, xai ὁ Αθραὰμ τοὺς συνοίχους. Καὶ
αὐτὸς, Εἰς τὸν akova, erat, ζηθι. Ὄρα ῥῆμι
χείας γέμον. ἸΑλλ οὐκ ἂν εἴποιμι τοῦτο xoà
ἀλλὰ σύνεσιν xat σοφίαν. Οὕτω xoi Παῦλός
Ἐν cogíg περιπατεῖτε πρὸς τοὺς ἔξω, τὸν
ἑξαγοραζόμενοι. Οὕτω xol ὁ Χριστὸς ἐδίὲ
ἸΑπέδοτε τὰ Καίσαρος Καίσαρι, xai τὰ τοι
τῷ θεῷ. Τί οὖν; τὰ σπέρµατα μιαρὰ οὐκ fd
δαμῶς, οὐδὲ τὸ ὕδωρ. Καὶ τοῦτο διετέλεσαν E:
ποιοῦντες. Καὶ μετὰ τὸ τέ.ος, φησὶ, τῶν f),
ὧν εἶπεν ὁ βασιωεὺς, εἰσαγαγεῖν αὐτοὺς
ἠΊγαγεν αὑτοὺς ὁ ἀρχιευνοῦχος πρὸς Ναθδοι
vócop. Καὶ οὑχ εὑρέθησαν ἐκ πάντων

ὅμοιοι Δανιὴ.1, καὶ 'Araría, xal Μισαὴ-

4 Scrib. φαγώμεθα, οἱ πιώµεύα. Et εἰσήκονσεν αὖι

191

peccati voluptate frui, majores /Egypti thesauris divi-
Was µε ταῖς Christi probrum (Hebr. 41. 95. 96).
8. Et posuit Daniel in corde suo, ne pollueretur ir
sensa regis, et in vino de potu ejus, et rogavit pre posi-
tum eunuchorum ne contaminaretur. 9. Et dedi Deus
Danielem in misericordiam et in. miserationem in con-
specin principis eunuchorum. Aspice Danielem a bonis
operibus incipere. lta ex eo tempore ostendit ma-
gnum se esse, atque admirabilem. Quare Scriptura
per:stantiori eum nomine (Danielis) appellat. Porro
im quibus poterat, legem servabat. Quis alius, quieso,
Wensam regiam censuisset esse piaculum? Aspice
quomodo statim ab exordio suum erga sapientiam
amorem demonstret. Et rogavit, inquit, prepositum
eunuchorum, ne contaminaretur. Animadverte quam
mon sit ambitiosus. Non dixit, Animam mihi polius
adimi patiar : sed rogavit, ut, si fleri posset, lateret.
Quam ob causam, inquit, honores ambirem ? At non
Sic Josephus, nec Moyses. Quid igitur? lllosne con-
eemnabimos ? Absit. Nescierunt enim quidnam illud
esset. Nondum siquidem existebat illa quz& postea a
lege est instituta ciborum repudiatio. Vide ipsum et
arguentem et philosoplhantem, ot in parvis rebus
specimen sapientie sux» exhibentem. Atque id est
quod dicebant apostoli (a) : Hac oportebat prius [α-
cere, & illa non. omittere (kuc, 44. 42). Hzc autem
B»eniel faciebat, non quod idolis sacrificata essent
«jus apponebantur, sed quod a lege essent prohi-
Bbita (6). Quomodo igiter eunuchorum magistro per-
φταιαεὶι) Adverte αἱ statim tibi solvat dubitationem.
AD»edit, inquit, Deus Danielem in misericordiam el. in
saiserationem in. conspeciu principis eunuchorum. lllud
e-tiam Josepho accidit : in ZEgypto quoque Josephus
sw»isericordiam consequutus est, et graliam invenit
za gd coquorum profectum : porro utrique servi, el
$55» barbarico solo degebant. Erant sane verba Dauie-
Bis konea ad exsolvendam (vel attrahenddm) iram
sejis. Quid ais? domini mensam exsecrabilem appel-
Jas!anne purior nobis tu apparuisti? nonne nosti
ideo vos linguam ac literas Chaldzeorum discere, ut
ad meurum ordinem transeatis? Unde vero omnino
euntehus illum reveritus est? Puer erat contemptibi-
lis ae eaptivus. Nam etsi reverendus fuisset, at peri-
Culum non sinebat ipsums venerabilem videri. Et pro-
Pter hoc postquam dixit : Dedit eum in misericordiam,
Subdit verba eunuchi, et multum timorem illius.
Quomodo ? Id. impossibile fuisset atque prohibitum,
titi eelesti$ gratia omnia dispensasset. 11. Et dizit
Dexiel ad Amelasarem, quem constituerat magister. οι»
4) Imo Domini est istud oraculum. Sed aliquando Eccle-
Ve magistros, dum vel minus cum cura scribunt, vel calore
Üendi abripiuntur, memoria destituit. Sic infra eodem
capte verba Tertuli, Act. 24, 5, Paulo atiribuuntur.
(9) Non tamen improbabilis est, Theodoreti aliorumque
*üteniia, Lege Judithze 12, 2, 19, Estherz 14, 17. Credi-
"fn sanctissimos juvenes tribus de causis cibo regio abs-
Uie : turn ob solemnem ethnicorum in mensis super
SXiionem; tum quod plerique Babyloniorum cibi lege
Maia vetiti essent ; tum denique, quia jejunio, et absti-
tentia ab animatis, Deum jromereri satagebant. FA hoc ulti-
Rum eonürmant Josephus Antiq. Jud. lib. 10, cap. 11, Ori-
fenes 7 contra Celsum, et 1onil. 4 in. diversos S. Grego-
tà '2pa Epistula ad Theoctistam.

IN DANIELEM.

198
nuchorum super Danielem, Ananiam, Asariam, et Mi-
saelem : 12. Tenta, &bsecro, servos tuos per dies decem ;
el dent nobis de seminibus terre, εἰ comedamus, el
aquam bibamus : 13. οἱ appareant coram te vultus. no-
siri, et vultus puerorum qui comedunt ὁ mensa regis :
el sicul. videris, (acilo cum pueris tuis. 434. Et exau-
divit eun, el tentavit eos per dies decem. 45. Et
post fiuem decem dierum visi sunt vullus eorum boni,
et ipsi corpore pinguiores, quam pueri qui comedebant
de mensa regis. Magna libertas, maxima animi alacri-
tas, multa prudentia, ingens fides. Tenta pueros (uos
per dies decem. Dcinde ut ne existimes a seminum
natura oriri facici hilaritatem, respice quoque ad
aquam, qua: minime nutrit. EL non modo bona cor-
poris habitudine proditi apparuerunt, sed et vege-
tiores iis qui regia mensa fruebantur. Quod autem
carnes et vinum magis nutriant quam caetera alimenta,
unicuique est manifestum. Cerne ut statim ab ἰπὶι]ο

gratia ex voluntate puerorum et ex dono Dei efflore-

seat. Voluntas siquiderh est, quod noluerint : donum
vero, quod potuerint. Et appareant, inquit, coram te.
Judicium tbi permittimus. Levis autem et facilis est
gratia quam petimus : res tibi fidem faciant. Ego
quippe eventum perspicue novi : at propter te nihil
ante finem affirino. Cerne quomodo etiam famulos
statim erudierit, ac docuerit se esse Dei amantem.
Et uon simpliciter dicit, Facito nobiscum, sed, Fa-
cito cum pueris (uis ο sicque exorsus aiebat : TenJa
pueros (uos. Non. recusabant humanos honeres exhi-
bere, ubi nihil esset quod pietatem lzxderet : quando-
quidem et Paulus idem facit. Nam incbgons defensio -
nem suam, a laudibus judicis incipit, ita loquens:
In multa pace agentes per te (Act. 24. 2). Idem aposto-
lus rebus civilibus usus est. Nathan quoque prophe-
tans adorat Davidem ; Jacobus similiter Pharaonem
adorat, et Abrahamus contubernales. Daniel denique,
de quo nunc sermo est, regi dicit: /n eternum vive (a)
(Dan. 6. 21). Animadverte verbum adulationis plo-
num. At ego non id dixerim adulationem, sed pru-
dentiam et sapientiam. fta et Paulus ait : In sapientia
ambulate ad eos qui foris sunt, tempus redimentes (Co-
loss. 4. 5). lta eiiam Christus docuit : Fleddite quae
sunt. Cesaris Casari, εἰ que sunt Dei Deo (Luc. 40.
95). Quid igitur? semina inmunda non erant? Mi-
nime : sed nec aqua. Et hoc per tres annos fecerunt.
18. Et completis, inquit, diebus, post quos dixerat rez,
uL introduceret ipsos, archieunuchus introduxit eos ad
Nabuchodonosorem. 19. Et non inventi sunt ex omni-

(a) In Gra:co, Εἰς τὸν αἰῶνα tst. Grotius interpretatur : vj-
vas diu. Malim tamen cuim S. lijeronynio exponere de zter-
nitate. Id euim exigebat olim quz se diis equam existi-
mabat potestas : Ea quippe est, ait B. Sev stultitia re-
gum omnium, ut sibi divina vindicent. Baruchi 1, 11 : Orate
pro vita Nabuchodonosor regis babylonis, et pro vita Balta-
sar filii ejus, ut sint dies eorum sicut dies celi super ter-
ram. Quo etiam loci mentem Scripture non assequutum
fuisse Grotium puto. Superbas voces humilitas Christiana

ulatim compressit, modestiusque Catholicis Imperatori-
Dus acclamatum in Conciliis : Multos annos. mnos Darid.
Multos annos clernaque ΠιεπιθΤία, etc. Bis de rebus lege
Concilia generalia y assim, Epistolam s. Athanasii de syno-
dis Arimini et Seleuciz, initio, Ammianum Marcellinurg
initio Jibri 15, Symmachum nelatione adversus Christianos,

109

bus illis similes Danieli, et Απαπία,.εἰ Misaeli, et Aza-
rim. 30. EL steterunt. in. conspectu regis; et in omni
verbo sapientie ac scientie, quod sciscitatus est ab eis
rez, invenit eos decuplo prastantiores omnibus incanta-
toribus et magis, qui erant. in universo regno ejus. Et
post finem dierum, inquil, visi sunt vultus eorum boni :
et pulchritudine ac bona corporis habitudine profece-
rant. Aspiee res qua proter naturam Suut : aspice
mundi Opificem qui efficaciam suam adaperit. Qucui-
admodum enim fictor maxime videbitur is, qui non
(odo as conflare ac conformare valebit, sed et illo
non minus is qui jam factam statuam poterit corri-
gere : ident quoque in Deo et pueris illis agnoverit
quispiam. Nam corpora post talem alinioniam pinguia
przsttisse, uon minus facultatis creatricis indicium
erat, quam liominem e terra foriasse. Unde nitidus
color ? unde flos ac decor fulgorem emittens? unde
robur? Noustis enim aqua potu et seminum esu de-
strui corporis vires. Nam ne panen quidem com.
edere sustinebat. Non est autem parva distantia inter
frumentum subactum ac confectum, et frumentuin
infectum ac non pr:eparatum. Non. enitn cx solo esu
robur oritur, sed etiam ex eoctione ciborum qui
j»»anducantur; at semina concoqui przler naturam
esl. Adverte hiec signa non ex ainbitione petentium
iuilium sumere, sed a necessario usu causam atque
eccasionem habere. Non enim absolute ac nulla re
objecta insiluit in experimentinn, sed. necessitate il-
lum ad hoc vocante. Itaque procul ab ambitione erat
animus puerorum. Quamquam quis tanta pr:editus
fide, et inter barbaros degens, non cupiüsset dominis
ostentare Dei erga se benevolentiam ? At ncn .| isti,
Respice et ad reprehensionem senum, ut etiam ipsa
ex necessitate provenerit.

CAPUT il.

3. In anno secundo regni Nabuchodonosoris , som-
niavit Nabuchodonosor somnium, et obstupuit spiritus
ejus, el somnus ejus abiit ab eo. At iste annus duode-
cimus est (a). Nam si tres anni a capta urbe prater-

Hieronymum ad Ezech. 28, 2, Theodoretim ad Da». 5. 10,
et 6, 21, Symeonem Thessalonicensem de sacris ordina-
tionibus cap. 10, denique nostrum hunc infra ad caput se-
cundum.

(a) rlurimum a veritate aberrant quos hic noster aucto-
res habet. Primum enim deportationem banielis non nume-
rant ab auno tertio desinente, et quarto ineunte Joacimi,
δου Nabuchodonosoris primo, ut computatur Dan. 1, 1, Je-
rem. 25, 1 : sed in ea tempora conferunt, quibus iteruin
capta sunt Hierosolyma, nempe sub Jechonia. Deinde dum
urbeni auno nouo captam esse dicunt, a sacra Scriptura dis-
ceduut, quz id anuo Nabuchodonosoris

- t artim septimo
μήν octavo contigisse re.ert Jerem. $52,
]

, 4 Reg. 94, 12
neque enim hzc duo loca, quod existimat Usserius, se-
ungenda esse arbitror). Horum errorum exempla ju 'theo-

doreto Przefatione in Ezechielem, in Crzeca temporum Epi-
tome, quam Josephus scaliger ad Chronica tuselni attexuit,

et in. cjusdem Scaligeri animadversionibus. Praeterea ne-
brzos eadein. nota designare solitos numerum secundum,
et. numerum 12, aut fallor, aut. verum nou est ; quamvis
fieri j.otuerit ut 2* mutaretur in 2, deleta aut detrita lite-
rula *. Denique de exscri|.torum errato incredibile mihi fit,
cum et textus Hebraicus et omnes versiones consentiant.

Nemini) ergo dubium esse potest Nabuchodonosorem hoc

somnium auno secundo regni sui vidisse : non quidem (ut

Theodoreto | lacet) secundo illius regni quo cum patre in-

Peravit, uec (ut vetus Scholion habet) i post ex-

illius qu
Pupgnuationem civitatis ac templi obtiunerit, sed secundo

- Lentes adjunctam, perniciem. moliuntur

S. JOANNIS CHRYSOSTO3MI ΑΠΟΠΙΕΡ, CONSTANTINOP.

lerant, οἱ illa anuo nono expugnata fuit : Iste

duodecimus est. Quidam dicunt. eadein. not
llebrz:os hunc οἱ illum numerum exarari. Fo
eliam erratum est exscriptorum : vel secundo

anno pueri exhibiti sunt. Sed hoc ultimum 1
caret. Czterum res accidit difficilior. Quanai
illa est? Nescisse regen quodnam fuerit sol
suum. Et lioc providenter contigit. Nisi eniin i
nisset, non apparuisset Danielis sapientia. Vi
enim quod ipse vocalus fuisset, et id quod fu
erat dixisset ; dixissent etiam Clhald:ti. Verur
eventus priesens non esset, quis verax, quis
dax creditus fuisset? Et hoc per alia exat
oportet. lipsum autem somnium in medium pn
tur : dicat Daniel qua respondit; contraria

Ch:ld:i. Unde manifestum liet Danielem vel n
vel vera dicere ? Jam igitur probationem dat.

Josepho res eo modo peracia nou est, sed 6ου
narravit Pharao : prope enim erat tempus evi
Admiratione autem dignum est, quomodo in JE
lingere aliquid nolueriut sapientes JEgy ptiorun
nullum inde periculum oriri potuisset, scd fas
se hzerere. Quod si somnia dijudicare nescia!
qua re aiia illis credendum est? Alioqu:n autes
non oportebat id fieri : at in prophetia Josept
nifesto factum est, et maxime in eunuchis. Ot
autem quod Chaldai non vocarunt Danielem
maluerunt mori , quam illum sermone liominu
lebratum intueri. Numquid ideo tantum son
visum fucrat, ut Daniel suspiceretur? Id eq
non dixerim. Quamquam licet ea. dumtaxat

fuisset, magnum ccrte et admirabile esset fa
tantam Dei agnitionem contigisse. At non hae
ratio fuit. Qu:enam igitur alia ? Ut et Nabuchodo
medestius de se sentiret, edoctus non semper
genus doininaturum (si enim etiam post illa qu:
dicta sunt, nihil fastus remisit, multo magis si e
dicia non fuissent ); preterea ul Deum omnium
Dominum agnosceret. Quandoquidem cnim ϱ0
pr:ccipue studebant, idcirco ista eveneruut, His
de futuris persuadet : et quonia n maxime ob f
rum przscientiam deos venerabantur, Etegim o
illorum pr:estigize in eo negotio versabanter. 43
sententia egressa est, et sapientes interficiebant
et Daniel amicique ejus qu:xrebantur adqaecen
Tunc Daniel respondit consilium et sentoatiam .
clo principi coquorum regis, qui egresags fagi
interficiendos sapientes Babylonis. 45. Et iswer
bat eum dicens : Princeps regis, quamobrdaqas

monarchiz in j.lurimas gentes exstincto Na
Uv ; quie multorum sententia est. '
(α) Theodore.us : τυραννιὸν, ἀλλ o βασιλικὴν
ἆλικον κροφανῶς καὶ δυιαιοσύνης ἴρυμον ἁλατονεία γὰρ nel
ἐξουσίαν, ὅλεθρον μηχανᾶται τας ὑπηκέοις Ἰουδαίος. ΑΠ
σκονδαίοις COgileinus? Fdictum quirye nou in δι
tuin erat, sed in sapieutes Babylonios, inter q
daci. sapientes autein szeeuli dictos. fuisse
etiam ex Origene Homilia sexta et 14 iu Gen
sit, locus 'Ibeodoreti sic interj retandus. est s 'j
tyrar nice, non regie potestali adscribendtam,
enter destitutum : vanitas enim et superbia

&ut melius, subditorum sapientibus.

139
Atapla. Kal £crqcav ἐνώπιον τοῦ faciAéoc: xal
ἐν zavcl. ῥήματι σοφίας xal ἐπιστήμης, év. oic
ἐζήτησε παρ αὐτῶν ὁ βασιῖεὺς, εὗρεν αὐτοὺς
δεχαπασίονας ὑπὲρ πάντας τοὺς ἑπαοιδοὺς,
xul τοὺς μἆλους, τοὺς ὄντας ἐν πάσῃ ci βασι-
Asdlg αὐτοῦ. Καὶ μετὰ τὸ c£loc τῶν ἡμερῶν, φησὶ,
ὠράθησαν αἱ ἰδέαι αὐτῶν ἀγαθαὶ, καὶ εἰς χάλλος
χαὶ εὐεξίαν ἐπέδωκχν. "Opa παρὰ φύσιν τὰ πρά-
γματα: ὅρα παρανοίγοντα τὸν Δημιουργὸν τὴν ἑνέρ-
sav [206] τὴν αὑτοῦ. Καθάπερ γὰρ πλαστογράφος
ἐχεῖνος ἂν μάλιστα φανείη, ὁ uh µόνον ἀναχωνεῦσαι
τὺν χαλκὸν δυνάµενος xat διαπλάσαι, ἀλλὰ καὶ τού-
του οὐχ ἦττον ὁ γενόμενον fon τὸν ἀνδριάντα διορ-
θῶσαι δυνάµενος οὕτω xa ἐπὶ τοῦ Ocou χαὶ τῶν
παίδων ἑκείνων [oot τις ἄν. Τοῦ γὰρ ἀπὸ γῆς ἄνθρω-
πον ποιῖσαι τὸ μετὰ το:αύτης τροφῆς εὐπαθὴ δεῖξαι
τὰ σώματα οὖχ ἅττον εἰς δημιουργίας λόγον τεκµή-
piov ἦν. Πόθεν ἡ εὔχροια; πόθεν τὸ ἄνθος ἁποστίλδον ;
πύθεν d$ ἰσχὸς; Ἴστε δὲ Ort xal χαθαιρεῖ ἰσχὺν ἡ
ὑδροποσία, καὶ φάγησις σπερµάτων. Οὐδὲ γὰρ ἄρτον
Ἱνείχετο φαγεῖν. Οὐκ ὀλίγον δὲ τὸ μέσον τοῦ κατειρ-
γα σον xdi ἀνεργάστου. qi ES Ex τοῦ φα-
γεῖν µόνον γίνεται ἡ ἰσχὺς, ἁλλὰ χαὶ ἐκ τοῦ πεφθῆναι
εὰ διδόµενα” ταῦτα δὲ πεφθτναι οὐκ ἣν χατὰ τὴν
φὐσιν. "Opa. τὰ σημεῖα ταῦτα οὐχ &x φιλοτιµίας τῶν
αἰτούντων λαμθάνοντα «Ἡν ἀρχὴν, ἀλλὰ ἀπὸ χρείας
ἀναγχαίας ἔχοντα τν ῄκόθεσιν. Οὐ γὰρ ἁπλῶς οὐδε-
Vx προχειµένου ἐπετλδησε τῇ πείρᾳ, ἀλλά ἀνάγχης
αὐνὺν ἐπὶ τοῦτο χαλούσης. Οὔ αυ χαὶ πὀῤῥω φιλοτι-
μίας fy τῶν παίδων ἡ φυχἠι Καΐτοι γε τς τοσαύτην
ἔχων πίστιν, καὶ kv µέσοις βαρδάροις ὧν, οὐκ ἂν
Ἰθέλησιν ἐπιδείξασθαι τοῖς χρατοῦσι τὴν εὔνοιαν, ἣν
ὁ Od; ἔχει περὶ αὐτούς; Άλλ᾽ οὐχ οὗτοι. "Opa. xal
ἐπὶ ῶν ἐλεγχόντων 3 πρεσθυτέρων πάλιν, πῶς ἐξ
ἀνάγχης ἔρχεται.

KEPAA. B.

Er τῷ ὄτει δευτἐρῳ τῆς βασιλείας Na6ovxo-
δονόσορ, ἐνυπγιάσθη Ναδουχοδονόσορ ἐνύπνιον,
xil ἐξέστη τὸ πγεῦμα αὐτοῦ, καὶ ὁ ὕπνος αὐτοῦ
ἐγένετο ἐξ αὐτοῦ. Καὶ μὴν δωδέκατον τοῦτό ἐστιν
ἔτς. El γὰρ τρία ἔτη μετὸ τὸ ἁλῶναι τὴν πόλιν Tv,
Lay δὲ ἐννάτῳ ἑάλω, δωδέκατον τοῦτό ἐστιν ἔτος.
Ttvís φασιν ὅτι τῷ αὑτῷ σηµείῳ παρ᾽ Ἑδραίοις καὶ
ὧτις χἀχεῖνος ὁ ἀριθμὸ; Ὑἱνεται. Ἡ χαὶ σφάλμα
Ἰραφιχόν ἐστιν, δευτέρῳ ἔτει παραστΏναι τοὺς

* Corrige ἐπὶ τὸν ἔλεγχον τῶν. Supra pro. τὰ διδόµενα.
bt. leg. τὰ ἐδόμενα,

PATROL. Gn. LVI.

. IN DANIELEM.

900
παῖδας. 'AXÀ' οὐχ ἂν ἔχοι λόγον. Πρᾶγμα δὲ συµδαί-
vet ἀπορώτερον. Ποῖον δὲ τοῦτο; Τὸ pi εἰδέναι τί
ποτέ ἐστι τὸ ἐνύπνιον. Καὶ σαφῶς ^ τοῦτο γίνεται.
El γὰρ μὴ τοῦτο ἐγόνετο, οὐχ ἂν ἑφάνη fj σοφία τοῦ
Δανιήλ. [207] ᾿Ορῶμεν γὰρ ὅτι χαὶ ἐχλήθη ἂν, xol
εἶπε τὸ μέλλον" ἔλεγον κἀχεῖνοι, "r.c ἐχθάσεως οὐκ
οὔσης τίς ἀληθὴς xal ὁ ψευδής; Καὶ τοῦτο ἐφ᾽ ἑτέρων
γυμνάξδειν χρή. Αὐτὸ δὲ τοῦτο τὺ ἑνύπνιον παραγἐσθω
εἰς μέσον. λεγέτω ἅπερ ὁ Δανιλλ eine, λεγέτωσαν
τἀναντία κἀκεϊνοι. Πόθεν δήλον ὅτι φεύδεται, 3) ἁλη-
θεύει; "Ηδη οὖν δίδωσι τὴν δοχιµήν. Ἐπὶ δὲ τοῦ
Ἰωσὴφ οὐχ οὕτω γέγονεν, ἀλλά λέγει τὸ ὄναρ ἐχεῖ-
voc* ἐγγὺς γὰρ ἣν ὁ Χαιρός. "Άξιον δὲ θαυμάσαι,
πῶς iv Αἰγύπτῳ obx Ἰθέλησάν τι πλάσαι οἱ σοφοὶ
Αἰγυπτίων Ex τοῦ ἀχινδύνου, ἁλλ᾽ ἔφασαν ἀπορεῖν.
Ei δὲ ὀνείρους οὐχ ἴσασι διαχρῖναι, ποῦ ἀλλαχοῦ
πιστευτέον αὐτοῖς; "Άλλως δὲ οὐκ ἔδει ἐχεῖ τοῦτο γε-
νέσθαι’ ἐπὶ δὲ τῆς προφητείας τοῦ Ἰωσὴφ φανερῶς
ἐγένετο, καὶ μάλιστα ἐπὶ τῶν εὐνούχων. "Opa δὲ
τούτους pd χαλοῦντας τὸν Δανιὴλ, ἁλλ' αἱρουμένους
ἁποθανεῖν μᾶλλον, f) ἐχεῖνον ἰδεῖν εὐδοχιμοῦντα. "Apa
διὰ τοῦτο µόνον ἐφάνη τὸ ὕναρ, ἵνα ὁ Δανι]λ θαυ-
µασθῇ; Οὐκχ ἔγωγε εἴποιμι ἄν. Ἐπεὶ καὶ εἰ τοῦτο
Tv µόνον, µέγα ἣν τὸ κατόρθωμα xal θαυμαστὸν,
θεογνωσίαν γενέσθαι τοσαύτην. Πλὴν o) τοῦτο µόνον
ἐστίν. ᾽Αλλὰ τί; "Dose χαὶ τοῦτον σωφρονισθΏναι
µανθάνοντα, ὅτι ob διὰ παντὸς τὸ γένος αὐτοῦ xpa-
τήσει (εἰ γὰρ xaX τούτων εἱἰρημένων τῆς ἁλαζονείας
οὗ χαθυφΏχε, πολλῷ μᾶλλον εἰ μὴ ταῦτα εἴρητο) :
ὥστε τὸν θεὸν ἐπιγνῶναι Κύριον ὄντα τοῦ παντός.
Ἐπειδὴ γὰρ περὶ ὀνείρους μᾶλλον εἶχον, διὰ τοῦτο
ταῦτα γεγένηται. Ἐντεῦθεν αὑτοὺς πείθει περὶ τῶν
µελλόντων, xal ἐπειδὴ τούτῳ μάλιστα τοὺς θεοὺς
ἑτίμων, τῷ προορᾷν τὰ μέλλοντα. Καὶ γὰρ πᾶσα
ἡ µαγγανεία αὐτοῖς περὶ τοῦτο ἣν. Καὶ τὸ δόγμα
ἐξη.ῖθε, καὶ οἱ σοφοὶ ἀπεκτείνογτο᾽ καὶ ἐζήτη-
σαν τὸν Δανιὴ. καὶ τοὺς φίλους αὐτοῦ ἀποκτεῖ-
ναι. Καὶ τότε AaviA ἀπεχρίθη βου.ἡν xal γγώ-
[my τῷ Ἀριὼχ τῷ ἀρχιμαγείρῳ τοῦ βασιᾶέως,
ὃς ἑξῆάύε áveAeiv τοὺς σοφοὺς Βαθυλῶνος. Kal
ἐπυνθάνετο αὐτοῦ Aéyov * "Αρχωγν τοῦ βασιάέως,
περὶ τίνος ἐξη.1θεν ἡ γνώµη ἡ ἀγαιδῆς αὕτη éx
προσώπου τοῦ βασιλέως; Exec παῤῥησίανς εἶδες
ἀνδρείαν; πρὺς τὸν ἀνελεῖν χύριον οἷά φησι; Καὶ
ὑπὲρ τῶν ἄλλων ἀλγεῖ. OUx ἔχει λόγον, φησὶ, οὐδὲ

πρόφασι», οὐδὲ χρῶμα ἔπίχειται τῷ τρυστάχµατι΄

ὈΣατῶς. [D ego σοφῶςι

13

301
ἀναιδεῖς Υὰρ τούτους καλοῦμεν. Εγγώρισε δὲ ὁ
Αριὼχ τῷ Δανιὴμ có ῥῆμα. Καὶ AaviA ἐξη-θε,
καὶ ἠξίωσε τὸν βασιέα ὅπως χρόνον αὐτῷ δῳ,
καὶ τὴν σύγχρ/σι τοῦ ἐνυπγίου ἁπαγγειᾶῃ τῷ
βασιαεῖ. θαύμασον πῶς ἐπέτρεψεν ἐχεῖνος. [208]
"Opa πανταχοῦ πάντας πειθοµένους αὐτῷ. Uücv πῶς
ὑπώπτευσεν ἀληθῆ λέγειν αὐτόν; πῶς οὐχ εἴπεν,
πάντες Ἰλέγχθησαν, ὡμολόγησαν μὴ εἶναι ἀνθρω-
πίνης φύσεως τοῦτο * xal σὺ ῥάρθαρος ὢν, πόθεν οἵει
περιχενέσθαι, Αλλ' ὅταν ὁ θεὸς οἰχονομῇ xai
προχατασχευάςῃ τὰ πράγματα, μηδὲν ἀπόρει.
Ἕλλλως δὲ xat ἀχίνδυνον fv ἐπ᾽ αὐτὸν ὕστερον ἐλθεῖν.
Τίνος ἕνεχεν οὐκ εὐθέως αὐτῷ ὁ θεὸς ἀπεχάλυψε ;
Πρῶτον μὲν ὥστε χατάδηλον γενέσθαι τὸ πρᾶγμα,
ὥστε αὐτοὺς Ev χρείᾳ χαταστῆναι πολλή. El γὰρ xat
προφήτης Tiv, ὅμως Ἰγνόησε. Πάλιν σοι διὰ δικαίων
ἀπολογεῖται, δειχνὺς ὅτι ἐχείνοις οὖκ ἔδωχε µέλ-
λουσι χινδυνεύειν χωρὶς εὐχᾶς χαρτεριχῆς, πολλῷ
μᾶλλον σοὶ οὗ δώσει. Διὰ τοῦτο πανταχοῦ τὰς εὐχὰς
αἱτεῖ ὁ Παῦλος, Tr] προσευχῇ προσκαρτεροῦντες,
γράφων. Οὐ γὰρ ἀρχεῖ βίος χαθαβρὸς, ἐὰν [μὴ] καὶ εὐχὴ
προσῇ. Ὄρα πάλιν τὴν πίστιν αὐτοῦ τὴν πολλήν,
Δεύτερος οὗτος ἄθλος" xal πάλιν ὁ Δανιηλ ἡγεῖται

τοῦ πράγματος, xai χρόνον αἶτεῖ παρεσκευασµένον -

πρὸς πολλὴν καρτερίαν χαὶ εὐχήν. "Doce οὖκ flou
εὐθέως ἀχούεσθαι * ἔδωχεν ἐχεῖνος τὴν χάριν, &vexot-
νώσατο τοῖς Φίλοις. Τότε τῷ Aariu µυστήριον
dxsxaAUg0n ἐν ὁράματι γυκτός. Καὶ εὖὐ.1όγησε
τὸν θεὸν τοῦ οὐραγοῦ Δανιὴ.1, καὶ εἶπεν * Εἴη τὸ
ὄνομα τοῦ Θεοῦ εὐ.λογημέγον ἀπὸ τοῦ alovoc,
καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος, ὅτι ἡ copia xal ἡ σύγεσις
καὶ ἡ ἰσχὺς αὐτοῦ ἐστι. Καὶ αὐτὸς ἆ.1.Ίοιοῖ χρό-
νους xal χαιροὺς, χαθιστᾷ βασιωεῖς καὶ μεθιστᾷ,
διδοὺς σοφία» τοῖς σοφοῖς, καὶ φρόνησιν τοῖς
αἰτοῦσι σύνεσω. Αὐτὸς ἁἀποκαλύπτει βαθέα xal
áxóxpuga, TUrOg xov τὰ ἐν τῷ oxórev xal τὸ φῶς
μετ) avtov ἐστι. Σοὶ, ὁ θεὸς τῶν πατέρων µου,
ἐξομο1ογοῦμαι, καὶ αἰνῶ, ὅτι σοφίαν καὶ σύν-
εσι ἔδωκάς poi, καὶ vov. ἐγγώρισάς µοι d ἠξιώ-
caper παρὰ cov. Οὐδέπω φανερῶς αὐτῷ àmexa-
λύφθη, ἀλλ ἔτι ἐν ὁράματι προγυµνάζεται γὰρ ὁ
προφήτης. ρα δὲ αὑτοῦ τὴν παῤῥησίαν. Τίς ἡ γνώ-
µη, qnot, ἡ ἀναιδῆς αὕτη; "Ἔμοιγε δοχεῖ xa πρὸ
τῆς εὑρήσεως χεχωλυχέναι τὸν ἀρχιμάχειρον τῆς
σφαγῆΏς, τῷ τε χατηγορῆσαι τῆς ἐγχειρήσεως, τῷ τε
ὑποσχέσθαι λύσιν εὑρεῖν τοῦ δεινοῦ. Τί οὖν ἄπεχα-
λύφθη τῷ Δανιήλ; Ἔστι γὰρ καὶ £v ἁγίοις ὑπεροχή
διὸ χαὶ αὐτὸς προτιμᾶται. Καὶ πῶς εἶδεν; Ἐν ὁρά-
µατι, qnot, οὐ χατὰ ἀνθρωπίνην σοφίαν. Kat χαλῶς
µυστήριον αὐτὸ χαλεῖ, ὃ πᾶσιν Ἡγνόητο. Καὶ εὐλό-
Υησε τὸν θεὸν τοῦ οὐρανοὺ. Τὸν mavtoxpáxopá qnoi:
τουτέστι, τὸν xal Excel Ev τῇ βαρθάρων χώρα δυνά-
µενον. Οὐδαμοῦ θυσία, χαὶ vab;, xal θυσιαστήριον,
ἀλλὰ προαἰρεσις ἀγαθή ' καὶ πάντα Ἠνύετο. "Opa,
μετὰ τὸ λαθεῖν τὴν αἴτησιν, οὗ πρότερον ἕδραμεν
ἐπὶ τὴν αὐλὴν τοῦ βασιλέως, ἕως οὗ τῷ 6sbuxót: χά-
ew ὡμολόγησε τὴν µεγίστην’ οὗ καθάπερ ἡμεῖς

ον JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOD.

203
πολλάχις ὑπὸ τῆς χαρᾶς τῶν χατορθουµένων xol
ἐπιλανθανόμεθα τῆς εὐγνωμοσύνης. Αλλ᾽ οὗτος οὐχ
οὕτως ἁλλὰ εὐλόγησε τὸν θεὸν, xal εἶπεν" Εἴη τὸ
ὄνομα tov θεοῦ εὐ-Ἰογημέγο» ἀπὸ τοῦ αἰῶνος,
xal ἕως τοῦ αἰῶνος. [209] 'Ημεῖς μὲν γὰρ, qnot,
πρόσκαιροι xal ὁλιγοχρόνιοι, οὐ μὴν ὑπὲρ τοῦ χρόνου
τούτου τὴν εὐλογίαν ἀναπέμπομεν, ἀλλ᾽ ὑπὲρ παντός’
οὐχ ὑπὲρ οὗ ζῶμεν, ἀλλὰ xal ὑπὲρ τούτου μὲν, καὶ
ὑπὲρ τοῦ πρ» τούτου, καὶ ὑπὲρ τοῦ μέλλοντος. ᾽Αεὶ
αὐτὸν εὐλογεῖσθαι χρὴ, xat φαίνοντα xaX μὴ φαίνοντα.
Διὰ παντὺς yàp f) πρόνοια αὐτοῦ τέταται. "Üpa πῶς
δ.ὰ τῆς εὐχαριστίας ἐμφαίνει καὶ τὴν γνῶσιν τῶν
ὀνειράτων. "Οτι ἡ σοφία, xal ἡ σύνεσις, καὶ ἡ
lo x vc αὐτοῦ ἐστι’ τουτέστι, τὸ εἰδέναι τὰ πάντα, xat
προγινώσχειν. Ἐνταῦθα γὰρ τοῦτό φησι" αὐτὸς οἶδε τὰ
πάντα, οὐδὲν ἀγνοεῖ. Τί οὖν; Τοῦτ» µόνον ; πρόγνωσιν
ἔχει µόνον; Καὶ οὐκ εἶπεν. ἔχει, ἀλλ, Αὐτοῦ ἐστι, τὸ
φυσιχὺν ἡμῖν ἀγαθὸν παραστῆσαι βουλόµενος, ὅτι ἐκ
φύσεως ταῦτα αὐτῷ πρόσεστιν. Τί οὖν; πρὀοιδε µόνον,
οὐχὶ δὲ xal moti; Nai, xol ποιεῖ. Α.1.λοιοῖ και-
ροὺς καὶ χρόνους. Οὐχὶ τὰς τροπὰς λέγων, ἀλλὰ τὰς
τῶν πραγμάτων µεταθολάς. Καθιστᾷ βασιὰεῖς, xal
[60.0 tà. "Ot: μεταθολὰς ἐργάκετα:. Αρ’ οὖν τοῦτο
µόνον, ὅτι πρόοιδε καὶ ποιεῖ; οὐχὶ καὶ ἄλλο µέγιστον,
ὅτι χαὶ ἑτέροις µεταδίδωσι τούτου τοῦ εἰδέναι; Διδοὺς
σοφίαν τοῖς σοφοῖς οὐχὶ πρὸ τούτου οὖσι σοφοῖς,
ἁλλὰ τοῖς λαθεῖν α. EU τις σοφὸς μὴ παρ) ἐχείνου τὴν
σοφίαν ἔχει, οὗ σοφός. Mi νοµίσατε τέχνην εἶναι τῖς
Χαλδαϊκῆς. Καὶ «ρόνγησυ’, qnot, τοῖς αἰτοῦσι σύν-
εσι». Elsa. ἴδωμεν πότερον ἐξ ἐπιστήμης αὐτῷ προσ-
γέγονεν, χατὰ φύσιν. Καὶ γὰρ χαὶ τοῦτο λέγει ’
Αὐτὸς ἀποκαύπτει βαθέα καὶ ἁπόχρυφα » οὐχ
εἶπεν, εὑρίσχει, ἀλλὰἁ, Ἀποκα.ἰύπτει ἑτέροις βαθέα
ἡμῖν ὄντα καὶ ázóxpuga, τὰ tx μαχροῦ τοῦ χρόνου
ἀφεστῶτα xal χεχρυμμµένα. Γιώσχων τὰ ἑν τῷ
σχότει * καὶ τὸ φῶς μετ αὑτοῦ ἐστι. "Opa τί
qnot. "Ὥσπερ ὁ Δαυῖδ λέχει' Ὡς τὸ σχότος αὐτῆς,
οὕτω xal τὸ φῶς αὐτῆς. Τὸ πολὺ τῆς γνώσεως λέ-
γει, τοι κἂν ἄδηλα 31, αὐτῷ σχότος οὐχ ἔστιν, f ὅτε
φῶς αὐτῶν ἐστι. Πῶς γινώσχει τὰ ἓν τῷ σχότειΣ
Ὡσανεὶ φῶς ἔχων μεθ) ἑαυτοῦ. Μετ) αὐτοῦ ἐστιν dcl.
Ανθρωπίνως λέγει. Ὥσπερ οὐδέν ἐστιν ἐν σχότει τῷ
λύχνον ἅπτοντι, οὕτως οὐδὲ τῷ Θεῷ * μᾶλλον δὲ, εἴ τι
πλέον, ὥσπερ τῷ τὸ φῶς ἔχυντι ἐν ὀφθαλμοῖς, τῷ ác
περιφέροντι αὐτὸ φῶς b ἐστι. Zol, ὁ Θεὸς πατέρων
µου, φτσὶ, ἐξομο.Ίογοῦμαι, καὶ αἰνῶ, ὅτι σοφίαν καὶ
σύνεσιν ἔδωκάς puoi. Εὐχαίρως τῶν πατέρων ἑμνή-
σθη νῦν, δι ἑχείνων αὐτὸν δυσωπῆσαι βουλόμενος,
καθάπερ el τίς τινα [210] ἑραστὴν σφοδρὸν τῶν ἑρω-
µένων ἀναμνήσειεν. Εξομο.]ογοῦμαι, qnoi, εὖχα-
ριστῶ, καὶ aivo, ὅτι σοφίαν καὶ σύγεσυ' ἔδω-
xác uot. Thy προτέραν φησί. Kal vor ἐγγώρισάς
poc ἃ ἠξιώσαμεν παρὰ cov. Ἴσως εἰχὸς αὑτὸν

5 Scribo λαθουσιν.
b Forie αὐτόφως.

est sententia impudens hzc a facie regis? » Vides
libertatem ? vides fortitudinem ? ad illum qui occi-
dedi potestatem habebat qualia loquitur? Etiam alio-
rum vicem dolet. Non habet rationem, inquit, nec
eausam ; neque ullus color edicto adjacet : homines
enim ejusmodi impudentes solemus appellare. 16.
« Indicavit autem Ariochus Danieli verbum. Et Da-
niel egressus est ; οἱ rogavit regem, ut tempus sibi
daret, et conjecturam somnii annuntiaret regi. » Ad-
mirare permissionem regis. Aspice ut omnes ubique
Danieli obtemperent. At unde rex suspicatus est il-
lam vera dicere? quare non dixit : Universi depre-
hensi sunt ac eonvicti, (assi sunt rem esse supra na-
tram humanam ; et tu qui barbarus es , unde putas
le posse incolumem ac superiorem evadere? Verum
ubi Deus res dispensat et przparat, nihil ambigas.
Alioquin et citra periculum erat ad regem postea
venire. Cur autem non illico Deus Danieli som-
nium revelavit? Primum quidem ut res manifesta
ficret , et ut illi in magra necessitate constitucren-
tur. Nam etsi propheta esset, attamen somnium
ignorabat. Rursus tibi se per viros justos excu-
$3l, ostendens quod si illis periclitaturis nihil con-
cessit absque prece perseveranti, multo minus tibi
dabit. Propter hoc ubique Paulus postulat preces,
Ürationi insistentes (Rom. 12.192), scribens. Non enim
sufüicit vita pura, nisi etiam adsit oratio. Aspice
iterum multam illius fidem. Secundum certamen hoc
est: et adhuc Daniel przest ac negotium ducit, et
tempus petit (a) aptum ad multam Lolerantiam atque
orationem. Propheta non postulabat statim audiri :
rex beneficium largitus est, illudque communic:vit
cum amicis ac sociis Danielis. 19. « Tunc Danieli
mysterium revelatum est in visione noctis. Et Daniel
benedixit Deum cxli, 90. ac dixit: Sit nomen Dei
benedictum 3 szculo, et usque in s:eculum, quia ejus
6st sapientia et intelligentia οἱ fortitudo. 21. Et ipse
meat tempora et aetates, constituit reges ac aufert,
dans sapientiam sapientibus, & prudentiam illis qui
petunt intellectum. 22. Ipse revelat profunda et abs-
Cendia, eognoscens αυ ip tenebris exsistunt : et
lux eum ipso est. 95. Tibi, Deus patrum meorum,
Con(üteor, te laudo, quia sapientiam et intelligentiam
dedisti mibi : et nune nota fecisti mihi qux rogavimus
te. » Nondum manifeste ipsi revelatum erat, sed
Adbhoe in visione : nam pr:eexercetur propheta. Vide
*utem fllius fiduciam, Qwenam δεί sententia, inquit,
impadens hec ? Mihi quidem videtur etiam ante so-
"nium inventum a c:ede cohibuisse magistrum coquo-
TU, tum inceptum accusando, tum pollicendo se re-
Perturum calamitatis solutionem. Cur ergo revelatum

σι Danieli ? Quia enim est etiam inter viros san-

"t$ excellentia, ideo Daniel prefertur. Et. quo-

που vidit? In visione, inquit; non secundum huma-

Tam sapientiam. Et pulchre id vocat mysterium ,

(à) Prudenter Chrysostomus et Theodoretus in ea re,

sacer contextus reticuit, negotium habere noluertint.

Jaepbus tempus definit, unam noctem; Tertullianus tri-
«um; Josepho malim accedere.

—. IN DANIELEM.

quod ab omnibus ignorabatur. Et benedixit. Deum
cceli. Omnipotentem intelligit : id est, eum qui
etiam illic, in barbarorum videlicet regione, potens
erat. Nusquam sacrificium, et templum, et alta-
re, sed sola bona voluntas aderat ; et omuia perage-
bantur. Adverte eum post petitionem acceptam, mon
prius ad aulam regis cucurrisse, quam beneficii da-
tori maximas egisset gratias : non sicut nos Sppe prae
gaudio prosperorum successuum etiam gratis refe-
rendz obliviscimur. At non ita iste : verum benedi«
xit Deum, et dixit : Sit nomen Dei benedictum a scculo,
et usque in seculum. Nos siquidem, inquit, tempora-
rii et paucorum annorum sumus ; non autem pro tem-
pore hoc tantum sursum mittimus benedictionem,
sed pro universo tempore : non pro eo solo quo vivi-
mus, sed etiam pro hoc quidem, et pro illo quod
proteriii, et pro futuro. Semper Deum bencdicere.
oportet, sive ille appareat, sive non appareat. Ubique
enim illius providentia extensa est. Vide ut per gra-
arum actionem ostendat quoque Deo competere
scientiam somniorum. Quia ejus est sapieutia et. intelli-
gentia et fortitudo : hoc. est, omnia scire ae prauo-
scere. Hic enim illud ait : quod scilicet ipse omnia
novit, et. nihil ignorat. Quid igitur? illud tantum?
solamne habet prascientiam? Et. non. dixit, Habet :
sed, Ipsius est, exhibere nobis volens ea naturale
illius bonum esse : quia ex natura illi b: insunt.
Quid ergo? pravidetue tantum, non autem etiam
facit? Sane, et facit. Mutat &lates eL tempora. Non. de
annorum couversionibus sermo est, scd de rerum vi-
cissitudinibus. Constituit reges, et aufert. Quia hujusmo-
di mutatjonum est auctor. ΑΠ igitur hoc tantum
Deus, pravidet nempe ac facit? non et aliud maxi-
mum operatur, quod etiam cum 2oliis communicat
eam scientiam ? Dans sapieniiam | sapientibus : non | iis
qui antea sapientes erant, sed iis quibus sapienlia
datur. Si quis sapiens non ab illo sapientiam babet,
sapiens non est. Ne existimetis sapientiam autem esse
Chaldaicz regionis. Et prudentiam, inquit, illis qui
pelunt intellectum. Deinde videamus anex scientia,
an ex natura Danieli id adfuerit. Etenim etiam hoc
dicit : Ipse revelat profunda et abscondita, Non dixit,
Invenit : sed, Revelat aliis αμ profunda nobis sunt
et abscondita, qux longo tempore dissociata, quzeque
occulta erant. Cognoscens qua in tenebris exsistunt : et
luz cum eo est. Vide quid dicat. Quemadmodum ait
David : Sicut tenebre ejus, ita et lumen ejus ( Psal.
138. 2). Magnitudinem cognitionis significat, seu
quia licet obscura sint, illi πι] sunt tenebr:*, seu
quia ipse eorum lumen est. Quomodo cognoscit qu;e
in tenebris sunt? Quasi qui secum lumen habeat.
Cum eo est semper. Humano modo loquitur. Sicut ni-
hil est tenebrosum illi qui lucernam accensam habet,
ita neque Deo; imo vero, siquid amplius dici potest :
nempe sicut ei qui lumen habet in oculis, et ei qui illud
semper circumfert, ipsa lux est. Tibi, Deus patrum meo-
rum, inquit, confiteor, te laudo, quia sapientiam εί intel-
ligentiam dedisti mihi. Opportune patrum hic meminit,
per illos Deum flectere, ac veluti pudore aflücerc eu-

05
piens : quemadmodum si quis in. memoriam alicujus
acrisamatoris, amores reduceret. Confiteor, inquit, gra-
tias ago, et laudo, quia sapientiam et intelligentiam dedisti
mihi. Quam antea babebat scilicet. Et nunc nota fe-
cisti mihi qua rogavimus te. Verisimile videtur Danie-
lem etiam alia petiisse, adeo ut conjecturam quoque
illi Deus indicarit. 25. « Quia, » inquit, « somnium re-
gis manifestasti mihi. 294. Et statim venit Daniel
ad Ariochum, quem constituerat, » inquit, « rex ut
perderet sapientes Babylonis, et dixit ei : Sapientes
Babylonis ne perdas ; introduc autem me in conspe-
ctum regis, et annuntiabo regi conjecturam visio-
nis. » Cucurrit ad eum, et ait: Sapientes Babylonis ne
perdas. Quisnam de illis curam habuisset? Aspice
proplict: humanitatem ac mansuetudinem. Sed »u-
ditus non fuisset, nisi οἱ illud addidisset : « Introduc
me, » inquit, « et annuutiabo regi conjecturam visio-
nis. 25. Tunc Ariochus, » inquit, « introduxit Danic-
lem in festinatione in conspectum regis et dixit : In-
veni virum de filiis captivitatis Judze, qui conjectu-
ram annuntiabit regi. De filiis captivitatis,» inquit,
« inveni virum. » Non puduit generis. Ubi enim in-
cumbit necessitas major, nihil horum requiritur ; sed
fastus, qui solet camitari prosperitatem, totus com-
priumitur. Qui enim zgrotat, medici nobilitatem num-
quam curiose inquiret; et alio in periculo exsistens
homo non sataget an nobilis, an vero de plebe sit ille
qui eum a periculis sit erepturus, sed unum dumtaxat
quxret, nimirum liberationem. Quis non pudore af-
fectus fuisset, quis non erubuissel, cernens omnes
patrie sux» sapientes interfici, captivos vero iuflari,
et de $c magnifice sentire? Nequaquam. Horum nihil
ipse cogitavit : sed festinus et ille vocavit, et hic in-
terrogavit, non amplius cum eadem arrogantia. Post-
quam enim rex convictus est per experientiam, se
inutiliter ae stulta perquirere, quid ait? 26. Et re-
spondit rex , et dixit Danieli, cujus nomen Baltasar :
Potesne mihi renuntiare somnium quod vidi, el conje-
curam ejus ? Majore cum lenitate disserit. Non dixit :
Si non potueris, eadem qu:e alii patieris. Quid igitur
Daniel ? 27. « Et respondit Danicl coram rege, et di-
xit : Mysterium, quod rex perquirit, non est sapien-
tum, niagorum, incantatorum, nec. Gazarenorum po-
te-tas annuntiare regi : 28. sed est Deus in cxlo, qui
revelat mysteria : et nota fecit regi Nabuchodonosori
quie oporteat fieri in novissimis diebus. » Observa
prudentiam prophete. Non dixit statim, Possum an-
nuntiare tibi : sed quod ante omnia oportebat regem
scire, id dicit. Mysterium, inquit, quod rex interrogat,
sapientes, magi, incantatores, Gazareni nequeunt. indi-
care regi : est Deus in celo qui revelat mysteria. Apo-
logiam facit pro iis qui injuste occisi fuerant, et osten-
dit non se esse qui rem explicet. Non ideo, inquit,
dixi istud magorum non esse, ut me ipsum illis cla-
riorem facerem ; sed ut discas, quod neque ego id
secundum liumanam raturam profero. At est Deus in

cezelo. Non illie Deum concludit ; sed tamquam ad bar-

harum interim loquitur, eumque a terra abducit : non
sicut dii vesuri qui circa terrain. volutantur. Et noti

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

204

[ecit regi Nabuchodonosori qua futura sint in. ultimis
temporibus. Vide, per :xnigmata edisserit; et totam
summam visionis in exordio comprehendit, regisque
mentem recreat, dum nihil grave, neque molestum
effatur. « Somnium tuum, » inquit, « et visiones ca-
pitis tui in cubili tuo : hoc est : 29. Cogitationes tuae
ju cubile tuum. ascenderuut, quid oporteat fieri post
lc. Et qui revelat mysteria, indicavit tibi αυ opor-
teat fieri. » Ex vulgi opinione loquitur, quasi somnia
super caput stent. (Homer. 1l. B. 20) , seu quod ibi
sit ratiocinandi vis, seu per caput desijnat oculos :
ut dicat, Tu przbuisti causam. Nee simpliciter dixit,
Deus tibi manifestavit, sed, Cogitabas quid futurum
esset post να... Quia enim orbem terrarum devicerat,
reputabat secum, num ad liberos ipse regnum esset
trausmissurus, sive an moriturus esset. Nam solet
quodammodo magnitudo imperii etiam nos ducere in
oblivionem naturz», et quod mortalis ea sit. Verisi-
mile igitur est illum, cum incidisset in pelagus et in-
finitam multitudinem fortiter ac przclare a se gesto-
rum, non admodum credidisse moriturum esse se.
ldem quoque passus est alius rex (a).ldeoque et qui-
dam ad ipsum dicebat : Tu vero homo es, non Deus
(Ezech. 28. 2) : ad Tyrium nempe loquens. Et vide
quomodo ahsque vulnere ipsum reprehendit. Non
enim dixit, Iloc suspicatus es ac sperasti : sed, Quid
oportet fieri post hac? Ista mente agitabas, ac. tecum
reputabas : quidnam scilicet futurum esset. In cubili
tuo. Cum nullus esset qui obturbaret, sed animus in
quiele versaretur; quando przcipue cogitationum
turba nos invadit, quiete atque otio abutens. ldeo
multis mos est tempus illud in oratione consumere :
quia scilicet tunc animus otiatur ; et magnum capimus
detrimentum, si tunc inerti nos dederimu:. Et qii
revelat mysteria, indicavit tibi qug oporteat fieri. Aspi-
ce, iterum jam Dei meminit. Nec id vulgariter. Sed
illie quidem ait : « Qui est in cxlo; » hic autem:
« Qui revelat mysteria » 30. EL mihi autem non sa-
pientia, qu:e fij in me prx omnibus viventibus, myste-
rium hoc revelatum est : sed ut conjecturam regi
indicem, et ut cognoscas cogilaticnes cordis tui. »
Tantum non dicens : Origo inventionis non est a me:
sed neque in eo ipso quod rem przter alios didice-
rim, exteris przferendus sum. Non enim quia me
sapientem esse agnovit, id Deus fecit. Si enim post-
quam ista dixisset Daniel, ipsum ut Deum adoravit
rex : quid si id proloquutus non fuisset? Sed propter
te, inquit. Tu mili gratias habere non debes, sed
ego tibi : ut enim tu intelligeres, ego didici. Cerne ut
illum conciliet Deo, et ut futurum circa eum mira-
culum, - item amorem vehementem erga eum, per
anticipalionem Deo assignet. Qui enim edoctus est,
quod Deus in honorem ipsius id egit, proculdubio illi
conciliatus est. Te magis, iuquit, honoravit, quam.me.
Vides quam ambitiosus non sit juvenis, utque non

(a) I'hobalus nimirum. Memoria labitur Theodoretus,
qui ad Dan. 2, 46, Nabuchodonosorem interj:retatur. Rectius
ad I-zech. 28, 2, principem Tyri agnoscit. Aflinis error apud
Origcnem lib. 4 de Princi; iis, cap. 2.

1205 .
xà ἄλλα ἀξιῶσαι, ὥστε xal τὴν σύγχρισιν αὑτῷ
Ἱνωρίσα,. Ὅτι τὸ ὅραμα τοῦ βασι]έως , φῃσὶ,
ἐγγώρισάς μοι. Καὶ εὐθέως 9406 Δαγιὴ zpóc
Ἀρωχ, ὃν κατέστησε, qnat, ὁ βασιλεὺς ἀπο-έ-
σαι τοὺς σοςοὺς Βαθυῶνος, καὶ εἶπεν αὐτῷ
Τοὺς σοφοὺς Ba6vAovoc μὴ ἀπο.]έσῃς ' εἰσάγαγε
δέ µε ἐγώπιον τοῦ βασιλέως, xal ἁπαγγελῶ τῷ
βασι.1εῖ τὴν σύγκρισω τοῦ ὁράματος. "Ebpape
πρὸς αὐτὸν xal φησι ' Τοὺς σοφοὺς Ba6vAowoc μὴ
ἀπο.έσῃς. Τίς ἂν ἑφρόντισεν ἑχείνων; "Opa τὸ
φιλάνθρωπον xa ἥμερον τοῦ προφῄτου. ᾿Αλλ᾽ οὐχ ἂν
ἠχούσθη, εἰ μὴ κἀχεῖνο προσέθηχεν’ Εἰσάγαγέ µε,
qnot, xal ἁπαγγελῶ τῷ faciet τὴν σύγαρισι
τοῦ ὁράματος. Τότε ᾿Αριὼχ. φησὶν, εἰσήγαγε τὺν
AavuiA ἓν σπουδῃ ἑνώπιονγ τοῦ βασιᾶέως, xal
εἶπεν αὐτῷ Eüpnxa ἄνδρα éx τῶν υἱῶν τῆς
αἰχμι.]ωσίας τῆς Ἰουδαίας, ὅστις τὸ σύγκριµα
drarre.let τῷ βασιαεῖ. Ἀπὸ τῶν vlov τῆς alyya-
Jocíac, φησὶν, εὕρηκα ἄνδρα. Οὺκ ἠσχύνθη τὸ
γένος. Όταν γὰρ ἀνάγκη ἐπίχειται μείζων, οὐδὲν
τούτων ζητεῖτα:, ἀλλ᾽ ὁ τΌφος ὁ ἐν ταῖς εὐημερίχις
ἅπας χαταστέλλεται. Καὶ γὰρ ὁ νοσῶν οὐχ ἄν ποτε
τοῦ ἰατροῦ τὴν εὐγένειαν περιεργάσαιτο, χαὶ ἄλλως
χινδυνεύων ἄνθρωπος οὐχ ἂν πολυπραγμονῄσειεν, εἴτε
εὐπατρίδης, eve ὁ τυχὼν εἴη ὁ µέλλων αὐτὸν ἔξαρ-
πάζειν τῶν χινδύνων, ἁλλ᾽ ἓν µόνον ζητεῖ, τὴν ἆπαλ-
Myfy. Τίς οὐχ ἂν αἰσχυνθῇ, tic o5x ἂν ἑρυθριάση,
ὁρῶν τοὺς μὲν ἐν τῇ πατρἰδι πάντας ἀναιρουμένους,
τοὺς δὲ αἰχμαλώτους φυσωμένους, καὶ µέγα φρονοῦν-
τας; Οὐδὲν τούτων, οὐδὲν αὐτὸς ἐνενόησεν, ἀλλ᾽ ἐν
σπουδή x&xeivog ἐχάλεσε, καὶ οὗτος Ἱρώτησεν,
οὐχέτι μετὰ τῆς αὐτῆς ἀπονοίας. Ἐπειδὴῆ γὰρ ἡλέγ-
15» διὰ τῆς πείρας ἀνόητα | f. ἀνόνητα ] ὁ βασιλεὺς
ἐπιζητῶν, τί φησι; Καὶ ἀπεκρίθη à βασιεὺς, xal
εἶκεν τῷ Δανιὴ.ὶ, οὗ τὸ ὄνομα Βανἰτάσαρ. El
δύγασαἰ pov ἀναγγεῖῖαι τὸ ἐνύπνιον, ὃ εἶδον,
καὶ τὴν σύγκρισώ αὐτοῦ; Μετὰ, πλείονος τῆς
ἐπιειχείας διαλέγεται. Οὖκ εἶπεν' Αν μὴ δυνηθῆς, τὰ
αὐτὰ πεἰσῃ. Tí οὖν ὁ Δανιήλ; Καὶ ἀπεχρίθη Δαγιὴ.ῖ
ἐγώπιον τοῦ βασιλέως, καὶ εἶπε"' Τὸ µυστήριον,
ὃ ὁ βασωεὺς ἐπιζητεῖ, οὖκ ἔστι σοφῶν, μάγων,
ἐπαοιδῶν, Γαζαρηνῶν δύγαμις ἀναγγεῖῖαι τῷ
βασιλεῖ. ἆ 1.1) ἔστι Θεὸς ἐν οὗρανῷ ἁποκι.1ὐπτων'
Μυστήρια, καὶ ἐγγώρισε τῷ faciet Na60vyo-
δογύσορ d δεῖ γεγέσθαι ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν ἡμερῶν.
ρα σύνεσιν τοῦ προφήτου. Οὐκ εἶπεν εὐθέως :
ἀύναμαι ἁἀπαγγεῖλαί σοι" ἀλλ ὃ πρὸ πάντων ἔδει
Marly «by βασιλέα, τοῦτο λέγει. Τὸ µυστήριον,
"^3, ὃ à θασιΑεὺς ἑπερωτᾷ, οὐκ ἔστι σοφῶν,
Μάτων, ἐπαοιδῶν, Γαζαερηνῶν δύναμις ἀναγγεῖῖαι
'9 βασιλεῖ: ἔστι Θεὸς ἑν οὐρανῷ ἀποκαλύπτων
Μιστήρια. ᾿Απολογεῖται ὑπὲρ τῶν xaxüg ἄναιρε-
ἑέπων, δειχνὺς οὐκ αὐτὸν ὄντα τὸν λέγοντα. [211] θὐ
M τοῦτο, col, εἴπον, ὅτι οὐχ ἔστι μάγων τοῦτο, ἵνα
Hav: ἐχείνων λαμπρότερον δείξω, ἀλλ' ἵνα μάθης,
τι οὐδὲ ἐγὼ κατὰ ἀνθρωπίνην λέγω φύσιν. — AAA
ἐστι θεὸς £v οὗρανῷ. Οὐκ ἐχεῖ συγχλείων αὐτὸν,
τὰ) ὡς πρὸς βάρθαρον τέως διαλεγόµενος, χαὶ τῆς
ης ἀπάγων, οὐχ ὡς οἱ ὑμέτεροι οἱ περὶ γῆν στρεφό-
Hw, Κα) éryopice τῷ BactAei Ναθουχοδονόσορ
i χεγέσθαι ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν χρόνων. "Opa, δι
Δἰνιγμάτων Aver, καὶ τὸ πᾶν χεφάλχιον τῆς ὄφεως

IN DANIELEM.

201

περιλαμθάνει £v τοῖς προοιµίοις, xal ἀνίησιν αὑτοῦ
τῆν διάνοιαν, οὐδὲν φορτιχὸν, οὐδὲ ἐπαχθὲς λέγων.
Τὸ ἐνύπγιόγ' σου, φησὶ, καὶ αἱ ὁράσεις τῆς χεφα- -
Anc σου ἐπὶ τῆς κοίτης σου * τουτέστιν, οἱ δια-
Jorio ol σου ἐπὶ τῆς χοίτης σου ἀνέδθησαν, cl
δεῖ γενέσθαι μετὰ ταῦτα. Kal ὁ ἁἀποκαλύπτων
μυστήρια, ὀγγώρισέ σοι d δεῖ γεγέσθαι. Κατὰ τὴν
τῶν πολλῶν. ὑπόνοιαν διαλέγεται, ὡς ὑπὲρ χεφαλῆς
τῶν ὀνείρων ἱσταμένων, f| ὡς ἐχεῖ τοῦ λογιστικοῦ
ὄὕντος, ἡ τῆς χεφαλῆς, τῶν ὀφθαλμῶν, ἵνα erm * Xo
παρέσχες αἰτίαν. 0ὐδὲ ἁπλῶς εἶπεν, ὅτι Ὁ θεός σοι
ἔφηνεν, ἀλλά, Διελογίζου τί δεῖ γενέσθαι μετὰ ταῦτα.
Ἐπειδὴ γὰρ τῆς οἰκουμένης ἐχράτησεν, ἑλογίζετο
ἄρα εἰ εἰς πάντας « αὐτὸς παραπἐμψει τὴν βασιλείαν,
3| τελευτήσει. Εἴωθε γάρ πως τὸ μέγεθος τῆς ἀρχῆς
xa τῆς φύσεως ἡμᾶς εἰς λήθην ἄχειν, ὅτι θνητός ἐστι.
Εἰχὸς οὖν αὐτὸν εἰς τὸ πέλαγος ἐμπεσόντα τῶν οἱ -
κείὼν χατορθωµάτων, μὴ σφόδρα πιστε΄ειν ὅτι ἆποθα-
γεῖτα.. Τοῦτο χηῦν καὶ ἕτερος ἔπαθε βασιλεύς. Au xal
τις ἔλεγε πρὸς αὐτὸν, EU δὲ ἄνθρωπος &l, οὐ θεὸς,
πρὸς τὸν Τύριον λέγων. Καὶ ὅρα πῶς χωρὶς πλητῆς
αὐτὸν ἑλέγχει. Οὐ γὰρ εἶπεν, ὅτι Τοῦτο ὑπώπτευσας,
ἀλλὰ, Τί δεῖ γεγέσθαι μετὰ ταῦτα. Ταῦτα ἑνενόεις
χαὶ ἑλογίζου τί ἄρα ἕσται. "Ez τῆς κοίτης σου.
"τε οὐδεὶς ὁ παρενοχλῶν, ἀλλ’ Ev ἡσυχίᾳ ἣν fi ψυχή"
ὅτε µάλιστα τῶν λογισμῶν ὁ ὄχλος ἡμῖν ἐπεισέρχεται,
τῇ τε ἡσυχίᾳ καὶ τῇ ἀργίᾳ ἀποχρώμενος. Διὰ τοῦτο
τοῖς πολλοῖς ἔθος τὸν χαιρὸν ἐχεῖνον εἰς εὐχὴν ἀναλί-
σχειν, ἅτε xal σχολαζούσης τῆς ψυχῆς, xai μεγάλης
οὔσης τῆς βλάθης ἐὰν ῥᾳθυμήσωμεν. Kal ὁ ἀποχα-
Αύπτων μυστήρια, ἐγγώρισέ σοι d δεῖ γεγέσθαιο
"Opa, δεύτερον Ίδη τοῦ Θεοῦ µέμνηται, καὶ οὐχ ὡς
ἔτυχεν, ἁλλ᾽ ἐχεῖ µέν φησι’ 'O ὧν ἐν τῷ obparo
ἐνταῦθα δὲ, Ὁ ἀποχαλ1ύπτων μυστήρια. Καὶ ἐμοὶ
δὲ οὐχ iv σοφίᾳ cq οὔσῃ ἐν ἐμοὶ παρὰ πάντας
τοὺς (orrac τὸ µυστήριον τοῦτο ἀπεκα.]ὐφδη,
ἆ 1.1) Érexev τοῦ τὴν σύγχρισι τῷ βασι.εῖ TYo-
ρίσαι, καὶ ἵνα }γῷς χοὺς δια.]ογισμοὺς τῆς καρδίας
σου. Μονονουχὶ λέγων. Ἡ ἀρχὴ τῖς οὑρέσεως οὗ
παρ) ἐμοῦ, ἀλλ᾽ οὐδὲ αὐτὸ τοῦτο map' ἑτέρου μαθεῖν
πλέον ἔχων b τῶν ἄλλων. Οὐδὲ γὰρ imet σοφὸν
εἶδεν, τοῦτο ἐποίησεν. Ei γὰρ χαὶ τούτων εἰρημένων
παρ) αὐτοῦ, ὡς θεὸν αὐτὸν προσεχύνησε τί, εἰ μῆ
τοῦτο ἦν; ᾽Αλλὰ διὰ σὲ, φησίν. 09 σύ [212] pot χά-
ριν ἔχειν ὀφείλεις, ἀλλ᾽ ἐγὼ col ἵνα γὰρ σὺ µάθῃς,
ἔμαθον ἐγώ. "Opa. πῶς αὐτὸν οἰχειοῖ πρὸς τὸν θεὸν,
καὶ τὸ μέλλον θαῦμα περὶ αὐτὸν ἔσεσθαι, χαὶ τὸ
φίλτρον προλαθὼν ἀνατίθησι τῷ θεῷ. Ὁ γὰρ μαθὼν
ὅτι τιμῶν αὐτὸν ὁ θεὸς τοῦτο ἐποίέτδεν, εὔδηλον ὃτι
ᾠχειώθη ἂν αὐτῷ. Σὲ μᾶλλον ἐτίμησε, qnot, ἢ ἐμέ.
Εἶδες πῶς ἀφιλότιμος ὁ νέος, πῶς o) πρότερον ἅπτε-
ται τῶν ῥημάτων. ἕως ἂν ἀποστήσῃη αὐτὸν τοῦ µεγά-
λην περὶ αὐτοῦ δόξαν ἔχειν; Πῶς οὖν οὗτης ἔθφρα €
δύξαν, ὁ χαὶ διδοµένην αὐτὴν ἀποχρονόμενος, Καὶ
οὐχ εἶπεν, Ἐπειδὴη σἐέω τὸν θεὸν, ἐπειδὴ θεραπεύω
αὐτὸν μᾶλλον τῶν ἄλλων, ἀπεχαλύφθη ἐμοὶ, ἀλλ’,
Ὑπὲρ τοῦ σὲ μαθεῖν ὃ χρησιμώτατον ἣν. Ἐχεῖνο γὰρ
xaX μῃ εἰπόντος, Ἰκολούθει τῇ διανοίᾳ &xovóvttov.

* Εἰς πάντας. laud dubie emendandum παΐῖδας.
b Forte παρ) ἑτέρους... ἔχω. .
€ L. ἐθήρα. Lego etian paulo ante τοῦ μεγάλην, ete.

$05
Zb βασιεὺς ἐθεώρεις, xal ἰδοὺ εἰκὼν µία, ἡ
εἰκὼν ἐκείνῃ μµεγά-η, xal ἡ πρόσοψις αὐτῆς
ὑπερφιρὴς ἑστῶσα πρὸ προσώπου cov, xal ἡ
. ὅρασις αὐτῆς φοθερἀ. Εἰχκὼν ἧς ἡ κεφα.)ἡ χρυσίου
xa0apov* αἱ χεῖρες αὐτῆς xal τὸ στήθος xal οἱ
βραχίονες αὐτῆς áprvpot * ἡ xoa αὐτῆς καὶ οἱ
Κηροὶ xaAxoi * αἱ κγῆμαι σιδηραϊ ' οἱ πόδες µέρος
μέν τι σιδηροῦν, µέρος δέ τι ὀστράκινον. "Ope
κοίας ὄψεως ἠξιώθη Ναθουχοδονόσορ. Ἐπειδὴ γὰρ

ἔμελλεν εἰς ἔθνη τὸ χήρυγµα διαδίδοσθαι, προανα- -

χρούεται τοῦτο ἄνωθεν τὴν ἐθνιχὴν παράδοσιν * xol
kv ἐθνιχῇ τοῦτο ὁρᾶται, τοῦ ναοῦ χαταλυθέντος, τῶν
νομικῶν ἀνῃρημένων. Πλὴν διὰ Ἑδραίων ἑρμηνεύε-
ται. El γὰρ χαὶ εἰς ἐθνιχοὺς ἔμελλε διαδίδοσθαι, ἀλλὰ
διὰ Ἑδραίων ἀνδρῶν, τῶν ἁποστόλων. Τοῦτο xal ἐπὶ
του Κορνηλίου γέγονε. Ἡρολαμθάνει τὰ ἔθνη, xal
οὐκ ἀχολουθεῖ. Οὕτω xal ἐνταῦθα τὴν εἰχόνα πρῶτος
«-δεν ὁ Ναδουχοδονόσορ, τὴν δὲ γνῶσιν πρῶτος εἶδε
Δανιηλ. Καὶ ἵν εἰδῆς ὅτι xal πρῶτοι xal ὕστεροι οἱ
Ἱουδαῖοι' πρῶτοι τὰ ἀγαθὰ ἔλαθον, ἀλλὰ οὐχ ᾖδεισαν
ὅπερ ἔλαθον, ἵνα ἴσον γένηται. Οὕτω χκἀχεῖ πρὸ τοῦ
βαπτίσματος χατηξιώθησαν Ἡνεύματος. Οὕτω xol
ἐπὶ ᾿Αθραὰμ πρώτη ἡ πληθὺς ἐχείνη τῶν ἑἐθνῶν,
ὑστέρα δὲ fj περιτομή * ἀλλὰ διὰ περιτομῆς f] σωτη-
ρία. Εἶπον ταῦτα µυριάχις οἱ προφῆται τοῖς Ἰου-
δαίαις, χαὶ εἰ μὴ πολλὴ παρ) ὑμῖν fj νωθεία, xiv
ἐξεχάλυψα, ποῦ xai πότε. Ἐπειδῆ δὲ οὐ προσεῖχον,
µεταθαίνει εἰς τὰ ἔθνη λοιπόν. ᾿Αχούοντες ἐχεῖνοι
τούτων τῶν ῥημάτων, χατέπτνον " ὁ ἐθνιχὸς ἀχούσας
προσεχύνησεν. "Opa xal τὰ ἐπὶ Χριστοῦ διατυπού-
µενα. Ἡ Χανανῖτις προσχυνεῖ: οὗτοι οὗ ποιοῦσι
τοῦτο, ἁλλ᾽ ἐλαύνουσιν. Οὕτω xai ἐνταῦθα ἐχεῖνοι
ἔδησαν τὸν Ἱερεμίαν, οὗτος προσεκύνησε τὸν Δανιήλ.
Πάλιν Ἰουδαῖοι τοὺυς ἁποστόλους ἀπελαύνουσιν, ol
Ἕλληνες λέγχουσιν, ὅτι Οἱ θεοὶ κατἐθησαν πρὸς
ἡμᾶς. Ὅταν γὰρ ἡ χρίσις χωρὶς πάθους γίνηται,
ἀδέχαστός ἔστι xal καθαρά. "Ορᾷς τοὺς τύπους
λάμποντας; Ἐν Βαθυλῶνι τὰ περὶ Χριστοῦ ἀχούεται,
xal ἀχροατὴς 6 βάρδαρος Υίνεται, ἵνα µάθῃς ὅτι οὐ
µόνον ἐθνιχοὶ, ἀλλὰ xai βάρδαροι ταῦτα ἀχούσονται,
ὥσπερ [215]ὁ Παῦλός φησι’ Ὀφειέτης εἰμὶ εὐαγγε-
4ίσασθαι "EAAnci τε καὶ Bap6ápotc. Καὶ ἵνα μὴ
ἀπογνῷς, τὰς ἐλπίδας ὑποτυποῦται. Τί γὰρ οὐχ ἣν xo
λυμα; Ὁ τῦφος ὁ βασιλιχὸς, ἡ φύσις αὐτὴ ἡ βαρθα-
prx, τὸ εὐτελὲς τοῦ λέγοντος’ αἰχμάλωτος γὰρ ἣν *
ἡ ἡλικία * νέος γάρ * τὸ τῆς θρησχείας ἀλλότριον. Οὐχ
εἶπεν, Ἔδεισε προϊδεῖν τὰ σὰ, την αἰχμαλωσίαν τῆς
πόλεως’ ἐχεῖνα Ἰγνόησας, καὶ ταῦτα προλέχεις:
"περ λέγουσιν οἱ ἀγνώμονες: ἔδει τὸν Χριστὸν
ἀναστῆσαι ἑαυτόν. Αὐτὸ τὸ λεγόµενον χατάλυσις τῆς
βασιλείας αὐτοῦ ἣν, xal τῆς οἰχουμένης ἁπάσης
συντέλεια. Καὶ ἐπίστευσε Ναθουχοδονόσορ. Οὐ γὰρ
ἂν, εἰ μὴ ἐπίστευσεν, ἔθυσε τῷ Δανιῃλ. Πιστεύει
Ναδουχοδονόσορ, τινὲς δὲ ἀπιστοῦσι τοῦτο. Διὰ τοῦτο
πολλαὶ προῤῥήσεις ἓγίνοντο. Ei μὴ ἐγένοντο ἐχεῖναι,
μηδὲ ταύταις πίστευε. Ἵνα δὲ μὴ ἐπὶ πλέον ἀσαφῇ
ποιῶ τὸν λόγον, φέρε τοῦτον ὑμῖν ἑρμηνεύσωμεν.
Πέντε εἶδεν ὕλάς, χρυσὸν, ἄργυρον, γαλχὸν, σίδηρον,
ὅστρακον. Εἶτα εἰκὼν πᾶσα ὁ Κρόνος ἐστὶ, καὶ ἡ áxo-
λουθία τοῦ χρόνω. Καὶ χαλῶς εἶπεν, Εἰχών. Elxóvt
γὰρ ἔοιχε τὰ ἡμέτερα, elxóvi doy. Καὶ καλῶς

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

206

εἰχὼν ἀπὸ χρυσοῦ. Καθάπερ γὰρ ó χρυσὸς, xhv
λαμπρὸς T, ἀπὸ γῆς ἐστιν, οὕτω xal ἡ φύσις ἡ
ἡμετέρα, xa τὰ πράγματα. Καὶ ὅρα ὅτι Χόνις γίνε-
ται, ὅπερ ἣν πρὺ τούτου. Καΐτοι τοῦτο λίθος οὐχ ἄν
ἐργάσαιτο. Συντρίφαι μὲν δύναται λίθος, οὐσίαν δὲ
μεταθαλεῖν οὗ δύναται. ᾽Αλλὰ τοῦτο γέἐγονεν. Είδες
τὸ µυστήριον τῆς ἀναστάσεως. Καὶ γὰρ τῶν σωμάτων
ἡμῖν πρότερον στοιχειωθέντων, xaX πρὸς τὴν ἀρχαίαν
ἑπανελθόντων φύσιν, τὴν γῆν λέγω, τότε fj φθορὰ
ἐπεισέρχεται. Ταῦτα δὲ πάντα ὁ λίθος ποιεῖ. "Qoa
ὅταν lots τὴν εἰχόνα ἐκ διαφόρων συγχειµένην ὑλῶν,
xai τὴν μὲν χεφαλὴν αὐτῆς λαμπρὰν, τὸ δὲ στῆθος
φαυλότερον, καὶ τὴν Υαστέρα ἀτιμοτέραν, xal τὰς
χνήµας εὐτελεστέρας, τὴν διαφορὰν ταύτην περὶ τὴν
ὄψιν νόµιξε. Μιᾶς γὰρ οὐσίας τὰ πάντα’ xaX µαρτυ-
ρεῖ τὸ τέλος, εἰς χόνιν ἅπαντα διαλύον. Οὐ μιχρὰ

"αὕτη φιλοσοφία. Ἐννόησον γὰρ τὴν φιλοσοφίαν ταύ-

την xaX ἀπὺ τῶν παρόντων πραγμάτων, ἀπὸ τοῦ
χρατοῦντος χαταγαγὼν τὸν βασιλεύοντα, τὸν Ὀπαάρχον,
τὸν μετ ἐχεῖνον, τὸν χαλχὸν, τοὺς μετὰ ταῦτα ὀστραχί-
νους, σιδηροὺς. ᾽Αλλ' ἐὰν εἰς τὴν σορὸν ἕλθῃς, x&v
µνυριάχις χἀχεϊ βιάζωνται λάρνακα χρυσῆν χατασχευά-
ζοντες, ὄψει τὴν φύσιν αὐτὴν. Πάλιν νόει poc τὸν
πλούσιον, τὸν δέσµιον, ἐχεῖνον τὸν πλούσιον, τὸν πέ-
νητα µέχρι τοῦ ὁστράκου, xaX ὕψει πάντα χόνιν.
Ἁλλ' ὅρα. Οὐ πρότερον ἐφάνη πάντα Χόνις ὄντα, ἕως
ὁ λίθος χατέπεσεν. ᾿Εθεώρεις ἕως ἀπετμήθη Acc

"ἀπὸ τοῦ ὅρους ἄγευ χειρῶν, καὶ ἑπάταξε τὴν

εἰκόνα, καὶ τοὺς πόδας τοὺς σιδηροῦς xal óetpa-
χίνους, xal ἑέπτυνεν αὐτοὺς εἰς τέ.ος. Tóta
ἐλεπτύνθη εἰς ἄπαξ τὸ ὄστρακον, ὁ σίδηρος, ὁ
gaAxóc *, xal éyérorco ὡσεὶ [314] κογιορεὸς ἁπὺ
ἅ-Ίωνος θθ6ριυῆς * xal ἐξηρεν αὑτὰ τὸ α«π.ῆθος.
τοῦ πνεύματος, καὶ τόπος οὐχ εὑρέθη αὐτοῖς. 00
γὰρ πρότερον ἑφάνη τῶν πραγμάτων ἡ φύσις, ἕως ὁ
ftog τῆς δικαιοσύνης ἀνέτειλεν, ὅτι ὁ χρυσὸς οὗ -
χρυσός. "Opa δὲ xai ἓν αὑτῷ τούτῳ οὗ μετὰ τὶν
συντριθὴν, ἀλλ᾽ ἔτι ἑστώτων αὐτῶν, οὐδὲν δὲ τοῦτο
ἐχείνου τιµιώτερον ὃν. "Opa χαὶ τῇ ὄψει, χαὶ τῷ
χρόνῳ, xai τῇ πτοιότητι ταῦτα ἐχείνων βελτίω. Διὰ
γὰρ τοῦτο χαὶ χρυσίον ἀπὸ γῆς ἐποίησεν ὁ θεὸς, ἵνα
priv µέγα περὶ αὑτοῦ φαντασθῇς. Τΐνος δὲ ἕνεχεν
τὴν αὐτοῦ βασιλείαν καλεῖ χρυσῆν, τὴν δὲ τῶν Περσῶν
ἀργυρᾶν, καὶ τὴν τῶν Μακεδόνων χαλχήν, xal τὴν
τῶν Ῥωμαίων σιδηρᾶν xat ὁστραχίνην» "Opa καταλ-
λήλους τὰς Όλας. 'O yàp χρυσὸς πλούτου μέν ἐστι

:ἐμφαντιχὸν, ἀσθενὲς δὲ, καὶ πρὸς ἁπάτην xal πρὸς

χόαμον μᾶλλον xal φιλοτιµίαν ἐπιτήδειος. Οὕτω καὶ
ἐχείνη ἡ βασιλεία ἡ τοῦ βαρθάρου. Πολὺ παρ) αὐτῷ
τὸ χρυσίον ἣν xai τοῖς βαρθάροις, ἐπειδὴ xal ἐχεῖ
λέγονται εἶναι ὕλαι µεταλλιχαί. Καὶ γὰρ παρὰ τῶν
Σήρων πολὺς ὁ πλοῦτος, ἁλλ᾽ ἄχρηστος. Κεφαλὴν ὃλ
ἐπέχει, ἐπειδῆ πρώτη ἑφάνη. Ἡ δὲ Περσῶν οὐχ οὕτως
εὔπορος, ὥσπερ οὖν οὐδὲ Μακεδόνων ἡ δὲ Ῥωμαίων ᾿
χρησιµωτέρα τε xaX ἰσχυροτέρα, ὑστέρα μὲν τοῖς
χρόνοις, δω xoi ποδῶν τάξιν ἐπέχει. Ἔστι δὲ αὐτῆς
τὰ μὲν ἀσθενῆ, τὰ δὲ ἰσχυρότερα. Τοιοῦτο τὸ ἀλλό-
χοτον τῶν ἀνθρώπων. Καὶ ὅταν π.1ηθυνθῇ, qr3t,
ἡ ἀνομία, Ψυγήσεται ἡ ἁγάπη τῶν ποιϊων.

8 Ὁ χαλχός. Addendum 6 άργυρος, ὁ χρυσός,

206
ante sermonem aggrediatur, quam regem abduxerit a
inagna quam de ipso habere potuisset opinione? Quo-
modo igitur gloriam venaretur Daniel, qui etiam da-
tam repellit? Et non dixit : Quoniam Deum veneror,
quoniam illi plus quam caeteri servio, mibi revelatio
facta est : sed, Ut tu disceres quod utilissimum erat.
lllud enim, eam ipso non dicente, ia mentem audi-
torum veniret. 51. « Tu rex videbas, etecce imago una,
imago illa magna, et aspectus illius sublimis stans ante
faciem tuam, et intuitus ejus terribilis. 52. imago cujus
caput ex auro puro ; manus ipsius et pectus et bra-
chia ejus argentea ; venter illius et femora zrea ; 55.
tibi: ferre ; pedes, pars quidem quxdam ferrea,
pars autem quiedam testacea. » Vide quali visione di-
gnatus fuerit Nabuchodonosor. Quandoquidem enim
in gentes evangelii preconium spargendum erat, visio
multo ante gentilem traditionem inhibet ; et in terra
geutili somnium videtur, templo everso, legalibus
$ublatis. Verumtamen per Hebrzos explicatur. Etsi
enim in gentiles disseminandum esset evangelium, at
per Hebrzos viros, nempe apostolos, id futurum erat.
Hoc et in Cornelio contigit. Pre»cedunt gentes, non
autem sequuniur. lta et hic imaginem primus vidit
Nabuchodonosor, notitiam vero primus aceepit Da-
niel. Et ut cognoscas quod et primi et posteriores
sunt Judzi : primi quippe bona acceperant, sed ne-
sciebant quid accepissent, ut par utrinque fieret. Ita
et illic ante baptismum Spiritu dignati sunt. Sic et in.
Abrahamo prima fuit illa multitudo gentium, poste-
rior vero cireumcisio : sed per circumcisionem salus.
H:rc millies prophet: Jud:is dixerunt, et nisi inulta
apud vos esset tarditas, etiam ubi et quando aperuis-
sem. Postquam autem non attenderunt, transit ad
gentes deinceps. Hxc verba Judzi audientes, despue-
bant : gentilis cum audisset, adoravit. Adverte ea

etiam jux sub Christo contigerunt describi per ligu--

ras. Chanan:xa adorat : Judxi contra, Dominum sci-
licet expellunt. Ita et hic Judzi Jeremiam in vincula
conjecerunt : Nabuchodonosor adoravit Danielem.
Dhursus Jud»i apostolos ejiciunt : Grxci autem die»
cunt :Dii descenderunt ad nos (Act. 14. 10). Cuin enim
udicium sine affectu fertur, incorruptum est, ac sin-
cerum. Vides typos coruscare? 1n Dabylone quie ad
Christum spectant audiuntur, et barbarus auditor fit,
ut intelligas non modo gentiles, sed οἱ barbaros ista
esse auditurus, quemadmodum Paulus ait : Debitor
swm ul evangelium predicem Gra'cis ac barbaris (Rom.
1. 14). Et ne desperes, spem delincat ac subjicit.
Quod enim aberat impedimentum? Fastus regalis,
indoles ipsa barbarica, loquentis vilitas; erat. enim
captivus ; las : erat juvenis; religio aliena. Neque
rex dixit : Te tua previdere oportuit, urbis tu: vi-
' delicel captivitatem : illa ignorasti, et hzec praedicis?
Ingr4ti enim ita loqui solent : Oportebat Christum
Seipsum suscitasse. Quod dictum fuit eversio erat re-
gni Babylonici, et consummatio totius orbis. Et cre-
didit Nabuchodonosor. Neque enim, nisi credidisset,
sacrificasset Danieli. Credit Nabuchodonosor (t. 46) ;
quidam autem non credunt. Propter lioc multe przdi-

IN DANIELEX.

206

ctiones fiebant. Si ille eventum non babueruut, ueque
his crede. Ne autem diutius sermonem obscurum facia-
mus, age eum vobis interpretemur. Quinque vidit ma-
terias, aurum, argentum, zes, ferrum, testam. Deinde
tota imago tempus est et lemporis consequentia. Et re-
cte dixit : mago. Imagini siquidem similes sunt res no-
stre, imagini inanimatze. Et beneimago ex auro. Sicut
enim aurum etiamsi splendidum sit, tamene terra ori-
tur : sicetiam natura nostra, atqueres bumanz. Et vide
ut pulvis fiat, quod scilicet erat antea. Atqui id lapis
numquam fecerit. Conterere quidem potest lapis,
substantiam vero convertere non potest. Hoc tamen
contigit. Mysterium resurrectionis vides. Cum enim
corpora nostra iu elementa resolvuntur, et ad anti-
quam redcunt naturam, terram dico, tunc advenit
corruptio. Hxc autem omnia lapis efficit. Itaque cum
videris imaginem ex diversis materiis constantem, et
illius quidem caput splendidum, pectus vero deterius,
et ventrem ignobiliorem, et tibias viliores , diversi-
tatem hanc in solo aspectu sitam esse existima. Unius
quippe ejusdemque substanti: omnia suut; idque
testatur finis, qui in pulverem cuncta dissolvit. Non
parva est ista philosopliia. Animum adverte ad hauc
philosophiam, eta rebus qux ante oculos obversantur,
ab imperante deducens regem, deinde pra:fectum qui
post regem estet xri respondet, item eos qui sequua-
tur, quique ut fictiles ac ferrei reprssentantur. Verum
8i ad sepulcrum veneris , etiamsi sexcenties ibi quo-
que vim facere videantur , dum auream urnam ador-
nant, aspicies tamen illorum eamdem esse naturam.
Iterum mihi considera divitem illum et vinctum (Pau-
lus); item illum divitem et ad testam usque pauperem
(Jobus) : atque universa pulverem esse conspicies.
Verum observa. Non prius cuncta pulvis esse visa sunt,
quam lapis decidisset. $4. « Videbas donec abscissus
est lapis de monte, sine manibus : et percussit ima-
ginem, et pedes ferreos ac testaceos : et comminuit
eos in finein. 35. Tunc comminuta sunt omnino testa,
ferrum, xs, argentum , aurum : et facta sunt quasi
pulvis de arca :estiva : οἱ extulit ea multitudo venti,
el locus non est inventus illis. » Non enim earuni
rerum natura cognita fuit, douec sol justitie est ex-
ortus : quia aurum non aurum est, Vide autem ct in
hac ipsa re non post contritionem, sed stantibus adhuc
omuibus, nullam materiam alia esse przstantiorem.
Vide, et aspectu, et tempore, et qualitate tantum has
illis esse meliores. Ideo enim Deus aurum quoque de
terra fecil, ut niliil magnum de illo imagineris. Quare
autem regnum Nabuchodonosoris vocat aureum, Per.
sarum autem argenteum, Macedonum xreum, Roma-
norum ferreum atque testaceum? Vide dispositas
convenienter materias. Nam auram divitias quidem
reprzsentat : invalidum est autem, et ad fraudem
atque ad ornatum ac. magnificontiam magis accom-
modatum. Sic et regnum Babylonium barbari illius.
Multum penes ipsum οἱ apud barbaros erat auri : ibi
namque feruntur esse metalla. Etenim a Seribus
divite magnze portantur, sed inutiles. Caput autem
Occupat, quia reguum illud fuit primum. Persarum

907

vero imperium non adeo opulentum fuit : sieut nec
Macedorum : αἱ Romanorum utilius ac fortius ; tem-
pore quidem posterius, quare et pedum locum ob-
tinet. Porro sunt hujus regni quzdam infirma, ct
quedam robustiora. Talis est hominum monstrosa
varietas. Et cum multiplicata fuerit, inquit, iniquitas,
re[rigescet caritas multorum (Mutth. 24. 12). Caritate
autem frigescente , necesse est inimicitias et bella
oriri : cumque insidiatores ac hostes sint , homines
necesse est eodem modo inter se congredi , quo testa
cum ferro. Sicut enim h:xc natura differunt, nec inter
se conjungentur umquam : ita et illa. Hoc et prophete
et apostoli asserunt. Quare et consummatio deinceps.
Sicut enim temporibus Noe, postquam molitia inva-
luit, diluvium contigit : ita et nunc. Et sicut corpus
agrum, cum ad dclicias venerit, tunc perit : sic et.
mundus. Si enim, quando fuerint quinque justi in
civitate, illi parcitur : multo magis et mundo cum in
eo sunt justi secundum proportionem. ὅ5. Et lapis,
qui percussit imaginem, factus est in montem magnum,
et implevit universam terram. Lapis , inquit, cecidit de
monte. Vide quando. Non cum quod aureum erat, ne-
que cum quod argenteum , neque cum quod zreum :
sed cum ferrum apparuit, Cecidit, inquit, de monte.
Altitudinem indicaus, De monte, dixit. Sed coram rege
ostendit de rebus humanis somnium esse. Lapis autem,
inquit, cecidit de monte. Arbitrii libertatem declarat,
et quod vi adactus non sit. Neque enim dixit, Projectus
est; sed, Cecidit de monte. Rem inopinanter ac nemine
sciente factam fuisse designat. Et abscissus est sine manie
bus. Generationem secundum carnem innuit. Solet Scri-
ptura montis nomine etiam mulieres donare : quemad-
modum cum dixit : Ex fovea undeeffossi estis(15ai.5A A).
Et sx pe Christus lapidis nomen accipit, propter stabi-
litatem. Super quem autem ceciderit, comminuet illum,
inquit , quasi pulverem de area &stiva (Luc. 20. 18).
Hic declarat regna non posse subsistere. Et extulit ea
vehementia venti, et locus non est inventus illis. Ita
namque evertuntur regna, quasi si numquam fuerint.
Et factus est lapis in montem magnum. Vide ut aposto-
lorum verba tdtum orbem terrarum repleverint. lgi-
tur lapis ille aliquando dicitur mons, aliquando au-
tem angularis, aliquando vero fundamentum, ut
edocearis eum omnia implere. Mons ideo, quia omnia
continet : angularis ideo, quia universa in ipso con-
stituta sunt. Ideo fundamentum, et vitis radix. Ego
enim sum vitis, vos palmites (Joan. 15. 5). 56. « Hoc
est somnium , » inquit, « et ejus conjecturam dicemus
coram rege. 57. Tu es rex regum. Tibi Deus cali
regnum forie et validum et honoratum dedit, 38.
in omni loco, ubi habitant filii hominum : et be-
stias agri, et volucres cxli dedit in manu tua: et
constituit te dominum omnium. » Postquam Dei po-
tentiam demonstravit, tunc cum fiducia preconium
etiam veritatis ipsi predicat. Et vide quanta cum as-
sentatione, quantoque cum bonore sermonem immit-
tat (a). « Tu es, » inquit, «rex regum. Tibi Deus cxli

(a) Mirum quantum in laudes regum effusa sit antiquitas.
l'aralip. 50, 25, Judilbe 11, 9, Esth. 10, 1. /Eschines de

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

regnum forte et validum et honoratum .
omni loco, ubi habitant filii hominum :
sStias agri, et volucres cxli dedit in man
Non solis hominibus, qui ejusdem tecum ge
natur.e sunt, seid etiam deserto, et iis, qui sup
sunt, imperas. Aspice quomodo ostenderit i
donum, quod in principio factum est: Et don
piscibus maris, εἰ volatilibus celi ( Gen. 4. 38)
scas Deum solitudinis etiam esse conditorem
rarum quoque factorem; non autem mansi
animantium dumtaxat. Et in omni loco , wbi
filii hominum, tibi regnum dedit Deus celi. Ni
plius dicit : Est Deus iu celo. Vide ut paulatim
inducat. Primum dixit : Illic habitat; ne cirea
Deum versari imaginaretur. At postquam illo
mentum rex accepit, rursus eum abducit, oste
Deum c:eli quoque esse opificem, ac Dominuan
minatorem : non tamen iu eo tamquam in loc
neri, sed czlum ipsius esse opus. Nam si czl
nus est, terram libi dare potest. Ipse sibi
czelum, et tibi terram largitus est. Quod enim
id tu es in terra; omnibus neinpe superior, c
imperans, omnium caput. Tibi corum quie sur
terram plus quam czleris concessit, cum te caJ
slituerit, el regnum tuum aureum ος auro pure
« Tu es caput aureum. 39. Et post te exsur
gnum aliud minus tuo, idque argeuteum : et
tertium, quod est xs, quod dominabitur u
terre. » Tale enim Macedonum regnum fuit. 4
regnum quartum quod est validum sicuti

Noam quemadmodum ferrum comminuit ac
omnia, sic omnia comminuel ac dormabit. » 1
lum, inquit, id est, Romanorum. Nomina
non profert. Quarc apertius non est loquut
multi sacros libros abolerint. 41. « Et quia vic
des, et digitos, partem quidem quamdam tes!
partem vero aliquam ferream, regnum divisu
eta radice ferrea erit in. eo, quemadmodui
sti ferrum admistum testz lutez. 42. Et di
dum, pars quidem aliqua ferrea, pars aute!
dam testea : pars regni erit fortis, et αἱ ea
erit contritum. 42. Et quia vidisti ferrum
stum test: lutex* ; commiscebuntur in sem
minum : et non adhzrebuut, sicut ferru
immiscetur cum testa. » (Quando id in Roma:
tigit? Vides h:e regna talia fuisse? Nec iu iis
Xerxe : Ausus in epistolis scribere, se esse omniu
num. dominum, ab ortu usque αά occasum solis.
Tzetzes, Chiliade tertia : Rex Assyriorum ille Sesa
Seso0sis, juxia Diodorum, Assyriorum monarch

terre imperavit, currui suo reges subjungens, et ab
ctus, eodem modo quo cteleri ab equis vehuntur. A
etaneis mundi dominus, et deus appellabatur. A
Marcellinus lib. 45 : Quo ille Constantius studio b
rum exquisito sublatus, immunemque se deinde fori
mortalitatis incommodo fidenter existimans, ca
justitia declinavit ita intemperanter, ut. &lernitate
aliquoties subsereret ipse dictando, scribendoquu
manu orbis totius se dominum appellaret. His et |
plena sunt veterum scripta. Exstititque patrum
nonnemo, cui vani tituli non displicuerunt. Omitti
bet locus Salviani episcopi Massiliensis in lib. 4 1
siam Catholicam ; de eodem quippe Nabuchodortost
tur : Sermo erat cum rege, et quidem cum rege &
urbis, sed, ul (aic videbatur, totius orbis.

91
Αγάπης δὲ Ψφυχοµένης, ἀνάγχη ἕἔχθρας εἶναι xal
πολέμους τῶν ἐπιθουλευόντων ὄντων καὶ τῶν
ἐχθρῶν, ἀνάγχη συνεῖναι τοὺς ἀνθρώπους ἀλλήλοις,
ὥσπερ τῷ σιδήρῳ τὸν ὄστρακχον. Καθάπερ μὲν ἐχεῖνα
τῇ φύσει διέστηχεν, καὶ οὐχ ἂν ἀλλήλοις ὁμιλήσειεν’
οὕτω χαὶ ταῦτα. Τοῦτο xal ol προφῆται xaX οἱ ἁπό-
στολοι λέγουσι. Διὸ xal συντέλεια λοιπόν. Ὥσπερ γὰρ
ἐπὶ τοῦ Νῶε, τῆς xaxíag ἐπιταθείσης, véyovev ὁ
χαταχλυσμµός ' οὕτω xal vov. Καὶ χαθάπερ σῶμα
χάµνον, ὅταν πρὸς τρυφἣν α ἔλθῃ, τότε ἀπόλλυται *
οὕτω xal ὁ χόσµος. El γὰρ ὅταν Got πέντε δίχαιοι ἐν
πόλει, φείδεται τῆς πόλεως, πολλῷ μᾶλλον xai ἐπὶ
τοῦ χόσμου, ὅταν ὧσι xal κατὰ ἀναλογίαν. Καὶ ὁ
ίθος ὁ πατάξας την εἰχόγα ἐγεγήθη εἰς 6poc
µέγα, xal ἑἐπ.)ήρωσεν πασαν τὴν ΤΗ». Λίθος,
φησὶν, ἔπεσεν ἐξ ὄρους. "Opa πότε. Οὐχ ἠνίχα ἡ
χρυσῆ, οὐδὲ ἡ ἀργυρᾶ, οὐδὲ ἡ χαλχη, ἀλλὰ ἠνίχα ὁ
σίδηρος ἐφάνη, "Exectv ἀπὸ ὅρους, φησί’ τὸ ὑψη-
λὸν ἐμφαίνων, ᾽Απὸ ὅὄρους, εἶπεν. Αλλ' ἔμπροσθεν
«οῦ βασιλέως ἔδειξεν, ὅτι περὶ τῶν ἀνθρωπίνων
πραγμάτων ἑστίν. 'O δὲ «1θος ἀπὸ ὄρους ἔπεσε,
φησἰ. Τὸ ἐχούσιον δείχνυσι, χαὶ ὡς οὖκ ἀναγχασθείς "
οὐ γὰρ εἶπεν, ἑῤῥίφη, ἁλλ᾽, Ἔπεσεν ἀπὸ τοῦ
ὄρους ' xaX τὸ ἀπροσδόχητον, χαὶ μηδενὸς εἱδότος.
Καὶ ἐτμήθη ἄνευ χειρῶν. Thy χατὰ σάρχα γέννησιν
[215] αἰνίττεται. Εΐδεν ὄρος λέγειν χαὶ γυνσῖχας, ὡς
ὅταν Mn: Ἐκ τοῦ βοθύγου οὗ ὠρύχθητε. Καὶ
πολλαχοῦ δὲ λίθος λέγεται διὰ τὸ ἑδραῖον. Ἐφ' ὃ δ᾽
ἂν πέσῃ, Juxjricec αὐτὸν, φησὶ, ὥσπερ κογιορτὸν'
ἀπὸ ἅ Ίωνος θερι’ης' τὸ ἀνυπόστατον ἐνταῦθα δη-
λῶν. Καὶ ἐξήρεν αὐτὰ π.Ίηθος τοῦ πγεύµατος, καὶ
τόπος οὐχ εὑρέθη αὑτοῖς. Οὕτω γὰρ λύονται αἱ βα-
σιλεῖαι ὡς μηδὲ γενόµεναι. Καὶ ἐγένετο ὁ .Ἰίθος εἰς
δρος μέγα. Τὰ ἀποστολιχὰ ῥήματα τὴν οἰχουμένην
ἐπλήρωσεν ἅπασαν. Ποτὸ μὲν οὖν ὄρος ὁ λίθος, ποτὲ
δὲ ἀκρογω,ιαῖος, ποτὲ δὲ θεμέλιος, ἵνα µάθῃς ὅτι τὰ
πάντα πληροϊ. Διὰ τοῦτο ὄρος, ὅτι τὰ πάντα συνέχει '
διὰ τοῦτο ἀχρογωνιαῖος, ὅτι τὰ πάντα Ev αὐτῷ συν-
έστηκε, Διὰ τοῦτο θεμέλιος, χαὶ ῥίζα ἀμπέλου. ᾽Εγὼ
Υάρ εἰμιἡ ἄμπε-Ίος, ὑμεῖς τὰ κ.ήματα. Τοῦτό ἐστι
τὸ ἐγύπγιον, qnot, xal τὴν σύγκρισιν αὐτοῦ ἑροῦ-
μεν ἐνώπιον τοῦ βασιλέως. Σὺ βασιλεὺς βασι-
«ἑέων. Σοὶ ὁ θεὸς tov οὗραγοῦ βασιείαν ἱσχυρὰν
xal κραταιὰν xal ἔγτιμον ἔδωκεν àv zavtl τόπῳ,
ὅπου κατοικοῦσωώ’ ol viol τῶν ἀγθρώπωγ * θηρία
τε ἀγροῦ, xal πετεινὰ obparov ἔδωκεν ἐν τῇ xeipl
σου, καὶ κατἐστησέν σε χύριον πάντων. "Occ ἑπ-
εδείξατο τοῦ Θεοῦ τὴν ἰσχὺν, τότε μετὰ παῤῥησίας
αὐτῷ xai τὸ κήρυγμα κηρύττει. Καὶ ὅρα μετὰ χολα-
χείας ὅσης b ἑνίησι τὸν λόγον, xal μετὰ τιμης. Σὺ

4 Τρυφήν. Intelligendum arbitror de edacitate. Hesych. :
τρυφὴ, Yaotpt ία, πολυφαγία, εἰχαιοφαγία. Suidas : τ
φηλὸς, xai τρυφητὴς, ὁ ἄπληστα τρώγων. [mo αριά Chryso-
slomum sape τρυφή ciborum delicias significat, et τρυ"
ed» convivari.

b /Eschines de Xerxe : ὁ τολμῶν ἐν ταῖς ἐπιστολαῖς γρά-
φειν, ὅτι δεσπότης ἐστὶν ἁπάντων ἀνθρώπων ἀφ᾿ ἡλίου ἀνιόν-
τος µέχρι ὀυοµένον. Joannes Tzetzes Chiliade tertía :

*O ᾿Ασσυρίων βασιλεὺς ὁ Σέσωστρις ἐχεῖνος,
Κατὰ δὲ τὸν Διοδωρον Σεσόωσις τὴν χλῆσιν,

Tov ᾿Ασσνρίων Ψοναρχῶν, ηργε τῆς γῆς ἁπάσης,
ζευγνύων ἐν τῷ ἅρματι τούτου τοὺς βασιλέας,

Καὶ ὑπ αὐτῶν σνρόµενος, ὥσπερ ὑφ) ἵππων ἄλλοι,
Καὶ κοσµοκράτωρ xai θεὸς ἐκέκλητο τοῖς τότε.

V idesis notam interpretationi Laliuee suljectam.

--

IN DANIELEM.

308
βασιλεὺς, qnot, βασιέων. Σοὶ ὁ θεὸς τοῦ οὐρανοεῦ
βασιλείαν ἱσχυρὰν καὶ κραεαιᾶν xal ἔντιμον ἔδω-
x&v ἐν παντὶ τόπῳ, ὅπου κατοικοῦσιν οἱ viol τῶν'
ἀνθρώπων * θηρία τε ἀγροῦ, xal πετεινὰ τοῦ οὐ:
ρανοῦ ἔδωκεν ἐν τῇ χειρί σου. O0 τῶν συγγενῶν
ἀνθρώπων µόνον, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐρήμον, xal τῶν ὑπὲρ
χεφαλῆς ἄρχεις. "Opa πῶς ἑνεδείξατο τοῦ θεοῦ τὴν
δωρεάν ἐχείνην τὴν ἐν ἀρχῇ Υενομένην ΄ Kal ἄρχετε
τῶν ἰχθύων τῆς θᾳα.1άσσης, xal τῶν πετεινῶν τοῦ
οὐρανοῦ * ἵνα µάθης ὅτι xal τῆς ἑρήμου δημιουργὸς
αὐτὸς, ὅτι xal θηρίων ποιητὴς, οὐχὶ τῶν ἡμέρων pó-
vov. Καὶ ἓν παντὶ τόπῳ, ὅπου κχατοικοῦσιν οἱ υἱοὶ
τῶν ἀνθρώπων, σοὶ ἔδωχε τὴν βασιλείαν ὁ θεὺς τοῦ
οὐρανοῦ. Οὐχέτι φησί * "στι θεὸς év οὗρανῷ. "Opa
πῶς κατὰ μιχκρὸν εἰσάγει τὸ δόγμα. Πρῶτον εἶπεν,
ὅτι ἐχεῖ οἰχεῖ, ἵνα μὴ περὶ τὴν γῆν αὐτὸν φαντασθῇ.
Ἐπειδὴ δὲ ἑδέξατο τὸ δόγµα ἐχεῖνο, πάλιν αὑτὸν
ἀφίστησι, χαὶ τοῦτο δειχνὺς, ὅτι δημιουργός ἐστιν
αὐτοῦ τοῦ οὐρανοῦ, xal Δεσπότης xai Κύριος, οὐχὶ
τόπον αὑτὸν ἔχων, ἁλλ᾽ ἔργον αὐτοῦ τοῦτο. El γὰρ
τοῦ οὐρανοῦ Κύριος, δύναται δοῦναί σοι τὴν γῆν.
[216] Λὐτὸς ἔλαθε τὸν οὑρανὸν, χαὶ aot τὴν γην ἔδω-
x&v. Ὅπερ Y&p ἔστιν ἐχεῖνος ἐχεῖ, τοῦτο σὺ ἐπὶ τῆς
γῆς, πάντων ἀνώτερος, πάντων ἄρχων, πάντων χε-
φαλή. Καὶ τῶν ἐπὶ τῆς γῆς σοι πλέον ἔδωχεν, χεφα-
λἠν σε ποιῄσας, xai χρυσῆν δείξας σου τὴν βασιλείαν,
χρυσίου χαθαροῦ. Σὺ εἶ ἡ χεφα.ὴ ἡ χρυσῆ. Kal
ὀπίσω σου ἀναστήσεται βασιλεία ἑτέρα ἤττων
σου, f; ἐστιν ἄργυρος) καὶ βασι.εία τρίτη, ἢ ἐστιν
ὁ xa Axóc, T] κυριεύει (l. χυριεύσει) πάσης τῆς γῆς.
Τοιαύτη γὰρ ἡ Μακεδόνων ἐγένετο. Kal βασιϊεία
τετάρτη, ῆτις ἑστὶν ἱσχυρὰ ὡς ὁ σίδηρος. "Or
τρόπον γὰρ «επτύγειό σίδηρος καὶ ξαμάζει πάντα,
οὕτω πάντα «Ἰεπτυγεὶ καὶ δαµάσει. Καὶ τετάρτη,
φησὶν, Ἡ Ῥωμαίων. Οὐ λέγει δὲ τὰ ὀνόματα. Tivo;
ἔνεχεν; f| (f. µή ) γὰρ ἂν σαφέστερον τὸν λόγον
ἐποίησεν, ὥστε pd πολλοὺς ἀφανίσαι τὰ βιθλία.
Kal ὅτι εἶδες τοὺς πόδας, καὶ τοὺς Σακτύ.ους,
µέρος μέν τι ὀστράκιγον, µέρος δέ τι σιδηροῦ»ν,
βασιΆεία διῃρηµένη ἔσται, καὶ ἁπὸ τῆς fite τῆς
σιδηρᾶς ἔσται ἐν αὐτῃ, ὃν τρόπον εἶδες τὸν σί-
δηρον ἀναμεμιγμένον τῷ ὀστράκῳ τῷ πη.{νῳ.
Καὶ οἱ δάκτυ.Ίοι to ποδῶν µέρος µέν τι σιδη-
ροῦν, µέρος δέ τι ὀστράχινο», µέρος τῆς «βασι-
λείας ἔσται ἱσχυρὸν, καὶ ἀπ αὐτῆς ἔσται cvr-
τριδόµενο». Καὶ ὅτι εἶδες τὸν σίδηρον ἀναμεμιγμέ-
vov τῷ óctpáxo cq znA(vo, συμμιγεῖς ἔσονται ày
σπέρµατι τῶν árüpozur, καὶ οὐκ ἔσογται προσ-
χο.Ἰώμενοι, καθὼς ὁ σίδηρος ovx ἀναμίγγυται
μετὰ τοῦ ὀστράκου. Πότε τοῦτο ἐπὶ ᾿Ῥωμαίων γέ-
γονεν; Ὁρᾶς χαὶ βασιλείας Yevouévag τοιαύτας;
Οὐχὶ ἀπὸ βασιλιχοῦ γένους ἅπαντας, ἄλλως δὲ χαὶ
ἀπίστους ({. ἀπίστως ) πολλοὺς διαχειµένους. Καὶ év
ταῖς ἡμέραις τῶν βασιλέων ἐκείνων ἀναστήσει ὁ
θεὺς τοῦ οὐρανοῦ βασιΆείαν, ἥτις εἰς τοὺς alevac
οὐ διαρθαρήσεται' καὶ ἡ Ἀασιλεία αὑτοῦ Aaq
ἑτέρῳ οὐχ ὑπο.1ειρθήσεται’ «επτυνεῖ καὶ «ικμή-
σει πάσας τὰς βασιἠείας ' καὶ αὑτὴ ἁν αστήσεται

909

εἰς τοὺς αἰῶνας. "At µοι τοὺς Ἰουδαίους ἐνταῦθα.
T ἂν εἴποιεν περὶ τῆς προφητείας ταύτης; Οὐ γὰρ
δή που περὶ ἀνθρωπίνης ταῦτα θέμις εἰπεῖν, ὅτι
ἄπειρος ἔσται ἡ βασιλεία, ἀλλ᾽ εἰχὸς εἶναί τινα, περὶ
οὗ ταῦτα λέλεχται. El δὲ λέγοις, περὶ τοῦ Πατρὸς
εἰρῆσθαι, ἀλλ᾽ ἄκουε τί φησι’ Ἐν ταῖς ἡμέραις τῶν
βασιλέων ἐχείνων, τῶν '᾿Ῥωμαίων δηλονότι. Άλλως
δὲ εἰ λέγοιεν, Καὶ πῶς τὸν χρυσὸν συνέτριψε, τὴν
Βαδυλωνίων βασιλείαν πάλαι κατασχευασθεῖσαν 4;
πῶς δὲ τὸν ἄργυρον, τὴν Περσῶν ; πῶς δὲ τὸν χαλχὸν,
τὴν Μαχεδόνων; ταῦτα γὰρ πάλαι ἐγένετο, καὶ τέλος
ἔλαδεν. Αλλὰ μὴ θαυμάσῄῃς, ἀγαπητέ. El γὰρ ὁ Παῦλος
οὐχ ἑτόλμησε φανερῶς εἰπεῖν, ἀλλ᾽, "Εως οὗ ὁ κατ-
έχων, qnoi, ἐκ µέσου γένηται" πολλῷ μᾶλλον ὁ
προφήτης. Τί γὰρ ὄφελος, εἰπέ µοι, ἀπὸ τοῦ φανερῶς
εἰπεῖν ἑγίνετο; El δὲ λέγοιεν, Πῶς συνέτριψε τὸν
χαλχὸν, τὸν σίδηρον; τοῦτο χοινὸν ἔσται τὸ ζήτημα *
xai γὰρ ἐπ᾽ αὐτῶν ὁμοίως διαπορῄσεται, πῶς τὰς
Ίδη σθεσθείσας βασιλείας χαθαιρεῖ; ᾽Αλλὰ τὸ χαθαι-
ρεῖν ἑτέρας, ἓν αἷς αἱ τοιαῦταί ela, εἰχότως ἐμποιεῖ.
Ἄλλλως δὲ λανθανόντως τοῦτο εἰργάζετο, xat πρὸ
τούτου Θεὸς Gv, xai οὗ τότε φανεὶς, ὥστε εἰκότως
ἀμφισθητοῖτε. El δὲ βοὐλοιτό τις xal ἓν τῷ παρόντι
χαιρῷ λαμθάνειν τὴν προφητείαν, οὐχ ἂν ἁμαρτήσε-
ται. Καὶ [317] γὰρ χαὶ νῦν συνέτριψε τὰς βασιλείας,
τὸν τῦφον Μαχεδόνων τὸ χῦρος b. Ὅταν γὰρ ἴδῃς
μάρτυρας, ἵνα τὸ πρόσταγμα ἐχείνου πληρωθῇ, τοῦτο
ποιοῦντας, χαὶ πολλῷ μᾶλλον τὸν θάνατον ὑπομένον-
τας, ὄψει αὐτοῦ τὴν βασιλείαν, χαὶ πῶς τὴν γῆν ἑν-
ἐπλησεν. Εἶδες προφητείας. El μὴ ἐξέθη τὰ ἐπ᾽ Exel-
νων, μηδὲ τῇ συντελείᾳ πίστευε. Εἶτα ἐπάχει' "Ov
τρόπον εἶδες, ὅτι ἀπὸ ὅρους ἐτμήθη Aiüoc ἄγευ
χειρῶν, καὶ ἐλέπευνε τὸ ὄστρακον, τὸν σίδηρον,
τὸν χα.κὸν, τὸν ἄργυρον, τὸν xpucór, ὁ θΘεὸς
ἑγνώρισε τῷ βασιΆεῖ d δεῖ γενέσθαι μετὰ ταῦτα.
Καὶ ἀ ληθυὀν τὸ ἐν ύπγιογ, xal πιστὴ ἡ σύγκχρισις
αὐτοῦ. "Opa πῶς πιστοῦται τὰ λεχθέντα, ἀπὸ τῶν
φανερῶν τὰ ἀφανῆη, τὸ μονονουχὶ λέγων, εἰπὼν c τὸ
ἐνύπνιον, ἐπίστευσε (I. πίστευε) τῇ συγχρίσει. Τί οὖν
ὁ βασιλεύς; Τότε, φησὶν, ὁ βασιᾶεὺς Ναθουχοδονό-
cop ἔπεσεν ἐπὶ πρόσωπόν σου (l. αὐτοῦ), xal τῷ
AariA προσεκύνησεν, καὶ μάννα 4 καὶ εὐωδίαν
εἶπεν σπεῖσαι αὐτῷ. Εὐθέως οὕτως ἐπιστεύθη. Καὶ
εἰχότως εἶπε, μάννα xal εὐωδίαν σπεῖσαι αὐτῷ. Εἶδες
θαᾶμα μἐγιστον. Εἶδες πῶς ἔθος τοῖς Ἕλλησιν ἀπὸ
ἀνθρώπων θεοὺς ποιεῖν. Ὥστε ὅταν λέγωσι, Πόθεν ἡ
εἰδωλολατρεία» µάνθανε τὴν ἀρχήν. Οὕτω xal τοὺς
ἁποστόλους ἐξ ἀνθρώπων ἐποίουν θεούς. Οὕτω xal ὁ
διάθολος ἐφιλονείχησε παρὰ τὴν ἀρχὴν τὴν ἀσέδειαν
εἰσαγαγεῖν, λέγων ' ΄Ἔσεσθε ὡς θεοί. Καὶ ἐπειδὴ
τότε οὐκ ἴσχυσεν, ὕστερον ἐτιχειρεῖ, πανταχοῦ quio-
νειχῶν τὴν πολυθεῖαν εἰσαγαγεῖν. Kal ἁποχριθεὶς ὁ

* Yerisimilis lectio χατασκεδασθεῖσαν.

b Videtur deesse τῶν 'Ῥωμαίων.

ο Suspicor legendum εἶπον, mox πί
pro cou legendum αὐτοῦ.

d Melius in vulgata editione µαναά. Alque {ία legit
Theodorelus, et noster quoque Cohortatione prima ad
Theodorum cap. 5. Nibil tamen hic mutandum censeo,
quia potuit sanctus doctor diversis temporibus diversa
habuisse exemplaria. Ut enim colligitur ex S. Hierony-
mo ad Jerem. 17, et ad Ezech. 45, ac 46, µαννά pro µα-
ναά antiquus est scriptorum error, qui adhuc cernitur Je-
rem. 17, 26, et 48, 5, Daruchi 1, 20.

στενε. Paulo post

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

ου

βασιᾶεὺς εἶπεν τῷ Δανγιή ' Ἐαπ᾽ ἀληθείως οἶδα
ὅτι ὁ θεὸς ὑμῶν αὐτός ἐστι θεὸς Cor, καὶ Κύριος
τῶν βασιλέων. 'Anb τούτου μόνου οὕτως εὐθέως
ἐπίστευσεν, οἱ δὲ Ἰουδαῖοι µυρία τοιαῦτα ἀχούοντες
οὗ προσεῖχον. Ὁρᾶς πῶς σοι δείχνυσι τῶν ἐθνῶν
εὐγνωμοσύνην; Ἐπειδὴ γὰρ ὁ χεαιρὸς παρεγένετο
λοιπὸν, xa ὃν ἔδει τὸ χήρυγµα εἰς ἐχείνους ἐξενεχθῆ»-
ναι, προλαµθάνων ἀπολογεῖται διὰ τῶν προγόνων
αὐτῶν, ὅτι οὗ µάτην, οὐδὲ ἁπλῶς ἐκείνους τούτων
προτιμᾷᾶ.
ΚΕΦΑΛ. I".

Ἔτους ὀχεωχαιδεκάτου Ναδουχοδονόσορ à βα-
σιεὺς ἐποίησεν εἰχόγα χρυσῆν. “Ύψος αὐτῆς
πηχέων ἑξήκοντα, καὶ εὖρος αὐτῆς πηχέων &E
ἔστησεν αὐτὴν ἐν πεδίῳ Δεηρᾷ ἐν' χώρᾳ Βαδυ.1ῶ-
voc. Καὶ Ναδουχοδονόσορ ἀπέστειε εἰσαγαγεῖν
πάντας τοὺς ὑπάτους, xal στρατηχγοὺς, καὶ το-
πάρχας, ἡγουμέγους καὶ τυράγγους, καὶ τοὺς ἐπ
ἐξουσιῶν, καὶ πάντας τοὺς ἄρχοντας [318] τῶν
χωρῶν ἐάθεῖν slc τὰ ἐγκαίνια τῆς εἰχόνος, ἧς
ἔστησε Ναδουχοδονγόσορ Ó βασιλεύς. Ὄρα τὴν ἁλη-
θειαν τῶν πραγμάτων λάµπουσαν ’ καἰτοι τίς -οὑκ ἂν
αἰσχυνθῇ τοῦτο ἀποχαλύψαι: TI λέγεις; ὁ προσχυνή-
σας, ὁ µάννα σπεἰσας, ὁ τὸν θεὸν οὕτω τιμῶν, xol
θαυµάσας καὶ ὑπερεκπλαγεὶς, οὗτος, οὐδὲ μακροῦ
παρελθόντος χρόνο», εὐθέως ἐπὶ τὴν προτέραν ixav-
έρχεται πλάνην; Καλῶς γε. Οὐ γὰρ αὐτὸν χατεπλή-
fate τοῖς σηµείοις * ἁλλ' οὐδὲν τούτων ἑνενόησαν,
ἀλλ' ἓν µόνον ὁρῶσιν, ὅπως γυμνὴν τὴν ἀλήθειαν
παραχατάθωνται. Ἐπειδὴ γὰρ τὴν πόλιν εἷλε (τότε
γὰρ αὐτὴν εἷλε, xal αὑτῆς ἐχράτει), ἕστησε τὴν εἷ-
xóva, ἴσως εἰς τῦφον ἀρθείς. Τινές qas, ὅτι τῆς
εἰχόνος ἐχείνης μεμνημένος τῆς ἓν τοῖς ὀνείροις αὐτῷ
δειχθείσης ἄλλοι δὲ λέγουσιν, ὅτι εἰς θεοὺς ἑαυτὸν
ἀναγαγεῖν βουλόμενος. Καὶ γὰρ ταύτην εἶχον ἔπιθυ-
µίαν οἱ παλαιοὶ, ὥστε νοµίζεσθαι θεοὶ, καθᾶπερ ὁ
διάδολος. Καὶ ὅρα tiv ἔχδασιν. "Acti; ποιῆσαι Eau-
τὸν προσχυνεῖσθαι, τὴν εἰχόνα ἑποίησε προσχυνεῖσθαι,
ix πολλοῦ τοῦ περιόντος τηῦτο χατασχευάσαι βουλό-
µενος, xai τῷ µεχέθει, xal τῷ τοῦ σώματος ὄγχῳ
χαταπλῆξαι θέλων, xal ἀπὸ τοῦ τόπου πάλιν. "Ew
τόπῳ Δεηρᾷ, φησί. Ὕπιον [l. ὕπτιον] ἴσως ἦν τὸ πε-
δίον. Εἰσὶν ἄνδρες ᾿Ιουδαῖοι, οὓς κατέστησας ἐπὶ
τὰ ἔργα Ba6vAovoc, Σεδρὰχ, Μισὰχ, ᾿Αόδεναγώ.
Οἱ ἄνδρες ἐχεῖνοι οὐχ ὑπήκουσαν, βασιᾶεῦ, τῷ
δόγµατί cov, καὶ τοῖς θεοῖς σου οὐ «ἰατρεύουσιν,
xal τῇ εἰκόγι τῇ χρυσῇ 1 ἔστησας οὐ προσλχυ-
νοῦσι. Τότε Ναθουχοδογόσορ ἓν θυμῷ καὶ ὁργῇ
εἶπεν ἀγαγεῖν τὸν Σεδρὰχ. Μισὰχ xal Ἀθδεναγώ.
IIoc ὁ Δανιῆλ ἐνταῦθα οὗ φαίνεται; Ἐμοὶ δοχεῖ, φο-
θούµενος 9 ἐχείνους ph χαταγγεῖλαι αὐτὸν, 1). τὸν
βασιλέα αἰδούμενον p ἀναγκάσαι, ὥστε μὴ ἔχειν
κατήγορον qavspóv. Τινὲς δέ φασιν, ἐπειδὴ Βαλτάσαρ
ἐχαλεῖτο' τὸ δὲ ὄνομα τοῦτο τοῦ εἰδώλου τοῦ παρ)
αὐτοῖς fjv. Ὁ θεὸς οὖν ᾠχονόμησε μὴ ἐμθληθῆναι
εἰς τὴν χάμινον, ὥστε μὴ τῇ προσηγορίᾳ τὴν ἰσχὺν
ἐπιγράφαι, xal διαφυγεῖν. Ti οὖν οἱ τρεῖς παῖΐδες :
Μάλιστα μὲν γὰρ ἔμελλον xal αὐτοὶ διελέγχειν τὸ
πρᾶγμα. Πλὴν ἐπὶ τῆς προῤῥήσεως πῶς οὐχ ᾧχονό-
prse τοῦτο ὁ θεός; Διέθαλλον αὐτοὺς οἱ Χαλδαῖοι"
πολλὰ γὰρ ἡ βασχανία ποιεῖ. Οὐχκ ἔφξρον τοὺς alypa-
λώτους κρατοῦντας αὐτῶν ὁρῶντες. ἸΑλλ) ὅρα. Καθ

e Ex serie liquet legendum esse φούουμένους.

. IN DANIELEM.

eriginem duxisse ex genere regio; plurimos etiam
fuisse iulideles. &4. « Et in diebus regum illorum sus-
dtabit Deus. c:eli reguum, quod in sxcula non cor-
runpetut : et regnum ejus populo alteri non relin-
ηυείατ; comminuet οἱ ventilabit universa regna : οἱ
ipsum exsurget in sxcula. » Adducito mihi huc Ju-
dzeos. Quid de hac prophetia dicturi sunt? Neque enim
profecto de humano reguo hzc fas est dicere, scilicet
regnum infinitum fore: sed oportet aliquem 6556, do
quo hac dicta sunt. Quod si dixeris, de Patre pro-
lata fuisse, at audi quid dicatur : 4n. diebus regum
illorum : Romanorum videlicet. Quod si dicant : Quo-
modo aurum conterere potuit, nempe regnum Baby-
loniorum , quod jam olim erat destructum ? quomodo
eliam argentum, nimirum regnum Persarum? et
«quomodo zs, scilicet regnum Macedonum? hzc eniin
quondam (uerant et finem acceperant, Verum ne mi-
weris, carissime. Si enim Paulus ausus non esi
aperte loqui ; sed ait : Donec qui tenet de medio fiat :
anulto magis propheta. Quxnam enim, quiso, uti-
litas ex aperta loquutione orta fuisset? Si autem di-
xerint, Quo pacto contrivit 5 ac ferrum ? liaec qu:estio
erit communis. Etenim de ipsis perinde quzretur,
quomodo jam exstincta regna destruat? Quia nimirum

destruit alia regna , in quibus haec continentur. Alio--

quia autem id latenter operabatur, cum etiam antea
Deus esset , sed nondum ideo visus, ut vos jure du-
bitaretis. Quod si quis voluerit etiam in pressenti tem-
pore accipere prophetiai , nequaquam aberravit.
Siquidem nunc quoque contrivit regna, superbiam
Macedonum (et Romanorum) potentiam. Cum enim
videris martyres ad Dei mandatum implendum id
fxientes, imo et mortem sustinentes : videbis re-
(wm illius, et quomodo terram repleverit. Nosti
prophetias. Si quxe ab illis praedicta fucrant non eve-
wfunt, nec consummationi crede. Deinde adjicit :
45. « Sicut vidisti de monte abscissum esse lapidem
sine: manibus, qui comminuit testam , ferrum , xs,
argentum , aurum , Deus indicavit regi qu:xe oporteat
lieri post hzec. Et verum est somnium , et fidelis con-
jedura ejus. Vide quomodo fidem adstruat iis αυ
derat. Ex. rebus inauifestis obscura probat , quasi
diteret ; Narravi somnium, interpretationi crede.
Quid igitur rex? 46. Tunc , inquit , rez Nabuchodono-
Wr cecidit in (aciem suam, εἰ Danielem. adoravit : et
(Osa algue bonum odorem dixitut. libarent. ei. Tam
cito Dapieli creditum est. Ac merito precepit manna
t! bonum odorem libari ei. Vides maximum miracu-
hm. Vides ut moe sit gentilibus ex hominibus deos
here. |taque quando dixerint: Unde idololatria?
Wincipium illius disce. Sic apostolos quoque ex ho-
Vinibas deos faciebant (Ac/. 14. 11. εἰ 38. 6). Sic et
liabolus ab iuitio impietatem introducere contendit ,
liens : Erie sicut dii (Gen. 5. 8). Et quoniam tune
Mn valuit, post illa id tentat, ubique obnitens deo-
Fm multitudinem introducere. 47. Et respondens rex
ἀπ Danieli : 1n veritate novi quod Deus vester ipse est
Dew vivens, et Dominus regum. IIoc solo inductus ,
fülim credidit rex : Judzi vero, cum millia hujus-

?10
modi audirent, uon attendebant. Vides qua ratione tibi -
ostendat gentium gratum animum? Quandoquidera
cnim aderat deinceps tempus, in quo oportebat ad gene
tiles praedicationem evangelii exportari , auticipans se
excusat per illorum progenitores, ostenditque non fru-
stra nec temere gentiles Judzis a se frisse prz positos.

CAPUT ΙΙ.

1l. « Anno decimo octavo (a) Nabuchodonosor rex
fccit imaginem auream : altitudo ejus cubitorum
sexaginta, οί latitudo ejus cubitorum sex : οἱ sta- -
tuit eam in campo Deera in provincia Babylonis
2. Et Nabuchodonosor misit congregatum omnes
summates, et przetores, przesides, duces et tyrannos,
et in potestatibus constitutos, et omnes regionum
magistratus, ut. venirent ad dedicationem imaginis ,
quam statuerat Nabuchodonosor rex. » Aspice splen-
dentem rerum veritatem : et certe quem non puduis-
set flagitium regis revelasse? Quid dicis? ille qui ad-
oravit, qui manna libavit, qui Deum adeo lionoravit,
qui admiratus est, et supra modum obstupuit , illene,
ncc longo tempore elapso, statim ad priorem rever-
itur errorem ? Pulchre sane. Non enim eum signis
obstupefecistis : nam nihil horum cogitarunt juvenes ;
αἱ unum solummodo respexerunt , quomodo verita-
tem nudam deponerent. Postquam enim ille urbem ce-
perat ( tunc quippe Jerosolymam expugnavit, et illa
potitus est ), erexit imaginem , forte in superbiam
elatus. Quidam dicunt, quod imaginis illius recordatus,
quas ipsi in somnis ostensa fuerat : alii autem aiunt ,
quod seipsum in deos referre volens. Etenim hoc de-
siderio tenebantur antiqui , ut dii censerentur, sicut
diabolus. Et vide exitum. Cum omisisset jubere, ut
ipsum adorarent, effecit ut imago 8ua adoraretur , ex
multa rerum abundantia id conficere volens, et ma-
gnitudine atque corperis mole cupiens percellere , ac
rursus a loco. In loco Deera, inquit. Campus erat fof-
tasse acclivis. 12. « Sunt viri Judzi , quos constituisti
super opera Babylonis, Sedrachus, Misachus, Abde-
nago. Viri illi non obedierunt , rex , decreto tuo , et
deos tuos non colunt , et imaginem auream quam sta-
tuisti non adorant. 13. Tune Nabuehodonosor in fu-
rore et ira dixit, ut adducerent Sedrachum, Misachuin
et Abdenagonein. » Quomodo hic non comparet Da-
niel? Mihi videtur, Chald:eos metuentes non. ipsum
denuntiasse, vel regem reverentia adductum illum
non coegisse, ne manifestum haberet accusatorem.
Quidam vero dicunt, quia vocabatur Baltazar (0) : id
autem nomen erat idoli quod apud Babylonios colc-
batur. Deus igitur providit ut in fornacem non mitte-
retur, ne scilicet virtus, qua periculum vitaturus erat,
ei nomini adscriberetur. Quid igitur tres pueri? Maxi-

(a) Anno quo capta est Hierosolyma. Incidit enim expu-
iatio urbis in Nabucbodonosoris 18, et 19 : 4 Reg. 25, 8,
erem. 52, 12, 29. Neque audiendus Grotius, qui Jerem.
52, 29, corrigendum esse anno 19 suspicatur. Josephus
lib. 1 contra Ápionem : Γέγραπται γὰρ ἐν αὐταῖς (Scripturis)
ὅτι Ναδουχοδονόσορος ὀχτωχαιδεχάτῳ τῆς αὐτοῦ βασιλείας
ἔτει τὸν παρ) ἡμῖν ναὸν ἠρήμωσε, xal ἦν à ς ἐπὶ Et) ἑπτά
(1. ἑθὂομήκοντα) * δευτέρῳ δὲ τῆς Κύρου βασιλείας, etc.
(b) Ea fuit postea opiuio Isidori Pelusiote lib. 1, ep. 19.

me equidem ipsi quoque rem confutaturi erant. C:e-
terum in illa predictione superiori quomodo Deus
idem non:disposuit? Crimipnabantur illos Chaldzi :
plurimum enim potest invidia. Ferre non poterant
captivos ipsis imperantes aspicere. Sed vide. Sicut in
Daniele, prius didicerunt illius mores ac mansuetu-
dinem , et tunc signa viderunt : ita etiam hic in me-
dium ducuntur pueri, et primum eorum propositum
denudavit Deus : et illi ita przparati non in medium
insilierunt. Scitis autem hominein , qui przesenti vite
renuntiavit, quique facile mortem sustinet , non de-
trectaturum quidlibet audere, etiam eorum quz te-
ineraria esse videntur. Attamen isti , elsi mortetn con-
temnerent , mansueti erant ; nec illos ullatenus lxsit
fortitudo , nec in audaciam adduxit ; neque id ambi-
tione faciebant. 25. « Et viri illi tres, Sedrachus,
Misachus et Abdenago , ceciderunt in mediam forua-
cem ignis ardentem, ligati. $4. Et deambulabant in
medio flamms», laudantes Deum, et benedicentes
Dominum. Vide nonne mirabilis ac inopinata est hxc
res , ambulare simul ac laudare, quasi essent in aqua-
rum lavacro? Quamquam nibil ibi erat , quod impe-
diret : quandoquidem Deus voluerat. Tale quid mihi
videtur fuisse et ille ignis, quo combusti sunt ii qui
extra fornacem erant : et hic ignis erat , et ille ignis ;
et hzc. corpora, et illa corpora ; et tamen hzc atti-
git , illis vero abstinuit. Vides quantum sit bonum vo-
luntas optima? admiratus es eorum voluntatem ? Mi-
rare Domini benevolentiam, et honorem quem in illos
exhibuit. Glorificantes me glorificabo (4. Reg. 3. 90),
Inquit. Steterat universum theatrum. Supra naturam
loquuii sunt ; supra naturam illos honorat. Aspice ut
"amuli eadem quz Dominus possint. Quid miraris , si
regem derideant , cum illos elementa revereantur ac
suspiciant. Caminus factus est Ecclesia (a) : ipsi cze-
lo erat similis. Hic jam incorruptionis experimentum
ceperunt. Quandoquidem et ab initio corpora nostra
passibilia peccatum fecit: cum igitur justa operantur,
iterum impassibilia flunt. Et deambulabant, inquit. Sed
videamus quid loquantur ; audiamus vocem mysticain
cum quiete multa. Vidisti vocem inordinatam et con-
fusam sambucze et psalterii, et musicxe ? Audi vocem
ab igne emissam. Nonne mirum tibi videbatur vocem
Dei ab igne edi? Ecce etiam servis suis hoc donavit.
Quis aer percussus vocem eam efficiebat? Nonne id
semper cos qui comburendi sunt. adnionent , ut ape-
riant ora, quod sic ne paulum quidem possit vis
deinceps in corpore permanere? Vide concentum
musicum, omnes nimirum quasi ex uuo ore Deum
laudantes. 20. Et stans. Azarias oravit sic : et aperiens
05 suum in medio ignis dixit. Ut non existimes eos de
presentibus rebus gratias agere, ideo de captivitate,
et molestiis iis quz ipsis contigerant, Deum invo-

! Genuinus locus in Parznesi prima ad Theodorum la-
psum cap. 5, Tomo 1 : Sciunt autem omnes, qui adfuerunt,
cum aliqui comburebantur, eos quamdiu quidem labia ha-
buerint clausa, paulisper saltem sustinere incendium ; si ve-
1o contingat ui os aperumt, statim] animum e corpore αἲσ-

(u) Quia Ecclesia est, ubi tres, uiquit Tertullianus.

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

cant. Vide ut ineipiant. 26. « Benedictus cs,
Deus patrum nostrorum, et laudabile et glo
nomen tuum in &recula. 49. Angelus autem
descendit cum Azaria et sociis ejus in forn:
excussit flammam ignis de fornace, 50. et (
dium fornacis, quasi ventum roris sibilan
non tetigit eos omnino ignis, et non coririst
et molestiam non intulit. » lta non fortuito
bant. Et non solum non sunt combusti ; sed
molestiam exhibuit ignis, nec vcl minimum
neque calorem senserunt. Et eapropter ad
extulerat flamma, ut et ab iis qui foris erau
retur. Et vero maleria immissa sufficiebat :
illis faciendam, et quod ignis non deficeret,
diu ardens appareret, et quod rcs coram :
fieret. 91. Et Nabuchodonosor audivit laude
et admirdtus est, el surrexit. propere, et dixit (
bus suis. ld ipsum autem ut audiret, unde
Nabuchodonosori? At per totum tempus as
Ideo Deus non permisit ut statim ille audi
ipsum etiam tempus testimonium perhibt
geste ; quod scilicet per multum tempus in
coinmorati, nihil mali passi essent. « Noni
tres injecimus in medium ignis compeditos
spondentes dicunt regi : Vere, o rex. 92. Et di
Hic ego video viros quatuor solutos, et ami
in medio ignis : et corruptio non est in eis : el
quarti similis (ilio Dei. » Ab ostio viderat eorum
95. « Tunc accessit Nabuchodonosor ad ostiut
cis ignis qu:e ardebat, et ait : O Sedrache, M
Abdenago, servi Dei altissimi, egredimini, e
huc. Et egressi sunt Sedrachus, Misachus, Al
de medio ignis. » Quare autem non prius
sunt, quam vocavit eos? Et pulchre prius ini
primores, ut responsione sua przoccupati, nil
trarii respondeant, neque occasione abri]
Quemadmodum Moysi dicebat Deus : Quid es
manu (ua (Exod. 4. 2)? sic etiam Nabuchedona
interrogatione anticipat. Ecce, inquit, video sii
tutor solutos et ambulantes in medio ignis : et ει
non est in eis : ct aspectus quarti similis filio Di
rimam forte pulchritudinem prz sc ferebat. 1
Nabuchodonosor, nosti filium Dei ? Aspice hu
barum prophetarce ex aspectu solo. Et accessit.
cavit eos : O Sedrache, Misache, Abdenago, se
altissimi, egredimini, et venite. Vidc. Non jussit
gui fornacem : sed quid? Vocavit eos, ut e
Vides miraculum magnum et incredibile. Quod x
noverat eos deliniturum, id illos-vocavit. Nih
nobilitati par est. Audi enim Deum dicentem :
servus meus mortuus est (Jos. 4. 2). Et, Isaac,
servus tuus (Gen. 24. 14). Πας appellatione ex
angeli, et Cherubini, et Serapliüini. Nec sicuti €
tiosus aliquis fecisset, in fornace manserunt |
sed statim obedierunt : et ad spectandum mir
omnes convenere. |

CAPUT IV.

41. Ego. Nabuchodonosor abundans eram in

|

1!

άπερ ἐπὶ τοῦ Δανι]λ, πρότερον ἔμαθον αὐτοῦ τοὺς
τρόπους χαὶ τὴν ἐπιείχειαν, xal τότε τὰ σημεῖα ἑώ-
puv* οὕτω xaX ἐνταῦθα ἄγονται εἰς μέσον, xat πρῶτον
αὐτῶν τὴν προαίρεσιν ἀπεγύμνωσεν ὁ θεός * χἀχεῖνοί
τε οὕτω παρξσχευασμένοι οὐχ ἐπεπήδησαν elg τὸ µέ-
σον, "loce δὲ ὅτι ἄνθρωπος τῆς παρούσης ζωῆς ἁπ-
εγνωχὼς, xai ῥᾳδίως φέρων τὴν τελευτὴν, οὐδὲν παρ-
αιτήσαιτο τολμῆσαι, xal τῶν σφόδρα δοχούντων
[219] τολμηρῶν εἶναι. "AY ὅμως xal οὗτοι θανάτου
ὑπερρρῶντες ἐπιειχεῖς ῆσαν, οὐδὲν ἀπὸ τῆς ἀνδρείας
εἰς θρασύτητα παραθλαθέντες, οὐδὲ φιλοτιμίᾳ τοῦτο
ποιοῦντες. Καὶ ol ἄγδρες ἐχεῖνοι οἱ τρεῖς, Σεδρὰχι
Μισὰχ, Αέδεγαγὼ, ἔπεσον elc μέσον τῆς καμίνου
τοῦ πυρὸς τῆς λαιομέγης, πεπεδηµέγνοι. Καὶ πε-
Γιεπάτουν ἐν µέσῳ τῆς gAoyóc, ὑμγοῦντες τὸγ
Θεὸ»ν, καὶ εὐ.Ίογοῦντες τὸν Κύριον. "Opa, οὗ θαυ-
μαστὸν τοῦτο xal παράδοξον, τὸ καὶ περιπατεῖν xal
ὑμνεῖν, χαθάπερ ἓν xolup6f0pa ὑδάτων: Καίΐτοι
οὐδὲν χωλύον ἣν ἐχεῖ, ἐπείπερ Ocho Ἰθουλήθη.
Σοιοῦτον εἶναι ἐμοὶ δοχεῖ χκἀχεῖνο τὸ mop, τὸ τοὺς
Έξω χαταχαῦσαν * xal τοῦτο «Up, χἀχεῖνο τὸ müp*
καὶ ταῦτα σώματα, χἀχεῖνα τὰ σώματα” xal τῶν
μὲν pato, τῶν δὲ ἀπέσχετο. Εϊΐδες ὅσον ἀγαθὸν
απτροαἰρεσις καλλίστη ; ἐθαύμασας αὐτῶν τὴν προαί-
ῥεσι;; Θαύμασον τοῦ Δεσπότου τὴν εὔνοιαν, xai τὴν
τιμὴν, ἣν εἰς αὐτοὺς ἐπεδείξατο. Τοὺς δοξάζοντάς
4:6 δοξάσω, φησί. Εἰστήέχει τὸ θέατρον ἅπαν. Ὑπὲρ
τὴν φύσιν ἐφθέγδαντο, ὑπὲρ thv φύσιν αὐτοὺς τιμᾷ.
"Opa τὰ τοῦ Δεσπότου δυναμένους τοὺς οἰχέτας. TI
θαυμάζεις, εἰ βασιλέως χαταγελῶσιν, ὅταν αὐτοὺς
τὰ στοιχεῖα αἱδῆται xal θαυμάζῃη; Ἐκκλησία γέ-
(otv ἢ χάµινος, αὐτῷ ἑῴχει τῷ οὐρανῷ. Ἐνταῦθα
fj τῆς ἀφθαρσίας πεῖραν ἔλαβον. Ἐπεὶ καὶ παρὰ
τὸν &pyhv παθτητὰ τὰ σώματα ἡμῶν ἡ ἁπαρτία πε-
πῃίηχεν " ὅταν Υοῦν τὰ δίχαια πράττη, πᾶλιν ἁπαθη
ἵδεται. Καὶ περιεπάτουν, φησί. ΑἉλλ' ἴδωμεν τί
ψθέγγονται’ τῆς μυστικῆς ἀχούσωμεν φωνῆς µεθ᾽ συ-
χίας πολλῆς. Elbsg ἄταχτον φωνὴν καὶ συγχεχυµένην
τῆς σαμθύχης, xai τοῦ φαλτηρίου, καὶ τῆς μουσικῆς;
Ἄχουσον φωνῖς ἀπὸ πυρός. Οὐ θαυμαστὸν ἑδόχει σοι
τὸ φωνὴν ἀπὸ πυρὸς᾽ φέρεσθαι θεοῦ; Ἰδοὺ xal τοῖς
ἑούλοις αὐτοῦ τοῦτο ἐχαρίσατο. Ποῖος ἀΏρ πληττόµε-
Vos τὴν φωνὴν ἀπετέλει; Οὐχὶ τοῦτο ἀεὶ a τοῖς µέλ-
ἆουσι χαταχαίεσθαι παραινοῦσι, διανοίχειν τὰ στό-
µατα, ὡς οὐδὲ μικρὸν δυναµόνης τῆς δυνάµεως ἑν-
ἀπομεῖναι τῷ σώματι λοιπόν; "Opa συµφωνίαν µουσι-
Xv, ὥσπερ ἓξ ἑνὸς στόματος πάντας ὑμνοῦντας. Kal
συστὰς Αζαρίας προσηύξατο οὕτως * xal ἀνόίξας
Σὸ στόµα αὐτοῦ év µέσῳ τοῦ πυρὸς εἶπεν. Ἵνα
IK νοµίσης, ὅτι ὑπὲρ τῶν παρόντων εὐχαριστοῦσι µό-
Voy, ὑπὲρ τῆς αἰχμαλωσίας, xaX τῶν δεινῶν ἐχείνων
τῶν συµθεθηχότων αὐτοῖς παραχαλοῦσι τὸν Θεόν. "Opa
Ταυς ἄρχονται. Εὐλογητὸς εἶ, Κύριε ὁ Θεὸς τῶν πα-
τέρων ἡμῶν, καὶ αἰνετὸν' καὶ δεδοξασµένο». τὸ
ὄνομά σου εἰς τοὺς alovac. ᾿ὁ δὲ áyyeAoc Κυρίου
Ὀυγνατέδη tcic περὶ τὸν 'AQuplar εἰς τὴν xdqjurov,
Χαὶ ἐξετύ'αξε τὴν φ.Ίόγα τοῦ πυρὺς ἐκ τῆς καµί-

. Ῥατφηο. pr. ad Theod. laps. cap. ὅ : Ἴσασι δὲ πάντες
«πρι τοῖς χαιοµένοις παραγεγόνασιν, ἕως μὲν ἂν ἔχωσι µεμυ-
Χότα ἐχεῖνοι τὰ χείλη, x&v βραχὺ γοῦν ἀντέχουσι πρὸς τὸν

Ὀκαρησμόν' εἰ δὲ συµθαίη διᾶραι τὸ στόμα αὐτῶν, εὐθέως
. τοῦ σώματος:ἡ .

IN DANIELEM.

219

νου, xal éxo(nce τὸ uécor τῆς xapivov ὡς xvsüpn
δρόσου διασυρίζον' καὶ οὐχ ἤνψατο αὐτῶν τὸ καθ-
6ου τὸ πῦρ, καὶ οὐκ ἐλύπησεν αὐτοὺς , καὶ οὐ
παρηνὠχ.Ίησε». Οὕτως οὐκ αὑτομάτως ταῦτα
ἐγένετο. Καὶ οὐ µόνον οὐ χατεκαύθησαν, ἀλλ οὐδὲ
παρηνώχλησεν αὐτοὺς τὸ πθρ, οὐδὲ [320| ἐλύπησεν,
οὐδὲ τὸ τυχὸν olov, οὐδὲ θέρμην ᾖσθοντο. Διὰ
τοῦτο δὲ καὶ ἐπὶ τοποῦτον ἡ φλὸξ ἀνῆλθεν, ὥστε
xal τοῖς ἔξωθεν φαίνεσθαι. Καὶ ἡ ἐμόθαλλομένη δὲ
Όλη ἱκανῆ ἣν αὐτοὺς πιστώσασθαι, χαὶ τὸ μὴ δια-
λείπειν, καὶ τὸ ἐπὶ πολὺ φαίνεσθαι χαιοµένην , xal
πάντων ἔμπροσθεν τοῦτο γενέσθαι. Καὶ Ναδουχοδο-
γόσηρ ἤκουσεν ὑμνοίντων αὐτῶ», xal ἐθαύμασε,
καὶ ἐἑξαγέστη év σποιδῇ, xal εἶπε τοῖς μεγιστᾶσιν'
αὐτοῦ. Αὐτὸ δὲ τοῦτο ἐπῆλθε πόθεν τῷ Ναθουχοδο-
vózop ἀκοῦσαι; "Apa πάντα τὸν χρόνον παρεχάθητο.
Διὰ γὰρ τοῦτο εὐθέως οὑκ εἴασεν αὐτὸν ἀκούσαι ) ἵνα
xa ὁ χρόνος αὐτὸς µαρτυρήσῃ τῷ γξνοµένῳ, ὅτι xal
πολὼν δ.ατρ!φαντες χρόνον, οὐδὲν ἔπαθον δεινόν. Οὐχὶ
ἄνδρας τρεῖς ἐγεθά.Ίομεγ εἰς uécov τοῦ πυρὸς πε-
πεδηµιέγους; Καὶ ἀποκριθέγτες .Ίέγουσι τῷ βασι-
Aei * Ἀ.1ηθῶς, βασιεῦ. Καὶ εἶπεν ὁ βασι.]εύς '
Ὢδε ἐγὼ ὁρῶ ἄνδρας τέσσαρας «1εΊυμένους, xal
περιπατοῦγτας ἐν µέσῳ τοῦ πυρός xal διαφθορὰ
oUx ἔστιν ér αὐτοῖς ' καὶ ἡ ὄρησις τοῦ τετάρτου
ὁμοία vio τοῦ θεοῦ. 'Anb τῆς θύρας εἶδεν τὰς ὄψεις.
Τότε προση-θε Ναθουχοδογόσορ zpóc τὴν θύρα»
τῆς χαμίνου τοῦ πυρὸς τῆς λαιοιένης, καὶ εἶπεν"
Σεδρὰχ, Μισὰἀχ., 'A66erayó , οἱ δοῦ.Ίοι τοῦ θεοῦ
τοῦ ὑψίστου, ἐξέ.θετε, καὶ δεῦτε ὧδε. Kal ἑξῆ.ἲ-
0ov Σεδρὰχ, Μισὰχ, ᾿λέδεγαγὠ ἐκ μέσου τοῦ πυ-

ρός. Διὰ τί δ' οὗ πρότερον ἐξῆλθον ἕως ἐχάλεσεν αὖ-

τούς; Καὶ καλῶς πρότερον ἐρωτᾷ τοὺς ἄρχοντας, ἵνα
τῇ ἀποχρίσει ποοχατασχεθέντες μηδὲν ἑναντίον ἆπο-
κρίνωνται, μηδὲ ὑπὸ τοῦ χαιροῦ συναρπαγῶσιν. Ὢσ-
περ τῷ Μωῦσεῖ ἔλεγὲν ὁ θεός ' Τί τοῦτο ἐν eq χειρί
σου; οὕτω χαὶ τούτους Ναθουχοδονόσορ mpoxata-
λαμθάνει τῇ ἑρωτήσει. ᾿Ιδοῦ , φησὶν, ópo ἄνδρας
τέσσαρας «εΊυμέγους, καὶ περιπατοῦγτας ἐν uécq
τοῦ πυρός: xal διαφθορὰ ovx ἔστιω' ἑν αὐτοῖς '
xal ἡ ὅρασις τοῦ τετάρτου ὁμοία vio θεοῦ. Πολὺ
χάλλος ἴσως ἑνέφαινε. Πόθεν οἶδας, à Ναθουχοξοανόσορ,
υἱὸν θεοῦ; "Opa τοῦτον προφητεύοντα τὸν βάρθαρον
ἀπὺ τΏς ὄψεως µόνης. Καὶ προσηλθε , xai ἐχάλεσεν
αὑὐτούς' Σεδρὰχ, Μισἀχ, Α6δεγνα]ὼ, οἱ δοῦ.οι τοῦ
θεοῦ τοῦ ὑψίστου , éCéA0ecce , xal δεῦτε. "Opa.
Ox ἑχέλευσε σθεσθΏναι τὴν χάµινον, ἀλλὰ τί; Ἐχά-
λεσεν αὐτοὺς ἐξελθεῖν. Εἶδες θαῦμα μέγα χαὶ παρά-
δοξον. "O μάλιστα δει θεραπεῦσον, τοῦτο ἐχάλεσεν.
0ὐδὲν ταύτης τῆς εὐγενείας ἴσον. ΄Άχονε Υὰρ τοῦ θεοῦ
λέγοντος: Μωὺσῆς ὁ θεράπων µου τετελεύτηχε.
Καὶ 'Icaüx, φησὶ, ὁ δοῦλός cov. Ταύτῃ οἱ ἄγγε-
Aot τῇ προση]ορίᾳ ἀγάλλονται, καὶ τὰ Χερουθὶμ,
καὶ τὰ Σεραφίμ. Καὶ οὐχ ὡς ἄν τις φιλόνειχο; ποιῃ-
σειεν, ἀναπέμειναν (1. ἑναπέμειναν), ἀλλ εὐθέις
ὑπίχουσαν' xai συνῆλθον ἅπαντες ἰδεῖν τὸ (lava.

ΚΕΦΛΛ. A'.

᾿Εγὼ Ναθουχοδογόσορ εὐθηνῶν ἥμην ἐν τῷ
οἵκῳ µου, καὶ εὖθα.]ῶν' ἐπὶ τοῦ θρόνου µου, καὶ

$15
πίων ér τῷ «αφ µου. Tlvog ἔνεχεν οὕτω τοῦτο ἕ-
γραψεν, καὶ οὐχὶ ἔγραψεν' Ναθουχοδονόσορ ἣν εὖθη-
νῶν, ἀλλ᾽ ὡς Ex προσώπου ἐχείνου», Ἐμοὶ δοχεῖ ταῦτα
τὰ [221] ῥήματα αὑτοῦ εἶναι τοῦ ἹΝαθουχοδονόσορ.
Ἐπειδὴ γὰρ ἀνήνεγχεν ἀπ᾿ ἑχείνης τῆς πλάνης, &v
δηµοσίοις αὐτὰ χατέθετο γράμματα ἴσως. Αὐτὸ 009
σύνταγμα, ὥστε ἀξιόπιστον γενέσθαι, παράγει 6. Δα-
νιήλ. Tf, γὰρ τῶν ἀνθρώπων φύσει αὐτὸς ὁ πεπονθὼς
διαλέχεται., Καὶ θέα µοι πόση παίδευσις γίνεται χατὰ
τῶν ὑπερηφάνων. ᾿᾽Απὸ γὰρ ὑπερηφανίας πέπονθεν
ἅπερ Émafev, χαὶ δείχνυσι τὴν αἰτίαν τῆς ὑπερηφα-
νίας ἁπό τετοῦ τέλους xal τῆς ἀρχῆς ' 6v μὲν τῷ τέλει
λέγων, Οτι πάντας τοὺς ὑπερηφάγους δύναται
ταπεινῶσαι:' ἓν ἀρχὴ δὲ καὶ Σχ προοιµίων τὴν αἰτίαν
τῆς ὑπερηφανίας διδάσχω». "Excel μὲν γὰρ, ὅτι διὰ
τοῦτο ἐταπεινώθη, ἑδήλωσεν * ἐνταῦθα δὲ πόθεν τοι-
οὔτο ἐγένετο, Ex τοῦ πολλης ἁπολαῦσαι εὑπραγίας '
ὥσπερ xaX ὁ Δαυῖὸ λέγει ΄ Διὰ τοῦτο ἑκράτησεν ab-
τῶν ἡ ὑπερηφανίά * οὕτω δὶ χαὶ ἐνταῦθα πολλὰς
τίθησιν εὑπραγίας. Ἐν τῇ ἀρχῇ φησιν. Εὐθηνῶν
ἥμην ἐν τῷ olx. µου, καὶ 00a Aor. ἐπὶ τοῦ 0ρό-
νου µου, καὶ πίων ἐν τῷ Aa. µου. 00. γὰρ ἔστι
πάντα ὁμοῦ συνδραμεῖν. Ἔνεστι χατὰ μὲν τὴν
ἀρχὴν εὐπραγεῖν, χατὰ δὲ τὴν οἰχίαν δσπραγεῖν,
χαθάπερ ὁ Ηρώδης ᾽ χαθάπερ ὁ Δανῖδ' ἕνεστι
πάλιν τοὐναντίον ἓν μὲν τῷ λαῷ δυσπραγεῖν, ἀπὸ
δὲ τῆς οἰχίας μηδὲν πάσχειν δεινόν ' ἕνεστιν ἐν μὲν
τῇ πόλει εἰρηνεύειν, τὴν δὲ ἀρχην ταράττεσθαι. AX
οὗτος πάντοθεν εὐπραχεῖν εἶχεν' οὐδὲν fjv αὐτὸν λυ-
ποῦν. 'Opd; πόσον χαχὸν ἄδεια; Καθάπερ γὰρ ἐπὶ
τῶν σωμάτων, ὅταν μὴ γίνωνται ol. χατὰ ἀνάγχην
µόχθοι xal ἀσχολίαι, ἐπιτηδευτούς τινας ἐπιχειροῦσι
ποιεῖν, πρὸς γυµνασίαν τοῦ σώματος * οὕτω χαὶ ὁ
θεὺς ποιεῖν εἴωθε, ὥστε τὸ εὔτονον περιελεῖν. "Ev-
ύπγιον εἶδον, καὶ ἑφοδέρισέν µε, καὶ ἑταράχθην
ἐπὶ τῆς κοίτης pov, xal αἱ ὁράσεις τῆς κεφαλής
µου συγετάἀραξἀν µε. Καὶ παρ ἑμοῦ ἐξετέθη
δόγμα, ὥστε εἰσαγαγεῖν ἑνώπιον ἐμοῦ πάντας
τοὺς σοφοὺς Ba6vAovoc, ὅπως τὴν σύγαρισώ
τοῦ ἑνυπγίου γγωρίσωσί µοι. "Opa πῶς αὐτὸν
χαταστεῖλαι βούλεται, οὐχί τῇ πείρᾳ τῶν πραγµά-
των, ἀλλὰ τῇ προῤῥήσει τῶν συμθαινοµένων * γαὶ
ὅπως ἣν φοθερὸν τὸ ἐνύπνιον; Τίνος οὖν ἕνεχεν οὐχὶ
καὶ νυν ἁἀπέστη αὐτοῦ τὸ πνεῦμα, οὐδὲ Ἠγνόησε τὸ
ἐνύπνιον, χαθάπερ χαὶ πρότερον; Ὅτι ἱχανὴν πεῖραν
δεδωχότος τοῦ Δανιῆλ πρότερον, fyouv ἓν τῷ πρὸ
τούτου ἑνυπνίῳ, οὐδεμία λοιπὸν χρεία Tiv δευτἐραν
προσενεχθἦναι δοχιµασίαν. Πάντα γὰρ χρείας ἕνεχεν,
οὗ φιλοτιµίας, ὁ θεὸς πραγματεύεται. ΄Άλλως δὲ xal
ποὺς ἔλεγχον γίνεται τῶν μάγων. "Iva γὰρ μὴ λέγωσι
κάλιν' Εἰπάτω ὁ βασι.εὺς τὸ ἐν ύχγιον, xal τὴν

S. JOANNIS. CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

σύγκρισι’ αὐτοῦ ἀναγγελυῦμεν ἡμεῖς ἓλί
ται μηδὲ τοῦτο αὑτὸ δυνάµενοι, οὗ µόνον ἐχεῖνι
εἴχον λέγειν πάλιν’ Τὸ ῥῆμα, ὃ ὁ βασιλεὺς xe,
βαρύ" καὶ οὐκ ἔστι» ἄνθρωπος, ὃς δυνή
διαχρῖναι αὐτὸ , dAA ἢ θεοὶ. ὧν οὐκ ἔσ
χατοιχία μετὰ πάσης capxóc. Ἐμάνθανεν k:
των, ὅτι οὐδὲ τὰ πρότερα ἐκ της σοφἰας ταύτης
ὁ Δανιήλ. Ἔμαθεν ὅτι οὐδὲ Ey τοῖς ἔμπροσθεν x
ἔλεγόν τι ὑγιὲς, χαθάπερ αὐτός φῄσιν, à 1)
των Ev ἑρημίᾳ τῶν ἑλεγχόντων ὄντες. [232] "ι
ἦλθεν αὐτοῖς ἀπόδειξις ἐξ Ἰουδαίας, ὁ Δανιὴλ, «
τολμῶσιν οὐδὲ πλάττεσθαι. Ὥστε οἰκονομικῶς
χαλοῦνται οὗτοι. Καὶ γὰρ Άξιον θαυμάσαι. τίνος.
λαθὼν πεῖραν τῆς τοῦ Δανιλλ δυνάµεως Ev τοσο
ob πρῶτον αὐτὸν ἐκάλεσεν. 'O θεὸς αὐτὸς γὰρ
κατεσχεύασεν, ὥστε μετὰ τὴν ἑχείνων ἧτταν e
τὴν νίκην. Ἐφοδέρισέν µε, φησί. καὶ οὐδὲ

ἐγένετο βελτίων, ἀλλ᾽ ἐπ᾽ αὑτὴν ἠθέλησε τὴν.
ἐλθεῖν. Οὕτως ἀναίτιος ὁ θΘεὸς πανταχοῦ. Ke
επορεύογτο οἱ ἐπαοιδοὶ, μάγοι, Γαζαρηνοἳ
δαῖοι καὶ τὸ ἐν ύπγιον εἶπον ἑνώπιον αὐτῶ.
τὴν σύγκρισι αὐτοῦ cox ἐγγώρισάν pot, d
ἕτερος εἰσῆ.ῖθε, Aav iA, ἐνώπιόν µου, οὗ τὸ

,BaArácap κατὰ τὸ ὄνομα τοῦ θεοῦ µου, ὃς s

θεοῦ ἔχει ἐν ἑαυτῷ' καὶ τὸ ἑἐνύπνιον d
αὐτοῦ εἶπον. "Euc οὗ ἕτερος, qnoi, sie
ἐνώπιόν µου. Ὡς ἐπιλαθόμενος οὕτω φησί. Κ
πολλὰ ἔτη παρεληλύθει, xal ταχέως τὴν p

πέδαλεν, ἅτε Ev τοσαύταις φροντίσιν ὢν, xa τι
συζῶν τροφῇ (L. τρυφῇ). Τὸ εἰπεῖν ἕτερον, a
ἐστι τοῦ σφόδρα αὐτὸν ἀγνοεῖν. Κατὰ τὸ |
φησ], τοῦ θεοῦ µου. 'H τοῦτο βούλεται elm
οὕτως ἑτίμησα ὡς xal ἀπὸ τοῦ θεοῦ τοῦτι
(f. εἰπεῖν); Καὶ γὰρ ἔθος αὐτοῖς ἐπ᾽ ὀνόματι τὸ
τοὺς παῖδας ὀνομάζειν' ἐπειδῃ χαὶ ἐξ àv
ἑποίουν θεούς. Οὕτως ὁ ὄδελος, οὕτω χαὶ OE
ἐχλήθη τις παρ ἡμῖν. Ἐπειδὴ γὰρ εἶδον ol δι
ταύτῃ τιµωµένους τοὺς ἀνθρώπους, xai θεοὺς
µένους, καὶ αὐτοὶ τοῦτο ἑζήλωσαν. Τίνος Ἐνεκέ
Δανιὴ.1, οὗ τὸ ὄνομα Βα.Ίτάσαρ ; Ὅτι θεοῦ ἑ
εἶχε. Τοῦτο γὰρ map' ἐχείνοις μγίστη vt
Ἰνείχετο Δανιὴλ δι) ἐχείνους τοῦτο χαλεῖσθαι'
μοῦ δὲ ἐνταῦθα, αὑτοῦ μντμονεύων, Βαλτάσα(
χαλεῖ: ἀλλὰ τί; Εγὼ Δανιή.. Ὅσης Ἰξιώθη
6 τοῦ βασιλέως υἱὸς, τοσαύτης xal οὗτος , χι
τῆς πείρας ἔδοξεν εἶναι θαυμαστὺς ἀπ' αὖι
ὄψεως. Οὐ μὴν τῇ ἐχείνου δυνάµει, qmol, i
ἀλλὰ πγεῦμα θεοῦ ἅγιον εἶχεν év ἑαυτῷ. E
οὐχὶ τοῦτο, ὃ λέγομεν ἡμεῖς τὸν Παράκλητοι
ὡς ἂν εἴποι τις ἐπίπνοιαν , ἔνθονς ἣν. Ba
φησὶν, ὁ ἄρχων τῶν ἐπαοιδῶν. Πρῶτος αὖτ

TTE IN DANIELEN.

meu, οἱ florens in solio meo, εἰ pinguis in populo meo.
Cur ita hoc scripsit, et non scripsit : Nabuchodonosor
erat abundans : sed quasi ex. persona illius? Mihi vi-
dentur hz:ec verba ipsius Nabuchodonosoris esse. Post-
quam enim a pristino errore collegerat se, in publica
acta eas literas retulerat forte. Ipsam igitur constitu-
tionem, ut fide dignus sit, adducit Daniel. Nam ho-
minum natura ipse qui passus est loquitur. Et mihi
aspice quantum documentum sit. adversus superbos.
À superbia enim passus est quxcumque p:ssus est :
et ostendit causam superbix, tum a fine, tum ab in-
itio : in fine quidem dicens, Quoniam omnes superbos
potes! humiliare (v. 545) ; in principio autem et ab
exordiis causam superbi docens. ibi eteuim eum
ideo fuisse humiliatum declarat : hic vero qua de
causa superbus evaserit, nempe ex eo quod multa
frueretur felicitate ; sic et David dicit : Jdeo eos te-
nuM superbia (Psal. 12. 6) : ita et hic multas ponit
prosperitates. In principio ait : Abundans eram in
domo mea, et florens in solio meo, et pinguis in populo
meo. Non euim fieri potest ut omnia bona simul con-
currant. Contingit in imperio quidem esse felicem,
domi vero infelicem, quemadmodum Ilerode«, quem-
admodum David : accidit rursus contra, in populo qui-
dem infelicem esse ; a domo autem nihil grave ac mo-
lestum suslinere : fieri etiam potest ut in urbe pax sit ;
at regnum tumultibus quatiatur. Verum isti felicem
undique esse contigit : nihil erat quod ipsum molestia
aliceret. Vides quantum malum sit vacatio ac securi-
tas? Sicut enim in corporibus, cum non ex necessitate
:tigationes et oceupationes suscipiuntur, de industria
quasdam aggredimur, ad corporis exercitium : ita et
Deus facere solet, ut vires nimias tollat. 9. « Somnium
vidi, et perterruit me, et turbatus sum in cubili meo,
ε visiones capitis mei conturbaverunt me. 3. Et per
Me propositum est decretum, ut. introducerent in
eospectiu meo omnes sapientes Babylonis, ut con-
keuwram somnii indicarent mihi. » Vide quomodo
illum comprimere vult, non rerum experimento , sed
fMuwrorum przdictione; et quomodo terribile erat
$wmnum. Cur igitur nunc quoque non obstupuit
spirilus ejus, nec somnii oblitus est, sicut antea ?
(ia scilicet cum Daniel prius sufficiens experimen-
Im dedisset, videlicet in somnio quod przcesserat ;
"08 erat deinceps necesse secundam adhiberi pró-
bMüonem. Omnia quippe Deus necessitatis gratia,
MR oslentationis, operatur. Alioquin autem et id
il 3d redarguendos magos. Nam ne iterum dicant :
Proferat rez somnium , et. illius conjecturam renuntia-
kms nos (Dan. 9. 7) : arguuntur non solum illud
In posse, sed neque hoc. Nequibant dicere iterum :

t Verbum, quod rex interrogat, grave est : et non est
hwno, qui possit dijudicare illud, nisi dii, quorum
uon est habitatio cum omni carne » (Ibid. v. 14). Inde
dieit neque priera cx illa vu'gari sapientia Danie-
len protulisse. Didicit Chald:ieos neque superioribus
temporibus quidquam sani dixisse : sicut ipsemet ait :
al nullus erat qui illos reprehenderet. Cum autem ad
eus venit ex Juda demonstratio, Daniel nempe, non

214

amplius audent ne quidem fingere. Igitur non siue
providentia rursus illi vocantur. Etenim admiratione
dignum est, quam ob rem rex cum in tanlis rebus
experimentum cepisset potestatis, qua pollebat Da-
niel, non tamen primum eum vocavit. Ipsemet enim
Deus id molitus est, ut post magorum cladem victoria
appireret. Perlterruit. me, inquit : et neque sic me-
lior evasit; sed voluit periculum facere. Ita Deus
undique insons est (a). 4. « Et ingrediebantur incan-
tatores, magi , Gazareni, Chald:zei : οἱ somnium dixi
in conspectu eorum : et conjecturam ejus non indi-
caverunt. mihi, 5. donec alius ingressus est , Daniel,
in conspectu meo , cujus nomen Baltasar , secundum
nomen dei mei, qui spiritum Dei habet in semet—-
ipso : et somnium coram eo dixi. Donec, inquit, alíus
ingressus est in conspectu meo. Quasi immemor ita
loquitur (b). Etenim multi anni przeterierant , et cito
memoriam amiserat, utpote tot curis obsessus, et
cum tantis deliciis vivens. Porro dicere alium,
signum est eum valde illius oblitum esse. Secundum
nomen , inquit, dei mei. An hoc dicere vult : Sic eum
honoravi uta deo nomen hoc illi iudiderim ? Mos
enim erat illis, de deorum nomine pueros suos no-
minare : quandoquidem et ex homiuibus deos facie-
hant. Sic Belus, sic et Belus (c) quidam apud. nos
appellatus est. Scilicet postquam da«mones videruut
ea ratione homines honorari ac deos vocari, et ipsi id
emulati sunt. Cujus gratia ait, Daniel , cujus nomen
Baltasar ? Quia. Dei virtutem babebat. Id euim. apud
illos maximo honori erat. Et sustinebat Daniel se ab
illis eo nomine insigniri : nusquam auteni bic, dum
sui mentionem facit, Baltasarem seipsum noni-
nat, sed quid ? Ego Daniel. Quanto honore dignatus
est regis filius, tanto et iste : eliam ante experin.en-
tum, ex ipso aspectu visus est admirabilis. Nec vero,
inquit, ex illius virtute proferebat ea qu:e loquebatur :

(a) Puleherrima hzc sententia desumpta ex platone,
lib. 10 Repub., iu ore est multis ecclesiasticis maie
stris, Justino Ajologia secunda, Clem. Alex. rzedag. lib. 1,
cap. 8, et strom. 1, et 5, Gregorio Naz. Orat, 5 , Eusebio
(um Priepar. evang. lib. 6, c. 6, tum in fiue libri coutra
Hieroclem. .

(b) In Graco, ἕως οὗ ἕτερος, φησι, avriMey ἱνώπιόν µου. ες ἀπιλαθό-
µενος οὕτω φησὶ. Legebat apud "1 heodotionem, ἔτιρος, alius, ut
et legisse ''heodoretum constat. Eos enim nibil moror , qui
dum conantur emendare, depravant. Ác certe ea leclio
propius accedit ad veritatem Chaldaicam, quam alia, ἑταῖφος,
$0cius. Mirari itaque satis non um quod hic observat B.
Hierouymus, prater LXX translatores , qui haec omnia prze-
terieraunt , tres reliquos collegam interpretatos esse. Quid
igiwr? an codicibus corruptis utebatur doctissimus Scriptu-
re interpres ? [d vero aflirinare durum fuerit, cum dici
queat ideo Danielem a Nabuchodonosoro aj:pellatum colle-

gam, quia aller ipse , ac secundus a rege esset. Atque ita
expout polest vox "o , eL 5. Hieronyuus a censura Dru-

sii vindicari. Quamquam autem de voce, ἑταῖρος, hic disserere
exira reni esse videatur, monebo tamen, illius ignoratione
factum esse, ut. disertissimus vir Ántonius Muretus in Va-
riarum lectionum lib. 1 , cap. 1, tertium Isocratem magno
errore prucuderet. Afferam etiam locum Origenis , Hoini-
lia 48 in. Numeros : &elegamus ea qud in rauiele scripta
suni de ipso Daniele el tribus amicis ejus. Scripserat Orige-
Des, ἑταίροις, id est, socits.

(c) 1n Grzeco , Οὕτως à ὅδελος, οὕτω καὶ ὁ Βῴαιος. Magno cupe-
ren, inquit Cotelerius, ad hujus loci restitutionem mihi dari
antiquum Codicem ex quo iste noster descriptus fuit. Aliter
enim vix ac ne vix quidem videtur esse sanabilis. Conjicie-
bam, ὁ Βήλος, €t, ὁ Boie;. Qiiod postremum vocabulum legit
apud Tertullianun, et in Pseudosibylliuis carminibus,

215

sed Spiritum Dei sanctum habebat in. semetipso. Non
illum Spiritum , quem nos vocamus Paracletum (a),
sed velut si quis dixerit inspirationem , erat numine
alflatus. 6. Baltasar , inquit, princeps incantatorum.
Primus ipsorum erat, inquit. Vide quot indicia de-
clarent eum cseteris praestantiorem esse. Baltasar
princeps incantatorum, quem cognovi, quod Spiritus Dei
sanctus in te, Qui melior, czterisque potior es, quem
ego cognovi. Nm ne iterum redigeret eum ad neces«
sitatem dicendi : Et ego autem non in sapientia que fit
in me (Dan. 2. 50) : his verbis maxime euin attra-
ctum iri speravit, et id ante alia dixit. Nam ne, quo:
n:am te vocavi principem incantatorum, existimes ideo
me dixis*e, quasi testarer ista per humanam sapien-
tiam enarrari : princeps quidem es incantatorum ;
novi autem te a divina vi motum, omnia dicere : ex
rerum experientia cognovi. Et omne mysterium , in-
q'"it, non est impossibile tibi, Hujusmodi enim sunt
rcs divinz. llumanz quippe res imperfecte sunt :
Dei autem non item. « Audi igitur visionem somnii
mei, quod vidi, et conjecturam ejus dic mibi, οἱ
visiones capitis mei in cubili meo. » Quid igitur ait :
7. « Videbam, et ccce arbor in medio terra, et alti-
tudo ejus multa (5). 8. Maguificata est arbor, et inva-
luit, et altitudo ejus pervenit usque ad celum , et
moles ejus ad terminos universe terrx, 9. et folia
ejus pulchra, et fructus ejus multus, ct cibus uni-
versorum in ea, et subter eam hesti:e agrestes dege-
hant, et in ramis ejus habitabant aves cieli : ex
ea vesccebatur omnis caro. » Quid sibi vult visio? Itc-
rum temporaria rerum humanarum conditio osten-
ditur. In ea, inquit, volucres et besti:: umbra frue-
bantur, et habitabant ; et ipsis esca inde erat. Impe»
rium illius dicit, quod universum terrarum orbem
obtinebat. Prius itaque per imaginem, nunc vero per
arborem ipsi futura ostenduntur. Cur euim non rais-
sus est Daniel, qui lic diceret ? Quia sic fide dignior
luturus eral sermo, οἱ lerribilior , rebus ante oculos
adductis, αἱ intelligas eut , qui plantis dat incre-
nientum, rcgnum latenter ac non sentientibus nobis
adaugere. 10. « Videbam in visione noctis in cubili
meo, et ecce Ir, et sanctus de cxlo descendit in
fortitudine ; et sic dixit : 11. Excidite arborem, evel-
lite ramos ejus, et excutite folia ejus, et dispergite
fructus ejus. Diffugiant bestixt qux» sub ea sunt , et
aves de ramis ejus. Verumtamen germen radicum
cjus in terra sinite : et in vinculo ferreo atque reo,
et in herba quz foris est, et in rore czli stabulabitur,
et cum bestiis pars ejus in lierba terre : 13. cor ejus
ab hominibus commutabitur, et cor bestix dabitur
ei, et septem tempora mutabuntur super eum. 14. Per
conjecturam Ir sermo et verbum sanctorum interro-
gatio : ut cognoscant viventes, quod Dominus est

(α) Theodoretus hic, et Origenes lib. t de Principiis, c. 5,
dc Spiritu sancto exjlicant. [ta iu iuterpretatione illius ,
Gen. 1, 2, Spiritus Domini ferebatur super aquas , discre-
pant sancti Patres.

(b) Nou absimilia Astyagis ct Xerxis somnia refert 116-
Todotus.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 216

altissimus regni, et culcumque visum fuerit , dabit
illud ; et quod pro nihilo habetur ab hominibus, eriget
super illud. » Vide : Jr vocat lumen magnum, et
splendorem (a). Et sanctus e celo descendit, et clama-
vil in fortitudine, ita ut illum perterruerit. Et sie
dixit : Excidite arborem : verumtamen germen radicum
ejus in terra sinite. Sed quoniam plurimum corrumpi
solet germen, Sic sinite, inquit, ut in vinculo ferree
et &reo. El septem , inquit, tempora super ewm muta-
buntur, et. cum bestiis habitatio ejus. Quod enim hzc
de homine intelligenda sint, declarant que sequun-
tur. Et cor, iuquit, bestie dabitur ei. Quia per conje-
cturam lr sermo : per se non potest illustrari, inqnit;
sed interprete opus est. Et verbum , inquit, sanctorum
interrogatio : et sancti poterunt illud dicere. Vel hoe
dicit, vcl istud : quod nempe possint interrogatio-
nem reddere, et causam propter quam ista fiunt, et
per responsionem patefactum est. Ut cognoscant , in-
quil , viventes , quod Dominus est altissimus regni ho-
minum. llac est causa. Vides ut Deus provideat ho-
minibus? utque non iutra Jud:cos conclusum erat
ipsius imperium ? 15. « Hoc somnium vidi ego rex

(a) In Graeco, ὄρα φησὶν,Εἰρ c&« uie, καὶ λαμκτδόνα. In hunc locum
notam sequentem Cotelerii exscripsimus, quamvis ad tex-
tum Grzcum praecipue ordinatam, ut quz ipsum versionis La-
tina: lectioni incembentem juvare possit. « Ita Suidze d, est
λαμκηδόὀν. Quasi in Clhialdaco scrijtum esset, iN , non autem
"y. Certe S. Gregorius Nazianz. , ul de aliis nihil dicam,
angelos lumina appellat in Orat. 40, et 45. Ab Ὃν Job. 56,
90, legitur ΤΗΝ : apud LXX quzdam exemplaria habebant
τόξο», quod de arcu czelesti exponunt Graci, et auctor Com-
mentarii in Jobum aj.ud Origenem, qui et in Dan. 4, 10,
pro Ir, legit , tris, ab hx, unde Iris apud S. Hieronymum
liic. Sed et vox. de restituenda est in S. Isidoro Pelusiota
Epistolarum lib. 2, epist. 177, quo loci interpres admodum
suavis est. Porro seniores LXX hic verterant, άγὰλον, caeteri
ἐχρέχορον, Optime. De ἱχρηγάροις omnia nota sunt ex Thren. 4,
Wn, apud LXX , et ex libro FEnochi , rxdagogo Clementis ,
SuiJa, Cedreno, Chronographo anonymo, quem Hoeschelius
ju notis ad Origenis libros contra Celsum citat ; et ex sacris
ordinationibus Syrorum, cum Maronitarum, tum Nestoriano»
rum, quas in Jucem edidit vir linguarum orientalium et
historiarum ecclesiasticarum peritissimus Joannes Morinus,
ad cujus adnotationes lectorem remittimus. Sed et buc fot-
san referendus est miris modis corruptus ac pene concla-
matus locus in utilissimo Pastoris libro : Αι Dominus
angelum suum, qui est super bestias, cui nomen est. Regrin.
Quid enim sibi vult monstri similis vox, Hegrin ? Hermas,
opinor, angelum, quem bestiis praefecerat. vocaverat,
ἐγρήτορον, quod scilicet legisset apud Danielem , ἐγρητόρου mi-
nisterio Nabuchodonosorem ad bestiarum sortem fuisse
redactum : id autem norninis , cum a calligrapho compen-
diosa scribendi ratione hunc in modum exaratum esset,
ἐχρήγ, exscriptor alter, vel certe interpres ipse, non intelli-
g^ns, aut etiam perperam legens, mutavit in ή :
quam in proclivi fuerit, nemo non intelligit. Ita malim,
quam quod aliquando conjectabam, Evin, id est , belluimus,
ut interpretatur Orizenes Hom. 25 in Numeros. Scio videri
aliter in suo Codice habuisse S. Hieronymum, qui in Coin-
mentario ad Habacuci caput primum ita scribat : Ez qua
liber ille apocryphus stultitig condemnandus est : in qo
scriptum est quemdam angelun nomine Tyri preesse repi-
libus. Ft. in hanc similitudinem piscibus quoque et arbori-
bus et bestiis tiniversis proprios in. custodiam angelos assi-
gnatos. Verum hzc leclio forte sanior non est priore. Au
legi possit, θηρίον., vel, θτρίων, adeo ut id nominis referatur ad
reptilia, non ad angelum . videant docti. suspicari quis
posset ex Origeue Hom. 13 in Fzechielem, et lib. { de
Principiis, cap. 5. alludi ad Ezechielis prophetias de T
Duo obiter annoto : priinum est, Origenem Πο. 14 ln
Mimeros , 25 iu Josuam, el 8 in Jeremiam , respexisse ad
verba Pastoris. Secuadum , ab accusatione Hieronymi facil-
limum fore Herman defendere , si nunc id ageremus , et
nisi c diverticulo in viau) nobis esset redeundum. »

9$5-
const. Ὅρα πόσα τεχµήρια τοῦ [225] βελτίονα αὐτὸν
εἶναι. Bac ἆσαρ ὁ ἄρχων τῶν ἐπαοιδῶν, ὃν ἔγγων.,
ὅτι αγεῦµια θεοῦ ἅγιον ἐν col. Ὁ βελτίων, ὁ πάν-
των χρείττων, ὃν ἐγὼ ἔγγωκα. "Iva γὰρ yh πάλιν
alg ἀνάγχην χαταστήσῃ τοῦ εἰπεῖν. Καὶ ἐγὼ δὲ οὐκ
diy σορἰᾳ τῇ obo ἐν àpol* τούτῳ μάλιστα ἐπισπά-
«πασθαι αὐτὸν προσεδόχησεν , χαὶ τοῦτο πρὸ τῶν ἅλ-
Ἅων εἶπεν. Mj Υὰρ. ἐπειδὴ ἄρχοντα εἶπον ἐπαοιδῶν,
Ὑνομίσῃς διὰ τοῦτό µε εἱρηχέναι ὡς μαρτνυροῦντα àv-
«Ὀρωπίνῃ σοφίᾷ ταῦτα λἐγεσθαι ' ἄρχων μὲν el τῶν
ἁιπαοιδῶν' οἶδα δὲ ὅτι ὑπὸ θείας δυνάμεως κινούμενος
ἅἁπαντα λέχεις' ἔγνων διὰ τῆς πεἰρας τῶν πραγμάτων.
JKal πᾶν µυστήριον, φησὶ, οὐκ ἀδυγατεῖ σοι.
"Τοιαῦτα μὲν τὰ θεῖα. Τὰ μὲν γὰρ ἀνθρώπινα ἀτελη᾽
τὰ δὲ τοῦ Θεοῦ οὐχέτι. "Axovcov οὗν τὴν ὅρασιν
τοῦ ἐγυπγίου µου, οὗ εἶδον, καὶ τὴν σύγχρισι
αὐτοῦ εἰπέ µοι, καὶ τὰς ὁράσεις τῆς χεραλῆς
νου ἐπὶ τῆς κοίτης µου. Tl οὖν φησιν; Ἐθεώρου»,
καὶ Bob δέν δρον ἐν µέσῳ τῆς γῆς, καὶ τὸ ὄγος
αὐτοῦ πολύ. Εμεγαλύνθη τὸ δἐγδρον καὶ ἴσχυσε,
καὶ τὸ Üyoc αὐτοῦ ἔφθασεν ἕως τοῦ obparov,
καὶ τὸ κύτος αὑτοῦ εἰς τὰ πέρατα πάσης τῆς γῆς,
καὶ τὰ g)J44a αὐτοῦ ὡραῖα, καὶ ὁ καρπὸς αὐτοῦ
πολὺς, xal τροφὴ πάντων ἐν αὐτῷ, καὶ ὑποχκάζω
αὑτοῦ κατεσχήνουν τὰ θηρία τὰ ἄγρια, xal ἐν
τοις κ.άδοις αὐτοῦ κατῴκουν τὰ ὄργεα τοῦ οὐ-
ραγοῦ: ἐξ αὐτοῦ ἑτρέφετο πᾶσα cápt. Τί βούλεται
ΐψις; Πάλιν τὸ πρόσχαιρον δείχνυται τῶν πραγμά-
των τῶν ἀνθρωπίνων. Τὰ πετεινὰ, qnot, χαὶ τὰ θη-
pla tv αὐτῷ σχιᾶς ἀπέλανον, χαὶ ᾧκουν * xat «pod
αὐτοῖς ἐχεῖθεν ἣν. Τὴν ἀρχὴν αὐτοῦ Miet, πᾶσαν
ἐτισχοῦσαν τὴν οἰχουμένην. Ἡρότερον μὲν οὖν δι
Εχύνος, νῦν δὲ διὰ δένδρου δείχνυται αὐτῷ τὰ πρά-
ἵματα. Διὰ τί γὰρ μὴ ἔπεμφε τὸν Δανιῆλ ἑροῦντα
ταῦτα, Ὅτι οὕτως ἀξιοπιστότερος ὁ λόγος ἔμελλεν
ἴσεσθαι, xal φοδερώτερος, ὑπ ὄψιν τῶν πβαγµάτων
ἐγομένων, ἵνα µάθῃς ὅτι ὁ αὔξων τὰ φυτὰ, οὗτος xat
Ἡν βασιλείαν λανθανόντως, καὶ οὐχ εἰδότων ἡ μῶν.
Ἐθεώρουν ἐν ὁράματι τῆς γυκτὸς ἐπὶ τῆς κοίτης
µου, καὶ ἰδοὺ elp, xal ἅγιος ἀπ' οὐραγοῦ xacéóm
iv ἰσχύῖε καὶ οὕτως εἶπεν" ᾿Εκκόψατε có δένδρο»,
ἐχτί]ατε τοὺς κ.Ίάδους αὐτοῦ, καὶ ἐχτινάξατε τὰ
φύλὶα αὐτοῦ, καὶ διασκορπίσατε τὸν καρπὸν
αὐτοῦ. ΣαΛευθήτωσαν τὰ θηρία ὑποκάτωθεν αὐἎ-
τοῦ, καὶ τὰ ὄργεα ἀπὺ τῶν κλάδων αὐτοῦ. IlAiv
τὴν ρυὴν τῶν ῥιζῶν αὐτοῦ ἐν τῇ ΥΠ ἑάσατε' xal
ἐν δεσμῷ σιδηρῷ καὶ xaAxQ, καὶ ἐν τῇ χ.Ίόῃ τῇ

* Supp'e χατέδη, xoi ἐφώνησεν ἐν ἰσχύῖ, ut habetur infra
Ρατκοι. Gn. LVI.

IN DANIELEM.

210
&£o, xal ἐν τῇ δρύσῳ τοῦ obgayci αὐ.ισθήσεξαι,
xal μετὰ τῶν θηρἰων ἡ μερὶς αὐτοῦ ἐν τῷ χὀρτῳ
τῆς γῆς' ἡ καρδία αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων dÀ- —
λοιωθήσεται, xal καρδία θηρἰου δοθήσεται αὐτῷ. |
xal ἑπτὰ καιροὶ ἆ-λαγήσονται éx' αὐτόν. Διὰ
συγκρίµωτος εἷρ ὁ «όλος, xal ῥῆμα ἁγίων τὸ
ἑπερώτημα, ἵνα γγῶσι οἱ ζώντες, ὅτι Κύριός
ἐστι» d ὕψιστος τῆς βασιλείας, καὶ ᾧ ἐὰν δόξῃ.
δώσει αὑτὴν, καὶ ἐξουθένημα ἀνθρώπων dva-
στήσει ἐπ᾽ αὑτήν. "Opa: φησὶν Εἷρ φῶς μέγα, καὶ
λαμπηδόνα. Kal ἅγιος ἀπ᾿ οὐρανοῦ κατέδη, xal
ἐφώνησεν |294] ἐν Ισχύϊ, ὥστε τοῦτον ἐχπλῆδα'.
Καὶ οὕτως εἶπεν' Ἑκκόψατε τὸ δἐνδρον, ziv τὴν
φυὴν τῶν ῥιζῶν αὐτοῦ ἐν τῇ γῇ ἑάσατε. λλλ' ἐπειδὴ
φθείρεσθαι εἴωθεν fj qut πολλάχις, οὕτως "Edcare,
φησὶ, ὡς àv δεσμῷ σιδηρῷ καὶ χαλκῷ. Καὶ ἑπτὰ
καιροὶ, qnot, ἐπ᾽ αὐτὸν ἀλλαγήσονται, καὶ μετὰ
τῶν θηρίων ἡ κατοίκησις abcov. Ὅτι γὰρ περὶ
ἀνθρώπου ταῦτα Ἶν, τὰ ὕστερα ἑδήλωσεν. Kal xap-
δία, qnot, θηρίου δοθήσεται αὐτῷ. Ὅτι Διὰ συγκρί-
µατος » &lp ὁ Aóyoc: αὐτόθεν οὗ δυνατὸς σωτισθῆ-
ναι, qnoi, ἀλλὰ δεῖ τοῦ ἑρμηνεύοντος. Καὶ ῥῆμα,
φησὶ, ἁγίων τὸ ἐπερώτημα" χαὶ ἅγιοι δυνῄσονταε
τοῦτο εἰπεῖν. Ἡ τοῦτο λέγει, f] ἐχεῖνο, ὅτι τὴν ἐρώ-
τησιν δοῦναι, xai τὴν αἰτίαν, δι fjv ταῦτα γίνεται,
xaX διὰ ἀποχρίσεως ἑφωτίσθη. "Iva γγῶσι, qnot, ol
ζῶντες, ὅτι Κύριός ἐστιν ὁ ὕγιστος τῆς βασι-
Aelac τῶν ἀγθρώπων, Αὕτη fj αἰτία. Ορᾷς πῶς προ-
νοεῖ τῶν ἀνθρώπων ὁ θεός; πῶς οὐκ εἰς Ἰουδαίους

συγχἐχλειστο αὐτοῦ dj àpyfj; Τοῦτο τὸ ἐνύπνιον
εἶδον ἐγὼ ὁ βασιλεὺς Ναθουχοδογόσορ, καὶ σὺ

BaAcácap σύγκριμα εἰπὲ, ὅτι πάντες οἱ σοφοὶ
τῆς βασιλείας µου οὗ δύνανται τὸ σύγκριμα
αὐτοῦ ónAGcal µοι. Σὺ δὲ δύνασαι, ὅτι πνεῦμα
Θεοῦ ἅγιον ἓν col. "Oc. πάντες οἱ σοφοὶ τῆς

βασιλείας µου οὐ δύνανται. δει τοῦτο πάλιν
εὐφραῖνον τὸν Δανιηλ, τὸ πάντας ὁμολογῆσαι ἠττη-
σθαι, οὐ διὰ τὴν αὐτοῦ δόξαν, ἀλλὰ διὰ τὸ την τοῦ

Θεοῦ δύναμιν χηρύττεσθαι πάλιν. Σὺ δὲ δύνασαι,
qna, εἰπέ. Aux τί; Οτι πγεῦμα θεοῦ ἐν col. "Opa

ἐντεῦθεν ἀρχόμενον, xa ἐντεῦθεν λήξαντα. TO δέν-

δρο», ὃ εἶδες, τὸ μεγαΛυνθὲν καὶ τὸ ἰσχυχὺς, οὗ

«À ὕψος ἔφθασεν εἰς τὸν οὐρανὺν, καὶ có. κύτος

αὐτοῦ εἰς πᾶσαν τὴν γῆν, καὶ τὰ g5JAa αὑτοῦ '

᾿εὐθαλῆ, καὶ ὁ καρπὺὸς αὐτοῦ πο.ὺς, καὶ τροςη

&üciw ἐν αὐτῷ ' ὑποχάτω αὐτοῦ xatQxe τὰ θηρία

b Διὰ συγκρίµατος. Ex Chaldzo vertendum erat, per de-
cretum : sed S. Chrysostomus de interpretatione lucuin
accepit, ut eL S. Isidorus in epistola mox landata.

1

917
τὰ ἅγρια, καὶ ἐν τοῖς κ.λάδοις αὐτοῦ κατεσχήνουν
τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, σὺ εἶ, βασιΙεὕ, ὅτι ἐμε-
γα. 1ύνθης xal ἴσχυσας, καὶ ἡ peyaAocórn σου
ἐμεγαλύνθη, καὶ ἔρθασεν sic τὸν οὐρανὸν, xai
ἡ χυρία σου εἰς τὰ πέρατα τῆς γῆς. Καὶ ὅτι εἶδεν
ὁ βασιλεὺς sip, καὶ ἅγιον χαταδαίνοντα àx τοῦ
οὐραγοῦ, xal εἶπεν ' ΕἘκτίλατε τὸ δέν δρον καὶ δια-
Φθείρατε αὐτὸ, π.1ἠν τὴν φυὴν τῶν ῥιζῶν αὐτοῦ
£y rq ΥΠ ἑάσατε, xal àv δεσμῷ σιδηρῷ καὶ χα λκῷ,
xal éàv χ.όῃ τῇ ἔξω, xal ἓν τῇ δρόσῳ τοῦ οὗρα-
vov αὐλισθήσεται, καὶ μετὰ θηρἰων ἁγρίων ἡ
μερὶς αὐτοῦ, ἕως ἑπτὰ xaipol ἁ 1 1αγὼσο" ἐα᾽ αὐ-
tór: [225] τοῦτο ἡ σύγαρισις αὐτοῦ, βασιᾖεῦ,
xal σύγκριµμα Υγίστου ἐστὶν' ὃ ἄφθασεν ἐπὶ τὸν
χύριόν µου τὸν βασιλέα" xal σε ἐχδιώξουσυ ἀπὸ
τῶν ἀνθρώπων, καὶ μετὰ θηρἰίων ἔσται ἡ κατοικία
σου, καὶ χόρτο» ὡς βοῦν φωμιοῦσί σε, xal dxó
τῆς Ópócov τοῦ οὐρανοῦ βαφήσεται τὸ σῶμά
σου, xal ἐπτὰ xaipol ἀ 11αγήσονται ἐπὶ col, ἕως
οὗ γγῷς ὅτι κυριεύει ὁ Ὕγχιστος τῆς βασιλείας
τῶν ἀνθρώπων, καὶ ᾧ bày δύξῃ δώσει αὐτήν.
Καὶ ὅτι εἶπεν' Ἑάσατε τὴν φυὴν τῶν ῥιζῶν τοῦ
δένδρου ' ἡ βασιωεία σου col eret, dg" ἧς ἂν
1γῷς τὴν ἑξουσίαν τὴν οὐράνιον. Τί οὖν φησι;
πῶς ἔσται dj λύσις τοῦ δεινοῦ; Διὰ τοῦτο, βασιλεῦ,
ἡ βουλή µου ἀρεσάτω σοι, καὶ τὰς dpaptlac σου
ἐν ἑλεημοσύγαις «ύτρωσαι, xal τὰς ἁδιχίας σου
&v οἰχειρμοῖς πενήτων. Ίσως ἔσται µακροθυµία
τοῖς παραπεὠμασί σου. Τί λέχεις, "Ίσως ἔσται;
xaX τοῦ φαρμάκου τὴν ἰσχὺν ὑπό τινα ἀμφιδολίαν
καθιστᾷς; Οὐ διὰ τοῦτο εἶπον, Ἴσως, οὐχ ἀμφιδάλ-
Muy, ph Υένοιτο, ἁλλ' ἐχείνῳ τὸν φόδον ἐπιτεῖναι
ῥουλόμενος, ὡς πάσης θεραπείας xol πάσης αυγγνώ-
Me ἀνώτερα αὐτοῦ ἡμαρτηχότος. Ei γὰρ xal μετὰ
«b οὕτω λεχθῆναι ἐπέμεινε τῇ µανίᾳ, πολλῷ μᾶλλον
1 μὴ μετὰ ἀμφιθολίας ἑῤῥέθη. Καὶ γὰρ xal ἀλλαχοῦ
τοῦτο βούλεται, διὰ τοῦ προφἠτου λέγων, "Ei ἆπο-
π.λύνγῃς ἐν vitx , χεχη.λίδωσαι ἐναντίον µου,
Ίέρει Κύριος. Καὶ πάλιν. El ἆ 1.1άξει Αἰθίοψ' τὸ
δέρµα, καὶ πἀάρδα.ις τὰ ποικ{ἆματα αὐτῆς. Ὥρπερ
οὖν ἐχεῖ ἀποχλείει τὴν µετάνοιαν, οὐχ ἵνα ἀποχλείσῃ,
ἀλλ᾽ ἵνα μᾶλλον φοθἠσῃ οὕτω xal ἐνταῦθα βουλόμε-
vog δεῖξαι τὸ μέγεθος τῶν ἡμαρτημένων, εἶπεν,
"Ίσως. Τίένος δὲ ἕνεχεν οὐχ εἶπε᾽' Ταπεινοφρόνησον,
ἐπίγνωθι τὸν Θεόν; El γὰρ διὰ τοῦτο ταῦτα πάσχει,
χαθὼς χαὶ αὐτός φησι, τίνος ἕνεχεν ἕτερα παραινεῖς;
Εἶπεν, "Ira γγὠσιν ὅτι χυριεύει ὁ Ὕψιστος τῆς
βασιλείας τῶν ἀνθρώπων. Τί οὖν; ἵνα ἕτεροι σω-
φρονισθῶσιν, ἐγὼ χολάζομαι; Οὐχὲ, ἀλλ' ἐν μὲν τῷ
ὀνείρῳ, ἅτε μὴ βουλόµενος ἐμφῆναι τὸ σαφὰς, εἶπεν,

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

"Ira γνῶσιν οἱ [226] (Gorrec: 6 δὲ Δανιήλ
ἝἜως οὗ σὺ γγῷς, ὅτι χυριεύει ὁ " Yyricto
βασιἀείας τῶν ἀνθρώπων, καὶ ᾧ ἐὰν δόξῃ .
αὐτήν. ΕἘΐδες πῶς ἐνταῦθα περὶ ταπεινοφρο
διελέχθη; Αλλ) ἐν μὲν τῷ ὀνείρῳ, φησὶ, το
φάρµαχον' ἐγὼ δὲ xal ἕτερον λέγω. Καθάπ
ἄρχοντος ὀργιζομένου, αὐτὸς μὲν οὐδὲν ἂν εἴπε
δὲ οἰχείων τις τῶν ἐχείνου προσελθὼν τῷ ὅπε
λέγοι 'Τὸ ποίησον, xa τό. 05; χρήματα, xaX “
Χις, δυνάµεθα ἑξαρπάσαι σε τῶν ἐπιχειμένων
"Eti τοῦ Aóyov iv στόµατι βασωέως ὄντος,
ἀπὸ τοῦ οὑραγοῦ ἐγένετο * Zol «λέγεται, Nat
δογόσορ βασωεῦ: ἡ βασιλεία σου «αρ
ἁπὸ σοῦ, καὶ ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων ἐχδιώξου
xal μετὰ θηρἰων ἁγρίων ἡ χατοιχία σον, πα
τον ὡς βοῦν ψωμιοῦσί σε" xal ἑπτὰ καιροὶ
γήσονται ἐπὶ col, ἕως οὗ γνῷς ὅτι χυρι
Ὕψιστος τῆς βασιλείας τῶν ἀνθρώπων, xa
δόξῃ δώσει αὐτήν. Αὐτῃ τῇ pg cvrecsJi
«λόγος ἐπὶ Ναδουχοδογόσορ, καὶ ἀπὸ τῶν «
ων ἐξεδιώχθη, xal χόρτον ὡς βοὺς ἤσθα
ἀπὸ τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ τὸ σῶμα
ἐδάρη, ἕως οὗ αἱ τρἰχες αὑτοῦ ὡς Asórte
γα.1ύνθησαν, xal οἱ ὄνυχες αὐτοῦ ὣς ὁ
"ρα τὴν ἀπόφασιν ἄνωθεν φεροµένην πρὸς
τὸν Ναθουχοδονόσορ. Καὶ εἰς τέλος ἐξέθη τὰ πι
τα. Ἠγνόησας, qnoi, τὴν ἀνθρωπίνην εὖ]
χατέπεσας πρὸς θηρἰων ἀτιμίαν. Οὐδὲν -ἄτι
γένοιτ᾽ ἂν τούτου, οὔτε el. πένητα, οὔτε εἰ δεσ’
οὔτε εἰ ἄλλο τι τοιοῦτον εἰργάσατο αὐτόν. 0
ἂν αὐτὸν τῆς χατὰ τὴν φύσιν εὐγενείας ἐξέδε
τὸ σῶμα πρὸς θηρίου φύσιν μεταθαλὼν, ἀλλ
ἁλόγων διέστηχε, τοῦτο πρὸς θηριωδίαν usta.
Πῶς οὖν; "Iva xai οἱ λοιποὶ µάθωσιν ἀπὸ 5i
φῆς, ἀπὸ τῆς ὄφεως. Τί δὲ παιδευόµεθα Ex α
Ὅτι τούτων οὐδὲν ἄμεινον διαχείµεθα, x&v
αὐτὰ γένηται ἓφ᾽ ἡμῶν, ὅταν εἰς ὑπερηφανίι
θηριῶδες ἐξολισθήσωμεν πάθος. Πόσοι νῦν κι
Ναδουχοδονόσορ ἐχεῖνον θηρίου διάνοιαν
"Αχουσον γοῦν τοῦ Ἰωάννου λέγοντος' Ὄψεις,
paca ἐχιδνῶν' καὶ πάλιν ἑτέρου προφήτου M
πποι θηλυμανεῖς ἐγέγοντο" ἕκαστος ἐ
yuvaixa τοῦ π.ἸΊησίον ἐχρεμέτιζον’ καὶ
πάλιν ' Κύνες ἐνεοὶ οὗ δυγάµεγοι ὑ.λαχτα
ἀλλαγοῦ b πάλιν ἁλώπεχας χαλοῦντος , χα
δράκοντας καὶ βασιλίσχους. Πολλῷ δὲ χεῖρον 1
ὄντας τῇ Cof] Σχθηριοῦσθαι, fj τὰ τοῦ Ναῦα

a Scribendum fortassis δεσμώτην.
b Videtur legendum à220v.

Lr IN DANIELEM.

Nabuchodonosor ; et tu Baltasar, conjecturam dic, quia
omnes sapientes regni miei non. possunt conjecturam
ejusdeclarare mihi. Tu autem potes, quia Spiritus Dei
sanctus in te habitat. Quia omnes sapientes regni mei
non possun!. » Noverat id iterum letitia affecturum
Danielem ; omnes scilicet confiteri se victos fuisse,
pon propter gloriam suam, sed ut Dei potestas rursus
pradicaretur. Tw autem, inquit, poles, dic. Qua de
πια Quia Spiritus Dei in te est. Vide hinc illum
iocipere, et ibi desinere. 17. « Arbor, quam vidisti,
lla magnifieata et corroborata, cujus altitudo per.
venit in exlum, et moles ejus in universam terram :
18. et folia ejus florenta, et íructus ejus multus,
et esca omnibus in ea : subter eam habitabant bestia:
agrestes, et in ramis ejus degebant volu.res cxli, 19.
tu es, o rex; quia magnificatus es οἱ invaluisti, et
magnitudo tua magnificata est, et pervenit usque in
ezlum, ei dominatio tua in terminos terrz. 20. Et
quod vidit rex lr, et sanctum descendentem e cxlo ;
et dixit : Evellite arborem, et everiite illam : verum-
t3men germen radicum ejus in terra sinite, et in
vinculo ferreo et reo, et in berba qu:e foris est, et
in rore czli stabulabitur, et cum bestiis agrestibus
pars ejus, donec septem tempora mutentur super
eum : 21. hoc est conjectura ejus, o rex, et sententia
Altissimi est, qux pervenit super dominum meum
regem : 92. et te expellent ab hominibus , et. eum
bestiis erit habitatio tua; et foeno ut bovem pascent
te, et a rore czli tingetur corpus tuum, et septem
tempora mutabuntur super te, donec scias quod do-
mipatur Altissimus in regnum bominum, et cui visum
faerit dabit illud. 25. Et quia dixit : Sinite germen
ricum arboris : regnum tuum tibi manebit, ex quo
cognoveris potestatem czlestem. » Quid igitur ait?
(00 paeto calamitatis solutio continget ? 24, « Propter
boc, rex, consilium meum placeat tibi; ct peccata
ua in eleemosynis redime, et iniquitates tuas in mi-
sralionibus pauperum (a). Forsitan erit longanimitas
édictis tuis. » Quid ais, Forsitan erit? et medicinas
"in sub dubium quoddam corstituis ? Non-propterea
dixi, Forsitan, neque dubitans, absit, sed illi metum
i&culere volens, ac si supra omnem medelam et om-
Mm veniam peccassel. Nam si etiam postquam hoc
illi dictam fuit, in insania tamen permansit : multo
magis si absque ambiguitate sermo fuisset. Etenim
M quoque alibi vult Deus, cum per prophetam dicit :
Si lneris in nitro, maculata es coram me, dicit Dominus
μα. 9. 99). Et iterum : Si. mutabit ZEthiops pellem,
& perdus varietates suas (Jer. 15. 25). Sicut igitur ibi
exdudit paenitentiam, non ut excludat, sed ut magis
bomines terreat : ita et hic volens ostendere magni-
dinem eorum quz peccaverat, dixit, Forsitan (b).

(4) Memoria labitur Noster Humilia in Psalmum 95 , ubi
ker amquam ad Baltasarem dicia profert. Errorem Joannis
purrsostomi sequutus est Joannes Jejunator Homilia de

"lentia, Continentia οἱ Virginitate, nec non Gabriel
Pladelphia: metropoliia lib. 5 de Sacramentis. Ante om-
M3 idem scripserat Origenes in Matth. 26 , 6, etc. ( Homi-
liam illam in Psalmum 95 non esse Chrysostomi diximus in
llotito ad eamdem.)

6) Longe aliter de Danielis verbis sensit S. Salvianus

218

Quam autem ob causam non dixit : ITumiliter de te
senti; Deum agnosce? Nam si propter hoc ista. pa-
titur, ut et ipse ait, quare alia adhortaris? Dixit, Ut
cognoscant quod dominatur Altissimus in regnum homi
num. Quid ergo? ut alii emendentur, ego punior?
Nullo modo : sed in somnio quidem, cum non vellet
aperie rem ostendere, dixit : Ut cognoscant viventes 2
Daniel autem ait: Donec tu cognoscas, quod domina-
tur. Álüissimus in regnum hominum, et cui visum [uerit
dabit illud. Vides quomodo hic de humilitate disse-
ruerit? At in somnio quidem, inquit, hoc remedium
djcium est : ego autem et aliud affero. Quemadmo-
dum quando iratus est magistratus, ipse quidem nibil
dixerit, familiarium autem illius quidam accedens
ad reum dicet : lloc fac, et loc; da pecunias, et
sape, ut possimus eripere te ab impendentibus ma-
lis. 98. « Cum adliuc sermo esset in ore regis, vox
de cxlo facta est : Tibi dicitur, Nabuchodonosor rex :
regnum tuum transiit a te, 29. ct ab bominibus ex-
pellent te, et cum bestiis erit habitatio tua, et fano
ut bovem cibabunt te : et septem tempora mutabuu-
tur super te, donec cognoscas quia dominatur Altis-
simus regno hominum, et cui visum fuerit dabit illud.

lib. primo ad Ecclesiam Catholicam : Hoc ipsum quod dicit,
Forsitan, spem indicat, non fiduciam pollicetur. Ex quo in-
telligi potest, quam difficile jam in supremis positi peccato-
res qualibet munificentia ad perfectam indulgentia perve-
nire possint ; quando propheta ipse qui suadet propitiationem
Dei inquirendam, promittere tamen ΠΟΠ ausus. est prome-
rendam. Dat consilium de actu, et tamen dubitat de effectu:
hortatorem se agendi, non impetrandi auctorcm fucit. Quare
ita ? Quia omnes scilicet peccatores. debent
supremis cuncta tentare , elsi non. possunt u
Si enün regi propheta ille per solam bonorum operum lar-
gitatem absolutam indulgentiam non promittit , intelligere
peccator non acta errorum penitentia. potest , quanta ei et
quam larga in supremis munificentia opus est , qui culi cb-
linere a Domino per seram devotionem , quod non potest
usurpare per legem. At Chrysostomus in scriptis suis sem-
per ad indulgentiam propensiur videtur : ex quo factum
est, ut jam olim in calumniam inciderit ; utque ab obtre-
ctatoribus objectum ipsi fuerit, quod peccatoribus licentiam
darct , docendo sic : si ilerum pecces , iterum pornitentium
agito ; el peccaveris , veni ad me , et ego te curabo.
Ita iniqua synodus apud Photium hibliothecze ο. 59, quibus
paria socrates Historize ecclesiasticze lib. 6, cap. 19. Verum
μὲ quis divini praesulis doctrinam ac potissimum mores

enitus. inspicere velit, non dubitabit mecum asserere,
illum ut erga vere ac humiliter poenitentes mitissimum, ita
adversus contumaces severissimum fuisse atque constan-
tissimum , eamque adhibuisse aeconomiam , qua usum se
fuisse beatissimus martyr Cyprianus testatur in Epist. 55 :
Opto omnes in Ecclesiam regredi, opto universos commilito-
nes nosiros intra Christi castra et. Dei Patris ilia con-
cludi : remiito omnia, mulia dissimulo studio et toto colli-
genda (raternilatis; etiam que in Deum commissa sunt, non
pleno judicio re examino; delictis plus quam oportet
remitiendis pene ipse delinquo; amplector prompta e* plena
dilectione cum parnitentia revertentes , peccatum. suim sa-
tisfactione humili et simplici confitentes. Si qui autem sunt ,
qui putant se ad Ecclesiam non precibus, sed mi » regreat
posse , aut existimant aditum se sibi non. lamentationibus et
sultisfactionibus , sed terroribus facere, pro certo habeant ,
contra tales clausam stare Ecclesiam Domini , nec cayra
Christi invicta et fortia, et Domino tuente munita , minis
cedere , etc. Ut ul est, negari certe nequit , quia facilitas ,
quam nonnulla patris aurei verba j referunt , occasionem

ederit posterioribus Gracis, multum de poenarum a cano-
nibus impositarum rigore remittendi ; ut legere est in
eorum peuitentialibus libris , imprimisque Joannis Je;una-
toris. Idem generatim observari debet de quibusdam
veterum patrum dictis, quod eorum mentem non assequuti
sint recentiores, etiam Latini ; quos iuter inventus est qui
pornitentias canonicas (horrendum dictu) carnificinam ap-
pe et.

ο se vel in
prasunere.

50. Eadem hora scrmo completus est super-Nobu-
chodanosorem, et ab hominibus expulsus est, et [α-
num ut bos comedit, οἱ a rore cxli corpus. ejus in-
fectum est, donec capilli ejus ut leonum pili creve-
runt, et ungues ejus instar unguium avis. » Aspice
sententiam quas desuper fertur ad ipsum Nabuchodo-
nosorem. Et ad finem devenere res. Ignorasti, inquit,
humanam nobilitatem, in bestiarum ignobilitatem
decidisti. Nihil ignominiosius ista re fleri poterat,
neque si ad paupertatem, neque si ad vincula, neque
si ad servitutem, neque si ad aliud quid ejusmodi
iHum redcegisset. Porro nullo modo eum a naturali
nobilitate ejecit : nec corpus illius in bestix natu-
ram mutavit : sed illud quo ab irrationalibus dista-
bat, in feritatem transtulit? Quomodo igitur? Ut et
reliqui discant ex illius cibo, et ex illius aspect.
Quid autem per lic docemur ? Nempe quod etsi ea-
dem nobis non eveniant, tamen melius illo non su-
mus affecti, quando in superbiam aut in belluinam
perturbationem delabimur. Quct. nunc non secus ac
Nabuchodonosor ille, besti:: mentem habent! Audi
itaque Joannem dicentem : Serpentes, genimina vipe-
rarum (Matth. 5. 1. et 25. 55); et rursus alium pro-
plhetaim aientem : Equi furentes in feminas facti sunt ;
enusquisque ad urorem proximi hinnicbant (Jer. 5. 8);
ct alium adhuc : Canes muti non valentes latrare (Isai.
50. 10) : οἱ alium rursus vulpes appellantem (Ezech.
15 4), οἱ alium dracones ac basiliscos (Psal. 90. 13).
Multo autem deterius est cum in hac vita sumus,
efferari, quam eadem cum Nabuchodonosore pati. llle
siquidem niliil mali in animuin admittebat : nos au-
tein dum ita iniumera peccata colligimus, quanto
pejores sumus jam, sicut dictum est. Qui autem apud
ethnicos sapientes habebantur, mutabant homines in
bestias. Sed videamus quomodo. Gentilium quidem
imetamorphoses fabulz erant; ista autem vera sunt.
Qua enim de causa homines illos mutaverunt ? Nulla :
at Seriptura causam quoque profert : Ui cognoscant
omues, quia dominatur Altissimus regno hominum.Vides
ut omnia Deo possibilia sint? etiam ος hominibus
bestias facere, et mentem mutare? Cogita quanta res
esset eum, qui antea in tanto splendore vixisset, cer-
nere cum bestiis degentem, nudum, Non enim utique
formam mutavit ; quandoquidem id horrendum non
fuisset. Cor àutem bestix accepisse non ideo dicit,
quod mente fuerit alienatus, sed quod humanüm
. animum habens, cuneta sentiret. Nam si conversus
fuisset in bestiam, ea quz eveniebant non cognovis-
set. Quid igitur significat, Cor bestie datum est ei (a)?
ld est, agrestis ac ferus evasit, nec volebat cum ho-
miuibus versari ; vel etiam, timebat cum bominibus
degere; vel, homines ut feras metuebat. Quid fieri
possit illo sublimius? quid eodem humilius? Et ex-
pulsus est ab hominibus. Nusquam illius potentia de-
fendit illum. Non erat carnivora bestia, sed feenum
comedebat, et erat imago bruti. Ut credas, inquit :
velut pro consueto pabulo habebis herbam. Quomodo

(a) tizcc in. Senptura non habentur sed, buc traducta
Sunt ex versu 15

$. JOANNIS-CIIRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

fer: illum non devorarunt? quomodo corpu
cibos ejusmodi potuit concoquerc? quomod
periit? Neque enim breve tempus intercessit
cuibat, omnibus factus exemplum humilitatis,

ipo ferens indicia punitionis, quemzdmodum

notis compunctus. Αἱ certe prastitisset, dixer
tasse afiquis, cum hominibus illum versari, at
pati : sed ut poena. ipsi adaugeretur, hoc [ροίαι
Nam castigatio perinde manebat, cum quz ip:
nerant, omnes enuntiarent, cumque ipsum aequi
rent foris, id autem cernere mullo terribilius er:
tempus breve fuit, sed et ipsum sabbaticum.Nam
tempora, inquit, mutabuntur : id est, tres anni cum
dio (a). 51. « Et post finem dicrum ego,» inquit, «
chodonosor oculos n:eos in clum lcvavi,ct met
reversaest ad me, et Altissimum benedixi, et vi
in szcula laudavi, et. glorificavi, quia potesti
potestas zeterna, et regnum ejus in generationen
nerationem. 22. Et omnes habitatores terrae,
nihilum reputati sunt. Et juxta voluntatem suat
in virtute caeli, et in habitatione terr: : et nont
resistat manui cjus, et dicat ei : Quare fecisti ? :
los meos , inquit, in. celum l.vavi. Hoc est, 1
precatus est Deum, ct inde auxilium quzsivit. {
quam tempus completum foret, non confidebat I
Sicut enim in ipsius potestate erat, υἱ non !
res in effectum devenire : ita etiam, si tempon
de(initum fuerat completo, incorrectus mansiss
hil ipsi profuisset illa temporis definitio. Nan
tentia Dei non ad necessitatem , sed ad res r
exprimitur. lta et Daniel, quamvis tempus im;
essel, merito orat, ne accedente malitia, adl
na ac tempori adjungatur quid ( Dan. 9. &
sicut ex humanitate id contingit , quemadmot
Ezekia : ita et in punitioue fieri par est, ut et

d:is : volebat eos Deus statim in Palzstinam 1
illi quadraginta annos sibi adjici per iniqu
suam meruerunt (4. Reg. 20). Vide autem illut
fugere ad Deum. Suspexi, inquit, in cxlum, et

factus sum homo. Et! forma mea reversa est ι

(a) Imo septem anni. Potior emm sententia Josep
tulliani , ieronymi , Severi. Valde miror de Theo
qui cum Dan. 7, 25, et 12, 7, καιρούς , annos , interpi
liic Chrysostomo favet. 1n Pseudo-Epiphanii libro
phietis : τὰ ἑκτὰ ἴτη, & εἶπεν αὐτῷ Δανιλλ ἑπτὰ χαιροὺς, ἑκοξησε
ἑκτὰ μήνας, διόµενος περὶ αὐτοῦ πρὸς Κύριον. Τὸ µυστήριον τῶν ln
ἱτελέσθη ἐπ᾿ αὐτὸν, ὅτι ἀποχστίστησιν (xà μεσίτης. EE οὖν ἔτη πα
ὑπίπικτιν Κυρίω τῷ 810 , xal ἐζωμολογεῖτο τὴν ἀσίδιιαν αὑτοῦ nal
pn τής ἀνομίας αὐτοῦ, ἀπέδωχιν αὐτῷ ὁ θΘιὸς τὴν βασιλείαν. QU

aciorum loquacissimi scriptoris verba eo protuli
cum, Petavli judicio corru, tum , emendarem. Sic in
tatur vir ingeuio οἱ doctrina pr:stantissimus :
septem annt, qua tempora septem a. Daniele vocant
lolidem menstrua spatia contralcrentur , precibus εἰ
nuit. Septem ergo temporum muJsterium in ilo con
est, quod medialor septem restituit. Ita sex amos t
que menses Deo supplicans, scelus suum confes.
Deinde concessa delicti venia , ài regnum a Deo Τί
est. Ego legi debere arbitror, ἀποκατίστη iv ἑπτὰ μασ; €
U ἔτη καὶ εέντε μήνας. Correctionein. confirmat. Dorot
Syno|si. Duniel igitur, inquit, precando ad Alti
effecit, wt septem. anni. quos septem. tempora. toc
mularentar in septem menses, et mysterium septem
rum in illo consummaretur. Septem numque mensi
sibi ipsi restitutus, sex annos qui desiderabantur el
quinque coram Pomino prostratus fiut , impietatem
omnent iniqiitatem confessus, etc.

“9
αρ παθεῖν. Ἐκεῖνος μὲν γὰρ οὐδὲν ἔπασχε δεινὸν
εἰς ψυχἠν ^ ἡμεῖς δὲ οὕτω µυρία ἁμαρτήματα συλλέ-
Ίοντες, πόσῳ χείρους ἐσμὲν fn, χαθὰ Ἀλέλεχται.,
Μετέθαλον δὲ οἱ τῶν ἔξωθεν α ἀνθρώπους εἷς θηρία.
λλ) ἴδωμεν πῶς; Ἐχεῖνα μὲν μῦθος, ταῦτα δὲ
ἑλήθεια. Τΐνος γὰρ ἕνεχεν ἐχείνους µετέθαλον; Δι’
οὐδέν. ἡ δὲ Γραφἡ χαὶ τὴν αἰτίαν φησί * [227] "Ira
qróct πάντες, ὅτι κυριεύει ὁ "Υψιστος τῆς βασι-
Jslac τῶν ἀνθρώπων. "Ορᾶς πῶς πάντα τῷ θεῷ
«δυνατά, καὶ ἐξ ἀνθρώπων θηρία ποιῆσαι, καὶ διάνοιαν
μεταθαλεῖν; Ἐννόει ὅσον ἣν ὁρᾷν τὸν bv τοσαύτῃ
πο) τούτου λαμπρότητι μετὰ τῶν θηρίων διαιτώ-
µενον, vupvóv. Οὐ γὰρ δὴ τὴν μορφὴν µετέθαλεν,
ἐτεὶ οὐδὲν ἦν φριχτόν. Τὸ δὲ θηρίου καρδίαν λαθεῖν
οὗ τοῦτό φησι, ὅτι ἐξεστήκει τῆς διανοίας, ἀλλ ὅτι
ἀνθρωπίνην ἔχων Ψυχὴν Ἰσθάνετο τῶν πραγμάτων.
Οὐχ ἂν, εἰ µετεθλήθη εἰς θηρίον, ἔγνω τὰ συµθα(-
wwea. Τί οὖν ἐστι, Καρδία θηρίου ἐδόθη αὐτῷ;
Ἐξηγριώθη τουτέστιν, οὐδὲ ἐθούλετο μετὰ ἀνθρώπων
εἶναι, f| xo ἰδεδοίχει μετὰ ἀνθρώπων εἶναι, ἢ τοὺς
ἀνθρώπους χαθάπερ τὰ θηρία. Τί γένοιτ᾽ ἂν ὑψηλό-
τερον ἐχείνου; τί ταπεινότερον αὐτοῦ, Καὶ ἑἐξ-
εδιώχθη ἀπὸ ἀνθρώπων. Οὑδαμοῦ ἡ δύναµις αὐτοῦ
προέστη. Οὐκ ἣν σαρχοφάχον θηρίον, ἀλλὰ χόρτον
ἤσθιεν, xal fjv εἰκὼν τοῦ ἁλόγωυ. "Iva πιστεύσῃς,
φησίν' ὡς ἐπὶ συνήθη τροφὴν ἕξεις τὸν χόρτον. Πῶς
αὐτὺν ob χατέφαγε τὰ θηρία; πῶς ἴσχυσε τὸ σώμα
πέφαι; πῶς οὐ διεφθάρη ; Οὐ γὰρ ὀλίγος ὁ χρόνος fiv:
περιῄει, πᾶσιν ὑπόδειγμα ταπεινοφροσύνης, Ev ἑαντῷ
«ὰ γνωρίσματα φέρων τῆς κολάσεως, καθάπερ στι-
Ἱματίας. Καὶ μὴν βέλτιον fjv, ἴσως εἴποι τις ἂν, μετὰ
ἀνθρώπων αὐτὸν εἶναι, xal τοῦτο παθεῖν * ἀλλ' ὥστε
ἐπιταθῆναι τὰ τῆς τιμωρίας αὐτῷ, τοῦτο γέγονεν. 'O
TÀp σωφρονισμὸς ὁμοίως ἔμενε, πάντων ἀπαγγελ-
Ἱόντων τὰ χατ᾽ αὐτὸν, xal ἴσως αὐτῶν θεωµένων É&w*
τοῦτο δὲ ἰδεῖν πολλῷ φαδερώτερον Tiv. Καὶ οὐδὲ ὁ
χρόνος ὀλίγος fjv, ἀλλὰ xal αὐτὸς σαθθατιχός. Ἑπτὰ
To καιροὶ, qno, ἆ.1.Ἰαγήσονται' τρία fiiio ἔτη.
Καὶ μετὰ τὸ’ τἐΊος τῶν ἡμερῶ», ἐγὼ, φησὶ, Na6ov-
Ἰοδογόσορ τοὺς ὀφθαὶμούς µου εἰς τὸν οὗραν ὁν'
ἀνέλαδογ, xal αἱ φρέγες µου ἐπ᾽ ἐμὲ ἐπεστρά-
φησαν, καὶ τὸν Ὕγψιστον ηὐ.όγησα, καὶ τὸν
Uta εἰς τοὺς αἰῶνας Ίνεσα καὶ ἐδόξασα , ὅτι
ἡ ἐξουσία αὐτοῦ ἐξουσία αἰώγιος, καὶ ἡ βασιλεία
αὐτοῦ εἰς γενεὰν xal γεγεάν. Καὶ πάντες οἱ κατ-
οικοῦγτες τὴν γῆν, ὡς οὐδὲν ἑλογίσθησαν. Καὶ
πατὰ τὸ θέ.Ίημα αὐτοῦ ποιεῖ ἐν cà δυγάµει τοῦ

! Existimo debere vel deleri τῶν, vel addi ποιητοί,
10ἱ φοφοί, aut quid simile. In'erpres legisse videtur σοφοί

IN DANIELEM.

220
οὗρανοῦ, xal ἐν τῇ χατοιχία τῆς yc*^ xal οὐκ
ἔστιν ὃς ἀγτιστήσεται τῇ χειρὶ αὐτυῦ, καὶ àpsi
αὐτῷ; TL ἐποίησας; Τοὺς ὀφθα.-μούς µου, qnot,
εἰς τὸν οὐρανόν ἀνέ.Ίαθον. Τουτέστι, προσῆλθε xat
ηΌξατο τῷ θεῷ, χαὶ ἐχεῖθεν την βοήθειαν ἐζήτησξ. Καὶ-
τοι τοῦ χρόνου πληρωθέντος, οὐκ ἑθάῤῥει. Καθάπερ
[928] γὰρ κύριος ἣν μηδὲ ἀφεῖναι εἰς πεῖραν τὰ πρά-
γµατα ἑἐλθεῖν, οὕτως εἰ καὶ τοῦ γρόνου τοῦ ὁρισθέντος
πληρωθέντος ἔμελλεν ἁδιόρθωτος µένειν, οὐδὲν αὑτὸν
ὠφελῆσαι ὁ ὁρισμὸς εἶχεν. Οὐ γὰρ κατὰ ἀνάγχην d)
ἀπόφασις τοῦ θεοῦ, ἀ)λὰ πρὸς τὰ ἡμέτερα πράγµατα
τυποῦται, Οὕτω καὶ ὁ Δανιὴλ, εἰ και ἑἐπληρώθη ὁ
χρόνος, εἰκότως εὔχεται, µήποτε χαχίας προσγινο-
µένης, προστεθῇ πάλιν. Ὥσπερ γὰρ ἐπὶ φιλανβρω-
πίας γἰνεται τοῦτο, οἷον ἐπὶ τοῦ Ἐξεχίου ’ οὕτω xal
ἐπὶ τιμωρίας εἰχὸς γίνεσθαι , χαθάπερ xal ἐπὶ τῶν
Ἰουδαίων, ἐθούλετο αὐτοὺς εὐθέως εἰς Παλαιστίνην
ἀπελθεῖν * ἐχεῖνοι τεσσαράχοντα ἔτη προστεθῆναι σύ-
τοῖς ἐποίησαν διὰ τῆς παρανοµίας. "Opa δὲ αὐτὸν πρὸς
τὸν θ:ὸν φεύγοντα. Ἀνέθλεψα, qnot, εἰς τὸν οὐρανὸν,
καὶ γέγονα πάλιν ἄνθρωπος. Καὶ ἡ µορφή µου ἐπ-
έσερεψεν ἐπ᾽ ἐμάέ. Ὥσπερ t μορφὴ αὐτοῦ ἑξήλλακτα
μὲν τῆς ἀνθρωπείας, οὐ μὴν εἰς θηρίον µετεθέθλητο’
οὕτω χαὶ ἡ διάνοια. Καὶ τί; "Ἡνεσα xal ἑδόξασα.
Ti τεχµήριον, Τὸν “ΥΥιστον, φησὶ, πὺ.Ἰόγησα,
καὶ τὸν ζῶντα εἰς τοὺς αἰώνας ᾖνεσα, καὶ ἐδό-
ἔασα. 0ὐδὲν γὰρ οὕτω νοµίζουσι θεοῦ εἶναι ἄξιον, ὡς
τὸ διὰ παντὸς εἶναι. Ὅτι ἡ ἐξουσία αὐτοῦ, qnot,
ἑξουσία αἰώγιος, xal ἡ βασιλεία αὐτοῦ εἰς γενεὰν
καὶ γενεάν. Ἐπειδῃ τούτῳ μάλιστα ἄνθρωπος αὖ-
τοῦ διέστηχεν, xal τοῦτο ἦν παρὰ ἀνθρώποις τὸ µα-
χαριστόν. "Or, ἡ ἑἐξουσία αὐτοῦ, φησὶ, ἐξουσία
αἰώγιος, παρὰ πάντα τὸν χρόνον ἐστί. Χωρὶς τροφῆς,
φησὶ, ἔθρεψε᾽ χωρὶς τῶν ἑνδυμάτων, χωρὶς τῶν
ἄλλων ἁπάντων οὐ διεφθάρη µοι τὸ σῶμα. Ἐννόη-
σον olo; ἣν ἐπανιὼν ἀπὸ τῆς ἐρήμου πρὸς τὴν βασι-
λείαν. Αὐτῷ γὰρ, qnot, τῷ καιρῷ αἱ φρέγες µου
ἐπεστράφησαν, καὶ εἰς τὴν τιμὴν τῆς βασιείας

pov ἡάθον. xal ἡ µορφή µου ἐπέστρεφεν ἐπ'

àpé* καὶ οἱ τύραγγοί µου, xal οἱ μετιστᾶνές µου
ἐζήτησάν µε" καὶ ἐπὶ τὴν βασιλείαν µου ἐκρα-
ταιώθην, καὶ µε]αλωσύνη περισσοτέρα προσετέ-
(n uoi. Καὶ ἐζήτησάν µε, Φφησὶ, οἱ μεγιστᾶνές

µου, οἱ κρατοῦντα καὶ βασιλεύοντα διώξαντες.

'AXAX διὰ τὸ πρόσταγµα τοῦ θεοῦ b. Διὰ γὰρ τοῦτο
χρόνος ὀρίζεται , ἵνα ph αὐτομάτως νοµίσῃς τι

b Aliquid videtor deesse. Interpres certe habet : eum

iterum. redire desiderabant, non propler ejus absentiam,

sed propler decretum Dei.

221
γενέσθαι. Kal ἡ βασιᾶεία αὑτοῦ slc γεγεὰν xal
γενεάν ' καὶ πάντες οἱ κατοικοῦντες τῆν γῆν ὡς
οὐδὲν ἑογίσθησαν. El γὰρ ὁ πάντων χρατῶν ἐγὼ
ὣς οὗδὲν ἑλογίσθην, πολλῷ μᾶλλον οἱ πάντες. Ὁ γὰρ
τὸν οὕτως ἰσχυρὸν ἀποστήῆσας τῆς βασιλείας, πολλῷ
μᾶλλον τοὺς ἀρχομένους. Καὶ κατὰ τὸ θέΊηµα ab-
τοῦ ποιεῖ ἐν τῇ δυνἆμει τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ev τῇ
χατοικίᾳ τῆς γῆς. To, Ὡς οὐδὲν ἑλογίσθησαν,
οὐγ ὅτι καταφρονεῖ αὐτῶν, μὴ γένοιτο, ἀλλ ὅτι
ἰσχυρός ἐστι, χαὶ ὡς βούλεται, αὐτοὺς ἄχει. Τοῦτο
γοῦν xai τὸ ἐφ᾽ ἑξῆς δηλοῖί, Καὶ κατὰ τὸ θέλημα
"αὐτοῦ ποιεῖ ἐν τῇ δυνάμει τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ἐν τῇ
κατοιχίᾳ τῆς γῆς. Ἔστω μὲν γὰρ, περὶ τῆς γῆς
οἴδας' περὶ τοῦ οὐρανοῦ, πόθεν ἑπίστασαι; ᾽Απὺ τοῦ
ὀνείρατος. Ἐπέταξε. Πῶς ὑπήχουσαν; ἎΑπὸ τοῦ
πυρὸς [229] τῆς χαμἰνου. Kal οὐκ ἔστιν ὃς ἁντι-
στήσεται τῇ χειρὶ αὐτοῦ, χαὶ ἐρεῖ αὐτῷ Τί ἐποίη-
σας»; Οὐ µόνον, φησὶ, οὐχ ἐναντιώσεται, ἁλλ᾽ οὐδὲ
μέχρι ῥημάτων ἐρεῖ. Πάντων αὐτὸς χρατεῖ, πάντα
αὐτός ἐστιν. Αὐτῷ, φησὶ, τῷ xax αἱ gpérsc µου
ἐπεστράφησαν ba' ἐμἀέ. Αὐτῷ' ποίῳ; Τῷ λεχθέντι
παρὰ τοῦ θςοῦ. Πόθεν αὐτὸν χαὶ εἰς τὴν βασιλείαν
ἑπανήγαγον; οἱ γὰρ οὕτως loyupbv καταθαλόντες,
πῶς ἁἀσθενῆ Ὑενόμενον ἐπανήγαχον»; Kal slc τὴν
tuily εῆς βασιλείας µου 300r, xal ἡ µορφή µου
ἑπόστερενεν ἐπ ἐμέ' xal οἱ τύρανγγοἱ µου καὶ οἱ
με]ισσᾶνές µου ἐζήτουν µε καὶ ἐπὶ τὴν βασι-
Aslav µου ἐκραταιώθην, xal μεγαλωσύγη Ππερισ-
σοζέρα προσετέθη µοι. Ορᾶς πῶς xal στῆσαι xav
χαθελεῖν δύναται βασιλείαν: "Ἔδει μὲν γὰρ διὰ τῶν
προτέρων ταῦτα πεισθῆναι’ ἐπειδὴ δὲ ἀγνοεῖς, χαθ-
εΏεν αὐτὴν, xai πἀλιν ἔστησεν. NU οὖν ἐγὼ Na-
ϐουχοδονόσορ alvo xal ὑγῶ καὶ δοξάζω τὸν
Βασιλέα τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι πάντα «à ὅργα αὐτοῦ
ἁ 1η0ινὰ, καὶ αἱ τρἰδοι αὑτοῦ χρίσεις, καὶ πάντας
τοὺς πορευοµέγνους ἐν ὑπορηφανίᾳ δύναται ταπει-
νῶσαι. Οὐχ ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι δύναμιν μὲν ἔχει, ἄδιχον

6£* ἀλλὰ χαὶ dj διχαιοσύνη µεγάλη. Καὶ πάντας »

τοὺς πορευοµέγους ἐν ὑπερηφανίᾳ δύναται ta-
πεινῶσαι. Οὐχ εἶπε, ταπεινοῖ, ἵνα cot χαὶ τὴν
µαχροθυµίαν ἑνδείξηται, xai ἵνα µάθῃς, ὅτι οὐ
παρὰ ἀσθένειαν, ἀλλὰ δι ἑνὸς τοὺς ἄλλους σω-
φρονίζει. Εἶδες δύναμιν; εἶδες δικαιοσύνην; εἶδες

φιλανθρωπίαν; εἶδες ἁ πὸ στόματος βαρδαρικοῦ ταῦτα

λεγόμενα; Τίς ἂν οὕτως ἐφιλοσόφησεν; Οἱ προφήταις
ἐἑντρεφόμενοι οὐδὲν τούτων οὕτως ἐφθέγγοντο, ἀλλὰ
τἀναντία. Οὐ μὴ ἀγαθοποιήσῃ Κύριος, φησὶ, οὐδὲ
ov μὴ κακοποιήσῃ. Καὶ πάλιν, Οὐκ ἐν τῇ ἱσχύϊ

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOD.

ἡμῶν ἔσχομεν κέρατα; Καὶ, Πᾶς που
xaAor ἐγώπιον Κυρίου, xal àv αὐτοῖς
χησε. Καὶ, Τί ὄφε.ος ὅτι ἐδουλεύι
Εἶδες ἓν Παλαιστίνῃ δόγματα catavt
τῆς βαρδάρου φιλοσοφίαν προφητικήν;
τῶν ἐθνῶν τῆς μελλούσης ἔσεσθαι χάρι
πηδῆσαι εἶχον οὗτοι ἐχείνων. Εἶτα ὁ
µέθῃ συμποσίου Ὑενομένου χελεύει 4
ενεχθῆναι, ὥσπερ φιλοτιμούμενος ἐπὶ
πατρὸς, μᾶλλον δὲ ἐμπαροινῶν * 7| ἔπεν
γενοµένων σαν ἐχεῖνοι, ὥστε χαθελι
θαῦμα, ὃ περὶ τὸν θεὸν εἶχον. Kal τοῦτι
νίας εἶχον, Ίγουν ἐγίνετος καὶ µέθης.
µέθην, ἀγαπητο[. Πολλὰ γὰρ ἄτοπα vlv
της. Ἀλλὰ xaX μεγάλων περιχίνεται ἀνὶ
ἐν γὰρ τῷ γεύσασθαι τοῦ οἵνου ἐχέλευσε
ὁ πατ]ρ ἐχδαλὼν ἐφείσατο, xaX αὐτὸς 1
οὐχ ἑτόλμησεν εἰς ἀνθρωπίνην ἐνεγχ
ταῦτα, οὗτος οὐχὶ αὐτὸς μόνος b, ἀλλά 1
xal παλλαχίσι xat παρακοίτοις εἰς χρΏ
[250] ΚΕΦΑΛ. E'.
DBaAcácap ὁ βασιΛεὺς ἐποίησε ἑ
τοῖς μεγιστᾶσιν αὐτοῦ xiAMotc, καὶ κι
χιλίων ὁ οἶνος. Πίνων BaAcácap ó
πεν ἐν τῇ γεύσει τοῦ olvov , τοῦ
σχεύη τὰ χρυσᾶ, καὶ τὰ ἀργυρᾶ, d i
θουχοδονόσορ ὁ πατὴρ αὐτοῦ ἓκ τοῦ
Ιερουσαλἡμ, καὶ πιέτωσαν ἐν αὐτοῖι
καὶ οἱ μεγιστᾶνες αὐτοῦ, καὶ οἱ παρ.
αἱ παλ.ακαὶ αὑτοῦ. Καὶ ἠνέχθησαν
ἀργυρᾶ καὶ τὰ χρυσᾶ, ἃ ἐξήνεγκε Nat
àx τοῦ ναοῦ τοῦ θεοῦ ἐν Ἱερουσα «ή,
ἐν αὑτοῖς ὁ βασιλεὺς, καὶ οἱ µεγισ
καὶ οἱ παράκοιτοι αὐτοῦ, καὶ αἱ πα.
Καὶ ἔπινον οἶνον, xal ᾖεσαν tob,
χρυσοῦς, xal ἀργιροῦς, καὶ xaAxo:
ροῦς, καὶ ξυ.ίνους, καὶ «ιθίγους. E
6avóueva.; 'AXX ὅρα αὐτῶν τὴν ἰσχὺν
ἁλῶναι, καὶ τεθῆναι Ev τῷ εἰδωλείη
γνώµην ἐκεῖνος αὐτοῦ. Auk τέ καὶ τ
ἁμαρτίας ἑλήφθη ταῦτα ἔδωχαν bb
xaX μετὰ τὰ σημεῖα; πῶς οὐδὲν ἔπαθι
ὁ βασιλεὺς µόνος; Οὗτος yàp εἶπεν, α
* Ίγουν ἐγίνετο vel glossema est, vel v
b F. αὐτῷ µόνῳ.
c Melior lectio αἱ παράχοιτοι, quemadm
betur Homilia in Ps. 95. Mox scribe του
Sic etiam in Theodoreto praeterita est vo1

et ipse contextus indicat. Postea διὰ τί
τοῦτο,

7, IN DANIELEM,

Quemadmodum forma illius multum quidem ab hu-
mapa erat mutata ; non tamen in bestiam conversus
fuerat : ita et mens illius. Et quid? Laudavi et glori-
licavi. Quodnam indicium ? Altissimum, inquit, bene-
dizi, et viventem in secula laudavi, ac glorificavi. Nihil
enim ita dignum Deo esse pulatur, ut. perpetuo
exsistere. Quia potestas ejus, inquit, potestas cterna,
εἰ regnum ejus in generationem et generationem, Quo-
niam in eo potissimum homo ab illo distinguitur : et
boc erat quod apud homines beatum habebatur.
Quia potestas ejus, Inquit, potestas elerna, in omne
tempus exsistit. Sine cibo, ait, me nutrivit : sine ve-
siimentis, sine aliis omnibus rebus corruptum non'
est meum corpus. Cogita qualis erat, dum a deserto
ad reguum rediit, 53. « Eo enim, » inquit, « tempore
mens mea reversa est:et ad honorem regni mei
veni : et forma mea rediit ad me : et tyranni mci , et
optimates mei quaesierunt me : etin regnum meum
confirmatus sum : et magnitudo amplior addita est
mihi. » Et quesierunt me, inquit , optimates mei ; qui
dominantem ac regnantem expulerant et oderant.
kque ex decreto Dei. Ideo enim tempus delinitur, pe
existimes quidquam fortuito evenisse. Et reguum illius
in. generationem et generationem : et omnes terre in-
cole, quasi nihilum reputati sunt." Nam si ego qui
omnibus imperabam , quasi nihilum reputatus sum,
cnulto magis reliqui. Scilicet qui adeo potentem de
regno dejecit, mulio magis subjectos. Et secundum
woluntatem suam facit in virtute cli, εἰ in. habitatione
gerre. lllud, Quasi nihilum reputati sunt, non quod
«'ontemnat illos, absit, sed quia potens est, el quem-
zadmodum vuli, illos agit. Hoc igitur sequentia quo-
«ue declarant : Et secundum voluntatem suam [acit in
wirtute cali, εἰ in habitatione terree. Esto sane, de terra
wosti : at de cxlo, unde scis ? A somnio. Jussit. Quo-
wuedo Obedierunt? Ex igne fornacis. Et non est qui
wesistat manui. ejus, el dicat. ei : Quare fecisti ? Non
tantum , inquit, non. adversabitur : sed nec verbis
tenus interrogabit. Omnibus ille itnperat, omnia ipse
οἱ. Eo , inquit, tempore mens mea reversa est ad me.
Eo : quo? Quo Deus dixerat. Unde illum et in re-
gnum reduxerunt ? qui enim adeo potentem dejece-
rant, quomodo infirmum factum revocarunt? « Et
2d honorem regni mei veni : et forma mea rediit ad
me : et tyranni mei et optimates mci quxrebaut me :
elin regno meo confirmatus sum, et magnitudo ain-
plior addita est mihi. » Vides ut Deus el statuere et
evertere possit regnum ? Oportebat siquidem hzc per
5, que antea contigerant, explorata habere : sed
quoniam Lu ignorasti ea, regnum Dominus everlit, et
illud iterum erexit. 34. « Nunc igitur ego Nabucho-
donosor laudo et exalto et glorifico Regem cxli, quia
omnia opera illius vera, et semitz ejus judicia, et
omnes incedentes in superbia potest humiliare. » Dici
nequit, eum potestatem quidem habere, sed inju-
itam : illius quippe magna est justitia. Et omnes, qui
Wadiuntur in. superbia, potest humiliare. Non dixit,
lumiliat, ut tibi illius etiam zequanimitatem osten-
lere, et ut intelligeres, quod non ex infirmitate, sed

quod per unum alios emendat. Vides potentiam ? vi-
des justitiam? vides erga bomines amorem? vides
lic ab ore barbaro pronuntiari? Quisnam ita philo-
sophatus est? Qui prophetis erant innutriti , nihil si
mile loquebantur, sed contraria penitus, Non faciet
bene Dominus, aiunt, et non faciet male (Soph. 4. 12).
Et iterum : Nonnein fortitudine nostra habuimus cornua
( Amos 6. 14) ? Et : Omnis qui facit malum, bonum est
in conspectu Domini, et in his complacuit ei(Malach. 2.
11). Et: Quod emolumentum , quia serviimus illi (Ibid.
9. 14)? Vides in Palestina dogmata satanica ? vi-
des in barbarico solo philosophiam propheticam *
Iizc figurz sunt gratiz. apud gentes futurz ; et quod
gentiles debeant antevertere Judzos , ac preesultare.
Postea Baltasar (a), cum in illo convivio ebrius es-
δοῖ, jubet vasa educi : quasi in victoria patris glo-
rians, magis vero petulanter insultans : seu, quoniam
conviv: eorum qu:e contigerant fuerant spectatores ;
ut tolleret eam quam de Deo habebant amirationem.
Et hoc ex superbia et ebrietate faciebant. Caveamus
temulentiam, dilecti. Multa enim absurda ab hac
fiunt. Sed et magnos viros superat ebrietas. Nam iste
cum vinum gustassel, vasa efferri jussit. Quibus pe-
percerat pater illius, qui ea e templo deprompserat :
οἱ is cum cepisset Jerosolymain, non ausus est in liu-
manum ministerium illa deducere ; iste non sibi so-
Ιμιηπιοάο, sed et optimatibus suis et pellicibus et
concubinis in usum tradidit.

CAPUT V.

1. « Baltasar rex fecit convivium grande optimna-
tibus suis mille : et e regione ipsorum mille vinum
erat, 2. Bibens Baltasar rex przcepit in gustu vini ,
ut afferrent vasa aurea et argentea , qux» asportave-
rat Nabuchodonosor pater ejus de templo, quod in
Jerosolymis : et biberent in illis rex , et optimates
ejus, et concubini ejus, οἱ pellices ejus. 5. Et allata
sunt vasa argentea et aurea, qu:e asportaverat Na-
buchodonosor ex templo Dei, quod in Jerosolymis :
et bibebant in eis rez, et optimates ejus, et concubini
ejus, et pellices ejus. 4. Et bibebant vinum, et lauda-
verunt deos aureos, et argenteos, et Φη608, et fer-
reos , et ligneos, et lapideos. » Vides vasa capi? Sed
vide eorum virtutem, etiam postquam capta sunt , ac
posita in. idolorum templo. Esto de iis ille pro libito
statuerit, Qua de causa id? Capta sunt propter Ju-
d::orum peccata : illi poenas dederunt. Quinam finis
eliam post ostenta? quo pacto nihil passi sunt ma-
gates, sed solus rex ? Quia scilicet ille jusserat, ille
cxteris auctor fuerat. Laudarunt, inquit, deos aureos
et argenleos. Quare liec apud illos deorum differen-
tia erat? Diabolus cupiens illos omni venia privare ,
$xpe precepit ut deos ligneos facerent, ne ab ipsa

(4) Ab bis vocibus , Postea naltasar, inchoandum caput
quintum putarem (si tamen ita distribuerat sanctus Chry-
sostomus), nisi quz? sequuntur ad doxologiam magis peril-
nere viderentur. Sane is a quo hunc Commentarium
acce[ imus, dum vel indiligentius dictata magistri excerpit,
vel perorantem assequi non valet , vel in epitomen cuncta
redigit, opus valde imperfectum reliquit.

ου
materia magnam sumptum in excusationem adduce-
rent. Laudibus celebrabant deos. Vide Deum nusquam
incipere, sed sequi. Quare poena subsequuta est. ve-
Jociter, ac eadem hora ? Ut qux ex prioribus mira-
culis acta fuerant non dissolverentur. Dum Deus in
vasis afficitur contumelia, voluit homines contumelia
afficere. Et vide quid fiat. Cupiit vasa : et eo ipso
tempore punitio adfuit. Cur non mittitur propheta ile
]um reprehensurus, sed articulus manus ? Ut major
eriretur consternatio. 5. « In eadem hora egressi
suut digiti manus lhiominis, et scribebant e regione
lampadis in tectorio parietis demus regiz : εἰ rex
aspiciebat articulos manus scribentis. » Adde et ve-
speram fuisse. Oportebat tumorem ex temulentia or-
wm comprimi. Deinde debebant omnes qui aderant
edoceri, regem poenas dare. Cur non Deus fulmen ο
c:elo statim emisit ? Ut iterum servus suus gloria
afficeretur : ut Baltasar audiret cur ista. paterctur.
Nam Daniel ingressus non tantum scripturam inter-
pretatur, sed et longos habet sermones, eosque sua-
sorios, non tamquam regi profuturus , sed ut alios
emendaturus. 15. « Tunc Daniel ingressus est in con-
spectuin regis. Et dixit rex Dauieli: Tu es Danicl ex
filiis captivitatis Judaic:e , quam deduxit rex pater

meus ex Judaa? Veluti territans eum οἱ ad necessi- .

tatem redigens, hzc ait. Cum autem dicit : Quem ad-
iixit rex pater meus ex captivitate Judae, hice contra
semetipsum verba loquitur, si nimirum captivorum
ubique indigeat. 14. « Audivi de te, quod Spiritus Dei
sanctus in te est , et vigilantia, οἱ intelligentia, et sa-
pientia amplior inventa est in te. 15. Et nunc ingressi
sunt in conspectu. meo sapientes, magi, Gazareni ,
Clialdzei, ut scripturam hanc legerent, et conjecturam
ejus indicarent mihi: nec poluerunt conjecturam
scrmonis illius renuntiare mihi. 16. Et ego audivi de
te, quia potes conjecturas conjicere, et nodos solve-
re. Et nunc si poteris scripturam legere, et conje-
eturam ejus indicare mihi, purpura vestieris, et torques
aurea erii in collo tuo , et tertius in regno meo impe-
rabis (a). » Fatewr suos victos esse, et ait : Dic, atque

(a) Vel tertius post regem, sicut Esth. 10, 5, Mardoch:zeus
secundus est ab Assuero, et Gen. 41. 45 , Joseplius in cur-
rum Pharaonis secundum imponitur. Vel tertius, id est, ut
exponit S. Isidorus Pelusiota lib. 2, epist. 06, post regem
ac reginam. Vel tertiz partis regui administrator , quem-
admodum Josephum videtur explicare S. ellieronynus.
Tertie parti imperans , ait idem Josephus de Jorami regis
duce, 4 Reg. 7. Vel denique unus ex tribus principibus ,
qui Satrapis przeerant, Dau. 6. 2, quique τριστάται dicebantur
30 τρίτοι, UL patet, ex Hieronymo ad Ezech. 25. 35 : Trisia-
ία», inquit, priucipes principum tnterpretalà sumus , etc.
Tristat?. autem nomen. est apud Grecos secundi gradus
post regiam dignitatem , etc. ; et ex Theophilo. Antiocheno
lib. 2ad Autolycum : τοῦ δὶ Zeveqtocg. τρίαρχος ἐγένετο λδραμέλεχ
AU, ὃς καὶ Λἱώπτου ἰδασίλωσε, lioc. est, Facius est autem triar-
cha Sennacherim , Adramelech thiops , qui &gypit. quo-
qe rez fuerat. Suspicio mihi est ( ut id obiter notem),

dramelechum esse J/Ethiopem illum JEgypü regem,
qui in Chronicis Eusebii vocatur modo Amerres, modo
Merros, moio ἀρμας, modo Άμμιρίς. Forte etiam ( niliil
euim ausim affirmare) de isto exponendus est locus 4 Reg.
17, οἱ : Hiautem qui erant. de Sepharuaim , comburebant
filios suos dgri, 4dramelech et 4namelech düis Sepharuaim.
Favet Theodoretus Quzest. 48 in quartum Regin. Diodorus
quoque siculus , lib. 5, et Strabo lib. 17, conjecturam non
iuediocriter firmant ,. duin referunt ab. /Ethiopibus reges
suos 3orori solitos. Adramelechi ;Ethiojis iu temporum

S. JUANNIS CUR YSOSTOMI ARCIITEP. CONSTANTINOP.

ista accipe. Sed considera prophetam, in patre «
illius quomodo animum despondit ; hic auten
tale :.sed quid ait? 17. « Tunc respondit Dan
dixit coram rege : Munus tuum tibi sit, et dont
mus tu: alteri da : ego vero scripturam legam
et conjecturam ejus indicabo.tibi, o rex. » Qus
nera deprecatur? Ut intelligas, eum non prop
proloqui. Quod enim non iratus simpliciter h
xerit, Ego autem, inquit, scripturam legam, el
cturam ejus renuntiabo regi. Vides il'um pecun
superiorem ? honore altiorem ? nuilius ex regiit
indigentem? Tales esse oportet eos qui loqui
qux Dei sunt. Ne existimaret rex illum ea ν
esse attractum, vel aliquid ex iis qux ab co di
tur, humanum esse. Quid igitur ait? Omitten
pturam edisserere, illum pluribus verbis adu
ipsis exordiis ea qu: patri acciderant in met
ei revocans. 18. « Deus altissimus regnnm et i
tudinem , et honorem, et gloriam dedit Nabu
nosori patri tuo. 19. Et a magnificentia , quas
ei, omnes populi, tribus, lingu:e tremebant et :
bant a facie ejus. Quos volebat ipse interficie
quos volebat ipse percutiebat, et quos voleb
deprimebat. 20. Et quando elevatum est cor e
spiritus ejus obfirmatus est ad superbiendum ;
situs est de solio regni sui, et honor ejus abla
ab eo, 21. et ab hominibus expulsus est, et e
cum bestiis datum cst, et cum asinis agrestibu
tatio eius, et feno ut bovem cibaverunt cum, et
€:eli corpus cjus tinctum est, donec cognovit q
tiinatur Deus altissimus super regnum homi
eui visum fuerit dabit illud. » Nam si ille, inq
nia indignus fuit, tu qui post ejusmodi exempli
resipuisti, quam poenam, quaeso, mereris? Nequ
ad ignorantiam potes confugerc. Noune hzc
noveras? Quosnam cuinam prefers ? cos qui 1
diunt , neque vident ? 22. « Et tu filius ejus B
non liumiliasti cor tuum coram Dco. Nonne

liec noras ? 30. Et super Dominum Deum caeli
tus es, et domus ejus vasa attalisti corani te .

et optimates tui, el concubini tui, et pellices |

bistis vinum in cis : deosque aureos, et argeu!

3Π608. el ferrcos, et ligneos, et lapideos, {

vident, οἱ non. audiunt, et non cognoscunt, 1;

et Deum, cujus in manu est flatus tuus, et om

tux , ipsum non glorificasti. 94. Idcirco a fa

missus est articulus manus, ct hanc scriptura

ravit. 25. Et hxc est exarata scriptura : Man

cel, Phares : 26. et lic est interpretatio visi:

mensus est Deus regnum tuum , et complevi

97. Thecel : appensum est in statera, et inven

deficiens. 98. Phares : divisum est regnuin tu

Epitome, quam edidit Scaliger , mentio fit : verum
non conveuiuot. Existimaverim id nomen /Ethio
ac regibus fuisse commune, praesertim cum regem i
ac poteniem significet. Certe quia olim reges ut
bantur 3 plerisque gentibus, eo facuum est, ut ]
nomina Πθις οἱ Deus pro eadem re in Scri, turis t
reperiantur. Confer loca 1s. 56, 15, et 57, 15; 4 |
51, οἱ 18, 31, et 19, 15; item Judice 5, 15, οἱ ὅ
11,5; atque Selaeuum lege syntagm. 1 de Diis Sy

9713 ;
"Πε, QroV, τοὺς θεοὺς τοὺς xpvcovc xal
ἀργυροῦς. Τίνος ἕνεχεν ἡ διαφορὰ αὕτη τῶν θεῶν
παρ) abo, ἣν; 'O διάθολος βουλόμενος αὐτοὺς πά-
σης ἁποστερήσαι συγγνώµης, πολλάχις ἐχέλευσε ξυ-
λίνους γενέσθαι, ἵνα μηδὲ ἀπὸ τῆς ὕλης πολυτέλειαν
ἔχωσιν εἰς ἁπολογίαν. Ὕμνουν εἰς αὐτούς. ρα οὗ-
δαμοῦ τὸν θεὸν ἄρχοντα, ἀλλ᾽ ἑπόμενον. Τίνος ἕνεχεν
ἐπηχολούθησεν ἡ δίχη ταχέως, xal αὐτῇ τῇ ὥρα; Ἵνα
μὴ τὰ γενόµενα ix τῶν προτέρων θαυμάτων χατα-
λυθῇ ὑδριζομένου τοῦ θεοῦ διὰ τῶν σχευῶν , ἐδου-
λήθη ἄνδρας ἐνυθρίσαι. Καὶ ὅρα τί γίνεται. Ἐδουλήθη
σχεύη» xai aot] τῇ opa. fj τιμωρία. Τίνος ἕνεχεν
o0x ἁποστέλλεται ὁ προφήτης ἐγχαλέσων, ἀλλὰ ἀστρά-
γαλος χειρός; Ὥστε µείζω γενέσθαι τὴν ἔχπληξιν.
Ev αὐτῃ' τῇ ὥρᾳ ἑξη.10οΥ δἀχτυ.ἰοι χειρὸς áv-
θρώπου, xul ἔγραφον κατέναντι τῆς «Ἰαμπάδος
ἐπὶ τὸ κογίαµα τοῦ τοίχου τοῦ οἴκου τοῦ βασι-
Aéuc* καὶ ὁ βασιλεὺς ἐθεώρει τοὺς ἀστραγά.ῖους
τῆς χειρὸς τῆς Ἰραφούσης. Πρόσθες χαὶ ἑσπέραν
οὗὖσαν. Ἔδει τὴν οἴδησιν τὴν ἀπὸ τῆς µέθης χατα-
σταλῆναι. Εἶτα ἔδει μαθεῖν τοὺς παρόντας ἅπαντας,
ὅτι δίχην δίδωσιν. Διὰ τί μὴ σχηπτὸν ἀρῆχεν εὐθέως
x τοῦ οὐρανοῦ; Ὥστε πάλιν καὶ τὸν οἰχέτην δοξα-
σθῆναι τὸν αὐτοῦ. ὥστε αὐτὸν ἀχοῦσαι διὰ τί ταῦτα
πάσχει, Ὁ γὰρ Δανιηλ εἰσελθὼν οὐχὶ τὴν Υγραφὴν
ἑρμηνεύει µόνον, ἀλλὰ xat μαχροὺς ἀποτείνει λόγους,
χαὶ συμδουλευτιχοὺς, οὐχ ὡς ὠφελήσων αὐτὸν, à)!
ὧς τοὺς ἄλλους βελτίους ποιἠσων. Τότε Δανιὴ.1 elc-
Π.ἴθεν ἐνώπιον τοῦ βασιλέως. Καὶ εἶπεν ὁ βασι-
JAebc τῷ AavujA* Eo el Δανιὴ.Ά, ὁ ἀπὸ τῶν vlór τῆς
αἰχμαωσίας τῆς Ἰουδαίας, ἧς κατήγαγεν ὁ βασι-
Asbc ὁ πατήρµου ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας; Ὡς χαταπλητ-
τόµενος αὐτὸν xal εἰς ἀνάγχην χαθιστῶν, ταῦτά φησιν.
Ειπὼν δὲ, "Ov ἤγαγεν [351] ὁ βασιλεὺς ὁ πατήρ µου
ἁπὸ τῆς αἰχμαΛωσίας τῆς Ἰουδαίας, ταῦτα κατ αὖ-
τοῦ τὰ ῥήματα ἔλεγεν, el τῶν αἰχμαλώτων δέεται παν.
ταχοῦ. "Hxovca περὶ cov, ὅτι πνεῦμα θεοῦ ἅγιον
ἐν col, καὶ γρήγορσις xal σύνεσις xal σοφἰσ πε-
ριςσὴ εὑρέθη ἐν col. Καὶ νῦν εἰσῆ.10ον ἐνώπιόν
µου οἱ σοφοὶ, μάγοι, Γαζαρηνοὶ, Χα.δαῖοι, Tra
τὴν γραφὴν ταύτην ἀναγγῶσι, xal τὴν σύγκρισιν
αὐτῆς γγωρίσωσί pow καὶ οὐκ ἠἡδυνήθησαν τὴν
σύγπρισιν τοῦ Aóyov τούτου ἀναγγεῖλαί poi. Kal
ἐγὼ ἤκουσα περὶ coU, ὅτι δύνασαι συγκρἰµατα
συγκρῖγαι, καὶ .λύειν συγδέσµους. Kal νῦν ἑὰν'
δυνηθῇς ἀνωγνῶναι τὴν γραρὴν, xal τὴν σύγκρι-
cir αὐτῆς γ}ωρίσαι pou, πορφύραν ἐνδύσῃ, xal d
μανιάχης ὁ χρυσοῦς ἔσται ἐπὶ τὸν rpágnAóv σου,
καὶ τρίτος ἐν τῇ βασιΆείᾳ µου ἄρξεις. Ὁμολοχεῖ
xai τὴ» τῶν οἰχείων ἧτταν, xal φησιν" εἰπὲ, καὶ
λαθὲ τάδε. ᾿Αλλ᾽ ὅρα τὸν προφέτην, ἐπὶ μὲν τοῦ πα-
τρὸς αὐτοῦ πῶς ἠθύμησεν, ἐνταῦθα δὲ οὐδὲν τοιοῦτον:
ἀλλὰ τί φησι; Τότε ἀπεκρίθη AavuA, καὶ εἶπεν
ἐγώπιον τοῦ βασωέως. Τὸ Óóya σου col ἔστω,
xal τὴν δωρεὰν τῆς οἰκίας σου ἑτέρῳ δός ἑγὼ δὲ
τὴν γραγὴν ἀναγγώσομαι τῷ βασιᾖεῖ, xal τὴν
σύγαρισι αὐτῆς γγωρίσω σοι, βασι.εῦ. Tívog
ἕνεχεν παραιτεῖται; "Iva µάθῃς, ὅτι οὐ δι) ἐχεῖνα λέ-

IN ΡΑΝΙΕΙ ΕΜ.

251
χει, "Ot: γὰρ οὐκ ὀργιζόμενος ἁπλῶς ταῦτα εἶπεν,
Ἐτγὼ δὲ, φησὶ, τὴν γραφὴν ἀναγγώσομαι. xal την
σύγκρισιν αὐτῆς dvayyeAQ τῷ faciet. 'Opds
αὐτὸν χρημάτων χρείττω; τιμῆς ἀνώτερον; οὐδένὸς
δεόµενον τῶν βασιλικῶν ; Οὕτω δεῖ τοὺς τὰ θεοῦ λέ-
Ύοντας εἶναι. Ἵνα μὴ νοµίσῃ ὅτι ταύτῃ αὐτὸν ἐπ-
εσπάσατο, ἡ ἀνθρώπινόν τι τῶν λεγομένων ἐστί. Τί
οὖν φησι; ᾿Αφεὶς εἰπεῖν τὴν γραφὴν, συμβουλὲν ἆπο-
τείνει, ἐξ αὐτῶν τῶν προοιµίων αὐτὸν ἀναμιμνήσχων
τῶν τῷ πατρὶ συµθεθηχότων. 0 θεὸς d ὕψιστος τὴν
Φασιλείαν, καὶ τὴν µεγαἸωσύγην, xal τὴν τι μὴ»,
xul τὴ» δύξαν ἔδωκε Ναδουχοδονόσορ τῷ πατρἰ
σου. Kul ἁπδτῆς μεγαλωσύγης, ἧς ἔδωκεν αὐτῷ,
πάντες οἱ «Ἰαοὶ, φυ.λαὶ, γλῶσσαι ἦσαν τρέµοντες,
xai φοδούµεγοι ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ. Οὓς ἐδού-
Asco αὐτὸς ἀνῄρει, xal οὓς ἐδού.Ίετο αὐτὸς ἔτυ-
ἆτε», xal οὓς ἐδού.1ετο αὐτὸς ἑταπείνου κ. Καὶ ὅτε
ὑψώθη ἡ καρδία αὐτοῦ, καὶ τὸ πνεῦμα αὐτοῦ
ἐχραταιώθη toU ὑπερηφαγεύσασθαι, χατηγέχθη
ἀπὸ τοῦ θρόνυυ τῆς βασιλείας αὐτοῦ, καὶ ἡ τιμὴ
αὐτοῦ ἀφῃρέθη ἁπ᾿ αὐτοῦ, xal ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων
ἐξεδιώχθη, xal ἡ καρδία αὐτοῦ μετὰ τῶν θηρἰων
ἐδόδη, καὶ μετὰ ὄγων ἁγρίων ἡ [252] κατοικία
αὐτοῦ, xal χόρτον ὡς βοῦν ἑψώμιζον αὐτὸν, wal
ἀπὸ τῆς δρύσου τοῦ οὐρανοῦ τὸ σῶμα αὐτοῦ
ἐδάφη, ἕως οὗ ἔγγω ὅτι χυριεύει ὁ θεὺς à ὕψιστος
τῆς βασιλείας τῶν ἀνθρώπων, xal ᾧ ἐὰν δόξῃ
δώσει αὐτήν». El γὰρ ἐχεῖνος, qnot, ἀσύγγνωστος,
σὺ ὁ μετὰ παράδειγµα τοιοῦτον μὴ σωφρονισθαὶς ,
τίνος ἄξιος, εἰπέ pov; 0Οὐδὲ γὰρ εἰς ἄγνοιαν ἔχεις
καταφυχεῖν. 0ὐδὲ πάντα ταῦτα ἴδεις; Τίνα τίνος
προτιμᾶς: τοὺς οὐχ ἀχούοντας, οὐδὲ βλέποντας; Kal
σὺ ὁ υἱὸς αὐτοῦ, BuAtdcap, οὐχ ἑταπείνωσας τὴν
χαρδίαν σου κατ ἐνώπιον τοῦ θεοῦ. Ob πάντα
ταῦτα ἔγγως; Καὶ ἐπὶ τὸν Κύριον τὸν θεὸν τοῦ
οὐρανοῦ ὑψώθης, xal τὰ σχεύη τοῦ olxov αὐτοῦ
ἤνεγκας ἐνώπιόν cov: xal σὺ, καὶ ol μεγιστάνές
σου, καὶ οἱ παρἀκοιτοί cov, xal αἱ πα. ]ακαί cov
ἐπίγετε οἶνον ἐν αὐτοῖς' καὶ τοὺς θεοὺς τοὺς ypv-
σοῦς, xal ἀργυροῦς, καὶ xaAxoUc, xal σιδηροῦς,
xal ξυ.]ίνους, xal «1ιθίνους, οἳ οὐ BAézovet, xal
oix ἀχούουσι, xal οὐ γινώσκουσυ, fivscac, xal
τὸν 850v, οὗ ἡ πνοή σου ἐν χειρὶ αὐτοῦ, xal πᾶσαι
αἱ ὁδοί σου, αὐτὸν οὐκ ἐδόξασας. Διὰ τοῦτο ἐκ
προσώπου αὑτοῦ ἀπεστάλη ἁἀστράγα.ῖος χειρὺς,
καὶ τὴν γραφὴν ταύτην» ἐνέταξε. Kal αὕτη ἡ
Jypag ἡ ἐντεταγμένη". Μανἡ, 85xéA, Φαρές * xal
τοῦτο τὸ σύγκριμα τοῦ ὁράματος. Μανή ' ἐμέτρη-
σεν ὁ θεὸς τὴν βασ/,είαν σου, καὶ ἐπ. ήρωσεν
αὐτήν. 6exéA * ἐἑστάθη ἐν ζυγῷ, xal εὑρέθη ὑστε-
povca. Φαρές' δηιρέθη ἡ βασιλεία σου, xal ἐδόθη
Μήδοις xal Πέρσαις. Διὰ τοῦτο, φησὶ, ἐμέτρησεν ὁ
θεὸς τὴν βασιωείαν σου, καὶ διῃρέθη. Καὶ τοῦτο
εἰς τιµωρίαν, τὸ διαιρεθῆναι, καὶ μὴ µένειν αὐτὴν

^ Καὶ οὓς ἐθούλετο αὐτὸς ἑταπείνου. [ta explendus est
iste locus, xai οὓς ἐθούλετο ὕψονυ, καὶ οὓς ἐθού)ετο αὐτὸς
ἑτακείνου, El quos volebat, ipse exaltabut, εἰ quos volebul,
ipse deprincbat.

Γσόι)
ὁλόχληρον. Ὅπερ οὖν καὶ ἐπὶ Σολομῶντος γέγονεν.
Οὐ µόνον τὸ μὴ λαθεῖν τὸν υἱὸν, ἀλλὰ xal τὸ διαιρε-
θῆναι. "Opa ἀπολογούμενον αὐτῷ τὸν Θεόν * ὅρα αὐτὸν
αἴτιον ὄντα, Οὗ ἡ πνοή σου, qnot, ἐν χειρὶ αὐτοῦ.
Mh γὰρ οὐκ Ἠδύνατο εὐθέως σε ἀνελεῖν; ᾽Αλλ’ ἔμακχρο-
θύμησεν. Τίνα οὐκ ἂν ἐφόδησεν ἡ τιμωρία, xal ταῦτα
ἑγγὺς οὖσα; Εἶδες τὴν ἐφ᾽ ἑχάτερα δύναμιν; πόθεν
ἄξιος «T, εἰπέ µοι, συγγνώµης ; xal σὺ ὁ υἱὸς αὐτοῦ,
οὐχ ἔχω εἰπεῖν, ὁ ἔχγονος, οὗ πάντα ταῦτα ἔγνως;
Καθάπερ ἐπὶ δικαστηρίου ἡ ἀπόφασις γράφεται, οὗ-
τος ἑρμηνεύει τὰ λεγόμενα. Πόθεν ἐπῆλθεν αὐτῷ
τιµῆσαι τὸν Δανιήλ; Ὡς ἐμοὶ δοχεῖ, ὥστε μὴ χατα-
γνωσθῆναι παρὰ τῶν παρόντων, προσδοχῶν ἴσως εὖ-
ρεῖν λύσιν διὰ ταῦτα.

13331 ΚΕΦΛΛ. G.

Καὶ ὁ βασιλεὺς κατέστησεν αὐτὸν &g' ὅλης εῆς
βασιλείας αὐτοῦ. Καὶ οἱ τακτικοὶ xal ol σα-
τράπαι ἐζήτουν πρόφασιν εὑρεῖν κατὰ Δαγιὴ.ἲ éx
της βασιλείας. Kal nàcax πρόφασιν καὶ παρά-
πτωµα οὐχ εὗρον κατ αὐτοῦ, ὅτι πιστὸς ἦν:
τουτέστι xal εὔνους τῷ βασιλεῖ fjv ^. "H, "Oct πιστὸς
ἦν * τουτέστι, ἐθάῤῥει τῷ θεῷ, x&xelvog πάντα Exv-
θέρνα” θεοῦ δὲ χυδερνῶντος, τίς ἂν γένοιτο βλάδη;:
Τί οὖν φησι; Εἶπον οἱ τακτικοὶ ἐχεῖνοι,Οὐχ εὑρή-
σοµεν κατὰ Δανι]ὰ πρόφασυ», el μὴ &v νοµίµοις
θεοῦ αὑτοῦ. Οὐδὲν, qnoi, δυνατὸν εὑρεῖν. Διά τί;
ΜΗ o0x ἄνθρωπός ἐστιν; ἓν πᾶσιν ἅπταιστος Υἐγονεν ;
1ὸ μέλλον ἄδηλον, xal ὑπὲρ τῶν μελλόντων πῶς ἆπο-
φαΐνεσθε; Kal φησι, Πεῖραν ἑλάδομεν ἀπὸ τῶν πρα-
γμάτων, El μὴ ὃν νοµίµοις, φησὶ, θεοῦ αὐτοῦ,
οὐχ εὑρήσομεν πρόφασιν. Καὶ μὴν ἐχεῖ ἄληπτος
πολλῷ πλέον. Συγχωρεῖ τὸν πειρασμὸν ὁ θεὸς πρὸς
δοχιµήν. Mh Υὰρ οὐκ ἠδύνατο χωλῦσαι τὴν χαχίαν
ἐχείνων; Αλλ' ἵνα διὰ τούτου µάθῃς, xal τοῦτον
θαυμάσης, οὐ φθονεῖ τοῦ στεφάνου τοῖς οἰκέτοις b
αὐτοῦ. Τότε ol τακτιχοὶ xal οἱ σατράσαι παρέστη-
cay τῷ βασι1εῖ, καὶ εἶπον αὐτῷ" Δαρεῖε βασιλεῦ,
εἷς τοὺς alovqc ζηθι. Συνεθου]εύσαντο πάντες
οἱ ἐπὶ τῆς βασωείας σου στερατηγοὶ καὶ cazpá-
παει, ὕπατοι καὶ τοπάρχαι, τοῦ στῆσαι στάσει
βασιἁικῇ, xal ἐγισχῦσαι ὁρισμὸν, ὅπως ὃς à»
αἰτήσῃ παρὰ xartóc θεοῦ 1) ἀνθρώπου * αἵτημα
ἕως ἡμερῶν τριάκοντα, AA! f) παρὰ σοῦ, βασι-
JEU, ἐμδληθήσεται εἰς τὸν Adxxov τῶν Asórtur.

* Theodoretus: τὴν γὰρ περὶ τὸν Θεὸν φυλάττων εὐσέδε
εὐνοίᾳ πολλῷ xad περὶ τοὺς βασιλέας ἐκέχρητο. ο»

b Leg. οἰχείοις vel οἰχέταις.

* Josephus : ὅπως µήτε αὐτῷ τις, wütt τοῖς θεοῖς δεό-
ὕδνος αὐτῶν καὶ εὐχόμενος ei». Forte scripserat ἀνθρώ-
πῳ, librariis vero fraudi fuit breviata scriptura.

S. JOANNIS CIIRYSOSTCMI AACIHIEP. CONSTANTINOP.

Nvv οὗν, βασιεῦ, στῆσον τὺν dpwpós
ἔχθες γραφὴν, ὅπως μὴ d AAow01 τὸ δόγµ
Quy καὶ Περσῶν, ὅπως ἂν μὴ παραγραφή
έναντι τούτου. Τότε ὁ βασιἀεὺς Δαρεῖος 8
Ίραφῆναι τὸ δόγμα. Ὅρα τί ποιοῦσι, πῶς ἁλί
δόγμα ἑσπούδαζον στῆσαι. Καὶ χατὰ σπουδὴι
αἰτοῦσι. Τὸ μὲν γὰρ λέγειν, "Oc ἂν αἰτῆσῃ πα
θρώπου, λόγον εἶχεν; ᾽Αλλ᾽ ἐδόχουν σοφίζεσθ
λόγον τῆς αἱτήσεως τῷ βραχεῖ xpóvt. Ποία 03
αὕτη ; διὰ τί τοῦτο εἶπες; Ἔδοξε, φησί’ πάντι
ελθόντες τοῦτο ἑχυρώσαμεν, ὥστε ky τριάχοντι
pate παρὰ σοῦ µόνου αἰτεῖν. ὮὪ βαρδαριχὸν al
ὦ πολλῆς ἁλογίας γέµουσα χάρις, αὐτὸν τὸν δα
«ιμᾶσθαι χαταισχύνουσα | El μὲν γὰρ τοῦτο

ἔδει διηνεχὲς τοῦτο εἶναι, εἰ δὲ φαῦλον, ob
τριάκοντα ἡμέρας. Πάλιν εἰ χαλὸν, τί τὸ !
προθάλλεσθε; Καὶ Υὰρ χωρὶς τούτου ἐπινεῦσι
εἰ δὲ φαῦλον, οὐδὰ πάσης τῆς οἰχουμένης χελει
ὑπείχειν ἐχρῆν. Οὐ προεῖδε τὸν δόλον 5 βασιλεύ.
δῆλον [254] Ex τῶν μετὰ ταῦτα. Ὥρισε γὰρ
γράµµασιν αὑτὸν [f. αὐτὸ] ἠσφαλίσαντο, ὥστι
βουλομένῳ μετὰ ταῦτα γενέσθαι χαιρὸν τοῦ d
σαι. Τί οὖν ἀχούσας φησὶν ὁ Δανιήλ, Οὑκ ἔται
οὐ προσέθηχεν, o0x ἀφεῖλεν. "Opa τὸν ἑνάρετοι
λῶς ἀεὶ ζῶντα, ὥσπερ τινὰ ἄνθη παρατρέχονὲ
τα, ὥσπερ Ev σχιαῖς χαὶ τὰ χρηστὰ xai τὰ λ
θεώµενον. El γὰρ &v ἀρχῇ οὕτως ἀχατάπληκτος
πολλῷ μᾶλλον νῦν μετὰ τὴν πεῖραν τῶν ἀγώνι
σούτους ἀναδησάμενος στεφάνους, Τίνος ἕνει
προσΏλθε ; τίνος ἕνεχεν οὐχ ἐμέμφατο, τοσαύτην
τῷ βασιλεῖ παῤῥησίαν Éyov ; Οὐχ ἐθούλετο ῥῇ,
ἀλλὰ πράγµασι τοῦτο ποιῆσαι. "Άλλως δὲ Tun
αὐτὸν εὑρίσχομεν, τῆς χρείας χαλούσης, ἐπιπηὶ
xai παραγινόµενον. Καὶ Δανι]λ "rixa. Eri
ἐνετάγη τὸ δόγµα, εἰση.1θεν εἰς τὸν οἶκον α
xal αἱ θυρίδες ἀγεφγμέναι ἐν τοῖς ὑπερφοι
τοῦ κατέναντι ᾿Ἱερουσαήμ. καὶ χαιροὺς
τῆς ἡμέρας ἦν χάμπτων ἐπὶ τὰ γόγατα αὐτο
προσευχόµεγος, .καὶ ἐξομο.ογούμενος ἑνα
toU Θεοῦ αὐτοῦ, καθὼς ἦν ποιῶν ἔμαπρο
Τίνος ἂνεχεν τῶν θυρίδων ἡμᾶς ἀνέμνησεν, ὅτι
γµέναι ἦσαν πρὸς Ἱερουσαλήμ: Σφοδρὸν τῆς
εἶχον πόθον. Καθάπερ οὖν τις ποθουµένην ἔχων
σαν, xai τὰς ὁδοὺς τὰς ἐχεῖ φερούσας quiet οὔ
καὶ οὗτος. Ἐπεθύμουν δὲ αὐτῆς ἄλλοι τῶν σωµα
ἕνεχεν, οὗτος δὲ οὐχὶ, ἀλλὰ διὰ τὴν δόξαν τοῦ
Ἐπεὶ ὅτι τοῦτό ἐστι, δῆλον ἐχεῖθεν ' οὐ γὰρ .
ἀνελθεῖν, τοῦ σπουδαζοµένου πέρας εἱληφότος :
Διὰ τοῦτο χαὶ ἡμεῖς, χαθὼς οἱ πατέρες ἡμῖν
έδωχαν, πρὸς ἀνατολὰς ὁρῶντες εὐχόμεθα, πόλ

datom est Medis ac Persis (α).ν Idcirco, ait, Deus
regnum tuum mensus est, εἰ divisum est. Et hoc in
supplicium fuit, quod divisum est , nec mansit inte-
grum. Quod et in Salomone contigit. Non modo quia
Baltasaris filius non excepit regnum, sed et quia di-
visum est. Vide ut Deus se illi excuset : vide ut rex
infortunii sui sit auctor. In cujus, inquit, manu es
fatus twws. Nonne enim poterat statim te interimere?
Sed patiens fuit. Quem non hzc pena perterruisset,
eaque in propinquo ? Vides potestatem ad utrumque?
unde, quzso, venia dignus es? οἱ tu filius ejus, non
habeo dicere nepos (b), nonne omuia hzc noras?
Quemadmodum in foro judiciali sententia scribitur,
iste ea qua pronuutiautur interpretatur. Uude regi in
nentem venit Danielem honorare? Ut mibi videtur,
ne ab iis qui aderant condemnaretur, et forte sperans
ee per hzc liberationem inventurum.

CAPUT VI.

4. « Et rex constituit eum super omne regnum
suum. Et ordinatores et satrapz quzrebant invenire
contra Danielem occasionem , ex regno. Et omnem
praztextum ac offensam non invenerunt ip illum, qyia
fidelis erat » : id est, regi erat benevolus *. Vel, Quia
fidelis erat : hoc est, confidebat Deo; et ille omnia
gubernat : Deo autem gubernante, quod damnum eve-
nire poterit? Quid igitur ait? 5. Dixerunt ordinatores
di, Non inveniemus contra Danielem occasiófiem, nisi in
legitimis Dei sui. Nihil, inquiunt, inveniri potest. Pro-
pter quid ? Nonne homo est? an in omnibus peccato
fuit immunis? Futurum incertum est : ct de rebus
futuris qua ratioue affirmatis ? Et aiunt : Experimen-
&um ex ipsis rebus sumpsimus. Nisi in legitimis , in--
euiunt, Dei sui, non inveniemus occasionem. Atqui istic

multo magis cst irreprehensibilis. Tentationem per-
mittil Deus ad probationem. Nonne enim poterat illo-
rum cohibere malitiam? Verum ut per id disceres, et
hunc mirareris, non invidet famulis suis coronam.
6. « Tunc ordinatores et satrapz astiterunt regi , et
dixerunt ei : Dari rex, in zeternum vive, 7. Consilium
juierunt omnes qui super regnum tuum duces, et sa-

! Theodoretus sic babet : Pietatem enim obserwais erga
Deum multa reges benevolentia complectebatur.

(a) Non dicit , Dabitur Medis ac Persis; nec, Datum est
Kabonnido ; sed, Datum esi Medis ac Persis, ut de re jam
futura; errant igitur viri docti qui hoc vaticinium impletum
annis post septemdecim contendunt. Eadem quippe nocte
occisus est Baltasar , et Babylon expugnata. Nec obstat lo-
cus 1 Reg. 15, 28, quem objicit clarissimus Petavius : Scidit
Dominus reqnum Israel a te hodie, et tradidit illud proximo
tuo, meliori te. Intelligendus enim est de inunctione Davidis,
que non multo pos est facta. Sunt et alia non pauca argu-
menta, quibus fabula Darii Nabonnidi jugulatur ; quorum
munulla nos, si occasio feret , non omittemus.

(0) Una omnium verisimillima sententia est, Baltasarem
luisse tilium Evilmerodachi , nepotem vero Nabuchodonoso-
ris, quia Jerem. 27, 7, gentes serviturze dicuntur Nabucho-

, et filio ejus, et filio filii ejus. Omnino tamem
rejiciendi non sunt ii iuterpretes , veteres ac recentiores
quibus Nabuchodonosorus est vel proavus Baltasaris, vel
ber Evilmerodachi ac Baltasaris fratrum ; vel pater unici

i binominis, et qui modo Evilmerodachus , modo Baltasar
sit nuncu . Quare temerarium he xorum sacra
&ripturg interpretum consilium probari oon potest , qui
hoc capite in locum patris, avum substituunt.

IN DANIELEM.

226.
trapze, optimates, et toparchz, statuere statuto regio,
et confirmare constitutionem : ut quicumque petierit
ab ullo deo vel homine petitionem usque ad dies tri-
ginta *, nisi a te, rez , mittatur in lacum leonum. 8.

Nunc igitur, rex , statue constitutionem , et propone

Scripturam, ut nou immutetur decretum Medorum et
Persarum (a), ut ne quid przscribatur adversus illud.
9. Tunc rex Darius pracepit scribi decretum. » Vide
quid agant, utque inconsultum edictum statuere stu-
deant. Et cupide hoc petunt. Nam dicere : Quicumque
petierit ab homine , habuitne causam? Sed videbantur
rationem petitionis per brevitatem temporis callide
occultare. Qualis est iste przetextus ? quare id dixisti ?
Visum est, inquit ; omnes convenientes id firmavimus,
ut intra triginta dies a te solo petant. O barbaricam
petitionem ! o multze inconsiderantiz plenum benefi-
cium, eum qui honorari videtur afficiens probro ! Nam
$i res honesta erat, oportebat perpetuam esse : si vero
improba, ne quidem ad triginta dies durare. Rursus, si
bona, cur multitudinem obtenditis? Eteuim sine ea
annuere oportuit : $i vero mala, nec universo orbe
jubente obtemperandum erat. Dolum non przevidit
rex : el loc ex iis qus postea contigerunt manifestum
est. Constituit enim, el const&alionem publicis literis
firmarunt, ut neque volenti regi tempus renuendi es-
set demceps. Quid itaque ait Daniel, cum ista accepit?
Turbatss non est ; pristinze consuetudini nihil adjecit,
nihil ademit. Aspice virtute proditum iwequabiliter
seniper viventem, omnia velut pr:etereunte; flores, ac
velut in umbris tum commoda tum tristia intuentem.
Nam si 2b initio adeo imperterritus manebat , multo
TRágiS nunc, post certaminum periculum tot coronis
redimiuis. Cur non accessit ? cur questus non est, cum
tantam lequendi libertatem apud regem obtineret ?

Nolebat id agere verbis , sed rebus. Alioquiu autem

ubique eum invenimus, cum usus vocat, prosilire at-
que accedere. 10. « Et Daniel quando cognovit scri-
ptum esse decretum , ingressus est in domum suam,
el fencstrz aperte in czenaculo ejus contra Jerosoly-
mam : et tribus temporibus diei flectebat genua , et
orabat (0), et confltebatur coram Deo suo, ut antea
solitus erat facere. » Quare nos admonuit fenestrarum,
quod aperte essent versus Jerosolymam ? Quia Judzi
vehementi urbis illius visendz:e tenebantur deside-
rio. Sicut igitur qui amatam habet absentem , etiam
itinera eo ducentia diligit : ita sane et iste. Alii vero
desiderabant urbem propter res corporales : non
autem hic, at propter gloriam Dei. Quandoquidem
id ita se habere inde manifestum est , quod noluerit

! [n Orat. prima de Precatione numerus teruarius pro
triceno habetur, errato nimirum scriptionis, seu potius
memoriz.

(a) Confer cum Esther 1, 19, et intelliges Darium
Medum imperasse Medis ac Persis, non autem Chaldaeis
solis ; proindeque non esse Nabonnidum. Quid enim, quiso,
ad Babylonium regem, Medorum ac Persarum leges? :

(b) Hinc hore canonicz apud Christianos , jam inde ab
Apostolicis temporihus. Cujus traditionis rationes produntur
3 Clemeute Alexandrino Stromaton lib. 7, et a SS. Basilio
ac Hieronymo. Tertullianus de Jejuniis decimo : Quod etiam
suadet Danielis quoque argumentum ter die orantis ; utique
per aliquar«m horarum exceptionem ; non. aliarum autem

?91
redire , cum evenit quod expetebat (a). Propter hoc
et nos , Sicut patres nobis tradiderunt. (b), ad orien-
tem aspicientes. precamur : civitatem quoque nos ac
patriam autiquam requirimus : etenim revera qux-
situ digna res est. Quo pacto, cum Deus ubique sit,
rumque propheta dicat : Et. qui ascendit super occq-
ει, Dominus nomen illi (Psal. 67, 5) , tamen ad or-
tun. vertimur? Nempe ibi velut. medici officina erat
olim. At illius non eepisti experimentum? Sed qure.
ln captivitate et nos habitabamus: verum antequam
venisset Christus. Cur autem tribus tantum diei tem-
poribus flectebat genua? Quid enim? nonne hoc mi-
r.bile? Homo tot tantisque cireumdatus curis, quique
ne panlum quidem respirare habebat. Vide autem
et impleri illud apostoli : 4n omni loco, iuquit, le-
vantes puras manus (1. Tim. 2. 8). Et quod Chri-
stus jussit, hoc complebant. Et claudens, inquit,
ostium tuum , ora Patrem. tuum (Matth, 6. ϐ). 15.
« Tunc respouderunt, et dicunt coram rege : Da-
με], qui de filiis captivitatis Judzeze, non subdidit se
decreto tuo et constitutioni quam statuisti : et tribus
diei temporibus petit a Deo suo petitiones. 14. Tunc
rex , ut verbum audivit, multum contristatus est su-
per eo : et pro Daniele contendit , ut liberaret eum :
et usque ad occasum solis dimicavit, ut erueret eum,
el satagebat pro illo. 15. Tunc viri illi observaverunt
iu regem, et dicunt regi : Scito, rex, quia decretum est
Medis et Persis, omnem constitutionem et statutum,
quod rex statuerit, abrogare non oportere. 16. Tunc
rex jussit : et abduxerunt Danielem, et miserunt eum
in lacum leonum. » Forsan nonnulli vestrum dicunt :
Monne potuit rex liberare eum? Maxime quidem po-
tuit Deus regem facere potentiorem, sed ad certamen
athletam ducit, Noverat finem , non ignorabot ex-
itum. At rex si flnem hunc scivisset eventurum, non
laborasset utique : sed non potuit. Laudabilis est ob
studium, venia dignus ob ignorantiam. Adeo exopta-
tus ac amabilis erat Daniel : sed invidia ne pulchra
quidem intueri sinit : imo intueri quidem permittit,
at non fisdem oculis. Non oportet , inquiunt , adco
languidam esse rerum administrationem, neque leges
nostras instabiles esse. Tota gens contumelia affici-
tur. lmmittunt Danielem in fossam : imponunt lapi-

quam insigniorum , exinde apostolicarum , terti , sexte ,
nonc. Magiswrum sequitur discipulus libro de Oratione, nisi
quod memori:e lapsu tres pueros cum Daniele consociat.
Nollem Constantino Imperatori, istam historiam oratione
ad sauctorum coetum referenti, tam multa. excidissent.
YVidenda est Cathliolica apostolorum doctriua in lib. 7, c. 25.

(a) Cum Judzis ad patriam redeundi potestas facta est.
Cur autem apud exteros manserit Daniel , rationem reddit
' Theodoretus lib. 10 Commentarii in hunc prophetam, circa
initium.

(^) Hanc quoque inter non scriptas traditiones recenset
S. Basilius lib. de Spiritu sancto, cap. 27 ; quam et ab apo-
stolis manasse asserit qui inter opera Rh. Justini martyris
legitur liber ad Orthodoxos de quibusdam quzstioni
scriptus , Resp. ad quest. 118, nec non s. Germanus pa-
wiarcha Constantinopolitanus in Rerum ecclesiasticarum
contemplatione. Merminerunt etiam antiqvissimi Patres
Clemens Alexandrinus strom. 7, Tertullianus Apologet. 16,
et Origenes Homilia 5 in Numeros, οἱ iuler Origenis Opera
Auctor Librorum in Job lib. 1. Adi Clementem Constitutio-
uum lib. 2, cap. 57 , et lib. 7, cap. 46 , Dionysium Eccles.
Hier. cap. 1 οἱ 2, Auctorem Quxsstionum ad Antiochum,
quzst. 97, et Symeonem Thessalonicensem de Sacramento
Urdiais caj.p. Lertio, sexto, undecimo.

S. JOANNIS CIHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

dem. « Et dixit rex Dauieli : Deus, cui tu servit
inue, ipse liberabit te. 17. Et auulerunt laj
unum , et imposuerunt super os laci : οἱ obsig
rex annulo suo, et annulo optimatum suorut
nihil mutaretur in Daniele. 18. Et abiit rex in d«
suam, el cubuit incoenatus, et cibos non apposu
ei, et somnus recessit ab eo. » Recordare mih
numentuin Christi , ubi Judzi sigilla ἵπιροφαί
Alioquin enim dixissent rem per fraudem ac pi
gias esse factam. Sed ubique qux ab inimicis n
patrantur, pro nobis sunt. Nam ut delatoribus «
auferatur pr:etextus, id evenit : et rex ponit sigt
illis facultas non esset quidquam faciendi , vel
extrahendi , et leones causandi : illi vero etiar
ponunt signa, ut non liceret regi liberare eum, :
sic in tuto decretum esset. Et non coenavit , in
rex, neque dormiit. Vide quanta vis sit amori
quid? Primum quidem bene sperare jubet dic
Deus , cui tu servis continue. licrum causam ἾἹι
ponit, qux? possit illius animum erigere. Forsan
Danielem audierat. Deinde accedit hymnum p
rens. 25. « Tunc rex multum gavisus est super e
precepit ut Danielem educerent de lacu. Et ed
est Daniel de lacu, et nulla l:esio inventa est in
quia credidit Deo suo. 24. Et dixit rex , et add
runt viros qui accusaverant Danielem : et in L
leonum injecti sunt ipsi, ct filii eorum, et uxore
rum : et non pervenerant ad pavimentum laci ,
dominati sunt eorum leones, et omnia ossa e:
comminuerunt. » Qua de causa filii et uxores
eunt (a)? quid peccaverunt isti? Fortasse illi qu
criminis participes erant. Vides improborum su
cium ? vides justordm prz::mia? Undique erudire,
dique zdificare. Vides quod quamvis Deus de:
ad utilitatem nostram id facit. Superavit ignem
peravit feras. Ne deinceps inquiras, ad quid let
et pardi, et reliqua ferae. Sunt enim veluti carni
quidam ad latera Danielis stantes, tamquam i
vino quodam ac horrendo tribunali id agentes
hunc modum non ausi sunt perfodere latera justi
Non enim acceperant judicis mandatum. Post
vero alii in lacum missi sunt, Deo jubente, eos ii
fecerunt, Et ossa. eorum, inquit , comminuerunt.
frenabat ipsorum ora? quis precepit. apposito
abstinere? quis philosophus adeo tetnperans
pressus fame, solutione autem famis praesente,
se ab eo malo liberare? Rursus edicta, rursus
num praeconium , rursus testimonium per res i

CAPUT VII.

1. εἶη primo anno Baltasaris regis Chaldae
Daniel somnium vidit : et visiones capitis ejus i
bili ejus : et somnium scripsit. Principium serm
cjus. Et respondens dixit : 2. Ego Daniel aspici
in mea visione , nocte : et ecce quatuor venuti ca

(a) Vera causa barbarus tyrannorum omnium m
cliam plerarumque gentium leges. Exempla n
peditabunt historiz ; libri Regum, Judithze, Estherg,
mz, Herodotus, Q. Curtius, Justinus, Ammianus Ma
uus, etc.

9171
ἡμεῖς xaX πατρίδα &oyalay ζητοῦμεν’ xal γὰρ ὄντως
ἄξιον ζττΏσαι. Πῶς, πανταχοῦ τοῦ Θεοῦ ὄντος, καὶ
Ἀέγοντος τοῦ προφήτου' Ti ἐπιδεθηκόει ἐπὶ δυ-
σμῶν, Κύριος ὄνομα αὐτῷ' πρὸς ἀνατολάς ἐσμεν
τετραµµένοι; Ἐκεῖ ὥσπερ ἰατρεῖον fjv τὸ ἀρχαῖον.
λλλ οὐχ ἕἔλαθες αὐτοῦ πεῖραν ; ΑἉλλά ζήτει. Ἐν atat
λωσίᾳ καὶ ἡμεῖς ᾠχοῦμεν, ἀλλὰ πρὶν ἐλθεῖν τὸν Χρι-
στόν. Τίνος δ᾽ ἕνεχεν τρεῖς μόνους καιροὺς τῆς ἡμέρας
ὧν χάµπτων ἐπὶ τὰ γόνατα αὐτοῦ; Τί γάρ; τοῦτο οὗ
θαυμαστόν ; Άνθρωπος τοσαύταις χυκλούμενος φρον-
τίσι, χαὶ οὐδὲ μινρὸν ἀναπνεῦσαι ἔχων. "Opa δὲ xol
τὸ ἀποστολιχὸν ἐχεῖνο πληρούμενον. Ἐν παγτὶ τό-
πω, φησὶ, ἐπαίρογτες ὁσίους χεῖρας. Καὶ ὅπερ ὁ
Χριστὺς ἑἐχέλευσε, τοῦτο ἐπλήρουν. Kal κ.είσας,
φησὶ, τὴν θύραν σου, πρὀσευξαι τῷ [255] Πατρί
σου. Τότε ἀπεχρίθησαν, καὶ «έγουσιν ἐγώπιον
τοῦ βασι.Ίέως : Δαγι]., ὁ ἀπὸ τῶν vlov τῆς αἰχμα-
«ἑωσίας τῆς Ἰουδαίας, οὐχ ὑπετάγη τῷ δόγµατἰ
σου, καὶ περὶ τοῦ ὁρισμοῦ, οὗ ἔταξας ' καὶ καιροὺς
τρεῖς ἡμέρας αἰτεῖ παρὰ τοῦ θεοῦ αὑτοῦ τὰ αἰτή-
μὰτα. Τότε ὁ βασιλεὺς, ὡς τὸ ῥῆμα ἤκουσε, πο.λὺ
ἐλυπήθη ἐπ αὐτῷ, καὶ περὶ τοῦ AaviA ἡγωνί-
σατο τοῦ ἐξεόσθαι αὐτόν * καὶ ἕως πρὸς δυσμὰς
ἡ.1ίου ἡγωγίσατο τοῦ ἑξε.έσθαι αὐτὸν, καὶ ἦν ἁγω-
γιζόµενος περὶ αὐτοῦ. Τότε οἱ ἄγδρες ἐχεῖνοι παρ-
ετηρήσαντο * ἐπὶ τὸν βασιΊέα, καὶ ἀέγουσι τῷ
βασι.λεῖ' Γνῶθι, βασ,εῦ, ὅτι τὸ δόγµα τοῖς Μή-
δοις καὶ Πέρσαις, τοῦ πάντα ὁρισμὸν καὶ στάσυ»,
ἦν àr ὁ. βασιλεὺς στήσῃ, οὐ δεῖ b. παραγράψαι.
Τότε ὁ βασιωεὺς clas, καὶ ἤγαγον τὸν Δανγιὴ.λ,
xal ἐνέδα.1ον αὐτὸν εἰς τὸν Adxxov τῶν Atórcov.
Táya τινὲς ὑμῶν λέγουσιν, ὅτι Οὐκ ἴσχυσεν αὐτὸν
ἐξελέσθαι; Μάλιστα μὲν Ἰδύνατο ὁ θεὸς ποιῆσαι τὸν
βασιλέα δυνατώτερον, ἀλλὰ ἐπὶ τὸ χάµµα ο ἄγει τὸν
ἀθλητέν. δει τὸ τέλος, οὐκ ἡγνόει τὸ πέρας. 0ῥδὲ
ὁ βασιλεὺς εἰ τοῦτο δει τὸ τέλος ἐχθησόμενον, Ίγω-
νίσατο ἄν * ἀλλ᾽ οὐκ ἴσχυσεν. ᾽Απόδεχτος τῆς προθυ-
μίας, συγγνωστὸς τῆς ἀγωνίας. Οὕτω ποθεινὸς ἂν ὁ
Δανιήλ: ἀλλ ὁ φθόνος οὐδὲ τὰ χαλὰ ἀφίησι βλέπειν,
Xov δὲ βλέπειν μὲν αὐτὰ, οὗ τοῖς αὐτοῖς δὲ ὀφθαλ-
μοῖς, OO δεῖ, φασὶν, οὕτως ἔχλυτα εἶναι τὰ πράγματα,
οὐδὲ ἀθεθαίους τοὺς νόµους τοὺς παρ ἡμῖν. Τὸ ἔθνος
ὅλον ὑθρίζεται. Ἐμθάλλουσιν εἰς τὸν λάχχον » ἔπιτι-
. δέασιλίθον, Καὶ εἶπεν à βασιλεὺς τῷ Δανιή: Ὁ
θεὺς, ᾧ σὺ .ἰατρεύεις ἐνδε.Ἰεχῶς, αὐτὸς ἑξε.λεῖταί
σε, Καὶ ἤνεγκαν .1ίθογ ἔγα, καὶ ἐπέθηκαν ἐπὶ τὸ
| στόμα τοῦ Aáxxov: καὶ ἑσφραγίσατο ὁ βασιλεὺς
"0 δακτυ1ἰῳ αὐτοῦ, καὶ τῷ δακτυ.ίῳ τῶν με-
Ἡστάγων αὐτοῦ, ὅπως μὴ ἁλΊοιωθῇ πρᾶγμα iv

! Restituendum est. hoc verbum in Theodor., ubi παρ-

3 62vco corrupte legitur. )
b Rectius in Theodoreto δεῖν.

' Scio coronas Olympicorum agonum laureas fuisse : He-

S'tiium autem scribere, χάµµατα, φύλλα δάφνης ἐν ol; σχέ-
τὰ φαιστά΄ ὁμοίως xai αἱ καμματίδαι. v

Àtbengi jb. 4, uude desumpta sunt, sic emendanda cen-
56): χαμματίδαι, seu polius, καµµατίδες, φύλλα δάφνης
b σχέπουσι τὰ ψαιστά᾿ ὁμοίως xai τὰ χάµµατα, dVat-
στα. Ίουφ Athensi obvius est, nec debuit a Casaubono
Sollieiari. Hic itaque scribe σχάµµα, qua vox Chrysosto-
L0 (amilaris, ut e: metaphora qua hic utitur.

IN DANIELEM.

erum hacex

τῷ Aur]. Kul án A0ev à βασιλεὺς εἷς τὸν olxor
αὐτοῦ, xal ἑχοιμήθη ἄδειπγος, καὶ ἑδέσματα οὐκ
εἰσήνεγκαν αὐτῷ, καὶ d ὕπνος ἀπέστη ἀπ᾿ αὐτοῦ.
Αναμνήσθητί µοι τοῦ μνημείου τοῦ Χριστοῦ, ἕνθα
τὰ σήµαντρα ἐπέθηχαν οἱ Ἰουδαῖοι. El γὰρ μὴ τοῦτο
ἣν, εἶπαν ἂν, ὅτι χατλ γοητείαν τὸ πρᾶγμα γέγονεν.
Αλλὰ πανταχοῦ τὰ παρὰ τῶν ἐχθρῶν γωόµενα, ὑπὲρ
ἡμῶν ἔστιν. "Iva γὰρ πᾶσαν αὐτοῖς ἀνέλῃ πρόφα-
σιν, τοῦτο γίνεται ' xat ὁ βασιλεὺς τίθησι σημεῖα, ἵνα
ἐχείνοις μὴ ἐχγένηταί τι ποιῆσαι, T] ἐξελεῖν, xal τοὺς
λέοντας αἱτιάσασθαι' χἀκεῖνδι δὲ τιθέασιν, ἵνα pt
ἐξῇ τῷ βασιλεῖ ῥύσασθαι αὐτὸν, ἀλλ' οὕτως ἀδέχαστον
γενέσθαι τὴν Φἢφον. Καὶ οὐχ ἐδείπνησε, qnot, ὁ past
λεὺς, οὐδὲ ἐχαθεύδησεν. "Opa πόσον motel φίλτρον.
Καὶ «t; Πρῶτον μὲν παρεθάρσυνεν αὐτὸν λέγων Ὁ
θεὸς ᾧ σὺ «ἰατρεύεις ἐνδε.Ίεχῶς. Πάλιν αἰτίαν τί-
θησι διχαίαν, δυναµένην αὐτοῦ ἀναστῆσαι τὴν φυχἠν.
Καὶ γὰρ ην ἴσως ἀκηχοώς. Elta. παραγἰνεται Όμνον
ἀναφέρων. Τότε ὁ βασιλεὺς ποὺ ἠγαθύνθη ἐπ
αὐτῷ ' καὶ τὸν AaviA εἶπεν ἀνενεγκεῖν ἐκ τοῦ
Jáxxov. Καὶ ἀν ηγέχθη [250] Δανιὴὶ ἐκ coo. Adx-
xov, xal πᾶσα διαςθορὰ οὐχ εὑρέθη ἐν αὐτῷ, ὅτι
ἐπίστευσε τῷ Θεῷ αὑτοῦ. Καὶ εἶπεν à βασιἀεὺς,
xal ἤγαγον τοὺς ἄνδρας τοὺς διαδἀ.1.Ίογτας τὸν'
Δαγιή. * καὶ elc τὸν Aáxxov τῶν «Ίεόντων ἐνεθ.λή-
θησαν αὐτοὶ, καὶ οἱ υἱοὶ αὐτῶν, καὶ αἱ yvraixec
αὐτῶν καὶ οὐκ ἔφθασαν εἰς τὸ ἔδαφος τοῦ
Aáxxov, ἕως οὗ ἐκχυρίευσαν αὐτῶν οἱ Aéovtec,
xal πάντα τὰ ἐστᾶ ἀὐτῶν ἐλέπτυναν. Τίνος ἕνεχεν
παῖδες xal γυναῖχες ἀπόλλυνται; tl ημαρτον οὗτοι;
Ἴσως *aY αὐτοὶ τοῖς αὐτοῖς ἐχοινώνουν. Ἐΐδες τῶν
πονπρῶν τὴν τιµωρίαν; εἶδες τῶν δικαίων τὰ ἔπαθλα;
Πάντοθεν παιδεύου, πάἀντοθεν οἰχοδομοῦ. Els; ὅτι
xiv καταλίπῃ θεὸς, ἐπὶ χρησίµῳ τοῦτο moist. Περι- —
εγένετο πυρός * περιεγένετο Ünplov. Μηχέτι λοιπὸὺν
ἐξετάσηῃς, διὰ τί λέοντες, χαὶ παρδάλεις, xat τὰ λοιπὰ
θηρία ; Καθάπερ γὰρ δἡµιοί τινες παρὰ τὰς πλευρὰς
ἑστῶτες τηῦ Δανι]λ, ὥσπερ ἐν θείῳ τινὶ χαὶ φρικτῷ
διχαστηρίῳ τοῦτο ποιοῦντες * οὕτως o0x ἑτόλμησαν
δ.ορύξαι τὰς πλευρὰς τοῦ δικαἰου. Οὐ γὰρ Ίχουσαν
ἐπιτάγματος δικαστοῦ. Ἐπειδὴ δὲ τοὺς ἄλλους ἔθα-
λον, ἐπιτάξαντος τοῦ θεοῦ, διέφθειραν, Kal τὰ ὀστᾶ
αὐτῶν, (noi, ἐέπτυγαν. Τίς ἐχαλίνου αὐτῶν τὰ
στόµατα; τὶς τροφῆς παραχειµένης ἁἀποσχέσθαι ἑχέ-
λευσεν; ποῖος οὕτω φιλόσοφος ἐγχρατὴς, ὡς λιμοῦ
κελεύοντος, xal τῆς λύσεως τοῦ λιμοῦ παρούσης, μὴ
ἂν θελῃσαι λῦσαι τὸ δεινόν; Πάλιν διαγράµµατα,
πάλιν χήρυγµα θεῖον, πάλιν dj διὰ τῶν ἔργων µαρ-
τυρία.

ΚΕΦΔΛ. 7.

Ἑν τῷ πρὠτῳ ἔτει BaAcácap, βασιέως XaA-
δαίων, Δανιὴ.ὶ ἐν ύπγιον εἶξεν' καὶ αἱ ὀράσεις τῆς
κεφαλῆς αὐτοῦ ἐπὶ τῆς κοίτης αὐτοῦ, xal τὸ ἐγ-
ύπνιον ἔγραφεν. Ἀρχὴ «Ἰόγων αὐτοῦ. Kal ἀπο"
χριθεὶς εἶπεν' Εγὼ Δανιὴ.ὶ ἐθεώρουν ἐν τῇ ὁράσει
µου τῆς νυκτός" καὶ ἰδοὺ οἱ εέσσαρες ἄνεμοι τοῦ
οὐρανοῦ zpocé6aAAor εἰς τὴν θάλασσαν τὴν µε-

229

qá.Anv. Kal τἐσσαρα θηρία μεγάλα ἀνέδαινεν ἐκ
τῆς θαλάσσης, διαφέρογτα d AAnAov. Τὸ πρὠτο»,
ὡσεὶ «λέαινα, καὶ πτερὰ αὐτῆς ὡσεὶ ἁρτοῦ. Εὐεώ-
ρου» ἕως οὗ ἐξετίΊαντο τὰ πτερὰ αὐτῆς. xal ἐξ-
ήρθη ἀπὸ τῆς Τῆς, καὶ ἐπὶ ποδῶν ἀνθρώπου éctá-
6n, xal καρδία ἀνθρώπου ἐδόθη αὑτῇ. Καὶ ἰδοὺ
θηρίον ἕτερον ὅμοιον ἄρχῳ, καὶ elc µέρος ἓν &ccd-
0n: καὶ τρἰα π.1ευρὰ ἐν τῷ στόµατι αὐτῆς, ἀνὰ
µέσον τῶν ὁὀδόγτων αὐτῆς. Kal οὕτως δ.λεγον
αὑτῇ ᾽ Ardcra, gáye σάρκας πο.ὶ]άς. Ὀπίσω
τούτου ἐθεώρου», xal ἰδοὺ ἕτερον Onplov ὡσεὶ
πάρδαΊις xal αὐτῇ πτερὰ τέσσαρα πετεινοῦ
ὑπεράνω αὐτῆς, xal τέσσαρες κεφαλαὶ τῷ θηρίῳ,
xal ἐξουσία ἐδόθι αὑτῷ. Ὀπίσω τούτου ἐθεώρονν
ἐν ὀράμαετι τῆς γυκτὸς, xal lov θηρίον τέταρτο»,
φοθερὸν, xal ἔχθαμόδον, καὶ ἱἰσχυρὸν περισσῶς *
xal ol ὁδόντες αὐτοῦ σιδηροϊ xat μεγά»ῖοι' ἐσθίου,
xal «Ἰεπτῦνον' καὶ τὰ éx(Aouxa τοῖς ποσὶ συγ-
επάτει ' xal αὐτὸ διαφέρον περισσῶς παρὰ πάντα
τὰ θηρία τὰ ἔμπροσθεν αὐτοῦ ᾽ xal κέρατα αὐτοῦ
δέκα. Προσεγόουν τοῖς xépacir αὐτοῦ ' καὶ ἰδοὺ
χέρας ἕτερον μικρὸν ἀγέδαινεν éx τῷ µέσῳ ab-
τοῦ, καὶ ερία χέρατα τῶν ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἑξ-
εῤῥιζώθη ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ. Καὶ ὶδοὺ óg0aA-
pol, [251] ὡσεὶ óg0a.1yol ἀνθρώπου ἓν τῷ χέρατι
τούτῳ, καὶ στόμα JAaAovv. μεγά-α. Tíivo; ἕνεχεν
οὐχὶ γυναῖχας εἶπεν ὅτι εἶδεν ; ᾽Αλλ' ὅτε μὲν δίχην
xaV ἀρὰν ἔδέι παραστῆσαι. γυναῖχας παρήἠγαγεν' ὅτε
δὲ βασιλείας, θηρία. Πρᾶγμά ἐστινα ἡ βασιλεία,
σωματοποιεῖ οὖν αὑτό. Ox οὖν ἐχρῆν; Καὶ καλῶς.
Ἁλλ' ἐπειδῆ αἱ ποιότητες αὐτῶν μάλιστα Ey τοῖς θη-
ρίοις εἰσὶ, διὰ τοῦτο αὐτῶν ἑἐδεήθη. Ἐθουλήθη δεῖξαι
τὸ ἐν ἁγριότητι ἀθρὸν, xal λέαιναν παρήγαγεν.
Ἐθονλήθη δεῖξαι τὸ νωθὲς, xal ἄρχον παρήγαχεν.
Ἑδουλήθη δεῖξαι τὸ ταχὺ xal χοῦφον, xai ἐπειδὴ
πολέμοις χατέλυσαν ἅπαντες b τὰς ἀρχάς * xat πάρδα-
λιν παρήγαχε. Καὶ ὅρα ὅπως χαλῶς ἐθεώρησε τὴν
θάλασσαν πρῶτον, πᾶσαν τὴν οἰκουμένην. Τοσαύτης
γὰρ γέμει ταραχῆς, xal οὕτω φέρεται, ὡς ἰχθύων,
οὐχὶ ἀνθρώπων πεπληρωµένη. Τοῦτο xaX ὁ Χριστὸς
δηλοῖ, ὅτι θάλασσα 6 παρὼν βίος ἐστὶν, ἓν τῷ λέγειν’
Ὡμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν obparor παγήγῃ 849-
θείσῃ εἰς τὴν θἀ.Ίασσαν, xal ἐκ παντὸς γένους
συναγούσῃ. Kal ἰδοὺ, φησὶ , οἱ τέσσαρες ἄνεμοι
τοῦ οὐρανοῦ προσέθα..1ον εἰς τὴν θάΊασσαν τὴν
μεγά ην. Δηλοῖ ὅτι ἐχεῖθεν τὰ θηρία, | χαὶ] τὸ ταχὺ
τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας. Καὶ γὰρ ἡμεῖς ἐπὶ τῆς τα-
χυτῆτος τοὺς ἀνέμους mapáyopev εἰς μέσον. Ἐνέπε-
σαν εἰς τὴν θάλασσαν, xal ἀνέδυ, φησὶ, τὰ θηρία
ἀπὸ τῆς θαλάσσης. Καὶ γὰρ ἀπὸ τῆς φύσεως τῆς
ἡμετέρας οἱ ἄρχοντες ἡμῶν. Οὕτω xal τὸν βασιλέα
λέοντα χαλεῖ πολλάχις, τὸ βασιλιχὸν ὁμοῦ xai θη-
ριῶδες δεῖξαι βουλόµενος. "H ἐπειδὴ ὁ μὲν ἆνατολι-
χώτερος, ὁ δὲ ἐξ ἄρχτου, ὁ δὲ ἀπὸ νότου. Ὡς ἂν εἴποι
τις, Ανέτρεψετὴν θάλασσαν, ᾿ ἀνετάραξαν Ex τοῦ οὗ-
ρανου ἀΔιαφέρογτα ἆ.11ἠ ων. Τὸ πρῶτον docs
Aéawa, Καθάπερ ἓν ὀνείρῳ' οὗ γὰρ abcr) τῶν πρα-
γµάτων fj φύσις ἣν. Au δύο συµθόλων τὸ βασιλιχὸν
ἑνδείχνυται. Τινὲς 66 φασιν, ὅτι τὸν ᾿Ασσύριον ἐχρά-
τησε, διὰ τοῦτο δύο. Καὶ ἐθεώρου» ἕως οὗ ἑξετί-
Jarro τὰ πτερὰ αὐτῆς, τουτέστι fj ἀρχὴ. xal ἤρθη

*

* Deesse coniicio ἀσώματον,
b Λη ἁπάσας

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMXI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

950
ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ἐπὶ «οδῶν ἀνθρώπου ἐστάθη -
xal καρδία ἀνθρώπον ἐδόθη αὐτῃ. Γοργὸν τὸ ζῶον.
Ἑχατέρωθεν εἶχε τὴν ἰσχὺν ταχυτῆτος, ἄνωθεν μὲν
ἀπὸ τῶν πτερῶν, χάτωθεν δὲ ἀπὰ τῶν ποδὼν' ἀλλ
ἑχατέρα ἡ ταχυτῆς ἀνῃρέθη, ἐχείνων μὲν ἑχταλέντων
(1. ἐχτιλ.), καὶ μηδὲ φανέντων λοιπὸν, τούτων lk
µεταπεσόντων ἐπὶ τοὺς ἀσθενεστέρους, τοὺς ἀνθρώ-
πουςς, Καὶ καρδία ἀνθρώπου ἐδόθη αὐτῃ. Τοῦτο
γὰρ ἐν ἐχείνῳ τῷ ζώῳ, τὸ γαῦρον. Ταπεινὸς, qnot,
ἦμερος, χειροήθης ἐγένετο 6 βασιλεύς. Καὶ ἰδοὺ 0n-
plov ἕτερον ὅμοιον ἄρκῳ, καὶ εἰς µέρος ἓν ἑστάθη,
xal τρία π.Ιευρὰ ἐν τῷ στόµατι αὐτῆς ἀνὰ μέσον
τῶν ὁδόντων αὐτῆς. Καὶ οὕτως Σ.1εγον αὐτῇ"
Ἁγάστηθι, φάγε σάρκας zoAAdc. Ἐπὶ τῶν Περσῶν
ἐγένετο τὸ βραδὺ τῶν ἀνθρώπων. "Eni Μήδων [238]
xa Περσῶν τρία πλευρὰ, Ίτοι τόπους, ?) τὰς βασι-
λείας, ἃς συνεῖλεν. Ἔ.1εγο) αὑτῷ' Ἀνάστηθι,
φάγε σάρκας xoAAdc. Οὗτοι γὰρ εἷλον xaX Βαθυ-
λῶνσ, xai τὰς πολλὰς εἱργάσαντο συµφοράς. Ὀπίσω
τούτου ἐθεώρουν καὶ ὶξοὺ ἕτερον θηρίον, ὡσεὶ
πάρδα.ις' xal αὐτῃῇ πτερὰ τέσσαρα πετεςοὺ
ὑπεράνω αὐτῆς, καὶ τέσσαρες xegaAal τῷ θηρίῳ'
καὶ ἐξουσία ἐδόθη αὐτῷ. Εἶτα, φησὶ, πάρδα-ις΄
Αλέξανδρος ὁ τῶν Μακεδόνων βασιλεὺς, πᾶσαν δια-
πτὰς τὴν οἰχουμένην. 0ὐδὲν γὰρ τούτου γοργότερον,
οὐδὲ ὀξύτερον γέγονεν, ἀλλὰ σφοδρός τις ἣν χαὶ ὀξὺς,
χαθάπερ τοῦτο τὸ θηρίον. Τέσσαρα, qnot, ἁτερὰ
πετεινοῦ ὑπεράνω αὐτῆς. Toutéa gy, ἅπασαν προ]-
ἐλαθε τὴν ἰσχύν. Πέρσας γὰρ εἰς δέχα τρεῖς βασι-,
λείας διελὼν d, ἅπαντας ἐχειρώσατο. Εΐδες αὐτοῦ τὴν
ταχυτῆτα; Καὶ ἀπὸ τῆς φύσεως τοῦ θηρίου, xal ἀπὸ
τῶν πτερῶν. Πᾶσαν διέδραµε τὴν οἰχουμένην. Καὶ
xsoaJAal, qnoi, τέσσαρες τῷ θηρίφ. Καὶ ἡ βασι-
λεία xal ἡ ἐξουσία ἐδόθη αὐτῷ. Εἶτα λέγει ταύ-
τῆς 9 τὴν παρονσἰαν, τὴν ποιχίλην xai παντοδαπη,
xai οὐκ ἔχει εἰχόνα εἰπεῖν * οὕτως ἑἐξαλλάττον τι τὸ
θηρίον ἣν. Πάσας γὰρ ἐχείνας ἐνίχησε. Tai; μὲν ἅλ-
λαις, ἀπὸ τοῦ τάχους ἣν ἡ ἰσχύς * τούτου δὲ ἀπὸ τῶν
ὁδόντων * σιδηροῖ ἧσαν. Καὶ τὰ ἐπί.Ίοιπα τοῖς xo-
σὶν αὐτοῦ συνεπάτει. Τοὺς πολλοὺς λέγει πολέμους.
Τίνες οἱ δέχα βασιλεῖς; τί τὸ μικρὸν χέρας; Ἐγὼ τὸν
Αντίχριστόν rue µεταξύ τινων φαάίΐνεσθαι βασι-
λέων. Kal óg0aAyol, ὡς ὀφθα.ἲμοὶ ἀνθρώπουν ἐν τῷ
κέρατι τούτῳ, xal στόµα AaJovr µεγά-α. Τί Υὰρ
ἐχείνου τοῦ στόματος μεῖζον vivo! ἂν τοῦ λέγον-
το, Exil πάντα «Ἰεγόμενο» θεὸν ἢ σέδασµα,
ὥστε αὐτὸν elc τὸν γαὸν τοῦ 650v καθίσαι; Ei δὲ
ὀφθαλμοὶ ἀνθρώπου, μὴ θαυμάσῃς * xat γὰρ τοιαῦτα
φθέγγεται. "Ανθρωπός ἐστι, φησί. Aux τί δὲ poxpbv,
χαὶ οὐχ ἐξ ἀρχῆς µέγα φαίνεται; Αλλ' ὕστερον αὖ-
ξηθήσεται, xal κρατῄσει τινῶν βασιλέων. Τί οὖν;
Οὐχέτι βασιλεία διαδέχεται τοῦτον, ἀλλ᾽ αὐτὸς ὁ θεὸς
χαταλύει. Ἐθεώρουν, ἕως οὗ θρόνοι ἐτέθησαν,
καὶ Παλαιὸς ἡμερῶν éxdünco* καὶ τὸ ἔνδυμα αὐ-
τοῦ «Ἰευκὸν ὡσεὶ χιών' καὶ ἡ θρὶξ τῆς xegaAnc
αὐτοῦ ὡσεὶ ἔριο» καθαρόν ' ὀθρόνος αὐτοῦ φ.λὸξ
πυρός ' οἱ τροχοὶ αὐτοῦ πυρ φ.1έἐγον. Ποταμὸς

5 Verisimilis emendatio ἀνθρωπείους, vel potius ώπον.

d Διελών. [mo διηρηµένας. lila enim Persidis in vin-
cias divisio Alexandro muito est antiquior. Xenophon
Historiarum de lnsiitutione Cyri lib. 1 : δώδεκα γὰρ χαὶ
Περσῶν φυλαὶ διῄρηνται. Herodotus in Thalia ; ἀρχὰς καν”
εστήσατο ( loquitur de lario Hystaspis filio) εἴχοσι, τὰς
αὐτοὶ χαλέουσι σατραπη

e Sequentia ostendunt reponendum esse τετάρτης.

ruebant in mare magnum. 5. Et quatuor besti: gran-
des ascendebant de mari, diversz inter se. &. Prima
similis lezenze , οἱ alx ejus velut ale αφ]. Aspicie-
bam , donec evuls: sunt ale ejus: et sublata est de
terra, ct in pedibus hominis stetit, et cor hominis
datum est ei. 5. Et ecce hestia alia similis urso , et
in partem unam stetit, et tria latera in ore ejus, inter
dentes ipsius. Et sic dicebant ei : Surge, comede car-
nes multas. 6. Post lioc aspiciebam , et ecce alia be-
stia tamquam pardalis : et ipsi ale quatuor volucris
&uper eam, et quatuor capita bestize, et potestas data
«st illi. 7. Post hoc aspiciebam in visione noctis , et
«»cce bestia quarta, terribilis, οἱ stupenda , et fortis
maimis : et dentes ejus ferrei et magni ; comedens et
«-omminuens ; et reliqua pedibus suis conculcabat :
«*t ipsa diversa valde prx omnibus bestiis quz ante
«-am : et cornua ejus decem. 8. Considerabam cornua
«-jus,et ecce cornu aliud parvum ascendebat in me-
«lio eorum, et tria cornua ejus, de iis qu:e antea, era-
flicata sunt a facie ejus. Et ecce oculi, quasi oculi
Riominis in cornu isto, et os loquens grandia. » Cur
mon dixit se vidisse mulieres ? At quidem cum pe-
riam et maledictionem oportuit exhibere, mulieres
adduxit Scriptura : cum autem regna exprimere, be-
sias protulit. incorporea res est regnum: corpus igi-
tur illi tribuit. An non oportebat? Et recte. Nam quo-
- miam regnorum qualitates procipue in bestiis islis
exsistunt ; ideo iis opus habuit. Ostendere voluit illam
in feritate superbiam atque luxuriam (a), et lez»nam
produxit. Voluit ostendere tarditatem , et ursum ad-
duxit. Voluit designare velocitatem et pernicitatem,
et quod bellis omnia imperia everterint : atque par-
dalim protulit, Aspice ut prius pulchre viderit mare,
quod reprzsentat universum orbem terrarum. To-
dem enin plenus est tumultibus, et eodem modo
agitatur; quasi piscibus , non hominibus repletus (5).
ld etiam Christus declarat, pr:ssentem nempe vitam
mare esse, dum dicit : « Simile factum est regnum
cvlorum sagen: miss:e in. mare , et ex omni gencre
congreganti. » (Matth. 15. 47.) « Et ecce, » inquit,
«quatuor venti. czli irruebant in mare magnum. »
Declarat bestias illas inde prodiisse : indicat etiam ce-
leritatem divin: providentize. Etenim nos, cum de ve-
locitate sermo est, ventos in medium producimus.
Irruerunt in mare; et emerserunt, inquit, besti» e
mar. Nam naturx nostre participes sunt principes
Mostri, Sic etiam regem leonem s»pe vocat , regiam
Üignilatem et ferinos mores indicare cupiens. Vel
quia ventorum ile quidem orientalis est, hic vero ex

(a) In Gracco , &3qi». Porro hiec vox , teste Suida , arro-
flan atque delicias sijaificat. Quare utrumque in ver-
None junxi , ductus auctoritate 5. Hieronymi , qui in Com-
ieütario ad hunc loeum regno Babylonio crudelitatem ,
iuriaui et superbiam attribuit. Crudelitatis specimen da-
ILGput preecedeus ; luxurie liber Judith , presertim
αρ. 13, vers. 21 ; superbia, ut alia omittam, rex Ássyrius
lki.er dictus Is. 14, 12.

() Piscibus se invicem devorantibus improbos homines
Ofparant, post Habacucuui. prophetain , Áth ras Le-
(Buone pro Christianis, B. Irenzeus lib. 5, cap. 24, et om-
iun eleyantissime S. Basilius Hoi. septi.na in Hexaeme-
η, Notum est ea de re yroverbium.

IN DANIELEM.

250
septentrione, alter vero ab austro. Ut si quis dixerit:
Evertit mare ; illud de cxlo agitarunt. Diversa: intef
66. Prima, quasi leena. (wemadmodum ín somnio :
non enim hzc rerum natura erat. Per duo signa ma-

jestas regia ostenditur. Quidam vero dicunt, quod
quia Assyrium superavit, ideo cum duobus animali-
bus confertur. Et aspiciebam , donec. evulse sunt alae
ejus , id cst, imperium, et sublata est de terra : οἱ in
pedibus hominis stetit : et cor hominis datum est εἰ. Ἐθ.
rox animal. Utrinque habebat celeritatis vim : su-
perne quidem ab alis, inferne vero a pedibus : sed
utraque velocitas ablata est, alis quidem evulsis, noc
amplius apparentibus, pedibus vero degenerantibus
in debiliores, humanos seilicet. Et cor hominis datum
est ei. Tanta in illo aniinali fuerat superbia. Humilis,
inquit , mitis eL mansuetus factus est rex. Et ecce be-
stia alia similis urso : et in partem unam stetit : et tria
latera in ore ejus, inter dentes ipsius. Et sic dicebant ej:
Surge, comede carnes multas. Sub Persis homines fue
runt tardi ac segnes. Sub Medis et Persis exstiterunt
tria latera : id est, vel loca, vel regna, qui in unum
illi contraxerunt. Dicebant ci : Surge, comede carnes
multas. lli cnim ceperuut et. Babylonem, et multas
calamitates intulerunt. « Post hoc aspiciebam; et ecce
alia bestia, quasi pardalis : et ipsi alze quatuor volucris
super cam, et capita quatuor besti:e : et potestas data
est illi. » Deinde, inquit, pardalis : Alexander Mace-

donum rex, qui totum orbem pervolavit. Niliil quippe
illo fuit terribilius, nec velocius : at veliemens erat ac
celer, sicuti lxec bestia. Quatuor, inquit, ale volucris su-
per eam. Hoc est, omnem potentiam sibi adjunxit. Per-
sas enim in tredecim regna ab se divisos sibi subjecit
universos. Vides illius celeritatem? Et ex besti:e natu-
ra, et cx alis. Uuiversum orbem percurrit. Et capita,
inquit, quatuor bestie. Et regnum et potestas data est ei.
Dehinc narrat quartz: bestiz adventum multiformem
et omnigenum, et non potest afferre similitudinem :
adeo bestia illa varians erat. Alia quippe omnia devicit
regna. Ceteris quidem imperiis a velocitate inerat
vis : hujus vero aniinalis vires in dentibus , qui ferrei
erant. Et reliqua pedibus suis conculcabat. Multa intel-
ligit bella. Quinam sunt decem reges ? quod parvum
cornu? Ego aio Auticlristum inter aliquot reges ap-
parere. Ei oculi , quasi oculi hominis , in cornu isto, et
os loquens grandia. Quid enim illo ore grandius esse po-
test quod loquitur, Supra quidquid dicitur Deus , aut

sumen, adeo ul in templo Dei sedeat (2. Thess. 2. 4)?

Si autem oculi hominis, ne mireris: etenim talia

loquitur. Homo est (2. T/ess. 2. 5), inquit. Cur au-

tem cornu parvum, et non ab initio magnum appa-
ret? AU posthac crescet , et quorumdam regum ἀοιηῖ-
nabitur. Quid igitur ? Nullum regnum excipiet huuc
regem : sed illum Deus ipsemet dissolvet ac destruet.

9. « Aspiciebam, donec throni positi sunt, et antiquus

dierum sedit: et vestimentum ejus candidum sicut nix:

et capillus capitis ejus quasi lana munda : thronus
ejus flamma ignis : τοῖς ejus ignis ardens. 10. Flu.
vius ignis manabat egrediens a conspectu ejus. Mille

951
millia ministrabant ei , et dena millia denum millium
assistebant ante eum. Judicium sedit , et libri aperti

sunt. » Contendamus animo, carissimi. Non enim .

parvis de rebus agitur. Throni, inquit , positi sunt , et
antiquus dierum sedit. Quis est iste? Sicuti cum au-
diisti ursum , non de urso cogitasti , et cum leznam,
non id animal suspicabaris, sed regna ; et cum ma-
TC , non mare , sed orbem terrarum , in aliis alia co-
gitans ; ita et nunc. Antiquus dierum quid est ? Seni
cuidam similis erat. Nam ad usus rerum, propter quas
apparet, seipsum format : atque hic ostendit. senibus
judicia esse committenda. Sicut enim eum audis thro-
uum , non cathedram intelligis : verum quis adco vi-
lem ac vulgarem sensum arriperet, cum et alibi Deus
armatus videatur, et alibi cruentatus ( Sap. 5. 18.
Isai. 62. 5) ? Hoc itaque indicare vult , tempus judicii
esse. Vestimentum ejus, quasi nir, candidum. Quare?
Quoniam non modo tempus est judicii , sed retribu-
tionis quoque : quoniam cunctos ipsi adstare oportet:
quoniam Judicium illius, inquit, quasi lux egredietur
( Osce 6. 5 ). Deinde T hroni positi sunt. Nonne throni
in quibus Sedebitis, inquit, super duodecim thronos
(Matth.19. 98)? Et capillus capitis ejus quasi lana munda.
Ignis nihil consumebat, quandoquidem lenis erat. Vi-
des faciem et habitum civilem ac popularem ? Thronus
terrebat, quod igne abundaret ; et non igne simpliciter,
sed igne ardente, Nam ne existimares, per similitudi-
nem factam esse comparationem, addidit ignis illius ef-
ficaciam, non solum ignem dicens, sed ignem ardentem.
Fluvius ignis manabat a conspectu ejus. Mille millia mini-
strabant ei , et dena millia denum millium assistebant
ante eum (a). Judicium sedit. Hoc est , ideo advenit,
ut judivium daretur. Et libri aperti sunt (Dan. 15. 49).
Quid ais? libris Deus indiget, Qui omnia novit ante-
quam fiant ? Qui finxit sigillatim corda eorum (Psal. 52.
15)? Sed juxta consuetudinem magistratuum nostro-
rum loquitur ; et sic acta fiunt apud nos. Sicut enim
acta non ideo leguntur, ut magistratus solum edocea-
tur , sed eliam ut appareat justum esse judicium : ita
οἱ tunc evenit. Nam licet Deus sciat se juste judicare,
attamen libros aperit. Cujus rei gratia? Quid ais, et
quid tibi vis? Cur non prxzmia quoque dixit? At dixit :
Throni positi sunt ; quandoquidem Deus et illa definivit :
postquam vero nos non audiimus, tunc punitionem et

(d) Numerus certus pro incerto. Quare Ίιῶο verba varie
ab Ecclesi: dortoribus allata invenies , 5. Irenzeo lib. 2,
cap. 6 , rertulliauo adversus Praxeam cap. 35, Auctore libri
ad Novatianum inter Opera S. Cypriani, Eusebio Evaug.
Przepar. lib. 7, cap. 15, atque etiam B. Ch tomo Hom. 6
contra ΑΠΟΠΙΦΟΣ; nec non in Ordinationibus Maronitarum.
At Editiones S. lüeronymí ad huuc locum vitiose sunt:
Duplex autem angelorum officium est : aliorum. qui justis

pramia tribuunt ; aliorum qui singulis praesunt gruciatibus. |

Nemo non videt scribendum esse, civiatibus , ut et postea
comperi legere $. thomam in Expositione in hunc prophe-
tam. Porro notabilis imprimis discrepaptia inter B. Theo-
doretumn et S. Thomam , seu potius 5. Dionysium, in assi-
gnanda dignitate angelorum, qui ministrant, et qui
assistunt. utroque dissentit S. Gregorius Papa; cujus
opinioni favet; verus Clemens Romanus in Epistola ad Co-
rinthios ; Pseudo-Clemens autem in Constitutionibus apo-
stolicis , lib. 8, cap. 12, a 'Theodoreto stat : sed de variis
circa augelos sententiis przclare disserit Joannes Morinus
2d Ordinationes Syriacas. Lege Origenem ad cap. ὃ Epist,
tom.

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIZP. CONSTANTINOP.

supplicium minatus est. Et nonne nobis bane p
vocem emisit ? Exinde cepit, inquit, predicare:
celorum (Matth. &. 17). Nihil corporeum susp
dilecte, nec existimes Deum , qui immensus esi
esse inclusum. Nam si In manu ejus sunt. fine
(Psal. 94. 4) : si Montes statuit statera : si Omm
tes quasi saliva in conspectu ejus reputat sud
Cuncta sicut. pulvis coram eo ( Isai. 40. 19. 4!
ipse ait : quis locus totum simul comprehende
terit? Sed quid ? Res non ita se habet : solio n
cluditur Deus. Si autem vestimentum habebat
modo ignis illud non consumpsit? et qua |
Antiquus dierum dicitur ile , qui ante omnía i
exstitit? quo pacto autem el antiquus? Tw enim, :
idem ipse es (Psal. 101. 28). Cur igitur antiquui
dicatur : Et. anni. tui. non deficient (1bid.) ?* Qu
vestimentum quoque fucrit cirea immensum ac
poreum ? Etenim magnitudinis ejus, inquit, non e
(Psal. 144. 5). Et rursus : Si ascendero in cel
illic es ; si descendero in infernum, ades (Psal. 4;
Quomodo igitur veste cireumscribebatur humar
illam consumebat ? At vero et alia ejusmodi
videre ac legere poterat propheta. Quomodo

capilli in igne non absumebantur ? Propter hoc
dem subjecit : Thronus ejus ignis ardens. Et libri
sunt. Ut ille qui damnatur, suo sibi judi-io co
netur. 44. « Aspiciebam tunc a voce sermonum
dium, quos cornu illud loquebatur. Spectabam
interfecta est bestia illa, et periit, »ob magniloque
Quamquam Alexander Deum adoravit. « Et:
ejus datum est in combustionem ignis. 19. Et r
rum bestiarum translatus est principatus : et lom
vite data est eis usque ad tempus et tempus. »!
vis (inem habuerint, attamen hoc factum est. Et«
sta est bestia, οί corpus illius igne absumptum. Ft
periisse declarat. 15. Aspiciebam in visione mo
ecce cum nubibus cali quasi Filius hominis 9«
Quis hxc ignorat ? quis perspicere poterit ? nur
Petrus est qui ista dicit, o Judxe? num Paul
ecce, inquit, quasi Filius hominis veniebat, et us
antiquum dierum pervenit. Ecce et par dignitas

que. Et in conspectu ejus oblatus est illi. Ut cun
ris ipsi regnum tradi, illud, tradi, humano mo
censeas accipiendum. Nam A nubibus celi , i
nubes autem pro cxlo sumere solet Scriptur
« Et ipsi datus est principatus, et honor, et re,
et omnes populi , tribus , lingux ipsi servient.
$tas ejus potestas aeterna, qua non pertransi
regnum ejus non corrumpetur. » Quid , quz
verbis manifestius? Et omnes populi, iuquit,

lingue ipsi sertient. Vide ut omnem orbis 4
complexus sit. Vide ut et judicis acceperit trib:
potestatem. Ne enim id esse temporarium exis
ait : Que non pertransibil ὁ et regnum illius m
rumpetur : sed stat ac manet. Quod si fidem n
bes, a rebus persuadere. Vides xqualitatem I
cum Patre? Nam quia Filius post Patrem apj
propter hoc ait eum venisse cum nubibus. Qu
tem existeret et antea, clarum est ex ipsis nu.

951
Svpóc εἶχεν ἐκπορευύμεγος ἔμπρόσθεν αὐτοῦ.
Ἁίλιαι χιλιάδες ἐλειτυύργουν αὐτῷ, καὶ µύριαι
μυριάδες παρειστήχεισαν ἔμπροσθεν αὐτοῦ. Κρι-
τήριον ἑκάθισε, καὶ βίθ.1οι ἀνεῴχθησαν. Συντείνω-
μεν thv διάνοιαν, ἀγαπητοί. Οὐ γὰρ περὶ μιχρῶν ὁ
λόγὸς ἑἐστί. Θρόνοι, φησὶν, ἐτέθησαν, xal ὁ Πα-
Jaióc ἡμερῶν ἐκάθητο. Τίς ἔστιν οὗτος: Ὥσπερ
ἀχούσας ἄρκον, οὐχ ἄῤχον ἑνόησας, xal λέἀιναν, οὗ
τοῦτο ὑπώπτευες, ἀλλὰ βασιλείας’ καὶ θάλασσαν, οὗ
θάλασσαν, ἀλλὰ τὴν οἰκουμένην, δι’ ἑτέρων ἕτερα
οὕτω xal νῦν. Παλαιὸς ἡμερῶν τί ἐστιν; l'eynoa-
κότι τιν) ἑῴχει. Πρὸς γὰρ τὰς χρείας τῶν πραγµά-
των, δι ἃς φαίνεται, τυποῖ ἑαυτὸν, [909] δεικνὺς
ὅτι τοῖς τοιοῦτοις πιστεύεσθαι τὰ χριτήρια χρή.
Ὥσπερ γὰρ 0ρόνον ἀχούων οὐχὶ χαθέδραν voti;
ἀλλὰ πῶς τὸν χυδαῖον * τις ἐπισπάσαιτο, ἐπεὶ xol
ἀλλαχοῦ ὡπλισμένος φαίνεται, καὶ ἑτέρωθεν ἡμαγμέ-
νος; Τοῦτο οὖν βοῦλεται δεῖξαι, ότι χρίσεως χαιρός.
Τὸ ἕἔνδυμα αὐτοῦ, ὡσεὶ χιὼν, «Ἰευκόν. Τίνος
ἔνεχεν;, Ότι οὐχὶ κρίσεως χαιρὸς µόνον, ἀλλὰ xal
ἀντἀποδόσεως * ὅτι πάντας δεῖ αὐτῷ πἀραστῆναι"
ὅτι Τὸ κρῖμα αὐτοῦ, qnoi, ὡς coc ἑἐξεεύσείαι.
Εἶτα Θρόνοι ἐτέθησαν. Οὐ θρόνοι, ἐν ol; Ιαθή-
σεσθε, η, ἐπὶ δώδεκα θρόνους; Kal ἡ θρὶξ τῆς
χεφο.Ίης αὐτοῦ ὡσεὶ ἔριον καθαρόν. Τὸ πΌρ οὐδὲν
ἀνήλισχέν, ἐπειδη γὰρ ημερον. Εἶδες ὄψιν καὶ σχῆμα
πολιτιχὸν xài δηµαγωγιχόν; Ὁ θρόνος ἑφόθει, τῷ
πολύπυρος εἶναι" πῦρ οὐχ ἁπλῶς, ἀλλὰ φλέγον. "Iva
Tàp μὴ νοµίσῃς διὰ τὴν εἰχόνα παραθεθλῆσθαι,
προσέθηχεν αὐτοῦ τὴν ἑνέργειαν, εἰπὼν οὐχ ἁπλῶς
πῦρ, ἀλλὰ, Ilóp gAéycv. Ποταμὸς πυρὸς elAxev
Ἔμπροσθεν αὐτοῦ. XlAun χιλιάδες ἐλειτούργουγ
αὐτῷ, καὶ μύριαι μυριάδες παρειστήχεισαν ἕμ-
προσθεν αὐτοῦ. Κριτήριον ἐκάθισεν. Τουτέστι,͵ διὰ
τοῦτο παρεγένετο, ὥστε κριτήριον χαθίσαι. Καὶ β-
61ο: ἀνεῴχθησαν. Τί λέγεις; βιθλίων ὁ θεὸς δεῖται,
Ὅ tà πάντα εἰδὼς πρὶν γεγέσεως αὐτῶν; Ὁ π.ἰά-
σας κατὰ µόνας τὰς καρδίας αὐτῶν; Αλλὰ χατὰ
τὸν νόµον τῶν ἀρχόντων τούτων λέγει, ὥσπερ τὰ
ὑπομνήματα πράττεται map! ἡμῖν. Καθάπερ vio ἐν-
ταύθα οὐ διὰ τοῦτο ἀναγινώσχεται, ὥστε μαθεῖν τὸν
ἄρχοντα µόνον, ἀλλ' ὥστε φανῆναι δικαἰαν οὖσαν thv
χρίσιν * οὕτω χαὶ τότε, εἰ xal οἷδε διχαίως δικάζωνι
ὀλλ' ὅμως ἀνοίγει τὰς βίθλους. Τένος ἕνεχενι Τί λέ-
γεις, xa τἱθέλεις εἰπεῖν : Τίνος ἕνεχεν οὗ λέγει xal τὰς
τιµάς; Εἶπεν * θρόνοι ἐτέθησαν, ἐπεὶ καὶ ὁ Geb;
"ξαὐτας ὥρισεν * ἐπειδὴ δὲ xol οὐχ ἠχούσαμεν, τότε
τὴν τιµωρίαν καὶ τὴν χόλασιν. Καὶ οὐχ ἡμῖν πρὠτην
ταύτην ἀφῆχε φωνήν; ᾿Απὸ τότε ἤρξατο, φησὶ, xn-
ρύσσειν τὴν βασιΛείαν τῶν οὐρανῶν. Μηδὲν σωµα-
Σικὸν ὑπολάδῃς, ἀγακητὲ, μηδὲ ἐμπεριειλῆφθαι θρόνῳ
τὸν ἄπειρὸν θεὸν νοµίσῃς. El γὰρ Ἐν τῇ χειρὶ αὑτοῦ
tü& πέρατά τῆς γῆς "εἰ Τὰ ὄρη ἔστησε (vri : εἰ
Πάντα τὰ ἔθνη ὡς σἰε.ος ἐγώπιον αὐτοῦ ἑλογί-
σθη, καὶ ὡς χογιορτὸς ἐνώπιον αὐτοῦ τὰ πάντα,
ὡς αὑτός φησι * Tolo; τόπος ὅλον ὁμοῦ περιθαλεῖν

δυνῄσεβαι; ᾽Αλλὰ τί; Οὐκ ἔστι τοῦτο, οὐχ ἑναπείλη -

à Si legamus τὸ χυδαῖον, clara erunt omnía. Postea re-
τέρωθι.

PaTROL. GR. LVI.

IN DANIELEM.

232

πταιθρόνῳ. Εἰ δὲ ἔνδυμα εἶχε, πῶς οὑχ ἀνήλωσεν αὐτὸ
τὸ πὺρ; πῶς ct δὲ (f. εἴη) Παλαιὸς ἡμερῶν, 6 [ f. ὃς |
πρὸ πάντων τῶν αἰώνων ὑπΏρχε; πῶς δὲ xat παλαιός:
Zi γὰρ, grat, |240] à αὐτὸς cl. Πῶς οὖν παλαιός; Καὶ
τὰ ἔτη σου γὰρ, qol, οὐκ ἐχ.1είψουσιν. Πῶς δὲ χαὶ
ἔνδυμα γένοιτ ἂν περὶ τὸν ἄπειρον χαὶ ἀτώματον :
Ο0ὑδὲ γὰρ τῆς µεγαΛωσύγης αὐτοῦ, φποῖ, ἔστι πέ-
pac. Καὶ πάλιν ' ᾿Εὰν dva6í εἰς τὺν οὐρανὺν, σὺ
&xst El * ἑὰν' καταθῶ εἰς τὸν δη», πάρει. Πῶς οὖν
ἱματίῳ περιεγράφετο ἀνθρωπίνῳ, καὶ οὔτε τοῦτο ἀν-
Ἡλισχεν; ᾽Αλλὰ μὴν xal ἕτερα πολλὰ ἠδύνατο ἰδεῖν ὁ
προρήτης. Πῶς δὲ τρίχες Ev πυρὶ οὐχ ἀνηλίσχοντο;
Διὰ γὰρ τοῦτο ἐπήγαγεν ^ 'O θρόνος αὑτοῦ πῦρ
φ.1έ)ον. Kal βίδ.Ίοι ἀγεῴχθησαν. Ὥστε αὑτοχατά-
Χριτον γενέσθαι: τὸν κρινόµενον. 'Εθεώρουν τότε ἁπὸ
φωνῆς τῶν «Ἰόγων τῶν μεγάλων, ὧν τὸ κέρας
ἐχεῖνο ἑνά.1ει. θεωρῶν ἤμην, ἕως ἀγ]ιρέθη có 0n-
plov, καὶ ἁπώ.ετο, ἀπὸ τῆς µεγαλτγορίας. Καΐτοι
Αλέξανδρος προσεχύνησε τὸν Osóv. Kal τὸ cya
αὐτοῦ ἐδόθη εἰς καῦσι» πυρός. Kal τῶν .Ίοιπῶν
θηρίων µετεστάθη ἡ ἀρχή ' xal μακρότης) ζωῆς
ἐδύθη αὐτοῖς ἕως καιρῶν xàl xaipov. Ei καὶ τέλος
ἔσχον, ἁλλ᾽ ὅμως τοῦτο ἐγένετο. Kul κετεχαύθη cO
Onplor, καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ ἐκαύθη. Τὸ παντελῶς
ἀνηρῆσθαι δηλοῖ. Ἐθεώρουν &r ὁράμιατι τῆς γυκτός"
καὶ ἱδοὺ μετὰ τῶν νεφεῶν toD ciparoU ὡς Υἱὸς
ἀγθρώπου ἑρχόμεγος ἦν. Τίς ταῦτα ἀγνοεῖ; € τίς
διαθλέψαι δυνῄσεται; μὴ γὰρ Πέτρος τὰῦτα λέγει, ὦ
Ἰουδαῖε; μὴ γὰρ Παῦλος: Καὶ ἰδοῦ, qnoi, ὡς Υἱὸς
ἀνθρώπου ἑρχόμεγος ἦν, καὶ ἕως τοῦ Πα 1αιοῦ cor
ἡμερῶν ἔφθασεν. Ἰδοὺ χαὶ τὺ ὁμότιμον. Ἑνγώπιον
αὐτοῦ προσηγέχθη αὐτῷ. Ἵνα ὅταν ἴδῃς διδομένην
αὑτῷ τὴν βασιλείαν, μὴ ἀνθρωπίνως venter εἶναι τὸ
δεδόσθαι. ΑἉπὺ γὰρ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ, φησί *
τὰς δὲ νεφέλας ἀντὶ τοῦ οὐρανοῦ παραλαμὔάνειν εἴωθεν
ἡ Γραφή. Kal αὐτῷ ἐδόθδη ἡ ἀρχὴ. καὶ ἡ τιµή, xal
ἡ βασιλεία * καὶ πάντες οἱ Aaol, gvJal, γΑῶσσαι
αὐτῷ δουεύσουσιν. Ἡ ἐξουσία αὐτοῦ ἑξουσία
αἰώνιος, ἣεις ob παρελεύσεζαι * xal ἡ βασιλεία
αὐτοῦ οὗ διαφθαρήσεται. Τί τούτου σαφέστερον ;
εἰπέ pot. Καὶ πάντες Aaol, φταὶ, gvAal, γώῶσσαι
αὐτῷ δου.ἱεὐσουσιγ. "Opa πῶς ἅπαν τὸ ἔθνος της
οἰχουμένης περιέγραψεν. " Opa χαὶ τὸ χριτήριον αὐ-
τὸν λαδόντα. "Iva. γὰρ μἣ χρόνου νοµίαῇς εἶναι τοῦτο,
φησί ' τις οὗ παρε.λεὖσεται * καὶ ἡ βασιλεία ab-
τοῦ οὗ διαρθαρήσεται * ἀλλ ἕστηχε χαὶ μένει. Fil
δὲ ἀπιστεῖς, ἀπὸ πραγμάτων πεἰθου. Εἶδες ὁμοτιμίαν
αὐτοῦ πρὸς τὸν Πατέρα: Ἐπειδὴ yàp ὕστερος ἐφάνη
τοῦ Πατρὸς, διὰ τοῦτό φησι, ὅτι ἦλθε μετὰ τῶν νεφε-
λῶν. "Ότι δὲ fjv xal πρώη», δῆλον &x τῶν νεφελῶν *
ἐπὶ τῶν νεφελῶν γὰρ ἔρχετα:. KKal αὐτῷ προσηγέχθι
ἡ τιμή. "Hy εἶχε, τουτέστι. Καὶ JAaocl, evAal, γ.λῶσ-
σαι αὐτῷ δου.εύσονσι. Tiv μὲν γὰρ ἀρχὴν εἶχεν
ἄνω, τότε δὲ ἔλαδεν αὐτὴν fjv εἶχεν. Ὥσπερ yàp ἐπὶ
τοῦ Πατρὸς νοεῖς τὰς τρίχας, xal τὰ λοιπά * οὕτω xal
τοῦτο. Τὸ δὲ ᾿Εδέθη [241], καὶ ὅσα τοιαῦτα ἀκούων,

b ]n Theodoreto perperam habetur µακαριότης. dox mal-
lem cum cseteris legere ἕως xatpo xai χαιροῦ.
€ Τίς διαθλέψαι δυνήσεται. Addendum: forte οὗ, vel μέ.

1ὅ

955
μηδὲν ἀνθρώπινον ὑποπτεύσῃς, μηδὲ ταπεινὸν περὶ
τοῦ Υἱοῦ. Ὥσπερ γὰρ γεγηραχότα ὁρῶν, οὐχὶ γέροντα
ὑποπτεύεις, οὕτω xai τὰ λοιπά. Mi) γὰρ ζήτει την
σαφἠνειαν ἓν ταῖς προφητείαις, ἔνθα σχιαὶ καὶ αἰνίγ-
pata * ὥσπερ ἐπὶ τῆς ἀστραπῆς o0 ζητεῖς διηνεχὲς
£i, ἀλλὰ ἀρχεῖ φανΏναι µόνον. Ἔφριξε τὸ πγεῦμά
µου, éjó Δαγιὴ1 ἐν τῇ ἕξει µου * καὶ αἱ ὁράσεις
τῆς xezaAnc µου ἑτάρασσόν µε. Ἑἰκότως ὑπὸ τῆς
ὕψεως τῶν ὁρωμένων. Πατέρα xai Υἱὸν οὗτος καὶ πρῶ-
τος χαὶ μόνος ὁρᾷ, ὣς Ev ὄψει, Τί ἂν ἔχοιεν Ἰουδαῖοι
πρὸς τοῦτο εἰπεῖν, Μελλούσης γὰρ τῆς παρονσίας
αὐτοῦ λο.πὸν ἐγγυτέρω εἶναι, εἰχότως χαὶ αἱ ὄψεις
θαυμασταὶ φαίνονται. Καὶ zpocnA0ov ὃὶ τῶν
ἑστηχότων, xal τὴν ἀχρίδειαν ἑζήτουν παρ) αὖ-
τοῦ μαθεῖν περὶ τούτων πάντων. Kal εἶπέ µοι
τὴν» ἀ.ήθειαν, xal τῶν «Ἰόγων τὴν σύγαρισιν
ἑ)γώρισέ μοι. Ἐρωτᾶ τί ποτέ ἔστι τὰ φαινόμενα *
xal µανθάνει περὶ τοῦ ᾿Αντιχρίστου, καὶ µανθάνει
βασιλείαν τέλος οὐχ ἔχουσαν. Ταῦτα, qnot, τὰ θηρία
τὰ µεγά-α, céccapec βασιἀεῖαι ἀγαστήσονται.
Καὶ παρα.Ιἠψονται τὴν βασιλεία» ἅγιοι Υγίστουν
καὶ χαθέξουσυ αὐτὴν ἕως αἰῶγος, καὶ ἕως αἰῶνος
αἰώγων. Καὶ ἐζήτουν ἀκριδῶς περὶ τοῦ θηρίου
τοῦ τετάρτου, ὅτι ἦν διαφέρον παρὰ πᾶν θηρίο»,
καὶ φοδερὸν περισσῶς ' οἱ ὀδόντες αὐτοῦ σιδηροῖ,
οἱ ὄνυχες αὐτοῦ yaAxoi* ἑσθίον καὶ «επτῦνον,
xal τὰ ἐπί.οιπα τοῖς ποσὶν αὐτοῦ συνεπἀτει.
Καὶ περὶ τῶν κεράτων αὑτοῦ τῶν δέχα, τῶν ἐν τῇ
κεφαῇ αὑτοῦ, xal τυῦ ἑτέρου τοῦ ἀναδάντος,
καὶ ἐκτιν άξαγτος τῶν προτέρων τρία’ καὶ τὸ xé-
Κας ἐλεῖνο, ᾧ ὀφθα.ὶμοὶ αὐτῷ, καὶ στόμα «ἰαΛοῦν'
μεγάλα, καὶ ἡ ὅρασις αὐτοῦ μείζων τῶν «οιπῶν.
Ἐθεώρου», καὶ τὸ κέρας ἐκεῖνο ἐποίει xóJAspor
μετὰ τῶν ἁγίων. xal ἴσχυσε πρὸς αὐτοὺς, ἕως οὗ
ᾖ-10εν à Πα.λαιὸς τῶν ἡμερῶν, xal τὸ κρῖμα ἔδω-

χεν ἁγίοις Ὑνίστου' xal ὁ παιρὺς ἔφθασε, xal
τὴν» βαοι.λείαν κατέσχον οἱ ἅγιοι. Καὶ εἶπεν οὔ-

ζως)” Τὸ θηρἰον τὸ τέταρτο» βασιλεία τετάρτη
ἔσται ἐν τῇ ΤΠ, "itc ὑπερέξει πάσας τὰς βασι-
Aelac, καὶ καταφάγεται πᾶσαν τὴ γῆν, xal συμ-
πατήσει αὐτὴν. xal καταχόψει ἀὐτήν. Kal τὰ
δέχα κέρατα αὐτοῦ δέκα βασι1εῖς ἀναστήσονται,
xal ὀπίσω αὐτῶν ἁἀναστήσεται ἕτερος, ὃς ὑπερ-
οἶσει xaxoic πάντας τοὺς ἔμπροσθεν, xal τρεῖς
βασιεῖς ταπεινώσει. Καὶ Aórove πρὸς τὸν Ἅγι-
στον «ἰα.ϊήσει, xal τοὺς ἁγίους Ὑψίστου πααιώ-
σει, καὶ ὑπογοήσει tov ἆ 1 λοιῶσαι χαιροὺς xal
νόµο» * xal δοθήσεται ἓγ χειρὶ αὐτοῦ ἕως xaipob *.
Καὶ τὸ χριτήριον ἑκάθισε' καὶ τὴν ἀρχὴν αὑτοῦ
µεταστήσουσι, τοῦ ἀφανίσαι καὶ ἁπο.έσαι ἕως
τέλους. Καὶ ἡ βασιλεία, xal ἡ ἐξουσία, xal ἡ µε-
réAecUyn τῶν βασωέων τῶν ὑποχάζτω παντὸς
τοῦ οὐρανοῦ ἐδόθη ἁγίοις Ὑψίστου ' καὶ ἡ βασι-

sla αὐτοῦ, βασιλεία αἰώγιος" καὶ πᾶσαι αἱ ἁρ-

χαὶ αὐτῷ δουλεύσουσι xal ὑπακούσογται. Εως

* Οπήςσα: sunt voces sequentes, καὶ χαιρῶν, xa( γε Ἅμισν
καιροὺ.

-

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCITIEP. ΟΟΝΣΤΑΝΤΙΝΟΡ.

ὧδε τὺ πέρας τοῦ Aóyov. Ἐγὼ AurajA: οἱ «
Ίισμιοί µου ἐπὶ π.Ιεῖον συγετἀρασσόν pe,
µορφή µου ἡ 1 λοιώθη, xal τὸ ῥῆμα ἐν τῇ a
µου συνετήρησα. Καὶ τίνος ἕνεχεν οὐχ εἶπε
θρωπε; "Ότι οὐδὲν πρὸς Ἰουδαίους fv: ἀλλὰ €
τίον Ev μὲν τοῖς ῥῆμασι διὰ τῆς ἀσαφείας αὖτι
εχάλυπτεν, Ev δὲ τῷ προφήτῃ συνετ{ρησεν Ev «i
δίᾳ. Καὶ γὰρ πρὸς τῷ τέλει φησίν. Ἰ]Ιδοὺ ol
ἐσφραγισμέγοι' καὶ βού.εται αὐτοὺς [32413]
φεῖς εἶναι. Τοῦτο ποιεῖ xal αὐτὸς διὰ παραθολ
γων. Ὄρα πανταχοῦ πῶς τὴν βασιλείαν ἑπαίρι
μηδὲν ἀνθρώπινον ὑποπτεύσῃς. El γὰρ xal πᾶσι
γῆν χατέσχον οἱ ἄνθρωποι, ἀλλ οὖν dri, οὗ
ἄπειρον αἰῶνα. Καὶ µή µοι λεγέτω τις, ὅτι p
χρόνον λέγει. Τὸ γὰρ, Ob παρε.εύσεται, τί ἱ
οὐδὲ ἔθγει ἑτέρῳ δοθήσεται; Kal ὅρα τὰ xat
ρεῖον xal Μαχεδόνας. Τίνος ἔνεχεν ταῦτα; Δι
Ἱουδαίους. Διὰ τοῦτο xal Αλέξανδρος προσεχ
τὸν ναὺν, ὥς φασι, τὸ βιθλίον τοῦτο ἰδών * xal"
νες ἐθαύμασαν αὐτοῦ τὴν ἰσχὺν τῆς προῤῥί
Περὶ τούτων οὐδεὶς εἶπεν, ἀλλ ἡ οὗτος µόνος.

ΚΕΦΑΛ. H'.

Ἐν ἔτει τρίτῳ τῆς βασι.είας Βα.τάσαρ ὅ
ὤφθη πρός µε, ἑγὼ Δαγιὴ, μετὰ τὴ» óg6
μοι ἓν τῇ ἀἁρχῃ. Καὶ εἶδον àv τῇ ὁράσει ' xe
veto àv τῷ ἰδεῖν µε, καὶ μην év Σούσοιςς
pt, ἢ ἑστυ ἐν χώρᾳ "EAdáp. Καὶ εἶδον ἐν dgx
καὶ ἤμη» ἐπὶ τοῦ Οὐ6ά.1. Καὶ pa τοὺς ὀφθα.
µου, καὶ εἶδον' καὶ ἰδοὺ xpióc slc ἑστηκὰὼ
τοῦ Οὐδά»ϊ' καὶ αὐτῷ κἐρατα, καὶ τὰ κέρατα
Ad: xal τὸ ἓν ὑγηάότερον τοῦ écépov, s
ὑψη.]ότερο» ἀνέδαινεν ἐπ ἑσχάτων. Καὶ
τὸν χριὸν κερατίζογτα χατὰ θἀλασσαν, καὶ
ῥᾷ», καὶ νότον, xal Aí(6u* καὶ πάντα τὰ 0n,
στήσονται ἐνώπιον αὐτοῦ, xal obx ἦν d ἑξε
µεγος ἐκ χειρὸς αὐτοῦ ' xal ἑποίησε κατὰ δι
αὐτοῦ, καὶ ἐμεγα.1ύγθη. Καὶ ἐγὼ ἤμην συ
καὶ ὶδοὺ τράγος αἰγῶν ἤρχετο ἁπὸ A460
πρόσωπον πάσης τῆς γῆς καὶ οὐκ ἦν ἁπτό
τῆς γῆς) καὶ τῷ τράγῳ ἐχείνῳ xépac Oso,
ἀνὰ µέσον τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ. Kal 4A
τράγος ἕως τοῦ κριοῦ τοῦ τὰ κέρατα Σχονὲ
εἶδον ἑστῶτα ἐνώπιον τοῦ Οὐδάι' xal &
πρὸς αὐτὸν ἐν ὁργῇ α τῆς ὶσχύος αὑτοῦ. Ki
δον αὐτὸν φθάσαντα ἕως τοῦ κριοῦ, καὶ ἐξη)
πρὸς αὐτὺν, xal ἔταισε τὸν xpiv, καὶ συγέτ
ἁμφότερα τὰ x£paca αὐτοῦ καὶ οὐκ ἦν lon
xpup τοῦ στηγαι ἐγώπιον αὐτοῦ. Καὶ ἔῤῥιψε
τὸν ἐπὶ τὴν γῆν, xal συγεπἀάτησεν αὐεὺν
cix ἦν ὁ ἐξαιρούμεγος τὸν xpióy ἐκ xeipóca
Καὶ ὁ τρἆάγος τῶν αἰγῶν ἐμεγαλύγθη ἕως ag
Καὶ ἐν τῷ ἱσχῦσαι αὐτὸν, συγετρίδη τὸ .
αὑτοῦ τὺ μέγα” καὶ ἀγέδη céccapa κέρατα
χάτωθεν αὐτοῦ εἰς τοὺς τέσσαρας ἀνέμου

8 [ta in Hebrxo At nunc in Theodotione ac ia T
reto legiinus ὁρμῇ. Frequenter ex istis duobus nom
unum pro alio scribunt librarii.

915

siquidem in iis venit. Et illi delatus est honor. Quem
liabebat scilicet. Et populi, tribus, lingue ipsi servient.
Principatum eteniin habebat antea , tunc vero illum
ipsum quem obtinebat accepit. Nam sicut in Patre in-
telligis capillos, et reliqua : ità et istud accipiendum.
Cum autein àudis, Datum est , et alia id genus , nihil
humanum suspiceris, nec humile de Filio. Sicut eniin
videns enm quí senuiL, non serem arbitraris : ita et
cetera. Noli quippe perspicuitatem in prophetiis quzxe-
rere , ubi umbr:e sunt ac znigmatà : quemadmodum
in fulgure ποπ ckquiris lumen perpetuum, sed sufficit
si modo appareat. 15. Horruit spiritus meus , ego Da-
niel in habá;n meo : el visiones capitis πιεῖ turbubant me.
Merito sub aspectu eorum quz videntur. l'atrem et
Filium iste et primus et solus, ut in visione, videt.
Quid ad hoc respondeant Judai ? Cum enim Dornhiui
adventus deinceps propior futurus esset, merito et
visiones :nirabilés apparent. 16. « Et aecessi ad unum
assistentium, et veritatem de his omnibus quxrebam
sb eo discere. Et dixit mihi veriiatem , et sermónum
interpretationem indicavil mihi. » Intcrrogat qu:cham
tandem essent qux apparebant : et edocetur de An-
ticlhristo , et discit regnum quod non habet finem.
417. « Hie, » inquit, « bestiz: magna, quatuor regna
€onsurgent. 18. Et sancti Altissimi suscipient regnum,
€t obtinebunt illud usque in sxculum, et usque in
seculum s:xculorum. 19. Et quzrebam diligenter de
bestia quarta, quia erat diversa ab omni bestia , ct
terribilis valde : dentes ejus ferrei, ungues vjus
aenei : comedens et éomminucns , ét reliqua pedibus
suis conculcabat. 20. Et de cornibus ejus decem,
qu: in capite illius ; et de alio , quod ascenderat , et
excusserat priorum tria : et cornu , cui erant oculi,
et os loquens grandia, el aspectus ejus major cxteris.
21. Aspiciebam , et cornu illud faciebat bellum cum
sanctis, et praevaluit adversus eos, 92. donec venit
antiquus dierum, et judicium dedit sanctis Altissimi :
el tempus advenit, et regnum obtinuerunt sancti. Et
dixit sie : 25. Bestia quarta regnum quartum erit in
Wrra, quod superabit omnia regna, et devorabit
omnem terram, et conculcabit eam, et concidet eam.
34. Et decem cornua ipsius decem reges consurgent ;
€ post eos consurget alius, qui superabit malis ommes
Miores, et tres reges humiliabit. 25. Et sermones
contra Altissimuni loquetur , et sanctos Altissimi in-
Vüerabit , et cogitabit mulare tempora et legem; et
lradelur in manu éjus usque ad tempus (a). 96. Et
Mieium sedit; et principatum ejus transferent, ut
Üteant οἱ disperdant usque in finem. 27. Et regnum,
6 potestas, et magnitudo regum qui subter omne οἳ-
lm, daia sunt sanctis Altissimi : et regnum ejus, re-
Pun sempiterbum : ét omnes principatus servient
δεί ae obedient. 98. Huc usque (inis verbi. Ego Da-

Bid : cogitationes meze multum conturbaverunt πιο.

4 forma mea mulala est : et verbum in corde meo
Cnservavi. » Et. quare verbum illud non dixisti , o
heo? Quia ad Judzos nullo modo spectabat : sed e

(a) Ineuria. exscriptoris factum videtur , ut omissz sint
που» geqaentes, ct tempora ei dimidium temporis.

--

TN DANIELEM.

e84
contrario in verbis quidem σα per obscuritatem occul-
tabat, in. proplieta autem conservavit in corde. Et-
enim sub finem ait : Ecce sermones signati (Dan.19. 9);
et vult illos obscuros esse. ld facit etiain. ipse (a)
(Jesus Christus) per parabolas loquens. Vide qunomo-
do ubique regnum extoHat Daniel, ut nihil humani
suspiceris. Etsi enim universum orbem obtinuerint |
homines ; at non semper, neque jn infinitum szculum.
Nec mihi quisquam dicat, breve tempus memorari.
Quid enim sibi vult illud : Non pertransibit , neque
gehti alteri tradetur ( Dan. 9. 44)? Et vide quz inter
Dariam et Màcedonàs gesta sant. Quam ob causar
hzc? Propter Judxos. ideo et Alexander adoravá
templum (5), at àiunt, cum hunc Dauielis librum in-
speaissel : el Graeci vim pr:edictionum ipsius admi-
rati sunt. Porro dé istís rebus nemo loquutus est,
nisi hic solus.

CAPUT Vlil.

1. x [n onno tertio regni Baltasaris visto apparuit
snihi (c) , ego Daniel, post éàm qux mihi apparueràt
in principio, 3. E! vidi in visione : et factum est cum
ego viderem, et eram in Susis regia (d), qux in pro-
vincia Elamitide sita est. Et vidi in visione, et eraia
Super Ubal. 3. Et levavi oculos meos, et vidi : ct
ecce aries unus stans ante Ubal : et ipsi erant cor-
hua, ct cornua excelsa : et unum excelsius altero, et
excelsius ascendebat in extremis. &. Et vidi arietemá
cornu petentem contra mare, et áquilonem, et àu-
$trum et africum : et onmes besti:e non stabunt co-
fam eo : et non erat qui erueret de manu ejüs : οἱ
fecit secundum voluntatem suam, et magnificatus- est.
ὅ. Et ego eram intelligens : et ecce hitcus caprarum
veniebat ab africo super faciem tóliüs terr» : et nom
tángebat terram : et hirco illi cornu spectabile in
medio oculorum ejus. 6. Et venit hircus usque ad
arletem illum habentem cornua, quem videram stan -
tem coram Übal : et cucurrit ad eum in ira fortitudi«
nis suz. 7. Et vidi eum pervenisse usque ad arietemt
et efferatus ἐδί in eum, percussitque arietem, et con-
trivit utraqrre cornua ejus : et nori erát robur arieti,
ut staret coram eo. Et projecit ipsuni in terram , et
conculeavit ipsum , et non erát qui liberaret arietem
de manu ejus. 8. Et hircus caprarum maguificatus
est mirum in modum. Et cuim invalesceret ipse , con-

ta) De Christo hic dicítur, ipse facit (ποιεῖ αὐτός)ν
per ellipsim emphaticam, qua utebantur olim Pythago-
rzi, de suo doctore dicentes : Αὐτὸς ἔφη..

(0) Supra dixit : Alexander αἀογαθὶι Deum (προσεχύ»:
νησε τὸν Θεόν), quomodo hic quoque legi debere nollus
dubito : nec enim Macedo templum sdoravit, sed Deum,
seu nomen tetragrammaton, quod In lamina insculptum
pontifex fronte gestabat. Rem narrat Graecus Livius δη:
tiq. Jud. lib. 11, cap. ultimo, ac post illum Eusebius et
S. Hieronymus. IN
M Idem Josephus in fine libri décitmi refert hob visum,

:d confuse , ac, uti solet, parum accarate. Non extra rein
erit Josephi locum legere quoque apud s. mum 3
(uunc Tom. I) adversus Judzeos, ut ex collatione, mendis,
quod factu perfacile, repurgetur.

(d) In Greco, i Σούσοις τῇ βάρω. Vox , ΙΤ, unde pág. de-
duc, significat plurima in Scripturis. Hic autem , ut

existino , regi enotat. Joseph eodoreto atqué

o ac Th
etiam Nostro 9 adversus Judzos, Metropolis Persarum dici»

ter hzc urbs, Vídesis 1 Esdrz 6, 2, et 2, 1, 1.

955
tritum est cornu illius magnum : ct ascenderunt qua-

tuor cornua. subter illud, in quatuor. ventos celi. 9.
Kt ex uno eorum egressum est cornu. unum forte !,

et factum est grande nimis, ad austrum , et ad orien-
em, et ad occidentem. 10. Et maguificatum esl
usque ad virtutem. czli : et dejecit in terram de vir-
tute cxli, οἱ de stellis, οἱ conculcavit eas. 11. Et
usque ad principem virtutis magnificatum esl (a) : et
per ipsum sacrificium turbatum cst : et factum est,
ct prospere successit ei. 12. Et sanctuarium desola-
Vitur : et datum est super sacrificium pcccatum , ct
projecta est humt justitia. Et fecit, et prospere ci
fuit. 13. Et audivi unum sanctum loquentem : εἰ dixit
unus sauctus Phelmoni loquenti : Usquequo visio
stabit, et sacrificium ablatum, οἱ peccatum desola-
tionis datum, et sanctum, et virtus conculcabitur?
14. Et dixit ei : Usque ad vesperam et mane dies
his inille ac trecenti, et mundabitur sanctuarium.
45. Et factum est dum viderem ego Daniel visionem,
el quxrerem intelligentiam. Et ecce stetit in con-
spectu meo. Et visio viri inter Ubal. 16. Et vocavit,
et dixit : Gabriel , fac istum intelligere visionem. 17.
Ft venit, el stetit juxta statonem meam. Et cum ille
veniret, territus sum, et cado in faciem meam. Ft
dixit ad me : Intellige, fili hominis; adhuc enim in
temporis finem visio. 18. Cumque loqueretur ipse
mecum, cado in faciem meam super terram : et teti-
git me, et statuit me super pedes meos, 19. Et dixit:
Ecce ego indico tibi qu:e futura sunt in uovissimis
ir: : adhuc enim in temporis finem. 20. Aries quem
vidisti, qui habehat cornua, rex Medorum est atque
Persarum. 21. Et hircus caprarum, rex Grxcorum.
Et cornu magnum, quod crat inter oculos ejus, ipse
est rex primus. 92. Et quod contritum est, et surre-
xerunt qualuor cornua subter ipsum ; quatuor reges
consurgent de gente ejus, et non in fortitudine illius.
935. Et in extremis rcgni ipsorum, completis peccatis
eorum, consurget rex impudens facie, et intelligens
problemata. 21. Et robusia fortitudo ejus , et non in
viribus suis : et mirabiliter pervertet, et faciet, et
corrumpet fortes, ct populum sanctum. 25. Et jugum
catena cjus dirigetur. Dolus in manu ejus, et in corde
suo magnificabitur, et dolo desiruet multos, et in per-
ditione multorum stabit, et quasi ova in manu conte-
ret cos. 26. Et.visio vespertini ac matutini temporis
supradicti vera est. Et tu sigua visionem , quia in
dies multos erit. » Et dixit, inquit, Illi visionem wa-
μερα, Gabriel. Aspice jussa angelorum et archan-
gelorum. Mijorne .est potestas alia? Et venil, inquit,
et territus sum. Et ste&it juxia. stationem meum. Et cum
ille veniret, territus sum. Übinam igitur sunt qui an-
gelos maledictis prosequuntur? Non a seipso quid-
quam fecit Deus. Vides et illos in ordines multos,
formas ,.ac descriptiones esse dispositos? In prinia

1! Veritas Hebraica postulare videtur ut legatur, non '

urle, pro, unum ferte (Gr. ἀνίσχνρον, pro, ὃν ἰσχνρόν).
| (a) Haec (Grace, xal ἕως ἄρχοντος τῆς δυνάμεως ἠδρύνθη)
non habentur in Editione vulgata Theodotionis; qua
lunc, et ex Theodoreto, magis autem ex Hebraeo, viden-
tur adjicienda.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ΑΙΟΠΙΕΡ. CONSTANTINOP.

vi-iune, Accessi, inquit, et interrogavi (Dan. 1.
liic non item. Et audivi unum sanctum loquenti
alius interrogavit : scu ignorans, ut Daniel. dis
Et respondit, inquit. El in novissimis regni, com
peccatis eorum, consurget rex inpudens facie. Vi
Juda'is ostendat, ipsos esse auctores istarum
mitatum. Ideo autem non patefecit sermoncs , 1
de iudustria in malitia sua ac ignavia perstarei
euim, cum nihil horum dictum fuerit, tamen illi
manserunt : mulio magis si ea manifestata fuisse!
ut intelligas Spiritum ubique vim habere, et |
omnia przvidere, et cum sciret Jud:eos peccat
tamen eos in patriam reduxisse. Et vide, αι
dixisset annos , modicum tempus visum fuisset ,
ia dierum numerum resolvit, ut multitudine {οι
non dies tantum, sed et noctes numerando. Et ii
ratur tragic:e calamitati , αι per Antiochum «
git; uL vel sic tefrorem incutiat. Ut nen. in $
suis. Id est, poterat Deus illum reprimere : sed
misit ob peccata , et non. eorum qui simplicitei
cassent, sed postquam completa sunt peccata.
delictorum aliqua mensura est? Nondum enin
quit, completa erant peccata Amorrheorum (Ge
16). Et adverte, nondum itaque incendium, se
dium occisiones. Nam cum quidam futuri essent
et patribus praxstantiores, supplicia quoque n
fuere. Hxc autem dicuntur, ne victoriis, qua
Zorobabele reportaturi eraut, elati, segnes fi
Et vide ut splendida quxdam non ponat hie
illa qux ad Antiochum pertinent, sed dumtaxa!
tionem a calamitatibus, et tempus quod ol
dicat. Quid igitur? hujusne temporis non pr
captivitatem? Sane prazdixit, scd valde obscure.
que Christus ait : Cum videritis abominationen
lationis, qui legit intclligat (Matth. 9&. 15). Vi
inquit, quasi ipse non vaticinatus fuisset. £
nulli quidem dicunt, merito ista non csse pra
quoniam hzc captivitas tempus ac finem acc
non erat. Dabo enim , inquit, et improbos pre
tura ejus, el divites pro morte ejus. Et tu signa wi
hanc, quia in dies multos erit (1sai. 53. 9). H
Custodi, conserva, ne diuturnitate temporis οί
patur. Vide Deum ubique illis parcere. Descen
in "Egyptum, improbi evaseruni ; non abscessi
xit eos in. desertum. l'ermanserunt in malit
abstitit, introduxit eos in terram promiseionlt
sus illos reduxit sub Antiocho ; adhuc iidem i
runt. Tempore Christi adhuc iidem : et neq
abscessit, sed semper eorum curam gerit. Et
admodum naturalia, quzeque & natura nobis i
numquam abseesserint, quidquid eveniat : i
Deus; imo fieri quidem potest ut illa deficis
Dei providentiam ac curam rocederc impossib
Nam si, inquit, et oblita fuerit. mulier misereri
uleri sui, sed ego non obliviscar tui (Isai. 49. 41
ut enim mater nou respicit ad liberorum vi
sed naturx lcgem implet : ita, et multo magis
semper curam gerit, ucc. umquam. destitit ; {
eamdem mensuram exhibet. 27. Et ego Danie

) ; IN DANIELEM.

xrov. Καὶ éx τοῦ ἐνὸς αὐτῶν ἐξη.ῖθε κέρας £r
(υρὸν, x«l ἐμε]α.λὑνθή περισσῶς apóc tóv vó-
^ xal πρὸς dratoAir, καὶ [245] πρὺς τὴν Óv-
ρα, Καὶ ἐμε]ι.λύνθη ἕως τῆς δυγἁµεως τοῦ οὗ-
rob * xal ὄπεσεν ἐπὶ τὴν γῆν ἁ τὸ τῆς δυνάμεως
)obpavov, xal ἁπὸ τῶν ἀστέρωγ, xal συγεπά-
σεν αὑτούς. Kal ἕως ἄρχοντος τῆς δυκάἁμεως
ρύνθη' xal δυὺ αὑτὸν 0vcía ἑταράχθη , xal
ήθη, xal κατερωδώθη αὐτῷ. Καὶ τὸ ἅγιον
ἠµωθήσεται' xal ἐδόβη ἐπὶ τὴν θυσίαν ἁμαρ:
t, καὶ ἐῤῥίφη χαμαὶ ἡ δικαιοσύνη. Kul ἐποίησε,
| εὐωδώθη. Kal ἤκουσα éróc ἁγίου Aa obrctoc,
| εἶπεν elc ἅγιος τῷ geAuovrlb τῷ .ladobrti:
ως πότε ἧδρασις στήσεται, xal ἡ Qvcía 1) ἁρ-
σα, xal ἡ ἁμαρτία τῆς ἐρημώσεως ἡ δοθεῖσα,
| τὸ dur, καὶ ἡ δύναµις συμπατηθήσεται;
d εἶπεν αὐτφ' Ἔως ἑσπέρας xal πρωῖ ἡμέραι
*xCliat xal τριακύσιαι, καὶ καθαρισθἠσεῖαι có
tov. Kai ἐγένετο ἐν τῷ ἰδεῖν κε, ἐγὼ Aarii,.t,
Y ὅρασιν, ζητῶν (Ll. καὶ ἐζήτουν) σύγεσιν. Καὶ
ὺ ἕστη ἐνώπιόν µου. Kal ὅρασις ({. µου, ὡς ὅρ.)
δρὺς ἀνὰ μέσον τοῦ Οὐθά.ι. Kal ἑκά.ίεσε, xal
t&v * Γαέριὴ.ῖ, συγέτισον éxeivor τὴν ópacu.
] ᾖ.10ε, καὶ ἔστη ἐχόμενα τὸν (1. ἐχόμενος τῆς)
ἠσεώς µου. Καὶ ἐν τῷ ἐλλεῖν αὐτὸ», ἐὐαμόή-
vw, xal πίπτω ἐπὶ πρόσωπέ» µου. Kal εἶπε
óc κε’ Σύνες, υἱὲ ἀνθρώπου * ἔτι γὲρ εἰς χαι-
πέρας "| ὅρασις. Καὶ ἐν τῷ Aaeiy αὐτὸν μετ
oU, πίπτω ἐτὶ πρὀσωπόν µου ἐπὶ τὴν γῆν" καὶ
|ατό µου, xal ἔστησέ µε ἐπὶ τοὺς πύδας µου.
d εἶπεν ' Ιδοὺ ἐγὼ γγωρίζω σοι τὰ ἐσόμενα ἐπ᾽
χάζω» τῆς ὀργῆς" ἔτι γὰρ εἰς καιροῦ πέρας. Ὁ
«óc ὃν εἶδες, ὁ ἔχων τὰ xépaza, βασιΆεὺς Μή-
m xal Περσῶν. Kal ὁ τράγος τῶν αἰγῶν, βασι-
ὡς Ε. 1 ήνων. Καὶ có χέρας τὺ µέγα, ὃ ἦν drà
σον τῶν» ὀφθα.ἰμῶν αὐτοῦ, αὐτές ἐστιν ὁ βα-
εεὺς ὁ πρῶτος. Καὶ ὅτι συνετρίδη, xal ἀνέστη
ἔσόαρα κέρατα ὑπυχάτωθεν αὐτοῦ, τέσσαρες
ασιλεὶς ἁγαστήσονται ἁπὸ τοῦ ἔθνους αὐτοῦ,
αἱ οὐκ ἐν' τῇ ἰσχύϊῖ αὐχκοῦ. Kal éx' ἑσχάτων τῆς
Ἰαφι]είας αὑτῶν, π.Ἱηρουμένων τῶν ἁμαρτιὼν
Wtér, ἀναστήσεται βασιλεὺς árai&i]c π/οσώπῳ,
ια) συγιὼν προθΛήματα. hal κραταιὰ ἡ ἰσχὺς
αὐτοῦ, καὶ οὐκ ér τῇ lo xot abcov* καὶ θαυμαστὰ
ιαφθερεῖ, xal ποιήσει, xal διαςθερεῖ ἱἰσχυροὺς,
ααὶ av ἅγιον. Καὶ ὁ ζυγὸς τοῦ κ.οιοῦ αὐτοῦ
τατευθυνεῖ. Aó.loc ἐν τῇ χειρὶ αὑτοῦ, xal ér xap-
δίᾳ αὐτοῦ με]α.]υνθήσεται, καὶ δό.ἲῳ διαφθερεῖ
3ollobc, καὶ ἐπὶ ἁπω.είᾳ πο..ιῶν στήσετα!, xal
éc à) ἐν' χειρὶ συγτρἰύει αὐτούς. Kal ἡ ὅρασις
TK ἐσπέρας, καὶ τῆς πρωῖας τῆς ῥηθείσης, dJn-
δής ἐστιν. Καὶ σὺ czpáyicac τὴν ὅρασιν, ὅτι εἷς
ἡμέρας πο. λὰς ἔσται. Καὶ εἶπε, qnot, ΙΓ Ὑώρισον
hilo τὴν ὅρασιν., Γαδριή.1. Ὅρα ἐπιτάγματα &y-

χαὶ ἀρχαγγέλων. Μείζων ἴσως δύναµις ἑτέρα
Kal ᾖθε, φηαὶ, xal ἐθαμδήθην. Καὶ ἕστη ἐχό-
R4 τῆς στἀάσεώὠς µου. Καὶ ἓν τῷ ἐθεῖν αὐτὸν,
Μαμδήθην. Tov (l. ποὺ) τοίνυν οἱ τοὺς ἀγγέλους xa-

* Hzc, xal πρὸς 14v» δύσιν, non habet. B. Chrysostomus
ia jam citata. At paulo post cum Tbeodorelo legit ναι
* αὐτὸν θυσία ἑταράχθη παραπτώµατ..
b error in nostris codd., ac etiam in. Theodoreto.
enim Theodotio ς:)ωνί Auctor Constit. apost.
b. 1. c. 56. € 2 uovet.

256
χῶς λέγοντες; Οὐκ àg' ἑαυτοῦ τι ἐποίησεν. Ὡρᾶς
xal αὐτοὺς εἰς τάξεις πολλὰς καὶ διατυπώσεις τετα-
Υµένους; Ἐν τῇ πρώτῃ, Προσῆ-θε *, qnot, καὶ
ἠρώζησα [244]. Ἐνταῦθα οὐχέτι. Καὶ ἤκουσα ἐἑνὸς
ἁγίου JAadovrroc. Καὶ ἕτερος Ἀρώτησεν , ftot
ἀγνοῶν, ἵνα οὗτος µάθῃ. Καὶ ἀπεκρίνατο, qnot.
Καὶ ἐπ ἑσχάτων τῆς βασιλείας, π.Ἱηρουμένων
τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν, ἀναστήσεται βασιλεὺς
ἀναιδὴς προσώπῳ "Opa πῶς δείχνυσιν αὐτοῖς, ὅτι
αὑτοὶ αἴτιοι. Διὰ τοῦτο οὐ φανεροῖ τοὺς λόγους, ἵνα
μὴ ἐθελοχαχήσαντες µένωσιν el γὰρ, μηδξενὸς τούτων
εἰρημένων, ἔμενον, πολλῷ μᾶλλον, φανερωθέντων *
xai ἵνα µάθῃς ὅτι πανταχοῦ τὸ Πνεῦμα ἰσχὺν ἔχει,
καὶ ὅτι πάντα πρόοϊιδεν ὁ θεὸς, χαὶ ὅτ, εἰδὼς ἁμαρτή-
σοντας ἀνήγαγε. Καὶ ὅρα, ἐπειδὴ εἶπεν ἐνιαυτοὺς,
ὀλίγος χρόνος ἐφαίνετο, εἰς ἡμερῶν ἀναλνει ἀριθμὸν,
ἵνα τῷ πλήθει φοθήσῃ, οὐχ ἡμέρας, ἀλλὰ xat νύκτας
ἀριθμῶν. Καὶ ἑνδιατρίθει τῇ τραγφδίᾳ τῇ χατὰ "Av-
τίρχον, ἵνα κἂν οὕτω φοθῆσῃ. Kul οὔκ ἐν τῇ lo xot
αὐτοῦ. Ἰουτέστιν, ὅτι Ἡδύνατο ὁ Θεὸς χωλῦσαι a5-
τὺν, ἁλλ ἐπέτρεφε διὰ τὰς ἁμαρτίας, χαὶ οὐχ ἁπλῶς
ἁμαρτόντων, ἀλλ ἠνίκα ἑπληρώθησαν. Apa μµέτρον
τί ἐστιν, Οὕπω γὰρ ἂν ἐπετ.Ἱήρωγτο, «πηαὶ, al
ἁμαρτίαι τῶν Αμοῤῥαίων, Καὶ ópa, οὕπω λοιπὸν
ἐμπρησμὸς, ἀλλὰ σφαγῶν ἀναιρέσεις. Ἐπειδὴ γὰρ
ἔμελλόν τινες εἶναι οἱ χαλοὶ, χαὶ προϊστάμενοι τῶν
πατέρων, χαὶ τὰ τῆς τιμωρίας ἑλάττω Υέγονε. Ταῦτα
δὲ λέγεται, ἵνα μὴ ταῖς νίχαις ταῖς ἐπὶ ζΦορωθάθελ
Σπαρθέντες, ῥάθυμοι γίνωνται. Καὶ ὅρα πῶς οὐ τίθησι
λαμπρά τινα ἐνταῦθα μετὰ τὰ χατὰ ᾿Αντίοχον, ἀλλά
µόνον λύσιν τῶν δεινῶν λέγει, xal τὸν χατασχόντα
Χχιρόν. Τί οὖν; ταύτην οὗ προεῖπε τὴν αἰχμαλωσίαν ;
Na, σφόδρα αἰνιγματωδῶς” διὸ xal ὁ Χριστὸς εἶπεν "
"Otax ἵδητε τὸ βδέυγμα τῆς ἑρημώσεως, ὁ
ἀναγιωώσκων γοείτω. Ἐλεύσονται, φησὶ, οὐχ ὡς
προειπόντος. Kal τινες μὲν λέγουσιν, ὅτι εἰχότως
ταῦτα οὗ προεῤῥήθη : οὐ γὰρ εἶχε χρόνον ἡ αἰχμα-
λωσία abcr λαθεῖν. Δώσω γὰρ, φησὶ, καὶ τοὺς πο-
νηροὺς ávtl τῆς ταφης αὐτοῦ, xal τοὺς π.ῖου-
clovc ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ. Kal σὺ σᾳράγισαι
τὴν ὅρασιν ταύτην, ὅτι εἷς ἡμέρας xoAAàc ἔσται.
Τουτέαστι, φύλαξον, διατήρησον, ἵνα ui] τῷ μαχρῷ
χοόνῳ διαφθαρῇ. Ὅρα πανταχοῦ τὸν Θεὸν φειδόµενον
αὐτῶν, Κατῆλθον εἰς Αἴγυπτον, ἐγένοντο φαῦλοι * οὐχ
ἀπέστη. Ἠγαγεν εἰς τὴν ἔρημον. Ἐπέμειναν τῇ xaxia:
οὐκ ἀπέστη, εἰσήγαγεν αὐτοὺς εἰς την γῆν τῆς ἐπαγ-
γελίας. Ανήγαγε πάλιν αὑτοὺς ἐπὶ ᾿Αντιόχου * πάλιν
οἱ αὑτοὶ ἔμενον. "Er toU Χρ.στοῦ πάλιν οἱ αὐτοί * χαὶ
οὐδὲ οὕτως ἀπέστη, ἁλλ᾽ ἀεὶ χῄδεται. Καὶ χαθάπερ
τὰ φυσιχὰ οὐχ ἂν ἀποσταίη, τὰ φύσεως προσόντα
ἡμῖν, ὅπερ ἂν γένηται" οὕτως οὐδὲ θεός ' μᾶλλον δὲ
ἐχεῖνα δωνατὸν ἀποστῆναι, αὐτὸν δὲ οὐδχμῶς προ-
νοοῦντα, xa χηδόµενον. El γὰρ καὶ ἑπικ]άθοιτο,
φησὶ, Υυνἡ τοῦ ἐλεῆησαι τὰ ἔκγονα τῆς χοιλίας
ιὐτῆς, ἀ.1.1’ ἐγὼ oix ἑτιλήσομαί σου. Καθάπερ γὰρ
ἐχείνη οὗ πρὺς τὴν ἀρετὴῆν ὁρᾷ τῶν παίδων, ἀλλὰ
φύσεως νόµον πληροϊ * οὕτω, xal [215] πολλῷ μᾶλλον,
ὁ θεὸς ἁξὶ χἠδεται, οὐδέποτε ἀφίσταται, ἀεὶ τὸ αὑτὸ
µέτρον ἐπιδείχνυται. Καὶ ἐγὼ Δανιὴ. ἐκοιμήθην,
καὶ ἐμα-ακίσθην ἡμέρας ' καὶ ἀνέστην, xai

€ Libentius scripserim προσῆλθον, ut supra, Dan. 7, 16.
Sic lib. 20 de Civiale Dei, cap. 25, habetur, Gccesstl ^ vie
tiose forsan.

$2357

ἑποίουν τὰ Épra vov βασιλέως * xai ἐθαύμαζον civ
(paci * καὶ οὐκ ἦν ὁ συγιών. Πόθεν ἐμαλαχίσθη;
Ὑπὸὺ τῆς ἀθυμίας ἴσως τῶν ὁσομένων δεινῶν, λογι-
«άµενος πρὸς ἑαυτὸν, ὅτι οὐδέπω τὰ παρόντα τέλος
ἔχει. Καὶ τοσαῦτα, φησὶ, πάλιν δεινά." πάλιν οὕπω
γατήλλαξα αὐτοῖς τὸν Θεὸν, καὶ αὐτοὶ ἑχπολεμοῦσιν *
αὐτόν. Καὶ ἀνέστην, xal ἑποίουν τὰ ἔργα τοῦ βα-
σι]έως. Τουτέστιν, ὑπηρέτουν. Καὶ ἐθαύμαζον τὴν
ὅρασιν' xal οὐκ-ἦν ὁ συνιώγ. Μάλιστα τοῦτο φἑρει
τινὰ ὀδύνην, ὅταν μηδὲ ἐξενεγχεῖν ἑξῇ elg. τινα τὰ
λνπηρά : ἢ ὅτι πονηροὶ σαν. Καὶ éxolovr, φησὶ, cà
ἔργα τοῦ βασιλέως. Τουτέστιν, οὐδὲν παρελίµτα-
wov, ἀλλ ἐποίουν τὰ ἔργα.
ΚΕΦΑΛ. e.

Ἐν τῷ πρώτῳ ἔτει Δαρείον, τοῦ υἱοῦ 'Aecovi-
ρου, ἁπὸ τοῦ σπέρματος Μήδων, ὃς ὁδασίλενσεν
ἐπὶ τὴν βασιλείαν Χα.δαίων, ày ἔτει ἑνὶ της Ba-
σιλείας αὐτοῦ, ἐγὼ Δαγιὴϊ συνῆκα ἐν ταῖς Βἰ-
6Ίοις τὸν ἀριθμὸν τῶν ἐτῶν, περὶ οὗ ἐγεγήθη
«Ἰόγος Κυρίου πρὲς Ἱερεμίαν τὸν προφήτη», slc
συμπ.1ήρωσιν ἑρημώσεως τῆς Tepovca Ail ἐ6δο-
μµήχοντα ἔτη. Καὶ ἔδωκα có πρόσωπόν µου πρὸς
Κύριον τὸν. θεὸν, τοῦ ἐκζητῆσαι προσευχἠν xal
Σέησιν àv γηστείαις καὶ σάκκῳ xal σποδῷ. ὑὗτος
& Μῆδος Δαρεῖος. Πρῶτον δὲ ἔτος οὐχὶ τῆς βασιλείας
αὐτοῦ φησι: ob γὰρ εἶπεν, ἓν τῷ πρώτῳ τῆς βασι-
λείας αὐτοῦ, ἁλλ᾽, Ἐν τῷ πρώτῳ ἔτει Δαρείου, ἐν
ὀνὶ ἔτει τῆς βασιλείας αὐτοῦ, ὥστε δυνατὸν λέγε-
σθαι χαὶ πρῶτον ἔτος, βασιλεύοντος μὲν αὐτοῦ, τότε
δὲ ἀνελόντος ἴσως τοὺς περὶ Βαλτάσαρ. Ἑγὼ Δανιῇ
συνῆκα àx ταῖς βίδ.Ίοις ccv ἀριθμὸν τῶν écóv.
Τουτέστι, τὴν σφαγἠν. Καὶ ἀνελογισάμήν. Ὅρα αὖ-
τὸν πρὸ τῆς προθεσμίας οὐ τολμῶντα προσελθεῖν τῷ
Δεσπότῃ. Ἁλλ οἱ μὲν τρεῖς παῖδες ποιοῦσιν αὑτὸ ἓν
τῇ χαμίνῳ * οὗτος δὲ ἐν τῷ λάχχῳ οὐδὲν ἐποίησε. TI
οὖν; fj ἐκχεῖνοι χαχῶς, fj οὗτος; Οὐδέτεροι. Ἐχεῖνοι
μὲν γὰρ τὴν φιλοστοργίαν, οὗτος δὲ τὴν σύνεσιν τοῦ.
παιροῦ παραγενοµένου ἐἑδείχνν. "Ap' οὖν συνετῶς.
ἀνεγίνωσχε τὰ προφητικά; Οἶμαι δ αὐτὸν οὐκ ix
' φῆς ἁλώσεως ἀριθμεῖν, ἀλλ ἐκ. τῆς αἰχμαλωσίας
ἴσως τοῦ Ἱσραήλ. Ἐρήμωσιν γὰρ εἰχότως ἄν τις
εἴποι Ἱερουσαλὴμ χαὶ τοὺς πολέμους. "Opa χαὶ τὸν
ἀριθμὸν σαθθατικὀν. Ὥσπερ yàp τότε τετραχόσια
πριάχοντα xal διακόσια δεκαπέντε ἑποίησεν, οὕτως
οἶμαι xai νῦν ἑλάττω εἶναι. [3946] Περὶ οὗ ἐγενήθη,
qna, Adryoc πρὸς Ἱερεμίαν τὸν προφήτη», εἰς
συμπΊήρωσιω ἐρημώσεως Ἱερουσωλὴμ ἑδδομή-
xovca ὄτη. Καὶ ἔδωκα τὸ πρόσωπόν µου πρὸς Κὺύ-
piov τὸν θεὸν, τοῦ ἐχζητῆσαι apocev xir xal δέησι’
ἐν «ηστείαις xal σάχκῳ καὶ σποδῷ. ρα εὐλάδειαν.
Καὶ ἔδωχα, quot, τὸ πρόσωπό» µου. Τουτέστι, κατ-
ησχυμμένος μην. πρὸ τούτου, πρὸ τῆς ταπεινώσεως *
νῦν δὲ Ἔδωκα, ἀντλ τοῦ ἑτόλμησα. El δὲ ὀφειλόμενον
ο ἁπῄτει, οὐχ, ἂν ἔλεγε, Ἔδωκα τὸ πρὀσωπόκ pov,

». Yide Suidam, apud quem in verbo ἐμπολεμῶσαι, nihil
roptare debnerat H. Steph. Eleganter autem, qui Constit.
apost. collegil, ἐκ παρατάξεως ἁμαρτάνειν 1Η hac. significa-
ong. usurpat, lib. 2, cap. 25.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

128

ὡς ἐπὶ παραχεχινδυνευμένῳ πράγματι. El ὑπὲρ ἄλλων
τοσαύτῃ χρῆται σπουδῇ, εἰ τοσαύταις ἁπολαύων xal
παρὰ τοῦ θεοῦ καὶ παρὰ τοῦ βασιλέως εὐνοίαις b, οὐχ
ἔχει τινὰ αἴσθῆσιν τῶν πραγμάτων, ἀλλ᾽ ὡς αὐτὸς ὧν
ἐν τοῖς δεινοῖς, αὐτῶν τῶν ὄντων μᾶλλον ἑδάχνετο *
πῶς ἄν τις αὐτὸν χατ ἀξίαν θαυμάσειεν, "Opa δὲ
καὶ μετὰ τὰς θλίψεις ἐχείνας οὐ θαῤῥοῦντα προσελ-
θεῖν, ἕως εἶδε τὸν χρόνον πληρωβέντα. Ποῦ τοίνυν
χεισόµεθα λοιπὺν ἡμεῖς οἱ ἅθλιοι; Τί λέγεις, à Δα-
vv; ἐν ἀγαθοῖς εἶ ab, τιμῆς ἁπολαύεις παρὰ θεοῦ,
παρὰ ἀνθρώπων * τί σοι μέλλει ({. µέλει) περὶ τῶν
ἄλλων; Οὕτω xat Μωθσῆς ἐποίει. Καὶ τί φησι; Ἐν»
νηστείαις xal cáxxqo καὶ σποδῷ τὰ ὀφειλόμενα
ἀπαιτῶν. Τί γὰρ, εἰ ὠφέίλετο; Μήποτε xai τούτου
ἀναξίους ἑαντοὺς ἔποίησαν. Οὐ γάρ ἐστιν ἀνάγχη
παρὰ θεῷ * ἀνώτερος νόµων ἐατί. Tob ζητῆσαι, qnot,
προσευχὴν καὶ δέησι’. Πρῶτον τοῦτο ἐπιζητεῖ. El
ἐπιτρέπει pot, qnot, εὔξασθαι ὑπὲρ αὐτῶν * ἐπειδὴ
Έχουσεν Ἱερεμίου τοῦτο ἀχούοντος, ὅτι M?) προσεύ-
χου ὑπὲρ τοῦ «Ίαοῦ τούτου, xal μὴ ἀξίου ὑπὲρ
αὐτῶν. Ἔχων (f. add. τὴν) ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας,
την ἀπὺ τῶν Ὑρόνων συµμαχίαν, τὴν ἀπὸ τῆς
οἰχείας ἀρετῆς, xal τοῦ µυρία παθεῖν, οὐδέπω θαῤῥεῖ,
ἀλλά τἐφραν ὑποστρωσάμενος καὶ σάχκον, οὕτως ἑδεῖτο.
Τ{ ποιῄσομεν ἡμεῖς οἱ ἀνάλγητοι; Τοῦτον ἡμᾶς ἐχρῆν
μιμεῖσθαι. "Iva. γὰρ uf; τις λἐγῃ, ὅτι διὰ πενίαν οἱ
λοιποὶ προφῆται ταῦτα ἐποίουν * ὁ μάλιστα “τάντων
πρὸς ἀξιωμάτων μέγεθος ἀναχθεὶς, οὗτος μάλιστα
πάντων ταπεινοῦται. Καὶ ἀπὸ τοῦ σπέρματος τῆς βα-
σιλείας Tv, xaX τοσούτων ἀπέλαυσεν. Οὕτω δεῖ πενθεῖν
τὰ οἰχεῖα δεινὰ, οὕτω τῶν μελῶν φείδεσθαι τῶν οἰχείων.
Τοῦτο συμπάθεια τῶν προφητῶν. "Opa ταύτῃ μάλιστα
θαυμασιώτερον ὄντα. Μωῦσῆς ἔλεγεν * El μὲν dgüc
αὐτοῖς, ἐπεὶ κἁμὲ ἑξάλειψον ἐχ τῆς Bi6Aov. Οὗτος
ἐν νηστείαις ἣν xaX δάχρυσι διηνεκῶς. Παῦλος διηνε-
xüc ἓν δάχρυσι, xal γεέννης αὐτῆς χατετόλμησεν.
Οὐδεὶς αὐτῶν ἔχει τῶν οἰχξίων ἀγαθῶν αἴσθησιν * ἀλλ
ὥσπερ ἐν σώματι, τοῦ ὁ,θαλμοῦ χαλοῦ τυγχάνοντος,
οὐχ ἂν. λάδοι τοῦ κάλλους αἴσθησιν, σεσηπότων τῶν
ποδῶν καὶ διεφθαρµένων * οὕτω xal τότε fjv. Τίνος
ἕνεχεν ἡ σποδός;, ᾿Ανεμίμνησκεν αὐτὸν τῆς οἰχείας
φύσεως. Tívoc ἕνεχεν ὁ σάκχος ; 1ᾗ τραχύτητι ταπει-
vot. Τίένος ἕνεχεν Ἡ νηστεία; Καὶ αὕτη τῶν ἓν παρα-
δείσῳ ἀνεμίμνησχεν. Τοῦτο αὐτοῖς ἔθος [247] ἐστὶ, τὰ
βασανίζοντα διώχειν. 0ὐδὲ τῆς γῆς ἄξιός εἰμι, φησὶν,
οὐδὲ τῶν ματίων, οὐδὲ τῶν χατὰ φύσιν πραγμάτων,
ἀλλὰ χαλεπωτέρας τιμωρίας, ὁ τὰ Περσικὰ περιδε-
θληµμένος ὑφάσματα, ὁ τιάραν ἔχων Περσιχήν. Καὶ
τί φησι; "Iónpev τὴν ἐξομολόγησιν. Καὶ προσηυξά-
pnr πρὸς Κύριον τὸν Θεόν µου. "Opa τὸ φίλτρον.
τὸ περὶ τὸν Δεσπότην. Τόν θεό» µου, φησί * ὃν οὐχ
ἐτόλμα ἱχετεύειν, τοῦτον Θεὸν αὐτοῦ χαλεῖ. Ἔτι ἐμοῦ

b.Lege τοσαύτης »... εὐνοίας, αἱ infra τιμῆς ἀπολαύεις, et.
E ων ἀπέλανσεν, Praeiyit Segaar. Animadv, ad Dapi-t,
p. 1

951
δω, el &grolavi dies aliquot ? et surrexi , et. [aciebam
opera regis : el admirabar visionem : el non eral. qui
i nlelligeret. Uude xgrotavit? Fortassis ex tristitia ob
futuras calamitates, secum reputans , nondum finem
Whabere res prasentes. Et tot, inquit , adhuc super-
$unt mala. Vel iterum, Nondum Jud:eis Deum recon-
«ciliavi, et ipsi euin ad bellum provocant, ac sibi red-
«lunt inimicum. Et surrexi, εἰ faciebam opera regis. ld
e€sst, Ministrabam. Et admirabar visionem ; el. non erat
«gui intelligeret. Maxime id affert dolorem, cum ne
«guidem licet res tristes efferre in aliquem : an quia
8miprobi erant. Et. f[aciebam, inquit, opera regis. Που
«sst, Niliil prztermittebam, sed fungebar officio meo.

CAPUT IX. .

4. « ln. primo anno Darii, filii Assueri, de semine
Bdcdorum (a), qui regnavit super regnum Chald:vo-
mum , 2. in auno uno regni ejus , ego Danicl intellexi
&n libris pumerum aunorum , de quo factus est sermo
IDomipi ad Jeremiam prophetam, in complementum dc-
solationis Jerosolyma septuaginta anni (Jer. 20. 11 ).
$$. Et dedi faciem meam ad Dominum Deum, ut ex-
quirerem orationem οἱ deprecationem in jejuniis οἱ
$acco οἱ cinere. » lste est Darius Medus. Primum
autem annum non regni ipsius ait : nou enim dixit,
la primo regui ejus, sed, {1 primo anno Darii, in uno
&nno regni ejus : ita ul οἱ dici possit primus annus, qvo
quidem ille reguabat, tunc vero forte occiderant Bal-
tasarem. Ego Daniel intellezi in libris numerum anno-
rum. ld est, Biltasaris cxdem. Et reputavi. Vide ut
ante prafinitum tempus non audeat accedere ad Do-
winum. Àt tres quidem pueri id agunt in fornace ; iste
vero in lacu, non fecit. Quid igitur? vel illi male, vel
bic? Neutri. lili siquidem amorem erga patriam ostenu-
debant, bic vero intelligentiam temporis quod adve-
verat. Nonne ergo intelligenter legebat prophetarum
eraeula? Existimo autem illum non ab urbe capta nu-
merare, sed forte a captivitate Israelis (6). Jure enim
desolationem, quis vocaverit Jerosolym:e etiam bella.
Vide et numerum sabbaticum. Nam sicut aliquando
quadringentos et triginta annos (Exod. 12. 40) in du-
eenigs et quindeciin mutavit, ita. puto οἱ uunc annos
[ouciores esse. « De quo factus est, » inquil, «sermo ad

(4) Quis assentiatur Josepho Scaligero asserentí progna-
Um Medo genere Medum esse non potuisse? Mar us
όψης nog erat. Juskeus, quia de semine Judzeorum ? Bs.
6,15, Quid quod Darius iste dicitur Medus Dag. 9, 31, et
11,1? Certe non majus pondus habebit celere scaligeri
i'oloiiones, qui dum sententiam suam de Nabonnido nobis
Persuadeat, id quibus modis assequalur, minimup) curat.
()) Captivitatem Israelis interpretor, non Irraelitarum
lionem a Salinanasare factam, sed Judzeorum trans-
hüoeem sub Nabuchodouosoro priniam. Recte igitur sc-
Wuaginta servitutis annos ordiri videlur ab initio bellorum,
& à prima captivitate, seu ab anno quiarto Joacimi.. Atque
^1cengent qui inter chronologos familiam ducunt. Quod
&üblit de annis in [auciores contractis, magis oratorie
simo dictum, quam, vere ; quarc vecisunilius οδὲ quod in
óalversus 1408, et iufra scribit, qucdque alibi scripserat,
fuisse completum :. quae est etiain opjaio Origeuis
Hom. 4 ig Ezechielem : quauis uua vera senlenlia Sit,
aginta anni tunc ad finem vergebant. Locum
odi 12, 40, aliter, ac mea quidem sententia longe com-
mojius accepere LXX, ac post eos Josephus, Eusebius, Se-
verus, Augustinus.

IN DANIELEM.

58
Jeremiam proplietam, in complementum desolationis
Jero:olym:e septuaginta anni. Et dedi faciem mcain
ad Dominum Deum , ut exquirerem orationem et de-
precationem in jejuniis et sacco et cinerc. 1 Cerne
religionem prophet:e. Et dedi, inquit, faciem meant.
lioc est, Rubore suffusus eram antea , nempe ante
l'umiliationem ; nunc vero Dedi, id est, Ausus sum.
Quod si rem debitam postulasset, sane non dixisset,
Dedi faciem meam, quasi in facto periculose suscepto.
Si pro aliis tanto utitur studio, si tanta eum frücretur
tam apud Deum, quam apud regem , benevolentia ,
liarum tamen rerum nullum sensum habet , sed quasi
ipse in malis versaretur, magis mordetur ac moleste
fert, quam ii qui ab ea calamitate erant oppressi :
quomodo quis eum digne miretur? Vide autem , ut
eliam post illas afflictiones, non ausus sit accedere,
donec vidit tempus esse compietum. Ubi ergo deside-
bimus deinceps, nos miseri? Quid ais, o Daniel ? in
prosperis tu es; honorem liabes a Deo, et ab homi-
nibus ; quid tibi cur:ze est de cxteris? Sic et Moyses
agebat. Et quid ait? fn jejuniis el sacco et cinere, de-
bita exigens. Quid enim, si debebatur? Ne forte Ju-
dxi se hoc quoque indignos fecissent. Apud Deum
quippe nou est necessitas ; superior legibus est. Ut
quererem, inquit, orationem et deprecationem, 1d pri-
mum poscit. Si permittat mihi, inquit, pro illis orare ;
quoniam audierat Jeremiam ista verba a Domino rc-
tulisse : Ne ores pro populo isto, et ne postules pro eis
(Jer. 1. 16). Auxiliantur ipsi captivitas , tempora,
propria virtus, et quod innumera pro Deo passus sit ;
et tamen nondum confidit, sed cinerem substernens
et saccum, ita precabatur. Quid faciemus nos qui in-
dolentia sumus przditi * Hunc oportuit nobis imitan-
dum proponere. Nam ne quis dicat, reliquos prophetas
propter paupertatem ista fecisse : qui maxime omnium
evectus fuerat ad dignitatum amplitud:nem, ille maxime
omnium se deprimit. Et de semine regni, ac de stirpe
regia erat, et tot tantaque fuerat cousequutus. lta
oportet lugere sua mala, sic propriis membris parcere.
H:ec est commiseratio prophetarum. Vide nostrum ca
parte. precipue esse admirabilem. Moyses dicebat :
Siquidem remiltas eis : sin minus, etiam me dele de
libro (Exod. 52. 32). Hic in jejuniis et lacrymis cóu—
tinue degebat. Paulus assidue in laerymis,el contra
gehennam ipsam ausus est. Ipsorum nullus sensu a[-
ficitur propriorum bonorum ; sed ut in corpore, ocu-
lus licet pulcher sit, non tamen percipiet sux bonitatis
ac pulchritudinis sensum, si pedes putrefacti sint ac
corrupti ; ita et tunc erat. Cur cinis? Admonebat euin
propriz naturze. €ur saccus? Asperitate deprimit. Cur
jejunium ? Et ipsum ea qua in paradiso gesta sunt, in
memoriam revocgbat. Hic viris sanctis mos est, ea
qu: affligunt consectari. Neque terra dignus sum,
inquit, neque vestibus, peque rebus qu: secundun:
naturam sunt, sed graviori supplicio, qui Persicis
amictus sum vestibus, qui tiaram gesto Persicam. Et
quid ait? Videamus confessionem. 4. Ei oravi ad Dv :
minum Deum meum. Cerac 3morein erga Dominum.
Deum meum, inquit. Cui oon audeLat supplicare, buz2

359
Deum suum vocat. 90. « Adhuc me loquente, ac
orante , et confitente peccata mea, et peccata populi
mei lsraelis, et prosternente misericordiam meam
coram Domino Deo meo, ad inontem sanctum Dei
mei : 21. et adhuc me loquente in oratione, et ecce
vir Gabriel, quem videram in visione a principio, vo-
Jans : et tetigit me circiter horam sacrificii vespertini.
92. Et intelligere fecit me, et loquutus est mecum, et
dixit : Daniel , nunc egressus sum, ut conciliarem tibi
intelligentiam. 23. In principio deprecationis tux ex-
ivit sermo : et cgo veni, ut annuntiarem tibi, quia vir
desideriorum tu es (a). Et animadverte iu verbo, et

intellige in visionc. » Itaque cum dicent nobis Jud:ei: :

Cur iu Isaia, cum Ozias de bello timeret, et de expedi-
tione duorum regum (5), propheta egressus dedit eis
signum (sai. 7), quod post innumeros annos evenit?
dicemus et nos ad illos : Cur cum Daniel precaretur
pro reditu, et de iis rebus aliquid audire cuperet,
egressus angelus, de bis quidem nihil renuntiavit, res
autem longo post tempore futuras edocuit? Sed sicut
hic ex abundanti quxsstionem solvit ; ita et illic. Fi-
dem enim maximam facit urbis erigend:e, quod ite-
rum capienda dicitur. Quid ergo? an quod velit pro-
phetam contristare, id agit? Miniine, sed llebrzos
cupit timidiores efficere. Et non semel, neque bis, sed
spe repetit. Quaudoquidem enim futura prosperitas
sufliciens crat ad eorum mentem inflandam , non so-
lum instaurata civitate, sed et manibus barbaricis
edificata, barbaricis illis qu;e cam everterant. Iloc
enim etiam Isaías dicit , ostendens omnipotentiam ac
divitias Dei, quomodo potens sit omnia et facere et
mutare (Isai. 49. 17). Quoniam igitur futurum erat,
ut Judiris patria bona redderentur, utque reportarent
illustres continuasque viclorias, quas et prophet
magia voce praedicant :ut Ezechiel quidem, quod
septem annis comburerentur arma eorum qui capiendi
eraut ( Ezech. 59. 9) ; alii autem prophet:e eadem
assidue dicebant : ne his, inquam , rebus elati dete-
riores prioribus fierent , metu praedictionis, et quod
eadem subinde dicercptur, eos velut ad necessitatem
inevitabilem redigit, ut ne volentes quidem perirent.
Et propter hoc et tempus incertum faciebat ; quoniam
quae utilitas erat ista annuntiari? Et vide quando pro-
plietentur. Sub ipsum reditum, rebus illorum vigenti-
bus ac florentibus. Quemadmodum et Moyses, cum
eos introduciurus esset in terram promissionis, prope
ipsam bonorum perceptionem prophetat ipsis mala
η nunc sustinent, dicens :.Contestor vobis calum et
terram (Deut. 4. 96) ; ipdolenti, quam felicitas pafit,

(a) vir desideriorum, hoc est, vir desideratus, vel desi-
derans, ut exponunt sancti Patres. Isidorum fugil ratio,
cum Originum lib. 7, c. 8, scribit de Daniele : Desiderio-
rum vir appellatus est, quia panem desiderii non tnandu-
cavit, et vinum concupiscenti hon bibit. Ea tamen verba
postea hactus sum in S. Augustino Serm. 65 de Tempore :
Daniel, inquit, ideo vir desideriorum appellaíus est, quia

anem desiderii non comedit, et potum concu non
it, qui is Christum quam epulas desiderabat. ——

(b) Tmo Achaz Is. 7, 1. Contra Origenes initio Homiliz
primae in librum Judicum Achazum (inalo enim ibi legere
Achaz, quàm Achab) posuit pro Ozia, ut. etiam manifestam
est ex ejusdem Adamantii initio, Hom. 1 in Isaiam.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

310

aquilibrem ponens punitionem quam minatur; ita et
iste continet ipsos in metu. Ideo et Zacharias pluri-
mun in istis rebus moratur, eademque manifestius
dicit. Nihil quippe humana natura minus aptum est ad
prosperitatem ac laxamentum. Adhuc me loquente,
inquit, in oratione, venit angelus Gabriel, illi familiaris,
tolans : et tenuit me circiter horam sacrificii vespertini.
Vel ne ex visione obstupefierct, vel ut intelligeret qux
dicerentur. Et quia non licebat ea clare propter re-
liquos proferre, jure tangit eum. « Et docuit me , »
inquit, «ac loquutus est mecum, et diiit : Daniel
nunc exivi, ut conciliarei tibi intelligentiam. In prin-
cipio deprecationis tux exivit sermo : et ego veni, ut
renuntiarem tibi, quia vir desideriorum tu es. EL anim-
adverte in verbo, et intellige in visione. » Attende,
inquit, ea quz dicuntur. Cum enim aliquis de aliis
quidein rogat, alia vero audit, multa tunc indiget at-
tentione. 25. Et redibit, et edificabitur platea εἰ muro-
rum ambitus. Quidam esse dicunt murum , quem
Agrippo condidit (a). « Et evacuabuutur tempora. 26.
Et post liebdomadas sexaginta duas exterminabitur
unctio; et judicium non est in eo : et civitatem et
sanctuarium labe'aciet cum duce ; el excidentur sicut
in diluvio, ct usque ad finem belli concisi calamitati-
bus. 27. Et confirmabit testamentum multis hebdo -
mas una.» Vide ut terribiliter mala enarret. « Vel
dimidium hebdomadis, cessare faciet thymiama , οἱ
sacrificium, et libamnen ; et super templum abominatio
desolationis, et usque ad consummationem temporis
consummabitur in desolationem. » Vide ut in rebus
tristibus sermoni finem imposuerit, ct ea quidem qux
bona erant obscure dixerit; hoc enim sibi vult illud :
Confirmabit multis testamentum hebdomas una; tristia
vero, frequenter et sz pe. Et abominatio desolationis :
id est, quee ab Adriano facta est (b). Hzec apertius
Zacharias , qui etiam res commodas przedicit propter
eos qui remanserant. Fortassis etin /Egypto totidem
annos fecit (c) ; et non labefactati sunt : nunc autem
non amplius exspectas ista. Vide et alia. Judzeus in

(a) Adito sis ad Josephum Antig: Judaic. lib. 19, cap. 7,
el lib. 2 de Bello Judaico, a». 19, quz duo loca inter se
conferre pretium operze erit. Veriorem expositionem disces
ex aliis, atque adeo ex Nostro tertio contra Judzeos. Lege
Origenem ad Matth. 24. 15. —

) Et hic quoque cum ceteris videndus B. Chrysostomus
allata homilia; notandumque multo ante tempora Hadriani
caisse vastitatis abomiuationem. Sed de his omnibus fuse
interpretes, maximeque S. Hieronymus. ( Nota idípsum di-
cere Chrysostomum Homilia 5 contra Judeos, T. 1:
βδέλνγµα δὲ ἐρημώσεως τὸν ἀνδριάντα, ὃν Lavnatv. ὁ τὴν
πόλιν χαθελὼν doy ἐν τῷ ναῷ * el.paulo post ait, Adrianun
fuisse eum qui statuam erexit).

(c) Iu. Greco, Τάχα «αἱ μιτὰ Αἴγνπτον τοσαῦτα ἔτη ἐποίησι. [οσους
hic perquam difficilis est. Quod si µιτά pro post, ut vulgo,
accipias, nec veritas, nec sensus constabit. njiciebam
µετά idem esse aC κατά, quemadmodum interdum usurpatur ;
adeo ut B. Chrysostomus voluerit presentem calamitatem
Judzxorum, finem non accepturam, sicut accepit /Egyptiacá
(quod argumentum tertio adversus Judzeos diligentissim

rsequitur), respexeritque ad locum Exodi 12, 40: Ha-
bitatio autem fili Isruel, qua manserunt in /EGUpto.

it quadringentorum εἰ triginta annorum :
P arum hébdomadarum "numerum accedit. ja exponeir
dum hunc locum nou male forsan divinavi. Qui meliora
buerit, candidus iropertiat, Posset etiam scribi, fecerunt, i
est, manserunt. (7 )

IN DANIELEM.

τος, xal xpocsvyop£rov, xal ἑξαγορεύογτος
Αρείας µου, καὶ τὰς ἁμαρτίας τοῦ AaoD µου
l, καὶ ῥίπτοντος τὸν Σξ1εόν µου ὄναντι Kv-
»U 6500 µου, ἐπὶ τοῦ ὅρους τοῦ ἁγίου τοῦ
ου * xal ἔτι ἑμοῦ «ἐα.λοὔῦντος ἐν τῇ προσευχῇ,
ὑ drhp Γαδρι].1, ὃν εἶδον ἓν τῇ ὀράσει ἐν
4, πετώμεγος * καὶ ἢψατδ µου ὡσεὶ ὥραν
' ἑσπερινῆς. Καὶ συνέτισέ µε, xal ἑλ4.1ησε
ιοῦ, καὶ εἶπεν * AaviA, νῦν ἐξῆ.1θον, συµ-
& σε σύγεσι'. 'Er ἀρχῇ τῆς δεἠήσεώς σου
* ὅ JAóroc * xal ἐγὼ ᾖ.ῖθον τοῦ ἀν αγγεἴ-Ίαί
re dxtp ἐπιθυμιῶν el σύ. Καὶ ἐννοήθητι
ῥήματι, xal σύγες àx τῇ ὁπτασίᾳ. Ὥστε xa
quat ἡμῖν οἱ Ἰουδαῖοι * Διὰ τί ἓν τῷ Ἡσαῖᾳ,
too περὶ τοῦ πολέμου δεδιότος, καὶ τῆς ἑφόδου
) βασιλέων, ὁ προφήτης ἐξελθὼν ἔδωχεν αὐτοῖς
^», μετὰ µυρία ἔτη sup6alvov; ἐροῦμεν xal
ερὸς αὐτούς * Τίνος ἕνεχεν τοῦ Δανι]λ ἀξιώ-
ὑπὲρ τῆς ἀνόδου, xaX ἐπιθυμοῦντος ἀχοῦσαί τι
ύτων, ἐξελθὼν ἄγγελος περὶ μὲν τούτων οὐδὲν
Us, πράγματα δὲ μαχροῖς ὕστερον χρόνοις ἐδί-
Αλλ’ ὥσπερξἑνταῦθα Ex περιουσίας τὸ ζητούμενον
τω xàxct. Πίΐστις γὰρ μεγίστη τοῦ τὴν πόλιν
φεσΆαι, τὸ xol πάλιν αὐτὴν ἁλώσεσθαι. Τί
πῆσαι τὸν προφήτην βουλόμενος, τοῦτο ποιεῖ;
$e, ἀλλ’ αὐτοὺς φοθερωτέρους ἑργάσασθαι. Καὶ
αξ, οὐδὲ δις, ἀλλὰ πολλάχις. Ἐπειδὴ γὰρ ἡ
α ἔσεσθαι εὑπραγία ixavh φυσῆσαι τὴν ἐχεί-
ἆνοιαν, οὗ µόνον ἀνορθουμένης τῆς πόλεως,
3X yepot βαρδαριχαῖς οἰχοδομουμένης, βαρθα-
ἐχείναις ταῖς χαθελούσαις αὐτὴν. Τοῦτο γὰρ
datae qol, δειχνὺς τὸ παντοδύναμον καὶ εἴὔ-
toU Θεοῦ, πῶς ἰχανὸς πάντα καὶ ποιῆσαι xal
λεῖν. Ἐπεὶ οὖν ἔμελλεν αὐτοῖς τὰ πάτρια
σεσθαι, xaX νῖχαι λαμπραὶ xa συνεχεῖς, ἃς
προφῆται ἀναθοῶσιν ' οἷον ὁ μὲν Ἰεζεχιὴλ, ὅτι
ἔτη τὰ ὅπλα αὐτῶν χαταχαυθῄήσεται τῶν μελ-

ἁλώσεσθαι' οἱ δὲ ἄλλοι τὰ αὑτὰ συνεχῶς ἔλε-
κ. μὴ τούτοις ἐπαρθέντες, χείρους τῶν προτέ-
νωνται, τῷ φόθῳ τῆς προῤῥήσεως, xaX τὸ πολε
[orte τῷ πολλ.) τὰ αὐτὰ εἰπεῖν, χαθάπερ αὐ-
ς ἀνάγχην ἄφυχτον καθιστῶν τοῦ μηδὲ βου-
uc διαφθαρῆναι. [248] Καὶ διὰ τοῦτο χαὶ τὸν
ἄδηλον ἐποίει' ἐπεὶ τίς χρεία ταῦτα ἀπαγγελ-

Καὶ ὅρα πότε προφητεύεται. Παρ) αὐτὴν τὴν
, ἀχμαζόντων αὐτοῖς καὶ ἀνθούντων τῶν πρα-
v. Ὥσπερ χαὶ ὁ Μωῦσῆς μέλλων αὐτοὺς εἰσ-

Ἡπαηριηθ codicis nostri scriptum est, ἴσως ἑπ-
» egt emendatio certissima. '

240
ἀγειν elc τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, παρ᾽ αὐτὴν τῶν
ἀγαθῶν τὴν µετάληγιν προφητεύει αὑτοῖς παρόντα
τὰ δεινὰ, λέγων; Διαμαρτύρομαι ὑμῖν τὸν obparór
καὶ τὴ Tü** ἀντίῤῥοπον τῇ διὰ τὴν εὐπραγίαν
ἀπαθείᾳ τὴν ἀπὸ τῆς ἀπειλῆς τιµωρίαν tiet: οὕτω
καὶ οὗτος «κατέχει αὐτοὺς Ev φόδῳ. Διὰ τοῦτο xal
Ζαχαρίας τὸ πλέον Ew τούτοις διατρίδει, xaX σαφέ-
στερον τὰ αὑτὰ λέγει. Οὐδὲν γὰρ οὕτως ὡς άνθρω-
πίνη φύσις πρὸς εὐπραγίαν xal ἄνεσιν ἄχρηστον.
Ἔτι ἐμοῦ «Ἰαἱοῦντος, qvot, àv τῇ προσευχῇ, Π.ῖ-
θεν ὁ &yreAoc Γαδριὴ-, ὁ συνήθης αὐτῷ, πετώµε-
vyoc' καὶ xacéoxs µε ὡσεὶ ὥραν θυσἰας ἑσπερι-
γης. Ἡ ὥστε μὴ ἔχπληκτον γενέσθαι ἀπὸ τῆς ὄψεως,
1j ὥστε νοῆσαι τὰ λεγόμενα. Ἐπειδὴ γὰρ οὐχ ἣν αὐτὰ
σαφῶς εἰπεῖν διὰ τοὺς λοιποὺς, εἰχότως ἅπτεται. Kal
συνέτισέ µε, φησὶ, καὶ ἐ.άλήσε μετ) ἐμοῦ. xal εἴ-
ΔΕΥ’ AaviA, vor ἑξῆ-Ί0υνγ συµδιθάσαι σε σύν-
ὅσιν. Ἑν ἀρχῇ τῆς δεήσεώς σου ἐξῆ.Ίθεν ὁ 16ό-
Ίος) xal ἐγὼ ᾖ-θον τοῦ ἀναγγεῖΊαί σοι, ὅτι ἂν ἣρ
ἐπιθυμιῶν εἶ σύ. Καὶ ἐγγοήθητι v τῷ frati,
xal σύνες ἐν τῇ ὁπτασίᾳ. Nónsov, qnot, τὰ λεγό-
μενα. Ὅταν }άρ τις ὑπὲρ ἑτέρων μὲν ἀξιοῖ, ἕτερα
δὲ ἀκούῃ, πολλῆς δεἶται τῆς προσευχῆς. Καὶ ἐπι-
τρένει b, xal οἰκοδομηθήσεται zAaceia xal περί-
τειχος. Τινὲς τὸ celyoc , ὅπερ 'Aypirmaq ἑποίησε,
φασίν. Καὶ ἐχκεγωθήσονται οἱ καιροί. Καὶ μετὰ
τὰς ἑθδομάδας τὰς ἑξήκογτα δύο ἐξο.οθρευθή-
σεται χρίσμα, xal κρίμα οὐκ ἔστιν év αὐτῷ, xal
τὴν zóAw xal τὸ ἅγιον διαφθερεῖ σὺν τῷ ἡγου-
péro* xal ἑχκοπήσογνται ὡς ἓν χατακ.λυσμῷ, xal
ἕως célovc πο΄έμου συντετµηµένου ἀφανισμοῖς.
Καὶ δυγαµώσει διαθήκην πολ.οῖς ἑθδομὰς µία.
*Opa πῶς πληκτικῶς τὰ χαχά (suppl. διηγεῖται). "H
xal ἥμισυ τῆς ἑδδομάδος, καταπαύσει θυμίαμα,
xal θυσία, καὶ σπονδή᾽ xal ἐπὶ τὸ ἱερὸν βδέ Ίυγμα
τῆς ἐρημώσεως, xal ἕως cvrcsAs(ac xaipov συγ-
τελεσθήσεται ἐπὶ τὴν ἑρήμωσιω. "Opa πῶς iv
τοῖς Au πηροῖς τὸν λάγον χατέπαυσε, χα) τὰ μὲν χρηστὰ
ἀσαφῶς εἶπεν ' τοῦτο γάρ ἐστι’ Δυνγαμώσει πολ.οῖς
διαθήκη» ἑθδομὰς µία" τὰ δὲ λυπηρὰ, συνεχῶς 9
xai πολλάχις. Καὶ τὸ βδέἔυγμα τῆς ἑρημώσεως.
τουτέστι, τὸ ᾿Αδριανοῦ. Ταῦτα σαφέστερον ὁ ὄαχα-
plac λέγει" λέγει δὲ ἐχεῖνος καὶ τὰ χρηστὰ διὰ τοὺς
ἑναπομείναντας. Τάχα xal μετὰ Αἴγυπτον τοσαῦτα
ἔτη ἐποίησε, xal οὗ διεφθάρησαν ᾿ [249] νῦν δὲ οὑκ-
έτι προσδοχᾷς ταῦτα. "Opa xaX τὰ ἄλλα. Οὐκ ἔπι-
θαΐνει Ἰουδαίοις ({. Ἰουδαῖος}, χαθάπερ xai mpó-

b Leg. προσοχής, et ἐπιστρέψει. Similia errata passim
emendant critici.
* Legendum suspicor συνετῶς, ut respondeat superior

ἀσαφῶς,

£4
τερον τῆς πόλεως. Τίς δὲ ὅλως περὶ ἑπανόδου εἶπεν:
Οὐδείς.
ΚΕΦΑΛ. ΙΓ.
Ἑν ἔτει τρίτῳ τοῦ βασιἸέως Περσῶν Κύρου
Jópoc ἀπεχα.1ύφθη τῷ AaxiA, οὗ τὸ ὄνομα ἐπ-
εχ.λήθη BaAcdcap. Καὶ ἀ.ηθινὸς ὁ Aóryoc* καὶ
δύναμις µεγάλη καὶ σύνεσις ἐδόθη αὐτῷ ἐν τῇ
ὁπτασίᾳ. Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείγαις ἐγὼ Δανιηὰ
fium. πενθῶν τρεῖς ἐδδομάδας. Ἄρτον ἐπιθυμιῶν
οὐκ ἔφαγον, xal xpéa καὶ olvoc οὐκ εἰσῆ-10ον εἰς
τὸ στόµα µου, xal ἄ.Ίειμμα οὐκ ἡειψάμην ἕως
τριῶν ἑθδομάδων ἡμερῶν. Τίνος ἕνεχεν πάλιν πεν-
ct; El γὰρ τὸ πρῶτον ἔτος Κύρου ἀνέδη, τίνος ἕνεχεν
απενθεῖ; καὶ πάσας ἡμέρας, εἰχὸς μίαν ; πάλιν οὐδὲν
ἀχούει, ὑπὲρ ὧν εὔχετα.. Ἐμοὶ ' δοχεῖ, ὅτι εὔχεται
ὥστε λυθῆναι τὰ δεινὰ ταῦτα. ᾽Αλλ᾽ οὐδὲν τοιοῦτον ὁ
υεός: xal λέγει σαφέστερον αὐτό. Μᾶλλον δὲ ὥστε
πάντας ἀνελθεῖν εὔχεται. El χαὶ μεγάλα τὰ δεινὰ,
χαὶ ἐθούλετο ἀποθαλεῖν τὴν πατρίδα. Οὕτως δὲ σα-
φέστερον αὐτὸ λέγει, xat ἀχριθέστερον. "Opa 6h παν-
ταχοῦ τὸν Δανιὴλ οὐχ ἁπλῶς ἐπιτυγχάνοντα τῶν
ὄψεων, ἀλλὰ μετὰ νηστειῶν. "Ove ἔδει τὸ ὄναρ µα-
θεῖν, νηστεία προηγἠσατο. Ὅτε Γαθρι]λ ἐφάνη, νη-
στεία πάλιν xal σποδὺς xal σάκχος. Ὅτε οὗτος φαί-
νεται, xal νηστεία xal εὐχή. 'AXA' ὅρα χαὶ τοῦτον
ἀπολογούμενον αὐτῷ σχεδόν. Καὶ ἐν ἡμέρᾳ εἰκοστῃ
xal τετάρτῃ τοῦ μηνγὸς τοῦ πρώτου, ἐγὼ ἥμην
éxóuevroc τοῦ xotapoU τοῦ μεγάου, οὗτός ἐστι
Τίγρις. Καὶ ἧρα τοὺς ὀφθαΛμούς µου, καὶ εἶδον
καὶ ὶξοὺ àrip ἐν δεδυµένος βαδὶµ., καὶ ἡ ὀσφὺς
αὐτοῦ περιεζωσµένη χρισίῳ Ὀφὰζ, xal τὸ σῶμα
αὐτοῦ ὡσεὶ θαρσεῖς, xal τὸ πρὀσωπον abtov ὡσεὶ
ὅρασις ἀστραπῆς, xal οἱ ὀρθαΊμοὶ αὑτοῦ ὡσεὶ
άαμπάδες πυρὸς, καὶ οἱ βραχίονες αὐτοῦ xal τὰ
σχέ.η ὡς ὅρασις xadxoU στἰΆδοντος, xal ἡ φωνγἡ
τῶν .Ιόγων αὐτοῦ ὡς φωνἡ 6xAov. kal εἶδυν ἐγὼ
Δαγιὴ μόνος τὴν ὁπτασίαν, xal οἱ ἄγδρες οἱ
μετ) ἐμοῦ οὐκ εἶδον τὴν ὁπτασίαν, dA ἢ ἕἔχ-
στασις peyá An ἐπέπεσεν àx' αὐτοὺς, xal ἔφυγον
ἐν φόξφ. Καὶ ἐγὼ ἀπεείφθη» μόνος, xal εἶδον
τὴν ὁπτασίαν τὴν μεγάλην ταύτην, καὶ οὐχ
ὑπελείφθη ἐν ἐμοὶ logic, καὶ ἡ δύξα µου µεῖ-
εστράφη εἰς διαφθορὰν, καὶ οὐκ ἐκράτησα loxvoc.
Kal ἤχουσα τὴν φωνἩὴν τῶν Aórov αὐτοῦ. καὶ
ἐν τῷ ἁχοῦσαί µε ἤμη» κατανενυγµένος ἐπὶ πρόὀσ-
ωπόν µου, καὶ τὸ πρόσωπό» µου ἐπὶ τὴν τη».
Kal Ιδοὺ χεὶρ ἁπτομένη µου, καὶ Tiyewé κε ἐπὶ
Τὰ γόνατά µου, καὶ ἐπὶ τὰ ἴχνη τῶν zoÓoy * pov.
Kal εἶπε πρός ue* Δαγιὴ»ὶ, dxtp ἐπιθυμιῶ», σύνες
ἓν τοῖς «Ἰόγοις, οἷς ἑγὼ .Ία.1ῶ πρὸς σὲ, καὶ στῆθι
ἐν τῇ στάσει σον, ὅτι νῦν ἀπεστά Ίην ἑγὼ πρὸς
cé. Καὶ ἐν τῷ AaAncat abtóx αρὺς μὲ τὸν Aóyov
τοῦτον, ἁνγέστην ἔντρομος. Kal εἶπε [350] πρός
[87 MJ φοδοῦ, Δανιὴ.Ί, ὅτι ἁπὸ τής ἡμέρας τῆς
πρώτης, ἧς ἔδωκας τὴν καρδἰαν σου τοῦ συγεῖ-
γαι xal χακωθηγαι ἔναντι Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου,
ἠχούσθησαν ol .Ἰόγοι σου, καὶ ἑγὼ ᾖ.ΐθον ἐν τοῖς
«{όγοις σου. Ορᾶς ὅπερ ἔφην, xat τοῦτον ἀπολογοῦ-
µενον αὐτῷ σχεδόν; Ἀπὸ πρώτης ἡμέρας, φησὶν,

* Theodoretus yeigov,

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHUIEP. CONSTANTINOP.

dzxsc cá Any. Τίνος οὖν ἕνεχεν ἑθράδυνας; Kal
yov SaciAslac Περσῶν εἰστήκει ἐξ évarci
εἶχοσι xal μίαν ἡμέραν. "HMxoucag ὅτι "E
ὅρια ἐθνῶν κατὰ ἀριθμὸν ἀΥγέ Ίων αὐτοὶ
ἕχαστον ἔθνος ἔχει τὺν ἐφεστῶτα, xai βούλεται
εἶνα, δυνατώτερος. Καὶ σύγεσις ἐδόθη αὑτῷ
ὁπτασίφ. Οὐ γὰρ Ίρχει τὰ ῥήματα διδάξαι si
μενα. Ὁρᾷς ἑτέρως παιδενοµένους τοὺς προι
Καὶ δύναμις μεγά.η τῆς ὄψεως. Ὄντως vd
γάλη, τὸ τοὺς ἡσθενηχότας ἑκείνου τοῦ τοσαῦ
ριγενοµένου περιγενέσθαι Αντιόχου. Kal d.h
ὁ .Ἰόγος. Ἐπειδή τινες ἔμελλον ἀπιστεῖν.
ὄνομα Βα.τάσαρ. ᾿Αναμιμνήσχει σε τῶν πι
ἵνα ἀξιόπιστος φαν]. Ἰδοὺ xai τὸ πάσχα ἕλυι
γὰρ ἐν τῷ πρώτῳφ μηνὶ τὸ πάσχα γίνεται, οἱ
µέχρι τῆς τετάρτης εἰκάδος τοῦ μηνὸς ἑνῆσι
Ἐμπίπτει δὲ εἰς τὴν τεσσαρεσκαιδεκάτην, à:
τεσσαρεσχαιδεχάτης ἐπὶ τὴν πρώτην εἰχάδα. x
ρας δύο ἡμέρας. Ὅρα τὰ νόµιµα ἤδη χαταλι
Οὐκ ἐνέτρεφξ σε ὁ φόθος, ὦ Δανιήλ; Οὐχὶ,φηαι
ποῦ tijv ὁπτασίαν βλέπει; ἐπὶ τῆς ἐρήμου, Χι
xal Μωῦσῆς. Al γὰρ πόλεις θορύθων γέµου
ταραχῆς. θὕτω xal ὁ Χριστὸς ἐπὶ τοῦ bpouc
μορφοῦται. Kal ἰδοὺ Μιχαὴἲ slc. τῶν :
ζω» πρὠτων ᾖ-θε βοηθῆσαί µοι, καὶ αὐτὸ
élutor ἐχεῖ μετὰ τοῦ ἄρχογτος βασιλδωι
σῶν. Καὶ ᾖ,Ἴθον συγετἰσαι σε ὅσα ἁπαντ
τῷ «Ίαῷ σου ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν ἡμερῶν, ὅτι
ὅρασις εἰς ἡμέρας. Καὶ ἐν τῷ «αλησαι aoc
ἐμοῦ πάντας τοὺς «Ἰόγους τούτους, ἕδε
πρόζωπόν µου ἐπὶ τὴν γη», xal xacerómqs
ἰδοὺ ὡς ἁμοίωμα υἱοῦ ἁνθρώπου ἤνψ ατο τῶν}
(ιου. Καὶ ἤνοιξα τὸ στόμα µου, xal éAd Am
εἶπον πρὸς τὸν ἑστῶτα ἐγαντίον µου Küpu
ὁράσει σου ἐστράφη τὰ évcóc µου év ép
ἰδοὺ οὐκ ἔχω ἰσχύν. Καὶ πῶς δυν ήσεται
σου, Κύριε, Aadncac μετὰ τοῦ Κυρίου gu
του; Kal ἐγὼ, ἀπὸ τοῦ νῦν ov σεήσεται
ἰσχὺς, καὶ πνοἡ οὐχ ὑπε.]είρθη év ἐμοί. Ka
έθετο, xal ἢψατό µου ὡς ὅρασις ἀγθρώπ
ἐνίσχυσέ µε, καὶ εἶπέ uot * Mi) φοδοῦ, ἁν'
θυμιῶ», εἰρήγη σοι, àrópltov, xai ἵσχυς.
τῷ «α.ῆσαι αὐτὸν μετ ἐμοῦ , ἐκίσχυσι
εἶπον' Λα.ἰήτω ὁ Κύριός µου, ὅτι ἐνίσχυνι
Καὶ εἶπεν, El οἶδας τί ᾖ.10ον zpóc σέ; B
ἐπισερέψω τοῦ πο-εμῆσαι [ιιετὰ τοῦ dj
Περσῶν. Καὶ ἐγὼ ἐξεπορευόμηήν, καὶ à ἄρχ
'EAAnv ox ἤρχετο. |251] 'AAA ἢ ἀναγγει
τεταγµένον ἐν γραφῇ dAn0s(ac* καὶ obi
εἷς ἀντεχόμεγος μετ) ἐμοῦ περὶ τούτω»,
MiyatAó ἄρχων ὑμῶν. Kal ἰδοὺ áxnp &vósi
ctoAiüv. Ίσως ἱερατ.χἠν. Ἡ ὄψις αὑτοῦ ὡς d
ἦν πυρὸς ἁ τὸ óg0aAuov αὐτοῦ. Πῶς £v :
ἐχείνοις ἔφαινα ; τίνος ἕνεχεν οὕτω φαίνεται ὁ
οὗτος; ἄρ' ἵνα ἐχπλήξῃ τὸν δῆμον ; xaX τί τὸ
Ἵνα πείσ µηχέτι πενθεῖν τὸ (f. τῷ) ’
ταῦτα λἐγεσθαι μαρτυρῶν μαρτυρεῖ δυνά
ἑσομένων. 3) ἵνα πιστώσηται αὐτόν. Καὶ
μεγά»ῖη. Ὥστε xal τούτῳ καταπλήξασθαι.
ται, χαὶ πάλιν ὁμιλονντος ἑξίσταται, συγχι
ἔσως, οὐκ ἁδυνατοῦντος ἐπεν πρότερον sts

2,1
wbem ncn remigrat, ut antea (a). Quis autem omnino
de reditu k q'3utus est ? Nemo.

CAP. X.

4 (lnanoo tertio Cyri regis Persarum (b) verbum
ewelaum cst Danieli, qui nominatus est Baltasar. Et
caum erat verbum ; et potentia magna el intelligen-
m «t estei in visione. 2. In diebus illis ego Daniel
» Rurctu eram tres hebdomadas. 5. Pauem desiderio-
A83 non comedi, et carnes ac vinum non introierunt
& «smeur , et unguento non unctus sum usque ad

αυ hebdomadas dierum » (c). Quare iterum lugel ?:

Zm sn si priruus annus Cyri advenerat, cur luget ? el
Επ ος dies, cum unum dumtaxat lugere debuisset ?
Lum rsus nihil audit de iis rebus, pro quibus orat. Mihi
A«Jciur quod pro solutione calamitatum prxsentium
areecatur. At Deus nihil tale, sed idipsum quod supra,
Ἁ α que apertius dicit. imo ut omnes redeant , orat Da-
(Reel. Licet enim magna essent inala , quibus Judaei
»mremebantur , non tamen ideo volebat patriam
ussniücre. Iste autem angelus clarius ac exactius id
bi«it. Vide autem ubique Danielem non simpliciter ac
sz we labore obtinere visiones, sed cum jejuniis. Quan-
AÀ«» oportuit sompinm discere, jejunium praecessit.
Γρ Gabriel apparuit, jejunium iteruin , et cinis, et
ών ον : cum iste conspicitur , et jejunium et oratio.
Sed vide angelum. se propemodum excusare Danieli.
Ab . « Et in die vigesima quarta mensis primi ego eram
juxta fluvium magnum, hic est Tigris. 5. Et levavi
ενσι]ο meos , et vidi : οἱ ecce vir indulus Badim , et
lumbos ejus przcinctus auro Opbaz, 6. et corpus ejus,
«quisi Tharsis, et facies cjus , ut aspectus fulguris , et
Oculi ejus, velut lampades iguis , et brachia ejus ac
xrura, sicut visio :ris coruscantis , el vox sermonum
cjus, quasi vox turbze. 7. Et vidi ego Daniel solus vi-
sionem , et viri qui erant mecum visionem non vi-
derunt, sed terror gravis irruit super eos, et fugerunt

in timore, 8. Et ego relictus sum solus, et vidi visio -
nem magnam banc, et non remansit in me fortitudo,
eLgloria mea conversa est in corruptionem , et non
relinu: robur. 9. Et audivi vocem sermonum ejus : et

Cm ego, audirem , eram compunctus super faciem
Iam , et facies mea super terram. 40. Et ecce ma-

Ms leligil me, ac erexit me super genua mea, et su-

Kt vesugia pedum meorum *. 11. Et dixit ad me:
Dini, vir desideriorum , intellige in sermonibus
(00 ego loquor ad te, et sta in statione tua ; quia

p, Peodoretus legit, παπι mearun, pro, pedum meo-

(α) Interdixerant quippe Romani Judzis, ne Jerosoly-
Ram ingrederentur. Testes sunt Justinus, Tertullianus,
us, Hilarius, Gregorius Nazianzenus, Severus atque

(() Hoc igitur tempore in extrema senectute erat Daniel.
H lamen 9. Ch us, tertio de incomprehensibili Dei
Iaiura, jaenem !acit. ( Nempe T. 1. 4t Chrysostomus par-
Wt, ef sepe nullam temporum rationem habet.)

(c) Theodoretus hic, S. Basilius Homilia prima de Jejunio,
& Roster secunda contra Judzeos, cibo penitus et potu abs-
iue per tres hebdomadas mansisse Danielem opi-
Biniur : ut de Mose legitur Exodi 54, 28. Quod cum divino
dece, versari videatur, in sententiam S. Hieronymi

'08,

IN ΡΑΝΙΕΙ ΕΝ

319

nunc ego missus sum ad te. Cumque loqueretur ipse
ad me sermonem istum, surrexi tremens. 42. Et di-
xit ad me : Ne timeas, Daniel, quia a die prima , qua
dedisti cor tuum ad intelligendum, et ad affligendum
te coram Domino Deo tuo , audita sunt verba tua, et
cgo veni in verbis tuis. » Vides quod dixi , hunc tan-
tum non se excusare Danieli ? À prima die, inquit ,
missus sum. Quare ergo moratus es? 15. Et princeps
regni Persarum ιοί εκ adverso mei unum et viginti
dics. Audisti illud, Posuit terminos gentium secundum
numerum angelorum suorum (Deut. 52. 8)? Et unaqua-
que gens przfectum habet angelum , qui vult poten-
tior esse reliquis. Et intelligentia data est ei in visione.
Non enim sufficiebat docuisse ea qua dicebantur.
Cernis aliter institui prophetas ? Et virius magna vi-
sionis. Vere enim magn:e potestatis fuit, quod homi-
nes infjrmi vicerint illum Antiochum , qui tot tanta-
que supcraverat. Et verum verbum. Quandoquidem
nonnulli credituri non eraut. Cujus nomen Baltaser.
Commemorat tibi priora, ut fide dignus habcatur.
En et Pascha solvit (a). Nam Pascha in primo
celebratur mense ; iste vero usque ad quartam et vi-
cesimam mensis jejunavit. Incidit autem in decimam
quartam jejunium illius , et a decima quarta ad vice-
simam primam, et duos alios dies durat. Vide legalia
jam tunc fuisse abrogata. Nonne prx formidine in fu-
gam conversus es, 0 Daniel? Minime, inquit. Advcrte
quo loci visum videat : in deserto , sicut et Moyses.
Urbes namque tumultibus et perturbatione plenz sunt
(5). Sic etiam Christus in monte transfiguratur. 15.
« Et ecce Michael unus de principibus primis venit
ad auxiliandum mihi : et me reliquerunt ibi ! cum
principe regis Persarum. 44. Et veni ut. docerem te
quicumque eventura sunt populo tuo in novissimis
diebus , quia ecce visio in dies. 19. Et cum loquere-
tur ipse mecum omnia verba h:ec, dedi faciem meam.
guper terram, et compunctus sum. 16. Et ecce quasi
similitudo filii hominis tetigit labia mea. Et aperui 06
meum,et loquutus sum,et dixi ad eum qui stabat coram
me : Domine, in visione tua conversa sunt interiora

mea in me, et ecce non habeo fortitudinem. 17. Et
quomodo poterit servus tuus, Domine, loqui cum Do-
mino meo isto? Et ex nunc non stabit in me fortitudo, .
et halitus non est relictus in me. 18. Et addidit, et
tetigit me quasi visio hominis , et corroboravit me.
(9. Et dixit mihi: Ne timeas, vir desideriorum , pax
tibi , viriliter age, ac esto fortis. Et cum loqueretur.
ipse mecum , corroboratue sum , et dixi : Loquatur.
Dominus meus , quia corroborast me. 20. Et dixit :

An nosti cur veni ad te? Et nunc revertar, ut przlier-
cum principe Persarum. Atque egrediebar ; princeps

vero Grecorum veniebat. 21. Verumtamen annuntiabo,

1 In Hebrzeo et in Vulgota legitur, et ego remansi ibi.

(a) Hujus argumenti interpretatio petenda est ex libris.
adversus Jud:eos, in. quibus ista omnia fusius tractantur.

(b) Urbium tumultus ac incommoda pereleganter de-
scripta et suis coloribus depicta habes αμ ιά suadze medul -
lam Gregorium Nazianzenum) Oratione 98, Christianorum,
Demosthenem Basilium Homilia de Gordio martyre; auque

etiam, si pro'ana sacris miscenda supt, apud Juvenajeus
SaL. 5. |

145

tibi quod constitutum est in scriptura veritatis : et non
est unus, qui a me stet de his , nisi Michael princeps
vester. Et ecce vir indutus stolam. » Fortassis sacer-
dotolem. « Aspectus ejus quasi fulgur erat ignei flam-
m: aboculisejus. » Quomodo in fulgure illis apparebat?
cur sic apparet iste angclus ? an ut populum percellat?
et quodnam inde emolumentum ? Nempe ut persua-
deat non amplius lugere , quod eadem s&xpenumero
dicta fuerint : οἱ testimonium perbibet futurorum
virtuti : an ut illi fidem faciat. Et voz magna. Ut etiam
ea re perterruerit. Daniel obstupescit , et iterum au-
gelo colloquente obstupescit , idque indulgente illo
forsan , el non impoteutem faciente seu itnpediente
(a) : quandoquidem prius dixerat : Viriliter age. Et
stetit. Vides quid sit aspectus angeli? Ne existimes
zs esse id quod videtur , nec aurum, Quis enim non
ferret earum materiarum aspectum ? Cum ubique lu-
men positum sit. Quoniam igitar missus sum , pr-
significo hoc solum , inquit , ne corrumpas gratiam.
Audita sunt verba (ua , et ego veni in verbis tuis. Quid
enim rogabat, et quid precabatur ? Et quidem illa
ipsi non dicis, nec quidquam ejusmodi. Forte volebat
discere exacte tempus, et quid postea futurum essct.
Et princeps , inqnit , regni Persarum stetit ex adverso
wei. Anne hominum principein dicit ? Minime, Et-
enim et alibi ait : Princeps Graecorum exivit. Mihi vi-
detur iste qui loquitur non esse de principibus , ne-
que ex iis qui praefecti sunt genti alicui , sed ex su-
pernis virtutibus. Deinde quia angeli alii non valebant
illi resistere, huic dicitur. Absoluti sunt , inquit , ac
liberati Judzei ; quid adliuc quxeris ? «Et ecce Michael,
unus principum primorum , venit ad auxiliandum
mihi ; et me reliquerunt ibi cum principe rcgis Persa-
rum. Et veni docere te quxcumque evenient populo
tuo in novissimis diebus , quia ecce visio in dies. »
" Quare ante viginti dies non venit Michael ? Ut mihi
videtur, ostendere vult prophctz, illum res prohibitas
et iniquas atque coactas postulare , ac propemodum
angelis vim facere. Propter hoc neque Michael sta-
tim ab initio auxiliatur, sed po:tea , ut discerent in-
dignos reditu csse eos qui postea in patriam roversi
sunt. Injuria afficiuntur angeli. Et me reliquerunt ibi ,
ut vel persuaderem, vcl inhiberem ( principem regis
Persarum ). Et quis angelus ejusmodj, qui cum audit
Deum przbere gratiam, resistat ? Rem , ut arbitror ,
ita exprimit ac si esset corporea : quoeinadinodum
cum ait ; Quis egredietur et decipiet mihi Achaabum
( 2. Paral. 48. 19 ) ? et iterum : Dimitte me, et delebo
eos ( Exod. 52. 10 ). Non prohibetur Deus , nec vim
patitur , detentus a propheta. Ita saue et hic. Rursus
vero alibi ait : Dimitte me , quia ascendit diluculum
(Gen. 52. 26). Et adliuc de angelo ct asina : Nisi fa-
ciem. tuam apprehendissem (b) , inquit. Id itaque non

(a) In Greco, ἴσως, οὐκ ἀδννατοῦντος. UL potui in-
terpretatus sum ; an teliciter, clam me est. Sane illa verba,
virtliter age, ab angelo pronuntiata fuere post Danielis stu-
pores; sed, noli meluere, idem signiflcat. Lege in Editione
Gr:eca Dau. 4, 6.

(b) Non memiui me legere ista iu sacris Scripturis. Forte
allusum ad Num. 22, 25, 27, οἱ, 352. Verum quia quid si-

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOD.

241

ostendit, ipsum Dco obsistere, sed boc unutn tautum
injuria angelus affici. Tantum valuit Daniel. Descen-
di ut docerem. te quce. mque populo Iuo sunt cventura,
Vide quomodo , re necessaria dimissa , prophetz se
excuset. Iterum Daniel consternatur : iterum angelus
illum erigit, et ait: Ego proficiscor — ut prelier cum
principe Persarum. Atque ego egrediebar, princeps vero
Grecorum venicbat. Forte cum uno adversantium ipsi
de rebus futuris, quique contra Macedonas pugnaret.
Λο nondum persuadetur. Bellumnce est inter angelos ,
et pugna de hominibus ? Sane. Maximam quippe eo-
rum curam gerunt. Nondurn persuasus cst. Quasi si
quis diecret :-Cogor cum hoc contendere.

CAPUT XI.

1. Ei factum est in anno primo Cyri, cgo stcti in ro-
bur et fortitudinem. 9. Et nunc annuntiabo tibi verita-
tem. Et tunc, ego. sum qui servavi. Nam ne aliquis
dicat : Cur igitur przeliaris ? quid ergo,si non viccris ?
nequaquam, iuquit, Et tunc ego illis patrocinatus sum.
Etenim non est, inquit, unus qui a me stet de his , nisi
Michael princeps ipsorum (Dan. 10. 91). Πίος dicit ut
Dauieli persuadeat, se non e:se ipsi hostem ac ini-
micum , et eum rcs vetitas petere. Nec ideo dicit,
quod adjutoribus indigeat. Quomodo enim ? Ostendi-
tur istum. angelum non esse de principibus. Postca
omnia refert accurate, ct ait unde clades. Deinde sa-
lutem. populi ipsius, οἱ acceptionem in sequentibus
uarrat.

CAPUT XII.

7. « Cum completa fucrit dispersio manus populi
sanctificati, cognoscent sanctum , et consummabun-
tur hxc omnia. 8. Et ego audii , et uon intellesi, et
dixi : Domine, quid extrema horuin? 9. Et diit :
Vade, Dauiel, quia et clausi sunt sermones usque ad
teinpus finis. 10. Quoad eligantur ct dealbentur et
igne probentur multi : inique autem agent iniqui ,
neque intelligent omnes impii : at intelligeutes intelli-
gent. 11. Et a tempore quo mutatum fuerit juae sa-
erificium, et data fuerit abominatio desolationis, ernut
dies mille ducenti nonaginta. 12. Deatus qui exspe-
clat et p»rvenit ad dies mille trecentos triginta quin-
quc. 13. Et tu vade, ac requiesce : adhuc enim dies
in completionem consummationis : et requiesces tem-
pus tuum in consummationem dierum » (a). Et tu,
inquit, sede. Nat post multum tempus hzc erunt.
lgitur non de reditu lamentatur, sed post reditum
pro iis qui redierant.

CAPUT ΧΙΙ. (In Vulg. XIV. )

4. « Et rex Astyages appositus est ad patres suos :
et accepit Cyrus l'er-a reguum ejus (6). 2. Et erat

mile habetur Jobi 42, 8, existimo s. Chrysostomem. eun
locum in mente habuisse. sic euim iuterdum bhallucinautar
Ecclesi: doctores sanctissimi. Posset etiam dici exscripto-
rem duo loca confudisse in unum.
(u) Cousulendi B. Ltieronymus ac Theodoretus,
(b) Id primo observo, s. Chrysostomum | Griccos Codices
scuutum, ista cum superioribus conjuniisse : librarium

IN ΡΑΝΙΕΙ ΕΝ. .

αἱ ἕστη. Είδες τί ἐστιν ὄψις ἀγγέλου; Mh
(αλχὸν εἶναι τὸ ὁρώμενον, μηδὲ χρυσίον. Τίς
ἐν ἑνέγχοι τούτων τὴν ὄψιν ; Πανταχοῦ γὰρ
εἶται. "Ens τοίνυν ἀπεστάλην, προσηµαίΐνω
ev, qnot, uh διαφθείρῃς τὴν χάριν. Ἡκχού-
οἱ .1.οι σου, xal ἐγὼ ᾖ.Ἴθον ἐν τοῖς .Ίόγοις
γὰρ παρεχάλει, xal τί ἐδεῖτο; Καὶ μὴν οὐχὶ
τῷ λέχεις, οὐδὲ τοιοῦτον οὐδέν. Τάχα ἐδοῦ-
εἲν ἀχριδῶς τὸν χρόνον, xai τὸ μετὰ ταῦτα.
yo τῆς βασιἈείας, «not, Περσῶν εἰστήχει
"lac µου. "Δρα μὴ τὸν τῶν ἀνθρώπων λέγων
,Οὐδαμῶς. Καὶ γὰρ ἀλλαχοῦ λέγει Ὁ ἄρχων
λήνων ἐξη.Ἴθεν. "EpoY δοχεῖ οὗτος οὐκ εἶναι
ἵντων, οὐδὲ τῶν ἐπιτεταγμένων ἕθνος, ἀλλὰ
᾿δυνάµεων. Εἶτα ἐπειδὰν οὐχ ἴσχυον οἱ ἄγγε-
; ἀντιστῆναι αὐτῷ, τούτῳ λέγεται. Απελύ-
μὴσί» τί πάλιν ζητεῖς; Kal ἰδοὺ Μιχαὴ. elc
όντων τῶν πρώτων ἦμθε Bon0ncal got *
ὃν χατἐλιπον ἐχεῖ μετὰ τοῦ ἄρχογτος βα-
Περσῶν. Καὶ ᾖ.ϊθον συνετίσαι σε ὅσα
σεται τῷ Jap σου àx' ἑσχάτων τῶν ἡμε-
t ὶδοὺ 1) ὅρασις εἷς ἡμέρας. Ί[νος ἕνεχεν
'εἴχοσι ἡαερῶν οὐχ ᾖλθεν ὁ Μιχαήλ; ᾿Εμοὶ
ξαι βούλεται τῷ προφήτη, ὅτι κεχωλυµένα
τὰ αἱτεῖ xai παράνομα xat κατηναγχασμένα,
(V χαὶ τοῖς ἀγγέλοις Bla» ποιῶν. Διὰ τοῦτο
yeh) εὐθέως Ev ἀρχῇ βοηθεῖ, ἀλλ’ ὕστερον,
wey ὅτι οὐχ σαν ἄξιοι ἀνελθεῖν οἱ μετὰ
Αδιχοῦνται οἱ ἄγγελοι. Καὶ αὐτὸν ἀφῆκαν
τε j| πεῖσαι, !| χωλῦσαι. Καὶ τίς ἄγγελος
ν ὡς ἀχούσας τοῦ Θεοῦ δόντος τὴν χάριν,
ναι; Σωματοποιεῖ, ὡς οἶμαι, τὸ πρᾶγμα,
ἰχεῖ |f. ἐπεὶ] ἔκεγε' Τίς ἐξεεύσεται, καὶ
rat uci τὸν 'Axad6 ; Καὶ πάλιν * "Agec µε,
Meíy«o αὐτούς. ὐὸ χωλύεται ὁ θεὸς, οὐδὲ
ν πάσχει, χατεχόµενος ὑπὺ τοῦ προφήτου.
B χαὶ ἐνταῦθα. Καὶ πάλιν ἀλλαχοῦ φησι "
κα, ὅτι ἀνέδη à ὄρθρος. [202] Καὶ πάλιν ἐπὶ
(Dou xai τῆς ὕνου' El μὴ πρόσωπόν σου
,Φησίν. Οὐκ ἄρα τοῦτο ὅσίχνυσιν αὐτὸν ἀνθ-
ον τῷ θεῷ, ἀλλ᾽ ἓν µόνον, ὅτι ἀδικοῦνται.
3 ἴαχυσεν ὁ Δαν.ἡλ. Κατη.10ον συγετἰσαι σε
αγτήσεταιτῷ Aag σου. "Opa πῶς ἀναγχαῖον
t ἀφεὶς, ἀπολογεῖται τῷ προφἠτῃ. Πάλιν
αι’ πάλιν αὐτὸν ἀνίστησι, xal φησι Ἐγὼ
pac τοῦ πο.εμηῆησαι μετὰ τοῦ ἄρχοντος
v. Καὶ ἐγὼ ἐξεπορευόμη», xal ὁ ἄρχων τῶν
vu ἠρχετο. Ἴσως ἑνὸς τῶν ἑναντιουμένων
KH ἀσομένοις, ὥστε τοῖς χατὰ ἹΜαχέδονίαν
σαι. Καὶ οὕπω πείθεται. Πόλεμος £v ἀγγέλοις
άχη περὶ ἀνθρώπων; Na. Πάνυ γὰρ αὑτῶν
M, Οὕπω ἐπείσθη. Ὥσπερ ἂν εἶποι τις"
ἀζομαι τῷδε φιλονειχῆσαι.

ΚΕΦΑΛ. ΙΛ’.

ἡένετο ἐν ἔτει s (oc Κύρου, ἐγὼ ἔστην εἰς
zal ἱσχύν. Kal vov ἀναγγελῶ σοι ἀ.1ήθειω”.

305 .
Καὶ τότε, qnoi, σώσας ἐγώ εἰμι. "Iva γὰρ μὴ λέγῃ
τις’ Τί οὖν πολεμεῖς; τί οὖν, ἂν μὴ νιχήσῃς; Οὐχὶ,
φησί. Καὶ τότε ἐγὼ αὐτῶν προέστην. Καὶ οὐκ ἔστι
Tàp, «9t, elc ἀγτεχόμεγός µοι περὶ τούτων, d.
ἢ MixaiÀ ὁ ἄρχων αὐτῶν. Ταῦτα λέγει ἵνα πείσῃ
αὐτὸν, ὅτι οὗ πολέμιός ἐστιν αὐτῷ καὶ ἐχθρὸς, xal
ὅτι πράγµατα αἰτεῖ χεχωλυµένα. Οὐχ ὅτι βοηθῶν
δεῖται. Πῶς váp ; Δείχνυται ὅτι οὕτος οὐχ ἣν τῶν
ἀρχόντων. Εἶτα λέγει πάντα μετὰ ἀχριδείας, χα) λέγει
πόθεν ai ἧτται. Εἶτα λέγει τὴν σωτηρίἰαν τοῦ λαοῦ
αὐτοῦ iy τοῖς ἑξῆ; καὶ τὸ δόχιµον.

ΚΕΦΑΛ. ID.

'Ev τῷ συντεἰεσθή»αι διασκορπισμὸν χειρὺς
Jaov ἡγιασμένου, Υγώσονται ἅγιον, καὶ cvrceAs-
σθήσεται ταῦτα πάντα. kal ἐγὼ ἤχουσα, καὶ οὐ
συγῆκα, καὶ εἶπον' Κύριε, τί τὰ ἔσχατα τούτων;
Καὶ εἶπε * Δεῦρο, AavihA, ὅτι καὶ ἐμπεφραγμένοι
οἱ «Ἰόγοι ἕως καιροῦ πέρατος. "Ecc ἑἐχ.1ε}ῶσυω",
καὶ ἑκευχαγθῶσιν, xal πυρωθῶσι zoAAol, xal
ἀγομήσωσιν ἄνομοι, καὶ οὗ συνγήσωσι πάντες
ἀσεθεῖς, xal ol γοήµογες συγήσωσιν. Kal ἀπὺ
χαιροῦ παρα.ἲ.1άξεως τοῦ ἐνδε.λεχισμοῦ, xal δοθῆ-
γαι βδέ.Ίυγμα ἑρημώσεως, ἡμέραι χί.Ίιαι διακό-
σιαι ἐνγερ]χοντα. Μακάριος ὁ ὑπομένων xal
φθάσας sic ἡμέρας χιίας τριαχοσίας τρια-
χονγταπόντε. Καὶ σὺ δεῦρο, xal ἆναπαύου : ἔτι
γὰρ ἡμέραι εἰς ἀναπ.ήρωσι συντελείας ' xal
ἀναπαύσεις τὺν χαιρόν σου εἰς συντἐλειαν ἡμε-
ρῶν. Καὶ σὺ, ᾳποὶ, χάθισον’ μετὰ γὰρ χρόνον πολὺν
ταῦτά ἐστιν, "Apa οὗ περὶ τῆς ἀνόδου θρηνεῖ, ἀλλὰ
μετὰ τὸ ἀνελθεῖν περὶ τῶν ἀνελθόντων.

[2535] ΚΕΦΛΛ.ΙΓ’.

Καὶ ὁ βασιλεὺς ᾽Αστυάγης προσετέθη πρὸς
τοὺς πατέρας αὐτοῦ ' καὶ παρέ.Ίαδεν Κῦρος ὁ
Πέρσης τὴν βασιλείαν αὐτοῦ. Kal y Δανγιὴ»ὶ
συμδιώτης tov βασιλέως, καὶ ἔνδρξος ὑπὲρ
πάντας τοὺς φίΊους αὑτοῦ. Τὰ γατὰ τὸν BÀ ἡμῖν
ἀνέγραφεν ὁ Δανιῆλ. Οὐχ ὁρᾷς, qnot, πόσα ἐσθίει
xal πίνει; Βαδαλὶ, ἡλίχον τεχµήριον θεοῦ, καὶ γνώ-
popa, τὸ πολλά ἑσθίειν χαὶ πἰνειν. Ὁ Δανι]λ οὐχ ela:
touto * * ὮἸΤοῦτο οὖν θεὺὸς, εἰπέ µοι; ἀσθενῆς γὰρ
ἣν ἐχεῖνος ἀλλ᾽ &x περιουσίας ἀνίχησεν. "Evo σοι
τὸν θεὸν [τὸν] χτίσαντα τὸν οὑὐρανὸν λέγω χαὶ τὴν
γῆν σὺ δέ pot γαστέρα μαινομένην παράγεις εἰς
μέσον ; Τοῦτο μάλιστα 00x ἂν εἴη Ocoo* Θθεὸς γὰρ οὐ
πεινάσει, οὐ χοπιάσει. Αλλ οὐ βούλετάι ἀπὸ λογισμῶν,
ἀλλὰ ἀπὸ πραγμάτων νιχᾷν. Καὶ τιµωρίαν ὥρισεν
αὐτὺς ὁ βασιλεύς. Τίνος ἕνεχεν οὐχὶ παρόντων ἐσθέει,
&))' ἑννυχτί; Πῶς ἐχεῖνοι τοῦτοοῦ συνεῖδον, ὅτι ημελ-

5 Τοῦτο. Yox inutilis, forsan delenda,

245 S. JOANNIS CIIRYSOSTOHI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

30v διὰ xr BonOsiac* ἑλέγχεσθαι; "Όταν Gsbc olxovo- ἑνεχθῆναι, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας; Touto «
p μηδὲν θαυµάσῃς. Kal ἀπέκτεινεν αὐτοὺς, qrnal. τῷ προφέτῃ, ἵνα μὴ τὰ αὐτὰ ποιῄσῃ πάλιν, x
{οὖν πάλιν ἐπὶ τοῦ δράχοντος; θηρίον τις mpogxuy:t; ἐπὶ τοῦ εὐνούχου, ἵνα μὴ νοµίσας ἡλισγῆσέ
Καὶ τοῦτον ἀνεῖλεν. ᾿Ορᾶς πῶς ἀνόητοι, πῶς ἄνανδροι τράπεζαν, τὸν λιμὸν ἐπιτείνῃ. Πόθεν ἔγνώ τὶ
οἳ βάσιλεῖς τῶν Περσῶν; ᾿Εκδίδωσι τὸν Δανιή.-. δακούμ; Απὺ τῆς συγγενείας τῆς χατὰ τὴν
T(voc ἕνεκεν, μετὰ τὴν νίχην τῆν οὕτω λαμπράν; 'O Ἅ"Έμελλεν αὐτὸς xfjpo& Ὑίνεσθαι τοῖς κατὰ «i
δὲ Ἀμθδακοὺμ, qnot, ἄριστον ἤνεγκε τῷ Δανιήλ. δαίαν θαύματος μεγίστου, Πῶς οὐκ ἑφοδί
"Opa τὸ θαῦμα. ΜΗ γὰρ οὐκ ἣν δυνατὸν αὐτῷ ἄλλοθεν Ληρία ὁ ἄνθρωπος; Οὗτος μὲν Ἠσθιεν; bu
ἑνήστευον. Ἔστω, τοῦ σώματος ἀπείχετο τοῦ ὅι
* Quamvis sensus esse possit, Beli sacerdotes revictum

tri per auxilium quod Deo sno ferebant, dum cibis illi τίνος ἕνεχεν xal τῆς τροφῆς; Ὥσπερ χηµός

appositis vescebantur, sine dubio tamen corrigendum γοη- χαλινὸς κατεῖχεν ἐχεῖνα.
«eiae.

MONITUM

[254) Hanc pulcherrimam homiliam primus e tenebris eruit vir doctissimus Ericus Benzelius, el
]z publicavit anno 1708, ad fidem Ms. cujusdam Anglicani, multis in locis vitiati. Sed commodum
ut hanc eamdem homiliam ex Ms. Ottoboniano Róm:ze desctipserimus, cujus Ms. ope hiulca sai
vitiataque emendavimus.

Habenda homiliz, seu potius disceptationis (nam tola in genere πολεμιχῷ versatur) occasio fai
moorum quedam objectio. Cum enim Chrysostomus in priori hanc praecedente concione, hot
evangelico in medium adducto, Pater meus usque modo operatur, et ego operor, ostendisset ΕΙ
Patre zqualitatem, quod etiam, inquit, declarat evangelista his verbis : Propterea magis perseque
eum, non solum quía solvebat sabbatuin, sed et Patrem suum dicebat. Deum, cqualcm se faciet
ita sermonem clausit. Hzretici autem. Ánomoi huic argumento ex Joanne evangelista desumto
opposuere Joannis locum, nempe illud Joannis 5, 19 : Nihil potest facere Filius, nisi viderit. Pate
cientem. Cumque talis esset objéctió, qudé posset auditores turbare atque percellere, opus erat
Anomcorum argutias confutare : quamobrem Flavianus episcopus pauca praefatus, cura sciret px
andiendi ea de re Chrysostomi cupidum, utpote qui posset hujusmodi tela strenue depellere, cito

dicendi fecit, et Chrysostomo hzreticos cónfutandi curam demaudavit : noverat enim quanto amore

plebs Antiochena prosequeretur; neminemque posse tam fortiter lucifugas illos profligare, quam J

3215

Daniel conviva rcgis , el gloriosus super omnes ami-
eos eius. » Qua ad Belum spectant descripsit nob's
Daniel. 5. Nonne vides, inquit , quanta comedat et bi-
bat? Pap:e, quafe argumentum ac indicium divinitatis,
multa edere ac bibere! Daniel non dixit : Iloccine,
40050, est Deus? imbecillus euim etat rex : sed ex
abundanti vicit. Ego tibi Deum dico, qui creavit c:e-
lum et terram ; tu vero mihi ventrem aviduin produ-
cis in. medium? Hoc maxime Dei esse non potest :
Deus siquidem non esuriet, non fatigabitur. Verum
rationibus contendere non vult , sed rebus vincit. Et
suppliciuin. ipse rex definivit. Qua de causa Belus
*ero ex Vulgata apposuisse nolam capitis : id eliam patet
ex eo quod capiti 1? oraixum est in meo Codice, τρ’. ιδ’, boo
«esi, 19. 44. Secundum quod notatum velim, in ea videri
esse sententia nosirum Joannem, ut. existimet hunc versi-
«xlun pertinere ad historiam Beli, et ad Cyri tempora ;
wion autem ad historiam Susann:x, et ad Danielis juventa-
em : atqui supra Tom. 2, et liomilia prima in Psalmum 50
"Tun. 5, in contraria abit, ac parum verisimiliter scribit Da-
Zielen tunc Ltem;.oris duodecimum {ας annum egisse, qui

€3l etiam Pseudo-Ignatií error. Nec quemquam movere de-
bet hac diversitas, in re przcipue adeo obscura.

IN DANIELEM.

326
palam et ante oculos omnium non comedit, sed noctu?
Quomodo sacerdotes nou perspiciebanL se per suam
fallaciam conviotum iri? Quando Deus dispensat, nihil
mireris. 21. Et occidit illos, inquit. Quid igitur adhue
de dracone? belluam aliquis adorat? Ll'lum. Daniel
interfecit. Vides quam deimentes, quani ignavi sint
reges Persarum? 29. Tradidit Danielem. Quam oh rem,
post victoriam adeo illustrem? 35. Ambucumus autem,
jnquiL, prandium attulit Danieli. Cerne wiraculum.
Nonne enim poterat illi aliunde afferri cibus, quam
a Judva?* Hoc gratum crat prophet: , ne. eadem
iterum ageret , quie sub eunucho feceiat, neve existi-
maus mensam pollutam esse, famem intenderet.
Unde agnovit Ambacumu:n? Ex. affinitate linguz ac
vocis. Futurus erat ille maxime miraculi przco apud
eos qui in Juda hnibitabant. Qui potuit lromo non
timere feras ? 11ο quidem comedelat, illz vero jeju-
nabamt. Esto, corpore viri justi abstinuerint : quare
eliam abstnebant eibu? Veluti camus quidam ac
frenum illas continebat.

μ.μ

ΑΡ HOMILIAM SEQUENTEM.

ile,cujus strenuitatem, acumen ingenii, atque διαλεχτικἣν experti szepe fuerant. Unde mireris Flaviant

macdestiam, pietatem, animi ingenuitatem, qui se a presbytero suo sibi subdito ita libenter fateretur et

doctrina et eloquentia superari. Chrysostomus vero, ut erat moderatus, et à propria laude alienus, initio

vehementer queritur sibi delatam munus esse a doctore suo, qui vere fons doctrine esset, ct hanc pro-

vincian probe suscipere posset. Deinde vero argumentum adversariorum tam strénue, tam clare depellit,

αἱ nescias utram magis mireris, cloquentiam an dialectice vim.

Certum igitur est hanc concionem Aptijochie in magna ecclesia, ut fert titulus, presenteque Flaviano

' hubitam fuisse, cum jam Chrysostomus in rnagna esset apud Antiochenos existimatione. llinc est quod illa

alia homilia Chrysostomi, qux hujus habendz occasio fuit, cujusque notas aliquot in hac Chrysostomus

tiliibet, ut nos supra diximus, jam non compareat inter illas homilias quas contra Anomoeos Antiochize

pronuntiavit Chrysostomus decem numero : quasque edidimus primo Tomo, acditis undecima ct

duodecima, quie Constantinopoli, item contra Anomoeos, habite sunt. Ille enim decem homiliz eo anuo

dicte sunt quo ipse presbyter factus est, et concionari coepit, nempe anno 586, et anno sequenti 287. A1

l2e homilia, ut el eà que ipsam przcedebat, post illas habita fuit, cum ex assiduo concionandi officio

Magnum sibi Antiocbiz nomen peperisset Clhirysostomus. De anno autem nihil prorsus habemus.

luerpretationem nostram Latinam ad fldem Ottoboniani exemplaris edidimus.

SANCTI PATRIS NOSTRI

JOANNIS CHRYSOSTOMI,

1N MAGNA ECCLESIA, CUM PAUCA PRJEFATUS ESSET EPISCOPUS, IN ILLUD EVANGELII, FILIUS EX
SE IPSO NIHIL FACIT, NISI QUOD YIDERIT PATREM FACIENTEM (Joan. 5. 19).

est or

4. O violentiam ! o tyrannidem! Doctor noster,
qui ante nos prefatus est, plenam cum haberet pliia-
lam, summis tantum labris poculum degustandum
nobis propinavit : id autem fecit non ob doctrinz pe-
nuriam : nam fontis instar scaturire solet ; sed quem -
admodum dixi , üt vestrze caritatis tyrannidem palam
faceret , quam erga tenuitatem nostram exhibere so-
letis : ca de causa cito tacuit sermonemque conclusit,
ut vestro desiderio gratificaretur ; ct toti solvendo de-
bito nos obnoxios constituit. Quia igitur et is nobis
dicendi loco cessit, et vos nostro ab ore pendere vi-
deo, necesse tandem est ut ad certamina nos exua-
mus : vos autem mihi opem ferte, et manum porri-
gite, precibus nostram excitantes linguam, et atten-
tione animi facilem parantes doctrin: viam. Quando-
, quidem propheta non admirabilem modo consiliarium,
sed etiain prudentem auditorem postulat ( /sai. 3. 5).
Non enim leve nobis certamen hodie paratum est,
sed quod multis egeat precibus, mulia auditorum vi-
gilantia, multa concionantis diligentia, ut quie di-
cenda sunt et accurate proferantur, et tuto in caritatis
vestrz animis inserantur. Cupio namqne vos non au-
dire tantum , sed ctiam institui; non discere modo,
sed etiam docere ; non accipere solum, sed cliam in
alios transmittere. Sic enim et splendidius nobis tbea-
trum, et major cetus erit, quando vos per ea que
audieritis, alios etiam inducere poteritis. In priore
itaque coucione hoc dicto evangelico in medium ad-
ducto, Puter meus usque modo operatur, εἰ ego operot
(Joan. 5. 17) , cum hinc ostendissem ejus cum Ge-
nitore zqualitatem , quod et supra declarat evange-
lista his verbis, Propterea magis persequebantur eum ,
non solum quia solvebat sabbatum , sed el Putrem suum
dicebat. Deum, equalem se faciens Deo (Joan. 5. 18),
ila sermonem clausi. Hodie autem opus est ea sol-
vere, qu: adversus liec objiciunt hzeretici. Quamvis
enim inter amicos certemus , tanta tamen adhibenda
diligentia est, ut undique a fraude tuta et invicta si
oratio , etiamsi in mediis hostibus versetur. Ut enim
ante dicebam, nou audire tantum vos volo, sed ctiam
alios instituere. ldeo sollicite studui vos armis spi-
ritualibus circrummunire , ut nullum membruin nu-
dum appareat, vel letali vulnere confodiatur. Arimno-
rum quippe loco nobis est sermo, qui nostros munit,
et hostes ferit; ferit, inquam , non ut dejiciat, scd ut
jacentes erigat. lujusmodi enim pugna genus est,
quod in salutem contra pugnantium tropzum erigat.

Ut igitur hoc fiat, a:tento adeste animo , omni cjecta
s:eculari cüra animum excitate, acute cernenteim ocu-
lum przbete mihi. Dives ne socordia diffluat : pauper
ne egestatis curis opprimatur; sed missa omni vitz
inzqualitate, quisque se paratum auditorem prz-
beat : neque enim parvi pretii sunt, qu:e nunc tra-
clantur. ldeo bsc frequenter mioneo : novi quippe
quam profundo in pelago navigemus. Ne turberis pro-
fundum audiens : Spiritu namque duce, non suut
aqu caligini obnosz, sed facillima erit via, si eam
tantummodo, quam jubeo, tencatis. Ne turbemini,
neque moveamini. Qu: enim hodie agitantur, audito
rem initio turbant, inque dubitationem conjiciunt: si
vero finem exspectet, ubi consentaneam solutionem
videbit, jucunda fruetur tranquillitate, et in portum
nullis agitatum fluctibus animum appellere poterit. Ui
ergo lizec ita se habeant, ne turbemini, ne commo-
veamini, scd cum omni patientia οἱ perscverantia
viam sequimini, quam verbi doctrina ostendit.

Anomecorum objectio, que fucum facere poterat, γε[εἷ-
litur. — Que sunt ergo quxe nobis ab illis objiciuntur?
Nihil potest, inquiuut, facere Filius, nisi viderit Pa-
trem. [acientem. (Joan. 5. 19). Atqui πο Scriptuta
dixit. Quorsum ergo hzc nobis objiciunt? Non eo sen-
su, quo a Scriptura dicta sunt, afferuutur. Quid bine,
aiunt, concludere volunt? Vides quomodo Filius Dei,
inquiunt, illam xqualitatis suspicionem aufcrat? Qaia
enim Jud:i id suspicabantur, nempe eum Deo :equs-
lem se facere, ideo intulit his verbis, Non potest F!-
lius a seipso facere quidquam.

29. Num frustra dicebam, hxc verba vos turbare
posse, átque inilio auditorem percellere? Verum ος -
spectate, et videbitis eos propriis confectos telis. Cum
primis enim observandum id, quod dicitur, non luisse
Judzorum suspicionem : quod etiam in przecedenti
disputatione cum omni perspicuitate ostendimus ; quz
ne iterum agitentur, eo remittimus auditorem, et quod
nunc objicitur solvere conabimur, ostendereque ipsum
?0n ut everteret eorum suspicionem hzc dixisse, sed
ut eam accuratissime firmaret ac stabiliret, nobisque
argumentum pr:eberet sux cum Patre propinquitatis,
naturalis conjunctionis, atque concordi:e. [ta enin
liuic dicto confido, ut illo maxime dicam demonstrari
ejus cum Patre conjunctionem, et substantie unita-
tem. Neque perturbemini ex ratiociniis haereticorum.
Neque enim gladii in muris depicti, neque hastz, ne-
que spicula hostes turbare possent, torvum et terribr-

941

IN ILLUD, FILIUS EX SE NIHIL FACIT, ETC.

248

TOY EN ATIOIX ΠΛΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

IOANNOY TOY XPYXOXTOMOY

Ἐ» τῇ peyd.ln ἐκκ.Ἰησίᾳ, προειρηκότος (ἐπισκόπου) ὀλίγα εἰς τὸ EvayyéAtor, εἰς τὸ, «Οὐδέποτε
dg' ἑαυτοῦ ποιεῖ ὁ Ylóc οὐδὲν, ἐὰν µή τι β.Ίέτῃ τὸν Πατέρα ποιοῦντα 5.)

[255] a". Ὥτης βίας, à τῆς τυραννίδος. Πεπλτρωμένην
hy φιάλτν ἔχων ὁ διδάσχαλος προειριχὼς, ἄκροις τοῖς
Χεῖλεσιν γεύσασθαι ἡμᾶς Erf vae b τὸ πόµα’ τοῦτο δὲ πε-
πτοίηχεν, οὐ GU ἔνδειαν διδασκαλίας' xal γὰρ xal πηγῆς
οὐκ ἔλαττον βρύξιν εἴωθεν' ἀλλ), ὥσπερ ἔφθην εἰπὼν, τῆς
ὑμετέρας ἀγάπης φανερῶν τὴν τυραννίδα, ἣν περὶ τὴν
Ἠμετέραν σµιχρότητα ἐπιδείχνυσθαι μεμελετήχατε΄ διὰ
τοῦτο ταχέως ἐσίγησεν, xal τὸν λόγον χατέχλεισε 5, τῇ
ἐπιθυμίᾳ τῇ ὑμετέρᾳ χαρίσασθαι βουλόμενος, xat ὁόλο-
χλίρου τοῦ ὀφλήματος ἡμᾶς ὑπευθύνους χαθιστά:;. Ἐπεὶ

οὖν xal αὐτὸς ἡμῖν τῷ λόγῳ παρεχώρησεν, xal ὑμᾶς
ἐχχρεμαμένους ὁρῶ τῆς γλώττης τῆς ἡμετέρας, ἀνάγχη
Ἰοιπὸν ἀποδύσασθαι πρὸς τὰ παλαΐίσµατα᾽ ἀλλὰ συνάρα-
σθέ µοι, xal χεῖρα ὀρέξατε, ταῖς εὐχαῖς διεγείροντες
ἡμῶν τὴν γλῶσσαν, xaX τῇ συνέσει τῆς ἀχροάσεως εὓ-
olov ἐργαζόμενοι τὴν διδασχαλίαν. Ἐπεὶ χαὶ ὁ προφή-
της οὗ θαυμαστὸν ζητεῖ µόνον σύμδουλον, ἀλλὰ xal συν-
εν ἀχροατήν. Οὐ γὰρ ὁ τυχὼν ἡμῖν ἀγὼν πρόκειται
σἶμερον, ἀλλὰ πολλῶν δεόµενος εὐχῶν, πολλῆς δὲ ἀγρυ-
πνίας τῆς τῶν ἀχροωμένων, πολλῆς δὲ σπουδῆς τοῦ λέ--
Ίονοος. ἵνα καὶ λεχθῇ μετὰ ἀχριθείας τὰ λεγόμενα, xol
φυτιυθῇ μετὰ ἁσφαλείας &v τῇ διανοίᾳ τῆς ὑμετέρας
ἀγάπης. O0 γὰρ ἀχοῦσαι βούλομαι µόνον ὑμᾶς, ἀλλὰ xal
παικυθῆναι" οὐ μαθεῖν µόνον, ἀλλὰ καὶ διδάσχειν' οὐκ
αὐτοὺς δέχεσθαι 4 µόνον, ἀλλὰ xaY εἰς ἑτέρους διαδιθά-

(ev. θὕτω γὰρ ἡμῖν λαμπρότερον ἔσται τὸ θέατρον, καὶ

Thuy ὁ σύλλο-ος, ὅταν ὑμεῖς δι ὧν ἀχρύετε xai ἑτέ-

fov; ἐπανάγειν δυνῄσησθε. Τῇ μὲν οὖν προο-ἐρᾳ συνάξει

ταύτην εἰς µέσον ἀγαγὼν τὴν ῥῆσιν τὴν εὐσγγελικὴν τὴν
λέωσαν, Ὁ Πατήρ µου ἕως ἄρτι ἐργάζται, xd sio
ἐράζομαι, xaX δείξας ἐντεῦθεν τὴν πρὸς τὸν γεγεννη-
x53 ἱσότητα, ὅπερ xal πρὸ τούτου ἀπεφήνατο ὁ εὐαγ-

Ἱιστὴς λέγων, Aut τοῦτο μᾶ.1.Ίον ἑδίωκον αὐτὸν, οὐ

μόγον ὅτι ἔλυσε «τὸ cá&6acov, AA" ὅτι καὶ Πατέρα

ἴδιον ἔλεγε τὸν 880v, ἴσον ἑαυτὸν ποιῶν τῷ θεῷ, οὔ-

Ὦω τὸν λόγον χατέλυσα. Σήµερον δὲ τὰ παρὰ τῶν αἱρε-

τῶν ἡμῖν πρὸς ταῦτα ἀντεπαγόμενα ἀναγχαῖον διαλῦ-

δι El γὰρ xat ἓν φίλοις ἀγωνιζόμεθα, ἀλλὰ τοσαύτ]

kl πεχρησθαι τῇ ἀχριδείᾳ, ὥστε πανταχόθεν [256] &v-

*XRÁ:ntoy εἶναι τὸν λόγον xal ἀχείρωτον, xo εἰ ἐν

*Titolus sic plenior est apud Benzel. Post προειρηχό-

*« uihil habetur in Anglic. codice, sed est sphalma.

* Sie Ottob. cod., Benz. male ὑμᾶς ἀπήγαγεν.

*8ie Ouob. cod. recie. Anglic. maie ἑαίγησε. lufra
buisuava, Benzel. σχάµµατα, quod idipsum pi lbid.

πε]. ταῖς γοῦν eoo ad fidem Anglic. cod. Sed hzc
(Luo noo quadrat. [bid. Ottob. τὴν γλῶσσαν, Angl. τὴν

ew ὑποδέχεσβαι. Infra Benzel. ἑτέρους ἐπεισάχειν.

* loe non prius. ixerat, ut innuit Chrysostomus, sed
Dotle. dixit Josunes evangelista.

PaTROoL. Ga. LVI.

µέσοις τοῖς ἐχθροῖς γἐνοιτοί. Ὅπερ yap ἔφθην εἰπών, οὐχὶ
ἀχούειν ῥούλομαι µόνον ὑμᾶς ἀλλά καὶ ἑτέρους παιδεύει».
Διὸ δῇ μετὰ ἀχριθείας ἁπάσης περιθεῖναι ὑμῖν ὅπλα ἑσπού.
6axa τὰ πνευματιχὰ, ὥστε μηδαμοῦ φανῆναι µέλος γυµ.:
νὸν, μηδὲ xatplav δέξασθαι πληγἠν. Καὶ γὰρ ὅπλων τάξιν
ἡμῖν ὀλόγος ἐπέχει, φράττων μὲν ὁμοῦ τοὺς οἰκείους, βάλ-
λων δὲ τοὺς ἑναντίους, βάλλων oby ἵνα χατενέγχῃ, ἀλλὰ
χειµένους ἀναστήσῃ. Τοιοῦτον γὰρ τῆς μάχης ταύτης τὸ
εἶδος. ἐπὶ τῇ σωτηρίᾳ τῶν πολεμούντων τρόπαιον ἵστη-
σιν. "Iv' οὖν τοῦτο γένηται, συντείνατέ uot τὴν διάνοιαν͵,
πᾶσαν ἐχθάλλοντες φροντίδα βιωτιχὴν, διαναστήσατε
τὴν γνώµην. ὀξυδερχὲς παρἐχετἐ pot τὸ ὅμμα. Μήτε 6
πλούσιος ὑπὸ τῆς ῥᾳθυμίας χαυνούσθω, µέτε ὁ πένης
ὑπὸ τῆς φροντίδος τῆς πενίας πιεζἐσθω᾽ ἀλλὰ πᾶσαν
ταύτην ἐχδάλλοντες τοῦ βίου τὴν ἀνωμαλίαν, ἀχροατὶν
παρεσχενυασμένον ἕχαστος ἑαυτὸν παρεχέἑτω' o) γὰρ τὰ
τυχόντα ἡμῖν τὰ προγείµενα νῦν. Καὶ διὰ τοῦτο συνεχῶς
ταῦτα παραγγέλλω, ἐπειδὴ ol5a τὸ βάθος ὃ βαδιούμεθα.
Αλλὰ ph θορυθηθῇς βάθος ἀχούσας' τοῦ γὰρ Πνεύμµα-
τος χειραγωχγοῦντος, οὐκ ἔχει ζόφον «à ὕδατα, ἀλλὰ πολ-
Jh ἔσται ἡ εὐχολία' µόνον ἐὰν ταύτην βαδίζητε τὴν ὁδὸν
fjv ἐγὼ χελεύω. Καὶ μὴ θορυθηθῆτε, μηδὲ ταράττησθε.
Καὶ yàp τὰ χινούµενα σήμερον ἓν ἀρχῇ μὲν ταράττει τὸν
ἀχροατὴν τὸν μὴ προσέχοντα, xal εἰς ἁπορίαν ἑμθάλλει"
εἰ δὲ τὸ τέλος ἑχδέξαιτο, τὴν προσίχουσαν ἰδὼν λύσιν,
λευχῆς ἁπολαύσεται γαλήνης, χαὶ εἰς λιμένα ἀχύμαντην
την ἑαυτοῦ φυχὴν ὁρμῆσαι δυνῄσεται. "Iv' οὖν ταῦτα
γένηται, μὴ θορυθηθήτε, μηδὲ ταράσσεσθε, ἀλλ᾽ ἔπεσθε
τὴν ὁδὺν μετὰ μµαχκροθυµίας ἁπάσης xaX καρτερίας, Λν ἡ
τοῦ λόγου διδασχαλία δείχννσιν.

Τίνα οὖν ἐστι τὰ παρ᾽ αὐτῶν ἡμῖν ἀντεπαγόμενα: Ob
δύναται à Υἱὸς, φησὶν, dg' ἑαυτοῦ οὐδὲν, ἐὰν pij τι
βΑέπῃ τὸν Πατέρα ποιοῦγτα. Καΐτοι ταῦτα ἡ Γραφὴ
εἴρηχεν. Tívoz οὖν ἕνεχεν παρ) αὐτῶν 5 ταῦτα ἀντεπά-
γετα:; Οὐχ ὡς εἴρηται παρὰ τῆς Γραφής, οὕτως ἐπάγε-
ται. Tl γὰρ ἓχ τούτου, φησὶν, κατασχευάζειν βούλονται;
"Opa; πῶς ἀνέτρεψε, φησὶν, ὁ Υἱὸς τοῦ δεοῦ τὴν ὑπό-
νοιαν ἐχείνην τὴν τῆς ἰσότητος: Ἐπειδὴ γὰρ οἱ Ἰου-
δαῖοι, φησὶ, τοῦτο ὑπώπτευον, ὅτι ἴσον ἑαυτὸν ποιεῖ τῷ
θεῷ, διὰ τοῦτο ἀντεπήγαγε λέγων Ob δύναται ὁ Ylóc
dg' ἑαυτοῦ ποιεῖν οὐδέν.

Β’. "Apa μὴ µάτην εἶπον, ὅτι θορυθεῖν ὑμᾶς ἔχει τὰ
ῥήματα, xal &x προοιµίων λεγόμενα διαταράττειν τὸν
ἀχροατήν; 'AX)' ἀναμείνατε, xai ὄψεσθε τοῖς οἰχείοις -
αὐτοὺς ἀναλισχομένους ὅπλοις. Μάλιστα μὲν γὰρ οὐχ
Tiv Ἰουδαίων ὑπόνοια τὸ λεγόμενον’ ὃ xax ἐν τ προτέρα

f Sic Ottob., φαίνοιτο Benzel. Mox (ttob. ἀκούειν Ben-
zel. ἀχοῦσαι.
6 Sic Ottob. ; Benzel. τὰ ἀντεπαγόμενα. Haec porro sunt

Αποπαοτυπι dicta, queis depellunt Chrysostomi argu-
mentum.
16

249:
διαλέξει μετὰ πάσης * ἀπεδείξαμεν τῆς cagnyelag: &rep
ἵνα µη πάλιν ἀναχινῶμεν, ἐχεῖ παραπέµφαντες τὸν
ἀχροατὴν, τὸ νῦν ἐπαγόμενον διαλῦσαι πειρασόμεθα,
δειχνύντες ὅτι οὐχ ἀνατρέπων τὴν ὑπόνοιαν ἑχείνην,
ταῦτα λέγει. ἀλλὰ μετὰ πολλῆς ἀκριθείας ἰστῶν καὶ
βεθαιῶν, xai τῆς mpb; τὸν γεγενηχότα [257] ἐγγύτητος,
καὶ πολλΏς Ὑνησιότητος xal συναφείας xal ὁμονοίας
ἀπόδειξιν ἡμῖν παρέχων, Οὕτω γὰρ θαῤῥώ τῷ εἰρημέ-
Vtp, δει ταύτην µάλιστά φημι b. τὴν ῥῆσιν ἀπόδειξιν εἷ-
ναι τῆς πρὸς τὸν Πατέρα συγγενείας αὐτοῦ, xal τοῦ
χατὰ τὴν οὐσίαν ἁπαραλλάχτου. Μηδὰ-ταράττεσθε ὑπὸ
τῶν λογισμῶν τῶν αἱρετικῶν. Ο0ὐδὲ γὰρ τὰ ἔιφη τὰ ἐν
τοῖς τοίχοις γεγραμμµένα, οὐδὲ τὰ δόρατα, οὐδὲ αἱ αἰχμα»
θοροθεῖν δύναιντ᾽ ἂν πολεμίους, φοθερὸν xai ὀξὺ βλέ-
ποντας. Ὅπερ γὰρ ἂν f, σχιά τίς ἐστι καὶ εἰχὼν, οὐ
πραγμάτων ἀλίθεια. Τοιοῦτοι τῶν αἱρετιχῶν οἱ λογισμοὶ,
οὓς ἵνα διελἐγξωµεν, πλτσίον ταύτης γενώµεθα τῆς ῥή-
δεως, συνεχῶς αὐτῶν περιστρέφοντες, χαὶ τέως αὐτοὺς
ἐρώμεθα, πῶς βούλονται ἑρμηνεύειν τὴν ῥῆσιν. O0) γὰρ
ἀρχεῖ µόνον ἡ ἀνάγνωσις. El γὰρ Ίρχει ο fj ἀνάγνωσις,
τίνος Évexev ὁ Φίλιππος πρὸς τὸν εὐνοῦχον ἔλεχεν, "Αρά
ve γιγώσχεις d. ἀναγιγώσχεις; θεν ἀναγινώσχων
ἐχεῖνος, οὐδὲν ᾖδει τῶν ἐγχειμένων' διὸ xol Deve:
Aéopaí cov, περὶ τίνος ὁ προφήτης έχει, περὶ éav-
τοῦ, ἢ περὶ érépov; El Ἶρχει ἡ ἀνάγνωσις, πῶς οἱ
Ἰουδαῖοι τὴν Παλαιὰν ἀναγινώσχοντες, xo τὰ περὶ τῆς
Υεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, καὶ τῶν σηµείων, χαὶ τῶν θαυ-
µάτων, χαὶ τόπον, xal xatpbv, xat σταυρὺν, καὶ τάφον,
xai ἀνάστασιν, xai ἀνάληψιν, xal τὴν ἐκ δεξιῶν xa0-
έδραν, καὶ τὴν τοῦ Πνεύματος χάθοδον, xol τὴν τῶν
ἁποστόλων συνεκδρομὲν, xal τὴν τῆς συναγωγῆς ἐχθο-
hy, καὶ τὴν τες Ἐκκλησίας εὐγένειαν, οὐδέπω xol ση-
µερον ἐπίστευσαν; Οὐκ ἄρα ἀρχεῖ fj ἀνάγνωσις, ἐὰν μὴ
προσῇ χαὶ ἡ γνῶσις. Ὥσπερ γὰρ &&v τις τρέφηται μὲν,
μὴ πέπτῃ δὲ, οὐ ζήσεταί ποτε’ οὕτως ἑἐάν τις ἀναγινώ-
(σχη μὲν, οὐ γινώσχῃ 55 μηδὲν τῶν ἐγχειμένων, οὐκ ἐπι-
τεύξεται τῆς ἀληθείας. Mi τοίνυν μοι παρέχετε τὴν ῥῇῆ-
σ.ν την εὐαγγελιχὴν, ἀλλὰ καὶ ἑρμηνεύσατε αὐτήν. Τοῦτο
δὲ ἁπαιτῶ παρ) ἐχείνων, ἴν ὅταν τὰ σαθρὰ αὐτῶν xa-
ταλύσω νοήµατα, τότε χαταθαλῶ τῆς ἀληθείας «5v 0s-
µέλιον. Οὕτω καὶ οἰχοδόμοι ποιοῦσιν, οὐ πρότερον τὴν
xpnzióx καταθάλλονται τῶν οἰχημάτων, ἕως ἂν τὰ d
σεσαθρωμένα ἀνέλωσιν, ἵνα μετὰ ἀσφαλείας οἰχοδομῶσιν.
Τούτους 65 xa ἡμεῖς μιμησώμεθα.
Ein οὖν, οὐ δύναται ὁ Υἱὸς ποιεῖν ἀφ᾿ ἑαυτοῦ καθόλου
'οὐδέν; Οὐδὲ γὰρ εἶπεν, ὅτι ἀνθρώπους μὲν δύναται
ποιεῖν, ἀγγέλους δὲ οὐ δύναται: οὐδὲ ἀγγέλους μὲν δύ-
ναται, ἀρχαγγέλους δὲ οὐ δύναται: ἀλλ᾽ εἶπεν, ὅτι οὐδέν.
Οὐκοῦν ἀσθενείας τὸ ῥῆμα; ct γε μὴ δύναται, χατὰ τὴν
ὑπόνοιαν τὴν ahy, καὶ βίας xat ἀνάγχης ἐπιτεταμένῃς'
el γε ἀφ᾽ ἑαυτοῦ οὐδὲν ποιεῖ, ἀλλ ὅσα ἂν βλέπῃ τὸν Πα-
“τέρα ποιοῦντα. Ἰδοὺ καὶ διδασχαλίας ὕστερον προσγενο-
µένης, ἅπερ ἅπαντα ἀλλότρια τῆς ἀχηράτου καὶ ἀνωλέ-
Όρου οὐσίας ἐχείνης τῆς ἀφράστου xal ἀῤῥήτου xa &xa-
τἀλήπτου. Καὶ τί λέγω περὶ τοῦ Χριστοῦ; Οὐδὲ γὰρ περὶ
ἐμοῦ τοῦ μικροῦ xal εὐτελοῦς, καὶ ἀπὸ γῆς γενοµένιν,
δυνατὸν τοῦτο λέγεσθαι, ὅτι οὐ δύναµαι ἐγὼ ἀφ᾿ ἑαυτοῦ
ποισῖν οὐδέν' οὐδὲ περὶ σοῦ, οὔτε περὶ ἄλλου οὐδενὸς
ἀνθρώπων. El γὰρ τοῦτο ἀληθὲς, εἰχῆ γέεννα, xai xó-
λασις, χαὶ τιμωρία" εἰχῃ στέφανοι, χαὶ ἔπαθλα, καὶ
:ἀγαθά. 0ὐδὲ γὰρ 1278] ἐχεῖνα ὑποστησόμεθα ἁμαρτά-
8 Sic Benzel. ; Ottob. πολλῆς.
b Sic Ottob. ; Benzel. φησί, perperam.

* * Sic Ottob., Benrzel. vere ἀρχεῖ.
d Sic Benzel. ln Ottob. autem ἐὰν μὴ τά.

S. JOANNIS CHRYSOSTCMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

^

250
γοντες, οὐδὲ τούτων ἀπολαύσομεν κατορθοῦντες, el ve
μηδὲν ἀφ᾽ ἑαυτῶν πράττοµεν. Τὰ γὰρ ἔπαθλα οὐ τοῖς
πράγµασιν ἁπλῶς. ἀλλὰ τῇ γνώµη ἀπόχεινται. Οἷόν τι
λέγω᾽ ὅταν τις ἀφ᾽ ἑαυτοῦ χαλὸν ἐργάζηται, τότε στε-
φανοῦται καὶ ἀναχηρύττεται, οὐχ ἁπλῶς ὅταν ἐργάζη-
ται, ἀλλά μετὰ γνώμης xai προαιρέσεως Καὶ ἵνα jams
ὅτι ταῦτά ἐστιν ἀληθὴ' Εἰσὶν εὐνοῦχοι, φησὶν, οἶτι-
γες εὐνουχίσθησα» παρὰ τῶν ἀνθρώπων" xal clou
εὐγοῦχοι, οἵτινες εὐνούχισαν ἑαυτοὺς διὰ τὴν Ba-
σιαείαν τῶν οὐρανῶν. Εὐνούχους ἐνταῦθά φησιν οὐ
τοὺς τὰ µέλη χόφαντας, ἀλλὰ τοὺς τὸν πονηρὸν λογισμὸν
χαὶ ἀσελγείας γέµοντα ἀποτεμόντας, οὗ σιδηρᾷ μαχαἰρα,
ἀλλὰ λογισμῷ καὶ φιλοσοφίᾳ, καὶ τῇ τοῦ θεοῦ βοηθείἰᾳ
χρησαµένους εἰς τοῦτο. Ἰδοὺ δύο εὐνοῦχοι, οἱ μὲν ἐξ
ἀνθρώπων ἀποτμηθέντες τὰ µέλη, οἱ δὲ εὐλαθείᾳ ἆτο-
χόφαντες τὸν πονηρὸν λογισµόν. ᾽Αλλ' ὅμως εἰ xal δια-
φόρως εὐνουχίσθησαν, ὁμοίως ἁἀμφότεροι Τυναικῶν
ἀπέχονται µίξεως. Τὸ ὁμοίως * δὲ εἶπον, οὐ χατὰ γνώ-
µην, ἀλλὰ κατὰ τὴν τοῦ πράγµατος φύσιν. 0ὐδὲ γὰρ
εὐνοῦχος δύναιτ' ἂν συγγενέσθαι γυναιχὶ, οὔτε ὁ μοναχὸς
ὁ εὐνουχίσας ἑαντόν. Καὶ τὸ μὲν πρᾶγμα Ev, τὸ δὲ τέλος
οὐχ ἓν. Διὰ τοῦτο περὶ μὲν ἑχείνων εἰπὼν ὅτι εὐνουχί-
σθησαν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, οὐδὲν αὐτοῖς διὰ τοῦτο
ἔθηχεν ἔπαθλον' φύσεως γὰρ, οὗ γὰρ ἵ ἀσχήσεως τὸ
πρᾶγμα ἣν. Τούτους δὲ εἰς µέσον ἀγαγὼν, τῇ βασιλείᾳ
αὐτοὺς ἑστεφάνωσεν, εἰπὼν, Διὰ τὴν βασιβείαν των
οὐρανῶν, Καΐτοι οὔτε οὗτος μίγνυται γνναιχὶ, οὔτε
ἐχεῖνος ἀλλ᾽ ὁ μὲν ὑπὸ τῆς ἀνάγχης δεδεµένος, ὁ δὲ τῇ
προαιρέσει τὸ πρᾶγμα κατορθώσας, xal ἀφ' ἑαυτου
τοῦτο ἐργασάμενος χαὶ ἀνύσας. Εἶτα οἱ μὲν ἄνθρωποι
ἀφ᾿ ἑαυτῶν δύνανται τοιαῦτα πράττειν, xat ποιεῖν, xal
φιλοσοφεῖν, xal φθέγγεσθαι, καὶ µυρία ἕτερα ἐργάνεσθαι'
ὁ δὲ τῶν ἀγγέλων Δεσπότης οὐ δυνήσεται οὗ μικρὸν οὐ
μέγα ποιεῖν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ; Καὶ τίς ταῦτα ἀνέξεται, Οὐκ
ἀχούεις Παύλου λέγοντος, ὅτι Ἐν μεγά.1ῃ οἰκίᾳ ovx
ἔστι µόνον σχεύη χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ, dAAà καὶ ξύ-
Aura καὶ detpáxiwa: καὶ d μὲν εἰς τιμὴν, d δὲ elc ἁτι-
play. ᾿Εὰν οὖν τις ἐκκαθάρῃ ἑαυτὸν ἐκ τούτων,
ἔσται σχεῦος εἰς τι μὴν ἡγιασμένον τῷ Δεσπότῃ. .
Υ΄. Ὁρᾶς χαὶ τούτους &q' ἑαυτῶν διορθουµένους; Τοῦτο
γάρ ἐστιν Ἐάν τις ἑαυτὸν ἐχκαθάρῃ. Τί οὖν ἐστι τὸ
εἰρημένον; El πρὸς οἰχείους µόνον ὁ λόγος ἡμῖν ἣν, Ίδη
xat τὴν λύσιν ἂν ἐπήγαγον' ἐπειδὴ δὲ πρὸς ἐχθροὺς xal
πολεµίους, ἔτι τὰ ἐχείνων χαθελεῖν ἀναγχαῖον πάλιν
τὴν ῥῆσιν εἰς μέσον ἀγαγόντες, οὕτως ταύτην ποιῄσω-
μεν cag). "Ott 5 μὲν γὰρ ἡμῖν δυνατὺν ἀφ᾽ ἑαυτῶν xal
ποιεῖν χαὶ λέγειν, ἰχανῶς ὁ λόγος ἀπέδειξεν. El γὰρ μὴ
τοῦτο ἣν, οὐκ ἂν ἑστεφανώθημεν χατορθοῦντες. Έρωτη-
τἐον δὲ πάλιν τὸν αἱρετιχόν' τί ἐστιν, Εὰν µή τι BAéxm
róv Πατέρα |259] ποιοῦντα, οὐ δύναται ἀφ᾽ ἑαυτοῦ
πειεῖν οὐδέν; "Arb γὰρ τῆς ῥήσεως ταύτης, λέγω, οὐ
τῆς ἑρμηνείας' μᾶλλον δὲ οὐδὲ ἀπὸ τῆς ῥῆσεως, ἁλλ' ἀπὸ
τῆς διεστραµµένης τῶν αἱρετικῶν ἑρμηνείας, ἀνάγχη
διπλῆν τινα ἐπεισάγεσθαι χτίσιν. Πῶς χαὶ τίνι τρόπῳ;
᾿Εὰν µή τι BAéz n, φησὶ, τὸν Πατέρα ποιοῦντα, οὐ
δύναται ποιεῖν. Οὐχοῦν ἀνάγχη πᾶσα εἶναι μὲν ἔργα
τοῦ Πατρὸς ἀπηρτισμένα, εἶναι δὲ χαὶ ἕτερα τοῦ Ylou,
& mph, ἐχεῖνα βλέπων κατεσχεύασεν xal αὑτός. Ἐὰν
γὰρ µή τι βλέπῃ ποιοῦντα, οὐ ποιεῖ, φησίν. Ἵνα ουν

* Sie Benzel. Ottob. τὸ ὅμοιον. Paulo post. οὔτε ὁ pova-
ὃς 6 εὐνουχίσας ἑαντόν. Post hiec. verba. adjficiendum putat
nzelius βούλοιτ) ἄν. Certe aliquid desiderari videtur, et

βούλοιτ) &v quadraret.

detur.

f Bic Benzel. et. Ottob., sed γάρ hic expungendum *i-

6 &ie Ottob.,, Benrzel. autem

el; μέσον &yayev ὅτι
μέν, omíssis interpositis.

IN ILLUD, FlLiUS EX SE NIIIHL FACIT.

etum przferentes. Quidquid enim hujusmodi
ra qux dain et imago est, non rerum veritas.
1 hxreticorum ratiocinia : qu:e ut refutemus,
'eaigio hxreamus, assidue illa versantes :
ae ab illis quzeramus, quomodo velint hunc
lerpretari. Neque. enim sola lectio sufficit.
vttio sufficeret, cur Philippus eunucho dice-
intelligis que legis (Act. 8. 50)? Unde liquet
legeret, nibil ex scriptis intellexisse : ideo-
at: De quo, queso, loquitur propheta, de se-
le alio (1bid. v. 54)? Si lectio sufficiebat, quo-
lzi dum Vetus Testamentum legunt, ea qux
ἡ natalibus, de signis, de miraculis, de loco,
we, de cruce, de sepultura, de resurrectione,
iptione, de sessione a dexteris, de Spiritus
scensu, de apostolorum exitu per universam
le ejectione synagogze, de Ecclesia nobilitate
, nondum hodie crediderunt? Non ergo suffi-
, hisi adsit et cognitio. Quemadmodum enim
lat quidem, sed cibum non coquat, is non
; 8i quis legat, nihil vero dictorum intelligat,
itatem non percipiet. Ne mihi ergo locum
um proponite tautum, sed illum interprete-
Ε autem ab ipsis postulo, ut cum pravas eo-
icationes confutavero, tum veritatis funda-
Jaciam. Sic etiam architecti faciunt, non
iBiciorum fundamenta jaciunt, quam sor-
rint, ut tuto zedificent. Illos et nos quoqze
sio Chrysostomi ad hereticorum argumentum,
po, nihilue potest Filius a seipso facere, ni-
"us? Neque enim dixit, se quidem posse
lacere, sed angelos non posse; neque angc-
, sed arcliangelos non posse; verum omnino
Necillitatem ergo hoc dictum testificatur?
secundum opinionem tuam non potest, vi
tate colibitus; si nempe a seipso nihil fa-
use viderit Patrem facientem. En hac post-
eperia doctrina, quie. tamen omnia aliena
Itemerata illa, inimortali, inenarrabiii, inef-
jncomprehensibili substantia. Et quid de
quof? Neque enim de meipso in(imo, vili,
κο licet effari, non posse me a meipso quid-
ere; nec de te hoc dici potest, nec de al:o
sominum. Nam οἱ hoc verum est, frustra
4 supplicium et poena ; frustra coronz, pr:e-
1, Neque enim illa sustinebimus, si pecce-
ue his fruemur, si recte egerimus, siquidem
is nibil facimus. Prxmia enim non operibus
ed voluntati reposita sunt. Exempli causa :
& seipso bonum operatur, tunc coronatur ac
's non cum egerit simpliciter, sed quando
itate et proposito. Atque ut. Ίο vera esse
Sunt eunuchi, inquit, qui castrati sunt ab ho-
€ suni eunuchi, qui seipsos castraverunt pro-
m edlorum (Mauh. 19. 12). Eunucbos hic

eos qui sibi membra absciderunt, sed qui
em pravam ac libidine plenam reeecuerunt,
) ferreo, sed ratiocinio et philosophia, et ad

250

illud Dei auxilio usi sunt. Ecce duo eunuchorum ge-
nera, quorum alii ab hominibus exsecti sunt, alii
pietate permoti pravam cogitationem amputarunt.
Verumtamen etsi diverso modo castrati sunt, ambo
tamen similiter a mulierum concubitu abstinent. Si-
militer dixi, non secundum propositum voluntatis,
sed secundum rei naturam. Neque enim eunuchus cum
muliere rem habere possit, neque monachus, qui
seipsum cas'savit. Res quidem una eademque est, non
item finis, ldeo cum de illis dixisset, quod castrati
sint ab hominibus, nullum ob id ipsis addidit prze-
mium: nature quippe, non exercitationis illud erat
opus. Hos autem in medium adductos regno c:elorum
coronavit, dicens, Propter reqnum celorum. Atqui ne-
que hic, neque ille cum muliere rem habet : sed alter
necessitate, alter vero proposito recte agit, et a seipso
illud przsstat. Hominesne, dic milii, a seipsis hoc agere
possunt, et philosophari, et loqui, sexcentaque ol'a
perficcre : angelorum vero Dominus nec parvum ncc
magnum quid a seipso agere poterit ? Et quis hxc {ο -
rat? Non audis Paulum dicentem : « [n magna domo
non solum sunt vasa aurea et argentea, sed etiam li-
gnea et fictilia, qusdam in honorem, quzdam autem
in contumeliam. Si quis ergo emundaverit se 2b ipsis,
erit vas in honorem, sanctificatum Domino » (9. Tim.
9. 90. 31).

9. Vides hos etiam se ex seipsis emendare? Illud
enim significant hxc: Si quis seipsum emundaverit.
Quid ergo illud est quod dicitur? Si cum familiaribus
tantum et amicis sermo esset, jam solutionem attu-
lissem : quia vero cum inimicis et hostibus res nobis
est, eorum quoque argumenta confutanda sunt, ad-
ducta denuo ín medium clausula, ut eam sic perspi-
cuam reddamus. Quod enim possimus cx nobis ipsis
facere et dicere, satis commonstratum cst. Nisi enim
illud esset, nequaquam pro bonis operibus coronare-
mur. Interrogandus iterum est hzreticus : Quid est,
Nisi quid viderit Patrem facientem, nihil a seipso fa-
cere potest? Àb hoc enim dicto, inquam, non ab ejus
interpretatione ; imo potius neque a dicto, sed a pra-
và hzreticorum interpretatione, duplex necessario
statuenda creatio erit. Quomodo et qua ratione? Nisi
quid viderit, inquit, Patrem facientem, nihil facere po-
test. Ergo necesse prorsus erit, esse opera Patris per-
fecta ; et esse alía Filii, qu:e ipse ad paterna respiciens
ereaverit. Nisi quidpiam, inquit, facientem viderit,
non facit. Ut ergo videat, necesse est opera esse. Quid
ergo? quz$o te : unum videmus solem, num duos mihi
monstrare potes, ut unum a Paire factum, alium a
Filio suspicer? num duas lunas, vel terras, vel duo
maria? et sic de czteris omnibus ? Verum hoc num-
quam dixeris: unus quippe sol est. Quomodo igitur
nihil facit, nisi viderit Patrem facientem? Solem cujus
opus esse vis? an Patris? Ubi ergo Filii sol? An Fi-
lii? Ubi ergo sol Patris, quem videns Filius, alium si-
milem fecerit? Quomodo stabit illud, Omnia per ipsum
facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan. 1. 3)? Si
enim omnia per ipsum, quod tempus adscribi potest
huic divisioni ? Viden' ratiocinia ? quomodo vos

251
ipsos imp'icatis , ac mendacium seipsum coarguit?
Aliud argumentum contra Anomaos. (Quo in statu
orbis fuerit ante Christi incarnationem. — Ecce corum
allata interpretatione, quomodo demonstravi , ipsam
a seipsa impeti. Sed et illud libens adhuc quzrerem :
Quis carnem nostram assumpsit, et in virginalem
vulvam descendii? Paternean Filius? dic milii. Nonne,
ut omnibus palam est, unigenitus Dei Filius? Etenim
Paulus sic ait : « lec sentite in vobis, quod et in
Christo Jesu, qui cum in forma Dei esset, non rapi-
nam arbitratus est esse se :equalem Deo; sed semct-
ipsum exinanivit forinam servi accipiens » (Philip. 9.
5-7). Et, « Misit Deus Filium suum unigenitum, fa-
cium ex muliere, factum sub lege » (Gal. 4. 4).
Omnisque Scriptura, tum vetus tum nova, hujusmodi
testimoniis plena cst, ipsique opera clamant, Unige-
nitum iucarnatum esse, non Patrem. Utrum igitur
Filius, viso Patre incarnato incaruatus el ipse est Υ (a)
[ Neque enini incarnatus fuisset], nisi vidisset ipsum
incarnatum : siquidem Non potest a seipso («cere quid-
quam, nisi viderit. Patrem facientem. Quandonam lioc
Patrem facientem viderit, dicere non possis. Nec
vero putes parvum id esse, quod factum est. Nam
caput salutis nostrz incaruatio Unigeniti est, οἱ ejus
ad nos usque demissio. Antequam enim homo fieret,
malitia tyrannidem exercebat, et. profundissinia nox
omnia occupabat, atque ubique. arz? οἱ templa idolo-
rum, nidor, fumus et. torrentes sanguinis, non niodo
ovium boumque, sed etiam hominuin. Nam Sacrifica-
verunt filios suos et. filias suas damoniis ( Psal. 105.
$1) : et hzec populus, qui prophetas habebat atque
legem, qui Dei visu fruebatur, qui in (οἱ miraculis
innutritus erat. Quod si hi tales eraut, cogita quo-
modo reliqua: orbis partes affectze fuerint, a dz2emo-
nibus exagitat», sub nequitiz? tyrannidem redacta,
animi morbis omnibus subjecLe, ligna colentes, lap:-
des adorantes, montes, colles, saltus, arbores, lacus,
Iontes, fluvios. Ecquid ca:tera commemoremus ) Ex
Judieorum enim malis quanta essent aliorum facinora
viderc est. « Equi furentes in feminas erant, unus-
quisque ad uxorem proximi sui hinniebat » (Jer. 5. 8).
« Cognovit bos possessorem suum, et asinus praesepe
domini sui, Israel autem me non cognovit » (1sai. 4.
3). « Canes muti, qui non potuerunt latrare » ({εαἱ. 56.
10 ). « Facies meretricis facta est tibi, apud omnes
impudenter agehas » (Jer. 5. 5). « Nonest intelligens
aut requirens Deum : omnes declinaverunt, simul
inutiles facti sunt » ( Psal. 13. 9. 5). Rursum alius :
'* Frustra argentarius argentum conflat : maliti:& eo-
"um non sunt consumpte » (Jer. 6. 29). Iterum
alius : « Exsecratio, et mendacium, et furtum, et
e:edes , et adulterium effusa. sunt super terram, et
sangsinem in sanguine miscent » ( Osee &. 2). Rur-
sum alius : «Si mutabit /Etliops pellem suam, et
pardus maculas suas, et populus hic poterit judiciun
facere, cum didicerit mala » (Jer. 43. 25). Alius iterum :

(a) Uncins inclusa ex conjectura adjiciuntur ; his quippe
demptis non stat sensus, i; s his quipp

,

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

« Vie mihi, o anima, quia periit plus de terr
recte faciat in hominibus uon est : omnes iin 68
judieant » ( Mich. 7. 2). Deus iterum : « Odi
repuli festivitates vestras, et non odorabot
in conventibus vestris » ( Amos 5. 91 ). Elias
« Altaria tua subverterunt, et prophetas tuos
runt; etego relictus sum solus, ct qu:erunt
meam » (5. Reg. 19. 10). Rursum Deus : «
d.mum meam, dimisi hereditatem meam, de
ctam animam meam in manus inimicorum ejut
12. 7). David iterum : « Iumolaverunt. fili
et filias suas d:rmoniis, οἱ effuderunt sanguit
nocentem, sanguinem filiorum suorum et fil
( Psal. 106. 57. 38 ).

4. Vidistiw malitie tyrannidem ? Canes fu
cqui. eL asinis stupidiores, bobusque insensil
in ipsamque naturam insanieruut. Sed. post |
tionem Christi quid ait Scriptura ? Pater nost
in celis ( Math. 6. 9). Antehac dicebat Ser
Vade ad formicam, piger ( Prov. 6. 6); posth
eliam adoptione dignati sumus, et cxlo ad
cun angelis clioros agimus, et ipsorum cantu
cipes sumus, ac cuin iucorporcis potestatibus
tamus. Sublati suut. colles, diruta suut templi
ese lapis visus est, et lignum esse lignuin dej
sum est, arborcsque arbores; fontes item
Quia enim Sol justitie illuxit ( Mal. 4. 9),
ostendit naturam, quam prius obtenebrabat no
ris, et ignoranti: profunda caligo, quas coi
decepti erant. oculos offuscabat. Sed postqua
sam erroris nubem Solis justitie radius dis.
ubique lux est οἱ dies, imo splendida stabilis
meridiana. Perse ctiam, qui matres suas in
ducebant, virginitatem nunc exercent. Εις
filios suos quasi non agnoscentes mactabant, €
mansuetissimi el. mitissimi sunt. Lupi ovium
mansueli evaserunt; imo ctiam ii qui lupi
imnauniores erant. Lupus enim. naturam non i
sed aguoscil fetum : homines autem etiam ill
ciores erant. Sed post incarnationem Unigeni
que dispensationem, ejecta feritate, ad prion
versi sunt nobilitatem ; imo ad angelicam v.
evecli sunt. Et antehac urbes quidem erant ig
plene : hodie autem etiam solitudo philoso
necnon tuguria monachorum in montibus et &
imitantium ipsam angelorum vitam, postquai
sentem exuerunt. At quid opus est verborum
ratu, cum res ips loquantur, et sole clarius
dant beneficia, quze post admirandum illum |
ritualem virginis parium , ac port dispenss
incarnationemque, totum orbem occuparunt ? A
tantum tamque prxeclarum opus a seipso feeit
et clamat Paulus dicens : Qui cum in forma D«
non rapinam arbitratus est. esse se. cqualem E
semetipsum ezinanivit, formam servi accipiens (
2. 6. 7). Audis, hzretice, quod seipsum exines
Ac rursus alibi : « Sicut et Christus dilexit
tradidit semetipsum pro nobis oblationem et à
Deo in odorem suavitatis » ( Ephes. 5. 3. Qui

t IN ILLUD, FILIUS EX SE NIHiL FACIT, ETC.

ζη, ἀνάγχη εἶναι τὰ ἔργα. Τί οὖν; ein£ µοι' ἕνα fov
ὀρώμεν, μὴ δύο δεῖξαί po: δυνήση, ἵνα τὸν μὲν τοῦ IIa-
ερὸς, τὸν δὲ τοῦ Y'loo ὑποπτεύσω; χαὶ σελήνας δύο, xal
vi», χαὶ θάλατταν ; οὕτω χαὶ τὰ ἄλλα πάντα; Αλλ' οὖκ
ἂν ἔχοις εἰπεῖν' εἷς γάρ ἐστιν ὁ ἦλιος. Πῶς οὖν, ἑὰν μή
t θλέπῃ ποιοῦντα αὐτὸν, οὐ motel; Τίένος ἔργον εἶναι
St τὸν vtov; τοῦ Πατρός: Ποῦ οὖν ὁ τοῦ Υἱοῦ;
λλλὰ τοῦ 1οῦ: Ποῦ οὖν ὁ τοῦ Πατρὸς, ὃν ἰδὼν οὗτος,
EX) τοιρῦτον ἐποίησεν; Πῶς δὲ ἐχεῖνο στήσεται τ»,
[Πάντα δι᾽ αὐτοῦ ἐγένετο, xal χωρὶς αὑτοῦ ἐγένετο
οὐδὲ ὃν; El γὰρ πάντα δι αὑτοῦ, ποῖον ἂν ἔχοι χαι-
pv αὕτη dj διαίρεσις; 'Opdc τὰ τῶν λονισμῶν; πῶς
ἑαυτοὺς περιπείρετῖ, χαὶ ἑαυτὸ ἐλέγχει τὸ Φεῦδος;

le, *hv* ἑρμηνείαν αὐτῶν εἰς µέσον ἀγαγὼν, πῶς .

ἔειζα αὐτὴν ὑφ᾽ ἑχυτῆς βαλλομένην. Ἐγὼ δὲ χἀχεῖνο
ἡλέως ἂν ἑροίμην * τίς ὁ τὴν σάρχα ἀναλαθὼν τὴν ἡμε-
τέραν, καὶ εἰς µίτραν ἑλθὼν παρθενιχἠν; ὁ Πατὴρ ἡ ὁ
Tl; εἰπὲ. Οὐ παντί που 2"λον, ὅτι ὁ μονογενὴς Υἱὸς
τοῦ 6:00; Καὶ γὰρ ὁ Παῦλος οὕτως φησίν ' Tovro
σρυγείσθω ἐν ὑμῖν. ὃ xal ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ὃς ἐν
µορρῇ θεοῦ ὑπάρχων οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ
rra lea θεῷ, d... ἑαυτὸν ἑκένωσε μορφὴν δού.Ίου
ἑπθων. Καὶ. Εξαπέστει.]ε» ὁ θεὸς τὸν Υἱὸν αὐτοῦ
τόν uoroyev ri, γενόμενον ἐκ γυναικὺς, Υενόμενον
ὑπὸ γόµον. Καὶ πᾶσα Γραφἢ, εἴτε παλαιὰ, εἴτε xai,

Ἄντων ἑμπέπλησται τῶν μαρτυριῶν ΄ xal τὰ πράγματα:

Vl, ὅτι ὁ Μονογενὲς ἐσαρχώθη, οὐχ 6 Πατήρ. Πότερον
ὧν bày τὸν Πατέρα σαρχωθέντα ὁ Υἱὸς ἐσαρχώθη; [ Οὐ
139 ἂν ἐσαρχώθη], εἰ μῆ b θεασάµενος αὐτόν. Οὐ γὰρ
ἐύγαται dg" ἑαυτοῦ ποιεῖν οὐδὲν, ἐὰν µή τι BAénm
τὸν Πατέρα ποιοῦντα. Πότε ἂν ἴδοιμι τοῦτο ἐργασά-

Ivy τὸν Πατέρα; Οὐκ ἂν ἔχοις εἰπεῖν. Καὶ µήτε μιχρὸν
tha voulons τὸ γεγενηµένον. Τὸ Υὰρ χεφάλαιον τῆς
σωτηρίας ἡμῶν dj σάρχωσίς ἔστι τοῦ Μονογενοῦς, ἡ
ζυγχατάδασις αὑτοῦ. Πρὶν ἡ γὰρ Ὑενέσθαι ἄνθρωπον,
€ τῆς χαχίας ἑτυράννει, xal βαθυτάτη νὺξ πάντα
χατεῖχεν, xal πανταχοῦ βωμοὶ xal ναοὶ * τοῖς εἰδώλοις,
αἱ χνίσσαι, xai χαπνὺς, xai αἱμάτων χείµαῤῥοι, οὐχ
ἀπὸ προδάτων xal βοῶν µόνον, ἀλλὰ xax ἀπὺ ἀνθρώπων
ῥόντες. "Εθυσαν γὰρ τοὺς υἱοὺς αὐτῶν καὶ τὰς
θυγατέρας αὐτῶν τοῖς δαιµονίοις" καὶ [260] ταῦτα ὁ
lino; ὁ προφήτας ἔχων, ὁ νόµου μετασχὼν, ὁ θεοπτἰας d
ἐπολαύσας, ὁ τοσούτοις ἐντραφεὶς θᾳὐμασιν. El δὲ οὗτοι
ποῦτοι, ἐννόησον τὰ λοιπὰ µέρη τῆς οἰχηυμένης πῶς
ἐάχειντο, ὑπὸ δαιμόνων βακχενόµενοι, ὑπὸ xaxlag
“οραννούμενοι, τοῖς παθήµασι πᾶσιν ὑποχλινόμενοι,
Ca Δεραπεύοντες, λίθους προσχυνοῦντες, ὄρη, xal
βονοὺς, xa νάπας, χαὶ δένδρα, καὶ λίμνας, xal πηχγὰς,
Xi ποταμούς. Καὶ τί δεῖ ο τὰ τῶν ἄλλων λέγειν; "AT
Ὑὰρ τῶν ἓν Ἰουδαίοις χαχῶν ὄνομαι τὴν ἐν τοῖς ἄλλοις
ὑπιρθολήν. "Ix xot θη.ὶυμαν εἲς ἐγένοντο, ἕκαστος ἐπὶ
fiv rvruixa τοῦ π.ἱησἰον ἐχρεμέτιζον. Ἔγγνω βοῦς
tir xtncápevov, xal ὄνος τὴν φάτνην τοῦ κυρίου
αὐτοῦ, Ἱσραὴ.ὶ δέ µε οὐκ ἔγγω. Κύνες ὀνεοὶ οὗ
δυνάµενοι ὑ.ακτεῖν. "Οψις πόρνης ἐγένετό σοι,
ἀπηνῃσχύντησας πρὸς πάντας Οὐκ ἔστιν ὁσυγιὼν,

* Ma Ottob. recte. Denzel. autem οἱ Anglic. xal ἑαντῶν
Ἀέγχα τὸ φεῦδος; ἰδοὺ γὰρ τήν.

P Nie Ottob., Anglie. vero cod. male πότε οὖν ἰδὼν τὸν
Ἑπέρα ὁ Γἱὸς ἐσαρκώθη, εἰ µή. Hsec porro, οὐ γὰρ ἂν ἑσαρ-
*h,ex conjectura adjiciuntur. Infra pro. ἴδοιμι, melius,
t pulo, *86o« et sic notat Beuzel.

Benzel. xatvot.

4 Sic OUuob θεοπτία-. lBenzel. θ:ηπιστίας.
* Sic Ottob , Anglic. vero δή.

233

οὖκ ἔσιιν d ἐκζητῶν τὸν Occr ^ zxárttc éEéx.urav,
ἅμα ἠχρειώθησαν. Πάλιν Éxepo;* Μάτην [| ἀργυροκό-
πος] ἀργυροκοπεῖ' al πονηρίαι αὐτῶν obx ἑτάχησαν.
Ἕτερος πάλιν’ Ἆρά, xal Ψεῦδος, καὶ κ.)οπὴ, καὶ
φόνος, xal μοιχεία xéyvtai ἐπὶ τῆς vc, xal αἵματα ,
ἐφ᾽ αἵμασι (ιίσγουσι’. Ἔτερος πάλιν: El. ἁν.]άξει
Αἱύίογ. τὸ δέριια αὐτοῦ f, καὶ πἀρδα.ις τὰ ποικἰ.]-
[aca αὐτῆς, καὶ ὁ Auóc οὗτος δυνήσεται ποιῆσαι
χρίσιν, μεμαθηκὼς xaxá. ὝἝτερος πάλιν Οἶμοι.
ύυχὴ, ὅτι ἁπό.]ω.1εν εὐ.]αθὴς ἀπὸ της γῆς. καὶ à
χατορθὼν ἓν ἀνθρώποις οὐχ ὑπάρχει' πάντες εἰς
αἶματα δικάζοµσι». θεὺς πάλιν. Μειάσηχα, ἁπ-
ὥσμαι τὰς ἑορτὰς ὑμῶν, καὶ οὗ ju) ὀσφρανθῶ θυσίας
ἐν ταῖς πανηγὑρεσιν ὑμῶν. Ὁ Ἠλίας' Τὰ θυσιαστή-
ριώ σου κατέσχανιω', καὶ τοὺς προφήτας σου áz-
έκτειναν * xal ὑπε.Ιείρθην ἑγὼ µόνος, καὶ ζητοῦσι
τὴν γυχήν µου. Πάλιν ὁ θεός ἙγκατέΊλιπον τὸν
οἶκόν µου, ἀρῆκα τὴν κ.1ηρονομἰαν µου, ἔδωκα τὴν
ἠ]απημένην υυχήν µου &lc χεῖρας ἐχθρῶν αὐτῆς.
'O Δανιὸ πάλιν ' "Εθυσαν τοὺς υἱοὺς αὐτῶν, καὶ τὰς
θυγατέρας αὐτῶν τοῖς δαιµονίοις, xal ἐξέχεαν αἷμα
àüoor, αἷμα υἱῶν αὐτῶν καὶ θυγατέρων.

δ’. Εΐδες χαχίας τυραννίδα; Kuvez ἐγένοντο καὶ ἵπποι,
χα) ὄνων ἁλογώτεροι, xax βοῶν ἀναισθητότεροι, χαὶ εἰς
αὐτὴν τὴν φύσιν ἐμάνησαν. ᾽Αλλὰ μετὰ τὴν σάρχωσιν
τοῦ Χριστοῦ τί φησιν ἡ Γραφή; Πάτερ ἡμῶν, d ἐν τοῖς
οὐρανοῖς. Καὶ πρὸ μὲν τούτου ἔλεγεν fj Γραφή Πορεύ-
θητι πρὺς τὸν µύρμηκα, à Óxrvnpé* μετὰ 6b ταῦτα
xii υἱοθεσίας Ἱδιώθημεν, xai εἰς τὸν οὐρανὸν ἀπεγρά-
φημεν, xai μετὰ τῶν ἀγγέλων χορεύομεν, xal τῖς μελ-
ᾠφδίας αὐτοῖς κοινωνοῦμεν, χαὶ πρὸς ἁσωμάτους δυνάμεις
τὴν ἅμιλλαν ἐθέμεθα. Καὶ ἀνῄρηνται βουνοὶ, xai χατ-
εσχάφισαν ναοί. Καὶ ὁ λίθος ἑφάνη λίθος, xaX τὸ ξύλον,
ξύλον, xal τὰ δένδρα, δένδρα, xaX al πηγαὶ, πηγα!.
Ἐπειδὴ γὰρ ὁ τῖς δικαιοσύνης Ἆλιος ἔλαμφεν, ἔδειφξ
τῶν πραγμάτων τὴν φύσιν, ἣν πρὶν ἐπεχάλυπτεν d τῆς
πλάνης νὺξ, χαὶ τὸ βαθὺ τῆς ἀγνωσίας σχότος, αυγχἑον
τὴν ὅγιν τῶν ἁπατωμένων. "AX ἐπειδὴ διςσχέδασε την
πυχνὴν νεφέλην τῆς πλάνης dj ἀχτὶς ἡ τοῦ ἡλίου τῆς
δικαιοσύνης, [201] πανταχοῦ φῶς χαὶ μέρα, λαμπὰ
xai σταθηρὰ µεαηµθρία. Καὶ οἱ μητέρας γαμονντὲς
Πέρσαι παρθενίαν ἀσχοῦσι vuv. Καὶ οἱ τοὺς υἱοὺς
ἁγνοοῦντες τοὺς ἑαυτῶν xal σφάττοντες, πάντων Υεγό-
νασιν ἡμερώτεροι xal πραότεροι. Οἱ Ἀύχοι πρὸς τὴν τῶν
προδάτων µετέστησαν ἡμερότητα μᾶλλον δὲ xai οἱ
λύχων χείρους. Λύχος yàp οὐκ ἀγνοεῖ τὴν φύσιν, &AX'
ἐπιγινώσχει τὸ τεχθέν ' ἄνθρωποι δὲ xal τούτων ἐγένοντο
ἀγριώτεροι. ᾽Αλλὰ μετὰ τὴν σάρχωσιν τοῦ Μονογενοὺς
καὶ τὴν οἰχονομίαν, ἐχθαλόντες τὴν θηριωδίαν, πρὸς τὴν
οἰχείαν ἐπανηλθον εὐγένειαν ' μᾶλλον δὲ πρὸς τὴν τῶν
ἀγγέλων ἀνέδησαν ἀρετήν. Καὶ πρὸ τούτου μὲν αἱ πό-
Aeg σαν ἀσεθείας πεπλησμέναι, σήμερον δὲ καὶ ἡ
ἔρημος Φφιλοσοφεῖ, xal χαλύθαι μοναχῶν ἐν δρεσι καὶ
νάπαις, ἀγγέλων μιμρυµένων πυλιτείαν͵ xal τὸν παρόντα
ἀποδυσάμενοι βίον. Τί γὰρ O:l τῆς τῶν λόγων γατα»
σχευῆς, τῶν πραγμάτων βοώντων xal ἡλίου φανερώ-
τερον δε!χνύντων τὰ ἀγαθὰ, & μετὰ τῆν ὠδῖνα τῆς Παρ-

ἐνου τὴν θαυμαστὴν ἐχείνην, xal πνευματιχὴν, xal τὴν
oixovoplav, χαι τὴν σάρχωσιν, τὴν οἰκουμέντν κατέλαθεν
&racav; Ἁλλ ὅμως τοσοῦτον καὶ τηλικοῦτου χατόρ-
θωµα ἀφ' ἑαυτοῦ πεποίτηκεν ^ καὶ Bod Παῦλος λέγων '

t Anglic. τὸ αἷμα αὐτοῦ, malc.

200 S, JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

*Oc ἐν μορρῇ Θεοῦ ὑπάρχων, οὐχ ἁρπαγμὸν ἡτή-
σατο τὸ εἶναι Ica θεῷ, 4.8’ ἑαυτὸν ἑχένωσε, µορφηγ
δού.ὲυυ «ἑαθών. Αχούεις, αἱρετιχὲ, ὅτι ἑαυτὸν ἑχένωσε;
Kat πάλιν ἀλλαχοῦ * Καθὼς xal ὁ Χριστὸς ἠγάπησεν
ἡμᾶς. xal παρέδωκεν ἑαυτὸν ὑπὲρ ἡμῶν προσφηρὰν
καὶ θυσἰαν τῷ θεῷ εἰς ὁσμὶμ' εὐωδίας. "Oc xal
ἑσταυβώθη ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, καὶ ἐσφάγη ἀφ᾽ ἑαυτοῦ' διὸ xal
αὐτὸς ἔλεγεν ' Ἀξυυσίαν χω 0sirai τὴν »υχἠν µου,
καὶ ἐἑξουσίαν ἔχω πάἀ.10’ .Ίαθεῖν αὐτήν. Οὐδεὶς αἴρει
αὐτὴν ἀπ᾿ ἐμοῦ ' ἐγὼ τίθηµι αὐτὴν ἀἁνρ᾽ ἑαυτοῦ. Τί
λόγεις ἐνταῦθα, ὦ αἱρετιχὲ, ὁ παράγων τὴν ῥῆσιν τὴν
εὐαγγε)ιχὴν τὴν λέγουσαν, Οὐδὲν δύναται ἀν ἑαυτοῦ
ó Ylóc; δοὺ αὑτός φησιν ᾿Εγὼ αὐτὴν τίθηµι dg
ἑαυτοῦ, καὶ «Ἰαμθάνω αὐτὴν dz2' ἑαυτοῦ. Οὐ μικρὸν
δὲ τὸ εἱἰρημένον, ἀλλὰ χαὶ σφόδρα μέγα. Καὶ περὶ τοῦ
Πατρὸς εἴρηται, ὅτι θανάτου xai ζωῆς ἐξουσίαν ἔχει.
Ὁρᾷς πῶς εἴσω τῶν δικτύων ἐξέθης; Τί γὰρ πρὸς ταύτην
ἐρεῖς τὴν ῥῆσιν; Ἐγὼ τίθηµι αὐτὴν dz' ἑαυτοῦ, xal
«ἑαμθάνω αὐτὴν do' ἑαυτοῦ. Πῶς οὖν ἔφης, ὅτι οὐδὲν
motel ἀφ' ἑαυτοῦ» ᾿Αλλ", ὅπερ ἔφην, εἰ μὲν πρὸς αἱρετι-
χοὺυς ἡμῖν ὁ λόγΊς, ἀφεὶς ἂν αὐτοὺς εἰς ἀἁπορίαν xal
δεσµώσας, οὕτως ἀπεπίδησα *, ἀρχοῦσαν λαθὼν τὴν
νίχην xai λαμπρὸν τὸ τρόπαιον, xai µεγίστην παρα-
σχόµενος τῆς ἀνοίας αὐτῶν ἁπόδειξιν. Ἐπειδὴ δὲ οὐχ
ἐπιστομίσαι βούλομαι τοὺς ἑναντίους µόνον, ἀλλὰ καὶ
παιδεῦσαι τοὺς μεθ) ἡμῶν ὄντας, χαὶ σοφίσαι τὰ µέλη
τὰ ἡμέτερα, οὐκ ἐνταῦθα χαταλύσω τὸν λόγον, ἀλλὰ
περαιτέρω χωρῆσαι πειράσοµαι, ἕτερον πάλιν δείξας
ἔργον τὸ ἐλέγχον αὐτῶν τὴν ἀναίσχυντον ἀντιλογίαν. Τί
Υάρ φησιν; Ὁ Πατὴρ οὗ κρίνειοὐδένα, ἀλλὰ πάντας
ὁ Υἱός.

ε’. Ἐρωτῶ οὖν τὸν αἱρστιχὸν, εἰ οὐδένα xpivet ὁΠατὴρ,
ὁ δὲ Υἱς κρίνει, πῶς χρίνει; El γὰρ μηδὲν δύναται
ποιεῖν ἀφ' ἑαυτοῦ, [262] ἐὰν μή τι βλέπῃ τὸν Πατέρα
ποιοῦντα. ὁ δὲ Πατὴρ οὐ χρίνει, αὐτὸς δὲ πάντας χρἰνει,
πῶς ὃ μὴ εἶδε δύναται ποιῆσαι; Καὶ μηδὲ τοῦτο ἁπλῶς
παραδράµῃς οὐδὲ γὰρ τοῦτο μιχρὸν, ἀλλὰ µεγίστης
δυνάμεως. Ἐννόησον γὰρ ἡλίκον bati, τοὺς ἀπὸ ᾿Αδὰμ
μέχρι τῆς συντελείας Υενομένους Ἓλληνας, Ἰουδαίους,
αἱρετιχοὺς, τοὺς ὃν τῇ ὀρθοδόξῳ πίστει διαµαρτόντας,
πάντας ἀγαγεῖν ἓν τῇ ἡμέρᾳ ἑχείνῃ, xal πάντων τὰ
ἁπόῤῥητα εἰς μέσον ἐξαγαγεῖν τὰ πράγµατα, τὰ ῥήματα,

τοὺς δόλους, τὰς ἐπιθουλὰς, τὰ ἀπόῤῥητα τῆς διανοίας,

οὐ μαρτ)ριῶν φεροµένων, οὖχ ἑλέγχων, οὐχ εἰχόνων,
o2x ἀποδείξεων, οὐχ ἄλλων τῶν τοιούτων οὐδενὸς, ἁλλὰ
τῇ οἰχείᾳ δυνάµει πρὸς τὸν ἔλεγχον χοχρηµένων. Αλλ’
ὅμως τοσοῦτον καὶ τηλικοῦτον χατόρθωμα αὐτὸς ποιεῖ,
οὗ πρότερον τὸν Πατέρα ἰδὼν, καὶ οὕτω µιμησάµενος!
6 Πατὶρ γὰρ οὗ κχρίνει θὐδένα. "Opa δὰ αὐτὸν καὶ
ἀλλαγοῦ πάντα μετ ἑξουσίας ἑργαξόμενον, Iv τε τοῖς
θαύμασι χαὶ ταῖς νοµοθεσίαις, xaX τεῖς Άλλοις ἅπασιν.
Ἐπειδὴ γὰρ ἀνῆλθεν εἰς «b ὄρος. xa τὴν χαινν ἔμελλε
διδόναι διχθήχην, φησίν' Ἡκούσατε ὅτι ἐῤῥέθη τοῖς
ἀρχαίοις, Ob φονεύσεις" ὃς δ' ἂν φονεύσῃ, ἔγοχος
ἔσται τῇ χρὶσει ' ὃς δ᾽ ἂν εἴπῃ, Mopé, ἔνοχος ἔσται
ἐν τῇ γεέγγῃ τοῦ πυρός b. "Ev δὲ Aéro ὑμῖν, ὅτι
adc ὁ ὁργιζύμενος τῷ ἁδε.ρῷ αὑτοῦ εἰκῆ, ἔνογος
ἔσται τῇ χρίσει. 'Ηκούσατε ὅτι ἐῤῥέθη, ᾿ὈΟφθα.μὸν
ἀντὶ ὁθα.͵μοῦ, καὶ ὀδόντα ἀντὶ ὀδόντος. ᾿Εγὼ δὲ

a Sic Iecte Ottob. 1n Aunglicano sic, ἀφεὶς αὐτοὺς .
πεπή

b V idesis notam interpretationi Latine subjectain

ἄνκ-

«έχω, μὴ ἀντιστῆναι τῷ πονγηρῷ, ἆ 1 ὅ
ῥαπίσει ἐπὶ τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέγον a
τὴν dAAmv. Τί τοῦτο; ὁ μηδὲν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ movi
τοῦ Πατρὸς διορθοῦται, xal τὴν νοµοθεσίαν ἐπ
τιον ἄγει; Όταν δὲ εἴπω, διορθοῦται, μηδὲν βλ
ὑποπτεύσῃς, ὡς τοῦ Πατρὸς ἀτονωτέρου ὄντος.
xal ἡ νοµοθεσία ἑλάττων, ἀλλ᾽ οὐ παρὰ τὸν θε
παρὰ τοὺς δεξαµένους τὸν vópov. ᾽Αλλὰ καὶ f
τοῦ Μονογενοῦς, καὶ ἡ Kati τοῦ Πατρός. ]
εἰπέ µοι, οὐδὲν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιεῖ, τῇ Παλαιᾷ πρ
ὁ τοσαύτην ἐπιδεικνύμενος ἐξουσίαν; ᾿Αρά τι 1
αἱρετικῶν ἁἀσθενέστερον: Ἰουδαῖο: μὲν γὰρ ἐξεπὶ
ὅτι ταῦτα ἑἐδίδασχεν αὑτους Ὡς ἑἐξουσίαν E
οὑχ ὡς οἱ ραμματεῖς xal οἱ Φαρισαῖοι"
ἐξουσίαν αὐτῷ μαρτυροῦσιν' οὗτοι δὲ οὐδὲν dy
δύνασθαι μαρτυροῦσι. Καὶ οὐχ εἶπαν, ὡς
ἔχων ε, ἀλλ, Ὡς ἐξουσίαν ἔχων. Οὗ γὰρ
αὐτῷ ἡ ἐξουσία προσεγένετο, ἁλλ᾽ ἀπηρτισμένη'
ἐγενήθη οὐδενὸς προσδεοµένη. Διὸ χαὶ ἔλεχεκ
λείας ἐρωτώμενος. Ἐτὼ εἰς τοῦτο γεγὲννηµα
προσηνέχθη abt παραλυτιχὸς, καί φησιν, E
ἁμαρτῆματα αὐτοῦ ἴασεν ^ "Ira δὲ εἰδῆτεα, ὅ
σίαν ἔχει ὁ Yióc τοῦ ἀνθρώπουν ἀφιέναι ἁμαι
τῆς γῆς, λέγει αὐτῷ "Apov τὴν xAivnv, κα
εἷς τὸν olxór σου. Οἱ ὄχλοι ἔλεγον ὅτι ὡς
ἔχων πάντα ποιεῖ: αὐτὸς δὲ, ὅτι Εξουσία
Ylóc τοῦ ἀνθρώπου ἁφιέγαι ἁμαρτίας ἐπὶ t
xai, Ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι τὴν |265] Φνυχ
xal ἐξουσίαν ἔχω .Ίαδεῖν αὐτήρ. Νομοθετεῖ yu
σίας, ἁμαρτῆματα λύει μετὰ ἑξουσίας, θανάτου
ἐξουσίαν ἔχει, καὶ πῶς λέγεις, ὅτι ἀφ᾿ ἔανι
οὐδέν; ”Αρά τι Υένοιτο τῆς νίκης ταύτης Gag
c'. Ἁλλ εἰ βούλεσθε λοιπὸν, τῶν αἱρετιχῶν
γέντες, τὴν λύσιν ἑπάγωμεν ἆ τοῖς εἰρημένοις,
ἐχεῖνο ὑμᾶς διδάξαντες, ὅτι τὸ, Οὐ δύναται, ἱ
λεγόµενον, o)x ἀσθενείας, ἀλλὰ δυνἀμεώς ko
δειξις. El δὲ χαινὸν τὸ εἰρημένον, ἀλλ' ὅμως πα
τὴν ἀπόδειδιν cag. Ἐὰν εἴπω, ὅτι οὐ δυνατὺ
τῆσαι τὸν θςὸν, οὐχ ἁἀσθενείας αὐτοῦ χατηγοι
µεγίστην αὐτῷ μαρτυρῶ δύναμιν. Ἐὰν εἴπι
δυνατὺν φεύσασθαι τὸν θεὸν, xal πάλιν τὸ αἱ
δείχνυµι. Καθάπερ καὶ ὁ Παῦλος ἔλεγεν ' El
νοµε», καὶ συμθασωεύσομεν * εἰ ἆἅπιο
ἐκεῖγος πιστὸς μένει ἀρνήσασθωι γὰρ
οὗ δύναται. Ορᾷς τὸ, Οὐ δύναται, δυνάμεως
6v ; Καὶ τί λέγω περὶ θεοῦ; Ἐπὶ γὰρ τῶν ὑλῶ
τῶν αἰσθητῶν γυµνάζω τὸν λόγον. Ἐάν εἴς
ἀδάμας οὗ δύναται διασπασθῆναι, άρα ἀσθένει
διὰ τοῦ, οὐ δύναται, Ἡ δύναμιν αὐτῷ µαρτυι
στην; "Ὅταν οὖν ἀχούσῃς, ὅτι οὐ δύναται ὁ Oei
τεῖν, οὐδὲ δύναται φεύσασθαι, οὐδὰ δύναται ἀρ'
ἑαυτὸν, μὴ ἀσθένειαν νοµίσης ix τοῦ μὴ
λέχεσθαι, ἀλλὰ μεγίστην σφόδρα δύναμιν, ὅτ
δεχτος αὐτοῦ ἡ οὐσία πονηρίας πάσης, ἄδατος,
ἀνωτέρα. Ἐπεὶ οὖν τοῦτο διευχρίνηται, φέρο ὃ
προχείµενον ἀγάγωμεν τοῦ λόγου τὴν Ύυμναί
δύναται ὁ Ylóc ἆφρ ἑαυτοῦ ποιεῖν οὐδέν,
ἐστι τὸ, "Ag" ἑαυτοῦς Ἐὰν γὰρ τοῦτο µάθη
ο Hic legendum omoino videtur ἔξων, non 4d
habent Anglic. et Ottob. Paulo post Graeca iB. 4

vitiala, ex Ottoboniano cod. emendantur.
4 Ottob. ἐπαγάγωμεν.

IN ILLUD, FILIUS EX SE NIHIL FACIT.

0 crucifixus et a seipso iminolatus est : quam-
ipse dicebat : « Potestatem habeo ponendi ani-
meam, et potestatem habeo iterum sumendi
Nemo tollit eam a me : ego pono eam a me-
(Joan. 10. 18). Quid hic dicis, hzretice, qui
«um Evangelicum detorques, Filius a seipso
θἱεεί ? Ecce ipseait, Ego pono eam a meipso, et
) eam a meipso. Neque vero parvi momenti est

ictum, sed maximi. De Patre quoque dictum ,

jum habere potestatem. vite et mortis. Viden'
ido in retia incidisti ? Quid enim ad hoc dictum
debis ?* Ego pono eam a meipso, εἰ assumo eam
εὐ. Qua ergo ratione dixisti ipsum nihil facere
o? Verum, ut dicebam, si quidem ad hiereti-
bis sermo esset, ipsis in angustias et iu retia
tis, sic resiliissem, satis splendida reportata
8, el insigni erecto. trop:eo, maximoque allato
Ínsanix arguniento ; αἱ quia non modo hosti-
occludere volo, sed etiam eos, qui nobiscum
nstituere, membraque nostra erudire, non hic
dicendi faciam, sed ulterius progredi conabor,
lenuo opus iu medium adducens, quod contra-
lum impudentiam coarguat. Quid enim ait?
seminem judicat, sed omnes Filius (Joan. 5.22).
liud contra Anomcos azgumentum. Christ po-
— Quaro igitur ab hzretico : Si neminem
t Pater, sed Filius judicat, quomodo judicat?
in non potest facere quidquam a seipso, nisi
ι Patrem facientem, et Pater non judicat, sed
»nnes judicat, quomodo id quod non vidit
potest? Ne vero hoc leviter pratercurras ;
enim hoc parvum est, sed maxime virtutis.
| quantum sit omnes qui ab Adamo ad con-
ationem usque seculi vixerint, gentiles, Ju-
bzreticos, omnes denique, qui ab orthodoxa
aberrarunt, illa die adducere, omniumque
tin medium efferre, gesta, dicta, dolos, in-
, Secreta mentis ; non prolatis testimoniis, non
Honibus, non imaginibus, non documentis,
liis hujusmodi ; sed propria uti potestate ad om-

oarguendos. Attamen tantum tamque przcla-
pus 1pse perliciet, licet Patrein id ante facientem

iderit, nee illum sit imitatus : nam Pater nenii-
wdicat. Vide quoque illum alibi omnia cum
ate operantem, in miraculis, in ferendis legibus,
ιό omnibus. Cuin enim ascendisset in montem,
1 testamentum daturus ait : « Audistis, quia
8 est antiquis : Nou occides : qui autem occide-
us erit. judicio; qui autem dixerit, Fatue, reus
:hennz ignis. (a) Ego autem dico vobis, auod
Jis irascitur frctri suo temere, reus eri* judicio.
tis quia. dictu est, Oculum pro oculo, et den-
ro dente : ego autem dico vobis, non resistere
sed si quis te percu:seritin maxillam dexteram,
; illi et alteram » ( Mauh. 5.91.22. 58.59). Quid
1 qui uihil a seipso facit etiam Patris statuta cor-
ei legem in melius provehit? Cam autem dico,
it, ne blasphemum quid suspiccris, quasi Pater

Hic textus deficit iu EJit. Benzel.

$54
inlirmior sit. Quamvis enim lex minorsit, id tamen
non Deo, sed recipientibus lcgem adscribendum. lino
etiam Vetus Testamentum Unigcniti est, et Novum
Patris. Quomodo igitur, quaeso, nihil a. scipso facit,
qui veteri legi adjecit, qui tantam exhibet potestatem?
Verum quid haereticis inbecillius fuerit? Judei nam-
que stupebant, quod hxc doceret 608 Quasi. potesta-
lem habens, el non sicut scribe et. Pharisei ( Math. 7.
28) : Judzi potestatem ejus testificantur; hi tesiilie
cantur ipsum a se nihil posse. Neque dixerunt illi ,
Quasi potestatem habiturus, sed, (Juasi potestatem
habens. Non enim postea hac illi potestas accessit, sed
perfecta potentia erat nullo egens. Quamobrem de
regno interrogatus dicebat : Ego in hoc natus sum
(Joan. 18. 57). Rursum oblatus est. ei. paralyticus ,
atque dixit,postquam peccata ejus curaverat : Ut autem
sciatis, quia Filius hominis habet potestatem. dimitiendi
peccata in terra, ait illi : Tolle lectum, et vade in do-
mum tuam ( Matth. 9. 6). Vulgusdicebat, ipsum quasi
potestatem habentem omuia facere : ipse vero, Fi-
lium hominis potestatem habere dimittendi peccata
in terra; et, Potestatem habeo ponendi animam meam,
εί potestatem. habeo. sumendi eam (Joan, 10. 18).
Leges feri cum potestate, peccata solvit cum pote-
slate, mortis et vit:e potestatem habet, ct quoinodo
dicis, ipsum a seipso nihil facere? Hac vieloria quid
inanifestius Y

6. Difficultatis solutio, et dicti evangelici explicatio.—
Sed si velitis deineeps, ab hereticis expediti, dictis
solutionem afferamus : primumque monemus, illud,
Non potest, de Deo dictum, non imbecillitatis, sed
potentie argumentum esse. Hoc licet novum fortasse
videatur, at vobis claram rei demonstrationem affe-
remus. Si dixero, Deum non posse peccare, non im-
becillitatis illum arguo, sed maximam iysi testi(icoft
potestatem. Si dixero, non posse mentiri Deum, tunc
idipsum demonstro. Quemadinodum et Paulus dice-
bat ; Si sustinebimtus, οἱ conregnabimus ; si non credi-
mus, ille fidelis permanet : nam negare seipsum nou
potest (3. Tim. 2. 12. 43). Viden' illud, Non potest,
potentie esse signum? Ecquid loquor de Deo? De
sensili eniin materia exemplum sumam. Si dixero,
adamantem non posse rumpi, an fragilitatem ejus,
an robur ejus maximum depradico? Cum ergo au-

e dieris, non posse Deum peccare, nec posse mentiri,

nec posse abnegare seipsum, ne putes hinc imbecilli-
tatem ejus przdicari, sed perquam maximam poteu-
tiam, quia ejus substantia nullam nequitiam admit-
tere potest, quod inaccessa sit, pura, et superna.
Quia ergo hoc recte discussum fuit, age ad proposi-
tum sermonis exercitationem convertamus. Filius a
seipso non potest facere quidquam. Quid illud est, A
seipso? Hoc si probe didiceritis, agnosceiis ejus ar-
ctam cum Genitore conjunctionem, nullam csse sub-
stantiz distinctionem, ejusdemque eum esse substan-
tis cujus Pater. Quid igitur illud cst, Non potest a
seipso? Noi potest peculiare quid pr:eter l'airem fa-
cere, non potest peregrinum quid el separatum a Pa-

: tre facere, neque alienum quid facerc, vel aliud quid-

255
piam quod non faciat Pater : qu:e enim hic facit, liic
et ille facit. lllud igitur, A seipso non potest facere,
tiec libertatem, nec potentiam tollit, sed concordiam
demonstrat, consensum, et arctam conjunctionem,
estque unionis perfect:: signum. Cum enim sabbatum
solveret, et przvaricationis illum accusarent, dicen-
tes : Alia Deus precepit, alia tu facis; hanc eorum
impudentiam comprimens ille ait : Non aliud a me,
quam quod a Patre, factum est; neque ipsi sum con-
irarius vel. hostis. Quod si non ita loquutus est , sed
humaniori et crassiori modo sermonem adumbravit ,
cogites eum cum Jud:eis sermonem habuisse, qui illum
Deo contrarium esse putabant. Ideo, ne quis tale
quidpiam suspicaretur, statim addidit : Opera enim,
qua ille (acit, et Filius similiter facit (Joan. 5. 19). Si
vero nibil a seipso facit, quomodo similiter facit? Non
enim facere magnum est : illud enim agcbant el apo-
toli, mortuos excitabant, leprosos mundabant ; sed
non Siniliter ut ipse. At quomodo illi ? Quid nobis at-
tenditis, quasi propria virlute aut ] οίεείαίε (ecerimus
hunc ambulare (Act. 5. 12)? Quomodo autem Jesus?
Ut sciatis quia potestatem habet. Filius hominis dimit-
tendi peccata in. terra (Marc. 2. 10. Luc. 5. 24); ac
rursum de resurrectione mortuorum : Sicut Pater sus-
citat mortuos , el vivificat, ita et Filius quos vult vivifi-
cat (Joan. 5. 91). Licet satis fuisset dixisse, Jta ; sed
ex abundanti, ut impudentiam illorum retunderet qui
contradicere vellent, illud addidit : Quos vult, nempe
cum omni potentia. Idcirco ait : Opera enim, que ille
facit : nou dicit, Similia et Filius facit; sed, Eadem
ijsa Filius facit. Omnia enim per ipsum facta sunt, et
sine ipso factum est nihil (Joan. 1. 5). Vides quomodo
eo intendat orationem, ut indicet arctissimam unio-
nem, conjunctionem et consensum, non Similia di-
cens, sed, Ea ipsa, οἱ Similiter, ut Pater? Idcirco sese
attemperans ac demittens, illic etiam cum magna cau.
tela dicto hujusmodi usus est. Non enim dixit, Nisi
quidpiam doceatur a Patre, ne tu illum discentem in-
duceres ; neque dixit, Nisi quid jubeatur, ne in servo-
rum ordine ipsum esse suspicareris : sed, Nisi quid
siderit Patrem facientem. Et hoc etiam illo modo di-
cium, magnam indicat cum Patre conjunctionem. Si
enim potest Patrem videre operantem , et scire quo-
modo operetur, ejusdem est subsiantiz. Sepe nam-
que ostendimus antea, substantiam Dei neminem posse
accurate videre, neque clare cognoscere, nisi ejusdein
sit naturz. Angelum certc nuda substantia proesen-

S. JOANNIS CIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINUP.

256

tem homo, licet magna virtute ornatus, videre non
potuit, nempe Daniel. ldeo hanc quasi siagularem
nature sux prxrogativam efferebat, dicens : Deum
nemo vidit unquam ; unigenitus. Filius, qui est in siuu
Patris, ipse enarravit (Joan. 1. 18). Et rursum : Non
quod Patrem viderit quisquam, nisi is qui est α Deo,
ille vidit Patrem (Joan. 6. 46). Etsi multi alii, pro-
phete, patriarcha, justi et angeli viderint : 5ο de
perfecta cognitione loquitur. Ne itaque dicamus eum
tuuc facere, cum videt eum : nam qua ratione illud
constaret, Omnia per ipsum (acta sunt, et sine. ipso
factum est nihil (Joan. 1. 3)? necnon illud, Opera que
ille facit, hec οἱ Filius similiter facit (Joan. 5. 19)?
Nam si similiter facit, quomodo, cum prius viderit
illum, tunc facit? Necesse cpim erit ex hoc tuo di-
cio etiam Patrem.tunc operari cum viderit alium
operantem ; id quod extremo» dementix insanieque
fuerit.

7. Sed ne hxc imbecilla et absurda confutantes
sermonem longius producamus, hoc addemus : quia
cum Judzis sermonem babebat, qui illum Deo con-
trarium dicebant, et legislatori inimicum, quod ex
iis qux facta fuerant illi colligebant, sic ille sermo-
nem humaniore et crassiore modo concinnavit, pru-
denti auditori relinquens, de his ita sentire, ut Deo
consentaneum erat, et eos qui crassiori niodo intcl-
ligebaut corrigens ; quamobrem dicebat : Opera enim
qua ille (acit, hec et Filius similiter facit. Neque euim
exspectat, donec viderit Patrem facientem, ut tunc ᾖ-
ciat, neque disciplina opus babet : sed videt ejus sub-
stantiam, ipsamque clare novit : Sicut enim novit m4
Pater, εἰ ego agnosco Patrem (Joan. 10. 15) ; omnia
autem operatur et efficit cum potestate ipsi conve-
nienti, cum intelligentia et sapieutia ipsum comi-
tante, cui nihil aut discere aut videre opus sil. Quo-
modo enim opus fuerit, cum sit perfecta Patris imago,
et omnia, quz ille, similiter faciat et cum eadem po-
testate? De potestate enim loquens hxc subjunxit :
Ego et Pater unum sumus (Joan. 10. 50). H:ec igitur
omnia, qui dicla sunt, scientes et intelligentes ,
aversemur hzreticorum coetus, rectzeque fidei perpe-
tuo limreamus, et. accuratam paremque doctrinz vi-
tam instituamus, ut futura bona consequamur, gra-
tia el miserationibus Domini nostri Jesu Christi, cui
gloria e: imperium, una cum Paire et Spiritu sancto,
nunc et semper, et in sxcula seculoruin. Amen.

αμωκωμωμυωωο.ς ους -- ο... .--- --------- --------------------------------χε

MONITUM

[απο quoque homiliam eruit laudatissimus vir Erieus Benzelius ex Codicibus Anglicani. et Upsalie
edidit. Est autem, quod spectat ejus partem non minimam , przcedenti non dissimilis. Licet enim de
Melchisedeco , ut fert inscriptio , agatur, non miaima tamen pars homilix: contra Anomoeos est. Deinde
vero contra Melchisedecitas disputatur, qui dicebant Melchisedecum esse Filio majorem ; alii autem puta-
hant esse Spiritum sauctum ; ut docel etiam Epiphanius Ha'resi 46, al. 55, quod in notis diciinus infra.
Cave autem putes hanc in Melchisedecum homiliam eam essc, quam coinmemorat Chrysostomns in Homilia

IN ILLUD, FILIUS EX 8E NIHIL FACIT, ETC.

πε εἴσεσθε αὐτοῦ τὴν πολλὴν ἑγγύτητα thy
εννηχότα, τὸ ἁπαράλλαχτον τῆς οὐσίας, τὸ
ὺν εἶναι οὐσίας, οἵας καὶ ὁ Πατήρ. Τί οὖν
) δύναται ἀφ᾽ ἑαυτοῦ; "Ιδιόν τι παρὰ τὸν
εν, οὗ δύναται ξένον xal χεχωρισμένον
ατέρα ποιεῖν, οὐδὲ ἡλλοτριωμένον τι ποιῆ-
ὃτι παρ ὃ ποιεῖ ὁ Πατήρ. ἃ γὰρ ἐχεῖνος ποιε".
τος ποιεῖ. Τὸ οὖν, 'Ag' ἑαυτοῦ οὐ δύναται
ἐλευθερίας ἀναίρεσις, οὐδὲ &Eouclag ἀφανι-
κονοίας ἁπόδειξις, xat συμφωνίας μαρτυρία,
κ ἐγγύτητος, xal ἁπαραλλαξίας σημεῖον,
τὸ σάδόατον ἕλυσε, xal παρανοµίαν αὐτῷ
Ύοντες * "Άλλα µέν ὁ θεὸς ἐπέταξεν, ἄλλα δὲ
αύτην ἑμφράττων αὐτῶν τὴν ἀναιτχυντίαν
στιν ὑπ ἐμοῦ ἄλλο τι γεγενηµένον παρὰ τὸ
tb τοῦ Πατρός ' οὐδὲ ἑναντίος αὐτοῦ εἰμι xal
δὲ μὴ οὕτως εἶπεν, ἀλλ ἀνθρωπινώτερον
yy τὸν λόγον ἐσχημάτιξεν, ἐννόησον ὅτι πρὸς
µελέγετο, τοὺς ἀντίθεον αὐτὸν νομίζοντας.
2 xai ταχέως ἐπήγαγεν, ἵνα μηδεὶς μηδὲν
κπτεύσῃ * [264] Τὰ γὰρ ἔργα, d ἐχεῖνος ποιεῖ,
| Ylóc ἁμοίως ποιεῖ. El δὲ μηδὲν ἀφ᾽ ἔαυ-
ὥς ὁμοίως ποιεῖ; 0) γὰρ τὸ ποιζσαι μέγα"
αἱ οἱ ἁπόστολοι ἐποίουν, νεχροὺς fiyetpov,
Mmpov, ἁλλ᾽ οὐχ Ὁμοίως ὡς αὐτός. ᾽Αλλὰ
. Tl ἡμῖν προσέχετε, ὡς ἰδίᾳ δυνάμει ἢ
εοιηχόσι τοῦ περιπατεῖν αὐτόν; Πῶς δὲ
α εἰδῆτε, ὅτι ἐξουσίαν ὄχει ὁ Yióc τοῦ
gura ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς' xa πάλιν
V νεχρῶν ἀναστάσεως * Ὥσπερ ὁ Πατὴρ
'νεκροὺς xal ζωοποιεῖ, οὕτως xal ὁ Yióc
οπειεῖ. Καΐτοι Ίρχει τὸ, Οὕτως : ἁλλ᾽ ix
ἣν ἀναισχυντίαν τῶν φιλονεικεῖν βουλομένων
καὶ τὸ, Θέλει, προσέθηχε , δῆλον ὅτι μετ)
άσης. Διὰ τοῦτό φησι’ Τὰ γὰρ ἔργα, d
εἴ οὐχ εἶπε, τοιαῦτα xal d Υἱὸς ποιεῖ,
εἶνα ὁ Yióc ποιεῖ. Πάντα γὰρ δι αὐτοῦ
d χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν. "Op;
I τὸν λόγον εἰς ἀχριθῆ P τινα ἑνότητα xat
αἱ ἐγγύτητα, οὐ τοιαῦτα λέγων, à), Αὐτὰ,
€» λέγων, ὡς Πατήρ; Aux δὴ τοῦτο χαὶ ἐν
6άσει τοῦ λόγου σχηµατίζων αὐτὸν, xal
Ισφαλείας πολλῆς ἐχρήσατο τῇ ῥήσει. Οὐ
μὰν µή τι διδάσχηται παρὰ τοῦ Πατρὸς,
αθητεύοντα αὐτὸν εἰσαγάγῃς ΄ οὐδὲ εἷ-
τι χελεύηται, ἵνα μὴ τῆς τῶν δούλων τάξεως
ἀλλὰ, "Av jii cc β.1έπῃ τὸν Πατέρα ποι-
“τοῦτο δὲ αὐτὸ πολλῆς πρὺς τὸν Πατέρα
xai οὕτως εἰρημένου. El γὰρ δύναται τὸν

am deerant in Benzeliana edit., que ex Ot-
sunt.
am desunt in Benzel., 418 ex Ottob. sup-

250
Πατέρα ὁρᾷν ἐργαζόμενον, xaY εἰδέναι πῶς ἑργάζηται,
τῆς αὐτῆς ἔστιν οὐσίας. Πολλάχις γὰρ xal ἔμπροσθεν
ἀπεδείξαμεν, ὅτι οὐσίαν οὐδεὶς ἰδεῖν δύναται ο μετὰ
ἀχριθείας, οὐδὲ γνῶναι σαφῶς, ἐὰν μὴ τῆς αὐτῆς qU-
σεως f]. ΄Αγγελον γοῦν γυμνῇ τῇ οὐσίᾳ παραγενόµενον
ἄνθρωπος ἰδεῖν οὖκ ἠδυνήθη, χαὶ ταῦτα πολλῆ ἀρετῇ
χεχοσμημµένος ὁ Δανιήλ. Auk 65 τοῦτο ὡς ἐξαίρετον τοῦτο
ὃν αὐτοῦ τῆς φύσεως ἑτίθει λέγων * θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε
πώποτε * ὁ μονογενἠς Ylóc, ὁ ὢν εἰς τὸν xóAxov τοῦ
Πατρὸς, éxsiroc ἐξηγήσατο. Καὶ πάλιν. Οὐχ ὅτι τὸν
Πατέρα τις ἑώρακε», εἰ μὴ ὁ àv παρὰ τοῦ 6609, αἎ-
tóc ἑώρακε τὸν Πατέρα. Καΐτοι πολλοὶ εἴδον xat ἄλλοι,
προφῆται, xal πατριάρχαι, xal δίχαιοι, καὶ ἄγγελοι "
ἀλλὰ τὴν ἀχριθῆ λέγει γνῶσιν. Οὐ μὴν τοῦτο ἐροῦμεν,
ὅτι βλέπων αὐτὸν τότε ποιεῖ ἐπεὶ τὸ, Πάντα δι αὐτοῦ
ἐγένετο, xal χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ὃν, πῶς ἂν
ἔχοι λόγον; xai τὸ, Τὰ ἔργα, d ἐχεῖνος ποιεῖ, ταῦτα
καὶ à Ylóc ὁμοίως xot; El γὰρ ὁμοίως ποιεῖ, πῶς
Prov αὐτὸ: ορότερον τότα moti ; ᾿᾽Ανάγχη γὰρ ἔσται
κατὰ τὸν σὸν λόγον, χαὶ τὸν Πατέρα βλέποντα ἕτερον
ἑργαζόμενον οὕτως ποιεῖν' ὅπερ ἑσχάτης µανίας xal
ἁνοίας ἑστίν.

Αλλ’ ἵνα μὴ τὰ ἀσθενῆ ταῦτα διελέγχοντες χαὶ ἄτοπα,
μηχύνωμεν τὸν λόγον, ἐχεῖνο ἐροῦμεν . ὅτι ἐπειδὴ πρὸς
Ἰουδαίους 6 λόγος ἣν αὐτῷ, τοὺς ἀντίθεον αὐτὸν εἶναι
λέγοντας χαὶ πολέμιον τῷ νοµοθέτῃ, xat ἀπὸ τῶν γινο-
µένων τοῦτο συλλέγοντας, διὰ τοῦτο [205] οὕτως ἑσχη-
µάτισε τὸν λόγον ἀνθρωπινώτερον xal παχύτερον, τῷ
συνετῷ ἀκροατῃ χαταλιµπάνων εἰδέναι τὴν θεοπρεπῆ
ἕννοιαν, χαὶ τοὺς παχύτερόν τι ἑννοοῦντας διορθούµενος *
διὸ ἔφησε' Τὰ γὰρ ἔργα ἆ ἐχεῖνγος ποιεῖ, ταῦτα καὶ ὁ
Ylóc ὁμοίως ποιεῖ. Οὐ γὰρ 5h ἀναμένει τὸν Πατέρα
ἰδεῖν ἐργαζόμενον, xaX τότε ποιεῖ, οὐδὲ µαθητείας δεῖται
ἀλλ ὁρᾷ μὲν αὐτοῦ τὴν οὐσίαν, xat οἶδεν αὐτὴν σαφῶς *
Κλαθάπερ γὰρ γινώσχει µε, qno, ὁ Hacip,xádqo γι-
νώσκω τὸν Πατέρα ἑργάζεται δὲ ἅπαντα xal δηµιουρ-
γεῖ μετ ἐξουσίας τῆς αὐτῷ προσηχούσης, μετὰ συν-
έσεως xal σοφίας τῆς αὐτῷ συγχεχληρωµένης, οὐ ὃςόμε-
vog µανθάνειν, οὐ δεόµενος ἰδεῖν. Ἠῶς γὰρ ἀπηκριδω-
µένη εἰκὼν πρὸς τὸν γεγεννηχότα ὢν καὶ ὁμοίως πάντα
ἐχείνῳ ποιῶν, xal μετὰ τῆς αὐτῆς δυνάµεως ; Περὶ γὰρ
δυνάµεως διαλεγόµενος ταῦτα ἐπήγαγε λέγων: Εγὼ
xal ὁ Πατλρ ἕν ἑσμεν. Ταῦτα οὖν ἅπαντα εἰδότες xal
ἀποσυλλέξαντες τὰ εἰρημένα, ἁποστρεφώμεθα τῶν αἱρε-
τικῶν τοὺς συλλόχους, ἐχώμεθα δὲ διηνγεχῶς τῆς ὀρθῆς
πίστεως, xal βίον ἀχριθῃ xaV πολιτείαν τοῖς δόγµασιν
ἴσην ἐπιδειξώμεθα, ἵνα τῶν µελλόντων ἐπιτύχωμεν
ἀγαθῶν, χάριτι xa οἰκτιρμοῖς τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα, xai τὸ χράτος, ἅμα τῷ Πατρὶ xat
τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν xai ἀεὶ, xat εἰς τοὺς αἰῶνας
τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν.

ο Sic recte Ottob. In Anglic. ὅτι οὐσίαν οἵαν ἰδεῖν αὐ OG
γαται.

AD HOMILIAM ΡΕ MELCHISEDECO.

um 41, quz iuter Expositiones in Psalmos supra suo ordine edita fuit. Nam ut ibi pluribus eom-
ur, ea cujus ibi mentio habetur, est septima contra Jud:eos.

spore hanc dixerit Chrysostomus , nullo possumus indicio assequi. Nihil enim hie comparet,
notam anni eruere possimus. Sinmiliterque incertum. videtur Antiochizne an Constantinopolt
gerit : credere. malim. Antiochize dictam, quia ibi frequentiores fuere contra Anomeos veli-

357

S. JOANNIS CHRYSOSTOXMI AKCHIEP. CONSTANTINOP.

TOY AYTOY

Elc εὐν Με.λχισεδέκ.

Q'. ᾿Αποστολιχὴν ὑμῖν σήμερον βούλομαι παραθεῖναι
κράπεζαν, xal πρὸς τὸ πέλαγος τὶς Παύλου φωνῆς δια-
τεῖναι τὸν λόφον παρασχευάζοµαι. ᾽Αλλὰ τίπάθω; Ὀχνῶ
καὶ δέδοιχα µήποτε τὸν λιμένα ἐξελθόντες, xal πρὸς τὸ
βάθος καταντήσαντες τῶν ἀποστολικῶν [2060] νοημάτων
ἰλεγγιάσωμεν, ὅπερ πάσχουσιν οἱ τῶν πλωτήρων ἀῄθεις.
Καὶ γὰρ ἐχεῖνοι ἐπειδὰν τὴν γῆν ἀφέντες, ἐξ ἑχατέρου
μέρους τῆς νηὸς πέλαγος ἴδωσιν, χαὶ οὐδὲν ἕτερον fi θά-
λατταν xai οὐρανὺν, σχοτοδινίᾳ xatéyovtac, xat περ.φέ-
ρεσθαι αὐτοῖς τὸ πλοῖον χύχλῳ νοµίζουσι μετὰ τῆς θα-
λάττης. ᾽Αλλ) οὐ παρὰ τὴν φύσιν τῆς θαλάττης, ἀλλὰ
παρὰ τὴν ἀπειρίαν τῶν πλούντων οἱ ἴλιγγοι Υίνονται.
ἝἜτεροι οὖν * τῶν ναυτῶν γυμνοῖς τοῖς σώμασιν ἔχχυ-
θιστῶσι χατὰ τῶν χπυµάτων, xal οὐδὲν πάσχουσἰ τι
τοιοῦτον * ἀλλὰ πρὸς τὺ βάθος χαταθάντες αὐτὸ, τῶν ἓν
ἑδάφει χαθηµένων ἀσφαλέστερον διατρίδουαε, xat τῷ
στόµατι, xai τοῖς ὀφθαλμοῖς, xol παντὶ τῷ σώμµατι
δεχόµενοι τὴν ἄλμην, οὗ δυσχερα[νουσιν. Τοσουτόν ἐστι
μᾶλλον χαὶ τοιοῦτον ἀπειρία χαχόν b. Οὕτως abcr xal
τῶν φοθερῶν καταφρονεῖν πείθει» ἐχείνη δὲ καὶ τὰ
ἀσφαλῃ ὑποπτεύειν xal δεδοιχέγαι παρασχενάζει. Οἱ
μὲν γὰρ ἐφ᾽ ὑψηλῶν τῶν ἱχρίων καθήµενοι τῆς νηὺς, xal
πρὸς τὴν θέαν ἱλιγγιῶσίν, οἱ δὲ kv µέσοις οὗ θορυδοῦνται
τοῖς χύµασιν. Τοῦτο xal ἐπὶ τῆς διανοἰας γίνεται τῆς
ἡμετέρας. Καὶ γὰρ xat ταύτην πολλάχις χαταλαμόάνει
χύματα παθῶν, θαλαττίων ἀγριώτερα, olov ζάλη, θυ-
μὸν ο χάτωθεν στρἐφοντα τὴν χαρδίαν, πνεύματα ἐπι-
θυµίας πονηρᾶς, ποιοῦντα πολλην τῆς διανοίας τὴν
σύγχυτιν. Αλλ' ὁ μὲν ἄπειρος xaX ἀμελέτητος, ἀρχομέ-
νου τοῦ χειμῶνος τῆς ὀργῆς, εὐθέως θορυδεῖται, ταράτ-
τεται, χλονεῖται ὁρᾷ γινοµένην ὑποθρύχιον τὴν ψυχἣν
ὑπὸ τῶν παθῶν, xal ναυάγιον ὑπομένουσαν * ὁ δὲ ἔμπει-
pos xai μεμελετηχὼς, τὰ τοιαῦτα φέρει γενναίως * χαθά-
περ χυθερνήτης ἐπὶ τῶν οἰάχων, οὕτως τὸν λογισμὸν
ἑπάνω τῶν παθῶν καθίσας, οὗ πρότερον ἀφίσταται
πάντα ποιῶν, ἕως ἂν κατευθύνῃ tb σχάφος πρὸς τὸν
εὔδιον τῆς φιλοσοφίας λιμένα. Ὅπερ οὖν ἐπὶ τῆς θαλά--
της γίνεται, xaX ἐπὶ τῆς διανοίας συµδαΐίνει, τοῦτο xai
ἐν τῇ ἐξτγήσει τῶν Γραφῶν συµπίπτειν ἀνάγχη, θορυ-
θεῖσθα:, ταράττεσθαι: ἐπειδὰν δὲ d ἐξέλθωμεν εἰς τὸ
πέλαγος ᾿ οὐκ ἐπειδὴ τὸ πέλαγος φοδερὸν, ἁλλ᾽ ἐπειδὴ
ἡμεῖς οἱ πλέοντες ἄπειροι. "Urt γάρ ἐστιν, εὔχολον φύσει

* Οὖν hc pro γάρ accipiendum, ut. sexcenties alibi apud
Chrysostomum οὖν et γουν nam vel enim significant.

b Hec clausula est haud dubie aitero membro mutila.
Post illud enitn τοιοῦτον ἀπερία κακόν, legebatur τοιοῦτον
ἐμπειρία χαλόν, vel quid simile.

6 Legendum videtur ἡμῶν, θυμόν legi vlov hic nuho modo
stare potest: posset e tasse ζάλη θυμοῦ.

4 A£ hic expungendum videtur. n vo

᾿Οὗτος γὰρ ó Μελχισεδὲκ

λόγον ὄντα, δύσκολον γενέσθαι παρὰ τὴν ἀπει
ἀχουόντων, Παῦλον ὑμῖν παραστήσοµαι μάρτυρ
γὰρ, ὅτι ὁ Χριστὸς ἐγένετο ἀρχιερεὺς χατὰ τ
Μεαλχισεδὲχ, xal ζητῶν τὶς ἐστιν οὗτος ὁ Με
ἐπήγαγεν ' Περὶ οὗ πο.Ἵὺς ἡμῖν ὁ .Ἰόγος xal ὃ
γευτος. Τί λέχεις, ὦ Παῦλε; Δυσερμήνευτός a
πνευματιχὴν ἔχοντι σοφἰαν ; τῷ τὰ ἀπόῤῥητα àx
τῷ πρὸς τρίτον ἁρπαγέντι οὐρανόν; El aot δυσι
τος, τίνι χαταληπτός, Ἐμοὶ δυσερµένεντος, q
παρὰ τὴν οἰχείαν µου ἀσθένειαν, ἀλλὰ παρὰ «i
λίαν τῶν -ἁχουόντων. Εἰπὼν γοῦν, Αυσερµ!
ἐπήγαγεν' Ἐπειδὴ γωθροὶ γεγόνατε ταῖς ἆχοα
ὅτι οὐχ fj φύσις τοῦ λόγου, ἀλλ᾽ fj ἀπειρία τῶν ἆ
δύσκολον τὸ οὐ [267] δύσχολον πεποίηχεν;: Οὐ

δύσκολον, ἀλλά xai πολὺν motel αὐτὸν βραχὺ

αἰτία. Διὸ οὐδὲ δυσερµήνευτον ἔφησεν εἶναι ud
xaX πολὺν, καὶ τοῦ µήχους χαλτῆς δυσχολίας ἂν
αἰτίαν τῇ νωθρότητι τῆς ἀχοῆς. Καθάπερ và,
ἁῤῥωστούντων οὐχ ἀναγχαῖον σύντομον xal Ec;
γην παραθεῖναι τράπεζαν, ἀλλὰ δεῖ παρασχε
αιτία διάφορα, ἵνα ἂν τοῦτο ὁ χάµνων μὴ βοι
ἕτερον λά6ῃ, * x&xclvo προσίεται., τὸ ἄλλο δέξι
τοῦτο διαχρούσηται, θατέρου ἐπιλάδηται, xal:
Ma. τὴν δυσχολίαν νικήσωµεν, xal τῷ πολυτρ
τραπέζης τὸ δυσάρεστον θεραπεύσωμεν τῆς

οὕτω πολλάχις xat ἐπὶ ἀχροάσεως δεῖ ποιεῖν, ὃ
vei; (psv, xal πολὺν παρασχευάσαι χρὴ M
ποιχίλας παραθολὰς xai παραδεἰγµατα ἔχον
σχευὰς xaX περιόδους, xal ἕτερα πολλὰ τοιαῦτ
πάντων ῥᾳδία γένηται ἡμῖν τῶν συµφερόντων {
Πλὴν ἁλλ᾽ εἰ xai πολὺς ὁ λόγος xaX δυσερµῆνε
ἀπεστέρησεν αὐτοὺς τῆς διδασχαλίας τοῦ Με
τὸ μὲν εἰπεῖν, Πο.λὺς καὶ δυσερµήνεντος, à
αὐτῶν τὴν σπουδὴν. ἕνα μὴ ῥᾳθυμότεροι γίνω
τὴν ἀχρόασιν ' τὸ δὸ παρασχεῖν τὴν τράπεζαν
µενυς αὐτῶν τὴν ἐπιθυμίαν.

β’. Τοῦτο δὴ χαὶ ἡμεῖς ποιἠσωμεν. El xo πρὸ
γος xa βάθος τῶν νοημάτων ἀδυνατοῦμεν, χα
σωµεν τῆς θαλάττης, οὗ κατὰ τὴν ἡμετέραν
ἁλλὰ χατὰ τὴν ἄνωθεν διδοµένην ἡμῖν χάριν’
ἡμετέραν παῤῥησίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν ὑμῶν ὠφέλε
τολµήσωμεν τῆς θαλάττης, χαὶ ἐν τούτῳ Παῦλ
µενοι. Ὅτι γὰρ οὐκ ἀπεστέρησεν αὐτοὶς τοῦ
περὶ τὸν ΜελχισεδὲΧχ, ἄχουσον τῶν ἑξῆς. Ely
Περὶ οὗ πολὺς ὁ AóToc καὶ δυσερµήγευτος» d
βασιωεὺς Oma
ἔπειτα δὲ καὶ βασιεὺς ZaAnp, ὃ ἐσειν, |

* Hzc vitium ac repetitionem quamdam pras 96 .

291

ΡΕ MELCHÉSEDECO.

EJUSDEM HOMILIA.

De Melchisedeco.

l.Scripture sacre difficultas οἱ obseuritas.—A posto-
Vicam hodie vobis mensam apponere volo, et ad pela-
gus vocis illius D. Paulisermonem extendere paro. Sed
quid faciam ? H:ereo timeoque ne a portu solventes οἱ
ad profundum apostolicarum sententiarum progressi,
ealigine corripiamur, ut solet accidere vectorui im-
peritioribus. lili namque postquam relicta coutineute,
ab utraque navis parte pelagus viderint, nihilque
aliud quam pontum et clum, vertigine corripiuntur,
3€ navim eum mari in orbem verti putant. Verum
non ex maris Datura, sed ex navigantium imperitia
verligines oriuntur. Alii enitn nautze, nudis corpo-
ribus sese prxcipites dant in undas, nec quidquam
hujusmodi patiuntur : sed postquam in ipsum pro-
fundum devenerunt, securius degunt, quam ii qui
in ipso solo sedent, salfuginemque ore, oculis, tota-
que corpore excipientes, id nou ὥρτο ferunt. Tantum
üleque est imperiti malum ; tautum vicissim pe-
tit:e bonum. ll:ec terribilia quzeque parvifacere sua-
det; illa vero, etiam ea, qux» tuta sunt, suspecta
babere et formidare. Alii enim in ipsis prxaluüs tabu-
latis navis sedentes caligine corripiuntur, alii in me-
diis ctiam fluctibus non perturbantur. Hoc item
menti nostre accidit. Nam illam sspe affectuum
fluctus invadunt, ipsis marinis fluctibus vehementio-
res, qui, tempestatis instar, animum deprinmunt ac
deorsum trahunt, spiritus malarum cupiditatum, qui
magnam auis perturbationem inferunt. Sed qui
imperitus imparatusque est, incipiente ir tempe-
state, statim perturbatur, concultitur, agitatur. Videt
iuimam affectibus demergi, et naufragium pati αἱ
qui paratus imneditatusque est, h:ec strenue sustinet ;
tamquam nauclerus ad gubernaculum sedens, sic
mentem supra motus animi constituens, non prius
desinit omnia moliri, donec scaphain. ad tranquillum
pillesophi;e portum deduxerit. illud itaque quod in
tari aceidit, et quod animo contingit, etiam in Scri-
Purarum expositione accidere necesse est, ut nempe
tommRoveamur et perturbemur quando in altam veut-
mu; mon quod formidandum sit pelagus, sed quod
00$, qui novigamus, imperiti simus. Quod enim ac-
Oltre possit, ut sernie natura sua facilis, audientium
imperitia difficilis evadat, Paulum vobis testem affe-
nm. Cum dixissel enim Christum fuisse pontificem
écuudum ordinem Melchisedec, et disquireret, quis-
Mm esset ille Melchisedec, intulit : De quo grandis
Miis est sermo et explicatu difficilis (Hebr. 5. 11).

Quid dicis, Paule? An explicatu difficilis tibi, qui
spirituali sapientia przditus es? qui arcana audivisii?
qui ad tertium cxlum raptus cs? Si tibi explicatu
difficilis, cui comprehensibilis erit? Mihi explicatu
difücilis, inquit, est, non ob meam imbecillitatem ,
sed ob imperitiam auditorum. Cum ergo dixisset ,
Exzplicatu difficilis, subjunxit : Quoniom imbecilles
facti estis ad audiendum. Videu" non naturam sermo-
nis, sed audientium imperitiam rem qu: per se dif-
ficilis non erat, difficilem reddidisse? E:dem porro
causa non difficilem modo , sed etiam eum, brevis
cum sit, longum reddit. Quapropter non explicatu
difficilem modo dixit, sed etiam grandem, et longitu -
dinis et difficultatis causam adjiciens, aurium imbe-
cillitatem. Quemadinodum enim zxgrotis non appo-
nenda est inensa facile parabilis, sed variis referta
cibis, ut si zeger hunc respuat , alterum accipiat, et
8i boc non admittat, aliud sumat, si hunc repellat,
alterum deligat, ut varietate difficultatem vincamus,
ac diversitate lautitiaque mense animi f«stidio me-
deamur : ita sz: pe in concione faciendum, quando
imbecilles sumus, longa apponenda est oratio, variis
similitudinibus et exemplis instructa, apparatu etiam
ac periodis, aliisque similibus, ut cx omnibus facilis
nobis sit utiliorum delectus. Verum etiamsi grandis
sermo esset explicatuque difficilis, non tamen priva-
vit eos doctrina de Melchisedeco : cum enim dicit ,
Grandis εἰ explicatu difficilis, eorum studium excitat,
ne ad audiendum segniores sint : cum autem mensam
apponit, eorum desiderio gratificatur.

2. lloc et nos faciamus. Etiamsi ad pelagus et
profundum sententiarum pertingere non possimus,
nos confidenter mari committamus, non nostris
freti viribus, sed gratia nobis superne data : non
fiducia nostra, sed ob utilitatem vestram mari nos
committamus, hac in re Paulum imitantes. Quod
enim non privaveriL eos sermone de Melchisedeco ,

audi sequentia. Cum ergo dixisset, « De quo nobis:

grandis est sermo, et explicatu difficilis » (Hebr. 5. 11),
subjunxit : « Hic enim Melchisedec, rex justiti:e,
itemque rex Salem, id est rex pacis, sine patre, sine
matre, sine genealogia, neqne initiuin dierum, neque
finem vitx habens, ass'milatus autem Filio, manet
sacerdos in perpetuum » (Hebr. 7. 1-4). Nonne aures
vestras feriit, dum de homine loquens dixit, Sine
patre, sine malre, sine genealogia? Ecquid dico, de
homine ? Nam si de Filio diceretur, annon magnam

ον

259
moveret qu:estionem ?. Nam si sine patre, quomodo
Filius? Si sine matre, quomodo Unigenitus ? Filius
enin patrem habeat oportet, alias vero filius non
fuerit. Sed sine patre et sine matre est Filius Dei ;
ine patre, secundum infernam, sine matre, secun-
dum supernam generationem. Nam neque in terra
patrem habuit, neque in czelis matrem. Sine genea-
logia. Audiant il, qui substantiam ejus curiose ex-
plorant. Atqui. illud, Sine genealogia, putant quidam
de superna ejus generatione dictum esse.

Contra Anomaos. Christus quomodo sine genealogia.
-- Hiretici porro neque hoc volunt; nam et illam
curiose inquirunt ac. scrutantur, moderatiores autem
ex illis, illa concessa , de bac terrena dici putant il-
lud, Sine genealogia. Ostendamus ergo de utraque ge-
neratione lioc dixisse Paulum, de superna neinpe , et
de terrena. Naim et illa tremenda , et hxc admodum
arcaua est. Quapropter Isaias ait : Generationem ejus
quis enurrabit (1sai. 55. 8) ? Verum, inquies , de cz-
lesti illa agit propheta. Quid ergo dicemus de Paulo,
qui postquam duas generationes commenioraverat ,
illud subjunxit : Sine genealogia 2 Ut non modo secun-
dum illam generationem , qua situe matre erat , sed
etiam secundum hanc terrenam , qua sine patre erat ,
illum sine genealogia esse crederes : ideo cum ambas
posuisset , tunc dixit, Sine genealogia. Etenim hac
terrena iucomprehensibilis est , ut celestem illam ne
quidem inspicere audeamus. Nam si vestibula templi
ita tremenda et inaccessa erant, ad adyta quis ingredi
ausus esset? Quod a Patre genitus sit novi, quomodo
autem nescio. Quod a virgine natus sit novi, modum
autem neque hic capio. Utraque generatio in confesso
est, et utriusque modus tacetur. Et sicut hic de virgi-
ne, ignorans quomodo ex virgine natus sit, ipsum esse
natuin confiteor , neque rem tollo propter ignoran-
tiam : ita et tu fac de Patre, etsi non noveris quomo-
do genitus sit ab eo Filius, confitere tamen. Si dixerit
tibi hzreticus, Quomodo genitus est cx Patre Filius ?
ejus fastum in terram deprime , et dic illi : Descende
de cxlis, et ostende quemodo natus ex virgine , et
tunc ad illa respice. Detine ipsum , et conclude , ne
sinas resilire, et in Jabyrinthum raiiociniorum regre-
di, sed detine et suffoca , non manu. sed verbo. Ne
des ili dilationem ut effugiat quo velit. ITinc cnim
tumultum excitant inter disputandum, quia nos sequi-
mur illos , neque abducimus eos sub leges divinarum
Scripturarum. Murum ipsi undique circumpone, testi-
monia Scripturarum, ac ne hiscere quidem poterit. Dic,
quomodo natus est ex virgine ? Non gradum revoco ,
non recedu. Verum non poterit nobis modum enarrare,
ctsi sexcenties id contendat. Cum enim Deus occluse.-
rit, quis postea aperiat? [I:xc sola possunt (ide percipi.
Si porro nequeas, sed ratiocinia quzras, id tibi dicam,
quod Christus Nicodemo : Si terrena dixi vobis, et non
credilis , quomodo si dixero ca'lestia credetis (Joan. 3.
12)? De ortu ex virgine dixi , οἱ non intelligis , nec
hiscere audes , οἱ tamen supernam generationem cu .
riose exploras. Atque utinam celum tantum ; sed tu
€liain caelorwn Dominum curiose rünaris. δὲ terrena

S. JOAN. CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. DE MELCIIISEDECO.

dixi vobis , el non creditis. Non dixit, Non pei
mini, sed , Non creditis; ostendens nobis , si
file opus habeant , niulto. magis c:elestia.. El
Nicodenio de partu loqueretur longe minore ;
ptismate namque sermo erat, et de regene
spirituali : sed palam est ea. etiam fide esse c
hensibilia. Terrena autem illa vocavit, non qu
rena vere sint, sed quod in terra consummen
comparatione illius ineffabilis, et omnem ment
perantis generationis , h:ec sint terrena. Si er
potest intelligi , quo pacto ex aquis regenerem
sola fide id percipere oporteat, neque modum :
explorare : quante insani: fuerit de superna {
tione unigeniti Filii bumana ratiocinia movere, «
generationis rationes expetere? Quomodo siue |
sine matre Dei Filius, et quomodo sine genealo
satis demonstratum est.

9. Sed quonam multi non intelligentes q
Melchisedeco scripta sunt, ipsum etiam Christe
rem esse dixerunt, h:eresimque constituerunt,
cantur Melchisedecite (u) , nobisque contendt
pugnant, ipsum esse Christo majorem , illud
centes , Tu es sacerdos in c&lernum secundum ο
Melchisedec ( Psal. 109. 4) : illis quoque oct
oportet. Dicunt enim : Quomodo non fuerit ill
Sto major, secundum cujus imaginem et oi
Christus sacerdotium exercet? Nos ergo dicimus
hominem esse, perinde atque nos passionib
noxium , nec majorem Christo, imo nec Joan
ptista: Major enim illo , inquit Christus , inte
mulierum non surrexit. (Bath. 41. 14). Ali i
errantes dicuut ipsum esse Spiritum sanctum (
hoc non dicimus nos. Nam qu: necessitas
Verbum Dei incarnari , si jam olim Spiritus s
homo factus fuisset ? Quia vero nec major CI
nec Spiritus sauctus est , dicant nobis illi , cuj
ipsum esse statuant : an caelestis ? an terresti
subterranei ? Si ergo dicant Melchisedecum ve
lestium numero , vel alius cujuscumque loci
audiant illum genu flectere Christo , qui inca
est ex Deipara Maria. Ait enim Apostolus : Τρι
genu flectetur, etc. (Phiiipp. 2. 10). Si omne ge
citur, sine Melchisedec Cliristo minor fuerit,
enim Christum. Si infelices illi ac miseri ea qi
quuntur considerent; nam subjungit, Assinilata
Dei (Hebr. 7. 5) : ita intelligendum est, ipsum 1
perinde atque nos, ad imaginem et similitudint
factum fuisse. Jud:ei porro dicunt ipsum ex f
tione natum esse (c) , ideoque sine genealogia
quibus nos dicemus , quod ipsi perperam loqt
Etenim Salomonis, qui ex adultera Urize uxor

. (a) De Melchisedec.tis, QUOS Ἠελχισεδιαιανοὺς VOCAE -
nius, vide apud ipsum lkeresi 25, al. 55, p. 46
Petav., qua: omuino cum his consonant ; de illo etiai
doretus, H:ierelic. Fabul. 1. 11, c. 6, Joan. Damas
resi 93.

(0) Qui dicebat Melehisedecum esse Spiritum s
erat Mierax, teste Epiphanio in ων. Melcbisedeck
I^ e) Quod mox dicitur, nempe Judaeos dixisse Με

decum ex fornicatione natum fuisse, refert etiam |
nius iun Hazresi Melchisedecianorum p. 473.

251)
εἱμηνης. ἁπατως, ἁμήτωρ, ᾿ἀγενεα.]ό]ητος, μήτε
ἀρχὴ» ἡμερῶν Eye, μήτε τέλος ζωῆς, ἀφωμοιωμέ-
voc δὲ τῷ Ykp τοῦ Θεοῦ, µέγει ἱερεὺς εἰς τὸ διην6-
xéc. 'Ap οὗ χατέξανεν ὑμῶν τὰς ἁχοὰς, περὶ ἀνθρώπου
ἑιαλεγόμενος χαὶ λέγων, Ἁπάτωρ, ἁμήτωρ, ἀγενεα.]ό-
πτος; Καὶ «i λέγω περὶ ἀνθρώπου; El γὰρ περι τοῦ
}1οῦ λέγοιτο τοῦτο, οὐχ ἂν πολλὴν χαὶ οὕτως παράσχη
ζήτησιν; El γὰρ ἁπάτωρ, πῶς Yió;; Ei δὲ ἁμίτωρ, πῶς
Movoytvf;; ; 'O γὰρ νυἱὸς ὀφείλει πατἐρα ἔχειν, ἐπεὶ oox
ἂν sfr, υἱός. ᾽Αλλὰ xal ἁπάτωρ ἑστὶν ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ,
χαὶ ἁμήτωρ ' ἁπάτωρ τὶν χάτω γέννησιν, ἁμήτωρ τὴν
ἄνω. Οὖτε γὰρ ἐπὶ γῆς ἔσχεν πατέρα, οὔτε tv οὐρανοῖς
µιτέρα. ᾽Αγεγεα-ἰόγητος. ᾿Ακονέτωσαν οἱ τὴν οὐσίαν
αὐτοῦ πολυπραγμονοῦντες, Καΐτοι τινὲς νοµίζουσιν ὅτι
ὁ 'ATErca.lórntoc τοῦτο, περὶ τῖς ἄνω γεννήσεως εἷ-
piat.
OL μὲν γὰρ αἱρετιχοὶ οὔτε τοῦτο βούλονται ' καὶ γὰρ
καὶ ἐχείνην πολυπραγμονοῦσι χαὶ περιεργάζονται ' οἱ
ὀεἐπιειχέστεροι τούτων ἐχείνην μὲν παραχωροῦσι, περὶ
Ἀ ταύτης γάτω νοµίζουσιν εἰρῆσθαι τὸ, ᾽Αγεγεα.Ἰόγη-
τος. Δείξωμεν οὖν ὅτι περὶ ἑχατέρας τῆς γεννήσεως
τοῦτο Παῦλος sims, xal περὶ τῆς [208] ἄνω, xat περὶ
τῆς χάτω. Καὶ γὰρ χἀχείνη φρικτῆ, xai αὕτη µυστι-
χωτάτη. Διὰ τοῦτο xal Ησαΐας onoiv* Τὴν γεγεὰν av-
τοῦ τίς διηγήσεται; ᾽Αλλὰ περὶ ἐχείνης, φησὶν, εἶπεν
τῆς ἄνω, Τί οὖν ἐροῦμεν τῷ Παύλῳ ἀμφοτέρας εἰπόντι
τὰς γεννήσεις, xal τότεἑπαγαγόντι τὸ, Ἁγενεα.ἰόγητος:;
"ha μὴ µόνον κατ) ἐχείνην τὴν γέννησιν, καθ ἣν ἁμή-
τωρ ἐστὶν, ἀλλὰ χαὶ κατὰ ταύττν, xa0' ἣν ἁπάτωρ ἑἐστλ,
τν χάτω λέγω, ἁἀγενταλόγητον εἶναι πιστεύσῃς ' διὰ
τούτο ἀμφότερα θεὶς, τότε εἶπεν, ΑἉγεγεα.]όγητος. Καὶ
Ἱὰρ χαὶ αὕτη dj κάτω ἀχατάληπτος, ἵνα πρὸς ἐχείνην
un παραχύψαι τολμήτωμεν. El γὰρ τὰ προαύλια τοῦ
ναοῦ οὕτω φοθερὰ xal ἀπρόσιτα, πρὸς τὰ ἅδυτα τίς εἰσ-
εθεῖν ἐπιχειρήσει ; ; Ότι ἐγεννήθη παρὰ τοῦ Πατρὸς
0a, τὸ δὲ πῶς, οὐκ οἶδα. "Ott ἐτέχθη ὑπὸ τῆς Παρθένου
ἐπίσταμαι, τὸν δὲ τρόπον οὐδὲ ἐνταῦθα καταλαμθάνω.
Ἑχατέρα γὰρ ἡ γέννησις ὠὡμολόγηται, χαὶ ἑκατέρας ὁ
Εύπος σεσίγτται. Καὶ ὅπερ ἐνταῦθα ἐπὶ τῆς Παρθένου,
Ox εἰδὼς πῶς ἐκ τῆς παρθένου ἐγεννήθη, ὁμόλογῶ ὅτι
ἐγεννήθη, καὶ οὐχ ἀναιρῶ τὸ πρᾶγμα διὰ τὴν ἄγνοιαν
ὥτω χαὶ σὺ ποίησον ἐπὶ τοῦ Πατρὸς, εἰ xal oüx οἶδας
τῶς ἐγεννήθη, ὁμολόγησον. Κἂν εἴπῃ σοι ὁ αἱρετιχός *
lx ἐγεννήθη &x τοῦ Πατρὸς ὁ Υἱός ; χατάσπασον αὐτοῦ
"6 φρύαγµα εἰς τὴν Υῖν, xat εἰπὰ πρὸς αὐτόν Κατάθτθι
ἐχτῶν οὐρανῶν, χαὶ δεῖξου πῶς ἐγεννίθη £x τῆς Παρθέ-
WW, χαὶ τότε ἐχεῖνα ὅρα. Κάτασχε αὐτὸν xat περίστη-
9, μὴ ἀφῆς ἀποπηδῆσαι, μηδὲ ἀναχωρῆσαι εἰς τὸν λα-
δύρμνθον τῶν λογισμῶν, ἀλλὰ χάτασχε χαὶ ἀπόπνιξον,
μὴ τῇ χειρὶ, ἀλλὰ τῷ ῥήματι. Mh δώσῃς αὐτῷ διαστο"
My, xa διαφύγη ὡς βρύλεται. Ἐκεῖθεν yàp θόρυόον
ἱμπιοῦσι τοῖς διαλεγοµένοις, ἐπειδὴ ἡμεῖς αὐτοῖς ἆχο-
λοθοῦμεν, xai οὐχ ἀπάγομεν ὑπὸ τοὺς νόµους τῶν
Vy l'eagiv. Περίθες τοίνυν αὐτῷ πάντοθεν τειχίον
τς ἀπὸ τῶν Γραρῶν μαρτυρίας, χαὶ οὐδὲ χᾶναι δυνἠ-
«tu, Εἰπὲ, IIo; ἐγεννήθη £x τῆς Παρθένου; Oóx ἁρ-
ἰσταμαί σου, οὐδὲ ἀναχωρῶ. Ἁλλ' οὐκ ἂν ἔχοι τὸν τρό-
τον ἡμῖν εἰπεῖν, χἂν μυρία φιλονειχῇ. "Όταν γὰρ ὁ θεὸς
ἐπχλείσῃ, τίς ἀνοίξῃη λοιπόν, Μόνη τῇ πίστει τὰ τοιαῦτα
ταράδεχνα. El δὲ οὑχ ἂν ἔχοις, ἀλλὰ λογισμοὺς ἐπιζη-
τες, dpi) πρὸς σὲ, ὃ πρὸς Νικόδηµον ὁ Χριστός φησιν"
El tà ἐπίγεια εἰπον ὑμῖν, καὶ οὗ πιστεύετε, πῶς,

DE MELCTIISEDECO.

200

ἐὰν τὰ ἐπουράγια εἴπω, πιστεύετε; Περὶ τῆς ix Παρ-
θένου γεννῄσεως εἶπον, καὶ οὐχ οἴδας., οὐδὲ χᾶναι τολμᾶς,
xai τὴν οὐράνιον περιεργάση; Καὶ εἴθε μὲν τὸν οὐρανὺν
µόνον, ἀλλὰ xal τὸν Δεσπότην τῶν οὐρανῶν πολυπρα-
γμενεῖς. El τὰ ἐπίγεια εἶπον ὑμῖν, καὶ οὗ πιστεύετθ.
θυκ εἶπέν, οὐ πείθεσθε, ἁλλ᾽ OU αιστεύετε * δειχνὺς
ἡμῖν, ὅτι εἰ xal τὰ ἐπίγεια πίστεως δεῖται, πολλῷ μᾶλ-
40v τὰ οὑράνια. Καΐτοι τότε τῷ Νικοδήµῳ περὶ τοχετοῦ
διελέγετο πολὺ ἐλάττονος ' περὶ τοῦ βαπτίσματος γὰρ ὁ
λόγος ἣν, xa τῆς ἀναγεννίσξεως τῆς πνευματικῆς ' ἀλλὰ
δήλον ὅτι xal ταῦτα πίστει ἐστὶ καταληπτά. Ἐπίγεια
δὲ αὐτὰ ἐχάλεσεν, οὐκ ἐπειδὴ ἐπίγειά ἐστιν. ἁλλ᾽ [269]
ἐπειδὴ ἐν τῇ γῇ τελείται, xaY τῇ συγχρἰσει τῆς ἄνω γεν-
νήσεως τῆς ἀποῤῥήτου val πάντα ὑπερθαινούσης νοῦν,
ἐπίγεια ταῦτά ἐστιν. El τοίνυν πῶς ἀναγεννώμεθα ix
τῶν ὑδάτων οὐ δυνατὸν εἰδέναι, ἀλλὰ πίστει μόνη παρα-
δέχεσθαι χρὴ τὸ Υινόµενον, καὶ τὸν τρόπον μὴ περιεργά"
ζεσθαι ' πόσης ἂν εἴη µανίας ἐπὶ τῆς ἄνω γεννήσεως
τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ λογισμοὺς ἀνθρωπίνους χινεῖν, xal
τρόπου γεννήσεως εὐθύνας ἁἀπαιτεῖν; Πῶς ἁπάτωρ xoi
ἁμήτωρ ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ, ἱκανῶς ἁἀποδέδειχται, καὶ πῶς
ἀγενεαλόγητος.

Υ. λλλ' ἐπειδῆ πολλοὶ ph νοῄσαντες τὰ περὶ αὐτοῦ
γεγραμμµένα, χαὶ μείζονα τοῦ Χριστοῦ αὐτὺν εἶναι εἰρή -
χασι, xal συνεστήσαντο ἑαυτοῖς αἴρεσιν, χαὶ λέγονται
Μελχισεδεχιταὴ, καὶ φιλονειχοῦσιν ἡμῖν, δεῖδαι βουλόµε -
vot, ὅτι μείζων ἐστὶ τοῦ Χριστοῦ, προφέροντες τὸ, Σὺ
ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Με.λχισεδέκ "δεῖ
xai πρὸς αὐτοὺς ἁπαντΏσαι. Φασὶ váp: Ilo οὐκ ἂν eir
Χριστοῦ μείζων, οὗ χατὰ τὴν εἰχόνα καὶ τὴν τάξιν ἱερα-
τεύει Χριστός; 'Hpetz οὖν λέγομεν αὐτὸν ἄνθρωπον
ὁμοιοπαθὴ ἡμῖν, καὶ οὔτε µείζονα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ) οὔτε
Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ ' Μείζων γὰρ αὑτοῦ, φησὶν ὁ
Χριστὸς, ἐν γενν ητοῖς γυγαικῶν οὐκ ἑγήγερται. "A)-
Àot δὲ πάλιν πλανπθέντες λέγουσιν αὐτὸν εἶναι τὸ Πνεῦμα
τὸ ἅγιον * ἁλλ' ἡμεῖς οὐδὲ τοὺτό φαµεν. Ἐπεὶ τίς χρεία
τὸν Λόγον τοῦ θεοῦ ἑνανθρωπῆσαι, δη πάλαι τοῦ Πνεύ-
µατος ἀνβρώπου γεγονότος, "Utt bb οὐκ ἔστιν µείξων Χρι-
στο, οὔτε δὲ πάλιν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, εἰπάτωσαν ἡμῖν
ἐχεῖνοι, ποίου χιυρίου εἶναι αὐτὸν λέγουσιν ἄρα obpa-
νίου ; ἆρα Ex. γείου ; f| χαταχθονίου; Ἐὰν οὖν εἴπωσιν, ὅτι
τῶν οὑρανίων ἐστὶν ὁ Μελχισεδὲκ, f| ἄλλου τινὸς χωρίου,
ἀχουσάτωσαν ὅτι καὶ αὑτὸς γόνυ χάμπτει τῷ Χριστῷ τῷ
σαρχωθέντι Ex. τῆς θεοτόχου Μαρίας. Λέγει γὰρ ὁ Από-
στολος, ὅτι Αὐτῷ κάμψει πᾶν γόγυ, καὶ τὰ ἔξης. El οὖν
πᾶν γόνυ χάµπτει, ὁ Μελχισεδὲχ ἑλάττων ἂν εἴη τοῦ Ἆρι-
στοῦ * προσχυνεῖ γὰρ τῷ προσκυνουμένῳ Χριστῷ. El δὲ οἱ
ἅθλιοι xal τάλανες, καὶ τὸ ἑξῆς εἰρημένον σχοπῄσωσιν *
ἐπιφέρει γὰρ λέγων, ᾽Αφωμοιωμένος τῷ Ylip τοῦ θεοῦ"
οὕτω δεῖ νοεῖν, ὅτι ὥσπερ καὶ ἡμεῖς χατ᾽ εἰχόνα Θεοῦ
γεγόναµεν xa ὁμοίωσι», οὕτω xal αὐτός. Ἰουδαῖοι μὲν
Τὰρ αὐτὸν λέγουσιν Ex. πορνείας Υεννηθέντα, καὶ διὰ
τοῦτο ἀγενεαλόγητον γενέσθαι " πρὸς οὓς ἐροῦμεν, ὅτι
Ka»; φατε. Καὶ γὰρ xal Σολομὼν ix τῆς τοῦ Οὐρίου
γεννηθεὶς γυναικὸς µοιχαλίδος γενεαλογεῖται. ᾽Αλλ' ἔπει-
δὴ ὁ Μελχισεδὲκ τύπος ἣν τοῦ Κυρίου, χαὶ εἰχόνα ἔφερε
τοῦ Χριστοῦ, χαθὼς xal Ἰωνᾶς, διὰ τοῦτο ἡ Γραφὴ
παρέλιπεν αὑτοῦ τὸν πατέρα, ἵνα bv ἐχείνῳ, χαθάπερ
ἐν εἰχόνι τὸν ἀληθῶς ἁπάτορα xai ἁγενεαλόγητον Χρι-
στὸν ἑνοπτρισώμεθα. ᾿Αντιλέγουσι δὲ xal τοῦτο ἡμῖν οἱ
Μελχισεδεχιταὶ λέγοντες' Τί οὖν ἔστιν ὃ λέγει πρὺς αὖ-
τὸν 6 Πατήρ' [210] Σὺ ἱερεὺς elc τὸν αἰώνα κατὰ τὴν

261

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ΑΜΟΠΜΙΕΡ,. CONSTANTINOP. MN

τάξυ. Μελχισεδέ«; Πρὸς οὓς λέγοµεν, ὅτι οὗτος ὁ τὸν μέλλοντα Υεννᾶσθαι Ex. τῆς παρθένου Μαρίας Ἱηου
Μελχισεδὲχ ἀνῆρ δίχαιος véyove, xoi ἀληθῶς εἰχόνα τὸν Χριστὸν, τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ. βοᾷ χαὶ λέχει' Eb &

ἕφε

p& τοῦ Χριστοῦ. Προφητιχῷ τοίνυν πνεύματι χινού- φρεὺςεὶςτὸν αἰώνα κατὰ τὴν τάξιν Με.ἰχισεδέκ’ οὗ xa

µενος, τὴν μέλλουσαν προσφορὰν ὑπὲρ τῶν ἐθνῶν mpoc- τὴν ᾿Λαρὼν. τοῦ ἓν µόσχοις xal ἄρνασι λατρξεύοντο
κοµίζεσθαι νοῄσας, ἄρτῳ xai οἵνῳ «bv Gebv ἐγέραιρε, ἀλλὰ, EU ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Με
μιμούμενος τὸν μέλλοντα Χριστόν. Ἐπειδὴ οὖν ἡ Ἴου- Ἁχισεδὲχ. ἄρτῳ xal οἵνῳ τὴν τῶν προσκοµιζόντων πρι
δαίων συναγωγὴ ἓν τάξει τοῦ ᾿Λαρὼν θυσίαν προσέφερε «φορὰν εἰς τὸ διηνεχὲς προσάγων. Δι’ οὗ τῷ Πατρὶ f δό

τῷ
va

Gcip. οὐχ ἄρτον xal οἶνον, ἀλλὰ µόσχους xai ἀμνοὺς, σὺν τῷ παναγίῳ Πνεύματι, νῦν xdi ἀεὶ, xe εἰς το
θυσίαις δι αἵματος ἑδόξαζε τὸν θεὸν, ὁ θεὸς πρὸς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμὴν.

MONITUM

Hac homilia, hactenus ignota, nullam in toto Chrysostomi operum decursu prastantiorem esse compe-
rimus; sive elegantiam spectemus, sive nervos et sales, sive alia rerum documenta, qux» ad mores per-
tinent, ad consuetudines ecclesiasticas, przcipueque ad historiam. Annum enim indicat Chrysostomus
habitae concionis, hebdomadam item, rerum gestarum vicem et dies; ita ut non parva hinc eruatur ad
vitam sancti doctoris accessio. Rem uti gesta est hic ordine referimus.

Anno $99, postquam unum jam annum in episcopatu Constantinopolitano emensus erat Chrysostomus, ut
ipse ait infra, καὶ γὰρ ἐνιαυτὸν ἔχω λοιπὸν τῆς πόλεως ἐπιθὰς τῆς ὑμετέρας, ordinatus nempe anno 598,
atque, ut ait Socrates, 26 Februarii, feria quarta hebdomad:e sancte, quz feria anno $99 incidebat in 6
Aprilis, tam ingens pluvia decidit, ut metus esset, ne agri devastarentur, messesque omnes in perniciem
ruerent. Hinc preces, supplicationes et λιτανεῖαι, seu processiones , episcopo duce οἱ toto concurrente po-
pulo ad Ecclesiam apostolorum Constantinopoli celeberrimam. Deprecatores adhibiti sunt Petrus, et
Andreas, qui Byzantinz: Ecclesiz fundator habebatur, Paulus item et Timotheus ad placandam Numinis
iram invoeati sunt. Post hzc imbre cessante, necdum sublata formidine, trajecto navibus Bosporo, ad
Ecclesiam 8S. Petri et Pauli, in opposita niaris ora sitam, cum episcopo totus coetus occurrit. Hoc per-
functi periculo Constantinopolitani plerique, una tantum interposita die, μιᾶς μεταξυ γενομένης
ἡμέρας, qua dies erat feria V in Coena Domini, cum in Parasceve ludi equestres agitarentur, transacti
periculi immemores, nihil curantes diem illam sacram, in qua pro orbis salute Christus cruci affixus
fuit, ad hoc spectaculum accurrerunt, totamque urbem invonditis clamoribus repleverunt, interim in-
gemiscente domique sedente Chrysostomo. Neque satis habuere illi, quod diem sanctam Parasceves pro-
fanis spectaculis dehonestassent; die etiam insequente, qua erat Sabbatum sanctum, ad tbeatrales ludos
se contulerunt, ubi meretricia erant spectacula, qua» singulatim ct egregie depingit Chrysostomus, inque
prevaricatores hujusmodi graviter invehitur, demumque in illos excommunicationis sententiam pro-
nuntiat.

llic querendum ineuinbit an vere et ex animo sententiani illam protulerit Chrysostomus, an commi-
nan'is [271] solum more. Si verba spectes, excommunicatio illa re ac vere inducta videatur. Postquam
enim dixerat, Age sectionem. inferamus, εἰο., ait, ἐχδαλλέσθωσαν τοίνυν ol τοιοῦτο:, Ejiciantwr ergo ks-

28 ' CONTRE LUDOS ET THEATRA.— MONITUM.

est, genealogia tamen ducitur. Sed quoniam Melcbi-
sedec typus erat Domini, et imaginem ferebat Christi,
quemadinodum et Jouas , ideo Scriptura ejus patrem
lacuit, ut in illo, tamquam in imagine, Christum, qui
vere sine patre et sine genealogia est , intueamur.
lloc etiam nobis objiciunt Melchisedocit:e : Quid sibi
τυ]ι ergo id quod dicit ei Pater, Tu es sacerdos in
eternum secundum ordinem Melchisedec (Ps. 109. 4)?
Quibus respondemus , Melcbisedecum virum fuisse
justum , et vore imaginem tulisse Christi. llle itaque
prophetico spiritu motus , futuram oblationem pro
gentibus proferendam intelligens, pane et vino Deum
eoluit, Christum venturum imitatus. Quoniam igitur

232 -
Judzorum synagoga secundum ordinem Aaronis ho-
stiam offerebat Deo, nou panem et vinum, eed vitulos
et agnos, et cruentis sacrificiis gloriam Deo refere-
bat, Deus ad eum qui ex virgine Maria nasciturus era!,
Jesum Christum Filium Dei , clainat et. dicit : Tu es
eacerdes is aiernum secundum ordinem M elchisedec ;
non sccundum ordinem Aaronis, qui vitulis et agnis
Deo cultum referebat ; sed, Tu es sacerdos in eternum
secundum ordinem Meloliisedec , pane et vino afferen-
tium eorum perpetua munera Deo offerens. Per quem
Patri gloria cum sanctissimo Spiritu, nunc et semper,
et in szcula seculorum. Amen.

AD HOMILIAM SEQUENTEM.

jusmodi homines; ut autem probetur ipsum ex animo el sineere hzc edixisse, paucis interjectis sic ait :
Si vero perhorruistis hanc amdientes sententiam. (video namque omnes ingemiscentes. εἰ compunctos) ,

rtsipiscant, et sententia soluta est, µεταδαλλέσθωσαν, xal Mutat τὰ τῆς ἀποφάσεως. Qus verba sen-
tentiam vere prolatam prz se ferre videntur. Αί puto hec tantum comminandi animo ab antistite dicta
fuisse, nec nisi parem in culpam denuo lapsos eos, qui ad spectacula accurrerant, excommunicationem

subire voluisse.

Aliud explorandum proponitur, quo nempe die hanc concionem babuerit Chrysostomus : res enim
diliculate non vacare videtur. In hac concione enim ait, πρὸ «piov ἡμερῶν ἑπομθρία, ante tres dies
imber ingens. Imber autem ille decidit feria quarta Hebdomadis sancte, quinta feria in Coena Domini
πι] meinoratur incidisse, in Parasceve ludi equestres multos averterunt, Sabbato iidem theatrorum
$?ectacula adierunt. Hinc vero sequi videtur banc Homiliam ipso die sancto Paschz habitam fuisse; inter
quem et feriam quartam przcedentem retro numerando, tres intercedebant dies pleni et integri, Sabba-
lum, Parasceve et feria quinta. Sed si die Pasche habita concio fuit, cur* ne verbum quidem de resur-
"cione Domini in tola homilia habetur? Nam etsi dici fortasse possit Chrysostomum illa die, ut in-
dignationem suam in eos, qui theatra. diebus sanctis adierant, exoneraret, concionem habuisse, nihilque
alind cogitasse, an decuit in die sancto Paschz nibil omnino de tanta celebritate, ne carptim saltem
lui? Si vero in sequentem diem Homiliam mitjamus, alia exsurget difficultas : non enim tres tantum
dies, sed quatuor pleni et integri, intercedent; verum fortasse Chrvsostomus tres dixerit dies non sup-
Μπο, sed circiter tempus assignando, quod apud ipsum non insolitum est. Rem, alioquin non tanti

Womenti, dubiam relinquimus.

" «Hanc difficultatem facile expedire licet, modo antea certum sit, hanc homiliam habitam esse dje Paschatis.
Uli enim Chrysostomus presbyter multoties post episcopum et alios eodem die ac continuo in ecclesia habuit con-
&iogem, íd quod ex ejus sermonibus apparet : ita hoc etiam die alius post eum episcopum, sive presbyter, sive alius,
Uilonem de Pascha habere potuit, postquam ipse graviter contra spectacula et theatra disputasset. Habeo in hac
τὸ topentientem ipsum Montela!conium. Vide tom. V, p. 118, not.b . » Hsec Ch. Fr. Matthei ín libro qui inseriptus
8: J. Chrysostomi Homilig IV, vol. 2, p. 77, Miseos, 1792. Quibus adde Montf. Ρε, tomi hujus, $1], eumdemque

iom. YII, p. 521.

9635

S. JOANNIS ( HRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

961

SANCTI PATRIS NOSTRI

JOANNIS CHRYSOSTOMI

ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI,

HOMILIA

Adversus eos qui ecclesia relicta ad circenses ludos et ad theatra. transf[ugerunt.

4. H:ccine ferenda ? hxccine toleranda? Vobis
enim ipsis judicibus contra vos uti volo. Sic Deus
olim se gessit erga Hebraos, cum ipsis enim expo-
stulans, sic eos alloquebatur : Popule meus, quid
[ceci tibi, aut in. quo contristavi te, vel. molestiam tibi
attuli ? responde mihi (Mich. 6. 5). Ac rursum : Quid
invenerunt. patres tui. in me delicti. (Jerem. 2. 5)?
Hunc ego quoque imitabor, vosque sic iterum allo-
quar : Ileccine ferenda? hzccine toleranda? Post
longa sermonum curricula (b), post tantam doctri-
nam, quidam nobis relictis ad spectaculum concer-
tantium equorum (c) transfugerunt, atque ita debac-
chati sunt, ut totam urbem vocibus clamoribusque
repleverint inconditis multumque risum moventibus,
imo potius luctum afferentibus. Ego itaque domi
sedens et erumpentem. vocem audiens, graviora pa-
tiehar, quam ii qui tempestate jactantur. Quemad-
modum enim ili, fluctibus ad latera navis sese fran-
gentibus, de extremis periclitantes formidant : sic et
iw me gravius erumpebant illi clamores, inque ter-
ram spectabam pudore suffusus : aliis, qui superne
pesiti erant (d), sic turpiter et indecore se gerenti-
bus ; aliis vero, qui infra et in medio loro erant (e),
aurigas cohortantibus, plaudentibus, et acriore, quam
illi, clamore utentibus. Quid porro dicemus? aut
quam defensionem parabimus, si quis extraueus

(a) Ex Codice Coisliniano Lxxvu, undecimi seculi,
membranaceo, foi. 100. —- Quz ad hanc homiliam. nota-
bea Rin Chr. Fr. Mattei Animadversionibus excerpta

(b) Integri CheIscelOEDUR, UL i ED atra dici. & Delito
comyleverat omus, ut ipse infra dicit. A i
et ; ad finem anni multoties eos admonuerat

C) in Grzco, Wm. PUITO ἴκκοι ἁμιλίητεριοι dtcun-
tur equi quibus utuntur ad certamiua in Circo.
. (4) Honestiores atque Imperator ipse in Circo sedebant

in loco edito.

e) ns vocibus, qui in medio foro erant, designare vide-
" arcuum. nd cancellos circi plebis tudinem :
nam ludi Circenses in Circo, non in foro habebantur. Nisi
forte auriy2? anica se in foro congregariut, et ad certamen
se pararirnt.

adstans incusavern dixeritque : Hzccine urbs apo.
stolorum (a) ? hzccine quz talem accepit doctorem ?
hzccine agit populus Christi amans, theatrum non
fictitium et spirituale? Ne ipsam quidein diem estis
reveriti, in qua symbola (b) salutis generis nostri
consummata sunt 7 verum in Parasceve (c), cum
Dominus tuus pro orbe crucifigebatur, ct sacrificium
tale offerebatur, paradisus aperiebatur, et latro in
antiquam reducebatur patriam : maledictio dissol-
vebatur, peccatum delebatur, diuturnum tollebatur
bellum, Deusque reconciliabatur cum hominibus,
atque omnia mutabantur : in illa die, in qua jejunare
oportebat, glorificare, et gratias precando referre ci
qui tot bona orbi contulit : tuuc. tu, relicta. ecclesia
et sacriflcio spirituali (d), fratrumque ca:tu, atque
jejunii gravitate, captivus a diabulo ad illud specta-

(a) Constantinopolis urbs apostolorum vocabatur,
niam in illa erat Ecclesia illa celebris Apostolorum, a Con-
stantino Magno fundata, quam Chrysostomus, in Homilia post
reditum ab exsilio t. III, col. 440 designat, dicens : Ideo vos
ad Ecclesiam Apostolorum convocari.ldeo etiom urbs apostolo-
rum, quia tium, ut fama erat, 5. Andream apostolum
habuerát fidei doctorem. Quem etiam hic puto subindicari,
cum ait, heccine que talem accepit interpretem seu docto-
rem? Andreas etiain infra memoratur inter eos, quorum
intercessione usi sunt Co.:stantinopolitani 16nte cals-
mitate. Montefalconius. Non obloquor eruditissimo viro.
Noto tamen, Constantinum et Helenam frequenter in Me-
nologiis appellari apostolis equales (ισαφοστόλους). Quibus ad
manus sunt, aut Evaugeliaria, aut Praxa i, ii evolvant
mensis Maii diem xxr. Ibi plerumque legitur : pw tiv
ἁγίων βασιλέων καὶ ἰσαποστόλων Κωνσταντίνου sal Ελένης, hoc est, (me-
moria) sanctorum imperatorum et 1 um Con-
stantini et Helena. Latissime patere vocabulum aposto-
lorum docet etiam Theodoret. ad I Corinth. xn, v. 38,

. 249.

d (b) Crucem ipsam nunc appellat symbolum, quasi tesse-
ram salutis, cujus memoria illo die celebratur.

(c) Ex nostro loquendi modo, Pendrcdi sint, Dies vene-
ris, ante Pascha. In libris ecclesiasticis Grzecorum
het septiman: dies Veneris appellatur vel ες’, sexta, vel 4
wenn, Pürasceve. Ergo dies Veneris ante Pascha appel-
latur 4 jeyéxn sapeenet, ftügna Parascete.

(d) sacrificiuun spirituale nunc appellat vel preces, ve]
cain Donuni

CONTRA LUDOS ET THEATRA.

Y» t,

TOY EN ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ HMON

SANNOY ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ,

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ,

OMIAIA

Mp, τοὺς κατα.1είγάντας τὴν àxxAnc(ay καὶ αὐεομο.λήσαντας πρὲς τὰς ἱαποδρομίας καὶ τὰ 0catgd.

(2) à. Ἑαῦτα &vexsá; ταῦτα φορητά; Ὑμῖν γὰρ
ab cols xab' ὑμῶν * ἐντυχεῖν βούλομαι. Οὕτω καὶ ὁ 8t,
Ἰκοίησε τοῖς Ἑδραίοις, αὐτοῖς γὰρ κατ αὐτῶν ἑντυγχάνων

Ώεγε- Λαός pov, tl ἐποίησά σοι, xal τἰ ἐλύπησά σε, f)

εἰ παρηνὠχ.λησά σοι; ἀποκρίθητί uoi. Καὶ πάλιν TI

εὕροσαν οἱ xatépsc ὑμῶν ἐν ἐμοὶ z AnppéAnpa ; Τοῦτον
Us χαὶ ἐγὼ µιμῥσομαι, xal ἐρῶ πρὸς ὑμᾶς πάλιν’ Ταῦτ

ἀνεχτά; ταῦτα φορητά: Μετὰ μαχροὺς διαύλους λόγων,
xal τοσαύτην διδασκαλἰαν, καταλιπόντες ἡμᾶς τινες, πρὸς

τν θεωρίαν τῶν ἁμιλλητηρίων ἵππων ηὐτομόληδαν, καὶ

οὕτως ἐξεδαχχεύθησαν, ὥστε πᾶσαν τὴν πόλιν ἐμπλῆσαι
Bose xal χραυγῆς ἁτάχτου, xal πολὺν Υέλωτα, μᾶλλον
ἃ θρῆνον φερούσης. Ἐγὼ οὖν ofxot χαθήµενος, xat τῆς
φωνῆς ἀχούων ἐχρηγνυμένης, τῶν χλυδωνιζοµένων χα-
λεπώτερον ἔπασχον. "Qanep γὰρ ἐχεῖνοι, τῶν χυµάτων
tu οοίχοις τῆς vrbe προσρηγνυµένων, περὶ τῶν ἐσχά-
των χινδυνεύοντες δεδοίχασιν οὕτω xal ἐμοὶ χαλεπώτε-
fat αἱ χραυγαὶ προσεῤῥήγνυντο ἐχεῖναι, xal εἰς την γην
ἔχνπτον xal ἑνεχαλυπτόμην., τῶν μὲν ἄνω b τοιαῦτα
ἑοχημονούντων, τῶν δὲ κάτω ἓν µέσῃ τῇ ἀγορᾶ « ἡνιό-
χως χροτούνζων, xai χαλεπώτερα ἐχείνων βοώντων. Τί

* Addidimns ἐντυχεῖν, e cod. Vaticano. EpiT. —

Σ Honestiores atque imperator ipse in Circo (ἰπποδρό-
49) sedebant in loco edito. .

; rope nunc videtur appellare circumfmsam — ez-
ire Circi plebis multitudinem: nam ludi Cir-
censes. in Circo, non in foro habebantur : ἀγοράν s3utem
nón tantum de loco seu foro, sed etiam de congregato
populo dici, notum est.

PaTROL. Gs. LVI.

am»

δὲ ἐροῦμεν ; 1] τί ἀπολογησόμεθα, εἰ ξένος cl; πὸθεν Eft
στὰς ἑγχαλοίη xat λἐγοι' Ταῦτα ἡ πόλις τῶν ἁποστόλων ἡ
ταῦτα tj τοιοῦτον λαδοῦσα ὑποφήτην 4; ταῦτα ὁ ημος L]
φιλόχριστος, τὸ θέατρον τὸ ἅπλαστον, τὸ mvtupattxÓV;
0ὐδὲ τὴν ἡμέραν αὐτὴν ᾖδέσθητε, ἐν fj τὰ σύμθόλα τῆς
σωτηρίας τοῦ γένους ἡμῶν ἐτελεῖτο' ἀλλ᾽ kv παρασκευῇ, ᾿
ὅτε ὁ Δεσπότης [275] cov ὑπὲρ τῆς οἰχουμένης ἑσταυροῦτοι
xai θυσία τοιαύτη προσεφέρετο, χαὶ παράδεισος ἠνοίχε-
το, xai λῃστῆς εἰς τὴν ἀρχαίαν ἑπανήγέτό πατρίδα,
xatápa 9 ἑλύετο, καὶ ἁμαρτία Ἠφανίζετο, xat ὁ χρόνιος
ἀνῃρεῖτο πόλεμος, χαὶ Θεοῦ χαταλλαγὴ πρὸς ἀνθρώπους
ἐγίνετο, xal πάντα μετεῤῥυθμίξετο, ἐν ἐχείνῃ τῇ ἡμέ-
ϱ1, ἠνίχα νηστεύειν f χαὶ δοξολογεῖν 6 ἔδει, χαὶ εὐχαρι-
σττρίους εὐχὰς ὑπὲρ τῶν τῆς οἰχουμένης ἀγαθῶν àva-
πέµπειν τῷ ταῦτα ποιῄσαντι' τότε σὺ καταλιπὼν ἐχχλτ-
σίαν χαὶ θυσίαν πνευματιχὴν, xaY ἁδελφῶν σύλλογον,
xai νηστείας τὸ σεμνὺν, αἰχμάλωτος ὑπὸ τοῦ διαθόλου
πρὸς τὴν θεωρἰαν ἀπηνέχθης ἐχείνην; Ταντα ἀνεκτά ;
ταῦτα φορητά; Οὐ γὰρ παύσομαι ταῦτα συνεχῶς λέγων,
χαὶ τν ὀδύνην ἑμαυτοῦ ταύτῃ παραμυθούµενος, τὸ [/.-
τῷ] μὴ πιέζειν αὐτὴν τῇ σιγῇ, ἀλλ εἰς μέσον ἐχφέρειν,

d Eustath. ad Homer. p. 1057, 1. 63: ὑπορῆτχι δὲ, ὧς
ὑποφητεύοντες Wpognttóortt τῷ — ixétue Δι. Proprie ergu ,
est, ut iia dicam, ὑποπροφήτη

* Haud dubie scribendum, καὶ κατάρα. Etenim κρλνσύν-
δετος est oratio.

f Jeiuniutn quadragesimale intelligit. .

& Δοξολογεῖν dedimus cum Coisl. Montf. ὁμολογάν. Env

11

265
καὶ πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τῶν ὑμετέρων τιθέναι. Πῶς ὃν-
νησόµεθα τὸν θεὸν λοιπὸν ἴλεω ποιῆσαι; πῶς χαταλλάξαι
ὀργιζόμενον; Πρὸ τεριῶν ἡμερῶν ἑπομθρία χαὶ ὑετὸς
κατεῤῥήγνυτο πάντα παρασύρων, ἀπ᾿ αὐτοῦ τοῦ στόµα-
τοςα, ὡς εἰπεῖν, τὴν τράπεζαν τῶν Υηπόνων ἀφαρπά-
ζων, σιάχυας κομῶντας καταχλίνων, τὰ ἄλλα ἅπαντα τῇ
πλεονεξίᾳ τῆς ὑγρᾶς κατασήπων οὐσίας' λιτανεῖαι xa
ἱχετηρίαι, xat πᾶσα ἡμῶν fj πόλις ὥσπερ χείµαῤῥος ἐπὶ
τοὺς τόπους τῶν ἁποστόλων ἕτρεχε, καὶ συνηγόρους
ἑλαμδάνομεν τὸν ἅγιον Πέτρον χαὶ τὸν µαχάριον "Av-
δρίαν, τὴν ἂννωρίδα τῶν ἁποστόλων 5, Παῦλον xat Τι-
µόθεον. Μετ ἐχεῖνα, τῆς ὀργῆς λυθείσης, καὶ πέλαγος
περάσαντες, xai χυµάτων κατατολµήσαντες, ἐπὶ τοὺς
κορυφαίους ἑτρέχομεν, τὸν Πέτρον τὴν κρηπῖδα τὴς πί-
ὅτεως, τὸν Παῦλον τὸ σκεῦος τῆς ἑἐχλογῆς, πανήγυριν
ἐπιτελοῦντες πνευματ'χὴν, xal ο τοὺς ἅθλους αὐτῶν
ἀνακηρύττοντες, τὰ τρόπαια χαὶ τὰς νίχας τὰς χατὰ
τῶν δαιμόνων. Καὶ οὔτε τῷ φόδῳφ τῶν Ὑινοµένων ἃ
καταπλαχέντες, οὔτε τῷ µεγέθει τῶν χατορθωµάτων τῶν
ἁποστολιχῶν 9 παιδευθέντες, ἀθρόον οὕτω μιᾶς μεταξὺ
γενομένης ἡμέρας, σχιρτᾷς καὶ βοᾷς, τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν
αἰχμάλωτον ὑπὸ τῶν παλῶν παρασυρομένην περιορῶν ;
Ei δὲ ἐδούλου δρόµον ἁλόγων ὁρᾷν, τίνος ἕνεχεν οὐχ
ἔζευξας τὰ ἅλογα ἐν col πάθη, θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν, xal
ἐπέθηχας αὑτοῖς τὸν τῆς φιλοσοφίας ζυγὸν, τὸν χρηστὸν
xai χοῦφον, καὶ ἐπέστησας αὐτοῖς λογισμὸν ὀρθὸν, χαὶ
πρὸς τὸ βραθεῖον ἤλασας τῆς ἄνω χκλήσεως, οὐχ ἀπὸ μύ-
σους εἰς μύσος, ἀλλ᾽ ἀπὸ γῆς εἰς οὐρανὸν τρέχων; Τοῦτο
γὰρ τῆς ἱπποδρομίας τὸ εἶδος μετὰ τῆς ἡδονῆς πολ-
jm» ἔχει thv. ὠφέλειαν. λλλ) ἀφεὶς τὰ χατὰ σαυτὸν
ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχε φάρεσθαι, ὑπὲρ τῆς ἑτέρων νίχης
ἐκάθον 1, ἡμέραν τοσαύτην elxf] χαὶ µάτην χαὶ ἐπὶ χαχῷ
δαπανῶν.

f. [2711] Ἡ οὐκ οἶσθα ὅτι χαθάπερ Ἀμεῖς ἀργύριον τοῖς
οἰχέταις τοῖς ἡμετέροις ἐγχειρίζοντες, εὐθύνας αὐτοὺς
καὶ µέχρι ἑνὸς ἀπαιτοῦμεν ὁδολοῦ’ οὕτω xal ὁ θεὸς τῶν
ἡμερῶν τῆς ζωῖς τῆς ἡμετέρας ἀπαιτῄσει λόγον ἡμᾶς,
πῶς ἑχάστην ἡμέραν ἑδαπανήσαμεν; Τί οὖν ἐροῦμεν; τί
$& ἀπολογησόμεθα, ὅταν τῆς ημέρας ἑχείνης ἀπαιτώ-
µεθα εὐθύνας; λιος ἀνέτειλε διὰ σὲ, xal σελήνη τὴν
νύχτα ἐφώτισε, xai ποιχκίλος ἁστέρων ἀνέλαμψε χορός"
ἔπνευσαν ἄνεμοι διὰ σὲ, ἕδραμον ποταµο[' σπέρματα
ἑδλάστησαν διὰ σὲ, καὶ φυτὰ ἀνεδόθη, καὶ τῆς φύσεως ὁ
δρόμος τὴν οἰχείαν ἐτήρησε τάξιν, καὶ ἡμέρα ἐφάνη xol

* Secundum istud proverbium : πολλὰ µμεταξὺ πέλει χύ-
λιχος xal χείλεος ἄχρον.

Ὢ Ἑννωρίς notat primo currum, cui. juncli sunt. duo equi ;
secundo par equorunt invicem. juuctorwu; tertio quodlibet
par, gode conjugi.

€ Kaí rectius abesset.

4 Imo γενοµένων. Intelligit. enim inupdationem imbrium,
qu: jam cessaverat.

9 Κατορθώµατα ἁποστολιχά Όυπο appellat auxilium, la-
. Wm ab apostolis, post supplicationes publicas.

f 'Exa0ov. Supple θεατής, vel χριτής, nisi substituere
Qi3.is ἐχήδον,

8. JOANNIS CilltYS03'f0MI ARCHIEP. CONSTANTINOP. M

256
νὺξ παρῆλθε 8* καὶ ταῦτα πάντα γἐγονε διὰ aé* σὺ δὲ τῶν
κτισμάτων σοι διαχονουµένων, τοῦ διαβόλου την ἐπιθυ-
µίαν πληροῖς; Καὶ τοσοῦτον παρὰ τοῦ θεοῦ µισθωσάµε-
yog olxov, τὸν xóspov λέγω τοῦτον, οὐχ ἀπέδωχας τὸν
µισθόν, Καὶ οὐχ Ίρχεσε τῇ προτέρᾳ ἡμέρᾳ, ἀλλὰ vol
τὴν δευτέραν, ὅτε ἀναπαῦσαι μικρὸν ἐχρῆν ἀπὸ τῆς Ey-

"γινομένης xaxíac, ἐπὶ θέατρα πάλιν ἀνέδαινες, ἀπὸ

χαπνοῦ εἰς πῦρ τρέχων, εἰς ἕτερον βάραθρον χαθεὶς ἑαυ-
τὸν χαλεπώτερον. Γέροντες πολιὰς χατῄσχυνον, xat νέοι
τὴν νεότητα χατεχρήμνιζον, xal πατέρες παϊΐδας àv
Ώγον, ἐκ προοιµίων τὴν ἀπειρόπαχον ἡλικίαν εἰς τὰ τῆς
πονηρίας ἑμθιθάζοντες βάραθρα, ὥστε οὐχ ἄντις ἁμάρ-
τοι παιδοχτόνους ἀντὶ πατέρων τοὺς τοιούτους ἆπο-
χαλῶν, xal τῇ ἃ χαχίᾳ την φυχὴν ἀπολλύντας τῶν
τεχθέντων. Καὶ Tola xaxía ; φησί. Διὰ. γὰρ τοῦτο
ὀδυνῶμαι, ὅτι xal νοσῶν, οὐχ οἶδας ὅτι νοσεῖς, ἵνα xal
τὸν ἱατρὸν ἐπιζητήσῃς. Μοιχείας ἐγένου πεπληρωµένος,
xai ἐρωτᾷς, mola xaxía; fj οὐχ Ίχουσας τοῦ Χριστοῦ
λέγοντος' 'O ἐμθἽλέψας }γυναικὶ πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι,
ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτήν ; Τί οὖν ἐὰν μὴ ἑμθλέψω, φησὶ,
πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι; Καὶ πῶς δυνἠσῃ µε πεῖσαι; Ὁ
γὰρ τοῦ θεωρῆσαι ph κρατῶν, ἀλλὰ τοσαύτην σπουδὺν
ὑπὲρ τοῦ τοιούτου 1 τιθέµενος, πῶς μετὰ τὸ θεωρῆσαι
δυνήσῃ µένειν ἀχηλίδωτος; Mt) γὰρ λίθος σοι τὸ σῶμα
μὴ γὰρ σίδηρος; Σάρχα περίχεισαι, σάρχα ἀνθρωπίνην,
ἥτις χόρτου χαλεπώτερον } ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας ἀνάπτε-
ταν,

Καὶ τί λέγω τὺ θέατρον; Ἐν ἁἀγορᾷ πολλάχις ἐὰν
ἁπαντήσωμεν γνναιχὶ, θορυθούμεθα” σὺ δὲ ἄνω καθήµ»
voc, ὅπου τοσαύτη πρὸς ἀσχημοσύνην παράχλησις, ὁρῶν
γνναῖχα πόρνην γυμνῇ τῇ χεφαλῇ μετὰ πολλῆς τῆς
ἀναισχυντίας εἰσιοῦσαν, χρυσᾶ περιθεθληµένην ἱμάτια,
μαλαχιζομένην, θρυπτοµένην h, ἄσματα ᾷδουσαν xopw-
xà, χαταχεχλασµένα µέλη, αἰσχρὰ προϊεμένην ῥήματα,
ἀσχημονοῦσαν τοισῦτα, ἅπερ ὁ θεωρῄσας ἂν εἰς Evvout
λάδῃς, χάτω χύπτεις' τολμᾷς εἰπεῖν ὡς οὐδὲν πάσχῃς |
ἀνθρώπινον; Mh Υὰρ λίθος σοι τὸ σῶμα; μὴ γὰρ αἴδη-
poc; Οὐ γὰρ παραιτήσοµαι πάλιν τὰ αὐτὰ εἰπεῖν. M
γὰρ τῶν μεγάλων καὶ γενναίων ἀνδρῶν ἑχείνων, ol ἀπὸ
ψιλῆς ὄψεως κατηνέχθησαν, [275] φιλοσοφώτερος σὺ el;
Οὐκ ἤχουσσς τἰ φησιν ὁ Σολομµών' Περιπατήσειτις éx'
ἀνθράκων πυρὸς, τοὺς δὲ πόδας οὐ χαταχαύσει;
Ἀποδήσει τις πῦρ ἐν xóAzq, τὰ δὲ ἱμάτια οὗ κατα-
καύσει; Οὕτως ὁ εἰσιὼν εἰς γυναῖκα dAJorplar ". El
γὰρ καὶ μὴ συνεπλάχης τῇ πόρνῃ, ἀλλὰ τῇ ἐπιθυμίᾳα

δ Παρελθεν hic non est pertransire, sed prodire. Le-
quitur enim de creatione. "t ' i
κ Malim, τοὺς τῇ.
Intelige, πράγματος, id en τοῦ θεωρῆσαι.
enlentia postulat ut εὐχόλώτ legatur, aut, qued
lenius est, ο post; χόρτον addatur. VN COE nq
esych. : θΘρύπτεται: λαχί env,
"t ται µαλαχίζεται, τρυφᾷ, στ
1 Malim, πάσχεις nec enim opus est conjunctivo.
» Septuaginta: πρὸς γνναῖκα ὕπανδρον, quod eodem redit.

CONTRA LUDOS ET ΤΗΕΑΤΗΛ.

béuctus es * II:eccine ferenda * hreccine tote-
Neque enim finem faciam hzec szpe dicendi,
que meum sic leniendi, ut ne illum silentio
, sed i» medium afferam, et ob oculos
ponam. Quomodo poterimus deinceps Deum
πι reddere * quomodo iratum nobis reconci-
nie tres dies (n) irrumpente pluvia ingenti,
nna secum tráliente, et ab ore, ut ita dicam,
rem mensam rapiente, comatas spicas deji-
exteraque omnia per humide materi: co-
astante, litanix (^) et supplicationes fuere,

elvitas nostra quasi torrens ad loca aposto-'

mertebat : advocatosque implorabamus sar-
'aim et beatam Andream, par illud apostolo-
, Paulum item et Timotheum. Post hzc veto,
sedata esset, audacter trajectis pelago flacti-
ad coryph:eos aecurrimos (d), Petrum funda-
| Bidei, οἱ Paulum vas electionis, féstum cele-
spiritale, corumque certamina przedicantes,
wietoriasque contra domonas. Át tu. neque
a6 gestarum rerum deterritus, néque magni-
apostolicorum gestorum eruditus, ita con-
uno tantum interposito die, exsilie, tlamas,
| tuam pfavis affectibus in captivitatem ab-
ei dejectam contemptim aspicis?* Quod οἱ
btutoram cursum spectare, quare mon jufr-
Mts animi (ub affectus, irsm et concu-
em ?* cut nou imposuisti eis philosophi:e
mave illud et leve ?* cur. notí aurigam rectam

aliquid entergh difficultatis. Vide Monitum sue
ινα . Equidem credo hanc homiliam habi-
'Sabbato ante Pascha, quo die titestrum illi frequen-
hationes ita inii. Die Venerisante Pascha in Circo fue-
ee hos ludos autem et inter istam inundationem unus
trcessiL: ergo die Mercuri fuit inundatio. Die Sabbati
j| theatre : hoc ipso dle habuit concionem. Ergo
le calamitatem. Vide tamen, quà? supra monui
3» Écmitiam ad Montefalconii animadversionem.
tener iones erant cum supplicationibus, vel
» placandum in adversis casibus, vel ad gratias ipsi
| pro acceptis beneficiis : Liamia ex supplicatio
ds ed Deum, sine propo íram nobis illatam, sive ad
ο pro collatis, iuquit symeon Thessa-
in Opusc. contra hzreses. Litaais e apud
medii svi processiones szpe significant. Ibid., in
wolorum, in ecclesiam nempe Ss. Aposiolorum, de
;ubi s m Petrus,
yc Kerne Peer
emque Paulus et Timotheus in advocatos com j»ella-
Hinc m trajiciunt. Constantinopolitani sup-
causa, epi duce, ad ecclesiam
iei Pauli e regione Constantinopolis trans Bospo-
ww. Bic observes velim, invocationem sanctorum
imam, et intercessionem croditam fuisse quarto
eontra quam effutiuut hzretici. Id quod passum apud
πω observatur.
2 hic aypeliantur Paulus et Timotheus, quod Timo-
acipulus fere numquam a latere Pauli preceptoris

x his colligit Montefaleonius, Coostantinopolitanos,
Cnr eset mare Ltrajecisse. Sed in Ipsa urbe ersit
plum Petri οἱ Pauli. Id didici ex Codice; quem
nda perte meze N. Testamenti Editionis appellavi a.
we cognovi, factas esse processiones ad istud tem-
ed iste Codex nunc non erdt ad manus. Vide ipsum
leon. superius nota (a), col. 204. Jam cum
vehementer amet tropicam dictionem , credo hzc,
r trajeciis lago fluctibusque, accipienda esse de
te fete superata. Corypharus proprie ext
wi, deinde omnino dur, repe excellens. Επθ:

autem vel Peirus solus Co us apostolorum ,
«9 et Paulus CO appellantur ,
s opostolorum.

256
tàliónem imposuisti eis, ncc cucurristi ad bravium
superh:e vocationis, non a scelere in scelus (a), sed
a terra ih ezelüm cursum dirigens ? Nam cursus liu-
jusmodi genus cum voluptate multam conjunctam
habet utilitatem. Verum negotiis tuis temerario οἱ
fortuito easui relictis, de aliorum victoria sollicitus
sedebas, diem tantum frustra et temere, imo in rem
malam ihsumens.

3. An ignoras quemadmodum nos cum argentuirí
domesticis nostris tradimus, rationem ab eis expeti-
nius ad usque unum obolum : ita Deum dierum vite
noàtr:? ratiohem. a. nobis expeliturum esse, nempe
qua ratione unumquemque diem tran$egimus ? Quid
ergo dicemüs ? quam excusationem affereraus, quando
diei Hliüs rationes exposcentur ? Propter te sol ortus
est, luna noctén illuminavit, varius stellarum chorüs

- effulsit ; proptet te flaverunt. veuti, et' fluvii mana-

rurit ; propter te semina germinarunt, plante creve-
runt, naturx cursus ordinem tenuit suum, dies appa-
Tuit, no$que pertransiit : li:»cque omnia própter (6
fatta sunt : tu vero rebus creatis tibi ministrantibus,
diaboli optatum imples? Et cum tahtam a Deo do-
mum, hunc videlicet mundum, mercede conduxeris;
mercedem non solvisti. Νεο tibi satis fuit prior
die (b) id egisse, etiam inséquenti, cüm a uequitia
pristina paulum quicseere oportuisset, ad tlicatra ité-
rum cohscendisti, a fumo curreus ad ignem, tequé
in aliud delerius barathrum conjecisti (c). Senes
canos suos dehonestabant, adolescefites juventuteni
suan przecipitabaut, patres filios $uos co addücebant;
jam a principio :tatem nequitix expertem in impro-
bitatis barailira inducentes, ità ut non aberret quis-
piam, si illos, nOn patres, sed filiotum interfectores
appellet, qui nequitia sua animam liberorum in ex-
itium impellant. Ecqua nequitia ? inquies. Ideo certe
lugeo; quia dum morbo laboras, cgrotare (e non
DOsli, ut médicüm quafas. Adultefio plenü$ evasisti,
et interrogas, quae nequitia (d)? Annon audisti Chri-
stum dicentem : Qui respicit! mulierem. ad concu-
piscenduti eam, jam mathatus est eam. (Matth. 5. 28)?
Quid ergo, inquies, si non respiciam ad concupiscen-
dum? Et quoniodo ἰά mihi persuadere poteris? Nani
qui ab aspectu non lemperat (e) ; imo qui tanto
stüdio ad id incumbit, quomodo post aspectum poterit
a labe pürus remanere ? An lapis corpus tuum ? an
ferrum? Carne circümdatus es, carne, inquam, hu-
mana, qux» velocius quam fenum a concupiscentia
incenditur.

Scortoruf in theatris impudici gestus. — Ecquid
theatrum memoro? In foro spe si mulieri occur-

Jd est, ut mox apparebit, e Circo sd theatrum.
(6) Prior dies est di-5 Veneris ante Pascha. Eo die fue«
rahvin Ciroo : die proxitno Sabbati ante Pascha adierant

theatrum.

(c) In. Greco, καλεί, hoc. est e, demisisti. Mox
euüun docet, theatrum pejus esse Circo. Bene autem dixit,
demittere se in barathrum, tamquam in locum protundum.

(d) His similia liabet t. IV, Hom. 5 de Davide et
sa&le, col. 6055, iisdem ssepe verbis. Montefuicontus.

(e) In Graco, τοῦ θενρίσαι p κρανὰν, QIHE une sensum 61.
hibent, quí se a spectaculis non potest cohibere.

"261

*amus, perturbamur : tu. vero superne sedens , ubi
Aantum est ad turpitudinem incitamentum, vides mu-
lierem (a) nudo capite cum impudentia magna intran-
tem , aureis. indutam vestimentis, delicato mollique
gesui utentem, cantica meretricia canentem, carmina
lubrica, turpia verba proferentem, tamque turyitcr
agentem, quam tu potes qui vides in mente conci-
pere, tu te inclinas ut respicias, et audes dicere te
nihil humanum pati? Num corpus tuum lapis, num
ferrum est? Neque enim eadem repetere gravabor.
Numquid tu. majore philosophia instructus es , quam
Toagni illi ac strenui viri, qui per simplicem aspectum
prostrati snnt ? Annon audisti Salomonem dicentem :
Ambulabit quis super carbones ignis, et pedes non
«comburet? Ligabit quis ignem in sinu, et vestimenta
von incendet? Sic qui ingreditur ad mulierem alie-
«iam (Prov. 6. 28. 27. et 29). Etsi enim cum mere-
trice non coivisti, at concupiscentia cum illa copula-
"tus es , et animo peccatum perpetrasti. Neque tantum
illo tempore, verum etiam soluto theatro, postquam
illa discessit, ejus imago in mente tua insidet, ver-
μα, habitus, aspectus, incessus , elegantia (6), mem-
bra meretricia (c) ; ac sexcentis acceptis vulneribus
discedis. Annon inde domorum subversiones? annon
inde continenti: pernicies Ἱ annon inde connubiorum
divortia ? annon inde lites et jurgia ? annon inde mo-
-Jestiw et. (σα nulla ratione fulta ? Postquam enim
fila repl«tus rediisti captivus, tibi uxor injuenndior et
ileformior videtur, et liberi importuniores, et famuli
onerosi, domus fastidio est, solitaeque curze ad dome-
$tica necessariaque negotia gerenda moleste : ac
quisquis accedit oneri tibi atque importunus est.

3. In causa autem illud est, quod non solus domum
.pedeas , sed. meretricem tecum ducas : non palam,
non aperte; id quod sane tolerabilius esset ; nam
uxor illam cito depelleret : sed in animo, in conscien-
tia insidentem, et Babylonicam flammam intus accen-
4lentem ; imo graviorem : non enim stupa, naphtha
οἱ pix, sed qux supra diximus, escá illius ignis sunt,
et omnia sus deque vertunt. Ac quemadmodum ii qui
febri laborant, etsi nullam eos qui sibi ministrant cri-
minandi causam habeant , ob morbi vim importuni
omnibus sunt , alimenta repellunt, medicos male ac-
cipiunt (d), familiaribus irascuntur, contra famulos
rábie feruntur : sic qui hoc gravi morbo tenentur ,
inquieti sunt, indignantur, semper illam prz oculis
habentes. O res indignissimas! Lupus, leo, czte-
reque fere sagittis impetitze fugiunt venatorem :
homo autem ratione przeditus, vulneratus, eam quz
ipsum vulneravit sequitur, ita ut longe gravius telum
excipiat, οἱ in vulnere sibi placeat ; quod est omnium
acerbisstuum, morbumque insanabilem efficit. Nam

(a) In Grzeco, «ὀρν», hoc est, meretricem. Sic theatrales
reginas appellat Cirysostomus. Mox, nudo capite ; id enim
olim iudecorum habebatur.

(b) In Graeco, ὁ ῥΗμὸς, ἡ διάκρισις, rhythmus, elegantia, sive
rh jthnus intelligatur de cantu, sive de saltatione.

(c) Verba Grax3, µέλη κορνκά, licet etiam. interpretari,
mercetricia: cantiones.

(d) In. Graeco , κακίζοντις, qu£. vox. melius redderetur,

"S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.

qui ulcus non odit , neque »b eo liberari cup
modo medicum qu:erat ? Ideo dolore afücio
discrucior , quia tanta accepta pernicie inde
tis , et propter exiguam voluptatem perpelou
dolorem. Etenim ante gehennam et supplic

. extremas a vobis penas exposcitis. Annon ἓ

milii, extremum supplicium est, talem cone
tiam alere, perpetuo uri , et fornacem absun
ris ubique circumferre , necnon conscientias
tionem ? Quomodo ad limina illa sacra ϐ
quomodo tanges celestem mensam ? Quom
mones de continentia auditurus es, ulceriba:
tantisque vulneribus, animumque habens hui
servientem ? Ecquid opus est alia dicere ?* Ex
nunc apud nos aguntur licet animi dolorem
cere. Jam enim video quosdam, qui dum hze
frontes sibi percutiunt, multamque vobis grat
beo, quod populus sitis cominiseratione plent
autem multos fortasse eorum qui nihil pece:
agere, dolentes de fratrum vulneribus. Propt
leo et discrucior, quod talem gregem diabol
sumdet. Verum si volueritis, cito illi ingres
struemus. Quomodo et qua ratione? Si inüirm
valetudine esse videamus : si doctrine retia
dentes circerumeamus quzsitum eos qui a fe
sunt, et ex ipsis leonis faucibus eos abstrahai
mihi dicas : Pauci sunt ii qui a grege sunt
Etiamsi dccem tantum fucrint, non parvum |
trimentum : etiamsi quinque, vel duo, ve
Quandoquidem etiam pastor ille, ideo relicti
ginta novem ovibus, ad unam cucurrit, nec re
nec illam reduceret , et claudicantem centum
numerum, per restitutionem ejus, qux err
complevit ( Matth. 18. 12 ). Ne dicas, unum
esse : sed cogita, esse anin'am, propter qui
bilia. omnia facta sunt; propter quam leges,
cia, statuta sexcentaque niiracula patrata, dim
Dei operationes ; propter quam nec Unigen
pepercit. Cogita quantum pro uno sit pretiu
tum, ac ne parvipendas ejus salutem , sed di
nobis reduc illum, suade illi ne in paria ine
sufficientem habemus defensionem. Sin nee t
sulentes, nec vos hortantes ferat, potestate
utor ea, quam Deus nobis dedit non ad des
nem, sed ad :xdilicationem.

4. ideo predico, et perspicua voce cla
quis post hanc cohortationem atque doctrin
iniquam theatrorum perniciem defecerit, m
intra hzc septa (a) recipiam , non administ
mysteria, non permittam ut sacram mensam 1
sed quemadmodum pastores oves scabie plea
nis sequestrant , ne ceteris morbum commu
ita et ego faciam. Nam si quondam leprosus €
stra sedere jubebatur, atque etiamsi rex ess
diademate ejiciebatur ; multo magis nos eum i

(a) tioc quid sit, ipse mox explicat : intelligi €
eum in ecclesia septum, vel ubi erant, auditores,
nutrabant sacr: coenge causa : mysterta enun sacren
ap peilat.

951
ουνεγένου, χαὶ τῇ γνώμη τὴν ἁμαρτίαν εἱργάσω. Καὶ οὐδὲ
κατὰ τὸν Χαιρὸν ἐχεζνον µόνον, ἀλλὰ xal τοῦ θεάτρου
ῶνθέντος, ἀπελθούσης αὐτῆς, τὸ εἴδωλον ἐχείνης ἑναπό-
χειταἰ σου τῇ Φυχῇ, τὰ ῥήματα, τὰ σχήματα, τὰ β)έμ-
µατα, ἡ βάδισις, ὁ ῥυθμὸς, fj διάχρισις *, τὰ µέλη τὰ
τορνικὰ, xal μυρία τραύματα λαθὼν ἀναχωρεῖς. θὺκ
ἐντεῦθον οἴχων ἀνατροπαί; cóx ἐντεῦθεν σωφροσύνης
ἀπύλεια; οὐχ ἐντεῦθεν γάμων διαιρόσἒις; οὐκ ἐντεῦυθεν
πόλεμοι xaX μάχαι; οὐκ ἐντεῦθεν ἀηδίαι λόγον οὐκ ἔκουσαι;
Ἐπειδὰν γὰρ ἐμπλησθεὶς ταύτης b ἀνέλθης γενόμενος
αἰχμάλωτος, xai ἡ γυνή σου ἁηδεστέρα φαίνεται, xat τὰ
παιδία φορτιχώτερα, xaX οἱ οἰχέται ἑπαχθεῖς, xai ἡ οἰχία
περπτὴ, xal αἱ συνήθεις φροντίδες ἐνοχλεῖν δοχοῦσι πρὸς

«hv οἰχονομίαν τῶν δεόντων πραγμάτων, xal ἕχαστος.

πρσιὼν φορτιχὸς καὶ ἐπαχθῆς.

v. Τὸ δὲ αἴτιον, οὐκ ἀνέρχῃ μόνος εἰς τὴν οἰχίαν, ἀλλὰ

τὴν πύρνην ἔχων μετὰ σεαυτοῦ, οὗ φανερῶς xat δήλως 9
ἀνιοῦταν' ὅπερ fjv χουφότερον᾽ ταχέως γὰρ ἂν ἐξήλασεν
5 vwly ἀλλὰ τῇ γνώμη, χαὶ tip συνειδότι ἐγχαθημένην,
x1! ἀνάπτουσαν ἔνδον τὴν Βαθυλωνίαν χάµινον, μᾶλλον
& πολλῷ χαλεπωτέραν᾽ οὐ γὰρ στυππἰον καὶ νάφθα xal
τίσσα, ἀλλὰ τὰ εἰρημένα 4 τροφὴ τῷ πυρὶ γίνεται, xal
πάντα ἄνω xaX χάτω. Καὶ χαθάπερ .οἱ πυρέττοντες,
«δὲν ἔχοντες ἐγχαλεῖν τοῖς διαχονηυµόένοις, διὰ τὴν τοῦ
νήματος xaxíav ἁυσάρεστοι πρὸς πάντας εἰσὶ, σιτἰα
ἑαχρωόμενοι, xal ἰατροὺς χαχίζοντες, xal πρὸς τοὺς
ἀχείους ἀγαναχτοῦντες, xaX χατὰ τῶν διαχονούντων Àut-
τώντες' οὕτω δῆ χαὶ οἱ τὴν χαλεπὴν νόσον ταύτην vo-
Cuvtt;, ἀλλοιοῦσι 9, δυσχεραίνουσι, πάντοτε ἐχείνην
ἠέποτες. Ὢ χαλεπῶν πραγμάτων. Λύχος μὲν xal
luy, καὶ τὰ λοιπὰ θηρία τοξευόµενα φεύγει τὸν xuvr-
Ἱέτην' ἄνθρωπος δὲ ὁ λογιώτατος τρωθεὶς, περιδιώκει
ην τρώσασαν, ὥστε πολλῷ χαλεπώτερον βέλος λαθεῖν,
x0! ενηδυ παθεῖν τῷ τραύματι" ὅπερ 6h πάντων ἐστὶ πι:
χρύτατην, xal την νόσον ἀνίατον ἑργάξεται. Ὁ γὰρ μὴ
μσὼν τὸ Έλχος, μηδὲ ἁπαλλαγῆναι βουλόμενος, πῶς ὃν
πκητήσει: τὸν lavpóv ; Διὰ ταῦτα ὀδυνῶμαι καὶ διακό-
τμαι, ὅτι τοσαύτην λύμην λαμθάνοντες, ἐχεῖθεν χατ-
ἐρχεσθε, xat διὰ μιχρὰν ἡδονὴν διηνεκῆ τὴν ὀδύνην ὑπο-
µένετε. Καὶ γὰρ χαὶ πρὸ τῆς γεέννης καὶ τῆς χολάσεως f
ἐνταῦθα τὴν ἑσχάτην ἑαυτοὺς ἀπαιτεῖτε δίχην. Ἡ οὐκ
ἐσάτης τιμωρίας, εἰπέ pot, ἐπιθυμίαν τοιαύτην τρέφειν,
χαὶ διηνεχῶς ἐμπίπρασθαι, xal χάμινον έρωτος ἁτόπου
ανταχοῦ περιφέρειν, xai συνειδότος χατηγορίαν; Πῶς
Ἡὰρ ἐπιθήσῃ τῶν προθύρων ἐχείνων τῶν ἱερῶν; [270]
πως ἄψη τῆς οὑρανίου τραπέζης 5; πῶς δὲ ἀχούσεις
* περὶ σωφροσύνης λόγον, ἑλκῶν γέµων xal τραυµά-

' Porte bic intelligitur 4 διάχρισις τῶν φθόγγων, dislin-
(tio socum.

b [atellige ex superioribus, τής πόρνης.

* Rarios hoc adverbium occurrit. eme

1 |ntelligit ea, de quibus paulo ante dixerat
*t σχήματα, x. t.

* [nterpres, i tieti sunt. Ergo ἀλύουσι legerit, quod et
Bibi probatur, id est, ἀστατοῦσι, δυσφοροῦσιν, ἀγωνιῶσι.

ἀλλοιοῦν non dicitur ἀμεταθάτως.
f Forte καὶ τῆς ἐχεῖ χολάσεως. Mox enim opponitur ἐν-
yh.

: τὰ ῥήματα,

n
& De «3cr3 cona loquitur; οὐράνιος aulem dixit fortasse
ες 40, 6, $1: ὁ ἄρτος-- ὁ ἐκ τοῦ obpavon χαταδάς.

CONIRA LUPOS ET TIEATRA.

4

268
των τοσούτων, xal τὴν διάνοιαν ἔχων τῷ πάθει δυυλεύου.
σαν; Καὶ τί δεῖ τὰ ἄλλα λέγειν; 'Anó τῶν νῦν παρ'
ἡμῶν b γινοµένων ἔξεστι τῆς διανοίας ἰδεῖν τὴν ὀδύνην.
Nuv γοῦν ὁρῷ μεταξὺ τῶν λόγων τούτων. τὰ µέτωπα.
τύπτοντας, xal πολλὴν ὑμῖν Eye χάριν, ὅτι δήμος οὕτως
ἑστὲ εὔσπλαγχνος. Táya δὲ οἶμα: ! πολλοὺς τῶν μηδὲν
ἡμαρτηχότων ταῦτα ποιεῖν, ἁλγοῦντας ὑπὲρ τῶν ἁδελφι-
χῶν τραυμάτων. Διὰ τοῦτο ὁδυνῶμαι xaX χόπτοµαι, ὅτι
τοιαύτην ἀγέλτν ὁ διάδολος λυµαίνεται. A)" εἰ βουλη-
θείητε, ταγέως αὐτοῦ τὴν εἴσοδον ἀποφράξομεν. Πῶς
χαὶ τίνι τρόπῳ; El τοὺς νοσοῦντας ὑγιαίνοντας ἴδοιμεν'
εἰ τὰ δίχτυα τῆς διδασχαλίας ἁπλώσαντες περιέλθοιµεν
τοὺς θηριαλώτους ζητοῦντες, χαὶ ἐξ αὐτῆς τοῦ λέοντος
τῆς φάρυγγος αὐτοὺς ἐξαρπάσοιμεν. Mh γάρ pot. λέγε’
"OX vot εἰσὶν οἱ ἁποθουχολισθέντες. K3v δέχα µόνον ὧσιν,
οὐχ ἡ τυχοῦσα ζημία" χᾶν πἑντε, χᾶν δύο, x3v εἷς. Ἐπεὶ
καὶ ὁ ποιμὴν ἐχεῖνος τὰ ἐνενέχοντα ἑννέα διὰ τοῦτο
χαταλιπὼν πρόδατα, ἐπὶ τὸ ἓν ἔτρεχε, xal οὐχ ἐπανηλ-
θ:ν ἕως πάλιν αὐτὸ ἐπανήγαγε, xaX τὸν τῶν ἑκατὸν.
ἀρι)μὸν χωλεύοντα δι ἐχείνου τὴν ἁποχατάστασιν τοῦ.
πλανηθέντος ἐπλήρωσε. Mi λέγε, ὅτι εἷς ἑστιν' ἀλλ
ἐννόησον, ὅτι Ψυχή ἑστι, δι ἣν τὰ ὀρώμενα πάντα γέγο-
νεν΄ δι᾽ Ἆν νόμοι, xal τιµωρίαι, xaX χολάσεις, χαὶ τὰ
µυρία θαύματα, xal αἱ ποιχκίλαι τοῦ θεοῦ πραγματεῖαι"
δι) ἣν οὐδὲ τοῦ Ἀονογενοῦς ἐφείσατο. Ἐννόησον ὅση τι-
μὴ χαταθέθληται χαὶ ὑπὲρ τοῦ ἑνὸς, xal μὴ χαταφρόνει
τῆς σωτηρίας αὐτοῦ, ἁλλ' ἀπελθὼν ἡμῖν ἐπανάγαγε, xai
πεἶσον µηχέτι τοῖς αὐτοῖς περ) πεοςῖν, καὶ ἀρχοῦσαν ἔχο-
μεν ἀπολογίαν. El δὲ μὴ ἀνέχοιτο, μηδὲ ἡμῶν συµθου-
λευόντων, μηδὲ ὑμῶν παραινούντων, τῇ ἐξουσίᾳ χρἠσο-
μαι λοιπὸν, ᾗ ὁ θεὸς ἡμῖν ἔδωχεν οἵκ εἰς χαθαίρεσιν,
ἀλλ' εἰς αἰχοδομήν.

δ’. Auk δὲ τοῦτο προλέγω, xal λαμπρᾷ βοῷ τῇ φωνῇ, ὅτι
εἴ τις μετὰ τὴν παραΐνεσιν ταύτην xal διδασκαλίαν ἐπὶ
τὴν παράνοµον τῶν θεάτρων αὐτομολήσειε λύμην, οὐ
δέξοµαι αὑτὸν εἴσω τουτωνὶ τῶν περιθόλων, οὗ µεταδώ-
σω μυστηρίων, οὐκ ἀφήσω τῆς ἱερᾶς ἄφααθσι τραπέζης'
ἁλλ᾽ ὥσπερ οἱ ποιμένες τὰ φώρας ἐμπεπλησμένα πρό-
6a12 τῶν ὑγιαινόντων ἀπείργουσιν, ὥστε pi] μµεταδοῦ-
ναι τοῖς λοιποῖς τῆς νόσου οὕτω Oh ἐἑργάσομαι χἀγώ.
El γὰρ τὸ παλαιὸν ὁ λεπρὺς ἔξω τῆς παρεμθολῆς Exs-
λεύετο χαθῆναι, χᾶν βασιλεὺς fv, ἐξεθάλλετο μετὰ τοῦ
διαδήµατος, πολλῷ μᾶλλον ἡμεῖς τὸν τὴν duyhv λεπροῦν-
τα | ταύτης ἐχόαλοῦμεν τῆς ἱερᾶς παρεμθολῆς. Ὥσπερ
γὰρ τὴν ἀρχὴν παραινέσει xal συµμθολῇ ἐχρησάμην,
οὕτω xal νῦν μετὰ τοσαύτην παραίνεσιν χαὶ διδασχα-
λίαν ἀνάγχη λοιπὸν χαὶ τομὴν ἐπαγαγεῖν. Καὶ γὰρ
ἑνιαυτὸν ἔχω λοιπὸν τῆς πόλεως ἐπιθὰς τῆς ὑμετέρας,
xai οὐ διέλιπον πολλάκις xat συνεχῶς ταῦτα ὑμῖν παρ.
αινῶν. [277] Ἐπεὶ οὖν ἐναπέμεινάν τινες τῇ σητεδόνι,

b Forte, παρ) ὑμῶν. Auditores enim. frontes manibus
pulsabant, quod est poenitentíium; aut, παρ) ἡμῖν, nimi-
rum in ecclesia.

i Táya , ita. collocatum, locum habere nequit. Forte
legendum ταῦτα «δὲ oigat, excluso proximo ταῦτα.

| Apud LXX reperitur λεπράω εἰ λεπρόω. Intransitivo

est. Exod. 4, 6, γεὶρ λεπρῶσα. Transuive habet Gregor.
Naz p. Vil : οὖτος καὶ Mou Oéngoos.

$69
φέρε λοιπὸν thv τομὴν ἐπαγάγωμεν. Et γὰρ μὴ σιδήριον
έχω, ἀλλ’ ἔχω λόγαν σιδήρου τοµώτερον᾽ εἰ καὶ μὲ Trop
βαστάζω, ἀλλ᾽ ἔστι µοι διδασκαλία πυρὸς θερµοτέρ.,
εὐτονώτερον δυναµένη χα[ειν.

Μ) οὖν καταφρόνει τῆς ἀποφάσεως τῆς ἡμετέρας.
Ei γὰρ εὐτελεῖς ἡμεῖς xai σφόδρα οἰκτροὶ a, ἀλλ ὅμως
ἐχεχειρίσθημεν ἀξίαν παρὰ τῆς τοῦ θεοῦ χάριτος την
Ώνναμένην ταῦτα ἐργάζεσθαι. Ἐκβαλλέσθωσαν τοίνυχ οἱ
ςειοῦτοι, ἵνα οἵ τε ὑγιαίνοντες ἡμῖν ἁγιεινότεροι γένων»
σαι, οἵτε ψαφοῦντες ἀνακτήσωνται ξαυτοὺς ix τῆς χαλεπῆς
ἀῤῥωστίας. El δὲ ἐφρίξατε ταύτην ἀχαύσαντες τὴν ἀπό-
φασιν (καὶ γὰρ ὁρῶ πάντας στυγνάζοντας καὶ quveqvai-
µένους ὄντας), µεταθαλλέσθωσαν, χαὶ λέλνται τὰ τῆς
ἀποφάσεως. Ὥσπεῃ, γὰρ ἑξουσίαν ἑλάδομεν ἆῆσαι, οὕτως
καὶ λῦσαι, xa πάλιν ἐπαγαγεῖν b. Οὐ γὰρ τοὺς ἆδελ-
φοὺς ἡμῶν ἀποχόψαι βαυλόμεθα, ἀλλὰ τὸ ὄνειδος τῆς
Ἐχχλησίας ἀποχρούσασθαι. Νῦν μὲν γὰρ aal Ἓλληνες
ἡμῖν καταγελάσονται, xai Ἰουδαῖοι κωμφδήσονσιν,
ταν ἁμαρτάνοντας ἐφυτοὺς οὕτως περιορῶμαν. Τότε Ob
καὶ ἐχεῖνοι σφόδρα ἡμᾶς ἱπαινέσουσι, xat θαυμάσονται
«hy Ἐκχλησίαν, τῶν παρ) ἡμῖν αἰδεσθέντες νόμων 5.
Μηδεὶς τοίνυν τῶν ἐπιμενόντων τῇ αὑτῃ πορνείᾳ τῆς
ἐχχλησίας ἐπιθαινέτω, ἀλλὰ καὶ ἀφ᾽ ὑμῶν d ἐπιτιμάσθω,
xaX κοινὸς ἔστω πολέμιος. EI τις Υὰρ, qnoi, οὐχ
ὑπανούσῃ 9 τῷ «Ἰόγφ ἡμῶν διὰ τῆς ἐπιστοῆς, τοῦτον
σημειοῦσθε, καὶ μὴ συναν αμίγνυσθε abto. Τοῦτο δὲ
ποιῄσατε' µήτε λόγου µετάδοτς, μήτε εἰς οἰκέαν δέξησθε,
μήτε τραπέζης Χρινωνῄσητε, uice εἰσόδαυ, μήτε ἐξόδου,
μήτε ἀγορᾶς' χαὶ οὕτω ῥᾳδίως αὐτοὺς ἀγακτησόμεθα.
Καὶ χαθάπερ οἱ χυνηγοὶ τὰ δυσάλωτα τῶν θᾳηρίων oux
ἐξ ἑνὸς µέρους, ἀλλὰ πάντοθεν ἑἐλαύνοντες, εἰς τὴν σᾳ-
γήνην ἐμθάλλουσιν' οὕτω δη xal ἡμεῖς τοὺς ἔχθηριω-
θέντας συνελάσωµεν, xal ταχέως εἰς τὰ δίχτυα τῆς σω-
τηρίας ἐμθαλοῦμεν, ἡμεῖς ἐντεῦθεν, ὑμεῖς ἐχεῖθεν. "Iv*
οὖν τοῦτο γένηται, xa ὑμεῖς ἡμῖν συναγανακτήσατε,

4 Doo hoc vocahula εὐτελής et οἰκτρός recentioribus
temporibus sibi vindicarurt monachi, iisque utuntur in
indicibus scriptorum suorum. Reperitur eliam ἐλάχιστος.

h Malim hic émáyew accipere in sensu reduce ad
Ecclesiam. ' U^ |
» Αἰδεῖσθαι accusalivo jungitur. Scribendum ergo τοὺς
γόµους.

4 Forte, ὑφ) ὑμῶν.

e Lege eum Bibl. ὑπακούει.

S. J0ANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

μᾶλλον δὲ ὑπὲρ τῶγ τοῦ Θεοῦ vópuov ἀλγήσατε
xpby f ἀποστράφητε τούτους τὰ τοιαῦτα νοσοῦ
παρανομοῦντας τῶν ἁδελφῶν, ἵνα διηνεχῶς αὐτοὶ
026b γὰρ τὸ τυχὸν ὑμῖν ἐστι χρίμα, εἰ παρίδητ
την ἀπώλειαν, ἀλλὰ µεγίστην ἔξετε τιµωρίέαν.
ἐν ταῖς τῶν ἀνθρώπων οἰχίαις ἂν ἁλῷ τις τῶν
ἀργύριον fj χρυσίον ὑφελόμενος, οὐχ αὐιὸς x
µόνον ὁ ἁλοὺς, ἀλλὰ xal οἱ συνειβότες xal μὴ
γείλαγτες, πρλλῷ μᾶλλον ἐπὶ τῆς Ἐκκλησίας. Ἰ
σοι τηνικαῦτα ὀθεός' Ὡρῶν ἀπὸ τοῦ οἴχου τοῦ ἱ
ἀργύριον, οὐδὲ χρυσοῦν σχεῦος χλαπὲν, ἀλλὰ c
νην συληθεῖσαν, xal τὸν λαθόντα τὸ σῶμα οἱ
χαὶ ταιαύτης µετασχόντα θυσίας, ἀπελθόντα εἰ
διαθόλου χωρίαν 8, xaX ταιαῦτα παρανομήσαντ
ἔσίγησας; πῶς ἤνεγχας; πῶς οὐχ ἀπήγγειλας 1
καὶ οὗ τὰς τυχούσας ἀπαιτηθήση εὐθύνας. Διά 1
xal ἐγὼ, χαίτοι γε µέλλων λυπεῖν, οὐδενὸς celat
[3218] ἐπαχθεστέρων. Πολλῷ γὰρ βέλτιον ἐνταῦί

υθέντας ἡμᾶς ἰ ἐξελέσθαι τῆς µελλούσης χρίσεω

µαᾳσι χαρισάµενον μεθ) ὑμῶν χοαλασθῆναι τότε. (
ἀσφαλὲς ἡμῖν, οὐδὲ ἀχίνδυγον, σιγῇ τὰ τοιαῦτα
Ὑμῶν γὰρ ἕκαστος ὑπὲρ ἑαυτρῦ δώσει τὰς |
ἐγὼ δὲ τῆς ἁπάντων σωτηρίας ὑπεύθυνος, Aux
oU παύσομαι πάντα ποιῶν καὶ λέγων, κἂν λυπῇ
κἂν ἐπαχθη φανῆναι, χἂν φορτιχὸν, ὥστε δι
παραστῆναι τῷ βήματι ἐχείνῳ τῷ φοδερῷ, |
σπῖλον ἢ ῥυτίδα, ἢ τι τῶν τοιούτων. Γένοιτο δ
τῶν ἁγίων τούς τεδιαφθαρέντας Άδη ταχέως ἔπαν
τούς τε µείναντας ἀσινεῖς ἐπὶ μεῖσον προ

τητος καὶ αωρροσύνης' ἵνα xal ὑμεῖς σώζοι:
ἡμεῖς εὐφραινώμεθα, xal ὁ 8ebc δοξἀάζηται νῦν
καὶ εἰς τοὺς ἀτελευτήτους αἰῶνας τῶν αἰώνωγ.

f Sic codex. Sed mallem , καὶ κατὰ µι e

6 Circum et theatrum intelligit. Εν όν

b Consuactio, ὁρῷν, πῶς;

1 Hsc non sunt s:na. His (amen nititur lectio )
Ita vero ἐξελέσθαι non. habet, quao referatur. Mali
λνπηθέντας ὑμᾶς ἐξελέσθαι. Ceterum. s qualitatem 1
rum neglexit in oppositis, Ἀλυπηθέντας el χερι
AEqeantatem SOrvassel, sí dixisset, λυπήσαντα
ε t.

j Hoc non recte convenit τῷ διαφθαρέντας. Pro
ἀποπλανιθώτες i É ovn. Credo ergo legené
ποφθαρέντας. esych. ἄρηθί uou: ἀπαλ
EV : φθείρεται’ πλανᾶται. eden ad

MONITUM

Hanc homiliam, Roma ex Cod. Vaticano 559 a me exscriptam, veram et authenticam ease. nem

fatebitur, nisi sitin Chrysostomi scriptis hospes. Omnes cnim styli, dictionis inventionisque note co

runt, nulla desideratur. Ipsam vero habuit cum per multos dies abscns, infirmitateque detentus fuiss

pra amore populi nondum positis mórbi retiquiis ad ecclesiam 'concionaturus advolavit., Id quoé

[ d n. J

CONTRA LUDOS ET THEATRA,

mesus est ex liis sacris castris climinabimus.
m primo cohortatione ct consilio usus sym:
&ünc post tantam adhortationem et doctrinam
e est demum sectionem etiam infligere. Et.
inus tandem est elapsus (a) ex quo in ve-
civitatem advectus sum, neque cessavi hac
vos frequenter cohortari. Quia igitur quidam
|! $anie permanserunt, age demum seetionem
mus. Etsi enim ferrum non habeam, at. ver-
labeo ferro acutius (b) : etsi ignem non feram
, doctrina adest mihi igne ferventior, qux ve-
iius urere possit.

ommunicationis sententia in illos qui theatrorum
rula diebus sanctis adierunt. — Ne spernas igitur
itiam nostram. Quamvis enün viles admodum
serabiles simus, attamen a divina gratia digni-
accepimus, qua possimus hec efficere. Ejician-
go hujusmodi homines, ut et qui sani sunt valen-
evadant ; et qui morbo laborant, a gravi xgri-
ad sanitatem sese revocare possint. Si vero
rruistis hanc audientes sententiam ( video nam-
pnes ingeniscentes et compunctos), resipiscant,
tentia soluta est. Quemadmodum enim alligandi
além acecpimus, sic et solvendi, ac rursus
tiam ferendi. Non enim fratres nostros abscin-
volumus , sed opprobrium Ecclesix depellere.
quippe nos et gentiles irridebunt, et Jud:ei tra-
t, quando nos ipsos peccantes ita despicimus.
aetem et illi admodum nos laudabunt, οἱ mira-
r Ecclesiam, leges nostras reveriti. Nemo itaque
, qui in eadem permanent fornicatione, in eccle-
reriat, sed et a vobis corripiatur, et communis
gis. Si quis nun obedit verbo nostro per epistolam,
σίαίε, et ne commisceamini cum illo (2. T hess. 5.
joe antem facite : neque. colloquamini, neque
recipiatis, neque mensa participes admittatis,
ingressus vel egressus, neque in foro cum illis
gini : οἱ sic facile illos recuperabimus. Ac queni-
Chrysostomus in episcopatum Constantinopolitanum
Uus fuerat anno 398, mensis Februarii die ; UL ait
Iu |. 6, e. 2. Monte .

Verba divina intelligit. Expressit enim Hebr. 4. 19.
Nam medici, aut, ut nos loquünur, chirurgi etiam

?70

admodum venatores feras captu difficiles nou ex una
porte, sed undique pellentes, in retia conjiciunt : ita
et nos eos, qui moribus efferati sunt, una pellamus,
et cito in salutis retia conjieiemus, nos ex una parte,
vos ex alia. Ut igitur illud eveniat, vos quoque nobis-
cum indignemini : imo potius pro Dei legibus do-
lele, et paulatin; avertetis eos ex fratribus, qui hoc
morbo laborant et in hoc peccatum incidunt, ut
perpetuo illos vobiscum servetis. Neque enim parvo
crimine rei eritis, si tantam perniciem neglexeritis,
sed magno supplicio eritis obnoxii. Nam si in homi-
num aedibus, cum quis ex famulis argentum vel au-
rum furatus deprebenditur, non ipse solus qui depre-
hensus est, sed etiam conscii, et qui non revelaverint,
poena plectuntur, multo: magis in Ecclesia. Tunc
enim dieet tibi Deus : Cum videres ex domo mea non
argenteum vel aureum vas furto abripi, sed continen-
tiam auferri; eumque qui pretiosum corpus accipit ,
οἱ hujusmodi sacrificii particeps est, in diaboli locum
abire, et in tantum peccatum incidere, cur siluisti,
cur id tulisti, cur non annuntiasti sacerdoti, ne poenas
abs te repeterentur non leves? Ideo et ego etiamsi id
mihi dolori futurum sit (a), ne a gravioribus quidem
inferendis poenis abetinebo. Longe melius quippe est
nos hic moerore affectos, a futuro: abripi judicio,
quam verborum gralia lenitateque usos , hunc vobis-
cum ponas luere. Neque enim tutum vobis vel sine
perieulo est, res hujusmodi silentio tegere. Nam
quisque vestrum pro se poenas dabit: ego vero om-
nium saluti sum obnoxius. Quamobrem non finein
faciam omnia agendi οἱ dicendi, etiamsi vos mnae-
rore affcere oporteat, etiam$i inolestus videar et one-
rosus, ut possim adstare anie tribunal illud horren-
dum, nullam habens maculam aut labem vel quid
bojusmodi. Utinam autem, precibus sanctorum, ii
qui corrupti sunt citius revertautur ; illi vero qui il-
[αἱ manserunt, in majorem ornatum cotutjpentiamque
proüciant : ut et vos salutem consequamini, et nos.
]|ztemur, et Deus gloria afficiatur nunc et semper, el
in inlinita secula szeculorum. Amen.

(a) In Graeco, s«ises Τε 3e v. λυπεῖν, QUAS voces sic opor-
tuisset interpretari, quamvis dolorem sim illaturus.

. AD HOMILIIAM SEQUENTEM.

, maximeque in fine homiliz ait. Cum autem szpe morbis afflictus fuerit, non ita facile cst, in quod

us hec incidant deprchendere, neque dicere valemus Antiochizene an Constantinopoli liaec habita

lo foerit. Antiochi: tamen dictam suadere videtur ipsum principium homilie , ubi se ad docendum

ritum profitetur Chrysostomus.

3

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOD.

272

HOMILIA

ή APOSTOLICUM DICTUM :

HOC AUTEM SCITOTE, QUOD IN NOVISSIMIS DIEBUS ERUNT TEMPORA

cnavia (2. Tím. 3. 1).

σσσοσσυσσσσσσυο

4. Caritas Chrysostomi erga discipulos. Fidei oculi ea
vident que Christus agebat ; Judei praesentes non cide-
bant. Abraham fidei oculis vidit nasciturum [saacum.—
Infirmus quidem sum (a) et egenus, atque ad do-
cendum imperitus : sed cum vestrum ccetum intueor,
infirmitatis obliviscor, paupertatem ignoro, imperi-
tiam non novi: tanta nempe esL caritatis veslrie
tyrannis. Quapropter alacrius quam ii, qui facultati-
bus abundant, egestatis mex mensam vobis appono.
Magnanimitatis porro hujus vos auctores mibi estis,
dum lapsos erigitis, quia ad audiendum proni estis,
atque ab ore nostro pendetis. Sic et pulli hirundinum,
cum vident advolantem matrem, e nido sese efferen-
tes et pronum obtendentes collum, ita cibum ab illa
aceipiünt. Eodem modo et vos cum ingenti alacritate
concionantem iutuentes , ex lingua mea profectam
doctrinam. excipilis, et antequam verba ex ore exsi-
liant, ea studio magno omnia abripitis. Quis non et
vos et nos super his beatos przdicet, quia nempe lo-
quimur Ad aures audientium (Eccli. 25. 12)? Commu-
nis labor, communis et corona; commune lucrum,
eomnmiunis etiam et merces. ldeo Christns beatos
przedicevit discipulos dicens : Vestri autem beati oculi,
quia vident, et aures vestre , quia audiunt. (Matth. 15.
16). Concedite mihi ut his etiam verhis vos alloquar,
quandoquidem tantam exhibelis alacritatem : Vestri
autem beati oculi, quia vident, εἰ aures vestra, quia aue
diunt. Verum quod aures quidem vestrz audiant pa-
lam est : quod oculi vero vestri videant, sicut disci-
puli tunc videbant, id demonstrare conabor, ut beati-
tudo vestra non dimidia, sed omniuo perfecta sit
Quid ergo tunc videbant discipuli? Mortuos suscitatos,
cxcos visum recipientes, leprosos mundatos, pulsos
dxmonas, claudos ambulantes, naturz vitium omne

correctum. Hzec et nunc vos videtis, etiamsi non cor-
poris, sed fidei oculis. Ilujusmodi namque sunt. fidei
oculi : qux non apparent vident, et qux noudum
facta sunt intelligunt. Undenam hoc demonstratur,
nempe fidem esse aspectum et argumentum non ap-
parentium ? Audi Paulum dicentem : Est autem fides
sperandarum substantia rerum, argumentum non. appa-
rentium (11 εν. 81. 1). Et quod mirabile est, hi carnales
eculi qux sub aspectum c3dunt, vident, que autem
sub aspectum non cadunt, non vident : at. fidei oculi
omnino contra, qux sub aspectum cadunt, non vident,
qu:i& vero sub aspectum non oadupt, vident. Quod
autem qua videntur non videant, et. qux» non vi-
dentur videant, Paulus declaravit his verbis : Nam,
Momentaneum et leve tribulationis supra modum in svb*
limitate elcrnum glori pondus operatur in nobis ; nun

(1) Chrysostomus iutirmitate corporis laborabat.

/

considerantibus nobis que videntur, sed qu& non viden-
tur (2 Cor. 4. 17). Et quomodo quispiam ea qua non
videntur vidcrit? Quo alio modo, nisi fidei oculis? Sic
et alibi ait : Fide intelligimus aptata esse secula (Ilebr.
41. 5). Quomodo ? non enim videmus. Ut ez invisibili-
bus visibilia fierent. Vultis aliud proferam testimoniun,
quod fldei oculi ea videant qux non videntur ? Gala-
us aliquando scribens Paulus dicebat : Ante. quorum
oculos Jesus Christus prascriptus est in vobis crucifizua
(Gal. 5. 1).

2. Quid dicis, o beate Paule? in Galatiane viderunt
eum Galat: crucifixum ? nonne confitemur omnes in
Palestina in media Jud:ea Christum esse passum?
Quomodo ergo ipsum Galat:e crucifixum viderunt
Fidei, non carnis, oculis, Vidistin' quomodo fidei
oculi ea qux non apparent videant? À tanto enim
intervallo et post tantum tempus Christum viderunt
crucifixum. Sic et vos videtis mortuos resurgentes :
sic hodie cernitis leprosum mundatum : sic paraly.
ticum vidistis erectum , et magis vidistis , quam Ju.
dzi, qui tunc aderant, Illi namque przsentes non ad-
misere miraculum, vos autem absentes fidem ad-
misistis. Itaque jure dixi vobis , Beati vestri oculi ,
quia vident (Matth. 15. 16). Quod si aliunde quoque
discere volucris , fidei oculos ea, quze non videntur,
videre, et ea , quie videntur, pretercurrere : neque
enim alio modo viderint ea , qux non videntur, nisi
supra dicta despexerint : audi Paulum de Abrahamo
disserentem , quod nempe fidei oculis viderit filium
suum ἴδαβο nasciturum , et sic acceperit promissio--
nem. Quid enim ait? E! non infirmatus est fide, nec
consideravit corpus suum emortuum (Rom. 4. 19). Μαι
gna vis fidei. Quemadmodum enim Cogitationes ho-
minum timide sunt εἰ infirme (Sap. 9. 14) ; sic fi-
des foris potensque est. Non consideravit corpus
suum emortuum. Viden' quomodo visibllia dimiserit?
quomodo non respexerit in senectutem ? Etiamsi
hrec prz oculis erat, sed fidei oculis videbat, non
oculis corporis. ideo non respexit ad senectutem ,
neque Ad emortuam vulvam Sarre (Rom. 4. 19). Ilia
sterilitatem nobis subindicat. Duplex enim infirmitas

erat ; alia a senectute, alia ab infirmitate natura. Ne-
que enim tantum corpus ob wiatem ad liberorum
procreationem ineptum erat, sed vulva quoque eju:
et natura officina erat emortua , etiam ante seneclue
tem , nempe ob sterilitatem. Viden' quanta. impedi-
menta? Senectus viri, senectus uxoris : sterilitas
major obex, quam senectus : nam illud est inaximum
ad liberorum procreationem impedimentum. Verum-
tamen hac omnia prztercurrit, atque oculis fidei in

IN ILLUD, HOC SCITOTE QUOD IN NOVISSIMIS DIEBUS, ETC.

OMIAIA

ολικὸν ῥητὸν τὸ Aéyov* Τοῦτο bb γινώσχετε, ὅτι iv. ἑσχάταις ἡμέραις ἔσονται χαιροὶ ya-

5 μέν slpa xai πτωχὸς, xai διδασχαλικῶν
y ἀλλ᾽ ὅταν ἴδω τὸν ὑμέτερον σύλλογον,
| τῆς ἀσθενείας, ἀγνοῶ τὴν πτωχείαν, οὐχ
λίαν τοιαύτη γὰρ τῆς ὑμετέρας ἀγάπης ἡ
χαὶ τῶν ἓν εὐπορίᾳ καθεστώτων προθυµό-
ἣν τῆς πτωχείας παρατίθηµι τράπεζαν.
εἲς αἴτιοι τῆς µεγαλοφυχίας, τῇ προθυµίᾳ
M; τοὺς ἀναπεπτωχότας διεγεἰροντες, πρὸς
Χεχηνότες, xal τῆς τοῦ λέγοντος ἔχχρε-
της. Οὕτω χαὶ νεοσσοὶ χελιδόνων, ἐπειδὰν
ταµένην τὴν μητέρα, τῆς χαλιᾶς προχύ-
jg αὐχένας ποιῄσαντες ἐχχρεμεῖς, οὕτω
καρ᾽ ἐχείνης τροφἠν. Οὕτω xat ὑμεῖς μετὰ
ῥροθυµίας πρὸς τὸν λέγοντα βλέποντες, δέ-
) [279] τῆς γλώττης χομιζοµένην ὑμῖν διά-
ἂν ἡ τὰ ῥήματα χπηδῆσαι τοῦ στόματος
εν ἡ διάνοια τὰ λεγόμενα. Τίς οὗν οὐκ ἂν
ἡμᾶς ἐπὶ τούτοις µαχαρίσειεν, ὅτι λέγο-
Αχουόντων ; Κοινὸς ὁ πόνος, χοινὸς xa ὁ

vby xb χέρδος, χοινὸς χαὶ ὁ μισθός. Διὰ τοῦ-

de ἑμαχάρισε τοὺς μαθητὰς λέγων Ὑμῶν
x ὀφθαμοὶ, ὅτι β.έπουσι, καὶ τὰ óta
χούουσι. Δότε µοι ταῦτα τὰ ῥήματα xal
mslv, ἐπειδὴ xal τὴν αὐτὴν ἐπιδείχνυσθε
Υμῶν δὲ µακάριοι οἱ ὀφθα.μοὶ, ὅτιφ.]6-
τὰ ὧτα ὑμῶν, ὅτι ἀχούουσιν. 'AX ὅτι
Gea ἀχούει, δῆλον' ὅτι δὲ χαὶ οἱ ὀφθαλμοὶ
(Δάπερ ἔθλεπον οἱ μαθηταὶ τότε, τοῦτο
ράσοµαι, ἵνα μὴ ἐς ἡμισείας, ἀλλ' ὁλόκλη-
ναχαρισμὸύ T. Τί οὖν ἔθλεπον τότε οἱ µα-
ὺς ἀνισταμένους, τυφλοὺς ἀναθλέποντας,
µροµένους, δαίµονας ἐλαυνομένους, χωλοὺς
παν φύσεως ἁμάρτημα διορθούμενον. Ταῦ-
αἱ ὑμεῖς νῦν, εἰ xai μἣ τοῖς τοῦ σώματος,
ς πίστεως ὀφθαλμοῖς. Τοιαῦται γὰρ αἱ τῆς
e τὰ μὴ φαινόμενα βλέπουσι, xal τὰ µηδέ-
tà χατανοοῦσι. Πόθεν τοῦτο δῆλον, ὅτι πί-
τῶν μὴ Ῥλεπομένων xox ἔλεγχος ; ΄Άχουσον
λέγοντος "Εστι δὲ πίστις ἑλπιζομένων
πραγμάτων, ÉAeryoc οὐ BJexopérov.
ευμαστὸν, οὗτοι μὲν οἱ τῆς σαρχὸς ὀφθαλ-
ἱρώμενα βλέπουσ,, τὰ δὲ μὴῆ ὁρώμενα οὐ
; 6k τῆς πίστεως ὀφθαλμοὶ τοὐναντίον ἅπαν,
ενα οὐ βλέπουσι, τὰ δὲ ph ὁρώμενα βλέ-
τι τὰ βλεπόμενα οὐ βλέπουσι, χαὶ τὰ μὴ
λέπουσιν, ὁ Παῦλος ἐδήλωσεν εἰπὼν οὕτως"
αυτίχα à.lazpór τῆς θ.1{ψεως καθ) ὑπερ-
ῥπερέο.-]ὴν' αἰώνιον βάρος δόξης ἡμῖν

ποί,

κατεργάζεται, μὴ σκοπούγτων ἡμῶν τὰ β.1επόμενα
dAAà τὸ μὴ β.Ἰεπόμενα. Καὶ πῶς ἄν τις ἴδοι τὰ μὴ
βλεπόμενα; Πῶς ἄλλως, ἀλλ᾽ fj τοῖς τῆς πίστεως ὀφθαλ-
μοῖς; Οὕτω xaX ἀλλαχοῦ φησι’ Πίστει γοοῦμεν xatnp-
τίσθαι τοὺς αἰῶγας. Πῶς; οὐ γὰρ εἴδομεν. Elc τὸ μὴ
éx φαινομένων τὰ β.Ιεπόμενα γεγογέναι, φησί. Βού-
λεσθε χαὶ ἑτέραν παράγω µαρτυρίαν, ὅτι τὰ μὴ βλεπό-
µενα βλέπουσιν οἱ τῆς πίστεως ὀφθαλμοί; Γαλάταις
ποτὲ γράφων ὃ Παῦλος ἔλεγεν' Οἷς κατ ὀφθαΛμοὺς Ἱη-
σοῦς Χριστὸς προεγράφη ἐν ὑμῖν ἑσταυρωμένος. ^
β’. Τί λέχεις, ὦ µαχάριε Παῦλε; ἓν Γαλατίᾳ σταυρού-
µενον αὑτὸν εἶδον Γαλάται;, οὐχὶ πάντες ὁμολογοῦμεν,
ὅτι ἐν Παλαιστίνῃ ἐν µέσῃ Ἱουδαίᾳ τὸ πάθος ἐγένετο;
Πῶς οὖν αὐτὸν εἶδον σταυρούµενον Γαλάται: Tol; τῆς
πίστεως ὀφθαλμοῖς, οὗ τοῖς τῆς σαρχός. Εἶδες πῶς ol
τῆς πίστεως ὀφθαλμοὶ τὰ μὴ φαινόμενα βλέπουσιν;
'Anb τοσούτου γοῦν διαστήµατος xal μετὰ τοσοῦτον
χρόνον τὸν Χριστὸν εἶδον σταυρούμενον. Οὕτω xa ὑμεῖς
Βλέπετε τοὺς νεχροὺς ἀνισταμένους οὕτω σήμερον
εἴδετε τὸν λεπρὸν καθαιρόµενον. οὕτως εἴδετε τὸν
παραλελυµέγνον ἀναστάντα, [280] xai μᾶλλον Ἰουδαίων
τῶν παρόντων εἴδετε. Ἐχεῖνοι μὲν γὰρ παρόντες οὐ
παρεδέξαντο τὸ θαῦμα, ὑμεῖς δὲ ἁπόντες παρεδέξασθε
τὴν πἰστιν. "Dove διχαίως εἶπον πρὸς ὑμᾶς, ὅτι Μακά-
ριοι ὑμῖν οἱ óg0aAyol, ὅτι β.Ιέἐπουσιν. El δὲ xai ἑτέ-
ρωθεν βούλει μαθεῖν ὅτι τὰ μὴ βλεπόμενα βλέπουτιν
οἱ τῆς πίστεως ὀφθαλμοὶ, τὰ 66 βλεπόµενα πχρατρἐχου-
ctv ' οὐδὲ γὰρ ἂν ἄλλως ἴδοιεν τὰ uh βλεπόμενα, εἰ μὴ
χαταφρονῄήσαιεν τῶν εἱρημένων"' ἄχουσον τοῦ Παύλου
περὶ τοῦ ᾿Αθραὰμ διαλεγοµένου, ὅτι τοῖς τῆς πίστεως
ὀφθαλμοῖς εἶδε τὸν υἱὸν τικτόµενον τὸν Ἰσαὰχ, καὶ οὕτω
χατεδέξατο τὴν ἐπαγγελίαν. Τί γάρ φησι; Καὶ μὴ

᾿ἀσθενήσας τῇ πίστει, οὗ κατεγόησε τὸ ἑαυτοῦ σῶμα

Υεγεχρωµέγον. Μεγάλη τῆς πίστεως fj δύναµις. Ὥσπερ
γὰρ ἰογισμοὶ ἀνθρώπων δει]οὶ καὶ ἀσθεγεῖς, οὕτω
πίστις ἰσχυρὰ xai δυνατη. OU κατενόησε τὸ éavt.

σῶμα γεγεχρωµένο». 'Opdc πῶς ἀφῆχε τὰ ὁρώμενα;
πῶς οὑκ εἶδεν εἰς τὸ γῆρας; Kalvot γε αὐτὸ πρὸ τῶν
ὁρθαλμῶν ἔχειτο" ἀλλὰ τοῖς τῆς πίστεως ὀφθαλμοῖς
ἑώρα, οὐ τοῖς τοῦ σώματος. Διὸ ox εἶδε τὸ γῆρας, οὐδὲ
τὴν νέχρωσιν Σάῤῥας οὗ χατενόησε Τὴν γέκρωσιν
τῆς μήτρας Σἀῤῥας. Τὴν στείρωσιν ἡμῖν ἐνταῦθα
αἰνίττεται. Διπλή γὰρ dj ἀσθένεια fjv, dj μὲν ἀπὸ τῆς
ἠλιχίας, ἡ δὲ ἀπὸ τῆς ἀσθενείας φύσεως. Οὐ γὰρ τὸ
σῶμα µόνον διὰ τὴν ἡλιχίαν ἄχρηστον ἣν πρὸς παιδο-
γονίαν, ἀλλὰ xaX αὐτὴ dj µήτρα νενέχρωτο, χαὶ τὸ τῆς
φύσεως ἐργαστήριον, xal πρὸ τοῦ γήρως ἄχρηστον tj.
διὰ τὴν στείρωσιν. Εἶδες ὅσα κωλύματα; Τὸ γῆρας ταῦ

115
ἀνδρὸς, τὸ γῆρας τῆς Yuvatxóg* ἡ τοῦ γἠρως ἀχρηστο-
τέρα στείρωσις ΄ xal yàp xal τοῦτο µάλιστα χώλυμα
πα'δηγονίας. 'AXX ὅμως ταῦτα πάντα παρέδραρεν, xal
τοῖς τῆς πίστεως ὀφθαλμοῖς εἰς τοὺς οὐρανοὺς ἀνέστη,
μεγίστην τῶν ἐπηγγελμένων ἀπόδειξιν ἔχων τὴν δύναμιν
τοῦ ὑποσχομένου. Διὰ τοῦτο Elcg τὴν ἐπαγγείαν τοῦ
θεοῦ οὐ διεχρἰθη τῇ ἀπιστίᾳ, dA ἐν εδυνγαμώθη τῇ
πίύτει. Βαχτηρία Ὑάρ τίς ἐστιν ἰσχυρὰ tj πῖστις, xol
λιμὴν ἀσφαλῆς, τῆς τῶν λογισμῶν ἁπαλλάττουσα πλά-
νης, xal Ev ἡσυχίᾳ πολλῇ τὴν quyhv ἀναπαύουσα. Y jov
δὲ µακάριοι οἱ ὀφθα.]μοὶ, ὅτι β.Ίέπουσι * xa γὰρ εἰς
αὐτὸ πάλιν ἐπανελθεῖν ἀναγκαῖον τὸ ῥῆμα. Καΐτοι
ἔόλεπον xal οἱ Ἰουδαῖοι τὰ τότε γινόμενα. ᾽Αλλ) οὗ ταύὺ-
την µαχαρίζει τὴν ὄψιν τὴν ἔξωθεν» αὕτη γὰρ xa0'
᾿ἑαυτὴν οὐχ ὁρᾷ τὰ θαύματα, ἀλλ ἡ ἔνδον. "Exsivot εἴδον
᾿πυφλὸν καὶ ἔλεγον' Οὗτός ἐστιν, οὐκ ἔστιν οὗτος '
καέσωμεν αὐτοῦ τοὺς γογεῖς. ᾿Αχούεις ἀμγιθαλλόν-
twv ; ὁρᾷς ὅτι οὐχ ἀρχεῖ ἡ τοῦ σώματος ὄψις πρὸς τὴν
τοῦ θσύµατος θεωρίαν; Οἱ παρόντες xal θεώμενοι ἕλε-
vov * Οὗτός ἐστιν, οὐκ ἔστιν οὗτος ' ἡμεῖς δὲ οἱ μὴ
παρόντες οὗ λέγομεν, Οὗτός ἐστιν, οὐκ ἔστιν οὗτος
ἀλλ Αὐτός ἐστι. Ἔμαθες ὡς οὐδὲν βλάπτει ἡ που

cla, ὅταν πίστεως ὀφθαλμοὶ (ot, xal ὡς οὐδὲν ὠφελεῖ
ij παρουσία, ὅταν πίστεως ὀφθαλμοὶ μὴ ὧσι; Τί γὰρ
ἐχείνους ὤνησε τὸ ἰδεῖν; ϱΟὁδέν. Ἡμεῖς γὰρ ἑχείνων
σαφέστερον εἴδομεν. Ἐπεὶ οὖν βλέπουσιν οἱ ὀφθαλμοὶ
ὑμῶν θεωρίαν, xal ἀχούει τὰ ὦτα ἀχρόασιν, ἣν ὁ ΧἎρι-
οτὺς ἐμαχάρισε, φἐρε ὑμῖν τοὺς μαργαρίτας τῶν Γρα-
qv παραθῶμεν. Ὥσπερ yàp τοῖς Ἰουδαίοις [281] οὖκ
ἑπέλυσε τὰ ζητήµατα ὁ Χριστὸς, ἁλλὰ xal ἐπέτεινε τὴν
ἀσάφειαν, ἐπειδὴ ph προσεῖχον οὕτω δὴ καὶ ὑμῖν,
ἐπειδὴ προσέχετε, τὰ χεχρυμμένα ἄγειν elc μέσον χρή.
Καὶ γὰρ προσΏλθον οἱ μαθηταὶ χαὶ ἐθαύμαζον λέγοντες"
Διατί ày παραθο.λαῖς AaAeic αὐτοῖς; Ὁ δὲ ἔφη, Ἐπει-
δὴ β.Ιέποντες οὐ β.Ιέπουσιν. θὐχοῦν ἐπειδὴ μὴ ἰδόν-
τες ὑμεῖς εἴδετε, ἀναγχαῖον gh ἓν παραθολῇ εἰπεῖν
πρὸς ὑμᾶς ' χαὶ ἐπειδὴ Αχούοντες oóx ἀκούουσι».
Οὐχοῦν ἐπειδὴ Opel; uh ἀχοῦσαντες τότε, ἀχούετε νῦν
οὐχ ἔλαττον, ἡ τότε ἠχούσατε *, ἀναγχαῖον ὑμᾶς μὴ
ἁποστερῆσαι τῆς τραπέζης ταύτης. Καὶ γὰρ ὁ Χριστὸς
τηύτους οὐχ ἅττον ἐμαχάρισεν 3) ἐχείνους, Εἶδες γὰρ,
qnot, xal ἐπίστευσας' µακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες, xal
πιστεύσαντες. Mi) τοίνυν ὀχνηροὶ γίνεσθε πρὸς ἀρετὴν,
ὅτι μὴ xav ἐχείνους τοὺς χρόνους, ἀλλὰ χατ αὐτὺν
ἐγένεσθε. "Av γὰρ ἐθέλοις, οὐχ ἐζημιώθης ΄ ὥσπερ οὖν

πολλοὶ xaX τῶν τότε γενοµένων, ἐπειδῆ μὴ Ίθελον, οὖκ

ὠφελήθησαν.

Y'- Τί οὖν ἐστι τὸ σήµερον ἀναγνωσθέν; Τοῦτο δὲ γώ.
σκετε, ὅτι £r ἑσχάταις ἡμέραις ἐγστήσονται χαιροὶ
xaAezol. Ti Τιµμοθέῳ πάλιν ὁ Παῦλος ἐπιστέλλει, do-
θερὰ fj ἀπειλή ἀλλὰ διαναστῶμεν ΄ τούτους γὰρ ἡμῖν
τοὺς χαιροὺς αἰἱνίττεται, xal τοὺς μετὰ τούτους, xal
τοὺς περὶ τὴν συντέλειαν αὐτήν. Tovro δὲ γιγώσκετε,
ὅτι ἐν ἑσχάταις ἡμέραις ἑνστήσονται χαιροὶ χα.ῖε-
. &ol. Βραχὺ 35 ῥῆμα, xaY µεγάλη $ δύναμις. Καθάπερ
γὰρ τὰ ἀρώματα οὗ τῷ πλήθει, ἀλλά τῇ φύτει τὴν εὐω-
δίαν ἑνδείχνυται ' οὕτω xal αἱ θεῖαι Γραφαὶ οὐ τῷ πλἠ-
θει τῶν ῥημάτων, ἀλλὰ τῇ δυνάµει τῶν ἐγχειμένων πᾶ--
ααν ἡμῖν παρέχουσι την ὠφέλειαν, Οὕτω xal θυµιάµατος

e

4 Sic mss Sed mendum suspicor.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOD.

$3
φύσις xai καθ᾽ ἑαυτὴν μέν ἔστιν εὐώδης ΄ ἐπὰν δὲ εἰ
πύρ αὐτὴν ἐμδάλῃς, τότε πᾶσαν ἐπιδείχννται τὴν |
αὐτῆς ἡδονήν. θὕτω καὶ tj θεία Γραφὴ xaX xa0' taxa,
μέν ἔστιν ἠδίστη, ἐπειδὰν δὲ τῆς ἡμῶν ἐπιλάδηται ϱι.
χῆς, καθάπερ εἰς θυµιατήριον ἐμπεσοῦσα, ἅπαντα ὴν
οἶχον τῆς εὐωδίας ἐμπίπλησι. Tovro δὲ γινώσκετε, d,
é&v ἑσχάταις ἡμέραις ἐγστήσονται καιροὶ χα λεκι
Περὶ τῆς συντελείας λέγει. Τί οὖν πρὸς σὲ, ὦ µαχέρις
Παῦλε; τί δὲ πρὸς Τιμόθεον; τί δὲ πρὸς τοὺς τότ
ἀχούοντας;, Μικρὸν γὰρ ὕστερον µέλλουσιν ἀποθνήσχτν,
ἑξαρπάζεσθαι τῶν ἐπιόντων δεινῶν καὶ πονηρῶν ἀνθρώ.
πων. ἸΑλλ' οὐχὶ τὰ παρόντα βλέπω µόνον, φηοὶν, ἀλλ}
xai τὰ μέλλοντα πρρορῶ. Οὐχὶ τῆς παρούσης φείδοµαι
ποίµνης, ἀλλὰ χαὶ ὑπὲρ τῆς µελλούσης ἁγωνιῶ χαὶ ὃέ-
δοιχα. Ἡμεῖς μὲν vàp τῶν συνόντων ἡμῖν ἀνθρώπων
μόλις ποιούμεθα πρόνοιαν, ἐχεῖνος 55 ὑπὲρ τῶν µηδέπω
τεχθέντων πολλὴν ποιεῖται τὴν σπουδήν. Οὕτω xol πο»
μὴν ἄριστος οὐχ ὅταν ἴδῃ τοὺς λύχους ἐπιόντας τὴ
ποίμνῃ xal τῶν προδάτων ἐγγὺς Υενοµένους, τότε πρ.
λέγει µόνον, ἀλλὰ xal πὀῤῥωθεν ὄντας µηνύει. Οὕτω
καὶ ὁ Παῦλος. χαθάπερ ποιμὴν ἄριστος, ἓφ᾽ ὑψηλοῦ χω»
plou τοῦ τῆς προφητείας ἀξιώματος χαθήµενος, xdi
τοῖς [282] προφητιχοῖς ὀφθαλμοῖς ἄνωθεν προυρὼν
χατα”ρέχοντα τὰ θηρία, ἐπ αὐτῆς τῆς συντελείας dp.
μῶντας χαὶ ἀποτεινομένους χατὰ τῆς ποίµνης προλέγει
xai προδιαμαρτύρεται, ἵνα xaX τοὺς µηδέπω γεννωμέ-
νους παρααχευάσῃ νἠφειν, xal πᾶσαν τειχίσῃ τὴν πο»
μνην τῇ προφητείᾳ. Καὶ γὰρ xal πατὴρ φιλόστρις
οἰχίαν οἰκοδομούμενος πολλάχις τοῖς αὐτοῦ παισὶ λα.
πρὰν xoi μεγάλην οὕτως οἰχοδομεῖ, οὐχ ὥστε ἐχείνος
χρησίµην γενέσθαι µόνον, ἀλλὰ xal ἐγγόνοις xal τὰ;
μετ᾽ ἐχείνους. Οὕτω xa βασιλεὺς πόλει φιλουµένῃ περ.
ἑαλὼν τεῖχος ἔξωθεν, ἀσφαλὲς τοῦτο Tot xal layupht
χαὶ διαρχὲς, οὐχ ἵνα ἐπὶ τῆς γενεᾶς αὐτοῦ µόνης omnee
τῇ. ἀλλ᾽ ἵνα xal τοῖς μετὰ ταῦτα πᾶσι γένηται yplo-
pov, οὐ πρὸς τὰς τότε μηχανᾶς, ἀλλά πρὸς τὰς ὕστερη
γενοµένας προσθολὰς ἐπιτήδειον. Οὕτω xal ὁ Days |
ἐποίησεν. Ἐπειδὴ γὰρ τὰ γράμματα ἀποστολιχὰ τείχη
τῶν Ἐκχκλησιῶν ἐστιν, οὐχὶ τοὺς τότε µόνον ὄντας, ἀλλὰ |
xaY τοὺς ὕστερον ἑσομένους ἀσφαλίζεται δι’ αὐτῶν. Κά |
οὕτως ἰσχυρὸν καὶ ἁῤῥαγη τὸν περίδολον τοῦτον καὶ
εσχεύασε, xal πάσῃ περιῄλασεν αὐτὸν τῇ οἰχουμένῃ uid
ἀσφαλείας ἁπάσης, ὥστε xal τοὺς τότε, καὶ τοὺς µε
ἐχείνους, xai τοὺς νῦν, καὶ τοὺς αὖθις ἑπομένους μέχρ
τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας ἁπάσης ἁπαλλάξαι τῆς 9n
πολεµίων πολιορχίας. Τοιαῦται τῶν ἁγίων αἱ ψυχαῖ΄
φιλόστοργοι, χηδεμονιχαὶ, πατριχἣν εὔνοιαν &moxpu
πτουσαι τῷ φίλτρῳ, xax τὴν τὶς φύσεως φιλοστορία»
νιχῶσαι, xal τὰς ὠδῖνας ὑπερθαίνουσαι ἐχείνας. Πνεύ-
µατος γάρ εἰσι xai θείας χάριτος.

ὃ. Βούλεσθε xat ἑτέρωθεν δείξω πἀλιν, ὅτι οὗ τὰ καθ
ἑαυτοὺς μεριμνῶσιν οἱ ἄγωι, οὐδὲ ὑπὲρ τῶν παρόντων
δεδοίχασι µόνον, ἀλλὰ xal ὑπὲρ τῶν μετὰ ταῦτα ἐσομά-
wv ; ΠροσΏλθον αὐτῷ, φησὶν, οἱ μαθηταὶ ἐπὶ τοῦ ὅρουό
χαθηµένῳ, ἄνθρωποι λοιπὸν γεγηραχότες xat μετ ὁλί-
Yov χρόνον μέλλοντες ἀποδημεῖν ἀπὸ τῆς παροὐση
ζωῆς. TL οὖν ἑρωτῶσι; τί ἀγωνιῶσι; τί δεδοίχασι; ὑτὰβ
τίνων τὴν πεῦσιν τῷ διδασχάλῳ προσάγουσιν; dps ὑπὲρ
τῶν xatà τὴν ζωὴν αὐτῶν, ἡ ὑπὲρ τῶν χατὰ τοὺς yp
νους ἐχείνους; Οὐδαμῶς. ᾽Αλλὰ πάντα ἑἐχεῖνα παραδρ»

µόντες τίλέγονσ.; Τί τὸ σηµεῖον τῆς σης αα[Γουσίαι

IN ILLUD, HOC SCITOTE QUOD IN NOVISSIMIS DI£BUS, ETC.

sque surrexit , magnum babens promissorua
itum, ejus nempe qui promiserat potestatem.
promissione Dei non hasitavit. diffidentia , sed
iua est fidc (Rom. 4. 20). Etenim ceu baculus
firmus tutusque portus fides est, quxe a ratio-
8 errore liberat, animumque in tranquillitate
constituit. Vestri autem beati oculi , quia videni
45. 16); nam boc dictum denuo repetendum
jui etiam Judi tunc eadem ipsa videbant.
non hoc externum videndi genus beatum prz-
hoc quippe per seipsum miracula non videt,
«num conspicit. llli ez»cum videbant dicebant:
lc est, non esi hic; vocemus ejus parentes (Joan.
, 18). Audis ambigentes? viden' nou sufficerc
6 aspectum ad miraculi spectaculum? Qui
les et spectantes erant dicebant : Hic est , non
nos vero qui praesentes non sumus , non di-
Hic est, non est hic; sed, [pse est. Didicisti ni-
wUam nocere, cum fidei adsunt oculi ; nibil-
litatis ex presentia percipi , cum fidei oculi
wnt? Quid enim illis profuit videre? Nihil.
m clarius quam illi videmus. Quoniam igitur
ματὶ vident eo videndi, et aures vestrze audiunt
endi genere , quod Christus beatum pradica-
jdum vobis Scripturz:: gemmas apponamus.
imodum enim Judzis quiestiones non solvit
5 imo auxit obscuritatem , quia non attende-
le et vobis , quia attento estis animo , occulta
lium adducere par est. Etenim accesserunt
li, et mirabantur dicentes : Cur in parabolis eis
! (Matth. 15. 10. et 15;?. llle.vero respondit,
lentes non vident. Quia igitur vos non videntes
par est vobis sine parabola loqui ; et quia Au-
wn audiunt. (a) Quia igitur vos qui tunc non
iS, nunc non minus auditis , quam tunc audi-
, COnsentaneum est vos non bac privare mensa.
Christus hos non. minus beatos przdicavil ,
los : Vidisti namque, ait, et credidisti ; beati
t Piderunt , ei crediderunt. (Joan. 30. 39). Ne
leo segnes ad virtutein estote, quod illis tem-
mon fueritis , sed hoc tempore vivatis. Nam
eria, nibil hine detrimenti percipies ; quem-
im multi eorum, qui tuuc fuerunt, quia nolue-
hil hinc utilitatis percepere.
criptura diving virtus. Paulus non de prasenii
sed etiam de futuro grege sollicitus. Apostolica
matnia Ecclesiarum. Apostoli de (uturis solliciti.
apostolorum coryplueus , etc. Orbis. prae-
€, — Quidnam igitur hodie lectum est? IIoc
cilote , quod in novissimis digbus erunt tempora

5. Tim. 5. 1). Timotheo rursum scribit Pau- .

rribilis comminatio; sed animum erigamus :
üppe tempora nobis subindicat Scriptura ,
post futura , etiamque ea. qux consummatio-
ectant. Doc autem. scitote , quod in. uovissimis
TUR tempora gravia. Breve dictum , et inagua
Quemadmodum enim aromata non copia ct

c textus deficere videtur.

274

raole, sed natura fragrantiam enittunt : sic et divin»
Seripturaze nen. multitudine verborum , sed insita
virtute, totam nobis prabent utilitatem. Sic incensi
natura per seipsam suavem emittit odorem ; si autem
injieias in ignem , tunc omnimodam suam exhibet
voluptatem. Ἱία etiam divina Scriptura per seipsam
suavissima est; cum autem animam uostram occupa-
verit, ac si in thuribulum inciderit, totam domum sua-
vi implet odore. Hoc autem scitote , quod in novissi-
mis diebus erunt tempora dura. De consummatione
loquitur. Quid hoc ad te, beate Paule? quid ad Timo-
theum? quid ad illos qui tunc audiebant? Brevi post-
ea tempore morituri erant , a futuris illis calamita-
tibus eta pravis hominibus eripiendi. Verum non
presentia tantum respicio , inquit, sed futura previ-
deo. Non przsens tantum grex mihi sollieitudiui est,
sed etiam pro futuro grege angor et timeo. Nos vix
iis qui nobiscum versantur hominibus prospicimus ,
ille vero pro iis qui nondum nati sunt , multam gerit
sollicitudinem. Sic et pastor optimus non cum viderit
lupos irruentes in gregem, jam prope oves accessisse,
tunc id przdicit tgntum, sed etiam procul adhuc ver-
santes indicat. Ita quoque Paulus , sicut pastor opti-
mus, in excelso loco , ín proplietie nempe dignitate
sedens, ac propheticis oculis sursum positus inva-
suras feras praevidens, illas in. ipsa consummatione
in gregem impetum facturas et invasuras esse prazwdi-
cit et prosignificat , ut eos etiam, qui nondum wati
erant , ad vigilandum inducerel , et prophetia totum
muniret gregem. Etenim pater prolis amans, qui
zdes exadiflcat, sxpe filiis suis illas splendidas et
amplas construit, non modo ut illis tantum utiles
commodzque sint , sed etiam ncpotibus et posteris.
lta quoque rex adamatam urbem imnoenibus circum-
munit, iisque firmis tutisque, qux» non zalate sua
modo, sed etiam subsequentibus et posteris omnibus
sint tutamini, nec adversus machinas tantum illius
temporis, sed adversus futuras invasiones οἱ obsidio-
nes stare possint. Sic etiam Paulus fecit. Quoniam
apostolica scripta menia sunt Ecclesiarum, non prz-
sentes tantum , sed etiam posteros per illa munit.
Atque ita firmum et inconcussum septum hujusmodi
construxit, et cum tanta cautela illo totum orbem
cireummunivit, ut eos qui tum vivebant , et qui illos
exccpere , et eos qui nunc sunt , et posteros usque ad
Christi adventum contra omnem inimicorum obsidio.
nem tutos conservet. Tales sunt sanctorum anima: :
fratrum amantes , de illis sollicite , amore paternam
Superantes benevolentiam , et dilectionem materni
partus : hic namque Spiritus et divin:e gratix est.
4. Vultis ut aliunde ctiam vobis demonstrem, san-
ctos non qux ad suum tempus speciant solum cu-
rare, neque pro presentibus solum metuere , sed
eliam pro iis qui postea futuri sunt ? Accesserunt, in-
quit, ad eum in monte sedentem discipuli, homines
propemodum senes, qui post modicum tempus ex hac
vita discessuri erant. Quid ergo quxrunt? de quo an-
güntur? quid timent? quibus de causis magistrum
percontantur ? num de rebus , qux ipsis viventibus,

215
aut circa illa tempora eventurz erant? Minime. Sed
iis pratermissis omnibus quid dicunt? Quod signum
adventus tui , e& consummationis seculi (Matth. 24. 3)?
Viden' illos etiam de consummatione szculi interro-
gare, et de futuris hominibus esse sollicitos? Non
enim sua vident apostoli , sed qux aliorum sunt, et
simul omnes et seorsim singuli. Petrus itaque chori
illius coryphzus, os apostolorum omnium, caput
illius familix , orbis totius praefectus , fundamentum
Ecclesix, ardens Christi amator; nam Ait, Petre, di-
ligis me plus his (Joan. 91. 15). Ideo ejus laudes pro-
fero, ut discatis eum vere Christum dilexisse : certe
ejus erga Dominum amoris argumentum maximum
erat sollicitudo famulorum ejus. Non ego hzc dico,
sed ipse dilectus Dominus : Si amas me, inquit, pasce
oves meas. Videamus ergo num vere pastoris prafe-
cluram obtineat, num vere oves diligat, num vere
gregis amanssit, ut discamus eurn etiam pastorem dile-
xisse : illud enim hujus esse argumentum dixit. Ilic
itaque Petrus , postquam omnia sua abjecérat , rete
nempe et quecumque in navicula erant, relictis mari,
arte et domo. Ne porro attendamus, hzc pauca fuisse,
sed limc omnia bona sua exstitisse, ejusque alacrita-
tem laudemus. Nam ea qux duos derarios conjecerat,
non magnam pecuniarum molem deposuit, sed in-
gentes studii sui divitias ostendit , quemadmodum et
hic in magna paupertate ingentem alacritatis copiam
praebuit. Quod enim alteri erant przedia, servi, zdes,
aurum, hoc illi erant retia, mare, ars , navicula. Ne
itaque hoc attendamus , an. pauca reliquerit, sed an
omnia reliquerit. Nam id quod quzritur est, non an
magua an parva deponeret, sed an nihil minus in-
ferret, quam inferre posset. Omnibus itaque relictis,
patria, domo, amicis , cognatis, imo ipsa securitate :
nam hoc modo populum Judaicum sibi inimicum red-
didit : Jam enim , inquit , conspiraverant Judei , ut si
quis eum confiterelur esse Christum , extra synagogam
fieret (Joan. 9. 22). Unde palam fit, eum nec dubi-
lasse , nec timuisse circa regnum caxlorum ; sed de
illo admodum persuasum fuisse, atquc ex ipsa rerum
demonstratione , imo ante rerum demonstrationem
ex Salvatoris voce credidisse , se ipsum omnino pos-
sessurum esse. Cum dixisset eniin , Nos reliquimus
omnia, et sequuti sumus te, quid erit. nobis ? respondit
cis Christue : Sedebitis super duodecim thronos, judi-
cantes duodecim ribus Israel (Matth, 19.27. 28). lec
porro przemisi , ut cum ipsum pro conservis anxium
ostendero , ne dicas ipsum sibi timuisse. Quomodo
enim timuisset , postquam is qui ipsum coronaturus
erat, sententiam tulerat de corona ct de praumiis
ipsi conferendis ? Hic itaque Petrus , qui omnia reli-
querat, qui confidebat de regno czelorum , accedente
aliquando divite quodam , ac dicente ipsi Christo ,
Quid jaciam ut. vitam. eternam — hereditate: consequar
(Mauh. 19. 16)? cuin respondisset ei Christus, Si vis
per[ectus esse, vade, vende omnia qua habes, el da pate
peribus, et veni, sequere me (lbid. v. 21); deinde uhi,
illo tristitia affecto , Christus discipulis dixerat,
Videte. quam difficile divites ingrediantar in. regnum

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTÍNOP;

celorum : amen, amen dico vobis , [acilius est ει
per [oramen acus ingredi, qutm divitem in
Dei (Math. 49. 24) : Petrus bouorum posa
vacuus, qui de regno confidebat, qui de sus
non timebat; certior factus de honore si
reposito , his auditis dicebat, Quis poterit
esse (Ibid. v. 25) ! Quid times , ὁ beate Petre
vereris? quid trepidas? Omnia ahjecisti, om
misisti ; de divitibus est sermo, quod dicitur
est accusatio : tu vero in paupertate et inopi
agis. Verum, inquit ille , non ca qux: ad me s
attendo, sed aliorum utilitatem quaro. Ideo
rebus fiducia plenus, de aliorum salute sci:
tur, dicens, Quis potest salvus essc?

9. Paulus de posterorum animabus sollicitus.
distin" apostolorum sollicitudinem ? quomodo
sint corpus ? vidistin' quo pacto et pro przs
et pro futuris timeret Petrus ? Sic etiam Paulo
propter dicebat : Scitote, quod in novissimis
erunt. tempora gravia (2. Tim. 5. 1). Idipsum
alibi. Quando enim ex Asia discessurus erat,
mant depo: tandus, indeque in ccelum transfer
mors quippe sanctorum mors non est , sed tr:
a terra in czelum , a deterioribus ad meliora,
servis ad Dominum, ab hominibus ad angelo
igitur abiturus erat ad omnium Dominum Deu
nia qu;e ad ipsum pertinebant probe dispensa
enim quanto tempore curn discipulis fuit, cu
diligentia doctrinam ipsis impertivit, ac dixit
dus sum a sanguine. omnium ( Act. 20. 26) ; 1
prztermisi , inquit, eorum qua ad salutem |
stranda eraut. Quid igilur? postquam sua
collocaverat, cum accusari a Domino non
circa ea quie ad vite suze tempus pertineb
neglexit animas post futuras? Nequaquam : s
de illis etiam rationem daturus, sic et illa cu
accuratione dixit eis, et h:ec, qux jam legem
ba : Attendite, inquit, vobis ipsis et universo gr
20. 28). Vidistin' quantum illorum sollic tu
vinctus esset ? Nain. singuli nostrum que 6
curant, ille vero prepositus qux: ad omnes
bant.. Qu:unobrem de doctoribus ait : Qui
super animas vestras, quast rationem reddituri
15. 17 ). Formidabile revera judicium , cum
ingenti populo rationes sunt reddendz : sed,
bam, ipsis accitis ait : Auendite vobis ipsis et
gregi, in quo vos Spiritus sanclus posuit. pa.
episcopos (Act. 90. 28Y. Quid factum est? cu
ris? an quid grave przvides? an quid durt
spicis ? an quod periculum iniminet, an quz
tis, an. bellum? Dic, quiso: nam altior m
ncc przesentia modo vides, sed etiam futura pi
Dic igitur cur hzc przcipias et hiorteris. Scio
Quod post discessionem meam intrabunt 1n gre
graves ([bid. v. 29). Viden' quod dicebam, q
non de iis slum qui suo tempore erant auxi
el timeret, sed etiam de iis qui post. disce
ipsius futuri erant. Jutrabunt enim (upi , inqu
que simpliciter , Lupi , sed etiam Lupi grat

PIE

xal τῆς συντεΛείας τοῦ αἰῶνος; Elbeq κἀχείνους ὑπὲρ
«f; συντελείας τοῦ αἰῶνος ἐρωτῶντας, xal ὑπὲρ τῶν
ἐσομένων ἀνθρώπων φροντίζοντας: Ob γὰρ τὰ ἑαυτῶν
ὁρῶσιν οἱ ἁπόστολοι, ἀλλὰ τὰ τῶν ἄλλων xal χοινῇῃ πάν.
τες χαὶ ἰδίᾳ ἕκαστος. 'O οὖν Πέτρος ὁ χορυφαῖος τοῦ

χοροῦ, τὸ στόµα τῶν ἀποστόλων ἁπάντων, ἡ χεφαλὴ τῆς

φατρίας ἐχείνης, ὁ τῆς οἰχουμένης ἁπάσης προστάτης,
ὁ θεμέλιος τῆς Ἐκχχλησίας, 6 θερμὸς ἑραστῆς τοῦ Ἆρι-
στοῦ: Πέτρε, γὰρ, qnoi, gclsic µε zAeior τούτων;
Διὰ τοῦτο λέγω τὰ ἐγχώμια, ἵνα µάθητε ὅτι ὄντως φιλεῖ
«by Χριστόν ' τοῦ γὰρ εἰς τὸν Δεσπότην φίλτρου ἡ χη-
ῥεμονία τῶν δούλων τεχµἠριόν ἐστι µέγιστον. Καὶ οὐχ
ἐγὼ ταῦτα λέγω, ἀλλ αὐτὸς ὁ φιλούμενος Δεσπότης '
El ρωεῖς µε, qnot, «τοίµαινε τὰ πρόθατἆ µου. Ἴδω-
μεν οὖν ὄντως εἰ ποιµένος [255] ἔχει προστασίαν, εἰ
ὄντως χηδεµονίαν, εἰ ὄντως φιλεῖ τὰ πρόδατα, el ὄντως
φιλόστοργός ἐστι περὶ τὴν ποίµνην, ἵνα χαταµάθωμεν
ὅτι χαὶ τὸν ποιμένα quiet * τοῦτο γὰρ ἑχείνου σημεῖον
ἔρησιν εἶναι. Οὗτος τοίνυν ὁ Πέτρος ἅπαντα ῥίψας ὅσα
εἶχε, τὸ δίχτνον, τὰ Ev τῷ π)οίῳ πάντα, xal ἀφεὶς τὴν
θάλατταν, τὴν τέχνην, τὴν οἰχίαν. Mi γὰρ δὴ τοῦτο ἴδω-
μὲν, ὅτι ὀλίγα ταῦτα, ἀλλ᾽ ὅτι πάντα τὰ ὄντα. χαὶ τὴν
προθυµίαν ἐπαινέσωμεν. Καὶ γὰρ ἡ τὰ δύο χαταθαλοῦσα
ὑτνάρια οὗ πολὺν ὄγχον κατέθηχε χρημάτων, ἀλλά
πολὺν πλοῦτον ἐπεδείξατο προαιρέσεως, χαθάπερ xal
ὗτος ἐν πολλή πενίᾳ μεγάλην εὐπορίαν προθυµίας
παρέσχετο. Ὅπερ γὰρ ἑτέρῳ χωρία, xal ἀνδράποδα,
χαὶ οχήματα, xai χρυσίον, τοῦτο ἐχείνῳ τὸ δίχτνον,
χαὶ ἡ θάλαττα, καὶ ἡ τέχνη, xai τὸ πλοῖον. Mi τοίνυν
to9to ἴδωμεν, εἰ ὀλίγα ἀφῆχεν, ἀλλ' εἰ uid πάντα ἀφῆχε.
Τῶτο γάρ ἔστι τὸ ζητούμενον, οὐκ ὀλίγα f] πολλὰ χατα-
βεῖναι, ἀλλὰ μηδὲν ἑλάττω τῆς οἰχείας δυνάµεως cla-
εεγχεῖν. Πάντα τοίνυν ἀφεὶς, xaX πατρίδα, καὶ οἰχίαν,
χαὶ φίλους, xal συγγενεῖς, xai αὐτὴν τὴν ἀσφάλειαν '
Xi γὰρ τὸν δημον τὸν Ἰουδαϊχὸν ἑαυτῷ τούτῳ τῷ
ερόπῳ ἐξεπολέμησεν δη γὰρ, qnot, συνἐθεντο Ἱον-
δώοι, ἑάν τις ὁμο.ογήσῃ αὐτὺν Χριστὸν, ἆποσυν-
άχωγος γένηται. "00ev δλον, ὅτι οὐχ ἀμφέθαλλεν, οὐδὲ
Μεδοίχει περὶ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ἀλλὰ σφόδρα
ἐπέπειστο, xal ἀπ᾿ αὑτῆς τῆς τῶν πραγμάτων ἀποδεί-
ξως, xal πρὺ τῆς τῶν πραγμάτων ἀποδείξεως ἀπὸ τῆς
τῷ Σωτῆρος φωνῆς, ὅτι κληρονομήσει πάντως αὐτήν.
Επὼν γὰρ. ὅτι ᾿Ημεῖς ἀφήκαμεν πάντα. καὶ ?xoAov-
θἠσαμέν σοι, τί ἡμῖν ἔσται; ἀπεχρίθη αὐτοῖς ὁ Ἆρι-
€. ὅτι Καθήσεσθε ἐπὶ δώδεχα θρόγους, κρίνοντες
τὰς δώδεκα «υ.]ὰς τοῦ Ἱσραήμ. Ταῦτα δὲ χατ-
ἔπχεύασα, ἵνα ὅταν δείξω αὑτὸν ἀγωνιῶντα ὑπὲρ τῶν
εωνδούλων, μὴ εἴπῃς ὅτι ὑπὲρ ἑαυτοῦ ἐδεδοίχει. Ilo;
Ἱὰρ ἂν ἔδεισεν, αὑτοῦ «τοῦ μέλλοντος αὐτὸν στεφανοῦν
ἐοφηναμένου ὑπὲρ τοῦ στεφάνου xal τῶν βραθείων;
ὑτος τοίνυν ὁ Πέτρος, ὁ πάντα ἀφεὶς, ὁ θαῤῥῶν ὑπὲρ
tis βασιλείας τῶν οὐρανῶν, προσελθόντος ποτὲ πλουσίου
τνὸς, χαὶ εἰπόντος τῷ Χριστῷ, Τί ποιήσω tva κ.Ίηρο-

υµήσω ζωὴν αἰώγιον; καὶ τοῦ Χριστοῦ πρὸς αὐτὸν

ἀποχριναμένου, El θέ.εις τἐ.ειος εἶναι, ὕπαγε, πώ-
1ησόν σου tà ὑπάρχοντα, καὶ δὺς πτωχοῖς, xal
δεῦρο ἀχολούθει μοι εἶτα πρὸς τοῦτο λυπηθέντος
&zíyou, xat λέγοντος τοῖς μαθηταῖς τοῦ Χριστοῦ, Ὁρᾶτε
Soc δυσχό.λως εἰσέρχονται οἱ π.Ίούσιοι εἰς τὴν βα-
σµείω τῶν οὐρανῶν' ἁμὴν, duy. Aéyo ὑμῖν, ὅτι
εὐχοπώτερόν ἐστι κἀμη ον διὰ τρυπήµατος ῥαφίδος

IN ILLUD, HOC SCITOTE QUOD IN NOVISSIMIS DIEBUS, ETC.

276

&ic&A0eiv, à zxAoDctov εἰς τὴν βασιείαν τοῦ θεοῦ:
ὁ Πέτρος, ὁ ἀχτήμων, ὁ θαῤῥῶν ὑπὲρ τῆς βασιλείας, ὁ
ὑπὲρ τῆς ἑαυτοῦ μὴ δεδοικὼς σωτηρίας, ὁ πεπεισμένος
σαφῶς περὶ τῆς ἐχεῖ αὐτῷ ἀποχειμένης tte, ἀχούσας
ταῦτα ἔλεγε' Τίς δύναται σωθῆναι; Τί δέδοιχας, ὦ
paxápte Πέτρε; τί ἀγωνιᾷς; τί τρέµεις; Πάντα ἔῥῥι-
qas, πάντα ἀφῆχας' περὶ τῶν πλουτούντων ὁ λόγος,
ἐχείνων χατηγορία τὸ λεγόμενον᾽ cb δὲ ἐν πενίᾳ καὶ
ἀχτημοσύνῃ διατελεῖς ζῶν. Αλλ’ οὐ τὸ ἐμαυτοῦ σχοπῶ,
φησὶν, ἀλλὰ xal τὸ ἑτέρων συμφέρον ζητῶ. Διὰ τοῦτο -
ὑπὲρ τῶν καθ ἑαυτὸν θαῤῥῶν, ὑπὲρ τῶν ἄλλων τὴν
[284] πεῦσιν προσήγαγε λέγων, Τίς δύναται σωθῆναι;

ε’. Εἶδες τῶν ἁποστόλων τὴν κηδεµονίαν; πῶς Ev σῶμά
εἶσιν; εἶδες πῶς xal ὑπὲρ τῶν παρόντων xal ὑπὲρ τῶν
µελλόντων ἑδεδοίχει ὁ Πέτρος, Οὕτω xol 6 Παῦλος. Διὸ
ἔλεγε' Γιώσχετε, ὅτι ἐν ἑσχάταις ἡμέραις ἑνστή-
σονται καιροὶ χα-ϊεποί. Καὶ ἀλλαχοῦ δὲ τοῦτο ποιεῖ
πάλιν. Ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλε λοιπὸν ἀφίστασθαι τῆς Λγίας,
xai ἐπὶ τὴν Ῥώμην ἄγεσθαι, καὶ ἐχεῖθεν ἐπὶ τὸν οὖρα-
νὸν ἀποδημεῖν ᾿ ὁ θάνατος γὰρ τῶν ἁγίων οὐχ ἔστι θά-
νατος, ἀλλά µετάστασις ἀπὸ γῆς εἰς οὐρανὸν, ἀπὸ τῶν
ἑλαττόνων εἰς τὰ βελτίω, ἀπὸ τῶν συνδούλων ἐπὶ τὸν
Δεσπότην, ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων πρὸς τοὺς ἀγγέλους * ἐπεὶ

"οὖν ἔμελλεν ἀπιέναι πρὸς τὸν τῶν ἁπάντων Δεσπότην

θεὺν, χαὶ τὰ χαθ᾽ ἑαυτὸν πάντα καλῶς ᾠχονόμησε. Καὶ
Y^p τὸν χρόνον, ὃν συνῆν τοῖς μαθηταῖς. μετὰ πάσης
ἀχριθείας τὴν δ.δασχαλἰαν αὐτοῖς παρέθετο, xaX λέγει"
Ka0apóc ἑγὼ ἀπὸ τοῦ αἵματος πάντων, καὶ οὐδὲν
ἐγέλιπον, φησὶ, τῶν ὀφειλόντων εἰσενεχθῆναι πρὸς σω-
τηρίαν. Τί οὖν; ἐπειδὴ τὰ xa0' ἑαυτὸν ἠσφαλίσατο,
ἐπειδὴ ἐγχαλεῖσθαι οὐχ ἤμελλεν ἀπὸ τοῦ Δεσπότου ὑπὲρ
τῶν κατ᾽ αὐτὸν χρόνων, ἄρα ἡμέλησε τῶν μετὰ ταῦτα
Ψυχῶν ; Οὐδαμῶς * ἀλλ ὥσπερ µέλλων xal ἑχείνων εὖ-
θύνας ὑπέχειν, οὕτως xáxclva μετὰ πάσης αὐτοῖς λέγει
τῆς ἀχριθείας, xal αὐτὰ X πάλιν ἀναγνώσωμεν τὰ ῥή-
pata Προσέχετε, φησὶν, ἑαυτοῖς καὶ παγτὶ τῷ ποι-
piri. Εἶδες πῶς fjv συνδεδεµένος αὐτῶν τῇ φροντίδι;
Ἡμῶν μὲν γὰρ ἕκαστος τὰ καθ) ἑαυτὸν μεριμνᾶ, ὁ δὲ
προεστὼς τὰ πάντων. Διό φησι περὶ τῶν διδασχάλων;
Οἵτιες ἀγρυπγοῦσιν ὑπὲρ τῶν γυχῶν ὑμῶν, ὡς
Aórov ἁποδώσογτες. Φοθερὸν ὄντως τὸ χρυπτήριον a
ὑπὲρ τοσούτου δήμου τὰς εὐθύνας ὑπέχειν' ἀλλ', ὃπερ
ἔλεγον, Χαλέσας αὐτυύς φησι’ Προσέχετε ἑαυτοῖς xal
παντὶ τῷ ποιµγίῳ, ἐν ᾧ ὑμᾶς ἔθετο τὸ Πγεῦμα τὸ
ἅγιον" ποιμένας xal ἐπισκόπους. TU γέγονεν; τίνος
ἕνεχεν παραινεῖς; ui) τι προορᾶς δεινόν; µή τι προθλέ-
πεις χαλεπόν; μὴ τις Χίνδυνος, pf) τις συμφορὰ, uf τις
πόλεμος; Εἰπέ * χαὶ γὰρ ὑψηλότερος ἡμῶν ἕστηχας' xal
«03 τὰ παρόντα βλέπεις µόνον, ἀλλὰ xal τὰ μέλλοντα προ-
ορᾷς. Εἰπὸ τοίνυν τίνος ἕνεχεν παραγγἑλλεις ταῦτα xal
παραινεῖς. Οἶδα, φησὶν, ὅτι μετὰ τὴν ἄριξίν µου εἰσ-
δΊεύσονται «Ἰύκοι βαρεῖς εἰς τὸ ποίµνιον. Εἶδες ὅπερ
ἔλεγον, πῶς οὐχ ὑπὲρ τῶν χαθ) ἑαυτὸν χρόνων ἀγωνιᾷ xal
δέδοιχε µόνον, ἀλλά xal ὑπὲρ τῶν μετὰ τὴν ἄριξιν αὐτοῦ;
Εἱσελεύσονται γὰρ «ύκοι, φησί’ καὶ οὐχ ἁπλῶς, λύχοι,
ἀλλὰ, Λύχοι βαρεῖς, ur] φειδόµεγοι τοῦ ποιμνίου. Δι-
πλοῦς ὁ πόλεμος ἀπουσία Παύλου, xai ἔφοδος τῶν λύ-
χων΄ οὐδὲ ὁ διδάσχαλος πάρεστιν, καὶ οἱ διαφθείροντες ἐπι-
χείσονται. Καὶ σχόπει χαχουργίαν θηρἰων, xal πονηρῶν

* Sic ms Sed haud dubie legendum χριτήριο».

9013

ἀνθρώπων ἑπίνοιαν ' τὴν ἀπουσίαν παοετηρήσαντο τοῦ
διδασχάλου, xal τότε ἐπέθεντο τῷ ποιμνίῳ. Τί οὖν;
ἀπροστατεύτους ἡμᾶς ἑᾷς, xal προλέχεις τὰ δεινὰ µό-
νου, οὐδεμίαν δὲ ἐπινοεῖς παραμυθίαν, Αλλὰ ἂν [285]
τοῦτο ποιῇς, μᾶλλον αὖξεις τὴν δειλίαν, xai χαταδάλλεις
τὰ φρονήματα, xal ἐχλύεις τὰ νεῦρα, παραλύεις τὰς
χεῖρας τῶν ἀχουόντων. Διά τοι τοῦτο πρότερον αὐτοὺς
τοῦ Πνεύματος ἀνέμνησεν" "Ey p ὑμᾶς τὸ Πνεῦμα tó
ἅγιον ἔθετο ποιμένας καὶ ἐπισκόπους. Κὰν Παῦλος
ἀπίῃ, φησὶν, ἁλλ' ὁ Παράχλητος πάρεστιν. Εἶδες πῶς
ἑπτέρωσεν αὐτῶν τὴν φυχὴν, ἀναμνήσας τοῦ διδασχάλου
τοῦ θείου. δι ὂν xal αὐτὸς παρὼν ἴσχυς; Τίνος οὖν
ἔνεχεν εἰς qó6ov ἑνέδαλεν; "Iva ἐχδάλῃ πάλιν τὴν ῥᾳθυ-
µίαν. Ἑχάτερα γὰρ δεῖ ποιεῖν τὸν συμθουλεύοντα, µήτε
ἀφιέναι θαῤῥεῖν τὸν ἀχούοντα, ἵνα μὴ ῥαθυμότερος γΥέ-
νηται ΄ µήτε φοθεῖν πἆλιν µόνον, ἵνα μὴ εἰς δειλίαν ἐμ-
πἐσῃ. ᾽Αναμνήῆσας μὲν οὖν τοῦ Πνεύματος, ἑἐξέδαλε τὴν
δειλίαν᾿ εἰπὼν δὲ τοὺς λύχους, ἐξέδαλε τὴν ῥᾳθυμίαν.
λύκοι βαρεῖς, μὴ φειδόμενοι τοῦ ποιμνίου. Ilpoc-
έχετε ἑαυτοῖς. Οὐδὲν ὑπεστει.]άμη», φησί. µνημµο-
νεὐετέ µου. Ἱχανὸν γὰρ ὄντως εἰς τὸ θαῤῥεῖν τὸ µεμνη-
σθαι Παύλου. Οὐχ ἁπλῶς δὲ λέγει τὴν μνήμην τὴν &av-
τοῦ, ἀλλὰ τὴν μνήμην τῶν χατορθωµάτων. Ὅτι γὰρ οὐχ
ἁπλῶς λέγει τὴν μνήμην τὴν αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἵνα μεμνημένοι
ζηλώσωσιν, ἀχούσοντι ἐπήγαχεν' Μνημονεύετό µου,
ὅτι τριετία» γύκτα καὶ ἡμέραν» οὐ διέλειπον» μετὰ
δαχκρύων xal τῶν ὁδυρμῶν ἐχείνγων ἁπάντων, vov-
θετῶν ἕνα ἕκαστον ὑμῶν. Οὐχ ἁπλῶς ὑμᾶς βούλομαι
µεμνῆσθαί µου, ἀλλὰ xal τοῦ póvou xat τῆς νουθεσίας,
xal τῆς σπουδῆς xai τῶν δαχρύων, xal τῶν ὀδυρμῶν
ἐχείνων ἁπάντων. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τῶν χαµνόντων οἱ
προσήἠχοντες, ἐπειδὰν πολλοὺς xal μαχροὺς ἀποτείναντες
λόγους μὴ πεισθῶσι τὰ τῶν ἁβῥωστούντων προέσθαι
σιτία xal gáppaxa, δαχρύουσιν, ὥστε αὐτοὺς ἐπιχάμφαι
μᾶλλον οὕτω xai Παῦλος ἐπὶ τῶν μαθητῶν ἑποίει ’
ἠνίχα ἂν εἶδεν ἀσθενοῦντα τὸν λόγον τῆς διδασκαλίας,
τὴν θεραπείαν τὴν ἀπὺ τῶν δαχρύων εἰσέφερε.

$'. Tí; δὲ obx ἂν ἠδέσθη Παῦλον δαεκρύοντα xai ὁδυρό-
µενον ὁρῶν, el xa τῶν λίθων ἀναισθητότερος fjv; Εϊδες
πῶς χἀχεῖ προεῖπε τὰ μέλλοντα: Καὶ ἐνταῦθα τὸ αὐτὸ
τοῦτο motel λέγων’ Τοῦτο δὲ γινώσκετε, ὅτι ἐν ἑσχά-
ταις ἡμέραις ἐνστήσονται χαιροὶ xaAgzol. Τίνος δὲ
ἕνεχαν Τιμοθέῳ λέγει, χαὶ οὐλέγει' Ἰδέτωσαν δὲ οἱ μετὰ
ταῦτα μέλλοντες γίνεσθαι, ὅτι ἐνστήσονται Χαιροὶ χαλε-
Tol ; ᾽Αλλά γίνωσχε σὺ, ἵνα µάθῃς ὅτι xal ὁ μαθητῆς
ὁμοίως τῷ διδχσχάλῳ τῶν ἑσομένων κῄδεται. 0ὐδὲ γὰρ
εἰ μὴ ἐχήδετο, παραπλησίως ἐχείνῳ τὴν φροντίδα &v-
έθηχεν ἄν. Οὕτω xaX ὁ Χριστὸς ποιεῖ * ἐπειδὴ γὰρ προσ-
Ώλθον οἱ μαθηταὶ, τὰ περὶ τῆς συντελείας μαθεῖν θέλον-
τες, φησὶ πρὸς αὐτούς ' Με.ἰ1ήσετε δὲ ἀχούειν πο.]έ-
µους. Καὶ μὴν οὐκ ἐχεῖνοι ἔμελλον ἀχούειν "Ev γάρ
ἐστι τὸ σῶμα τῶν πιστῶν. Καὶ χαθάπερ οἱ τὀτε ὄντες
περὶ τῶν ὑστέρων ἀχούουσιν, οὕτω δὴ χαὶ ἡμεῖς περὶ
τῶν τότε γενοµένων µανθάνοµεν. Ὅπερ γὰρ εἶπον, σῶμα
lv ἔσμεν ἡμεῖς κἀχεῖνοι, μετὰ ἀχριδείας ἀλλήλοις συν-
δεδεµένοι, εἰ xal τὴν ἑσχάτην τῶν μελῶν ἐπέχομεν τά-
ξιν ' xai τὸ σῶμα τοῦτο οὐ χρόνος διίστησιν, οὗ τόπος "
συνδεδέµεθα γὰρ ἀλλήλοις, οὗ νεύρων περιθολαῖς, ἀλλ
ἀγάπης [286] δεσμοὶς περιθεθληµένοι πάντοθεν. Au
τοῦτο xal ἐχείνοις περὶ ἡμῶν διαλέγεται, xol ἡμεῖς τὰ
ἐχείνων ἀχούσωιιεν. Άξιον δὲ δητῆσσι xàxslvo, τί δήποτε

S. JOANNIS CHuYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

πανταχοῦ τὰ σχυθρωπὰ πρὸς τὰ τέλη τῆς tí 0000
συνωθῆσθαί φησι. Καὶ γὰρ ἀλλαχοῦ λέγει. "E
ταις ἡμέραις ἀποστήσονταί τινες τῆς πίστα
ἐνταῦθα πάλιν λέχει' "Ey ἑσχάταις ἡμέραις
σονται καιροὶ χα.-Ίεποί. Καὶ ὁ Χριστιὺὸς «
τούτοις προαναφωνῶν ἔλειεν' "Exl γὰρτής συ
με1.1Ἰήσετε ἁχούειν πο.έμους xal ἀχοὰς s
xal «ἲιμοὺς xal «οιμούς. Τίνος οὖν ἕνεχεν ἓν τ
λεία τὸ µἐγέθος χαὶ ἡ σύνοδος τῶν συμφορῶν; Ἰ
Φασιν, ὅτι χάµνουσα dj χτίσις xaX ἀσθενοῦσα,
σῶμα γεγηραχὸς πολλὰ ἐπισπᾶται τὰ νοσήµα:
xai αὐτὴ γηρῶσα πολλὰς ἐπισπᾶται τὰς αι
Αλλά τὸ μὲν σῶμα χατὰ φύσεως ἀσθένειαν κ
ἐπὶ τὸ γῆρας ἔρχεται * οἱ δὲ λοιμοὶ xal οἱ πόλ
οἱ σξεισμοὶ οὐ διὰ τὸ γῆρας τῆς χτίσεώς εἰσιν.{
ἐπειδὴ τὰ χτίσµατα ταῦτα γηρᾷ, διὰ τοῦτο *
µατα ταῦτα * Λιμοὶ γὰρ, καὶ Aorpol, καὶ σεισι
τόπους à) ἐπειδὴ τῶν ἀνθρώπων d γνὠ
φθείρεσθαι μέλλει’ ἁμαρτιῶν γάρ ἔστιν ἅπανι
χολαστήρια., xaX νοσημάτων ἀνθρωπίνων 4
Καὶ γὰρ τὰ νοσήματα τὰ ἀνθρώπινα τότε bnt
Ka τίνος ἕνεχεν τότε ἐπιτείνεται; onalv. "Eg
ὅτι ἐπειδὴ χρονίζει τὸ διχαστήριον, χαὶ µέλλονς
Οὔναι, xal οὕπω παραγέγονεν ὁ χριτῆς, faf
γίνονται οἱ μέλλοντες λόγον ὑπέχειν. Ὅπερ oov
τοῦ πονηροῦ οἰχέτου φησὶν ὁ Χριστὸς, ὅτι ἐκεῖθ
ῥᾳθυμότερος. Χρονίζει γὰρ ὁ Κὐριός µου, qa
της, xal διὰ τοῦτο τοὺς συνδούλους ἔτυπτε, χά
σποτιχὴν δ.ετάραττεν οὐσίαν. Διὰ τοῦτο χαὶ ὁ
τοῖς μαθηταῖς συνελθοῦσι xal βουλομένο:ς µα
ἡμέραν τῆς σνυντελείας, οὐχ ἔλεγε, τῇ ἁδηλίᾳ '
λόντων ἐναγωνίους ἡμᾶς ποιῶν διηνεκῶς, ἵνα
ἀεὶ προσδοχῶν τὸ µέλλον, χαὶ ἐν ἐλπίσιν ín
Χριστοῦ παρουσίας, σπουδαιότερος fj. Auk toUde
τις λέγων, MÀ) ἁνγαέάλΊου ἐπιστρέναι ἐ4]
μηδὲ ἀνάμενε ἡμέραν ἐξ ἡμέρας, µήποτε ὡς
ἐκτριδῇς.᾿Αδηλός ἐστιν f) τελευτὴ, qnot, xal
ἄδηλος, ἵνα às σπουδάζῃς. Διὰ τοῦτο ὡς πλ
νυχτὶ, οὕτως ἡ ἡμέρα Kuplou ἔρχεται οὐχ Tv
ἀλλ ἵνα ἡμᾶς ἀσφαλεστέρους ποιήσῃ. 'O γὰρ tl
προορῶν, £v ἁγρυπνίᾳ διάχει, καὶ λύχνον ἄψας
τὸς ἐγρήγορεν. Οὕτως οὖν καὶ ὑμεῖς ἄφαντες 9
πίστεως xal τῆς ὀρθῆς πολιτείας, φαιδρὰς 1
λαμπάδας £v ἀγρυπνίᾳ διηνεχεῖ. Ἐπειδὴ γὰρ eb
πότε ὁ νυµφίος ἔρχεται, δεῖ παρεσχευασμέν
διὰ παντὸς, ἵν) ὅταν ἕλθῃ, νήφοντας cop.

C Ἐδουλόμην ἐχτεῖναι τὸν λόγον * ἀλλά καὶ τα
ἀφῆχεν εἰπεῖν f) τοῦ όώματος ἀσθένεια, δι) ἣν el
τοῦτον ὑμῶν διεσπάσθτν χρόνον. Μακρὸς γὰρ
ἐμοὶ, οὐ τῷ ἀριθμῷ τῶν ἡμερῶν, ἀλλὰ τῷ pu
τῇ διαθέσει τῆς ψυχῆς. Τοῖς Υὰρ φιλοῦσι vol
χρόνος τοῦ χωρισμοῦ πολὺς καὶ ἄφατος gal
τοῦτο xai ὁ Παῦλος |287] μικρὸν ἀποστὰς 8
χέων, ἔλεγεν Ἡμεῖς, ἁδε.1φοὶ, ἀπορφανισῦόι
ὑμῶν» zpüc xaipór ὥρας, προσώπῳ, οὗ και
ρισσοτέρως ἐσπουδάσαμεν τὸ πρόσωπον og
Ei δὲ Παῦλος ὁ πάντων μάλιστα φιλησοφεῖν ε
Ίνεγχεν πρὸς χαιρὸν ὥρας, πῶς ἡμεῖς τοσα ύτα
ἡμέρας; 'AXX ἐχεῖνος μὲν µηχέτι στέχων, τί
τῆς ἀῤῥωστίας ἔχων, ἕδραμον πρὸς ὑμᾶς, udo
µαχον ἡγούμενος ἐπιθίσειν τῇ, ὑμετέρας ἀγ

IN ILLUD, Πο SCITOTE QUOD IN NOVISSIMIS DIEBUS, ETC.

p gregi. Duplex bellum : Pauli absentia ct
luporum : doctor non aderit , et corruptores
unt. Ac perpende ferarum vafritiem, εἰ im-
B hominum versutiam : absentiam doctoris
tnt, et tunc gregem invaserunt. Quid igitur?
duce et patrocinio deseris, tantumque cala-
proedicis, neque ullam excogitas consolatio-
παπι οἱ hoc facias, timorem auges, et aniinos
Bervos dissolvis, atque manus audientium.
jus ilis Spiritum commemoravit : In quo
Mus sanclus posuit pastores et episcopos (Act.
Etiamsi Paulus abeat , inquit, at Paracletus
iden' quomodo eorum erexit animum , divi-
Dmemorans doctorem, cujus ope et ipse dum
esset valebat ? Cur ergo timorem injecit ? Ut
| eliminare. Utrumque enim prestare debet
it consilium : nec permittere ut auditor conft-
jegnior evadat ; neque perterrefacere tantum,
imium metum incidat. Cum ergo Spiritum
soravit , timorem ejecit ; cum lupos addidit,
B depulit. Lupi graves, non parcentes gregi.
t sobis. Nihil subtraxi, inquit : memores esto-
Safücit enim Pauli memoria ad fiduciam in-
, Non memoriam sui tangit solum, sed etiam
im gestorum. Quod enim non simpliciter me-
sui postulet : sed ut recordati ejus, ipsum
Fr, audituro cuivis subjicit : Recordamini
miam per triennium nocte et die non cessavi
ymis et gemitibus illis omnibus. monens wunum-
wesirum (Act. 20. 51). Non solum mei recor-
€upio ; sed etiam temporis, admonitionis,
Mzymarum et gemituum illorum omnium.
modum enim zgrotorum cognati, cum vident
is suis multisque monitis non cedere nec
6 alimenta et pharmaca zgris competentia,
war, ut illos facilius flectant : sic et Paulus
tipalos se gerebat; cum videbat doctrine
ia 3d suadendum infirmum esse, lacrymarum
| inducebat.

ip autem non reveritus esset , Paulum lacry-
eernens ac gemeutem , etiamsi sensu magis
8 fuisset , quam lapides? Vidistin' quomodo
ie futura praxixerit? Hic etiam idipsum agit
Hoc autem scitote, quoniam in novissimis die-
! tempora gravia (2. Tim. 5. 1). Cur autem id
) ait, nec dicit : Sciant ii qui post futur?
Ὁ tempora gravia? sed Scito tu, ut discas
im perinde atque magistrum illa etiam qux
wt curare. Si enim non curasset, non parem
iadinem wmposuisset. Tta fecit et Christus :
8 accesserant discipuli, quod vellent ea qu:e
inmationem spectabant ediscere, ait illis :
estis prelia ( Mauh. 24. 6 Y. Atqui. non illi
erant. Unum namque est corpus fidelium.
sdmodum ii qui tunc erant, de postfuturis
l, sic et nos de illis qui tunc fuere discimus.
dixi, unum corpus cum illis sumus, arcte
njuncti, etiamsi extremam membrorum por-
pamus : corpusque hoc nec tempus separat,

278
nec locus : mutuo enim colligati sumus , non neevo-
rum circuitibus , sed caritatis vinculis endique com -
suricti. Ideo et. illos circa nos alloquitur , et nos qu;e
ad illos spectant audiamus. Opers pretium est et
Hlud querere, cur wbique tristia versus pr:esentis:
vite (inem accessura dicat. Etenim alibi dieit : /n
novissimis diebus discedent quidam a fide (1. Tim. 4.4);
et hic rursum ait : In novissimis diebus erunt tempora
gravia (2. Tim. 5. 4 ). Christus quoque his consona
prznuntians aiebat : Nam 1n consummatione audituri
estis prelia εἰ opiniones preliorum , et fames el pestes
( Matth. 24. 6. 7). Cur ergo in consummatione tot ct
tautze simul calamitates ? Quidam dicunt, fatiscentem
et infirmantem naturam, sicut corpus quoddam seuio
eonfectuin multos attrahit morbos, sic eam consene-
scentem multas attrahere calamitates. At corpus qui-
dem ob corporis infirmitatem secundum legem ad
senium venit : pestilentis autem, bella, et terr:e

motus , non ob naturze senectutem accidunt. Neque -
enim ideo accidunt hi morbi, quod creatur: conse-
nescant : Fames nempe, pestilentie, et terri& motus
per loca : sed. quia hominum animos corrumpi futu-
rum est : hxc quippe omnia sunt ultiones peccato-
rum, et segritudinibus humanis remedia. Nam zgri-
tudines humanz tunc augentur. Et quare tunc au-
gentur ? inquies. Quoniam, ut mihi videtur, judicium
et poenz in diuturnum tempus differuntur , ac non-

" dum advenit Judex, qui rationem reddituri sunt,

segniores evadunt. ld quod etiam Christus de serva
nequam dicit, ipsum ideo negligentiorem fuisse. Mo-
ras trahit dominus meus, inquit ille servus , ideoque
conservos verberabat, et heriles facultates pessum-
dabet. ldeifco Christus accedentibus discipulis, et
quzerentibus ediscere diem consummationis , non in-
dicavit , ut futurorum incertos nos assidue in timore
servet, et singuli semper futurum exspectantes, et in
spe Christi adventus versantes , diligentiores essent.
ldeo admonet quispiam dicens : Ne differas converti
ad Dominum, neque exspectes. de die in diem , ne forte
dum tardas, conteraris ( Eccli, 5. 8. 9). Incerta mors
est, inquit, et ideo incerta, ut semper sollicitus sis.
Quapropter sicut fur noctu, sic dies Domini veniet :
non ut furetur, sed ut nos cautiores reddat. Nam qui
venturum furem pr:evidet, in vigiliis agit, ct accensa
lucerna semper vigilat. Sic et vos itaque accensa fidei
et reeti vite instituti luce , splendidas habetote lucer-
nas, in assiduis vigiliis. Quia enim nescimus quan-
donam sponsus venturus sit, semper paratos esse
oportet, ut cum venerit, nos vigilantes inveniat.

7. Chrysostomus infirmitate corporis exposita finem
orationi imponit. — Plura dicere vellem : sed hxc
proferre infirmitas corporis vix permisit, qua a vobis
longo tempore avulsus sum. Longum mihi tempus
fuit, non numero dierum, sed secundum mensuram
affectus animi. Amantibus enim , etsi breve absentize
tempus, multum tamen ingensque videtur. Ideo Pau-
lus eum a Thessalonicensibus modico tempore abfuis-
set, dicebat : « Nos, fratres, privati vobis ad tempus
horz, vultu, non corde, abundantius festinavimus

279

faciem vestram videre, » Si Paulus qui omnium ma-
xime philosophari sciebat, ne ad tempus quidem horze
tulit, quomodo nos tot diebus sustinebimus ? Sed ille
quidem (a) [ne ad horam quidem tulit; ego vero tot
dierum absentiam] non ultra ferens, manentibus ad-
huc morbi reliquiis, ad vos cucurri, maximum me

. 8. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

93U

putans remedium adhibere, caritatis vestr» consor-
tium. Id enim mihi ipsa medicorum opera utilius, et
omni quod inde mutuari possim solatio commodius
est, vestra scilicet frui caritate ; qua utinam diutius
gaudere liceat , precibus et intercessionibus omnium
sanctorum, ad gloriam Domini nostri Jesu Christi,

per quem et cum quo Patri gloria, honor , impcrium ,
una cum sancto Spiritu, nunc et semper, et in secula

(a) Quze uncinis clauduntur desiderantur in Grzeco et cx
Szculorum. Amen.

coniectura scripta suut.
G—EAAAWAA—R—AWARMRAMXAAWA—M————————————MÁ————M————————Ó————————ÉÉA———————————————— — |

MONITUM

Ad hanc horniliam hzc notat Savilius, p. 815 : « Homilia est melioris note οἱ Chrysostomo digna,
quamvis in Catalogo Augustano minime reperiatur. Descripsimus eam ex optimo Manuscripto in Biblio-
theca Augustana : neque aliud przterea suppetebat exemplar. Porro illud monendum duximus, multa

reperiri in Homilia octava in primam ad Thessalonicenses affinia iis, quz hac in oratione habentur, tam
τ ,

bcm

CHRYSOSTOMI

DE PERFECTA CARITATE, DE MERCEDE OPERUM PRO MERITO TRIBUENDA, DEQUE
COMPUNCTIONE (o). |

συσοσυυσσσσσεσσσσσσσσσο

4. Omne opus bonum caritatis fructus est : ideo
multa circa illam dicta circumferuntur, Christo di-
cente : In hoc cognoscent. omnes, quia discipuli mei
estis , si dilectionem habueritis ad invicem (Joan. 15.
99) ; Paulo autem clamante : Nemini quidquam debea-
tis, nisi ut invicem diligatis (Rom. 45. 8). lllud autem
non sine causa dixit, sed ut mutuum esse debitum do-
ceret. Quemadmodum enim corpori alimentum semper
debemus, ipsique datus (per totam quippe vitam hoc"
debitum extenditur): sic circa caritatem agendum
docet : imo longe majori studio, eo quod ad vitam
deducat zternam, ac cum illis qui ea przditi sunt
semper maneat. Nam Manent, inquit, tria hec , fides,
spes, caritas; major autem horum est caritas (4. Cor.
43. 12). Non verbis autem modo, sed etiam operibus
illam discimus. Ac primo quidem per modum quo
nos propagati sumus. Cum enim Deus unum efformas -
set hominem, ex illo jussit omues oriri, ut. omnes
mutuo quasi unum esse reputemus, et in caritate mu-
tua degere studeamus. Deinde per commercia mutuam
dilectionem sapienter curavit : quo autem modo audi.
Cum multis orbem compleret bonis, cuilibet regioni
propriam fructuum speciem largitus est, ut. propter
usus necessitatem nos mutuo adeuntes, et qua super-
vacanea sunt utrinque tradentes , ac qux» desunt no-
bis accipientes,congeneres nostros diligamus. Idipsum
etiam in singulis fecit heminibus, Non enim concessit

ut omnes omnia scirent , sed huic dedit medicinam,
illi fabrilem artem, alii aliam , ut mutuis egentes of-
ficiis, nos mutuo diligamus. In spiritualibus quoque
idipsum videre est, ut ait Paulus : « Alii quidem da-
tur sermo sapientiz , alii sermo scientia , alii autem
prophetia, alii gratia curationum , alii genera lingua-
rum, alii interpretatio sermonum » (1. Cor. 12. 8. 10).
Verum nibil supra caritatem : quamobrem illam
omnibus ipse pra'fert, his verbis : « Si linguis homi-
num loquar et angelorum, caritatem autem non ha-
beam, factus sum velut :es sonans, aut cymbalum tin-
niens : et si habuero prophetiam, sciamque arcaua
omnia, et si habuero fidem, ita ut montes transferam,
caritatem autem non habuero, nihil sum» (4. Cor. 13.
1. 2). Neque hic stetit , imo eliam mortem pro pia
religione nihi] lucri lrabere pronuntiat , nisi adsit ca-
ritas. Neque sine causa hac de caritate dixit : sciebat
enim, plane sciebat, utpote przceptorum Dei cultor,
hac firmas radices ponente, omnium bonorum fru-
ctus emitti. lllud enim, Non maechaberis , non occides ,
non furaberis, non falsum testimonium dices (Exod. 30.
45-16), et si qua alia prxcepta, in hoc uno, ceu itn
capite comprehenduntur, Diliges proximum tuum sicul
teipsum (Lev. 19. 48. Gal. 5. 14). Ecquid opus est hec
parva dicere, magnaque tacere? Propter caritatem
ad nos descendit dilectus Dci Filius, qui nobiscum
hominibus versatus est οἱ habitavit, ut multiplicium
dcorum errore sublato, veraque annuntiata religione,

(a) Collata cum Codice Colbertno 970. mutgam caritatem homines doceret, quemadmodum

ΡΕ PERFECTA CARITATE.
μοὶ Υὰρ xat ἱατρῶν χειρῶν χρησιµώτερον,
je ἐχεῖθεν παραμµυθίας λυσιτελέστερον, τὸ
ἀπολαύειν ἀγάπης ^ ἧς Ὑένοιτο διηνεχῶς
wic xai πρεσδείαις πάντων τῶν ἁγίων, εἰς

990
δόξαν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι οὗ χαὶ us0
οὗ τῷ Πατρὶ δόξα, τιμὴ, χράτος, ἅμα τῷ ἁγίῳ IIveu-
ματι, νῦν xal ἀεὶ , xai εἰς τοὺς αἱῶνας τῶν αἰώνων.
Αμήν.

NEERAM—A——————B—————————É——ÁHÁá——OÓ€Á—À———Á———————————M——— ÉL AR——À
AD HOMILIAM DE PERFECTA CARITATE.
im sensu. Neque tamen ἀπάνθισμα esse puto, sed eumdem de iisdem rebus eodem pene modo

&mporibus dixisse. » Savilii de hac homilia sententiam libenter amplector. Est enim Chryso-

m3, ad mores instituendos optima, et sancti doctoris stylum sapit. Czterum nihil offert, quo

Internoscere Antiochizne an Constantinopoli habita fuerit.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

wi vteJsíac ἁγάπης, xal τῆς xac ἀξίαν τῶν ἔργων ἁγταποδόσεως, καὶ περὶ κατανύξεως.

αρᾶξις ἀγαθὴ καρπὺς ἀγάπης ἐστί, διὸ xai
εὐτῆς ὁ λόγος, τοῦ μὲν Χριστοῦ λέγοντος "Ey
ὕονται πάντες, ὅτι pol µαθηταί ἐστε, ààv
κ λή.Ίους ΄ τοῦ δὲ Παύλου βοῶντος ' Μηδενὶ
(Aste, εἰ μὴ τὸ ἁγαπῷν ἁ.ιλήΊους. 00x
tw, ἀλλ ὡς ὀφείλοντας ἀλλήλοις. Ὡς γὰρ τῷ
| εροφὴν ἀεὶ μὲν ὀφείλομεν αὐτῷ, ἀεὶ [288]
μεν (πάσῃ γὰρ ἡμῶν τῇ ζωῇ τὸ τοιοῦτον συν»
χρέος) οὕτω xal ἐπὶ τῆς ἀγάπης διδάσχει
lov δὲ χαὶ πολλῷ πλέον, ὅσῳ καὶ πρὸς αἰώ-
ζωὴν, χαὶ συμπαραμένει τοῖς ἔχουσιν αὐτὴν.
, qot, τὰ τρία ταῦτα, πίστις, &Azlc, ἀγά-
* δὲ τούτων ἡ ἁγάπη. Οὐ µόνον δὲ διὰ ῥη-
ἃ χαὶ διὰ πραγμάτων διδασχόµεθα ταύτην.
WV μὲν διὰ τοῦ τρόπου τῆς ἡμετέρας χατα-
& yàp πλάσας ὁ θεὸς ἄνθρωπον, ££ αὐτοῦ
θοέταξε γενέσθαι, ἵνα πάντες ἀλλήλους ὡς
Μεν”, xai ἓν ἀγάπῃ πρὸς ἀλλήλους διάχειν
εν. Ἔπειτα xal διὰ τῆς τῶν συναλλαγµάτων
νφῶς ἡμῖν τὸ φιλάλληλον ἑπραγματεύσατο :
ϱουε. Πολλῶν πλήσας τὴν οἰχουμένην ἀγαθῶν,
tty χώρᾳ πάλιν ἰδιάζουσαν ἐπιτηδειότητα
α διὰ τὸ τῆς ypelac ἀναγχαῖον πρὸς ἀλλήλους
xai τῶν περιττευόντων µεταδιδόντες, xal
MOV ἡμῖν ἀντιλαμθάνοντες, ἀγαπῶμεν τὸ
Γοῦτο χαὶ ἐφ᾽ ἑχάστου πεποίηχεν ἀνθρώπου.
ra κᾶσιν ἔδωχεν εἰδέναι, ἀλλὰ τῷ μὲν ἱατρι-
πακτονιχὴν, xal ἄλλῳ ἄλλην, ἵνα χρῄζοντες

ἱλήλονυς νοµίζοµεν. Paulo

post Colb. ἐπιμιξίας
gv πραγματεύεται τὸ Qu

λαλληλον' πολλῶν Tap

Βλτποι,. Ga. LVI. 00s

b

ἀλλήλων, ἀγαπῶμεν ἀλλήλους. Καὶ ἐν τοῖς πνευµατ:-
xol; δὲ πάλιν τὸ αὐτὸ γινόμενον ἴδοι τις ἂν, ὥς φησιν ὁ
Παῦλος, ὅτι Tq μὲν δίδοται Aóyoc σοφίας, τῷ δὲ Aó-
γος Ίγώσεως, dAAo δὲ προφητεία, ἅνι.Ίῳ δὲ χαρί-
σµατα ἱαμάτων, ἅλ1φ δὲ γένη γάωσσῶν, ἅλϊφ δὲ
ἑρμηνεία γάωσσῶν. Ἁλλ' οὐδὲν τῆς ἀγάπης ἀνώτερον *
διὸ xal πάντων αὑτὴν προέθηχεν, οὕτως εἰπών. 'Edy
δὲ ταῖς γνλώσσαις τῶν ἀνθρώπων AaAo καὶ τῶν dr-
TéAov, ἀγάπην δὲ μὴ Exo, γέγονα χαλχὸς ἠχῶν, 7
xvu6aAovr àAaAdiov: xal ἑὰν ἔχω προφητεία», καὶ
εἱδῶ τὰ μυστήρια πάντα, καὶ ἑὰν ἔχω πίστω", ὥστε
ὄρη µεθισεάνει, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδέν εἰμι. Καὶ
οὐδὲ µέχρι τούτων ἕστη, ἀλλὰ χαὶ τὸν ὑπὲρ εὐσεδείας
θάνατον οὐδὲν ἔχειν ἀποφαίνεται x£pboc, μὴ προαούσης
ἀγάπης. Οὐ µάτην δὲ τοσαῦτα περὶ αὑτῆς efpnxev: ᾖδει
γὰρ, δει σαφῶς, ἅτε γεωργὸς τῶν ἐντολῶν τοῦ θεοῦ,
ὅτι, ταύτης ἑῥῥιζωμένης ἀσφαλῶς, ὁ τῶν ἀγαθῶν ἁπάν-
των βλαστάνει καρπός. Τὸ yàp, Οὐ μοιχεύσεις, οὗ
φονεύσεις, οὗ χ.ϊέψεις, ob γ/ευδοµαρτυρήσεις, xai
£t τις ἑτέρα ἑντολὴ, ἓν τούτῳ τῷ λόγῳ ἀναχεφαλαιοῦται,
ἐν τῷ, Αγαπήσεις τὸν z4nclor cov ὡς σεαυτόγ.
Καὶ τί χρὴ τὰ μικρὰ λέχειν, τὰ μεγάλα σιωπῶντας;
AV ἀγάπην χατήλθε πρὸς ἡμᾶς ὁ ἀγαπητὸς Υἱὸς τοῦ
θεοῦ, xai ὁμόσχηνος xai ὁμοδίαιτος τοῖς ἀνθρώποις
γέγονεν, ἵνα τὴν πολύθεον χαταλύσας πλάνην, xal τὴν
ἀληθη χαταγχείλας θεογνωσίαν, τὴν πρὸς ἀλλήλους
ἀγάπην διδάξῃ τοὺς ἀνθρώπους, χαθὼς Ἰωάννης µαρ-
τυρεῖ λέγων * Οὕτως ἠγάπησεν ὁ θεὸς τὸν κόσμον,
ὅτι τὸν ΥΙὸν αὐτοῦ τὸν µονογεγῆ ἔδωκεν, ἵνα xac
ὁ πιστεύων εἰς αὑτὸν μὴ ἀπόληται, 4.1.3 ἔχῃ ζωὴ»
αἰώγιον. Ὑπὸ ταύτης ἐχχαιόμενος ὁ Παῦλος τὴν οὐ-
ῥράνιον ἀφῆκχέ φωνὴν, Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς dyd-
18

981
πης τοῦ Χριστοῦ; λέγων’ θ.ΐψις, ἢ [289] evevoxo-
pla, 3| διωγμὸς, ἢ Auióc, ἢ γιµνότης, f) κἰνδυγοςι
ἢ µάχαιρα; Καταφρονήσας δὲ τούτων ὡς εὐτελῶν, xal
τὰ πολλῷ τούτων μείζονα τέθειχε' φησὶ γὰρ, "Οτι οὔτε
θάνατος, οὔτε ζωὴ, οὔτε ἐνεστῶτα, οὔτε pnéAdorca ,
οὔτε ὕψωμα, οὔτε βάθος, οὔτε τις κτίσις ἑτέρα δυνή-
σεῖαι ἡμᾶς χωρίσαι ἀπὸ της ἀγάπης τοῦ Θεοῦ τῆς
ἐν Χριστῷ 'Incov τῷ Κυρίφ ἡμῶν. Ἐντεῦθεν οὐδὲν
Ἰδύνατο & χωρίσαι τὸν µακάριον ἐχεῖνον ὑπὸ τῆς ἀγάπης
πνρπολούμενον, οὺκ οὐρανὸς, οὐ γη, οὐ θάλασσα, οὐ τὰ
ἐν τοῖς οὐρανοῖς βασίλεια, οὐ τὰ ἓν («Bou χολαστήρια '
πάντων Υὰρ ὑπερεώρα διὰ τὸν Χριστόν. Ei δὲ xal τοὺς
ἄλλους ἐξετάσαιμεν ἁγίους, πάντας εὑρήσομεν δι ἀγάπην
εὐαρεστήσαντας.

β’. Ἡ ἀγάπη δείχνυσί σοι τὸν πλησίον ὡς σεαντὸν, xol
χαΐρειν σε διδάσχει ἐπὶ τοῖς Exelvou χαλοῖς, ὥσπερ ἐπὶ
τοῖς dole, xat φέρειν αὐτοῦ τὰ ἑλαττώματα, ὥαπερ xot
τὰ cá. Ἡ ἀγάπη ἓν σῶμα τοὺς πολλοὺς ἀπεργάξζεται,
καὶ Πνεύματος ἁγίου δοχεῖα τὰς τούτων χατασχευάζει
Ψυχάς’ οὗ γὰρ διῃρημένοις ἀλλήλων, ἠνωμένοις δὲ κατὰ
qox tv τὸ τῆς εἰρήνης ἑπαναπαύσεται Πνεῦμα. Ἡ ἀγάπη
xotvà ποιεῖ πᾶσι τὰ ἑκάστου ὑπάρχοντα, χαθώς φησιν
ἡ βίδλος τῶν Πράξεων' Tov δὲ π.ἰήθους τῶν πιστευ-
σάντων ἦν ἡ καρδία xal ἡ vx µία" καὶ οὐδείς τι
τῶν ὑπαρχόντων αὐτῷ ἔ.1εγεν ἴδιογ εἶναι, ἀλ 1’ ἦν
abtoic ἅπαντα xoá: καὶ διεδίδοτο ἑχάστῳ, καθότι
ἄν τις χρείαν εἶχε. Ποῖον οὕτω τεῖχος ἀῤῥαγὲς, áppo-
νέᾳ λίθων εὐμεγεθῶν ὠχυρωμένον, ἀπόρθητον γίνεται
ταῖς τῶν ἐχθρῶν ἑἐφόδοις, ὡς τὸ σύστημα τῶν ἀλλήλους
ἀγαπώντων, xal ἓν ὁμοφροσύνη περιεσφιγµένων; Καὶ
αὐτὰς τοῦ διαθόλου προσθολὰς b ἀποχρούεται’ xal µάλα
εἰχότως. Οἱ γὰρ μετ ἀλλήλων xat' ἐχείνου παρατασσό-
μενοι, xo uh μετ) ἐχείνου xaz' ἀλλήλων ἱστάμενοι e, ἁήτ-
τητοι γίνονται τοῖς αὐτοῦ µηχανήµασι. τὰ λαμπρὰ τῆς
ἀγάπης ἐγείροντες τρόπαια. Καὶ χαθάπερ αἱ τῆς λύρας
veupat, πολλαὶ μὲν οὖσαι, εἰς μίαν δὲ νεύουσαι συµ-
φωνίαν, τερπνότατὀν τι µέλος ἠχοῦσιν ' οὕτως οἱ πρὸς
μίαν σνγχεχραµένοι γνώμην, εὔηχον ἀνακρούονται τῆς
ἀγάπης τὸν φθόγγον. Διὰ τοῦτο συµθουλεύει ὁ Παῦλος
τὸ αὐτὸ φρονεῖν, xal λέχειν, xal ἀλλήλους ἡγεῖσθαι
ὑπερέχοντας ἑαυτῶν, ὥστε μὴ τῇ φιλοτιµίᾳ διαλύεσθαι
τὴν ἀγάπην, ἀλλὰ τὴν τιμὴν ἀντιπαραχωροῦντας d ἆλ-
λῆλοις, kv ὁμονοίᾳ διάγειν. Καὶ πάλιν φησί’ Δι dyd-
πης δου.Ίεύετε ἆ.1.λ1ή.Ίοις. 'Ο γὰρ πᾶς νόμος ἐν ἐνὶ
Aópp π.1ηροῦται, ἐν τῷ, ᾽Αγαπήσεις τὸν z4nclor
σου ὡς σεαυτόν». Ὁ ἀγαπῶν οὐχ ἐπιτάττειν βούλεται
µόνον, ἀλλὰ χαὶ ἐπιτάττεσθαι’ xal χαἰρει μᾶλλον ἔπιτατ-
τόµενος, Ίπερ ἐπιτάττων. Ὁ ἀγαπῶν χαρίζεσθαι βοῦ-
λεται μᾶλλον, ἢ χάριν λαμθάνειν * θέλει γὰρ ὀφειλέτην
ἔχειν τὸν gov, fj rep αὐτὸς ὀφείλειν ἑχείνψ. Ὁ ἀγαπῶν
xai βούλεται χαρίζεσθαι τῷ ἀγαπωμένῳ, xal οὐ βούλε-
ται δοχεῖν χαρίζεσθαι, xal ἄρχειν αὐτὸς εὑεργεσίας,
xaX μὴ δοχεῖν ἄρχειν εὑεργεσίας. Τάχα τινὲς ἀγνοοῦσι
τὸ λεχθέν’ οὐχοῦν δι ὑποδείγματος αὐτὸ ποιῄσω σαφές.
Ἔμελλεν ὁ φιλάνθρωπος [290] Δεσπότης τὸν Υἱὸν αὐτοῦ
χαρίζεσθαι ὑπὲρ ἡμῶν ' ἀλλ᾽ ἵνα μὴ δόξη χαρίζεσθαι,

4 ϱρ]). ἡμῶν. Καὶ οὐδὲν ἠδύνατο.

b Colb. τὰς γὰρ τοῦ διαδόλου προσδ.

^ ως, καὶ μὴ μετ) ἐχείνον xat! ἀλλήλων ἱστάμενοι, desunt
in ms. Colb. .

4 Sic Coib. Savil. vero παβαχωροῦντας. Infra legendum
puto οὖκ ἐπιτάττειν οὗ βού).εται.

'S. JOANNIS CIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

ἀλλ' ὀφειλὴν ἀποδιδόναι, προσέταξε τῷ 'A6gx
τὸν νυν αὐτοῦ, ἵνα τοῦτο xat αὐτὸς ποιῶν, μὲ
διδοὺς, ἀλλ ὡς χρέος ἀποδιδους εὑρεθῇ διὰ
θἀλλοντα πλοῦτον τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος. OUS
φαίνεται τοῖς πολλοῖς τὸ λεχθέν. Τὸ δὲ αἴτιον
πράγµατος διαλέγοµαι τὸν οὐρανὸν οἰχοῦντος
περ Yàp εἰ ἔλεγον περί τινος φυτοῦ kv Ἰνδί
νου, καὶ οὗ μηδεὶς πεῖραν ἔλαδεν, οὐχ ἂν
λόγος παραστῆσαι, x&v µυρία περὶ αὐτοῦ EX
xal νῦν ὅσα ἂν εἴπω, µάτην Epi οὗ γὰρ συν
τὰ λεγόμενα. Ἐν οὐρανῷ γὰρ, ὡς ἔφην, τοῦτ
ται τὸ φυτόν. ᾽Αλλ’ ἐὰν θέλωµεν, xal παρ᾽
φυτενθῆναι δυνατόν. Auk τοῦτο γὰρ ἑδιδάχθι
πρὸς τὸν kv οὐρανοῖς Πατέρα. Γεγηθήτω'
σου ἐν οὗρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς.

Y'- Mt τοίνυν ἀδύνατον εἶναι νοµίσωμεν 4
ἀγαθὸν χτήσασθαι. Δυνατὸν γὰρ, ὄντως δυνι
βουλόμεθα νήφειν ' οὗ τοῦτο δὲ µόνον, ἀλλὰ
κατορθῶσαι τὴν ἀρετήν. Αὐτεξουσίῳ γὰρ
χυδερνώµεθα, xaX οὖχ εἰμαρμένης ἀνάγχῃ, 2
ὑποχείμεθα, Ev τῷ θέλειν xaX μὴ θέλειν ὁριί
τὰ xaÀà χεῖσθαι xal τὰ χαχά. Διὰ τοῦτο Y
xai βασιλείαν ὑπέσχετο,. χαὶ τιµωρίαν Ἱπεῦ
ἂν δὲ τοῖς ἀνάγχ] δεδεµένοις οὕτως ἑποίησε
ἀπὸ γνώμης Υινοµένων ἀντίδοσίς ἐστιν ἔχαι
ἂν νόµους ἔθηχεν, οὐχ ἂν παραινέσεις ἔδωχεν
εἱμαρμένης χεχρατηµένοι fev. "AX! ἐπειδὶ
ἐσμεν, xai τῆς ἰδίας προαιρέσεως χύριοι, χο
ῥαθυμίας γινόµεθα φαῦλοι, ἀπὸ δὲ σπουδῆς y
τοῦτο ταῦτα κατεσχεύασε τὰ φάρμακα, τῷ
χολάσεως χαὶ τῇ προσδοχίᾳ τῆς βασιλείας δι
ἡμᾶς, χαὶ φιλοσοφεῖν παιδεύων. Οὐχ. ἐκ τού’
vov, ἀλλὰ xal ἐξ ὧν ἡμεῖς αὑτοὶ ποιοῦμεν
οὔτε εἰμαρμένη, οὔτε τύχη, οὔτε Ὑγένεσις, €
ἁστέρων τὰ χαθ᾽ ἡμᾶς διοιχεῖ. El γὰρ kxati
τὰ γινόμενα πάντα, xal οὗ τῆς προαιρέσε
θρώπων, τίνος ἕνεχεν μαστιγοῖς τὸν οἰχέτην
τίνος ἕνεχεν μοιχευθεῖσαν τὴν γυναῖχα εἰς i
ἕλχεις ; τίνος ἕνεχεν αἰσχύνῃ πράττων τὰ ἅ:
ἕνεχεν οὐδὲ τὰ ῥήματα φἑρεις ὀνειδιζόμενος
τίς σε χαλέσῃ μοιχὸν, f) πόρνον, f) µέθυσον,
τον, Ὀδριν τὸ πρᾶγμα χαλεῖς; El γὰρ μὴ εἳ
pne τὸ ἁμαρτάνειν, οὔτε ἔγχλημα τὸ γινόι
Όδρις τὸ λεγόμενον. Νῦν δὲ xai δι ὧν «ol
νουσιν οὐ συγγινώσχεις, xal δι ὧν αὐτὸς
xaxà πράττων, xai λανθάνειν σπονδάζξεις,
τοὺς ταῦτά σοι προφέρλντας ὑθδριστὰς vol
πάντων ὁμολογεῖς, ὅτι οὐχ ἀνάγχη δέδεται «
ἀ)λὰ προαιρέσεως ἐλευθερίᾳ τετίµηται. Τοῖς]
χατεχοµένοις συγγινώσχειν οἴδαμεν. Kay à
τις ὀχλούμενος, f| τὸν χιτῶνα διαῤῥήξῃ τὸν 1
πληγὰς ἐπενέγχῃ, οὗ µόνον οὗ χολάζοµεν α
[291] xat ἐλεοῦμεν xal συγγινώσχοµεν. TI
οὐχ ἡ τῆς προαιρέσεως ἐλευθερία, à) ἡ €
βία ταῦτα εἰργάσατο. Ὥστε εἰ xai τὰ ἄλλα d
ἀπὸ τῆς ἀνάγχης τῆς xaxà τὴν εἱμαρμένι
συνέγνωµεν ἄν’ ἐπειδὴ δὲ ἴσμεν ο, ὅτι οὐχ ἔστ
διὰ τοῦτο οὗ συγγινώσχοµεν, οὔτε δἐσπότε
οὔτε ἄνδρες Yuvatgiv , οὔτε Ὑυναῖχες ἀνδι

€ Hac, ἐπειδὴ δὲ ἴσρεν, desurt un Colb.

ΡΕ PERFECTA CARITATE.

testificatur dicens : « Sic Deus dilexit mun-
Filium suum unigenitum daret, ut omnis qui
ipsum non pereat, sed habeat vitam zter-
Joan. 5. 16). Hac ardens Paulus hanc czle-
üsit vocem : «Quis nos separabit a caritate
tribulatio, an angustia, ac persequutio, an
in nuditas, an periculum, an gladius» (Rom. 8.
P porro quasi vilioribus despectis, iis multo
adjecit : «Quia neque mors,» inquit, «ne-
i, neque instantia, neque futura, neque altitu-
ue profundum, neque creatura alia poterit nos
» & caritate Dei, qux est in Christo Jesu Do-
»tro » (Ibid. v. 55. $9). Hinc nihil separare
beatum illum caritate ardentem, non czelum,
r8, non mare , non regnum czlorum , non in-
pplicia : omnia quippe propter Christum de-
t. Quod si alios quoque sanctos exploremus,
leprehendemus ob caritatem placuisse Deo.
writas erga proximum qui. — Caritas proxi-
M exhibet sicut temetipsum, teque de illius
ierinde atque de tuis gaudere docet, illiusque
quasi tua ferre. Caritas multos unum corpus
Bleremque animas Spiritus sancti habitacula
won enim in divisos, sed in conjunctos animo
pacis requiescit. Caritas singulorum bona
& eommunia reddit, ut ait liber Actuum :
adinis autem credentium erat cor unum, et
MIR : nec quisquam eorum, qui possidebat,
yaum esse dicebat, sed erant illis ompia com-
: οἱ dividebatur singulis prout cuique opus
Act. 4. 52. 25). Qualis murus ita firmus, ita
itate grandium lapidum, hostium conatibus
nabilis est, ut ccetus sese mutuo diligentium,
ordix nexu junctorum? Etiam ipsos diaboli
eoercet; et quidem jure merito. Nam qui
isnito contra illum aciem instruunt, ita ut
ecu deficientibus, cum illo stent adversi,
thinis sunt invicti, splendidaque caritatis eri-
0pza. Ac quemadmodum lyre nervi, multi
it, si in. unum concentum tendant, suavissi-
intilenam «edunt : sic qui uno coalescunt
jecundum caritatis pulsibus sonum emittunt.
etor est Paulus, ut fideles idipsum sentiant et
aliosque putent se superiores esse, ne ambitu
'earitas, sed honore aliis cedentes, in concordia
Philipp. 3. 16. et 2. 5). Rursumque ait : Per
m servite invicem. Omnis enim lez in uno ser-
npletur : Diliges proximum tuum sicul teipsum
5. 15. 14. Levit. 19.18). Qui diligit, non
ion imperare, sed etiam imperari vult : gau-
magis imperatus quam imperans. Qui diligit,
conferre mavult, quam accipere; mavult
debitorem amicum habere, quam ipse ei de-
se. Qui diligit, amico gratiam conferre cupit,
gem vult conferre videri: in beneficio ργᾶ-
primas tenere, nec tamen primas tenere vi-
pe forte quidam non intelligunt : quamobrem
iplo conspicuum reddam. Clementissimus Do-
πο nobis Filium suum daturus erat ; ut au-

(em non videretur id largirj, sed debitum reddere,
pr:cepit Abrahamo ut filium suum daret, ut cum
idipsum ipse faceret, non gratiam prestare videretur,
sed debitum reddere, propter supereminentes divi-
tias bonitatis suz.. Scio multis id, quod diximus, no-
vum insolensque videri. In causa autem est quod de
re loquar, quxe nunc in czlis versatur. Quemadmo-
dum enim s! de planta loquerer in India nascente,
quam nemo experientia cognosceret, non possem il-
lam sermone explicare, etiamsi sexcenta de illa nar-
rarem : sic etiam nunc frustra loquar, cum quidam
ea qu:e jam dico non intelligant. In caelo nainque, ut
dixi, hxc planta habetur. Sed si voluerimus, in nobis
etiam illa inseri potest. ldeo enim instituti sumus
ut dicamus Patri illi qui est in calis : Fiat voluntas
(ua in celo et in terra (Matth. 6. 10).

9. Libero arbitrio, non fati necessitate gubernamur.
— Ne ergo putemus non posse nos hujusmodi bonum
possidere. Possumus enim, vere possumus, si veli-
mus advigilare ; neque hoc tantum, sed etiam omnem
exercere virtutem. Libero enini arbitrio gabernamur,
neque fati necessitati, ut quidam putant, subjicimur,
cum definitum sit ut intra velle et nollé bona malave
sita sint. Ideo namque Deus et regnum proinisit, et
supplicium minatus est. Atqui id numquam egisset
erga necessitate vinclos : nam eorum quz ος volun-
tate fiunt, alterutra sors datur. Numquam leges po-
suisset, nec monita dedisset, si nos fati vinculis de-
tineremur. Sed quia liberi sumus, nostrique arbitrii
domini, atque ex ignavia pravi, exque studio et co-
natu boni efficimur, idcirco hac remedia paravit,
nempe metu supplieii ac spe regni nos emendat, et
ad philosophandum instituit. Neque hinc tantum, sed
etiam ex iis, quz nos ipsi agimus, liquet, neque fa-
tuin, neque fortunam, neque genesim, neque cursum
astrorum nostra regere. Nam si hinc pendent omnia
quie geruntur, non autem a libero hominum arbitrio,
cur flagellas servum furatum? cur adulteram uxorem
ad forum trahis? cur te pudet, cum absurda perpe-
tras? qua de causa ne verba quidem vituperantium
sustines, sed 8i quis te moechum, aut fornicatorem,
aut ebriosum, vel quid simile vocet, id contumeliam
appellas? Nam si non ex tuo arbitrio peccas, nec
crimen erit quod feceris, nec contumelia quod dica-
tur. Nunc autem et quod peccantibus non parcas, et
quod peccans erubescas, et latere cures, et quod
contumeliosos putes eos, qui hac tibi exprobrant :
his certe omnibus confiteris, nostra non necessitate
vincta esse, sed arbitrii libertate ornari. lis certe qui
necessitate detinentur parcere solemus. Si quis a dz--
mone agitatus, aut tunicam nostram discerpat, aut
plagas inferat, non modo non ulciscimur eum, sed
etiam miseramur eique parcimus. Quare? Quia non
arbitrii libertas, sed daemonis violentia hac operata
est. ltaque si alia etiam peccata ex fati necessitate
perpetrarentur, ignosceremus utique; quia vero sci-
mus illa non ex necessitate proficisci, ideo nec heri
famulis parcunt, nec viri uxoribus, nec uxores viris,
neque patres. filiis, neque magistri discipu'is, neque

2835
principes subditis, sed acres scelerum exploratores
ultoresque sumus, ad tribunalia sistimus, plagis
subjicimus, correptionibus utimur, nihilque non agi-
mus, ut illos a malis eripiamus. Filiis vero nostris
pedagogos damus, illosque ad magistros mittimus,
minas intentamus, verbera infligimus, multaque alia
adhibemus, ut probi evadant. Quid ergo opus labori-
bus sudoribusve ad virtutem exercendam ? Nam si
fato constitutum sit, bonum fore quempiam; is sive
dormiat aut stertat bonus erit : imo potius bonus ille
vocandus non est, qui ex necessitate talis sit. Quid
opus laboribus sudoribusve ad nequitiam fugiendam ?
Nam si fato constitutum sit, malum fore quempiam ;
is etiamsi sexcentas subeat miserias, malus tamen
erit: imo non malum eum par est vocare, qui neces-
sitate ad id impellatur. Ut enim dz»moniacum, si
contumelias proferat, si percutiat (hoc enim rursum
utor exemplo), non contumeliosum appellamus : non
ipsi quippe contumeliam adsceribimus, sed dzmonis
necessitàti : sic nec improbum, si fato ad nequitiam
impellatur, vocemus improbum; ut neque probum
appellemus probum. Etenim si hoc concedatur, omnia
nostra pessum ibunt ; nulla erit virtus, nulla nequi-
tia, non artes, non leges, nihilque ejusmodi. Cur
porro tantam curam :groti adhibemus, pecunias ex-
pendimus, medicos accersimus, pharmaca apponi-
mus, ventri abstinentiam indicimus, concupiscentis
frenum injicimus 2 Nam si ex fato pendent sanitas et
morbus, superflux: sunt pecuniarum expensas, super-
fluus medicorum usus, supervacanea infirmis accu-
rata illa cibi tenuitas. Nunc autem et ex his et ex
aliis ostendimus, nihil eorum esse superfluum. Ve-
rum facessat illa fati fabula : nam qux ad nos per-
tinent, nulli subjiciuntur necessitati, sed omnia, ut
dixi, arbitrii libertate donata sunt.

4. Moralis exhortatio. Judicium Dei quam timen-
dum. — Hxc cum sciamus, dilecti, imo his longe
plura (multa enim alia dici possent, sed hzc erunt
sapientioribus satis), fngiamus nequitiam, diligamus
virtutem, ut ex rebus ipsis ostendamus, nos libero
uti ad ea qux» placent arbitrio, ne confundamur illo
die, quo singulorum opera revelabuntur. Omnes enim
nos manifestari oportet anle tribunal Christi, ut ait
Paulus, uw referat unusquisque, prout gessit, sive bonum,
sive malum (2. Cor. 5. 10). Tribunal, quzxso, illud
nobiscum reputemus, quasi jam adesset, Judexque
sederet, et omnia revelarentur, in mediumque addu-
cerentur. Non modo enim nos adstare oportet, sed
etiam manifestari. Annon erubescitis ? annon perhor-
rescitis? annon sape mori polius optamus, quam oc-
eultum scelus venerabiiübus amicis nostris detegi?
Quo tunc sensu afficiemur, cum peccata nostra co-
ram omnibus angelis hominibusque detegentur et
ante oculos sistentur? Arguam 4e, inquit, el statuam
conira faciem tuam peccata (ua (Psal. 49. 21). Quod
si re nondum pr:zesente, sed tantum supposita, ser-
moneque descripta, conscientia urgente obruimur,
quid faciemus cum tempus aderit, cum totus orbis
przsens erit, cum angeli ct arcbangeli, cum princi-

$. JOANNIS GHRYSOSTOMI ARCIHIEP. CONSTANTINOP.

284
patus et potestates, cum tub:e (frequentes clangent,

cum justi rapientur in nubibus, et ingens erit pecca-

torum fletus ? Quis tunc terror apprehendet eos qui
in terra manebunt? Nam Una, inquit, rapietur, e
una relinquetur : unus assumetur, et unus relinquetur
(Matth, 24. 40). Quo erunt illi animo, quando vide-
bunt illos magno cum honore assumi, 66 vero cum
multa turpitudine relinqui ? Non potest, non, inquam,
potest, credite mihi, verbo declarari doloris magni-
tudo. Vidistis sape eos qui ad mortem adducuntur?
Quo illos animo putatis esse dum ad ostium pergunt?
Quid non agere,: quid non pati optarent, ut a tanta

caligine eriperentur? Audivi ego multos eorum qui,

postquam abducii fuerant, lmperatorum clementia

revocati, dicerent se animo ita perturbato, iia per-
culso fuisse, ut neque homines quasi homines vide-
rent. Verum quid de abductis loquor ? Cireumstabag
multitudo hominum quorum magna pars abductos
non noverat. Siquis singulorum animos explorasset,

nullum reperisset tam immanem, tam ferocem, tam

strenuum qui,prz terrore et angore, non demisso animo

esset, Quod si dum alii, ipsis nullo necessitudinis vin-

culo juncti, morte mulctantur, ita affecti sunt;

quando nos in graviora incidemus, quo erimus animo,

a gaudio illo ineffabili ejecti, et in sempiternum missi

supplicium? Etenim etiamsi nulla esset gelenna, a

tanto splendore ejici, et sine honore recedere,quan-

tum esset supplicium ! Nam si hodieque Imperatorem

ingredientem multi cernentes, suamque paupertatem
considerantes, non tantam percipiunt ex hoc specta-
culo voluptatem, quantum mororem ex eo, quod
nullius horum sint consortes bonorum, neque inter
clientes imperantis connumerentur, quid tunc erit?
Num parvum esse pulalis supplicium in choro illo
non accenseri ? ineffabili gloria non dignari? ab illo
coetu et inenarrabilibus bonis procul abjici? At cum
preter hzc erunt tenebrze, stridor dentium, vincula
insolubilia, vermis qui non moritur, ignis qui non
exstinguitur, animi moror, angustia , linguz ad-
ust, ut illa divitis, cum plorabimus, et nemo erit qui
audiat, cum ingemiscenius et frememus ex dolori-
bus, et nemo attendet, undique respiciemus, et nemo
aderit qui consoletur : quo in ordine locabimus eos,
qui in hujusmodi statu versantur? quid hujusmodi
animabus miserabilius ?

5. Si porro in carceres ingressi, dum squalidos
illos videmus , qui catenis ferreis vincti sunt, alios
vero in tenebris conclusos, frangimur, horrescimus,
nihilque non agimus ne in tantam calamitatem inci-
damus : cum abducemur vincti in gebennx tormenta,
quo erimus animo? quid faciemus? Non enim ex
ferro cusa sunt illa vincula, sed ex igne, qui num-
quam exstinguitur, nec :xquales nobis sunt illi , qui
nobis przficiuntur, quos szepe demulcere liceat, sed
angeli terribiles et immisericordes, quos ne respi-
cere quidem possimus, quique ob contumeliam ia
Dominum irrogatam,vehementer sz'viunt. Non videre
est, ut hic, alios argento, alios cibo, alios suadela,
sibi consolationem parare, sed omnia ibi venia ea-

ΡΕ PERFECTA CARITATE.

παισὶν, οὔτε διδάσχαλοι μαθηταῖς, οὔτε ἄρχον-
μένοις, ἀλλά πιχροὶ τῶν τετολµηµένων ἐξετασταὶ
ὑροὶ Τινόμεθα, χαὶ διχαστἠρια χαταλαμδάνοµεν,
ταῖς ὑποθάλλομεν, xal ἐπιτιμήσεσι χρώμεθα,
πα πράττοµεν, ὅπως ἁπαλλάξωμεν αὐτοὺς τῶν
Tol; δὲ παιοὶ τοῖς ἡμετέροις xal παιδαγωγοὺς
t£v, xai εἰς διδασκάλους πέµποµεν, xal ἀπειλὰς
εμεν, xot µάστιγας ἐπιτίθεμεν, χαὶ πλλλὰ ἕτερα
Στα προσάγοµεν, ἵνα χαλοὶ γένωνται. Τίς οὖν
ὄνων χαὶ ἱδρώτων πρὺς τὸ χατορθοῦν ἀρετήν ;
εἴμαρταί τινι γενέσθαι χαλὸν, xaX χαθεύδων ὁ
; xal ῥέγχων ἔσται χαλός' μᾶλλον δὲ οὐδὲ χαλὸν
voy ἔστιν εἰπεῖν, τὸν &E ἀνάγχης τοῦτο γινό-
Tie χρεία πόνων χαὶ ἱδρώτων πρὸς τὸ φεύγειν
Ei γὰρ εἵμαρταί τινι γενέσθαι χαχὸν, x&v µυρία
υρῃ, xaxóc ἔσται ΄ μᾶλλον δὲ οὐδὲ χαχὸν τὸν
| ἔστιν εἰπεῖν, τὸν ὑπ ἀνάγχης πρὸς τοῦτο
VOV. Ὥσπερ γὰρ τὸν δαιμονῶντα, xàv λοιδορῇ,
πῃ (πάλιν γὰρ τῷ αὐτῷ χέχρηµαι παραδείγματι).
κροῦμεν ὑδριστήν' οὐ γὰρ αὐτῷ λογιζόμεθα τὴν
t, ἀλλὰ τῇ ἀνάγχῃ τοῦ δαίµονος: οὕτω καὶ τὸν
&l ὑπὸ τῆς εἰμαρμένης ὠθεῖται πρὸς τοῦτο, ui]
v αὐτὸν xaxbv, ὥσπερ οὐδὲ τὸν χαλὸν χὰλόν.
) εἰ τοῦτο δοθείη, πάντα συγχυθήσεται τὰ χαθ᾽
αἱ οὔτε ἀρετὴ ἔσται τι, οὔτε xaxía, οὐ «£yvat,
t οὐχ ἄλλο τῶν τοιούτων οὐδέν. Τίνος δὲ ἕνεχεν
) πολλὴν ποιούµεθα νοσοῦντες, καὶ χρήµατα 6a-
'", xal ἰατροὺς χαλοῦμεν, xai φάρµαχα ἐπιτί-
ta Ὑαστρὸς κατέχοµεν, xat ἐπιθυμίαν χολάνοµεν;
τῆς εἱμαρμένης ἤρτηται χαὶ ὑγίεια καὶ νόσος,
| τῶν χρημάτων τὰ ἀναλώματα, περιττὴ τῶν
ἡ εἴσοδος, περιττὴ τῆς τῶν νοσούντων διαίτης
κια. Nov δὲ μετὰ τῶν ἄλλων xa ἐκ τούτων δη-
ὅτι οὐδὲν αὐτῶν περιττόν ἐστιν. ᾽Αλλ οἴχεται
We εἰμαρμένης μῦθος' οὐδεμιᾷ γὰρ ἀνάγχῃ τὰ
di, ὑπόχειται’ πάντα δὲ, χαθὼς ἔφην, ἐλευθερίᾳ
δι προαιρέσεως,

ὠτ᾽ οὖν εἰδότες, ἀγα πητοὶ, xal τὰ τούτων πλείονα
Ἱὰρ ἔστι xal ἄλλα περὶ τούτων εἰπεῖν, ἀλλὰ
Ἠοτωτέροις ἀρχεῖ ταῦτα), φύγωμεν xaxíav,
κ ἀρετῆν, ἵνα δείξωµεν διὰ τῶν πραγμάτων,
εβούσιον ἔχομεν πρὺς τὰ δοκοῦντα τὴν γνώμην,
καταισχννθῶμεν iv τῇ ἡμέρᾳ τῆς τῶν ἔργων
Άγεως. Τοὺς γὰρ παντας ἡμᾶς φαγερωθῆναι
φοσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, καθώς φη-
αὔλος, iva κοµίσηται ἕκαστος πρὸς d [292]
v, εἴτε ἀγαθὸν, els κακόν. Λάθωμεν, παρα-
(ατὰ νοῦν ἐχεῖνο τὸ δικαστήριον, χαὶ νοµίσω-
ὁ παρεῖναι νῦν , χαὶ τὸν χριτὴν καθέζεσθαι , xal
ία ἀναχαλύπτεσθαι, xal εἰς µέσον ἄγεσθαι, 0ὐ
dog παραστῆναι δεῖ, ἀλλὰ καὶ φανερωθῆναι ἡμᾶς.
κ ἠρυθριάσατε; ἄρα οὐκ ἐφρίξατε; &pa οὐχ αἱ-
| πολλάχις ἀποθανεῖν, 7| ἐπὶ φίλων αἰδεσίμων
ιχρυπτὺν ἡμῶν φανερωθῆναι; Πῶς οὖν τότε δια-
ja, ἐπὶ πάντων ἀγγέλων xal πάντων ἀνθρώπων
μένων τῶν ἡμετέρων ἁμαρττμάτων, καὶ πρὸ
θαλμῶν ἡμῶν ἱσταμένων; ᾿Ε.έγξω σε γὰρ,
καὶ παραστήσω κατὰ πρόσωπό» σου τὰς
e σου. Ei δὲ µήπω -οῦ πράγματος παρόντος,
4) ὑπόθεσιν δοθέντος. καὶ λόγῳ διαγραφέντος,
&0« ὑπὸ τοῦ συνειδότος, τί ποιῄσοµεν ὅταν

984.
παραγένηται, ὅταν ἡ οἰχουμένη πᾶσα παρῇ, ὅταν
ἄγγελοι χαὶ ἀρχάγγελοι, ὅταν ἀρχαὶ xal ἑξουσίαι,
ὅταν σάλπιγγες Ἰχῶσιν αἱ συνεχεῖς xal ἐπάλληλοι, xai
ἁρπαγὴ τῶν διχαίων ἐπὶ νεφελῶν, καὶ πολὺς τῶν ἦμαρ-
τηχότων 6 χλαυθµός; Ποῖος ἄρα φόδος ἕξει τότε τοὺς ἐπὶ
τῆς γῆς ἀπομένοντας; Μία γὰρ, φησὶν, ἁρπάξεται, καὶ
μία ἀφίεται ' xal elc παρα Λαμόάνεται, xal elc κατα-
ἡ/μπάγεται. Τίς ἔσται ἡ duy?) ἑχείνων, ὅταν τοὺς μὲν
ὁρῶσιν ἀπαγομένους μετὰ τιμῆς μεγάλης, ἑαυτοὺς δὲ
ἀφιεμέάνηυς μετὰ πολλῆς αἰσχύνης; Οὐχ ἔστιν, οὐκ ἔστι,
πιστεύσατε, παραστῆσαι λόγῳ τὸ πάθος. Εἴδετέ ποτε τοὺς
ἁπαγομένους ἐπὶ θάνατον; Ποίαν αὐτοῖς νομίζετε εἶναι
τὴν duyhv τὴν μέχρι τῆς πύλης ὁδὸν βαδίζουσι: Τί οὐχ
ἂν εἴλοντο xal ποιῆσαι χαὶ παθεῖν, ὥστε ἁπαλλαγῆναι
τῆς ἀχλύος ἐχείνης; Ἐγὼ πολλῶν ἤχουσα λεγόντων τῶν
φιλανθρωπίᾳ βασιλιχῇ μετὰ τὴν ἁπαγωγὴν εἰς τοὐπίσω
ἀνακληθέντων, ὅτι οὐδὲ ἀνθρώπους ἑώρων τοὺς ἀνθρώ-
πους, τεθορυθηµένης τῆς ψυχῆς χαὶ ἐκχπεπληγμένης.
Καὶ τί λέγω περὶ τῶν ἁπαγομένων; "Oy3o; περιέστηχε
τότε, οἱ πλείους οὐχ εἱδότες αὐτούς. El τις ἑνὸς τότα΄
ἑκάστου τὴν ψυχὴν περιεσκόπησεν, οὐδεὶς οὕτως ὠμὸς..
οὐδεὶς * οὕτω θρασὺς, οὐδεὶς οὕτω γενναῖος, ὃν οὐ χατα-
πεπτωχυῖαν αὐτὴν ἔχοντα εὗροι καὶ παρειµένην ὑπὸ τοῦ
φόθου καὶ τῆς ἀθυμίας. El δὲ ἑτέρων ἀναιρουμένων οἱ
μηδὲν αὐτοῖς χοινωνοῦντες οὕτω διατίθενται, ὅταν ἡμεῖς
αὐτοὶ τοῖς µείζοσι περιπέσωµεν, τίνες ἄρα ἑσόμεθα, τῆς
μὲν ἀῤῥήτου χαρᾶς ἑχείνης ἁποπεμπόμενοι, εἰς αἰωνίαν
δὲ τιµωρίαν παραπεμπόµενοι; El γὰρ xal γέεννα μὴ
Ἶν, τὸ ix τοσαύτης λαμπρότητος ἁπωσθῆναι, χαὶ ἄτιμον
ἀναχωρῆσαι, πόση χόλασις; Καὶ γὰρ εἰ νῦν, βασιλέως
εἰσελαύνοντος, θεωροῦντες πολλοι, xal τὴν ἑαυτῶν πενίαν
ἐννοοῦντες, οὗ τοδαύτην ἀπὸ τῆς θέας λαμθάνουσιν ἡδονὴν,
ὅσην ἀπὸ τοῦ μηδενὸς µετέχειν τῶν περὶ τὸν βασιλέα,
μτδὲ ἐγγὺς εἶναι τοῦ χρατοῦντος, ἀθυμίαν ὑπομένουσι,
τί τότε ἔσται: Ἡ μικρὰν εἶναι νομίζετε ««όλασιν «b μὴ
χατατάττεσθαι ἐν ἀχείνῳ τῷ χορῷ; τὸ μὴ χαταξιοῦσθαι
τῆς ἀποῤῥήτου δόξης; τὸ τῆς πανηγύρεως ἑἐχείνης καὶ τῶν
ἀφράστων ἀγαθῶν πὀῤῥω που xai μακρὰν ἀπεῤῥίφθαι,
Ὅταν δὲ χαὶ σχότος 3], xaX βρυγμὸς ὁδόντων, xai δεσμὰ
[295] ἄλντα, xai σχώληξ ἀτελεύτητος, xai mop ἄσδε-
στον, xat θλίψις χαὶ στενοχωρία, χαὶ γλῶσσαι τηγανιζό-
µεναι, χαθάπερ ἡ τοῦ πλουσίου, καὶ ὁλοφυρώμεθα, xal
μιδεὶς ἀχούῃ, Καὶ στένωµεν, xal βρύχωμεν ὑπὸ τῶν
ἀλγηδόνων, xai μηδεὶς mpoofyn, xal πανταχοῦ βλέπω-
μεν, καὶ μηδαμοῦ μηδεὶς ὁ παραμυθούμενος T) * ποῦ τά-
ξομεν τοὺς ἓν τούτοις ὄντας; τί δὲ ἑχείνων ἀθλιώτερον
τῶν φυχῶν; τί δὲ ἐλεεινότερον;

ε’. Ei δὲ εἰς δεσμωτήριον εἰσιόντες, xai τοὺς μὲν αὐχμῶν-
τας ὁρῶντες, τοὺς δὲ σιδηραῖς ἁλύσεσι δεδεµένους, τοὺς
6* σχότῳ κατακεχλεισµένους, χαταχλώµεθα, φρίττοµεν,
πάντα πράττοµεν ὑπὲρ τοῦ μὴ ἐμπεσεῖν εἰς τοιαύτην
ἀνάγχην xa θλίψιν * ὅταν ἀπαγώμεθα εἰς αὐτὰ τὰ τῆς
γεέννης βασανιστήρια δεδεµένοι, τίνες ἑσόμεθα: τί δὲ
πράξοµεν. Οὐ γὰρ Ex σιδήρου τὰ δεσμὰ Exelva, ἀλλ᾽ ἀπ
πυρός εἰσιν οὐδέποτε σθεννυµένου, οὐδὲ ὁμότιμοί τινες οἱ
ἐφεστῶτες ἡμῖν, οὓς καὶ ἐχμειλίξασθαι πολλάκις Évt, ἀλλ᾽
ἄγγελοι φοθεροὶ xal ἀσυμπαθεῖς, οἷς οὐδὲ ἀντιθλέφαι
δυνατὸν, σφοδρῶς ὑπὲρ ὧν τὸν Δεσπότην ὑθρίσαμεν ὁρ-
γιζόµενοι. Οὐκ ἔστι, χαθάπερ ἐνταῦθα, τοὺς μὲν ἀργύ-

* Sic Colbert. In Savil. autem οὐδένα οὕτως ὠμὸν, οὐδί-
va, εἰς. ifa ut sententia anperfecta esset.

?85
piov, τοὺς δὲ τροφὰς, τοὺς δὲ λόγους εἰσάγοντας παρα-

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

986
ς’. Τοῦτο δὲ ἠλίχον Eaxlv, ἐντεῦθεν εἰσόμεθα * μᾶλλον δὲ

χλητιχοὺς ἰδεῖν, xai παραμυθίας τυχεῖν, ἀλλὰ návta C σαφῶς μὲν οὐδαμόθεν εἰσόμεθα * ὥστε δὲ ἀπὸ τῶν παρ᾽

ἐχεῖ ἀσύγγνωστα. Κὰν Nos fj, x&v Ἰὼδ, χᾶν Δανιῆλ,
xa τοὺς οἰχείους ἴδωσι χολαζομένους, οὐ τολμῶσι παρα-
στῆναι, xal χεῖρα ὀρέξαι. Καὶ γὰρ τὴν Ex φύσεως συµ-
πάθειαν ἀναιρεῖσθαι τότε συµδαίνει, Ἐπειδὴ γὰρ εὑρί-
σχονται δίχαιοι τέχνων ἁμαρτωλῶν πατέρες, xal παῖδες
ἀγαθοὶ γονέων πονηρῶν (οὐ γὰρ φύσεώς ἐστιν, ἀλλὰ γνώ-
µης τὰ xaxà), ὥστε χαθαρὰν αὐτοῖς εἴναι τὴν εὐφροσύ-
vn», xal uh τῇ τῆς συµπαθείας ἀνάγχῃ καταχλᾶσθαι
τοὺς ἁπολαύοντας τῶν ἀγαθῶν ἐχείνων, xal ταύτην
σθέννυσθαι τότε ἐστ], xal αὐτοὺς συναγανακτεῖν τῷ Δε-
σπότῃ κατὰ τῶν οἰχείων σπλάγχνων. El γὰρ xai νῦν
τινες, ὅταν ἴδωσι φαύλους τοὺς αὐτῶν παΐδας, ἀποχηρύτ-
τουσι, xal τῆς συγγενείας ἀποτέμνουσι, πολλῷ μᾶλλον
kv τῇ χρίσει τοῦτο γενήσεται. Τοιγαροῦ» μηδεὶς ἐλπι-
ξέτω, χρηστὰ μὴ ἐργασάμενος, τὶ χρηστὺν, x&v µυρίους
ἔχῃ προγόνους διχαίους. "Exac'toc γὰρ κοµίσεται, qno,
τὰ διὰ τοῦ σώματος, πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν,
&lte κακόν. ᾿Αχούδωμεν, παραχαλῶ, καὶ σωφρονῶμεν.
Αν πῦὂρ ἔχῃς ἐπιθυμίας πονηρᾶς, ἑννόησον τῆς χολάσεως

ἐχείνης τὸ πῦρ, xal τοῦτο χατασθεσθὲν οἴχεται. "Av βου-
ληθῇς φθέγξασθαί τι τῶν ἀτόπων, ἑννόησον τὸν βρυγμὸν

τῶν ὁδόντων, χαὶ χαλινὸς ἔσται σοι φόδος. Αν ἁρπάσαι
θελήσῃς, ἄχουσον τοῦ διχαστοῦ λέγοντος, Δήσατε αὐτοῦ
χεῖρας καὶ πόδας, xal βἀΊετε αὐτὸν εἰς τὸ σκότος τὸ
ὀξώτερον, χαὶ ταύτην ἐχδαλεῖς τὴν ἐπιθνμίαν. "Av ὠμὸς
καὶ ἀνελεήμων ἧς, ἀναμνήσθητι τῶν παρθένων ἐχείνων,
al, τῶν λαμπάδων αὐτῶν σθεσθεισῶν διὰ τὸ μὴ ἔχειν
ἔλαιον, τοῦ νυμφῶνος ἐξέπεσον, xat ταχέως ἔσῃ φιλάν-
θρωπος. Αν µεθύειν καὶ τρυφᾷν ἐπιθυμῇς, ἄκουσον τοῦ
πλουσίου λέγοντος, Πέμψον Λάζαρον, ἵνα ἄχρῳ τῷ δα-
πτύλῳ χαταφύξῃ τὴν τηγανιζοµένην γλῶσσαν, χαὶ οὐ
τυγχάνοντος τῆς αἰτήσεως, xal ταχέως ἁποστήσῃ τοῦ πά-
θους [294]. Καὶ τὰ ἄλλα δὲ πάντα τούτῳ κατορθώσεις
τῷ τρόπῳ * οὐδὲν γὰρ φορτιχὸν ἐπέταξεν ὁ θεός. Πόθεν
οὖν φορτικὰ φαίνεται τὰ ἐπιτάγματα; "Anb τῆς ῥᾳθυ-
µίας της ἡμετέρας. Ὥσπερ γὰρ, ἐὰν σπουδάζωµεν, καὶ
τὰ δοχοῦντα βαρέα χοῦφα ἔσται xal ῥάδια, οὕτως, &ày
ῥᾳθυμῶμεν, xal τὰ φορητὰ φανεῖται δύσχολα ἡμῖν. "Απερ
ἅπαντα λογισάµενοι, μῆ τοὺς τρυφῶντας µακαρίζωµεν,
ἀλλὰ τὸ τέλος αὐτῶν ἐννοῶμεν. ᾿Ενταῦθα μὲν γὰρ χόπρος
xai πολυσαρχία, ἐχεῖ δὲ σχώληξ xai πῦρ. Mt τοὺς ἁρ-
πάδοντας, ἀλλὰ τί τὸ τέλος αὐτῶν. Ἐνταῦθα φροντίδες
xai πόνοι, ἐχεῖ δεσμὰ ἄλυχα xal σχότος ἐξώτερον. Mi
τοὺς δόξης ἑρῶντας, ἀλλὰ τί τὸ τέλος αὐτῶν. Ἐνταῦθα
δουλεία καὶ εἰρωνεία, ἐχεῖ ζημία πολλὴ xal τὸ διηνεχὲς
ἐμπνρίξεσθαι. "Av οὕτως ἑαυτοῖς διαλεγώµεθα, xal ταῦτα
xai τὰ τοιαῦτα συνεχῶς ἑπάδωμεν ταῖς πονηραϊΐς ἡμῶν
ἐπιθυμίαις, ταχέως χαὶ χαχίαν ἐχφύγωμεν, xal ἀρετὴν
κατορθώσοµεν, xal τὸν τῶν παρόντων ἔρωτα σθέσοµεν,
καὶ τὸν τῶν µελλόντων ἀνάφψομεν. Τί γὰρ ἔχει τὰ πα-
ῥόντα βέθαιον, fj τί ξέναν χαὶ παράδοξον, ὅτι πᾶσαν τὴν
σπουδὴν εἰς αὐτὰ ἀναλίσχωμεν; Οὐχὶ τὰ αὐτὰ διαπαντὸς
ὁρῶμεν ἀναχυχλούμενα, olov. ἡμέρα xol νὺξ, νὺξ xal
. ἡμέρα, χειμὼν xat θέρος, θέρος χαὶ χειμὼν, xat πλέον
οὐδέν; ᾽Ανάψωμεν τοίνυν τῶν µελλόντων ἀγαθῶν τὸν
πόθον. Μεγάλη γὰρ ἀπόχειται δόξα τοῖς διχαίοις , xal
fjv οὐχ ἕνι παραστῆσαι λὀγῳ. Τὰ γὰρ σώματα μετὰ τὴν
ἀνάστασιν ἁπολαθόντες ἄφθαρτα, συνδοξάξονται xal
συµθασιλεύουσι τῷ Χριστῷ.

ἡμῖν ἀγαθῶν ἀναχθέντες, μιχρὰν γοῦν τινα λάδωμεν Év-
νοιαν͵ ὡς ἂν οἷός τε ὦ, παραστῆσαι πειράσοµαι τὸ λεχθέν.

' Εἰπὲ γάρ pot, εἴ τίς σε γεγηραχότα, xal ἓν πενίᾳ ζῶντα

ἐπηγγέλλετο ποιῄσειν ἑξαίφνης νέον, καὶ εἰς αὐτὴν ἄξειν
τῆς ἡλιχίας τὴν ἀχμὴν, xa σφόδρα ἰσχυρὸν καὶ ὡραῖον
ὑπὲρ πάντας χατασχευάσειν, χαὶ βασιλείαν δώσειν τῆς
γῆς ἁπάσης ἐπὶ ἔτεσι χιλίοις, βασιλείαν εἰρήνην ἔχουσαν
βαθυτάτην, τί οὐχ ἂν ὑπὲρ ταύτης εἴλου τῆς ὑποθέσεως
xai ποιῆσαι xal παθεῖν; Ἰδοὺ τοίνυν, ὁ Χριατὸς οὐχὶ
ταῦτα, ἀλλὰ πολλῷ μείζονα τούτων ἐπαγγέλλεται. Οὐ
γὰρ ὅσον γήρως xaX νεότητος τὸ μέσον, τοσοῦτον φθορᾶς
xai ἀφθαρτίας τὸ διάφορον * οὐδὲ ὅσον βασιλείας καὶ πε;
γίας, τοσοῦτον τῆς δόξης τῆς παρούσης xat τῆς μελλου-
σης * ἀλλ’ ὅσον ὀνειράτων xot ἀληθείας. Μᾶλλον δὲ οὐ-
δὲν οὐδέπω εἴρηχα * οὐδὲ γάρ ἐστι λόγος ἱχανὸς παρα-
στῆσαι τὸ μέγεθος τῆς διαφορᾶς τῶν ἑσομένων πρὸς τὰ
παρόντα. Χρόνου δὲ ἕνεχεν , οὐδὲ [295] ἐννοῆσαι ὅλως
ἔστι διαφοράν. Πῶς γὰρ ἄν τις παραθἀλοι τοῖς παροῦσι
ζωὴν πἑρας οὑχ ἔχουσαν; Τῆς δὲ εἰρήνης τοσοῦτο τὸ
μέσον, ὅσον εἰρήνης χαὶ πολέμου τὸ διάφορον * χαὶ τῆς
φθορᾶς χαὶ τῆς ἀφθαραίας, ὅσον βώλου πηλίνης ὁ χαθαρὸς
µαργαρίτης ἀμείνων. Μᾶλλον δὲ, ὅσα ἂν εἴπῃ τις. οὐδὲν
παραστῆσαι δυνῄσεται. Κὰν γὰρτῷ τῆς ἀχτῖνος παραδάλω
φωτὶ τὸ χάλλος τῶν τότε σωμάτων, χᾶν ἀστραπῇ τῇ φα-
νοτάτῃ, οὐδὲν οὐδέπω τῆς λαμπρότητος ἐχείνης ἄξιον ἐρῶ.
Ὑπὲρ δὴ τούτων πόσα οὐκ ἄξιον προέσθαι χρήματα xat
σώματα; μᾶλλον δὲ πόσας οὐκ ἄξιον προέσθαι ψυχάς; Nuv
δὲ, εἰ µέν τίς σε εἰς βασίλεια εἰσήγαγε, χαὶ πάντων
παρόντων διαλεχθηναί σοι τὸν βασιλέα παρεσχεύασε, xat
ὁμοτράπεζον αὐτῷ xa ὁμοδίαιτον ἑποίησε, πάντων ἂν
ἔφης σαυτὸν εἶναι μµαχαριώτερον * εἰς δὲ τὸν οὐρανὸν
µέλλων ἀναθβῆναι, xaX παρ᾽ αὐτὸν ἑστάναι τὸν βασιλέα
τῶν ὅλων, xal τοῖς ἀγγέλοις ἀντιλάμπειν, xaX τῆς Xnpo-
σίτου δόξης ἀπολαύειν ἐχείνης, ἀμριθάλλεις εἰ δέοι προ-
ἐσθαι χρήματα, δέον, εἰ καὶ την ζωὴν αὐτὴν ἀποδύσα-
σθαι ἔδει, σχιρτᾷν xa ἀγάλλεσθαι xa πτεροῦσθαι ὑπὸ
τῆς ἡδονῆς; Σὺ δὲ, ἵνα μὲν ἀρχὴν λάδης τὴν παρέχουσάν
σοι χλοπῶν ἀφορμὰς (οὐ γὰρ χέρδος τὸ τοιοῦτον ἐγὼ
χαλῶ), χαὶ τὰ ὄντα ἐχθάλλεις, χαὶ τὰ ἑτέρων δανεισάµε-
νουφ εἰ δέοι, χαὶ τὴν γυναῖχα xai τὰ τέχνα ὑποθέσθαι οὗ
χατοχνεῖς, τῆς δὲ βασιλείας τῶν οὐρανῶν προχειµένης,
τῆς οὐδένα διάδοχον ἐχούσης ἀρχῆς, ὀχνεῖς καὶ ἀναδύῃ
xai πρὸς χρήματα χέχηνας; xaX οὐχ ἐννοεῖς, ὅτι εἰ τὰ
πρὸς ἡμᾶς τοῦ οὐρανοῦ µέρη οὕτω xalà xai τερπνὰ,
ἡλίχα τὰ ἀνώτατα, xal ὁ τοῦ οὐρανοῦ οὐρανός;

Αλλ' ἐπειδὴ σωματικοῖς ὀφθαλμοῖς ταῦτα ἰδεῖν οὐχ
ἔστιν, ἀνάθηθι τῷ λογισμῷ, χαὶ ὑπὲρ τὸν οὑρανὸν τοῦτον
οτὰς, ἀνάδλεφου εἰς ἐχεῖνον τὸν ἀνωτέρω τούτου οὐρανὸν,
εἰς τὸ ὄψος τὸ ἄπειρον, εἰς τὸ φῶς τὸ ἀπρόσιτον, el; τοὺς
δήμους τῶν ἀγγέλων, εἰς τὰς τάξεις τῶν ἀρχαγγέλων, εἰς
τὰς ἄλλας δυνάμεις τὰς ἀσωμάτους ' xal πάλιν ἐπιλαθοῦ
τῆς παρ᾽ ἡμῖν εἰχδνος, χαταθὰς ἄνωθεν, xaX ὑπόγραφόν
μοι τὰ περὶ τὸν βατιλέα τὸν ἐπὶ γῆς, oTov, ἄνδρας ypu-
σοφοροῦντας, xai ξεῦγος λευχῶν ἡμιόνων χρυσῷ καλλω-
πιζοµένων xat ὄχημα λιθοχόλλητον, xal πέταλα τούτῳ
περισειόµενα, χαὶ δράχοντας tv ἱματίοις σχηµατιζομένους
σηριχοῖς, xal ἀσπίδας χρυσοῦς ἐχούσας ὀφθαλμοὺς, xat
ἵππους χρυσοφοροῦντας, xai χαλινοὺς χρυσοῦς. Ἁλλ'
ὅταν τὸν βασιλέα ἴδωμεν, οὐδὲν τούτων ὁρῶμεν λοιπόν

ΡΕ PERFECTA CARITATE.

msi Noe fucrit, vel Job, vel Daniel , qui
wint supplicie affectos, non audent illis
& manum porrigere. Nature quippe com-
nem tune auferri contingit. Quia enim repe-
aesti peccatorum filiorun patres, filiique
entum improborum (non enim natura, sed
(ala sunt), ut illi puram liabeant lztitiam ,
wieordie vi frangautur, qui illis fruuntur
lam tunc exstingui contingil , ipsique cuin
Pontra propria viscera indignantur. Etenim
eum vident quidam filios suos improbos ,
heredant et a familia sua abscindunt, id
Miis in judicio eveniet. Nemo igitur, qui bona
'etur, aliquid boni speret, etiamsi sexcentos
agenitores habeat : Unusquisque enim referet,
MP per corpus sunt , prout gessit, sive bonum,
im (9. Cor. 5. 10). Audiamus, quiso, et re-
e$. Si pravo concupiscentix€ igne ardeas,
ius supplicii ignem, et hic ignis exstinguetur.
ris quid absonum loqui, tecum reputa strido-
Mium, et metus tibi freni loco erit. Si alie-
ere volueris, audi Judicem dicentem : Ligate
! pedes ejus, et projicite eum in tenebras exte-
fétth. 92. 15), et hanc abjicies concupiscen-
[ erudelis οἱ immisericors fueris, recordare
á illarum, qus , exstinctis lampadibus suis,
1 haberent oleum, ex sponsi tbalamo exclusz
αι. 25) , ac cito benignus evades. Si ebrie-
wmessationibus operam dare cupias, audi di-
lücentem , Mitte Lazarum (Luc. 16. 24) , qui
digito refrigeret adustam linguam , neque
consequutus est, et statim ab hoc cupiditatis
verteris. C:etera quoque omnia virtutis officia
queris : nihil enim onerosum Deus przcepit.
Mur precepta onerosa esse videntur? Ex
mostra. Quemadmodum enim si studiose dili-
i6 agamus, quie videntur esse gravia, levia
8 erunt: sic, si segniter agamus, Lulerabi-
(que difficilia nobis videbuntur. Quz: omnia
B reputantes, ne beatos illos przedicemus qui
Wwtur mensa, sed illorum finem cogitemus.
' stercus et pinguedo, illic vermis et ignis. Ne
,» Sed eorum finem nobiscum reputemus. Nam
icitudines οἱ labores, illic vincula insolubilia
ee exteriores. Ne glori: human: amatores ;
sit eorum exitus, consideremus. Hic servitus
, illic damnum multum et combustio zterna.
wd nos ratiocinemur , atque h:ec et similia
0etris concupiscentiis assidue occinamus, cito
m effugiemus et virtutem exsequemur, prz-
amorem exstinguemus, et futurorutn accen-
Qaid enim firmitatis habent prosentia , quid
Nitum, quid tam stupendum , ut omnem erga
s insumamus ? Annon eadem ipsa perpetuo
quasi in circulum recurrentia , ut diem et
noctem et diem, hiemem et :statem , zsta-
ilemem, et nihil ulterius? Accendamus ergo
i6 desiderium bonorum. Magna quippe justis
est gloria, et quam verbis exprimere non

?80

possumus. Nam corpora post resurreetionem incor-
ruptibilia aecipientes, glori: regnique Christi con-
sortes erunt.

6. Resurrectio futura quantum bonum. Futuram inter
el praesentem. vitam. discrimen. — Hoc vero quantum
sit, hinc intelligemus ; imo potius numquam clare
intelligemus ; ut autem exeniplo ex bonis przssentibus
assumpto, parvam quamdam ejus notitiam attinga-
mus, pro virili mea id quod dictum est declarare
curabo. Dic mihi, si quis tibi seni et in penuria de-
genti polliceretur id prestiturum se, ut repente
juvenis esses, et in ipsum :etatis florem reducereris,
formaque ac robore corporis cunctis przstares , da-
turumque tibi totius orbis regnum, idque ad mille
annos, regnum, inquam, in profundissima pace
transigendum , quid pro tali assequendo promisso
non facere, quid non pati velles ? En igitur, Christus
non hac, sed his longe majora pollicetur. Non enim
quanta senectutem inter et juventutem , tanta solum
est inter corruptionem et incorruptionem differentia;
neque quantum est inter regnum el paupertatem
discrimen, tantum etiam est inter gloriam prasentem
et futuram : sed quantum inter somnia et rei verita-
tem. Imo vero nondum quidpiam dixi : nullus quippe
sermo potest differentiam illam exprimere, quz est
inter futura et prwsentia. Si ratio autem habeatur
temporis, nulla omnino potest cogitari differentia.
Quomodo enim conferre quis potest presentibus ,
vitam nullum terminum habituram ? In pace autem
tantum est discrimen, quantum inter pacem et bel-
lum, inter corruptionem vero et incorruptionem,
quantum inter luteum frustum et gemmam puram.
limo vero potius quidquid dicas, nihil declarare pote-
ris. Quamvis enim corporum beatorum pulchritu-
dinem radio lucis conferam , quamvis conspicuo
fulguri, nibil illo splendore dignum dicam. Pro his
cerie quot non pecunias, quot non corpora profun-
dere par esset ? imo quot non animas? Nunc porro,
si quis te in regiam introduceret, omnibusque prz-
sentibus id curaret ut Imperator te alloqueretur, te-
que et menss et xdium consortem admitteret, te
omnium beatissimum esse pronuntiares : at cum in
cxlun sis ascensurus, et cum ipso universorum [in-
peratore versaturus, cum angelis vicissim micaturus,
et inaccessa illa gloria fruiturus, ambigis num pe-
cunias profundere oporteat, cum par esset, etiamsi
vitam emittere opus esset, exsultare, gaudere et
prx voluptate alas assumere? At tu,ut pra-fecturam
adipiscaris, qua tibi furtorum occasiones prebeat :
non enim id lucrum vocarim : et facultates expendis,
ab aliisque mutuaris, ac si oporteat etiam uxorem et
liberos pignori dare non vereris, regno autem c:x—
lorum tibi proposito, imperioque successoris experte;
segnis es, refugis, et. pecuniis inhias? nec cogitas,
si cxli partes ille, quas conspicere valemus, ita
pulchre, ita jucundz sunt, quantzx erunt alie his
superiores, quantum c:elum cli ?

Imperatorum cultus cum Christi novissimo.adventu
comparatus. — Sed quia corporeis oculis [μες videre

281
ixelv yàp ἡμᾶς ἐπιστρέφει µόνος, xal τὰ πορφυρᾶ
(μάτια, xaY τὸ διάδηµα, xal fj χκαθέδρα, χαὶ ἡ περόνη,
εαν -ὰ ὑποδήματα, xal ἡ τῆς ὄφεως λαμπηδών. Ταῦτα
ὦ ν ἅπαντα συναγαγὼν ἀχριθῶς, ἀπὸ τούτων µετάθες
zd Àv ἐπὶ τὰ ἄνω τὸν λογισμὸν, καὶ τὴν ἡμέραν ἑννόη-
rov τὴν φοδερὰν, xa0' ἣν ὁ Χριστὸς παραγίνεται. Οὐ
rdg e ζεῦγος ἡμιόνων ὄψει τότε, οὐδὲ ὀχήματα χρυσᾶ,
ϱὈ δὲ ὁράχοντας xal ἀσπίδας, ἀλλ’ ὃ πολλῆς viua φρί-
πτις, xal τοσαύτην ἐμποιεῖ τὴν ἔχστασιν, ὡς xal αὐτὰς
ἓ2επλαγῆναι τὰς obpavlouc δυνάμεις: AI γὰρ δυνάμεις
τών οὐρανῶν, qnot, σα.λευθήσονται. [296] Τότε &vol-
w&z2t μὲν ἅπας ὁ οὐρανὸς, χάτεισι δὲ 6 μονογενὴς τοῦ
Θεοῦ Υἱὸς, οὐχ εἴχοσι, οὐδὲ ἑχατὸν δορυφορούντων ab-
τὸν, ἀλλὰ χιλιάδων καὶ µυριάδων ἀγγέλων τε xal ἀρχ-
αΏέλων, xal πάντα ἔσται φόδου xal τρόµου μεστὰ,
τῆς γῆς ἀναῤῥηγνυμένης, καὶ τῶν πώποτε γενοµένων
ἀνθρώπων, ἐξ οὗ vévovev ὁ 'Αδὰμ µέχρι τῆς ἡμέρας
ἐχείνης, ἀπὸ γῆς ἀνισταμένων, xal ἁρπαξομένων, αὖ-

τοῦ μετὰ τοσαύτης φαινομένου δόξης, ὥστε τὸν ἥλιον

xal τὴν σελήνην ἅπαν χρύφαι τὸ φῶς, ὑπὸ τῆς αὐγῆς
ἐχείνης ὑπερλαμπόμενον. Ἁλλ', οἴμοι τῆς πολλῆς ἀναι-
σδησίας, ὅτι, τοιούτων προσδοχωµένων ἀγαθῶν, ἔτι πρὸς

τὰ παρόντα χεχήναµεν, χαὶ οὐκ ἐννοοῦμεν τοῦ διαθό-

Jo» τὴν χαχουργίαν, ὃς διὰ τῶν μικρῶν τὰ μεγάλα ἡμᾶς

ἀφαιρεῖται, xat δίδωσι πηλὸν, ἵνα ἁρπάσῃ οὐρανὸν, καὶ

lelxvoot σχιὰν, ἵνα ἐκδάλῃ τῆς ἀληθείας, καὶ iv ὀνεί-

Ps φαντάζει (τοῦτο γὰρ ὁ παρὼν πλοῦτος), ἵν', ἡμέ-

PA, γενομένης, δείξη πάντων πενεστέρους. "Amep µα-

όνες, ἀγαπητοὶ, φύγωμεν τὸν ἐχείνου δόλον, φύγωμεν

Ὦν μετ’ ἐχείνου χατάχρισιν, ἵνα μὴ καὶ πρὸς ἡμᾶς ὁ
δριτῆς εἴπῃ: Πορεύεσθε ἀπ᾿ ἐμοῦ, οἱ χατηραµέγνοι,
εἰς τὸ αρ τὸ αἰώνιον τὸ ἠτοιμασμένον τῷ 06649
*àl τοῖς ἀγγέ.οις αὐτοῦ.

9. ᾽Ἀλλὰ φιλἀνθρωπός ἐστιν ὁ θεός - οὐκ ἔσται τοῦτο,
Ῥησίν, Οὐχοῦν εἰκῆ γέγραπται; Οὐχὶ, φησὶν, ἀλλὰ πρὸς
ἀπειλὴν µόνον, ἵνα σωφρονῶμεν. "Av οὖν μὴ σωφρονῶ-
Pv, ἀλλὰ µένωμεν καχοὶ, οὐχ ἐπάξει τὴν χόλασιν; εἰπέ

Ux. ϱὐχοῦν οὐδὲ τοῖς ἀγαθοῖς ἀποδώσει τὰς ἁμοιθάς :
Ql, φησί» τοῦτο γὰρ πρέπον αὐτῷ καὶ ὑπὲρ τὴν ἀξίαν
Ξὑεργετεῖ». "sse ἐχεῖνα ἀληθηῃ xai πάντως ἔσται, τὰ
τῶν χολάσεων οὐ πάντως; Ὢ τῆς πολλῆς τοῦ διαθό-
χαχοτεχνίας, ὢ τῆς ἀπανθρώπου ταύτης φιλανθρω-
Xa c. Ἐχείνου Υάρ ἐστιν οὗτος ὁ λογισμὸς χάριν ἀνόνη-
τον χαριξόμενος xal ῥᾳθύμους ποιῶν. Ἐπειδὴ γὰρ ο-

» ὅτι τῆς χολάσεως ὁ φόδος, χαθάπερ τις χαλινὸς, τὸν

Ἡετέραν ἄγχει φυχὴν, καὶ τῶν χαχῶν ἀναστέλλει,
πάντα ποιεῖ xal πραγματεύεται, ὥστε πρόῤῥιζον &va-
σαι τοῦτον, ἵνα λοιπὸν ἀδεῶς κατὰ κρημνῶν φερώ-
Hats. Πῶς οὖν αὐτοῦ περιγενώµεθα; "Oca ἂν εἴπωμεν
Ue) τῶν Γραφῶν, ἑροῦσιν οἱ ἀντιλέγοντες, ὅτι ἀπειλῆς
Ὑέγραπται. ᾽Αλλὰ περὶ μὲν τῶν µελλόντων ἔχοιεν

δν τοῦτο λέγειν, εἰ καὶ λίαν ἀσεθῶς " περὶ δὲ τῶν ἑἐχ-

Ρηχότων οὐχ ἔτι, xa τέλος ἐσχηχότων. Ἑρώμεθα

CA lyvy αὐτούς 'Ηχούσατε περὶ τοῦ χαταχλυσμοῦ καὶ τῆς
ονωλεθρίας ἐχείνης; μὴ κἀχεῖνο ἀπειλῆς ἕνεχεν εἴἷ-
Έντο; οὐχὶ γέγονε, xai εἰς Epyov ἐξέδη : οὐχὶ καὶ τὰ

DE PERFECTA CARITATE.

288
ὄρη μαρτυρεῖ τῆς Αρμενίας, ἔνθα ἡ χιδωτὸς ἱδρύθη;
οὐχὶ xal τὰ λείψανα αὐτῆς ἕως νῦν ἐχεῖ σώξεται πρὸς
ἡμετέραν ὑλόμνησιν; Τοιαῦτα xal τότε πολλοὶ ἔλεγον,
καὶ ἐν ἐχατὸν ἔτεσι τῆς χιδωτοῦ τεχταινοµένης, xoi
τῶν ξύλων κατασχεναζοµένων, xai τοῦ δικαίου βοῶν-
τος, οὐδεὶς ὁ πιστεύων fiv ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οὖκ ἐπίστευσαν
τῇ διὰ τῶν ῥημάτων ἀπειλὴ, τὴν διὰ τῶν πραγμάτων
ὑπέστησαν τιµωρίαν ἁθρόον. Εἶτα ὁ τοιαύῦτην χόλασιν
[297] ἐπαγαγὼν ἐχείνοις, οὐ πολλῷ μᾶλλον ἐπάδει ἡμῖν;
οὐ Υὰρ ἑλάττονα τῶν τότε κακῶν τὰ νῦν γινόμενα. Τότε
μὲν γὰρ ἐπιμιξίας ἐποίουν ἀθέσμους: Εἰσῆ.θον γὰρ,
φησὶν, οἱ viol τοῦ Θεοῦ πρὸς τὰς θυγατέρας τῶν ἂν-
θρώπων' νῦν δὲ oüx ἔστιν εἶδος ἁμαρτίας ἄπρακτον, ὃ
χαταλιµπάνεται.

Αλ)’, el δοχεῖ, xal ἐφ᾽ ἕτερα κολάσεως εἴδη τὸν λό-
γον ἀγάγωμεν, ἵνα Ex τῶν γενοµένων χαὶ τὰ μὲλλοντα
πιστευθῇ. Ἐπεδήμησέ τις ὑμῶν τῇ Παλαιστίνῃ ποτ :
Ἔγωχγε οἶμαι. Οὐχοῦν ὑμεῖς µαρτυρήσατε τῇ ἀληθείᾳ
τῶν λεγομένων. ᾽Ασχάλωνος γὰρ xai Γάζης ἀνώτερον
εἰς αὐτὸ τοῦ Ἱορδάνου ποταμοῦ τὸ τέλος ἣν τις χώρα
πολλή τε xal εὔφορος, xa τῷ παραδείσῳ τοῦ Θεοῦ ἁμιλ-
λωμένη Εἶδε γὰρ, φηαὶ, Λὼτ πᾶσαν τὴν περίχωρον
τοῦ Ἰορδάνου, xal ἦν ποτιζοµέγη ὡς ὁ παράδεισος
τοῦ Θεοῦ. ᾽Αλλὰ νῦν αὕτη πασῶν τῶν ἑρήμων ἐστὶν
ἐρημοτέρα, Ἕστηχε μὲν γὰρ δένδρα, χαὶ καρπὸν ἔχει,
ὁ δὲ χαρπὸς τῆς τοῦ Θεοῦ ὀργῆς ἐστιν ὑπόμνημα. Ἑστή-
χασι γὰρ ῥοιαὶ λαμπρὰν μὲν ἔχουσαι τὴν ἐπιφάνειαν,
καὶ χρηστὰς παρέχουσαι τοῖς ἀγνοοῦσιν ἑλπίδας, εἰς δὲ
χεῖρας «ληφθεῖσαι xal διαχλασθεῖσαι, xapmbv μὲν οὐ-
δένα, χόνιν δὲ καὶ τέφραν ἐπιδείχνυνται πολλὶιν ἕνδον
ἀποχειμένην. Τοιαύτη ἐστὶ καὶ fj ΥΠ, τοιοῦτοι xa οἱ
λίθοι, τοιοῦτος χαὶ ὁ àhp αὐτός. Πάντα ἐμπέπρησται,
πάντα τετέφρωται, τῆς προλαθούσης ὀργῆς ὑπομνήματα
ὄὕντα, τῆς µελλούσης χολάσεως προμηνύματα. Mh χαὶ
ταῦτα ἀπειλαὶ ῥημάτων; μὴ xal ταῦτα ψόφοι ῥημάτων;
E! τις ἀπιστεῖ τῇ γεέννῃ, τὰ Σόδοµα λογιξζέσθω, τὰ Γό-
μοῤῥα ἑννοείτω, «hv τιµωρίαν τὴν ἤδη γεγενηµένην xal
μέχρι νῦν µένουσαν. Ὅπερ καὶ ἡ θεία Γραφὴ διηγου-
µένη περὶ τῆς σοφίας onsiv* Αὔὕτη δίκαιον, ἑξαποΆ-
Λυμέγων ἀσεθῶν, ἑἐῤῥύσατο φυγόντα καταδθᾶσιον
πῦρ ΠενταπόΊεως. Αὕτη χαὶ νῦν ἔτι εἰς Μαρτύριον
τῆς πονηρἰας χαπγιζομένη καθέστηχε χέρσος, xal
ἁτε.λέσιν ὥραις καρποφοροῦσα τὰ φυτά. ᾽Αναγχαϊον
δὲ xal τὴν αἰτίαν εἰπεῖν, δι’ ἣν ταῦτα πεπόνθασιν. "Ev
ἣν τὸ πταῖσμα αὐτῶν, χαλεπὸν μὲν xai ἑπάρατον * πλὴν
£v. Ὠαισὶν b. ἐπεμαίνοντο, ::aX διὰ τοῦτο πυρίνῳ χατ-
εχαύθησαν ὑετῷ ' νῦν δὲ µνρία xaX [oa xal χαλεπώτερα
γίνεται, χαὶ τοιοῦτος ἐμπρηαμὸς οὗ Ὑίνεται. Τίνος
ἕνεχεν; "Ότι πῦρ ἕτερον ἠτοίμασται, µηδέποτε σθεννύο
µενον. Πῶς γὰρ ὁ ὑπὲρ ἑνὸς ἁμαρτήματος τοσαύτην
ὀργὴν ἐπαγαγὼν, xai μήτε τοῦ ᾿Αθραὰμ τὴν ἱχετηρίαν
δεξάµενος, μήτε τὸν ἔνοικον δυσωπηθεὶς Λὼτ, tocod-

8 ('olb. τῶν ξύλων ὑφαινομένων.
b Sic recte Colb. Ju Savil. ἑπάρατου) ἐν παισίν.

350
των χαχῶν γινομένων φείσεται ἡμῶν; Οὐχ ἔστι ταῦτα,
οὖχ ἔστιν.

η’. ᾽Αλλὰ μὴ µέχρι τούτων στῶμεν * φἑρε, ἑτέρους εἰς
μέσον ἀγάγωμεν χολασθέντας , ἵνα διὰ πλειόνων ἆπο-
δείξεων πιστωθῇ τὰ λεγόμενα. Τὸν Φαραὼ πάντες
&xoótt& τὸν βασιλέα τῶν Αἰγυπτίων ΄ οὐχοῦν οἴδατε xat
τὴν δίχην, ἣν ἔδωχεν, ὅπως σὺν ἅρμασι xaX. ἵπποις,
μετὰ τοῦ στρατοπέδου παντὸς εἰς τὸ ἑἐρυθραῖον χατ-
εποντίσθη πέλαγος. "Iva δὲ καὶ τὰς Ἰουδαίων µάθητε
κολάσεις, ἄχουε Παύλου λέγοντος ' Μηδὲ ποργεύωµεν
καθώς εινες αὑτῶν ἐπόργευσαν, καὶ ἔπεσον [398]
àv μιᾷ ἡμέρᾳ εἴκοσι τρεῖς χιιάδες᾽ μηδὲ 1ογγύζω-
psv, καθώς τινες αὐτῶν ὀγόγγνσαν, xal ἁπώ.ογτο
ὑπὸ toU ÓAo0psvrov* μηδὲ πειράζωµεν τὸν Κύριον,
καθώς τινες αὐτῶν ἐπείρασαν, xal ὑπὸ τῶν ὄφεων
ἁπώ.οντο. El δὲ χἀκεῖνοι τοιαῦτα πεπόνθσσιν ὑπὲρ ὧν
Ίμαρτον, τί * οὗ πεισόµεθα ἡμεῖς; ᾽Αλλὰ νῦν οὐδὲν πα-
σχόµεθα δεινὸν, xal διὰ τοῦτο μάλιστα δεδοιχέναι χρἠ. Οὐ
γὰρ ἐπὶ τῷ μὴ δοῦναι δίχην, ἁλλ᾽ ἐπὶ τῷ χείρονα δοῦναι
τηρούµεθα, εἰ μὴ µεταθαλοίµεθα. Ἐχεῖνοι μὲν γὰρ οὐχ
ᾗδεισαν τὴν Yécvvav, χαὶ ταῖς ἐνταῦθα παρεδίδοντο τι-
µωρίαις' ἡμεῖς ὃΣ ὅσα ἂν ἁμάρτωμεν, κἂν μηδὲν ἀνια-
gb» ἐν τῷ παρόντι βίῳ πάθωµεν, ἐν τῷ µέλλοντι πάντα
πεισόµεθα. Ilo; yàp ἂν ἔχοι λόγον, ἐχείνους μὲν νη-
πιωδεστέρους ὄντας τοιαῦτα πεπονθέναι, ἡμᾶς δὲ τε-
λειοτέρων ἀπολαύσαντας µαθηµάτων, xal πολὺ χείρονα
πταίοντας ἑχείνων, ὃ.αφυγεῖν τὰς τιμωρίας, Βούλεσθε
xoi τὰς λοιπὰς αὐτῶν ἀχοῦσαι συμφ).ρὰς, ὅσας ἔπαθον
ἐν Παλαιστίνῃ ὑπὸ Βαθυλωνίων xat Ασσυρίων xaX Ma-
κεδόνων; ὅσους ὑπέμειναν λιμοὺς, λοιμοὺς, πολέμους,
αἰχμαλωσίας ἐπὶ Τίτου χαὶ Οὐεσπασιανοῦ; Τὴν Ἰωσή-
που βίθλον ἀνάγνωτε, ἣν ἔγραφψε περὶ τῆς τῶν Ίεροσο-
λύμων ἁλώσεως, xai µαθήσεσθε τὴν πιχρὰν ἐκείνην
τραχῳδίαν. Μετὰ γὰρ τῶν ἄλλων δεινῶν, eig τοσαύτην
λιμοῦ περιέπεσον ὑπερδολὴν, ὡς xal τὰς ζώνας αὐτῶν,
καὶ τὰ ὑποδήματα, xal τὰ τούτων ἐσθίειν βδελυρώτερα.
Πάντα yàp ὑπ ὀδόντας γεν d ἀνάγχη, χαθώς πού
φησιν ὁ προλεχθεὶς συγγραφεύς. Καὶ οὐδὲ µέχρι τοῦ-
των ἕστησαν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἰδίων ἀπεγεύσαντο τέχνων.
Πῶς οὖν, ἑχείνων τοιαύτας δεδωχότων δίχας, ἡμεῖς οἱ
τὰ χείρονα τούτων πράττοντες διαρευξώµεθα; El γὰρ

5 Savil. quedam omisit, quz restituuntur ex Colbert.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOD.

ἐχεῖνοι ἐχολάσθησαν τότε, διὰ τί ἡμεῖς οὗ χολαζόμεθα
νῦν; Οὐχὶ xat τυφλῷ δῆλον, ὅτι διὰ τὸ ἁποχεῖσθαι ἡμῖν
ἐν τῷ μέλλοντι τὴν χόλασιν, χαθὼς ἔφην πολλάχις;, Ἆρὴ
δὲ λογίζεσθαι πρὸς τούτοις χαὶ τὰ νῦν ἐν τῷ βίφ γινή-
μενα, χαὶ οὐχ ἀπιστήσομεν τῇ γεέννῃ. El γὰρ δίκαιός
ἔστιν ὁ θεὸς xal ἁπροσωπόληπτος, ὥσπερ οὖν xai ἔστι͵
αἰνος ἔνεχεν οἱ μὲν διδόασιν ἐνταῦθα φόνων δΐχας, οἱ
δὲ οὐ διδόασιν; οἱ μὲν τῶν μοιχῶν τιμµωροῦνται, οἱ δὲ
τελευτῶσιν ἀτιμώρητοι; πόσοι τυμθωρύχοι διέφυγον;
πόσοι λῃσταί; πόσοι πλεονέχται; πόσοι ἅρπαγες; Ἂν
οὖν γέεννα μὴ ᾗ, ποῦ τιµωρίαν ὑφέξουσιν ; "Αρα πε[-
θοµεν τοὺς ἀντιλέγοντας, ὅτι οὐχ ἔστι μῦθος ὁ περὶ αὐ-
τῆς λόγος; Οὕτω γάρ ἐστιν ἀληθῆς, ὅτι οὐχ ἡμεῖς pé-
vov, ἀλλὰ xal ποιηταὶ xal φιλόσοροι xa λογοποιοὶ περὶ
τῆς µελλούσης ἀνταποδόσεως ἐφιλοσόφησαν, xat iv boy
χολάζεσθαι τοὺς πονηροὺς εἰρήχασιν. El Υὰρ xal μετὰ
ἀληθείας, ὡς ἔχει ταῦτα, εἰπεῖν οὐκ ἠδυνήθησαν, ἅτε
ἀπὸ λογισμῶν χινηθέντες xal παραχουσµάτων τῶν παρ᾽
ἡμῖν, ἀλλ’ ὅμως εἰχόνα τινὰ χρίσεως ἔλαδον. Κωχντὺς
γάρ «acl τινας χαὶ Πνριφλεγέθοντας ποταμοὺς, xol
Στυγὸς ὕδωρ, xaX Τάρταρον τοσοῦτον ἀπέχοντα τῆς τῆς,
ὅσον αὕτη τοῦ οὐρανοῦ, xal πολλοὺς ἑτέρους χολάσεω;
τρόπους’ χαὶ [299] πάλιν Ἠλύσιον πεδίον, xal μαχά»
ρων νήσους, xal λειμῶνας εὐανθεῖς, xal εὐωδίαν πολ-
λὴν, xal abpav λεπτὴν, καὶ χοροὺς ἑἐχεῖ διατρίθοντας,
xai λευχἣν περιθεθληµένους στολὴν, xal ἄδοντας ὕμνος
τινὰς, χαὶ ὅλως xal ἀγαθοῖς xai πονηροῖς ἀποχειμένην
ἀντίδοσιν μετὰ τὴν ἐντεῦθεν ἔξοδον. Mi. τοίνυν ἁπι-
στῶμεν τῇ Ὑεέννῃ, ἵνα ph ἑἐμπέσωμεν εἰς atv
ὁ γὰρ ἀπιστῶν, ῥᾳθυμότερος Ὑίνεται ὁ δὲ ῥᾳθυμῶν,
εἰς αὐτὴν ἀπελεύσεται πάντως * ἀλλὰ xal πιστεύωµεν
ἀνενδοιάστως, χαὶ διαλεγώµεθα περὶ αὐτῆς συνεχῶς,
xai οὐ ταχέως ἁμαρτησόμεθα. Τῶν γὰρ τοιούτων λό-
ov ἡ μνήμη, χαθάπερ τι φάρμαχον πικρὺν, πᾶδαν
χαχίαν ἀποσμῆξαι δυνῄσεται, διαπαντὸς ἡμῶν ἐνιζό-
νουσα τῇ Ψυχῄ. Χρησώμεθα τοίνυν abt, ἵνα χκαθαρ’
θέντες χαλῶς, ἂξιωθῶμεν ἰδεῖν τὸν Θεὸν, ὡς ἀνθρύ
ποις ἰδεῖν δυνατὸν, xal τῶν µελλόντων ἁπολαύσωμεν
ἀγαθῶν, χάριτι xal Φφιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου fpi
Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν aii
νων. Αμήν.

MONITUM

Antiochiene an Constantinopoli hanc homiliam habuerit Chrysostomus, nulla possumus conjeetura

assequi. Eam porro dixit ad recens baptizatos et illuminatos; quales sunt etiam duze catecheses, quas

Tomo secundo dedimus. Sperabam autem me illam Grzece posse nancisci totam, quando in catalogo quo-

dam Manuscriptorum, ab amplissimo doctissimoque viro Joanni Pottero mihi transmisso, ejus titulum et

initium Grace vidi. Rogatus autem 2 me totam opellam Grace descriptam mitteret, opera ille usus viri

tantam iram intulit, neque Abrahami suppli-
B suscepit, neque inhabitantem Lotum reve-
t, tot admissis facinoribus, nobis parcet? Non
aon ita certe.
eccatores aliquando ín hac vila dant penas. Qui
sita pro admissis peccatis nihil patiuntur, in fu-
wniendi reservantur. — Verum ne hic gradum
i8, Sed age, alios in medium adducamus sup-
Αοοιος, ut pluribus demonstrationibus ea qux
» eonürmeutur. De Pharaone omnes audistis
iorum rege : nostis certe quas ille dedit poenas,
io cum curribus et equis, omnique pariter
α jn Rubrum mare demersus sit. Ut autem
wm quoque supplicia discatis, audi Paulum
κα: « Neque fornicemur, sicut quidam eorum
li sunt, et perierunt una die viginti tria millia :
marmuremus, ut quidam eorum murmurave-
| perierunt ab exterminatore : neque tentemus
MS, ut quidam eorum tentaverunt, et a scr-
& perierunt » (4. Cor. 10. 8. 10. 9). Quod si
afa pro peccatis passi sunt, quid non patiemur
| punc nihil grave patimur , ideoque maxime
eportet. Non enim ul non ponas demus ser-
, Sed ut graviores demus , nisi convertamur.
& non noverant gehennam, et suppliciis bic
καὶ : nos autem quandocumque peccamus, si
presenti vita grave patiamur , in futuro om-
etiemmur. Nonne cum ratione pugnaret, si
Wi rudiores οἱ imperitiores erant, talia passis,
perlectioribus fruimur disciplinis, et longe
&, quam illi, perpetramus , supplicium effuge-
Vuitis reliquas etiam illorum audire calami-
guas passi sunt in Palxstina a Babyloniis,
s et Macedonibus? quoties famem, pestem,
aai sunt, οἱ captivitates sub Tito et Vespasia-
yephi librum legite, quem de Jerosolymorum
| Seripsit, et acerbam illam tragoediam discetis.
llis quippe calamitatibus in tantam famem in-
M, ut balteos etiam suos, et calceos ederent,
eliam horribiliora : omnia quippe dentibus
X necessitas , ut przdictus scriptor ait. Ao
in bis steterunt, quin etiam proprios filios de-
iàt. Quomodo ergo, cum illi tales dederint

DE PERFECTA CARITATE.

?90
poenas, nos, qui graviora his perpetramus, effugie-
mus? Nam si tunc illi plexi sunt, cur nos jam non
plectimur ? Annon vel] czco manifestum est ideo sie
agi, ut szepe dixi, quod nobis supplicium in futurum
reservetur? Ad hzc vero consideranda sunt ea quas
nunc in hec inundo geruntur , et gehennae fidem non
negabiius. Nam si justus est Deus, nec personas ac-
cipit, ut certe verum est, cur hic alii czedium dant
poenas, alii non dant? cur ex meechis alii puniuntur ,
alii non plexi moriuntur? quot. sepulerorum effosso-
res penam vitarunt! quot fures! quot avari ! quot
raptores | Si ergo gehenna non esset, ubinam illi pa:-
nam dabunt | Num contradicentibus persuademus,
qu» de illa narrantur non esse fabulam? Ita enim
vera sunt, ut non nos tantum, sed etiam poetze, phi-
losophi et fabularum scriptores de futura pro merito
sorte philosophati sint , et improbos in inferno cru-
ciari dixerint. Nam etiamsi hzc vere ut sunt enarrare
non potuerunt, utpote qui ex ratiocinio tantum exque
nostra doctrina male accepta ad id permoti fuerint,
attamen illi imaginem quamdam judicii adepti fuerant.
Cocytos enim memorant, Pyriphlegethontas fluvios ,
et Stygis aquam, et Tartarum tantum a terra distan-
tem, quantum ipsa a cxlo, multos quoque alios ultio-
nis modos : rursumque Elysium campum, et fortuna-
torum insulas, prata florida, fragrantia multam,
auram tenuem et choros illic versantes, albo indutos
&mictu, quasdam modulantes cantilenas, in summa
bonis et malis post exitum ex hac vita paratam sor-
tem promeritam. Ne itaque gehennz fidem negemus,
ne in illam incidamus : nam qui non credit, segnior
eflicitur ; qui segnis est, in illam procul dubio ibit :
imo credamus sine dubitatione , deque illa frequen-
ter colloquamur, et non facile peccabimus. flujus-
modi namque serinonum commemoratio, quasi acer-
bum quoddam remedium, nequitiam omnem abster-
gere poterit, si nostris perpetuo animis insideat. Hoc
jtaque remedio utamur, ut probe ezpurgati, digni
simus qui Deum videamus , ut ab hominibus videri
potest, et futuris fruamur bonis, gratia et benignitate
Domini nostri Jesu Christi. Ipsi gloria in szcula sz-
culorum. Amen.

mM ——M————MÁ——M————Ó— M ——————

AD HOMILIAM IN JOSEPH ET DE CONTINENTIA.

1 accurati Joseph
exscribi mihique transmi

ievvlesius.

Boevvlesii, protobibliothecarii Bodleiani , quz paucissima in Manuscripto super-

tti curavit. Caetera enim avulsis foliis perierunt, ut monuit ipse laudatus

wpretatio Latina, etsi vetus, sal bene concinnata est.

—aá

α "Ad μὲν ἐμοὶ δοχεῖ
χρησιμώτατος εἶναι xal
πρέπων τοῖς τοῦ Χρις
στοῦ δούλοις ὁ περὶ σω-
φροσύνης λόγος * μάλιστα
δὲ νῦν ἐν χαιρῷ τοῦτον
ποιησόµεθα πρὸς ὑμᾶς,
ὅτε τὸν Χριστὸν ἐνδυσά-
psvot τῆς Ἐχχλησίας οἱ
παΐδες , σωφροσύνην µά-
λιστα χεκτῆσθαι πρὸ τῶν
ἄλλων ὁφείλουσιν ἀἆγα-
θῶν. Ἐπεὶ xal ὅττις εἷ-
δεν ἀθλητὰς, Ὁλυμπίοις
νοµισθέντας πρέπειν ,
ἀλειψαμένους ἐπὶ τὸ στά-
διον χαταβαίνοντας, εἶτα
περὶ παλαισμάτων xal
χαρτερίας xai νίχης διε-
λέχθη πρὸς αὐτοὺς, iv
χαιρῷ τοῦτο πεποιηχέναι
διχαίως ἂν παρὰ πάντων
νοµίζοιτο. Καὶ δὴ xal
ἡμεῖς ἑωραχότες τοὺς τοῦ
[300] Σωτῆρος ἀθλητὰς,
δύναµιν λαδόντας παρὰ
τοῦ Πνεύματος διὰ τῶν
θείων µνστηρίων, εἰχότως
ἂν ὑπὲρ σωφροσύνηξ δια-
λεχθέντες, ἐπὶ τὸν ἀγῶνα
τὸν πνευματικὸν παρα-
πἐέµψωμεν. Ἐν μὲν οὖν
τοῖς ἀνθρωπί. ..

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

EJUSDEM DE CONTINENTIA.

Mihi quidem semper
utilissimus videtur, et
Christi servis dignus ser-
mo de continentia : ma-
xime autem tempore hoc,
quando Christum induti
pueri Ecclesie prz aliis
bonis continentiam pos-
sidere maxime debent.
Nemo injuste vel intem-
pestive de fortitudine et
certamine factum dixerit
sermonem , cum athlete
juxta Olympicas leges
exercentur. Itaque et nos
nuuc athletasChristi quos
videmus accepissc virtu-
tem a Spiritu propter di-
vina sacramenta, ad ago-
nem spiritualem missuri,
merito de continentia dis
serimus. In mundanis
enim cerlaminibus post
victoriam corone; in
Christi autem stadiis
ante victoriam corona.
Quare autem coronatos
in agonem mittit nos
Christus? Ut metum in-
cutiat adversariis, sen-
susque nostros erigat :
ut ad honorem a Deo
nobis datum spectantes,

nihil indignum Domino vel loquamur, vel facia-
mus. Nam si rex aliquis purpura amictus , corona-
que caput ornatus, et victus natura affectionibus,
indignum quiddam regia majestate fecerit, mox ut in
regiam stolam aspexerit, emendat se, operanique
dat ne posthac a fedis vincatur cupiditatibus. Et tu
quoque indutus Christum , vitata turpi anim:e con-
cupiscentia , ad divinam statim stolam respice, me-
liorque statim eris, neque maligni artibus offenderis.
lgitur pulchrum quidem continentiam commendare
laudibus, pulchrius autem possidere. Et sane non pa-
rum ad continentiam incitantur, qui multum de ea
loquuntur et audiunt. Atque eam ob rem virtutes san-
etorum celebrari sacris Scripturis voluit Deus, ut
omnes homines in illorum trahantur imitationem,
vestigiaque illorum diligenter sequendo persuasi con-
tinentiam parent. Etenim si in gymnicis cerlamini-
bus plerique, visis athletis coronatis , accensi , eliam
ipsi se exueruut , et multos sudores laboresque per-
tulerunt, ut rainis vcl olez vel lauri coronarentur :
quanta ergo nos convenit alacritate pro continentia
sudores ferre, quando alios a Deo coronatos videmus,
ut calestibus redimiamur coronis, propter bona
salutariaque facinora ? Quomodo non gravc et. multa

íra dignum, si athletas allectet folium lauri vel
oliv;e, et gloria transitorix: hujus vit»: nos autem
nihil moveant Christi munera, ut omnem voluptatem
"moveamus, et timorem Dei praferamus concupi-
scentiis ? Porro non in solis hominibus videmus simi-
lium imitationem, sed οἱ in brutis. Nam οἱ columbae
Sepe, visa una avolante, statim sequuntur omnes :
et pullus generosus, in equorum armento exsiliens ,
secum rapit omne armentum. EL inter vos, ut in ar-
mento Christi, bonus est pullus Joseph continentis-
simus, c:xelestibus exsultationibus ad sui imitationem
1108 conservos vocans. Saltemus igitur cum bono ad.
olescente spiritualem choream , laudantes ipsius eon-
linentiam , non verbis solum , sed et operum imita-
Gone. lile igitur, ille erat diligens et perpetuus conti-
nenti» custos , cum posset reginz ipsi imperare et in
deliciis atque luxu divitem et voluptarium agere.
Verumtamen quamvis talium et tantorum dominos
futurus, cum cogitasse quod divitie quidem et po-
tentia ac gloria cum przsenti vita transeant, οἱ temt-
poralium lucrum dumtaxat habeant, solius autem
virlutis nullus sit finis, ideo voluptatibus timorem
Christi , ut frenum quoddam, injecit. Divitias autem
et delicias, ac promissiones dominz derisit, mise-
riam in carcere dulciorem censens przclaris domici-
liis, tametsi his qui excellenter formosi sunt, diffcile
est imperare voluptati. Hic autem tautum specimen
exhibuit continentize, ut pulchritudine animz pulchri-
tudinem corporis occultaret, stellze cuidam pulchre
formositate corporis, angelis autem venustate anim?
conferendus. Nos autem decet admirari , non solum
adolescentis continentiam , sed et pericula , quae pro
illa sustinuit, qui morte gravius ac terribilius judi-
€avit servire voluptatibus. Admirabitur autem, qui
virtutem ipsius diligenter cognoverit, et tempora
expenderit in quibus animam puram servavit. Nam
priusquam in terra et. Dominus et Opifez universi
apparuit, libertatem custodivit mentis. In domo in-
piorum educabatur, multos habebat ad deteriora
adhortantes, carebat continenti:* magistro. Omnes
voluptati serviebant, ventri indulgebant, nihil pium,
nihil sanctum faciebant : attamen in tantorum talium-
que impiorum corona, videns dominam intemperan-
tem jacere , czlestium thesaurorum proditor non est
factus, sed Spiritus templum indeprzdabile custo-
divit, malens mori , quam servire voluptatibus. Non
audierat Paulum dicentem , corpora nostra membra
Christi esse (4. Cor. 6. 15) : οἱ priusquam audiret
vocem divinam, non minor apparuit iis qui czelestibus
promissionibus honorati sunt, docens nos in Ecclesiis
quam oporteat nos ecrtare, et incorruptam servare
animam. Nam si ego, dicere potest Joseph, qui ante
natum Christum fui, nec audivi excelsum apostolum
Paulum elamantein, corpora nostra membra esse Chri-
sti, putavi Dci servos decere ut imperent voluptati,
nec inventus sum continentiz decoctor, quamvis multa
pericula parata viderem : quantum vos convenit cun:

2575

tiiaorc et tremore vivere in continentia , ut ne appa-
realis indigni honore, et ne membra Christi fiant mem-
bra scorti! Hoc verbum potest omnem animam conti-
nentia munire, boc verbum ardentes concupiscentias
facile restinguit. Neque imber in ignem cadens ita fa-
€ile lammam deprimit, ut malas concupiscentias fnar-
cescere facit sermo ille in animam admissus. Eosdem
sermones nobis loqui et magnus Job potest, qui non
$olum diligens continentix fuit exercitator, sed el
legem ocnlis suis posuit, ne in virginis viderent fa-
ciem, ne forte mentem illius irradians raperet pulcliri-

tudo (Job 51. 1) : quamvis quis non admiraretur et
obstupesceret , videns «irum hunc cum diabolo qui-

dem viriliter certare, et omnes maligni machinas vin-
cere, virginis autem faciem fugere, et a formoss
puelle aspectu oculos subducere? Diabolum quidem
videns accedentem non fugit, sed mansit sicut leo
viribus fidens : virgine autem visa non stetit , neque
moratus in contuenda pulchritudine, sed statim se-
cessit. Censebat nimirum in prelio contra d»mones
virili et audaci animo opus : in continenti: autem
preparatione victoriam concedi, non ex virginum
consueludine , sed seccssu. Quisquis igitur promittit
virginitatem, accipiat consilia continentissimi omnium
hominum, qui et ipse ante Christum incarnatum tam
diligens continentize fuit custos. Neque enim negligen-
ter audiendum , quod ante Cliristum incarnatum ap-
paruerint justi tantum continentize specimen exhiben-
tes. Non enim erat quod tania vi ad virtutem illam
urgeret, neque virginibus crimen erat neglecta conti-
nentiz». possessio. Quomodo autem hoc? Quia hujus
causze gratia Deus excelsus, universorum Opifex, no-
stram accepit formam , ut angelorum sanctimoniam
ex czlo deduceret. Quando igitur homines post tantum
honorem voluptatibus se mancipant , dici nequit te-
meritatis magnitudo , qua membra Christi membra
meretricis facientes, Domini niisericordiam afliciunt,

DE CONSOLATIONE MORTIS.

294
et quantum in eis est, vanam reddunt. Audiunt de-
mones, et timent, quia Deus non connivet ut conjun-
gantur sibi, nos autem sibi adjungat. Et audent
fidelium quidam abscindere se a Christo, at jungere
meretricibus ? Non tantum est malum e celo in lutum
radere, quantum malum fuerit membrum Christi fa-
cium a divino honore excidere, et membrum fleri
scorti. Quando igitur concupiscentia mala inflammat
animam , Statim recordare Christi, cogita adstare
tibi Paulum adhortantem, ac dicentem : Nescitis quod
corpora vestra membra sunt Christi? Gerens membra
Christi, faciesne membra scorti (1. Cor. 6. 15)? Si illo-
rum verborum fueris recordatus, statim fugientem
videbis voluptatem. Nam si ancillas domina casta et
pudica turpitudini deditas statim solo aspectu pudicas
facit : quid mirum, si titillantem voluptatem Christi
memoria stati. sopit? Semper crucem labe ante
oculos tuos radiantem, et purus a peccatis per id
temporis abibis. Nam sicut columna nubis, figura no-
strz? crucis, Hebr&orum multitudinem protegebat, ne
quid mali ab ZEgypiiis pateretur (Exod. 15. 21) ; ita
crux ante oculos visa omnem statim abigit malam vo-
luptatem. Hxc enim salus est animz, feedarumque
concupiscentiarum salubre antidotum. Etenim infir-
mitates corporis medicorum artes sanant, animam
autem aegrolam curant statim eloquia Christi. Eapro-
pter et eos qui peccarunt, et adhuc carnis serviunt
voluptatibus, oramus et precamur, ut excitentur ac
resipiscant, ne omnino ab affectionibus vincantur ,
neve impetu ferantur, neve in amaram servitutem

sponte se subjiciant, sed se in acie opponant, et ti-

inore Christi mentem corroborent, ac ejiciant ex arce
gravem dominam : ut abjecta omni macula , et pec-
cantium turba , cum sancta et incorrupta anima pos-
simus accedere ad divina et reverenda sacramenta

magni Dei et Salvatoris Jesu Christi : cui gloria et im-

perium in s:ecula seculorum. Ainen.

MONITUM IN SEQUENTIA DUO OPUSCULA.

Hac opuscula duo in Latina interpretatione, quze sola superest, inventionem tamen et eloquentiam
brvsostomi pra: se ferunt, omninoque digna sancto doctoresunt. Aliquid tatnen suspicionis succurrit, ea

10a boc ordine et ritu, quo hic comparent, ab ipso Joanne nostro edita fuisse, sed a. quopiam alio,

qui

ες vriis ejus locis hzc. ita. consarcinaverit. Utut res est, Ίο digna plane sunt qux Chrysostomi nomine
Püblicentur. Preemittimus autem Admonitionem fratrum nostrorum Benedictinorum, qui Editionem Ope-

lem iserunt :

""m divi Augustini curaverunt, et sexto Tomo p. 259 et seqq. hzc opuscula ediderunt, atque hoc Moni-

t Exstant sermones isti duo in vetere Corbeiensi Codice ante mille, ut videtur, annos descripto, primus

quidem hocce titulo prznotatus : Incipit sermo sancti Joannis de Consolatione mortis. Secundus autem
primo quam proxime conjunctus absque titulo, nihilque aliud in fine habens nisi, Explicit de Resurre-
ciue, Cseterum alter iste sermo tertia parte, qua in ante excusis carebat, auctior nunc primum prodit
ti laudato Corbeiensi exemplari : eaque pars recapitulationem eorum qua in primo sermone dicta fue-
Tui, continet, et aliis non incertis argumentis ad hoc opuseulum pertinere cognoscitur. Joannem porro
Mn alium quam Chrysostomum in fronte sermonis primi designatum opinamur. Confer Homiliam ipsius
M in 4 Cor. 15, et Homiliam 4 in 2 Cor., et Homiliam 61 in Joan., Homiliam denique 7 ad populum
um, eic. »

D τι παν ————— -

DE CONSOLATIONE MORTIS.
SERMO PRIMUS.

1. Prebete silentium, fratres, ne vos transeat — cum (uerit oculus dolore turbatus. Quicumque ergo
sermo utilis et in tempore necessarius. Nam tunc vel non habet hunc dolorem, non obstrepat, sed potius
maxime opus est medicina, quando gravis nascitur — audiat, quia non impedit sanum scire medicinam
aegritudo : et tunc sollicite collyrium adhibendum est, — quie prosit. Qui vero per bunc casum turbatum habei

995
oculum mentis, et doloribus cruciatur, magis inten-
tus sit ut aperiat oculum ad suscipiendum salutaris
verbi collyrium , quo non solum consolationem, sed
eliam remedium consequatur. Certum est autem,
quia is qui dolet. oculum, si eum medico ínfundenti
collyrium aperire noluerit, collyrium quidem foris
extra pupillam funditur, oculus vero remanet in do-

lore : sic et mens dolentis, si propter nimiam tristi- -

tiam verbo se clauserit, non recepta salubri admoni-
tione, incipiet plus dolere, et forsitan pati illud quod
in Scriptura continetur , Quia tristitia mundi mortem
operatur (2. Cor. 1. 10). Beatus Paulus apostolus,
fidelium doctor , medicus salutaris, duas esse dixit
tristitias ;: unam bonam, etalteram malam ; unam
utilem, et alteram inutilem ; unam qu: salvat, et al-
teram qua perdit. Et ne dubium alicui videatur id
quod dico, ipsa ejus verba recitabo. Ait enim, Que
secundum Deum est tristitia, panitentiam in salutem sta-
bilem operatur (Ibid.) : hc est illa bona tristitia.
Sequitur deinde : Nam seculi hujus tristitia mortem
operatur : haec est illa mala.

2. Luctus an prosit, necue. Videamus ergo, fratres,
ista tristitia quz nunc est in manibus, qux nunc agi-
tur in pectore, et auditur voce , utilis sit an inutilis,
prodesse valeat an nocere. Jacetecce corpus exanime,
jacet in tabula homo sine homine , meinbra utique
sine spiritu ; clamatur , nec respondet ; vocatur , et
non audiL; jacet facies pallida, forma mutata, per
quam mors ipsa cernitur (a) ; cogitatur praterea ejus
perpetuum silentium , cogitatur delectatio, aut 4
fuit, aut qu:e futura erat utilitas; cogitantur necessi-
tates, veniunt in mentem verba dulcissima , longa
consuetudo requiritur. H:ec sunt sine dubio qu:
movent lacrymas, incitant ululatum, et totum ani-
mum in profundamtristitiam demergunt. Contra hxc
tam valida, tam fortia doloris arma illud primo (0)
omnium opponendum est, quia omne, quod nascitur
in hoc mundo, necesse est mori. Hzc estenim lex Dei
et sententia immutabilis, quam post delictum princeps
generis humani accepit, dicente Deo , Terra es, et
in terram ibis (Gen. 5. 19). Quid ergo novi contigit ,
$i homo ad hoc natus divinz legi ac sententix satis-
fecit? quid novi accidit, si ex mortalibus natus naturz
propri», quia nec poterat excusare , respondit ? Non
est inusitatum quod antiquum est, nonest inauditum
quod quotidianum est, non est proprium quod com-
mune est. Si avos et proavos novimus per hanc
viam mortis profectos , si ipsos denique patriarchas
et prophetas ab Adam protoplasto non sine occasu
audivimus migrasse de sxculo, elevemus animum de
profundo tristitiz : quia quod debebat, hoc reddidit.
Et utique debitam cum redditur, quam potest babere
tristitiam ?* Hoc est vere debitum , quod nulla potest
pecunia redimi : hoc est debitum, quod nec virtus
excusat, nec sapientia, nec potestas, nec ipsi denique
reges poterunt declinare. Plane hortarer ego ut
(0) Post, cernitur, quidam Editi addunt, et horretur.

(b) Editi quiam, post, doloris arma, ferunt, spiritalibus
debemus armari prasidiis. Illud ergo, etc.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. qc

augeres tristitiam , si fuisset talis res, qux cum po
set tua substantia redimi, vel differri, negligentia ai
parcitate provenisset. Cum vero Dei decretum firmu
sit et immutabile, frustra dolemus, et de noh
quirimus quare sit mortuus, cum scriptum sit, D
mini Dei sunt exitus. mortis (Psal. 67. 91 ). Ista eri
communis vite conditio si recipiatur in animo, ii
cipiet gravatus cordis oculus, quasi prima infusio:
relevari.

9. Luctus nimius a ratione alienus etiamque perici
losus. — Sed dicis, scio communem esse hunc c:
sum ; scio quia is, qui mortuus est , debitum solvil
sed delectationem cogito, necessitates repeto, consue
tudinem requiro. Si propter hzc tristitia afficeri:
errore duceris , non ratione gubernaris. Scire enii
debes, quia Dominus , qui hanc dederat delectatio
nem, dare potest et aliam potiorem , et qui tbi han
intulit necessitatem, sufficiens est per aliam occasio
nem supplere. Utilitatem ! vero , sicut tuam vides,
debes et ejus qui defunctus est. cogitare : quia sic ei
forsitan expediebat, sicut scriptum est : Haptus ei,
ne malitia mularet. ejus. intellectum, Placita enim era
Deo anima ejus, ideoque properavit de media iniquileit
educere eum (Sap. 4. 11. 14). De consuetudine auiem
quid dicam, quam dum tempus 5 sic facit oblivisci,
ut numquam fuisse videatur? Quod ergo tempus
prxstat et. dies, multo magis debet ratio et bona
prestare cogitatio. Et vel illud maxime cogitandum
est, quod divina per Apostolum sententia diffinivit,
Quia tristitia mundi mortem operatur (2. Cor. Ἴ. 10).
Quod si tam oblectatio, quam utilitas przsens, tive
consuetudo , res mundi sunt et gaudia szeculi transi-
toria, propter hec animum dejicere, et spiritam
contristari, vide ne sit vere mortifera valetudo. Re-
petens autem iterum atque iterum dicam : Quis rri-
stitia mundi mortem. operatur (Ibid.). Quare autem
morlem operatur? Quia solet nimia tristitia aut.
ad dubitationem , aut ad perniciosam perducere blas-
phemiam.

4. Luctus iis qui ante Christum licitus. Cur Christus
fleverit Lazarum. Lugere mortuos jam non licet.— Sed
dicet aliquis : Prohibes lugere mortuos, cum οἱ pp
triorchs plorati sunt, et Moyses ille famulus Dei,
et inulti deinde prophet, przesertim cum Job quoque
justissimus vestem suam supra filiorum consciderit
necem (Job. 1. 20)? Non ego prohibeo lugere mor-
tuos , sed gentium illuminator Apostolus, qui sic ait:
Nolo vos ignorare, fratres, de dormientibus , ut non
contristemini , sicut qui spem non habent (4. Thess. 4.
12). Non potest Evangelii claritas obscurari, si ii qui
ante legem , aut sub legis umbra positi fuerant , suos
mortuos flebant. Et merito flebant, quia nondum de
czelis venerat Christus, qui fontem illum lacrymarum
sua resurrectione siccavit. Merito flebant, quia adhue

! Aliam lectionem habet Editio qusdam Augustnem
nempe, potiorem, et necessitalem su alia occassome am
plere. Utilitatem, etc. Sed preferenda videtur altera. lec-—
quz in margine affertur.

1! Forte melius, quum interdum tempus.

ΡΕ CONSOLATIONE MORTIS.

intentia permanebat. Merito lamentabantur ,
um resurrectio predicabatur. Sperabant
ancti quique adventum Domini, sed mortuos
lebant, quia nondum viderant quem spera-
bique Simeon unus de veteribus sanctis, qui
rat de sua morte sollicitus, postquam Jesum
a adhuc puerum secundum carnem suscepit
mS, de suo exitu gratulatur dicens, Nunc di-
Jemine, servum (uum in pace , quia viderunt
i salutare tuum (Luc. 9. 29. 50). 0 beatus ille
| Quia quod sperabat viderat, jam mortem
tem et requiem computabat. Sed dices : Ecce
relio legitur, archisynagogi ploratam filiam
53), et sorores Lazari Lazarum flevisse (Joau.
Sed illi adhuc secundum veterem legem sa«-
quia necdum a mortuis Christum resurrexisse
want. Flevit plane et ipse Dominus Lazarurmn
itum , non utique ut flendi mortuos formam
ed ut et se per lacrymas suas verum corpus
isse monstraret. Vel certe flevit amore hu-
ndaeos, quia nec tali signo monstrato in eum
Tedituri. Neque enim mors Lazari causa esse
laerymarum , quem ipse Jesus et dormivisse
et suscitaturum se promiserat, sicut et fecit.
werunt ergo veteres suum morem, suamque
em, Christi adventum precedentes *. Jam
quo Verbum caro factum est, et habitavit in
X quo primo Ade datani sententiam Adam
us solvit, ex quo nostram mortem sua morte
et ab inferis die tertia Dominus resurrexit,

est terribilis mors fidelibus : non timetur
quia Oriens venit ex alto. Clamat ipse Domi-
mentiri nescit : Ego sum, inquit, resurrectio
ii credit in. me, etiamsi mortuus fuerit, vivet :
qui vivit et credit in me, mortem non videbit
um (Joan. 11. 25. 26). Manifesta est, fratres
l, vox divina, quia qui credit Christo, et ejus
custodit, si mortuus fuerit, vivet. Hanc vo-
lus Paulus apostolus accipiens, et totis fldei
etinens , instruebat : Nolo, inquit , vos igno-
Wres, de dormientibus , ut non tristes sitis (1.
. 19). O mira Apostoli pronuntiatio! Uno ser-
ifequam doctrinam proferat *, resurrectionem
dst. Dormientes namque appellat illos, qui
üDt, ut dum dormire eos dicit, resurrecturos
tatione consignet. Non, inquit, tristes sitis
milibus, sicut et ceteri. Qui spem non habent,
plur : nos autem qui spei filii sumus, collz-
use autem nobis spes sit, ipse commemorat di-
redimus, quia Christus mortuus est, et resurrexit:
t$ eos, qui dormierunt, per Jesum adducet cum
κε. 4. 10). Jesus enim nobis et hic viventibus
, et hinc recedentibus vita est. Mihi, inquit
b, Sivere Christus est, et mori lucrum (Philipp.
ucrum plane, quia angustias et tribulationes,

orbeiensis, more humano.
otbeiensis, Christi adventu pendente.
juldam, uno sermone ut utramque doctrinam pro-

quas habet longior vita, mors accelerans lucrifacit.
Jam vero ordiuem et habitum spei nostre describit
Apostolus. « Hoc, » inquit, «vobis dicimus in verbo
Domini, quia nos qui vivimus, qui residui sumus , in
adventu ejus non prieveniemus eos qui dormierunt :
quia ipse Dominus in jussu et voce archangeli , et in
tuba Dei descendet de czelo, et. mortui qui in Christo
sunt resurgent primi : deinde nos qui vivimus, simul
cum illis rapiemur in nubibus obviam Christo in aera,
et ita semper cum Domino erimus » (1. Thess. 4. 14—-
16). Hoc est quod dicit, quia cum venerit Dominus ,
inveniet multos in corpore Christianos, qui nondum
experti sunt mortem : et tamen non ante rapientur ad
celum, quam mortui sancti de monumentis resur-
rexerint, tuba Dei et voce archangeli suscitati. Cum
autem fuerint suscitati, juncti pariter cum viventibus
rapientur in nubibus obviam Christo in aera , et sic
semper cum ipso regnabunt. Nec sane possit dubitari
quod possint corpora, quamvis siut gravia, in aera
sublevari : cum jubente Domino Petrus ipsum corpus
habens super undas ambulaverit maris (Matth. 44.
29), Elias quoque ad hujus spei confirmationem, per
huuc aera curru flammeo sil raptus ad caelum (4. Heg.
9. 11).

6. Quales futuri simus post resurrectionem. —Sed
qu:eris forie : Quales erunt qui a mortuis resurrexe-
rint? Audi ipsum dicentem Dominum tuum : Της,
inquit, justi fulgebunt, sicut. sol in regno Patris sui
(Mauh. 45. &5). Quid splendorem commemorem solis ?
Cum fideles transfigurari necesse est ad ipsius Christi
Domini claritatem, ut testatur apostolus Paulus:
« Nostra, » inquit, « conversatio in czelis est : unde et
ipsum Salvatorem exspectamus Dominum Jesum Chri-
stum, qui transformabit corpus humilitatis nostezv ad
conformationem corporis glorizx su:e » (Philipp.35. 90.
21): transfigurabitur sine dubio caro ista mortalis
ad conformationem Christi claritatis, induet * mortale
immortalitatem : quia Quod seminatum fuerat in infir-
mitate, protinus surget in virtute (1. Cor. 45. 45). Non
timebit caro amplius corruptionem , non patietur fa-
mem, non sitim , non zgritudines , non casus adver-
808. Pax enim tuta , et firma securitas vitze est. Alia
utique czxelestis est gloria , ubi et gaudium sine defe-
ctione prastabitur.

1. Mors magis optanda, quam lugenda, sed non aibi
inferenda. — Hxc in sensu et oculis gerens beatus
Paulus dicebat, « Optabam dissolvi, et cum Christo
esse multo magis melius * » (Philipp. 4. 95). Et adhuc
aperte docens, « Dum sumus, » inquit, «in corpore,
peregrinamur a Domino : per fidem enim ambulamus,
et non per speciem. lsbemus autem magis, » inquit,
* bonam voluntatem peregrinari a corpore, et pr:esentes
esse ad Dominum » (2. Cor. 5. 6-8). Qaid agimus nos
parv:e fidei homines, qui anxiamur et deficimus, si
aliquis de caris nostris migret ad Dominum? Quid

! Μες. induetur. .

* Sic Ms, Corbeiensis. Editi. vero quidam , ΠΟ euim
melius. Infra Ms. Corb., presentes esse. et adveniare. Do.
gui.

239
agimus, quos peregrina;io in hoc mundo magis de-
lectat, quam repraesentari ad Christi conspectum ?
Vere, vere peregrinatio est omne quod vivimus : nam
sicut peregrini in s:eculo, sedes liabemus incertas,
laboramus, desudamus, vias ambulantes difficiles ,
periculis plenas : undique insidiz& , a spiritalibus, a
corporalibus inimicis!, undique errorum calliculi sunt
preparati. Et cum tantis periculis urgeamur , non
solum ipsi non cupimus liberari, sed etiam liberatos
tamquam perditos lugemus et plangimus. Quid nobis
praestitit Deus per suum Unigenitum, si adhuc mortis
timemus casum? Quid nos renatos ex aqua et Spiritu
gloriamur, quos peregrinatio de hoc mundo contristat?
Ipse Dominus clamat, Si quis mihi ministrat, sequatur
ne : et ubi ego sum, ibi erit εἰ minister meus (Joan. 12.
Q6). Putas si rex terrestris ad suum palatium vel
convivium aliquem vocet, non cum gratiarum actione
properabit? Quanto magis ad czlestem currendum
est regem, qui quos receperit, non solum convivas ,
sed etiam conregnatores ? elficiet, sicut scriptum est:
Si commortui sumus, el convivemus ; si sustinemus, et
conregnabimus (2. Tim. 2. 11. 12). Nec hoc ego
dico, ut quis manus sibi inferat, aut se interficiat
coutra voluntatem Dei creatoris, aut. animam ut de
corporis sui expellat hospitio; sed hoc dico, ut lztus
et gaudens, cum aut ipse vocatur et proximus, et ipse
vadat, et euntibus gratuletur. ilc enim est Christianze
fidei summa, vitam veram exspectare post mortem ,
reditum sperare post exitum. Accepta igilur voce
Apostoli, cum fiducia jam dicamus gratias Deo, qui
nobis contra mortem victoriam dedit, per Christum
Dominum nostrum, cui est gloria et potestas nunc et
in $zcula seculorum. Amen.

SERMO Il.

4. Resurrectio unde apud infideles dubia. — Supe-
riori quidem libello perstrinximus breviter de conso-
latione mortalitatis *, de spe resurrectionis : nunc
plenius et validius de eisdem dicere properamus. Si
quidem hec, qui loquutus sum, fidelibus quidem
certo sunt , infidelibus autem ac dubiis videntur esse
fabulosa, ad quos pauca strietius proferamus. Certe
quicumque estis increduli, omnem dubitationem de
substantia corporis sustinetis. Discreditur enim a qui-
busdain, carnem conversam in pulverem, iterum posse
resurgere, iterum reviviscere. Cxterum de anima
nullum possc hominum dubitare : si quidem de animae
immortalitate nec philosophi ipsi, cum sint pagani,
dissentiunt. Nam quid est mors, nisi separatio cor-
poris animzque ? Recedente enim anima, qua sem-
per vivit, qux mori nescit, quia de flatu Dei est *,
solum corpus emoritur : quia aliud in nobis mortale,
aliud immortale est. Sed recedens anima, qux carna-
libus oculis non videtur, ab angelis suscipitur, ct

* Ms. Corb., a spiritalibus inimicis, tantum, et ibidem,
undique errorum casus seculi preparati.

3 MS., conregnaturos.

* Editi veteres Augustini, de consolatione mortuorum.
Corb. Codex, de consolatione mor talitatis.

* Editi veteres, de Dei est. inspirata, et paulo
que carnalibus ο cider non potest. Ata et paulo post,

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ΑΠΟΗΙΕΡ. CONSTANTINOP. 900

collocatur aut in sinu Abrahae, si fidelis est; aut in
carceris inferni custodia , si peccatrix est : dum sta-
tutus veniat dies, quo suum recipiat corpus, et apud
wibunal Christi judicis veri reddat suorum operum
rationem. Ergo quia de carne tota cunctatio est *,
hujus est infirmitas defendenda, et resurrectio con-
signanda.

2. Mortui quomodo resurgent. Probatur Deum mor-
(uos posse suscitare. — Quod si quis requirat a me
dubius et incredulus , Quomodo mortui resurgent, quo
aulem corpore venient? respondebo ei ore ac verbis
Apostoli, Insipiens, {8 quod seminas, non vivificatur,
nisi prius moriatur : el quod seminas, nudum seminas
granum tritici aut alterius alicujus seminis (4. Cor. 15.
39-57) , mortuum et aridum sine humore ; et cum
putrefactum fuerit, fecundius surgit, fitque vestitum
folliculis, aristis armatum. Qui ergo granum tritici
suscitat propter te, ipsum te non poterit susci-
tare propter se (a)? qui solem quotidie quasi de
sepulero noctis euscitat, et lunam quasi de interitu
reparat , et tempora recedentia revocat ad utilitatem
scilicet nostram : ipsos nos, propter quos omnia re-
parat, non requiret, et semel patietur exstingui *,
quos suo flatu accendit, quos suo spiritu animavit? -
et in perpetuum jam non erit homo, qui illum pie et
agnovit et coluit? Sed iterum dubitas, quod possis
reparari post mortem, restitui post cinerem et ossa
consumpta ? O homo, dic mihi, quid fuisti ante quam
in matris utero concipereris ? Nihil utique. Deus ergo,
qui te creavit ex nihilo, nonne facilius poterit reparare
de aliquo ? Mihi crede , facilius poterit reficere quod
ante jam fuit, «qui potuit * creare quod non fuit. Qui
te ex gutta informis liquoris in tux* matris utero in
nervos, venas et ossa jussit excrescere, poterit, mibi
crede, de utero terrze iterum generare. Sed times ne
forte ossa tua arida vestiri pristina carne non pos-
sint? Noli, noli, secundum tuam impotentiam, Dei
wstimare majestatem. Deus ille rerum omnium pro-
creator, qui vestit arbores foliis, et prata floribus,
poterit et tua ossa illico veris tempore * in resur-
rectione vestire. Dubitaverat aliquando de hoc ipso
propheta Ezechiel , et interrogatus a Domino, utrum
viverent ossa arida , qux» videbantur sparsa per cam-
pum, respoudit , Tu eris, Domine (Ezech. 51. 5). Sed
postquam Deo jubente , et seipso prophetante , vidit
ossa ad sua loca et juncturas currentia, postquam
vidit ossa arida nervis ligari, venis intexi, carne con-
tegi, cute vesliri, postea prophetavit in spiritu, et
veniens spiritus uniuscujusque introivit in corpora
illa jacentia, et resurrexerunt, et mox steterunt * :
sic confirmatus de resurrectione propheta , scripsit
visionem , ut ad posteros tant:e rei cognitio perveni-

! Ediü veteres, (ota contradictio est, quae lectio nen
spernenda.

3 lidem, et cineres patietur exsti

5 Ms. secunda manu, quam potuit.

* Mss., illo certo veri.

5 ιο, et moz steterunt, desunt in Mss.

q) Haec, ipsum te non poterit suscitare propter se, in ve-
ve us Edilis habentur, et ad margineln rejecta suatin
postrema t£ditione. Sed puto ad seriem guadrare.

DE CONSOLATIONE MORTIS.

» ergo clamat Isaias : Exsurgent mortui, el
qui sunt in monumentis, εἰ letabuntur. qui
ra. Ros enim, qui abs te est, sanitas est illis
19). Vere enim, sicut rore madefacta semina
t et exsurgunt, sic rore Spiritus ossa fide-
sinabunt |.
d argumentum. — Sed dubitas, quomodo de
sibus totus homo restitui possit ? Revera tu
a scintilla ignis ingentem suscitas flammam ;
à poterit ex modico cineris tui fermento to-
msculi tui redintegrare conspersum ? Nam
$ : Nusquam coraparent carnis ipsius reli-
wsitan enim aut igne consumpt:e sunt, aut a
levorate : hoc primum scito, quia quidquid
tur, in terre visceribus continetur, unde
oterit Deo prxcipiente produci. Nam et tu,
| appareat ignis , adhibes lapillum, et modi-
Pi, et excutis de visceribus lapilli quantum
ignis. Quod ergo per tuam industriam et
un, quam tibi Deus ipse concessit, facis, ut
y quod non apparet *, majestas illa divina fa-
virtute non poterit, ut qu: interim non vi-
izeutiat ? Mibi crede, potest omnia Deus.
etus futuram resurrectionem testificatur. ltem
et martyres , et Machabeorum mater. — loc
require, utrum promiserit se facere resur-
ER : οἱ cum promissam tantorum didiceris
Wis, imo cum ipsius Christi Domini certissi-
beas cautionem , confirmatus fide, mortem
um timere. Qui enim timet adhuc , discredit :
edit, peccatum contrahit insanabile , quía
redulitate audet Deum aut impotentem aut
meverare mendacem. Sed non ita beati apo-
m ita sancti martyres probant. Apostoli, pro-
we predicationem resurrectionis ," Christum
εἶοοο predicant, et in ipso mortuos suscitan-
|gntiant, nec mortem nec tormenta recusa-
Bec cruces. Si ergo in ore duorum vel trium
stat omne verbum : resurrectio inortuorum,
et tam idonei testes exsistunt, cui cum effu.
iaguinis testimonium dicunt, quomodo potest
um revocari? Quid autem sancti martyres?
μή certam spem resurrectionis, annon? Si
buissent, non utique per tantos cruciatus et
mortem pro lucro maximo suscepissent : non
ant supplicia przesentia, sed pra:mia sequutura.
Y dictum , Que videntur , ad tempus sunt ; que
wow videntur , &terna sunt (9. Cor. 4. 18). Au-
ratres , virtutis exemplum. Mater septem filios
Mur, et non lugebat, sed potius lztabatur :
| flios suos uigulis radi, ferro concidi, sar-
898ari; et non lacrymas fundebat, non ulula-
ebat, sed sollicite ad tolerantiam filios hcrta-
Non enim erat illa crudelis utique, sed fidelis :
| filios, non delicate , sed fortiter. lHortabatur

veteribus Editis, sic rore sancli Spiritus ossa fide-
Mela cum suo cerpore in a'ternam gloriam germi-

6, 4 producas quod non apparet, et mox, ut qua
non ridentur exculiat, desunt in Ms.

ParROL. Gk. LVI.

202

filios ad passionem , quam gaudens ipsa quoque sus-
cepit, Erat enim de sua et suorum filiorum resur-
rectione secura. Quid loquar viros, quid feminas,
quid pueros, quid puellas? quomodo sibi de ista morte
luserunt, quomodo summa celeritate ad exlestem
militiam transierunt? Poterant utique ad przsens
vivere si voluissent, quia in ipsis erat positum , Chri-
stum negando viverent , aut confitendo morerentur :
sed magis elegerunt vitam projicere temporaneam,
et vitam assumere sempiternam , excludi de terra, et
incolere celum.

5. Formido mortis excluditur. — Inter hzec, fratres,
quis dubitationis est locus? ubi potest adhuc mortis
residere formido? Si martyrum sumus filii, si eorum
socii volumus inveniri, non contristemur morte, non
lugeamus caros, qui nos praecedunt ad Dominum.
Nam si plangere voluerimus, ipsi nobis insultabunt
beati martyres, et dicent : O fideles ! o regnum Dei
cupientes ! vos qui caros vestros delicate morientes
in lectis utique et plumis, cum morore plangilis et
lugetis, si eos a gentilibus propter nomen Domiui cru-
ciari et interfici videretis, quid facturi essetis ? Aut non
vobis pra:cessit exemplum ? Abraham patriarcha filium
unicum offerens sacrificium , gladio obedienti:e jugu-
lavit (Gen. 22, 10) : nec ei, quem tanto amore dilexit,
pepercit ', ut Domino obediens probaretur. Sed si
dicatis, illum propter Dci hoc fecisse preceptum :
et vos habetis pr:»ceptum, ut non tristes sitis de dor-
mientibus. Qui ergo minima non servant, majora
quando servabuni? An nescitis, quia animus qui in
talibus frangitur, ad fortiora reprobus invenitur?
Quis timens rivum, mare aliquando ingreditur ? Sic
qui plangit impatienter amissum, quando poterit ad
marlyrii pervenire certamen? Nam qui in his con-
$tans et magnanimus exsistit, jam sibi gradum ad
potiora substernit.

6. Egregium Davidis cxemplum. Vestes nigra in
luctibus. — Sufficiant hzc, (ratres, ad mortis con.
temptum, et ad spei futurze confirmationem. Superest
ut unum de veteribus exemplum proferam, quod
omnem consolationem faciat, et quod etiam patienti-
bus cordis auribus volo omnes audire. David rex ma-
gnus filium dilectum , quem sicut animam propriam
diligebat, infirmitate percussum impatientissime fe-
rebat (2. Heg. 12. 16. seqq.) : et cum humana jam
auxilia nihil prodessent , seipsum convertit ad Domi-
uum, deposita regali gloria, sedit in terra, jacuit in
cilicio, non manducavit, non bibit, septem diebus con-
tinuis orans Deum, si forte sibi filius donaretur.
Accesserunt seniores domus ejus , consolantes roga-
verunt ut panem sumeret, veriti ne forte, dum filium
vellet vivere , ipse ante deficeret. Non potuerunt ex-
torquere, non cogere; amor enim impatiens solet
pericula ipsa contemnere. Jacet rex in squalore cili-
cii z:egrotante filio : uec verba faciunt consolationem,
ncc ipsa escarum necessitas vocat. Mens tristitia

! Ms, nec tanto amor pepercu. 19

393

pascitur *, pectus dolore reficitur, ocu:i lacrymas pro
potibus fluunt. Inter hzec factum est quod decreverat
Deus : moritur puer. Uxor in luctu, tota domus in
planctu, servuli pavidi, quid fieret ex:estuantes : nemo
enim audebat domino filium mortuum nuntiare, ti-
mentes utique, ne ille qui sic impatienter adhuc vi-
vum lugebat, si audisset mortuum, vit: faceret finem.
Dum sirepunt famuli inter se, dum tristes alter ad
alterum dicere aut suadet aut vetat , intellexit David,
prevenit nuntios, an vitam filius exhalasset inter-
rogat. Negare non possunt, factum fletibus indicant.
Fit concursus insolitus *, exspectatio grandis et me-
tus, ne quid sibi periculi pius pater inferat. Surgit
continuo rex David de cilicio , surgit hilaris, quasi
fllium suum audisset incolumem : vadit ad balneas,
lavat corpusculum, vadit ad templum, adorat Deum,
epulatur cum amicis, compressis suspiriis, gemitu
omni deposito, vultu jam lzxto. Mirantur domestici,
stupent amici novam et subitam conversionem * :
audent denique interrogare , quid sibi vellet hoc , ut
cum vivente filio sic doluerit, mortuo non doleret ?
Respondit vir ille. magnanimitate przcipuus : Ne-
cesse fuit cum adhuc viveret filius , ct humiliari , et
jejunare, et lugere in conspectu Domini; erat enim
spes impetrandi commeatus γι : at véro postquam
voluntas Domini facta est, stultum est et impium,
animum lamentatione inutili macerari : sic diceus :
Ego ibo ad illum, ille non revertetur ad me (2. Reg. 12.
98). Ecce exemplum magnanimitatis atque virtutis.
Quod si ille David , adhuc sub lege positus , sub illa,
non dico licemtia, sed necessitate lamentationis , eic
animum a luctu irrationabili separavit *, sic tristitiam
suam suorumque compescuit : nos qui jam sub gratia
sunius , sub certa spe resurrectionis , quibus omnis
tristitia in'erdicitur, qua fronte mortuos nostros gen-
tilium more plangimus, ululatus insanos attollimus,
vcluti alio genere bacchantes , conscissis tunicis pe-
etora nudamus, verba inania et nznias circa * corpus
et tumnlum defuncti cantamus? Postremo etiam qua
ratione vestes nigras (ingimus , nisi ut nos vere in-
fideles et miseros non tantum fletibus, sed etiam
vestibus approbemus ? Aliena sunt ista , fratres, ex-
tranea sunt, non licent : et si licerent, non decerent.
Sed aliquantos de fratribus et sororibus, licet fides
propria et przceptum Doinini fortes faciat, parentum
tamen et vicinorum opinio debilitat et frangit : ne
lapidei et crudeles judicentur, si pepercerint vesti-
mento *, si non insanis luctibus fucrint debacchati.
Et hioc quani vanum est, quam ineptum, opiniones
hominum errantium cogitare, et nori timere, ne quid
minus faciat de fide quam suscepit ! Quare non magis
discit tolerantiam ille qui talis est? quare non a me

* Fgiti, tiecessitas avocavil, tristitiam patitur, et mox,
oculi lacrtmis perpetibus fluunt. Infra vero, Domino filium
mortiuum nominare.

? Ws., Fif concursus solitus. Ynfra, ne quid sibi filii ipsius

ater.
P *^ Alil, conversationem, min:s recte, ni fallor.

» ΕΙ, superavit.

^" Mg., οί vana circa.
* JIxc, si pepercerid vestimento, desunt iu Ms.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CP. DE CONSOL. MORTIS.

$04

discit fidem ille qui dubums est? Qaando etiam si
tantus sit. dolor ejusmodi pectoris, tacite debeat
luctum sensu digerere *, et non levitate sui animi
publicare.

7. Eihnici audita filii morte dictum. Plangendi etk-
nici, Judei, et catechumeni morientes. — Unum
adliuc volo proponere exemplum ad corrigendos eos
qui plangi mortuos arbitrantur. Exemplum autem de
paganorum liüstoria est. Fuit quidam princeps paga-
nus (a), qui habebat filium unicum, satisque dile.
ctum. Hic cum in Capitolio idolis suis gentili errore
sacrificaret, nuntiatur ei quod filius ille unicus de-
fuisset (b). Non reliquit sacra, qu:? gerebat in mani-
bus, non laerymavit, nec omnino suspiravit : sed
quid respondit, audite : Sepeliatur , inquit ; roemini
enim me filium genuisse mortalem. Vide responsum ,
vide hominis pagaui virtutem , ut nec exspectari se
jusserit, vel ut presente se sepulturz filius tradere-
tur. Quid agimus, fratres, si diabolus hunc in diem
judicii coram Christo contra nos producat et dicat ,
Hic meus cultor, quem ego przesügiis decipiebam .,
meis, ut serviret czecis et surdis simulacris , cui egaemm
nec resurrectionem a mortuis , nec paradisum , necam
cxlorum regna promiseram , hic filii nobilis sapiencmm
unici mortem nec doluit nec ingemuit , nec tali nnam
tio 1nea sacra deseruit : tui autem Christiani , tui CzNS
deles, pro quibus idco crucifixus et mortuus es, aum
mortem ipsi non timerent, sed essent de resurreetior——-
securi , non solum lugent mortuos et voce et habitemmmy
sed etiam ad ecclesiam procedere confunduntur, Απ.
quanti etiam ipsi clerici tui et pastores ministeriu. —ur
suum intermittunt , vacantes luctui, quasi insullan se
tux? voluntati ? Quare ? Quia quos voluisti , de s2c——pl
caligine ad te vocasti. Quid ad hzc respondere pCm»te.
rimus , fratres? Nonne confusio nos apprehencli ei,
cum in hac parte inferiores gentibus invenimur al" £i
utique lugere debet paganus, qui nesciens Dewmm,
mox ut moritur, recto cursu pergit ad poenam. PÀ za ngi
debet Judwus, qui Christo non credens, anirwasm
suam perditioni deputavit. Dolendum est plaue de
catechumenis nostris, si aut sua incredulitate , auk
negligentia proximorum, sine baptismo salutari re
cesserint. Caeterum qui sanctificatus gratia , signatas
fide , conversatione probatus, vel innocentia securus
de hoc mundo recedit , beatificandus est, non lugense 77
dus ; desiderandus, non plangendus ; sed desiderandusss
cum moderatione , cum sciamus nos ipsos accedenti—7 *
bus temporibus sequuturos.

8. Tristitia salutaris quenam. — Terge igitur laery-. ^7
mas , intermitte suspiria , compesce gemitus , o fide- -
lis, et pro hac tristitia salutarem illam indue tristi»
tiam , utique quam beatusApostolus secundum Deum
esse memoravit , qu:e salutem stabilem solet operari
(8 Cor. 1. 10); utique paenitentiam facinorum commis-
sorum. Scrutare pectus tuuum , propriam interrogans

! Habent, dirigere, Fditi veteres, qui mox verbo, px—7^
blicare, sermonem claudunt.

(a) Plutarchus in Laconicis Apophthegmatihus p. 2Xj
Titus Livius l. 2.

(b) Forte, defemcins esset [vel defecis:et].

DIATRIBA IN SYNOPSIN.

llam , et si invenias aliquid peenitendum (in-
utem cum sis homo), trahe suspiria in con-
, funde lacrymas in oratione , esto sollicitus
6 illa vera, de poena anima, esto sollicitus
είο, sicut David dicit : Quoniam iniquitatem
omuntio, el sol'icitus ero pro peccato meo (Psal.
et non de corporis hujus solutione terrebe-
id suo tempore in melius, Deo jubente, repa-
Vide quemadmodum utrumque sententia di-
mplexa est, dicens, Venit hora, cum mor-
| sunt in monumentis , resurgent (Joan. 5. 98).
gritas , ecce contemptus mortis. Sed quid se-
Qui bona fecerunt , in resurrectionem vite ; qui
wja egerunt , in resurrectionem judicii (Ibid. v.
60 diversitas resurgentium. Omnem quidem
est carnem resurgere dumtaxat humanam :
Dms resurget ad vitam, malus resurget ad
» Sicut scriptum est : Ideo non resurgent im-
μάῑεῖο, neque peccatores in concilio justorum
, &). Ut ergo non in judicium resurgamus, in-
| mortis tristitia illam poenitentiam et tristi-
mamus , et curam bonorum operum ac vitx
habeamus , et ad boc sit nobis cogitatio hu-
ris et cadaveris, ut nos mortales esse noveri-
per hanc cogitationem salutem nostram, duin
est, duin licet , minime negligamus : scilicet
ifleantes in melius, aut emendantes, si igno-
rravimus : ne subito przeoccupati die mortis ,
56 spatium penitentix, el non invenire pos-
qu:ramus eleemosynas erogare et satisfa-
; delictis , nec quod volumus concedatur.

306
9. Recapitulatio sermonis utriusque. — Ostensa izi-
tur, fratres , mortis communis (a) , ostensa lacryma-
rum inlerdictione , monstrata veterum adhuc fragili-
tate et non Cliristianitatis virtute, monstrato Domini
sacramento el apostolorum de resurrectione docu-
mento, commemoratis apostolorum actibus, et marty-
rum passionibus , ostenso przeterea David exemplo ,
et gentilis hominis insuper facto , ad ultimum expo.
sita et noxia et utili tristitia, illa qu:xe nocet , ista
que per poenitentiam salvat : his omnibus sic osten-
sis , quid nos facere jam aliud oportet, fratres, quam
gratias agentes Deo Patri dicere, Fiat voluntas tua
sicut. in ctelo et in terra (Matth, 6. 10) ; tu dedisti vi-
tam, tu constituisti mortem ; ta inducis in szculum ,
tu educis de szculo , et cum eduxeris , servas ; nihil
enim deperit tuorum , qui nec capillum capitis eorum
perire dixisti ; « Auferes» cnim « spiritum eorum, ct
deficient, et in terram suam revertentur » (Luc. 24.
18) ;sed « Emittesspiritum tuum, et creabuntur, et re-
novabis faciem terrze» (Psal. 403. 29. 50). flxc ver-
ba , fratres , digna fidelibus, hzx«c medicina salutaris :
hac spongia consolationis detersus oculus, hoc infusus
collyrio rationis, non modo c:ecitatem ex despoera-
tione non sentiet,sed nec lippitudines aliquas tristitiae
sustinebit, quin potius oculis cordis lucida cuncta re-
spiciens, dicet secundum patientissimum illum Job,
« Dominus dedit, et Dominus abstulit; sicut Domino
visum est, ita factum est : sit. nomen Domini bene-
dictum » (Job 1. 21) in szcula seculorum. Amen.

(a) Addendum post, mortis commis, vel, sorte, vel, con-
ditione.

να -μµμµμ-”--
DIATRIBA

IN SYNOPSIN SEQUENTEM.

& hxc Synopsis in duobus Codicibus manu-

, quorum alter est Bibliotheeze Coislinianze,

peerianz, num. 388, alter Bibliothec Lug-
davorum, olim Isaaci Vossii. Prior est om-
'€ens , et circa typographiz exordia , sed a pe-
'indocto scriba exaratus ad fidem antiquioris ;
eüam, eisi non licuerit oculis ipsis explo-
ecentem quoque puto , fuitque ab imperitiore
nse descriptus. lli porro Codices, ne ambo
totam Synopsin complectuntur, qualis ab au-
dornata fuerat ; sed in alio alia deflciunt ; in
.autem tota Novi Testamenti Synopsis deside-
»oislinianus initio exhibet praefationem ab ipso
8 concinnatam, et optimze note , quam Pro-
s inscribit. Hzc autem Protheoria tota abest a
Lugdunensi : vicissimque Lugdunensis multa
qua in Coisliniano prorsus desunt ; nimirum
in in Leviticum, Epilogum-in Synopses libro-
gum ; Synopses in Paralipomena, in Esdram,
6 Esther , Tobiz , Judith , Job, in librum Sa-
Ia Proverbia.
desee duobus Mss. prodit Synopsis istheec , in
nnulla etiam ex Veleri Testamento desideran-

tur ; nimirum Synopsis Psalmorum , et quiique l'ro-
phetarum minorum. In utroque porro Codice Syno-
psis Joanni Chrysostomo tribuitur : in titulis enim
Coisliniani et Lugduneusis Codicis Chrysostoini esse
dicilur, ut mox videbis. Jam vero αγίας, utrum
vere Chrysostomi sit , necne. Isaacus certe Vossius ,
cujus erat Codex ille Bibliothecze Lugdunensis Bata-
vicz, non putabat esse Chrysostomi, testiflcante Guil-
lelmo Cave in Historia sua literaria Genevae anno
4105 edita , cujus hzec sunt verba, p. 215 : « Exstat
Grece Ms. in Bibliotheca Vossiana sub Clirysostomi
nomine Synopsis Veteris Testamenti ; sed non csse
genuinum Chrysostomi fcetum ipse mihi olim confes-
sus est cl. Vossius. » At opinor Vossium hzc perfun-
etorie legisse, et ex styli fortasse ratione calculum
tulisse : quam styli formam non potuit in tam com-
pendiosa narratione deprehendere. Ad hxc vero Co-
dex illo Vossianus Protheoriam illam in fronte Syno-
pseos positam non habet: qu:& sane Protheoria sat
prolixa et a sagaci viro scripta, quasdam suppeditat
notas quie Chrysostomo Synopsin vindicare videntur.
In ipsa etiam Synopsi non pauca occurrunt , qu: pro
Chrysostomo pugnant. Non ea porro mente hxc 26”

9
eum integra sua dislecto, qua: ab illo denominationem.
surtita sit. Nam cum ille Heber vocaretur , hxc lle-
braica appellata est (a) : quod signum est maximum
Hebraicam esse omnium linguarum antiquissimam.
Antequam euim confunderentur lingux , hac. omnes
utebantur. Est autem hic Heber inter majores Abra-
h:ze. Assumit Thara pater Abrahze, filios suos Abraham
et Nachor (8). οἱ nepotem suum Lot, et venit in Char-
ran, in aniino habens inde proficisci in terram Cha-
panzorum. llloque mortue in COharran, jubetur a
Deo Abraham transmigrare ex Charran, οἱ venit. in
Sychem in terra Chanaan. Et dixit ei Dens, semini
. ejus se daturum terram illam. Et xdificavit Abraham
altare Deo, et fixit tabernaculum suum versus mare.
Cum fames autem esset, desoendenus in /EÉyyptum

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

$90
nam suam redire; promissionemque accipit semen
ipsius multiplicandum esse : pueroque antequam
Dasceretur nomen imponit angelus , lsmael ipsum
appellans. l'cperit Agar Ismaelem , et Abraham cum
nonaginta novem annorum esset, nomen mutavit
Non enim ulira Abram, sed Abrabam vocatus est.
Procipit illi Deus ut circeumcidatur cum tota domo:
nomenque Sar: mutatur, vocaturque illa Sara. Ac-
cipit Abraham promissionem circa Isaacum. Appa-
ret Abrahamo Filius Dei (a) cum duobus angelis,
et ait illi : Revertar ad te tempore isto ad horas : e
habebit filium Sarra uxor tua ( Gen.18. 10). Abraham
obsecrat Deum pro Sodomis. Duo angeli veniunt ad
Lot. lnstantes Sodomitz perquirunt eos, et percu-
tiuntur cezcitate. Abducto autem Loto angeli egre-

precepit uxori suz,ut diceret se sororem ejus esse.
Cum porro sustulisset eam Pharao, et Dei ultionem
expertus esset, reddidit illam Abiahz. Litiganiibus
invicem pastoribus Abraha et Loti , ipsi habitatione
separati sunt. Lot accepit Sodemitarum terram :
Abraham vero ad quereum Mambre habitavit, pro-
missionesque rursum a Deo accepit, ejus semen mul-
titudine propagandum esse, et illam terram posses-
surum. Chodollagomor, quia ab ipso defecerant quin-
que reges Sodomiticz terrs, qui ipsi prius servierant,

diuntur domo : οἱ ipse quidem cum filiabus salvus .
confugit in Segor : uxor autem ejus facta est columna. 4
&alis, quia retro respexit. Ut vero Sodomitarum regioumm
incensa est, et Lot in montem se contulit, concepe-—
runt ex illo du: filix: ejus , et major peperit Moab.

junior vero Ammon : coitum vero cum patre pemmm
ebrietatis fraudem consequutze sunt, putabant cnim
genus humanum defecisse. Peregrinatns est in Gers —
ris Abraham, et Abimelech rex Gerarorum Sarai
accepit : Deo autem minas in ipsum intentante, 9ο 9

assumptis secum tribus aliis regibus, bellum ipsis
intulit, eosque in fugam versos captivos abduxit; in
quibus erat etiam Lot. His auditis Abraham, cum
vernaculis suis trecen(is octodecim, illos insequutus,
cripuit fratris filium cum equitatu et. mulieribus ; et
Melchisedeco se benedicenti et afferenti panem et
vinum, decimas dedit. ldeo ait Paulus (c) in epi-
stola ad Flebraeos : Et Levi qui decimas accepit, decima-
tus est (Hebr. 7. 9). Regi Sodomorum roganti ut equi-
tatum acciperet non annuit : Ne dicas, inquit, Ego
ditavi Abraham. ( Gen.14. 25). Tunc Deo ipsi dicente,
Merces tua magna erit (Gen. 45. 1 ), filiorum orbita-
tem deplorat : rursumque audit, eum qui ex illo
egressurus erat, ejus hereditatem accepturum esse,
et semen ejus futurum sicut stellas cxli. Hic jacet
illud : Credidit Abraham Deo, et. reputatum est illi ad
justitiam ( Gen. 45. 6). Sectiones (d) facit, et discit
peregrinum futurum esse semen suum, et postea libe-
randum fore postquam depressum fuerit per quadrin-
gentos annos. Sara autem quia sterilis erat, dat Aga-
rem Abrahamo, ut liberos susciperet ex illa. Cum
autem hzc uterum gestaret, contra heram suam sese
extulft : traditque illam Sare Abraham, ut contu-
meliain ulcisceretur. llla vero ab hera sua male acce-
pta, a domo aufugit, ab angeloque jubetur ad domi-
(a) Hoc ipsum de Uebero, etsi brevius, dicil tiomil. 30
in Genes., Tom. IV, col: 279. - -
(b) In Hebrzo, in Vulgata, et in Editione LXX dicitur
Thare secum assumpsisse Abram et Lotum, non atitem Na-
cliorem. sed b:ec lectío in exemplari Ch i haud dubie
habebatur, ut videas Homil. 51 in Genes., Tom. IV, col. 283,
zal Daft θάῤῥα τὸν ÁGpeu , καὶ τὸν Καχόρ, Et GCCepil Thara 4brain
et Nachor, eic., quod ipsum bis infra repetitur. tinc porro
Chrysostomo asseri videlur hzec Synopsis. Multas autetn luisse
iu. exemplaribus LXX varietates Hieronymus et alii passim
etlirmant. Codex queque Lugdunensis N em etiam t

(c) Vide Homil. 55 in Gen., Tom. IV, col. 228.
(d) sectiones animalium. Vide Gen. 15, 10.

purgabat ille dicens, putasse mulierem illam sororczm
ejus esse : sic enim ipsa dixerat. Reddidit vero illam
Abrahz cum donis. Tunc postquam reddita fuerat,
peperit Jsaacum. Ejicit autem domo ancillam cum. filie
ejus Ismaele. Abimelech porro pepigit cum Abrahame
foedus, ut nihil injuriz inter eos intercederet : et «e
cipit ille septem agnas ab Abrahamo, in testimonium
putei juramenti, ut palam esset illum Abrahz esse.
Jubetur Abraham filium offerre in holocaustum, et
offert, immolaturque aries pro eo. H:ec porro figura
erant economiz quam pro nobis dispensaturus erat
Christus. Moritur Sara , et empto loco Abraham ab
Eplrone Chettzo, illic uxorem sepelit, mittitque ser-
vum, ut uxorem ducat Is:aco ex Mesopotamia, przci-
piens ne filium suum illo ducat, si noluerit mulier ve-
nire. Ut autem venit servus in urhem Nachoris, et si-
gnum petiit, quo virginem agnituruserat : signum autem
illud erat, si przberet illa sibi et camelis suis aquam
ad bibendum : exit Rebecca filia Bathuelis filii Nacho-
ris : Nachor vero frater erat Abrahz. Cum dedisset
autem ipsa illi et camelis suis potum, et dixisset cujus
esset filia, introducit virum et hospitio accipit. Ubi
dixit ille cujus rci causa venisset, et pctiisset ut sibl
traderetur puella, id virginis arbitrio parentes reli-
querunt. lliam annuentem assumens servus absees-
sit : fuitque illa uxor Isaaci. Sara defuncta, ducit
Abraham uxorem Chetturam, et filios, quos ος illa
susceperat, separaviL ab Isaaco, muneribus affectos :
opum vero suarum heredem fecit. Isaacum, et nor-
tuus est. Ilic recensentur nomina filiorum Ismaelis ,
qui habitavit ab Evilat usque ad Sur. Cum Rebecca ste-

(a) Filius Dei qui ab Abrabam excoej:tus est, Dominus τη»
catur riomil. 42 in Genes., Tom. IV, col. 5S7. De filiabus |.οἱ
infra paucis dicit ea, que pluribus enarrata sunt Houil. in
Genes. 44, col. 410-41

DIATRIBA IN SYNOPSIN.

; Vt canonicam admissam fuisse. Hine porro
| est. auctorem Synopseos esse vel Ántioche-
Saltem Syrum , atque , ut fert titulus, Chry-
m ; quod et aliis probabitur argumentis.
argumentum inde sumitur , quod inter cano-
yipturz libros , quos solos in fine Protheorize
&or noster recenset, Apocalypsis non compa-
! vero putetur eam lapsu graphico przetermis-
896, velat scholiast:€ cujusdam nota margi-
juse sie liabet , Nota ipsum non memorare Ápo-
. Apocalypsis enim priscis Ecclesix: saeculis
omnibus Ecclesiis recipiebatur , ut aiunt Eu-
Hieronymus de Scriptor. Eccles. ; Nicepho-
» patriarcha in Catalogo suo, quem edidimus
otbeca Coisliniana , p. 205, illam inter apo-
recenset , ut et alius qui infra in nota memo-
; verum patres omnes pracipui , Athanasius ,
» Gregorius Nazianzenus , totusque Occidens,
mum Joannis apostoli opus , et ut canonicam
am habuere : demumque per totam Ecclesiam
ecam tuin Latinam in canone sacrorum divi-
ae librorum recepta est.
en in hac Synopsi Apocalypsis non memora-
monente scholiasta , id non librarii vitio tri-
D est. Unde arguitur a scriptore ipso, atque
Ponsequi videtur, ab Ecclesia, cujus ipse
idum receptam fuisse cum hzec scriberentur.
iannes Chrysostomus, qui auctor operis fertur
ιν numquam Apocalypsi usus est in llumiliis
libris suis, etsi, ad mores informandos , in
&r6 maxime versatur sanctus doctor, in Apo-
aulta idonea opportunaque reperiantur, prz-
? in tribus prioribus capitibus. Quantameum-
entiom adhibuerim, ut explorarem num quid-
tanta. operum serie ad Apocalypsin spectans
wderetur, nihil hactenus reperi. Et tamen
zat in libris, verbi gratia, de Sacerdotio,
rem maxime conferre posse videbantur. [ndc
iud exsurgit , sive argumentum, sive conje-
i& banc Synopsin Chrysostomo asserere posse
, Bcc sunt argumenta ques. mutuamur ex Pro-
Wnopseos.
& porro Synopsi alia multa sunt, qux Chry-
n ejus esse auctorem probent. Exempli causa,
& initium Geneseos , ubi Cham verenda pa-
evelasse narratur, ideoque et Cham et filius
8aan maledicitur : hxc ibi leguntur : « Post-
lemo quidem et Japheto benedixit ; maledicit
laR3anum , quia pater ejus Cham revelaverat
n patris. Maledictio autem illa eventum ha-
ibaonilis ; imo potius specie quidem male-
8, sed revera prophetia. » Et haec est sen-
FySostomo propria, quam apud csteros ec-
08 Scriptores non inemini me legere, nempe
onem Chanaani in Gabaonitis impletam fuis-
ima , inquam, S. doctoris sententia , iisdem
um verbis expressa. Sic enim habet in Isa-
2, v. 1, hujusce Tomi Vl col. 28 : «ld quod
2hanaauo factum est. Neque οί videmus

$19

illum servivisse fratribus suis, neque etiam naledi-

clionem excidisse, sed in Gabaonitis ex Chanaauo ortis.
linem accepisse. Nam id quod dicebatur prophetia

erat, maledictionis forma prolata. » Et hoc ipsum alio
inodo dicit infra iu Synopsi Josuz : « Cuin non Ρος.
sent lsraelit: propter data juramenta Gabaonitas

oppugnare, servos ipsos constituerunt, lignarios et
aqu: bojulos. Ilic exitum babet przdictio Noe, quam
dixit : Chanaan puer servus : ex. illo namquo hi orti:
erant. » Hiec sane non parvi momenti erudito lectori

videbuntur ad opus Chrysostomo adjudicandum.

Aliud argumentum, nec sano levius , eruitur ex ea-
dem Geneseos Synopsi : Assumit Thara pater Αὐταίια
filios suos Abraham et Nacher et nepotem suum Lot , et
venit in Charran. Hzc certe lectio vitiata fuit, ο) Na-
chor contra fidem textus Hebraici , editionis LXX et
vulgatze, in hunc textum irrepsit. Hanc porro lectionem
nusquam alias reperi, nisi apud Clirysostomum, quem
cerium cst ita legisse in exemplari suo : n»n Hoinil.
91 in Genesim, col. 282 Tom. 4 nostrx editionis , sic
legimus : £t accepit Tharra Abram ei Nachor filios suos,
et Lot filium Arran filii sui. Hae vero lectio sic habetur
in omnibus omnino cum Editis tum ionuscriptis, et
in eadem Homilia infra, col. 285, seq., eadem lectio
bis repetitur : iia ut nihil dubii subesse possit, quin
hic locus sic expressus fuerit in exemplari quo Chry -
sostomus utebatur : quo usus est etiam auctor Synop-
5008, sive ipse Chrysostomus, ut ex hoc οἱ ex prx-
cedentibus argumentis probari videtur.

Non minorem precedentibus probationem eruimus
ex Synopsi Deuteronomii , ubi dicitur : Hic jacet illud,
Maledictus omnis qui pendet in ligno. Quia ergo ma-
ledictio prolata. erat in eos qui non observareut. legem ,
Maledictus omnis qui non manet in omnibus scriptis
in hoc libro : de lege loquitur Moyses, nec poterat Chri-
sius in hanc incurrere maledictionem : implevit namque
legem, maledictionem maledictione commutavit , suspen-
sus in ligno. Hoc ipsum pluribus enuntiatum babes
Commentario in Epistolam ad Galatas , capite 5 , ubi
rem explicat ille, et, que hic breviter extulit, multis
explanat verbis. lis vero referendis brevitatis causa
supersedco. Sed studiosum lectorem hortor , ut locum.
ipsum adeat, et meo periculo ibi Clrysostomum ea
pluribus narrantem, et eumdem Chrysostomum in
hac Synopsi epitomen eorum exhibentem comperiet.

Auctor hic noster Chrysostomus passim cum Juda-
is, quorum magnus Antiochi:e numerus erat, concer-
tat. lllud ipsum in hac Synopsi frequenter observatur,
nihil obstante brevitate , quam vel ex ipso suo nomi-
ne Synopsis exigit. Aliquando etiam loca indicat , quie
possint contra Judzos usurpari, ut in Synopsi Jerc-
mia sic : « Et si malum fecerint , non faciam ego bo-
na qux loquutus sum ut facerem illis. Hoc autem
caput contra Jud:eos utile erit , cum dicent, Dominum
ipsis bona promisisse. Cum enim non crediderint Do-
mino nostro Jesu Christo , ipsi sibi ipsis causa fuere
prisentium malorum. »

Chrysostomi scopus est multis in locis , et Judzis
et Christianis probare, praecepta hujusmodi legalíia

211

non fuisse tanta religione servanda. Quin etiam san-
ctos viros in Veteri Testamento illa facile transgres-
906 esse, quoniam ea, qua ad ritum cultumque ex-
teriorem pertinebant, non esse tanti momenti, et fa-
cile posse prattermitti putabat. Sic inIsaiam supra, col.
10 ( a Graecis referendis brevitatis causa supersedeo )
legimus : Holocausta arielum et adipem agnorum et
eanguinem taurorum. el. hircorum nolo. In hiec ver-
ba Chrysostomus ita loquitur : « Nam quia accusati
frequenter , quod czieris virtutibus vacui essent, pro
maxima defensione sacrificia obtendebant, ut qux
frequenter persolvebant, merilo uterque propheta ,
imo potius exteri omnes ab hac defensione illos ex-
turbant. Unde planum est ea non esse per se przeci-
pue constituta , sed ut ad rectum vitze iustitutum cz-
terasque virtutes illos deducerent. » Expositione au-
tem in psalmum 43, Tom. V, col. 167 s9q., totus est
ea in re probanda, dicitque preceptum de sabbato so-
lutuin fuisse, cum populus per septem dies armatus sub
Josue fuit ; nam septein continui dies necessario sab-
batum includunt. Hxc sa:pissime decantat Chrysosto-
mus. Iii Synopsi autem αυτί Josue infra sic dilucide
loquitur : «Tunc Jesus cultris lapideis circumcidit Ju-
daos : quia quadragiuta annis versatus fuerat Israel in
deserto : ideoque multi eorum bellatorum , qui ob-
ierant, incireumcisi erant. Pro illis substituit Deus fi-
lios eorum , quos Jesus circumcidit : quod ipsi incir-
cumcisi mansissent in via. Tunc fccit Pascha : eta die
qua comederunt azyma ex frumento terrz illius, defecit
mauna. Jubetur Jesus solvere calceameutuin suum, et
circuire Jericho cum tubiset arca septem diebus : quo
peracto per se muri ceciderunt. Manifestum itaque est
jam tunc eceptum esse solvi sabbatum : undecumque
initium quis ducat, necesse est sabbatum incidere in
septem illos dies. » Statuit ergo Chrysostomus prz-
cepta illa ad exteriorem cultum pertinentia , nou fuis-
se vel a sanctis viris tanta religione servata, ut cir-
cumcisio et sabbatum. Iu his utique non alium quam
Chrysostomum agnoscere possum ; quid vero si cum
tot aliis argumentis hoc eliam adjungas? Alibi quo-
que in hac Synopsiloca reperias , ubi scriptor se cum
Judaeis s:»pe manum conserere subindicat.

Prater hzc argumenta , qu;e sane validissima esse
nemo a przjudieata opinione liber non fateatur, alia
forte minora , sed quz ob frequentiam , et repetitam
loquendi probandique similitudinem pro Chrysosto-
mo pugnent , hic congerere animus est. [nitio Syno-
psis Geneseos dicit, filios Dei in Genesi dici eos, qui
a Setho orti erant , et hunc locum Psalmi affert, £go
dixi , dii estis. Idipsum vero pluribus dicit Homilia 93
in Genesim , allato eodem Psalmi loco. Ex Hebero
liebraicam linguam nomen accepisse dicit hic eodem
fere modo, quo in Genesim, Tom. IV, col. 279. Quod
ad decimas spectat quas obtulit Abraham Melchisedeco,
cadem brevius hic dicit quee in Commentario in Ge-
nesim , col. 227, 528, eodem allato B. Pauli loco. De
filiabus Lot idem hic paucioribus dic:t , quod pluribus
narrat in Genesim , col. 410-412. ]tem de sacrificio
Abralic compendio narrat ea, qui fuse explicat in

DIATRIBA IN SYNOPSIN. -

313

Genesim, col. 451. Allegoriam dé Natalibus Phares
et Zar: eodem inodo hic explicat atque Commentario
in Genesim, col. 534, 535. Id quod circa finem
Synopsis Geneseos dicit Sicimam a Symeone et Levi
captam fuisse , idipsum narrat pluribus Homil. 59 in
Gen.,col. 516, 517. H:ec porro lectio capitis 49 , 10,
quz in Synopsi sic habet , donec veniat is cui reposi-
tum est , semper sic effertur a Chrysostomo ; alii vero
scriptores variant : nam quidam hoc ipso modo leguni ;
alii vero, donec veniant qua illi reposita sunt. In Exodo,
quod dicitur in Synopsi, manus Moysis extensas , qua&
victoriam Israelitis pepererunt, figuram crucis fuisse,
lioc ipsum refert Chrysostomus, Homil. in illud : Pa-
ter , si possibile est , Tom. Il, col. 56.

- Dicet fortasse quispiam : Si liec Synopsis genui-
num sit Chrysostomi opus, cur a nemine, quod qui-
dem sciamus, memorata est? cur tantum de illo
opere apud omnes Ecclesiasticos scriptores silen-
tium? Verum non est quod stupeas de tanto silentio,
quando ne deciinam quidem partem operum Chry-
sostomi, 418 nunc exstant, a Photio cxterisque scri-
ptoribus memoratam comperimus ; de his autem ope-
ribus loquor, qux€ germana esse apud eruditos omnes
in confesso est. Neque est quod miremur hoc opus
adeo neglectum fuisse, ut ejus pars maxima excide-
rit, ex Veleri uempe Testamento quedam οἱ illa
omnia qux ad Novum pertinebant. lHlujusmodi quippe
generis scripta Graeci admodum negligebant, homilias
vero tum veras, tum spurias, libentissime scribebant.
Nam utrumque Testamentum sic a Chrysostomo in
compendium redactum fuisse docet Protheoria illa,
quam solus habet Codex Coislinianus. Si Novi Testa-
menti Synopsis superesset, multa liaud dubie depre-
hendereimus, qux Joanni Chrysostomo totam Syno-
psin assererent. Nam quantam putas diligentiam ad-
hibuisse illum iu tractandis, atque in compendium
redigeudis D. Pauli Epistolis? Quam Scripturz par-
tem et frequentius adhibuit, el quasi priecipuam ubi -
que celebravit ; si tamen quid przcipuum dici possit
in iis, qux primum auctorem Spiritum sanctum ha-
bent. illas certe Epistolas adeo in meute, in memoria
versabat, ut eas ubique et quavis miniina data occa-
sione adhiberet in lomiliis in aliisque operibus cu-
jusvis generis. Inde est, ut in Synopsi Pentateuchi
spe Paulum videas in medium adduci, in iis nimirum
Pentateuchi locis, qu:e Paulus in Epistolis suis adhi-
buerat. Quodque singularissimum est, in Protheoria
sua, ubi libros Novi Testamenti, quos in Synopsin
redegerat, recenset, a quatuordecim Epistolis Pauli
exordium ducit, ipsasque praemittit ipsis quatuor
Evangeliis et Apostolorum actibus. Unde fortasse no-
vum quispiam argumentum eruat ad Synopsin Chry-
sostomo asserendam, qui non semel Paulum se vehe-
menter amare profitetur, et plus Ραυ]ἱ libris et actis
utitur, quam czteris Scriptur:e sacrzx libris (a).

Stylum autem quod spectat, profluentem illam ver-
borum et sumilitudioum copiam, qua uti solet Cbry-

(a) Vid. romi hujus Pref. $ tit.

SYNOPSIS SCRIPTUR.£ SACR.£.

οἱ, obsecrabat Isaac Deum ut illa conciperet t
t gestavit uterum, dixit illi Deus: Due gentes
tuo sunt, populusque populum superabit ( Gen.
|: pr:edicens. ea qu:e Judzeos et nvs Christia-
ctabant. Ut autem pueri nati sunt οἱ creverunt,
enditque primogenita sua Jacobo Esaü pro
e lentis. Cum vellet Isaac in Egyptum descen-
uia fames prxvalebat, cohibuit illum Deus,
& ut illic maneret, ubi tunc erat, pollicitus se
o futurum, ac benedicturum semen ipsius,
ue multiplicaturum. Cum didicisset autem Abi-
rex Gerarorum Rehbeccar uxorem esse Isaaci
'Abatur enim sororem ejus essc), mortem iu-
| qui ipsi contmneliam inferrent. Tunc seminá
Isaac, οἱ centies imuliiplicatum hordeum invc-
m autem ex benedictione Dei magnis auctus
vitiis, invidebant οἱ Phylistiim, et Abimelech
m expurit. Ille vero non obstitit, sed reccs-i!, el
fodit, pro quibus lites fuerunt (a). llle vero non
Ὑ, alios fodit puteos, doncc illi molestiam in-
»sierunt. Et benedixit illum Deus. Isaác autem
ntem Abiimncleciium benigne suscepit co: vivio-
»epit, injuriarum. immemor. Duxit Esaü Cha-
mulieres, qu;e litigabant cum Rebecca. Senuit
et caligaverunt oculi ejus , pr.eéepitque Esaü
», ut venaretur οἱ pararet sibi cibaria, ut bene-
eum. Jacob autem, de imatris cónsilio et opera,
|rein pr;evenit : nam coctis illa hzedis duobus,
pus eorum filio circumpositlis, ut filii levitatem
et, cibaria ipsi tradidit, et emisit éum. Ille
gressus benedictiones accepit. Ubi autem àc-
:sáü, ét quod gestum erat edídicit , lamenta-
ugebat, petebatque οἱ ipse benedictionem sibi
| perseverantia sua aliquid effecit; nihil tamen
, quantum sperabat : impetravit tamen. Parva
0co majoris benedictione donatus, irascebatur
Totrem, ibjurix: memor, exspectabatque patris
j, nl tünc silie metu insidias ipsi pararet. Ic
indicat mater, hortaturque ut fuga salutem sibi
eiümque dixisset Ilsaaco non vitalem slbi fore
8i Jacob ctiam ex Clianánzis uxorem duceret,
leit ut 1saa€ Jacobum mittat in Mesopotamiam
em ipsius Labanuüm, üt ex filiabus cjus uxo-
μα. Post Jacobi profectum duxit Esaü filiam
P sibi nxorem. Ismael autem filius erat Abrahae
re. Videt scalam Jacob, cippuim crizit, promit-
e honorum suorum decimas Deo. daturum, οἱ
'ls reverteretur. Venit in Mesopotamiam, vidit
&m, ipsam osculátus est ; reversa puella id re-
'it patri suo Labano. lile veniens agnovit Jaco-
Maxit illum domum. Jacob servivit illi, in
em filiam ipsius accepturus : ille vero majorem
dit. /Egre ferenti Jacobo ob fallaciam, propo-
ieptein alios annos sibi serviat, si velit οἱ ju-
ducere. [lle vero id quoque passus csl, et
tiam juniorem. Erat autem major natu Lia lip-
Bis; junior autem. Rachel formosa. [I vero
$unt, nempe major natu synagoga: Jud:corum,
iet pluribus ex; licantir Tomo (V, cul. 157.
PaThoL Gn. LVI,

29232

junior autem Ecclesi:e Christi. Concepit Lia, et pepo-
rit Ruben, Symeonem, Levi et Judam. Itachel autem
quia non pariebat, Jat Jacobo uxorein scéundam, an-
cillam nempe suam Balam, et peperit illa Dwi ct,
Nephthalim. Dedit etiam Lia Zelpham ancillam suami|
Jacobo uxorem : hzc vero peperit Gad οἱ Aser. Pe-'
perit deinde etiam Lia Isachar et Zabulon. Tunc pepe-
rit quoque Rachel Josephum. Cum autem vellet Jaeob
reverii in terram suam, dat ipsi mercedem Laban,
quam ipse Jacob determinavit, omne fuscnm in agnis,
el omne album in capris : illa autem quam plurima
oriebantur : ponebat enim Jacob virgas in tanalibus:
et concipiebant ovés, et pariebant alba et varia, et
cineritio colore sparsa. lllud vero totum Dei crat
opus, üt ipse Jacob ait. Invidebant ci fili: Laban, et
ille clam acceptis uxoribus suis cum facultatibus abs -
cessit. Laban vero Insequutus eum est, ae priusquam
cum illo congrederetur, intevminatus est illi Deus, si
aspere Jacobum adoriretur. life vero ut advenit, primo
iucusabat, et causant quaerebat, eur furtim absces:is»
sel. Ut autem Jacob respo;dit, se id ideo fecisse, quod
s:bi inviderelur, el verituin n& filias suas retincret,
decs suos repetebat Laban, quos furata erat Rachel,
Cum autem non in venisse, instat vehemctcr Jacob in.
cusins. Demum, postquam comederautet biberant, in
viam quisque suain recessérunt , tumulum illic lapi?
dum sta!uentes , quem collem testimonii vocartint,
Turc occurrere Jacobo angcli Del. Mittit vero Jacob
ad Esaü, qui annuutiarent advetitum suuin. Ut vero
redierunt ii qui missi fuerant, et nuntiaverunt veniro
E:aü cum quadringentis viris, formidine captus ragat
Deum , ut se ab imminenti periculo liberet, mittitque
dona Esaü fratri. Ut autein. ingressus est Jacob in
torrcntem , benedictionemque accepit, ac mutatum
[uit nomen ejus, videt Esaü venlentem, ac divisa tur«
mà sua, ancillas cutn fil;is suis primas constituit, Lim
secundam eum filiis, et Rachelem cum 086 Ἡ postre-
mam venire jussit : ipse véro primus incedebat. Ut
dutem placide vidit illüm Esaü , et dona ab illo acec-
pit , rogabat sc vix: comitem acciperet : Jacob autem
renuit. Coufecto itinere mora'us est in Salem Sicl-
morum urbe, uhi Sychem filius Emmor regis , amorc
Dine filie Jacobi captus est, illaque vliiata, rogabat
illain ducere uxorein sibi licetet. Responderunt Sy.
meoi el Levi , sc libeuter daturus, si ipsi circümci-
derentur cum populo suo. Ut vero se circumcideruin!,
cum adliuc in dolore versarentur, illus interfecero
Symeon el Levi. Metüebat deinceps Jacob me in se
irrucrent vicini Clananasi : De:que jubente. ascend*
in Bxthel. Mortuaque est nutrix. Rebecez. Ut autem
benedizit Jacobo Deus, profectus ex Baethel habitavit
ultra turrim Gader. Tunc infeliciter peperit Rachel et
mortua est , sepultaque est in via Ephirata : hie est
Bethlehem. Qui natus autem est, Denjamin erat. Tune
dormivit luben cum Balla concubina patris sui. llio
tempore mortuus est [saac ; et sepelierun! eum Esaü
et Jacob. Genealogia ducitur progeniei Esaü, inter quos
Jab reperitur (a) , qui Jobab hic vocatur. Josepho in-

(a) Jobi orizin2om ab Fsaü deducit Chrysostomus hie οἱ

e

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINODP.

$914

TOY EN ATIOIX ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

ΣΥΝΟΨΙΣ

Tüc Πα.αιᾶς τε καὶ Καινῆς, ὡς ἐν τάξει ὑπομγ ηστικοῦ.

ΠΡΟΘΕΩΡΙΑ.

Καινὴ λέγεται ἀπὸ τοῦ χρόνου καὶ ἀπὸ τῆς φύσεως
τῶν ἓν αὐτῇ γενοµένων, ὅτι πάντα ἀνεχαινίσθη, xal
πρῶτον ἄνθρωπος, δι ὃν τὰ πάντα. Ἵνα δὲ µή τις
Avg: Ὁ οὐρανὸς ὁ αὐτὸς, fj ΥΠ, xoi τὸ χυριώτατον
ἁπάντων ἄνθρωπος καὶ ([. καινὸς) νόμος ἑδόθη,
χαιναὶ ἐντολαὶ, χαινῆ ἡ χάρις διὰ τοῦ λουτροῦ, χαι-
νὸς ἄνθρωπος, χαιναὶ ἑπαγγελίαι. Οὐχέτι γὰρ Υη καὶ
τὰ ἀπὺ τῆς γῆς’ ἀλλ’ οὐρανὸς, xal τὰ ἐν οὐρανοῖς.
Καινὰ τὰ μυστήρια. Οὐχέτι γὰρ Exsiva τὰ σωματιχὰἀ,
πρόδατον xa αἷμα, χαὶ χνίσσα. xat χόπρος, à" ἡ
Aoytxh xal ἑνάρετος λατρεία, τὰ παραγγέλµατα χαι-
νὰ, ξύλον εἰς οὐρανοὺς ἀνάγον xat ὑψηλοὺς ἑργαζό-
µενον. Ῥχοπὸς δὴ ἑκατέρωθεν τῶν Διαθηχῶν εἷς, τῶν
ἀνθρώπων fj διόρθωσις. Καὶ τί δεῖ θαυμάξειν περὶ τῆς
Γραφῆς, ὅπου γε xai τῆς χτίσεως αὐτῆς ἡ χρεία διὰ
τοῦτον; Καὶ γὰρ οὐρανὸν µέγαν δι αὐτὸν ἐποίησε,
χαὶ γην εὐθεῖαν, xaX θάλασσαν ὑπὲρ τὴν χρείαν,
ἵνα ἀπὺ τοῦ μεγέθους τῶν γενοµένων θαυμάσαντες
τὸν Δημ.ουργὸν, εἰς θεογνωσίαν ἕλθωσι. Καὶ ταῦτα
οὖν διὰ τοῦτον γέγονεν. Ἐπεὶ οὖν oxomb, εἷς τῆς
Μαλαιᾶς χαὶ τῆς Καινῆς, ἀναγχαῖον εἶναι ἑνόμισεν ὁ
Μωῦσῆς χαὶ ἱστορίας ἀναγράφψαι παλαιάς οὗ χατὰ τὴν
ἔξωθεν ἀχολουθίαν * ἐχεῖνοι μὲν γὰρ ἱστορίας γράφου-

e

σιν ἁπλῶς, ὥστε πραγμάτων διηγἠσεις ποιεῖσθαι, .

xai πολέμους χαὶ µάχας εἰς µέσον ἀγαχεῖν, καὶ xap-
πώσασθαι δόξαν ἀπὸ τῶν γραμμάτων. 'O ὃδ νοµοθέ-
της οὐχ οὕτως, ἀλλὰ πάντοτε ἱστορίας ἀναγράφει
ἀνδρῶν μεγάλων χατωρθωχότων, ὥστε τοῖς μετὰ
ταῦτα τῶν ἑἐχείνοις βεθιωµένων τὴν διἠγησιν γενέ-
οθαι διδασκαλίας ἀγαθῆς ὑπόθεσιν. Διὰ δὴ τοῦτο οὗ

µόνον τοὺς χατωρθωχότας εἰς μέσον ἄγει, ἀλλά xal
τοὺς ἡμαρτηχότας, ἵνα τοὺς μὲν ζηλώσωμεν, τοὺς δὲ
ἐχφύγωμεν, xal ἑχατέρωθεν ὀρθωθῇ τὰ τῆς ἀρετῆς
xai τὰ τῆς ἐπιμελείας. ΜΗ τοίνυν νοµιζέτω τις ξένον
εἶναι νοµοθέτου τὸ παλαιὰς ἱστορίας διηγεῖσθαι xat
γόµους [515] ἀναγράφειν. Ὅπερ γὰρ ἰσχύει νόμος.
τοῦτο xai dj διῄγησις τοῦ βίου τῶν ἁγίων. Ἔστι
τοίνυν τῆς Ἡαλαιᾶς τὸ μὲν ἱστοριχὸν, ὡς ἡ Ὀκτά-
τευχος * fj μὲν Γένεσις τὰ περὶ τῆς δημιουργίας ὃδι-
ηγουμένη, xai τὰ περὶ τοῦ βίου τῶν εὐηρεστηχότων
Oi: ἡ δὲ Ἔξοδος τὴν ἁπαλλαγὴν τῶν Ἰουδαίων τὴν
ἐξ Αἰγύπτου, τὴν παράδοξον ἑχείνην, xai τὴν τῆς
ἑρήμου διατριθὴν, xal τὴν τοῦ νόµου δόσιν' «b δὲ
Λευιτιχὸν τὰ περὶ θυσιῶν xal lepoupylac* fj γὰρ τοῦ
Λευὶ φυλὴ αὕτη ἣν ἡ τὴν ἱερωσύνην χεχληρωµένη,
xal ἀπὸ τοῦ ὀνόματος τῆς φυλῆς τὴν προσηγορίαν
ἔλαχε τὸ βιθλίον. Μετ’ ἐχεῖνο οἱ Αριθμοί: μετὰ γὰρ
τὸ ἐξελθεῖν ἐξ Αἰγύπτου, ἐχέλευσεν ὁ Bebo ἀριθμη-
θῆναι τὸν Of iov τῶν Ἰουδαίων, xaX σαν ἑξαχόσιαι
χιλιάδες, ἀφ᾿ ἑνὸς ἀνθρώπου τοῦ ᾽Αθραὰμ Ὑενόμεναι.
Εἶτα μετ ἐχεῖνο τὸ Δευτερονόμιον * τὸν γὰρ νόµον &x
δευτέρου ἡρμήνευσεν αὐτοῖς ὁ Μωῦσῆς. Εἶτα μετ)
ἐχεῖνο Ἰησοῦς ὁ τοῦ Navf: οὗτος yàp μετὰ τὸν
Μωῦσέα γενόμενος αὐτῶν δηµαγωγὸς, «lc τε τὴν γΏν
τῆς ἐπαγγελίας εἰσήγαγε, καὶ τὴν γῆν διένειµε χατὰ
χλήρους ταῖς δώδεχα φυλαῖς. Μετ) ἐχεῖνον οἱ Κριταί *
τοῦ Yàp Ἰησοῦ τελευτήσαντος , εἰς ἀριστοχράτειαν
Μετέπεσε τὰ πράγµατα τῶν Ἱουδαίων, χαὶ αἱ φυλαὶ

"ἐχράτουν. Εἶτα Ῥοὺθ, βιθλίον βραχὺ, ἱστορίαν ἔχον

γυναιχὸς ἀλλοφύλον, γαµηθείσης Ἰουδαίῳ «wt, Μετ'

*

515

SYNOPSIS SCRIPTURE SACRUE.

544

SANGTI PATRIS NOSTRI

-

JOANNIS CHRYSOSTOMI

SYNOPSIS

Veteris et novi testamenti, quasi commonitorii more (a).

CONSPECTUS OPERIS.

Quare prius Testamentum appelletur, Vetus. Scopus
u£ riwuque Testamenti unus. Divisio Veteris Testamenti in
ks £eriam,consiliaetprophetiam.-NovumTestamentum
dicitwr eta tempore et a natura rerum quas eompleeti-
tuf, quoniam omnia renovata sunt, primoque humo, prv-
pier quem omnia sunt condita. Ne quis autem dicat : At-
qui eslum idem est, terra eadem, et homo quoque, res

ommium dignissima ; 10va lex data est, nova precepta,
"Ova gratia per lavacrum: novus homo, ΠΟΥ promis-
siOmnes. Non enim ultra agitur de terraet de terrenis ;
sed decxloet de czlestibus. Nova mysteria. Non ultra
locum habent illa corporea, ovis, sanguis, nidor, fimus;
Sed rationabilis ille virtuteque ornatus cultus : nova pra-
tept. Lignum nos ad celum ducit, sublimesque effi-
Cit. Scopus autem in utroque Testamento unus est, ho-
finum nempe emendatio. Ecquid mirum de Scriptura,
(Quando natura tota ad ejus usam est condita ? Etenim

Wagnum propter illum czlum condidit, terram latam,

Ware majus, quam necessitas postulare videbatur, ut

1 magnitudine opificioram Opificem mirantes, ad Dei

() Bene dicitur, comunonitorii, vel forte, brevis commen-

more. Nam bic passim us breves explica-
adjecit, rerumque in Veteri Testamento enarralarum
&Im Xoro cousonantiam indicat.

cognitionem venirent. Hzc itaque propter illum facta
sunt. Quoniam igitur Veteris et Novi Testamenti sco-
pus unus est , necessarium etiam putavit Moyses hi-
storias veteres describere : non secundum externorum
morem , qui historias scribunt ea mente tantum , ut
rerum narrationes texant, et bella pugnasque in me-
dium agant, atque ex scriptis gloriam sibi parent. At
legislator non síc : sed semper historias scribit illu-
strium virorum qui res prxclaras gesserunt ; ut vitz
illorum narratio posteris sit optimae doctrin:ze argu-
mentum. ldeoque non modo eos qui se probe gesse-
runt in medium adducit, sed etiam peccatores : ut
illos semulemur, hos autem fugiamus , et utrinque
virtutem diligentiamque majorem adipiscamur. Ne
quis ergo existimet extra legislatoris officium esse
historias veleres narrare, et leges perscribere. Et-
enim quam vim habet lex, eamdemobtinet sanctorum
vit: narratio. Est itaque in veteri lege aliud histori-
cum , ut Octateuchus (a); nempe Genesis, qux crea-
tionem enarrat, necnor vitam eorum qui Deo accepti
fuere; Exodus, quie Judzos exhibet ex /Egypto mira-
(u) Octateuchus, octo priores Scripturze libroe-complectie
Uteronos

tur, Genesim, Exodum, Leviticum, Nuucro& Dec
mium, Josue, Judices, οἱ Ruth.

$15

biliter eductos ct liberatos, atque in deserto diu morau-
tes, legemque latam ; Leviticus, in quo de sacrificiis et
sacerdotio : nam tribus Levi sacerdotium sortita est :
et ex tribus nomine nuncupatus liber est. Deinde Nu-
meri; post egressum enim ex /Egypto jussit Deus
numerari populum Judaicum , erantque sexcentics
mille, ab uno homine Abrahamo orti. Postea Deute-
ronomium : legem enim secundo interpretatus est il-
lis Moyses. Deinde Jesus filius Nave : hic enim post
Moysem illorum dux constitutus , in terram promis.
sionis introduxit illos, terramque per sortes duodecim
tribubus divisit. Post hunc Judices : nam Jesu mor-
tuo, respublica Judzorum in aristocratiam versa est,
et tribus imperium moderabantur. Deinde Ruth, liber
exiguus , historiam complectens mulieris alienigenze,
qux Jud:eo cuidam nupsit. Post hunc Regnorum libri
quatuor : in quibus gesta Saulis, Davidis, Salomonis,
Eli», Elisxi, οἱ reliqua usque ad captivitatem Baby-
lonicam. Post Regnorum libros Esdras. Postquam
enim in Babylonem ob peccata sua abducti fuerant ,
ibique septuaginta annis in servitute manserant , de-
mum Deus placatus, id providit ut Cyrus tunc rex
Persarum, Cyrus, inquam, cujus puerilem institutio-
nem descripsit Xenoplion, captivos dimitteret. Dimissi
vero redierunt ducibus Esdra, Neomia et Zorobabele.
Hunc reditum describit Esdras , et quomodo reversi
templum denuo construxerint, urbemque re:edificave-
rint. Centum deinde annis elapsis, rursus illos bellum,
Macedonicum nempe , invasit. Deinde Antiochi Epi-
phanis gesta sequuntur, quando tribus annis et di-
midio obsessi , maleque affecti , a calamitatibus rur-
sum erepti sunt. Post hzec modico elapso tempore (a),
Christus advenit, ct Vetus Testamentum desinit.
Judeorum genus unde. — Ut autem discatur Ju-
daicz gentis origo, quxdam hie enarranda sunt.
Post Adam fuit Seth, deinde Enoch, postea alii usque
ad multas generationes ; demum Noe, cujus tempore,
cum homines essent malitia corrupti , diluvium acci-
dit. Cessante diluvio , egressus ex arca solus cum
tribus filiis, terram omnem prole sua replevit, multis
successione quadam prognatis. Cum ergo plurimi es-
sent , deliberarunt adificare turrim, quie ad cxlum
usque pertingeret. Eorum consilium improbans Deus,
linguas ipsorum confudit, unamque in multas divisit.
Quare cum non sese mutuo audirent, simul habitare
non potuerunt : qux: causa fuit ut per totum orbem
dispergerentur. Dicitur autem in illa confusione lin-
guarum , Heberum Judxorum progenitorem noluisse
.tentati operis esse participem, solumque mansisse qui
linguam servaret (0), hoc optimi consilii premium
adeptum. Ex nepotibus ejus fuit Abraham : ideoque Ju-
diorum lingua, Hebraica vocatur ab llebero. Abrahze
(ilius fuit Isaac , hujus Jacob. Hic genuit duodecim
, patriarchas, Ruben , Symcon, Levi, Judam, [sachar,
Zabulon, Nephthalim, Gad, Dan, Aser, Joseph, Ben-

(d) A profanatione templi per Antiochum Epiphanem
facta ad ortum Christi anni sunt circiter centum sexaginta.
(b) Homiliis in Genesim Tom. IV, col. 279, ait Chryso-
stomus Heberum solum primum mundi servasse idioma, quod
hic etiam dicit. Sed eaderecontrovertitur. Vide notam ihid.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

516

jamin. Undecim horum patriarcharum nomen acce-
pere tribus ab illis ortxt. Unusquisque enim tribui
proseininavit, οἱ proles ab eis denominabatur. Verum
Josephi non una tribus, sed dux fuerunt. Noluit enim
Josephi pater unam tribum ab eo. denominari. Quid
ergo factum est ? Quia unus erat ille, ut duplex ficret
patriarcha, Ephraim et Manassem duos ejus filios, dua-
bus tribubus nomina sua dare jussit. Unde contigit
ul tredecim tribus essent ; nempe undecim afforum,
et du:e Josephi per ejus filios. Tribus Levi hinc ex-
trahitur, ordiuique sacerdotali deputatur: neque euim
necessarium erat aliud quidpiam ipsi tradere ; sicque
manct duodecim tribuum numerus non imminutus.
Duodecim ergo tribus alia omnia gerebant : Levi au-
tem tribui uni: sacerdotalia munia concredita erant.
Ex liac tribu Moyses erat. lli ergo duodecira patriar-
cha in /Egyptum profecti , impleta Dei promissione
Abrahamo facta, qua dicebatur, Faciam semen tuum
sicul slcllas celi, sexcentorum millium fuere progeni-
tores. Hinc Judzorum genus constitutumest, quod io -
men accepit a tribu Juda omnium przcipua et regia,
unde reges exorli sunt. Veteris igitur Testamenti aliud
quidem historicum est , hoc nempe quod jam rcce::-
suiinus. Qux ad consilia moralia pertinent, sunt Pro-
verbia, Sapientia Sira: h, Ecclesiastes, Cantica canti-
corum. Propheticum vero sunt sexdecim Prophetz ,
Ruth (a), et David. Hz vero specics divisz, etiam per-
mixtim alix in aliis reperiuntur. Exempli causa , in
historiis prophetiam invenire est : et prophetas histo-
rica multa recensere audimus, atque in horum utro-
que consilia et monita deprehendimus, nempe in pro-
phetia et in historia. Hxc omnia , ut dixi, ad unum
respiciunt , nempe ad audientium emendationem , ita
ut ex prius gestorum narratione, ex consilio admoni-
tioneque, et ex prophetia ad id quod decorum est nos
concinnemus. Prophetiz vero illud maxime opus erat,
ut futura prxnuntiaret, seu bona seu mala essent ; ut
alios attraherent, alios metu a nequitia coercerent.
Est et aliud prophetizx genus, nempe ea quz: ad Chr:-
stum pertinent vaticinari : ubi accurate tractatur, non
de adventu modo, sed et de iis qux:e post adventum
facturus erat , de partu, de natalibus, de cruce, de
miraculis, de discipulorum electione, de Novo Testa-
mento, de cessatione Judaicorum rituum, de destru-
ctione gentilitiorum , de nobilitate Ecclesix , deque
aliis omnibus subsequentibus rebus. ο omnia cla-
rissime ante multum tempus pradixerant prophet:e ,
alia figuris, alia verbis.

Prophetie du species, per opera et per verba. Pro-
phetid est non modo futura, sed etiam praterita aperire.
—- Etenim duo sunt propheti:x genera, et operibus et |
verbis futura prznuntiare : verbis quidem, ut cum
crucem signi(icare volentes, dicunt : Sicut ovis ad cc-
dem ductus est , el sicut agnus coram se tondente sine
voce ( Isai. 55. 7 ). Hoc itaque verbis ipsis vaticinari

(a) Ruth inter propheticos libros fortasse ponit, quia
unius mulieris privatas. historia non videbatur inter libros
sacros accenseri posse, nisi ex ea muliere nasciturus fuis-
set Christus, id quod tot ante szculis nonnisi prophetiee
sciri poterat; vel forte Ruth hic mendose irrepserit.

$15

&xclvo αἱ Βασιλεῖαι al τέσσχρες, ἓν αἷς τὰ εἰς τὸν
Σαοὺλ, τὰ εἰς τὸν Δαυῖδ, τὰ εἰς Σολομῶντα xai τὸν
Ἠλίαν xaX τὸν Ἐλισσαῖον, καὶ τὰ µέχρι τῆς αἶχμα-
λωσίας τῆς εἰς Βαθυλῶνα. Μετὰ δὲ τὰς βασιλείας
Ἔρσδρας. Ἐπειδῃ γὰρ ἀπηνέχθησαν εἰς Παθυλῶνα
ἁμαρτόντες, xal ἑ6δδομήχοντα ἔτη διετέλεσαν αὐτόθι
δουλεύοντες, ὁ θεὸς ὕστερον ἴλεως αὐτοῖς γενόμενος,
παρεσχεύασε τὸν Κῦρον τὸν τότε Περσῶν βασιλεύ-
οντα, Küpov, οὗ τὰς παιδείας ἀνέγραφε Ξενοφῶν,
ἀφεῖναι τοὺς αἰχμαλώτους. Καὶ ἀφέντος, ἐπανῆλθον
ἠγουμένου τοῦ Ἔνσδρα, τοῦ Νεεµίου, τοῦ Zopo-
646ελ. Καὶ τὴν ἐπάνοδον ταύτην γράφει ὁ Ἔαδρας *
ὡς ἑπανελθόντες ἐχ δευτέρου τὸν ναὸν ᾠχοδόμησαν,
xai τὴν πόλιν ἀνέστησαν. Καὶ ἑχατὺν διαγενοµένων
ἐτῶν, πάλιν πόλεμος αὑτοὺς χατέλαθεν ὁ Μαχε-
δονιχός. Εἶτα τὰ ἐπὶ ᾿Αντιόχου συνέθη τοῦ Ἐπι-
φανοῦς, ὅτε xal «pla ἔτη πολιορχτδέντες xal ἥμισν,
χαχῶς παθόντες, πάλιν ἁπηλλάγησαν τῶν ἔπιγενο-
µένων καχῶν. Καὶ μετ ἐχεῖνο ὀλίγου διαγενοµένου
χρόνου, ἔρχεται ὁ Χριστὸς, xal τέλος λαμθάνει fj
Παλαιά.

"Doce δὲ μαθεῖν πὀθεν συνέστη τὸ Ἰουδαίων
γένος, ἀναγχαῖον ὀλίγα εἰπεῖν. Μετὰ τὸν Αδὰμ γέ-
γονεν ὁ Σῇθ, εἶτα Ἐνὼχ, εἶτα ἕτεροι µέχρι πλειό-

γων γενεῶν * χαὶ τότε ὁ Νῶε, ἐφ᾽ οὗ, τῶν ἀνθρώπων

διαφθαρέντων ὑπὸ χαχίας, Ὑίνεται ὁ χαταχλυσµός.
Εἶτα τοῦ χαταχλυσμοῦ παυθέντος, ἐξελθὼν ἀπὸ τῆς
χιθωτοῦ μόνος μετὰ παίδων τριῶν, ἑνέπλησε τὴν

γῆν ἐκ τῆς αὐτοῦ γενεᾶς, κατὰ διαδοχΏν πολλῶν bv-
των τῶν τιχτοµένων. Ὡς οὖν ἐγένοντο πολλοὶ, ἐδου-

λεύσαντο πύργον οἰχοδομῆσαι, φθάνοντα ἕως τοῦ
οὐρανοῦ. Καταγνοὺς δὲ αὑτῶν τὴν γνώµην ὁ θεὸς,
συνέχεεν αὐτῶν τὰς γλώσσας, xa τὴ» µἰαν εἰς πολλὰς
διέτεµεν. [516] "00ev ἀνάγχη γέγονεν αὐτοῖς οὐχ ἀχού-
ουσιν ἀλλήλων, μηδὲ συνοιχῆσαι ἀλλήλοις * χαὶ αὕτη
Υέγονε πρόφασις τηῦ πανταχοῦ διασπαρῆναι αὐτοὺς
«ῆς οἰχουμένης. Λέγεται δὲ Ev ταύτῃ τῇ συγχύσει τῶν
γλωσσῶν ὁ Ἔθερ ó τῶν Ἰουδαίων πρόγονος μὴ βου-
ληθῆναι κοινωνῆσαι τῆς ἐπιχειρήσεως αὐτοῖς, xat
μόνος μεῖναι διατηρῶν τὴν οἰχείαν Ὑλῶσσαν, τῆς
χαλλίστης γνώμης τοῦτο τιµηθείς. Τούτου ἔγγονος
ἐγένετο, ᾽Αδραάμ.' διὸ xaX Ἰουδαίων γλῶσσα Ἑθραϊκὴ
χέχληται, ἀπὺ τοῦ Ἔδερ. Τούτου τοίνυν ἐγένετο
ἔγγονος [ Αόραὰμ], τοῦ ᾿Αδραὰμ»α, Ἰσαὰκ, οὗ
Ἰαχώθδ. Οὗτος ἐγέννησε τοὺς δώδεχα πατριάρχας, τὸν
Ῥουθεὶμ, τὸν Συμεὼν, τὸν Λευὶ, τὸν Ἰούδαν, τὸν
Ἱσαχὰρ, τὸν Ζαθουλὼν, τὸν Νεφθαλεὶμ, «bv Γὰδ,
τὸν Δὰν, τὸν ᾿Ασὴρ, τὸν Ἰωσὴφ, τὸν Βενιαμίν. Τού-
των τῶν ἔνδεκα πατριαρχῶν ἐπώνυμοι γεγόνασιν αἱ
μετὰ ταῦτα φυλαί. Ἕκαστος γὰρ φυλὴν ἀπεγέννησε,
χαὶ οἱ τεχθέντες, ἀπ ἐχείνων ἐκαλοῦντο. ᾽Αντὶ μέντοι
τοῦ Ἰωσὴφ µία φυλῆ οὐχέτι γίνεται, ἀλλὰ δύο. Οὐ
γὰρ ἠθουλήθη ὁ πατὴρ ὁ τοῦ Ἰωσὴφ pid φυλᾖ im-
ώνυμον αὐτὸν γενέσθαι. Tl οὖν γίνεται, 'Ἐπειδὴ εἷς
ἣν ὁ αὐτὸς, ἵνα διπλοῦς γένηται πατριάρχης, thv
ἘἙφρα]μ καὶ τὸν Μανασσῆ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ τοὺς δύο,

2 Hic mendum esse videtur. Legendum pi fallor, ἐγέ-
veto. ἔγγονος ᾿Αόραὰμ, τοῦ ᾿Αόραὰμ, Ἰσαάκχ. Quapropter

Αόραάμ primum inter uncinos posuimus, ne videretur ex
ms. desumtum.

SYNOPSIS SCRIPTURA SACRAE.

$16
τούτους ἑποίησε δύο φυλῶν γενέσθαι ἐπωνύμους b, xal
αἱ δύο φυλαὶ τῷ Ἰωσὴφ ἑλογίζοντο. Ὥστε συνέδη ἐκ
τούτου ἔνδεχκα (1. ερισχαίδεκα) εἶναι τὰς φυλὰς,
ἕνδεχα τὰς τῶν ἄλλων, δύο τὰς τοῦ Ἰωσὴρ τὰς διὰ τῶν
παίδων. Ὑπεξαιρεῖται fj τοῦ Aevi, xal ἀφορίζετα; τῇ
τάξει τῆς ἱερωσύνης * οὐδὲ γὰρ fv ἀναγχαῖον ἄλλο τι
µεταχειρίσαι’ xal μένει τῶν δώδεχα ὁ ἀριθμὸς μὴ
ἀχρωτηριασθείς. Αἱ μὲν οὖν δώδεχα τὰ ἅλλα πάντα
ἔπραττον * ἡ δὲ τοῦ Λευὶ τὰ ἱερατιχά fjv ἐπιτεταγμένη
μόνη. Ἐκ ταύτης ἣν ὁ Μωῦσῆς. Οὗτοι τοίνυν οἱ
δώδεχα πατριάρχαι ἀπελθόντες εἰς Αἴγυπτον, τῆς τοῦ
θεοῦ ἐπαγγελίας τῆς πρὸς τὸν ᾿Αδραὰμ πληρουµένης
τῆς λεγούσης, Ποιήσω τὸ σπέρµα σου ὡς τὰ ἄστρα
τοῦ οὐραν οὔ, ἑξαχοσίων χιλιάδων ἐγένοντο πρόγονοι.
Ἐντεῦθεν τὸ τῶν Ἰουδαίων συνέστη γένος ἀπὸ τῆς
Ἰούδα φυλῆς ὀνομασθὲν τῆς βασιλιχωτάτης, ὅθεν οἱ
βασιλεῖς ἂν ἑγένοντο. Tfj οὖν Παλαιᾶς ἐστι τὸ μὲν
ἱστοριχὸν, τοῦτο δὴ ὃ προειρἠκαμεν' τὸ δὲ συµθου-
λευτικὸν, ὡς at τε Παροιμίαι, xai ἡ τοῦ Σειρἀχ
Σοφία , καὶ ὁ Ἐκχλησιαστὴς, xal τὰ "Ασµατα τῶν
ἀσμάτων ΄ vb δὲ προφητιχὸν . ὡς οἱ δεχαὲξ λέγω
Προφῃται, καὶ 'PobU, xai Aavtó. Εὔροι δ ἄν τις
τὰ εἴδη ταῦτα διῃρημένα ἀδρομερῆ ἓν ἀλλήλοις ὄντα.
Οἷόν τι λέγω, &v τοῖς ἱστορίαις εὕροι τις ἂν προφη-
τείαν * χαὶ τῶν προφητῶν ἀχούσειεν ἂν πολλὰ ἰστο-
ριχὰ διαλεγοµένων. Καὶ τὸ τῆς συμβουλῆς δὲ εἶδος
καὶ τὸ τῆς παραινέσεως, ἓν ἑχατέρῳ τούτων, Év τε τῇ
προφητείᾳ., Ev τε τῇ ἱστορίᾳ. Πάντα δὲ ταῦτα, ὥσπερ
ἔφθην εἰπὼν, εἰς ἓν βλέπει, τὴν τῶν ἀχουόντων διόρ-
θωσιν, ὥστε xal ἀπὸ τῆς τῶν προτέρων διηγήσεως,
καὶ ἀπὸ [217] τῆς συµδουλῆς χαὶ τῆς παραινέσεως, xat
ἀπὸ τῆς προφητείας ῥυθμίζεσθαι πρὸς τὸ δέον. Προ-
φητείας δὲ τοῦτο ἔργον μᾶλλον fjv, τὸ τὰ μέλλοντα
προαναφωνεῖν, εἴτε χρηστὰ, εἴτε λυπηρὰ, tva τοὺς μὲν
ἁποσπάσωνται, τοὺς δὲ τῷ φόδῳ τῆς χαχίας ἀπείρξω-
σιν. Ἔστι δὲ καὶ ἕτερον προφητείας εἶδος, τὸ τὰ περὶ
τοῦ Χριστοῦ προαναφωνῆσαι ’ ἔνθα μετ’ ἀχριδείας οὐ
περὶ τῆς παρουσίας µόνον, ἀλλὰ χαὶ περὶ ὧν ἔμελλε
παραγενόµενος πράττειν, xal περὶ τοῦ τόχου, xal
περὶ τῆς γεννήσεως, xal περὶ τοῦ σταυροῦ, xai περὶ
τῶν θαυμάτων, χαὶ περὶ τῆς τῶν μαθητῶν ἐχλογῆς,
περὶ τῆς Καινῆς Διαθήχης, περὶ τῆς παύσεως τῶν

:Ἰουδαϊκῶν, xal περὶ τοῦ ἀφανισμοῦ τῶν Ἑλληνιχῶν,

xa περὶ τῆς εὐγενείας τῆς χατὰ τὴν Ἐκχχλησίαν, xal
περὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων τῶν χαθεξῆς ὄντων πρα-
γµάτων. Ταῦτα πάντα μετὰ σαφηνείας ἁπάσης πρὸ
πολλοῦ τοῦ χρόνου προανεφώνησαν οἱ προφΏται, τὰ
μὲν διὰ τύπων, τὰ δὲ διὰ ῥημάτων.

Καὶ γὰρ δύο προφητείας εἴδη, καὶ διὰ ἔργων καὶ
διὰ λόγων προαναφωνεῖν τὰ μέλλοντα * διὰ λόγων μὲν,
ὡς ὅταν τὸν σταυρὸν βουλόμενοι εἰπεῖν, λἐγωσιν' Ὡς
πρόδατον ἐπὶ σφαγὴν fix0n, καὶ ὡς ἁμνὸς évav-
tío τοῦ κχεἰροντος αὐτὺν ἄφωγος. Τοῦτο μὲν οὖν

b Homil. 7 adversus Judxos. tom. T, p. 668 : Μανασσῆς
xal Ἐφραὶμ δύο φυλαὶ γεγόνασιν ἐπώνυμοι. Ubi Savil. et
aliquot mss. δύο φνλῶν babent et fortasse melius: nam
cum hac Synopsi consonat haec postrema lectio.

* De hisce duobus propheti:e generibus idipsom fere
dicit Jo. Chrysostomus t. ΙΙ, Homilia 6 de Poenitentia,

p. 928, D.

221 5. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. δε

Marrhas, ubi amara erat aqua, et dulcem reddidit
illam Moyses per lignum. Venerunt in locum ubi
erant duodecini fontes, et septuaginta palma : locus
autem vocabatur Elim. Inde venerunt in desertum
inter Elim et Sina. Tunc murmuraverunt in deserto
Israelitx», carnes postulantes, Tunc pluit illis manna.
Deinde intulit coturnicem. llic circa manna, quod
cum multum erat, non redundabat, cum parvum,
non deficiebat, jussit nibil relinqui in crastinum. llli
vcro non parucrunt, et quod residuum fuit vermibus
&catebat. Dixit, Ne egrediamini ad colligendum sab-
bato : illi vero neque in loc obsequuti sunt, et cum
egressi essent, nihil invenerunt. Jubet Moyses in vase
aureo reponi ex manna in futuras generationes. Manna
vero comederunt quadraginla annis. Tunc murmura-
verunt ob sitim. Et percussit Moyses petram, exiitque
aqua. Venit Amalec bellatum contra Israelem : et in
fugam illum vertit Jesus filius Nave : ac. quamdiu
erant manus Moysis erect:e, superabat Israel ; quando
autem demittebat eas, superabatur. lllud vero signum
erat crucis. Stabant quippe Aaron et Or qui sustine-
rent manus Moysi. Dixit autem Dominus ad Moysem :
Scribe hoc in monumentum in. libro (Exod. 11. 14).
Accedit Jothor socer Moysis cum uxore ejus (gcne-
rum autem illum przter usum vocat Scriptura) et
Moysi et populo (q). Enarrat mirabilia Moyses socero :
ille vero miratus est. Ut autem vidit totum populum
Moysi adstantem, illum vero non posse erga omnes
judicium exercere, auctor est illi socer, ut deligat
viros potentes, religiosos, justos, odientes super-
biam, et constituat eos millenarios, centenarios, quin-
quagenarios, decuriones (Exod. 18. 21). Obteinpe-
ravit ei Moyses, et ascendit in montem. Pracepitque
ei Deus ut populo diceret, cos futuros Dei regale sa-
cerdotium, gentem sanctam, si obedierint. llli vero
dixerunt : Omnia quecumque dixit Deus, (faciemus et
qudiemus (Exod. 19. 8). Tune precipit populo, ut
purificetur usque ad tertium diem, el lavet vesti-
menta sua. llic dictum est illud quod babetur apud
Apostolumin Epistola ad Hebreos: Si tetigerit mon-
tem, lapidabitur (Hebr. 12. 20). Tunc mons fumigabat,
voces tubarum sonabant. Tunc pracepta legis accipit
Moyses, nempe decalogum, et reliqua jura, lllud au-
tem, Diis non maledices (Exod. 22. 28), non de idolis
dictum est, sed de principibus : subdit enim : Prin-
eipi populi tui non ,maledices. Pollicetur multa ipsis
bona, si obedierint ; quod gentes sint superaturi, ter-
rau possessuri; pollicetur item aquam corum bene-
dictum iri, et panem, omni morbo liberandos illos
esse, non futuram sterilem esse in illis, neque orbum,
neque immaturam mortem, terminos eorum se posi-
turum esse a mari Rubro usque ad Phylistinorum
terram, a deserto ugque ad Euphratem. Tunc immo-
Javit Moyses, et dimidium sanguinis effudit ad altare :
accipiensque sanguinem aspersit populum. Horum
,meininit Paulus in Epistola ad Ilebrzos dicens : Ne-
que primum Testamentum aine sanguine renovatum esl
(4) nac, οἱ Moysi εἰ populo, videntur mendose irre-
psisse.

(Hebr. 9. 18). Jubetur Moyses ascendere et aceipere
tabulas. Et erat ibi quadraginta diebus et quadraginta
Doctibus. Audivit autem dispositionem tabernaculi,
et eorum qus in ipso continebantur, et sacerdotalis
amictus, et unctionis sacerdotum, et redemptionuan.
Hzc vero crant ut singuli dimidiam didrachmi par-
tem darent, id est, obolos decem. Et de composi-
tione olei przroipit, etde observatione sabbati. Con-
veniunt Israelit:? contra Aaronem et in idololatriam
incklunt. Tunc ait Deus Moysi : Sine me, et ἀείιδο
eos, el faciam e in genlem magnam (Exod. 52. 10).
Ut autem descendens Moyses vidit vitulum et popu-
lum ludentem, projecit et coutrivit tabulas, increja«
γι! Aaronem, przcepit filiis Levi venientibus ; dixit :
Si quis ad Dominum, veniat ad me, ut occidut unus-
quisque fratrem suum et proximum suum : el ceciderunt
ires mille viri (Exod. 52 26 — 928), Tuuc ascendens
Moyses dixit Deo : Si quidem dimittis illis peccatum,
dimitte ; sin. minus, dele me de libro, quem scripsistiaz
(Exod. 33. 51. 52). Tunc flevit popu!us, οἱ jussus est
deponere ornatum suum. Ilic dictum fuit : Et loguutuag
est Dominus ad Moysen, quasi si quis loquatur. adf
amicum suum (Exod. 55. 11). Jesus autem filius Nave
non egrediebatur ex tabernaculo. Tunc rogat Moyses
Deum, ut non derelinquat populum, et dolatis duabus
tabulis, accepit decalogum, transactis rursum qua.
draginta diebus et quadraginta noctibus. Precipitur
autem ipsi iterum de pasclia, de sabbato, de exter.
minandis gentium diis, de primogenitis ipsi sanctifican-
dis. Hic legitur, Moysem cum velo loquutum populo
esse; quod ad Corinthios secunda ait Paulus (2. Cor.
9. 15). Tunc illis preceptum est de sabbato, de ma-
teria ad tabernaculi constructionem adhibenda, hoo
est, de auro, de xre, de capillis, deque reliqua imate-
ria. Et illi quidem cum magna afferebant alacritate,
ita ut redundaret; operatus autem est Beseleel de
tribu Juda, et Eliab de tribu Dan omnia ad appara-
tum necessaria; et tabernaculum stetit, nubesque
operuit illud. Quod autem impensum fuit ad opera,

- auri quidem viginti novem talenta et sicli septingenti,

argenti talenta centum, sicli 772, zris talenta septua-
ginta, et bis mille quiugent sicli.

LEVITICUS, LIBER TERTIUS (a).

Leviticus vocatur hic liber, quia proprie et pecu-
liariter totam Levitici ministerii formam continet, et
quo pacto Aaronet filii ejus ex tribu Levi in sacerdos
tes electi utique fuerint, οἱ quidquid discriminis est
inter sacrificia et oblationes, et qualis sit universu$ :
sacrorum cultus, sacerdotaleque ministerium. Deinde
cujusque sacrificii legem exponit; tum ejus quod pre
salute, tum ejus quod pro delicto, sive spontameo
sive involuntario, et quo pacto singula dividenda sint et
referenda. Enarratur etiam in boc libro suimnmi sa-
cerdotis, aliorumque sacerdotum unctio : ad ας,

(a) Hzec tota Levitici Synopsis desideratur in Codice Cokdi-
niano, Sed habetur in Lugdunensi Batavico. Maxima vero
pars ejus eadem ipsa est, qua in Synopsi Athanasii nomine

a nobis edita est Tomo 1| Operum Athanasii. Ea de re
agitur in Diatriba aute Synopsip posita.

$17

voluerunt ; operibus vero , cum Abraham exhibetur
filium offerens , et arietem jugulans. Ilic enim rebus
ipsis crueis imaginem pr:esignificat, atque cedem pro
orbe foturam. Multas certe invenire est in Veteri Te-
&tamento hujusmodi figuras , prophetiasque per res
exhibitas. Prophetix:e vero munus est, non modo fu-
tura dicere , sed etiam preterita, quod maxime apud
Mogsem deprehenditur. Quando enim de celo et de
terra loquitur, res quidem dicit przeteritas et tempore
obseuratas, scd prophetia baec enuntiat. Quemadmo-
dum enim prophetiz est, res nondum gestas, quaeque
adhuc occulte sunt annuntiare, sic et res gestas qui«
dem, sed ob tempus occultas revelare, et in medium
adducere, parem gratiam postulat. Ad prophetiam
quoque pertinei res praeseutes annuntliare , quando
quidpiam elicitur, sed occultum est ; ut accidit circa
Ananiam et Sapphiram. lllic enim neque przteritum,
neque futurum, sed res prxsens, occulta tamen. Pe-
irus ergo hzc per prophetiam revelans, in medium
adducit. Sane quie ad Vetus Testamentum pertinent,
ut quis confertim dicat , ejusmodi sunt. In Novo au-
tem ea, qua in Veteri znigmatice dicta sunt, exbi-
bentur: de prophetiis loquor, quibus testimonium
perhibent ipsa opera , nempe vit:e institutum ad cz-
lum usque pertingeus, arcaaa futurorum bona , Qua
nec oculus vidit, nec auris audivit , nec in cor hominig
ascenderunt (1. Cor. 2. 9). Novum quippe Testamentum
hominem per Vetus acceptum , moderate et sensim 4
nequitia ad angelorum institutum adducit. Itaque Ve-
teris quidem Testamenti opus erat hominem facere;
Novi autem, hominem efficere angelum. Quandoqui-
dem enim nequitia id effecit ut illud perderent quo
homines erant, ipsosque in brutorum ignobilitatem
dejecit , ac ferinos reddidit ; lex quidem illos a tali
malitia liberabat ; gratia vero ipsis hanc angelicam
virtutem addit. Sunt autem Novi Testamenti libri ,
Epistole quatuordecim Pauli (a), quatuor Evangelia,
duo discipulorum Christi, Joannis et Matthzi , duo
autem Lucz et Marci : quorum alius Petri, alius Pauli
discipulus fuit. Illi enim ipsis oculis Christum vide-
rant, ac cum illo versati fuerant ; hi vero ea qus ex
ipsis acceperant, aliis tradiderunt ; itemque liber
Actuum, qui etiam Luc: est, narrantis ea quze gesta
sunt ; et ex catholicis tres Epistolze (5).

(a) Mirum hic videatur Epistolas quatuordecim Pauli ante
Evangelia poni. Quantum amaret Paulum Chrysostomus,
quam prz aliis omnibus scripturze sacre libris ejus Episto-
las semper ore menteqüe versaret, ignorat nenio qui scri-

ita ejus vel primoribus labris attigerit. Ordinem ergo li-
m Novi Testamenti hic non ordiue recensuit, sed ut se
primum menti offerehant descripsit ; sic Joannem ante
omnes Evangelistas, et Lucam ante Marcum posuit. Catholi-
cas Epistolas hic tres recenseri vides secundum Syrorum
iDorem necnon Ecclesiee Antiochen:e, ubi Jacohi una, Petri
prima, Joannis item prima solum adwittebautur. Qua dere
pluribus &uj ra in Diatriba verba fecimus.
b) Nota, inquit scholiastes, ipsum non memorare Apo-
yysin. Equidem haec Scholiastis adnotatio aliquid negotii
facessere potest, quta Apocalypsim, amplum licet librum, 4
Joanne mo usurpatam nonduin reperi, nec de-
fuere, qui de ejus auctoritate in Ecclesia saltem Greca du-
bitaverint, Nicephorusque patriarcha Constantipopolitanus
in Canone suo recensuiL. Quin el in secundo Tomo Gregorii
Nazianzeni in Catalogo librorum Scripturze, qui ejus esse
non putatur, hzc leguntur p. 194 : T3v 9 ᾽Αποχάλυγιν

SYNOPSIS SCRIPTURUE SACRE.

318
SYNOPSIS GENEsIS '.

Mundi creatio, hominisque formatio. Mandatum
accipit Adam , et formatur mulier ex costa ejus , quae
4 serpente decepta, virum decipit, atque una cum illo
maledicta ejicitur ex paradiso. Serpens quoque male-
dicium accipit, ut super pectus graJiatur. Cain occi-
dit fratrem, quia laudabilius se gesserat, datque ille
ponas : posteaque liberos suscipit. Eva Sethum parit.
Catalogus eorum qui ab Adamo et a Setho orti sunt
usque ad Noe : lominumque criminatio ob indecora
connubia, ac exteras iniquitates. Filios Dei hic vocat
eos qui a Setho genus ducebant ( Gen. 6. 2); dicitur
enim : Ego dixi, Dii estis, et filii Altissimi omnes (a)
(Psal. 81.6). Filias vero hominum vocat eas quz a Cai-
no ortz erant. Predicit Deus No:x futuram honiinum
perniciem per diluvium, et jubet arcam construere,
trecentorum cubitorum longitudine, quinquaginta
cubitorum latitudine, et triginta cubitorum altitudine.
Ut autem. ingressus est in arcam , advenit diluvium
quadraginta diebus et quadraginta noctibus. Obtinuit

- aqua centum quinquaginta diebus. Apparuerunt autem

cacumina montium primo die decimi mensis. Et post
quadraginta dies emisit corvum , qui non reversus
est : el post septem dies emisit columbam, qua
reversa est ramum olivze gestans. Jubetur a Dco Noe
egredi ex arca : et egressus Deo sacrificavit, et bene-
dictus ést cum filiis suis. Accepitque promissionem
a Deo, non ultra futuram hujusmodi perniciem homi-
num per diluvium. Postea vero Senio quidem et Ja-
pheto benedicit, maledicit autem Clianaanum, quia
pater ejus Cham revelaverat nuditatem patris. Male«
dictio autem illa eventum babuit in Gabaonitis (5) ;
imo potius specie quidem maledictio erat, sed revera
prophetia. llinc sequuntur qui ex Noe orti sunt usque
ad Phalec, qui hoc nomen sortitus cst, quia ejus tem-
pore divisa fuit terra. Tunc enim turrim zedificarunt,
undelocus Babylon est appellatus , quod Confusionem
significat, quia illic confuss: sunt lingus corutm,
Pater autem Phaleci lleber dicitur non consensisse
cum cxteris circa zedificationem turris ; ideoque ipsi
loquela non. mutatam fuisse, sed mansisse illum

! Titulus in Lugdunensi Cod. sic habetur : Brevis veteris
Testamenti synopsis, auctore Chrysostomo. Genesis. Liber
primus.

(a) Hzc pluribus explicantur Tom. IV, tiom. 22 in Gene-
sim, ubi probatur eos, qui a setho orti erant, filios Dei vo-
cari, et hic ipse locus Psalmi 81 affertur : Egu. dixi, Dii
estis. Filias autem hominum filias esse Caini dicit paulo
postea.

(b) Commentario in Isaiam ad cap. 2, versu 1, hxc ipsa
sic exprimit Chrysostomus : Οὐ μὴν οὐδὲ τὴν &pàv διαπε-
σοῦσαν, ἀλλ) ἐπὶ τῶν Γαθαονιτῶν λαθοῦσαν τὸ τέλος τῶν dx
τοῦ Χάνσαν γεγονότων. Καὶ γὰρ ἐν τάξει ἀρᾶς προφητεία τὸ
λεγόμενον ὃν Qux ipsissima hic quoque habeutur : unde
probari videatur hoc opus Chrysostomi esse. Hoc ipsum vero
de Gabaonitis ait etiam iufra in Synopsi libri Jesu, sive
Josue.

τὴν Ἰωάννου πάλιν τινὲς μὲν ἐγχρίνουσιν, οἱ πλείους δέ γε
νόθον λέγουσι. Verum hic scriptor non accurate loquitur.
Nam Patrum Grzeorum principes, Athahasius in Canone
suo p. 962, Basilius, Gregorius Naz., insuperque Hippo-
lytus atque Methodius auctor Synopseos ínter Athanasii
Opera, ad hzc autem to;z zzlina Ecclesia Apocalypsim
inter authentica opera admiserunt. Quamobrem jure illa
inter caronicas Scripturas locum habet. Vide OESumenii
opuscuium in Biblioth. Coisiüniana p. 218.

949
eum integra sua dislecto, qua: abillo denominationem:
sortita sit. Nam cum ille Ileber vocaretur , h»c lle-
braica appellata est (a) : quod signum est maximum
Rebraicam esse omnium linguarum antiquissimam.
Antequam enim confunderentur lingu: , hac omnes
utebantur. Est autem hic Heber inter majores Abra-
hz. Assumit Thara pater Abrahz, filios suos Abraliam
et Nachor (8) οἱ nepotem suum Lot, et venit in Cliar-
ran, in aniino habens inde proficisci in terram Cha-
nanzorum. llloque mortue in Oharran, jubetur a
Deo Abraliam transmigrare ex Charran, et venit in
Sychem in terra Chanaan. Et dixit ei Deus, semini
, ejus se daturum terram illam. Et xdificavit Abraham
saltare Deo, ei fixit tabernaculum suum versus mare.
Cum fames autem esset, desoendeus in Ανκγρίυπι
precepit uxori sua,ut diceret se sororem ejus esse.
Cum porro sustulisset eam Pharao, et Dei ultionem
expertus esset, reddidit illam Abrahz. Litigantibus
invicem pastoribus Abrahz et Loti , ipsi habitatione
separali sunt. Lot accepit Sodemitarum terram :
Abraham vero ad quercum Mambre habitavit, pro-
missionesque rursum a Deo accepit, ejus semen mul-
titadine propagandum esse, et illam terram posses-
sarum, Chodollagomor, quia ab ipso defecerant quin-
que reges Sodomiticz terre, qui ipsi prius servierant,
assumptis secum tribus aliis regibus, bellum ipsis
intulit, eosque in fugam versos captivos abduxit ; in
quibus erat etiam Lot. His auditis Abraham, cum
vernaculis suis trecentis octodecim, illos insequutus,
eripuit fratris filium cum equitatu οἱ mulieribus ; et
Melchisedeco se benedicenti et afferenti panem et
vinum , decimas dedit. Ideo ait Paulus (c) in epi-
stola ad Hebraeos : Et Levi qui decimas accepit, decima-
tus est (Hebr. 7. 9). Regi Sodomorum roganti ut equi-
tatum acciperet non annuit : Ne dicas, inquit, Ego
ditavi Abraham. ( Gen.14. 25). Tunc Deo ipsi dicente,
Merces tua. magna erit (Gen. 15. 1), filiorum orbita-
tem deplorat : rursumque audit, eum qui ex illo
egressurus erat, ejus hereditatem accepturum esse,
et semen ejus futurum sicut stellas cxli. Hic jacet
illud : Credidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad
justitiam ( Gen. 15. 6). Sectiones (d) facit, et discit
peregrinum futurum esse semen suum, et postea libe-
randum fore postquam depressum fuerit per quadrin-
gentos annos. Sara autem quia sterilis erat, dat Aga-
rem Abrahamo, ut liberos susciperet ex illa. Cum
autem hzc uterum gestaret, contra heram suam sese
exul : traditque illam Sar: Abraham, ut contu-
meliam ulcisceretur. llla vero ab hera sua male acce-
pta, a domo aufugit, ab angeloque jubetur ad domi-

(a) toc ipsum de Uebero, etsi brevius, dicit Homil. 50
jn Genes., Τομ. IV, col. 979.

(b) In Hebrzo, in Vulgata, et in Editione L.XX dicitur
'T hare secum assumpsisse Abram et Loluim, uon autem Na-
chorem. sed b:ec lectio in exemplari Chrysostomi haud dubie
habebatur, ut videas Homil. 51 in Genes., Tom. IV, col. 983,
sel Daft θάῤῥα τὸν ἆθραν., καὶ τὸν Ναχώρ, El GCCEpil Thara «brain
et Nachor, eic., quod ipsum bis infra repetitur. Hinc porro
Chrysostomo asseri videtur bzecSynopsis. Multas autem luisse
iu exemplaribus LXX varietates Hieronymus et alii im
sfliemant. Codex quoque Lugdunensis ein etiam t.

(c) Vide Homil. 55 jn Gen., Tom. IV, col. 528.
(4) Sectiones animalium. Vide Gen. 15, 10.

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

590
nam suam redire; promissionemque accipit semen
ipsius multiplicandum esse : pueroque antequam
nasceretur nomen imponit angelus , Ismael ipsum
appellans. Peperit Agar Ismaelem, et Abraham cum
nonaginta novem annorum esset, nomen mulavit.
Non enim ulira Abram, sed Abraham vocatus est.
Preecipit illi Deus ut cireumcidatur cum tota domo :
nomenque Sar: mutatur, vocaturque illa Sara. Ac-
cipit Abraham promissionem circa [saacum. Appa-
ret Abrahamo Filius Dei (a) cum duobus angelis,
et ait illi : Revertar ad ie tempore isto ad horas : et
habebit filium Sarra uxor tua ( Gen.18. 10). Abraliam
obsecrat Deum pro Sodomis. Duo angeli veniunt ad
Lot. Instantes Sodomite perquirunt eos, οἱ percu-
tiuntur czcitate. Abducto autem Loto angeli egre-
diuntur domo : et ipse quidem cum filiabus salvus
confugit in Segor : uxor autem ejus facta est columna
salis, quia retro respexit. Ut vero Sodomitarum regio
incensa est, et Lot in montem se contulit, concepe-
runt ex illo du: fili» ejus , et major peperit Moab,
junior vero Ammon : coitum vero cum patre per
ebrietatis fraudem consequutze sunt, putabant cnim
genus humanum defecisse. Peregrinatus est in Gera-
ris Abraham, et Abimelech rex Gerarorum Sarai
accepit : Deo autem minas in ipsum intentante, sese
purgabat ille dicens, putasse mulierem illam sororcm
ejus esse : sic enim ipsa dixerat. Reddidit vero illam
Abrah: cum donis. Tunc postquam reddita fuerat,
peperit Jsaacum. Ejicit autem domo ancillam cum filie
ejus Ismaele. Abimelech porro pepigit cum Abraliamo
fedus, ut nihil injurix inter eos intercederet : et «c-
cipit ille septem agnas ab Abrahamo, in testimonium
putei juramenti, ut palam esset illum Abrahz esse.
Jubetur Abraham filium offerre in holocaustum, et
offert, immolaturque aries pro co. Hxc porro figura
erant ceconomiz quam pro nobis dispensaturus erat
Christus. Moritur Sara , et empto loco Abraham ab
Eplirone Chettzo, illic uxorem sepelit, mittitque ser-
vum, ut uxorem ducat Isxaco ex Mesopotamia, przci-
piens ne filium suum illo ducat, si noluerit mulier ve-
nire. Ut autem venit servus in urbem Nachoris, et si-
gnum petiit, quo virginem agniturus erat : signum autem
illud erat, si prxeberet illa sibi et camelis suis aquam
ad bibendum : exit Rebecca filia Bathuelis filii Nacho-
ris : Nachor vero frater erat Abrah:z. Cum dedisset
autem ipsa illi et camelis suis potum, et dixisset cujus
esset filia, introducit virum et hospitio accipit. Ubi
dixit ille cujus rci causa venisset, et pctiisset ut sibi
traderetur puella, id virginis arbitrio parentes reli-
querunt. lllam annuentem assumens servus absces-
sit : fuitque illa uxor Isaaci. Sara defuncta, ducit
Abraham uxorem Chetturam, et filios, quos cx illa
susceperat, separavit ab δλασο, muneribus affectos :
opum vero suarum heredem fecit [saacum, et mor-
tuus est. llic recensentur nomina filiorum Ismaelis ,
qui habitavit ab Evilat usque ad Sur. Cum Rebecca ste-

(a) Filius Dei qui ab Abrabam excejtus est, Doniinus vo-
catur Homil. 42 in Genes., Tom. IV, col. 387. De filiabus l.o4
infra paucis dicit ea, pluribus enarrata sunt Πολυ]. ii
Genes. 44, col. 410-41

9213
αὐτοῦ Λὼτ, xa ἔρχεται εἰς Χαῤῥᾶν, προθέµενος elc
τὴν Χαναναίων ἑλθεῖν, καὶ ἀποθανόντος αὑτοῦ ἐν
Χαῤῥᾷ, προστάττεται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ᾿Αβραὰμ µετοι-
χῆσαι ἀπὸ Χαῤῥᾶν, xal ἦλθεν εἰς Συχὲμ τῆς Υῆς Xa-
ναάν. Καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ 8eb;, τῷ σπέρµατι αὐτοῦ
δώσειν τὴν γῆν. Καὶ ᾠχοδόμησεν ᾿Αθραὰμ θυσιαστή-
ριον τῷ θεῷ, καὶ ἔπηξε τὴν σχηνην αὐτοῦ κατὰ θά-
λασσαν. Γενοµένου δὲ λιμοῦ, χατελθὼν εἰς Αἴγυπτον
παραγγἑλλει τῇ γυναικὶ αὐτοῦ εἰπεῖν, ὅτι ἀδελφῆ αὖ-
τοῦ εἴη. Καὶ λαθὼν αὐτὴν Φαραώ, xa ἑτασθεὶς ὑπὸ
τοῦ θεοῦ, δίδωσι τῷ ᾿Αθραάμ. Μαχεσθέντων τῶν ποι-
µένων τοῦ ᾿Αθραὰμ xal τοῦ Λὼτ πρὺς ἀλλήλους,
διείλοντο τὰς οἰχήσεις. Καὶ ὁ μὲν Aix ἔλαθε τὴν Xo-
δομηνῶν, ὁ δὲ ᾿Αθραὰμ πρὸς τῇ δρυῖ τῇ Μαμθρὶ.
κατῴχησεν, ἐπαγγελίας τε ἔλαδε πάλιν παρὰ τοῦ
θεοῦ, xat ὅτι εἰς πλῆθος ἐπιδώσει αὐτοῦ τὸ σπέρµα,
καὶ ὅτι χληρονοµήσει τὴν γῆν. 'O Χοδολαγομὸρ,
ἐπειδὴ ἀπέστησαν αὐτοῦ οἱ πέντε βασιλεῖς οἱ τῆς
Σοδομηνῆς, δουλεύοντες αὐτῷ πρότερον, παραλαδὼν
ἑτέρους βασιλεῖς τρεῖς, ἐπεστράτευσεν αὐτοῖς, xal
τροπωσάµενος ἔλαδθεν αἰχμαλώτους' ἐν οἷς ἣν καὶ ὁ
Λώτ. 'O δὲ ᾿Αθοαὰμ. ἀχούσας, κχαὶ σὺν τοῖς οἴκογε-
νέσιν αὐτοῦ τριαχοσίοις δεχαοχτὼ χαταδιώξας, ἑξεί-
λετο τὸν ἁἀδελφιδοῦν μετὰ τῆς ἵππου xai τῶν Yuvat-
χῶν' xai τῷ μὲν Μελχισεδὲχκ εὐλογήσαντι αὐτὸν,
ἐξενεγχόντι ἄρτους τε xal οἶνον, δεχάτην ἔδωχε. Ad
«now ὁ Παῦλος £v τῇ πρὸς Ἑδραίους, ὅτι Καὶ [630]
Λευνὶς ὁδεκάτας «᾽αμθάνωγ δεδεχάτωται. Υ πὸ τοῦ
βασιλέως Σοδόµων παρακληθεὶς τὴν ἴππον λαθεῖν,
οὐχ ἐπένευσεν' "Ίνα μὴ εἴπῃς, φησὶν, Ἐγὼ πεαπ.λού-
enxa εὐν Ἀδόραάμ. Τότε τοῦ Θεοῦ πρὸς αὐτὸν εἰπόν -
τος, ὅτι 'O µισθός σου πο.]ὺς ἔσται, ἀποδύρεται τὴν
ἀπαιδίαν' xaX ἀχούει πάλιν, ὅτι ὁ ἐξ αὐτοῦ ἔξελευ-
σόµενος χληρονοµήσει αὐτὸν, xal τὸ σπέρµα αὐτοῦ
ἔσται ὡς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ. Ἐνταῦθα κχεῖται τὸ,
Ἐπίστευσε» Ἀδραὰμ τῷ θεῷ, καὶ ἐογίσθη αὐτῷ
εἰς δικαιοσύνγην. Τὰ διχοτοµήµατα ποιεῖ, xat uav-
θάνει ὅτι πἀροιχον ἔσται τὸ σπέρµα αὑτοῦ , xal ὅτι
τὰ ταῦτα ἁπαλλαγήσεται, μετὰ τὸ ταπεινωθῆναι
ἔτη τετραχόσια. Σάῤῥα δὲ ἐπεὶ στεῖρα ἣν, δίδωσι τὴν
"Ayap τῷ ᾿Αθραὰμ, ἵνα παιδοποιῆσηται ἐξ αὐτῆς.
Ὡς δὲ ἐχύει, ἐπήρθη xat& τῆς χυρίας αὐτῆς' xal
δίδωσιν αὐτὴν τῇ Σάῤῥα ὁ ᾿Αθραὰμ, ὥστε ἀμῦναι τῇ
ὕδρει τῇ ἑαυτῆς. Ἡ δὲ χαχωθεῖσα ὑπὸ τῆς δεσποίνης,
ἁπέδρα ἀπὸ τῆς οἰχίας, xaX κχελεύεται ὑπὸ ἀγγέλου
ἀποστραφῆναι πρὸς τὴν χυρίαν αὑτῆς' λαμθάνει τε
ἐπαγγελίαν, ὅτι τὸ απέρµα αὑτῆς ἐπιδώσει εἰς πλη-
θος, xaX ὄνομα τῷ παιδίῳ πρὶν 7) τεχθῆναι ἐπιτίθησιν
ὁ ἄγγελος, "Ioa αὐτὸν καλῶν. Ἔτεχεν ἡ "Avap τὸν
Ἰαμαὴλ, xai ᾿Αδραὰμ ἑτῶν ἑνενήχοντα ἑννέα μετ-
ωνομάκετο. Οὐχέτι γὰρ "A6pap, ἀλλὰ 'A6paà. ἑ-
χλήθη. Κελεύεται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ περιτµηθῆναι αὐτὸς
πανοιχεσίᾳ. Καὶ τὸ τῆς Σάρας ὕνομα ἀμείθεται, xal
καλεῖται Σάῤῥα Καὶ λαµθάνει περὶ τοῦ Ἰσαὰχ ἔπαγ-
Υελίαν ὁ ᾿Αθραάμ. Ἐπιφαίνεται τῷ ᾽Αέραὰμ ὁ Ylbe

5 Μαμδρή legitur in Homiiis in Genesim. Sed quam
facilis sit harum vocalium η et « comroutatio nemo nesciL.

SYNOPSIS SCRIPTURA: SACR.E.

τοῦ Θεοῦ μετὰ δύο ἀγγέλων, xa λέγει πρὸς αὐτόν
ἘΕπαγήξω πρὸς σὲ κατὰ τὸν καιρὸν τοῦτον εἰς
ὥρας, καὶ ἕξει vióv Σάῤῥα ἡ γυνή σου. Αθραὰμ δεῖ-
ται τοῦ θεοῦ ὑπὲρ Σοδόµων. Οἱ δύο ἄγγελοι ἔρχονται
πρὸς τὺν Λώτ. Ἐπιστάντες οἱ Σοδομῖται ἐπεζήτουν,
αὐτοὺς, xat πλήττονται ἀορασίᾳ.Τὸν δὲ λὼτ λαθόντες
οἱ ἄγγελοι ἐξηλθον τῆς οἰχίας ^ χαὶ αὐτὸς μὲν ἅμα .
ταῖς θυγατράσι διασώζεται εἰς Σηγὠώρ' dj δὲ vov
γέγονε στ{λη ἁλὸς, ἐπειδὴ ἀπέθλεφεν εἰς τὰ ὀπίσω.
Ὡς δὲ ἑνεπρήσθη fj Σρδομηνὴ, xal ἀπῆλθεν εἰς τὸ
ὄρος Act, xal συνέλαθον ἐξ αὐτοῦ al θυγατέρες αὐ-
τοῦ, καὶ ἡ μὲν πρεσθυτέρα ἔτεχε τὸν Μωάθ, ἡ δὲ
νεωτέρα τὸν ᾽Αμμών' τὴν δὲ μετὰ τοῦ πατρὸς µίξιν
ἔχλεφαν τῇ µέθῃ’ ᾧοντο γὰρ τὸ ἀνθρώπινον ἐχλελοι-
πέναι γένος. Παρῴχησεν ἐν Γεράροις ὁ ᾿Αθραὰμ, xat
ὁ βασιλεὺς Γεράρων ᾿Αθιμέλεχ ἔλαδε τὴν Σάῤῥαν :
ἀπειλήσαντος δὲ αὐτῷ τοῦ Θεοῦ, ἀπελογεῖτο λέγων,
ἀδελφὴν αὐτοῦ νενοµιχέναι τὴν γυναῖχα εἶναι οὕτω
γὰρ αὑτὴ εἶπεν. ᾿Απέδωχε δὲ αὐτὴν τῷ ᾿Αθραὰμ μετὰ
δώρων. Τότε ἁποδοθεῖσα τίχτει τὸν 'Ioaáx. Ἐκδάλ-
λει δὲ τὴν παιδίσχην τῆς οἰχίας μετὰ τοῦ παιξίου
Ἱσμαήλ. Ὁ δὲ ᾿Αθιμέλεχ τίθεται πρὸς τὸν ᾿Αθραὰμ
διαθήχην, ὥστε μὴ ἁδιχῆσαι ἀλλήλους, χαὶ λαμθά-
yet ἑπτὰ ἀμνάδας παρὰ τοῦ ᾿Αθραὰμ, εἰς μαρτύριον
τοῦ φρέατος τοῦ ὁρχισμοῦ, ἵνα ᾗ δηλον ὅτι τοῦ
᾿Αθραάμ ἐστι. Κελεύεται ἀνενέγχαι τὸν υἱὸν εἰς όλο-
χάρπωσιν, xal ἀναφέρεται, καὶ σφάζεται χριὸς ἀντ'
[521; αὐτοῦ. b Ταῦτα δὲ τύποι σαν τῆς µελλούσης
οἰχονομίας ὑπὸ Χριστοῦ τελεῖσθαι ὑπὲρ ἡμῶν. "Amo-
θνήσχει Ῥάῤῥα, xaX ἀγοράσας τόπον ὁ ᾿Αθραὰμ. παρὰ
"Epi τοῦ Χετταίου, θάπτει ἐχεῖ τὴν γυναῖχα, xal
πέμπει τὸν παῖδα αὐτοῦ, ὥστε μνηστεύσασθαι τῷ
Ἰσαὰκ γυναῖκα ἀπὸ Μεσοποταμίας, παραγχεἰίλας μὴ
ἀποστρέψαι τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἐχεῖ, εἰ μὴ βούλοιτο ἐλθεῖν
ἡ γυνή. Ὡς δὲ ἦλθεν ὁ mal; εἰς τὴν πόλιν Nayüp,
καὶ τὸ σημεῖον ᾖτησε, χαθ᾽ ὃ ἤμελλε γνωρίζειν τὴν
παρθένον' ἣν δὲ τὸ σημεῖον, παρασχεῖν ἐχείνην αὐτῷ
τε xal ταῖς χαμήλοις αὐτοῦ πιεῖν' ἐξέρχεται Ῥεθέκχα
Ἡ θυγάτηρ Βαθουὴλ τοῦ υἱοῦ Ναχώρ' ὁ δὲ Ναχὼρ
ἁδελφὸς fv τοῦ "A6paág* δυῦσά τε αὐτῷ πιεῖν xal
ταῖς χαµήλοις, εἰποῦσά τε, τίνος εἴη θυγάτηρ, εἰσ-
ἀγει τὸν ἄνδρα καὶ ξενίξει. Ἐπειδὴ δὲ εἶπεν ἐχεῖνος,
τίνος ἕνεχεν ᾖλθε, xal feet τὴν παῖδα λαθεῖν, τῇ παρ-
θένῳ τὴν αἴρεσιν ἑπέτρεψαν οἱ Ὑγονεῖς. Ὡς δὲ ἐπ-
ένευσεν ἐχείνη, λαθὼν αὐτὴν ἀπῆλθε᾽ xal ἐγένετο τῷ
Ἰσαὰκ γυνή. Λαμθάνει ὁ ᾿Λθραὰμ γυναῖχα τὴν Xez-
τούραν, ἀποθανούσης Σάῤῥας, xai τοὺς ἐξ αὐτῆς
γενοµένους παῖΐδας ἑξαπέστειλεν ἀπὺ Ἰσαὰκχ, δόµατα
δοὺς αὐτοῖς. τῆς δὲ οὐσίας Ἰσαὰκ χληρονόμον ἑποίη-
σε, xai ἀπέθανε. Τὰ ὀνόματα τῶν vlov Ἰσμαὴλ
ἔγχειται ἐνταῦθα" χατῴχησε δὲ ἀπὸ Εὐιλὰτ ἕως Σούρ.
Της ᾿Ῥεθέχχας ἑστειρωμένης, ἐδεῖτο Ἰσαὰχ τοῦ θεοῦ.
ὥστε χνεῖν αὐτὴν" xal ἐπειδῃ ἐχύει, φησὶν αὐτῇ ὁ
Θεός' Δύο ἔθνη iv. τῇ χοιἁίᾳ σου, καὶ «Ἰαὺς «Ἰαοῦ
ὑπερέξει' προλέγων τὰ περὶ Ἰουδαίων xat ἡμῶν τῶν
Χριστιανῶν. Ὡς δὲ ἐἑτέχθη τὰ πα.δία καὶ ηὑξίθη,

H Ηωο de sacrificio Abrahz, quod erat figura crucis,

sive a'conomiz Christi, pluribus explicat Chrysostomus
tomo IV, p. 478. di MP ,

$920 -

921

ἀποδίλοται xai πιπράσχει ἑφήματος φαχῆς τὰ πρυ-
τοτόχια ἑαυτοῦ ὁ Ἡσαῦ τῷ Ἰακώδ. Ῥουλόμενον δὲ τὸν
Ἰσαὰκ εἰς Αἴγυπτον κατελθεῖν, ἐπειδῃ λιμὸς χατ-
ίσχυε, χωλύει ὁ θεὸς, παραινῶν ἔνθα ὧχει, Excel
µένειν, xal ὑπισχνούμενος ἔσεσθαι μετ αὐτοῦ, xal
εὐλογήσειν τὸ σπέρµα αὑτοῦ χαὶ πληθυνεῖν. Μαθὼν
δὲ ὁ βασιλεὺς Γεράρων ᾿Αδιμέλεχ, ὅτι ἡ Ῥεθέχχα
γυνἠ ἐστι τοῦ Ἰσαὰκ (ὑπώπτευσε γὰρ ἁδελφὴν αὐτοῦ
εἶναι αὐτὴν), θάνατον ὥρισε εἴ τις ἐξυθρίσει εἰς αὐ-
τήν. Τότε ἔσπειρεν ὁ Ἰσαὰχ, καὶ εὗρεν ἑχατοστεύου-
σαν χριθἠν. Ὡς δὲ ἦλθεν εἰς πλοῦτον µέγαν ix τῆς
εὐλογίας τοῦ θεοῦ, διεφθονοῦντο αὐτῷ οἱ Φυλιστιεὶμ,
καὶ ὁ ᾿Αθιμέλεχ ἀπήλαυνεν αὐτὸν ἐχεῖθεν. 'O δὲ οὑχκ
ἠμύνατο, ἀλλ ἀνεχώρησε, xai ὤρυξε φρέατα, xai
ἐμάχοντο περὶ αὑτῶν. 'O δὲ οὐκ ἀνθίστατο, ἀλλ
τερα ὤρυσσεν, ἕως οὗ ἐπαύσαντο 9. Καὶ εὑλόγησεν
αὐτὸν ὁ θεός. Kató Ἰσαὰκ ἑλθόντα πρὸς αὐτὸν τὸν
Αθιμέλεχ ἐδέξατο ἀσμένως χαὶ εἰστίασεν, οὐ µνη-
σθεὶς ὧν ἠδικήθη. Ἔλαθεν ὁ Ἡσαῦ Χαναναίας Υν-
ναῖχας, xal Ἶριζον τῇ ᾿Ρεθέχχᾳ. Εγήρασεν ὁ Ἰσαὰκ
xai ἡμθλνώπησε, xaX προστάσσει τῷ υἱῷ 'Ἡσαῦ θη-
ρεῦσαι xal ποιῆσαι αὐτῷ ἔδεσμα , ἵνα εὐλογήσῃ αὖὐ-
τόν. Ὁ δὲ Ἰαχὼθ, συμπραττούσης αὑτῷ τῆς μητρὸς,
ἔφθασε τὸν Ἡσαῦ. ἑφήσασα γὰρ ἑρίφους δύο, καὶ τὰ
[322] δἑέρµατα αὐτῶν περιθεῖσα αὐτῷ, ἵνα ἐπικρύφῃ
«hv λειότητα τοῦ παιδὸς, ἔδωχε τὰ ἑδέσματα εἰς τὰς
χεῖρας αὐτοῦ, καὶ εἰσέπεμψεν. ᾿0 δὲ εἰσελθὼν ἔλαθε
τὰς εὐλογίας. Ἐλθὼν δὲ ὁ Ἡσαῦ, καὶ μαθὼν τὸ γε-
γογὸς, ἁπωδύρετο καὶ ἑθρήνει, χαὶ ᾗτει εὐλογηθῆναι
χαὶ αὐτὸς, xai fjvuce τῇ ἐπιμονῇ, οὐδὲν μὲν τοσοῦτον
ὅσον ἤλπισεν' ἥνυσε δὲ ὅμως. Μικρά τοΐνυν εὐλογη-
θεὶς ἀντὶ μεγάλων, ὠργίζετο πρὸς τὸν ἁδελφὸν, ἔἐμνη-
σικάχει, περιέµενε τοῦ πατρὸς thv τελευτὴν, ὡς τότε
ἁδεέστερον ἐπιθουλεύσων αὐτῷ. Μηνύει τῷ Ἰαχὼό
ταῦτα dj µήτηρ, καὶ παραινεῖ φυγῇ τὴν σωτηρίαν εὖ-
ρηκέναι’ εἰποῦσά τε πρὸς τὸν Ἰσαὰκ., ὅτι ἀθίωτος
αὐτῇ ἔσται ὁ βίος b, εἰ xat Ἰακὼθ ἀπὺ τῶν Χαναναίων
λάδοι γυναῖχα, παρασχευάζει τὸν Ἰσᾳὰκ ἐχπέμψαι
τὸν Ἰαχὼδ εἰς Μεσοποταμίαν πρὸς τὸν ἁδελφὸν αὖ-
τῆς τὸν Λάθαν, καὶ Ex τῶν θυγατέρων αὑτοῦ γυναῖχα
λαθεῖν. ᾽Απελθόντος δὲ τοῦ Ἰαχὼθ, λαμδάνει τὴν Ov-
γατέρα Ἱσμαλλ ἑαυτῷ γυναῖχα ὁ Ἡσαν. Ὁ δὲ Ἰσμαὴλ
vlog ἣν τοῦ ᾿Αθραὰμ, ἀπὺ τῆς ᾿Αγαρ γενόμενος αὑτῷ.
Βλέπει τὴν χλίµαχα ὁ Ἰακὼθδ, ἵστησι στήλην, xal
ἐπαγγέλλεται τὰ ὑπάρχοντα αὐτῷ ἀποδεχατώσειν τῷ
θεῷ, εἰ ὑγιαίνων ἑπανέλθοι. Ἔρχεται εἰς τὴν Με-
σοποταµίαν, εἶδε τὴν 'Ῥαχὴλ, ἐφίλησεν ᾽αὐτήν' ἀπελ-
θοῦσα ἡ χόρη ἀπήγγειλε τῷ πατρ) Aá6av. Ἐλθὼν
αὑτὸς ἐπέγνω τὸν "Taxe, εἰσήγαγεν αὐτὸν πρὸς ἑαυ-
τόν. Ἐδούλευσεν αὐτῷ ἐπὶ μισθῷ θυγατρός’ ὁ δὲ τὴν
πρεσθυτἑραν ἔδωχε' δυσχεραίνοντι δὲ τῷ Ἰαχὼθ ἐπὶ
τῇ ἁπάτῃ, προτείνει ἑπτὰ ἔτη ἕτερα δουλεῦσαι , εἰ
βούλοιτο xaY τὴν νεωτέραν λαθεῖν. 'O δὲ xai τοῦτο
ὑπέμεινε, xal λαμθάνει χαὶ τὴν νεωτέραν. "Hv δὲ ἡ
μὲν πρεσθυτέρα ἀσθενὴῆς τοῖς ὀφθαλμοῖς, Λεία. ἡ δὲ
νεωτέρα ὡραίαν 1j ᾿Ραχήλ. Βἱοὶ δὲ τύποι αὗταὶ, ἡ

* Lugdunensis ὁ δὲ οὐχ ἀφίστατο, ἀλλ) ἕτερα ὤρνυσσεν ἕως
ἐπαύσαντο.

ο Idipsum, sed alio modo exprimit Chrysostomus tomo
lV, p. 526, nempe, τὰ τῆς ζωῆς ἡμῖν otyetat.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHTEP. CONSTANTINOP.

399
μὲν πρεσθυτἑρα τῆς συναγωγῆς τῶν Ἱουδαίων, ἡ 65
νεωτέρα τῆς Ἐκχχλησίας τοῦ Χριατοῦ. Σνυνέλαθο
Λεία, xal ἔτεχε τὸν ᾿Ρουθεὶμ, τὸν Συμεὼν, τὸν Acvt,
τὸν Ἰούδαν. Ἡ δὲ 'Ῥαχὴλ, ἐπεὶ μὴ ἔτιχτε, δίδωσι
τῷ Ἰαχκὼθ γυναῖχα δευτέραν, τὴν παιδίσχην αὐτῆς
Βάλαν, καὶ ἔτεχεν ἐχείνη τὸν Δὰν καὶ τὸν Νεφθαλείμ.
Ἔδωχε δὲ καὶ 1) Λεία Ζελφὰν τὴν παιδίσχην αὐτῆς τῷ
Ἰαχὼδ γυναῖκα" ἡ δὲ ἔτεχε τὸν Γὰδ xaX τὸν ᾽Ασήρ.
Ἔτεχε δὲ ἑξῆς Λεία μετὰ ταῦτα τὸν Ἰσάχαρ χαὶ τὸν

Ζαθουλών. Τότε ἔτεχε xal ή Ῥαχὴλ τὸν Ἰωσήφ. Ὡς

δξ ἤθελεν ὁ Ἰακὼθ ἀπελθεῖν εἰς τὴν οἰχείαν γῆν, δί-
δωσιν αὐτῷ τὸν μισθὸν ὁ Λάδαν, ὃν αὐτὸς ὁ Ἰαχὼδ

Φρισε, πᾶν φαιὸν by. τοῖς ἄρνασι, xaX πᾶν λευχὸν ἐν

«alc αἰξίν ο’ ὡς δὲ πολλά τὰ τοιαῦτα γέγονεν' ἑτίθει
γὰρ ῥάδδους ἓν τοῖς ποτιστηρίοις, xai ἐνεχίσσα τὰ
πρόθασα, καὶ ἔτιχτε λευχὰ xal ποιχίλα, χαὶ σποδοειδῆ
ῥαντά. Τὸ δὲ πᾶν τοῦ θεοῦ ἔργον ἦν, ὡς αὐτός φησιν
ὁ Ἰακώδ. Διεφθονοῦντο αὐτῷ υἱοὶ Aá6av, xat λαδὼν
λάθρα τὰς ἑαυτοῦ γυναῖχας μετὰ τῶν ὑπαρχόντων
ἀπῃλθεν. Ὁ δὲ Λάδαν κατεδίωξε, χαὶ πριν αὐτῷ
συμθαλεῖν, Ἠπείλησεν ὁ θεὺς αὐτῷ, el τραχέως προσ-
ενεχθείη τῷ Ἰαχώθ. Ὁ δὲ ἐλθὼν, τὸ μὲν πρῶτον &v-
εχάλει, [ὅ26] καὶ τὴν αἰτίαν ἐζήτει τῆς λαθραίας &va-
χωρήῄσεως. Ὡς δὲ εἶπεν ὁ Ἰακὼθ, διὰ τὸ πεφθονῆσθαι
µήποτε τὰς θυγατέρας αὐτοῦ λάδοι, τοῦτο πεποιηκέ-
ναι, ἐζήτει τοὺς θεοὺς αὐτοῦ Λάθαν, οὓς ἔκλεφεν ἡ
ἙῬαχήλ. Ὡς δὲ οὐχ εὗρεν, ἐπιτίθεται σφοδρῶς ὁ
Ἰαχὼδ ἐγχαλῶν. Καὶ τέλος, φαγόντες xal πιόντες,
διεχωρίσθησαν ὀλλήλων, βουνὸν λίθων στῄσαντες ἐχεῖ,
ὃν καὶ Βουνὸν μαρτυρίου ἐχάλεσαν. Τότε συνῄντησαν ᾽
τῷ Ἰακὼθ ἄγγελοι θεοῦ. ᾿Αποστέλλει ὁ Ἰαχὼδ πρὸς
τὸν Ἡσαῦ, ἁπαγγέλλων αὐτοῦ τὴν ἐπιδημίαν. Ὡς δὲ
100v οἱ ἁποσταλέντες, xai εἶπον ἔρχεσθαι τὸν 'Ησαῦ
μετὰ τετραχοσίων ἀνδρῶν, περίφοθος γενόμενος δεῖ-
ται τοῦ θεοῦ, ὥστε αὐτὸν ἁπαλλάξαι τοῦ ἐπικειμένου
κινδύνου, xal πἐμπει δῶρα τῷ Ἡσαῦ. Ὡς δὲ εἰσῆλθε
τὸν χειµάῤῥουν ὁ "Taxi, xat εὐλογήθη, xal µετωνο-
µάσθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ, ὁρᾷ τὸν Ἡσαῦ ἐρχόμενον, xal
διελὼν τὸ πλῆθος, τὰς μὲν παιδίσχας μετὰ τῶν παί-
δων αὐτῶν πρώτας ἔταξε, τὴν δὲ Λείαν δευτέραν μετὰ
τῶν παιδίων, καὶ τὴν Ῥαχὴλ μετὰ Ἰωσὴφ ἑσχάτην
ἔρχεσθαι χελεύσας, αὐτὸς πρῶτος ἀπῄει. Ὡς δὲ εἶδεν
αὐτὸν ἀσμένως ὁ Ἡσαῦ, xai τὰ δῶρα ἔλαθε παρ

αὐτοῦ, Ἠξίου συμπορεύεσθαι αὐτῷ * ὁ δὲ παρῃτεῖτο.

Καὶ ἐλθὼν κατέλνσεν εἰς πόλιν Σιχίµων Σαλὴμ, ἔνθα
Σνχὲμ ὁ νἱὸς Ἑμμὼρ τοῦ βασιλέως, ἐρασθεὶς Δίνας
τῆς θυγατρὸς Ἰαχὼδ, xai φθείρας τὴν παρθένον
Ἠξίου νόμῳ γάµου λαθεῖν αὐτὴν γυναῖκα. Εἶπε δὲ
Συμεὼν xai Λευῖ δώσειν ἑτοίμως, εἰ περιτμηθεῖεν
ἐχεῖνοι μετὰ τοῦ λαοῦ αὐτῶν. Ὡς δὲ περιετµήθησαν,
ἔτι ὄντας ἐν τῷ πόνῳ ἀνεῖλον αὐτοὺς Συμεὼν xal
λεν]. Ἑφοθεῖτο λοιπὸν ὁ Ἰαχὼφδ, μὴ συνεπιθῶνται
αὑτῷ οἱ πλησίον Χαναναῖοι * xal τοῦ θεοῦ χελεύσαντος
ἀνηλθεν εἰς Βαιθήλ. Καὶ ἀπέθανεν ἡ τρορὸς Ῥεδέκ-
χας. Ὡς δὲ ηὑλόγησεν αὐτῷ ὁ Geb, ἀπάρας ix Βαιθὴλ
χατῴχησεν ἐπέχεινα πύργου Γαδὲρ. Τότε ἑδυστόχησεν
1 'Payt, καὶ ἀπέθανε, xai ἑτάφη ἐν τῇ ὁδῷ Ἐφραθᾶ -

* [n textu Biblico legimus, πᾶν διάλευχον xai ῥαντὸν ἐν
ταῖς αἰξίν. Sed qui compendio loquitur, non omnia jan!
accurate exprimere vaiet,

$21

rilis essct, obsecrabat Isaac Deum ut illa conciperet :
atque ut gestavit uterum, dixit illi Deus: Due gentes
in utero tuo sunt, "populusque populum superabit ( Gen.
45. $5) : priedicens. ca quie Judzos et ncs Christia-
hos spectabant. Ut autem pueri nati sunt et creverunt,
tradit venditque primogenita sua Jacobo Esaü pro
roctiope lentis. Cum vellet Isaac in Zgyptm descen-
dere, quia fames provalebat, cohibuit illum Deus,
hortatus ut illic maneret, ubi tune erat, pollicitus sé
cum ipso futurum, ac benedicturum semen ipsius,
ipsumque multiplicaturum. Cum didicisset autern Abi-
mclech rex Gerororuim Rebeccam uxorein esse Isaaci
( suspicabatur enim sororem ejus essc), mortem in-
«lixit iis qui ipsi contumeliam inferrent. Tunc semina
spar it Isaac, et centies muliiplicatum hordeum inve-
sit. Cum autem cx benedictione Dei magnis auctus
essetdivitiis, invidebant ei Phylistiim, et Abimelech
snde cum expulit. llle vero non obstitit, sed reccs-i!, el
puteos fodit, pro quibus lites fuerunt (a). llle vero non
ultas eos, alios fodit puteos, doncc illi molestiam in-
ferre desierunt. Et benedixit illum Deus. Isaác autem
se adeuntem Abimeleci:um benigne suscepit co::vivio-
que excepit, injuriarum. immemor. Duxit Esait Cha-
nanzas mulieres, qu:e litigabaht cum Rebecca. Senuit
Jsaacüs οἱ caligaverunt oculi ejus , privéepitque Esaü
filio suo, ut venaretur et pararet sibi cibaria, ut bene-
diceret eum. Jacob autem, de matris cóusilio et opera,
Esaü fratrem prievenit : nam coctis illa hedis duobus,
οἱ pell:bus eorum filio circumposilis, ut filii levitatem
ebtegerct, cibaria ipsi tradidit, et emisit éum. llle
vero ingressus benedictiones accepit. Ubi autem ác-
cessit Ενα, et quod gestum érat edidicit , lamenta-
Yatur, lugebat, petebatque et ipse benedictionem sibi
dari : et perseverantia sua aliquid effecit; nihil tamen
tanum, quantum sperabat : impetravit tamen. Parva
itaque loco majoris benedictione donatus, irascebatur
contrá fratrem, injurix:f memor, exspectabatque patris
Qortem, wl tühnc sie mctu insldias ipsi pararet. Ile
Jacobo indicat mater, hortaturque ut fuga salutceni sibi
paret : cumque dixisset lsaaco non vitalein. sibi fore
vilàm, si Jacob ctiam ex Chanánxis uxorem duceret,
illud efficit ut Isaat Jacobum mittat in Mesopotamiam
Ad fratrem. ipsius Labanüm, üt ex filiabus cjus uxo-
Tem ducat. Post Jacobi profectum duxit Esaü filiam
lemaelis sibi uxorem. Ismael autem filius erat A rale
*X Agare. Videt scalam Jacob, cippum crizit, promit
litque se honorum suorum decimas Deo. daturum, si
incolumis reverleretur. Venit in Mesopotamiam. vidit
Raehelem, ipsam osculátus est ; reversa puella id re-
^ Untisvitpatri suo Labano. lile venlens agiovit Jaco-
""m, indnxit. illum domum. Jacob servivit illi, in
W'ereedem filiam ipsius accepturus : ille vero majorem
ΝΑ dedit. /Egre ferenti Jacobo ob fallaciam, propo-
ul septein alios annos sibi serviat, si velit ct ju-
Miorem ducere. llle vero id quoque passus es, et
«nit etiam juniorem. Erat autem niajor natu Lia lip-
Pi5otulis: junior autem Rachel formosa. la vero
ré Sunt, nempe major nalu synagogz Jud:ivorum,

(6) Mee. pluribus ex; licantir Tomo tV, cul. 157.

PaTROoL GR. LVI,

SYNOPSIS SCRIPTUR.£ SACR.£.

322

a

junior autem Ecclesi:e Christi. Concepit Lía, et pepa-
rit Ruben, Symeonem, Levi ct Judam. Itachel autem
quia non pariebat, dat Jucobo uxorem scéundam, an-

cillam nempe suam Balam, et peperit illa Ὀιή ct,

Neplithalin. Dedit etiam Lia Zelpham ancillam snani'

i

Jacobo uxorem : hzc vero peperit Gad et Aser. Pe-:

perit deinde etiam Lia Isacliar et Zabulon. Tunc pepe«
rit quoque Racliel Joscphum. Cum autem vellet Jaeob
reverti in terram suam, dat ipsi mercedem Laban,
quam ipse Jacob determinavit, omne fuscum in agnis,
el omne album in capris : illa autem quam plurima
oriebantur : ponebat enim Jacob virgas in canalibus:
et concipiebant ovés, ét pariebant albà et varia, et
cincritio colore sparsa. lllud vero totum Dei crat
opus, ut ipse Jacob ait. Invidcbant οἱ (11. Laban, et
ille clim acceptis uxoribus suis cum facultatibus ahs-
ecssit. Laban vero lusequutus eum est, at priusquam
cum illo congrederetur, intérminatus est illi Deus, si
aspere Jacobum adoriretur. llle vero ut advenit, primo
incusabat, et enusan quaerebat, eur furtim 2bsces-is«
set. Ut autem Jacob respo; dit, se id ideo fecisse, qiod
$:bi invideretur, eb veriti ΠΕ filias suas retineret,
decs suos repetebat Laban, quos furata erat Rachel,
Cum autem non in venisse!, instat vehemctiicr Jacob in-
cus:us. Demum, postquam comedera,t et biberant, in
viam quisque suam reccessérunt, tumulum illic lapi»
dum sla'uentes , quem collem testimonii vocartnt,
Tunc occurrere Jacobo angcli Del. Mittit vero Jacob
ad Esaü, qui annuuntiarent advetitum. suuin. Ut vero
redierunt ii qui missi fuerant, et nuntiaverunt venire
E:aü cum quadringentis viris, formidine captus rogat
Deum , ut se ab imminenti periculo liberet, tmittitque
dona Esaü fratri. Ut autein. itigressus est Jacob iu
lorrcntem , benedictionemque accepit, ac matatuni
fuit nomen cjüs, videt Exaü venientem, ac divisa tur
mà sua, ancillas cut filiis suis primas constituit, Li:m
secundam eum filiis, et Rachelem cum Jesej:i postre-
mam venire jussit : Ipse vero prinus incedebat. Ut
autem placide vidit illàm Esaü , et dona ab illo acee-
pit , rogabat 5ο vix comitem acciperet : Jacob autem
renuit. Confecto. itinere mora:us est in Salem Sici-
morum urbe, ubi Sychliem filius Emmor regis , amore
Dine fili: Jacobi captus est, illaque vltiata; rogabat
illam ducere. uxorem sibi liceret. Responderuat Sy.
meon et Levi , se libeuter daturos, si ipsi cireümcie
derentur cüm populo suo. Ut vero se circumciderun,
cum adhuc in dolore versarentur, illos interfecero
Symeon el. Levi. Metüebat deinceps Jacob tie in se
irrucrent vicini Chananzi : De:que jubente. ascend*.

in Bxthel. Mortuaque est nutrix. Rebecez. Ut auenc

benedixit Jacobo Deus, profectus ex Baetliel habitavit
ultra turrim Gader. Tunc infeliciter peperit Rachel et
mortua est , sepultaque est in. via Ephrata : Ίντο est
Bethleliem. Qui natus autem est, Benjatnin erat. Tune
dormivit Ruben cum Balla concubina patris sui. Hlto
tempore mortuus est Isaac ; et sepelierun! eum Esaü
et Jacob. Genealogia ducitur progeniei Esaü, inter quos
Job reperitur (a) , qui Jobab hic vocatur. Josepho in-

(«) Jobi origin2m ab Fsaü. deducit Chrysostomus hie et

20

333 S. JOANNIS CIIRYSOSTONMI

vident fratres somniorum causa, et quod magis 8
patre diligeretur. lllumque solum nacti occidere vo-
lebant : consulens autem Ruben, ut in lacum injice-
retur , volebat illum saltem a morte eripere. Cum
injecissent, vendiderunt demum Madianitis, Juda con-
sulente. Tunicam autem ejus sanguine tinctam osten-
derunt patri. llle vero putans illum a fera devoratum,
graviter lugebat. Judze autem nati sunt, Er, Aunan,
rt Sclon. Mortuo autem Er, uxorem ejus Thamarem
duxit frater ejus Aunan : qui nolebat semen suscitare
fratri suo. Ut vero liic quoque mortuus est , non ultra
volebat Judas S«eloni tertio filio Tlhamarem uxorein
dare, Thamar vero ornata ut meretrix secus viam
sedit. lllam autem vere meretricem putans Judas ( nam
vultum obtegerat ) , ingressus est ad eam , pignusque
dedit illi, torquem et annulum et virgam. Ut vero
renuntiatum postea est Thamarem uteruin geslare,
jussit socer ejus Judas eam comburi. llla vero mi-it
dicens, ex illo viro se concepisse, cujus esset annulus.
'Tunc ait Judas , Justior est Thamar quam ego ( Gen.
$8. 26 ). Cum autcm pepcrit , emisit manum Zara, et
postea retraxit, ct egressus est Phares, οἱ postea Zara.
Ilzc porro sic allegorice explicantur. P'rotulit, in-
quiunt, primus populus , nempe justi qui ante legem
fuerunt, manum , id est vitam virtute ornatam et an-
gelicam. Deinde in medium inducta est lex ; postca
vero revocata rursum est illa prior vita, per Christi
institutum ad perfectiorem statui provecta (a). Ewit
losephum priuceps coquorum Pharaonis Pentephres :
ipsique commisit curam omnium qux in domo $ua
erant. Non cessit ille bere ad peccandum hortaiti.
Calumuia impetitus est, conjectus in carcerem fuit :
etiam illic domiuium o*tinebat ; principi pincernarum
et principi pistorum interpretatus est somnia. Evenit
sicut ipse dixerat : ille quippe occisus , hic in pristi-
num lhonoreni reductus e-t. Vidit Pliarao somnia boum
et spicarum ; quibus siguilicabatur abundantia, et quae
illam subsequuta est fames. Eductus ex carcere est
Joseph, ut illa interpretaretur ; nam eum indicaverat
princeps pinceruarum. Interpretatus ille est, deditque
consilium, quo fami remedium adliibebatur. Statuitur
post Pliaraonem primus, et multo collecto in septein
»vanuis ubertatis frumento ; quando fames institit ,
volentibus vendebat. Vencrunt etiam fratres cjus ad
. emendum. Ubi autem pon cum illis vidit Benjaminum,
inetuens ne illum quoque perdidissent, incusat eos ut
exploratores terrx, nec criminis aliam fore solutio-
neu dicit, nisi (ratrem juniorem Benjaminum in ZEgy-
ptum adducentos , ostendere possent. Arrepto autem
et vincto Symeone , cxteros dimisit, et frumento et
argento dato. Ubi autem viderunt argentum, cum ape-
rirent £accos , de re tam inopinata turbati sunt , et
llenjaminum a patre postulabant, cui omnia quz gesta
erant enarrarunt. llle vero renuebat puerum emittere.

alibi, ut in Htoinil. 7 de Peenitentia. EL hzec est veterum re-
centiorumque multorum opinio, illum Jobab qui inter Egaü
nej:otes fertur esse Jobuin.

la) Hanc allegoriam eodem prorsus sensu explicat Chry-
sostomus Hom. 62 in Genes. Ton. IV, col. 354, Mos. Sed lic
zqWardam adjicit, qu;e Clirxsostomi inventionem prz se ferunt.

ΑΠΟΠΙΕΡ. CONSTANTINOP.

Ut autem fames invaluit, eum instaret Judas Benja-
minum volens abducere, se sanum et incolumem re-
ducturum pollicitus, dedit Jacob duplicatum argentum,
jubens alia quoque dona afferri. Ut autem ad Jose-
phum pervenerunt, ab co perhumaniter excepti sunt;
de patre ille interrogavit , et lauto illos convivio ex.
cepit. Cum porro de reditu ageretur , jussit poculum
aureum injici in saccum Denjamini, illis ignoran-
tibus. Ut autem injectum fuit poculum, dum illi abi-
rent, jubet Joseph pra»posirtum domus suz viros insequi.
Inscquuius ille incusabat quod beneficum malis re-
munerarent. [llis vero turbatis, et morte dignum de-
finientibus eum qui in furto deprehensus foret, seque
servituti obnoxios, inventum fuit poculum in Benja-
mini sacco. Tunc ingressus Judas, longoque habito
sermone de patre, de Josepho, et de Benjaniino : cum
5ο ille pro puero ad servitutem offerret, in tantam
commiserationem Josephum injecit, ut tota illa scena
proderetur. Omnibus enim exclusis, ut sibi cum liber-
tate flere liceret, sese fratribus cognoscendum exhi -
buit, misitque ad patrem cum donis et plaustris : id
quod etiam Pharaoni placitum erat. Ut audivit Jacob
ea qux ad Joseplium spectabant, gaudio perfusus est,
et jubente Deo descendit in. AKgyptum. Videt Jose-
phum pater : να renuntiantur Pharaoni, qui habitare
eos jussit in Ramesse. Ut autem exhaustum fuit ac-
gentum terr», jumenta dantes illi homines, frumeu-
(um accipiebant : his quoque deficientibus, nec fame
desinente, scipsos cum terra dederunt : ac servi Pha-
raonis constituti seminabaut , et quintam partem ipsi
referebant , quatuor sibi partes reservantes. Morti
proximus Jacob, juramentum exigit a Josepho, ne se
in AEgy pto scpeliret, sed in sepulcro patrum suorum.
Filiosque Josephi Epliraim et Manassem non in ne-
potum, sed iu filiorum ordinem accenset. Caligab:itque
oculis Jacob : ut autem osculatus est eos, cum benc-
dicturus illos esset , Joseph a sinistris Jacobi posuit
Ephraim , et Manassem a dextris. Jacob autem dex-
teram manum imposuit super juniorem qui a sinistris
Stabat, sinistram vero super eum qui a dextris , el
benedixit. Putantem Josephum id patrem per igno-
rantiam facere, et monentem, non tulit Jacob, seque
gnarum, non ignorantem id facere dixit. Tunc dedit
Joseplio Jacob Sicimam jure przcipuo, quam Symcon
et Levi ceperant. Et benedicit filios suos. Hic de
Christo vaticinatur : Non deficiet, inquit, princeps cx
Juda, nec dux de femoribus ejus , donec veniat is cui
repositum est ( Gen. 49. 10). Ut autem mortuus est
Jacob , luxit eum Joseph , et cfferens sepelivit in spe-
lunca Abrahz. Dixerunt itaque fratres ejus : Ne forte
injurie memoriam retineat , el referat nobis mala , quc
intulimus ei ( Gen. 50. 15) , et rogabant eum dicentes:
Ecce nos servi tui sumus (Gen. 50. 18). Flevitque
Joseph, et dixit eis : Ne timeatis : nam Dei aum ego.
Vos mala conshia cepistis , Deus autem bona rtribuit
mihi. Ego nutriam vos οἱ domos vestras ( Ibid. v. 19.
91 ). Vixit ergo. Joseph centum annos (a), et vidit

(a) Omnia exem laria Biblioruzn centum et decem annos

535
αὕτη bo: Βηθλεέμ. Ὁ δὲ τεχθεὶς v Βενιαμείν. Τότε
ἐκοιμήθη ᾿ἛῬονυ6θὶµ μετὰ Βάλλας τῆς παλλαχῆς του
πατρὸς αὐτοῦ. Τότε ἀπέθανεν Ισαάκ. xal ἔθαφαν
αὐτὸν 'Ησαῦ xai Ἰαχώδ. Γενεαλογοῦνται οἱ ἀπὸ τοῦ

Ἡταῦ, ἔνθα εὑρίσχεται Ἰὼδ ἀπὸ τούτων ὧν, Ἑωθὰδ

δὲ ἐνταῦθα κχαλεῖται, Διαφθονοῦνται τῷ Ἰωσὴφ οἱ
ἁδελφοὶ τῶν ἐἑνωπνίων ἕνεκα, καὶ ὅτι μᾶλλον αὐτὸν ὁ
πατὶρ ἑφίλει. Καὶ λαδόντες µόνον ἐδούλοντο ἀνελεῖν *
συμθδουλεύσαντος δὲ τοῦ Ἔουθὶμ εἰς Aáxxov ἐμδα-
λεῖν (ἐθὀύλετό γὰρ αὐτὸν τέως ἐξελέσθαι τοῦ θανάν»
τοῦ), Enel ἐνέδαλον, ἀπέδοντο ὕστερον τοῖς Μαδια-
Νναΐοις, τοῦ Ἰοῦδα τοῦτο εἰσηγησαμένου. Τὸν δὲ χιτῶνα
αὑτοῦ βάψαντες αἴματι, ἐπεδείχννον τῷ πατρί. Ὁ δὲ
νοµίσας θηριάλωτον γεγονέναι, ἐθρήνει χαλεπῶς. Ti
δὲ Ἰούδα ἐτέχθησαν "Hp, Αὐνᾶν, καὶ Xn)wv. "Ano
θανόντος δὲ τοῦ "Hp, τὴν γυναῖχα αὑτοῦ τὴν θάµαρ
ἔλαθεν ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ Αὐνᾶν ' xat οὐκ ἐθούλετο
ἁ,αστῆσαι σπέρµα τῷ ἁδελφῷ αὐτοῦ. Ὡς δὲ xal οὗ-
τος ἀπέθανεν, οὐχέτι Έθελε τῷ τρίτῳ Σηλὼν δοῦναι
γυναῖχα τὴν Oápap ó Ἰούδας [524]. Ἡ δὲ O3pap
κοσμτσαμµένη ἐχάθισεν ὡς πόρνη παρὰ τὴν ὁδόν. Καὶ
νοµίσας αὑτὴν ἀληθῶς πόρνην εἶναι Ἰούδας (&xsxá-
λυπτο γὰρ τὸ πρόσωπον), εἰσῆλθε πρὸς αὐτὴν,

xai ἔδωκχεν αὐτῃ ἁῤῥαθῶνα, ὁρμίσκον χαὶ δαχτύ-

λιον χαὶ ῥάθδον. Ὡς δὲ ἀπηγγέλθη μετὰ tavta,
ὅτι χύει θάµαρ, ἐκέλενσεν αὐτὶν γαταχαυθῆναι
6 πενθερὸς Ἰούδας. Ἡ δὲ ἀπέστειλε λέγουσα, ix
τοῦ ἀνδρὺς σαυνειληφέναι, οὗ 6 δἀχτυλός * ἐστι.
Τότε qot» Ἰούδας' Δεδιχαίωται θάµαρ 7) ἐγώ. Ὡς
δὲ ἔτιχτε, πρ,εξήνεγχε τὴν χεῖρα 6 Zap, εἶτα συν-
έστειλε, xat ἐξῆλθεν ὁ Φαρὲς, xai τότε ὁ Ἆαρά. Ταῦτα
δὲ οὕτως ἀλληγορεῖται. Προεξήνεγχε, φησὶν, ὁ πρῶ-
τος λαὲς, ci πρὸ τοῦ νόμου δίχαιοι, τὴν χεῖρα, τοντ-
έστι, την ἐνάρετον πολιτείαν xal ἀγγελικήν. ΒΕἶτα ἐν
µέσῳ παρενεθλήθη νόμος’ μετὰ δὲ ταῦτα πάλιν áv-
εχλήθη Excive; ὁ πρότερος βίος, διὰ τῆς χατὰ Χριστὸν
πολιτείας ἐπὶ τὸ τελειότερον παραχθείς. Ἡγόρασε
τὸν Ἰωσὴφ ὁ ἀρχιμάγειρος Φἀαραὼ ὁ Πεντεφρίς b^
ἐνεχείρισε τὰ κατὰ τὴν οἰχίαν. Οὐκ εἴξε τῇ δεσποίνῃ
παρανομεῖν πκελευούσῃ ἑἐχεῖνος. Εσυκοφαντήθη, ἓν-
εθλήθη εἰς τὸ δεσμωτήριον' ην ἄρχων x&xct, διέκρινε
τῷ ἀρχιοινοχόῳ xaX τῷ ἀρχισιτοποιῷ τὰ ἑἐνύπνια,
Ἐξέδη χαθὼς εἶπε᾽ καὶ ὁ μὲν ἀνῃρέθη, ὁ δὲ εἰς τὴν
προτέραν ἐπανῆηλθε τιμήν. Εἶδε Φαραὼ τὰ ἑγύπνία
τῶν βοῶν, τῶν σταχύων * δι ὧν ἐδηλοῦτο ἡ εὐθηνίαι
χαὶ ὁ διαδεςάµενος αὐτὴν λιμός. Ἐξηνέχθη Ἰωσὴφ
τοῦ δζσμωττρίου, ἵνα ἐπιλύσῃ * ἐμήνυσε γὰρ 6 ἀρχιοι-
νοχόος. Ἐπέλυσεν, ἔδωχε καὶ γνώµην τὴν τὸν λιμὸν
παραμυθησοµένην. Γίνεται μετὰ τὸν Φαραώ, xal avy-
αγαγὼν aitov πολὺν Ey τοῖς ἑπτὰ ἔτεσι τῆς εὐβηνίας,
ὅτε ὁ λιμὺς ἐπέστη, ἐἑπώλει τοῖς βουλοµένοις. ΄Ηλθον
xai οἱ ἁδελροὶ αὐτοῦ πρίασθαι. Ὡς δὲ οὐκ εἶδε στ
αὐτῶν τὸν Βενιαμὶν, δεδοιχὼς μὴ xal αὐτὸν ἁπ-
ὤλεσαν, αἰτιᾶται ὡς χατασχόπους τῆς Ὑῖς, χαὶ τοῦ
ἐγχλήματος οὐκ εἶναι ἑτέραν λύσιν, πλην εἰ μὴ τὸν
ἁδ:λφὸν τὸν νεώτερον τὸν Ἠξνιαμὶν χαταγαγόντες cl;
Αἴγυπτον ἐπιδεῖξαι δυνηθεῖεν. Λαθὼν δὲ τὸν Συμεὼν

* Legendum haud dubie οὗ τὸ δακτύλιον. 1n Lugdunensi
codice legitur οὗ ὁ δακτύλιος.

b Πεντεφοής hie Πετεφρής vocatur in Bibliis; sed
hec nomina variant. Πεντεφρής etiam vocatur supra
E«xpositione in Psalmum 48, p. 219, tom. V. Ίεντε-
φρής eliam legitur in codice Lug.luni Batavorum.

SYNOPSIS SCRIPTUILA: SAC,

921
ἀπ᾿ αὐτῶν xai δήσας, τοὺς Aot roue ἐξέπεμόφε, τόν τε
οἵτον δοὺς καὶ τὸ ἀργύριον. Ὡς δὲ εἶδον τὸ ἀργύριον
ἐν τῷ χενοῦν τοὺς µαρσίππους, ἑταράχθησαν τῷ πα-
ραδόξῳ, xaX τὸν Βενιαμὶν ᾖτουν παρὰ τοῦ τατρὸς
λαθεῖν, τὰ γεγονότα ἁπαγγέλλονιες ἅπαντα. 'O δὲ
ἀντείχετο τοῦ παιδίου. "c δὲ ἐπεχράτησεν ὁ λιμὸς,
xal Ἰούδας ἐπέχειτο βουλόµενος λαθεῖν τὸν Βενιαμὶν.
ὑγιῃ καὶ σῶον ἑπαγγειλάμενος ἐπανήξειν, ἔδωχεν ὁ
Ἰακὼθ τό τε ἀργύριον διπλοῦν, κελεύσας ἐπιφέρε-
σθαι xol ὃῶρα Έτερα. Ὡς δὲ ἦλθον πρὸς τὸν Ἰωσὴφν
ἐδέξατο αὐτοὺς εὐμενῶς, xal περὶ τοῦ πατρὺς ἡρώ-
τησε, xal εἰστίασε λαμπρῶς. Ἠνίχα δὲ ἔδει ἀπιέναιν
τὸ ποτήριον τὸ ἀργυροῦν κελεύει [525] ἐμθληθῆναι
τῷ μµαρσίππῳ τοῦ Βένιαμὶν, οὐχ εἴδότων ἑἐχείνων.
Ὡς δὲ ἐνεθλήθη καὶ λαδόντες ἀπῆλθον, προστάσσει
τῷ ἐπὶ τῆς οἰλίας ὁ Ἰωσὴφ καταδιῶξαὶ τοὺς ἄνδρας.
'O δὲ καταδιώξας ἑνεκάλει, ὅτι χαχοῖς τὸν εὐεργέτην

ἡμείφαντο. Ταραττομένων δὲ αὐτῶν, xai τῷ μὲν

ἁλόντι ἐπὶ τῇ κλοπῇ, εἰ εὑρεθείη, θάνατον ὁριζόντωνι
ἑαυτοῖς δὲ δουλείαν, εὑρίσχεται παρὰ τῷ Βενιαμίν.
Ίότε εἰσελθὼν ὁ Ἰούδας, xat μαχρὺν &ttovelvac λόγον
περί τε τοῦ πατρὺς xal περὶ τοῦ Ἱωσὴφ xat τοῦ Βενιά-

μὲν, ὃς ἣν ἑλόμενος ἀντὶ τοῦ µειραχίου δουλεύειν

αὐτὸς, εἰς τοσαῦτον ἐνέβαλεν olxvoy τὸν Ἰωσὴφ, ὡς
ἐλεγχθῆνάι * τὴν σχηνὴν ἅπασαν. Πάντας γὰρ ἐχδα-
λὼν, ἵνα αὐτῷ μετ ἐξουσίας δακρύειν ἑξῇ, γνωρίζει
τε αὑτὸν τοῖς ἀδελφοῖς, xal ἁποστέλλει ἐπὶ τὸν πα-
τέρα μετὰ δώρων καὶ ἁμαξῶν ᾿ ἣν δὲ xal τῷ Φαραὼ
τοῦτο συνευδοχοῦν. Ὡς δὲ ἤχουσεν ὁ Ἰαχκὼδ τὰ κατὰ
tiv Ἰωσδὴρ, περἰὶχαρής τε ἣν, xai τοῦ Θεοῦ χελεύσαν»
τος κατέδη εἰς Αἴγυπτον. 'Ορᾷ τὸν Ἰωσὴφ ὁ πατ]ρι
ἀπηγγέλθη ταῦτα τῷ Φαρσὼ, καὶ χατῴκησεν ty Ῥα-
µεσση. Ὡς δὲ ἀνάλωτο τὸ ἀργύριον τῆς γῆς, χτήνη
διδόντες οἱ ἄνθρωποι, ἐλάμθανον οἵτον" ἐπειδὴ δὲ
καὶ ταῦτα ἑπέλιπε, καὶ ὁ λιμὸς οὐκ ἐπαύετο, ἑαυτοὺφ
ἔδωλαν μετὰ τῆς γῆς ᾿ xal γενόµενοι τῷ Φαραὼ δοῦ»
λοι, ἔσπειρον, xal τὸ πέμπτον μέρΏς ἐδίδοσαν αὐτῷ,
τὰ τέσσαρα αὐτοὶ χαρπούμενοι. Μέλλων δὲ τελευτᾷν
ὁ Ἰαχὼδ, ὄρχον ἁΠαιτεῖ τὸν Ἰωσὴφ, ὥστε μὴ θάψαι
αὐτὸν ἐν Αἰγύπτῳ, ἀλλ' ἓν τῷ τάφῳ τῶν πατέρων
αὐτοῦ. Καὶ τοὺς υἱοὺς Ἰωσὴφ, τὸν Ἐφραῖμ xai τὸν
Μανασση, οὐχ εἰς ἑγγόνων, ἀλλ᾽ εἰς υἱῶν καταλέγει
τάξιν. Καὶ ὀῤμθλυώπει Ἰαχώδ' ὣς δὲ κατεφίλησεν
αὐτοὺς, χαὶ ἔδει εὐλογεῖν, ἐξ ἀριστερῶν τοῦ Ἰακὼδ
ἔστησε 15v Ἐφραϊμ ὁ Ἰωσὴφ, τὸν ók Μανασσῆ ἐκ
δεξιῶν. 0 δὲ Ἰαχὼδ τὴν δεξιὰν χεῖρα ἐπέθηχεν ἐπὶ
τὸν ἐξ ἀριστερῶν ἑστῶτα τὸν νεώῄερον, τὴν δὲ ἁρι-
στερὰν ἐπὶ τὸν Ex δεξιῶν, καὶ εὐλόγησε, τοῦ 5
Ἰωσὴφ ologívou κατὰ &yvotav τοῦτο Ἠοιεῖν τὸν «xa-
τέρα, καὶ διορθουµένου, οὐκ Ἱνέσχετο ὁ Ἰαχώδ:
εἰδὼς γὰρ ἔφη τοῦτο ποιεῖν, οὐχ ἀγνοῶν. Τότε δ/δωσι
τῷ "luct? ὁ Ἰαχὼθ τὴν Σίχιμαν ἐξαίρετον, fjv ὁ
Συμεὼν xat λεν! εἶλον. Καὶ εὀλογεῖ τοὺς υἱοὺς αὑτοῦ.
Ἐνταῦθα περὶ τοῦ Χριστ.ῦ προφητεύει. Οὐκ ἐκ.λεί.
Vet ἄρχων, φησὶν, ἐξ Ιούδα, οὐδὲ ἡγούμενος £x
τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἂν EA0n ᾧ ἁπόχειέαια. Ὡς
δὲ ἀπέθανεν ὁ Ἰαχὼδ, ἐπένθησεν αὐτὸν ὁ Ἰωσὴφ, καὶ
ἀναγαγὼν ἔθαψεν ἓν τῷ σπηλαίῳ ᾿Αθραάμ. Εἶπον οὖν
€ ᾿Ελέγχω vox Chrysostomo familiaris hoc osu.

4 |n vulgatis exemplaribus legitur, ἕως àv D0$ τὰ &xt-
να αὐτῷ' sed in quibusdam ecclesiasticis scriptoribus

x&t
πόκειται legitur, et sic halblebat Chrysostomi exemplar.
am sic ille legit in Genesim p. 658, et alibi.

225
o! ἁδελφοὶ αὐτοῦ ' Μήποτε μΩησιχακήσῃ, xat dvc-
αποδώσει ἡμῖν χαχὰ, d ἐγεδειξάμεθα αὐτῷ, χαὶ
παρεχάλουν αὖ-ὸν λέγοντες' Ιδοὺ ἡμεῖς οἰκέται
σου. Καὶ ἔχλανσεν ὁ Ἰωσὴφ, χαὶ εἶπεν αὐτοῖς Mi]
Φοδεῖσθε" τοῦ }ὰρ θεοῦ εἰμι ἑγώ. ᾿Υμεῖς ἐδου.1εύ-
«-ασθε πογηρὰ, ὁ δὲ θεὸς ἀγταπέδωχέ uoc ἀναθά.
Ἐγὼ διαθρένω ὑμᾶς καὶ τοὺς οἴκους ὑμῶν. Ἔζησεν
o)» [326] Ἰωσὴφ ἔτη £xaz6v, καὶ εἶδεν Ἐφραῖμ παιδία
ἕως τρίτης γενεᾶς. Λέχει οὖν τεῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ "
᾿Επισχοπῇ ἐπισχένψεται ὑμᾶς ὁ θεὸς, xal εἰσάξει
ὑμᾶς elc τὴν γῆν τῆς éxayreA(ac, ὴν ὤμοσε τοῖς
πατράσο ἡμῶν δοῦγαι αὐτοῖς. Καὶ συγανοίσετε
τὰ ὁὀστᾶ tov. μεθ ὑμῶν. Καὶ τελευτήσας ἑτῶν ἔχα-
τὸν, ἑτάφη ἓν τῇ σορῷ ἐν Αἰγύπτῳα.
Σύνγοψις tnc "E£cCov.

᾽Αναστὰς βασιλεὺς ἐν Αἰγύπτῳ, ὃς οὐκ δει τὸν
Ἰωσὴφ , ἐχάχου τοὺς Ἰσρχηλίτας τῷ πηλῷ χαὶ τῇ
πλινθείᾳ. Ἐχέλευσε δὲ χαὶ ταῖς µαίαις ἀναιρεῖν τὰ
ἄῤῥενα τῶν Ἱσραπλιτῶν ' ὡς δὲ οὐχ εἶξαν, τῷ λαῷ τὸ
τόλµηµα ἐπέτρεφε. Τότε τἶκτεται Μωῦσης ix τῆς
φυλῆς Λευῖ, καὶ ἐξέθηκαν αὐτὸν οἱ γονεῖς ἐν θ46ῃ.
Κατελθοῦσα δὲ fj θυγάττρ Φαραώ, χαὶ ἀνελομένη τὸ
παιδίον, ἔδωχε τρέφεσθαι. Μέγας οὖν γενόμενος Μωῦ-
σῆς, ἐξῆλθε πρὺς τοὺς υἱοὺς Ἱσραίλ. Κατανοήῄσας
δὲ τὸν πόνον, ὁρᾷ Αἱγύπτιον τύπτοντά τινα ᾿Εθραῖον.
Περιθλεφάμενος δὲ ὧδε xal ὧδε, οὐχ ὁρᾷ οὐδένα :
πατάξας δὲ τὸν Αἰγύπτιον, ἔχρυφεν αὐτὸν ἐν τῇ ἅμ-
po. Ἐξελθὼν δὲ τῇ ἡμέρᾳ τῇ δευτέρᾷ, ὁρᾷ δύο
6palouc διαπληκτιζοµένους, καὶ λέγει τῷ &vl* Διὰ
εἰτύσπτεις τὸν zAncior; Ὁ δὲ εἶπε ' Τίς σε xaz-
έστησον ἄρχοντα καὶ δικαστὴν àp' ἡμᾶς' μὴ
dv&Asiw µε θέ.εις ὡς χθὲς Alyóztioy ; Ἐφοθήθη
οὖν Μωῦσης Ίχουσξ δὲ Φαραὦ τὸ ῥήμα, χαὶ ἐζήτει
ἀνελεῖν Μωῦσῆην». Φυθηθεὶς δὲ Μωῦσῆς, ἀνεχώρησεν
εἰς Μαδιάµ ἐθοῄθησε ταῖς «θυγατράσιν Ἰοθὸρ πρὺς
τὸ ποτίσαι. Al δὲ ἀνήγγειλαν τῷ πατρὶ τὸ γεγον)ς,
xaY εἰσήγαγον πρὸς αὐτὸν τὸν Μωῦσῆν. Καὶ δίδωσιν
αὐτῷ τὴν θυγατέρα αὐτοῦ γυναῖκα ' καὶ ἔτεχε τῷ
Μωῦσῇ τὸν Γερσὲμ καὶ τὸν Ἑλιένερ. Ποιμαίνοντι δὲ
αὐτῷ λαλεῖ ὁ θεός’ ὅτε Ίλθεν, εἶδε τὸ ἐπὶ τῆς βάτου
θαῦμα, ὅτε ἐχαίετο, xaX οὐ χατεχα/ετο. Kat ἁ ποστέλ-
λει αὐτὸν εἰς Αἴγυπτον λέγων ' Eizi, Εγώ &lju ὁ ὧν.
Κελεύεται δξ συναγαγεῖν τὶν γερουσίαν, καὶ οὕτως
εἰσελθεῖν πρὸς Φαραώ, καὶ παραγγεϊλαιτῷ λαῷ, ἠνίκα
ἁποτρέχουσι b γρῄσασθαι σχεύη ἀργυρᾶ xoi χρυσᾶ
παρλ τῶν γειτόυν. Καὶ δίδωσιν αὐτῷ σημεῖα ταῖα
πρὸς τὸ πιστενθηναι, «thv ῥάέδον, f, γέγονεν ὄφις,
τὴν ἀλλοίωσιν τῆς χειρὸς αὐτοῦ. ὙΥέγονε γὰρ ὡς
qv, καὶ πάλιν ἁποχατεστάθη εἰς την οἰχείαν χροιὰν,
τὸ ὕδωρ τοῦ ποταµο». 'Exyceic yàp ἀπ' αὑτοῦ,
φησὶν, ἐπὶ civ ξηρά», καὶ ἔσται alga. Ὁ 66 Μωῦ-
σῆς παρῃτεῖτο: τότε ὀργισθεὶς ὁ Osho, συνένευξεν
αὑτῷ τὸ, Λαρώι. Απέγγειλε Μωῦσης τῷ πενθερῷ
αὐτοῦ τῷ "Io05o, ὅτι μέλλει zi; Αἴγυπτον ἀπιέναι.
Καὶ τελευτήάαντος τοῦ βασιλέως τοῦ ςητοῦντος αὐτοῦ
τὴν woxhv, qno αὐτῷ ὁ θεὺὸς, o: Εἴσε.Ίθε tic
Alyvator. Ὁ δὲ τὰ παιδία χαὶ «tv γυναῖχα λαθὼν,
οὕτως εἰσήει. Διὸ [527] xaX ἄγγελος φαίνεται φοθὼν

* Codex Lugdunensis sic desinil : ἐπανέρχουται ἐξ Αἰγύ-
πτου ἀνενεγχεῖν αὐτοῦ τὰ ὁστᾶ. 'O δὲ ἀπέθανε. " Eónxav ao-
τῶν παιος (sic) ἐν 13) cogo τὴν ἐν Αἰγύπτῳ. Hic aliquid
erratum viliumque est.

b Hic omnino legendum καὶ παραγγεΏαι τῷ }αῷ, ἑνίχα

ἀποτρέχωσι, οἱ sic liabet Lugdonensis codex. Cojslinianus
ΝΕΡΟ καὶ παρήγγειλε.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

33e

αὐτόν. Οὐ Xp διὰ τὴν περιτομὴν (εἰ γὰρ zv περι-
τομῆς ἕνεχεν, ἐχρῃν μὴ πρότερον ἀναστῆναι τὸν
ἄγγελον, ἕως οὗ καὶ τὸν ἕτερον περιέτεµεν f) µήτηρ),
ἀλλ᾽ ὑπὲρ τοῦ μὴ τὴν γυναῖκα λαθεῖν εἰς Αἴγυπτον.
Οὐ γὰρ οἰχῆσαι ἐκεῖ ἐπέμπετο, ἁλλ᾽ ἐξαγαγεῖν τὸν
Ἱσραὴλ ' ὅπερ xal αὐτὸς συνιδὼν, piro: τὴν Υν-
ναῖχα. Καὶ πόθεν δῆλον ὅτι ἀφΏκεν; ᾽Απελθόντι αὐτῷ
ἐξ Αἱἰγύπτου ἁπαντᾷ μετὰ τῆς γυναιχὺὸς ὁ πενθερὸς
Ἴοθόρ. Ἔρχεται ᾽Λαρὼν πρὸς Μωῦσην, χαὶ ἀἁμφό-
τεροι συνήγαγον τὶν γερουσίαν Ἱσραὴλ, χαὶ ἀἁπῆγ-
γειλαν αὐτοῖς τὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ ' οἱ δὲ ἐχάρπσαν.
Ὡς δὲ χαὶ πρὸς τὸν Φαραὺ εἰστλθον, xoi ἐχέλευον
ἐξαπηστέλλειν τὸν λαὸὺν, οὗ µόνον οὐκ εἶξεν ὁ βασι-
λεὺς, ἀλλὰ xal πλέον ἑχάχωσε τοὺς Ἰσραπλίτας, χε-
λεύσας μὴ δίδοσθαι αὑτοῖς ἄχνρον, ἀλλ᾽ αὑτοὺς ἀφρ'
ἑαυτῶν πορίξειν. Ὡς δὲ ἐμαστίχθησαν οἱ γραμματεῖς
διὰ τὸ μὴ πληροῦσθαι τὸ ἔργον, ἐνέτυχον τῷ Φαραὼν
γαἱ οὐδὲν ὤνησαν. Κατεθόων λοιπὸν τοῦ Μωῦσέως :
xai πάλιν ἀποστέλλεται πρὸς τοὺς Ἱσραηγλίτας, εὖ-
αγγελιξόµενος αὐτῶν τὴν ἔςοδον. Οἱ δὲ οὐχ Έχουσσν
Μωῦσέως ἀπὸ τῆς ὁλιγοφυχίας αὑτῶν. Ἐνταῦθα γε-
νεαλοχεῖται Μωῦσῆς, xal φησιν αὐτῷ ὁ θεός' Δέδω-
xá σε θεὺν τῷ Φαραώ: καὶ ἀποστέλλει αὐτὸν πρὸς
Φαραὼ, χελεύσας ἐπιδεῖξαι σημεῖον, el αἰτήσειεν ὁ
βασιλεὺς, τὸ τῆς ῥάῆδου τῆς εἰς bg στραφείσης. Ὡς
δὲ ἐγένετο dj ῥάδδος ὄφις, χαὶ οὐκ εἶξε. τρέπεται τὸ
ὕδωρ τοῦ ποταμοῦ εἰς αἷμα, πληροῦται ἡ γη βατρά-
yo * εἶτα σχνῖπες ἐπῆλθον, εἶτα ἡ χυνόμνια, εἶτα ὁ
θάνατος τῶν χττνῶν, εἶτα αἱ φλυκτίδες, εἶτα ἡ χά-
λαζα xal τὸ πῦρ, εἶτα ἡ ἀχρὶς. καὶ τὸ σχότος τὸ ὁτ -
Ἰαφητόν. Ὡς δὲ ἥμελλεν 6 τῶν πρωτοτόχων ἐπάγε-
σθαι θάνατος, χελεύονται θῶσαι πρόθατον ἄρτεν,
ἅμωμον, καὶ χρῖσαι τὰς φλιὰς τῷ αἵματι' οὐ γὰρ
ἀπολεῖσθαι τοὺς ὄντας ἐν τῇ οἰκίᾳ, ἓν ᾗ ἂν τὸ αἷμα
fv ΤΙ. Π] τοῦ ἀμνοῦ. Τότε καὶ τῶν ἑπτὰ ἡμερῶν τῶν
ἀξύμων αὑτοῖς νομοθετεῖ * κἂν εἰσέλθωσιν εἰς την YT.v
τῆς ἐπαγγελίας, φυλάττειν χελεύει τὴν λατρείαν. Ιιᾶν.
ἐρωτήσωσιν ὑμᾶς viol ὑμῶν, φτοὶ, ἐρεῖτε' θυσία
τὸ πάσχα τοῦτο Κυρίῳ. Ὡς δὲ κατὰ τὸ µέσον xi;
νοχτὺς ἀπώλετο τὰ Πρωτότοχα τῶν Αἰγυπτω», ἁπ-
ἡλασαν τοὺς Ἰσραηλίτας τῆς Αἱγύπτου.Οἱ δὲ ἐξηλθο»,
Ἰαέόντες τὰ σχεύη τὰ ἀργορᾶ xai χρυσᾶ, xaX πολὺν
Aaby µετ αὐτῶν ἐπίμιχτον, καὶ πρόθατα, xai Bóa-,
xai κτήνη. Ἡ δὲ κατοίχῃσις τῶν viv "Iopatà, f»
χατῴχησαν αὐτοὶ xal οἱ πατέρες αὐτῶν ἐν yf] Αἰγν-
πτῳ, xal ἐν yf, Χαναάν, ἔτη τετρακόσια τριάχοντα.
líal εἶπεν ὁ θεός ' Ἀγάθες καὶ ἁγίασό» uou πᾶν
πρωζστοκεν daó ἀνθρὠπου ἕως κτήγους, ὅτι ἁπ-
έκτεινε τὰ πρωτότοχα Αἰγυστίων. Οὐκ Ίγαχε 6i
αὐτοὺς διὰ Φυλιστιεϊμ, ἵνα μὴ µετανοῄσωσιν [398]
ἰδόντες πόλεμον, χαὶ ἁτοστρέφωσιν eig Αἴγυπτον,
ἀλλὰ διὰ της Ἐρνθρᾶς. Πέμπτῃ δὲ γενεᾷ ἀνέδησαν
vio Ἱσραηλ ἐξ Αἰγύπτου ' xai ἔλαθε Μωῦσῆς τὰ
ὁστᾶ Ἰωσήφ. Ὡδήγει δὲ ὁ θΘεὺς τὸν Ἰσραὴλ στόλῳ
πορὸς την νύκτα, X1Y στόλῳ νεφέλης τὴν ἡμέραν.
Ὡς δὲ κατεδίωξεν ὁ Φαραὼ μεταμελτθεὶς, ἑπάταξς
την θάλασσαν Μωῦσῆς τῇ ῥάθδῳ, καὶ διῃρέθη :
παρελθόντων δὲ τῶν Ἰσραηλιτὼν, συνῆλθε χατὰ τῶν
Αἰγυπτίων. καὶ κατεπόντισεν αὑτοὺς. Καὶ fos Μωῦ -
σῆς την ᾠδῆν, jo: δὲ καὶ Μαριὰμ μετὰ τῶν γυ-
»αικῶν. 'Ἠλθον εἰς Μαῤῥάς, ἔνθα πικρὸν ἣν τὸ ὕδω»,
xai ἐγλύχανεν αὐτὸ Μωῦσῆς διὰ τοῦ ξύλου. Ἡλθον
Ένθα δώδεκα πηγαὶ xài φοίνιχες οἱ ἑθδομέχοντα -

ὁ δὲ τόπος "Elcg ἑλέγετο. "ΗἨλθον ἐχεῖθεν εἰς τὸν

ἔρημον ἀνὰ μέσον Ἐλεὶμ καὶ Σινά. Τότε ἑγέγγυ-

(ilios Ephraim usque ad tertiam generationem. Dixit

porro fratribus suis : Visitatione visitabit vos Deus, el

inducet vos in terram promissionis, quam juravit putri-

bus nostris se duturum eis. Et simul vobiscum feretis

ossa mea (Gen. 50. 24 ). Cum vixisset centum annis,

sepultus est iu loculo in Agypto. '
SYNOPSIS EXODI.

Exsurgens in /Egypto rex qui Joseplmm noir no-
verat, lsraelas aiflixit in. luto et latere. Procepit
eiiam obstetricibus, ut occiderent masculos Is:aeli -
tarum ; ut autem ille non paruerunt, illud facinus
populo commisit. TuncnasciturMoysesextribuLevi,
et exposuerunt eum parentes in arcula. Descendens
vero filia Pharaonis, eductum infantem nutriendimn
tradidit. Cum in virum crevisse: Moyses, egressus est
ad filios lrael. Ut autem. laborem eorum considera
bat, vidit ZEgyptium, qui Hebrzxum verberabat, eume
que hinc iude respexissct, neminenr vidit ; percusso-
que /"Egvptio, abscoudit illum im arena. Egressus die
scquenti, vidit lHlebrzos dnos sese mutuo verberan-
tes, alterique dixit : Cur. verbcras. proximum ? lufit
ille : Quis te constituit priucipem et judicem nostrum ?
«n occidere me vis, ut heri. /Egyptium (Exed. 2. 15.
11)? Timuit ergo Moyses, Pharaoque rem gestam
audivit, ac quxrebat interficere Moysem. Metuens
Moyses secessit in Madiam : juvitque Jothoris filias
ad aquandum. Ill:e rem gestam patri nuntiaverunt,
ad eumque adduxere Moysem. Jothor dedit illi filiam
suam in uxorem : et peperit illa Moysi Gersem et
Elieser. lpsi greges pascenti loquitur Deus; cum
accessit, vidit in rubo miraculum illud, cum urcre-
tur et non. combureretur. Et mittit. illum Deus in
AEgyptum dicens : Dic [de me], Ego sum qui sum
( Exod. 5. 14). Jubelur congregare seniorum coetum,
et sic intrare ad Pharaonem, przcipereque populo,
ut cum aufugerent, vasa argentea et aurea mutua-
reutur a vicinis. Datque illi talia signa ut fides ei
haberetur, virgam qu: versa est in serpentem, mu-
tationem manus sux ; facta quippe est alba sicut nix
(ex lepra), et rursum restituta est in pristinum colo-
rem ; aquam item fluminis, E/fundes enim, inquit, ex
ea in aridam, el sanguis erit (Exod. 4. 9). Reluctante
Moyse, iratus Deus adjunxit. ipsi Aaronem. Annun-
tiavit Moyses Jothori socero suo, se in /Egyptum csse
profecturum. Mortuoque rege, qui ipsum interficere
«quierebat, ait illi Deus : /ngredere in /Egyptum (Ibid.
v. 19). llle vero assumptis filis cum uxore, sic pro-
fectus est. Ideo angelus ipsi apparet, exterrens eum
(a). Non enim propter circumcisionem (si eniin cir-
cumcisionis causa, oportebat non ante discedere an-
gelum, quam alterum mater circumcidissel), sed ideo
apparuit, ut non uxorem duceret in. "Egyptum. Non
enim eo mittebatur, ut illic liabitaret, sed ut educeret
Israelem : quod et ille intelligens, remisit uxorein.
At unde palam est quod remiserit? Post discessum

vite Josepho wibuunt : sed lapsu, ut videtur, graphico de-
cem anní hic et infra omissi sunt.

(a) Hzee dicitur fuisse sententia Eabbi Abrahami, anze-
lum non ideo Moysem occidere voluisse, quod filios non
cireunicidisset, sed quod uxorem et filios simul secum ad-
duceret : et probabilis certe ea ratio e-! , quie hie affertur.

SYNOI'SIS SCEIPTUILE SACILE.

930
ex /Fgypto occurrit illi cum uxore ipsius Jothor sicer
ejus. Venit Aarou ad Moysem, et ambo congregarunt
seniores Israelis, et ipsis renuntiarunt Dei mandata :
illi autem gavisi sunt. Ubi vero ad Phizrionem ας”
cesserunt, jusseruntque eum dimittere populum, nom
modo non annuit rex, sed. etiam Israelitis vehemen-
tius afflixit, jubens ue. daretur cis palea, sed. nt. ipsi
ean sibi reperirent. Cum autem serib:e verberaren-
tur, quod opus non impleretur, Pharaonem adierunt,
nihilque impetrarunt. Tuuc occlamaruut contra Moy-
8cin : rursumque mittitur ille ad Israelitas, exitum
illis annuntiars. Illi vero ne audicrunt quidem ΜΩΥ -
sem, tam dejecto. erant animo. BMic scribitur Moysis
genealogia, et ait. illi Deus : Dedi te deum Pharaoni
(Exod. 7. 4.) : wittitque illum ad Pharaonem, jubens
ostendere signum, si rex peleret, virg: in serpentem
eonversz. Ut autem virga in serpentem mutata est,
nec tamen rex cessit, vertitur aqua fluminis im san-
guinem, impletur terra ranis : deinde sciniplies exic:
runt, mox cynomyia, postca-mors jumento: um, postea
pustule, hinc grando et ignis, postea lecustz, ct
tenebrae palpabiles. Cum autem inducenda esset inors
prin:egenitorum, jubentur immolare agnum inmma-
culatum, et inungere postes sanguine : neque. eniin
morituros esse eos qui essent in ea domo, in qua san-
guis agni esset, Tunc illis lege statuit septem dics
azymorunm :et si. ingressi fuerint in. terram promis-
sionis, jubet hune servare cultum. Et si interrogave-
rint vos, inquil, filii vestri, dicetis, Sacrificiun pascha.
hoc est. Domino (Exod. 12. 27). Cum autem media
nocte periissent omnia primogenita ZEgypiiorum,
abegerunt Israelitas ex JEgypto. llli vcro egressi
$unt, cum accepissent vasa argentea et aurea, mul-
tumque populum secum promiscuum, οἱ oves, et
boves, et. jumenta. Mabitatio autem filiorum Isracl,
q:a habitarunt ipsi el patres eorum in terra Agypti
et in terra Chanaan, fuit annorum quadringentorum
el triginta (a). Et ait Deus : Consecra. et. sanctifica
mihi omne. primogenitum ab. homine usque ad pecus
(Exod. 45. 2.), quia occidit primogenita /Egvptio-
rum. Non duxit autem eos per Phylistiin, ne peeni- -
terct eos bellum videntes, neu reverterentur in Egy-
ptum, sed per mare Rubrum. Quinta autem genera-
tione ascenderunt filii Israel ex ZEgypto : et accepit
Moyses ossa Josephi. Ducebat autem Deus Israelem
ductu jguis per noctem, οἱ duetu nubis per diem. Ut
autein insequutus est Pharao mutata sententia, virga
pereussit Moyses mare, et divisum est : cum autem
pertransiissent lsraelite, mare conjunctum est con-
tra /Egyptios, ct demersit eos. Et cecinit Moyses can-
ticum, cccinit et Maria eum mulieribus. Venerunt in

(4) Cum his consonant quz dixit in Honillia 57 iu Geue-
sin, Tom. IV, col. 516, annos nempe quadringentos servi-
tutis, quos semini Abrahae praedixit Deus Genes. 13, 15,
incipiendos a tempore, quo Αμυνα] imperatum est, ut ex
Charrau egrederetur. Quadringentos annos eo loco dicit,
quia quadringenti tantum feruutur in textu Geneseos. ilio
vero quadringentos triginta statuit cum. B, Paulo Εμίν. ad
Galatas, ubi ait, a promissione Abrahz facta ad usque tem-
pus date legis, anuos esse quadringeutos triginta. Quo au-
tem pacto unumerandi sint anni illi, diximus ibidem in nota,
T, I^, col, 516,

221

Marrlas, ubi amara erat aqua, et dulcem reddidit
illam Moyses per lignum. Venerunt in locum ubi
erant duodecini fontes, et septuaginta palm: : locus
autem vocabatur Elim. Inde venerunt in desertum
inter Elim et Sina. Tunc murmuraverunt in deserto
Israelitze, carnes postulantes, Tunc pluit illis manna.
Deinde intulit coturnicem. llic circa manna, quod
cum multum erat, non redundabat, cum parvum,
non deficiebat, jussit nibil relinqui in crastinum. llli
vero non paruerunt, et quod residuum fuit vermibus
&catebat. Dixit, Ne egrediamini ad colligendum sab-
bato : illi vero noque in loc obsequuti sunt, et cum
egressi essent, nihil invenerunt. Jubet Moyses in vase
aureo reponi ex manna in futuras generationes. Manna
vero comederunt quadraginia annis. Tunc murmura-
verunt ob sitim. Et percussit Moyses petram, exiitque
aqua. Venit Amalec bellatum contra Israelem : et in
fugam illum vertit Jesus filius Nave : ac. quamdiu
erant manus Moysis erect:e, superabat Israel ; quando
autem demittebat eas, superabatur. lllud vero signum
erat crucis. Stabant quippe Aaron el Or qui sustine-
rent manus Moysi. Dixit autem Dominus ad Moysem :
Scribe hoc in monumentum in. libro (Exod. 11. 14).
Accedit Jothor socer Moysis cum uxore ejus (gcne-
rum autem illum prxter usum vocat Scriptura) et
Moysi et populo (a). Enarrat mirabilia Moyses socero :
ille vero miratus est. Ut autem vidit totum populum
Moysi adstantem, illum vero non posse erga omnes
judicium exercere, auctor est illi socer, ut deligat
viros potentes, religiosos, justos, odientes super-
biam, et constituat eos millenarios, centenarios, quin-
quagenarijos, decuriones (Exod. 18. 21). Obteinpo-
ravit ei Moyses, et ascendit in montem. Procepitque
ei Deus ut populo diceret, eos futuros Dei regale sa-
cerdotium, geutem sanctam, si obcdierint. llli vero
dixerunt : Omnia qu&cumque dizit. Deus, faciemus et
qudiemus (Exod. 19. 8). Tune przcipit populo, ut
purificetur usque ad tertium diem, et lavet vesti«
menta sua. llic dictum est illud quod babetur apud
Apostolumin Epistola ad Hebraos: Si tetigerit mon-
tei, lapidabitur (Hebr. 12. 20). Tunc mons fumigabat,
voces tubarum sonabant. Tunc precepta legis accipit
Moyses, uempe decalogum, et reliqua jura, Illud au-
tem, Diis non maledices (Exod. 23. 28), non de idolis
dictum est, sed de principibus : subdit enim : Prin-
eipi populi twi non ,maledices. Pollicetur multa ipsis
bona, si obedierint ; quod gentes sint superaturi, ter-
vau possessuri ; pollicetur item aquam eorum benc-
dictum iri, et panem, omni imorbo liberandos illos
esse, non futuram sterilem esse in illis, neque orbum,
neque immaturam mortem, terminos eorum se posi-
turum esse a mari Rubro usque ad Phylistinorum
terram, a deserto ugque ad Euphratem. Tunc immo-
Javit Moyses, et dimidiuin sanguinis effudit ad altare :
accipiensque sanguinem aspersit populum. Horum
,meininit Paulus in Epistola ad llebrzos dicens : Ne-
que primum Testamentum sine sanguine renovatum esl

(a) Wc, εί Moysi et populo, videntur mendose irre-
psíisse.

8. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

928
(Hebr. 9. 18). Jubetur Moyses ascendere et aceipero
tabulas. Et erat ibi quadraginta diebus et quadraginta
poctibus. Audivit autem dispositionem tabernaculi,
et eorum qus in ipso continebantur, et sacerdotalis
amictus, et unctionis sacerdotum, et redemptionuin.
Hxc vero crant ut. singuli dimidiam didrachmi par-
tem darent, id est, obolos decem. Et de composi-
tione olei prx:cipit, etde observatione sabbati. Con-
veniunt Israelit: contra Aaronem et in idololatriam
incidunt. Tunc ait Deus Moysi : Sine me, et del.bo
605, el faciam (e in genlem magnam (Exod. 32. 10).
Ut autem descendens Moyses vidit vitulum et popu-
lum ludentem, projecit et contrivit tabulas, increja«
v; Aaronem, praecepit filiis Levi venientibus ; dixit :
Si quis ad Dominum, veniat ad me, ut occidat unus
quisque fratrem suum et proximum suum : et ceciderunt
ires mille viri (Exod. 522. 26 —928). Tunc ascendens,
Moyses dixit Deo : Si quidem dimittis. illis peccatum,
dimitle ; sin. minus, dele me de libro, quem acripsisü
(Exod. 53, 51. 52). Tunc flevit popu!us, οἱ jussus est
deponere ornatum suum. [lic dictum fuit : Et loquutus
est Dominus ad Moysem, quasi si quis. loquatur ad
amicum suum (Exod. 55. 11). Jesus autem filius Nave
non egrediebatur ex tabernaculo. Tunc rogat Moyses
Deum, ut non derelinquat populum, et dolatis duabus
tabulis, acccpit decalogum, transactis rursum qua-
draginta diebus et. quadraginta noctibus. Przcipitur
autein ipsi iterun de pascha, de sabbato, de exter«
minandis gentium diis, de primogenitis ipsi sanctilican-
dis. Hic legitur, Moysem cum velo loquutum populo
esse; quod ad Corinthios secunda ait Paulus (9. Cor.
δ. 15). Tunc illis pr2ceptum est de sabbato, de ma-
teria ad tabernaculi constructionem adhibenda, hoc
est, de auro, de 396, de capillis, deque reliqua imate-
ria. Et illi quidem cum magna afferebant alacritate,
ita ut redundaret; operatus autem est Beseleel de
tribu Juda, et Eliab de tribu Dan omnia ad appara-
tum necessaria; et tabernaculum stetit, nubesque
operuit illud. Quod autem impensum fuit ad opera,

. auri quidem viginti novem talenta et sicli septingenti,

argenti talenta centum, sicli 772, xris talenta septua-
ginta, et bis mille quingenti sicli.

LEYITICUS, LIBER TERTIUS (a).

Leviticus vocatur hic liber, quia proprie et pecu-
liariter totam Levitici ministerii formam continet, et
quo pacto Aaron et filii ejus ex tribu Levi in sacerdo-
tes electi utique fuerint, οἱ quidquid discriminis est!
inter sacrificia et oblationes, et qualis sit. universus .
sacrorum cultus, sacerdotaleque ministerium. Deinde
cujusque sacrificii legem exponit; tum ejus quod pre
salute, tum ejus quod pro delicto, sive spontaneo
sive involuntario, et quo pacto singula dividenda siat οἱ
referenda. Enarratur etiam in hoc libro summi sa-
cerdotis, aliorumque sacerdotum unctio : ad hze,

(a) Hzc tota Levitici Synopsis desideratur in Codice Colsli-
niano, sed habetur in Lugdunensi Batavico. Maxizaa vero
pars ejus eadem ipsa est, quz in Synops: Athanasii nomine

a nobis edita est Toino 1l Operu anasil. Ea de re
agitur in Diatriba ante Synopsip posita.

521

σαν οἱ Ἱσραηλίται ἐν τῇ ἑρήμῳ, χρέα ζητοῦντες.
Τότε ἕθρεξεν αὑτοῖς μάννα. Εἶτα ἤνεγχε τὴν ὁρτν-
γοµήτραν. Ἐνταῦθα ἐπὶ τοῦ μάννα, ὃ τὸ πολὺ ox
ἐπλεόνασε, xal ὃ τὸ ὀλίγον οὐκ ἠλαττόνησε, παρὴγ-
γειλς μὴ ὑπολείπεσθαι εἰς τὴν αὗριον. Οἱ δὲ παρήχου-
σαν, καὶ Ὑέγονε τὸ χαταλειφθὲν σχωλήχων πληρες.
Eins: Mh ἐξέλθητε συλλέξαι τῷ σαθθάτῳ; οἱ δὲ καὶ
ἐν τούτῳ παρήχουσαν, xai ἐξελθόντες οὐχ εὗρον.
Κελεύει Μωῦσῆς iv στάµμνῳ χρυσῃ ἀποθέαθαι ἀπὸ
τοῦ μάννα εἰς τὰς μετὰ ταῦτα γενεάς. Τὸ δὲ μάννα
ἔφαγον τεσσαράχοντα ἕἔτη. Τότε ἑγόγγυζον διὰ τὸ
δίγος. Καὶ ἑπάταξε Μωῦσῆς τὴν πέτραν, χαὶ ἐξῆλθεν
τὸ ὕδωρ. Ἔρχεται ᾽Αμαλὴχ πολεμῶσαι τὸν Ἱσραήλ,
xat ἑτρέφατο αὐτὸν Ἰησοῦς ὁ τοῦ Nauf; xat ἕως σαν
αἱ χεῖρες Μωῦσηῆ µετέωροι, ἴσχυσεν ὁ Ἰσραῇλ, ὅτε
δὲ χαθῆχεν αὐτὰς, ἠττῶντο. Τοῦτο δὲ τύπος fjv τοῦ
σταυροῦ α. Εἰστήχεισαν γὰρ "Aapüv xat "p, στηρί-
ζοντες τὰς χεῖρας Μωῦσῇῃ. Εἶπε δὲξ Κύριος πρὸς Μωῦ-
σῆν - Κατάγραψφον τοῦτο slc μγηµόσυνον ἐν βι-
6.1ἱφ. ᾽Απαντᾷ Ἴοθὸρ ὁ πενθερὸς Μωῦσὴ μετὰ τῆς
γυναιχὸς (γαμθρὸν δὲ αὐτὸν χαλεῖ χαταχρηστικῶς ἡ
ΓΡ ραφὴ) τῷ τε Μωῦσῇ xat τῷ λαῷ b... Διηγεῖται τὰ
θαυμάσια Μωῦσην τῷ πενθερῷ ᾽ ὁ δὲ ἐθαύμασεν. Ὡς
δὲ εἶδε πάντα τὸν λαὺν παρεστηχότα Μωῦσῇ , τὸν δὲ
οὐχ ἀρχοῦντα πᾶσι χρίνειν, φησὶν αὐτῷ ὁ πενθερός'
Ἐπίλεξαι ἄνδρας δυνατοὺς, θεοσεθεῖς, διχαίους, µι-
σοῦντας ὑπερηφανίαν, χαὶ χατάστησον αὐτοὺς χιλι-
άρχους, ἑχατοντάρχους, πεντηκοντάρχους, δεχάρ-
χουςο, Ἐποίησε Μωῦσῆς οὕτως, xal ἀνηλθεν εἰς τὸ
ὄρος. Καὶ προσέταξεν αὐτῷ ὁ θεὸς εἰπεῖν τῷ λαῷ,
ὅτι ἔσονται τοῦ θεοῦ βασίλειον ἱεράτευμα, ἔθνος ἅγιον,
ἐὰν ὑπαχούσωσι. Οἱ δὲ εἶπον, Ἅπαντα, ὅσα εἶπεν ó
θεὸς, ποιήσοµεν καὶ ἀχουσόμεθα. Τότε προστάσσει
τῷ λαῷ ἁγνισθῆναι ἕως τρίτης ἡμέρας, πλῦναι τὰ
ἱμάτια αὐτῶν. Ἐνταῦθα εἴρηται χαὶ τὸ παρὰ τῷ
Αποστόλῳ ἐν τῇ πρὸς Ἑθραίους, Κὰν Οίγῃ τοῦ
ὅρους, «1ιθοδο.ηθήσεται. [529] Τότε ἑχαπνίζετο τὸ
ὄρος, φωναὶ σαλπίγγων Άχουν. Τότε τὰς ἐντολὰς τοῦ
νόµου λαμβάνει Μωῦσῆς,τὴν Δεχάλογον, xai τὰ λοιπὰ
διχαιώµατα. Τὸ δὲ, Θεοὺς οὐ κακο.ογήσεις, οὐ
περὶ εἰδώλων εἴρηται , ἀλλὰ περὶ τῶν ἀρχόντων:
ἐπάχει yàp, ΄Αρχογτι tov Aaov. cov οὗκ ἑρεῖς κα:
xoc. Ἐπαγγέλλεται, εἰ ὑπαχούσειαν, πολλὰ αὑτοῖς
ἀγαθά * χρατήσειν τῶν ἑθνῶν, τῆς γῆς χληρονομίαν,
τὸ ὕδωρ αὐτῶν εὐλογήσειν χαὶ τὸν ἄρτον, πάσης µα-
λαχίας αὐτοὺς ἁπαλλάξειν, μὴ ἔσεσθαι στεῖραν àv
αὐτοῖς, μηδὲ ἄγονον, μηδὲ θάνατον ἄωρον, τὰ ὅρια
αὑτῶν θήσειν ἀπὸ τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης ἕως τῆς
Φυλιστιε]μ, ἀπὸ τῆς ἑρήμου ἕως τοῦ Εὐφράτου. Τότε
θύει Μωῦσῆς, καὶ τὸ Ίμισυ τοῦ αἵματος προτέχεε πρὸς
τὸ θυσιαστἠριον * καὶ λαθὼν τὸ αἷμα χατεσχέδασε τοῦ
λαοῦ.Μέμνηται τούτων ὁ Παῦλος ἐν τῇ πρὸς Ἑδραίους
λέγων, ὅτι 0008 ἡ πρώτη διαθήκη χωρὶςαἵματος éy-

* Sic Hornilía in illud, Paler, si possibile est : xai Μωῦ-
σῆς δὲ οὕτω τοῦ ᾽Αμαλὴχ περιεχένετο, ἐπειδὴ τύπον Ensbeí-
xvuto τοῦ σταυροὺ. Mox quod dicit Chrysostomus, Jotho-
rem dici in Scriptura γα καταχρηστιχῶς, sey impro-
prie pro πενθερόν, generum, in omnibus τῶν O' exempla-
ribus hodieque observatur, ubi γαμόρόν legitur. Lugdu-
nensis codex hic babet γαμθρόν δὲ αὐτὸν καλεῖ χρηστικῶς
(sic) ἡ Γραφή.

b Hec, τῷ τε Μωῦσῃ xal τῷ λαῷ, mendose forsan

irrepserint.
* [n Bbiiis legitur δεχκαδάρχους,

SYNOPSIS SCRIPTURJE SACR.E.

$28

χεκαἰνισται. Κελεύεται Μωῦσῆς ἀνελθὼν λαθεῖν τὰ
πυξία. Καὶ ἣν ἐχεῖ τεσσαράκοντα ἡμέρας χαὶ τεσσαρά-
χοντα νύχτας. Hxouos δὲ τὴν διάταξιν τῆς σχηνῆς xal
τῶν Ev αὐτῇ, χαὶ τῆς ἱερατιχῆς στολῆς, χαὶ τῆς χρίσεως
τῶν ἱερέων, χαὶ τῶν λύτρων. Ταῦτα δὲ ἣν τὸ fijo
τοῦ διδράχµου ἕχαστον διδόναι, τουτέστιν, ὁθολοὺς
δέχα. Καὶ περὶ τῆς συνθέσεως τοῦ ἑλαίου παραινεῖ,.
xai ὑπὲρ τῆς φυλαχῆς τοῦ σαθδάτου. Ἐκκλησιάζου-
σιν οἱ Ἱσραηλίται κατὰ ᾿Δαρὼν χαὶ εἰδωλολατροῦσι.
Τότε φησὶν ὁ θεὸς τῷ Μωῦσῇ' "Eacór µε, xal &£-
a Asl αὐτοὺς, καὶ ποιήῄσω σε slc ἔθνος μέγα. Ὡς
δὲ χατελθὼν ὁ Μωῦσῆς εἶδε τὸν µόσχον xal τὸν λαὸν
παΐζοντας, ἔῤῥιψε τὰς πλάκας, χαὶ συνέτριφεν, ἑπ-
ετίµησε τῷ "Aapüv, ἑχέλευσε τοῖς υἱοῖς Λευῖ ἑλθοῦ-
cw, εἶπε' EI τις xpóc Κύριονᾶ, ἴτω πρός µε,
σφάξει’ ἕκαστον τὸν ἁἀδεφὸν αὐτοῦ καὶ cóv
π.Ἰησίον avtov. Καὶ ἔπεσον tpi xl Auot. ἄνδρες.
Τότε δὲ ἀνελθὼν ΜωῦσΏς λέγει τῷ θεῷ͵' El μὲν
ἁφιεῖςο αὐτοῖς εἡν ἁμαρτίαν, ἄφες ' εἰ δὲ uh,
ἐξά.ειψόν µε ἑχ τῆς Bl6Aov, ἧς ἔγραφας. Τότε ^
ἐπένθησεν ὁ λαὸς, χαὶ ἐχελεύσθη περιελεῖν τὸν χόσµον.
αὐτοῦ. Ἐνταῦθα εἴρηται' Καὶ ἐ.1άησε Κύριος πρὸς
Μωῦσην, ὡς 6l τις .Ἰαλήσει πρὸς cv ἑαυτοῦ
φί ον. Ἰησοῦς δὰ ὁ τοῦ Ναυη οὐκ ἐξεπορεύετο τῆς-
σχηνΏης. Τότε παραχαλεῖ Μωῦσης τὸν θεὸν, ὥστε
μὴ χαταλιπεῖν τὸν λαόν. xol λαξεύσας δύο πλάκας,
λαμθάνει τὴν Δεχάλογον, ποιἠσας πάλιν τεσσαρά-
χοντα ἡμέρας xaX τεσσαράχοντα νύχτας. Ἐντέλλεται.
δὲ αὐτῷ πάλιν περὶ τοῦ πάσχα, περὶ τοῦ σαθθάτου,
περὶ τοῦ ἐξολοθρεῦσαι τοὺς θεοὺς τῶν ἐθνῶν, ὑπὲρ.
τοῦ ἁγιάσαι αὐτῷ τὰ πρωτότοχα. Ἐνταῦθα χεῖται,
ὅτι μετὰ χαλύμματος ἐλάλει Μωῦσην τῷ λαῷφ': ὃ ἐν
τῇ δευτέρᾳ πρὸς Κορινθίους φησὶν ἆ Παῦλος. Τότε αὖ-
τοῖς παραγγέλλεται περὶ τοῦ σαδθάτου., χαὶ περὶ τῆς
ὕλης τῆς ὀφειλούσης προχωρῆσαι εἰς τὴν. τῆς σχηνῆς.
ἐργασίαν, τουτέστι, περὶ τοῦ χρυσοῦν τοῦ χαλχοῦι
τῶν τριχῶν, καὶ τῆς λοιπῆς ὕλης. Καὶ οἱ μὲν ἔφερον'
πολλῇ τῇ προθυµίᾳ, ὡς xat περισσεύειν' ἑργάζεται
[550] δὲ Βεσελεὴλ ἐχ τῆς φυλῆς Ἰούδα , xai Ἐλιὰδ
ix τῆς φυλῆς Δὰν ἅπαντα τὰ πρὸς τὴν χατασχευὴν,
χαὶ ἕστη fj σχηνὴ, χαὶ ἐχάλυψεν αὑτὴν ἡ νεφέλη. Τὸ.
δὲ ἀναλωθὲν εἰς τὰ ἔργα χρνσίου μὲν τάλαντα x9' xal
σἰχλοι Ψ’, ἀργυρίου δὲ τάλαντω p, σίχλοι Φοβ’, καὶ.
χαλκοῦ τάλαντα ο, χαὶ σίκλοι, Bo'.
Λευϊτικὸν, βιδίον T.

Λευϊτικὸν χαλεῖται τοῦτο τὸ βιδλίον, ἐπειδὴ ἰδιχῶς
πᾶσαν τῆς τε Λενϊτιχῆς λειτουργίας τὴν διατύπωσιν
περιέχει, καὶ πῶς ᾽Ααρὼν xal οἱ viol αὐτοῦ ἐχλέγον-
ται Ex τῆς φυλῆς Λευ!, xat χρίονται εἰς ἱερέας, πᾶ-
σἀν τε τὴν διαφορὰν τῶν θυσιῶν ' xal τὴν ποιότητα
πᾶσαν τῆς bv. τῷ ἱερῷ λατρείας xal ἱερατιχῆς λει-
τουργίας. Διηγεῖται χαὶ τὸν νόµον ἑχάστης θυσίας,
περί τε τοῦ σωτηρίου xai τοῦ ἐχουσίου xal ἀχουσίου
πλημμελήματος, xal πῶς ἑκάστῳ τῶν προσφεροµέ-
νων διαιρεῖσθαι xal ἀναφέρεσθαι ὀφείλει διηγεῖται.
Ἔστι δὲ ἐν τούτῳ τῷ βιθλίῳ fj χρίσις τοῦ ἀρχιερέως
χαὶ τῶν ἱερέων, xal ἡ διάχρισις xaX fj γνῶσις τῶν
σημείων, περὶ λέτρας ἀνθρώπων xol ἱματίων xal
τοίχου οἰχίας, χαὶ ὁ νόμος ὁ περὶ καθαρισμοῦ αὑτῶν.

d In. Bibliis legitur τίς πρὸς Κύριον. ͵
v [n Bibliis Graecis legitur ei μὲν ἀφεῖς.

ὅδυ
Νόμος t£ χαὶ διαστολ] περὶ νομ.χῶν γάμων xai
τίνες εἰσὶ παράνο;:οι. Καὶ πάλιν διαστολ] χαθαρῶν
χαὶ ἀχαθάρτων κτηνῶν καὶ πετεινῶν xal ἰχθύων xal
ἑρπετῶν, xaX τίνων μὲν ἐκ τούτων ἀπογεύεσθαι ὀφεί.
λουσιν Ἑδραῖοι, τίνων δὲ ἀπέχεσθαι προσετάχθησαν.
Καὶ τὴν μὲν ἡμέραν τῶν σαλπίγγων τῇ νεοµηνία τῇ
ἑθδόμῃ μηνὸς δπλοῖ τὸ δὲ παράγγελµα τῆς μεγάλης
νηστείας, ἵν ὃν αὐτῷ τῷ ἑθδόμῳ μην) δεχάτη τοῦ
μηνὸς ποιῶσι ταύττν, Άντινα Σάθθατα σαθδάτων xal
ἄφεσιν ἆμαρτ ta; καλεῖ, Περιέχει τὴν σκηνοπηγίαν
τῇ τε τοῦ αὐτοῦ µηνός. Καὶ περὶ lopzüv, xai τῶν ἐν
αὐταῖς ὀφειλόντων προσφἐρεσθαι. Καὶ περὶ ἀφέσειυὺς
τῶν πιπρασχοµένων Ἑθραίων, xai χρεῶν ἀποχοπῆς,
καὶ περὶ ἀναπαύσεως τῆς γῆς κατὰ Q ἔτι ὀφειλού-
σης Ὑίνεσθαι. ἘἙξηγεῖται πάλιν τε ὑπόμνησιν voul-
µων xal προσταγµάτων xal μαρτυριῶν. Περιέχει
xai ἐπαγγελίαχς μὲν τοῖς φυλάσσουσιν αὐτὴν, ἀπειλὰς
6i τοῖς παραθαἰνουσε δεινοτάτας. Την δὲ δ,αστολὴν
xal την αἰτίαν τῶν χαθαρῶν καὶ ἀχαθάρτων βρωμά-
των οὕτω ποιεῖται. Καὶ τὰ μὲν ἀπὸ χτηνῶν παθαρὰ
τὰ τοιαῦτα λέγει, τὰ διχηλοῦντα ὁπλὴν καὶ ὀνυχιστῆ -
gaz. ὀνυχίζοντα δύο χη)ῶν, καὶ ἀνάγοντα µηρυχι-
σµόν' οἷά στι µόσχος, πρόθατον, αἲξ, ἔλαφας, βού-
6αλο:, δορχκὰς, 6295. πὐγαργος, τραγέλαφος, Χαμτλο-
πάρδαλις, καὶ τὰ τοιαῦτα. El δὲ τινα ἀπὸ τούτων
ἑωέλιπε, ἀχάθαρτόν ἐστιν' οἵἁ ἔστιν ὁ χάµηλος xat ὁ
ἁασύπους χαὶ ὁ χοιρόγρυλλος: ταῦτα γὰρ μηρυκᾶται
μὲν, οὗ διχηλεῖ δὲ ὁπλήν » χαὶ ὁ Üc* καὶ οὗτος δ:χη-
As$ μὲν χαὶ ὀνυχίτει, o9 μηρυχᾶται δὲ. ᾿Απὸ δὲ τῶν
πε-εινῶν, 551] & χελεύει μὴ ἑἐσθίειν, ταῦτά ἐστιν τὸν
ἀετὸν, τὸν. γρῦπα, viv ἁλιόα [k. ἁλιαίετον], τὸν γῦπα,
τὸν ἰχτῖνον, τὸν xépaxa , xaX τὰ ὅμοια αὐτῶν, καὶ
ἱέραχα xal τὰ ὅμρ-α αὑτῶν, xal τὸν νυχτικόραχα,
καὶ χαταράκτην, xat ἴθιν, xai πορφυρίωνα, xoi πελε-
χᾶνα, καὶ κύχνον, xai ἑρωδιὸν, xat yapábptov, xal τὰ
ὅμοια αὐτοῖς, χαὶ ἔποπα xai νυχτερίδα. Tiv δὲ έρπε-
τῶν πετεινῶν ἀκάθαρτα ἅπαντα εἶναι λέγε', τὰ mo-
ῥευόμενα bmi τεσσάρων», ἔχοντα δὲ ἀνωτέρω τῶν
ποδῶν σκέλη, ὥστε ἐν αὐτοῖς πηδᾷν àmb τῆς γῆς,
οἷά ἐστιν ὁ βροῦχος, ὁ πίτταχος, ὁ ἀτταγὸς, xai fj
ἀκρὶς, wat τὰ ὅμοια αὐτοῖς, xat ὁ ὀφιοῦχος. Τὰ δὲ ἓν
τοῖς Ὁδασιν, ἕν το τῇ θαλάσσῃ xal volg ποταμοῖς xal
Χχειμάῤῥοις γινόμενα, ταῦτα λάγει εἶναι 'χαθαρὰ, ὅσα
ἔχει κτερύχια χαὶ λεπίδας, οἷὰ ἐστι τρἰγλα, σχάρος,
γλαῦχος, χεστρεὺς, xal τὰ ὅμρια αὐτοῖς. Τὰ δὲ λε,πό-
µενα ἕν τινι τούτων, ἀχάθαρτα xal οὐ βρωτέα,, οἷόν
ἐστι σηπία ΄ πτερύγια μὲν γὰρ ἔχει, λεπίδας ók ob,
Τῶν δὲ ἑρπετῶν τῶν ἐπὶ τῆς γῆς ἀχάθαρτα ταῦτα
λέγει εἶναι, την γαλην, τὸν μῦν, τὸν χερσαῖον xpo-
πόδειλον, τὴν μυγαλΏν, xaV τὸν χαμµαιλέοντα. τὸν
ἀσχαλαθώτην, τὴν ax0pav καὶ ἀσπάλαχα. Περὶ γὰρ
ποῦ ὄφεως xai τῶν ὁμοίων abt περιττὸν ἐν αὐτῷ
μνημονεῦσαι qavsphy μὲν γὰρ ἣν πᾶσι ταῦτα βδε-
Ἀυχτὰ εἶναι xal µιτητά. Ὁμοίως 65 χαὶ περὶ αὐτῶν
ἐμνημόνευσεν ἓν τῷ Δευτερονομίφ. Ἔτι δὲ περ:έχει
περὲ τε τῶν θνησιµαίων ὡς ἀπηγορευμένων, xal τοῦ
αἵματος ὁμοίως, xai περὶ γυναιχῶν τιχτουσῶν. Καὶ
εἰ επερτ'χὸς [ί. σπερματικὸς] f, ἀχάθαρτος ἔσται
ἑπτὰ ἡμέρας. Καὶ [περὶ] τῆς ὀκτοημέρου περιτομῆς
τοῦ βρέφους. Καὶ περὶ τῆς ἀφέδρου , xaX περὶ δ.α-
φορᾶς τ'κτουσῷν ἆἄῤόεν f| θῆλυ χαθαρ:σμοῦ. Καὶ
γόμος περὶ λέπρα; xai καθαρισμοῦ αὑτῆς, xoi περὶ

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

330

Ὑονοῤῥέων {{[. Υοναῤῥυέων] καὶ σπερµογονείας. Hep!
τε εὑλαθείας, καὶ 5 περὶ ἀποπομπαίου xal περὶ ντ-
στείας ΄ καὶ περὶ τοῦ ph ó:iy ἁτάχτους ποιεῖσθαι
συζυγίας, xaY περ; γάμων νοµίµων xat ἀθέσμων,
καὶ ὅτι οὗ χρὴ χήραν f| ἐκθεθλημένην τὸν ἱερέα λαμ-
θάνειν, ἁλλὰ παρθἐνον xai ix πάντων ἀχολύτων
(sic; fort. ἀκηλίδωτον). Καὶ περὶ ἐκπορνευούστς
θυγατρὸς ἱερέως. Καὶ περὶ τοῦ ἅμωμον εἶναι τὸν
ἱερέα. Καὶ περὶ τῶν προσφεροµένων δώρων. Περί τὲ
σαθθάτων, καὶ ἑορτῶν, καὶ τΏς ἑηρτῆς τοῦ πάσγα,
καὶ τῶν σχηνοπηγιῶν xai τῶν σαλπίγγων. Καὶ περὶ
τοῦ ἑλαίου, τοῦ φωτὸὺς, xal τῶν ἄρτων τῆς προθέἑ-
σέως, xai περὶ τοῦ ἐνιαυτοῦ τῆς ἀφέσεως. Εῖτα περὶ
δούλων Ἰουδαίων xai ἐθνιχῶν. Καὶ περὶ ἀπαγορξὺύ-
σεως εἰδώλων οὕτω διαλαμθάνων ' Ἐ]ὼ γὰρ ὁ θεὸς
ὑμῶν οὗ ποιήσετε ὑμῖν αὐτοῖς χειροποίητα,
οὐδὲ γ.λυπτὰ, οὗ στή.Ίην ἀναστήσετε ὑμῖν, οὐδὲ
Ai0or σχοπὺν θήσετε ἐν τῇ pi] ὑμῶν προσκυγη-
σαι αὐτῷ. Πρὸς τούτοις ἀπειλὰς τῶν παρχθδαινόντων
οὕτως" Ἑγὼ Κύριος ὁ θεὸς ὑμῶν», ὁ ἐξαγαὼν ἐν
Tüc Αἱγύπτου ὑμᾶς, ὄγτων ὑμῶν δού.Ίων, xal
συγέτριψα τὸν δεσμὺὸγ τοῦ ζυγοῦ ὑμῶν», καὶ
ἤγαγον ὑμᾶς μετὰ παῤῥησίας. Eàr δὲ μὴ ὑπα-
χοὐσιητὲ µου, μηδὲ ποιήσητε τὰ απ, οστά, ματὰ
pov ταῦτα, dAA ἁπειθήσητε αὐτοῖς, xai τοῖς
xplpac( µου προσοχόίσῃ ἡ υυχὴ ὑμῶν, ὥστε
ὑμᾶς [0] ποιεῖν zácac τὰς ἑντο.λάς µου, ὥστε
διασκεδάσαι τὴν διαθἠκην µου, καὶ ἐγὼ xounjew
οὕτως ὑμῖν, καὶ ἐπιστήσω &p' ὑμᾶς τὴν áxoplas,
τήν τε ψώραν, [559] καὶ τὸν ἵχτερον σςαχε.]ίζοντα

(τοὺς ὁ,θα.Ίμοὺς ὑμῶν καὶ σπερεῖτε διακεγῆς τὰ

σπέρματα ὑμῶ», xal ἔδονται ταῦτα οἱ ὑπεγαντίοι
ὑμῶν. Καὶ οὕτω περιέχον τὸ βιθλίον ταῦτα μετὰ τῶν
λοιπῶν προσταγµάτων καὶ ἐντολῶν τελειοῦται ἓν τοῦ-
τοις. |

Σύνούις τῶν Ἀριθμῶ».

α Κελεύεται Μωῦσῆς ἀριθμῆσαι τὸν λαὺν ἀπὸ cixoa-
σαέτους xal ἑπάνω, καὶ σαν ἑἐξαχόσιαι χιλιάδες χαὶ
τρισχίλιοι, xal ἐξαχόσιοι xal πεντήχοντα χωρὶς τῶν
Λευϊτῶν. Γενεαλογοῦνται οἱ Λευΐται, χαὶ ἀριθμ.ῦν-
ται, xal σαν εἴχοσι δύο χιλιάδες ἀπὸ µηνιαίου xal
ἑπάνω. Ἐπειδὴ δὲ οἱ πρωτότοχοι Ἰσραὴἡλ εἰχοσιδύο

χιλιάδες σαν χαὶ τρεῖς xaX διαχόσιοι xax ἑθδομίχον -
τα, ἀντὶ τῶν περισσῶν ἔλαδε λύτρα Μωῦσῆς, xai
δίδωσιν ᾽Ααμών. Τὰ àk λύτρα ἣν χίλιοι τριαχόσιοι
ἑξήχοντα πέντε σίχλοι κατὰ χεφαλήν. Διατάσσει τίνα
λειτουργεῖν δεῖ, cive; Λευῖται ὀφείλουσιν εἶναι οὗ
γὰρ πάντες τῆς αὐτῆς Ἠξίωντο τιμῆς. "Αλλοι μὲν τὰ
τιμιώτερα τῶν σχευῶν τῆς σχηνῆς, οἱ δὲ τὰ ἑλάττω
ἐνεχειρίξοντο. Ἐγενήθησαν δὲ οἱ Λευῖται οἱ ἁπ᾿ εἶκο-
σαέτους xal ἑπάνω, oi xal ἐλειτούργουν, ἕως πεντη-
χονταέτους, ὀχταχισχίλιοι πενταχόσιοι ὀγδοήχοντα
τρεῖς. Τότε χελεύει πάντα ἀχάθαρτον ἑἐξαποστεῖλαι
τῆς παρεμθολῆς, xaX περὶ θυσίας τῆς ὑπὲρ nv ups-
λείας διαλέγεται, xal τὸν τῆς Κηλοτυπίας διατάττςι
νόµον, ὥστε μὴ συχοφαντεῖσθαι γυναῖκα ἐπὶ μοιχεία,

* [uitium libri Numerorum in Lugdunensi codice sic
habet : ᾿Αριθμοὶ καλεῖται τὸ βιδλίον, ἐπειδὴ ἑχάστη qu) ἐκ
προστέγµατος Κυρίου µετρεῖται χαὶ ὁ ἀριθμὸς παντὸς του

λαοῦ ἐν τούτῳ τῷ βλ δη) οὗται. Οἱ δὲ ἀριθμοῦντες ᾖσαν,
τὸν μὲν λαὸν Μωῦσῆς xal 'Aapov xai σὺν αντοῖς ἑκάστης
φυλῆς άρχων. Καὶ ὁ ἀριθμὸς του πολεμιστοῦ λαου απὸ εἶχο-
σχέτονὺς xal ἄνω ἐξακοσιχι χιλιάδες καὶ xai v' χωρὶς τὰ,
λοιπών. Τὴν δὲ φυλὴν Αενὶ καθ) ἑαντοὺς P ἔθμησαν δια g'ovet
Κυρίου μόνοι Moa; καὶ ᾿Αχρὼν ἀπὸ μηνιαίυ xoi ἐπάνα

939 SYNUPSIS SCRIPTUIUE SACRUE. 350

judicium: et cognitio indieiorum, quibus tam liomi-
num, quam — indumentorum, parietumque domorum
lepra deprehendi possit, et quisit eorum expiando-
rum ritus. Procterea. quie sit lex et distinctio connu-
liorum legitimorum, et quznam pro illegitimis sint
habenda. ltem. quid discriminis sit. iuter. munda. et
immunda. animalia, interque. volucres οἱ pisces ac
reptilia eujusvis generis, ct quibusn:mn vesci, a qui-
husnam abstinere dedeant IHebr:ei. Declarat etiam qui
sit Tubarumdies in neomenia mensis septimi : magni
quoque jejunii przceptum, quod eodem septimo men-
se, decima mensis custodiendum sit, quam sabbata
sabbatoruin et peccati remissionem vocat, Festum
etiam Taberuaculorum decima quinta ejusdem men-
sis celebrari jubet. Agit quoque de festis, et qu:e in
illis offerenda sint pr:ecipit. ltem. de manumittendis
llebrzis, qui in servitutem venditi sunt, et de debi-
lorum remissione : de quiele septimo quoque anno
terre concedenda. Ad h:ec de legalibus proeceptis ac
testimoniis admonet. Porro servantibus illa, bona
pollicetur; transgredientibus vero gravissima mala
minatur. Inter cibos autem mundos et. immundos
distinctionem hujusmodi ponit. In brutis animantibus
hcc munda dicit esse, quze ungulam dividunt, et gomi-
nas ungulas habent, ac ruminationem regerunt ; qua-
lia sunt vitulus, ovis, capra, cervus, bubalus, caprea,
oryx, pygargus, tragelaphus, camcelopardalis, et. si-
milia. Si vero quidpiam corum defuerit, pro immundo
habebitur, ut. sunt. camelus, lepus, chorogryllus :
hzc enim ruminant quidem, sed ungulam non fin-
dunt; et sus quoque : nam hic ungulas habct ac divi-
dit, sed non ruminat. De volatilibus vero qu;e edi ve-
tat, hiec sunt : aquila, gryphes, haliaétus, vultur,
milvus, corvus, el his similia, accipiter οἱ sinilia,
nyclicorax et sinilia, cataractes, ibis, porpliyrio,
pelicanus, cyenus, erodius, charadrius, et bis similia,
upupa et vespertilio. ltepentia volatilia, omnia dicit
esse immunda, qux quatuor pedibus gradiuntur qux-
que crura pedibus sublimiora habent, ita utin. illis a
terra saliant, qualia sunt bruchus, pittacus, | attagus,
locusta et similia, et lacerta. Qua: vero in aquis,
sive in mari, sive in fluminibus ac torrentibus nata,
bxc dicit esse munda, illa videlicet quie pinnas et
squamas habent ; ut sunt trigla, scarus, glaucus, ces-
treus, et quz his sunt similia. Qux autem aliquo eo-
rum carent, immunda nec edenda; videlicet. sepia,
quz piunas liabet, squamis autein caret. Ex illis. au-
tem qu: supra terram repuut, hec immunda esse di-
Cit, mustelam, crocodilum terrestrem, mygalen, cha-
m:xeleontem, stellionem, sauram et talpam. De serpente
autem, et quie ipsi sunt similia, superfluum esset ad-
monere : lioc namque. animantium genus liquet ont-
uibus esse abominandum ac detestindum. Süniliterque
in Deuteronomio liorum meminit. Item agit de mor-
ticinis ut prohib tis, de sanguine similiter, de mulie-
ribus parientibus. Si quis semen emiserit, immundus
erit diebus scpteai. De cireumcisione pueri octavo die
facienda. De muliere. uienstruata, et de differentia
purgationis carum qua vel masculum vel femiu:m pe-

pe-erint. Lex de lepra et de ejus purgatione, de se-
minifluis, et de menstruis. De reverentia, de capro
einissario οἱ de jejunio. De cohibendo illegitimo coi-
lu : de connubiis legitimis et illegitimis, et quod non
debeat sacerdos viduam aut repudiatam ducere, sed
virginein. De filiasacerdotis fornicante. Quod sacerdos
inculpatus esse debeat. De donisoblatis. Desabbatis, de
festis, et de festo Paschatis,deScenopegia, deque festo
Tubarum.Deoleo, de leinine, de panibus propositionis
et de auno remissionis. Deinceps de servis Jud:is et
gentilibus. De repudiatione idolorum sic loquitur :
« Ego enim sum Deus vester; non facietis vobis ipsis $:-
mulacra, ncc statuam erigetis vobis, neque lapidem
in scopum ponetis in terra ut adoretis illum »(Lerit.
26. {.). Ad hxc minas effert. in prevaricatores his
verbis: « Ego Dominus Deus vester, qui eduxi vos
de terra Egypti cum essetis servi, et contrivi vincu-
lum jugi vestri, ac duxi vos cum fiducia. Si autem
non audieritis me, neque feceritis prxcepta mea hiec,
sed ipsis repugnaveritis, et si judiciis meis adversetur
auima vestra, ita ut nou faciatis omn'a przeeepta mea,
ut dissipetis testamentum meum ; inducam in vos an-
gustiam, scabiem, et ardorem consumentem oculos
vestros : el. seminabitis frustra sementem vestratn ,
et hanc comedent hostes vestri » ( lbid. v. 15-16).
Ista continet hie liber, cum aliis maudatis et. przecce-
ptis, in hisque tcrinin:tur.

SYNOPSIS NUMERORUM (a).

Jubetur Moyses numerare populuni a vigesimo anno
el supra , erantque sexcenta tria millia hominum , et
sexcenti quinquaginta , prater Levitas. Genealogia
Levitarum, qui numerantur, erantque viginti duo
mille trecenti a natis uno mense et supra. (Quia vero
primogeniti Israelis erant viginti duo mille ducenti |
septuaginta tres, pro iis qui numerum excedebant
redemptiones accepit Moyses deditque Aaroni. Re-
demptiones autem erant mille trecenti sexaginta quin-
quc sicli pro quolibet. Przcipit quisnam rem sacram
obire debeat, quosnam esse oporteat Levitas : non
eniin omnes eodem lionore dignabantur. Aliis pretio-
siora vasa tabernaculi, aliis minora concredebantur.
Fuerunt autem Levite a vigesimo anuo el aupra, qui
ministrabant, usque ad quinquagesimum annum, octo
mille quingenti octoginta tres. Tunc jubet omnem
immunduin emittere ex castris, et de sacrificio pro
delicto loquitur, legemque zelotypi:e s'atuit ; ut neque
calumnia impcteretur mulier cirea adulterium, neque
adultera latere posset. De precatione sanctificationis
statuitur, et quomodo oporteat sacerdote;n benedicere
filios Israel. Ubi autem stetit tabernaculum, attule-
ruut principes dona multa magnaque. Jubetur Moyses

(a) Initium libri. Numerorum in Lugdunensi Codice sic
habet : Hic liber vocatur « Numerorum » , quia singale tri-
bus, juxia. graceptum | Dontini, quante essent mensurutium
esl. ct quia totius populi numerus in hoc libro declarat :".
Dbinumerabant autem populum Moyses et 4Aarom, el cium
eis cujusque tribus princeps. Et numerus bellutorum a vige-
simo anno et supra tnventus est sexcenta millia et centum et
quinquaginta, preter alios. Tribum autem Let separ itin

dinumeraverunt secundum verbum Domini, Moyses et Aa;/ont
soli, « imciusc cito et supra.

$51

sanetilicare Levitas, auditque a vigesimo anno el supra
oportere ipsos ministrare, a quinquagesimo atem
anno a ministerio cessare. Przcepit ipsis Deus. per
Moysem ut pascha faciast, Dic, inquit, et. faciant filii
Israel pascha ( Num. 9. 2). Erat enim primus mensis
secundi anni. Accesserunt autem immundi ad ΜΟΥ:
sem, et obtulit pro illis Deo. Pr:vcepitque Deus, eum
qui non posset in primo mense immolare pasch?, vel
quod immundus esset, vel quod in longo itinere, in
secundo mense facere, decima tertia dic. Si quis vero,
ωμά ας cum sit, nec in. longo itinere, nolit pascha
facere in primo mense, sub peccato erit. Lex, inquit,
una Sit advenz et indigen:. Cum ascenderet nubes,
castra inovebant [sraelit:e , et ubi nubes stabat , illic
castra metabantur. Jubetur Moyses facere tubas ar-
genteas, ita ut per illas siguificarctur populo, quau-
donam proficisci oporteret, quando congregare popu-
lum in bellis , i» sacrificiis , utendumque esse dicitur
his tubis in festis, in neomeniis, in holocaustis. Ut
autem profecti sunt filii Israel, rogabat Moyses Jobab
filium Raguel, qui et Jothor dicebatur, ut sibi et νο
et promissorum bonorum consors esset ; el cum arca
cveheretur, dixit Moyses : Exsurge, Domine, dissipen-
(nr. inimici (ui , fugiant omnes qui te oderunt (Num. 10.
55). Et murmuravit populus, et combusta est pars
castrorum ; et vocatus cst locus Incendium. Preca-
tusque est Moyses, et cessavit ultio. Petebantque car-
nes , et dicebant : « Recordamur piscium , quos co-
medebamus in Egypto, cucumerum et peponum, ct
porrorum ei ceparum οἱ alliorum. Nunc autem ani-
ma nostra arida; nihil prater manna respiciunt
oculi nostri » ( Num. 11. 5. 6). Ut autem seditionem
eorum graviter ferebat , et Deo supplicabat, addidit
ei septuaginta seniores, qui partem vituperii cum illo
ferrent. Tunc Jesu (ilio Nave dicente, l'rohibe filium
Eldad et Modad ne prophetent, ait Moses : Num eu-
laris (κ pro me ? Et quis dederit ut totus populus Do-
mini propheta sint ( Num. 41. 29 ) * * Tunc ascendit
coturnix a Domino , et comederunt. Et carnes eraut
in dentibus eorum, priusquam deficerent. lloc in
Psalmo etiam dictum est : Adhuc esca eorum erat in
ore ipsorum, et ira Dei uscendit super eos : el occidit
in pluribus corum (Psal. 77. 50. 51)*. Vocatus autem
est autem hic lucus Sepulera concupiscenti:e. Tunc
loquuta est contra Moysem Maria dicens : Num ipsi
soli loquutus est Deus ( Num. 12. 2) ? Cum dixisset
vero Deus, se ipsi soli prophetarum ita loquutum
esse, üninisit lepram in Mariam, Moyseque rogante
pro illa , non tulit eam prius muudari , quam septem
dies extra castra mausisset. Mittit. ergo quosdam ex

! [n Bibliis Grzecis, M?) (5301; ἐμέ. Καὶ τίς δῷ παντὶ τῷ
λαῷ Κνρίον ποοφήτας;
* [n Bibliis Grzecis Edit. Rom., ἐν τοῖς αἰοσιν αὐτῶν, i. pint-
eorum. Vulgata, pingues eorum, et sic ahi quo-
(que interpretes veteres secundum lectionem | Hebraicam,
οσους. sed in vetusüssimis exemplaribus Grzcis
multis legebatur, ἐν τοῖς ελείοσιν exce , int pluribus eorum. Qua
de re vide Hicronymum Epist. ad Suniam et Erctell. et Au-
gustinun. iu. Psalinos h^c loco. Theodoretus etiam i «a;
t)al»e:v αὐτῶν, Ubi [uterpres vertit, pingues eorum, non accu-
Fate sane. Interpretatione autem in Psalm. 77, quam inter
spuria ablegavimUus, i» τοῖς πλείοσιν «sov legitur.

S. JOANNIS CHA YSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP. 132

populo exploratum terram Chanan:eorum. Qua οχ-
plorata, uvam inde gestarunt, terramque admodum
laudabant. Sed timebant populum , quod ο οι ες
illie viri essent. Chaleb autem filius Jephoue, et Je.
sus filius Nave , qui et ipsi ex numero exploratoruti
erant, populo animos addebant : illi autem venerunt
lapidatum eos. Rursusque Deum irritaveruut. Tum
dixit Deus, non ascensuros esse eos qui murtnuravc-
runt in terram promissionis, nisi tantum filios eorum,
et Chaleb filium Jephoue, et Jesum. Quadraginta au-
tem annis, inquit, erunt in deserto , donec filii cre-
verint, secundum numerum dierum, quibus visitave-
runt terram. Tuuc exploratores omnes mortui suut,
exceptis Cbaleb et Jesu filio Nave : flevitque populus.
Ascenderunt contra Amalec przter Dei placitum , et
arca mansil in castris cum Moyse. Exivitque Amalec
et percussit eos. Prxeipitur de holocaustis, de primi-
Uis, de sacrificiis pro delicto. Depreliensus est quis-
piam ligna colligens in sabbato, et lapidatus est.
Pracipiuntur fimbrias iu oris facere. De Core, Dathan
et Abiron : tumultus eorum, et paen:: quas dederunt.
His peractis, reliqui de populo non ad meliorem se
frugem receperunt , sed rursus insurrexerunt coutra
Moysem, moriunturque quatuordecim mille septin-
genti. Tunc floruit virga Aaronis. Dicit et statuit quid
accipere debeaut Levite et sacerdes magnus , et le-
gem dat de cinere vitul:e, ος qua aspersionis aqua
fiebat. Hanc porro vitulam visum est quibusdam esse
figuram passionis Domini nostri Jesu Christi. Per ci-
nerem autem vitul:e muudabatur is qui immundus
erat a mortuo. Venit autem populus in Cades, ibique
mortua sepultaque est Maria. Deficiente aqta rursunt
murmurant Judzi : Moyses vero et Aaron jubentur
aquam de petra educere. Percussit illam Moyses di-
cens: Numquid ex hac petra educemus vobis aquam
(Num. 90. 10) ? Et egressa cst aqua. Dixitque Do-
minus ad Moysem et Aaron : (Quia non credidisiis
mihi , ul. sanctificaretis me coram filiis Israel, ideo non
introducetis vos. lunc colum in terram, quam dedi eis
(Ibid. v. 12). Per legatos agit Moyses cum rege Edom,
ut eos transire sineret : ille vero non permisit : ct
declinaverunt ab eo filii Israel. Ut autem pervenerunt
in montem Or, jussu Dei assumptis Moyses Aaroue
et Eleazaro (ilio ejus, adduxit eos in montein : ct in-
duit Eleszarum vestibus ejus. Aaron autem mortuus
est in monte. Flevitque populus triginta diebus. Cha-
nanaui) vicerunt, et anathemate ferierunt. Profccti
autem ad mare Rubrum, circuierunt terram Edom,
et animo defecerunt, murmuraveruntque contra Moy-
sein : immisitque in eos Deus serpentcs qui il!os oc-
ciderent. Precatusque est Moyses, et jubente Deo
fecit serpentem xneum : qui vero mordebatur, cum
respiceret in serpentein , vivebat. De .hoc serpente
dictum est in Evangelio : Sicut exaltavit Moyses aer-
pentem ín. deserto , ita. oportel exaliari Filium hominis
( Joan. 5. 14 ). Legatos mittit Moyses ad Scon regem
Aimorrlivorum. Hic autem Seon eum bellum ante
movissct contra regem Moab, cepit terram ejus. Ut
vero ctiam contra Israelita* prelium commisit , pro-

$51

μήτε μοιχευθεῖσαν δύνασθαι λαθεῖν. Περὶ τῆς εὐχῆς
τοῦ ἁγιασμοῦ δ.ατάττεται, χαὶ πῶς δεῖ τὸν ἱερέα
εὐλογεῖν τοὺς υἱοὺς Ἰσραᾗλ. Ὡς δὲ ἕστη ἡ σχηνὴη,
περιΏγον οἱ ἄρχοντες δῶρα πολλά τε xaX μεγάλα. Κε-
λεύεται Μωῦσῆς ἁγνίσαι τοὺς Λευῖτας, καὶ ἀχούει
ὅτι ἀπὸ εἰχοσαέτους δεῖ αὐτοὺς λειτουργεῖν xal ἑπάνω,
ἀπὸ δὲ πεντηχονταέτους ἀφίστασθαι τῆς λειτουργίας.
Κελεύε: αὐτοῖς ὁ θεὸς διἁ Μωῦσέως ποιῆσαι τὸ πά-
σχα. Εἰπὲ yàp, qot, xal ποιείτωσαν viol Ἱσραὴἡ.ἲ
τὸ πάσχα. "Hv γὰρ πρῶτος μὴν τοῦ δευτέρου ἔτους,
Προσῆλθον δὲ οἱ ἀχάθαρτοι Μωῦσεῖ, καὶ ἀνήνεγχε
περὶ αὐτῶν τῷ θεῷ. Καὶ προσέταξεν ὁ θεὸς τὸν μὴ
δυνάµενον Ey τῷ πρώτῳ μηνὶ θύειν τὸ πάσχα, fj διὰ
τὸ ἀχάθαρτον εἶναι, f] διὰ τὸ £v ὁδῷ μαχρᾶ τυγχάνειν,
τῷ δευτέρῳ μηνὶ ποιεῖν, τῇ τεσσαρεσκαιδεχάτῃ. El
δέ τις xal καθαοὸς (v, χαὶ οὐχ ὧν ἓν μαχρᾷ ὁδῷ, pt
βούλοιτο ποιεῖν τὸ πάσχα by τῷ πρώὠτῳ μηνὶ, ὑπὸ
ἁμαρτία» ἔσται. Νόμος, φησὶν, εἷς ἔστω τῷ προσ-
ηλύτῳ xal τῷ αὐτόχθονι. Ἠνίχα ἀνέθαινεν ἡ νεφέλη,
ἀπῖρον οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, καὶ οὗ ἂν ἔστη, ἐχεῖ παρεν-
ἐθ]λλον. Κελεύεται Μωῦσῆς ποιῆσαι σάλπιγγας
ἀργυρᾶς, ὥστε δι αὐτῶν σημαίνει τῷ λαῷ, Ἠνίκα
ἁ πᾶραι δέοι͵ ἡνίχα συναγαγεῖν τὸ» Xabv ἐν πολέμοις,
ἐν θυσίαις, χρέσασθαι ταῖς σἀάλπιγξι ταύταις ἓν ἑορ-
ταῖς, 200] ἐν νεομηνίαις, ἐν ὁλοκαυτώμασιν. Ὡς 6S
ἑ-ηραν οἱ υἱοὶ Ἱσραῇλ, παρεχάλει τὸν Ἰωδὰρ * Μωῦσῆς
νὺν Ταγουῇἡλ τὸν xai Ἰοθὸρ, ὥστε αὐτῷ xai τῆς ὁδοῦ
Χοινωνῆσαι, xaX τῶν ἐπαγγελθέντων ἀγαθῶν αὐτοῖς *
xaY ἐν τῷ ἑξαίρειν τὴν χιθωτὸν, εἶπε Mos Ἐξ-
Εγέρθητι, Κύριε,διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροίσου,
φυγέτωσαν πάντες οἱ μισοῦντές σε. Καὶ ἐγόγγυ-
ζεν ὁ λαὸς, xai χατεχάη µέρος τῆς παρεμθολῆς, xal
ἐχλήθη ὁ τόπος ἐμπυρισμός. Καὶ ηὔξατο Μωῦτσης. xal
ἐπαύσατο ἡ τιμωρία. Καὶ ἐξήτουν χρέα, xal EXeyov*
Ἑμνήσθημεν τοὺς ὶχθῦς, οὓς ἠσθίομεν àv. Αἰγύ-
ἅτῳ, τοὺς σιχύους, καὶ τοὺς πέπονας, τὰ πράσα,
tà χρόµµυα, τὰ σχόροδα b. Νῦν δὲ ἡ φυχὴ ἡμῶν
xacátnpoc* οὐδὲν π.]ὴν εἰς τὸ uárra οἱ ἀρθα.]-
pol ἡμῶν. Ὡς δὲ ἐθαρύνετο την ἀντιατασίαν αὐτῶν»,
xai ἐνετύγχανε τῷ ci, προστίθησιν αὐτῷ ἑθδομή-
Χοντα πρεσθυτέρους, ὥστε συλλαμθάνεσθαι αὐτῷ ἐν
τῇ ἀρχῇ. Τότε τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ εἰπόντος Κώ-
λυσον τὸν υἱὸν Ἐλδὰδ xs Μωδὰδ τοῦ προρηττεύειν,
φησὶν ὁ Μωῦσῆς Ζη.]οῖς σύ µοι; Καὶ τίς δφ ἅπαν-
τα τὸν «Ἰαὺν Κυρίου προφήτας; Τότε ἀνέθη ὁρτυ-
γοµήτρα παρὰ Κυρίου, καὶ ἔφαγον. Καὶ τὰ χρέα ἣν
.kv τοῖς ὁδοῦσιν αὐτῶν, πρὶν f| ἐχλιπεῖν. Τοῦτο τὸ ἐν
ΨΦαλμῷ εἰρημένον. Ἔτι τῆς βρώσεως οὔσης ἐν τῷ
στόµατι αὐτῶν, xal ὀργὴ τοῦ θεοῦ ἀγέδη ἐπ᾽ αὐ-
τούς xal ἁπέκτεινεν ὃν τοῖς π.είοσιν αὑτῶν.
Ἐχλήθη δὲ ὁ τόπος οὗτος µνήµατα ἐπιθυμίας. Τότε
κατελάλησε τῷ Μωῦσεϊῖ Μαρία , Aéyouca* Mi) αὐτῷ
poro ἑ.14.ησεν ὁ βεός; Εἰπὼν δὲ ὁ θεὺς, ὅτι αὐτῷ
μόνῳ προφητῶν ἑλάλησεν οὕτως, ἐπέδαλεν ἐπὶ τὴν
Map:&p λέπραν, καὶ Μωῦσέως δεηθέντος ὑπὲρ αὐτῆς,
οὗ πρότερον αὐτὴν ἀφῆχε χαθαβρισθῆναι, ἕως ἐποίησεν
ἑπτὰ ἡμέρας ἔξωτῆς παρεμβολῆς. Πέμπει γοῦν τινας
ix τοῦ λαοῦ χατασχέφασθαι τὴν γην Χαναάν. Καὶ
κατασκεφάµενοι, βότρυν Ίνεγχαν ἐχεῖθεν, xai τὴν

* [n Bibliis Grsecis legitur Ὀδὰθ, et in Hebrzo. Lugdu-
peneis upque codex beni habet.
n i5 Grecis legitur xai τὰ χρόµµνα xal tà σχήρ-
δα. Libro tertio ad SüGgirium t. 1, p. 208, legitur e'iam
φχόροδα, ut hic.

SYNOPSIS SCRIPTUILE SACILE. 902

γην ἐθαύμαζονε, Ἑφοξοῦντο γὰρ τὸν λαδν, ὡς µα”
χίµων ἕντων τῶν ἐχεῖ ἀνδρῶν. Χαλὲθ δὲ ὁ τοῦ Ίεφο-
νεὶ, xai Ἰησοῦς ὁ τοῦ Νανή, xai αὐτοὶ Ex τῶν χατα-
σχόπων ὄντες, παρεθάῤῥυνον τὸν λαόν. Οἱ δὲ ἦλθον
λιθοθολῆσαι αὐτούς' ὁ δὲ Θεὸς ὀργισθεὶς εἶπε pud
ἀνελθεῖν d τοὺς Υογγύσαντας εἰς τὴν ΥΤν τῆς ἐπαγγε-
λίας, εἰ μὴ τὰ τέχνα αὐτῶν, χαὶ Χαλὶὲθ υἱὸν Ἰτφονεὶ,
καὶ Ἰησοῦν. Τεασσαράχοντα δὲ ἔτη, φησὶν, ἔσονται iv
τῇ ἐρήμῳ, ἕως ἂν αὐξτηθῇ τὰ παιδία, κατὰ ἀριθμὸν
τῶν ἡμερῶν, ὧν ἐπεσκέψαντο τὴν γῆν. Τότε οἱ χατά»
σχοποι πάντες ἀπέθανον, πλὴν Χαλὲ6 χαὶ Ἰησοῦ τοῦ
Νανη, χαὶ ἐπένθησεν ὁ λαός. ᾿Ανῆλθον ἐπὶ τὸν "Apa-
λὴχ παρὰ τὸ δοχοῦν τῷ θεῷ, xai fj χιθωτὸς ἀνέμει -
νεν Ev τῇ παρεμδοὶἠ μετὰ Μωῦσέως. Καὶ ἐξῆλθεν
᾽Αμαλὴχκ, xal χατέχοψεν αὐτούς. Ἐντέλλεται περὶ
[264] ὁλοχαυτωμάτων, περὶ ἀπαρχῶν, περὶ θυσιῶν
τῶν ὑπὲρ πλημμελείας, ᾿Εάλω τις ξύλα συλλέξας
ἐν σαθθάτῳ , χαὶ ἑλιθοθολήθη. Προστάσσονται xpá-
σπεδα ἐπὶ τὰ πτερύγια ποιῆσαι. Τὰ περὶ Κορὲ xai
Δαθὰν xai ᾿Αθηρών ’ ἡ ἑπανάστασις αὐτῶν, ἡ τι:
µωρία ἣν ἔδοσαν. Οἱ δὲ λοιποὶ τοῦ λαοῦ, τούτων
γενοµένων, οὐκ ἐσωφρονίσθησαν, ἀλλὰ πάλιν ἑπαν-
έστησαν τῷ Μωῦσῇ, xaX ἀποθνῄσκουσι τεσσαρεσχα(-
δεχα χιλιάδες χαὶ ἑπταχόσιοι. Τότε ἤνθησεν ἡ ῥάδδος
᾽λαρών. Λέγει χαὶ διατάσσεται ὃ λαμθάνειν δεῖ τοὺς
Λευῖτας καὶ τὸν ἱερέα τὸν µέγαν. Καὶ νομοθετεῖ περὶ
τῆς σποδοῦ τῆς δαµάλεως, ἐξ fic τὸ ὕδωρ τοῦ ῥαντι -
σμοῦ ἑγίνετο. Τὴν δὲ δάµαλιν αὑτὴν ἕἔδοξέ τισι τύπον
εἶναι τοῦ πάθους τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Απὸ δὲ τῆς σποδοῦ τῆς δαµάλεως ἐχαθαίρετο ὁ ὧν
ἐπὶ νεκροῦ ἀχάθαρτος. " HA0s δὲ ὁ λαὸς εἰς Καδῆς, xat
ἐχεῖ ἀπέθανε Μαρία, χαὶ ἑτάφη. Οὐκ ὄντος ὕδατος
πάλιν γογγύζουσιν οἱ Ἰουδαῖοι. ὁ δὲ Μωῦσῆς xal
Ααρὼν χελεύονται ἐκ τῆς πέτρας ἐξαγαγεῖν Ὀδωρ.
Ἐπάταξεν αὐτὴν ὁ Μωῦσῆς λέγων Mi] ἐκ τῆς πέ-
τρας ταύτης ἐξάξομαν ὕδωρ ὑμῖν; Καὶ ἐξηλθεν
ὕδωρ. Καὶ εἶπε Κύριος πρὸς Μωῦσῆν καὶ 'Aaptov*
"Ott οὐκ ἐπιστεύσατέ yov ἁγιάσαι µε ἔγαντίον
τῶν viov "IcpaiA, διὰ τοῦτο οὐκ εἰσάξετε ὑμεῖς
τὴν συναγωγὴν ταύτην slc τὴν γῆν, ἡν ἔδωκα
αὐτοῖς. ἹΠρεσθεύεται Μωῦσῆς πρὸς τὸν βασιλέα
Ελδὼμ, ἵνα ἀγῃ αὐτούς ** ὁ δὲ οὐ συνεχώρησε’ xol
ἐξέχλιναν ἀπ᾿ αὑτοῦ υἱοὶ Ἰσραήλ. Ὡς δὲ Ίλθον εἷς
ὋὪρ «b ὄρος, χελεύσαντος τοῦ θεοῦ, λαβὼν Μωῦσης
τὸν Ααρὼν xoi Ἐλεάζαρ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, ἀνίήγαγεν
εἰ; τὸ 6po;* xal ἑνέδυσε τὸν Ἑλεάξαρ τὰ ἱμάτια
αὑτοῦ. 'O δὲ 'Aapüy ἀπέθανεν ἓν τῷ ὄρει. Καὶ
ἔχλαυσεν ὁ λαὺς τριάχοντα ἡμέρας. Εἷλον τὸν Χα-
ναναῖον, xai ἀνεθεμάτισαν αὐτόν. ἘἙλθόντες δὲ ἐπὶ
θάλασσαν Ἐρυθρὰν, ἐκύχλουν τὴν γῆν Ἐδὼμ., καὶ
ὠλιγοφύχουν, χαὶ χατεγόγγυζον Μοωῦσῃ ᾽ xat àm-
έστειλεν ὁ θεὸς ἐπ αὑτοὺς ὄφεις θανατοῦντας. Καὶ
ηὔξατο Μωῦσῆς * xal ἐποίησε χαλκοῦν ὄφιν, προστα-
χθεὶς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ. Καὶ ὁ δαχνόµενος, ἠνίχα ἀν-
έθλεφεν εἰς τὸν ὄφιν, ἔζη Ἡερὶ τούτου τοῦ ὄφεως el-
ρηται ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ' Καθὼς ὕψωσε Μωῦσης τὸν
δριν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτω δεῖ ὑψωθήῆναι τὸν Υἱὸν
τοῦ ἀνγθρώπου. Πρεσθεύεται Μωῦσῆς πρὸς τὸν βασι»
Ma τῶν ᾽Αμοῤῥαίων τὸν Σηών. Οὗτος δὲ ὁ Σηὼν πολε-

* [n Onomastico Atbanasiano ad vocem θαυμάζω di-
ximus liauc vocem ssepe significare, cum admiratione ce-
lebro, laudo. Hoc sensu prorsus hic explicari debet ἐθαύ-

a tov. , .
un Coislin. x«l πάλιν ὀργιζόμενον τὸν Θεόν. Τότε εἶπεν ὁ
Oc; μὴ ἀνελθεῖν, quae sunt ἀσύστατα.
e "]ux ἀφῆ αὑτούς, supple παρέρχεσθαν.

933
µήσας πρότερον τὸν ῥασιλέα Μωὰθδ, ἔλαδε τὴν yov
αὐτοῦ. Ὡς δὲ καὶ τοῖς Ἱσραηλίταις συνέµιξεν εἷς
πόλεμον, Έττίθη χατὰ κράτος, xai τὰς πόλεις αὐτου
πάσας ἔλαθον οἱ Ἱσραηλίται. Συμθαλόντες δὲ καὶ τῷ
"Qy βασιλεῖ τής Βασὰν, τοῖς αὑτοῖς περιέέαλον αὖ-
τὸν καχοῖς, οἷς xa τὺν Σηὼν, xai τὴν γην xoi τὰς
πόλεις αὑτοῦ πάσας ἔλαθον. Πέμπει βασιλεὺς Βαλὰχ
πρὸς Βαλαὰμ τὺν μάντιν, ἵνα ἀράσηται τὸν λαόν. 'O
δὲ θεὸς τὸ μὲν πρῶτον ἐχώλυσεν. Ὡς δὲ ἑνέχειτο τῷ
µάντει, συνεχώρησεν ἀπελθεῖν μὲν, o9 μὴν ἀράσα-
σθα, ἀλλ) ἔτρεφε τὰς χατάρας εἰς εὐλογίας. Οὐχ
(355, ἐπειδὴ ἴσχυόν τι αἱ ἀραὶ τοῦ µάντεως, ἀλλ'
ἐπειδὴ ταλαίπωρος ἣν ὁ λαὺς, ἤμελλεν αὐτοῦ πιστεύειν
ταῖς κατάραις, xal καταχρίνεσθαι ἐχεῖ διὰ τὴν ἰδίαν
ἀσθένειαν. Οὗτος προφητεύει περὶ τοῦ Xptatou λέγων᾽
Ἁγατε.εῖ ἄστρον ἐξ Ἰακὼδ, καὶ ἀναστήσεται ἄν-
θρω«τος ἐξ Ἱσραή.. Πνευμα γὰρ θεοῦ ἐγενήθη ἐπὶ
τῷ µάντει. Ὡς δὲ ἀπηλθεν ὁ Βαλαὰμ., ἑχπορεύουσιν
οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ εἰς τὰς θυγατέρας Μωὰδ, xal τελοῦν-
ται τῷ Βεε)φεγώρ. Τότε χελεύει Μωῦσῆς ἕχαστον,
ἀποχτεῖναι τὸν ἁδελφὸν εἰδωλολατρήσαντα. Τότε xat
Φινεὲς υἱὸς Ἐλεά-αρ ἐξεχέντησε τὸν Ζαμθρὶν τὸν
Ἰσραγλίτην, καὶ τὴν Χατθὶ τὶν Μαδ.ανῖτιν μετ
αὐτοῦ ' καὶ ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνη». Τότε
ἀρ.0μοῦνται οἱ vloY Ἱσραῦλ ἀπὸ εἰκοσαέτους xa) ἑπά-
νω, χαὶ εὑρέθησαν ἐξαχύσιαι χιλιάδες, χαὶ τρισχ/λιοι
ἄνδρες va* τριάκοντα οἱ δὲ Λευῖται τρεῖς xaX εἴκοσι
χιλιάδες ἀπὸ µηνιαίου καὶ ἑπάνω. Αὕτη f) ἐπίσχετις
ἐν ᾽Αραύὼθ Μωὰθ ἐγένετο, πέραν τοῦ ἸἹορδάνου.
Καὶ οὐκ 5» bv αὑτοῖς ἄνθρωπος. ἐξ ὧν ἐπεσχέφατο
Μωῦσῆς πρότερον ἓν τῇ ἑρέμῳ Σινᾶ, πλην Ἱησοὺς ὁ
τοῦ Νανῆ, xa Χαλὲθ ὁ τοῦ Ἱερονεί. ΠἩροσέρχονταί
τινες θυγατέρες Σαλπαᾶδ τῆς φυλῆς Μανασση. ἀξιοῦ -
σαι, ἐπειδὴ ἅπαις ἀῤῥένων παίδων ἀπέθανεν ὁ πατερ
αὐτῶν, εἰς αὑτὰς ἑλθεῖν την χληρονοµίαν, xa τὴν
χά-άσχεσιν. Προσέταξεν ὁ θεὺς λαθεῖν αὑτάς. Κἄν
τις ἀποθάνῃ μὴ ἔχων υἱὸν, ἡ θυγάτηρ χληρονοµείτω"
θυγατρὸς δὲ οὐχ οὔσης, ἀδελφός ' ἁδελφοῦ δὲ οὐχ
ὄντος, ἁδελφὺς τοῦ πατρός. Δείχνυσιν ὁ θεὺς Mosi]
ἀπὸ τοῦ ὄρους τοῦ Navi τὴν γῆν τῆς ἑταγγελίας,
και χειροτονείται Ἴησους ὁ τοῦ Nat, εἷς την αὐτοῦ
τάξιν. Τότε ἑἐντέλλεται τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ περὶ ὁλο-
χαυτωµάτων, θυσιῶν τῶν καθ᾽ ἡμέραν, τῶν ἐν σαθ-
6άτοις, τῶν ἐν νεοµηνίαις, τῶν Ev τῷ πάσχα, τῶν Ey
τῇ ἡμέρᾳ τῶν ἑθδουμάδων, τῶν ἐν τῷ ἑέδόμῳ unl.
Διατάσσει xal περὶ εὐχῶν, τουτἑστιν, ὧν ἄν τις τά-
ξηται. Τότε ἑἐξοπλίξονται δώδεχα χιλιάδες ἐχ τῶν
Ἱσραηλιτῶν χατὰ Μαδ.ανιτῶν, χαὶ Φινεὲς μετ a5-
τῶν, xai ἀναιροῦσιν αὐτοὺς, xal πέντε βασιλεῖς Μα-
διὰμ, χαὶ τὸν Βαλαὰμ τὸν µάντιν. Καὶ ἀἁπήρξαντοτῷ
Ori τῶν σχύλων, xal τὰ λοιπὰ διένειµαν ἑαυτοῖς.
Ἡροσελθόντες ἡ φυλὴ Ῥουθὶμ xai Γὰδ, χαὶ τὸ ἥμισυ
τῆς φυλῆς Μανασση, τουν παρὰ Μωῦσέως τὴν
πέραν τοῦ Ἱορδάνου χώραν. 'O δὲ ἔδωχε, πρότερον
συνοµολογησάντων ἑχείνων συμμµαγήσειν τοῖς λοιποῖς
Ἰσραηλίταις, χαὶ διαδήσεσθαι τὸν Ἱορδάνην μεθ)
ὅπλων, ὥστε πολεμῆσαι ὑπὲρ τῶν ἁδελρῶν ato,
Ἐνταῦθα διηγεῖται Μωῦσῆς ἀπὸ Αἰγύπτου ἕως Ίλθον
ἀντικρὺ Ἱεριχώ. Ἐντέλλεται αὐτοῖς ὥστε ἐξολοθρεῦ-
σαι πάντα τὰ εἴδωλα τῶν ἐθνῶν. Λέγει αὑτοῖς xal
περὶ τῶν ὁρίων τῆς γῆς, πόθεν ἄρχονται, xal ποῦ
πληροῦνται. Παραγγέλλει δὲ xal περὶ τῆς γῆς, fc
ἔδει τοὺς Λευῖτας λαθεῖν, χαὶ περὶ τῶν ἓξ πόλεων
τῶν φυγαδευτηρίων, ὥστε τὸν ἀχουσίως ἀνελόντα ἐχεῖ

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

NT

χαταρεὖγειν, καὶ ἁπαλλάσσεσθαι κινδύνου, μένοντ'
ἐχεῖ, ἕως ἂν ἀποθάνῃ ὁ ἱερεὺς ὁ μέγα». "Ex δὲ ἁλῳ'
ἔξω τῶν Gptov τῆς 95 | πόλεως, καὶ φονεύσῃ αὐτὸν ὁ
συγγενὶς τοῦ πεφονευµένου, οὐ δώσει δίχην. Καὶ
διαλέγεται βραχέα περὶ τῶν νόμων τῶν περὶ Φύνων
κειμένων. Προσέρχονται οἱ ἄρχοντες τῆς φυλή» Μα-
vacat λέγοντες τῷ Μωῦσῇ Ἐπειδῆ ἔδοξε τὰς Ovya-
τέρας Σαλπαὰδ λαθεῖν χλτρον, εἰ συµθαίη αὐτὰς
γαμηθῆναι ἀνδρὶ ἐξ ἑτέρας φυλῆς, τί ἵνα Υίνηται;
ἀπελεύσεται γὰρ ὁ χλΏρος τῆς ἡμετέρας φυλῆς εἰς
ἐχείνην τὴν φυλἠν. Ἱότε προσέταξε Μωῦσης, ἐκ
τῆς ἰδίας φυλῖς γυναῖχα λαμθάνειν ἄνδρα. ἵνα
p µεταφέρωνται αἱ χλτρονοµ-αι ἀπὸ φυλῆς εἰς
φυλήν.
Σύνοψις τοῦ Δευτδρογομίου.

Ὡς ἓν χεφαλα/ῳ διλγεῖται πάντα τὰ πρῶτα Μωῦ-
σῆς, εἰς ὑπόμνησιν αὐτοὺς ἄγων τῆς τε τοῦ θεο»
εὐεργεσίας, καὶ τῆς αὐτῶν χαχίας. Περὶ τοῦ μὴ εἴδω-
λολατρεῖν παραΐνεσις. Ἐνταῦθα χεῖται καὶ τὸ, Mn
προσχυγήσῃς τοῖς ἄστροις, d ἀπένειμε Κύριος ὁ
θεός σου πᾶσι τοῖς ἔθγεσι τοῖς ὑποχάτω τοῦ οὗ-
ρανοῦ. Τὸ δὲ, Ἀπένειμε, οὐχ ὅτι αὐτὸς προσέταδεν ᾿
ἅπαγε' ἀλλὰ χαθώς φησιν ὁ µαχάριος Παῦλος Παρ-
όδωκεν αὐτοὺς ὁ Θεὺς εἰς ἀδόκιμον γοῦν, οὐχ
ὅτι παρέδωχεν, ἁλλ᾽ ὅτι ἑλομένους αὐτοὺς χα) àv-
επιστρόφως ἔχοντας ἀφῆηχεν. Οὕτως ἐνταῦθα τὸ, Ἅπ-
ένειμε» αὐτοῖς, τουτέστιν, ἑλομένους τὴν πλάνην, xaX
μὴ βουλομένους ἐπιστρέφαι, ἀφῆχεν. Ἐνταυθα µι-
κρὺν προελθὼν λέγει’ Διαμαρτύρομαι ὑμῖν τὸν οὐ-
ρανὸν καὶ τὴν Tür, ὅτι ἁπω.λείᾳ ἀπο.εῖσθε, ἐὰν'
ἁποστῆτε ἀπὸ τοῦ θεοῦ. Εἶτα δεἶχνυσιν ὅτι οὐδξνὶ
ταῦτα παρέσχεν ὁ θεὸς ἅπερ ἐχείνοις. Καὶ ἀφορίτει
τρεῖς πόλεις τοῦ Ἰορδάνου εἰς φυγαδευτήριον. "Est
τῶν προτέρων αὐτοὺς ὑπομιμνήσχει, καὶ, Ἔφαναι
αὐτὰ ἐπὶ τῶν» γειρῶν σου, qnot, καὶ ἐπὶ cor
φ.]ιῶν σου γράψεις, xal διδάξεις τὸν vlór σου.
Εἰπὼν δὲ ἃ συµθήσεται xaxà ἐὰν παρακούσωσι, πα-
ραθαῤῥύόνει πρὸς τὸ μὴ δεδοικέναι τοὺς πηλεµίου».
Πάλιν ἀναμ.μνῄήσχει τῶν προτέρων. Ἐντανθα κεῖται
τὸ, Πρόσεχε σεαυτῷ, ὃ πολλάκις αὐτοῖς xa Toto»
ἐπιλέγει, χαὶ παραινεῖ τὰς νίκας μὴ τῇ οἰχείᾳ δυνό-
pet ἐπιγράφειν, ἁλλὰ τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι. Ἐντοῦθα
χεῖται, ὅτι Ὁ θεὸς απῦρ xararadícxov ἐστὶν
ὅπερ ὁ Παῦλος ἐν τῇ πρὸς ᾿Εθραίους ἔθηχε. Παραι-
νεῖ δὲ ἓν ταὺτῷ Μωῦσῆς uh ἑπαίρεσθαι αὐτούς. OU
γὰρ διὰ τὴν δικαιοσύνη» σου, φησὶν, "opat,
ἐξο.1οθρευθήσεται τὰ ἔθνη, d. Mà διὰ τὴν ἀσέδειαν'
αὐτῶν. Ὑπομιμνήσχει δὲ αὐτοὺς χαὶ τῖς µρσχοπο:ίας.
Ἐνταῦία δὲ χεῖται ' Περιτέμνεσθε τὴν σκ.Ίηροχαρ-
δίαν ὑμῶν, καὶ τὸν τρἀχη.1ον ὑμῶν οὐσκ.1ηρυγεἴτε.
Ἐγχωμιάζειτὴν γῆν τῆς ἑπαγγελίας. Ἐνταῦθα κεῖτα:᾽
dao καὶ πιὼν καὶ ἐμπ.λησθεὶς πρόσεχε σεαυτῳφ;
καὶ προλένει τὰ χαχὰ παραχούουσι, χαὶ τὰ ἀγαθὰ cl
ὑπαχούσειαν. Καὶ χελεύει ἐπ᾽ ὄρος Γαριδὶν δοῦναι
τὴν εὐλογίαν, χαὶ τὴν χατάραν &x' ὄρος Γεδάλ' ἀπρ-
λέσαι τὰ εἴδωλα xaX τοὺς τόπους σὐτῶν. Κελεύει μὴ
πανταχοῦ Ὀνσίας ἀναφέρειν τῷ θΘεῷ, ἀλλ εἰς τὸν
τόπον ὃν ἂν ἐχλέξηται. Περὶ τοῦ μὴ ζηλοῦν τὰ Ev,
µηδέτιν' πείθεσθαι συμθουλεύοντι εἰδωλολατρεῖν. [557]
xàv σημεῖα moti, Uv te φίλῳ, μήτε 004 st, ἀλλὰ
λιθοθολεῖν τὸν παραινοῦντα, xà» ἁδελφὸς Y, xàv
πόλις εἰδωλολατρεύσῃ, πανώλεθρον αὐτὴν ποιεῖν.
Τίνα δεῖ ἑἐσθίειν, χαὶ τίνα παραιτεῖσθαι παραινεῖ,
Περὶ ἀφέσεως χρεῶν νομοηετεῖ, περὶ ἀφέσεως xai

USt
ligatus ab illis est: urbesque ejus ceperunt Israe-
litze. Congressi etiam eum Og rege Basan, iisdem
ipsum malis affecerunt, queis Seon affecerant, ac
terram urbesque ejus omnes ceperunt. Mittit rex. Ba-
lae ad Dalaam vatem, ut malediceret populum. Deus
autem initio quidem prohibebat. Ut autem instabat
ille apud vatem, concessit quidem ut iret, sed non ut
malediceret : sed convertit maledictiones in benedi-
ctionem (a). Non quod quidpiam possent maledictio-
nes vatis, sed quia miseriis affectus erat populus,
erediturus erat illius maledictionibus, illieque propter
infirmitatem suam dainnandus erat. llic de Christo
vaticinatur dicens : Orictur stella cx Jacob, οἱ surget
homo ex lsrael (Num. 94. 47). Syiritus enim Di fuit
iu vate. Ut vero abiit Balaam, fornicantur filii Israel
cum filiabus Moab, et initiantur. Beelphegor. Tuuc
precipit Moyses, ut unusquisque fratre suum idolis
servientem. interficiat, Tunc. Phinees filius Eleazari
confodit Zambrin Israclitam, et Chasbi Madiauitidem
vum illo : Et reputatum cst illi ad justitiam (Psal. 103.
51). Tunc numerantur filii [Israel a vigesimo anuo ct
Supra, ct inventi sunt sexcenti et tres mille οἱ triginta
viri. Levit: autem tres ct viginti mille a mense οἱ
supra Πίο census in Araboth Moab factus est trans
Jordanem. Neque iu illis erat quispiam cx iis quos
cimmeraverat prius Moyses iu deserto Sina, exceptis
Jesu filio Nave, et Clia!ebo filio Jephone. Accedunt
quiedam fili: Salpaad ex tribu Manasse rogautes,
cum pater eorum fiiis masculis orbus mortuus cssel,
ut ad se hereditas veniret atque. possessio. Pracepit
Deus ut illie acciperent. Et si quis siue filio obiret,
mandavit ut filia esset heres ; si nec filiam haberet ,
frater ; si fratrem nou baberet, patris frater. Ostendit
Deus Moysi ex monte Navo (5) terram promissionis, et
in ejus locum dux constituitur Jesus filius Nave. Tunc
yrzecipitur fiis Israel de holocaustis, de sacrificiis quo-
udianis, de illis qu.e in sabbato, de illis quie in nconie-
niis , de iis que in pascha , de iis qu;e in die hebdo-
madarum, de iis qu:e septimo meuse. Pr:ecipit etiam
de votis:; id est, de iis qu;e quispizin offerenida con-
situerit.Tuncarmantur duodecim mille viri ex lsrae-
litis coutra Madianitas , οἱ l'hinces eum illis , interfi-
ciumtque eos et quinque reges Madiam, et Dalaam va-
Lem. Et primitias ebtulerunt Deo de spoliis , cxtera-
que inter se. diviserunt. Accedentes tribus Ruben οἱ
Gad, et dimidia tribus Manasse, petebant a Mayse
regionem, qu:e est trans Jordanem. llle vero dedit,
cum prius illi promisissent se cum reliquis Israelitis
pugnaturos esse, Jordanemque cum armis transitu -
ros, ut bellarent pro fratribus suis. Ilic narrationem
texit Moyses itineris ab /Egypto , donee venerunt e
regione Jericho. Jubentur ilii exterininare. omnia
idola gentium. Loquitur ctiam illis de terininis terra,
ubi incipiant et ubi desinant. Prxcipit etiam circa
lerram, quain. Levitas accipere oportebat, et de sex

(a) Hue recidit illud quod ait ipse sermone nono in
Genesin Tomo IV, col. 538, τὸν αλαὰμ ἠνάγχασέ ποτε
sa [B3ovra εἰπεῖν.

(b)

In vu'gala, Abarim , secundum Hebraicam verita-
tem. Vide in flue Synopsis Deuteronomii.

SYNOPSIS SCRIPTUTLE SACILE. »t

urbibus refugii, ita ut is qui preter voluntatem oeci-
disset, illuc confugeret, et sine periculo esset ibi ma-
nens, donec moreretur sacerdos magnus. Si autem
extra terminos urbis caperetur, et occideret eum ϱᾳ-
guatus occisi, hic non daret poenas. Et pauca loqui-
tur de legibus circa ezdes. Accedunt principes tribus
Manasse d:centes Moysi : Quoniam visum est ut filia
Salpaad acciperent hereditatem , 8i contigerit eas nu-
bere viro ex altcra lribu, quid fiet ? sors enim trihus
nostr::. exibit in. illam tribum. Tunc pr:cepit Mov-
ses, ul vir quisque ex sua tribu uxorem acciperet,
ne transferrentur hereditates a tribu in tribum.

SYNOPSIS DEUTERONOMII

Quasi summatim priora omnia. narrat Moyses , ut
illis in memoriam revocet et Dei heneficia, et nequi-
tiam ipsorum. Adhortatio ne idola colant. Ilic ja-
cet illud : Non adorabis stellas, quas dispensavit Domi-
nus Deus tuus omnibus genibus qum sub celo sunt
( Deut. 4. 19 ) (a). Ελιά vero, Dispensavit, intellige,
non quod ipse jusserit : absit ; sed quemadmodum ait
beatus Paulus : Tradidit illos Deus in reprobum sen-
sum ( Rom. |. 98 ), uon quod tradiderit , sed quod
illos , qui ita vellent et sine spe conversionis essent,
dimiserit. Sic et hoc laco, Dispensavit illis, id est,
cum errorem delegissent, resipiscere nolentes, dimisit.
llic paululum progressus: ait : Testor vobis celum et
terram, vos perituros csse, si abscesserilis a Deo ( Deu.
4. 26) (b). Deinde ostendit Deum nulli tanta pr:esti -
tisse bona quanta illis. Et determinat tres urbes ad
Jordanem pro refugio. Adhuc cos de pristinis admo-
nel, aitque : Liga ea in manibus tuis , et in postibus
scribes, et docebis. filium tuum (| Deut. 6. 8. 9 ). Uhi
dixit autem qua: mala iis eventura sint, si non obse-
quantur, ipsis fiduciam índit, me hostes metuant.
Rursus priora in memoriam revocat. [lic jacet illud :
Artende tibi ( Ibid. v. 15 ), quod. ipsis frequenter in
sequentibus repetit : monetque ne victorias proprie
virtuti: adseribant, sed. Dei gratiz.. flic jacet illud :
Deus iqnis consumens. est (Deut. 4.94; Hebr. 19. 99),
quod Paulus in. Epis:ola ad llebrzos posuit Horta-
tur autem. in. Loc ipso loco Moyses πο se extollant.
Non enim propter justitiam tuam, inquit, Israel, exter-
minabuntur gentes , sed propter. ipsorum. iutyietatem
(Deut. 9. 5). In memoriam autem ipsis revocat con-
fatum. vitulum. Hic lcgitur illud : Cireumcidite duri-
tium cordis. vestri, οἱ cervicem vestram ne induraveri-
tis ( Deut. 10. 16). Laudat terram. promissionis. liie
jacet illud : Cum comederis et biberis et saturatus (ue-
ris, attende libi ( Deut, 6. 12. 15 ) : pr:dicitque mala
non obsequentibus, οἱ bona si obedierint. Praecip.t
ut in monte Garizin. de.ur. benedictio , et in. moi.te
Gebal maledictio. Jubet destrui idola et eorum loca.
Precipit ne ubique sacrificia Deo offerant, scd in
loco quem ipse elegerit. Ne cinulentur. gentes, nec
cuipiam obtemperent suadcnti ut idola colant, etiamsi

(a) 18ο non ad verbum referuntur ut habentur in Deu-
teronomio.
o) Hac non ad literam sic babentur in. Editione L NX,
compendio referuntur,

2355
signa fecerit, non amico, non alii euipiam, sed ut la-
pidibus obruant hortantem , sive frater fuerit, sive
etiam urbs idola coluerit , eam internecione deleant.
Monet qux» comedenda , αι respuenda sint. Legem
dat de remissione debitorum, de remissione οἱ liber-
tate servorum, de primogenitis , de pascliate. Hic ja-
cet illud : « Non poteris pascha facere in ulla civi-
tate, quam Dominus Deus tuus dat tibi , sed in loco,
quem elegerit Dominus Deus tuus » (Deut.16. 5). De
hebdomadibus, de scenopcgiis, de judicibus, de regi
bus, si quando vellent sibi regem aliquem consti-
tuere. De Levitis, deque iis qux accipere debent.
Quod non oporteat illis uU, qui catharist», seu mun-
datores vocantur (a), non incantatoribus, non divi-
nationibus, non ominibus, aut. similibus. Hic jacet il-
]nd : Prophetam vobis suscitabit Deus, ut ego sum (Deut.
48. 15 ). Deque urbibus refugii precipitur. Hic legi-
tur illud : Jn ore duorum testium. vel trium statuctur
omne verbwn ( Joan. 4. 45 ; Deut. 19. 15). Et de fal-
sis testibus, quid illi pati debeant. Instante bello di-
cit quem emittere oporteat , nce ferre ut cum ipsis
pugnet. Hortatur ne interficiant hostes in eorum ma-
nus cadentes , esceptis septem gentibus. Et urbes
quidem omnes, inquit, cum ceperitis, diripite , mas-
culosque tantum occidite. Ex his vero , quorum ter-
ram possidetis , neminem vivere conccedite. Fructife-
ras arbores ne czdite , inquit , ad figendum vallum
in obsidione Si quis occisus reperiatur, nec. appae
reat is qui interfecit, quid faciendum sit lege sta-
tuit. Si quis duas habens uxores, aliam oderit,
aliam dilexerit, contigerilque ul peros filius sit
primogenitus : ne illi prvferatur is qui ex dilecta na-
tus est. De filio inobscquente. Hic jacet illud : Male-
diclus omnis qui pendet in. ligno (Deut. 21. 25 ). Quia
ergo maledictio prolata erat in eo8 qui non servareut
legem , Malediclus omnis qui non manet in omnibus
scriptis in hoc libro (b) ( Gal. 5. 15. ; Deut. 31. 26) ;
de lege loquitur Moyses, nec poterat Christus in hanc
incurrere maledictionem : implevit namque legem ,
maledictionem maledictioune commutavit, suspensus
in liguo. Quod non oporteat etiam inimici jumenta
despicere. Alia quoque constituit, et de nuptialibus
legibus edisserit, prenasque constituit contra violato-
res virginum. Quos prohibcat ab ingressu in eccle»
siam ; de aliis quoque leges fert, deque non acci-
piendo fa:nore. Non eunctandum esse ad reddenda
vola ; scd qued quis voverit, statim solvat. De mu-
liere quz accepit libellum repudii, de pignoribus, de

(a) In Deuteronomio legitur c. 18, v. 10: Nec inveniatur
in te qui lustret filium. suum, aut filiam, ducens per 1gnem.

(b) Hzc et explicatio subsequens habentur Commentario
Chrysostomi in Epist. ad Galatas Tom. V Editionis posiremz,
sed yluribus enuntiata iisdem sepe verbis. Quorum sensus
hic est : Christus nos redeniit a maledicto legis, a maledi-
cto scilicet illo Deut. 27, 28, Maledictus onints qut non ma-
net in omnibus scriptis iri hoc libro : quia ise a lege ser«
vanda uos exemit ; et quo pacto exemil ? suspensus in ligno,
οἱ sic aliud maledictum ille subiit, illud nempe, Maledictus
onuis qui pendet in ligno ; qui tamen illud non meruerat :
nain legem impleverat; cum autem nos ejus jussis parentes
legem non impleamus, maledictum illud legis, quod in ucs

cadere debuerat, alio maledicto ipse compensavit, suspenses
In ligno, atque ita maledictionem maledictione commutavit.

S. JOANNIS ClIRYSOSTOME ARCHIEb. CONSTANTINOD.

$58
furto, de mercede mercenarii, de pupillo , de vidu:s
de relinquendis spicis et uvis pro pauperibus. Hic
jacet, quod non debeat pro iniquitate aliqua plus-
quam quadraginta plagas quis accipere. De non allis
g:ndo ore bovis triturantis, de suscitando semine
fratri quí defunctus , ab eo qui superstes est : et quid
passurus sil qui noluerit suscitare. De ponderibus, de
mensuris. De exterminando Amaleco. De primitiis;
de humanitate erga viduas et pupillos. Hinc demum
incipiunt maledictiones et benedictiones ; ille inohe-
dientibus, hx» obtemperantibus: Longumque texit scr«
monem de malis ipsos invasuris. Hoc contigit sub
Assyriis οἱ Babyloniis. lllud autem, quod filii quoque
sint comedendi , in. obsidionibus contigit, De ipso
quoque Christo hic meminit. Erit inquit, tita (md
pendens anie oculos tuos ( Deut. 28. 66 ). Mic jacet
illud : Ne qua radix amaritudinis (14. 39. 18). quvd
Paulus commemorat in Epistola ad Hebraeos ( Hebr.
49. 45 ). Ilic legitur illud : « Occulta Domino Deo ,
manifesta vero vobis et filiis vestris, Quia mandatuni
ejus, inquit, non erit sublime. Non in cxlo, ut dicas,
Quis ascendet in carlum ? neque ultra mare, sed prope
te verbum est, in ore tio» (Deut. 29,39. 50. 11.12;
Rom. 10. 6). [πο de legali mandato dicta, ad fidet
in Christum traxit Paulüs. Testes voco tobis , inquit ,
ccelum et. terram , ut diligatis Deum. ( Deut; 50. 19 ).
Tunc vocat Jesum filium Nave, et jubet ducere | o-
pulum, nec hostes formidare, cum Deum habeant au
xiliatorem. Pracipitque ut in scenopegiis toti populo
lex legatur, Prxdicit Moysi Deus, p. st. ejüs mortcm
populum idolis serviturum et puniendum fore. Esto,
inquit, hoc canticum, quod contra ipsos testimonium
ferat. Non enim umquam ejus obliviscentur. Et scri«
psit Moyses canticum , et przdixit eis quod inique
sint acturi. llic legitur : « Ipsi me ad z:emulatiunem
provocaverunt in non Deo , ct ego ad i'mulationem
provocabo eos in noti gente » ( Deut. 53. 21). Jul:c«
tur Moyses ascendere in montem Abarim, qui etiam
Nabus vocabatur, et videre terram promissionis : et
postquam singulas tribus benedixisset , mortuus est:
ncmoque novit sepulerum ejus ad hanc usque diem !.
Πιο desiuunt quinque libri Moysis , quos solos acce-
perunt admiscruntque Samaritz.

StXOP'SIS LIBRI JESU Fill! NAVF.,

Jubetur Jesus przcipere populo, ut legi Dei atten-
det. Mittit exploratores, qui intrant in. Jericho. Cum
id audisset rex urbis, misit qui viros requiréreut a Raab
meretrice, quie ipsos susceperat. llla vero explorato-
res occultavit. Proque illa gratia. petiit pro domo sna
salutem, cum urbs capta foret. lili annuerunt. Et
cum discessissent , qux geslà crünt. renüntiarutt.
Przcipit populo ut. Jordanein. ttanseat, et. sicco ped«
transierunt, lapidesque duodecim in castris statuerunt,
Hoc audito reges Amorrhzorum qui traus Jordanem

1 In Coisliniano, Deuteronomium ita desiuit : Κελεύεται
Μωῦσᾶς ἀνελθεῖν εἰς τὸ ὄρος τὸ ᾿Λουρεὶμ. 6 καὶ Ναὰδ ἐλέ-
leo. xai εἶδε τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, xai εὐλογεῖ τοὺς νίονς

Ισοαἡλ, xai τελευτᾷ Mos, καὶ θάπτεταν:

$55
Ελευθερίας τῶν δουλενόντων, περὶ πρωτοτόχων, περὶ

U πάσχα. Ἐνταῦθα χεῖται τὸ, OO δυνήσῃ τὸ πά-
σ exa ποιεῖν α év οὐδεμιᾷ τῶν πόΊεων ὧν Κύριος ó
θεός σου δίδωσἰί cci, dAA εἰς τὸν τόπον» ὃν ἂν
ἐχλέξηται Κύριος ὁ θεός σου. Περὶ τῆς τῶν ἑἐ6δο-
µάδων, περὶ τῆς τῶν σχηνοπηγιῶν, περὶ χκριτῶν,
περὶ βασιλέων, εἴ ποτε ἕλθοιεν εἰς ἐπιθυμίαν τοῦ βα-
σιλεῦσαί τινα. Περὶ Λευϊτῶν, xal ὧν ὀφοίλουσι λαµ-
έάνειν. Περὶ τοῦ μὴ δεῖν τοῖς λεγοµένοις χαθαρισταϊῖς b
χἐχρῆσθαι, 1| ἐπαοιδοῖς, ἢ µαντείαις f) χληδόσιν, f| τοῖς
τοιούτοις. Ἐνταῦθα κεῖται τὸ, Προφήτην ὑμῖν àva-
στήσει ὁ 85^c ὡς ἐμέ. Καὶ περὶ τῶν φυγαδευτη-
pov πόλεων διατάττεται. Ἐνταῦθα κχεῖται, "Ez
«στόματος δύο μαρτύρων xal τριῶν σταθήσεται
πιν nya. Καὶ περὶ τῶν ψευδομαρτυρούντων, τί δεῖ
πάσχειν αὐτούς. Ἐπιστάντος πολέμου, λέγει τἶνα δεῖ
ἐχπέμπειν, καὶ ph ἁριέναι συμπολεμεῖν αὐτοῖς.
Παραινεῖ μὴ ἀναιρεῖσθαι τοὺς πολεμίους ὑποπίπτον-
τας, πλὴν τῶν ἑπτὰ ἐθνῶν. Καὶ τὰς μὲν πόλεις ἁπά-
σας. ἐπειδὰν ἔλητε, qnot, σχυλεύετε, τὰ ἄῤῥενα μόνα
ἀναιρηῦντες. "Ex δὲ τούτων, ὧν τὴν γῆν χληρονομεῖ-
τε, µηδένα ζωγρήσητε ἐμπνέοντα. Καρποφόρα ξύλα
μὴ τέµνετε, φησὶν, εἰς τὸ πΏξαι χάραχα Ev πολιορχἰχ.
Ei τις εὑρεθῇ πεφονευµένος, ὁ δὲ φονεύσας μὴ φα[-
νοιτο, νομοθετεῖ τί δεῖ γίνεσθαι. Εὰν δέ τις δύο
ἔχων γυναῖκας, τὴν μὲν µισῄσῃ, ἀγαπήσῃ δὲ τὴν
ἑτέραν, xa συμθῇ τὸν τῆς µισουµένης εἶναι πρωτό-
toxov, pi προτιµείσθω αὑτοῦ ὁ τῆς Ἱγαπημένης.
Περὶ υἱοῦ ἀπειθοῦς. Ἐντανῦθα χεῖται, ᾿Επικατάρα-
τος Xüc ὁ χρεμάμεγος ἐπὶ ξύὐ.ου. Ἐπεὶ οὖν ἔχειτη
κατάρα τοῖς ut φυλάσσουσι τὸν νόµον, ᾿Επικατάρα-
τος πᾶς ὃς οὐκ ἐμμένει πᾶσι τοῖς γεγραμιµένοις
ἐν τῷ βιθίῳ τούὐτῳ' περὶ τοῦ νόµου λέγων Μωῦ-
σης xal thv χατάραν ἐχείνην οὐχ ἑντν λαθεῖν τὸν
Χριστόν ἐπλήρωσε γὰρ xbv νόµον, χατάραν χατάρας
ἀντηλλάξατο χρεμασθεὶς ἐπὶ ξύλου, Περὶ τοῦ μὴ δεῖν
μηδὲ τῶν ἐχθρῶν τὰ ἄλογα παρορᾷν, xoi ἕτερα
νομοθξτεῖ, xal περὶ γαμιχῶν διαλέγεται νόμων, vol
τιμωρίας τίθησι χατὰ τῶν ὑβριζόντων εἰς παρθένους.
Τίνας χωλύει μὴ εἰσιέναι εἰς ἐχχλησίαν, xaX περὶ
ἑτέρων νομοθετεῖ, xai περὶ τοῦ μὴ λαθεῖν τόχον.
Περὶ τοῦ μὴ χρονίζειν &v ταῖς τῶν εὐχῶν ἀπολόσεσι,
ἀλλ᾽ ὅπερ ἄν τις εὔξηται, εὐθέως ἀποτελεῖν. Περὶ τῆς
γυναιχὸς τῆς λαμθανούσης βιθλίον ἁπηστασίου, περὶ
ἐνεχύρων, περὶ κλοπῆς, περὶ μισθοῦ μισθωτοῦ, περὶ
ὀρφανοῦ, περὶ χήρας, περὶ τοῦ χΧαταλιμπάνειν
σταχνολοχεῖν καὶ ῥαγολογεῖν τοῖς πένησιν. Ἔνταῦυθα
χεῖται περὶ τοῦ μὴ δεῖν πλέον [558] τεσσαράχοντα
λαμθάνειν τὸν ἐγκαλούμενον περὶ ἁδιχίας τινός. Καὶ
περὶ τοῦ μὴ φιμοῦν βοῦν ἁλοῶντα, xal περὶ τοῦ
ἐγείρειν σπέρµα τῷ τεθνεῶτι ἀδελφῷ τὺν ὑπολειπό-
µενον, xal τί πείσεται εἰ μὴ βούλοιτο ἐγεῖραι. Περὶ
σταθμῶν, περὶ µέτρων.,Περὶ τοῦ ἐξολοθρεῦσαι τὸν
Αμαλήχ. Περὶ ἀπαρχῶν, περὶ φιλανθρωπίας τῆς clc

8 [n Bibliis legitur οὐ δυνήσηῃ θῦσαι τὸ à
b Hzc quie in Deuteronomio habentur c. 15. .y. 10, οὐχ
εὑρεθήσεται ἐν col περιχαθαίρων τὸν viov αὐτοῦ, καὶ τὴν
θνγατέρα αὐτοῦ ἐν πνρί, ura voce exprinit καθαρισταῖς.

SYNOPSIS SCRÍPTURJE SACRAE.

556

χήρας xoi ὀρφανούς. Ἐντεῦθεν λοιπὺν αἱ χατάραι xal
εὐλογίαι, αἱ μὲν παρακούονσιν, al δὲ πειθοµένοις.
Καὶ μακρὸν ἀποτείνει λόγον περὶ τῶν µελλόντων αὖ- -
τοὺς διαδέχεσθαι κακῶν. Τοῦτο συνέδη ἐπὶ 'Aacupluv
xal Βαθυλωνίων. Τὸ δὲ τοὺς υἱοὺς φαγεῖν, Ev πολι» :
ορχίαις ἐξέδη. Καὶ αὐτοῦ µέμνηται ἐνταῦθα περὶ
τοῦ Χριστοῦ. Ἔσται, φησὶν, ἡ ζωή σου xpepapévn
πρὸ ὀφθαβμῶν σου. Ἐνταῦθα κχεῖται, Μήτις la
πιχρίας, οὗ χαὶ ὁ Παῦλος ἐμνημόνευσεν ἓν τῇ πρὸς
Ἑδραίους. Ἐνταῦθα κεῖται, Τὰ κρυπτὰ Koplo τῷ
θιῷ, τὰ δὲ φαγερὰ ὑμῖν καὶ τοῖς τέχνοις ὑμῶν.
"Οτι ἡ ἐντο.λἡ αὐτοῦ, φησὶνε, οὐκ ἔσται ὑπέρογχος.
Οὐκ iv τῷ οὐρανῷ, ἵνα εἴπῃς, Τίς ἀναδήσεται εἷς
τὸν οὐρα-όν; οὐδὲ πἐραν τῆς θα.Ίάσσης, dAA'
ἐγγύς cov τὸ ῥημά ἐστι) ἐν τῷ στόμµατἰ σου.
Ταῦτα περὶ τῆς νομιχῆς ἐντολΏς εἰρημένα εἴλκυσεν
εἰς τὴν πίστιν τὴν εἰς Χριστὸν ὁ Παῦλος" Διαμαρτύ-
ροµαι ὑμῖν, qnot, τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, Gore
ἀγαπᾷν τὸν θεόν. Τότε καλεῖ τὸν Ἰησοῦν τὸν Νανῆ,
καὶ ἑντέλλεται ἡγεῖαθαι τοῦ λαοῦ, καὶ μὴ φοθεῖσθαι
τοὺς πολεµίους, θεὸν ἔχοντας βοηθόὀν. Καὶ παραινεῖν
ὥστε ἐν ταῖς σχηνοπηγίαις παντὶ τῷ λαῷ τὸν νόµον
ἀναγινώσκεσθαι. Προλέγει τῷ Μωῦσῇ ὁ θεὸς, ὅτι
μετὰ θάνατον αὐτοῦ ὁ λαὺς εἰδωλολατρήσει, xal
κολασθήσεται. Ἔστω οὖν, qnot, fj ᾠδῆῇ αὕτη κατα-
μαρτυροῦσα αὑτῶν. O0 γάρ ποτε λήσονται αὐτῆς.
Καὶ ἔγραψφε Μωῦσῆς τὴν ᾠδὴν, xal προεῖπεν αὐτοῖς,
ὅτι ἀνομήσουσιν. Ἐνταῦθα χεῖται Αὐτοὶ παρεζή-ἑω-
σἀν' µε ἐπ᾽ οὐ θεῷ, κἀγὼ παραζηλώσω αὐτοὺς £x"
οὐκ ἔθνει. Κελεύεται ΜωῦσΏς ἀνελθεῖν εἰς τὸ ὄρος
τὸ ᾽Αβαρεὶμ, ὃ καὶ Ναδαὶ ἑλέγετο, καὶ ἰδεῖν τὴν ΥΏν
ἐπαγγελίας xa εὐλογήσας ἑκάστην quihv, ἐτελεύ-
τησε’ xal οὐκ εἶδεν οὐδεὶς τὴν ταφὴν αὐτοῦ ἕως τῆς
ἡμέρας ταύτης. Ἑνταῦθα ἑτελειώθησαν τὰ πέντε βι-
θλία Μωῦσέως, ἃ μόνα ἑδέζαντο οἱ Σαμαρῖται.

Σύνογις τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Navi.

Κελεύεται d Ἰτσοῦς διατάττειν τῷ λαῷ, τῷ τε νό-
pt τοῦ θεοῦ προσέχειν. Πέμπει χατασχόπους, εἰσ-
Ἕλθον εἰς τὴν Ἱτριχώ. ᾿Αχούσας ὁ βασιλεὺς τῆς πό-
λεως, ἔπεμφε, ζητῶν τοὺς ἄνδρας παρὰ 'Paà6 «f
πόρνῃ τῇ ὑποδεξαμένῃη. 'H δὲ ἔχρυψε τοὺς χατασχό-
πους. Καὶ ἀντὶ ταύτης τῆς χάριτος ἤτησε τὴν σωτη”-
ρίαν τῆς οἰκίας αὐτῆς, ὅταν dj πόλις ληφθῇ: οἱ δὲ
ἐπένευσαν. Καὶ ἁπελθόντες ἀπήγγειλαν τὰ γενόµενα.
Παραγγέλλει τῷ λαῷ, ὥστε διαθῆναι τὸν Ἰορδάνην,
καὶ διέδησαν ErÀ ξηρᾶς, xoi λίθους ἔστησαν ἐν τῇ
στρατοπεδείᾳ δώδεχ1. λχούσαντες οἱ βασιλεῖς τῶν
᾽ΑἉμοῤῥαίων [559] οἱ πἐραν τοῦ Ἰορδάνου, xal οἱ βα-
σιλεῖς «f; Φοινίκης, ὅτι διὰ ξηρᾶς διέθησαν τὸν "lop-
δάνην, χατετάκησα", καὶ χατεπλάγησαν. Τότε Ἱησοῦς
προσταχθεὶς µαχαίραις πετρίναις περιτέµνει τοὺς
Ἰουδαίους. Ἐπεὶ τεσσαράχοντα ἔτη ἀνέστραττο
Ἱσραὴλ iv τῇ ἐρήμῳ, xal διὰ τοῦτο ἀπερίτμητοι

€ Hzc adduntur ex cap. 30, v. 11.
4 Liber Josue in lug unensi sic incipit :
ται τὸ BO (ov, Κελεύσται.

Ἰησοῦς xe) £i -

557

ἦσαν αὐτῶν ol πλεῖστοι τῶν µαγχίμων, οἳ καὶ ἁπ-
ὠλοντο' ἀντὶ δὲ τούτων ἀντικατέσττσε τοὺς υἱοὺς a5-
τῶν. οὓς 6 Ἰησοῦς περιέτεµε διὰ τὸ γενέσθαι αὐτοὺς
ἀπεριτμήτουφ ἐν τῇ ὁδῷ. Τότε ἑποίησε τὸ πάσχα.
Καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ᾗ ἔφαγον ἄνυμα ἀπὸ τοῦ σίτου τῆς
γῆς ἐχείνης, ἐξέλιπε τὸ μάννα. Κελεύξται ὁ Ἱτσοὺς
λῦσαι τὸ ὑπόδημα αὐτοῦ, καὶ χυχλῶσαι τὴν Ἱεριχῶ
μετὰ σαλπίγγων xaV τῆς κιδθωτοῦ ἡμέρας ἑπτά. OU
γενοµένου αὐτόματα ἔπεσον τὰ τείχη. ΔΏλον οὖν ὅτι
ἔχτοτε ἀρχὴν ἔλαθε λύεσθαι τὸ σάθδατον' ὅθεν php
ἂν ἄρξηταί τις, ἀνάγχη τὸ σἀθέατον ἐμπεσεῖν ἓν ταῖς
ἓξ ἡμέραις. Τότε σώσεται μὲν fj 'PaX6 μετὰ τῆς ουγ-
γενείας αὐτῆς, καὶ οἰχεῖ Ev τῷ Ἱσραὴλ, ἐμπ.πρᾶται
bb ἡ πόλις xol ἀναθεματίσεται, xa) καττράσατο "In-
σοῦς τῷ οἰχοδομοῦντι αὐτὴν. Ἔκλεψεν ἐκ τοῦ àva-
θέματος "Ayap, xal ἠττᾶται ὁ λαὺς προσθαλὼν ἑτέρᾳ
"eet, Δεῖται τοῦ θεοῦ Ἰησδῦς, χελεύει ὁ θεὸς ἐξ,
αρθῆναι τὸ ἀνάθεμα. Ἀνεδείχθη ὁ "Ayap, λλέγχθη τὸ
χλέμμα, ἐλιθοθολήθη μετὰ τῶν vlov καὶ θυγατέρων
ὁ "Ayao. ᾽Ανξμαχέσατο Ἰησοῦς τὴν µάχην, xai εἷλε
τὸν Γάζαν, xaX ἐνεπύρισε' καὶ ἔπεσον ἐν αὑτῆ δώδεχα
χιλιάδες xal τὸν βασιλέα τΏς πόλεως ἐχρέμασαν ἐπὶ
ξύλου. Συνέρχονται πολεμησαι τὸν Ἱσραῇλ οἱ βασιλεῖς
τῶν ᾽Αμοῤῥαίων χαὶ Χαναναίων, xai οἱ λοιποί. Οἱ-
χοδημεῖ Ἰησοῦς θυσιαστήριον ἐκλίθων ὁλοκλήρων xat
γράφει τὸ Δευτερονόμιον Exst. Καὶ οἱ ἡμίσείς ἵσταν-
ται πλησίον τοῦ ὄρους Γεθὰλ, xaY οἱ ἡμίσεις πλησίον
τοῦ ὅρους Γαριζίν. Ἐντεῦὺθεν τὰ χατὰ τοὺς Γαδαω-
νίτας. Οὗτοι γὰρ ἀχούσαντες περὶ τῶν Ἰσρατλιτῶν,
καὶ φοθηθέντες αὐτοὺς ἐξ ὧν ἤδη χατώρθωσαν Ey τοῖς
πολεµίοις, ἔρχονται πρὸς αὐτοὺς, παλαιὰ περ,θέµενοι
ἱμάτια, ἄρτους ἐπιφερόμενοι ξηροὺς, σανδάλια πεπα-
λαιωμένα, xal act πρὸς τὸν λαὸν. ὅτι Ex γῆς πόῤῥω-
θεν ἤκουσι, xal σημεῖον τοῦ πόῤῥω οἰχεῖν, τὰ ἱμά-
τια, χαὶ τοὺς ἄρτους, xal tà σανδάλια ἐποιοῦντο.
Ἐν γὰρ τῇ ὁδῷ αὐτὰ πεπαλαιῶσθαι ἔλεγον" Ίχειν δὲ
ἐπὶ τῷ σννθήχας ποιῄσασθαι πρὸς αὐτοὺς εἰρήνης.
Οἱ δὲ μὴ ἑρόμενοι τὸν θεὸν, ἐπο.ῄσαντο συνθήχας.
Ὡς δὲ ἔγνωσαν Ἱπατημένοι, xal ὅτι οὗ πόδῥω, ἀλλὰ
πλησίον οἰχοῦσι, pij δυνάµενοι αὐτοὺς χαταπολεμῆ-
σαι διὰ τοὺς ὄρχους, δούλους ἐποιῄσαντο ξυλοχόπους
«e xai ὑδροφόρονς. Ἐνταῦθα ἐχθαίνει d) πρόῤῥησις
τοῦ Νῶει Αν εἶπε' Χαγαὰν παῖς οἰχέτης ἓξ ἐχείνου
γάρ εἶσιν οὗτοι. "Πχουσεν ᾿Αδωνιθεζὲχ βασιλεὺς
Ἱερουσαλὴμ, [240] ὅτι ἑάλω Ἱεριχὼ xa Γάζα. xoi
ὅτι πηὐτομόλησαν οἱ Γαθαωνῖται, χαὶ ἐπιστρατεύει
ἐπ᾽ αὐτοὺς μετὰ xal ἑτέρων βασιλέων. Οἱ δὲ ἐχάλουν
εἰς συμμαχίαν τὸν Ἰησοῦν. "ΗἨλθε δὲ χαὶ συνέξαλε,
xa ἑἐτρέφατο αὐτούς' χαὶ ἄνωθεν ἐπ᾽ αὐτοὺς χάλαζα
χαττνἐχθη’ χαὶ πλείους ἀνεῖλεν fj χάλασα, ἢ οἱ via
spat) kv payaipg. Τότε ἕστη ὁ ἥλιος χατὰ Γα-
θαὼν, καὶ ἡ σελήνη χατὰ φάραγγα Ἑλώμ' xal πάντα
τῶν ἐχθρῶν τὸν λαὺν ἀπέχτεινεν Ἰησοῦς, xal πέντε
Βασιλεῖς. ED δὲ xai τὴν MaxrAX, xal τὴν Λοθνὰ,
καὶ τὴν Λαχὶς, καὶ τὴν Ὀδολἀν, καὶ τὴν Χεθρὼν,
xaX τῖν Δαθὴρ, καὶ «hv ὁρεινῆν, καὶ τὴν πεδινἠν.
Συνηλθον ἕτεροι βασιλεῖς πολλοὶ μετὰ στρατοπέδων
μεγάλων, xal τούτους εἶλεν Ἰησοῦς. Ἔγχειται δὲ
αὐτῶν ἐνταῦθα xal τὰ ὀνόματα καὶ αἱ πόλεις. xal ὁ

S. J9ANNIS CIHIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

5:8
ἀριθμός. Ipoaváco:cat δὲ Ἰτσυὺς διαδοῦναι thv γῆν
τοῖς Ἱσρσηλίταις. Καὶ διαγράφει τίς φυλὴ civag κλ{-
(oue ἔλαθε, χα) τοῖς Λευῖταις τί 6903. Ἑχπέμπεται
Ἰησοῦς thv φυλὴν 'Ρουδὶµ xa τὸν Γὰδ xai τὸ futs»
φυλής Μανασση εἰς τοὺς χλήρους αὐτῶν, οὓς ἔλαθον
ἔτι ζώντος Μωῦσέως, Οἱ δὲ ἀπελθόντες, παρὰ τὸ»
Ἱορδάνην ᾠκρδόμησαν βωμµόν. Ἑτάραξε τοῦτο τὰς
ἄλλας φυλάς. "Qovto γὰρ ἀποστασίας ἕνεχεν τοῦτο
πεποιηχδναι αὐτούς. Πέμπουσι πρὸς αὐτοὺς ἔγχα-
λοῦντες, οἱ δὲ ἀπελογοῦντο λέγοντες, οὐχ ἁποστασίας
ἕνεκεν οἰκοδομῆσαι τὸν βωµόν’ ἀλλ᾽ ἵνα μὴ ἔχωσιν
οἱ μεθ) ὑμᾶς γενόµενοι τοὺς ἡμετέρους vlobe ὡς ἆλλο-
τρίους τῆς ἑαυτῶν συγγενείας, διὰ τὸ τὸν "lopbávr,v
μέσον ἑχατέρων ῥεῖν' ἀλλ᾽ ἵνα ᾗ ὁ βωμὸς εἰς μαρτύ -
ριον, καὶ μὴ ἔχωσι λέγειν τὰ τέχνα ὑμῶν τοῖς ἐΥΥό-
vote ἡμῶν, Οὑκ ἔστιν ὑμῖν μερὶς Κυρίου. Ἐπείσθη-
σαν μηχέτι πολεμῆσαι αὐτοὺς αἱ λοιπαὶ φυλαί. Τότε
συγχαλεῖ τοὺς Ἱσραηλίτας Ἰ,σοῦς, xat ὑπομ'μνῄσχειε
αὐτοὺς τῶν τοῦ Θεοῦ εὐεργεσιῶν, xaX παραινεῖ ϱ»-
λάττειν τὸν νόµον, xol προλέγει τὰ διαδεξόµενα αἎ-
τοὺς χαχὰ, cl μὴ φυλάξε:εν, xal τελευτᾷ. Τελευτᾷ δὲ
xai Ἐλεάζαρ ὁ ἱερεὺς, xai ἱεράτευτε Φινεὶς ὁ vi»;
αὑτοῦ ἀντ' αὐτοῦ. Kal εἰδωλολάτρησαν * οἱ Ἰασραηλί-
ται, xal παρεδόθησαν τῷ Αἰγλὼμ βασιλεῖ Μωὰθ, καὶ
χατεχυρίευσεν αὐτῶν ἕτη δεχαοχτώ.

Σύνογψις τῶν Kpirón.

Ἐνταῦθα χεῖται ποίάς μὲν πόλεις εἶλον, ποίας δὲ
ἀφῆχαν φόρου ἐπιτελεῖς αὐτοῖς εἶναι οἱ Ἰσραηλῖτα,.
Καταμᾶλακισθέντες γὰρ πρὸς τοὺς τοῦ πολέμου πύ-
νους, παρέθησαν τὸ πρόσταγμα τοῦ θεοῦ, χελεῦσᾶν
πάντας Ταντελῶς ἄρδτν ἀφανισθῆναι. ΗἨλθεν ἄγγε-
λος παρὰ Κυρίου πρὸς τοὺς Ἱσραηλίτας, καὶ Ώλεγξεν
αὐτῶν thv Παρανομίἀν. Δέον γὰρ, φπαὶ, πάντας
ἀφανισθῆναι, ὑμεῖς δὲ καὶ ἀυνθ/κὰς ἔθεσθε πῥὸς αὖ-
τούς’ διὰ τοῦτο οὐχ ἐξολοθβεύσει ὁ θεὸς τὰ ὑπολειπό-
μενα ἔθνη. Ταῦτα ἁκούσαντες ἔχλανταν ὁμοθυμαδὺὸν,
καὶ Κλάνθμὸς ὁ τόπος ἐχλίθη. Καὶ παρη»όµουν xat
εἰδωλολάτρουν συνεχῶς, χάὶ πἀρεδίδὀντο τοῖς ἐχθροῖς,
καὶ ἁ πηλλάσσοντ» τῆς δουλείας, γα) πάλιν τοῖς αὐτοῖν
ἐπέμενον καχοῖς. Παρεξόθησαν Χουσὰρ Σαθὼν b βα-
σιλεῖ Συρίας ἔτη η’, χαὶ ἔσωσεν αὐτοὺς Κύριος διὰ
[5Η] Γοθονοὴλ τοῦ χριτοῦ. Καὶ παρεδόθηάαν τῷ
Ἐγλὼμ βασιλεῖ Mox6, xat ἔχραξαν πρὺς τὸν θεὸν,
xaX Ίγειρεν αὐτοῖς ᾿Λὼδ, ὅσέις δόλῳ ἀνεῖλε τὸν
Ἐγλὼμ καὶ τὸν Μωάθ. Μέτα τοῦτον Expive Σομεγὰο,
Δεδώρα *, Ὑυνὴ προφῆτις. Δουλενόντώων δὲ τῷ βασι-
Ast Χαναὰν τῶν Ἱσραηλιτῶν, γελεύει τῷ Βαρὰχκ |
Δεθώρα ὀτραάτηγῆσαι τὸν πόλεμον. Ὁ δὲ οὐκ ἠνείχε-
το, εἰ μῆ καὶ αὐτὴ] συνεξἐλθοι αὐτῷ' xol συνςξηλθεν
ἡ Yovf. Γενομένου δὲ τοῦ πολέμου, φεύγουσιν οἱ
πολέμιοι, καὶ ὁ στρατηγὸς Ἰαθὶς Σισάρα ἐλθὼν ρός

* [n Lugdunensi legitur xai εἰδωλολατροῦσιν. lbidem
pro Αἰγλὼμ legitur "EyAóp..—

b |n editione Romana legitur Χονσαρσαθαίμ, in Vulgata
secundum llebraicam veritatem Chusan Rasathaim. Y.ugdu-
nensem sequimur. Coislinianus vero habet Xovcà6 Σύρφ
βασιλεῖ Συρίας. Καὶ ἔσωσεν.

* [n manuscripto Coislin. hic Δεδδώρα legitur, et paulo

,

post Δεθώρα.

351

erant, et reges Phoenices, cos sicco pede transivisse
Jórdanem, exterriti, perculsique suut. Tunc Jesus
jussus cultris lapideis circeumcidit Judaeos. Quia qua-
draginta annis versatus fuerat Israel in deserto, ideo-
que multi eorum bellatorum, qui obierant, incircum-
cisi erant (a) ; pro illis substituit Deus filios eorum,
quos Jesus cireumcidit, quod ipsi incireumcisi mausis-
scnt in via. Tunc fecit pascha. Et a die qua comede-
runt azyma ex frumeuto terrz illius, defecit manna.
Jubetur Jesus solvere calceanientum suum, et circui-
re Jericho cum tubis el arca septem diebus. Quo per-
acto, per sc muri ceciderunt. Manifestum itaque est
jam tuuc coeptum esse solvi sabbatum : undecumque
enim initium quis ducat, necesse est sabbatum inci-
dere in septem illos dies. Tunc servatur quidem Raab
cum cognatione sua , et habitat in Israel, incenditur
auicm urbs, et anathemate percutitur : maledixitque
Jesus ei qui illam rezdificaret. Furatus est ex anathe-
mate Achar, οἱ vincitur populus aggressus aliam ur-
bem. Deui precatur Jesus : jubet Deus tolli anathe-
ma. Depreliensus est Achar , furtum detectum , lapi-
datur Achar cum filiis et filiabus. Pugnavit Jesus cer-
tamine et cepit Gazam, inoendilque : ac ceciderunt in
illa duodecim millia ; regemque urbis suspenderunt
in ligno. Conveniunt ad debellandum Israelem reges
Amorrhxorum et Chananzorum ac reliqui. ZEdificat
Jesus altare ex lapidibus integris, illic Deuteronomium
scribit : dimidiaque pars populi stat prope montem
Gebal, dimidia autem prope montem Garizin. Dehinc
qua gesta sunt circa Gabaonitas. Hi enim ex Israeli-
tarum fama perterrefacti, auditis iis qux jam in bellis
przclare gesserant, ipsos adeunt vetustis juduti vesti-
ΙΩθ6Η/ἱ5, panes aridos ferentes, sandaliaque velcra,
populoque dicunt se ex terra longinqua veuire, si-
gnumque procul remotarum sedium esse vestimenta ,
panes et sandalia : nam in longa via liec detrita fuisse
dicebant : venire autem se ad pacta pacemque cum
ipsis iucunda. llli autem Deo non consulto, fo:dera
inierunt. Ut vero cognoverunt se deceptos fuisse,
illosque non. procul, sed prope habitare, cum nou
possent illos oppugnare contra juramenta, servos
ipsos constituerunt lignarios, et aqux bajulos. Hic
exitum habet przdictio Nox (Gen. 9. 25), quam di-
xit : Chanaan puer servus (b) : ex illo namque lii orti
fuere. Audivit Adouibezec rex Jerusalem captam
fuisse Jericho et Gazam, Gabaonitasque transfugisse,
ac bellum ipsis intulit aliis sibi adjunctis regibus. llli
vero ad auxilium sibi ferendum Jesum vocarunt. Ve-

(u) Jo. Chrysostomus, qui sepe cum Jud:eis concertabat,
maxime vero Antiochize, legalia non tanta religione a ve-
teribus illis observata esse, quanta dicebaut Judi sui
temporis, szepe indicat ; hic autem ait iacircumcisos obiisse
illos, qui in deserto mortui fueraot, et mox probat sabba-
tum non observatum fuisse, quando septem diebus cum
arca muros Jericho circuibant ; necesse quippe | fuisse in
illis sejtem diebus incidere sabbatum. δίο Supra Corumen-
tario iu. Isaiam de sacrificiis arguit, οἱ Comment. in Psal-
mos de liac ipsareloquens, hiec babet : Septem autem die-
rum numerus jam anie nobis solvit sabbatum. Non enim ejus-

moi legis precepta principaliter duta sunt. Quze hic longe
clarius explicantur : Jum tunc , quit , ceptum esse. solvi

m.
(bY Yide quz diximus supra in Synopsi inGencsim rirca
maledictionem Chanaaui in Gabaoriis completam. '

PaATROL. Gn. LVI.

SYNOPSIS SCIUPTURJE SACTILE.

3358

nit autem ille, prelioque commisso in fugam iilos
verlit : ac de cxlo in illos grando decidit ; pluresque
grando occidit, quam filii Israel gladio. Tunc stetit
sol contra Gabaon et luna contra convallem Elom;
totumque inimicorum populum interfecit Jesus, nec-
non quinque reges. Cepit autem Macelam ct Lobnam,
Lachis , Odolam, Chebronem et Dabir, et montes et
planitiem. Convenerunt alii reges multi cum exerciti-
bus magnis : et hos quoque occidit Jesus. IIorum hic
nomina recensentur, et urbes, numerusque. Jubetur
Jesus terram tradere Israclitis : ac describitur quse
tribus sortes acceperiut, et quid Levitis datum fucrit.
liemittit Jesus tribum Ruben et Gad dimidiamque
tribum Manasse in sortes suas, quas acceperant adhuc
vivente Moyse. Qui autem abierunt, aram ad Jorda-
nem :edificarunt. Hoc alias tribus perturbavit. Puta-
bant enim illos boc defectionis causa fecisse. Miseruut
qui ipsos reprehenderent : illi vcro sese purgantes
dixerunt, se non defectionis causa aram zdiíicasse ;
sed ne posteri vestri, inquiunt , filios nostros alienos
liabeant a sua cognatione, eo quod Jordanis inter me-
dium eorum fluat ; sed ut sil ara in testimonium, nec
possint dicere filii vestri nepotibus nostris, Non. est
vobis portio Domini ; sicque persuaserunt reliquis tri-
hubus ne sibi bellum inferrent. Tunc convocat Israc-
litas Jesus, ipsisque in memoriam revocat Dei bene-
ficia, hortatur ut legem observent , przdicitque mala
que illos exceptura sunt, nisi illam custodierint, et
mortuus est. Moritur et Eleazar sacerdos, etin lucum
ejus sacerdotium obtinet Phinees filius ejus. Et filii
Israel idola coluerunt, traditique sunt in manus
Jglom regis Moab (a), qui in illos imperium obti-
nuit annis octodecim.

SYNOPSIS JUDICUM.

llic narratur quas urbes ceperint, quasque sibi tri-
butarias fecerint Israelitae. Nam circa belli labores
emolliti, transgressi sunt mandatum Dei , quo jube-
bantur omnes internecione delere. Venit angelus a
Domino ad Israelitas , qui illorum przxvaricationem
redarguit. Cum enim oportuisset illos delere , inquit,
vos foedera cum ipsis iniistis : ideo non exterminabit
Deus reliquas gentes. His auditis illi fleveruut unani-
miter, locusque vocstus est Fletus. Et prxvaricati
sunt, ac tradebantur hostibus, eta servitute liberaban-
tur, rursumque iisdem in malis perseverabant. Tra-
diti sunt Chusab Sathon regi Syri: annis octo, et eri-
puit eos Dominus per Gothoniel judicem. Et traditi
sunt Eglum regi Moab, et clamaverunt ad Dominum,
οἱ suscitavit illis od, qui dolo occidit Eglom et Moa.
bitas. Post hunc populi judex fuit Somegar, et postea
Debora mulier prophetissa. Cum autein regi Chanaan
servirent Israelit:«, Baracum jubet Debora se ducem
belli prx:bere. llle noluit, nisi et illa cum ipso exiret :
exivitque mulier. Commi: so pralio, fugerunt hostes. :
duxque Jabisi Sisara accedens ad. quamdam mulie-

(u) ΗΦο quze de /Eglom hic legnntur, ex capite sequenti
huc traussumpta sunt in textu LXX, nec habentur in He-
brzo : quz porro de /Eglom hic yaucis verbis dicuntur jq
eadein. Editione, pluribus narrantur in libro Judicu.u.

21

$59
rem Jaélem diciam , petebat ab illa potum : illa pro
aqua lac illi dedit. Ut autem post potum obdormivit,
arreptum vectem rpulier per tempora ejus transfixit.
Sic mortuus est Sisara : ingressusque Darac vidit il-
lum mortuum. Tunc cancum triumphale cecimit
Debora. Rursus traduntur israelitz: in manus Madiam;
nam frequenter Deom irritabant, Tune Gedeoni visus
est angelus, qui illum ad bellum concitavit. Dehine
yrzcipit illi Dominus wt immolaret vit&lum saginatum
pauis sui, et afferret holocaustum , Baalisque aram
destrueret. Paruit ille, et obtulit holocaustum Deo.
Signumquoe petit Gedeon qui et Jerobeal vocatus est,
in vellere editum. Jubeturque totum dimittere exerci-
tum, trecentosque tantum retinere. Id quod ille feeit,
et congressus cum lampadibus et tubis, hostes prefli-
gavit. Tunc occisi sunt Oreb et Zeb principes Madiam,
et Zebee et Salmana reges. Gedeon moriens reliquit
filios septuaginta, et ex coneubina unum Abimelecum.
Mic occisis septuaginta fratribus, regnum obtinuit :
Rec multo elapso tempore fratricidii pesas dedit. Cum
enim in prelio aecessisset ad quamdam urbem, frag-
mento mole caput ejus a muliere cenfractum est,
Wleque vitam amisit. Pust Abimelec judicavit Thola ,
post Tholam Jair. Et irritaverum Deum filii Igrael, et
traditi sunt in manus Ammon. Tunc Jephthze mere-
tricis filium et a domo paterna per fratres ejeetum,
ducem belli contra filios Ammon esse regant princi-
pes populi , ipsique imperium tradunt. ]He obtempe-
ravit, ac legatis ad regem filiorum Ammon missis,
eum nihil suasisset, vovet se Deo immolaturum eum
qui primus ipsi oceurreret, si rediret ex bcllo : com
misso praelio cum vicisset hostes, filiam suam inmo-
lat : ipsa enim prior occurrit illi. Rursus irritaverunt
Deum filii Israel, et traditi sunt in manus alienigena-
rum. Tunc nascitar Sompson, et visa muliere in
Thamnatha, ejus amore eaptus est, ipsamque uxorem
docere volebat. Parentes autem primo impediebant,
«iod illa alienigena esset : ut autem viderunt ipsum
instantem, non ultra prohibuerunt.Cum abiret autem
de illa colloquuturus, occurrit illi leo quem manibus
suis occidit. Cum autem nuptiz celebranda essent,
*ursam profeetus, videt favum mellis in ore leonis,
quem occiderat, et aceeptum comedit, deditque pa-
rentibus et concivibus suis : atque cenigma proposuit
ipsis dicens : Er ere comedentis egressus est cibus , id
'€st, ex ore leonis; et ex austero pre amaritudine dul-
cedo (Jud. 14. 14). Promisitque se daturum ei qui id
interpretaretur triginta sindonas, et triginta stolas ;
sin non possent, sibi tantumdem darent. Ut autem
iMi hxrebant, et explicationem non repericbant, uxo-
ri ejus comminati sunt mortem, nisi ab illo explica-
tionem znigmatis edisceret ; eum didieisset illa, ipsis
annumtiavit : δὲ cum illam explicationem dixissent,
pignora aceeperunt. indignatus est Sampson. Patcr
autem sponse metuens, illam pronubo suo de-
dit *: id quod magis Sampsonem eontristavit, et arrc-
* Septuaginta, évi τῶν φίλων αὐτοῦ. Álius, cujus nome
tacetur in Hexaplis nostris 15, 2, ἑνὶ τῶν συν v αὐτοῦ.

[ncertum an Chrysost^mus ín exemplari suo νυµφαγωγόν
habuerit, ex aliquo im:erprete desumptum, num vero

S. JOANNIS CHRYSOSTOM! ARCHIEP. CONSTANTINOD.

$10

ptis vulpibus trecentis, lampadibusque a tergo eorum
accensis, emisit in campos alienigenarum : ut autem
campestres eorum messes incendit, illi spons:e do-
wum cum ipsa sponsa et patre ejus combusserunt.
Neque hoc facto sedavit iram Sampson, sed adhnc
oppugnabat eos. lll vero instructa contra Israelem
acie, Sampsonem petebant; illum vero vinctum hosti-
bus tradiderunt IsraeKtze. — Fractis ille vinculis, eum
invenisset maxillam asini, mille cuin illa viros occi-
dit. Cumque siti afffigeretur, precatus est Deum, et
exivit aqua ex maxilla,et bibit. Inde venit ad mere-
tricem mulierem in Gazam, ipsumque hostes circum-
dederunt : ille vero media nocte eductas nrbis portas
imponens humeris suis, abiit. Adamavit post απο
mulierem quamdam Samsom D»Kdam nomine (a), et
aecepit eam in uxorem. Huic promiserunt satrapze
alienigenarem mille et centum argenteos , si ab ipso
edisceret, quo pacto expugnatu facilis foret. Cum
autem illa id ediscere conaretur, primo quidem illam
decipiebat : demum, eum importune illa insisteret,
veritatem ipsi enuntiavit, nempe se , si quis sibi ca-
pillos auferret, infirmum evasurum. Hla evocatis sa-
trapis, cum ilum ad somnum inductum tonderi cu-
rasset, infirmum reddidit. Ipsum vero captum
alienigenz:e excxcarunt, et injecerunt in carcerem.
Illi vero lztabantur, et eduxeruut eum ex carcere, ut
ipsi iHuderent, Sampson autem aecrbe ingemiscens,
eum Dominum rogasset ut sibi vires inderet , arreptis
columnis domus iisque coneussis, domum decussit in
satrapas , in seipsum et in alium populum multum,
pluresque tune mortui sunt quam ipse vivens occide-
rat. Deinde bellnm movent qui ex tribu Dan erant,
kaisamque capiunt, etipsi nomen indiderunt : statue-
runtque ibi seulptile colendum. Vir Levita, cum con-
cubina ejus irata abscessisset in domum patris sui ,
profectus est ut illam seeum reduceret ; eum accepta
illa rediret , iterque ageret, divertit in Gabaa Benja-
min, apud senem quemdam. Qui in Gabaa. erant. cir-
eumdantes domum , petebant hospitem, ut contume-
liam ipsi inferrent. Senex paratus erat ipsis tradere
filiam suam virginem. llli accepta concubina, illuse-
runt ei per tetam nectem. Appetente luce, illa dimissa
abierunt. Hla vero ex inducta sibi molestia, cum ad
dómum, quo diverterat vir ejus, pervenisset, exspira-
vit. llle egressus , cum mortuam invenisset, cadaver
in duodecim partes divisit, misitque duodecim tribu-
bus. Factum indigne tulerunt Israelite, et armati pe-
tebant eos qui mulieri contumeliam fecerant. Ut an-
tem DBenjamite illos tradeze renuerunt , bellum
moverunt. Et primo victi suut, secundo siniliter : iu
tertio autem congressu totam tribum Benjamin per-
cusserunt, preter sexcentos , qui aufugerant. Cum
autem periculum esset ne tola tribus periret (neque

jpse pro συνεταίρῳ, scilicet ex numero triginta illorum,
qui sponsalibus tnterfuerant, vupqoy appellaverit.

(a) Ila textu Graco Coislinianl Cod. LUP, Τοναικός τινος
Δαδαλινῆς à Σαμύὼν Δαλιδᾶς. Nescio qnid hoc vocabuli sit ; videtur
hic patrize nomen apponi. Verum Samson Dali Jam, sive Da-
lilam amabat, quie in. Alsorech, vcl, ut Vulgata babet, iu
valle sorech babitabat; nullaque hic observatur nominum
aflinitas.

939
τινα Yuvalxa Ἰαἡλ λεγομένην, τει πιεῖν ἡ ὃξ γάλα
ἔδωχεν αὐτῷ ἀντὶ ὕδατος. Ὡς δὲ ἐχαιμήθη πιὼν,
πάσααλον λαθοῦσα f, Υυνὴ, διήλατσεν διὰ τοῦ χροτἆφου
αὐτοῦ. Καὶ οὕτως ἀπέθανε Σισάρα' χαὶ ἐπελθὼν Βα-
ρὰκ εἶδεν αὐτὸν τεθνηχότα. Τότε ᾖσεν Qóhv Ac6opa
ἐπινίχ.ον. Πάλιν παραᾶίδονται εἰς χεῖρας Μαδιὰμ οἱ
Ἱσραηλῖται, αννεχῶς γὰρ παρώργικον τὸν θεόν.
Τότε τῷ Γεδεὼν ὤφθη ἄγγελος, καὶ παρώρμτσεν εἰς
πόλεμον. Εἶτα ὁ Κύριος χελεύει αὐτὸν θῦσαι τὸν µά-
σχον τὸν σιτευτὸν τοῦ πατρὺς αὑτοῦ, χαὶ ἀνενΣγχεῖν
ὁλοχαύτωμα, xxi τὸ θυσιαστέριον χατασκάψαι τοῦ
Βάαλ. Ἐποίησεν οὕτως, καὶ ἀνήνεγχεν ὁλχαύτωμα
τῷ θ:ᾷῷ. Καὶ alzzt σημεῖον ὁ Γεδεὼν ὁ καὶ Ἱεροδαὰλ
τὸ ἐπὶ o0 πόχου γενόμενον, Καὶ χελεύεται ἅπαν
ἀποπέμφαι τὸ στρατόπεδον, τριακοσίους δὲ µόνον
χατασχεϊῖν. Καὶ ἐποίησεν οὕτω, χαὶ συμθαλὼν μετὰ
λαμπάδων χαὶ σαλπίγγων, εἷλε τοὺς πλλεµίους. Τότε
ἀνηρήθησαν 'Oph6 xat 246 οἱ ἄρχοντες Μαδιλῃ, καὶ
Z:6:k xal Σαλμανὰ οἱ βασιλεῖς. ᾿Αποθανὼν Γεδεὼν
χατέλιπεν υἱοὺς ἑδδομήχοντα, xal ἀπὸ παλλακίδος
ἵνα τὸν Αθιμέλεκ. Οὗτος τοὺς ἑθδομήκχοντα ἀνελὼν,
ἐχράτησε τὴν βασιλείαν καὶ μετ οὗ πολὺ δίχην
ἔδωχε τῆς ἁδελφοκτονίας. Προσελθὼν γὰρ ἐν πολέμῳ
τινὶ πόλει, κλάσµατι µύλου ἐθλάσθη ttv χεφαλὲν ὑπὰ
Υυναιχὸς, xai ἀπέθανε. Μετὰ τὸν ᾿Αθιμέλεχ ἔκρινε
θωλὰ, μετὰ τὸν Θωλὰ Ἰαείρ. Καὶ παρώργισαν τὸν
8:5v viol Ἰσραὴλ, xal παρεδόθησαν εἰς χεῖρας ἊΑμ-
μών. Ἰότε τὸν Ἰεφθάε, υἱὸν ὄντα γυναισὸς πόρνης,
xci ὑπὸ τῶν ἀδελφῶν ἀπελαθέντα τῆς πατέρων οἱ-
χίας, οἱ ἄρχοντες τοῦ λαοῦ ἀξιοῦσι στρατηγῆσαι τοῦ
πηλέμου τοῦ πρὸς τοὺς υἱοὺς ᾽Αμμὼν, xat δ,δόασιν αὖ-
τῷ τὴν &pyf,v. Ὅ δὲ πεισθεὶς, xal πρῶτον πρεσδευ-
σάµενος πρὸς τὸν βασιλέα viov ᾽Αμμὼν, ὡς οὐκ
ἔπειθεν, εὐξάμενος τῷ θεῷ θύσειν τὸν πρῶτον ἁπαν-
τήσαντα αὑτῷ, εἰ ἐπανέλθοι ἐχ τοῦ πολέμου, συµ-
θαλὼν vol, ἐχθροῖ; καὶ νιχήσας, θύει τὴν θυγατέρα
αὐτοῦ. πρώτη Y&p αὐτῷ ἀπήντησεν αὕτη. Πάλιν ταρ-
ώργισαν τὸν θεὺν οἱ Ἱσραηλῖται, xaX παρεδόθησαν
εἰς χεῖρας ἀλλοφύλων. Τότε τίχτεται ὁ Σαμφὼν, καὶ
δὼν γυναῖκα ἓν θαμναθᾶ, ἠράσθη αὐτῆς, xat λαθεῖν
Ἰθέλησε νόµῳ γάμου. Οἱ δὲ γονεῖς τὸ μὲν πρῶτον δι-
εκώλνον διὰ τὸ ἀλλόφυλον εἶναι" ὡς δὲ εἶδον ἐπικτέμε-
vov, οὐχ Πναντιώθησαν. ᾿ΗἨνίχα δὲ ἀπῄει διαλεχθῆναι
περὶ αὐτῆς, συνήντησεν αὐτῷ λέων, xal ἀνεῖλεν [549]
αὐτὸν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ. Ἐπεὶ δὲ ἔδει γενέσθαι τοὺς
Υάµους, πάλιν ἀπιῶν, ὁρᾷ κηρἰον μέλιτος ἐν τῷ στό-
ματι τοῦ λέσντος τοῦ ἀνηρημένου ὑπ' αὐτοῦ, χαὶ λα-
θὼν ἔφαχε, καὶ ἔδωχε xaY τοῖς γονεῦσι xal τοῖς συµ-
πολίταις αὐτοῦ" xai προέτεινεν αὐτοῖς πρόθληµα
λέγων "Ex στόματος ἐσθίοντος é£5406 βρῶσιςα,
τουτέστιν, ix τοῦ στόµατος τυῦ λέοντος, xal ἐκ
σχ.1ηροῦ ávtl τοῦ πικροῦ γυκύ. KaX ὑπέσχετο, εἰ
ἐπιλύσειε, δώσειν αὐτοῖς τριάκοντα σινδόνας, wal
τριάχοντα στολάς' εἰ δὲ μὴ δυνηθεῖεν, ἁπαιτήσειν αὐ-
τοὺς τοσαῦτα. Ὡς δὲ διηπόρουν, καὶ οὐχ εὕρισχον,
Ἠπείλησαν τῇ γυναιχὶ αὑτοῦ θάνατον, εἰ μὴ µάθοι
παρ᾽ αὐτοῦ τὸ αἴνιγμα" dj δὲ μαθοῦσα, ἀπίγγειλεν

* Aliis jacet. verbis z»nigma in editione τῶν O'. Deinde
xai ix expo», in editione τῶν O' etin Theodotione ἐξ
ἰσχνροῦ et ἀπὸ ἰσχυροῦ legitur, ea: forti. In Hebraico autem
legitur YY12. quod idem significat. Symmachus tamen
αἱ 19, 4. TJ. σκληρός convertit, ut etiam eo Icco I.XX ;
quamobrem suspicor hanc lectionem esse Symmachi, et
in editionem τῷ’ cam seilicet, qua Cl.r;:o tomusuteba-
tur, itrepsisse.

SYNOPSIS SCRIPTURA SACRAE.

940
αὐτοῖς, καὶ εἰπόντες ἔλαβον. Ὠργίσθη δὲ 6 Σαμφών,
Ὅ δὲ πατῆρ τῆς νύμφης δείσας, λαθὼν αὐτὴν ἔδωχε
τῷ νυμφαγωγῷ αὐτοῦ" τοῦτο δὲ μᾶλλον αὑτὸν ἑλύπη-
σεν, χαὶ λαδὼν τριαχοσίους ἁλώπεχας, xal λαμπά-
δας ὄπισθεν αὐτῶν ἑξάψας, ἀφῆχεν εἰς τὰ πεδία τῶν
ἁλλοφύλων' ὡς δὲ ἐνεπύριαεν αὐτῶν τὰ σταχυοφόρα
πεδία, ἑνέπρησαν ἐχεῖναι τὴν οἰχίαν τῆς νύμφης μετ)
αὑτῆς xal τοῦ πατρὸς αὐτῆς. Οὐδὲ τούτου γενοµένου
ἐχάλασε τὴν ὀργὴν ὁ Σαμγὼν, ἀλλ) ἔτι ἐπολέμει ab-
τοῖς. Οἱ δὲ παραταξάµενοι χατὰ τοῦ Ἱσραλ, τὸν
Σαμφὼν ἐζήτουν' δήσαντες αὐτὸν οἱ Ἱσραηλίται παρ.
έδωκαν τοῖς ἐχθροῖς. Ὁ δὲ τὰ δεσμὰ διαῤῥήξας, xat
εὑρὼν σιαγόνα ὄνου, χιλίους ἀπέχτεινεν iv αὑτῃ. Καὶ
óxpfoaq ηὔξατα τῷ θεῷ, καὶ ἐξηλθεν ὕδωρ ἐκ τῆς
σιαγόνος, καὶ ἔπ.εν. Ἠλθεν ἐχεῖθεν εἰς γυναῖχα πὀρ-
νην εἰς Γάναν, xai περιεχύκλωσαν αὐτὸν οἱ ἐχθροί; 6
δὲ κατὰ τὸ μεσονύχτιον λαδὼν τὰς πύλας tfc πόλεως.
καὶ θεὶς ἐπὶ τῶν ὤμων ἐξῆλθεν, ἨἩράσθη μετὰ ταῦτα
Υυναιχός τινος ὁ Σαμόὼν ὀνόματι Δαλιδᾶς, καὶ ἔλα-
6:» αὐτὴν εἰς γυναῖκα. Ταύτῃ δὲ ὑπέσχοντο οἱ σα-
εράπαι τῶν ἀλλοφύλων χιλίους xaX ἑχατὸν ἀργυρίους.
εἰ µάθοι παρ αὐτοῦ, πῶς ἂν εὐχαταγώνιδτας νένοιτο.
Ὡς δὲ ἐπειρᾶτο μαθεῖν. τὸ μὲν πρῶτον αὐτὴν Ἱπάτα"
τέλος δὲ, ὡς χατειργάσατο αὐτὸν, εἶπεν αὑτῇ tiv
ἀλήθειαν, ὅτι &áv «t; αὐτοῦ περιέλοι τοὺς βοστρύ-
χους, ἀσθενήσει. Ἡ δὲ χαλέσασα τοὺς σατράπας, xal
χοιμήσασα αὐτὸν, ἐπαίησε ξυρ:σθΏναι, xa .σθένησε.
Καὶ λαθόντες αὐτὸν οἱ ἀλλόφνλαι, ἐτύφλωσαν xal
ἑνέθαλον εἰς τὸ δεσµωτέρι:ον. Οἱ δὲ πὑφραίνοντο, xal
ἐξήγαγον αὐτὸν Ex τοῦ δεσµωτηρίου, εἰς τὸ ἐμπαῖσαι
αὐτῷ; ὁ δὲ πιχρὺν στενάτας, xaX τοῦ Κυρίου δεηθεὶς
ὥστε ἐνιαχῦσαι αὐτὸν, τῶν κιόνων λαθόμµενος τοῦ
οἴχου, καὶ διασαλεύσας, χατήνεγχε τὸν οἶχκον ἐπὶ τοὺς
σατράπας καὶ ἑαυτὸν xai ἕτερον.λαὸν πολὺν, καὶ ἁπ-
έθανον πλείους, f) ὅσοι ἀπέθανον ὑπ' αὐτοῦ ζῶντος.
[545| Μετὰ ταῦτα ἐπιστρατεύουσιν ol Ex τῆς φυλῆς
Δὰν, καὶ ἔλαθον τὴν Λαϊσὰν, καὶ ἐπωνόμασαν αὐτὴν,
καὶ ἕστησαν ἐχεῖ γλυπτὸν λατρείαν. 'Avthp Αενῖτης,
ὀργισθείσης αὐτῷ τῆς παλλαχῆς αὐτοῦ, xal ἁπ-
ελθούσης εἰς τὸν οἶχον τοῦ πατρὸς αὐτῆς, ἀπῄει
χαταλέξων αὐτὴν ἑαντῷ xai λαθὼν αὐτὴὶν ἑπ-
ανηλθεν᾽ ἐν δὲ τῇ ὁδῷ χατέλυσεν εἰς Γαθαὰ τὴν
Βενιαμὶν παρά τινι πρεσθύτῃ. Οἱ δὲ ἐν τῇ Γαθαὰ
περιστάντες τὴν οἰχίαν ἐχείνην, ἐξήτουν τὸν ξένον,
ἵνα ἐξνθρίσωσιν εἰς αὐτόν. 'O πρεαδύτης ἔτοιμος fjv
τὴν θυγατέρα αὑτοῦ δοῦναι αὐὑτοῖς τὴν παρθένον. Οἱ
δὲ λαδόντες τὴν παλλαχὴν, ἐνέπαιξαν αὐτῇ ὅλην τὴν
νύχτα. Ὡς δὲ πρωῖ γέγονεν, ἀφέντες αὐτὴν ἀπῆλθον.
Ἡ δὲ ὑπὸ τῆς ἑπηρείας, ἑλθοῦσα παρὰ τὴν οἰχίαν,
ἕνθα χατήγετο ὁ ἀνὶρ αὑτῆς, ἑξέφυξεν. Ἐξελθὼν δὲ
ἐχεῖνος, xat εὑρὼν αὐτὴν νεχρὰν, διςῖλεν εἰς δεχκαδύο
µέρη, χαὶ ἔπεμφε ταῖς δώδεχα φυλαῖς. Χαλεπῶς δὲ
ἤνεγχαν τὸ γεγονὸς, xai ἑξοπλισάμενοι ᾖτουν τοὺς
ἑνυθρίσαντας τὸ Υύναιον. Ὡς δὲ οὐχ ἐδίδοσαν ἐχεῖνοι.
συνεχρότησαν πὀλεμον. Καὶ τὸ μὲν πρῶτον ἠττίθη-
σαν. xal δεύτερον, ἓν δὲ τῇ τρἰτῃ συμθολῇ πᾶσαν
τὴν φυλὴν Βενιαμὶν χατέχοφαν, πλὴν ἐξαχοσίων τῶν
διαφυγόντων. Ὡς δὲ ἐχινδύνευσεν f quit τελέως ἁπ-
ολέσθαι (οὔτε γὰρ εἶχον οὗτοι γυναῖχας, καὶ οἱ υἱοὶ
Ἱσραὴλ ὤμοσαν ἐξ αὑτῶν μὴ δώσειν αὐτοῖς), ἑλόντες
τοὺς pi] συστρατεύσαντας αὐτοῖς χατὰ τῶν Βενιαµι-
τῶν, τὰς ἑκείνων παρθένους ἔδιωχαν αὐὑτοῖς :ετραχο-
cíag* ὡς δὲ ἑνέλιπον ἔτι, ἑορτῆς τελουµένης, συν-

al

εχώρησαν αὐτοῖς ἐξελθοῦσιν ἀφαρπάσαι παρθένους,
οὐχ εἰδότων τῶν γονέων.
Σύνογις τῆς Ῥούθ.

"ll Νοεμμῆν, ἁποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρὸς, xai
κῶν uiv, χαὶ τοῦ λιμοῦ πανθέντος, δι’ ὃν xol εἰς
τὴν Μωαθῖτιν κατῴχησεν, ἔρχεται εἰς τὴν Ἰουδαίαν,
xal 4$ μὲν µία αὐτῆς νύμφη ἐπείσθη μεῖναι ἐν τῇ
Μωαθίτιδι ἡ δὲ ἄλλη, ᾗ ὄνομα Ῥοὺθ, πολλὰ παρα-
χαλούσῃ, ὥστε μεῖναι, οὖκ εἶξεν, ἀλλά συνηχολούθη-
(δε. Καὶ γαμεῖται τῷ Boot, ἀγχιστεύοντι τὴν Nosu-
μὴν, xal τίχτει τὸν '0655, 6 δὲ 06Υδ τὸν Ἰεσσαὶ, ὁ
& Ἰεσσαὶ Aavtó τὸν βασιλέα.

Σύγογις τοῦ Τετραέασι.λείου.

Ἑλκανᾶ γυναῖκας ἔχων δύο, ἀπὸ τῆς μιᾶς οὖκ εἶχε
παΐδας. Ὡς δὲ ἀνῆηλθε θὺσαι ἐν Σηλὼμ, προσεύχεται
$ vuvh, xai τίχτει τὸν Xapoutà, xai δίδωσιν αὐτὸν
εἰς τὸν olxov Κυρίου διηνεχῶς, καθὼς πηῦξατο πρὶν fj
αυλλαθεῖν αὐτόν. "Hv δὲ ἱερεὺς τότε ὁ Ἠλεί. Oi δὲ
viol Ἠλεὶ Ὀφνὶ χαὶ Φινεὲς, λοιμοὶ xat μοχθηροὶ
Νέοι, µεταλαμθάνοντες ἐκ τῶν θυσιῶν, πρὶν f] προσ-
ενεχθῆναι θεῷ. Ὁ δὲ Ἠλεὶ εὐλόγησε ^v "Avyav,
καὶ ἔσχεν ἔτι τρεῖς υἱοὺς, χαὶ δύο θυγατέρας, xai Σα-
μουῇ) ἐπεδίδου πρὸς ápetfv. 'O δὲ Ἠλεὶ ἀχούσας
τῶν παΐδων τὰ τολμήματα (xat γὰρ xat ἑμοιχῶντο),
[544] ἑπετίμησε λόγῳ * οἱ δὲ οὑχ εἶξαν. Προφητεύεται
tQ "Hcet ὁ ὄλεθρος τῆς οἰχίας αὐτοῦ xai τῶν νἱῶν
διὰ τὴν ἁμαρτίαν τῶν νέων. Απλοῦται δὲ xal τῷ Σα-
pov ἡ ἀπαραίτητος ὀργὴ τοῦ θεοῦ, καὶ ἀπαγγέλλει
καὶ αὑτὺς τῷ Ἠλεί. Συµθάλλουσιν οἱ ἀλλόφυλοι τῷ
Ἱσραὴλ, καὶ τρέπουσιν αὐτὸν εἰς φυγἣν μετὰ τοῦ πα-
εάξαι. Ὡς δὲ καὶ τὴν χιδωτὸν ἐξήγαγον υἱοὶ Ἠλεὶ,
οὗτοι μὲν πίπτουσιν £v τῷ πολέμῳ μετὰ xal ἑτέρων
πολλῶν, τὴν δὲ χιθωτὸν λαμθάνουσιν οἱ πολέμιοι.
ΤΗλθέ τις ταῦτα ἀπαγγέλλων τῷ 'HAel * ὁ δὲ χαταπε-
σὼν Ex τοῦ δίφρου αὐτοῦ συνετρίδη χαὶ ἀπέθανεν "
ἀπέθανε δὲ καὶ ἡ τούτου νύμφη, ἠνίχα ταῦτα ἤχουσεν.
Εἱσήνευχαν οἱ ἀλλόφυλοι την χιθωτὸν εἰς τὸν οἴκον
Δαγών ' ὁ δὲ κατέπεσε δεύτερον, xai συνετρίθη. Ἐπα-
τάχθησαν δὲ καὶ οἱ ἄνδρες εἰς τὰς ἕδρας αὐτῶν.
"Ἠσαν δὲ οἱ ᾿Αζώτιοι οὗτοι, xal pU; ἀνέδωχεν ἡ χώρα
αὐτῶν. ᾿Αποστέλλουσι τὴν χιθωτὸν εἰς T'£0* οἱ δὲ xal
αὐτοὶ ἐπλήγησαν. Πέμπουσιν αὐτὴν εἰς ᾿Ασχαλῶνα *,
χἀχεῖ γἐγονε θάνατος. Συµδουλευθέντες δὲ ὑπὸ τῶν
µάντεων αὐτῶν , ποιοῦσιν ἕδρας χρυσᾶς, καὶ μῦς
χρυσοῦς, καὶ ἐπιθέντες αὐτοὺς ἁμάξῃ μετὰ τῆς χι-
θωτοῦ ὑπέζευξαν βόας, ὧν τὰ τέχνα ἀπέχλεισαν εἰς
οἰκίσχον. A! δὲ ὀρθὴν ἑπορεύθησαν εἰς Βεθσαμῦς.
Δέχονται αὐτὴν οἱ ἄνδρες ἐχεῖνοι, xat θύουσι τῷ θεῷ,
ὀρώντων τῶν σατραπῶν τῶν ἀλλοφύλων. Ὡς δὲ οὐχ
Ἱσμένισαν b, τοντέστιν, οὐ συνεχάρησαν οἱ υἱοὶ "Ieyo-
νίου, Υίνεται mv yh µεγάλη ἐν τῷ λαφ΄ xal φοθη-
θέντες οἱ ἀπὸ Βεθσαμῦς, ἀποστέλλουσιν ἐξ αὐτῶν τὴν
χιδωτὸν εἰς τὸν οἶκον ᾽Αμιναδάδ. Τότε ἐπέστρεφαν
πρὸς τὸν θεὸν οἱ Ἰσραηλῖται, χαὶ ἐπολέμησαν αὐτοὺς
οἱ ἀλλόφυλοι, χαὶ ἠττ/θησαν, τοῦ Σαμουἡλ εὐξαμένου
ὑπὲρ αὐτῶν, καὶ ἔλαδον παρ᾽ αὐτῶν τὰς πόλεις, ἃς

* 1n Coisl. Βαθυλῶνα hic lapsu graphico positum fuit
prO ᾽Ασχαλῶνα.
. λα voce utuntur LXX interpretes, quam probe ex-
plicat. Chrysostomus per σννεχάρησαν, congratulati sunt,
vel una σα sunt.

5. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

242

εἴχον αὐτῶν. Ὡς δὲ ἐγέρασε Zapovt, ol δὲ vict αὖ-
τοῦ οὐχ ἑπορεύοντο ἓν τῇ ὁδῷ αὐτοῦ, συναχθέντες οἱ
Ἱουδαῖοι αἱτοῦσι βασιλέα. Ηλγησεν ἐπὶ τούτῳ ὁ Σα-
μουλλ, xat φησιν αὐτῷ ὁ θεός' Οὐ σὲ ἐξουδεν ήχα-
civ, 4AA. ἐμδ. Tovro οὖν διαμαρτύρομαι αὐτοῖς,
τὸ δικαίωµα τοῦ βασιλέως * τουτέστιν, ὅσης ὀφείλει
παρ) αὐτῶν τυγχάνειν θεραπείας διεμαρτύρατο ὁ
Σαμουήλ; οἱ δὲ ἐπέκειντο αἰτοῦντες. ᾽Απώλοντο € αἱ
ὄνοι Κεὶς τοῦ πατρὺς Σαούλ’ ἔπεμψεν αὐτὸν ὁ πα-
τὴρ ἐπιζητήσοντα ταύτας. "2; δὲ οὗχ εὕρισχε, τοῦ
ἀχολούθου αὑτῷ συμθουλεύσαντος, εἰσέρχεται πρὸς
τὸν Σαμουἡλ ἐρωτήσων περὶ αὐτοῦ. Γνωρίζει αὐτὸν
ὁ θεὸς τῷ Σαμουὴλ λέγων, ὅτι Τοῦτον χρῖσον βασι-
Ma. Προσῆλθεν ὁ Σαοὺλ ἑρωτῶν τὸν Σαμουὴλ, ποὺ
εἴη ὁ βλέπων ' οὕτω γὰρ ἐχάλουν τοὺς προφήτας. Ὅ
δὲ ἔφη, αὐτὸν εἶναι, xoi ἀναγαγὼν αὐτὸν εἰς Βαμᾶ
(θυσία γὰρ ἣν τῷ λαῷ), χαὶ ἑστιάσας, ὑπὸ civ Eoo
χατελθὼν μετ αὐτοῦ χατέχεεν αὐτοῦ τὸν φαχὸν τοῦ
ἑλαίου, xaX καταφιλήσας αὐτὸν εἶπεν αὐτῷ, ὅτι "Ap-
ξεις τοῦ λαοῦ, xal σημεῖά τινα δοὺς ἐξέπεμψεν αὐτὸν,
καὶ προεφῄτευσεν ὁ Σαούλ. [345] Ἑρωτᾷ τὸν Σαοὺλ
ὁ οἰχεῖος αὐτοῦ, ποῦ ἀπῆλθεν * ὁ δὲ εἶπεν' Εἰς ἐπιξή-
τῆσιν τῶν ὄνων. Συνάγεται ὁ λαὸς εἰς Μασσηφᾶ ΄ χει-
ροτονεῖται Σαούλ. Ἐπανίσταται ὁ ᾽Αμμανιτῶν βασι-
λεὺς τοῖς Γαλααδίταις * πρεσθεύονται πρὸς τὸν Σαούλ’
ἐλθὼν συνεµάχησεν αὐτοῖς, xaX εἷλε τοὺς πολεµίους
κατὰ χράτος. Εὐωχοῦνται àv Γαλγάλοις. Καὶ δηµ-
ηγορεῖ πρὸς τὸν λαὸν ὁ Σαμουἡλ.Τότε λέγει’ Μόσχον'
τινὸς εἴληφα, f) ὄνον τινὸς εἴηφα; Παραγγείλας
δὲ αὐτοῖς ὑπαχούειν τῷ θεῷ, εὔχετα:., xal ὑετὸς Ev
ἡμέρᾳ θερισμοῦ Ὑίνεται. Ἐφοθήθη ὁ λαὺς, καὶ ὦμο-
λόγησσν ἡμαρτηχέναι αἰτήσαντες βασιλέα. Ὅ δὲ Σα-
μουἡλ πάλιν παραινεῖ, ὥστε ἀχολουθεῖν τοῖς τοῦ θεοῦ
προστάγµααιν. Κόπτει τοὺς ἀλλοφύλους ὁ Σαούλ. Οἱ
δὲ παροξυνθέντες ἐπιστρατεύουσι μετὰ πλείονος δν νά-
peus. Φεύγουσιν οἱ Ἰσραηλῖται, καταλιµπάνεται pó-
vog ὁ Σαούλ. Αναφέρει ὁλοκαύτωσιν τῷ θεῷ, μὴ πε-
ριµείνας τὸν Σαμουἡλ, περιμεῖναι δὲ αὑτῷ παρηΥ-
γέλχει. Ἔρχεται ὁ Σαμουὴλ, δυσχεραΐνει πρὸς τὸ
γεγονὸς, ἀπειλεῖ αὐτῷ χατάλυσιν τῆς βασιλείας αὖ-
τοῦ * εἰς γὰρ ἕτερον αὑτὴν µετατίθεσθαι" τὸν Δανῖὸ
ἔφη. Καθημένου τοῦ Σαοὺλ ἓν τῷ βουνῷ, xal ἐξαχο”
σίων μετ᾽ αὐτοῦ, λάθρα Ἰωνάθαν ὁ vibe αὐτοῦ μετὰ
τοῦ ἰδίου παιδὸς ἐπελθὼν τοῖς ἐχθροῖς, ávatpet τινας.
Ἰδὼν δὲ ἀντικρὺ ὁ Σαοὺλ, xat τεταραγµένοις ἔπιπε-
σὼν, νικᾷ κατὰ κράτος, xal ὥρκισε µηξδένα τινὸς
γεύσασθαι ἕως ἑσπέρας. Ὁ Ἰωνάθαν οὐκ ἑπαχκούσας
ἐγεύσατο μέλιτος. Προσέρχεται ὁ Σαοὺλ ἐρωτῆσαι τὸν
θιὸν, εἰ δέοι ἐπιδιῶξαι ὀπίσω τῶν ἐχθρῶν. Οὐκ ἆπο-
κρίνεται αὑτῷ ὁ θεός. Συνῆχεν ἁμάρτημα γεγενη-
σθαι ty τῷ λαῷ. Ὡς δὰ ἀνεδείχθη Ἰωνάθαν, ἔτοιμος
fjv αὐτὸν ἀνελεῖν. Ὁ δὲ λαὺς ἐξείλετο αὐτὸν τῶν χει-
ρῶν αὐτοῦ. Παραγγέλλει ὁ Σαμουὴλ τῷ Σαοὺλ, ὥστε

ταπολεμῆσαι τὸν Αμαλὴκ, xai ἀναθεματίσαι
πάντα, xai μηδενὸς φείσασθαι. Ὁ δὲ παρήχουσε, xat
περιεποιῄσατο τὸν "Ayày τὸν βασιλέα αὐτῶν, χαὶ
ποίµνια, χαὶ βουχόλια. Ἑλθὼν εἶδεν ὁ ΣαμουἩλ, ὡρ-
γίσθη, xat φησιν" Oo 0&4. Κύριος ὁλοκαυτώσεις
καὶ θυσἰας, ὡς τὸ ἀκυῦσαι τῆς φωνῆς αὐτοῦ '

€ ᾽Απώλοντο, Sic in lextu τῶν Ο’, id est, αδεγγαθανέ,
d:eperditg erant.

ou

euim illi mulieres habebant, filiique Israel juraverant
se filias suas non ipsis in uxores daturos csse), occi-
sis illis qui cum ipsis bellum non gesserant contra
Benjamitas, illorum filias virgines quadringentas ipsis
dederunt : cum autem residui essent qui non habe-
rent uxores , dum festum celebraretur, permiserunt
eis ut virgines rapcrent, insciis parentibus.

BYNOPSIS LIBRI RUTH.

" Noemmin , viro suo filiisque mortuis , cessante fa-
πιο, ob quam in Moabitidem transmigraverat , venit
iu Judzam, ejusque altera nurus, ipsa suadente, man-
sit in Moabitide ; altera vero, cui nomen Ruth , ipsi
multis hortanti ut maneret, non obtemperavit , sed
sequuta. est. illam. Nupsitque Boozo, qui aflinis erat
Noemmin, et peperit Obed, Obed autem Jess:, Jesse
David regem.

SYNOPSIS QUATUOR LIBRORUM REGNORUM.

Elcana uxores habens duas , ex altera non susce-
perat liberos. Ut autem ascendit sacrificatum in Se-
lom, precatur illa mulier, et parit Samuelem, ipsum-
que dedit ad domum Domini perpetuo , ut voverat
antequam illum conciperet. Tunc autem sacerdos crat
Eli. Filii autem Eli, Ophni et Phinces , scelerati οἱ
improbi juvenes erant , qui de victimis partes sume-
bant antequam offerrentur Deo. Eli autem. benedixit
Annam, qua tres adhuc filios habuit , et duas filias ,
Samuelque in virtute proficiebat. Eli porro auditis
filiorum facinoribus ( meechabantur enim ), increpavit
cos verbo ; illi vero non obtemperarunt. Przdicitur
Eli pernicies domus sux et filiorum ob peccatum ju-
venum. Samueli quoque denuntiatur inexpiabilis ira
Dei ; id ipsi Samuel denuntiat. Pugnant alienigenze
cum Israele, quem c:esum in fugam vertunt. Ut autem
arcam eduxerunt filii Eli, ipsi cadunt in bello cum
aliis multis, arcam vero capiunt hostes. Venit quis-
piam qui hxc renuntiaret Eli ; ille vero ex sella de-
lapsus attritus est et obiit : mortua quoque est ejus
nurus cum hzc audivit. Intulerunt alienigen:ze arcam
in domum Dagonis, qui delapsus est bis et confractus
fuit. Percussi sunt etiam viri in podicibus. Ili porro
erant Azotii , οἱ mures protulit illorum ager. Mittunt
arcam in Geth ; hi qnoque plagis affecti sunt. Mittunt
quoque illam Ascalonem : et illic quoque mors gras-
satur. Consulentibus autem illorum vatibus, podices
aurcos, muresque aurcos conflant, et plaustro impo-
silos cum arca, vaccas jugant, quarum vitulos in do-
muncula concludunt. lll:t vero recta via processerunt
in Bethsamys. Excipiunt illam viri illius loci , et Deo
sacrificant, videntibus alienigenarum satrapis. Cum
vero non placide exciperent, id est, non una laetaren-
tur filii Jechonizx, plaga magna populum invadit (a) :
ac metuentes ii, qui Beth:amyn incolebant, mittunt
arcam in domum Aminadab. Tuuc conversi sunt ad
Deum Israelit: , οἱ alienigenas sibi bellum inferentes
profligant, Samucle pro ipsis orante, et ceperunt υγ”

(a) Qu:e dicuntur de filiis Jechonize, non sunt in Hebraico
textu; Sed bxc plaga Betlisamitas spectat, qui sacrilicia
quidem et victimas obtulerunt; sed percussi tameu suut,
co quod vidissent arcam Domit.

SYNOPSIS SCRIFTURLE SACRLE. $33.

bes, quas sibi abstulerant. Cum vero consenuisset
Samuel, filiique ejus non ambularent in via ipsius;
congregati Judxi regem petunt. Dolore hac de re affe-
ctus est Samuel, aitque illi Deus : Non te contempse-
runt , sed me. Hoc itaque testificor ipsis, jus regis (1l.
Fleg. 8. 1. 9) : id est, quantum ab ipsis ministerium,
accipere rex debeat. Sanmucl testificatus est : illi vero
petentes instabaut. Deperditz: erant asinze Kis patris
Saül : misit illum pater, qui illas perquireret, Cum
autem non inveniret , consulente famulo suo adit Sa -
muelem, sciscitaturus de re illa. Ipsum indicat Deus.
Samueli dicens : Hunc isunge regem. Accessit Saül,
Samuelem interrogans, ubi esset videns; sic cnim,
prophetas vocabant. llle vero respondit, se ipsum.
esse, et adductum illum in Bama, ubi sacrificium apud.
populum erat, convivio excepit, et illucescente aji-
rora , quando cum illo descendebat , effudit in illum
lenticulam olei, ipsumque osculans sic effatus est :
Imper.bis populo , et signis quibusdam datis, emisit
illum, οἱ prophetavit Saül. Interrogat Saüleui ejus
propinquus !, quonam abiisset ; qui respondit , Ad
perquisitionem asinarum. Congregatur populus in
Masseplia : rex constituitur Saül. Dellum movet rex
Ammanitarum contra Galaaditas : illi legatos mittunt
ad Saül : qui motis castris prxlium cum illis commisit,
et hostes omnino profligavit. Couvivium celebrant in
Galgalis. Concionatur populo Samuel. Tunc dixit : An
vitulum cujuspiam , an asinum cujuspiam accepi (1.
Reg. 19. 3)? Tlortaus illos ut Dco olisequerentur,
precatur, et pluvia in die messis delabitur. Timuit
populus, confessusque est se peccasse petendo regem.
Samuel autem rursus horlatur, ut Dei pr.ccepta se-
quantur. Alienigenas cdit Saül. Illi autem indignati,
bellum redintegrant cum majoribus copi's. Fugiunt
lsraelitz , solus relinquitur Saül. Offert holocacstum
Dco non exspectato Samuele , qui ut se exspectaret
proceperat. Venit Samuel , indigne fert id quod ge-
&ium crat, minatur ipsi regni dissolutionem ; in alte«
rum quippe transferendum esse; Davidem dicebat.
Cum sederet Saül in colle cum sexcentis viris , clain
Jonathan fllius ejus cum famulo suo irruens in liostes,
quosdam occidit. Id cum videret Saül , jam turbatos
adortus vincit, et cum juramento edixit ne quispiam
usque ad vesperam aliquid gustaret. Jonathan cum id
uon audisset, de melle gustavit. Accedit Saül inter-
rogaturus Deum nuin oporteret hostes iusequi. Non
respondet ipsi Deus. Intellexitque ille peccatuin in po-
pulo factum esse. Ut autem deprehensus est Jona-
tian, paratis erat ad occidendum illum. Sed populus
exemit eum de manibus ejus. Procipit Samuel Saüli,
ut debellet Amalecitas, omnia perdat, et nemiui par
cat. Ille vero non paruit,, servavitque Agag regem
eorum, et greges, et armenta. Veniens Samuel vidit,
iratus est, et ait: Non tam vult Deus holocausta. et
sacrificia, quam ul audialur vor ejus : ecce euim qbe-
dientia nelior δεί quam victima (4. Reg. 15. 92).
! Vox Hebraica est Ὥτ, quam Aquila saxjddows, Vertit, id

est, patrius, uL habel etam Vulgata, Josephus babot, «ue
patruus, aut avunculus,

cas
Vinatur etiam tunc auferendum ab illo esse regnum.
Saül autem vim inferebat ipsi ut secuin veniret. Ille
vero noluit. Demum vi coactus ascendit. Posteaque
ipse Samuel, cum jussisset adduci ad ipsum Agag,
suis manibus ipsum occidit. Ex illo autem tempore
non vidit Saülem usque ad diem mortis ejus, sed lu-
gebat ipsum. Deinde mittitur Samuel a Deo, ut inun-
geret Davidem, et cum venisset, inunxit. Tunc
corripuit Saülem spiritus malus , et adducunt ei Da-
videm , qui psalleret, et sedaret spiritum malum, Ut
autem bellum intalit Goliath, cum omnes mclu per-
culsi essent , mittiur David visitatam fratres suos :
utque venit ad castra, percontatur quid muneris Πι-
turum sit ei qui occidisset hutic alienigenam. llli vero
dicebant, Filia regis dabitur ei in uxorem. Adiit ille
Saülem , sc intcrfecturum il'um pollicitus est. Ille vero
non credebat. Demum dimisit armis nudatum, co
quod non posset arma gestare. David emisso lapide
jn frontem ejus, prostravit ipsum , et ipsius gladio
caput ejus amputans, splendidus ex pr:elio rediit.
Πο conspecto Jonathan animo ipsi colligatus est :
admodumque illum diligebat, donaque ipsi obtulit.
Saül vero invidebat ei, eo quod choreas agitantes
puelle dixissent : Percussit Saül in millibus, et Da-
vid in decem. miliibus( 1. Reg. 18. 1). Extalit. Saül
bastam contra Davidem ut occideret eum (a) : ille ve-
ro aufuyit. Cum autem David clarus omnibusque pro-
batus esset, magis mordebatur Saül ; cumque ipsum
perdere vellet, pollicitus est ei filiam suam, si ex ho-
sibus centum oeciderct : cum autem occidisset, gener
regis efficitur (6). Alioque instante bello,rursum prx-
clare se gessit : Saül vero multo magis exasperabatur
in illum, dicitque filio suo Jonathan, se illum interficere
velle. Hle vero Davidi rem aperuit, przcepitque ut la-
teret. Ubi vero patrem placavera!, Davidem ad ipsum
addueit.Bello autem rursus instante, strenue se gessit
David, rursumque a Saüle aufugit volente eum lancea
confedere. Uxoris consilio illinc aufugit. Mittit Saül
qui illum comprelienderent ; respondet illa :»»grotum
esse. Saül illum aufugisse gnarus, filiam redarguit :
atque cum coinperissct. ubinam esset David , mittit
qui illum captum adducerent. Cun autem ii qui missi
fuerant. non redirent, sed manentes prophetarent ,
ipse quoque abiit. Ad Jonathan adiit David, et re-
nuntiat ei Saülem suam machinari necem. Quod. si
velis , inquit, in crastina die ediscere , tempore pran-
dii abero. Si pater tuus absenti: causam petat , dic
me, cum sacrificium esset in urbe, abeundi licentiam
petiisse. Id si ille placide tulerit , nihil mali suspicor :
sin agre tulerit, planum est mihi ullionem et insidias
parari. Hoc facit Jonatlian ; Saül autem usque adeo
iratus est , ut conatus sit. filium suum occidere. lllc
vero de mensa resiliens, in campum exivit, οἱ sa-

(4) ο de hasta in Davidem a Saüle immissa non haben-
tur hoc. loco in Editione LXX vulgata ; sed liaud dubie in
exeiiplari Chrysostomi ex Editione LXX hexapluri adjuu-
"cla fuerant, ut alia multa. )

(P) zc, alioque instante bello, precclare se gessit. (καὶ
πολέμου συστάντος ἑτέρου, πάλιν εὐθοχιμεῖ), omissa sunt in
k4. LXX vulz., sed in hexaplari legebantur.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

$1

gillas emisit ; erat enim hoc constitutum signum : et
aceurrens post servum suum , dum David eo in loco
latebat , ait : Cito. propera, ne cuncteris , quia sa-
gitta illic est procul a te. intellexit David quid hzc
significarent, et cum servus recessisset, ruit in am.
plexum Jonatlian et flevit : ille vero fugere jussit et
pactorum recordari. Hxc porro erant ne umquam
misericordiam amoverel ex domo Jonatlian, sive vi-
ventis, sive mortui. Venit David ad Abimelec sacer-
dotem. Tunc panes propositionis comedit : accepil
quoque gladium Goliathi,dicens se a rege aliquo mis-
sum cum diligentia. Et venit inde ad Anchus , deinde
in Odolam !, et commendat regi Moab domum suam.
Cum autom Saül conquererelur apud servos swos,
quod nemo ejus vicem doleret, nec Davidem sibi
traderet , Doec ldumzus, qui przseus erat quando
David ad sacerdotem venit , annuntiavit illi quod fac-
tum erat. llle accitis sacerdotibus, cum ii qui pre-
sentes erant nollent illos occidere, Doécum id jubet,
qui occidit trecentos quinquaginta viros portantes
Ephud, et Noba eorum urbem delevit, λαο Davidi
renuntiavit unus ex filiis sacerdotis, qui carni(icinam
evaserat. Ille vero dolens , superstitem illum apud se
servavit , et Cilai oppugnatam liberavit. Cum audis-
set autem Saülem ad se venire , exiit inde in deser-
tum Ziph. Quod cum audüsset Saül, ad illam perre-
xit. Dum autem illum inscqueretur, audito hostium
incursu, recedit. Deinde cum ex hos:ibus rediisset,
illum denuo perquirebat, et ingressus est in spelun-
cam, in qua David sedebat, et cum illo viri interius
positi. Cumque omnes hortarentur eum ut occideret
Saülem, non obtemperavit, neque volentibus id
concessit. Ut autem exivit ille ex spelunca, hic etiam
sequutus est, et clamans ad illum, ipsius nequitiam
et justitiam suam Saülein docuit. Ille vero lacrymatus
est. Tuuc. mortuus est Samuel. Mittit qui a Nabale
dona peterent pro custodia qua servaverat greges
ipsius. Jlle vero non modo non dedit , sed etiam con-
tumelia ipsum affecit per legatos suos. llle armatus
incedebat ut perderet eum. ll:ec didicit Abigaia uxor
illius, et acceptis muneribus occurrit Davidi , multa-
que precata , impetum ejus cohibuit, Mortuoque Na-
bale, Abigaia ejus uxor efficitur. Cum audiisset Saül,
quo in loco esset. David , venit rursus ad eum. Dor-
iniente autem Saüle cum toto exercitu suo, advenit
David cum Abessa : cumque hic juberet confodere
inimicum , non cessit ille, sed accepto scypho qui ad
caput ejus erat, οἱ hasta, lougius processit, et. cla-
mans excitavit ejus ducem, et de socordia incusabat,
quod non custodiret regem. Ostenditque hastam ct
scyplium , οἱ incusat Saülem , quod eum qui se nihil
leserat insequeretur. Tunc fugit David ad regem
Anchus: neque enim tutum esse putabat versari
prope Saülem. Accipit David ab. Anchus Secclac : et
incursus faciebat in hostes , accipiebatque pecunias
et oves multas. Tunc congregantur alicnigenz contra
làraelem, et Saül interrogat engastrimytham. Rever-

) Alü, odallcr,

$13

τότε αὐτῷ τὴν ἐξαίρασιν τῆς βασιλείας. 'O δὲ Σαοὺλ
παρεθιάζετο αὐτὸν συναπελθεῖν αὐτῷ. Ὁ δὲ οὐχ ἐθέ-
λησεν. Ὕγστερον δὲ β.ασθεὶς ἀνῆλθε. Καὶ μετὰ ταῦτα
αὐτὸς ὁ Σαμουἡλ χελεύσας προσενεχθῆναι αὑτῷ τὸν
Ἁγὰάν, ἀνεῖλεν αὐτὸν ταῖς ἑαυτοῦ χερσί. Καὶ ἕχτοτε
οὑχ εἴδε τὸν Σαοὺλ ἕως τῆς ἡμέρας τοῦ θανάτου αὐ-
ςοῦ, àÀ)' ἐπένθει αὐτόν. Εἶτα ἁποστέλλεται Σαμουὴλ
ὑπὸ τοῦ θεοῦ χρῖσαι τὸν Δανῖδ, xai ἐλθὼν ἔχρισε.
Τότε συνέσχε πνεῦμα ποντρὸν τὸν Σαοὺλ, xal εἰσ-
ἀγουσιν αὐτῷ τὸν Δαυϊδ, ὥστε Φφάλλειν, καὶ χατα-
παύσιν τὸ πνεῦμα τὸ πονηρόν. Ὡς δὲ ἐπεστράτευσεν ὁ
Γολιάθ, xai πάντες ἐξέστησαν, πέµπεται Δαν]δ Emv-
σκεφόμενος τοὺς ἁδελφοὺς αὐτοῦ. Καὶ ἐπειδὴ ἦλθεν
εἰς τὸ στρατόπεδον, ἐρωτᾷ τί ἔσται τῷ ἀποχτείνοντι
τὸν ἀλλόφυλον τοῦτον. Οἱ δὲ slmov* Ἡ θυγάτηρ τοῦ
βασιλέως δοθήσεται αὐτῷ γυνή. Εἰσῖλθε πρὸς τὸν
Σαοὺλ, [516 | ὑπέσχετο ἀναιρήσειν. Ὁ δὸ διηπίστει.
Τέλος ἑσέπεμψε γυμνὸν ὅπλων, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι
ῥαστάνειν τὰ Gra, Ὁ δὲ λίθον ἀχοντίσας χατὰ τοῦ
µετώπευ, κατήνεγχεν αὐτὸν, xai τὴν χεφαλὴν αὐτοῦ
ἀποτεμὼν τῇ ἐχείνου ῥομφαίχ, ἐπανῆλθε ᾽αμπρῶς
ἀπὸ τοῦ πολέμου. Ἰδὼν δὲ αὐτὸν ὁ Ἰωνάθαν, συνεδέθη
τῇ ψυχῄ αὐτοῦ, χαὶ λίαν αὐτὸν, ἠγάπησε, xai δῶρα
ἔδωχεν. 'O δὲ Σαοὺλ διεφθονεῖτο αὐτῷ, ἐπειδὴ αἱ χο-
βεύουσαι εἶπον' ᾿Επάταξε Σαοὺ.1 àv χωἰάσι, xal
Ἀανϊδ à µυριάσιν. Ἑπῆρε τὸ δόρυ Σαοὺλ χατὰ τοῦ
Δαυῖδ, ὥστε ἀνελεῖν αὐτόν * ὁ 6i ἐξέφυγεν. "Qc δὲ
Πὑδοχίμει παρὰ πᾶσιν ὁ Δαυῖδ, μᾶλλον ἐδάχνετο à
Σαούλ. καὶ βουλόμενος αὐτὸν ἀπολέσαι, ὑπισχνεῖτο
την θυγατέρα αὐτοῦ δώσειν αὑτῷ, εἰ ἀνέλοι ἄνδρας
ἑχατὸν τῶν ἐχθρῶν" ὡς 6b ἀνεῖλε, γίνεται γαμθρὺς
τοῦ βασιλέως. Καὶ π)λέμου συστάντος ἑτέρου, πάλιν

εὐδοχιμεῖ: ὁ δὲ μᾶλλον ἠγριαίνετο χατ' αὐτοῦ, xal

ἐκλαλεῖ τῷ υἱῷ αὐτοῦ Ἰωνάθαν, ὅτι ἀνελεῖν αὐτὸν
Βούλο:το. Ὁ δὲ ἀπήγγειλε τῷ Aavto, xaX χελεύει χρύ-
πτεσθαι. Ὡς δὲ ἐξηυμενίσατο τὸν πατέρα, εἰσάγει
τὸν Δανῖδ πρὸς αὐτόν. Πολέμου τε πάλιν ἐπιστάντος,
ἀρ:στεύοι ὁ Δαυϊδ, xal πάλιν ἐχφεύγει τὸν Σχοὺλ βου-
Ἰόμενον αὐτὸν πατάξαι τῷ δόρατι. Συμδουλευσάσης
αὐτῷ τῆς Υυναιχὸς, ἀπέδρα ἐχεῖθεν. Πέμπει ὁ Σαοὺλ
λαβεῖν αὐτὸν, ἡ δὲ ἔφη αὐτὸν ἁῤῥωστεϊν, Ὡς δὲ ἔγνω
6 Σαοὺλ ὅτι ἔφυγεν, ἐγκαλέσας τῇ θυγατρὶ, xoi μα-
θὼν ὅπου ἣν ὁ Δαυῖδ, ἀποστέλλει ληφόμενος αὐτὸν
ἐχεῖθεν. Ὡς δὲ οἱ πεµπόµενο, οὐχ ὑπέστρεφον, ἀλλὰ
µένοντες προεφἠήτενον, ἀπῆλθεν αὐτός. Ἔρχεται πρὸς
τὸν Ἰωνάθαν ὁ Aavtó * ἀπαγγέλλει αὑτῷ, ὅτι φονᾷ b
xav αὐτοῦ ὁ Σαούλ. Καὶ εἰ βούλει σαφέστερον αὔριον
μαθεῖν, κατὰ τὸν τοῦ ἀρίστου χαιρὸν ἀπολειφθήσο-
μαι. ϊτα ἐὰν ἔρηται ὁ πατἠρ σου τὴν αἰτίαν, tini,
ὅτι θυσίας o531; ἓν τῇ πόλει, ᾖτησεν ἀπελθεῖν. "Ey
Φ DE D
[ ἓν οὖν πράως ἑνέγχη, οὐδὲν ὑποπτεύω δε.νόν * ἐὰν
δὲ ὁυσχεράνῃ, πρέδηλος ἡ xav' ἐμοῦ δίκη καὶ ἔπι-
δουλἠ. Ποιεῖ ταῦτα ὁ Ἰωνάθαν' ὁ δὲ Σαοὺλ οὕτως
ὠργίσθη, ὥστε xal ἐπιχειρῆσαι τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἀν-
ελεῖν. "0 δὲ ἀναπηδήσας ix τῆς τραπέζης, ἐξῆλθε εἰς
τὸ πεδίου, καὶ ῥίπτει τὰς σχίζας * ἦν γὰρ xal τοῦτο

ἃ ᾿Αγαθὸν ὑπὲρ θυσίαν, Domum p'us quam sacrifici
fortasse melius, quam in edit. Romana? αλ len REIN,
&x^) ὑπὲρ θνσίαν ἀγαθήν, Ecce obedientia supra hostiam bo-
nan, aut supra sacrificium bonum.

b Φονᾷν est alicujus mortem imachinari.

SYNOPSIS SCMPTUILE SACRE.
ἰδοὺ γὰρ ἀχοὴ áya0or ὑπὲρ θυσίαν *. Απειλεῖ καὶ ΄

514
σύνθημα καὶ ἐπιδραμὼν ὅπ,σθεν τῷ παιδὶ αὐτοῦ,

κρυπτοµένου Excel που τοῦ. Δανῖδ, φησί Ταχύνας vo-

ρεύου, xal μὴ στῆς, ὅτι ἐχεῖ ἡ σχίζα ἀπὸ coU καὶ
ἐπέχεινα. Συνῖχεν ὁ Δαυῖδ τί ἐθούλετο τὰ ῥήματα
ταῦτα, χαὶ τοῦ παιδὸς ἀναχωρήῆσαντος, ἐπιπίπτει τῷ
Ἰωνάθαν xat κλαίει " 6 δὲ χελεύει φυγεῖν xat µεμνῆ-
σθαι τῶν συνθηκῶν. Αὖὗται 05 ἦσαν, µηδέποτε ἐξᾶραι
ἔλεον &x τοῦ οἴκου Ἰωνάθαν, µήτε ζῶντος, µήτε 0a-
νόντος αὑτοῦ. Ἔρχεται πρὸς τὸν ἱερέα τὸν ᾿Αδιμέλεν
ὁ ἀαυῖδ. Τότε τοὺς ἅρτους τῆς προθέσεως ἔφαχε᾽
ἔλαθε δὲ καὶ τὴν ῥομφαίαν Γολιάθ, «foa; ὑπὸ τοῦ
βασιλέως ἀπεστάλθαι που κατὰ σπουδἠν. Καὶ ἔρχε»
ται ἐχεῖθεν πρὸς ᾽Αγχοῦς, [947] εἶτα εἰς ὐδολὰμ,
xai παρατ.θεται τῷ βασιλεῖ Μωὰό6 τὴν οἰχίαν αὐτοῦ.
Ὡς δὲ ἐδυσχέραινεν ὁ Σαοὺλ πρὸς τοὺς αὐτοῦ παϊδας.
ὅτι μηδεὶς αὐτῷ συμπονεῖ, μηδὲ παραδίδωσι τὸν
Δανῖδ, Aux Ἰδουμαξος {ἔτυχε γὰρ τότε ἐχεῖ, ὅτε
Δαυὶδ πρὸς τὸν ἱερέα Ίλθεν), ἀπήγγειλεν αὐτῷ b
γεγονός. 'O δὲ μεταπεμφάμενος τοὺς ἱερεῖς, καὶ τῶν
παρεστηκότων οὐ βουλομένων αὐτοὺς ἀνελεῖν, χελεύει
τῷ Δωήκ., 'O 6$ ἀνεῖλε τριαχοσίους πεντήχοντα ἄνδρας
αἵροντας bou, xa τὴν Νοθὰ τὴν πόλιν αὐτῶν ἑἐξ-
ωλόθρευσεν. ᾽Απαγγέλλει ταῦτα τῷ Δαν]δ eq τῶν τοῦ
ἱερέως υἱῶν διασωθείς. Ὁ δὲ ἀλγήσας εἶχε μεθ Eav-
τοῦ τὸν διασιυθέντα, xax τὴν Κῖλα πολεμουμένην ἔσω-
σεν. ᾿Αχούσας τε, ὅτι ὁ Σαοὺλ ἔρχεται ἐπ᾽ αὐτὸν,
ἔξηλθεν ἐχεῖθεν εἰς τὴν ἔρημον Ζίφ. Ὡς δὲ ἤχουσεν
ὁ Σαοὺλ, ἔρχεται &x' αὐτόν. ᾿Απαγγελθείσης δὲ ἑφ-
όδου πολεµίέων μεταξὺ διώχειν αὐτὸν, ἀναχωρεῖ. Εἶτα
ἐπανελθὼν Ex τῶν πολεµίων, πάλιν αὐτνν ἐπεζήτει,
χαὶ εἰσέρχεται εἰς τὸ σπἠλαιον, ἔνθα Δανϊδ Σκάθητο,
xal μετ αὑτοῦ ἄνδρες ἐἑσώτεροι. Καὶ Πάντων παρα-
κελενοµένων ἀνελεῖν τὸν Σαοὺλ, o)x ἐπείσθη, σῦτε
τοῖς βουλοµένοις συνεχώρησεν. Ὡς δὲ ἐξῆλθεν ἐχεῖ-
vo; ix τοῦ σπηλαίου, ἐἑπηκολούθησε xai οὗτος, καὶ
βοῄσας πρὸς αὐτὸν, τὴν τε ἐκείνου χαχίαν xai τὴν
αὑτοῦ διχαιοσύνην ἑδίδασχε τὸν Σαούλ. '0 δὲ ἐδάχρυσε.
Τότε ἀπέθανε Σαμονήλ. Πέμπει, δῶρα τὸν Νάδαλ
αἰτῶν, ἀντὶ τῆς φυλαχῆς ἧς ἐφύλαξεν αὐτοῦ τὰ ποί-
µνια. O0 δὲ οὗ µόνον οὐχ ὅδωχεν, ἁλλά καὶ Ὀδρισεν
αὐτὸν διὰ τῶν ἀπεσταλμένων. Ἑξοπλισάμενος δὶ ἀνῄει
ὥστε ἀπολέσαι αὐτόν. Ἔμαθε ταῦτα ἡ ᾽Αθιγαία ἡ
τούτου Yuvh, xal λαθοῦσα δῶρα ἀπήντησε τῷ Aavtà,
xai πολλὰ δεηθεῖσα, ἑπέσχεν αὐτὸν τῆς ὁρμῆς. Καὶ
ἀποθανόντος τοῦ Νάθαλ, γίνεται αὐτῷ γυνή. 'Axos-
σας ὁ Σαοὺλ, ἕνθα ἣν ὁ Δανῖδ, ἔρχεται πάλιν Em αὺς
τόν. Ὡς δὲ καὶ ἐχαθεύδησε μετὰ τῆς στρατιᾶς ἀἁπά-
σης, ἑφίσταται ὁ Δαυϊδ μετὰ ᾿Αθεσσᾶ χαὶ χελεύον-
τος ἐχείνου παίειν τὸν ἐχθρὸν , οὐκ εἶξεν , ἀλλὰ τὸν
πρὸς χεφαλῖς χείµενον φαχὺν λαθὼν xal 6ópu, ἁπῆῃλ-
Gev ἕως ποῤῥωτάτω, χαὶ βοῄσας διἠγειρέτε αὐτοῦ
τὸν στρατηγὸν, xal ἐνεχάλει ῥᾳθυμίαν, ὅτι μὴ φυ-
λάττει τὸν βασιλέα. Ἐπιδειχνύει τό τε δόρυ xal τὸν
φαχὸν, καὶ ἐγχαλεῖ τῷ Σαοὺλ, ὅτι τὸν οὐδὲν ἠδικη-
xjta xavabuoxet, Τότε φεύγει πρὸς ᾿Αγχοῦς ὁ Aavto*
οὗ γὰρ ἀσφαλὲς ἡγεῖτο εἶναι πλησίον διατρἰθειν τοῦ
Σαούλ. Λαμδάνε, ὁ Δαυῖὸ παρὰ τοῦ ᾽Αγχοὺς τὴν Σ:-
xtláx* καὶ ἐπετίθετο τοῖς πολεμίοις, χαὶ ἑλάμθανε
χρήματα χαὶ πρόθατα πολλά. Τότε συναθροίζονται οἱ
ἀλλόφυλοι κατὰ τοῦ Ἱσραὴλ, καὶ Σαοὺλ ἐρωτᾷ τὴν
ἐγγαστρίμυθον. ᾽Αποστραρεὶς ὁ Δανῖδ ἀπὺ τοῦ στρα-
σοπέδου (ο) γὰρ εἴασαν αὐτὸν οἱ σατράπαι τῶν ἄλλη-

915
φύλων συνεξελθεῖν, ὑποπτεύοντες αὐτὸν προδιδόναι τὸ
στρατόπεδον), εὑρίσχει «ἣν Σεχελὰκ ἐμπεπρησμένην,
xai τὰς γυναῖχας οὐδαμοῦ ἀπήχθησαν yàp αἰχμ-
άλωτοι. Ἐρόμενος δὲ τὸν θεὸν, εἰ δέοι: χαταδιῶξαι,
εἰπόντος ὅτι δέοι, χατεδίωξε. Καὶ μαθὼν παρὰ παι-
δίου Αἰγυπτίου, ποῦ στρατοπεδεύονται, [548] ἔπιπε-
σὼν ῥαᾳθυμοῦσιν, ἑπάταξεν αὐτοὺς, xal τὰ σκΌλα
ἔλαδε, χαὶ διένειµεν ἐξ ἴσης τοῖς τε πολεμῄ{σασι xal
τοῖς ἀπομείνασιν ἐπὶ τῶν σχευῶν. Ὡς δὲ ὁ πρὺς τὸν
Ἱαραὴλ γέγονε πόλεμος τῶν ἀλλοςύλων, πίπτει Σαοὺλ
xai Ἰωνάθαν, καὶ οἱ δύο ἄλλοι υἱοὶ αὐτοῦ * xat λα-
θόντες αὐτὸν οἱ πολέμιοι, προσέπηξαν τῷ τείχει Βιθ-
σὰν, f, ἐστι Σχυθόπολις. Ἐλθόντες δὲ οἱ ἀπὸ Ἰά-
6ης *, ἔλαδόν τε αὐτὸν καὶ τὸν Ἰωνάθαν, καὶ ἔθαψαν.

"Βασιλειων β'.

"Epystat τις ἁπαγγέλλων τῷ Δανῖδ, ὅτι ἀνεῖλεν
αὑτὸς τὸν Σαούλ. xaX ἀνεῖλεν αὐτὸν ὁ Δαυῖδ ' xal
ἐθρήνησε τὸν Σαοὺλ xoi τὸν Ἰωνάθαν, καὶ χρίουσιν
αὐτὸν εἰς βασιλέα. Καὶ ἁποστέλλει ποὺς τοὺς Ἰαθὲς
Ταλαὰδ, ἐπαινῶν αὐτοὺς ὅτι ἔθαφαν τὸν Σαούλ. Καὶ
᾽Αθενν]ρ ὁ στρατηγὸς τοῦ Σαοὺλ ἑδασίλευσε b τοῦ
Ἱσραὴλ υἱὸν Σαοὺλ τὺν Μεμφιθοσθέ. Too δὲ Ἰούδα
ἑδασίλευσε Δαυῖδ. Ὡς δὲ συνέτυχον ἀλλήλοις Ἰωὰθ
ὁ τοῦ Δαν]δ, xaX 'A6cvvhp ὁ τοῦ X200, xal συνεχρο-
τήθη πόλεμος ἀπὺ παιδίας, χατεδίωχεν ᾿Ασαἡλ ὁ
ἁδελφὸς Ἰωάθ6 τὸν ᾿Αθεννήρ ᾽ χαὶ πολλάχις χελεύον-
τος ἀναχωρεῖν , οὐχ Πνέσχετο. Τότε ἀναιρεῖ αὑτὸν
"A6svvho, χαὶ χαλέσας τὸν Ἰωάθ παραινεῖ χαταπαῦ-
σαι tbv πόλεμον. Καὶ ἣν πόλεμος ἀναμέσον τοῦ οἴχου
Σαοὺλ xal τοῦ οἴχου Δαυῖδ' χαὶ ὁ μὲν Ἰσθένει, ὁ δὲ
ἐκραταιοῦτο. Λαμθάνει τὴν παλλαχὴν τοῦ Σαοὺλ ὁ
Ἀθεννήρ' ἑνεχάλεσεν ὁ Μεμφιθοσθέ. θυμωθεὶς ὁ
Αβεννῆρ πέμπει πρὸς τὸν Δανῖδ , ἑπαγγελλόμενος
ἅπαντα τὸν λαὸν αὐτῷ παραδώσειν. Καὶ ἑλθόντα αὖ-
τὸν πρὸς αὐτὸν, εἰστίασεν ὁ Δανῖδ. Ὡς δὲ Ίχουσεν
πόθεν ix πολέμου ἑπανῆλθεν ὁ Ἰωάδ, µεταπεμφάµε-
voc τὸν ᾿Αθεννῆρ ἑδολοφόνησεν, ἐχδικῶν τὸ τοῦ ἁδελ-
qos αἷμα. Μαθὼν ὁ Δανῖϊδ χαταρᾶται τὸν Ἰωά6, xat
θρηνεῖ τὸν 'A6cvvhp, xat μετὰ πολλῆς θάπτει τῆς τι-
μῆς. 'Ῥιχὰν χαὶ Βανέας ὁ λάθρα τὸν Μεμφιθοσθὲ
ἀνελόντες Ἴλθον πρὸς τὸν Δαυῖδ, ὡς εὐδοχιμήσαντες
διὰ τὸν φόνον. 'O δὲ αὐτοὺς ἀνεῖλε. Τότε Ὑίνεται
παντὸς τοῦ λαοῦ βασιλεὺς ὁ Δαυῖδ, χαὶ ἔρχεται εἰς
Ἱερουσαλὴμ πρὸς τὸν ]εδουσαῖον, xal χωλύουσιν αὖ-
τὸν οἱ χωλοὶ εἰσελθεῖν, xat λαμθάνει τὴν ἄχραν , xat
ᾠκοδόμησεν ἑαυτῷ οἶκον. Συνέπραξςε δὲ αὐτῷ xat Χυ-
ρὰμ ὁ βασιλεὺς Τύρου. Ἐπανέστησαν οἱ ἀλλόφυλοι,
xa ἐξελθὼν χατέχοψεν αὐτοὺς ὁ Δανῖδ. ες δὲ πάλιν
ἐπέθεντο, χωλύεται παρὰ τοῦ θεοῦ εἰς συνάντησιν
αὐτοῖς ἀνελθεῖν. Αλλ "Ev τῷ ἀχοῦσαί σε, qnot 6
:δ69]θεὺς, τὴν φωνὴν τοῦ σεισμοῦ τοῦ χ.Ἰαυθμῶ-
φος, τότε πο.Ίάμει. Τότε γὰρ παραδίδονταί aot. ᾽Ανά-
τειτὴν χιδωτὸν ὁ Aavtb, xat ἀποθνῆσχει 07, ὅτι ἑξ-
έτεινε τὴν χεῖρα αὐτοῦ πρὸς τὴν κιδωτόν. Ὡς δὲ ἀν-
Ίγετο ἡ χιδωτὸς, ὠρχεῖτο ὁ Δαν]δ, xat ἐξουθένησεν ἡ
Μελχώλ. Τότε BouXópsvoz ὁ Aavtó οἰχοδομῆσαι ναὸν,

8 Ἰάδης. Infra. Ἰαδές. '
feda verbuin βασιλεύειν active sumptum, pro. regem

* |n edit. Rom. Βαανά, et 'Ῥηχάδ. Coislin. "Ixzà6 καὶ
Βανέας. Lugdun. “Ριχὰ, καὶ Βεέας. .

S. JOANNIS CIR YSOSTOMI ΑΒΟΙΠΕΡ. CONSTANTINOP.

346
χωλύετα, ὑπὸ τοῦ Νάθαν τοῦ προφήτου, καὶ εὔχεται
εὐχαριστῶν πρὸς τὸν Ocbv , εὐχσριστῶν ὑπὲρ τῶν
ἐπαγγελιῶν ὧν Ίκουαεν. Ἑτάταξε Δαυῖδ τοὺς ἀλλο-
φύλους xal τὸν Μωὰθ xal τοὺς Σύρους, χαὶ τὰ ὅπλα
τὰ χρυσᾶ, ἃ ἔλαδεν, Ίνεγχεν εἰς Ἱερουσαλὴμ, ἅπερ
ὕστερον ἔλαδε Σουσαχεὶμ βασιλεὺς Αἰγύπτου. Καὶ
πολλὰ ἀναθέματα ἀνέθηχεν ὁ Aavtb. 'A&tot τὸν Μεμ-
φιδαὰλ υἱὸν Ἰωνάθαν τραπέζης βασιλικῆς, xal
πάντα τὰ τοῦ Σαοὺλ δίδωσιν αὐτῷ. Καὶ χελεύει τῷ

«Σΐ64, ὃς ἣν αὐτῷ δοῦλος πατρικὸς, δουλεύειν τῷ

Μεμφιθαὰλ μετὰ τῶν τέχνων αὐτοῦ. Πέμπει δὲ xai
πρὸς τὸν βασιλέα vlov ᾽Αμμὼν παραχαλέσων, ἐπει-
δὲ τεθνήχει αὐτοῦ ὁ πατἠρ. Ὁ δὲ ὑπὸ τῶν ἀρχόντων
αὐτοῦ ἀναπεισθεὶς, ἀτιμάζει τοὺς ἀποσταλέντας ὑπὸ
τοῦ Δαν]δ εἰς παράκλησιν. Ἐντεῦθεν γίνεται πόλε -
po;* xal τὸ μὲν πρῶτον ἔπεμψε τὸν Ἰωάθ, εἶτα ἡλ-
θεν αὐτὸς ὁ Δανῖδ, καὶ τρέπεται τοὺς ἐχθρούς. Τὰ
κατὰ τὸν Οὗρίαν ἐντεῦθεν xal «hv Πηρσαθεὲ, xa τὸ
παιδίον τὸ τελευτῆσαν. Μεθ᾽ ὃ τίκτεται Σολομών.
Πολεμεῖ ὁ Ἰωὰβ τὴν 'PauX04, xoY μετὰ τὸ χρατησαι
τῆς πόλεως, πέμπει ἐπὶ τὸν Δαυῖδ, βουλόμενος thv
γίχην ἐχείνῳ ἐπιγραφῆναι. Ἐρᾷ ὁ υἱὸς Aautb ᾽Αμνῶν
τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ τῆς θάµαρ, καὶ προσποιτθεὶ;
νόσον, ἑἐλθοῦσαν αὐτὴν cl; ἐπίσχεψιν ἐξύθρισεν.
᾽Αχούσας δὲ ὁ ἀδελφὸς αὐτῆς Ἀθτεσσαλὼμ, χαλεῖ
μετὰ ταῦτα τὸν βασιλέα εἰς ἑστίασιν ' ὡς δὲ οὐκ Ἡλ-
θεν ἐχεῖνος, ἡξίου τοὺς Υοῦν ἁδελφοὺς ἐλθεῖν. ᾿Επεὶ
δὲ 00v, παρήγγειλε τοῖς ἑαυτοῦ παισὶν, xal ἀνεῖλον
ἐν αὐτῷ τῷ ἀρίστῳ τὸν ᾽Αμνῶν. Ὡς δὲ ἤχουσεν ὁ
Δανῖδ, ἐπένθησεν ἱχανῶς, xal ὠργίζετο τῷ Ἄθεσσα-
Mop. ᾿ὰ δὲ ἀπέδρα΄ xal μετὰ ἕτη τρία, ὅτε χαθ-
υφΏχε τῆς ὀργῆς ὁ βασιλεὺς, σοφίζεται Ἰωὰδ διὰ
γυναιχὸς θεχωῖτιδος, xal πείθει ἐἑπαναγαγεῖν τὸν
᾿Αθεασαλώμ. Ἐπανελθόντα δὲ οὐχ. ἠθέλησεν εὐθέως
ἰδεῖν ὁ πατῃρ, ἀλλ᾽ fjv δύο Ec ἐν Ἱερουσαλὴμ ἐξ
ὕψεως τοῦ βασιλέως. Τότε καλεῖ τὸν Ἰωάθδ: ὁ δὲ
οὐχ ὑπήκουσεν. Εἶτα ἐνέπρησεν αὐτοῦ τὸν ἀγρὲν,
καὶ οὕτως ἀναγχασθεὶς ἦλθε mph, τὸν ᾿Αθεασαλὼμ,
xal ἀποσταλεὶς ὑπ αὐτοῦ πρὸς τὸν βασιλέα, κατ-
ἦλλαξεν αὖτ»ν, xal εἰσήγαγε τὸν ᾿Αθεσσαλώμ.
Ἐπ/ίησε δὲ αὐτῷ ἅρματα xat ἵππους Αθεσσαλὼμ,
καὶ τοὺς ἐρχομένους Χρίνεσθαι μετὰ πολλῆς ἆπο-
δεχόμενος τιμῆς, ἐπῄνει μὲν ὡς δίκαια λέγειν ἔχον-
τας, ἑλέει δὲ ὡς οὐδενὸς ὄντος τοῦ ἀμῦναι δυναµέ-
νου, xat Deve: Τίς καταστήσει µε κριτὴν ἐπὶ τῆς
γῆς; καὶ οὕτως ᾠχειοῦτο τὸν λαόν. Ἐπανίσταται δὲ
᾿Αθεσσαλὼμ τῷ Aavtb ὁ δὲ ἀχούσας ἔφυγεν Ex τῆς
Ἱερουσαλὴμ, ἀφεὶς τὰς παλλαχὰς αὐτοῦ ἐν τῇ πό-
Ast. Βονλομένου τοῦ Ἔθι συμπορεύεσθαι αὐτῷ, [550]
τὸ μὲν πρῶτον ἐχώλνεν, ἐπεὶ δὲ εἶδεν ἐπιχείμενον,
εἶασεν. Ὡς δὲ διέ6ησαν τὸν χειµάῤῥουν, προσέταξε
τοῖς lepeuatw ἁποστρέψαι τὴν χιθωτὸν εἰς τὴν πὀλιν͵
Αὐτὸ; δὲ περιµένειν αὐτοὺς ἔφη πρὸς τῇ ἑλαίᾳ, εἴ τι
ἔχοιεν τῶν τοῦ βασιλέως ἀποῤῥίτων ἑξειπεῖν.
᾽Απαντᾷ τῷ 'Adutó ὁ Χοναί. Ὁ δὲ ἀπέστειλεν αὐτὸν
τῷ ᾿Αχιτόφελ ἐναντιωθησόμενον, ὃς fv σύμδουλος
τῷ ᾿Αδεσσαλώμ. Ὡς δὲ ἀπῆλθεν αὐτὸς, ἔρχεται ὁ
Σιθᾶ, καὶ χατηγορῄσας τοῦ δεσπότου αὑτοῦ Μεμφι-
θαὰλ, ὡς βουλοµένου αὐτοῦ βασιλεῦσαι , λαμθάνει

4 “Ροέάθ, in cdjt. Rom. '«6645. Coislin. 'Ρανήθ.

€

N

345
sus David ab exercitu (non cnim sinebant ipsum sa-
trap alienigenarum secum jn prelium procedere,
suspicantes ne exercitum suum proderet), invenit
Secelac incensam, sublatasque mulieres : captive
namque abducta fuerant. Interrogato autem Deo, an
insequi deberet, illoque respondente , debere, inse-
scquutus illos est. Et cum didicisset a puero /Fgyptio,
ubinam castrametarentur, segniter agentes invadens
percussit illos, et spolia accepit , et equali sorte di-
visit illis qui pugnaverant, et illis qui in vasis manse-
rant. Cum commissum autem przlium fuisset inter
Israelem et alienigeuas , cecidere Saül et Jonathan,
et duo alii filii ejus : et captum ipsum hostes suspen-
derunt in muro Bitlisan, qux est Scythopolis. Vc-
nientes autem viri de Jabes, acceperunt eum et Jo-
nathan , et sepclierunt.

REGNORUM LIBER 1l.

Venit quispiam annuntians Davidi , se Saütem oc-
cidisse : et interfecit illum David ; luxitque Saülem et
Jonathan , et inunctus est in regem. Mittit ad habi-
tatores Jabes Galaad , laudans illos quod sepeliissent
Saülem. Et Abenner dux Saülis regem Israelis consti-
tuit Memphibosthe (a) filium Saülis. David vero re-
gnavit in Judam. Ut autem occurrerunt sibi Job
Davidis, et Abenner Saülis duces, et commissum est
prelium a. juventute, persequutus est Asael frater
Joab Abenner : quo szpe jubente ut recederet , no-
luit ille. Tunc occidit eum Abenner, et vocato Joabo
hortatur ut. prxliandi finem faciat. Bellumque erat
inter domum Saülis et domuin David. Et ille quidein
deficiebat, hic vero confirmabatur. Concubinam Saü-
lis sibi sumit Abeuner : objurgavit Memphibosthe.
Iratus Abenner mittit ad. Davidem, promittens se
totum illi populum daturum. Venientem ad se convi-
vio excepit David. Ut autem id audivit cum e bello
reversus est Joab, evocatum Abennerum dolo occidit,
ut sanguinem fratris sui ulcisceretur. Re comperta
David maledicit Joabo , et luget Abennerum , ac cum
lionore inulto sepelit. Ichaab et Banaas clam occiso
Memphibosthe venerunt ad David , ac si cedem lianc
prxclare gessissent. llle vero hos interfecit. Tunc
totius populi rex efficitur David, et venit Jerusalem
ad Jebuszum, impediuntque illum claudi ne intraret,
et cepitarcem,et zedilicavit sibi domum. Cum illo quo-
que foedus habebat Chyram rex Tyri. Bellum move-
runl aliemgen:x, et cgressus fudit eos David. Ut
autem rursus invaserunt, a Deo prohibeinr, ne in
occursum illorum eat. Sed Cum audieris , iuquit Dcus,

(a) In Vulgata, 1sboset^. tiic vero Memph.bosthe non la-
psu grapifico positum fuisse videtur: nam eodem modo
scriptum bis postea occurrit. Verum exemplar Chrysostomi
multum variabat, eratque illo tempore mira exemplarium
diversitas. Multa lectionum discrimina proferre in promptu
esset, maxime vero in nominibus propriis. Hzec porro le-
ctio, Mempltübosthe, uon insolens fuisse videtur, quando-
quidem Theodoretus etiam eodem modo legit Quistione
Oclava in secundum librum um, et Quzstione decima
quarta in eumdem libruin. Unde etiam inferatur eam le-
ctionem in ejus exemplari fuisse. Verum autem ejus no-
men erat ΠΟ V*N, /sboselli, ut habet Vulgata ; librario-
rum autem lapsu scriptum fuit, Meniplibostle, quod erat
nunen filii Jonatlc.

SYNOPSIS SCRIPTUD.E SACRE.

316

vocem tremoris fletus *, tunc prelium committe (2. Reg.
9. 24). Tunc enim tradentur tibi. Ainovet arcam Da-
vid, et moritur Oza, quia extendit manuum suam ad
arcam. Cum autem duceretur arca, saltabat David, et
despexit eum Melchol. Tunc cum vellet David. :dili-
care templum, prohibetur a Nathan propheta, et pre-
catur gratias agens Deo, gratias, inquam, de promise
sionibus quas audivit. P'ercussit David alienigenas et
Moabum οἱ Syros, et arma aurea qux accepit , attu-
lit Jerosolyinain, qux demum abstulit Susaci: rcx
AEgypti. Multaque anathemata consecravit David- Mein-
phibaalum filium Jonatlize dignatur mensa regia , et
omnia qux ad Saülein pertinebant dat ipsi. Jubetque
Sibam, qui erat servus paternus , Memphibaoli (a)
scrvire cum filiis suis. Mittit autem ad regem filiorum
Amnon, qui consolarentur eum, quia mortuus erat
pater ejus. Ille vero suadentibus optimatibus cjus,
dedecore afficit eos qui a Davide missi erant ad illum
consolandum. Hinc oritur bellum : et priino quidem
mittit Joabum : deinde venit ipse David , et inimicos
fugat. Hinc ea qux: ad Uriam οἱ ad Bersabec perti-
nent, et ad infantem qui mortuus e:t. Posteaque ua-
scitur Salomon. Oppugnat Joab Ravath, ct postquam
urbem occupavit, mittit ad David, volens victoriam
ipsi adscribi. Amat filius David Amnon sororem suaut
Thamar, et simulato morbo, venientem illom ad se
visitandum contumelia officit. Qua re audita fratcr
ejus Abessalom, invitat postea regem ad com ivium :
cumque rex non veniret, rogat fratres ut. veniant.
Cum autem venissent, illo jubente servi ipsius inter
prandendum occiderunt Amnonem. Ut vero rex au-
divit, multum luxit, et iratus fuit in Abessalom. llle
autem aufugit; el past tres annos, cum sedata e.-sct
ira regis, astute providet Joab per mulierem Thecoit
dem , suadetque regi ut Abessalom revocet. Redcun-
tem noluit pater statim videre; sed duobus onnis n a-
nebat in Jerusalem extra conspectum regis. Tuue
vocat Joabum ; ille vero non obtemperavit. Deinde
illius agrum incendit, et sic coactus venit ad Abe.-

. Salom : et ab illo missus ad regem, ipsum cum patre

reconciliavit, et ad illum adduxit. Fecit autem Abes-
salom sibi currus et equites, et eos qui ad judicium
accedebant cum multo excipiebat honore, et laudabat
quasi qui justa dicere possent, imiserabatur autem,
quasi nemo esset qui posset illos defendere, ac di-

! Hic longe variant interpretes : Hebrzus habet
D'N2A3 '"UN?3 ΤΩΝ vocem incessus in capitibus mo-
rorum. Àquila et Symmachus, «zov. S:aGipato; ἐν xifeDal, τῶν

σιων, Strepitum trunsitus in. capitibus presidio: un.

ulgata, sonitum gradienits. in. cacumine. pyrorum. LXX
lnt., τὴν φωνὴν τοῦ συχλεισμοῦ ἀπὸ τοῦ ἆλπους τοῦ χλαυθμῶνος ΌύςΘΗὲ
conclusionis a luco [letus. Sed alius, ut notavunus in
Hexaplis, hoc loco pro, συγκλεισμοῦ, liabet, συσσεισμοῦ.(ητγδυδίο-
mus vero, τοῦ σεισµοῦ. IEe vero lectiones, συσσι.σμοῦ, Οἱ, oouo2,
tremoris, vel commotionis , inagis accedunt ad significatio-

- nem vocis :1TTy 3, quam συγκλεσμοῦ, conclusionis.

' (a) sic quoque legit Theodoretus, Quzstione trigesima
prima in librum secundum Re,;um. lllud autem nomen,
Μεμφιθαάλ, faclum est. partim ex ejus nomine, ut habebitur
apud LXX Interpretesin librosecundo Regum, nempe Menn-
phibostle, parüm ex ejusdem altero nomine quod habetur
primo libro Paralipomenon cap. 9, v. 40, Meribaal. Ercor
autein ideo perseveraveriL, quia primum nomen, Xemphitbo-

Slc, ipsu graphico ad Isboseuium transierat.

e.1
cebat : Quis me qonstituet. judicem. super terram
(3. Πεφ. 15. 4)? et sic populum sibi conciliavit. In-
surgit Abessalom contra Davidem ; qua re comperta
ille fugit ex Jerusalem, dimissis in urbe concubinis
suis. Ethi volentem secum abire primo cohibet,
deinde ubi instantem vidit, id permisit. Ubi autem
lorrentem trajecerunt, imperat sacerdotibus ut re-
ducant arcam in urbein. Ipse vero se exspectaturum
eos dicit in loco Olivarum (a), si quid habeant arca-
norum regis dicendum. Occurrit Davidi Chusi. Ille
vero misit eum ul Achitepheli obsistcret, qui erat
ipsi Abessalom a consiliis. Ut autem abscessit ille,
venit Siba, qui accusato bero δυο Memphi»aal (5),
quasi regnare vellet, totum accipit a Davide. Tune
Semei maledicit Davidi ; David autem Abessam vo-
lentem illum occidere cehibuit. Venit Clhusi ad Abes-
saiom, persuadelque illi se benevolum ipsi accedere.
Cumque consilium agitaretur de rebus gerendis, lior-
latur Abessalom Achitophel, ut cum concübinis patris
sui cocat. [d ille fecit in solario domus, ut omnes vi-
derent. Addit aliud consilium ; ut sibi liceat cum mille
viris Davidem aggredi et necare. Ut autem vocatus
cst Chusi, ut oensilium et ipse daret, is Achitophelis
*ententiam evertit, suadens ut interim supersederet ,
$ed postea cum magno apparatu Davidem adoriretur.
lllaque sententia magis placuit, Deo scilicet ita dis-
pensante. Tuuc misit Chusi, et per filios sacerdotum
hic Davidi nuntiavit. Achitophel autem, cujus sen-
tentia despecta fuerat, sese sirangulavit. Feruntur
, Didi multa dona. In&tructum autem exercitum ,
emisit dicens : Parcite puerulo meo Abessalom (2. Reg.
18. 5). Ipsum enim in bellum exire non permittebant.
Prxlium commititur, multisque eadentibus occiditur
euam Abessalom, a eoma arbori cuidam alligatus.
Illo occiso cessat bellum. Mittit Chusi Joab qui Davidi
victoriam nuntiel. Quo ille audito lugebat propter
filium, donec ingressus Joab illum mutavit, ipsique
&uasit, υἱ ΙΦίο hilarique vultu exercitum exciperet.
Fugientem Ísraelem rex advocabat; Abessa autem
illos , jam id in proposito habentes, eo adduxit ut se

Davidi subjicereut. Cum pertransiret Jordanem, venit -

Bemei, suum confitens peccatum. Volebat autem
Abessa illum interficere, id prohibuit David. Venit
euam Memphibaal squalidus , sordidis indutus vesti-
bus, densum babens mystacem, ungues ostendens
longos !, qux» omnia doloris signa. erant, ob bellum
contra Davidem motum. Interrogabat rex cur non ve-
nisset secum. Respondit ille se rogasse Sibam famu-
lum suum, ut se jumento imponeret, claudus quippe
erat Memphibaal : illum vero noluisse. Tunc jubet
Tex illum. cum Siba agrum dividere. Berzelli porro,
qui belli tempore multa ipsi ministraverat, secum ad-
ducere volebat. llle vero recusavit ob senectntem : ct
secum accepit rex filium ipsius loco. Tunc scinditur
excrcilus, parsque Sabee se dedit. Mittitque David

Τα Editione Romana legitur, neque sngues subsecxit,
neque, curavit mystacem.

4) Hzec non videntur consonare ciim textu. LXX.

(b) In exem, laribus aliis LXX et in Fditione Romana legi-
tur, Veimphibosthe, sed alia excuilaria vemiphiibaal habuere.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

$:8
Amessam qui debellet eum : Juab vero Amessam dulo
occidit, urbemque in quam confugerat Sabee obse-
dit. Qui in civitate erant, suadente muliere, abscissum
caput Sabee Joabo ex muro projecerunt : atque ita
bello liberati sunt. Fames in terra advenit ; ad quam
profligandam necesse crat quospiam ex Saülis pro-
genie tradi Gabaonitis. Tunc Memplibaalum conservat
David, ob juramentum Jonathano przsiitum. Tradit
autem Saülis filios et nepotes, sepelitque Saülem et
Jonathanum in sepulcro Cis. Bella moventur. Da-
videm cohibent sui ne exeat, ne forte periclitetur.
Tune dicit decimum septimum Psalmum. Ftecen-
sentur forlia przclaraque gesta ducum Davidis. Ju-
betur Joab populum enumerare, enumeratque : et
erant Israelis nongenta millia , et Jud:e quadringenta
millia hominum, omnium bellatorum. Tuuc venit Gad
propheta optionem illi dans ex tribus uliionibus ,
quam subire mallet, an tres annos famis, an trium
dicrum fugam instantibus hostibus, an tres dies mor-
liferi morbi. llle vero tres dies mortiferi morbi
prazoptavit, mortuique sunt a matutino usque ad
prandii tempus septuaginta mille homines. Tune
David dixit : Ecce ego peccavi, et ego pastor inique
egi : hi qui grex swnt, quid fecerunt ? Fiat manus tua in
me et in domum patris mei (2. eg. 24. 11). Cessavit
punitio, et jubetur David aram erigere in area Ormnis,
et ibi sacrificare, id quod ille fecit (a). Ornia filius
David convivio excipit Joabum et Abiatharem, quasi
regnaturus. lugreditur Bersabee, secundum comsi-
lium Nathan prophetz, et id annuntiat Davidi; lo-
quente illa ingressus est Nathan; id moliebantur
scilicet ut Salomon regnaret. Egressi sunt imposito
supra regiam mulam Salomone. Tune Nathan propheta
et Sadduc sacerdos abierunt in Gion, unxeruntque
illum ac dixerunt : Vivat rex (5. Reg. 1. 39). Venit
Jonathan filius Abiatharis, et epulanti Ornis: hzc
nuntiavit. Et alii quidem fugerunt, Ornias vero con-
fugit ad aram , metuens Salomenem. Tunc educit il-
lum inde, et veniens Ornias adoravit regem. Moriturus
David, hortatur Salomonem, ut custodiat legem Dei :
sic enim illum promissiones esse consequuturum.
Prxcipit etiam circa Joab et Semei, ut illos ulcisca-

(a) Huc desinit Codex Lugdunensis, qui libri tertii ini«
tium sic ducit : «donias filius David convivio excipiens Joa-
bum, etc. Mox, Ornia [ilius David, sic Coislin. Antiquissima
lectio est, Ornia. Hebraice ;T3TM. LXX Editionis Romanz,
4donia, sed lectio Ornia,iu votustissimis exemplaribus habe-
tur,et sic legit Theodoretus. Procopius ait, binominem fuisse
Adoniam. Verum ex similitudine literarum * et * factum,
ut modo Adonias, modo Ornias dicatur, quod alibi szepe ob-
servatur. Nam quod spectat ad commutationem vocalium
A , et O, ea pro nihilo hic habenda est, ut alibi pluribus cst
commonstratum. In exemplari Chrysostomi, ut. liquet, hic
quz Adonise sive Orni2 convivium spectant, necnon totuta
caput primum libri tertii Λεραπι et secundi capitis,
secundo libro adjuncta faerant, quod in multis exempl:ri
bus tunc observabatur, et nominatim in exemy lari Diodori
Tarsensis, qui Chrysostomi nostri preceptor fuit; ut videre
est in nota cujusdam Codicis Regii, et in altera Codicis
Coisliniaui, quas in Hexa; lis edidimus. l'ostrenia, qux | le-
nior est, sic habet : 7n Hexaplo et in accuratioribus exem-
plaribus, secundus Regneriin liber desinit tn narrationem
de plaga populi, et in emptionem areg Orne. Tertius cutem
Regnorum liber init ab liistoria de 4bisug sunamitide, ct de
4donia ejusque tyrannide. Diodorus autem secundo Regno-
rim libro heec ettam conjungit usque ad. mortem Davidis,
similiterque Theodorctus.

811
φᾶν παρὰ τοῦ Aautb. Τότε Σ:μτεὶ χατηράσατο τὸν
Ααυϊδ. ὁ δὲ Aavtb Ρουλόμενον αὐτὺν ἀνελεῖν τὸν
λθεσσᾶ διεχώλυσεν. Ἔρχεται à Χουσὶ πρὸς τὸν
᾽Αθεσσαλὼμ, xai πείθει αὐτὸν ὡς εὐνοϊκῶς διαχεῖ -
µενος αὐτῷ προσέχειν. Καὶ προχεεµένης βουλῆς τίνα
δέοι πράττειν, σνγγενέαθαι ταῖς παλλακαῖς τοῦ πα-
τρὸς παραινεῖ τὸν Αδεσσαλὼμ Αχιτόφελ. Καὶ ἑποίησε
τοῦτο ἐπὶ τοῦ δώματος, ὥστε πάντας ὁρᾷν. KaY προσ”
τίθησιν ἑτέραν γνώµην, ὥστε λαθεῖν χιλίους pa"
ἑαυτοῦ, χαὶ ἐπιθέσθαι τῷ Δανῖδ, χαὶ ἀνελεῖν αὐτόν.
Ὡς δὲ ἐχλήθη xaX 6 Χουσὶ πρὺς τὸ εἰσητήσασθαι
συμδουλὴν, ἀνατρέπει τὴν τοῦ ᾽Αχιτόφελ γνώµην,
τέως μὲν ὑπερθέσθαι παραινῶν, ὕστερον δξ μετά
παρασχευῆς ἐπιθέσθαι τῷ Δαυῖδ. Καὶ Ἶρεσς μᾶλλον
αὕτη d$ γνώµη ΄ θεοῦ γὰρ ἣν ἡ οἰχονομία. Τότε
πέµπει διὰ τῶν υἱῶν τῶν ἱερέων, χαὶ ἁπαγγέλλει
ταῦτα τῷ Δανῖδ ὁ Χουσί. Ὁ δὲ ᾽Αχιτόφελ διαμαρτὼν
τῆς γνώμης, ἀπήγξατο. Φέρεται πολλὰ δῦῶρα τῷ
Δαυῖδ. Διατάξας δὲ τὸ στρατόπεδον, ἐξέπεμψε λέγων
Φείσασθέ pov τοῦ παιδαρίου ΑἈθεσσα-ώμ. Αὐτὸν
γὰρ οὗ συνεχώρησαν ἐξελθεῖν. Γίνεται πόλεμος, xal
πολλῶν πεσόντων ἀναιρεῖται χαὶ ὁ ᾿Αδεσσαλὼμ,
προσδεθείς τινι δένδρῳ ἀπὺ τῆς χόµης. Αναιρεθέντος
i, ἑπαῦσατο ὁ πόλεμος. Πέμπει τὸν Χουσὶ ὁ Ἰωὰδ
ἁπαγγέλλειν τῷ Δανῖδ τὴν νίχην. Ὁ δὲ ἀκούσας
ἑθρήντι διὰ τὸν υἱόν ἕως οὗ εἰσελθὼν ὁ Ἰωὰδ µετ-
ἐβαλέ τε αὐτὸν, xaX ἔπεισε δἐξασθαι τὸ στρατόπεδον
φαιδρῷ τῷ προσὠπῳ. Φυγόντα τὸν Ἱσραὴλ 6 τε βα-
σιλεὺς προσεκαλεῖτο, ὅ τε ᾿Αὔεσσᾶ προηρηµένους
αὐτοὺς Ίδη ἔπεισεν ὑποταγῆναι τῷ Δαυῖδ. Ὡς διέδαινε

τὸν Ἱορδάνην ᾖλθεν ὁ Σεµεεὶ, ὁμολογῶν αὑτοῦ τὴν.

ἁμαρτίαν. Ἐδούλετο δὲ αὐτὸν θανατῶσαι ὁ ᾿Αθεσσᾶ,
καὶ διεχώλυσεν ὁ Δαυῖδ. "Ηλθε δὲ xal ὁ Μεμφιθαὰλ
αὐχμῶν, ῥυπαρὰ ἑνδεδνμένος ἱμάτια, χομῶν τὸν
μύσταχα, ὄνυχας μεγάλους ἐπιδειχνὺς 8, πάντα ἅπερ
ἣν λύπης σημεῖα τῆς γενομένης αὐτῷ διὰ τὸν πόλε-
μον τὸν κατὰ τοῦ Δαυῖδ. Εἶτα ὁ μὲν ἡρώτα, διὰ τί μὴ
ἑπορεύθη μετ) αὐτοῦ. Ὁ δὲ ἔφη ἠξιωχέναι τὸν Σιθὰ
τὸν οἰχέτην αὐτοῦ ὥστε ἐπιθιθάσαι αὐτὸν ὑποξνγίῳ
(καὶ γὰρ $» χωλὸς 6 Μεμφιθαὰλ), μὴ ἀνασχέσθαι δὲ
ἐχεῖνον. Τότε χελεύει αὐτὸν καὶ τὸν Σιδὰ διελέσθαι
τὸν ἀγρόν. Καὶ τὸν Βερξελλὶ, ὃς ἐχορήγησεν αὐτῷ
πολλὰ τοῦ πολέμου συνεστῶτος, ὃν ἐθούλετο μεθ)
ἑαυτοῦ λαθεῖν. 'O δὲ παρῄῃτήσατο διὰ τὸ γΏρας. Kal
λαμβάνει τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἀντ αὑτοῦ. Τότε σχίζεται
τὸ στρατόπεδον, xai προστίθενται τῷ Σαθεέ. Καὶ
ἐχπέμπει Δανῖδ τὸν ᾽Αμεσσᾶ πολεμῆσαι [591] αὐτῷ
ὁ 6$ Ἰωάθ ἀναιρεῖ μὲν τὸν ᾽Αμεσσᾶ δόλῳ, πολιορχεῖ
Σὲ τὴν πόλιν εἰς flv χατέφυγχεν ὁ Σαδεέ. Οἱ δὲ ἐν τῇ

2 [n editione Romanalegitur οὐδὲ ὠνυχίσατο, οὐδὲ ἐποίη-
σε τὸν µύσταχα αὐτοὺ.
b "Ov liic supervacaneum est.

SYNOPSIS SCRIPTUIUE SACRE.

819
πόλει, Υυναιχὸς συµθουλευσάσης, ἀποτεμόντες τοῦ
Σαθεὲ τὴν χεφαλὴν, ἕῤῥιφαν &mb τοῦ τείχους τῷ
Ἰωὰδ, καὶ οὕτως ἁπηλλάγησαν τοῦ πολέμου. Λιμὸς
καταλαμόάνει τὴν γην * λύσις δὲ ἣν coo λιμοῦ τὸ τι-
vàg τῶν τοῦ Σαοὺλ ἐχδοθῆναι τοῖς Γαδαωνίταις. Καὶ
τὸν Μεμφιθαὰλ περιποιεῖτσι ὁ Δανῖδ, διὰ τοῦ ὄρχου
τοῦ πρὸς Ἰωνάθαν, Ἐχδίδωσι δὲ τοὺς τοῦ Σαοὺλ υἱοὺς
xai ἐχγόνους, xai θάπτει τὸν Σαοὺλ xai τὸν Ἰωνά-
θαν ἐν τῷ τάφῳ Κείς. Γίνονται ἐνταῦθα πόλεμοι.
Καὶ χωλύουσι τὸν λανῖδ ἐξελθεῖν, μήποτε χινδυνεύσῃ.
Τότε λέγει τὸν ἑπταχαιδέχατον φαλμόν. Καταλέχει
τὰς ἀριστείας xaY τὰ ἀνδραγαθήματα τῶν ἀρχόντων
τοῦ Δαυῖδ. Κελεύεται Ἰωάθ ἀριθμῆσαι τὸν λαὺν, xol
ἀριθμεῖ: καὶ ἣν Ἰσρχῇλ ἑνναχόσιαι χιλιάδες, xal
Ἱούδα τετραχόσιαι χιλιάδες, πάντες πολεµισταί(. Τότε
ἔρχεται Γὰδ ὁ προφίτης, αἴρεσιν αὐτῷ διδοὺς τριῶν
τιμωριῶν, ἣν βούλοιτο ὑποστῆναι, f| τρἰα ἔτη λιμὸν,
fj τρεῖς ἡμέρας φυγεῖν ἐπιγειμένων ἐχθρῶν, ἢ τρεῖς
ἡμέρας θάνατον. Ὁ δὲ τὰς τρεῖς ἡμέρας τοῦ θανάτου
εἴλετο, xal ἀπέθανον ἀπὸ πρωϊ ἕως ἀρίστου ἑδδομή-
Χοντα χιλιάδες. Τότε λέγει Δαυῖδ' Ἱδοὺ ἐγὼ ἤμαρ-
τον, καὶ ἐγὼ ὁ ποιµὴν ἑχακοποίησα, xal οὗτοι τὸ
ποίμιγιον τί ἑποίησαν; Γενγέσθω ἡ χεὶρ ἐν ἐμοὶ,
xal év τῷ οἶκῳ τοῦ παερός µου. Ἐπαύσατο ἡ τι-
µωρία. Καὶ χελεύεται ὁ Δανῖδ θῦσαι |I. στησαι] θυ-
σιαστήριον ἓν τῇ Gp Ὀρνίας, xai θῦσαι xa
ἐποίησεν οὕτως. Ὀρνίας υἱὸς Δαυ]δ ἐστιᾷ τοὺς περὶ
Ἰωὰθ xai ᾿Αθιάθαρ, ὡς βασιλεύσων. Εἰσέρχεται ἡ
Ῥηρσαθιὲ χατὰ συμθουλὴν Νάθαν τοῦ προφήτου, xat
ἀπαγγέλλει τῷ Aavtó- μεταξὺ δὲ λαλούσης ἑχείνης
εἰσῆλθε καὶ ὁ Νάθαν, χατασχευάσαντες 4 ὥστε Ba.
σιλεῦσαι τὸν Σολομῶνα. Ἐξηλθον ἐπιθιθάσαντες τν
Σολομῶνα τῇ ἡμιόνῳ τῇ βασιλιχῇ. Τότε 6 προφήτης
Νάθαν καὶ ὁ ἱερεὺς Σαδδοὺκ ἀπῆλθον εἰς τὴν Γιὼν,
xai ἔχρισαν αὐτὸν καὶ εἴπον, Ζήτω ὁ βασιλεύς. 'EX-
θὼν ὁ vibg Ἰωνάθαν ἀπήγτειλε τῷ ᾿Ὀρνίᾳ ταῦτα
ἑστιωμένῳ. Καὶ οἱ μὲν ἄλλοι Éguyov, ὁ δὲ Ὀρνίας
κατέφυχεν εἰς τὸ θυσιαστήριον, δεδοιχὼς τὸν Σο-
λομῶνα. Τότε ἐξάγει αὐτὸν ἐχεῖθεν, xal ἐλθὼν προσ-
εκύνησε τῷ βασιλεῖ. Μέλλων τελευτᾷν ὁ Δανῖδ, παρ-
αινεῖ τῷ Σολομῶντι, ὥστε φυλάττειν τοῦ Θεοῦ τὸν
νόμον οὕτω γὰρ τεύσεσθαι αὐτῷ τῶν ἐπαγγελιῶν
τῶν ἐπηγγελμένων αὐτῷ. Πσραγγέλλει τε περὶ Ἰωάδ
xai Σεμεεὶ, ὥστε τιμωρηθῆναι [253] αὐτοὺς, xaX περὶ
τῶν υἱῶν Βερζελλὶ, ὥστε αὐτοὺς τιμῆς τυγχάνειν,

* 'Oová legitur tn edit. Romana. Ibidem xal θῦσαι, χα}
ἐποίησεν οὕτως. Huc porro desinit codex Logduuensis, in
quo liber tertius incipit: ᾿Αδωνίας υἱὸς Δανὶδ ἑστιῶν τοὺς
περὶ Ἰωάδ, etc. Μοχ Ὀρνίας υἱὸς Δανὶδ, sic Coislin. An-
tiquissima lectio est Ὀρνίας Ηεβγαίεο P277. LXX
editionis Romana ᾿Αδωνίας, sed lectio Ὀρνίας in vetugtise
simis exemplaribus habetur, et sic legit Theodoretus.

d Sic Lugdun. codex, Coislinianus vero χατασκοτάσαν-
τες. Hic locus non vacat suspicione mendi. Ipsa vox
κατασκοτάσαντες lexicis irnota est, sed multas hujusmodi
bab^t Chrysostomus.

$19

καὶ τῖς τρατένης ἁπολαύειν τῆς βασιλιχῆς. Καὶ

ἀποθνήσχει τεσσαράχοντα ἔτη ῥασιλεύσας.
Βασιλειὼν y.

Αναιρεῖ τὸν Ὀρνίαν ὁ Σολομῶν, ὅτι τὴν ᾿Αθισὰχ
fice, xai τὸν ᾿Αδιάθαρ ἑἐξέδαλε τῆς ἱερωσύνης.
Καὶ ἐπληρώθη fj xazà τοῦ Ἠλεὶ ἀπειλή" ἐξ ἐχείνου
Υὰρ χατήγε τὸ γένος. ᾿Ανεῖλε δὲ χαὶ τὸν Ἰωάθ * τὸν
δὲ Σαδδοὺχ τὸν ἱερέα ἀντὶ τοῦ ᾿Αθιάθαρ χατέστησεν
ἱερέα. Δίδωσι δὲ ὁ Σολομῶν πρόσταγμα τῷ Σεμεεὶ,
ὥστε ἐν τῇ πόλει µένειν διόλον * εἰ δέ ποτε ἐξέλθοι,
02x ἀτιμωρητὶ τοῦτο ποιῄσειν, ἀλλά θανάτου ὑπο-
στήσεσθαι ζηµίαν. ᾽Απώλοντο αὐτῷ δοῦλοι * ὁ δὲ ἐπι-
λαθόμενος τοῦ προστάγµατος, ἐξηλθε ζητήσειν, xal
μαθὼν ὁ Σολομῶν ἀνεῖλεν αὐτόν. Περὶ τῆς σοφίας
Σολομῶντος διήγησις , περὶ τῆς εἰρήνης τῆς Em αὐ-
τοῦ, περὶ τῆς πολυτελείας τῆς τοῦ ἀρίστου, χαὶ περὶ
ἁρμάτων, περὶ τῶν ἵππων, περὶ παντὸς τοῦ πλού-
του. Αἱτεῖ Σολομῶν σοφία» παρὰ τοῦ θεοῦ. Τότε
χρίνει ταῖς γυναιξὶ ταῖς ὑπὲρ τοῦ παιδίου προσελ-
"θούσαις αὐτῷ. Πάλιν περὶ τῆς σοφίας Σολομῶντος
λόγος, περὶ τῆς πολυτελείας τῆς τραπέζης αὐτοῦ,
χαὶ τἶνες ἐλειτούργουν ταύτην αὑτῷ τὴν λειτουργίαν.
Αποστέλλει πρὺς Χειρὰμ τὸν βασιλέα Τύρου, τοὺς
δρνοτόµους αἰτῶν ἐπὶ μισθῷ;' ὃ δη παρέἐσχεν. "Ev-
ταῦθα ἔγχειται τῶν ἑργαζομένων ὁ ἀριθμὸς, χαὶ τῆς
ἑτοιμασθείσης εἰς τὸν ναὺν Όλης τὸ πλῆθος. Elta ἡ
οἰκοδομῆ τοῦ ναοῦ. Εὔχεται ὁ Σολομῶν iv τῷ ναῷ,
xai θύει, xal ἐγχαινίξει τὸν οἶχον. Ἐπαγγέλλεται
ἀγαθὰ αὐτῷ ὁ θεὸς, àv φυλάξη τὰ προστάγµατα
αὐτοῦ, xaX ἀπειλεῖ τἀναντία, ἐὰν παρα(ῃ. " Hv δὲ αὖ-
τῷναῦς χρυσίον φέρουσα. Τὰ κατὰ τὴν βασίλισσαν
Νότου, τὴν ἑλθοῦσαν ἀχοῦσαι τῆς σοφίας αὐτοῦ. Τὰ
χατὰ τὸν πλοῦτον αὑτοῦ τὸν µέγαν, τὰ περὶ τῶν
ὅπλων τῶν χρυσῶν ὧν ἐποίησε, τὰ περὶ τῆς βα-
σιλείας αὐτοῦ, πόθεν xa μέχρι ποὺ παρέτεινεν. Ἐν-
τεῦθεν περὶ τῆς εἰδωλολατρείας αὐτοῦ, χαὶ της προσ-
κρούσεως fi; προσέχρουσε τῷ θεῷ. Ἐντεῦθεν ἀπει-
λὴ πρὸς αὐτὸν, καὶ τῆς βασιλείας παράλυσις, εἰρήνης
ἀφανισμός. Ἑπανίσταται γὰρ αὐτῷ ᾿Αδὲρ ὁ Ἰδου-
μαῖος, xai ὁ Ἑσδρώμ. Ἐπανίσταται αὑτῷ xai ὁ δοῦ-
Aog αὐτοῦ Ἱεροθοάμ. Ἔρχεται πρὸς τὸν Ἱεροθοὰμ
᾿Αχιᾶ ὁ προφήτης, xat δίδωσιν αὐτῷ δ,αῤῥηξαι ἱμά-
τιον τελαμῶνας * δέχα, προµηνύων αὐτῷ, ὅτι χαθ-

$:t τὰ δέχα σχΏπτρα. Ὦ. δὲ ἤθελεν αὐτὸν ἀνελεῖν
ὁ Σολομῶν, ἔφυγεν εἰς Αἴγυπτον. Ἐπανῆλθεν ἀπ'
Αἱγύπτου Ἱεροθοὰμ, ἁποθανόντος Σολομῶντος. Ὁ
δὲ λαὺς προσελθὼν τῷ ᾿Ῥοέοὰμ vi Σολόμῶντος, Ἠξίου
ἑλαφροτέραν αὑτοῖς γενέσθαι τὴν ἀρχὴν τῆς τοῦ Σο-
λομῶντος. "UO δὲ ὑπὸ τῶν συντρόφων αὐτοῦ νέων τι-
νῶν ἀναπεισθεὶς, Ἡπείλησε χαὶ βαρυτέραν αὐτοῖς
ποιῄσειν. Ἔνθεν ἀπεσχίσθησαν αἱ δέχα φυλαὶλ, xal
ἐθασίλευσαν ἑἐφ᾽ ἑαυτῶν τὸν Ἱεροθδοάμ. Καὶ βουλό-
µενον ἐπιστρατεῦσαι αὐτῷ τὸν Ῥοθοὰμ ἐχώλυσεν ὁ
θεός. 'Q; δὲ [555] ἡῤῥώστησε τὸ παιδίον Ἱεροθοὰμ,
πέμπει τὴν γυναῖκα αὑτοῦ πρὸς 'Ayt& τὸν προφήτην
πευσοµένην περὶ τῆς νόσου. 'O δὲ εἶπεν, ὃτι ἆποθα-
sivat, xal ἀπέθανεν. Ἴστησι δαµάλεις χρυσᾷς ὁ
Ἱεροθοὰμ, µίαν ἐν Βαιθὴλ, καὶ µίαν ἐν Δὰν, ἵνα μὴ
ἀναθαίνωσιν εἰς Ἱερουσαλὴμ ὁ λαός. θύοντο; δὲ αὑ-

a Coislinianus codex ἱμάτιον τελαμῶνος mendose.Lugdu-
nensis τελαμῶνας δέχα, in f(ascias, in lacinias decem. Yo
ῥήγματα, lacinias, sic οἱ Ο’. Puto autem hoc in exemplari
Chrysostomi fuisse : nam ut modo dicebam, mira crat ex-
«niplariorum Biblicoruum varietas. |

B. JOANNIS CIIRYSOSTOM! ARCHIEP. CONSTANTINOP.

τοῦ ἐχεῖ, ἰδοὺ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ἐλθὼν, προφητεύει
τὰ χατὰ τὸν Ἰωσίαν. Καὶ ἐξηράνθη ἡ χεὶρ τοῦ βασι-
λέως, xat ἐῤῥάγη τὸ θυσιαστήριον. Δεηθέντος δὲ τοῦ
προφήτου τοῦ θεοῦ, ὑγίανεν ὁ βασιλεύς. b Καὶ παρ-
εχάλει τὸν προφήτην ἑστιαθῆναι παρ αὐτῷ. 0 δὲ
οὐχ ἠνέσχετο, πρόσταγμα φυλάττων τοῦ θεοῦ, ὅπερ
ὕστερον παραθὰς, ἀνῃρέθη ὑπὸ τοῦ λέοντος. Ὁ δὲ
Ἱεροθοὰμ ἔτι ἐπέμενε τῇ χαχίᾳᾷ αὐτοῦ, χαὶ ὁ 'Po-
θοὰμ εἰδωλολάτρησεν ἔτη πάντα τῆς βασιλείας αὐτοῦ.
ἘἙλθὼν Σουσαχεὶμ ο ἔλαθε τοὺς θησαυρούς. Μετὰ τοῦ-
τον βασιλεύει ᾿Αθιᾶς ὁ υἱὸς αὑτοῦ, xal μετὰ τοῦτον
ὁ υἱὸς «ou ᾿Αθιᾶ ὁ ᾿λσᾶ. Μετὰ δὲ τὸν Ἱεροδοὰμ
βασιλεύει ὁ υἱὸς αὐτοῦ 'A6á6: ὃν ἀνελὼν Βασᾶ t6act-
λευσε, xal ἐπολέμει τὸν ᾿Ασᾶ. Ὁ δὲ τῇ ovp pata τοῦ
Σύρου ΄ΛΑδερ χρησάµενος, ἐπιχρατέστερος γέγονεν.
Ὡς δὲ πονηρὸς ἂν ὁ Βασᾶ, ἀπειλεῖ αὑτῷ ὁ θεὸς χαχὰ
μεγάλα.. ᾽Αποθανόντος δὲ αὑτοῦ ἐθασίλευσεν Ἐλᾶ 6
υἱὸς αὑτοῦ, ὃν ἀνελὼν Ζαμθρὶ εἷς τῶν ἀρχόντων,
ἐθασίλευσε, xai ὠλόθρευσε τὸν οἶχον Βασᾶ. Ὡς δὲ
xai Ζαμθρὶ ἀπέθανεν ἑαυτὸν ἑμπρίσας, βασιλεύει
ἌἈμθρί. Ὡς δὲ ἀπέθανε χαὶ οὗτος, βασιλεύει Αχαὰδ
ὁ υἱὸς αὑτηῦ. Ἡασιλεύει ὁ υἱὸς ᾿Ασᾶ Ἰωσαφάτ.
Απειλεί Ἡλίας ὁ προφήτης τῷ "Ayaà6 τὴν γενοµέ-
νην ἀνομθρίαν ἐπὶ τρἰα ἕτη xaX µῆνας EC. Τότε δια-
τρέφεται διὰ τῶν χοράχων ὁ προφήτης. Ενταῦθα τὰ
xazà τὴν χήραν thv ἓν Σαρέφθοις, τὰ χατὰ τὸν χαµ-
ψάχην τοῦ ἑλαίου, xaX τὴν ὑδρίαν τοῦ ἀλεύρυυ, xol
τὸν θάνατον τοῦ παιδίου, καὶ τὴν ix τοῦ θανάτου
ἔγερσιν, Αποστέλλεται πρὸς τὸν "Ayaà6 ὁ "Hia,
χαὶ ποιεῖ τὴν θυσίαν, xal καταφέρει τὸ mop ££ οὗ-
ρανοῦ, xal ἀναλίσχει αὐτὴν. Τότε λαθὼν τοὺς ἱερεῖς
τοῦ Βαὰλ ἀπέσφαξε. Τότε εὐαγγελίζεται τῷ ᾿Αχαὰδ
τὸν ὑετόν. Καὶ ἀνελθὼν εἰς τὸν Κάρμηλον πηὔξατο
Ἠλίας, xat ποιεῖ τὴν θυσίαν' ἰδοὺ ὑετός. Απειλεϊ
τῷ ἩἨλίᾳ θάνατον Ἰεζάβελ,ὴ γυνὴ τοῦ 'Aya&6, 6 δὲ
ἔρχεται εἰς τὴν ἔρημον, xat χοιμηθεὶς, xal διεγερθεὶς
ὑπὸ ἀγγέλου θεοῦ, εὗρεν ἐγχρυφίαν ὀλυρίτην, καὶ
φαγὼν αὐτὸν, ἑνίσχυσεν. Ἐν ἐχείνῃ τῇ βρώσει τεσ-
σαράχοντα ἡμέρας Ίλθεν εἰς Χωρήδ. Τότε λέγει: Κύ-
ριε, τὰ θνσιαστἠριά σου χατέσχαφαν. Τὰ ζεύγη τᾶν
βοῶν ἀφεὶς ὁ Ἑλισσαῖος ἀκολουθεῖ τῷ Ἠλίᾳ. Ἐντεῦ-
θεν τὸ διγηµα τὸ χατὰά τὸν ἀμπελῶνα τοῦ Ναθουθαί:
xai 1j ἀπειλὴ κατὰ Ἰεξάδελ χαὶ ᾿Αχαάθ, xai ἡ xatá-
νυδις τοῦ ᾿Αχαάθ. ἘἙπῆηλθε τῷ Ἰσραὴλ ὁ Σύρες
"Absp μετὰ τριαχονταδύο βασιλέων, ὁ δὲ ἐχειρώ-
cato αὐτούς. Καὶ δεύτερον ἐπιστρατεύσας περιέπεσε
πληγἡ μεγάλῃ. Ὡς δὲ ἑώρα ἑαυτὸν ἐν χινδύνῳ, σχῆ-
px περιθέμενος ἑλεεινὸν, ἔρχεται πρὸς τὸν ᾿Αχαὰδ,
δοῦλον [594] ἑαυτὸν ἀποχαλῶν, χαὶ ἀγαπητῶς ἔχων
σωτηρίας τυχεῖν. 'O δὲ ἀνεθίδασέ τε αὐτὸν ἐπὶ τὸ
ἅρμα, xa ttum, ἀξιώσας, ἐξέπεμφεν εἰς τὴν οἰχείαν
γην. Ἔρχεται ὁ προφήτης ἐγχαλῶν ὑπὲρ τούτων τῷ
βασιλεῖ, χαὶ θάνατον ἀπειλῶν. Βουλεύεται ὁ ᾿Αχαάδ,
εἰ δέοι ἐπιστρατεῦσαι τοῖς Σύροις xal συμδουλεύ-
σαντος τοῦ Ἰωσαφὰτ βασιλέως Ἰούδα, µετάπεμττος
γίνεται Μιχαίας ὁ προφήτης, χαὶ ἐρωτηθεὶς προλέχει
συμφορὰς, εἰ πολεμήσειεν. Ὀργίζεται ὁ ᾽Αχαάθ: τύ-
πτει τὸν Μ:χαίαν Σεδεχίας ὁ φευδοπροφήτης. Κε-
λεύεται Αχαὰθ τηρεῖσθαι Μιχαίαν τὸν γενδοπροφήτην,
ἕως ἂν ὁ πόλεμος λάθῃ τέλος. Ἐξηλθε µαχεσόµενος,
xai φησι τῷ Ἱωσαφάτ' ᾽Αμείφωμεν τὸ oy ua xal tbv
ἱματισμόν' λαδὼν ἐγὼ τὸν σὸν, ἀντιδίδωμί σοι τὸν
5 Hic desunt paucula verba ín utroque codice.

* LXX interprelesZovaaxig babent, et sic etian Lugdu-
nens:s codex. Cols!inianus vero Σουσαχήν.

519

tür, et circa filios Berzelli, ut illos in honore ha-
beat, et mensas regix consortes faciat. Moriturque
postquain annos quadraginta regnaverat.

REGNORUM LIBER Ill.

Occidit Orniam Salomon, quia Abisacam petierat,
et Abiatharem ejecit ex sacerdotio. Impletaque est
comminatio contra Eli data; ex illo namque genus
ducebat Abiathar. Occidit autem Joabum; Sadduc
autem constituit sacerdotem pro Abiathare. Pr:»cep-
tum dat Semei Salomon, ut semper in urbe maneat :
si autem exeat umquam, id non impune futurum, sed
morte mulctandum esse. Cum servos perdidisset ille,
mandati oblitus , egressus est ul quxreret : quo com-
perto Salomon interfecit eum. De sapientia Salo-
monis enarratio, de pace qu:e ejus tempore fuit, de
magnificentia prandii, de curribus, de equis; de omni
genere divitiarum. Petit Salomon sapientiam a Deo.
Tune judicat de duabus mulieribus qux illum circa
infantem adierant. Rursum de sapientia Salomonis
loquitur; de lautitia menge ejus, et quinam bujus-
modi officio fungerentur. Miitit ad Chiram regem
Tyri, lignarios petens conductitios : ille vero prebuit.
Hic agitur de operarum numero, el de materizx copia
ad exstructionem templi parata : sequitur deinde tem-
pli constructio. Precatur Salomon in templo, et im-
molat, domumque dedicat. Promittit illi bona Deus ,
si custodierit mandata ipsius, et contrarium minatur,
8i prevaricatus fuerit. Erat autem illi navis qua au-
rum vehebat. Historia reginze Austri, qu: venit , ut
audiret sapientiam ejus. De ingentibus ejus divitiis,
de armis aureis qu: ipse fecil; de regni ejus limiti-
bus. Hinc de idololatria ejus et de offensione, qua
Deum offendit. Hinc minz adversus illum intentatz ,
reguique ejus solutio, paxque sublata. Rebellat enim
contra illum Ader Idumzus, et Esdrom. Rebellat
etiam contra illum Jeroboam servus ejus. Venit ad
Jeroboam Achia propheta, datque illi scindendum
vestimentum in lacinias decem, przsignificans illi
quod decem sceptra habiturus esset. Curn porro vel-
let Saloinon illum occidere, fugit in Zgyptum. Redit

ab Egypto Jeroboam, mortuo Salomone. Populus :

autem adiens Roboani filium Salomonis, rogabat Ie-
viore frui imperio, quam sub Salomone ; ille vero ex
consilio juvenum quorumdam , qui cuin ipso educati
fuerant, minatus est se graviore usurum iinperio. Iu-
de divise sunt decem tribus, et regem sibi consti-
tuerunt Jeroboam. Roboam vero volentem contra il-
lum movere bellum Deus cohibuit. Cum autem zgro-
taret filius Jeroboam, mittit uxorem suam ad Achiam
prophetam, de morbo sciscitaturam : ille vero dixit
esse moriturum, et mortuus esl (a). Statuit Jeroboam
vitulas aurcas, alteram in D:xethel, alteram in Dan, ne
populus ascenderet in Jerusalem. Cun autem immo-
laret ibi, ecce homo Dei veniens prophetat de Josia

(u) Hzc quz de zgritudine (ilii Jeroboami dicuntur per-
tinent. ad eut XIV libri tertii Regum, et post vitularum
aurearum cultum babentur in Hebrzo, in Yulgatis, atque

ju hexaj lari Editione. Sed in aliis Graecis EdiLionibus inversa
sunt,

SYNOPSIS SCRIPTURAE SACRE.

250
rege. Et exaruit regis manus, et rupta est arà. Pro-
plieta autem Deum precantoe, rex sanus factus est. Et
rogabat'prophetam ut epularetur apud se. [lie vcro
nolebat, Dei preceptum scrvans, quod cum postea
transgressus esset, occisus est a Icone. Jeroboam
autem adliuc. manebat in impietate sua, et Roboam
idola coluit omnibus vit:e suze annis. Veniens Susa-
cim aecepit thesauros. Post hunc regnat Abias filius
ejus, el post hunc Asa filius Abia. Pust Jeroboam re-
gnat filius ejus Adab (a) : quem cum occidisset Basa,
regnavit et bellabat contra Asa. Hic auxilio usus Ader
Syri superior fuit. Quia vero improbus erat Basa,
minatur ipsi Deus mala ingentia. lllo mortuo regna-
vit Ela filius ejus, quem cum occidisset Zambri unus
principum, regnavit ipse, et delevit domum Bas:r.
Ut autem Zambri quoque mortuus est, cum seipsum
incendisset, regnat Ambri. Cum autem hic etiam mor-
tuus esset, regnat Achaab filius ejus. Regnat Josa-
phat filius Asz. Minatur Elias propheta Achaabo sie-
citatem, quz: per tres annos et sex menses duravit.
Tunc per corvos alitur propheta, Πίο sunt. ea αυ
pertinent ad viduam Sareplitlianam, quie ad lecythum
olei, et qux ad liydriam farin:e, ad mortem pueri, et
adsuscitationem ex morte. Mittitur ad Acbaab Elias,
et hostiam offert, demittit ignem de exlo, et consu-
mit illam. Tunc arreptos sacerdotes Baalis jugulavit.
Achaabo pluviam prznuntiat, Et conscenso Carmelo
precatus est Elias, οἱ sacrificium offert : ecce plu-
via. Minatur Elix: mortem Jezabel uxor Achaabi. lile
autem venit in desertum, et cum dormivisset excita-
tusque esset ab angelo Dei, invenit subcineritium
panem ex olyra, quem cuim comedisset roboratus est :
cum illo cibo quadraginta diebus venit in Choreb.
Tunc ait : Domine, aras tuas suffoderunt. Jugis boum
dimissis Elissz:us sequitur Eliam, Hinc historia vi-
nex Nabuthz : et min: contra Jezabelem et Achaa-
bum : compunctio Achaabi. Irruptiouem fecit in
Israelem Syrus Ader cum triginta duobus regibus :
Achaab vero devicit eos. Cum secundo Ader bellum
intulisset, cxsus admodurhque profligatus est. Ut
autem se vidit in periculo versari, miserabili indutus
veste Achaabum adiit, servum se vocans, et salutem
consequi peroptans. llle vero eum in curru suo con-
scendere jussit, εἰ honore affectum in terram suaiu
remisit, Venit propheta regem super his objurgans,
necemque minitans. Consultat Aehaab, an debeat
Syris bellum iuferre: et ex eonsilio Josaphat rcgis
Judz, accersitur Micli»as propheta, qui interrogatus
calamilates przdicit , si bellum inferatur. lrascitur
Achaab : Michxam perculit Sedecias pseudopropheta.
Jubet Achaab servari Micheam pseudoprophetam ,
donec belli finis esset. Exit ad pugnam , et Josaphato
dixit : Mutemus habitum et vestimenta ; accipiam ego
tua, et mea tibi trado. llis peractis, cun pr:ecepis-
set rex Syriz militibus suis, ut missis omnibus unum

(a) InLxx Interpretum editione legitur, Καξάτι Hiec quippe
nomina maitum variabant in exemplaribus Grecis. Verum

nomen est Nadab secundum Hebraicam veritstem 2713. Sie
el infra ἆδιρ rex Syriz est Benadad.

55 S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIHEP, CONSTANTINOF.

vegem Israelis in bello aderirentor, illi videntes Josa-
phat regem Juda, et putantes esse regem Israel (nam
vestis ipsos decepit), cireemsistebant illum , ut occi-
derent. Ille vero clamans a periculo eximitur. Alius
autem sagittarius feriit Achaabum, et sanguis mana-
bat, quem abluerunt in fonte, et meretrices se ablue-
runt in sanguine ejus , canesque linxerunt eum. Re-
gnavit post. Achaabum Ochozias filius ejus. Quia au-
tem Josaphat amicus ejus fuit, peenas dedit; ita ut
opera ejus intenpellarentur (a).

KEGNORUM IV.

Agrotans Ochozias misit consultum Baalem, utrum
surrecturus esset : et nuntiis occurrens Elias prophe-
ta, jussit regresso* nuntiare ipsum non surrecturum
esse. Cum didicisset autem Ochozias esse Eliam, mi-
sit quinquagenarium primo et secundo ; cum autem
uicrque cum quinquaginta suis igne consumptus
fuisset, cum tertio jubetur Elias descendere, οἱ re-
gem adiens dixit illum esse moriturum. Post hunc
regnat frater ejus Joram : non enim erat illi filius.
Hinc assumptio Elize in czelum. Videntes filii prophe-
tarum Elisszeum sicco pede Jordanem prztereuntem,
dixeruut quievisse spiritum Eliz super ipsum , ro-
gantque mitti qui Eliam perquirerent: ille prohibe-
lt, demumque annuit; sed qui missi fuerant non
invenerunt. Aquas in Jericho sanas reddit Elissaus ;
cum veniret in Bzthel , puerulos se irridentes male-
dicit, illique ab ursis interficiuntur. Rex Moab solitum
pendere tributum | abnuit. Bellam ipsi infert Joram
vex Juda assumpto secum Ochozia rege Israel, et re-
5ο Edom (5). Cum autem non invenirent aquam in
deserto, et de vita periclitarentur, cousulente Oclio-
gia veniunt od Elisszeum. llle vero irascitur contra
regem Israel, nec se illum respicere velle dixit, nisi
in gratiam regis Jude. Neque tantum aquarum co-
piam przdicit, sed etiam victoriam contra Moabiti-
dem, id quod etiam evenit : in tautamque deductus
est calamitatem rex Moabitarum, ut etiam filium
mactaret supra murum. flic agitur de muliere, cujus
oleum superabumdavit , et de Sunamitide, cui filium
salvum reddidit Elisszeus, et mortuum suscitavit.
Fame superveniente amaritudinem abstulit a lebete,
et in nomine Dei centum viros enutrivit ex viginti
panibus hordeaccis. Lepra affectus est Neeman dux
regis Syrie, qui accedens ad regem Israel medelam
petebat ; ille vero anxius scidit vestimenta sua. Ipsum

(a) In Graco, ἔδιωκε δίκην, τὸ Suxoxien: và ἴργα αὐτοῦ. Forte me-
lius hzec verba quadrarent, przmissa particula. negand
οὐκ ἴδωκε δίκην, τὸ δικκοκήναι νὰ ἴργα αὐτοῦ, ΠΟ dedit pornas, quod

ra ejus illud impedirent, quod consonaret cum verbis
illis Paralip. 19. 2: Et idcirco iram quidem Domini mereba-
rís : sed bona opera inventa simt tn te.

(b) ΗΦο non quadrant nisi cum Cod. Coisl. in quo evi-
denter meodum est. Nam qui bellum intulere Moabitarum
regi, erant Joram rex Israel, a quo defecerat rex Moabila-
ruin, Josaphat rex Juda, et rex Edom. Fortassis etiam id ex
varietate exemplarium ortum : nam quanta illa esset, vi-
desis in Hexaj.lis ad caput XIV libri tertii Regum. Sed me-
lius credatur id lapsu graphico accidisse. Librarius enim
quispiam primo Joramum regem Juda pro rege Israel posuo-
mt. Deiode alius Ochoziam regem Isracl pro Josaphato rege
Juda sabstituerit.

$53

accersit Elisszus, jubetque iimmergi in Jordancm sc-
pties..llle vero primo quidem neglexit , nec medelam
inde speravit, Demum: servis suis hortantibus, immer-
gitur et curatur : donaque offerebat Elisszo, qui illa
respuR. Abscedentem illum insequutus Giesi servus
Elisszi, quasi ab Elissz:o missus, a Neeman accipit
duo talenta argentea, et duo vestimenta. Ad Elisszeum
vero reversus, ges(um occultare tentabat. 3lle autem
servum redarguit, et in poenam immisit lepram. Ve-
niunt filii prophetarum cxsum ligna ad zdiflcandum :
ut vero ferrum unius ex capulo excidit, exsectum li-
gnum immisit Elissaus, et ferrum supra aquam sub-
latum est. Rex Syri» bellum movebat in [sraelem
ut prxdixerat Elisszeus. Re comperta , hostis mittit
turinam militum in Eliss;eum. Deum rogante prophe-
ta, ezcilate perculiuntur iji qui venerunt, et inducit
eos in medios inimicos, regemque ipsos perimere vo-
lentem cohibet Elisszus, sed jubet alimentis datis
remitti. Tanta superveniente fame, ut caput asini
quinquaginta siclis, et quarta pars cabi stercoris ce-
lumbarum quinque siclis venderetur, accedit ad regem
mulier alteram mulrerem incusans, quod cum filium
suum secum comedissel, promisisset|ue se etiam fi-
lium suum in cibum prabituram esse, promissis non
stetissel. Tunc scidit rex vestimenta sua, misitque
virum qui caput Elisszei amputaret. Pr»dicit pro-
pleta ei qui se convenerat, die crastina fore solu-
tionem famis : cum autem ille non crederet, vatici-
natur ei mortem. Leprosi quatuor ob famem in de-
sperationem adducti, sese liostibus dedere deceruumt,
ct ad castra venientes, illa quidem hominibus vacua,
tentoria vero divitiis plena invenerunt. Αο cum diri-
puissent quanta gestare poterant, id rcgi nuntiatum
venerunt. Et primo quidem rex dolum subesse suspi-
cabatur : missis autem equitibus, cum rem certo
comperisset, emisit populum ad diripienda castra :
cessavitque fames. Qui vero non crediderat Elisszo,
3 turba populi conculcatus interiit. Predicit Elisszus
mulieri, cujus filium a morte suscitaverat, scptem
annorum famem, hortaturque illam ut a regione
transmigret. Postquam autem trausmigraverat , fa-
mesque cessavit , reversa est regemque adiens roza-
vit ut prz dia sua sibi restituerentur. Rex Syrie mit-
tit ad Elisszeum, rogatum an e morbo surrecturus
esset. Ille autem nuntio dixit, non surrecturum esse,
ipsique etiam przdixit Israelitarum perniciem. Cuin
autem ille obiisset, regnavit in ejus locum Azaél.
Mortuo item Joramo rege Juda, illi succedit filius
ejus Ochozias. Missum Eliss:eus unum cx filiis pro-
phetarum , jubet ungere Jchu, qui cum regnum oc-
cup:sset, Joramum occidit, et projicit eum in vineom
Nabuthe, quam usurpaverat pater Jorami. Cum
occidissct etiam Ochoziam, intravit in civitatem Israel.
Jezabel autem. ornata respiciebat e turri. Rex eunu-
chis praecepit ut illam przcipitarent. Dejecta illa
morlua est. Occidit etiam Jehu septuaginta. filios
Achaabi , itemque fraures Ochoziz , sacerdotes quo-
que Baalis, et Baalem contrivit. Tunc Azaél concidit

$4
&p^v. Ὡς δὲ γέχονε τοῦτο, xal ot στρατιῶται ἐντολὴΏν
εἰλήφεισαν παρὰ τοῦ βασιλέως τοῦ ἑαυτῶν, πάντας
ἀφέντες, µόνῳ τῷ βασιλεῖ του Ἰσραἡλ συνάπτειν εἰς
πόλεμον, ἰδόντος τὸν Ἰωσαφὰτ τὸν βασιλέα τοῦ Ἰού-
δα, χαὶ νοµίσαντες αὐτὸν τοῦ Ἱσραὴλ εἶναι (τὸ γὰρ
σχῆμα αὐτοὺς ἡπάτηαεν), ἐχύχλουν αὐτὸν, ἀνελεῖν a
ϐ6έλοντες. Ὁ δὲ ἀναθοῆσας, ἁπηλλάγη τοῦ χινδύνουι
"Ἔτερος δέ τις τοξότης ἔδαλε τὸν ᾿Αχαάθ, xo κατέῤ-
ῥειτὸ αἷμα. Ὅπερ ἀπέπλυναν ἐν τῇ χυρήνῃ (1. κρή-
wn), xai αἱ πόρναι ἑλούσαντο ἐν τῷ αἵματι αὑτοῦ,
zxaY οἱ χύνες ἔλειξαν αὐτό. Ἐθασίλευσε μετὰ τὸν
'Ayaà6 Ὀχωξίας bó υἱὸς αὐτοῦ. Ὡς δὲ φίλος αὐτοῦ
Ὑέγονεν Ἰωσαφὰτ, ἔδωχε δίχην, τὸ διαχοπῆναι τὰ

ἔργα αὐτοῦ.

Βασιειῶν ὃ.
᾽Αῤῥωστήσας ᾿Ὀχοξίας ἔπεμφεν ἑρωτῇσαι ἐν τῷ
Ἐάαλ, εἰ ἀναστήσεται, xot ἁπαντήσας Ἡλίας ὁ προ-
Φφήτης τοῖς ἁποσταλεῖσι, ἐχέλευσεν ἀπελθόντας εἰπεῖν,
ὅτι οὐχ ἀναστήσεται. Μαθὼν δὲ Ὀχοξίας, ὅτι "Hla
ἐσ-ὶν, ἔπεμφε τὸν πεντηχόνταρχον πρῶτον xal δεύτε-
φον ὡς δὲ ἀνηλώθησαν ὑπὸ τοῦ πυρὸς ἕχαστος μετὰ
τῶν πεντήχοντα, μετὰ τοῦ τρίτου χελεύεται χατελ-
θεῖν ὁ Ἠλίας, καὶ ἑλθὼν πρὸς τὸν βασιλέα εἶπεν, ὅτι
ἀποθανεῖται. Μετὰ τοῦτον βασιλεύει ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ
ἹἸωράμ΄ οὗ γὰρ ἣν αὐτῷ υἱός. Ἐντεῦθεν ἡ ἀνάληψις
τοῦ Ἡλίου εἰς τὸν οὑρανόν. Ἰδύντες υἱοὶ τῶν προφη-
τῶν τὺν Ἑλισσαῖον διὰ ξτρᾶς àv τῷ ἸἹορδάνη βαδί-
σαντα, εἶπον Ἐπαναπέπανται τὸ πνεῦμα ἨἩλίου ἐπ᾽
αὑτὸν, xal ἀξιοῦσιν ὥστε ἐπιπέμψαι εἰς ἐπιζήτησιν
τοῦ 'Hàiou: ὁ δὲ διεχώλυσεν' ὕστερον δὲ συνεχώρη-
σεν οἱ δὲ ἀπελθόντες οὐχ εὗρον. Ἰᾶται τὰ ἓν Ἱερι-
Xo ὕδατα" ἀπερχόμενος εἰς Βαιθηλ, τὰ διασύροντα
αὐτὸν παιδία χαταρᾶτάι, xal ἀναιρεῖται ὑπὸ τῶν
ἄρχτων. 'O Μωὰ6θ βασιλευς ἀπέστη τοῦ τελεῖν τὸν
αἰωθότα φόρον. Ἐπιστρατεύει Em αὐτὸν Ἰωρὰμ ὁ βα-
αιλεὺς Ἴσρα]λ, προσλαδὼν xai τὸν Ἰωσαφὰτ βασιλέα
Ἰούδας, xaY xbv Ἐδὼμ βασιλέα. Ὡς δὲ οὐχ εὕρισχον
Ὀξωρ ἐν τῇ ἑρήμῳ, ἀλλ᾽ ἐκινδύνενον [ὅὁδυ]διαφθαρῆναι,
συμθουλεύσαντος Ὀχοξίου ἔρχονται πρὸς Ἑλισσαῖον.
"0 δὲ ὀργίζεται πρὸς τὸν βασιλέα Ἰσραὴλ, χαὶ οὐδ'
ἂν ἰδεῖν αὐτὸν ἔφη, εἰ μὴ διὰ τὸν βασιλέα Ἰούδα. 00
ἑμόνον δὲ ὕδατος ἀφθονίαν προεῖπεν αὐτοῖς fiev, ἀλλὰ
2:21 τὴν χράτησιν τῆς Μωαδθίτιδος, ὥσπερ xal γέγονε'
2εαἱ εἰς τοσαύτην συμφορὰν ᾖλθεν ὁ Μωαθιτῶν βα-
σιλεὺς, ὥατε τὸν υἱὸν αὐτοῦ σφάξαι ἄνωθεν ἀπὸ τοῦ
τείχους. Ἐνταῦθα ἡ γυνὴ, ᾗ τὸ ἔλαιον ἑπερίσσευσε,
zd ἡ Σουμανῖτες, ᾗ τὸν υἱὸν ἐχαρίσατο εὐξάμενος,
2*9. ἀποθανόντα ἀνέστησε. Λιμοῦ γενοµένου τὴν τδ
πειχρίαν ἀφεῖλε τὴν ἓν τῷ λέδητι γενοµένην, χαὶ Exa-
τὸν ἄνδρας ἔθρεφεν Ev ὀνόματι θεοῦ ἀπὸ κριθίνων
ἅρτων εἴχοσιν. Ἐλεπρώθη Νεεμὰν ὁ στρατηγὸς τοῦ
Βασιλέως Σύρων’ xai ἐλθὼν πρὸς τὸν βασιλέα Ἰσραὴλ
Eft θεραπείαν’ ὁ bk bor mper, καὶ διἐῤῥηξς τὰ Luá-
"Cu αὐτοῦ. Μεταπέμπεται αὐτὸν ὁ ᾿Ἐλισσαῖος, xo
Ἄπῃύει βαπτισθήναι Ev τῷ Ἱορδάνῃ ἑθδσμον. '0 δὲ τὸ
plv πρῶτον ὤκνησε, χαὶ ἡπίστει θεραπευθῆναι; ὕστε-
C & ὑπὸ τῶν παίδων αὐτοῦ παραχληθεὶς, βαπτί-
ζετιι καὶ θεραπεύεται, xat ἐδίᾶρυ δῶρα τῷ Ἑλισσαίῳ.
"V οὐχ ἠθελεν. Ὡς δὲ ἀπῆλθεν ὁ ἄνθρωπος, xaza-
* (0/8). ἀνελθεῖν.
MCoislin. ᾿Οζίας. Mendum est. Legendum Ὀχοζίας, ut
δὲ Γαρύση., et ot infra legitur. — ,

Sie Lugdun., Coislin. vero Ἰωρὰμ ὁ βασιλεὺς Ἰούδα,
«βοσαθὼν δὲ xal τὸν Ὀχοζίαν βασιλέα Ἴσραλλ, καὶ τὸν
ix [M idesis qug ad. interpretationem | Latinam Ἠθίαία

SYNOPSIS SCRIPTURJE δΛΟΒΑ,

δυο”
διώξας ὁ Γιεζὶ ὁ "tal; τοῦ ἙἝλισσαίου, ὡς παρὰ τοῦ
Ἑλισσαίου πεμφθεὶς, λαμθάνει παρὰ τοῦ Νεεμὰν δ.-
τάλαντον ἀργνρίου, xat δύο στολάς. Ἐλθὼν δὲ πρὸς
Ἑλισσαϊων ἐπειρᾶτο χρύπτειν. Ὁ δὲ δι/λεγξεν αὐτὸν,
xaY τιµωρίαν ἔλαθε τὴν λέπραν. Ἔρχονται οἱ υἱοὶ
τῶν προφητῶν χόψαι ξύλα πρὸς οἰχοδομήν. Ὡς δὲ
ἐξέπεσεν ἕνὸς τὸ σιδήριον Ex τοῦ στελεοῦ, ῥίπτει ξύ-
λον ἀποχλάσας ὁ Ἑλισσαῖος, χαὶ ἐμετεωρίζετο τὸ σι-
δήρ.ον ὁπὶ τοῦ ὕδατος. Βασιλεὺς Συρίας ἑπολέμει τὸν
Ἰσραὴἡλ, προλέγοντος αὐτῷ τοῦ Ἐλισσαίου, Μαθὼν
ὁ πολέμιος, πέμπει στράτευµα ἐπὶ τὸν Ἑλισσαῖον.
Εὐξαμένου δὲ τοῦ προφήτου, πλήττονται ἀορασίᾳ ot
ἑλθόντες, καὶ εἰσάγε: αὐτοὺς εἰς μέσους τοὺς ἐχθροὺς
αὐτῶν, xa* βουλόμενον τὸν βασιλέα ἀνελεῖν αὐτοὺς,
διεχώλυσεν ὁ ἙΕλισσαῖος ἑστιάσαντας δὲ αὐτοὺς
ἐχέλευσεν ἑκπέμφαι. λιμοῦ γαταλαθόντος ἰσχυροῦ,
ὡς χεφαλὴν ὄνου πεντήχοντα σίχλων, xal τἐταρτον
χάδου χόπρου περιστερῶν πέντε σίχλων εἶναι, προσ”
έρχεται γυνἣ τῷ βασιλεῖ ἐγχαλοῦσα ἑτέρᾳ ovi, ὅτι
τὸν υἱὸν αὐτῆς χαταφαγοῦσα pev. αὐτῆς, xal τὸν ἴδιον
ὑποσχομένη παρέξεινν Ἰγνωμόνησε περὶ τὴν ἀντίδοσιν.
Τότε διέῤῥηξς τὰ ἵμάτια αὐτοῦ ὁ βασιλεὺς, xal πὲµ-
πει ἐπὶ τὸν Ἑλισσαῖον ἀφελεῖν αὐτοῦ τὴν χεφαλἠν. Λέ-
γει ὁπροφήτης τῷ ἑλθόντιὲπ) αὐτὸν, ὅτι αΌριον ἔσται
τοῦ λιμοῦ ἡ λύσις. Ὡς δὲ διηπίστει, προλέχει αὐτῷ
θάνατον. Λεπροὶ τέσσαρες ἀπειρηχότες τῷ λιμῷφ,βου-
λεύονται παραδοῦναι ἑαυτοὺς τοῖς πολεµίοις, xot ἑλ-
θόντες εἰς τὴν παρεμθολὴν, ἀνθρώπων μὲν χενὸν τὸ
χωρίον εὗρον, τὰς δὲ σχηνὰς αὐτῶν πλήρεις πλούτου
πολλοῦ. Καὶ διαρπάααντες ἅπερ Ἠζύναντο φέρειν,
ἑλθόντες ἀπήτγγειλαν τῷ βασιλεζ. Καὶ τὸ μὲν πρῶτον
δόλον ὑπώπτευσεν εἶναι τὸ πρᾶγμα ὁ βασιλεύς ἀπο-
στείλας δὲ ἱππεῖς xal μαθὼν τὸ σαφὲς, ἐπαφῆχε τὸν.
λαὸν τῇ τῆς παρεμθολῆς διάαρπαγῇ ' xol ἐλύθη ὁ λι-
póc. Καὶ ὁ διαπιστήσας τῷ ἙΕλισσαίῳ ὑπὸ τοῦ ὄχλον.
συμπατηθεὶς ἀπέθανε. Προλέχει τῇ γυναιχὶ à Ἔλισ-
σαΐος, [556] ὃς ἑζωοποίησε τὸν υἱὸν, ἑπταετῆ λιμὸν,
xai παραινεὶ µετοιχίζεσθαι ἐκ τῆς χώρας ἐχείνην.
Ὡς δὲ µετῴχησε, xa ἑπαύσατο ὁ λιμὸς, πάλιν ἔπαν--
10e, παὶ προσελθοῦσα τῷ βασιλεῖ τὴν τῶν χτηµάτων.
fxev δεσποτείαν. Ὁ βασιλεὺς Συρίας ἀποστέλλει πρὸς
τὸν Ἑλισσαῖον πευσόµενος εἰ φεύξεται τὴν νόσον, Ev.
ᾗ κατείχετο. Ὅ δὲ τῷ ἑλθόντι εἶπεν, ὅτι οὗ διαφεύδε-
ται, xat προεφήτευσεν αὐτῷ xal τὴν τῶν Ἰσραηλιτῶν
ἀπώλειαν. Ὡς δὲ ἀπέθανεν ἐχεῖνος, ἐἑβασίλευσεν ἀντ'
αὐτοῦ ᾽Αζαήἡλ. Ὡς δὲ χαὶ Ἰωρὰμ ἑτελεύτασεν ὁ βα-
σιλεὺς Ἰούδα, διαδέχεται αὐτὸν ὁ υἱὸς αὑτοῦ "Oyo-
Clas. Πέμφας ὁ Ἑλισσαῖος ἕνα τῶν υἱῶν τῶν προφι-
τῶν, ἐχέλευσε χρῖσαι "loo, xai βασιλεύσας ὁ Ἰοῦ
ἀναιρεῖ τὸν Ἰωρὰμ, xai ῥίπτει αὐτὸν εἰς τὸν ἆμπε-
λῶνα Ναθουθαλ, ὃν ἤρπασεν ὁ πατῆρ τοῦ Ἰωράμ.
Ὡς δὲ ἀνεῖλε xax τὸν Ὀχυζίαν, εἰσῆηλθεν εἰς τὴν πόλιν
Ἱσραήλ. Ἡ δὲ Ἰεζάβελ κοσμηθεῖσα παρέχυπτεν ἄνω-
θεν. Ὁ δὲ βασιλεὺς εἶπε τοῖς εὐνούχοις ῥέψας αὐτὴν,
καὶ ῥιφεῖσα ἀπέθανεν. ᾿Απέχτεινε δὲ ὁ Ἰοῦ xal τοὺς
ἑθδομήχοντα υἱοὺς ᾿Αχαάθδ, εἷλε xal τοὺς ἁδελφοὺς
ἸὈχοζίου, ἀνεἕλε δὲ xai τοὺς ἱερεῖς τοῦ Βάαλ, xai τὸν
Βάαλ συνἐτριψε. Τότε ὁ Αξαἡλ συνέχοπτε τὸν ἸἹεζ-
ραἡλ. Αποθανόντος 65 τοῦ Ἰοῦ, βασιλεύει Ἰωάγας
vibe αὐτοῦ. Τὰ χατὰ tbv ἸἩυὰς τὸν βασιλέα Ἰούδα,
καὶ τὸν ἱερέα Ἰωδαὲ, χαὶ τὴν Γοθολίαν. Παρεδόθη,
τοῖς ἐχθροῖς Ἰσραὴἡλ, xai πάλιν ὁ θεὸς ὠκτείρητεν
αὐτούς. Ὡς δὲ ἀπέθανεν Ἰωάχαξζ, βασιλεύει τοῦ
Ἰσραὴλ Ἰωὰς ὁ υἱὸς αὐτοῦ, χαὶ ἐλθὼν πρὸς τὸν Ἔλις-
σαῖον ἔχλαιεν. Ὁ δὲ προσέταξεν αὑτῷ, πέντε βέλη

$523
λαθόντι, τοξεῦσαι ἐπὶ τῆν γΏν. Ὡς δὲ τρία τοξεύσας
ἕστη, εἶπεν αὐτῷ, ὅτι Τρίτον πατάξεις τὴν Xopiav:
εἰ γὰρ τὰ πἐντε ἑτόξευσας, ἕως συντελείας αὐτὴν
ἑπάταξες ἄν. ᾿Αποθανὼν Ελισσαῖος θάπτεται, xal
ῥιφείς τις νεχρὸς πρὸς τῷ τάφῳ αὐτοῦ ἀνέστη. Ὡς δὲ
ἀπέθανεν "Aca, ἐθασίλευσεν υἱὸς Ἄδερ ἀντ) αὐτοῦ.
Ἐπάταξε τοὶς τοὺς Σύρους Ἰωὰς, xai ἀπέθανε, xai
βασιλεύει Ἱεροθοὰμ 5 ul; αὐτοῦ. ᾽Αποθανόντος δὲ καὶ
«oU Ἰωὰς βασιλέως Ἰούδα, ἑθασίλευσεν ᾿᾽Αμεσίας ὁ
υἷὸς αὐτοῦ" καὶ πατάξας τὸν Ἐδὼμ, συνέθαλε χαὶ τῷ
Ἰωὰς βασιλεῖ Ἰσραήλ, 'O δὲ ἑνίχησεν αὐτὸν, xaX εἰσ-
ἢλθεν εἰς Ἱερουσαλήμ. ᾿Αποθανόντος τοῦ Ἱεροθοὰμ,
ἐθασίλευσε τοῦ "Ioa Ζαχαρίας ὁ υἱὸς αὐτοῦ. Ἆπ

θανόντος δὲ ᾽Αμεσίου βασιλέως ἹἸούδα, ἐθασίλευσεν
Ἀναρίας, ὁ καὶ Ὀξίας. Ἐπὶ τούτου ἤρξατο Ὡστὲ προ-
φητεύειν. Τὸν δὲ Ζαχαρία» α ἀνελὼν ὁ Σελῦς, £6a-
σίλευσε τοῦ Ἰσραήλ. Οὗτος ἐχρήσατο τῇ συμμαχίᾳ
Φουᾶ βασιλέως Ασσυρίων, χίλια τάλαντα δοὺς αὐτῷ.
Τελευτήσαντος «αὐτοῦ, Μαναεὶμ, ἐθασίλευσεν ἀντ αὑ-
κοῦ. Μετὰ δὲ τὸν Ὀζίαν ἑθασίλευσε τοῦ Ἰούδα ὁ υἱὸς
αὐτοῦ Ἰωθάμ *- xai τούτου τελευτήσαντος ἐθασίλευ-
σεν ᾿"Αχαξ υἱὸς Ἰωθάμ. Ἑφ οὗ 'Ῥαασεὶν ὁ Σύρος
ἀνηλθε xaY Paxh; υἱὸς ᾿Ῥωμελίου. Ὁ δὲ "Αχαζ ἀπέ-
στειλε πρὸς θεγλαφαλσὰρ τὸν Ασσύριον *, εἰς συµµα-
χίαν [257] xaXov. Ὁ δὲ ἐλθὼν ἔλαθε τὴν Δαμασχὸν,
καὶ τὸν Ῥαασσὶν ἐθανάτωσε. ᾿Ανέθη δὲ χαὶ Σαλµμα-
νασὰρ ὁ ᾿Ἀσσύριος ἐπὶ Ὡσηξ τὸν υἱὸν Ἐλᾶ, xai
ἐγένετο αὐτῷ δοῦλος. Ὡς 68 ἔγνω ὁ ᾿Ασσύριος, ὅτι
ἀποστῆναι ῥούλεται, χαὶ vXp ἐπρεσθεύσατο πρὸς τὺν
Δἰθίοπα, ὁπολιόρχησεν αὑτὸν, xal ἔδησεν αὐτὸν, xal
τὴν Σαμάρειαν λαθὼν καὶ ἑτέρας πόλεις, µετῴχισεν
εἰς ᾿Ασσυρίους. Κατηγορία τοῦ Ἰσραὴλ ἐνταῦθα xat
τοῦ Ἰούδα. Οἱ ἀπὸ Βαθυλῶνος ἀχθέντες χαὶ χΧατοιχι-
μθέντες ἓν τῇ Σαµαρείᾳ, ἐπειδὴ μὴ ἐφοθοῦντο τὸν θεὸν,
δ.ερθείροντο ὑπὸ τῶν λεόντων. Τότε πέµπεται ἱερεὺς
ἐχεῖθεν, xat φωτίζει αὐτοὺς τὸν νόµον τοῦ θεοῦ, xal
τὸν Κύριον ἐφοθοῦντο, xai τοῖς εἰδώλοις ἑλάτρευον.
Τὰ χατὰ τὸν Ἐζεχίαν καὶ τὸν Ασσύριον, ἆ xal ἐν τῷ
Ἡσοῖᾳ κεῖται. Τὰ κατὰ τὸν Μανασση xal τὴν ἁσέ-
6ειαν αὐτοῦ. χαὶ τὰς µιαιφονίας. Ὡς δὲ ἀπέθανε xal
οὗτος, ἐδασίλευσεν ὁ υἱὸς αὐτοῦ ᾽Αμών. Τελεντήσαν-
τος δὲ τοῦ ᾽Αμὼν», ἐθασίλευσεν Ἰωσίας ὁ υἱὸς αὐτοῦ ;
περὶ οὗ ἐπροφγτεύθη τῷ Ἱεροδοὰμ δούλῳ τοῦ Σολο-
μῶντος, ὅτε χαὶ ἡ χεὶρ τοῦ βασιλέως ἐξηράνθη. Οὗτος
ἐχαθῆρετὴν Ἱερουσαλὴμ, χα) πάντα τόπον, ἀνασχάφας
τόπους ἀ τῶν ἱερέων τῶν εἰδώλων, συντρίφας τὰ εἷ-
δωλα. Περὶ αὐτοῦ εἴρηται, ὅτι ὅμοιος αὐτῷ οὗ γέγυνεν
ἔμπροσθεν βασιλεὺς, ὃς ἐπέστρεψε πρὸς Μύριον ἐν
ὅλη xapbla αὐτοῦ, xaX Ev ὅλῃ φυχῇ αὐτοῦ. Ἐπὶ τοῦ-
του ἤρξατο προφητεύειν "lepeplag* ἐπὶ τούτου ἣν
᾿Ώλδᾶ προφῆτις. Ὡς δὲ ἀνεῖλεν αὑτὸν Φαραὼ Neyac,

* LugJun. habet ᾿Αζαρίαν. Mox in a'iis exemplaribus
legitur Συλλούμ.

Ἰωαθάμ legitur in τοῖς O'. Infra *Paactiv ὁ Σύρος.
Jn edit. Rum. legitur 'Ραασσῶν. Sed [saiz c. 7, v. 3, legi-
tur 'Ρασίν, et apud Chrysost. in Isaiam eodem cap. 'Pa-
σήμ οἱ 'Pacív. Mss. nostri variant. Coislin. infra ᾿Οζίαν
habet, Lugdun. vero ᾽Αζαρίαν, Mox autem Lugdun. Ἰω-
θάµ. Coislin. autem Ἰωνάθαν. '

* [n edit. τῶν O' legitur θαλγαθφελλασὰρ βασιλέα "Ac-
σνρίων. Coislin. θεγλαφασὰρ τὸν Σύρον. Mendum erit pro
Θεγλαθφα)ασὰρ τὸν ᾿Ασσύριον infra enim legilur ὡς δὲ
ἔγνω 6 Ἀσσύριος. Lugdun. Θεγλαδφαλσαρ.

d Cuisl. in inarg. τάφους recte.

,

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

884
βασιλεύει ὁ Ἰωάκας ὁ υἱὸς αὐτοῦ ἀντ αὑτοῦ. "O δὶ
Φαραὼ xai τοῦτον χαταλύσας, xai εἷς Αἴγυπτον
ἀγαγὼν, ἔνθα xal ἀπέθανε, κατέστησεν υἱὸν Ἰωσίου
Ἐλιακεὶμ τὸν xa Ἰωαχεὶμ. καὶ ἐφορολόγει τὴν γῆν.
ἀ' Ὅς πρῶτος γενόμενος τοῦ Na6ouyobovóaop, ἑῤῥίφη
ἔξω τῶν τειχῶν. Περὶ αὐτοῦ φησιν ὁ Ἱερεμίας' Ἔσται
τὸ θνησιμαϊον αὐτοῦ ἐῤῥιμμένον τῷ καύματι τῆς
μέρας, καὶ τῷ παγετῷ τῆς γυκτός' xax τότε, Ταφῇ
ὄνου ταφήσεται. Μετὰ γὰρ τὸ διαλυθῆναι, τότε ἑτά-
φη. Αποθανόντος δὲ Ἐλιακεὶμ τοῦ xal Ἰωακεὶμ. υἱοῦ
Ἰωσίου, βασιλεύει Ἰωαχεὶμ ὁ υἱὸς αὐτοῦ, ἔχγονος
Ἰωσίου: ὁ δὲ Ἰωαχεὶμ οὗτος καὶ Ἰεχονίας ἐἑκαλεῖτο *
οὐχέτι λοιπὸν βασιλεὺς Αἰγύπτου ἑξῄει «T6 χώρας
αὐτοῦ. Ἐλθὼν δὲ ὁ Ναθουχοδονόσορ καὶ πολιορχήσας
τὴν πόλιν, ἐπειδὴ ἐξῆλθε πρὸς αὐτὸν μετὰ τῆς μητρὸς
αὐτοῦ ὁ Ἰωαχεὶμ ὁ χαὶ Ἰεχονίας. καὶ ἀπῴχισεν αὐτὸν
εἰς Βαθυλῶνα, χαὶ χατεστήσατο τὸν ἁδελφὺν τοῦ τπα-
τρὸς αὐτοῦ. υἱὸν δὲ Ἰωσίου βασιλέα ἐν Ἱερουσαλὴμ.
Οὗτος δὲ ἦν Μαθανίας ὁ xaX Σεδεχίας. Ὡς δὲ Ἰθέτησεν
£v τῷ βασιλεῖ Βαθυλῶνος, ἐλθὼν ὁ ἸϊΝαθουχοδφνόσορ
πολιορκεῖ τὴν Ἱερουσαλήμ᾽ xat ἑλὼν αὐτὴν xal ἐμ-
πρῄσας, τὸν μὲν Σεδεχἰαν πηρώσας ἔδησε καὶ ἀπήγα-
γεν εἰς Βαθυλῶνα" τὸν δὲ Γυδολίαν χατέστησεν ἐπὶ
τῶν καταλειφθέντων ἐν Ἱερουσαλὴήμ. Ὡς δὲ ἀπέχτει-
νεν αὐτὸν ὁ Ἰσμαὴλ, ἀναστάντες οἱ ὑπολειφθέντες,
εἰσῆλθον εἰς Αἴγυπτον. Μετὰ δὲ ταῦτα τὸν Ἰωαχεὶμ
tv Βαθυλῶνι πολλῆς Ἠξίωσε τιμῆς Εὐιλὰδ Μσρωδὰχυ
ὁ βασιλεὺς Βαθυλῶνος.

Ἡ μὲν οὖν βασιλεία τῆς Σαµαρείας, ὡς δη εἴρη-
ται, πέπαυται ἐπὶ ὩὨσηὲ υἱοῦ Ἰωλὼ ({. Ἠλὰ) τοῦ
σφάξαντος τὸν Φαχεὲ υἱὸν Ῥωμελίου. Ἡ δὲ τῆς Ἱερου-
σαλὴμ. βασιλεία πέπανται ἐπὶ Σεδεχίου. [258] Καὶ
αὐτὸς γὰρ ἀπαχθεὶς εἰς Βαθυλῶνα, καὶ ἀφαιρεθέντων
αὐτῷ τῶν ὀφθαλμῶν, εἰς λάχχον ἐθλήθη Ex κς’... "Ov
μετὰ ταῦτα ὑψώσας ὁ βασιλεὺς Βαθυλῶνος, ἔδωχεν
αὐτῷ 0póvoy ἑπάνω τῶν ἐχεῖσε βασιλειῶν. καὶ συνήσθιε
χαὶ συνέπινεν αὐτῷ ἕως ἡμέρας ζωῆς αὐτοῦ. Καὶ ἐπὶ
τούτου λήγει τὸ βιθλίον, αἰχμαλωτισθέντος τοῦ λαοῦ,
xai τῆς πόλεως πάσης ἀλούσης.

Ἔστι δὲ τὰ ὀνόματα τῶν βασιλέων τῆς Ἰουδαίας
χαὶ τοῦ Ἰσραὴλ, χαὶ ὁποῖον τῆς ἑχάστου πράξεως τὸ
τέλος, xal πόσα ἔτη ἕχαστος αὐτῶν ἑδασίλευσε, ὡς
ἐν ἐπιτόμῳ διαλαθεῖν (ἐστι) ἀπὸ τῶν προχειµένων Ó'
βιθλίων, οὕτως. e

M:1à τὸ ἀπολέσθαι τὸν Σαοὺλ βασιλεύσαντα ἔτη μ’,
βασιλεύει Aauta ἐπὶ πάντα τὸν "lopat) xai τὸν Ἱού-
62v ἔτη μ’ οὕτως * ἐν μὲν Χεθρὼν ἔτη ὅ’, ἓν δὲ παντὶ
τῷ 'lopahA xai τῷ Ἰούδᾳα ἔτη λΥ’.. Καὶ ἑποίησε τὸ
εὐθὲς ἐν τελείᾳ xapbia. Ἐπὶ τούτου σαν mpozna:
Ναθὰν xaX Γάδ. Σολομῶν ὁ vib; Δανῖὸ ἐθασίλευσεν
Exi πάντα τὸν λαὸν ἔτη p! χαὶ αὐτός: καὶ ἐποίησε
τὸ πονηρόν. Καὶ ἐπὶ αὐτοῦ σαν προφῆται Ναθὰν xat
Γάδ. Τοθοὰμ ó νίὸς αὐτοῦ ἐθασίλευσεν ἕτη t, xal
ἑποίησε τὸ πονηρόν. Ἐπὶ τούτου ἐσχίσθη ἡ βασιλεία,
καὶ ἔμειναν μετ αὑτοῦ μὲν ἐν Ἱερουσαλὴμ. φυλαὶ
δύο, ἡ Ἰούδα xaX fj Βενιαμίν. Ἐν δὲ τῇ Σαμαρείᾳ qu-
λαὶ δέχα. Ἐτὶ τούτου ἦσαν προρΏται ᾽Αχίας ὁ Σιλω-
νίτης, xal ᾿Αδδώ. Αδία ὁ νἱὸς αὐτοῦ ἐδασίλευσε ἔτη
τρία. Καὶ οὐκ ἣν ἡ χαρδία αὐτοῦ ὡς Δαυῖδ, di

4*Hic forte mendum habetur.

ο Editio Romana Εὐιαλμαρωδέχ. '

2535
Jesradlem . Mortuo Jehu regnat Joaches filius ejus.
Historia eorum qu: spectant ad Joasum regem Juda,
ad sacerdotcein Jodaé , et ad Gotboliam. Israel hosti-
bus traditur , rursumque Deus misertus est. eorum.
Mortuo autem Joacliazo , regnavit in Israelem Joas
filius ejus , qui veniens ad Elisszeum flebat. Ille ρτῶ-
cepit ei, ut arreptis quinque sagittis jacularetur in
terram. Cum autem tribus emissis cessaret, dixit ei :
Ter percuties Syriam : si quinquies jaculatus esses ,
usque ad consummationem percussisses eam. Mor-
tuus Elissaus. sepelitur, et projectus mortuüs quis-
piom in sepulerum ejus, surrexit. Mortuo Azaéle,
regnavit filius Ader in ejus locum. Joas ter Syros
percussit, et mortuus est , regnatque Jeroboam filius
ejus. Mortuo item Joaso rege Juda, regnavit. Ame-
sias filius ejus : qui cum percussisset Edom , con-
gressus est cum Joaso rege Israelis. Hic autem vicit
eum, el ingressus est Jerosolymam. Mortuo Jero-
boamo,regnavit in Israelem Zacharias filius ejus.
Dcefuneto item Amesia rege Juda, regnavit Azarias,
qui et Ozias. Hoc regnante prophetare ccpit Osee.
Zacharia occiso,Selus (a) regnavit in Israelem. [lic
usus est commilitio Phuzx regis Assyriorum mille ta-
lentis ipsi datis. lllo mortuo,Manaim regnavit in ejus
locum. Post Oziam regnavit in Judam Jotham filius
ejus. Quo mortuo regnavit Achaz filius Jothiam. Illo
regnante Raasin Syrus et Pliaces filius Romeliz ascen-
derunt. Achaz autem misit ad Theglaphassar Assy-
rium, ad commilitium evocans. llle autem veniens ,
cepit Damascum , et Raasin occidit. Ascendit autem
οἱ Salinanasar Assyrius ad Osce filium Ela, qui fuit
illi servus. Ut novit autem Assyrius illum defectio-
nem cogitare ; miserat quippe legatos ad /Ethiopem,
obscdit euin οἱ vinxit. eum , captaque Samaria aliis-
que urbibus , populos transtulit in Assyrios. llic ac-
cusatio habetur Israelis et Judz:e. Qui adducti fuerant
ex Bahylone in Samariam , ut habitarent ibi, quia
uon timebant Deum, interficiebantur a leonibus.
Tunc mittitur sacerdos inde, qui docet illos legem
Dei : et illi Deum timebant, idolaque colebant. Histo-
ria Ezechiz et Assyriorum , qua etiam iua lsaia ha-
bentur. Historia Manassis et impietatis exdiumque
ejus. Ut autem mortuus est, regnavit filius ejus Amon.
Quo mortuo, regnavit Josias filius ejus : de quo pro-
pheia pravdixit Jeroboamo servo Salomonis , quando
manus regis arida facta est. llic. expurgavit Jerusa-
lem, locaque omnia , effodit loca sepulcrorum in qui-
bus sacerdotes idolorum , contrivit idola. De illo
dictum est, similem ei non fuisse antea regem , qui
cooversus fuerit ad Dominum in toto corde &uo,
et ini tota anima sua. Hoc regnante prophetare coepit
Jeremias : hujusque tempore erat Olda prophetissa.
Cum autem occidisset eum Pliarao Necliao , regnavit
Joachas filius ejus pro eo. Pharao autem hoc dejecto,
et in /Fgyptum abducto, ubi eiiam mortuus cst,

(a) Logdun. babet EI ee. μμ Non lic autem, sed ejas
prr εμις cat auxilio Piu, sive Phul, regis Àss 0”

rum. Sed erat in exemplaribus Graecis librorum Regum mira
Jectíonuu. varietas.

ParRot . Gn. LVI.

SYNOPSIS SCRIPTURE SACRUE.

551
constituit regem Josix filium Eliacim, ql et Joa-
chim, et terre tributum. imposuit, Joachim primus
in potestatem Nabuchodonosoris redactus, extra mu.
ros dejectus est. De illo ait Jeremias : Erit mortici -
num ejus projectum in aestum diei , el in frigus noctis :
οἱ tune Sepultura asini sepelietur (Jer. 90. 50. 99. 19).
Nam postquam dissolutus οἱ corruptus erat, tunc
Sepultus est. Mortuo Eliacim sive Joacbim (ilio Jo-
Site, regnat Joachim filius ejus, nepos Josiw. Hie
porro Joachim , etiam Jechonias appellabatur. Neque
ulua rex /Egypti exivit. de terra sua. Cum venisset
aulem Nabuchodonosor et obsideret urbem, quia
venit ad eum cum matre sua Joachim qui οἱ Jecho-
nias, abduxit eum in Babylonem, et constituit fratrem
pauis ejus filium Josix regem in Jerusalem. Πίο au-
tem erat Matihanias, qui et Sedecias. Ut autem ille
pravaricatus est contra regem Babylonis, venit Nabu-
clhodonosor, et obsedit Jerusalem : qua capta et in-
ecnsa, Sedeciam exexcatum et vinctum abduxit in Ba-
bylouetn. Godoliam vero constituit super eos qui relicti
fuerant in Jerusalem. Postquam autem illum occidit
Ismael, profecti illi residui ingressi sunt in "Egyptum.
Postea. vero Joachimum in Babylone multo dignatus
est honore Evilad Marodac * rex Babylonis.

Regnum itaque Samaria, ut jam dictum est, desiit
in Oseam filium Ela , qui occiderat Phaceam filium
Romelizx. Jerosolymze vero regnum desiit in Sede-
ciam : qui abductus in. Babylonem , oculis orbatus ,
in vinculis fuit per annos viginti septem. Joachimum
vero postea extulit rex Babylonis, dedit ipsi thronum
supra reges qui istic erant , et comedebat potabat-
que cum illo omnibus diebus vite sus. luc aute
desinit liber, cum scilicet capta urbe populus in
captivitatem abductus est. |

Jam vero restat ut nomina regum Judxz ct Israel,
qu e singulorum fuerint gesta , qui finis , quot annis
reguaverint ex hisce libris recenseamus , hoc pacto.

(a) l'ost. perniciem Saülis qui regnaverat anuis
quadraginta, regnat David in omnem Israelem et Ju.
dam annis quadraginta ; scilicet in Chebron annis
septem , in toto autem Israele et Juda annis triginta
tribus. Et fecit. rectum in. perfecto corde. Sub hoc
erant prophetze Nathan et Gad. Salomon filius D:vid
reguavit supra omnem populum et ipse annis qua-
draginta : et fecit malum. Sub hoc etiam erant pro-
phete Nathan et Gad. Roboam fllius ejus tecnavit
annis septemdecim, et fecit malum. Sub hoc discissum
est regnum , et manserunt. cum eo in Jerusalem duie
tribus, Juda et Benjamin. In Samaria autem tribus
decem. Sub hoc erant prophete Achias Silonites et
Addo. Abia filius ejus regnavit annis tribus. Ne-
que erat cor ejus ut David, sed ambulavit in pec.
cato palris sui. Sub hec etism erat Addo pro
pieta, Asa filius ejus annis quadraginta uno, et fecit
rectum : sed adhuc erant excelss. Sub hoc erant

! Vera lectio est, Erilmerodac.

(u) Qu:e sequuntur babentur in. Synopsi, qux Atbanasli
nomine circumfertur, Tomo 2, p. 43. Vide ea qua dixi.
mus in Diatriba initi? hujus Syno[.seos.

23

σος
Azarias fllins Oded , οἱ Anami , proplietze. Josaphat
fllius cjus annos viginti quinque, et fecit rectum ; scd
excelsa adhuc crant. Postea. vero in reprehensionem
iniquitatis incurrit, quia amicas erat Ochoziz regis
Israel , et in negotiis plarimum cum illo communica-
bat. Sub hoc eraut prophete Elias , Elisszeus, Mi-
ος οἱ Jehu filtus Aunemi, et Oziel filius Zacharis,
et Eliadad filius Adize ex Marissa. Joram filias ejus
annis octo, et fecit alum. Habuit enim uxorem fi-
liam Áchaab. Sub hoc erant Elias ct Elisszeus. Ochr-
2i28 fllius ejus anno uno , et fecit malum. Post eum
mater ejus Gotliclia. annos septem. Joss filius Ocho-
zie annos quadraginta. lic occidit Zachariam , ct
f cit rectum in toto corde suo, donec Jodaé vir pru-
dens viveret, οἱ institueret ipsum. Hunc occiderunt
servi ipsius in domo Maéloth. Sub hoc prophetavit
Zacharias filius Jodaé. Amcesias filius ejus annis no-
vemdecim,et fecit rectum in principio ; sed non sicut
Pavid. Adhuc enim populus immolabat in. excelsis,
et lucos non abstulit. Sub hoc etiam prophetaverunt
prophetze, quorum nomina scripta non sunt, Postea-
quam. vero eos, qui in Seir habitabant, percussit, in
superbiun elatus e»t, idola habitantium in Seir
coluit, οἱ in. manus hostium traditus, percussus est.
Azarias, qui et Ozias , annos quinquaginta duos, οἱ
initie quod rectum erat fecit , sicut pater ejus : οσίε-
rum exce!'sa non abstulit. Cuin. prospere rem age-
ret, elatus est animo, el «voluit ipse adolere in
templo, quod solis sacerdotibus licebat. ideo le-
pra percus.us est, postquam audisset , Non tuum
est , (λεία, adolere Domino , id quod solis sacerdotibus
licet ($. Paral. 26. 18). Sub hoc erat Isaias proplieta,
Jotiam filius ejus aunos sedecim regnavit , οἱ feeit
rectum sicut pater ipsius : cseterum excelsa non abs-
tulit, Sub hoc erat 1saías. Achaz filius ejus annos
sedeciin, et feeit malum. Sub hoc erant 1saiás et Oded
nrophetsm. Ezekias filius ejus regnavit annis viginti
novein, οἱ fecit quod rectum erat sicut David perfe-
cie. Hie abstulit serpentem απο , quem suspende-
rat Moses. Sub hoc Senacherib οἱ Rapsaces Assyrii ,
quod blasphemassent , percussi sunt, posteaque una
nocte egressus angelus centum octoginta quinque
millia hominam occidit. Moriturus Ezechias ad pro-
rogationem vite annos quindecim accepit. Manasses
filius ejus onnos quinquaginta quinque, fecitque ma-
lum. Quxcumque demolitus fuerat. Ezechias , ipse
restituit, et factus est Judze alter Jeroboam; ita ut
ejus causa idem passa sit. Jerasalem , quod Samaria.
De illo dictum est , Qui peccare fecit Judam (4. Reg. 21.
16). ideo captivus abductus est iu Babylonem. Sed
in captivitate, ut in Paralipomenis seriptum est, poe-
nitentem reduxit Deus in Jerusalem, regnumque re-
euperavit, Poenitentiam itaque agens, populumque ut
Ueo serviret docens , obiit. Iu civitate tamen David
hon cst sepultus, sed in horto suo , in horto Oza.
Amos (ilius ejus regnavit annos duos, αἱ fecit malum
si ut pater ejus Manasses , et occiderunt ipsum servi
eju&, sepultusque est in horto Oza , iu quo sepultus
est el pater ipsius. Josias filius ejus regnavit annis

S. JOANNIS CBRYSOSTOM! ARCHIEP. CONSTANTINOP.

856
ttiginta uno. Hunc populus regem creavit, cum esact
annorum octo, fecitque rectum, et ambulavit in omni
via David, nec declinavit ad dexteram vel αἆ sini-
stram. Etenim et lucos succidit , et omnia simulac:a
sasthlit. Cum annorum esset sedecim , legem ασε].
vit, et cum ante neglectám invenisset , légi jussit :
$c pascha prwdicavit celebravitque, sicut. scriptum
est. Honc occidit Pharao Mechao ad Euphratein, cum
contentio inter illos orta esset. Hujus tempore fue-
runt prophete Jeremias et Sophonias , et Olda pro-
phetissa utor Selle. Joachaz filius ejus regnavit men-
ges tres, et fecit malum , et transtulit eum Pharao
Necliao. Sub hoc quoque vixit Jeremias. Eliakim al -
ter filius Josi:s, qui et Joakim mutato nomine dictus
est, reguavit aunis undecim , et fecit quod. malum
erat, Joakim qui et Jechonias, filius ejus, regnavit
menses tres, et fecit quod malum erat, translatusque
est in Babylonem. Matthan fllius ejus. Hunc. Nabu-
chodonosor constituit regem , et mutato nomine Se-
deciam appellavit, regnavitque annis duodecim, et
fecit malum. Sub hoc quoque erat Jeremlas. Hucusque
duravit regnum Juda, tuncque subversum est, sicut et
regnum Samarix. Urbs namque capta est, et universi
in Babylonem captivi cum vasis abducti sunt. Suntque
reges viginti onus, non annumcrata Gotlioli4.
Nomina regum qui fuerunt in Samaria, et quze ge-
sta, qui finis cujusque fucrit, et quot annis sinzull
regnaveriut his accipe. Jeroboam fllius Nabath annis
24. Hic discisso regno ascendens ex /Ecypto , primus
regnavit in Samaria, et fecit malum, ita ut nullum οἷς
milem habuerit. Veritus ne regnum ipsi eriperetur,
aureas buculas duas fecit, et populum seduxit díceus :
Hi sunt. dii, qui eduxerunt nos ex terra Agypti (1 Reg.
12, 28). Instituit enim festa el sacerdotes: Et hic pec-
care fecit Israel (2. Reg. 14. 8). lipsum namque omnes
posteà reges imitati sunt. Hujus tempore prophete
erant Achias Silonites, et qui contra ipsum super al-
tare vociferatus est. Nabath filius ejus regnavit annos
duos, et fecit maluin, neque alius et genere ejus re-
gnavit. Zambri alterius generis annos 19. Baasa re»
gr&vit annos 24, et fecit quod malum erat. Sub hoc
prophet: erant Elias, Elissmus, Mich:ss, et qui
Achaaho de Syría et de filio Ader prophetavit, et
qui proprio jussu vulneratus, Achaabum redarguit :
3€ prz:terea seorsum multi prophetarum filii, 00119 -
zias filius ejus annis duobus, et fecit quod malum
erát. Sub hoc erant Elias et Eliss:eus : nam ejus quin-
quagenarios igne perenssit Elias in verbo Domini.
Joram filius Achaab annis duodecim : etfecit malum,
neque ultra alius ex genere ipsius regnavit. Sub hoc
Elias assumptus cst : Elissaus vero mansit. usque ad
Jeroboam filium Joas regem Israel. Sub hoc erant fi-
lii prophetarum. Jeiu de alia stirpe, filius Namosse,
annis 92. llic sustulit genus Acliaabi, et proplietas Baal
per insidias occidit, statuamque illius eontrivit, EL cum
in hisce fecissct quod rectum erat, habuit promissio-
nen; quod ipsius filii ad quartam usque generationem
sessuri essent super thronum. Joachaz filius ejus an-
nos septemdecim, fecitque quod malum erat, Jerusa-

385 SYNOPSIS SCRIPTURJE SACRE.

ἑπορενθη ἓν «fj ἁμαρτίᾳ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ. Καὶ bmi
τούτου ἣν ᾽Αδδὼ ὁ προφήτης. Ασὰ ὁ υἱὸς αὐτοῦ τη
μα’, xa ἐποίησε τὸ εὐθές ἀλλ᾽ ἔτι fjv τὰ ὑψηλά. "Ei
τούτου ἦσαν ΑἈζαρίας υἱὸς Ὠδὶῆδ, καὶ ᾿Αναμὶ, οἱ
ποοφῆται. Ἰωσαφὰτ vibg αὐτοῦ ἔτη γε’, καὶ ἑποίησε
τὸ εὐθές ' ἀλλὰ τὰ ὑφηλὰ ἔτι ὑπῆρχε. Καὶ μετὰ ταῦτα
µέμψιν ἔσχεν ἀνομίας, ὅτι ἐφιλίασε τῷ ᾿Οχοξίᾳ βασι-
Aet Ἱσραὴλ, xal ἑχοινώνησεν αὐτῷ εἰς πλεῖον πρα-
γματείας. Ἐπὶ τούτου ἦσαν προφῆται Ἠλίας, Ἐλισ-
σαιὲ, Μιχαίας, xai Ἰοῦ ὁ τοῦ Ανεμὶ, καὶ Ὀζιὴλ ὁ
«oU Ζαχαρίου, χαὶ Ἐλιάδαδ ὁ τοῦ ᾿Αδιὰ ἀπὸ Μαρίσ-
σης. Ἰωρὰμ. ὁ υἱὸς αὐτοῦ ἔτη η’, xat ἑποίησε τὸ πο-
ντρόν. Εἶχε γὰρ γυναῖχα θυγατέρα ᾿Αχαάθ. Καὶ ἐπὶ
τούτου σαν Ἡλίας xat Ἑλισσαῖος. Ὀχοσίας υἱὸς αὖ”
τοῦ ἔτος α’, καὶ ἑποίησε τὸ πονηρόν. Μετ᾽ αὐτὸν T'o-
θολία ἡ µήτηρ αὐτοῦ, Ev ἑπτά. Ἰωᾶς υἱὺς ᾿Ὀχονίου
ἔτη µ’. Οὗτος ἐφόνευσε τὸν Ζαχαρίαν, χαὶ ἑποίησε τὸ
εὐθὲς ἐν ὅλῃ τῇ φυχῇ αὐτοῦ, ἕως Ἰωλδαὶ ὁ συνετὸς
ἔζη, χαὶ ἐφώτισεν αὐτόν. Τοῦτον ἀπέχτειναν οἱ δούλοι
αὐτοῦ ἐν οἴχῳ Μαελώθ. Ἐπὶ τούτου ἐπροφήῆτευσε Za-
χαρίας υἱὸς Ἰωδαέ. Ἀμεσίας υἱὸς αὐτοῦ ἔτη ιθ’, xal
ἐποίτσε τὸ εὐθὲς ἐν ἀρχῆ. ἀλλ᾽ οὐχ ὡς Δαυϊῖδ. Ἔτι γὰρ
6 λαὸς ἐθυσίαζεν ἐν τοῖς ὑφηλοῖς, καὶ τὰ ἄλση οὐχ
ἑξῆρε. Καὶ ἐπὶ τούτου ἑπροφήτευσαν προφῆται, ἀλλ᾽
οὐχ ἐγράφηόαν τὰ ὀνόματα αὑτῶν. Μετὰ ταῦτα µέν-
τοι ᾽Αμεσίας πατάξας τοὺς iv Σηεὶρ, ἐπήρθη, xal
ἐἑλάτρευσε τοῖς εἰδώλοις [559] τῶν Σηεὶρ, χαὶ ὁπατάχθη
παραδοθεὶς τοῖς ἐχθροῖς. Αξαρίας ὁ xa Ὀσίας ἔτη
νβ’, χαὶ ἐποίησε κατὰ τὴν ἀρχὴν τὸ εὖθὲς, ὡς 6 πατὴρ
αὐτοῦ πλην τὰ ὑψηλὰ οὐχ ἐξήρεν. Εὐοδούμενος δὲ
ἐπήρθη, καὶ ἠθέλησεν ἑαυτῷ θυμιᾶσαι ἐν τῷ ναῷ,
ὅπερ µόνοις τοῖς ἱερεῦσιν ἔξεστι. Aib xal ἑλεπρώθη
ἀχούσας. Ov col, ᾿Οᾷα, θυµιασαι τῷ Κυρίῳ, ὃ
ῥόνοις τοῖς ἱερεῦσιν' ἔξεστιν. Ἐπὶ τούτου προρήτης
Ἡσαῖας. Ἰωθὰμ ὁ υἱὸς αὐτοῦ ἐθασίλευσεν ἕἔτη cz,
χαὶ ἑποίησε τὸ εὐθὲς ὡς ὁ πατῆρ αὗτον * πλὴν τὰ
ὑψηλὰ οὐκ ἑξῆρε. Καὶ ἐπὶ τούτου ἣν 'Haataz. ᾽Αχὰζ
νἱὸς αὐτοῦ ἔτη ις’, καὶ ἐποίησε τὸ πονηρύν. Καὶ. ἐπὶ
τούτου Tv ᾿ἨἩσαῖας καὶ Ὡδῃδ προφῆται. Ἐνεχίας ὁ
νἱὸς αὐτοῦ ἔτη κθ’, xat ἑποίησε τὸ εὐθὲς ὡς Δαυ]δ
τελείως. Οὗτος χαθεῖλεν ὄφιν χαλχοῦν, ὃν ἐχρέμασε
Μωῦσῆς. Ἐπὶ τούτου Σεναχηρεὶμ xai Ῥαψάχης οἱ
Ασσύριοι βλασφημοῦντες ἑπατάχθησαν μὲν αὐτοὶ,
μετὰ ταῦτα bv μιᾷ δὲ νυκτὶ χιλιάδας ρπε’ ἐξελθὼν
ἄγγελος ἀνεΏς, Μέλλων δὲ ᾿Εζεχίας ἀποθνῄσχειν,
ἔλαθε προσθήχην ἕτη ιε’. Μανασσῆς ὁ υἱὸς αὐτοῦ ἔτη
νε, xal &molnss τὸ πονηρόν. "Oca δὲ χατέσχανεν
Ἐζεκίας, ταῦτα οὗτος ἀνήγειρε, καὶ γέγονεν ἄλλος
᾿Ιεροθοὰμ τῷ Ἰούδᾳ, ὥστε δι’ αὐτὸν παθεῖν τὴν Ἱε-
ῥουσαλὴμ, ὡς thv Σαμάρειαν. Καὶ γὰρ ἐπ αὐτοῦ
ἐλέχθη, ος ἐξήμαρτε tov. Ἱούδαν. Διὸ καὶ αἰχμά-
λωτος ἀπήχθη εἰς Βαθυλῶνα. AXI" ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ,
ὡς ὃν τοὺς Παραλειπομένοις γέγραπται, µετανοῄσαντα
αὑτὸν µετέστρεψεν ὁ θεὸς εἰς Ἱερουσαλὴμ, xat πάλιν
ἀντελάδετο τῆς βασιλείας. Μετανοῶν δὲ χαὶ διδάσχων
τὸν λαὺν δουλεύειν τῷ θεῷ, ἐτελεύτησεν. Οὐχ ἑτάφη δὲ
ἐν πόλει Δαν]δ, ἀλλ᾽ Ev τῷ χήπῳ αὐτοῦ, xfj ᾿υςὰ.
"A uo ὁ νἱὸς αὐτοῦ ἔτη β’, xaX ἑποίησε τὸ πονηρὺν, ὡς
ὁ πατὴρ αὐτοῦ Μανασσῖης, xaX ἀνεῖλον αὐτὸν οἱ παῖδες
αὐτοῦ, καὶ ἑτάφη Ev xt Ὁζᾶ, ἔνθα xal ὁ πατὴρ αὖ-
τού. Ἰωσίας ὁ υἱὸς αὐτοῦ ἔτη λα’. Τοῦτον ὁ λαὺς ἤΤειρε
βασιλέα, ὄντα ἑτῶν v, xal ἐποίτσε τὸ εὐθὲς ἐν πἀσῃ

$76
ὁδῷ Δανῖδ, xai οὐχ ἀπέσττ δεξιᾷ, οὐδὲ ἀρισ-ερᾷ. Καὶ
Υὰρ xa τὰ ἄλση ἐξέχοψε, καὶ τὰ εἴδωλα πάντα χαθεῖλα.
Γενόμενος δὲ ἑτῶν ες’, τὀν τε νόµον ζητήσας, xaX εὖ-
pov ἁμεληθέντα, ἀναγνωσθηναι memolnxe , xai τὸ
πάσχα ἐποίησε, καὶ ἐχήρυξεν, ὡς γέγραπται. Τοῦτον
δὲ ἀνεῖλε Φαραὸ Νεχαὼ ἐπὶ τοῦ Εὐφράτου φιλονειχἠ-
σαντα πρὸς αὐτόν. Ἐπὶ τούτου Ἱερεμίας xai Σοφονίᾶς
σαν οἱ προφῆται, καὶ Ὀλδὰ ἡ προφῆτις vov] Σελλ.
Ἰωάχαξ οἷὸς αὐτοῦ μῆνας τρεῖς, xaX Emolnse τὸ πονη-
ϱὸν, καὶ µετέστησεν αὐτὸν Φαραὼ Neyao* xal ἐπὶ
τούτου ἣν Ἱερεμίας. Ἐλιαχεὶμ ἕτερος υἱὸς Ἰωσίου, ὃς
µετωνοµάσθη Ἰωακεὶμ, ἔτη τα’, xat ἑποίησε τὸ πονη-
póv. Ἰωακεὶμ ὁ καὶ Ἰεχονίας, ὁ υἱὸς αὐτοῦ, uvae Y,
xai ἐποίησε τὸ πονηρὸν xal ἀπήχθη εἰς Βαθυλῶνα.
Ματθὰν ὁ υἱὸς αὐτοῦ. Toutov Ναθουχοδονόσορ ἐποίησε
βασιλέα, [560] xat µετωνόμανε αὐτὸν Σεδεχίαν. Καὶ
ἐθασίλευσεν ἔτη ιβ’, xaX ἑποίησε τὸ πονηρόν. Καὶ ἐπὶ
τούτου Tv Ἱερεμίας. Ἔως τούτου ἡ βασιλεία τοῦ
Ἰούδα, καὶ κατελύθη, ὥσπερ xal τῆς Σαµαρείας. Καὶ
γὰρ ἡ πόλις ἑάλω, χαὶ πάντες ἀπήχθησαν αἰχμάλω-
τοι εἰς Βαθνλῶνα μετὰ σχενῶν. Εἰσὶ δὲ βασιλείς χα’,
ἐχτὸς Γοθολίας.

Ὀνόματα τῶν βασιλέων τῶν Ὑενομένων Ev Zapa-
ρείᾳ, xaX ποῖον τῆς ἑχάστου πράξεως γέγονε τέλος,
καὶ πόσα ἔτη ἕχαστος ἐφασίλευσεν, οὕτως. Ἱεοοθοὰμ
υἱὸς Ναθὰθ ἔτη x5. Οὗτος σχισθείσης τῆς βασιλείας
ἀνελθὼν &m' Αἰγύπτου πρῶτος ἐθασίλευσεν ἐν Zapa-
pea, xat ἑποίησε τὸ πονηρὸν ὡς οὐδεὶς ἕτερος. Φο9-
θούµενος γὰρ μὴ χαταλτφθῇ, ἑποίησε δαµάλεις χρυ-
σᾶς δύο, καὶ πάτησε τὸν λαὸν λέγων; Οὗτοί elc
ol θεοὶ, οἱ ἀναγαγόνγτες ἡμᾶς ἐκ γῆς Αἱγύπτου.
Ἐπλάσατο καὶ ἑορτὰς καὶ ἱερέας ' Καὶ οὗτος ££-
ήµαρτε cov "IoparA. Αὐτῷ γὰρ πάντες οἱ μετ αὖ-
τὸν χατηκολούθησαν. Ἐπὶ τούτου ἣν προφήτης Ἁχίας
ὁ Σιλονίτης, χαὶ ὁ ἐπιχαλεσάμενος ἐπὶ τὸ θνσιαστί-
piov xac' αὐτοῦ. Ναθὰθ υἱὸς αὐτοῦ ἔτη β’, xoX ἐποίηόε
τὸ πονηρὸν, xat οὐχ ἔτι τις Ex. γένους αὐτοῦ ἐδασίι-
λευσε. Ζαμθρὶ ἑτέρου γένους τη τῷ’. Βαασᾶ Ecr xb,
xal ἑποίησε τὸ πονηρόν. Ἐπὶ τούτου προφῆται σαν
Ἠλίας, xaX ᾿Ἑλισσαῖος, χα) Mtyala;, χαὶ ὁ προχη-
τεύσας τῷ "Ayad6 περὶ τῆς Συρίας xai τοῦ υἱοῦ 'Αδὲρ,
xai ὁ πατάξας αὐτὸν τραύματι, xai ἑλέγξας τὸν
Αχαάθ, χαὶ πολλοϊ χαθ᾽ ἑαυτοὺς υἱοὶ τῶν προφητῶν.
Ὀχοξίας υἱὸς αὐτοῦ ἔτη β’, xaX ἑποίησε τὸ πονηρὀν.
Καὶ ἐπὶ τούτου σαν ἨἩἨλίας xai Ἑλισσαῖος' αὐτοῦ
γὰρ τοὺς πεντηκοντάρχους ἑπάταξεν &v πυρὶ Ἠλίας
ἐν ῥήματι Κυρίου. Ἰωρὰμ vlb; ᾿Αχαὰθ' Ex (B', καὶ
ἐποίησε τὺ πονηρὸν, xal οὐχέτι τις τοῦ γένους αὐτοῦ
ἐθασίλευσε. Kal ὁ μὲν Ἠλίας ἀνελήφθη ἐπὶ τούτου *
ὃ δὲ Ἑλισσαῖος διέµεινεν ἕως Ἱεροθοὰμ, νἱὸν Ἰωὰς
βασιλέως ἸἹσραῇλ. Haav δὲ xaX ἐπὶ τούτου οἱ υἱοὶ τῶν
προφητῶν. "lou ἑτέρου γένους, υἱὸς Ναμεσσῆ, ἔτη xf.
Οὗτος ἀνεῖλε τὸ γένος ᾿᾽Αχαὰῦ χαὶ τοὺς προφήτας τοῦ
Ῥάαλ iv τῷ πτερνισμῷ, xai τὴν στήλην αὐτοῦ συν-
ἐτρίνε. Καὶ ἐν τούτοις ποιῄσας τὸ εὐθὲς, ἔσχε ἐπαγ-
γελίαν, ὅτι Υἱοἱ τέταρτοι χαθἰσονταἰ σοι ἐπὶ θρόνου.
Ἰοαχὰς υἱὸς αὐτοῦ ἕτη ιζ’, xal ἐποίησς τὸ πονηρὸν,
καὶ ἐπολέμησε τὴν Ἱερουσαλὴμ, xai ἔλαδε τὸ χρνσίον
χαὶ τὰ σχεύη. Ἱεροθοὰμ υἱὸς αὐτοῦ ἕτη μα’, χαὶ
ἑποίησε τὸ πονηρόν, Ζαχαρίας υἱὸς αὑτοῦ μῆνας ς’,
καὶ ἐἑποίησε τὸ πονηρὀν. Ἔως τούτου γεγόνασι τοῦ γέ-
νους "lou υἱοὶ τέἐταρτοι. Σελλοὺμ ἑτέρου γένους, υἱλς

281
Ἰαθι-, μέρας X, καὶ bzolnas τὸ πονηρόν. Mavaty
ἆλλου γένους, vlc Γαδδὴ, ἔτη x', xa ἐποίησε τὸ πο;
νηρό». Ἐπὶ τούτου Ἡσαῖας xai Ὡσηὶ σαν προφη-
φεύουτες. Φαχεὲ ἄλλου γένους, υἱὸς Ῥωμελίου ἔτη χ’.
Οὗτος ἔσφαξε τὸν Φαχείαν, καὶ ἐποίῆσε τὸ movnpóv.
"Emi τούτου ἦσαν Ἡσαῖας xai Ὡσηὶ οἱ προφῆτα..
Ὠστὲ ἑτέρου γένους, υἱὸς Ἠλᾶ, ἔτη ϐ’. ὐὖτος ἔσ-αξε
τὺν Φαχεὲ, xal ἑποίησε τὸ πονηρὸν, πλὴν οὐχ ὡς ol
πρὸ αὐτοῦ. (Ὕ΄στερος) "av γέγονε βασιλεὺς Σαμα-
ρείας. Ἐπ᾽ αὐτοῦ γὰρ πἐπαυται. xal ἀπώλετο ἡ Σα-
µάρεια., [2601] xaX λοιπὸν ᾿Ασσύριοι κατῴχησαν iv
αὑτῇ. Ἐξ ὧν αἱρετικοὶ Σαμαρεῖται γεγόνασι, xaXo5-
μανοι Zabouxatot. Ἐν τούτοις οὖν καὶ τελευτᾷ ὁ πᾶς
σχοπ)ς τῶν βιθλίων τῶν Βασιλειῶν.

Παρα.1ειπόµεγα βιδ.λ/ον o.

Παραλειπόμενα καλεῖται, ἐπειδῃ πολλὰ iv ταῖς
Βασιλείαις παραλειφθέντα περιέχεται ἓν τούτοις τοῖς
βιδλίοις. Ἔστι δὲ ἓν τούτῳ τῷ πρώτῳ Υενεαλογία πα-
σῶν φυλῶν ἀπὸ ᾿Αδὰμ ἕως τῶν βασιλέων χατὰ quiae
καὶ χατὰ δήµους xai χατὰ πατριὰς xal κατ οἶχον.
Τίνας τε ἔταξε τῶν Λευϊτῶν Δανῖδ ἐν αὐλοῖς xal xt-
vipat, ἔδειν τῷ θεῷ, xal τίνας ἔταξεν Ev τοῖς ἔργοις
τοῦ νασῦ. Ἡρότερος Υὰρ αὐτὸς τὸν ναὺν χτίνειν fip-
ξατο. Καὶ ἕτερά τινα λεπτομερῶς βασιλέων xal τῶν
γενεῶν διέρχεται. Οἷς συναπτέον καὶ ταῦτα, ὅτι ylve-
ται ὁμοῦ τῶν Ev Ἱερουσαλὴμ βασιλευσάντων ἀπὸ τοῦ
Aavt5 τὰ πάντα ἕ-η vob. Οἱ δὲ βασιλεῖς πάντες Υεγό-
νασιν ἐξ ἑνὸς γένους τοῦ Δαυ]δ, xaX ot μὲν ἐποιῆσαν-ο
τὸ εὐθὲς, εἰαὶ 0'* ol 5k τὸ πονηρὺν ἐποιῄσαντο, (P',
χωρὶς μέντοι Γοθολίας. Τῶν δὲ Ev Σαµαρείᾳ βασιλευ-
αάντων γίνονται ὁμοῦ τὰ πάντα ἔτη σξθ’ xal ἡμέραι Y
βασιλεῖς μὲν τῷ ἐκ διαφόρων ὀχτὼ Υενεῶν γεγόνασιν’
οἱ δὲ πάντες ἑποιῄσαντο τὸ πονηρὸν, χατὰ τὴν ἆμαρ-
τίαν Ἱεροθδοάμ.

Παραλειπόμενα βιδ.ον β.

Ἕν τῇ δευτέρᾳ βίδλῳ τῶν Παραλειπομένων παρά-
γονται πράξεις βασιλέων. Εἰσὶ δὲ οἱ ταύτας ἀναγρά»
Ψαντες οἱ χατὰ χαιροὺς ὄντες προφῆται. Ὑπὲρ δὲ τοῦ
γινώσχειν Ex. μέρους τοὺς συγγράψαντας, σημειωτέον
ὀὗτος (I. ὅτι) μὲν πράξεις ἔγχεινται ἐνταῦθα πάντων
τῶν βασιλέων "lopxtÀ xal Ἰούδα: τοι αἱ παραλει-
φθεῖσαι τῆς ἱστορίας τῶν βασιλέων. Οἱ δὲ τὰς ἀπά-
σας αὐτῶν πράξεις ἱστορήσαντες, εἰσὶν οὗτοι * τὰ περὶ
«o9 Δανῖδ ἔγραψε Σαμουὴλ, xat Ναθὰν xal Γὰδ οἱ
προφήται. τὰ περὶ Σολομῶντος, Ναθὰν xal ᾽Αχίας
προφῆται' τὰ περὶ Ἱεροδοὰμ, Σαµέας xai ᾿Αδδὼ
προρῆται ' τὰ περὶ Αδιὰ, ᾿Αδδὼ ὁ προφήτης. Τὰ περὶ
"Aa, Ev τῷ βιδλίῳ λόγων περὶ τῶν βασιλέων Ἰούδα '
τὰ περὶ Ἰωσαφὰτ, "lou ὁ προφήτης, τοῦ ᾿Αναμὴ, ὃς
κατέγραψε βιθλίον λόγων τῶν βασιλέων Ἱσραήλ. Τὰ
περὶ Ἰωάς, ἐπὶ τὴν Υραφὴν τῶν βασιλέων. Τὰ περὶ
Αμεσία. ἐπὶ βιδλίου βασιλέων Ἰούδα χαὶ Ἰσραήλ. Τὰ
περὶ Ὀξίου, Ἰεσίας (sic) ὁ προρήτης. Τὰ περὶ Ἰω-
Pag, ἐπὶ βιδλίου βασιλέων Ἰούδα xal Ἱσραήλ. Τὰ
περὶ "Ayat, ἐπὶ βιθλίον βασιλέων Ἰούδα xal Ἱσραλλ.
Τὰ περὶ Ἐκεχίου. Ἡσαῖας υἱὸς "Api; ὁ προφίτης. Τὰ
περὶ Μανασσῆ, ἐπὶ λόγων τῶν ὀρώντων. Τὰ περὶ "lox
clou, ἐπὶ 9.6λΐον βασιλέων "14252. καὶ Ἱσραίλ. Τὰ

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

$58
περὶ Ἰωαχεὶμ, ἐπὶ βιθλίου µβασιλέων Ἰούδα xai
Ἰσραῇλ. Ταῦτα ἔστιν εὑρεῖν οὕτω τεταγµένα kv τοῖς
Παραλειπομένοις τῶν βασιλέων.

[203] Ἔσδρας Bi6Aior a'.

"Ecbpac κχαλεῖται τὸ βιθλ/ον, ἐπειδὴ αὐτὸς Ἔσδρας
ἱερεὺς ὧν xaX ἀναγνώστης, ἐξηγεῖται xat συγγράφει
τὴν ἑπάνοδον τῶν υἱῶν Ἰσρα)λ &x Περσίδος εἰς τὴν
Ἱερουσαλὴμ γενοµένην. Γέγονε δὲ ἡ ἐπάνοδος προτέ-
puc μὲν ἐχ τοῦ προστάγµατος, ἔπειτα δὲ χελεύσαν-
τος Κύρου χαὶ Δαρείου τῶν βασιλέων ἐν χειρὶ Ἰησοῦ
τοῦ Ἰωσεδὲχ, χαὶ Ἔσδρα xai Ζοροθάθελ. ol Ίρισαν
προβλήμασι, τεθείστς ἐπαγγελίας, αἰτῆσαι τὸν νι-
χῶντα ὅπερ ἐὰν θελἠσῃ παρὰ τοῦ βασιλέως. Tou τοί-
νυν ἑνὸς εἰπόντος νιχᾶν τὸν olvov, xai τοῦ ἑτέρου
εἰπόντος νιχᾷν τὸν βασιλέα. ὁ Ζοροξάθελ εἶπεν νικᾷν
τὰς γυναῖχας, ὑπὲρ 6E πάντα τὴν ἀλήθειαν. Καὶ
ἐπειδὴ ταῦτα εἰρηχὼς vevixrxs, χαὶ Ίχουσε ai:fsa-
σθαι ὃ βούλεται, Ἠξίωσε αὐτὸς ὀφεθῆναι τὴν αἶχμα:
λωσίαν, xa οἰχοδομτθῆναι τὴν Ἱερουσαλήμ. Καὶ γέ-
γονεν ὡς Ἠξίωσε, xaX ἀφείθη fj αἰχμαλωσία. Τότε γὰρ
ἐπληρώθη xai τὰ o ἔτη b τῆς ὀργῆς. Εἱοὶ τοίνυν ot
ἀναδάντες ἀπὺ τῆς αἰχμαλωσίας ἀπὸ Ἰούδα xaX Βενι-
αμὶν, xaX οἱ Λευῖται, τὸν ἀριθμὸν μυριάδες ὃ xat
δισχίλιοι, ἵπποι τὴ’, ἡμίονοι σµε’, χάμηλοι υλε', καῖ-
δες αὐτῶν xa παιδίσχαι (1146 , οἱ ἄδοντες σ’, ὄνοι cxx,
καὶ οἱ μὲν οἰχοδομοῦντες σαν Ζοροθάδελ, xaX Ἰησοὺς
6 τοῦ Ἰωσεδὲχ, χαὶ Νεεμίας. 'O δὲ Ἕσδρας εὐφυὺὶς
ἐν τῷ νόµῳ, αὑτὸς προσεχόµισε τὸν νόµον, x3V &v-
έγνω, χαὶ διετύπωσε πάντα τὰ χατὰ τὸ ἱερὸν καὶ τοὺς
Λευῖτας. Αὐτὸς ἔδειξε τὸν νόµον, χαὶ πεποίηχε ix-
6ληθῆναι τὰς ἀλλογενεῖς γυναῖκας τοὺς λαθόντας kv
χαιρῷ «nc αἰχμαλωσίας. Καὶ ἑἐξέδαλον πάντες, xal
ἑχαθαρίσθησαν, xaX ἐποίησε τὸ πάσχα νοµίµως, ὡς
γέγραπται, καὶ τὴν νηστείαν, xat οὕτω τελειοῦται τὸ
πρῶτον βιδλίον Ἔσδρα.

"Ecópac βιδλίον β.

Ἑν τούτῳ τῷ βιθλίῳ τὰ αὐτὰ μὲν τῷ πρὠτῳ λέ-
ει ὁ Ἔσδρας περὶ τῆς ἑπανόδου, χωρὶς τῶν προθλη-
θέντων. Καὶ τὰ πλείω δὲ ἐξηγεῖται περὶ Nespíou τοῦ
εὐνούχου * ὅτι αὐτὸς Ἱξίωσε περὶ τῆς οἰχοδομῆς τοῦ
ἱεροῦ * καὶ ὅτι μὲν Ἔσδρας ἀνεγίνωσχε, Ἰησοῦς δὲ
xai Βανέας χαὶ Σαραθίας σαν συνετίζοντες τὸν λαόν.
Καὶ ὁ μὲν Ἔσδρας ἀναγινώσχων διέστειλεν ἐν im-
στήµῃ Κυρίου. ὁ δὲ Aabg συνηχε ἐν τῇ ἀναγνώσει,
καὶ ἑποίησε τὸ πάσχα, xay ἐν τῷ ἑθδόμῳ μηνὶ ἐποίησε
την νηστείαν xol τὴν σχηνοπηχίαν, ὡς Υγέγραπται ’
"Ott, qnoi, οὐκ ἐποίησαν οὕτως ἀπὸ τῶν ἡμερῶν
Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ. Ἔσδρας δὲ ἑωραχὼς ἐπιμιχείσας
γυναῖχας ᾿Αξωτίους τοῖς Ἡδραίοις, ἔπεισε πάντας
ἐπαγγείλασθαι φυλάττειν τὸν vóuov τοῦ θεοῦ. Καὶ
ἐξέδαλε τὰς γυναῖχας, ὡς παράνομον Ὑόμον, xai
ὤμοσαν φυλάξαι τὸν νόμον. Καὶ οὕτως ἁγιασθέντες
xai [205] χαθαρισθέντες εὐφράνθησαν, xal ἀπῆλθε
ἕχαστος εἰς τὸν οἶχον αὑτοῦ. Ἱστορεῖται δὲ xoi τοῦτο
περὶ τοῦ Ἔσδρα. ὅτι ἀπολλυμένων τῶν βιδλίων ἐξ
ἀμελείας τοῦ λαοῦ διά τὴν πολυχρόνιον αἰχμαλωτίαν,

& [T:ec tantillum variant in Svnopsi- altera.
b Altera Synopsis ἑξήκοντα ἔτη lialet. male.

557
lem cxpugnavit, aurum et vasa. abstulit. Jeroboam
fiuus ejus annis 41, fecitque malum. Zacharias lilius
ejus mensibus sex, fecitque malum. Hactenus genus
Jchu usque ad quartam generationem duravit. Sellum
ex alia stirpe,filius Jabis,regna vit dies triginta, et fe-
eit quod malum erat. Manaem ex alio genere, filius
Gad4e, annos viginti, et fecit quod malum erat. Hu-
ius tempore prophetarunt Isaias et Osee. Phacee de
3iia stirpe, filius Romeliz, annos viginti. Ilic occidit
Phakeiam, et fecit malum. Sub hoc erant lsaias et
Osee prophetze. Osee ex alía stirpe, filius Elas, an-
nos novem. Hic occidit regem Phacee, et fecit malum:
verum non sicut decessores ejus. Osce ultimus fuit
rex Samariz. In illum enim desierunt reges, et per-
iit Samaria, quam deinceps inhabitarunt Assyrii. Ex
quibus orti sunt hzeretici Samarite, qui et. Saduczi
vocantur. In bec desinit totus scopus librorum Regum.

PARALIPOMENA, LIBER PRIMUS (a).

Paralipomena vocantur, quia multa in libris Regno-
rum prztermissa in bisce libris continentur. Babe-
tur autem in primo hoc libro omnium tribuum genea-
logia ab Adam usque ad reges secundum tribus οἱ
populos et familias et domos. Quos ex Levitis insti-
tuerit David ad canendum Deo, et quos instituerit ad
templi opera. Ipse namque priortemplum fundare in-
cepit. Alia quoque minutatim de regibus et genera-
tionibus edisserit. Quibus hoc subjungendum est, an-
nos omnes eorum qui in Jerusalem regnarunt ϐ
Davide, esse quadringentos septuaginta quatuor. Re-
ges autem omnes fuerunt ex una stirpe Davidis : et
qui quod rectum erat fecerunt novem sunt : qui vero
malum, duodecim, excepta Gotholia. Eorum autem,
qui in Samaria regnarunt, omnes anni sunt ducenti
sexaginta novem et triginta dies : duodccimque re-
ges ex ocio diversis stirpibus fuerunt ; omnes autem
fecerunt malum, secundum peccatum Jeroboami.

PARALIPOMENA , LIBER SECUNDUS.

]u secundo libro Paralipomenon recensentur gesta
regum. Qui autem illa descripserunt , prophete
illi fuerunt qui diversis fuere temporibus. Ut autem
singulatim sciatur quinam hzc scripserint, ohservan-
dum est hic gesta baberi omnium regum lsrael et
Juda ; ea scilicel quz? pr:etermissa sunt in historia re-
gum. Qui porro omnia ipsorum gesta descripserunt
lij suut : Davidis gesta scripserunt Samuel , Nathan
οἱ Gad prophetze : Salomonis, Nathan et. Achias pro-
phetz : Jeroboami, Semeas et Addo prophetae : Abiz,
Addo propheta. As: gesta habentur in libro sermo-
num de regibus Juda : Josaphati , Jehu propheta,
filius Aname, qui scripsit librum sermonum regum
Israel. Qux Joas gessit, relata sunt in scripturam
Regncrum. Qux Aniasias, in librum regum Juda et
Israel. Que Ozias. scripsit Isaias propheta. Quae Joa-
tain, in libro regum Juda et Israel. Qui Achaz, in

(a) Qux sequuntur, de libro primo Paralipomenon di-
cta, fere habentur in 3yuoysi illa, quae Athapasii nomine
con. paret, sed brevius receisita.

SYNOPSIS SCRIPTURJE SACRE. 58

libro regum Juda et Isracl. Quae Ezechias, fsaias filius
Amos propheta. Qux Manasses, in libro videntium.
Qu:e Josias, in libro regum Juda et Jsrael. Qu:e. Joa-
chim, in libro regum Juda et Isracl. [συ sic. dispo-
sita inveniuntur in Paralipomenis regum.

ESDRAS, LIBER PRINUS (4).

Esdras vocatur hic liber, quia ipse Esdras sacerdos
cum esset et lector, enarrat ac describit reditum filio.
rum Israel ex Perside in Jerusalem. Fuit autem red.
itus primo quidem ex jussu Cyri et Darii regum iu
manu Jesu filij Josedec et Esdr» atque Zorobabeli-,
qui circa qu:estionem quamdam contendebant, facta
promissione , ut qui vinceret a rege quidquid vellet
peteret. Cum unus ergo dixissel fortius esse vinutu ;
alter fortiorem esse regem, Zorobabel eontendit. for-
liores esse mulieres, veritatemque super omnia excel-
lere. ll:ec quia loquutus Zorobabel, victor evasit : cum
jussus esset petere quod vellet, petiit ut captivitas
solveretur, et Jerusalem :dificaretur. Atque ita ut
petiit factum est, dimissaque est captivitas. Tune
enim temporis adimpleti erant septuaginta ir:ze anni !,
Sunt itaque illi qui de captivitate ascenderunt de Juda
et Benjamin, ac Levit», numero quadraginta duo
millia, equi trecenti triginta, muli ducenti quadra.
ginta quinque, cameli quadringenti triginta quinque ,
servi eorum et ancillte septem millia trecenti triginta
quatuor, cantores dueenti, asini sex mille septingenti
et viginti. Qui :dificabant autem erant Zorobabel et
Jesus filius Josedec et Neemias. Esdras vero cum es-
set in lege peritus, legem protulit atque legit , consti-
tuitque cuncta ad templum ct ad Levitas pertinentia.
Ipse legem ostendit ; curavit alienigenas uxores abjiei
ab iis, qui eas tempore captivitatis duxcrant. Abjece-
runt autem omnes, et iundati sunt, et celebravit pa-
scha, secundum legem, ut scríptum est, necnou jeju-
nium, et sic absolvitur primus Esdras liber.

SECUNDUS LIBER ESDR,E.

In hoc libro eadem ipsa qux in primo dicit Esdras
de reditu, iis exceptis, quxe problematum more dicta
fuerant. Plura vero de Neemia eunucho narrat, quod
ipse templi xedificationem petierit; et quomodo Es-
dras quidem legeret, Jesus vero et Daneas et Sarabias
populum erudirent. Et Esdras quidem legens distin-
xit in scientia Domini : populus autem intellexit lc-
ctionem, et celebravit paselia, et septimo mense fecil
jejunium et scenopegiam, ut scriptum est : Non fece-
runt ad hunc modum a diebus Jesu filii Nave (2. Esdr.
8. 17 ) Esdras vero cum vidisset Azotias mulieres lle-
br:eis conjugio junctas, omnibus persuasit ut promit-
terent se legem Dei servaturos. Et cjecit illas mulie-
res, tamquam illegitimas, et jurarunt universi se
legem servaturos. Atque ita sanctificati et mundad,.
lztati sunt, et abierunt singuli in. domum. suu.

! Altera Syoopsis, sexaginta ira anni; male.

(α) uic Synopsi primi libri FEsdr:e similis est. Synopsis
ejusdem libri, quz inter opera Athauasii reperitur. QUI vero

primus Esdrze liber hie dicitur, est in Vulzata tertius, et ad
calcem Bibliorum positus extra canonicos.

359
Narratur autem et hoc de Esdra, quod eum libri per
incuriam populi et diuturnam eaptivitatem periissent,
ipse illos, cum vir esset honesti studiosus, industrius
et lector , apud se omnia custodierit , ac protulerit ,
^c rursum ediderit, atque sic libros servaverit.

LIBER ESTHER.

Hic liber Esther vocatur, quia per Estheram Deus
mox funditus perituros Jud:xos servavit, Aman vero,
qui insidias machinabatur, pereussit. Artaxerxes
enim rex Persarum, repudiata uxore sua, aliam in re-
gno suo, qux» omnium esset. pulcherrima et formo-
sissima, sibi quxesivit uxorem; et inventa est Esther,
natiene Judza. Illi cognatus erat nomine Mardoch:eus
ex captivitate que sub Sedecia facla fuerat in eadem
regione. Rex itaque cum extulissel suorum quemdam,
Amanum nomine, jusserat illum ab omnibus adorari.
Sed cum Mardochzus religione erga Deum motus,
hominem non adoraret, rem indigne tulit Aman, cum-
que didicisset ipsum esse Judeum, regi Artaxerxi
persuadet ut scripto jubeat mniversos in regno suo
Jjud:xos uno die mensis duodecimi penitus el funditus
deleri. Re comperta Mardochweus, luxit οἱ jejunavit,
atque Estherze misit rogans opem ferret. Esther ita-
que praemissis jejunio et precationibus ad Deum, mu-
liebri 66 mundo ornavit : nec vocata (neque enim erat
licitum non vocatis adire regem), attamen intravit ad
regem, non exspeciata temporie opportunitate, spe-
rans precationem opportunitatis loco futuram. Cum
autem rex insolentiam facti miraretur, illa in terram
pro metu collapsa est. At regis iracundiam Deus in
suavem affectum et mansuetudinem mutavit, ita ut
surgens prostratam illam erigeret, et metum ponere
hortaretur, imo optionem daret petendi quidquid vel-
let. lila ut rex cum Amano ad convivium suum ve-
nire dignaretur, non semel, sed secundo quoque pe-
tiit. Aman prz gaudio effusus ac gestiens, quod dignus
haberetur a regina vocari, adhuc amplius adversus
Mardochaum erigebatur : curavitque liguum sublime
excidi, volens in eo sequente die suspendere Mardo-
ehaum. Rex vero bona quadam providentia, noctem
tiam duxit insomnem, et cum dormire nequiret, jus-
sit sibi commentarios actorum snorum legi. Cumque
legerentur, ventum est ad eum locum, in quo scri-
ptum erat beneficium regi à Mardoch:cocollatum. Duos
enim eunucbos regi insidiantes , regi prodiderat et
eonvicerat, Hic rex ob Mardochsei officium grato af-
fectus animo, quzrebat quonam illum honore pro hoc
beneficio donaret. Cum autem mane ad eum ingrede-
retur Aman, querit ab illo rex, quonam et quali ho-
nore dignus sit is, qui regem beneficio affecisset. Ad
hoe Aman, cum se arbitraretur eum esse, de quo rex
quxrebat, dignum esse dixit qui secundus rex voca-
retur. Rex igitur Mardochzeum illo honore celebrari,
ei Aman ante illum procedere jussit. Esther vero np-
portunitatem nacta pro Judiris oravit. Deinde cuim
rex merore affectus propter indignum contra Jud:eos
edictum, el adversus Amanum iratus esset , ipse
Aman, rege absente, Estherz supplicavit, ad genua
illius procumbens atque adorans. Rex, cum ingressus

S. JOANNIS CBHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

530

videret Amanum genua reginze contingere, suspicatus
quod turpitudinis causa id faceret , jussit Aman in li-
gno, quod Mardoch:xo paraverat, suspendi ; scripsit
autem ut Judzi quidem omnes incolumitate fruerentur,
hostes vero eorum ab illis interimerentur. Numerus
autem eorum qui a Judzis occisi sunt, fuit quindecim
millium : ideoque fest illis dies fuere dies quartus
decimus, et quintus decimus mensis duodecimi, qui
vocatur Adar. Vocatur autem illa dies ipsorum lingua
Phura. Quapropter illa die Judxi Amanum combu-
runt, el festum diem agunt salutis ipsorum meinoria-
lem. In hisque teruiinatur liber.

LIBER TOBIT.

Tobit vocatur hic liber, quia ipsius Tobit hisvoriaim
continet, Erat autem Tobit de tribu Nephthalim, fuit-
que in captivitatem adductus, et degebat in civitate
Ninive, miserlcors ac religiosus. Etenim eum in eapti-
vitate esset, cornmunem panem ex gentibus non com-
edit, sed seipsum custodivit. Erat autem annon»
prxfectus apud. regem. Enemasarum, οἱ deposuit in
Media decem talenta apud Gabaelem. Isti porro Tobit
studium erat sepelliendi mortuos ex Jud:eis. Hujus rei
gratia delatus ad regem Achirelem, fuga sibi consu-
luit. Regressusque e fuga, cum mortuorum aliquem
sepelisset, extra muros obdormivit, et cum pro more
suo apertos haberet inter dorniiendum oculos, passce-
ribus superne in oculos ejus stercus emittentibus, al-
buginem contraxit, ncque ultra videbat. Erat autem
Ecbatanis filia Raguelis cognati ipsius Sarra nemine.
Hane dzemon Asmod:eus non permittebat ut quisquam
uxorem duceret : jam enim septem oeciderat, qui
illam sponsam aeceperant. Propter hanc causam cum
vehementer contristata esset, oravit; misitque illi
Deus auxiliatorem BRaphaelem archangelum. Tobit
igitur, cum filio suo Tobix przciperet ne sibi aliunde
uxorem, quam ex tribu et eognatione sua duceret ,
dat illi chirographum decem talenterum, preeeipitque
ut abeat et repetat illa. Filius autem, cum nec viam
nosset, nec hominem ad quem erat proficiscendum,
egressus est ut vis sibi socium quiereret, et Dei pro-
videntia incidit in Raphaelem, qui hominis forma fo-
ris stabat, pretioque illum conduxit, eo quoad se vise
hujus gnarum esse dieeret. Comitatus itaque est il-
lum archangelus in specie hominis, qui Azarias dice-
retur. Cnm autem ad Tigridem usque fluvium perve-
nissent, volebat Tobias in illum lavandi gratia descen-
dere, et mox piscis ingens insiluit in puerum. Angelus
vero praecepit, ut piscem hunc apprehenderet et in
[rusta secaret, atque illius hepar, cor et bilem desu-
merct, et servaret. Rogante postea puero, in quem
usum illa forent, respondit : Hepar et cor incensa
deimonem fugabunt : bilis vero oculorum albuginem
repurgabit. Hujus ope et consilio Tobias filiam Ra-
guelis Sarram uxorem duxit, cum illo suftitu da:mo-
nem fugasset, qui in superioribus AEgypti partibus ab
angelo ligatus est. Dum autem cum uxore maneret
Tobias, Azariam tamquam hominem in Mediam mi-
sit : cumque per illum decem talenta recepisset, ad
patrein una cuni illo et uxore sua. reversus ost. Ke-

αὐτὸς Ἔσδρας, φιλόκαλας ὢν xaX εὐφυῆς, xat ἀνα-
γνώστης, ἐφύλαξε πάντα, χαὶ λοιπὸὺν προήνεγχε, καὶ
πάλιν Exbibuxs: χαὶ οὕτω διασώζεται τὰ βιδλία.

* 'Εσθὴρ βιδλίον.

Ἑσθὴρ χαλεῖτα: τὸ βιθλίον, ἐπειδὴ διὰ τῆς Ἐσθὴρ
6 θεὺς µέλλοντας ἀπολέσθαι παγγενῆ τοὺς Ἰουδαίους,
αὐτοὺς μὲν διέσωσε, τὸν δὲ ᾽Αμὰν ἐπιδουλεῦσαι θε-
λήσαντα ἑπάταξεν. Αρταξέρξης γὰρ ὁ βασιλεὺς τὴν
ἰδίαν ἐχθαλὼν γυναῖκα, ἐξήτησεν Ev τῇ βασιλείᾳ αὖ-
τοῦ τὴν πάντων χαλλίστην οὖσαν xal ὡραιοτέραν
λαθεῖν ἑαυτῷ vuvalxa: xal εὑρέθη Ἐσθὴρ τὸ γένος
Ἰουδαία τυγχάνουσα. "Hv δὲ xaX Μαρδοχαῖος συγγε-
vh; αὐτῆς ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας τῆς γενομένης ἐπὶ
Ῥεδεχίου bv αὐτῇ τῇ yopa. Ὁ οὖν βασιλεὺς µέγαν
ποιῄσας τὸν λεγόμενον ᾽Αμὰν, ἐχέλευσε πάντας αὐτὸν
προσχυνεῖν. ᾽Αλλὰ τοῦ Μαρδοχαίου τῇ πρὸς θεὸν λα-
ερείᾳ μὴ προσκυνοῦντος τὸν ἄνθρωπον, ὠργίσθη à
᾽Αμὰν, xal μαθὼν ὃτι Ἰουδαῖός ἐστι, πείθει τὸν βα-
σιλέα ᾽Αρταξέρξην, χαὶ γράφει ὥστε πάντας τοὺς àv
τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ Ἱουδαίους ὁλοῤῥίξζους ἀπολέσθαι ἐν
μιᾷ ἡμέρᾳ τῷ δωδεχάτῳ µην[. Τοῦτο τοίνυν μαθὼν ὁ
Νἱαρδοχαῖος, ἐπένθει, καὶ νηστεύων, προὔπεμιγε τὴν
Ἐσθὴρ ἀξιῶν παρὰ αὐτῆς βοήθειαν γενέσθαι. Ἡ τοί-
vuv Ἐσθὴρ νηστεύσασα, xaX εὐξαμένη τῷ θεῷ, ἐχό-
σµησεν ἑαυτὴν τῷ Ὑνναιχείῷῳ χόσµῳ, καὶ pt χλη-
θεῖσα (οὐκ ἦν γὰρ ἐξὸν μὴ χληθεῖσαν εἰσελθεῖν), ὅμως
εἰσηλθε παρὰ τὸν χαιρὸν πρὸς τὸν βασιλέα, ἀντὶ τοῦ
χαιροῦ τῇ εὐχῇ θαῤῥοῦσα, Elza τοῦ βασιλέως θαυμά»
ζοντος τὺ ξένον, ἔπεσεν ἐχείνη ἀπὸ τοῦ φόδον. 'O δὲ
Geb, μετέβαλε τὸν θυμὸν τοῦ βασιλέως εἰς διάθετσιν
xgi πραότητα΄ xal ἀναστὰς ἑθάστασε τὶν γυναῖχα,
xai παρεχάλει αὐτὴν μὴ φοθεῖσθαι, ἀλλὰ xal ἰξίωσεν
αὐτὴν αἰτεῖσθαι, εἶ τι βούλοιτο. Ἡ δὲ ἐπὶ δεῖπνον
Ἠξίωτεν ἑλθεῖν αὑτόν τε τὸν βασιλέα χαὶ τὸν Αμὰν,
οὐχ ἅπαξ, ἀλλά χαὶ δεύτερον. 'O μὲν οὖν ᾽Αμὰν δια-
χυθεὶς xa γανωθεὶς, ὡς ὑπὸ τῆς βασιλίδος ἀξιωυθεὶς
κληθῆναι, ἔτι μᾶλλον ἑπήρετο χατὰ τοῦ Μαρδοχαίου,
καὶ ἐποίησε ξύλον κοπΏναι μέγα, βουλόμενος τὸν
Μαρδοχαῖον τῇ ἑξῆς ἡμέρᾳ ἓν αὐτῷ χρεµάσαι. Ὁ δὲ
βασιλεὺς χατά τινα πρόνοιαν ἀγαθὶν, ἀγρυπνήσας
ἐχείνην τὴν νύντα, xal μὴ δυνάµενος ὑπνῶσαι, ἐχέ-
λευσεν ἀναγινώσχεσθαι αὐτῷ τῶν πράξεων αὐτοῦ
τὰ ὑπομνήματα. ᾿᾽Αναγινωσκομένων δὲ αὑτῶν, εὗρε
πρᾶξιν ἀγαθὴν εἰς αὑτὸν γενοµένην ὑπὸ τοῦ Μαρδο-
χαἰον. Δύ2 γὰρ εὐνούχους µέλλοντας ἐπιθουλεύειν τῷ
βασιλεῖ κατήνεγχεν αὐτῷ τῷ βασιλεῖ καὶ ἤλεγξεν. 'O
τοίνυν βασιλεὺς ἀποδεξάμενος *hv προαίρεσιν τοῦ
Μαρδοχαίου, ἐζήτει τιμὴν ἀξίαν τῷ τοιούτῳ παρλ-
σχεῖν Ὡς ὃς εἰσῆλθε put πρὸς αὐτὸν ὁ ᾽Αμὰν, Emuv-
θάνετο [564] ὁ βασ.λεὺς αὑτοῦ. ὁποίας xat πηλίχης
πιμῆς ἄξιός ἐστιν ὁ τὸν βασιλέα εὐεργετήσας. Ὁ δὲ
᾽Αμὰν νοµίζων περὶ αὐτοῦ πυνθάνεσθαι τὸν βασιλέα,
εἶπεν ἄξιον εἶναι τὸν τοιοῦτον δεύτερον βασιλέα χα-
λεῖσθαι. Ὁ μὲν οὖν βασιλεὺς χελεύει τὸν Μαρδοχαῖον
τῆς τοιαύτης ἀξιωθῆναι τιμῆς, καὶ τὸν ᾽Αμὰν Ep.
προσθεν αὐτοῦ περιπατεῖν. 'H δὲ Ἐσθὶρ πρόφατιν
εὑροῦσα, Ἀξίωαε περὶ τῶν Ἰουδαίων. Εἶτα τοῦ βασι-
λέως λυπηθέντος ἐπὶ τῷ παρανόμῳ προστάγµατι τῷ
πατὰ τῶν Ἱουδαίω»ν, χαὶ ὀργισθέντος χατὰ τοῦ Αμὰν,
αὐτὸς ὁ Αμὰν παρεκάλε, τὴν Ἐσθὶρ, ἀπόντος τοῦ

* Mipsum habetur in altera Synopsi.

SYNOPSIS SCRIPTUILE SACIUE.

$60"

βασιλέως, ἑπικύπτων xal προσχυνῶν τὰ γόνατα a2-
τῆς. '0 δὲ βασιλεὺς xal ἑωραχὼς τὸ» 'Ayky ἁπτό-
µενον τῶν ἰχνῶν τῆς βασιλίσσης, ὑπονοίσας αἰσχρῶς
αὐτὸν τοῦτο ποιεῖν, ἐχέλευσεν αὐτὸν μὲν τὸν ᾽Αμὰν
εἰς τὸ ξύλον, ὅπερ ἣν ἑτοιμάσας τῷ Μαρδοχαίῳ, xps-
µασθῆναι’ γράφει δὲ ἄνεσιν μὲν ἔχαιν πάντας τοὺς
Ἰουδαίους, τοὺς δὲ ἐχθροὺς αὑτῶν ἀναιρεθτναι παρ᾽
αὐτῶν. Καὶ οἱ μὲν ἀναιρεθέντες εἰσὶ μύριοι πεντα-
χισχίλιοι. Γέγονε δὲ ἑορτὴ τῇ ιδ καὶ ιε ἐν τῷ μηνὶ
τῷ δωδεχάτῳ, ὅστις χαλεῖται "Αδαρ. Καλεῖται δὲ ἡ
ἡμέρα αὕτη τῇ ἰδίᾳ διαλέχτῳ αὐτῶν Φουρά. Διά
τοῦτο χατὰ τὴν ἡμέραν ταύτην χαΐουσιν οἱ Ἰουδαῖοι
τὸν ᾽Αμὰν. xaX ἑορτάζουσι, μνημόσυνον οὖσαν τῆς
σωτηρίας αὐτῶν. Καἱ ἓν τούτοις τέλος ἔχει τὸ βιθλίον.

Τωθὶτ βιθ.1ίου..

Τωθὶτ χαλεῖται τὸ βιδλίον, ἐπειδὴ τὴν περὶ αὗτο”
τοῦ Τωδὶτ ἱστορίαν περιέχει. "Ἔστι δὲ ὁ Τωθὶτ ἀπ)
μὲν φυλῆς Νεφθαλεὶμ, Υέγονε δὲ £v τῇ αἰχμαλωσίᾳ.
xai ἣν ἐν τῇ Νινευῖ ἐλεήμων xa θεοσεθής. Καὶ γὰρ
ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ γενόμενος, οὐχ σθιε χοινὸν ἄρτον
ἀπὸ τῶν ἐθνῶν, ἁλλ᾽ ἑαυτὸν συνετήρησε. "Hy δὲ xat
ἀγοραστῆς tou βασιλέως Ἐνεμασάρον, καὶ παρέθετο
ἐν τῇ Μηδείᾳ Γαθαἡλ τάλαντα v. Οὗτος οὖν ὁ Τωθὶτ
σπουδὴν εἶχε θάπτειν τοὺς ἀποθνήσχοντας τῶν Ἰου-
δαίων. Διαθληθεὶς δὲ τῷ βασιλεῖ ᾿Αχειρὴλ, ἔφυγε. Καὶ
ἐπανελθὼν, xai θάψας τινὰ τῶν ἀποθανόντων, ἐχοι-
μήθη ἔξω τοῦ τείχους, xal ὡς εἴωθε χοιµύµενος,
ἀνεῳγμένους εἶχε τοὺς ὀφθαλμοὺς, στρουθίων δὲ ἀφο-
δευσάντων ἄνωθεν εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, λευχώ-
paca ἔσχε, καὶ οὐχέτι ἔθλεπεν. "Hy 65 xat ἐν Ἐκ-
θατάνοις θυγάτηρ τοῦ Ῥαγουὴλ συγγενοῦς αὐτοῦ
Ῥάῤῥα ὀνόματι, Ταύτην γαμηθΏναι οὐκ ἑπέτρεπεν ὁ
δαίµων ᾿Ασμοδαῖος * ἑπτὰ γοῦν ἑξῆς λαβόντας αὐτὶν
ἀπέχτεινε * [xal πἀἆνυ λυπηθεῖσα' ἑπτὰ γὰρ λαδόντας
ἑξής αὐτὴν ἀπέχτεινε]. Καὶ πάνυ λυπηθεῖσα ἡ mat;
πηῦξατο' καὶ ἁπόάστειλεν αὐτῇ βοηθὸν ὁ θεὸς τὸν ἀρχ -
άγγελον Ῥαφαὴλ. 'U τοίνυν Τωδὶτ παραγγείλας
τῷ vii αὑτυῦ Tu6la uh λαδεῖν ἀλλαχόθεν γυναῖχα,
εἰ μὴ éx τῆς φυλῆς αὐτοῦ χαὶ τοῦ γένους, δίδωσιν
αὑτῷ τὸ χειρόγραφον τῶν δέχα ταλάντων, xal ἐντέλ-
λεται αὑτῷ ἀπελθεῖν xal ἁἀπαιτῆσαι. ᾽Αγνοῶν δὲ ὁ
val; τὴν ὁδὸν [360] xal τὸν ἄνθρωπον, ἑξέρχεται
ζητῆσαι συνοδοιπόρον. Κατὰ θεοῦ πρόνοιαν εὑρίσχει
τὸν ᾿Ραφαὴλ, ὡς ἄνθρωπον ἑστῶτα ἔξω, xal μισθοῦ-
ται αὐτὸν λέγοντα εἰδέναι τὴν ὁδόν. ' [Καὶ συνοδεύει
αὐτῷ ὁ ἄγγελος ὡς ἄνθρωπον λέγοντα εἰδέναι τὴν ὁδόν. ]
Καὶ συνοδεύει αὐτῷ ὁ ἀρχάγγελος '᾿Ῥαφαὴλλ ὡς &v-
θρωπος λεγόμενος ᾿Αξαρίας. ἘἙλθόντων δὲ αὐτῶν εἰς
τὸν Τίγρην ποταμὸν, Ἰθέλησεν ὁ παῖς εἰς αὐτὸν
καταθῆναι xat λούσασθαι, xai εὐθὺς ἰχθὺς ἑπεπή-
ὃησε τῷ παιδαρίῳφ μέγας. Ὁ δὲ ἄγγελος εἶπεν αὐτῷ
ἐπιλαδέσθαι τοῦ ἐχθύος xal τεμεῖν αὐτὸν xaX λαθεῖν
τό τε ἧπαρ xai τὴν καρδίαν αὐτοῦ καὶ τὴν χολὴν, xai
ταῦτα ττρεῖν. Εἶτα πυνθανοµένου τοῦ παιδὸὺς, εἰς
τί χρήσιμα ταῦτα, ἐχεῖνος ἔφη' Τὸ ἧπαρ xoi ἡ xap-
δία θυμιώµενα διώξει τὸν δαίμονα" ἡ δὲ χολὴ χαθα-
ῥίσει τὰ λευχώµατο. ὍὉ μὲν οὖν mala συψδουλίᾳ xal
συνεργἰᾳ τοῦ ἀγγέλου λαμθάνει τὴν τοῦ 'Ῥαγουὴλ
θυγατέρα τὴν Σάῤῥαν vuvalxz, δ.ωχθέντος τοῦ ὅαι-

b Sic fere altera S nopsis. M
* Qua uncinis iuclusimus omnníno ejicienda videntur. [η

µονίου ἓν τῷ θυµιάµατι τούτῳ, xal δεθέντος εἰς τὰ
ἀνώτερα µέρη Αἰγύπτου ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου. Μείνας
δὲ μετὰ τῆς γυναιχὸς ὁ Τωθδίας, ἀποστέλλει τὸν
Ἀζαρίαν, ὡς ἄνθρωπον ὄντα, el; τὴν Μηδίαν, xol
ἀπαιτῆσας ἐχεῖνος τὰ δέχα τάλαντα ὑπέστρεφε μετὰ
τῆς Υυναιχὸς xal αὐτοῦ τοῦ ἀγ'“έλου πρὸς τὸν πατέρα.
Ὑποστρέφας δὲ ὁ παῖς, ἐΥχρίει τῇ χολῇ τοῦ ἰχθύος
τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ πατρὸς, xal ἁποπίπτουσιν αἱ
λεπίδες, χαὶ εὐθὺς ἀνέθλεφε. Ὅτε μὲν ἐτυφλώθη ὁ
Τωθὶς, ἣν ἐτῶν νπ’, ὅτε δὲ ἀνέθλεφε, ἦν ἑτῶν ξς’.
Καὶ λοιπὸν βλέγαντος αὐτοῦ, ἑφανέρωσεν ἑαυτὸν ὁ
ἄγγελος, ὅτι οὖχ ἄνθρωπος ἂν, ἀλλὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ

ἀπεστάλη εἰς βοῄθειαν αὐτῶν τε xai τῆς Σάῤῥας,

Γηράσας δὲ ὁ Τωδὶτ, παρήγγειλε τῷ υἱῷ αὐτοῦ Τω-
6ίᾳ, ἀπελθεῖν εἰς «tv Μηδίαν διὰ τὴν ἑσομένην χατα-
στροφὴν τῆς Ν.νενῖ κατὰ τὸ ῥῆμα Ἰωνᾶ τοῦ προφὴ-
του, xai ἐχλιπὼν ἀπέθανε ἑτῶν (v ϱνε’. Ὁ δὲ υἱὸς
αὐτοῦ Τοδίας ἀπελθὼν εἰς τὴν Μυδίαν, xaX θάψας
τοὺς πενθεροὺς αὐτοῦ, χαὶ ἀχούσας περὶ τῆς χατα-
στροφΏς Nivsut, ἀπέθανε xai αὐτὺς pz ἑτῶν ὤν.
Καὶ ἓν τούτοις τέλος ἔχει xaX τοῦτο τὸ βιθλίον.

Βι61ἱον Ι]ουδί0.

Ἰουδιθ καλεῖται τὸ ῥιθλίον, ἐπειδῆ πολεμουµένους
χαὶ πολιορχουµένους ὑπὸ τοῦ Ὁλοφέρνου τοὺς υἱοὺς
Ἰσρχὴλ ὁ Βεὸς διὰ τῆς Ἰουδιθ τοὺς μὲν λαοὺς ἔσωσε,
τὸν δὲ Ὁλοφέρνην ἑπάταξεν. Ἡ δὲ ἱστορία αὕτη ’
Ναθουχοδονόσορ ὁ βασιλεὺς τῶν ᾿Ασσυρίων, πόλεμον
ἔχων πρὸς ᾽Αρ/άξαδ βασιλέα Μήδων, ᾖτησε σν..µα-
χίαν παρὰ τῶν ἑθνῶν πόντων ἕως Αἰγύπτου. Mh
ὃςεδωχότων δὲ αὐτῶν, ἀλλ ἀντειρηχότων πάντων,
μετὰ τὸ νιχῖααι xal περιγενέσθαι τοῦ ᾿Αρϕάξαδ,
ἔθετο χατὰ τῶν μὴ δεδωχότων πόλεμο». Καὶ ἁπέ-
στειλε τὸν Ὀλοφέρνην μετὰ δυνάµεως πολλῆς χατ᾽
αὐτῶν. Τὰ μὲν οὖν ἄλλα πάντα ἔθνη ἔλαδε, χαὶ τὰ
εἴδωλα αὐτῶν συνέτριφεν. Οἱ δὲ viol Ἱσραὴλ fsza-
λέσαντο αυτους, xal οὐχ ὑπήχουσαν τῷ Ὀλοφέρνη,
οὔτε ἐφοθήθησαν αὑτοῦ τὴν ἀπειλέν. Ὁ τοίνυν ἱερεὺς
Ἰωαχεὶμ ἔγραφε τοῖς ἐν Βετυλούᾳ φράξα. τὴν [506]
ὁδὸὺν Ὀλοφέρνου, ἐπειδὴ ἐχεῖθεν fiv αὐτοῦ ἡ ὁδὸς, xaX
ἔφραξαν. Καὶ ὁ μὲν Ὀλοφέρνης παρετάσσετο εἰς
πόλεμον. ᾿Ἀχιὼρ δὲ ὁ ἠγούμενος τῶν vlov ᾽Αμμὺν
συνεθούλευσε τῷ Ὁλοφέρνη μὴ πολεαεἶν τὸ ἔθνος τῶν
Ἑδραίων διὰ τὸ ὑπερασπίζειν αὐτῶν τὸν Θεόν. Καὶ
ὀργιαθεὶς Ὁλοφέρνης ἀπέστρεφεν αὐτὸν εἰς Bz-
τουλᾶ, ἀπειλήσας ἀναιρεῖν αὑτὸν εἰ περιγένοιτο τῶν
'E6palov. 'O μὲν οὖν ᾽Αχιὼρ ἣν Βετουλᾶ ἀναπανό-
µενος. 'O δὲ Ὁλοφέρνης ἑπολιόρκει τὴν πόλιν, προ-
χαταλαθὼν τὰ ὕδατα. "Ηδη δὲ τοῦ λαοῦ ἐχλυθέντος
διὰ τὸ 6C yog, xaX µελλόντων ἐχδοῦναι τὴν πόλιν τῶν
ἀρχόντων, Ἰουδιθ ἀποθαλοῦσα τὰ τῆς χηρεία; ἱμάτια
(ἀπένθει γὰρ τὸν ἄνδρα, xaX 6 ὅλου νηστεύουσα ἦν),
ἑχόσμησεν ἑαυτὴν ὡς νύμφην, xaX πολλὰ παραχα-
λέσασα, ὥστε μή ἐχδουναι τὴν πὀλιν ἄχρις ἡμερῶν
ε’, ἐξῆλθεν αὐτὴ πρὸς τὸν Ὀλοφέρνην, xai τῇ σοφία
αὑτῆς ἁπατήσασα αὐτὸν, τῇ τρίτη ἡμέρᾳ ἀπεκεφά-
λισεν αὐτὸν [τῇ τρίτῃ ἡμέρα], ἁγνοούντων στρα-
τιωτῶν αὐτοῦ, xal οὕτω λοιπὸν ἀπὸ τοῦ τείχους οἱ
Ῥυλῖται ἀφάψφαντες τὴν χεφαλὴην Ὁλοφέρνου, cul;
φὐτοῦ στρατηγοῖς ὑπέδειξαν. Ἐντεῦθεν οἱ γὰρ ^

ΣΕ το q5p ley. μέν.

8. JOANNIS CIHAYSOSTUMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

383

Ασσύριοι ἔφυγον, οἱ δὲ vi "Ipaa πανταχόθεν
συνδραµόντες κατέχοψαν τοὺς ᾿Ασανρίους. Σωθέντες
δὲ xal σχυλεύσαντες τοὺς πολεμίους, δεδώχασι «fj
Ἰουδὶθ πάντα τὰ τοῦ Ὀλοφέρνου. Αὐτὴ δὲ Ἰουδὂ
ἀπελθοῦσα εἰς Ἱερουσαλὴμ ἀνέθηχε πάντα τῷ Κυρίῳ,
xa ἐπιστρέφασα εἰς τὸν οἶχον αὐτῆς, τὴν αὐτὴν εἶχε
ἄσχησιν, χαὶ διέµεινεν ἕως θανάτου χήρα, μηδενὸς
αὐτὴν ἰσχύοντος πεῖσαι πρὸς Yápov ἑἐλθεῖν. ᾽Απέθανε
δὲ ζήσασα χαλῶς ἐν τῇ χῃρείᾷ αὑτῆς ἑτῶν ρε’. Καὶ àv
τούτοις τέλος ἔχει τὸ βιδλίο».

"I6 6ALov.

Ἰὼ6 χαλεῖται τὸ β:θλίον , ἐπειδὴ τὴν xav' αὐτὸν
ἱστορίαν περιέχει, πῶς ts πέπονθε πειρασθεὶς ὑπὸ
τοῦ διαβόλου , xai νιχήσας αὐτὸν ἐν τῷ ὑπομεῖναι
εὐσεθῶς τὰς ἐπενεχθείσας αὐτῷ πληγάς ΄ xal διπλᾶ
πάντα ἀπέλαδε, xai γέγονεν ἑνδοξότερος ὑπὲρ ὃ Tv.
Πέπονθε δὲ ἑτῶν ὧν ο’, ἐπένησε δὲ μετὰ τὰς πληγὰς
ἔτη ρο’, ὡς εἶναι τὰ πάντα τῆς ζωῆς αὐτοῦ Ec σμ’.
Γέγονε δὲ "I6 πρὸ Μωῦσέως, ἀπὸ yàp Αδραὰμ
πέμπτος ἣν, ἔγγονος Ἡσαῦ. Διὰ δὲ τὴν γενομένην
χάτ αὐτοῦ πληγὴν ἆλθον πρὸς αὐτὸν φίλοι παραχα-
λεῖν αὐτὸν, xai τοσοῦτον φιλονείχως xal ἀνηλεῶς Tplc
αὐτὸν διετέθησαν τοῖς λόγοις, ὥστε xal ἁμαρτίαν
αὐτοῖς τὸ πρᾶγμα λογισθηναι. Ὁ δὲ Ἰὼδ παρεχάλεσε
τὸν θεὸν ὑπὲρ αὐτῶν, xal συνεχωρήθη αὑτοῖς. Elatv
οὖν τῷ Ἰὼδ διάλογοι πρὸς τοὺς φίλους vj * νοῦ Ἐλιφὰ»
πρὸ; αὐτὸν τρεῖς' τοῦ Σιφὰρ πρὸς αὐτὸν δύο ᾿ καὶ
τοῦ Βαλδὰδ τρεῖς. Ἔτι δὲ xat τοῦ Ἑλιοὺς τοῦ Bapga-
χιηλ τοῦ Βουξίτου. Καὶ λοιπὸν ὁ Κύριος χρηµατίει
τῷ Ἰὼθ διὰ λαίλαπος χαὶ νεφέλης. Αποκρίνεται δὲ
xai Ἰὼδ τῷ Κυρίῳ διὰ λόγων δύο. Καὶ τοῦτο τέλος
ἔχει τὸ βιθλίον.

Ἔστι δὲ ὁ σχοπὸς αὐτοῦ ἅπας πρὸς ὑπομονὴν
ἐχχαλούμενος [507] τοὺς &v πειρασμοῖς περ'πίπτον-
τας, xÀv πάνυ ἐπ᾽ εὐσεδείχ μεμαρτύρηνται, xal uh
σχανδαλίζεσθαι , ἁλλ᾽ ἐπιφωνεῖν' Ὁ Κύριος ἔδωχε.
ὁ Κύριος ἀἆφεί Ίετο' ὡς τῷ Κυρίφ ἔδοξεγ, οὕτω xal
ἐγένετο: etn τὸ ὄνομα Κυρίου εὐνογημένον daó
τοῦ νῦν καὶ ἕως τοῦ aloroc: ἔτι χαὶ τὸ, Γι ιγὲς
ἐξη.Ίθον ἐκ xoiMac µητρός µου, }υμνὸς xal ἆπε-
AsUcopat ἐκεῖ' χαὶ ἐντεῦθεν λοιπὸν μανθάνειν πόση
τῆς ὑπομονῆς ἡ ὠφέλεια. xal γὰρ ἑντεῦθεν κἀχεῖ
τὴν µισθαποδοσίαν λήψονται ὡς Ἰώδ. Ἔτι δὲ xai
ἀναδείξῃ ὁ θεὸς ἀπείραστος xaxov, πειράνει 6i
οὐδένα " παραχωροῦντος δὲ τοῦ Θεοῦ πειρασμοὶ τοῖς
ἀνθρώποις ὑπὸ δαιμόνων ἐπέρχονται, διὰ τὴν ἑχάστου
δρχιμὴν καὶ τελείωσιν, Φασὶ δὲ Σηλομῶντα συν-
τεταχέναι xal τοῦτο τὸ βιθλίον, εἰ μη ἄρα Μωῦσέω;
ἑστὶ σύγγραμμα. Ἡ μὲν περιοχὴ τοῦ βιθλίου τούτο»
ἔχει τὸν τρόπον. Ἡ δὲ ἀναχεφαλαίωσίς ἐστιν ἐν
τούτοις. "Ev προοιμίοις μὲν, ὡς ἣν Ἰὼδ οἰκῶν ἐν
χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι ' εἶτα μαρτυρία τῆς Γραφῆς
περὶ τῆς ἀγαθῆς αὐτοῦ πολιτείας. χαὶ ὅτι ἦσαν οἱ
υἱοὶ αὐτῷ Q, καὶ θυγατέρες c'* xoi περὶ ἀριθμ;Ὀ
τῶν κτηνῶν αὐτοῦ. Καὶ ὅτι πορευόµενοι οἱ υἱοὶ aito
πρὸς ἀλλήλους, ἑποίουν πότον χαθ᾽ ἑχάστην ἡμέραν
σὺν ταῖς τρ.σὶν ἁδελφαῖς αὐτῶν. Καὶ ἐπέστελλε "lo^
Χ1ἱ ἐἑχαθάρινε τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ, προσφέρων περὶ
αὐτῶν θυσἰαν τῷ Κυρίῳ. Πρώτη μαρτυρία τοῦ Κυρίου
περὶ τοῦ Ἰὼθ πρὸς τὸν διάδολον, πρώτη φθονολογία
τοῦ διαθόλου περὶ Ἰὼθ πιὸς τὸν Κύριον. Ἔδωχεν ἐξου-

yit

versus vero oculos patris felle piscis oblinit, et deci-
dunt squamae, et mox visum recepit senox. Tobit
porro cum exc:rcatus est annorum erat 58, cum autem
visum recepit annorum 66. Tum demum cum Tobit vi-
deret, angelus sese manifestavit, quod homo non esset,
sed a Deo missus, ut ipsis et Sarr:ze opem ferret. Ubi
vero senex factus esset Tobit, przecepitfilio suo To-
bie, ut in Mediam abiret, quod futurum esset ut Ni-
nive secundum verbum Jon: prophetze subverteretur,
et deficiens mortuus est annorum 155. Filius vero
ejus Tobias in Mediam migravit, ubi tandem sepuliis
socero et socru, et de Ninivae excidio percepta fama
mortuus est annorum 107. Et in hzc desinit liber.

LIBER JUDiTU (a).

llic liber Judith vocatur, quia filios Israel ab llo-
lopherne impugnatos et obsessos, Deus ejus opera
liberavit; Holophernemque percussit. Historia autem
hoc se liabet modo. Nabuchodonosor rex Assyriorum,
cum bellum gereret adversus Arphaxad regem Medo-
rum, ab omnibus gentibus usque ad /Egyptum auxilia
petierat. Cum autem nemo auxilium misisset, sed re-
nuissent omnes, posteaquam vicisset et Arphaxadum
bello superasset, bellum intulit iis qui nihil auxilii
miserant : misitque Holophernem adversus eos cum
magno exercitu. Ilic alias quidem omnes gentes bello
cepit, et idola ipsarum confregit. Israclite autem sese
eommunierunt, nec llolopherni obsequuti, neque
minis illius perterriti sunt. Scripsit itaque sacerdos
Joakim civibus Betyluz, ut viam Holopherni obstrue-
rent; isthac enim iter facturus erat; et obstruxerunt.
llolophernes igitur aciem instruxit ad pugnam. Achior
autem princeps Ammonitarum auctor erat !lolopher-
ni, ne genti Hebrzorum bellum inferret, eo quod illi
a Deo protegerentur. Indignatus llolophernes misit
cum Betulam, interitum illi comminatus si quando
llebr:vos vinceret. Achior itaque in Betula quiescebat.
Holophernes vero civitatem obsidebat, et jam aquas
illius occupaverat. Cum siti jam affligeretur populus,
et principes civitatem tradituri essent , Judith Jeposi-
tis viduitatis vestibus ( maritum enim mortuum luge-
bat, et quotidie jejunabat), seipsam instar sponsa or-
navit, et multis adhortata primores civitatis , ne
civitatem ad usque quinque dies hosti traderent, ad
Melopliernem egressa est, et cum sua illum sapientia
decepisset , tertia die, ignorantibus ejus militibus ,
ipsum capite truncavit. Et sic demum cives, suspenso
Molophernis capite, ipsum ejus tribunis ostenderunt.
line Assyrii fugerunt; Israelite vero undequaque
concurrentes Assyrios trucidarunt,. Liberati itaque ,
direptisque hostium castris, qux ad Holophernem
pertinuerant omnia Judithze. dederunt. Ipsa vero Ju-
dith Jerosolymam profccta, omnia Domino obtulit,
domumque reversa, in codem pietatis exercitio per-
severavit, ac vidua ad mortem usque mansit , ne-
moque illi nuptias persuadere potuit. Mortua cst
autem , postquam in viduitate lioneste vixissct, an-
nos emensa centum οἱ quinque. Et in hiec desinit liber.

(a) lisdem fere verbis constat altera «Υπο sis.

SYNOPSIS SCRIPTURJE SACILE.

3562
LIBER JOB.

(a) Job inscriptus est hic liber, quia ejus historiam
complectitur, nempe quie perpersus sit tentatus a
diabolo, et quomodo vicerit, illatasque plagas pie
toleraverit , demumque omnia duplicia receperit , il-
lustriorque, quam antea, factus sit. Passus autem est,
cum esset annorum septuaginta, vixit vero post plazas
anuis centum et septuaginta , ita ut omnes vite cjus
anni sint ducenti quadraginta. Fuit autem Job ante
Moysem ; erat enim quintus ab Abrahamo cx posteris
Esaü. Ob plagarum calamitatem veuerunt ad illum
cousolandi gratia amici. Atque ita contentiose et sine
cominiseratione cum illo verbis egerunt , ut illud in
peccatum ipsis reputatum fuerit. Job vero Deum pro
illis precatus est, et remissum ipsis est peccatum.
Sunt dialogi Job, quos cum amicis habuit, octo : Eli-
phaz vero ad Job tres , Sophar duo , Baldad tres. Et
Eliuz quoque filii Barachiel Buzit:e unus est dialogus.
Demum Dominus Jobum alloquitur per turbinem et
nubem. Respondet vero Domino, et bis ipsum allo-
quitur. Sicque terminatur liber.

Scopus autem ejus totus est ad patientiam hortari
eos qui in calamitates incidunt, etiamsi magnum pie-
tatis testimonium pra se ferant; ut hoc ipsum illis
offendiculo non sit ; sed hzc proferaut : Dominus de-
dit, Dominus abstulit : sicut Domino placuit , ita factum
est ; sit nomesg Domini benedictum ex hoc nunc et usque
in seculum. (Job 4. 21); insuperque illud : Nudus
egressus sum de utero matris meg, el nudus revertar
illuc (Abidem) ; atque hinc demum ediscant quanta sit
patienti: utilitas : etenim inde mercedem accepturi
sunt sicut Job. Ut etiam ostendat Deum intentatorem
malorum esse, neminemque tentare ; sed Deo pernit-
tente tentationes hominibus per damonas excitari ,
ad singulorum probationem perfectionemque. Narra-
tur Salomonem hunc adornavisse librum , nisi forte
ipsius Moysis sit opus. Haec continentur in hoc libro,
cujus capita sic resumi possunt. In exordio narratur,
quod Job habitaret in terra Ausitide : deinde sequitur
testimonium Scripturz de probo ejus vitz instituto ;
quod filios haberet septem, filiasque sex ; de numero
pecorum ejus. Quod filii ejus una convenientes, con-
vivium quotidie celebrarent cum tribus sororibus suis :
et quod mitterct Job et mundaret filios suos, offerens
pro illis sacrificium Domino. Primum testimonium
Domini diabolum alloquentis circa Jobum : primum
invidia plenum diaboli colloquium cum Domino circa
Jobum. Dedit Dominus potestatem diabolo in omnia
qux? ad Jobum pertinerent, ipso Jobo tantum excepto.
Primo nuntiari curat diabolus Jobo , equos et asinos
ejus c^ptos , servosque percussos fuisse. De secundo
nuntio, qui Jobo dixit : lgne consumptze sunt oves tux
cum pastoribus. De tertio nuntio , qui narravit Jobo
captos camelos, et cxsos custodes fuisse. (Quartus
nuntius Jobum adit, narratque corruisse domum , et
oppressos omnes filios ejus fuisse. Iu omnibus hisce

(a) Qu: sequuutur usque ad verba, terminatur liber, siud-
liter habentur. in altera synopsi ; eztera vero omnia ab sa
Synojsi absunt,

$65
calamitatibus non peccavit Job erga Dominum. Secun-
dum testimonium Domini diabolum alloquentis , quo
Jobi virtus celebratur; et secundum invidia plenum
diaboli collequium cum Domino circa Jobum. Et quo-
mode tradiderit Dominus Jobum, uia tantum servata
anima seu viia. Egressus diabolus Jobum percutit a
pedibus usque ad eaput; sedensque Job in stercore
radebat saniem. Suadet Jobo uxor ejus , ut loquatur
contra Dominum , et moriatur : illamque Job repre-
hendit. Audierunt tres amici Jobi, Eliphaz Thoemani-
iaruin rex , Baldad Sacheorum tyrannus , et Sophar
Menazerum rex.cuneta qua ipsi acciderant. Et acces-
serunt ad illum singuli ex regione sua, ut viserent
illum : illoque conspecto sciderunt singuli vestem suam
ob tantam calamitatem. Post plagam autem Job pri-
mus aperuit os suum, et maledixit diei ac nocti in qua
natus erat. Hine illud : Sicut servus qui timet domimwm,
sic data est ux iis qui in amaritudine versantur, qui de-
siderant mortem , nec obtinent. Mors enim viro requies
(Job 5. 19. 90. 31. 95). Excipiens illum primus Eliphaz
Th:iemanites dicit Jobo : « In memoriam revoea, quis
— mundus perierit, aut quandonam veraces funditus
perditi sint. Ferocia draconum exstincta est : imyrme-
euleon autem periit, eo quod non haberet eseain : catuli
leonum sesc invicem separarunt. Sic non est mortalis
eiundus in conspectu Domini , neque ex operibus suis
inculpatus vir » (Job 4. 7. 10. 11. 17). « Stulti, » inquit,
elicet radicem ponant,statim devorabitur victus eorum;
quoniam quod illi congregarunt, justi comedent » (Cap.
B. v. 5. b). « Homo,» inquit, « nascitur ad laborem ,
mulli awtem velturum alte. volant. Comprehendit
autem Dominus sapientes in prudentia eorum , con-
eilium nutem versipellium dissipat. Innocentem ex
neeessitatibus eripiet Dominus , et iu septimo nont
t*nget eum malum. Tu vero tecum reputa, an quid
perpetraveris » (Ibid. v. 7. 15. 19. 27).

Prima Jobi ad Eliphaz responsio : « Si vero quis
appendens appenderet iram meam, et dolores meos
tolleret in statera pariter, utique arena maris gravior
erit » (Cap. 6.9.2. 5). Hem illud : « Nuin frustra claua-
hit enager , nisi eseas requirens Y Numquid et erumpet
in vocem bos, cum habeat in przssepe cibos? Numquid
fortitudo lapidum fortitado mea, aut carnes mex suut
senee » (1Φίά. v. 5.19)? « Quasi tentatio est vita hominis
super terr&m, aul sicut quotidiani mercenarii vita ejus.
Si ego peccavi , quid potero faccre? Qui scis mentem
hominum , quare posuisti me ut loquerer adversum
te » (Cap. 7. v. 1. 20)?

Pust Eliphaz secuudus excipiens Baldad Saucleotes
Jobum sie alloquitur : « Usquequo loqueris ? Spiritus
multiloquus in ore tuo. Numquid Dominus injuste aget
jndicans ? aut qui omnia facit, non exhibebit id quod
justum est » (Cap. 8. v. 2. 5) ? Hei illud : « Sicut uon
viret papyrus sine aqua , nec crescit prati herba sine
potu; nam adhuc in sua radice consistit , nec deme-
tetir , et antequam cadat herba siccabitur : sic erunt
novissima omnia eorum, qui obliviscuntur Dei » (lbid.
v. 10-15).

Prima responsio Jobi 3d Baldadum : « Vere scio

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

904

quod ita sit : quomodo enim erit justus lomo apud
Dominum » (Cap. 9. v. 2) * Etiamque illud, « Qui exten.
dit ezelum solus, et ambulat super mare tamquam su-
per pavimentum, qui fecit Pleiada οἱ Hesperum» (1614.
9.v.8.9). « Quis judicio Deiresistet? Quod si eti2m fnero
justus, os meum impia loquetur : etiamsi fuero sine cri-
mine, pravus evadain»(Abid. v.19. 20). Circa illud, « Vita
mea levior est cursore. Numquid navibus e«t vestigium
vie, aut aquilze volantis, quzrentis escam (Jbid. v. 25.
26)? Memento quod lutum finxisti me, et in terram me
iterum convertes. Nonne sicut lac mulsisti me? etc.
Essem tamquam non fuissem. Cur de utero in monu-
mentum non sum translatus » (Cap. 10. v. 9. 10. 19)?

Post Elijhaz Baldad , et post Baldad Sophar Me-
naxus, secundum sibi proprium ordinem; ita ut unus-
quisque eorum speraret se meliora dicturum Jobo.
« Qui multa dicit, vicissim audiet. » ltem illud : « Ful-
gebit facies tua. tamquam aqua pura. Exues autem
sordem , et uon timebis, et laborem oblivisceris tam
quam fluctum qui praeterit. Oratio enim tua tamquam
Lucifer erit » (Cap. 11. v. 2. 15-17).

Prina Jobi ad Sopharem respousio : « Yos ergo
&oli estis homines; aut vobiscum morietur sapientia ?
Et wihi quidem cor juxta vos erit » ( Cev. 42. 2. 3).
Circa illud : « Quis non cognovit in omnibus bis, quod
manus Domini fecit hec? Quia in manu ejus est ani-
ma omnium viventium, et spiritus omnis hominis. Si
probibuerit aquam , siccahit terram , et si dimiserit ,
perdidit evertens eam »(1bid. v. 9. 10. 15). Cirea illud:
« Quis crit mundus a sorde? At nemo, etsi unus dies
sit viia ejus super terram. Est arbori. spes. Si enim
excisa fuerit, adhuc pullulabit, et germen ejus non
deficiet. Vir vero cum mortuus fuerit, abiit : eL morta-
lis cum ceciderit, non ultra est » (Cap.14. v. &.5. 1.10).

luitium secundum. Elipiaz Jobum aloquitur :
« Numquid sapiens responsionem dabit scientie spi-
ritus? Arguat te os tuum , ei nou ego. » lllud item,
« Quis enim cum sit homo, erit iuculpatus ? an erit
justus n:tus de muliere » (Cap. 15. v. 2. G. 14)?

Secunda responsio Jobi ad Eliphaz: « Audivi talia
multa : consolatores malorum omues. Ecce in celis
est testis meus, et conscius meus it excelsis. Sit au-
tem redargutio viro coram Domino ν (Cap. 16. ε. 9.
20. 22). lllud item, « Noctem posuit in diem. Nam si
sustiuuero , infernus erit mihi domus. Mortem appel-
Javi patrem, matreni autem mean et sororem tabem »
(Cap. 17. v. 12-14).

Secundo rursus excipiens Baldad ait ad Jobum :
« Quousque non cessabis? Quid enim , si tu. mortuus. |
fueris , inbabitabilisne erit ea qux» sub cxlo est »
( Cap. 18. v. 2. 4) * Respondet secundo Job Baldado :
« Usquequo molestiam facietis anim: mex, occidetis
me ratiociniis? loquimini contra me sine pudore »
(Cap. 19. v. 2. 5 )? Hic illud, « Gloriam meam a me
abstulit , coronam sustulit de capite meo , et excidit
tamquam arborem spem meam. » Item illud : « Α me
fratres mei recesserunt, alienos agnoverunt magis
quam me : amici vero inei immisericordes faeti sunt.
Servum meum vocavi, et non respondit : et rogabam

803

είαν ὁ Κύριας τῷ διαδόλῳ, πάντα ὅσα fiy eo "166,
ἑκτὸς αὐτοῦ μόνου. Ἡρῶτον εὐαγγελίξεται ὁ διάδολος
τῷ Ἰὼ6 περὶ εἲς αἰχμαλωσίας τῶν ἵππων xal τῶν
ὄνων, χαὶ τοῦ παταγμοῦ τῶν παίδων. Περὶ τοῦ δευ-
«igno ἀγγέλου, ὃς εἶπε πρὸς Ἰώδ' ἘἙμπεπύρισταί σου
«ὰ πρόθδατα, xai ol ποιµαίνοντες αὐτά. Περὶ τοῦ τρίτου
ἀγγέλου, ὃς εἶπε πρὸς "Inf περὶ τῆς αἰχμαλωσίας
«ov χαµήλων χαὶ τοῦ παταγμοῦ τῶν παίδων. Τέταρ-
τος ἄγγελος ἔρχεται πρὸς αὐτὸν, ὅτι Συνεπτώθη ἡ
οἰχία, xal ἐθανατώθησαν πάντες οἱ υἱοί σου. Ἐν xdat
τούτοις τοῖς συµθδεθηχόσιν αὐτῷ, οὐδὲ ἥμαρτε Ἰὰ6
ἑναντίον Κυρίου. Καὶ δευτέρα μαρτυρία τοῦ Κυρίου
πρὸς τὸν διάδολον, ἐγχωμιάζουσα τὸν Ἰὼθ, xaX δευ-
κέρα φθονολογία τοῦ διαθόλου περὶ Ἰὼδ πρὸς τὸν
Κύριον. Καὶ ὡς ἀπέδοτο Κύριος τὸν "It06, φυλαττο-
µένης τὶς duy. Ἐξελθὼν δὲ ὁ διάθολος ἔπαισε τὸν
Ἰὰ6 ἀπὸ ποδῶν ἕως χεφαλῆς. KoY καθίσας Ἰὼὰδ ἐπὶ
τῆς κοπρίας ἕξεε τὸν ἰχῶρα. Ἐντέλλεται τῷ Ἰὼδ ἢ
γυνὴ αὐτοῦ εἰπεῖν εἰς Κύριον, χαὶ τελευτῆσαι' xal
ἐπιτιμᾷ αὐτῃ. "Hxousav οἱ τρεῖς φίλοι τοῦ "166,
Ἐλιφὰξ ὁ θα.μανιτῶν βασιλεὺς, Βαλδὰδ ὁ Σ«υχέων
τύραννος, Σωφὰρ ὁ Μηναίων βασιλεὺς πάντα τὰ
ἐπελθόντα αὐτῷ. Καὶ παρεγένοντο «ph; αὐτὸν ἕκαστος
ἐχ τῆς ἰδίας χώρας, τοῦ ἐπισχέφασθαι αὐτὸν, καὶ
ἐπιγνόντες αὐτὸν, διέῤῥηξεν ἕχαστος τὴν στολὴν αὐ»
τοῦ ἐπὶ τῷ πάθει. Μετὰ δὲ τὴν πληγὴν πρῶτον Ἠνοι-
ξεν Ἰὼδ «5 στόμα αὐτοῦ, xax κατηράσατο τὴν ἡμέραν
xai τὴν νύκτα kv j| ἐγεννίθη. Περὶ τοῦ, "ὥσπερ
θεράπω» δεδοικὼς τὸν κύριον, οὕτω δἐδοταετοῖς ἐν
πιχρίᾳ φῶς, ol ἱμείρονται τοῦ θανάτου, xal ob
τυγχάνουσι. [568] θάνατος γὰρ ἀγδρὶ ἀν ἁάπανσις.
Ὑπολαδὼν πρῶτος Ἐλιφὰζ ὁ θαιμανίτης λέγει πρὸς
Ἰώδ. Μνήσθηετι τἰς καθαρὸς ὢν ἁπώ-λετο, ἢ πότε
ἀ 1η0ιγ οἱ ὀ.1όῤῥιζοι dx Aoyco. "Οτι γαυρίαµια δρα-
κόγτων ἐσθέσθη μυρμηκο.έων δὲ ἄλετο παρὰ
τὸ μὴ 8yew βοράν' σκύμγοι «εόντων ἔλιπον
ἀ.1.1ήΊους. Ὡς οὐκ ἔστι βροτὸς χαθαρὸς ἐν αν τίον
Κυρίου. xal ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτοῦ ἅμεμπτος ἀγήρ.
Οἱ dgporec, qnot, xàx ῥίζας βά.Ίωσιν, εὐθέως βρω-
θήσεται ἡ δίαιτα αὐτῶν, διότι ἃ ἐχεῖνοι συνήγα-
vov, δίκαιοι ἕδογται. Ἄγθρωπος, qnot, γεννᾶται
κόπῳ, xal γεοσσοὶ γυπῶν ὑψη.λὰ πἐτονται. Kaca-
ἑαμδάνει δὲ Κύριος τοὺς σοφοὺς ἐν φρονήσει αὐ-
τῶν, καὶ τὰς βου.1ὰς τῶν zoAvzAÓxor ἐξιστᾳ. Toy
ἀθῷον ἐξ ἀναγκῶν ἑξεεῖται Κύριος, καὶ ὁν tg
ἑόδόμῳ οὐ μὴ ἄψεται αὐτοῦ κακόν. Σὺ δὲ TVA
σεαυτὸ»ν, &l τι ἔπραξας.

Πρώτη πρὸς Ἐλιφὰξ τοῦ Ἰὼδ ἀντίλεξις * περὶ τοῦ,
El γάρ τις ἱστῶν στήσαι µου τὴν ὀργὴν, τὰς δὲ
ὀδύνας µου ἄραι ἓν ζυγῷ ὁμοθυμαδὸν, καὶ δὴ ἅμ-
µου xapalíac βαρύτερα ἔσται. Περὶ τοῦ, Mi) γὰρ
διαχεγῆς χεχράξεται ὄγος ἅγριος, dAA' ἢ τὰ σιτία
ἁιτῶν; El δὲ καὶ ῥήξει pori (βοῦς) ἐπὶ φάτνης
ἄχων τὰ βρώµματα; MÀ) ἰσχὺς «Ίίθων καὶ ἰσχύς gov;
di σάρχες μού εἰσι χά.κεαι; "Oc, "Όσπερ πειρα-
τήριόν ἐστι ὁ βίος ἀνθρώπου ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ
ὥσπερ µισθίου αὐθημεριγοῦ ἡ ζωὴ αὐτοῦ' ὅτι. Et
ἐγὼ ἥμαρτον, cL δυνήσοµαι πρᾶξαι; Ὅτι, Ἐπιστά»
µενος τὸν roUr τῶν ἀνθρώπων, διατὶ ἄθου µε
κατοντευχτήν;

Μετὰ δὲ Ῥλιρὰς δεύτερος ὑπολαδὼν Βαλδὰδ 6 Σαυ-
χεώτης λέγε. πρὸς Ἰώδ' Μέχρι τίνος «αιτήσεις;

SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE.

904

IEveüja xoJvpror ἐν τῷ ocópaci cov. Mh ὁ Kó-
pioc ἀδιχήσει xplrvv ; ἢ ὁ τὰ πἀντᾳ ποιήσας οὐ
πορέξει τὸ δίκαιον; Περὶ τοῦ, "Do xep οὐ 0d34si
πάπυρος ἄνευ ὕδατος, ἢ ὑψοῦται βούταμος ἄνεν
πότου͵ ἔτι γὰρ ὢν ἐπὶ ῥίζαν, οὐ μὴ θερισθῇ. Πρὸ
τοῦ γὰρ πεσεῖν πᾶσαν βοτάνην ξηραγθήσεται *
οὕτως ἔσται τὰ ἔσχατα πάντα τῶν ἐπωαγθωνο-
(ιόνων cov θεοῦ.

Πρώτη τοῦ ἸΙὼδ πρὸς Βαλδὰδ ἀντίλεξις: ὅτι, "Ea"
ἀ.ἰηθείας οἶδα, ὅτι οὕτως éctl* πῶς yàp ἔσται δί-
xatoc [βροτὸς] παρὰ Κυρίῳ; Περὶ τοῦ, Ὁ ζαγύσας
τὸν οὗραν ὃν uóvoc, xal περιπατῶν ἐπὶ θα.Ίάσσης
ὡς éx' ἐδάφους, ποιῶν Π.ειάδα καὶ Ἕσπερογ. Τίς
xpluatoc θεοῦ ἀντιστήσεται; 'Edv τε γὰρ à δί-

-:&etoc, τὸ στόμα µου ἀσεδήσει' xy τε à ἄμεμπτος,

σκο.ιὸς ἁποδήσομαι. Περὶ τοῦ: 'O βίος μού ἐστι»
ἁαφρότθρος δροµέως. El xal! ἐστὶ γανσὶν ἴχνος
ὁδοῦ, 44 ἀετοῦ πετοµέγου ζητοῦντος βορά»; Μνή-
σθητι, ὅτι xnAÓv µε 2xAacac, εἰς δὲ yr µε adr
ἁποστρέφεις. Ἡ οὐχ ὥσπερ yáAa µε ἤμε-ξας, καὶ
«k ἑξῆς. Ὥσπερ ἑγιγόμην οὐκ ὤν. Διατί ἐκ γα-
στρὸς εἰς urnga οὐχ ἁπη.λάγην ; ὅτι [sic].

Μετὰ Ἐλιφὰς Βαλδὰδ, μετὰ Βαλδὰδ Σωφὰρ ὁ Μη-
vato; κατὰ τὴν οἰκείαν τάξιν, ὥσθ) ἕκαστον αὐτῶν
περιµένειν τὰ χρεἰττονα λέγειν πρὸς «bv Ἰώ0. 'O τὰ
πο.1.]ὰ «Ίέγων, xal ἀνταχούσεται. Περὶ $00 7. ὅτι
"Ara durer cov τὸ πρόσωπον ὥσπερ ὕδωρ καθα-
póv. ᾿Εκδύσῃ δὲ ῥύπον, xal οὐ φοδηθήσῃ, καὶ
τὸν κόπον ἐπι.λήσῃ ὥσπερ χΌμα παρε0όν. 'Η γὰρ
εὐχή σου ὡς [269] ἑωσφαρος.

Πρώτη τοῦ Ἰὼθ πρὸς Σωφὰρ ἀντίλεξις, ὅτι, Ἱ μεῖς
μόνοι ἐστὲ ἄνθρωποι, ἢ μεθ) ὑμῶν τε Ίεντήσει σο-
φία; Kdpol μὲν Μαρδία καθ ὑμᾶς ἔσται. Περὶ τοῦν
Τίς οὐκ ἔγγω ἑν πᾶσι τούτοις, ὅτι χεὶρ Κυρίου
ἐποίησε ταῦτα; "Οτι ἓν τῇ χειρὶ αὐτοῦ yv πάν-
των τῶν ζώντων, καὶ «γεῦμα παντὺς ἀγθρώπου.
Ἐὰν, qnot, τὸ ὕδωρ χωλύσῃ, Cnparet τὴν γην ᾿
ἑὰν δὲ ἑπαφῇ, ἁπώἼλεσε» αὐτὴν καταστρέψας.
Περὶ τοῦ, Τίς καθαρὸς ἔσται ἀπὸ ῥύπου; AAA
οὐθεὶς, ἑὰν' κἂν µία ἡμέρα ὁ βίος αὐτοῦ ἐπὶ τῆς
γῆς. Καὶ, Δένδρῳ ἐστὶν ἐλπίς ' ἐὰν μὲν ἐπκοπῃν
zal πάλιν ἀνθήσει, xal ὁ ῥάδαμνος αὐτοῦ οὐ μὴ
ἐκλίπῃ. Αγἡρ δὲ τεΛλευτήσας xeco* πεσὼν δὲ
βροτὸς, οὐχέτι ἔνι.

Δευτέρα ἀρχὴ πάλιν. Ἐλιφὰξ πρὸς "Iw6* ὅτι, Πό-
τερον σοφὸς ἁπόκρισιν δώσει συγέσθως πγεῦμας
Ἑλέγξαι σε γὰρ τὸ στόμα σου. καὶ μὴ ἐγώ. Περὶ
τοῦ, Τίς γὰρ àv βροτὲς, ἔσται ἄμεμπτος; ἢ ἔσται
δίχαιος Τε}Υητὸς γυναικός;

Δευτέρα ἀντίλεξις Ἰω6 πρὸς Ἐλιφάζ. Ἀκήκοα
γὰρ τοιαῦτα xoAAd. Παρακ.λήτορες γὰρ κακῶν
πάντες. Ἰδοῦ ἐν οὐρανυῖς ὁμάρτυς uov: ὁδὲ συ-
φίστωρ µου ἐν ὑγψίστοις. Eln δὲ ἔ.εγχος ἀνδρὶ
ἐναντίον Κυρίου. Περὶ τοῦ, Tijv νύχτα εἰς ἡμέραν
τέθεικε. ᾿Εὰν γὰρ ὑπομείνω, ἄδης µου ὁ olxoc.
θάνατον γὰρ ἐπεκάεσα πατέρα µου εἶναι, µητόρα
δὲ καὶ ἀδε.1φήν µου cazplar.

Δεύτερος δὲ πάλιν ὑπολαθὼν Βαλδὰδ, λέγει πρὸς
Ἱώδ: Μέχρι τίνος οὐ παύσῃ; Τί γὰρ, &ay σὺ ἁπο-
θάνῃς. ἀοίκητος ἡ ὑπ οὐρανόν; Δευτέρα Ἰὼ6 πρὸς
Βαλδάδ’ Ἔως tivoc ἔγκοπον ποιῄσετε τὴν φυχήν
µου, καὶ καθαιρεῖτέ µε «λογισμοῖς: κατα λα.]εῖτό
µου οὐκ αἰσχυνόμενοι; Περὶ τοῦ, Τὴν δόξαν µου
ἐξ ἐμοῦ ἐξεῖ.]ε, ἀρεῖἽε δὲ στέφανον ἀπὸ κερα.λῆς

9605

µου, ἐξέχοψε δὲ ὥσπερ δένδρον τὴν ἑλπίδα µου.
Περὶ τοῦ, ὅτι Ἆπ΄ ἐμοῦ ἁδεΊφοί µου ἀπέστησαν,
ἔγγωσαν d AAotplove ἢ ἐμέ' φί.Ίοι δέ µου ἀνε-λε-
ἥμονες Τεγόνασι. θερἀποντἆ µου ἑἐκάλεσα, καὶ
οὐχ ὑπήκουσε * xal ἱχέτευον τὴν rvraixd pov, καὶ
có xpocécxys: προσεκαΛούμη» δὲ υἱοὺς πα. λακί-
δων µου, εἰς τὸν αἰῶνα δὲ ἀπεποιήσαντό µε.
'Ελεήσατέ µε, ἐλεήσατε, ὦ φί.1οι. Διατί µε Óuoxace,
ὥσπερ ὁ Κύριος; Τίς γὰρ ἂν δοίη γραφηναι τὰ ῥή-
µατά µου; Παρὰ Κυρίου ταῦτά µοι cvrecsAéc 0n.
Ὁ γὰρ ὀφύα.Ίμός µου ἑώραχε καὶ οὐκ &AAoc. Ῥί-
(av Aófov εὑρήσομεν ἐν αὐτῷ. Εὐ.λαθήθητε xal
ὑὁμεῖς ἁπὸ ἐπικαλύμματος.

Δεύτερον πάλιν ὑπολαδὼν Σωφὰρ λέγει πρὸς Ἰώδ"
Ovx οὕτως ὑπε.άμδανον árcepsiv σε ταῦτα. Περὶ
τοῦ, Εὐφροσύγη ἀσεδῶν πτῶμα ἑξαίσιον' χαρμονἡ
δὲ παρανόμων ἁπώ.εια. "Οτε δὲ δοκεῖ ἤδη ἑστη-
ϱἰχθαι, τότε εἰς τέ.ος ἁπο.εῖται. Περὶ τοῦ, Ὁστᾶ
αὐτοῦ ἀν επ. ἠσθησα»ν γεόσητος αὐτοῦ. Καὶ ὅτι, Αν’
γάυκανὐῇ év τῷ στόµατι αὐτοῦ κακία, xpUyret
αὐτὴν ὑπὸ τὴν γλῶσσιν αὐτοῦ. "Ώσπερ xod
ἁσπίδος ἐν γαστρὶ αὐτῆς, οὕτω π.]οῦτος ἐξ ἁδί-
χων συγα]όμενος ἐξεμεθήσεται. "Oct, Elc xsvà
καὶ μάταια ἑκοπίασε, συν άγων π.]οῦτον ἐξ οὗ οὐ
»εύσεται. "Οτι, Πο.1.1ῶν ἁδυνάτων olxovc ἔθ.Ίασε.
Τρῶσαι αὐτὸν, qnot, τόξον χά-ῑχειον, xal διεξἐ-λ-
θοι διὰ στόματος αὐτοῦ BéAoc. Ἄστρα [510] δὲ ἐν
διαίταις αὐτοῦ περιπατήσουσι». Αὔτη γὰρ ἡ
μερὶς ἀνθρώπου ἀσεθοῦς παρὰ Κυρίου.

Δευτέρα τοῦ Ἰὼδ πρὸς Σωφὰρ ἀντίλεξις: Ἀκού-
cate, ἀχούσατέ µου τῶν Jópur, Ίνα ᾗ μὴ παρ)
ὑμῶν zxupáxAncic. Τί γὰρ; μὴ ἀνθρώπῳ µου ἡ
ἔλεγξις; Διὰ τἰ γὰρ ἀσεθδεῖς ζῶσι, πεπα.αίωγται
δὲ xal ἐν π.λούτῳ καὶ εὐθηνίᾳ; Διεσώθη δὲ αὐεῶν'
ἐν γαστρὶ ἔχουσα. "Όπου Λέγει ὁ ἀσεδὴς τῷ Kv-
plo: ᾽Απόστηῦι ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὁδούς σου εἰδέγαι οὐ
βού.Ίομαι. Tl. Ixavóc ὅτι δου.εύσομαι αὐτῷ; Πό-
τερον οὐχὶ ὁ Κύριός ἐστιν ὁ διδάσκων σύγεσιν xal
ἐπιστήμη»; Αὐτὸς δὲ πόνους διακρίνει. "Doce
οἶδα ὑμᾶς, ὅτι τόΊμῃ ἔγκεισθά poi. Καὶ περὶ τοῦ,
[lov ἑστυ οἶκος ápxórtor ; Elc ἡμέραν ἁπω.είας
κουφίζεται ὁ πονηρός καὶ ὀπίσω αὐτοῦ πᾶς
ἄνθρωπος ἀπε.εύσεται.

Τρίτος πάλιν ὑπολαδὼν Ἐλιφὰξ λέγει’ Πότερον'
οὐχὶ à Κύριός ἐστιν» ὁ διδάσκων σύγεσιν καὶ ἐπι-
στήμην; TL γὰρ µέ.ει τῷ Κυρίῳ, ἑὰν σὺ ἦσθα
τοῖς ἔργοις ἅμεμαπτος ; Ἐνταῦθα λέχει Ἐλιφὰξ πρὸς
'Ià6, ὅτι Χήρας ἑξαπέστειας κενὰς, ὀρφανοὺς δὲ
ἑχάκωσας. Kal εἶπας, Τί ὄγγω ὁ icyvpóc ; Οἱ Aé-
yovtec, Tl ποιήσει ἡμῖν Κύριος; καὶ τί ἐπάξεται
ἡμῖν ὁ πάντων κρατῶν; Περὶ τοῦ, Καθαρὲν' ἆπο-
δώσει σε Κύριος ὥσπερ ἄργυρον πεπυρωµένον.
Ἀνάδ.ενον εἰς τὸν οὐρανὸν LAupoc. Εὐξαμένου
δέ cov πρὸς αὐτὸν, εἰσακούσεταί σου, καὶ δια-
σωθήσῃ ἓν xaüapaic χερσί σου.

Τρίτη τοῦ "16 ἀντίλεξις πρὸς Ἐλιφάζ. Kal δὴ
οἶδα, ὅτι χειρές µου ἡ ἐ-ῑεημοσύνη μού ἐσει, καὶ
ἡ χεὶρ αὐτοῦ βαρεῖω γέγογε ἐπ ἐμῷ στεναγμῷ. Fi
ἓν πο. λῇ lo xot ἐπε.εύσεταί µοι σκότος. ᾿Ασεδεῖς
ὅρον ὑπερέδησαν, καὶ γυιινοὺς πο..λοὺς ἑκοίμισαν
ἄνευ ἱματίων. Ἀναφανείη τὰ φυτὰ αὐτῶν ἁπὺ
γῆς ξηρά. ἁγκαλδα γὰρ ἀρφανῶν ἤρπασαν.

Τρίτος ὑπολαθὼν Βαλδὰὸ λέγει: Ὁ ποιῶν τὴν
σύμπασαν ἐν ὑψίστφ. ΜΙ ydp τις ὑπο.]άδοι, ὅτι

S. JOANNIS CHAYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

566

ἐστὶ παρέΊχυσις σπείραντι ({. πειραταῖς). Hoc 85
δίκαιος βροεὺς ἔναντι Κυρίου, Ἐὰν δὲ ἄνθρωπος
σαπρία, καὶ εἰ υἱὸς ἀγθρώπου σχώ.1ηξ;

Τρίτη τοῦ Ἰὼδ πρὸς Βαλδ1δ ἀντίλεδις' Γίνε μέ.ῖ-
εις βοηθεῖν; ἢ cy ἐπακολουθήσεις, Οὑχ ᾧ µε-
qlotn δύναμις; Γυμνὸς }ὰρ ὁ ἄδης ἑνώπιον αὐ-
τοῦ. Ὁ κχρεµάζων γῆν ἐπ οὐδενὸς, δεσµεύων
ὕδωρ ἐν νεφέλαις αὐτοῦ. Προστάγµαει δὲ ἐθανά-
ζωσε δράκοντα ἁποστάτηγ.

Μπτχέτι προσθέντος xai τοῦ Σωφὰρ τρίτως, ἁλλ᾽
ὑποσιωπησάντων xal τῶν µειζόνων δύο, ὡς οὐχέτι
λόγον ἑχόντων kv στόµατι, διὰ τὸ θέσθαι δίκαιον τὸν
Ἰὼδ, ἐπισυνάπτει τὸ περὶ αὐτοῦ προοίµιον δεύτερον
Ἰώδ6' χἀχεῖνοι σιωπήσαντες ἀχούουσιν ὠφελούμενοι.
Ζῇ, qnot, Κύριος, ὃς οὕξω µε χέχριχε, xal ὁ xar-
τοχράτωρ µον, ὁ πικράνας µου τὴν γυχήν "ἡμὴν
ἔτι τῆς πνοῆς ἐνούσης, απγεὔμα δὲ θεῖον τὸ περιόν
μοι ἐν ῥισὶ, μὴ «ἰα-ἱήσει µου τὰ χείἔη ἀνομίαν.
'ArayreAo ὑμῖν, τί ἐστιν ἓν χειρὶ Κυρίου. Ἰδοὺ
δὴ πάντες οἵδατε, ὅτι xevà κεγοῖς ἐπιδου.εύετε.
Αὔὕτη ἡ μερὶς ἀνθρώπου [571] ἀσεδοῦς παρὰ Kv-
ρίου. Ὅτι ἑὰν πο. 1οἱ γέγωνται ol υἱοὶ αὐτοῦ. εἰς
σφαγὴν ἔσονται χήρας δὲ αὐτῶν οὐδεὶς ἐ.εήσει.
Ἐὰν συνἀγῃ ὁ ἀσεδὴς ἴσα ví ἀργύριον τόπος
ὅθεν γίνεται; τόπος δὲ χρυσίου ὅθεν διηθεῖται ;
Σίδηρος μὲν ἐκ γῆς γίνεται, xaAxóc δὲ ἴσα «1θῳρ
λατομεῖται. Πᾶν τίµιοΥ. qno, εἶδέ µου ὁ ὀρθα.-
µός. Ἡ δὲ σοφἰα αὐτυῦ πόθεν εὑρέθη; Ἄδυσσος
εἶπε, Οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί' καὶ θἀάϊασσα εἶπε, Oox
ἔστι μετ ἐμοῦ. "EAxvcor σοφίαν ὑπὲρ τὰ ἐσώ-
τατα. Οὐκ ἰσωθήσεται αὐτῇ τοπάξιον Αἰθιοπίας,
xal χρυσίῳ καθαρῷ οὐ συμδασταχθήσεται. 0
Κύριος εὖ συνέστησε αὐτῆς τὴν ὁδόν ' αὐτὸς γὰρ
τὴν ὑπ υὐρανὸν πᾶσαν ἑφορᾷ, εἰδὼς τὰ ἐν τῇ Υῇ
πάντα, ἀνέμων σταθμὸν, ὑδάτων uécpa. Εἶπεν
ἀνθρώπῳ' Ἰδοὺ ἡ θεοσέἐθειἀ ἐστι σοφία.

Ἀποσιωπησάντων δὲ τῶν τριῶν, προσθεὶς Ἰὼ6 ἐν
τῷ προοιµίῳ λέγει’ Τίς ἄν µε θείη κατὰ µῆνα ἕμ-
προσθεν» ἡμερῶ», ὧν µε ὁ θεὲς ἐφρύ.λαξεν; "Οτε
ηὔγει ὁ .λ2ύχνος αὑτοῦ ὑπὲρ κεφα.Ἱῆς µου, éCexo-
ρευόµην ὄρθριος ἐν πό.ει, ἐν δὲ π.ἰατείαις ἐτίθετό
µου à δίφρος. Διέσωσα γὰρ ατωχὸν ἐκ χειρὸς Óv-
φατῶν. Εὐ.Ίομία ἁπο. Ίυμένων ἐπ᾽ ἐμὲ ἐπέ.ύοι.
Ὀφθαλμὸς, φησὶν, finr tvzAov, ποὺς δὲ χω.λῶ»,
πατὴἡρ δὲ ἀδυνάτων. Evrécprya δὲ μύ.]ας ἀδίκων,
àx 0? µέσου τῶν ὀδόντων αὐτῶν ἅἄρπαγμα ἐξέ-
σπασα. "Ώσπερ Tü διφῶσα προσδεχοµένη τὸν
ὑετὸν, οὕτως οὗτοι τὴν ἑἐμὴν Aadudr. Ματεσχή-
νουν ὡς βασιεὺς ἐν' μονοζώνγοις. Ἀφρόνων viol,
xal ἄτιμοι ὄνομα ' vvvl δὲ χιθάρα ἑγώ εἰμι αὐτῶν,
xal ἐμὲ θρύ.1.Ίηια ἔχουσιν. 'Axó δὲ προσώπου
µου οὐκ ἐφείσαντο xcó&Aov. Ἡ]ησαι δὲ µε Toa
πηῷ, ἐν Ti] καὶ σποδῷ µου ἡ µερίς. Χειρὶ δὲ
κραταιᾷ µε ἐμαστίγωσας. ᾿Αδελφὸς, qnot, γέγονα
Σειρήκω», ἑτα]ρος δὲ στρουθῶν. Ei ἐξηκο.λούθησε
ἡ χαρδία µου γυναικὶ ἀνδρὸς érépov, ἀρέσαι ἄρα
καὶ ἡ γυνή µου ἑτέρφῳ. θυμὸς γὰρ ἀνδρὺς dxa-
τάσχετος τοῦ μιᾶναιαὐτοῖς γυγαἴκα. El ὑπερείδον'
γχυμνὸν ἀπο.λὐμενον, xal οὐκ ἡμφίασα. ἀπὸ δὲ
κουρᾶς ἁμνῶν µου obx ἐθερμάνθησαν ol ὦμοι a6-
τῶν, ἁποσταίη ἄρα ὁ ὠμός µου ἀπὸ τῆς χ.λειδός
µου. El γὰρ ἐπιχαρὴς ἐγενόμην cogitare. ἔχθρων
µου, xal εἶπε ἡ καρδία µου, Εὖγε, ἀκοῖσαι dpa τὺ
οὓς µου εὖν κατάρα µου El μὴ ῥήξας αὐτὴν

565
uxorem meam, et non attendit : invocabam autem
(ilios concubinarum mearum, illi vero me in seculum
aversati sunt. Miseremini inei, miseremini, o amici.
Quare me persequimini , sicut Dominus? Quis enim
det ut scribantur verba mea? A Domino mihi hzc
consummata sunt. Oculus enim meus vidit, et non
alius. Radicem sermonis inveniemus in eo : cavete
etiam vos a tegmine » (Cap. 19. v. 9. 10. 15. 14. 16-
48. 91-25. 26-29).

Secundo rursus excipiens Sophar Jobo dicit :
« Non sic putabam te contra responsurum. » Hinc
iud : « L:etitia impiorum ruina insignis : gau-
diu'n vero iniquorum est perditio. Cum autem visus
fuerit jain firmatus esse, tunc in finem peribit. » Illud
etiam : « Ossa ejus impleta sunt juventute ejus. Si
dulcuerit in ore ejus malignitas , abscondet eam
sub lingua sua. Sicut fel aspidis in ventre ejus , sic
divitie inique congregatte evomentur. In vanum et
frustra laboravit, colligens divitias ex quibus non gu-

. stabit. Multorum enim iimpotentium domos contrivit.
Vulneret eum arcus zereus, et pertranseat per corpus
ejus jaculum. Astra autem in tabernaculis ejus ambu-
labunt. IE:ec » enim « est portio viri impii a Domino »
(Cap. 90. v. 3. 5. 7. 14.12. 14. 15. 18. 19. 24. 25. 29).

Secunda respousio Jobi ad Sophar : « Audite,
audite verba mea, ut sit mihi consolatio non a vobis.
Quid enun? Numquid cum homine est redargutio
mea? Quare impii vivunt, senueruntque in divitiis et
prosperitate? Salva evasit praegnans apud iilos. »
Ubi « Dicit » impius « Domino : Recede a me, vias tuas
scire nolo. Quis est ille potens, quia serviemus ei ?
Annon Dominus est, qui docet intellectum et scien-
tiam ? Ipse vero labores dijudicat. Itaque scio vos
audacter mihi insistere. » Item illud, « Übi est do-
mus principum ? In diem perditionis sublevatur mali-
gnus : et post illum omnis homo abibit » (Cap. 21. v.
9. 4. T. 10. 14. 15. 22. 97. 98. 50. 353).

Tertio iterum excipiens Eliphaz ait : « Nonne Domi-
nus est, qui docet intellectum et scientiam? Quid enim
curat Dominus si tu fuisti in operibus inculpatis? » liie
Jobo dicit Eliphaz : « Viduas dimisist vacuas , pupil-
los autem afflixisti. Et dixisti : Quid novit fortis?
Qui dicunt, Quid faciet nobis Dominus? et quid indu-
cet nobis Omnipotens? » ltem illud : « Purum te
reddet Dominus sicut argentum igne probatum. Re-
spice in cxlum hilariter. Cum precatus autem fueris
eum, exaudiet te, et servaberis in 'nunditia manuum
tuarum » (Cap. 92. v. 2. 5. 9. 15. 17. 25-27. 50).

Tertia Jobi ad Eliphaz responsio : « Et quidem
scio, quia eleemosyna de manu mea est: et manus
cjus gravis facta est super gemituni meum. Si in 1aul-
ta virtute superveniaut mihi tenebrz » (Cap. 25. v. 2.
6.17)! «Impii terminum transgressi sunt, et nudos

multos dormire fecerunt sine vestimentis. Appareant :

plante eorum de terra aridz : fasciculum enim pu-
pillorum rapuerunt » (Cap. 24. v. 2. 7-9).

Tertio excipiens Baldad dicit : « Qui facit universi-
tatem in altissimo. Ne quis suspicetur csse moram
piratis. Quomodo enim erit justus homo coram Do-

SYNOPSIS SCRIPTURAJE SACRAE.

568
mino? Si vero homo putredo, et filius hominis vermis ,
(Cap. 95. v. 2-4. 6)?

Tertia Johi ad Baldad responsio : « Quem adjutn-
rus es? et quem sequeris ? Nonne eum cui maxima
potestas ? Nudus » euim « est infernus coram eo. Qui
suspendit terram in nihilum, ligans aquam in nubibus
suis. Prx:scepto autem peremit draconem desertorem »
(Cap. 26. v. 2. 3. 6-8. 12).

Cum Sophar tertio loqui non aggrederetur, imo ct
alii duo. priores tacerent, utpote qui non haberent
quid amplius dicerent, eo quod Job se justum esse
poneret , sub:ectit secundo Job eadem de re pro-
cemium : illi vero cum silentio ipsum audiunt, nec sine
utilitate. «Vivit,» inquit, «Dominus qui sic ine judica-
vit, et Omnipotens , qui affecit amaritudirie animam
meam : cum adhuc halitus meus immanet, spiritusque
divinus superest in naribus meis , labia mea non |ο-
quentur iniqua. Annuntiabo vobis quid sit in manu
Domini. Ecce omnes nostis, quia vana vanis insidiose
adjicitis. II:»c portio est hominis impii a Domino.
Quod si multi fuerint filij ejus, in occisionem erunt :
viduis autem eorum nemo miserebitur » (Cap. 27. v.
2-4. 11-13. 14.15.). « Sicollegerit impius ut terram ar-
gentum : locus unde fit, quis est ? quis locus auri, unde
percolatur ? Ferrum quidem de terra fit, 2s autein ut
lapis czeditur. Omne pretiosum, » inquit, « vidit oculus
meus. Sapientia autem ejus unde inventa est? Abvs-
sus dixit, Non est in me ;et maredixit, Non est mecum.
Attrahe sapientiam super ea qux» maxime intima
sunt. Non zquabitur ei topaziuin /Ethiopiz? , et auro
puro non conferetur. Dominus bene constituit. viam
ejus. lpse enim omne quod sub cxlo cst perspicit,
nota habens omnia quz in terra, ventorum libramen
tum, aquarum mensuras. Dixit homini : Ecce cultus
Dei est sapientia » (Cap. 31. v. 16. et Cap. 98. 0.1.2.
10. 12. 14. 18. 19. 25.235. 23).

Iliis autem tribus tacentibus adjiciens Job in pro-
c:nio dicit : « Quis me ponat in mense priorem die-
rum, quibus me Deus owstodiebat? Cum splendeliat
lucerna ejus super caput mcum, exibam matutinis
incivitate, in plateis autem ponebatur mihi sella.
Servavi enim pauperem de manu potentum. Bene-
dictio pereuntium super me veniat. Oculus fui czco-
rum, et pes claudorum, pater autem impotentiam.
Confregi molas iniquorum : de medio dentium eorum
rapinam eripui. Sicut terra sitiens suscipiens plu-
viam, sic hi meum sermonem. Habitabam quasi rex
in accinctis » (Cap. 29. v. 9. 5. 7. 12. 15. 15-17. 22
25). « Stultorum filii, nomineque ignobiles : nuuc
autem cithara illorum ego sum, et me fabulam ha-
bent. Nec in faciem meam pepercerunt spuere. Re-
putasti autem me sicut lutum : in terra et cinere
portio mea. Manu autem potenti me flagcllasti. Fra-
ter, iuquit, fui Sirenum, sociusque strutliionum »
( Cap. 50. 8-10. 19. 21. 29). « Si sequutum
est cor meum uxorem viri alterius, placeat. quo-
que uxor mea alteri. Furor enim viri indomitus,
commoaculare illis uxorem. Si despexi nudum per-
crntem, et non operui cum, et de tonsura agneru m

567
meorum non calefacti sunt humeri eorum, discedat
humerus meus a junctura. Quod si gavisus sum de
ruina inimicorum meorum, et dixit cor meum, Euge,
audiat auris mea maledictionem meam. Et, si non
scindens eam reddidi, nihil accipiens a debitore, si
super me umquam terra gemuil, pro frumento ger-
minet mihi urtica » (Cap. 51. v. 9-11. 19. 20. 22.
39. 57. 58. 40).

De Eliuzo filio Barachiel Buzita: quomodo iratus
fuerit in Jobum , quod se diceret justum coram Do-
mino. « Excipiens Eliuz filius Barachiel Buzites , di-
xit : Junior quidem sum zetate : quare quievi timens
annantiare vobis scientiain meam. » (Cap. 32. v. 2. 6).
Exsurgens Eliuz impudenter contra Jobum loquitur,
tribus illis tacentibus : «Rursus loquar ; plenus enim
sum verbis » (15. v. 17.18). Dixit Eliuz ad Jub : « Spi-
ritus divinus est qui me fecit : spiratio autem Omnipo-
tentis qux me docet. Si poteris, da mihi responsio-
nem. Ανογίαί hoininem ab iniquitate. Pepercit autem
anim: ejus a morte, et ne cadat ille in bello. Coarguit
autem illum in languore super cubili. Renovabit au-
tein ejus corpus , sicut tectorium iu pariete, ct ossa
ejus implebit medulla. Tunc, » inquit, « accusabit homo
seipsum dicens : Qualia eficiebam ? non dignam pec-
catis meis castigationem intulit. » Adhuc loquutus
est Eliuz ad Jobum : « Auribus percipe, Job, et audi
me : obtumesce, et loquar. Si est tibi sermo, respon-
de mihi : volo enim examinari a te justitiam ser-
mionis mei » (Cap. 33. v. 4. 5. 17-19. 24.27. $1. 53).
Adhuc adjiciens Eliuz tertio dicit : « Audite me, sa-
pientes , bonum est ut qui scientiam habent, auribus
percipiant : quia auris sermones probat. » Adhuc
dixit Eliuz : « Quis vir ut Job, bibens subsannatio-
nem sicut aquam ? qui neque peccavit , neque impie
egit ? [Absit a me] coram Omnipotente turbare justi-
tiam Sed reddit homini cuique secundum opera ejus.
Impius est qui dicit regi : Inique agis. » Et, « Qui non
est veritus faciem in conspectu meo. Dominus omnía
iuspicit, qui comprehendit non vestigabilia, gloriosa,
tt magnifica , quorum non est numerus. Vir sapiens
andivit verbum meum : Job autem non prudenter
loquutus est » (Cap. 34. v. 2. 3. 7. 8. 10. 11. 18. 19.
94. 54. 35). Quarto adjiciens Eliuz dicit ad Jobum:
« Quare hoc existimasti in judicio ? Tu quis es, quia
dixisti, Justussum in conspectu Domini? »(Cap. 55.v. 2)
Quintum agjicit Eliuz orationi su:e, et neque Job neque
tres amici accusant eum ut atheum. Manifestum ergo
hinc est, tres illos resipuisse. Dicitque ad Job : « Sus-
tine me paululum adhuc, ut te doccam ; adliuc. enim
ext in me vis loquendi » (Cap. 56. v. 2 ). Ait Eliuz :
« Auribus hxc percipe, Job. Sta, disce virtutem Do-
mini. Numquid liber aut scriba adstitit tibi ; aut ab
aquilone nubes coloris aurei » (Cap. 51. v. 14. 20. 292)*

Deus sese exhibens Jobum justum declarat, docens-
que inysterium Christi, ait ad Jobum : « Quis est hic,
qui celat me ^ousilium, continetque sermones iu
corde * » Dialogus Domini : « Sepivi mare portis.
Dixi autem illi, Hucusque venies, οἱ non preeteribis :
sed in teipso comminuentur fluctus tui. » Sermo Do-

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARLIIIEP. CONSTANTINOP.

mini : « Án tu sumens lutum formasti anima: ? Ape-
riuntur übi metu porte mortis? aut ostiarii. inferni
videntes te timuerunt? Num venisti ad tlesauros
nivis , aut. thesauros grandinis vidisti? Unde autem
procedit pruina? Quis przparavit fluxum pluvize
vehementi ? » lusuperque, « Quis est pluviz pater?
Ex cujus utero procedit glacies? Pruinam in οσο et
glebas roris quis peperit ? Vocabis autem nubem
voce, et tremore aquas valid: obediet tibi? Mittes
fulmina et ibunt ? Quis dedit mulieribus textura sa-
pientiam ? Quis pr: paravit corvo escam? Pulli enim
ejus clamaverunt ad Dominum errantes, cibaria qua
rentes » (Cap. 58. v. 2. 8. 11. 14. 17. 22. 24. 95. 28.
39. οἱ. 44). « Penna volans procedet, si conceperit
asida et nessa. Relinquet in terra ova sua. Cum tacere
fecit ei Deus sapientiam, irridebit equum. Ex scientia
tua stetit accipiter , vultur autem super nidum suum
sedens moratur » (Cap. 29. v. 12.14. 17.18. 96. 37).

Adhuc loquutus est Dominus Jobo : « Num judicium
cum Omnipotente judicabis ? et qui arguit Dominutn,
respondebit ipsi? » Loquutus est Job Domino : « Ego
judicor commonitus, et arguens Dominum, cum au-
dio talia (19. v. 52. 54). Loquutus est Domiuus ad Job
de nube secundo apparens ei : « Accinge sicut vir lum-
bum tuum. lnterrogabo autem te, tu vero mibi respon-
de. » Sermo Domini : « Confitebor quod possit dex-
tera tua salvare. Verum utique bestix apud te foenum
sicut boves comedunt. Virtus autem ejus super um-
bilico ventris. Erexit caudam sicut cupressum. Coste
ejus, cost:e zenea : spina autem ejus ferrum fusile.
Sub ommni genere arborum dormit. Duces autem, »
inquit, « leonem hamo, et circeumpones copistrum
circa nasum ejus. Omne autem navigans conveniens
non ferent pellem unam caudz ejus (Cap. 40. v. 2. 9-
15. 16. 20. 21. 26). Putat quidem ferrum paleas , as
autem sicut lignum putridum. Non vulnerabit eum
arcus zneus » (Cap. 41. v. 18. 19).

His cessavit loqui Job : « Novi quod omnia potes, et
nihil tibi impossibile est. Quis enim est qui te celat con-
silium? Putavi autem me terram et cinerem » (Cap. 42.
v. 2. 5. 6). Coarguit Dominus Eliphaz Theemanitem,
quia peccavit ipse et duo amici ejus, quia non loquu-
tus est coram Deo verum. Hic expiatio fit trium ami-
corum per Job sacerdotem Dei. Quod auxerit Domi-
nus Jobum , et precante illo pro amicis suis, Dowmi-
nus condonaverit eis peccatum. Ut audierunt omues,
qui ex genere Jobi erant, accesseruut ad eum , et
comederunt ac biberunt apud eum, illumque admi-
rati dederunt ei singuii agnum unum, et tetradrach-
mum aureum. Scriptum est eum resurrecturum
esse cum iis quos resuscitabit Doininus. ]n his con-
tinetur vis omnis libri Job.

SAPIENTIA SALOWONIS.

Sapientia Salomonis vocatur hic liber *: nam etlam
hunc a Salomone seriptum esse dicunt. Continet at.
tem doctrinam justiti: , et qua ratione eognoscendi
eint tunc improbi , tunt probi viri : ad hzc prophe-
ttam de Christo. Docet etiam multo esse opus labóre

9b?

ἀπέδωλιι 5, οὐδὲν Ίσθὼν dx ypeucsiAÉrov, el &x'
ἐμοὶ ἡ γή dc céva£é, ἀντὶ πυροῦ ἑξέ.θοι pot κνίδη.
fà περὶ Ἐλιοὺ τοῦ Βαραχιὴλ τοῦ Βουξίτου' ὡς
ὠρτίσθη τῷ Ἰὼδ, ὅτι ἀπέφηνεν ἑαυτὸν δίχαιον ἕναν-
«loy Κυρίου. πολαθὼν Ἑλιοὺζ ὁ τοῦ Παραχι]λ ὁ
Βουζίτης, site: Νεώτερός εἰμι τῷ χρόνῳ' διὸ ἡσύ-
χασα, φοθηθεὶς τοῦ ὑμῖν ἁναγγεῖλαι τὴν piv
ἐπιστήμην. Ἐξαναστὰς 'Extout £v ἀναιδείᾳ καταλέ-
χει τοῦ Ἰὼδ, τῶν τριῶν ἀποσιωπησάντων' Πά-ι»
αἱήσω": π.Ίήρης }άρεἰμι ῥήματος. Εἶπε δὲ Ἑλιοὺζ
ap Ἰώδ: Πγεῦμα θεῖον τὸ ποιῆσάν µε, πγοὴ δὲ
Παντοχράτορυς ἡ διξἀσκουσᾶ µε. Ἐὰν δύνῃ, δός
μοι ἀπόχρισιν. ᾽Αποστρέύτοι ἄνθρωπορ ἐξ ἀδιχίας.
Ἐφείσατο δὲ τῆς ψύ"υχῆς αὐτοῦ ἀπὸ θανάτου, xal
μὴ πεσεῖν αὐτὸν ἐν πο.]έμῳ. Ἡ Ίεγξε δὲ αὐτὸν ἐν
μαἰαχίᾳ ἐαὶ χοίτης. ᾽Αγαγεώσει δὲ αὐτοῦ τὸ σῶμα,
ὥσπερ ἁ λοιφὴν [572] ἐπὶ τοίχου, τὰ δὲ ὁστᾶ αὐ-
τοῦ ἐμπ.]ήσει uvsAov. Τότε, qnot, ἀπομέμψεται
αὐτὸς ἑδυτῷ «έχων ' Ola cvrecédovr; Οὐκ ἄξια
ᾖτασέ µε ὧν ἤμαρτον. "Ecc ἐλάλησεν Ἐλιοὺζ πρὸς
Ἰώδ' ᾿Ενωτίζου, [106], καὶ ἄχουέ µου '᾿χώφευσον
xal Ἰα]ήσω. El ἔστι σοι Aóyoc, ἁποκρίθητί μοι
6o γὰρ δικαιοογηθῆναί σοι. "Ext προσθεὶς
Ἑλωὺζ ερίτον λέγει’ ᾽Αχούσατέ µου, cogol, οἱ
ἐπιστάμεγοι ἑνωτίσασθαι καλόν ὅτι οὓς «Ἰόγους
δοχιµάζι. "Exc εἶπεν Ἐλιούζ: Tic ἀνὴρ ὥσπερ
Ἰὰ6, πίνων μυχτηρισμὸν ὥσπερ ὕδωρ ;οὐχ dpap-
τῶν, οὐδὲ ἀσεδήσας; [Μή uot εἴη] καὶ ἔναντι Παν--
'ζοκράτορος ταράἀξαι τὸ δίκαιον. 'AAA. ἁποδιδοῖ
ἀνθρώαψ καθὰ ποιεῖ ἔχαστος αὐτῶν. Ἀσεθὴς ὁ
έχων βασι.1εῖ, Παρανομεῖς παραγομῶν. Καὶ, "Oc
οὖν ἐπαισχυνθῇ πρόσωπο» ἑναντίον µου. "Οτι
Κύριος πάντα ἐφορᾷ, κατα-αμθάνων ἀνεξιχνία-
στα, br?c£á ce καὶ ἐξαίσια, ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός,
Αγἡρ σοφὸς ἀχήκοέά µου τὸ ῥῆμα ' Ἰὼδ6 δὲ οὐκ
ἐν συγέσει ἐλάλησε. Ἱέταρτον προσθεὶς Ἐλιοὺς
λέγει πρὸς Ἰώ6δ: Τί τοῦτο ἡγήσω ἐν κρἰσει;Σὺ clc
δει εἶπας, Δίχαιός εἰμι ἐναντίον Kuplov; Τὸ
πέμπτον προσθεὶς Ἐλιοὺζ τῷ λόγῳ, καὶ οὔτε Ἰὼ6,
οὔτε Οἱ τρεῖς φίλοι προσποιοῦνται αὐτὸν ὡς ἄθεον.
οὖν kx τότε, ὅτι µετενόησαν οἱ τρεῖς. Καὶ λέ-
Tt! πρὸς Ἰώ6- Meivór µε μικρὸν ὅτι, ἵνα διδάξω
78* ἔτι γὰρ ἐν ἐμοἰ ἐστι «λέγειν. Εϊπεν Ἐλιούς:
E Putiloy ταῦτα, Ἰώδ. Στῆθι, »ουθετοῦ δύναμιν
Ὁρίου. Mà, βίδΊος ἢ γραμματεύσας σοι xapé-
της, ἡ ἀπὸ βοῤῥᾶ νέφη χρυσαυγίζοντα;
à Ἐμφανισθεὶς 6 Bebe διχαιοῖ τὸν "106, xa διδάσχων
Μνατῄριον τοῦ Χριστοῦ, εἶπε πρὸς "106 Τίς οὗτος
XD. των µου βουλῆν, συνέχων δὲ ῥήματα àv
εὺ (9; Διάλογος Κνρίου, ὅτι "Ἔφραξα θάλασσαν
οὗ "ac. Εἶπα δὲ abt, Μέχρι τούτου ἑ4εύσῃ, καὶ
σι 4 ἘὈπερδήσῃ, dAA' ἐν σεαυτῇ διατριδήσονταἰ
té κύματα. λόγος Κυρίου, ὅτι Σὺ Aa6iw πη-
fai" €zJacac (oor ; Αγοίγογταί σοι φόδῳ πύ.λαι
Ἐς ἄτου; πυ.λωροὶ €& ἄδου ἰἱδόγτες σε ἔπτηξαν,
Mà Ηάδες ἐπὶ θησαυροὺς χιόνος, θησαυροὺς
χα. άζης ἑώρακας; Πόθεν δὲ ἑχπορεύεται πά-
m; εἰς δὲ ἠτοίμασε Ser) Adfpo ῥύσιν; "Ez,
e ttr ὑετοῦ πατήρ; Ἐκ γαστρὸς δὲ τίνος
eq Ορεύσεται χρὐστα λος; Πάχ2η} δὲ ἐν οὔρανῷφ
4. ΦΦἈώλους δρύσου εἰς τέτυκε; Κα.Ιέσεις δὲ νέφος
, xal τρόμῳ ὕδατος .Ίάδρου ἐπακούσεταί

«
KE, Πρ]: supple *7;» ὀνγγρασήν.

SYNOPSIS SCRIPTUILE SACILA.

558

σου; Ἀποστε.εῖς κεραυνοὺς καὶ πορεύσονται;
Τίς δέδωχε γυ)αιξὶν ὑφάσματος cogíar, "Est,
Τίς ἠτοίμασε κόραχι Bopáv ; Νεοσσοὶ }ὰρ αὑτοῦ
πρὸς Κύριον χεκχράγασι π.αγώμεγνοι, τὰ σῖτα (9.
τοῦντες. "Οτι, Πτέρυξ πετοµένη £Adcet, ἐὰν συ.ῖ-
Ad6q ἄσιδα καὶ vqocu. ᾿Αφήσει ες γή» τὰ ὡὰ
αὑτῆς. "Οτε κατεσιώπησε αὐτῃῇ ὁ θεὸς σοφίαν,
xal xacrayeAdceca!: ἵππου. Καὶ, "Ex τῆς ἐπισεήμης
ἔστηκεν ἱέραξ, riy. δὲ ἐπὶ νοσσιᾶς αὐτοῦ καθν-
σθεὶς αὐ.1{ζεται.

Ἔτι ἐλάλησε Κύριος τῷ "I6 - ΜΗ χρίσιυ μετὴ
ἱχαγοῦ xpivnc; ἐ.έγχω» 068. θεὺν ἀποχριθήσεται
αὐτῇ; Ἐλάλητε Ἰὼδ τῷ Κυρίψῳ, ὅτι, Ἐγὼ χρίνοραι
γουθετούµενος, xal ἐ.1ἐγχων Κύριον, ἁκπούω».
Ἑλάλησε Κύριος πρὸς Ἰὼ6δ ἐκ τοῦ νέφους δεύτερο
ἐμφανισθεὶς [275] αὐτῷ' Ζῶσαι ὥσπερ àrhp τὴν
ὀσφύγ σου. Ερωτήσω δέσε, σὺ δέ µοι ἀπόχρυαι.
Λόγος Κυρίου * Ὁμο.ἰογήσω dpa ὅτι δύναται ἡ δε-
&d σον [coca]. 'A44à δῆ ἰδοὺ θηρία παρὰ col
χόρτον ἴσα βουσὶν ἐσθίουσιν. Ἡ δὲ δύναμις αὐτῷ
ἐπὶ dpgadov γαστρές. Ἔστηόεν οὐρὰν ὡς χυκά-
ρισσον. Al π.ευραὶ αὐτοῦ, π.ἱευραὶ χά.κειαι ' ἡ
δὲ ῥάχις αὐτοῦ σίδηρος χυτός. 'Yxó δὲ πάντα τὰ
δένδρα κοιμᾶται. Ἄξεις δὲ, φησὶι «Ἰέοντα ἐν ἁγχί-
ctpo* περιθἠσεις δὲ φορδαίαν περὶ τὴν iva ab-
τοῦ. Παν δὲ zAwocóv συνε.10ὸν οὐ μὴ ἑνέγκωσι
βύρσαν µίαν οὑὐρᾶς αὐτοῦ. Ἡγεῖται μὲν σίδηρον
ἄχυρα, χα.ἰκὸν δὲ ὥσπερ ξύ.ον σαθρόν». OO μὴ
τρώσῃ αὐτὸν τόξο» χά.Ίχειον.

"Ew ὧδε, xaX ἑπαύσατο λέγειν Ἰώδ: Οἶδα πάντα
δύνασαι, dóvracsi δέ σοι οὐδέν. Τίς γάρ ἐστιν ὁ
κρύπτων σε βου.ήν; "Hyngac δὲ ἑμαυτὸν mv
xal σποδὀν. Ηλεγξε Κύριος Ἐλιφὰξ τὸν θαιμανί-
την , ὅτι Ἅμαρτε αὐτὸς καὶ οἱ δύο φίλοι αὑτοῦ , ὅτι
οὐχ ἐλάλησεν ἑνώπιον Κυρίου ἀληθὲς, οὐδὲ ὥσπερ
θεράπων αὐτοῦ Ἰώθ. Ἐνταῦθα ἱλασμὸς τῶν τριῶν
φίλων διὰ "166 τοῦ ἱερέως τοῦ Θεοῦ. Ὡς πηὔξησε Κυ -
ριος τὸν Ἰώδ” εὐξαμένου δὲ αὐτοῦ καὶ περὶ τῶν ol-
λων αὐτοῦ, ἀφῆχεν αὐτοῖς Κύριος ἁμαρτίαν. Ὡς
Έχουααν πάντες kx τοῦ γένους Ἰὼδ6 , xai ᾖλθον πρὸς
αὑτὸν, καὶ ἔφαγον xal ἔπιον παρ αὐτῷ, χαὶ θανυμά-
σαντες αὐτὸν ἔδωχαν αὐτῷ ἕκαστος ἀμνάδα μίαν,
χαὶ τετράδραχµον χρυσοῦν. Ὡς Τέγραπται αὐτὸν
ἀναστήσεσθαι μεθ’ ὧν ὁ Κύριος ἀνίστησιν. Ἐν olg
χαὶ ἡ δύναμις ἅπασα τοῦ βιθλἰου Ἰώθδ.

Σοφία Σολομῶντος.

Σοφία Σολομῶντος χαλεῖται τὸ βιδλίον ' καὶ γὰᾳ
καὶ τοῦτο, φασὶ. Σολομών ἐστιν ὁ Υράγας. Ἔστι δὲ
ἐν αὐτῷ διδάσχαλία δικαιοσύνης , καὶ τὸ γνωρίζει
τούς τε Φαύλους ἄνδρας xdi τοὺς σπουδαίους , xai
προφητεία περὶ Χριστοῦ. Καὶ ὅτι πολλῷ πόνῳ xal
πόθῳ χατορθοῦται σοφία. Ἔτι δὲ xai φυσιολογία µε-
ρικἠ. xol χατὰ εἰδώλων xài τῶν αὐτὰ Ὑλνφόντων,
καὶ bv αὐτοῖς ἑἐλπιζόντων , dV λατρενύντων * xài
ὕμνος σὺν ἐξομολογῆσει τῶν Ὑγεγενηµένων τοῖς
Ἰσραπλίταις θαυμασίων ἑνώπιον τῶν ἐχθρῶν αὐτῶν,
παρὰ τοῦ Θεοῦ. Ἡ μὲν οὖν mepioyh τοῦ βιθλίου τοῦ»
του ἔχει τὸν τρόπον. Ἡ δὲ ἀνάχεφαλαί[ωσίς ἐστιν ἐν
τούτοις. Ἐν προοιµίοις μὲν προτροπή δικαίου εἰς
θεοζέδειαν, xat ἔλεγχος ἀσεδοῦς βλασφημον. M? υ]-

902
JAov γὰρ, qnoX, τοὺς ἀντιχρίστους, οἵτιγές slc
θάνατος. Πόθεν οἱ ἀσεθεῖς ἐπὶ τῷ σταυρῶσαι τὸν
Κύριον τῆς δόξης ᾖλθον, τὸν αἰῶνα τοῦτον προχρί-
ναντὲς. "Utt χαὶ τοὺς ἁἀποστόλους Σδίωξαν xal ἀπὲ-
χτειναν. "Οτι τινὲς ἔσονται οἱ ἐξουθενοῦντες τὸν νόµον
τοῦ Κυρίου, χαὶ τινὲς οἱ ὑποταγέντες αὐτῷ.

"Ὅτι οὐδὲ πλήθους ἀσεθούντων cl; Χριστὸν φεῖίσε-
ται ὁ θεός. Ἑνὸς γὰρ δικαίου πιστεύοντος Χριστῷ
µέλει τῷ θεῷ, κἂν νέος ἀποθάνῃ. Γῆρας Tàp τ/µιον
οὐ τὸ πο.Ίυχρόγιον». El xa ἁἀσεθῆς τελευτὴν τοῦ
[574] πιστεύοντος Χριστῷ ἐξουθένωσεν, ἀλλ᾽ ἐχλέγονται
ἀπὸ Χριοτοῦ. Οἱ ἀσεθεῖς ἀτίμῳ πτώµατι παραδοθή-
σονται, xaX µεγάλῄῃ χρίσει καταθληθῄσονται οἱ διῶχται
τῶν τοῦ Χριστοῦ δούλων , ἐν τῇ χρίσει, ἱδόντες τὴν
δόξαν αὐτοῦ χαὶ αὐτῶν, xai ἑαυτοὺς εἰς Χόλασιν.
"Ott ὁ πλοῦτος μετὰ ἁλανονείας συµθέθληται ἡμῖν.
Τίς ὀργὴ τῶν ἀσεθούντων εἰς Χριστόν. Ἡροτροπαὶ
τοῖς ἄρχουσι τοῦ Ἰσραὴλ , ὥστε πιστεύειν Χριστῷ *
μᾶλλον δὲ παράθεσις τοῖς ἄρχουσι τῆς καθολινῆς Ἐχ-
Χλησίας, πῶς ἄρχειν δεῖ, ἀποστραφέντος ἑχείνου,
Τίς fj σοφία, ὁ Yibg τοῦ θεοῦ. Καὶ πῶς ὁ Λόγος σὰρξ
γέγονε , xal ἑσχήνωσεν Ev ἡμῖν. Ὅτι χἀγὼ ὁμοιοπα-
θ)ς ὑμῖν ὢν ἄνθρωπος kx χελεύσεως θεοῦ πεπαίδευ-
μαι. Περὶ Χριστοῦ: tfj σοφίᾳ τοῦ θεοῦ , ὅτι πάντων
τὴν Ὑνῶσιν ἐξ αὐτῆς ἔσχον' "Ev. γὰρ χειρὶ αὐτοῦ
xal "eic καὶ οἱ Aóyoc ἡμῶν. Τίς ἡ σοφία, xaX πῶς
εἰς ἀνθρώπους 1305. Mía γὰρ οὖσα πάντα δύνα-
ται, καὶ µένουσα ἐν αὑτῃ τὰ πάντα καν ζει. Thy
σοφἰαν͵, φησὶν, Ex νεότητος φιλήσας , πάντα τὰ ἀγαθὰ
ἐς αὑτῆς ἔσχον σαρχιχὰ xal πνευµατιχά. "Occ τὸ
μέγεθος τῆς σοφίας ἐγνωχὼς ἑνέτυχον τῷ Κυρίῳ,
ὥστε pot δοθῆναι τὸ ἅγιον Πνεῦμα τὸ φωτίζουν µε
περὶ αὐτῆς. Καὶ ἐπέμφθη, ἵνα συγχοπιάζη pot.
Λογισμοὶ γὰρ θνητῶν δει.οί. Περὶ τῶν ἔργων τῆς
σοφίας. Πῶς τὸν πρωτόπλαστον διεφύλαξεν, EE ὅσων
χαχῶν σώζει τοὺς πιστεύοντας αὐτῷ ὁ θεὺς, xal ὅσα
ἀγαθὰ παρέχει. Οἷον τὸν Νῶε, τὸν ᾿Αδραὰμ., τὸν Λὠς,
τὸν Ἰαχὼδ, τὸν Ἰωσὴφ, τοὺς Ἱσραηλίτας, οὓς ἐκ
χειρὸς τῶν Αἰγυπτίων ἐξεῤῥύσατο διὰ Μωσέως , καὶ
ἐχ πέτρας ἀχροτόμου ἑἐδόθη αὐτοῖς ὕδωρ. Ὡς τοῖς ὅ
ἔθνεσιν ἀπέστειλε σφῆχας, µαχροθυμίᾳ δὲ χρώμε-
voc , xai τούτοις ἑδίδου τόπον µετανοίας , παιδεύων
διὰ τούτων τὸν λαὸν εἶναι φιλάνθρωπον. Κατὰ στοι-
χειολατρῶν , βατράχων, σφηχῶν, μυῶν, ἀχρίδων,
σχνιφῶν, ὄφεων. Κατὰ εἰδωλολατρῶν, bx χρυσοῦ xal
ἀργύρου, fj λίθων, f] ξύλων εἰδώλων χατεσχευασμέ-
νων. "Oct ἐστὶ σωτηρία δ.ὰ ξύλου τοῖς πιστεύουσε.
Τὰ περὶ τῶν εἰδωλοποιῶν, ἡ ζωγραφούντων εἴδωλα.
Περὶ πάντων τῶν χαχῶν τῶν ἐν εἰδωλολατρείᾳ. Περὶ
ἀσεθοῦς θρησχείας, χαὶ ὅσα Ev αὐτῇ xaxa. Περὶ τοῦ
χεραµέως, xal τῶν χεραμιχῶν εἰδώλων. Περὶ πάντων
τῶν εἰδώλων τῆς τῶν ἐθνῶν λατρείας. Περὶ τῶν
ἐχθίστων ζώων , ὄφεων , αἰἱλούρων, χαὶ τῶν ὁμρίων.
"0s: εὐηργέτησεν ὁ θεὸς τὸν Ἱσραὴλ ἀντὶ βατράχων
ὁρτυγομήτραν. Ὅτι χαὶ ἐπὶ δήγµατος ὄφεων σωτη-
βία τοῦ λχοῦ σου δι’ ὄφεως χαλκοῦ ἑσταυρωμένου *
τοὺς δὲ ἐχθροὺς αὐτῶν δι ὄφεων χαὶ μυῶν ἀπέχτει-
νεν. Ὅτι ἀγγέλων τροφὴν ἑψώμισε τὸν λαὸν πρὸς
πᾶσαν ἡδονὴν ἰσχύουσαν, xal mph; πᾶσαν ὁἁρμονίας
γεῦσιν. "Ost χάλαξαν Αἰγυπτίοις μετὰ πυρὸς ἔπεμψε
πρὸς δ-αφθορὰν γεννηµάτων. "Ott τοῖς Αἰγυπτίοις
Epis φηλαφττὸν σχότος, καὶ τὰ ἓν οὐτῷ κακά"

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

210

τοῖς δὲ ὁσίοις αὑτοῦ φῶς ἐν Αἱἰγύπτῳ, καὶ ἓν τὴ
ἑρήμῳ στῦλον πυρός " xal ἀντὶ μὲν θανάτου νηπίων
Ἰσραὴλ , τῶν Αἰγυπτίων πρωτοτόχων θάνατος καὶ
χαταποντισµός * [575] ἀντὶ δὲ θανάτον πρὠτοτόχων,
σωτηρία Ἱσραῇλ δι αἵματος προθάτου. Καὶ ἐπὶ μὲν
θανάτῳ δικαίων ἐν ἐρήμῳ, ᾿Δαρὼν ἑἐξιλάσατο, Ku-
plo προσευξάµενηος xal θυµιάσας' ἐπὶ δὲ θανάτω
Αἱγυπτίων ἓν Ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ, ἀνελεήμων θυμὸς.
τοῦ δὲ λαοῦ παράδοξος ὁδοιπορία. "Οτι διὰ µισοξενίαν
ἔπαθον ταῦτα οἱ Αἰγύπτιοι, ὡς xal οἱ Σοδομῖται. "Οτι
τὰ στοιχεῖα ὑπόχειται τῇ θείᾳ χρίσει Χριστοῦ , πρὸς
ὃ βούλεται ῥυθμιζόμενα , ὡς χορδαὶ χιθάρας τῷ κι-
θαρίκοντι. Ἐν ofc πᾶσα δύναμις τῆς Σοφίας Σ9λο-
μῶντος τῆς λεγοµένης Παναρέτου.

Παροιµίαι Σο-ομῶγτος.

Παροιμίαι Σολομῶντος τὸ βιθλίον καλεῖται, ἔπει,δῆ
xai ταύτας Σολομών ἐστιν ὁ λαλήσας xoi Υράψας.
Οὗτος δὲ διαδεξάµενος τὴν βασιλείαν Δαυῖδ τοῦ πα-
πρὸς αὐτοῦ, ηὔξατο τῷ θεῷ λαθεῖν σορίαν ὑπὲρ
πλοῦτον , xal ὑπὲρ ἄμνυναν ἐχθρῶν. Λαθὼν τοίνυν,
χαὶ γενόμενος σορὸς ὑπὲρ πάντας τοὺς πρὸ αὐτοῦ
χαὶ μετ) αὐτὸν ἀνθρώπους , θαυµασθείς τε ἐπὶ πᾶσιν
οἷς ἐποίησε καὶ ἐλάλησε, τρισχιλίας μὲν παραθολὰς
xol πενταχισχιλίας ᾠδὰς ἐλάλησςε' xal ἐφυσιολόγησς
περὶ πάντων τῶν τε ix γῆς φυοµένων , xal περὶ
πάντων τῶν ζώων. Συνέγραψε δὲ, ὡς μέν τινές qaot,
τρία μόνα βιθλία. Τοῦτό τε, καὶ τὸν Ἐχκλησιαστὴν,
καὶ τὸ "Άσμα τῶν ἀσμάτων" ὡς δὲ τινες, xat τὸν
Σοφίαν τὴν ἀπογεγραμμένην καὶ λεγομένην Πανάρς-
tov* γνησίαν γὰρ αὐτοῦ xal ταύτην λέγουσιν eivai.
Καὶ τοῦτον μὲν Παρο.μίαι ἐπέγραφεν. Εἰσὶ δὲ πα-
ροιμίαι λόγοι σοφοὶ, ὡς αἰνίγματα, ἅτινα ἕτερον μὲν
^t αὑτόθεν δηλοῦντά ἐστιν, ἕτερον δὲ kv ὑπονοίᾳ
ἐπαγγέλλονται. Tov δὲ τοιούτων εἶδός εἶσιν αἱ ra-
ροιµίαι. Οὕτω γὰρ καὶ οἱ μαθηταὶ τοῦ Κυρίου λέγου-
σιν ἐν τῷ χατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίῳ, ὅτε τοῦ Κυρίου
πολλά εἱρηκότος , πρότερον ἑἐγκξέχρυμμένῃ διανοίᾳ,
ὕστερόν φασιν αὐτῷ Ἴδε νῦν παῤῥησίᾳ «α.ἒεῖς,
xal παροιµίαν οὐδεμίαν «Ίέγεις * ὡς τῶν παροιμιῶν
μὴ ἐχ φανεροῦ, ἀλλὰ χεκρυµµένως λεγομένων. Ἐτεὶ
οὖν ἐν τῷ βιθλίῳ τούτῳ πλεΐστοι λόγοι τοιοῦτοί εἶσιν,
διὰ τοῦτο Παροιμίας ἔγραψε (I. ἐπέγραγε) τὸ βιβλίον.
Ἡνομάσθη δὲ παροιμία, ἐπειδῃ παρὰ πάσης ὁδου
ἐγράφησαν οἱ τοιοῦτοι λόγοι, πρὸς διόρθωσιν καὶ &-
δασχαλίαν τῶν ἐν ταῖς ὁδοῖς πορευὀµένων. Παρὰ τὰς
ὁδοὺς δὲ ἐγράφοντο, ἐπεὶ μὴ πάντες ἐχώρουν τοὺς
τῆς ἁληῦείας λόγους ἵνα xàv διερχόµενοι καὶ βλέ-
ποντες διερευνῶσι τὰ γεγραμµένα , xai οὕτω παι-
δεύωνται οἱ ἄνθρωποι. Τινὲς γοῦν ὀρίζονται αὐτὰς
οὕτως, fra παρόδιον ἀπό τινος ἑνὸς εἰς πολλὰ µε-
ταλαμθανόμενον. Ἔστιν οὖν Ev τῷ Bii τούτῳ
γνῶσις σοφίας χαὶ παιδείας, νόησις λόγων φρονί-
σεως, στροφαὶ λόγων, δικαιοσύνης ἀλτθοῦς νόπσις ,
χρίµατα κατευθύνειν, [576] χαὶ ἐπαγγελία τοῦ viva
σχειν Ex τούτων παραθολὰς, ῥήσεις σοφῶν, αἰνίγμα-
τα, σχοτεινοὺς λόγους. Καὶ εἰσὶ γνώσεις σοφίας χ.ὶ
παιδείας. Ἐπειδὴ γὰρ Ἕλληνες μὲν σοφίαν ἔχειν
ἐπαγγέλλονται, αἱρετιχοὶ δὲ νοµίσονσ, παιδείαν ἔχειν.
δ.ἁ τοῦτο οὗτος τὴν ἁληθῆ σοφίαν xai παιδσίαν δι-
δάσχει, ἵνα μὴ τῇ ἑμωνυμίᾳ τῖς σοτίας εἰς τὰ σο-
φίσµατα τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν αἱρετικῶν ἐμπέσι,
τις. Καὶ γὰρ Ἕλνηνες μὲν οἰόμενοί τινις εἶναι, xai

969
' et desiderio ad comparandam sapientiam. Ad h:ec de
quibusdam naturx partibus disputatur, itemque con-
tra idola, et illorum sculptores, et contra eos qui
spem in illis ponunt, ipsaque colunt. Przterea Ὦγ-
mnus cum confessione mirabilium operationum, quie
lsraelitis coram ipsorum inimicis a Deo factz sunt.
Πο itaque complectitur hic liber. Recapitulatio au-
tem sic habet. In procemiis adhortatio justi ad pieta-
tem, et reprehensio impii blasphemi. Nam, Ne emu-
leris, inquit, antichristos , qui sunt ipsa mors. Unde
factum sit, quod impii eo devenerint, ut Dominum
glori: crucifigerent, dum praesens sxculum illi ante-

ferrent. Quod etiam ipsi apostolos persequuti sint et |

occiderint. Quod futuri sint quidam qui legem Do-
mini contemnant, quidam vero alii sint illi obtempe-
raturi.

Quod Deus multitudini corum, qui in Christum
impie agunt, non sit parciturus. Unius enim justi
Christo credentis cura est Deo, etiamsi in adolescen-
tia. moriatur. Senectus enim venerabilis est non diuturna
(Cap. 4. 8). Etsi impius mortem ejus qui Christo cre-
dit contemnit, at illi eliguntur in Christo. Impii igno-
miniosz ruina tradentur, et magno judicio ac con-
demnationi subjicientur ii, qui Christi servos persc-
quuntur, videntes gloriam ejus et ipsorum, seque ad
supplicium rapi. Quod diviti: cum arrogantia nobis
accedant. Qui sit ira Dei in eos qui impie egerunt
in Christum. Adhortatio, imo potius denuntiatio
priucipibus Israel, ut Christo credant; imo potius
denuntiatio principibus Catholiez: Ecclesi:t, quomodo
recere debeant post illius abscessum. Qu: sit sapien-
tia, nempe Filius Dei. Et quomodo Verbum caro
factum sit, inque nobis habitaverit. Quia ego, inquit,
cadem qui vos passus sum, homo cum sim, ex
jussu Dei discipline subditus. De Christo : Ex
sapientia Dei , inquit, omnium cognitionem habeo :
In manu enim illius, et nos sumus, el sermones nostri
( Cap. 1. 16). Qux sit sapientia, et quomodo in ho-
miues venerit. Cum enim unica sit , omnia potest , et
cum in seipsa maneat, omnia tamen innovat (Ibid. v. 21).
Sapientiain, inquit, a juventute amavi, et omnia bona
ex Bla accepi, carnalia et spiritualia. Cognita enim
magnitudine sapienti: , postulavi a Domino ut dare-
tur inibi Spiritus sanctus, qui me de illa illuminaret.
Et missus est, ut mecum laboraret, Cogitationes nam-
que mortalium timide sunt ( Cap. 9. 14). De operibus
sapienti:&. Quomodo primum hominem custodierit,
ex quantis malis Deus credentes sibi servet, et quanta
illis bona przstet , ut videre est in Noe, Abraham,
Lot, Jacob, Joseph , et in Israelitis, quos ex mauu
JEgyptiorum eripuit per Moysem, et aqua ex pr:eru-
pta petra potavit, Quomodo septem gentibus vespas
miserit, et lenitate misericordiaque usus, illis postea
per illa populum erudiens , ut benignus esset et liu-
manus. Contra adoratores elementorum , ranaruni,
sciniphum, murium, locustarum , vesparum, serpen-
tum. Contra adoratores idolorum ex auro, argento,
ligno, lapidibus. Quod per lignum salus sit credenti-
bus. De sculptoribus vel pictoribus idolorum. De oin-

PaTROL. Gn. LVI.

SYNOPSIS SCIUPTUILAS SACRE. é

910
nibus idololatrim malis. De impia religione, ct quot
illi insint mala. De figulo et fictilibus idolis. De om-
nibus idolis , qu:e a gentibus coluntur , inimicissima-
rum bestiarum, serpentum , catorum, et. similium.
Quod Israeli Deus beneficium contulerit, pro ranis
coturnicem mittens. Quod contra morsum serpentum
per zneum serpentem in cruce suspensum salus po-
pulo facta sit; inimici vero ipsorum per locustas et
mures occisi sint. Quod populum angelorum cibo
aluerit, quamcumque voluptatem habente, et ad
quemcumque gustum accommodato. Quod grandinem
cum igne ad corrumpendas fruges in /Egyptios mise-
rit. Quod palpabiles tenebras in /Egyptios miserit,
et qui in ea re inerant mala : sanctis vero suis luccm
in Egypto, et columnam iguis in solitudine : et quod
propter occidi jussos Israelitarum infantes, ZEgyptio-
rum primogenitos mors, et ipsos /gyptios subinersio
sustulerit : ut pro morte primogenitorum salus Israeli
per sanguinem agni concessa sit. Et pro morte ju-
storum in solitudine, Aaron Dominum precibus et
incenso placarit : pro morte vero /Egyptiorum in
iari Rubro, fuerit ira Dei absque misericordia , et
iter populi insolens. Quod propter inhumanitatem
erga advenas mala ista passi sint ZEgyptii, quemad-
modum et Sodomite. Quod elementa divino Christi
judicio subsint, ad illius imperium parata, sicut
chordz citharz citharam pulsanti. In his compre-
henditur vis omnis Sapientiz: Salomonis qux Pana-
retos vocatur.

PAROEMLE SEU PROVERBIA SALONMONIS.

Parcmix seu Proverbia Salomonis vocatur hic li-
ber , quia illa Salomon et dixit, et scripsit. Hic vero
cum regnum David patris suscepisset , precatus cst
Deum ut sapientiam acciperet potius , quam divitias
el hostium ultionem. Hauc cum accepisset , et prz
omnibus mortalibus qui ante et post ipsum fuerunt,
sapiens esset: ac cum in omwibus dictis factisque
suis admirationi esset, tria millia parabolarum , et
quinque millia cantica proloquutus est : disputavit-
que de omnibus, tam de iis qu:e ex terra proveniunt,
quam de omnis generis animantibus. Scripsit autem,
ut quidam aiunt , tres tantum .libros , hunc videlicet,
Ecclesiasten, et Canticum Canticorum ; ut autem qui-
dam dicunt etiam Sapientiam, qux sic inscribitur, et
Panaretos dicitur : nam hoc etiam germanum ejus
esse opus dictitant. Πυπο porro Parens seu Pro-
verbia inscripsit. Sunt autem parammi:zx verba sapicn-
ti: , velut zeniginata, qux: ex se quidem aliud exlii-
bent, aliud vero per suspicionem indicant. Horum
autem species sunt proverbia. Sic enim discipuli Do-
mini loquuntur in Evangelio Joannis, quando, Doini-
no multa obscure dicente, tandem dicunt ei : Ecce
nunc palam (oqueris, et proverbium nullum dicis (οι.
16. 29), ut intelligas proverbia , nou aperto , sed ob-
scuro sensu dici. Quoniam igitur tales plerumque
sunt in hoc libro sententie, ideo Pareemi:e seu. Pro-
verbia inscriptus hic liber est. Est autem inde dicta
paremia, quod per vias tales sententi: conscribi

23

$71
solitz:e essent, ad correctionem et doctrinam corum,
qui iter instituerent. Per vias autem scribebantur,
quia non omncs veritatis sermones capiebant : ut vel
in transeundo et talia conspiciendo, qu: scripta essent
ex quirerent , atque ita erudirentur homines. Quidam
autem paroemias ad hunc modum definiunt : Dictum
parodium, seu in via positum, ab uno quodam ad
multa translatum. Est igitur in hoc libro notitia sa-
ροή et disciplina, intellectus sermonum pruden-
ε.α, stroph:e. verborum, justitiz: verz intellectus, ad
dirigendum judicia, ct pollicitatio cognoscendaruni ex
istis parabolarum, dictorum sapientium, :nigmatum,
et obscurorum sermonum. Et sunt. notitix sapientia
el disciplinz. Cum enim οἱ Grzci sapientiam habere
polliceantur, et lizretici habere se disciplinam arbi-
trentur ; idco hic veram sapientiam ac disciplinam
docel ; ne ex similitudine nominis sapientiz, in sophi-
smata Grxcorum et hzreticorum quis incidat. Grxci
enim putant se hac in re przstare, ac Dicentes se sa-
pientes esse , siulti facti sunt ( Thom. 1. 22 ). ILvretici
vero eruditos esse se rati , aversi sunt ct peccant,
proprio judicio condemnati. Sapiens vero si divina
eloquia audierit , sapientior erit. Eteniui si legitimà

Dei audierit οἱ custodierit, et iu disciplina Domini ne-.

gligens uon fucrit, nec fa'lacia quadam allecius fuerit,
filius sapiens evadet, et eruditus factus, statim etiam
cognitionem Dci accipiet. Ilac. enim sapiertes.| insti-
tuüntur. Sermonum vero prudentum intellectus , do-
ctrina est de solo vero Deo. Grxcorum. namque alii
corpus esse dixerunt Dcum, alii simulacris ctiam
ipsum assimilarunt. Hxretici vero et ipsi in veri co-
gnitione desipuerunt. Propterea hic de vera cogni-
tione Dei hzec enarrat : quod quidem ineffabilis sit :
«* Gloria Dei abscondit verbum ; » de providentia vero
ejus sic loquitur : « In omni loco oculi Domini
contemplantur bonos ct malos » (Prov. 95. 9. et 15.
9). Et iterum : « Dives et pauper alter alteri occur-

-rerunt : utrosque vero fecit Dominus» (Cap. 22. 2).

Et, « Dum conveniunt feenerator ac debitor, utrosque
speculatur Dominus » (Cap. 29. 13). Et, « Sunt cniin
in conspectu oculorum Dei viz viri, ct omnes orbitas
cjus speculatur »(C. 5. 21). Judicium quoque ejus com-
memorat, dicens : « Sacrificia impiorum abominatio -
nes sunt Domini: vota autem rccte. ambulantium
&ccepta sunt apud eum » ( Cap. 15. 8). Et iterum :
* Domos conviciatorum dissipat Dominus, firmat au-
tem terminum viduz » (Cap. 19. 25). Opificium vero
illius non simpliciter , sed eo quod per Verbum ac
sapientiam suam cuncta faciat; qui potissimus veri
Dei character est , quod sit Filii Pater. Ait igitur:
« Sapientia Deus fundavit terram » ( Cap. 5. 19 ). Et
iterum : « Deus fecit regiones et deserta ct summi-
1ajes lhabitatas ejus, cu:e sub cxlo est. Quando
prisparabat. clum, aderam ipsi, et. separabat thro-
num suum supra ventos, quando validas faciebat
desuper nubes, cum eo eram cuncta componens. Ego

eram in qua lxtabatur, singulis diebus lztabar in con- -

spectu illius » (Cap. 8. 26 -50 ). Strophe verborum
sunt in isto libro : nam si quis ea mente verset, re-

S. JOANNIS CHR YSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOD.

$12

serabit et inveniet sententiam in ipsis sitam. Qualia
sunt Ίος «Incolumis evasit ab zstu filius intelli-
£cus ; corrumpitur autem a vento in messe filius ini -
quus » (Cap. 10. 6). Et iterum : « Sollicite cura
quz in agro sunt viridia, et herbam demetas, οἱ fe-
num montanum collige, ut oves habeas ad vestitum »
(Cap. 21. 25. 36). Et rursus : « Si conviva sederis
ad coenam in mensa magnatum, mente intelligas qu:e
apponuntur tibi » ( Cap. 25. 1 ) : et alia consimilia.
Verz justiti: dictus est intellectus : quoniam diffe-
renter quidam justitia vocabulum accipiunt ; aliis

, dicentibus justitiam esse , ut reddat quis quod custo-

diendum accepit : aliis vero , $i malum reddatur pro
malo , et bonum pro bono. llujusmodi autem defini-
tiones aceurat:e non sunt. Ne dixeris enim, Quo ille
erga me usus est modo, eodem utar ego , penas de
illo sumam pro injuria qua me affecit. Quamobrem
hic, quz vera sit justitia , docet : eam videlicet ve-
ram esse justitiam , si unicuique quod suum est τος -
datur. « Cumprimis honora Dominum de justis tuis
laboribus, et primitias illi da de tuis justitize fructibus »
(Cap. 3. 9). Deinde lronora regem , et parentibus
debitum exhibe officiám , omnibus vero quod zequum
est. Et hic quidem unus est typus. Alter vero, ut ani-
mam suam quisque justificet , xquabilitatem custo-
diendo, ita ut in inzequabilittem non declinet, sed
rationi obtemperet , Ne malo consilio , quo fuventutis
doctrina. repudiatur , capiaris ( Cap. 3. 16. 17) : sed
cum consilio onnia facias, et cogitationes tu:e sint ju-
dicia, ita ut seipsum quisque judicet, et omne deside-
rium probum habeat : Omne quippe justorum deside-
rium bonum est (Cap. 13.95 ) ; et, Concupiscentia jusii
accepta est (Cap. 10. 24). Quod autem iracundiam
spectat, Ne sis amicus , inquit , viro furioso, et amico
irucundo ne cohabites (Cap. 92. 94). Omnem enim iram
suam emittit insipiens : sapiens vero illam ez parte re-
condit ( Cap. 29. 11). Qui seipsum ad hunc componit
modum , et singulas cujusque partis animz actiones
sanas οἱ innocuas custodit, is demum veram agniturus
est justitiam, Judicia vero dirigere est imprimis juste
secundum legem Dei judicare, ut ait : « Aperi 0s tuum
verbo Dei, et sane de omnibus judica. Pauperem vero
et imbecillem dijudica » (Cap. 31. 8. 9). « Qui namque
dicit de impio, Justus est, exsecrabilis est populis, et
odiosus inter gentes. Personam enim in judicio reve-
reri bonum non est » (Cap. 94. 24. 25). Hoc quidem
pilam et aperte dicendum est : deinde, ut quod judi-
cium in alios quispiam profert, idipsum in sese diri-
gat , seque ipse examinet : corripiatque si excesserit
ira : cohibeat, si vehementior fuerit concupiscentia :
excitet , si dormierit vis ratiocinii, dicens : Quousque
piger, jaces (Cap. 6. 9) ? Ita enim se juste gerens, ac-
cusatorque sui factus, rectum judicium proferre diect ,
nec audiet ab alio : Qui alium doces , teipsum non do-

ces ? qui ais, Non machaberis, mocharis (Rom. 9. 91.

92) ? Quemadmodum enim qui iter facit, si recta
gradiatur via, ad finem vix pervenit : sic qui recta
profert judicia, justus agnoscetur οἱ sapiens. Para-
bolie autem dicuntur sermones, quasi imagines eorum

511

Φήσχοντες εἶναι copch, &pordrüncar. Λἐρετικοὶ
ὃξ παιδεύεσθαι νοµίζοντες ἐξεστράφησαν, χα) ἆμαρ-
τάνουσιν ὄντες αὑτοχατάχριτο:. Tav 65 θείων λόγων
ἀκούσας σοφὸς , σοφώτερος ἔσται. Tov γὰρ νοµίµων
τοῦ θεεῦ ἀχούσας, xal ταῦτα φυλάξας, ἐπί τε τῇ
παιδείᾳ Κυρίου ph ὁλιγωρήσας, μτδὲ ὀλχυσθεὶς
ἁπάτῃ, υἱὸς σοφὸς Ὑενήσεται, xal πεπαιδευµένος
γενόμενος ταχέως χαὶ τὴν παρὰ θεοῦ γνῶσιν δέξεται.
Ταύτῃ γὰρ οἱ «o^ παιδεύοντα;. Νόησις δὲ λόγων
φρονῄσεως ἡ περὶ τοῦ μόνου xat ἀληθινοῦ ὄντος coU
δ.δασκαλἰα. "Exi γὰρ Ἑλλήνων οἱ μὲν σῶμα τὸν
θεὸν εἶπον, οἱ δὲ εἰδώλοις αὐτὸν ὁμοίως ἑλάτρευσαν.
Λἱρετιχοὶ δὲ xaX αὐτοὶ περὶ τοῦ ὄντος παρεφρόνησαν,
Διὰ τοῦτο οὗτος thv ἀληθῆῃ περὶ θεοῦ γνῶσιν ἐξηγεῖ-
ται, τὸ μὲν ἀνέχφραστον αὑτοῦ λέγων, Δόξα θεοῦ
χρύπτει «Ἰόγον' τὸ δὲ προνοητικὸν αὑτοῦ φησιν ’
Ev πωντὶ τόπῳ ὀφθαμοὶ Κυρίου σκοπεύουσι
καχούς τε xal ἁγαθούς. Καὶ πάλιν, Π.Ἰούσιος καὶ
xtuxóc συνήντησαν ἆ1λή.οις, ἁμφοτέρους δὲ
ἑποίησεν ὁ Κύριος. Καὶ, Δαγειστοῦ καὶ χρεωφει-
Aétov ἀ.1Λή.Ίοις συγε.2θόγτων, ἐπισχκοπὴφ xoui-
ται ἁμφοτέρων ὁ Κύριος. Καὶ, Ἐγώπιον γάρ εἷσι
τῶν τοῦ θεοῦ ὀφθα.λμῶν ὁδοὶ ἀνδρός εἰς δὲ πά-
σας τροχιὰς αὐτοῦ σκοπεύει. Καὶ «b μὲν κριτιχὸν
αὐτοῦ φησι’ θυσίαι ἀσεθῶν βδέΊυγμα Κυρίου:
αὐχαὶ δὲ κατευθυνόγτων δεχκταὶ παρ) αὐτῷ. Καὶ
πάλιν * Olxovc ὑδριστῶν κατασπᾷ Κύριος , ἔστησε
δὲ ὅριον χήρας (legebatur in Ms. χώρας). Τὸ δὲ
δημιουρχιχὸν αὐτοῦ οὐχ ἁπλῶς, ἁλλ' ὅτι διὰ τοῦ
ἰδίου λόγου χαὶ τῆς σοφίας πάντα ποιεῖ: ὃ μάλιστα
χαραχτηρίξει τὸν ἀληθινὸν Θεὸν, ὅτι Υἱοῦ Πατήρ
ἐστι, Λέχει γοῦν' Ὁ θεὺς τῇ σοφἰᾳ ἐθεμε.ίωσε
τὴν γῆν. Καὶ πάλιν, Ὁ θεὸς ἐποίησε χώρας xal
ἁοιχήτους, xal ἄκρα οἰχούμενα τῆς ὑπ οὐραγόν.
'Hvíxa ἠτοίμαξ τὸν οὐὗρανὸν, συμπαρήμη» αὐ-
τῷ, xal ὅτε ἀφώριζε τὸν αὑτοῦ θρόνον ἐπ ἀνέ-
µων, ἡγίκα lexvpà ἐποίει τὰ ávw νέφη, ἦμην
παρ) αὑτῷ ἁρμόζουσα. Ἐγὼ ἤμην 1j προσέχαιρε,
καθ) ἡμέραν δὲ εὐφραινγόμην ἐν προσώπῳ αὐτοῦ.
Στροφαὶ λόγων εἴρηνται, ἐπειδὴ στρέφων τις αὐτοὺς
τῇ διανοίᾳ, ἀνοίγει χαὶ εὑρίσχει τὸν ἐν αὐτοῖς ἐΥ-
κείµενον νοῦν. Οἷά εἰσι ’ Διεσώθη ἀπὸ τοῦ καύµα-
τος υἱὸς voto ' ἀνεμόφθορος γίνεται ἐν ἁμήτῳ
υἱὸς παράνομος. Καὶ πἀλιν, Ἐπιμελοῦ τῶν ἐν τῷ
πεδίφῳ xAupaor , καὶ xspsic πόαν , xal cvráqaye
χόρτον ὁρεινὸν, tra ὄχῃς πρόξατα εἰς ἱματισμόν.
Καὶ xdv, 'Eàv καθίσῃς δειπγεὶν ἐπὶ τραπέξης
δυναστῶν, γοητῶς νόει tà παρατιθέµενά σοι’
xai τὰ ὅμοια τούτοις, Δικαιοσύνης ἀληθοὺς [571]
νόησις εἴρηται, ἐπειδή τινες ἐξειλήφασι τὸ δίχαιον *
τῶν μὲν λεγόντων , Δίχαιόν ἐστι, τὸ ἀποδιδόναι ἅπερ
ἔλαδέ τις φυλάξαι ' τῶν δὲ, τὸ διδόναι καχὸν ἀντὶ
καχοῦ , xal ἀγαθὸν ἀντὶ ἀγαθοῦ. Συµδαΐνει δὲ μὴ
ἀχριθεῖς εἶναι τοὺς τοιούτους ὅρους. Mh εἴπῃς γὰρ,
Ὃν τρόπον ἐχρήσατό pot, χρῄσοµα: αὐτῷ, τίσοµαι
δὲ αὐτὸν ἅ µε ἠδίχησε. Διὰ τοῦτο οὗτος τὴν ἀληθη
διχαιοσύνην διδάσχει τούτοις» τὸ ἀληθὲς δίκαιον, τὸ
ἀποδιδόναι ἑχάστῳ τὸ ἴδιον,. Προηγουμένως μὲν
tipa τὸν Κύριον ἀπὸ cov δικαίων πόνων, «καὶ
ἁπάρχου αὐτῷ ἀπὸ σῶν καρπών δικαιοσύνης.
Ἔπειτα τίµα βασιλέα, καὶ τοῖς μὲν γονεῦσι τὸ xa0-
Ίχον ἁποδίδου, τοῖς δὲ πᾶσι τὸ ἴσον. Καὶ οὗτος μὲν
εἷς τύπος. Δεύτερος δὲ , δικαιοῦν τὴν ψυχὴν ἑαυτοῦ,
τὴν ἱσότητα φυλάττειν , ὥστε μὴ χλίνειν εἰς ἀνισό-

SYNOPSIS SCRIPTUR/£ ΘΛΟΒΑ.

$178
«nta: ἀλλὰ τῷ μὲν λογικῷ, Μή σε xaczaAd6n BovAt
χαχὴ , ἡ ἁπο.είπουσα διδασκαλίαν γεόζητος,
ἀλλὰ μετὰ βουλῆς πάντα ποίει , καὶ οἱ λογισμοί σον
ἔστωσαν χρίµατα ΄ ὥστε κχρίνειν ἑαυτὸν ἔχαστον, καὶ
τὴν μὲν ἐπιθυμίαν πᾶναν ἔχειν ἀγαθήν' Ἐπιθυμίᾳ
γὰρ δικαίων πᾶσα ἁγαθὴ. καὶ ἐπιθυμία δικαίου
δεχτή. Κατὰ δὲ τὸ θυμιχὸν, Mi) ἴσθι ἑταῖρος ἀν δρὲ
θυµώδει, gl Ào δὲ ὁργίᾶφ μὴ συνγαυ.ίζου. "0Aoy
γὰρ τὸν θυμὺν ἐκφέρει αὐτοῦ dgpwr ' ὁ δὲ σοφὸς
ταμιεύεται κατὰ µέρος. Οὕτω δὲ ἑαυτὸν ῥυθμίζων
ἄνθρωπος, τὴν ἱδίαν ἑκάστου µέρους τῆς φυχῆς
πρᾶξιν Ovi, xal ἁσινη φυλάττων, ἔσται γινώσχων
τὴν ἀληθῃ δικαιοσύνην. Κρίµατα δὲ κατευθύνειν ἐστὶ,
προηγουμένως μὲν χρίνειν δικαίως κατὰ τὸν τοῦ
θεοῦ vópov , ὣς φησι ' "Avovre σὸν στόὀμᾶ «Ἰόγῳ
θεοῦ , xul κρὶνε πάντας ὑγιῶς. Διάκριγε δὸ πό-
νητα καὶ ἀσθενη. Ὁ γὰρ εἰπὼν τὸν ἁσεθῆ , δί-
χαιός ἐστιν , ἐπιχατάρατος τοῖς Aaotc καὶ µιση--
tóc εἰς ἔθνη. Αἰδεῖσθαι γὰρ πρόσωπον ἑν κρίσει
οὗ κα.όν. Τοῦτο μὲν Ex τοῦ φανεροῦ ῥητέον ' ἔπειτα
δὲ ἵνα ὅπερ ἑτέρους xplvet τις, τοῦτο xal εἰς ἑαυτὸν
τὸ κρίµα κατευθύνῃ, xal ἑαυτὸν δοχιµάζῃ, ἐπιτιμῶν
μὲν ἑαυτῷ, ἐὰν πλεονεχτῇῃ ὁ θυμός ἐπέχων δὲ , ἐὰν
περισσεύῃ ἡ ἐπιθυμία * διεγείρων δὲ, ἐὰν ἀφυπνοῖ τὸ
λογιστιχὸν, λέγων * Ἔως απότε,ὀχνηρὰ, xacáxsucat ;
Οὕτω γὰρ ἑαυτὸν δ.χαίως ἄγων, xaX χατήχορος Eav-
τοῦ Ὑινόμενος, κρίμα κατενθύνειν µαθήῄσεται, καὶ
οὐχ ἀχούσεται παρ) ixépou* Ὁ διδάσχων ἕτερον,
σεαυτὸν οὐ διδάσχεις; ὁ Aérmow, Mi) μοιχεύσῃης»
µοιχεύεις; Ὥσπερ Ὑὰρ ὁ ὀδεύων χαὶ κατευθύνων
τὴν ὁδὸν φθάνει εἰς τὸ τέλος ΄ οὕτως ὁ χατευθύνων
χρίµατα , δίχαιος γνωσθήσεται καὶ σοφός. Παραθολαὶ
δὲ λέγονται λόγοι. ὥσπερ εἰχόνες τῶν λεγομένων.
Ἐξ αὐτῶν γὰρ διὰ τὴν ὁμοιότησα τὸ λεγόμενον χα:
παλαμδάνεται. Οὕτω γὰρ ὁ Κύριος ἔλεγεν, ὡς ὁ
Mápxo; φησί ' Τίνι ὁμοιώσω τὴν βασιλείαν τοῦ
θεοῦ, ἢ &v ποἰᾳ παραθοᾶῇ παραθἀΊωμαι αὐτήν»
ὡς τῶν κατὰ ὁμοίωσιν λεγομένων παραθολῆς οὔσης.
Καὶ γὰρ λέγων, Ὁμοία ἑστὶν ἡ βασιΆεία τοῦ θεοῦ,
ὕστερον ἐπέφερε, Διὰ τοῦτο éy παραθοαῖς αὐτοῖς
λα.ῶ. Εἰσὶν [278] οὖν τοιαῦται αἱ παραθολαί *
"Ὥσπερ ἔξοδος χιόνος ἐν ἁμητῷ κατάκαυµα ὠφε-
Aei , οὕτως ἄγγεος πιστὸς τοὺς ἁποστείῖαντας
αὐτόν. Καὶ πάλιν' Ὥσπερ ἄγεμοι, καὶ νέφη, καὶ
ὑετοὶ, οὕτως οἱ καυχώµεγνοι ἐπὶ δόσει ψευδεῖ "
xal τὰ ὅμοια τούτοις. Ῥήσεις δὲ σοφῶν clot λόγον
οὐ σεσοφισµένοι, οὐδὲ &y τῷ πιθανῷ ἁπατῶντες, ἀλλ
ἠκριθωμένοι * οὐχιὼς χατὰ πρόσταξιν δὲ λεγόμενοι,
ἀλλ ὡς παρ) αὐτῶν γνωσθέντες, xal ὡς ἀποφάσεις
αὐτῶν προσφερόµενοι * olo εἰσι" Καρδίας εὐφραι-
γοµέγης , πρόσωπον 0dAAsi* ἐν δὲ «Τὖπαις οὔσης,
σχυθρωπάξει. Καὶ, Καρδία ὀρθὴ ζητεῖ αἴσθησο'
στόμα δὲ ἀπαιδεύτων γνώσεται κακά. Καὶ, Μίσος
ἐγείρει γεῖχος πάντας δὲ τοὺς μὴ φιλονεικοῦν-
τας καλύπτει gilla. Καὶ, "Oc καταφρονεῖ zpád-
γµατος , καταφρογηθήσεται ὑπ αὐτοῦ ' ὁ δὲ go»
θούμεγος ἐντολη», οὗτος ὑγιαίνει. Tov μὲν γὰρ
ἄλλων ἀνθρώπων οἱ λόγοι χατὰ πλεῖστον ἀμφίδολοι
τυγχάνουσιν ὄντες * οἱ δὲ τῶν σοφῶν, οἷοί εἰσιν οὗτοι,
ἀληθεῖς εἰσιν, xal πανταχόθεν ἠχρίδωνται, ὥστε
μηδὲ ἀντιλέγεσθαι αὐτούς. Καὶ οἱ μὲν ἄλλο: ἄνθρω-
mot ἀπὸ τοῦ τέλους γνωρίζουσι τὸ πρᾶγμα ' οἷόν
ἐστιν, ὅτι ὁ ἄδιχος φαῦλός ἐστι, xal ὁ μοιχὸς οὐ xa-
λός . τοῦτο δὲ xai παντὶ δῆλον ἂν cr. Οἱ δὲ σοφοὶ -

$19
τὰς ἀρχὸς τῶν πράξεων προλέγουσιν, ἵν ἕκαστος
γινώσχων τὰς ἀρχὰς τῶν xaxov φυλάττηται, xai
ὥσπερ σύμθολον τῶν τῆς φυχῆς χινηµάτων παραγ-
γἐλλουσιν, οἷά ἐστι τὰ προειρηµένα * Micoc ἐγείρει
veixoc , πάντας δὲ τοὺς μὴ φιογειχοῦντας xa-
{9ύπτει guía. Ὁ vxo φίλερις ἀπὸ µίσους ἔχει τὴν
épyhv τῆς τοιαύτης χαχίας, xal οὐχ ἄν τις εἶποι
ἀγαπᾶν τὸν φιλονειχοῦντα. Πάλιν δὲ ἐχ τοῦ ἑναντίου
ὁ μὴ φιλονειχῶν, γνώρισμα ἀγάπης ἔχει. Καὶ oóx ἂν
τις εἶποι φιλόνειχον τὸν ἀγαπῶντα * ὡς πάλιν τὸ, Εν
ἐπιθυμίαις ἐστὶ zac ἀεργός' καὶ πᾶς ὀξύθυμος
πράσδει μετὰ ἀθου.Ί/ας.Τοῦ γὰρ &spyoo ἐσήμανε vv
ψΨνχὴν ἓν πάσαις ἐπιθυμίαις βεθυθίσθαι, χαὶ τὸν ὀξύθυ-
μον μηδεµίαν ἔχοντα βουλὴν ὀρθὴν ἐδήλωσε. Καὶ ὅλως
οὗτοι τὰ ἠθιχὰ μᾶλλον ἀπαγγέλλουτι, τΏν ἀρχὴν τῆς
πράξεως, ὅθεν συνίστανται, λέγοντες, ὅτι τῆς μὲν φιλο-
νειχκίας προηχεῖται μῖσος ' τοῦ δὲ μὴ φιλονειχεῖν πρρη-
γεῖται ἀγάπη, χαὶ τῆς μὲν ἀεργίας προηγεῖται ἡδονῆ
γαχή ' τοῦ δὲ ὀξυθύμου προηγεῖται ἀθουλία ' xat τοῦ
μὲν ἐξουθενημένου ἀρχή ἐστι τὸ χατα.ρονεῖν αὐτὸν
τοῦ νόµου τῆς δὲ ὑγείας προηγεῖται ὁ φόθος τοῦ
θεοῦ * xav τῆς μὲν ἁπωλείας τῆς φυχῆς ἐστιν ἀρχὴ
*) ἀφύλαχτον ἔχειν τὺ στόµα * τοῦ δὲ πτοεῖσθαί τινα
προηγεῖται dj προπέτεια. Οὕτω δὲ ἑχάστην ῥῆσιν àva-
λύων, εὑρήσεις εἰρημένην χαὶ γεγραµµένην ὑπὲρ τοῦ
τοὺς ἀχούοντας xal µανθάνοντας τὰς ἀρχὰς τῶν χα-
x&v xai τῶν ἀγαθῶν, φεύγειν μὲν τὰ φαῦλα, πράτ-
τειν δὲ τὰ ἀγαθά. Αἰνίγματα δὲ xal σχοτεινοὶ λόγοι,
οἵτινες ἀσφαλεῖς μὲν οὕτως εἰσὶν, ὥστε ἀνιᾷν τὸν ἓν-
τυγχάνοντα τὸ μηδὲν ἐμφαίνειν, urbé τινα ὑπόνοιαν
παρέχειν ' ἐρευνώμενοι δὲ ὅμως δειχνύουσι τὸν ἓν
αὑτοῖς νοῦν. Οἷοί clot: Τῇ βδέ..1ῃ τρεῖς θυγατέρες
ἦσαν, ἁγαπήσει ἀγαπώμεναι"' καὶ αἱ τρεῖς αἆ-
ται ", xal ἡ τετάρτη οὐκ ἠρχέσθη εἰπεῖν, 'Ixavóv.
"Aónc, xal ἔρως γυγαικὺς, καὶ τάρταρος, καὶ γῆ
οὐχ ἐμπιπαμένῃη |579] ὕδατος, xal ὕδωρ xal zip
οὗ μὴ εἴπωσυ", Ἀρχεῖ. Καὶ πάλιν’ Τρία δέ ἐστιν
'ἀδύνατά µοι νοῆσαι, xal τὸ τέταρτον οὐκ ἐπιγι-
*00 X0 * ἴχνη ἀετοῦ πετοµένου, xal ὁδοὺς ὄφεως
ἐπὶ πέτρας, xal τρίδους vnóc πογτοπορούσης, xal
ὁδοὺς ἀγδρὸς ἐν νεότητι' καὶ ὅσα τοιαῦτά ἐστιν
᾽αἰνίγματα * ἕτερα γάρ τινα δηλοῖ, xaX ἑτέρων ἔννοιαν
παρίστησι ' xal ἀσαφῃη μέν ἔστι, χεχρυμµένον δὲ
ἔχει τὸν νοῦν. Καὶ ἡ μὲν περιοχὴ τοῦ βιθλίου τῶν
1]αροιμιῶν τοῦτον ἔχει «bv τρόπον.

Ἡ δὲ ἀνακεφαλαίωσις ἓν τούτοις. "Ev προοιµίοις
περὶ αὐτῶν τῶν παροιμιῶν Σο.Ίομῶντος υἱοῦ Aavió,
ὃς ἐδασίευσε ἐν Ἱερουσα.ἡμ, τοῦ γνγῶναι cogíar
xal παιδείανγ. Καὶ ὅτι ᾽Αρχὴ σοφίας φόδος Κυρίου.
Περὶ «o9 ἀχούειν νόµους πατρὺὸς, xaX μὴ ἁπώσασθαι
θεσμοὺς μητρός. Περὶ τοῦ μὴ πλανηθῆναι, μηδὲ συµ-
πορεύεσθαι ὁδοὺς μετά τῶν συντελούντων ἄνομα
ποινὸν Υὰρ βαλάντιον χέχτηνται. "Oct σοφία ἓν ἐξό-
δοις ὑμνεῖται, ἀσεθεῖς δὲ ἐμίσησαν αἴσθησιν. Ἐπειδὴ
ἐχάλουν, χαὶ οὐχ ὑπήχουσάν µου, διὰ τοῦτο, ὅταν
χαλέσωντσί µε, οὐχ ὑπακούσομαι αὐτῶν. Περὶ τοῦ,
Δέχου ῥήσεις éxcoAov, xal εἰσαχούσεται σοφίας
τὸ otc σου, ἵνα συνήσ]ς δικαιοσύγη» καὶ κρέμα. "Q
οἱ καταιπόγτες ὁδοὺς εὐθείας, xal χαίροντες ἐπὶ
διαστροφῇ χαχῇ. Περὶ τοῦ, Μή σε χατα.]άδῃ BovA3
καχη, ἵνα εὕρῃς τρίδους δικαιοσύγης Aeíac. Περὶ

2 Supple e Bibl. οὐκ ἐνεπίμπλασαν αὐτήν.

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ATL HIEP. CONSTANTINOD,

9:4
τοῦ p, ἐπιλανθάνεσθαί σε τήρησιν νόµου, ἵνα ax co-
θιώσῃς ἐν εἰρήνη. Περὶ τοῦ εἶναί σε πεποιθότα €,
Gv] xapbla ἐπὶ θεῷ, xat μὴ εἶναι φρόνιμον παρ᾽ Éav-
τῷ, ἀλλὰ τιμᾷν τὸν Κύριον ἀπὸ τῶν δικαίων πόνων.
Περὶ τοῦ μὴ ὁλιγωρεῖν παιδείας Kuplovu * "Ov γὰρ
ἀγαπᾷ Κύριος, παιδεύει. Καὶ, Μακάριος ἄνθρωπος
ὃς εὕρῃ σοφἰαν. Περὶ τοῦ μὴ παραῤῥύεσθαί σε,
ἀλλὰ τηρεῖν βουλὴν καὶ ἔννοιαν, ἵνα ἔσται ἴασις τῇ
σαρχί σου. Περὶ τοῦ μὴ ἀποσχέσθαι εὖ ποιεῖν ἑνδ-η,
ἠνίκα ἂν ἔχη fj χείρ σου βοηθεῖν. Καὶ, ΜΗ «έχταινε
ἐπὶ σῷ qu καγὰ, ὅτι ἀχάθαρτος ἐνώπιον Κυρίου πᾶς
παράνομος. "Ότι, Κύριος ὑπερηφάνοις ἁγτιτάσσε-
ται, ταπειν ος δὲ ιεταδίδωσι χάριν. Καὶ περὶ του
ἀχούειν παιδείας πατρός. Περὶ τοῦ, Yià, ἐμῃ ῥήσει
πρόσεχε, καὶ πάσῃ ουλακῇ τρει cijv καρδία»,
xai Κύριος ὀρθὰς ποιήσει τὰς τροχιάς σου. Περὶ τοῦ
μὴ προσέχειν φαύλῃ Υυναικί’ Ὁδοὺς γὰρ ζωης οὗ
µετέρχεται, μακρὰν ποίησον áz' αὐτῆς σύγοδο...
Περὶ τοῦ, Πῖνε ὕδατα ἀπὸ σῶν ἀγγείων * καὶ Ἡ
πηγἡ τοῦ ὕδατός σου ἕστω σοι ἡδεῖα. Ἐν γὰρτῇ
ταύτης σοφίᾳ συμπεριφερόµεγος, oA Aon tóc ἔσῃ.
"I0. πρὺς τὸν μύρμηκα, ὢ ὀκγηρὲ νεανία, xal
γίνου σοφώτερος ’ ὅτι πο..1ὴν év τῷ ἀμητῷ zc
gira, τὴν παρἀχυσιν b. Περὶ τοῦ πορεύοντος πρὸς
τὴν µέλισσαν, Kal µάθε ὡς ἑργάτις ἐστί. Περὶ τοῦ.
"ως πότε, ὀκνηρὲ, χατάκεισαι; Ὀλίγον μὲν ὑπνοῖς,
ὀλίγον δὲ κάθησαι. Διὰ τοῦτο ἑξαπίνης ἔρχεται d
ἁπώλειά σου. Περὶ φυλαχῆς νόμων πατρός "Ori
Ίύχνος ἐντο.ῶν xal φῶς ἐστι καὶ ζωης ὁδός. Περὶ
τοῦ, ᾽Αποθέσει € τις πὂρ ἐν κὀ.πῳ, τὰ δὲ Ἱμάτια
αὐτοῦ οὗ χαταχαύσει; 3) περιπατήσει ἐπ ἀνθρά-
χων πυρὺς, τοὺς δὲ πόδας οὐ κατακαύσει οὗτος:
Ὁ εἰσεθὼν [580] εἰς 1υγαῖκα ὕπαγδρον οὗκ
ἀθωωθήσεται. Περὶ τοῦ, Οὺ θαυμαστὺν ἐὰν x.A&-
πῖων ἁἰῷ τις ' κέπτει yàp ἵνα ἐμπάήσῃ tuv
Vruxyly αὐτοῦ πεινῶσαν' à δὲ μοιχὸς δι) ἕνδειαν
«ρενῶν ἀπολεῖ τὴν γυχἡν αὑτοῦ. Περὶ τοῦ, Τίμα

τν θεὸν, καὶ ἰσχύσεις. xul φύ.λασσε ἐμὰς ἐ)το-

-λὰς, xal ἐπίγραφψον αὑτὰς ἐπὶ có π.ἱ]άτος τῆς
καρδίας σου, ἵνα τηρήσωσί σε ἀπὸ Υυναικὲς dA-
«Τοτρίας xal πόργης. Περὶ τοῦ κηοῦξαί σε σοφίαν,
ὅτι ἐπ᾽ ἄχρων τῶν ὑψηλῶν ἔστιν, ὅτι τιµιωτέρα ἑἐστὶν
ἀργυρίου, xoi γνησιωτέρα ὑπὲρ χρυσίον δξδοχιµα-
σµένον, χαὶ ὅτι, Φόθος Κυρίου μισεῖ ἁδιχίαν, Περὶ τοῦ,
Κύριος ἔκτισέ µε ἀρχὴν ὁδῶν αὐτοῦ elc ἔργα ab-
τοῦ. Περὶ τοῦ, ὅτι Ἡ σοφία ᾠκοδόμησε ἑαυτῇ
οἶκον. Περὶ τοῦ, "EAerye σοφὸν., xal ἀγαπήσει
σε. ἸΕὰν cogóc γένῃ, σεαυτῷ ἔσῃ, xal τοῖς x.in-
σίον cov * ἑὰν' δὲ κακὸς ἀποθῇς, μόνος ἀγτ.ιήσεις
τὰ κακά. "Ort γυ»ἡ ἄφρων xal θρασεῖα, ἐνδεὶς
γωμοῦ Ίίνεται. Πεγία ἄνδρα cazttvoi* υἱὸς Cà
πεπαιδευµέγος σοφὸς ἔσται. Μνήμη δικαίου μετ)
ἐγχωμίω». "Oc πορεύεται áxAoc, πορεύεται xe-
ποιθώς. "Oc ἐκ χει.Ίέων προφέρει coglav, ῥάέξὲῳ

“τύπτει ἄνδρα ἀκάρδιον. ᾿Οδοὺς ζωῆς «φν.]άσσει

παιδεία κα.ύπτουσι δὲ ἔχθρα» χείλη δίκαια.
"Agpur πράσσει xaxá * στόμα δὲ διχαίου ἀποστά-

b Ribl. παράθεσιν. Mox legendum videlur περὶ τοῦ, Tlo-
ρεύθητν. cum Bibl.

ε Sctib. ἀποθήσει. Dibl. ἀποδήσει et ἀποδέσει. Sup
versus 28 capitis sexti aliter legitir in Bibliis.

$19

quie dicuntur. Ex ipsis enim per similitudinem quod
dicitur intelligitur. Ita namque Dominus , ut ait Mar-
cus, dicit : Cui assimilabo regnum Dei ? aut qua para-
bola adumbrabo illud (Marc. 4. 50) ? utpote cum para-
bola sit de rebus per similitudinem dictis. Cum dixis-
sct enim : Simile est regnum Dci, deinde intulit, 1deo
in parabolis loquor illis (Matth. 45. 51. 55 et 15). Πιι-
jusmodi itaque sunt parabole : « Sicut emissio nivis
m messe allevat aestum , sic nuntius fidelis iis qui mi-
serunt eum * ( Prov. 25. 15). Et rursum : « Sicut
venti, et nubes et pluviz , sic qui gloriantur in dono
mendaci » (Ibid. v. 14), et his similia. Dicta porro
sapientum sunt, non sophismata verborum , neque
sermones probabilitatis specie decipientes, sed veri ct
accurati : non quasi jussione cujusdam habiti, sed per
se noti, et quasi sententiz corum prolati. Quales
sunt : « Corde Ixtante , floret vultus; cum autem in
tristitia est, deprimitur » (Prov. 15. 15). Et « Cor re-
ctum quarit sensum; os autem indisciplnatorum co-
gnoscet mala » (Ibid v. 14). Et, « Odium excitat con-
tentionem : omnes autem 6086, qui contentiosi non
sunt, contegit amicitia » (Prov. 10. 12). Et, « Qui ne-
gotium contemnit contemnetur ab ipso: qui vero man-
datuin veretur, ille sanus est » (Cap. 13. 15). Aliorum
namque hominum sermones ut plurimum ambigui
sunt : sapientium vero, quales sunt isli, veri sunt, et
omni ex parte accurati, ita ut minime ipsis contradi-
catur. Et alii quidem homines ex finc operis ren de-
clarant ; cujusmodi est illud : Iniquus res est mala ;
et meechus pravum quid est, quod cuivis manifestum
est. Sapientes autem initium operum pr:edicunt , et
quasi symbola animi motum prznuntiant, ut quisque,
agnitis malorum principiis , sibi caveat , qualia sunt
superius dieta : Odium suscitat contentionem , omnes
autem , qui non contendunt , contegit amicitia. Conten-
tiosus elim ex odio malitize hujus principium habet,
ncc quispiam dixerit contentiosum se diligere. Contra
qui contentiosus non est , dilectionis indicium habet.
Nec contentiosum quispiam dixerit cum qui diligit ,
ut rursum dicitur: In concupiscentiis est omnis otiosus
(Prov. 15. 4) ; et, Iracundus absque consilio agit (Prov.
44. 17). Nam otiosi animam significat in omnibus
concupiscentiis esse demersam , et iracundum , nul-
h m rectum habere consilium ostendit. Ili itaque
plane morcs declarant , et actionis principium , unde
erdiatur, dum aiunt, odium pr:xcedere rixas : cari-
tatem esse principium et causam , qua vitantur con-
t ntiones : otio pr:eire pravam voluptatem ; iracundo
prxire consilii inopiam : et causam quare quis despi-
ciatur, esse contemptum legis : quod sanitatem prie-
« edat timor Dei : item quod principium perniciei ani-
"3? Sit, non custodire os suum , quod terrori pr:eeat
temeritas. Si eo modo singula dicta expenderis , de-
prehendes ea ideo esse scripta atque prolata , ut qui
; udierint. bonorum | malorumque principia edocti ,
prava fugiant, bona operentur. ZEnigmata porro et
obscuri sermones , ita caute sunt posita, ut eum qui
legerit narore afficiant, quod nihil statim exhibeant
nullumque sensum subindicent : attamen dum accu-

SYNOPSIS SCRIPTUR/E SACRLE.

$74

rate expenduntur, suam sententiam indicant. Qualia
sunt : « Sanguisugz» tres erant filis admodum dilectz,
et hx tres et quarta non dicunt , Satis est. Infernus ,
et amor mulieris et tartarus , et terra quz non satu-
ratur aqua, aqua et ignis numquam dicunt, Satis est »
( Prov. 50. 15. 16). Et iterum : « Tria sunt quz in-
tellectu mihi sunt impossibilia , et quartum non co-
gnosco : vestigia aquil:e volantis, et vias serpentis
supra petram , οἱ vias navis in mari euntis , οἱ vias
viri in adolescentia » (Ibid. v. 18. 19) ; et quzcumque
ejusmodi sunt :»nigmata : alia namque statim indi-
cant , aliam tamen sententiam exhibent : et obscura. —
quidem sunt , absconditum vero sensum habent. Et
compendium quidem libri Proverbiorum ad hunc se
habet modum.

Recapitulatio autem ejus his comprehenditur, In
prooemiis agitur de ipsis roverbiis Salomonis filii Da-
vid, qui regnavit in Jerusalem, ad sciendam sapientiam
el disciplinam (Cap. 1.1. 2). Quod principium sapiens
Lx sit timor Domini (Ibid. v. 7). De audiendis legibus
patris, et de non respueuda disciplina matris. De non .
errando, et quod non sit via capessenda cum iis qui
operantur iniqua : commune namque marsupium ilii
possident. Sapientia in exitibus prxdioet ; impii au-
tem oderunt sensum. Quoniam me vocante, non au-
dierunt, ideo cum vocabunt me, non audiam eos
(Ibid. v. 24. 28). Item illud, Accipe dicta mandato-
rum, et audiet sapientiam auris tua, ut. intelligas justi-
tiam el judicium (Cap. 9. 1. 2. 9). Ve qui derelinquunt
vias rectas, et. deleclantur in subversione mala (Ibid.
v. 15. 14). Hlud ctiam, Ne te apprehendat consilium
malum, ut invenias semitas justitie planas (lbid. v. 19.
20). ltem, Ne obliviscaris legis custodiam, ut longz-
vus sis in. pace. Quod toto corde debeas in Domino
confidere, nec 6556 prudens in temetipso, sed hono-
rare Dominum ex justis laboribus. Quod non negli-
genda sit disciplina Domini ; Nam quem diligit Domi-
nus castigat (Cap. 3. 12). Et, Deatus liomo qui invc-
nerit. Sapientiam, Quod non debeas emolliri. ac dif-
fluere, sed servare consilium et intelligentiam ;. ut
sit. medela carni tux. Quod non dcbeas desistere a
beneficio indigenti przstando, cum habuerit manus
tua unde ipsi opem ferat, neque machinari mala ad-
versus amicum tuum, quia immundus coram Domino
omnis iniquus erit. Quia Dominus superbis resistit,
humilibus autem dat gratiam (Ibid. v. 54). De audienda
disciplina patris. Item illud, Fili, dictis meis attende,
et omni custodia serva cor tuum, et Domiuus rectas fa-
ciet orbitas tuas (Cap. 4. 20. 25. 27). Quod non at-
tendendum prava mulieri ; Vias enim vite non ingre-
ditur ; ab ejus consortio te procul remove (Cap. 5. 6.
8). Item illud: Bibe aquas ex vasis tuis; ct, [ους
aque tuc sit tibi suavis (Ibid. v. 45.48). In ejus cuum
sapientia versans, diuturne ages (Ibid. v. 49). Vade ad
formicam, o piger adolescens, et esto sapientior : quia
multum in messe parat acervum. De eo qui vadit. ad
apem, E! disce quomodo operatrix sit (Cap. 6. 6. 8).
lllud etiam : Usquequo, piger, jaccs (Ibid. v. 9)? Pau-
lulum dormis, paululum vero scdes. Ideo repcute

91$

veniet pernicies tua (Cap. 6. 10. 15). De eustodia
legum patris : Quod lucerna mandatorum sint. et lux
et via vite ( Ibid. v. 25). lllud etiam : Deponet quis
ignem in sinu, vestimenta autem. sua non. comburet ?
aut ambulabit super carbones ignis, pedes autem suos
non incendel (Ibid. v. 27. 28)? Qui ingreditur ad mu-
lierem conjugatam, non innocens erit (bid. v. 29 ).
Jtem, Non niirum si quis furtum faciens deprehenda-
tur ; furatur enim ut impleat animam suam esurientem :
sochus autem ob inopium mentis perdet animam suam
(Jbid. v. 20. 52). liem, Cole Dominum, et potens eris,
et custodi mandata mea, εἰ describe illa in. latitudine
cordis (ui, ut cuslodiant te a muliere aliena el meretrice
(Cap. 1. 2. 5. 5). Quod debeas praedicare sapientiam,
quz in excelsis verticibus est, quia pretiosior est ar-
gento, et generosior auro probato : et quod timor
Domini odio habeat injustitiam (Cap. 8. 1. 2. 11.
40). lllud item, Dominus creavit me initium. viarum
suarum in opera sua (lbid, v. 292). ltem illud : Sapientia
edificavil sibi domum (Cap. 9.1). Item, Argue sapientem
et te dilige. Si sapiens (ueris, tibimetipsi eris et proximis
tuis; $i autem. improbus evaseris, solus hauries mala.
Mulier stulta et audux cibo indigebit ( Ibid.v. 8. 12.
43). Paupertas virum huniiliat : filius autem disciplinis
educatus sapiens erit. Memoria justi cum laudibus. Qui
ambulot eimpliciter, ambulat confidenter. Qui ex labiis
profert sapientiam, virga percutit virum corde destitu-
tum. Vias vit& custodit disciplina ; tegunt. autem ini-
wiicitiam labia justa. Stultus. perpetrat mala; os au-
tem justi stillat sapientiam (Cap. 10. 4. 7. 9. 10. 15.
47. 48. 25. 91). Contra idololatras, qui ex auro,
et argento, aut lapidibus aut lignis, idola faciunt.
Quod per lignum salus sit credentibus. Circa eos qui
$dola eonflant, et eum qui idola pingit. De malis om-
nibus per idololatriam partis. De impio cultu, et
quanta in eo mala. De figulo, et de idolis figlinis. De
' idolis omnibus qux coluerunt gentiles. De iufestis-
simis animalibus, serpentibus, felibus, et similibus.
Quod Deus beneficus Israeli pro ranis ipsi coturni-
cem dederit.

N

Multa, at puto, desiderantur.
SYNOPSIS SIRACI.

De timore Dei, quod irasci non oporteat, quod sine
hypocrisi accedendum sit ad Deum : de tentationibus
et de patientia : de parentibus honorandis, de zqui-
tale : quod non oporteat quxrere profundiora iis, qu:e
jussa sunt, de eleemosyna et pupillorum patrocinio.
De sapientia, de pudore noxio et utili : multa hic de
noxio edisscrit, Quod non oporteat desiderio pecu-
niaruu se dedere, neque putare nos impune peccare,
etiamsi non statim poenas demus : patiens enim est
Deus, oportetque illum placare. De verborum futili-
tate, de superbia, de probandis amicis, de disciplina,
de rebus utilibus audiendis. De non peccando, de
non mentiendo, de futilibus non dicendis, de non
iterando serinone in precatione; id est, qux promi-
seris Deo, nc differas. De muliere, dc famulis, peco-

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP

916

ribus, de filiis, de patre, de pietate erga Deum, de
lionore sacerdotibus exhibendo, de visitandis afflictis,
De non litigando, de non exprobrando, de non de-
spiciendis narrationibus senum sapientium. De tem-
perantia, de amicitia, de non. :2mulando peccatores.
De judice prudente ct stulto, de superbia, de :equi-
tate, de nen vituperaundo sine judicio, et sine exa-
mine. De vitandis iniquis. De divitum cultu, qui a
multis exhibetur, et de quorumdam inter illos ava-
ritia. De parcis, quos θρῖπας appellant (a), qui aliis
non impertiunt. Dc possessioue sapientix, de libero
arbitrio. Melius esse liberis carere, quan inpro-
bos habere. Nihil latere Deum. De creaturis, de
hominis formatione, de honore quo exornatus est.
De lege data, de cleemosyna et penitentia, de luxu
el lascivia non amplectenda. De custodia mysteriorum
scu arcanorum, de stulti pudore noxio. Quod de pec-
catis paenitentia sit agenda, de ambitione et avaritia
fugiendis, de sapiente et stulto, de filia petulanti, de
inconsiderantia stulti, de mente firma, de non le-
quendo sine cautela. De compunctione pro peccatis
habenda, de non jurando, de sapientia. De muliere
rgala et bona, de negotiatoribus, de iis qui revelaut
arcana. De illo qui in faciem laudat, retro irridet. De
condonandis proximo delictis. De lingua dolosa, de
mutuo dando proximis sine usura, sed egentibus com-
modando. De educandis accurate liberis, dc famulis,
de brutis, de somniis. De timentibus Deum, de sa-
crificiis ex iniquitate partis, de oblationibus ex ju-
stitia. De amore pecunixz, de crapula, de ebrietate.
Quod hominibus una natura constitutio; voluntatis
vero propositum diversum, alios benedici, alios ma-
ledici procuret. De medicina, quod non oporteat ni-
mia tristitia teneri. Quod oporteat a lege et a legibus
Dei coliberi. De operibus Dei, de suppliciis, de
liumana natura, quod ea. multis repleta sit cxedibus et
Sollicitudinibus. De operibus Dei.

SYNOPSIS EORUM QU/E AR JSAIA PROPHETA DICTA
SUNT.

Accusatio [Lraelis ejusque calamitas; ac reprobatie
sacrificiorum, adhortatioque ad meliorem vitam. Pro-
phetia de Ecclesis, et de futnra paee. Accusatio Israe-
lis, et futura obsidio. Accusatio deliciarum eorum ef
superbix. Reprobatio Israelis per vinez similitudinem.
Criminatur principes Israclis ob avaritiam et ebrieta-
tem, ipsis desolationem vaticinatur. Minatur iis qui
pseudoprophetas prophetis przferunt. Ascensus ho-
stium illorum. Visionem conspicit, in qua ejus labia
purgata fuere. Exercitum admovet Syrorum rex cum
Israelitis contra Jerusalem, et vaticinatar fsaias de
Christo, et vastitate Jerusalem, deque ascensu Nabu-
chodonosoris. Prophetia de iis qui in Christum cre-
dituri sunt. De fortitudine, superbia et pernicie Assy-

(a) Hunc locum respicit 14, 5 : iro parco non bonre sim
diviti .Parcos autem θρῖτα; vocabant.ESt vero δρ gemus ver-
miculi secundum Suidam, quod ligna et cornua corrodebct.
Hinc parcos et avaros θρῖτας vocarunt.

318

ἅι σοφίαν. Κατὰ εἰδωλολατρῶν, Ex χρυσοῦ xal
ἀργύρου, ἢ λίθων, ἢ ξύλων εἰδώλων (I. εἴδωλα) xa-
τασχευασαµένων. "Οτι ἑἐστὶ σωτηρία διὰ ξύλου τοῖς
πιστεύουσι. Τὰ περὶ εἰδωλοποιῶν, ἢ ζωγραφοῦντος
εἴδωλα. Περὶ πάντων τῶν χἀχῶν τῶν Ev εἰδωλολα-
τρείᾳ. Περὶ ἀσεδοῦς θρησχείας, xai ὅσα iv αὐὑτῇ
χαχά. Περὶ τοῦ χεραµέως, καὶ τῶν χεραμικῶν εἰδώ-
λων. Περὶ πάντων τῶν εἰδώλων τῆς τῶν ἐθνῶν λα-
τρείας. Περὶ τῶν ἐχθίστων ζώων, ὄφεων, αἱλούρων,
χαὶ τῶν ὁμοίων. "Οτι εὐηργέτησεν ὁ Θεὸς τὸν Ἱσραὴλ
ἀντὶ βατράχων ὁρτυγομήτραν.

Σύγοψις τοῦ Σιρἀχ.

Περὶ φόδου θεοῦ *, περὶ τοῦ μὴ Ουμοῦσθαι, περὶ
τοῦ δεῖν χωρὶς ὑποχρίσεως προσιέναι si, περὶ πει-
ρασμῶν χαὶ ὑπομονης, περὶ τιμῆς τῆς εἰς τοὺς Yo-
νεῖς, περὶ ἐπιεικείας, περὶ τοῦ μὴ δεῖν ζητεῖν βαθύ-
τερα τῶν προστεταγµένων, περὶ ἐλεημοσύνης xaX
ὀρφανῶν προστασίας. Περὶ σοφίας, περὶ αἰσχύνης
βλαθερᾶς xaX ἔπωφελοῦς' πολλὰ δὲ περὶ τῆς βλαθερᾶς
ἐνταῦθα λέγει, Περὶ τοῦ μὴ δεῖν δεδόσθαι τῷ πόθῳ
τῶν χρημάτων, μηδὲ οἵεσθα. ἀτιμωρητὶ ἁμαρτάνειν,
xàv παραντίχα μὴ δῶμεν τὴν τιµωρίαν * μακρόθυ-
poc γάρ ἔστιν ὁ θεός - δεῖν δὲ ἐξιλάσασθαι b αὐτόν.
Περὶ φλυαρίας, περὶ ὑπερηφανίας, περὶ φίλων δοχιµα-
σίας, περὶ παιδείας, περὶ ἀχροάσεως ἐπωφελοὺς. Περὶ
τοῦ μὴ ἁμαρτάνειν, μὴ φεύδεσθαι, μὴ φλναρεῖν, μὴ
δευτεροῦν λόγον ἐν προσευχῆ ' τουτέστιν, ἐν olg ἂν
ὑπόσχῃ θεῷ, μὴ ὑπέρθῃ. Περὶ γυναιχὸς, περὶ οἰχετῶν,
[981] περὶ χτηνῶν, περὶ τέχνων, περὶ πατρὸς, περὶ
τῆς χατὰ Ocbv εὐλαθείας, περὶ τῆς εἰς τοὺς ἱερεῖν
τιμῆς, περὶ τῆς εἰς τοὺς χαχουµένους ἐπισχέφεως.
Περὶ τοῦ μὴ µάχεσθαι, μὴ ὀνειδίζειν, μὴ παρορᾷν
διηγημάτων σοφῶν γερύντων. Περὶ σωφροσύνης, περὶ
φιλίας, περὶ τοῦ μὴ ζηλοῦν ἁμαρτωλούς. Περὶ χριτοῦ
συνετοῦ χαὶ ἄφρονος, περὶ ὑπερηφανίας, περὶ ἔπιει-
χείας, περὶ τοῦ ph ἀχρίτως xal ἀνεξετάστως µέμφε-
σθαι. Περὶ τοῦ φυλάττεσθαι τοὺς πονηρούς. Περὶ’τῆς
τῶν πλουσίων θεραπείας, ἧς παρὰ πολλῶν τυγχά-
νουσι, xai περὶ τῆς ἑνίων αὐτῶν πλεονεξίας. Περὶ
µιχρολόγων, οὓς θρῖπας καλοῦσι *, τοὺς μὴ µεταδι-
δόντας ἑτέροις. Περὶ χτήσεως σοφίας, περὶ τοῦ αὗτε-
ξουσίου. Περὶ τοῦ ἄπαιδα εἶναι, f πονηρὰ τέχνα
ἔχειν. "Οτι οὐδὲν λανθάνει τὸν Θεόν. Περὶ τῶν χτι-
σµάτων, περὶ τῆς τοῦ ἀνθρώπου πλάσεως, xal τιμῆς
ἧς ἐτιμήθη. Περὶ τῆς τοῦ νόµου δόσεως, περὶ ἐλεη-
μοσύνης xai µετανοίας, περὶ τοῦ μὴ] ἁἀσωτεύεσθαι.
Περὶ φυλαχῆς μυστηρίων, περὶ ἄφρονος αἰσχύνης
βλαθερᾶς. Περὶ τοῦ μετανοεῖν ἐπὶ ἁμαρτήμασι, περὶ
τοῦ μὴ πλεονεχτεῖν, περὶ συνετοῦ xal ἄφρονος, περὶ
Ουγατρὸς θυσίας d, περὶ ἀπροσεξίας μωροῦ, περὶ
διανοίας στεῤῥᾶς, περὶ τοῦ μὴ ἁπαραφυλάκτως φθέγ-
γεσθαι. Περὶ τοῦ κατανύττεσθαι τοῖς ἁμαρτήμασι,
περὶ τοῦ μὴ ὀμνύναι, περὶ σοφίας. Περὶ γυναιχὸς
πονηρᾶς χαὶ ἀγαθῆς, περὶ ἑμπόρων, περὶ ἐχλαλούν-
των μυστήρια. Περὶ τοῦ εἰς πρόσωπον ἐπαινοῦντος,
ὕστερον δὲ χλευάζοντος. Περὶ τοῦ ἀφιέναι τῷ πλη-

* Sic fere Synopsis Athanasio tributa.
b Coisl. ἐξωάσχεσθαι,

SYNOPSIS SCRIPTUILE SACRE.

516

σίον τὰ εἰς αὐτὸν πλημμελούμενα ». Περὶ γλώσσης
δολίας, περὶ τοῦ δανείζειν τῷ πλησίον, οὐχὶ τόχους
λαθεῖν, ἀλλὰ χιχρᾷν τῷ δεομένῳ. Περὶ τοῦ ἐπιστρό-
φως παιδεύειν τέχνα, περὶ οἰχετῶν, περὶ ἁλόγων,
περὶ ἐνυπνίων. Περὶ τῶν φοθουµένων τὸν sbv, περὶ
τῶν ἐξ ἁδιχίας θνσιῶν, περὶ προσφορῶν τῶν Ex δι-
χαιοσύνης. Περὶ φιλαργυρίας, περὶ λαιµαρχγίας, περὶ
µέθης. "Οτι dj μὸν κατασχευἡ τῆς φύσεως τοῖς àv-
θρώποις µία * τὸ δὲ τῆς προαιρέσεως διάρορον, τοὺς
μὲν εὐλογεῖσθαι, τοὺς δὲ χαταραθῆναι ἐποίησε. Περὶ
ἰατρείας, περὶ τοῦ μὴ ἄγαν κρατεῖσθαι λύπῃ. Περὶ.
τοῦ δεῖν τῷ νόµῳ xal τοῖς τοῦ Θεοῦ νόµοις χρατ:ῖ-
σθαι. Περὶ τῶν τοῦ Θεοῦ ἔργων, περὶ τῶν τιμωριῶν,
περὶ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ὅτι πολλῶν ἐμπέπ)η-
σται φόνων χαὶ φροντίδων. Περὶ τῶν τοῦ θεοῦ ἔργων.

Loroyuc τῶν τῷ προφήτῃ ᾿Ησαϊᾳ εἰρημέγω»,

Κατηγορία τοῦ Ἰσραὴλ χαὶ συμφορὰ, χαὶ παρα[-
τησις θυσιῶν, χαὶ παραἶνεσις βελτίονος βίου. Προφη-
τεία περὶ τῆς Ἐχχλησίας, xat τῆς ἑσομένης εἰρήνης.
Κατηγορία τοῦ Ἱσραὴλ, χαὶ πολιορνία ἑσυμένη. Κατ-
Ἠγορία τῆς τρυφῆς αὐτῶν xal τῆς ὑπερηφανίας.
Αποθολὴ τοῦ Ἱσραἡλ διὰ τοῦ παραδείγµατος τοῦ
ἀμπελῶνος. Διαθάλλει τοὺς ἄρχοντας τοῦ "Iopah εἰς
πλεονεξίαν χαὶ εἰς µέθην, καὶ προλέγει αὐτοῖς ἑρή-
µωσιν. Καὶ ἀπειλεῖ τοῖς προτιμῶσ. τοὺς ψευδοπροφῇ-
τας [582] τῶν προφητῶν. "Ανοδος τῶν πολεμίων αὖ-
τῶν. Ορᾷ τὴν ὁπτασίαν, iv fj ἐχαθάρθη αὐτοῦ -ἆ
χείλη. Ἐπιστρατεύει ὁ Σύρων βασιλεὺς μετὰ τῶν
Ἱσραηλιτῶν ἐπὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ, χαὶ προφητεύει ὁ
Ἡσαῖας περὶ τοῦ Χριστοῦ, καὶ περὶ τῆς ἐρημώσεως
Ἱερουσαλὴμ, xo περὶ τῆς ἀνόδου Ναθουχοδονόσορ.
Προφητεία τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόντων. Περὶ τῆς
ἰσχύος xat ὑπερηφανίας χαὶ ἁπωλείας τοῦ ᾿Ασσυρίου.
Περὶ τῶν πιστευόντων Χριστῷ, περὶ τῆς χατὰ σάρχα
γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ * περὶ τῆς τῶν εἰς αὐτὸν πι-
στευόντων ἐπιειχείας. ᾽Απώλειαν Παθυλῶνος xai τῶν
ἀλλοφύλων προφητεύει. ᾽Απώλεια Μωαθιτῶν. Περὶ
Χριστοῦ προφητεία. Απώλεια Δαμασχοῦ, xal τοῦ
Ἰσραὴἢλ συμφορὰ xax σωτηρία. Απώλεια Αἰγύπτου,
Αλληγορεῖ χάχωσιν εἰς τὰ ἔθνη τὰ μὴ πιστεύσαντα
τῷ Κυρίῳ, xal εἰς ἣν ἐρήμωσιν τῆς ἀσεθείας αὐτῶν.
Κελεύεται Ἡσαῖας γυμνὸς περιπατῆσαι. Ἐπιστρα-
τεία Μήδων xai Παθυλωνίων γενοµένη κατὰ ΊἸδου-
patas καὶ ᾿Αραθίας. Πολιορχία Ἱερουσαλὴμ f) ἑσχάτη
ὑπὸ Ναθουχοδονόσορ. ΠἩρόῤῥησις τῷ Σωμνᾷ τῷ ταµίᾳ
περὶ τῆς ἁπωλείας. Οἱ δὲ ταµίαι, τουτέστιν, οἱ φύ-
λαχκες τῶν ἐν τῷ ἱερῷ χρημάτων, ἀπὺτῶν ἱερέων Ίσαν.
Απώλεια Τύρου, xaX ἡ μετὰ ταῦτα σωτηρία, xal
περὶ τῶν Ἐχχλησιῶν ἀλληγοριχῶς. ᾽Απώλεια Ba6u-
λῶνος ὑπὸ Μήδων, xal ἐπ᾽ αὐτῇ εὐχαριστία τῷ θεῷ

ε Hunc locum respicit, 15$, 5 : ἀνδρὶ µικρολόγῳ οὗ χαλὸς
ὁ πλοῦτος viro parco non bone sunt divilig. Parcos autem
θρῖπας vocabant. Est vero θρίψ genus vermiculi secundum
Suidam, quod ligna et cornua corrcdebat. Hinc parcos et
avaros θρίπας vocarunt. Hesychius : θρὶψ, γλίσγρος, φει-
δωλός.
d Legendum θρασείας, ut in Synopsi quz Athanasio ad-
scribitur, qua» Synopsis in Ecclesiasticum sive Siracidem
longior hae, pauca liabet ad verbum his similia. Caelero-
rum vero librorum Synopses toto czelo differunt. In Sira-
cide legitur, 22,5, πατέρα xai ádv2pa καταισγχύνει ἡΒρασεῖα.

* l'urte πεπ)ημμεληµένα.

ori
0m5 τοῦ προφἠτου. Kal περὶ τῶν Χριστῷ πιστευόν-
των προφητεία, περὶ τῆς τοῦ διαδόλου ἁπωλείας τῆς
ὑπὸ Χριστοῦ γενομένης * περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ χατὰ

σάρχα παρουσίας * περὶ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως. -

Ἐγκαλεῖται ὁ Ἰαρα]ὴλ, ὅτι τὴν ἐλπίδα ἀπὸ θεοῦ ἆπο-
στῄσας, ἐπὶ τοὺς Αἰγυπτίους αὐτὴν μετήγαγε΄ xat
προαγορεύεται αὐτῷ καχὰ, xaX εὐθηνία μετὰ ταῦτα.
Ἱ]ροφητεύεται δὲ ἐν τῷ αὐτῷ περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ
Ἐκκλησίας, περὶ τῆς ἐπιστροφῆς τῶν ἑθνῶν τῆς εἰς
Χριστὸν, xai περὶ τῆς ἐρημώσεως Ἱερουσαλήμ. Περὶ
τῆς Ἐκχχλησίας ἱστορία, ὣς μὲν κατὰ τὴν πρόχειρον
εἰς τὴν Ἰδουμαίαν xai τὴν Ἱερουσαλὴμ, χατ ἀναγω-
1h» δὲ εἰς τὴν ἐρημίαν τῶν Ἰουδαίων, καὶ εἰς τὴν
εὑπραγίαν τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκχχλησίας. Τὰ κατὰ τὸν
Σεναχηρείμ. Ἡροφητεία περὶ Ἰωάννου τοῦ Προδρό-
µου, xal τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόντων. Τῆς τοῦ Θεου
δυνάµεως ἔνδειξις, xol κατηγορία τοῦ Ἰσραϊλ, ὡς
εἰδωλολατροῦντος, χαὶ τῶν εἰς τὸν λαὸν εὐεργεσιῶν
" ᾠπόμνησις. Περὶ τῆς ἐχχλησιαστιχῆς καταστάσεως,
xaX εἰδώλων ἀσθενείας. Περὶ Χριστοῦ προφητεία, καὶ
τῶν εἰς αὑτὸν πιστευόντων. ᾿Ονειδίξει τῷ "Iopat
ἁμαρτιῶν Évexev. Λέγει διὰ τὴν παραχοὴν αὐτῶν ἔπε-
νηνέχθαι αὐτοῖς τὰς συµφοράς. Περὶ τῆς εἰς Xpt-
στὸν πίστεως. "Oct xal μὴ θύοντα εἴασε τὸν λαὺν, xal
οὐχ ἀπῄτει τὴν διὰ θυσιῶν λατρείαν. Καὶ περὶ τῶν
εἰς Χριστὸν πιστευόντων προφητεία. Ἔλεγχο:ς τῆς
τῶν εἰδώλων ἀσθενείας, χαὶ ἔνδειξις τῆς τοῦ θεοῦ δυ-
νάµεως. Απώλεια Βαθυλῶνος, καὶ τῆς σχληροχαρ-
Δίας Ἱουδαίων ἔλεγχος, xal χρηστῶν πραγμάτων
προφητεία. Περὶ Χριστοῦ προφητεία xat παράκλησις
Ἱερουσαλήμ. Περὶ τῶν ἁποστόλων xai περὶ Χριστοῦ
προφητεία. Περὶ τῆς τοῦ Χριστου χατὰ σάρχα γεν
νήσεως, καὶ περὶ πάθους, xat ἀναστάσεως, xal πλη-
θους τῶν εἰς αὐτὸν πιστενόντων. Περὶ τοῦ Χριστοῦ
ἅμα καὶ περὶ [585] τοῦ Ἰσραὴἡλ κατὰ ἱστορίαν, χατὰ
ἀναγωγὴν περὶ τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόντων. Κατη-
γορία Ἰουδαίων εἰδωλολατρείας Évexsv, xal τῆς νη-

τείας αὐτῶν παραἰτησις, xaX ἑτέρας νηστείας ῥελ-
τίονος ὑπόδειξις. Εἶτα κατηγορία τῶν δολερῶν αὐτῶν
ἔργων καὶ βουλευµάτων, χαὶ προφητεία περὶ τῶν εἰς
Χριστὸν πιστευόντων. Περὶ Χριστοῦ προφητεία, xal

περὶ τῶν ἱάσεων τῶν εἰς φυχὴν xal εἰς σῶμα γενοµέ-'

νων ὑπ' αὐτοῦ, χαὶ περὶ τῶν ἀποστόλων καὶ περὶ τῶν
λοιπῶν τῶν πιστευόντων αὐτῷ. Περὶ τοῦ πάθους. Καὶ
παρὰ τοῦ προφήτου, ὡς παρὰ toU λαοῦ, ἐξομολόγτ-
σις, xaX παρὰ τοῦ Κυρίου ἔλεγχος ἐχείνων ἀπειθείας,
xai πρόσληψις τῶν π͵στευόντων αὐτῷ, xaX κατηγορία
τῆς Ἰουδαίων εἰδωλολατρείας. Περὶ τῶν πιστευόντων
ἐξ Ἰουδαίων εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν.
Κατηγορία τῶν ἀπειθγσάντων περὶ τῆς μελλούσης
Sus.
δύνούις τῶν τῷ προφήτη Ἱερεμίᾳ εἰρημένων.

ΠἩροαγόρευσις τῶν ἑσομένων χαχῶν τῷ "Iapat ὑπὸ
τοῦ ἹΝαθουχοδονόσορ. Ἔλεγχος τῆς εἰδωλολατρείας
τοῦ Ἱσραῇλ, χαὶ ὑπόμντσις τῆς τοῦ θεοῦ εὐεργεσίας
εἰς αὐτοὺς, xal τῶν xaxov, ἃ ix τοῦ πεποιθέναι Αἱ-
γυπτίοις ὑπέμειναν. Τῆς τῶν εἰδώλων ἁσθενείας
ἔλεγχος, καὶ τῆς αὐτῶν τῶν Ἰσραηλιτῶν ἀνθρωποῦυ-
σίας χατγγορία. Τοῦ Ἰσραὴϐλ κατηγορία, χαὶ ἀπὸ
συγχρίσεως τῆς πρὸς αὐτὺν αὖξησις τῶν τοῦ Ἰωύδα
τολµημάτων * καὶ π,ογό(ευσις χρηστῶν τῷ Ἱσραϊλ,

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCH:EP. CONSTANTINOP.

318

εἰ ἐπιστρέψει πρὸς τὸν Ocóv* χαὶ ὑπὸ τοῦ προφήτου,
ὡς παρὰ τοῦ λαοῦ, ἐξομολόγησις. Ἡ ἄνοδος τῶν Ba-
θυλωνίων, xal τοῦ προφήτου θρῆνος ἐπὶ τῇ μελλούση
ἐρημώσει, xal αὑτῆς τῆς ἑρημώσεως ὑπογραφῃ. Κατ-
ηχορία τοῦ λαοῦ, ὅτι οὐδένα ἔσχεν οὕτω δίχαιον,
ὥστε στῆσαι τοῦ Θεοῦ τὴν ὀργὴν, xal τῆς πονηρίας
αὑτῶν ἔλεγχος. Ὅτι οὗ µέχρι θεμελίων ἔχει χατα-
στραφΏναι Ἱερουσαλὴμ ὑπὸ τοῦ Ναθουχοδονόσορ. Καὶ
ἄνοδος τῶν Βαθυλωνίων, xai χατηγορία τῆς ἀπει-
θείας τοῦ Ἱσραὴλ, ὅτι οὐκ ἠνείχοντο ἀχοῦσαι τοῦ
προφήτου. Κατηγορία τῶν φευδοπροφητῶν παραλογι-
ζομένων τὸν λαόν’ τοῦ γὰρ Ἱερεμίου λέγοντος, ὅτι
Πόλεμος ἔσται, αὐτὸς ἔλεγεν, Οὐχὶ, ἀλλά εἰρήνη ἔσται.
Παραίτησις θυσιῶν, χαὶ ἄνοδος του Βαθυλωνίου, χαὶ
τῆς ἀνεπιστρόφου διανοίας Ἰουδαίων ἔλεγχος. Παρ-
αινεῖ τῷ Ἰούδᾳ πρὺς τὸ γενέσθαι αὑτοὺς βελτίονας,
xai ἀπειλεῖ, el μὴ Υένοιντο, τὰ αὐτὰ πείσεσθαι αὖ-
τοὺς τῷ Ἱσραήλ" xai χωλύει τὸν Ἱερεμίαν δεῖσθαι
ὑπὲρ αὐτῶν. Παραίτησις θυσιῶν, χατηγορία τῆς
ἀπροσεξίας αὐτῶν, χαὶ τῆς ἀνθρωποθνσίας. ἣν ἔποι-
οὔντο τοῖς δαίµοσι. Καὶ προαγόρευσις τοῦ τάφον
ἔσεσθαι: τὸν τόπον τοῦ εἰδώλου αὐτῶν, xal τοῦ μτδὲ
τάφοις τινὰς τῶν ἀναιρουμένων παραδίδοσθα:. "Ez:
περὶ τῆς ἀνόδου τῶν πολεμίων, xat θρῆνος Ἱερεμίου
ἐπὶ ταῖς χαχίαις αὑτῶν. Κατηγορία τῶν Ἰουδαίων,
ὡς ἀπεριτμήτων τῇ χαρδἰᾳ, xal παραίνεσις πρὸς τὸ
μὴ εἰδωλολατρεῖν, xat ὡς παρὰ τῶῷ λαοῦ θρῄνος ἐπὶ
τοῖς µέλλουσι xaxolz, xai κατηγορία παρὰ τοῦ θεοῦ.
Παραίνεσις τοῦ Ἱσραὴἡλ πρὸς τὸ ὑπαχούειν θεῷ, καὶ
χατηγορία τῶν πατέρων αὐτῶν, xal αὐτῶν καχὰ ἐσό-
μενα. [584] Καὶ χωλύεται πάλιν Ἱερεμίας προσεύ-
χεσθαι ὑπὲρ αὐτῶν. Αποδύρεται ὁ προφήτης ἔπιδου-
λενόµενος ὑπὸ Ἰουδαίων ἐν ᾿Αναθὼθ, xat προλέγει
διὰ τοῦτο ἑπόμενον αὑτοῖς ὄλεθρον. Τὸ περίζωµα xz-
λεύεται χρύφαι Ἱερεμίας, xaX προλέγει πληρωθήσε-
σθαι αὐτοὺς, xal µεθυσθήσεσθαι ἀπὸ xaxov. Περὶ
τῆς ἀβροχίας ' xal χωλύεται προσεύχεσθαι ὑπὲρ αὑ-
τῶν ὁ προφήτης, xal παραιτεῖται ὁ θεὸς τὰ ὁὀλοχαυ-
τώµατα αὑτῶν, xal τὰς νηστείας, xai ἀπειλεῖ τοῖς
ψευδοπροφήταις χαχὰ, ἐπειδῃ ἔλεγον ὅτι οὐχ ἔσονται
συμφοραὶ τῷ λαῷ. Ἱχετεύει τὸν Θεόν ' ὁ δέ φταιν,
οὐκ εἰσαχούσεσθαι, οὐδὲ ἐὰν Μωῦσης xal Σαμουξλ
πρεσθεύωσω ὑπὲρ αὐτῶν, ἀλλὰ δώσειν αὐτοὺς εἰς
μάχαιραν καὶ θάνατον, xaX λ'μὸν xal αἰχμαλωσίαν,
xai εἰς διασπασμὸὺν xaxov. Kal Ἱερεμίας εὔχεται
τιμωρηθῆναι τοὺς ὀνειδίζοντας αὐτόν ' ὁ δὲ θεός φησιν
αὑτῷ' ἘΕὰν ἑξάγῃς τίµιον ἀπὸ ἀναξίου, ὡς στόµα
pov ἔσῃ. Κελεύεται μὴ γηῆμαι ὁ Ἱερεμίας, μηδὲ
θρηνεῖν, μηδὲ τοῦ Ἰινοµένου τοῖς ἀποθνήσχουτι χοι-
νωνεῖν τοῖς Ἰσραηλίταις. Περὶ τῶν ἁποστόλων, περὶ
Χριστοῦ προφητεία’ τοὺς λόγους τῶν ἀπιστούντων
αὑτῷ ὁ προφήτης προλέχει, xal χατεύχεται αὐτῶν.
Καὶ παραινεῖ τ.ῖς Ἰουδαίοις, ὥστε τὸ σάθθατον cm
ρεῖν. Elg τὸν oixov τοῦ χεραµέως πέμπεται ὁ προ-
φῄτης. Πέρας «Ίαλήσω, φησὶν ὁ θεὸς, ἐπὶ βασι-
J&íuc, ὥστε ἀγαιρεῖν αὑτήν * xaX ἐὰν ἐπιστρέφωσιν,
οὗ ph ἀνέλω. Καὶ πέρας -α.1ήσω, φησὶν, ἐπὶ ἕθνος
1] βασιείαν, cov ἀνοικοξομεῖσθαι. Καὶ ἐὰν ποιή-
σωσι τὸ πονηρὸν, o9 ποιῄσω χἀγὼ περὶ τῶν ἀγαθῶν
ὧν ἑλάλησα ποιῆσαι αὐτοῖς. Τοῦτο δὲ γρήσιµον πρὸς
Ἰουδαίους «à χεφάλαιων, ὅταν λέγωσιν ὅτι ἐπηγγεί-
λατο αὐτοῖς ày3'X ὁ Kopr. Απειθῆταντες γὰρ τῷ

911
rii. De iis qui in Christum credituri sunt, de genera-
tione Christi secundum carnem : de mansuetudine cre-
dentium in eum. Perniciem Babylonis et alienigena-
rum vaticinatur. Pernicies Moabitarum. De Christo
prophetia. Pernicies Damasci, et Israelis calamitas
atque salus. Pernicies AEgypti. Per allegoriam przdi-
cit xrumnas gentibus αυ Domino non crediderint, et
de impietate eorum profliganda. Jubetur Isaias nu-
dus ambulare. Dellum Medorum et Babyloniorum con-
tra Idum:xam et Arabiam. Postrema obsidio Jeroso-
lyms» a Nabuchodonosore. Przedictio Somn:e penuario
de pernicie ejus. Penuarii autem, id est, custodes
pecuniarum in templo, ex sacerdotum numero erant.
Pernicies Tyri, et salus postea, deque Ecclesiis alle-
gorice. Pernicies Babylonis a Medis, et pro illa gra-
tiarum actio Deo per prophetam. Prophetia de cre-
dentibus in Christum, de diaboli pernicie per Christum
parta: de Christi secundum carnem adventu : de fide
in Christum. Accusatur Jsrael, quod spem suam a Deo
avellens, illam in ZEgyptios transtulerit : ipsique mala
proinuntiantur, ac postea res secundz.. Eodem loco
prophetia habetur de Christi Ecclesia, de conversioue
gentium ad Christum, et de vastitate Jerosolymorum.
De Ecclesix historia, qux primo conspectu ldumzam
et Jerusalem respicit, sed per anagogen sive redu-
ctionem, desolationem Judzorum et prosperitatem
Ecclesix Christi. Historia de Senacherim. Prophetia
de Joanne Przxcursore, et de iis qui in Christum cre-
dituri erant. Dci potentix demonstratio, et accusatio
Israelis, ut idola colentis, commemoratio beneficio -
rum populo collatorum. De ccclesiastica constitutione,
deque idolorum infirmitite. De Christo prophetia, de-
que iis qui in ipsum credituri erant. Israeli exprobrat
peccatorum causa. Ait ob eorum inobsequentiam ca-
lamitates ipsis illatas fuisse. Dc fide in Christum. Quod
populum non sacrificare permiserit, et quod cultum
lum per sacrificia non exigat. ltem prophetia de iis
qui in Christum credituri erant. Demonstratio imbe-
cillitatis idolorum, et Dei potenti probatio. Pernicies
Babylonis, et de duritia cordis Judaeorum demonstra-
tio, ac de bonis rebus prophetia. De Christo prophe-
tia et consolatio Jerosolyinz. De apostolis et de Chri-
$to prophetia. De Christi secundum carnem ortu, de
passione, resurrectione, et de multitudine credentium
in ipsum. De Christo simul οἱ de ]sraele secundum
historiam, secundum anagogen vcro de credentibus in
Christum. Accusatio Jud:eorum idololatrix causa, je-
juniique eorum reprobatio, aliusque jejunii melioris
declaratio. Deinde accusatio dolosorum operum, ct
consiliorum eorumdem, ac prophetia de credentibus
in Christum. Prophetia de Christo, et de curationibus
animarum et corporum ab ipso peractis, deeuc apo-
stolis ct de reliquis in ipsum credentibus. De passione.
Et confessio prophetze, quasi ex persona populi ; con-
futatio a Domino ipsorum incredulitatis, assumptio-
que credentium in illum, et accusatio idololatri:e Ju-
d.corum. De credentibus ex Jud:eis in Dominum 11ο -
suum Jesu Cbristum.. Accusatio corum qui futura
vite non crediderunt,

SYNOPSIS SCRIPTURE SACILE.

$18

SYNOPSIS EORUM, QUAE IN JEREMIA PROPHETA
DICUNTUR. ,

Przdictio malorum qux» per Nabuclhodonosorem
Israeli eventura sunt. Redargutio idololatriz Israelis,
et commemoratio beneficiorum Dei erga illos, et ma-
lorum, qu: passi sunt quod /Egyptiis fidem habuerint.
Idolorum in(irmitatis demonstratio, et reprehensio
Israelitarum ob humanas victimas. Israelis accusatio,
et ex comparatione cum illo Jud:e scelerum exsupe-
rantia predictioque bonorum Israeli, si conversus
fucrit ad Deum : item confessio prophetze, quasi ex
persona populi. Ascensus Babyloniorum, οἱ prophetze
lamentatio de futura vastatione, ipsiusque vastitatis
descriptio. Accusatio populi, quod nullum liabuerit
ita justum, ut iram Dei placaret, et nequitiz illorum
demonstratio. Quod Jerusalem non debeat per Nabu-
clhedonosorem a fundamentis subverti. Ascensus Ba-
byloniorum,et accusatio inobsequentiz Israelis, quod
non sustinuerint audire prophetam. Accusatio pseudo-
prophetarum qui populum decipiebant : Jeremia nám-
que dicente, bellum fore, ipsi dicebant fore pacem.
Reprobatio sacrificiorum, et ascensus Babylonii, ani-
mique rebellis Jud:orum confutatio. Hortatur Judam
ut ad meliorem se frugem revocet; id nisi faciant,
paria passuros illos comminatur iis qux Israel passus
est : cohibetque Deus Jeremiam ne precetur pro illis.
lteprobatio sacrificiorum, et accusatio inconsideran-
U:& corum, et humanarum victimarum, quas daemo-
nibus offerebant. Przdictio fore ut locus idoli ipsorum
sepulcrum fiat, et ut aliqui occisorum scpulturze non
tradantur. Jterum de ascensu hostium, et lamentatio
Jeremi:x de nequitiis eorum. Accusatio Judaorum, ut
corde incircumcisorum, et admonitio ne idololatrix
dent operam, ac quasi ex persona populi lamentatio
de futuris malis, et accusatio a Deo facta. llortatio ad
lsraelem ut Ueo obediant, et accusatio patrum corum,
etqua mala ipsisobventura sint. Cohibetur rursum Jc-
remias, ne precetur pro illis. Lainentatur propheta,
quod insidiis appetatur a Judzis in Anatlioth, pr:edi-
cit ideo futurum ipsis esse interitum. Perizoma abs-
condere jubetur Jeremias , ac. przedicit ipsos satian-
dos malisque inebriandos esse. De pluvie defectu :
cohibeturque proplieta ne precetur pro ipsis : recusat
Deus illorum holocausta, et jejunia, minaturque mala
pseudoprophetis, quia dicebant non obventuras po-
pulo calamitates. Supplicat Deo : ille vero ait se non
exaudituruin esse,ctiamsi Moyses et Samuel interce-
derent pro ipsis: sed daturum sc illos in gladium et
mortem, famem, captivitatem, et malorum discerptio -
nem. Precatur Jeremias ut ultio sumatur de expro-
brantibus sibi; Deus autem ait illi: Si eduzeris pre-
tiosum a vili, quasi os meum eris (Jer. 15. 19). Jubetur
Jeremias uxorem non ducere, neque lamentari, neque
eorum quie circa mortuos fiebant participem esse cum
Israelitis. De apostolis, de Christo prophetia : verba
eorum, qui in ipsum credituri non erant,. proplieta

| prenuntiat, et contra illos precatur. Pracipitque Ju-

deis, ut sabbatum servent. In domum figuli mittitur

579
propheta. Finem, inquit. Deus, loquar de regno, ut il-
lud auferam ; et οἱ conversi fuerint , non auferam. Et
finem loquar, inquit, in gentem aut regnum, ut recdi-
ficetur. Et si malum fecerint, non faciam ego bona
qua loquutus eum ut facerem illjs (Cap. 18. 7 -10).
' Moe autem eaput contra Judzeos utile erit, cum dicent,
Dominum ipsis bona promisisse; cam enim non cre-
diderint Domino nostro Jesu Christo, ipsi sibi ipsis in
causa fuere presentium malorum. lasidias sibi a Ju-
d:eis parandas propheta przdicit, ct contra illos pre-
catur, quoniam mala pro bonis retribuerunt. Jubetur
Jeremias, accepta laguncula figlina, mala populi te-
siificatus, lagunculam conterere ante oculos eorum,
et dicere: Sic conteretur Jerusalem. Et conjectus a
Paschore in nervum, prophetat Paschori mala quae
ipsum exceptura erant. Deinde :egre fert eos qui ipsum
tradaücunt, precaturque adversus illos, maledicitque
dici su:e. Mittit Sedecias rex, ut discat a Jeremia num
abseessurus a se sit Nabuchodonosor. llle vero respon-
det, Deum bellaturum esse contra Judaos et contra
regem Sedeciam. Si autem voluerit populus libens
transire ad Nabuchodonosorem, ipsum salutem con-
sequuturum, regemque non periturum esse, si a sua
discedens nequitia, Dei preceptis attendere voluerit.
Contra Joachim et Jechoniam et contra pastores pro-
phetia ad Dominum, ac pseudoprophetarum accusa-
tio. Bona Judz prophetat : relicto autem populo in
Jerusalem cum Sedecia per exemplum ficuum ascen-
επ Nabuchodonosoris vaticinatur, omniumque gen-
tium perniciem per hoc poculum significat. Jerosoly-
ma excidium przdicit. Comprehenditurque Jeremias
occidendus a sacerdotibus, hoeque periculum evadit.
Jubetur propheta se vinculis circumdare, et legatis
alienigenarum edicere, ut annuntient regibus suis sub-
Jici eos oportere Nabuchodonosori ; minarique Deum
mortem iis qui se ipsi non subjiciant. Eamdem exhor-
tationem adhibet erga Sedeciam, et populuin, et. sa-
cerdotes. Ananias vero pseudopropheta obsistebat
Jeremix* prophetz» dicens, vasa sacra reditura esse,
necnon Jechoniam, qui erat filius Joachim fratris Se-
decis. Et contrivit eatenas prophetz. Mittitur ergo
Jeremias ut mortem ipsi przedicat, in eo ipso anno fu-
turam, quod etiam evenit. Vaticinatur mala pseudo-
prophetis Babylone versantibus, populoque longum
captivitatis tempus, sed tamen reditum esse futurum.
De his indignabatur Sameas, qui increpat sacerdotem,
quod non impedierit quominus Jeremias talia vatici-
naretur. Ideo minatur Deus se illum csse perditurum.
Deinde sermo consolatorius Israeli. Tempus declarat
quo futurum est ut revertantur ex Babylone. lllud
vero erat tempus Phasec, seu pascha, ut in Esdra re.
perire est, ipsos nempe in festo Azymoruim reversos
esse. Itaque manifeste Jud:ei mendacii convinevntur.
Nam bona hic de ipsis descripta adhuc exspectant,
qux» jam venerunt. De infantibus ab Herode occisis.
De Novo Testamento prophetia. Etiamque descriptam
hoc loco urbis rezdificationem adhuc exspectant Ju-
d:ei. At illa finem accepit, facta scilicet quando ex
Babylone redierunt. Jubetur Jeremias emere agrum

S. JOANNIS GIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

$80

patrui sui, e£ cum emisset , ait : Urbs tradita est, οἱ
jubes emere agrum. Deus autem ait illi, przesentia qui-
dem mala propter peccata populi evenire : tempusque
fore, eum rursum urbs inhabitabitur. Przedicit Sede-
cie, ipsum captum iri, et incusat eos quod servos
quos libertate donaverant, rursus servire cogerent :
miuaturque magnam fore calamitatem. Ideo przecipit
filiis Jonadab, ut domum construant. Illi autem recu-
sant. Jubetur Jeremias ea scrihere omnia, qu: vati-
cinatue erat super Israel, ut vel sic formidarent, rur-
sum audientes ea, quz ipsos invasura erant mala : ille
vero przcipit Barucho, ut hoc faciat, illeque fecit.
Et cum scripsisset, Jud:is legit, Ut id audiere prin-
cipes, annuntiaverunt régi Joachim. llle autem accc-
ptum librum conibussit. Jubeturque Jeremias alium
scribere librum similem. Regique prophetat calami-
tates ob tale facinus. Vaticinatur excidium Jerusalem:
et comprehenditur, injiciturque in carcerem Jeremias,
indeque evocatus a Sedecia, dicit ei, capiendum ipsum
fore, rogatque ne remittatur in carcerem. Arreptum-
que illum principes injiciunt in lacum ceni. Et edurit
eum inde Abdamelec. Ac rursus accersitus a rege,
salutem ipsi praenuntiat, si velit sponte ad hostes ex
ire; sin nolit, perniciem urbi toti, et ipsi ingentia m»
la. Cum autem pon persuasisset illi ut exiret, ascei-
dit barbarus, et capta est urbs cum Sedecia. Jeremiam
vero benigne exceperunt principes Nabuchodonoso-
ris. Abdemeleco salutem prxdicit. Cum autem pris
ceps coquorum penes ipsos reliquisset, ut quo vellent
irent, venit ad Godoliam, quem conslituerat princ-
pem eorum qui relicti fuerant in Judzxa. Convene-
runt ad Godoliam qui per agros dispersi erant Juxi-
Ismael occidit Godoliam et quosdam alios, et acc -
piens populum Godoliz, abiit in regionem Ammoni-
tarum. Ut autem vidit eum Joannan, unus de princi-
pibus, bene affectus erga Godoliam, aufugit Ismael
cum octo viris tantum, populumque accepit Joan
nan. Qui precatus est Jeremiam, ut pro ipsis Deum
rogaret ; cum consuleret ipsis Jeremias ne in /Egy
ptum ingrederentur; mortem enim minari Deun 58
eo commigrarent : id eis non persuasit. Cum auici£?
venissent in Taphnas, cohortatus est eos nc idola €»—
lerent. Contradicentibus illis przenuntiavit. pernicies
magnam, et regi /Egyptiorum perniciem ZEgypti pre
dicit, necnon alienigenarum, item Moabitarum, Am-
manitarum, Idumzorun, Damasci, et Elam, etiam-
que Babylonis, reditumque inde Judvorum praznw-
tiat. Quomodo excisa sit Jerusalem narrat, necion
quomodo ex dojecto statu in honorem provccetus fuc
rit Joachim, qui sponte se cum matre sua dediderat
Nabuchodonosori.

SYNOPSIS EORUM QUJE AB ΕΖΚΟΠΙΕΙΕ PROPHETA DICTA
SUNT.

Videt propheta visionem Cherubinorum , jubetur-
que a Deo Israelitis loqui. Deportatur a Spiritu in
captivitatem : excitaturque a Deo, ut cum fiducia et
impigre tum iniquis tum justis viam ad vitam ducen-
tem annuntiet, et Dei mandata declaret. Jubetur sese

b

519
Κνρίφῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ, αὑτοὶ ἑαυτοῖς αἴτιοι
ἑγένοντο τῶν παρόντων xaxov. Τὴν κατ’ αὐτοῦ γινο»
µένην ἐπιθουλὴν ὑπὸ Ἰουδαίων ὁ προφήτης προλέγει,
καὶ κατεύχεται αὐτῶν, ὅτι πονηρὰ ἀντὶ ἀγαθῶν ἆπο-
δεδώκασι. Κελεύεται ὁ Ἱερεμίας βιχὸν ὀστράχινον
λαθών, xaX διαμαρτυράμενος τὰ χαχὰ τοῦ λαοῦ, συν»
εραι τὸν βιχὸν χατ᾽ ὀφθαλμοὺς αὐτῶν, xal εἰπεῖν *
Οὕτω συντριθἠήσεται Ἱερουσαλὴήμ. Καὶ ἐμθληθεὶς
ὑπὸ τοῦ Πασχὼρ εἰς τὸν καταράχτην, προφητεύει τῷ
Πασχὼρ τὰ ἐχδεξόμενα αὐτῷ xaxá ^. Εἶτα ἀσχάλλει
ἐπὶ τοῖς διασύρουσιν αὐτὸν, καὶ κατεύχεται αὐτῶν,
χαὶ χαταρᾶται τῇ ημέρα τῇ ἑαυτου. Πέμπει Σεδε-
χίας ὁ βασιλεὺς μαθεῖν παρὰ Ἱερεμίου, €i ἀπελεύσε-
ται ἀπ αὐτοῦ Ναθουχοδονόσορ. 'O δέ qnot, ὅτι ὁ
θεὺς πολεμήσει τοὺς Ἰουδαίους, xat τὸν βασιλέα Σε-
δεχίαν. EL δὲ βούλοιτο ὁ λαὸς ἑχὼν προσχωρῆσαι τῷ
Ναθουχοδονόσορ, σωθἠσεσθαι αὐτὸν, καὶ τὸν βασιλέα
δὲ οὐχ ἀπολείΐσθαι, εἰ τῆς οἰχείας ἀποστὰς χαχἰας,
τοῖς τοῦ Θεοῦ προστάγµασι προσέχειν ἐθέλοι. Κατά
τοῦ Ἰωαχεὶμ xai τοῦ Ἰεχονίου, xai χατὰ τῶν ποι-
Μένων εἰς τὸν Κύριον προφητεία, καὶ τῶν φευδοπρο-
φητῶν κατηγορία. Χρηστὰ τῷ Ἰούδᾳ προφητεύει. Τῷ
δὲ ὑπολειφθέντι λαῷ ἐν Ἱερουσαλὴμ μετὰ Σεδεχίου
δ.ὰ τοῦ ὑποδείγματος τῶν συχκῶν προφητεύει τοῦ
Ναθουχοδονόσορ τὴν ἄνοδον, καὶ πάντων τῶν ἐθνῶν τὴν
ἀπώλειαν διὰ τοῦ ποτηρίου τούτου δηλῶν. Προαγο-
ραύει [385] ἀπώλειαν τῆς ἹἹερουσαλήμ. Καὶ συλλαµ-
θάνεται ἐπὶ θανάτῳφ Ἱερεμίας ὑπὸ τῶν ἱερέων, xal
ἐχφεύγει τὸν κίνδυνον. Κελεύεται ὁ προφήτης περι-
θεῖναι ἑαυτῷ δεσμοὺς, xal τοῖς πρέσθεσι τῶν ἀλλοφύ-
λων εἰπεῖν, ὥστε ἀπαγγεῖλαι τοῖς βασιλεῦσιν αὐτοῖς
ὑποταγῆναι τῷ Na6ouyobovócop ἀπειλεῖν γὰρ τὸν
θεὸν θάνατον τοῖς μὴ ὑποτασσομένοις αὐτῷ. Παραινεῖ
δὲ ταύτην τὴν παραίνεσιν χαὶ τῷ Σεδεχίᾳ, χαὶ τῷ λαῷ,
καὶ τοῖς ἱερεῦσιν. 'O δὲ φευδοπροφήτης ᾿Ανανίας ἀνθ-
ἱστατο Ἱερεμίᾳ τῷ προφήτῃ, λέγων, τὰ σκεύη τὰ
ἱερὰ ἐπανήξειν, καὶ τὸν Ἰεχονίαν, ὃς ἣν υἱὸς Ἰωα-
χεὶμ ἁδελφοῦ Σεδεχίου, Καὶ συνέτριχε xal τοὺς
χλοιοὺς τοῦ προφῄτου. Πέμπεται τοίνυν 6. Ἱερεμίας
θάνατον αὐτῷ πρυλέγων Ev αὐτῷ ἐχείνῳ τῷ ἐνιαυτῷ,
ὡς χαὶ συνέθη. Τὰ χαχὰ τοῖς tv Βαθυλῶνι b Ψευδο-
προφήταις προλέγει, καὶ τῷ λαῷ uaxpby τὸν τῆς αἰχ-
µαλωσίας χρόνον, ἀλλ᾽ ὅμως ἔσεσθαι ἐπάνοξον. Ἐπὶ
αούτοις ἠγανάκτει Σαµέας, χαὶ ἐπιτιμᾷ τῷ ἱερεῖ, ὅτι
οὐχ ἐχώλυσε τὸν Ἱερεμίαν τοιαῦτα προφητεῦσαι. Διὰ
τοῦτο ἀπειλεῖ ὁ Θεὺς ἀπολέσειν αὐτόν. ΒΕἶτα λόγος
παραχλητικὸς τῷ Ἰσραίλ. Δπλοῖ τὸν χαιρὸν , καθ)
ὃν ἔμελλον ἐπανέρχεσθαι ix. Βαθυλῶνος. Οὗτος δὲ fiv
ὃ τοῦ φασὲχ, χαθὼς xat ἓν τῷ Ἔσδρῳα ἔστιν εὑρεῖν,
ὅτι τῇ ἑορτῇ τῶν ἀζύμων ἐπανηλθον. "Qoare φανερῶς
ἑλέγχονται ψευδόµενοι Ἰουδαῖοι. Τὰ γὰρ &v τῷ τόπῳ
τούτῳ γεγραμµένα περὶ αὐτῶν ἀγαθὰ ἔτι προσδοχῶ-
σιν, ἅπερ 100v. Περὶ τῶν ἀνα.ρεθέντων παιδίων ὑπὸ
Ἡρώδου. Περι τῆς Néag Διαθήκης προφητεία. Καὶ
τὴν ἐν τῷ τόπῳ δὲ τούτῳ οἰκοδομὴν γεγραμμµένην τῆς
πόλεως ἔτι προσδοχῶσιν ἸΙουδαῖοι. Καὶ abcr, δὲ τέλος
ἔσχεν, ὅτε ἀνηλθον ἐκ Βαθυλῶνος γενοµένη. Κελεύε-
cat ὁ Ἱερεμίας ἀγοράσαι τὸν ἀγρὸν τοῦ πατραδέλφου
αὐτοῦ, xaX ἀγοράσας λέγει, ὅτι ἡ πόλις παρεδόθη, xal

* Melius legerotur τὰ ἐχδεξόμενα αὐτὸν xaxa. -
b Ms. Cuisl. inale κατὰ τοῖς ἐν Βαθνλῶνι, ctc.

SYNOPSIS SCRIPTURA SACRUE.

χελεύειν € &yopácat ἀγρόν. 'O δὲ Θεός φησι πρὸς
αὑτόν ' Τὰ μὲν παρόντα χαχὰ διὰ τὰς ἁμαρτίας τοῦ
λαοῦ * ἔσται χαιρὸς, ὅτε πάλιν χατοιχηθήσεται f) πὀό-
Atc. Προλέγει τῷ Σεδεχίᾳ, ὅτι ἁλώσεται, καὶ ἐγχαλεῖ
τοὺς δούλους, οὓς ἠλευθέρωσαν, πάλιν χαταδουλωσα-
µένοις, xal ἀπειλεῖ μεγάλην ἔσεσθαι συµφοράν. Auk
τοῦτο χελεύει τοὺς υἱοὺς Ἰωναδάθ ποιεῖν οἶχον. Οἱ
δὲ παραιτοῦνται. Κελεύεται ὁ Ἱερεμίας Υράψαι, ὅσα
προεφήτευσεν ἐπὶ Ἰσραὴἡλ, ἵνα οὕτω γοῦν φοθηθῶσιν,
ἀχούσαντες πάλιν τὰ μέλλοντα αὐτοὺς διαδέχεσθαι
χαχά. Ὁ δὲ προστάσσει τῷ Βαροὺχ. 109 ποιῆσαι, xal
ἑποίησε. Καὶ γράψας ἀνέγνω τοῖς Ἰουδαίοις. Ὡς δὲ
ἤχουσαν οἱ ἄρχοντες, ἀνήγγειλαν τῷ βασιλεῖ Ίωα-
χείμ. '0 ὃδ λαθὼν τὸ βιθλίον χατέχαυσε. Καὶ χελεύε-
ται Ἱερεμίας ἕτερον γράψαι βιθλίον τοιοῦτον, Kal
προφητεύει τῷ βασιλεῖ συμφορὰς διὰ τὸ τόλµηµα
τοῦτο. Προφητεύει τὴν ἅλωσιν Ἱερουσαλήμ᾽ xat συλ-
λαμδάνεται χαὶ ἑμθάλλεται εἰς δεσµωτήριον ὁ Ἱερε-
μίας , xat μεταπεμφθεὶς ἐχεῖθεν ὑπὸ Σεδεχίου, λέγει
αὐτῷ, ὅτι ἁλώσεται, xal ἀξιοῖ ὥστε μὴ παραπεµ-
φθῆναι εἰς τὸ δεσµωτήριον. Καὶ λαδόντες αὐτὸν οἱ
ἄρχοντες ἐνέθαλον εἰς τὸν Aáxxov τοῦ βορθόρου. Kal
[986] ἀνήγαγεν αὐτὸν ἐχεῖθεν ὁ ᾿Αόδαμελέχ. Καὶ
μεταπεμφθεὶς πάλιν ὑπὸ τοῦ βασιλέως, προαγορεύει
αὐτῷ σωτηρίαν, εἰ βουληθείη ἑχὼν ἐξελθεῖν πρὸ»
τοὺς πολεµίους * &L δὲ μὴ βουληθείη, ὄλεθρον πάσῃ
τῇ πόλει, καὶ αὐτῷ μεγάλα xaxà ἔσεσθαι. Ὡς δὲ
οὐκ ἔπεισεν ἐξελθεῖν, ἀνῆλθεν ὁ βάρδαρος, χαὶ ἑάλω
ἡ πόλις μετὰ Σεδεχἰου. Καὶ τῷ Ἱερεμίᾳ εὖ ἐχρήσαντο ΄
οἱ ἄρχοντες τοῦ Ναθουχοδονόσορ. Τῷ ᾿Αθδεμελὲχ
προαγορεύει σωτηρίαν. Αὐτοὺς δὲ λαβόντας αἴρεσιν
παρὰ τοῦ ἀρχιμαγείρου, ὥστε ἀπελθεῖν ὅπου βού-
λοιντο, ἔρχεται πρὸς Γοδολίαν, ὃν κατέστησεν ἄρχοντα
«dig ὑπολειρθεῖσιν ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ. Συνήχθησαν πρὸς
Γοδολίαν οἱ διεσπαρµένοι ἓν τοῖς ἀγροῖς Ἰουδαῖοιο
Ἰσμαἡλ ἀναιρεῖ τὸν Γοδολίαν, xai ἑτέρους τινὰς, xal
λαθὼν τὸν λαὸν τοῦ Γοδολίου. ἑπορεύθη εἰς τὴν Ἂμ-
μωνίτιν χῶραν ὁ Ἰσμαήλ. Ὡς δὲ εἶδεν αὐτὸν ὁ Ἰωάν-
ναν, εἷς τις τῶν ἀρχόντων, εὐνοϊχῶς διαχείµενος
πρὸς Γοδολίαν, ἔφυγε μετὰ τῶν ὀχτὼ µόνων ἀνδρῶν
ὁ Ἰσμαὴλ, χαὶ τὸν λαὸν ἔλαθεν ὁ ἹἸωάνναν. Ὥστε
δεηθῆναι τοῦ θεοῦ περὶ αὐτῶν δεηθεὶς, καὶ συµδου-
λεύσας αὐτοῖς μὴ εἰσελθεῖν εἰς Αἴγυπτον (θάνατον
γὰρ ἀπειλεῖν τὸν Θεὸν, εἰ µετοιχήσαιεν ἆ ἐχεῖ), οὐχ
ἔπεισεν. Ἐπεὶ δὲ $300v ἕως Τάφνας, παραινεῖ αὖ-
τοῖς μὴ εἰδωλολατρεῖν. Ὡς δὲ ἀντέλεγον, προαγο-
ρεύει αὐτοῖς ὄλεθρον µέγαν, καὶ τῷ βασιλεῖ τῶν Αἱ-
γυπτίων τὴν ἀπώλειαν Αἰγύπτου προλέχει, xal τῶν
ἀλλοφύλων, τὴν ἀπώλειαν Μωαθιτῶν λέγει, xat Αμ-
μανιτῶν xai Ἰδουμαίων, τὶν ἀπώλειαν Δαμασχοῦ
καὶ Ἐλὰμ προλέχει, καὶ τὴν ἀπώλειαν Βαθυλῶνος,
καὶ τὴν &voboy τῶν Ἰουδαίων τὴν ἐχεῖθεν. Πώς ἑάλω
Ἱερουσαλὴμ προλέχει, xai ἀπὸ ἀτιμίας εἰς τιμὴν
Ίλθε Ἰωαχεὶμ., ὁ ἑχὼν προσχωρήσας τῷ Na6ovyobo-
νόσορ μετὰ τῆς μητρὸς αὐτοῦ.
Σύνοψις τῶν τῷ προφήτῃ Ἰεζεχιὴ.ῖ εἰρημένω».
Ὁρᾷ τὴν ὁπτασίαν τῶν Χερουθὶμ ὁ προφήτης, καὶ
χελεύεται λαλῆσαι τοῖς Ἰσραηλίταις παρὰ τοῦ θερῦ.

.€ Forte χελεύεις, quanquam χελεύειν ferri potest εἰ le-
gitur in Cotsl.
d Coisl. µετοικήσειεν.

^

381 S. JOANNIS CHRY :0STOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP. τα:

Φέρεται ὑπὸ τοῦ Πνεύματος εἰς τὴν αἰχμαλωσίαν,
καὶ παρορμᾶται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸ μετὰ παῤῥη-
σίας καὶ ἀόχνως τοῖς τε ἀνόμοις xal τοῖς δικαἰοις τὴν
εἰς τὴν ζωὴν φέρουσαν διαγγέλλειν, xal τὰς τοῦ θεοῦ
προμηνύειν ἑντολάς. Κελεύεται ἐγχλεῖσαι ἑαυτὸν, xai
. τῆς Ἱερουσαλὴμ πολιορχίαν προμηνῦσαι διὰ τοῦ ὑπο-
δείγµατος τῆς πλίνθου xal τοῦ τηγάνου. Κελεύξται
δὲ xol ἐπὶ ἓν πλευρὺν χοιμηθῆναι ἡμερῶν ἀριθμὸν,
Φανερῶν τὴν ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ ἑσομένην τῷ λαῷφ
θλίψιν. Ηρολέγει διὰ τῶν ἅρτων, οὓς ἐπὶ βολθίτων
ποιεῖ, xaX διὰ τοῦ μερισμοῦ τῶν τριχῶν xbv θάνατον
αὐτῶν xal τὴν διασποράν ' xal τὴν ἑρήμωσιν τῆς πό-
λεως καὶ τῶν εἰδώλων προστίθησιν. "Opa τὰς ἀνομίας
τοῦ λαοῦ χαὶ τὴν εἰδωλολατρείαν. Μετά ταῦτα τοὺς
ἕως. ὀλέθρου τῆς πόλεως ἑλθόντας. Ὁρᾶ δὲ πάλιν τὰ
Χερουθὶμ, χαὶ προλέχει τῇ πόλει χαχά. Περὶ τῶν εἰς
Χρ.στὸν πιστευόντων. Προμηνύει τὴν αἰχμαλωσίαν
αὖθις τοῦ λαοῦ vhv ἐπὶ Σεδεχίον, xai τὴν αὐτοῦ Σ:-
ξεχίου τύφλωσιν τὴν ὑπὸ τοῦ Ναβουχοδονόσορ γενοµέ-
νην. Προλέχει, μῆ εἰς μακρὸν χρόνον ἐχθήσεσθαι τὰ
χαχὰ, ἀλλ ἑγγὺς εἶναι. Απειλεῖ τοῖς ψευδοπροφήταις,
[581] xaX ἁπαραίτητα αὐτῶν φησι τὰ χαχὰ εἶναι,
ἅπερ ὑποστήσονται ὡς μηδὲ Ἰὼδ, 3 Δανιῆλ, ?) Nos
τοὺς υἱοὺς αὐτῶν δύνασθαι ῥύσασθαι χαὶ τὴν εἰς τέ-
λος ἐρήμωσιν αὐτῶν διὰ τῆς χληματίδος τῆς ἀμπέλου
δηλοζ. Διηγεῖται τὴν ἀσχημοσύνην τοῦ λαοῦ τὴν ἐξ
ἀρχῆς , πρὶν f| προσλαδέσθαι αὐτὸν τὸν θεὺν , καὶ
τὴν εὐπρέπειαν τὴν μετὰ τὸ προσλαθέσθαι ' xat τὴν
εἰδωλολατρείαν αὐτοῦ , xal τὴν διὰ ταύτην αὐτοὺς
διαδεξαµένην ἅλωσιν, χαὶ µεγάλας δείχνυσιν αὐτῆς
τὰς ἀνομίας ἀπὸ συγχρίσεως Σοδόµων xat Σαµαρείας,
οὔὖσας xaX xa0' ἑαυτὰς µεγάλας. Δύναται δὲ τὰ χρη-
στὰ, ἃ προλέγει, τὸ, Αγαστήσω τὴν διαθήκη» µου
μετὰ σοῦ, περὶ τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόντων λέγε-
σθαι. 'T4v ἄνοδον τοῦ Ναθουχοδονόσορ προλέχει. Πρὸς
τοὺς λέγοντας * Οἱ πατέρες ἔφαγον τὸν ὄμφαχα,
xal οἱ ὀδόντες τῶν τέκνων ὠμοδίασαν. Περὶ τῆς
μητρὸς τῶν περὶ Σεδεχίαν τὸν βασιλέα. Διαμαρτύ-
ρεται τοῖς πρεσθυτέροις τὰς ἀνομίας τῶν πατέρων
αὐτῶν. Τὸ δὲ, Διότι ἐπὶ τοῦ ὅρους µου τοῦ ἁγίου, ἐπ᾽
ὄρους ὑφηλοῦ Ἱσραὴλ λέγει’ ᾿Αδωγαῖ, Εύριε, ἐχεῖ
δουν λεὐσουσί pot πᾶν olxoc Ἱσραὴ.ϊ elc τέ.ῖος , εἰς
τοὺς πιστεύοντας τῷ Χριστῷ δύνασθαι ^ λαμθάνε-
σθαι. "Eri θεμὰν, χαὶ ἐπὶ Ἰσραὴλ, καὶ ἐπὶ υἱοὺς
᾽Αμμών. Καὶ τὰς ἀνομίας xal τὰς ἁμαρτίας λέγει
τοῦ Ἰσραὴἡλ, xai τῶν ἱερέων, xaX τῶν ἀρχόντων xal
ψευδοπρορητῶν. Καὶ ἐζήτουν, φησὶν, ἄνδρα ἀἁνα-
στερεφόµεγον ὀρθῶς, καὶ ἑστῶτα ὀν' διακοπῇ epa-
γμοῦ πρὸ προσώπου µυυ ἐν καιρῷ τῆς γῆς, τοῦ
μὴ εἰς céAoc ἑξα.]εῖψαι αὐτόν * xal οὐχ εὕρον.
Περὶ 559 εἰδωλολατρείας τοῦ λαοῦ Ἱσραὴλ τῆς ἓν
Αἰγύπτῳ, xal τῆς μετὰ ταῦτα, xal τῶν συμφορῶν.
Καὶ ἔτι οὔτε πένοος ποιῆσαι συγχωρηθῄΆσονται ἐπὶ
τοῖς συµθαίνουσι χαλεποῖς. Κατὰ ᾽Αμμανιτῶν xal
Ἱδουμαίων, χαὶ ἀλλοφύλων, χαὶ τῆς cp, ἣν Τύρον
λέγουσιν εἶναι. ΠἩρολέχει συμφορὰς µεγάλας, xav
τοῦ ἄρχοντος Τύρου xal Σιδῶνος. xal Αἰγύπτου, καὶ
τοῦ Αἰγυπτίων βασιλέως. ᾿Απειλεῖ τῷ σχοπῷ τοῦ
λαοῦ, εἰ μὴ προείποι τῷ λαῷ, οὗ τέθειται σχοπὸς πρὸς
τὰς παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐπιφερωμέ.ας συµφοράς. Καὶ

* Forte ὀύναται.

λέχει, ὡς μήτε ἄνομον ἀπόλλυσθαι διὰ τὰς προτέραι
ἀνομίας, ἐὰν ἐπιστρέφῃ τοῦ ποιῆσαι τὰ ἀρεστὰ ^
θεῷ * µήτε δίχαιον σώζεσθαι, διὰ τὰς προτέρας ἂν
χαιοσύνας, ἐὰν μεταθληθεὶς γένηται ἄνομος xal ἄλι
χος. "HA06 τις πρὸς τὸν προφήτην ἀπαγγέλλων, ὃν
ἑάλω Ἱερουσαλήμ ᾿λέχει δὲ καὶ περὶ τούτου ἐγχαλῶψ,
ὅτι ud] προσέχωσι τοῖς προφητευοµένοις. Προφητεύᾳ
δὲ xai χατὰ τῶν ποιμένων τοῦ Ἰσραήλ’ xai ἔπεγ.
έλλεται δώσειν αὐτοῖς ἕνα ποιμένα * ὅπερ ἐπὶ τοῦ
Ζοροθάθελ γέγονεν, ὅπερ καὶ αὐτὸ ἀναισχυντοῦντες
Ἰουδαῖοι ob γεγενησθαί φασι" γέγονε δὲ, ὡς ἔφην,
ἐπὶ Ζοροθάθελ. Προφητεύει χατὰ ἸἹδουμαίων χαὶ τοῖς
Ἰσραηλίταις χρηστὰ, ἅπερ φησὶν ὁ θεὸς ποιήσειν
Ἰουδαίοις, οὐχ ἐπειδὴ ἄξιοί εἰσιν, ἆλλ᾽ ἵνα μὴ τὸ ὄνομα
αὑτοῦ βεθηλωθῇ. ΄Αγεται ὁ προφήτης εἰς τὸ [388]
πεδίον, καὶ προφητεύει ἐπὶ τὰ ὁστᾶ τὰ ξηρά. Προφι-
τεύει δὲ xal περὶ τοῦ Ζοροθάθελ, ὅτι elc ἄρχων ἔσται
Ἱουδαίων * δύναται δὲ εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν
Χριστὸν λαµθάνεσθαι. Προφητεύει χαὶ περὶ Γὼγ xal
Μαγὼγ ἐπελθόντων τοῖς Ἰουδαίοις μετὰ τὴν ἐπάνοδον
τὴν ἐχ Βαθυλῶνος, xaX ἠττηθέντων . Τινὲς δὲ ἁλλη-
γοριχῶς λαμθάνουσιν εἰς τὰς Ἐχχλησίας, xal εἰς ev
διάδολον, xal τοὺς κατὰ χαιρὸν διωγμοὺς ἐπενεχθέν-
τας ὑπὸ ἁσεθῶν βασιλέων. Προφητεύει δὲ τοῦ ναοῦ
τὴν οἰκοδομὴν, xai τὴν ἁποχατάστασιν τῆς νοµικῆς
λατρείας ' ἅπερ xat αὐτὰ προσδοχῶσι μὲν ἔτι Ἰω-
δαῖοι: ἐξέδη δὲ ἐπὶ "Eoópa xai Ζοροδάθελ. Τὴν &
οἰχοδομὴν τῆς πόλεως, ἣν προλέγει, xal τὸ ὕδωρ ὁ
χατὰ μιχρὸν ἐχπορευόμενον xal αὐξανόμενον, δύνα-
ται ἐπὶ τοὺς ἐπιστρέφοντάς ἐπὶ τὸν Χριστὸν λαμόά.
νεσθαι, νεχροὺς ὄντας πρὶν f] πιστεῦσαι, μετὰ 0b τὸ
πιστεῦσαι ζωοποιουμένους.

Σύνογψις τῶν τῷ προφήτῃ Δανιὴ εἱρημένων.

Ἐχλέχονται οἱ περὶ τὸν Δανιὴλ, xal παραδίδονται
τῷ ἀρχιευνούχῳ, xat σιτοῦνται σπέρµατα * xal πχρᾶ-
στάντες τῷ βασιλεῖ, πάντων ἀνεδείχθησαν σοφώτερο»
ὉΟρᾷ τὸ ἑνύπνιον Ναθουχοδονόσορ, χαὶ τοὺς µάχους
ἀπορήσαντας Ὑνωρίσαι καὶ ἐπιλῦσαι αὑτὸ χελεύει
σφαγΏναι. Κινδυνεύσαντας δὲ xal τοὺς περὶ Δανιβλ
ἔσωσεν ὁ θεός, ἆ ποχαλύψας αὐτῷ τῷ Δανιὶλ τὴν εἴδη-
σιν τοῦ ἑνυπνίου. Ὁ Δανιὴλ εἰσαχθεὶς λέγει τὸ ἑγύ-
πνιον τῷ βασιλεῖ καὶ τὴν σύγχρισιν αὐτοῦ. Ὁ δὲ.λί-
θος ὁ τμηθεὶς ἄνευ χειρῶν ὁ Χριστός ἐστι * τὸ ὃ ἄνεν
χειρῶν, τὸ χωρὶς cuvouctac Ex τῆς Παρθένου αὐτὸν
τεχθῆναι. Στήσας τὴν εἰχόνα ΙΝαθουχοδονόσορ, χελεύει
προσχυνεῖν πάντας, xal τοὺς τρεῖς maia; tl; τὴν
κάµινον ἐμθάλλει μὴ προσχυνήσαντσς. Ὡς δὲ οἱ πεβὶ
τὴν χάµινον ἀνηρέθησαν, xai ὕμνουν οἱ παῖδες τοὶ
θεὸν, χαλέσας αὐτοὺς, xai ἰδὼ) σώους, τόν τε 850"
ἐξεπλάγη, xal αὐτοὺς ἀρχῇ τῇ τῶν Ἰουδαων £t U
pos, xal δόγµα ἔθηχε , τὸν βλασφημοῦντα cl τὸ
8cby ἀπόλλυσθαι. Ορᾷ ἐνύπνιον Na6ouyobovósop * x
τῶν σοφῶν Βαθυλῶνος πάλιν διαπηρησάντων, in) τν
αὐτὸ ὁ Δανιὴλ, συµθουλεύει τε τῷ Βασιλεῖ, τὰς à"
µίας αὐτοῦ ἐν ἑἐλεημοσύναις λυτρὠσασθαι. Καὶ :
μετ’ οὐ πολὺν χρόνον ἐξέδη τὸ ἐνύπνιον : καὶ E777
τὸν Θεὸὺν ὁ Ναθουχοδονόσορ. Tov σχευῶν τῶν t
τικῶν ἐξενεχθέντων χατὰ πρόσταξιν τοῦ fagüise
υἱοῦ ΙΝαθουχοδονόσορ, xal τῶν ἑστιωμένων εἰς αὐ
πινόντων, ἐξῆλθεν ἀστράγαλος χειρὸς, xal id—

ἐν τῷ τοίγῳ γραφὴν, ἣν xax αὐτὴν τῶν σοφῶν Bat"

231

includere, et Jerosolym:e obsidionem prenuntiare per
exempluni lateris et sartaginis. Jubetur item in unum
latus dorinire certo dierum nuinero, declarans cala-
milateni populo futuram in captivitate. Przdicit per
panes, quos ex stercore boum facit, et per divisionem
capillorum mortemeorumac dispersijonem; urbis item
atque idolorum devastationem adjicit. Videt iniqui-
tates populi, et idololatriam. Deinde eos qui usque
ad exitium urbis devenerunt. Videt rursum Cherubi-
nos , et niala urbi przenuntiat. De iis qui in Christum
credituri erant. Prx»dicit rursum captivitatem populi,
αι sub Sedecia accidit , αἱ Sedeciam exc:ecatum iri
a Nabuchodornosore. Pr:edicit mala nop post diutur-
nuin tempus eventura, sed prope esse. Minatur pseu-
doprophetis, ipsisque indeprecabilia esse quae passuri
suut mala denuntiat ; ita ut. nec Job ncc Daniel nec
Noe ipsorum filios possint eruere : et extremam illo-
rum vastitatem per lignum vitis declarat. Enarrat po-
puli turpitudinem ab initio, antequam Deum amplexus
essel,ect decorem postquam aniplexus est : idololatriam
que cjus, et excidium quod propter eam invasit ipsos ;
magnas ostendit ejus iniquitates ex comparatione
Sodomorum et Samariz, quz etiam per seipsas erant
iugentes. Possunt autem bona, qux pr:xedicit, nempe,
Suscitabo tesiamentum meum tecum ( Ezech. 46. 63),
de credentibus in Christum intelligi. Ascensum Na-
buchodonosoris pr::snuntiat. Adversus eos qui dice-
bant :. Patres comederunt uvam acerbam, et dentes fi-
liorum obstupuerunt ( Ezech. 18. 2). De matre Sede-
ci» regis. Testificatur senioribus iniquitates patrum
suorum. lllud autem , Quia super montem. sanclum
meum, de monte excelso Israel dicit: Adonai, Domine,
illic servient mihi omnis domus Israel in finem (Ezech.
20. 40. in. Grec.) , de credentibus in Christum
potest accipi. De Theman, de Israel , οἱ de filiis Am-
mon. lniquitates et. peccata Israelis recenset, sacer-
dotum, principum et pseudoprophetarum. Et quere-
bani, inquit, virum recte. versantem el stantem in fra-
€tura macerig (a) ante faciem meam in tempore terre ,
ut πε in finem delerem eum : et non inveni ( Ezech. 33.
90). De idololatria populi Israel in /Egypto et postea,
ac de calamitatibus. Atque insuper neque luctum
agere permittentur super contingentibus malis. Con-
tra Ammanitas et ldumzos , et alienigenas , et Sor,
quam dicunt esse Tyrum. Pradicit calamitates magnas
contra principem Tyri et Sidonis, et /Egyptum,
ZEgyptiorumque regem. Minatur speculatori populi ,
nisi prxdixerit populo, cujus constitutus est specu-
lator ad calamitates a Deo illatas. Ac dicit, neque ini-
quum perire ob priores iniquitates, si conversus fue-
rit ad faciendum ea qux Deo sunt placita ; neque ju-

(n) lllud, Y^E2, in fractura macerie (iv. διακοπῇ
ραγμοῦ), non est in exemplaribus hodiernis, sed ex
rigenis [Texaplis adjunctum fuerat, ut nos in Hexaplis
addidimus. Totus locus in Editionibus hodiernis LXX
sic habelur : Καὶ ἐζήτουν ἐξ αὐτῶν ἄνδρα ἀναστρεφόμενον
ὀρθῶς, xal ἑστῶτα πρὸ προσώπου µου ὁλοσγερώς ἐν τῷ
καιρῷ τῆς ὀργῆς. Melius exemplar Chrysostomi , ἐν τ. x.
τῆς γῆς. In Hebreo autem legitur, VàiN71 Τα, pro terra.

Septuaginta vero legerunt. DY2, in tempore.

SYNOPSIS SCRIPTUI,E SACILE.

989
stum salutem consequi ob priorem justitiam , si mu-
tatus , iniquus injustusque evaserit. Venit quispiam
ad prophetam , nuntians captam fuisse Jerusalem ;
dicit autein hac de re incusans, quod non attendant
lis qux? a. proplietis predicuntur. Vaticinatur porro
contra pastores Israelis : promittitque dandum esse
pastorem unum ; id quod sub Zorobabele factum cst,
id quod etiam Judxi impudenter dicunt nondum eve-
nisse ; evenit tamen , ut dixi, sub Zorobabele. Vati-
cinatur contra Idumzeos, οἱ Israelitis bona. przedieit,
qua: Deus ideo se Judxis collaturum dicit, non quod
illi digni sint, sed ne nomen ejus profanetur. Ducitur
propheta in campum, et prophetat super ossa arida.
Prophetat item de Zorobabele, quod futurus sit unus
Judzorum princeps : potest autein de Domino nostro
Jesu Christo accipi. Vaticinatur etiam de Gog et Magog,
qui Judzos invasuri erant post reditum ex Babylone,
quique victi fuerunt. Quidam autcm id allegorice ac-
cipiunt de Ecclesiis, et de diabolo , deque persequu-
tionibus qux vario tempore illatz sunt ab impiis lin-
peratoribus. Vaticinatur item. templi constructionem,
et restitutionem legalis cultus : quz etiam exspectaut
Judsi ; sed ea evenerunt tempore Esdrz et Zorobabe-
lis. Constructio autem templi, quam przdicit, et
aqua quz paulatim egrediebatur et augebatur, potest
accipi de iis qui ad Christum conversi sunt, qui mor-
tui erant antequam crederent, viventes autem facti
sunt postquam crediderunt.

SYNOPSIS EORUM QUA A DANIELE PROPHETA DICTA
SUNT.

Eliguntur Daniel et socii, et traduntur archieunu-
cho, atque leguminibus vescuntur : ei adstantes regi
omnium sapientissimi deprehensi Sunt. Videt som-
nium Nabuchodonosor, et magos , qui non poterant
somnium indicare et interpretari, jubet occidi. Peri-
clitantes quoque Danielemet socios servavit Deus, Cum
Danieli somnii notitiam per revelationem dedit. Introdu-
ctus Daniel somnium regi dixit ejusque interpretatio-
nem. Lapis autem sine manibus excisusChristus est;
sine manibus vero, quia sine concubitu ex virgine na-
tus est. Erectam a se statuam Nabuchodonosor jubet
omnes adorare, et tres pueros qui adorare nolebant in
fornacem injicit. Ut autem illi qui circa fornacem erant
interfecti sunt,et pueri Deum canticis celebrarent, ubi
ipsos evocavit rex et incolumes vidit, de Dei potentia
stupore perculsus, ipsos principatu Judzorum hliono-
ravit, decretumque dedit, ut quisquis iu. Deum bla-
sphemaret, morte plecteretur. Videt somnium Nabu-
chodonosor : et cum sapientes Babylonis rursum l:ze-
rerent, ipsum solvit Daniel , regique auctor est , ut
iniquitates suas eleemosynis redimat. Nec diu postea
somnii exitus evenit; laudavitque Nabuchedonosor
Deum. Sacris templi vasis jussu Baltasaris regis filii
Nabuchodonosoris eductis, cum in illis potarent con-
vive, exiit articulus manus , qui exaravit in muro
scripturam, quam etiam cum non possent sapientes
Babylonis explicare, Daniel legit et interpretatus esi;
indutusque est purpura , circumposuerunique ei tor-

085

quem aureum , przdicaveruntque eui esse tertium
principem in regno. Cum regnaret Darius Medus, Da-
niele principe constituto, cogitur a tribunis et satra-
pis decretum promulgare , ut quicumque intra tri-
ginia dies aliquid vel ab homine quopiam vel a deo
peteret, praeterquam a rege, in lacum leonum injice-
retur. Quo facto, cum observassent Danielem pre-
cari Deum, ipsum calumniantur, coguntque regem ad
injiciendum illum in lacum. Cum injecisset autem,
ubi postea accessit et salvum reperit, illum eduxit e
lacu : illos autem qui ipsum in lacum injici eurave-
rant cum uxorihus perdidit, leonibus objectos. Ώ6-
cretumque promulgavit , ut omnes Deum timerent.
Videt ferarum visionem, per leznam, regnum Assy-
riorum, per ursum, Medorum et Persarum, per par-
dum, Macedonum, per quartam feram, Romanorum.
Vaticinatur etiam de Christo, et de Antioclio impio.
Hic enim est cornu parvum, quod excussit tria priora.
Vaticinatur quoinodo Alexander Macedo regnum Per-
sarum solvit ; arietem dicens rcgem Persarum , hir-
cum Alexandrum Macedonem. Ultima visio hic de
regina austri dicitur in libro Machabzorum reperiri.
Belum decutit et draconem occidit; in lacum pro-
Jicitur et servatur, et qui in Causa erant, quod
conjectus fuisset , injiciuntur et devorantur a 1leo-
uibus.

OSEE.

Jubetur accipere uxorem meretricem, et nascentes
infantes vocare Jezrael, Non misericordiam consequu-
tam, et Non populus meus (Osee 1. 4. 6. 9). Et ac-
ουφαί populum de fornicatione, przedicitque illi per-
miciem, et opes quasdam post perniciem. lllad
autem, Disponam Lestamentum cum bestiis agri , et de-
eponsabo in fide (Osee 3. 18), potest accipi de ereden-
tibus in Christum. Jubetur accipere uxorem fornica-
riam, Jud:eorum desolaüonem deelarans, ipsosque
accusat de multis magnisque peccatis, tam populum,
quam sacerdotes. Criminatur quoque eorum 'ebrieta-
tem, fornicationem, et iracundiam. Incusat quod spem
2 Deo transferentes, in Assyrios contulerint, et /Egy-
ptiis confisi sint. Vaticinaturque eis ultionem. Dicit
Ephraimum cum per auxilia sibi prxstila fertis eva-
$is6et , rebus secundis citra decorum usum esse.
Ostendit Deus suam circa lsraelitas sollicitudinem,
illorumque erga se ingratum anunum : el calamita-
tes ipsis przdicit.

JOEL.

Corruptionem fructuum terr: narrat, et hortatur
ut Deum sibi propitium reddant. Vaticinatur ascen-
sum Assyrii : postea vero bona quzdam prznuntiat.
Quod apostolis accidit circa varias linguas predicit.
Vaticinatur etiam gentium perniciem, qua post red-
ium οκ Dabylone sub Zorobabele contigit. Hic porro
locus allegoriam continet.

AMOS.
Predicit miquitates Damasci, Gaz», Tyri, Idu-
magorum, Ámmanitarum, Moabitarumn, Jud:e et Israc-

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

984
lis, et peenas qux illos excepturz. sunt. Numerantur
beneficia a Deo in Judzeos collata, illorumque negli-
gentia et contemptus, atque »rumn.e quz illos
exspectant. Przdicit circa mulieres Samariz, illas
ebrietatis et rapinz accusans. Vaticinatur famem οἱ
dissolutionem eo quod non converterentur, et quod
multis affecti plagis non meliores evaderent. Incusat
lsraclen, quod eos qui se redarguebant moleste
ferrent : et hortatur ut convertantur ad Deum. In-
credulis comminatur futura mala. De illis porro ait :
Ve qui desiderant diem Domini ( Amos 5. 48 ). Aliqui
vero id retulerunt ad futurum judicium : ut quidam
incredulorum nunc dicunt : Non erit judicium ; quod
si futurum est, veniat. Reprobatio festorum illorum,
sacrificiorum et psalteriorum. Stellam dei Raphan'!
Saturnum dicit : quoniam geutiles dei καὶ Soturni
stellam esse dicunt in elo, quam etiam Saturnum
vocant. Dicit autem, Num victimas εἰ saérificia obtu-
litis, mihi annis quadraginta (Amos 5. 95)? Weque
enim populus obtulit, sed soli principes, cum stetit
tabernaculum. Hie de toto populo loquitur. Accusat
euam illos de immoderato cibo, et ealamitates ipsis
praedicit. Per iocustas, et testamentum, et adaman-
vem, eorum necem vatieinatur : cumque hxec Amesix
regi significasset, iic prophetam vi repulit et abegit.
lile vero ipsi οἱ populo mala praedicit. Et videt vas
aucupis ; per hoc autem ipsos capiendos esse indicat.
Iniquitates et. violentias eorum enumerat, et mala
ipsos invasura. lllud autem : Occidet sol meridie ( Amos
8. 9), de tempore passionis Christi vaticinatur. Prz-
dicit etiam de credentibus in Christum.

ABDIAS.

Ulionem de Idumxis sumendam przdicit, quam

subiere, quia cum reliquis hostibus invaserunt lsrae-
litas. De Ecclesia.

JONAS.

Jonas propheta narrat fugam in Tharsis, tempe-
statem, deglutitum sc a ceto, et ejectum, poenitentiam
Ninivitarum, servatam cucurbitam, crescentem et
pereuntem complectitur.

MICHAEAS.

Futuram desolationem Samarie et Jerosolyme
praedicit, causamque adjicit. Subjungit etiam eorum
reditum ex Babylone, crimina et accusatignes prin-
cipum populi et sacerdotum, atque pseudopropheta-
rum. De Ecclesia credente in Dominum nostrum, et
de Novo Testunento : nam prior lex prateritura erat :
et de pace. Mala rursum Judzis przedicuntur. De
Cliristi secundum carnem generatione, et de iis qui

- in ipsum credituri sunt. Et erit residuum Jacob (Mich.

5. 7) : quod ait Paulus apostolus, Quod relictum erit
salvabitur (Rom. 9. 97). Judicium Domino adversus
populum suum, et beneficiorum ejus enumeratio, re-

! In Edit. Rom., Aaiphan, legitur. In ttebraico T"

exprimitur. Hieronymus vero CHION. Abenezra quoque di-
cit esse Saturnum, ut Chrysostomus. In Act. Apostolorum
legitur, 7, 45, Stdus dci vestri Rempham.

989
λῶνος ἀπορούντων ἐπιγνῶναι, ὁ Δανιῃλ ἐπέγνω, xaX
ἐπέλυσε , καὶ ἑνεδύθη πορφύραν , xai περιέθηχαν
αὐτῷ µανιάχην χρυσοῦν, xo ἐχήρυδαν αὐτὸν τρίτον
ἄρχοντα εἶναι bv. τῇ βασιλείᾳ. Μασιλεύσας Δαρεῖος ὁ
Μήδος. xal χαταστήσας ἄρχοντα τὺν Δανιὴλ, ἀναγ-
χάζεται ὑπὸ τῶν ταχτικῶν xat σατραπῶν δόγµα χυ-
ρῶσαι, ὥστε τὸν αἰτοῦντα παρὰ ἀνθρώπου f| θεοῦ
αἵτημα, πλὴν παρὰ τοῦ βασιλέως, εἴσω τριάχοντα
ἡμερῶν, ἐμθληθῆναι εἰς τὸν [589] A&xxov τῶν λεόν-
τῶν. Καὶ τούτου Ὑενομένου, παρατηρήσαντες τὸν
Δανιηλ εὐχόμενον τῷ Oc, διαθάλλουσ:, χαὶ κατ-
αναγχάκουσι τὸν βασιλέα ἐμθαλεῖν αὐτὸν εἰς τὸν λάκ-
xov. Ἑμβαλὼν δὲ, καὶ προσελθὼν , καὶ σῶον εὑρὼν,
τὸν μὲν ἀνήγαγε τοῦ λάχχου , τοὺς δὲ βάλλοντας αὐ-
τὸν μετὰ τῶν γυναικῶν ἀπώλεσε τοῖς λέουσι παρα-
δούς. Καὶ δόγµα ἔθηχε, πάντας φοθεῖσθαι τὸν Ocóv.
Ὁρᾷ τὴν ὅρασιν τῶν θηρίων, διὰ μὲν τῆς λεαίνης.τὴν
Ασσυρίων βασιλείαν,διὰ δὲ τῆς ἄρκτου, τῶν Μήδων
καὶ Περσῶν, διὰ δὲ τῆς παρδάλεως, τῶν Μαχεδό-
νων, διὰ δὲ τοῦ τετάρτου θηρίου, τῶν Ῥωμαίων.
Προφητεύει δὲ xai περὶ τοῦ Χριστοῦ, xal περὶ 'Av-
τιόχου τοῦ ἀσεθοῦς. Οὗτος Y&p ἐστι τὸ x£paq τὸ µι-
χρὸν, τὸ ἐχτινάκαν τρἰα τῶν ἔμπροσθεν. Προφητεύει
πῶς Αλέξανδρος ὁ Μαχεδών κατέλυσε την βασιλείαν
Περσῶν * τὸν μὲν χριὸν τὸν βασιλέα Περσῶν λέγων,
τὸν δὲ τράγον ᾿Αλέξανδρον τὸν Μαχεδόνα. Ἡ δὲ
ἑσχάτη ὅρασις ἐνταῦθα, περὶ τῆς βασιλίσσης νότου
φησὶν iv τῷ βιθλίφῳ τῶν Μακχαθαίων εὑρίσχεσθαι.
Τὸν Βἡλ χατασπᾷ, xai τὸν ὁδράχοντα ἀναιρεῖ * εἰς
τὸν λάκχον ἐμθάλλεται xa διασώξεται, χαὶ οἱ αἴτιοι
τοῦ ἐμθληθῆναι αὐτὸν ἐμθάλλονται xaX ἀναλίσχονται
ὑπὸ τῶν λεόντων.
Ὡσπέ.

Κελεύεται λαθεῖν γυναῖχα πόρνην, χαὶ τὰ τιχτό-
μενα παιδία ὀνομάσαι Ἱεζραὴἲ, Οὐκ TAenuérny,
καὶ Ob Aaóc µου. Καὶ ἐγχαλεῖ τῷ λαῷ πορνείαν
καὶ προλέγει αὐτῷ ἀπώλειαν, καὶ χρἡματά τινα μετὰ
τὴν ἀπώλειαν. Τὸ δὲ, Διαθήσομαι διαθήκην μετὰ
τῶν θηρἰων τοῦ ἁγροῦ, καὶ μγηστεύσομαι ἐν zi-
στει, δύναται λαμθάνεσθαι εἰς τοὺς πιστεύοντας τῷ
Χριστῷ. Ἡροστάσσεται λαθεῖν vuvalxa µοιχαλίδα,
μηνύων τὴν ἑρήμωσιν τῶν Ἰουδαίων, χαὶ ἐγχαλεῖ
αὐτοῖς πολλὰ xal μεγάλα ἁμαρτήματα, τῷ τε ap
xaY τοῖς ἱερεῦσι. Διαθάλλει «s αὐτοὺς xal εἰς µέθην,
καὶ εἰς µοιχείαν, xal εἰς θυµόν. Ἐγκαλεῖ ὅτι viv
ἐλπίδα ἀπὺ τοῦ Θεοῦ µεταγαγόντες, ἐπὶ ᾿Ασσυρίους
Ἠλπιζον, xal Αἰγυπτίοις ἐθάῤδουν. Καὶ προλέγει
αὐτοῖς τιμωρίας. Λέγει ὅτι διὰ τὸ βοηθεῖσθαι γενόμενος
Ισχυρόὸς ὁ Ἐφραϊμ. οὐκ εἰς δέον Σχρήσατο τῇ εὑπρα-
lg. Δείχνυσιν ὁ θεὺς τὴν τε ἑαυτοῦ περὶ τοὺς Ἴσρα-
Πλίτας χηδεµονίαν, χαὶ τὸν ἑχείνων περὶ αὐτὸν
ἀγνωμοσύνην * xal προλέγει αὐτοῖς συµφοράς.

Ἰωή- *.

Διαφθορὰν λέγει τῶν τῆς γῆς χαρπῶν, xal παραι-
vet ἐξιλεώσασθαι τὸν 8cóv, Τὴν ἄνοδον τοῦ ᾿Ασσυρίου
προλέχει προφητεύει δὲ xal μετὰ ταῦτα χρηστά
τινα. Τὸ συμθὰν ἐπὶ τῶν ἁποστόλων τὸ τῶν γλωσ-
σῶν προλέχει. Προφητεύει δὲ καὶ τῶν ἐθνῶν ἀπώλειαν
τὴν γενοµένην μετὰ τὴν ἐπάνοδον τὴν x Βαθυλῶνος
ἐπὶ Ζοροδάδελ. Ἔχει δὲ xat ἀλληγορίαν τὸ χωρίον
τοῦτο

* [n mss. male ᾽Αμώς.

SYNOPSIS SCRIPTUR/E SACTLE.

581
Ἁμώς *.

[390] Τὰς ἀνομίας Δαμασχοῦ, Γάζης, Tópov, Ἰδου-
µαίων, ᾽Αμμανιτῶν, Μωαθιτῶν, Ἰούδα χαὶ Ἱσραὴλ
προλέγει, χαὶ τὰς διαδεξοµένας αὐτοὺς τιμωρίας. Τὰς
εὐεργεσίας τὰς εἰς τοὺς Ἰουδαίους γενοµένας ὑπὸ τοῦ
Θεοῦ ἀπαριθμεῖται, καὶ τὴν αὐτῶν ὁλιγωρίαν χαὶ
χαταφρόνησιν, xal τὰ περιµένοντα αὐτοὺς χαλεπά.
Πρὸς τὰς γυναῖχας τῆς Σαµαρείας εἰς µέθην, εἰς
ἁρπαγϊν διαθάλλων προλέγει. Προλέγει λιμὸν xol
διάλυσιν διὰ τὸ ἀνεπίστροφον, xai ὅτι πολλὰ πληγέν-
τες, 05x ἐγένοντο βελτίους. Ἐγχαλεῖ τῷ Ἱσραὴλ, ὅτι
πρὸς τοὺς ἑλέγχοντας αὐτοὺς ἐδυσχέραινον, χαὶ παρ-
αινεῖ ἐπιστρέφαι πρὺς τὸν θεέν. ᾿Απειλεῖ δὲ xal
τοῖς ἀπιστοῦσι, ὅτι Ἶξει τὰ χαχά. Περὶ αὐτῶν γάρ
φησιν * Οὐαὶ οἱ ἐπιθυμοῦντες τὴν ἡμέραν Κυρίου.
Τινὲς δὲ αὐτὸ ἐξέλαθον εἰς τὴν μέλλουσαν χρίσιν * ὡς
καὶ ὃ νῦν τῶν ἀπίστων λεγόντων, ὅτι οὐχ ἔσται xpl-
σις' el δὲ ἐστιν, ἑλθέτω. Παραίτησις τῶν ἑορτῶν
αὑτῶν, xai τῶν θυσιῶν xai φαλτηρίων. "Άστρον
θεοῦ 'Ῥαφὰν τὸν Κρόνον λέγει’ ἐπειδῃ οἱ Ἕλληνες
τῷ θεῷ αὐτῶν Κρόνῳ καὶ ἄστρον εἶναί φασιν ἓν οὐ-
ρανῷ, xaX αὑτὺ Κρόνον χαλοῦσι. Λέχει δὲ, Mi) σᾳρά-
για καὶ θυσἰας προσηγέἐγκατέ uci ἔτη ceccapá-
κοντα; 0Οὐδὲ γὰρ προσήνεγχεν ὁ δῆμος, ἀλλὰ uóvot
οἱ ἄρχαντες, ὅτε ἕστη dj σκηνἠ. Ἐνταῦθα τὰ περὶ
παντὸς τοῦ λαοῦ λέχει. Διαδάλλει δὲ αὐτοὺς xa εἰς
ἄμετρον τροφὴν, χαὶ προλέχει αὑτοῖς συµφοράς. Διὰ
τῶν ἀκρίδων, xal τῆς διαθήκης, xal τοῦ ἁδάμαντος,
τὴν σφαγὴν αὐτῶν προφητεύει, xal δηλώσας ᾿Αμεσίᾳ
τῷ βασιλεῖ ταῦτα, βιάζεται τὸν προφήττν xai ἆπε-
λαύνει. Ὁ δὲ xal αὐτῷ προλέχει χαχὰ χαὶ τῷ λαῷ.
Καὶ ὁρᾷ ἄγγος ἰξευτοῦ, xat διὰ τούτου τὴν σύλληψιν
αὐτῶν. Tác ἁδιχίας αὐτῶν xal τὰς βίας ἁπαριθ μεῖ-
ται, καὶ τὰ μέλλοντα διαδέξεσθαι αὐτοὺς xaxá. Τὸ
05, Δύσεται fcc µεσημόρίας, εἰς τὸν χαιρὸν τοῦ
πάθους τοῦ Χριστοῦ προλέχει. Περὶ τῶν εἰς Χριστὸν
πιστευόντων προλέγχει.

Ἀέδιού c.

Τὴν τιµωρίαν τῶν Ἰδουμαίων προλέχει, ἣν ὑπέ-
στησαν διὰ τὸ συνεπιθέσθαι τοῖς Ἰσραηλίταις μετὰ
χαὶ τῶν λοιπῶν πολεμίων. Περὶ Ἐχχλησίας.

Ἱωνᾶς.

Ἰωνᾶς ὁ προφήτης thv εἰς Θαρσεῖς φυγὴν, τὸν
κλύδωνα, τὴν ὑπὸ τοῦ χήτους χατάποσιν, xai τὴν
ἐχθοχὴν, τὴν µετάνοιαν τῶν Νινευϊτῶν, τὴν σωτηρίαν
τῆς κολοχύνθης, τὴν ἀνάδοσιν, xal τὴν ἀἁπώλειαν
περιέχει.

Μιχαίας 94.

Τὴν ἑσομένην ἑρήμωσιν Σαµαρείας χαὶ Ἱερουσαλὴμ
προλέγει, xaX τὴν alslav προστίθησι. [591] Συνάπτει
δὲ καὶ τὴν ἄνοδον αὐτῶν τὴν Ex Βαθυλῶνος, ἐγχλί-
µατα, κατηγορίας τῶν ἀρχόντων τοῦ λαοῦ xal τῶν
ἱερέων, xal φευδοπροφητῶν. Περὶ τῖς Ἐκκλησίας
τῆς πιστευούστς εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν, χαὶ περὶ τῆς
Νέας Διαθήχης. Ὁ γὰρ πρότερος νόμος ἐχεῖνα ἆξηλθε ο»
xa περὶ τῆς εἰρήνης. Καὶ χαχὰ πάλιν τοῖς Ἰουδαίοις
προλάγεται. Περὶ τῆς χατὰ σάρχα τοῦ Χριστοῦ γεν-
νῄήσεως, xal περὶ τῶν εἰς αὐτὸν πιστευόντων. Καὶ
ἔσται τὸ ὑπό-ειμμα τοῦ ᾽Ιακώδ» ὃ λέγει Παῦλος ὁ

* [n mss. perperam Μιχαίας.

b His prorsus similia habes supra Comment. in Isalsm
cap. 5, v. 29.
€ ]n mss. hic Ἰωήλ peo ᾿Αδδιού ponitur male.
4 Hic in mss. perpefam 'A63to5 ponitur pro Michza.

e ]lud, ixeiva ἐξῆλθε, corruptum omnino est, nec video
quomodo possit locus restaurari.

$85
ἁπόστολος, Τὸ ἐγκατάλειμμα σωθήσεται. Κρίσις τῷ
Κυρίῳ πρὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ, xal τῶν εὑεργεσιῶν αὖ-
τοῦ ἀπαρίθμησις, xal παραίτησις θυσιῶν. ᾿Αποδύ-
ρεται ὁ προφήτης ὡς τῶν δικαίων χαὶ ἀγαθῶν ἀνδρῶν
ἐχλειπόντων. Καὶ πρὸς τῷ τέλει μετὰ τὸ ἐγχαλέσαι
καὶ ἀπειλῆσαι συμφορὰς µεγάλας, χρηστὰ προμηγύει
τῷ Ἰσραήλ.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

336
Ναούμ.

Περὶ τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάµεως διαλέγεται ' περὶ τῶν
ἀποστόλων προλέγει. Ἡροστίθησι δὲ xal τὴν ἄνοδον
Βαθυλωνίων χατὰ Νινευϊτῶν χαταχράτος αἰχμαλω-
slav. Λέγει δὲ καὶ τὴν δύναμιν αὐτῆς xal τὸν πλοῦτον,
ὃν εἶχε πρὶν αἰχμαλωτευθῆναι.

"Eoc às εἶχε τὸ ἀντίγραφον.

umm Dump SN) GUERRE. B

Loro EE EE. A —————' 0 ————

MONITUM

inter spuria Athanasii opera Hlomiliam dedimus , p. 410, cujus initium est Grace, Μυστήριον ξένον
Βλέπω, lioc est, Mysterium novum video , cum titulo, El; τὴν γέννησιν τοῦ Χριστοῦ, hoc est, In. genera-
lionem Christi, Initium porro illud idipsum est quod hujus, qux Chrysostomi nomine circumfertur, ho-
milize : nec initium modo, sed etiam alia non pauca hinc et inde ex hac homilia decerpsit is, qui illam
- Athanasii nomine consarcinavit, Ilx:c autem de qua nunc agimus homilia zvo certissime Chrysostomi
emissa fuit : nam Cyrillus libro ad Reginas, qui inter Ephesine Synodi Acta cusus etiam reperitur, ex
hac houwilia quxdam Chrysostomi nomine profert testimonia, quorum primum his verbis effertur :
« Joannis episcopi Constantinopolitani de divina generatione. » Loquitur autem de sancta Virgine.
ς Loco solis, inquit, justitie solem incircumscripte complexa fuit. Ac ne quxras quomodo; ubi enim
vult Deus, ibi naturx ordo vincitur. Voluit enim, potuit, descendit, salvavit; omnia Dei nutum se-
quuntur. llodie qui est gignitur, et qui est, fit id quod non erat; nani cam Deus esset, fit homo; ab
ea tamen, quam habebat, deitate non excidit. Neque enim cum deitatis jactura factus est homo, neque
per profectum ex homine factus est Deus : sed Deus exsisiens propter impassibilitatem, caro factus cst,

^M Ó—— P —'M n —MÀÀ—— À A 9— M — — ——— — À PM — QUA EE p nas c a p s riae eam. A m ον —À — μου — À — —

Eic τὸ 1εγέθιον τοῦ Σωτήρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, Λόγος»,

Μυστήριον ξένον χαὶ παράδοξον βλέπω * ποιμένες
µου περιηχοῦσι τὰ xa, οὐχ ἔρημον (sic) συρίζοντες
µέλος, ἁλλ᾽ οὐράνιον ἄδοντες ὕμνον. ᾿Αγγελοι ᾷδου-
σιν, ἀρχάγγελοι µέλπουσιν, ὑμνεῖ τὰ Χερονθὶμ, δοξο-
λογεῖ τὰ Σεραφὶμ, πάντες ἑορτάνουσι θεὺν ἐπὶ γῆς
ὁρῶντες, καὶ ἄνθρωπον ἐν οὐρανοῖς ' τὸν ἄνω χάτω
δι οἰχονομίαν, χαὶ τὸν χάτω ἄνω διὰ φιλανθρωπίαν b.
Σήµερον Βηθλεὲμ τὸν οὐρανὸν ἐμιμήσατο” ἀντὶ μὲν
ἁστέρων ἀγγέλους ὑμνοῦντας δεξαµένη, ἀντὶ δὲ ἡλίου
τὸν τῆς διχαιοσύνης ἀπεριγράπτως χωρῄήσασα. Καὶ
μὴ ζήτει πῶς" ὅπου γὰρ βούλεται θεὸς, νιχᾶται φύ-
σεως τάξις. Ἠθουλήθη γὰρ, ἠδυνήθη, κατῆλθεν,
ἔσωσε * σύνδρομα τὰ πάντα τῷ θεῷ. Σήµερον ὁ iv

* Cod. Reg. 1853, sic titulum habet, Λόγος εἷς τὸ yevé-
θλιον τοῦ Κνρίου xal Θεου xai Σωτῆρος.

b Hxc sicinvertuntur in Reg. τὸν ἄνω χάτω διὰ φιλαν-
θρωπίαν, xal τὸν κάτω ἄνω δι) οἰχονομίαν.

τίχτεται, καὶ ὁ ὧν ΥὙίνεται ὅπερ οὐκ Tjv* ὢν γὰρ
Θεὸς, γίνεται ἄνθρωπος, οὐχ ἑχστὰς τοῦ εἶναι θεός.
Οὐδὲ γὰρ κατ’ ἔχστασιν θεότητος γέγονεν ἄνθρωπος,
οὐδὲ πάλιν κατὰ προχοπὴν ἐξ ἀνθρώπου γέγονε θεός:
ἀλλὰ Λόγος Gv, διὰ τὸ ἁπαθὲς σὰρξ ἐγένετο, ἆμετα-
θλήτου µενούσης τῆς φύσεως. 'AXX ὅτε μὲν ἐτέχθη,
Ἰουδαῖοι Πρνοῦντο τὸν ξένον τόχον, xa Φαρισαῖοι
παρηρµήνευον τὰς θείας Βίθλους, xat γραμματεῖς
ὑπεναντία τοῦ νόµου ἑλάλουν. Ἡρώδης τὸν τεχθέντα
ἐξήτει, οὐχ ἵνα αὐτὸν τιµήσῃ, ἀλλ᾽ ἵνα αὐτὸν ἀπολεσῃ.
Σήμερον γὰρ € πάντα ὑπεναντία εἴδον. Obx ἐχρύδη
γὰρ. Χατὰ τὸν φαλμῳδὺν, [595] ἀπὸ τῶν τέκνων
αὐτῶν εἰς γενεὰν ἑτέραν. Βασιλεῖς μὲν γὰρ ἦλθον,
τὸν ἑπουράνιον βασιλέα θαυμάζοντες, ὅτι πῶς ἐπὶ
γῆς λθεν oüx ἀγγέλους ἔχων, οὐχ ἀρχαγγέλους, οὐ

6 Savil. δέ.

$85 IN NATALEM CIIRISTI DIEM.

probatioque sacrificiorum. Luget propheta quasi ju-
siis et bonis viris deficientibus. Et in fine post accu-
gationem et coinminationem magnarum calamitatum,
bona prazenuntiat Israeli.

580
Adjicit autem invasionem Balylonictum contra Nini-
vitas, horum captivitatem. Euarrat ejus potentiam et
divitias, quas habuit antequam caperetur.

Hactenus exemplar habebat (a).

(a) tec est librarii. Codicis Coisliniani nota qua signifi-
catur opus imperfectum esse, et exemplar suum illu desi«
nere.

NAHUM.

De potentia Dei disserit : de apostolis przdicit.

AD HOMILIAM IN NATALEM CIIRISTI DIEM.

immutata manente natura.» His porro subjungit alia quzedam, que num. 3 leguntur : Qui in solio
sublimi precelsoque considet, is in prasepio ponitur : impalpabilis, simplex, incorporeus, humanis manibus
contrectatur : qui peccatorum vincula disrumpit, fasciis constringilur.

His conspectis testimoniis atque locis, quis non credat rem esse confectam, homiliamque Chryso-
sStomo incunctanter fuisse adjudicatam ? Verum secus res cessit. Nam Savilius eam inter dubia locavit.
Fronto Duceus inter spuria edidit. Tillemontius vero putat laudatam a Cyrillo Chrysostomi nominc
homiliam , Chrysostomi esse oportere : sed arbitratur hane, quam nunc habemus, homiliam esse ceu-
tonem, ubi is qui illam variis ex locis consarcinavit , ut facilius fucum faceret, duo illa loca a Cyrillo
allata inseruer£t, Quodque observatu dignum est, ait Cyrillus in loco superius allato, jusititi solem
incircumscripte compléxa fwit, dici de sancta Virgine, hic autem de Bethlehem dicuntur; quod sane

eentonem esse suadeat, modo Athanasio, modo Chrysostomo tributum.

Interpretatio Latina est Frontonis Duczel.

IN SALVATORIS NOSTRI JESU CHRISTI NATIVITATEM ORATIO (a).

(6) Mysterium novum et admirabile video: pastorum
vocibus aures me:e cirenmsonant, qui non leni cantu si-
bilant, sed cxlestem hymnum coneinunt. Angeli canunt,
archangeli modulantor, Cherubim hymnum dicunt, Se-
raphim glorificant , omnes festum celebrant , dum in
terris Deum , et hominem in czlis cermunt : eum qui
sursum est, propter dispensationem doorsum versari ;
ewm qui deorsum erat , propter benignitatem sursum
nunc versari *. Hodie Bethleem czlum imitata est :
quie stellarum quidem loco angelos canentes excepit,
$0lis autem loco justitite &olem incircumscripte com-
plexa fuit. Neque hic quzsieris, quomodo hoc facture

* Hoc sic vertuntur in Reg., eum qui sursum est, pro-
pter deorsum versari; eum qui deorsum erat,
propter em sursum nunc versari.

(a) Collata cum Codice Reg. 1853, qui sic titulum habet
Sermo tn nativilatem nomini οἱ Dei et Salvatoris.
(^) Citatur hic locus in Concilio Ephesino.

PATROL. Gn. LVI.

sit : ubi énim Deus vult, ibi naturz ordo cedit. Voluit
enim , potuit , descendit , salvavit; omnia Dei nutum
sequuntur. Hodie qui esi, gignitur, et rursum qui est.
fitid quod non erat ; nam cum Deus esset, fit bom;
ab ea tamen, quam habeat, deitate non excidit. Neque
enim cum deitatis jactura factus est homo, Deque
rursum per succedentia incrementa ex homine factus
est Deus; sed Verbum exsistens , natura propria ob
sui impatibiliatem manente immutata , factum est
caro. Quando autem natus est , Jud:i quidem inusi-
tatum partum negabant , Phariszei vero perperam sa-
«ος libros interpretabantur, et scribze que legi erant
contraria loquebautur ; Herodes eum qui natus erat ,
qu:erebat, non ut eum honore afliceret, sed ut eum
interficeret. Hodie nagtigae contraria cuncta cernebant.
Non enin occultata. sum , ut cum Psalmorum auctore
loquar, a filiis eorum in. generationem alteram ( Psal.
T1. 4). Siquidem reges venerunt, ct c:elestem Regein

$87

suspexerunt, quod in terram venerit , nou angelos
secum labens, non archangelos , non thronos ; non
dominationes, non virtutes, non potestates, sed nova
et minime trita incedens via ex illibato processerit
utero : nec tamen angelos sux? gubernationis exsortes
dereliquit , neque propter incarnationem spam a sua
excidit deitate : sed reges quidem venerunt, ut czele-
siem legem glori: adorarent, milites autem, ut Prin-
cipem exercitus colerent : mulieres , eum qui ex mu-
liere natus est, ut mulieris dolores in lztitiam com-
mutet : virgines, filiutn Virginis, admirantes qui fiat ut
lactis conditor, qui efficit ut uberum fontes spontanea
fluenta diffundant, a Virgine matre pueruli alimentum
accipiat : infantes, eum qui factus est infans, ut ex ore
infantium et lactentium laudein perficeret (Matth. 21.
16; Psal. 8. $) : pueri , puerum , qui martyres ob
llerodis insaniam effecit : viri-, eum qui homo factus

esl, ut servorum malis mederetur : pastores , bonum .

pastorem , qui animam pro ovibus suis ponit : sacer-
dotes, eum qui factus est Pontifex secundum ordinem
Melchisedec (Hebr. 7. 41; Psal. 109. 4) : servi , eum
qui servi formam accepit , αἱ nostram servitutem ho-
nore libertatis ornaret (Philipp. 2. 7); piscatores,
euin qui ex piscatoribus hominum eflicit venatores :
publicani , eum qui ex publicanis selectum evangeli-
stam designat (Matth. 9. 9); meretrices, eum qui la-
erymis meretriciis pedes suos exponit ; atque ut com-
plectar brevi, peccatores omnes advenerunt, ut agnum
Dei cernerent , qui tollit peccata mundi , (a) [magi ut
eum satellitio suo cingant , pastores, ut eum benedi-
*eant, publicani, ut Evangelium praedicent, meretrices,
"t unguenta deferant , Samaritana , ut. fontem vitae
sitiat, Cliananzxa , ut indubitatam lidem exhibeat Ἱ.
Cum igitur omnes exsultent , mihi quoque placet ex-
sultare, choreas agere volo, festumque celebrare :
. porro choreas ago, non citharam pulsans, non thyrsum
quatiens, non tibias inflans, non faces accendens, sed
musicorum instrumentorum loco Christi cunarum
fascias gestans. lle namque mihi sunt spes, h:e mihi
vita, li: mihi salus, hx mibi tibi, πο mihi cithara :
.propterea et ipsas gestans advenio , ut earum virtute
facultatem sermonis adeptus cnm angelis dicam, Glo-
ria in altissimis Deo; cum pastoribus, Et in terra paz,
in fominibus beneplacitum (Luc. 2. 14). Hodie qui ex
Patre inelfabiliter genitus est, ex Virgine propter me
jinesplicabili modo nascitur. Sed tum quidem secun -
dum naturam ante szecula genitus est ex Patre, prout
novit ille, qui genuit : hodie vero rursus ex Virgine
prxter naturam natus est, prout Spiritus sancti novit
gratia. Et superna ejus generatio vera est, et inferior
cjus generatio minime falsa : et vere Deus ex Deo
genitus est, et vere homo idem ex Virgine natus est.
Sursum solus ex solo Unigenitus , deorsum solus ex
sola Virgine idem Unigenitus. Sicut enim in superna
generatione matrem intelligere impiutn est : sic in in-
feriori generatione patrem xifimare blasphemum
est. Pater absque defluxu gemft , et Virgo sinc cor-
ruptione peperit : nam neque defluxum sustinuit Pa-

(2) Quae uncinis clauduntur, desunt in Reg.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

988

ter; quippe qui, prout conveniebat Deo, genuit : neque
Virgo corruptionem sustinuit pariendo ; quippe quae
spiritualiter peperi(. Unde nequesuperna ejus nativitas
explicari potest, neque progressus ejus in novissimis
temporibus curiose pervestigari sc sinit. Nam Virgi-
nem quidem hodie peperisse scio, et Deum sine
tempore genuisse credo : modum autem generationis
silentio didici venerari , non oratione curiose illam
inquirendam accepi. Siquidem in Deo non rerum na-
tura est attendenda , sed. ejus , qui operatur , virtuti
fides habenda. Lex enim est nature, cum mulier
matrimonio juncta parit : cuin vero virum non experta
virgo posiquawm peperit, virgo rursus apparet, tum
res naturam excedit. Quod igitur secundum naturam
fit, inquiratur : quod vero naturam superat , silentio
colatur : non tamquam fugiendum, sed tamquam in-
euarrabile, dignumque quod silentio veneremur. Sed
date mihi, quxeso, hanc veniam , ut in exordio finem
faciam dicendi. Cum enim rerum sublimiorum inve-
stigationem attingere refurmidem, quo pacto, aut quam
in partem orationis clavum flectam nescio. Quid enim
dicam, aut quid loquar? Matrem video, qux» peperit;
filium partu editum cerno : modum autem generationis
non conspicio : vincitur enim natura , vincitur drdinis
limes, quando vult Deus. Non enim secundum natu-
ram res accidit, sed supra naturam miraculum evenit :
quievit enim nalura, sed Domini voluntas operata
est. O ineffabilem gratiam ! Unigenitus , qui est ante
$xcula , qui tangi non potest, qui simplex est et ἵη-
corporeus, corpus meum subiit corruptioni obnoxium
et aspectabile *. Quam ob causati? Ut conspectus do-
ceat, docens autem, ad ea qux non cadunt sub oculos,
manu ducat. Nam quoniam oculos auribus fideliores
esse existimant liomines , de eo vero dubitant , quod
non vident, propterea dignatus est et per corpus
oculis conspectum sui przebere , ut dubitationem tol-
leret. Et nascitur ex Virgine, qux» rem ignorabat :
nam neque cooperata est ad rem gerendam, neque
contulit quippiam ad id quod fiebat : sed nudum fuit
arcanz virtutis ejus instrumentum; tantum id noverat
quod ex Gabriele sciscitata didicerat : Quomodo mihi
fiel istud, quia virum non cognosco (Luc. 4. 54)? Tum
inquit ille: Vis hoc scire? Spiritus sanctus superve-
niet in te , et virtus Altissimi obumbrabit tibi (Ibid. v.
95). Et quomodo cum ipsa erat, et paulo post ex
ipsa? Quemadmodum artifex , inventa materia utilis-
sima, vas pulcherrimum fabricatur : ἱία Christus ,
invento virginis sancto corpore et anima , templum
sibi construxit animatum, et hominem qua ratione
voluit , efformavil ex virgine , cumque indutus hodie
processit, neque natur: deformitatem erubuit. Neque
enim probrosum illi fuit, ut suum opus ipse gestaret :
"ipsum quoque opificium maxima gloria cumulabatur ,
quod opificis sui fieret indumentum. Nam quemadmo-
dum in prima formatione fieri non poterat , ut homo
constitueretur, antequam lutum in ejus manus veniret :
ita fieri nequit ut vas corruptibile transmutetur , nisi
fiat Opificis indumentum.

! Λορ., corruptibile et mortale.

381

Üpóvouc, οὐ χυριόσττας, οὐ δυνάμεις, οὐκ ἑξουαίας,
ἀλλὰ ξένην xai ἀτρίδῃ βαδίσας 60v, ἐξ ἀγεωργήτου
πρρῆλθε γαστρὸς, οὔτε τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ ἑρήμους
τῆς ἐπιστασίας αὐτοῦ χαταλιπὼν, οὔτε τῇ πρὸς ἡμᾶς
ἑνανθρωπήσει τῆς οἰχείας θεότητος ἑκστιάς' ἀλλὰ
βασιλεῖς μὲν τὸν ἑπουράνιον βασιλέα τῆς δὀξἠς λθον
ατροσχυνῄσουτες, στρἀτιῶται δὲ τὸν ἀρχιατράτηχον
τῆς δονάµεως θεραπεύσοντες' αἳ γυναῖχες τὸν Ex
γυναικὸς τεχθέντα, ἵνα τὰς λύπβας τῆς Υυναιχὸς el;
χαρὰν μεταθάλλη ᾽ αἱ παρθένοι «b τῆς παρθένου παι-
δίον. ὅτι πῶς ὁ «άλακτος xal μανῶν δημιωυργὸς τὰς
πηγὰς μαζῶν αὑτόματὰ ῥεῖθρα φέρεσθαι ποιῶν, παρὰ
μητρὺς παρθένου matziou* τροφὴν ἔλαθε" τὰ νήπια
τὸν vf Ttov γενόμενον, ἵνα Ex στόματος νηπίων καὶ
θηλαξόντων χαταρτίσῃ αἶνον ' οἱ παΐδες τὸν παΐδα
μάρτυρας δίὰ τὴν Ἡρώδου μανίαν εἱργασάμενον * οἱ
ἄνδρες τὸν ἐνανθρωπήσαντα χαὶ τὰ τῶν δούλων θερα-
πεύσαντα xaxá* οἱ ποιμένες τὸν ποιμένα τὸν χκαλὺὸν,
τὸν thv φυχὴν ὑπὲρ τῶν προθάτων προθἐµενον; οἱ
ἱερεῖς τὸν χατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲχ ἀρχιερέα Υενό-
µενον * οἱ δοῦλοι τὸν μορφὴν δούλου λαθδόντα, ἵνα
ἡμῶν τὴν δουλείαν ἐλενθερίᾳ τιμήσῃ᾽ οἱ ἁλιεῖς τὸν
ἀπὸ ἁλιέων θηβευτὰς ἀνθρώπων ἑργαζόμενον * οἱ τε--
λῶναι τὺν ἀπὸ τελωνῶν εὐαγγελιστὴν ἀναδείξαντα *
ai πόρναι τὸν τοῖς πορνικοῖς δάχρυσι τοὺς πόδας
προϊέμενον * xaX ἵνα συντόμως εἴπω, πάντες οἱ ἅμαρ-
τωλοὶ ἦλθον ἰδεῖν τὸν ἁμνὸν τοῦ Θεοῦ τὸν αἴροντα τὴν
ἁμαρτίαν τοῦ χόσµου, μάγοι ὃ,ρυφοροῦντες b, ποιµέ-
νες εὐλογοῦντες. τελῶναι εὐαγγελιζόμενοι, TtÓpvat
μυροφοροῦσαι, Σαμαρεῖτις πηγἣν διφῶσα ζωῆς,
Καναναία πίστιν ἀνενδοίαστόν ἔχουσα. Πάνέων οὖν
δχ,ρτώντων, σχιρτῆσαι θέλω χἀγὼ, χορεῦσαι βούλο-
pau, πανηγυρίσαι θέλω 5. χορεύω δὲ, οὗ χιθάραν
πλήττων, o) θυρσὸν κινῶν, οὐχ αὐλοὺς ἔχων, οὐ δᾷ-
bag ἅπτων, ἀλλ᾽ ἀντὶ μουσιχῶν ὀργάνων τὰ τοῦ Χρι-
στοῦ σπάργανα φἑρων. Λὐτὰ γάρ pot ἑλπὶς, αὐτά ua
ζωὴ, αὐὑτά pot σωτηρία, αὑτά µοι αὐλὺς, αὑτά µοι
χιθάρα. Διὸ καὶ αὐτὰ ἔρχομαι φέρων, ἵνα τῇ αὐτῶν
δυνάµει ἰσχὺν λόγων λαθὼν μετ ἀγγέλων εἴπω *
Δόξα ἐν ὑψίστοις θεῷ ' μετὰ δὲ ποιμένων, Καὶ ἐπὶ
γῆς εἰρήνη, év ἀνθρώποις εὐδοκία. Σήµερον ὁ
γεννηθεὶς ἀῤῥήτως ἐχ Πατρὸς, x παρθένου τίχτεται,
ἀφράστως δι bp. ᾽Αλλὰ τότε μὲν κατὰ φύσιν Ex τοῦ
Πατρὸς πρὸ αἰώνων ἐγεννήθη, ὡς ὁ γεννήσας οἵδε
σήμερον δὲ πάλιν παρὰ φύσιν ἐτέχθη, ὡς fj τοῦ ἁγίου
Πνεύματος ἐπίσταται χάρις. [594] Kat ἡ ἄνω αὐτοῦ
Υέννησις ἀληθὴς, καὶ dj xáto γέννησις ἀφευδῆς, xal
ἀληθῶς 8:5; Ex θεοῦ ἐγεννήθη, xal ἀληθῶς ἄνθρωπος
6 αὐτὸς ix παρθένου ἑτέχθη. "Ανω μόνος kx µόνου
Μὀνογενῆς, χάτω μόνος Ex παρθένου µόνης Μονογε-
vie 6 αὗτός. Ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τῆς ἄνω γεννήσεως ἆσε-
θὲς ἐννοῆσαι μητέρα οὕτω βλάσφημόν ἐστιν ὑπο-
λαδεῖν χαὶ ἐπὶ τῆς χάτω γεννήσεως πατέρα. Ὁ Πα-
tho ἀῤῥεύστως ἐγέννησε, xaX ἡ παρθένος ἀφθόρως
ἔτεχεν ' οὔτε γὰρ ὁ θεὸς ῥεῦσιν ὑπέμεινε γεννῄσας :
θεοπρεπῶς γὰρ ἐγέννησεν ΄ οὔτε ἡ παρθένος φθορὰν
ὑπέμεινε τεχοῦσα ^ πνευματιχῶς γὰρ ἔτεχεν. "O0sv
οὔτε ἡ ἄνω αὐτοῦ γέννησις ἐξήγησιν ἔχει, οὔτε ἡ ἐν

* Reg. παιδίον.
. 5 Hie, μάγοι δορυφοροῦντες, Θ6ἱ6., üsdue ad πάντων
οὖν, desunt in Reg.
* [ta Reg., melíus quam editi, qui omittunt πανηγυρίσαι

IN NATALEM CHRISTI DIEM.

688
ὑστέροις xatpol; πρόοδος πολυπραγμονεῖοθαι ἀνέχε -
ται. "Ott pivd (ὰρ ἔτεχεν ἡ παρθένος, σήµερον
οἶδα, xal ὅτι ἐγένντσεν ὁ θὸὺς ἀχρόνως, πιστεύω *
τὸν δὲ τρόπον τῆς Υεννῄσεως σιωπῇ τιμᾷν µεµάθηχα,
καὶ οὐ διὰ λόγων πολυπραγμονεῖν παρἐλαθον. Ἐπὶ
Υὰρ θεοῦ οὐ δεῖ τῇ φύσει τῶν πραγμάτων Ἱροσέχειν,
ἀλλά τῇ δυνάµει τοῦ ἐνεργοῦντος πιστεύειν. Φύσεως
Υάρ ἐστι νόμος, ὅταν vovh προσοµιλήσασα γάμηις
τέχῃ 9’ ὅταν δὲ παρθένος ἀπειρόγαμος τεχοῶσα πάλιν
παρθένος φανείη. ὑπὲρ φύσιν τὸ πρᾶνμα. Τὸ οὖν
χατὰ φύσιν ζητείσθω, τὸ δὲ ὑπὲρ φύσιν αιγῇ τιµάσθω,
οὐχ ὡς φευκτὸν, ἀλλ ὡς ἀπήῤῥητον, καὶ cuni
τιμᾶσθαι ἄξιον. ᾿Αλλ᾽ ἀπονείματέ pot συγγνώµτν,
παραχαλῶ, £v προδιµίοις χαταπαῦσαι τὺν λόγον Bov-
λομένῳ. Δειλὸς γὰρ Gv πρὸς τὴν τῶν χρειττόνων
ἔρευναν, πῶς f) πὸῦ τρέφω τῶν λόγων τὰ πηδά)ιὰ
οὑχ ἔχω. Ti γὰρ εἴπω, 3$ τί λαλήσω; Τὴν τεχοῦσαν
ὁρῶ, τὸν τεχθέντα βλέπω, τὸν δὲ τρόπον τῆς γεννἠ-
σεως οὗ Guvopto* νικᾶται Υὰρ φύσις, νικᾶται xai
τάξεως ὄρος, ὅπου θεὸς βούλεται. O5 γὰρ χἀτὰ φύσιν
γέγονε τὸ πρᾶγμα . ἁλλ' ὑπὲρ φύσιν τὸ θαῦμα:
ἤργησε γὰρ ἡ φύσις, καὶ ἐνήργησε τοῦ Δεσπότου τὸ
βούλημα. Ὢ χάριτος ἀφράστου | 'O πρὸ αἰώνων Mo-
vorevhz, ὁ ἀναφὴς, xal ἁπλοῦς, xaY ἀσώματος, ὑπεισ'
7306 µου τὸ φθαρτὸν xal ὁρατὸν σῶμα f. Au τί;
"Iva. βλεπόμενος διδάξῃ , διδάξας δὲ πρὸς τὸ μὴ β)ε-
πόµενον χειραγωγήσῃ. Ἐπειδὴ vàp οἱ ἄνθρωπλι τὸν
ὀφθαλμὸν τῆς ἁχοῆς πιστότερον ποιοῦσιν, ὃ δὲ μὴ β)λέ-
πουσιν ἀμφιθάλλουτι, διὰ τοῦτο ἠνείχετο καὶ ὀφθαλ-
μοῖς τὴν ἑαυτοῦ θέαν διὰ τοῦ όώματος παρατχεῖν,
ἵνα λύσῃ τὴν ἀμφισθήτησιν. Καὶ τίχτεται Ex παρ-
θένου ἀγνοούσης τὸ πρᾶγμα͵ οὔτε γὰρ συνἠργησὲ
πρὸς τὸ γινόµενον, οὔίε συνεθάλλετ» πρὸς τὸ πραττό-
μενον, ἀλλ ἦν dy ὄργανον τῆς ἀποῤῥίτου αὐτοῦ
δυνάµεως, µόνον εἰδυία, à παρὰ τοῦ Γαδριὴλ ἐρομένή
ἔμαθεν, ὅτι Πῶς ἔσται uoi τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὗ yi-
yc xo; Kat qnav Τοῦτ) βούλει μαθεῖν ; [3595] Πνεῦμή
ἅγιον ἐχε.εύσεται ἐπὶ cà, xal Óvrajuc Ὑνέστοι.
ἐπισκιάσει σοι. Καὶ πῶς ἣν μετ αὐτῆς, χαὶ μικρὺν
ὕστερον ἐξ αὐτῆς; Ὥσπερ τεχνίτης εὑρὼν ὕλην xr?
σιµωτάτην, χάλλιστο) ἀπεργάζετᾶι σχεῦος. οὕτω
καὶ ὁ Χριστὸς εὑρὼν τῆς παρθένου ἅγιον χαὶ τὸ
σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν, ἔμψυχον ἑαυτῷ χατεχόσµησε 8
ναὺν, ὃν ἐθουλήθη τρόπον πλάσας τὸν ἄνθρωπον ἐν τῇ
παρθένῳ, xaX ἑνδυσάμενος αὑτὸν, σήμερον προῇλθεν,
οὐχ αἰδεσθεὶς τὸ δυσειδὲς ἃ τῆς φύσεως. 0ὐδὲ γὰρ
ὕδριν ἔφερεν αὐτῷ , φορέσαι τὸ ἴδιον ἔργον ' xai τὸ
πλάσμα δὲ µεγίστην ἐχαρποῦτο δόξαν, ἔνδυμα τοῦ
τεχνίτου γινόµενον. Ὥσπερ γὰρ παρὰ τὴν ποώτην
πλάσιν ἀδύνατον ἣν αυνεστάναι τὸν ἄνθρωπον, πρὶν ἡ
τὸν πηλὸν εἰς τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐλθεῖν' οὕτω. xav τὸ
φθἀρὲν σχεῦος ἀδύνατον µεταποιηθῆναι!{, εἰ μὴ vé
γονεν ἕνδυμα τοῦ πο.ῄσαντος.

4 Reg. πρόοδος aft) γέγοἸεν' ὅτι µέν. Mox σήμὲ.
pov abest a e

e Reg. γάρ ἐστι πνρὸς, ὅταν vuv?) ἀῤῥενικοῖς ὁμιλήσασά
θεσµοῖς τέχη.

f Reg. φθαρτὸν xoi (fry σῶμα.

δ Heg. xattoxtuact. e, 7

b Reg. τὸ óvoobt,. 0.

i Reg. παρὰ τὴν ἀρχὴν ἀδύνατον συστῆναι τὸν άνθρωπον
πρὶν 3) τὸν Θεὸν τὸν πηλὸν εἰς τὰς χεῖρας τὰς ἑαυτοῦ λαδεῖν,

Οὕτω xal τὸ διχφθαρὲν ἀδύνατον ἦν µεταποιηθήναι.

585

Αλλὰ τί εἴπω, f) τί λαλήσω; Ἐχπλήττει γάρ µε
τὸ θαῦμα. Ὁ Παλαιὸς ἡμερῶν παιδίον γέγονεν, ὁ ἐπὶ
θρόνου ὑψηλοῦ χαὶ ἐπηρμένου χαθήμενος iv φάτνῃ
τίθεται, ὁ ἀναφῆς, xal ἁπλοῦς, xai ἀσύνθετος, xal
ἀσώματος χεροὶν ἀνθρωπίναις ἑλίσσεται, ὁ τὰ τῆς
ἁμαρτίας διασπῶν ^ δεσμὰ σπαργἀάνοις ἐμπλέχεται,
ἐπειδῇ τοῦτο θέλει. θέλει γὰρ τὴν ἀτιμίαν ποιῆσαι
τιμ]ν, τὴν ἁδοξίαν ἑνδῦσα, δόξαν, τὸν τῆς ὕδρεως
ὅρον, ἀρετῆς δεῖξαι τρόπον. "0θεν ὑπέρχεται τὸ ἐμὸν
σῶμα, ἵνα ἐγὼ χωρῄσω τὸν αὐτοῦ Λόγον ΄ xal λαδὼν
τὴν ἐμὴν σάρχα, δίδωσί µοι τὸ ἑαυτοῦ Πνεῦμα, ἵνα
διδοὺς χαὶ λαµθάνων θγσαυρὀν uot ζωῆς ἐμπορεύση-
ται. Λαμθάνει µου τὴν σάρχα, ἵνα µε ἁγιάσῃ * δίδωσί
μοι τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ, ἵνα µε διασώσῃ. ᾽Αλλὰ τί εἴπω,
καὶ τί λαλήσω; Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει.
θὐχέτι λέγεται ὡς Υενησόµενον, ἀλλὰ θαυμάζεται ὡς
πεπραγµένον. Παρὰ Ἰουδαίοις ἑπέπραχτο, παρ᾽ οἷς
xai ἐλέγετο, ὑφ) ἡμῶν δὲ πιστεύεται, παρ οἷς οὐδὲ
ὠνομάζετο. Ιδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἔξει. Τὸ
μὲν γράµµα τῆς συναγωγῆς, τὸ δὲ χτῆµα τῆς Ἐκκλη-
σίας. Ἐκχείνη τὸ δίήτνχον εὗρεν, αὕτη τὸν µαργαρί-
την ἐφεῦὈρεν» ἐχείνη τὸ ἔριων ἔθαψεν, αὕτη τὴν
ἁλουργίδα ἑνεδύσατο. Ἡ Ἰουδαία γὰρ αὐτὸν ἔτεχε,
xai ἡ οἰχουμένη αὐτὸν ὑπεδέξατο. 'H συναγωγὴ
αὐτὸν ἔθρεψε, xal ἐτιθηνήσατο, χαὶ dj Ἐχχλησία
κατέσχ: καὶ ἑχαρπώσατο. Παρ) ἐχείνῃ τὸ χλῆμα τῆς
ἀμπέλου, xai παρ) ἐμοὶ ὁ βότρυς τῆς ἀληθείας.
Ἐχείνη τὸν βότρυν ἐτρύγησε, xal τὰ ἔθνη τὸ µυστι-
xby πίνει πόµα. Ἐκείνη τὸν χόχχον τοῦ σίτου ἐν τῇ
Ἰουδαίᾳ ἔσπειρε, xal τὰ ἔθνη τῇ δρεπάνῃ τῆς πί-
στεως τὸν ἄσταχυν ἑἐθέρισε. Τὰ ἔθνη τὸ ῥόδον εὖσε-
δῶς ἀπέχειρε, xa Ἰουδαίοις ἡ ἄχανθα τῆς ἀπιστίας
ἀπέμεινεν b* ὁ νεοττὸς ἀπέπτη, xai παρᾳχάθηνται
ol ἄφρονες τῇ χαλιᾷ * τὴν φυλλάδα τοῦ γράµµατος οἱ
Ἰουδαῖοι ἑρμηνεύουσι, καὶ τὸν χαρπὺν τοῦ Πνεύματος
τὰ ἔθνη δρέτονται ** Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ
2ήψεται. Εἰπέ µοι, ὦ Ἱουδαξε, εἰπέ pot λοιπὸν,
τίνα Exvexs ; θάῤῥησόν pot, xàv ὡς τῷ Ἡρώδῃ. Αλλ)
οὐ [596] θαῤῥεῖς 4. Οἶδα διὰ τί" διὰ τὴν ἐπιθουλήν.
Ἐχείνῳ γὰρ εἶπας, ἵνα αὐτὸν ἀνέλῃ ἐμοὶ δὲ οὐ
λέγεις, ἵνα μὴ αὐτὸν προσχυνἠσω. Τίνα δὲ ἔτεχε;
Τίνα; Τὸν Δεσπότην τῆς φύσεως. Κὰν γὰρ σὺ σιωπᾷς,
à Φύσις Bod* ἔτεχε γὰρ, ὡς ὁ τεχθεὶς τεχθῆναι ἠθέ-
λησεν. OO γὰρ ὑπὸ τῆς φύσεως ἐπετρέπετο, ἀλλ ὡς
Δεσπότης τῆς φύσεως ζένον τῆς γεννήσεως εἰσήγαγε
τρόπον, ἵνα δείξῃ, ὅτι xai ἄνθρωπος Υενόµενος οὐχ
ὡς ἄνθρωπος τίχτεται, ἁλλ᾽ ὡς θεὸς γεννᾶται. "Ex
παρθένου οὖν σήμερον προῆλθε νικησάσης φύσιν,
ὑπερδάσης γάµμονο. Ἔπρεπε γὰρ τῷ τῆς ἁγιοσύνης
πρυτάνει Ex. χαθαρῶν καὶ ἁγίων προελθεῖν τόχων.
Αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ πάλαι ἐχ παρθένου γῆς τὸν ᾿Αδὰμ
πλάσας, ἀπὸ δὲ τοῦ ᾽Αδὰμ ἄνευ γυναιχὸς γυναῖχα
μορφώσας. ὝὍὭσπερ γὰρ ὃ ᾿Αδὰμ ἄνευ γυναιχὸς
γυναῖκα ἤνεγχεν, οὕτω xat σήμερον ἡ παρθένος ἄνευ
ἀνδρὸς ἄνδρα ἔτεχεν. "Ανθρωπος váp ἐστι, φησὶ, xat
τίς γνώσεται αὐτόν; Ἐπειδῃ γὰρ ἐχρεώστει τὸ
Τυναιχεῖον γένος τοῖς ἀνθρώποις τὴν χάριν, ὡς τοῦ
'Abàg ἄνευ γυναιχὸς γυναῖχα βλαστήσαντος, διὰ

* Reg. διαῤῥηξας, Infra idem τῆς ὕδρεως λόγον.

b Reg. xai παρὰ Ἰουδαίοις... ἑφαινε.

€ Reg. xai τὸν ἀχρέμονα τοΏλ[γεόματος τὰ ἔθνη βαστά-

4 Reg. ἀλλ) οὐ θαῤῥεῖς ἐχείνῳ. Infra µή ante αὐτόν in
edit. Mor. deest ;sedest in Reg. [et in Sav.], et sic legend.

* Reg. νιχήσας φύσιν, ὑπερόας vápov, non male. Paulo
post idem προελθεῖν παστάδων.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

τοῦτο σήμερον ἔτεχεν 1j παρθένος ἄνευ ἀνδρὸς, ὑπὲρ
τῆς Εὖας ἐχτιννύουσα τοῖς ἀνδράσι τὸ χρέος. "Iva γὰρ
μὴ µέγα φρονῄσῃ ὁ ᾿Αδὰμ, ἄνευ γυναιχὸς γυναῖκα
βλαστήσας f, διὰ τοῦτο χαὶ ἡ παρθένος ἄνευ ἀνδρὺς
ἄνδρα ἔτεχεν, ἵνα τῷ χοινῷ τοῦ θαύματος τὸ ὁμό-
τιµον δείξῃ τῆς φύσεως. Ὥσπερ γὰρ ἀπὸ τοῦ 'Αδὰμ.
τὴν πλευρὰν ἀφεῖλε, xal τὸν ᾿Αδὰμ οὖκ ἐμείωσε»
οὐδέν: οὕτω xal ἓν τῇ παρθένῳ xal τὸν ἔμψυχοι,
ἔπλασε ναὸν 6, xaX τὴν παρθενίαν οὐχ ἔλυσεν. Σῶδ
ἔμεινεν ὁ ᾿Αδὰμ χαὶ μετὰ τὴν ἀφαίρεσιν τῆς mum
ρᾶς. ἄφθορος ἔμεινς xoi dj παρθένος μετὰ td
πρόηδον τοῦ βρέφους. Διὰ τοῦτο δὲ οὐχ ἀλλαχόδεν
ἑαυτῷ vaby χατεσχευάσατο, οὐδὲ ἄλλο σῶμα πλάσας
ἑνεδύσατο, ἵνα μὴ δόξη τὸ τοῦ ᾿Αδὰμ ἑνυδρίσειν φύ.
papa. Ἐπειδὴ γὰρ ἀπατηθεὶς ὁ ἄνθρωπος ὄργανον
γέγονε τοῦ διαδόλου, διὰ τοῦτο αὐτὸν τὸν ὑποσχελι-
σθέντα ἔμφυχον ἀνελάμδανε ναὺν, ἵνα διὰ τὴν πρὸς
τὸν πεποιηκότα συνάφειαν b ἐκ τῆς τοῦ διαδόλου
αὐτὸν ἀποστήσῃ αυνηθείας. Ὅμως καὶ ἄνθρωπα
γινόµενος οὐχ ὡς ἄνθρωπος τίχτεται, à) ὡς ek
γεννᾶται. El γὰρ &x' κοινῶν γάμων προΏλθεν, ὥσπερ
ἐγὼ, φεῦδος τοῖς πολλὀῖς ἐνομίζετο΄ νῦν δὲ διὰ ουν
ἐκ παρθένου τἶχτεται, τιχτόµενος δὲ καὶ τὴν μήτραν
ἀναλλοίωτον τηρεῖ, καὶ τὴν παρθενίαν ἀζήμιον διαφυ-
λάττει, ἵνα ὁ ξένος τῆς χυῄσέως τρόπος πίπτεώς p
μεγάλης πρόξενος γένηται. "Όθεν xàv Ἕλλιν µ.,
κἂν ᾿Ἰουδαῖος ἐρωτᾷ, ὅτι ὁ Χριστὺς θεὸς ὢν κατὰ
φῦσιν, ἄνθρωπος Υέγονε παρὰ φύσιν, Epio, Nal, páp-
τυρα τοῦ λόγου τὴν ἄσπιλον τῆς παρθενίας cpparila
καλῶν' οὕτω γάρ ἐστι θεὸς νιχῶν τὴν τῆς φύσεως
τάξιν ' οὕτω γαστρός ἐστι χεραμεὺς, xal παρθενία
εὑρετῆς, ὅτι xal ἆμόλυντον ἔσχε i τῆς Υεννήσεν
[597] τὸν τρόπον, χαὶ ἑαυτῷ ἀφράστως ᾠκχοδόμης
ναὺν, ὃν ἠδουλήθη τρόπον. Εἰπέ pot οὖν, & "IoJlalt,
ἔτεχεν ἡ παρθένος, Ἡ o0; El μὲν γὰρ ἔτεχεν, ὁμολό"
γησον τὸν ξένον τόχον ΄ εἰ δὲ οὐκ ἔτεχε, διὰ εί ον
Ἡρώδην Ἱπάτησας; Σὺ yàp αὐτῷ πυνθανομένφ,
ποῦ ὁ Χριστὸς γεννᾶται. εἶπας, ὅτι ἓν Βηθλεὶμ της
Ἰουδαίας. Mi] οὖν ἐγὼ ᾖδειν τὴν κώµην, ἢ τὸν τόπον;
μὴ ἐγὼ τοῦ γεννωµένου τὴν ἀξίαν ἑγίνωσκον; οὐχ ὁ
Ἡσαῖας ὡς Θεοῦ αὐτοῦ ἐμνημόνευσε; Τέξεται Ti^
φησὶν, υἱὸν, καὶ καἸέσουσι τὸ ὄγομα αὐτοῦ "Ere
μανουή κ. Οὐχ ὑμεῖς ἀγνώμονες ἐχθροὶ τὴν diifray
εἰσηγήσασθε; οὐχ ὑμεῖς οἱ γραμματεῖς καὶ Φαρισῖα
οἱ ἀχριδεῖς τοῦ νόµου φύλαχες πάντα τὰ κατ αὐτὸν
ἡμᾶς ἐδιδάξατε; μὴ τὴν τῶν Ἑδραίων γλῶσσαν
μεν; οὐχ ὑμεῖς τὰς Γραφὰς ἡρμηνεύσατε; Meri
τεχεῖν τὴν παρθένον, xal πρὺ τοῦ τεχεῖν, ἵνα μὴ
πρὸς χάριν τοῦ θεοῦ ἑρμηνεύεσθαι τὸ λεγόμενου, οὐχ
ὑμεῖς ἐἑρωτώμενοι παρ᾽ Ἡρώδου, μάρτυρα παρητα”
(exe. Μιχαίαν τὸν προφήτην, ἵνα ὑμῶν τὸν λόΥ5
χυρώσηται; Καὶ σὺ γὰρ, φησὶ, Βηδ1εὲμ οἶκος $9"
'Egpaóü οὐδαμῶς ἑλαχίστη sl ἐν τοῖς ἡγεμόσα
Ιούδα: ἐκ σοῦ γὰρ ἑξε.εύσεται ἡγούμεγνος. ére£*
Xouiavei τὸν Aadv. µου τὸν Ἱσραή.. Καλὼς det
ὁ προφήτης, Ἐκ coU. Ἐξ ὑμῶν γὰρ ἐξήλθε, xol
τὴν οἰκουμένην ᾖλθεν. 'O γὰρ Qv, προέρχεται Ó F
μὴ Gv, χτίζεται, f| γίνεται. Αὐτὸς δὲ xal ὃν 56
προῆν, xai ἀεὶ ἣν ' ἁλλ' ἣν μὲν ἀεὶ ὡς θεὺὸς, iig

f Reg. Υυναῖκα πλάσας. Mox idem θαύματος, δείς
Vs Rr une Reg.

h Reg. διὰ τοῦτο αὐτὸ τὸ δοκοῦν ὄργανον, ἔμψυχον vss
va Rer πα Boite ἐρευνητὴς, ὅτι καὶ ἀνύ ο

6. παρύενιας , μφεντον Iu her

Hic perpetus supt varietates ; praecipuas solum n

989

2. (a) Sed quid dicam, aut quid loquar? Miracu-
lum enim in admirationem me traducit. Antiquus
dierum factus est infans, et qui in solio subliii prz-
celsoque considet , in przsepio ponitur ; et qui im-
palpabilis et simplex , et incompositus, atque in-
corporeus est, humanis manibus contrectatur * qui
peccatorum vincula disrumpit , fasciis , quia vult ,
stringitur. Statuit enim ignominiam vertere in hono-
rem , infamiam induere gloria , et contumelie fines
modum virtutis ostendere. Idcirco meum corpus sub-
it, ut ejus Verbi ego capax flam; et meam carnem
suscipiens , Spiritum mihi suum largiens, ut largiens
el accipiens vitz mihi thesaurum comparet. Carnem
meam suseipit, ut ine saneti(icet : Spiritum mihi suum
largitur , ut salvum ine faciat. Sed quid dicam , aut
quid loquar? Ecce virgo concipiet (1sai. 1. 14). Non
jam dicitur, ut futurum, sed suspicitur ut jan factum.
Atque apud Judzos quidem factum est, apud quos
dicebatur : a nobis autem creditur, apud quos ne no-
minabatur quidem. Ecce virgo concipiet. Litera quidem
synagog:e est, possessio vero Ecclesie. llla tabellas in»
venit, hzc margaritam inveniet : illa lanam tinxit, hzc
veste purpurea est induta. Siquidem Judxa ipsum
peperit , at orbis terrarum ipsum excepit. Syna-
goga ipsum aluit et educavit : Ecclesiam ipsum te-
nuit, eoque potita est. Apud illam palmes vitis,
et apud me racemus veritatis. Illa racemum vinde-
miavit, et gentes mysticam potionem bibunt. lila
granum frumenti in Judsa seminavit; et gentes
fidei falee segetem messuerunt. Gentes rosam pie
decerpserunt, et apud Judzos spina incredulitatis
remansit ; pullus avolavit, et assident nido stulti :
folia literz interpretantur Judiei, et fructum Spiritus
gentes decerpunt. Ecce virgo in utero concipiet. Dic
mihi, Judice, dic mihi porro, quem peperit? Fide
imihi, saltem ut Herodi. Sed non fidis. Scio quam ob
causam : propler insidias. llli enim dixisti, ut eum
interficeret : mihi vero non dicis, ut ne eum adorem.
Quemnam vero peperit? Quemnam? Naturz Domi-
num. Licet enim tu sileas, clamat natura : peperit
enim, ut voluit partu edi, qui partu est editus. Non
cnim id a natura permittebatur, sed ut naturze Do-
minus inusitatum nativitatis modum invexit, ut osten-
dat se hominem factum, non ut hominem partu edi,
sed ut Deum nasci. Ex Virgine igitur hodie prodiit,
qua naturam vicit, et nuptias superavit. Etenim
sanctitatis Dispensatori conveniebat, ut puro et san-
οἱο partu in lucem ederetur. Ipse namque est, qui e
terra virgine quondam formavit Adamum, ex Adamo
vero sine muliere mulierem efformavit. Sicut enim
sine muliere protulit mulierem Adamus, sic etiam
Virgo sine viro hominem hodie peperit. llomo enim
est, inquit, et quis cognoscet eum? Nam quoniam
bominibus genus muliebre beneficium debebat, ut-
pote quod Adam sine muliere mulierem produxerat :
propterea virgo sine viro hodie peperit, ac pro Eva

3! Reg., ... prodiit, natutam vincens, nuptias superans.
(a) Quz sequuntur de Incarnatione Christi concinnata
citantur a S. Cyrillo Alexandrino, in libro ad Reginas.

IN NATALEM CHRISTI DIEM.

990

debitum viri persolvit. Ut enim nom superbiret Ada-
mus, quod sine muliere mulierem protulisset, idcirco
et mulier sine viro peperit virum, ut miraeuli commu-
nione natur: aequalitatem ostenderet. Nam quemad-
modum ab Adamo costam abstulit, et Adamum nihil
imminuit : sic el jn Virgine animatum templum ef-

finxit, et virginitatem minime solvit. Salvus et inco-

lumis remausit etiam post coste privationem Ada-
mus:incorrupta etiam virgo permansit, postquam
infans ex ea prodiit, ldcirco autem non aliunde sibi
templum exstruxit, neque aliud corpus formatum in-
duit, ne massam Adami contumelia afficere videretur.
Nam quoniam deceptus homo, diaboli instrumentum
factus erat, propterea ipsum qui supplantatus fuerat!
tamquam animatum templum assumit, ut propten
hanc cum suo Conditore conjunctionem ipsum a dia-
boli consuetudine ac familiaritate divelleret. Verum-
tamen dum fit homo, non ut homo partu editur, sed:
ut Deus nascitur. Si enim ex communi conjugio pro-
diisset ut ego, figmentum a vulgo existimatus essel :
jam vero idcirco ex Virgine nascitur, nascens autem,
et uterum illibatum conservat, et intemeratam virgi-
nitatem custodit, ut inusitatus pariendi modus magni
mihi fidei conciliator exsistat. Unde sive me genuilis.
sive Judzus interroget, num Christus cum secundum.
naturam Deus esset, homo pr:eter naturam sit factus,
dicam, Sic est : et testein. inviolatum virginitatis si-

gillum citabo : ità namque Deus est, qui naturae 0).
dinem vincat: ita ventris est fictor, et virginitatis
inventor, qui et immaculatum habuerit nativitatis.
modum, et ineffabiliter templum sibi, quo voluerit
modo, coustruxerit. Dic mihi ergo, Jud:we, peperitae
virgo, annon? Si enim peperit, inusitatum partum

confitere : quod. si non peperit, cur Herodern fefell;-

sti? Tu enim ipsi sciscitanti, ubi Christus nasceretur,

dixisti, In Bethleem Judase. Num igitur ego pagum
noveram aut locum (Matth. 29. 5)? num ego dignita-
tem cjus qui natus erat perspectam habebam? nonne
Isaias ipsius tamquam Dei mentionem fecit? Pariet.
enim, inquit, filium, et vocabunt nomen ejus Emma-
nuel (1sai. 7. 14). Nonne vos improbi inimici verita-
tem introduxistis? nonne vos scrib: et Pharisei di-
ligentes legis observatores omnes res ejus nus do--
cuistis (Math. 4, 25)? numquid Hebroicam linguam
nos callemus? nonne vos Scripturas interpretati
estis? Postquam virgo peperit, et antequam pareret,
ne videretur locus ille in gratiam Domini exponi,
nonue vos interrogati ab Πογοάθ testem Michzam
prophetam protulistis, υἱ sermonem vestrum confir-
maret? Et tu enim, inquit, Bethleem domus Ephrata,
nequaquam minima es in principibus Juda : ex te enim
exiet. dux, qui reget populum meum Israel. (Mich. 5,
9; Matth. 9. €). Recte dixit propheta, Ex te. Ex vobis
exiit, et in orbem terrarum venit. Qui enim est, pro-
greditur ; qui vero non est, creatur, aut fit. At ipseet
erat, et ante erat, et semper erat: sed erat quidem
semper ut Deus, mundum gubernans : hodie vero

! ]u Reg. legitur, propter idipsum quod instrumcnttan

esse videatur.

δοι
prodiit : ut. homo populum regit, ut Dcus autem
orbem terrarum salvum fecit. O benignos hostes !
o modestos ac mites accusatores, qui natum in
Bethleem Deum esse imprudentes indicarunt :
qui latentem in pr:sepio Dominum notum fecerunt ,
qui jacentem in spelunca inviti indicarunt, et beneficio
nolentes sua sponte nos affecerunt , revelarunt, cum
occultare conarentur ! Vides imperitos magistros ?
Qu:e docent ipsi nesciunt : fame confecti nutriunt, si-
tientes potum prxebent , egestate pressi ditant. Venite
igitur , festum agamus , venite, 'solemnitatem cele-
bremus. Inusitatus enim est festivitatis modus, quan-
doquidem et incredibilis est sermo nativitatis. Hodie
namque vetus solutum est vinculum, diabolus confu-
sus est, dzemones aufugerunt , destructa mors est,
paradisus reseratus , maledictio deleta est, peccatum
e medio sublatum est, ablegatus est error, veritas re-
diit, et pietatis sermo undequaque disseminatus est,
et cucurrit : conversapio elitum in terris plantata
est : angeli cum hominibus communicant , homines
eum angelis intrepide colloquuntur. Quid ita? Quo-
niai Deus iu terram venit, et homo in cxelum , om-
pia passim commixta sunt. Venit eniin in terra , cum
totus in cxlo sit : cumque Lotus in cxlo sit, totus est
in terra. Cum esset Deus , factus est homo , non ne-
gans se Deum esse : cum esset Verbum impatibile ,
factus est caro : ut habitaret in nobis caro factus est.
Deus enim factus non est, sed erat. Propterea caro
factus est , ut quem czlum non capiebat, bodie prz-
Scpium susciperet. Propterea ponitur in prxsepio, ut
is a quo nutriuntur omnia pueruli alimentum a virgi-
ng matre accipiat. Propterea futurorum sa:eculoruin
Pater tamquam ab ubere pendens infans virgineas
ininime refugit ulnas, ut magis aecessu facilis fiat.
Siquidein et hodie magi advenerunt, et tyrannum ab-
negandi initium fecerunt, et celum gloriatur, dum
per stellam Dominum, suum indicat , et super nubem
levem. corporis sui sedens Dominus currit in. Agy-
ptum : el fugere quidem Herodis videtur insidias , re
autein. vera quod ab 1saia dictum fuerat adimplet :
« Erit enim, » inquit, « in die illa Israel tertius in Assy-
riis , et in /Egyptiis benedictus erit populus meus in
terra, quam benedixit Dominus Sabaoth , dicens :
Benedictus erit populus meus qui {η JEgypto et qui
iu Assyriis εἰ qui in Israel » ( Isai. 19. 24. 25). Quid
ais, Judre? qui primus eras, terlius factus es?
AEgyptii et Assyrii tibi antelati sunt, et primogenitus
Israel numero posterior est? lta est : merito Assy-
rii primi erunt : quandoquidem et ipsi primi per ma-
gos eum adorayerunt : /Egyptii vero post Assyrios ,
quandoquidem ipsum Herodis insidias fugientem exce-
perunt; postremo vero loco numeratur Israel, quan-
doquidem post ascensum ejus ex Jordane tum demum
per apostolos eum agnoverunt. Ingressus est autem
AEgyptumn , concutiens A;gypii manufacta , non quo-
quo modo, sed postquam JEgypti vestibula conclusit
juterito. primogenitorum (1sai. 49. 4). Propterea
tamquam primogenitus hodie ingressus est ut antiqui
westitie luctum solveret. Primogenitum vero dici

S. JOXNNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

302
Christum testatur hodie Lucas evangelista cum dicii:
Et peperit filium suum primogenitum, et pannis involvit
eum , et reclinavit eum ín presepio, quia non erat eis
locus in. diversorio (Luc.2. 1). ]ngressus est igitur
JEgyptum ut antique moestitie luctum solveret : et
plagarum loco gaudium invesit , et loco noctis atque
tenebrarum lumen salutis largitus est. Contaminata
tuuc fuit aqua fluminis immature :etatis infantium
cx de. Ingressus est igitur in AZgyptum is qui aquam
rubram reddiderat , et fluminis fluentis vim giguendi
silutem indidit, eorumque impuritatem ac sordes
Spiritus virtute purgavit'. Afflicti fuerunt ZEgyptii, et
furore correpti Deum abnegarunt. Ingressus est igitur
in Egyptum, religiosas animas cognitione Dei com-
plens , effecit ut flumen fecundiores spicis martyres
aleret. Sed propter angustias temporis boc loco statui
finem facere dicendi, quod reliquum est ncgotii vobis
in diem sequentem reservaturus : hic autem orationi
finem imponam, ubi hoc explevero, quo pacto nimi-
rum, cum impatibile Verbum esset , caro factum sit
immutata manente natura. Quid dicam , aut quid lo-
quar ? Fabrum et przesepe video οἱ infantem , et cu-
narum fascias, et virginis partum rebus necessariis
destitutum, omnia egestate pressa, omnia plena pau-
pertatis. Vidisti divitias in multa paupertate?quo mo-
do cum dives esset, egenus est nostra cau:a factus ?
quo modo neque lectum , neque stragulum habuit,
sed in nudo prxsepi erat projectus ? O paupertatem,
divitiarum fontem ! o divitias immensas, paupertatis
speciem prz se ferentes ! ]n przsepi jacet, et orbem
terrarum concutit; fasciis cunarum involvitur, et
peccati vincula disrumpit ; nondum in vocem articu-
la:am erupit , et magos edocuit , et ad conversionem
commovit. Quid dicam, aut quid loquar? Ecce infans
fasciis involvitur, et in przsepi jacet : adest auterm et
Maria qua» virgo et mater est : aderat autem et Jo-
seph, qui pater appellatur. Hic vir dicitur, illa uxor

vocatur : legilima sunt nomina copulatione destituta.

Verborum Lenus hzc mihi intellige, non rerum tenus.
Hic solum desponsavit, et Spiritus sanctus obumbra-
vit ei : unde dubitans Joseph , quid appellaret infau-
tem nesciebat. Ex adulterio natum dicere ipsum non
audebat, probrosum in virginem jacere sermonem non
poterat, filium ipsum dicere suum refugiebat : probe
. namque sciebat sibi ignotum esse, quo pacto, vel un-
de infans natus esset : quam ob causam illi de re du-
bitanti, de c:elo oraculum augeli voce delatum est :
Noli timere, Joseph : quod enim ez ea genitum est , de
Spiritu sancto est ( Math. 1. 20). Spiritus enim sau-
ctus virgini obumbravit. Quare vero ex virgine nasci-
tur, et virginitatem illibatam servat ? Quia quondam
virginem Evam decepit diabolus , idcirco ad Mariam,

quz virgo erat, felicem nuntium Gabriel detulit. Sed
decepta quidem Eva peperit verbum , quod mortem
intulit : at felicem. nuntium accipiens Maria Verbum
in carne genuit, quod vitam nobis eternam conciliat.
Verbum Eva lignum indicavit, per quod: lignum «q

! neg., untit, pro, purgatit,

$91

τὸν χόσµον' σήμερον δὲ προΏλθεν, ὡς ἄνθρωπος μὲν
τὸν λαὺν ποιµαΐίνων, ὡς θεὸς δὲ τὴν οἰχουμένην
διασώζων. Ὢ πολεµίων χρηστῶν !{ à χατηγόρων φιλαν-
θρώπων ! ot τὸν ἓν Βηθλεὲμ τεχθέντα λανθάνοντες &
θεὸν ἔδειξαν, οἳ τὸν Ev. φάτνῃ χρυπτόμενον Δεσπό-
την ἑγνώρισαν, ot τὸν Ev σπηλαίῳ χαθήµενον ἑμή-
νυσαν ἄχοντες, xal εὑηργέτησαν μὴ θέλοντες, ἁπ-
εχάλυψαν χαλύψαι βουλόμενοι, Εἶδες ἁμαθεῖς διδασχό-
λους: "A διδάσχουσιν, οὐ Ὑινώσχουσι, πεινῶντες
τρέφουσι, διφῶντες ποτίζουσι, πενόµενοι πλουτί-
ζουσ,. Δεῦτε οὖν, ἑορτάσωμεν, δεῦτε πανηγυρἰίσωμεν.
Eivoz; Υὰρ ὁ τῆς ἑορτῆς τρόπος, ἐπειδὴ xat παράδο-
£o; ὁ τῆς Ὑεννήσεως λόγος. Σήµερον γὰρ ὁ χρόνιος
ἐλύθη δεσμὸς, ὁ διάδολος ἠσχύνθη, οἱ δαίμονες ἑδρα-
πέτευσαν, ὁ θάνατος » ἑλύθη, παράδεισος Ἠνεῴχθη,
ἡ κατάρα Ἡφανίσθη, f) ἁμαρτία ἐχποδὼν véyovev, 1)
πλάνη ἀπηλάθη, Ἡ ἀλήθεια ἐἑπανηλθε, χαὶ τῆς εὖσε-
θεἰὰς ὁ λόγος πανταχοῦ διεσπάρη xai ἕδραμεν ' ἡ
τῶν ἄνω πολιτεία ἐν τῇ yf] ἐἑφυτεύθη, ἄγγελοι μετὰ
ἀνθρώπων κοινωνοῦσι, xal ἄνθρωποι μετὰ ἀγγέλων
ἀδεῶς διαλέγονται. Διὰ τί, Ἐπειδὴ θεὸς ἐπὶ γῆς
ᾖλθε, [298] καὶ ἄνθρωπος Ev obpavip * πάντα ἀναμὶξ
γέγονε. ΗἨλθε γὰρ ἐπὶ τῆς γῆς, ὅλος ὢν ἐν υὐρανοῖς

ὅλος δὲ ὧν Ev οὐρανῷ, ὅλος ἐστὶν ἐπὶ τῆς γῆς. Oel

Gv, Υέγονεν ἄνθρωπος, οὐκ ἀρνησάμενος τὸ εἶναι
Θεός ' λόγος ὢν ἁπαθὴς, σὰρξ ἐγένετο, διὰ τὸ ἑνοι-
χῆσαι ἡμῖν σὰρξ ἐγένετο. θεὸς γὰρ οὐχ ἐγένετο,
ἀλλὰ fjv. Διὰ τοῦτο σὰρξ ἐγένετο, ἵνα ὃν οὐχ ἐχώρει
οὐρανὸς, δέξηται φάτνη. Διὰ τοῦτο ἓν φάτνῃ Ex£On,
ἵνα ὁ τρέφων τὰ σύμπαντα παιδίου τροφὴν παρὰ
μπτρὸς παρθένου λάθῃ. Διὰ τοῦτο ὁ τῶν µελλόντων
αἰώνων Πατὴρ ὡς ὑπομάξιον βρέφος παρθενικῶν
ἀνέχεται ἀγχαλῶν, ἵνα καὶ µάχοις εὐπρόσιτος γένη-
ται. Σήµερον Yàp χαὶ μάγοι προσῆλθον, ἀρχὴν
λαθόντες ἀρνεῖσθαι τὸν τύραννον, καὶ ὁ οὐρανὸς χαυ-
χᾶται ἁστέρι τὸν ἴδιον Δεσπότην µηνύων, xal ὁ Κύ-
proc ἐπὶ νεφέλης χούφης τοῦ σώματος χαθεζόµενος
ἐπὶ tv Αἴγυπτον τρέχει, τῷ μὲν δοχεῖν φεύγων τὴν
Ἡρώδου ἐπιθουλὴν, τῇ δὲ ἀληθείᾳ ἀποπληρῶν τὸ
παρὰ του 'Ἡσαΐου εἰρημένον. Ἔσται γὰρ, oro, éx
τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ᾿Ισραὴ.ἲ τρίτος ἐν τοῖς Ἀσσυ-
ῥίοις, καὶ ἐν τοῖς Αἰγυπτίοις εὐ.λογημένος ἔσται
ó Aaóc µου ér tr TQ, "lv εὐ.Ίόγησε Κύριος Σαδαὼθ
Ίέγων * Εὐ.1ογημένος ἔσται ὁ Aaóc µου dày Αἱγύ-
πτῳ xal ὁ ἐν τοῖς Ἀσσυρίοις καὶ à ἐν Ἰσραή.ο
Τί λέχεις, i Ἰουδαῖε; ὁ πρῶτος τρίτος γέγονας;
Αἰγύπτιοι καὶ ᾿Ασσύριοι προετάχθησαν, xat ὁ πρωτό-
τοχος Ἰσραὴλ ὑπαριθμεῖται;, Ναί. εἰχότως ᾿Ασσύ-
Ριοι πρὼτοι ἔσονται 5, ἐπειδὶ καὶ αὐτοὶ αὐτὸν πρῶ-
τοι διὰ τῶν µάγων προσεχύνησαν ' Αἰγύπτιοι δὲ μετὰ
τοὺς ᾿Ασσυρίους, ἐπειδὴ καὶ αὐτοὶ φεύγοντα αὐτὸν
την Ἡρώδου ἐπιδουλὴν ἑδέξαντο: τελευταῖος δὲ
Ἱσραὴλ ὑπαριθμεῖται, ἐπειδῇ μετὰ τὴν ἄνοδον τὴν
ἐκ του Ἰορδάνου διὰ τῶν ἀποστόλων αὐτὸν ἔγνωσαν d,
:Ἐϊσῆλθε δὲ εἰς Αἴγυπτον, σείων τὰ χειροποίητα τῆς
Αἱγύπτου οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ' ἐπειδῇ ἀπέχλεισε τῆς
Αἰγύπτου τὰ πρόθυρα τῇ τῶν πρωτοτόχων ἀπωλείᾳ '
Διὰ τοῦτο σήµερον εἰσῆλθεν ὡς πρωτότοχος, ἵνα τῆς

* Sav. conj. λανθάνοντα,

b Reg. θάνατος, sine articulo, moxque similiter κατάρα.

6 Reg. Ασσύριοι προτάσσονται.

ἆ [ta Reg. διὰ τῶν ἀποστόλων αὐτὸν ἔγνωσαν. [π edito
Morel. hec corrupta erant: Ἰορδάνου, οὐδὲ τότε ix τῶν
ἁποστόλων ἐγνώρισαν (Savil. 'L, o. τ. διὰ t. &. αὐτὸν ém-
έγνωσαν) nec quadrabant ad interpretationem Frontonis.
Infra non pauca desunt in ms.

IN NATALEM CHRISTI DIEM.

392

παλαιᾶς στυγνότητος διαλύσῃ τὸ πένθος. Καὶ ὅτι
πρωτότοχος λέγεται ὁ Χριστὸς, μαρτυρεῖ σήμερον à
Λουχᾶς ὁ εὐαγγελιστὴς, λέγων ' Καὶ ξέεχε τόν υἱὸν'
αὐτῆς τὸν πρωτότοκο», καὶ ἑσπαργάνωσεν αὐτὸν.
καὶ ἂν ἐκ λινεν' ἐν τῇ φάτνῃ, διότι οὖκ ἦν αὐτοῖς
τόπος év τῷ κατα. λύματι. Εἰσῆηλθεν οὖν εἰς τὴν
Αἴγυπτον, ἵνα τῆς παλαιᾶς στυγνότητος διαλύση τὸ
πένθος, ἀντὶ µαστίγων χαρὰν ἐπιθαλὼν, ἀντὶ νυκτὸς
χαὶ σχότους σωτηρίας φέἐγγος χαρισάµενος. Βέθηλον
ἣν τότε τοῦ ποταμοῦ τὸ ὕδωρ τῇ τῶν ἀώρων νηπίων
σφαγῇ. Εἰσηλθεν οὖν εἰς τὴν Αἴγυπτον ὁ πάλαι τὸ
ὕλωρ φοινίξας, xal ἑποίησε τὰ ῥεῖθρα τοῦ ποταμοῦὺ
σωτηρίας γεννητιχὰ, τὸ ἑναγὲς αὐτῶν χαὶ ῥέδηλον
δυνάµει χαθαρίσας ο τοῦ Πνεύματος. Ἐχαχώθησαν
οἱ Αἰγύπτιοι, xal µανέντες Πρνοῦντο τὸν 8cóv. Εἰσηλ»
θεν οὖν εἰς τὴν Αἴγυπτον, xal Ὑνώσεως θιοῦ ψυγὰς
θεοφιλεῖς ἑπλύρωσε΄ τῷ ποταμῷ δὲ παρέσχε µάρτνρας

. τρέφειν σταχύων εὐφορωτέρους. ᾽Αλλὰ διὰ τὸ στενὸν

τοῦ χαιροῦ ἐνταῦθα βούλομαι χαταπαῦσαι τὸν λόγον *
ὧδε { δὲ χαταπαύσω, τὸν λόγον. πληρώσας, ὅτι πῶς
Λόγος àv 699] ἁπαθῆς, σὰρξ ἐγένετο, ἀμεταθλήτου
μενούσης τῆς φύσεως. Τί δὲ εἴπω, ἢ τί λαλήσω;
Τέχτονα χαὶ φάτνην ὁρῷῶ, χαὶ βρέφος, xal σπάργανα,
λοχὸν παρθένου τῶν χρειῶν ἔρημον, ὅλα πτωχείας
ἐχόμενα, ὅλα πενίας Ὑέμοντα. Εἰδες πλοῦτον Ev πενίᾳ
πολλῇ; πῶς πλούσιος ὢν δι ἡμᾶς ἑπτώχενσε; πῶς
οὔτε χλίνην, οὔτε στρωμνὴν εἶχεν, ἁλλ᾽ ἐπὶ ξπρᾶς
ἔῤῥιπτο φάτνης ; Ὦ πενία πλούτου πηγη! à πλοῦτε
ἄμετρε, πενίας πρόσχηµα qépuov! Ἐν φάτνη χεῖται,
καὶ τὴν οἰκουμένην σαλεύει' ἐν σπαργάνοις ἐμπλέ-
χεται, xal τὰ τῆς ἁμαρτίας διαῤῥήσσει δεσµά * οὕπω
ἔναρθρην ἕῤῥηξε φωνὴν, xaY τοὺς μάγους ἑδίδαξε, xal
ἐχίνησε πρὸς ἐπιστροφήν. Τί εἴπω, fj xi λαλήσω,;
Ἰδοὺ βρέφος σπαργάνοις ἐμπλέχεται, xal ἐν φάτνῃ
χεῖται' πάρεστι δὲ xai Μαρία παρθένος οὖσα καὶ
µήτηρ ᾽ παρῆν δὲ χαὶ Ἰωσὴφ ὀνομαζόμενος πατῃρ.
Οὗτος ἀνὴρ λέγεται, ἐχείνη γωνὴ προσαγορεύεται"
ὀνόματα ἕννομα συξυγίας ἔρημα. Μέχρι ῥημάτων
νόησαί µου, ἀλλ᾽ οὗ µέχρι πραγμάτων 6. Μόνον οὗτος
ἐμνηστεύσατο, xal Πνεῦμα ἅγιον αὐτῇ ἐπεσχίασεν.
Ὅθεν ἀπορῶν ὁ Ἰωσὴφ οὐκ ᾖδει cl καλέσει τὸ βρέφος.
Ἐκ µοιχείας αὑτὸς εἰπεῖν οὐκ ἑτόλμα, κατὰ τῆς παρ-
θένου βλάσφημον χαταχέειν λόγον οὐκ Ἰδύνατοι
τέχνον αὐτὸ εἰπεῖν ἴδιον οὑχ Ἠνείχετο": ᾖδει γὰρ χα-
λῶς, ὅτι o0x ἔγνω πῶς f| πόθεν ἑτέχθη τὸ βρέφος;
ὅθεν ἀποροῦντι αὐτῷ πρὸς τὸ πρᾶγμα χρησμὸς οὖρα-
νόθεν διὰ τῆς τοῦ ἀγγέλου φωνῆς ἐπεφέρετο, ὅτι
Mi) go6ov, Ἰωσήφ: τὸ γὰρ γεγγώµενον ἐξ αὐτῆς
ἐκ Πνεύματός ἐστιν ἁγίου. Ηνεῦμα γὰρ ἅγιον
ἐπεσχίασεν τῇ παρθένῳ. Διὰ τί δὲ Ex παρθένου τίχτε-
ται, χαὶ τὴν παρθενίαν ἀζήμιον τηρεῖ; "Ότι πἆλαι
παρθένον οὖσαν τὴν Ebay Ἱπάτησεν ὁ διάδολος, διά
τοῦτο παρθένον οὖσαν τὴν Μαριὰμ ὁ Γαθριὴλ cony-
γελίσατο. 'AX)' ἁπατηθεῖσα μὲν fj Εὔα ῥῆμα ἔτεχε
θανάτου αἴτιον * εὐαγγελισθεῖσα δὲ ἡ Μαρία Λόγον
bv σαρχὶ γέννησε, ζωῆς αἰωνίου ἡμῖν πρόξενον. Τὸ
ῥῆμα τῆς Εὔας ξύλον ἔδειξε, δι) οὗ τὸν ᾿Αδὰμ ἐκ τοῦ

e Reg. χρίσας.

f Keg. ἐνταῦθα χαταπαύσω τὸν λόγον. τὸ λοιπὸν τῆς πρα-
γματείας, τῇ ἑξῆς ὑμῖν ταμιενσάµενος. "£26: quae lectio non
spernenda.

8 Πορ. µέχρι λόγων ol γόµοι ἀλλ) οὗ µ.π. Deinde Savil
pro οὗτος e var. lect. in marg. ó ἄγγελος.

δ0σ

φαραδείσου ἐξέωσεν ** ὁ Λόγος δὲ ὁ ἐχ τῆς Παρθένον
τὸν σταυρὸν ἔδειξε, δι) οὗ τὸν ληστὴην εἰς πρόσωπον
τοῦ ᾿Αδὰμ εἰς τὸν παράδεισον εἰσήγαγεν. Ἐπειδὴ
γὰρ οὐχ ἑἐπίστευον Ἕλληνες, οὐκ Ἱουδαῖοι, οὐχ
αἱρετιχῶν παῖδες, ὅτι ὁ θεὺς ἀῤῥεύστως xal ἀπαθῶς
ἐγέννησε, διὰ τοῦτο σήμερον ἐκ παθητοῦ σώματος
προελθὼν, ἁπαθὲς τὸ παθητὸν διετήρησε σῶμα, ἵνα
δείξῃ, ὅτι ὥσπερ ἐκ τῆς παρθένου τεχθεὶς τὴν παρ-
θενίαν οὐκ ἕλυσεν, οὕτω καὶ ὁ θεὸς ἀῤῥεύστου xal

* Reg. παραδείσου ἐξέόαλεν. Vox ἐξέωσεν in usu SS. Pa-
ribus.

ÀD HOMILIAM DE LEGISLATORE

€

394
ἀναλλοιώτου μενούσης τῆς ἁγίας οὐσίας, ὡς Geh
Θεὸν θεοπρεπῶς ἐγέννησεν. Ἐπειδὴ γὰρ αατα-
λιπόντες αὐτὸν οἱ ἄνθρωποι ἀνθρωπόμορφα ἔγλυφον
ξόανα, οἷς καὶ ἑλάτρευυν ἐφ᾽ ὕδρει τοῦ χτἰσαντυς, διὰ
τοῦτο σήµερον [400] ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος, θεὸς ὧν, kv
μορφῇ ἀνθρώπου ὤφθη, ἵνα χαὶ τὸ φεῦδος λύσῃ, xal
λανθανόντως εἰς ἑαυτὸν τὴν λατρείαν ἀπενέγχηται,
Τούτῳ οὖν τῷ ἐξ ἁπόρων πόρον ἑργασαμένῳ Χριστφ
δόξαν ἀναπέμψωμεν σὺν τῷ Πατρὶ xai τῷ ἁγίῳ
Πνεύματι, νῦν καὶ dui, χαὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν
αἰώνων. Αμήν.

ELIL—EILMMMMM——————ELLLBÉLLMÁERLELE—R——M——————————BM—————————Ó———RÓLBRRRRR——M——
MONITUM

Ad hanc homiliam hzc notat Savilius : « Hanc orationem damus ex Editione Romana, castigatam οἱ
aliquot pagellis ex Ms. Ciesareo auctam : qu:e sane, absque Photio esset, inter ἀμφιδαλλόμενα, quamvis
ex veteribus alicujus fuisse videatur, locari debuisset. Neque vero tanti est apud me auctoritas Photii, qui
alia quedam non optim:? notz recepit, ut inter γνησίας ἀναμφιθόλως annumerandam censeam. Nam
primo, stylus est a Chrysostomi charactere alienus. Secundo, tota scatet allegoriis, quas Noster fere, nisi
veniam prefatus, non solet admiscere. Tertio, quod lgnatius nominatim citetur, quod huic Nostro ip-
solens. Postremo, tota intentionis ratio et saltus potius quam trausitus ab una re in aliam, nostrum ypv-
qobófiuova non sapiunt. Et certe in decem bis homiliis » (loquitur Savilius de decem bomiliis, quas cum
hac Tomo 6 una serie posuit) «a viris doctis Rom: editis, vix duze sunt, summum tres γνήσιαι, Paulo
tamen illi felicius, quam alii fecerunt, iique viri doctissimi, qui nobis ex decem vel duodecim vix unam
dederunt Υνησίαν. Hoc idem tamen de unico legislatore argumentum in germanis ejus scriptis «αρ
egregie γυμνασθὲν reperitur, hic certe vix, idque frigide attingitur. Scripta videtur hzec oratio, ut ex
logo patet, difficillimis reipublice temporibus, et imminentibus exitio Orientalis Imperii barbaris nato-
nibus, quod in tempora Chrysostomi vix quadrare videtur. » De hac porro homilia deque aliis, quze Chryso-
stomi nomen praferunt, illiusque γνήσια non sunt, Ίσως habet Fronto Duczeus, que proemii loco premit.
tuntur Notis ad sextum Tomum, qui Spuria omnia continet.

IN SERMONES S. JOAN. C'IRYSOSTOMI
de diversis utriusque Testamenti locis Note Frontonis Ducei Soc. Jesu theologi.

« Quod ab aliis operum sanctorum Patrum editoribus factitatum est, ut dum eorum libros e Gra»eo
verterent, vel Latinos emendarent, quos ut legitimos eorum foetus agnoscebant, suum quoque judicium
proferrent de iis quos ob styli dissimilitudinem, vel doctrinz diversitatem, eorum dignitatem ac famam
non sustinere censerent, quorum nomina prz se ferebant : id mihi S. Joannis Chrysostomi lucubrationes
in lucem edenti concedendum nullus opinor justus rerum zstimator negabit. Nam et antea Justini Martyris
libros vidimus a Joachimo Periono et Sigismundo Gelenio, et Athanasii a Petro Nannio versos in duas
classes distinctos : et Hieronymi atque Augustini opera a Mariano Victorio et. Lovaniensibus thcologis sic
emendata, ut simul censuram suam adjungerent, qua lectorem de iis qux genuina erant, qu:zeque falso
illis inscripta, seorsim monerent. Quinetiam de hioc ipso Chrysostomo non dubitavit idem przstare Pho-
tius in Bibliotheca sua, cum de ejus Homilia in decollationem S. Joannis Baptista ita scripsit pag. 853:
ἐπιγράφεται μὲν τοῦ Xpucostópovu* οὐχ ἐμοὶ δοχεῖ δέ. Tot; γὰρ Ἔνθυμήβμασι xal πείρα τῆς Ίραφος πολὺ τὸ
ἐνδεὲς τῶν ἄλλων αὐτοῦ λόγων διαφέρεται : Hec oratio Chrysostomi nomine inscribitur; ΠΟΠ tamen mihi
ejus esse videlur. Árgumentis enim modoque scribendi multum a reliquis ejus orationibus distinguitur. Idem
οἱ de tertia ejusdem argumenti fert judicium. Exstat przterea in Augustana Bibliotheca Grzecus Catalogus
operum Joannis Chrysostomi in Codice manuscripto exaratus, quem olim nobis communicavit v. c. Marcus
Velserus Duuuvir, antequam in Anglia typis excuderetur, hoc przefixo titulo, ol. ἀληθῶς τοῦ Χρυσοστόμου
γνήσιοι Aóyot* οἱ δὲ τούτων ἔξωθεν ψευδεῖς. Que vere sunt Chrysostomi genuine orationes; que vero extra
istas reperiuntur, false sunt. Sed non de integris tamen Commentariis, vel de tractatibus amplioribus sen-
tentiam tulit auctor hujus Catalogi, quales sunt in Matthzeum, ct Joannem, vel de. Sacerdotio οἱ contra
Jud:eos libri, verum de Sermonibus sive Homiliis singularibus, 408 unum aut alterum Seripturz locum
exponunt. Horum exemplum sequutus vir doctissimus Sixtus Senensis libro 4 Bibliothec:ze sacre duos
catalogos texuit, quorum unus opera complexus est, qua sine ulla controversia Chrysostomi esse
creduntur; alter, eorum qua perperam eidem putantur inscripta. Ut autem utrumque tueretur, in
legitimis solere dixit auctorem tres in partes concionem suam dividere, in parasceven, exegelicen, et
ethicen. In parasceve seu preparatoria parte nunc argumentum quod tractaturus est, commendans,
nunc auditorum frequentiam et alacritatem collaudans, οἱ repetens quze prius dixerat, auditorum animas
ad reliquam dictionem jucundis exordiis disponit. In secunda, qua expositoria est, in explicat.one
Scriptur:e versatur juxta historiam, sive literalem intelligentiam, quam pro fundamento substernit, eaum-
que dilucidis paraphrasibus illustrat, nec ad remotas quasdam allegorias detorquet, sed in vera litere
sententia persistit, exemplo Eusebii Emiseni et Diodori Tarsensis. In tertia parte, qu:e moralis est, digre-
ditur in locos communes de contemptu divitiarum, de vitiis fugiendis, atque cxspatiatur nonnumquam im
selectis moralis institutionis paradoxis sihi uni propriis, ut, Neminem lzdi nisi a seipso ; Melius esse inju»
riam pati, quam inferre. Solet etiam similibus, dissimilibus, collationibus, et metaphoris abundare,
admirabili artificio concinnatis. In altero vero catalogo sermones recensentur, qui licet eruditi sint ipsi,
et digni qui legantur, ex multis tamen conjecturis apparet, eos non esse Chrysostomi, sed auctorum, qui-
bus neque candor, neque illa perpetua facilitas inest, quam in Chrysostomo miramur, sed sermo comma»
ticus, et concisus, atque affectione duriusculus, comparationibus destitutus et abundans similiter desinen-
tibus sententiis, 4ο vocum argutiis aut etymologiis, a quibus abhorret Chrysostomus, ac sspe relieto
sensu historico, ad allegoricos et anagogicos auctor revolvitur. Assentitur huic Sixti censurze illustris.
Cardinalis Bellarminus in Catalogo Scriptorum Ecclesiast., ejusque judicium probat de xiv in Marcum
sermonibus, quorum auctor monachus fuit sub episcopi potestate constitutus, οἱ ad monachos edidit

4/

695

"paradiso Adamum expulit : Verbum autem quod ex
Virgine prodiit, crucem exhibuit, per quod latronem
vice Adami in paradisum introduxit. Nam quoniam
neque gentiles, neque Judzi , neque hzretici crede-
bant Deum sine passione ac defluxu genuisse, propter-
ea hodie ex patibili corpore progressus, impatibile
conservavit corpus patibile, ut ostenderet , quemad-

MONITUM.

Deum genuisse. Postquam enim homines eo derelicto

statuas sibi humana przeditas forma sculpserant,
quibus in Creatoris contumeliam cultum deferebant ,
propterea Dei Verbum, cum Deus esset, bodie in ho-
minis forma apparuit , ut mendacium dissolveret , et
occulte in seipsum cultum omnem transferret. Huic
igitur, qui res impeditas ita reddidit expeditas, Chri-

modum ex virgine natus virginitatem non solvit , ita
Deum quoque, non defluxa nec mutata manente sacra
substantia , tamquam Deum , prout Deo conveniebat,

sto Domino gloriam offeramus et una Patri et Spiri-
tui sancto, nunc et semper, et in secula sxculoruum.
Amen.

SuELIL———————————M——————————

AD HOMILIAM DE LEGISLATORE.

explanationes suas frequentibus allegoriis intermixtas et interdum violentis. Horum itaque doctorum viro-
rum vestigiis insistentes nos quoque, cum in aliis quinque Tomis Lutetie vulgatis cos exhibuissemus
libros atque sermones qui nobis legitimi foetus auctoris nostri videbantur, paucis exceptis in Psalmos,

uos in calcem "Tomi rejecimus, qui conciones in Psalmos εἰ Isaiam prophetam complectitur, in hunc
demum sextum Tomum conjecimus eos, a non integros Seriptur: libros, sed singularia quxdam loca
explicant, et stylo conscripti sunt ab aliis Chrysostomi operibus diverso, cum tota dramatica sit oratio, et
ex prosopopeis conflata, sepe commatica et concisa, atque ad allegorias traducta; collationibus carens
aliisque leporibus, qui Chrysostomo sunt familiares : auctorum tamen sunt vel Chrysostomo coxvorum,
vel ex erudita illa antiquitate, qux» ab ejus zetate non multum abfuit.

« Neque vero mirum quosdam ex illis in antiquis etiam Synodis sub nomine Chrysostomi citari, cum jam
in usu essent in Ecclesiis, neque soleant Concilia dum testimonia proferunt, in auctores inquirere aut alias
questiones excutere ab ea diversas quam prz manibus habent, sed qux passiin offeruntur usurpare, et
quacumque ratione receptos scriptores hzereticorum commentis opponere, quemadmodum et apostoli, ac
reliqui patres apocryphos libros,;ut Herz Pastoris, et Evangelium Hebrzorum ac Nazarzorum citarunt :
licet jam ab illorum temporibus mos ille inolevisset, ut patribus supposititios feetus attribnerent, quemad-
modum et ipsis apostolis περιόδους Pauli et Thecle, et Acta Petri atque Apocalypsim adscripserunt.

« Hzc prima classis eos sermones continet, qui falso Chrysostomo tribuuntur, a prima pagina usque
ad 608 : altera vero illos exhibet qui licet ipsius sint, non tamen censendi sunt ab illo habiti, ut scripti occur-
runt, sed ἀπανθίσματα potius et flores ex hortis ejus collecti sunt, in eorum usum qui ex moralibus
digressionibus eos decerpebant, quales sunt ille LIV conciones, vel potius centones ex diversis concionum
laciniis concinnati, et Homiliis XXI ad populum Antiochenum subjuncti; quorum fontes indicavimus,
et suis eos natalibus restituimus. Non enim parvi refert intelligere lectorem, nequaquam ita dispositos ab
auctore fuisse sermones illos, ne forte falsam existimet Sixti Senensis doctrinam, illos in tres partes
dividentis, et allegoricas explanationes ab illis sejungentis : aut idcirco licere putet statim ab ipso exordio
vcl affectus movere, vel cohortationem moralem adhibere, ut in illis fit centonibus, quos numquam
Chrysostomus vir facundissimus ex variis ita fragmentis coagmentasset. Verumtatem hoc nostrum judi-
cium ita non proponimus, ut soli de illius operibus arbitri sedere velimus, sed optimi et eruditi lectoris
censurz illud sub;icimus, ut videat num multo satius sit qux» vera sunt et genuina distinguere a supposi-
titiis, eL suo momento seripta qu:eque ponderare, quam spuria pro germanis vendilare, atque in dispu-
tationibus cum adversariis Ecclesiz, Patrocluin sub armis Achillis latentein in aciem mittere, majori cum
ignominia c:edendum, quam si suis tectus armis prodiisset. »

Hactenus Frogto Duczeus de spuriis Chrysostomi operibus, qux» in sexto Tomo posuit, in quibus agmen
ducit h:ec de legislatore homilia : Tomumque illum absolvunt ἁπανθίσματα seu Florilegia, qu:e in fine
hujusce Tomi edentur. Ut spuriam arbitremur suadent illa omnia qua Savilius supra notavit; styli
diversitas tanta, ut sola possit nos ad calculum contra ferendum deducere; allegoriarum usus frequens,
contra morem Clirysostomi ; Ignatius Martyr allatus; quod nusquam apud Chrysostomum videre estwEt
vero insolens est apud Chrysostomum SS. patres, qui pr:ecesserunt, in medium nominatim allatos videre.
Series intricata, contra Chrysostomi morem ; qui quasi amnis sine salebris semper manat. Πως argumenta
confutare frustra conatur Pearsonus de lgnatio Edit. Cantabriensis Tom. 1, pag. 122 et seqq. Felicius
refellit illud aliud quod adjicit Savilius, nempe hanc orationem factam esse imminente exitio imperii
Constantinopolitani, et difficillimis reipublice temporibus. Nam fateamur necesse est hiec esse obscuri-
tatis plena, vixque hinc posse notam vel vvrjstózntoc, vel νοθείας erui. Sed alia quz pramisimus satis
superque sunt ad homiliam Chrysostomo abjudicandam. Nam quod Photius eam pro genuina habuerit, id
non magnum negotium facessit, quandoquidem ille non pauca alia spuria pro veris habuit. Alio item non
gpernendo argumento ejus γνησίοτης impugnatur, quod nimirum paulo ante finem dicatur, byopev τὴν
δέσποιναν ἡμῶν τὴν θεοτόχον τὴν ἁγίαν ἀειπαρθένον Μαρίαν : Ilabemus Dominam | nostram. Deiparam
sanctam semper virginem Marium, quz eliam repetuntur. Licet enim B. virgo Maria semper in Ecclesia
cum honoris significatione commemorata fuerit, non solebant sancti PP., presertimque Chrvsostomus, hzc
sic conglobatim afferre, quod nemo qui SS. PP. primorum quinque szculorum legerit inficias ibit. Aliud
adfertur argumentum ex sequentibus verbis desumptum : Dicamus et nos Paulo, quemadmodum et prisci
illi : Cum in Macedoniam pertransieris, nobis auailiare. linc arguitur, inquiunt, eui qui hzc concio-
nabatur, in Macedonia fuisse. Verum nescio an quidpiam inde erui possit; libenter enim credam hie
Macedoniam poni, quia in Scriptura habetur; sed mentem scriptoris esse, in quavis regione sic pre-
candum esse. Certe non Macedoniam solum, sed totum hnperium tunc periclitatum esse hic scriptor
innuit. Sub judice lis esto. .

Ex his vero qux» diximus liquet hanc concionem post quintum sz:culum habitam fuisse. Tempus assi-
gnare quidam sunt conati. Cotelerius putat hunc scriptorem Chrysostomo ztate parem, quod non credi-
derim. In decursu forte quidpiam ad ztatem consignandam deprehendemus. Interim Usserio in. ztatein
Justiniani concionem referenti adstipulari malim.

Interpretationem Jacobi Beureri multis in locis emendavimus.

397

INCERTI! . 9

[403] Elc τὸ ὅτι xaJaiac xal καινῆς Διαθήκης elc ὅ ropoOétnc* καὶ εἰς τὸ ÉvÓvpa τοῦ ἱερέως' à
περὶ µεταγοίας.

α’.Τῆς Χριστοῦ βασιλείας τὸ Εὐαγγέλιον χηρύττουσι
προφηται, ἑρμηνεύουσι δὲ οἱ τῆς νέας χάριτος ὑπηρέ-
καια, δέχονται δὲ οἱ τοῦ θείου λόγου ἀχροαταὶ καὶ
ἑρασταὶ καὶ ἐπαινέται. Οὐχ ἔστιν ἐντρυφῇσαι τῷ
λόγῳ τῆς ἁληθείας, μὴ διψῶντα τὸν λόγον τῆς διδα-
σχαλίας. Καὶ ὥσπερ οὐκ ἔστι μὴ διφῶντα καὶ πει-
νῶντα ἡδέως ἀπολαῦσαι τροφῆς, οὕτως οὐκ ἔστιν
ἐντρυφῆσαι λόγῳ ἀληθείας, ph διφῶντα τοῦ ἁγίου
Πνεύματος τὴν διδασχαλίαν. Διό φησιν ὁ Σωτήρ"
Μακάριοι οἱ πειγῶντες xal διψὤντες τὴν δικαιο-
σύνην, ὅτι αὑτοὶ χορτασθήσονται. Ἡ ἀληθὴς τῶν
ψυχῶν τροφῇ, fj ἁληθῆς τῶν εὐσεθῶν τρυφὴ, ὁ ἆλη-
θὴς τῶν εὐσεδῶν πλοῦτος ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος, ὁ διὰ τοῦ
Δανῖδ λέγων ΄ ποτὲ μὲν γὰρ ὡς πλουτῶν ἑναθρύνε-
«at, ποτὶ δὲ ὡς τρυφῶν , χαὶ λέγει’ Ὡς TÀAvxéa τῷ
AdpuTTl µου τὰ .Ίόγιά σου, ὑπὲρ μέ.ι καὶ κηρἰον
τῷ στόµατί µου. Ἐνταῦθα τοῦ τρυφῶντος ἀγηχε
φωνήν. Τρυφὴ γὰρ ἣν αὐτῷ b ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος” περὶ
οὗ πολλάκις ἔλεγε' Κατατρύφησογ τοῦ Κυρίου, καὶ
ὄφη σοι τὰ αἰτήματα τῆς xapólac σου. ᾽Αλλαχοῦ
δὲ οὐχ ὡς τρυφῶν µόνον, ἀλλὰ xal ὡς πλουτῶν
ἐγχαλλωπίζεται τῷ πλούτῳ τοῦ νόµου, λέγων Ἅγα-
θόν µοι ὁ vópoc τοῦ στὀματός σου ὑπὲρ χιλιάδας
χρυσίου xal ἁργυρίου. Elóeg τρυφὴν εὐσεθείας,
xai πλοῦτον ἐν δικαιοσύνῃ; Δεῖ τοίνυν ἡμᾶς διφᾷν
τὰ θεῖχ, xai πεινᾷν τὰ οὑράνια, χαὶ ἔχειν ἄφθονον
τὴν ἀπόλαυσιν bx τῆς βασιλιχῆς τοῦ Χριστοῦ ^pa.
πέζης, ἀντέχεσθαι δὲ τοῦ Εὐαγγελίου τῆς σωτηρίας,
οὐ νῦν ἀρξαμένου, ἀλλὰ ἐν τοῖς προφήταις θεµελιω-
θέντος, xaX ἓν τοῖς ἁποστόλοις οἰκοδομηθέντος ε. O0
γὰρ ἀφ᾽ οὗ ἑφάνη Χριστὸς, τὸ Εὐαγγέλιον Πρξατο *
ἀλλ ἐῥῥιζώθη μὲν ἐν ταῖς βίθλοις τῶν προφητῶν,
ἑθλάστησε δὲ ἐν τῷ χηρύγματι τῶν ἀποστόλων. Διά
φοῦτο ὁ Παῦλος βουληθεὶς δεῖξαι, ὅτι τὸ Εὐαγχγέλιον
εὐκ ἀπὸ τῆς οἰκονομίας Ἡρξατο, ἀλλ' ἀπὸ τῶν προ-
φητῶν ἔλαμψε, διὰ τῆς οἰχονομίας αὐτὸ διαγορεύει 4 *
Παῦλος δοῦ.ος Ἰησοῦ Χριστοῦ, xAntóc ᾿Απόστο-
Ίος, ἁφωρισμένος εἰς Εῥαγγέλιο" Θεοῦ, ὃ προ-
επηγγείἆατο διὰ τῶν προφητῶν αὐτου ἐν Γρα-
φαῖς ἁγίαις περὶ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ γεγοµένου ἐκ
σπέρματος Δαυῖδ κατὰ cápxa.

* Unus Reg. ὑποφῆται.

b Orhnes mss. ys ἣν αὐτῷ. Editi γὰρ οὖν αὐτῷ. Ibidem
omnes mss. ὁ tou Θεου λόγος, Mor. ὁ του Θεου φόδος xai
λόγος. Mox duo mss. χατατρύφησον τῷ Kopie, οἱ sic in Bi-
biiis legitur. Morel. του Kuptov.

* Sic duo mss. recte. Morel. et Savil. ἀρξάμενοι... θεμε-

λεωβέντες.... οἰχοδομηθέντες. ,
d Unus οἰκονομίας, οὕτω πως διαγορεύει.

Οἶδε Παῦλος ἁδιαίρετον τὴν Παλαιὰν xal τὴν N
Διαθήχην * διὰ τοῦτο ποτὲ μὲν αὐτὴν χαλεὶῖ Καιν
Διαθήχην *, ἵνα δείξῃ πῶς ἀνεχαινίσθη τῆς οἶχο
µένης τὰ πέρατα (οἶδα τοῦτον πρώην γυµνάσας :
λόγον’ [404] ἀλλ ἑπαναλαμθάνω πρὸς ὑπόμνησυ
καλεῖ τοίνυν Καινὴην Διαθήχην πρὸς ἀντιπαράθε
τῆς γεγηραχνίας * χρείττονα, πρὸς ἀντιδιαστολὴν :
ἑλάττονος, αἰώνιον πρὸς ἀντιπαράθεσιν τῆς προσχ
ρου. Καλεῖ αὐτὴν xal δευτέραν Διαθήκην. Διὰ τί ὃ
τέραν; Ίνα τῇ γνώμῃ συνάψῃ. Τὸ γὰρ ἀπεσχοινισμέ
τινὸς δεύτερον οὐ λέγεται. Αλλ ἐπειδὴ θεὸς ἑλάλι
χαὶ iv τῇ πρώτῃ, καὶ ἐν τῇ δευτέρᾳ, ὁ αὑτὸς xa
πρώτην xal δευτέραν, τῷ ἁἀριθμῷ τὴν συµφων
ἑργαζόμενος. Διὰ τοῦτο ὁ Παῦλος ἁδιαίρετον xnp
των βασιλείαν Πατρὸς, xai Yloo, χαὶ ἁγίου Πνεύ]
τος, ποτὲ μὲν χαλεῖ τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ toj]
τρὸς f, ποτὶ δὲ τοῦ Υἱοῦ, λέγων. Παῦ.ος δοῦ.
Ἱησοῦ Χριστοῦ, xAntóc ᾿Απόστο.Ίος, ἆφωρισι
γος εἰς Εὐαγγέ.ιοΥ Θεοῦ. Αλλ' ἵνα μή τις ἀχ
σας, Εὐαγγέλιον Θεοῦ, νοµίσῃ τὸν Yibv μὴ E
αὐθεντίαν εἰς τὸ χήρυγµα, Ev τῇ αὑτῇ Ἐ πιστολῇ
xpbv ὑποθὰς λέγει’ Μάρτυς γάρ µοι ἐστὶν ὁ θὲ
ᾧ ΛΙατρεύω ἐν τῷ πνεύματί µου, ἐν τῷ Eva;
Alp τοῦ Υἱοῦ αὑτοῦ. Εἶδες τὸ θαῦμα τοῦ xípu
καὶ τὴν ἀπηρτισμένην διάνοιαν; "Iva. μὴ vopusti
μὲν τῷ νόµῳ ἄλλῳ Oei δουλεύειν, Ev δὲ τῷ ΒΕὐ
χελίῳ πρὸς ἄλλον΄χωρεῖν, λέγει; Εὐ.ὶογητὸς ὁ &
ᾧ ἁιἰατρεύω ἀπὸ προγόνων ἐν καθαρᾷ συγειδή:
Οὐ γὰρ ἁπ' ἄλλου, φησὶ, πρὸς ἄλλον ἕδραμον,
ὃν εἶχον ἐν ἀγνοίᾳ., προσέλαθον ἓν γνώσει. Καὶ &
ὁ αὑτὸς βουληθεὶς δεῖξαι, ὅτι τὰ ῥήματα τῆς
λαιᾶς Διαθήχης xai τῆς Νέας ἑνός ἐστι στόµατος.
ἑνὸς Δεσπότου, μίαν μαρτυρίαν ἀπὸ' Γραφῆς -
ἠγαγε, συµπλέξας τῷ εὐαγγελικῷ λόγῳ τὴν
λαιὰν, xaX λέγει. Γέγραπται’ Οὐ «φιμώσεις |
dAoorca* xaX, Ἂξιος ὁ ἑργάτης τοῦ μισθοῦ
τοῦ. Τὸ μὲν yàp, Ob φιμώσεις, Μωῦσῆς εἶπι
δὲ, "AEtoc ὁ ἑργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ, ὁ Xp
ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις. Αλλ' ἵνα δείξη ὅτι ἓν o
κἀχεῖνα xai ταῦία ἐλάλησε, τὰ τοῖς χρόνοις δ
μένα συνΏψε τῇ συµφωνίᾳ τῆς ἁληθείας, εἰπών '
γραπται' OD φιµώσεις βοῦν dJAoorvta * καὶ, "/
ὁ ἑργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ. Τούτου τοῦ Ei:

e Idem post διαθήκην addit ποτὲ δὲ νέαν. Infra

post χαλεῖ ex duobus mss. adjicitur.
f Unus Oto» καὶ Πατρός.

501

ΠΟΝΗ ΙΑ DE LEGISLATORE.

998

DNUM ET EUMDEM ESSE LEGISLATOREM ET VETERIS ET ΝΟΥΙ TESTAMENTI; ITEM DE VESTE

eACEBRDOTALI : NECNON DE POENITENTIA (a).

4. Regni Christi evangelium prophetze praedicant ,
ministri vero nov: gratix€ illud ipsum interpretan-
tur, divinx:e autem doctrine auditores, amatores,
atque laudatores, id ipsum amplectuntur. Neque enim
fieri potest ut quis sermone veritatis oblectetur, qui
doctrinze sermonem non avidissime expetat. Quemad-
modum enim, si quis neque sitiat neque esuriat,
nullam ex cibo potuque voluptatem capit : sic veri-
tatis verbo nemo delectatur, qui Spiritus sancti doctri-
Dam non sitit. Itaque Servator ait : Beati qui esuriunt et
sitiunt justitiam, quoniam ipsi satiabuntur (Matth. 5. 6).
Verus animarum cibus, verz piorum deliciz, ver: pio-
rum divitiz, sermo Dei est, qui per Davidica oracula
loquitur : interdum, velut dives, gloriatur, interdum
deliciatur ; et ait : Quam dulcia faucibus meis eloquia
tua super mel εἰ favum ori meo (Psal. 118. 105)! II:ec
quidem ejus, qui deliciis fruitur, vox est. Nam Dei
verbum ipsi deliciz erant. Qua de re alibi szpe : De-
lectare in Domino, et det tibi petitiones cordis tui (Psal.
56. 4). Aliis vero in locis non ut qui deliciis frueretur
tantum, sed ut przedives, divitias legis ostentat, di-
cens, Bonum mihi lex oris tui super millia auri et ar-
genti (Psal. 118. 72). Viden' delicias pietatis, et divi-
tias justitie ? Ergo et nos par est, siti et fame rerum
divinarum teneri, et deliciis, e regia Christi mensa,
uberrime exsatiari, evangeliumque salutis amplecti
quod non nunc primum ccepit : sed in prophetis fun-
datum atque a. SS. apostolis exdificatum est. Neque
enim ab co tempore, quo Christus in earne apparuit,
evangelium incepit : sed multo ante in propheticis
libris radices egit, tandemque apostolorum przdica-
tione effloruit. Ideo Paulus, enm propositum haberet
demonstrare, evangelium non ab incarnatione Ἰποθ-
pisse, sed per prophetas eluxisse, per incarnationem
idipsum loquitur : Pauíus servus Jesu Christi, vocatus
apostolus, segregatus inEvangelium Dei, quod aute pro-
puserat per prophetas suos in Scripturis sanctis de
Filio suo, qui factus est ex semine David secundum
carnem (Hom. 1. 4 -5).

NovunTestamentum cursic appelletur. —Non ignorabat

(a) Collata cum Codicibus Regiis 1965. 1974 οἱ 2583.

Paulus, Vetus eu Novum Testamentum individuum esse :
eamque ob causam illud interdum Testamentum Novum
appellat, ut demonstret, quomodo flues orbis terrarum
sint renovati (non ignoro hzc alibi a nobis fuisse expli-
cata ; sed tamen hic, ut memoriam vestram refricem,
repeto); vocat etiam Testamentum Novum ad distinctio-
nem inveterati indicandam : praestantius scilicet, ad di-
stinctionem inferioris : eternum, comparatione facta
ad temporale. Sed et secundum Testamentum ipsum
vocat. Quid ita secundum? Ut mutua sententiarum
connexione unum efficiat. Nam quod abscissum ab
aliquo est, secundum non appellatur. Quoniam vero
Deus oracula sua edidit et in primo, et in secundo,
idem ille Paulus primum ét secundum vocat, atque
numero convenientiam utriusque ct consensum de—
clarat. ldcirco Paulus, qui indivisum Patris, et Filii,
et Spiritus sancti regnum prxdicat, modo evangeliuni
Dei Patris, modo Filii appellat : Paulus servus Jesu
Christi, vocatus apostolus, segregatus in. Evangelium
Dei (Rom. 4.1). Verum ne quis, cum audiat illud
Evangelium Dei, arbitretur Filium nullam ad przedi-
candum auctoritatem obtinere, in eadem Epistola,
paulo post ait : Testis enim mihi Deus, cui inservio in
spiritu meo in Evangelio Filii ejus (Rom. 1. 9). Viden'
proconis hujus mirum ingenium, et sententiam per-
fectam ? Ne existimaretur in lege quidem alii Deo
servire, in Evangelio vero ad alium Deum successio-
nem facere, inquit : Benedictus Deus, cui servio a ma-
joribus in conscientia pura (2. Tim. 1. 5). Non enim,
inquit, ab alio ad alium secessi; sed quem inscius
colebam, ejus cognitione imbutus, complexus sum.
Et alibi cum docere vellet, oracula Testamenti Vete-
ris et Novi ab eodem ore eodemque Domino profecta
esse, unum testimonium pelit a Testamento Veteri,
cui evangelicam sententiam annexuit, cum ait : Scri-
ptum est, Non obturabis os bovi trituranti ; et, Dignus
est operarius. mercede. sua (1. Tim. 5. 18). Quorum
illud, Non obturabis, Mosis est : hoc, Dignus est ope-
ranus mercede sua (Deut. 95. 4; Luc. 10. 7), Chri-
stus in Evangeliis effatus est. Át ille, ut planum face-
rct. ab uno οἱ eodem ore hac et illa edita csse

M

$99
oracufa, ideo, qux» distinetis temporibus pronuntiata
fuerant, ob veritatis consensionem copulavit, cum ait :
Scriptum est, Non obturebis os bovi trituranti ; et, Di-
gnus est operarius mercede sua. llujus evangelicae har-
monix imaginem retia illa Petri, qu:e hodie in con-
spectu vestro laxata sunt, exhibent. Neque enim
semel Petrus tantum retia laxavit : sed si historiam
spectes, semel tantum; sed vi et efficacia s:epe. Quo-
ties enim evangelium pr:edicatur, nihil ego aliud in-
tueor, quam Petrum, et Andream, et totum illum
chorum apostolicum, evangelicum illud rete laxantem.

9. Et erat sane novum spectaculum Servatorem in
mari conspicere, et auditores in littore consistentes :
inira res : pisces in terra, piscator in mari versaba-
tur. Immissio illius retis imago erat doctrinze evange-
lic. Heperit, inquit, piscatores luvantes retia (Luc.
5. 2 ), ut qui omnem captura spem abjecissent. Pisca-
tor enim nisi desperct se aliquid piscium posse capere,
rete non lavat. [taque reperit ipsos Servator retía la-
vantes, ut qui nullos sese pisces capere posse confide-
rent, etDominus piscationis adstat, et quid facit? Pri-
mum quidem doctrinam veritatis illis proponit : binc

jubet rete laxari. Cum enim verba sine operibus de-,

monstratione carerent, oportebat doctrinam factis
confirmare : nam Deo jubente, qux nuspiam repe-
riuntur invenies : et qux non sunt, capies. Lazate,
ait, retia vestra (Luc. 5. 4. 5). Cui Petrus : Magister,

per totam noctem laborantes, nihil cepimus, sed in verbo

(wo laxabo rete. Admiror Petri fidem': qui prima
desperata haberet, et nova crederet : In verbo tuo
laxabo rete. Cur, [n verbo tuo, ait" Quoniam verbo
ejus czxli firmati sunt, et terra fundata est, mare se-
paratum est (Psal. 52. 6. et 101. 96) : homo pro-
priis suis floribus coronatus est, et omnia verbo tno
constiterunt : ut ait Paulus : Qui portat omnia verbo
potentia sue (Hebr. 1. 5). Inverbo tuo laxabo rete. Et
verbum illud quidem rete antecessit : nec pisces ad-
sunt, Nam licet adfuissent, ob tumultum eorum qui
piscabantur, fuissent dilapsi. Sed descendit verbum
ejus, Qui vocat ea qu& non sunt, ac si essent (Rom. 4.
17) : potentia. ejus qui jubebat, prius quam rete mare
subiit : et magna vis piscium coacta est. Imago hxc
fuit universalis Ecclesie. Rumpebatur rete : annue-
runt sociis, qui in alia navicula erant, ut venirent, et
sibi auxiliarentur (Luc. 5. 6. 7). Oportebat enim
naves duas concurrere ad illam piscationem. Nisi
enim prophetarum cborus apostolice manui adsit, et
opituletur : et nisi oraculis prophetarum apostolorum

' eventus respondeat, non capimus qu: veuamur. lta-

que cum Servator demonstrare vellet, hanc piscatio-
nem imaginem esse Ecclesie, ut Petrum erudiret ;
hoc exemplo acuit et incitavit ad fortitudinem, ac
dicit ipsi, Ne metuas, ab hoc tempore, homines eris
capiens (Luc. 5. 10). Ab hoc tempore, quo potentiz
mes coram vobis periculum factum : idque vobis
cognitum et plane perspectum est, etiam bruta verbo
neo obedire, omniaque nutum meum sequi. loc ido-
neo exemplo ob oculos posito, deinceps capiendis
hominibus operam dato. Neque enim dicit, homines

INCERTI

piscaberis, sed Homines vivos capiens eris. Siquid
pisces vivi ad mortem solent capi ; homines vero

piuntur, ut a morte ad vitam transeant : itaque

Ab hoc tempore homines eris capiens. Sed cur ait

Ne meiuas? Esto, promissum splendidum fverit ;

ait : Ne metuas ? Quia illi in mentem venit prioi
peccatorum, Dominus aii : Ne metwas te ipei
taniquam peccatorem : sed deinceps teipsum c
sideres ut apostolum, qui dominico imperio ort
quasi sagena complecti juberis. Hanc vocem,

metuas , quisque ex Christo audiat; Ne metu
modo ab hoc tempore poenitentiam agat. Ergo n
illud , ut ordinem rerum explicandarum prius ins
tutuin prosequamur, imago fuit evangelicae Servai
ris doctrine. Hoc autem evangelium modo Paul
evangelium justitie , modo evangelium pacis, a
quando evangelium potentix appellat. Quia emi
pr:edicationis illa gratia poterat bella auferre, ted
tionesque hominum circa pietatem non consente
tium dissipare, quia omnes ad salutem invitat, eva
gelium justitize dicitur : quia vero dzmonum bel
sedat, evangelium pacis appellatur : ac quia Dei &
guitionem verbis vilibus promulgat, evangelium [x
tentize dicitur. Audi Paulum dicentem : Nom eruh
sc0 evangelium : virus enim Dei est ad salutem em
credenti ( Rom. 1. 16 ). Potentia siquidem tum de
mum vere elucescit , cum is qui praedicat, non hs
inana rationum serie usus , terminos orbis obtinet
ut Servator Paulo dicit : Sufficit tibi gratia mea ; vir
(us enim mea in infirmitate perficitur ( 9. Cor. 19. 9)
Neque euim magnum quidpiam hoc fuisset , si Chri
δίυ6 nuda sua divinitate orbem illustrasset ; sed he
mirum, quod corpore suo impassibilem et incorpo-
ream ostenderit gloriam. Neque illud admirabile, $
vivus et vivifica gloria resplendens , orbi vitam re
&tituisset : sed potentia Verbi est quod morte morttg
tollat, et per contumelias immortali gloria refolgeat.
Alibi etiam Paulus evangelium pacis appellat : Pre
parate, ait, pedes vestros in preparatione evangelii pe
cis ( Ephes. 6. 45 ). Alibi evangelium justitie nom
nat, cum ait: Non enim erubesco evangelium : justis
enim Dei in ipso revelatur* (Rom. 4. 16. 17). Quid es
Justitia Dei ? Posteaquam lex prima solis Judais ftl
data, Evangelium vero omnibus, evangelium jusiiit
appellat. Siquidem Deus justus qui omnes perzee
procreavit, omnes perzque illustravit : illodque 5’
stitiz:: erat, non hos quidem servare, illos vero stt
nime : et hos vocare, illos secus. In Veteri quióct
Testamento, vocatio justa non fuit : sed ceconorsit^
que justiie viam przmunivit. Neque tamen ba
quidem justam, illam vero injustam dixero ; gel i
lam aditum ad hanc patefecisse, et ad hanc appsf*

tum quemdam fuisse. Legem Israeli dedit. Hioc D*

! Quz hzc verba, in ipso revelatur, sequuntur ia 6308
ptis apud Photium paulo ampliora sunt, p. 849: Qa
Mine justitia Dei in ipso revelatur ? Quomodo ? cun prit
ex Judeis solis dota sit, licet alii homines ejusdem ar
rent natura et originis, evangelium vero omnibus ας.
gentibus, merito 1n illo justitia Dei revelatur, a
evangelium vocatur. Im Veteri igitur. Test. sic no
caus.

999

Mou εἰχὼν τὰ δίχτυα Πέτρου, τὰ σήµερον ἐπ᾽ ὄψεσιν
ἡμετέραις xo ἀχοαῖς χαλασθέντα. Οὐ γὰρ ἅπαξ Πέὲ-
τρος ἐχάλασε τὰ δίκτυα, ἀλλὰ τῇ μὲν ἱστορίᾳ ἅπαξ,
τῇ δὲ δυνάµει πολλάχις. Ὁσάχις γὰρ ἐὰν χηρυχθῇ
τὸ Εὐαγγέλιον, οὐδὲν ἕτερον ὁρῶ, f| Πέτρον, xat 'Av-
δρέαν, xai τὸν χορὸν τῶν ἁἀποστόλων, τὸ δίχτυον
ἁπλοῦντας τὸ εὐαγ/ελιχόν.

β’. Καὶ ἣν ξένον θέαµα τὸν Σωτῆρα ἰδεῖν ἓν θα-
λάττῃ, καὶ τοὺς διδασχοµένους παρὰ τὸν αἱγιαλὸν
ἑστῶτας. Etvov πρᾶγμα, οἱ ἰχθύες ἐπὶ τὴν γῆν, xal
ὁ ἁλιεὺς ἐν θαλάττῃ. 'H χάθεσις ^ Exclvou τοῦ δικτύου
εἰχὼν ἣν τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου. Εὖρε, φησὶ, τοὺς
ἁ ιεῖς ἀποπ.λύνοντας [405] τὰ δίκτυα, ὡς ἀπειπόν-
τας τῆς ἄγρας. ᾿Αλιεὺς γὰρ ἐὰν μὴ ἀπαγορεύσῃ τῆς
θήρας, οὐ πλύνει τὸ δίχτυον. EUpev οὖν αὐτοὺς ὁ
Σωτὴρ ἀπειπόντας τῆς ἄγρας, xai ἑφίσταται ὁ τῆς
θήρας Δεσπότης, xaX τί πειεῖ; Πρῶτον διδάσχει τὸν
λόγον τῆς ἀληθείας * εἶτα χελεύει χαλασθῆναι τὸ δί-
Χτυον. Ἐπειδὴ γὰρ τὰ ῥῥματα fjv ἀναπόδειχτα ἄνευ
τῶν ἔργων, ἐχρῆν ἀκολουθῆσαι τῷ λόγῳ τὴν διὰ τῶν
ἔργων ἀπόδειξιν * ὅτι Θεοῦ κελεύσαντος, xal τὰ μὴ
εὑρισχόμενα θηρᾶται, xaX τὰ uh ὄντα λαμθάνεται.
XuAdcare, qnoi, τὸ δίκτυο» ὑμῶν. Ὅ δὲ Πέτρος
λέχει' Ἐπιστάτα, 0t δ.ῖης τῆς γυκτὸς χοπιάσαγ-
τες οὐδὲν ἐλάδομεν, ἐπὶ δὲ τῷ cà ῥήματι xaAdc o
τὸ δίκτυον. θαυµάζω Πέτρου τὴν πίστιν, τὰ πρῶτα
ἀπογινώαχοντος, xal τὰ νέα πιστεύοντος. Ἐσπὶ τῷ
. σῷ ῥήματι yaddc o τὸ δίκτυο». Διὰ τί εἶπεν, "Exil
τῷ cQ ῥήματι; Ἐπειδὴ ἐπὶ τῷ ῥήματι αὐτοῦ xoa ὁ
οὐρανὸς ἑστερεώθη, xal ἡ γἡ ἐθεμελιώθη, xat θά-
λασσα ἀφωρίσθη, xai ἄνθρωπος οἰχείοις ἄνθεσιν ἐστε-
φανώθη, xal πάντα τῷ σῷ ῥήματι συνέστηχεν, ὥς
φησιν ὁ Παῦλος ΄ Φέρων τε τὰ πάντα τῷ ῥήματι
τῆς Óvrdysoc αὐτοῦ. Ἐπὶ δὲ τῷ cà ῥήματι χα-
«ἑάσω τὸ δίχτυον. Ἡροχατέθη τοῦ δικτύου τὸ ῥημα”»
οὗ πάρεισιν οἱ ἰχθύες. Καὶ γὰρ εἰ παρῆσαν, διὰ τὴν
ὄχλησιν τῶν ἀγρευόντων διέφευγον. ᾽Αλλὰ κατῆλθε
τὸ ῥῆμα Exslyou τοῦ Κα.]οῦντος τὰ μὴ ὄντα, óc
ὄντα προχατῆλθε τοῦ δικτύου ἡ δύναµις τοῦ κελεύ-
σαντος σννήχθη πλῆθας ἰχθύων. Εἰκὼν fv τῆς οἱ-
χουμενιχῆς Ἐκκλησίας. Διεῤῥηγνυτο τὸ δίκτυον :
ἔνιυσαν τῷ πλοίῳ τῷ συμμετόχῳ ἀλθεῖν, xal συν-
ἁρασθαι αὐτοῖς b. Ἔδει γὰρ δύο σκάφη συνδραμεῖν
εἰς τὴν ἄγραν. Ἐὰν γὰρ μὴ παρῇ χορὸς προφητῶν
βοηθῶν τῇ ἀποστολικῇ χειρὶ, xai τῇ προφητιχῇ
προῤῥήσει μὴ ἀχολουθήσῃ τῶν ἁποστόλων fj ἔχδασις,
οὐ θηρᾶται τὰ θηρώμενα. Βουληθεὶς τοίνυν 6 Σωτὴρ
δεῖξαι, ὅτι ἡ τῶν ἰχθύων ἄγρα εἰκών ἐστι τῆς "Ex-
Χλησίας, xai βουληθεὶς παιδεῦσαι Πέτρον ἔτι, τῷ
ὑποδείγματι τούτῳ Ἠλειψεν αὐτὸν cl; ávbps(av xai
λέχει αὐτῷ) Mi]. po6ov, ἀπὸ τοῦ νῦν ἀγθρώπους
ἔσῃ ζωγρῶν. Ἀπὸ τοῦ »ῦν, ἀφ' οὗ, φησὶν, ἔπει-
ῥάσθης τῆς δυνάµεως, xal ἔμαθες ὅτι χαὶ τὰ ἄλογα
ὑπαχούει λόγῳ, xal πάντα Έπεται τῷ ἐμῷ νεύµατι.
Λαθὼν ἀρχοῦν τὸ ὑπόδειγμα, χρῆσαι λοιπὸν τῇ 0fjpa.
Καὶ οὐχ εἶπεν, Ανθρώπους ἔσῃ ἁλιεύων, ἀλλὰ, Ἀν-
θρώπους ἔσῃ ζωγρῶν. Ἐπειδὴ οἱ ἰχθύες ἀπὸ ζωῆς
αἰς θάνατον ἁλιεύονται «’ οἱ δὲ ἄνθρωποι ἀπὸ θανά-

α [Dos ἡ χάθετις γάρ.
b Unus xai συλλαθέσθαι αὐτοῖς.
* Sic doo mss., melius quam editi ἠλιεύοντο,

IIOMILIA DE LEGISLATORE.

400
του εἰς ζωὴν ἀγρεύονται’ Ἀπὸ τοῦ νῦν, φησὶν, ἂν
θρώπους ἔσῃ ζωγρῶγ. At τί οὖν ἆ λέχει αὐτῷ, Mà
90600; Έστω, fj ἐπαγγελία χαλὴν εἶχεν ὄψιν ' διὰ
τί οὖν, Mf) φυθοῦ; Ἐπειδὴ προσέπεσε τῇ μνήμη
τῶν πρώτων ἁμαρτημάτων, Mf) go6ov, φησὶ, σαν-
τὸν, ὡς ἁμαρτωλὸν, ἀλλὰ λοιπὸν νόει σαντὸν ὡς ἁπό-
στολον, ῥήματι δεσποτιχῷ χελευόμενος τὴν οἰχουμέ-
νην σαγηνεῦσαι. Mi? φοδοῦ, πᾶς ἁμαρτωλὸς [406]
παρὰ Χριστοῦ ἀχουέτω Mi) φοδοῦ' µόνον ἀπὸ τοῦ
νῦν µετανοείτω. Τὸ τοίνυν δίχτυον, ἵνα εἰς τὴν "xpo-
λαθοῦσαν ἔλθω ἀχολουθίαν, εἶχών ἐστι τῆς εὖαγγε-
Axe τοῦ Σωτῆρος διδασχαλίας. Τὸ 65 Εὐαγγέλιον
τοῦτο καλεῖ Παῦλος ποτὲ μὲν Εὐαγγέλιον διχαιοσύνης,
ποτὲ δὲ Εὐαγγέλιον εἰρήνης, ποτὲ δὲ Εὐαγγέλιον δυ-
γάµεως. Ἐπειδὴ γὰρ δυνατὴ fj χάρις τοῦ κηρύγματος
καὶ πολέμους ἀφανίσαι 9, χαὶ στάσεις ἀνθρώπων μὴ
συμφωνούντων πρὸς εὐσέδειαν σχυρπίσαι, χαὶ διὰ
μὲν τὸ πάντας χαλέσαι πρὸς σωτηρίαν λέγεται Εὐ-
αγγέλιον δικαιοσύνης ' διὰ δὲ τὸ χαταστέλλειν τὸν
πόλεμον τῶν δαιμόνων λέγεται Εὐαγγέλιον εἰρήνης *
διὰ δὲ τὸ εὐτελέσι ' ῥήμασι χηρύττειν Θεοῦ γνῶσιν
χαλεῖται Εὐαγγέλιον δυνάµεως. ΄Αχουε Παύλου ᾿λέ-
Ύοντος΄ Ov γὰρ ἐπαισχύγνομαι τὸ Εὐαγ}γέλιον * δύ-
γαµμις γὰρ Θεοῦ ἐστι εἰς σωτηρία». Τὸ δυνατὸν
γὰρ τότε φαίνεται δυνατὸν, ὅταν μὴ τοῖς ἀχολούθοις
χεχρημένον λογισμοῖς, χρατήσῃ τῶν περάτων τῆς
γῆς ὡς λέγει ὁ Σωτὴρ τῷ Παύλῳ' Ἀρκεῖ σοι fj
χάρις µου ' ἡ γὰρ δύναμίς µου ἐν ἀσθεγείᾳ τε-
ειοῦται. Οὐδὲν ἣν μέγα, el γυμνῇ τῇ θεότητι τὴν
οἰχουμένην ἐφώτισεν, ἀλλ ὅτι διὰ σώματος τὴν ἁπαθη
xai ἀσώματον ἔδειξε δόξαν. Οὐδὲν ἣν θαυμαστὸν, εἰ
ὁ ζῶν ζωοποιὸν ἁπαστράψας δόξαν, την οἰχουμένην
ἐξωοποίησεν' ἀλλὰ τὸ δυνατὸν τοῦ Λόγου, ὅτι θανάτῳ
τὸν θάνατον ἀφανίζει, xaX διὰ τῶν Ὀδρεων τὴν ἀθά-
νατον ἁπαστράπτει δόξαν. ᾽Αλλαχοῦ λέχει, Εὐαγγέ-
λιον εἰρήνης Τοὺς γὰρ πόδας ὑμῶν, qnot, παρα-
σχευάσατε ày ἑτοιμασίᾳ τοῦ EbaryeAlov τῆς εἰ-
ρήνης ἀλλαχοῦ καλεῖ δικαιοσύνης, ὥς ornow* OU
γὰρ ἐπαισχύνομαι τὸ Εὐαγγέαιον"' δικαιοσύνη γὰρ
θεοῦ ἐν αὑτῷ ἀποκαλύπτεται f, TL ἔστι, Διχαιο-
σύγη θεοῦ; Ἐπειδὴ ὁ πρῶτος vópoc Ἰουδαίοις ἐδόθη
µόνοις, τὸ δὲ Εὐαγγέλιον πᾶσι, καλεῖ Εὐαγγέλιον δι-
χαιοσύνης. Δίχαιος γὰρ ὁ θεὺὸς, ὁμοίως πάντας ποιί-
σας, ὁμοίως πάντας ἐφώτισε. Καὶ τοῦτο fjv δίχαιον,
τὸ μὴ τοὺς μὲν σῶσαι, τοὺς δὲ μὴ σῶσαι τὸ μὴ τοὺς
μὲν χαλέσαι, τοὺς δὲ μὴ Χαλέσαι, Ἐν τῇ Παλαιᾶᾷ
Διαθήχῃ οὐχ ἣν fj χλῆσις διχαία, ἀλλ᾽ οἰχονομιχὴ,
προχατασχευάζουσα ὁδὸν τῇ δικαιοσύνη. OO γὰρ λέγω
ταύτην διχαίαν, χἀχείνην ἄδιχον, ἁλλ᾽ ἐχείνην ὁδὸν
ταύτης, xal προχατασκευὴν ταύτης. Ἔδωκχε νόµον
τῷ Ἱσραίλ. Καὶ λέγει ὁ Δαυῖδ’ Ὁ ἁπαγγέαᾷων τὸ
«ἑόγχιο" αὐτοῦ τῷ Ἰακὼδ, δικαιώµατα καὶ κρἰ-

d Omnes mss. διατί οὖν. (Οπι]ἰοὈαίατ οὖν in editis.) Infra
προσέπεσε duo, recte. (Edebator προσέπεσον.

e ]ia recte Regius unus, Antea edebatur ἠφάνισεν, et
mox ἑσχόρπισεν. jure suspicatus errorem erat Sail.

f Quie sequuntur in excerptis apud Photium paulo am-
pliora sunt, p. 849 : Πῶς οὖν δικαιοσύνη Θεοῦ ἐν αὐτῷ ἀπο-
καλύπτεται; πῶς; Ἐπειδὴ ὁ πρῶτος vóuoc Ἰονδαίοις ἐδέ-
ὅοτο, xal τῶν ἄλλων ἀνθρώπων τῆς αὐτῆς ὑπαρχόντων δη-
µιουργίας xal φύσεως, τὸ Ἐὐαγγέλιον πᾶσιν ὁμοτίμως τοῖς
ὀμοφυέσιν, εἰκότως ἐν αὐτῷ δικαιοσύνη Θεοῦ ἀποκαλύπτεται,
xai χαλεῖται δικαιοὀύνης Εὐαγγέλιον' ἓν τοίνυν τῷ Παλαιᾷ.

401

"para αὐτοῦ τῷ Ἱσραή4. Οὐκ ἐποίησεν οὕτω
παντὶ ἔθνει, xal τὰ χρίµατα αὐτοῦ obx ἑδή.ῖωσεν
αὗὑτοῖς.

q'.. Ἐπεὶ οὖν ἐχείνην ἔθνει ἀπεχάλυψεν, ἑνταῦθά
δὲ ζυγοστατήσας τὸν τῆς ἀληθείας λόγον, πᾶσιν αὑ-
τὸν ἐξ (cou ἑχέρασε. Ἡρόσεχε, παραχαλῶ' Δικαιοσύνη
ἐστὶ τὸ πάντας ὁμοίως σῶσαι, xai μὴ εἶναι διαφορὰν
[407] δούλου καὶ ἐλευθέρου, βαρθάρου 7| Ἕλληνος,
γυναικὸς 1] ἀνδρός * ἀλλ' ὃ λέγει Παῦλος, Ἐν Χριστῷ
Ἰησοῦ οὗ βάρδαρος, οὐ Σχύθης, οὐκ ἄρσεν, οὗ
θῆ.υ, οὗ δοῦ.ος, οὐκ ἐεύθερος. Ορᾷς ὁμοτιμίαν;
Ἐπειδὴ γὰρ ἡ φύσις ὁμότιμος, εἰ καὶ ταῖς γνώµαις
ἐμερίσθημεν, συνάγει τὴν φύσιν εἰς τὸ ἀρχαῖον xá-
λος. Ὅταν γὰρ ἑπλάσθη ὁ ἸΑδὰμ, οὐκ ἣν τις ἆλλο-
γεν]ς, οὐ Σχύθης, οὐ βάρδαρος, οὐχ Ἕλλην, οὐ δοῦ-
λος, οὐχ ἐλεύθερος, οὐκ ἄρσεν, οὐ θῆλυ’ ἐκ γὰρ ^oU
ἑνὸς τὰ δύο ἐπήγαγε. Δουλείαν οὗ φύσις ἐγέννησεν,
ἀλλὰ προαίρεσις ἔτεχε. Γίνεται δὲ καὶ δουλεία Ίναγ -
κασμένη fj £v συμφορᾷ λιμοῦ, f| αἰχμαλωσίας ἀνάγ-
x). "Ectt δὲ xai ἑτέρα δουλεία αὐθαίρετος, ἡ δι
ἐπιγαμίαν θεραπαινίδων τὴν ἑαυτῆς ἐλευθερίαν πι-
πράσκουσα, xal ὑπὸ ζυγὸν δουλείας ἐρχομένη. Ἡ
δὲ πρώτη δουλεία ἀπὸ xaxfjg συνέστη γνώμης. Καὶ
πόθεν εὑρίσχεται ἡ ῥίζα τῆς δουλείας, ἄχουε Μετὰ
τὸν χαταχλυσμὸν ὁ Nó πιὼν olvov, xai yi χεράσας
αὐτὸν τῇ πρεπούσῃ χράσει, δι ἀπειρίαν ἐμεθύσθη,
ob γνώμης νόσον ἑνδειξάμενος, ἀλλ᾽ ἀγνοίας ' καὶ
ἐμεθύσθη, xai μεθυσθεὶς ἐγυμνώθη. Καὶ εἰσελθὼν
εἷς τῶν υἱῶν αὐτοῦ, εἶδε την τοῦ πατρὸς γύµνωσιν,
καὶ ἐγέλασε. Τί οὖν ὁ πατὴρ ἐχνήψας λέγει; Ἐπι-
κατάρατος Χαναὰν α, παῖς οἰκέτης ἔσται τοῖς
ἀδελφοῖς αὐτοῦ. Ορᾷς πῶς τὴν δουλείαν ἐγέννησεν
ἡ ἁμαρτία; Διὰ τοῦτο λέγει ὁ Σωτἠρ᾽ Πᾶς ὁ ποιῶν
τὴν ἁμαρτίαν, δοῦ.Ίός ἐστι τῆς ἁμαρτίας. Ἐπεὶ
οὖν ᾖλθεν ὁ ἐλευθερωτὴῆς τοῦ ἀνθρωπίνου Υένους,
καὶ συνεχώρησε τὴν ἁμαρτίαν, μᾶλλον δὲ ρεν (Ex-
τεμὼν γὰρ τὴν ῥίζαν, συνεξέτεµε xal τοὺς xap-
ποὺς), καλεῖ δικαιοσύνης Εὐαγγέλιον διὰ τὸ πάντας
ὁμοίως φωτίζειν. Ὑπελάμθανον οὖν οἱ Ἰουδαῖοι, ὅτι
τὸ Εὐαγγέλιον τὸ χηρυττόµενον δι αὑτοῦ αὐτοῖς δί-
δοται µόνοις. Ἐξέθη δὲ παρ᾽ ἑλπίδας ἡ προσδοχία.
Διό φησι ὁ Δαυῖδ' 'ΥπεΛάδοµεγ, ὁ 8cóc , τὸ
ἔλεές σου ἐν µέσῳ τοῦ «Ἰαοῦ σου κατὰ τὸ
ὄνομά σου, ὁ 8sóc, οὕτω xal ἡ αἴνεσίς σου
ἐπὶ τὰ πἐρατα τῆς γῆς. Καὶ ἵνα δείξῃ, ὅτι τὸ
ἑλεῆσαι tà πέρατα τῆς γῆς, δικαιοσύνη ἑἐστὶν,
ἐπήγαγε Δικαιοσύγης π.Ἱήρης ἡ δεξιά σου.
Ὅταν b βαθύ τι xal προφητιχὸν ἀναχύφῃ ζήτημα,
σύνδραµε τῷ λόγῳ, ph χροτῶν, ἀλλὰ νοῶν, μὴ
ἁπλῶς δεχόμενος τὸν χρότον τῶν ῥημάτων, ἀλλὰ τὴν
ἔννοιαν βασανίζων τῶν νοημάτων. ᾿Εὰν yàp ἄδῃης
τὰ τοῦ θεοῦ μετὰ ἀληθείας, xal µάλιστα τὴν φωνὴν
ταύτην, jv ὁ Δανϊῖδ εἶπεν ' 'Ὑπελάδομεν, ὁ 8sóc,
τὸ ÉAsóc σου év uéc« τοῦ «Ίαοῦ cov: κατὰ τὸ
ὄνομά σον, ὁ θεὸς, οὕτω καὶ ἡ αἴνεσίς σου ἐπὶ
τὰ πέρατα τῆς Τῆς' δικαιοσύνης π.λήρης ἡ δεξιά
σου εὑρίσχῃ χαὶ ἄδων τὰ τοῦ θεοῦ, xal πληροῦ-

α Sic omnes, atque Íta legitur in Bibliis ; unas codex
X
"Unus &vav μὲν dv. Alius ὅταν οὖν,

*

INCERTI i

µενος Πνεύματος ἁγίου, 'O γὰρ Υνησίως qai
ἀναχαινιζόμενος τὴν duylv, ἀποτελεῖται ναὺς «
ἁγίου Πνεύματος. ΜΗ γὰρ μιχρὺὸν νοµίσης Φαλμῳδὶ
εἶναι. Δοχεῖ μὲν γὰρ τὴν ἀχοὴν θέλγειν, τῇ δὲ ἆλ
θεἰᾳ τὴν [408] φυχὴν ἑγείρειν. Οὕτω xal ὁ µμαχάρ
Ἑλισσαῖος ὁ προφήτης παραχαλούμενος παρά τιν
βασιλέων προφητεῦσαι τὰ μέλλοντα, λέγει’ Δότε ,
ἄνδρα εἰδότα γάά.1ειν' ᾖλθεν ὁ τῆς μουσιχῆς ἕ
πειρος, καὶ ἓν τῷ ψάλλειν, φησὶν, ἐχεῖνον, ᾖλθε
Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπὶ Ἑλισσαϊον. Τί οὖν; ρα -
Πνεῦμα τὸ ἅγιον φωναῖς θέλγεται, καὶ ἐπῳδαῖς xal
έλχεται, εἰ τῇ φυχῇ ἑπανεπαύετο τῇ προφητιχὶ
Ἠρχει dj χαθαρότης τοῦ προφήτου προσχαλέσασθ
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Auk τί οὖν λέγει, Δότε ἄγδι
εἰδότα yráAAew ; Οὐχ ἵνα τὸ Πνεῦμα τερφθῇ ὃ
τῆς φαλμῳδίας, ἀλλ ἵνα, ἐχείνου Φάλλοντος, ὁ vo:
τοῦ προφῆτου ἀναχαινισθεὶς, ἄξιος γένηται τῆς v
ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοιτῆσεως. Διὰ τοῦτο τὸ Πνεῦ,
χαλεῖ, ἵνα δείξῃ, ὅτι οὐ τῇ ψαλμῳδίᾳ ἐθέλχθη, ἀλ
τῇ φυχῇ τῇ ὑπὸ τῆς Ψαλμῳδίας διεγερθείσῃ. 0:
ἦλθεν ἐπὶ τὸν ψάλλοντα, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸν ἀχούοντα. à
μὲν οὖν καθόλου τὰς δυνάµεις τῶν ψαλμῶν ἑρευνή
ἐξαιρέτως δὲ τοῦ σήµερον ἡμῖν ῥηθέντος ἁγίου da.
μοῦ ο. Ὁ Κύριος ἑέασίΊευσεν, ἁγγα.ιάσθω
yi, εὐφραγθήτωσαν νῆσοι πο. Ίαΐ. Τὸ, Ὁ Νύρι
ἐδασίευσε, πῶς ὑπολαμθάνεις; ρα ὡς πρόσφατ
λαθόντα τὸ τῆς βασιλείας ἀξίωμα; Ei μὲν γὰρ εἶπε
Ὁ Κύριος βασιᾶεύει, τὴν ἁῖδιον αὐτοῦ ἠρμίνευ
&&lav* νῦν δὲ λέχει, Ὁ Κύριος ἐδασί.Ίευσεν. Efp
ται χαὶ πρώην ἡμῖν, χαὶ νῦν λεχθῄσεται. Πρὸ «
τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, πρὺ τοῦ εὐαγγελιχοῦ χηρ
γµατος, ἑδασιλεύετο ἡμῶν fj φύσις ὑπὸ τοῦ διαδόλο
ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας, ὑπὸ τοῦ θανάτου. Πόθεν «oon
Λέχει Παῦλος "Ὥσπερ γὰρ ἑδασίήευσεν ἡ μα
tía iy τῷ θνητῷ ἡμῶν σώματι, οὕτω καὶ ἡ χάρ
βασιεύσει διὰ Χριστοῦ. Ἰδοὺ ἡ τῆς ἁμαρτίας P
σιλεία. Ποῦ ἡ τοῦ διαδόλου; "Axous τοῦ Lurtip
λέγοντος * El ὁ Σατανᾶς τὺν Σατανᾶν ἐκδάλ

xa0* ἑαυτοῦ ἐμερίσθη ' πῶς οὖν σταθήσεται

βασιλεία αὐτοῦ; Ἰδου ἡ τοῦ διαδόλου βασιλεί
Ποῦ ἡ τοῦ θανάτου ; "Άχουε Παύλου λέγοντος * EU
clAsvcsv ὁ θάνατος ἀπὸ Ἀδὰμ µέχρι Μωὔσέω
καὶ ἐπὶ τοὺς μὴ ἁμαρτήσαντας. Ἐπεὶ οὖν ἐχράτ

ςἡ διαδολιχἡ τριὰς dj χατὰ τῆς ἁγίας xal ἀχρένα

Τριάδος τυραννῄήσασα, τουτέστιν͵ ὁ διάθολος, ἡ ἅμαί
la, ὁ θάνατος: χαὶ ὁ μὲν διάδολος ἡπάτα, ἡ δὲ paf
τία ἔσφαζεν, ὁ δὲ θάνατος ἔθαπτεν' εὐαγγελίζε
τοὺς τυραννουµένους ὁ Δανῖδ, καὶ λέγει, ὥστε ἐξ
θεῖν τὸν ζυγὸν τῆς δουλείας, xo δἐξασθαι τοῦ Ἆρι
στοῦ τὴν δεσποτείαν χηρυττοµένην * Ὁ Κύριος ifa
clAgvcs. Πέπανται τοῦ θανάτου ἡ βασιλεία, xis
ται τῆς ἁμαρτίας τὸ κράτος, πέπαυται τοῦ buio
ἡ ἐξουσία. Ὁ Κύριος ἐδασίλευσεν, ἀγαλλάσδ
ἡ Tí. ΑἉγαλλιᾷν γὰρ ὀφείλει ἡ ποτὰ δεδουλυμέ
xaX νῦν ἐλευθερωθεῖσα. ἡ ποτὲ πεπλανημέν, xi
νῦν δεδοξασµένη " ἡ ποτὲ ἓν τάφοις, xal voy ἓν 6

€ Unus póst φαλμοῦ habet ποίον τούτου; Paulo 905
idem πρόσφατον λαθόντος, et infra ἡρμήνενε βασιλεί €.
Met, *O Κύριος ἐδασίλευσε, νεωτέραν τινὰ xupt 101
δεσποτείαν ὁ προφητικὸς λόγος αἰνίττεσθαι βούλεται. pus
τοίνυν μήν καὶ πρφηνι xal vov δὲ λεχθήσεται.

401

vid : Qui annuntiat verbum suum Jacob, justitias εἰ ju-
dicia sua Israel. Non fecit (aliter. omni nationi, εἰ ju-
dicia sua non manifestavit eis ( Psal. 147. 8. 9. 19.
30 ).
9. Justitie cvangelium ; servitutis species diverse. —
Quia ergo uni genti patefecit, hic vero doctrina ve-
.ritatis tamquam ad stateram appensa , omnibus eam
ex :equo communicavit. Adverte,qu:eso. Justitia est ,
omnes ex :equo salvos velle : nec differentiam facere
servi aut liberi, barbari aut Graci, mulieris vel viri :
sed quod Paulus dicit : In Christo Jesu non barbarus ,
non Scytha : non mas, non femina : nec servus, nec li-
ber ( Coloss. 5. 14 Y. Videsne zqualitatem? Quia enim
natura zquales sumus , licet sententiis dissideamus,
naturam nostram pristinze illi pulchritudini restituit.
Cum enim Adamus e terra formatus fuit, non alieni-
gena, non Scytha, nec barbarus , nec Grzcus, non
servus, non liber, non mas, nec femina erat : ex uno
siquidem duo illa procreavit. Servitutem non natura
genuit, sed liberum arbitrium peperit. Sed et alia
species servitulis est, ad quam necessitate famis aut
captivitatis adigimur. Przter hanc quoque alia est,
quam sponte subimus : ut ancillis in uxores ductis, li-
. bertatem vendimus, et nos servitutis jugo subjicimus.
Ac prima quidem illa animi quadam pravitate consti-
tuta est. Tu vero, unde hzc servitus originem duxe-
rit, attende. Post diluvium Noé cum vinum bibisset,
nec ut par erat illud temperasset , imperitia quadam
inebriatus est : neque voluntatis, sed insciti:e mor-
bum admisit ; et. quidem ebrius seipsum denudavit :
atque unus e filiis ingressus, patrem nudum conspe-
ctum irrisit. Quid igitur pater jam sobrius ad illum ?
Maledictus Chanaan, servus erit fratribus suis (Gen. 9.
25). Vides peccatum servitutem introduxissc ? Hinc
Servator : Omnis qui peccatum facit , servus est peccati
( Joan. 8. 54). Postquam ergo Liberator humani ge-
netis advenit , veniam peccatis concessit , imo vero
sustulit ( siquidem radice excisa, fructus simul exci-
dit), vocat evangclium justiti:s, quod omnes ex zequo
homines illustret. Judai enim arbitrabantur, evange-
lium, quod per ipsum promulgabatur, ad se solos
. pertinere. Verum hzc ipsorum exspectatio inopina-
tum eventum sortita est. Hinc igitur Davidicum illud :
Suscepimus, Deus, misericordiam tuam in medio populi
tui : secundum nomen tuum , Deus, ita. et laus tua in
fines terre ( Psal. 41. 10. 44 ). Et ut demonstraret,
quod misericordiam suam declarare in fines orbis
terrz, sit illa justitia, subjecit : Justitia plena est dez-
tera tua ( lbid. ). Quotiescumque profundior aliqua et
prophetica sese obtulerit quzestio, eam amplectere :
non quidem applausu, sed intelligentia : ne simpli-
. citer verborum sonitum admirare, sed sententiam et
: vim explora. Si enim vere et ex animo divinas lau-

lum cantaveris : Suscepimus , Deus , misericordiam
: &uam in medio populi tuí : secundum nomen tuum ,
Deus, ita et laus (ua in. fines terre : justitia plena. est
dextera (ua : simul et divinas laudes celebrans, et
saucto Spiritu repletus deprehenderis. Qui enim inge-

HOMILIA DE LEGISLATORE.

402

nue et ex animo paallit , animo renovatus , templum
Spiritus sancti efficitur. Neque enim parvum quid-
piam psalnorum modulationem existimaveris. Vi-
detur illa quidem aures tantum demulcere, atqui re- ^
ipsa 3nimum qsoque excitat. Sic etiam beatus Eli-
$zus propheta, cum a regibus quibusdam , ut futura
przdiceret, rogaretur, ait : Date mi^i virum, qui sciat
psallere (1. Reg. 5. 45) : qni cum venisset, el psal-
leret, inquit, Spiritus sanctus super Είδα υπ cccidit.
Quid igitur? ergone Spiritus sanctus vocibus modulan-
tium oblectatur , et velut incantationibus allicitur, si-
quidem in prophete animo acquievit ? Sufficiebat
certe prophete puritas , ut Spiritum sanctum advo-
caret. Cur ergo dicit: Date mihi virum , qui psallendi
sit sciens ? Non sane ut Spiriius sanctus psalmorum

modulatione oblectaretur, sed ut, illo cantante, pro-

pheta, mente renovata, Spiritus sancti adven:u dignus
efficeretur. Ideoque Spiritum invocat, ut planum fa-
ceret, non psalmodia allici, sed auimo per modula-
tionem excitato. Neque ille ad psallentem pervenit,
sed ad audientem. Oportet itaque psalmorum vim
perscrutari : precipue vero cjus, qui nobis hodie est
recitatus ! : Dominus regnavit , exsultel terra, letentur
insula snulte ( Psal. 96. 1 ). Quomodo ergo illud,
Dominus regnavit, accipis ? num quasi recens ad fasti-
gium illud regix dignitatis pervenerit ? Si enim dixis-
set, Dominus regnat : sempiternam illius regiam di-
gnitatem notasset. Jam vero dicit, Dominus regnavit.
Dictum est nuper et jam iterum dicetur. Ante Chri-
sti adventum, ante Evangelii promulgationem, in na-
turam nostram imperium obtinebat diabolus, pecca -
tum, mors. Undenam hoc? Paulus explicat : «Quemad-
modum enim regnavit peccatum in mortali nostro

. Corpore, sic etiam gratia regnavit per Christum»(Itom.

6. 13). Ecce peccati regnum. Ubinam diaboli ? Andi
Servatorem dicentem : Si satanas. satanam expellit,
adversus seipsum divisus est : quomodo ergo stabil γε"
gnum illius ( Matih; 19. 26 )? Ecce diaboli regnum.
Ubinam mortis ? Audi Paulum disserentem : Γέηπα-
vit mors ab Adam usque ad Mosen, super eos, qui non
peccaverant ( Rom. 5. 14). Cum igitur diabolica trias
in sanctam ct impollutam Trinitatem tyrannidem suam
exercuisset , scilicet, diabolus, peccatum , mors : et
diabolus quidem dcciperet, peccatum interficeret ,
mors vero sepeliret : David , .hac triplici tyrannide
oppressis lxetum nuntium affert , monetque , ul 6050
ex servitutis jugo subducant, et dominatum Christi ,
quod pr:dicabatur , amplectantur : Dominus regna-
vit. Regnum mortis abolitum est, el peccati potentia
destructa est, et diaboli potestas fracta est. Dominus
regnavit, exsullet terra. EL merito sane exsultare de-
buit, quee quondam in servitutem redacta, jam libe-

rata est : qu:e olim erravit, jam gloria resplendet :
ces celebraveris, maximeque Davidicum illud oracu- .

* Unus post bas voces, hodie est recitatus, habet : Qua-
lis Psalmus ? Intra.... dignitatem nolasset; si autem dicit,
« Dominus regnavit,» mentem nostram adducere vult sermo
propheticus ad novam quamdam dominationem, novum tm-
perium. Quod igitur vobis dictum est, nunc iterum di-
cetur. Hzc porro retulit Photius, sed non verbum de verbo,
8tque excerpti more,

403 .
qu: quondam in sepulcris condita delitescebat, nunc
in solio collocata est : qux: quondam ignominia op-
pressa jacebat, nunc honore affieitar. Dominus regna-
vit. Sic etiam alio in loco dicitur ( oportet enim sen-
tentías consentaneas inter se in medium afferre ) :
Dominus regnavit, decorem indutus est ( Psal. 92. 1).
Nos veste induimur, ut quidquid nature nostre mi-
nus decorum est , occultetur. Quare igitur Deus na-
turam suam, quo et corpore vacat, et plena lucis
est, imo qux plus quam lux coruscat, contegit ? Sed
vocat ille corpus Christi vestem suam : Dominus re-
gnavit, decorem indutus 2st. Decorem vocat , carnem
Cliristi. Erat enim illa sane decora, nec ulla peccati
turpitudine feda. Neque enim peccatum fecit um-
quam, nec inventus est dolus in ore ejus ( Isai. 55.
9). Indutus est Dominus virtutem, et pracinxit sz (Psal.
92. 1 ). Quoniam zona regem exornat, zona autem
est indicium regis et judicis : inducit ipsum et regem
et judicem ; aitenim Isaias : « Egredietur virga de radice
Jess:e, et flos cx ipsa ascendet, et requiescet super eum
Spiritus Dei ; et erit justitia cingulum lumborum ejus,
et fides ciuctorium renum ejus » (Isai. 11. 4. 2. 5).
Δ. Vestitus pontificis figura Christi. Virtus perfecto
ornamentum, — Hujus ipsius vestis Servatoris, in car-
ne dico, latentem figuram prz: se tulit pontifex in le-
ge. Et vero diligenter adverte, quomodo umbrze illze
veritatem nobis subindicarent, quomodo item evan-
gelice figurze preeluxerint. Leniter loquor, et pro vi-
rili me simplicium et imperitorum captui accommo-
do, ne illi huc vel illuc cireumducantur. Pontifex
igitur ingrediens in sancta sanctorum, induebat ve-
stem talarem, scilicet vestem a capite usque ad pedes
demissam, superhumerale, zonam, femoralia, lami-
nam auream, tiaram, hoc est corybantium (a), et ra-
tionale in pectore, et quxe scriptura ibidem explicat,
videreque est. Aliz figurse, alii sensus. Neque enim
Deus omnino hyacintho et purpura, item cocco et
(a) Omnes Mss. habent, χορυθάντιαν. In hanc vero le-
ctionem hsc erudite notat Fronto Ducsus : « Romana
Editio, Anglicana et Regius Mediceus constanter retinent
lectionem a nonnullis repudiatam, nempe χορνδάντιον,
cui ex ingenio substituerant χυρθασίαν, curbasiam, et €x

Polluce |. 7, c. 13, xai κυρδασία, ἣν σίδαριν καὶ πῖλον
Mea ἔτι in Lexic» hi hani : D $vttov* περί-
εµα χεφαλῆς σμιον καλόν. Item : €, Χο 1
3 κῖλος, ἔστιν e xaueAauxíov, ὃ xal τιάρα νοεῖται. Hie-
ronymus Epist. 128 : Rotsindum pileolum, quod Graci et
nOSlri τιάραν, nonnulli galerum vocant. Origenes Hom. 6 in
Levit. : Kt quia ipse caput est omnium, ideo el ornatus iste
super omnia capui superponitur. Si mitra tibi et lamina au-
rea, plenitudo scientie Dei caput
honines latens et ignoreris, αρκά Deum e
pontificatum intra conscientia tug templum. Chrysostomus

coronet, scito te, etiamsi

de carne Christi, cum braccis suis. » Cum ergo tresCodices
ur ee Eier θάρραηί, sic restituere visam ex. Ibidem De
infra quedam excerpit l'botius is demptis
amutatis, uti solet. P ' ,

INCERTI AM

bysso recreatur : Deus enim animarum puritatem
postulat : sed in corporeis illis floribus virtutum ille
imagines deseribit. Si enim Deus revera vestitu illo
longe ornatissimo delectabatur, cur non Mosen smt
Aaronem hoc modo induit? Sed Moses quidem c
veste carebat , eadem tamen sacerdotes induebat
Moses aqua non fuit lotus, et tamen lavabat : non oleo
jnunctus fuit, et tamen ungebat : nullam vestem s-
cerdotalem gestabat, sed sacerdotes induebat : ut inde
perspicias, viro perfecto virtetem ad ornamentum
sufficere. À capite igitur. sacerdotem contemplare.
Namque ipsum vocabulum vestimenti ambiguum est,
et de eo controvertitur : Gra:co vero sermone transhs-
tum est. Initium ergo fac a capite. Quidnam Igitur
erat primum? tiaramne, vel quid primo nominat!
quid post tiaram illam, quasi conciliatricem ? Loco
tiarzx igitur est habitus totius illius vestis. Quande-
quidem pontifex caput erat populi, par erat eum, qui
caput esset omnium, in capite ejus rei symbolum er-
hibere. Absoluta siquidem etf remissa auctorits
ferri nequit : qux vero sui imperii symbolum imposi-
tum gerit, legi subjicitur et paret. Itaque jubet cape:
minime esse nudum, sed coopertum, ut discat populi
caput, se caput habere. Idcirco etiam in Ecclesia, eum
ordinantur sacerdotes, Evangelium Christi capiti impe-
nitur, ut discat is, qui ordinatur, veram se recipere
Evangeliitiaram ; atque ut discat, quamvis sit ot
nium caput, se tamen legibus istis subjici : et eum
qui omnibus imperat, legis imperio subesse ; eumque
qui omnibus dat mandata, a legibus mandatum ati-
pere. Propterea nobilis vir quidam ex veteribus, eti
nomen Ignatius, quique sacerdotio simul et martyrie
decoratus fuit, ad sacerdotem quemdam scribens di-
cebat : Nihil sine tua voluntate geratur, neque item lu
quicquam absque Dei facias voluntate. Quod ifitut
impositum haberet Evangelium pontifex, signem esl
eum esse sub potestate constitutum. Propterea éicl
Paulus de muliere qu:? velamen habebat, Mulier é-
bet habere velamen super caput, quod erat ims?
potestatis (1. Cor. 11. 10). Erat igitur tiara figurs [0
testatis : erat aurea lamina, in qua erat exarata stf'-
ptara, que Dei nomen exprimebat, ac. primam is
cat potestatem esse Dei nomen Dei. Post αμα &
laminam duo lapides supra bumeros erant αι”
gdini, quorum alter linc sex tribus, totidem ali €
altera parte continebat. Signum porro hoc est siet
dotalis aspectus : attribuit autem sacerdoti smart
gdum, cui duplex inest pulehritudo : habet esit ^
decoram virilitatem et puritatem iustar speeui '*
diantem. Quoniam igitur sacerdotem pia exercisitet
sobrium esse oportet, et vitam suam vulgo taste
speculum exhibere, sacerdotem vult in humeris F'
tutis imaginem gestare. Quare vero in humeris! 0
nomen Dei supra caput erat, articulus superari
Cur autem in humeris? Quoniam actionum est sg99"'
Actionis enim potentia ab humeris depende. Y9'
igitur veritatis pulchritudinem in actionibus eniltf**
Propterea sic alloquitur aliquando Jerusalem [β΄
nus ; Pone cor tuum snper htmeros tuos, filia dept!

403
votg* ἡ ποτὲ [409] ἐν ἀτιμίᾳ, καὶ vov ἓν "pi. Ὁ
Κύριος ἐθασίλευσεν. 05 καὶ ἀλλαχοῦ λέγεται (δεῖ
γὰρ τὰ συγγενη τῶν νοημάτων παράχειν) Ὁ Κύριος
ἐδασίλευσεν, εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο. Ἡμεῖς ἑνδυό-
µεθα ἔξωθεν ἱμάτιον, ἵνα τὸ ἀπρεπὲς τῆς φύσεως
καλύφωμεν. 'O δὲ θεὺὸς, ἵνα τί καλύψῃ τὴν ἀσώματον
φύσιν, τὴν φωτὸς γέµουσαν, μᾶλλον δὲ φωτὺς ἁπ-
αστράπτουσαν *; Αλλά χαλεῖ ἔνδυμα αὐτὸ τὸ σῶμα
τοῦ Χριστοῦ: Ὁ Κύριος ἐδασί.1ευσεγ, εὐπρέπειαν
ἐνεδύσατο. Εὐπρέπειαν καλεῖ τὴν σάρχα τοῦ Xpt-
στοῦ. Εὐπρεπὲς γὰρ ἣν, οὐκ ἔχουσα αἶσχος ἁμαρτίας.
᾽Αμαρτίαν γὰρ οὐκ ἐποίησε πώποτε, οὐδὲ πὑρέθη
δόλος iv τῷ στόµατι αὐτοῦ. Ἐγεδύσατο Κύριος δύ-
ναµιν' καὶ περιεζώσατο. Ἐπειδὴ τὸν βασιλέα ζώνη
κοσμεῖ, ἔστι δὲ ἡ ζώνη βασιλέως γνώρισμα, xal χρι-
τοῦ * εἰσάγει αὐτὸν xal βασιλεύοντα, χαὶ χρίνοντα *
λέγει γὰρ Ἡσαῖας, Ἐξεεύσεται ῥάδδος ἐν τῆς
ῥίζης Ἰεσσαὶ, xal ἄνθος ἐξ αὐτῆς ἀγαδήσεταιν
xal ἀναπαύσεται ἐπ᾽ αὑτὺὸν Π»;εῦμα θεοῦ’ καὶ
ἔσται δικαιοσύνῃ ἑζωσμένος τὴν ὁσρὺν αὐτοῦ,
καὶ ἀληθείᾳ εἰλημένος τὰς π.1ευρὰς αὐτοῦ.

δ'. Τοῦτο τὸ ἔνδυμα τοῦ Σωτῆρος, τὸ τῆς σαρχὸς
λέγω, χρυφαίως xaX ἓν εἰκόνι εἶχεν ὁ ἀρχιερεὺς ἓν
τῷ νόμφ. Καὶ πρόσεχε ἀχριθῶς, πῶς αἱ σχισὶ την
ἀλήθειαν ἠρμήνευσαν, πῶς οἱ τύποι τοῦ Εὐαγγελίου
πρθέλαμπον. Λέγω δὲ ἠρέμα, xai κατὰ τὸ δυνατὸν
συγχαταθαίνων «fj ἀχοῃ τῶν ἀχεραίων xal τῶν ἀπεί-
ρων, ἵνα μὴ ὧδε κχἀχεῖσε περιάγωνται. Ἐνεδύετο b
ὁ ἀρχιερεὺς εἰσιὼν εἰς τὰ "Άγια τῶν ἁγίων ποδήρη,
«ουτέστιν, ἱμάτιον ἀπὸ χεφαλῆς µέχρι ποδῶν ἁπῃω-
ρηµένον, ἐπωμίδα, ζώνην, περισχελῆ, πέταλον χρυ-
σοῦν, τιάραν, τουτέστι χορυθάντιον, τὸ λόγιον ἐπὶ
τοῦ στήθους, xai ὅσα διαγορεύει fj Γραφὴ, xai ἔστιν
ἰδεῖν. "Αλλα μὲν τὰ σχήµατα, ἄλλα δὲ τὰ νοήματα.
Οὐ γὰρ πάντως θεὺς ἀναπαύεται ὑαχίνθῳ, χαὶ πορ-
Φύρᾷ, καὶ κόχκῳ €, xa βύσσῳ' θεὸς γὰρ φυχῶν
ἀπαιτεῖ καθαρότητα * ἀλλ᾽ ἓν τοῖς σωματιχοῖς ἄνθεσι
διαγρά-ει τῶν ἀρετῶν τὴν εἰχόνα. El γὰρ ἀληθῶς
ταῖς στολαϊῖς ἐχείναις ταῖς ἑνδόξοις ἀνεπαύετο, διὰ τί
περὸ τοῦ ᾽Λαρὼν τὸν Μωῦσῆν οὐκ ἐνέδυσεν ; ᾽Αλλ' ἦν
Μωῦσῆς xai γεγυµνωµένος τῆς ἐσθῆτος ἑχείνης, xai
ἑνδύων αὐτὴν τοὺς ἱερεῖς. Μωῦσῆς οὐκ ἑλούθη ὕδατ:,
καὶ ἕλουεν οὐκ ἐχρίσθη ἑλαίῳ, xal ἔχριεν ' οὐχ ἑφό-
ῥησεν ἱμάτιον ἱερατιχὸν, xal τοὺς ἱερεῖς ἑνέδυσεν *
ἵνα µάθῃς ὅτι τῷ τελείῳ ἀρχεῖ fj ἀρετῆ πρὸς χόσμον.
[410] λάθε δὲ ἄνωθεν τὸν ἱερέα. Ἔστι γὰρ καὶ αὑτὸ
*&b τοῦ ἑνδύματος ὄνομα ἀμφίδολον xaX ζητούμενον,
τῇ δὲ Ἑλληνιχῇ γλὠσσῃ µεταποιρύμενον. Λάθε οὖν

» Sic editi, recte, ut videtur. Tres mss. μᾶλλον δὲ φῶς
Ίπτουσαν.

b Duo mss. ἐνδύετο, unus addit τοίνυν».

€ Duo xal xoxxivo.

4 Sic omnes, uuo excepto, qui habet τί μετὰ τὸ πρή-

σγημα.
PATROL. GR. LVI.

HOMILIA DE LEGISLATORE.

--

404
ἀρχὴν ἀπὸ τῆς χεφαλῆς. Πρῶτοῦ τί fv; ἡ τιάρα, 1|
τί ὀνομάξει; τί μετὰ τὸ πρόξενον d, τιάρα ; Αντὶ xou,
τιάρα ἐστὶ τὸ σχῆμα τοῦ ἑνδύματος. Ἐπειδὴ ὁ ἀρχιε-
ρεὺς χεφαλὴ ἣν τοῦ λαοῦ, ἔδει δὲ τὸν πάντων χεφαλὴν
γινόµενον ἔχειν κατὰ χεφαλῆς τὴν ἐξουσίαν ἄπολε-
λυμένη γὰρ αὑθεντία ἀφόρητός ἐστιν * ἔχουσα δὲ ἔπι-
χείμενον τὸ σύνθεμα τῆς δεσποτείας, ὑπὸ νόμον ἄγε-
ται * χελεύει οὖν τὴν χεφαλὴν μὴ εἶναι γυμνὴν, ἀλλὰ
χεχαλυμµένην, ἵνα µάθῃ ἡ χεφαλὴ τοῦ λαοῦ, ὅτι
κεφαλὴν ἔχει. Διὰ τοῦτο χαὶ £v τῇ Ἐχχλησίᾳ ἐν ταῖς
χειροτονίαις τῶν ἱερέων τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Xptovou ἐπὶ
κεφαλῆς τίθεται, ἵνα µάθῃ ὁ χειροτονούµενος, ὅτι
τὴν ἀληθινὴν τοῦ Εὐαγγελίου τιάραν λαμδάνει ' vol
ἵνα µάθῃ, ὅτι εἰ xaX πάντων ἐστὶ χεφαλὴ, ἀλλ ὑπὸ
τούτους πράττει τοὺς νόμους, πάντων χρατῶν, xal
τῷ νόµω κρατούμενος, πάντα λογοθετῶν *, xat 07

τοῦ λόγου νομοθετούµενος. Διὰ τοῦτο γενναϊῖός τις
τῶν ἀρχαίων, Ἰγνάτιος δὲ ἦν ὄνομα αὐτῷ, οὗτος ἱερω-
σύνῃ xat μαρτνρίῳ διαπρέψας, ἐπιστέλλων τινὶ ἱερεῖ
ἔλεγε' Μηδὲν ἄνευ γνώμης σου Ὑενέσθω, μηδὲ σὺ
ἄνευ γνώμης θεοῦ τι πρᾶττε. Τὸ τοίνυν ἔχειν τὸν
ἀρχιερέα τὸ Εὐαγγέλιον, σημεῖόν ἐστι τὸ ! ἐπ ££ov-
σίαν εἶναι. Διὰ τοῦτο λέγει Παῦλος περὶ γυναιχὸς
ἐχούσης κάλυμμα’ Ἡ Υυνὴ ὀφξίλει ἔχειν ἐπὶ τῆς χεφα-
Ane τὸ χάλυµµα, ὃ fjv εἰχὼν ἑξουσίας. "Hv οὖν fj
τιάρα τὸ σχΏμα τῆς ἑξουσίας. "Ην τὸ πέταλον τὸ χρυ-
σοῦν, ᾧ ἐπεγέγραπτο τὸ γεγραμµένον, by ᾧ ἐχτετύ-
πωτο τὸ τοῦ θεοῦ ὄνομα, xaX πρῶτον δείχνυσιν, ὅτι
ἑξουσία θεοῦ ὄνομα θεοῦ. Μετά τὴν τιάραν χαὶ τὸ
πέταλον δύο λίθοι ἐπὶ τῶν ὤμων σµαράγδινοι, ἔχοντες
τὰς ἓξ φυλὰς ἐντεῦθεν, xal τὰς ἓξ ἐντεῦθεν. Σημεῖον
τοῦτο τῆς ἱερατικῆς ὄφεως. ᾽Απονόάμει δὲ τῷ ἱερεῖ
τὸν σμάραγδον δύο ἔχοντα χάλλη΄ χαὶ γὰρ ὠχρότητα
ἔχει εὐπρεπῃ, xal χαθαρὸς ὢν χατόπτρου «δύναμιν
ἐπέχει. Ἐπειδὴ οὖν τὸν ἱερέα δεῖ xai ἀσχήσει νήφειν,
καὶ τὸν βίον κάτοπτρον ἔχειν τοῖς πολλοῖς, βούλετα:
τῆς ἀρετῆς τὴν εἰχόνα φἑρειν τὸν ἱερέα ἐπὶ τῶν
ὤμων. Διὰ τί ἐπὶ τῶν ὤμων; Ἐπειδὴ τὸ τοῦ θεοῦ
ὄνομα ἐπὶ τᾶς χεφαλῆς, τὸ ἄρθρον ἐπὶ τοῦ ἄρθρου.
Καὶ διὰ τί ἐπὶ τῶν ὤμων; 'Ἐπειδῇ γὰρ πράξεώς
ἐστι σημεῖον» ἡ γὰρ πρακτιχἡ δύναμις ἐν τοῖς ὤμοις
ἤρτηται΄ βούλεται οὖν τὸ χάλλος τῆς ἀληθείας ἐπὶ
τῶν πράξεων εἶναι. Διὰ τοῦτο λέγει ὁ θεὺς πρὺς cr»
Ἱερουσαλήμ, mote * θὲς τὴν καρδίαν σου ἐπὶ τῶν
ὤμων σου, θυγάτηρ ἠτιμωμένη, ὅτι Κύριος ἔκτισε
σωτηρίαν. Τὰς χεῖρας καὶ τοὺς ὤμους εἰς πρά-
ξεις λαμδάνει fj Γραφῇὴ, ὡς ὅ-αν λέγῃ [411] περὶ τοῦ

e Fronto Duczus et Savil. legendum putant νομοθετῶ».
Ibid. omnes mss. xai ὑπὸ τοῦ λόγον. Ed. νόµου. Mox Ignatii
locus est ex Epistola ad Polycarpum.

f Legendum videtur του. Mox unus ὑπ ἐξουσίαν. Alii
ἐπ᾽ ἐξουσίαν. lbid. quxdam deerant in Morel. et Savil.
qua ex mss. prodeunt.

29

405

Azvtó: Καὶ ἐν ταῖς συνέσεσι τῶν χειρῶν αὐτοῦ
Φὠδήγησεν αὐτούς. Καὶ ἡ σύνεσις ἄρα ἓν ταῖς yep-
σίν ἐστιν; Αλλ' ἐν ταῖς συνέσεσι λέγει αὐτῶν τῶν
πράξεων. Καὶ ἐπὶ τοῦ στήθους ἑλάμθανεν ὁ ἱερεὺς
τὸ λογεῖον τοὺς δώδεχα λίθους ἑἐγχεχολαμμένους,
τουτέστι, σάρδιον, τοπάζιον, σµάραγδον, ἄνθραχα,
σάπφειρον, ἴασπιν, ὑάχινθον, ἀχάτην, ἀμέθυσον,
χρυσόλιθον, βηρύλλιον, ὀνύχιον. Ἐν τοῖς δώδεχα λίθοις
τούτοις ἐμερίζοντο αἱ δώδεχα quAal* βαρὺ τὸ ῥῆμα.
"Ανω ἐπὶ τῶν ὤμων µία ἣν ἡ τῶν λίθων φύσις ἓν
ὄνομα ἔχουσα, τὸν σμάραγδον ' ἐπὶ δὲ τοῦ στήθους
χάτω διάφοροι οἱ λίθοι. Τί βούλεται τοῦτο; Ἐπειδὴ
µία φύσις ἡμᾶς ἑγέννησε, διάφοροι δὲ γνῶμαι ἡμᾶς
ἐμέρισαν, τὸ μὲν δίδωσι τῇ γνώµῃ, τὸ δὲ τῇ φύσει.
"Hv τοίνυν Θεοῦ ὄνομα ἡ πραχτιχὴ ἀρετὴ, di διὰ
λόγου χαὶ ἀληθείας συνεστῶσα. Καὶ ὑπὸ τὸ χράσπε-
δον τοῦ ἱερέως τὸ λεγόμενον λῶμα, ἄνθη, Dux, xol
ῥοΐσχοι & χρυσοῖ, καὶ χώδωνες. Τί ἐθούλετο ταῦτα
ἐν τῷ ἱερεῖ; ápa θεὺς ἀνεπαύετο τούτοις τοῖς ἄνθε-
atv; ρα ἐθούλετο γἠϊνα ἄνθη εἶναι περὶ τὸν ἱερέα ;
Ἁλλ'’ ἐν τῷ σχἡµατι τοῦ ἱερέως ἐξεικονίζει τὰς ἀρε-
τάς. Ἄνω ἐπὶ τῆς χεφαλῆς ὄνομα θεοῦ, ἐπὶ τοῦ
στήθους τὸ λογεῖον b, τὰ κάτω ἄνθη xal χαρποὶ, τὰ
τῶν ἀρετῶν κατορθώματα, ἅτινά ἐστιν ἑλεημοσύνη,
ὃ,χαιοσύνη, φιλανθρωπία.

ε’. Aet οὖν ἡμᾶς ἔχειν καὶ τὰ ἀνθοῦντα χάλλη xai
τὰ πεπληρωµένα. ΄Άνθη δέ εἰσιν ἱερέως, συντνχία,
ὁμιλία, θος ἀγαθὸν, λόγος χρηστὸς, πίστις, δόξα,
ἀλήθεια, δικαιοσύνη * καὶ μεταξὺ τούτων οἱ χώδω-
νες, ἡ συμφωνία τῶν χαλῶν ἕργων. Πᾶσα γὰρ ἀρετὴ
ἦχον ἀποτελεῖ. Διὸ λέγει Παῦλος, 'Ag' ὑμῶν γὰρ
ἐξήχηται ὁ «Ἰόγος τοῦ Θεοῦ. Πόθεν δὲ ἤρξατο ὁ
*yo; Καὶ περιῄει, Φησὶν, ὁ Ἰησοῦς διδάσκων'
πᾶσαν πόβι». καὶ πᾶσαν κώμη», xal θεραπεύων
πᾶσαν νόσον, καὶ πᾶσαγ uaAax(av. Καὶ ἐξήλθεν
ἦχος περὶ αὑτοῦ εἰς πᾶσαν τὴν γην. Πρόσεχε ἀχρι-
θῶς' Είδες τῶν ἀρετῶν τὸν χόσµον; Ἐχεῖνος ὁ ἱερεὺς
Χριστοῦ ἣν τύπος. Ubx ἀλληγοροῦμεν ἐνταῦθα, εἰ μὴ
ἀφορμὰς ἑλάδομεν παρὰ Παύλου. El μὴ Παῦλος ἡρ-
μήνευσε τὴν δύναριν cr; διχαιοσύνης, ἡμεῖς ταῦτα
μαθεῖν οὐχ ἡδυνάμεθα. Διὰ τοῦτο ποιεῖ Παῦλος τὸν
ἱερέα ἐχεῖνον τύπον τοῦ Χριστοῦ, καὶ λέγει' Οὐ
γὰρ εἰς χειροποίητα ἅγια εἰση.θεν ὁ Χριστὸς,
ἀνγτίτυπα τῶν ἆ.1η6ινῶν, ἆ.1.1) εἰς αὐτὸν τὸν οὐ-
parór, ἐμφαγισθήναι τῷ προσώπῳ τοῦ θεοῦ ὑπὲρ
ἡμῶν. Στάσις οὖν ἣν Ev τοῖς τότε Ἰουδαίοις, xa ζή-
«nua Eévov. Ἐπειδὴ γὰρ οἱ ἀπόστολοι ἐχήρυττον «bv
Σωτῆρα, xai βασιλέα, χαὶ ἱερέα, xaY προφήτην,
ἐμάχοντο οἱ Ἰουδαῖοι, xai ἔλεγον τὰ χατὰ vóuov.
"Axe, qnot, φυλῆ βασιλείας, xal ἄλλη ἱερωσύνης.
"ll λευϊτικὴ quib, ἱερωσύνης, ἡ 65 Ἰούδα, βασι-
λείας, φηΣίν. Ei οὖν ὁ Χριστὸς βασιλεύς ἐστιν, οὐκ-
έτι [413] ἱερεύς : εἰ δὲ ἱερεὺς, οὐχέτι βασιλεύς. Παῦ-
λος μαχόμενος, xal πρὸς τὴν ἑχείνων ὑπόνοιαν

* Duo ἄνθη ῥοιᾶς. xal ῥοΐσχοι.
b Tres mss. στήθους λόγος. Sed locus in editis bcne
liabere videtur. ,

INCERTI 4

&ppóscv τὸν λόγον, φησί’ Μὴ yàp κατὰ τὴν τάξι
τῆς ὑμετέρας ἱερωσύνης ἀνέστη Χριστός; Παρ) ὑμὶ
διῄρηται βασιλεία xal ἱερωσύνη ' ἓν δὲ τῷ Ἆριστ
συνΏπται. ZU γὰρ ἱερεὺς, φησὶν, εἰς τὸν αἰῶν
κατὰ τὴν τάξι Μελχισεδέκ. Διὰ τοῦτο συλλογίς
ται, xal λέγει’ εἰ γὰρ ἡ πρώτη ἱερωσύνη tv ἅμε
πτος, τίς χρεία λεχθῆναι χατὰ τὴν τάδιν Μελχισεδ
ἀνίστασθαι ἱερέα, xaX οὗ χατὰ τὴν τάξιν Δαρώ
Μετατιθεµένγης Τὰρ τῆς ἱερωσύγης, ἐξ ἁἀν ἆγκι
καὶ γόµου µετάθεσις γίνεται. ᾽Αρχιερεὺς τοίνυν
Σωτ]ρ ἡμῶν, οὗ κατὰ τὸν τῆς θεότητος λόγον, ἀλλ
χατὰ τὸν τῆς σαρχὸς τύπον' ἄνω σύὐνθρονος θεοῦ &
ἡμᾶς, χαὶ ἀρχιερεὺς χατὰ τὴν τάξιν Μελχισιδέχ
Περὶ οὗ πολὺς ὁ λόγος, ἀλλ᾽ οὗ τοῦ παρόντος. Πρός
eye, παρακαλῶ' "Hv iv τῷ νόµω ὁλοκαντώματα
θνσία περὶ ἁμαρτίας, προσφορά. ἐλθὼν ὁ Σωτὶῃ
παύει τὰς τυπικὰς προσφορᾶς, xai ποιεΐ τὸ σῶμα τ
ἴδιν ἀντὶ πάστς θυσίας. Λέχει Παῦλος περὶ τοῦ Σω
τΏρος Διὸ εἰσερχόμεγος εἰς τὸν κόσμον «λέει
θυσίαν xal προσφορὰν οὐκ ἠθέ.ησας ' σῶμα ὃ
χατηρτίσω pou ὁλυκαυτώματα καὶ περὶ dyap
τίας οὐχ εὐδόχησας ** τότε εἶπον' "Iob. ἥχω
ἐν κεφα.ίδι βι6.ίου γἐγραπται περὶ àpov. Εἰπὼ
τὴν προφητείαν Παῦλος, χαὶ εἰρηχὼς, ὅτι θυσία

xai προσφορὰν xal περὶ ἁμαρτίας οὐκ Ἰθέλπσας

τότε εἶπον, Ἰδοὺ fixto, ἀναιρεῖ τὸ πρῶτον, ἵνα τὸ δεύ
τερον στήσῃ. Καὶ ποῦ ἡ θυσία καὶ fj προσφορὰ tipi
σχεται bv. τῷ σώµατι τοῦ Χριστοῦ: Καθώς λέγε
6 ἀπόστολος Παῦλος. Παραχα.]ῶ ὑμᾶς, ἀδε]ροὶ
διὰ τῶν οἰκτιρμῶν τοῦ θεοῦ, ὡς τέχνα ἁγαπητὰ
Χεριπατεῖτε ἐν ἁγάπῃ, καθὼς xal ὁ Χριστὸς ἡγό
πησεν ἡμᾶς, καὶ παρέδωκεν ἑαυτὸν ὑπὲρ ἡμω
θυσίαν xal προσφορὰ» τῷ θεῷ, εἰς ὀσμὴν εὖ
ωδίας. Διὰ σὲ ἀρχιερεὺς, δι’ ἑαυτὸν θεός. Mi) µετά
θαλλε ῥήματα θεοῦ ζῶντος. Εἰς Πατέρα xol Yl
xai ἅγιον Πνεῦμα ἐδαπτίσθης: τί ἀναιρεῖς τὰ ὀνό
µατα τὰ ζῶντα, xaY εἰσάγεις ὀνόματα, λογισμῶν pe"
νήματα, λέγων, ᾽Αγέννητος καὶ γεννητὸς, χτιστὸς xd
ἄχτιστος, ὢν ἀεὶ xal μὴ ὢν ἀεί; Τούτων ἀνέχετιι
θεὸς τῶν µαταίων ῥημάτων; "Ev (ua ἵνα μεταθέλ
προφήτης ποτὲ, ἐχινδύνευσεν ἀπολέσθαι’ xal fist
ῥήματος μιχροῦ ἀχριδολογίαν' Τὰ ῥήματα τῶν προ
φητῶν τινες ἐχάλουν ὑπὸ ἀπειρίας, λῆμμα Koplov
Λέγει ὁ θεὺὸς διὰ Ἱερεμίου. Ἐὰν ἐρωτήσῃ σε ὁ
Λαὲς, ἢ d ἱερεὺς, 7) ὁ προφήτης, καὶ εἴπῃ σοι, Ti
τὸ «ῆμμα; εἰπὲ αὐὑτοῖς, ὅτι Τὸ «ῆμμα Kegltt
ὑμεῖς ἐστε. Λήψομαι γὰρ ὑμᾶς Arpa, xal (dte
ὑμᾶς, ἵνα μὴ «ἰέγητε «Ἰῆμμα. "Ev (fpa ἵνα pite
ποιηθῇ, ἀπειλεῖ ὁ Θεός * xal σὺ ὁλόχληρον δογμάτων
[415] ἀκρίθειαν διαστρέφεις, Πατρὸς ὄνομα πα”
γραφόµενος, ὙΥἱοῦ ἀξίαν ἀρνούμενος, Πνεύμα
ἁγίου δόξαν ἀθετῶν; "Apa διαφεύξῃ τὰς τοῦ 869
χεῖρας; Βαρὺ καὶ φοθερὸν διαστρέφαι λόγον θεν
ζῶντος, Κυρίου τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Λόγων bare
µένων ἀγαναχτεῖ Θεός' δογμάτων διαστρεφοµένων
οὐχ ἀγανακτεῖ, Mh σοφώτερος cl τοῦ Σωτῆρος; Pl
ἀκριθέστερος el τοῦ Εὐαγγελίους Φοθήθητι x

€ Tres mss. o3x ἑνήτησας,.

405
quoniam creavit Dominus sulutem ( Jer. οἱ. 21). Ma-
nus et humeros pro actionibus accipit Seriptura, ut
cum de Davide dicit, Et in intellectibus manuum suarum
ἀεάιιαίέ eos ( Ps. 17. 12). Numquid in manibus est
intellectus ? Sed in. intellectibus dicit ipsarum actio
num. Et in peetore accipiebat sacerdos oraculum, iu
quo duodecim erant lapides insculpti, hoc est, sardius,
topazius, smaragdus, carbunculus, sapphirus, jaspis,
hyacinthus, achates, amethystus, chrysolithus, he-
ryllus, onychinus. In duodecim lapidibus duodecim
tribus dividebantur : grave dictum. Supra quidem in
humeris una lapidum erat natura uno designata nomi-
ne, smaragdus; in pectore autem infra lapides diver-
si. Quid hocsibi vult? quandoquidem una nos natura
procreavit, diversa vero nos consilia et opiniones di-
viserunt, hoc quidem opinioni tribuit, illud vero na-
uiri. Erat igitur Dei nomen virtus in actione posila,
qui per rationem ac veritatem subsistit. Et in. fim-
bria sacerdotis, qu:e dicitur ora, flores mali punici,
mala punica aurea, et tintinnabula. Quid liec in sacer-
dote sibi volebant ? numquid Deus his floribus delc-
ctabatur? num terrenis floribus cinctum esse sacerdo-

tem volebat ? Sed iu vestitu sacerdotis virtutes effin- !

git. Supra quidem in capite nomen Dei ; in pectore
oraculum : infra vero flores et fructus, virtutum re-
cie (acta, qu:e sunt eleemosyua, justitia, beniguitas.

b. Flores spirituales sacerdotis. Christus sacerdos et
pontifer. — Nos igitur habere oportet et tlorentes pul-
chritudines et coinpletas atque maluras. Flores porro
sunt sacerdotis, congressus, colloquium, boni mores,
inilis sermo, fides, fama, veritas, justitia; et his in-
terjecta tiutinnabula, consensio nimirum bonorum
operum. Omnis enim virtus sonum quemdam edit.
Unde Paulus ait : A vobis enin.sermo Dei personuit
(1. Thess. 1. 8), ALundenam incepit sonus ? Circuibat
Jesus, ait, docens omnem civitatem et omnem vicum, et
curans omnem morbum, et omnem infirmitatem in po-
pulo (Matth. 9. 55) : et exivit sonus de eo in omnem
terram. Attende diligenter. Virtutum ornatum vi-
disti? llle ipse sacerdos Christi figura erat. llic qui-
dem uihil vclut. per allegoriam explicoremus, nisi
Paulus nobis ansam praberct : et nisi Paulus vim
illam justitis nobis explicasset, nos sane hzc num-
quam assequi potuissemus. [απο ob rem Paulus hunc
sacerdotem Christi figuram proponit, et ait : « Non
enim in sancta manufacta introivit Christus, excm-
plaria verorum, sed in ipsum clum, uL appareat
nunc vultui Dei pro nobis » (Iebr. 9. 94). Atque
hac quidem res seditioni inter Juda:os. occasionem
prabebat, ita ut de inusitata inter se quastione con-
tenderent. Cum enim apostoli servatorcin, οἱ regem,
et sacerdotem, et prophetam prazdicarent, Judazi in-
ter se contendebant, allatis in medium iis, qux in
lege ipsorum scripta erant. Alia, dicebant, tribus
regni, et alia sacerdotii. Levitica quidem, sacerdotii :
tribus vero Juda, regui. Si igitur Cliristus rex, ergo
non sacerdos : sin vero sacerdos, ergo non rex.
Adversus quos Paulus agens, omni oratione ad ever-
tendam banc opinionem comparata, ait : Num igitur

HOMILIA DE LEGISLATORE.

406
Christus sccundum sacerdotii. vestri. ordinem. sar-
rexit? Apud vos quidem regnum et sacerdotium
distincta sunt : in Christo utrumque conjunctum est.
Tu enim, ait, sacerdos es in aeternum, secundum ordi-
uem Melchisedec (Psal. 109. 4). aque. ratiocinatur
Paulus, et ait : Si enim primum illud sacerdotium
erat irrepreliensibile, quid oportebat dicere, secun«
dum ordinem Melclisedee sacerdotem surrecturum :
et non secundum ordinem Aaron? Etenim transíato
ancerdotio, necesse est ut legis translatio fiat (Hebr. Ἴ.
12). Ergo Servator noster summus est pontifex : non
ratione divinitatis sux, sed oh figuram carnis : in
supernis ad dexteram Dei con-idens propter nos, et
summus pontifex, secundum ordinem Melchisedec
(Ibid. 5. 11). De quo multa dici possent, sed non
sunt bujus loci. Animum adhibe, quaxso. Erant in
lege veteri holocnutomata, erat sacrificium pro pec-
cato, erat oblatio : Servator autem ubi in hunc mun -
dum advenit, sacrificiis illis figuras referentibus ,
finem imponit, proprio suo corpore pro omni sacrifi-
cio substituto. De quo Paulus : « Et ingressus in mun-
dum, dicit : Sacrificium et oblationem noluisti : cor-
pus autem aptasti. niihi : holocautomata οἱ pro pec-
calo non postulasti. Tunc dixi, Ecce venio, in capite
libri scriptum est de me » (Ilebr. 10. 5.-7; Psal. 59.
7. 8). Paulus ergo cum de prophetico munere dixisset,
nec non illud quoque, Cum sacrificium et oblationem
et pro peccato repudiasses, lunc. dixi, Ecce veuio :
tollit primum, ut secundi. stabiliat. At ubinam sa-
erificium et oblatio ín corpore Christi invenitur?
Quemadmodum apostolus Paulus testatur : « Obsecro
vos, fratres, per. misericordiam Dei ut tamquam filii
dilecti ambuletis in caritate : quemadmodum οἱ
Christus. dilexit nos , et semetipsum pro nobis dedit
sacrificium et oblationem Dco, in odorem suavitatis »
(Ephes. 5. 1. 2). Propter te Cliristus summus e-t
pontifex : propter seipsum Deus. Noli mutare verba
Dei vivi. In Patrem, Filium, et Spiritum sanciunt
baptizatus es : cur sublatis nominibus viventibus, in-
ducis nomina excogitata diceus, ingenitus et genitus,
ereatus et increatus, qui semper est et qui semper non
est ? Hxccine Deus inania verba tolerat? Unicum vo-
eabulum cum aliquando propheta immutaret, etian
de vita periclitatus est : attende unius νου] accu

rationem. Quidam prophetarum verba imperitia qua-
dam appellabant sumptionem, 3suux, Domini. At Deus
per Jeremiam : « Si interrogabit te populus, vel sa-
cerdos, aut proplieta, et dixerit tibi : Quzenam sum-
ptio, λήμμα} dic ipsis : Vos estis suinptio Domini.
Rapiam enim vos rapinam, et rumpain vos, ne deiu-
ceps dicatis sumptionem » (Jer. 25. 55). Si itaque
ununi verbum iminutetur, Deus comminatur : tu vero
ijutegerrimorum dogmatum accurationem pervertis ?
Patris nomen circumscribis : Filii dignitatem inficia-
ris, sancti Spiritus gloriom abrogas? num manus Dci
effugies? Grave est et horribile, verbum Dci vivi,
Domini Dei nostri, pervertere. Si verba aliqua per-
vertantur, Deus indignatur : et dogmatibus subversis
non irascetur 7 Tune Servatore sopientior ? tune Evan-

01

gclio accuratior? Pertimesce judicium Dei : illud tre-
mendum nomen reformida, malitiam aversare, poe-
nitentiam tibi propone, et fides salutem tibi spondet.
Punitentia enim salutem parit, et iis, qui in hzeresi
rersantur, quique adeo in aliis peccatis volutantur.
6. 'enitentie laudes. Martyres et angeli orant pro no-
bis. — Poenitentia radix yietatis est. Resipiscamus
ergo, Deumque per poenitentiam exoremus, ut bella
auferat, barbaros exstinguat, hostium incursiones ad
nibilum redigat : et nobis omnibus bonis libere frui
concedat. Cum quis ex aninio poenitens ad Dcum sese
eontulerit, penitentia Deum admodum placat. Exem-
pli gratia : peccavit aliquando populus, peenituit,
flevit, inquit Deus : « Audiens audivi gemitum Ephra-
im lamentantis et dicentis : Castigasti me, Domine, et
non emendatus sum, sed factus sum velut. vitulus pe-
tulans : converte me, et convertar » (Jer. 51. 18). Et
quid Deus ad ipsum? Eo quod sermones mei in ipso
sunt, nequaquum recordabor ejus, et ipsius miserebor
(1bid. v. 20). Ne quis te conterreat , non fana, non
cunei barbarorum, et densa nebula : etiamsi hostes
nostri innumerabiles sint multitudine, defensor no-
ster longe fortiqr est. Si de multitudine suspicans,
timeas, Eli«:us propheta tibi dicit, Ne metuas, plu-
res nobiscum sunt, quam cum illis (4. Reg. 6. 16). lllie
quidem barbarorum multitudo, lic angelorum plia-
lanx est. Nam pro piis hominibus et angelicus exerci-
tug pugnat, et prophetarum cliorus, et apostolorum
potestas, et martyrum preces, Noli enim existimare,
martyres tantum pro nobis orare : quin et angeli, re-
bus nostris adversis, pro nobis deprecantur ; neque
solum deprecautur, sed et responsum a benefico Do-
mino accipiunt. Zacharias propheta ait : « Et respon-
dit angelus, qui loquitur in me,et dixit ad Dominum»
(Zach. 4. 9. et 13) : Hzc autem angeli fuit precatio.
« Domine exercituum, usquequo tu non misereberis
Jerusalem, et urbium Juda, quas despexisti ? lste jam
septuagesimus annus est. » Quid igitur? repudiavitne
Deus orationem angeli? Minime id quidem. Quid igi-
tur responsi dedit? Fespondit, inquit, Dominus ad
angelum loquentem in me verba consolatoria , εί sermo-
. nes consolatorios (Ibid. e. 45). Obsecremus ergo et
nos Dominum angelorum, et legabit unum ex ange-
lis qui totam phalangem hostium dissipabit. Ego vero
et picturam ex cera factam adamavi, pietaterefertam.
]n imagine vidi angelum, barbarorum illam nubem
profligantem (a), vidi barbaras gentes conculcari , et
Davidem vere exclamare : Derine, in civitate tua ima-

(a) Πίο locus habetur in Synodo secunda Niczena Act. 4,
his verbis : Ego et cera perfusum dilexi icturam pietate
plenam : vídi enim angelum in imagine pelleuem barbaro-
rum cuneos. Pergit Fronto Dücsus : « Altera iuterpretatio
vulgata sic habuit , Ego et ex cera fusilem picturam , quod
rectius quai quod apud Joan. Damascenum Orat. 9 de
imaginibus, eram scripturam, aut apud Hadrianum I,
Ego et cera in[usam dilezi tmaginem ; aut. hoc loco Beure-
rus, Scripturam cer& impressam. Grecis enim x
pictura est , quae fit ex ceris. Solebant enim ex ceris pin-
gere, ac scripturam inurere , ut docet Plinius [. 35, c. 11 :
Ceris pingere ac scripturam inurere, quis primus excogita-
verit, nom. constat : am Aristidis inventum putant : et
lib. 11, cap. 14, scribit ceram varios in colores pigraentis
trahi ad reddendas similitudines, unde κηροχντῖν θδὲ ceram

INCERTI HlOMILIA DE LEGISLATORE. K

ginem ipsorum ad nihilum rediges (Psal. 2. 90). 8
et nunc beatus David de nobis dicat : Fiat via ipsor
tenebra et lapsus , et angelus Domini persequatur ips
(Psal. 54. 6). Deus varias occasiones , ut hostes pe
sum eant, procurare novit. Acies illa Sennacheril
regis Assyriorum, ingens erat, et unus angelus lega
tus centum octoginta quinque millia hostium prostra
vit (&. Reg. 19). Nos homines humanis rationibe
oninia eventa metimur, nobiscumque dicimus : Quid
Si in nostris partibus nullus miles inveniatur ? quid
οἱ priusquam exercitus dux veniat, omnes nos der:
stent ? quid faciemus ? Num igitur quia tu praeveniris
prevenietur Deus? num quia tu non ubique es, Deu
non ubique est? num igitur Deus hoc quidem potest,
iHud vero non potest ? Mare inanimatum ei obtempe-
ravit, et demersit : bruti pisces sese capiendos Petro
obtulere, et angelus, si Deus imperet, emnes verita-
tis hostes non funditus delebit? Nos tantum sobri
εἰ modeste vivamus : tantum Deum rogemus eique
supplicemus. imperavit apud veteres dux preestantis
$imus, quem ego communi nomine designo, ut omni.
bus innotescat : fuit , inquam , dux alienigenorum Si-
sara (Jud. 4) : cujus etiam David mentionem facit :
Fac ipsis sicut Madian et Sisare, sicut Jabim in ter
rente Cisson (Psal. 82. 10). Jabim quidem τες ent
aliengenarum : Sisara vero dux exercitus. Eraot av-
tem ipsi currus ferrei octingenti, et manus infinits.
Populus itaque Judzorum extimuit,conspexit ingentes
illas copias, et exhorruit. Qaid igitur amantissimw
liominum Deus per prophetiseam Deboram defen-
Sori pietatis indicat ? Ne metuas, ait : ecce tradit εδ
ipsum Dominus in manus tuas (Judic. 4. 44), nec ent
facinus illud manus (ασ, sed manus muliebris. Ad-
verte, quomodo Deus arrogantiam coercuit. Viri 108
sustinuerant, et mulier exercitum duxit. Ingressus es
Sisara ad mulierem, qux Jael dicebatur, et cum zstt
laboraret, aquam ab ipsa petit : illa vero lac ei pe
rexit. Vide sapientiam mulieris. Cum enim lac refri
gerandi vim obtineat, et somnum conciliet, ideo lat
ipsi affert, ut Scriptura vere pronuntiat, quz ài :
Aquam ab ipsa petiit, et illa lac. obtulit (1bid. v. 19),
ut simul et sitim restingueret, et consopiret. Deinde
dormiente alienigena, arripuit illa mulier clavum e
malleum, et ad hostem accurrit. Vide sapientiam i9U-
lieris. Cur illa non potius gladium aut machzram, sel
paxillum arripuit? Metuebat , scilicet , ut mulier, *
ille experrectus deprehenderet illam, gladium mai!
tenentem. Hanc ob causam lla nullum vírile tu?
arripuit, sed institutum muliebre assumpsit. Sokri
enim mulieres succinctze paxillum in parietem psnf*
re, et sic suum opus suscipere et aggredi. Rem ifilt'
alia via instituit, ut extra omnem suspicionem et
Cum vero Deus auxiliaretur, Dei quoque erat, of2'*
Ium illud ad exitum deducere : neque enim mulie
hoc siratagema erat, sed Dei oraculum : Jn Απ
mulieris erit mors tua. (Judic. 4. 9). Deus ergo 38

ljo it
οσα “πε ας.
legi: ipe καὶ τὴν κπεόχυτον zoe riv ἠγώκησα,

401
8:00, φοθήθητι ἐχεῖνο τὸ φοθερὸν ὄνομα, xaX ἁπόδυ-
σαι τὴν χαχίαν, xal ἀνάλαθε τὴν µετάνοιαν, xaX
ἐγγνυᾶταί σου ἡ πίστις τὴν σωτηρίαν. Μετάνοια γὰρ

σωτηρίαν ποιεῖ, xat τῶν ἓν αἱρέσει, xal τῶν ἐν καχαῖς

πράξεσι τυγχανόντων.

c*. Μετάνοια ῥίζα. θεοσεθεἰας. Μετανοήσωμεν οὖν
xal δυσωπήσωµεν τὸν Θεὸν τῇ µετανοίᾳ, ἵνα xal
πολέμους ἀφανίσῃ, xaX βαρδάρους σδέσῃ, xai τῶν
ἐχθρῶν τὰς ἑπαναστάσεις θραύσῃ, xai δῴη ἡμῖν
πάντων τῶν ἀγαθῶν τὴν ἀπόλανσιν. Πολὺ Θεὸν ἑἐξ-
ιλεοῦται μετάνοια, ὅταν τις γνησίως προσδράµῃ τῇ
µἐτανοίᾳ. Ofóv τι λέγω "Ἡμαρτέ ποτε ὁ λαὸς 8, µετ-
ενόησε χαὶ ἐδάχρυσε, λέγει ὁ θεός ' Ἀχούων ἤχουσα
τοῦ στεναγμοῦ Εωραῖμ, ὀδυρομέγου καὶ «Ἰέγον-
τος" Ἐπαίδευσάς µε, Κύριε, καὶ οὐκ ἐπαιδεύθη»,
ἆ 141 ἐγενγόμην ὡς µόσχος ἀδίδακτος * ἐπίστρεψόν
με, xal ἐπιστραφήσομαι. Καὶ τί πρὸς αὐτὸν ὁ θεός ;
'Av0' ὧν οἱ «1όγοι µου εἰσὶν' àx αὐτῷ, οὐ μὴ dra-
μνησθήσοµαι αὐτοῦ, xal ἑλεήσω αὐτόν. Μηδείς
σε Ἱτοείτω, ph φήμη, μὴ βαρθάρων Ὑνόφος, μὴ
ὁμίχλη πολλή *xàv ἀναρίθμητοι ὧσιν οἱ πολέμιοι τῷ
πλήθει, ὁ ἡμέτερος ὑπέρμαχος ἰσχυρότερος. Ἐὰν
δειλιάσης τὸ πλῆθος ὑφορώμενος, λέχει πρὸς σὲ
Ἑλισσαῖος ὁ προφήτης Μὴ «φοθοῦ π.ἰείους εἰσὶγ'
ol μεθ’ ἡμῶν, ἢ οἱ μετ αὐτῶν. Ἐχεῖ βαρθάρων
πλῆθος, ὧδε ἀγγέλων φάλαγξ. Τῶν εὐσεδῶν ύπερ-
μαχεῖ ἀγγελιχὸς b στρατὸς, προφητῶν χορὸς, ἀπο-
στόλων δύναμις, μαρτύρων πρεσθεῖαι. Mi) νοµίσῃς,
ὅτι μάρτυρες µόνον πρεσθεύουσιν ὑπὲρ ἡμῶν ' ἀλλὰ
xaX ἄγγελοι ἓν ταῖς θλίφεσιν ἱχετεύουσι τὸν Θεόν’ χαὶ
οὗ µόνον ἱχετεύουσιν, ἀλλὰ xal ἀπόχρισιν δέχονται
παρὰ τοῦ Εὐεργέτου. Λέχει Ζαχαρίας ὁ προφήτης,
hai ἀπεχρίθη ὁ ἄγγεῖος, Ó. AuAGr £v. ἐμοὶ, xal
εἶπε πρὸς Κύριον. Λὕτη ἡ εὐχὴ τοῦ ἀγγέλου: Κύριε
παγτοκράτορ, ἕως πότε ob μὴ ἐλεήσῃς τὴν Ie-
ρουσα.ἡμ, xal τὰς πὀεις Ἰούδα, dc ὑπερεῖδες ;
Τοῦτο ἑθδομηκοστὸν ἔτος. Τί οὖν; ἀπεπέμφατο ὁ
θεὺς τὴν πρεσθείαν τοῦ ἀγγέλου; Mh γέἐνοιτο’ ἀλλὰ
«i; Ἀπεχρίθη. φησὶ, Κύριος πρὸς τὸν ἄγγελον τὸν
«1α.1οῦγτα ἐν ἐμοὶ ῥήματα παραχκ«ητικά, καὶ Aó-
Τους παρακλητικούς. ΠἩαραχαλέσωμεν τὸν τῶν &Y-
γέλων Δεσπότη», xal ἕνα ἄγγελον ἀποστελεῖ, χαὶ πᾶ-
σαν τῶν ἑναντίων τὴν φάλαγγα σχορπίσει. Ἐγὼ xal
τὴν χηρόχυτον Υραφἣν ἠγάπησα εὐσεδείας [414] πε-
πληρωμένην. Εἶδον £v εἰχόνι ἄγγελον ἐλαύνοντα νέφη
βαρθάρων, εἶδον πατούµενα βαρθάρων φῦλα, χαὶ τὸν
Δανῖδ ἀληθεύοντα * Κύριε, év τῇ πό.ει σου τὴν el-
xóva αὐτῶν ἐξουδενώσεις. Λεγέτω xal νῦν περὶ
ἡμῶν ὁ µαχάριος Δανῖδ' Γεγηθήτω ἡ ὁδὸς αὐτῶν
σχότος καὶ ὀ1ίσθημα, xal áryeAoc Κυρίου κατα-

8 Sic restituimus ex tribus mss.

b Síc unus recle, et sic legit interpres. A'ii εὖαγ-

γελεκός.

IIOMILIA DE LEGISLATORE.

408

διώκων αὑτούς. Οἶδεν ὁ Θεὸς διαφόρους ἀφορμὰς
παρασχεῖν πρὸς τὴν τῶν πολεµίων χαθαίρεσιν. Πολλὴ
fjv ἡ παράταξις τοῦ Σενναχηρὶμ βασιλέως τῶν 'Ac-
συρίων, xal εἷς ἄγγελος ἁποσταλεὶς ἑκατὺν ὀγδοί-

; κοντα πέντε χιλιάδας ἕστρωσεν. Ἡμεῖς οἱ ἄνθρωποι

ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς μετροῦμεν τὰ συµθαίνοντα,
xaX λέγομεν xaO ἑαυτούς * Τί γίνεται, kv μὴ εὑρεθῇ
στρατιώτης ἐν τοῖς µέρεσι τούτοις; ἐὰν πρὶν Ἡ φθάσῃ
ὁ στρατηγὸς, πάντας πορθῄσωσιε, τί ποιοῦμεν;, ΜΗ
γὰρ ἐπειδὴ σὺ προλαµθάνη, xal Geb, προλαμθάνε-
ται; μὴ Yàp ἐπειδὴ σὺ οὐκ εἶ πανταχοῦ, Θεὸς οὐχ
ἔστι πανταχοῦ; μὴ γὰρ τὸ μὲν δύνατα, θεὸς, τὸ δὲ
οὐ δύναται; Ἡ ἄφυχος θάλασσα ὑπήχουσε, χαὶ ἐθύ-
θισεν * οἱ ἄλογοι ἰχθύες ὑπήχουσαν τῇ ἄγρᾳ Πέτρου *
xai ἄγγελος, ἐὰν χελευσθῇ , ὅλους οὐκ ἀφανίσει τοὺς
ἐχθροὺς τῆς ἁληθείας; Μόνον νήἠφωμεν, µόνον παρα-
καλέσωμεν, µόνον ἱχετεύσωμεν. Ἐνόμισέ τις ἐν τοῖς
ἀρχαίοις στρατηλάτης ἄριστος' λέγω 55 κοινῷ óvó-
ματι, ἵνα πᾶσι κατάδηλος γένηται’ ἑνόμισέ τις στρα-
τηγὸς τῶν ἀλλοφύλων ὁ Σισάρα' µέμνηται δὲ αὐτοῦ
xai Δαν]δ λέγων : Ποίησον αὐτοῖς ὡς τῇ Μαδιὰμ,
καὶ τῷ Σισάρᾳ, ὡς τῷ Ἰαθείμ &v τῷ χειμάῤῥφ
Κισσῶν. Ὁ Ἰαθεὶμ βασιλεὺς ἣν τῶν ἀλλοφύλων, ὁ
Σισάρα ἀρχιστράτηγος. Ην αὑτῷ ὄἄρματα σιδηρᾶ
ὀχταχόσια, χαὶ πλῆθος ἄπειρον. Ἐφοθήθη ὁ λαὸς τῶν
Ἰουδαίων, εἶδε τὸ νέφος, χαὶ ἔφριξε. Τί οὖν ὁ φιλ-
άνθρωπος θεὺς λέγει διὰ τῆς προφήτιδος Δεθώρας
τῷ ὑπερμάχῳ τῆς εὐσεθείας; Mi] φοθηθῇς ’ ὶδοὺ
παραδίδωσί σοι αὑτὸν Κύριος elc τὰς xeipác cov,
xal ἔσται τὸ χατόρθωµα οὐ τῆς χειρός σου, ἀλλ εἰς
χεῖρας γυναιχός. Baéme πῶς ὁ θεὸς τὴν ἁλαξονείαν
ἑχόλασεν. "Ανδρες οὐχ ὑπέστησαν, xai γυνὴ ὃστρα-
τήγησεν. Εἰσῆλθεν ὁ Σισάρα φεύγων πρὸς τὴν γυ-
ναῖχα Ἰα]λ λεγοµένην, xaX χαύσωνι χατειλημμένος *,
aite παρ᾽ αὐτῆς ὕδωρ' ἡ δὲ πητίζει αὐτὸν γάλα.
"Opa σοφίαν γυναικός. Ἐπειδὴ γὰρ ἦν καταφυκτιχὸν
τὸ γάλα, xa εἰς Ὀπνον προχαλούµενον, ποτίζει αὑτὸν
γάλα, ἵνα ἀληθεύσῃ ἡ Γραφὴ ἡ λέγουσα, Ὕδωρ ub-
τὴν ᾖτησε, xal mda ἔδωκεν, ἵνα xat ποτίσῃ, καὶ
χοιµίσῃ. Εἶτα χοιµηθέντος τοῦ ἀλλοφύλου, ἕλαθε,
φησὶν, f) γυνη ἑχείνη πάσσαλον χαὶ σφῦραν, καὶ ἐπ-
έδραµε τῷ πολεµίῳ. Καὶ ὅρα σοφίαν γυναιχός. Διὰ τί
οὐκ ἔλαθε ξίφος 7| µάχαιραν, ἀλλὰ πάσσαλον; Ἐφο-
6ήθη, ὡς γυνὴ, μὴ ἔξυπνος γενόμενος χαταλάδη [415]
αὐτὴν κατέχουσαν ξίφος. Διὰ τοῦτο o0 λαμθάνει ὅπλον
ἀνδρὸς, ἀλλ᾽ ἐπιτήδευμα γυναιχεῖον. Ἔθος γὰρ ταῖς
διεζωσµέναιςα γυναιξὶ πάσσαλον χαταχρούειν ἐν τῷ
τοίχῳ, xal οὕτω µετιέναι τὴν ἰδίαν ἑργασίαν. Kaza-
σχευάζει οὖν ἀπὸ τοῦ ἀνυπόπτου ὁδὸν δευτέραν. Ἔτει-
δ) δὲ ὁ θεὸς συνἠργησε, xal θεοῦ ἣν ἔργον πληρῶ-
σαι τὰ τῆς προφητείας ' οὐ γὰρ ἣν ἐχείνης τὸ στρα-
τήγηµα , ἀλλὰ θεοῦ τὸ ἀπόφθεγμα ΕΝ χειρὶ Υὰρ
γυναικὸς ἔσται ὁ 0dracóc σου. Συνῆργησε θεὸς,
Όπνῳ δήσας τὸν ἁλάστορα, xal λαθοῦσα dj Ὑυνὴ τὸν

* Unus κατειλημμένος, recte, Alius ἐπειλημμένος. Morel,
et Savil. ἀπειλημμένος.
d Duo mss. διαζοµέναις.

409
πάσσαλον xa τὴν σῦραν, DIT χατὰ τοῦ χροτά-
cou αὐτοῦ οὕτως ἰσχυρῶς, ὡς χαὶ τῆς γῆς ἄφασθαι"
xai οὕτω μεταξὺ τῶν ποδῶν τῆς γυναιχὸς ἀπέθανε.

C. Mi λείπει τῷ θεῷ πρόφασις, καὶ ὅτε βούλεται,
οὐχ ἐμποδίξει τὸ μἣ παρεῖναι συμμαχίαν͵ θεοῦ ὅπλον,
θεοῦ στρατιώτης, θεοῦ δύναμµις, νεῦμα µόνον θεοῦ.
T/p Χριστῷ τοῦτο εἴπωμεν ' Εἰπὲ λόγῳ, χαὶ σχορπι-
σθήσονται οἱ ἐχθροί σου * εἰπὲ λόγῳ, xal ἑλεῄσεις τὴν
πόλιν σου” εἰπὲ λόγῳ, καὶ οἰχτειρήσεις τὸν χόσμον
σου. Εἴπωμεν αὐτῷ' ᾿]δοὺ οἱ ἐχθροί cov ἤχησαν,
xal οἱ μισοῦντές σε ἧραν κεφα.λἠν. θέλεις μαθεῖν
καὶ ἄλλης γυναιχὸς στρατήγηµα, ἐπειδὴ τοῦτο ἠθέ-
λησεν ὁ θεός; "Αλλος τις ἣν, ᾿Αθιμελὲχ ὄνομα, áv-
ελὼν ἑαυτοῦ ἀδελφοὺς ἑθδομήχοντα, xat χρατήσας ἀπὸ
τῆς τοιαύτης ἁδελφοχτονίας, πάντα τὸν λαὸν ἔχων
ὑποχείριον, συνεπάλαισέ τινι πόλει τειχομαχῶν, xal
πάντων ναρχησάντων πρὸς τὴν θέαν τοῦ πολέμου,
πάλιν ὁ θεὺς γυναιχὺς χεῖρα νευρώσας, ποιεῖ τινα
γυναῖκα φανῆναι &x τοῦ τείχους , fiot; χλάσμα μύλου
λαδοῦσα, ἐπέῤῥιψε τῇ χεφαλῇ τοῦ τυράννου, καὶ σ»ν -
έτριψεν αὐτοῦ τὸ xpavíov. Καὶ ὅρα τοῦ ὑπερηφάνου
την ἄμετρον καχίαν συναποθανοῦσαν. Λέγει τῷ παρ-
εστῶτι Oopugópip* Σπάσαι τὴν μἀχαιράν σου, καὶ
zAnCóv µε, ἵνα μὴ εἴπωσι' Γυνὴ αὐτὸν áz-
έκτεινε. Τὸ σῶμα αὐτοῦ ἀπέθνησχκε, χαὶ ἡ ὑπερ-
η ρανία ἔμενεν * ἀπετίθετο τὴν ζωὴν, xa! οὐχ ἀπετί-
θετο τὴν χενοδοξίαν. Καὶ νῦν οὐ λείπει τῷ 8:6 Δε-
θώρα, οὐ λείπει τῷ θεῷ Ἰαήλ. Ἔχομεν xa ἡμεῖς
την ἁγίαν Παρθένον xat θεοτόχον Μαρίαν πρεσδεύου-
σαν ὑπὲρ ἡμῶνα. El γὰρ fj τυχοῦσα γυνὴ ἑνίχησε,
πόσῳ μᾶλλον ἡ τοῦ Χριστοῦ µήτηρ χαταισχύνει τοὺς
ὀχθροὺυς τῆς ἀληθείας: Πανοπλίαν ἐνδυόμενοςὓ ὁ
"Ly pb, ἑνόμισε γυναῖχα εἶναι χλευαζοµένην, καὶ εὗρε

, Unus ὑπὲρ ἡμῶν ἁδιαλείπτως.
, b Unus ἐνδεδυμένος, lorte inelius. Infra idem µνήµατος
nt ο

IN ΠΟΜΙΙΑΜ SEQUENTEM i

στραᾳτηγὸν ἀγωνινόμενον. Obx ἑνόμισε μνημµατι ἅπ
6θαι, χαὶ εὑρέθη αὐτῷ τάφος; νεκρὰν ἑνόμισε, }
ἐνεχρώθη ὑπ' αὐτῆς. Ἔχομεν τὴν δέσποιναν ἡμῶν «
ἁγίαν Μαρίαν τὴν θεοτόχον * ἀλλὰ χρεία καὶ ἆποσ
λων, Εἴπωμεν Παύλῳ, χαθὼς εἶπον οἱ τότε’ Araó
εἰς Μαχεδογίαν βοήθησον ἡμίιν. "Ἔχομεν ἁποσι
λους, μὴ ναρχήσωμεν. [416] Ἔχομεν τὴν δέσποιν
ἡμῶν τὴν θεοτόχον, τὴν ἁγίαν ἀειπαρθένον Μαρί.
μὴ ὀχνήσωμεν. Ἔχομεν τὸν yophv τῶν Μαρτύρε
μὴ ῥᾳθυμήσωμεν. Mh µόνον ἐχετεύσωμεν, ἀλλ,
δοχεῖ, xaX νηστεύσωμεν. Βέλτιον νηστεῦσαι νηστεί
πόθου, xai μὴ νηστείαν λιμοῦ βέλτιον νηστεῦσι
νηστείαν ἀγάπης, καὶ ut νηστείαν ἀνάγκης. Λέγει
Σωτὴρ περὶ τῶν δαιμόνων ' Τὸ γένος τοῦτο οὐκ ü
πορεύεται, εἰ μὴ év προσευχῇ xal νγηστείᾳ. 4a!
µηνας φυγαδεύει εὐχῆ xal νηστεία, χαὶ βαρδάρο
οὐκ ἐλαύνει; Καὶ ἤδη εἶπον, καὶ πάλιν λέγω’ Παρα
χαλέσωμεν τὴν ἁγίαν ἄνδοξον Παρθένον xa θεοτόχι
Μαρίαν ' παραχαλέσωμεν τοὺς ἁγίους xai ἑνδόξου
ἀποστόλοωυς) παραχαλέσωμµεν τοὺς ἁγίους μάρτυρα:
Ἑάν τις ἓν ἀνάγχῃ χαταστὰς προσδράµῃ τυὶ τὰ
δυνατῶν, οὗ προσέχει αὐτῷ Υνησίως. Πρὸ ἀνάγχη:
φησὶν, οὐκ δεις µε τιμῆσαι ἣ θεραπεῦσαι, ἀλλ i
τῇ ἀνάγχῃ. ᾽Ανύποπτος τιμὴ fj ἔδω ἀνάγχης. Ἐλ
πρὸ ἀνάγχης θεραπεύσῃς τὸν δικαστὴν. Ev τῇ ἀνάγχ
εὑρήσεις σύμμαχον. Οἶδε Υὰρ, ὅτι οὐχ ἡ ἀνάγχ
ἀλλ᾽ ὁ πόθος σε ἤγαγε. Γενώμεθα οὖν τῶν μαρτύρω
μὴ ἓν τῇ ἀνάγχῃ φίλοι, ἀλλ Ev τῇ ἀγάπῃ . Πρὸ χει
μῶνος, ὡς ἓν χειμῶνι, λυπηθῶμεν , ἵνα Ev xaip
χειμῶνος τὸ Éap εὔρωμεν. Ταῦτα λέγομεν οὐκ ai
θεντοῦντες, ἀλλὰ παραχκαλοῦντες οὗ νομοθετοῦι
τες, ἀλλὰ δυσωποῦντες ἰχετεύομεν πάντας νῆψα
Ἱχανὸς δὲ à θεὸς ὑπὲρ πᾶσαν πίστιν, ὑπὲρ πάν
λόγον, xaX τοὺς ἐχθροὺς χαταισχῦναι, xat τὴν oo
µένην ἐλεῆσαι, xal τοὺς βασιλεῖς τιμῆσαι, xa td
βασιλείαν στῆσαι, xal τὴν αὐτοῦ δόξαν φαιδρῦναι, |
Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ tj δόξα εἰς οἱ
αἰῶνας. ᾽Αμήν.

MONITUM

lane homiliam ex Cod. Regio 2447 exscriptam prior edidit. Cotelerius Tomo ὅ Monument. Ft
p. 421437, illamque Chrysostomo asserere conatur in notis, p. 558, bis verbis : « Orationem lai
genuinum, ut videtur, summi doctoris opus, prolem magno non plane inficiendam parenti, babitam [αἱ
Antiochia illud ostendit, quod ad finem, prout solet, de communi patre seu episcopo loquitur, nem
Flaviano. Exceptam potius crediderim ex ore perorantis, quam a manu componentis profectam ; uisi qui
interpolatam malit. » Quia vero non parum momenti conferre posse videtur ad explorandum et loc!
ct tempus quo babita concio fuit, id quod numero 6 de duabus posterioribus Joannis Epistolis dicitur, b
notam Cotelerii in locum illum adjicere visum est. « Τῶν δὲ ἐκχλησιαζομένων. Nota diligenter insife
testimonium ; ut quzratur an οἱ quo modo in variis Joan. Chrysostomi operibus citentur Epistole pos
riores Joannis, quas ab antiquis in canone Scripturarum positas non fuisse, nec Joanni apostolo tribut?
testis est locuples Eusebius |. 5, cap. 25, ac post eum Ilieronymus in Catalogo, et OEcumenius in 003
mentariis. Quinetiam viguisse eam controversiam circa tempora Joannis nostri significatur per Amph
lochium in Iambis ad Seleucum, perque Topographiam Christianam, quam citat Allatius Dissert. !
l;bris ecclesiasticis Graecorum. »

Tres Epistole tantum catholic: commemorantur supra in Synopsi Chrysostomi, nempe Jacobi, '*

409
adinivister illius facinoris esset, somno hostem illum
devinxit : et mulier, paxillo arrepto et malleo, adegit
per tempora ictu tam forti , ut etiam terram pene-
trarct : et sic quidem ille iutra pedes mulieris mor-
tuus est.

7. Non desunt Deo occasiones, et cum ipse vult,
nihil refert nos etiam sociorum auxiliis destitul :
Dei arma, Dei miles, Dei virtus, solus nutus Dei
omuia possunt. Hoc Christo dicamus : Dic verbum, et
hostes tsi dissipabuntur : die verbuin, δὲ misericor-
dia civitatem tam afficies : dic verbum, et mundi
tui misereberis. Dieamus illi, Ecce hostes tui sonwe-
runt, et qui te oderunt, sustulerunt caput (Psal. 82. 5).
Visne alterius ediscere mulieris stratagema, quod et
ipsum divina voluntate perpetratum est? Erat alius
quispiam, nomine Abimelech, qui interfectis septua-
ginta fratribus, totoque populo per hoc fratricidium
in suam potestatem redacto, oppidum, admotis co-
piis, oppugnere colpit (Judic. 9) : et omnibus ad belli
faeiem attonitis et stupefactis, Deus iterum mulieris
manuin roboravit, eamque e meenibus conspici eura-
vit, quxe ubi frustum de lapide molari arripuisset , in

caput tyranui projecit, caputque contrivit. Sed obser-

va ingentem superbi illius nequitiam eum ipso ο0Π]-
morientem. Dicit satelliti adstanti, Stringe gladium
tuum, et me percute, ne dicant, Mulier ipsum occidit
(Ibid. v. 4). Corpus moriebatur , superbia manebat :
vitam ille quidem eum morte commutabat , vans
glorie studium non commutabat. Et quidem hae
zetate non. deest Deo Debora, non deest Deo Jael.
Habemus et nos sanctam Virginem ac Dei genitricem
Mariam , qux pro nobis intercedit, Si enim quxvis e
vulgo mulier victoriam obtinuit , quanto magis Chri-
sti mater hostes veritatis confundit Y Hostis ille omni
armorum genere instruetus, putavit. mulierem esse
risu digham, et invenit. ducem eertantem. Non puta-
vit se prope sepulcrum esse , et inventum est illi se-

MONITUM.

i10.

pulcrum : mortuam illam existimabat , et ab ipsa in-
terfectus est. Habemus Dominam nostram sanctanr
Mariam Deiparam : sed et apostolorum precibus opus
est. Dicamus et nos Paulo, quemadmodum et prisci
illi : Cum in Macedonium pertransieris , nobis auxiiiare
(Act. 16. 9). Παδεπιις apostolos, ne torpescamus.
Habemus, inquam, dominam nostram sanctain Deipa-
ram, et semper Virginem Mariam, ue pigritemur. Ila-
bemus chorum martyrum, ne desides simus. Neque
vero tantum precemur , sed, si videtur, etiam jejune-
mus, Satlus est jejunare jejunium desiderii, quam
famis : satius, jejunium dilectionis , quam necessita-
tis. Servator de ddemonibus ait : Genus hoc non ejici-
tur nisi in oratione et jejunio (Matth. 17. 20). Oratio et
jejunium dzemones profligat : et barbaros non prufii-
gabit ? Quod ante dixi rursus dico : rogemus sanctam
gloriosam Virginem et Deiparam Mariam : rogemus
sanctos et preclaros apostolos : rogemus sanclos
mortyres. Si quis necessitate quadam adactus, subito
ad aliquem potentiorem confugiat, is non libenter
ipsum excipit. Ante necessitatem , inquit, nesciebas
mihi honorem et cultum pr:stare, sed necessitate
compulsus id agis. Extra necessitatem honor ille su-
spectus non est. Si ante necessitatem judicem colas,
in necessitate adjutorem reperies. Novit enim te non
necessitate, sed amore agi. Simus itaque martyrum
amici, non ex neeessitate, sed ex dileetione : ante
tempestatem, ut. tempestatibus afflicti doleamus, ut
in tempestate ver inveniamus. H:ec dicimus, non im-
perantes, sed hortantes; non legem ferentes , sed
obsecrantes : precamur ut omnes sobrie vivant. Po-
test autem Deus, pr:eter. fidem, pr:eter rationem bo-
stes ignominia aflicere, orbis misereri , Imperatores
honore afficere, imperium firmare, suamque gloriam
illustrare in Christo Jesu Domino nostro, cui gloria in
sz:cula. Amer.

AM —————M——————— ———————————Ó— áp Hd

IN HOMILIAM SEQUENTEM.

prinm, et Joannis item prima, qua erat opinio Syrorum et Ecclesie Antiochenz, id quod ibidem pluri-
bus commonstravimus. Inde vero asseritur hanc homiliam; si non Chrysostomi, cujus nomen prafert,
alicujus cerle ex presbyteris, ipsius sodalibus, esse; id etiam inde probatur, quod admirandum patrem,
id est episcopum Flavianum, quasi praesentem concionator commennoret et contra Anoinoos pugnet, qui
tum frequentes erant Antiochiz.. Chrysostomi certe non esse arguit. omnimoda styli diversitas, tanta
scilicet quantam vix alibi umquam deprehendas. Innuit Tillemontius, posse Severiani esse, qui coram
Chrysostomo archiepiscopo Constantinopolitano, tunc episcopus, concionaretur; sed non animadvertit
Tillemontius bzc in Ecclesia quadam dicta fuisse, ubi Joannis secunda et tertia Epistola inter canonicos
libros non admittebantur, id quod de Antiocbena Ecclesia verum, certum exploratumque est, ut jam vidi-
nus in Diatriba in Synopsin supra; de Constantinopolitana vero Ecclesia nemo, quod sciam, dixit. Hinc
porro certum videtur hanc homiliam Antiochi Flaviano episcopo prasente pronuntiatam fuisse. Sub
finem bomilie hic quisquis sit concionator sese purgat a quibusdam sibi objectis. Cum enim aliqua con-
cionando dixisset ab auditoribus male excepta, binc exorto rumore, in sequenti conciono objecta sibi
depulit, et se oinnia accurate secundum Catholicam fidem dixisse comprobavit.

unt INCERTI

SANCTI PATRIS NOSTRI

. JOANNIS CHRYSOSTOMI ^

IN DICTUM ILLUD,

In qua potestate hec facis (Matth. 91. 93) ?

1. Humanze salutis principium est, timor Dei *, om-
ntumque bonorum nostrorum radix est lex Dei : ne-
que vero lex Dei sine timore, neque timor sine lege
esse possit. Nam lex mandatorum ministrum habet
tiinorem : timor autem praeceptorum judicem babet
legem. Qui ergo cum timore accedit ad legem, et ad
Deum legis datorem, is inter sanctos versatur, et
justis adscribitur; contra qui timorem Dei audacter
aggreditur, et cum arrogantia ad divinam legem ac-
cedit, is gratia non digaatur, imo et a pielate expel-
litur. Ideo qui cum timore et desiderio ad divinam
legem accedunt, hi recte omnino docentur et illumi-
nantur, et ab ipsa veritate ad veram religionem in-
stituuntur : incidunt enim in ipsum veritatis fontem
dicentes, Benedi:tus es, Domine ; doce me justificatio-
nes tuas (Psal. 118. 12). Verum sancti, qui ita pii,
ita religiosi sunt, sic veritatem ab ipsa veritate edi-
scunt; at veritatis inimici, imo potius vitze suze hostes,
arrogantiam et fastum simplicitati praferentes, tyran-
nico habitu veritatis doctorem adeunt. Quod sane
fecerunt Judzi, ut ex evangelicis dictis modo audistis.
Etenim Dominum nostrum Jesum, Regem sanctorum,
in templo versantem, in ipso templo adeunt, non cum
eo, quem decebat, timore, non ut famuli herum, non

! Juxta Cyrill. Alex. edit. adv. Anthropomorphitas
cap. 11 : νόμος Kov ἁγνὸς, τουτέστιν, ἀγχαθοποιός. Re-
ctius Cod. Πεμ. 1026 : φόδος Κυρίου. Quo in codice liber
isie utulo hoc donatur : ἐπιλύσεις δογματικῶν ζητημάτων
Κνυρίλλον τοῦ ἁγιωτάτον ἀρχιεπισχόπον ᾿Αλεξανδρείας, ἐπι-

«ζητηθέντων παρὰ Τιθερίου διαχόνον καὶ τῆς ἀδελφότητος *
aut : του ἁγίου Κυρίλλον ἐπιλύσεις τῶν προσενεχθεισῶν
πεύσεων Τιθερίον διακόνον xal τῶν ἁἀδελφῶν aut:
Κυρίλλου πρὸς Τιδέριον. Coteler.

(a4) Orationem hanc, génuinum , ut videtur, summi do-
etoris opus, prolem magno non plane inficiandam parenti,
hahitam fuisse Antiochize illud ostendit, quod ad finem,
prout solet, de communi patre seu episcopo loquitur ,
uempe Flaviano. Exceptam potius crediderim ex ore per-
orantis, quam a mauu componenüs profectam; nisi quis
iuterpolataui malit. Coteler.

ut homines Deum ; sed neque ut discipuli magistrum,
luimici veritatis, et nequitize indagatores, suam osten
dentes malignitatem , humanis ratiociniis superuam
sapientiam circumvenire conabantur. Nam ait : Ac-
cesserunt in templo ad Jesum sacerdotes et seniores po-
puli dicentes : In qua potestate hec (acis? et quis tibi
dedit hanc potestatem (Matth. 21. 25)? O cor timore
destitutum ! qualia audet, qualia loquitur ! quantum
arrogantia extollitur ! O improborum insipientiam ! o
Servatoris clementiam ! Hic loquitur lutum, et id
figulus patitur : erigitur contra Opificem opificium,
et id tolerat Beneficus nemini obnoxius : rationem et
verbum repetunt a Dei Verbo, et potestatem ejus
curiose perquirunt, quie est auctoritatis culmen. Op-
portune dicamus hzc sapientis verba : O homo, Quid
superbit terra et cinis (Eccle. 10. 9)* Deum interrogas,
εἰ requiris ab illo rationem eorum quz: operatur, au-
desque supernam illam potestatem sic affari : /n qua
potestate hec facis? Cur illum interrogas, neque ipsam
rerum virtutem exploras ? Scrutare ipse diligenter in
occulto anim:e senatu, explorata rerum natura, num
quee fiunt humani consilii sint, an divinze auctoritatis,
preclara nempe illa Domini gesta. Interroga naturz
leges, potestatis terminos, seriemque ratiociniorum :
qua potestate suscitare mortuos potest : hominum,
an Dei? Quis potest leprosos mundare, morbos pel-
lere, omnemque anima corporisque morbum solo
verbo tollere? Deinde, quis potest ex luto oculos for-
mare, Deus an homo ? Cur non ipsam rerum naturam
interrogas, sed audacter Opificem exploras dicens,
In qua potestate hec facis? Iterum enim verba repeto
eorum, qui omnia facile audent, qui a Verbo Dei ra-
tionem repetunt, et ratiociniis cireumscribere tentant
eum, qui comprehendit sapientes in astulia eorum
(1 Cor. 5. 19). O dementiam! Deo Verbo experien-

ui

IN ILLUD, iN QUA POTESTATE, ETC.

419.

TOY EN ATIOIS ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

IOANNOY ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

ΕΙΣ TO PHTON TO AETON,

'Er xolg ἐξουσίᾳ ταῦτα zoteic ;

α’. ᾽Αρχὴ σωτηρἰας ἀνθρώπων ὁ τοῦ θεοῦ φόδος,
χαὶ ῥίξα πάντων τῶν ἓν ἡμῖν ἀγαθῶν ὁ τοῦ θεοῦ νό-
µας, οὔτε δὲ Θεοῦ νόµος ἄνευ φόδου, οὔτε φόθος ἄνευ
νόµου. 'O Y&p νόµος τῶν ἐπιταγμάτων ὑπηρέτην
ἔχει τὸν φόδον * ὁ δὲ φόδος τῶν προστεταγµένων δι-
καστὴν ἔχει τὸν vópov. 'O μὲν οὖν φόδῳ τῷ νόμῳ
προσερχόµενοᾳ, καὶ τῷ τὸν νόµον δόντι θεῷ, ἁγίοις
ἐμπολιτεύεται, καὶ ὁσίοις ἀναγράφεται ' ὁ δὲ χατα-
τολμῶν τοῦ θε[ού φόδου, χαὶ μετὰ ἁλαζονείας προα-
έρχετλι τῷ θείῳ νόµῳ, οὔτε τῆς χάριτος ἀξιοῦται,
ἀλλὰ καὶ τῆς εὐσεθείας ἐχθάλλεται. Διὰ τοῦτο οἱ μὲν
" φύθῳ χαὶ πὀθῳ προσιόντες τῷ θείῳ νόµῳ, μετὰ má-
σης εὐθύτητος διδάσκονται xal φωτίζονται, χαὶ map'
αὑτῆς τῆς ἀληθείας αὐτὴν παιδεύονται τὴν εὐσέδειαν'
ὑποπίπτουσι γὰρ αὐτῇ τῇ πηγῆ τῆς ἀληθείας, λέγον-
τες Εὐλογητὸς εἶ, Κύριε’ δίδαξόν µε τὰ δικαιώ-
(κατά σου. ᾽Αλλ’ οἱ μὲν ἅγιοι οὕτως εὐλαθεῖς, οὕτω
φιλόθεοι, οὕτω παρ αὐτῆς αὐτὴν µανθάνουσι τὴν
ἀλήθειαν * οἱ δὲ τῆς ἀληθείας ἐχθροὶ, μᾶλλον δὲ τῆς
ἑαυτῶν ζωῆς πολέμιοι, ἁλαζονείαν xal τΌφον τῆς
ἁπλότητος προτιµῄσαντες, τυραννικῷ σχηµατι προσ-
έρχονται τῷ τῆς εὐσεθείας διδασχάλῳ. δὴ πεποιῇ-
χασι καὶ Ἰουδαίων παϊδες, ὡς ἁρτίως Ex τῶν εὐαγ-
γελιχῶν λόγων ἀχηχόατε. To γὰρ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰη-
σοῦ, τῷ βασιλεῖ τῶν ἁγίων, ἑνδιατρίδοντι ἓν τῷ ναῷ,
προσέρχονται &y αὐτῷ τῷ vat, οὗ μετὰ τοῦ πρέπον-
τος φόδ6ου , οὐχ [418] ὡς οἰκέται δεσπύτῃ , οὐχ ὡς
ἄνθρωποι θεῷ, XXX οὐδὲ ὡς μαθηταὶ διδασχάλῳ.
Ἐχθρο) τῆς ἁληθείας, καὶ θηραταὶ χαχίας, τὴν Eav-
τῶν ἐνδειχνύμενοι πονηρἰαν, λογισμοῖς ἀνθρωπίνοις
ἐπειρῶντο περιγράφειν τὴν σορίαν τὴν ὑπερχόσμιον.
ΙῃΙροσή.1θον γὰρ, φησὶν , &r τῷ ἱερῷ τῷ Ἰησοῦ cl

ἱερεῖς xal οἱ πρεσθύτεροι τοῦ .Ίαοῦ Aéyortec* Ἐν
ποίᾳ ἐξυυσίᾳ ταῦτα ποιεῖς; καὶ τίς σοι ἔδωκα
τὴν ἑξουσίαν ταύτην; Ὢ τῆς ἀφόδου χαρδίας | ὅσα
τολμᾷ | ὅσα φθέγγεται! ὅσα πρὸς ἁλαζονείαν αἴρεται !
Ὢ τῆς τῶν πονηρῶν àvolac! ὢ τῆς τοῦ Σωτήρος
ἀνεξιχαχίας | Ῥθέγγεται τοιαῦτα πηλὸς, xal ἀνέχεται
ὁ πλάστης ἑπαίρεται κατὰ τοῦ δημιουργοῦ τὸ πλά-
cua, xai ἀνεξικαχεῖ ὁ εὐεργέτης ὁ ἀνξύθυνος * ἆπαι-
τοῦσι λόγον παρὰ τοῦ Θεοῦ Λόγου, καὶ τὴν ἐξουσίαν
πολυπραγμονοῦσι, τὴν xopughv τῆς αὐθεντίας. Εἰ-
πωµεν εὐχαίρως καὶ ἡμεῖς τὰ τοῦ σοροῦ. "fà ἄνθρω-
πε, Ti ἁ ἰαζογεύει γῆ καὶ σποδός; θεὺν ἑρωτᾷς, καὶ
λόγον ἀπαιτεῖς παρ' αὐτοῦ τῶν ἰδίων ἔργων, xal τολ-
μᾶς λέγειν πρὸς τὴν ὑπερχόσμιον ἑἐδουσίαν. Ἐν
ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς; Διατί δὲ ὅλως αὐτὸν
ἐρωτᾷς, καὶ οὐχ αὐτὴν τὴν πραγμάτων δύναμιν
ἐρευνᾷς; Ἐξέτασον αὐτὸς ἀχριθῶς Ev τῷ χρυπτῷ τῆς
ψΨυχῆς βουλευτηρίῳ, τὴν τῶν πραγμάτων φύσιν Ent-
σχεφάµενος, εἰ ἀνθρωπίνης ἑστὶν ἑννοίας τὰ Υινό-
μενα, 3j θείας αὐθεντίας τὰ τῷ Kuplo χατορθούμενα.
Ἐρώτησυν xai φύσεως νόμους, xal ἐξουσίας ὅρους,
xa λογισμῶν ἀχολουθίαν, Tola ἑδουσία δύναται νε-
χροὺς ἑἐγεῖραι, ἀνθρώπων f| θεοῦ ; Tl; δ)ναταιλεπροὺς
χαθαίρειν, xat νόσους ἀπελαύνειν, χαὶ πᾶσαν ψυχῶν
καὶ σωµάτων ἀῤῥωστίαν λόγῳ uóv διώχειν; Εἶτα,
τίς δύναται ἀπὸ πηλοῦ ὀφθαλμοὺς διαπλάσαι, θεὸς ἢ
ἄνθρωπος: Διατί μὴ τὴν φύσιν αὑτὴν τῶν πραγµά-
των ἐρωτᾷς, ἀλλὰ μετὰ θρασύτητος τὸν ἑργάτην πο-
λυπραγμονεῖς λέγων, 'Ev ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα
ποιεῖς; Ἐπαναλαμθάνω γὰρ τὰ ῥῆματα πάλιν τῶν
τὰ πάντα ῥᾳδίως τολμώντων, τῶν ἀπαιτούντων λόγο,
τὺν τοῦ θεοῦ Λόγον, xai περιγρᾶγειν λογισμοῖς ἐπι-

413 ' INCERTI MA

χειρούντων τὸν δρασσόµενον τοὺς σοφοὺς ἐν τῇ nav-
ουργίᾳ αὑτῶν. Ὢ τῆς ἀνοίας | so Λόγῳ προσάγονσι
πεῖραν λόγων, ᾧ πᾶσα τέχνη λόγων εὐάλωτος, xal
πᾶσα λογισμῶν μεμελετηµένη πλοχή. Τί γὰρ ἀνθρώ-
πινος ἰσχύει λόγος πρὸς θΘεὸν Aóvov ; «0 δὲ σεσοφι-
σµένη xaxía πρὸς ὑπερχόσμιον σοφίαν ;

Ἐν xoig ἑξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς; Ερώτησον τὸν
παραλυτιχὸν, διὰ ποίας ἐξουσίας εἰς ῥῶσιν ἀναχλί»
vztat* ἐρώτησον θαύματα, xaX pij πολυπραγµόνει
τοῦ θαυματοποιοῦ τὴν ἑξουσίαν. Οὐκ ἁἀποχρίνεται
ὁμῖν ἡ θεία χάρις, ἀναξίους ἀποχρίσεως χρίνονσα
τοὺς χαχῶς ἐρωτῶντας. Το.οῦτος γὰρ ὁ τοῦ θεοῦ Λό-
Yos* ὅταν ἵδῃ φυχὴν σχολιὰν χαὶ διεστραμμµένην,
ἀποσείεται αὐτῆν ὡς ἀναξίαν τῆς χάριτος, xal πολλὰ
πολλάχις σπουδάνων µανθάνειν, ἀλήθειαν οὐ τυγχά-
vet παρὰ τῆς ἀληθείας. Ἑρωτῶσιν Ἰουδαῖοι πολλά-
xi, καὶ οὐδὲ ἅπαξ µανθάνουσιν, ἐπειδῆ χαχῶς ἑρω-
τῶσιν. Elg τοσοῦτον αὐτῶν τὰς ψυχὰ; ἑθασάνιζεν εἰς
ὀδυνην 1j τοῦ Σωτῆρος σιωπὴ, ὡς εἰπεῖν τότε τὸ πονη-
ρὸν ἐχεῖνο συνέδριον * "Εως πότε τὴν νυχὴν ἡμῶν
| 49] αἴρεις; Ei σὺ εἶ à Ἀριστὸς, εἰπὲ ἡμῖν zuf-
(ησίᾳ. Αλλ' οὐδὲ μετὰ ταύτην αὐτοῖς τὴν φωνὴν
ἀποχρίνεται ' ἀνάξιοι γὰρ σαν ἀποκρίσεως ol χαχὼς
ἐρωτῶντες. Τί οὖν πρὸς αὐτοὺς ὁ Σωτήρ; Εἶπον
ὑμῖν, καὶ οὐκ ἠχούσατε * τί záAw θέλετε dxobsur;
Τὰ ἔργα, à ἐγὼ ποιῶ, ταῦτα μαρτυρεϊ περὶ ἐμοῦ.
"Ορᾷς ὅτι βούλεται τὰ ἔργα ἑρωτᾶσθαι, xal μὴ τὴν
ἐξουσίαν πολυπραγμονεῖσθαι: Ἐρωτῶσιν οἱ Ίου-
δαῖοι, El σὺ εἶ ὁ Χριστὸς, εἰπὲ ἡμῖν παῤῥησίᾳ ’
ἕως πότετὴν rud) ἡμῶν αἴρεις; καὶ οὗ δίδωσι
τῇ ἀμφιθολίᾳ λύσιν' Ἱρώτων γὰρ οὐχ ἵνα µάθωσιν,
ἀλλ ἵνα κατηγορήσωσιν. Ὅ δὲ ἀρχιερεὺς Καϊάφας, ὁ
τῆς συναγωγῆς ἐκείνης ἄξιος, εἰς τοσοῦτον 30e µα-
νίας, ὡς εἰπεῖν 'Opx/(u σε κατὰ τοῦ Θεοῦ τοῦ
ζῶντος, εἰπὲ ἡμῖν, εἰ σὺ εἶ ὁ Ylóc τοῦ Εὐ.ἰογητοῦ.
Ὅ δὲ Σωτὴρ διδάσχων ἡμᾶς τοὺς λόγους uec εὐλαθείας
δέχεσθαι, πρὸς μὲν τὸν ὄρχον ἀποχρίνεται, πρὸς δὲ
τὸ ἀμφιθαλλόμενον λύσιν οὐχ ἔδωχεν. Εἰπὸ, φησὶν,
ἡμῖν, εἰ σὺ el ὁ Υἱὸς τοῦ Εὺὑ.1ογητοῦ. Λέγει πρὸς
αὐτὸν ὁ Κύριος ' ZU εἶπας ' καὶ τὸν ὄρχον ἑτίμησεν
ὁμολογήσας, καὶ τὴν χαχίαν οὐκ ἐπληροφόρησε, βδε-
λυξάμµενος τὴν πανουργίαν. Ἐζήτησαν ol ᾿Ἰουδαῖοι
χαχῶς, xat, ἀποκρίσεως οὐκ ἔτυχον * xal µάλα γε
εἰχότως * σχολιοὶ γὰρ λογισμοὶ χωρίζουσιν ἀπὸ θεοῦ.
Ox ἐπέτρεπεν αὐτοῦ τὴν σοφίαν τοῖς καχῶς τὴν σο-
φίαν αὐτοῦ πολυπραγμονοῦσιν. Elc κακότεχγον γὰρ
vy'uxhür οὐκ εἰσελεύσεται σοφία.

β’. Καὶ οἱ μὲν πολλάκις ζητήσαντες, οὐχ εὗρον τὸ
ζητούμενον * γυνὴ δέ τις ἀδόλως xal γνησίᾳ πίστει
προσελθοῦσα, οὗ πειράσασα τὴν ἀχατάληπτον δύνα-
pco, ἀλλὰ καὶ ἐν ἁπλότητι τῷ Kopi προσελθοῦσα,
xal φιλῇ μὲν τῇ λέξει, γνησίᾳ δὲ τῇ πίστει φήσασα
πρὸς αὐτόν ' Οἵδαμεν ὅτι ὅταν ἔ.16ῃ Μεσσίας ὁ Je-
1όμενος Xpictóc, αὐτὺς ἡμῖν ἅπαντα ἀναγγελεῖ -
εὐθέως Ίχουσε παρὰ τοῦ ἀγαπῶντος ἁπλότητα' Εγώ
€i ὁ «Ίαϊων σοι. Οὐδέπω ἠρώτησε, χαὶ εὐθέως
ἔμαθεν οὐδέπω τὸν τῆς πίστεως ἔσπειρε λόγον, xal
εὐθέως τὸν xapzbw τῆς εὐσεδείας ἑθέρισεν. "Αγιος
yàp ὁ θεὸς, ἁπλοῖς xal ἁγίοις ἑπαναπα.ὀμενος, ὅταν
ἁπλότητα ἵδῃ τοῦ προσερχοµέναυ, ἁπλοῖ xaY αὐτὸς
τῆς ἑαυτοῦ σοφίας τὴν εὑεργεσίαν * ὅταν ἴδη διεστραι.-

µένην καχίᾳ duytv, κωλύει τὴν εὐεργεαίαν, xai οὐ
προσίεται τὴν διδασχαλίαν, "Άχουε αὐτοῦ λέγοντος
διὰ Μωῦσέως" ᾿Κὰν ὑμεῖς πορεύησθε πρός µε ὁρ-
0ol, κἀγὼ πρὸς ὑμιᾶς ὀρθός * ἐὰν δὲ ὑμεῖς πλάγιοι,
χἀγὼ χρήσοµαι ὑ, ἵν θυμῷ πλαγίῳ * οὐχ ὅτι τὴν ἔαυ-
τῆς εὐθύτητα πλαγιάζει dj θεία φύσις, ἀλλ ὅτι τοῖς
πονηροϊῖς xat' εὐθεῖαν τὰ παρὰ τῆς ἀληθείας οὐχ Ep-
χεται. Ἐν ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς; 1) τίς σοι
ἔδωχε τὴν ἐξουσίαν ταύτην; Ὁ δὲ Σωτὴρ αὐτοῖς.
Ἐνταῦθα πρόσεχε, πῶς ὅρον ἡμῖν χαὶ χανόνα 6:6a-
σχαλίας ὑποτίθεται ὁ πάντων Κύριος. Τίς δὲ οὗτός
ἐστι ; Βούλεται ἡμᾶς ὥστε τοῖς πονηροῖς alpsttxols, .
Ἱουδαίοις fj Ἕλλησιν, f| ἑτέροις τισὶν. ἀπεσχισμένοις
τῆς εὐσεθείας, μῆ ἀποχρίνεσθαι πάντα πρὸς τὰς ἔρω-
τήσεις. "Εστι γὰρ, ἔστι πολλάχις ἐρωτῆσαι ἀποχρί-
σεως οὐχ ἄξια * καὶ δεῖ |420] πάντως πρὸς τὰς φαύ-
λους ταύτας τῶν ἑπερωτίσεων ἀντερωτῆσει διχαίᾳ
λέγειν. Διὰ τοῦτό φησι πρὸς αὐτοὺς 6 Κύριος * Ἔρω-
τήσω ὑμαᾶς χκἀγὼ Aóyor, ὃν ἂν εἴπητό poc, κἀγὼ
ὑμῖν ἀπυκριγοῦμαι. Τὸ Ἰωάννου βάπτισμα, qno,
πόθεν ἦν; ἐξ οὐρανοῦ, ἢ ἐξ ἀνθρώπων; "Opa yx
τὴν πηγἡν τῆς σοφίας, τῇ ἑπερωτήσει τὸ ψεῦδος ἑλέγ-
χουσαν ' ὅρα pot τὸν τοῦ Θεοῦ Λόγον συλλογισμοῖς
τὴν xaxlav ἀνατρέποντα ' σχόπησον Ob xal τὴν xe
χίαν, πῶς τοῖς ἰδίοις ἀναλίσχεται βέλεσι, xaY ταῖς
οἰχείαις συγχατασπᾶτα, χακχοτεχνἰαις. Τὺ βάπτισμα
Ιωάννου πὀθεν ἦν; ££ οὐρανοῦ, ἢ ἐξ ἀνθρώπων;
Ἐχεῖνοι παρ᾽ ἑαυτοῖς ἐθασάνιξον τοῦ ῥήματος τὴν
δύναμιν, xal φασιν' ᾿Εὰν εἴπωμε», Ἐξ οὐρανοῦ,
ἐρεῖ ἡμῖν, Διατί οὖν μὴ ἐπιστεύσατε; Οἶδεν ἡ xa-
χία τὸν ἑαυτῆς ὅλισθον * οἶδεν ὅτι of; προτείνει, τού-
τοις ἀφανίζεται. Ἐπειδὴ ph ὑπήχουσαν Ἰωάννου,
ἑφοδοῦντο εἰπεῖν, ὅτι x Θεοῦ, ἵνα μὴ] παραπόδας áxo-
λουθήσῃ ὁ ἔλεγχος. Ἐάν δὲ εἴπωμεν, ἐξ ἀνθρώπω».,
ᾠοθούμεθα τὸν ὄχ.Ίον, μὴ «Ἰιθασθῶμεν. Καὶ γὰρ f
περὶ τὸν δίκαιον πρόληψις ἁπαραίτητον καθ) fuv
οἴσει τὴν δἰχην. Πᾶς γὰρ ὁ λαὺς εἶχε τὸν Ἰωάννην
ὡς προφήτην. Οὐχ ἠθούλοντο οὖν τὸ ἀληθὲς εἰπεῖν,
ὅτι Ex θεοῦ * ἀπεσείσαντο γὰρ τοῦ θεοῦ τὴν ἀλίήθειαν,
καὶ τὸ ψεῦδος εἰπεῖν οὐκ ἑτόλμων * τῆς γὰρ ἄναισχυν-
τίας διχαστὴν εἶχον τὸν φόδον, xat τοῦτον οὐ θεῖον,
ἀλλὰ ἀνθρώπινον. Kat γὰρ οὕτως ἔχει πολλοὶ πολ---
λάχις θεοῦ φόθον οὑχ ἔχοντες, ἀνθρωπίνῳ φόθῳ δου---
λεύουσιν. Ἐφοβοῦντο τὸν λαόν. Εΐθε τὸν θεὸν, xal μὴ.
τὸν λαόν" τὸ μὲν γὰρ εὐσεθεῖν, «à δὲ ἀσεθεῖν. Λέ---
γουσιν αὐτῷ, Οὐκ οἴδαμεν. "Opa πῶς f) χαχία τοῖς
πονπροῖς ἐμφωλεύει ' ὅρα πῶς ἑαυτῆς thv ἀτοπίαν--
Ἡ ἀσέδεια χηρύττει. Ὥσπερ γὰρ ἔχις, fj τι τῶν πο;
νηροτάτων θηρίων, τοῖς ὑπονόμων * ἑμφωλεῦον,
Ώρέμα προχύπτει τῆς χαταδύσεως, xal τἐλεον προσ.
ελθεῖν οὐχ ἐθέλει οὕτω xat οἱ Ἰουδαῖοι, τῷ φωλεῷ
τῆς xaxlag συζῶντες, εἰς φῶς τὴν ἑαυτῶν οὐ προσφέ-
ρουσι γνώμµην. Διὸ xal ὁ Κύριος πρὸς αὐτούς' Οὐδὲ
ἐγὼ «Ίέγχω ὑμῖν. "Opa πῶς f) σιωπὴ τὴν ἄτοπον ἑρώ-
τησιν ἐχόλασεν ' ὅρα πῶς τὴν xaxíav οὐχ ἐπλτροφό-
ρησεν, ἁλλ᾽ ἀπέστησεν αὐτοὺς Ev µέσῳ τῶν συλλογχι-
σμῶν. Kat ὅπερ ἔπαθέ ποτε fj ὄνος τοῦ Βαλααὰμ, μὴ
δυνηβεῖσα ἐχχλῖναι δεξιὰ T] ἀριστερὰ, διὰ τὸν ἄγγελον
τὸν ἀντιστῆσαντα ταύτῃ ᾿ οὕτως ἔπαθεν ἡ Ἰουδαϊχὶς

* Ὑπονόμων, vox, ut videtur, corrupta. Colclerius
legendum existimat ὑπονόμοις.

A

tiam. verborum. offerünt, a quo et omne verborum
artificium, et omnis przparatus ratiociniorum com-
plexus facile percipitur. Quid enim potest humanum
verbum contra Verbum Deum? quid sophismatibus
instructa sapientia, contra cxlestem sapientiam ?

Opera ipsa potestatem Verbi Dei probant. — 1n qua
potestate hec facis? Interroga paralyticum, per quam
potestatem sanus recumbat : interroga iniracula, et
mirabilium Patratoris potestatem curiose ne perqui-
ras. Non respondet vobis divina gratia , responsione
indignos judicaus eos qui perperam interrogant. lta
solet Dei Verbum : cuim videt animam obliquam et
perversam, expellit eam, ut gratia indignam, et cum
multa szpe discere conetur, veritatem non impetrat
a veritate. Interrogant Jud:ei sepe, ac ne semel qui-
dem discunt, quia male interrogant. Usque adeo illo-
rum animos cruciabat Servatoris silentium, ut (tunc
diceret malus ille consessus : Quousque animam no-
stram tollis? Si tu es Christus, dic nobis palam (Joan.
10. 24). Sed neque post liauc vocem illis respondet,
quia responsione digni non erant, qui male interroga-
verunt. Quid itaque eis Servator? Dixi vobis, et non
audistis ; quid iterum vultis audire (Ibid. 9. 27)? Ope-
ra, qud ego [acio, ipsa testimonium perhibent de me
(Ibid. 10. 95). Vides velle eum ut opera interrogen-
lur, non ut de potestate inquiratur? lnterrogant Ju-
dii: Si tu es Christus, dic nobis palam ; quousque
animam nosiram tollis (Joan. 10. 24)? nec quaestioni
dat solutionem : interrogabant enim non discendi, sed
accusandi causa. Caiphas autem princeps sacerdo-
tum, synagoga illa dignus, in tantam amentiam de-
venerat, ut diceret : Adjuro le per Deum vivum, dic
.NObis, si tu es Filius Benedicti (Math. 26. 63). At
Servator docens nos sermones cum pietate accipere,
adjuranti quidem respondet, neque tamen dubium
solvit. Dic nobis, inquit, si tu es Filius Denedicti
(Matth. 26. 64). Ait illi Dominus : Tu dixisii : ac jura-
mentum per confessionem honoravit, neque malitiam
certiorem fecit, astutiam abominatus. Male quzsie-
rant Judzi, nec responsum illis est : idque jure me-
rito; nam oblique cogitationes a Deo separant. Non
emisit sapientiam suam iis qui male illam scrutaban-
tur. In malevolam enim animam non introibit sapientia
(Sap. 4. 4).

2. Atque illi post frequentes quzestiones id quod
quxerebant non invenerunt : mulier vero quzedain, quae
sine dolo et cum siucera fide accesserat, non ut ten-
taret illam incomprehensibilem virtutem , sed cum
-inplicitate Dominum adiens, dictione tenui, sed pura
fide dicens : Scimus quod cum venerit Messias, qui di-
citur Christus, ipse nobis annuntiabit omnia (Joan. 4.
25) : statim audivit ab amatore simplicitatis : Ego
sum qui loquor tecum (Ibid. v. 26). Nondum interro-
gaverat, οἱ statim didicit ; nondum fidei verbum semi-
naverat, et statim fructum pietatis decerpsit. Sanctus
. quippe Deus in simplicibus et sanctis requiescit, cum
accedentis simplicitatem viderit ; explicat etiam ipse
sapientize sux: beneficentiam : cum viderit autem ani-
mam nequitia perversam, beueficium coliibet, nec

'N ILLUD, IN QUA POTESTATE, ETC.

414
doctrinam emittit. Audi quid ipse dicat per Moysem :,
Si vos ambulaveritis erga me recti, et ego. erga vos re-
ctus (a) (Levit. 96. 93. 24); si autem vos obliqui, et ego
utar vobis furore obliquo; non quod divina natura a
recto declinet; sed quod improbis, ea qu: ex veritate
proficiscuntur, non recta procedant. In qua potestate
luec facis ? aut. quis tibi dedit hanc. potestatem? Tum
Servator eis. Ilic attende, quam nobis doctrinz nor-
mam et regulam proponat universorum Dominus.
Qnsnam hzc est? Vult nos improbis h:ereticis, Ju-
daeis, gentilibus, vel aliis qui a pia religione desci-
verint, non respondere semper interrogatos. Contingit
enim, contingil spe, interrogationem non esse re-
sponsione diguam : atque par est omnino hujusmodi
interrogationibus justas interrogationes opponere.
ldeo ait illis Dominus : /nterrogabo vos et ego sermo-
nem, quem si dixeritis mihi, εἰ ego vobis respondebo.
Joannis baptismus, inquit, unde erat? ex cwlo, an ex
hominibus (Matth. 291. 24. 25)? Vide mihi fontem sa-
pientis, ut interrogatione mendacium arguat ; vide
mihi Verbum Dei, quod syllogismis nequitiam ever-
lit: vide quoque malitiam, quomodo suis telis confo-
diatur, ac suis pravis artibus avellatur. Baptisma
Joannis unde erat ? ex celo, an ex hominibus ? llli quo-
que apud se sermonis vim explorabant, et aiunt : Si
dixerimus, Ex calo, dicet nobis, Cur ergo non credidi-
stis (1ίά. v. 26)? Novit improbitas exitium suum;
novit se per qux? protendit, per ea destrui. Quia Jo-
anni uon obtemperaverant, verebantur dicere ipsum
ex Deo esse, ne e vestigio sequeretur reprehensio. Si
aulem dixerimus, Ex hominibus , timemus turbam, ne
lapidemur (Luc. 20. 6). Nam pr:zeoccupata de justo
opinio inexorabilem adversum nos feret ultionem.
Omnis enim populus habebat Joannem sicut prophetam
(Matth. 21. 26). Noluerunt. ergo vera dicere, nempe
quod ex Deo esset: Dei namque veritatem abjece-
runt, ac mendàcium dicere non ausi sunt ; iinpruden-
tx enim judicem habebant timorem, huncque non
divinum, sed humanum. Nam ita se res liabet ; mulli
sepe Dei timore non preediti, humano serviunt timori.
Timebant plebem. Utinam Deum, non plebem! illud
namque pietatis est, hoc impietatis. Dicunt ei, Nesci-
mus (Marc. 11. 55). Vide quomodo nequitia in impro-
bis latitet : vide quomodo absurditatem suam ἱπιρίο-
tas predicat, Nam sicut vipera, aut immanissima
qu:zeque fera, in latibulis degens, sensit e specu pro-
dit, nec omnino vult prodire : sic et Judi in antro
pravitatis versantes, sententiam suam in lucem non
proferunt. Quamobrem Doirninus ait illis : Nec ego dico
vobis (Mauh., 21. 27). Vide quomodo silentium absur-
dam interrogationem castigaverit : vide quomodo ne-
quitii non fecerit satis, sed averterit eos in inedio
ratiociniorum. Et quod olim contigit asinz Balaami,
ut nec ad dexteram, nec ad sinistram posset declina-
re, propter angelum, qui obvius stabat (Num. 25.
20) : id accidit Judaic:e improbitati, qu;e nec ad
dexteram veritatis ausa est respiccre, ob Servato-

(a) ti»c non ad verbum ex scriptura desumpta sunt.

43
rem abnegatum, neque ad sinistram mendacii, metu
plebis.

llereticis quomodo respondendum. Contra ΑΠΟΠΙΦΟΕ
agitur. — Oportet igitur nos quoque, fratres, hac re-
gula a Domino accepta, non omnia liereticis interro-
gantibus dicere. Cum male interrogaverit hzreticus,
altera justa interrogatione absurdam ejus questionem
solve. Sa:pe percontatur lizereticus : Nosti Deum, an
non nosti ? Si dixeris, Novi, statim reponit : Ergo no-
sti quod colis? Sane, iuquit pius. Quis enim sustineat
dicere, se id colere quod non novit ? Instat ille : No-
sti ergo Dei substantiam? Si te scire negaveris, statim
objicit : Ergo non nosti id quod colis. Vide mihi de-
torla verba; vide malignorum serpentium versutias.
Vides : verum turbari non oportet. Illud enim, fratres,
sciendum est, multos esse sciendi modos. Potest quis
scire Deum esse, nec tamen scire quomodo sit. Quau-
doquidem etiam apud nos homines multe sunt eogni-
tionis viz. Novi hunc hominem in ista urbe manere,
nec tameu novi quam artem exerceat : novi alium
talem exercentem artem, nec novi unde genus ducat.
Pariim nempe cognosco, partim ignoro. ln sunima,
particularis cognitio non inducit perfectam scientiam,
neque non omnia cognoscere, particularem tollit
cognitionem. Quid ergo? Novi esse Deui, illumque
bonum, immortalem, incorruptibilem , quem cogita-
tione capere non possimus, incomprehensibilem, in-
corporeum, immutabilem. llc omnia novi, et cogno-
scens adoro. Quomodo autem sit non novi, neque
edoctus sum exquirere quomodo sit, sed quod sit. Apo-
stolo enim majorem neminem invenio doctorem, qui
possit majorem mihi pietatem suppeditare : qui clara
voce usus ad hunc modum docet : Credere enim opor-
tet accedentem ad Deum, quia. est (Hebr. 41. 6) : non
quomodo est, sed Quia est, et inquirentibus se remune-
rator est. ltaque quod novi colo. Non didici Dei substan-
tiam explorare. Credere didici, fratres ; credere, non
scrutari. Lege confessionem tuam, hzretice, in arcano
et tremendo mysterio prolatam. Quando ad baptismum
accessisti, quid dixisti? an quxrens, an curiose cx-
plorans, vel credens? Alia conditione venisti, et cum
alio pacto (a) dignatus es illa gratia. Ac si Ίο sen-
tiens gratia donatus es, fidem et pacta violasti , et in
tremendis quidem horrendisque mysteriis fidem ob-
tulisti, extra mysteria vero constitutus, fidem circum-
scribis, et qu:estioneni moves.

5. ΑΠΟΠΙΦΟΤΗΠΙ objecto. Opera Dei non. capimus,
quanto minus Deum.— At. vide quid dicat inimicus
veritatis. Num frustra Deus ratiocinia nobis indidit!
mum frustra accepimus judicii facultatem ? Oportet
rationibus investigare (idem, nec sine examine reli-
gionem esse, Recte. Verum examinis normam esse
oportet divina eloquia, regulasque pietatis 4 Deo
nobis traditas. Tu vero regulas transgressus, uou

(n) Emendandus per occasionem est Leidradus de napti-
&no cap. 6, ut in eo sic legatur : Has pactiones fieles in
curiam pro[etunt angelicam : nomina. profuentium in libro
excipiuntur vila , non a quolibet homine , sed a superiore
«titus potestate. Veterum Analectorum tom. 5. Coteler.

INCERTI :

i6

inhzres divinis Scripturis, sed divina scrutaris, et
vim infers veritati; et ubique affectas rationum ma-
gis sequi salebras, quam fldei servire,- quasi olio-
rum peritiam habeas, aut aliorum, nempe qua cer-
nuntur, experientiam. Renuntia mihi ratioeiniorum
serie fultus, quomodo c:elum stetit, in tanta altitudine,
in tam immensa concavitate, et nullum in tanto am-
bitu fulcrum habens? Quomodo stetit, a quo gestatur,
qux fundamenta sunt quibus nititur? qua ratione
per tantum tempus non solvitur pulchritudo, non
perit concentus ejus ? Ostende columnas quz fulciant,
ostende basim tantze moli subjectam. Ecquid de c:ele
loquor , non de terra quam calco? Primium explica
mihi terrz constitutionem. Quod enim super aquas.
fundata sit (Psal. 25. 2), hoc et ego accepi, et tum
confiteris. At quomodo super. aquas firmata sit, ex—
pone. Ne simpliciter sermonem excipias, sed quzesi —-
torum rationem redde : quomodo tot tantique montes,
colles, valles super aquas ferantur. Dic quomodo
mare separatum sit; dic quo pacto tot fluetibus agi-
tatum, et in immensam surgens altitudinem, cum are-
nam attingit solvatur, et legislatoris terminum reve-
reatur. [nierpretare, frater, quemodo cum una sit
terra, una mater, diverse plante sint, unde radi-
ces amarz, unde dulces , unde fructuum varietates.
Una terra germinans est, unus imber alit : unde dif-
ferentia? Explica unde prodierunt fontes, et ex quibus
abyssis : qua ratione h:ec possint. comprehendi. Ve-
rum quando de his dubitaverimus , unam habemus
veram et piam quaestionum solutionem. Atque beatus
David cecinit his verbis : Quia rectum est verbum
Doniini, et omnia opera ejus in fide (Psal. 53. &). Opera
sine flde comprehendi nequeunt, et Deus sine fide in-
veniri poterit? Opera non sine fide, et Filius demon-
stratione? Quia rectum est verbum Domini, et omnia
opera ejus in fide. Verum nos, relicüs veritatis hosti-
bus, ad sanam tutamque fidem redeamus, pizque re-
ligionis regulamostendamus, ipsa veritate effulgentem.
Inter veteres Moyse nemo (ide dignior : in recentiori-
bus nemo Paulo sapientior. Qu:ere veterem siatum,
et neminem Moyse majorem reperies : nam Nori te,
et invenisti. gratiam pre omnibus ( Exod. 53. 19). In
nove Testamento nemo Paulo perfectior : Vas enim
electionis est (Act. 9. 15), Christumque habet in seipse
loquentem. Ne praetergrediaris terminos Moysis οἱ
Pauli. Quid invenit Moyses, comprehensionem sub-
stantie, air glori Dei ? Moyses, fratres, venit in
concupiscentiam Dei, ut homo religiosus, et ignoravit
se rei impossibilis desiderio teneri : attamen per ea,
quz petiit a Deo, quid desideraret ostendit. Quid enim
ait? Obsecro, Domine, si inveni gratiam in. conspesta
tuo, manifeste videam te, ostende te mihi ( Exod. 55.
15). Frater erat is. Philippi dicentis : Ostende mobis
Patrem, et sufficit nobis (Joan. 14. 8). Domine, ta dixi-
Sli , Invenisti gratiam in. conspectu meo : ostende miki
temetipsum, ut manifeste videam te. Vidit quidem ουκ

! (xesarii Quaest. 176 : πρὸς ἅπαντας (f. παρὰ πάντας 9
ἀνθρώπονς ἔγνων σε, xal εὗρες χάριν ἐνώπιόν μον.

45

καχία, οὔτε πρὸς τὰ δεξιὰ τῆς ἀληθείας τολμήσασα
ἰδεῖν, διὰ τὴν τοῦ Σωτήρος ἄρνησιν, οὔτε πρὸς τὰ
ἀριστερὰ τοῦ ψεύδους, διὰ τὸν τοῦ λαοῦ φόδον.

Δεῖ τοΐνυν χαὶ ἡμᾶς, ἁδελφοὶ, τοῦτον τὸν χανόνα
παρὰ τοῦ Κυρίου λαµθάνοντας, μὴ πάντα ταῖς ἔρω-
«ήσεσι τῶν αἱρετιχῶν διδόναι. Ὅταν κακῶς ἐρωτήσῃ
αἱρετιχὸς, ἀντερωτήσει διχαίᾳ λῦσον αὑτῷ τὴν ἅτο-
Toy πεῦσιν. Πυνθάνεται πολλάχις αἱρετικός' Οἴδας
τὺν θεὸν, f| οὐχ οἶδας;, ᾿Εὰν εἴπης, ὅτι Οἶδα, εὐθέως
ἐπάγει ' Οἶδας οὖν ὃ εὐσεθεῖς; Na, φησὶν ὁ εὐσεδής.
Τίς γὰρ ὅπως ὑπομένει λέγων, ὅτι Ὁ μὴ οἶδα σέδω ;
Πάλιν ἐπάχει ' Οἶδας οὖν τοῦ Θεοῦ τὴν οὐσίαν;, Ἐὰν
εἴπῃς, ὅτι Οὐχ οἶδα, εὐθέως ἀντιτίθησιν’ Οὐκοῦν οὐχ
οἶδας tl σέδεις. "Opa. µοι [421| τὰ σχολιὰ ῥήματα *
ὅρα µοι τῶν πονηρῶν ὄφεων τὰς ποικιλίας. Ὁρᾶς ;
ἀλλ᾽ οὗ δεῖ ταράττεσθαι. Ἐχεϊῖνο γὰρ, ἁδελφολ, εἰδέ-
ναι χρῆ, ὅτι τοῦ εἰδέναι πολλοὶ τρόποι. Δύναταί τις
«εἰδέναι ὅτι ἔστι θεὸς, οὐ τὸ πῶς ἐστι. Ἐπεὶ χα) ἐφ᾽
ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων πολλαὶ τῆς γνώσεως ὁδοί. Οἶδα
τόνδε τὸν ἄνθρωπον Ev τῇδε τῇ πόλει διάγοντα, οὗ
μὴν οἶδα xaX molav µετέρχεται ἑργασίαν * οἶδα ἕτερον
τήνδε µετιόντα τὴν ἑργασίαν , οὐ μὴν οἶδα καὶ πόθεν
φέρει τὸ γένος, Καὶ µέρει γὰρ γινώσχω, µέρει δὲ
ἀγνοῶ. Καὶ πάντως, οὔτε ἡ μερικὴ γνῶσις ὁλόχληρον
εἰσάγει γνῶσιν, οὔτε τὸ pd] χατὰ πάντα γινώσχειν,
τὴν μεριχὴν ἀναιρεῖ γνῶσιν. TL οὖν; Οἶδα τὸν Θεὸν
ὅτι ἔστιν, ὅτι ἀγαθός ἐστιν, ὅτι ἀθάνατός ἐστιν, ὅτι
ἄφθαρτός ἐστιν, ὅτι ἀπερινόητός ,ἔστιν, ὅτι ἀχατά-
ληπτός ἐστιν, ἀσώματός ἐστιν, ἀναλλοίωτός ἐστι.
Ταῦτα πάντα οἶδα, xal εἰδὼς προσχυνῶ. Τὸ δὲ πῶς
ἐστιν οὐχ οἶδα, οὐδὲ ἐδιδάχθην πολυπραγμονεῖν τὸ
πῶς ἐστιν, ἀλλ) ὅτι ἔστιν. ToO γὰρ ᾽Αποστόλου οὐδένα
εὑρίσχω μείζονα διδάσχαλον, δυνἀάμενόν uot κρεΐττονα
τὴν εὐσέδειαν ὑποτίθεσθαι ' ὃς λαμπρᾷ χρησάµενος
*] φωνῇ ὧδέ mr διδάσχει λέγων, Πιστεῦσαι γὰρ

δεῖ τὸν προσερχόµεγον θεῷ, ὅτι ἔστιν * οὗ τὸ πῶς
ἐστιν, ἁλλ᾽ "Οτι ἔστι, καὶ τοῖς ἐχζητοῦσιω αὐτὸν
µισθαποδότης vivera. ὍὭστε ὃ οἶδα σἐδθω. Οὐκ
ἔμαθον οὐσίαν θεοῦ πολυπραγμονεῖν * πιστεύειν ἕμα-
Üoy, ἁδελφοί» πιστεύειν, οὗ πολυπραγμονεῖν. "Avá-
γνωθί σου τὴν ὁμολογίαν, αἱρετικὰ, τὴν Ev τῷ χρυπτῷ
χαὶ φοθερῷ μυστηρίῳ συμφωνηθεῖσαν. "Ότε προσ-
ῆλθες βαπτισθῆναι, τὶ εἶπες; ζητῶν, πολυπραγµο-
νείαν ἐρευνῶν 8, f| πιστεύων; "Άλλως Ύλθες, xal
Μ.ετὰ ἄλλων συνθηκῶν κατηξιώθης τῆς χάριτος Exel-
ως. E! ye χατηξίωσαι τοιαῦτα φρονῶν, καὶ παρ-
€ zx πόνδησας τὰς συνθήχας, xal ἐπὶ μὲν τῶν φοθερῶν
Ἄξαιὶ φριχτῶν μυστηρίων τὴν πίστιν προσήγαχες, Ebo
€& τῶν µυστηρἰων γενόμενος, περιγράφεις τὴν πίστιν,
Ἄξοιὶ προσφέρεις ζήτησιν.

Υ’. 'AXY ὅρα τί φησιν ὁ ἐχθρὸς τῆς ἀληθείας. Mt
"c ékp ἀργῶς ἡμῖν ὁ θεὸς δέδωχε λογισμούς; uh Υὰρ
€ πτλῶς εἰλήφαμεν τοῦ νοῦ τὸ κριτήριον; Δεῖ xal λο-
Ὑ εσμοῖς ἐρευνᾷν τὴν πίστιν, καὶ μὴ ἀνεξέταστον εἶναι
"edv εὐσέδειαν. Καλῶς. ᾽Αλλὰ τῆς ἑξετάσεως ὅρον

* Forte πολυπραγμονῶν, ἐρεννῶν. COTELER.

IN ILLUD, IN QUA POTESTATE, ETC.

416
εἶναι [δεῖ] τὰ θεῖα λόγια, χαὶ τοὺς παρ) αὑτοῦ ἡμῖν
δοθέντας τῆς εὐσεθείας χανόνας. Σὺ δὲ τοὺς χανόνας
ὑπερθαίνων, οὐ στοιχεῖς ταῖς θεοπνεύστοις Γραφαῖς,
ἀλλὰ πολυπραγμονεῖς τὰ θεῖα, xaX βιάδεις τὴν ἁλή-
Octav, xal πανταχοῦ σπεύδεις xat λογισμῶν ἀνωμα-
λίᾳ μᾶλλον ἀχολουθῆσαι, ἣ πίστει δουλεῦσαι, ὥσπερ
τῶν ἄλλων κατειληφὼς τὴν πεῖραν, f) τῶν ἄλλων ἓν
πείρχ γενόμενος τῶν ὁρωμένων. ᾽Απάγγειλόν pot,
λογισμῶν ἀκολουθίᾳ χρησάµενος, πῶς ἔστηχεν ὁ οὐ-
ρανὸς, εἰς τοσοῦτον ὄψος χοιλαινόμενος ἄπειρον, xal
μηδὲν ἐν τοσαύτῃ περιγραφἢ τὸ ὑπερεῖδον ἔχων, πῶς
ἕστηχεν, τίνι βαστάσεται, τίνες αἱ χρηπῖδες io' ὧν
ἑστήριχται ; πὼς ἐν τοσούτῳ χρόνῳ οὐ λύεται τὸ
Χάλλος, οὐχ ἀφανίξεται ἡ ἁρμονία ; Δεῖξον τοὺς βα-
στάνοντας χΧίονας, [122] δεῖξον τὴν ὑποθάθραν τὴν
τοσούτοις ὄγχοις ὑποχειμέντν. Τί δὲ Epi περὶ οὖρα-
νοῦ, xai οὗ περὶ γῆς ἣν πατῶ ; Ἡρῶτον ἑρμήνευσόν
pot τῆς γῆς τὴν χατάστασιν. "Οτι μὲν γὰρ ἐπὶ ὑδά-
των τεθεµελίωται, τοῦτο χἀγὼ παρέλαδον, xal αὐτὺς
ὁμολογεῖς. Πῶς δὲ ἐπὶ τῶν ὑδάτων ἑστήρικται, ἑρμή-
νευσον. Mi) ἁπλῶς ἀκολουθήσης τῷ λόγῳ, ἀλλά λογι-
σμὸν ἀπόδος τῶν ζητουµένων * πῶς ὄρη τοσαῦτα xal
τηλιχαῦτα, xal βουνοὶ xal πεδιάδες ἐπὶ ὑδάτων φέ-
ρονται; Εἰπὲ πῶς ἡ θάλασσα ἀφώρισται' εἰπὲ πῶς ἡ
τοσούτοις µαινοµένη χύμµασι xaY εἰς ὕψος ἄπειρον
κορυφουµένη, ἐπειδὰν πλησιάσῃ τῇ ΨΦάμμῳ, λύεται,
αἰδεῖται τὸν ὅρον τοῦ νοµοθέτου. Ἑρμήνευσον, ἆδελ-
qi, πῶς μιᾶς γῆς οὔσης, μιᾶς μητρὸς , διάφορα τὰ
βΒλαστήματα., πόθεν αἱ πικραὶ ῥίναι, πὀθεν αἱ γλυ-
κεῖαι, πόθεν τῶν χαρπῶν αἱ διαφοραἰ. Μία γη βλα-
στάνουσα, εἷς ὄμβρος ὁ τρέφων, πόθεν ἡ διαφοράς
Ἑρμήνευσον πόθεν προῖεσαν αἱ πηγαλ, καὶ ἐκ ποίων
ἀθύσσων , πῶς ταῦτα δυνατὸν καταλαθεῖν. ᾽Αλλ) ὅταν
περὶ ταῦτα ἀπορήσωμεν, ἔχομεν µίαν ἀληθῃη xal εὖ-
σεθῆ τῶν ἀπορουμένων τὴν λύσιν. Καὶ ὁ µαχάριος
Δαυῖδ ἐμελῴδησεν ὧδέ πη λέγων ' "Orc εὐθὺς ὁ .Ίό-
qoc τοῦ Κυρίου, καὶ πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ ἐν απί-
στει. Τὰ ἔργα ἄνευ πίστεως οὐχ ἔστι χαταλαθεῖν,
xaX θεὸν ἄνευ πίστεως εὑρεῖν δυνατόν ; Τὰ ἔργα ἄνευ
πίστεως, χαὶ ὁ Ylog ἐν ἀποδείξει; "Οτι εὐθὺς ὁ .ό-
qoc tov Κυρίουι xal πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ ἐν πἰ-
στει. ᾽Αλλὰ γὰρ τοὺς ἐχθροὺς τῆς ἀληθείας ἀφέντες
ἡμεῖς, ἐπὶ τὴν ὑγιῆ xol ἀσφαλῃη τῆς πίστεως (sic)
ἐπανέλθωμεν, xat δείξωµεν τὸν χανόνα τῆς εὐσεθείας,
δι) αὐτῆς τῆς ἀληθείας ἐχλάμποντα. 0ὐδεὶς Μωῦσέως
ἐν τοῖς ἀρχαίοις ἀξιοπιστότερος, οὐδεὶς Παύλου ἐν τοῖς
νέοις σοφώτερος. Ἐρεύνησον τὴν παλαιὰν χατάστα-
σιν, καὶ Μωῦσέως οὐλένα μείζονα εὑρήσεις * Ἔγγων
(áp σε, xal εὗρες χάριν’ παρὰ πάντας. Οὐδεὶς Παύ-
λου ἐν τῇ Νέᾳ τελειότερος * Zxevoc γάρ ἐστιν àxAo-
γῆς, xaX λαλοῦντα ἔχων ἐν ἑαυτῷ τὸν Χριστόν. Mh
ὑπερθῇς τοὺς τοῦ Μωῦσέως ὄρους xal τοῦ Παύλου.
Τί εὗρε Μωῦσῆς , χατάληψιν οὐσίας, ἡ δόξαν θεοῦ;
Μωῦσης, ἁδελφοὶ, $30cv εἰς ἀπιθυμίαν θεοῦ, ὡς &v-
θρωπος φιλόθεος, xal ἠγνόησε μὲν, ὅτι ἀδύνατον ἑπ-
εθύμει’ ὅμως δὲ δυ ὧν ᾖτησεν τὸν θεὸν, ἔδειξεν. Τί
γάρ φησι; Δέομαι, Κύριε, εἰ εὕρηκα χάριγ ἑνώπιόν
σου, Ίγωστῶς ἴδω σε, ἐμφάγισόν µοι σαυτόὀν.

41? ΙΝΟΕΙΤΙ 415

ἸΑδ.λσὸς ἦν οὗτος τοῦ Φιλίππου τοῦ λέγοντος * Δείξον
ἡμῖν τὸν Πατέρα, καὶ ἀρχεῖ ἡμῖν. Κύριε, σὺ εἶπας,
ὅτι Εὗρες χάριν’ ἐνώπιόν µου, ἐμφάνισόν ot
σεαυτὸν, ὅπως yroctoc ἴδω σε. Εἶδε μὲν γὰρ αὖ-
. πὺν καὶ ἀπὶ τῆς βάτου, εἶδεν αὐτὸν xal tx τοῦ ὄρους
Σινᾶ, εἶδεν αὐτὸν καὶ Ex διαφόρων ἐπιφανέντα τόπων,
xaX διαφόρως τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ ἑνδειξάμενον *
ἀλλ ὁ µαχάριος ἐχεῖνος Motore αὐτὸν ἰδεῖν ἐπόθει
τῆς φύσεως τὸν χαρακτῆρα" ἄνθρωπος ὢν, ἀνθρώ-
πινα περὶ τῆς ὑπερχοσμίου δυνάµεως ἐφαντάξετο. 'Ü
δὲ θεὸς τὸν μὲν |425] πόθον τοῦ πιστοῦ θεράποντος
ἐδέξατο. πείθει τὴν ἀνθρωπίνην ὄρεξιν τῶν ἀδυνά-
των ἐπιθυμοῦσαν. Τί γάρ φησι πρὸς αὑτόν; Οὐδεὶς
ὄψεται τὸ πρόσωπόν µου, καὶ ζήσεται. Οὐ χωρεῖ
ποθούµενον ἡ τῶν ποθούντων δύναμις, οὗ φέρει
θνητὴ ὄψγις τὴν ἀθάνατον φύσιν. Τί οὖν, ὢ Δέσποτα,
χαταλιμπάνεις τὸν πόθον ἁπαραμύθητον, xai οὐδὲ
σχιὰν παρέχεις τῆς ἐπιθυμίας τῷ φανταζοµένῳ τοσ-
οὔτον πόθου ; "0θεν φησί. Τίὐημί σε εἰς τὴν πέ-
τρα», καὶ σκεπάζω τῇ χειρί µου * καὶ àr τῷ παρέρ-
χεσθαι τὴν δόξαν µου ὄγῃ τὰ ὀπίσθια, τὰ δὲ ἐμ-
πρόσθια οὐκ ὄψῃ. Ἐν τῷ παρέρχεσθαι, οὐκ εἶπεν,
"Epi, ἀλλὰ, ΤΗΝ δόξαν μου’ οὗ γὰρ ἔστιν, ὑπερθάντα
τὴν δόξαν, οὐσίαν εὑρεῖν. Μωῦσῆς οὐδὲν εὗρε πλέον
δόξης, xat ταύτην ox εἶδεν εἰς ὁλόχληρον, ἀλλὰ τὰ
νῶτα * οὐχ ἐπειδὴ νώτοις καὶ στήθεσι διαγέγραπται ἡ
θεία φύσις * ἁπλῆ γάρ ἐστι καὶ ἀσύνθετος' ἀλλ ἐπειδὴ
ὁ θεὸς ἑαυτὸν οὕτω γνωρίζει, οὗ χατὰ τὴν αὑτῷ πρέ-
πουσαν ἀξίαν, ἁλλὰ κατὰ τὴν δύναμιν τῶν µελλόντων
ἀπολαύειν τῆς ὄφεως. Μωῦσῆς δόξαν ἔφθασε, xal τὴν
δόξαν oU ὑπερέθη. Καὶ σὺ, αἱρετιχὲ, τὴν δόξαν ὑπερ-
θὰς, οὐσίαν θεοῦ πολυπραγμονεῖς ; "Ελθωμεν χαὶ ἐπὶ
τὸν µαγχάριον Παῦλον. Παῦλος ἓν τῇ Νέᾳ Καταστάσει,
ἐγχύψας μερικαῖς τισιν οἰχονομίαις τοῦ θεοῦ, xoi
ὥσπερ ἱλιγγιάσας τὰ βάθη τῆς ἑννοίας, τὴν μεγάλην
ἐχείνην xal ἐχπλήξεως γέμουόαν ἀνεδόησε φωνὴν,
ὧδέ πη λέγων Ὢ βάθος π.ἰούτου σοφίας καὶ
γ}ώσεως 8500! ὡς ἀνεξερεύνητα τὰ κρἰµατα αὐ-
τοῦ, καὶ ἀν εξιχνίαστοι αἱ ὁδοὶ αὑτοῦ! Τίς γὰρ ἔγνω
νοῦν Κυρίου; ἢ c(c σύμθου.ῖος αὐτοῦ ἐγένετο; 1)
τίς προέδωκεν αὑτῳ, καὶ ἀγταποδοθήσεται αὐτῷ;
Καὶ τὸ τέλος τοῦ λόγου: "Οτι ἐξ αὐτοῦ xal Ov αὐ-
τοῦ xal elc αὐτὸν τὰ πάντα” αὐτφ ἡ δόξω εἰς τοὺς
αἰῶνας. ἹΟρᾶς ὅτι εἰς τὴν δόξαν ἐλθὼν τοῦ Θεοῦ, τὸν
ὅρον o5 y ὑπερέδη; Καὶ τί περὶ ἀνθρώπων λέγω ; Avá-
650. πρὸς τὰ ὑπερχόσμια τῇ &vvola* ἐρώτησον τοὺς
οὐρανοὺς καὶ εἰπέ' Τί pot περὶ θεοῦ ἀναγγέλλειν δύνα-
σθε; οὐρανοὶ, διηγἡσασθέ µοι ποταπὸς ὁ θεός. ἁπαγ-
γείλατέ pot τί ἐστιν οὐσίᾳ ὁ θεός. ᾽Αλλ οὐχ ἀποχρί-
νονται οἱ οὐρανοὶ, περὶ τῶν ἀδυνάτων ἑρωτώμενοι.
λλλὰ xáv ταῦτα τολμηρῶς ἑπερωτήσῃης, ἀποχριθή-
σεται διὰ τοῦ θαυμασίου Ἱερεμίου τὸ θεῖον ἐχεῖνο λό-
γιων Ἔφριξε» οὐρανὸς ἐπὶ τοῦτο. Φρίττει γὰρ

οὐρανὸς ἀληθῶς, ὅταν ἵδῃ τὴν θείαν πολυπραγµονου-
µένην φύσιν. ᾽Αντικρούσει δὲ xal ὁ µακάριος Saul, -
τὴν ἅμετρον πολυπραγμοσύνην χολάζων, καὶ ἐρεξ, Οὺκ
ἤχουσας. ὅτι Οἱ obparol διηγοῦνται «φύσιν θεοῦ,
ἀλλὰ, Δόξα» Θεοῦ. Οὐχ αὑτός σοι διὰ τῆς ἁγίας
κιθάρας ἀνεθόπσεν, ὅτι Οἱ οὐρανοἱ διηγοῦνται δόξαν
θεοῦ, οὗ φύσιν θεοῦ; Οὐκ οὐσίαν ἑρμηνεύουσιν, ἀλλὰ
δόξαν θεοῦ ἀναγγέλλουσιν. Άλλὰ μὴ νοµίζης τὰς
ὑπερχοσμίους δυνάμεις εἰδέναι τι πλέον. Ἐρώτησον
ἀγγέλους, ἑρώτησον λέγω, οὑχ ἐπειδὴ ἐπιτέτραπταί
[424] σοι προσομιλεῖν ταῖς ἄνω δυνάµεσιν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ
ix τῆς Γραφῆς ἔχεις τὰ φάρµαχα, xaX τὰ ἐπιστομί-
ζξοντά σου τὴν θρασύτητα. ἘἙρώτησον τοὺς ἀγγέλους ᾽
ἐρώτησον ὅταν ἴδῃς αὐτοὺς ἐπὶ γῆς χορεύοντας f|
ἀνυμνοῦντας. Εἰπὲ αὐτοῖς' Τί «καινὸν διδάσκετε ; τί
ξένον ἀπαγγέλλετε; καὶ εὐθέως 6 θεῖος χορὸς ἁποχρι-
θήσεταί σοι διὰ τῶν θείων Εὐαγγελίων * Δόξα ἐν ὑγί-
στοις 06, xal ἐπὶ γης εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις
εὐδοχία. 'ΗἨλθον ἐπὶ γῆς ἄγγελοι, xal τῆς δόξης τοὺς
ὅρους οὐχ ὑπερέθησαν ' καὶ αἱρετιχοὶ τούτους ὑπερ-
θαΐνειν οὐχ ὤχνησαν. Αλλά uf; τι αἱ ἀνωτάτω δυνά-
μεις, αἱ ὑπὲρ τοὺς ἀγγέλους ; λέγω 65 αἱ τῶν ἀρχαγ-
γέλων. Εἰσὶ δὲ ἐχεῖναι φύσεις διαχεκριµέναι. Ἐρώ-
τησον τὰ Χερουθὶμ, τὸν βασιλιχὸν 0ρόνον ’ 'O καθ-
ήµεγος ἐπὶ τῶν Χερουδὶμ, ἐμφάνηθι. Ἑρώτησον τὰ
Χερουθὶµ ὡς θρόνον σαπφείρινον, xaX ἓν τῷ θρόνψ
καθήµενον ὡς ὁμοίωμα Υἱοῦ ἀνθρώπου. Καὶ φωνὴ
ἐγένετο τῶν Χερουθὶμ, ὡς ὑδάτων πολλῶν βοῶσα *
Κὐλογημένη ἡ δόξα Κυρίου ἐκ τοῦ τόπου αὑτῆς.

ὃ. Ορᾷς χαὶ τῶν Χερουθὶμ τὴν εὐλάδειαν ; "Eg0a——
σεν εἰς δόξαν, χαὶ οὐχ ὑπερέθη τὸν ὅρον. Ebor ———
µένη ἡ δόξα Κυρίου. Καὶ πῶς; Ἐκ τοῦ τόποι | —"
αὐτῆς * ἵνα δείξῃ σοι, ὅτι xal Ev τοῖς οὑρανίοις τόποι
αὐλίζεται, καὶ πολὺ ὑφηλοτέραν τῶν οὐρανίων δυνά-----'
µεων xal ἀοράτων ὑπέρχειται τὴν ἀξίαν. OU φθέγ-----
γονται ὡς πλησιάζοντες, ἀλλ ὡς πόῤῥω ἀφεστηχότε.--------ὂ
τῆς θείας ἀξίας' Εὐ.Ίογημένη ἡ δόξα Κυρίου éx τος)
τόπου αὐτῆς. 03y ὅτι τόπον ἔχει ' πάντα γὰρ περι----
γράφει τόπον * ἀλλὰ τόπον θεοῦ χαλεῖ τὴν περὶ atom
ἀξίαν. Εἶδες τῶν Χερουδὶμ xat φωνήν ,Εὐ.λογημένην 2
δόξα Κυρίου. Καὶ οὐδὲν πλέον ἀνήγγειλε. Ast γάρ σεξ
κύχλῳ παρεστῶτα, εἰδέναι τὰ τοῦ θεοῦ χαταγγέλια -

Τὰ yàp Zepagly εἰστήχει xux Aq αὐτοῦ. TE τοίνυν
μαθεῖν ἔστι παρ᾽ ὑμῶν; Mh κωλύσητε. Ἁλλ Epel xà-
κεῖνα, ὅτι x&v ὑπερέχωμεν τὴν ἀξίαν, ἀλλ' ἐπιγινὼ-
σχοµεν ἡμῶν τῆς φύσεως τοὺς ὄρους, χαὶ οὐχ ύπερ-
πηδῶμεν τὰ µέτρα τῆς γνώσεως ' οὗ πολυπραγμο-
νοῦμεν ἡμῶν «bv χτίσαντα, οὐ περιεργαζόμεθα «bv
πιµήσαντα. Οἴδαμεν τὴν ἀκατάληπτον φύσιν, ὅτι οὐχ
ὑποθάλλεται ζητήσεια, οὐ δουλεύει λογισμῶν ἀχολου-
θίαις * ὑπερέχει πᾶσαν ὁμοῦ καὶ ἀγγελιχὴν χατάστα-
σιν xa ὑπερχόσμιον ἔννοιαν καὶ πᾶσαν ὑπερονράνιον
δύναμιν ἡ δόξα τοῦ προσκυνρυµένον. Διὰ τοῦτο xa!

* Cod. ζήτησιν. Cotel. conj. ζητήσεσιν.

47

in rubo, vidit eum ex monte Sina, vidit eum diversis
in locis apparentem, et variis modis presentiam suam
indicantem, at beatus ille Moyses ipsam videre cu-
piebat naturze formam. Nam honio cum esset, humana
de superna illa virtute imaginabatur. Deus autem de-
siderium fidelis famuli approbavit, flexitque hurma-
num affectum impossibilia cupientem. Quid enimait
illi? Nemo videbit faciem meam et vivet. ( Exod. 55.
90). Desideratum non capit virtus desiderantium :
non fert mortalis oculus iminortalem naturam. Quid
ergo, Domine? relinquis sine solatio amorem, ac ne
umbram quidem probes desiderii, ei qui tantum
amorem animo concepit ? Quamobrem ait : Pono in
petra, et. protego manu mea : et cum transibit. gloria
men, videbis posteriora ? anteriora vero mon videbis
( Exod. 335. 92. 23). Non dixit, Cum pertransibo, sed,
Cum transibit gloria mea. Non enim licet, pratergre-
diendo gloriam , essentiam reperire. Moyses nilil
plus quam gloriam invenit, neque illam totam vidit,
sed dorsum : non quod dorso et pectore delineata sit
divina natura * simplex enim est et incomposita ; sed
quia Deus sic se cognoscendum prabet, non secundum
sibi congruentem dignitatem, sed secundum faculta-
tem eorum, qui ipsum visuri sunt. Moyses ad gloriam
pertigit, et gloriam non supergressus est : at tu, hze-
retice, gloriam transgressus, substantiam Dei curiose
scrularis? Veniamus et ad beatum Panlum. Paulus
ia Novo Testamento, cum consideraret particulares
quasdam Dei dispensationes, quasi vertigine captus
in profundo cogitationis, stupore plenam vocem enii-
sil his verbis : « O altitudo divitiarum sapientiz et
scientie Dei, quam incomprebensibilia sunt. judicia
ejus, et inveatigabiles viae ejus! Quis enim cognovit
sensum Domini? aut quis consiliarius ejus fuit? aut
quis prior dedit illi , et retribuetur ei » (Rom. 11. 55-
90)? Finisque sermonis : « Quoniam ex ipso per
ipsum et in ipso sunt omnia ; Ipsi gloria in s:zecula. »
Viden' eum cum ad gloriam Dei venisset, terminum
non excessisse? Ecquid de hominibus dico ? Cogita-
tione ascende ad czlestia; interroga caos et dic:
Quid mihi de Deo narrare potestis? cali, narrate mihi
qualis eit Deus , renuntiate mihi qu: sit essentia Dei.
Verum non respondent czli, deiis qux eorum faculta-
tem superant interrogati. Sed si h:ec audacter qu:-
sieris, respondebit per admirabilem Jeremiam, divi-
num illud proferens eloquium : Inhorruit. celum
super hoc (Jer. 2. 12). lnhorrescit enim vere cxlum,
ubi viderit naturam divinam indagari. Ex opposito ca-
net beatus David, temerariam coriositatem plectens,
οἱ dicet : Non audisti illud, Celi enarrant , uon natu-
rain Dei, sed gloriam Dei. Nonne ipse tibi per sanctain
citharam clamavit , Celi enarrant gloriam Dei ( Psal.
48. 1). Non naturam Dei, non substantiam declarant,
sed gloriam Dei annuntiant. Ceterum ne putes c:ele-
stes virlutes quid ultra cognoscere. interroga angelos,
iuterroga, inquam, non quod tibi concessum sit cum
supernis virtutibus congredi, sed quia ex Scriptura
remedia habes, quxque audaciam tuam reprimant.
Interroga angelos : interroga eos cuim videris in

IN ILLUD, IN QUA POTESTATE, ETC.

.ctius interpretetur ad 1saíse

618
terra choreas agentes, aut hymnos canentes. Dic {|-

lis, Quid novi docetis? quid insoliti annuntiatis? sta-

timque divinus chorus per saneta evangelia respon-
debit tibi : Gloria in altissimis Deo, el in terra paz, in
hominibus beneplacitum (Luc. 9, 14). Venerunt in ter-
ram angeli, etglorix terminos non prztergressi sunt;
hazretici vero hos transgredi non dubitaverunt. Sed
num forte supern:ze virtutes, quz? super angelos sunt?
Archangelos dico : sunt autem ill: naturze distincta.
Interroga Cherubim, regium solium : Qui sedes super
Cherubim, manifestare (Psal. Ἴ9. 2). Interroga. Clieru-
bim, thronum sapphirinum, et in throno sedentem,
velut similitudinem Filii hominis (Ezech. 10. 1. et 4.
26. 24). Et vox facta est Cherubinorum, quasi aqua-
rum multarum, clamans : Benedicta gloria Domini de
loco suo (lbid. 5. 12). |
4. Vides Cherubinorum reverentiam ? Pervenerunt
ad gloriam, et intra terminum mauserunt : Bene-
dictu gloria Domini. Quomodo? De loco suo : ut osten-
deretur tibi, eam in czxlestibus locis conimorari, et
longe altiorem esse dignitate ipsis cxlestibus et invi-
sibilibus virtutibus. Non loquuntur quasi prope stan-
tes, sed ut longe a divina dignita(e distantes : Bene-
dicia gloria Domini de loco suo. Non quod locum ha-
beat; omnem enim circumscribit locum ; sed locum
Dei vocat eam qux circa eum est dignitatem. Vidisti
Cherubinorum vocet? Benediciu gloria Domini. Et nihil
amplius annuntiaverunt. Oportet enim te circum ad-
stantem, nosse ea qux» a Deo nuntiantur. Nam Sera-
phim stabant in. circuitu ejus (1sai. 6. 2). Quid ergo
a vobis discemus? Noflte probibere. Verum illa quo-
que dicent : Quamvis dignitate przcellamus, novi-
mus tamen nature nostre fines, nec cognitionis men-
Buram prztergredimur : non curiose scrutamur Crea-
torem nostrum , non exploramus eum qui nos lionore
affecit. Novimus incomprehensibilem naturam non
subjici quzstionibus, nec obnoxiam esse ratiocinio-
rum seriei; superat omnem angelicum statum om-
nemque vim czlestem gloria ejus qui adoratur. Idco
et nos non transcendimus terninos. Non prazterierunt
Cherubim (a) , sed cum omni reverentia cxlestem
(a) Totus ordo orationis postulat. Seraphim, quamvis in
loco λα et Cherubinos pro Serapbinia posuerit Plsrius
Weresi ult., ac Paulinus Natali 9, p. ipseque Ch
stomus iu illud, Pater, sí possibile est, eic., οἱ Cherubinos
Seraphinis jungat Epiphanius Ancorati cap. 10, 26, cum se-
veriano Orat. 2 de Mundi creatione, et rhilastrio H:eresi
extrema et penultitaa, pariterque hymaus Cherubieus ap-
ellari soleat, qui Seraphicus est. Sicut vice versa in locum
erubinorum Exodi et Parali Seraphini substituuntur
Actione 5 synodi V1I, seu in disputatione illic prolata Ju-
dzi et Christiani (ubi tamen Reg. 1026, f. 260, Che-
rubim habet, ut et alter interpretum) et ab Andrea Cre-
tensi Oratione $ in dormitionem Deipara : necnon thronus
Seraphicus instar Cherubici iu eodem Andrea leyitur Orat.
"A ior atque D Theophane Ceranieo Hom.
&c 60. Atm 6 Θωὸς τῷ Μιωσβ΄1]οἶησον Χερουθὴκ καὶ Σοραφίμ., hoc
est, Dicit Deus Moysi : Fac Cherubim el Seraphim. Epist, 1
Gregorit I] ad Leonem issurum. Accedit buc, quod notavi
ad Hit, Apost., Cherubim et Seraphim coniundi apud
Cyrillum Hierosolymitanum Catechesi mystagogica 5, cui
munc addas velini tum em Alexandrinum lib. 9 et
10 de Adoratione in spiritu et veritate, ubi etiam nomini
Seraphün dat interpretationem nominis Cherubim, cum re-
caput 6, et ad Joaunis 12, 41,

tum narrationes de inventione S. crucis, apud Cretserum
c. 1097, 1706, 1707, 1714, turn Auastasiuin Sinaitam 12 in

419

illum hymnum modulantur : Sanctus, sanctus, sanctus,
Dominus Sabaoth, plena est omnis terra gloria ejus (1sai.
6. 3). Non pudore te afficit Paulus et Moyses, qui
gloriam non pratergressi sunt ? Pudore te afliciet cxe-
lum, gloriam enarrans. Sed nec persuadet tibi celum?
Pudorem inferent angeli. At angelos despicis? Reve-
rere Cherubinos. Verum illos etiam audacter pra-
tergrederis? Te Seraphim eo reducant ut sapias. At
nec czlestibus nec terrenis documentis morer geris?
Extra sacrum chorum mane, sponte exsula a divinis
atriis. Non potes enim Deum curiose scrutari, el in-
ter fideles numerari. Ecquid de Deo dico? Nescis for-
midandum esse Dei naturam audacter scrutari? Imo
ne ipsa quidem opera Dei si volueris accuratius rimari,
dignum te putabit Deus familiaritate sua, sed longe
repellet, ut qui impossibilia aggrediaris. Moyses talis
tantusque vir, toL miraculorum patrator, qui media-
tor Dei et bominum fuit, cui mare divisum est, qui
manna de cxlis deduxit : hic ubi unum ex Dei jussis
ausus est liumana ratione metiri, nec divin: conces-
sit potentiz, inexorabilem penam incurrit. Ut enin
pervenit ad petram, dixit ad populum : Popule dure
et incredule, num de petra hac potero vobis dare aquam
(Num. 90. 10)? E quid illi Deus : Pro eo quod non
glorificasti me coram synagoga, non ingredieris in ter-
ram, quam juravi (lbid. v. 12). Hic mihi mentem dili-
genter adhibe. Pro eo quod non glorificasti me. Quid
erat glorificare? Dicere, Omnia potest Deus. Pecca-
tum enim est contra Deum rationibus gesta ejus exa-
minare, nec divina virtuti permittere, quae super om-
nia operatur quxe sua sunt. Defensionem instituit
David pro Moyse lapso, non mente, sed lingua (Psal.
405. 33). Nam justorum delicta in lingua sunt, impio-
rum crimina in mente. Acsicut impius mente quidem a
Deo sejungitur, videturque tamen ratione labiorum
aliquantum ad eum accedere ; nam Populus hic labiis
me honorat, cor autem ejus longe est a me (Isai. 29. 19):

sic et pius firino corde przxditus, szpe lingua labitur. '

]deo David Moysis defensionem suscipit, propheta
prophetam purgat : Et irritaverunt eum ad aquam
contradictionis, et vexalus est Moyses propter eos (Psal.
105. 32); non propter se. Quid autem sibi vult illud,
Propter eos? Non ex proprio animo incredulitatem
exhibuit, sed conturbatus ex contradictione populi,
non amplius mentem habuit puram , utpote couturba-

Hexaemeron; tum denique Theodorum Prodromum, in
eodem Gretsero c. 23569. Quod autem hoc in loco Chrysos
mus Seraphinos ponat supra Cherubinos, Oratione vero ter-
tia de Incompreliensibili contra faciat, quam rationem da-
bimus? Scilicet in re arbitraria et. iuceria, variationi opi-
nionis locum esse. Porro ex Oratione NiceL:e Paphlagonis
in laudem Bartholom:ei apostoli, Novissimi Auctarii Combe-
fisiani p. 297, 398, uhi ordines angelici gradatim enume-
rantur, excidisse videntur vitio antiquarii, virtutes ; et Ora-
tione in Thomam p. $70, tlironi ; quemadmodum liquet per
consimilem enumerationem Nice? Orat. in Petrum et Pau-
lum p. $54, οἱ Orat. in 2udam Thaddazeum p. 421. Consulere
adliuc potes No*a5 ad Apostolicorum Opera c. $12, insuper-
que S. Irensumlib. I, cap. 1, p. 21, et in Epiphauio Hzer,
1, n. 17, p. 184, C, D. Ac demum a4 ista Philustrii cap. po-
stremo, Nam Cherubim plenitudo scientia dicitur, et vir-
(us ignea peragrans appellatur, me vide; audacter enim
induco, et Seraphim virius ignea flagrans appellatur. Co-
er.

INCERTI

420

.tam. Hxc loquutus sum ab officina iniquitatis pro-

lata. Ubi audisti genitum et ingenitum? ubi audisti
novas illas, insanas fastusque plenas dictiones? Cir-
cumscripta sunt illa, quae Spiritus sunt, et inducia
vicissim ea αυ sunt diaboli. Si hxc quzris, Paulum
quare tibi vindicas doctorem ? si hzec curiose explo-
ras, Petrum te habere quid gloriaris? Fidem nega, et
profer quaestionem. Sed a Scriptura, inquit, non re-
cedo , absit. Inimicus et *** (a) discipulus. et ratioci-
niorum magister? Explica mihi qui ratiocinia secta-
ris, quomodo Christus januis clausis ingressus sit

Quid opus est alia tractare? Nain szpe et dicentibus

et audientibus detrimento suut. Non dico tibi, invisi-

bilem naturam expone : quomodo genuit Pater, quis

divinze generationis modus ; dispensationis (b) modum

requiro. :

5. Dic quomodo januis clausis ingressus sit Serva-
tor, quomodo ingressum fuerit corpus (Joan. 320. 26).
Negat natura corporis "** evangelia. Si fidem sequar,
veritas est cerlissima. Quomodo januis clausis in.
gressus est? Non erat enim incorporea natura, qua
corpora omnia penetrat; sed erat cum incorporea
corpus; idque erat incorpore: matura organum.
Hoc quippe corpus lumanum Servator habuit. Certe
discipuli ad novum miraculum respicientes, existima-
runt spiritum esse, quia illud naturam corporis su-
perabat. *** dubitantibus ait : Palpate me, et videte,
quia spiritus carnem, el ossa non habet, sicut me videtis
habere (Luc. 24. 59). Quomodo ingressus est? num
asseres instar aeris soluti sunt? an forte corpus ex-
tenuatum est, sicque permeavit ligni crassitudinem!

At neque tu dicere potes, neque ego explanare valeo:
nihil horum mihi Scriptura tradidit, rem non curiose
perquiro: ea qux proiedicavit sequor, etiamsi nollem.
Ingressum esse credo : quomodo autem non exploro.

Ne putes*** clausis januis ingressus est. Non dixit,
Rarefacta aut. soluta janua ingressus est, sed Janui sum
clausis. Quod factum est narravit; quis rei modu —
fuerit non declaravit. Exiit Petrus e carcere; so
aperte sunt οἱ janus, idque Scriptura significavilb-—
his verbis : Porta ferrea ultro aperta est eis (Act. 1a
10). Non dixit, Ultro suscepit Petrum transeuntemmmm
humanum quippe corpus erat, el ex humana massam
Corpus vero Cliristi humanum quidem erat, ob ο”
gnationem quam nobiscum habet; divinum autem»
ob unionem Verbo, et ob admirabilem Virginis pasa
tum (c). Quemodo januis clausis ingressus est? qua em
modo calis clausis ascendit? 0 temeritatem talia aszz

(a) Hic et tribus in locis sequentibus, qui asteriscis r
tantur, testificatur Cotelerius desiderari quinque lineassullili
” ) Per dispensationem (Graec. οἰκονομίας) intelligas inammusst
nationem Christi, seu potius totam seriem natalium, ac——»
rum, et mortis Christi, quae in redemptionem humani g
neris cedunt.

(c) Juxta hunc locum corrigi velim Rusticum, quam. ad
notat ad synodum Chalcedonensem :' Melior interpr 4
eo quod Deus Verbum incarnatione. et inhumanatus sse 4 4
conceptione univerit templum ; ita ut. scribatur, meliomr" 999
terpretultio sit, eo quod Deus Ferbum incarnatus et i

nalus sil, et ex conceptione univerit templum. Tom. &. €
contis preclareque Collectionis Baluxianz col. 1080. c 79
eur,

110
ἡμεῖς οὐχ ὑπερδαίνομεν τοὺς ὄρους, ϱὐχ ὑπερέδη τὰ
Χερουδιμ, ἀλλὰ μετὰ πάσης εὐλαθείας τὸν οὑράνιον
ἐχεῖνον ὕμνον ἀναμέλπει - Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύ-
ριος [435] Σαθαὼθ, π.1ήρης πᾶσα ἡ γη τῆς δόξης
αὑτοῦ. Οὐ δυσωπεῖ σε Παῦλος χαὶ Μωῦσῆς, δόξαν
ph ὑπερβαίνοντες ; Δυσωτήσει σε ὁ οὐρανὸς, δύδ1ν
ἁπαγγέλλων. "AX" οὗ πείθει σε ὁ οὑρανός ; Δυσωπή-
σρυσιν ἄγγελοι. ᾽Αλλ' ἀγγέλων χκαταφρονεῖς , Φοβή-
θησι τὰ Χερουδίµ. ᾽Αλλὰ xal ταῦτα ὑπερθαίνεις τῇ
τόλμη; Σωφρονιζέτω σε τὰ Σεραφίμ. A22 οὔτε ὑπερ-
χοσµίοις, οὔτε ὑποδείγμασιν ἐπιγείοις πείθῃ; Ἐκτὸς
γενοῦ Sv .ερῶν χορῶν, ἑξόρισον σεαυτὸν τῶγ θείων
αὐλῶν. Q3 δύνῃ Υὰρ θεὸν πολυπραγμονεῖν, xat ἓν τοῖς
πιστοῖς ἀριθμεῖσθαι. Καὶ τί λέγω περὶ θεοῦ; Οὐκ
οἶδας, ὅτι φοθερὸν τὸ Κατατολμᾷν xai T" θεοῦ
φύσιν; O20k αὐτὰ τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ ἂγ θέλῃς πολυ-
πραγμονῆσαι, ἄξιόγ σε ὁ Bebe ἡγεῖται τῆς ἑαυτοῦ
οἰχειότητος, ἁλλ᾽ ἐχθάλλει μαχρὰν. ὡς τῶν ἀδυνάτων
χατατολμῶγτα. Μωῦσῆς ὁ τοιοῦτος xal τηλικοῦτος
&vhp, ὁ τῶν τοσούτων θαυ µάρων ἑργάτης, ὁ γενόμενος
μεσίτης θεοῦ καὶ ἀνθρώπωγ, ᾧ διῃρέθη θάλασσα, ὃς
τὸ μάννα ἐς οὐρανῶν ἐπήγαγεν᾽ οὗτος, ἵν' Ev τι ςῶν
Dm) Θεοῦ χελευφθέντων τολμήσας ἀνθρωπίνῳ λοχι»
σμῷ μετρῆσαι, χαὶ μὴ τῇ θείᾳ δυνάµει παραχωρῖσαι,
ἁπαραίτητον ἔσχεν τὴν δίχην. Ὡς γὰρ ἔφθασεν ἐπὶ
τὴν πέτρα», λέγει πρὸς τὸν λαόν. Ὦ .Ἰαὸς σχ.Ίηρὸς
καὶ ὀπειθῆς, μὴ ἐκ τῆς πἑτρας ταύτης δυν ήσομαι
ἡμῖν δοῦναι ὕδωρ; Καὶ τί πρὸς αὑτὸν ὁ θεός;
Ἀνθ) ὧν οὐκ ἑδόξασάς µε ἐνώπιον τῆς συναγω-
Τῆς, οὐκ εἰσεεύσῃ εἰς τὴν τήν ἣν ὤμοσα,
Ἐνταῦθά uot πρόσεχε τὸν vooy ἀχριθῶς' Ἀγ0' ὧν
οκ ἐδόξασάς µε. Τί γὰρ ἣν τὸ boSásat ; Τὸ εἰπεῖν ’
Πάντα δύγαται ὁ θεός. ᾽Αμαρτία γάρ ἐστιν εἰς Θεὸγ
$55 λογισμοῖς ἐξετάνειν τὰ παρ) αὐτοῦ Ὑινόμενα, καὶ
μὴ τῇ θείᾳ δυνάµει παραχωρεῖν, ὑπὲρ πάντα τὰ
ἑαυτῆ:; ἐργαξομένῃ. Απολοχεῖται Λαυῖὸ ὑπὲρ Μωῦ-
σέως σφᾳλέγτος, οὐ διαγοίχ, ἀλλὰ γλώττη. Τῶν γὰρ
$ixaly ἁμαρτήματα περὶ τὰ χείλη * τῶν δὲ ἀσεθῶν
τὰ ἁδιχήματα περὶ τὴν διάνοιᾳν. Καὶ ὥσπερ ὁ ἀσεδὴς
ἀπεσχοίνισται μὲν τῇ διανοίᾷ, δοκεῖ δέ πως πλταιά-
ζει τῷ Oti περὶ τὰ χείλη’ Ὁ Ίαὲς γὰρ οὗτος τοῖς
χείεσί µε cuu, 7) δὲ Καρδία αὐτοῦ πὐῤῥω ἀπέχει
ἀπ᾿ ἐμοῦ ' οὕτως ὁ εὑὐσςθὴς ἑῤῥωμέγην ἔχων τὴν
καρδίαν, ὁλισθαίΐνει πολλάκις περὶ τὴν γλῶσσαν. Aux
τοῦτο ὁ Aavtó ἀπολογεῖτα. ὑπὲρ Μωῦσέως. προφήτης
ὑπὲρ προφήτου’ Kal παρῴώργισᾳν αὐτὸν éz' ὕδατος
ἀντιογίας, καὶ ἐκαχώθη Μωῦσῆς δε αὐτούς. ϱὁ
6 ἑαυτόν. TL δέ ἐστι τὸ, Δι: αὐτούς; Οὐ παρὰ τὴν
ἱδίαν γνώµην τὴν ἀπιστίαν ἔδειξεν , ἀλλὰ θολωθεὶς
ὑπὸ τῆς ἀντιλογίας «oy λαοῦ , οὐχέτι εὗρε τὸν λοχι.
σιὸν χαθαρὸν, ὡς ἐν συγχύσει. Ταῦτα ἐλάλησα τὰ
ὑπὸ τοῦ ἑργαστηρίου τῆς ἁδιχίας προσφερόµενα. Πιν
Άχουσας ἀγέννητου καὶ γεννητόν ; ποῦ Ίχουσας ἀχεί-
PATROL. Gh. LVI.

IN ILLUD, IN QUA FOTESTATE, ETC.

4*9
νας τῆς πολυμανοῦς μαὶ πολυ ραγτάστους ξιαλέχτους» s
Περιεγράφη τὰ τοῦ Πνεύματος, καὶ ἀντεισήχθη [420]
τὰ τοῦ διαβόλον. E: ταῦτα ζητεῖς, Παῦλον διὰ τί Este
γράφεις διδάσκαλον; El ταῦτᾳ πολυπραγμηνεῖς, Πές
τρον τί σΣµνύνει ἔχειν; "Άρνησαι Tj». πίστιγ, xq)
προσένεγχε ξἠττσιν. "AAA οὐκ ἀναχωρῶ, quat, τῆς
Γραφῆς, ph Υέναιτο. Ἐχθρὸς καὶ '' µαθητὴς xol
λογισμῶν εἰγηγητής; Ἑρμίνξευσόν uot λογισμῷ δου:
λεύσας, πῶς ὁ Ῥωτὲο χξχκλςισµένων τῶν θυρῶν tlae
$0: ; Tí, xpz!a περὶ τὰ ἄλ]α ἀσχολεῖσθα:, πολλάκ'ς
γὰρ ζημίαν xaX τοῖς λέγουσι χαὶ τοῖς ἀχούουσι φέρει,
05 λέγω; Περ: τῖ
ἐγέννησεν ὁ Πατλρ, τίς ὁ τῆς θείας εν νἼσεως τρότ

τῆς ἀοράτου φύσεως ἐρμήνενυσον: πῶς

πος τὸ της οἰχονοιίας ἁ πα. τῶ,

s'. Εἰπὲ, πῶς θυρῶν χεκὰς,σμένων εἰστλύεν ὁ δω
tho, πῶς εἰσηλθε τὸ σῶμα. 'Í] τοῦ σώματος φὺφ'ᾷ
ἀρνεῖται τὰ Ελαγγέλια. Ἐὰν τῷ πίστει, ἀχρλω:
θήσω, ἀφευδῆς ἡ ἀλίθεια. Πῶς εἰσῆλθς χζκλεισµέ-
νων τῶν θυρῶν; Οὐ Υὰρ f» ἡ ἀσώματος cst, À
πάντων τὰ σώματα τέμνουσα” ἁλλ' fjv μετὰ «T4
ἀσωμάτου xb σῶμα ' xa τοῦτο ἣν τῖς ἁἀσωμάτου
φύσεως ὄργανον. Τοῦτο γὰρ εἶχε τὸ σῶμα τὸ ἀνθοώ-
πινον 6 Σιυτήρ. ᾽Αμέλει γοῦν οἱ μὲν μαθτηταὶ τρὸς τὸ
ξένον τοῦ θαύματος ἀποθ]έποντες, ἱνόμισαν |[2τι]
πνεῦμά ἐστιν ' ἐπειδὴ τὴν τοῦ σώματος φύσιν ἑνίκα τὰ
προχείµενον. 0 ''' pst, λέγει πρὸς ἀμφιδάλλοντας !
ψηλαρήρατέ με, xal β.έπετε, ὅτι πγεῦμα σάρκα
xal ἀστέα οὐκ ἔχει, καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα,
Πῶς εἰσῆλθεν ; ipo al σανίδες 6: XT) ἀέρος δ.ς7 ὕθησ
gay ; ἁλλ' ápa τὸ σῶμα ἔλεττ tovür,. καὶ οὕτως 0:108
τὴν τοῦ ξύλου παχύτηται "AX gli σὺ eo t cizzlo,
poe ἐγὼ ἑρμηνεῦσαι loyog* οὐδὲν pot z65:t» παρ:
έδωκεν ἡ Γραφή ϱὗ πολυςραγμηνῶ οἷς ixtposty
ἀχολουθῶ, xày μὴ θέλῳ. "Oz: εἰφτλθς πιστεγω, τὸ δὲ
«Oc οὗ πολυπραγμονῶ. M3 νοµίσης τῶν θνρῶν
εἰσῆλθεν. Οὐκ εἶπεν, Αραιωθείσης ᾗ διαλυθρίσες τὴ
θύρας εἰσῆλθεν, ἁλλὰ, Κεχ}εισμέγων. Τὸ Υεγονὰό
ἑχήρυξε' τίς ὁ τρόπος τοῦ γεγονότος οὐκ ἔδειςεν.
Εξῆλθε Πέτρος ἀπὸ φυλαχῆς : ἀλλ’ ἠνοίχθησαν αὐτῷ
αἱ πόλαι, xat ἡ Γραφὴ ἐπεσημήνατο λέγωσα, ὅτι Ἡ
σιδηρᾶ πύλη αὐτομάτη ἡνοίγη αὐτρῖς ' οὐχ εἶπεν,
Absoyázn ἑδέξατο Πέτρον δ.ερχόµενον; ἀνθρώπινοι
γὰρ fv τὸ σῶμα, xai ἐξ ἀνθρωπίνου φυρᾶματος. Τὰ
δὲ τοῦ Χριστοῦ ἀνθρώπινον μὲν, διὰ τὴν πρὸς ἡμᾶς

συγγένεια» * θεῖον δὲ διά ss τὴν πρὸς τὸν θεὸν Λόγογ
ἔνωσιν, καὶ δ.ὰ την Βένην ὠδῖνα τῆς παρθένον. Πώς
εἰστιλθ; χεχλς ισμένων τῶν θυρῶνῃ πῶς ἀνπλθξ χε»
κλΣ,αμένων τῶν 030g; ; Ὢ τΆς ἁτοτίας τῶν ταῦτα

* Sic Ms. perperam. Legendum forte, τὰς xolugavil;
xai πολυγαντάστους διαλέχτονς. CorELER.

: 36

421
πολμούντων εἰ ὢ τῆς εὐσεθείας τῶν πάντα πιστενόν-
ctv 1. ᾽Αλλὰ τί φησιν ὁ ἀντιλέγων; Οὺχ εὐρίσχομεν
τὴν πίστιν ἀσφαλη πανταχοῦ * εὕραμεν xal διολισθαἰ-
νουσαν ο) δεῖ πιστεύειν ἀνεξετάστως, ἀλλὰ μετὰ
ἀχριθοῦς ἑξετάτεως. Πολλὰ δὲ συντρέχουσιν αὐτοῖς
τῶν ἔξω. ᾿Αδελφὰ γὰρ τὰ φρονήματα xa τῶν αἱρετι-
x&v xal τῶν Ἑλλήνων * κἀκεῖνα τῶν δαιμόνων εὑρέ-
σξις, χαὶ ταῦτα τῶν δαιμόνων διδασκαλίαι. [431] Λέ-
γθυδιν οὖν τινες τῶν ἀντιπιπτόντων τῇ πίστει, ὅτι
τὸ ἁλόγιστον αὐτῆς βλαθερόν ' χὰν μὴ ἑδητασμένος
λοχισμὸς συνηµµένος ᾗ τῇ πίστει, οὐδαμοῦ χέρδος
φέρει τῷ πιστεύοντι. Πόθεν γὰρ, φησὶν, ἐξετάσαι βού-
- 21] τῆς πἰστέεως τὴν φύσιν ; θέλεις ἄνωθεν ἐξ αὐτῆς,
φᾳπσὶ, τῆς δημιουργίας; Ζήτησον ὃν λέγέτε πρωτό-
πλαστω. Εὐρίσχω ἀπὸ πίστεως πεσόντα. Ἑλέπε τοῦ
πονηροῦ δαίμονος τὰ ῥήματα, τοῦ πάντα τολμῶντος
ῥᾳδίως ἐπιχειρεῖν, ofa τολμᾶ, ola φθέγγεται, ofa
προτείνει, "Y uet; λέγετε, φτσὶν, ὅτι ὁ ὄφις εἶπεν αὐ-
τῷ ' Ἡ ἂν ἡμέρᾳ φάγησθε, ἔσεσθε ὡς θεοὶ γυώ-
σχοτες κα.λὸν καὶ Λονἡρόν. Ἐπίστευσε τῷ ὄφει,
πιστεύσας ἀπώλετο. ᾽Αρχὴ οὖν τῶν xaxiüv πίστις.
Τανῦτα πρὸς ἡμᾶς ἐχεῖνοι οἱ τῆς ἁληθείας ἐχθροὶ, οἱ
τῆς εὐσεθείας πολέμιοι. "AX ἠγνόησαν οἱ ἀσεθεῖς
τὸν ἀληθή τῆς πίστεως ὅρον, οὐχ οἴδασιν ὃ προτεί.
νουσι. Mi γὰρ ἡμεῖ, λέγομεν, ὅτι πᾶς ὁ παντὶ πι-
στεύων, ἐκεῖνος πίστιν ἔχει, καὶ πιστὸς ἀναγορεύεται;,

οὐχ ὅτι Ó πιστεύων τῷ τυχόντι, πιστὸς, ἁλλ᾽ ὁ θεῷ

πιστεύων ἀλγθινῶς. Mh γὰρ ἔδειξας, ὅτι θεῷ π.στεύ-
σας ἀπώλετο: Διαθόλῳ πιστεύσας ἔπεσε, θεῷ ἀἄπι-
91102; ὠλίσθησε. Τί διαστρέφεις τὰ ῥήματα ; "Axous
Ἱερεμίου λέγοντος" 'Axovcaré pov. οἱ μισοῦντες
χρίσυ», οἱ πάντα τὰ ὀρθὰ διαστρέφοντες. Καὶ μὴν
ἑχρῆν εἰπεῖν. ᾽Αρχὴ τῶν κἀχῶν ἀπιοτία. Εἰ γὰρ Ent-
στευσε θεῷ λέγοντι, Ἡ ἂν ἡμέρᾳ φάγησθε, θανάτῳ
ἁποθαγεῖσθε, οὐχ ἄν ὠλίσδησεν, ἆλλ᾽ εἶχεν ἂν τὴν
πίστιν, πίστιν ἀσφαλη πρὺς οιοτηρίαν. Ποτὲ μὴ διά-
6αλε τὺ ὄνομα τῆς πίστεως. 00 yàp ὁ παντὶ πι-
στεύων πιστὸς, ἀλλ ὁ 8:6 πιστεύων, οὗτος μόνος xal
Eo. καὶ λέγεται. Κατάλειπε ζητήσεις, χἀὶ ἄσπαδαι
πίστιν. Πίοτις πάντα φωτίζει, πίστις πάντα ἁγιάδει,
πίότις Πνεύματος ἁγίου καταξιοὶ. Στόφρανος Yàp
&Afpqe πίστεως καὶ δυνάμεως. El μὴ προέλαµτεν
ἡ πίστις, δύναµίς οὐκ ἠχολούθει τῷ ἁγίῳ. Ὅπου πί-
στις, ἐχεῖ xal δύναμις; ὅπου ἀπιστία, Excel xol ἁσθέ-
vtta. "Apyh τῶν ἀγαθῶν πίστις * πηγη τῶν ἀγαθῶν
πίστις. Λάδωμεν τὸ ὅπλον τῆς σωτηρίας. Τί λέξεσι
δουλεύεις, καὶ τὴν ἀλήθειαν φεύγεις; διατἰ προσφέ-
pts ἃ μὴ τολμᾷ μήτε τῶν ἀγγέλων φύσις ἐρευνῆσας;
Τί λέγω ἡ τῶν ἀγγέλων φύσις; ἃ μήτε δαίμονες
᾽τολμῶσιν. Οὐ.θέλεις ἀκολουθῆσαι Πέτρῳ; οὐ θέλεις
ἀχολουθΏσαι Παύλῳ; οὗ τοῖς ἀγιέλοις; οὐ τοῖς Χε-

* Sic fere vbique pro τολμώντων.

INCERTI

453
ρουδίµ; οὐ τοῖς Σεραρίµ; Γενοῦ xà» μαθητὴς τῶν
δαιμόνων. Εἶδον οἱ δαίμονες τὸν Σωτῆρα, χαὶ λέγον-
σιν αὑτῷ» "Ea, τί ἡμῖν xal col, Yié τοῦ θεού; Ot
δαίμονες Υἱὸν ὁμολογοῦσι, xa oo, αἱρετιχὲ, βλασφη-
μεῖς; δαίμονες ἴσον ποιοῦσι, xaX σὺ «tv ἀνισότητα
κατασχενάζεις; Καὶ cl ποιήσω, φησὶν ὁ αἱρετιχὸς, τῷ
Κυρίῳ λέγοντι' "Ira. γιγώσκωσί σε τὸν uóror
ἆ.Ἰηθινὸν' Θεόν; Μόνον εἶπε, µόνον ἐχήρυξε τὸν
ἀληθινὸν θεὺν τὸν Πατέρα. Στοιχῶ τῇ ἀληθείᾳ, τῇ
παρὰ θεοῦ χατηγγελµένῃ. Tj] φωνῇ τοῦ μόνου [428]
ἀχολουθεῖς, χαὶ τῇ λέξει δουλεύεις; Τήρει poc τοὺς
ὄρους ἐπὶ τῶν ἐξεταζομένων, Λέγει ὁ 6εὺς διὰ τοῦ
προφήτου, Εγώ εἰμι πρῶτος, xal ἐγὼ μετὰ ταῦτα,
xal ἕτερος π.Ά]ν ἐμοῦ οὐκ ἔστει. Δίκαιος xal σωτἡρ

, παρὲξ ἐμοῦ οὖκ ἔστι. Kal ἐπιστράφητε πρός µε,

xal σωθήσεσθε ἁπὸ ἑσχάτων τῆς γῆς. Εγώ εἰμι
ὁ θεὺς, καὶ οὐχ ἔστιν ἆ.λΊος. Κατ ἐμαυτοῦ ἁμγύω.
ἘΕγὼ πρῶτος, καὶ ἐγὼ μετὰ ταῦτα. Καὶ ἐπέγαγε:
Καὶ οὐκ ἔστιν ἕτερος π.Ί]ν ἐμοῦ. Ἑλέπετε πῶς
δειχνύει μεμονωμένην φύσιν, μηδὲν ἔχουσαν χοινὸν
πρὸς ἑτέραν ἁπεσχοινισµένην φύσιν; Λέγει δὲ τἀῦτα ὁ
θεός" Εγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν ἅ.1.Ίος ὁ διὰ τοῦ προ-
φήτου λέγων Ἐξέτεινα τὸν οὗρανὸν μόνος. Πρόσ-
εχε σὺ εἰς τὸ, Μόνος, ἐπειδῃ προφέρεις Τὸν μόνον
ἀ.1η0υ’ὸν' Θεόν. Ἐξέτειγα τὸν οὐραγὸν μόνος ᾿ xol
ἐνταῦθα ὁμοίως τὸ, Εγώ εἰμι, καὶ οὐκ Fore
dAAoc * xac ἐμαυτεοῦ ὁμγύω. Πρόσεχε xai τῇ αὖ-
θεντίᾳ, xal τῇ δυνάμει τοῦ λέγοντος ' ὅτι εἶπεν, Οὐκ
ἔστι ἅ..Ίος * xaX τὸ, Μόνος εἰμὶ, χαὶ τοῦτο, Καθ'
ἑαυτοῦ ὤμοσα καὶ μηνύει μὴ εἶναί τινα μείζονα
αὐτοῦ λαλοῦντος. Ὥστε χαὶ ὁ Απόστολός φησιν Ἐπεὶ
κατ οὐδενὸς εἶχέ μείζονος ὁμόσαι, χάθ᾽ βαυτοῦ
ὤμοσεν. Οὑκ ἔχει οὖν μείζονα ὁ λέγων ' Ku ἔμαν-
τοῦ ὁμγύω, εἰ μὴν ἐξεεύσεται Ex τοῦ στὀματός
µου δικαιοσύνη, οἱ Aóyot µου οὐκ ἁποστραφήσον-
ται. Καὶ τί ὀμνύεις; "Ori ἐμοὶ κάμγει πᾶν yórv 5,
καὶ πᾶσα γάῶσσα ἑξομο.ογήσεται τὸν Θεὺν τὸν
ἆηθινόν. Τίς ὁ ταῦτα λέγων, αἱρεῖιχέ; ὁ Πατ]ρ fj
6 Ylóz ; Παρ) ἐμοὶ τῷ πιστῷ, xal παντὶ εὐσεθεῖ, του
Πατρὺς ἡ ἀξία, καὶ Υἱοῦ f; αὐθεντία. 'Exetvo vip Eye
παρατετηοηµένον, ὅτι πολλὰ τῶν λεγομένων παρ'
ἡμῖν ἀγωνιστικῶς χηρύττεται, οὗ δογματικῶς. Ἐμοὶ
ἕστηχεν ἑῤῥωμένον τὸ δόγµα τῆς εὐσεθείας, χαὶ παντὶ
πιστῷ, ὅτι ὅπου μόνος διαλέγεται Πατὴρ, συµπαρει-
ληπται xal ὁ Υἱὸς xai τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Όπου
Υἱὸς διαλέγεται, Πάτρὸς αὐθεντία. ὅπον Πατὶρ αὐ-
θεντεῖ, Υἱοῦ ἐξουσία" ὅπου «b Πνεῦμα τὸ ἅγιον
ἐνεργεῖ, τοῦ Πατρὲς ἡ ἑνέργεια. OO. τέμνεται τῆς

ἁγίας Τριάδος fj δόξα, ἐπειδὴ σὐ τέµνεται τὸ δόγμα

τῆς ἀληθείας. Mi ὁμολόγει βίαν ῥασιλείαν.

b In Operibus Athanasii sic legitur hic locus : Kat
ἐμαυτοῦ ópvó c, ἃ (vel $) μὴν ἐξελεύσεται ἐκ toU .
gov δικαιοσόνη΄ οἱ λόγοι μον οὐκ ἀπογραφήσονται, ὅτι
χάμψει τᾶν vovo. Co1ELER.

e
dentium ! o. pletatem enneta. credentium ! Sed. quid
ait adversarius ? Non invenimus fidem ubique tutam ;
réperimus eam collapsam : mon oportet. examine
credere, sed cum diligenti perquisitione. Multa porro
externa iis concurrunt. Sunt. enim affinia hxratico-
rum et gentilium sensa : illa d:emonum inventa, hee
daemonum doztrina sunt. Dicunt ergo quidam adver-
sariorum fidei, noxium in illa esse id quod ratio:
niis non subJiciatnr : el nisi fidei adjungatur rationis
examen, nulfum credenti lucrum afferre. Unde enim
vis, inquit, naturam fidei examinare? visne, inquit,
a principio, ab ipsa mundi creatione? Inquire de eo,
quem vocatis protoplastam. Iuvenio illum a fide c8-
cidisse. Considera maligni d.emonis verba, qui omnia.
facile audet aggredi, qualia audeat, quxnam loqu.
tur, qu:enam obtendat. Vos dicitis, inquit, serpentem.
illi dixisse! : Quecumque die comederitis, iuquit, eritís
sicut dii scientes bonum et malum. (Gen. 3. 5). Crodidit.
serpenti, quod credidisset periit. Principium. ergo
malorum est fides. Hzec ad nos wis inimici,
pie religionis hostes. Sed ignorant impii veram fidpi
definitionem, nesciunt quid objicisnt. Non enim di-
cimus, quemlibet qui omnibus eredat, lidem habere,
at fidelem pradicari; icque emm qui obwio cuivis
redit, esse fidelem ; sod eum qui vere Deo eredit.
Num ostendisti Adamum quod Deo credidisset per-
lisse? Quod diabolo crediderit, lapsus est; qnod
Dco nen crediderk, cecidit, Cur dieta perveriie?
Audi Jeremiam dicentem : Audite me, quí odjo hobetis
Judicium, qui. mnia rectu.yerpertitis (J/mo Mich. 3.9).
Atqui dicere oportuit, Principium malorum incredu-
litas. an οἱ credidisset Deo dicenti, Quocumque die
£omederitis, morte moriemini (Gen. 3. 17), non lapsue.
fuisset, sed habujsset fidem, fidem, inquam, tutam
ad salutem. Noli umquam fldei nomen ecalymniari.
Non enim ille qui cuilibet eredit, fidelis est; sed qui
Deo credit, is fidelis est et diéitur. Abstine a quzstio-
nibus, et amplectere fldem. Fides omnia iMnminag,
fides omnia sanctiicat, fides Spiritu sancto dignatur.
Nam Stephanus plenus gratia et fortitudine (Act. 6. 8).
Nisi przluxisset fides, fortitudo ip sanelo viro non
&equuja fuisset. Dbi fides, ilc et virtus seu fortitudo;
ybi incredulitas, illic infirmitas. Principium bono-
rum, fides; fons bonorum, fldes. Sumamus arma
salutis. Cur dicfonibgs servis, et veritatem fugis?
cur profers ea, qux ne angelorum quidem natura in-
vestigare audet? Quid dico angelorum natura? Qux
ne &xmones quidem audent. Non vis sequi Petrum?
non vis sequi Paulum? non angelos? non Cherubim?
gon Seraphim? Esto saltem. demonum discipulus,
Viderunt daemones Servatorem, et aiebant flli : Sine,
quid nobis et tibi, Fili Dei (Matth. 8. 29)? Dxmones
Filium confitentur, et tu, Irerelice, blysphemas? dq»

post Ἴμρο yerba, illi dizi, sequentia leguntur a
Lupum, De tribus quzstionibus, sub. initium : poop
cire Demm (ulbil muto), quod si c m-dissent ume. ü
£asent, moz aperireutur oculj eorum, sinllesque diis exsiete-
rent. &cilicel uL numerositate. deorum saltem. eorum fidem.
corrumperet, si ad inobedjentfam sentalj juler wtió rn ces-
assent. Coteler. -

IN ILLUD, IN QUA POTESTATE, ETC.

A9
mones zqualem faciunt, et tu inzeqnalitatem adstruis,
Ecquid. faciam, ait h:eretieus, cum. Ώρα dicat ;
Ut cognoscant (e. solum. verum Deum. (Joan. 47. 5)?
Solum dixit, solum pradicavit verum Deus) Pajragy.
Veritatem sector per Deu annuntiatam. Vocem so-
lius sectaris, et literze servis? Serva terminos. iy re-
rum disquisitione. Dicit Deus per prophetam ; Egg
sum primus, et ego postea, ct alius preter ne non est.
Justus. ei salvator. preler we. non est. Et coupertimiuj
ad we, οἱ salvi eritis ab extremis lerva. Ego sum Deus
et non est alius. Per memctipsum juro. Ego priwus, e
ego post hiec ; atque intulit, Et »op est aljus prater wp
(Isai. 44. 6. αι 45. 24. Q3. 95). Videte quomodg
OMendat solitariam naturam, quz mill comuna
labgat cum alia natura separata. lee porro Deus
ait : Ego sum, et non est alius; qui per proyjeuum
ait: Eztendi cglum solus. (sal. 44. 4). Auendo ty
voci Sols, quandoquidem profers Solum very [Jeu
Estendi calum solus. Similiter queque hic, Ego aua
et mon est olius : per memelipsum juro. Auimyg ad pil
parijer auctoritati et polentize loquentis, quod diyo-
rit, Non cst ajius ; el, Solus apm, et boc, Per wgmaj-
ipsam juravi; siguificatqye neminem $e igqueutg
majorci esse. Unde ait etjam Apostolys : (Quoniam;
mmiuem habuit, per quem juraret, majorem, juracig
per sengtipsum (Hebr. 6. 15). Non liabet ergo giajo-
rem qui dicit : Per memelipsum juro, sj quidem egre-
dietur de ore meo justitia, sernyones mai nop apertentup
(Isai, 45. 35). Et quid juras? Quia wihi curp.Jjtap
omne genu (a), cl. omnis lingua. coufitebilur Deum ve-
rum (lei. 45. 24). Quis hice dicit, Jiaeretice? Ρίο
am Filius? Apud me fidel £upetosque pios, Paurig
est dignitas, e Filii auctoritas. lloc enim observes
velim, multa corum qux dicimus, pugnantüm, nea
docentium more pradicari. Mibi firmum sai dognig
pietatis, et cuihibez füdeli, nempe ubi sols loquituy
Pater, ibi comprehendi etiam Filium et Spiritu,
Sancgum. Ubi Filius loquitur, bà Pauis adeet aucjor
Yilas; ubi Pater auctorüatew) exercet, ibi Filij sg
potestas; ubi Spiritus sanctus operatur, Patris opes
Tato est. Νρῃ scinditur sanc. Tripitajis gloria (J),

fur de ore meo. exilu
dm 0 jistifa ; ΝΟ fraudabuntur aeripoueg.

i» fragmenti : Sa "
efitit vero scientia, est. Dei ; Deus aulem est Trinilas. sub.
inKium autem posterioris : ££ autem clare ntelligalur,
o quodam. tenui (yel tene) istjus pate[aciamus sen-

um. ait enim Trinitatem. personarum. subsislentium esse,
dyomen Peirus, in baptjsmaje verg ndrcos, pt in militia
Thomas, EL p. 5, lin. 1, jg mgarg. Deuter. 6, 4, Posi per
aitulum, Adversus Arrium. t, atque a linea : Sed ne-
teesarjum est, ut tres. subsistentjas confitendo, ma-
dom sectam 4rrii. fugiamws. contrariam. euim Sabellio ju -
-daisan pergens viam, et (ugiens mowarchiam, in muliort
pasanicam imrwil opinionem. subsisfenlias suncla

in wnam deitatis substantiam non i lii, Sed

nafyras et subejarüjus eggrangas sui jectas aljerutrit, Dejo

415

quia non scinditur. doctrine. veritas, Ne confitcaris
unnm regnun.

| 6. Hare à me dicta sunt, quia hostem exerceo, na
forte quidam sycophant;e. dicant : Vide quomodo
dixerit. omuia csse Filii, et Filium loqui, et ostendit
quidem alienam. es-e prophetiam Patris, propriam
vero Filii. Stat mihi inconcussa Filii meta. Certamen
est hzc exerci'atio. lic ostendo Filium loquen:ceu, οἱ
cuin tibi persuasero, mihi etiam persuasere, Patrem
loqui, Filiun przedicare, Spiritum sanctum oracula fun.
dere, « Ego primu, ego et post h:ve, et. praeter me
Deus non est. Per memetipsum juro. » Quis est qui dicit,
«Ego sum et non est alius?» et, «De ore meo egredietur
justitia ;» et, Sermones mei non avertentur : quia mihi
curvabit se omne genu, ct oinnis lingua confitebitur
Deum verum ? » Quomodo ponis dictum ?* in quem assu-
mis nomen? Sed tu ne dieas ea que ignoras ; neque ego
quod non novi effero. Sequamur magistrum spiri-
Qualem , qui nos. deducere. valeat. ad. pietatem. Ne
igitur ex me audias, sed audi mecum. Ego ecclesia-
κε στη) dogmatum. Paulum oovi doctorem. Cum
Pauluin dico, Christum pr:edico; ipse enim erat qui
in Paulo loquebatur, secundum illud dictum : «An ex-
perimentam quieritis cjus, qui in me loquitur Christi?»
(3. Cor.135 .5) llanc igi ur yrzmissam Lai:e prophetiam:
« Fgo sum et non est alius; » ct, « ler memetipsum
juro, quia mihi curvabit se emne genu, et omuis lingua
conlitebitur Deum vernm, » Paulus de Christo accipit.
Et ubi hanc invenis. demonstratiorem ? Ad Roma-
nos s ribens ait: « Tu autem quid. judicas fratrein
iom? aut. (ut. quare. spernis fratrein. tuum? cur
invicem juJicatis? Omnes. enim stabimus .a;te tri-
hunal Chris. Scriptum est. euim : Vivo ego, dicit
Boninws, quoniam mihi flecietur. omne yenu, et
eunis-liugua confitebitur Deum verum» (Πέουι. 14.10.
4o. fl ). llle est qui ait, « Ego sum, οἱ non cst alius;
per :memetipsum juro, quia. mihi curvabitur omne
yenu.« Si ergo Paulus prophetiam Christo. refert ;
qui autem apud prophelam doquiter. οἱ Christus ;

magnum definiens et parvum et mini:num ; et infra, allega-
til ; p. vero 5 : «it enim cantiloquus (Fs. 38, 7), Etiam in
inágiac ambulat homo, mon ut consi.lat usque. 1 hioc, sed
juculetur mente. a sensi^ilibus ad. ántelligibilia. P. 6: chij-
stianismus aulem vere est scientia inenarrabilis sancte Tri-
nitatis : per hanc sanctam scientiam ab ignorantia liberatur
homo, gratía filius Dei vocatur : et. multis i:e:jectis, de
bomine : Non alienus autem. à Dei coguilione est, licet ex
non exsistentibus, donante Creato-e. Intellectus autem, dj
isle secundum | interiorem . hominem mon. extra. ra i0nein
agentibus : namque est intellectus rationis. sed neque extra
Spi. * est eim iuellectus. intellig,ns, et rat;o ratioci-
tiatriz, et Spiritus palam faciens, et contemplator ; et un.:m
substantia, "tria proprielatibus. Meus. cniin. seu intell-ctus,
Pater Verbi, habet enim verbum, ei, Vide rheodoreium
Quzst. 90 in Genesim. AL p. 7 ? Qt4a vere Paler ex Ver-
bum. tbi enim. vere est uiias Trinitatis, e&. Tituas vere
est. wmnitatis. Proplerea επ Paler. easistens. subsisen-
tia, elc., et post multa, selecdisdiiam scientie profudita-
lem ; p. denique ultima, Secundiun quid. unum tria, el se-
cimdum quid tria wnum ; secundum q«od áumiabiliter ha-
bet ul semctipsan Tiinilas unt Ratura eA1aslons, pro Jer
hec unum ; Tri itas porro secundum quod uon una pereoua,
κ. tres. Trinitas vere est wnitag, ew. Inveuitur, etc. Sap.
1, 2. Atque brevem hane digressionem amori erga The»-
doretum meo postulo coadonari ; cujus ergo culpam dej re-
&rj mato, vi culpa est, quam culj a vacare. (Φείρ;.

INCERTI

| 4M
dicit vero Cliristus, Ego sum solus, οἱ non est alius :
ergo l'atrem cjicit divinitate ? Atqui non cjicit; revera
namqne von cjicit ; individua enim est gloria. Ergo
clare demoustratim est , quemadmodum Filius cuin
dicit, Ego swm solus, uon ejicit Patrem; ita neque
cum de Patre. dicit, Ut cognoscant te solum. verum
Deum , seipsum sejungere a veritate. Neque hoc so-
Ίντι salubriter docetur ; sed etiam Christum esse
verum Deum ex ipso testime Πίο infertur. Subjungit
enim, ET omnis lingua confitebitur Deum verum. l'ro-
inde qui dicit, Ego solus. et ego verus, Filius e-t. Cur
ergo contend.t de verbis, ubi cousentit veritas? Cur ita-
que dixerit, Te solum verum Deum, edisce, et ne con-
certa. Servator proxceptor est mundi, corrector orbis,
qui lapsa erigit, errantia reducit et inveterata renovat.
Quia noverat sermonem suum processurum, e! per
totum orbem propagandum ad corrigendum gent li-
tium. errorem, ct ad coarguendam Judaicam incielu-
litàtem , utrinque acuto usus est sermone; ut dum
dicit, Verum et solum Deum, ylures fal:osque dcos
traduceret, cunque subdit, Et quem misisti Christum,
illos qui incarnationem negaveran! confutarct. Prdi-
cat so'um verum Deum ; non separando se, sed insteu-
menta erroris destruendo. Atque ut discas, frater,
ipsum esse et verum Deum, et vcri Dei Filium, Joan-
nes evangeli-tà. in. quo h:ec. sciipta. sunt : nam. in
Evangeliosecundum Joannem habetur : Ui cognoscant
te solum verum Deum ( Joan. 17. 5) ; idem ille pr»co,
qui hiec. pr«dicavit, in Epistola sua scribit : prima
autem. Epi-tola inter ea quie in. Ecclesia recipiuntur,
non inter apocrypha recensetur (a) : nam secundam
et lerliam paWwes extra. corionem ponunt. Prünam
vero. Eji η Joannis esse, cmnes consentiunt.
Quid igitur ille sauctus per epistolam de Deo loquens
prie dicet animadvertere necesse est. «Scimus, » inquit,
« quoniam Filius Dei venit, οἱ dedit nobis sensum, ut
cognoscamus illum qui verus cst, et simus in vero,
in. Filio cjus Jesu Christo. Hic est verus Deus, et vita
2Plerna » (1. Joan. 5. 90). Iste, fratres , et illa dixit,
οἱ hac praedicavit. Adhuc, si placet, de voce Solus
plilosoplemur et disputemus. Adversus infidelem
multe δικιο miltantur, non ut corpora vulnerent,
sed ut sententias corrigant. Emit'antur verba ad
fideies, αμ το vero ad iulideles. Nam Sagit:e poten-
tis acuta, populi sub 1e cadeni (b), in. corde inimi-
cornpi ( Psal. 44. 6 ). Ait ergo beatus Jeremias, sive
potius Baruch, qui di cipu'us i'Eus fuit, sjeut Eliszus
Eli.e : « Qui rz paravit terram in zternum tempus,
replevit eam jumentis et quadrupedibus : emisit
lumen, et vadit; vocavit illud , οἱ obedivit illi in tre-
mure. Stelle autem fulserunt in eustodiis sujs, οἱ
l.vtat:e sunt; vocavit ipsas stellas,» inquit, «et dixerunt,
Adsumus : et. fulserunt in L:ufitia ei qui fecjt illas»

(o Yide sujza in Monito.

b) In meudo est locus Cyrilli Alexandrini Comment. ad
Zachariam n. 60, in exquisitione hujus textus : Sagittie ejus,
Arystagogi , cos qui errant veram Dei naturam iqnoranies ,
percutiunt, illis non mortem afferentes sed charitatem qua
est iu Christo, ut sub ipso feriant Quipimo, cadanj , sicut
el caeco jatet. Coleler.

435

€^. Ἔπε δὴ τὸν ἐχθοὺν γωµνάκω, ταῦτά µοι stor.
ται, ἵνα ur bé τινες τῶν διαδάλλειν φιλούντων εἴπυι-
Gtv* "Opa πῶς εἶπεν. ὅτι πάντα τοῦ Υἱοῦ ἐστι, xav, 'O
Ys φθέγγεται, xax ἀπέδειξεν μὲν ἀλλοτρίαν «tv προ-
φητείαν τοῦ Πατρὸς. [429] ἰδίαν δὲ τοῦ Υἱοῦ. "Eozrxé
pot ἀσάλευτος ὁ ὄρος τῆς πίστεως. ᾽Αγών ἐστι τὸ
γυμναζόμενον. Δείχνυμι ἐνταῦθα τὸν ΥὈν φθεγγόµε-
vov, xal ὅταν σε πτείσω, τότε ἐμαυτὸν πείθω, Πατέρα
λαλοῦντα, YU χηρύττοντα, τὸ Πνυεῦμα τὸ ἅγιον θε:
οπίζον. ᾿Εγὼ πρῶτον, ἐγὼ καὶ μετὰ ταῦτα, xal
sAnv ἐμοῦ θεὸς ox ἔστιν. Kac ἐμοῦ ὁμνύω.
Τίς ἐστιν ὁ λέγων, ὅτι Εγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν
ἆ 11ος; xaX ὅτι Ἐκ στόματύς µου ἑξεεύσεται
δικαιοσύνη; xax, Οἱ «Ἰόγχοι µου ovx ἁποστραφή-
σογται' ὅτι ἐμοὶ κάμνει παν TÓrv, xal πᾶσα
γλώσσα ἐξομο.Ίογήσεται θεὸὲν τὺν d.1n0uór ; Πῶς
τίθης τὸ ῥῆμα; εἰς τίνα ἑχλαμθάνεις τὸ ὄνομα; Αλλά
μήτε σὺ φρᾶνε ἃ μὴ οἴδας, μήτε ἐγὼ ἐπαγγέλλομαι
& μὴ ἐπίσταμαι. ᾿Αχολουθήσωμεν διδασκάλῳ πνευ:
ματιχῷ, δυναμένῳ ἡμᾶς στοιχῆσα: mob; εὐτέθειαν.
ΜΥ τοίνυν ἄχουε παρ ἐμοῦν àÀÀ' ἄκουε µετ ἐμοῦ.
Ἐχὼ τῶν ἐχχλησιαστιχῶν δογμάτων tbv Παῦλον
0:62 διδάσχαλον. "Οταν Παῦλον εἴπω, ΧἈριστὸν χη-
ρύττω' αὐτὸς γὰρ ἦν ὁ ἐν Παύὐλῳ φθεγγόµενος, κατὰ
τὸ εἰρημένον El δοχκιμὴν ζητεῖτε τοῦ ἐν ἐμοὶ
Ja.lovrtoc Χριστοῦ ; Ταύτην τοίνυν την προφητείαν
Ἡσαϊΐου τὴν προειρηµένην, τὸ, Εγώ εἰμε, καὶ οὑκ
ἔστιν ἅ.1.Ίος xo, Κατ ἐμιαυτοῦ ὁμγύω . ὅτι ἐμοὶ
κάμγει πᾶν rórv, καὶ πᾶσα γὰῶσσα ἑξο[ιοογή-
σεται τὸν θεὸν τὸν ἀληθινὸν, Πανλος εἰς Χριστὸν
ἀναλαμθάνει. Καὶ ποὺ ταύτην εὑρίσχεις την ἀπόδει-
ξιν; Ἐπιστέλλων 'Ῥωμαίοις φησί: Σὺ 6à τί χρίνεις
τὸν ἀδεἽῖρόν cov; i$) καὶ σὺ τί ἐξουθενεῖς τὸν
ἀδε.1ρόν cov; tí ἆ.Ι.1ή.Ίους κρίνετε; Πάντες γὰρ
παραστησόμεύα τῷ βήμµατι τοῦ Χριστοῦ. Γἐ-
qpazrat γάρ' Zo ἐγὼ, «ἰέγει Κύριος, ὅτι ἐμοὶ κἁμ-
V6. πᾶν γόνυ, xal πᾶσα vAocca ἐξομο.]ο)ήσεται
tór θΘεὺν τὸν ἀ.ἰηθινόν. Ἐκεϊῖνης ὁ λέγων: Εγώ
εἶμι, καὶ οὐκ Ectir ἅ.11ος κατ ἐμαυτοῦ ὁὀμνύω,
δει ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ. El τοίνυν ὁ Παῦλος εἰς
Χριστὸν ἀναφέρει τὴν προφητείαν' ὁ δὲ ἐν τῷ mpo-
φήτῃ φθεγγόµενος Χριστός ἐστι, λέγει δὲ ὁ Χριστός"
Εγώ ea. µόγος, καὶ οὐκ ἔστιν d AAoc* οὐχοῦν ἐχ-
ἑάλλει τὸν Πατέρα τῆς θεότητος» ΑἉλλ)᾽ οὐχ ἐχθάλλει.
ὥσπερ οὖν οὐκ ἐχδάλλει' ἀμέριστος γὰρ ἡ δόξα. Οὐὑχ-
οὔν ἀποδέδειχται σαφῶς, ὅτι ὥσπερ ὁ Υὶὸς ὅταν λέγει,
Ἐγώ εἰμι uóroc, οὐκ ἐχθάλλει τὸν Πατέρα. οὕτως,
οὐδὲ ὅταν περὶ Πατρὸς λέγει, "Iva γινώσχωσί σε
tov µόνον ἀ-ῑηθινὑν Gsórv, ἑαυτὸν ἀφορίςει τὶς
ἀληθείας. Καὶ o2 τοῦτο µόνον ἰᾶται, ἀλλὰ γὰρ xal τὸ
εἶναι ἁληθινὸν Θεὸν τὸν Χριστὺν, ἐξ αὐτῆς τῆς µαρ-
τυρίας προφέρεται’ ἑπάχει γάρ ' Καὶ πᾶσα γλῶσσα
ἑξομιο.)ο]ήσεται τὸν θεὺν τὸν ἀ.1ηδινόν. Οὐχοῦν ὁ
λέγων, Εγὼ µόγος, xal ἑγὼ ἆ.1ηθινὸς, ὁ Yióz ἐστι.
TI τοίνυν διαφέρει περὶ τὰ ῥῆματα, ουμφωνούσης τῖς
ἀληθείας« Διατί οὖν εἶπε, Σὲ τὺν» uécror ἀ.1ηθιν ὑν'
Θεό», παιδεύου, καὶ ph µάχον. Ὁ Σωτῖρ παιδεντές
ἑττ' τοῦ κόσμου, διορθωτῆς τῆς οἰχουμένης, ὁ τὰ

IN 105, IN QUA POTESTATE, ETC.

424

πο πτωχύτα ἑγείρων, 6 τὰ πἐεπλανημένα ἔπιστρ:-
quy, xal τὰ πεπαλαιωμένα ἀναχαινίκων». Ἐτειδὴ
δει τὸν ἑαυτοῦ λόγον προϊόντα καὶ ἰσχύσαντα εἰς
πᾶσαν τὴν ὑπ᾿ οὐρανὺν, cl; διόρθωσιν τῆς Ἑλληνιχῆς
πλάνης, χαὶ εἰς ἕλεγχον τῆς Ἰουδαϊχῆς ἀπειθείας,
δίστοµον προφέρει τὸν λόγον * ἵνα δι ἐμὲ Tcr dJn-
Ocór καὶ µόνον εἰπεῖν τὸν 8zür, τοὺς πολλοὺς
χαὶ Φευδωνύμους στηλιτεύσῃ᾽ διὰ δὲ τὸ ἐπαγαγεῖν,
Καὶ ὃν ἀπέστει.Ίας Χριστὸν, τοὺς Ἱρνημένους τὴν ol-
χονοµἰαν ἐλέγξῃ. Kn pàzvet µόνον ἁλτθινὸν |490]θΘεόν'
οὐχ ἑαυτὸν ἀφορίκων, ἀλλὰ καὶ ὄργανα τῆς πλάνης
ἀφανίζων. Καὶ ἵνα µάθης, ἁδελφὲ, ὅτι αὐτός ἐστι χαὶ
ἀληθινὺς Geh, χα) ἀληθινοῦ Θεοῦ Υἱὸς, Ἱωάνντς ὁ
Εὐαγγελιστῆς, bv ᾧ ταῦτα γέγραπται (ἐν γὰρ τῷ
Εὐαγγελίῳ τῷ xazà Ἰωάννην χεῖτα., Ira γιὠσχωσί
σετὀν' µόνον ἀ.ληθινὸν 50»), αὐτὸς ἐχεῖνος ὁ χήρνξ.
ὁ ταῦτα χγρύξας, αὐτὸς bv τῇ Ἐπιστοιῇ τῇ ἑαυτιῦ
γράφων, τῶν» δὲ ἐχκλησιαζοµένων, οὗ τῶν ἀποχρύφων
μὲν ἡ πρώτη Ἐπιστολή" τὴν γὰρ δξυτέραν xal τρίτην
ol Πα-έρες ἀἁ ποχανονίνουσι. Tt». μέντοι ποώτην Ἔπι-
στολὴν ἅπαντες εἶναι Ἰωάννου συμφώνως ἀπεφέναντο.

«Τί οὖν ἐχεῖνος ὁ ἅγιος διὰ της Ἐπιστολῆς κηρύττει

θεολογῶν, προσέχειν ἀναγχαῖον. Οἴδαμεν, φησὶν, ὅτι
ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ijxet, xal ἔδωχεν ἡμῖν διάνοιαγ’.
ἵνα γύώσκχωμεν cóv ἆ 1ηθινόν' καὶ ἐσμὲν ἐν τῷ
ἀ ἰη0ιυῷ, ἐν τῷ }ῷ αὑτοῦ Ἰησοῦ Χριστῷ. Οὗτός
ἐστιν ὁ ἀ.1ηθινὸς θεὸς, καὶ ζωὴ αἰώνιος. Οὗτος,
ἁδελφοὶ, χἀχκεῖνα εἶπε, καὶ ταῦτα ἐχήρωςξον. Ἔτι-
πλεῖον εἰ δοχεῖ εἰς τὸ, (ιόνος, φιλοσοφήσωκμεν, xal
ἀγωνισώμεθα. Πρὸς τὸν ἄπιστον πολλὰ τὰ ῥέλη rst
πέσθω βέλη, οὖχ ἵνα τρὠσῃ τὰ σώματα, ἁλλ᾽ ἵνα
διορθώσῃ τὰ φρονήματα. Πεμτέσθω ῥήματα μὲν
πρὸς τοὺς πιστοὺς, βέλη δὲ πρὸς τοὺς ἀπίστους.
Tà f£ Ὁ γὰρ τοῦ δυγατοῦὺ ἠκονημένα, Λαοὶ
ὑποκάτω σου πεσοῦνται, év χαρδἰᾳ τῶν ἐχθρῶ».
Λέγει τοίνυν ὁ µαχάριος Ἱερεμίας, μᾶλλον. δὲ
ΒΏαροῦχ ὁ μαθητῆς αὐτοῦ, ὡς ὁ "Ελισσαῖος τοῦ
Ἡλίου, 'O κατασκχευάσας tijv γῆν elc. τὸν αἰῶνα
χρένον, ἐνέπ.Ίησεν αὐτὴν κτηνῶν τε καὶ τετρα-
πόδων’ ἀπέστει]ε τὸ poc, καὶ πορεύεται. ἑκά-
Ίεσεν αὐτὸ, xal ὑπήκουσεν αὐτῷ τρόμφ. Οἱ δὲ
ἀστέρες ἔναμναν ἐν ταῖς φυ.]αχαῖς αὐτῶν, καὶ
εὐρράνθησαν. Εκά.Ιεσεν αὐτοὺς τοὺς ἀστέρας.,
qnot, xal εἶπαν, Πάρεσµιεν' καὶ &Aayyar. ἐν &v-
φροσύγῇῃ τῷ ποιήσα»τι αὐτούς. Ka τοσαῦτα θεα-
λογήσας, φησίν' Οὗτος ὁ θεὲς ἡμῶν, οὐ «Ἰογισθή-
σετωι ἕτερος πρὺς αὐτόν. Πρότεχε ἀκριδῶς , πῶς
ἀποχλείει τῷ ἑτέρῳ. OD. «ἑογισθ]σεζαι. ἕτερος πρὸς
αὐτόν. Ἐξεῦρε πᾶσαν ὁδὸν ἐπιστήμης, xal ἔδω-
xtv αὐτὴν ἸΙακὼδ τῷ παιδὶ αὐτοῦ, xal Ἱσραὴ
τῷ yaznpéro ὑπ' αὐτοῦ. Μετὰ ταῦτα ἐπὶ τῆς γῆς

* (oleler. conj. διὰ μὲν τὸ τ. à.

b Cyrill. Alex., i exquisitione hujus textus : Πέλη
αὐτοῦ οἱ αυσταγωτοί΄ τοὺς δέ γε πεπ)ανημένονς, xal τὸν
gusti τε xal ἆληθῶς Θεὸν οὐκ εἰδότσς. π)ήττονσιν. οὐκ εἷς

xva tov, ἀλλ) εἰς ἀγάπην αὐτοὺς ἀποφέροντες τὴν ἐν Χριστῷ,
ἵνα xai ὑποκάτω τύπτοιεν αὐτοῦ. Ubi rescribendutu esse
πίπτοιεν, vel exco petet, Co1ELER.

A25
ὠφθη. xal τοῖς dr0j30(c cvrarecrpá n «. OUtoc
b 8s, ἡμῶν, πρὸς ὃν OU «1ογισθήσεται ἕτερος Spóc
αὐτὸν, ἐπὶ τῆς γης ὤρθηι xal τοῖς ἀγθρώποις cvr-
υγεστράφη μετὰ tavta. 'Opde τὴν ἀλήθειαν Ἰσφα-
λισµένην; "Opa πῶς οὐ δίδωσι πάρείσδυσιν τῇ tvm,
ἵνα μὴ Ἰουδαῖος σὐἑοφαντήσῃ τὴν ἀλήθειαν, xal εἴπῃ,
ὅτι ὁ Ost; ὤφθη τῷ Μωῦσῇ' ὤφθη γὰρ θεὺς ἐν ipei.
Παρ) αὐτὺν οὐχ ἔστιν ἄλλος χαὶ υὐχ ἐχδάλλει τὸν
Ἱατέρα της θεῖχῆς ἀξίας. Πατὴρ ἐὰν κληθῇ μόνος,
ἑξορίζει τὸν α τὸν τῆς iv τῷ ἀξιώματι χοινωνίας ;
Ὅταν λέγῃ 8 θεὸς, αὐτὸν elvat xat µάνον ἕνα, 6 Πα-
τρ, ἢ 6. Υἱδό, o0 τὴν ἰδίαν ἀρνεῖται τῆς φύσεως οἱ»
κειότητα.! 151] 05x 6 TIazhp v Υἱὸν ἐχβάλλει, οὐχ ὃ
Yt5z ἀθετεῖ τὸν Πατέρα ἀλλ' ὅταν τὰ τοιαῦτα λέγηταϊ,
ἀτρὺς £v Ελάνην τὴν τῶν ἐἰδώλων ὁ λόγος. TU sacá
&o) Μδνογενοῦς βλασφημµίαν χατασχευάζεις | Εἰδώλοις
e) δίδώσιν ὁ chc xfj) δόξαν αὐτοῦ. f οὐδὲ τῷ ἐξ αὐ-
βοῦ γεν» ηθέντι δίδωσι; Καὶ δίδωσιν b, οὗ χατὰ χά»
οιν, ἀλλὰ xal χατὰ «bv τῆς φύσεως κοινωνίαν. Καὶ
πόθὲν f$ ἀπίδειξις ὅτι λαµθάνει δόξαν Πατρὸὺς ὁ Ἆρι-
στάς» Εἶπε γὰρ: Ἑτέρῳ civ δόξαν µου οὐ δώσω.
(C. ΄Αχονε πῶς αὐτὸς ὁ Σωτὴρ διαλὲγόµενος τοῖς
λποστόλοις efc: "Οταν EA0g ὁ Yiüc ἑοῦ ἀνθρώπου
ἐν ἐῇ δόξῃ tov Πατρὸς αὐτοῦ, ἐλείνου προειρηἁό-
kac, ὅτι Tiv δόξάν' µου ἑτέρῳ οὐ δώσω. Ἐρεύγῆσον
τὸ ῥῆμα, xd εὑρήσεις τὸ νόηµα. Τὴν δόξαν µου, οὐχ
ἔἶπε, τῷ Yl µου οὗ δώσω, ἁλλ᾽, Ἑτέρῳ οὐ δώσω. Τὸ
δὲ ἕτερόν ἐστι τὸ τῆς οἰχειότητος ἀλλότριον, xal τῆς
φύσεως ἀπεσχοινισμένον’ ὁ 65 Yib; οὐκ ἔστιν ἕτερος᾽
"γυ γὰρ xal ὁ Πατὴρ Ev ἐσμεν. ᾽Αποδέδεικται τοί-
Voy σαφῶς,τὸ, Ίνα γιγώσκωσίσε τὸν μόνογἀ 1ηθινὸν'
Ψεὸν., οὐχ ἀναιρεῖν τὸ elvat τὸν Yliv θεὸν ἀληθινόν,
M συνεχθδάλῃς τὸν λόγον εἰς διαθολὴν, ὡς τοῦ vof &-
τος µετεώρου χαταλειφθέντος' ὅπερ πεπόνθασί τινες
tqv ἀδελφῶν περὶ τοῦ ποτηρίου. Ὡς vkp λύσιν ph
λαδόντος τοῦ νοὴματοςι οὕτως ἐπήγαγον τὰ ἑγκλή-
µατα: Ἐχχρεμῆ qXp, φησὶ, καὶ µετέωρὸν χατέλιδε
«ἣν ἐξέτασιν. Τί δὲ dv, ἁδελφοὶ, πλέον εἰπεῖν; τί
4ρὸς ἀπόδειξιν ἔδει τοῖς προειρηµένοις; Πρῶτον μὲν
γἀρ, Bl δυνατὸνψ, Δαρεϊθάτω dx' ἐμοῦ τὸ ποτή-
piov: xol πρὸς τὸ ὑπὸ τῆς λέξεως ὑποθαλλόμενον
(δοχεῖ Υάρ ἕως lj λέξις ὑφ' ἑτέραν ἐξουσίαν τάῖτειν
τὸν ἱχετεύοντα) παρεθέμεθα τὴν φωνὴν ἑκείνην τὴν
«09 Κυρίου, πάσης ὡς ἀληθῶς θἐε]χῆς αὐθεντίας γέ-
µουσαν, καὶ τὴν τοῦ λέγοντος ἀβίαν παριστῶσαν *
Ἐξουσίαν, ἔχω θεῖναι τὴν ψυχἠν pov, καὶ ἐδου-
σίαν ἔχω «αθεῖν αὐτήν * καὶ ὅτι τὸ μὲν, "Exo, τῆς
θέύτητος ἴδιον, τὸ δὲ, El δυνατὸν, παρε.Ιθάτω àz'
ἐμοῦ τὺ Χοτήριον τοῦτο, Ex προσώπου τῆς σαρχὸς
ἑλέγετο, καὶ οὐκ ἐκ προσώπου τῆς θεότητος * xat ἐπὶ
τούτων αὐτὴν πάλιν την Δεσποτικὴν ἑστήσαμεν µαρ-
τυρίάν ἐπισρραγίζουσαν * διὸ ἔλεγε, Τὸ πγεῦμα Xpó-
(μον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθεγής καὶ ἐπεσημηνάμεθὰ,
ἔξι δη τῶν ἀτοπωτάτων ἔἐστὶν, αὐτοῦ τοῦ Κυρίου τῆς
σαρχὸς ἐπιγράφοντος, ἡμᾶς τῇ αὐθεντίᾳ τῆς θεότητος
ἐπιῤῥίπτειν τοῦ ῥήματος τὴν εὐτέλειαν. ᾽Αλλ ὥστε
καὶ τὸν σχοπὺν τοῦ Κυρίου Ἱαραστήσωμεν, τίνος

* [ntoletandum mendum, συνανατρεφόµενος, in Calena
Marci, ad cap. 2, vers. 10. Apud Cyrillum lib. 8 οου-
tra Julianum p. 286, σννεστράφη pro αννανεστράφ», et
Giaphyrorum ín Exodum lib. 2, p. 296. Corsuen.

b Legcudum videtur Nai, δίδωσιν.

INCERTI

pdt
ἕνεκεν ἔλεγε, Tape.lüdro áx' ἐμοῦ cO ποτ.ρ.ον.
ὡς οὗ φεύγων too ἀτανροῦ τὴν οἰχονομίαν παρητεῖτε
ibv θάνατον, ἀλλὰ διὰ «b 400; ἀπείρους τῇ οἰχονομίᾳ
µέλλειν ἐπὶ τῷ σταυρῷψ σχανδαλίζεσθαι. ταύτῃ χέχρη:
tai τῇ φωνῇ. Καὶ πάλιν ἠχολθύθήσε ταύτῃ τῇ ἐννοίᾳ
ἡ μαρτυρία. Προύεύχεσθε, ἵνα μὴ εἰσέίθητε εἰς
αειρασµὀν. Ἕτεροι δὲ ἐσυχοφάντησαν, ὡς ἡμῶι
εἰρηχότων " εἰ ἐνδέχεται ἑτέρῳ τρόπῳ θανάτου τὴ
οἰκονομίαν ἐχπληρῶσαι. Τοῦτο δὲ οὔτε εἴρηται, οὔτι
λεχθήσεταιι Οὐκ εἶπον, ἑἹέρῳ θανάτῳ ' ἀλλ᾽ εἶπονι
ἑτέρῳ τρῤόπῳ τὴν οἰχονομίαν πληρωθᾶναι, τουτέστιν͵
ἐχτὸς θανάτου. Τὸ γὰρ ποτήριον ἡρμήνευσα * τὸ 8l
ἑτέρυς, ὡς τὸ ἑκτὸς θανάτονι Καὶ τοῦτο ἐγένετο, οὗχ
ὣς ἀληθῶς παραιτουµένου 09 Κυρίου τὸν θάνατοι
ὑπὲρ τοῦ χόσμου, [432] ἀλλὰ τὴν τῆς σαρχὺς ἁσθέ:
γειαν πιστουµένου, ὅτι σὰρς ἓν ἀληθῶς τὸ δειλιοῦν͵
τὸ ταραττόμενον. Τὸ γὰρ πνεῦμα πρόθυμο», ἡ δὶ
σὰρξ ἀσθενής. Tf, σαρχὶ τὰ ῥήματα τῆς ἁσθενείαι
ἐπέγράφεν, οὐ τῆς θεόξητος τὴ» αὐθεντίαν ἔτρωσε,
Τί διαθάλλεις ἃ μὴ λέγω; τί συκοφαντεῖς ἃ μὴ xm.
ρύττω; ἕτερον τρόπον εἶγον ’ δὐ θανάτου, ἁλλ᾽ olxs-
νθμίᾶς. Οὐ γὰρ εἴρηται' El δυναξὸν, ἀμειρθήτω «ὁ
ποτῄριον touto. Tf σαρχὸς f$ ἀσθένεια , τῆς ἑναν»
θρωπῄσεως τὸ πάθος. Φθέγγεται τὰ crc ἀσθενείει
ῥήματα , ἵνα δείζῃ ὅτι ταύτην ἑνδέδυται τὴν φύσιν,
τὴν δειλιῶδαν τὸν θάνατον. "Iva δὲ μὴ πάλιν τῇ Mfr
δουλεύέγς, ἐκ περιουσίας χἀχεῖνο παρήγαγον, ὅτι
ποῖος λόγος, τοὺς μὲν ἁπθστόλους γξνναίως τὸν θά-
νατον χαταπατεῖν, τὸν δὲ τῶν ἀποστόλων Κύριον δε
διέναι καὶ τρέµε.ν τὴν τοῦ θανάτου πεῖραν; Ἐρ ἃ
καὶ ταῦτα νῦν, ἁδελφοί. Παῦλος οὗ μόνον δεθῆναι,
ἀλλὰ καὶ ἀποθανεῖν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χρισηῦ
νεανιεύεται , xat ὁ Παύλου Κύριας παραιτεῖται τὸν
θάνατον; Καὶ Παύλου μὲν οὗ συνθρύπτεται ἡ χαρδίαι
ἡ δὲ τοῦ Ἀριστοῦ ψυχἠ ταράττεται; ΝΌ» vàp, φησὺ,
ἡ γυχή µου τεξάρακται. Ταῦτα πάντα ὑπὸ µάριν»
σιν ὑμῖν ἐφθεγξάμην. "AX" οὗ πείθει σε ταῦτα ; ἀλλὰ
τὸ, El δυγαξὺν, ἔτι σκανδαλίζει 82 ; Na, φησί. Zov-
έλθωµεν, ἁδελφοὶ, τῷ φιλονείχῳ, φιλονεικήσωμεν τῇ
δυνάμει τῆς ἀληθείας ἐγεῖραι τοὺς πεσόντας τῇ ἀσθι-
νείᾳ τῆς ἀπιστίας. El εἶχεν ἐξουσίαν ὁ Χριστὺς , οὔχ
ἂν εἶπε τὸ, £1 δυνατὸ»», παρε.ϊθάτω. Οὐχοῦν xal si
θεὸν αἰτίασαι, διὰ τοῦ νόµου χεχρημένον zo λέξει,
πολὺ τῆς αὐτοῦ ἐξουσίας χεχωρισµένῃ. Λέχει Υὰ
πρὸς τὸν Mubis£a , ὅτε ἑλάλει Ex τοῦ ὄρους Σινᾶ, d
της μεγάλης ἑχείνης xal φὸθερᾶς ἑπιφανείας' o
πᾶς ὁ λαὸς ἔτρεμεν, ἀχούων φωνὴν θεοῦ ζῶντος' ὁ
πάντων ἔχων τὴν ἐξουσίαν, καὶ πάντα διέπων τον
πᾶσι, λέγει τῷ Μωὺσῇ, ὁ sb; ὁ «à πάντα διδού» ᾿
Τίς δώσει οὕτως εἶναι τὴν καρδίαν αὐτῶν ir αὖ-
τοῖς, ὥστε φοδεῖσθαί µε καὶ φυ.Ἰάξασθαι αἆσας
τὰς ἡμέρας, Tra εὖ 1] αὑτοῖς καὶ τοῖς τέχγοις σὺ
τῶν; Λέγει ὁ θεό;' Tic δώσει τῷ Aag τούτῳ XP
δίαν ; Καὶ τίς. ὦ Δέσποτα, ὑπὲρ ob στερεὺς, ἵνα €
οὐ σὺ εἶ ὁ διδοὺς πάντα, xoi μάλιστα τὰ H6 77
6ειαν συντείνοντα ; El ui σὺ ἦσθα ὁ διδοὺς χ1β
ἀγαθὴν τοῖς ἀγαπῶσί σε, εἰ μὴ σὺ eL ὁ διδοὺς, πω» 5
Δαυῖδ προσεύχεται, Καρδίαν χαθαρὰν κτίσο !
ἐμοὶ ὁ θεός; Καρδίαν καθαρὰν παρὰ co) aito 2-97
οἱ προφῆται, x«l τὰ ἄλλα δῶρα τὰ ἀγαθὰ, κα- Ih

425

( Daruch. 5. 02.-35). Et post tantam theologiam ait :
« Hic est Deus. noster, non :stimabitur alius ad eum »
(Ibid. v. 56.-58). Animadverte diligenter, quo pacto
alierum excludat. « Non zstimobitur alius ad eum.
Invenit omnem víam scientie, οἱ dedit eam Jacob
puero suo, et Jsrael dilecto suo (a). Post Ίου in terra
visus esL, et cuin hominibus conversauts.! est. » llic
Deus noster ad quem non aestimabitur alius, in terra
visus e:t et cum liominibus conversatus est. postea.
Vides veritatem confirmatam ? Vide ut errori aditum
intercludat, ne Jud:eus veritatem calumnietur et dicat,
Deus visus est a Moyse; apparuit enim Deus in
monte. Przter eum non est alius : nec. ejicit Patrem
a divina dignitate. Pater si solus nominatus fuerit,
exterminabitne Filium a comniuni dignitate? Quando
dicit Deus , sive Pater, sive Filius, se solum unum
esse, non ncgal natura sux consortium. Pater Filium
non cjicit, Filius non negat Patrem ; sed cum similia
dicuntur, contra idolorum errorem sermo labetur.
Cur contra Unigenitum blasphemiam apparas ? Idolis
Deus non dat gloriam suam; an neque ei dat quem
genuit ? Dat certe non secundum gratiam, sed secun-
dum nature consortium. Unde vero demonstratur
Christum gloiiam Patris accipere? Ait enim : Glo-
riam meam alteri non dabo ( lsai. 42. 8).

». Audi quid ipse Servator cum apostolis disse-
rens dicat : Cum venerit Filius hominis in gloria Patris
sui (Μ γε. 8. 58) ; postquam ille prius dixisset, Glo-
riam meam alteri non dabo. Scrutare dictum, οἱ inve-
nies sensum. Gloriam meam, non dixit, Filio meo
non dabo, sed, Alteri non dabo. Alterum autem est jd
quod est alienum a cousortio, οἱ a natura separatuin ;
Filius autem non est alter : Nam Ego et Pater unum
sumus. Clare ergo demonstratum est, illud, Ut cogno-
scant te solum verum Deum (Joan. 10. 90), non auferre
a Filio, esse verum Deum. Ne repudies sermonem
cum calumpnia, quasi sensus suspectus relictus sit : id
quod passi sunt quidam e fratribus circa calicem.
Acsi enim sententia solutionem non accepissel , sic
accusationem intulerunt. Nam dixerunt : Suspensam
εἰ sublimem reliquit disquisitionem. Quid autem, fra-
tres, amplius dicendum suppetebat ? quid prius dictis
dcerat ad demonstrationem ? Primo quidem, Si pos-
sibile est, transeat a me calix iste ( Matth. 26. 59 ) : et
ad id quod per illam dictionem suggeritur ( videtur
enim dictio supplicantem sub aliam potestatem rcdi-
gere) , attulinius vocem illam Domini, qux omni
certe divina auctoritate plena est, dicentisque digni-
latem exhibet : Potestatem habeo ponendi animam
meam, et poteslatem habeo sumendi eam (Joan. 10.18),
diximusque illud, Habeo, divinitatis proprium esse ;
illud vero : Si possibile est , transeat α me calix iste,
ratione carnis diclum esse, nou ralione divinitatis ,
atque insuper Domini testimonium adduximus in
confirmationem ; quamobrem dixit : Spiritus prom-

(u) In Gr2co , ἠτακημένω. Itaque electo apud. Augustinum
lib. 1 contra Faustum Manichaeum , cap. 45, et in Vigilio
1Tapsensi lib. 1 contra Arriumn, Sabellium οἱ Photinum n.
15, οἱ lib. 4 contra Varinadum, cap. 2, mauitesta corru-
ptio est. Coteler.

IN ILLUD . IN QUA POTESTATE, ETC.

426

plus est, caro autem infirma (Math. 26. 41) : οἱ anno-
lavimus rem esse absurdissimam, cum ipse Dominus
carni adscribat, nos in divinam majestatem dicti vi-
litatem conjicere. Sed ut Domini scopum declaremus,
cur nempe dixerit, T'ranseat a me caliz : non quod
refugeret crucis dispensationem, mortem recusabat ;
sed quia imperiti circa dispensationem illam, in cruce
scandalum passuri erant , bae usus est voce. [ierum-
que hanc sententiam sequuturm est hoc testimonium :
Ürate , ut non intretis in lentationem (Ibid.). Alii vero
calumniati sunt , ac si dixissemus : Si fieri posset ut
alio mortis genere aeconomiam impleret. Hoe porro
uec dicium fuit, nec dicetur umquam. Non dixi , alia
morte, sed alio modo ceconomiam impleri ; hoc est,
citra mortem. Nam calicem interpretatus sum : illud
autem aliter, tamquam, citra mortem. Atque lioo
factum est, non quod vere Dominus recusaverit mori
pro mundo ; sed quod fidem facere voluerit infirmi-
lati carnis, atque ostendere carnem vere fuisse 4
quod timebat , et turbabatur : nam Spiritus promptus

est, caro. autem. infirma. Carni verba infirmitatis ad-

scribit, divinitatis majestatem non l:sit. Cur crimi-
naris qux non dico? cur calumniaris que non pr:v-
dico? Alium modum dixi ; non mortis, sed cecono-
mix. Neque enim dictum est, Si possibile est, mutetur
calix. iste. Carnis-est infirmitas, incarnationis e«&
passio. Prufert infirmitatis verba, ut ostendat se liae
indutum esse natura, quz mortem formidat. Ut ne
autein rursum dictioni servias, ex abuudanti illud
quoque adduxi : qux est ratio, apostolos fortiter
mortem conculcare , apostolorum vero Dominum ti-
muisse el herruisse mortis accessum ? Ilxc et nune
dicam, fratres. Paulus non solum alligari, sed etiam
mori propter nomen Christi paratum se strentie pro-
nuntiat, Pauli vero Dominus mori recusat ( Act. 91.
15) ? Et Pauli quidein cor non. meret , anima vero
Christi turbatur ? Nam ait : Nunc anima mea turbata
esl (Joan. 12. 27). IErc omnia vobis testibus loquu:us
$um. Verum liis non obtemperas ? sed illud, Si pos-
sibile est, adhuc. offendiculo est tibi? Sane quidem,
ait. Congrediamur, fratres, cum contentioso, simulque
nitamur vi veritatis illos erigere qui incredulitatis
infirmitate lapsi sunt. Si potestatem liabuisset Chei-
Slus , non dixisset , Si possibile est, transeat. Aecusa
ergo etiam Deum, qui in lege iis verbis usus est, qu;e
ab ejus potestate longe distent. Ait enim Moysi Deus,
cum loqueretur in monte Sina, per magnum illud
terribileque ostentum : cum omnis tremeret populus,
audiens vocem Dei viventis : qui omnium potestatem

habet, et omnia omnibus dispensat, ait Moysi Dcus

omnium largitor : Quis dabit esse cor eorum in eis, vt
timeant. me , et custodiant omnibus diebus , ut bene sit
eis, et filiis eorum (Deut. 5. 29) * Dicit Deus, Quis da-
bit populo huic cor ? Et quis, Domine , te validior, ut
del ? nonne tu es qui cuncta das, presertim quie ad
pietatem. spectant? Nisi tu es qui cor bonum das
diligentibus te, nisi tu es qui largiris , quare David
lioc a te petit, Cor mundum crea in me, Deus ( "sal.
90. 12) ? Cor mundum a te postulant proplicto:, alia-

19]
que bóna müriera, atque cordis purilatem : ét Ἰνάπια-
ua utens voce dicis, Quis dabu populo mic cor ? Et
quis plus dat quam tu? Verumtámen licet tu pr:e
bonitate sit loqüutus sis, at bcdlius Moyses ron ad-
bzsit stritioni tuo, sed publicavit màjestátéin tuám,
ost ndit auctoritatem , patefeeit potenliam. Dicit po-
pul» in Deuteronomio : Dedit vobis Dominus Deus cor
ad sciendum, et oculos ad videndum , εἰ aures ad. au-
' diendum usque in diem hanc (Deut. 29. 4).

$. Vides illum dare cor, oculos, aures et omnia?
Qui ergo is dui 6imuia. dat dicebat, Quis dabit populo
huic cor tale? quo pabto rursus, n'si ipse cor daret,
dicérel pér Ezechieleiii : Et extraham ez eis cor lapi-
tleuri, et dabo eis cor carneum, et scribam legem meam
ἐπ cordibus eorum (Ezech. 11e 19; Jer. 51. $5)? Sicut
ergo illic ipse Deus, qui dare potest cor bonum, dicil,
Quis dabit ? ita et Ünigenitus Patris, qui potestate süa
replet orbem ierrarum, diciique cum aucloritate :
Potestatem habeó ponendi animam niéarn, ei potcstalein
habeo sumendi eam (Joan. 10. 18) ; adliuc responde ct
ex hümana forma et ratioue carn;dis iuliriniialis, his
verbis : Si possibile esi , tranfeat a me calix ( Matth.
36. 50 J. Ne igilur calumniéiniüi cifta ca qux dicta
hon fuerunt, sed inhzrete iis , qu;e przedicaia sunt :
ne criminemini doctrinam, qui scrisum non percipilis.
Scio nnde in calumniam prorumpas : scio uude sic
affectus sis. Humanus est affectus , invidi.e morbus.
Nam üt oculus sí purus sit, cuncta recte videt ác
discernit ; sin. fumus invaserit , ei pulchritudinem
Visus labelactàrit , aut. si. pulvis incidetit , obtundit
Visüm ; neque recte videt ut ante : ita nuhic quoque
liuditores singuli, donet purum habcht fidei oculum,
puram caritatis palpebram, rette pureque vident ; at
si fumus blasphemia: dicta invaseril, aul invidize pul-
vis animum subierit, turbat intuitum, mentisque pu-
Filatem tollit ; ac qua non audivit, audivisse pülat,
quique audivit, non probe intellexit. Quapropter
cüim previdefel divina Scriptura offendicula eoFüm
qui in. sacris litéri8 cógitatiüne óberraluri etant, quie
dam ex prophetis clamàvit post impletam divinam
przdicationem : Quis sapiens, et intelliget higc ? et vir
prudens , et. cognoscet hac? Quia recie vie Domini,
justi ambulabunt in eis (Osee 14. 10). Ne itaque. lra-
ter, verba convertas iu offendicula, Nudus serino,
Buda veritas. Non unus , non duo, non décem, nón
centum audieruut , multitudo est immensa οἱ innu-
mera. Pélagus pietatis est Ecclesià , non fluctibus
agitatum, sed fide plenum. Apud nos non patitur
naufragium seapha doctrinze, non. pellitur, non tur-
batur , nos tempestatibus agitatur; sed ul ad traii-

INCERTI

428

quillum pottum in ánimás diligehtiüm Déum appellit.
Atque hzc hacienus. Cseterum illud cohskderare
oportet, sanctos Dei ii calumnias incidere. (uid mi-
rum si nós viles, huiiles, qui nihil sumus, ut ita
dicam, caluinniis impetimür ? Annon audisti Davidis
verba, Eripe me a calumniis hominum (a) ( Psal. 418.
154 )! Calumhniam assi sunt etidin. sáncti Servato-
ris apostoli, ut ait &t b&atus Paulüs : Ki nom sicát
blasphemamur, él sicul aiunt quidam nos dicere, [ucias
mus mala, ut venianl bona ( tom. 9. 8 ). N.h nvrfeo;
cum sanctis calumnia affeclus ; οἱδὶ indignus sim
sanctorum consortio. Judices vos omnés Ιιάυδο, aídiie
ante vos omnes communem Patrem nostrüui, qui noi
ex przjudicata opinione, sed re cognita judicat. No-

vit cogitationes nostras , cognoscit et verba, quod ab

ἱροῦ hat edocti fuerimus. Postulamus a vobis num
réprehendcrit dicta, eaque correxerit : verum nihil
suspicatus est. Certe si emendasset , non odio , scd
caritate mütus id lecisset, Quem enim diligit pater,
arguit ; quém vero tion corrigit, aversatur ( Prov. 35.
12). Admirhndus autem hic pater et recte dicta com-
probat, et errores emendat. Hoc etim patris pro-
prium est, recte dicta ac cum fidé pr:cdicata laudibus
celebrare. Sufficit ergo omuium instar ejus suffra-
gium , atque in primis sancussini D&i. Caiterum pie
adh:ereamus religioni, sérvemus fideim intemeratam.
Credite veritati , ne contradicite verilàti. Ne fidem
adulteres , divinam naturam iie curlose éxplores , une
mortalibus ratiociniis. immortalem diguitatem subji-
cias. Periculosa est ratiocina!ionum vià ; tutà οἱ firma
intelligentia confessiunis fllei. Vera sapientia est
fides. Audi quid dicat divinum oraculum : Nam ets
qüis erit per[eétus inter. filios. hominurü , ài εδ illo ab-
[uerit ea que a le esl sapientia, ad nihilum réputubitür
(Sap. 9. 6). Fugé quzstiones, neque verba fidei prz-
eras. Paulum labe magistrum, Petrum tibi adscribé
praeceptorem : illórum lidem sectare. Audi Petrum
dicent&m : Tu es Christus, Filius Dei vivi (Matth. 10.
6 ). Sequere Paulum aperte Filium Dei celebrautém,
ac inodo quidem dicentem : Loquutus est. nobis Deus
in Filio, per Quem fecit et secula : qui cum sit splendor
glorim , et figura substantie , poriansque omnia verbo
virlutis su& ( Hebr. 1. 9. 5) : modo iterum pradican-
lem , ubi de Judieis agit : Quorum patres. nostri, ez
quibus est Ühristus secundum carnem , qui est. super
omnia Deus benedictus in. secula. saculorum. Amen.
(Rom. 9. 5).

(a) Ita quoque Nilus. De diversis malignis cogitationibus,
cap. uliimo. coteter.

491 IN ILLUD, IN QUA

λαρδίας χαθαρότητα ' *ai }έγεις ἀνθβωπίνῃ xsyov-
μένος φωνῇ ., Τίς δώσει τῷ «αῷ τούτῳ καρδίαν {
Καὶ τίς ὁ πλεῖόν σου διδούς ; Πλὴὶν εἰ xai σὺ ὡς ἀγαχ-
ϐ)ς οὕτως ἐφθέγξω, 631 ἑ µαχάριος Moo; οὐχ
Ἠχολούθησέ σου τῇ λέξει, ἀλλ ἐχ[ρυξέ σου τὴν ἀδίαν,
ἔδεις: τὴν αὐθεντίαν, ἐγνώρισέ σου τὴν δυναστείαν.
Λέγει τῷ λαῷ iv τῷ Δευτερονομίῳ * Ἔδωκεν ὑμῖν

Κύρ.ς ὁ sóc καρδίαν εἰδέναι, καὶ ὀρθαλμοὺς .

βλέπει», καὶ ὧτα ἀχούειν, ἔωςτῆς ἡμέρας ταύτης.

qv. 'Opdé δτι χαρδίαν, καὶ ὀφθαλμοὺςν καὶ ὧτα,
χαὶ τὰ πάντα ὃ αὐτὸς δίδωσι; lloc οὖν 6 τὰ πάνῖα
διδοὺς ἔλεγε, Τίς δώσει τῷ .Ίαῷ toit καρδίαν
τοιαύτην; [455] πῶς δὲ πάλιν, εἰ μὴ αὐτὸς ἣν ὁ δι-
δοὺς καρδίαν, Deve διὰ τοῦ Ἰεζεχιήλ' Καὶ éxcxáco
ἐξ αὐτῶν thv καρδίαν τὴν «Ίιθίη», καὶ δώσω
αὐτοῖς καρδίαν» σαρχίνη», xal γράψω τὸν vópor
jiov ἐν ταῖς καρδίαὶς αὐτῶν; Ὡσπερ οὖν Excel αὖ-
τὸς ὁ Βεὸς, à δυνάµενος δοῦναί χαρδίαν ἀγαθὴν, λέ-
χει’ Τίς δώσει; ὃὕτως χάὶ ὁ λδνογενὴς τοῦ Πατρὸς,
b» ἐξουσίᾳ fO bo «hv θἰκουμένην, xaX λέγων μετὰ
αὐθεντίας, Εξουόδ(ῶ' ἔχω θεῖλαι τὴν νυχήν µου,
καὶ ἐξουσίαν ἔχω «αθεῖν αὐτὴν, ἀπολρίνεται πά-
λιν τῷ ἀνθρωπίνῳ σχήµατι, ἐκ προσώπου τῆς χατὰ
σάρχα ἀσθενείας λέγων" El δυνωτὸν, παρελθάτω
àz' ἐμοῦ τὸ ποτήριον». Mi τοίνυν συκοφαντεῖτε τὰ
ph λεγόμενα, ἀλλὰ στοιχεῖτε τοῖς χηρυττοµένοις *
μὴ διαθάλλετε τὴν διδασχαλίαν, μὴ χαταλαμδάνοντες
εν ἔννοιαν. Οἶδα πόθεν εἰς διαθολὴν ἐξολ.σθαίνεις -
νῖδα ταῦτα πόθεν πάσχεις. ᾽Ανθρώπινον τὸ πάθος,
βασκανία Ἡ νόσος. Ὥσπερ γὰρ 6 ὀφθαλμὸς, ἐὰν f)
καθαρὸδς, πάντα ὁρθὰ βλέπει καὶ διακρίνει, ἐὰν δὲ
Χαπνὸς ἐπεισέλθῃ, καλλυμήνηται τὰ κάλλη τῖς bete,
f χονιορτὸς ἐμπέσῃη, ἀμθλύνει τὴν ὄψιν, xal οὐ βλέ-
πει χαλῶς, ὡς πρὸ τούτου ἔθλεπεν ὀρθῶς * οὕτως xal
νῦν τῶν ἀγροατῶν ἕχαστος, ἕως καθαρὸν ἔχει πἰ-
ὅτεως ὄμμα, χαθαρὸν ἀγάπης βλέφαρον, ὀρθῶς xol
καθαρῶς ὁρᾷ ' ἐὰν δὲ χαπνὸς βλασφηµίας ἐπεισέλθῃ
τοῖς λεγοµένοις. f| χονιορτὺς βασχανίας τὴν φυχὴν
ὑποδράμῃ, θολοῖ τὴν ὄψιν, καὶ ἀφανίζει τὸ καθαρὸν
τῆς διανοίας, xa ἃ μὴ Ίκουσεν, Έχουσεν, xal ἃ
ἔχουσεν, οὐ καλῶς ἑνόησεν. Ὅθεν προειδυῖα ἡ θεία
T'oagh τὰ προσχάμματὰ Χῶν µελλόντων τῇ διανοίᾳ
προσχόπτειν τοῖς ἱεροῖς γράµµαδι, xal. πού τις τῶν
προφττῶν ἐδόα, μετὰ τὸ πληρῶσαι τὸ Ὀξῖον xf pov ua
Tic cogóc, καὶ σὺν ἠδει ταῦτα; καὶ ἀγ]ρ «ρόνι-
µος, καὶ γγώσεται ταῦτα ; "Οτι εὐθεῖαι οἱ ὁδοὶ Κυ-
ρἱου, δ/χαιοι πορεύσοντὰαι ἐν αὐταῖς. Mà τοίνυν,
ἀδελφὲ, µεθάρπαζε ῥήματα εἰς προσχόμμα-α Yv-
μνὸς ὁ λόγος, γυμνὴ fj ἀλήθειὰ. Οὐχ εἷς, οὗ δεύτερος,
οὐ δέχατος , οὐχ ἑχατοττὸς ὁ ἁχούσας, πλπθός ἐστιν
ἄπειρον 8, πλῆηθος ἀναρίθμητον. Πἐλαγός ἐστιν εὖδε-
θείας ἡ Εκκλησία, οὗ χυµάτων πεπλτρωμένον, ἀλλὰ

5 Hunc ad. sacras conciones concursum auditorum ὧθι-
ὑμὸν, θλίψιν, στενοχωρίαν, Spe memorant Patres.pr:ecipue
oster , eoque de inure cum, Christiano Lupo accipio verba
esterii : Pureo enim, quoniam et ego valde sum !atigutus
δί vos omntno constricli ; seu ex alia versione, constiputione
(aboralis, grece procul dubio σφιγγόµενοι. [n Homiiia Pauil

POTESTATE, ETC.

428
πίστεως Υέμον. O9 ναναχεῖ παρ ἡμῖν τὸ τῆς διὸς-
σχαλίας εχάφος, οὐ τύπτεται, οὐ ταράττεται, οὐ χει-
µάξεται' ἀλλ ὡς εὔδιον λιμένα εἰς τὰς ψυχὰς τῶν
τὸν Κύριον ἀγαπώντων ὁρμίκεται. Αλλά ταῦτα μὲν
εἰς τοσοῦτον. "Exsivo δὲ δεῖ σχοπεῖν, ὅτι οἱ ἅγίοι τοῦ
θεοῦ ὑποπίπτουσι συχοφαντίαις. Τί τὸ θαυμασ.ὸν, cl
ἡμεῖς οἱ εὐτελεῖς, xai ταπεινοὶ, xai τὸ μτδὲν, ὡς el-
πεῖν, ὄντες, συχοφαντούµεθα ; "H οὐχ Ίκουσας πῶς
ὁ Aavtü φησι’ 'Ρῦσαί µε ἁπὸ συκοφαντίας ἀν-
θεώπων; Ἐσυχοφαντήθησαν καὶ οἱ ἅγιοι τοῦ Ῥωτῆ-
ρος ἀπήόότολοι, ὡς ἔλεγε xat ὁ µαχάριος Παῦλος Kal
(η, καθὼς β.1ασφη[μιούμεθα, καὶ καὐώς gací cac
ἡμᾶς «έγειν, ὅτι Ποιήσωμεν τὰ xaxà, tra Σ.16ῃ τὰ
dya0d. Οὐ λυποῦμαι μετὰ τῶν ἁγίων συχοφαντουµε-
vog , εἰ καὶ ἀνάξιός εἰμι τῶν ἁγίων. Ἔχω πάντας
ὑμᾶς χριτὰς, χαὶ πρὸ πάντων ὑμῶν τὸν χοινὸν ἡμῶν
Πατέρα, [454] o5 προλήψει xplvovza, ἀλλ᾽ &vvotq δι-
χάζοντα. Ὀΐδεν ἡμῶν τὰ νοήματα, γνωρίζει καὶ τὰ
(uasa, ὅτι ἐξ αὐτοῦ ἑπαιδεύθημεν ταῦτα. "Avtt-
θάλλοµμεν πρὸς ὑμᾶς, εἰ ἐπέλειπτο b τῶν εἰρημένων,
διορθῶσαι τὰ εἰρημένα ' ἀλλ᾽ οὐχ ὑπελάδετο. El vàp
οὖν δ.ωρθώσατο. οὐ μισῶν, ἀλλὰ ἀγαπῶν " ὃν γὰρ
ἀγαπᾷ Πατὶρ, ἑλέγχει ' ὃν δὲ οὐ διορθοῦται, ἆπθ-
στρέφεται. 'U δὲ θαυμάσιος οὗτος Πατζρ καὶ τὰ xa-
λῶς λεγόμενα ἀποδέχεται, xaX τοῖς ἑσφαλμένοις ἑπ-
άγει τὴν διόρθωσιν.Τοῦτο γὰρ Πατρὸς ἴδιον, ῥραθεύειν
τοῖς χαλῶς λεγομένοις, xal μετὰ πίστεως χηρωττο-
µένοις. ᾿Αρχεϊ τοίνυν ἀντι πάντων fj φΏφος αὑτοῦ,
χαὶ πρὺ αὐτοῦ πάλιν ἡ τοῦ παναγίου θεοῦ. Ἐχώ-
µεθα δὲ τῆς εὑσεθείας , φυλάξωμεν vt» πίστιν ἀσά-
λευτον. Πιστεύετε τῇ ἀλτθείᾳ, xai μὴ ἀντιλέγετε τῇ
ἀλτθείᾳ. Mh παραγράφον τὴν πίστιν, μὴ πολυπρα-
γµόνει τὴν θείαν φύσιν, pit ὑποθάλῃς λογισμοῖς 0vr,-
τοῖς τὴν ἀθάνατον ἀξίαν. Ἐπισφαλῆς ἡ τῶν λογισμῶν
ὁδός * ἀσφαλὶς xai βεθαία fj Evvota τῆς χατὰ τὴν
πίστιν ὁμολογίας. Ἡ ἁἀληθῆς σοφία ἡ πίστις ἑστίν.
"Αχουε τί φησι τὸ θεἶον λόγιον * Κἂν γὰρ 1) εις τέ-
Aetoc ἐν υἱοῖς ἀνὐρώπυων, τῆς παρὰ coU σοφίας

. dx ove mc, εἰς οἱδὲν «Ἰογισθήσεεωι. ΦενΥε τὰ ζητἡ-

µατα, καὶ ul προτίµα τῖς πίστεως τὰ ῥῆματα. Παυ-
λον ἔχε διδάσκαλον, Πἱέτρον ἐπιγράφου χαθηγητήν
τῇ πίστει ἑχείνων ἐκακολούθησον. "Axous Πέτρου λέ-
γοντος * Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς, ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ τοῦ
ζωντος. ᾿Αχολούθει τῷ Παύλῳ, σαφῶς τὸν τοῦ 8:00
Y'ibv ἀνν ανοῦντι, καὶ πῆ μὲν λέγονῖι, ὅτι "EAdAncer
ἡμῖν ὁ θεὸς £v Yio, δι οὗ καὶ τοὺς αἰῶνας ἐποίησε "
ὃς ὧν ἁταύγασμα τῆς δέξης, xai χαρακτὴρ της
ὑποστάσεωςι gépur τε tà πάντα τῷ Aóyo τῆς δυ-
váj&uc αὑτοῦ * Tr, δὲ πάλιν κηρύττοντι, Ev τῷ περὶ
Ἰουδαίων * "v οἱ aatépec ἡμῶν, ἐξ ὧν ὁ Χριστὸς
χατὰ σάρχα. à ὢν ἐπὶ πάνζων θεὸς εὐ.ἰογητὸς εἰς
τοὺς aiovac tor αἰώνων. ᾽Αμή».

Emiseni : Στενοχωρίὰ τῶν ἡμετέρων ἀλε)γῶν ἔξωσεν ἡμᾶς
τῶν σχαµµάτων’ cui adsonat. Gregorius Nyssenus Oratio-
nibus in 40. martyres. Cousuli quuque. velim Sozomenum
lib. 8, cap. 5, οἱ Vitam Clirysostomi per ÀÁnonymum. n. 86.
CotELER.

b Coteler. conj. ἐπείληπτο.

429 SEVERIAM $30

MONITUM

»»

[499] In Yaticano Codice num. 1500, inque aliis Cedicibus hx» conciones Joannis Chrysostomi nomine com-
parent; id curantibus librariis, ut qu:vstua causa quanto plura possent Chrysostomi nomine iuscriberent.
At esse Severiani episcopi Gabalorum constat : idque luculenter declarat Cosmas A£gyptius in Topograpbia
eua Christiana a nobis edita anno 1706, ubi p. 330, postquam Theophili Alexandrini aliquot loca ez
Epistolis festalibus attulerat, ad Severianum Gabalorum transit, quem Theophili συμμύστην vocat : xal
τοῦτον δὲ παραδραµόντες, bri τὸν κατ ἐχεῖνο χαιροῦ συμμύστην τὸν τῆς Γαθάλων ἐπίσχοπον Σευτριανὸν,
τέταρτον, µετέλθωμεν. Verum hoc dimisso (Theophilo) ad alium ipsi &qualem εἰ symmystam, Gabalorum
scilicet episcopum Severianum, quartum numero, transeamus. llinc multa longaque fragmenta hujus operis
ad verbum rcfert, quae nos suis locis contulimus cum textu nostro. ltaque orationes Severiani sine dulko
sunt. De his audiendus Savilius in notis p. 871, ubi de quibusdam orationibus ab se cum Chrysostomi
operibus editis agens sic ait : « Hasce novein orationes sequentes ideo adjeci, quia in bibliothecis passim
reperiantur sub nomine Chrysostomi, cum (tamen ipsius non sint; eJ in aliis correctioribus libris aliis
auctoribus, idque vere, adscribantur. De his sex orationibus alia etiam ratio fuit, quod nonabs re putarem
exstare publice monumentum eloquentiz ferrez illius z:etatis, quze tamen cum nostro aureo flumine judicie
aurium ejus seculi comparanda videretur. Nota enim Joannis nostri et Severiani rivalitas ex bistoria
ecclesiastica, nota Impceratrieis Eudoxixs pro Severiano contra Joannem studia. »

IN MUNDI CREATIONEM.

ORATIO PRIMA.

Elc τὴν apotnv ἡμέρα» τῆς κποσµοποιας «.

α’. [426] Πᾶσα εὐσεθείας ὑπόθεσις τῶν ψυχῶν ἐστι
τῶν ἡμετέρων διόρθωσις. Πρὺς ταύτην γὰρ τὴν τῶν
Ψυχῶν ἡμῶν σωτηρἰαν ὁρᾷ πάντα τὰ τῆς εὐσεθείας
παιδεύµατα. Ταύτην γοῦν xaló τοῦ Θεοῦ πραγµα-
τεύεται λόγως, ταύτην ὁ Μωῦσέως ὑποτίθεται νόμος,
ταύτην χηρύττουσιν αἱ νοεραὶ τῶν προφητῶν γλῶσσαι,
ὑπὲρ ταύτης ἁσιγήτοις στόµασι βοῶσιν οἱ ἁπόστολοι.
Πάντα γὰρ ὑπὲρ ἡμῶν καὶ δι ἡμᾶς, ἵνα πρὸς διὀρ-
θωσιν δραµόντα τὰ ἡμέτερα τῆς εὐσεθείας χαταξιω-
67. Πᾶσα μὲν οὖν βίθλος ἁγία ἀφορμὴν ἔχει τὴν ἡμε-
τέραν σωτηρίαν, ὡς ἔφθην εἰπών. Αὕτη δὲ ἡ τῆς δη-
µιουργίας βίδλος, ἀρχὴ xa πηγη χαὶ δύναµίς ἔστι
πάντων τῶν ἐν νόµῳ xat προφήταις. Καὶ ὥσπερ οἵ-
xov οὐχ οἷόν τε στῆναι, θεµελίου μὴ. ὑποχειμένου,
οὕτως οὐδὲ τὰ τῆς δημιουργίας χάλλη λάμψαι, μὴ
τῆς δημιουργίας τὴν ἀρχὴν ἀπολαθούσης. Οἶδα μὲν
οὖν, ὅτι πολλοὶ τῶν ἁγίων Πατέρων ναθῆκαν εἰς τὸν

* ]n cod. Vatic. num. 560: τοῦ αὐτοῦ (supple Χρυσο-
στόμον) εἰς τὴν πρώτην ἡμέραν τῆς κοσµοποιίας. Savillus
totun litulum sic concinnavit : Σεθηριανοῦ ἐπισχόπον Γα-
6άλων εἰς τὴν κοσµοποιίαν λόγοι EE, Ἀρνσοστόμῳ δὲ Ev τισιν
ἀντιγράφοις ἐπιγραφόμενοι.

τῆς δημιουργίας λόγον, πολλὰ xal μεγάλα xal ἕνόοςα

«εἱρηχότες, ὡς ἡ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐπεμέτρησς

χάρις. Καὶ πολλῶν xoi μεγάλων xai θαυμαστῶν
προειρηµένων, οὐδὲν κωλύει xol τὰ παρ᾽ ἡμῶν en-
θῆναι, ὡς ἂν ἡ τοῦ ἁγίου Πνεύματος χορηγήσῃ χάρις.
ὝὭσπερ γὰρ οἱ mpb ἡμῶν οὐχ ἐνεποδίσθησαν ὑπὸ τῶν
πρὸ αὐτῶν, οὕτως οὐδὲ ἡμεῖς ὑπὸ τῶν πρὸ της ἥμε-
τέρας γενεᾶς. Καὶ γὰρ χἀχείνοις xai ἡμῖν xal τοῖς
πρὸ ἐκείνων µία ἑστὶν ἢ χάρις ἡ χορηγοῦσα τοῦ ἁγίου
Πνεύματος τὴν δύναμιν. Πάντα γὰρ, φηαὶν, ἐνεργεῖ
fv καὶ τὸ αὐτὸ Ινεῦμα, διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάστῳ
καθὼς βού.Ίεται. Οὐ τοίνυν τὰ παρὰ τῶν Πατέρων
ἐχθάλλεται, ἀλλὰ τὰ παρ ἡμῶν παρατίθεται. Κάν
μεγάλα τὰ nap! αὐτῶν, μικρὰ δὲ τὰ ἡμέτερα, ἀλλὰ
συνοικοδομεῖται ἐχείνοις. Ὥσπερ γὰρ λίθον μέγαν

. κύδου τάξιν φέροντα, ἓν οἰχοδομῇ παγέντα, xaX Ἶρέ-

μα σαλευόµενον, μιχρὺς ὑποθληθεὶς λίθος στηρίξει’
οὕτω xal τὰ ὑπὸ τῶν Πατέρων εἰρημένα, μικρῖς
προσθήχας δεχόµενα, μείζονα τὴν οἰχοδομὴν τῆς Ἐκ-
χλησίας ἀπεργάζεται. Παραχαλῶ δὲ τὴν ὑύμετέραν
ἀγάπην, ταῖς ἐννοίαις τῶν λεγομένων προσέχειν' μὴ
εἰ ξέναι εἰσὶν ἀλλ εἰ ἀληθεῖς ὑπάρχουσιν. Οὔτε γὰρ

420 DE MUNDI CRRATIONE (RATIO I. ASO

AD SEX HOMILIAS SEVERIANI DE MUNDI CREATIONE.

Quam vocat Savilius eloquentiam ferream, ego certe φλυαρίαν dixerim, et loquacitatem ; nam ubi faccm-
diam vult exhibere, ibi futilia loquitur : rerum naturalium perquisitionem plerumque aggreditur, et ad
nauseam usque explorat, suoque more, nimirum inepte, edisserit : auditores autem ea de causa conque-
stos objurgat acriter; ita de mundo, quenr rotundum esse negat, de igne, de aqua, plus quam satis esset
agit, In rebus seriis aliquando nugatur, ut cum inde probat Adamum habuisse spiritum prophetiz
quod dixerit, Hoc nunc os ex ossibus meis, eic. Nem quomodo, inquit, scire poterat se ossa habere,
qui ossa suá nunquam viderat, nisi spiritum prophetiae habuisset? Hzc in oratione quinta. Tolerabilius
fortasse est, etsi parwi pretii, id quod in eadem orntione ait : ideo AAAM nomen impositum esse primo
homini, quia hoc nomine quatuor climata per primas literas desiguantur : a, ἀνατολὴ, 6, δύσις, a. ἄρχλος,
μ, µεσηµθρία, oriens, occidens, septentrio, meridies, non advertens hoc nomen Hebraice vel Chaldoico
impositum Adamo fuisse, quibus linguis ista climatum significatio per primas lileras non indicatur,
atque adeo casu, non^consilio, factum ut in Graco nomine quatuor climatum prime literz depre-
henderentur.

Habitse eunt hz orationes ín Quadragesima, ut non semel in prima innuit Severianus. ITarum inter-

pretationem Latinam novam paravimus.

,

SEVERIANI,

GABALORUM EPISCOPI (2,

IN MUNDI CREATIONEM,

ORATIO PRIMA.
— d oe-—

]n primum diem cteationis mundi.

4. Scripture sacre dignitas wtilitasque. Exxordio mo-
Mestiam spirante animos audientium sibi conciliat orator
Woster. — Quodvis pietatis argumentum , animarum
nostrarum emendatio est. Ad hanc. enim animarum
salutem omnia pietatis instituta respiciunt. Hanc. et
Dei sermo operatur, hanc et Moysis lex insinuat, hanc
praedicant epirituales ill: prophetarum lingue : {η-
cessabili voce pro liac clamant apostoli. Oninia siqui-
dem pro nobis, et propter nos : ut dum nostra ad
emendationem properan!, pietatem nos assequamur.
Omnis itaque sanctus liber salutis nostrze causa scri-
ptus est, ut modo dicebam. Hic porro creationis li-
ber , origo , fons et virtus est eorum omnium , qux

(α) In Codice Vaticano num. 660 : ejusdem (supple Chry-
sastomi : nai Chrysostomi sunt ea qu:e. praecedunt). Tufra
Bari totum titulum, sic concinnavit : Severtani, Episcopi

án wundi creationem sermones sex, qui, in qui-
busdam exemplaribus , Chrysostomo adscribuntur. Combe-
Tisius , qui vno savilio est usus ( repetens ris sermones
hos sex ip Biblioecae Grecorum patrum Auctario. noris-
simo. Tou. 1, p. 911, sqq., Paris. 1672, fol.), hec postrema
dc too Lacuit.

-

inlege et in prophetis scripta sunt. Ac quemadmo-
dum non potest domus sine fundamento s!are , sie
Bec varia creaturarum pulchritudo splendescerc , nisi
ereatio ipsa initium habuerit. Scio multos ex sanctis
patribus de creatione verba feciese, muMaque et egre-
gis dixisse, ut Spiritus grati: mensura ipsis collata
tulit. Licet autem multa, eximia οἱ mirabilia dicta
fuerint, nihi] vetat quominus ct nostra dicamus,
proui Spiritus gratia subministraverit. Quemadmo-
dum enim eos qui ante nos fuere non cohibuere ve-
teruni scripta, sic nec illi qui nos przcesserunt , nos
arcehunt ab instituto. Si quidem et illis ct nobis et
antiquioribus una es: gratia qux Spiritus eancti virtu-
lem suppeditet. Ümnia enim, inquit, operetur unus et
idem Spiritus, dividens singulis prout vuli (1. Cor. 12.
41). Non ergo ca quie a patribus dicta suut eliminan-
tur, sed nostra illis apponuntur. Quamvis magua sunt
torum dicta, nostra autem exigua, h»c tamen in
eamdem süructuram aptanjur. Ut enim lapidem ma»
gnum in cubi formam aptatum, in structuram admo-
&uin, et. paulum nulantem , subjectus firmat exiguus

—-—

EM
lapis : sic ea qua a Patribus dicta snnt, exiguis acces-
sionibus majus Ecclesi. :edifieium constituunt. Pre-
cor autem caritatein vestram , ut. dictorum sententiis
aitendatis ; non an novas sint, sed an verz. Nou enim
quod usu tritum est, semper verum ; neque quod no-
vum, ideo falsum : sed seinper exploratur an ea quie
dicuntur vera sint, an falsa. Rogo autem ne quis , ut
8imicus ad graliam sine exainine sermonem excipiat ,
ncve ut inimicus illa quasi perezriua respuat, sed vi-
deat ubique num veritas dictis palmam tribuat.

Q. Genesis auctor Moyses et Spiritu sancto revelaute.
Duplex Moysis scopus. Cur invisibilium creationem ta-
cuit. — In principio, inquit , fecit Deus calum εί ter-
ram (Gen. 1. 1). lic bistoria Moysis legislatoris opus
est, et Spiritus sancti revelatio. Continet autem crva-
tionem Dei virtute factam, per propheticam vero gra-
tiam Moysi revelatam. Non enim hzc Moyses ut hi-
storiographus dixit, sed ut propheta. Illa quippe dixit
qui non viderat, et illa narravit quorum spectator
non fuerat. Ut eiim pridem tria esse propheti: gc-
nera esse diximus, primum verbo , secundum opere,
tertium opere et serimoue : sic et tres jam prophetis
partes constituimus : prophetiam de przsentibus,
prophetiam de futuris, et prophetiam de praeteritis.
Exempli causa. non aderat lsaias propheta iis quz
sub Moyse gesta sunt : sed. quia spiritus Meysis erat
in iiio, qui ea ipsi revelaret, id prophetia erat. Est
item prophetia etiam de prazsentibus ; ut si quis co-
ram proplieta aliquid in animo versans , occultum ei
esse velit, ct propheta ipsum arguat, ut Eliseus erga
Giezi fecit, futura prienintians et occulta. revelans,
Moyses quie pr:eterita erant aperuit : alii quz futura.
lta igitur est huic histori:e attendendum, won ut nar«
rationi, sed ut histori:e verz;, qux per Spiritum san-
ctum prolata sit. Quis porro est prophete scopus?
Duo Moyses in proposito habet, et doctriaam edere,
et leges sancire. Legislator enim cum sit , non tamen
4 legibus incepit, sed a creatione. Cur. autem primo
voluit Deum ostendere Creatorem et Dominum uni-
versi ? Ut Deus esse demonstraretur, qui ucn alienis,
sed suis legein poneret. Nisi enim prius ostendisset
eum mundi Conditorem, non fide dignus habitus
fuisset mundi Legislator. Nam alienis legem dare,
violentam ; suos autem instituere, consentaneum est.
Quemodmodum Joannes evangelista non prius leges a
Christo latas posuit, quam ejus dominatum dixisset
his verbis : /n principio erat Verbum, et. Verbum erat
epud Deum , et Deus crat Verbum. Omnia per ipsum
[ιεία suut , et sine ipso factum est nihil quod factum
est. In ipso vita erat, et vita erat [ux hominum. 1n pro-
pria venit, et sui eum non receperunt (Joan. 1. 1. 5.
4. 14). Cum dixisset eum Opificem et Creatorem,
tinc inducit illum doctorem et Legislatorem universi.
Rursum alius Moysis scopus. Cur beatus Moyses 68:
Juin memoravit, terram, mare , aqua$ et ca que ex
illis sunt, angelorum autem , archangelorum , Sera-
phim et Cherubim nullam mentionem fecit ? Quia
nimirum legislationem ad temporis illius conditionem

SEVERIANI

A

nempe qui ex /Egypto egressi. erant , qui ZEgyptia-
cum errorem, solem , lunam, stellas, fluvios, fontes,
aquas didicerant. Invisibilium ergo creatione relicta ,
de visibilibus verba facit, ut persuaderet eis qui lice
adorabaut, ut ne illa deos esse putarent, sed opera
Dei. Non necesse namque crat , at illis angelorum et
archangelorum notitiam daret, ne rursum illorum
aegritudinem aleret. Nam si, etiamsi non viderent, an-
gelos tamen esse dixerunt, multo magis, si audissent
angelos aut. archangelos , putassent illos esse deos.
Sed clum memorat, terram , montes, aquas, et
omuia qu;e ex illis sunt ; ut visibilibus invisibilem iu-
terpretetur, et ex operibus Opiflicem prodat. Sic ergo
etiam tres pueri Dabylone fccerunt. Quia enim apud
gentem illam versabantur Deo inimicam : nec erit
Dei eognitio, sed idola colebantur, in fornace cum
essent , dicebant : Benedicite , omnia opera Domini,
Domino (Dun. 5. 97). Cur non dicebant, Angeli, celi,
terra, ignis, aqua, frigus, mstus, οἱ similia, sed crca-
tionem sigillatim enumerant ? Ut. creatura. omnem
abluerent, et totum opificium mundarent , nullaraque
relinquerent. impietatis scintillam. Quemadmodum
etiam hoc loco Moyses ut omnem JE;yptiacum erro-
rem a Judzis eliminaret , cxclum et terram ut creata
memorat , ut hec. faeta 6:56 ostenderet , et Opificem
declararet. 1n principio creavit Deus celum et terram.

9. Verba Moysis, in princlpio erat, cum verbis
Joannis,in principio fecit, comparantur. Arianos et Ano-
maos redarguit. Duo Testamenta uno Patreorta. — Hic
mihi animum adhibe, Ego miror quomodo Joannes et
Moyses idem principium habeant, Nam hic dicit : 7n
principio creavit ; ille vero ait: In principio erat. Ve-
rum et ille utiliter, et hic proprie. Ubi namque crea-
lio erat, dixit Moyses, Fecit ; ubi vero Creator, posuit
evangelista, Erat. Multum autem est. discriminis et
intervalli inter illud, Fecit ; et illud, Erat : illud enim
cum ante non esset, factum est : liic vero semper
erat. In principio fecit, et, In principio erat. Dei est
esse , creaturam vero fieri, ut et evangelista dislin-
guit. Nam de Servatore ait : In principioerat Verbum,
et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Iloc
erat in principio. 1n ipso vita erat, et vita erat lux ho-
minum. Sexics dixit, Erat, ut explicaret ejus exsisten-
tim. De famulo autem , postquam. przedicav.t. eum
qui erat, et venit ad servum Joannem, dixit : Facius
est homo. Deus erat, homo autem factus est. Quod si
de Servatore. dicere audeant : Servator etiam factus
est, uihil differret a terra. Animuin adhibe , qu:eso :
si dicat hiereticus : Cliristus factus erat, non erat an-
tequam fieret, quid ergo plus habebit, quam terra Ἱ
Nam de terra quoque ait Moyses : Terra autem erat.
Si igitur illud : 1n principio erat, de creatione intelli-
gunt, non de xterna natura ; niliil plus habet, quant
terra. Et Deus Verbum erat, οἱ terra erat : sed ille
quidem in principio erat, non faetus semper exsistens:
terra vero facta erat. Non enim prius dixit legisla-
tor, Terra erat, donec diccret : In principio fecit Deus
colum el terram; primum dixit, Fecit, postea vero ,

aptabat. Noverat enim quibuscum loqueretur, cum 1 e Erat. Scimus certe , frawes , has subtiles quz:stiones

434

φὺ iv συνηθεἰα πάντως ἀλτθὲς, οὔτε τὸ ξένον φευδές᾽
ἀλλὰ πανταχοῦ ζητεῖται εἰ ἀλήθεια ἢ ψεῦδος τὰ λε-
γόμενα. ᾽Αξιῶ δὲ µήτε ὡς φίλον τινὰ χαρίσασθαι
ἀνεξετάστως δεχόµενον τοὺς λόγους, µήτε ὡς ἐχθρὸν
ξενίζοντα ἐχθάλλειν τὸν λόγον ἀλλ' ὁρᾷν πανταχού
457] εἰ ἀλήθειά ἐστιν ἡ τοῖς λεγομένοις βραθεύουσα.

p'. Ἑν ἀρχῇ, φησὶν, ἐποίησεν ὁ θεὸς ccv οὔρα-
vór xal τὴν γῆν. Ἡ ἱστορἰααὔτη ἐστὶ μὲν Μωῦσέως
φοῦ νοµοθέτου σύγγραμμα, xat Πνεύματος &yluo
ἀποχάλυγις' περιέχει δὲ δηµιουργίαν δυνάμει μὲν
θεοῦ γεναµένην, προρητικῇ δὲ χάριτι Μωῦσεῖ ἀπο-
χαλυφθεῖσαν. UU. γὰρ εἶπεν ταῦτα Μωῦσῆς ὡς ἵστο-
ριογράφος, ἀλλ ὡς προφήτης. Εἶπε γὰρ & μὴ εἶδε,
xai διγγήσατο ὧν θεατῆς οὐχ ἐγένετο. Ὥσπερ Υὰρ
«pla εἴδη προφητείας εἰρήχαμεν πάλαι, ὅτι πρῶτον
pi? εἶδος προφητείας τὸ εἰπεῖν, δεύτερον δὲ τὸ δι᾽
ἔργου, τρίτον τὸ δι’ Epyou xal λόγου: οὕτω xaX ἑνταὺ-
θα τρία µέρη προφητείας προφητεία περὶ τῶν Ev-
εστώτων, προφητεία περὶ τῶν μελλόντων, προφητεία
περὶ τῶν παρελθόντων. Οἴον, οὗ παρΏν προφήτης,
φέρε εἰπεῖν Ἡσαῖας, τοῖς ἐπὶ Μωῦσέως γενομένοις"
ἁλλ' ἐπειδὴ τὸ πνεῦμα Μωῦσέως ἣν tv αὐτῷ, ἀποχα-
λύπτον αὐτῷ τὰ Ὑενόμενα, προφητεία Tv. Ἔστι δὲ
αὖθις προφητεία xal ἐπὶ τῶν παρόντων ὡς ἑάν τις
καὶ ἐπὶ τοῦ ξροφήτου ἑστὼς θέλῃ κρύγαι τι ἓν τῇ
διανο!ᾳ, καὶ ὁ προφήτης ἐλέγχῃ αὐτὸν, ὡς ὁ Ἐλισ-
σας τὸν Γιεζὶ, τὰ μέλλοντα προσημαίΐνων xal τὰ
χεχρυμμένα δειχνύων. Μωῦσῆς εἶπε τὰ προγεγονότα,
ἄλλοι τὰ μέλλοντα. Οὕτως οὖν δεῖ προσέγειν c9
ἑστορίᾳ ταύτῃ, οὐχ ὡς διηγήµατι, ἀλλ ὡς προφητείᾳ
ἀλτθινῆ ἐκ Πνεύματος ἁγίου λελαλημένῃ. Tig δὲ ὁ
σχοπὺς τῷ 100175 ; Δύο πρόχεινται Μωῦσεῖ ποιῆσαι,
καὶ διδασχαλίἰαν ἐχθέσθαι, χαὶ νοµοθεσίαν ὑποτυπῶ-
σαι. Νομοθέτης γὰρ ὢν, o9 πρῶτον ἤρξατο τῆς νοµο-
θεσία-͵, ἀλλὰ τῆς δημιουργίας. Διατί δὲ πρῶτον 1θέ-
λησε δεῖξαι τὸν Θεὸν δημιουργὸν τοῦ παντὺς καὶ As-
σπότην» "Iva δειχθῇ θεό." οὐκ ἀλλοτρίοις νομοθετῶν,
ἀλλὰ τοῖς ἰδίοις. Ei μὴ γὰρ πρῶτον ἔδειξεν αὐτὸν
δύμιουργὸν τοῦ χόσµου, οὐχ ἂν ἀξιόπιστο; ἐδείχθη
νομοθέτης τοῦ κόσμον. Τὸ Υὰρ ἁλλοτρίοις νομοθετεῖν,
Bias «b δὲ τοὺς ἰδίους παιδεύειν, ἀχολουθίας. Καὶ
ὥσπερ Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστῆς οὐ πρῶτον ἔταξε τοῦ
Χριστοῦ τὴν νοµοθεσί2ν, ἕως εἶπεν αὐτοῦ τὴν δξσπο-
τείαν͵ ειπών' Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λό]ος, xal ὁ Λόγος
ἦν πρὸς τὸν θεὺν, καὶ θεὸς ἦν ὁ Λόγος. Πάντα δι)
αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὑτοῦ ἐγένετο οὐδὲ £v,
ὃ γέγννεν. "Ey αὐτῷ ζωὴ cv, καὶ ἡ ζωὴ ἦν τὸ ρῶς
τῶν ἀνθρώπων, Εἰς τὰ ἴδια 106, καὶ οἱ ἴδιοι αὖ -
τὸν οὗ παρἐ.Ίαδον. Ὅτε εἶπεν αὐτὸν Ποιητῆν xai
Δη;ιονργὸν, τότε εἰσάγει αὑτὸν διδάσχαλον xa νοµο-

θέτην τοῦ παντός. Πάλιν ἄλλος σχοπὺς Μωῦσέως '

Διατί ὁ µαχάριος Μωῦσῆς οὐρανοῦ μὲν ἐμνημόνευσε,
xaY γῆς xoi θαλάσσης xai ὑδάτων, χαὶ τῶν ἐξ αὐτῶν,
ἀγγέλων 65 3 ἀρχαγγέλων, f Σεραφεὶῃ, ἡ Χερουθεὶμ
οὐχ ἐμνημόνευσεν; Ἐπειδὴ χα. την νοµυθεσίαν πρὸς
τοὺς τότε χαιροὺς fjopgossv. "δει γὰρ οἷς διελέγετο,
τοῖ: ἐξελθοῦσιν Ex της Αἰγύπτου, τοῖς τὸν Αἰγυπτια-
χὴν πλάνη» μαθοῦσιν, Ίλιον καὶ σελήνην xat ἄστρα,
α.ταμοὺς xai πηγὰς xai ὕδατα. Κατέλιπεν οὖν τὴν
τῶν ἀοράτων δηµιονργίαν, xal χενοῖ τὸν λόγον ἐπὶ τὰ
[458] ὁ;ώμενα, ἵνα πείσῃ τοὺς τούτοις προσχυνοῦν-
τας μὴ νοµίνειν αὐτὰ θεοὺς, ἀλλ ἔργα θεοῦ. Καὶ γὰρ
οὐχ ἣν ἀναγχαῖον τότε δεῖξαι ἐχείνοις περὶ ἀγγέλων
X2! ἀρχαγγέλων, ἵνα μΏ πάλιν θρὲνη αὐτῶν τῶν νό»

ΡΕ MUNDI CREA FIONE ORATIO |.

433
σον. El γὰρ μὴ βλέποντες ἀγγέλους εἶταν 5, πολλῷ
μᾶλλον, εἰ ἤχουσαν ἀγγέλους ἡ ἀρχαγγέλους, ἑνόμι.
σαν ἐχείνους θεοὺς εἶναι. Αλλά μντμανεύει οὐρανοῦ
xaX γῆς, ὀρέων xaX ὑδάτων, xa xtv ἐξ αὐτῶν πάντων,
ἵνα ἀπὸ τῶν ὁρωμένων ἑρμηνεύσῃ τὸν ἀόρατον, xat
ἀπὸ τῶν ἔργων δείξη τὸν τεχνίττην. Οὕτως οὖν xa οἱ
τρεῖς παῖδες ἓν Βαθυλῶνι ἐποίησαν. Ἐπειδὴ γὰρ iv
τῷ ἔθνει ἦσαν ἐχείνῳ τῷ θεοµάχῳ, xal οὐκ fv θεοῦ
γνῶσις, ἀλλ εἴδωλα προσεχυνεῖτο, &v τῇ χαμίνῳ ὃν-
τες λέγουσιν' Εὐάογεῖτε, πάντα τὰ ἔργα Κυρίου,
τὸν Κύριον. Διατί οὐκ εἶπον, "ΑΥΥελο:, obpavot, f,
πῦρ, ὕδωρ, φῦχος, χαῦμα, καὶ ὅσα τοιαῦτα, ἀλλὰ
τὴν δηµιουργίαν ἀριθμοῦσι κατὰ µέρος; "Ίνα ὅλιν
πλύνωσι τὴν χτίσιν, χαὶ ὅλην χαθαρίσωσι τὴν δη-
μιουργίαν, xaX µηδένα χαταλ[ε]ίπωσι σπινθῆρα τῆς
ἀσεθείας. Ὥσπερ xaX ἐνταῦθα Μωῦσῆς θελἠσας τῶν
Ἰουδαίων τὴν Αἰγυπτιακὴν ἀπελάσαι πλάνην, uvn-
μονεύει xal οὐρανοῦ xal γῆς ὡς γενοµένων, ἵνα δείξη
τὰ πεποιηµένα, xal μνημονεύσῃ τὸν πεποιηχότα
'Ev ἀρχῇ ἑποίησεγ ὁ θεὸς τὸν οὐρανὺν καὶ τὴν
γην.
Υ’. Ὡδέ µοι τὸν νοῦν. Ἐγὼ ἠαυμάζω πῶς Ἰωάννης
xai Μωῦσῆς τὸ αὐτὸ προοίµιον ἔσχον. Καὶ γὰρ οὗτος
λέγει. "Ev ἀρχῇ ἐποίησε' κἀχεῖνος λέγει’ Ἐν ἀρχῇ
ἦν. ᾽Αλλὰ κἀκεῖνος χρησίµως, xai οὗτος χυρίως.
"Ὅπου μὲν γὰρ δηµιουργία, ἔταξε Μωῦσης τὸν
Εποίησεν - ὅπου δὲ δημιουργὸς, ἔταξε τὸ, "Hr, ὁ
εὐαγγελιστής, Πολὺ δὲ τὸ µέσον τοῦ, Ἑποίησε, καὶ
τοῦ, "Hr * τὸ μὲν γὰρ ἐγένετο, μὴ ὃν, ὁ δὲ ἣν ἀεὶ ὤν.
Ἕν ἀρχῇ ἐποίησε' καὶ, Εν ἀρχῇ ἦν. Θεου τὸ εἷν
ναι, χτισµάτων δὲ τὸ γίνεσθαι, ὥσπερ xat ὁ εὔαγγε-
λιστὴς µερίσει. Περὶ μὲν γὰρ τοῦ Σωτῆρος λέγει" ΕΝ»
ἀρχῇ ἦν d Λόγυς, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Geóv,
καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος. Οὗτος ἦν év ἀρχῃ. Ἐν ab-
τῷ ζωὴ ἦν, xal ἡ ζωὴ ἦν có goc τῶν ἀγθρώπων.
'E&áxig b λέγει τὸ, "Hy, ἵνα ἑρμηνεύσῃ τὸ Ov. Περὶ
δὲ τοῦ οἰκέτου, ὅτε ἐχήρυξε «by ὄντα, χαὶ Ίλθεν εἰς τὸν
δοῦλον τὸν Ἰωάννην, λέγει. ᾿Εγένετο ἄνθρωπος.
θεὸς ἦν, ἄνθρωπος δὲ ἐγένετο. El δὲ xal περὶ τοῦ Σων
τῆρος τολμῶσι λέγειν, ὅτι καὶ ὁ Σωτῆρ Yevópevo; ἣν,
οὐδὲν διαφέρει τῆς γης. Πρόσεχε, παρακαλώ ᾿Εὰν
εἴπῃ ὁ αἱρετιχὸς, ὅτι Χριστὺς γενόμενος ἂν, πρὶν ve-
νέσθαι οὐκ ὃν, τί πλέον ἔχει τῆς γῆς; Καὶ γὰρ περὶ
τῆς γῆς εἶπε Μωῦσης * ᾿Η δὲ γῆ ἦν. El οὖν τὸ, Ἐν
ἀρχῇ ἦν, εἰς ποίησιν λαμθάνουσι, xat οὗ κατὰ τὴν
ἀῑδιον φύσ;», οὐδὲν πλέον ἔχει τῆς ry. Kat ὁ 865
Λόγος ἦν, καὶ ἡ γῆ Ἶν ἀλλ Excel * μὲν &v ἀρχῇ fv, μὴ
γενόμενος, ἀεὶ ὤν * ἡ δὲ yr) γενοµένη ἣν. Οὐ γὰρ cine
πρῶτον ὁνομοθέτης, Ἡ δὲ γῆ ἦν, ἕως ὅτε εἶπεν, [499]
Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν d θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν
γῆν πρῶτον τὸ, Εποίησε, xai τότε τὸ, Ἡ». Οἵ-
ὅαμεν οὖν, ἀδελφοὶ, ὅτι τὰ λεπτἁ ταῦτα ζητήματα
δυσχερῇ φαίνεται ταῖς τῶν πολλῶν διανοίαις. ᾽Αλιὰ
δεῖ ἐν ἡμέρᾳ νηστείας νηφούσαις μᾶλλον ταῖς φυχαῖς
περὶ τῶν βαθυτέρων νοημάτων διαλέγεσθαι. "Er ἀρ-
Xü ἦν" καὶ, Ἐν ἀρχῇ ἐποίησε' διὰ τοῦτο τὸ πρνοί-
µιον ἴσον εἶπον d, "Ev ἀρχῇ, καὶ Ἐν ἀρχῇ, ἵνα δειχθῇ

α Sic Vatiranus. ἱη Savil. εἶπαν deest, quod hic. tamen
necessarium, ut ipse subodoralus est. Infra pro ὀρέων
Combefis. legit ἀέρων. E! duabus ante y^ lineis idem pro
μνημονιώση label ἑρμηνεύσφ.

b [llud ἑξάκις deest. in Savil.et ig Comhefis. Sed ju Va-
ticano legilur recie; nam 7v sexies im primis qualuor
Jeannis versibus legi:ur.

2 (.'ombelis. ἐχεῖνρς,

4 Vatic. ἴσον tjzsty. Savil. ἴσων cixov, melius, υἱ vidojur,

455
µία ῥίζα τῆς εὐσεθείας, ἡ x&x:lvov παιδεύσασα τὸν
νοµοθέτην, καὶ τοῦτον φωτίσασα τὸν θεολόγου. ᾿Αδελ-
qai γὰρ αἱ 690 Διαθῆχα:, ἐξ ἑνὸς Πατρὺς τεθεῖσαι *
διὰ τοῦτο xal συµφώνως τὸν λόγον προφέρονσι * Gys-
&y γὰρ ἡ αὐτὴ εἰχὼν καὶ ὁμοιύτης ὑπάρχει, Καὶ üs-
περ Ev ἁδελφαῖς ἓᾷ ἑνὸς πατρὸς Υεγεννηµέναις, Ώρόσ-
εστι τής ὁμοιότητος τὰ ἱδιώματα. οὕτως ἐπειδὴ αἱ
$00 Διαθήχαι ἐξ ivo; Πατρὺὸς ἐγεννήθησαν, πολλὴν
ἔχουαι τὴν ἐμφέρειαν. ᾽Αμέλει καὶ ἐν τῇ Παλα:ᾷ Διὰ-
θήχῃ προηγεῖται νόµας, xat ἀχολουθοῦσι προφΏηται,
xai £v τῇ νέᾳ χάριτι προηγεῖται τὸ Εὐαγγέλιον, xal
ἀχολουθοῦσιν ἁπόστολοι. Ἐκεῖ δώδεχα προφῆται, Exa-
στος * τῶν δώδεχα ' δώδεχα οἱ περὶ Ὠσηέ * τέσσαρες,
Ἠσαῖας, Ἱερεμίας, Ἰεζεχιὴλ, Δανιήλ. "Ev τῇ Νέα
δώδεχα ἁπόστολοι, χαὶ τέσσαρες εὐαγγελισταί. Ἐκεῖ
πάλιν πρώτη χκλῆσις θεού ἀπὸ ἀδελφῶν fipzato * ἔλαδε
Υὰρ τὸν Μωῦσῆην χαὶ τὸν ᾽Ααρὼν πρώτους xfipuxas*
xai ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ πρώτην χλῆσιν ποιεῖται ΙἹέτρον
xai Ανλρέου. Κάκεῖ μὲν ἁπλῆ χάρις, ὧδε δὲ διπλά
σιον. "Exsi γὰρ 600 ἀδελφοὶ ἐχλήθησαν Μωῦσῆς xal
'Aaptov* ὀνταῦθα δὲ διπλή δυὰς ἀδελφῶν, Πέτρος xal
Ανδρέας, Ἰάχωθος xaX Ἰωάννης, Ἐπειδὴ ἠθέλησεν ὁ
Σωτὴρ τὴν χατὰ τὸ ἅγιον Πνεῦμα ἀγάπην ἐντυπῶσαι
ἡμῖν, καὶ ἁδελφοὺς ποιῆσαι τῇ διαθέσει xal τῷ πνεύ-
ματι, ἔλαθε θεµέλιον ctv φύσιν, xal προσέπτξε τὰ
τῆς φύσεως σπλάγχνα, καὶ ἐν ἔχείνῃ ἐἑποικοδομεῖ τὸν
θεµέλιον τῆς Ἐχχλησία-, Πρῶτον σημεῖον &v τῇ Πα-
λαιᾷ ὁ ποταμὸς εἰς αἷμα µεταθαλλόμενος’ πρῶτον
σημεῖον ἐν τῇ Καινῇ τὸ ὕδωρ slg οἵνον. ᾽Αλλ᾽ οὑχ ἔστι
τοῦ παρόντος xatpou πᾶσαν εἰπεῖν ἐφεξης τὴν ὁμοιό-
τητα: εἰς δὲ τὸ προχείµενον ἐπανέλθωμεν, Ἐν ἀρχῃ
ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὐρανὸν xal τὴν γῆν. Ἐν ἓξ
ἡμέραις ἐπο[ηδεν ὁ sb; τὰ πάντα. 'AXX ἡ πρώτη
ἡμέρα διαφέρει τῶν ἄλλων τῶν uev! αὐτήν, TT) μὲν
γὰρ πρώτῃ ἡμέραᾳ ἐποίησεν ὁ θεὸς ἐκ μὴ ὄντων' ἀπὸ
δὲ τῆς δευτέρας ἡμέρας οὐδὲν ἐποίησεν ὁ θεὸς ἐκ μὴ
ὄντων, ἀλλ᾽ ὧν ἑποίησε τῇ πρώτῃ ἡμέρα, μετέθαλεν
ὡς ἠθέλησε, Σὺ δὲ ὁ σχεψάµενος xal ἐρευνῄσας, εἰ
μὲν εὐρίσχεις ἀλήθειαν, συμφώνησον * εἰ δὲ οὐχ εὑ-
ρίσχεις ἀλήθειαν, κατηγόρει, καὶ δέχοµαι τὴν κατ-
ηγορίαν” φέρει γάρ µοι πολλὴν ἀπολογίαν,

b. Tf, μὲν οὖν πρώτῃ ἡμέρᾳ ἐποίησεν ὁ Θεὺς τὰς
Ὁλάς τῶν χτισµάτων, ταῖς δὲ ἄλλαις ἡμέραις τὴν
µόρφωσιν χαὶ τὴν διαχόσµησιν τῶν κτισμάτων. Οἷόν
tt λέγω *. Ἑποίησε τὸν οὐρανὸν ph ὄντα, οὐ τοῦτον,
ἁλλὰ τὺν ὑπεράνω" οὗτος yàp τῇ ὃτυτέρᾳ ἐγένετο,
[440] Ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὐρανὺν τὸν ἄνω, περὶ οὗ
xal ὁ Δαυῖδ λέχει * Ὁ οὐρανὸς τοῦ οὐραν οὗ £q Kv-
pip. Ὕπερφον δέ ἐστι τοῦτο, Καὶ ὥσπερ ἐν οἴχῳ
διωρόφῳ μεσολαθεῖ στέγη μέση), οὕτως ὡς ἕνα olxoy
κτίσας ὁ Κύριος τὸν χόσµον, µέσην στέγην ἐπέθηκε
τὸν οὐρανὸν τοῦτον, xat ὑπεράνω τὰ ὕδατα. Διὰ τοῦτο
λέγει Δαυϊδ' 'O στεγάζων ὕδασι τὰ ὑπερῷα αὐτοῦ.
Ἑποίησεν οὗν τὸν οὐρανὸν μὴ ὄντα, τὴν γῆν μὴ οὗσαν,
τὰς ἀθύσσους μὴ οὔσας, ἀνέμους, ἀέρας, πῦρ, ὕδωρ,
Πάντων τῶν γενοµένων τὴν ὕλην τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ
ἐποίησεν. ᾿Αλλὰ πάντως ἑἐρεῖ τις, Γέγραπται μὲν ὅτι
ἐποίησε τὸν οὐρανὸν xaX τὴν γῆν, περὶ δὲ ὕδατος xa)

A Ἔκαστος deest in Savil., claudicatque sententie,
b Cosmas xai ὑπεράνω δέ ἐστι τούτον, xai ὡς ἐν οἴχῳ διο».
góp μεσολαθεῖται τῆς γῆς µέσον,

ἐμήννσε.
d Ὅπερ addilum e Savil,

ΘΕΥΕΙΙΑΝΙ '

πνοὺς xal ἀέρος οὐ γέγραπται. Πρῶτον μὲν οὖν, ἀδ
qoi, ἀφ᾿ οὗ εἶπε τὸν οὐρανὸν xai τὴν γῆν Υεγεν
σθαι, £x τῶν περιεχόντων ἡρμήνενε € τὰ περιεχόµεν
Ὡς γὰρ ὅτε εἶπεν, ᾿Εποίησεν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρι
πο», χοῦν JAa60* ἀπὸ τῆς γῆς, εἶπε μὲν τὸ πλ
cux, οὐχ ἠρίθμησε δὲ τὰ µέλη, οὐδὲ εἶπεν Ἑποίής
ὁ θεὺς ὀφθαλμοὺς, xal dra, xat ῥῖνα * ἀλλὰ τῷ i
πεῖν τὸν ἄνθρωπον 0a συμπεριέλαθε τὰ μέλη οὔτ
εἰπὼν, Τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γην ἐποίησεν ὁ θεὲ
συµπεριέλαθε πάντα, xal συνεισέγαγε καὶ τὸ σχότ
xai τὰς ἀθύσσους γεγενηµένας Zxóroc Υὰρ 1
φησὶν, ἑπάνω τῆς ἀδύσσου. "Αθυσσος δὲ καλεῖτ
τὸ πλῆθος τῶν ὑδάτων. "Oct δὲ καὶ ἄθυσσοι ἑγένονς
μαρτυρεῖ à l'gach λέγουσα’ Πρὺ τοῦ tác ἁδὺ
σους ποιῆσαι, πρὸ τοῦτὴν γην γενέσθαι, Ὥστε χι
ἄδθνσσοι ἐγένοντο. Eia xa ὁ áp πότε ἐγένετο, ἄχονι
Καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἑβάνω τῶν ὑδότων
Πνεῦμα δὲ οὗ τὸ ἅγιον λέγει ἐνταῦθα * οὗ γὰρ vcf xii

ἴσει συναριθμεῖται τὸ ἄχτιστον * ἀλλὰ πνεῦμα xai

τὴν τοῦ ἀέρος πίνησιν. Καὶ ὥσπερ ἐν τῷ "Hài ré
γραπται τῷ προφἠτῃ᾽ Καὶ ὁ οὐρανὸς σογεσκότασε
ἐν vegél xal πνεύµατι * οὔὕτω xai ἐνταῦθα πνεύμα
τὴν τοῦ ἀέρος λέγει φύσιν, Λοιπὸν λείπεται δεῖζαι,
TQ) τὸ πῦρ ἐγένετο. Εἶπεν ὁ θεός" Γενηθήτω gor,
καὶ ἐγένετο dj τοῦ πυρὸς φύσις * οὗ γὰρ µόνον τοῦτὸ
τὸ πῦρ ἐστιν, ἀλλὰ xal αἱ ἄνω δυνάμεις πυρ εἶσι
χαὶ συγγενές ἐστι τὸ ἄνω πῦρ τούτον τοῦ παρ ἡμῖν,
Ζητεῖτε δὲ, ὅτι τὸ μὲν σθένννται, τὸ δὲ οὐ σθέν-
vutat. Ἐπεὶ xai τοὺς ἀγγέλους ἐποίησεν ὁ θε
πνεύματα, καὶ τὰς ψυχὰς ἡμῶν πνεύμµατᾳ, ἀλλὰ τὰς
μὲν φυχὰς ἡμῶν ἐν σώμασι, τοὺς δὲ ἀγγέλους ἐχτς
σωμάτων. Ὥσπερ οὗγ ἐπὶ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν ἁμέ.
λων, οὕτω xal ἐπὶ τοῦ πυρὸς ἔστιν ἰδεῖν. Τὸ xup $i
ἄνω ἄνευ ὕλης, τὸ πῦρ τὸ κάτω μετὰ Une * c re
ἄνω πῦρ συγγενὲς τούτων ἑατὶν, ὥσπερ xal ἡ veri
ἡμῶν συγγενὴς ἀγγέλων ' χαθὸ xàxstvot πνεύματᾶι
xaX αὗται πνεύματα, ὡς xal οἱ τρεῖς παΐδες λέγσωσι’
Εὐλογεῖτε, πνεύματα καὶ ψυχαὶ δικαίων ' καὶ si
Àtv*. Ὁ πυιῶν τοὺς dypyélovc αὐτοῦ αγεύματα.
Οὔτε οὖν ψνχἣ ἄνευ σώματος φαίνεται, οὔτε πὺρ br
στυππείου, f| χληματίδος, f ἑτέρας ὕλης ἔστιν xiv,
Ἵνα δὲ δειχθῇῃ ὅτι τὸ mop τοῦτο οὐχ ἔστιν ἀλλότρο,
ἡ Χτίσις διδάσχει. Πολλοὶ γὰρ πολλάχις παρὰ ον
ῥλίου δανείζονται πῦρ, καὶ ἅπτουσιν - εἰ δὲ ἣν AX
τριον, πῶς τὸ ἀλλότριον ἓξ αὐτοῦ ἐλαμδάνετο; ᾿Αλλω
[441] δὲ οὕτως ἐν τῷ οὐρανῷ mop ἔστιν ἄθλον μὲΤᾶ-
ὡς xat Év τῷ ὄρει Σινᾷ mop φανῆναι, ὅπερα οὐ ξύλων
ὑποχειμένων, ἀλλ ἐξ αὐτοῦ τοῦ ἆθλου πνρὸς ἢγαΤη
6 θεὸς εἰς θέαν ' xaX ὡς ἂν εἶποι τις εἶναι τοῦτὸ pv
κρὸν τὸ πῦρ παρ᾽ ἐχεῖνο τὸ μέγα, οὕτως οὖν MT
καὶ Μωῦσης' Ἐξ οὐρανοῦ ἑποίησεν ὁ kp X
ἁκουστὴν φων]ν αὐτοῦ, καὶ ἔδειξεν d θεὸς ἴν

4 Όρ αὐτοῦ τὸ μέγα” ἵνα δείξῃ τοῦτο μικρόν, Εάν

οὖν πῦρ ἐστι, καὶ ἀστραπὴ, καὶ οἱ ἀστέρες, 221!

ἔλιος, καὶ ἡ σελήνη, καὶ τὸ παρ᾽ ἡμῖν «op evrriti

koci, Καὶ βλέπε πῶς συγγένειαν ἔχει fj ἀστρατὴ οὐ”

τοὺς ἀστέρας Ex τοῦ ὀνόματος * ἀστραπὴ παὶ ἄσιβ'

ε Vatic. et Cosmas ἠρμήνενσε, Sav. indeque Comics

453.
multorum animis molestas videri. Verum oportet in
die jejunii, cum vigilantiores anii sunt, de altiori-
lus verba facere. In principio erat, et, In principio
fecit; ideo exordium par esse diii, In principio, et,
]n principio ; ut demonstretur, unam esse pietatis
radicem, qu:e ei illum, nempe legislatorem, instituit,
et hunc, theologum scilicet, illuminavit. Germana
quippe sunt duo Testamenta, uno Patre orta : ideo in
sermone consentiunt : fere euim eadem imago, ea-
dem similitudo est. Ac quemadmodum in germanis,
uno patre ortis, similes sunt proprietates : sic quia
duo Testamenta uno Patre orta sunt, multam habent
similitudinem. Saue et. in Veteri Testamento prxcce-
dit lex, et sequuntur prophet», et in nova gratia prz-
cedit Evangelium, et sequuntur apostoli. Illic duode-
cim prophet: , et singuli $unt ex numero duodeno :
duodecim sunt Osce et reliqui : quatuor, Isaias , Je-
renias, Ezechiel , Daniel. in Novo Testamento duo-
decim apostoli, et quatuor evangelista. Illic rursus
prima vocatio Dei a fratribus cepit : accepit enim
Moysem et Aaronem pri::0s przcones : in Evangelio
quoque primam vocationem facit Petri et Andream. Et
illic quidem simplex gratia, hic autem duplo auctior.
lllic enim duo fratres vocati sunt, Moyses et Aaron ;
hic autem bis duo [ratres, Petrus οἱ Andreas, Jaco-
bus et Joannes. Quia voluit Servator eam qua secun-
dum Spiritum sanctum est caritatem nobis insinuare,
et fratres affectu simul et spiritu facere, fundamen-
tum sumpsit naturam, inseruitque natur: viscera, et
in illa superzdificavit fundamentum Ecclesix. Pri-
mum signum in Veteri fuit mutatus in sanguinem
fluvius; primum signum in Novo fuit mutatio aqux
in vinum. Verum non est przsentis temporis totam
similitudinem deinceps persequi : sed ad institutum

revertamur. In principio fecit Deus calum et terram. .

Sex dierum spatio fecit. Deus omnia. Sed prima dies
differt a sequentibus. Nam prima die fecit Deus ex
non exstantibus : a secundo autem die nihil fecit
Deus ex non exstantibus; sed ex iis qux prinia die
fecerat mutavit ut voluit. Τα vero his consideratis et
exploratis, si veritatem depreliendis , assensum prz-
be ; sin non deprehendis, incusa, et accusationem
admitto : id cnim multam defensionis ansam mihi
praebet.

4. Callorum formatio (a) .—Primo itaque die creatura-
rum materiam fecit Deus; reliquis vero diebus formam
et ornatum creaturarum. Exempli causa , fecit czelum,
quod ante non erat ; non lioc cxelum, sed quod suporius
est : hoe quippe cxlum secundo die factum est. Fecit
Deus celum superius, de quo David : Celum celi Ὀοπιί-
κο (Psal. 43435. 16). Illud vero quasi supremum tabula-
tum est. Ae quemadmodum in domo duarum contigna-
tionum intercedit tabulatum medium : sic et Dominus
mundum creans ceu demum, medium tabulatum posuit
hoc caelum , et supra illum aquas. Ideo ait David : Qui
tegis aquis superiora ejus (Psal. 103. 5). Fecit igitur cze-
]um quodante non erat, terram qus ante non erat, abys-

: (a) Ου sequuntur. affert Cosmos /Eayptius in Colle-
eioue nostra T. 9, p. 520.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO 1.

4)
$05 qux ante non erant, ventos, aerem, ignem, aquam.
Omnium quie facta sunt materiam prima die fecit. Sed
haud dubie dice! aliquis : Scriptum est ipsum fecisse
cvlum et terram, de aqua, igne et aere non scri-
ptum est. Primo itaque, fratres , ex quo dixit clum
et terram facta essc , ex iis qu:& continent ea quie
continentur indicavit. Sicut enim cum dixit , Fecit
Deus hominem pulverem accipiens de terra (Gen. 3. 7),
opificium dixit , non membra enumcravit : neque di-
xit : Fecit Deus oculos, οἱ aures, et nares, sed homi-
nem dicens, omnia simul membra comprehendit : sic

. cum dicit , Deum fecisse cxlum et terram , cuncta

complexus esl, et una tenebras οἱ abyssos facias in-
duxi! : nam Τεπεύτα, inquit, erant super faciem abyssi
( Gen. 1. 2). Abyssus vero vocatur aquarum gurges.
Quod autem etiam abyssi faciz sint, testificatur Scri-
plura dicens : Antequam abyssos. constitueret, ante-
quam terram crearet ( Prov. 8. 24. 26 ). Itaque facte
erant abyssi. Deinde aer quoque quandonam factus
sit audi : Et spiritus Dei ferebatur super aquas (Gen. 3.
3). Hic non Spiritum sanctum dicit ; non enim cum
creaturis annumeratur id quod increatum est : sed
spiritum vocat aeris motum. Ac quemadmodum in
Elia propheta scriptum est : Et celum contenebravit
in nube et spiritu (5. Reg. 18. 45): sic οἱ hoc loco spi-
rilum vocat aeris naturam. Demum superest ut os-
tendamus, ubinam ignis factus sit. Dixit Deus, Fíat lux
(Gen. 1. 3), et facta est ignis natura : non solum enim
hic ignis exsistit, sed etiam supern: potestates ignis
sunt , affinisque est supernus ille , huic nostro igni.
Qiueritur autem, cur hic exstinguatur, ille vero secus.
Quia angelos fecit Deus spiritus , animasque nostras
item spiritus, sed animas nostras in corpore, angelos
autem extra corpora. Quemadmodum igitur in ani-
mabus et in angelis, sic et in igne rem se habere cer-
nitur. lgnis supernus sine materia , ignis infernus
cum materia : czelestis enim ignis his est aflinis, sicut
et anima nostra affinis est angelis : ut illi spiritus
sunt, sic et hx sunt spiritus , uL etiam tres pueri di-
cunt : Benedicite, spiritus et animi justorum ( Dan. ὅ.
86) ; ac rursum, Qui facit angelos suos spiritus (Psal.
103. 4 ). Neque igitur anima sine corpore apparet ,
neque ignem sine stuppa, vel sarmento , vel alia ma-
teria videré est. Ut autem ostendatur huuc ignem
non esse alienum , id docet ipsa natura. Multi nam-
que spe éx sole ignem mutuautor, et accendunt : si

autem alienus esset, qtromodo aRenum ex ipso aeci-

peretàr ? AKoquin tam ingens in elo ignis est sine
materia, ut in monte Sina ignis appareret, quem abs-
que lignis subjectis , sed ex ipso materi experte
igne ad spectaculum eduxit Deus, ut quisptam dixerit
parvum esse hunc ignem cum illo ingenti compara-
tum. Sic itaque ait Moyses : De celo auditam fecit
Dominus vocem suam , et 3stendit. Deus ignem suum
magnum ( Dext. 4. 56 ); ut demonstraret hunc esse
parvum. Omnia itaque iguis sunt, et fulgur, et stelle,
et sol et luna, illisque noster ignis affinis est. Et vide
quam affinitatem habeant ἀστραπὴ et ἀστέρες, fulgur
et stelle, vel ex ipso nomine ; ἀστραπὴ et ἄστρα , ful-

iss SEVERIANI | A3

gur et stell:e. Servator autem, ut ostenderet ignem et
fulgur similia esse , ait in Evangelio : Lucerna corpo-
ris est oculus. Si oculus tuus fuerit lucidus, totum corpus
iuum lucidum erit (Matth. 6. 22). |lec Servotor. Dein-
de subjungit : Ut cum lucerna fulgure illuminat te (Luc.
411. 36) ; lucern:e fulgur vocans lucernz fulgorein.

5. Omuia igitur facta sunt ; ignis factus est, abyssi
facte sunt, venti, quatuor element: , terra , ignis ,
aqua, aer, Nam quie omiserat quasi hic resumit Moy-
&es dicens: Sez diebus fecit Deus calum el terram , et
onmia qua in eis sunt (Exod. 20. 11). Quemadmodum
autem corporis non omnia membra dixit, sic ea qua
ad creationem spectant non enumeravit, etiamsi om»
nia cum mundo sint condita. Si porro non esset ignis
iu terra, non hodie ignem ex petra educerent, non ex
ligno ; collisum quippe lignum ignem emittit. Anis
mum ergo diligenter adhibe. Tenebre , inquit , erant
super faciem abyssi ( Gen. 1. 2). Ergone , inquies ,
Deus tenebras fecit ? Scimus allum csse sententiam :
sed quia in coetu s;epe sumus eorum , quorun pars
amico audiunt animo, pars vero reprehendere. sata-
guit ;. necesse est. verbum non sine examine relin-
quere, ne post magna proinissa , exigua przstemus.
Undenam ergo teuebrz ? Nam Deus , inquiunt , bas
non fecit : Deus eyim , aiunt , neque tenebrarum ne,
que caligipis opifex est. Quid igitur suut tenebrae ?
Multi dixerunt esse cili umbram. Nam , aiunt , cum
calum superius conditum est, cum superna lumjua
nondum essent, nudata ezat terra , et facize sunt te-
nebrz. At clum superuum lucidum est , non tene-
brosum ; atque etiamsi non haberet solem , lunam et
s$tc]Jas , ips:un natur: per se splendentem haberet.
Si ergo czelym imminebat, terraque eypansa crat, il-
ludque superne lucebat , et hac lucem. excipiebat ,
undenam tenebre ? Mihi certe videtur, quoniam aqua
terrze superficiem tegebat , nebulaque ct caligo cirea
aquas consistebat , quod etiam nunc evenire solet in
fluminibus , obscuritatem i]lam caliginein eycitasse ;
nubesque fecisse , ac nubes obumbrantes tenebras
induxisse. Quod autem nubes tenebras excitet, id dis
cit Scriptura ;; Et. celum obtenebratum est. in. nubibus
(9. Περ. 18. 45). IEcreticorum autem allegori: non
ignorand:e sunt. Quidam l:eretici dicere ausi sunt ,
tenebras esse diabolum (a), abyssum vero da:monas:
quaudo autem dixit Deus : Fiat [yx ; id es| Filjus,
aiuni : Non modo ergo ! illj honore par est diabolus ,
sed :etiam illo senior. Yerum hanc impietatem ne
commemorare quidein par est sed ideo protulimus ,
ne eà qu:e dicta sunt ignoraretis. Tenebr:e ergo tunc
ile ex nubibus erant. Sic enim in ZEgypto quoque
tenebrae erant , non quod nox esset , sed quod caligo
esset inducta. ( Exod. 10. 22 sqq. ) Sic et in Ιπούίο
Sina factum est ; tenebrz eragt n:) ex. nocte , sed

! wc in Savillo additamento aucta leguntur in hunc
moduni: Quando autem diri Deus : « Fiat lux, » sic ünpe-
ravit ut Filius fierct ; el non erubescunt diabolum dicere se-
niorem Filio. δὲ entm damon sit abyssus, el diabzlus tene-
bre, εἰ οἱ cum jam abyssus εί texebra exsisterent, Leus
dixerit : « Fiat lux, » et lux sit Filius ; won modo ergo. eic.

(u) toc conteudebat Origenes.

n'ibe obumbrante ( Deut. 4. 11 ). Sic etiam in erue
Ct risti tenebra facte sunt , non. adveniente nocte.
sci umbra et obstructione facta. Ita non oportet divi
n»eloquia temere aggredi. Et spiritus Dei superfere
batur super aquam ( Gen. 1. 2 ), Spiritum vocat ven:
tuin, ut alibi dicit : 7n spiritu vehementi conteres nave,
Tharsis (Psal. 41. 8): spiriuim vocans aeris motum
Ne putes enim aliud esse aerem , et aliud ventum

ipse quippe aer concitatus ventum facit , ut experi
mento comprobatur. Siepe igitur flabello aut οἰπάοπι
tranquillum aerem commovemus , et. ex aeris mott
ventum facimus. Ut crgo ex ipso spiritu demonstrare.
tur ventum csse aeris motum, hac de causa dixit.
Super[erebatur. Proprium enim vento est ut superfe.
ratur creationi, Dixit Deus , Fiat lux. Cur nou dizi
Moyses, Dixit Deus , Fiat czelum , fiat mare , sed ibi
quidem , Fecit , hic vero, Dixit , quandoquidem apud
nos sermo pr:ecedit opus : nam primo djcnnus , dein.
de facimus ? Ostendere volens Deum primo facere;
ut omni scrmone velociorem creationem es-e demon-
siret ; quando materiam virtute sua creat, dicit illud,
Fecit ; quando autem omnia Deus ornaturus erat, or-
natus autem hujusmodi principium lux erat, tunc in-
ducit concinnum sermonem. Et quia rursum primum
Dei opus lux , postremum vero homo fuit: primq
Deus lucem operatur verbo, postremo hominem opere,
a luce in lucem desinens.

6. Homo quomodo (lux. — Quomodo autem homo
lux sit, audi. Lux ves oste:dit : lus mundi homo esti
ingressus ostendit tibi lucem artis, lucem scientiz,
Lux ostendit. frumentum, inte!ligentia panem fecit;
lux ostendit vine: uvam ; lux intelligenüse exhibuit
vinum, quod in uva. continetur, lux monstravit. la.
nam, lux hominis exhibuit vestem : lux ostendit

" montem, lux intelligentize exhibuit lapicidinam. Idco
Servator lucem vocat apostolos his verbis : Vos estis
lux mundi (Matth. 5. 14). Cur illos Jucem vogat 3 Nog
ut illos afficiat lionore tantym, sed etiem ut. spem
resurrectionis ostendat. Quemadmogdum enin lux ve-
spere occidens non perit, sed absconditur, et poste
quam occulta fuit, rursum apparet : sic et homo ve-
lut in occasum quemdam in sepulcrum demissus
resurrectionis rursum prtui servatyr.. Fiaf lug. Dixi
faetam csse ; quo autem modo, non declaravit, ne
que efiam didicit. Nam quod lux facia sit, inquit, hen -
novi : quomodo autem facta sit non capio. Idco Ser"
vator apostolis dicebat : Non vestrum δεί nosse [δα
pora vel momenta , que Pater posuit in sua. potesta
(Act. 1. 7). Atqui non est nostrum nosse tempor"
vel momenta , et Dominum temporum Opificemqua
S:eculorum poterunt humana ratiocinia comprehen
dere? Dizit Deus, Fiat luz : et facta est [ux (Gen. 8
$). O. sanctam illàám magnamque potentiam ! o ir
gentia miracula ! Facta est lux εἰ vocat Deus [ος
diem, el tenebras noctem (Gen. 4. 5). Cur porro diez
$uipe» vocat? Quoniam quidquid letum et hilarem
ἅμερο» Sive dulce dicitur. deo. etiam. benignitstum.
ἡμερότητα vocamus, οἱ cicurces animantes &aésew
timus. Et yocapit. Deug Jucem diem , et tenebras rocame

495
Καὶ ὁ Σωτὴρ δὲ, iva δείξη, ὅτι τὺ πὺῦρ καὶ ἡ ἀστραπὴ

/ συγγενές στι, λέγει bv τῷ Εὐαγγελίῳ: Ὁ «ύχνος

τοῦ σώματός éqtu ὁ ὀφθαμός. Eày οὗν ὁ ὀφθα.]-

..μός σου φωτειγὸς 1), CAoy εὸ σῶμά σου φωτειγὸν

7-

ἔσται. Ταῦτα ὁ Σωτίρ. Elta imáyev- ᾿ῶς ὅταν ὁ
λύχνος τῇ ἀστραπῇ φωτίζῃ σε’ λύχνου ἀστραπὴν
εἰπὼν τὴν αὐγὴν τοῦ λύχνου.

ε’. Πάντα οὖν ἐγένετο" mop ἐγένετο, ἄθνσσοι ἐγέ-
νοντο, ἄνεμοι, τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, Υῆ, Top, ὕδωρ,
ἀἡρ. Καὶ yàp ἅπερ παρέλειψεν ὡς ἐν παραδόξῳ ^
ἀναχεφαλαιοῦται Μωῦσης λέγων. Ἐν ἓξ ἡμέραις
ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὐρανὸν xal τὴν γῆν, καὶ
πάντα τὰ év αὐτοῖς. Ὥσπερ δὲ ἐπὶ τοῦ σώματος οὐχ
εἶπε πάντα τὰ µέλη, οὕτως οὐδὲ ἐπὶ τῆς δηµιουογίας
ἐξιριθμήσατο, εἰ καὶ πάντα συγχατεσχευάσθη τῷ
χόσμῳ. El δὲ μὴ ἣν £y τῇ γῇ πῦρ, oóx ἂν σήµερον
ἀπὸ πέτρας πῦρ ἐξέθαλον, Ἡ ἀπὸ ξύλου» παρατριθό-
µενον γὰρ τὸ ξύλον mop Υεννᾷ. Πρόσεχε οὖν ἀχριθῶς.
Σκότος ἦν, φησὶν, ἐπάνω τῆς ἀθύσσου. Αρα οὖν
σχότος, φησὶν, ὁ θεὺς ἐποίησεν ; Οἴδαμεν οὖν ὅτι βαθὺ
τὸ νόηµα * ἁλλ' ἐπειδῆ μεταξύ ἔσμεν πολλάχις xa
τῶν ἀγαπητῶς ἁἀκουόντων, xal τῶν ἐπιλαμθάνεσθαι
φιλούντων, ἀνάγκη pd παραλείπειν ἀνεξέταστον τὸν
λόγον, ἵνα μὴ µεγάλη μὲν ἐπαγγελία ᾗ, μιχρὸν δὲ τὸ
ἀποτέλεσμα. Πόθεν οὖν τὸ σχότος; 'O γὰρ sb; αὐτὸ,
φησὶν, οὐχ Exolnoe* θεὸς γὰρ, φησὶν, οὔτε σχότους,
οὔτε γνόφους ἐστὶν ἐργάτης. Τί ποτε οὖν ἐστι σχότος;
Πολλοὶ θέλησαν εἰπεῖν, ἁποσχίασμα εἶναι τοῦ οὐρα-
νοῦ. Ὡς γὰρ ἐγένετυ, φησὶν, ὁ οὐρανὸς ὁ ἄνω, xal
ἐλείφθη τὰ φῶτα τὰ ἄνω, ἑγυμνώθη ἡ T, καὶ ἐγένετο
σχότος. 'AXÀ' ὁ οὐρανὸς ἄνω φωτεινός ἐστιν, οὐ σχο-
τεινὸς, κἂν μὴ εἶχε τὸν fjAtov, ἡ τὴν σελήνην, f] ἄστρα,
αὐτὴν εἶχε τὴν φύσιν λάμπουσαν. Ei οὖν ὁ obpavb;
ἐπέχειτο, ἡ δὲ v7, Ἡπλωτο, ὁ λάµπων ἄνωθεν , τὸ
φωτιζόμενον χάτωθεν, πόθεν τὸ σχότος; Ἐμοὶ οὖν
δοχεῖ, ἐπειδὴ ἐπεπόλαζε τὸ ὕδωρ τῇ YT, ἀχλὺς 65 xol
γνόφος περὶ τὰ ὕδατα συνειστήχει, ὃ καὶ γίνεται νῦν
ἐπὶ τοῖς ποταμοῖς, ἡ ἀχλὺς Υγνόφον ἐγείρουσα ἑποίησε
νεφέλας, [442] αἱ νεφέλαι ἐπισκιάξουσαι σκότος Emoln-
σαν. "Ότι δὲ ἐγείρει νεφέλη σχότος, λέγει fj Γραφή *
Καὶ à οὐραγὺς συγεσχότασεν ἐν νεφέ.Ίαις. Act δὲ μὴ
ἀγνοεῖν καὶ τῶν αἱρετιχῶν τὰς ἀλληγορίας. Αἱρετι-
xol τινες ἑτόλμησαν εἰπεῖν, ὅτι σχότος ὁ διάθολός
ἐστιν, ἡ δὲ ἄθυσσος οἱ δαίμονες ὅτε δὲ εἶπεν ὁ θεός ’
1 ενηθήτω φῶς * τουτέστιν, ὁ Υἱός b* o) µόνον αὐτοῦ
ἐστιν ἰαότιμος, ἀλλὰ καὶ πρεσθύτερος. ᾽Αλλὰ ταύτης
μὲν τῆς ἀσεθείας οὐδὲ μνημονεῦσαι δεῖ ' ὑπὲρ δὲ τοῦ
μὴ ἀγνοεῖν ὑμᾶς τὰ λεγόμενα παρηγάγοµεν. Σχότος
τοίνυν ἦν τότε τὸ Ex τῶν νεφελῶν. Οὕτω γὰρ ἣν xal
£v Αἰγύπτῳ σχύτος, οὗ vuxzb; οὔσης, ἁλλ᾽ ἀχλύος
γεναµένης. Οὕτως ἣν καὶ ἐν τῷ ὄρει Σινᾷ - σχότος fv
οὐ νυχτὸς Υεναµένης, ἀλλὰ νεφέλης σχιαζούσης. 0ὔ-
τως ἐγένετο χαὶ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ σχό-

α Ὡς ἐν παραδόξῳ, sic Vaticanus : sic etiam Savilius,
alio tamen exemplari usus. Sed conjicit ἐν παρόδῳ. Licet
adtem ἐν παρόδῳ hic melius habere videatur, nolüimus
textum mutare, cum alioquin Severianus nun raro insoli-
tas verborum rationes sectetur.

b Addit Savil. τοντέστιν, ὁ Υἱὸς ἵνα γένηται eine. καὶ οὐχ
αἱ τὸν διάδολον πρεσθύτερον λέγοντες τοῦ Υἱοῦ. Ei
γὰρ ἑστὶν ἄθυσσος, ὁ δὲ διάθολος σχότος, μετὰ ταῦ-
-α δὲ εἶπεν ὁ Θεὸς, Ιενηθήτω τὸ φῶς, τοντέστιν͵ ὁ Υιός, etc.
Paulo post idem οὐδὲ ὅλως uv . ἔδει.

PaTROL. Gn. LVI.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO |.

436

τος, οὗ νυχτὸς ἐπελθοῦσης, ἀλλὰ σχιάσµατος χαὶ ἀν-
τιφράξεως γεναµένης. Οὕτως οὐ δεῖ ἁπλῶς ἐπιχειρεῖ,
τοῖς θείοις λογίοις. Kal πγεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο
ἑπάνγω τοῦ ὕδατος. Πνεῦμα καλεῖ τὸν ἄνεμον, ὡς
λέχει ἀλλαχοῦ. Ἐν απγεύματι βιαίῳ συντρίψεις
π.1οῖα θαρσεῖς πνεῦμα χαλῶν τὴν τοῦ ἀέρος κίνη-
ew. Mt γὰρ νοµίσῃης ἄλλο εἶναι ἀέρα, xal ἄλλο ἄνε-
μον * αὐτὸς γὰρ ὁ àhp χινούμενος ποιεῖ ἄνεμον, ὡς
μαρτυρεῖ τούτοις ἡ πεῖρα. Πολλάκις οὖν ἢ ῥιπιδίῳ fj
σινδόνι ἡσυχάζοντα τὸν ἀέρα χινοῦμεν, χαὶ ποιοῦμεν
ἀπὸ τῆς χινῄσεως τοῦ ἀέρος ἄνεμον. "Iva οὖν δειχθῇ
ix τοῦ πνεύματος, ὅτι ὁ ἄνεμος ἀέρος ἐστὶ χίνησις,
διὰ τοῦτο εἶπεν, Ἐπεφέρετο ἴδιον γὰρ ἀνέμου τὸ
ἐπιφέρεσθαι τῇ δηµιουργίᾳ. Εἶπεν ὁ θεός' Γενη-
θήτω φῶς. Διατί ph εἶπε Μωῦσῆς, ὅτι Εἶπεν 6
θεός : Ιενηθήτω οὐρανὸς, γεντθήτω θάλασσα, ἀλλ
ἐχεῖ μὲν, Ἑποίησεν, ὧδε δὲ, Εἶπεν, ἐπειδὴ παρ)
ἡμῖν προηγεξίαι λόγος τοῦ ἔργου ΄ πρῶτον γὰρ λέγο-
μεν, εἶτα ἑργαζόμεθα; Ἠουλόμενος δεῖξαι τὸν Θεὸν
πρῶτον ἐργαζόμενον, ἵνα παντὸς λόγου ὀξυτέραν
παραστήση τὴν δηµιουργίαν. ὅτε μὲν τὰς 02a; ἑρ-
γάξεται δυνάµει, λέγει τὸ, Ἐποίησεν.' ὅτε δὲ
ἔμελλε χοσμεῖν τὰ πάντα, ἀρχὴ δὲ τοῦ χόσµου τὸ φῶς
Tiv, εἰσάγει λόγον ἁρμόζοντα, Kat ἐπειδῇ πάλιν πρῶ-
τον ἔργον Θεοῦ φῶς, τελευταῖον δὲ ἔργον Θεοῦ ἄνθρω-
vog ἣν ΄ πρῶτον ἑργάζεται θεὸς λόγῳ τὸ qug, ὕστε-
pov δὲ τὸν ἄνθρωπον ἔργῳ, ἀπὸ φωτὸς εἰς φῶς συµ-
πληρῶν. c

ς’. Καὶ πῶς φῶς xai ἄνθρωπος, ἄκονε. Τὸ φῶς δεί-
χνυσι τὰ ὄντα” τὸ φῶς τοῦ κόσμου ὁ ἄνθρωπος: εἰσελ-
θὼν ἔδειξέ σοι φῶς τέχνης, φῶς ἐπιστήμης. Τὸ φῶς
ἔδειξε σἴτον, f] σύνεσις ἐποίησεν ἄρτον ᾽ τὸ φῶς ἔδειξε
τὸν βότρυν τῆς ἀμπέλου, τὸ φῶς τῆς συνέσεως ἔδειξε
τὸν οἶνον τὸν Ev τῷ Ρότρνυϊ ' τὸ φῶς ἔδειξε τὸ ἔριον,
τὸ φῶς τοῦ ἀνθρώπου ἔδειξεν ἱμάτιον * τὸ φῶς ἔδειξεν
ὄρος, τὸ «ig τῆς συνέσεως ἔδειξε λατομίαν. Διὰ
τοῦτο xal ὁ Σωτῆρ φῶς χαλεῖ τοὺς ἁποστόλους, λέ-
γων 'Υμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. Διατί καλεῖ '
αὐτοὺς φῶς; Οὐχ ἵνα αὐτοὺς τιµήση µόνον, ἀλλ᾽ ἵνα
καὶ τὴν [445] ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως δείξῃ. Ὥσπερ
γὰρ τὸ φῶς ἑσπέρας δῦνον, οὐχ ἀπόλλυται, ἀλλὰ
χρύπτεται, xai χρυδόµενον πάλιν φαίνεται. οὕτως
χαὶ ὁ ἄνθρωπος ὡς εἰς δύσιν τινὰ τῷ τάφῳ παρα-
πεμφθεὶς, πάλιν τῇ ἀνατολῇ τῆς ἁἀναστάσεως τετή-
ρηται. Γενηθήτω φῶς. Εἶπε τὸ γενόµενον, τὸν δὲ
τρόπον oOx ἐμήᾖνυσεν, ἀλλ οὐδὲ ἔμαθεν. "Ott μὲν γὰρ
ἐγένετο φῶς, οἶδα, φησίν ' τὸ δὲ πῶς ἐγένετο, οὐ χα-
ταλαμθάνω. Διὰ τοῦτο xal ὁ Σωτὴρ ἔλεγε τοῖς ἆπο-
στόλοις’ Οὐχ ὑμῶν ἐστι γγῶναι χρόνους 7) και-
ροὺς, οὓς ὁ Πατἡρ ἔθετο ἐν τῇ ἱὶδίᾳ ἐξουσίᾳ. Εἶτα
χρόνους 3| χαιροὺς οὑκ ἔστιν ἡμῶν γνῶναι, καὶ τὸν
Δεσπότην τῶν χρόνων xal τὸν ποιητὴην τῶν αἰώνων
ἔστι λογισμοῖς καταλαθεῖν ἀνθρωπίνοις: Εἶπεν d θεός"
Γεγηθήτω φῶς' xal ἐγένετο φῶς. Ὢ τῆς ἁγίας
ἐχείνης xai μεγάλης δυνάµεως | ὢ μεγάλων θαυμά-
ttv | Ἐγένετο φῶς, xal καλεῖ ὁ θεὸς τὸ poc ἡμέ-
pav, xal τὸ σκότος γύχτα. Διατί δὲ ἡμέραν καλεῖ:
Ἐπειδὴ xdv φαιδρὸν xai ἱλαρὸν, fiuspov λέγεται. Διὰ
τοῦτο χαὶ τὴν φιλανθρωπίαν ἡμερότητα καλοῦμεν,
xai τὰ θηρία τὰ χειροήθη μερα χαλοῦμεν, Καὶ ἑχά-
A£c'&* ὁθεὺς τὺ φῶς ἡμέρα», χαὶτὸ σκότος ἑχάλεσε

νύκτα. Χνχτα διατἰ, "Ott νυχτὶ τὸν ἄνθρωπον χαθεύ-

2"

&31

ὅοντα εἰς ὑπόμνησιν θανάτου φέρει, μονονουχὶ λέγων *
Μάθε, ἄνθρωπε, τίς cT. θνητὸς et, ὕ πνῳ δουλεύεις" διατί

s τὰ ὑπὲρ σὲ φαντάξῃ; Ἡ γἀὰρνὺξ κατανυγἠ ὲστιν' ὅθεν

: xat Aavtó φησιν "A Aéyece ἐν ταῖς χαρδίαις ὑμῶν, ἐπὶ
ταῖς κοἶίταις ὑμῶν χαζανγύγητε. ᾽Αμέλει χεῖται ἄνθρω-
τος ἐν νυχτὶ, οὔτε νεχρὸς, οὔτε ζῶν. Ἐρώτησον ai-
p:suxóv 1{ ἐστι; ζῶν fj νεχρός ; Καὶ ἐὰν μὲν εἴπῃ,
Ζῶν, einé* Διατί οὖν οὐχ αἰσθάνεται τῶν λαλούντων 1)
περιπατούντων; Ἐὰν δὲ εἴπῃ, ὅτι Νεχρὺς, eimi: Πῶς
οὖν ἀναπνεῖ; τὸ γὰρ ἐμπνέον οὐκ ἔστι νεχρόν * τὸ μὴ
αἰσθανόμενον οὐκ ἔστι ζῶν * σαυτὸν οὗ βλέπεις, ἀλλὰ
τὰ ὑπὲρ σὲ φαντάδῃ. ᾽Αλλά ταῦτα ἀρχούντως εἰς τὴν
πρώτην ἡμέραν εἱρήσθω. Κατέλαθε γὰρ ἡ ἑσπέρα,
ὥσπερ χἀχεῖ τὰ τῆς πρώτης αμέρας, xal κατὰ δύνα-
µιν, εἰ καὶ βαθέα ἦν τὰ νοήματα, ὅμως ἐξεθέμεθα.
Tov δὲ πιστῶν ἔστιν ἐρευνῆσαι τὰ λεχθέντα, xal ζη-
τῆσαι τὴν ἱστορίαν.

ξ’. ᾿Ἠμεῖς δὲ νηστείας ὄντες ἁγίας θρέµµατα, καὶ
£v ἀτροφίᾳ σωμάτων τρυφήῄσαντες τὰ οὐράνια, σπον-
δάσωµεν τὴν νηστείαν ἁγίαν φυλάξαι' ᾿᾽Αγιάσατε
γὰρ, qnoi, γηστείαν. Ἡμεῖς αὐτὴν ἁγιάτομεν, ἢ
ὑπ' αὐτῆς ἁγιαζόμεθα;, Αλλά ἀντὶ τοῦ ἁγίαν αὐτὴν
φυλάξαι, τοῦτο εἴρηχεν ὁ προφήτης. Ὥσπερ γὰρ ὅτε
εὐχόμεθα, Ἁγιασθήσω τὸ ὄνομά σου, οὐχὶ ὅτι ὑπὲρ
tou ὀνόματος αὐτοῦ εὐχόμεθα (τὸ γὰρ ὄνομα αὑτοῦ
ἁγιάξει πάντα), ἀλλ᾽ ἐπειδῆ τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐπ'χέ-
χληται ἡμῖν (Ἀριστιανοὶ γὰρ ἀπὸ Χριστοῦ χαλού-
. pe0a), λέγει’ Τὸ ὄνομά σου ἐφ ἡμῖν ἁγιασθήτω.
Παρὰ γὰρ τῷ ἁγίῳ πάντα &y:a* καὶ γὰρ οὐδὲν πλη:
σιάξει θεῷ μὴ ὃν ἅγιον. ἅγιος γὰρ ὁ θεὸς ἐν ἁγίοις
ἀναπανόμενος. Καὶ ὁ οὐρανὸς 65 αὐτοῦ ἅχιος' "Ea-
αχούσεται γὰρ αὐτοῦ ἐξ οὐρανοῦ ἁγίου αὐτοῦ. Οἱ
ἄγγελοι ἄνιοι" "Οταν Σ16ῃ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἑν'
τῇ δόξῃ αὐτοῦ μετὰ τῶν ἁγίων ἀγγέ.ων αὐτοῦ. Ἡ
15 ἔχουσα τὴν λατρείαν [444] ἁγία: Καὶ θενήσει, φη-
αἱ, ξιαστρέψαι διαθήκην ἐπὶ γῆν ἁγίαν αὐτοῦ. Καὶ
ὁ Δαυ]δ, ἡ a2); ἁγία' Προσκυνήσατε τῷ Κυρίῳ ἐν
αὐ.1ῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ. Ὁ Ἰσαῖας, ὁ ναὺς ἅγιος' Ἅγιος
γὰρ ὁ vaóc cov, θαυμαστὸς ἐν δικαιοσύγῃ. Τά
πρόθατα τὰ ἄλογα τὰ τότε θυόµενα ἅγια ἐλέγετο"
Ὡς πρόξατα, φησὶν, ἅγια ἐν Ἱερουσαήμ. Ἡ δια-
θήχη &yía* Kal δυγαµώσει μετὰ zoAAov διαθή-
χηγ dr'av αὐτοῦ. Λὐτὴ ἡ πόλις ἁγία ἑλέγετο. Καὶ
ἐπὶ τὴν πόὀλιν’ τὴν ἁγίαν τὴν τῶν πατέρων "por
Ἱερουσα-ἡμ. Οὐδὲν γὰρ προσέρχεται θεῷ µη ὃν
ἅγιον. Διὸ λέγει Παῦλος: Καὶ τὸν ἁγιασμὸν, οὗ χω-
plc οὐδεὶς ὄψεται Θεόν. Ἐνηστεύσαμεν ἀπὸ ἄρτου"
νηστεύσωμεν xal ,àmb ἀδιχίας. Οὐκ ἐσθίεις ἄρτον ;
pi φάγ]ῃς σάρχας πενήτων, ἵνα ub εἴπῃ xai περὶ
σοῦ ὁ θεός Οἱ κατεσθίοντες τὸν «Ἰαόν µου ἐν
βρώσει ἄρτου. Οὐ πίνεις olvov; μὴ μεθύσῃ σε θυμὸς,
ἵνα μὴ ἀχούσῃ[ς] παρὰ τοῦ νομοθέτονυ’ θυμὸς αὑτοῖς
κατὰ τὴν ὁμοίωσυω" εοῦ ὄφεως' xaX πάλιν, θυμὸς
ὁραχόγτων ὁ οἶνρς αὐτῶν. "Όταν γὰρ θλίψῃς πὲ-
νητα, xaX στενάξη, ἐπὶ τοῦ Θεοῦ εὑρέθη a ἐσθίων ἄρτον
δαχρύων. Διὰ τοῦτο λέγει xat ὁ θεός Ἑκα.ύπτεετε
ἐν δάχρυσι τὸ θυσιαστήριόν µου. Ἐγκαλεῖ οὖν ὁ
θεὸς τοῖς χλαίουσιν ἐπὶ τοῦ θυσιαστηρίου λέγων;
Ἱερεῖς, εἰσέίθατε, καύσατε. "AV ἐγχαλεῖ, οὐχ

5 Sic Vatic. melius, ni fallor, quam Savil. ἐπὶ τὸν Θεὸν,
εὐρέθης.

SEVEIRANI

433
ὅτι ἔκλαιον αὐτοὶ, ἀλλ ἐπειδη οἱ ἁδικούμενοι ἑκεῖ
ἐνετύγχανον ἐπὶ τοῦ θυσιαστηρίου, ἠὀρφανοί το xal
χηραι. Καὶ ἵνα δείξη, ὅτι περὶ ἐκείνων Ἀέχει, ἐπ-
ἤγαγε᾽ Κ.αυθμῷ, καὶ κοπετῷ, xal κόπῳ. Ἔτι ἄξιον
ἐπιθλέψαι ἐπὶ τὰς θυσίας ἡμῶν. Πρόκειται οὖν τρά-
πεζα Ψυγχῆς ὁ τοῦ θεοῦ λόγος, Σῶμα νηστενον ἆγ:άἀ-
ζεται, φυχὴ pij τρεφομένη φθείρεται. Γένοιτο δὲ τὸ
μὲν σῶμα νηστεύειν ἀπὸ ἁμαρττμάτων, τὴν δὲ Ψυχ]ν
ἐντρυφᾶν τοῖς θείοις δόγµασιν. Ου δύνη δὲ ἐσθίειυ
ἄρτον Χριστοῦ xal ἄρτον δακούων, ὡς λέχει Παῦλος
00 δύνασθε τραπέζης Ἀριστοῦ μετέχει» xal τρα-
πέζης δαιμονίω». Act τοίνυν τὸν νηστεύοντα ἁπ-
έχεσθαι ἀπὸ βρωµάτων, xal πρῶτόν γε ἀπὸ ἁμαρτη-
µάτων. Καὶ γὰρ χαθ᾽ ἑχάστην ἡμέραν ἄγγελοι ση-
μειοῦνται, τίς προέθετο ἀπέχεσθαι à πλεονεξίας, 1)
πορνείας, fj ἁδικίας b. Ταύτας γὰρ τὰς ντοτείας καὶ
ἄγγελοι ἀναγράφονται, χαὶ θεὺς ταμιεύσται. Ὥσπερ
γὰρ, ἁδελφοὶ, ἀπὸ τῶν ἀναφορῶνςο οἱ ἄρχοντες τῷ
βασιλεῖ πάντα μηνύουσιν, οὕτως xal οἱ ἄγγελοι τῷ
Θθεῷ πάντα τὰ γινόμενα, οὐχ ἁγνοοῦντα διδάσκοντες,
ἀλλὰ τὴν λδιτουργικὴν τάξιν τῆς δημιουργίας πλη-
ροῦντες. Ἐγὼ ἑμακάρισα ὃν µνριάχις τὸν ἐσθίοντα,
ἢ τὸν νηστεύοντα xal ἁδιχοῦντα. Ταῦτα λέγω, οὗ
νηστείαν λύων, ἀλλ᾽ εὐσέδειαν χκηρύττων. Οὐ γὰρ τὸ
φαγεῖν καχὺν, ἀλλὰ τὸ ἁμαρτάνειν πονηρὸν, καθὼς
λέγει ὁ θεὺς περἱ τινος δικαίου’ 'O πατἠρ σου οὔκ
ἔφαγε, καὶ τὸ θέ.Ίημά µου ἐποίησεν. Οὕτω δὴ xa:
ἀλλαχοῦ ' Νηστεία ἡ τετρὰς, καὶ νηστεία ἡ πέμπτη,
[440] xal νηστεία ἡ δεκἀτη, ἔσται ὑμῖν εἰς χαρὰν
μαὶ εἰς εὐρροσύνην καὶ εἰς ἑορτὰς ἀγαθὰς, xal
τὴν ἀνἰήθειαν ἁγαπήσατε. Ἁλλ' ἐπέλαμψε τὸ αἴσθη-
τὸν φῶς, (va χηρυχθῇ ὁ τοῦ φωτὸς ἐργάτης. Κατ-
έλαθεν ἡ ἑσπέρα σρρχγίξουσα τῆς ἡμέρας τὸν δρύµον.
Καλὴ ἡ àpyh, προστεθήτω τὸ τέλος. ΜΗ ἀπώθει
χαχῶς, àAÀ ἄχουε τοῦ Δανῖδ' Εἰς τὸ τέ.ος, μὴ
διαρθείρῃς. Ὁ δὲ θεὸὺς τοῦ φωτὸς τούτου πάντας
ὑμᾶς φωτίσῃ λόγῳ, νόμῳ, πίστει, δικαιοσύνη, σω-
φροσύνῃ, Ev Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, δι οὗ
xal μεθ οὗ τῷ Πατρὶ δόξα, ἅμα τῷ ἁγίῳ Πνεύματι,
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν.

Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν δευτέρα» ἡμέραν τῆς χοσµο-
ποιίας. καὶ πρὸς τὸν εἰπόντα αὐτῷ ' Οὐκ ἔδει
ἡμᾶς τοὺς Χριστιανοὺς «Ίέγει' ἐπὶ τοῦ ἁγιά-
σµατος Κύριος Σαθαὠῦ.

a'. Ψυχῆς πόθον ἐγείρει Θεοῦ λόγος , καὶ ὥσπερ
τινὰ λαμπάδα περιτίθησιν αὑτῇ τὴν χαρὰν, ἵνα xol
τοὺς λογισμοὺς λαμπρύνηται, xat τὴν διάνοιαν φαι-
δρύνηται, xai τὰ ἁμαρτήματα γαθαίρηται , xal τὰ
νοήµατα φωτίζηται. Τοιοῦτός ἐστιν ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος.
ὌὍπερ γάρ ἐστιν ἀχόνη σιδήρῳ, τοῦτο θεοῦ λόγος τῇ
Φυχῇ. Ἡ ἀχόνη οὐχ ἓν τι χαρίζεται τῷ σιδήρῳ, ἀλλὰ
πρῶτον αὐτὸν παρασχευάζει ἀποπτύσαι τὸν lóv* εἷτα
παχὺν ὄντα λεπτύνει, ἀμθλὺν ὄντα ὀδύνει, σχοτεινὸν
ὄντα λαμπρύνει, σµήχει, φαιδρύνει, ὀξύνει. Οὕτως
οὖν ἐστιν ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος, ποιῶν τὴν φυχΏν ἀπο-
πτύσαι τὸν ἰὸν τῆς ἁμαρτίας, ἀμθλεῖαν οὖσαν ὁδύ-
νων, παχεῖαν οὖσαν λεπτύνων, σχοτεινἠν οὖσαν Mg-

e Addi Sd ralalio. T principem. Vide Cangimmin 6los-
sario Erico. Οἱ ἀπὸ τῶν ἀναφορῶν, qui (ibellos imperatori

erc .

ádi
noctem. Noctem quare ? Quia noctu dormientem ho-
minem in mortis memoriam revocat propemodum
dicens : Disce, homo, quid sis. Mortalis es, somni
virtuti addictus : eur ea qui supra te sunt imaginua-
ris ? Nox enim compunctio est : quamobrem ait Da-
vid : Que dicitis in cordibus vestris, in cubilibus vestris
compungimnini (Psal. 4. 5). Vere jacet. liomo noctu,
neque mortuus, neque vivus. Interroga hzreticum :
Quid est? vivusne απ mortuus? Si dixerit, Vivus ,
repone illi : Cur ergo nec loquentes nec ambulantes
sentit ? Si dixerit, Mortuus, tu dicito : Quomodo ergo
respirat? quod enim respirat, non est mortuum ;
quod non sentit, non cst vivum : teipsum non vides,
sed qux supra te sunt imaginaris. Verum ο satis
circa primam diem dicta sint. Venit quippe vespera,
ut ctiam illic quxc ad primam diem spectant desinunt,
et pro facultate, etsi profundos sensus, explicavimus
tamen. Porro fidelium est dicta explorare, et histo-
riam disquirere.

1. Jejunium quomodo sanctificemus ; jejunandum
mazime a peccalis. — Nos autem sacri jejunii alumnf,
et iu abstinentia corporca deliciis fruentes c:elestibus,
sanctum jejunium servare conemur : Sanctificate ,
inquit , jejunium (Joel. 1. 14). Nosne illud sanctifica-
mus , au ab illo sanctificamur? Verum id dicit pro-
pheta, ut illud sanctum custodiamus. Quemadmodum
enim cum precando dicimus, Sanctificetur. nomen
tuum (Matth. 6. 9.14), non pro nomineejus precamur
(nomen quippe ejus omnia sanctificat), sed quia no-
men ejus invocatum est super nos (Christiani enim a
Christo dicimur), ait, Nomen tuum in nobis sanctifi-
celur. Ápud sanctum enim omnia sancta sunt : ad
Deum quippe nihil non sanctum accedit : sanctus
enim Deus cst, in sanctis quiescens. Quin etiam
cxlum ejus sanctum est : nam Exaudiet illum de
calo sancto $0 (Psal. 49.7). Angeliquoquesancti : Cum
venerit Filius hominis in gloria sua cum sanctis angelis
suis (Marc. 8. $8). Terra in qua Dei cultus sancta :
Et volet, inquit, everlere testamentum. super. terram
sanciam ejus. Et Davidi aula sancta est : Adorate Do-
minum in aula sancta ejus (Psal. 95. 9). Idem quoque
templum sanctum. dicit: nam Sanctum est. templum
tuum, mirabile in aequitate (Ps. 64. 5. 6). Oves quoque
rationis expertes, qu:e tunc immolabantur, sancte
crant : Ut oves, jnquit , sancte in. Jerusalem. (Ezech.
96. 58). Testamentum quoque sanctum :. Et confir-
mabit cum multis testamentum sanctum. suum (Dan. 9.
21). Urbs ipsa quoque sancta dicebatur : Et super ci-
vitalem sanctam. patrum nostrorum Jerusalem (Ibid. v.
24). Nihil quippe non sanctum accedit ad Deum. Ideo
ait Paulus : Et sanctimoniam , sine qua nemo videbit
Deum (Hebr. 12. 44). Jeojunavimus a pane ; jejunemus
et ab iniquitate. Non comedis panem ? Ne comedas
Garnes pauperum, ne de te quoque dicat Deus : (Qui
devorant plebem meam in cibo panis (Psal. 15. 4). Non
bibis vinum? Ne furor inebriet te, ne audias a legis-
latore : Furor illis secundum similitudinem serpentis
(Peut, 57. 5); ac rursum, Furor draconum vinum
eorum (Deut. 52. 55). Cum enim pauperem afflixeris

DE MUNDI CREATIONE ORATIO II.

433
ita ut ingemiscal , is apud Deum inventus est come-

dens panem lacrymarum. Ideoque ait Deus : Operic-
batis lacrymis allure meum (Malach. 3. 15). Repre-

dicit, Sacerdotes, intrate, οἱ plorate (Joel. 1. 13)?
Verum reprehendit eos, non quod flerent, sed quod
ji qui injuriam passi essent , pupilli et viduz, illic ad
altare supplicarent. Utque ostendat se de illis sermo-
nem habere , subjunxit : /n fletu, et planctu, et do-
lore (Joel. 9. 12 ). Iusuper :equum est ut ad hostias
nostras animum adhibeamus. Proponitur ergo mensa
animae, nempe Dci verbum. Corpus jejunio sanciifi-
catur, anima cibo expers corrumpitur. Utinam corpus
jejunet a. peccatis , anima vero in divinis documentis
convivetur! Non potes comedere panem Christi, ct
pauem iacrymarum , ut ait Paulus : Non potesiis par-
licipes esse mense Christi , et mense. dgmoniorum ().

Cor. 10. 21). Debet ergois qui jejunat abstinere a cibo,

sed prxcipuea peccatis. Etenim angeli quotidie no-

tant, quis proposuerit abstinere ab avaritia, aut a

fornicatione, aut ab iniquitate. Πως quippe jejunia οἱ

angeli perscribunt, et Deus in tliesauro recondit.

Quemadmodum enim , fratres , illi viri primarii qui a

libellis supplicibus sunt Imperatori cuncta declarant :

sic el angeli ea qux fiunt omnia Deo significant, non
ignorantem docentes , sed ministrandi ordinem crea-
γα implentes. Ego sexcenties beatiorem przdica-
verim comedentem, quam jejunantem et inique
agentem. Hzc dico, non jejunium solvens , sed pic-
tatem przdicans. Non enim comedere malum, scd
peccare pravum est, quemadmodum dicit Deus de
justo quodam : Pater tuus nonne comedit , et volunta-
tem meam fecit (Zach. 8. 39)? Sicet alibi : Jejunium
quartum , et jejunium quintum , et jejunium decimum ,
erit voois in gaudium et in. latitiam et in solemni:ates
bonas, et veritatem diligite. Sed illuxit lux sensilis , ut
lucis Opifex przdicaretur. Advenit vespera diei eur-
sum obsignans. Bonum principium, finis addatur. Ne
male repellas, sed audi Davidem : In finem, ne cor-
rumpas (Psal. 74. titulus). Deus autem lucis hujus vos
omnes illuminet, verbe, lege , fide, justitia, castitate,
in Christo Jesu Domino nostro, per quem et quicum

Patri gloria, simul cum Spiritu sancto, in sccula

seculorum. ΑΠΙΘΗ.

Ejusdem in secundum diem creationis , et adversus eum
qui sibi dixerat, non oportere nos Christianos in
sanctificatione dicere , Deus Sabaoth.

1. Efficacia verbi divini. Abstinentia maler pie men-
lis. — Animi desiderium excitat divinus sermo, et
quasi lucernam quamdam ipsi gaudium circumponit ,
ut et ratiocinia illusiret, et mentem exhilaret, et
peccata abstergat, et sensa illuminet. Hujusmodi
est Dei sermo. Nam quod cos ferro, id auimx Dei
sermo. Cos non unam solum rem ferro confert : nam
primo ipsum przeparat, ut rubiginem respuat: deinde
crassum extenuat, obtusum acuit, obscurum reddit
lucidum , abstersum , nitidum, acutum. Sie se habet
Dei sermo : efficit ut anima ruliginem peccati re-
spuat, obtusam illam acuit, crassam subtilem reddit,

Γ.Ν

lienditne ergo. Deus cos qui plorarent ad αἰίατο., quí.

λος

159
obscuram splendore afficit. Vult. autem Dei sermo
nos splendidos esse secundum Apostoli affectum * di-
centis : Ut sitis sicul [uminaria in mundo, verbum vite
eontinentes (Philipp. 2. 15. 16). Ecce splendorem !
Wult nos esse non obtusos , sed acuios : nam : Vivus,
inquit , est sermo Dci , et efficax , et penetrabilior omni
gladio ancipiti (Hebr. &. 13). Vult nos non crassos
esse, sed cogitationibus mentem subtilem reddere.
Ubi enim crassities , ibi aliena a Dei verbo mens est :
ubi autem subtilis est. apta legi divin:e efficitur. Ideo
de crassioribus dicit Scriptura : Et comedit Jacob , et
saturatus est, et impinguatus , incrassatus, dilatatus
est : dereliquit. Deum | (actorem suum (Deut. 32. 15).

! Age ergo,nostram quoque Dei sermo illustret men-

tem , maxime proposito jejunio , quod extenuat cor-
pora , et mentem exacuit, Est enim abstinentia jeju-
nii omnis sanctificationis nutrix, et mater pix mentis.
Non quxeritur quomodo j-junemus tantum , sed quam
pie jejunemus. Multi ob. publica rerum negotia jeju-
nant ; sed non reputatur eis in jejunium. Scopus enim
jüdicatur, non necessitas coronatur. In hoc sancto
statu heatus Moyses in monte et legem doccbatur et
creationem. Diximus ergo hesterna die Deum , cum
legem per Moysem daturus esset, primo se Creatorem
ostendisse, ac deinde Legislatorem. Quomodo pote-
rant Jud:i credere, Deum fecisse cxlum el terram
et omnia qua in eis sunt , nisi prius miracula edidis-
sel in Egypto, qua» ipsum esse orbis Creatorem
comprobarent? Docemus nos ut suadeamus : Deus
suadet, ut doceat. Quia Moyses expositurus dicturus-
que erat , Deum fecisse exlum , et terram, et. mare,
et omnia qui in eis sunt , nisi prius mirabilia patras-
set in. AEgypto, et demonsirassel ipsum esse omnium
rerum creatarum Opificem , non crediturus erat po-
pulus Deum fecisse celum et terram. Extendit prius
Moyses manus suas in cxlum, et demisit grandinem
et ignem, didicitque populus per fidelem servum,
itam mortalem dexteram verbo Dei motam, clum
turbavisse, et creaturan commiscuisse : multoque
potiori ratione Dei jubentis dexteram firmavisse c:x-
lum et fandasse terram. Nemo enim creaturam movet
qui non auctor ejus sit. Ostendendum ergo erat Deum
fecisse terram : extendit. Moyses manum in terram,
et exierunt sciniphes. Demonstrandum denuo eratDeum
fecisse ignem : accepit. Moyses favillam de fornace,
et sparsit, et /Jgyptiorum corpora replevit ulceribus
flamm:e instar ferventibus. Ostendendum erat Deum
f.cisse aquam : mutata est aqua in sanguinem. Mon-
strandum erat fecisse mare : mare ut petra stetit (a),
οἱ transivit populus. Primo itaque per opera ostendit
eum esse Dominum , deindeque verbis edocuit esse
Opificem.

9. Christus ante praedicationem docuit se mundi Opi-
ficem esse. Miracula fides sequitur. — Sic etiam Serva-

^ juxta Combefisium , legendum est, preceptum , pro,
affectum.

(a) In 65300, ἐπετρώθη ἡ θάλασσα. Combefisius vertit, diti-
sum st mare, quasi ab ἐπιτιτρώσκω , perforo. At puto ἱπετρώθη
3 «c» deducendum esse, £x petra naturam mulo. Nani ait
Scriptura , mare quasi murum fuisse ; certe si de divisione
meris zgeretuur, aliud querendum verbum erat, quani
ἐκιτιτρώσκω.

SEVERIANI

44

torin Evangeliononante docuit quam mir. ula patras-
set. Primum signum, mutavit aquam in vinum , nec
ante illud apparet eum docuisse : oportebat enim
pr:ecedere opus, et verbum sequi. Ideoque et scriptor
ille ait : Primum quidem sermonem feci de omnibus,
o Theophile, que cepit Jesus facere et docere (Act.A.1).
Quomodo docuisset Servator se Opificem esse mundi?
Nisi enim oculos c:eci illuminasset , nulla fides ei ha-
bita esset dicenti : Ego sum lux mundi (Joan. 9. 5).
Nisi Lazarum suscitassct, non credidissent auditores
dicenti : Ego sum vita et resurreclio ( Joom. 41. 25).
Nisi spuens in terram lutum fecisset, ac cxcum li-
nivisset, non creditum fuisset ipsum esse , qui accc-
pto de terra pulvere Adamum formaverat. Nisi am-
bulasset super mare, non visus esset Dominus maris.
Nisi iucrepasset ventum, non demonstratus esset Do-
minus veritorum. Quamobrem liomo quidem videba-
tz, per miracula autem ut Deus notus el inclytus
crat. Servator itaque discipulos obstupefecit , et dice-
hant : Qualis. est. hic, quia venti et. mare obediunt eB
(Matth, 8. 97 ) * Ostendit primo elementa sibi obse-
qui, et postea verbis docuit , omuia per ipsum facta
esse. Ostendit primo illa sibi obsequi. Nisi priis
creaturam ipsi obsequi ostensum fuisset , non fides
habita esset Joanni evangeliste dicenti : Omnia per
ipsum facta sunt (Joan. 4. 5). Quomodo creditum fuis-
set apostolis , rudi lingua loquentibus , cum de Deo
Verbo afüirmarent , Creatore, Servatore , sapientis-
simo , doctore? Verum apostolorum lingua eraut
miracula; os apostolorum erat mortuus suscitatus,
claudus ambulans. Quod autem miracula sequatur
fides , testificatur Scriptura dicens: Per manus enim
apostolorum fiebant signa magna et prodigia in
plebe. Stupebant autem. omnes , magisque augebatur
quotidie virorum el mulierum multitudo ( Act. 5. 12.
44 ει 2. 1). Pralucebant miracula , et sequebantur
dogmata. Sic et in lege , prxibant miracula in JEgy-
pto, qux» probarent Deum esse Creatorem. Deus au-
tem, bonus cum esset, noluit ipse solus honorari,
sed cum Moyse gloriam partitus est. Quia enim Deus
ex operibus suis apparuit, Moyses quoque cum gloria
ipsi collata visus est (Exod. 54. 29). Cum enim de-
scenderet legem tenens , ne ipsum tamquam simpli-
cem liominem respicerent , Deus ejus. vultum gloria
replet, ut quod. ex infirmitate naturz defciebat, per
gratie plenitudinem — impleretur. Cogitabant enim
vultum gloria affectum non esse a Deo alienum. Ita
quoque Servator vultum Stephani primi martyris
splendere curavit. Cur vultum Stephani splendere cu
ravit ? Quia ut blasphemus lapidandus erat , cum di-
ceret, Video celos apertos, et Filium hominis stantem
a dextris Dei. (Act. 7, 55); antevertens Deus ange-
lica forma faciem ejus coronavit; ut ingratis mon-
straret, non gloria afficiendum fore, si blasphemus
esset. lleri ergo diximus Deum primo die ex non
exstantibus fecisse omnia. Quodque mirum est,
opera non modo creationem Dei ostendunt, sed eliam
hareticorum impietatem coarguunt. Quzro namque,
quomodo facta sunt ca qu:e non erant, quia. ipsi de

639

πούνων. Βούλεται δὲ ἡμᾶς ὁ τοῦ θεοῦ λόγος λαμπροὺς
μὲν εἶναι χατὰ τὴν ἀποστολιχὴν διάθεσιν * τὴν λέγου-
σαν" "Ira "ts ὡς φωστῆρες ἐν χκόσμῳ, «Ἰόγον
ζωῆς ἐπέχοντες. Ἰδοὺ ἡ λαµπρότης. Βούλεται ἡμᾶς
εἶναι μὴ ἀμθλεῖς, ἀλλ᾽ ὀξεῖς' Ζῶν γὰρ, φησὶν, ὁ
«Ἰόγυς τοῦ θεοῦ, καὶ ἐνεργὴς, xal τοµώτερος ὑπὲρ
πᾶσαν µάχαιραν δίστοµον. Βούλεται ἡμᾶς παχεῖς
μὴ εἶναι, ἀλλὰ λεπτύνειν τὴν διάνοιαν τοῖς νοήμασι.
"Οπου γὰρ παχύτης, ἀλλοτρία Θεοῦ λόγον ' ὅπου δὲ
λεπτομερὴς διάνοια, οἰκεία Θεοῦ νόµου. Διὰ τούτο
περὶ τῶν παχυτέρων λέγει d Γραφή: Καὶ ἔφαγεν
Ἱαχὼό, καὶ ἐγεπ.ήσθη, ἐλιπάνθη, ἐπαχύνθη.
ἐπ.]ατύνθη : ἐγκατέλιπε θεὸν τὸν ποιήσαντα αὐ-
τόν. Φέρε τοίνυν καὶ ἡ μῶν ὁ θεῖος λόγος χαταλαμπέτω
τὴν διάνοιαν, καὶ μάλιστα τῆς ἁγίας ταύτης προχξιµέ-
νης νηστείας, fj λεπτύνει τὰ σώματα καὶ ὀξύνει τὰ φρο-
νήματα. "στι γὰρ xal νηστεία παντὸς ἁγιασμοῦ τρο-
φὸς, xal µήτηρ εὐσεθοῦς διανοίας. O0 ζητεῖται πῶς
νγστεύσωμεν µόνον, ἀλλὰ πῶς εὐσεδῶς νηστεύσωμεν.
Πολλοὶ καὶ διὰ δηµοσίας χρείας πραγμάτων νηστεύου-
σιν, ἁλλ᾽ οὗ λοχίσεται αὐτοῖς εἰς νηστείαν. Ὁ γὰρ σχο-
πὺς κρίνεται, οὐχ ἡ ἀνάγχη στεφανοῦται. Μετὰ ταύ-
της τῆς ἁγιοπρεποῦς καταστάσεως ὁ µαχάριος Μωῦσῆς
τὸν νόµον ἐπαιδεύετο Ev τῷ δρει, xat τὴν δημιουργίαν
ἑδιδάσκετο. Εἴρηται τοίνυν ἡμῖν τῇ χθὲς ἡμέρα, ὅτι ὁ
θεὸς µέλλων διδόναι τὸν νόµον διὰ Μωῦσέως, πρότερον
ἔδειξεν ἑαυτὸν δημιουργὸν, καὶ τότε νοµοθέτην. [£46]
Πόθεν 1δύναντο οἱ Ἰουδαῖοι πιστεῦσαι, ὅτι ὁ θεὲς ἑποίη-
σε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς, εἰ
μὴ πρῶτον ἐποίησε τὰ θαύματα ἐν Αἰγύπτῳ, δειχνύντα
αὐτὸν δημιουργὸν τῆς οἰχουμέντς; Ἡμεῖς διδάσχοµεν
ἵνα πείσωµεν; ὁ θεὺς πείθει ἵνα διδάξη. Ἐπειδὴ
ἔμελλε Μωῦσῆς ἑκτίθεσθαι χαὶ λέγειν, ὅτι 6 θεὺς
ἐποίησε τὸν οὐρανὸν, χαὶ τὴν vr», xat τὴν θάλασσαν,
χαὶ πάντα τὰ iv αὐτοῖς, εἰ uh πρῶτον ἑἐποίητε τὰ
θαύματα Ev Αἰγύπτῳ, καὶ ἔδειζον ὅτι πάντων bal
τῶν Χτισμάτων δημιουργὸς, οὐχ ἂν ἐπίστευσεν ὁ
λαὸς, ὅτι ὁ θεὺς ἐποίησε τὸν οὐρανὺν xat τὴν γῆν. El
μὴ ἐξέτεινε πρῶτον Μωῦσῆς τὰς χεῖρας εἰς τὸν οὖρα-
νὺν, καὶ χατήνξγγχε χάλασαν xat mop, xat ἔμαθον οἱ
λαοὶ διὰ τοῦ πιατοῦ θεράποντος, ὅτι αὕτη ἡ θνητὴ
δεξιὰ λόγῳ Osou χινηθεῖσα, τὸν οὐρανὸν ἑτάραξε xat
τὸν δημιουργίαν ἐθόλωσε" πολλῷ μᾶλλον ἡ τοῦ θεοῦ
χελεύσαντος δεξιὰ Ἱδρασε τὸν οὐρανὸν χαὶ ἐθεμελίωσε
τὴν γῆν. Οὐδεὶς γὰρ κινεῖ δηµιουργίαν. ἣν οὐχ
ἐποίησεν. "Eóst τοίνυν δειχθῆναι, ὃτι ὁ Geb, ἐποίησε
τὴν γῆν’ ἑξέτεινε Μωῦσῆς τὴν χεῖρα εἰς τὴν γῆν, καὶ
ἐξηλθον σχνϊῖπὲς. Ἔδει πάλιν δειχθΏναι, ὅτι ὁ 8:0;
ἐποίησξ τὸ πῦρ΄ ἔλαθε Μωῦσῆς αἰθά)ην χαµιναίας,
xai ἔπασε (sic), καὶ ἐἑπλήρωσε τὰ σώματα τῶν Λἱ-
γυπτίων ἑλκῶν φλογὸς δίχην ζεόντων. Ἔδει δειχθη-
ναι, ὅτι ὁ θεὺς τὸ ὕδωρ ἑἐποίησε΄ µετεθλήθη τὸ ὕδωρ
εἰς αἷμα. " Eózt δειχθῆναι, ὅτι ἐποίησε τὴν θάλασσαν’
ἐπετρώθη b ἡ θάλασσα, χαὶ παρηλθεν ὁ λαός. Πρῶτον
οὖν ἔδειξε διὰ τῶν ἔργων, ὅτι Δεσπότης, xal τότε
ἑρμήνευσε διὰ τῶν λόγων, ὅτι Ποιητής.

β’, Οὕτω xaYó Σωτὴρ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ οὗ πρότερον
ἐδίδαξεν, ἕως ἐθαυματούργησε. Πρῶτον onusiov, µετ-

3 Combef. legendum putat διάταξιν,

b Ἐπειρώθη ἡ θάλασσα. Combef. vertit, divisum est
mare, quasi ab ἐπιτιτρώσκχω, per[oro. At puto ἐπετρώθη a
πετρόω deducendum esse, i petrae. naturum inuto. Nam
ait Scriptura, mare quasi murum fuisse ; certe si de divi-
sione. inaris ageretur, aliud quirendum verbum erat,
quam ἐπιτιτοωσχκω.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO Π.

419
έδαλε τὸ ὕδωρ εἰς οἵνον, xal οὗ φαίνεται πρὸ τοῦ
σημείου τούτου διδάξας ' ἔδει γὰρ προλαθεῖν τὸ ἔργον
καὶ ἀχολουθῆσαι τὸν λόγον. Διὰ τοῦτο ὁ συγγραφεὺς
λέγει’ Τὸν μὲν πρῶτον Aóyov ἐποιησάμη» περὶ
πάντων, à θεόφιὰε, ὧν ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς ποιεῖν
τε καὶ διδάσχειν. Πῶς ἔμελλε διδάσχειν ὁ Σωτὴρ,
ὅτι ποιητής ἐστι τοῦ χόσµου; El μὴ γὰρ ο ἐφώτισε
τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ 409209, οὐχ ἂν ἐπιστεύθη
λέγων * Εγώ εἷμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου. El μὴ
ἤγειρε Λάζαρον, οὐχ ἂν ἐπίστευσαν οἱ ἀχούοντες λέ-
ove. ἘΕώ εἰμι ἡ ζωὴ xal ἡ ἀγάστασις. El μὴ
πτύσας εἰς τὴν γῆν Emolnos πηλὸν. xaY ἔχρισε τὸν
τυφλὸν , οὐχ ἂν ἐπιστεύθη, ὅτι αὗτός ἐστιν ὁ λαθὼν

᾿χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς xal πλάσας τὸν Αδάμ. El pii περι-

επάτησεν ἐπὶ τῆς θαλάσσης, οὐκ ἂν ἐφάνη Δεσπότης -
τῆς θαλάσσης. El pfj ἐπετίμησε τῷ ἀνέμῳ, οὐκ ἂν
ἐδείχθη Δεσπότης τῶν ἀνέμων. Διὰ τοῦτο ἄνθρωπος
μὲν ἣν φαινόµενος, διὰ δὲ τῶν θαυμάτων ὡς θεὺς
γνωριζόµενος xaX δοξαζόµενος. 'O Σωτὶρ γοῦν t£-
έπληττε τοὺς μαθητὰς, xal ἔλεγον * Ποζαπές ἐστιν
οὗτος, ὅτι οἱ ἄνεμοι καὶ ἡ θάλασσα ὑπακούουσιν
αὐτῷ; Ἔδειξε πρῶτον ὑπαχκούοντα τὰ στοιχεῖα , xat
τότε ἡρμήνευσε διὰ τῶν ἔργων, ὅτι πάντα δι’ αὐτοῦ
ἐγένετο. 'Ἔδειξε πρῶτον ὑπαχηύοντα. El μὴ πρῶτον
ἐδείχθη ἡ χτίσις ὑπαχούουσα, [447] οὐκ ἂν tm
στεύθη Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστῆὴς λέγων Πάντα Ow
αὑτοῦ ἐγένετο. Πῶς ἠδύναντο οἱ ἁπόστολοι πιστευ-
θῆναι, ἰδιωτιχὴν ἔχοντες γλῶσσαν, συνιστάµενοι περὶ
Θεοῦ Λόγου, Δημιουργοῦ, Σωτῆρος, πανσόφου, διδα-
σχάλου; 'AXA ἡ γλῶσσα τῶν ἀποστόλων τὰ θαύματα
ἦν τὸ στόµα τῶν ἁποστόλων ἣν νεχρὸς ἐγειρόμενος,
χωλὸς περιπατῶν. "Oc. 65 τοῖς θαύμασιν ἀχολουθεῖ f
πίστις, μαρτυρεῖ fj Γραφῇ λέγουσα' Διὰ γὰρ τῶν
χειρῶν τῶν ἁποστόλων ἐγένετο σημεῖα μεγάνῖα
xai τέρατα ἐν τῷ .Ἰαῷ. Καὶ ἐξίσταντο δὲ πάντες,
xal ua Aor προσετίθεντο καθ’ ἡμέραν ávópow xai
yoraoxoy π.1ήθη. Ἡροέλαμπε τὰ θαύματα, xaX txo-
λούθουν τὰ δόγµατα. Οὕτω xal ἐν τῷ vóptp, προ-
ηγήσατο τὰ ἐν Αἰγύπτῳ θαύματα, δειχνύοντα «bv
8zby δηµιουργόν . "O δὲ θεὺς, ἀγαθὸς ὧν, οὐχ Ἠθέλη-
σεν ἑαυτὸν µόνον σεμνῦναι, ἀλλὰ µερίζεται μετὰ
Μωῦσέως τὴν δόξαν. Ἐπειδὴ γὰρ ὁ θεὸς ἐφάνη ἐξ ὧν
ἐποίησε, φαίνεται χαὶ Moüsrg ἐξ ὧν ἐδοξάσθη. Ὡς
Υὰρ χατῆλθε χατέχων τὸν νόµον, ἵνα μὴ ὡς φιλῷ
ἀνθρώπῳ προσέχωσι, πληροί αὐτοῦ ὁ θεὺς δόξης τὸ
πρόσωπον, ἵνα τὸ λεῖπον τῇ ἀσθενείᾳ τῆς φύσεως
πληρώσῃ τὸ περιττὸν τῆς χάριτος. ἛἜνενόουν γὰρ
ὅτι ὄψις δεδοξασµένη οὐκ ἔστιν ἀλλοτρία θεοῦ. Οὕτω
xaX ὁ Σωτὴρ Στεφάνου τοῦ πρωτοµάρτυρος ἑποίησε
λάμφαι τὸ πρόσωπον. Διατί δὲ ἐποίησε λάμφαι τὸ
πρόσωπον Στεφάνου; Ἐπειδὴ ἔμελλεν ὡς βλάσφημος
λιθάζεσθαι, εἰπὼν, θεωρῶ τοὺς οὐραγνοὺς ἀνεῳγμά-
νους, καὶ τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνγθρώπου ἑστῶτα ἐκ δεξιών
τοῦ θεοῦ, προλαθὼν ὁ θεὸς ἑστεφάνωσεν αὐτοῦ τὴν
ὄψιν ἀγγελιχῇ μορφῇ, ἵνα πείσῃ τοὺς ἀγνώμονας, ὅτι
ei βλάσρηµός ἑστι. διατἰ δοξάζεται; Χθὲς μὲν οὖν
εἴρηται ἡμῖν, ὅτι ὁ θεὺς £x μὴ ὄντων ἑποίησε τὰ ὄντα
τῇ πρώτῃ ἡμέρλ. Καὶ τὸ θαυμαστὺν, ὅτι οὗ µόνον
τὴν δημιουργίαν τοῦ θεοῦ δείχνυσι τὰ ἔργα, ἀλλὰ xal
τῶν αἱρετιχῶν τὴν ἀσέθειαν ἑλέγχουσιν. Ἑρωτ γάρ'
Τὰ μὴ ὕντα πῶς ἐγένετο, ἐπειδὴ περὶ τοῦ ὕντος ἔρω"
τῶσι, πῶς ἐγεννήθη; El. μὴ fjv, εἴπωσι, τὰ ph. ὄντα

5 Additum γάρ e Sav.

44

πῶς ἐγένετο, εἰ μὴ ἣν. Τὸ μὴ ὃν οὗ γίνεταια, ὅσον
χατὰ λογισμὸν ἀνθρώπινον, οὐ κατὰ θείαν δύναμιν.
Ἐνίοτε λέγει ὁ αἱρετικός ' Εἶπεν ὁ θεὸς, χαὶ ἐγένετο.
Ἁλλὰ νῦν τὸ πρᾶγμα εἶπες, οὐ τὸν τρόπον. Εἶπεν ó
θεός Γεγηθήσω φῶς' ἐγένετο τὸ μὴ ὃν. Ὁ λόγος
µετεθλίθη εἰς πρᾶγμα, olov αὐτὴ ἡ φωνὴ ἑξελθοῦσα
ἐγένετο φῶς. Οὐχοῦν οὐχ ἔστιν ἐχ μὴ ὄντων, ἀλλ ἐξ
ὄντος. Τίς γὰρ τολμᾷ εἰπεῖν τὸν Λόγον μὴ ὄντα: Οὐχ-
οὖν οὐδὲν ἐποίησεν ix μη ὄντων, ἀλλ ἐς αὐτοῦ: χαὶ
εὑρίσχεται τὰ χτίσµατα ὁμορύσια αὐτῷ, καὶ ὃ φεύ-
γουσιν ἐπὶ τοῦ Υἱοῦ, ἀρμόζξουσιν ἐπὶ τῶν κτισμάτων.
Αλλά πάλιν στενούµενοι λέγουσιν' Ἡ βούλησις τοῦ
Θιοῦ τὰ μὴ ὄντα ἀπετέλεσεν εἶτα" Ἡ γὰρ βούλησις
τὸ μὴ ὃν ποιεῖ΄ dj δὲ φύσις τὸ ὃν οὐ γεννᾷ. Καὶ ἔστι
θαυµαστόν. Ὡς ἐν εἰχόνι λέγω: “πόθου pot πηγἣν
xa πέτραν * τί εὐχολώτερον, τὴν πηγην ὕδωρ γεννῆ-
σαι, T] τὴν πέτραν; 'H πηγἠ ἐὰν γεννήσῃ, ἐξ ὧν ἔχει
προφέρει' ἡ δὲ πέτρα ἑξ ὧν οὖκ ἔχει. Εἶτα τὺ μὴ
ὃν ἐγέννησεν ἡ πἐτρα ἐξ ὧν οὐκ εἶχε , καὶ ἡ πηγη οὐχ
[448] ἐγέννησεν ἣν εἶχεν ἐν ἑαυτῇ πηγέν;, Καὶ πῶς
ἐγένετο τὰ ph ὄντα; μὴ αὐτοματισμὸς Tv; τὸ pi ὃν
ὄνομά ἐστι, οὐκ ἔστι δέ τι; Μη ἐπειδὴ λέγω ἐκ μὴ
Άντων, γοµίσῃς εἶναί τι μὴ by. Εἶτα τὺ ὃν ἐχ τοῦ μὴ
ἕντος οὐκ οἶδας εἰπεῖν πῶς ἐγένετο, xal τὸν ὄντα Ex
τοῦ ὄντος τολµήσεις πολυπραγμονεῖν πῶς ἐγεννήθη ;
Πάντα τὰ χτίσµατα οὐχ ἣν ἀπ᾿ ἀρχῆς xat γέἐγονεν * ὁ
μονογενῆς Λόγος xaX Κτίστης τοῦ χόσµου οὐχ ἐγένετο
ἀπ᾿ ἀρχῆς, ἀλλ' ἣν, Ταῦτα οὐχ ἣν. xai ἐγένετο * ὁ δὲ
fiv ἐν ἀρχῇ μὴ γενόμενος, ταῦτα δὲ ἐγένετο &v ἀρχῇ
μὴ ὄντα.

Υ’. Ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος, qnoi. Ti ἐστιν, Ἀόρα-
τος; Οἶδα πολλοὺς τῶν ἁγίων Πατέρων εἱἰρηχότας
Αόρατος ἣν ἡ γῆ, ἐπειδὴ τῷ ὕδατι ἑχαλύπτετο. [Πολλὰ
τῶν νοηµάτων ἑἐστὶ μὲν εὐσεθῆ, οὐχ ἀληθῆη δέ. Οἴον οἱ
τρεῖς φίλοι τοῦ "136, θεἀσάµενοι αὐτὸν ἓν πειρασμῷ,
χατέἐχριναν τὸν ἅγιον ὡς δικαίως πάσχοντα, xal ἔλε-
γον. El μὴ χέρας ἐλύπτσας, εἰ μὴ ὀρφανοὺς ἔπλεον-
έχτησας, οὐχ ἄν σοι ὁ θεὸς ἐπήγαγε ταῦτα. Καὶ ὅμως
ἐπειδὴ Ἡγνέουν τὸν σχοπὸν τοῦ θεοῦ, εἴλαντο μᾶλλον
xacaxpivat τοῦτον ὡς διχαίως πάσχοντα, T] χαταγη-
φίσασθαι τοῦ θεοῦ ὥς ἀδίχως
θεοῦ ἐποίησαν, xaX ἑλέγχει αὐτοὺς ὁ θεός’ Διατί οὐκ
ἑ]α.ήσατε ὀρθὰ κατὰ τοῦ θεράπογτός µου; "Εστιν
οὖν νόηµα εὐσεθὲς μὲν, οὐχ ἀληθὲς δὲ. Τ{ οὖν ἐστιν,
Ἡ δὲ ij ἦν áópacoc καὶ ἀκατασκεύαστος; Οἱ ἐρ-
μηνευταὶ) ἡρμήνευσαν σαφῶς. Λέγει γὰρ ὁ ᾽Ακύλας'
'H δὲ γη ἦν xéropa καὶ οὐδὲν. ᾿Αόρατος δὲ λέγε-
ται, οὐχ ὅτι οὐκ ἐφαίνετο, ἀλλ ὡς ἂν εἴποι τις, ἀχό-
σµητος. Οὐδέπω ἦν φαιδρυνοµένη τοῖς φυτοῖς, οὐ-
δέπω χαρποῖς ἑστεφανωμένη, οὐδέπω ποταμοῖς χαὶ
πηγαῖς διεζωσµένη, οὐδέπω τῇ ἄλλῃ εὐχοσμίᾳ πεποι-
χιλμένη, καὶ ἣν ἀόρατος, µηδέπω κατασχευασθεῖσα
πρὸς ἐπιτηδειότητα τοῦ Υεννᾷν. Λέγει ü l'gagh περὶ
πινος ἀνδρείου xai εὐμόρφου *
ἑπάταξε τὸν ἄν δρατὸν Αἰγύπτιον ópatór Ἔστιν
οὖν ἀνὴρ ἁόρατος; Αλλ' ἆξ.-ος, φησὶ, τοῦ ὁρᾶσθαι,
ὝὭσπερ οὖν τὸν Αἰγύπτιον εἴπεν ἄνδρα ὁρατὸ», ὡς
ἄξιον τοῦ ὁρᾶσθαι, οὕτως τὴν γην τὴν ἄμορφον ἀόρα-
τον ἐχάλεσεν. T$ ^ δευτέρς ἡμέρα εἶπεν ὁ θεός D'e-
ψηθήτω στερέωμα ἐν uéc« τοῦ ὕδατος, xal ἔσεω

* Combef. distinguit ei μὴ ἦν, τὸ μὴ àv οὗ Υ., verlitque :
nisi erat, non ens non
b *Opatóv hoc loco est dignum spectaculo, ut vertit
Vulgatus interpres.
* Hic apud Cosmam .Egyptium habentur, p. 521 et sqq.

SEVERIANI

ἐπαγαγόντος. Ὑπὲρ.

Οὐχ οὗτος, Φπσὶν, ᾿

ua
διαχωρίζον ἀναμέσον ὕδατος xal ὕδατος. Ἑ ποίησεν
οὖν τὸν οὐρανὸν τοῦτον, οὐ τὸν ἑπάνω, ἁλλὰ τὸν
ὁρώμενον ἐς ὑδάτων πῄξας ὡς χρύσταλλον. Bojlo-
pal σοι παραστῆσαι πρᾶγμα ' πολλὰ γὰρ τῇ bye
μᾶλλον ἡμῶν ?| τῷ λόγῳ ᾿ παραδίδοται. Τοῦτο τὸ
ὕδωρ ὑπερεῖχε, qépe εἰπεῖν, τῆς γῆς πῄήχεις τριᾶ-
χονταᾶὰ, Ἑΐτα εἶπεν ὁ θεός Γεγηθήτω στερέωμα
ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος' καὶ λοιπὸν Ev µέσῳ τῶν ὑδά-
των ἐπάγη πῄηγμα χρυσταλλῶδες, χαὶ ἐκούφισε τὸ
ἥμισυ τοῦ ὕδατος ἄνω, κατέλιπε τὸ ἥμισυ xáto,
καθὼς γέγραπται' Γενγηθήτω στερέωμα ἐν uéco
τοῦ ὕδατος, [149] καὶ ἔσται διαχωρίζον ἀναμέσον
ὕδατος καὶ ὕδατος. Διατί δὲ αὐτὸ χαλεῖ στερέωμα;
Ἐπειδὴ ἀπὸ ἁραιῶν ὑδάτων χαὶ δια)λελυµένων αὐτὸ
ἑστερέωσε. Διὰ τοῦτο καὶ Δαυῖδ ono Αἰγεῖτε αὖ-
τὸν ἐν στερεώµατι δυγάµεως αὐτοῦ. Καὶ ἵνα ἑτέ-
po χρῄίσωμαι ὑποδείγματι 9’ ὥσπερ χαπνὸς, ἐπειδὰν
ἀπὸ ξύλων χαὶ πυρὸς ἀναδοθῇ, Ἱραιωμένος ἐστὶ zal
χεχαννωµένος’ ἐπειδὰν δὲ δράµη εἰς ὕψος, εἰς νευξ-
λης παχύτητα µεταῤῥυθμίνεται αὕτω τῶν ὑδάτων

πῶν Ἱραιωμένων ὁ θεὺς τὴν φύσιν ὑψώσας ἔπηξεν

ἄνω. Καὶ ὅτι ἀληθὲς τὸ ὑπόδειγμα f, μαρτνρεῖ
Ἡσαΐας λέγων, ὅτι Ὁ οὑρανὸς ὡς χαπνὸς écrt-
ρεώθη. Παγεὶς τοίνυν &v µέσῳ τῶν ὑδάτων ὁ οὗρα-
νὸς, ἐχούφισε τὰ ἡμίσε[ι]α τῶν ὑδάτων ἄνω. Διατί δὲ
ἄνω Όδατα ; πρὸς ποίαν χρῆσιν ; ἵνα τις vl» ; ἵνα τις
πλεύσῃ; Ὅτι μὲν γὰρ ἔστιν ὕδατα ἄνω, μαρτυρεῖ
Aavt6 λέγων, Kal τὸ ὕδωρ τὸ ὑπεράνω tor οὗρα-
và». Πρόσεχε λοιπὸν τὴν σοφίαν τοῦ Δημιουργοῦ

Κρυσταλλώδης ἣν ὁ οὐρανὺς ἀπὸ ὑδάτων mati;
ἐπειδὶ γὰρ ἔμελλε δέχεσθαι ἡλίου φλόγα xat σελήνης,
καὶ ἄστρων ἄπειρα πλήθη, xaX εἶναι ὅλος πυρὸς πε-
πληρωμµένος, ἵνα μὴ ὑπὸ τῆς θερµότητος λυθῇ ἡ φλε:

χθῄ, ἐπέστρωσε τοῖς νώτοις τον οὑρανοῦ τὰ πελάτη
ἐχεῖνα τῶν ὑδάτων, ἵνα λιπαἰνῃ καὶ ἐπαλείφῃ αὐτοῦ
τὰ νῶτα, χαὶ οὕτως ἀντέχη ob; την φλόγα, χαὶ ui
φρύγηται. Ἔγεις δὲ xal ὑπόδειγμα' ὥστὲρ σήµεν
ἐὰν ἐπιθῇς λέθητα ἑπάνω πνρὺὸς, ἐὰν μὲν ὕξωρ ἐπ-

άνωθεν Tj, ἀντέχει πρὸς τὸ πῦρ' ἐὰν δὲ μὴ Ey, ὃ:α-
λέλυται; οὕτως ὁ θεὺς ἀντέθηχεν ἀντίπαλον τῷ πυρὶ
τὸ ὕδωρ, ἵνα ἔχῃ ἀρχοῦσαν τὴν διαμονῆν Ex τῶν
ἄνωθεν ἑπαλειφόντων αὐτὸν ὑδάτων. Καὶ βλέπε τὸ
θαυμαστόν’ τοιοῦτον περισσεύει τῷ οὐρανίῳ σώματι
ὑγρὸν, ὑπὸ τοσούτου πυρὸς πολεμούμενον, ὅτι χαὶ τῇ
γἡ δανείκει. Ἐπεὶ πόθεν 1j δρόσος; Νεφέλη οὐδαμοῦ,
ὁ &htp Όξωρ ovx ἔχει δηλονότι ὁ ojpavb; Ex τῶν
περισσευόντων αὐτῷ ἀποστάςει. Διὰ τοῦτο χαὶ ὁ πα-
τριάρχης Ἰσαὰχ εὐλογῶν τὸν Ἰαχὼθ ἔλεγε' Δῴη σοι
ὁ θεὺς ἁπὸ τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ, xal ἁπὸ τῆς
πιότητος τῆς qc.

δ'. Λέγεται δὲ, ὀδελφοὶ, ὅτι ἐν τῇ ἡμέρα τῆς χρί-
σεω; ὑποχωρεῖ τὸ ὕδωρ τὸ ἄνω, xaY ὁ οὐρανὸς λύεται
μὴ ἔχων τῶν ὑδάτων τὴν σύστασιν, χαὶ ἄστρα πίπτει

ph ἔχοντα y f$ Básw. Ταῦτα οὖν οὗ λέγομεν
ἁπλῶς, ἀλλ fj Γραφὴ διδάσχει’ Εἰιγήσεται γὰρ ὁ
οὐρανὸς ὡς βιθ.ίον (ἀντὶ τοῦ, φρυγόμενος' τὸ γὰρ
φρυγόµενον εἰλεῖται), xal τὰ ἄστρα πεσεῖται ὡς

d Γ05πιᾶ5 πήχεις πέντε.
e Cosmas παραδείγματι.
f Cosmas xai ὅτι ἀληθὲς τὺ δεῖγιια.

-

"tT DE MUNDI CREATIONE ORATIO Il.

eo qui erat. quxrunt, quomodo genitus. sit. Si non
erant illa non exstantia , dicant, quomodo facta sint.
Quod non est, non efficitur secundum liumanum ra-
tiocinium, non item secundum divinam virtutem. Ali-
quando dicit hzereticus ; Dixit Deus, et facta sunt. Sed

nunc rem dixisti, non modum. Dizit Deus, Fia lux :*
factum est id quod non erat. Serino in rem mutatus.

est ; puta, ipsa vox egressa facta est lux. Ergo non est
ex non exstantibus, sed ex existente. Quis enim ausit
dicere Verbum non exstare? Ergo nihil fecit ex non
exstantibus, sed ex illo : sicque reperiuntur creaturae
ipsi consubstantiales, et quod de Filio dicere refugiunt,
id creaturis adscribunt. Verum rursus arctati dicunt :
Voluntas Dei ea quie non erant effecit ; atqui volun-
tas id quod non erat producit ; natura autem id quod
erat non gignit. Ac mirabile utique est. Exempli
causa loquor : suppone milii fontem et petram : quid
facilius aquam gignere potest, an fons, an petra?
Fons si genuerit, ex iis qu;e habet, profert, petra ve-
ro ex iis qux: non habet. Ergo id quod non erat petra
genuit ex iis qux non habebat : et. fons quem in se
fontem liabebat non genuit. Et quomodo facta sunt
qui: non erant? num id casu el per se accidit ? id
quod non erat, nomen est, nihilque aliud? Quia dico,
Kx non exstantibus, ne ideo existimes id quod non
exslat aliquid esse. Ergo cum non possis dicere quo-
n«odo id quod non erat, ex non exstante seu ex nihilo
factum sit, audebisne curiosius inquirere quomodo {5
qui erat ex eo qui erat genitus sit ? Omnes creaturz
non erant ab initio, et facte sunt; unigenitum Verbum
et Creator mundi non factus est ab initio, sed erat. Hxc
non erant et facta sunt : hic erat in principio non fa-
ctus, hx vero facte sunt in principio, cum uon essent.

9. Terra quomodo invisibilis erat in principio; Fir-
mamenli el celi ratio secundum Severiani mentem. —
Terra autem, inquit, erat invisibilis. Quid est, I1nvisibi-
lis ? Novi multos sanctorum Patrum dixisse : Invisi-
bilis erat terra , quoniam aqua occultabaur (Gen. 4.
2). Mult:e sunt sententi: pix quidem, sed non ver:e.
Exempli causa, tres amici Jobi, cum illum in xrum-
fiis viderent , sanctum virum damnarunt, quasi justa
patientem, dicebantque : Nisi viduas afflixisses, nisi
pupillos oppressisses, nunquam tibi Deus hzec infli-
isset. Et tamen quia Dei propositum ignorabant,
maluerunt hunc damnare quasi justa patientem,
quam Deum, ut injuste mala inferentem. Dei causam
agebant, οἱ tamen Deus illos coarguit : (Quare non
lo juuti. estis recta adversus servum meum (Job 42. 71).
Est igitur sententia pia quidem, sed non vera. Quid
Interpretes clare exposuerunt. Ait enim Aquila :
Terra autem erat. inanitas el nihil. Invisibilis autem
dicitur, non quod non appareret, scd,ut quis dixerit,
inornata. Nondum erat l:eta plantis, nondum fructibus
coronata, nondum fluviis et fontibus cincta, nondum
allis variisque ornamentis decora, eratque invisibi-
lis nondum instructa gignendi facultate. Ait Scriptura
de quodam viro forti et formoso : Nonne hic percus-
sit virum 4 gyptium visibilem (2 Reg. 25. 21)? Num

445

est erzo vir invisibilis? Sed dignus cst , inquit , qui
suspiciatur. Quemadmodum igitur. /Egyptium dixit
virum visibilem, ceu dignum spectaculo : sic ter-
ram informem invisibilem dixit. Secundo die dixit
Deus : Fiat firmumentum in medio aque , et. sit
dividens inter aquam et aquam (Gen. 1. 6). Fecit igitur
hoc cxlum, non vero c:zeluimn superius, 5ος illud quod
videlur, ex aquis nempe crystalli instar concretis.
Velim rem tibi in conspectum dare : multa enim ex
visu nostro melius quam verbo traduntur. Πσο aqua
supra terram eminebat, verbi causa, cubitis triginta.
Tunc dixit Deus : Fiat firmamentum ἵπ medio aqua » .
demumque in medio aquarum concretio in crystalli
morem fuit, levavitque mediam partem aqua sursum,
mediam vero inferius reliquit, sicut scriptum est :
Fiat firmamentum in medio aqua, et erit. dividens inter
aquam el aquam. Cur autem illud firmamentum vocat ?
Quia nimirum ex rariore et dissoluta aquarum sub-
stantia illud firmavit. Ideo David quoque ait : Laudate
eum in firmamento virtutis ejus (Psal. 150. 1). Etut
alio utar exemplo : quemadimoduin. fumus , cum ex
lignis οἱ igne emerserit, rarior est atque mollior ;
cum aulem in sublime ascenderit, in nubis densitatem
mutatur : sic aquarum illarum rariorum naturam in
sublime ductam Deus fixit et consolidavit. Rem auteni
esse veram testificatur Isaias dicens : Caelum αἱ fu-
mus firmatus. est (Isai. 51. 6 ). Coelum itaque in me-
dio aquarum concretum , dimidiam aquarum partem
in sublime levavit. Cur autem aqux ill» superne,
οἱ cui usui? an ut quis bibat, an ut quis naviget? Nau
aquas superne positas esse testificatur David dicens :
Et aqua qua super celos est (Psal. 148. 4). Animad-
verte jam Creatoris sapientiam, Crystallinum erat
cxelumex aquis concretum : quia enimí solis flammam
suscepturum erat atque lunz, necnon infinitam stel-
larum multitudinem, futurumque erat ut totum igne
rcpleretur, ne ex calore nimio solveretur aut urcre-
tur, dorso cxli constravit illa aquarum maria, ut
ejus dorsa emolliret atque liniret, et sic posset re-
sistere flamme, nec torreretur. Exem, luin in. manu
habes : si hodie lebetem igni imposueris, si aquatn
habeat, igni resistit ; sin non habeat, dissolvitur: sic
Deus igni adversariam posuit aquam , ut perdurarc
posset, ex aquis sursum illud linientibus. Ac vide
rem miram : tantum abundat humida substantia cax-
lesti corpori imposita, tanto licet adversante igne, ut
etiam terrx: commodet. Nam unde ros? Nubes nus-
quam est, aer aquam non habet; nempe cxlum
ex superabundanti aqua distillat. Ideo 1saac pa-
triarclia cum Jacobo benediceret, dicebat : Det tibi
Deus de rore celi et de pinguedine terre (Gen. 31. 23).

4. Aiunt vero, fratres, in die judicii , recessuram
aquam illam supernam, cxlumque solutum iri , cum
non ultra habiturum sit illam aquarum molem, et
fore ut stell cadant, cum nec viam nec stationed
ultra habiturz sint. Hzc porro non temere diciinus ;
sed Scriptura docet : Celum enim convolvetur ut liber
(1sai. 54. 4); nempe adustum : quod enim aduritur
convolvitur : et stelle cadent sicut folia vitis. Attende,

4io

quiso, et alium usum. Aqua illae , αυ super clos
$unt, non modo celum conservant , sed etiam flam-
mam solis et lun:e emittunt. Si enim pellucidum es-
set cxeluin, omnis ejus splendor sursum curreret ,
isnis quippe cum sursum tendat, terram:deser-
tam relinqueret. Idcirco igitar totum c:xlum supe-
vius immensis aquis addensavit , ut splendor coa-
cius infra descenderet. Vide Artificis sapientiam.
labes autem in teipso sapientiz Artificis imaginem ;
lecit quippe Deus etiam in te quatuor elementorum

effigiem. Animadverte, quiso : cogita mihi caput hoc.

esse c:elum. superius ; qu:P supra linguam sunt, cx-
lum alterum, id est firmamentum : indeque est quod
oupevíaxo; , Sive parvum celum vocetur. Superius in
locis abditis cerebrum, quod non videtur , inferius
lingua, qux sub aspectum cadit. Quemadmodum igi-
tur clum supcrius in invisibilibus est, mundus vero
in locis de quibus loquimur : ac quemadmodum in ele-
mentis terram comperis esse gravem, aquam vero
terra leviorem, igne graviorem ; rursumque aerem
aquis leviorem, igne graviorem : sic et in nobis sen-
^is, gustus, odoratus, auditus, visus nec oinnes simi-
les sunt. Rem. comproba : si velis aliquid gustare ,
nisi lingu: admoveas , nullo gustus sensu afficeris.
Crassior quippe seusus est, nec potest procul perci-
pere. Olfaetus vero procul percipit ; exempli causa,
per domum transis, o:oris fragrantiam percipis,
quam non vides. Rursus visus olfactu celerior est:
videt enim ex monte latam planitiem. Visu rursus
mens acutior : celum cogitat, terram, mare, et ubique
invenitur.

Mens quomodo est. imago Dei. Historia cujusdam,
qui ex sanctificatione volcbat detruncari illud, Dominus
sabaoih... — idco imago Dei meus est. Mens cogitat,
moxque in se fora creat, turbam sibi depingit, οἱ po-
pulum. Erubescant lieretici. Mens talia operatur , et
mentis Artifex, omni olfactu subtilior, non celerio-
rei habet operationem, non promptam creandi vim,
non incomprehensibilem naturam ? Volo autem, fra-
tres , rem vobis dicere insolentem quidem quantum
ad impietatem, sed fidei consonam , quantum ad
examen; ul discatis quanta οἱ quam nova moveat
diabolus, quanta reperiat, quanta sugzerat hzereticis,
vel hi potius diabolo. llodie quispiam haereticus,
praesentibus sanctis viris et patribus , nos conveniens
dicebat : h:ec dico autem, ne res aliter audita, aliter
feriat : Pater, aiebat, et Filius et Spiritus sanctus una
divinitas, una virtus, unum regnum. Oportet autem,
inquit, auferre ab animo !, non cnim ab altari dico ,
ne in sanctificatione dicatur, Sanctus, sanclus, san-
cius Dominus Sabaoth. Nisi illud, iuquit, abstuleritis,
Cliristiani non estis. Vidistin' tantam audaciam, tan-
tinque diaboli insaniam? vidistin' radicem adversan-
us Deo impietatis ? vidistin' magnitudinem blasplie-
mie? Pietatis caput voluit amputare, enervare
mysterium, fidem abolere , ejus fundamenta eruere.
Et vide diaboli astutiam. Persuasit ei ut dicerct : a-

* Savil. legendum putat, ab oratione, pro, ab auimo. Sed
sure e potcst le ctio Codicum omnium.

SEVERIANI

Us
ter et Filius et Spiritus sanctus , una fides (a) , una
virtus, unum regnum. Venenum melle temperavit,
Semper enim mendacium, cum vult sibi fidem haberi,
nisi fundamentuin posuerit apparentis veritatis, ut
falsum rejicitur : et qua ratione , audi: nihil quidem
simile, dicam tamen. Rahab meretrix cum excepit
exploratores, interrogata : Ingressi sunt ad te viri (Jos.
2. 4. 5)? respondet, Etiam; hoc primum verum
est : Sed exierunt, inquit ; hoc secundum falsum. Si

: dixisset, Non egressi sunt, domum perscrutati essent.

Dixit verum, ut fidem conciliaret : falsum addidit, ut
deciperet. lta et iste : nobis interrogantibus , Cur
sanctificationem detruncabimus? dicitis, inquit, Po.
minus Sabaoth : atqui non est nomen Dei , non est
Christi , neque Patris. Vidistin" os vile et impurum?
lgnoravit, nempe ob inscitiam, Sabaoth non esse
nomen Dei, sed nomen exercituum ; id est, Dominus
virtutum. Causam autem dico : sed ante finem quid
fausti evenerit annuntio : peenituit, procidit , ana-
tbemata dixit, precatus est, receptus est.

9. Attende igitur : quia sermo incidit, oper.e pre-
tium esL nos causam dicere, ob quam beatus [Isaias
hanc sanctificationem Deo emissam audivit. lsaias
erat vir mirabilis, zelo plenus, vir audax, audax noa
procacitate, sed zelo. Ilis temporibus fuit rex, Ozias
nomine : is cum regia majestate, sacerdotium etiam
invadere tentavit. Sacerdotes quid inde sequeretur
noverant ; regi tamen plurimum reluctori no!uerunt;
dignitatem reveriti, solium honore prosequuti sunt,
exercitus timuerunt. Ipse quoque 1saias tacuit, non
obstitit regi. Ut vidit Deus sacerdotes formidoloses,
nutantem prophetam, regem audacter aggressum,
immisit ei lepram in vultum, utpote qui sancta atlin-
gere ausus esset : atque expulsus demum ille est non
modo a sacerdotio, sed etiam a regno, et leprosus
mansit. Deus porro quod suum erat praestitit, indigna-
tus autem est in sacerdotes, maximeque in prophe-

, tàm, quod presens cum esset, pietatem prodidisset.

Deus itaque érga prophetam silentium servabat ; nec

verba cum eo fecit, donec iniquus ille moreretur.
Cum autem obiisset impius ille, tum Deus posita in—
dignatione, prophete conciliatur. Ait itaque Isaias : E
factum esl in anno, in quo mortuus est rez Ozias, vid"*
Dominum sedentem super. solium excelsum et. elevatunmr
(1sai. 6. 1). Cur vero Deus apparuit super solium .
excelsum et elevatum ? Quia invisibilis est Deus, re——
autem visus metum incussit ; prophete cxelestem ρία»
riam exhibuit ; ut ostenderet ei, quo solio despecte-3
quod solium honorassent : quod satellitium, nemp «
c:eleste et angelicum, non honorantes, neque cogilaemz
tes, humanum satellitium metuissent. Et erat, inquam
domus plena gloria ejus : et Seraphim stabant in circ—m
tu ejus ( Ibid. v. 2). Cherubim solium, Seraphim δὲ amc
litium sunt : Cherubim nainque nihil aliud significz———
quam sapientiam plenam. Quemadmodum autem «mr—
solium sive aliud quodvis quietem przbet scd

(a) Vaticanus, Savilius ejusque Codd., µία πίστις. r^
hefisius vero, suo Marte, nulliusque Mauuscripli - "n
ritate, substituit µία θεότης. Non video curtextus — Aie «
nulla .uctoritate mutaudus.

412
gv4Ja ἀμπέλου. Πρόσεχε δὲ, παρακαλῶ, xaX ἑτέραν
χρείαν᾽ Τὰ ὕδατα ἑπάνω τῶν οὐρανῶν, οὐ µόνον συγ-
τηρεῖ τὸν οὐρανὸν, ἀλλὰ χαὶ τὴν φλόγα τοῦ ἡλίου καὶ
τῆς σελήνης χαταπέµπει *. El γὰρ ἣν διαφανὴς ὁ οὗ-
ρανὸς, ὅλη dj αὐγὴ ἄνω ἔτρεχε' τὸ γὰρ πῦρ ἀνωφερὲς
ὃν. ἔρημον τὴν γῆν κατελίµπανε. Διὰ τοῦτο γοῦν
ἐπίλησε τὸν οὐρανδὺ ἄνωθεν ἀπείροις ΌὉδασιν, ἵνα f)
αὐγἣ στενουµένη χάτω πέµπηται. "Opa τοῦ τεχνίτου
τὴν σοφίαν. Ἔχεις δὲ χαὶ ἐν ἑαυτῷ τοῦ τεχνίτου τῆς
σοφίας τὴν εἰκόνα. ἐποίησεν ὁ θεὺς [450] χαὶ ἓν σοὶ
τῶν τεσσάρων στοιχείων «bv εἰχόνα. Καὶ πρόσεχε,
παραχαλῶ' νόησόν poc τὴν χεφαλὴν ταύτην τὸν οὖρα-
νὺν τὸν ἄνω, τὰ ἑπάνω τῆς γλώσσης, τὸν ἄλλον οὐ-
ρανὸν, τουτέστι τὸ στερέωμα’ ὅθεν xal οὐρανίσχος
χαλεῖται. "Άνω ἓν τοῖς ἀοράτοις ἐγχέφαλος μὴ φαι-
νὀμενος, ἐν τῷ κάτω γλῶσσα φαινοµένη. Ὥσπερ οὖν
ὁ οὑρανὸς ὁ ἄνω ἐν τοῖς ἀοράτοις, ὁ δὲ χόσµος Ev τοῖς
λαλουμένοις’ χαὶ ὥσπερ ἐν τοῖς στοιχείοις εὑρίσχθις
atv μὲν γῆν βαρεῖαν, τὸ δὲ ὕδωρ τῆς μὲν γῆς χουφό-
τερον, τοῦ δὲ πυρὸς βαρύτερον. πάλιν τὸν ἀέρα τῶν
ὑδάτων Χουφότερον, τοῦ δὲ πυρὸς βαρύτερον' οὕτω
xaX iv ἡμῖν αἱ αἰσθήσεις, γεῦσις, ὄσφρησις, &xot,
byte, xai o) πᾶσαι ἴσαι. Λάδε τὴν ἀπόδειξιν Ἐὰν
θέλῃς τινὸς γεύσασθαι, ἐὰν μὴ πλησιάζῃς τῇ γλώσσῃ,
τοῦ γευοµένου οὗ λαμθάνεις αἴσθησιν. Παχεῖα γάρ
ἔστι, χαὶ οὐ δύναται πόῤῥωθεν οὖσα ἀντιλαμθάνεσθαι.
Ἡ ὄσφρησις δὲ µαχρόθεν ἀντιλαμδάνεται olov, παρ-
έρχῃ δι’ οἰχίας, ὀσφραίνῃ θυµιάµατος, ὃ μὴ ὁρᾶς.
Πάλιν ἡ ὄψις τῆς ὀσφρήσεως ταχυτἐρα" βλέπει γὰρ
ἀπ) ὅρους πλάτη μεγάλα. Τῆς ὄψεως πάλιν ὀξύτερος
ὁ voUg* ἐννοξῖ οὐρανὸν, γῆν, θάλασσαν, καὶ πάντη εὑ-
ρίσχεται.

Διὰ τοῦτο xal εἰχὼν θεοῦ 6 νοῦς. Ἐννοςϊ ὁ νοῦς,
xa εὐθέως χτίζει παρ) ἑαυτῷ ἀγορὰς, ἀναζωγραφεῖ
ὄχλον, δημον. Αἰδεσθῶσιν αἱρετιχοί. Noüg τοιαῦτα
ἐργάζεται, καὶ ὁ τοῦ νοῦ τεχνίτης, ὁ πάσης ὀσφρή-
σεως ὁξύτερος, οὗ ταχντέραν ἔχει {ην ἐνέργειαν, οὐ
σΌντομον τὴν δηµιουργίαν, οὐκ ἀκατάληπτον τὴν φύ-
ctv ; Βούλομαι δὲ, ἀδελφοὶ, εἰπεῖν εἰς ὑμᾶς τὸ ξένον
μὲν, ὅσου εἰς ἀσέθειαν, σύντροφον δὲ τῆς πίστεως,
ὅτον εἰς ἐξέτασιν, ἵνα µάθητε πόσα χαινοτομεῖ ὁ δ:ἀ-
ϐ0λος, πόσα εὑρίσχει, πόσα ὑποθάλλει τοῖς αἱρετιχοῖς,
μᾶλλον δὲ ἐχείνῳ οἱ αἱρετικοί» Zfjuepóv τις ἐπὶ ἁγίων
ἀνδρῶν xai Πατέρων ἐλθὼν πρὸς ἡμᾶς αἱρετιχὸς
ἔλεγε( λέγω δὲ ἵνα µήποτε ὁ λόγος ἄλλως ἀχουσθεὶς,
ἄλλως πλήξῃ)' Πατὴρ γὰρ, φησὶ, xal Υἱὸς xai ἅγιον
Πνευμα µία θεότης, µία δύναμις, µία βασιλεία.
Δεῖ δξ, φησὶν, ἐξαιρεθῆναι ἀπὸ τῆς φυχῆς αὐτοῦ b (o0
γὰρ λέγω ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου), τὸ λέγειν Ev ἆγια-
σμῷ' Ἅγιος, ἅλιος, ἅγιος Κύριος Za6ao0. "EX
τοῦτο, cro, μὴ περιέλητε, Χριστιανοὶ οὐκ ἑστέ. Εἷ-
δες τοσαύτην τόλμαν xal μανίαν τοῦ διαδόλου ; εἶδες
ῥίαν θεοµαχίας: εἶδες ὑπερθολὴν βλασφημίας;
Αποχεφαλίσαι Ἰθέλησε τὴν εὐσέθειαν, ἐχνευρῶσαι
τὸ μνυστίριον, ἀφανίσαι τὴν πίστιν, ἐχριζῶσαι τὰ
θεµελιωθέντα. Καὶ ὄραᾳ τὸ δεινὸν τοῦ διαθόλυυ’ Προσ-
έπτξεν αὑτῷ εἰπεῖν Πατὴρ xai Yió; καὶ ἅγιον Πνεῦ-

8 Cosmas χάτω πέμπει. Infra idem. διὰ τοῦτο οὖν avv-
επίλησε. . .
I Sav. conj. ἀπὸ τῆς εὐχῆς αὐτοῦ.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO 1l.

44
μα, µία πίστις, µία δύναμις, µία βασιλεία. Ἑκέρασε
τὸ δηλητήριον µέλιτι. "Ae γὰρ τὸ ψεῦδος, ὅταν θέλῃ
πιστευθῆναι, ἐὰν μὴ πήξῃ θεµέλιον δοχούσης ἁλη-

"θείας, οὗ πιστεύεται’ xal ὅπως, ἄχουε' οὐδὲν μὲν

ὅμοιον, λέγω δέ 'Ῥαἀθ ἡ πόρνη ὅτε ἐδέξατο τοὺς χατα-
σχόπους, ἹΠρωτήθη' [451] Εἰσῆ-θον πρὸς σὲ οἱ ἄν-
δρες; Λέγει, Ναί" τὸ πρῶτον ἀληθές 'AAA ἐξῆ.Ἴθον.,
φησί τὸ δεύτερον ψεῦδος. El εἶπεν, Οὐχ ἐξηλθον,
Πρευνᾶτο ἡ οἰχία. Eine τὸ ἀληθὲς, ἵνα ἐντρέψη, ἑπ-
fjays τὸ φεῦδος, ἵνα ἁπατήσῃ. Οὕτω xa οὗτος"
ἐρωτώντων ἡμῶν, Διατί ἐξέλωμεν τὸν ἁγιασμόν; λέ-
γετες, Κύριος Za6a00* ἀλλ' οὖκ ἔστι θεοῦ ὄνομα,
οὗ χ ἔστιν οὔτε τοῦ Χριστοῦ, οὔτε τοῦ Πατρός. Εἶδες
τὸ ἐξουθενημένον xal μιαρὸν στόμα; Ἠγνόησε δὲ
ἀπὸ ἰδιωτείας, ὅτι τὸ Σαθαὼθ οὐκ ἔστιν ὄνομα θεοῦ,
ἀλλ ὄνομα ατρατιῶν' τουτέστι, Κύριος τῶν δυνά-
µεων. Λέγω δὲ καὶ τὴν αἰτίαν' ἀλλὰ πρὸ τοῦ τέλους
εὐαγγελίζομαι ὑμᾶς' µετενόησε, προσέπεσεν, ἀνεθε-
µάτισεν, ηῦξατο, ἐδέχθη.

ε’. Πρόσεχε τοίνυν’ ἐπειδὴ παρενέτεσεν ὁλόγος, δεῖ
ἡμᾶς χαὶ «tv αἰτίαν εἰπεῖν καθ’ fjv ὁ µαχάριος Ἡσαῖας
τὸν ἁγιασμὸν τοῦτον fixouse τῷ θεῷ ἀναπεμπόμενον»
'Ἡσαῖας ἐγένετο &vt.p θαυμαστὸς, ζέλου πεπλτρωµέ-
vos, ἀνῆρ τολμηρὸς, τολμηβὺὸς δὲ οὐχ ἀπὸ θρασύτη-
τος, ἀλλ᾽ ἀπὸ ζήλου. Κατὰ τοὺς χρόνους τούτους ἑἐγέ-
νετο βασιλεὺς ᾿Ὀξίας ὀνόματι, ὃς μετὰ τῆς ἄλλης τῆς
βασιλικῆς δόξης ἠθέλησε xal ἱερωσύνην ἐνδύσασθαι.
0! ἱερεῖς μὲν τὴν ἀχολουθίαν ᾖδεσαν, βασιλεῖ δὲ ἐπὶ
πλεῖστον ἀντειπεῖν οὐκ ἠθέλησαν' ᾖδέσθησαν τὸ ἀξίω-
μα, ἑτίμησαν τὸν θρόνον, ἐδυσωπίθησαν τὰ στρατεύ-
µατα. Ἡσαῖας xal αὐτὸς ἑσιώπτσεν, οὐχ ἀντέστη τῷ
βασιλεῖ. Ὡς εἴδεν ὁ Θεὸς τοὺς ἱερεῖς φοθηθέντας, τὸν
προφῄτην ῥχλάσαντα, χαὶ «bv βασιλέα τολµήσαντα,
ἑπέβαλεν αὐτῷ λέπραν ἓν τῷ προσώπῳ, ὡς τολµή-
σαντι ἄφασθαι τῶν ἁγίων' χαὶ ἐξεθλήθη λοιπὺν οὗ
µόνον τῆς ἱερωσύνης, ἀλλὰ xal τῆς βασιλείας, xat
διέµενε λεπρός. Ὁ δὲ θεὸς ἐποίησε μὲν τὸ ἴδιον,
ἠγανάχτει δὲ τοῖς ἱερεῦσι, xaX μάλιστα τῷ προφἠτῃ,
ὅτι παρὼν προέδωχε τὴν εὐσέθειαν. "Hv οὖν ὁ θεὺς
ἐν παρασιωπῄσει πρὸς τὸν προφήτην, xal οὗ µετ-
έδωχε λόγους, ἕως ἑτελεύτησεν ὁ παράνοωος. "Ote
λοιπὸν ἀπέθανεν 6 ἀσεδὴς, τότε ὁ θεὸς d ἀποθέμενος
τὴν ἀγανάκτησιν, διαλλάσσεται τῷ προφήτη. Λέχει
τοίνυν Ἡσαϊας: Καὶ ἐγέγετο ἐν τῷ ἐνιαυτῷ, da-

᾿ἐθανεν Ὁξζας ὁ βασιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον καθ-

ήµεγον ἐπὶ θρόνου ὑγηΔοῦ καὶ éxnppévov. Καὶ
διατί θεὸς ἑπεφάνη ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ xal ἑπηρμέ-
νου; Ἐπειδὴ ἁόρατός ἔστιν ὁ θεὸς, ὁ δὲ βασιλεὺς
ὁρώμενος φόθον ἔσχε, δείχνµσι τῷ προφήτη τὴν οὐ-
ῥράνιον δόξαν, ἵνα melar) αὑτὸν ποίου θρόνου καταφρο-
νήσαντες, ποῖον θρόνον ἑτίμησαν' ποίαν δορυφορίαν,
οὑὐράνιον xax ἀγγελιχὴν, μὴ τιµήσαντες, μηδὲ Evvof-
σαντες, δορυφορίαν ἀνθρωπίνην ἑδυσωπήθησαν. Καὶ
ἦν, φησὶν, π.Ίήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ, καὶ
τὰ Σεραφεὶμ εἰστήκεισαν χύκ.ῖῳ αὐτοῦ. Τὰ Χε-
ρουθεὶµ θρόνος ἐστὶ, τὰ Σεραφεὶμ δορυφορία" τὰ
Χερουθεὶμ γὰρ οὐδὲν ἄλλο ἑρμηνεύεται, ἢ σοφία πε-

Savil. et Combefis. ἔλεγεν,
ιν οὔτε, elc. Vox ἔλε-

€ Sic Vaticanus recte :
ὅτι ἆλλου ἐστὶ Θεοῦ ὄνομα oOx
γεν Iotam perturbat sententiam. .

d His aflitia dicit Chrysostomus supra Corumentario in
Isaian:,

415
πληρωμένη. Ὥσπερ δὲ οὗτος ὁ θρόνος f| ἕτερος àva-
"παύει τὸν χαθήµενον, xal ἐστι cipi] xal ἀνάπανσις,
οὕτω xal θεοῦ θρύνος σοφία. ἐφ᾽ f] ἑπαναπαύεται
Θεός. Διὰ [452] τοῦτο ὁ Δαυῖὸ φησιν Ὁ χαθήµενος
ἐπὶ τῶν Χερουθεὶµ, ἀντὶ τοῦ, Ὁ ἐπὶ τῆς πεπληρωμµέ-
νης σοφίας ἑπαναπανυόμενος. Διὰ τοῦτο τὰ Χερουδεὶμ
πλήρη ὀφθαλμῶν, τὰ voca, την χεφαλὴην, τὰς πτέ-
ρυγας, τοὺς πόδας, τὰ στήθη, xal πάντα ὀφθαλμῶν
ἐπεπλήρωτο, ἐπειδὴ ἡ σοφία πανταχόθεν βλέπει,
πανταχόθεν Ἠνεωγμένον ἔγει τὸ ὄμμα. "EC, qnot,
πτέρυγες τῷ ἐνὶ, xul ἓξ πτέρυγες τῷ ἐνί. Καὶ
ταῖς μὲν δυσὶ κατεχἀΊυπτον τὸ πρόσωπο», xal
ταῖς δυσὶ τοὺς πόδας, ταῖς δὲ δυσὶν ἐπέτογτο.
Καὶ ἐκέκραγο» ἕτερος πρὺς τὸν ἕτερον' "Αγιος,
ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαθαφθ, τουτὲστι, Κύριος
στρατιῶν. EG πτέρυγες τῷ érl, καὶ ἓξ πτέρυγες

τῷ ἐνί. Ὀχτὼ ἠσυχάνουσι, xaX τέσσαρες βοῶσι. Τί . "E

οὖν διδάσχνει ἡμᾶς ἡ Γραφή: Mh πάντα κινεῖν λοχι-
σμὸν περὶ co): ἁλλὰ τὰ μὲν σιωπῇ χηρύττειν, τὰ
δὲ πίστει δοξά-ειν xa θεολογεῖν. Διατί δὲ σχεπάζουσι
τοὺς πόδας xai τὴν χεφαλἠν; Ἐπειδὴ οὔτε ἀρχὴ εὑ--
ῥίσχεται, οὔτε τέλος. Taig δὲ δοσὶ καλύπτουσι τὴν
χεφαλὴν, ταῖς δυσὶα τοὺς πόδας, δτλονότι ταῖς µέσαις
πτέρυξι πέτονται, οὗ ταῖς ἄνω, οὗ ταῖς χάτω. Ast γὰρ
ἡμᾶς περὶ θεοῦ λαλοῦντας τὰ µέσα λαλεῖν ὅτι θὺὸς,
ὅτι Δημιουργὸς, ὅτι Δεσπότης, ὅτι εὐεργέτης. Tauta
πάντα µέσα. Ἐὰν εἴπῃς, Πῶς ἐγέννησε ; τὴν χεφαλῆν
ἐγύμνωσας, fjv σχέπει τὰ Χερουθείμ. Ἐὰν δὲ εἴπης,
Ποῦ τὸ τέλος τοῦ €:00; τοὺς πήδας γυμνοῖς, οὓς
σχέπει τὰ Χερουθείμ. Σχκέπει δὲ vvv κεφαλὴν xal
τοὺς πόδας, οὐχ ἵνα χρύγῃ. ἁλλ' ἵνα διδάξη, ὅτι
ἀνεξερεύνητα, ὅτι ἀκατάληπτα. Λάθε χὶ τὸν τύπον.
"Ἠσαν ἓξ xai ££, δώδεχα πτέρυγες" ὀχτὼ ἡσυχάτουσι,
xai τέσσαρες κινοῦνται. Τύπος τῶν ἁποστόλων. Δύ-
δεχα ἁπόστολοι, ἀλλὰ τέσσαρες βοῶσιν εὐαγγελισταί.
Καὶ x! βοῶσιν; "Hv ἑσπούδασεν ὁ Σατανᾶς ἀνατρέφψαι
φωνήν. Πρόσεχε, παρακαλὼ᾿ Οὐχ ἁπλῶς ἔλεγον, ὡς
ἡμεῖς' Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, ἀλλὰ εἷς τῷ EX ἀντ-
ἐδαλ[λ]ον, ὡς γέγραπται’ Kal ἐκέκραγον ἕτερος πρὲς
τὸν ἕτερον. "Άγιος, φτσὶν, ἅπαξ ὀφείλομεν εἰπεῖν.
0 ἄλλος λέγει» Άγιος" εἶτα ὁ ἕτέρος, πρόσθες τὸ τρί-
τον, Ἅγιος. Ἐπεὶ οὖν τρία Ἱριθμίσαμεν, μὴ νοµἰ-
σῃς εἶναι τρεῖς θεούς. Ti οὖν, "Άγιος, ἅγιος, ἅγιος
Κύριος; Εἰς γὰρ Κύριος. µία πίστ.ς, Ev βάπτισμα.
Καὶ ὥσπερ ἓν ταῖς Ψαλμῳδίαις ἀντιπέμπουσιν ἀλλή-
Aot; τὰ µέλη, οὕτως αἱ ἄνω δυνάµεις ἀντιχορξύουσιν
ἀλλήλαις, xol ὥσπερ ἐς ἀντιφώνου µελῳδίας ἀναπέμ-
πουσι τὴν δοξολογίαν. Εἶτα, Π.1ήρης, φητὶν, ὁ ol-
xoc τῆς δόξης αὐτοῦ. Kal ἐπήρθη τὸ ὑπέρθυρυν'
ἀπὸ τῆς xpavTüc ἧς ἐκέκραγον, xal ὁ οἶκος
ἑπ.1ηρώθη χαπγοῦὺ. -

ς’. Sívoy πρᾶγμα | Απὸ τῆς δοξολογίας, δέον
προστεθῆναι δόξαν, xal ἡ οὖσα ἁπώλετο, καὶ Χαπνὸς
εἰσῆλθε. Καπνὸς δὲ, ἑρημίας ἐστὶν εἰκών. Τί οὖν ἔστι
τοῦτο; Ἡροῄδει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ὅτι τὸ, Ἅγιος,
ἅγιος, ἅγιος, Ἱἤρμοσται τῷ χόσµῳ, τῷ χηρύγματι
τῶν ἁποστόλων, χαὶ οὗ δέχεται αὐτὸ ὁ ναὸς τῶν lou-
δαίων. Λέχει οὖν, ὅτι μετὰ τὸ κήρυγμα τοῦ Εὔαγγε-
λίου ἑρημίας καὶ χαπνοῦ πληροῦται d συναγωγ/{.
Ἐπήρθη δὲ οὐχ ἡ θύρα, ἀλλὰ τὸ ὑπέρθυρον. Πρόσ-

* Sav. xal ταῖς μὲν ὀνσὶ... ταῖς δὲ ὄνσί,

SEVERIANI

A6.
εχε᾽ Πᾶσα θύρα οὐξὸν ὑποχείμενον ἔχει, χαὶ ὑπέρ-
θυρον [4055] ἐπιχείμενον ταῖς παραστάσι χαὶ οὔτε
στῆναι δύνανται παραστάδες μὴ ἔχουσαι οὐδ»ν, οὐδὲ
στηριχθΏναι ἀσάλευτοι δύνανται μὴ λαθοῦσα, τὸ
ὑπέρθυρον. Ἐπήρθη οὖν τῖς συναγωγῆς τὸ ἄνω σχη-
μα οὐχ ὅλη μὲν ἡ συναγωγὴ, θύρας μὲν ἔχουσα.
ὑπέρθυρον 65 οὐκ ἔχουσα. Τὸ ὑπέρθυρόν ἐστιν dj ἄνω
χρατοῦσα δύναµις. Ἐπέρθη τὸ ὑπέρθυρον, ἐγυμνώθη
τῆς χάριτος. ᾽Αφ' οὗ δξ τὸ ὑπέρθυρον ἐπήρθη, ἀνάγχη
τὰς παραστάδας xal ὑπὸ τῆς τυχούστς χειρὸς σα-
λευεσθαι. Διὰ τοῦτο πᾶσα χεὶρ σαλεύει τὰ Ἱουδαϊκα.
Καὶ διὰ τοῦτο προφήτης τις ἔλεχε' Καὶ θήσω τὴν
TepovcaAi ὡς πρὔθυρα σα.ἱευόμενα. Καὶ ὁ οἵ-
χος, Φησὶν, ἐπ.Ἱηρώθη καπγοῦ. Καὶ ou ἡ δόξα ἁπ-
130c ; Πρόσεχε, παρακαλῶ' Λέχει Ἡσαῖας' Kal π.Ἱή-
pnc τῆς δόξης d οἶκος αὑτοῦ' εἶτα λέγει, ὅτι
«π.]ήσθη καπγοῦ. [ἰσελθόντος τοίνυν τοῦ χαπνοῦ,
ἀνάγχῃ ἡ δόξα µετετέθη. Καὶ ποῦ µετετέθη; Ox ἐν
ἑνὶ οἵχῳ, ἁλλ᾽ ἐἑπλήρωσε τὰς Ἐχχλησίας ἀνὰ πᾶταν
τὴν οἰχουμένην. Καὶ ἵνα δείξη τὰ Χερουθεὶμ ποῦ
ἀππλθεν ἡ δόξα ἡ Ev τῷ ναῷ, λέγει’ Π.λήρης πᾶσα ἡ
Tn τῆς δόξης αὐτοῦ. Ἐγυμνώθη ἓν ἔθνος, xai
ἑφωτίσθη τὰ πέρατα τῆς γῆς. Ταῦτην thv ἁγίαν ᾳω-
γην Kuoiou, τὴν βασιλιχῖν δοξολογίαν, ταύττν τν
ἔνθεον μυσταγωγίαν, ΕλΣΥΞ δ:αθολικὸν στόμα, περίελε
ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρἰου. "Ότι δὲ χατ' αὐτοῦ τοῦ Χρι-
στοῦ χωρεῖ fj βλασφημία, δήλη ἡ μαρτυρία. Tiva εἴ-
6:v Ἡσαῖας ἓν τῷ θρόνῳ; Λέγει Υάρ' "Hxovca ϱω-
viv Κυρίου Aéyortoc: Τίνα ἀποστεί.]ω; xal τἰς
πορεύσεται πρὸς τὸν Aaóv τοῦτο»; Κατηλλάγη μὲν
τῷ δούλῳ, ἀχμὴν δὲ ἔφερεν ἀγανακτήσεως. Ὥσπερ
ἡμεῖς ἐὰν διαλλαγῶμεν οἰχέτῃ, οὐκ εὐθέως αὐτῷ τὸ
ὅλον ὄμμα χαριζόµεθα, ἀλλὰ ρέμα ὑποχλέπτομεν τὴν
ὄψιν' οὕτως ὁ θεὸς uh θέλων δεῖξαι ὅλον τὸ πρόσ-
ωπον, ἑστῶτος αὐτοῦ, λέγει. Tíva ἁποστεῖλω; Ὢσ-
περ ἐὰν ὧσι δοῦλοι ἑστῶτες ἐπὶ δεσπὀτου, xal θὲ)ῃ
αὐτῶν µέμψασθαι τὴν ῥαθυμίαν, λέγει Τίνα áao-
στεἰίἆω; Εἰς τήνδε τὴν χρείαν οὐχ ἔχω ἄνθρωπον' οὐχ
ὡς μὴ ἔχων, ἁλλ' ὡς σπουδαῖον μὴ ἔχων. Οὕτω καὶ ὁ
θεός’ Τίνα ἁποστείλω ἀντὶ τούτου ; τὸν σιωπί{,σανταδ,
τὸν πολεμοῦντα τὴν ἱερωσύνην ; Τί οὖν Ἡσαῖας; Ὡς
οἰχέτης ἐν προσκρούσει γενόμενος, χαὶ δηχθεὶς, xal
σπεύδων ὑπὲρ τῶν πρώτων ἀπολογήσασθαι; Ιδοὺ
ἐγὼ, ἀπόστει.1όν µε. Πόθεν οὖν δείξωµεν, ὅτι Χριστοῦ
ἣν ἡ δόξα; Λέγει Ἰωάνντς ὁ Εὐαγγελιστής' Τοιαῦτα
δὲ σηµεῖα πεποιηκότος cov Ἰησοῦ, οὐκ ἑπίστευ-
σαν αὐτῷ Ἰουδαῖοι, ἵνα π.Ίηρωθῃ tà ῥηθὲν διὰ
"Hcatov: Αποῃῇ ἀκούσετε, καὶ οὃ μὴ συνῆτε.
Ταῦτα δὲ εἶπεν, ὅτε εἶδεν τὴν δόξαν αὑτοῦ, xal
ἐλά.Ίησε περὶ αὐτοῦ. Εϊδες τὸ χεφάλαιον ἡμῶν τῆς
σωτηρίας τὸν ἀγ:ασμόν ; Ἁγιασμὸς ἐὰν μὴ γέντται,
οὐδὲ τὸ μωστήριον τελεῖται, Ἔχεις τὴν εἰχόνα. Μόνον
εἶπε τὰ Χερουθείμ’ Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος"
ἡγιάσθη ἡ θυσία. |454] Καὶ ἀπεστά«αη, φησαὶ, xpéc
µε év τῶν Xepov6elg, xal ἐν τῇ xeu αὐτοῦ εἶχεν'
ἄνθραχα, ὃν τῇ «Ίαθίδι δ.1αθεν ἀπὸ τοῦ θυσιαστη-
plov. Μὴ ἔλαθεν, ἕως οὗ ἡγιάσθη. Μνατο, ort,

b Sic omnes mss. Sav. legendum potat, ἀντὶ τοῦ, τοῦτον
τὸν σιωπ. et hanc lectionem sine auctoritate, nibil mo-
nens, ín textum invexit Combef. Sed puto seriem optime,
ut est, stare posse, cum maxime Severiapus non tanlg
scrupulo verba bac vel aJia adhibuerit.

445

estque honori simul et quieti : ita et Dei solium sa-
pientia in qua Deus requiescit. Ideo David ait : Qui
sedes super Cherubim (Psal. 19. 5. et 98. 1) ; ac si di-
ceret, qui in plena sapientia quiescis. Ideo Cherubim
plena sunt oculis, in dorso, in capite, in peunis, in
pedibus, in pectore, et tota oculis plena erant, quo-
niam sapientia undique conspicit, et undique apertis
est oculis, «Sex alie,» inquit, « uni, et sex al:e uni, Et
duabus quidem tegebant vultum, et duabus pedes, et
duabus volabant. Et clamabant alter ad alterum,
Sanctus, sanctus, sanctus Dominns Sabaoth » ( lsai.
6. 2. 5) : hoc est, Dominus exercituum. Sez ale uui,
el sez ale uni. Octo silentium tenent, et quatuor cla-
mant. Quid ergo docet nos Scriptura ? Ne omne ra-
tiocinium moveamus cirea Deum ; sed alia silentio
priedicemus, alia fide glori(icemus et divina dicamus.
Cur autein. pedes obtegunt et caput ? Quia nec priu-
cipium nec finis reperitur. Duabus tegunt caput et
duabus pedes, nempe duabus mediis pennis volant, non
superioribus, nec inferioribus. Nos enim de Deoloquen-
tes, media declarare oportet : quod nempe sit Deus,
quod Creator, quud Dominus, quod beneficus. Hiec om-
nia media sunt. Si dicas, Quomodo genuit ? caput dete-
xisti, quod Cherubim tegunt. Si porro dixeris, Ubi
est Dei finis? pedes nudasti, quos tegunt Cherubim.
Tegunt autem caput et pedes, non ut abscondant, sed
ut doceant Ίππο esse inscrutabilia, incomprehensi-
bilia. Accipe figuram. Erant sex et sex, duodecim
peun:z : oeto quiescunt, et. quatuor moventur. Ic
figura sunt apostolorum. Duodecim sunt apostoli, sed
quatuor evangelista clamant. Et quid clamant ? Eam
vocem quain evertere satanas conatus est. Animad-
verte, qu:eso. Non simpliciter dicebant, ut nos, San-
ctus, sanctus, sanctus, sed alter ad alterum vicissim
emittebant, ut scriptum est : Et. clamabant alter. ad
alterum. Sanctus, inquit, semel dicendum nobis est.
Alius dicit Sanctus : deinde alius, adde tertio, Sau-
ctus. Quia ergo tres numeravimus, ne putes tres. esse
deos. Cur ergo : Sanctus, sanctus, sanctus Dominus?
Unus enim est. Deminus, una fides, unum baptisma.
Ac quemadinodun: iu psalmodiisalii aliis versus trans-
mittunt, sic supern:? potestates mutuos choros agunt,
ac veluti ex melodia vicissim habita, glorificationem
emittunt, Deinde, Plena erat, inquit, domus gloria
ejus. Et elevatum est superliminare a. voce qua cluma-
bant, et domus repleta est fumo ( Isai. 5. 4 ).

6. Rem stupendam ! Cum post glori(ficationem glo-
ria addenda videretur, etiam ea quie erat periit, et
fumus intravit. Fumus autem desolationis est imago.
Quid igitur hoc est? Pro videbat Spiritus sanctus,
illud, Sanctus , sanctus , sanctus, mundo esse concin-
natum, pr:edicationi apostolorum, et templum Jud:o-
rum non illud accipere. Dicit ergo post praedicationem
Evangelii desolatione et fumo replendaim esse syrn-
gogam. Elevatum est non ostium, sed superliminare.
Animum adhibe. Omnis janua solum substratum ha-
bet, et supcerliminare impositum parastatis : neque
possunt parastat stare, nisi solum habeant ; neque
firmari immot:eque esse possunt, nisi accipiant super-

DE MUNDI CREATIONE ORATIO II.

446
liminare. Elevata est ergo synagog:e superior forma :
non tola quidem synagoga, qu:e portas quideui habet,
superliminare autem nullum. Superliminare porro est
virtus superne continens. Elevatum est superliminare,
nudatum est gratia. Ex quo autein superliminare cJe-
vatum est, necessarium fuit parastatas vel a debili
monu commoveri. ldeo quxvis manus Judaica com-
movet : idcirco propheta quidam dicebat: Et ponam
Jerusalem ut vestibula que moventur. Et domus repleta
est. (umo (Zach. 12. 2). Et quonam abiit gloria ? Λι»
tende , quaeso. Dicit Isaias , Et plena erat domus glo-
ria ejus; deinde dicit : Repleta est fumo. Ingresso ita-
que fumo, necesse fuit ut gloria transferretur. Et
quonam translata est ? Non in unain domum, sed ium-
plevit Ecclesias per totum orbem. Et ut ostendant
Cherubim quonam abierit gloria qux: in templo erat,
dicunt : Plena est omnis terra gloria ejus. Nudata est
gens una, et illuminati sunt termini terrz. llanc san-
ctam vocem Doniini, regiam glorificationem , hane
divinam mysticam institutionem , dicebat os diaboli-
cum , aufer ab altari. Quod autem hzc blasphemia
Christum fmpetat, manifestum testimonium adest.
Quemuam vidit in solio Isaias ? Ait enim, Audivi vo-
cem Domini dicentis : Quem mittam ? et quis ibit ad γο-
pulum hunc (Isai. 6. 8)? Reconciliatus est servo, spce
ciem tamen prabferebat iudignationis. Ut nos quando
Servo pepercimus , non statim i:li totum vulfum grae
Hiosum exhibeinus , sed aspectum tantisper subduci-
mus :ita Deus cum non vellet totum o: tendere vultuin,

' stante. il'o dicebat : Quem mittam ? Quemadmodum si

Servi starent coram hero , et vellet ipse eorum igna-
viam incusare, dicerct : Quem mittam ? Ad lioc nego-
tium hominem non habeo; non quod non babeat,
sed quod strenuum non habeat. Sic Deus : Quém mit-
tam hujus loco? au cum qui tacuit , videns eum qui
sacerdotium impugnibat? Quid ergo lsaias? Quasi
famulus in offensa deprehensus, ac compunctus, qui-
que studeat priora abstergere : Ecce ego , mitte me."
Unde ergo ostendemus eam fuisse Christi gloriam ?
Ait Joannes evangelista : « Cum tanta signa fecisset
Jesu$, non crediderunt ei Judaei , ut impleretur quod
dictum est per Isaiam : Auditu audietis, et non intel-
ligetis. Hec autem dixit quando vidit gloriam ejus, et
loquutus est. de eo » (Joan. 12. 37.-41). Vidistin'ca-
put salutis nostrz, sanctificationem? Sanctificatio
si non fuerit, neque mysterium consummatur. llabea
imagincm. Solum dixere Clierubim : Sanctus, sanctus,

sanctus Dominus : sanctificata est hostia. Et missus est,

inquit, ad me unus de Cherubim, et in manu sua habe-
bat carbonem, quem forcipe tulerat de altari (Isai. 6. 6).
Non tulit, donec sanctificatus est. Tetígit, inquit, /a»ia
mea (lbid. v. 7). Cur labia? Mysteriorum vestibula.
Quid dicimus fideles? IIoc mysterium peccata dimittit,
Dicunt etiam Cherubim : Ecce abstuli peccata tua. Vi-
disti figuram? vidisti splendentem veritatem ? Ipsum
igitur, qui sedet super solium excelsum et elevatum,
sanctificare ne cessemus ; gratias vero agamus pro
anima qu: seducta fuerat , quam lupus rapuit, quam
avulsit pastor, quam rapuit diabolus, scd abstulit ille

v

441
clemens ac benignus ; ut os omne hzreticum, ct lingua
blasphema furens, laudet Patrem et Filium et Spiritum
sanctum in sxcula. Amen (a).

Ejusdem in diem tertium crealionis , el de resurrectione.

4. Mundi Artifex sole, luna, stellis ο] πι ornavit,
terramque floribus et plantis coronavit, atque omnem
creaturam variis decoravit ornatibus : nos vero par
est, resumpto de creatione sermone, opificia quidem
mirari, Opificem autem adorare. Neque enim hec

scripta sunt solum, ut discamus illa facta esse, sed
ut Opificem admiremur. Dictum est illum primo die
creaturarum materiam produxisse : secundo die, quo-
inodo ex rariore mollioreque aquarum materia firma-
mentum constituerit, ideoque firmamentum vocatum
fuerit. Idcirco etiam Christus totum orbem terrarum
extenuatum et emollitum, diversoque plurium deorum
errore ceu niateria dissipatum , collegit, et unam fi-
dem fecit, quam firmamentum vocat Apostolus his
verbis : Secundum firmamentum fidei in Christum (Col.
9. 5). Divisa est igitur abyssus ; eratque aqua illa que
infra manebat abyssus, atque etiam illa qux? sursum
et sublimis erat abyssus. Unde lioc? Ait David : Abys-
sus abyssum invocal in voce calaraclarum — tuarum
( Psal. 44. 8). Divisa cst itaque abyssus, εἰ factum
est firmamentum : deinceps terra operla eral aqua.
Et dixit Deus, inquit, Congregelur aqua qua sub εὔ-
lo est. in congregationem unam , εἰ appareat. arida
( Gen. 1. 9).

Contra Anomeos. — Quandoquidem omuia intelli-
gere volunt miseri illi haeretici, et incomprehensibilis
natur: modum scrutantur, dicant quomodo congre-
gata sit aqua, aut congregata quonani recesserit. Non
enim, secundum vos , nullo examine vocibus hizren-
dum est, sed res sunt quxrend:. Dixit Deus : Con-
gregetur aqua. Quonam congregata fuit? In mare. Au
mare tunc plenum non erat ? Terra plena erat, utique
sane et mare. Quonam igitur congregata est? Qui illa
quie in pedibus habent, quaque videntur non possunt
capere, iuscrutabilem altitudinem curiose perquirunt,
et incomprehensibilem divinitatis abyssum, neque
mare, quod est incomprehensibile , deterret eos ab
explorando Artifice. ldeo hzreticis dicat propheta :
Erubescant hzretici, dixit. mare; quemadmodum
dixit : Erubesce, Sidon, dizit mare? (1s«i. 25. 4). Quo-
nam igitur loco congrcgat:e sunt aqu:e ? Audi. Quan-
do terram fecit Deus, nondum erant concava mon-
tium ; sed simul atque dixit, Congregetur aqua , terra
dirupta est , ac sinus fecit. Qux: res commonstratur,
nempe quod terra dirupta fuerit, cx insulis et monti-
bus hinc inde positis. Ideoque reli;uit Deus insulas et
montes, ut discas ea a principio conjuncta fuisse :
Dei autem verbum hzc segregavit. Congregetur aqua,
nudata est terra. Sciendum autem, terram , quie sic
liodie appellatur, a Deo nec terram csse factam, ue-
que hoc nomine vocatam : sed a principio creationis
nomen cjus fuisse, arida, ut ait David : Quoniam ipsius

Σας, quemadmodum dixit..... dixil mare , ueque in

£avil. neque in Combetis. leguntur.
(«Y sie desinit Vaticanus.

SEVERMANI

448

est mare, et ipse fecit illud, et aridam formaverunt ma-
nus ejus ( Psal. 94. 5). Arida facta est, cognominala
autem fuit terra : quemadmodum hoc firmamentum
conditum est, et vocatum est celum. Facto igitui
aquarum divortio, prodiit arida, speciem habens ine-
briat:e terre : aquie enim nuperrime recesserant. Ub
ergo delecta fuit terra, jubet Creator : « Germinel
terra herbam foeni, seminautem semen secundum ge-
nus et secundum similitudinem , el lignum fructife-
rum, cujus semen in ipso sit, secundum genus et se-
cundum similitudinem » (Gen. 4. 14) : Neque ho
pudore afficit haereticos. llerba et ligna et faenum ge-
nerant secundum similitudinem , et Deus dissiwilem
sibi genuit? Et cum quadrupedes rursum , reptilia εἰ
aves facta sunt, dicit Deus : Educant aqua reptilia
animarum viventium , οἱ volatilia volantia super terram
secundum genus (Gen. 1. 20). Ferz, reptilia, volati-
lia, natatilia, herba, feenuim, ligna, Secundum genus
et secundum similitudinem generant : solusque Deus
dissimilem genuit ? Cumque nos creavit Deus, dixil :
Faciamus hominem ad imaginem et. similitudinem no-
stram (Gen. 4. 26) : opus est secundum similitudi-
nei, et artifex dissimilis ?

9. Sed rem miram vide : ssepe namque hieretica
nequitia latibulum reperit. Si , inquit , ita dixeris Fi-
lium secuuduin similitudinem, ut et nos , id aduitti-
mus. Enimvero aliud est nature similitudo , aliud
gratie. Nos secundum similitudinem , ille sunilitudo
est : nam Qui vidit me, vidit Patrem (Joan. 14.9); n«&
secundum similitudincm. Servos autem Dei oportel
dictionum discrimina quzerere. Dixit Deus : Germind
lerra herbam [ani , et lignum (ruciiferum | faciens. [rv-
cium, Deinde dicit : Educa terra quadrupedes et be
stias, Cur ibi , Germinet, hic, Educat, dicit? Germina

et ligna fructusque quotannis germinant. Quia igitur

semina in terra mansura eraut , et ex illa proditura,
ideo ait, Germinct, Et circa animalia, Educat, quia
cum semel ex terra oria essent, noa ultra a terra, sed
per successionem gignuntur. luctum est ita. Verbum
in opus decurrit ; ornata fuit terra ; oportebat demut
ornari cielum.

Cur solem εἰ lunam non primo die fecerit Deus-. -
Cur prius terram exornat , quam calum? Propter €
rorem multiplicium deorum, qui exoriturus erat, 43
solem , lunam , stellas coluerunt. Dixit. Deus, F 3
luminaria in. firmamento celi. (Genes. 4. 14). Cur
lem et lunain non primo die fecit? Quia nonduum.
cuum fuerat firmamentum, in quo illa ponenda er^ -
Neque ob hanc tautum causam ; sed quia nondum e 28
fructus , qui ab illis foverentur. Tertio namque
fructus germinarunt. Λο ne putaretur illos ες 38
nalura germinasse, post absolutam creationem,
Deus fecit solem , lunam et stellas. Undenan Wil
illa fecit? Dictum est enim ipsum primo die eXe—
exstaitibus cuncta fecisse , reliquis autem dieb «ua
exstantibus. Unde ergo sol? Ex luce quie prim«»
[acta fuerat , quam mutavit ut voluit Αγιος, 11,
riasque species convert : illic lucis materíatt2 ; M
stellas : quemadmodum si quis przemitteret auri a$-

441
τῶν χει.λέων µου. Διατί τῶν χειλέων; Τὰ πρόθυρα
τῶν μυστηρίων. Τί λέγομεν οἱ πιστοί; Τοῦτα τὸ μυ-
στήριον ἀφίησιν ἁμαρτίας. Λέγει χαὶ τὰ Χερουθείμ
Ἱδοὺ ἀφῄρηκα τὰς ἁμαρτίας σου. Εΐδες τὸν τύ-
πον ; εἶδες τὴν ἀλήθειαν λάµπουσαν; Λὐτὸν τοίνυν
τὸν ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ xai ἐπηρμένου μὴ διαλείπω-
μεν ἁγιάξοντες' εὐχαριστήσωμεν δὲ καὶ ὑπὲρ τῆς qu-
χῆς τῆς δελεασθειωης, ἣν Ἴρπασεν ὁ λύχος, xal
ἁπέσπασεν ὁ ποιμὴν, καὶ ἤρπασεν ὁ διάθολος, χαὶ
ἀφείλατο ὁ φιλάνθρωπος" ἵνα πᾶν στόµα αἱρετιχὸν,
xai πᾶσα γλῶσσα μµαινοµένη βλασφημίαν, ὑμνήσῃ
Πατέρα χαὶ Υἱὸν χαὶ ἅγιον Πνεῦμα εἰς τοὺς αἰῶνας.
Ἀμίν.

Tov αὐτοῦ εἷς τὴν τρίτη» ἡμέραν» τῆς Ἀοσμµο-

ποιίας, xal περὶ ἀναστάσεως.

d'. 'O μὲν τοῦ κόσμου τεχνίτης ἡλίῳ xal σελήνη .

xat ἄστροις τὸν οὑρανὸν ἐχαλλώπισε, χαὶ τΏν γῆν ἄν-
Όξσι xai φυτοῖς ἑστεφάνωσε, xal πᾶσαν τὴν κτίσιν
διαφόρως ἐποίχιλλεν' ἡμᾶς δὲ δεῖ τὸν τῆς δημιουργίας
λόγον ἀναλαθόντας θαυμάζειν μὲν τὰ γεγενηµένα,
προσκυνεῖν δὲ τὸν τεχνίτην. Οὐ γὰρ ἐγράφη ταῦτα ἵνα
µάθωμεν ὅτι γέγονε µόνον, ἀλλὰ χαὶ θαυμάσωμεν
τὸν πριῄσαντα. Εἴρηται ὅτι τῇ πρώτῃ τὰς ὕλας τῶν
κτισμάτων παρήγαγε ' τῇ δευτἐρὰχ πῶς τὸ στερέωµα
ἐξ ἠραιωμένης φύσεως τῶν ὑδάτων συνεστήσατο, xal
διὰ τοῦτο στερέωμα ἐχλήθη. Διὰ τοῦτο δὲ χαὶ ὁ Χρι-
στὺς τὴν οἰχουμένην πᾶσαν ἐξηραιωμένην, xol xsyav-
νωμµένην, διαφόροις πολυθέου πλάνης ὕλαις ἐσχορπι-
σµένην, συνἠγαγχε, χαὶ µίαν &molnoe πίστιν, καὶ χα-
λεῖ αὑτὴν ὁ Απόστολος στερέωµα, λέγων ' Κατὰ τὸ
στερέωμα τῆς εἰς τὸν Χριστὸν πίστεως. Ἑμερίσθη
τοίνυν ἡ ἄθυσσος, χαὶ fv τὸ μεῖναν χάτω ὕδωρ ἄθυσ-
σος, xal τὸ ὑψωθὲν ἄνω ἄθυσσος. Πόθεν τοῦτο; Λέγει
Aavtb * "Α6υσσος ἄθυσσον ἐπικα.λεῖται εἰς φωνὴν
τῶν καταρακτῶν σου. Ἐμερίσθη τοίνυν ἡ ἄθυσσος,
καὶ ἐγένετο στερέωμα” λοιπὸν ἡ γη ἐχεχάλυπτο ὕδατι.
Καὶ εἶπε, φησὶν, ὁ θεός Συναχθήτω τὸ ὕδωρ τὸ
ὑποκάτω τοῦ οὐρανοῦ εἰς συνα}ωγὴν µίαν, καὶ
ὀρθήτω ἡ ξηρά.

Ἐπειδὴ πάντα 2 βούλονται οἱ ἅθλιοι τῶν αἱρετιχῶν
παΐῖδες, καὶ τρόπον ἐρευνῶσιν ἀχαταλήπτου φύσεως,
εἴπωσι πῶς συνήχθη τὸ ὕδωρ, καὶ ποῦ συνήχθη, fj
συναχθὲν ποῦ ἐχώρησεν. Oo γὰρ ἀκολουθεῖν δεῖ, γαθ)
ὑμᾶς, ἁπλῶς ταῖς φωναῖς, ἀλλά ζητεῖν τὰ πράγματα.
Εἶπεν ὁ θεός' Συναχθήτω τὸ ὕδωρ. Ποῦ συνήχθη;
El; τὴν θάλασσαν. Οὐ γὰρ fjv τότε πεπληρωμµένη d
θάλασσα, Ἡ v7, ἑπεπλήρωτο, πάντως xat ἡ θάλασσα.
Ποῦ οὖν συνἠχθη; Οἱ τὰ ἐν ποσὶ xai ὀρώμενα μὴ
δυνάµεναι χαταλαθεῖν, πολυπραγμονοῦσι βυθὸν ἀνεξ-
εχνίαστον, xal ἄβυσσον θεότητος ἀχατάληπτον, xal
οὐκ ἑντρέπειὺ αὐτοὺς fj θάλασσα ἁχατάληπτος οὖσα
ἐρευνᾷν περὶ τοῦ τεχνίτου. Auà [455] τοῦτο xal πρὸς
αἱρετικοὺς λεγέτω ὁ προφήτης Αἰσχυνθήτωσαν αἱρε-
τιχοὶ, εἶπεν fj θάλασσα ὥσπερ εἶπεν, Αἰσχύνθητι
Σιδὼν, εἶπεν ἡ θάλασσας. Ποῦ οὖν συνἠχθη τὰ
ὕδατα. "ΆἈχουε' Ὅτε τὴν γῆν ἐποίησεν ὁ 8ebc, οὐδέπω
qv» τὰ χοιλώµατα τῶν ὀρέων' ἀλλ’ ἅμα εἶπε, Συγ-
αχθήτω τὸ ὕδωρ, καὶ ἑῤῥάγη tj Yr, xat κόλπους

^ Hic desiderari videtur νοεῖν aut εἰδέναι.
b Sav. ἐγετράπη.
: Mas verba, ὥσπερ... θάλασσα, desunt in Sav. et Com-
efis.

DE MUNDI! CREATIONE ORATIO Ill.

448

ἐποίησε. Μαρτυρεῖ τῷ πράγματι, ὅτι v7] ἔστιν ἢ σχι-
σθεῖσα, αἱ νῆσοι, τὰ ὄρη µεταξύ. Καὶ διὰ τοῦτο χατ-
έλιπεν ὁ θεὸς τὰς νήσους xai τὰ ὄρη, ἵνα µάθῃς ὅτι
ἀπ ἀρχῆς αυνῆπτο" Θεοῦ δὲ λόγος αὗτὰ ἕῤῥηἔεν,
Συναχθήτω τὸ ὕδωρ, ἐγυμνώθη ἡ γη. Act δὲ εἰδέναι,
ὅτι ὁ θεὸς τὴν γῆν, τὴν σήμερον οὕτω καλουµένην,
οὔτε γῆν ἐποίησεν, οὔτε ὄνομα αὐτῇ τοιοῦτον ἔδωχεν”
ἁλλ᾽ ἣν τὸ ὄνομα τῆς χοσµοποιίας ἆπ᾿ ἀρχῆς., ἡ ξηρὰ,
ὡς λέχει Δαυϊδ. "Οτι αὐτοῦ ἐστιν ἡ 0dAacca, καὶ
αὐτὸς ἐποίησεν» αὐτὴν, καὶ τὴν ξηρὰν αἱ χείρες
αὐτοῦ ἕπ.λασαν. Ξηρὰ ἐγένετο, ἐπεχλήθη δὲ yc
ὥσπερ τοῦτο τὸ στερέωµα ἐγένετο, ἐπεχλήθη δὲ οὐ-
pavóc. Χωρισθέντων τοίνυν τῶν ὑδάτων, προῇλθεν 1j
ξηρὰ, ὄψιν ἔχουσα γῆς. µεμεθυσµένης ' νεωστὶ γὰρ
ὑπεχώρησαν τὰ ὕδατα. Ὡς οὖν ἐγυμνώθη ἡ Υῆ, χελεύει
ὁ Δημιουργός Βλαστησάτω ἡ Trj βοτάνην χόρτου,
σπεῖρον σπέρµα κατὰ Ἰένος xal καθ' ὁμοιότητα,
xal ξύὐ.Ίον κάρπιµον, οὗ τὸ σπέρµα αὐτοῦ ἐν αὑτῷ
κατὰ γένος καὶ καθ᾽ ὁμοιότητα. Οὐδὲ τοῦτο αἰσχύ-
νει τοὺς αἱρετιχούς. Βοτάνη καὶ ξύλα xal χόρτος γς»νᾷ
καθ) ὁμοιότητα, καὶ ὁ Geb; ἀνόμοιον ἐγέννησε ; Καὶ
ὅτε τὰ τετράποδα πάλιν καὶ τὰ ἑρπετὰ xol πετεινὰ
ἐγένετο, λέγει ὁ θεός" ᾿Εξαγαγέτω τὰ ὕδατα ἑρπετὰ
Ψυχῶν (ocv, καὶ πετεινὰ πετόµενα ἐπὶ τῆς γης
xarà γένος. Τὰ θηρία, τὰ ἑρπετὰ, τὰ πετεινὰ, τὰ
νηχτὰ, ἡ βοτάνη, ὁ χόρτος, τὰ ξύλα, χατὰ γένος xe
χαθ᾽ ὁμοιότητα γεννᾷ. xal μόνος ὁ θεὺς ἀνόμοιον
ἐγέννησεν; Καὶ ἡμᾶς μὲν δημιουργῶν ὁ θεὸς εἶπε -
Ποιήσωµεν ἄνθρωπον κατ εἰκόγα ἡμετέραν καὶ
ὁμοίωσιν * τὸ ἔργον καθ) ὁμοίωσιν, xa ὁ τεχνίτης
ἀνόμοιος :

B'. Αλλ' ὅρα b θαυμαστόν * πολλάκις Υὰρ ἡ alpe-
tux χαχἰία εὑρίσχει φωλεόν' Ἐὰν οὕτω, φησὶν, εἴπῃς
τὸν Υἱὸν xa0' ὁμοίωσιν, ὡς xal ἡμᾶς, δεχόμεθα. Αλλο
γὰρ φύσεως ὁμοιότης. ἄλλο χάριτος. Ἡμεῖς χαθ'
ὁμοίωσιν, ἐχεῖνος ὁμοίωσις' Ὁ γὰρ ἑωρακὼς ἐμὲ,
ἑώραχε τὸν Πατέρα: ἡμεῖς δὲ χαθ᾽ ὁμοίωτιν. Act δὲ
τοὺς δούλους τοῦ Θεοῦ ἐρωτᾷν τὰς διαφορὰς τῶν λέ-
ξεων. Λέγει ὁ θεός" Β.αστησάεω ἡ yr. βοτάνην
χόρτου, καὶ ξὐ.Ίον κάρπιμον ποιοῦν xapzór. Βίτα
Mer: Εξαγαγέτω ἡ Trj. τετράποδα xal θηρία.
Διατί ἐχεῖ, Β.αστησάτω, χαὶ ὧδε, Ἐξαγαγέτω; Τὰ
βλαστήµατα καὶ τὰ ξύλα xal ol χαρποὶ κατ’ ἐνιαυτὸν
βλαστάνουσιν. Ἐπειδὴ οὖν ἔμελλε τὰ ὕδατα 4 παραµέ-
νειν τῇ Tj, καὶ πάντως ἐξ αὐτῆς προέρχεσθαι, [456]
διὰ τοῦτο, Β.αστησάτω’' τὰ μέντοι ζῶα διὰ τοῦτο,
Εξαγαγέτω, ἐπειδὴ ἅπαξ ànb γῆς Υεννηθέντα, οὑχ-
έτι πάλιν ἀπὸ γῆς, ἀλλ ἀπὸ τῶν διαδοχῶν τίκτονται.
Εγένετο οὕτως. Ἔδραμεν εἰς ἔργον 5 λόγος, ἔχο-
σµήθη ἡ 5 * ἔδει λοιπὸν χοσμηθῆναι xal τὸν οὐρανόν.

Διὰ τί δὲ προγενεστέραν ποιεῖ τὴν διαχόσµησιν τη;
γῆς τοῦ οὐρανοῦ ; Auk τὴν μέλλουσαν ἀναχύπτειν mo-
λύθεον πλάνην, περὶ ἥλιον xal σελήνην xal ἄστρα.
Εἶπεν ὁ θεός" Γενηθήτωσαν φωστῆρες àv tà
στερεώµατι τοῦ οὐρανοῦ. Tfj πρώτῃ ἡμέρᾳ διατί
οὐκ ἐποίησεν ἥλιον καὶ σελήνην; Ἐπειδὴ οὐδέπω ἣν
τὸ στερέωµα γενόμενον, Bv ᾧ ἔμελλε πεπῆχθαι. Καὶ
ob διὰ τοῦτο µόνον, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οὐδέπω σαν χαρποὶ

d Sic omnes mss. Estque lectio baud dubie viliata.
Putat Combefisius legendum «& σπές , vel τὰ Φντά.
Melius, fortasse ταῦτα, unde errore Ibrarii τὰ ὕδατα fa-
ctum sit.

449

ot ὀρείλοντες θάλπεσθαι. α Τή γὰρ τρίτῃ ἐθλάστησαν
οἱ χαρποί. Καὶ ἵνα μὲ νομισθῇ πάλιν. ὅτι τῇ φύσει
τοῦ ἡλίου ἐθλάστησαν, ὅτε ἀἁπηρτίσθη qj δηµιουργία,

τὰ αὐτὰ ἐποίησεν; Εἴρηται γὰρ, ὅτι τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ
Ex μὴ ὄντων ἐποίησε τὰ πάντα, ταῖς δὲ ἄλλαις ἐξ
ὄντων. Πόθεν οὖν 6 Άλιος; Ἐκ τοῦ Υενομένου φωτὸς
τῇ πρώτη ἡμέρα, ὃ μετέθαλεν ὡς ἠθέλησεν ὁ τεχνί-
της, καὶ εἰς διαφόρους μετεσχεύασεν ὄψεις, ἐχεῖ την
ὕλην τοῦ φωτὸς, ὧδε τοὺς ἀστέρας * ὡς ef τις προθά-
λοιτο μᾶζαν χρυσοῦ, xai μετὰ ταῦτα νοµίσµατα xa-
ταχόψας, οὕτω διαθείη τοῦ φωτὸς τὴν διαχόσµτσιν.
"Ὥσπερ Υὰρ τὴν ἄθνυσσον τότε Ev ὕδωρ ὑπάργουσαν
ἐμέρισεν εἰς τὰς θαλάσσας, elg ποταμοὺς. εἰς πηγἁς,
εἰς λίμνας, εἰς φρέατα. οὕτω xal τὸ φῶς, Ev ὑπάρ-
yov, μονοειδὲς, χατατεμὼν ὁ τεχνίτης, ἐμέρισεν εἰς
ζλιον καὶ σελήνην χαὶ ἄστρα. θέλω δὲ ζητῆσαι, πῶς
ἐποίησεν ὁ Θεὸς τοὺς φωστῆρας ' φαίνετα: γὰρ ποι]-
σας αὐτοὺς ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τότε πίξας ἄνω.
Ὥσπερ τεχνίτης, ἐπειδὰν ἁπαρτίσῃ εἰχόνα, τότξ πή-
γνυσιν αὐτὴν £v tolto * οὕτως ὁ θεὸς πρῶτον ἑποίησε
τοὺς φωστῆρας ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τότε ἔπτξεν
ἄνω, ὥσπερ τεχνίτης, ὣς μαρτυρεῖ ἡ Γραφή: Kal
ἐποίησεν ὁ Θεὸς τοὺς δύο «Φωστῆρας, καὶ ἔθετο
αὐτοὺς ἐν τῷ οὐρανῷ. Πῶς οὖν αὐτοὺς ἔπηξεν; à pa
μὴ ὁμοῦ σαν οἱ δύο πεπηγµένοι; Οὐκ ἔχει λόγον.
λλλὰ τί; Κατὰ τὴν φωνὴν αὑτοῦ τοῦ θεοῦ ἡ πῖξις.
"E0sro, qnoi, ὁ Θεὸς τοὺς Φωστηῆρας, τὸν φω-
. €tnpa τὸν µέγαν εἷς ἀρχὰς τῆς ἡμέρας, xal τὸν
coctnpa τὸν ἑλάσσω εἰς ἀρχὰς τῆς νυκτός. Ὅτε
ὁ ἥλιος ἐπάγη εἰς ἀνατολὴν, ἐἑπάγη f) σελήνη εἰς δύ-
σιν * ἐπειδὴ ἐχείνη μὲν ἄρχειν τῆς νυχτὸς ἐχελεύσθη,
ὁ δὲ τῆς ἡμέρας. Ἐγένετο οὖν ἡ σελήνη, xa γεννᾶται
τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ πανσέλτνος. Οὐ γὰρ ἔδει ἤχρωτη-
ριάσθαι τὸ ἔργον εὐθέως, ἀλλ᾽ ἔδει δειχθῆναι τὸν φω-
στῆρα οἷος ἐγένετο. Μετὰ δὲ ταῦτα τῇ ἀλλοιώσει
ἔδειξε χρόνους xat χαιροὺς χαὶ διαφορὰς ἡμερῶν.
Ποιεῖ οὖν αὐτὴν ὁ θεὸς ὡς πεντεχαιδεχαταίαν πεπλη-
ῥρωμµένην. Ὁ fuo; ἀνέτελλεν ὄρθρου * ὅτε γὰρ ἐπάγη
ἡ σελήνη ἐν τῷ ὄρθρῳ, ἐφαίνετο πρὸς δύσιν. Ὡς οὖν
ἔτρεχεν ὁ ἥλιος τὸν ἴδιον δρόµον πρὸς δύσιν, f) σελήνη
Ίρχετο εὐθέως τοῦ ἀνατέλλειν, ἵνα πληρωθῇ τὸ, 'Ap-
χέτωσαν τῆς ἡμέρας καὶ τῆς νυκτός.

Λοιπὸν ζήτημα b* Διὰ τί [457] ὁ θεὸς πεπλτρω-
µένην ἐποίησε τὴν σελήνην ; Πρόσεχε΄ τὸ γὰρ νόημα
βαθύ. Ἐχρῆν αὐτὴν τῇ τετάρτῃ ἡμέρᾳ γεναµέντν, ὡς
τεταρταίαν φαίνεσθαι. Άλλὰ πάλιν εἰ ἣν τεταρταία,
τὸ ἄχρον τῆς δύσεως οὐχ ἀντεῖχεν. Εὐρέθη οὖν πλεον-
εχτοῦσα ἔνδεχα ἡμέρας * τεταρταία ἐγένετο, xal ἐφαί-
νετο ὡς πεντεκαιδεχαταία”’ ἔνδεχα ἡμέρας ἐπλεονέχτει
λοιπὸν dj σελήνη τὸν fov, οὗ τῇ ποιῄσει, ἀλλὰ τῇ
φαὖσει. Διὰ τουτο ἃς τότε ἐπλεονέχτησεν ἡ σελήνη,
ἀποδίδωσι τῷ ἡλίῳ. Ὁ γὰρ κατὰ σελἠνην xai xat
ἔχαστον µῆνα ἀπὸ εἴχοσι ἑννέα ἥμισυ ἡμερῶν ἀριθμὸς
γιγνόµενος, ποιεῖ ἐν τοῖς δεχαδύο µησὶ τοῦ ἐνιαυτοῦ
ἡμέρας τριαχασίας πεντήχοντα τέσσαρας. Ἐὰν γὰρ
οὕτω ψηφίσῃς τὸν uva ἀπὸ εἴχοσι ἑννέα ἥμισυ ἡμε-
pov, Ὑίγνονται τοῦ ἐνιαυτοῦ ἡμέραι τριαχόσιαι πεν-
τῄχοντα τέσσαρες, ἵνα ἃς ἐπλεονέχτησε τότε ἡμέρας
1j σελήνη χατ᾽ ἐνιαυτὸν ἀποδίδωσι τῷ ἡλίῳ. Ὁ φηφι-
στῆς ψπφιζέτω.

1. Γεγηθήτωσαν φωστῆρες ἐν τῷ στερεώµατι

^ Hzc apud Cosmam /Egyptium habentur p. 535, ubi ad

secundam sermonem pertinere male dicuntur in titulo.
b Hzc habes apud Cosmam p. 523.

SEVERIANI

{τη

τοῦ οὐραγοῦ, ὥστε φα/νειν ἐπὶ τῆς γῆς. Ἔπει Ἡ 3
φύσις τοῦ πυρὸς ἀνώδρομος ἦν, χαλινὸν ἐπιτίθησιν ὁ

᾿θεὸς τῇ φύσει, ὥστε μὴ ἄνω πέμπειν τὴν αὐτὴν,
τότε λοιπὸν ποιεῖ ὁ θεὸς Ttov, σελήνην, ἄστρα. Πόθεν —

ἀλλὰ κάτω. Πῦρ γὰρ oüx ἀνέχεται προσέχειν κάτω,
ἀλλ ἄνω. Ἐὰν ἔχῃς δᾷδα, στρέφον αὐτὴν κάτω, xal
ὁρᾷς ὅτι χἂν τὸ ὄργανον στρέψῃς, τὸ mop ἄνω τρέ-
χει. Ἐπειδὴ οὖν ἔδει αὑτοῦ τοιαύτην εἶναι την φύσιν,
ἐπέδησεν αὐτὴν, ἵνα μὴ χατὰ τὴν φύσιν λάμπτ, ἀλλὰ
χατὰ τὸ πρόσταγμα. EU τις ὑμῶν παρατηρισά-ω
(sice) ἔλαιον ἀπὸ λύχνου. πῶς συγχατασπᾶται τῷ

"ἐλαίῳ τὸ πῦρ, καὶ ἡ μὲν βία τοῦ EXalou χάτω ἔλχε:,

ἡ δὲ φύτις τοῦ' πυρὸς ἄνω τρέχει, καὶ ὥσπερ piov
ὑφιστάμενον χαταθοᾷ ^ εἴ ποτε γὰρ ἀναγχάζεται 720
τρέχειν παρὰ τὴν ἀχολουθίαν, φωνὴν ἀφίησιν ὡς βίαν
πάσχον, ὡς παρὰ φύσιν ὁδεῦον. Όταν γάρ τι παρὰ
φύσιν ἐν τῷ στοιχείῳ γένηται, Bod. Διατί; "Όταν Ez:-
θληθή ἔλαιον τῷ πυρὶ, φωνὴν οὐκ ἀφίπσιν' ἐὰν δὲ
ὕδωρ ἐπιθληθῇ, τρίζει. Καὶ τοῦτο ὑγρὸν, χάχεῖνο
ὑγρόν. Ἁλλ' ἐπειδὴ κἀκεῖνο ἀπὸ ξύλου ὄψον, καὶ i
ἑλαία τρέφουσα, φίλον 65 ἀεὶ τῷ ξύλῳ τὸ πῦρ, δέχε-
ται ἡδέως τὰ ἀπὸ τοῦ συγγενοῦς. Ἐὰν δὲ Όδωρ πνρὶ
ἐπιθληθῇ, τρίζει» τῷ γὰρ ἑναντίῳ μάχεται. Τὸ πυρ
ἴδιόν ἐστι τοῦ ἀέρος: συγγενὲς γάρ. Φυσᾷς εἰς λὺ-
χνον, xai καπνίζει ὁ ἀλρ τὸ «up, καὶ οὐδαμοῦ εὑρί-
σχεται ' τὸ γὰρ συγγενὲς ἕδραμε. Ὠλέπε τοῦ Τεχνίτου
τὴν σοφίαν, ῥλέπε τὴν δύναμιν. Εθηχε τοὺς φΦωστῆρας
Ey τῷ οὐρανῷ, ὥστε φαίνειν ἐπὶ τῆς γῆς" Kal ἔστω-
σαν, Qno, εἰς σηµιεῖα xal slc ἡμέρας καὶ εἰς
ἐγιαυτούς.

Τί ἐστιν, Elc σηµεῖα; Οἱ μὲν µαταιολόγοι περὶ
ἀστρολοχίας ἑαυτῶν ἑχένωσαν τὰς ἑλπίδας, σημειού-
µενοι πράγµατα ἀνυπύστατα. Οτι γὰρ οὐχ ἔστι τι
σηµειώσασθαι περὶ Cung ἀνθρύπων ἀπὸ ἄστρων,
μαρτυρεῖ Ἡσαῖας λέγων’ ᾽Αναστήτωύαν οἱ ἆστρο-
όγοι τοῦ οὗρανοῦ, καὶ οἱ β.Ιέἔποντες τὰ σηµεῖα,
xal εἰπάτωσάν σοι τί uéAAec ἠ/νεσθαι. Περὶ μὲν
οὖν ζωῆς ἀνθρώπων οὐδὲν σημεῖον δίδωσιν οὐρανός.
θέλεις δὲ μαθεῖν αὐτοῦ τὰ σημεῖα; Σημαίνει ὄμθρους,
ἀνέμους, χειμῶνα, εὐδίαν. Τὰ ἄστρα ταῦτα σηµαίνει,
xaX τοῦτο διὰ θεοῦ φιλανθρωπίαν, ἵνα ὁ υαυτίλος ἴδη
τὸ σημεῖον, xat quyr τὸν χίνδυνον ἵνα ὁ γεωργὸς ἴδῃ
ὁσμὴν ἆ χειμῶνος, καὶ προλαθὼν ἀροτρ:άσῃ viv. [458]
Γἰνεται σημεῖον χαὶ πολέμου xa eipfvne. Ταῦτα ὁ
Σωτὴρ ἐθεθαίωσεν, ἅτινά εἰσιν ἁπλᾶ καὶ ἀπερίεργα.
Λέγει γὰρ τοῖς Ἰουδαίοις' 'Υποχριταὶ, ἐὰν ἴδητε
γερέλην» ἁπτὸ δυσμῶν ἀνατέλλουσαν»ν, «Ἰέγετε'
Χειμὼν γίνεται’ xal γίνεται οὕτως. Κἂν ἵδητε ὀψὲ .
πυῤῥάζοντα τὸν οὐρανὸν, Aéysce, Εὐδία, καὶ Τί- :
γεται εὐδία. Kàr ἴδητε ὀψὲ στυγ»ἀάζοντα τὸν οὐ-
pavóv, Aéyece* λΧειμὼν γίνεται. Καὶ &ráyet εἶτα '
Τὸ πρόσωπον τοῦ οὑρανοῦ xal τῆς }ῆς οἴδατε δο-
χιμάζδιν, τὸν δὲ καιρὺν tovtov οὐκ οἴδατε; Ταῦτά
ἐστι τὰ στμεῖα τὰ ἀχίνδυνα παρατηρήσασθα:, 0£po;,
χειμῶνα, ὑετὸν, εὐδίαν. Ταῦτα xai τῆς εὑσεδείας
οὐχ ἀλλότρια, xal τοῦ θεοῦ ἴδια. Hv δὲ περὶ ἁστρ;-
λογίας πολὺν ἀποτεῖναι λόγον" ἀλλὰ χρείαν ἔχει xol
τετονωµένης φωνῆς, xal ὀργάνου uh ὀχλάνοντος
συµθαδίζει γὰρ τῷ λόγῳ ἡ διάνοια, καὶ συνασθενεῖ τῇ
γλώττῃ ὁ λογισμός. Ἐπὶ οὖν τὰ ἁπλούστερα χωρήσω-

* Sav. conj. παρατηρήση τό. Combefis. dedit ααρετηρή-

cato EX. Fort, leg. παρατηρήσαιτο τὸ D.
4 Savil. conj. ὁρμήν.

κά

sam , indeque postea aureos cuderet; sic disposuit
lucis ornatum. Quemadmodum enim abyssum , qux
tunc una erat aqua, divisit in maria, flumina, fontes,
lacus, puteos : sic et lucem, qu:e una uniusque Sspe-
ciei erat, dissecans Αγιος divisit in solem, lunam et
&lellas. Porro libet inquirere , quomodo fecerit Deus
juminaria : videtur enim ea extra celum condidisse ,
κο Lum superius fixisse. Quemadmodum artifex , cum
perfecit imaginem, tunc. in pariete infigit illam : sic
Deus primo fecit stellas extra. caelum , tuncque (ixit
cas sursum , sicut artifex , ut testificatur Scriptura :
Et fecit τει duo luminaria, et posuit illa in calo (Ge-
ges. 1. 16. 17). Quemodo autem illa infixiL? num
ambo simul ante compacta erant? Id rationi est abso-
num. Sed quid? Secundum Dei vocem ipsa iufixio
fuit. Posuit, inquit, Deus luminaria , luminare majus
in principatus diei , el. luminare minus in. principatus
noclis. Cum sol fixus est in. oriente , luna fixa est in
occidente : quoniam huic quidem jussum fuerat pra-
esse nocli , illi vero diei. Facta igitur est luna, et
primo die plena gignitur. Non enim par erat statim
iulilun opus apparere; sed, oportebat luminare
ostendi quale factum est. Postea vero ex mutatione
ostendit tempora et tempestates et dierum vicissitu-
dines. Illam igitur condit Deus quasi decimam quin-
lam plenam. Sol ortus est mane : quando cnim in-
fixa fuit luna in matutinis horis, apparuit in occidente,
Ubi igitur sol cursum suum ad occidentem couficie-
bat, luna statim ad ortum veniebat , ut impleretur il-
lud : Dominentur diei et nocti (DHbidem. v. 18).

Dcus cur lunam plenam primo fecerit. —Aliud demum
quieritur : cur Deus lunain. plenam. fecit? Animum
adhibe : alla. enim est sententia. Oportebat. illam
quarta die factam , quartam lucere. At si quarta fuis-
$cl, summum occidentis non occupasset. Inventa igi-
tur est excedens undecim dies : quarta facta est, et
apparebat ut. quintadecima : undecim ergo diebus
luna solem przcedebat , non secundum creationem ,
sed secundum lucis splendorem. Quamobrem quibus
tunc luna excedebat diebus , eos soli restituit. Lun:e
enim ac mensis cujusque numerus, a viginti novem et
dimidio diebus, in duodecim anni mensibus, dies ha-
bet trecentos quinquaginta quatuor. Nam si ita cal-
culum posueris , ut inensis sit dierum viginti novem
ct dimidii, anni dies sunt trecenti quinquaginta
quataor, ut quos luna tunc rapuit plures dies , per
annum soli reddat. Supputet qui ejus artis peri-
tus est.

9. Fiant luminaria in firmamento cali , ut luceant su-
per terram (Gen. 1. 14. 15). Quoniam ignis natura sur-
sum tendebat , frenum natur: Deus imposuit , ut ra-
dios non sursum eniitteret , sed deorsum. Ignis enim
non Sulet deorsum tendere, sed sursum. Si facein
habes, verte deorsum , οἱ villebis etiamsi instrumen-
tum illud deorsum vertas, ignem tamen sursum ten-
dere. Cum sciret ergo eam esse illius naturam, cohi-
buit illam, ne secundum naturam luceret, sed secun-
dum praccptum. Si quis vestrum observavit oleum
n ]ncerna, qua scilicet ratione cuin olco avellatur,

49 DE MUNDI CREATIONE ORATIO III. 450

et vis olei infra trahat, natura vero ignis sursum ten-
dat, ac quasi vim patiatur, clamat : si quando enim
ignis cogatur currere, contra morem suum , vocem
emittit, ac si vim pateretur, ac si contra naturam
tenderet. Si quid enim elemento pr:eter naturam ac-
cidat, ipsum clamat. Quare? Oleum cum injeetum
fuerit in iguem, vocem non emittit; aqua, si injecta
fuerit , stridet. Atqui et hoc et. illud est humidum.
Sed quia oleum ex ligno opsonium nascitur, et elea -
nutrit ipsum , ignisque semper est ligno amicus,
libenter accipit quod ex affini natura est. Sin au-
tem aqua in ignem immittatur, stridet, qued cum
contrario pugnet. lgnis aeri amicus est; affinis enim
est ei. Iusufflas in lucernam, οἱ aer ignem in fu-
nium vertit, ac nusquam) comparet : nam quod af-
fiue erat abscessit. Vide Artific:s sapientiam, vide po-
testatemn. Posuit luminaria in calo, ut lucerent super
Icrram : Pb sint, iuquit, in. signa, et in dies, ει in
annos.

Astrologia vana que. Disciimen inter ygó:c; et καιρός.
Filius non factus est. — Quid est, 1n signa? Qui aswo-
logiam vaue tractant, spem suam evacuarunt, res
Siguificantes qui& nusquam exsistunt. Quod enim
Stelle nihil siguificent cirea vitam lom'nuni testi-
ficatur [sajas dicens : Surgant astrologi calli , et qui si-
gna vident; et dicant tibi quid futurum si! (1sai. 47. 12).
De vita ergo hominum nullum signum dat. celum.
Vis ejus signa discere? Significat pluvias, ventos,
hiemes ac tempestates , tranquillum aerem. Hzc si-
gnilicant stellae , idque per Dei benignitatem, ut nau-
clerus signum videat, et periculum effugiat ; ut agri-.
cola lhieinis sensum habeat, ct antevertens terram
aratro sulcet. Est et belli et pacis signum. ll:c Ser-
vator affirmavit, qux utique sunt siinplicia , οἱ ἐχ-
ploratu facilia. Ait quippe Judis : « flypocritze, si
videritis nubem ab occasu orientem , dicitis , Venit
tempestas » (Matth. 16. 2-4) : «et ita fit. Etsi videritis
vespere rubicundum clum , dicitis : Serenum ; et
venit serenum. Et si videritis sero triste cx:elum, di-
citis , Tempestas venit » (Luc. 12. 54-56). Deindeque
subjungit : « Faciem cxli el terrze probare scitis , il-
lud autem tempus nescitis? » Ησο sunt signa qu;e
sine periculo observantur, :stas, liiems, pluvia, sere-
nus aer. Πο nonsunta pietate aliena, sed Dei propria.
Multa potuissemus de astrologia diccre; sed opus fuis-
sel et contentiore voce , et organo non fatiscente :
nam cum sermone mens pari gressu procedit, et ra-

tiocinium una cum lingua infirmatur. Ád ca ergo quie |

sunt simpliciora procedamus. Sin in signa et tem-
pora. Aliud enim est χρόνος tempus, et aliud. καιρός
opportunitas. Χρόνος diuturnitas est , el καιρός Oppor-
tunitas. Nec est qui dicat, χρόνος est vindemix ; nemo
dicit, χρόνος cst virginem locandi : sed, καὶρός est vir-
ginem locandi , καιρὸς sementis et. καιρὸς messis. Sa-
lomonque ail : x««pó; pariendi , et καιρὸς moriendi , et
καιρὸς Gdificandi , el καιρὸς destruendi ( Eccle. S. 3).
Καιρέν dicit opportunitatem. H.ec. vero stelle sigui-
ficant ; puta , pleiadum ortum initium esse messis ;
pleiadu.n. occasum, initium sementis. H.cc ab unpie-

*7

A51
tate aliena , pictatique propria sunt. Καιροί sive teni-
pora festa quoque vocantur. Ait Deus : Tria anni
tempora celebrabitis mihi , festum Azymorum , [εδ
Pentecostes , et festum Scenopegiorum (Deut. 16. 16).
Tria tempora. Eece signa, et tempora. Dies rursus in
sabbato et menses faeit luna. Sol annorum conversio-
nes observat, vernam, zequinoctialem !, zestivam , au-
tuimnalem. Stant leges immotz. Dixit, et fixa sunt ;
mandavit, et fundata sunt. Hic demum auimum ad-
vertite. Quis horum artifex ? quis h:ec fecit ? Pater?
Nemo inficiatur. Filius? Etiam lixretici fatentur, etsi
non recte : dicunt. enim , Pater Filium fecit , Filius
autem omnia. Admittamne impietatem ? Quia insolu-
bilia vincula hzreticorum mentem constringunt , in-
terrogeimus prophetas : num is, qui omnia fecit,
quempiam habeat majorem, an omnibus sit superior :
sua enim ipsi propositione cadunt,

4. Dicunt , Omnia fecit Filius , ipsum vero Patcr.
Propitius nobis sit pro blasphemia : plaue edim hor-
ror est impiorum verba iterare ; attamen medicos
imitemur, immittentes in vulnera manus, ut ulcera cu-
remus : coactus etiam fuit Apostolus rcs turpissimas
commemorare , non ut linguam fcedaret, sed ut pec-
cata ablueret. Dicunt, Omnia fecit Filius, ipsum vero
Pater. Interrogabo prophetas , quis et quantus sit is
qui czlum fecit. Ait Isaias propheta : « Hzc dicit
Dominus, qui fecit clum, et fixit illud : qui fun-
davil terram, et qu: in il'a sunt : qui dat spirationem
populo qui in illa est , et spiritum calcantibus eam :
Ego Dominus » ( Isai. 42. 5. 6). « Ante me Deus non
est, eL post me Deus non est. Ego sum, et non est alius »
(Isai. &5. 10. 11). Hzc dicit qui fecit celum et ter-
ram Unigenitus , qui secundum hzreticos factus est ,
et postea creavit. Verum in sermonibus labiorum
suorum Comprehensus est peccator (Psal. 9. 17). Ait
beatus Jeremias : Sic dicite. Quibusnam ? Gentilibus;
Dii qui celum εί terram non fecerunt , dispereant
de terra (Jer. 10. 11). Dominus, Qui fecit celos in in-
tellectu (Psal. 155. 5) , ipse Deus vivus et verus. Si
verus est Deus ille qui fecit c:elum, ipsi vero hzeretici
confitentur Filium esse eum qui fecit czelum et terram,
αυ: pugna cum dicit Christus, Ut cognoscant te solum
Deum verum, et quem misisti Jesum Christum (Joan. 477.
$). Cum Servator aut per prophetas , aut per se hac
dicebat, non ad comparationem cum Patre hzc dice-
bat, Ut cognoscant te solum Deum ; sed ad. differen-
tiam eorum, qui falso dii appellantur, significandam.
Quamobrem Paulus quoque dicit : Conversi estis ab
idolis, sereire Deo vivo et vero (1. Thess. 1. 9). Verum
vocat, ut falsos confutet ; vivum, ut. mortua idola tra-
ducat. Ego vero puto, imo potius credo, mortuos ad-
versum nos irasci, si audiant nos idola appellare
mortua. injuriam , aiunt, irrogatis nostro ordini. Nos
mortui vocamur, qui aliquando viximus : qui num-
quam vixere, cur mortui appellantur ? Dii qui ce-
[um et terram non. fecerunt , dispereant. (Jer. 40. 41).

* sic Vatic., Savil. et omnes Mss. Combefisius vero cx
conjectura , e quinoctialem, iu, hgbernam, mutavit : nec de
f^»cta mutatione leclorein monuit.

SEVERIANI L

Dominus, Qui fecit celos in intellectu (Psalm. 195. €
ipse vivus Deus et verus. Quis est vivus? Qui fe
celum. Num stant haereticorum. definitiones ? anm
cadit eorum impietas? annon redarguitur eorum rn
ligio? annon dissolvitur pravitas? Conditoris ope
coinprehendere non potes , et Artificem curiose i
quiris et exploras? Quid clamat David ? Quam mag
ficata sunt opera (ua , Domine! Omnia in sapientia [
cisti (Psalin. 105. 24). Prophet:: opera magnifican
haeretici Opificem minuunt. Magnus ille consilio.
potens operibus , qui clum formavit et fixit ex aqui
non enim a miraculo abscedo. Ex aquis concretu
est, el aquam gestat : ex aquis concretum est, -
abyssum gestat ; omnino autein exeinplo haeret , πι
vum , inquam , hoc miraculum. Vidistin' tabulas :
aqua gestatas, et desuper nivem gestare? Hiems-
fecit, et Deus non faciet? Fecit clum, non ut sphz
ram («), ut philosophantur nugaces illi. Non. eni
sph:ieram fecit qux? volvatur. Verum, ut ait prophet:
οἱ quomodo currit ? Qui statuit ccelum sicut fornicen
et extendit. illud velut tabernaculum ( 1sai. 40. 22
. Nemo nostrum ita impius est ut nugacibus iilis fide
babeat. Prophetze dicunt cxelum initium et finem h:
bere. Ideo sol non ascendit, sed procedit. Dicit Scri
ptura : Sol egressus est super terram , el Lot ingressa
est in Segor ( Gen. 19. 25). Palam ergo est ex Seri
ptura solem egressum esse, non ascendisse : ae rui
sum, Α summo celo egressio ejus (Psal. 18. 1), inqui
non ascensus. Si spharra est, summum non habet
Quod enim undique rotundum est, ubinam summun
habet ? Num ergo solus David dicit, an etiam Serva
tor? Audi ipsum dicentem : « Cum venerit Filius ho
minis in majestate sua, mittet angelos suos cum tub
εἰ voce magua , et congregabunt electos ejus a sum-
mo cxlo usque ad summum caelum »(Matth. 94. 51).
5. Fuiilis Severiani spharicam orbis formam negantit
opinio. — Quazrimus autem ubi οἱ occidat, et
ubi noctu currat. Secundum exteros sub terra; se-
cundum nos autem, qui celum tabernaculum esse
dicimus , quidnam ? Animum adhibe, quaeso, nut sil
falsa sententia : sed si. babeas signaculum veritatis
testimonio firmatum , concurrit cum phrasi et lo-
cus. Cogita superpositam fornicem (b). Oriens hic
est , ut figura exprimitur: septentrio vero illic , 6
opposito meridies , illic occidens. Sol oriens cum ^
occasum vergit, non sub terra occidit, sed egreSt*
ad cxli fines , partes boreales percurrit , quasi ασ
quodam occultatus, aquis non sinentibus ut ejus. €
sus appareat, curritque per partes boreales, «333
orientem venit. Undenam hoc palam est ? Ait patti!
Salomon in Ecclesiaste, qu:e est scriptura certi
dei, non adulterata : Oritur , inquit , sol , et
sol. Oriens pergit ad austrum , et circuit ad bos t
circuit circumeundo , et in loco suo. oritur (Eccle. 3:

a) Vide Cosmam /Egyptium p. 325.

(o) De opinione quorumdam veterum circa mursdee i
fornicis morem structum vide qua diximus in Motif? i
Cosmam. Sed Ίο pluribus agitantur a Cosma /Egyp0? η

Topographig sua, quai edidimus anno 1700.

251 ΡΕ MUNDI CREATIONE ORATIO IIT. 4*i3

μεν. Ἔστωσαν elc σημεῖα xal εἰς καιρούς. "Αλλο
Υαρ χρόνος, xai ἄλλο καιρός. Χρόνος μηχός ἐστι, xat-
phe εὐχαιρία. Καὶ οὐδεὶς λέγει" Χρόνος ἑστὶ τοῦ τρυ-
γῆσαι" οὐδεὶς λέγει’ Χρόνος ἐστὶ τὴν παρθένον quat
ἀλλὰ, Καιρὸς τὴν παρθένον γῆμαι, Χαιρὸς σπόρου,
xal χαιρὸς θερισμοῦ. Καὶ Σολομὼν λέγει’ Καιρὸς
τοῦ τεχεῖν, καὶ καιρὸς τοῦ ἁἀποθαγεῖν, καὶ καιρὸς
τοῦ οἰκοδομῆσαι, xal καιρὺς τοῦ κατα.λῦσαι. Και-
9» τὴν εὐχαιρίαν λέγει. Σημαίνει δὲ τὰ ἄστρα τοῦτο"
οἷον, ἀνατολὴ πλειάδων, ἀρχὴ θερισμοῦ * δύσις πλειά-
δων, ἀρχὴ σπόρου. Ταῦτα ἀλλότρια μὲν τῆς ἀσεθείας,
ἴδια δὲ τῆς εὐσεβείας. Καιροὶ λέγονται καὶ ἑορτα) τοῦ
Θεοῦ. Λέγει ὁ θεός" Τρεῖς χαιροὺς τοῦ ἐνιαυτοῦ
ἑορτάσετέ jtoc τὴν ἑορτὴν τῶν ΑἉζύμων, e ἑορ-
τὴν τῆς Πεντηκοστῆς, τὴν ἑορτὴν τῶν Σχηνοπη-
Tí. Τρεῖς καιροί. Ἰδοὺ σημµεῖα, xaX χαιροἰ. Ἡμέρας
πάλιν ἐπὶ τοῦ σαθθάτου xai μῆνας dj σελήνη ἑργάζε-
ται. 'O ἥλιος ἐνιαντῶν τὰς τροπὰς φυλάττει, ἑαρινὴν,
ἰσημερίαν", θὲρινην, μετοπωρινἠν. Ἑστήχασαιν ol
νόμοι ἀσάλευτοι. Εἶπε, καὶ ἐπάγησαν΄ ἐχέλευσε, xal
ἐθξμελιώθησαν. Λοιπὸν ὧδε τὸν νοῦν" Τίς ὁ τούτων
τεχνίτης; τίς ταῦτα ἐποίησεν; ὁ Πατήρ; Οὐδεὶς ἀν-
τιλέγει, Ὁ Υἱός;, Καὶ αἱρετιχοὶ συντίθενται μὲν, οὗ
χαλῶς 6i: λέγουσι γὰρ, ὅτι τὸν Υἱὸν ὁ Πατηρ ἑποίη-
σεν, ὁ δὲ YU τὰ πάντα. Δέχομαι τὴν ἀσέθειαν ;
Ἐπειδὴ δεσμοῖς ἀλύτοις σφίγγει τῶν αἱρετιχῶν τὸν
λογισμὸν, ἐρωτήσωμεν τοὺς προφήτας' "Hb ὁ ποιῄσας
τὰ πάντα ἔχει τινὰ µείζω, T] πάντων ἐστὶν ἀνώτερος ;
τῇ γὰρ προτάσει τῇ ἰδίᾳ πίπτουσιν.

δ. Λέγουσιν, ὅτι πάντα ἐποίησεν ὁ Υἱὸς, αὐτὸν δὲ
ὁ Πατήρ. Ἴλεως ἡμῖν γένηται ἐπὶ τῇ βλασφηµίᾳ ’ ἐπ'
ἀληθείας γὰρ φρίκη ἐστὶ δευτερῶσαι τῶν ἀσεθῶν τὰ
ῥήματα ' ὅμως δὲ τοὺς ἰατροὺς μιμούμενοι, ἐμδάλ-
Ἄοντες 9 τὰς χεῖρας εἰς τὰ τραύματα, ἵνα χαθάρωµεν
τὰ Έλκη ἠναγκάσθη xal ᾿Απόστολος μντμονεῦπαι
αἰσχρῶν πραγμάτων, οὐχ ἵνα τὴν γλῶτταν μολύνῃ,
ἀλλ’ ἵνα τὰ ἁμαρτήματα χαθάρῃ. Λέγουσιν, ὅτι [409]
«τσάντα ἐποίησεν ὁ Υἱὸς, αὐτὸν δὲ ὁ Πατήρ. Ἐρωτήσω
«τοὺς προφῄίτας, τίς ὁ ποιῄσας τὸν οὐρανὺν καὶ ποτα-
πώς ἔστι. Λέεγει ὁ προφήτης Ἡσαῖας. Τάδε .Ἰέγει
Κύριος, ó ποιήσας τὸν obparór, καὶ πήξας αὐτόν"
ὁ στερεώσας τὴν ΤΗΝ, καὶ τὰ ἐν αὑτῇ' ὁ διδοὺς
Tvoly τῷ lao τῷ ἐπ᾽ αὐτῆς, καὶ πγεῦμα τοῖς πα-
τοῦσιν αὐτήν' ᾿Εγὼ Κύριος. Εμπροσθέν µου θεὸς
cox ἔστι, καὶ μετ) ἐμὲ θεὺς οὐκ ἔστιν. Εγώ εἰμι,
καὶ οὐκ ἔστιν áA Aoc. Ταῦτα λέγει ὁ ποιῄσας τὸν οὗ-
pa.vbv xa) τὴν γῆν, ὁ Μονογενῆς, ὁ κατὰ τοὺς αἱρετιχοὺς
Υενάμενος, xal τότε χτίσας. 'AXA' ἓν τοῖς λόγοις τῶν
χειλέων αὐτοῦ Συγε.1ήφθη ὁ ἁμαρτω-ός. Λέγει ὁ μα-
χάριος Ἱερεμίας' Obtuc εἴπατε.Τίσι: Τοῖς Ἕλλησι:
θεοὶ, οἳ τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν οὐκ ἐποίησαν»,
ἁποέσθωσαν ἐκ τῆς γῆς. Κύριος, "Oc ἐποίησε τὸν
οὐρανὸν ἐν συνέσει, αὐτὸς θεὸς ζῶν καὶ ἀληθινός. El
ἀληθινός ἐστιν ὁ θεὸς ὁ ποιῄσας τὸν οὐρανὸν, ὀμολογοῦ-
σιδὲ καὶ οἱ αἱρετιχοί,δτι ὁ Ylóc ἐστιν ὁ πο:ᾖσας τὸν οὖρα-
vbv xa τὴν γῆν, mola μάχη ὅταν λένῃ 6 Χριστός»
"Iva γινώσχωσί σε τὸν μόνον ἀ.ϊηθινὸν θεὸν, xal
ὃν ἔπεμψας "Incovy Ἀριστόν; "Occ ὁ Σωτὴρ 1 διὰ
τῶν προφητῶν, 1| δι αὐτοῦ ταῦτα ἔλεγεν, ob πρὸς ἀν-

5 Combefis. ἰσημερίαν in χειμερινή» mutavit.
h Sav. εἰ.
€ Sav. ἐμδαλόντες, et in marg. conj. ἐμδάλωμεν.

PATROL. οκ. LVI.

τιπαράθεσιν αὐτοῦ ταῦτα ἔλεγεν ' "Iva γώσκωσί
σε τὸν μόνον Θεόν" ἀλλὰ πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῶν
ΨΦευδωνύμων. "Ofev χαὶ ὁ Παῦλός φησω᾽ ᾿Επεστρέ-
race ἁπὸ τῶν εἰδώλων, δου.λεύει Θεῷ Corti xal
ἀ.ληθιῷ. ᾿Αληθινὸν χαλεῖ, ἵνα τοὺς φευδωνύμους
ἑλέγξῃ * ζῶντα, ἵνα τὰ νεχρὰ εἴδωλα στηλιτεύσῃ. Ἐγὼ
μὲν νομίζω, μᾶλλον δὲ πιστεύω, ὅτι ἀγαναχτοῦς.
xaÜ' ἡμῶν οἱ νεχροὶ, ἐὰν ἀκούσωσιν ὅτι τὰ εἴδωλα
νεχρὰ χαλοῦμεν. Ὑθρίξετε γὰρ ἡμῶν τὴν τάξιν, qn-
σίν. Ἡμεῖς νεχροὶ χαλούµεθα οἱ ποτὲ ςῄσαντες ' οἱ
µηδέποτε ζήσαντες διατἰ νεχροὶ καλοῦνται; Geol of
τὸν οὐραν ὑν καὶ τὴν γήν obx ἐποίησαν, ázoAÉ-
σθωσαν. Κύριος, "Oc ἐποίησεν τοὺς οὐρανοὺς év
συνέσει, αὐτὸς Civ θεὸς χαὶ ἀληθινός. Τίς 6 div;
Ὁ ποιῄσας τὸν οὐρανόν. ΜΗ ἑστῆχασι τῶν αἱρετιχῶ»
οἱ ópot ; οὐ πίπτει αὐτῶν tj ἀσέδεια: οὐχ ἑλέγχετα:
ἡ θεοσέθεια; οὗ διαλύεται ἡ σχαιωρία ; Τὰ ἔργα τοῦ
ποιητοῦ καταλαθεῖν οὐκ ἰσχύεις, καὶ τὸν τεχνίτην πε-
ριεργάζῃ xal ἐξιχνεύεις; Τί βοᾷ Δαυῖδ; Ὡς ἐμεγα-
Jür0n τὰ Epya σου, Κύριε ! Πάντα ἓν qozí(g ἑποίη-
σας. Προφῆται τὰ ἔργα µεγαλύνουσιν΄ αἱρετιχοὶ
τὸν τεχνίτην σµιχρύνουσιν. 'O μέγας τῇ βουλῇ χαὶ
δυνατὸς τὸῖς ἔργοις, ὁ τὸν οὐρανὸν πίξας ἐξ ὑδάτων *
o5 γὰρ ἀφίσταμαι τοῦ θαύματος. Ἐξ ὑδάτων πέπι-
χται, xal ὕδωρ φέἑρει ἀπὸ ὑδάτων ἐπάγη, xat ἄθυσσον
βαστάζει ὅλως δὲ ἔχεται ὑποδείγματος, τὸ χαχὸν
τοῦτο θαῦμα λέγω. Είδες πλάκας ἀπὺ Ὁδατος βαστα-
ζομένας, χαὶ ἄνωθεν χιόνα φερούσας ; Χειμὼν elpyá-
σατο’ θεὸς οὐκ ἑἐργάζεται; Ἐποίησε τὸν οὐρανὸν
οὐχ ὡς σφαῖραν, ὡς φιλοσοφοῦσιν οἱ µαταιολόγοι ΄ οὗ
γὰρ ἑποίησε σφαῖραν Χυλιομένην, ἀλλ ὥς φΏσιν ὁ
προφήτης, ὁ ἥλιος πῶς τρέχει; Ὁ στεγάσας τὺτ'
οὐρανὸν' ὡς καμάρα», καὶ διατείνας αὐτὸν ὡς
σχηγ ήν. Οὐδεὶς ἡμῶν οὕτως ἀσεθὶς ὥστε πεισθηνα!
τοῖς µαταιολόγοις. Ol προφῆται λέγουσιν, ὅτι ἀρχλ»
ἔχει xo τέλος ὁ οὐρανός. Διὰ τοῦτο xal ὁ ἥλιος obx
ἀναθαίνει, ἀλλ ἔρχεται. Λέγει [460] ἡ Γραφή. 'O
ἥ-ῖιος ἐξῆ.1θεν ἐπὶ τὴν γην, καὶ Acc εἰση.1θεγ εἷς
Σηγὠρ. Ὥστε δΏλον ὅτι ἐξηλθεν ὁ ἤλιος, χατὰ ctv
Γραφὴν, χαὶ οὐχ ἀνῆῃλθεν. Καὶ πάλιν, 'Az'! ἄχρου,
qnot, τοῦ οὐρανοῦ ἡ ἔξοδος αὐτοῦ, οὐχ ἄνοδος. E:
σφαῖρά ἐστιν, ἄχρον οὐχ ἔχει. Τὸ γὰρ πανταχόθε,
περιφερὲς, ποῦ ἔχει τὸ ἄχρον; "Αρα οὖν ὁ Aavto
μόνος λέγει, ἡ καὶ ὁ Σωτήρ; "Axous αὐτοῦ λέγοντος ᾿
"Οταν Σ.16ῃ ὁ Ylóc cov ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ,
ἀποστε.εῖ τοὺς ἀγγέ.Ίους αὐτοῦ μετὰ σἀ.ἔπιγγος
xal φωγῆς μεγάλης, xal συγάἀάξουσι τοὺς éxAe-
χτοὺς αὐτοῦ ἀπ᾿ ἄκρου to) οὐραγοῦ ἕως dxpov
τοῦ οὐρανοῦ.

ε’. Ζητοῦμεν δὲ ποῦ δύνει ὁ ἥλιος, καὶ ποῦ τρέγε:
τὴν νύχτα. Κατὰ τοὺς ἔξω, ὑπὸ τὴν γῆν’ χαθ᾽ ἡμᾶς
δὲ τοὺς σχηνὴν αὐτὸν ἆ λέγοντας, τί, ΠἩρόσεχε, παρα-
χαλῶ, εἰ μὴ διαψεύδεται τὸ ῥῆμα ” ἀλλ εἰ ἔχεις ε
σφραγῖδα μεμαρτυρημµένην ὑπὸ τῆς ἀληθείας, συντρέ-
χει τῇ, φράσει χαὶ ὁ τόπος f. Νόμισον εἶναι χαμάρα»
ἐπιχειμένην. Ἡ ἀνατολὴ ἐχεῖ ἐστι χατὰ τὸν τύπον '
ἄρκτος ὧδε, µεσημθρία ἐχεῖ, δύσις ἐκεῖ. "Ηλιος &va-
τέλλων xaY µέλλων δύνειν, οὐχ ὑπὸ γῆν δύνει, ἀλλ᾽
ἐξελθὼν τὰ πέρατα τοῦ οὐρανοῦ, τρέχει εἰς τὰ βοῤ-
ῥινὰ 6 µέρη, ὥσπερ ὑπότινα τοῖχον χρυπτόµενος, μὴ
συγχωρούντων τῶν ὑδάτων φανῆναι αὐτοῦ τὸν δρόµον,

ὁ Savil. conj. αὐτοῦ. Combefis. dedit λέγοντας τὸν οὗρ--
νόν, E t Montf. interpretatus est. Eprr.

e Sie Vatic. Sav. ἀλλ) ἔχεις.

.£ Sic Cosmas recte. ΑΙ] ὁ τρόπος.

V Vatic. τὰ βοῤῥινά hic et infra; Sav. θάρεια, ut Cosmas.

28

459 ΡΕΥΚΠΙΑΝΙ 4S4

καὶ τρέχει κατὰ βοδῥινὰ µέρη , xaX καταλαμθάνει τὴν
ἀνατολὴν. Καὶ πόνεν τοῦτο ὅπλον; Λέγει ὁ µαχάριος
Σολομὼν ἐν τῷ Ἐκχλησιαστῇ ' γραφἢ δέ ἐστι µεμαρ:
τυρηµένη, o0 παραγραφοµένη * 'AratéAAsen, φησὶν,
ὁ ἤ.1ιος, καὶ δύγει ὁ fioc. Αγ ατέ.ἰ Ίων πορεύεται
εἰς δύσιν, xal xvxJAoi πρὸς Boffay * xvx.Aoi xv-
xor, xai slc τὸν τόπον avtov dvacéAAsi. Κατὰ
µεσημθρίαν τρἐχοντα. xaX τὺν βοῤῥᾶν χυχλοῦντα
λοιπὸν µάθε ἐν τῇ τοῦ χειμῶνος καταστάσει’ ἐπειδῆ
οὐχ ἀπὸ µέσης τὴς ἀνατολῆς ἀνατέλλει, ἀλλὰ περὶ
τὸ χλίµα τῆς µεσημθρίας πλαγιάτει, xat ὀλίγον τε-
μὼν διάστηµα, ποιεῖ μικρὰν ἡμέραν ΄ δύσας δὲ χαὶ
πάλιν χύχλον τρέχων, ποιεῖ μαχρὰν νυχτα. Ἴσμεν,
ἀδελφοὶ, ὅτι ὁ ἥλιος οὗ πάντως ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ xév-
τρου προέρχεται. Πῶς οὖν γίνονται μικραὶ αἱ ἡμέραι;
Πλησιάζει αὐτοῦ d) ἀνατολὴ τῷ χλίµατι τῆς µεσηµ-
6piag* εἶτα οὗ τὴν ὑφτλὴν ἐλθὼν, ἀλλὰ τὴν πλαγίαν
"συντεμὼν, τὰς ημέρας ποιεῖ μιχράς. Δύσας δὲ εἰς τὸ
ἄχρον τῆς δύσεως, ἀνάγχην ἔχει χυχλεῦσαι διὰ τῆς
υ»υκτὸς δύσιν ὅλην καὶ ἄρχτονδὅλην, καὶ ἀνατολὴν ὅλην,
: xaX φθάσαι ἐπὶ τὸ ἄχρον τῆς µεσημθρίας ' χαὶ ἀνάγχη
μεγάλην γενέσθαι τὴν νύχτα. "Όταν μέντοι ἐξισοῦται
“τῷ µήχει, καὶ ἴσον βῆμα ἔχῃ, ἰσημερίαν ποιεῖ. Πάλιν
-Χλίνας κατὰ τὸν βοῤῥᾶ[ν], ὥσπερ χειμῶνος εἰς µεσημ-
6ρίαν, καὶ εἰς τὰ ἄχρα τοῦ βοῤῥᾶ ἀναθαίνων, ὑφοῦ-
ται xai μεγάλην motel τὴν ἡμέραν ΄ ὀλίγον δὲ μικρὸν
ἔχων τὸν χύχλον, μιχρὰν ποιεῖ τὴν νύχτα. Οὐ παῖδες
Ἑλλήνων ἐδίδαξαν ἡμᾶς ταῦτα ' οὐδὲ vip τοῦτο βού-
λονται * ἀλλ ὑπὺ τὴν ΥΏν φασι τρέχειν τὰ ἄστρα χαὶ
τὸν Sov. Ἡ pag δὲ ἡμῶν, 1j θεία διδάσκαλος, f
Γραφὴ ἡμᾶς παιδεύει, φωτίνει. Εἶτα ἑποίησε τὸν
fov, ἁδιάλειπτον. φωστῆρα, τὴν σελήνην, xal ἀπο-
δυοµένην τὸ [461] κάλλος, xat ἀμφιεννυμένην πάλιν.
Δείχνυσι δὲ τὸ ἔργον τὸν τεχνίτην. ᾿Ανεχλιπῆς ὁ
τεχνίτης, ἀϊδιον τὸ ἔργον. OO γὰρ ἀναλίσχεται τὸ φῶς
the σελήνης, ἀλλὰ κρύπτεται. Γίνεται δὲ χαὶ εἰχὼν
ἡμῶν τῶν θνητῶν ἀνθρώπων. Ἐννόησον πόσους αἱῶ-
νας ἔχει ἀνατέλλουσα. Καὶ ἐὰν ᾗ πρώτη, λέγομεν "
Σήµερον Ὑεννᾶται fj σελήνη. Διατί; Ἐπειδὴ εἰχών
ἐστι τῶν ἡμετέρων σωμάτων. Γεννᾶται, αὖξει, πλη-
εροῦται, ἑλαττοῦται, μειοῦται, δύνει ' ἐπειδὴ καὶ ἡμεῖς
υγεννώµεθα, αὐξάνομεν, πληρούμεθα, παραχµάζοµεν,
: -Ayopsv, Υηρῶμεν, ἀποθνήσχομεν, δύνομεν, ᾽Αλλά
πάλιν γεννᾶται, ἐπειδῃ καὶ ἡμεῖς μέλλομεν ἀνίστα-
σθαι, xal µένει ἡμᾶς γέννησις Gv. Διὰ τοῦτο ὁ Σκυ-
τὴρ Βουλόμενος δεῖξαι, ὅτι ὡς ἐγεννήθημεν ὧδε, πάλιν
γεννώµεθα, λέγε: * "Οταν Σ410ῃ ὁ Ylóc τοῦ ἀνθρώπου
àv τῇ πα.λιγγεγεσἰᾳ. Ἐγγνᾶται dj σελήνη τὴν ἀνά-
στασιν. Ἐμὲ, qnot, βλέπετε χρυπτοµένην, xal πάλιν
φαινομέντν, xal ἁπαγορεύετε ὑμῶν τὰς ἐλπίδας: 'O
fio οὗ δι’ ἡμᾶς ἐγένετο; ἡ σελήνη οὐ δι ἡμᾶς: τὰ
γενόµενα πάντα; Τί γὰρ ojx ἑγγυᾶται ἡμῶν τὴν
ἀνάστασιν; Ἡ νὺξ οὐχ ἔστιν εἰχὼν τοῦ θανάτου;
ἝἜβρῥιπται τὰ σώματα ὑπὸ τῷ σχότει, μορφὰς οὐ
διαχρίνεις; Πολλάχις τῇ χειρὶ ψηλαφᾷς τὰ πρόσωπα
τῶν χοιμωμµένων, χαὶ οὐχ οἶδας ποῖον τούτου πρόσ-
ωπον, ποῖον &xzlvou, ἀλλ᾽ ἑρωτᾷς, ἵνα dj φωνὴ χἠρυξ
γένηται τῶν Ev σχότει χρυπτοµένων. ὝὭσπερ οὖν fj
νὺς χαλύπτει ἡμῶν τὰς μορφὰς, xÀv πάντες ὤμεν
ἐπὶ τὸ αὐτὸ, xal οὐδεὶς τὸν ἕτερον γνωρίζει ' οὕτως
ἔργεται θάνατος xal Ἀύει τὰς μορφᾶς, ὡς οὐδεὶς
οὐδένα γνωρίζῃ. Παρέρχῃ μνημεῖα. "Eàv ἴδῃς πολλὰ
φοανία ἓν τάφῳ, οἶδας τοῦτο τίνος; 'AXX ὁ σχευάσας
οἶδεν' ὁ λύσας ἐτίσταται πόθεν προῇλθον αὗται αἱ
p^pgat. Οὐ θαυμάζε.ς θεοῦ δημιουργίαν;, Τοσούτων

μορφῶν ἐν τοσαύταις μυριάσι οὐδεμία ὁμοιότης 1 x&v
εἰς τὰ πἐρατα τῆς οἰκουμένης δνράµῃς, οὐδένα ὅμοιον
εὑρίσχεις ' ἀλλὰ χαλεἰ εὕρῃς, xapá diva 7j παρ᾽ ὀφθαλ-
μὸν, ἵνα φανῇ τὸ ξένον. Δίδυμοι ἐξέρχονται ἐχ μιᾶς
χοιλίας, xai τέµνεται ἡ ὁμοιότης.

ς’. Εἶτα ὃς μὴ οὖσας τοσαύτας μορφὰς παρήγαγε,
λύσας ἀνανεῶσαι o9 δύναται; ΜΗ ὡς ταλαίπωρος
ἄνθρωπος µέτρει τοῖς σοῖς λογισμοῖς θεοῦ δύναμιν.
Mt νόμιζε, ὅτι τοσαῦτα δύναται ὁ θεὸς, ὅσα σὺ δύ-
/νασαι λογίσασθαι. Ei δὲ τοσαῦτα δύὐναῖαι, ὅσα ἐγὼ
νοῷ, τολμῶ εἰπεῖν, πολλῷ μικρὸς ὁ θεός’ ἐμέτρησε
γὰρ αὐτὸν ἡ Ey διάνοια. El δὲ ὑπερθαίνει διάνοιαν
xai νικᾷ λογισμὸν, ἀνεξιχνίαστος ὁ ποιῆσας, xaX
ἀχατάληπτα τὰ ἔργα. Ἑρωτάσθωσαν αἱρετιχοὶ ἀπὸ
τῶν Φφαινομένων, ἵνα µάθωσιν ἑαυτῶν τὴν ἀἁπορίαν.
Ἐπειδὴ εἶπεν ὁ θεός Γεγηθήτω στερέωμα xa
εὐθέως ὁ λόγος εἰργάσατο, χατέλιπεν ἡμῖν ἐνέχυρον
τοῦτο, ὅτι αὐτὸς ἐποίησεν. Σήµερον χαταλιμπάνομεν
τὸν οὐρανὸν γυμνὸν ἀπὺ ἑσπέρας. xo) ἀθρόον Evcp-
θέντες, εὑρίσχομεν ἄλλο στερέωµα ἀπὸ τῶν νεφελῶν
mayév. Μεριχὰ [4093] ἑνέχυρά ἐστι τῶν πρώτων, ὅταν
ἴδῃς τὸν οὐρανὸν ἑσχοτασμένον, xal ἄλλο στερέωμα
Ex τῶν νεφελῶν α. 'O νῦν συντόμως ποιῶν νεφέλας,
δείχνυσι πῶς τότὲ συντόμως τὸν οὑρανὸν ἑποίτῃσε.
Καὶ τί ποιεῖ; πῶς αἱ νεφέλαι βρέχονσιν; Ἐποίτσε
πὰς νεφέλας ὡς ἀσχοὺς, xal ἀντλεῖ δι αὐτῶν τὰ τῖς
θαλάσσης ὕδατα, ἁλμυρὰ ὄντα, xal πληροϊ τὰς νεφέ-
λας, xai µεταθάλλει τὸ ὕδωρ, xal ποτίει τὴν γῆν.
Εἱπάτωσαν πῶς ἀναφέρεται τὸ βάρος εἰς Ὀψος, πῶς
ἀντλεῖται, πῶς αἱ νερἐλαι ἀντλοῦνται. Ob». εὐθέως
χενοῦσιν, ἁλλὰ τρέχουσιν ἐπιπολὺ, ὅπου ἂν χελεύσῃ ὁ
Δεσπότης, xal ἔστι τὸ πρόσταγμα τοῦ θεοῦ ὥσπερ
δεσμὸς ἐπικείμενος ταῖς νεφέλαις, χαὶ ud συγχωρῶν
Βρἐχειν, ἕως ἂν νεύσῃ. "Οτι δὲ ἀσχοί clot, μαρτυρεῖ
Δανῖδ' 'O συνάγων, φησὶν, ὡσεὶ doxór ὕδατα
θαλάσσης. Καὶ ὅρα τὸθαυμαστόν Συνἀγειτὰ ὕδατα,
ἐπίχειται ἡ χεὶρ ἡ ἀθάνατος, ἡ ἀόρατος, μὴ συγχω-
ρυῦσα ὁμοῦ κενωθῆναι, ἀλλὰ χατὰ µέρος. Ὥσπερ
ctf uova λεπτὸν Yuvh διανήσασα, τέμνει τὸ ἔριον εἰς
πολλὰς καὶ διαφόρους ὄψεις' οὕτω τὸν ἄπειρον βυθὸν
τῆς Οαλάσσης εἰς σταγόνας ὥσπερ σχήµατι P xata-
τέµνων, οὕτω πόµπει τῇ yf. ᾽Αλλὰ τὸ θαυμαστὺν,
εἰ λέλνται, πῶς οὗ συντόμως χενοῦται; εἰ δέδεται,
διατί ῥέει; Ἔχεις ὑπόδειγμα ἀσθενὲς μὲν, δυνάµενον
δὲ σε πεῖσαι. Εἶδες ἁρπαγέα ὑδάτων; εἶδες πῶς xa-
τατέτρηται χάτωθεν; Ἐπιχείμενος ἔχει τὴν φοβὰν,
καὶ φράττεται χάτω διὰ τὸ ἄνωθεν ἐπικχείμενον. Οὔ-
tu; ὁ ἀθάνατος δάχτυλος τοῦ Θεοῦ ἐπίχειται “ταῖς
νεφέλαις, xai χαλᾷ ὅσον βούλεται, xal τηρεῖ Ὅσοι
ῥούλεται, ἵνα χατὰ πάσης τῆς γῆς παραπέµπη
δωρεάν. Καὶ μάλιστα τοῦτο ποιεῖ iv τοῖς ὀψ EE U^
ὄμθροις, ὃτε πᾶσαν µεθυσχει τὴν γην * ὅτε ποτδακ--
τοῦτο, ποτὲ δὲ ἄλλο χλίµα ποτίζει. Διὰ τοῦτο e!
npogtivnc* Καὶ βρέξει ἐπὶ πό. µίαν, ἐπὶ δὲ
µία» o0 βρέξει. Μερὶς µία βραχήσεται, xal
àv οὗ βρέξει, ξηρανθήσεεαι. Ἐπίχειται αι
δάκτυλος Θεοῦ, ἀλλὰ στολή «. Ἐσχημάτισα ὅ----ᾱ 4
λόγον εἰς τύπον ἡμέτερον. Ἐντέλλεται, xal oümmmEE ie
χουσι. Καὶ τοῦτο λέγει ἡ Γραφή» Taic νε

8 Hie, μεριά usque ad νεφελῶν, desunt in Sav.

b Sic mss. Say. in marg. conj. viu& v. C
τι posuit. Si mutandum sit, malo Sawil. sequi, In. 874

παγέα, forte &gnaya. Sav. in marg. yp. ἁρπάτια.
* Omnes miss. στολή, Sav. ín marg. σως ivto)f) a» CF
bef. p Sed στολή stare potest. Ínfra post igc—ye2oy
Sav. Υάρ.

455
Gurrent.um. ad. meridiem , ut boream circeumeuntem
jim disce in hiemis tempestate : quia non a medio
oriente oritur, sed circa austri latus oblique pergit,
cxiguumque intervallum secans, brevem diem facit ;
cum occidit autem el rursus circulum deeurrit , lon-
gam noctem facit. Scimus, fratres, solem non om-
nino 3b eodem puncto progredi. Quomodo ergo bre-
ves fiunt dies ? Accedit ejus ortus ad latus meridiei :
deinde non altam tenens , sed obliquam brevi secaus
viam , breves eficit noctes. Occidens autcm in summo
occidentis, necessario circuit per noctem totum occi-
dentem et totum boream, totumque orientem , atque
ad meridiei summum venit; 46 necesse est magnam
esse noclem. Quando autem zqualem longitudinem
οἱ zqualem cursum habet, tunc aequinoctium facit.
Rursus ad boream declinans velut hieme ad meridiem,
οἱ ad borez: summa ascendens exaltatur, et longum ef-
ficit diem : brevem autem circulum decurrendum lia-
bens, brevem efficit noctein. Non liec Grzeci nos docue-
runt: neque enim hoc volunt; sed sub terra dicuut
astra currere atque solem. Scriptura vero nostra,
divina magistra Scriptura, nos erudit , illuminatque.
Deinde fecit solemn, non deficiens luminare ; lunam,
φις decorem exuit et rursuin induit. Prodit Artifi-
ceni opus. Numquam deficit Αγιος ; eternum est
epus. Neque lun: lux absumitur , sed occultatur :
estque nostrum mortalium hominum imago. Cogita
quo s:eculorum spatio orta sit. Et si prima sit , dici-
mus : Luna hodie nascitur. Quare ? Quia imago est
nostrorum corporum. Nascitur, crescit , -impletur ,

decrescit , minuitur, occidit ; et nos perinde nasci- -

mur, crescimus, ad plenitudinem venimus, marce-
scimus, declinamus, consenescimus , morimur, occi-
dimns. Verum illa rursus nascitur : et nos perinde
resurreeturi sumus, nosque manet alia generatio.
Ideo Servator ut ostendat nos, quemadmodum hic
nali sumus, rursuin nascituros esse , ait : Cum vene-
rit Filius hominis in regeneratione ( Matth. 19. 28).
Pollicetur luna resurrectionem. Me, inquit, videtis
occultari , et rursum apparere, et spem omnem abji-
citis ? Nonne οἱ in nostri gratiam factus est? nonne
luua ? nonne creaturz oranes? Quid enim nobis non
pollicetur resurrectionem ? Nonne inortis imago nox
est? Projecta sub tenebris corpora, formas non discer-
nis? Scpe manu conirecias vultum dormientium,
nec nosti quznam hzc facies sit, quz illa; sed in-
terrogas , ul vox przco sit eorum, qui in tenebris
occuliantur. Quemadmodum igitur nox formas ale-
condit nostras, etiamsi omnes simul simus , nemo-
que alterum cognoscil : sic venit nox, et solvit for-
mas , ut nemo alterum noverit. Monumenta pervadis ;
si multas videas calvarias in sepulcro , nostine cujus-
nam bac sit? At novit ille qui struxit : qui solvit ,
novit unde forma istx processerunt. Ànnon nii-
raris Dei opificium, quod in tot millibus [orma-
rum nulla intersit similitudo? vel si ad fines orbis
[roperes, neminem alteri similem reperies; scd
*liamsi repereris, aliquid erit vel in naso vel iu ocu-

lo discriminis, ut res stupenda appareat. Gemelli:

DE MUNDI CREATIONE ORATIO ΠΙ.

45
ex uno exeunt utero, et similitudine disgregautur.

6. Ergone qui tot formas , cum non essent , pro-
duxit, cum solverit renovare non poterit? Ne ut
sarumnosus homo Dei potentiam tuis ratiociniis me-
tiaris. Ne putes Deum tanta ( solum ) posse, quanta
tu cogitare vales. Quod si tanta solum possit, quanta
ego cogito, ausim dicere, Longe minor est Deus; me-
titur enim illum cogitatio mea. Quod si mentem su-
perat, et ratiocinium vincit, inscrutabilis est Condi-
tor, et incomprehensibilia opera. luterrogentur
haretici ex iis quze conspicua sunt , ut discant ea de
quibus quzstiones movent. Quia dixit Deus, Fiat fir-
mamenium , et statim. verbum illud effecit , reliquit
nobis hoc pignus quod ipse fecerit. Hodie czelum re-
linquimus nudum a vespera, ac repente surgentes ,
inveuimus aliud firmamentum in nubibus concre-
tum. (a) [ Hx alie pignorum partes sunt post primas,
cum videris cxlum caliginosum, aliudque firmamen-
tum ex nubibus. ] Qui nunc brevi intervallo nubes
creat, ostendit quomodo tunc uno momento c:zelum
condiderit. Et quid facit? quomodo nubes pluvias
emittunt? Fecit nubes sicut utres, perque illas haurit
aquas maris, qua salse sunt, impletque nubes :
mutat aquam, et rigat terram. Dicant quomodo effe-
ratur in sublime id quod grave est; quomodo hau-:
riatur ; quomodo nubes hauriant. Non statim eva-
cuantur, sed longe currunt, quo jusserit. Dominus ,
estque mandatum Dei quasi vinculum impositum
nubibus , quod non sinit eas pluere , donec ipse an-
nuerit. Quod autem utres sint testificatue David :
Congregans, inquit, sicut utrem aquas maris (Psal. 53.
7). Et vide rem miram. Congregat aquas, incumbit
manus immortalis, invisibilis , non sinens statim eva-
cuari, sed per partes. Ut mulier subtile stamen nens,
lanam dispertit in multa diversaque fila : sic immen-
sam maris altitudinem in stillas quasi fila dividens,
ita in terram emittit. Verum quod est admirabile,
si soluta est, quomodo non statim evacuatur ; si li-
gata, cur fluit? Habes exemplum, debile quidem ,
sed quod id tibi suadere valeat. Vidisti aquarum ra-
ptorem? vidisti quomodo ab imo perforatus sit? In-
cumbens continet aquarum copiam , obturatur autem
inferius per illud quod superius urget. Sic immortalis
Dei digitus imninet nubibus, laxatque quantum vult,
et quantum vult servat, ut per universam terram
donum emittat. Idque maxime facit in serotinis im-
bribus , quaudo totam inebriat terram : quando modo
illud, modo aliud clima rigat. Ideo ait propheta : £t
pluet super civitatem unam, et super. civitatem unam
non pluet. Pars una compluetur , et pars, super quam
non pluet, exarescet (Amos 4. 7). ]ncumbit autem non
Dei digitus , sed missio (b). Sub figura autem sermo-
nem usui nostro accommodavi. Jubet, et non pluunt,
Atque hoc dicit Scriptura : Nubibus, inquit, mar
dubo ne pluant imbrem ( 1sai. 5. 6). Quam. magni-

α) Phrasis inter uncinos posita deest ia Savil.

(6) Omnes Mss., missio, Savil. in. marg. posuit, « fotte,
mandatum. » Conibefisius nulla auctoritate , nulla apposita
uota, mandatum posult. Sed missio stare potcst.

443
freata. sunt. opera. tua , Domine ! Ümnia. in. sapien-
tia. fecisti ( Psal. 105. 24). Vidistin" Dei creatio-
nem ? vidistin' quomodo obstruat. hzreticoruin ora,
qui creationem ignorant, et Creatorem curiose ex-
plorant * Omnia Dei legi obsequuntur. Stat czelum ,
non sua manu geslatum , sed divina lege firmatum.
Cum enim dubilavero, quomodo ex aquis ezelum
concretum sit, dubitationem meam solvit beatus Da-
vid dicens : Verbo Domini celi firmati sunt ( Psal. 52.
6). Cur enim firmati sunt? Quoniam ex aquis erant.
Numquam de solido et firmo dicitur , Firmatum est.
Neque potest quispiam dicere, petram firmatam esse.
Aliud est finnatum esse, aliud esse firmum. Firma-
tum dicitur,quod cum rarum et molle esset, concre-
'tum fuit. Ideo Petrus, quando paralyticum sanavit ,
dixit: « Viri lsraelit:e, quid miramini in hoc, aut
nos quid intuemini, quasi nostra virtute aut pietate
fecerimus hunc ambulare? Deus patrum nostrorum,
Deus Abraham et Isaac et Jacob, glorilicavit filium
suum Jesum: et in fide nominis ejus hunc quem vi-
detis et nostis, confirmavit nomen ejus ( Act. 5. 12.
43. 16 ) ; nempe paralyticum confirmavit. ldeo Verbo
Domini cali firmati sunt ( Psal. 52. 6); ex rariset
dissolutis aquis verbo Domini nubes in sublime tol-
luntur. Vide, quzso, Áqua qux amara erat, mutatur.
Ex mari hauriunt nubes, et eam quz ex profundo
hauritur amara , dulcem et potabilem efficiunt. De
profundis nos abyssis excitavit Christus, et amaritu-
-dinem nostram non deponimus.

Christus in omnibus elementis miracula fecit , hinc
robatur Deus. — Quis est is qui fecit celum et ter-
ram ? Ego dico Christum esse. Et unde hoc? Quia
si non esset Dominus omnium, in evangelio non mi-
racula patrasset in omnibis creaturis. Per omnia enim
elementa mirabilia fecit; per terram, per mare, per
aerem, per ignem ;ut conspicuuin sit ipsum esse om-
nium creaturarum Dominum. Diei luci supervenit ve-
spera lux. Sol lucet, et lucerna facem przfert : diei
'finis, ac noctis exordium, Sed tu, cum videris lucer-
nam et solem , dicito : Tuus est dies , et tua est noz;
fu fabricatus es jubar et selem ( Psal. 15. 16). Verum
fax illa, qux prafertur, sermonem non interpellat.
"Oportet enim solem currere ad ejus jussum ( nam
Sol cognovit occasum suum [Psal. 105.49 ]), ut osten-
datur Cliristum omnium creaturarum Dominum esse.
Id Joannes prxdicat, Omnia per ipsum facta sunt , et
sine ipso factum est nihil quod factum est ( Joan. 4. 5).
Verum oportebat ipsum non sermone tantum lucere ,
-sed etiam opere. Dixit mari, Tace, obmutesce ( Marc.
4. 39); et obmutuit, aguovitque opus Opificem. Dixit
enim mari, ei tacuit ; dixit vento, et refrenatus est.
'Si non obtemperasset, cjus Conditor non fuisse pro-
deretur ; nisi Dominus essel aqua, non illam mutas-
set in vinum; nisi esset c:eli Dominus, non eum stella
de calo pr:edicasset; nisi esset solis Dominus, non
*enebris se ohvelasset in cruce. Christus in cruce, et
sol obtenebratus est. O miraculum ! Creatura non tu-
lit contumeliam Domini. Obtenebratus est sol, ut
in ipsa cruce solis Deminum noveris. Commota est

SEVERIANI

$56
terra, ut discaà de ipso Davidem dixisse : Qui respi-
ci! terram el facil eam tremere (Psal. 105. 32). Scis-
5. sunt petra, ut discas de quonam dixerit propheta:
Furor ejus tabescere (acit principatus, et petra per[ora-
Ie sunt ab eo (Nahum. 1.6). Monumenta aperta sunt ,
ut appareret resurrectio, et qui euscitat Deus per
euncia splenderet.

7. Moralis conclusio ; sacrificium vespertinum quid?
— Opere pretium vero est ut moralem movearus
sermonem. Lucerna vocat nos, ut dicamus : Lucerna
pedibus meis verbum tuum, el lumen semitis meis (Psal.
418. 105 ). Advenit vespera ut dicamus : Dirigatur
eratio mea sicul. incensum in conspectu tuo , elevatio
manuum mearum sacrificium. vesperlinum ( Ibid. 140.
4). Cur non matutinum? llic animum adhibete : nam
αυ psallimus, scire debemus. Dicit David : Psallite
sapienter. Elevatio manuum mearum sacri ficium vesper-
tigum (1 bid. 46. 8). Duo sacrificia jussit fieri Μυγςο,
imo Deus, unum matutinum, et unum vespcrtinum.
Matutina gratiarum actio pro nocte erat. Nam qui
in nocte servatus eet, in die gratias agit. Vesperti-
num sacrificium pro die erat, Quia, inquit, in die me
servasti, pro toto die gratias ago tibi. Matutinum sa-
crificium non eum recipit, qui in nocte peccavit. Ideo
dicit : Elevatio manuum mearum sacrificium vesperti-
num. [ngrederis vesperam, expandis manus ; si fidu-
ciam habent, expandantur : si non scripserunt iniqui-
tatem , si pauperes non spoliarunt , si pupillos non
oppresserunt, υἱ qu:* personam hahent extollantur.
Elevatio manuum, mearum ; ac si diceret, Vide, Do-
mine, mundz sunt manus. Quemadmodum enim is
qui peccavit vultum extollere non potest, sed a con-
scientia incurvatur : sic manus polluta, ne audet qui-
dem coram Deo consistere. Vide : si manus sint mun-
die ab iniquitate, expandantur. Ideo patriarcha Abra-
ham turpe lucrum recüsavit, cum diceret ei rex So-
domorum : Accipe omnia , mulieres tantum dimitte
(Gen. 44. 21. 22). Ut itaque fiduciam haberet , nihil
accepit ; sed cum puris manibus esset, dicebat : Ex-
tendam manus meas ad Deum, qui fecit. ca'lum et ter-
ram : et exlendit, quia non erant polluta injusto lu-
cro, Elevatio manuum mearum, lllud, Elecatio manuum
mearum, interpretatur Paulus: Volo igitur viros orare
in omni loco levantes sanctas manus. sine ira et disce-
plationibus ( 4. Tim. 2. 8). Vespera a nobis exigit.
vespera opera. Expandis manus, scrutatur Artifex.
Advenit matutinum tempus, et si puram non habeas
et manum et inentem, matutinum tempus ne respiecre
quidem ^udes : experientia magistra est. Cogita cum
quanta fiducia ingrediatur is qui purus maneat, quasi
in propria domo ambulet. Fiduciam dat illi matuti-
nis boris nox in continentia exacta. Ideo David dieit:
Si memor (ui (ui super stratum meum, in matutinis mt-
ditabar in te ( Psal. 62. ). Gratias ago Deo : rece
der fatiscentem vocem a Dei verbo reparatam esse,
non pro nostris meritis, sed pro vestro desideriv.
Precemur ergo in veritate cordis, ut pace fruamur,
et in matutinis fiduciam habeamus, hereticorum fu-
rorem devitemus , fidem orthodoxam sequamur,

455
φησὶν, ἐντε.λοῦμαι τοῦ μὶ βρέξαι ὑετόν. Ὡς ἐμε-
Τα.ύνθη γὰρ τὰ ἔργα σου, Κύριο ! Πάντο ἐν (o-
φίᾳ ἐποίησας. Εΐδες Θεοῦ δηµιουργίαν; εἶδες πῶς
ἐμφράττει τῶν αἱρετιχῶν τὰ στόµατα, τῶν τὴν χτίσιν
ἁγνοούντων, xaX τὸν χτίστην πολυπραγμονούντων;
Πάντα πείθεται θεοῦ νόµῳ. Ὁ obpavbc ἕστηχεν, οὐχ
ἰδίᾳ δυνάµει βασταζόµενος, ἀλλὰ θείῳ νόμῳ στερεού-
µενος. "Όταν γὰρ ἀπορήῄήσω, πῶς ἐξ ὑδάτων ὁ obpa-
νὸς πάέπηχται, λύει µου τὴν ἀπορίαν ὁ μµαχάριος
Δαν]δ λέγων Tq «Ἰόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστε-
ρεώθησαν. Διατί γὰρ ὁστερεώθησαν; Ἐπειδὴ ἀπὸ
ὑδάτων. Οὐδέποτε γὰρ τὸ στερεὸν λέγεται, ὅτι ἐστε-
ρεώθη’ οὐδέ τις δύναται εἰπεῖν Ἡ πέτρα ἑστερεώθη.
Ἅλλλο στερεωθήναι, ἄλλο εἶναι στερεόν. Στερεωθὲν
λέγεσαι [465], ὅταν τὸ Ἱραιωμένον xa χεχαυνωμένον
vay). Διὰ τοῦτο ὁ Ἠέτρος, ὅτε τὸν παραλελυμένον
Ίγειρε, λέγει" "Avópsc. "IopanAtcat, τί θαυμάξᾶτε
ἐπὶ τοῦτο, ἡ ἡμῖν cl ἀτεγίζετε, ὡς ἡμῶν τῇ ἰδίᾳ
δυνάμει xal εὐσεθείᾳ πεποιηκόξεων τοῦ περιπα-
τεῖν αὐτόν; Ὁ θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν, ὁ θεὸς
Ἀόραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ ᾿Ιαχὼδ ἑδόξασε τὸν xaiba
αὑτοῦ Ἱησοῦν καὶ ἐπὶ τῇ πίστει cov ὀνόματος
αὐτοῦ τοῦτον, Ór θεωρεῖτε καὶ οἵδατε, ἑστερέωσε
tÓ ὄνομα αὐτοῦ. τὸν παραλελυµένον ἑστερέωσεν.
Διὰ τοῦτο Τῷ «Ἰό]ῳ Κυρίου οἱ οὗραγοὶ ἑσεερεώ-
ύησαν. 'Ex τῶν ἁραιῶν χαὶ διαλελυµένων ὑδάτων
τῷ λόγῳ Κνυρίου αἱ νεφέλαι εἰς ὄψος αἴρονται. Βλέπε,
παραχαλῶ' Τὸ ὕδωρ τὸ πικρὸν µεταθάλλεται' ἀπὸ
θαλάσσης ἀντλοῦσιν αἱ νεφέλαι, καὶ τὸ Ex βάθους ἀν-
τληθὲν πικρὸν, γλυκὺ xai πότιμον ποιοῦσιν. ᾿Απὸ
βυθῶν ἡμᾶς Ίγειρε Χριστὸς, xal τὴν πιχρίαν ἡμῶν
οὐχ ἀποτιθέμεθα.

Τίς ἐστιν ὁ ποιἠσας τὸν obpavby xai τὴν γῆν;
Ἐγὼ λέγω, ὅτι ὁ Χριστός. Καὶ πόθεν τοῦτο; "Ost
εἰ μὴ ἣν Δεσπότης τῶν. ἁπάντων, οὐκ ἂν ἐν τῷ
Εὐαγγελίῳ ἑἐποίει τὰ θαύματα δι ὅλων τῶν χτισµάτων,
Ἐποίησε γὰρ δι ὅλων στοιχείων, διὰ γῆς, διὰ θαλάσ-
σης, δι ἀέρος, διὰ πυρὸς, ἵνα φανῇ πάντων τῶν
χτισµάτων Δεσπότης. Ἐπεισῆλθε τῷ τῆς ἡμέρας
φωτὶ τὸ τῆς ἑσπέρας. λιος λάμπει, xal λύχνος
δχδουχεῖ * ἡμέρας τέλος, xa νυχτὸς προοίµιον. ᾽Αλλὰ
σὺ, ὅταν lon; λύχνον xal ἥλιον, εἰπέ. Σή ἐστιν ἡ

ἡ μέρα, καὶ σή ἐστιν ἡ »ύὐξ' σὺ κατηρτίσω φαῦ-

συ xal ἠ.Ἱιον. AX οὐ διαχόπτει τὸν λόγον ἡ δᾳ-
δουχία. Δεῖ γὰρ τὸν Ίλιον ὁραμεῖν ἐπὶ τὴν αὐτοῦ
χέλευσιν ('O ἤ.Ίιος γὰρ ἔγνγω τὴν δύσι αὐτοῦ),
ἵνα δειχθῆ, ὅτι Χριστὸς πάντων τῶν δημιουργηµάτων
Δεσπότης ἐστί. Κηρύττει μὲν Ἰωάννης τοῦτο, ὅτι
Πάντα ἐγένετο δι αὐτοῦ, καὶ χωρὶς αὐτοῦ οὐδὲ
ἓν Téyorev ὃ γέγονεν. ᾿Αλλ' ἔδει μὴ µόνον τῷ λόγῳ
λάμψαι, ἀλλὰ καὶ ἔργῳ. Λέγει τῇ θαλάττῃ" Σιώπα,
πεφίµωσο ' xaX ἐφιμώθη, xat ἔγνω τὸ ἔργον τὸν
τεχνίτην. Εἶπε γὰρ τῇ θαλάττῃ, χαὶ ἑσιώπησεν ᾿
εἶπε τῷ ἀνέμῳ, χαὶ ἐφιμώθη. El μὴ ὑπήκουσε, οὐκ
ἂν ἐποίησεν αὐτόν ' εἰ μὴ ἣν ὕδατος Δεσπότης, οὐχ
ἂν µετέθαλε τὸ ὕδωρ εἰς olvov* εἰ μη ἣν οὐρανοῦ
Δεσπότης, οὐχ ἂν αὐτὸν ἀστᾗρ ἐξ οὐρανοῦ ἐχήρυττεν ’
Sl μὴ ἦν ἡλίου Δεσπότης, οὐκ ἂν σχότος ἑἐνεδύσατο
ἐν τῷ σταυρῷ. Χριστὸς ἐπὶ σταυροῦ, xai ὁ Άλιος
ἑσχοτίσθη. Ὢ τοῦ θαύματος! Οὐδὲ ἡ χτίσις fiveyxs
«ἣν ὕθριν τοῦ Δεσπότου. Ἐσχοτίσθη ὁ ἥλιος, ἵνα
µάθῃς xoi ἐν αὑτῷ τῷ σταυρῷ ἡλίου Δεσπότην.
Ἐτείσθη ἡὁ y^, ἵνα µάθης. ὅτι περὶ αὐτοῦ 6 Δαυ!ϊδ

DE MUNDI CREATIONE ORATIO Π.

456

εἶπεν, '0 ἐπιδλέπων ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ποιῶν αὐτὴν
τρέμει». Ἐσχίσθησαν αἱ πέτραι, ἵνα µάθῃς περὶ
τίνος εἶπεν 6 προφήτης Ὁ θυμὸς αὐτοῦ τήκει
ἀρχὰς, καὶ αἱ πέτραι ἐθρύδησαν àx' αὐτοῦ. Ἡνοίγη
τὰ µνήµατα, ἵνα φανῇ fj ἀνάστασις, xai ὁ ἐγείρων.
Θεὺς διὰ τῶν πάντων λάμόῃ.

Q. ᾽Αλλά δεῖ ἡμᾶς xo ἠθικὸν χινῆσαν λόγον. Ὁ
λύχνος ἡμᾶς χαλεῖ ἐπὶ τὸ εἰπεῖν' AUxvoc τοῖς ποσί
«ου ὁ Aéyoc σου, καὶ φῶν ταῖς τρίθοις µου. Kac-
ἐλαθεν ἑσπέρα ἵνα λέγωμεν’' Κατευθυγθήτω ἡ προσ-
ευχή µου ὡς θυµίαµα ἐγώπιόν σου, ἔπαρσις τῶν
χειρῶν µου θυσία ἑσπερινή. [464] Καὶ διατί μὴ ἑω-

, 8tvf ; "δε τὸν νοῦν' ἃ γὰρ ψάλλοµεν, ὀφείλομεν el-

δέναι. Λέγει Δανϊδ. VdJace συνετῶς. Ἔπαρσις τῶν
χειρῶν' µου θυσία ἑσπερινή. Δύο θυσίας ἐχέλευσε
Μωῦσῆς Ὑίνεσθαε, μᾶλλον δὲ θεός’, µίαν ἑωθιωὴν,
μίαν ἑσπερινὴν. Ἡ ὀρθρινῆ εὐχαριστία ἣν ὑπὲρ τῆς
νυκτός. 'O γὰρ διασωθεὶς τὴν νύχτα, εὐχαριστεῖ àv
τῇ ἡμέρᾳ. Ἡ ἑσπερινὴ θυσία εὐχαριστία ἦν ὑπὲρ τῆς
ἡμέρας. Ἐπειδὴ διετἠρησάς µε, φηαὶν, &v τῇ ἡμέρᾳ.
εὐχαριστῶ σοι ὑπὲρ ὅλης τῆς ἡμέρας. Ἡ ἑωθινῆ
θυσία οὐ δέχεται τὸν ἁμαρτήσαντα iv νυχτί. Aux
τοῦτο λέγει "Έπαρσις τῶν χειρῶν µου θυσία
ἑσπερινή. Βἱσέρχῃ ἑσπέραν, ἁπλοῖς τὰς χεῖρας᾽ εἰ
ἔχουσι παῤῥησίαν ἁπλούσθωσαν * εἰ μὴ ἔγραφαν ἁδι-
χίαν, εἰ μὴ ἤρπασαν πένητας, εἰ μὴ ὁπλεονέχτησαν
ὀρφανοὺᾳ, ὡς πρόσωπον ἔχουσαι ὑψούσθωσαν. Ἔπαρ-
σις τῶν χειρῶν µου * ἀντὶ τοῦ, Βλέπε, Κύριε, χαθα-
ραὶ αἱ χεῖρες. Ὥσπερ yàp ὁ ἁμαρτήσας, πρόσωπον.
ἑπᾶραι οὐ δύναται, ἀλλ' ὑπὸ συνειδήσεως χάµπτεται,
οὕτω χεὶρ µεμολυσμένη οὐδὲ τολμᾷ ἀντιπρόσωπος
γενέσθαι Θεῷ. Βλέπε - εἰ χαθαραὶ αἱ χεῖρεν ἀπὸ àbi-
xlac, ἁπλούσθωσαν. Διὰ τοῦτο ὁ πατριάρχης Αθραὰμ
παρῄῃτήσατο λαθεῖν ἀπὸ αἱσχροχερδείας χέρδη, ὅτε
ἔλεγεν αὐτῷ ὁ βασιλεὺς Σοδόµων ΄ Λάδε πάντα µό-
ΝΟΥ τὰς Tvraixac ἁἀπόλυσον. "Iva οὖν παῤῥησίαν
ἔχη, οὐδὲν ἔλαθδεν ’ χκαθαρὰς δὲ ἔχων τὰς χεῖρας ἕἔλε-
γεν’ ᾿Εκτενῶ τὰς χεῖράς µου πρὸς τὸν θεὸν, ὃς
ἐποίησε τὺν οὐρανὸν καὶ τὴν Try. Καὶ ἐξέτεινεν,
ἐπειδὴ οὐχ ἦσαν μεμολυσμέναι χέρδει ἀδίχῳ. "Ezap-

, σιςτῶν χειρῶν µου. Ἑρμηνεύει τὸ, Ἔπαρσις τῶν

χειρῶν µου, Παῦλος ' Βού.ῖΊομαι οὗν τοὺς ἄγδρας
προσεύχεσδαι àx παντὶ τόπῳ, éxalporcac ὁσίους
χεῖρας χωρὶς ἁργης καὶ διαογισμῶν. Ἡ ἑσπέρα
ἁπαιτεῖ ἡμᾶς τὰ τῆς ἑσπέρας ἔργα. ᾿Απλοῖς τὰς
yslpas * ἐρευνᾷ ὁ τεχνίτης. Ἔρχεται ὁ ἑωθινὸς χαιρὸς,
xai ἐὰν μὴ ἔχῃς χαθαρὰν τὴν χεῖρα f) τὴν διάνοιαν,
ἑωθινὸν χαιρὸν οὔτε ἰδεῖν τολμᾷς ' 1) πεῖρα διδάσκαλος.
Ἐννόησον ὅταν τις χαθαρὸς διαμείνῃ. πῶς εἰσέρχετοι
διὰ παῤῥησίας, ὡς ἰδίαν αὐλὴν πατῶν. Παῤῥησίαν
γὰρ αὐτῷ δίδωσιν iy τῷ ἑωθινῷ καιρῷ fj Ev vox
δωφροσύνη. Διὰ τοῦτο Δαυῖδ λέγει * El ἐμγημόνευό»
σου ἐπὶ τῆς στρωμγνῆς µου, ἐν τοῖς ὄρθροις ἑἐμε.1έ-
των εἰς cé. Εὐχαριστῶ τῷ 8cp* µέμνημαι, ὅτι
χάµνουσαν ἡμὶῖν τὴν φωνὴν ὁ τοῦ Θεοῦ ἀνώρθωσε
λόγος, οὐ πρὸς τὴν ἡμετέραν ἀξίαν ὁρῶν, ἀλλά πρὸς
τὸν ὑμέτερον πὀθον. Εὐξώμεθα τοίνυν ἐν ἀληθείᾳ
χαρδἰας, xaX εἰρῆνην ἔχειν, χαὶ ἐν ὄρθροις παῤῥη-
σιάζεσθαι, χαὶ αἱρετικὴν μανἰαν φεύγειν, xal ὁὀρθό -
δοξον πίστιν µεταδιώχειν, xai δόξαν ἀναπέμπειν τῷ
Βατρὶ xaX τῷ Yl καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, vuv xa!
ét, xa εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμίν.

ο toT

451
[465] Tov αὑτοῦ εἰς τὴ» τετάρτην ἡμέραν τῆς
κοσµοποιίας.

α. Κάµνουσαν ἡμῖν τὴν φωνὴν τῇ προτεραίᾳ f) τοῦ
Θεοῦ χάρις διὰ τὰς ὑμετέρας εὐχὰς xal τὸν ὑμέτερον
πόθον ἑστερέωσεν. Αὐτῇ τοίνυν χρησάµενος τῇ πείρᾳ
διδασχάλῳ, ὅσον ἰσχύει πόθος χαὶ ζῆλος φιλοθεῖας,
ἐπὶ τὴν αὐτὴν παράκλησιν χω, πάλιν ὑμῶν δεόµενος
τὴν αὐτὴν ὑπὲρ ὑμῶν αἰτήσασθαι χάριν. El γὰρ τὸ
σχκεῦος τῆς ἐκλογῆς ὁ Παῦλος, ὁ λαλοῦντα ἔχων ἐν
ἑαυτῷ τὸν Χριστὸν, ὁ Πνεύματι ἁγίῳ χυθερνούµενος,
«hw παρὰ τῶν ἀχροατῶν ἡῤῥαθωνίζετο προσευχὴν
“λέγων ' ᾿Αδείἰφοὶ, προσεύχεσθε περὶ ἐμοῦ, iva
poc δοθῇ «Ἰόγος ἐν ἀνοίξει τοῦ στόµατός µου’
πὀσῳ μᾶλλον ἡμεῖς οἱ ταπεινοὶ xai τὸ μηδὲν, ὡς
εἰπεῖν, ὄντες αἱτοῦμεν τὴν παρ᾽ ὑμῶν πρεσθείαν, ἵνα
λυθῇ μὲν 6 δεσμὸς τῆς γλώττης, ἀνοιγῇ δὲ τῆς παῤ-
ῥησίας ὁ λόγος ' καὶ αὐτὴ δὲ d θεία χάρις xai τὸ
ὄργανον ἀνεμπόδιστον φυλάξῃ, xal τῶν νοημάτων
thv χορηγίαν ἀφθονήσῃ' οὐχ ἵνα ὁ λέγων τὰ Octa
κερδάνῃ μόνος, ἁλλ᾽ ἵνα μεθ) ὑμῶν τὸν οὑράνιον
πλοῦτον ἀντλήσῃ. Φέρε τοίνυν, τῆς ἀχολουθίας ἀφώ-
µεθα. Πρέπει γὰρ, οἶμαι, ὥσπερ αὐτὸς ὁ νομοθέτης
Μωῦσῆς ἀχολουθίᾳ xal τάξει τὸν τῆς δημιουργίας
συνεπέρανε λόγον, οὕτω χαὶ ἡμᾶς τοῖς πρώτοις τὰ
δεύτερα, xai τοῖς δευτέροις τὰ τρίτα συνάπτοντας εὖ
χρῖναι, xat ἀσύγχυτον ὑμῖν παραδοῦναι τοῦ λόγου τὴν
εἰσήγησιν Πέπηκτο ὁ οὐρανὸς, Ἡδραστο τὸ στερέωμα,
ἀφώριστο ἡ θάλασσα, γεγύµνωτο ἡ γῆ, πεποίχιλτο
καρποῖς, φυτοῖς, δένδροις, πηγαῖς, xai πᾶσιν ἆπαξ-
απλῶς οἷς ἐχρῆν Χεχαλλώπιστο. Οὔτε γὰρ ἁπλῆ τις
ἦν fj ἐχ ταύτης ἀνάδοσις γεναµένη, ἀλλὰ διάρορος καὶ
ποιχίλη. Τὰ μὲν γὰρ αὐτὴν ἑχόσμει τὴν γην, τὰ δὲ
εἰς διατροφἣν τοῖς ἀνθρώποις f) τοῖς ἁλόγοις ἐγίνετο,
τὰ δὲ ἕτερα παρεῖχε τὴν χρῆΏσιν τοῖς προλεχθεῖσιν
ἀνθρώποις. Οὐ γὰρ τοῦ παρόντος ἑστὶ χαιροῦ, τῶν
διαφόρων α τῶν ἐκ τῆς γῆς ἀναδοθέντων ἐπεξιέναι,
ὑπὲρ τοῦ μὴ τῷ µήχει τοῦ λόγου τὰς ὑμετέρας
ἀχοὰς ἀποχνεῖν. ᾿Απειλήφει χαὶ ὁ οὐρανὸς τὸν ἴδιον
χόσμον. Χωρεῖ λοιπὸν ὁ θεὸς ἐπὶ τὰ ὕδατα, καὶ ποιεῖ
ταῦτα προσενέγχαι ψυχὴν ζῶσαν, ὁ μέγας xaX náv-
σοφος Δημιουργὸς, ὁ νεύµατι ἀθ:άστῳ xaX Λόγῳ τῷ
ἁγίῳ τὰ πάντα ἐργασάμενος, ὡς ἐξ αὐτῆς τοῦ Λόγου
τῆς ἀληθείας τῶν πραγμάτων τὴν ἀλήθειαν ἐπέγνωτε,
ὅτε ἠχούετε αὐτοῦ λέγοντος' Συναχθήτω τὰ ὕδατα:
xai εὐθέως Ἠχολούθει τὸ ἔργον τῷ λόγῳ; xal πάλιν"
ἘΕξαγαγέτω ἡ Ti^ χαὶ, Εξαγαγέτω τὰ ὕδατα:
καὶ, Γεγηθήτωσαν» φωστῆρες. Καὶ πολὺς ἂν εἴη
νῦν ὁ τοῦ παρόντος χαιρὸς b, πᾶσι τοῖς Λόγῳ γεναµέ-
νοις ἐπεβιέναι. "Iva. γὰρ τὰ χατὰ τὴν παλαιὰν δη-
μιουργίαν χαταλείψωμεν, ἕλθωμεν ἐπὶ τὰ ἐν τῇ Νέᾳ
Διαθήχῃ παρ) αὐτοῦ Λόγῳ µόνον γενάµενα. Οὗτος
γάρ ἐστιν ὁ τὰ παλαιὰ δηµιουργήσας, xai τὰ νέα
ποιῄσας, χατὰ Ἰωάννην τὸν λέγοντα ’ Πάντα δι αὐ-
τοῦ ἐγένετο, xal χωρὶς avtov ἐγέγετο οὐδὲ &y.
Ποῖος ἄρα ἐξηγήσασθαι ταῦτα κατ ἀχρίδειαν δυνἠ-
σεται λόγος; ᾽Αλλὰ τῆς ἀχολουθίας ἐχώμεθα. Οὗτος
τοίνυν ὁ πάνσοφος Δημιουργὸς, χαθὼς [466] φθάσαν-
τες εἴπαμεν, ὃ πρῶτον ἐποίησε, τοῦτο xal ἑχόσμησε'
οὗτος xai τῷ δευτέρῳ γενοµένῳ, δευτέρῳ καὶ τὸν
Χόσμον ἀπέδωχεν ' ὁμοίως καὶ ^ pit, καὶ τῷ

* Savil. conj. τὰς διαφὀράς, quod recepit Corobefis. xlox
Savil. in textu et Combelis. ἐπεξιέναι, in marg. e var. lect.

, viet.

b Sav. conj. χαιροῦ λόγος. Combefls. omisso νῦν post
γε)ὀµένοις addil D Ipsvos.

SEVEMANI

4358

τετάρτῳ, xal τοῖς λοιποῖς ἐφεξῆς Ἅπασι κατὰ τὴν
τάςιν δημιουργίας καὶ τὴν εὐχοσμίαν παρέσχεν. Τί
δὲ διὰ τούτου πραγµατευόµενος; ἡ τάχα xal αὐτῶν
τῶν στοιχείων ἡμᾶς διδάξαι βονλόμενος ὅρους τε
τιμᾷν, καὶ τάξιν ἐπιγινώσχειν ; II piov τοίνυν ἐπηίησε
τὸν οὐρανὸν τὸν ἑπάνω, δεύτερον τὴν γῆν, τρίτον τὸ:
στερέωμα, τέταρτον ἀφώρισεν τὰ ὕδατα. Ὁ πρῶτον
ἑποίησε, τοῦτο πρῶτον ἑἐχόσμησε. Πῶς οὖν, πάντως
ἐρεῖ τις τῶν ἀχριθεστέρων, δευτέραν οὖσαν τὴν γῆν
πρὠτην ἑχόσμησε, xal ὡς µαχημένου ἑαυτῷ τοῦ
λόγου µου βουλήσεται ἐπιλαμθάνεσθαι. Πρὸς ὃν
λεχτέον, ὡς οὐδὲν ἑναντίον παρ᾽ ἡμῶν ἐπὶ τοῦ παρόν-
τος ἐλέχθη, ἀλλὰ xal mávu ἑαυτῷ ἁρμόζων ὁ λόγος
τυγχάνει. Πρὸ γὰρ τοῦ οτερεώµατος τούτου, τοῦ
μετὰ τὸν οὐρανὸν τὸν ἄνω γενοµένου, ἐχοσμήθη, τοῦ
καὶ iv τῇ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ τὴν σύστασιν ἐσχηχότος.
Ἔδει γὰρ τὰ πρεσθεῖα 5 φυλαχθηναι τῇ ἀκολουθία.
Ὅτε τὴν γῆν ἑχόσμησε φυτοῖς καὶ χαρποῖς, ὅτε τὸν
οὐρανὸν ἐχαλλώπισεν ἡλίῳ xat σελήνῃ xal τῷ λοιπῷ
τῶν ἄστρων χορῷ, Ίλθεν ἐπὶ τὰ ὕδατα. Καὶ τί ὁ
ἱστοριογράφος; Καὶ εἶπε, φησὶν, ὁ θεός’ Ἐξαγαγότω
τὰ ὕδατα ἑρπετὰ γυχῶν ζωσῶν, καὶ xecewáà πε-
τόµενα ἐπὶ τῆς Tüc κατὰ τὸ στερέωμα τοῦ οὐ-
ρανοῦ. Βλέπε Θεοῦ λόγον ἔργα «ol; ῥήμασιν iz-
άγοντος 4, καὶ τὰ ῥήματα ἀποτελοῦντα πράγματα.
"Opa Θεοῦ συλλαθὰς xal ῥήματα μικρὰ θείας πε-
πληρωμµένα δυνάµεως. Ἐξαγαγέτω τὰ ὕδατα - ὁ
λόγος ὁ τοῦ Θεοῦ χόπος. Ἐγὼ νομίζω, ὅτι προελάμ-
6avs τὰ ἔργα τὸν λόγον * ὀξυτέρα γὰρ ἣν τῶν λέξεων
3| δύναµις. Οὐδέπω εἴρητο ὁ λόγος, καὶ τὸ ἔργον τὴν
ἰδίαν εὐκοσμίαν ἑλάμθανε ' xat τὸ θαυμαστὸν, ἑχάστῳ
τῶν στοιχείων τούτων ὁ θΘεὸς διπλῆν εὐχοσμίαν παρ»
ἐσχεν. "Ἔδωχε τῷ στερεώµατι φωστῆρας xal δρόσον.
᾽Αλλὰ xal τούτων πάλιν τῶν φωστήρων f) χρῆσις
διάφορος, ὡς καὶ ἐξ αὐτῶν δῆλον τῆς Γραφῆς τῶν
ῥημάτων χαθέστηχε, περὶ ὧν κατὰ δύναμιν, εἰ xal
ph xav' ἀξίαν διελάδοµεν πρώην, ὅτε ὑμῖν τὸν περὶ
τούτων ἐξετιθέμεθα λόγον, περὶ ὧν πάλιν λαλεῖν ἐπὶ
τοῦ παρόντος οὐ χρήσιµον,

P. Tfj γῇ σπαρτὰ καὶ φυτὰ, τοῖς ὕδασι ο γηχτὰ xat
πετεινἀ. ᾿Εξαγαγέτω τὰ ὕδατα ἑρπετὰ γυχῶν ζω-
σῶν, xal πετεινὰ πετόμενα. ΕἘρπετὰ καλεί τοὺς
ἰχθύας, ἐπειδὴ μᾶλλον ἔρπει, f) περιπατεῖ. "O0cv
xai ó µαχάριος Aavtó ἀχολουθῶν τῷ νοµοθέτῃ λέγει:
Αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὑρύχωρος: ἐχεῖ
ἑρπετὰ dw οὐκ ᾿ἔσειν ἀριθμός. Ξένον πρᾶγμα,
ξένη διάταξις, ξένον τοῦ λόχου τὸ ἐπάγγελμα | Διατί»
"Ότι πάντων ποιητής οὕτως ἔχει πρὸ ὀφθαλμῶν τά
τὲ προλαθόντα, καὶ τὰ ἐνεστῶτα, χαὶ τὰ μέλλοντα,
ὡς οὔτε ἡμεῖς τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν. Ἐπεὶ οὖν ἔμελλε
τὴν Gov πρώτην διὰ τῶν ὑδάτων χορηγεῖν τῷ κόσµῳ,
πρώτοις ἐπιτρέπει τοῖς ὕδασι ζωογόνον προενέγχαι
φύσιν’ ἵνα µάθῃς πόθεν 1 ῥίζα τῆς ζωῆς. Ἐγὼ ὅταν
ἴδω τοὺς Φωτιζομένους ἑἐξερχομένους Ex. τῶν ἁγίων
ὑδάτων, εἰσελθόντας μὲν εἰς τὸ βάπτισμα μετὰ πολ-
Mov καχῶν ὡς ἑρπετὰ, ἐξερχομένους δὲ μετὰ ξωῆς
αἰωνίου, ὁρῶ τὸν νοµοθέτην λέγοντα" Ἐξαγαγέτω τὰ
1467] Όδατα τὰ ποτὲ ἑρπετὰ, νῦν Ψυχἣν ζῶσαν. Πόθεν
τοῦτο δῆλον ἡμῖν γένηται; Ὅτι οἱ προσερχόµενοι
τῷ λουτρῷ διὰ τὰς προτέρας ἁμαρτίας, τὴν τῶν
ἑρπετῶν λαμθάνουσι χλῆσιν. Ἐξῆλθον ἐπὶ τὸ θάπτι-
σµα Ἰωάννου πολλοί’ λέγει τοῖς ἑλθοῦσιν : Ὄψεις.,

€ Sav. τὰ πρέσδεια. Valle. τὰ πρέσδεια.

4 Combelis. ἐπάγοντα.
* Post ὕδασι Sav. e conj. supplet ἔδωχε.

Un

gloriamque referamus Patri, Filio et Spiritui. san-
cto nunc et semper, et in szcula s:eculorum. Amen.
Ejusdem in quartam diem creationis mundi.

4.,Labantem vocem nostram pridie per orationes
"vestras perque vestrum desiderium Dei gratia firina-
vit. [psa igitur iagistra usus experientia , quantum
amor divin: que pietatis studium potest, ad eaindem
obsecrationem accedo, rursus rogans ul eamdem pro
uobis gratiam petatis. Nam si vas electionis Paulus,
qui Christum in seipso loquentem habebat, quia. 3
Spiritu sancto regebatur, auditorum precationem mu-
tuabatur. dicens : Fratres, orate pro me , ut. mihi de-
tur verbum in. apertione. oris. ei ( Ephes. 6. 19):
quanto magis nos viles, οἱ qui , ut. ita dicam , nihil
sumus, intercessionem vestram. petemus, ut lingux
vinculum solvatur , aperiatur veritalis serino ; ipsa-
que divina gratia expeditum organui custodiat, sen-
tentiarumque copiam suppeditet ; won ut solus orator
divina lucretur, sed ut vobiscum calestem hauriat
thesaurum. Age ergo, prius dictorum seriei hzrea-
mus. Par est enim, arbitror, ut quemadmodum ipse
legislator Moyses scrie atque ordine creationis ser-
monem absolvit, sie et nos primis secunda, secundis
tertia copulemus et distingaamus, vobisque non prz-
posteram sermonis enarrationem tradamus. Compa-
etum erat cxlum, solide structum firmamentum , se-
gregatum mare, detecta terra, fructibus, plantis, ar-
boribus , fontibus varie ornata, et ut suminatim di-
cam, omnibus sibi congruentibus decorata erat. Ne-
que enim simplex quiedam feracitas fuit , sed distin-
tla et varia. Nam alia ipsam ornabant terram ; alia
iu escam hominibus et brutis animantibus producta
sunt, c:etrera lioininibus usum przbebant. Neque enim
pra'sentis est lemporis, diversa illa quz ex terra pro-
ducia sunt recensere , ne sermonis longitudo auribus
vestris molesta sit. Acceperat etiam c:elum proprium
sibi ornatum. Procedit jam Deus ad aquas, efficitque
ut ill: animam viventem producant, magnus sapien-
tissimusque Creator, qui libero suo nutu et Verbo
sancto suo omnia fecit, ut ex ipsa Verbi veritate re-
rum veritatem nostis, cum audivistis eum dicentem ;
Cougregentur aque ; et statim opus sequutum est ; ac
rursum, Educat terra; et, Educant aque; et, Fiant
luminaria. Multique fuerit temporis, omnia qua Verbo
facta suut nunc sermone prosequi. Ut enim antiquam
illam creationem mittamus, jam veniamus ad ea qu:e
in Novo Testamento solo Verbo ab eo sunt facta. llic
namque est qui vetera creavit, el nova fecit secundun:
Joannem dicentem : Umnia per ipsum facla sunt , et
sine ipso [actum est nihil ( Joan. 1. 5). Quse igitur
oralio hxc accurate prosequi possit? Sed serici in-
sistamus. Hic igitur sapientissimus Creator, ut jam
diximus, quod primum fecerat, hoc et ornavit ; hic
etiam id, quod secundum factum fuerat, ordine se-
cundum exornavit ; itemque tertium, quartun et re-
liqua deinceps omnia secundum ordinem creationis
ornalu suo decoravit. Quo autem animo id fecit ? nuin
fortasse volens docere nos, ut elementorum terminos
eolamus, ordinemque agnoscamus? Primo igitur fe-

DE ΜΟΝΟΙ CREATIONE ORATIO IV.

458:
eit exelum superius; secundo lerram; tertio firma-
mentum ; quarto segregavit aquas. Quod primum fe-
cit, primum ornavit. Quomodo ergo, dicet quispiam
ex studiosioribus, cum secunda essel terra, primam
illam ornavit? ac quasi secum pugnante narratione ,

coarguere volet. Ipsi respondendum, nihil secum pu.

gnaus a nobis in przseuti dictum fuisse , sed oratio-
nem Sibi omnino esse consentientem. Nam ante hoc:
lirmamentum, quod post czelum superius factuin est,
alque secunda die constitutum , ornata terra fuit.
Oportebat enim ordinis seriem servari. Cum terrain

plantis et fructibus ornasset, cum casum sole, luna ,

ac reliquo stellarum choro decorasset, ad aquas pro-
cessit. Et quid historize scriptor? Et dixit Deus , iu-
quit, Educant aqug repiilia animarum. viventium, et
aves volantes super lerram , secundum firmamentum
celi ( Gen. 4. 20 ). Vide Dei sermonem, opera dictis
addentem, et verba in opera vertentem. Vide Dei
syllabas verhaque brevia, divina virtute. plena. Edu-
cant aque : sermo labor et opus Dei est. Arbitror ego
opera sermonem antevertisse : velocior énim dictis
potentia Nondum prolatus sermo fuerat, et opus pro-
prium accipiebat ornatum : quodque mirum est, sin-
gulis lisce elementis Deus duplicem przbebat orna-
tum. Dedit firmamento luminaria et rorem. Imo
eiiam horum luminarium diversus erat usus ; ut ex
ipsis Scripture dictis constat , de quibus pro vírili,
etsi non pro dignitate, nuper verba fecünus, cuim
vobis horum rationem exponebamus : de quibus ite-
rum in presenti sermonem habere inutile foret.

2. Deus praterita , presentia et futura videt. Bapii-
amus emundat a. peccatis omnibus. Baptismi figura et
vis. — Terr» semina dedit οἱ plantas ; aquis, natati-
lia et volatilia. Educant aque reptilia animarum viven-
lium , et volatilia volantia. Reptilia pisces vocat , quia
potius repunt , quam ambulant. Quamobrem beatus-
David legislatorem sequens ait : Hoc mare magnum
εί spatiosum : illic reptilia quorum non est nunerus
( Psal. 105. 25 ). Rem stupendam ! stupendum ordi-
nem ! stupendi verbi promissionem ! Quare 2 Quia
omnium Opifex est ; sic prz oculis habet praeterita ,
prisentia et. futura , ut neque nos ea ipsa qux prx
oculis sunt. Quia igitur per aquas primo vitam muudo
daturus erat, primo aquis przecipit, ut viviparam na-
turam producant : ut discas unde radix vit:e sit. Ego
cum video eos qui illuminati fuere ex sanctis aquis
exire, qui in baptismum cum multis malis quasi repti-
lia ingressi sunt, et cum vita aeterna sunl egressi, vi-
deo Legislatorem dicentem : Educant aqu: ea , qui
tuuc reptilia erant, nunc anima vivens sunt. Undenam
loc nobis palam erit? Quia ii qui accedunt. ad lava-
crum in priora peccata , reptilium nomen accipiunt.
Exierunt multi ad baptismum Joannis : accedentibus
dicit : Serpentes, genimina viperarum , quis ostendi!
vobis fugere a ventura ira ( Matth. S. 7) ? Cum anima,
qua multis annis in nequitia vixit, in baptismum in-
urat, et improbitate deposita egreditur, vide annon
operibus resplendcat illa vox dominica, qu:e ait, Edu-
cant aqua reptilia animarum viventium, et volatilia νο-

459
ἰαπιία ? Duplicem namque gratiam accipit is qui sa-

"lutem consequitur, nempe et vivificatur anima, et vo-

latilis eflicitur, et ad czlorum fornices attingit , cum

angelis versatur, et cum exlesti ordine locum habet.

Et tolatilia volantia super terram secundum firmamen-

(um celi. Super terram , corpore, in cis, vitze insti-
tuto. Hxc non per allegoriam inducimus , sed in hi-

storia conspieimus. Aliud est allegoriam in historiam

vi iuducere ; aliud historia servata allegoriam exco-
gitare. Atque uL ostendat se reptilia dicere volatilia
pennata , qux: sunt in mari , subdit ; « Et fecit Deus
cete grandia, et omnem' animam viventem reptilium,

quie eduxit aqua ; et volatile pennatum » (Gen. 4. 21).

Estne ergo volatile non pennatum ? quid opus erat
dicere, Volatile pennatum ? Volare hic dicitur id quod
est expandere manus. Potest etiam quis manibus
πετᾶσθαι, ut ait proplieta : Tota die ἐξεπέτασα , expandi
manws meas ad populum non credentem et contradicen-
tem (Isai, 65. 2) : non quod manus pennas habeant ,
scd quia πετᾶσθαι expandere significat. Quod repit ergo
volatile dici potest, quod repat, seque expandat : unde
ct David ait ; Serpentes et volatilia pennata. Fecit ergo
Deus cete grandia ( Ps. 4148. 10) ; id est , dracones
magnos in mari. Reliqui eniin. interpretes dicunt :
Fecit Deus dracones magnos (a). Non dixerunt , Cete,
sed, Dracones. Nihil in mari factum est iuter viventia
prius quam draco. Ideo ait David : « Laudate Domi-
num de terra, dracones et omnes abyssi » (Ps. 148. 7);
et alibi : « Hoc mare magnum et spatiosum , illic re-
ptilia quorum non est numerus ; animalia pusilla cuin
magnis : illic naves pertransibunt. Draco iste , quem
formasti ad illudendum ei » (Ρε. 105. 25. 26 ). Et
alibi ut ostendat non unum, sed multos ibi dracones
esse , ait : Tu contrivisti capita draconum in aqua (Ps.
73. 13). Fecit igitur cete grandia. Et vidit Deus , quia
omnia bona. Quare dixit, Bona ? numquid bona pro-
pter multitudinem ? Atqui quando stellas fecit et so-
tem et lunam , multa licet essent quz facta fuerant
dicit: Vidit Deus quod esset bonum (Gen. 1. 10). Multze
sunt stell:, earumque millia innumera : ueque tamen
dixit : Vidit Deus quod bona essent ; sed (Quod bonum
esset. Quare 7 Quia etsi multa luminaria, ex una tamen
luce suut, et ad eumdem omnia usum : nam ad illu-
minandum posita sunt. Hic vero quia ingens est re-
ptilium differentia , et volatilium, natatiliumque (alia
quippe ratio est natatilium, alia volatilium, alia repti-
lium), et in singulis generibus multa diversaque sunt,
dicit : Vidit Deus quod essent bona. Pro varietate ope-
cum laus sequitur, Et benedixit ea Deus dicens : Cre-
scite et multiplicamini, et replete aquas, et volatilia mul-
liplicentur (Gen. 4. 22).

9. Stellis cur non benedixerit Deus. — Cur cum stellas
fecit, non benedixit ? cur cum herbas et ligna fecit, nou
henedixit ? Alia benedixit, alia non benedicit. Qu:e causa
virtutis hujus creatur: fuit? Attende. Stell: quot factae
sunt ab initio, tot manent , ac neque numero , neque

" magnitudine possunt augeri ; nempe cum in identi-

(«) Hzc reliquorura interpretum lectio non notawr in
hexaplis nostris. '

SEVERIANI

460

tate naturze permansur:e essent, benedictione qu»
ipsas multiplicaret non egebant. Qu: vero ex succes-
sione augentur, nec alio possunt augeri modo , bene-
dictionem necessario accipiebant. Idem rursum dico,
ut dictum magis infigatur menti. Neque enim, fratres,
planta, quz? temere et perfunctorie in terrx scissuras
inducitur, firmam habet sedem ; sed quz in profun-'
dum ejus cum omni diligentia immittitur. Stell: be-
nedictione opus non habebant : neque enim hzc illis
multüiplicandi vim tribuebat. Volatilia autem et nata-
tilia atque homo hanc benedictionem desiderabant ,
successionis causa. Atque ubi aliter inultiplicatio fieri
nequit, ibi locum habet benedictio : ubi nempe pauca
multiplicantur, et parva augmentum admittunt. Quia
igitur causam agnovimus cur h:ec benedictione dignata
fuerint, operz: pretium fuerit ad alias demum Scriptu-
rarum dictiones uos conferre. Crescite , quia parva ;
Multiplicamini , quia pauca ; Implete aquas , quia in
parte. Necesse autem est, ut alio tempore quxramus,
cur pisces et volatilia οἱ hominem dumtaxat benedi.
ctione dignatus sit ; c:eteris vero non cam impertierit.
Interim autem , ut polliciti sumus, seriei hzerearaus.
Et dixit Deus : Educat terra animam viventem (Gen. 4.
21). Terram Deus duplici aflicit honorc. Primo enim illa
semina gignit et plantas, οἱ postea animalia ; nec sine
causa, sed quia hominis domicilium futura erat : ne-
que id tantum ; sed quia ex illa ipsa homo alimentum
accapturus erat , illam ut nutricem et matrem magni
bujus aniwalis , honore afficit. Hic vide qua ordinis
scrie sit usus. Primo alimenta parat ; secundo inducit
ea qux alimentis fruantur, ut erga hoininem fecit.
Primo domum perfecit, et sic patremfamilias introdu-
xit. Educat terra animam viventem. Inaniia terra quo-
modo gignit animam viventem ? unde prodiit leo ru-
giens, aut equus currens, aut bos laboriosus, aut sar-
cinis aptus asinus ? unde animalium differenti: ? unde
ex inanima tot anim: ? Nec pudet h:zereticos (a), quod
inanima terra quam non habet animam proferat ; Deum
vero si genuisse audiant ex propria substantia, statim
ratiociniorum tricas moveant , et inferant : Ergo diri
sus est , ergo disseclus, ergo passus est, et similia
quie dicere solent. Neque enim prazsentis est tempo-
ris oninia quz contra Unigenitum , imo contra suam
salutem dicunt, confutare. Deus enim nec si laude-
tur, aliquid lucri percipit, nec si maledictis impelattr,
aliquid damni : nisi fortasse dixeris, salutem nostram
lucrum esse Dei. lpse namque plenus est omni bono,
nullaque re eget : qui omnes ditet, nulloque opus b
beat. Enimvero quis dederit quidpiam ei, qui omniom
est fons bonorum , ex cujus unius benignitate omnit
vendeant? Quemadmodum ait David : Omwis θ V
exspectant, Aperis tu manum tuam, et imples omnt &*
mal benedictione (Ρε. 105. 97. et 444. 16). Sed qu?
aggressi sumus sermonem ad finem ducamos.
enim et nobis gratum est , et ordo postulat. Id σα
non habet terra profert, jubentis imperio obsequef
et id quod habet divina et intemerata natura nor?
gnit? Verum ne quis rursum vocem habere hunva
(a) Arianos intelligit.

459

γενγήµατα ἑχιδνγῶν, tlc ὑπέδειξεν ὑμῖν ουγεῖν
ἁπὸ τῆς με..1ούσης ὀργῆς; "Όταν εἰς τὸ βάπτισμα
εἰσέλθῃ qduyh, ἐπὶ πολλὰ ἔτη χαχίᾳ συζήσασα, xal
ἐξέλθῃ ταύτην ἀποθεμένη, ὃρα εἰ μὴ δι΄ αὐτῶν λάμπει
«Gv ἔργων ἡ Δεσποτιχὴ quvh ἡ λέγουσα" "ECara-
qéto τὰ ὕδατα ἑρπετὰ yvyor ζωσῶν, καὶ πε-
τειγἁ πεῖόµεγα. Διπλήν γὰρ λαμθάνει τὴν χάριν ὁ
σωζόµενος, καὶ ζωοποιεῖται τὴν φυχὴν, καὶ πετεινὸν
γίνεται λοιπὸν, ἀφῖδας οὐρανῶν χαταλαµθάνων, xal
μετὰ ἀγγέλων πολιτευόμένος, xai μετὰ τῆς ἄνω
τάξεως ἔχων τὴν ἑαυτοῦ ἀχολονθίαν. Kal πετεινὰ
ἁετόμενα ἐπὶ τῆς γῆς κατὰ τὸ στερέωµα τοῦ οὐ-
ρανοῦ. Ἐπὶ τῆς γῆς, διὰ τὸ σῶμα ' ἐν οὐρανεοῖς,
διὰ τὸ πολίτευμα. Ταῦτα οὐχ ἀλληγοροῦντες εἰσ-
ηγάγομεν, ἁλλ᾽ ἐθεωρήσαμεν τῇ ἱστορίᾳ. "Αλλο τὸ
ἐχθιάσασθαι εἰς ἀλληγορίαν τὴν ἱστορίαν, ἄλλο δὲ xat
τὴν ἱστορίαν φυλάξαι xa θεωρίἰαν ἐπινοῆσαι. Καὶ ἵνα
δείξη, ὅτι ἑρπετὰ τὰ πετεινὰ πτερωτὰ λέγει τὰ Ev τῇ
θαλάσσῃ, ἐπήγαχε' Καὶ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὰ κήτη τὰ
μεγάλα, καὶ πᾶσαν γυχὴν ζωσα» ἑρπετῶν, d. ἐξ-
ήγαγε τὰ ὕδατα, καὶ πετεινὀν πτερωτό». Ἔνι γὰρ
πετεινὸν μὴ ὃν πτερωτόν; τίς χρεία Tiv εἰπεῖν, πᾶν
Πετεινὸν ατερωτόν; Τὸ πετᾶσθαι παρὰ τὸ ἁπλοῦσθαι
τὰς χεῖρας λέγεται. Ἔστι 65 πετᾶσθαι xat χεῖρας, χα-
θώς φησιν ὁ προφήτης, Ὅλη» τὴν ἡμέραν ἑἐξεπέ-
caca τὰς χεῖράς µου πρὸς Aaóv ἀπειθοῦγτα xal ἂν-
tiAÉéqovca * οὐχ ὅτι πτερὰ ἔχουσι χεῖρες, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ
τὸ πετᾶσθαί ἐστι τὸ ἁπλοῦσθαι. Καὶ τὸ ἕρπον τοίνυν
πετεινὀν ἐστιν ἀπὸ τοῦ ἔρπεσθαι χαὶ ἁπλοῦσθαι͵ ὅθεν
καὶ Δαυῖὸ φησιν Ἑρπετὰ καὶ πετεινὰ πτερωτά.
Ἑκοίησε τοίνυν à θεὺς τὰ κήτη τὸ μεγά-α ' τοντ-
ἐστι, τοὺς δράχοντας τοὺς μεγάλους, τοὺς Ev τῇ θα-
λάττῃ. Οἱ γὰρ ἄλλοι ἑρμηνευταὶ λέγουσιν᾽ ᾿Εποίη-
σεν ὁ θεὸς τοὺς Ópáxortac τοὺς µεγά-ους. Oox
εἶπονα, Τὰ χήτη, ἀλλὰ, Τοὺς δράκοντας. Πρῶτον
οὐδὲν ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐν τοῖς ἐμγύχοις ἐγένετο, fj δρά-
χιυν. Διὰ τοῦτο ὁ Δαυ!ῖδ λέγει ' Αἰνεῖτε τὸν Κύριον
ἓχ τῆς γῆς, δρἀἆχοντες καὶ πᾶσαι d6vocoi xa
ἀλλαχοῦ' Αὕτη ἡ 0d.lacca ἡ μεγάλη καὶ εὑρύ-
χωρος, éxei ἑρπετὰ ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός' Coa
μικρὰ μετὰ μεγάλων, ἐκεῖ π.ὶοῖα διαπορεύονται.
Αράχων οὗτος, ὃν ἔπ.ίασας ἐμπαίζειν αὐτῷ. Καὶ
ἀλλαχοῦ βονλόμενος δεῖξαι ὅτι οὐχ eig, ἀλλὰ πολλοὶ
ὁρἀάνοντές slav, λέγει’ Eb συνέτριψας τὰςιχεφα-ἰὰς
τῶν δρακόντων ἐπὶ τοῦ ὕδατος. ᾿Εποίησε τοίνυν
τὰ κἠτη τὰ µεγά.α. Καὶ εἶδεν ὁ θεὸς, ὅτι πάντα
κα.ἀ. Διατί εἶπε, Kad ; οὐχὶ χαλὸν b διὰ τὸ πλῆ-
007; 'AXX' ὅτε ἐποίησε τοὺς ἀστέρας xai Ttov καὶ
σελήνην, πολλῶν ὄντων τῶν γενοµένων, λέγει’ Εἶδεν
ὁ θεὺς ὅτι xaAóv., Πολλοὶ ἀστέρες , xat ἀναρίθμητοι
τούτων αἱ μυριάδες’ xaX οὐκ εἶπεν, Εἶδεν ὁ Θεὸς ὅτι
χαλὰ, ἁλλ᾽, "Oti xaJAóv. [A68] Διατί; "Ox εἰ χαὶ
πολλοὶ φωστΏρες, ἁλλ᾽ ἐξ ἑνὸς φωτὸς, καὶ τῆς αὐτῆς
ἅπαντες χρείας ' φωτίζειν γὰρ ἐτάχθπσαν. Ἐνταῦθα
δὲ ἐπειδὴ πολλὴ τῶν ἑρπετῶν fj διαφορὰ, xal τῶν
πετεινῶν xal τῶν νηχτῶν ( ἄλλος γὰρ λόγος νηχτῶν,
ἄλλος πετεινῶν, ἄλλος ἑρπετῶν), καὶ ἓν ἑχάστῳ γένει
' φοολλὰ xal διάφορα, λέγει’ Εἶδεν ὁ θεὸς δει κα.ά.
Πρὸς τὴν ποιχιλίαν τῶν ἔργων xai ὁ ἔπαινος. Kal ηὐ-
ἐόγησεν αὐτὰ ὁ θεὸς Aéyur* Αὐξάνεσθε xal π.Ίη-
0ύγεσθε, xal π.Αηρώσατε τὰ ὕδατα, καὶ τὰ πετεινἁ
χ.1ηθυγέσθωσαν.

Υ’.. Διατί ὅτε τοὺς ἁστέρας ἐποίησεν, οὐχ ηὑλόγησεν;

"^ Οὐκ εἶπον rescripLum e Savil. Montf. Ovx sine. Εδιτ.
b Combefis. χαλά.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO IV.

450
διατί βοτάνας xal ξύλα ποιῇσας, οὐκ ηὐλόγησεν; TX
μὲν εὐλογεῖ, τὰ δὲ οὐχ εὐλογεῖ. Τί τὸ αἴτιον τῇ τούτου
ἀρετῇ χαθέστηχεν; Πρόσεχε' Οἱ ἀστέρες ὅσοι ἐγένοντο
ἀπ᾿ ἀρχῆς, τοσοῦτοι xal διαµένουσι, καὶ οὔτε τῷ ἀριθμῷ
αὐτῶν, οὔτε τῷ µεγέθει δυνατὸν προστεθῆναι ' οἷον
ἐν τῇ αὐτότητι τῆς φύσεως µέλλοντες παραμένειν,
τῆς πληθυνούσης αὐτοὺς οὐκ ἔχρῃιον εὐλοχίας. Τὰ
δὲ πληθυνόµενα ταῖς διαδοχαῖς, καὶ οὐχ ἑτέρως λαμ-
θάνοντα προσθήχην, ἀναγχαίως xai τὴν εὐλογίαν
ἐδέχοντο. Πάλιν αὐτὸ λέγω, ὑπὲρ τοῦ μᾶλλον αὐτὸ τὸ
λεχθὲν ἐἑμπαγῆναι τῇ διανοἰχ. Οὔτε γὰρ τὸ φυτὸν τὸ
ἁπλῶς xai ἐξ ἐπιθολῆς ταῖς τῆς γῆς λαγέσι παρατι-
θέµενον, ἀδελφοὶ, βεθαίαν ἔχει τὴν στάσιν, ἀλλὰ τῷ

βάθει ταύτης μετὰ πάσης παρατεθὲν τῆς ἀσφαλείας.

Οἱ ἀστέρες εὐλογίας οὐκ ἔχρῃξον οὔτε γὰρ αὐτοῖς

αὕτη τὸν πληθυσμὸν ἑἐχαρίζετο. Πετεινὰ δὲ χαὶ νηχτὰ.
xaX ἄνθρωπος τῆς εὐλογίας ταύτης ἐφίετο διὰ τὰς

διαδοχάς. Καὶ ὅπου ἑτέρως πληθυνθῆναι οὐ δύναται,
&xel χώραν ἔχει τὰ τῆς εὐλογίας * ὅπου τὰ ὀλίγα πλη-
θύνεται, xai τὰ μιχρὰ αὔξησιν ἐπιδέχεται. Ἐπειδὴ
τοίνυν ἔγνωμεν τὴν αἰτίαν δι’ ἣν ταῦτα τῆς εὐλογίας
Ἠξίωται, ἀναγχαῖον λοιπὺν xaX ταῖς ἑτέραις ἑαυτοὺς
τῶν Γραφῶν λέξεσιν ἐπιδοῦναι. Αὐξάνεσθε, ἐπειδὴ
µιχρά. Π.1ηθύνεσθε, ἐπειδὴ ὀλίγα. ΠΛηρώσατε τὰ
ὕδατα, ἐπειδῃ Ev μέρει. ᾽Αναγχαῖον δὲ ἐν ἑτέρῳ
χαιρῷ πάλιν ζητῆσαι. διατί τοὺς ἰχθύας xal τὰ πε-
τεινὰ xal τὸν ἄνθρωπον µόνον τῆς εὐλογίας χατ-
ηξίωσε, τοῖς δὲ λυιπηῖς οὗ µετέδωχε ταύτης. Τέως δὲ
χαθὼς ἐπηγγειλάμεθα τῆς ἀχολουθίας ἐχώμεθα. Καὶ
εἶπεν ὁ θεός ᾿Εξαγαγέτω ἡ Tí γυχὴν ζῶσαν.
Την Υην ὁ θεὸς διπλῇ περιθάλλει c pf. Πρῶτον γὰρ
abcr γευνᾷ τὰ σπέρµατα. xal φυτὰ, χαὶ μετὰ ταῦτα
τὰ Qua, οὐχ ἁλόγως, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οἰκητήριον &v-
θρώπου ἔμελλε Ὑίνεσθαι" οὐ µόνον δὲ τοῦτο, ἀλλ᾽
ἐπειδὴ χαὶ ἐξ αὐτῆς ταύτης ὁ αὐτὸς ἄνθρωπος ἔμελλε
τρέφεσθαι, ὡς τροφὸν αὐτὴν xal μητέρα τούτου τοῦ
μεγάλου ζώου τιμᾷ. "Opa δὲ xai ἐνταῦθα, πῶς τῇ
ἀχολουθίᾳ ἐχρήσατο. Πρῶτον γὰρ παρασχευάζει τὰς
τροφάς ' εἶθ᾽ οὕτως εἰσάγει τὰ τῆς τροφΏς ἀπολαύ-
σοντα, χαθάπερ xal ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου ἐποίησεν.
Πρῶτον τὸν οἶχον ἁπήρτισε, xal οὕτω τὸν οἰχοδεσπό-
την εἰσήγαγεν. Ἐξαγαγέτω ἡ Τη ψυχὴν ζῶσαγ.
Ἡ ἄφψνχος ΥΠ πόθεν γεννᾷ φυχΏν ζῶσαν; πόθεν
προῆλθε λέων βρυχώμενος, ἢ ἵππος τρέχων, f| βοῦς
ἑργάτης, f| ἀχθοφόρος ὕνος; πόθεν αἱ διαφοραὶ τῶν
ζώων; πόθεν Ex. τῆς, ἀφύχου τοσαῦται φυχαί; Καὶ
οὐχ αἰσχύνονται αἱρετιχῶν παϊῖδες , ὅτι f) μὲν ἄφυχος
Y" fjv οὐκ [469] ἔχει προφέρει ψυχἠν, θεὸν δὲ ἐὰν
ἀχούσωσιν, ὅτι ἐγέννησεν Ex τῆς ἰδίας οὐσίας, εὐθέως
τῶν λογισμῶν τὰς πλοχὰς χινοῦσι, xai ἐπεισάγουσιν»
Οὐχοῦν ἐτμίθη, οὐχοῦν διῃρέθη, οὐχοῦν ἔπαθε , καὶ
τοιαῦτα ὅσα ἔθος αὐτοῖς λέγειν. UO γὰρ τοῦ παρόντος
ἑστὶ χαιροῦ πᾶσι τοῖς παρ αὐτῶν λεγοµένοις κατὰ
ποὺ Μονογενοῦς ἐπεξιέναι, μᾶλλον δὲ χατά τῆς ἑαυ-
τῶν σωτηρίας. Οὔτε γὰρ εὐφημούμενος χερδαίνει
θεὸς, οὔτε βλασφημούμενος βλάπτεται πάντως! εἰ
μὴ ἄν τις τάχα χέρδος λέγοι θεοῦ τὴν ἡμετέραν σωτη-
ρίαν. Αὐτὸς γὰρ πλήρης ἐστὶ παντὺς ἀγαθοῦ, ἆνεν-
δεὴς ὑπάρχων tv ἅπασιν αὐτὸς μὲν πάντας πλου-
είζων, μηδενὺὸς δὲ προσδεόµενος. "Όμως τί γὰρ ἄν τις
καὶ δοίη τῷ πάντων τῶν ἀγαθῶν πηγῆ χκαθεστῶτι, οὗ
µόνον πάντα τῆς Φιλανθρωπίας ἑξβρτηται; Καθώς
φησιν ὁ Aavíb- Πάντα πρὸς σὲ προσδοχώσιν.
Ἀνοίγεις σὺ εν xeipá σου, xal ἐμπιπ.ῖᾷς sar
ζῶον εὐδοχίας. ᾽Αλλὰ τὸν λόγον τὸν ἓν γεροὶν εἰ-

461
πέρας ἀγάγωμτν. Τοῦτο γὰρ καὶ ἡμῖν φίλον καὶ τῇ
τάξει χαθέστηχεν. Ὁ οὐκ ἔχει fj 7j προφέρει, τῷ
προστάγµατι πειθοµένη * ὃ ἔχει dj θεία καὶ ἄχραντος
οὐχ ἀπογεννᾶ φύσις; ᾽Αλλὰ πάλιν μή τις τὸ ἔχειν
ἀνθρωπινώτερον λαµθανέτω λέγων. Ορᾶς πῶς xol
αὐτὸς ὁ δ'δάσχαλος ἔδωχε προγενέστερον ὑπάρχειν
κοῦ Υἱοῦ τὸν Πατέρα; ἀλλὰ μᾶλλον συγγνώµην ἁπό-
νειµαι τῷ λόγῳ, ἀνθρώποις οὖσι xat πηλίνην χεχτη-
µένοις γλῶσσαν, xal πρὸς ἀνθρώπους ποιουµένοις
λόγον ' περὶ θείας xal πάντα λόγον ὑπερθαινούσης
φύσεως. "Ανθρωποι γὰρ ὄντες, ὡς ἄνθρωποι λαλεῖν
ἐδιξάχθημεν. Μὴ γὰρ ἴσασιν οἱ ἄθλιοι, ὅτι περὶ θεοῦ
διαλέγονται, προφέροντες λόγους τοὺς ἐπὶ θεοῦ μὴ
ἁρμόζοντας λέγεσθαι. Καὶ ὅρα καχουργίαν. Ὅτε τὰ
ζητήµατα προτείνουσιν, ἀπὸ τῶν ἀνθρωπίνων λο-
γισμῶν λαλοῦσιν * olov: Πᾶν, φησὶ, τὸ γεννώμενον
ἀρχὴν ἔχει τοῦ εἶναι. Καὶ πόθεν;, Τοῦτο εὐθέως λέ-
γουσι * EU γεννηθεὶς οὐχ ἀρχὴν ἔσχες; ὁ πατἠρ σου,
ὁ πάππος σου; Ἐὰν παραστήσῃς αὐτῷ ἐξ αὐτῶν τῶν
λογισμῶν λογισμὸν ἕτερον διαλῦσαι αὐτοῦ τὴν μανίαν
δυνάµενον, εὐθὺς σοφίζεται" Περὶ Θεοῦ λόγος, xal
ἀνθρωπίνους pot λογισμοὺς παρεισάχεις; xal τὴν
μὲν ῥίζαν τῶν καχῶν ἀπὸ χοινῶν προφέρουσι λογι-
σμῶν' τὴν δὲ διάλυσιν τῶν xaxov οὐ βούλονται ἀπὸ
τῶν αὐτῶν δέχεσθαι λογισμῶν.

δ'. Λέγει πολλάκις’ Δύναταί τις εἶναι xat γεννᾶσθαι,
Ἐὰν οὖν, δείξω τὴν Γραφὴν ὅτι οὐχ ἐπὶ θεοῦ µόνον,
ἀλλὰ xal ἐπὶ ἀνθρώπων εἰσήγαγε τὸ τοιοῦτον, τί
ποιεῖς; Τοὺς τοῦ µακαρίου ᾿Αθραὰμ παῖΐδας οὐχ ὡς
μὴ ὄντας dj Γραφἢ λέγει γεννᾶσθαι , ἀλλ' ὡς προὀν-
τας. 0 γὰρ 'A6paàp. ἐγέννησε xbv "Ioaáx* ὁ Ἰσαὰχ
ἐγέννησε τὸν Ἰαχώθδ' Ἰαχὼδ τὸν Λενὶ, ἐξ οὗ ἡ ἰε-
ρατιχὴ φυλή. Ἐπειδὴ τοίνυν τῷ Μελχισεδὲχ ἀπήντη-
σεν οὗτος, λέγω δη ᾿Αθραὰμ, Παῦλος ὁ ἁπόστολος
ἑρμηνεύων τὴν ποτὲ ἱστορίαν εἰς θεολογίαν λέγει *
Συνήντησε δὲ ὁ Μελχισεδὲκ τῷ Ἀόμαὰμ , xal
ηὐ.1όγησεν αὐτόν. Καὶ ἐπάγει εὐθέως * Καὶ ὡς
ὅπος εἰπεῖν [410], δι ᾿Αόραὰμ xal Λευὶ d δεχάτας
αμδάνων δεδεκάζωται' ἔτι γὰρ ἐν τῇ ὀσφύϊ τοῦ
πατρὸς ἦν Ἀδθραάμ. Καὶ ὁ θνητὸς πρὶν γεννηθῆναι
ἦν. Ἐπειδὴ ὅλως fj ῥίνα ἔζη, τὸν καρπὺν μετὰ τῆς
ζώσης ῥίζης εἰσήγαγεν. Ἐνταῦθα δὲ,ὅπου οὐ πάθος,
οὐ διαδοχῆς τρόπος, οὗ χυοφορία , οὐχ ἀνθρωπίνων

παθῶν ἀχολουθία, οὗ θέλει εἰπεῖν ὄντα ἐξ ὄντος γεν- ^

νηθέντα, µένοντα δὲ ἀῑδίως. ᾽Αλλ' εἰ ἐγεννήθη, qnot,
πῶς ἀεὶ ἣν ; Πᾶς γὰρ ὁ γεννώµενος ἀρχὴν λαμθάνει.
Τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς παρ᾽ ἡμῶν διὰ πολλῶν ἔρχεται
περιόδων. Olov* ὑπόθου νεανίσχον ἐπιθυμοῦντα γά-
µου. Πρῶτον γίνεται μνηστὴρ, εἶτα νυµφίος, εἶτα
&víp* κἂν τἐχῃ, τότε λέγεται πατἠρ ᾽ xàv μὴ τὸ Υγεν-
νώμµενον αὐτῷ τὸ ὄνομα χαρίστται, µυρία ἔτη μετὰ
τῆς γυναιχὸς &ày ποιήση, οὐ χαλεῖται πατἠρ. Ομοίως
ἡ µήτηρ, πρῶτον παρθένος, esa. μνηστὴ, εἶτα νύμφη,
εἶτα γυνή χυοφορεῖ , βαστάζει τὸν χαρπὀν ' xàv μὴ
οὕτω προἐλθῃ, µήτηρ οὐ λέγεται. Κἂν βαστάσῃ ft
ῥίζα τὸν χαρπὺν, ἐὰν μὴ προελθὼν ὁ παῖς χαρίσηται
αὐτῇ ἁμοιθὴν τῶν πόνων την προτηγχορἰαν, οὐ λέ-
γεται µήτηρ. Καὶ touto ἐποίησεν ὡς σοφὸς ὁ θεὸς,
ἵνα μὴ οἱ πατέρες χατὰ τῶν παίδων χαυχῶνται * iva
ph λέγῃ ὁ πατῃρ τῷ παιδὶ, ᾿Εγώ σοι τὸ ζῆν ἐχαρισά-
μην ΄ δι᾽ ἐμὲ ἐγεννήθης * δι’ ἐμοῦ εἰς τὸ εἶναι παρ-
ἠχθης' ἀλλ' ἵνα χᾶν εἴπῃ ταῦτα, εὐθέως ἀχούσῃ' Ἐγὼ
διὰ ck ἐγεννήθην , δι ἐμὲ xal συ macho. Ὁμοίως
xai ἐπὶ τῆς μητρός Ἐχαρίσω µοι τὸ εἶναι υἱὸς, ἔχα-

μεν... τῷ Πατρί, quae Sav. uncinis inc

SEVERIANI

ρισάµην σοι τὸ εἶνα. µέττρ. Ἐφ ἡμῶν λαμ
ταῦτα χάριν τινὰ καὶ ἀντίδοσιν. Ὁμρίως xot ὁ

οὑχ εὐθέως υἱὸς, ἀλλὰ πρῶτον απέρµα, εἶτα ἔμ6
καὶ ὅτε γεννηθῇ , τότε υἱός. Ταῦτα χρόνων àvk
δουλεύει * ταῦτα πάθεσι) ὑποπίπτει * ταῦτα σ
τιχῆς ἐστι χαταστάσεώς. Όπου δὲ ἀσώματ
φύσις dj γεννῶσα, ὅπου ἀσώματος ὁ χαρπὺς ὁ
νώμενος, ποῖον ἐπιδέχεται λόγον, ὅτι ἦν ποτε ὅτι
Tv, καὶ ὕστερον ἐγεννήθη; Kal φαμεν οὕτως -
ἀεὶ οὕτως ἔχει chc, εἰ μηδὲν προσχτᾶταί ποτε
ἐστι καὶ Πατήρ. El δὲ &el ἐστι Πατὴρ, ἀεὶ δέ.
τὸν Υἱόν * συναῖδιος ἄρα ὁ Υἱὸς τῷ Πατρί. Yi
Top.sv γεννηθέντα μὲν ἁπαθῶς, τὺν δὲ τῆς γεννἠ
τρόπον ἑρμηνεύειν οὐκ ἐπιστάμεθα. Ἡ ἀληθὴς

σις αὕτη ἑἐστὶν, τὸ τὰ ὑπερθαίνοντα τὴν φύσιν |
ὁμολογεῖν μὴ εἰδέναι. Τὸ μὲν οὖν γέννηµα προσχι
μεν, τὴν δὲ φύσιν οὗ πολυπραγμονοῦμεν. El μὲ
ἣν ἄνθρωπος 5 γεννῄσας, ἀνθρωπίνην ἐποίησε xa
γέννησιν. El σῶμα εἶχεν, ἐγέννησεν ὡς σῶμα. ]
σώματος ἀπήλλαχται, μὴ περίαπτε σώματος πάθ
ἀσωμάτῳφ. "AX ἐγένντσε, qrolv, Ex τῆς ἱδίας, :
πάθος ἐγέννησε, χατὰ τομὴν, κατὰ ῥεῦσιν. Πείσω
τῶν Υγηΐνων. Γεννᾷ dj ἄμπελας , γεννᾷ ἡ £Xala, v
xai τὸ ὕδωρ, οὐ χατὰ τὴν ἡμετέραν φύσιν,
xztà τὴν ἰδίαν τάξιν. [471] Πᾶσα γυνὴ, ἐπειδὰν 2
Θεοῦ λάθῃ τὸ γενέσθαι µήττρ. χνοφοροῦσα μὲν ὦ
ται ἀποθεμένη δὲ τὸν χαρπὸν συστέλλεται. "Et
τῶν δένδρων τὰ ἑναντία ἔστιν εὑρεῖν. Πρὶν γεν
o)x ὤγχωται ' ὅταν γεννήσῃ, τότε παχύνεται, ὁ :
πὸς αὔξεται, xal fj ῥίζα πληθύνεται, xal οὔτε p.
σις τῇ γεννώσῃ ῥίζῃ, οὔτε ἑλάττωσις τῷ γενντθ
προσγίνεται. Ἡ ἄμπελος γεννᾷ οὐ καθ ἡμᾶς, ί
ἐὰν ἀχούσης ὅτι ἐγέννησεν , ἀνθρώπινα πάθη κ
ἀπτεις τῷ πᾶσαν ἀνθρωπίνην ὑπερθαίνοντι quat

ε’. Καὶ εἶπεν ὁ θεός Εξαγαγέτω ἡ qii yv;
ζώσαν κατὰ γένος, τετράποδα, ἑρπετὰ, θηρία.
τετράπυδα κτήνη ἑστίν» ἑρπετὰ, θηρία, ὄφις, 1
χων * οὐ γὰρ µόνον τὰ θηρἰσ τὰ ὑποπίπτοντα xt
λέγεται, ἀλλὰ xal τὰ ἀχθοφόρα. Πᾶν χορτοφά
εἶτε βοῦς, εἴτε πρόδατον , χτῆνος καλεῖται, xti
παρὰ τὸ χκτῆμα εἶναι τοῦ ἀνθρώπου. "Οτι δὲ xri
χαλεῖται xal πρόθατα xat βόες, μαρτυρεὶ fj Γρας
Kal ἐγένοντο αὐτῷ κτήνη προδάτων xal ατ
βοῶν. Ἐπληρώθη ἡ γῆ, ἑχόμα τοῖς χαρποῖς, πρ
veyxe τὰ ξῶα * ἔλειπε λοιπὸν ὁ οἰχοδεσπότης ) ὁ
ρανὸς ἐχεχαλλώπιστο, fj γή ἐπεποίχιλτο, ἡ θάλασ
ἐπεπλήρωτο, ὁ ἀλρ ὀρνίθων ἑχεχόαμττο Tib
Πάντα ἣν ἔτοιμα, xat ἔλειπεν ὁ ἄνθρωπος. Οὐχ 06
ζεται δὲ τῷ εἶναι τελευταῖος, ἀλλὰ τιμᾶται" πεί
σχευάζεται γὰρ ὁ οἶκος, καὶ εἰσάγεται ὁ οἰχοδεσπότη
Οὐδὲν γὰρ ὁ c5; οὔτε ἀχαίρως, οὔτε ἀμέτρως τοῦ
ἀλλὰ πάντα διὰ την χρείαν. Καὶ βλέπε τὴν τὰ
Ἡρῶτον ἐποίησεν ὁ cb; βοτάνην xai χόρτο. Χ
τότε τὰ θηρία τρεφόµενα. Καὶ εἰ οὐκ ἣν τὰ τρὲθΥΏ
ἄχαιρος ἦν ἡ δηµιουργία τῶν ζώων, ζημιουμέη 3
χαρπῶν τὴν ἔνδειαν. Ἐποίησε τὰ τρέφοντα, καὶ 19
τὰ τρεγόµενα προπαρασχενάζει ' πρῶτον τὰς ri
καὶ οὕτως εἰσάγει τὰ τῆς χρείας µεθέξοντα. 0f
xat ἐπὶ τῶν Γραφῶν ἐποίησε. Προέλαδον τὸν ἃ
αἱ Γραφαὶ πρῶτον κηρύττουσαι , xal τότε fj"
μαρτυρούμενος. Προέλαβον αἱ µαρτυρίαι, i2 5

* Hic quidam desunt ip Vaticano. Wr verba κα {5
usit.

461

accipiat more dicens : Viden' quomodo ipse doctor
concesserit Patrem Filio priorem esse? sed potius
sermoni veniam tribuas, cum homines simus, luteaque
lingua utamur, atque hominibus verba faciamus de
divina omnemque rationem superante natura. llomni-
nes enim cum simus, ut homines loqui didicimus. Non
enim sciunt miseri, se de Deo disserere, verba profe-
rentes, qu:€ de Deo dicere non consentaneum est. Et
vide eorum vafritiern. Cum quzxstiones proponunt, ex
humanis loquuutur ratiociniis; exempli causa : mue
quod gignitur, inquiunt, exsistendi principium habet.
Undenam vero ? Statim reponunt : Tu qui natus es,
annon principium habuisti : num yater tuus? num avus
luus ? Si proferas illi ex ipso eorum ratiocinio rationem
aliam, qu:e insanum illius commentum possit obruere,
statim captiose dicit * De Deo agitur, et humana mihi
ratiocinia inducis ? et illi quidem radicem malorum ex
communibus ratiociniis proferunt : malorum vero s0-
lutionem nolunt ex iisdem ratiociniis admittere.

4. Ait sepe haereticus : Au. potest aliquis esse et
nasci? Si igitur monstravero, Scripturam non de Deo
tantum, sed etiam de hominibus simile quidpiam in-
ducere, quid ages? Beati Abrahs filios, non quasi
non sint, sed quasi przexsistant , Scriptura nasci di-
cit. Nam Abrabam genuit Isaac, 1saac genuit Jacob,
Jacob Levi, ex quo tribus sacerdotalis. Quia igitur
hie, nempe Abrabam, Melchisedeco obviam venit,
Paulus apostolus id quod tunc gestum fuit theologico
more interpretans ait : « Obviam venit autem Mel-
chisedec Abrah:, et benedixit ei; » et statim sub-
jungit : « Et ut ita dictum sit, per Abraham etiam
Levi, qui decimas accipit, decimatus est : adhuc enim
in lumbis erat Abrahz » (Hebr. 7. 1. 9. 10). Atque
adeo mortalis homo antequam nasceretur erat. Quan-
doquidem , radix vivebat, fructum cum vivente ra-
dix induxit, llic vero, ubi nulla passio, nullus suc-
cessionis modus, nulla uteri gestatio, nulla hu-
manarum passionum series, non vult dicere eum
qui erat ab exsistente gigni, οἱ in zetlernum manere.
At si genitus fuit, inquit, quomodo semper erat?
Quisquis enim gignitur, principium accipit. Patris
nomen apud nos per multos circuitus decurrit. Verbi
gratia, suppone juvenem uxorem ducere cupientem,
Primum fit procus , deinde sponsus, postea maritus ;
si gignat, dicitur pater; sin proles hoc illi nomen non
tribuerit, etiamsi sexcentos annos cum uxore vixerit,
non paier vocabitur. Süniliterque mater, primo virgo
hinc postulata, postea desponsata, demum uxor; ute-
rum gestat, fructum portat; sed si non prodeat,
maler non vocatur. Etiamsi radix fructum ferat, nisi
progressa proles laborum mercedem , lianc scilicet
denominationem , retulerit, mater non appellatur.
ldipsum Deus, utpote sapiens fecit, ne adversus
filios gloriarentur patres, neve diceret pater filio, Ego
tibi vitam largitus sum, propter me natus es, niea
opera in rerum naturam productus es : sed etiamsi
hzc diceret, statim »sudiret: Ego propter te natus
sum, ta etiam propter me pater es. Idipsum et ma-
tri : Tribuisti mihi ut essem filius , et ego tribui tibi

DE MUNDI CREATIONE ORATIO IV,

164
ut esscs mater. Ilaec apud nos gratiam quamdam vi-
cemque retributionis pre se ferunt. Similiterque fi-
lius, non statim filius, sed primo semen, deinde
fetus, et cum natus est, tunc est. filius. Hzec tempo-
rum necessitatibus obnoxia sunt : hiec. passionibus
subjecta : h:ec corporez sunt constitutionis. Ubi au-
tem incorporea cst natura qua gignit, ubi incorporeus
est fructus qui gignitur, qua ratione dicatur illud :
Erat quando non erat, et postea genitus est ? At nos
dicimus : Si Deus ita semper se habet, si nihil uta-
quam acquirat, semper etiain est Pater. Quod si sera»
per est Pater, semper Filium recipit: ergo cozternus
est Patri Filius. Filium dicimus sine passione natum,
generationis vero modum explicare non possumus.
Vera liec est scientia, ut fateamur nos ea non nosse,
qui naturam nosiram superant. Prolem itaque ado-
ramus. naturam vero non curiose scrutamur. Si homo
essel is qui genuit, humanam certe generaltionern ha-
buisset. Si corpus habuisset, genuisset ut corpus. Sin
vero immunis sit a corpore, ne corporis alfectioncs
incorporeo adscribas. At genuit, inquit', ex propria
natura, cum passione genuit, per sectionem, per ef-
fluxum. Ex terrenis contrarium probo. Gignit vitis ,
gignit olea, gignit etiam aqua, non secundum naturan
nostram, sed secundum proprium ordinem. Quievis
mulier quando id a Deo consequuta est, ut sit mater,
uterum gestat, intumescit : emisso aulem fructu, tu-
morem ponit. In arboribus secus accidit. Priusquam
genuerit arbor non intumescit : cum genuerit tum
crassior efficitur, fructus augetur, et radix multipli-
catur, neque imminulio est gignenti radici, neque
nato fructui. Gignit vitis non more nostro : Deuinque
si audieris genuisse, humanas passiones adscribis na-
turam omnem humanam superant ?

5. Et dixit Deus : Educat terra animam viventem se-
cundum genus, quadrupedes , reptilia, bestias (Gen.
4. 24). Quadrupedes jumenta sunt ; reptiles, bestiz,
serpens et draco ; neque enim bestix: solum subju-
gales, sed etiam quie oneribus ferendis, jumenta di-
cuntur. Quidquid feno vescitur , sive bos, sive ovis,
pecus vocalurf : κτήνος Sive pecus dicitur, quia est
χτῆµα Sive possessio hominis. Quod autem oves et
boves pecora vocentur testificatur Scriptura : Et fue-
runt illi peccra. ovium el pecora boum ( Gen. 96. 14).
Repleta est terra, vernabat fructibus, protulit ani-
malia ; desiderabatur demum pater familias ; celum
ornatum fuerat, terra vario decore splendebat, re-
pletum erat mare, aer avium multitudine ornatus
erat. Omnia parata crant, et. desiderabatur. homo.
Non illi contumelie est, quod sit postremus, sed hoc
ilh cedit honori : praparatur enim domus, et. indu-
citur pater familias. Nihil quippe Deus intempestive
et sine modo facit, sed cuncta ad certum usum. Ac
vide ordinem. Primo fecit Deus lierbam οἱ faenum, et
postea animalia quie his nutrirentur. Nisi enim essent
alimenta, intempestiva fuisset animalium creatio,
qua penuria fructuum laboraret. Fecit alimenta , et
post ea quz iis alerentur condidit; primo ad usum
Recessaria, deinde inducit ea qui illis uterentur.

44605
Eodem modo se in Scripturis gessit. Antecesserunt
Christum Scripturz ipsum przdicantes, et tune venit
is quem pradicabant. Proecesserunt testimonia , ut
crederetur ei, de quo testimonium ferebatur. Pra-
cessit lex, ut przdicaret legislatorem. Processerunt
prophetz , ut illum declararent, de quo valicina-
bantur.

Scripture cur Judais relicte, — Ac vide sapientiam
Dei. Scripturas prophetarum nonu sivit in Ecclesia
solum esse, sed et apud Judzos : ut illi coarguerentur,
reliquit eas apud Jud*wos indignos, Dei hostes, Christi
iuimicos. Cur ergo id fecit, nec ab illis Scripturas abs
tulit? Evidens causa est, nec niulta probatione opus
babet. Ut praedicatio mea non suspecta esset. Si solus
prophetas haberem , posset incredulus contradicere.
Aususne essem ego dicere, Dixit Moyses, dixit Isaias,
aut dixit reliquus prophetarum ordo, de Christo, et
de iis αι tempore adventus cjus eventura erani?
Poterat quivis respondere : Undenam scimus Moysem
fuissé prophetam, el hzc dixisse, aut przdicasse,
quemadmodum vobis Christianis ad confirmationem
doctrinae vestra blaterare visum est, prophetas nempe
fingere, et nomina fabulose coinminisci? nosne de-
bemus hanc auctoritatem adinittere? Nunc vero con-
tradicenti, etiamsi magnis munitus sit ratiociniis,
omnis sublata occasio est, eo quod illa testimonia
apud ipses deposita sint, qux:e nos ad dogmatum no-
strorum defensionem afferimus. Ünde enim coargui
non possit eorum levitas? Ne igitur h:ec dicantur, per-
misit ut libri Scripturarum apud illos essent, ut si
mihi fides negetur, quasi ad propriorum dogmatum
gratiam illa confinxerim , illis fides habeatur , qui ab
illis dogmatibus abhorrent. Si Judzum interroges ,
uon dico quemdam de plebe ac de turba, sed qui et
verbo polleat et legem teneat, Estne Christus? et non
dicat non esse, sed esse quidem, at non esse hunc,
quem vos dicitis, sed alium : hactenus ille rem non
everlit, sed personam in dubium vocavit. Aliud porro
est rem negare, aliud vero personam. Ut si quis a
ine debitum reposcat, aliud est dicere, Non debeo, ct
aliud dicere, Non tibi, sed alii debeo. Interim debitum
in confesso est. Quod igitur Christus sit, id illi conti-
tentur, dubitant autem an hic sit, qui a nobis przedi-
catur, et eum qui non exsistit admittunt, quia eum qui
vere est negarunt. Et advertas velim, ipsum legisla-
» torem Moysem ipsa hominis formatione Filium in-
ducere, ejusque cognitionem. Dixit, Fiat firmamentum;
dixit, Germinet terra ; dixit, Educant aque. Cum au-
tem venit ad hominein ait : Et dixit Deus, Faciamws
hominem. Interrogo Judzum : Si solus est, nec est cum
eo Filius, quem przdicamus, si non est Spiritus
sanctus, quein adoramus, cuinam dixit, Faciamus Ao-
minem ? Cxlum jussu solo facit, terram et reliqus ài-
militer : cum hominem creat, divinitatem Filii demum
volens quasi per fenestras conspiciendam przbere, di-
cit, Faciamus hominem ; ut ostendat illum in prioribus
eüiain creandis sibi socium fuisse. Aiunt itaque Jud:ei
in angustum redacti, nec valentes ita apertam di-
ctionem mutare, ipsum id angelis dixisse : quoniam

SEVERIANI it

dietloni& naturam aperte negare non possunt, αἱ
modo negationem illam insinuant. Cuinam igit
dixit, Faciamus ? Angelis, inquiunt. Quaro , Utri m
jores sunt, angeli, an homines? Sane angeli. Na
quando etiam admodum in virtute profecimus, i
tunc quidem illos superamus, sed pares eis sumu
Nunc vero iis natura longe inferiores sumus, inco
poreisque angelis sumus minores.

6. Audi Davidem hac de re testificsntem : Quid «
homo, quod memor es ejus, aut filius hominis, quonia
visitas eum? Minuisii eum paulo minus ab angel
(Psal. 8. 5. 6). Certe minores angelis sumus : nos i
feriores, angeli majores. Si cum hominem illum m
norem faceret, opus habuit angelis consiliariis
adjuloribus, cum majores faceret, non unum nein[
angelum, sed illa millia millium innumerabilium
quemadmodum enim luminaria simul omnia fecil, s
et angelos et archangelus simul; et tot sunt ut ou
nem superent numerum, clamatque Daniel : Deci
millies dena millia ministrabant ei, et millia millium αἱ
stabant ei (Dan. 1. 10). Dena millia denorum milliu
angelorum fecit, milliaque millium archangelorun
nec opus habuit consiliorio aut adjutore, et cu
unum faceret luteum hominem, consilio utitur, se
monem confert, consilium init? Quis est homo nont
terra et de terra? nonne cinis et favilla? Clamatqi
Abraham suam przdicans vilitatem : Ego autem sx
terra et cinis (Gen. 18. 27). Quid sunt angeli ? noni
spiritus? nonne ignis? Audi Davidem clamantem
(Jui facit angeios suos spiritus, εἰ ministros suos igne
urentem (Psal. 105. 4). Cum ignis naturam condere
intelligentes et incorporeos spiritus, non opus habu
consiliario, nou socio, non alio quopiam in ope
adjutore : et cum eum qui de terra est condit, mist
rum illum, vilem, qui brevi postea tempore non fu
turus est, qui in sepulcro dissolvetur, qui tenpor
consumetur, consilium init, consultat ? Etiam, in
quiet, decet Dominum ob summam suam bonitatem
dicere famulis presentibus , Quid fleri oportet? qui
faciemus ? lloc quoque concedo , ac post tantum cer
tamen, admitto , illud, Faciumus, ad angelos dictur
fuisse. lllud, Faciamus, audisti ; illud vero, Secundu
imaginem et similitudinem non vidis ? Hoc enim verb
Jud:zorum et lzereticorum ora obstruam. Neque enit
Judzus, neque rursum hzreticus, ipse quoque ver
Judieus ; imo pejor : illi namque corpus visibile er
cilixerunt; hi vero divinitatem invisibilem impo
gnant ; imo veroipsorum salutem. Verum et illi impo:
sibilia aggredi demonstrati sunt. Quapropter partu
poenas hujus facinoris in przsenti dederunt, gem
suum videntes per totum orbem dispersum, Den
autem illis extrema ultio est infligenda, quando ei
tremum omnium judicium reddendum erit. Atqt
ab ipsis suo tempore promeritze repetentur passa
Quid caus: igitur est, cur hos omnes sermones vob
proposuerim? Volo enim rursum seriem repeten
Non audet hzreticus, nec audet Judzeus dicere, una:
esse Dei et angelorum imaginem. Num angeli, αι
facti sunt, adjutores Dei fuerint? Ministri solwn eran

A05
στενθῇ ὁ μαρτυρούμενος. Προέλαδεν ὁ Νόμος, ἵνα
χηρύξῃ τὸν Νομοθέτην. Προέλαδον προφῆται, ἵνα ἑρ-
μηνεύσωσι τὸν προφητενόµενον.

Καὶ ὅρα τοῦ θεοῦ τὴν σοφίαν. Τὰς Γραφὰς τῶν
επροφητῶν οὐ συνεχώρησεν ἐν τῇ Ἐκχλησίᾳ µόνον
εἶναι, ἀλλὰ xal πρὸς Ἰουδαίους * ἵνα ἑλέγχωνται,
εἴασεν αὐτὰς χαὶ παρὰ Ἰουδαίοις τοῖς ἀναξίοις, τοῖς
θεοµάχοις, τοῖς ἐχθροῖς τοῦ Χριστοῦ. Διατί οὖν τοῦτο
πεποίηχε, xai μὴ ἔλαθεν αὐτὰς παρ᾽ αὑτῶν; Φανερὰ
ἡ αἱτία, xai οὐ πολλῆς χατασχευῆς δεοµένη. "Ίνα
ἀνύποπτον ᾗ τὸ ἐμὸν χήρυγµα. El μόνος εἶχον τοὺς
προφήτας, ἑνῆν ἀντειπεῖν τῷ ἀπιατοῦντι. Ἐτόλμησα
εἰπεῖν ἐγὼ, ὅτι εἶπε Μωῦσῆς, fj εἶπεν Ἡσαῖας, 1
εἶπε τὸ λοιπὺὸν τῶν προφητῶν τάγμα, περίτε Χρι-
στοῦ, xai τῶν κατὰ τὸν χαιρὸν τῆς παρουσίας αὐτοῦ
γενησοµένων ; Ἐνην ἀντειπεῖν τῷ βουλοµένῳ καὶ
φάσχειν Πόθεν τοῦτο, ὅτι Μωῦσῆς ἐγένετό τις προ-
φήτης, xai εἶπε ταῦτα, f| ἐχήρυξεν, ὡς ἠθελήσατε
ὑμεῖς οἱ Χριστιανοὶ πρὸς αὐστασιν τῶν οἰχείων δογµά-
των xal προρήτας πλάσαι, [472] xal ὀνόματα μυθεῦ-
σαι; ἡμεῖς Ex τούτου πρόχριµα ὀφείλομεν ὑπομέ-
νειν» Nov δὲ πᾶσα τῷ ἀντιλέγειν βουλοµένῳ , χὰν
μαχρὰν ἔχοντι διχαιολογίαν, περιῃρηται πρόφασις,
διὰ τὸ ταύτας τὰς µαρτυρίας παρ αὐτοῖς τυγχάνειν,
ἃς ἡμεῖς πρὸς σύστασιν τῶν οἰχείων φέρομεν δογµά-
των. Πόθεν γὰρ μὴ δυνατὸν ἑλέγξαι τὴν τούτων ῥᾷ-
διουργίαν; "Iva. τοίνυν μὴ ταῦτα λέγηται,συνεχώρησε
παρ᾽ ἐχείνοις τὰ τῶν Γραφῶν τυγχάνειν βιθλία, ἵνα
- χἂν ἐγὼ ἀπιστηθῷ ὡς πρὸς χάριν τῶν οἰχείων δογµά-
των πλαττόμενος διὰ τὴν οἰκειότητα, ἐχεῖνοι πιστευ«
θῶσι διὰ τὴν ἀλλοτριότητα. Ἐὰν ἐρωτήσης Ἰουδαῖον,
οὗ λέγω τὸν χυδαῖον xal δημώδη ὄχλον, ἀλλά τὸν
ἐντὸς λόγου xai νόµου, Ἔστι Χριστός; χαὶ οὐ λέγει
ὅτι Οὐκ ἔστιν, ἀλλ᾽ ὅτι "στι μὲν, οὐχ οὗτος δὲ ὃν
ὑμεῖς λέγετε, ἀλλ’ ἄλλος ' τέως τὸ πρᾶγμα οὐκ &vé-
"pepe, περὶ δὲ τὸ πρόσωπον ἑδίστασεν.΄Αλλο 66 ἐστιν
ἀρνήσασθαι πρᾶγμα, ἄλλο δὲ πρόσωπον. Οἷον &áv τις
ἑνάγῃ pot περὶ χρέους, ἄλλο ἐστὶν εἰπεῖν, Οὐ ypso-
στῶ, xaX ἄλλο ἣν εἰπεῖν, 00 cot χρεωστῶ, ἀλλ᾽ ἄλλῳ.
Τέως τὸ χρέος ὡμολόγηται. Ὅτι μὲν οὖν ἔστι Χρι»
στὸς , ὁμολογοῦσιν, ἀμφιδάλλουσι δὲ εἰ οὗτός ἐστιν
ὁ παρ) ἡμῶν κηρυττόµενος, xal τὸν μὴ ὄντα ἐχδέχον-
ται, ἐπειδῃ τὸν ὄντα ἠρνήσαντο. Καὶ πρόσεχε αὐτὸν
τὸν νοµοθέτην Μωῦσέα ati] τῇ τοῦ ἀνθρώπου κατα-
σχευῇ εἰσαγαγόντα τὸν Υἱὸν xai τὴν γνῶσιν αὐτοῦ.
Εἶπε, Γεγηθήτω στερέωμα” εἶπε, Β.Ίαστησάτω ἡ
γή εἶπε, Εξαγαγέτω τὰ ὕδατα. "Ove. 2λθεν εἰς
τὸν ἄνθρωπον, λέγει * Καὶ εἶπεν ὁ θεὸς, Ποιήσω-
per ἄγθρωπον. Ἐρωτῶ Ἰουδαῖον * El μόνος ἐστὶ,
καὶ οὐκ ἔστι μετ αὐτοῦ Υἱὸς ὃν χηρύττομεν, εἰ οὐχ
ἔστι Πνεῦμα ἅγιον ὃ προσχυνοῦμεν, τίνι εἶπε, Ποιή-
σωµεν ἄνθρωπον; Τὸν οὐρανὸν ποιεῖ προστάγµατι
µόνῳ, τὴν γῆν ὁμοίως xal τὰ λοιπά "ὅτε τὸν ἄνθρω-
πον δημιουργεῖ, τὴν θεοινωσίαν λοιπὸν τοῦ Yloü ὡς
διὰ θυρίδων παραχύφαι βουλόμενος, λέγει, Ποιήσω-
μεν ἄνθρωπον, ἵνα δείξη καὶ τῶν πρώτων αὐτῷ 4
συνεργὀν. Λέγονσι τοίνυν οἱ Ἰουδαῖοι στενούµενοι, μὴ
δυνάµενοι τὸ προφανὲς µετατιθέναι τῆς λέξεως, ὅτι
τοῖς ἀγγέλοις εἶπεν * ἐπειδῃ φανερῶς ἀρνεῖσθαι οὐ
ὀύνανται τῆς λέξεως τὴν φύσιν, ἑτέρῳ τρόπῳ πως
ταύτην τὴν ἄρνησιν ἐπεισάγουσιν. Τίνι τοίνυν εἶπε ,
Ποιήσωμεν; ᾿Αγγέλοις, φησίν, Ἐρωτώ, τίνες µεί-

* Sar. αὐτόν. Combefis. αὐτοῦ.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO IY.

464

ζους, οἱ ἄγγελοι, 3) οἱ ἄνθρωποι; Πάντως ol ἄγγελοι.
"Όταν γὰρ mávo φθάσωµεν εἰς ἀρετῆς µέτρον , τότε
ἐχείνους οὐχ ὑπερδαίνομεν, ἀλλ᾽ ἐκείνοις ἰσούμεθα.
Nuv δὲ πολὺ τὴν ἑχείνων ὑποθεθήχαμεν φύσιν, xat
ἐλάττους tz; ἀσωμάτου τῶν ἀγγέλων τυγχάνοµεν
καταστάσεως.

€'. "Αχουξ περὶ τούτου Δαυῖδ μαρτυροῦντος' Τί
ἑσειν' ἄνθρωπος, ὅτι µιμνήσκῃ αὐτοῦ, 7) υἱὸς ἀν-
θρώπου , ὅτι ἐπισκέπτῃ αὐτόν; Ἡ.1άτεωσας αὐ--
τὸν βραχύ τι παρ ἀγγέλους. Τέως ἠλαττωμένοι
ἐσμὲν παρ᾽ ἀγγέλους * ἡμεῖς ἑλάττους, οἱ ἄγγελοι
µδίδους. El τὸν ἄνθρωπον τὸν ἑλάττονα ποιῶν, χρείαν
ἔσχε συμθούλων τῶν ἀγγέλων 1] συνεργῶν, b ὅτε τοὺς
µείζους ἐποίει, οὐχ ἕνα ἄγγελον, ἀλλ ὁμοῦ τὰς μν-
Ρριάδας ἐχείνας τὰς ἀναριθμήτους * [475] ὥσπερ γὰρ
τοὺς φωστῆρας ὁμοῦ πάντας ἐποίησεν, οὕτω ἀγγέλους
xai ἀρχαγγέλους ὁμοῦ * καὶ τοσοῦτοί clat ὅτι τὴν τῶν
ἀριθμῶν ὑπερθεθήχασι φύσιν, xaX Bod Δανιήλ: Μύ-
punc μυριάδες ἐλειτούργουν αὐτῷ, καὶ xiu χι-
1ιάδες παρειστήχεισα» αὐτῷ. Μυρίας µυριάδας.
ἐποίησεν ἀγγέλων, xaX χιλίας χιλιάδας ἀρχαγγέλων,
xai o) χρεία συμθούλου ἢ συνεργοῦ, καὶ ἕνα ποιῶν
πῄλινον ἄνθρωπον βουλῇ χέχρηται, λόγων εἰσάχει,
συμθουλὴν λαµθάνει ; Τί ἐστιν ἄνθρωπος ; οὐ γῆ
xal ἀπὸ γῆς; οὗ χΧόνις µόνον xai τέφρα; Καὶ βοᾷ
Αθραὰμ τὴν ἑαυτοῦ χηρύττων εὐτέλειαν' Ἐγὼ δέ
δἰμι γη xul σποδός. Τί claw. ἄγγελοι ; 00. πνεῦμα;
οὗ πῦρ; Kal ἄχουε τοῦ Aavtb βοῶντος: 'O ποιῶν
τοὺς dyyélovc αὐτοῦ xrsópara, καὶ τοὺς .Ίει-
τουργοὺς αὐτοῦ zip gAéror. Thy τοῦ πυρὸς φύσιν
ἑργαζόμενος, τὰ νοερὰ xal ἀσώματα πνεύματα, οὐ
χρείαν ἔσχε συμθούλου, οὗ συνεργοῦ, οὐχ ἑτέρου τινὸς
πρὸς συμμαχίαν τῶν γενοµένων * καὶ τὸν ἀπὸ γῆς
ποιῶν, τὸν οἰκτρὸν, τὸν εὐτελῆ, τὸν μικρὸν ὕστερον
οὐχ ἑσόμενον, τὸν τάφῳ διαλυόµενον, τὸν χαιροῖς
δαπανώµενον, βουλὴν εἰσάχει, σχέψιν ποιεῖται; Nat,
φησὶν, ἑνδέχετα: Δεσπότην διὰ πολλὴν ἀγαθότητα
εἰπεῖν δούλοις παρεστῶσι" Τί δεῖ γενέσθαι; τί ποιῶ-
μεν; Συγχωρῶ xal τοῦτο, καὶ μετὰ «bv τοσοῦτον
ἀγῶνα, δίδωµι τὸ, Ποιήσωμεν, πρὸς ἀγγέλους cl-
ρῆσθαι. Τὸ, Ποιήσωμεν, Ίχουσας' τὸ, Κατ) εἰκόνα
xal ὁμοίωσι», οὐκ εἶδες; Τούτῳ γὰρ ὀφείλω τῷ λόγῳ
καὶ Ἰουδαίων xai αἱρετικῶν ἀποῤῥάψαι στόµατα.
Οὔτε γὰρ Ἰουδαῖος, οὔτε πάλιν αἱρετικὸς ὁ αὐτὸς
xav' ἀλήθειαν Ἱουδαῖος, μᾶλλον δὲ καὶ χείρων; οἱ
μὲν γὰρ τὸ σῶμα ἑσταύρωσαν τὸ ὀρώμενον, οἱ δὲ τὴν
θεότητα τὴν ἁόρατον πολεμοῦσι' μᾶλλον δὲ τὴν ἑαυ-
τῶν σωτηρίαν. ᾽Αλλὰ κἀχεῖνοι Ἰλέγχθησαν ἀδυνάτοις
ἐπιχειρήσαντες πράγµασιν. Διὸ χαὶ δίχην μεριχὴν
ταύτης τῆς τόλµης ἐπὶ τοῦ παρόντος δεδώχααιν, ἀνὰ
πᾶσαν τὴν οἰχουμένην τὸ ἑαυτῶν διεσπαρµένον θεα-
σάµενοι Ὑένος. "Ὕστερον γὰρ αὐτοῖς ἡ τελεία ἑπ-
αχθήσεται δίχη, ὅτε τὸ πάνδηµον μέλλει συγκροτεῖ-
σθαι χριτήρ.ον. Καὶ αὐτοὶ δὲ τῷ δέοντι καιρῷ τὰς
ἀξίας παρὰ τοῦ αὐτοῦ ἀπαιτηθήσονται δίχας. Τοῦτο ^
τί οὖν ἐστι, διὸ πάντας ὑμῖν τούτους παρεθέµην λέ.
γους; Βούλομαι γὰρ πάλιν τῆς ἀχολουθίας γενέσθα..
Οὐ τολμᾶᾷ οὔτε αἱρξτιχὸς, οὔτε Ἱουδαῖος εἰπεῖν ὅτι
µία εἰχὼν xal ὁμοίωσις θεοῦ xaX ἀγγέλων. c Mh γὰρ
ἄγγελοι, οἱ Υενόµενοι, συνεργοὶ σαν τοῦ θεοῦ:; Λει-
τουργοὶ µόνον, ὑμνοῦντες, εὐχαριστοῦντες, εἰλότες

λον, vel

b Sav. in marg. supplendum conjicit πολλῷ
fra conti-

πόσῳ μᾶλλον. Sed intercepta series orationis
nuatur.
* Hxc apud Cosmam /Egyptium habentur p. 525.

465
ὅτι ἐγένοντο, ὅτι «pb τούτου οὐχ σαν, xaX πνεύματι
ἀγαθότητος ἐγένοντο ** val ἑστήχασι θεωροὶ, βλέ-
ποντες τὰ γινόμενα μετ αὐτούς. Ἔθλεπον οὑρανὸν
ἐχ τοῦ μὴ ὄντος γινόµενον, xal ἐξεπλήττοντο” θά-
λασσαν ἀφοριζομένην, xat ἐθαύμαζον, ἐθεώρουν γην
κοσμουμένην, xai ἔφριττον. Ότι δὲ οὐχ ἦσαν ἅγ-
γελοι συνεργοὶ, ἀλλὰ θαυμασταὶ, λέγει ὁ Θεὸς πρὸς
τὸν Ἰώδ: Ὅτε ἐποίησα ἄστρα, ᾖγεσάν µε πάντες

ἄγγε.οι xal óurncar.

[474] Ποιήσωμµεν ἄνθρωπον. Τὸ ῥῆμα δηλοῖ τὸν
λέγοντα xal τὸν ἀχούοντα. "Opa τῆς ὀρθοδόξου πί-
στεως τὴν ἀχτῖνα λάμπουσαν ἀεί' xaX fioc φαίΐνων
τὴν ἑαυτοῦ ἀχκτῖνα συνΏψεν. Ποιήσωμεν ἄνθρωπον
xut' εἰχόγα ἡμετέραν xal ὁμοίωσι. Ἐφύλαξε xai
πῶν ὑποστάσεων τὴν τάξιν, χαὶ τῆς οὐσίας τὸ µο-
voztbég. Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ εἰκόνα. Οὐ
κατ εἰκόνας ' οὐκ ἄλλη γὰρ εἰχὼν Πατρὸς, χαὶ ἄλλη
Ylov. Ποιήσωμµε»' ἵνα τὸ πληθυντικὸν τῶν ὑποστά-
σεων δείξη’ Κατ εἰχόγα ἡμετέραν * ἵνα τὸ ὁμοού-
σιον ἑρμηνεύσῃ. Τίς ἐστι τούτου τοῦ μεγάλου λόγου
καὶ τῆς θαυμαστῆς δημιουργίας χοινωνός; Ἰουδαῖοι
ἀντιλέγουσι, xal ἐπιστομιζόμενοι ἐπαισχυντοῦσιν
αἱρετικοὶ µαίνονται, ἡ ἀλήθεια πολεμεῖται, ὁ τῆς εὖ-
σεξεἰας λόγος ἁήττητον ἔχει τὴν ὁμολογίαν.

C. Πόθεν οὖν παραστήσοµεν τίνι εἶπεν, Ποιήσωμεν
ἄνθρωπο»; f) τίς ἐστιν αὐτοῦ σύμθουλος; Τὸ γὰρ,
Ποιήσωμε», ὄψιν ἀἁπαιτεῖ συμθούλου. Λέγει τοίνυν
ὁ µαχάριος Ἡσαΐας περὶ τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ
Θεοῦ, τοῦ δι᾽ ἡμᾶς σχἡµατι τῷ xa0* ἡμᾶς ἐπιδημή-
σαντος, ὅτι Παιδίον ἐγεγγήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ γεα»
ψίσκος ἐδόθη. Τὸ μὴ ὃν παιδίον ἐγεννήθη΄ ὁ δὲ ὢν
Yibg ἐδόθη. Καὶ κα.λεῖται τὸ ὄγομα αὐτοῦ μεγάλης
BovAQc ἄγγελος, τοῦ παιδίου, Yiou μὲν διὰ τὴν
θεότητα, παιδίου δὲ διὰ τὴν ἀνθρωπότητα. Meyd. Anc
BovAnc ἄγγεῖος, θαυμαστὸς σύμθδουλος. El δὲ
τὸν σύμθουλον, ᾧ εἶπεν, Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ)
εἰχόνα xal καθ) ὁμοίωσιν ἡμετέραν», μεγάλης Bov-
Anc ἄγγελον χαλεῖς, οὐδόπω,. προφῆτα, ἑμήνυσας τὸ
ἀξίωμα τοῦ παρὰ cou χηρυσσοµένου συμθούλου,
Ἐγένετο γὰρ xaX Μωῦσῆς σύμθουλος; ἐδόχει γὰρ συµ-
θουλεύειν λέγων Mi) ἀποκτείνῃς αὐτοὺς, µήποτε
εἴπωσι τὰ É0rn* Διὰ τὸ μὴ δύγασθαι αὐτοὺς τε-
κγῶσαι, ἀπέχτεινεν αὐτούς. ᾽Αλλὰ μὴ στήσῃς τὸ
θαὕμα μέχρι τοῦ συμθούλου ' pi κχοινοποιήσης τὸ
ὄνομα. El καὶ πολλοὶ σύμδουλοι, μὴ ὑδριζέσθω ὁ
μόνος. ἸΑλλ᾽ οὐδέπω ἑνόησας, φησὶ, τὸ ἀξίωμα τοῦ
κηρυττοµένου. "Axoue περὶ τοῦ θαυμαστοῦ συμθού-
λου. ἑρμηνεύει γὰρ ὁ Ησαΐας ἀπὸ τοῦ προεξελθόντος
τὸ ἑπόμενον. θαυμαστὸς, qnot, σύμδου.Ίος, θεὸς
ἰσχυρός. Καλῶς προσέθηκε τῷ Gc τὸ loyupóv.
Διατί; Ὥσπερ γὰρ ἐγένοντο πολλοὶ σύμθουλοι, xal
οὐ διὰ τοῦτο ἔδει τρωθῆναι τὸ ἀξίωμα τοῦ ἑνὸς συµ-
θούλου * οὕτως ἐπειδὴ πολλοὶ éyfvovto θεοὶ (Ἐγὼ
γὰρ εἶπα, Θεοί ἐστε. καὶ viol 'ΥΨίστου πάντες;
xaX πάλιν εἶπεν ὁ Ocb; τῷ Μωῦσεῖ, Ιδοὺ τἐθεικά
σε εἰς θεὸν τῷ Φαραώ), οὗτος ὁ χηρυττόµενος οὐχ
ὥφειλεν ὑθρισθῆναι. Καὶ ἵνα μὴ νοµίσῃς, ὅτι 0:5;,
ὡς 6 Μωῦσῆς, f ὡς οἱ ἀπόστολοι, ἐπήγαχε, Θεὸς
ἰσχυρός. Μωῦσῆς θεὸς, οὐχ ἰσχνρὺς, ἀλλ᾽ ἐνισχυό-
µενος. "Άλλο ἑἐστὶν ἐἑνισχνόμενος, ἄλλο ἰσχυρός.

ἃ Heec, ὅτι πρὸ τ.... ἐγένοντο, desunt in Savil. Mon.
νεύµατι legisse videlur, Epir.

SEVERIANI M

Ἅλλλο δανείζων χάριν, ἄλλο λαμδάνων. Θεὸς loy
póc. Μωῦσῆς θεὸς ἐἑνισχυόμενος, xXv µεγάλι
jj θαυμάτων ἑἐργάτης, ἀλλὰ λαμθάνει τὴν χάρι
Ὑπεξούσιοι ol. ἁπόστολοι, ἐξουσιαστὴς 6 Σωτὶρ, x
δΐδωσι. Θεὸς Ἱσχυρός. Oox ἠρχέσθη δὲ οὐδὲ τούτε
ἀλλ ἐπάχει, Ὁ ἑξουσιαστὴς, ἵνα παιδεύοῃ xaX ἡμ.
val αἱρετιχοὺς, μὴ ὑπεξούσιον λέγειν τὸν τῆς ἑξο
cla; ἄρχοντα. "Αλλο ὑπεξούσιος, ἄλλο ἑξουσιαστή
Ι475] θέλεις μαθεῖν αὐτεξουσίου καὶ ὑπεξουσίου δι
φοράν; Oi ἁπόστολοι ὑπεξούσιοι, ὁ Σωτὴρ ἐξουσι
atf. Παῦλος εἶδεν ἓν τῇ Μακεδονία πα!δίσχην ἔχο
σαν πνεῦμα Πύθωνος, xal λέγουσαν bmi πάντω
Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦ.Ίοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστι
εἰσίν. Διαπογηθεὶς δὲ ὁ IIavAoc xal ἐπιστρέψα
εἶπε τῷ xvebpaci, o0 τῇ ἑνεργουμένῃ, ἀλλὰ τῷ E
εργοῦντι, llaparréAAo σοι ἐν ὀνόματι Κυρίο
᾿Ιησοῦὺ Χριστοῦ ἑξελθεῖν ἁπ᾿ αὐτῆς. Καλεῖ Ki
ριον, ἵνα δείξη ἑαυτὸν δοῦλον. Ἐπειδη τὸ θαῦμα |
ὑπὲρ ἄνθρωπον, τὸ δαίµονας ὑπαχούειν ἀνθρώπα:
ἵνα μὴ ὄψις ἁρπάσῃ τὴν φωνῖν, xaX νομισθῶσι θε
οἱ τοῦ Θεοῦ ὑπηρέται, Παραγγέ-ω σοι, φηδὶ
ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου. Δούλου τὸ παραγγῦ
λειν, Δεσπότου τὸ ἐξουσιάζειν. Εἶδες οἰχέτην παρα]
γέλλοντα, βλέπε Δεσπότην ἐπιτάσσοντα. Προσηνέχθ
τις τῷ Δεσπότῃ δαιμονιῶν, κωφὸς xal ἄλαλος. 00
εἶπεν ὁ Δεσπότης, Παραγγέλλω σοι, τὸ ἄλαλον χα
χωφὸν δαιµόνιον» ἀλλ', Ἑγώ σοι ἐπιτάσσω. T
παράγγελµα Παύλου, τοῦ ἐξουσιαστοῦ τὸ ἐπιτάσσει
'Eqe σοι ἐπιτάσσω, ἔξείθε ἁπ᾿ αὐτοῦ, καὶ µη
χέτι εἰσέθῃς. Ὑπήκουσεν 6 δαίµων, ἐπέγνω qà
τὴν ἐξουσίαν. Λεγέτω ὁ µαχάριος Ἰετεχιὴλ πρὸς τὴ
αἱρετιχὴν συναγωγἠν ΄ Ζῶ ἑγὼ, «Ἰέγει Κύριος, B
χαιώθη ἡ ἀδεΊφή cov Σόδοµα ὑπὲρ cé. Kal:
ἐστιν ὃ λέχει; Εὰν γὰρ μὴ µάθῃς à λέχει, οὗ bv
ἐφοδιασθῆναι πρὸς τὴν τῆς θεωρίας χατάληφν. 0
Σοδομῖται ἀπειρημένοι b τυγχάνοντες, παρανομἰ:
γὰρ συνέζων * διὸ καν θεηλάτῳ κατηναλώθησαν κυρ
Καὶ ἣν Ἱερουσαλὴμ μετὰ τὴν ἑἐχείνων ἀναίρεσιν
χαὶ τῆς πόλεως αὐτῶν τὴν πυρπόλησιν, μετὰ πολλὰ
γενεὰς, ἀνθοῦσα μὲν τῇ ὄφει, τῇ δὲ χαχίᾳ µείνον
ποιοῦσα. Ὅτε τοίνυν τὴν τῶν Σοδόµων ὑπερέδησε
οὗτοι χαχίαν, ὄμνυσιν ὁ θεὸς διὰ τοῦ Ἰεζεχιδὰ λέγω)
οὕτως. Ζῶ ἐγὼ Ἄδωναἲ, «ξγει Κύριος, elxà αρὺς
thx ἀσύνθετον τὴν θυγατέρα Ιερουσαλήμ’ 0ὐ
ἥμαρτεν ἡ ἁδε.1φή σου Σόδοµα κατὰ τὰ ἡμίσειά
τῶν ἁμαρτιῶ»ν σου, καὶ ἐδικαιώθη Σόδοµα ἐκ cov'
ἀντὶ τοῦ, Πρὸς σύγχκρισιν σὴν Σόδοµα διχαία ἑστν᾽
οἷον εἴ τις ἔλεγεν αἱρετιχοῖς' Ἐδικανώβησαν καὶ "e
δαῖοι ἀπὸ τῆς ὑπερθολῆς τῆς χατὰ τοὺς αἱρετιχίκ
μανίας ' ἐδικαιώθησαν δαίμονες, ὅτι οἱ μὲν Yibv M-
γουσιν, οἱ δὲ ποίηµα. Ἑδιχαιώθη Σόδοµα ix cov.
Ζητῷῶ δὲ ἓν παρόδῳ τὴν αἰτίαν δι ἣν οἱ τὰ Xobope
τῶν πράξαντες, οὐχ ἁπώλοντο ὡς Σρδομῖται: μᾶλλον
δὲ, εἰ ἐδιπλασίασαν τὰ ἁμαρτήματα, διατί μὴ tV
ψώθησαν ὡς ἐχεῖνοι ;

η. Ὁ θεὸς οὖν οὐ µόνον ἔθλεπε τὴν τῶν Ἱουδείε
ἀχμάζουσαν ἀσέθειαν, ἀλλὰ xal «hv μετὰ ταῦτε τα
πιστῶν εὐσέδειαν προῄδει ὅτι ἔμελλε προϊν
τῆς Ἰουδαίας ἡ ἁγία θεοτόχος Παρθένος: προ
τὸν yopbv τῶν ἁποστόλων, προέθλεπε τὰ ign
τῶν ὁμολογητῶν, τὰς popiábag τῶν Ἰουδαίω ^

b Savil. addil καὶ ἀπηγορευμένοι, coDjicitque i Y
wv, quod Combefis. recepit.

. 485

Jaudantes, gratias agentes, gnari se factos esse, ' [et
antea non fuisse, ac nutu voluntatis illius creatos
fuisse] : stabantque contemplantes, videntesque ea
quz post ipsos facta fuerant. Videbant clum ex
uihilo factum, et stupebant ; mare segregatum, et mi-
rabantur; contemplabantur terram ornatam, et ex-
horrescebant. Quod autem angeli non adjutores fue-
rint, sed admiratores, ait Deus Jobum alloquens :
Quando feci stellas, laudaverunt me omnes an«eli οἱ ze-
lebraveruni. (Job. 58. 77).

]llud, Faciamus, Trinitatem et unitatem subindicat.
— Faciamus hominem. Dictum illud et loquentem
significat et audientem. Vide orthodoxe fidei ra-
dium semper splendentem : et sol lucens radium
suum adjunxit. Faciamus hominem secundum ima-
ginem οἱ similitudinem nostram. Personarum ordi-
nem servavit, et substantie unitatem. Faciamus ho-
minem secundum imaginem. Non secundum imagines :
neque enim alia est imago Patris, alia Filii. Facia-
mus : ut personarum pluritatem ostendat ; Secundum
imaginem nostram ? ut consubstantialitatemn declaret.
Quisnam vero est magni hujus sermonis et admiran-
i: creationis socius ? Judai contradicunt, ac-vel con-
futati impudenter 8e gerunt ; hzxeretici insaniunt, ve-
ritas impugnatur, pietatis doetrina invictam pra se
fert confessionem.

7. Unde igitur ostendemus cui dixerit, Faciamus
homineni ? aut quis est ejus consiliarius? Illud enim,
Faciamus, prxsentiam consiliarii exigit. Ait itaque
beatus Isaias de unigenito Filie Dei, qui propter nos
humana venit ferma : Puer natus. est mobis, filius. et
juvenis datus est (1sai. 9. 6). Qui non erat puer natus
est ; qui erat Filius, datus est. Et vocabitur nomen
ejus, magni consilii angelus, nempe pueri, qui Filius
erat propter divinitatem, puer autem propter huma-
nitatem. Magni consilii angelus, admirabilis consilia-
rius. Si porro consiliarium cui dixit, Faciamns homi-
nem secundum imaginem et similitudinem nostram ,
' magui consilii Augelum voeas, nondum, o propheta,
dignitatem ejus qui a.1c consiliarius vocatur decla-
rasti. Fuit enim et Moyses consiliarius : videbatur
enim consilium dare cum diceret : Ne occidas eos, ne
forte dicant gentes : Eo quod non posset. illos prole
augere, occidit eos. Verum ne tiraculum ad consilia.
rium usque statueris : ne commune nomen feceris,
elsi multi consiliarii sint, ne contumelia afficiatur i$
qui solus est. At nondum, inquit, ejus qui pr:edica
tur dignitatem nosti. Audi de admirabili consiliario ;
Isaias enim id quod sequitur ab eo, quod przecedit,
interpretatur : Admirabilis, inquit, consiliarius, Deus
fortis. Recte Deo fortitudinem adjunxit. Quare ?
Quemadmodum enim mulii fuere consiliarii, neque
tamen ideo unius consiliarii dignitas kedi debuit, sic
quia multi fuere dii ( nam ait : Ego dizi, Dii estis, εἰ
filii Altissimi omnes [ Psul. 81. 6]: ac rursum ait
Deus Moysi, Ecce posui te in deum Pharaonis [ Exod.
1. 1]), hie qui pra«dicatur non debuit contumelia af-

! rhrasis articulus qui uncinis clauditur deest in Savil,

DE MUNDI CREATIONE ORATIO IV.

466

fici. Ac ne putes eum ila deum esse, ut erat Moyses,
ut erant apostoli, addidit, Deus fortis. Moyses Deus
erat, non fortis, sed fortitudine donatus. Aliud est
fortitudine donatus, et aliud fortis. Aliud gratiam
commodans, aliud accipiens. Deus fortis. Moyses deus
erat fortitudine donatus, etiamsi grandium imiraculo-
rum patrator ; verum gratiam accipit. Sub potestate
erant apostoli, potens est Servator, et tribuit. Deus
fortis. Neque hoc tantum satis habuit, sed adjicit ,
potens, ut et nos et lhareticos doceret, ne sub po-
testate diceremus eum qui ipsi potestati imperat.
Aliud est sub potestate constitutus, aliud potens.
Vis nosse discrimen inter eum qui ex se poteus sit,
et eum qni sub potestate sit ? Apostoli sub potestate,
Servator vero potens erat. Paulus vidit in Macedonia
puellam spiritum Pythouis habentem, omnibusque
dicentem : Hi homines servi Dei altissimi sunt. ZEgre
autem ferens Paulus, conversus dizit spiritui (Act. 46.
11. 18) ; non autem puellz, sed puellam occupanti ,
Denunitio tibi in nomine Domini Jesu Christi, ut exeas
ab illa. Vocat Dominum, ut ostendat se servum.
Quia supra hominem hoc miraculum erat, quod d:e-
mones obedirent bominibus, ne visus vocem rape-
ret, neve ii, qui Dei ministri erant, dii esse pu-
tarentur, Denuntio, inquit, tibi in nomine Domini.
Servi est denuntiare, Dei cum potestate agere. Vi-
disti famulum denuntiantem, vide Dominum impe-
rantem. Oblatus est Domino quidam d:xmoniacus,
surdus et mutus. Non dixit Dominus, Denuntio tibi
surdo et muto d:emonio ; sed, Ego tibi precipio. De-
nuntiatio est Pauli, potentis autem est imperare.
Ego tibi pracipio, exi ab eo, nec amplius intraveris
( Marc. 9. 24). Obedivit damon, novit enim potentiam.
Dicat beatus Ezechiel ad synanogam hxreticam : Vivo
ego, dicil Dominus , justificata est soror tua Sodoma
supra té (Ezech. 16. 52). Quid est illud quod dieit ?
Nisi enim illud didiceris, non poteris deduci ad spi-
ritualis sensus intelligentiam. Sodomite desperati
erant ; in scelere enim vitam transigebant : ideoque
divinitus immisso consumpti sunt igne. Eratque Je-
rusalem post eorum exitium, urbisque eorum incen-
dium, muitis generationibus, specie quidem florens,
majora tamen scelera perpetrans. Cum igitur hi So-
domitarum nequitiam superarent, jurat Deus per
Ezechielem his verbis : « Vivo ego Adooai, dicit
Dominus, dic incompositz filia Jérusalem : Non pec-
cavit soror tua Sodoma vel dimidium peccatorum
tuorum, et justificata est Sodoma ex te » (Ezech. 16.
48. 52), ac si diceret, Sodoma comparatione tui
justa est; ac si quis fimreticis diceret : Justificaii
sunt. et Judzi ex ingenti h:ereticorum furore; justi-
ficati sunt dzxmones, quia hi Filium ipsum vocant,
illi vero opilicium. Justificata est Sodoma ex te. Hic
autem obiter quxro causam cur ii qui Sodomiturum
scelera perpetrarunt, non perierunt ut Sedomits ,
imo etiam, si duplo majora peccaverunt, cur nou
devastati sunt ut illi?

8. Deus itaque non. modo videbat ingeutem Ju-
deorum impietatem, sed etiam eam, qu:e post futura

401
erat, fidelium pietatem; pravidebat prodituram ex
Judza esse sanctam Deiparam virginem : przvidebat
ehorum apostolorum, necnon ordines confessorum,
et multa millia Judz:eorum qui credituri erant. Quando
enim ascendit Paulus in. Jerusalem , dicunt ei coapo-
stoli : Vides, Paule frater, quot millia sunt Jud&orum
qui crediderunt. (Act. 21. 30). Przevidens igitur eos
qui credituri erant, pepercit incredulis; non ipsorum
gratia, scd propter fructum, qui ex illis nasciturus
erat. ld testificatur Isaias : «Et nisi Dominus Sabaoth
reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus, et
quasi Gomorrha similes facti essemus ». (/sai. 1. 9).
Verum forte nos dicto vim intulimus, et de alia re
loquitur Isaias? At Paulum audi, prophetarum fra-
trem et interpretem dicentem : « Fratres, non reli-
quie secundum electionem gratie facte sunt; ut
reliqui: salve essent. Et sicut dixit Isaias, Nisi Do-
minus Sabaoth reliquisset nobis semen, quasi Sodo-
ma facti essemus » (Rom. 41. b. ei 9. 29). Omaia
siquidem pr:evidebat Deus, et non perinde atque nos,
qui tempore docemur, sic Deus per experientiam di-
scit. Rursus dico, ut sepe dixi, seculorum fines vi-
debat : Adamum vidit peccantem, pr:xvidebat etiani
eos qui ex illo futuri essent justi, videhat. eum eji-
ciendum ex paradiso : verum przvidebat regnum ei
esse paratum. Quodque admirabile est, ante paradi-
gum regnum paratum fuit. Miraris quod Adam ejectus
fuerit ex paradiso? Mirare, quod ante paradisum
paratum ipsi fuerit regnum czelorum. Ait Servator :
Venite, benedicti! Patris mei , possidetc paratum vobis
regnum a constitutione mundi (Matth. 25. 54).
Contra Arianos. Primogeniti et unigeniti differentia.
— Erubescant hzretiei, cum audiunt ea quz san-
ctis parata sunt, ante constitutionem mundi, et di-
cunt, Erat aliquando cum Filius non esset. Specie
tantum Unigenitum confitentur, quia Scripturam
delere non possunt ; vocem largiuntur, et rem sub-
trabunt. Si dixerimus unigenitum Filium , statim
dicunt : Scriptum est etiam, Primogenitus totius orbis
terrarum (Col. 4. 15). Ergo secundum hzreticos hzc
duo inter se pugnant. Nain $i primogenitus, non uni-
genitus est : primogenitus enim, cum fratres habue-
rit, primogenitus dicitur : unigenitus vero, si fratres
habeat, jum unigenitus non dicitur : unigenitus
quippe est is qui unus ex aliquo natus est; quem-
admodum et Scriptura testificatur Abrahamum al«
loquens : Tolle filium tuum unigenitum (Gen. 22. 2).
Primogenitus dicitur is, qui fratres habet; ideo
enim prinus est, quod prior natus'sit. Unigenitus
vero, ideo dicitur unigenitus, quod fratres non ha-
beat. Alias quoque unigenitus est, qui solus ex aliquo
natus est, non qui solus factus est, ut nugantur hx»-
retici. Unigenitus, quia solus talis factus est. Ergo et
Ulias unigenitus, quia solus talis; quod sane cum
ratione pugnat. At in more Scripturz est, ut unige-
nitum dicat eum, qui solus ab aliquo genitus est, se-
cundum prius demonstratam vocis significationem,
Attende, quaso. Primogeuitus, si fratres non habeat,
unigenitus est, Ego non unum, nou duos, non tres,

'"SEVERIANI 468

sed plurimos reperio priraogenitos. Rem novam!
Primogeniti quomodo plures ? Unum enim esse opor-
tet. Sermonem produxi, ob illas voces, primogenitus
οἱ unigenitus : difficultatem vero solvamus. Eum,
qui primus credat in sua :etate, Deus primogenitum
vocat, non quod sit primus inter aiios fideles, sed
quod in suis temporibus prius apparuerit ; verbi
gratia, in /Egypto erat populus, dicit Deus per
Moysem : Filius primogenitus meus Israel. Dixi : di-
mitte mihi populum meum (Exod. &. 29. 35). Ecce
populum primogenitum : quia illo tempore prior
erat populus, qui Deum noverat. Einersit. postea
David, post legem, post multas zetates, ac pollicetur
οἱ Deus, ex semine ejus Christum oriturum 6856, el
sic ait : Inveni David servum meum, oleo sancto unzi
eum. Ipse invocabil me, pater meus es. Et ego prime-
genitum ponam illum (Psal. 88. 21. 27. 98). Quod ii
primogenitus sit David, primogenitus quoque populus
est. Adam primogenitus in generatione sua, No,
Sem primogeniti, Abraham primogenitus in genera-
lione sua, Moyses, Isaias, quia suis temporibu: pe-
lati se dediderunt. Ex his multis primogenitis con-
gregata est Ecclesia magna, quz est in οσο. Testi
ficatur Paulus : « Accessistis ad Sion montem, et ad
civitatem Dei viventis Jerusalem, et ad wullorum
millium angelorum frequentiam , et Ecclesiam pri-
mitivorum, qui conscripti sunt in czelis ». (Hebr. 13.
22). Primogenitorum illorum uuus est secundum
carnem Christus, secundum divinitatem Unigenitus.
Quia enim eos qui per singulas zetates profecerant
assumit, cum omnibus et ipse primogenitus dicitur.
Ideo ait Paulus : Primogenitus in multis fratribus
(Rom.8.99). Verum de homine multa dici poterant:
servatur autem enarratio in diem sextam sequentem,
in qua formatus est, ut, cooperante divina gratia,
clarior, pro virili nostra, oratio evadat; non ex iis
quie cogitatio nostra suppedilabit, sed ex iis quz di-
dicimus. Communis quippe fons est ; communia om-
nia proposita dona, si modo nos velimus cum odni
alacritate studium adhibere. Sermonem autem ver-
tamus ad morum institutionem.

9. Heri ostendimus quomodo esse debeat clevatio
manuum pietati fidentium. Qui dat pauperibus, dicat :
Elevatio manuum mearum ( Psal. 140. 2). Qui lapsum
erigit, dicat, Elevatio manuum mearum. Qu:eramus
Psalmi prooemium, quandoquidern par est ea mos seire
qux psallimus. Cur dicimus, Dirigatur orctio mes sic-
s incensum in conspectu tuo? Non enim incensum
omne non dirigitur : Deus quippe unguentorum fra-
grantia non delectatur. Quid igitur est illud, Dirige-
(ur oratio mea? Articulus deest, ita ut sensus dicti sit
talis : Dirigatur oratio mea sicul incensum in conspectu
tuo. Quale incensum ? Duo erant! altaria in taberna»

! Πιαά membrum phrasis , 4rticilus deest..... sit. talis,
non legitur in savil. nec iu Conibefisio , qui habent : Dirb
gatur oratio mea sicut incensum in conspectu Luo : quale
tncensum ? Duo erant , etc. Sensus est, ni fallor, articelum
2Dle (ways deesse , ut indicetur iucensuin quodJain pecie
liare, quod ipse postea indicat. Verum etiim sic sensus
claudicat, articulus enim potius peculiare quidpiam indi- -
caret. hem non majori perquisitione dignam

461

µελλόντων π.στεύειν. Οὐ γὰρ ἀνηλθεν ὁ Παῦλος εἷς
Ἱερουσαλὴμ, λέγουσιν οἱ συναπόστυλοι Θεωρεῖς,
ἀδε1]φὲ Παῦ.ε, πόσαι μυριάδες εἰσὶ τῶν πιστευ-
σἀντων Ιουδαίων. Προϊδὼν οὖν τοὺς πιστεύοντας,
ἐφείσατο τῶν ἀπιστησάντων” οὐ δι ἐχείνους, ἀλλὰ
διὰ [476] τὸν ἐξ αὐτῶν μέλλοντα τίκτεσθαι χαρπὀν.
Καὶ μαρτυρεῖ Ἡσαῖας ' Καὶ εἰ μὴ Κύριος Σαθαὼθ
ἑγκατέιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδοµα ἂν ἐγενή-
θηµε», καὶ ὡς Γόμοῤῥα ἂν ὠμοιώθημεν. 'AXX
ipa μὴ ἡμεῖς ἐθιασάμεθα τὸ ῥῆμα, xai περὶ ἄλλου
εἶπεν 'Hoatag; 'AAX ἄχουε ταῦτα Παύλου τοῦ τῶν
προφητῶν ἀδελφοῦ xai ἑρμηνέως λέγοντος Αδεᾖ-
col, νῦν «Ἱεῖμμα κατ ἑχ.Ιογὴν χάρ'τος έγονγεν,
ἵνα σωύῇ τὸ κατάλειμμα. Καὶ καθὼς εἶπεν
Ἡσαχις Ei μὴ Κύριος Σαθαὼθ ἑγκατέλιπεν ἡμῖν
σπέρµα, ὡς Σόδοµα ἂν ἐγενἠθημεν. "Άπαντα γὰρ
προξῖδεν ὁ θεὺς. xal οὐχ ὡς ἡμεῖς χρόνῳ διδασκό-
µεθα τὰ πράγματα, οὔτω xal ὁ θεὸς διὰ τῆς πείρας
µανθάνει. Πάλιν, ὡς πολλάκ'ς εἶπον, τὰ τέλη τῶν
αἰώνων ἔθλεπεν τὸν ᾿Αδὰμ εἶδεν ἁμαρτάνοντα, προ-
εώρα χαὶ τοὺς ἐξ αὐτοῦ µέλλοντας δικαίους, ἔθλε-
πεν * αὐτὸν ἐχδαλλόμενον τοῦ παραδείσου, ἀλλὰ
προεύρα, ὅτι ἠτοίμασται αὐτῷ βασίλειον. Τὸ δὲ θαν-
µαστὸν, πρὸ τοῦ παραδείσου 1j βασιλεία ἐγένετο"
θαυμάτεις ὅτι '᾿Αδὰμ ἐξεθλήθη τοῦ παραδείσου; Θαύ-
µασον ὅτι πρὸ τοῦ παραδείσου fj βασιλεία τῶν obpa-
νῶν αὐτῷ ἡἠτοίμαστο. Λέγει ὁ Σωτήρ’ Δεῦτε, οἱ εὖ-
«Ἰογημένοι τοῦ Πατρός µου, χ.ηρογοµήσατε τὴν
ἠτοιμασμένην ὑμῖν βασιείαν ἀπὸ xacaboAnc
κόσμου.

Αἰσχυνθήτωσαν αἱρετικοὶ, τὰ ἠτοιμαασμένα τοῖς
ἁγίοις πρὸ χαταδολΏς xóspou, xal ὁ Υἱὸς ἣν ποτε
ὅτε οὐκ ἣν. Σχήµατι ὁμολογοῦσι Μονοχενῆ, ἐπειδὴ
ἁπαλεῖψαι τὸ γράμμα οὐ δύνανται τὸ ῥῆμα χαρί-
ζονται, καὶ τὸ πρᾶγμα κχλέπτουσιν. Ἐὰν εἴπωμεν
μονογενη Yibv, εὐθέως ^éyouct* Γέγραπται xal,
Πρωτότοχος πάσης τῆς οἰκουμένης. Οὐχοῦν κατὰ
τοὺς αἱρετ.κοὺς τὰ δύο μάχεται. El γὰρ πρωτότο-
xoc, οὗ µονογενῆς ὁ γὰρ πρωτότοχος, ὅταν ἁδελ-
φοὺς ἔχῃ, πρωτότοχος λέχεται' ὁ δὲ μονογενῆς,
ἐὰν ἁδελφοὺς Éym, μονογενῆς οὗ λέγεται’ µονογε-
vhs Υάρ ἐστιν ὁ μόνος Ex τινος γεννηθείς' καθὼς
xal ἡ Γραφὴ μαρτυρεῖ πρὸς τὸν ᾿Αθραὰμ λέ-
γουσα * Λάδθε τὺν vicv σου τὲν µονογεγη. ἩΠρω-
τότοχος λέγεται ὁ ἁδελφοὺς Éytv* πρωτεύει γὰρ τῷ
γενέσθαι πρῶτος. 'O δὲ μονογενὶς τῷ μὴ ἔχειν
ἁδελφοὺς λέγεται µονογενής. Καὶ ἑτέρως δὲ µ;-
νογενἠς ἔστιν, ὁ μονογενῆς Ex τινος γενντθεὶς, οὐχ
ὁ μόνος Ὑενόμενος, ὡς ῥᾳδιουργοῦσιν αἱρετ.χοί, Mo-
νογενῆς, ὅτι µόνος ἐγένετο τοιοῦτος. (ὑχοῦν xai ὁ
Ἠλίας μονογενῆς, ὅτι μόνος τοιοῦτος * ὅπερ οὐκ ἔχει
λόγον. ᾽Αλλὰ μονογενη ἔθος λέγειν τῇ Εραφ] τὸν
µόνον Ex τινος γεννηθέντα, χατὰ την προπαρατεθεῖ-
σαν ἀπόδειδιν τῷ ῥήματι. Πρόσεχε. Ὁ πρωτότοχης,
ἐὰν ἁδελφοὺς p ἔχῃ, povoyevfig ἐστιν. Ἐγὼ οὐχ
ἕνα, οὐ δύο, οὗ τρεῖς, ἀλλὰ πολλοὺς πρωτοτόχους εὖὑ-
ρίσχω. Ξένον πρᾶγμα. Πρωτότοχοι πῶς πολλοί; Etc
γὰρ ὀφείλει εἶναι. Ἑξέτεινα τὸν λόγον διὰ τὸν πρω-
τότοχον xal τὸν μονογενῆ ' λύωμεν δὲ τὸ ἄπορον. Tov

3 Τοὺς ἐξ αὐτοῦ δικαιοπραγοῦντας, ἔδλεπεν.
» Hic locus non vacat suspicione mendt. Sav. post ἧτηι-
acyéva, supplet ἀχούοντες ἀγαθά, s. Βασίλειχ, post xat,

μας λέγοντες.
PATROL. Gn. LVI.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO IV.

408
πρῶτον π,στεύωντα θ1ὸς Lv τῇ ἰδίᾳ γενεᾷ πρωτύτο-
Xov καλεῖ, οὐγ ὡς πρῶτον ἄλλων πιστῶν, ἀλλά ἐν
ποῖς ἰδίοις χρόνοις πρῶτον φανέντα οἵον, ἐν [A71]
Αἰγύπτῳ ἂν ὁ λαδς, λέγει ὁ θεὺς δ.ὰ Μωῦσέως;
Υἱὸς πρωτότοκός µου Ἱσραή.. Elxa* ᾿Εξαπό-
στει.όν uoc τὸν «Ίαόν µου. Ἰδοὺ λαὺς πρωτύτοχος *
ἐπειδὴ ἐν τῷ χαιρῷ ἐχείνῳ πρῶτος ἣν λαὸς ἐπεγνω-
χὼς τὸν Θεόν. 'Avéxude μετὰ ταῦτα Δανῖὸ, μετὰ
τὸν νόµον, μετὰ πολλὰς γενεὰς , xal ἐπαγγέλλεται
λέγων ὁ Geb; , ἐἑχ τοῦ σπέρµατος αὐτοῦ τὸν Χριστὸν
ἀναστήσειν, καὶ λέγει οὕτως. Ebpov Δαυϊῖδ τὸν
δοῦ.1όν µου. ἐν ἑ.λαίῳ ἁγίῳ ὄχρισα αὐτόν. Αὐτὲς
ἐπιχα.1έσεταί µε, Πατήρ µου el σύ. Ιἀγὼ πρω-
τότοκον θήσομαι αὑτόν. El δὲ πρωτότοχος ὁ Δαυῖδ,
πρωτότοκος xal ὁ λαός. 'O ᾿Αδὰμ πρωτότοχος ἐν τῇ
lola γενεᾷ, Née, Eh πρωτότοκο:, ᾿Αθραὰμ πρωτό-
τοχος ἐν τῇ ἰδίᾳ γενεᾷ, Νωῦσῆς, ᾿ἩΗσαῖας, ἐπειδὴ
xatà τοὺς ἑαυτῶν χρόνους προέχυψαν εἰς εὐσέθειαν.
Ἐχ τούτων πλλὼῶν πρωτοτόχων συνήχθη µεγάλη
Ἐχχλησία, καὶ ἔστιν Ev οὐρανῷ. Μαρτυρεῖ Παῦλος
IlpoceAnAU0acve Σιὼν ὄρει καὶ πό.ει Θεοῦ ζῶντος
Ἱερουσα.]ἡμ, καὶ μυριάσιν ἀγγέ.ων πανηγύρει, —
xal ExxAneiq πρωτοτόχων ἀπογεγραμμένων ἐν
οὐρανοῖς. Ἐκείνων τῶν πρωτοτόχων εἷς ἐστι κατὰ
σάρχα Χριστὸς, χατὰ την θεότητα Μονογενές. 'Eme:-
δη γὰρ τοὺς kv ἑκάστη γενεᾷ προχόπτοντας προσ-
λαμθάνεται, μετὰ πάντων xal αὐτὸς τρωτότοχος Àé-
γεται. Διὰ τοῦτο λέχει Παῦλος ' Πρωτότοκος -ἐν
XoAAoic ἀδε.φροῖς. Αλλ' ἔνι περὶ τοῦ ἀνθρώπου
πολλὰ εἰπεῖν ' τηρεῖται δὲ τὸ διῄγηµα τῇ ἑξῆς ἐν τῇ
Extm ἡμέρᾳ, ἓν f| xol ἐπλάσθη, (va, τῆς τοῦ Θεοῦ
χάριτος συνεργούστς, ἐντελέστερον σαφηνισθῇῃ χατὰ
δύναμιν τὴν ἡμετέραν ὁ λόγος * οὐχ ἐξ ὧν λογιζόμεθα,

ἀλλ᾽ ἐξ ὧν παιδευόµεθα. Κοιν] yào fj «rh, χοινὰ

πάντα τὰ προχείµενα δῶρα, ἑὰν µόνον θέλωµεν ἡμεῖς
μετὰ πάσης προθυµίας σπουδάζειν. Τρέφωμεν δὲ τὸν
λόγον ἐπὶ τὴν τῶν toov ἐπιμέλειαν.

θ’, Χθὲς ἑδείχθη πῶς δεῖ εἶναι ἕπαρσιν χειρῶν τ:-
παῤῥησιασμένων Ev εὐσεθείᾳ. Ὁ διδοὺς πένησι λε-
γέτω, "Επαρσις cov χειρῶν µου. 0 ἐγείρων τὸν
πεσόντα λεγέτω, "Επαρσις τῶν χειρῶν µου. Ζητή-
συµεν δὲ τὸ προοίµιην τοῦ ψαλμοῦ, ἐπειδὴ à ψάλλο-
μεν πάντως εἰδέναι χρή. Διατί λέγοµεν, ἄατευ-
θυνθήτω ἡ προσευχή µου ὡς θυμίαμα ἑνώπιόν
σου; Ιᾶν γὰρ θυμίαμα χατευθύνετα, 6 * οὗ γὰρ θεὸς
εὐωδίᾳ. τέρπεται μύρων. TL οὖν ἐστι, Κατευθυγ-
θήτω ἡ προσευχή κους Τὸ ἄρθρον λείπει, ἵνα T]
τὸ λεγόμενον τοιοῦτον΄ Κωτευθυνθήτω ἡ προσευ-
χἠ µου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν'σου. Ποῖον θυμίαμα:
Δύο ἣν θυσιαστήρια ἐν τῇ σκηνῇ * Ev ἐν τῇ αὐλῇ ἔξω
ἐν ὑπαίθρῳ ' ἕτερον δὲ εἰς τὰ ἅγια ὑπὸ στέγην. Τὸ
ἔσω θυσιαατήριον θυµιαµάτων ἣν µόνον, οὐχ αἱμά-
των χύσεως * τὸ δὲ ἔξω θυσιαστήριον τῶν θυοµένων
ζώων xal ἅρτων προσφορᾶς xal τινων ἄλλων. Καὶ
τὸν μὲν EG βωμὸν χελεύει ὁ θεὸς τῷ Μωῦσεῖ éx
[478] λίθων ἀπελεχήτων ποιῆσαι ' τὸν δὲ ἔνδον ἐν

€ Savil. pulat legendum πῶς γὰρ θυμίαμα. F'orte melius
legatur πᾶν yàp θυμίαμα οὐ χατενθύνεται. lllud porro, τὸ
ἆρθρον λείπει... τοιοῦτον deest in Sav. οἱ Combefis., qui
Jiabent xac. 7 πρ. µου, ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σον; ποῖον θυµ.;
δύο ἦν elc, — σα . polum interpretationi Latinae subjectam.

29

$59
τῇ σχηνῃ, ἐχ χρυσίου τετορνευµένου. TL αἰνίττεται
ἡ τοῦ Θεοῦ χάρις διὰ τούτων, ἀναγχαῖον ζητῆσαι.
Δύο λαοὺς ὑπηρετουμένους τῇ τοῦ θεοῦ δόξηΏ, xai τὸν
μὲν ἀπαίδευτον λαὸν, τὸν δὲ πεπαιδευμἑνον. Ὁ περὶ
λέξιν σολοιχίζων fj βαρδαρίἰκων, τοὺς λόγους ἔχει λί-
θους ἀπελεχήτους ' ἀλλ᾽ ὅμως εἰς θυσιαστήριον προ-
χωροῦνται. Πάλιν τετορνευµένος χρυσὸς ὁ ἔντιμος
λέγεται λίθος * καὶ οὔτε οὗτος ὑπεραίρεται, οὔτε οὗ-
τος ἐχθάλλεται. Καὶ γὰρ &xel θευῦ θυσιαστήριον, xal
ἐνταῦθα θεοῦ θυσιαστἠριον. "Hv δὲ Ex τεσσάρων εἰ-
δῶν συγκείµενον τὸ μύρον, στάχτης, ὄνυχος, χαλδά-
νης, λιδάνου. Ἐπεὶ οὖν xai τὸ μύρον Ex διαφόρων
σύγχειται, xal ἡ ἀρετὴ δὲ ἐχ δ.αφόρων, φησὶ, Κατ-
ευθυνθήτω ἡ προσευχή µου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν
σου * ὡς ἐχεῖνο τὸ Ex πολλῶν συγχείµενον, xaX εἰς
μίαν εὐωδίαν ἁποτελούμενον. Ἐπειδὴ μετὰ τῆς εὖ-
χῆς εἰσέρχεταί τις νηστείαν ἔχων, ἐλεημοσύνην, πί-
στιν, ἀπειχασθήτω, φησὶν, ἡ τετραπλῆ ἀρετὴ ἐχείνῳ
τῷ δυµιάµατι τῷ ἑἐνώπιόν σου κατευθύνοντι. Οὕτω
χαὶ ὁ µαχάριος Δανῖδ ἀλλαχοῦ, ]δοὺ, qnot, tí xa-
Aóv, ἢ τί τερανὸν, dAA' ἢ τὸ κατοικεῖν ἁἀδελφοὺς
ἐπὶ τὸ αὑτό; Ὡς uopor ἐπὶ χεφα.]ῆς τὸ καταθαῖ-
vor ἐπὶ πώγωνα, τὺν πώγωνα τοῦ Λαρών. Απεικά-
Set τὴν ἀγάπην μύρῳ ἱερατιχῷ, τὴν εὐχὴν θυµιά-
ματι ἱερατιχῷ.

Ἔχεις τὴν σωφροσύνην; ἸΑδελφὸς el τοῦ ἱερέως.
Ἱερωσύνην {φέρε εἰπεῖν) οὐχ ἔχω, σωφροσύνην Exo.
Αδελφή ἔστιν fj ἐμὴ σωφροσύνη τῆς σῆς ἱερωσύνης.
Πόθεν τοῦτο; Καὶ γὰρ ἐχεῖνον ἁγνὸν δεῖ εἶναι τὸν
ἱερουργοῦντα, xal ἐμὲ ἁγνὸν τὸν λατρεύοντα. Ἐὰν
ἔχω σωφροσύνην, λαµμθάνω ἱερωσύνην. Πόθεν τοῦτο;
Aavib φεύγων τὸν Σαοὺλ ἦλθε πρὸς ᾿Αθδιάθαρ τὸν
ἀρχιερέα, xal λέγει αὐτῷ ' Δός µοι ἄρτους": ἐπειδὴ
ἑξαίφνης ἀπεστάλην παρὰ βασιλέως xal ἐφόδια οὐκ
ἔχω. Λέχει ὁ ἀρχιερεὺς ὁ τῶν νόμων ἔμπειρος * Οὐκ
ἄσειν ἡμῖν ἄρτος & Loc, dAA' $) ἅγιος, ὃν οὐκ ἑξὸν'
4AAo φαγεῖν, dA" 7) τῷ lspsi. Ἐπεὶ οὖν ἔθλεπε τὴν
ἀνάγχην, ἐφοθεῖτο δὲ τοὺς τῆς προθέσεως ἄρτους
προδοῦναι, ζητεῖ παρὰ τῶν μὴ οὐκ ὄντων ἱερέων
καθαρότητα, xal λέγει: El. ἔστι τὰ παιδάρια τὰ
μετὰ cov xaJapà ἀπὸ γυναικῶν, Ad6s. Τὴν γὰρ
σωφροσύνην, ἀδελφὴν τῆς ἱερωσύνης ἡγεῖτο. Καὶ ἵνα
pij τις εἰς διαθολΏν τοῦ ἱερέως ἐχλάθοι τὸ δοθῆναι
τοὺς ἅρτους τοῖς μὴ οὖσιν ἱερεῦσιν, ἄχουε πῶς ὁ
Σωτὴρ ὡς χαλῶς αὐτοῦ γεγονότος μνημονεύει. Ἐν-
εχάλουν τοῖς ἀποστόλοις ποτὲ Ἱουδαῖοι, ὅτι στάχυας
τίλλουσι, χαὶ φώχοντες ταῖς χερσὶν ἑσθίουσι’ λέτει
αὑτοῖς ὁ Σωτήρ Οὐκ ἀν ἐγνωτε τί ἐποίησε Aavtó

^ ὅτε ἐπείνασε, καὶ τυὺς ἄρτους τῆς προθέσεως

ἔφαγεγ, οὓς οὐκ ἑξὸν ἦν' «Φαγεῖν, οὔτε αὐτὸν, οὔτε
τοὺς μετ) αὐτοῦ. si μὴ τοὺς ἱερεῖς µόνον; Εἶδες
ἀδελφὴν ἱερωσύνης σωφροσύνην; εἶδες πῶς ὁ θεὸς
οὗ πρόσωπα βλέπει, à) ἀλήθειαν δοχιµάζει;

v. Παρασχευασώμεθα τοίνυν πρὸς εὐποιῖαν, πρὸς δι-
χαιοσύνην, ἵνα ἡ νηστεία λάθῃ πτερἀ. Ὥσπερ γὰρ
πετεινὸν, ἐὰν μὴ ἔχῃ τὴν τῶν πτερύγων συνέργειαν,
| 479] ἵπτασθαι o0 δύναται’ οὕτως καὶ fj νηστεία δύο
πτερὰ ἔχει, προσευχὴν xal ἐλεημοσύνην, ὧν ἄνευ
ἄνω τρέχειν οὗ δύναται. Βλέπε τὸν Κορνήλιον μετὰ

. €f; νηστείας xai ταῦτα τὰ Ττερὰα πεχτηµένον. Δι»

χαὶ φωνῆς αὐτῷ γενομένης Έκουσεν οὐρανόθεν' Kep-

SEVERIANI Vr

114, al zpocevxal cov καὶ al 2Asnpoc ora σου
dré6ncav πρὸς τὸν Θεόν. Ὑπόθου ζῶον εἶναι τὴν
νηστείαν, ἀγαπητέ ' πτερὰ δὲ πάλιν ταύτης ἔλεημο-
σύνην xa προσευχἣν xaDeazávat, ὧν ἄνευ ταύτην ἄνω
ph δύνασθαι τρέχειν. Ὁ τοιοῦτος, xàv μὴ λαλῇ,
γλώττῃ µεγάλῃ τὸ δίχαιον Bod. Μεγάλη γὰρ διχαιο-
σύνης συνήγορος ἀρετή. Διὸ λέχει' Εἰσάχουσον,
Κύριε, δικαιοσύνης µου. Πρῶτον μὲν οὖν xal. μέ-
γιστον ἀγαθὸν προσευχὴ χαὶ ἑλεημοσύνη xaX διχαιο-
πραγία * τὸ δὲ ἀσφαλὲς χαὶ ἀσάλευτον χαὶ ῥίζα πἀν-
των 1j περὶ τὸν θεὸν γνῶσις, ἡ τοῦ Μονογενοῦς προσ-
χύνησις. ἡ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ὁμολογία, μία πί-
στις, ἁδιαίρετος, ἀσφαλὴς, ἄσχιστος, ἀμέριστος. E-

ται ὃ μέλλω λέγειν, ἀλλ' ὅμως πάλιν λέγω. Ὁ 8c!;
σοφὸς (v συνεχώρησεν ἀπὸ τῶν ἰδίων ἐξάρχων τὰς
αἱρέσεις ἔχειν τὰς ἐπωνυμίας τῶν ἰδίων δογμάτων,
ἵνα φανῇ ὅτι οὗ θεοῦ δόγμα, ἀλλ) ἀνθρώπων ἐσ'λν
εὕρεμα τὰ παρ᾽ αὐτῶν δοξαζόμενα, οἷον, Μαχεδονια-
νοὶ ἀπὸ Μακεδονίου, Αρειανοὶ ἀπὸ ᾿ΑΓείου, Εὐνο-
μιανοὶ ἀπὸ Εὐνομίο. Ὁμοίως xaX αἱ λοιπαὶ αἱρέ.
σεις. Thv μέντοι πίστιν τῶν ἁποστόλων ἄτρωτον θί-
λων φυλάξαι, οὗ συνεχώρησεν αὑτοῖς ἀπὸ ἀνθρώπου
ὀνομάξεσθαι. Κἂν γὰρ χαλῶσι ὁμοουσιαστὰς, οὐκ ἄν-
θρωπον ἑρμηνεύουσιν, ἀλλά τὴν πίστιν χηρύττουσιν,
"Ott γὰρ τὸ ἀπὸ ἀνθρώπων χαλεῖσθαι οὐκ ἔστι πι-
στών, ἀλλ᾽ αἱρετιχῶν, λέγει Παῦλος Κορινθίοις µεμφό-
µενος' Ακούω ἐν ὑμῖν σχίσµατα εἶναι, ὁ μὲν γὰρ
Aéyet, Ἐγὼ μέν εἰμι Παύ.ου, ἐγὼ δὲ Ἀπολλὼ,
ἐγὼ δὲ Κηφᾶ. ὉΟρᾶς ὅτι τὸ ἀπὸ ἀνθρώπων καλεῖσθαι
σχ:σµάτων ἑἐστίν; Οὐχ ἣν ἀξιοπιστότερος Μαχιδο-
νίου Πέτρος; Τὰ ὀνόματα τῶν ἁποστόλων φεύγει
παραχωροῦντα τῇ δόςῃ τοῦ Χριστοῦ, xal σὺ χατα-
τέµνεις τὴν πίστιν, τὴν ἁδιαίρετον βασελείαν, τν
ἀμέριστον δόξαν; Αλλὰ μέχρι τούτου * ἔχομεν γὰρ
τὸν λύχνον χαὶ τὸ φῶς ' AUxvoc Υὰρ τοῖς xoci µου
ὁ νόμος σου, χαὶ φῶς ταῖς tpl6otc µου. Διατί λύ-
χνος» διατί φῶς, Λύχνος γὰρ τοῖς κατηχουµένοις,
φῶς τοῖς τελειουµένοις.

Πα ραχαλῶ τὴν ὑμετέραν ἀγάπην, ἄχραντον ὑμῶν
τὴν νηστείαν φυλάξαι, ἀμόλυντον ἀπὸ ἁδικίας, χ1θα-
ρὰν ἀπὸ πλεονεξίας. Βλέπε µαταιότητα τῶν περὶ τὴν
ἀποχὴν τῶν βρωμµάτων σχολαζόντων, xa τὴν àso-
yhv τῶν ἁμαρτημάτων μὴ φροντιζόντων. Οὐ πίνω,
φησὶν, οἶνον, οὖκ ἐσθίω ἔλαιον, οὗ τρώγω υρέα. Κα-
λῶς ἀληθῶς διὰ Θεόν ᾿ καλὰ val ταῦτα * - ἀλλὰ ζητή--
σωµεν τὸ πρᾶγμα. Δρτος, ὕδωρ, olvoz, χρέα. ἔλαιον aum
πάντα ταῦτα Θεοῦ ὁπμιουργήµατα ΄ πλεονεξία δὲ χα”. IN
ἁδιχία xai ἀσέθεια τοῦ διαθόλου ἔργα. Τῶν ἔργωπα
τοῦ Θεοῦ ἁφίστασαι διὰ νηστείαν τῶν Épquv vo- cm
διαθόλου o)x ἀφίστασαι διὰ νηστείαν; "Άρτος, xccNEEE
οἶνος, xai ἔλαιον, xal ὅσα ἄλλα, Θεοῦ slow ἔργα,
ὅλα χαλὰ xai χαλὰ λίαν. Λέχει Παῦλος Πάν ατίσ «mmo
Θεοῦ κα.ὶὸν, xal οὐδὲν ἁπόδ.ητον ' [4290] pemm—r'
εὐχαριστίας «Ἰαμδάνωμεν b* ἁγιάζεται yàp. Ced
λόγου 8500 καὶ ἐντεύξεως. Εἰ οὖν εὐλοχεῖαι» — si
οὖν ἁγιάζεται, διατἰ ἀπεχόμεθα, Αδιχίαι δὲ mural
πλεονεξίαι xal τὰ τοιαῦτα τοῦ διαδόλου ἔργα t ἃ-σί,
Τῶν ἔργων τοῦ θεοῦ ἀφίστασαι διὰ νηστείαν, zu]

ο Sav. et Combefis. distinguunt. χαλῶς àA. 8. θεὺν sza)á
xoi ταῦτα.
b Sav. el Bibl. λαμθανόμενογ.

469

eulo; unum in atrio exteriori sub dio; aliud intra
sancta sub tecto. Interius altare ad incensum solum
erat, non ad effusionem sanguinis. Exterius autem
altare ad animalia qux: immolabantur, ad panes pro-
positionis, el ad casera quxdam. Exteriorem aram
jussit Dominus Moysi ex impolitis lapidibus struere ;
interiorem vero in tabernaculo, ex auro polito. Quid
divina gratia per hxc subindicet, opera: pretium fue-
rit explorare. Duos nempe populos Dei glorie mini-
sirantes, quorum unus ineruditus, alter probe insti-
tutus sit. Qui in dietionibus solcecissat εἰ barbarus
est, sermones profert ut lapides impolitos ; attamen
ii ad altaris siructuram. conferunt. Rursns aurum
expolitum pretiosus dicitur lapis ; at neque liic extol-
litur, neque ille ejicitur. Nam et illic altare Dei, et
hic altare Dei. Eratque ex quatuor speciebus unguen-
tum compositum, ex stacte, ex onyce, ex galbano et
thure. Quia igitur unguentum variis ex rebus compos
nitur, virtusque item ex variis constat, ideo dicit,
Dirigatur oratio mea sicut incensum in. conspectu luo :
quemadmodum illud ex multis compositum, et unam
fragrantiam emittens. Quia cum oratione iugreditur
quis jejunio ornatus, eleemosyna, fide, Similis esto,
inquit, quadrupla virtus incenso illi, quod in con-
speetu tuo dirigitur. Sic et beatus David alibi ait :
Ecce quam bonum et quam jucu :dum, habitare. fratres
in unum, sicut unguentum in. capite, quod descendit in
barbam, barbam Aaron (Psal. 152. 1. 2) ! Similem di-
cit caritatem unguento sacerdotali, orationem iu«
censo sacerdotali.

Continentia sacerdotii soror est. — Continentia pr:e-
ditus es? Frater es sacerdotis. Sacerdotium forte
non habeo, continentiam habeo. Soror est continen-
tia mea sacerdotii tui. Unde hoc? Etenim illum esse
castum oportet, qui sacerdotio fungitur, ei me, «ui
Deum eolam. Si castitatem habeam, sacerdotium ac-
cipio. Undenam hoc ? David fugiens a Saüle venit ad
Abiatharum (a) summum sacerdotem, aitque illi :
Da mihi panes (1. Reg. 21. 5. 4), quia repente missus
sum a rege, οἱ viatica non habeo. Respondet summus
sacerdos legum peritus : Non est nobis panis alius,
nisi panis sanclus, quem non licet alii, quam sacerdoli,
comedere. Quia igitur necessitatem videbat, timebat
vero panes propositionis tradere, querit ab iis qui sa-
cerdotes non erant, an puri esseut, dicitque : Si
mundi sunt pueri qui tecum sunt ab. uxoribus, sume.
Continentiam enim putabat esse sacerdotii seroren.
Ac ne quis in calumniam sacerdotis trahat illud,
quod panes dederit iis, qui sacerdotes non erant, audi
quomodo Servator id quasi probe factum commemo-
ret. Incusabant aliquando apostelos Jud:ei, quod spi-
cas vellerent, et manibus confricantes comederent;
. quibus ait Senator : Non legistis quid fecerit. David
cum esuriret ? panes propositionis comedit, quos non li-
cebat ei comedere, nec iis qui cum illo erant, sed. solis
sacerdotibus (Luc. 6. 5. 4). Vidisiin' sororein esse $a-

(3) Memoria labitar severianus. Hic enim non Abiathar,
scd Achrnelec «jus p ater erat.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO IV.

40
cerdotii castitatem? vidistin' quomodo Deus personas
non recipiat, sed veritatem exploret ?

(0. Pr:ieparemus nos ergo ad benceficentiam, et ad
justitiam, ut jejunium alas accipiat. Quenradmodum
enim avis nonnisi alarum ope volare potest : sic et
jejunium duas habet alas, orationem et eleemosynam,
quibus destitutum sursum currere nequit. Vide Cor-
uelium cum jejunio his quoque alis instructum ; qua-
propter et vocem audivit de c:elo : Corneli, orationes
(μ et eleemosyne tua ascenderunt ad Deum (Act. 10.
4). Finge animal esse jejunium, carissime, ejusque
alas esse eleemosyn:m οἱ orationem ;. sine. quibus *
sursum ferri non possit. Qui talis est, etsi non loquo-
tur, justitiam magna voce clamat. Magna quippe ju-
stiti:? patrona virtus est. Idco dicit : Exaudi, Domine,
justitiam meam. Primum itaque maximumque bonam
est oratio, eleemosyna et justitia; quod autem tutum
est et inconcussum onmiumque radix, Dei cognitio,
Unigeniti adoratio, Spiritus sancti confessio, una
fides indivisa, secura, tuta, nullis partibus scissa. Jam
dictum est quod dicturus sum, attamen rursum di-
cam. Deus sapiens cum sit, permisit ut hzreses a
suis auctoribus dogmatibusque nomen haberent , ut
hinc liqueret non Dei doctrinam, sed hominum in-
ventum esse illorum opiniones ; exempli causa, Ma-
cedoniani a Macedonio, Ariani ab Ario, Eunomiani ab
Eunonmio. Similiter et reliquz h:ereses. Apostolorum
vero fidem cum intemeratam servarc vellet, non per-
misit ut ab homine nomen haberet : etiamsi enim nos
vocent llomousiastas, non viri tamen nomen profe-
runt, sed fidem pridicant. Quod enim ab hominibus
nomen habere, non sit fidelium, sed h:ereticorum,
ait Paulus Corinthios redarguens : Audio in vobis
sclismala esse, nam alius quidem dicit : Ego sum Pauli,
ego autem Apollo, ego vero Cephe (4. Cor. 1. 11. 12*.
Videt ab hominibus nuncupari schismatum esse pro -
prium? Annon fide diguior Petrus Macedonio? Apo-
stolorum nomina fugiunt quie glorie Cliristi cedant ;
tu vero scindis fidem, indivisum regnum, insepara-
bilem gloriam? Verum hactenus : habemus enim lu -
cernam et lumen : nam Lucerna pedibus meis verbum
tuum, et [umen semitis meis (Psal. 148. 105). Cur lu-
cerna? cur lux? Lucerna. quippe catechumenis, Jux
jis qui initiali mysteriis sunt. |

Jejunium cum bonis operibus conjunctum esse. debet.
— Rogo caritatem vestram, ut intemeratum jejuniunr
vestrum servetis, impollutum ab injustitia, purum
ab avaritia. Vide stultitiam eorum, qui abstinentiam
a cibis sectantur, nec curant a. peccatis abstinere,
Non bibo, inquit, vinum, non comedo oleum, non
edo carnes. Bene saue lixc propter Deum servantur :
μας bona sunt ; sed rem qu:eramus. Panis, aqua, vi-
num, carnes, oleum, hiec omnia Dei opera sunt :
avaritia vero, injustitia el impietas opus sunt dia-
boli. A Dei operibus abstines propter jejunium, et a
diaboli operibus non abstines propter jejunium? Pa-
nis, vinum, oleum, et si qua alia, Dei *unt opera,
cuncta bona et admodum bona. Ait Paulus : Onuiis

445

Asta:. Μία βασιλεία Πατρὸς, Υἱοῦ xaX ἁγίου Πνεύ-
µατος. Μέμφεται δὲ ὁ θεὺς καὶ τοῖς ἄνευ γνώμες
θεοῦ πειρωμένοις τὶ ποιεῖν. Λέγει διὰ τοῦ προφήτου ᾿
Oval, τέκγα ἁποστάται, .Ίέγει Κύριος. Εποιήσατε
BovAnv , οὗ δὺ ἐμοῦ, xal συνθήκας. οὐ διὰ τοῦ
Πγεύματός /ιου. Τρανῶς παριστῶν τὴν ἁγίαν Τριάδα
Deve Ζαχαρίας ὁ προφήτης Ἱσχυέτωσα» al
χεῖρες Ζορεοδάθε., «Ίέγει Κύριος, καὶ ἱσχυέτωσαν
αἱ χεῖρες Ἰωσεδὲκ τοῦ ἱερέως, xal al χεῖρες τοῦ
Jaov, διότι ἐγὼ μεθ) ὑμῶν εἰμι, Aéyec Κύριος, xal
ὁ Λόγος µου ὁ ἆγαθός' καὶ τὺ Πγεῦμά µου ἐν
(ιέσῳ ὑμῶν. "Άλλως Ck, ἁδελροὶ, 1| ἀναγέννησις
ἡμῶν μαρτυρεῖ τῇ δημιουργία. Ei μὴ ἐχοινώνησε
Πατρὶ xoV Υἱῷ τὸ Πνεῦμα εἰς τὴν δηµιουργίαν, οὐχ
ἂν ἑχοινώνησεν εἰς τὴν ἀναγέννησιν. IIo; βαπτιζό-
ps0a ; Ἐν ὀνόμαει Πατρὸς καὶ Υἱοῦ xal ἁγίου
Πκεύματος.Ποία µείνων fj γέννησις α, f] τῆς δηµιουρ-
γίας. ἢ τής µυσταγωγίας; Ἐχεῖ ἀρχὴ ζωῆς εἰς
θάνατον, ὧδε ἀθχὴ θανάτου εἰς ζωήν. Πῶς τοίνυν
ἑνδέχεται ἐπὶ μὲν τοῦ μείζονος χοινωνὸν εἶναι Πατρὸς
"καὶ Ylou τὸ ἅγιον Πνεῦμα, ἐπὶ δὲ τῆς σωματιχῖς
δηµιουργίας ἁποσχοινίζεσθα, τῆς χοινΏς ἀξίας: Οὐχ
ἂν ἐχτίσθημεν, εἰ μὴ ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐμορ-
φώθημεν. Καὶ ἐπειδῆ ἐν τῇ πρώτῃ χτίσει χοινωνόν
ἔστι Πατρὸς καὶ Υἱοῦ, ὁμοίως χαὶ ἓν τῷ βαπτίσµατι
χοινωνὸν xal συνεργὀν. Πάλιν ἐν τῇ ἁναστάσει οὐχ
olóv τε ἡμᾶς ἄλλως ἀναστῆναι, εἰ μη ΠἩατρὸς θέλον-
τος, xaX Υἱοῦ συνεργοῦντος, καὶ ἁγίου Πνεύματος
ἑνδυναμοῦντος. "Αχονε τοῦ Κυρίου λέχοντος * καλῶς
εἶπον τοῦ Κυρίου ' εἰ γὰρ καὶ Παύλου ἐστὶ qui,
ἁλλά τοῦ Κυρίου Ecl φωνή’ αὑτοῦ γὰρ ἔστιν ἀχοῦσαι΄
El δοχιμὺ ζητεῖτε .Ίαδεῖν τοῦ ἐν ἐμοὶ .Ία.1οὔγτος
ριστοῦ Λέχει τοίνυν ὁ £v Παύλῳ λαλῶν ' ᾿Υμεῖς δὲ
οὐκ ἑστὲ ἐν capxl, d AA ἐν πγεύµματι εἵπερ Ilvevpa
θεοῦ οἰχεῖ ér ὑμῖν. El δέ τις Πγεῦμα 8800 oix
ἔχει, οὗτος οὑκ ἔστι' αὐτοῦ. El δὲ Χριστὸς ἐν
ὑμΏ», τὸ μὲν σῶμα vsxpór δε ἁμαρτίαν , có. δὲ
πγεῦμα ζωὴ διὰ διχαιοσύγη». El δὲ τὸ Πνεῦμα
τοῦ ἑγείραντος τὸν Χριστὸν οἰκεῖ ἐν ὑμῖν, ὁ
ἐγείρας τὸν Ἀριστὸν ἐκ νεκρῶν ζωοποιήσει xal
τὰ θνητὰ σώματα ὑμῶν, διὰ τὸ ἐἑνοιχοῦν αὑτοῦ
Πνεῦμα ἐν ὑμῖν. Ἐκτὸς Πατρὸς xax 1ἱοῦ χαὶ Πνεύ-
pato; ἁγίου οὐχ fj πρώτη Χτίσις, οὐχ ἡ δευτέρα
γέννησις, οὐχ ἡ τελευταία ἀνάστασις. Ποιήσωμεν
ἄνθρωπογ.

Υ.. Ἐνταῦθα λοιπὸν προησφαλισάµην τοὺς μεμφομέ-
νους. Ἡ τοῦ ἀνθρώπου προσηγορία τῇ Ἑθραῖϊδι φωνῇ
«9p ἑρμηνεύεται. Ἡρόσεχε, παραχαλῶ᾽ ὁ piv γνη-
σίως ἀχούων , ὡς φίλος Χαν σύντροφος ὧν τῆς ἆλη-
θείας, σώζεται’ ὁ δὲ ἐχθρῶς ἔχων τὰς ἀχοὰς, οὐ ζητεῖ
τί ὠφεληθῇ. ἀλλά τίνος ἐπιλάδηται ' οὗ ζητεῖ τί xep-
δάνη, [485] ἀλλὰ cl µέμφηται. Ὁ ἄνθρωπος τῇ
Ἑρραῖδι διαλέκτῳ πῦρ λέγεται. Τοῦτο τὸ ὄνομα οὐχ
ἐδόθη τῷ 'Αδὰµμ ἀργῶς' ἀλλὰ τἐσσαρά ἐστι στοιχεῖα ἐν
τῷ κόσµῳ (πάλιν φυσιολογῶ, κἂν μὴ θέλωσιν)" T5,
ὕδωρ , ἀΠρ, πΌρ. Τῶν ἄλλων στοιχείων ἕκαστον ὡς
ἔστι péve:* οἷον, ἐὰν λάθῃς βῶλον γῆς, προσθεῖναι
αὑτῷ ἀπὸ τοῦ χατεχοµένου οὗ δύνῃ᾽ ἂν οὖν λάδῃς
βῶλον γῆς, 6 ἐστι μένει. Ὕδωρ πάλιν Σὰν λάδης µέ-
τρῳ τιν, μένει τὸ αὐτὸ ὕδωρ, προσθήχην οὗ λαμθά-
νει. Αέρος ἔὰν πληρώσῃς ἀσχὸν, ἄλλον ἀσκὸν πλη-
ρῶσαι οὗ δύνασαι ἀπ' ἐχείνου. Τὸ δὲ mop ο) μένει

& Hic oinnes mss. ?, ἀναγέινήσις habent, sed haud dubie
legendum ἡ y£veno«.

SEVERIANI

επι

οἷόν ἐστι. Μιχρὸς ἅπτεται λύχνος, xal µυρίας t£
αὐτοῦ ἀνάπτεις λαµπάδας, γχάμινον ὅλην, φλόγα πολ-
λην. χαὶ οὐ μένει Ev τῇ ἰδίᾳ ὄψει, ἀλλ᾽ ὅσην ἂν λάρῃ
τὴν ὕλην, πλεονάζει τὸ mop. Ἐπεὶ οὖν προῄδει 8c5;,
ὅτι ἀπὸ ἑνὸς ἀνθρωπείου σώματος πληροῦται τῖς
οἰχουμένης τὰ πέρατα {εῖς λύχνος τοσαύτας ἑξάπτει
λαμπάδας, xat δύσις, χαὶ ἀνατολὴ, xai ἄρχτος, xal
µεσημθρία), ἔθηχεν ὄνομα ἄξιον τοῦ πράγματος.
Διὰ τοῦτο χαὶ αὐτὸ τοῦ ᾿Αδὰμ τὸ ὄνομα ἀῤῥαθὼν Tv
τῆς οἰχουμένης. Ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλε τὰ τέσσαρα χλ[-
µατα ἐξ αὐτοῦ πληροῦσθα:, τίθησι τὸ ὕνομα τοῦ
Ἀδάμ ἄλφα ἀνατολὴ, δέλτα δύσις, ἄλφα ἄρχτος,
μὺ µεσηµόρία. Καὶ τὸ ὄνομα χαὶ τὰ γράμματα µαο-
τυρεῖ τῷ ἀνθρώπῳ μέλλοντ, πληροῦν τὴν οἰχουμένην.
Καλεῖται τοίνυν τῇ "E6patót quf; πρ. Ἐπεὶ τοίνυν
πῦρ ἔχει τῆν προσηγορίαν, οὐκ ὀχνεῖ dj Γραγφὴ xal
τοὺς ἀγγέλους ἀνθρώπους χαλεῖν. "Ove γὰρ ἆλθον αἱ
περὶ Μαοίαν εἰς τὸ μνῆμα, λέγει" ᾿Ιδοὺ παρέστησαν
αὐταῖς δύο ἄνδρες. " Hoav δὲ ἄγγελοι. Καὶ ἄγγελοι ὃν
χαλοῦνται πῦρ 'O ποιῶν γὰρ τοὺς ἀγγέ-ους uv-
τοῦ πνεύματα, xal τοὺς «ειτουργοὺς αὐτοῦ αρ
«.ἰέγον. Καλεῖ αὐτοὺς ἄνδρας, ἐπειδῆ xotvhv ἔχουσι
τὴν ἔννοιαν τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ τί θαυμάνεις; At;
6 θεὸς χαλεῖται πῦρ, xaAeizat ἄνθρωπος. Λέγει ὁ Σω-
τἣρ περὶ τοῦ ἰδίου Πατρός ' "Αγθρωπός τις ἡν οἳ-
χοδεσπύτης, ὃς ἐφύτευσεν ἄμπε.Ίον. Καὶ ἀπέ-
στε!.Ίε τοὺς δού.Ίους αὐτοῦ, xal ἀπεκτάνθησαν οἱ
δοῦ.ὶοι. Καὶ ἵνα συντέµω' Kul εἶπεν ὁ ἄγθρωπος
ἐχεῖνος' Ἔει Eva vióv ἔχω ' ἀποστε.]ῶ αὐτὸν, µή-
ποτε ἐντεραπῶσι. Ti βούλεται ἄνθρωτος περὶ τὸ
ὄνομα τὸ θεῖου; Οὐ γὰρ εἶπε παραθολἠν * οὐκ εἶπεν.
Ὁμοία Esclv* ἀἁλλ', ᾿Αγθρωπός τις ἡν. Διὰ τουτο
Μωῦσῆς 'O θεὸς ἡμῶν πῦρ xararaA(o xor. Kat ὁ

- Σωτῆρ ἐλθὼν λέγει: Doo ᾖ4θον BaAsiv ἐπὶ τὴν ΤΗΥ.

Λαμθάνει τοίνυν ὄνομα ἄξιον τοῦ πράγματος. Ἐπειδὴ
τὸ πῦρ, ὡς ἔφθην εἰπὼν, ἀπὸ μικροῦ μέγα γίνεται,
xaX ἄνθρωπος ἀπὸ ὀλίγου τὰ πέρατα τῆς οἰχουμένης
ἐπλήρωσεν, ἐχλήθη ὁ ἄνθρωπος «Up: τοῦτο διὰ τὸν
Ποιήσωμεν τὸν ἄνθρωπο»" 51, γὰρ Ἑδραίφ΄ Ποιή-
σ6ωμεν πὺρ.

Ποιήσωμµεν ἄγθρωπον κατ εἰκόνα ἡμετέραν.
Πολλοὶ ἑνόμισαν τῶν εὐίθων xal τῶν τὰς ψυχὰς
ἀπαιδεύτων, ὅτι xaz' εἰχόνα Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος, ὡς
τοῦ θεοῦ ῥένας ἔχοντος, f] ὀφθαλμοὺς τοιούτους, f ὧτα
τοιαῦτα. ἡ στόµα τοιοῦτον * ἐἑσφαλμένη δὲ xat ἄτοπος
αὕτη ἡ διάνοια. [484] Καὶ ἔστιν αἴρεσις ἕως αΊμερον
ἀνθρωπόμορφον λέγουσα τὸ θεῖον. Ἐπειδὴ γὰρ Ίχου-
σαν, Οἱ ὀφθαΛμοὶ Κυρίου, xax, Τὰ cra Κυρίου, καὶ,
Ώσφράνθιη Κύριος, χαὶ, Τὸ στόμα Κυρίου éAdÀn-
σεν, καὶ, ᾿Η χεὶρ Κυρίου ἐποίησεν», xaX, Οἱ πόδες
τοῦ θεοῦ ἔστησαν, ἐμελογράφησαν τὸ ἀσώματον,
ἀγνοοῦντες τὴν ἄτοπον Évvotav. Λέχει ὁ θεὸς, ἵνα
µάθῃς ὅτι οὑὐδεμίαν ἐμφέρειαν ἄνθρωπος ἔχει πρὸς
τὸν Θεὸν, ὅσον πρὸς τὴν σωματιχὴν ὄψιν. O3 γὰρ τὴν
φωνὴν ἀναιρῶ τὴν λέγουσαν, Πομῄσωμεν ἄνθρωπον
xut' εἰχόνα. Αλλὰ δείχνυται b πῶς Κατ sixóra M-
ΥΕ, ὁ θεός. Τὸν obparóv xal τὴν γῆν ἐγὼ π.δηρῶ,
λέγει Κύριος. Πάλιν ὁ αὐτός Οὑρα-ός µοι θρόνος
ἡ δὲ yq ὑποπόδιον τῶν ποδῶν µου. ᾿Ακολουθήσω-
μεν τῇ λέξει; δουλεύσῳμεν τῷ ῥέματι; 'AX' d
ἀχολουθία µε ἑλέγχει. Πῶς νοῄσω τὸν οὐρανὸν θρόνον,
'O θρόνας περιλαμθάνει τὸν καθήµενον' θΘεὸς δὲ οὗ

b Sav. conj. δείχνωµι. Combefis. δείκνυµαι dedit, verba:
que οὗ Ἱὰρ.. ὁ θεός parenthasi iuciusit.

41]
τῶν ἔργων τοῦ διαθό)λου οὗ χωρίσῃ δι’ εὐσέθειαν:
KaY μὴν, ἀδελφοὶ, χατὰ τοῦ μὴ νηστεύοντος κρίσις
οὐχ ὥρισται ' χατὰ δὲ τοῦ ἀδικοῦντος τιµωρίαν Ἰπεί-
λησεν. Τὰ ἀνεύθυνα φεύγομεν, καὶ τὰ ὑπόδιχα οὗ
φεύγομεν; ᾿Αγαθὸν d ἐλεημοσύνη ᾽ τῇ μὲν γὰρ ὄτει
σκορπιζοµένη , τῇ δὲ ἀληθείᾳ συνάχει. Ὥσπερ Υὰρ
γεωργὸς τῇ Υῇ δανείζει, ἀφ᾿ ἧς ἐχδέχεται τὰ on£p-
pata * οὕτως ἡ ἑλεημοσύνη δοχεῖ μὲν ἄλλοις δίδο-
σθαι, τῇ δὲ ἀληθείᾳ τῷ δεδωχότι ταμιεύεται. Εσκόρ-
πισε γὰρ, φησὶν ὁ Δανϊῖδ, ἔδωκε τοῖς πέγησο, ἡ
δικαιοσύνη αὐτοῦ μένει εἰς τὸν αἰῶνα. Οὕτω νη-
στεύσωµε», οὕτω προσχκυνήσωµεν, οὕτω πιστεύσω-
μεν, τὸν Πατέρα δοξάζοντες, τὸν 1ἱὸν ὑμνοῦντες, τὸ
Ηνεῦμα τὸ ἅγιον προσχυνοῦντες, ὅτι αὑτῷ 1j δόξα εἰς
τοὺς αἰῶνας. ᾽Αμήν.

Τυῦ αὑτοῦ εἰς tijv πέµπτην ἡμέραν τῆς χοσµο-
ποιῖας.

a'. Πολλὰ μὲν καὶ μεγάλα τὰ παρὰ τοῦ φιλανθρώ-
που Θεοῦ τοῖς ἀνθρώποις δεδωρη uéva * πρὠτη δὲ αὐτοῦ
καὶ μεγίστη πασῶν δωρεῶν ἡ τῶν Γραφῶν διδασχα-
Aia. Ἡλιος μὲν γὰρ xai σελήνη, xal πᾶς ὁ ctv
ἄστρων χορὸς, xal ποταμοὶ καὶ πηγαὶ xal Ἀλίμναι
πρὸς τὴν τῶν σωμάτων θεραπείαν γεγένηνται ' αἱ δὲ
ἅγιαι Γραφαὶ πρὸς τὴν τῶν ψυχῶν διόρθωσιν ἑδόθη-
σαν ὅσῳ δὲ σωμάτων ἀνωτέρα duy, τοσούτῳ τῶν
ἄλλων δωρεῶν ἀνωτέρα ἡ τῶν θείων Γραφῶν. Διὰ
τοῦτο λέγει ὁ Σωτήρ’ 'Epevrace τὰς Γραφὰς, ἐν alc
δοχεῖτε (ui αἰώγιον ἔχειν. Ἐρευνήσωμεν τοΐνυν
τοὺς θησαυροὺς τῶν Γραφῶν, καὶ τῆς ἐἑπαγγελίας
ἀφώμεθα, χαὶ τοῦ ἀνθρώπου τὴν δημιουργίαν χατὰ
δύναμιν ἐξειπεῖν ἐπιχειρήσωμεν. Μηδεὶς δὲ πάλιν
µεμφέσθω τοῖς μετὰ ἀχριθείας ζητουμένοις ἴδιον γὰρ
τῶν φλυαρεῖν ἐπιχειρούντων τὸ µέμφεσθαι ταῖς τοῦ
Θεοῦ διατάξεσι xai ἐγχαλεῖν τοῖς μετὰ ἀχριθείας
λεγομµένοις. Ἠχουσά τινων ἐγκαλούντων, ὅτι τις ypela
ἣν εἰπεῖν περὶ πνρὸς καὶ ὕδατος, ὅτι τρἰζει τὸ mp
ὕδατος ἐπιθαλλομένου; Ἡμεῖς, φησὶ, φυσιολογίαν οὐ
θέλοµεν µανθάνειν, ἀλλὰ θεολογίαν. Ast δὲ εἰδέναι,
ὅτι ταῦτα τὰ ῥήματα ἀργῶν ἐστι καὶ ὀᾳθύμων. Μετὰ
γὰρ τὴν θεολογίαν ἡ φυσιολογία χρηπἶδα παρέχει τῇ
εὐσεθείᾳ * εἰ δὲ ἐχθάλλουσι φυσιολογίαν, ἐγχαλείσθω-
σαν τοῖς προφήταις, µεμφέσθωσαν τοῖς ἁποστόλοις.
Ὅ ᾿Απόστολος φυσιολογεῖ’ Ob. πᾶσα σὰρξ ἡ αὐτὴ
cdp£ * à. AV d An μὲν σὰρξ ἀνθρώπων», dAAq δὲ
σὰρξ κτηνῶν, dAAn δὲ ἰχθύων, dAAn δὲ πετει-
và xal σώματα ἑπουράγια, καὶ σώματα ἐπίγεια.
Διατί φυσιολογεῖ Παῦλος, καὶ ἀπὸ μουσικῶν ὀργάνων
ἐγχαλεῖ, xaX λέγει’ Τοσαῦτα εἰ τύχοι, γένη φωνῶν
ἐστι ἐν κόσµῳ, καὶ οὐδὲν ἄφωνόν ἐστι; Kal γὰρ
ἐὰν áónAov φωνὴν σἀλπιγξ δῷ. τίς [481] παρα-
σκευάζεται εἰς zóAegor ; Εἴτε αὐιλὸς, εἶτε χιθάρα,
ἐὰν' διαστο.λὴν τοῖς φθόγγοις μὴ δῷ, πῶς Ίγω-
σθήσεται τὸ αὐλούμενον ἢ τὸ χιθαριζόµεγον; TL
χοινὸν εἶχεν ἡ Παύλου γλῶσσα πρὸς αὐλὸν καὶ χιθάραν ;
Αλλὰ φυσιολογεῖ ἀπὸ τῶν φαινομένων, ἵνα παρα-
στήσῃ τὰ νοούµενα. Τίς fv χρεία iv τῇ βίθλῳ τοῦ
Ἰὼδ φυσιολογη)ῆναι τοσαῦτα ; Σθένος JAéorroc,
φωνἡ οξαίνης, Παυρίαμα δρακόὀόντων ἑἐσδέσθη.

DE MUNDI ΟΠΕΑΤΙΟΝΕ ORATIO V.

4T2

Μυρμηκο.Ιέων &.tero παρὰ τὸ μὴ ἔχει Bopdv.
Νεοσσοὶ δὲ γυπῶν τὰ ὑψη.]ὰ πέτονται. Διατί ἄλλος
προφέτης ἔλεγεν ' "Or τρόπον ἑὰν' «Ἰάδῃ «έων xal
ἁρπάσῃ, καὶ βοήσῃ ἐπὶ τῇ θήρᾳ, καὶ π.Ἀησθῇ τὰ
ὄρη τῆς φωνῆς αὐτοῦ; Καὶ αὐτὸς ὁ Σωτῆρ φυσιο-
λογεῖ' Ὁμοία ἐστὶν ἡ BuciAe(a τῶν οὐραγῶν xóx«q
σινήπεως, ὃ µικρότερον μὲν ἔστι τῶν ἄν λων'
σπερµάτω», αὐξηθὲν δὲ, μεῖζον πάντων yivecat
τῶν Aayáruoy * καὶ πάλιν Ὁμοία ἐστὶν ἡ Sacclsía
τῶν οὐρανῶν, ὡς ἐὰν ἄνθρωπος Bán τὸν σπόρο»
αὐτοῦ, xal βλαστάνῃ καὶ μηκύνηται, ὡς οὖκ
οἶδεν αὐτός αὐτομάτη Τὰρ ἡ τη: βαστάνει,
πρῶτον χόρτον, εἶτα στἀχυ», εἶτα σίτον π.1ηροῖ
ἐν τῷ στἀχυϊ. Φυσιολογεῖ xai τὸν οὐρανὸν ὁ Σωτήρ *
'Eàv. γέγηται, φησὶν, ὁ οὐρανὸς ὀψίας πυῤῥὸς,
Aéyere, Εὐδία, πυῤῥάζει γὰρ ὁ οὐρανός ' καὶ ὑπὸ
τὺν ὄρθρον, Σήµερον χειμὼν, πυῤῥάζξει γὰρ ctv-
γάζων d obpavóc. Tl; οὖν χρεία τούτων ; Ταῦτα
λέγω διὰ τοὺς ἀπαιδεύτως ἐγκα) εῖν ἐπιχειροῦντας.
Περὶ θεοῦ χινεῖται λόγος, καὶ φεύγεις τὴν ἀχριήἍ
τῶν δογμάτων ἀχρόασιν; Ἐπεὶ τοίνυν πρόκειται
θεοῦ χάριτι εἰς την τοῦ ἀνθρώπου δημιουργίαν
εἰπεῖν, οὐ κατ ἀξίαν τοῦ πράγματος, ἀλλὰ χατὰ
δύναμιν τὴν ἡμετέραν, ἀναγκαίως εἰς τὴν ὑπόθεσιν
χαθήξωμεν. -

β’, Ἐχεχόσμητο ὁ οὐρανὺς, ἑστεφάνωτο τοῖς χαρποῖς
ἡ Υῆ, διώριστο τὰ τῆς θαλάσσης Ὁδατά, ἐθλάστησε
βλαστήµατα, προῆλθε τὰ ἄλογα ζῶα, ἔπεπληρωτο f
οἰχουμένη, ἑχεχόσμητο ὁ οἴχος, ἔλειπεν ὁ οἰχοδεσπό-
της πάντων τῶν γενοµένων. Εἶπεγ ὁ θεὺς, Ποιήσω-
µε» ἄνθρωπον xat' eixóva ἡμετόραν xal ὁμοίωσιν.
Ἐδείχθη τῇ προτεραίἰᾳ τίς ἡ δύναμις τοῦ, Ποιήσω-
μεν, τίνος ὁ λόγος, καὶ πρὸς τίνα ὁ λόγος. τίς 6 σύμθου-
λος, xaX τίνος ἡ xoti σχέψις. Αλλ' ἐπειδῇ ἀπὸ τῶν
Γραφῶν παρεστήσαμεν σύμθουλον τῆς ἀρχαίας βουλΏς
τὸν Υἱὸν, ἑσιωπήσαμεν δὲ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὴν
δόξαν, ἵνα μὴ ἀφορμὰς δέχωνται map! ἡμῶν ὑγιαι-
νόντων οἱ νοσοῦντες, ἀναγχαῖον εἰδέναι, ὅτι µία δόξα,
µία γνώμη, εἷς λόγος ἐνεργῶν τοῦ Πατρὸς xat τοῦ
Υἱοῦ xai τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Εἴρηται ἔνταυθα
αύμδουλος ὁ Υός * ἀλλαχοῦ εἴρηται, ὅτι τὴν γνῶσιν
τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν, εἰ μὴ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον.
Λέχει Παῦλος, ὅτι Οὐδεὶς οἶδε τῶν ἀνθρώπων τὰ τοῦ
ἀνθρώπου, εἰ μὴ τὸ πγεῦμα τοῦ ἀνθρώπου τὸ &v
αὐτῷ: οὕτω xal τὰ τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἵδεν, δἱ μὴ τὸ
Πνεῦμα τοῦ θεοῦ. El τὸ ἓν σοὶ πνεῦμα ἀλλότριον τῆς
σῆς οὐσίας, καὶ «b ἐν τῷ θεῷ Πνεῦμα ἀλλότριον τῆς
τοῦ θεοῦ οὐσίας.

Βούλεταί τι Πατήρ; Ἡ αὐτὴ βουλὴ xai Υἱοῦ
καὶ ἁγίου Πνεύματος. Βούλεταί τι Υἱός, 'H αὑτὶ
βουλὴ Πατρὸς xai Πνεύματος. Βούλεταί τι [482]
Πνεῦμα, Ἡ αὐτὴ βουλὴ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ. Ἐγείρει
ὁ Πατὴρ τοὺς νεκρούς; Ἐγείρει xal ὁ Υἱός. Λέγει ὁ
Σωτήρ: Ὥσπερ Τὰρ ὁ Πατὴρ ἐγείρει τοὺς vexpotic
καὶ ζωοποιεῖ, οὕτω xai à Υἱὸς οὓς θὲ.1ει ζωοποιδί.
Ἰδοὺ fj βουλὴ συνηγµένη. Ποῦ οὖν fj βουλὴ τοῦ Πνεύ-
µατος; ΄Αχουε. Ταῦτα δὲ πάντα ἐνεργεῖ τὸ Ér καὶ
to αὐτὸ Πνεῦμα, διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάστφ xac βού-

V5
nullam hominis cum Deo esse similitudinem, quan-
tum scilicet ad corpora'em s$peciem. Non enim hanc
vocem tollo, Faciamus hominem «d imaginem. Verum
demoustratum est, quomodo ad imaginem dicat Deus.
Ceelum et terram ego impleo, dicit Dominus (Jer. 25.
94). ltursus idem : Celum mihi solium; terra autem
scabellum pedum meorum (Isai. 66. 4). Vocesne se-
quemur ? serviemusne liter:e ? Sed qu:e hinc conse-
quuntur me redarguent. Quomodo cogitabo cxlum
solium essc? Solium complectitur sedentem ; Deus
vero non circumscribitur. Nihil est circa Deui ; sed
ipse ambit omnia et circumcingit. Si ergo celum
habeat solium, quomodo clum palmo metictur?
quomodo sedet in c:elo? Cuelum mihi sedes. est, terra
autem scabellum pedum meorum (1sai. 40. 12). Ubinam
Sedet? in czelo quod cernimus? Stelle sunt sub fir-
mamento; aquie super illud posite sunt. Si supra
sedet, non super 600105, sed in superiore cxlo. Si
sedet omnino, eliam pedes usque ad terram pendent.
Talemne figuram adscribis ci, qui sine figura est?
Annon impium est illud ita cogitare? Demum, si ejus
pedes terram calcant, quomodo serimus ? quomodo
inetimus ? quomodo pertransimus, nec in pedes ejus
impingimus? Quomodo c:xlum palmo mensus est?
quam magnos habuit digitos proportione divinitatis ?
ct quomodo talibus digitis exiguas tabulas scripsit,
neque illis pluribus? Nos tribus digitis acribimus,
reliquis operam conferentibus ; Deus uno digito tabu-
las scripsit. Vidistin' aliquem uno digito scribentem?
Suut hiec magis sententie, quam verba.

4. Imago Dei sumus, quomodo. — Faciamus loni-
nem ad imaginem nostram. Vult Deus ut quantum ad
virtutem similes ipsi simus. Quid est, Ad inmginem?
Deus sanctus est; si sancli fuerimus, ad imaginem
Dei sumus. Nam, Estote sancti, quia ego sanctus sum
(Levit. 49. 2). Deus justus est ; si justitiam secte-
mur, imago Dei sumus. Nam Justus Dominus, εί ju-
atitiam dilexit (Psal. 10. 8). Si misericordes simus,
imago sumus Dei. Ait enim Servator : Esto'e miseri-
cordes, sicul Pater vester misericors est (Luc. 6. 56).
Vides qua in parte sit imago? Ostendit et Paulus
imaginem ; ail enim : Exuite vos veterem hominem et

induite novum, qui secundum Deum creatus est in agni-

tione veritatis, secundum imaginem ejus qui creavit
eum (Col. 5. 9. 40). Vides virtutibus tribui, quod
Scriptura dicit, Αά imaginem nostram? In quo est
ratio imaginis? In potestate item : Imperent piscibus
maris, et volatilibus cali, et bestiis, et reptilibus, et ju-
menlis, et. universe terra (Gen. 1. 26). 0 Dei conse-
quentem ordinem ! o verborum accurataui rationem !
Cur dixit. prius, Prasint piscibus maris? Secundum
erdinem creationis est ordo dominationis. Quia
primi ex mari facti sunt pisces et volatilia, postea
vero ex terra quadrupedes et reliqua pecora, indu-
cit prius ea qux priora facta sunt. Presint. piscibus,
et. volatilibus, εἰ bestiis, εἰ reptilibus, et. jumentis.
Quamobrem tres pueri benediceutes in fornace ordi-
nem servant : « Benedicite, maria et flumina, Do-
mino. Benedicite, cete et orunia quie moventur. in

SEVERIANI 41t

aquis, Dumiuo. Benedicite; omnes volucres czli, Do.
mino. Benedicite, bestia: et pecora. Benedicite, fili
hominum » (Dan. 9. 78.-82). Alia snpererant conside
randa ; sed ad propositum revertamur. E! formari
Deus hominem (Gen. 9. 7). Non simpliciter dixit, Fc
cit; sed, Formavit. Formatio dicitur de decore e
ornatu ; ut quando aliquis videns form«.sum vultum
quia pulchre efforimatum est, dicit, Nihil fecit Deu
iu corpore preter decorum, sed et decoro et ust
pro»pexit. Exempli causa, oculus duo habet, usum «
decorem : nam et videt, et venustum reddit vultum
faciemque ornat, omniaque conspicit. Auris usvr
habet, aspectuque jucunda. est: quod enim circum
positum est cymbalum animal exornat. Similiter.
nasus olfictu necessario praeditus est; sed, secu
quam in cxteris animalibus, velut medium parieter
efficit ad decorem complendum : id enim uni homii
competit : czetera quippe animalia nasum non haben:
sed unam tantum narium positionem. Hoc vero ear
ob rem formavit Deus. Ideo David, Qui plantavit αι
rem, non audiet ? aut qui finxit oculum, non consider:
(Psal. 95. 9)? Sic terram fecit ad ornatum et 5
usum. Ácne plura libi decora recenseam, postquar
unuin dixero prrtergrediar. Dedit Ueus honini, vir
scilicet, cum aliis etiam uberum concinnitatem. Vir
cur ubera ? Decoris causa. Nam esto mulieri cornees
serit ubera ob naturz necessitatem, ad lactis sabmi
nistrationeim ; viro cur ubera? Ad decorum, ad orna
tum. Quemadmodum enim in xdificiis alia flunt o
necessitatem, alia ob decorum : sic Deus et hominer
ornavit, et ipsi ad usum necessaria contulit. Formavi
eum accepto pulvere de terra. Beate Christianorun
spes, si intellexerimus ea qu: audimus. Cur no
dixit, Accepit glebam de terra? Tantum corpus effor
mavit : ac ne gleba quidem opus habuit, sed pulve
rem accepit? Deus prxvidit futura ac si presenti
essent. Quia przvidebat hoc animal esse moriturum
et ju pulverem transmutandum, jam olim jin crea
tione spem resurrectionis ostendit. Accipit pulveren
de terra, ut cum videris in sepulcro pulvcrem, nc
veris eum, qui illud efformavit, hoc quoque suscil1
turum esse. Formavit hominem sumpto de terra pu
vere, et insufflavit in faciem ejus spiraculum vitae (Gen. 1
T). Vide discrimen inter homines et bruta, Cztet
gmnia cum faceret Deus, simul omnia produxit, cu:
corpore aniinam. Ánimadverte, quiso. Fecit natat
Ira, simul animam et corpus. Educat terra animalia
prodit simul cum corpore anima. Hominis prim
corpus facit, deinde animam. Cujus spei causa? Qu:
lis formatio, talis solutio. ideo animantes spem re
surrectionis non babent, quia quo modo factae sun
eodem modo moriuntur. Simul corpus et anima ab
lentur. Corpus hominis de terra accepit, animam ip:
tribuit creando, non ex sua substantia producenda
ut cum mortuum fuerit corpus, sive homo, ne dt
speremus de anima. Quid enim, quod in sepule
depositum sit corpus ? Ne putaveris ibi esse animas
Non enim de terra sumpta est, nec in terram reve
tetur, Spem crgo statuit. Ideo etiam in. Ezechiel re

476

περιγράφεται. Οὐδέν ἐστι περὶ τὸν θεόν' πάντα δὲ
χυχλοῖ xai τειχίςει ὁ θεός. El οὖν οὐρανὸν ἔχει θρό-
νον, πῶς μετρήσει τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ ; Πῶς δὲ καὶ
κάθτται εἰς τὸν οὐρανόν; Ὁ οὐρανὸς ἐμοὶ θρόνος,
ἡ δὲ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν µου. Ποῦ χάθηται ;
ἐπὶ τὸν φαινόµενον; ᾿Λστέρες ὑποκάτω τοῦ στε-
ρξώματος, ὕδωρ ἑπάνω. Ei ἑπάνω χάθηται, οὐχ
ἐπάνω τῶν οὐρανῶν, ἀλλ᾽ εἰς τὸν ἀνώτερον οὑρανόν.
E! χάθηται πάντως, xal οἱ πόδες χρέµανται ἕως τῆς
γῆς. Τοιοῦτον σχῆμα περιτίθης τῷ ἀσχηματίστῳ;
Ox ἔστιν ἀσεβὲς xal τοῦτο οὕτω νοῆσαι; Elsa λοι-
πὸν, εἰ οἱ πόδες αὐτοῦ πατοῦσι τὶν γην, πῶς σπεἰρο-
μεν; πῶς θερίςοµεν ; πῶς διερχὀµεθα μὴ συγχρούον-
τες αὐτοῦ τοῖς ποσίν; Πῶς δὲ ἐμέτρησε τὸν οὑὐρανὸν
σπ.θαμῇ; πῶς δακτύλους εἶχε μεγάλους ἀναλόγους
τῇ θεότητι, xal πῶς ἐν ἐχείνοις τοῖς δαχτύλοις
ἔγρχγε πλάκας μιχρὰς δαχτύλοις τοιούτοις, χα. οὐδὲ
σομκλοῖς; ᾽ἡμεῖς τρισὶ δαχτύλοις γράφοµεν, τῶν ἅλ-
Atv συνεργ2ύντων θεὸς EX δακτύλῳ τὰς πλάχας
ἔγραφεν. Εδές τινα ἑνὶ δαχτύλῳ γράφοντα», Νοἡματά
ἐστι ταῦτα μᾶλλον f| ῥήματαν

δ. ΙΠοιήσωμεν ἄνθρωπον xaz' εἰκόνα ἡμετέραν.
Βούλεται ἡμᾶς 686b; μιμητὰς αὐτοῦ εἶναι κατ ἀρετήν.
Ti ἐστι, βατ εἰχόγα; Getz ἅγιος' ἑὰν γενώµεθα
ἅγιοι, κατ εἰχόνα ἐσμὲν θεοῦ. Γίγεσθε γὰρ ἅγιοι,
ὅτι ἐγὼ ἅγιός εἰμι. θεὸς δίκαιος ' ἐὰν διχαιοσύνην
.. µετέλθωµεν, εἰχών ἔσμεν θεου. Δίχαιος γὰρ Κύριος,
καὶ δικαιοσύνην ἠγάπησεν. Ἐὰν ὤμεν φιλάνθρω-
. ft, ἐλεήμονες , εἰχών ἔσμεν τοῦ Θεοῦ. Λέγει γὰρ ὁ
] Σωτήρ" Γίγεσθε οἰκτίρμονες, ὡς ὁ Πατὴρ ὑμῶν

οἰκτείρει. Εἶδες ποῦ dj εἰχών; Δείχνυσι xat Παῦλος
"τὴν εἰχόνα" λέγει Yáp* Ἀποδύσασθε τὸν πα.]αιὸν

ἄνθρωπον, xal ἐνδύσασθε τὸν véor, τὸν κατὰ
θεὸν κτισθέγτα εἰς ἐπίγγωσιω ἀληθείας, κατ el-
χόνα τοῦ χτἰσαντος αὐτόν. Εἶδες ὅτι ταῖς ἀρεταῖς

ἐπιγράφεται τὸ, Κατ εἰκόνα ἡμετέραν; Ἐν τίνι ἡ

εἰχὼν; Ἐν τῇ ἑξουσίᾳ πάλιν’ Ἀρχέτωσαν τῶν

ἐχθύων τῆς θᾳ1ἀσσης, xal τῶν zetewwor τοῦ οὗ-
ρανοῦ, καὶ τῶν θηρίων, xal τῶν ἑρπετῶν, καὶ τῶν
*rnror, xal πάσης τῆς γῆς. Ὢ τῆς τοῦ θεοῦ ἆχο-
λουθίας * à) τῆς τῶν ῥημάτων ἀκρ!θείας. Διατί πρῶτον
ἆ µνηµόνευσεν, Ἀρχέεωσαν cor ἰχθύων τῆς θᾳ.1άσ-
«ης; Κατὰ τὴν τάξιν τῆς δημιουργίας [485] fj τάξις
ης δεσποτείας. Ἐπειδὴ πρῶτοι Ex τῆς θαλάσσης ἐγέ-
Ἄροντο ἰχθύες, xal πετεινὰ, μετὰ ταῦτα δὲ ἀπὸ γης
"EX τετράποδα xal τὰ λοιπὰ κτήνη, εἰσάγει οὖν τὰ
τρῶτα γενόµενα. Ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων, καὶ τῶν
«Ξτεετειγῶν, καὶ τῶν θηρἰων., xal τῶν àpzetov, xal
"or κτηνὠν. "00ev χαὶ οἱ τρεῖς παϊῖδες εὐλογοῦντες
ὃν τῇ χαμίνῳ φυλάττουσι τὶν τάξιν. Εὐογεῖτε,
€jáJlaccat καὶ ποταμοὶ , τὸν Κύριον. Εὐλογεῖτε,

«ijcn καὶ πάντα τὰ κινούμενα éy ὕδασι, τὸν Κύ-
«ιον. Εὐ.λογεῖτε, πάντα τὰ πετεινἁ τοῦ οὐρανοῦ,

π«Νὸν Κύριον. Εὐ.ογεῖτε, τὰ θηρία xal τὰ νηκτά (|.

iv). Εὐ.ογεῖτε, υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων. ν μὲν

Οὖν xa ἕτερα ἐπιθεωρῆσαι * ἀλλ᾽ εἰς τὸ προκείµενον

ἑπανέλθωμεν. Καὶ ἔπ.ασεν ὁ θεὺς τὸν ἄνθρωπο».

Οὐχ εἶπεν ἁπλῶς, ἐποίητεν, ἀλλ ἔτ.ῖασεν. Πλάσις

ΡΕ MUNDI CREATIONE ORATIO Y.

A^
λέγεται ἐπὶ τῆς εὑπρεπείας' ὡς ὅταν τις θεασάμενος
πρόσωπον εὔμορφον, ἐπειδὴ χαλὸν πλάσμα, λέγη. Οὐ-
δὲν ἐποίησεν ὁ θεὸς ἐν τῷ σώματι ἀπρεπὲς, ἀλλὰ xet
πρὸς τὴν εὐπρέπειαν xal πρὴς τὴν χρῆσιν. Otov, ὁ
ὀφθαλμὸς δύο ἔχει, χαὶ χρῆχιν χαὶ εὐπρέπειαν ' xal
γὰρ βλέπει, χαὶ φαιδρύνει τὸ πρόσωπον, xat χοσμεῖ
τὴν ὄψιν, χαὶ ὁρᾷ πάντα. 'Η ἀχοὴ ἔχει τὴν χρῆσιν,
ἔχει τὴν Py o * τὸ γὰρ περιχείµενον χύμδαλον
χοσμεῖ τὸ ζῶον. Ὁμοίως fj ῥὶς ἔχει τὴν ὄσφρησιν
ἀναγχαίαν' ἀλλ ἔχει, παρὰ τὰ ἄλλα Qua, ὥσπερ µε-
σότοιχον, καὶ πλτροῦν τὴν εὑπρέπειαν * τοῦτο τῷ ἀν-
θρώπῳ ὑπάρχει ΄ τὰ yxp ἄλλα Qoa μνκτῆρας οὖχ
ἔχουσιν, ἀλλὰ µίαν καθόλου τὴν θέσιν. Τοῦτο δὲ διὰ
τοῦτο ἔπλασεν ὁ θεός. Διὸ xal Δαυῖδ' 'O φυτεύσας
τὸ εὖς, οὐχὶ ἀχούει; 3) ὁ π.Ίάσας τὸν ὀρφθα.μὸν,
οὐχὶ κατανοεῖ, Οὕτω καὶ τὴν γῆν ἑἐποίησε, πρὸς
εὐπρέπειαν, πρὸς χρΏσιν. Καὶ ἵνα μὴ δείξω σοι πολλὰ
εὐπρεπη, Ev εἰπὼν ὑπερθήσομαι, Ἔδωχεν ὁ θεὸὺς τῷ
ἀνθρώπῳ, λέγω δὴ τῷ ἀνδρὶ, μετὰ τῶν ἄλλων xat µα-
στῶν ἁρμονίαν. ᾿Ανδρὶ μαστὺς διατί; Διὰ τὴν εὑπρέ-
πειαν. Ἔστω γὰρ γυναιχὶ διὰ τὸ ἀναγχαῖον τῆς οὐ- .

σεως, διὰ τὴν χορηχίαν τοῦ γάλακτος ' ἀνδρὶ μαστὸς

διατί; Διὰ τὴν εὐπρέπειαν, διὰ τὴν εὐχοσμίαν. Ὥσπερ
γὰρ &v τοῖς οἰχοδομήμασι τινὰ μὲν γίνεται διὰ τὸ
ἀναγχαῖον , τινὰ δὲ διὰ τὴν εὐπρέπειαν᾽ οὕτως ὁ θεὺς
xal ἑχόσμησε tbv ἄνθρωπον, xal πρὸς τὴν χρῆσιν
ἁπήρτισεν. Ἔπλασεν αὐτὸν χοῦν λαθὼν ἀπὸ τῆς γῆς.
Μαχάριαι αἱ Χριστιανῶν ἐλπίδες, ἐὰν ἐπιγνῶμεν ἃ
ἀχούομεν. Atatl οὐχ εἶπε * Ἔλαθε βῶλον ἀπὸ τῆς γῆς;
Τοσοῦτον σῶμα ἔπλασε' xal οὐ χρείαν ἔσχεν οὐδὲ
βώλου, ἀλλὰ χοῦν λαμθδάνει; 'O Geb προεῖδε τὰ pde
λοντα ὡς ὄντα. Ἐπειδὴ προῄδει, ὅτι μέλλει τελεντᾷν
τὺ ζῶον, καὶ εἰς χοῦν µεταθάλλεσθαι, προλαθὼν iv

«τῇ δηµιουργίᾳ ἴἔδειξε τὴν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως.

Λαμόάνει χοῦν ἀπὺ τῆς γῆς, ἵν᾽ ὅταν topo Ev τάφῳ
χοῦν, γνῷς ὅτι ὁ ἐχεῖνο πλάσας xai τοῦτο ἀνίστησιν.
"Επ.Ίασε τὸν ἄνθρωπον, χοῦ» «Ἰαδὼν ἁπὸ τῆς γῆς.
καὶ ἐνεφύσησεν εἰς τὺ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν
ζωῆς. Βλέπε διαφορὰν ἀνθβώπων καὶ ἁλόγων. Τὰ
ἄλλα πάντα ποιῶν ὁ θεὺὸς, ὁμοῦ πάντα ἐπήγαχε, μετὰ
«o0 σώματος xai τὴν ψυχήν. Πρόσεχε, παραχαλῶ.
Ἐποίησε τὰ νηχτὰ, ὁμοῦ σῶμα [486] χαὶ φυχἠν:
᾿Εξαγαγέτω ἡ Tij ζῶα ' προῆλθεν ὁμοῦ μετὰ τῶν
σωμάτων xat ἡ ψυχἠ. Τὸν ἄνθρωπον ποιεῖ τῷ σώματι
πρῶτον, εἶτα τῇ ψυχῇ. Auk ποίαν ἑλπίδα; Ota ἡ πλά-
σις, τοιαύτη xai ἡ λύσις * τὰ Qua. διὰ τοῦτο ἀνάστα-
ctv οὐκ ἔχει, ἐπειδὴ ὡς ἐγένετο, οὕτω καὶ ἀποθνήσχει"
ὁμοῦ τὸ σῶμα xa fj quy) ἀφανίζεται. Τὸ σῶμα τοῦ
ἀνθρώπου ἔλαθεν ἀπὸ τῆς γῆς, τὴν δὲ ψυχὴν αὐτὸς
δίδωσι χτίσας, δηµιουργήἠσας, οὑκ Ex τῆς ἰδίας οὐὗ-
σίας ἐχδαλὼν, iv! ὅταν ἁποθάνῃ τὸ σῶμα, 3) ὁ ἄνθρω-
πος, μὲ ἀπογνῶμεν τῆς ψυχῆς. Τί γὰρ, ὅτι ἑτάφη ἐν
τάφῳ τὸ σῶμα; Mh προσδοχήσῃς ἐχεῖ εἶναι τὴν du-
yf». Οὐ γὰρ ἀπὸ γῆς ἐλήφθη, οὐδὲ εἰς γῆν ἀπέρχε-
ται. Ἔστησεν οὖν τὴν ἑλπίδα. Διὰ τοῦτο xal by τῷ
Ἰεζεχι]λ προφητεύει τὴν ἀνάστασιν οὕτω λέγων”

* Combefis. legendum pulat ἔχειν τὴν τέρψιν. Sed lectio
ut est ferri potest.
*

TES SEVEIUANI 476

nallam hominis cum Deo esse similitudinem, quan-
tum scilicet ad corpora'em speciem. Non enim banc
vocem tollo, Faciamus hominem ad imaginem. Verum
demonstratum est, quomodo ad imaginem dicat Deus.
Celum εἰ terram ego impleo, dicit Dominus (Jer. 25.
94). Kursus idem : Caelum mihi solium; terra autem
scabellum pedum meorum (1sai. 66. 4). Vocesne se-
quemur ? servieinusne liter:e 7 Sed qu: hinc conse-
quantur me redarguent. Quomodo cogitabo exlum
solium esse? Solium complectitur sedeutem ; Deus
vero non circumscribitur. Nihil est circa Deum ; sed
ipse ambit omnia et circumcingit. Si ergo clum
habcat solium, quomodo c:xlum palmo metietur?
quomodo sedet in c:elo? Cielum mihi sedes. est, terra
autem scabellum pedum meorum (1sai. 40. 12). Übinam
Sedet? in cxlo quod cernimus? Stell. sunt sub fir-
manmento; aque super illud posite sunt, Si. supra
sedet, non super cxlos, sed in superiore cxlo. Si
sedet omnino, etiam pedes usque ad terram pendeut.
Talemne figuram adscribis ci, qui sine figura est?
Annon impiuin est illud ita cogitare? Demum, si ejus
pedes terram calcant, quomodo serimus ? quomodo
inetimus ? quomodo pertransimus, nec in pedes ejus
impingimus? Quomodo cxlum palmo mensus est?
quam magnos habuit digitos proportione divinitatis ?
οἱ quomodo talibus digitis exiguas tabulas scripsit,
neque illis pluribus? Nos tribus digitis &cribitinus,
reliquis operam conferentibus ; Deus uno digito tabu-
las scripsit. Vidistin' aliquem uno digito scribentem?
Sunt hiec magis seutentiz, quam verba.

4. Imago Dei sumus, quomodo. — Faciamus lomi-
nem ad imaginem nostram. Vult Deus vt quantum ad
viriutem similes ipsi simus. Quid est, Ad immginem?
DCeus sanctus est; si sancti fuerimus, ad iniaginem
Dei sumus. Nam, Estote sancti, quia ego sanctus sum
(Levit. 19. 2). Deus justus est ; si justitiam seclte-
mur, imago Dei sumus. Nam Justus Dominus, εἰ ju-
alitiam dilexit (Psal. 10. 8). Si misericordes simus,
imago sumus Dei. Ait enim Servator : Esto!e miseri-
cordes, sicut Pater vester misericors est (Luc. 6. 56).
Vides qua in parte sit imago? Ostendit et Paulus
imaginem ; ait enim : Exuile vos velerem hominem et
induite novum, qui secundum Deum creatus est in agni-
tione veritatis, secundum imaginem ejus qui creavit
eum (Col. 5. 9. 40). Vides virtutibus tribui, quod
Scriptura dicit, Ad imaginem nostram? In quo est
ratio imaginis? In potestate item : Imperent piscibus
maris, et volatilibus cali, et bestiis, et reptilibus, et ju-
menlis, el. univers terra (Gen. 1. 20). O Dei conse-
quentem ordinem ! o verborum accurataui rationein !
Cur dixit. prius, Prasint. piscibus maris? Secundum
erdinem creationis est ordo dominationis. Quia
primi ex mari facti. sunt. pisces et volatilia, postea
vero ex terra quadrupedes et reliqua pecora, indu-
cit prius ea quas priora faeta sunt. Presint piscibus,
et. volatilibus, et bestiis, el reptilibus, el jumentis.
Quamobrem tres pueri benedicentes in fornace ordi-
nem servant ; « Benedicite, maria et flumina, Do-
mino. Benedicite, cete et oninia quas 1noventur. in

aquis, Domino. Benedicite, omnes volucres cxli, Do-
mino. Benedicite, bestiz et pecora. Benedicite, filii
hominum » (Dan. 2. 78.-82). Alia supererant conside -
randa ; sed ad propositum revertamur. Et formarit
Deus hominem (Gen. 2. 7). Non simpliciter dixit, Ει-
cit; sed, Formarit. Formatio dicitur de decore et
ornatu ; ut quando aliquis videns form: sum vultum,
quia pulchre efformatum est, dicit, Nihil fecit Deus
in corpore przter decorum, sed et decoro et usoi
pro*pexit. Exempli causa, oculus duo habet, usum et
decorem : nam et videt, et venustum reddit vultum,
faciemque ornat, omniaque conspicit. Auris ustm
habet, aspectuque jucunda. est: quod enim circum-
positum est cymbalum animal exornat. Similiter ive
nasus olfactu necessario pr:editus est; scd, «cecus
quam in cxteris animalibus, velut medium parie:em
efficit ad decorem complendum : id enim. uni homini
competit : czetera quippe animalia nasum non habent,
sed unam tantum narium positionem. Hoc vero eam
ob rein formavit Deus. Ideo David, Qui plantavit au-
rem, non audiet ? aut qui finxit oculum, non considerat
(Psal. 95. 9)? Sic terram fecit ad ornaium et :d
usum. Ácne plura tibi decora recenseam, po-Lquar
unam dixero prxtergrediar. Dedit Deus homini, viro
scilicet, cum aliis etiam uberum concinnitatem. Viro
cur ubera? Decoris causa. Nam esto mulieri conces-
serit ubera ob naturz necessitatem, ad lactis submi-
nistrationein ; viro cur ubera? Ad decorum, ad orna-
tum. Quemadmodum enim in xdificiis alia fiunt ob
necessitatem, alia ob decorum : sic Deus et hominem
ornavit, οἱ ipsi ad usum necessaria contulit. Formavit
eum accepto pulvere de terra. Beate Christianorum
Spes, Si intellexerimus ea quz» audimus. Cur non
dixit, Accepit glebam de terra? Tantum corpus effor-
mavit : ac ne gleba quidem opus habuit, sed pulve-
rem accepit? Deus przvidit futura ac si przsentia
essent. Quia przevidebat hoc animal esse moriturum,
et in pulverem transmutandum, jam olim in crea-
tione spem resurrectionis ostendit. Accipit pulverem
de terra, ut cum videris in sepulcro pulverem, no-
veris eum, qui illud efformavit, hoc quoque suscita-
turum esse. Formavit hominem sumpto de terra pul-
vere, el insufflavit in faciem ejus spiraculum vitee (Gen. 9.
7). Vide discrimen inter homines et bruta, Cetera
gmnia cum faceret Deus, simul omnia produxit, cum
corpore animam. Animadverte, quzeso. Fecit natati-
lta, simul animam et corpus. Educat terra animalia,
prodit simul cum corpore anima. Hominis primo
corpus facit, deinde animam. Cujus spei causa? Qua-
lis formatio, talis solutio. Ideo animantes spem re-
surrectionis non habent, quia quo modo factze sunt,
eodem modo moriuntur. Simul corpus et anima abo-
lentur. Corpus hominis de terra accepit, animam ipse
tribuit creando, non ex sua substantia producendo:
ut cum mortuum fuerit corpus, sive homo, ne de-
speremus de anima. Quid enim, quod in sepulcro
depositum sit corpus ? Ne pulaveris ibi esse animam.
Non enim de terra sumpta est, nec in terram rever
tetur, Spem ergo statuit. Ideo ctiam. in. Ezechiel re-

415

περιγράφεται. 02629 ἐστι περὶ τὸν θεόν' πάντα ὃλ
χυχλοῖ xal τειχίσει ὁ θ:ός. Ei οὖν οὐρανὸν ἔχει θρό-
vov, πῶς μετρήσει τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ ; Πῶς δὲ καὶ
χάθτται εἷς τὸν οὐρανόν; 'O οὐραρὸς ἐμοὶ θρόνος,
ἡ δὲ Ti] ὑποπόδιον τῶν ποδῶν µου. Ποῦ κάθηται ;
ἐπὶ τὸν φαινόµενον; ᾿Λστέρες ὑποχάτω τοῦ στ-
“ρεώματος, ὕδωρ ἑπάνω. Ei ἑπάνω χάθηται, οὐχ
ἑπάνω τῶν οὐρανῶν, ἀλλ᾽ εἰς τὸν ἀνώτερον οὐρανόν.
El χάθηται πάντως, χα) οἱ πόδες χρέµανται ἕως τῆς
γῆς. Τοιοῦτοων σχῆμα περιτίθης τῷ ἀσχηματίστῳ;
Οὐκ ἔστιν ἀσεβὲς xal τοῦτο οὕτω νοῆσαει; Eliza λοι-
πὸν, εἰ οἱ πόδες αὐτοῦ πατοῦσι τὴν γῆν, πῶς στΞἰρο-
μεν; πὼς θερίζοµεν ; πῶς διερχόµεθα μὴ συγχρούον-
τες αὐτοῦ τοῖς ποαίν;, Ilo; δὲ ἐμέτρησε τὸν οὐρανὸν
σπ.θαμῇ; πῶς δαχτύλους εἶχε μεγάλους ἀναλόγους
τῇ θεότητι; xal πῶς ἐν ἐχείνοις τοῖς δαχτύλοις
ἔγραγξ πλάκας μικρὰς δακτύλοις τοιούτοις, χαὶ οὐδὲ
συλλοῖς; ᾿Ἠημεῖς τρισὶ δαχτύλοις Υράφοµεν, τῶν ἅλ-
Atv συνεργ2ύντων θεὸς EX δαχτύλῳ τὰς πλάχας
ἔνραφεν. Εἰδές τινα EX δαχτύλῳ γράφοντα; Νοἡματά
ἐστι ταῦτα μᾶλλον f| ῥήματα,

9. Ποιήσωμεν ἄνθρωπον xaz' εἰχόνα ἡμετέραν.
Ηούλεται ἡμᾶς 686b; μιμητὰς αὐτοῦ εἶναι χατ᾽ ἀρετὴν.
Ti ἐστι, Ματ εἰκόνα; θεὺς ἅγιος: ἐὰν γενώµεθα
ἅγιοι, κατ' εἰχόνα ἐσμὲν θεοῦ. ΓΓίνεσθε γὰρ ἅγιοι,
ὅτι ἐγὼ ἅγιός εἰμι. bg δίκαιος ' ἐὰν διχαιοσύνην
µετέλθωμεν, εἰχών ἐσμεν 8602. Δίκαιος γὰρ Κύριος,
καὶ δικαιοσύνη» ἠγάπησεν. Ἐὰν ὤμεν φιλάνθρω-
fot, ἑλεήμονες, elxov ἐσμεν τοῦ θεοῦ. Λέγει γὰρ ὁ
Σωτήρ Γίγεσθε οἰκτίρμονες, ὡς d Πατὴρ ὑμῶν
οἰκτείρει. Εἶδες ou fj εἰχών; Δείχνυσι xai Παῦλος
τὴν elxóva- λέγει γάρ Ἀποδύσασθε τὸν πα.]αιὸν
ἄνθρωπον, xal ἑἐνδύσασθε τὸν νέον, τὸν κατὰ
θεὸν κτισθέντα &lc ἑπίγγωσιν ἀληθείας, κατ εἰ-
xóva τοῦ χτίσαντος αὐτόν. Ἐΐδες ὅτι ταῖς ἀρεταῖς
ἐπιγράρεται τὸ, Κατ elxóra ἡμετέραν; Ἐν τίνι ἡ
εἰχὼν; Ἐν τῇ ἑξουσίᾳ πάλιν’ 'Apxécocar τῶν
ἰχθύων τῆς θα.ἰάσσης, xal τῶν πετεινῶν τοῦ οὗ-
ρανοῦ, xal τῶν θηρίων, καὶ τῶν ἑρπετῶν, καὶ τῶν
χτηνῶν, καὶ πάσης τῆς γῆς. Ὢ τῆς τοῦ θεοῦ áxo-
λουθίας * à τῆς τῶν ῥημάτων ἀκριθείας. Διατί πρῶτον
ἐμνημόνευσεν, Ἀρχέεωσαν τῶν ἱχθύων τῆς θᾳ.]άσ-
σης; Κατὰ τὴν τάξιν τῆς δημιουργίας [485] fj τάξις
τῆς δεσποτείας. Ἐπειδῆ πρῶτοι ἐκ τῆς θαλάσσης ἐγέ-

νοντο ἰχθύες. xal πετεινὰ, μετὰ ταῦτα δὲ ἀπὸ 15e

τὰ τετράποδα xal τὰ λοιπὰ xcvfvm, εἰσάγει οὖν τὰ
πρῶτα φενόµενα. Ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων, καὶ τῶν
πετειγῶν, xal τῶν θηρίων, καὶ τῶν ἑρπετῶν, καὶ
τῶν κτηνῶνγ. "O0cv xai οἱ τρεῖς παῖδες εὐλογοῦντες
ἐν τῇ χαµίνῳ φυλάττουσι τὶν τάξιν' Εὐ.ογεῖε,
θἀ.Ίασσαι καὶ ποταμοὶ , τὸν Κύριον. Εὐογεῖτεε,
χήτη xai πάντα τὰ κινούμενα ἐν ὕλασι, τὸν Κύ-
piov. Εὐ.λογεῖτε, πάντα τὰ πετειγἁ τοῦ οὐρανοῦ,
τὸν Κύριον. Εὐ-ογεῖτε, τὰ θηρία καὶ τὰ vnxcá (.
χτ/νη). Εὐ.ο]γεῖτε, υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων. "Hv μὲν
οὖν χαὶ ἕτερα ἐπιθεωρῆσαι ' ἀλλ εἰς τὸ προχκείµενον
ἐἑπανέλθωμεν. Καὶ ἔπ.1ασεν ὁ θεὺς τὺν ἄνθρωπο».
Οὐκ εἶπεν ἁπλῶς, ἐποίησεν, ἀλλ ἔπ.Ίασεν. Πλάσις

DE MUNDI CREATIONE ORATIO V.

ATA
λέγετα:. ἐπὶ τῆς εὑπρεπείας' ὡς ὅταν τις θεασάµενος
πρόσωπον εὔμορφον, ἐπειδὴ χαλὸν πλάσμα, λέγῃ. Oo-
δὲν ἐποίησεν ὁ có; ἐν τῷ σώματι ἀπρεπὲς, ἀλλὰ xet
πρὸς «hv εὐπρέπειαν καὶ πρὴς civ χρῆσιν. Οἵον, ὁ
ὀφθαλμὸς δύο ἔχει, xaX χρῆσιν χαὶ εὑπρέπειαν ᾽ xal
γὰρ βλέπει, καὶ φαιδρύνει τὸ πρόσωπον, χαὶ χοσμεῖ
τὴν ὄψιν, xaX ὁρᾷ πάντα. 'Ἡ ἀχοὴ ἔχει τὴν χρῆσιν,
ἔχει τὴν fiiv 5 * τὸ γὰρ περικείµενον χύμθαλον
κοσμεῖ τὸ ζῶον. Ὁμοίως fj ῥὶς ἔχει τὴν ὄσφρησιν
ἀναγκαίαν' ἀλλ ἔχει, παρὰ τὰ ἄλλα ῥῶα, ὥσπερ µε-
σότοιχον, xal πληροῦν τὴν εὐπρέπειαν * τοῦτο τῷ ἀν-
θρώπῳ ὑπάρχει ' τὰ γὰρ ἄλλα Qoa μυχτῆρας οὐχ
ἔχουσιν, ἀλλὰ µίαν καθόλου την θέσιν. Τοῦτο δὲ διὰ
τοῦτο ἔπλασεν ὁ θεός. Διὸ xal Δαυῖδ: 'O φυτεύσας
τὸ cic, οὐχὶ ἀκούει; 3] ὁ π.]άσας τὸν ὀρθα.ἰμὸν,
οὐχὶ κατανοεῖ; Οὕτω καὶ τὴν γῆν ἐποίησε, πρὸς
εὐπρέπειαν, πρὸς χρῆσιν. Kat ἵνα μἣ δείξω σοι πολλὰ
εὐπρεπη, Ev εἰπὼν ὑπερθδήσομαι. Ἔδωχεν ὁ θεὺς τῷ
ἀνθρώπῳ, λέγω δῆ τῷ ἀνδρὶ, μετὰ τῶν ἄλλων χαὶ µα-
στῶν ἁρμονίαν. ᾿Ανδρὶ μαστὸς διατί; Διά τὴν εὑπρέ-
πειαν. Ἔστω γὰρ γυναιχὶ διὰ τὸ ἀναγχαῖον τῆς φύ- .

' eeu, διὰ τὴν χορηγίαν τοῦ γάλαχτος᾽ ἀνδρὶ μαστὸς

διατί; Διά τὴν εὑπρέπειαν, διὰ τῶν εὐχοσμίαν. Ὥσπερ
Υὰρ ἓν τοῖς οἰχοδομήμασι τινὰ μὲν γίνεται διὰ τὸ
ἀναγχαῖον, τινὰ δὲ διὰ τὴν εὐπρέπειαν᾽ οὕτως ὁ θεὸς
xai ἑχόσμησε τὸν ἄνθρωπον, xal πρὸς τὴν χρῆσιν
ἁπήρτισεν. Ἔπλασεν αὐτὸν χοῦν λαθὼν ἀπὸ τῆς Υῆς.
Maxáptat αἱ Χριστιανῶν ἐλπίδες, ἐὰν ἐπιγνῶμεν ἃ
ἀχούομεν. Διατί οὐκ εἶπε * Ἔλαθε βῶλον ἀπὸ τῆς γῆς;
Τοσοῦτον σῶμα ἔπλασε' xal οὐ χρείαν ἔσχεν οὐδὲ
βώλον, ἀλλὰ χοῦν λαμθάνει; 0 θεὸς προεῖδε τὰ μέλ-
λοντα ὡς ὄντα. Ἐπειδὴ προῄδει, ὅτι μέλλει τελευτᾷν
τὸ ζῶον, xai εἰς χοῦν µεταθάλλεσθαι, προλαθὼν ἓν

«τῇ δηµιουργίᾳ ἔδειξε τὴν ἑλπίδα τῆς ἀναστάσεως.

Λαμθάνει χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς, ἵν᾽ ὅταν ἵδῃς ἐν τάφῳ
χοῦν, γνῷς ὅτι ὁ ἐχεῖνο πλάσας καὶ τοῦτο ἀνίστησιν.
"Επ.λασε τὸν ἄνθρωπον, χοῦν «ναδὼν ἀπὸ τῆς Της,
καὶ ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν
ζωῆς. Βλέπε διαφορὰν ἀνθβώπων xai ἁλόγων. Τὰ
ἄλλα πάντα ποιῶν ὁ θεὸς, ὁμοῦ πάντα ἐπήγαγε, μετὰ
«o0 σώματος xai τὴν ψυχἠν. Ἡρόσεχε, παραχαλῶ.
Ἐποίησε τὰ νηχτὰ, ὁμοῦ σῶμα [486] xai φυχήν:
Ἐξαγαγέτω ἡ Υῆ (90^ προῆλθεν ὁμοῦ μετὰ τῶν
σωμάτων καὶ ἡ ψυχή. Τὸν ἄνθρωπον ποιεῖ τῷ σώματι
πρῶτον, εἶτα τῇ ψυχῇ. Διὰ ποίαν ἑλπίδα; Ota fj πλά-
σις, τοιαύτη χαὶ ἡ λύσις * τὰ Qua. διὰ τοῦτο ἀνάστα-
σιν οὐκ ἔχει, ἐπειδὴ ὡς ἐγένετο, οὕτω xal ἀποθνήσχει"
ὁμοῦ τὸ σῶμα xa fj ψυχἠ ἀφανίζεται. Τὸ σῶμα τοῦ
ἀνθρώπου ἔλαθεν ἀπὸ τῆς γῆς, τὴν δὲ φυχὴν αὐτὸς
δίδωσι χτίσας, δηµιουργήσας, οὐχ ix τῆς ἰδίας οὐ-
σίας ἐχδαλὼν, iv! ὅταν ἁποθάνῃ τὸ σῶμα, 3) ὁ ἄνθρω-
voc, μὴ ἀπογνῶμεν τῆς ψυχῆς. Τί yàp, ὅτι ἑτάφη ἐν
τάφῳ τὸ σῶμα; Mh προσδοχήσῃς ἐκεῖ εἶναι τὴν ϕυ-
yf». Οὐ γὰρ ἀπὸ γῆς ἐλήφθη, οὐδὲ εἰς γῆν ἀπέρχε-
ται. Ἔστησεν οὖν τὴν ἑλπίδα. Auk τοῦτο xal iv τῷ
Ἰεζεχιῆλ προφητεύει τὴν ἀνάστασιν οὕτω λέγων ΄

* Combefis. legendum pulat ἔχειν τὴν τέρψιν. Sed lectio
ut est ferri potest.
*

417
v Τοῖς v&xpoic ὁὀστέοις ἐγέγετο σῶμα. Etzá φησιν,
'.Ἑκτεσσάρων ἀνέμων ἐ.θέτω τὸ πγεῦμα, καὶ εἰσ-
&A0éto εἰς τοὺς γεκροὺς τούτους, xal ᾖισάτω-
σαν. Οὕτω xaX Aautó Bod* Ἁγτανε.]εῖς τὸ πγεῦμα
αὑτῶ», xal ἐκλείψουσιε, xal εἰς τὸν χοῦν αὑτῶν
ἐπιστρέψουσιώ. Εξαποστελεῖς τὸ Πνεῦμά σου,
xal κτισθήσονται, xal ἀνακαιγιεῖς τὸ πρόσωπον
τῆς γῆς. Εΐδες δημιουργὸν τὸ Πνεῦμα ; εἶδες συν-
εργὸν θεοῦ;

ε’. ᾽Αλλ) εἰς τὸ προχείµενον ἐἑπανέλθωμεν. ᾿Εγερύ-
σησεν. Διὰ τοῦ, Ἐγερύσησεν, τὸ ἁπλοῦν τῆς Ψυ-
χῆς ἔδειξε * διὸ οὔτε πολυαρµόνιος. Ἡρόσεχε λοιπόν,
Ἐπειδὴ ἐπαλαιώθη fj δηµιουργία, ἀναχαινίζει αὐτὴν
ὁ Χριστὸς ἐπὶ οἰκονομίᾳχ. Ἐπλάσθη ᾿Αδὰμ ἀπὸ γης
ἔπλασεν ὁ Χριστὸς τοῦ τυφλοῦ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀπὸ
πτλοῦ, ἵνα σὺ µάθῃς τὸν λαθόντα χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς
καὶ πλάσαντα. Ἐνεφύσησεν ὁ θεὸς εἰς τὸ πρόσωπον
τοῦ ᾿Αδὰμ πνοὶν ζωῆς * ἐνεφύσησεν ὁ Χριστὸς εἰς τὸ
πρύσωπον τῶν ἁποστόλων, χαὶ λέγει" Λάδετε Πγεῦμα
γιου. "O ἀπώλεσεν ἐμφύσημα ἸΑδὰμ, ἐνταῦθα ὁ
Χριστὸς ἀπέδωχε, καὶ ἐγένετο πάλιν ὁ ἄνθρωπος εἰς
φυχην ζῶσαν. Πρόσεχε" ἐνταῦθα dj ὀχολουθία α. El
1àp xai χάµγει τῆς φωνῆς τὸ ὄργανον, ἀλλὰ τῇ συν-
θει ἐλπίδι προτρέχων χαὶ τὰς τῶν ἁἀδελφῶν ἰχεσίας
ὑποτέμνων, πιστεύω δοθηναί uot λόγον, οὐ διὰ τὴν
ἀξίαν ἐμὴῆν. ἀλλά διὰ τὴν τῶν ἀχουόντων προθυµίαν.
El xai ἀνάξιοι τῶν ἁγίων ἑσμὲν, ἀλλ᾽ ἔπαθον κἀχεῖ-
vot ταῦτα, xal ὑπὸ τῆς τοῦ σώματος ἀσθενείας ἑνς-
ποδίζοντο. Μαρτυρεῖ Δαυῖδ λέγων ' Ἑχοπίασα xpá-
iur, ἐδραγχίασεν ὁ AdpvrE µου. Βέλτιον δὲ βραγ-
χιῶντα λέγειν τὰ ὀρθὰ, ἢ ὀρθὴν ἔχοντα τὴν φωνὴν,
διεστραμμένην ἔχειν τὴν Φυχἠν. ᾿Εωύτευσεν ὁ θεὸς
παράδεισον ἐν Εδἐμ κατ ἀνατο.άς.Τἰὲστιν Ἐδέμ;
Ἐδὲμ ἑρμηνεύεται τρυφὴ, ὡς ἂν εἴποι τις. Ἐφύτευσε
παράδεισον ἐν τρυφῇ' ἀντὶ τοῦ * Ev τόπῳ τρυφερῷ, ἐν
τόπῳ καλῷ. Διὰ τοῦτο ἐπὶ τέλει λέχει: Kal ἐξέδα.Ία
τὸν Ἀδὰμ, xal κατῴκισεν αὐτὸν ἀπέναντι τοῦ πα-
ραδείσου τῆς τρυφῆς. Ἐφύτευσεν à θεὸς παράδει-
σον ἐν ἘἙδὲμ κατ dvatoAdc. Διατί μὴ εἰς ἄλλο
Χλίµα, ἀλλὰ κατ ἀνατολὰς ὁ παράδεισος; "Oüsv f ἀρχὴ
τοῦ δρόµου τῶν φωστήρων, ἐχεῖθεν xal ἡ ἀρχὴ τῆς δια-
Υωγῆς τῶν ἀνθρώπων. Προμηνύει ὁ Θεὸς τὸ µέλλον"
κατ ἀνατολὰς ἓν τῷ παραδείσῳ τίθησι τὸν ἄνθρωπον,
ἵνα δείξῃ., ὅτι ὥσπερ οὗτοι οἱ φωστῆρες ἀνατέλλοντες
[487] τρέχουσιν εἰς δύσιν, καὶ δύνουσιν' οὕτω xal
τοῦτον δεῖ ἀπὸ ζωῆς εἰς θάνατον δραμεῖν καὶ δῦσαι
κατὰ τὸν τόπον τῶν φωστήρων, xa ἄλλην ἀνατολὴν
πάλιν λαθεῖν ἐξ ἁἀναστάσεως νεχρῶν. Ἔδραμεν ὁ
Αδὰμ εἰς δύσιν, ἔδυσεν εἰς τάφον " ἠχολούθησεν αὑτῷ
τὰ πράγµατα τῆς γῆς, xal συνετάφη τῷ δύσαντι.
ἌἩλθεν ὁ Χριστὸς, xai ἐποίησεν ἀνατεῖλαι τὸν δύ-
σαντα. Διὰ τοῦτο λέγει ὁ προφήτης περὶ αὐτοῦ"
Ἰδοὺ ἀνὴρ, Ἀνατολὴ ὄνομα abc, καὶ ὑποκά-
ζωθεν αὑτοῦ ἀνατέ.].1ει" τουτέστιν, Ex τῶν τάφων.
Ἐν τῷ ᾿Αδὰμ ἔδυσεν ὁ ἄνθρωπος, ἐν Χριττῷ ἀνέ-
τειλεν. Μαρτυρεῖ Παῦλος ' Ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ Ἀδὰμ
Ἅάντες ἀποθνήσκουσιν, οὕτω xal ἐν τῷ Χριστῷ
πάντες ζωοποιηθήσονται. Καὶ ὅ,λαδεν ὁ Θεὺς τὺν'
ἄνθρωπον., ὃν ἐποίησε, xal ἔθετο αὐτὸν &v τῷ
παραδείσῳ. Ἐἰσήνεγχεν αὐτὸν εἰς ἔτοιμον οἶχον.
Ὥσπερ ὁ καλῶν τινα εἰς ἑστίασιν, πρῶτον πορα-
σχευάνει τὸν οἴχον, καὶ τότε εἰσάγει τὸν χεχληµένον:
οὕτω καὶ ἐνταῦθα: παρεσχεύασεν αὐτῷ ἐνδ, αίτημα

* Sav. et Combefis, πρόσεχε ἐντ͵ τῇ, ἀχολουδία.

SEVERIANI . 41

ἀξιοπρεπὲς τὸν παράδεισον , χαὶ οὕτως εἰσήγαγε τὸ
κεχ)ηµένον. Που ἐπλάσθη; Ἐν τῇ γή, ἔξω τοῦ πα
ῥαδξίσου. Ὥσπερ γὰρ φωστῆρες ἀλλαχοῦ ἐγένοντε
χαὶ ἑτέθησαν ἐν τῷ οὐρανῷ, οὕτως ὁ ᾿Αδὰμ ἑπλάσθ
ἔξω εἰς ἄλλην γῆν, χαὶ τότε εἰσηνέχθη εἰς τὸν παρὰ
δεισον. Πόθεν τοῦτο; Λέχει dj Γραφὴ ἐπὶ τέλει, ὅτ
ἐξεθάλλετο ὁ ᾿Αδάμ’ Καὶ ἑξαπέστει.1εν ὁ Θεὸς τὸ
Ἀδὰμ ἐκ τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς , ἑργάᾶσθε
τὴν γῆν, ἐξ qc ἐλήφθη. Ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ za
ῥαδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἑργάξδεσθαι xal. cv.Aárret
τὸν παράδεισον. Ἐργάζεσθαι. Τί γὰρ ἔλειπεν d
τῷ παραδείσῳ; εἰ δὲ χαὶ χρεία ἣν ἐργάτου, πόθε
ἄροτρον ; πόθεν τὰ ἄλλα τῆς γεωργίας ὄργανα ; "Et
γάζεσθαι- καὶ φυλάττειν τὴν ἐντολὴν τοῦ zou, χε
πιστεύειν τῇ ἐντολῇ , τοῦ Θεοῦ ἔργον ἣν. Λέγει ὁ Σι
vhp' Τοῦτό ἐστιν ἔργον τοῦ Θεοῦ. ἵνα κπιστεὶ
σητε εἷς ὃν ἀπέστειλεν éxetroc. "Ὥσπερ οὖν τ
πιστεῦσαι τῷ Χριστῷ ἔργον ἐστιν, οὕτω τὸ πιστεὶ
σαι τῇ ἑντολῇ, ὅτι ἐὰν ἄφηται, ἀποθνήσχει : ἐὰν 1
μὴ ἄφηται, ζῇ. "Epyov ἣν τῶν πνευματιχῶν λόγω
ἡ fons. Παύλου Épyov ποῖον; μὴ γεωῤγὸς ἦν
Παῦλος ; μὴ ἑτέραν ἔσχεν ἐργασίαν; οὐ τὸ πᾶν abt
ἔργον λόγος ἣν ; οὗ χήρυγµα ἣν; Καὶ λέχει τοῖς ga
θηταῖς Τὸ ἔργον µου ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίφ. Ἑρ
γάζεσθαιε, φησὶν, αὑτὸν xal φυ.]άττειν. Απὸ τίνος
Λῃστὴς οὐκ fjv , ὁ παροδίτης οὐχ ἦν, ὁ ἐπιθουλεύω
οὐχ ἣν. ἀπὺ τίνος φυλάττειν; "Iva. φυλάξῃ αὐτὸ
ἑαυτῷ ' ἵνα μὴ παραθὰς ἀπολέσῃ αὐτόν’ ἀλλ' lv
τὴν ἐντολὴν φυλάττων φνλάξῃ ἑαυτῷ τὸν παράδεισοι
Συγχάμνει τῇ φωνῇ χαὶ fj διάνοια - ἀλλὰ τῶν νοηµέ
των γενώµεθα. Ἔθηκεν αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσφ
Λοιπὸν σχιογραφεῖ ἡ Γραφὴ τὰ μέλλοντα διὰ τὦ
προλαθόντων. Ποταμὸς δὲ ἑκπορεύεται ἐξ Ἐδὲμ
ποτίζειν τὸν παρἀδεισογ. Ἀπὸ τούτου μάθε, ὅτιο
χηποῦριν * (sic) ἣν ὁ παράδεισος, μιχκρὸν ἔχων μέ
«pov. Ποταμὸς τοσοῦτος ἁρδεύξι, ὥστε ἀπὸ τοῦ πε
ριττεύµατος αὐτοῦ τέσσαρας εἶναι ποταμούς. Ποτα
μὺς δὲ ἐχπορεύεται ἐξ ᾿Εδὲμ, ποτείζειν τὸν παρά
δεισον. Ἐχεῖθεν μετὰ τὸ ποτίσαι µερίζεται [488] εἰ
τέσσαρας ἀρχάς * εἰς τὸν Τίγριν , εἰς τὸν NeDov, εἰ
«bv Εὐφράτην, εἰς τὸν ἐν τῇ Γραφῇ λεγόμενον 9
σὼν, ὃν νῦν λέγουσι Δανοῦθιν.

ς’. Βλέπε μέγεθος ποταμοῦ µεριζοµένου εἰς τέσσα
ρας. xai ὁ τοιοῦτος μόνος ἁρδεύει τὸν παράδεισον
Διατί τοιοῦτος; μόνος ἣν ᾿Αδάμ ' τίς χρεία ἣν τοσού-
του; Αλλ' οὐχ ἑνὶ µόνῳ ἐγένετο. ἀλλά τοῖς πέρασι
τῆς οἰκουμένης. Ἡτοιμάζετο πατριάρχαις , προφή”
ταις, ἀποστόλοις, εὐαγγελισταῖς, µάρτυσιν , ὁμολί-
γηταϊς, ἁγίοις, πιστοῖς, ὀρθοδόξοις , εὐσεθῶς πλ’
τευοµένοις, πᾶσι τοῖς διχαἰοις. El γὰρ τῷ Apod] ἓν
μιᾷ ia ὁμολογήσαντι τὸν παράδεισον ὁ Σωτὴρ ἐπηϊ
γείλατο λέγων ’ Σήμερο» μετ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ 36
ραδείσῳ * ὁ χοπιάσας ix νέας ἡλικίας ᾽Αθραδὶ
Ἰσαὰχ, Ἰακὼθ, οἱ ἐκ τούτου πατριάρχαι...... b Y
πρὸ τούτων πάντων χληρονομεϊῖ ὁ λῃστὴς tbv T. OR
δεισον. Ποιεῖ οὖν ὁ θεὺς τὰ ἔργα, οὗ πρὸς τὸ gest
µενον, ἀλλὰ πρὸς τὸ προσδοκώµενον. Διατί cose"
πλάτος γῆς ἐποίησεν ; διὰ τὸν ᾽Αδὰμ, 9$ διὰ too
κατοιχοῦντας; Ἐχκεῖθεν ἁφορίζεται εἰς vtéccamE
dpydc* οὐκ εἶπεν , εἰς τέσσαρα ἁπλώματα, GR
ἀρχὰς , τουτέστι, πηγάς. "Όνομα τῷ ἑνὶ suoi"

* Savil. et Combefis. κηποῦρις. Savil. conj. κήπος. 8
leg. κηπούριον. unde hodiertrorum χηπούρι. infra 391
περισσεύµατος.

Hic textus deficere videtur.

471
surrectionem vaticinatur his vorbis : Mortuis ossibus
corpus [actum est (Ezech. 57. 9). Deinde ait : Ex qua-
tuor ventis veniat spiritus, et ingrediatur in mortuos
hos, et vivant. Sic et David clamat : Auferes spiritum
evrum, et deficient, οἱ in pulverem. suum revertentur.
Emittes Spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis [α-
ciem terre (Psal. 105. 29. 50). Vidisti Spiritum crea-
"torem ? vidisti eum Deo operantem ?

5. Sed ai proposituin reveriamur. Jusufflavit. Per
illud, Jusufflavit, anim simplicitatem ostendit :
ideo nec multis corcinnatur. Attende jam. Quia crca-
tura inveteraverat, illam Christus in dispensatione (2)
instaurat. Formats e«t Adam de terra : formavit
Christus c:eci. oculos ex luto, ut hinc noveris eum,
qui accepit pulverem de terra , et formavit. Γης Παρ
vit Deus in faciem Adam spiracula vit ; iusufflavit
Christus in faciem apostolornmi, et diit : Accipite
Spiritum sanctum (Joan. 20. 99). Eam qua perierat
Adami iusulflationem, Christus restituit, et factus
est rursus homo in animam viventem. llic seriei ani-
mum adhibe. Etiamsi enim vocis organum delicit ,
consueta tamen spe precurrens, fratrumque vota
sccelerans, credo dandum mihi esse verbum , non
meriti mei causa, sed alacritatis auditorum gratia.
Eiiamsi sanctis non simus comparandi ; at illi quoque
talia sunt. passi, corporisque infirmitatibus impedic-
bantur. ld testificatur David dicens : Laboravi cla-
mans , rauca [acte sunt fuuces meg (Psal. 68. 4). Me-
fius porro est rauca voce recta dicere , quam , recta
voee, animo perversum esse. Plantavit Deus paradi-
aum in Edem ad orientem (Gen. 2. 8). Quid est Edem?
Edem significgt delicias ; ac si quis diceret, Plantavit
paradisum in deliciis , sive in delicioso loco, in pul-
chro loco. Ideoque in [ine dicit : Et ejecit Adam , et
collocavit eum ex adverso paradisi voluptatis. Plantavit
Deus paradisum in Edem ad orientem (Gen. 5. 24). Cur
nou in alio climate, sed ad orientem paradisus ? Unde
initium cursus luminarium, inde principium vit ho-
minum. Pr:esignificat Deus futurum : ad orientem in
paradiso ponit hominem, ut ostendat , quemadnio-
dum luminaria illa orientia currunt ad occidentem,
et occidunt : ita et hunc oportere a vita in mortem
currere et occidere, quemadmodum luminaria, alium-
que rursum orientem sumere ex resurrectione
mortuorum. Cucurrit Adam ad occidentem , occidit
in sepulcrum : sequuta sunt illum res terre, et
cum illo occidente sepulti; sunt. Venit Christus , et
eum qui occiderat oriri curavit. Ideo dicit de illo pru-
pheta : Ecce vir , Üriens nomen ejus, εἰ sub illo orietur
(Zach. 6. 12) ; nempe ex sepulcris. In Adamo occi-
dit homo, in Christo ortus est : id testificatur Pau-
lus. : « Nam sicut in Adam omnes moriuntur, ita et
in Christo omnes vivificaburitur » (1. Cor. 15.22).« Et
. accepit Deus hominem, quem fecerat, et posuit illum
in paradiso » (Gen. 2. 13). Intulit illum in paratam do-
mum. Quemadinodur is , qui aliquem invitat ad con-
vivium , primo apparat :zdes, et tunc. inducit eum

(a) Scilicet , ín. incarnatione sua. Mos est Ecclesiasticis
scriptoribus per dispensationem, sucarnalioncm intelligere.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO V.

478
quem invitavit : sic et hic quoque : paravit illi xdes
magnificas, paradisum , et sic invitatum induxit.
Ubinam formatus est * In. terra, extra. paradisum.
Quemadmodum enim Inminaria , alibi facta sunt , οἱ
posita sunt. in clo : sic el Adam extra formatus est
in alia terr: parte, et tunc inductus est in paradi-
sum. Undenam hoc? Ait Scriptura in fine , quaudo
ejeclus est. Adam : « Et emisit Deus Adam de para-
diso voluptatis, ut operaretur terram, de qua sumptus
est, Posuit illum in paradiso voluptatis, ut operare-
tur et custodiret illum» (Gen. 2. 95). Ut operaretur.
Quid in paradiso desiderabatur? sin operario opus
erat, undenam aratrum? unde alia agriculturz in-
Strumenta? Operari et custodire pr:eceptum Dei , illi-
que credere, Dei opus erat. Ait Servator : Hoc est
opus Dei , ul credatis in eum , quem misit ille (Joan. 6.
29). Quemadmodum igitur Christo credere opus est ,
sic etiam credere precepto, moriturum esse , si teti-
gerit ; victurum , si uon tetigerit. Opus erat spiritua-
lium verborum observatio. Pauli opus quodnam ? num
agricola Paulus erat ? num aliam liabuit vocationem ?
nonue tolum ejus opus erat , verbun ? nonne pr:edi-
catío ? Dicit tamen discipulis , Opus meum vos estis in
Domino (1. Cor. 9. 1). Ut operaretur, inquit, et custo-
diret illum. A quonam ? Fur non erat, viator nullus ,
insidiator nullus : a quo custodiret ? Ut custodiret il-
lum sibi; ne prxevaricatus amitteret ; sed ut manda-
tum custodiens servaret sibi paradisum. Una cuim
voce mens deficit : verum sententiis insistamus. Ρο--
suit illum in paradiso. Deinceps Scriptura ex iis qu;e
processerunt subindicat futura. Fluvius autem egre—
diebatur ex Edem, irrigans paradisum (Gen. 2. 40).
Hiuc disce non hortulum fuissc paradisum , angustis
terminis circeumseriptum. Fluvius tantus irrigabat , ut
ex ejus redundantia quatuor fluvii orirentur. F[uvius
aulem egrediebatur εν Edem , ut irrigaret paradisum.
Deinde postquam irrigaverat, dividebatur in quatuor
capita ; in Tigrim, in Nilum, in Eupbratew, et in
Phisonem , sic in Scriptura dictum , queni nunc vo-
cant Danubium.

6. Cur tam late pateret paradisus , eum Adam solus
inhabitaret.| Fluviorum ex paradiso manantium explica-
tio singularis. — Vide magnitudineimn fluvii divisi in
quatuor flumina : hicque solus irrigat. paradisum.
Quorsum talis? solus erat Adam; quie necessit»s
tanti fluvii? Sed non uni tantum paradisus paratus
erat, verum finibus terrze. Pra'paratus erat patriar-
chis , prophetis , apostolis , evangelistis , martyribus,
confessoribus sanctis, fidelibus, pie viventibus, omni-
bus justis. Si enim latroni una hora confitenti paradi-
$um Servator promisit dicens : flodie mccum eris in
paradiso (Luc. 95. 45); qui a juventute laborarunt, .
Abraham, Isaac, Jacob, hujus filii patriarch:e , (4)
[illum utique sunt consequuti.] At ante hos omnes la-

. tro paradisum consequitur. Opera ergo Deus edit, non

ejus causa quod apparet, sed ejus quod exspectatur.

Cur tantam. terree latitudinem fecit? an propter Ada-

mum, an propter eos qui illam nunc inbabitabant ?
(«) Quie uncinis clauduntur, desunt in Graeco.

49

Inde dividitur in quatuor principia. Non dixit , In qua-
tuor. expansa flumina, sed in quatuor principia , id
est, fontes. Nomen uni Phison, quem modo diceba-
mus ; deinde Gchon , hic est Nilus. Gehon vetus no-
men ejus est : id testificatrur Jereinias diceus : Quid
tibi el vig A gypti, ut bibas aquam Gehon (Jer. 2. 48)?
Mic animum adhibe. Cogita lunc esse paradisum.
Hec enim melius aspectu quam verbo traduntur. Pro-
dit ingens fluvius, copioso ρε ης alveo, et rigat
paradisum. lude in subterrareum quemdam hiatum
fertur, immensanique sub terra peuetrat viam , ut πο”
vit is qui viam stravit Dominus . fluxusque diu latet,
atque in diversa loca dividitur , inveniturque alius in
Athiopia, alius in occidente , alius in oriente , Deo
sic per subterraneum alveum trahente, primoque flu-
vio extraneos fontes curante. Cur ita ? Ne fluviorum
vestigia sequentes, paradisum invenirent, ne posset
hominibus pervius esse. Nam si eo iter esse posset,
neno an:e divites paradisum inveniret : verum Deus
oeclusi tam pauperibus , quam divitibus, ut sola vir-
tute viam invenirent. Quantum laboris suscepere pa-
triarch:e , propliete, sanctü, quirentes paradisum ,
nec invenerunt. Latro , qui iu illa via non incesserat,
sed credidit, vere viam invenit , eum nempe qui di-
xit, Ego sum via. Invenit paradisum , quem inobse-
quentia primo homini occlusit (Joan. 14. 6). Causam
autem (πάτο cur historiographus , commemorato
primo fluvio , dixerit : Jbi est aurum bonum, carbun-
culus el lapis prasinus (Gen. 2. 12). Si prorsus terra-
rum orbem describeret , oporteret sane in qualibet
regione dicere quie illic bona orirentur, smaragdos,,
hyacinthos, ubi topazium, ubi diversz illae materi:e ;
sed aurum tantun ac duos lapides assumit , sacerdo-
tii primitias, quia sacerdos auream laminam gestabat,
in qua Dei nomen erat inscriptum. Erant duodecim
lapides supra sacerdotis pectus, sardius, topazius ,
sinaragdus , carbunculus , sapphirus, jaspis , ligurius,
achates, amethystus , clirysolithus, beryllus, onyx
(Exod. 28. 17-20). Ex his duodecim lapidibus prasi«-
nus segregatus est tribui sacerdotali , et carbunculus
regie. Quid ita ? Quia ignis proprium est urere et il-
lmninare : regisque proprium benefacere et punire,
Ponit Ruben primam tribum in sardio, Symeonem in
topazio, Levi in lapide prasino, Judam, ex quo Chri-
stus, in cirbunculo rubicundo. Certe lsaias post inul-
ta elapea tempora dicit Jerosolyin:e : In manibus meis
depinzi muros luos, el in conspeclu meo es semper. Ecce
preparo carbunculum lapidem tuum (Isai. 49. 16. et54.
11) , Servatorem significans. Ecce enim , inquit, po-
nam in Sion lapidem angularem , electum, pretiosum :
el qui credet in eum , non con(undetur (1sai. 28. 16).
Carbuneulus ergo segregalus est regize tribui ; prasi-
nus sacerdotali : nam sacerdotii est recte πράττειν,
agere. Α fluvio illo dirimuntur quatuor fontes fluvio—
rum. Cur ergo aqua eorum non zqualis est? Quxruut
enim studiosi , si ab uno fluvio , aut ab uno fonte, cur
non una omnium qualitas ? Quid ergo rei est ? Affi-
ciuntur secundum terram, et qualitates locorum, per
qux transcunt, Queinadiiodum ipsa aqua unam hab.t

SEVERIANI

480

naturam et qualitatem, sed si absinthium, si ane-
tum, sí ruta infundatur , aliam acquirit qualitatem ;
ac natura quidem uia , sed materi;e trausinutaut. Sie
etiam in fluviis, quia per extranea loca inanant ; alius
per terram, qui diversam habet qualitatem, alius
per aliam , a locis inficiuntur.

1. Ubi a positione locoruni flumina qualitatibus af.-
fecerat, demum in. paradiso facit O:une. lignum. pul-
chrum visu, et ad escam suave (Gen. 2. 9). Prius rans-
gressoris excusationem abstulit, Quia enim de mu-
liere dixit, Vidit mulier lignum, quod pulchrum visu
essel, εἰ ad vescenduin suave (Gen. 3. 6) : nc quis pu-
laret, inter alia ligna hoc solum decorum fuisse, haac
prrstantiam omnibus inesse testificatus est, et visu
elcgantia, et valde bona, ut discas eum non ex peun-
ría transgressum esse, sed in affluentia cum esset
prostratum fuisse. Et lignum vite, inquit, in medio pa-
radisi, et lignum scientie boni et mali (Gen. 9. 9). Tria
lignorum discrimina : alia illi data sunt, ut viveret;
alia, ut bene viverel; alia, ut semper viveret. Erat

, unde bene viveret, ex quibus edere licebat ; erat unde

bene viverct,ex prohibitis. Poterat enim bene vivere,
si teligissel non prohibita, et non tetigissel prohibita.
lllud erat bene vivere, Deo obsequi. Positum erat li-
gnum vite in. medio, quasi premium ; lignum sciea-
tie , ut palestra, nt. gymnasium. Si mandatum ser-
ves circa lignum hoc, accipis premium. Ac vide mi-
raculum. Paradisi ligna oinnia, ubique ia circuitu vere
nantia, ubique fructifera : duo tantum in medio
erant, ad gymnasium et stadium. Ου in circuitu ali-
mentum pra:behant. Verum transgressionis et ligni
sermo aliud in tempus reservetur; propositum autem
hoc jam est : adducit Deus animalia omnia ad Ads-
mum. Audiant hzretici : nec. mireris si ad singula
dicla, ad singulas voces contra hereticos agatur;
per emnem enim occasionem reprebenduntur ü
qui contra gloriosum regnum insurgunt. Lapis es
wuro clamat (Habac. 29. 11); non dico, verbum e:
Scriptura, lota unum, aut unus apex (Matth. 5. 18),
hzreticos inculpatos non sinunt; ab omnibus acer
santur qui negant omnium Dominum. Animadverte
igitur. Videre erat rem stupendam, Adamum stantem,

et Deum quasi ministrum ad Adamum adducentes.
Adducit enim Deus animalia. Hic attende, non dicis,
sed sententiam. Cogita Deum stantem, ct Adamum
explerautem. Adduxit Deus omnia, Adamo dixit verti
gratia : Quo nomine lic tibi videtur vocandus esse!
Isque ait: Vocetur leo. Hoc Deus sanxit. llic ve?
quo nomine? Taurus vocetur. Recte statuisti. Sirene
terque singulorum nomina Deus obsignavit. Ait εν
Scriptura : Adduzit ea ad Adam, ut videret, quid —
caret ea. Et omne quod vocavit Adam, hoc est κα’
ejus. Vide. Quia ad imaginem ipsum creaverat,
luit et houorein in cohspectum proferre, et osten
vere ipsum imaginem sapientize ferre. Ac rem m7
vide. Deus sibi nomina ante definierat, volebam
per imaginem suam ostendere, Adami decreta
Dei voluntate consentire. Certe cum vellet
Scriptura, hxc qua Adamus imposuit nomina,

"
«

eT)

ἁρτίως εἰρήχαμεν * εἶτα 4 Γηών ' οὗτός ἔστιν ὁ Net-
λος. Γηὼν τὸ ἀρχαῖον αὐτοῦ ὄνομα, Μαρτ υρεῖ Ἱερε-
µίας λέγων᾽ Tí σοι καὶ τῇ ὁδῷ Αἰγύπτου , τοῦ
πιεῖν Όδωρ 1 πών; Ἐνταῦθα πρόσεχε. Nóptsoy
τοῦτον εἶναι τὸν παράδεισον. "A à γὰρ ὄψει μᾶλλον
Ἡ λόγῳ παραδίδοται. Προέρχεται ποταμὸς πολὺς,
πλούσιων νᾶμα ἔχων , xal ἁρδεύει τὸν παράδεισον.
Ἐχεῖθεν φέρεται εἰς ὑπόνομόν τι χάος, χαὶ δύνει
ὑπὸ γῆν ἄπειρον , ὡς οἵδεν ὁ τὴν ὁδὺν στρώσας Δε-
σπότης * xal λανθάνει ἐπὶ πολὺ τὸ ῥεῦμα., xai εἰς
διαφόρους τόπους ἀναδίδοται, xal εὑρίσχεται ὁ μὲν
εἰς τὴν Αἰθιοπίαν , ὁ δὲ εἰς δύσιν, ὁ δὲ εἰς ἀνατολὴν,
τοῦ Θεοῦ οὕτω δι’ ὑπόνομον ἕλχοντος τὸ ῥεῦμα, καὶ
ποιοῦντος ξένας πηγὰς τῷ πρώτῳ ποταμῷ. Διατί δὲ
τοῦτο; "Iva μὴ τοῖς ἴχνεσι τῶν ποταμῶν ἀχολουθοῦν-
τες εὕρωσι τὸν παράδεισον, ἵνα μὲ ᾗ τοῖς ἀνθρώποις
καταληπτός. El γὰρ ἣν ὁδεῦσαι, οὐδεὶς ἂν εὗρε πρὸ
τῶν πλουσίων τὸν παράδεισον ' ἀλλ' ὁ θεὸς ἀπέχλεισε
xaX πένησι xal πλουσίοις, ἵνα ἀρετῇ µόνον εὕρωσι
τὴν ὁδόν. Πόσα ἔκαμον πατριάρχαι, προφΏται, ἅγιοι,
ζητοῦντες τὸν παράδεισον, xal οὐχ εὗρον; Ὁ Anoche
τὴν ὁδὸν οὐχ ὁδεύσας , ἀλλά πιστεύσας , ἀληθῶς εὗρε
τὴν ὁδὸν , τὸν λέγοντα' Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός. Εὖρε τὸν
παβράδεισον, ὃν ἀπέχλεισεν dj παραχοὴ τῷ πρώτῳ
ἀνθρώπῳ. Ζητῷ δὲ τὴν αἰτίαν δ.ὰ τί ὁ ἱστοριογράφος

μνημονεύσας τοῦ πρώτου ποταμοῦ εἶπεν , ὅτι Ἐχεῖ

γίνεται τὸ χρυσίον τὸ κα.ὸν, καὶ à ἄνθραξ , xal
ὁ Aí0oc ὁ πράσινος. El ὅλως ἐχωρογράφει τὴν οἱ-
χουµένην , ἐχρῆν εἰπεῖν τὰ dv. ἑκάστῃ χώρᾷ Υ:γνό-
μενα χαλὰ , τοὺς σµαράγδους , τοὺς ὑαχίνθους, ποὺ
κοπάζιον, ποῦ αἱ διάφοραι τῶν ὑλῶν ΌὕΌλαι b:
ἀλλ᾽ ἐπιλέγεται χρυσὺν xai δύο λίθους, τὰς ἀπαρχὰς
τῆς ἱερωσύνης, ἐπειδὴ ὁ ἱερεὺς ἐφόρει πέταλον χρυ-
σοῦν, [489] p ἐἑπεγέγραπτο τὸ τοῦ θεοῦ ὄνομα. Δώ-
δεχα λίθοι ἦσαν ἐπὶ τοῦ στήθους νοῦ ἱερέως * σάρδιον,
τοκάζιον, σµάραγδος , ἄνθραξ, σάπφειρος, ἰάσπις,
λιγύριος, ἀχάτης, ἀμέθνστος, χρυσόλιθος , βἡρυλ-
Aog , ὀνύχιον. Ἐκ τῶν δώδεχα λίθων τούτων ὁ πρά-
σινος ἀφώρισται τῇ ἱερατιχῇ φυλῇ , ὁ ἄνθραξ τῇ βα-
σιλικῇ. Διατί; Ἐτειδὴ πυρὸς ἴδιον τὸ χαίΐειν xat φω-
τίζειν * χαὶ βασιλέως ἴδιον εὐεργετεῖν καὶ χολάσειν.
Τίθησι τὸν Ῥουθὴμ τὴν πρώτην φυλὴν ἐν τῷ σαρ-
δίῳ, τὸν Συμεὼν ἐν τῷ τοπαξίῳ, τὸν Λευῖ ἐν τῷ
πρασαίνῳ λίθῳ' τὸν Ἱούδαν, ἓξ οὗ ὁ Χριστὸς, bv τῷ
ἄνθραχι τῷ πυῤῥῳῷς, ᾽Αμέλει Ἡσαῖας μετὰ πολλοὺς
Χρόνους λέγει τῇ Ἱερουσαλήμ Ἐπὶ τῶν χειρών
βιου ἐζωγράφηκά σου τὰ τείχη. καὶ ἑνώπιόν µου
&l διὰ παντός. Ἰδοὺ ἑτοιμάζω ἄνθρακα τὸν «ίθυγ'
«rov, τὸν Σωτῆρα λέγων. Ἰδοὺ γὰρ, Quot, τίθηµι
«ἄν Σιὼν «ίθον ἀχρογωγνιαῖον, £xAsxzór , δΥτιµον,
. ul ὁ πιστεύω» ἐν αὐτῷ οὐ μὴ κχαταισχυνθῃ.
"Ὁ τοίνυν ἄνθραξ ἀφώρισται τῇ βασιλιχῇ φυλῇ - ὁ
«τράσινος τῇ ἱερατικῇ ' τὸ γὰρ πράττειν χαλὼς τῆς
Ἑερωσύνης. 'Amb τοῦ ποταμοῦ ἐχείνου ἀφορίτονται
“εέσσαρες πηγαὶ ποταμῶν. Διατί οὖν τὸ ὕδωρ αὐτῶν
«οὐχ [aov ; Ζητοῦσι γὰρ οἱ φιλομαθεῖς, εἰ ἀπὺ ἑνὸς
«ποοταμοῦ. ἢ μιᾶς πηγῆς, διατἰ um µία ποιότης πάν-
"tuv; Τί οὖν ἐστι; Μεταλαμθδάνουσι τῆς γῆς, xal τῆς
“πτοιότητος τῶν τόπων, δι ὧν παρέρχονται. Ὥσπερ κα)
«αὐτὸ τὸ ὕδωρ µίαν μὸν ἔχει φύσιν xal ποιότητα, ἀλλ'

* Sav. ín marg. yo. τινά.

b Fortasse legendum αἱ διαφοραὶ τῶν ὑλῶν ὅλαι. Savil.
«*0nj. τῶν ξύλων 0X

9 Vaticanus hibet τῷ πνρῷ, scilicet πνὸδῷ rubicundo.
SSavil. τῷ πυρί. .

ΡΕ MUNDI CREATIONE ORATIO V.

480

ἐὰν συμθραχῇ ἀφινθίῳ , ἄλλην ποιότητα ποιεῖ» ἐὰν
ἀνήθῳ, ἄλλην' ἐὰν πηγάνῳ , ἄλλην, xal ἡ μὲν φύ-
σις µία, αἱ δὲ ὕλαι μεταποιοῦσεν ' οὕτω χαὶ ἐπὶ τῶν.
ποταμῶν . ἐπειδὴ διὰ ξένων ὀδεύουσι τόπων, ὁ μὲν
διὰ γῆς ἑτέραν ἐχούσης ποιότητα, ὁ δὲ δι ἑτέρας.
ποιοῦντα; τοῖς τόποις.

V. Ἐπεὶ δὲ τῇ θέσει τῶν τόπων ἑποίωσε τοὺς ποτὰ-
μοὺς, λοιπὸν motel. ἓν τῷ παραδείσῳ Πᾶν δἐνδρον
χα.λὸν εἰς ópaciv , καὶ ὡραῖον εἰς βρῶσιν. Προ-
ανεῖλε τοῦ παραθάτου τὴν ἀπολογίχν. Ἐπειδὴ γὰρ
περὶ τῆς γυναιχὸς εἶπεν, ὅτι Εἶδεν ἡ yvy) τὸ ξύ-
Aor, ὅτι κα.1ὸν εἰς ὅρασιν , xal ὡραῖον εἰς βρῶ:
Civ * ἵνα µή τις νοµίσῃ, ὅτι παρὰ τὰ ἄλλα ξύλα
ἐχεῖνο µόνον ἂν εὐπρετὲς , ταύτην τὴν ἀρετὴν ἔμαρ-
τύρησε πᾶσιν, ὅτι ὡραία τῇ ὄψει xai χαλὴ σφόδρα,
ἵνα µάθηῃς ὅτι οὗ δι) ἔνδειαν παρέδη , ἁλλ᾽ ἀφθονίαν
ἔχων ἐξετράπη. Καὶ τὸ ξύ.Ίον. φησὶ. τῆς ζωῆς ἐν
µέσῳ τοῦ πηραδείσου , xal τὸ ξύ.Ίον τοῦ γινώ-
σχειν κα.λὸν xal πονηρόὀν. Τρεῖς διαφοραὶ ξύλων.
τὰ μὲν ἑδόθη αὐτῷ, ἵνα ζἡ ' τὰ δὲ, ἵνα eO QT]: τὰ
δὲ, ἵνα ἀεὶ Cf]. Εἶχεν οὖν τὸ ζῆν, ἐξ ὧν ἐπέτρεψεν ᾿
εἴχε τὸ εὖ Cv, ἐξ ὧν ἐχώλυσεν. "Hv γὰρ εὖ ζῆσαι,
ἁπτόμενον μὲν ὧν οὐκ ἐχώλυσε, μὴ ἁπτόμενον δὲ
ὧν ἐχώλυσε. Τοῦτο ἣν εὖ ζῆσαι, τῷ θεῷ πεισθῆναι.
Ἔχειτο τὸ ξύλον τῆς ζωῆς bv µέσῳ, ὥσπερ βρα”
θεῖον' τὸ ξύλον τῆς Υνώσεως, ὥς πάλαισµα, ὡς
γυμνάσιον. Φυλάξας τὴν ἐντολὴν ἐπὶ τούτῳ τῷ ξύλῳ,
λαμθάνεις τὸ βραθεῖον. Καὶ ὃρα τὸ θαυμαστὀν. Ὅλα
τὰ ξύλα τοῦ παραδείσου χύχλῳ πανταχοῦ χομῶντα,
[490] πανταχοῦ βρύοντα ' τὰ δύο µόνον ἐν µέσῳ Υν-
µνάσιον ἣν καὶ στάδιον. Τὰ χύχλῳ τροφὴ ἣν. Ἁλλ'
ὁ τῆς παραθάσεως χαὶ τοῦ δένδρου χαιρὸς d. ἑτέρῳ
ταμιευέσθω χαιρῷ * τὸ δὲ προχείµενον΄ ἄγει ὁ θεὸς
τὰ ζῶα ὅλα πρὸς τὸν 'Αδάμ. ᾽Αχουέτωσαν οἱ αἱρ:-
&xoi* xal p θαυμάσῃς, εἰ δι ἑκάστης λέξεως xal
δι) ἑχάστης φωνῆς ὁ πρὺς τοὺς αἱρετιχοὺς ἀποτείνε-
ται λόγος ' διὰ πάσης yàp προφάσεως χατηγοροῦ»-
ται οἱ χατὰ τῆς βασιλείας τῆς δεδοξασµένης ἑπαιρό-
µενοι, Λίθος ἐκ τοίχου βοᾷ ' οὐ λέγω, λόγος ἀπὸ
Γραφῆς, Ἰῶτα ὃν, ἢ µία κεραία οὗ παραλιµπάνει
τοὺς αἱρξτιχοὺς ἀμέμπτους ' διὰ πάντων κατηγοροῦν-
ται οἱ τὸν πάντων Δεσπότην ἀρνούμενοι. Ἡρόσεχε
τοίνυν. "Hy ἰδεῖν ξένον, τὸν ᾿Αδὰμ ἑστῶτα , xaX «bv
Θεὺν ὡς ὑπηρέτην προσάγοντα τῷ Αδάμ. γαγε
γὰρ ὁ θεὸς τὰ (oa. Ὃδε πρόσεχε, μὴ τῇ λέξει,
ἀλλά τῇ £vvola. Ἐννόησον τὸν ἑστῶτα Oshv , xat τὸν
Ἀδὰμ δοκιµάζοντα. Παρήγαγεν ὁ θες ὅλα, λέχει τῷ
Ἀδάμ * cipe εἰπεῖν * Τί σοι δοχεῖ κληθῆναι τοῦτον;
Καλείσθω λέων. Ὁ θεὸς, φησὶν, ἐτύπωσεν. Εἶτα,
οὗτος τί; Ταῦρος χαλείσθω. Καλῶς ἔταξας. Ὁμοίως
τῶν χαλουµένων ἕχαστον ὁ Ocho ἑσφράγισεν. Λέγει
γὰρ fj Γραφή ' 'γαγεν αὐτὰ πρὸς τὸν Ἅδὰμ, -
ἰδεῖν τί κα.ἰέσει αὑτά. Καὶ πᾶν ὃ éxd.lecer Αδάμ,
τοῦτο ὄνομα αὐτῷ. Βλέπε. ᾿Ἠπειδὴῇ ἐποίησεν
αὐτὸν χατ) eixóva , Ἰθέλησεν εἰς ὅψιν προσενέγχαι
xat τὴν τιμήν, χαὶ δεῖξαι ἀληθῶς ὅτι φέρει τὴν εἰχόνα
τῆς σοφίας. Καὶ βλέπε τὸ θαυµμαστόν. Ὁ Geb; προ-
ετύπωσεν ἑαυτῷ τὰ ὀνόματα ἐθούλετο δὲ δειχθῆΏναι
διὰ τῆς εἰχόνος, ὅτι συμφωνεῖ τοῦ ᾿Αδὰμ τὰ δόγµατα
τοῖς τοῦ Θεοῦ βουλήμασιν. ᾽Αμέλει βουλοµένη ἡ
Πραφρἢ δεῖδαι, ὅτι ταῦτα, ἃ ἔθιχε, ὁ θεὸς προώρισε,

4 Putat Combefis. legendum λόγος, recte quidem : sad
xa pc forte ferrí potest in tam inaccurato scriptore.

. 48
crol* Καὶ πᾶν 0 ἐἑχάλεσεν αὐτὰ ὁ ἈΑδὰμ , τοῦτο
ὄνομα αὐτῷ ἀντὶ τοῦ, Προώριστο τοῦτο, ὁ θεὺς
ἐδόξασεν.

Ἁλλ) εἰς τὸ προχείµενον ἑπανέλθωμεν. Στήχει 5 ὁ
Αδὰμ., χαὶ ὁ θεὸς προήγαγεν coti τὰ Qua, χαὶ οὐχ
ὑδρίζεται προσάγων τῷ δούλῳ ὁ Δεσπότης. Καὶ ἑὰν
ἀχούσωσιν αἱρετιχοὶ. ὅτι Χριστὸς ἡμᾶς προσάγει τῷ
ΠΙατρὶ , εὐθέως λέγουσιν * 'Opdc ὅτι δοῦλός ἐστιν ;
Ἡγαγεν αὐτὰ πρὸς τὸν Ἀδάμ. Βἰστῆχει ὁ δοῦλος
χρίνων, xai ὁ Δεσπότης προσάγων. Καὶ ὁ θεὸς μὲν
τῷ Αδὰμ προσάχων οὐχ ὑθρίκετο' Χριστὸν δὲ ἐὰν
ἀχούσωσι προσάγοντα τῷ Πατρὶ, εἰς ὑπηρέτου τάξιν
ἕλχουσιν. Ἐὰν εἴπῃ ὁ Σωτήρ ' Οὐδεὶς ἔρχεται πρὺς
τὸν Πατέρα , 6l. μὴ δι ἐμοῦ * εὐθέως οἱ αἱρετιχοὶ
ὀρθὰ τὰ (xa b, μᾶλλον δὲ στρεθλἀ.Τῷ ᾿Αδὰμ προσ-
άγων ὁ θεὸς τὰ δῶᾳ. οὔχ ἔστιν αὐτοῦ ὑπηρέτης * ἄν-
ϐρωπον Ocbz θεῷ ἐὰν ποοσαγάγῃ, ὑπηρέτου τάξιν
ἔχει; "Iva. δὲ μὴ θρέψῃ σου τὴν νόσον ἡ ἄγνοια τῶν

λόγων ἐγὼ οἶδα καὶ Yibv προσάγοντα τῷ Πατρὶ, '

καὶ τὸν Πατέρα τῷ Yip. Καὶ γὰρ εἰπών' Οὐδεὶς ἔρ-
χεται πρὸς τὸν Πατέρα, εἰ μὴ δι ἐμου * ὁ αὐτὸς
πάλιν Οὐδεὶς ἔρχεται πρός µε, εἰ μὴ ὁ Πατήρ
(ου ὁ οὐράνιος ἑ.ἰκύσῃ αὐτόν. Αλλ', ὅπερ ἔφθην
εἰπὼν, οἶδα προειρηχὡς , ἀλλὰ συγγενὲς τῇ ὑποθέσει
τὸ) ῥῆμα ' συµθαἰνει δὲ τότε μὴ ἀχηχοέναι’ ναὶ νῦν
λέγω. Ἐννόησον πόσα ἑστὶ τὰ [491] τετράποδα *
ἀλλ᾽ ἐννόησον τὰ Ίμερα., τὰ ἄγρια , τὰ Ev ὄρεσι, τὰ
ἐν πεδίοις , τὰ ἐν Γαλλίαις , τὰ Ev Ἰνδίᾳ , τὰ ἐν ὅλοις
τοῖς χλίµασι τῆς οἰχουμένης * πάλιν ἑρπετὰ, τὰ γένη,
τὰ εἴδη, τὰ πετεινὰ ὅλα , τὰ νηχτά * ὅλα τὰ Ev Oa.
λάσσῃ., τὰ iv λίμναις, τὰ ἐν ποταμοὶς * ὅλα ταῦτα
παρηγάγετο. xaX ἑχάστῳ ὄνομα ἑτίθει ὁ Αδάμ: xal
6 θεὸς οὐχ ἀντεῖπεν , ἁλλ᾽ ἐνέμεινεν. Μυριάδες ὀνο-
µάτων, xai στοιχεῖ € 6 θεός : Ev ὄνομα λέγει ὁ θεὸς
μαρτυρῶν Ex τοῦ οὐρανοῦ * Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός pov,
xal παραγράφονται οἱ αἱρετιχοὶ τὴν φωνὴἣν ἑνὶ óvó-
ματι μαρτυροῦσαν ' ἐχείνην τὴν ἁγίαν φωνὴν , τὴν
µυρία ὀνόματα δεξαµένην xai ph παραχαράξασαν.
Προσηνέχθη τὰ ζῶα xal ὠνομάσθη. Λοιπὺν εἰστίχει
ὡς βασιλεύς. |

η’. Ὥσπερ ἐὰν στρατευθῶσι, σφραγῖδι βασιλικῇ ση-
μειοῦνται' οὕτως "ἐπειδὴ ἔμελλεν αὐτῷ τὴν δεσπο-
τείαν παραδιδόναι, ποιεῖ ὀνόματα θεῖναι ὡς δεσπότην,
ὀνόματα γὰρ οὐ τίθησιν , Δεσπότης μόνος καὶ Πα-
τήρ. Πρόσεχε. Tiv ὀνομάτων ἃ μὲν ἔθηχεν ὁ θεὸς,
ἃ δὲ ὁ Αδάμ. Καὶ ὁ μὲν Ocho ἐχάλεσεν οὐρανὸν, γῆν,
θάλασσαν, στερέωµα, ἡμέραν, φῶς , νύχτα, χαρπὸν,
βοτάνην, χόρτον, ξύλα * τὰ χτήνη δὲ xal τὰ πετεινὰ
ὁ ᾿Αδὰμ εἶπεν ' ταῶνα, ἁξτὸν, µόσχον, πρόθατον *
οὗτος τὰ εἴδη , ἐχεῖνος τὰ γένη, ἵνα μὴ ψεύσηται τὸ
ῥῆμα τοῦ εἰπόντος * Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ
εἰχόνα ἡμετέραν. 'U θεὸς ὀνόματα τίθησι τοῖς φω-
στῆρσι' τὴν ἄρχτον, τὸν ὡρίωνα, τὴν πλειάδα , τὸν
ἕσπερον . τὸν φωσφόρον. Ταῦτα πάντα ὁ θεὸς ὠνό-
µασεν. Μαρτυρεῖ Δανῖδ λέγων ' 'O ἀριθμῶν π.1ήθη
ἄστρων, καὶ πᾶσιν αὐτοῖς ὀνόματα καιῶν. θεὸς
ὀνοματοποιεῖ τὰ ἄνω., ᾿Αδὰμ τὰ ἐπὶ γῆς: χαλεῖ ὁ
€ebe οὐρανὸν, γην. πάντα τὰ ἄλλα ' χαλεῖ τὸν ᾽Αδὰμ,
πυρ, ἄνθρωπον. 'O ἈΑδὰμ τί χαλεῖ; "Όνομα τοῖς
χτήνεσι, τοῖς πετεινοῖς, τοῖς ἑρπετοῖς , τοῖς θηρίοις.

Καλεῖ ὄνομα ζένον ὁ ᾿Αδὰμ, ὁστοῦν σάρχα, περὶ

* Sav. εἰστήχει. .

b Sav. lo. λείπει ἔχονσι.

* sic Combefis. Savil. in textu. στοιχεῖα, in, margine
στοιχιᾷ.

SEVERIANI Ü

τῆς Υυναιχὺὸς λέγων Τοῦτο νῦν ὁστοῦν ἐκ t
ὁὀστῶν µου, καὶ σὰρξ ἐκ τῆς capxóc gov. Ὁ Υ
Θεὺς ὅτε αὐτὸν ἔπλαπσεν , οὐκ εἶπεν , ὅτι ἐξ ὁστέι
αὐτὸν ἔπλασε xaX σαρχός. Πάλιν ὁ θεὸς λέγει, ἄῤῥι
οὗτος λέγει, ἀνήρ * ὁ Bebe λέγει. θῆλυ * οὗτος λέγι
γυνή. Καὶ τὸ θαυμαστὸν , ἐπειεὴ Πνεύματος &yt
ἐπεπλήρωτο, χαὶ οὐδέπω ἦν παραθὰς ὁ ἆθλιος , &
ἔγεμε χάριτος, f) προφητεία, ἣν διεῖλον πρὸ ἡμερὶ
ἐπὶ τῆς ύμετέρας ἀγάπης, ὅλη ἣν ἓν αὑτῷ. "IR
γὰρ τὰ προλαθόντα , fios. τὰ ἐνεστῶτα, xal τὰ pd
λοντα Πῶς τὰ παρόντα δει; "Ev σώματι ἔξωθ
ὁστέον οὗ φαΐνεται ' ἀλλ ἐπειδὴ τὸ Πνεῦμα εἶχε, λ
γει Τοῦτο viv ὁστοῦν ἐκ τῶν ὁστῶν pov. Iló9
ἴδει, εἰ μὴ Πνεῦμα ἅγιον ἀπεχάλυψεν; Διατί οἱ
πρῶτον ὁστοῦν, καὶ τότε σάρξ: Ἐπειδὴ πρῶτον πλει
ρὰν ἔλαθεν ἐξ αὐτοῦ. Αὔση , φησὶ, κ.ηθήσεται γ
v], ὅτι éx τοῦ ἂν δρὸς αὐτῆς ἐλήφθη αὔτη. Ἡρ
φητεύει τὰ προλαθόντα, εἶπε τὰ παρόντα * λέχει *
μέλλοντα: "Avr |492] τούτου κατα.λείψει ἄνθρι
πος τὸν πατέρα αὐτοῦ xal ti μητέρα. Οὐδέκ
γάμος, xai πόθεν πατῆρ καὶ µήτηρ; πάλιν ἀχουί
τωσαν αἱρετιχοί. Ἠθέλησεν ὁ θεὸς ποιῖσαι τῷ 'Αδὲ
τὴν γυναῖχα. "E-xé6aAev ἕκστασιν ἐπὶ τὺν ᾿Αδὰι
xal ὕπνωσεν. llàv ῥῆμα Θεοῦ ἀρχαῖον χανὰ
ἐγένετο τῆς φύσεως. Ἐπαίδευσεν ἀπὸ τοῦ πρώτοι
πῶς δεῖ ἀπομερίζεσθαι ἀπὺ τοῦ ἀνθρώπου τὸ xM
σµα. ᾿Επέδα.εν ὁ θεὺς τῷ ᾿Αδὰμ ὕπνον. 8ev
μαστὸν πρᾶγμα. Τὸν καιρὸν λέγει, χαθ ὃν 6 và
pog. Ὕπνος ἔχστασις λέγεται, ἐπειδὴ ὥσπερ Ug
ἑαυτοῦ στήχει ὁ ἄνθρωπος, Ἔσω tj φυχὴ , καὶ οὗ
ἔσω ἑστίν. Οὐχ αἱσθάνεται , οὗ vost, ἀχούουσα οὐ.
ἀχούει. Ὥσπερ σήμερον λέγομεν' Ἐκχστάσει ἐχρῄσατα
ἔξω τῶν πραγμάτων γενόμενος * οὕτως f) φυχὴ, ὅτε
ἔξω γένηται τῶν αἰσθήσεων , ἓν ἑχατάσει ἐστί. Κα
Ὀπνωσε, qnot, καὶ EAa6ev ὁ θεὺς µίαν τῶν xJav-
pov αὐτοῦ. Ἑρωτάσθωσαν αἱρετιχοὶ ταῦτα * X
ἔλαδεν ὁ θεός; πῶς οὐκ Ίλγησεν ὁ Αδάμ»; πῶς ὺλ
ὠδυνήθη ; Μία 0p:£ ἀποσπᾶται ἀπὸ τοῦ σώματος, xal
ὀδυνώμεθα' xiv ὑπνῶν τις T) εἰς τὰ βάθη, ὑπὸ τῆς
ὀλύνης ἐξυπνίζεται ὁ χαθεύδων * τοσοῦτον μέλος ἐπ:
αίρεται, τοσαύτη πλευρὰ σπαράττεται, xal οὐχ ἔς-
υπνίδεται ὁ καθεύξων; O)x ἀπέσπασεν αὐτὴν Bla, ἵνα
ἐξυπνισθῇ, οὖχ ἀπεσπάραξεν ' ἀλλὰ θέλουσα ἡ Γραφὴ
τὸ σύντομον δεῖξαι τοῦ τεχνίτου, λέχει, "EJabtr.
Ἐλύθτσαν οἱ ἁρμοὶ, καὶ οὐχ ᾖσθετο:

ϐ’. Ἔλαθε τὴν πλευρὰν, ὥσπερ ἔλαθδε τὸν χοῦν. El fv
ἄλλος ὁ ἀρμόσας, xal ἄλλος ὁ λύσας. µάχη qv: εἰ 8
ὁ δήσας ἕλυσεν, ἡδέως πως ἕλυσεν. "E.Aa6e τὴν xAtt-
pàr. καὶ ἀγεπ.Ίήρωσε σάρκα ávv' αὐτῆς. [όδν
ἀνεπλήρωσεν ; ἐχ τοῦ ἄλλου σώματος εἶλχυσεν; Ἀλλὰ
πᾶν σῶμα ἑλκόμενον, λεπτότερον γίνεται. Πῶς ἀνε-
πλήρωσεν; Καὶ περὶ σώματος λαλοῦμεν, xe ὢ
νουῦμεν περὶ Θεοῦ λαλοῦμεν, xal πολυπραγ/νν-
μεν; Καὶ ᾠκοδόμησεν ὁ Κύριος τὴν π.ἱευρὰν, if
ἔλαδεν ἀπὸ τοῦ Ἀδὰμ, εἰς γυγαῖκα. Πόθεν ὀφθα-
po! ἀπὸ πλευρᾶς ἐπάγησαν» πόθεν καρδία λαών
µένη; πόθεν γλῶττα φθεγγοµένη; πῶς διετάθη ἐπ)
πλευρᾶς ἔντερον; πῶς ἐγένετο ἀπὸ πλευρᾶς V f3^
Ταῦτα πῶς ἐγένετο οὐκ ἰσχύεις χαταλαθεῖν, χαὶ SW
τεχνίτην πολυπραγμονεῖς; Αλλὰ τὴν εἰχόνα Χρισὸ
βλέπε πανταχοῦ. Οὐ πρότερον ἔλαδεν ὁ θεὸς ἀπὸ v?
᾽Αξὰμ τὴν πλευρὰν, ἕως ὅτε ὕπνον αὐτῷ ἑνδε'
Διατί; "Arb πλευρᾶς fj ἁμαρτίσ ἔμελλε γίνεσθαιι d
διὰ τῆς Υυναιχὸς εἰσελθοῦσα. Ἡλθεν ὁ Σωτὶρ i
πλευρᾶς φέρων ὕδωρ καὶ aja, ὕδωρ ἀποπλύνο

48ἱ DE MUNDI CREATIONE ORAT;O V.

priefinisse, ait : Et omne quod vocavit Adam, hoc. est
nomen ejus; ac Si dicat, Prafinitum erat, lioc Deus
decreverat.

Contra. Arianos. — Verum ad propositum reverta-
mur. Stat Adam, et Deus adducit illi animalia, nec
dedecori est Domino, quod adducat ad servum. Et si
audiant h:xretici, Christum nos adducere ad Patrem,
statim dicunt : Videu' illum esse servum? Adduzit
illa ad Adam. Stabat servus judicans, et Dominus ad-
ducens. Ac Deus quidem Adamo adducens non injuria
afficiebatur ; Christum vero si audiant h:eretici ad Pa-
trem adducere, statim in ministri οἱ famuli ordinem
trahunt. Si dicat Servator, Nemo venit ad Patrem,
nisi per me (Joan. 14. 6) : statim heretici arrectis,
imo perversis stant auribus. Adducens ad Adamum
animalia Deus, non est ejus minister; hominem si
Deus Deo offerat, ministri habet ordinem? Ne autem
morbum tuum alat verborum ignorantia ; ego scio et
Filium offerre Patri, et Patrem Filio. Cum dixisset :
Nemo venit ad Patrem, nisi per me (Joan. 6. 44) ; idem
rursus ait: Nemo venit ad me, nisi Pater meus ca&-
lestis traxerit eum. Sed quod jam ante me dixisse scio;
verum lioc ad rem jam quadrat : contingit autem szepe
ut non audiatur, el nunc etiam dico. Cogita quot sunt
quadrupedes; sed tecum reputa qux sint. mansueta,
quz fera, qux in montibus, qu:e in planitie, qux in
Galliis, qua: in India, αἱ in omnibus orbis climati-
bus : rursum reptilia; eorum genera et species, vola-
tilia omnia, natatilia; quxcumque sunt in mari, quz
in stagnis, qux» in fluviis : haec omuia adducebantur,
et singulis nomina impouebat Adam, Deusque non
contradicebat, sed acquiescebat. Innumera nomina
sunt, hisque acquiescit Deus : unum nomen dicit Deus
ex cxlo testificans: Hic est Filius meus (Matth. 2.
471) : et hanc vocem prave detorquent heretici, quae
uni tantu. nomini testimonium prazbet : illam san-
ctam vocem, qui innumera suscepit nomina nullum-
que delevit. Adducta sont animalia, et nomina acce-
perunt. Jam ille stabat ut rex.

8. Quemadmodum cum milites conscribuntur, regio
signaculo notantur : sic quia debebat illi domiuium
tradere, id efficit ut nomina imponat ut dominus : no-
mina quippe nonnisi Dominus imponit et Pater. At-
tende. Nomina alia imposuit Deus, alia Adam. Dcus
vocavit celum, terram, mare, firmamentum, diem,
lucem, noctem, fructum, herbam, fenum, ligna ; pe-
cora autem et volatilia Adam vocavit, pavonem, aqui-
lam, vitulum, ovem : hic species, illic genera, ne fal-
sum deprehenderetur hoc dictum : Faciamus hominem
«d imaginem nostram (Gen. 1. 30). Deus nomina im-
ponit luminaribus, Ursam, Orionetn, Pleiadem , Ve-
sperum , Luciferum. Hzc omnia Deus nominavit.
Testis est David dicens : Qui numerat multitudinem
stellarum ei omnibus eis nomina vocat (Psal. 146. 4).
Deus nomina indit supernis, Adam terrenis. Nominat
Deus cxlum, terram, cuncta alia, Αη, ignem, ho-
minem. Adainus vero quid nominat? Imponit nomen
jumentis, reptilibus, bestiis.

Adam prophetie donum acceperat. —. Novum nomen

482

Adamus vocat, os, Carnem, de muliere dicens; Hoc

nunc 05 ez ossibus meis, et caro de carne mea ( Gen. 3.
23). Deus enim cum ipsum formavit, non dixit, for-
masse illum ex ossibus et carne. Rursus dicit Deus,
Masculus; hic dicit, Vir : Deus dicit, Femina ; hie
dicit, Mulier. Quodque mirum est, quia Spiritu sancto
plenus erat, nondumque .miser transgressus fuera! ;
sed gratia repletus erat, prophetia, quam paucis ante
diebus apud vestram caritatem distinguebam, tota in
ipso erat. Sciebat enim preterita, sciebat. prxsentia
et futura. Quomodo przsentia sciebat? In corpore os
extra non apparet ; sed quia Spiritam habebat, dicit :
Hoc nunc 05 ex ossibus meis. Quomodo sciebat, nisi
Spiritus sanctus ipsi revelasset? Cur ergo primum os
el tuin carnem nominat ? Quia prinio costam ejus ac-
cepit. Hac, inquit, tocabitur mulier, quia de viro suo
sumpla est hec. Vaticinatur prxterita, dixit pr:esen-
tia; dicit jam futura. Quamobrem relinquet homo pa-
irem et matrem ( Gen. 29. 24). Nondum erat matrimo-
nium, et unde pater et mater? Rursum audiant hzre-
tici. Voluit Deus Adamo uxorem efformare : Jimmisit
ecstasim in Adum, et obdormivit (Ibid. 2. 21). Omne
Dei verbum antiquum regula naturz fuit. Docuit pri-
mi exemplo, quomodo suscepta proles ab homine di-
vidi debeat. [immisit Deus somnum in Adam. Rem mi-
ram ! Tempus dicit, quo matrimonium initur. Soinnus
ecstasis vocatur, quia hoino quasi extra seipsum tunc
est. lutus a:ima est, et non est intus. Non sentit,
non intelligit, audiens non audit. Velut hodie dicimus,
Ecstasi usus est, quud extra negotia fueril : sic ani-
m2, cum extra sensus fuerit, in ecstasi est. Et obdor-
mivit, inquit, et tulit Deus unam de costis ejus. Die his
interrogeutur heretici : Quomodo tulit Deus? quo-
modo Adam dolorem non sensit? quomodo non eru-
ciatus est ? Si vel pilus a corpore vellatur, dolemus ;
quamvis alto quis sopore dormiat, doloris vi exper-
giscitur qui dormit ; tantum tollitur membrum, tanta
evellitur costa, nec dormiens a somno excitatur ? Non
vi avulsit, ut. expergisceret, non discerpsit; veruin
Seriptura, ut Artificis celeritatein ostendat, Tulit,
inquit. Solut:e sunt compages, et uon sensit?

9. Tulit costun, ut tulerat pulverem. Si alius esset
qui compegerat, alius qui solvit, pugna esset ; sin au-
tem qui ligaverat solvit, is certe placide solvit. Tulit
cosiam, el replevit pro eu carnem. Unde replevit? num
ex reliquo traxit corpore? Atqui omue corpus , quod
trahitur et distenditur, subtilius efficitur. Quomodo
replevit? De corpore loquimur, et non intelligimus ;
de Deo loquimur, et curiosius exploramus? Et edifi-
cavit Dominus costam , quam Iulerat de Adam , in mu -
lierem ( Gen. 2. 22). Guomodo oculi ex costa formati
sunt ? unde cor cogiiaus ? uude lingua loquens ? quo-
modo distensum est cx costa intestinum ? quomodo
ex costa jecur factum est? πο quomodo facta siut
capere non poles, et Artificem curiose scrutaris! Ve-
rum vide imaginem Christi ubique. Non prius tulit
Deus costam de Adamo, quam ipsi somnum immitte-
ret. Quare? Ex costa. peccatum oriturum erat ; quod
nempe per mulierem intravit. Venit Servator e costa

As3
aquam ferens et sanguinem ; aquam qux pecea!ta ab-
luerct, sanguinem qui inysterium nobis traderet. Vide
figurain. Doriniente Adamo, costa tollebatur : somno
corpori Christi superveniente , costa aperiebatur , ut
veterem tragoediam solveret per novam historiam : de
somno loquor quo in cruce correptus est. /Edificavit
cosiam in mulierem, adduxit eam ad Adam. O benigni-
tatem Domini ! Quauta facit, format, quot muneribus
afficit? Adducit animalia , sponsam tradit. Quia enim
Adam quasi pupillus erat, ct Eva virgo, sine paire et
matre , qui officium prxstarent : Deus patris matris-
que functionem obit. Ac vide legem : omnis quippe
vox Dei primzva natur:e norma est. Adduzit Deus
mulierem ad Ádam ; et lex illa mansit ad hunc usque
diem, ut uxor virum adeat, non virum ad uxorem in
sponsum adducit. Erant nudi, et non erubescebant (Gen.
9. 25). Manet regula, lex clamat. Omnes vir erubescit,
preter propriam uxorem, omnes uxor erubescit pr:v-
ter proprium virvm. Itaque hoc quidem dixi secun-
dum legem : causa autem, cur nudi non erubescerent,
erat quod immortalitate esseut. induti, gloria amicti.
Non sinebat gloria, ut nuda viderentur : ipsa enim
nuditatem obtegebat. Ubi poteris nudum videre virum
non erubesceutem? In Christo ipsum invenis. Veit
Petrus et Joaunes et Jacobus in monumentam , quz-
rentes corpus, et non invenerunt, sed invenerunt ve-
stimenta involuta, ut ostenderetur, post resurrectio-
nem Christi , in ipso servari veterem Adami formam,
esseque 4ine vestimentis, non nudum tamen, sed
vestitum. Surrexit Christus, exuitque vestimenta qua
Adamus induerat, eratque nudus, nec nudus cerneba-
tur. Post resurrectionem mulieres vestimenta projecta
vident. Martlia et Maria vident eum, agnoscunt, pro-
cumbunt , et nudum non vident. Unde vestes induit ?
Amiserat enim eos in monumentc. Priora vestimenta
diviserant milites. Undenam induitur ? unde qui nn-
dus, non nudus? Aliud quaro : cur vestimenta et
sindonem in una parte viderunt, sudarium vero, quo
caput Servatoris vinctum fuerat, in alia parte? Ut
divina gratia ostenderetur, quodque sine tumultu
resurrectio fuisset. Et quia rumorem Jud:i sparsuri
erant, discipulos ipsum furatos esse, relinquit ve-
Slimenta sua in monumento. Nam qui mortuum fu.
ratur, ipsum cum vestimentis furatur. Videreque crat
Servatorem egredientem ex sepulcro, sient Josephum
ex domo /Erypti:e. Et vide mihi differentiam : post
resurrectionem visus est Cliristus nudus, et Petrus
nudus : verum ille quidem immortalitate pr:editus
erat , hic autem mortalis adhuc erat. Jesus stabat in
littore, gloria indu'us, dicens : Filii, num quid opsonii
habetis (Joan. 91. 5)? Non, inquiunt, non haberus :
non enim noverant eum. Deinde dicit ; Mittite in dez-
teram nwigii partem (1 bid. v. 6). Miserunt, ac ingen-
tem piscium multitudinem ceperunt. Agnoscit Joan-
nes, et dicit Petro, Dominus est (Ibid. v. 1). 0 mira-
culum! Non agnoverunt ex voce, sed ex operibus. Et
sumpsit , inquit, Petrus tunicam : erat. enim nudus.
Mortale corpus erubescit, imniortale non erubescit.
Veiun οἱ qui nos gloria induit , et eui orbem induit

SEVERIANI |

immortalitate , huic procidamus , huic supp'icem
ut nos induat fide, spe salutis, gloria in Christo : q
niam Patri gloria , cum unigenito Filio et saucto €
ritu, nunc et semper, et in szecula szrculorum. Ami

In diem sextum creationis, et in primos parentes, in.
pentem , εί in. lignum scientie , de habitotione
paradiso, deque Adami cum Deo colloquio. Or
sczta (a).

1. Age rursus, quod polliciti sumus aggrediamur
argumentum de paradiso ad finem usque de-lucam
Etsi enim intolerabile malum illud fuerit, quod A
mus ejectus sit de paradiso, longe majus erit mah

'si nos a paradisi memoria eliminemur. Rem aul

attingamus, non communibus rationibus eam tract
tes, sed ex ipsa sacra Scriptura dubiorum solutio.
mutuari. Qui enim pro libito sentit et cogitat, seips
decipit : qui vero ex Scriptura quxstionum solution
mutuatur , ipsam habet veritatem inagis'ram. 0
vero fidelium multi legentes dubitant, et infideli
plurimi ignorautes-blasphemant, ut et sanctis anim
certioreni reddamus, et infideles coufutemus, pro
rli rem aggrediamur, Deum vobiscum obsecrant
ut veritatis nobis copiam subministret. Qua ratio
homo conditus fuerit, qua corpore formatus, qua itt
4 Deo creata anima. illius indita corpori fucrit, qu
modo paradisum domicilium habuerit , etsi uon |
rei dignitate, pro facultate certe nostra , satis «uj
dictum est. Jam ad. propositum orationem convert
mus. D.ta quidem Adaino est universa terra , prax
puum vero illius habitaculum paradisus erat. Liceb
etiam ei extra paradisuni ire ; verum que extra par
disum erant bominis babitationi deputata non fuera.
sed brutis, pecoribus, quadrupedibus, feris, repil.bu
Regia vero et herilis habitatio ipsi erat paradisu
Ιάου Deus adduxit animalia ad Adam , veluti ab «
separata. Non euim semper mancipia hero adstani
sed cum illis opus habuerit. Indita animalibus su:
nomina, et statim ejecta sunt : mansit autem Adami
paradiso. Hic veroScripturze d;ligentiam animadverte
Animantiwum tria. genera. — Jussa erant animili
Adamum adire , se illi inclinare, ipsique abblandiri
exempli causa, quemadmodum erant tria. lignoru
genera , nempe ligna qux. illum alerent , ut viveret
ligna quae illum probarent, ut hene viveret, el lignum
quod ipsum custodiret, ut semper viverej ; sic et ἰή-
torum animantium tria ipsi concessa sunt geni:
unum ad escam , alterum ad obsequium, tertium 34
recreandum animum : nimirum ad escam ea que"
mactantur ; ad ministerium, equi, cameli, asini, 9^
ves, aliaque similia ipsi ministrantia ; ad recresmde?
auimum animalia ad imitationem idonea , Iste τοῦ
aeriarum avium, quz etiam aures oblectant. !
modum euim corpus post labores, nisi defatigtiot
expulerit, non potest alios adire labores, sic e 192
virtutis laboribus perfuncta, nisi jucundis aspis
rccreetur, ad perseverandum in virtute non

. . ο . . y
(a) Hec sexta liomili$ non habetur in. Vaticano Cus
sed. eam savilius edidit.

485

ἁμαρτήματα, αἷμα παρέχον ἡμῖν τὸ poszfiptov. "Opa
τὸν τύπον. Ὑπνώπαντος τοῦ ᾿Αδὰμ, πλευρὰ Σλαμθά-
veo * Όπνου γενοµένου τῷ σώματ., τοῦ Χριστοῦ, fj
πλευρὰ Πνοίγετο, ἵνα λύσῃ τῶν ἀρχαίαν τραγῳδίαν,
τῇ véa ἱστορίᾳ ὕπνῳ δὲ λέγω τῷ ἐν σταυρῷ. "Qxo-
δόµησε τὴν π.ευρὰν εἰς γυναῖκα, ἤγαγεν αὐτὴν
πρὸς τὸν Ἀδάμ. Ὢ τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Δεσπότου.
Πόσα ποιεῖ, πλάττει, εὑεργετεῖ; Παράγει τὰ ζῶα,
νυμφαγωγεῖ. Ἐπειδὴ γὰρ χαὶ ὁ ᾿Αδὰμ ὡς ὀρφανὺς
Tv. χαὶ ἡ Εὔα παρθένος ὡσαύτως οὐχ ἔχουσα πατέρα
Ἡ μητέρα [490] πληροῦντας τὴν τάξιν * ὁ θεὸς πληροί
πατρὸς xal μητρὸς τάξιν. Καὶ ὅρα τὸν νόµον * πᾶσα
YÀp φωνὴ θεοῦ ἀρχαία χανών ἐστι τῆς φύσεως.
Ἔγαγεν ὁ θεὺς τὴν γυναῖκα πρὺς τὸν Ἀδάμ * καὶ
ἔμεινε τοῦτο νόμος ἕως τῆς σήμερον, τὴν γυναῖχα
ὙΥενέσθαι τῷ ἀνδρί: οὗ τὸν ἄνδρα πρὸς τὴν γυναῖχα
"νυμφοστολεῖ. σαν γυμνοὶ, καὶ οὐχ ᾖἠσχύνοντο.
Κανὼν µένει, ὁ νόμος Bod. Πάντας αἰσχύνεται ἀνλρ,
ἑχτὸς τῆς ἰδίας γυνχιχός: πάντας αἰδεῖται ἡ γυνὴ,
ἑκτὸς τοῦ ἰδίου ἀνδρές. Καὶ τοῦτο μὲν εἴπον κατὰ
τὸν νόμον΄ τὸ δὲ αἴτιον τοῦ μὴ αἰσχύνεσθαι τῷ γυ-
μνῷ, ἀθανασίαν ἦσαν ἐνδεδυμένοι . δόξαν ἑστολισμέ-
vot. Οὐ συνεχώρει ἡ δόξα βλέπεσθαι τὰ γυμνὰ, αὕτη
Y&p ἔσχεπε τὴν γυμνότητα. Ποῦ δύνῃ πάλιν ἰδεῖν
ἄνθρωπον γυμνὺν xaX μὴ αἰσχυνόμενον; Ἑν τῷ Χρι-
στῷ αὐτὸν εὑρίσχεις. Ηλθε Πέτρος καὶ Ἰωάννης καὶ
Ἱάχωθος εἰς τὸ μνημεῖον, ζητοῦντες τὸ σῶμα, xa!
οὐχ εὗρον. ἀλλ εὗρηων ἱμάτια ἐντετυλιγμένα, ἵνα
δειχθῇ , ὅτι, μετὰ τὴν ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ, ἄπο-
σὐύζεται ἐν αὐτῷ τὸ ἀρχαῖον σχῆμα τοῦ "Abg, χα)
Ὑίνεται ἐχτὸς ἱματίων, οὐ γυμνὸς, ἀλλ᾽ Ἠμφιεσμέ-
νος.. Ἠγέρθη Χριστὸς,' xai ἀποδύεται τὰ ἑμάτια ἃ
ἐνεδύσατο ὁ ᾿Αδὰμ. xal ἦν γυμνὸς, xol γυμνὸς οὐκ
ἐθλέπετο. Μετὰ «hv ἀνάστασιν γυναῖχες τὰ ἱμάτια
βλέπουσιν ἐῤῥιμμένα, Μάρθα xoi Μαρία ὁρῶσιν αὖ-
τὸν, Υνωρίσουσι, προσπίπτουσι, καὶ γυμνὸν οὐ βλἐ-
πηυσι. Πόθεν ἑνδέδυται τὰ ἱμάτια; "Εῤῥιψε γὰρ iv
τῷ τάφῳ. Τὰ πρῶτα ἱμάτια ἐμερίσαντο στρατιῶται.
Πόθεν οὕτως ἑνδέδυται; πὀθεν ὁ γυμνὸς οὐ γυμνός ;
Καὶ τὸ ἄλλο ζητῶ. Διατί εἶδον τὰ ἱμάτια xal thv
δινδόνα εἰς Ev µέρος, καὶ τὸ σουδάριον παρὰ µέρος a,
ᾧ fj χεφαλὴ ἐδέδετο ἡ σωτήριος; Ἵνα δειχθῆ ἡ ἁγία
χάρις, ὅτι οὗ μετὰ θορύθου fj ἀνάστασις. Καὶ ἐπειδὴ
ἔμελλον φημµίσειν οἱ Ἰουδαῖοι, ὅτι ἐχλάπη ὑπὸ τῶν
μαθητῶν, χαταλιµπάνει τὰ μάτια αὐτοῦ ἐν τῷ τάφῳ,
Ὅ vàp χλέπτων νεχρὸν, μετὰ τῶν ἱματίων χλέπτει,
"Hv δὲ ἰδεῖν τὸν Σωτῖρα ἐξελθύντα ἐκ τοῦ τάφου, ὡς
τὸν "loch Ex τοῦ οἴχου τῆς Αἰγυπτίας. Καὶ βλέπε
την διαρρἀν μετὰ την ἀνάστασιν ὤφθη Χριστὸς
γυμνὸς, καὶ Πέτρος γυμνός: ἀλλ ὁ μὲν siye τὴν
ἀθανασίαν, 6 δὲ ἣν ἔτι θνητός. Ἰησοῦς εἰστῆχει παρὰ
τὸν αἰγιαλὸν, xai δόξαν Ἠμφιεσμένος, λέγων Παιδία,
μή τιπροσφάγιον Éyece ; 00, λέγουσιν, οὐκ ἔχομεν"
οὐ yàp ἐγνώριταν αὐτόν. Εἶτα λέχει' Βάλετε εἰς τὰ
δεξιὰ µέρη τοῦ απ.Ίοίου. Ἔθαλον, καὶ ἐθῆρασαν πολὺ
Ἓλῆθος. Γνωρίζει Ἰωάννης, xai λέγει τῷ Πέτρῳ: ’0
Λύριός ἐστιν. Ὢ τοῦ θαύματος! Απὸ τῆς φωνῆς οὐκ
ἐγνώρισαν, ἁλλ᾽ ἀπὸ τῶν ἔρνων. Kal &£Aa68, qnoi,
ὁ Πέτρος τὸν' ἐπεν δύτην': ἦν γὰρ γυμνός. Τὸ θνητὸν
σῶμα αἰσχύνεται, τὸ ἀθάνατον οὐκ αἰσγύνεται. "AX
τῷ ἑνδύσαντι ἡμᾶς δύξαν, τῷ ἑνδύσαντι τὴν olxov-
µένην ἀθανασίαν, τούτῳ πρησπέσωµεν., τοῦτον χαθ-
ἔπετεύσωμεν, ἵνα ἐνδύσῃ ἡμᾶς πίστιν, ἑλπίδα σωτη-

* Sav. ennj. παρ᾽ ἄλλο µέρος.
PATnor. Gn. LVI.,

--

ΡΕ MUNDI CREATIONE ORATIO vl.

484

ῥρίας, δόξαν «nv. ἐν Ἀριστῷ' οτι τῷ Πάτρὶ $$ δόξο,
σὺν τῷ μονοχενεῖ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματιε, vov
xai ἀεὶ, χαὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμῆν.

[494| Εἰς τὴν ἔκτην ἡμέραν τῆς χοσµοποµας, xo
elc τοὺς πρωτοπάάστους, xal elc ccv ὄφιν, καὶ
εἰς τὸ ξύὐ.Ίον τῆς γγώσεως, καὶ εἰς τὴν ἐν τῷ
παραδείσῳ διατριδὴν καὶ xpocoguA(ar τοῦ θεοῦ
μετὰ τοῦ Ἀδάμ. Λόγος ς’. Y

a'. Φέρε πάλιν τῆς ἐπαγγελίας Ἀφώμεθα , χαὶ τὴ»
κατὰ τὸν παράδεισον ὑπόθεσιν εἰς τέλος ἑξανύσωμεν.
Ei γὰρ χαὶ ἀφόρητον ἐγένετο xaxhv τὸ τὸν ᾿λδὰμ
ἐχθληθῆναι τοῦ πτραδείσου, πολλῷ μᾶλλον ἔσται χα-
χὸν τὸ καὶ ἡμᾶς ἐχβεθλῆσθαι τῆς µνῄκης τοῦ παρα” -
δείσου. 'Αγώμεθα δὲ τῆς ὑποθέδεως, μὴ χοινοῖς λόγοις
τὴν ἐξέτασιν ἐπιτρέφαντες, ἀλλ᾽ ám αὑτῆς τῆς ἁγίας
Γραφῆς «v ἁπορουμένων τὴν λύσιν λαμδθάνοντες. 'O
Υὰρ νοῶν χαὶ φρηνῶν ὡς βούλεται, ἑαυτὸν ἁπατᾷ * Ó
δὲ παρὰ τῆς Γραφῆς µανθάνων τῶν ἀπορθυμένων
τὴν λύσιν, αὐτὴν ἔχει τὴν ἀλήθειαν ἑαυτῆς διδάσχα-
λον. Ἐπεὶ τοίνυν πολλδὶ xal τῶν πιστῶν ἀναγινό-
σχοντες ἁποροῦσι, xài τῶν ἀπίστων ἀγνοοῦντες βλα-
σφημοῦσιν, ἵνα xal τοῖς ἁγίοις δῶμεν τὴν πληῤβοφο-
ρίαν, καὶ τοῖς ἀπίστοις τὸν ἔλεγχον, ἀἁθώμεθα κατὰ
δύναμιν τὴν fuctÉpav, παραχκαλέσαντες τὸν θΘεὸν
μεθ) ὑμῶν χορηγῆσα:ι τῆς ἀληθείας τὴν ἀφθονίαν.
πως μὲν οὖν ὁ ἄνθρωπος κατεσχευάσθη, ὅπως σώ-
ματι διΣπλάσθη, ὅπως Φυχη ὑπὸ θεοῦ δηµιουργη-
θεῖσα, ἐνεβλήθη αὐτοῦ τῷ σώματι, ὅτως τὸν παρά-
δεισον ἔσχε γατοιχητήριον, εἰ xai μὴ κατ ἁξίαν.
ἀλλ οὖν Υε ὅσον κατὰ δύναμιν ἡμετέραν, ἱκανῶς
προεἰρητὰι. Λοιπὸν δὲ ἐπὶ τὸ προχείµενον τὸν λόγον
τρέψωµεν b. Ἐδόθη μὲν τῷ 'Αδὰμ πᾶσὰ fj y: ἂν δὲ
ἐξαίρετον αὐτοῦ οἰχητήριον ὁ παράδειαος. Ἐξην ὃξς
αὐτῷ καὶ ἕξω τοῦ παραδείσου βαδίσειν * ἀλλὰ τὰ ἔξω
τοῦ παραδείσου οὗ τῇ οἰχῆσει τοῦ ἀνθρώπου ἀφώ-
ριστο, ἀλλὰ τοῖς ἁλόγοις, τοῖς χτήνεσι, τοῖς τετρά-
πασι, τοῖς θηρίοις, τοῖς ἑρπετοῖς. "Ην δὲ αὐτῷ βασι-
λικὸν καὶ δεσποτικὸν ἐνδιαίτημα ὁ παράδεισος. Διὰ
τοῦτο χαὶ ὁ θεὸς Ίγαγε πρὸς τὸν ᾿Αδὰμ τὰ ζῶα, ὡς
χεχυρισµένα αὐτοῦ. Üb γὰρ πάντοτε παρίστανται τὰ
δοῦλα τῷ δεσπότῃ, ἁλλ᾽ ὅταν αὐτῶν J| χρεία. ὨὪνο-
µάσθη τὰ Qua, καὶ εὐθὺς ἐξεθλήθη ΄ ἔμεινα δὲ ὁ
᾽λδὰμ ἐν τῷ παραδείσῳ. Λοιπὸν ἐνταῦθα τὴν ἀχριδῆ
χατανόησιν µάθωμεν ο.

Ἐπετρέπετο τοῖς ἀλόγοις καὶ προσιέναι τῷ
ἈΑδὰμ, xal ὑποχλίνεθαι, χαὶ ὑπησαίνειν αὐτῷ"
οἷόν τι λέγω ὥσπερ ἆσαν τρεῖς ξύλων διαφοραί’
ἣν Υὰρ ξύλα τὰ τρέφοντα αὐτὸν εἰς τὸ ζῆν, ἣν ξύλα
τὰ δοχιµάζοντα αὐτὸν εἰς τὸ εὖ ζᾗν, xal ἣν ξύλον
τὸ φυλόττον αὖτὸν εἰς τὸ ἀεὶ ζτν. οὕτω καὶ τῶν
ζώων τῶν ἁλόγων τρεῖς ἐδόθησαν αὐτῷ διαφο- gat:
µία εἰς βρὼσιν' οὐκ αὐτῷ ὃξ µόνῳ, ἀλλά xal τρ
κοινῷ ἀκφώριστο γένει’ µία εἰς βρῶσιν, ἄλλη εἰς
ὑπηρεσίαν, ἄλλη εἰς ψυχαγωγίαν ' οἷον, εἰς βρῶσιν
τὰ νῦν Üuópsva ' εἰς ὑτηρεσίαν ἕπποι, κάµηλοι, vot,
βόες, τὰ ἄλλα τὰ ὑπουργοῦντα' εἰς ψυχαγωχγίαν τὰ
μ.ιμγλὰ Qoa, al φωναὶ τῶν ὀρνίθων τῶν ἀερίων αἱ
φαιδραὶ, a? καὶ τὰς ἀχοὰς θἐλγουσιν. Ὥσπερ γὰρ
σῶμα μετὰ |495] τὸν χάµατον, ἐὰν μὴ ἀπρδύσηται
τοὺς πόνους, οὐχ ἀντέχει πρὸς ἑτέρους πόνους ' οὕτω

b Ἠ]ο notat Sail. in marg. yo. 6 λόγος χωρείτω.

5 Hic notat Savil. in marg. yp. τὴν ἀκρίδειαν κατανόησον.
lbid. yp. ἐπετέτραπτο. Mox yo. ὑποχλιθήναι, et. ibidem ve-

0

αὐτόν

485
. καὶ duyt; τοὺς τῆς ἄρξετ.ς πόνους ὑπομένουσα, ἐὰν
ph ταῖς ἠδείαις ὄψεσι φυχαγωγτθῇ, οὐχ ἀρχεῖ πρὸς
τὸν τόνον τῆς ἀρετῆς. "Όταν ἴδῃ ὁ Θεὸς χάµνουσαν
ψυχὴν, φυχαγωγεῖ αὐτὴν διὰ τῶν ἡδέων " οἷον γίνεται
χαὶ £g! ἡμῶν. Πολλάχις γὰρ ἐξ ἀγορᾶς ἐπανελθὼν ὁ
ἄνθρωπος, xai µυρίἰαις λύπαις περιαντληθεὶς τὴν
διάνοιαν, xat συντυχὼν ὄψεσι πολλάχις βαρείαις, xal
ἀφορᾖᾗτοις περιπεσὼν συμφοραῖς xat ζημίαιςα͵ 300v
εἰς τὴν οἰχίαν εὑρίσχει παιδίου Ψυχαγωγίαν, καὶ τὸ
σχληρὸν τῶν πόνων ἀλείφει τὸ ἁπαλὸν τῆς διανοίας.
Ἔπειδῃ Y&p αὐτῷ ἀθυμοῦντι οὐ γυνἣ προσέρχεται
παραμυθουµένη, ὡς ἄχαιρον ἔχουσα τὴν παραμ»-
θίαν, οὐχ οἰχέτης τολὶμᾷ παραμυθῄσασθαι, εἰσάγει ὁ
θεὺς τῆν ἅπλαστον φὖσιν τὴν συγγνώµης ἀξιουμένην
ἐξ ὧν οὐκ οἵδε, χα) δι αὐτῆς ἀλείφει τὴν Ex τῶν πό-
vtov χεχμηχυῖαν ψυχἠν. Οἰχέτης ἐὰν προσχγελάσῃ,
voui,stat ἐπιγελᾷν τῇ ὕθρει τοῦ δεσπότου * ἡ γυνὴ
ἐὰν γελάση, νομίζεται ὀναισθητεῖν περὶ τὴν συµφο-
ρἀν ' τὸ παιδίον ἀνύποπτον ἔχει τὴν κολαχείαν διὰ
«iv Ex τῆς φύσεως ἀχεραιότητα * xal πολλάχις ἃ μὴ
ἴσχυσαν φίλοι συμθουλεύοντες, σοφοὶ νουθετοῦντες,
ἴσχυσε παιδίον γελάσαν µόνον, λῦσαι τὴν πᾶσαν συµ-
φοράν. Καὶ λοιπὸν ἡ φυχἠ ἐν abt, τῇ ἀχμῆ τῆς λύ-
πτς, ὁρᾷ μὲν τὸ παιδίον, xal τὰς ἀρχὰς ἀνανεύει͵
xai ἀπωθεῖται τὴν ἄκαιρον ψυχαγωγίαν * ἕλχεται δὲ
τῇ παραμονῇ, χαὶ ὅταν πολλάχις ἐπικλίνῃ τὸ ὄμμα,
ἁρπάζεται τὴν διάνοιαν ΄ εἶτα ἀναλαθὼν τὸν παῖδα,
ἀποτίθεται τὴν λύπην, xal φησι’ Τοῦτόν pot χαρἰ-
σεται}) ὁ Θεὺς µόνον, χαὶ οὐδείς µοι λόγος τῶν ἄλλων.
Εἶδες πῶς καὶ ἀπὸ τῶν τυχόντων ἐγείρει ὁ θεὸς τῇ
Ψυχῇ τὴν παραμυθίαν; Ἐπεὶ οὖν μόνος ἣν 6 ἸΑδὰμ
Ey τῷ παραδείσῳ, o0 φίλον ἔχων, οὐ γείτονα, οὐ συγ-
γενῆ, εἰσήγαγεν αὐτῷ ὁ θεὺς τὰ Qoa εἰς Φυχαγωγίαν
αὐτοῦ * otov, ὥσπερ ἑστὶ σήμερον τὰ ζῶα τὰ μιμηλὰ,
τὰ μὲν μιμούμενα σχήµατα, τὰ δὲ φωνήν olov, µι-
μεῖται τὰ σχήματα τῶν ἀνθρώπων πίθηχος, xat ὅσα
τοιαῦτα ' φωνἣν ψιτταχὸς xat ἕτεροι στρουθο/. Elyev
οὖν φυχαγωγίαν τὴν παρὰ τῶν ἁλόγων, τῶν μὲν κε-
λαδούντων, τῶν δὲ ἄλλων ὑποσαινόντων. Πολλῶν τοί-
νυν ὄντων τῶν πληρούντων αὐτῷ τὴν παραμνθίαν, ὁ
bote φρονιμώτατος ἦν ὑπὲρ πάντα τὰ θηρία τῆς γῆς,
χαθὼς εἶπεν ἡ Γραφή ' '0 δὲ ὄφις ἦν φρογιµώτατος
zárcor τῶν θηρἰων, ὧν ἑποίησε Κύριος ὁ θεύς.
β’. Hv οὖν xai τῶν μιμτλῶν µιµηλότερος, xal τῶν
ὑποσαινόντων ἐγγύτερος. Mh πρόσχῃς τῇ νῦν ὄψει,
ὅτι xai φεύγομεν, χαὶ βδελυττόμεθα οὐκ ἣν οὕτως
ἁπ᾿ ἀρχῆς. Φίλος fjv ὁ ὄφις , xal τῶν ὑποσαινόντων
τὸν ἄνθρωπον ἐγγύτερος. Τίς οὖν αὐτὸν ἐχθρὸν ἐποίη-
σεν; Ἡ τοῦ θεοῦ ἀπόφασις * Επικατάρατος γὰρ σὺ
ἀπὸ πάντων τῶν θηρἰων. Ἔχθραν θήσω árà µέ-
σον σοῦ καὶ ἀνὰ μέσον τῆς γυναικός. Ἑκείνη ἡ
ἔχθρα τὴν φιλίαν ἕλυσε. Φιλίαν λέγω, οὗ τὴν λογιχὴν,
ἀλλὰ τὴν ἄλογον γνῶσιν * ὥσπερ σήμερον ἑνδείχνυται
χύων [496] φιλίας σχΏμα, οὗ λόγῳ. ἀλλά φυσιχῇ χι-
νήτει' οὕτω xal ὁ ὄφις ὑπέσαινε τὸν ἄνθρωπον. Ὡς
οὖν ἔχων πολλὴν οἰχειότητα , ὤφθη τῷ διαδόλῳ ὡς
ἐπιτήδειον ὄργανον. Ἰδὼν οὖν 'Αδὰμ χαίροντα ἐπὶ τῷ
ὄφει, χἀχεῖνον ὑποσαίνοντα, xat πολλὰ τῶν ἀνθρωπί-
νων μιμούμενον, Σνενόησεν ὁ τῆς χαχίας τεχνίτης
ὅπερ οἱ δόλους πλέχοντες, διὰ τῶν ἰδίων νοθεύοντες
ποιοῦσιν * οὐδεὶς γὰρ περιγίνεται δ.ὰ τῶν ἀλλοτρίων,
ἐὰν μὴ διὰ τῶν οἰχείων" χαθὼς εἶπεν ὁ Σωτήρ"
᾿Εχθροὶ τῷ ἀγθρώπῳ οἱ οἰχιακοὶ αὐτοῦ. Λαλεϊ τοί-

* Hic nolat Sav. yp. xai ἀθυμίαις.
b Sav. lo. χαρίσηται.

SEVERIANI "

vuv Ou τοῦ ὄφεως ἔμφασιν παρασχὼν τῷ ᾿Αδάι
Παρακαλῶ τὴν ὑμετέραν ἀγάπην, μὴ παρἑργι
προσόχειν € τοῖς λεγοµένοις. Οὐκ ἔστι τὸ τυχὸν (
τηµα πολλοὶ γὰρ ζητοῦσι, πῶς ἐλάλησεν ὁ ὄφι
ρα ἀνθρωπίνῃ qvi, ἡ συρισμῷ ὄφεως, xal ἑνενό
σεν ἡ Ἐὔα. 'O ᾿Αδὰμ πρὸ τῆς παραθάσεως ἔπεπλ
poo σοφίας xal συνέσεως xal προφητείας. Ἑννό
σον ὅσην εἶχε σοφίαν, ὅτι ἐπήρχεσεν ἄνθρωπος εἰ
διδάσχαλον μὴ λαθὼν, παρὰ μηδενὸς ἀνθρώπου δι»
χθεὶς, θεῖναι ὀνόματα ὅλοις πετεινοῖς, χαὶ τοῖς ζώοι
χαὶ τοῖς ἑρπετοῖς θηρίοις, xal πᾶσιν ἁπλῶς. Ἂν
ζωγράφῆσον Ey τῇ διανοίᾳ σου τὰ εἴδη, τὰ γένη" ἵ
δὲ συντόμως εἴπω , τοσαῦτα ἔθηχεν ὀνόματα, δι
σήμερον ἡμεῖς μετὰ τὴν πεῖραν δευτερῶσαι οὐ δυνι
µεθα. "Ότε οὖν προσήνεγχεν ὁ θεὸς τὰ ζῶα τῷ ἆ
θρώπῳ, ὡς σοφὺς xaX ἔχων Θεοῦ πνεῦμα , τὸν Ex
στου ἰδιότητα ἔθλεπε. Προσεῖχεν οὖν τῷ ὄφει ὡς φρ
νιμωτέρῳ, ὡς αἴσθησιν ἔχοντι, ὡς νοοῦντι ἀπὸ νε
µάτων τὰ χινήµατα. Οὕτως ἔχοντος τοῦ ᾿Αδὰμ, ἐν
νόησεν ὁ διάθολος xai τοῦ ὄφεως τὸ φρόνιμον, x
τοῦ ᾿Αδὰμ τὴν πρόληψιν" εἶχε γὰρ περὶ τοῦ ὄφει
ὡς συνετοῦ. Λαλεῖ οὖν 6v αὐτοῦ, ἵνα ὑπονοήσῃ ὁ "A03;
ὅτι Φρόνεμος ὧν ὁ ὄφις χατώρθωσε xai τὸ µιµμῄσασθι
τὴν τοῦ ἀνθρώπου φωνίν. il ροσέρχεται τοίνυν ὁ bot
Οὐδαμοῦ δὲ d Γραφὴ εἶπε τοῦτο, ὅτι ὁ διάθολος d
τῷ ὄφει ἐλάλησεν, ἀλλὰ xaX Μωῦσῆς ἁπλῶς παρΏλθε
τὴν ἱστορίαν. Πρόσεχε, παραχαλῶ, μετὰ ἀχριθείαι
Παῦλος δεύτερος (v iv τῷ παραδείσῳ , οὐδ' αὐτὶ
ἔλυσε τὴν λέξιν, ἀλλά λέγει’ Ἐμγηστευσάμην ὑμᾶ
&yl ἀγδρὶ, παρθένον ἁγνὴν παραστῆσαι τῷ Ἆρι
στῷ. Φοθοῦμαι δὲ. μήπως ὡς ὁ ὅφις Εὔαν ἑξηπά
τησεν ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτοῦ * χαὶ οὐχ εἶπεν, üt
ὁ διάδθολος. Πιστὸς ἦν τῶν Γραφῶν φύλαξ, ὑπηρέτη
Γραφῶν, παιδεντὴς Γραφῶν, ἑρμηνευτῆς Γραφῶν
Οὐκ ἐθέλησε λῦσαι τὴν λέξιν, ἵνα μὴ λύσῃ τῶν Γρα-
φῶν τὴν τάξιν , ἀλλὰ τῇ ἑννοίᾳ τὴν ἁπορίαν ἕλυσε,
Φοθοῦμαι, φῆσὶ, μήπως ὡς ὁ δφις Εὔαν ἑξηπάτη»
σεν év τῇ πανουρ]ᾳ αὐτοῦ, οὕτω φθαρῇ τὰ γοή-
paca ὑμῶν. Οὕτω" πῶς; μὴ γὰρ ἑφοθεῖτο Παῦλος,
μὴ πᾶλιν ὁ ὄφις ἔλθῃ, xat ἁπατίσῃ τινάς; "AXI ola,
φησὶν, ὅτι ὁ μὲν ὄφις οὐ φαίνεται ἐχεῖνος, ὁ δὲ ἐν
ἐκείνῳ ἐνεργήσας φαίνεται. 'AXX ὁ μὲν Παῦλος, 65
πιστὸς ὑππρέτης, xal τῶν ἁγίων Γραφῶν φύλαξ, οὗ
[497] mapé: pete τὴν λέξιν, ἀλλ’ ἑνέφηνε τὴν ἔννοιαν'
αὑτὸς δὲ ὁ τῶν ἀρχαίων χαὶ τῶν νέων xat τῶν pie
λόντων Δεσπότης ἑσαφήνισε τὴν &noplav, ἵνα μὴ $t;
ἐπὶ τὸν ὄφιν ἀνενέγκῃ τὴν ἁμαρτίαν, dàX ἐπὶ τὸν
ἐνεργήσαντα. Λέγει οὖν ὁ Χριστὸς τοῖς Ἰουδαίος,
ὅτε εἶπον αὐτῷ, ᾿Ημεῖς éx τοῦ Θεοῦ ἐσμεν Ei qe
ἐκ τοῦ θεοῦ, τὰ ἔργα xal τὸ θέ Ίημα τοῦ θεοῦ ἐχοι-
eive ἄν * νῦν δὲ ἐκ τοῦ πατρὸς ὑμῶν ἐστε τοῦ δια”
6ὀ1ου. Elxs τὸν διάθολον, χαὶ εὐθέως εἰσάγε * sy
ἱστορίαν * "Ext&ivoc, φησὶν, ἀνθρωποκτόνος tir
dpxnc. Καὶ ó μὲν οἰχέτης ὡς οἰχέτης ἡρμήνυσο᾽
ὁ δὲ Δεσπότης ὡς Δεσπότης ἐδίδαξεν : ἔδειξε τόν v
νεύσαντα τὸν Αδάμ. Οὐκ εἶπεν ἁπλῶς , Φονεὺς i^
ἀλλ᾽ ἀνθρωποκτόγος. Οὐ γὰρ ἕνα ἀνεῖλεν, ἀλλὰ ὃν
ἐχείνου πάντα ἄνθρωπον. Καὶ ἐν τῇ μα LN
σὶν, οὗχ ἔστηκεν, ὅτι ψεύστης ἐστί.

Υ. Βλέπε πῶς ἡρμήνευσε, xal ὅτι διάδολός lev
ψεύστης ἐστί. Καὶ πῶς ἐφεύσατο; Εἶπεν ὁ κ ri

€ Savil. in marg. yp. ἁπλῶς προσέχειν. Paulo pott m

Ye. cvpryuo. ii
d Sic Savil. in textu, in margine autem ἶσ. ος
θε, ex conjectura nempe. Hanc vero lectionem suo Mir
in textu posuit Combetisius.

485
Cum viderit Deus fatiscentem animam , rebus jucun-
dis recrcat illam : id quod etiain apud nos ficri solet.
Sxpe enim ex foro quis revertens, animo infinitis
iceroribus oppresso rerum invisarum aspectu , into-
lerandis calamitatibus et damnis cruciatus, domum
ingressus, infantis solatium invenit, molestiamque
laborum tener animus emollit. Quia enim morentem
non adit uxor ad solatium, ejus enim consolatio tum
importuna esset , famulus vero consolari non audet,
inducit Deus simplicem indolem, inculpata ignorantia
prazditam, per ipsamque laboribus oppressum animum
lenit et solatur. Famulus si arrideat, heri injuriis in-
sultare videtur ; uxor si rideat, videtur nullo calami-
tatis seusu affici : infans ob innocentiam, non suspe-
ctis blandimentis emo!lit animum : ac sape quod nec
amici consiliis, nec sapieutes monitis eflicere potue-
runt, id ille ridendo potuit, nempe omnem calamitatis
sensum sedare. Jamque animus in ipsa vi meroris,
videt infantem, initio respuit, depellitque importunam
consolationem, ex assiduitate tamen cedit, et repetitis
aspectibus animus attrahitur ; demum accepto infante,
meestitian deponit, aitque : Hunc mihi solum Deus
largitur, nullaque mihi ratio reliquorum.

Animalia ad recreandum hominem apta. — Viden'
quomodo ex levissimis Deus animo consolationem
indat? Quia igitur solus erat Adam in paradiso , non
amicum babens, non vicinum, non cognatum, ad illum
recreandum induxit illi Deus animalia ; puta, ut sunt
hodieque animalia ad imitandum apta, quorum alia
gestus , alia vocem imitantur ; verbi causa, imitatur
simia gestus hominum ; et id genus alia : vocem psit-
tacus alique aves. Habuit ergo solatium ex brutis
animantibus , aliis cantillantibus, aliis blandientibus.
Cum multa igitur animalia essent , qux» ipsum solari
possent, serpens callidissimus erat inter omnes bestias
terr», ut ait Scriptura : Serpens autem erat callidior
cunctis bestiis , quas fecerat Dominus Deus (Gen. 5. 1).

9. Serpens initio amicus hominis ; quomodo ille Evam
alloquutus sit. — Erat igitur et imitandi el blandiendi
arte czeteris superior. Ne attendas praesenti aspectui,
quod nempe ipsum fugiamus et horreamus : ab in-
itio sic non erat. Amicus crat serpens et blanditiis
propinquos. Quis ergo illum inimicum fecit? Dei scn-
tentia : Maledictus enim tu pre omnibus bestiis. Inimi-
eitiam ponam inter te et mulierem (Gen. 3. 14. 15). Ini-
micitia illa amicitiam solvit. Amici:iam dico, non qux
ratione ducatur, sed qu:e brut: animantis cognitione ;
Ut hodieque ostendit canis amiciti:t speciem , non
rationc, sed naturali motu : sic et serpens. blandie-
batur homini. Ut ergo qui multam familiaritatem ha-
beret, visus est diabolo esse idoneum instrumentum.
Videns igitur Adamum serpente delectari, serpen-

'emn illi abbiandiri , multaque ex humanis imitari ,
€XCogitavit mali artifex, ut. illi qui dolos nectuut,
Q'ique per propria. cujusque adrepunt : nemo. enim
Per extranea, scd. per propria res tales conficit; ut

^it Servator : Inimici hominis domestici ejus (Math. 10.

). Loquitur ergo per serpentem fucum faciens Adamo,
o vestram caritatem , ne perfunctorie attendatis.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO VT.

430

Non levis est qu:estio, quomodo serpens loquutus sit,
an humana voce, an serpentis sibilo, intellexitque
Eva. Adam ante transgressionem plenus erat sapien-
tia, intelligentia, ae prophetia. Cogita quanta prxdi-
tus esset sapientia, qui posset unus nullo homine
doctore, nomina imponere volatilibus, reptilibus, fe-
ris, uno verbo omnibus. [n mente tua depinge sp:-
cies, genera; utque compendio dicam, tot imposuit,
quot hodie nos post experientiam non possumus re-
colere. Quando igitur Dcus obtulit animalia homini,
ille ut sapiens ac Dei spiritum habens, singulorum
proprietatem videbat. Animadvertit vero serpentem
solertiorem esse, sensu pollere, ex nutibus motus
animi percipere. Cum sie Adam se liaberet, perpen-
dit diabolus et serpentis astutiam, et Adami opinio-
nem : putabat enim serpentem solerten: esse. Per
illum ergo loquitur, ut suspicaretur Adam serpentem
cum sagax esset, hoc prostitisse utet lumanam vocem
jmitaretur. Accedit ergo serpens. Nusquam vero hoc
Scriptura dixit, diabolum nempe in serpente loquu-
tum essc, sed et Moyses simpliciter rem gestam enar-
ravit. Diligeuter, qu:eso, animadverte. Paulus qui
secundus in paradiso fuit, ncc ipsi dietum explicavit,
sed ait : Despondi vos uni viro virginem castam, exhi-
bere Christo. Timeo autem, ne sicut serpens Evam sedu-
zit in astutia sua (2. Cor. 11. 2. 5) : nec dixit, id diabo-
lum fecisse. Fidelis Scripturarum custos erat, Scriptu-
rarum minister, Scripturarum doctor, Scripturarum
interpres. Noluit dictutn solvere, ne Scripturarum or-
dinem solveret; sed sententia solvit. quaestionem :
Timeo, inquit, ne sicut serpens Evam seduxil in astutia
£ua, sic corrumpantur sensus vestri. Sic ; quomodo? num
metuebat Paulus, ne rursum serpens veniret, ac quos-
dam seduceret ? At, Novi, inquit, illum serpentem non
apparere, sed apparet is qui in illo operatus est. C:ete-
rum Paulus, ut fidelis minister, et sacrarum Scriptura -
rum custos, dictum non invertit, scd sententiam indi-
cavit: ipse vero veterum, novorum, futurorumque l)o-
minus, quzstionem liquido solvit, ne quis peccatuin in
serpentem referat, sed in eum qui in ipso operatus est.
Ait itaque Christus Judicis cum dicerent ei, Nos ez
Deo sumus : Si ex Deo essetis, Dci utique opera ac vo.
luntatem ejus (aceretis, Nunc vero ex patre vestro diabolo
estis. Dixit diabolum, et statim historiam inducit :
lile, inquit, Atomicida erat ab. initio. Servus ut. servus
interpretatus est; Dominus autem ut Dominus docuit :
ostendit eum qui Adamum occiderat. Non dixit tan-
tum interfectorem, sed. homicidam. Non enim unum
tantum occidit , sed per illum omncs homines. £t in
veritate, inquit, non stetit : quia mendaz ο ( Joa. 8.
41. 42. 44).

5. Serpeus mulierem alloquens mentitus est. — Vido
quomodo interpretatus est et quod sit. diabolus, ct
quod sit mendax. Quomodo meutitus est? Dixit ser-
pens mulieri : Cur. precepit vobis Deus, ut non com-
ederitis de omni ligno (Gen. 5. 1)? Vidisti mendaccin?
Dixerat Deus : De omni ligno comedite, de uno au»
tem ne comedatis; mendax lle ait : Cur dixit vobis
Deus, ut de omni ligno ue comedatis? Non "mentitur

45]
Cliristi vox: Πε mendaz est. Mentitus est autem, et
quidem graviter. Cum quis enim dolose aliquid moli-
(ur, ant. necessitatem simulat, aut ignorantiam, ut
non suspectam inducat pravitatem ; ac si diceret,
Non novi, null:? sunt insidize: simplici animo veni,
nihil scio. Nonne multorum talium fecistis pericu-
luin ? an ignoramus dolo utentium opera? nonne talia
consuunt, et ignorantiam prztexunt? Sic et diabolus.
Cur, iuquit, dixit vobis Deus ? Male et perverse audivi,
ut non comederetis de omni ligno. Existimans mu-

lier (4 ignorantiam esse, sermonem corrigit. Non ita,

inquit, loquutus est : non dixit Deus, ut non com-
ederemus de omni liguo ; sed de omni permisit, ab uno
interdixit; dixit enim nobis : Ne comedatis, ut non
moriamini. Visus est dicere quod uesciebat : jam su-
spicio non erat, quod insidiaretur; aitque illi : Ne-
quaquam morte moriemini (Gen. 3. 8). En aliud men-
dacium. Deo namque dicente, /n quacumque die com-
ederitis, morte moriemini, ait diabolus : Neqitaquam mo-
riemini; iterum mentitus est. Sciebal enim Deus, quia
qua die comedcritis, eritis sicut dii. En tertium menda-
cium. Vide dolosam di»boli nequitiam. Jam przme-
ditatur errorem mundo disseminare. Et quia molitur,
ut dixi, plures deos in orbe excitare, antevertens
quadam narrationis specie, plurium deorum opinio-
nem in auribus mulieris inseruit, Sie certe mali arti-
fex plurium deorum cogitationem prius invexit : Dcus
vero praescientia sua id curavit, ut futurus error non
humano ore proferretur, ne prima loquele humanz
vox deos conimemoraret, sed vox prima serpentis,
ut os omne dec idolis loquens iili simile esset. Scio vos
huic voci parcere, et sanctam Scripturarum mentem
srripere. Nemo igitar vocis pompam attendat; sed
sententiarum virt&tem.

Deus non prohibuit scientiam boni ; Adam ante pecca-
tuin scientiam boni habebat. — Sciebat enim Deus, in-
quit, quod quacumque die comederitis , eritis sicut dii ,
scientes bonum et malum. Aiunt multi, przcipueque
ii, qui Deo inimicum Porphyrium sequuntur, qui ad-
versus Christianos scripsit, multosque a divina fide
abduxit ; iunt, inquam : Cur Deus scientiam boni et
mali prohibuit ? Esto, malum prolibuerit ; cur etiam
bonum ? Cum ait enim : De l/gno scientia boni et muli
ne comed«tis , prohibet, aiunt , ne sciat malum : cur
etiam bonum ? Semper malitia contra seipsam ma-
chinatur, inque seipsam occasiones prx»bet. Non pro-
hibuit Deus scientiam boni: illam quippe hahuit
Adam, etiam antequam comederet. Nisi cnim illam
ante habuisset, qnomodo cognovisset uxorem ? quomo-
do de ejus natura dixisset, Us ex ossibus meis, et caro de
carne mea? quomodo futura vaticinatus esset, H«c vo-
cabitur mulier, quia de viro sumpla est. Propter hoc
relinquet homo patrem et matrem ( Gen. 3. 95.94),
etc. ? tanta sciebat, et bonum non noverat ? Deum
noverat , αυ sunt Dei servabat , scientiam habebat,
tot nomina imposuit ; quo:odo scientiam boni non
habuerit? Quid ergo illud est? Non prohibet Deus
scientiam boni, sed vult cum boni scientia non esse
scientiam mali. hnpietatis sophisma solvo ex Seri-

SEYERIANI m

pturis. Ait Paulus : Non potestis calicem Domini biber
el calicem daemoniorum (1. Cor. 10. 21). Non auib
prohibuit, sed eum qui sanctus esset sanctificavit,
impurum atque profanum abjecit. lia. quoque Serv
tor: Non potestis Deo servire et mamonee (Matth. 6.94
nempe eodem tempore Deo et dzemoni servire impo
sibile est. Sic Deus mali cognitionem assumi vetuit
ne cum boni scientia mali cognitio admisceretur.
4. Cur lignum scientie boni et mali sic. dictum es
— Hic jam animum adhibeamus. Cur tandem lignm
scienti: boni et mali appellatum est ? Non talei
naturam habuoit, sed tale argumentum tulit , Scripte
rarum proprietatem dico. Exempli causa : fons quis
piam in deserto voeatus est aqua contradictionis
Probavi te apud aquam contradictionis ( Psal. 80. 8
Ergone hujusmodi natura aquz erat , ut populum a
contradictionem excitaret ? eur ergo Moyses illa po
tatus, Deo non contradixit ? Certe vocata est aqu
contradictionis, non quod talem haberet naturam
sed ccasione rei qux in illa aecidit. Quia enim illi
contradixit populus, ideo vocata est aqna contradictio
nis. Rursus vidit Jacob Deum , ut homo poterat vi
dere, et vocavit nomen loci Species Dei (Gen. 59. 20)
Locus speciem aut formam Dei non habebat ; s«
quia visio ibi contigit ipsi, ex re locum appellavit,
Alius locus vocatus est Pax Dei. Quando Gedeoni ap-
paruit angelus Dei, ac metu perculsus ille dixit : «Hen
me, moriar : vidi enim angelum Dei. Ait illi angelus:
Pax tibi, ne timeas. Et :edificavit, » inquit, « Gedeon
altare, et vocavit ipsum Pax Dei » (Judic. 6. 22-91).
Quemadmodum ergo ara, sive altare pacem non ha-
buit, sed init: et datz:& pacis symbolum erat ; ae
quemadmodum aqua contradictionem non habuit,
sed ex eo; quod ibi evenerat, sic appellata est : ita et
lignum non scientiam habuit , sed quia quisquis pec-
cat, in notitiam peccati. veuit. Id quod iterum exem:
plo confirmo : interdum per loca latrociniis infe«ta
Iransimus ; in moreque est dicere : Hic loca tre-
menda sunt. Λη locus ipse formiditiem habet ? nonne
potius h:ec dicuntur latronum ibi versantium causa!
Sic arbor illa non mortiferam scientiam habuit , sed
ob habitam illie cirea Adamum tragasdiam, boe conse-
quata nomen est. Rem autem solvo : neque enim di-
vina Seriptura in dubio versatur. Hodie babemus al-
tare, cujus participes sunt fideles. Num ergo duum
ipsum naturalem fert salutem , an propter majesta-
tem, qu;e invocatur, pignus habes cx priesentibus,
ne dubites de iis αι przecesserunt ? Illic esca 1 talis,
hic cibus viviticans. Si hoc natura servat, non gratia,
illud etiam natura occidit, non transgressione. Osten-
dam tibi extra paradisum cibum alium mortferum,
idololatriam nempe. Cur recusarunt martyres carnes
comedere ? cur edere metuebant ? an mortui essent,
si comedissent ? Nequaquam : sed quia idolorum
mentio erat, non escam fugiehant, sed exsecrando-
rum invocationem. Sic nota erat arbor scienti» boni el
mali, non scientiam przbens, sed cam ex transgres-
sione docens. Semper enim experientia insipientem
docet malam rem esse transgressionem. Rursum alia

"€

487

qvrauxi * TL, δτι εἶπεν ὑμῖν ὁ θεὺς μὴ φαγεῖν ἀπὸ
παντὸς £UAov ; Εἶδες τὸν ψεύστην; 'O θεὸς εἶπεν '
Ἰλπὸ παντὸς ξύλου φἀγεσθε, ἀπὸ δ᾽ ἑνὺς μὴ φάγητε
ὁ Φεύστης λέγει’ Διὰ τί εἶπεν ὁ θεὺς, ἀπὸ παντὸς
ξύλου μὴ φαγεῖν ὑμᾶς; Mi ψεύδεται ἡ τοῦ Χριστοῦ
ςωνή * Ἐχεῖνος ψεύστης ἐστίν. Ἐφεύσατο δὲ, xoY
τοῦτο δεινῶς. "Όταν γάρ τις θέλῃ χαχοηθεύσασθαι
πρᾶγμα, elg χρείαν " προσποιεῖται ἄγνοιαν, ἵνα ἀν-
ύποπτον εἰσαγάγη τὴν σχαιωρίαν, ἀντὶ τοῦ, Οὐχ οἴδα,
φησὶν, οὐκ ἔστι χατασχευἠ" ἁπλοῦς ἤλθον, οὐδὲν
οἶδα. ()ὺκ ἐπειράθητε τοιούτων πολλῶν; οὐκ οἴδαμεν
τῶν δολίων τὰ ἔργα ; τοιαῦτα οὗ ῥάπτουσι πράγματα,
xai προσποιοῦνται ἄγνοιαν ; Οὕτω xal ὁ διάδολος' Τί
ὅτι εἶπε, qnot, ὑμῖν ὁ Θεός; ἀντὶ τοῦ, Παρήχουσα,
οὗ καλῶς fixousz, μὴ φαχεῖν ὑμᾶς ἀπὸ παντὸς ξύλου.
Ἡ γυνἣ νοµίσασα ἄγνοιαν εἶναι, διοοθοῦται τὴν λέξιν.
Οὐχ οὕτω, φησὶν, εἶπεν ' οὐκ εἶπεν ὁ θεὸς, μὴ φα-
γεῖν ἀπὸ παντὸς ξύλου, ἀλλ ἀπὸ παντὸς μὲν ξύλου
ἐπέτρεφεν, ἀπὸ δὲ ἑνὸς ἐχώλυσεν * sire γὰρ ἡμῖν '
Mt φάγχητε, ἵνα pij ἀποθάνητε. Ἔδοςς µανθάνειν ὃ
οὐχ δει * λοιπὸν οὐχ ὑπωπτεύξτο ὡς ἑγχατάσχευος,
xai λέγει αὐτὴ - Οὐ θαν ἄτῳ ἀποθαγεἴσῦὺθ. Ἴδε ἄλλο
Φεῦδος. Τοῦτο γὰρ θΞοῦ εἰπόντος, Ἡ ἂν ἡμέρᾳ φά-
}ητ8, θαγάτῳ ἁποθανεῖσθε, λέγει ὁ διάθολος, Οὐκ
ἀποθανεῖσθε * τοῦτο δεύτερον ἐφεύσατο. "Ηδει γὰρ
ὁ θεὸς, φησὶν, ὅτι 3] ἂν ἡμέρᾳ gáynce, ἔσεσθε ὡς
θεοί. "Ίδε τρίτον «φεῦδος. "Opa «hv iyxatáoxzuovy
χαχίαν τοῦ δ.αθόλου. δη προμελετᾷ κατασπεῖραι
τῷ χόσμῳ τὴν πλάνην. Καὶ ἐτειδῇ ἐμελέτησεν , ὡς
προεῖπον, πολυθεῖαν ἐγεῖραι τῷ κόσμῳ, προλαθὼν
ὡς ἐν διηΥ ἡματι , χατέσπειρεν εἰς τὰς ἀχοὰς τῆς
γυναιχὸς ἔμφασιν τοῦ εἶναι πολλοὺς θεούς. ᾽Αλλ' ὁ
μὲν τῆς xaxla; τεχνίτης οὕτω προχατέσπειρε τὴν
ἔννοιαν τῶν θεῶν” ὁ δὲ θεὺς προειδὼς ᾠκονόμισε,
τὴν πλάστην τἣν μέλλουσαν uh λαλτθῆνα: ἀνθρωπίνῳ
στόµατι, [498] ἵνα μὴ πρώτη λογικὴ φωνὴ περὶ θεῶν
φθέγξηται, ἀλλὰ πρῶτον σκόµα ὄφεως, ἵνα πᾶν στόμα
λαλοῦν περὶ εἰδώλων τῷ στόµατι ἐκείνου ἀπειχάν η.
ται. Οἶδα ὅτι xai τῇ φωνῇ συγγινώσχετε, χα) τὰς
ἑννοίας τὰς ἁγίας τῶν Γραφῶν ἁρπάσετε. Μηδεὶς οὖν
περὶ τὸν χόµπον τῆς φωνῆς ἀσχολείσθω , ἀλλὰ περὶ
thv τῶν νοημάτων δύναμιν.

"βδει γὰρ, rot, ὁ θεὲς, ὅτι ᾗ ἂν ἡμέρᾳ φά-
«ητε, ἔσεσθε ὡς θεοὶ, γινώσκογτες κα.ὸν καὶ πο-
»npór. Λέγουσι πολλοὶ, xaX μάλιστα οἱ τῷ θεοστυγεῖ
Πορφυρίῳ ἀχολουθήσαντες τῷ χατὰ Χριστιανῶν συγ-
Ὑράφαντι χαὶ τοῦ θείου δόγµατος πολλοὺς ἀποστή-
ααντι * λέγουσι τοίνυν Διὰ τί ὁ θεὺὸς ἀπηγόρευσε

τὴν γνῶσιν τοῦ χαλοῦ xal πονηροῦ ; Ἔστω, τὸ πονη-
gv ἀπηγόρευσε ᾿ διὰ τί xaY τὸ χαλόν; Εἰπὼν γὰρ,
λπὸ τοῦ ξύ.ου τοῦ εἰδέγαι xaJAór καὶ zornpór
{1 φάγητε, χωλύει, φησὶν, αὐτὸν τοῦ εἰδέναι τὸ
Ἄκαχόν * διὰ τί χαὶ τὸ ἀγαθόν; ᾿Δεὶ ἡ χαχία καθ) ἑαυ-
"tnc τεχνάζεται, xal τὰς λαθὰς χαθ᾽ ἑαυτῆς δίδωσιν.
Ε)ὐ τὴν γνῶσιν ἐχώλυσεν ὁ θεὸς τοῦ χαλοῦ * εἶχε γὰρ
«αὐτὴν ὁ ᾿Αδὰμ, xai πρὸ τοῦ φατεῖν. El γὰρ μὴ εἶχε
Ὑνῶσιν, πῶς γνωρίζει τὴν γυναῖχα; πῶς φυσιολογεῖ,
Ὁστοῦν ἐκ τῶν ὀστῶν µου, καὶ σὰρξ éx τῆς σαρ-
Φεός µου ; πῶς δὲ καὶ προφητεύει τὰ μέλλοντα, Λὕτη
3ε.Ίηθήσεται yvy), ὅτι ἐκ τοῦ ἀν δρὸς αὐτῆς ἑλή-
«Ἴθη. Art τούτου κατα.1είψει ἄνθρωπος τὸν πα-

* Notat in marg. Savil. legendum esse, 5) χρείαν προσ-
"Rote tat, ?) ἆγνοιαν, quam lectionem in textum invexit
VConibefis, Nos in Grzcis nibil mutantes, illam lamen lec-

tionem in versione Latina sequimur.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO VI.

488

τέρα αὐτοῦ καὶ τὴν µητέρα, καὶ τὰ λοιπά ; τοσαῦτα
οἵδε, καὶ οὐκ ᾖδει τὸ καλόν; Tov θεὺν ᾖδει, τὰ τοῦ
θεοῦ ἐτήρει, γνῶσιν εἴχεν, ὀνόματα ἐπέθηχε τοσαῦτα"
πῶς οὐκ εἶχε γνῶσιν χαλοῦ; Τί οὖν ἐστιν; Οὐ τὴν
γνῶσιν χωλύει ὁ θεὸς τοῦ χαλοῦ, ἀλλὰ θέλει μὴ εἶναι
μετὰ τοῦ ἀγαθοῦ τὴν γνῶσιν τοῦ χαχοῦ. Λύω δὲ τὸ
σόφισµα τῆς ἀσεθείας ἀπὸ τῶν Γραφῶν. Λέγει Παῦ-
λος : Ob δύνασθε ποτἠριον Κυρίου πιεῖν, xal πο-
τήριρ» δαιµονίων. 09 τὰ δύο ἐχώλνσεν, ἁλλ ἡγίασε
μὲν τὸ ἅγιον, ἀπέῤῥινε δὲ τὸ ἐναγὲς καὶ βέθηλον.
Οὕτω χαὶ ὁ Σωτάρ” Ob δύγασθε θεῷ δουλεύει» καὶ
μαμωνᾷ ' χατὰ τὸ αὐτὸ xaX zi δουλεύειν καὶ δαί-
μονι ἀδύνατον. Οὕτως ὁ θεὸς ἐχώλυσε λαθεῖν γνῶσιν
τοῦ ποντροῦ, ἵνα μὴ μ’γῆται μετὰ τοῦ ἀγαθοῦ καὶ ἡ
γνῶσις τοῦ χαχοῦ.

ὃ’.Λοιπὺν ἐνταῦθα πρισέχωµεν. Διὰ τί δὲ ὅλως ἐχλί-
θη ξύλον γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ ; Οὐ τοιαύτην εἶχε
φύσιν, ἀλλά το,αύτην ΊἨνεγχεν ὑπόθεσιν, τὸ ἰδίωμα
τῶν Γραφῶν λέγω. Οἷόν τι λέγω 7 ἐχλέθη àv τῇ ἐρήμῳ
µία πηγἡ ὕδατος ὕδωρ ἀντιλογίας ' Ἔδοκίμασά σα
ἐπὶ ὕδατος ἀντι.1ογιας. " Apa τὸ ὕδωρ τοιαύτην εἶχε
φύσιν, ὡς εἰς ἀντιλογίαν φέρειν τὸν λαόν: διὰ τί οὖν
Μωῦσῖς πιὼν οὐκ ἀντεῖπς τῷ θεῷ; ὌὭσπερ οὖν
ἐχλήθη τὸ Όδωρ ἀντιλογίας ὕδωρ, οὗ φύσιν ἔχον τοι-
αὐτην, ἀλλὰ διὰ τὴν ἐπ᾽ αὐτῷ γενομένην ὑπόθεσιν.
Ἐπειδὴ γὰρ ἐχεῖ ἀντεῖπεν ὁ λαὸςν διὰ τοῦτο ἐχλήθη
ὕδωρ ἀντιλογίας. Πάλιν εἴδεν Ἰαχὼθ τὸν θεὸν , ὡς
ἰδεῖν ἀνθρώπῳ δυνατὸν, καὶ χαλεῖ τὸ ὄνομα του τόπου
Εἶδος θεοῦ. Ὁ τόπος οὐκ εἶχεν εἶδος θΞοῦ, 3 µορ-
ctv θεοῦ,- ἁλλ᾽ ἐπειδὴ ἐχεῖ αὐτῷ dj ὁπτασία ἐγένετο,
ἐχάλεσε τὸν τόπον ἁπὸ τοῦ πράγματος. "Αλλος τόπος
ἐκλήθη Εἱρήνη θεοῦ. "Ότε τῷ Γεδεὼν ἑφάνη ἄγγε-
λος, ἐφοθήθη, χαὶ λέγει’ Οἶμοι, οἴμοι, ἁποθανγοῦ-
μαι" 1499] εἶδον γὰρ ἄγγε.ῖον Θεοῦ. Λέγει αὐτῷ ὁ
áryeAoc* Εἱρήνη σοι, μὴ go6cv. Kal ᾠκοδόμησε,
φησὶ, Γεδεὼν θυσιαστήριον, xal ἑκά-ιεσεν αὐτὸ
ΕΙρήνη θεοῦ. Ὥσπερ οὖν ὁ βωμὺὸς, f] τὸ θυσιασ:ή-
piov, οὐχ αὐτὸ εἰρήνην clysw, ἀλλὰ τῆς Υενοµένης
xal δοθείσης εἰρήνης ἣν σὐμθολον” xal ὥσπερ τὸ
ὕέωρ οὐ» εἶχεν ἀντιλογίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν ἐπ αὐτῷ
γενοµένην ὑπόθεσιν οὕτως ἐκλήθη * οὕτω xal τὸ ξύλον
οὐ γνῶσιν εἶχεν, ἁλλ' ἐπειδῃ mà; ὁ ἁμαρτάνων εἰς
γνῶσιν ἔρχεται ὧν ἁμαρτάνει, Οἷόν τι λέγω, πάλιν &v
ὑποδείγματι * ἐνίοτε παρξρχόµεθα ὁδεύοντες διὰ τόπων
λῃστευομένων, xat ἔθος τοῖς ἀνθρώποις λέγειν, Οἱ τό-
mot δὴ οὗτοι φοθεροί εἶσιν. " Apa ὁ τόπος ἔχει φόθδον;
ἢ διὰ τοὺς λῃηστὰς λέγουσι, τοὺς σχολάκοντας ἓν ἑχείνῳ
τῷ τόπῳ; Οὕτω καὶ τὸ δένδρον ἐχεῖνο οὗ φύσιν εἶχε
θανατοποιοῦ γνώσεως ἑργαστιχὴν, à) ἀπὸ τῆς περὶ
αὐτὸ γενομένης τῷ ᾿Αδὰμ τραγῳδίας ἔλαδε τὸ ὄνομα.
Λύω 6b τὸ πρᾶγμα συντόµως * οὗ γὰρ ἀπορεῖ fj θεία
Γραφή. Σήµερον ἔχομεν θυσιαστήριον, οὗ µετέχουσιν
ol πιστοί. "Αρα αὑτὺ τὸ δῶρον φωσικὴν ἔχει σωτη-
ρίαν, fj διὰ τὴν ἐπιχαλουμένην δόξαν ἔχεις ἑνέχυρον
ἀπὸ τῶν παρόντων, μὴ ἀμφιθάλλῃης περὶ τῶν προλα-
θόντων; ἘΕκεῖ βρῶμα θανατοποιὸν, ὧδε βρῶμα ζωο-
ποιόν. Ei τοῦτο τὸ βρῶμα σώζει φύσει, xat οὐ χάριτι;’
χἀχεϊῖνο τῇ φύσει ἀναιρεῖ, xal οὗ παραθάσει. Δείξω
co: ἄλλο βρῶμα ἔξω τοῦ παραδείσου θανατοποιὸν,
τὸν εἰδωλολατρείαν λέγω. Διὰ τί γὰρ παρῃτήσαντο
ci μάρτυρες φαγεῖν χρέα; διὰ τί ἐφοθοῦντο φαγεῖν ;
ρα, εἰ ἔφαγονυ, ἀπέθνησχον» Οὐδαμῶς * ἀλλ ἐπειδὴ
ἐπωνόμαστο τῶν εἰδώλων ἡ µνήµη, ἔφυχον, o0 τὴν
θρῶσιν, ἀλλὰ τὴν τῶν μιχρῶν ἐπίχλησιν. Οὕτω γνω-
στὸν ἣν καχοῦ καὶ ἀγαθοῦ τὸ δένδρον, ob. γνῶσιν παρ-

459
έχον, ἁλλ ἀπὸ τῆς παραθάσεως διδάσχον αὐτόν b.
"Asl γὰρ ἡ πεῖρα διδάσχει τὸν ἀνόπτον, ὅτι καχὺν τὸ
παραθῆναι. Πάλιν ἑτέρᾳ ὁδῷ λνθήσεται τὸ ζητούμε-
vov, οῦχ ὡς τῶν πρώτων ἀτονούντων , ἁλλ᾽ ὡς τῆς
χάριτος τοῦ θεοῦ πλουσίας οὔσης. Mf) váp τις νοµι-
ζέτω tbv ἐπαγωγῆν τῶν πολλῶν νοημάτων δι) ἁσθέ-
νξιαν Ὑίνεσθαι τῶν προλαδόντων * dj τοῦ θεοῦ γὰρ
χάρις πλουσία οὖσα, £x τῶν ἑαυτῆς θησαυρῶν παρ-
έχει ἡμῖν, ἐὰν ὤμεν ἄξιοι. Ἡρόσεχε τοίνυν. Οἱ µάρ-
τυρες παρητήσαντο βρῶσιν εἰδωλοθύτων, ὄντως φεύ-
γοντὲς φαγεῖν, ὡς εἰ ἔφυγεν ᾿Αδὰμ τὸ δένδρον, ἑσώθη
ἄν. Οτι δὲ οὐ τὸ εἰδέναι ἀγαθὸν χαὶ xaxbv, τοῦτο
pian tbv, fj ἀλήθεια λάμπει. Ερωτῶν γὰρ ὁ θεὺὸς, xal
μὴ πράττων, οἵδεν αὐτὸ, ἣ οὗ; Ti; τολμᾷ εἰπεῖν ὅτι
οὐχ οἶδεν; Οὐ γάρ ἐστιν ἡ γνῶσις, πρᾶξις. "Apa Παῦ-
λος ὁ λέγων, Φεύγετε τὴν ποργείαν, οὐχ δει τί ἦν
ἡ πορνεία ; ὁ φεύγων µοιχείαν, οὐκ Ίδει τί Tiv ἡ µοι-
ysía; Αλλ' οὗ χατέχρινεν αὐτὸν ἡ γνῶσις. Αὐτὸς δὲ
ὁ cb; οἶδεν ἡμῶν ὅλας τὰς πράξεις, ἀριθμῶν xal
έχων. 'Ex τῆς καρδίας ἐξέρχογται «Ἰογισμοὶ πο-
»xnpol, Φόνοι, μοιχεῖαι, ἑπιορκίαι, ἁσέλγειαι, φθό-
vct, π.Ίεονεξίαι. Ταῦτά ἐστι τὰ κοινοῦγτα τὸν ἄν-
θρωπο». Ταῦτα [500] ἀγνοῶν λέγει, 1| εἰδὼς ὁ Θεὸς
xa ὁ Απόστολος ; Οὐχ ὑθρίζει οὖν fj γνῶσις τὸν Αδάμ.
"Εθλαφεν οὐχ f; Υνῶσαις, ἀλλ ἡ παράθασις. θέλω δὲ
ἐρωτῆσαι αὐτὸν, ποῖον ἔμαθε παρὰ τοῦ Ξύλου καλὸν,
ἡ xaxóv ; Μετὰ τὴν βρῶσιν ἔγνω 2l ἐστι φόνος; Οὐ-
δεὶς οὑδέπω ἣν ὁ χολάζων:. οὐ μοιχεία ἐγινώσκετα:
οὐδέπω Yàp σαν γάμοι’ οὗ πορνεῖαι, οὐχ ἁρπαγὴ ἣν'
οὐδέπω γὰρ ἣν πλούσιος xal πένης΄ οὗ συχοφαντίαι
xai Φευδομαρτυρίαι. Ποῖον οὖν ἔγνω xaxbv, 1] τοῦτο
µόὐογ, ὅτι χαλὸν fjv τὸ ὑπακοῦσαι zo, xaxby δὲ τὸ
παραχοῦσαι θεοῦ ; Λέγω δὲ χοινὸν χαὶ περιφερόµε-
vov ῥῆμα, καὶ μή τις αὐτοῦ ὡς τολμηροῦ χαταγνῷ.
Εἱἰώθαμεν λέγειν τοῖς ἁμαρτάνουσιν, ἁπ-;ιοῦντες αὖ-
τοῖς ἐπιστροφήν * Ποιῶ σε μαθεῖν ἐπιστροφὴν. "Apa
γνῶσιν λέγει τὴν µάθησιν; Τὸ οὖν γνωστὸν ἀπὸ τῆς
πείρας τῶν συμφορῶν. Ἐπαίδευσεν αὐτὸν γνῶναι,
πόσοις γαχοῖς συνεξεύχθη παραθάς.

ε’. Πρόσεχε τοίνυν μετὰ ἀχριθείας. El γὰρ καὶ εἴρη-
ται πρῴην, ἀλλ᾽ ἡ ὑπόθεσις ἕλχει τὸν λόγον. Ὁ δεδωχὼς
τὰ πάντα θεὸς ἁόρατος ἣν ' ὁ λαθὼν παρὰ τοῦ θεοῦ
τὰ πάντα ὁρώμενος fjv. Ὅ λαθὼν ἐφαίνετο, ὁ δεδω-
χὼς 09x ἐφαίνετο. Μόνος ἣν ὁ ἄνθρωπος ' τὰ ἄλογα
περὶ αὑτάν. Κατά χεφαλῆς οὐδένα εἶχεν. "Ἔθηχεν
αὐτῷ ὁ θεὸς νόµαν, τὸ δένδρον εἰς ὑπόμνησιν ἐν µέ-
σῳ, ἵνα μὴ λάθῃ λαθὼν τὴν δεσποτείαν. OTov, περιῄει
τρυγῶν τοὺς χαρποὺς μετὰ τῆς γυναιχός. Ἐπλησίαζε
τῷ δἐνδρῳ * ἔλεγε, ΜΗ ἀφώμεθα τοῦ δένδρου τούτου
περὶ γὰρ αὑτοῦ παρήγγειλεν ὁ θεός. Καὶ ἣν τὸ ὁρώ-
ψενον ὑπόμνησις τοῦ &opázou* ofa. Ὑίνετα: xal νῦν.
Ἐννόησον πόσοι εἰσὶν ἄρχοντες ἀνὰ αδσαν τὴν γῆν.
kai ἐπειδῆ βασιλεὺς πᾶσιν οὐ πάρεστι, δεῖ παραστῖ-
να: τὸν χαρακτῆρα τοῦ βασιλέως ἐν δικαστηρίοις, £v
ἀγοραῖς, bv συλλόχοις, ἐν θεάτροις. "Ev παντὶ οὖν
τόπῳ, ἓν ᾧ πράττει ἄρχων, δεῖ παρεῖναι, ἵνα βεθαιῶ-
ται τὰ γινόμενα. Ὁ βασιλεὺς μὲν οὖν παρεῖναι παν-
ταχοῦ, ὡς ἄνθρωπος, οὐ δύναται * Θεὸν δὲ πάλιν φαί-
νεσθαι, ὡς θξὸν, ἀνθρώποις , ἀδύνατον. Δέδωχε τὸ
ὁ νδρον χαρακτῆρα τῖς βασιλείας, ὑπόμντσιν φέρον

b δαν, conj. αὐτήν, quod recepit Combefis.

SEVERIANI

499

τῷ Αδὰμ, ὅτι πάντων ἔλαθε τὴν 6samozelav. Γνῶθι
τὸν δεδωχότα τὴν ἐξουσίαν. Καὶ ἵνα µάθης πῶς ort.
µίμνησχεν αὐτοὺς τὸ δένδρον΄ ὅτε ὁ ὄφις .Ἠθέλησεν
ἁπατῆσαι «hv γυναῖχα, εἶπεν αὑτῇ' Διὰ εί εἶπεν ὁ
θεὸς μὴ φαγεῖν ὑμᾶς ἀπὸ παντὸς £0J0ov; Ἡ γυνη
οὐχ ἐπελανθάνετο τοῦ νόµου, ἀλλὰ xal διορθοῦται
τὴν ἄγνοιαν, xal φησιν’ Οὐκ εἶπεν ὁ θεὸς οὕτως,
ἀλλ᾽ ἀπὸ παντὸς ξύλου φαγώμεθα * ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου
τούτου, εἶπεν ὁ θεὸς, μη φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, μηδὲ
ἄφασθε αὐτοῦ. Βλέπε «hv ἀχρίδειαν. 'O θεὸς οὖκ
εἶπε Mh ἄησθε. 0ὐδὲ γὰρ ἔφερε κίνδυνον τὸ ἄφα-
σθαι ἀλλ᾽ ἐχεῖνοι σύνεσιν ἔχοντες θεῖχὴν, τῶν λοιπῶν
ἀπολαύοντες , ὥρισαν παρ) ἑαυτοῖς * |501] Εἶπεν ἆ
θεὺς, Mh Υεύσησθε τοῦ δένδρο». ἡμεῖς δὲ prd
ἀνόμεθα. Ἰοσοῦτον ἔμελε τῇ γυναιχὶ ττρΏσαι τοῦ
Θεοῦ τὴν ἑντολήν. "Hv οὖν τὸ δένδρον ἐν µέσῳ
χείµενον, εἰς à Ἱπάτησεν αὐτοὺς. 3Ξένον ἄχουε
πρᾶγμα, Ἐχρίσατο ὀργάνῳ πρὸς τὴν ἁπάτην, πρἀ»
γµατι ἐμπεφυτευμένῳ τῷ ἀνθρώπῳ. Ὁ γὰρ θὲὸς
πλάττων τὸν ἄνθρωπον, μετὰ τῆς ἄλλης γνώσεως
ἑνέθηχεν αὐτῷ xal πόθον Θεοῦ. Ἐπεὶ οὖν εἶδεν iv
αὐτοῖς τὸν πυρσὺὸν τοῦ πόθου , λέγει’ Γεγήσεσθε ὡς
θεοί. Νῦν, ὡς ἄνθρωποι, οὐ δύνασοε εἶναι πάντοτε
μετὰ θεοῦ. 'Eàv γένησθε ὡς θεοὶ, πάντοτε µέλλετε
εἶναι μετ) αὑτοῦ. Οὐ γὰρ εἶπεν αὐτοῖς' Σὰν φάγητε,
Υίνεσθε πολέμιοι τοῦ θεοῦ. Ἐπιθυμία οὖν τῆς ἰσο-
Octa; ἁπατᾷ τὴν γυναῖχα , xüxcivr τὸν ἄνδρα oix
ἁπατᾷ, ἀλλὰ πείθει. Καὶ μαρτυρεῖ Παῦλος λέγων’
Ἀδὰμ οὐκ ἠπατήθη. Καὶ διὰ τί κατεχρίθη; "Opa
τὸ δεινάν. Ἡ yov ἀἁπατηθεῖσα Égave * πείθει μετὰ
τὸ φαγεῖν xal τὸν ἄνδρα, ἵνα μὴ μόνη διατραπῇ: xal
ἔπεισεν, οὐχ ἠπάτησεν ' oiov γίνεται xal νῦν πολλά-
κις. Οἶδεν ἄνθρωπος τὴν πίστιν, ἀγαπᾷ τὸν νόμον,
(rÀot τὴν ὀρθοδοξίαν, xai πείθεται τῇ γυναωὰ, μὴ
δεῖσαι τὸν ζῆλον, οὐχ ἀγνοῶν τὴν ἀλήθειαν, ἀλλὰ
πειθόµενος τῇ συµθίῳ. Πολλοὶ γὰρ ἑνόμισαν, ὅτι ἆ-
γνοῶν ὁ ᾿Αδὰμ ἔλαθε παρὰ τῆς γυναιχὸς, οὐκ elis
πόθεν Τγαγε τὸν χαρπόν. Αλλ) οὐκ ἔχει ἀπολογίαν
ὁ γὰρ θεὸς ἐλέγχε;, λέγων αὐτῷ: "Οτι ἤκουσας τῆς
φωνῆς τῆς γυγαιχός σου. Καὶ οὑκ εἶπεν, Ἐπειὴ
ἔλαθες παρὰ τῆς Υυναιχός σου xal μὴν ἠδύνατο
εἰπεῖν, Ἰγνόουν, οὐχ ᾖδειν πόθεν Ίνεγχε cbyxapnóv
Τὸ ἔγχλημα τοῦ ἀνδρὸς, οὐχ ὅτι Ἱπατήθη, ἁλλ᾽ ὅτι
ἐδελεάσθη. Ἔλθωμεν λοιπὸν ἐπὶ τὸ δικαστήριον ’ Der
μεν τὰ ὑπομνήματα τὰ πρῶτα τὰ ἐπὶ τῆς ἁγίας ἐχεί-
νης xaX ἀδεχάστου δίχης xat φιλανθρώπου γινόμενα,
τὰ Υραφέντα Ὑράμμασιν ἀθανάτοις , ὧν τὴν μνήμην
xai τὴν ὄψιν xai τὴν φαιδρότητα οὐδὲ md; ὁ αἰὼν
λῦσαι δύναται. Πρόσεχε λοιπόν. "Hxovce, qno ὁ
Ἀδὰμ τῆς φωγῆς Κυρίου περιπατοῦντος τὸ δεί”
Awóv ἐν τῷ παραδεἰσῳ. "Arb τοῦ φόφου ᾖσθετο,
xai ἁπὺ τῆς συνηθείας. Καὶ ἁπὺ τοῦ χτύπου εἶχε θε
φαΐνεσθαι; Ἐφαίνετο οὐχ ὡς ἂν, ἀλλ ὡς tos
Εὐλογητὸς 6 θεὸς τῶν ἁγίων, ὅτι τὸ δειλινὸν τότε ον
᾽Αδὰμ ἐπεσχέψατο, xai νῦν ἐπὶ τοῦ σταυροῦ «bU
λινόν. Καὶ γὰρ κατ’ ἐκείνας τὰς ὥρας ὑπέμευνο ὁ
Σωτὴρ τὸ πάθος, xa0' ἃς διετἐλεσεν ὁ ᾿Αδὰμ ἀπὸ 9
φαγεῖν ἕως τῆς παραθάσεως * xal τῆς χρίσεως, ü
ἕχτης ὥρας ἕως ἐννάτης. Ἔκτῃ ὥρα ἔφαγχε * x29
Υὰρ φύσεως ' μετὰ τὴν ἕκτην ἀπεχρύδη. Τὸ δειλρών

* Sic exemplaria : verum bac lectio ferri nequit. 008”
befisius ex conjectura subslituit ἕως τῆς παραχρύ διά

seusus quadrabit. AL vox παράχρνψις insolens onn90 eit
neque placet.

489
via qu:estio solvetur, non quod prima non satis sint,
- sed quod Dei gratia dives sit. Ne quis enim putet ra-
tionum additamenta ob priorum imbecillitatem afferri:
nam Dei gratia, dives cum sit, ex thesauris suis no-
bis dona profert, si tamen digni simus. Attende igi-
tur. Martyres recusarunt idolis immolatorum cibum :
eo modo cibum hujusmodi fugientes, quo si effugisset
Adam lignum, salutem consequuturus erat. Quod
autem scire bonum et malum, non odio dignum sit,
vere liquidum est. Deus enim interrogans , et non
faciens, an rem novit, necne ? Quis ausit dicere eum
non nosse ? Non enim cognitio, ipsa actio est. Num
Paulus, qui dicebat , Fugite fornicationem (1. Cor. 6.
48) , ignorabat quid esset fornicatio? cavendo adul-
- terium, nesciehat quid esset adulterium ? Verum non
ideo reus, quod nosset. Quin ipse Deus novit actus
omnes nostros, ipsos enumerans ac dicens : De corde
exeunt cogitationes male, cades, adulteria, perjuria,
impwulicitie, invidie, rapine. Hec sunt que coinquinant
hominem ( Matth. 15. 19. 20). Hxccine ignorans aut
sciens dicit Deus, dicit Apostolus ? Non crgo scientia
Adamo dedecori est. Nocuit illi, non cognitio, sed
transgressio. Velim autem ab illo quxrere , quid ex
ligno didicerit, bonumne arf malum. An post esum no-
vit quid esset homicidium ? Nemo hactenus erat qui
puniret ; adulterium nesciebatur, cum nondum essent
nuptiz : non fornicatio, non rapina erat; nondum
enim erant dives vel pauper : non sycophantis, non
falsa testimonia. Quod igitur aliud malum seiebat,
nisi hoc solum, bonum nempe esse Deo obsequi, ma-
lum ipsi non obedire? Rein dico qux vulgi ore cir-
cumferlur, ne quis me audaci» incuset. Soleimus
dicere peccantibus, comminantes ut convertantur ;
Faciam ut discas resipiscentiam. Ergone qui sic lo-
quitur, hauc disciplinam dicit esse scientiam ? Scien-
tia igitur ex calamitatum experientia procedit. Do-
cuit eum ut disceret, quot malis se per transgressio-
nem implicuisset.

5. Animum igitur diligenter adhibe. Quamquam
enim prius diximus, argumenti ratio eo orationem
deducit. Omnium largitor Deus invisibilis erat ; qui a
Deo omnia acceperat, sub aspectum cadebat. Qui
acceperat , oculis patebat ; qui dederat , non appare-
bat. Solus erat homo : bruta animantia circa illum
erant. Neminem habebat oppositum. linposuit Deus
legem , arborem in medio , qux: commonefaceret, ne
sub dominatu se positum esse oblivisceretur. Verbi
gratia, circuibat fructus decerpens cum uxore, Acce-
debat ad arhorem : dicebat, Ne hanc arborem tanga-
mus ; de illa namque pr:eceptum dedit Deus. Erat-
que id quod videbatur, ejus qui invisibilis erat moni-
mentum ; id quod etiam nunc accidit. Cogita quam
multi per universum orbein przfecti sint. Quia au-
tem Imperator non omnibus adest , necesse est In
peratoris efligiem in tribunalibus, in foris, in ceetibus,
in theatris exhiberi. In omni ergo loco, in quo nego-
tia traclat. przfectus effigiem esse oportet, ut quae
fiunt auctoritatem habeant. lmperator quidem, ut-
pete homo , ubique praesens esse non potest : Deus

DE MUNDI CREATIONE ORATIO YI

J

400
vero rursus , ut Deus est, nulo modo potest ab lio-
minibus videri. Dedit arborem imperii characterem ,
qui Adamum commonefaceret, accepisse se omnium
dominatum. Agnosce eum qui tibi potestatem dedit.
Et ut discas quomodo arbor ipsos commonefaceret, :
cum serpens mulierem decipere voluit, dixit illi:
Cur dixit vobis Deus ne comederetis ex omni ligno (Gen.
9. 2) ? Mulier nen oblita erat legis , imo etiam igno-
rantiam corrigit, et ait : Non ita dixit Deus , sed cx
omni ligno comedimus ; dc hoc autem ligno dixit
Deus, ne comederitis ex illo, neque tangatis ipsum.
Vide accurationem. Deus non dixit : Ne tamgatis.
Nullum quippe erat in tactu periculum : scd illi, qui
divina priediti prudentia erant, reliquis fruentes, id
apud se statuerunt : Dixit Deus ne de arbore guste-
mus ; nos ne tangamus quidein. Tanta. mulicri cura
erat servandi Dei przceptum. Erat igitur arbor in
medio posita, qua serpens seduxit eos. Rem audi
stupendam. Usus instrumento est ad fraudem, ro
nempe homini insita. Deus enim hominem formans ,
cum reliqua scientia, etiam desiderium Dei indiderat.
Cum igitur in illis desiderii flammam videret, ait :
Eritis sicut dii. Nunc, homines , noi potestis seaper
cum Deo esse. Si fueritis sicut dii , semper cum illo -
futuri estis. Neque enim dixit illis : Si comederitis,
Dci hostes eritis. Desiderium ergo :'qualitatiscum Deo
mulierem decipit : illaque virum non decipit, sed illi
suadet. Id testificatur Paulus dicens : Adam seductus
non est ( 4. Tim. 2. 44). Cur autem damnatus est ?
Vide mali gravitatem. Mulier seducta comedit ; post-
quam comederat, viro suadet, nc sola perverteretur :
suasit, non decepit ; ut jam 's:epe fieri solet. Novit vir
fidem, amat legem, studio plenus est or:hodoxe reli-
gionis, moreinque gerit uxori, ne studium ostendat,
non ignorans veritatem, sed conjugi obtemperans.
Multi namque putarunt , ignorantem Adarnum acce-
pisse ab uxore, cum nesciret unde fructum tulisset.
At nulla ipsi excusatio superest : Deus eiim coarguit,
cum ait : Quia audisti vocem uxoris tue ( Gen. 5. 11).
Non dixit, Quia accepisti ab uxore tua : nam po-
tuisset dicere , lgnorabam , nesciebam unde afferret.
Viri crimen est, non quod deceptus, sed quod in-
escatus sit. Jam ad judicium veniamus : videamus in-.
strumenta prima, qui in sancto illo, incorrupto.et
clementi furo allata sunt , descripta literis immortali-
bus , quarum memoriam , conspectum , conspicuita«
ἴδια nullum x vum delere poterit. Jam anidmadverte.
Audivit, inquit, Adam vocem Domini deambulantis ad
vesperam in paradiso (Gen. 5. 8). A strepitu sensit, et
a consuetudine. Ergone a strepitu potuit Deus appa-
rere ? Apparebat non uL erat, sed ut volebat. Dene-
dictus sanctorum Deus , quod ad vesperam tunc Ada-
mum visitaverit , et nunc in cruce ad vesperam. llis
quippe horis Christus passionem sustinuit, quas egit
Ada , ex quo comederat , donec latebras quxreret,
ac judicium subiret, a sexta usque ad nonam horam.
Sexta hora comedit : h»c enim natura regula est ;
post sextam abscondit se. Ad vesperam Deus ad ipsum
venit. Desideravit Adainus fieri deus ; rem impossi-

194
bilem desideravit: ejus Christus desiderium implevit.
Desiderasti jd esse, quod non potuisti : desidero ego
fieri homo, et possum : ejus errori vicem contrarium
Deus retulit. Desiderasti qua supra te erant, assumo
ego qux infra me sunt. /Equalitatem cum Deo con-
eupivisti : aequalis homini fio. Ideo ait Paulus : Et
habitu inventus ut. homo ( Philipp, 9. I ). Desiderasti
esse Deus, neque ideo indignatus sum : volo enim te
a»xjualitatein cum Deo coucupiscere ; sed ideo indi-
guatus sum, quod prater Domini sententiam eam di-
gnilatem rapere volueris. Voluisti deus fieri, ncc po-
tuisti ; homo flo, et quod impossibile erat, possibile
reddo. Quod autem ex desiderio ad hoc accederet,
ipse testificatur his verbis : cum ipse pascha ederet,
ipse alens cum iis qui alebantur, cum mgnsa appo-
sita illi esset , qui alit universum orbem , inquit apd-
stolis : Desiderio desideravi hoc pascl:a mauducare vo-
biscum (Luc. 92. 15). Num illam cum Deo zqualita-
tem invidi tibi ? Tu mea usurpare voluisti, cum non
posses ; ego tua assumo, quod sane possum. Auimum
adhibe. Descendit ad vesperam , et dicit : Adam, ubi.
es (Gen. 5. 9)?

6. llc. affinia sunt : unius enim Dei sunt et haec
et illa. Numquid enim alius ad passionem venit, alius
descendit in paradisum ? Abscondit se, sensit, post-
quam comederat. Aperti sunt. enim. eorum oculi, οἱ
cognoverunt se nudos esse. (Gen. 5. 7). Quia diabolus
dixerat , (Qua die comederitis , aperientur. oculi vestri :
ecce, inquit, vera dixit satanas. Paulo conveuit dicerc :
Non cnim ejus consilia ignoramus (2. Cor. 2. 14). Norunt
sancti diaboli machinas. Vide malitiam. Unde norat
diabolus, fore ut, postquam comedissent, aperirentur
eorum oculi ? num exci erant? Dicit Scriptura, ante-
quain illi comederent de arbore : Vidit mulier arbo-
rem. Nou ergo exco. erat. Vidit, iuquit, mulier ar-
lorem , quod aspectu pulchra. esset (Gen. 5. 6). Primo
vidit, deinde comedit. Quomodo igitur aperti sunt
eorum oculi? Attende, quxso; hic enim quiestio sita
est. Diabolus de wuinero eorum erat, qui lapsi seu
Lausgressi fuerant; noveratque quid passus esset
pest transgressionem, quidque alii transgressores pa-
terentür. Communis autem omuibus est h:ec passio.
Nam bodieque cum peccainus , velut c:eci peccamus:
post peccatum tunc. videmus quid fecerimus. Verbi
causa, si quis accusetur, Cur lioc fecisti? is necessi-
latem. prxetendit : Vere nou. videbam quid facerem;
non quod c:ecus esset, sed quod inter peccandum ratio
obtcnebretur, dum totus actui incumberet, in ipso
autem opere excxcatur. Postea vero in conscienjia
videt quid fecerit. Exempli causa : ingreditur quis
domum ut furetur, ut οσους intrat; non cogitat de
illo , qui obviam futurus est , de eo qui apprehendet ,
non de judicum metu, de impendente periculo : a
morbo namque animi exczecatus est. Cuin. ingressus
fuerit, cum abripuerit , cum furatus egressus fuerit ,
nemine presente, metu repletur , sentit quid fecerit,
anxiusque cogitat, si perquisitio futura sit, deprehen-
suros esse quis facinus. perpetrarit. Qux inter agenu-
dugi non secum reputabat , post rem gestam cngitat.

SEVERIANI

40?

Verbi gzatia, qui maechatur, in alienumque torum se
injicit, intrat , nec cogitat esse leges , tribunalia, ac-
cusatores , gladios acutos : at re peracta, timet, su-
spectos liabet servum, ancillam, vicinum, cognatum,
qu:eque inter agendum non cogitabat, advertit postea.
Rursus admonet quis alium ut abstineat a malis, si
morem non gesserit, solet ei diccre : Saepius dixi ei,
et non audivit ; non quod non audierit, sed quod non
obtemperarit. Tum infligeudo plagas ait : Doceo te ut
audias ; non quod auditum illi tribuat, sed quod plaga
emendet. preoccupatum. animum , et ad. meliorem
frugem reducat. Sic et propheta : Disciplina Domiui
aperit mihi aures (Isai. 50. 5). Quia ergo diabolus
exciderat (non enim argumenti oblitus sum), noverat
ubi erat, postquam excidit, tuncque in sensum faci-
noris sui venit, Didicerat ergo ex iis quorum pericu-
lum fecerat , aitque, οἱ comederitis, aperientur oculi
veslri; nempe, ut mei aperti suni : ex quo peccavi,
novi quid passus sim, novi quid amiserim. Deinde
comederunt, et aperli sunl oculi eorum, el viderunt quod
nudi esscut. Ante enim nudi erant et nonu erubesce-
bant. Exuerant immortalita'em, sublata erat stola
glori: , nudatum corpus fuerat, et lutum deinceps
erat. Statim. scaturit inventum arüum. Ars prima
Adami sartoria fuil. Ante omnem artem suinpsit fl-
eulue:x folia, et. consuit. Quis docuit? quis monstra-
vit? Semel a Deo solertiam acceperat, iniago erat Dei,
et de scientia dubitas ? Cum tecum reputaveris, uude
primum homo arstrum fecerit, quis lignum aptare,
et iu medio ferrum inserere et adstringere docuerit,
jugum bobus imponere; unde mulier texend:e tel»
artem invenerit , sumendi vellus , lavandi , pectendi ,
nendi , copulata tenuandi , rursusque nectendi : unde
hoc? Quis plhrygionicam phrygiones docuit? Stat
textorium instrumentum, unum est quod iittitur:
non manus efficit, sed ratio operatur , ratio formas
absolvit. Artifex manus non injicit, ariisque ratio
vestimentum format , et in figuris, qua: oculis perci-
piuntur, excitatur arüficis voluntas. Jam plirygio non
movel manus , εἰ formas excitat. Si autem audieris,
Deum operari, putasne ipsum nmiovere manum ut
operetur? et si omnem arlem omneque inventum
exquisieris, dixerisque, Quomodo lioc et illud inveue-
runi? recordatus prim: vocis qua dictum fuit, Facia-
mus hominem ad imaginem nostram, habes quaestionis
solutionem. Dei imago est, et non intelligit? Dei imago
est, et non imitatur Dominum? Consuii folia ficus.
1. Contra eos qui dicebant paradisum in celo esse. —
Erubescant qui allegorice interpretantes dicunt, pa-
radisum in cielo ei spiritualem esse. In e:elo quid
facit ficus? Verum sit in calo. paradisus : flumina
uude exeunt? nonne ex terra? Si paradisus sursum
est, haud dubie flumina de superuis fluunt. Num
dicit Scriptura : Fluvius descendit ex Edem 2 At vide
sopbisma. Irrident nos. illi allegoriarum auctores.
Induit eos, inquit, Deus tunicas pelliceas (Gen. 5. 21).
Num boves et oves mactavit , aperuitque coriarii ef
ficinam, ac coriarii artem egit? Respoydemus uos.
totum animal. produxit nullo congressu , nulla copu-

"i στόλοις

"T DE MUNDI CREATIONE ORATIO VI.

$30« πρὸς αὐτὸν 6 θεός. Ἐπεθύμησεν ᾿Αδὰμ γενέσθαι
ἑεός ' ἀδυνάτων δὲ ἐπεθύμησεν ^ ἕλυσεν αὐτοῦ ὁ Xpt-
στὸς τὴν ἐπιθυμίαν. [502] Ἐπεθύμησας σὺ γενέσθαι,
ὃ οὐχ Ἱδύνω": ἐπιθυμῶ ἐγὼ Ὑενέσθαι ἄνθρωπος, ὃ
ἑύναμαι ἀντεσήχωσε γὰρ αὐτοῦ ὁ θεὸς τῇ ἀπάτῃ.

Ἐπεθύμησας τῶν ὑπὲρ σὲ, λαµθάνω τὰ ὑπ ipi.

Ἱσοθεῖας ἐπεθύμπαας : Ισάνθρωπος γίνομαι. Διὰ
τοῦτο χαὶ Παῦλος λέγει’ Kal σχήµατι εὑρεθεὶς ὡς
ἄνθρωπος. Ἐπεθύμησας Ὑενέσθαι θεὸς, χαὶ οὐκ
ἠγανάχτησα διὰ τοῦτο θέλω γάρ σε ἰσοθεῖαν ποθεῖν ’
ἀλλ dj ἀγανάκτησις, ὅτι παρὰ γνώμην τοῦ Δεσπότου
ἠθέλησας ἁρπάσαι τὸ ἀξίωμα. Ἐπεθύμησας γενέσθαι
θεὺς, χαὶ οὐχ ἠδυνήθης * γίνομαι ἄνθρωπος , xal τὸ
. ἀδύνατον δυνατὸν ποιῶ. "Οτι δὲ ἐπιθυμῶν ἦλθε πρὸς
τοῦτο, μαρτυρεῖ αὐτὸς λέγων * ὅτε τὸ πάσχα Ἴσθιεν ὁ
τρέρων μετὰ τῶν τρεφοµένων, καὶ τράπεζα προέχειτο
«τῷ τρέφοντι πᾶσαν την ὑπ' οὐρανὸν, λέγει τοῖς ἀπο-
Ἐπιθυμίᾳ ἐπεθύμησα φαγεῖν có πάσχα
€ Uto μεθ) ὑμῶν. ΜΗ γὰρ ἐθάσχηνά σου τῇ ἰσοθεῖα;
X) τὰ ἐμὰ Ἰθέλησας ἁρπάσαι, μὴ δυνάµενος * ἐγῷφ
τὰ σὰ λαμδάνω, M^ ενος. Πρόσεχε. Κατῆλθε τὸ
δειλινὺν, xal λέγει’ Αδάμ, ποῦ εἶ,

ς’. ᾿Αδελφὰ ἐχεῖνα xal ταῦτα ἑνὸς γὰρ θεοῦ xà-
x:iva χαὶ ταῦτα. Mt) γὰρ ἄλλος ἆλθεν ἐπὶ τὸ πάθος,
ἁλλ᾽ ὁ χατελθὼν ἓν τῷ παραδείσῳ; ἘἜκρύθη, fi-
αθετο μετὰ τὸ φαγεῖν. Διηνοίχθησαν γὰρ αὐτῶν
οἱ ὀρθαλμιοὶ, qnoi, xal ἔγγωσαν ὅτι γυμγοὶ
ἧᾖσαν. Ἐπειδὴ ὁ διάδολος εἶπεν, "H ἂν ἡμέρᾳ
gárn:8 , διαγοιχθ ἠύογται ὑμῶν οἱ ὀςθα.1μιοί * Us,
φησὶν, Ἀλήθευσεν ὁ Σατανᾶς. Παύλῳ πρέπει λέ-
Ys" OD γὰρ αὑτοῦ τὰ γοήµατα ἀγνοοῦμεν. 0ἵ-
δασιν οἱ ἅγιοι τὰς μηχανὰς τοῦ διαθόλον. "Opa χα-
χίαν. Πόθεν ᾖδει ὁ διάδολος , ὅτι μετὰ τὸ φαγεῖν
ἀνοίγονται αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί; μὴ γὰρ τυφλοὶ σαν ;
Λέγει dj Γραφὴ, πρὶν φαχεῖν αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ δένδρου,
Εἶδε, φησὶν, ἡ mur τὺ δένδρον. Οὐχοῦν οὐχ fjv
ευφλή. Εἶδε, qai, ἡ ruri] τὸ δέν δρον, ὅτι ὡραῖον'
εἰς ὅρασι. Πρῶτον εἶδε , xai τότε ἔφαγε. Πῶς οὖν
Τνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί; Πρόσεχε, παραχκσλῶ *
ἑνταῦθά ἐστι τὸ ζητούμενον. 'O διάθολος ἀπὸ ὁχ-
πτώσεως ἣν, τονυτέστι, &xb παραθάσεως * χαὶ Ίδει
τί ἔπαθεν ὁ παραθὰς, χαὶ «l πάσχονσιν οἱ παραθαί-
νουτὲς. Κοινὸν δέ ἐστι τὸ πάθος πάντων. Καὶ γὰρ
σήμερον, ὅταν ἁμαρτάνωμεν, ὡς τυφλοὶ ἁμαρτάνομεν/
xai ὅταν ἁμαρτήσωμεν, τότε ὁρῶμεν τί ἐπο.ἡσαμεν.
:. O7ov, ὥσπερ e τις ἐγχαλεῖται, Διὰ τί τόδε ἑποίησας,
προφασἰσεταιἀνάγχην Αληθῶς ούκ ἔθλεπον τί ἑποίουν'
οὐχ ὡς τυφλὸς ὧν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ ὁ λογι-
cube ππροῦται , ὅλος Υινόμενος τοῦ πρᾶξαι, καὶ τυ-
φλοῦται ἐν τῷ πράττειν. Βλέπει μετὰ ταῦτα τῇ συν-
ειδήσει τί πεποίτχε, Λέγω δὲ ὡς ἐν ὑποθέσει ' εἰσέρ-
χεταί τις λῃστεῦσαι ἐπὶ οἰχίας., xal εἰσέρχετα: ὡς
τυφλός * o9 λογίζεται τὸν ἁπαντῶντα, τὸν χρατοῦντα,
τὸν ᾠφόδον τῶν διχαστῶν, "ὃν ἐπηρτημένον χίνδυνον *
τετύφλωται Υὰρ ὑπὸ τῖς νόσου. "Οταν εἰσέλθῃ, ὅταν
λάθῃ, ὅταν χλέφας ἐξέλθῃ, μηδενὸς παρόντος, φόδου
πληροῦται, αἰσθάνξται τί ἑποίησε, καὶ λογίσεται ὅτι,
ἐὰν ζητηθῇ , νοοῦσι τὸ πρᾶγμα τίνος ὁστὶν ἔργον.
[505] Καὶ & μὴ ἑλογίσατο πράττων, λογίζεται μετὰ
τὸ πρᾶξαι. Οἶον, ὁ µοιχεύων, xai ἐπιῤῥίπτων ἑαυτὸν
ἀλλοτρίῳ πυρὶ , εἰσέρχεται, καὶ οὐ λογίζεται ὅτι νό-
μοι εἰσὶ, διχαστήρια, χατηγορία:, ξίφη Ἱκονημένα *
ἀλλ ὅταν πράξη, δειλιᾷ, ὑποπτεύξι παΐδα, παιδίσχην͵
Γξίτονα, συγγενῆ ΄ καὶ ἃ ui ἔθλεπεν ἐν τῷ πράττειν,

e

Βλέπει μετὰ τὸ πρᾶξαι. Πάλιν παραινεῖ τις τινὶ ἁπ-
έχεσθαι χαχῶν ' xàv ἀπειθὴς 3, * συνῄθεια τούτῳ
λέγει’ Πολλάχις αὐτῷ εἶπον, xat οὖχ ἤχουσεν : οὐχ
ὅτι οὐχ ἤχουσεν *, Ἔπειτα ἐπαγαγὼν αὐτῷ πληχὰς,
λέγει’ Διδάσχω σε ἀχούειν' οὐχ ὅτι ἀχοὶν αὑτῷ δίδω-
σιν, ἀλλ᾽ ὅτι ἡ Xn yh διορθοῦται τὴν πρόληψιν, xal
εἰς σύνεσιν αὐτὸν φέρει. Οὕτω καὶ ὁ προφήτης Ἡ
παιδεία Κυρίου ἀνοίγει µου τὰ da. Ἐπεὶ οὖν t£-
έπεσεν ὁ διάθολος (οὐ γὰρ ἐπιλέλησμαι τῆς ὑποθέ-
σεως), δει ποῦ ἣν μετὰ τὸ ἐχπεσεῖν, xal τότε εἰς
αἴσθησιν ἦλθεν ὧν ἐποίησεν. Ἔμαθεν οὖν ἐξ ὧν ἔπαθς,
xai λέγει, Ἐάν «φάγητε, ἀνοβονται ὑμῶν οἱ ὀρθα.λ-
pol τουτέστιν, ὡς καὶ οἱ ἐμοί: οἶδα, ἀφ᾽ οὗ παρξθην,
τί ἔπαθον΄ ἔγνων τἰ ἔπαθον , ἔγνων τίνος ἀπέτυχον.,
Εἶτα ἔραγον, xal διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθωα.ὶ-
μοὶ, καὶ εἶδον ὅτι γυμγοὶ ἧσαν. Πρὸ γὰρ τούτου
ἦσαν γυμνοὶ, χαὶ οὐκ ἠσχύνοντο, ᾽Απεδύσαντο τὴν
ἀθανασίαν, περιῃρέθη 1j στολὴ τῆς δόξης, ἐγυμνώθη
τὸ σῶμα , xai dv πηλὸς λοιπόν. Εὐθέως βρύει 1j ἑπί-
νοια τῶν τεχνών. Πρώτη τέχνη τοῦ Αδὰμ ῥαπτικὴ.

Πρὸ πάσης τέχνης ἔλαθε τὰ φύλλα τῆς συχῆς, xoi
ἔρόαφε. Tí; ὁ διδάξας:; τίς ὁ παιδεύσας; "EXa6tv
ἅπαξ παρὰ θεοῦ σύνεσιν, εἰχὼν ἣν θεοῦ , xal ἀμφι-
θάλλει; περὶ τὴν γνῶσιν; Ὅταν ἐννοβσῃς χατὰ σεαν-
τὸν, πόθεν ἄνθρωπος ἄροτρον πρῶτον Emolnoe , τίς
ὑπέδειξε ποιῆσαι ξύλον, xal µεσολαθῆσαι σίδηρον, xat
σφίγξαι, χαὶ ζεύγλην ἐπιθεῖναι τοῖς βουσἰ’ πόθεν
ovt εὗρε τέχνην ἱστουργίας , λαθεῖν πόκον, πλῦναι,
ξἄναι, νΏῆσαι, τὸ συνημμένον λεπτῦναι, xal πάλιν
σχισθὲν συνάφαι » πόθεν τοῦτο; Τίς ἐδίδαξε τοὺς ποι-
κιλτὰς ttv ποιχιλτιχήν; Ἔστηχεν ἱστὸς, ἓν τὸ παρα”
πεμπόμενον, 03 χεὶρ ἐργανομένη, ἀλλ᾽ ὁ λόγος Epyá-
ζεται, λόγος μορφὰς ἀπατελεῖ. Ux ἐπιθάλλει χεῖρας ὁ
τεχνίτης, xat ὁ λόγας τῆς τέχνης μορφοὶ τὸ ἱμάτιον,
xaX ἓν ὁρωμένοις σχἡµασιν ἐγείρεται τὸ βοῦλημα τοῦ
τεχνίτου. Εἶτα ὁ ποιχιλτὴς οὗ χινεῖ χεῖρα, χαὶ ἐγείρει
µορφάς. Καὶ ἐὰν ἀχούσῃς, ὅτι θεὸς ἑργάζεται, νοµί-
ζεις ὅτι γεῖρα γινῶν ἐργάνεται; Καὶ ἐὰν ζητήσης
πᾶσαν τέγνην, xal πᾶσαν ἐπίνοιαν, xal εἴπῃς, Ios
ἑνόησαν τόδε ἣ 166: ; μνημονεύσας τῆς πρώτης φωνῆς
τῆς λεγούσης, Ποιήσωμεν ἄνθρωπυ» κατ) εἰκόνα
ἡμετέραν, ἔσχες τῆς ἁπορίας τὴν λύσιν. Εἰχὼν θεοῦ,
χαὶ οὗ vost ; εἰχὼν eoo, xat οὐ μιμεῖται τὸν Δεσπό-
την; "Efpays ού. λα συκῆς.

C. Αἰσχυνέσθωσαν οἱ ἀλληγοροῦντες, 61: ὁ παρά-
δεισος ἐν οὑρανῷ ὅστι, καὶ πνευµατιχός ἐστιν. Ἐν
οὐρανῷ συχῆ τί ποιεῖ; 'AX)' ἔστω ὁ παράδεισος ἐν
οὐρανῷ * [504] οἱ ποταμοὶ πόθεν ἐξέρχονται; οὐχ ἁπὰ
γῆς; E! ὁ παράδεισος ἄνω, δήλον ὅτι καὶ οἱ ποταμοὶ
ἄνωθεν ῥέουσι. Mt γὰρ εἶπεν ἡ Γραφή’ Ποταμὸς χατ-
έρχεται ἐξ Ἐδέμ; Αλλὰ τὸ σόφισµα»δ. Γελῶσιν ἡμᾶς
οἱ ἀλληγορηταί. Ἐγέδυσε γὰρ αὐτοὺς ό θεὸς, qno,
χιτὠγας δερµατίνους. "Apa μὴ βόας !| πρόδατα
ἔθνσε, xat βυρσεῖον Ῥνοιξε, χαὶ τέχνην ῥυρσέως πε.
τέλεσε; Λέγομεν ἡμεῖς, ὅλον τὸ Giov παρήγαγεν ἄνευ
συμπλοχῆς, ἄνευ συζυγίας. Τὸ μὴ ὃν ἑποίησε, xal
µέρος 09 ὄντος ποιεῖν οὐχ Ἰδύνατο; Λοιπὸν φιλοτι-
μοῦνται ' ἁλλ᾽ οὐδέποτς θεὸς ποιεῖ µέρος ζώου, οὐδὲν
ἀτελὲς ποιεῖ ὁ θεός. ᾿Αχούει δέρµα , χαὶ ζητεῖ πόθεν.
Οὐχοῦν ἀχούω κἀγὼ αἷμα £v Αἰγύπτῳ, xaX ζητῶ πόθεν

5 Hic, post οὐχ ὅτι οὐκ ἤχουσεν. desideratur haud dubie
ἆ)λ) ὅτι οὐχ ὑπήχονσεν, vel quid simile.
^ Combetis. dedit ἀλλὰ ἴδε τὸ σόγισµα.

205.

µεεέδαλε τὸν Νεῖλον εἰς αἷμα, mola. ἔθυσε ζῶα. Ὁ
ποταμὸς Υέγονεν αἷμα, xal οὐδὲν ἐτύθη ξῶον ᾿ δἑρ-
µατα δύο γέγονε, xa ζητεῖ ἀπὸ ποίων ζώων ἐγένετο.
Αλλὰ χἀχεῖ ἐχτὺς ζώου δέρµα. Πρόσεχε τῇ άχολου-
012, εἰ xai fj gov ἔχαμε, xai ἡμεῖς. Αλλ' ἵνα μὴ
ἀκρωτηριασθῇ ὁ λόγος, ὀλίγα ρέμα εἰρηχὼς χατα-
παύσω τὸν λόγον. ᾿Εῤῥαγε φύ.ὶ-Ία συχῆς. Εἴθε ταύ-
την τὴν τέχνην ἔμαθον αἱρετικοί! ᾿Αδὰμ παραθὰς
ῥάπτειν ἔμαθεν ' αἱρετιχοὶ ἑκτραπέντες σχίζειν ἔμα-
θον. ᾿Αδὰμ παραδὰς ἕῤῥαφεν, ἵνα σχεπάση τὸ ἄσχη-
μον αἱρετικοὶ πιστεύσαντες [ f. ἀπιστήσαντες ] σχί-
ζουσιν, ἵνα γυμνώσωσι τὰ ἅγια. Πολλάχις ἀχούομεν
τὰ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, xat θαυμάζομεν ὅτι στρατιῶται
ἔλαθον τοῦ Χριστοῦ τὰ ἱμάτια, χαὶ ἑμερίσαντο, xal
εὐθέως ἡμῶν ἡ διάνοια λέγει * Πολλὴ fj τοῦ θεοῦ µα-
χροθυµία, μὴ χατελθεῖν χεραυνὸν, μὴ χατελθεῖν ῥομ-
φαίαν. 'AXX' ὑθρίζετο ὁ "Άγιος, xaX αἱ βέθηλοι χεῖρες
οὑχ ἐχόπησαν; θαυμάτεις ὅτι ἑτόλμησαν ἐχεῖνοι οἱ
σ;ρατιῶται µξρἰσασθαι τὰ ἱμάτια; θαύμασον ὅτι οὗ-
τοι διέῤόηξαν τὸ ἱμάτιον τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ στρα-
τιῶται εἴδον τὸν χιτῶνα τοῦ Χριστοῦ ἄῤῥαφον, ix
τῶν ἄνω ὑφαντὸν δι’ ὅλου, χαὶ ἑφςίσαντο τοῦ ἱματίου *
αἱρετικοὶ δὲ τὴν ἐσθῆτα τοῦ Χριστοῦ, τὴν στολὴν τῆς
Ἐχχλησίας ἔσχισαν, ἑμερίσαντο , χατέτεµον. ἸΑλλ’
ἐπὶ τὸ προχείµενον ἑπανέλθωμεν. "Efpaye c044a
συχῆς. "Hxovcav tou Θεοῦ περιπατοῦντος, ὡς
Ev. ἀχοῦσαι ' ἤχουσαν, καὶ ἐκρύδησαν. Εὐγνώμων 1)
φύσις χᾶν μµυριάκις ὤμεν ἁμαρτωλοὶ , συνείδησις
ἡμῶν ἑλευθέρα ἐστίν. Ἐνίοτε τὸ πρόσωπον ἀναισχυντεῖ”
xat ἡ συνείδησις ἑλέγχει. Ἐνίοτε ἡ γλῶττα" Τί γὰρ
ἤμαρτον; γαὶ συνείδησις ἐλέγχει ἔσωθεν. 'Απλού-
στατοι σαν καὶ ἀχέραιοι οἱ περὶ τὸν "Abk, ὡμολό-
γουν μετὰ ἐλευθερίας. Ὁ 8:6; φησι’ Ποῦ εἶ; Πολλοὶ
εὐσεθῶς ἐθεώρησαν ' δεῖ δὲ προσέχειν τῇ ἀχριθείᾳ.
Καὶ γὰρ καὶ τὰ ἐχείνων δέχοµαι, ἐπειδὴ εὐσεθῃ' xal
ταῦτα λέγω, ἐπειδὴ ἀληθη. Ἀδὰμ, ποῦ εἶ; Πόθεν;
TOU κατηλθες; ἀπὺ ποίας δόξης ἐξέπεσες; ᾽Αληθῶς
δέχοµαι τὴν ἔννοιαν ὡς εὐσεθῆ. Ἔχει γὰρ καὶ τὸ
εὐπρόσωπον, xai τὸ συµπαθές. ᾽Αλλὰ ζητῶ τὴν ἆχο-
λουθίαν. Ἀδὰμ, ποὺ εἶ, ἐρωτᾷ ὁ θεός. "δει, ὡς
πλάστης, τοῦ πλάσματος τὴν φύσιν, ὅτι πᾶς ὁ ἆμαρ-
τῄσας, ἀπαῤῥησίαστος, χαὶ ὅτι τοῖς ἁμαρτάνουσι
ῥάπτεται τὰ στόµατα. Προσέσχεν, ὅτι διὰ τὸ μὴ ἔχειν
παβῤῥησίαν ἔφυγε. Δοῦλος τότε µάλιστα ἀγωνιᾶ, ὅταν
αἴσθηται ὅτι ἔμαθεν ὁ δεσπότης αὐτοῦ τὸ γενόμενον’
ἕως δὲ ἀγνοεῖ ὁ [505| δεσπότης, ἑαυτὸν παραμυθεῖ-

ται ὡς δυνάµενος λαθεῖν. Ὁ ᾿Αδὰμ ἔφυγεν ὡς γνω-.

σθείς ὁ θεὺς προσεποιεῖτο ἄγνοιαν, ἵνα τὸν φόθον
αὐτοῦ χαταλύσῃη ὡς λέγομεν ἡμεῖς περὶ φίλου;
Ἐποίησα ἐμαυτὸν εἰς τὸν μὴ εἰδότα, ἵνα μὴ λυπήσω
αὐτόν. Ηολλάχις γὰρ Ὑίνεται παρ᾽ ἡμῖν ταῦτα. El δὲ
rap ἡμῖν τοιαῦτα γίνεται, πολλῷ μᾶλλον παρὰ θεῷ
τῷ φιλανθρώπφ. Αδάμ, ποὺ EL; ἀντὶ τοῦ, Οὐκ οἶδα.
Εἶτα τοῦ Θεοῦ προσποιουµένου ἄγνοιαν, ἡ εὐγνώμων
xal ἐλευθέρα duyh οὐχ ἔχρυφε' Τῆς Φωνῆς σου
fixovca, xal ἐφοθήθη», ὅτι γυμνός equ, καὶ ἑκρύ-
6η». Διὰ τί ἐφοθήθης; διὰ τί ἐκρύδης ; Ἐφοέήθην
δ.ὰ τὴν παράδασιν’ ἐχρύθην διὰ την γύμνωσιν. Άλη-
θῶς ἔστι χλαῦσαι ἐπὶ τῇ φωνῇ τοῦ παραθἀντος.
Tac φωγῆς σου Ίχουσα, ἑχείνης τῆς ποθουµένης,
ἐχείνης τῆς πάντα pot χαρισαµένης, ἑχείνης τῆς
ἀγαθά pot χαρισαµένης xal πραγµατευσαµένης.
Ἠκουσα τῆς φωνῆς σου. Ἐνενόησα ποίας φωνῆς

SEVERIANI i

κατέπτυσα, ποἰας φωνῆς xacsoppóvroa" καὶ ἐφοδήθ
τοιούτου Δεσπότου ἐντολὴν παραδάς - καὶ ἐκρύδ
ὅτι γυμνός elut, Εἶτα ὁ θεὸς ἐπιμένει τῇ προτρο
Tíc σοι εἶπεν ὅτι γυμνὸς εἶ, εἰ μὴ ἀπὸ τοῦ.
ου, οὗ ἐνετειΊάμην σοι τούτου µόνου μὴ :
γεῖν, ἁπ᾿ αὑτοῦ ἔφαγες; ἀντὶ τοῦ, El. μὴ πάν
ἐχεῖνο ἑποίησας, ὃ ἐχῴλυσα. "Opa πῶς ἑρωτᾷ
ἀγνοῶν El μὴ ££ ἐχείνου τοῦ δένδρου, οὗ ἕνετει
μην σοι μὴ φαγεῖν, ἔφαγες. Καὶ βλέπε τοῦ Θεοῦ
φιλάνθρωπον. Τίς σοι εἶπε; Διὰ τοῦτο μαχρύνει
ὁμιλίαν, ἵνα λύση τὸν φόδον, xav ἐγείρῃ παῤῥηα
Ἐνενόει γὰρ ὁ ᾿Αδὰμ πῶς οὐδὲν σχληρὸν, οἳ
ἁπότομον, οὐχ ὕδρις, οὐ πληγαί. Ἔχεις διδάσχα
τὴν συνἠθειαν. Δοῦλος ἁμαρτήῆσας ἐὰν προσέλθῃ
δεσπότῃ, ἀπὸ τῆς πρώτης φωνῆς f] θάρσος, f qx
λαμθάνει. Ἐὰν ἄρξηται ἀγαναχτεῖν, χαὶ χλέτ
xai δόλιον ὀνομάζειν xaY µυρίων θανάτων ἄξ
παραλύεται ' ἐὰν ἀχούσῃ αὐτοῦ ὀνειδίδοντος, "AO
τί ἐγένετό σοι τοῦτο; διὰ τί ἥμαρτες; εὐθέως .
οδιάζεται, χα) Oxpócl τέως' οὗ γὰρ ὡς δεσπότης
λάζει, ἀλλ ὡς διδάσχαλος νουθετεῖ. Οὕτω καὶ ὁ 6
Τίς σοι εἶπεν ὅτι γυμνὸς εἶ, εἰ ufi ἁπὸ τοῦ i
Ίου οὗ ἐνετει]άμη» σοι μὴ φαγεῖν, ἀπ' abi
ἔφαγες; Mh γὰρ πολλὰ ἑχώλυσα; "Ev µόνον ἑχώ
σα, xal τοῦτο o0 μισῶν, ἀλλὰ προνοῶν. Τίς {
εἶπεν ὅτι γυμνὸς el; θὐδὲν ἀναίσχυντον εἶπεν, (
ᾖδειν. ἀλλὰ 55, Ἡ Tov, ἣν Σδωκάς poi, αἱ
poc ἔδωκε, xal ἔφαγον' ἀντὶ τοῦ, Ἡ δοθεῖσά
πρὸς βοῄθειαν. "Hxouca Ὑὰρ ὅτε ἑἐπλάσθην 5
ἐχείνη δὲ οὐδέπω, λέγοντος ' Ποιήσωμεν αὐτῷ fk
θὸν κατ αὐτόν. Ἡν ἐδωκάς µοι, αὕτη uoc E
χε». Οὑχ εἶπεν, Ἡπάτησεν, οὐχ, Εφεύσατο' Ai
poc ἔδωκε καὶ ἔφαγογ.

η’. Εἶτά φησιν ὁ θεός’ Καὶ ἐχρῆν σε γυναιχὶ πιστε
σαι, xa μὴ ἐμοί; xal ἀξιοπιστοτέρα ἡ γυνὴ ὑπ
ἐμέ; ἙἘγὼ τὰ ἀγαθὰ δέδωχα, πράγµασί σε ἑτίμγε
ἐχείνη ῥήμασιν ἑδελέασε. Καὶ βλέπε ' ὥσπερ δια
στῆς ἑὰν δέξηται ἀπολογίαν τοῦ διχαζοµένου, }
µηχέτι ἐξετάσῃ αὐτὸν, ἀλλὰ μεταθῇ ἐπὶ τὸν ἄλλι
εὐθέως θαῤῥεϊ, xaX λέγεὶ' Τέως ἐγὼ ἐξητάσθην' οὔ
καὶ ὁ θεὺς µεταθαίνει ἀπὸ τοῦ ᾿Αδὰμ. ἵνα λύσῃ ait
τὸν [506] φόδον, xal λέγει τῇ γυναιχί. Τί τοῦ
ἐποίησας; Λόγει éxelvn* Ὁ ὅφις ἡπάτησέ ji
καὶ ἔφαγον. Ἐπειδὴ ὅλως ἀληθῆ εἶπεν, οὐχ ὑδρίς
τῆς ἁληθείας τὴν ἀπολογίαν, ἀλλὰ καταλιμπάν
αὐτὴν ἀνεξέταστον. 0ὐχ εἶπε' Καὶ ἐπιστεύθη ἐχεῖνο
ἤγουν ὁ ὄφις, ὑπὲρ ἐμέ; Ἐπηγγείλατο ἰσοθεῖαν, x:
προεξένησε θάνατον. Αλλ οὐ κρίνει εὐθέως, ἀλλ
μᾶλλον ὡς ἀσθενεστέρου σχεύους ἐφείσατο, xal yof
ἐπὶ τὸν ὄφιν, ἵνα πείσῃ κἀχεῖνον χἀχείνην, ὅτι i7
τὸν αἴτιον χωρεῖ, xal φησι’ "Orc τοῦτο ἐποίησας
Εἶδες θαυμαστὺν κριτήν; Τοὺς ἁπατηθέντας ipud
τὸν ἁπατήσαντα οὐχ ἐρωτῇ. Οὐ λέγει αὐτῷ, T
ἐποίησας; ἀλλ, Ἐπειδὴ τοῦτο ἑποίησας. Κατ
ταύτην τὴν εἰχόνα Δαυ]δ λέχει, Οὐκ ἀναστήσοτόι
ἀσεξεῖς &v κρἰσει΄ οὐχ ὅτι obx ἐγείρονται, à 6
οὐχ ἐξετάζονται, Ἐπειδὴ τοῦτο ἐποίησας. Ἡ sp
τὸν ὄφιν ἀπειλὴ ἐχούφισε τὰς πληγὰς τῶν ἀπαῃ-
θέντων. El μὴ, φησὶν, ἐχείνῳ ὁ cha ἐπέγραφεν δν
οὐχ ἂν ἀνεξετάστως αὐτὸν ἔχρινεν, Ἐπειδὴ τοῦτο
ἐποίησας, ἐπικατάρατος σὺ ἁπὸ πάντων τῶν δη
glor τῆς γῆς. '"Exl τῷ στήθει xal τῇ xodíg 50

- 495

Ja. Quod non erat fecit , 2»nnou partem ejus facere
poterit ? [nstant : at numquam Deus partem anima-
lis facit, nihil imperfectpm facit Deus. Audit pellem,
et quzrit unde. Audio et ego sanguinem in ZEgypto,
et quiero , unde mutavit Nilum in sanguinem , quz
auimalia mactavit. Fluvius in sanguinem mutatur ,
et nullum mactatum est animal ; pelles du: fuerunt,
et querit ex quibus animalibus detractz pelles fue-
rint. Verum illic sine animali pellis. Attende seriem,
quainquam vox laborat, et nos ipsi. At ne mutila sit
oratio, paucis lenius prolatis, finem dicendi faciam.
Consuit folia ficus. Utinam hzretici hanc artem di-
dicissent! Adam prxvaricatus consuere didicit : h:e-
retici perversi scindere didicerunt. Adam transgres-
sus consuit, ut verenda tegeret; hzretici fidem
negantes scindunt, ut sancta nudent. Sepe audimus
quie in cruce contigerunt, miramurquesumpsisse mili-
tes ve:timenta Christi, et divisisse, statimque mente
dicimus : Magna Dei patientia, quod non immiserit
fulmen , quod non striuxerit gladium. Sed contume-
liis afficiebatur Sanctus , et profane manug non ab-
scindebantur ? Miraris quod milites ausi sint vesti-
menta dividere? Mirare quod hi vestimentym Eccle-
siam disciderint. Certe milites visa Christi tunica
inconsutili, a summo contexta per totum (Joan. 19.
95), vesti pepercerunt ; hxretici vero Christi ve-
stem, Ecclesi: indumentum sciderunt, diviserunt ,
digsecarunt. Sed ad propésitum revertamur. Consuit
folia ficus. Audierunt Deum ambulantem , nempe ut
audire licet, et se absconderunt (Gcn. 5. 7.8). Proba est
Batura : etsi scxcentis peccatis simus obnoxii, con-
scientia nostra libera est. Interdum frons impudens
est, et conscientia arguit. Interdum lingua ait : Quid.
eniin peccavi ? et coiscientia intus reprehendit. Sim-
plicissimus et sincerus erat Adam : libere confiteba-
tur. Deus ait : Ubi es? Multi pie locum intellexerunt :
oportet tamen accurate inspicere. Illorum sensa ad-
mitto utpote pia ; et hxc dico quod vera sint. Adam,
wbi es? Unde? quo descendisti? ex qua gloria exci-
disti? Aduitto hanc expositionem ut piam. Habet
enim et veri speciem, et miserantis effectum. At se-
riem quxro. Adam, ubi es? Interrogat Deus. Nove-
rat, ut opifex, opificii naturam quod quisquis pecca-
verit, fiduciam amittat, quodque consuantur peccan-
tium ora. Animadvertebat ideo fugisse, quod fiducia
careret. Servus tum maxime anxius est, cum sense-
rit herum peracte rei gnarum esse : quamdiu igno-
fat herus, seipsum consolatur, ut qui latere possit,
Adam fugiebat ut deprehensus : Deus ignorantiam
sinulabat , ut metuin ejus solveret ; ut. nos dicimus
de amico : Ignorare me simulavi, ne illi molestiumn
crearem. IHlxc enim sz pe apud nos contingunt. Quod

si apud nos h:ec accidunt, multo magis apud Deum €,

clementissimum. Adam , ubi es? ac si. diceret, Ne-
scio. Tum Deo se nescire simulante, probus liberque
animus non celavit : Vocem tuam audivi et. timui , eo
quod nudus essem, et me abscondi ( Gen. 5. 10). Cur
timuisti ? cur te abscondisti? Timui ob transgressio-
nem : me abscondi ob nuditatem. Vere transgresso-

DE MUNDI CREATIONE ORATIO VI.

494

ris vox lacrymas movet. Vocem tuam audivi, illam
desiderabilem, illam qux mihi omnia largita est, il-
lam que mihi bona contulit et operata e-t. Audiei
vocem (και. Cogitavi qualem vocem respui, quam
vocem despexi : et timui, talis Domini maudatum
transgressus, et me abscondi, eo quod nudus sim.
Exinde Deus monere pergit : Quis indicavit tibi quod
nudus esses, nisi quod ex ligno de quo solo precepe-
ram tibi ne comederes , comedisti (Gén. 5. 11) ? hoc
est, Nisi plane hoc fecísses, quod prohibueram? Vide
quomodo sciscitatur ac si nesciret ; Nisi quod ex illa
arbore, de qua prieceperam tibi ne comederes, com-
edisti? At vide Dei benignitatem. Quis indicavit (ibi f
Ideo colloquium producit, ut metum solvat, οἱ fidu-
ciam excitet. Cogitabat enim Adam nibil ibi durum,
nihil asperum esse, non contumeliam , non plagas.
Habes magistram consuetudinem. Servus qui pecca-
vit, si herum adeat, a prima voce aut fiduciam aut
metum assumit. Si ille indignari ceeperit , furemque
illum, fraudulentum, milleque mortibus dignum ap»
pellarit, animo deficit; sin illum exprobrantem au-
diat, Miser, cur lioc fecisti? cur peccasti ? stotim re-
sumpto animo confidit : neque enim ut herus punit,
sed ut magister monet. Sic Deus : Quis dixit tibi quud
nudus ésses, nisi quod de ligno, de quo preceperam
tibi πε comederes, comedisti ? Num multa prohibui ?
Unum prohibui , idque non tui odio, sed quod iibi
prospicerem. Quis tibi indicavit, quod nudus esses?
Nihil impudenter respondit : non dixit, Nesciebam.
Quid ergo? Mulier, quam dedisti mihi, hec dedit
mihi, et comedi (Gen. 5. 12): ac si diceret, Qua data
mihi erat, ut adjuvaret. Audivi enim cum formatus
essem , et illa nondum esset , dicentem : Fuciamus
illi adjuterem similem ei (Gen. 2. 15). Iac quam de-
disti mihi, dedit mihi. Non dixit, Decepit, non, Men-
tita est : Hac mihi dedit, et comedi.

8. Tum Deus: Oportebat te uxori credere , non
mihi? num fide dignior me inulier * Ego bona tribui,
ego te rebus ipsis honoravi : illa verbis inescavit. Et
vide : ut judex accepta excusatione rei, si non ultra
examinaverit illum, sed transierit ad alium , statim
reus cum fiducia dicit, Interim ego examen subii :
8ic οἱ Deus ab Adamo transit, ut ejus metum solvat ,
et mulieri dicit, Cur hoc fecisti? Qua respondit : Ser-
pens seduxit me, et comedi (Gen. 5. 15). Quia vera
dixit, veram Deus defensionem non vituperat , sed
sine ulteriori examine relinquit eam. Non dixit : Er-
gone ille , scilicet serpens , me fide dignior habitus
est ? Promisit qualitatem cum Deo, et mortem pro-
curavit. Verum non statim judicat, sed ei ut inür-
miori vasi magis pepercit ; serpentemque adivit, ut
et viro et mulieri persuaderct, se auctorem aditurum
esse ; aitque, Quia hoc fecisti. Videu' mirum judicem?
Deceptos interrogat, deceptorem secus. Non ei dicit ,
Quid fecisti ? sed, Quia hoc fecisti. Eodem modo
David dicit , Non resurgent. impii in judicio (Psal. 4.
5); non quia non resurgent, sed quia non examina-
buntur. Quia hoc fecisti. Iuflicta serpenti poena, eo-
rum quos seduxerat poenas leviores effecit. Nisi, iu-

495
quit, Deus omnia illi adscripsisset, nou sine examine
sententiam tulisset. Quia hoc fecisti, muledictus es su-
per omnes bestias terrae. Super pectus tuum el ventrem
gradieris. (Gen. 5. 14). Quia hoc fecisti : quia corde
cepisti , ac ventri ut cibum gustaret suasisti, Super
pectus et. wentrem gradieris. Non quod ante pedibus
»it usus, decernit Deus ul super ventrem gradiatur ,
sed quia erectus mulierem alloquutus erat. Non enim
poterat alio modo cuin Eva colloquiutu miscere. Allo-
quendi formam, qua Evam seduxerat, gradieudi su-
per pectus poena castigat, οἱ a constituto incedendi
modo ejicit. Etsi enim sine pedibus 4 principio for-
natus erat, at agilibus quibusdam convolutionibus
erectus, extenso pectore quasi equitabat. Unde etiam
nunc serpens iratus szepe seipsum erigit, οἱ in Circu-
lum convolutus currit : progressus autem quantum satis
est, ut antiqui gressus refricet memoriam, rursum ex
sententia lege prosteruitur. Et terram comedes cunctis
diebus vit tue. Inimicilias ponam inter te εἰ mulierem
(Gen. 3. 15). Quid sibi vult, Terram comedes ? 1d quod
Adaiwnium fore procurasti , hoc ipsum comede. Audi-
torus enim ille est : Terra es, etin terrum rcverteris.
]nimicitias ponam inter te et mulierem. (Gen. $5. 19).
Quia simulata amicitia seduxisti, tamquam ininicus
ejiceris. Sermo iste in legem transiit. Auende igitur :
Terram comedes cunctis. diebus vite tue. Vide : non
dicit serpenti, Terra tibi cibus erit : non enim ser-
pentes terram semper comedunt, sed carnibus etiam
aluntur. et fructibus, semina mandunt, et herbas ca-
ptant. Hoc. autem dicit : Absumes terram, in illa
replans.

Si diabolus decepit, cur serpenti maledicitur. —
Verum aiunt quidam : Si diabolus decepit, cur ser-
pens maledictionem excipit? luvisibilem dasmonem
invisibili plaga afficit; visibile instrumentum visibili
supplicio subjicit. Quare? Sicut Deus invisibilis cum
sit, visibile monumentum dedit arborem : sic diabo-
lus, invisibilis cum sit, homines per serpentem allo-
quitur. Subjicit ergo Deus serpentem maledictioni,
ut si cui diabolus mali quidpiam feccrit , serpentem
quem videt repentem, recordetur olim erectum fuisse,
togitetque, si uequitiae minister sic plectitur, ejus au-
ctor quanta patiatur ? Animadverte igitur. lluic reiaf-
finia in Evangelio deprehendis. Quemadinodum enim
iu visibili serpente loquentem una eum eo qui vide-
batur condemnavit, sicetin Evangelio cum dimones
Christum rogarent, ne mitterentur in abyssum, di-
cerentque , Permitte nobis in porcos ingredi (Luc. 8.
$1. 32) : permisit ingredi, ut invisibiles illos cum
visibilibus corporibus submergeret. Terram comedes.
]nimicitias ponam inter te et mulicren.. Amicitiam in
odium mutavit, et sermo in legem versus est. Alias
quippe bestias student homines cicures reddere :
serpentem vero si quis viderit, statim concitatur.
Manet quippe decretum : Inimicitias ponam inter te.
Etiamsi domi viderit, necare cupit. Si iu via viderit,
furore ad occidendum fertur. Stimulat eum vetus sene
tentia. Si sexcentas plagas serpenti intulerit, videat-
que caput non vulneratum, statim monet : Caput ser-

SEVERIANI

pentis non percussisti, caput feri; quoniam I
dicit : /pse observabit caput tuum, el tu observabis
calcaneum. Quid hoc sibi vult? Non dicit, Faciar
homo a cxteris Quis membris feriendis absiin
solumque caput cxdat.. Utitur enim homo plagi
omnia serpentis membra , ut ubicumque percussi
totum ulciscatur. ld porro quod a Domiuo serp
dictum est, Tu observabis calcaneum cjus , nou si;
ficat, ipsi concessum esse ut calcaneum adoriat
invadit enim. quandoque serpens dormientes, v
trem uon raro occupat, immittit venenum , manui
ac reliquis membris morsus inligit , dique iu que
menibrum incidat, illud damno afficit; verum s
tenti mens talis est : Non ultra, inquit, ser
libere homini insidiabitur; sed iatus manens ta
hominum terrore afficieris, ut in cavernis latita
vix ex foraminibus formidolosus respiciens, homin
transitus tantum observes , ut citra periculum ex
Ilomo autem, inquit, libere ambu:abit, caput tuun
foraminibus observans, tamquam inimici latitau
no: amici specie loquentis.

9. Sed quia tempus urget , orationem compleam
Interrogavit eam qu:e decepta fuerat : transit ad.
ceptorem. Sententia a radice orsa est , nempe a :
duetore. Deinde ad deceptam venit et ininas intent
Prima vox ad serpentem dicta fuit, Maledictus.
dixit Deus mulieri : Multiplicans multiplicabo dolo
(uos ei gemilus tuos (Gen. 5. 16). Non maledicit,
pariat, quia jam prius benedixerat : nam cum form
vit eos , ait : Et benedixit eos Deus dicens, Crescite
multiplicamini , et replete terram (Gen. 4. 98). Di
vero Paulus , Sine penitentia sunt dona Dei (Rom.1
29). Non ergo maledicit quos benedixerat : sed qui
Stupendum remedium vulneri adhibet, dolores
gemitum. Genus sententie est, qua perculiit, s
delicti solutionem promittat. Multiplicans , iuqui
muliiplicabo dolores tuos, et gemitum tuum. Poeuitenii
remedia. Animum adhibe. Quemadmodum medi
eodem remed:o mordent et leniunt; item ue [ου
eadem sectione eodemque dolore salutem przstil
sic Deus peccanti mulieri duo dat peenitentiz vialic
dolorem et gemitum, Quid juvat dolor et δε
Audi Paulum dicentem : Que secundum Deum esl ir
stitia poenitentiam in salutem stabilem operatur (2. Ca
7. 10). Et quid operatur gemitus ? Audi Isaiam : Cu
aversus ingemueris, tunc salvus eris (1sai. ὅθ' 15
Multiplicans multiplicabo tristilias tuas et. gemitum un
"Tristitia exteriorem vultum deformat ac tristem re
dit. Corde letante floret vullus ; cum vero in tristi
versatur , maestus est (Prov. 15. 51). Quia oculus a
borem viderat, zqualitatemque cum Deo mente en
taverat, dat Deus cordi gemitum, vultuique tristtiar
ut per ea qux peccaverat puniatur, utque suppliciur
imo salus ipsa, mulieri suadeat, Deum non irrià
fecisse priorem benedictionem. Nam cum dixisst
Replete terrain, ait, In dolore paries filios. Partum n
tollo : semel enim benedixi ; sed paries in laboribt
in perturbationibus. Gravissima hzec tristitia. ld
statur Servator : Mulier, cum parit, tristitiam ha

έ

495
ρεύσῃ. "Ezxtió] τοῦτο éxolncac* ἐπειδῆῇ χαρδίαν
ἡπάτησας, xoi τὴν χοιλίαν ἔπεισας βρώματος ἄγα-
σθαι, Exi τῷ στήθει καὶ τῇ κοιᾶίᾳ πορεύσῃ.
Ἐπειδὴ τοῦτο ἐποίησας ' ἐπειδὴ καρδίαν ἡπάτη-
σας. xai τὴν κχοιλίαν ἔπεισας βρώµατος ἄγνασθαι,
Ἑπὶ τῷ στήθει καὶ τῇ κχοι.Ίίᾳ πορεύσῃ. Οὐὺχ ὡς
ποσὶ χεχρηµένου τὸ πρότερον, νῦν ἀποφαίνεται θεὺς
τὸν ἐπὶ τῆς χοιλίας περίπατον, ἀλλ ἐπειδὴ ὀρθὸς
ἑστηχὼς τῇ Υυναινὶ διελέγστα. 05 γὰρ ἣν ἄλλως αὖ-
τὸν thv πρὸς τὴν Εὔαν ποιεῖσθαι διάλεξιν. Λὐτὸ τὸ
τῆς διαλέξεως σχΏμα, μεθ᾽ οὗ Εὔαν ἡπάτησε, τῷ
χατὰ [[. ἐπὶ] τῷ στήθει περιπάτῳ χολάςει, xa τῆς
ἀνατεταγμένης ἐχθάλλει βαδίσεως. El γὰρ καὶ ἄπους
ἐξ ἀρχῆς διεπέπλαστο, ἀλλὰ χύχκλοις Ὑοργῶν τινων
κάτωθεν ἑλιγμῶν ἀνορθούμενος, ττταμένοις τοῖς
στήθεσιν ἵππενε. Διὸ καὶ νῦν ὁ ὄφις πολλάχ!ς θυμού-
µενος ἀνίστησιν ἑαυτὸν, xai κυχλιχῶς ἑλισσόμενος
τρἐχει ' προθὰς δὲ ὅσον δεῖτα. τοῦ παλαιού βαδίσµα-
τος τὴν μνήμην, πάλιν τῷ τῆς ἁποφάσεως καταθἀλ-
λεται νόµῳ. Καὶ γῆν cari] πάσας τὰς ἡμέρας τῆς
ζωῆς σου. Ἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον cov xal τῆς
γυναικές. Τί ἔστι τὸ, Fx gay; "0 προεξένησας
γενέσθαι τῷ ᾿λδὰμ, τοῦτο ἔσθιε. Μέλλει γὰρ οὗτος
ἀχούειν» Pn εἶ, xal εἰ; γῆν ἀπεεύσῃ. "Ex0pav
θήσω dvà μέσον co) καὶ τής Tvrauxcc. Ἐγτεὶ ὡς
φίλον Ἡπάτησας, ὡς ἐχθρὸς ἐχθάλλῃ. Ἐχεῖνος ὁ λόγος
νόμος ἐγένετο. Πρόσεχε τοίνυν’ Ε"ην φαγῇ xácac
τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου. "Όρα" οὗ τοῦτο περὶ
τοῦ ὄφεως λέγει, ὅτι Ἔσται σοι σιτίον d γη * οὐδὲ γὰρ
ἀεὶ τοῖς ὄφεσι «b ἐσθιόμενον γη, ἀλλὰ xal χρέασι
τρέφονται, καὶ χαρποῖς εὐωχοῦνται, καὶ σπερµάτων
ἑφάπτονται, χαὶ βοτάνας θηρῶσιν. ᾽Αλλὰ διὰ τοῦ
εἰπεῖν, Γη» capi, τοῦτο λέγει * Δαπανήσει[ς], qnot,
τὴν γῆν, ἐπ' αὐτὴν ἑντρ:θόμενος.

Ἁλλὰ λέγουσί τινες ' El διάθολος πάτησε, διὰ
τί ὁ ὄφις τὴν χατάραν ἐδέξατο» Tbv ἀόρατον δαίμονα
ἀοράτῳ µαστίζει mn yf) τὸ ὁρώμενον ὄργανων Ópto-
µένη ὑποθάλλει τιμωρία. Διὰ τί; Ὥσπερ ἀόρατος
(v ὁ θεὸς, ἔδωχεν ὀρώμενον ὑπόμνημα τὸ δέἐνδρον
οὕτως ἀόρατος ὢν ὁ διάβολος, ἀνθρώποις λέχει Ui
τοῦ ὄφεως. ποθάλλει τοίνυν ὁ θεὺὸς τὸν ὅφ.ν χατάρᾳ,
ἵνα χᾶν τὸν διἀθολόν α τίς τι ἔπαθε, τὸν [507| ὄφιν
Ast βλέπων συρόµενον τόν ποτε δ'ανεστηχότα, εἰς
ὑπόμνησιν λάθῃ, ὅτι εἰ ὁ ὑπουργὸς τῆς χαχίας οὕτω
χολάζεται, ὁ αὐτουργὸς πόσον; Πρόσεχε τοίνυν. Τού-
του ἀδελφὰ εὑρίσχεις ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ. Ὥσπερ γὰρ
ἐν τῷ ὀρωμένῳ ὄφει τὸν λαλοῦντα χατέχρινε μετὰ
τοῦ ὁρωμένου, οὕτω xa ἓν τῷ Εὐαγγελίῳ, ὅτε οἱ δαί-
µονες Ἰξίουν τὸν Χριστὸν μὴ] πεμφθΏναι εἰς τὴν
ἄθνσσον, ἔλεγον ' Ἐπίτρεφον ἡμῖν εἰσε.1θεῖν εἰς
τοὺς χοίρους ἐπέτρεψεν εἰσελθεῖν, ἵνα τοὺς ἀορά-
τοὺς σὺν τοῖς ὀρωμένοις σύµασι χαταποντίσῃ. Γηγ
gar. Εχθραν θἡσω ἀγὰ μέσον σοῦ καὶ τῆς γυ-
γαικός. Thy φιλίαν εἰς ἔχθραν µετέστησε, xal νόμος
ἐγένετο ὁ λόγος. Καὶ τὰ μὲν ἄλλα θηρία σπεύδουσιν
ol ἄνθρωποι ἡμερῶσαι ὅφιν δὲ ἑάν τις ἴδῃ, σφαδά-
ζει. Μένει γὰρ ὁ ὄρος ' Εχθρα» θἠσω drà μέσον
CoU. Kàv £v οἰχίᾳ ἵδῃ, φονεῦσαι θέλει ' x&v ἐν ὁδῷ
(à, μαίνεται φονεύσαι. Χήσσει γὰρ αὐτὸν ὁ ἀρχαῖος
λόγο:. Μυρίας &àv δῷ πληγὰς τῷ ὄφει, ἐὰν ἴδῃ τὴν
κεφαλὴν pi) τρωθεῖσαν, εὐθέως παρεγγνᾶται τῷ ἐφ-

'εστῶτι Thy χεφαλὴν οὐκ ἔπληξας τοῦ ὄφεως, χατὰ

8 Port. διὰ τὸν C.

DE MUNDI CREATIONE ORATIO VI. :

406

τῆς κεφαλῆς xpo)cov* ἐπειδὴ ὁ θΘεὸς εἶπεν, Αὐτός
σου τηρήσει xegadiwv, καὶ σὺ τηρήσεις αὐτοῦ
ἀτέργαν. Ti δὲ τοῦτό ἐστιν; OO λέγει, ὅτι Ποιήσω
τὸν ἄνθρωπον χατὰ τῶν ἄλλων τοῦ σώματός σου
μελῶν μὴ χΧαταχρῆσθαι πληγῇ, µόνην δὲ χολάζειν
τὴν κεφαλἠν, Κέχρηται γὰρ ὁ ἄνθρωπος χαὶ ταῖς
χατὰ πάντων τῶν μελῶν ἐπὶ τὸν Dot πληγαῖς, ὡς
ὅθεν ἂν πλέξη, τὸ πᾶν τιμωρούμενος. Καὶ τὸ πρὸς
τὸν ὅὄφιν δὲ παρὰ τοῦ Δεσπύτου ῥᾳθὲν, ὃτι Σὺ αὐτοῦ
τηρήσεις πτέρνα», o0 τοῦτο χχρύττει τὸ χατὰ τῆς
πτέρνης δεδόσθαι τοῖς ὄφεσιν ἔφοδον ἑπέρχεται γὰρ
ἔσθ᾽ ὅτε χαὶ χαθεύδουπιν, ἐπιλαμθάνεται γαστρὺς
πολλάκις, ἐνίησιν ἵὸν, χαὶ χερσὶ προσάγει χαὶ τοῖς
λοιποῖς µέλεσι δήγματα χαὶ ὅλως οὐδὲν αὐτῶν τῶν
ἀνθρωπίνων μελῶν ἐμπεσὸν ἀχείρωτον μένει: ἁλλ'
ἡ τῆς ἀποφάσεως διάνοια τοιαύτη Οὐκ ἔτι, φησὶ,
πρὸς ἐπιθουλὴν ἀνθρώπου ὁ ὄφις παῤῥησιάσεται,
ἁλλ᾽ εἴσω µένων. τοσοῦτονυ ἕξεις τῶν ἀνθρώπων τὸν
φόύ6ον, ὥστε φωλεοῖς ἐγχατακρύπτειν σαυτὸν, xol
μόλις ἐξ ὁπῶν μετὰ φόθου προχύπτειν, τὰς τῶν ἀν-
θρώπων παρόδους µόνον τηροῦὔντα πρὸς ἀχίνδυνον
πρὀοδον. 'O δὲ ἄνθρωπος, φησὶν, Ev ἁδείᾳ περιπατί-
σει, τῆς σαυτοῦ χεφαλῆς ἐν φωλεοῖς τηρουµένης, ὡς
ἐχθροῦ χρυπτοµένονυ, οὗ φθεγγοµένης πρὸς αὐτὸν,
ὡς πρὺς olàov.

0. Ἁλλ ἐπειδὴ ὁ χαιρὸς ἐπείγει, πληρώσωμεν xal
ἡμεῖς τὸν λόγον. Ἠρώτησε τὴν ἀπαττθεῖσαν. µετα-
θαΐνει ἐπὶ τὸν ἁπατήσαντα. Ἡ ἀπόφασις λοιπὸν ἀπὸ
τῆς ῥίζης Ἡρξατο τοῦ ἁπατήσαντος. Ἐΐτα ἢλθεν ἐπὶ
τὴν ἀπατηθεῖσαν, καὶ ἀπειλεῖ. 'H πρώτη φωνὴ to^,
tbv ὅριν, ᾿Επικατάρατος. Kal εἶπεν d θεὸς τῇ yv-
vaixi* Πάηθύνων απ. ηθυνῶ τὰς Azac σου xal :
τοὺς στεναγµμούς σου. Οὺ κχαταρᾶται, ἵνα μὴ
τίχτη, ἐπειδὴ προφθάσας εὐλόγησεν * ὅτε γὰρ ἔπλα -
σεν αὐτοὺς, λέγει. Καὶ εὐ.1όγησεν αὐτοὺς ὁ cóc
Aéyor * Αὐξάνεσθε καὶ π.1ηθύνεσθε, καὶ zJAnpo-
σατε civ. γῆν. Λέγει δὲ Παῦλος, ᾽Αμεταμιέῖητα τὰ
χαρίσματα τοῦ Θεοῦ. 05 χαταρᾶται οὖν οὓς εὐλό-
Υησεν ' ἀλλὰ τί; Ξένον φάρμαχον [508] προσάχει τῷ
τραύµατι, λύπας καὶ στεναγµὀν. Σχῆμά ἐστιν ἆπο-
φάσεως πληττούσης, λύσιν δὲ τοῦ πταίσµατος ἑπαγ-
Υελλόμενον. Π.1η0θύνων, φησ}, π.1ηδυνῶ τὰς A0zac
σου καὶ τὸν στεγα}μέν σου. Φάρμαχα µδτανοίας.
Πρόσεχε ' ὥσπερ οἱ ἱατροὶ ἐν τῷ αὑτῷ φαρμάχῳ
καὶ στύφουσι xal θεραπεύουσι, ἡ αὐτὴ τομὴ xai τὸ
αὐτὸ σιδήριον χαὶ ἡ αὐτὴ ὀδύνη μετὰ τῆς topic σω-
τηρίαν γεννᾷ: οὕτως ὁ θεὸς δίδωσι δύο ἐφόδια µετα-
νοίας τῇ ἀμαρττσάσῃ, λύπην xaY στεναγµόν. Τί ὦφε-
λεῖ λύπη; "Axoue Παύλου λέγοντος. Ἡ γὰρ xarà
θεὺν' «Ἰύπη μετάνοια» Slc σωτηρίαν ἀμεταμέ.η-
tov κατεργάζεται. Καὶ τί ἐργάνεται στεναγµός;
"Αχουε Ἡσαῖου "Orav ἀποστραφεὶς στενάξῃς,
τότε σωθηση. ILinübror π.1ηθυνῶ τὰς «Αύὐπις
σου xal τὸν στεγαγμὀν σου. 'H λύπη ἁμορφοῖ τὸ
ἔξω πρόσωπον καὶ στυγνὸν xot. Καρδίας εὔρραι-
γομένης 0.1.1ει πρόσωπο», ἐν δὲ ύπαις οὔσης
σκυθρωπάξει. Ἐτειδὴ εἶδεν ὁ ὀφθαλμὸς τὸ δένδρ»ν,
xai ἑλογίσατο τῇ διαν»ίᾳ ἱσοθεῖαν, δίδωσιν 5 θεὺς
στεναγμὸν τῇ καρδία, καὶ λύπην τῷ προσώπῳ, ἵνα
δι᾽ ὧν ἥμαρτε κολασθῃ, xai ἵνα πείσῃ αὕτη ἡ τιµω-
pla, μᾶλλον 55 σωτηρία. «tv γυναῖχα, ὅτι οὐκ ἑφεύ-
σατο τὴν ἀρχαίαν εὑλογίαν. Εἰπὼν γὰρ αὐτοῖς, Π1.1η-
ρώσατε τὴν ΤΝ, λέχει, "Ev Aaa τέξῃ τέχνα.
Τὸ μὲν τίχτειν οὐχ ἀναιρῷ' ἅπαξ γὰρ εὐλόγησα
ἀλλὰ ὀδυνῆσεις bv πόνοις, Ev. ταραχαῖς. Ἐχεινη ἡ

495
quit, Deus omnia illi adscripsisset, nou sine exaroine
sententiam tulisset. (Quia hoc fecisti, muledictus es su-
per omnes bestias terree, Super pectus tuum el ventrem
gradieris (Gen. 3. 14). Quia hoc fecisti : quia corde
cepisti , ac ventri ut cibum gustaret suasisti, Super
pectus et. wentrem gradieris. Non quod ante pedibus
sit usus, decernit Deus ut super ventrem gradiatur,
sed quia erectus mulierem alloquutus erat. Non enim
poterat alio modo cuin Eva colloquium miscere. Allo-
quendi formam, qua Evam seduxerat, gradieudi su-
per pectus poena castigat, οἱ a constituto. iucedendi
modo cjicit. Etsi enim sine pedibus 4 principio for-
matus erat, at agilibus quibusdam convolutionibus
erecius, extenso pectore quasi equitabat. Unde etiam
hunc serpens iratus sepe seipsum erigit, et in circu-
lum convoelutus currit : progressus autem quantum satis
est, uL antiqui gressus refricet memoriam, rursum ex
sententiz lege prosternitur. Et terram comedes cunctis
diebus vit tue. Inimicitias ponam inter te et mulierem
(Gen. 3. 15). Quid sibi vult, Terram comedes ? 1d quod
Adamum fore procurasti , hoe ipsum comede. Audi-
turus euim ille est : Terra es, etin terrum rcverteris,
]niwicitias ponam iuter te et mulierem (Gen. δ. 19).
Quia simulata amicitia seduxisti, tamquam inimicus
ejiceris, Sermo iste iu legem transiit. Auende igitur:
Terram comedes cunctis diebus vite tug. Vide : non
dicit serpenti, Terra tibi cibus erit : non enim ser-
pentes terram semper comedunt, sed carnibus etiam
aluntur et fructibus, semina mandunt, et herbas ca-
ptant. Hoc. autem dicit : Absumes terram, in illa
reptans.

Si diabolus decepit, cur serpenti maledicitur. —
Verum aiunt quidam ; Si diabolus decepit, cur ser-
pens maledictionem excipit? luvisibilem da:monem
invisibili plaga afficit; visibile instrumentum visibili
supplicio subjicit. Quare? Sicut Deus invisibilis cum
sit, visibile noonumentum dedit arborei : sic diabo-
lus, invisibilis cum sit, homines per serpentem allo-
quitur. Subjicit ergo Deus serpentem maledictioni,
ut $i cui diabolus mali quidpiam fecerit , s&erpentem
quem videt repentem, recordetur olim erectum fuisse,
cogitelque, si nequitiz: minister sic plectitur, ejus au-
ctor quanta patiatur ? Animadverte igitur. [luic rciaf-
finia in Evangelio deprehendis. Quemadmodum enim
in visibili serpente loquentem una cum eo qui vide-
batur condemnavit, sic etin Evangelio cum d:emones
Christum rogarent, ne mitterentur in abyssum, di-
cerentque , Permitte ποδὶε in. porcos ingredi (Luc. 8.
21. 32) : permisit ingredi, ut invisibiles illos cum
vjsibilibus corporibus submergeret. Terram comedes.
]nimicitias ponam inter te et mulierem. Amicitiam in
odium mutavit, et sermo in legem versus est. Alias
quippe bestias studeut liomines cicures reddere :
serpentem vero si quis viderit, stalim concitatur.
Manet quippe decretum : Inimicitias ponam inter te.
Etiamsi domi viderit, necare cupit. Si in via viderit,
furore ad occidendum fertur. Stimulat eum vetus sen-
tentia. Si sexcentas plagas serpenti intulerit, videat-
que caput non vulneratum, statim mouet : Caput ser-

SEVERIANI

pentis non percussisti, caput feri; quoniam D
dicit : / pse observabit caput tuum, el iu observabis .
calcaneum. Quid hoc sibi vult? Non dicit, Facian
hono a cuteris tuis membris feriendis absiin
solumque caput cxzdat.. Utitur enim homo plagi
omnia serpentis membra , ut ubicumque percuss
totum ulciscatur. Id porro quod a Douino serp
dictum est, Tu observabis calcaneum cjus , non si,
ficat, ipsi concessum esse ut calcaneum adoriat
invadit enim. quandoque serpens dormientes, v
trem uon raro oecupat, immittit venenuim , mani
ac reliquis membris morsus infigit , tque in quoi
menibrum incidat, illud damno af(íicit; verum s
tenti:e. mens talis est : Non' ultra, inquit, serp
libere homini insidiabitur; sed intus manens ta
hominum terrore afficieris, uL in cavernis latita
vix ex foraminibus formidolosus respiciens, homin
trausitus tantum observes , ut citra periculun ex
llomo autem, inquit, libere ambu'abit, caput tuun
foraminibus observans, tamquam inimici latitan
no: amici specie loquentis.

9. Sed quia tempus urget , orationem compleam
Interrogavit cam qu:e decepta fuerat : transit ad
ceptorem. Sententia a radice orsa est, nempea.
duetore. Deinde ad deceptam venit ct ininas intent
Prima vox ad serpentem dicta fuit, Maledictus.
dixit Deus mulieri : Multiplicans multipliicabo dolo
[108 el gemitus tuos (Gen. 5. 16). Non imaledicit,
pariat, quia jam prius benedixerat : nam cum form
vit eos , ait : Et benedixit eos Deus dicens, Crescite
multiplicamini, et replete terram (Gen. 4. 98). Di
vero Paulus , Sine penitentia sunt dona Dei (Rom.
29). Non ergo maledicit quos benedixerat : sed qui
Stupendum remedium vulneri adhibet, dolores
gemitum. Genus sententixs est, qua perculiz:t, 5
delieti solutionem promittat. AMulriplicans , inqui
multiplicabo dolores (uos, et gemitum tuum. Poenitenti
remedia. Auimum adlile. Quemadmodum medi
eodem remed:o mordent et leniunt; itemque ferru
eadem sectione eodemque dolore salutem praestat
sic Deus peccanti mulieri duo dat poenitentix vialic
dolorem et gemitum, Quid juvat dolor et uislitia
Audi Paulum dicentem : Qua secundum Deum esl tri
stitia poenitentiam in salutem stabilem operatur (2. Co
7. 10). Et quid operatur gewitus ? Audi Isaiam : Ct
aversus ingemueris, tunc salvus eris (Isai. 30: 15)
M ultiplicans multiplicabo tristitias tuas et gemitum tis
TTristitia exteriorem vultum deformat ac tristem το
dit. Corde letante floret vultus ; cum vero in trist
versalur , maslus est (Prov. 15. 51). Quia oculos an
borem viderat, :qualitatemque cum Deo mente C6"
taverat, dat Deus cordi gemitum, vultuique Lristitiay
ut per ea qua peccaverat puniatur, utque supplicium
imo salus ipsa , mulieri suadeat , Deum non irri?"
fecisse priorem benedictionem. Nam cum dixisset
Replete terrain, ait, In dolore paries filios. Partum pus
tollo : semel enim benedixi ; sed paries in labori»
in perturbationibus. Gravissima hec tristitia. M VE
stalur Servator ; Mulier, cum parit, tristitiam

497

(Joan. 16. 21). Tristatur cum parit, anxia est dum
nutrit ; ubi puer grandior est, veretur ne socors sit ;

si peregrinetur, metuit re moriatur , ne in morbo vel "

in zrumna versetur. His vir non est obnoxius ; etsi
enim pater sit sollicitus, non perinde tàmen atque
mater; sed scipsum consolatur dicens : Homo est,
Scit sibi prospicere; neque anxius est. Quare? Quia
non audivit ille : /n dolozibus paries filios. Insolitum

peenz genus : experientia testis est. Cum dolores partus

mulierem invaduut, ue in ipsis quidem laboribus vi-
rum despicit. Non dicit, Utinam nuptix non cssent,
utinam non esset liberorum procreatio. Non sinit
Deus illam post talem experientiam odisse virum : at
licet novit quid passa, quid experta sit, virum tamen
diligit. Ideo, In doloribus paries filios, el ad virum tuum
conversio tua, et ipse dominabitur tui (Gen. 3. 10).
Quia jam male imperast;, et voluntatis tux servus
affectus est, ordinem solvo : ipse dominus sit, qui
non est deceptus. Ideo Paulus ait : Mulieri autem do-
cere non permitto , neque dominari in virum (1. Tim.
2, 12). Nam malc primum docuit in paradiso. Neque
dominari in virum : male enim dominata est. IIoc ergo
sensu jubet Paulus mulierem non docere, ob ea qux
in paradiso evenerant : nec nos sophismate utimur.

* Audi eum : Mulieri autem docere non. permitto, neque
dominari in virum. Et ut ostendat se, ideo id statuere,
subdit : Adam enim non est seductus , mulier vero se-
ducia est in prevaricatione (Ibid; v. 14).

10. Maria virgo pro virgine Eva intercedit. Maria
quotidie beata dicilur. — Quid igitur? damnationi ob-
noxius est mulicris sexus, manetque in doloribus, nec
vinculum solvitur? Venit Christus qui vinculum sol-
vit : occurrit ea qux Dominum peperit , sexui patro-
cinans, sancta Virgo pro virgine; nam virgo erat

,Eva cum peccavit; damnate dolorem solvit, atque
geinitum. Sicut enim si quis in regiam vocetur , suos
honoribus augere studet, ac, si in angustia fuerint,
liberare : sic sancta Virgo in regiam vocata, ut divinae
generationi ministraret , insolito donata partu , hanc
primam gratiam petit, imo accipit. Quia non decce-
bat culpz: obnoxiam feminam innoxium gignere, venit
is qui primo Evz tristitiam per gaudium solvit. Venit
angelus Virgini dicens : Ave,gratia plena (Luc. 4. 98).
Tum per Avc,seu Gaude illud, tristitiz vinculum sol-
vit. Ave ; venit is qui solvit tristitiam. Ave,gralia plena,
quia hactenus maledicto obnoxia. Hic Dei gratiam
animadverte. Ave,gratia plena , Dominus tecum. Quia
cum illa serpens in tristitia, gaude, quia tecum est
Deus. Ac vide angeli vocem , quomodo totam Christi
dispensationem explicat. Ave,gratia plena. Quia illa
duplicem maledictionem accepit, tristitiam et gemi-
tum partus, inducit partum, qui solvat priorem illum
partum. Ecce concipies in utero , et paries filium, et
vocabis nomen cjus Jesum (Ibid. v. 51). Ipse enim sal-
. vum [faciet populum suum a peccatis eorum (Matth. 1.
91). Patrum tuorum peccata solvit qui ex te fructus
oritur. Jam mutata res est. Hactenus qui Evam au-
diebant, miseram praedicabant : Τα miserg : quan-
tam gloriam amisit! vx misera : quanta passa est!

bE MUNDI CREATIONE ORATIO VI.

498

Maria quotidie omnium voce audit, Beata 5 sane plena
Spiritu sancto. Ac demum vaticinans Virgo audi quid
dicat : Benedicius Dominus Deus lerael , quia respezit
humilitatem ancille suce : ex hoc. enim beatam me dt-
cent omnes generationes (Luc. 1. 68. et 48). Ut osten-
dat se personam Ενα gestare, Me ad hoc usque teni-
pus, inquit, contumelie habitam, ex tum beatam
d:cent onines generationes. Et quid, inquies, illi prod-
est, cum non audiat ? At revera audit , quod sit in
splendido luco, in regione vivorum , matcr salutis,
fous lucis, qua et sensu el menle percipitur ; sensu
propter carnem, mente propter divinitatem. Sic ita-
que prorsus beata pr:xdicatur. 1mo etiam dum viveret
in carne , beata predicabatur : audivit enim beatitu-
dinem illam cum adhuc in carne esset. ]lla primo vi-
dit, ac deinde ex arbore gustavit; h»c primo dixit,
et tunc beatitudinem audivit. Cum enim Salvator do-
ceret , Extollens vocem quedam mulier de turba (Luc.
411. 27), cunctis audientibus, dicit illi : Deatus venter
qui te portavit, el ubera que suristi. Caeterum in Adamo
implevit Deus sententiam , imo vero penitentie me-
delam, aitque : Quia audisti vocem uxoris lug, et
comedisti de ligno , ez quo preceperam tibi πε comede-
res, maledicla lerra in operibus tuis (Gen. 5. 47). ur-
sus qui benedictus fuerat , maledictionem non susci-
pit , sed terra. Alius peccavit, alia czeditur. Ut Ev:e
maledictio : imo potius emendatio; non enim male- .
dictio erat, sed emendatio : quemadmodum Eve
correctio, In doloribus paries (etenim omnis mulier in
doloribus parit), hactenus mansit : sic et Adami :
Maledicta terrain operibus (uis. Nostrum opera iniqua,
et terra plectitur. Nos peccamus, et terra maledictio-
nem accipit. Parcit Deus opificio, ut ingenuo filio,
terram ut p:edagogum plectit, Maledicta terra in ope-
ribus tuis. Ne consideres naturam , sed Dei gratiam.
Non absolute dixit, Maledicta terra * nam maledicta
mansisset, et fructus non tulisset; quemadmodum
dixit ficui : Non ultra ex te exeat fructus , οἱ exaruit
(Math. 21. 49) : sic et in terra futurum erat ; sed
ait, In operibus tuis. Quando pecco, percutitur terra ;
quando recte incedo , illam benedicit. At vide rem
miram. Quando creavit Deus terram, mare, volatilia,
reptilia, bestias, hominem, omnia benedixit : fructus
vero non benedixit, quod nempe sciret hanc terr:
servatam esse poenam, ut peccantibus hominibus ste-
rilitate plecteretur, et probe agentibus, fertilitatem
acciperet. Non benedixit fructibus : donum enim erat
sine poenitentia. Spinas et tribulos producet tibi. Magna,
inquit, despexisti ; minoribus plectaris. Vide quam
moderatze sint castigationes. Spina occidere nequit ;
cruentare potest. Et comedet terram in doloribus. 1lla
parit in doloribus ; tu comede in doloribus. Nam vetus
illa sententia liactenus manet. Et vide mihi divitein,
pauperem, principem, magnuin, num vita ejus possit
sine dolore et cura inveniri. Quare ? Quouiam [n su-
dore vultus tui vesceris pane tuo (Gen. 5. 19). Noluisti
tranquille ; in sudore comede. Non punit illum fame,
sed miserie atque labori subjicit. Jam tu, fldelis,
illud cogita. Si Adam sine sudore panem non corm-

499 á SEVERIANI

edit, nos quomodo sine laboribus sudoribusque re-
gnum czlorum consequamur? Donec, inquit, revertaris
in terram, de qua sumptus es. 0 sententiam ! o clemen-
tiam metu plenam ! o sententiam consolatione ple-
nam ' Nondum expulerat, et revocavit! nondum
ejecerat, et resumpsit! Donec revertaris in terram, de
qua sumptus es. Non dixit, Donec delearis, donec
dissolvaris ; sed, Donec revertaris in terram , de qua
sumpíus es : ut tibi spem resurreclionis substituas.

500
ibis. Non, Deleberis, sed, 1 bis. Illud, 7 Με, quidam in-
terpretati sunt, Rererteris. Quantum igitur per facul-
tatem licuit, per gratiam sancti Spiritus , vobiscum
paradisum percurrimus, regia monimenta legimus,
vidimus reos liberiate donatos, Judicis clementiam:
qua utinam a Christo salutem consequamur , ut cz-
lestibus illis οἱ sempiternis fruamur bonis, in Christo
Jesu Domino nostro : quoniam ipsi gloria ct im-
perium, nunc et semper, et in sx:cula sxeculorum.

lllo te mitto, unde te accepi; ut te tunc accepi, ἵο Amen.
rursus possum accipere, Quia terra es, et in terram
—— — ο ο... Εν ------α ον ἆ-ν-α-ακ--κω-μαο-κνο νοκ απμωκκ--αρ--νο---ας---... ᾱ--δρνμμμ. οκ ἂχ.----ᾱ---χσ-- οι... - ρα. ὁ
MONITUM

Jacobus Sirmondus ad Ennodium T. 1 postrems Editionis, p. 1849, de hac homilia sic loquitur :
« Severianus Gabalorum episcopus a serpente illo, quia sembolum erat crucis Christi, salutem, καὶ ἀπὸ
τοῦ ἐπιχαταράτου εὑλογίαν fluxisse ait in Orat. ll e decem quas Chrysostomi nomine in lucem dedit Card.
Sirletus. Sed Severiano hanc asserunt, quam dixi, Damascenus et Hadrianus papa, cuin Synodo Pare

siensi. » Nihil itaque dubii relinquitur hane homiliam esse Severiani, hominis certe non elinguis, sed

———À

ORATIO DE SERPENTE, QUEM MOYSES IN CRUCE SUSPENDIT IN DESERTO, DEQUE DIVINA
TRINITATE (a).

-ο ουσ) Ἕλουυς--

1. fleri sermonem instituimus contra h:iereticos, et
pro gloria Unigeniti concertavimus , non ut arcana
quedam in lucem proferremus , sed ut gratiam ex
animo profiteremur, Non enim ex verbis nostris Chri-
sti gloria augetur , scd przeclaris ab éo ornati munc-
ribus , grato aniio beneficium pr:edicamus.. Absur-
dissimum enim essct, nos beneficiis ornatos , silentio
munerum vicem persolvere : maxime vero cum David,
ut niodo audistis , ita jubeat : Omnis terra adoret te,
et psallat tibi (Psal. 65. 4). Deum laudamus, non quod
ipsi honorem a[feramus, scd nobis ipsis honorem con-
ciliemus. Gloriam Deo referimus, non quam ipsi lar-
gíamur, sed quam nobis immortalem conferamus :
uam Eos, qui me glorificant, glorificabo ; et qui conte-
mnunt me , contemnentur ( 13. Reg. 2. 50 ). Pro virili
nostra docuimus, won licere terminos glorix: Dei
Uuausilire , non hominibus , qui in terra degunt , non
angelis qui in cxlis, non archangelis, non principati -
bus, non Cherubinis, non Seraphinis. At meministis,
ut bene novi , quotquot cstis discendi cupidi auditores,
qua ratione lis de rebus instituta oratio ad exitum
deducia sit. Sed quia hodie, fratres, ip-e ex gloriz
crucem suam prienuntiavit , et Apostolus, regiam sc-
quens Servatoris vocem , de cruce philosophatus cst
(nam Domiuus discipulis dicebat : Ecce ascendimus
Jerosolymam, et Filius hominis tradetur in manus inimi-

' (a) Collata cum Codice Reg. 1653.

corum [Matth. 90. 18] ; Paulus vero Galatas objurgans
scripsit : Quis vos fuscinavit, quibus ante oculos Chri-
sius prascriptus cst in vobis crucifixus? [Gal. 5.1] ),
quoniam igitur ct regia Domiui vox , et fidelis seri
doctrina , regiis insi-tunt. vestigiis, operz pretium
existiuio, nos eliam pro virili de dominica cruce con-
sentanea loqui , non ut dignitatem illam attingainus,
sed ut pro virili nostra debitum persolvamus. Quid
igitur a:t Servator ? Ecce ascendimus Jerosolymam , et
Filius hominis tradetur. Praodicit. passionem victor
mortis ; crucem pronuntiat, qui cruce mortem dissol-
vit : certamen pr:enuntiat, ut victoriam praedicet. fie
rursus ad intelligendam Domini vocem αι) con-
verte. Vide quanta cum auctoritate dicat : Ecce ascen-
dimus Jerosolymam, et Filius hominis tradetur, ut cru-
cifigatur. Qui hiec praedicit, in ipso certamine jam
constitutus dignitatem auctoritatis mutat, ncgatque
dignitatem divinitatis su:e dicens : Pater , si possibile
est , transeat a me calix iste ( Matth. 96. 59 ). Anuon
repugnantiam. animadvertis? Incarnationem cogita.
Sed ad prepositum redeamus. Discipulis ait : Ecce
ascendimus Jerosolymam , et. Filius hominis tradetur.
Vide quam coute loquatur. Cum passionem praedicat,
humanam ostendit naturam, Filius hominis tradetur.
Etenim. corpus visibile patitur; divinitatis vero digai-
(às, qu:e intelligendo percipitur, vitam affert. Et figura
quidem corporis , fratres, morte solvitur ; virtus au-
tem inhabitantis id quod solutum erat excitat. Ipse

409
ἄνευ Ἱδρῶτος ἄρτον οὐκ ἑἐσθίει, ἡμεῖς ἄνευ χα κάτων
xaX ἱδρώτων πῶς βασιλείαν οὑρανῶν λάθοιµεν; "ξως,
φησὶ, τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς γή», ἐξ ἧς ἐ.λήφθης.
Ὦ ἀποφάσεως ἰ ὢ φόδου γέµοντος φιλανθρωπίας!| à
ἀπόφασις γἐμουσά ἀνακλήσεως ! Οὐδέπω ἑξώρισε, xal
ἀνεχαλέσατο οὐδέπω ἐξέθαλε, χαὶ προσελάθετο.
Ἔως τοῦ ἁπτοστρέψαι σε εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἑλή-
φθης. Οὐκ εἶπεν, "Eug ἂν ἀφανισθῆς, ἕως ἂν λνθῇς,
ἁλλ᾽, Ἔως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς τὴν γη», ἐξ ἧς
ἐήφθης᾽ ἵνα ὑποθῆς σεαυτῷ τὴν ἐλπίδα τῆς àva-
στάσεως. Πέμπω σε ἐχεῖ, ὅθεν σε ἔλαθον' ὡς ἔλαθόν
σε τότε, δύναµαι xal πάλιν σε λαθεῖν. "Οτι y. &l,

ΡΕ SERPENTE HOMILIA.

500
καὶ slc iv ἀπελεύσῃ. Οὐκ ἀφανισθήσῃ, ἁλλ᾽ ἁπ-
εἰεύσῃ. Τὸ ᾿Απεεύσῃ. Ἐπαγε.ευσῃ τινὲς ἡρμβ-
νευσαν. "Oaov οὖν ἦκεν εἰς δύναμιν ἡμετέραν, τῇ yo-
ρηχίᾳ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, διήλθομεν τὸν παράδει-

'σον μεθ) ὑμῶν, ἀνέγνωμεν τὰ ὑπομνήματα τὰ βασι-

λιχὰ, εἴδομεν τῶν ὑπευθύνων τὴν ἐλευθερίαν , τοῦ
δικαστοῦ τὴν φιλανθρωπίαν, δι) ἧς δεξώµεθα xol τΏν
παρὰ τοῦ Χριστοῦ [511] σωτηρίαν, ἵνα xaX τῶν ἔπου-
ῥανίων ἐχείνων καὶ αἰωνίων ἀπολαύσωμεν ἀγαθῶν, Ev
Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν' ὅτι αὐτῷ ἡ δόξα xot
τὸ χράτος, νῦν xal ἀεὶ, xal elg τοὺς αἰῶνας τῶν
αἰώνων. ᾽Αμήν.

ποπ παπα ÉÉÁÉEERI—————————————————BM

AD HOMILIAM DE SERPENTE.

cujus eloquentia, ut loquitur Savilius, ferrea dici possit. Inventione certe non caret ille

: $ed pcersaoe

accidit, ut futilia inveniat el expromat, Diclio autem elegans non est; ut uno verbo dicam, stylus

hujusce longissims homilie sex homiliarum przcedentium stylo ita affinis est, ut non sit ovum ovo
|

similius.

laterpretationem Latinam novam adornavimus.

Ln. d

Λόγος περὶ τοῦ κατὰ Μωῦσέως ὄφεως, 0r ἑσταύρωσεν ἐν cq ἐρήμῳ' καὶ περὶ τῆς θείας Τριάδος.

α’. Χθὲς ἡμῖν ὁ λόγος πρός τε τὴν αἱρετιχὴν πάλην,
xai πρὸς τοὺς ὑπὲρ τῆς δὐύξης τοῦ Μονηγενοῦς ἀγῶνας
ἑαυτὸν ἐπιδέδωκχεν, οὐχ ἵνα τὰ χεχρυμμένα γνωρίσῃν
ἁλλ᾽ ἵνα τὴν χάριν εὐγνωμόνως ὁμολογῆσῃ. 05 γὰρ
ἐς (y φθεγγόμεθα Χριστὸς µεγαλύνεται, ἁλλ᾽ ἐξ ὧν
ἐμεγαλύνθημεν, εὐγνωμόνως τὴν εὑεργεσίαν κηρύτ-
τοµεν. Καὶ γὰρ ἂν εἴῃ τῶν ἁτοπωτάτων, ἔργοις co-
παθοῦντας, ἀφωνίᾳ τὴν εὑεργεσίαν ἀμείψφασθαι' xal
μάλιστα τοῦ προφήτου Δανῖδ παραχελευοµένου, xat
λέχοντος, ὡς ἁρτίως ἀχηχόατε' Πᾶσα ἡ γή zpooxv-
νησάτὠσάν σοι, xal γα ]άτωσάν σοι. Ὑ μνοῦμεν
τὸν θεὸν, σὺ τιμὴν αὐτῷ περιτιθέντες, ἀλλὰ τιμὴν
ἑαυτοῖς περιποιούµενοι, Δοξάνομεν τὸν θεὸν, οὖχ
ἐχείνῳ δόξαν χαριζόμενοι, ἀλλ᾽ ἑαυτοὺς τὴν ἀθάνατον
δόξαν ἑνδύοντες. Τοὺς γὰρ. δοξάζοντάς µε, qnoi,
δοξάσω' xaX οἱ ἐξουθενοῦντές µε ἑξουδενωθέσονται.
Ἐδίδαξεν ὁ λόγος δι) ὧν ἠγωνίσατο χατὰ δύναμιν, ὅτι
τοὺς ὄρους τῖς δόξης τοῦ Θεοῦ ὑπερθαίνειν οὐκ ἔξ-
εστ.ν, οὐχ ἀνθρώποις τοῖς ἐπὶ γῆς, οὐχ ἀγγέλοις τοῖς
iv οὐρανοῖς, o9» ἀρχαγγέλοις, οὐχ &pyal;, οὗ τοῖς
Χερουθ)μ, οὐ τοῖς Σεραφίμ. Καὶ µέμνησθε, εὖ οἵδ' ὅτι,
οἱ φιλομαθεῖς τῶν ἀχροατῶν, ὅπως ἡμῖν ὁ περὶ τού-
των διηνύσθη λόγος. 'AXX' ἐπειδὴ σήµερον, ἀδελφοὶ,
αὑτός τε ὁ βασιλεὺς τῆς δύξης τὸν ἑαυτοῦ σταυρὸν
προανεφώντσε, [513] xai ὁ Απόστολος τῇ βασιλικῇ
φωνῇ τοῦ Σωτήρος ἀχολουθήσας, τὸν περὶ τοῦ σταν-
poU λόγον ἐφιλοσόφησεν ᾿ (ὁ μὲν γὰρ Κύριος ἔλεγς τοῖς
μαθηταῖς' Ἰδοὺ ἀναδαίνομεν εἰς ᾿Ιεροσόυμα, καὶ
d Yióc τοῦ ἀγθρώπου παραδίδοται εἷς χεῖρας

Parnort. Gn. LVI.

P
-

ἐχθρῶν' ὁ δὲ Παῦλος Γαλάταις ἐπιτιμῶν ἔγραφε᾽ Τίς
ὑμᾶς ἐθάσχανεν, οἷς κατ ὀρθα..μοὺς ᾿]ησοὺς Xp:-
στὸς ποεγράφη ἐν ὑμῖν ἑσταυρωμένος;) ἐπεὶ οὖν
καὶ ἡ βασιλιχὴ τοῦ Κυρίου φωνὴ, χαὶ 1j τοῦ πιστοῦ
θεράποντος δ:δασχαλίἰα τοῖς βασιλικοῖς ἴχνξᾶσιν fxoXoo-
θησεν ' ἀναγχαῖον οἴμαι τὴν σωτῄριον 4 xal ἡμᾶς
χατὰ δύναμιν περὶ τοῦ Κνριαχοῦ σταυοοῦ τὰ εἰχότα
φθέγξασθαι, οὐχ ἵνα τῆς ἀξίας ἐφιχώμεθα, ἀλλ ἵνα
τὴν κατὰ δύναμιν ὀφειλὴν ἁποτίσωμεν. Τί οὖν φησι)
ὁ Σωτήρ; Ἰδοὺ ἀναδαίνομεν εἰς Ἱεροσό]νμα, καὶ
ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται. Προαγορεύει
τὸ πάθος ὁ ν’χητὴς τοῦ θανάτου προαναφωνεῖ τὸν
σταυρὸν ὁ σταυρῷ τὸν θάνατον διαλύων * προαναφωνεῖ
τὴν πάλην, ἵνα κηρύξῃ τὴν vixnv. Ἐνταῦθα πάλιν
σαυτὺν ἔνθες εἰς χατανόησ.ν τῆς Δεσποτικῆς φωνῆς.
"Opa μεθ᾽ ὅσης αὐθεντίας φησίν’ Ιδοὺ ἀγαθαίνομεν
εἰς Ἱεροσόλυμα, καὶ à Ylóc τοῦ ἀγθρώπου παρα-
δίδοται εἰς τὸ σταυρωθήναι. 'O ταῦτα προαναφω-
νῶν, ἓν αὐτῷ γενόμενος τῷ ἀγῶνι µεταθάλλει τὴν
ἀξίαν τῆς αὐθεντίας, xaX ἀρνεῖται τὸ ἀξίωμα τῆς 0έό-
τητος αὐτοῦ, λέγων * Πάτερ, εἰ δυγατίν, παρε.Ἰθέτω
ἀπ᾿ ἐμοῦ τὸ ποτήριον». Οὺχ ὁρᾷς τὴν διαφωνίαν;
Ἐννόει τηνοἰκονομίαν. "AA! εἰς τὸ προχείµενον brav -
ἐλθωμεν. Λέγει τοῖς pam cal; Ιδοὺ ἀνγαθαίνομεν
εἷς Ἱεροσό.υμα, xal ὁ Υἱὲς τοῦ ἀγθρώπευ παρα-
δίδοται. "Opa. πῶς ἠσφαλιαμένη χέχρηται τῇ φωνῇ.
Ὅπου πάθος χηρύττει, τὴν ἀνθρωπίνην Evbsixvusat

* [ ocus imperfectusetiam in mss. Forte düdendum ἀχού-
gxvtas φωνήν, vel quid simile.

91

499 UI
edit, nos quomodo sine laboribus sudoribusque re-
gnum czlorum consequamur? Donec, inquit, revertaris
in terram, de qua sumptus es. O sententiam! o clemen-
tian metu plenam! o sententiam consolatione ple-
nam! Nondum expulerat, et revocavit! nondum
ejecerat, et resumpsit ! Donec revertaris in terram, de
qua sumptus δε. Non dixit, Donec delearis, donec
dissolvaris; scd, Donec revertaris in terram , de qua
sumplus es : ut tibi spem resurrectionis substituas.
lllo te mitto, unde te accepi; ut te tunc accepi, te
rursus possum accipere, Quia terra es, et in terram

.
-------- —— Ó— — A-—— - fa ma ders. meu -- Gum. aile dim
—Á" -——— η

ο

SEVERIANI

ibis. Non, Deleberis, sed, Ibis. Illud, 7Fis, quidam
terpretati sunt , Rererteris. Quantum igitur per fa
tatem licuit, per gratiam sancti Spiritus , vobi
paradisum percurrimus, regia monimenta legia
vidimus reos libertate donatos, Judicis clementia
qua utinam a Christo salutem consequamur , ut.
lestibus illis et sempiternis fruamur bonis, in Chr
Jesu Domino nostro : quoniam ipsi gloria οἱ
perium, nunc et semper, et in szcula sxculon
Amen.

remedial

MONITUM

Jacobus Sirmondus ad Ennodium T. 1 postrems Editionis, p. 1842, de hac homilia sic loquitu

« Severianus Gabalorum episcopus a serpente illo, quia symbolum erat crucis Christi, salutem, xal ἆ

τοῦ ἐπικαταράτου εὐλογίαν fluxisse ait in Orat. ll e decem quas Chrysostomi nomine in lucem dedit Cai

Sirletus. Sed Severiano hanc asserunt, quam dixi, Damascenus et fladrianus papa, cum Synodo Pa

siensi. » Nihil itaque dubii relinquitur hanc homiliam esse Severiani, hominis certe non elinguis, &

ORATIO DE SERPENTK, QUEM MOYSES IN CRUCE SUSPENDIT IN DESERTO, DEQUE DIVINA
TRINITATE (a).

-ο ουσ) Ἕλουυς--

1. Ieri sermonem instituimus contra hxreticos, et
pro gloria Unigeniti concertavimus , non ut arcana
quedam in lucem proferremus , scd ut gratiam ex
animo profitereiur, Non enim ex verbis nostris Chri-
sti gloria augetur , scd praeclaris ab éo ornati mune-
ribus , grato animo beneficium pr:edicamus. Absur-
dissimnm euim esset, nos beneficiis ornatos , silentio
munerum vicem persolvere : maxime vero cum David,
ut niodo audistis , ita jubeat : Omnis terra adoret te,
et psallat tibi (Psal. 65. 4). Deum laudamus, non quod
ipsi houorem a[feramus, scd nobis ipsis honorem con-
ciliemus. Gloriam Deo referimus, non quam ipsi lar-
gíamur, sed quam nobis immortalem conferamus :
uam Eos, qui me glorificaut, glorificabo ; et qui conte-
mnunt me , contemnentur (1. Reg. 2. 50). Pro virili
nostra docuimus, non licere terminos glorie Dei
tansilire , non hominibus , qui in terra degunt , non
angelis qui in cxlis, non arehangelis, non principati -
bus, non Cherubinis, non Seraphinis. At meministis,
ut bene novi, quotquot estis discendi cupidi auditores,
qua ratione lis de rehus instituta oratio ad exitum
deducta sil. Sed quia hodie, fratres , ip.e Rex gloriz
crucem suam przenuntiavit , eL Apostolus, regiam sc-
queus Servatoris vocem , de cruce philosophatus est
(nam Domiuus discipulis dicebat : Ecce ascendimus
Jerosolymam, et Filius hominis tradetur in manus inimi-

' (a) Collata cum Codice neg. 1653.

N

corum [ Matth. 20. 18] ; Paulus vero Galatas objurg:
scripsit : Quis vos fuscinavit , quibus ante oculos Ch
sius prascriptus cst in vobis crucifixus ? |Gal. 5.1]
quoniam igitur et regia Domiui vox , et fidelis sc
doctrina , regiis insi-lunt. vestigiis , operze preti
existinio, nos eliam pro virili de dominica cruce ca
sentanea loqui , non ut dignitatem illam atiingamu
sed ut pro virili nostra debitum persolvamus. 0:
igilur a:t Servator ? Ecce ascendimus Jerosolymam,
Filius hominis tradetur. Praedicit. passionem vic
morlis ; crucem prxnuntiat, qui cruce mortem diss
vit : certamen pr:zenuntiat, ut victoriam praedicet. fi
rursus ad intelligendam Domini vocem auinum co
verte. Vide quanta cum auctoritate dicat : Ecce asc
dimus Jerosolymam, et Filius hominis tradetur, ut er
cifigatur. Qui hiec przdicit, in ipso certamiue ji
constitutus dignitatem auctoritatis mutat, negalqu
dignitatem diviuitatis su:e dicens : Pater , si possibi
est , transeat a me caliz iste ( Math. 96. 59 ). Anio
repugnantiam. animadvertis ? Incarnatione coil
Sed ad propositum redeamus. Discipulis ait : Ect
ascendimus Jerosolymam , et. Filius hominis tradet
Vide quam caute loquatur. Cum passionem przdil
humanam ostendit naturam , Filius hominis ΙΓ
Etenim corpus visibile patitur ; divinitatis vere d
tas, qu: intelligendo percipitur, vitam affert. ELifur'
quidem corporis , fratres, morte solvitur ; virtus 21”
tem inbabitantis id quod solutum crat cxcitat. pst

501

erat qui corpore sol vebatur, οἱ qui secundum Spiritum
quod solutum erat excitabat. Nam ait, Solvite templum
hoc, et in tribus diebus excitabo illud (Joan. 9. 19). Ecce
ascendimus Jerosolymam. Christum sequentium non
est umquam descendere , sed ascendere perpetuo.
Alioquin vero via Jerichunte Jerosolymam acclivis
erat , modo sensibili loquendo , et intelligendi modo
passio ad ascensum resurrectionis ducebat. Adamum
enim in infernum delapsum in czlum revocabat , et
humi jacentem imaginem in sublime efferebat. Ascen-
dimus Jerosolymam. Ubi Dcus, ibi et virtutis ascensus;
abi malitia , ibi iniquitatis descensus. Idco David de
iis qui secundum virtutem vivunt ait : « Beati omnes,
qui habitant in dorfío tua : in sxcula szculorum lau-
dabunt te. Beatus vir cujus est auxilium abs te:
ascensiones tu:& in corde ejus » (Psal. 83. 5. 6).
Ascensiones tuc, hoc est, pixe ille et in altum eve-
ctze ratiocinationes , qux: in sublime agunt eos, qui
recte de Deo cogitant. Est ergo temperanti:e via in
sublime erigens, via justiti:ze in altum ducens : omnis-
que, uL ità dicam, pietatis via Dei amantem in altum
adducit, de quo dicebant gentiles : Venite, proficisca-
eur ad montem Domini , et ad domum Dei Jacob
(Mich. 4. 2). Ubi pietatis doctrina, ibi ascensus est ! :
ubi vero malitia , ibi plane descensus. ]d testificatur
David prophcta dicens : Libera me a descendentibus in
lacum (Psal. 29. 8): ct rursus, Qui exaltas me de portis
mortis (Psat. 9. 15). Itaque illud, Ascendimus, non fru-
stra dictum est. Ecce ascendimus. Atqui solus ad passio-
nem venit. Cur ergo in communi ait, Ascendimus? Quia
passio quidem mea, salus vero omnium homiuum com-
unis est. Ideo divinus apostolus in gencrosam illam
οἱ miraculi plenam erupit vocem , ut modo audistis :
Cim Christo crecifixus sum. Vivo autem , jam non ego,
vivit vero in me Christus (Gal. 2. 19. 20). Alioquin, cum
vellet fructum crucis ostendere, subjecit statim in se-
quentibus : Christus nos redemit a maledicto legis, factus
pro nobis maledictum (Gal. S. A5) : scriptum est enim,
Maledictus omnis qui pendet in ligno (Deut. 9t. 95).

2. llic mihi diligenter animadverte , ne abs te νο-
vitatis perceptio elabatur. Contradicent enim statim
Jud:ei , de quibus ait Paulus ,. /nimnici crucis Christi ,
quorum finis interitus ( Philipp. 5. 18. 19 ), et statim
simplicibus objicient : Si maledictus qui pendet, quo-
modo a maledicto tibi benedictionem impertiri ex-
spectas ? quomodo ab eo, qui in mortem cecidit, vitam
speras? ld quod apparet, ut ipse doctor noster Pau-
lus confitetur, maledictum est : Scriptum est enim ,
Maledictus omnis qui pendet in ligno (Gal. 5. 15. Deut.
21. 23). Si itaque scriptum esl el testimonio firmatum,
quomodo benedictio a maledicto datur crucis cultori-
bus? Hac semper dicit et objicit Judaeus , inimicus
crucis Christi. Si itaque Judaeus tibi dixerit, Quomodo
maledictus dat benedictionem ? dic illi , Quomodo in
deserto serpentes mordebant progenitores tuos ; Moy-
ses autem imagine serpentis facta, et in cruce suspeu-
sa, dicit, Quicumque a serpente morsus fuerit, serpentem

* Reg., Uli veritatis doctrina , ibi etíam pistatis est pro-
gressus.

Di SERPENTE HOMIL!A.

502

respiciat, et saleus erit ( Num. 91. 8)? Sed ait , quid
lioc ad rem? Sane multum ad rem pertinet. Annon
audisti Deum dicentem , Maledictus tu pre omnibus
bestiis terre ( Gen. 3. 14) * Quomodo igitur maledicti
imago vitam attulit progenitoribus vestris? Dictum re-
peto, ut sententiam firmius statuam. Si quidem difficile
tibi videatur ex maledicto benedictionem emanare
( Maledictus enim omnis qui pendet in ligno ) , quomodo
imago serpentis maledicti , qui audivit, Maledictus tu
pre omnibus bestiis, populo in calamitate constituto be-
nedictionem attulit? Annon fide dignius fuisset dicerc,
Bi quis ex vobis morsus fuerit, respiciat in cxelum ad
Deum, et sanabitur ? vel dimisso cxli aspectu, annon
poterat dicere, Si quis morsus fuerit, respiciat in can-
delabrum luminis, et salvus erit? aut respiciat in men-
sam propositionis sanctorum panum , et salvus crit?
aut in altare, aut in velum, aut in arcam, sive in ima-
ginem Cherubinorum, vel in propitiatorinm? At nihil
eorum adduxit legislator magnus ; verum unam crucis
imaginem erexit, et hanc per maledictum serpentem.
Cur ergo , Judxe , Moyses hzc facit? cur serpentem
conflat, qui per legem dixerat, Non facies sculptile,
neque fusile ( Levit. 96. 4 ) ? Sed cur lic. ingrato lo-
quor ? Ipsuin legislatorem interrogo : Dic mihi, fide-
lissime Dei famule , an id facis quod prohibes? an
quod reprobas, id operaris? qui dicis, Non facies
sculptile , neque [usile , fandis et sculpis serpentem?
Verum dicet : lllas tuli leges, ut omuem impictatis
materiam exscinderem, et hunc populum a quovis
idolorum cultu averterem ; nunc autem serpentem
conflo, ut imaginem dispensationis crucis przfigurem,
viam per quam apostoli decurrant complanans, signum
illius crucis magnum inauditumque longe antea adhi-
beo. Quod autem h:ec ex,licatio non detorta sit, audi
Dominum , qui veterem illam inaginem confirmat ac
de seipso interpretatur. Nicodemum enim alloquens
ut populi doctorem, virum apud Juda»os prxcipuum ,
qui posset cconomiam intelligere, ait : « Et sicut
exaltavit Moyses serpentem in deserto , ita exaitari
oportet Filium hominis , ut omnis qui credit in ipsum
non percat, sed habeat vitam :eternam » ( Joan. $.
44. 15 ). Dic igitur, ο stupide Jud:ee, an non zs erat
illud ? Mortua materies mortem vincere possit , figu-
ram crucis habens, et ipsa crucis veritas non creditur?
et hac post conversionem orbis terra, post constitu-
tam in toto orbe pietatem , postquam gentiles credi-
derunt, post excitatas Ecclesias, post tanta certamin»,
post tantam virtutum exercitationem , post tantam
angelici instituti accessionem ? Sane luculenter de-
monstratum est, omnem adversariis crucis aditum
preclusum esse, ad exprobrandam nobis figuram
maledicti. Et adversus illos quidem hzc satis sint :
nos autem fideles nobiscum expendamus, et explore-
mus verborum accurationem. Cur Dominus imaginem
illius eeconomix non per alium, sed per serpentem
prasignificat? Ad certamina cum adversariis susci-
pienda exemplar illius maledicti serpentis satis est :
verum jam persuadendum iis , qui filii pietatis sunt ,
quo pacto figura illius matedicti serpentis imago fue-

$05
rit Christi, qui adoratur. Quocirca id nos accurate
'explicare, et vos studiose audire par est.

$. Fignra scrpentis, fratres, imago erat eeconomize
crucis. Quod autem ad modum attinet, sicut illa ser-
pentis figura imaginem quidem ct speciem serpentis
prx 5ο ferebat, venenum autem nequitiamque serpen-
tis non habebat: sic et Servator, secundum divinum
apostolum, in similitudine carnis peccati apparens,
exira omne peccatum fuit ; sicut et beatus Isaias, cum
beato Paul» (a) consonans, ait : Qui peccatum non fe-
cif; nec inveutus est dolus in ore ejus (Isai. 55. 9; |.
Ρει. 9. 33). Secundum Isaiam imaginem unam habes:
Ad alteram accede. Contuere veritatem per figuras
splendentem. Serpentes mordebaut filios Israel, quan-
do populus in perniciem ruit. Petit Moyses a Deo ut
medicinam salutarem praeberet. Deus famulo medici-
nam beneficam commonstrat, et ait: Fac serpentem
euewn, illumque erige ante tabernaculum testimoni
(Num. 21. 8). Quid sibi vult hoc signum? Alii sunt
mordentes serpentes, et alius pro illis crucifigitur.
Quid significat znigma? quid prz se fert umbra illa
mysterii? Quemadmodum:.illic in figura aliis morden-
übus serpentibus, alius qui non momorderat cruci
affixus est: sicaliis peccantibus hominibus pro omni-
bus passurus est innocens Jesus. "ro serpentibus, qui
mordebant, serpens innoxius crucifigitur ; pro nobis,
qui morti subjicimur, is, qui morti non subjectus fuit,
crucifi;lur. Quod przclare cum aliis I5aias praedixit
in hunc modum : Pro peccatis populi eenit in mortem ;
el, Dominus tradidit seipsum pro peccatis nostris (1ai.
59. 12. 0). Testimonio confirmanda iterum est my-
sterii ralio. Quemadmodum illic alii serpentes erant,
qui mordebaut, alius qui sufligebatur : ita et hic omncs
peccaveraut, et unus pro omnibus crucifigitur, [Iabes
secundam ; sed et tertiam imagineimn considera. 7n ore
duorum vel trium testium, stabit omne verbum (Deut,
19. 15). Quare crueifigitur serpens aneus? Ut ab-
oleantur morsus serpentium. Aliud ergo est quod in
crucem tollitur, et alia qux abolentur. Annon signi-
ficationem veritatis animadvertis? annon quasi sub in-
volucro Scripture vim economizx perspicis? Sublatus
in crucein est, inquit, z::sneus serpens, ut abolerentur
iorsus draconum ; crucifixus est Christus, ut d:emo-
nuin operationes cessareut. Alius est serpens ille qui
erigitur, alii qui comprimuntur dracones ; alius qui
cruci affixus est Christus, et alii qui abolentur daemno-
nes. Et quemadmodum illic imago serpentis, qui ap-
parebat, morsus serpentium abolevit, ita et hic mors
Christi mortem sustulit, et ddemonas profligavit. Me-
yito itaque Servator imaginem sibi adaptans dixit : Et
sicul Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari
oportet Filium hominis, ut omnis, qui credit in ipsum,
non pereat, sed habeat vitam eternam (Joan. $. 14. 15).
Habes, ni frater, beatum Moysem alia figura erucem
subindicantem; quo autem pacto, audi. Eos enim,
qui de cruce loquuntur, multas mysterii contempla-
liones in medium afferre oportet. Israelitis in deserto

». (a) Juxta Savil. legendum est, Petro, et reipsa, apud
petruui verba laudata leguntur,

SEVERIAM — 50;

bellum intulere alienigen:: quidam, Amalecitz dicti.

. Meyscs autem Jesum Nave, populi ducem, et succes-

Sorem suum, armatum proficisci jubet, ipso interea
jn monte manibus expansis manente. Nam ait Scri-
ptura : « Moyses ascendil in montem, ct expandit ma-
nus Suas. Et factum est, cum extenderet inanus, vin-
cebat Israel; et eum dimitteret a corporea gravitate
victus, vincebat Amalec » (Exod. 17. 11). Quid sibi
vult haec figura? Jud:eus statim metuens, ne per ima-
ginem gloria crucis Christi effulgeat, ait, Nihil hb:xsc
figura pertinet ad ea, qu: tu fabularis. Precationis
figura erat illa forma, non imaginis, prout tu opina-
ris. Quod si ita est, si vere victoria illa fructus pre-
cationis fuit, cur Scriptura non precationi victoriam
adscripsit (non enim ait Scriptura : Cum precaretur
Moyses : illud eniin vere significat, victoriam non fuis-
se precationis fructum), sed adscribit imagini figure-
que manuum? Cum enim manus demitteret Moyses,
superabatur Israel; cum expanderet, profligabatur
Amalec. Nam si id precationi adscribendum erat, di-
cere oportuisset : Et cum precabatur Moyses, vince-
bat. Sed, ut dixi, precatione omissa, non quidem ut
inutili, sed ut αυ imagini crucis cedere deberet, fi-
gura et siguo victoriam adscribit. Quando enim Moy-
ses expandebat manus, vincebat Isracl. Quid sibi vult
expansa manus? Depinge tibi manus expausas, ut
eplendentem adoranda Crucis imaginem videas. Ve-
rum defatigatus est, inquit Scriptura, Moyses; neque
enim manus corporea gravitate vict:e illam imaginem
sustinere poterant. Quid ergo? Ne, soluta imagine,
victoria quoque amitteretur, sustinent Aaron et Or,
allevantque manus ejus, ne, evanescente imagine, vi-
ctoria quoque elaberetur, Cur omnino Aaron et Or
mauus suffulciunt * Aaron, fratres, sacerdotali munere
fungebatur; Or vero regizx tribus cognationem habc-
bat. Itaque imaginem crucis sacerdotium et regnum
instar satellitum stipant. Ac quemadmodum cum trans-
figuraretur Dominus in monte, visi sunt Moyses et
Elias a dextris et a sinistris, ut rcgiam Christi ima-
ginem quasi satellites stiparent: sic etiam hic Aaron
sacerdotii ordinem obtinens cruci adstat, et simil ter
Or primum regix dignitas florem habens crucem
slipat, Ilxc a me dicla sunt, ut ostendam, quomodo
priscis illis patribus pietatis imago fuerit proposita,
necnon quam honorata ab illis fuerit cecouoimia figu-
ra. Si autem illi qui prenuntiabant, tanta cum laude
illam prxedicarunt, et cum tanto honore pr:signiltica-
runt : quo ore nos Domini crucem divinamque illam
teconomiam convenit celebrare? Non ignoro vos ma-
gno desiderio teneri talium orationum, quibus sacrz
tlieologi: dogmata explicantur: at qux? nunc dicta
sunt illis sunt affinia. Ejusdem enim animi est et cru-
cem pradicare, et unigenitum Deuin Verbum laudi-
bus extollere. Quamobrem sive divinitatem Unigeuiti
celebres, sive ejus Ceconomiam honores, una eadem-
que est pietatis demonstratio.

4. Ceterum quando crucem, quando corporis ceco-
nomiam audis, mentem erige ad sublimitatem pote-
statis Unigeniti. Ne illa figura, qux: hic tui causa fa-

501

erat qui corpore &olvebatur, et qui secundum Spiritum
quod solutum erat excitabat. Nam ait, Solvite templum
hoc, et in tribus diebus excitabo illud (Joan. 9. 19). Ecce
ascendimus Jerosolymam. Christum sequentium non
est umquam descendere, sed asccndere perpetuo.
Alioquin vero via Jerichunte Jerosolymam acclivis
erat , modo sensibili loquendo , et intelligendi modo
passio ad ascensum resurrectionis ducebat. Adamum
enim in infernum delapsum in cxlum revocabat , et
humi jacentem imaginem in sublime efferebat. Ascen-
dimus Jerosolymam. Ubi Deus, ibi et virtutis ascensus;
ubi malitia , ibi iniquitatis descensus. Idco David de
iis qui secundum virtutem vivunt ait : « Beati omnes,
qui habitant in dortio tua : in sxcula szculorum lau-
dabunt te. Deatus vir cujus est auxilium abs te:
ascensiones tu:& in corde ejus » (Psal. 85. 5. 6).
Ascensiones tuc, hoc est, pixe. illc et in altum eve-
ctz ratiocinationes , quz:e in sublime agunt eos, qui
recte de Deo cogitant. Est ergo temperanti:e via in
sublime erigens, via justitie in altum ducens : omnis-
que, ut ita dicam, pietatis via Dei amantem in altum
adducit, de quo dicebant gentiles : Venite, proficisca-
eur ad. montem. Domini , et ad domum Dei Jacob
(Mich. 4. 2). Ubi pietatis doctrina, ibi ascensus est *:
ubi vero malitia , ibi plane descensus. ld testificatur
David propheta dicens : Libera me a descendeutibus in
lacum (Psal. 99. 4); ct rursus, Qui exaltas me de portis
mortis (Psat. 9. 15). Itaque illud, Ascendimus, non fru-
stra dictum est. Ecce ascendimus. Atqui solus ad passio-
nem venit. Cur ergo in communi ait, Ascendimus? Quia
passio quidem me», salus vero omnium bominum com-
munis est. Ideo divinus apo.tolus in gencrosam illam
οἱ miraculi plenam erupit vocem , ut modo audistis :
Cum Christo crecifixus sum. Vivo autem, jam non ego,
vivit vero in me Christus (Gal. 2. 19. 20). Alioquin, cum
vellet fructum crucis ostendere, subjecit statim in se-
quentibus : Christus nos redemit a mafedicto legis, factus
pro nobis maledictum (Gal. 5. 15) : scriptum est enim ,
Maledictus omnis qui peudet in ligno (Deut. 91. 25).
9. Ilic mibi diligenter animadverte , ne abs te vc-
ritatis perceptio elabatur. Contradicent enim statim
Jud:xi , de quibus ait Paulus , Animi crucis Christi ,
quorum finis interitus ( Philipp. 5. 18. 19), et statiin
simplicibus olbjicient : Si maledictus qui pendet, quo-
modo a maledicto tibi benedictionem impertiri ex-
spectas ? quomodo ab eo, qui in mortem cecidit, vitam
speras ? 1d quod apparet, ut ipse doctor noster Pau-
lus confitetur, maledictum est : Scriptum est enim ,
Maledictus omnis qui pendet in ligno (Gal. 5. 19. Deut.
21. 23). Si itaque scriptum est et testimonio firmatum,
quomodo benedictio a maledicto datur crucis cultori-
bus?* Hzc semper dicit et objicit Judzus , inimicus
crucis Christi. Si itaque Judzus tibi dixerit, Quomodo
maledictus dat benedictionem ? dic illi , Quomodo in
deserto serpentes mordebant progenitores tuos ; Moy-
Ses autem imagine serpentis facta, et in cruce suspeu-
82, dicit, Quicumque a serpente morsus fuerit, serpentem
1 Reg., ULi veritatis doctrina , ibi etiam pistatis est pro-
9ressus.

Di£ SERPENTE FOMIL!A.

502

respiciat, et saleus erit ( Num. 91. 8)? Sed ait , quid
hoc ad rem? Sane multum ad rem pcrtinet. Annon
audisti Deum dicentem , Maledictus tu pre omnibus
bestiis terre ( Gen. 5. 14) Ἱ Quomodo igitur maledicti
imago vitam attulit progenitoribus vestris? Dictum re-
peto, ut sententiam firmius statuam. Si quidem difficile
tibi videatur ex maledicto benedictionem emanare
( Maledictus enim omnis qui pendet in ligno ), quomodo
imago serpentis maledicti , qui audivit, Maledictus tu
pre omnibus bestiis, populo in calamitate constituto be-
nedictionem attulit? Annon fide dignius fuisset dicerc,
Bi quis ex vobis morsus fuerit, respiciat in cxelum ad
Deum, et sanabitur ? vel dimisso czli aspectu, annon
potcrat dicere, Si quis morsus fuerit, respiciat in can-
delabrum luminis, et salvus erit? aut respiciat in men-
Sam propositionis sanctorum panum , οἱ salvus erit?
aut in altare, aut in velum, aut in arcam, sive in ima-
ginem Cherubinorum, vel in propitiatorium? At nihil
eorum adduxit legislator magnus ; verum unam crucis
imaginem erexit, et hanc per maledictum serpentem.
Cur ergo , Judxe , Moyses hxc facit? cur serpentem
conflat , qui per legem dixerat, Non facies sculptile ,
neque fusile ( Levit. 96. 1 ) ? Sed cur hxc ingrato lo-
quor ? Ipsuin legislatorem interrogo : Dic mihi, Πάο-
lissime Dei famule , an id facis quod prohibes? an
quod reprobas, id operazris? qui dicis, Non facies
sculptile , neque fusile , Tandis et sculpis serpentem?
Verum dicet : Illas tuli leges, ut omuem impietatis
materiam exscinderem, et hunc populum a quovis
idolorum cultu averterem; nunc autem serpentem
conflo, ut imaginem dispensaüonis crucis przfigurem,
viam per quam apostoli decurrant complanans, signum
illius crucis magnum inauditumque longe antea adhi-
beo. Quod autem h:ec ex|licatio non detorta sit, audi
Dominum , qui veterem illam iinaginem confirmat ac
de scipso interpretatur. Nicodemum enim alloquens
ut populi doctorem, virum apud Judzos pracipuum ,
qui posset ceconomiam intelligere, ait : « Et sicut
exaltavit Moyses serpentem in deserto , ita exaitari
eportet Filium hominis , ut omnis qui credit in ipsum
non pereat, sed habeat vitam :eternam » ( Joan. 3.
44. 15). Dic igitur, o stupide Judxe, an non zs erat
illud ? Mortua materies mortem vincere possit , figu-
ram crucis habens, et ipsa crucis veritas non creditur?
et ha:c post conversionem orbis terrz, post constitu-
tam in toto orbe pietatem , postquam gentiles credi-
derunt, post excitatas Ecclesias, post tanta certamina,
post tantam virtutum exercitationem , post tantam
angelici instituti accessionem ? Sane luculenter de-
monstratum est, omnem adversariis crucis aditum
preclusum esse, ad exprobrandam nobis figuram
maledicti. Et adversus illos quidem lh:ec satis sint :
nos autem fideles nobiscum expendamus, et explore-
mus verborum accurationem. Cur Dominus imaginem
illius eeconomizx? non per aliam, sed per serpentem
przsignifical? Ad certamina cum adversariis susci-
pienda exemplar illius maledicti serpentis satis est :
verum jam persuadendum iis , qui filii pietatis sunt ,
quo pacto fignra illius maledicti serpentis imago fue-

Sco

τος οἰχονομίαν, ἀνάγαγέ σου τὴν διάνοιαν πρὸς τὸ
ὕψος τῆς τοῦ Μονογενοῦς ἑξουσίας. Mh τὸ σχΏμα τὸ
διὰ σὲ γενόμενον ταπεινούτω σου τὸ φρόνηµα, ἀλλ᾽
ἡ φιλανθρωπία τοῦ σώσαντος ἀναγαγέτω σου τὴν διά-
νριαν. Σταυρὸς μὲν γὰρ διὰ σὲ, ἀξία δὲ Θεοῦ δι’ ἔαυ-
* ^Óóv. Αξία δὲ θεοῦ οὐχ ὑψοῦται λόγοις, οὐ χαθαιρεῖται
λόγοις * ἀλλ' οἱ χαθαιροῦντες, ἑαυτῶν ἑργάζονται τὴν
χαθαίρεσιν " οἱ δὲ ὑψοῦντες, ἑαυτῶν τὴν εὐτέλειαν
εἰς ὕψος ἀνάγουσιν. Ὥσπερ οὖν ἔφθημεν εἰπόντες,
ὅτι xai ὁ τὴν οἰχονομίαν, καὶ ὁ τὴν θεολογίαν &v-
υµνῆσας, τῆς αὐτῆς ἔχεται διανοίας' ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τοῖς
χθὲς ἡμὲν γεγυμνασμένοις ἔλειπέ τι πρὸς τὸ, "Iva
Τινώσχωσί σετὸν µόνον ἆ.ληθινὸν θεὸν καὶ Κύριον
Ἱησοῦν Χριστόν * καὶ πρὸς μὲν τὸν µόνον ἀ.ηθι--
Φὺν Osóv ἀπεδείχθησαν αἱ προφητεῖαι καὶ αἱ µαρτυ-
plat τῷ Υἱῷ, ὅτι χαὶ µόνος ἀληθινός * ἀναγχαῖον δὲ οἷ-
μαι χἀχείνην ἑςετάσαι τῆς λέξεως τὴν θεωρίαν. Kal-
τοι φησὶν ὁ αἴρετικός, Τί δὴ πάλιν ἔχεις χαὶ πρὸς τὸ
ἀπεσταλμένον εἰπεῖν, Ῥητῶς γὰρ ἀναγέγραπται' Καὶ
ὃν áaécte lac '"Incovr Χριστόν. Mt; ὁ ἀποστείλας
τῷ ἀποπταλέντι ὁμότιμον ἔχει τὴν ἀξίαν; Ταῦτα Eàv
μὲν τῇ λέξει δουλεύων ἀναγινώσχῃς, πολλάκις, ὡς
προειρῄχαμεν, πολλὴν εὑρήσεις ὡς ἁληθῶς πρὸς ἡμᾶς
ἑναντιότητα, xal o0 συμφωνοῦντα τοῖς αὐτοῖς Xoyt-
σμοῖς τὰ χαλῶς μὲν γεγραµµένα, καχῶς δὲ νενοηµένα"
ἐὰν δὲ πρὸς αὐτὴν τὴν ἀλήθειαν ἀναλάθῃς τὴν ἕν-
νοιαν, οὐδαμοῦ σοι πρὸς ἑναντιότητα περιτραπήσεται
τὸ τῆς διανοίας ὄμμα, ὑπ' αὐτοῦ τοῦ ἁγίου Πνεύματος
ὁδηγούμενον πρὸς &xpi6T, χατανόησιν. Τὸ γὰρ, Απ-
&ec tán, χαὶ Απέστει.1εν, ἀνθρώπινα μὲν φέρει ῥή-
µατα, θεῖα δὲ κηρύττει νοήματα. Οὖτε γὰρ ὁ ἆπο-
στείλας Amb τόπων εἰς τόπους ἀπέστειλεν, οὔτε ὁ
ἀποσταλεὶς ἀπὸ τόπων εἰς τόπους Ἠλθεν. 'AXX ἁπ-
έστειλε, φησὶν, ὁ Πατὴρ τὸν Υἱὸν εἰς τὸν χόσµον, ὡς
μὴ παρόντα τῷ χόσμψ, πρὸς ὃν ἐπέμπετο. Πῶς ἡ
Γραφή φησι περὶ αὐτοῦ τοῦ Κυρίου, 'Ev τῷ xócqup
TI^, καὶ d κόσμος δι) αὐτοῦ ἐγένετο; Πῶς οὖν Ίλθεν ὁ
παρών, ἑφάνη ὁ λανθάνων; εἰ δὲ ἀληθῶς , ὡς ἀχούεις,
νοεῖς τὸ, ᾽Απέστειάε, πᾶσα ἀνάγχη καὶ τὸν ἁποστα-
λέντα τούτοις ἐπιστῆναι τοῖς τόποις, olg µηδέπω
παρῆν, xal τὸν ἁποστείλαντα Exst πέµπειν, ὅπου μὴ
πάρεστι. Πῶς οὖν ὁ εὐαγγελιστὴς ἔλεγε, Πάντα 6c

αὑτοῦ ἐγένετο, xal χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ &v ; .

Ἐν τῷ κόσμῳ ἦν, xal ὁ κόσμος δὲ αὑτοῦ ἐγέγετο;
El τοίνυν ἣν ἓν τῷ xócpup, πῶς ἀποστέλλεται iv τῷ
xósptp; Οὐκ Ίχουσας αὐτοῦ λέγοντος, Τὸν obpa-
vór xal τὴν γῆν ἑγὼ π.1ηρῶ, «Ίέχει Κύριος; Τί
οὖν βούλεται τὸ, Απεστάλη; "Avi τοῦ, Ὥφθη,
ἀντὶ τοῦ, Διὰ σαρχὺὸς ἔλαμφεν. Ἡ γὰρ ἀποστολὴ
οὐ τὴν ἀπὸ τόπων εἰς τόπους µετάθασιν σηµα(-
vet, ἀλλὰ τὴν ix τῆς ἁοράτου θεότητας εἰς ἐμφανη
παρουσία». Οὔτε γὰρ ἐπιδημήσας τῇ γῇ κατὰ τὴν
ἀνθρωπίνην οἰχονομίαν, τοὺς οὐρανοὺς [518] ἐχέ-
νωσε τῆς ἑαυτοῦ ἀξίας, οὔτε νῦν ἀναληφθεὶς χατὰ
τὴν τῆς σαρχὺς ἀνάληψιν, τὴν γῆν ἔρημον χατέλιπε
τῆς ἰδίας ἐπιστασίας. Πάλιν ἑτέρως τὸν λόγον γυμνά-
σωμεν. El χατὰ τὴν λέξιν, ἀδελφοὶ, ὁ Πατὴρ ἁπ-
έστειλε τὸν Y Bv εἰς τὸν χόσµον, δΏλον ὅτι ὁ ἁποστεί-
λας τοῦ ἀπεσταλμένου χωρίζεται χατὰ τὴν ἰδίαν
στάσιν. El μὲν γὰρ οὖὺν αὐτῷ ἐστι, περιττὸν τὸ, Ἆπ-
έστειλεν εἰ δὲ ἀπέστειλεν, ἀνάγχη χεχωρίσθαι, χατὰ
τὴν τῆς λέξεως ἔμφασιν. Αλλ' οὐ δεῖ τῇ λέξει δου-
λεύειν, ἀλλὰ τῇ πίστει στοιχεῖν. Καὶ τίς ἡμῖν µαρ-
τυρήσει λόγος, ὅτι ἐπὶ γῆς φανεὶς ἐν οὐρανοῖς ἣν; τίς
δὲ µαρτυρήσει λόγυς, ὅτι παρὰ Πατρὸὺς ἀπεσταλμένος

SEVERIANI
. οὐκ ἐχωρίσθη τοῦ Πατρός; El ἀπεστάλη εἷς τὸν xó-

Gpov, χατὰ τὴν λέξιν, εἰ ὁ πέμφας τοῦ ἀπεσταλμένου
χωρίζετσι, πῶς ἔλεχεν, Ἐγὼ ἐν Πατρὶ, xai ὁ Πατὴρ
àv ἐμοί; πῶς δὲ πάλιν ἔλεχε, Καὶ ὁ πέἔμψφας µε Πα-
τὴρμετ᾽ ἐμοῦ ἐστι; Ορᾷς ὅτι ἡ φύσις οὗ χωρίζεται”
ἡ δὲ οἰχονομία τὸ σχῆμα τῆς ἀποστολῆς ἑνδείχνυται.
Τί οὖν βούλεται τὸ, 'Ava6alv« πρὸς τὸν Πατέρα µου;
El γὰρ σὺν αὐτῷ ὁ Πατὶρ, διὰ τί ἀναθαίνει; Ἡ ἀνά-
6ασις τὴν οἰχονομίαν ἑρμηνεύξει, τοῦ σώματος τὴν
ἀνάληψιν, οὗ τῆς θεότητος τὴν διάστασιν. θέλεις δὲ
μαθεῖν, ὅτι ὥσπερ ἐπιδημήσας τῇ Υῇ, τοὺς οὐρανοὺς
ob χατέλιπεν, οὔτε τοῦ Πατρὸς ἐχωρίσθη, οὕτω xat
εἰς οὐ ρανοὺς ἀναληφθεὶς, viv Υῆν οὗ κατέλιπεν ἔρη-
pov ; 'O εἰπὼν πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ μαθητὰς. Καὶ ἰδοὺ
ἑγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι, ἀλλὰ ἀνέρχομαι, ὅθεν κατΏλθον,
πρὸς τὸν Πατέρα µου ' ὁ αὐτὸς πάλιν πρὸς ἐχείνους
λέγει Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέ-
pac ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Τὸ οὖν, "Iva
γινώσκωσἰ σε τὸν µόνον ἀ.ληθιγὸν θεὸν, καὶ ὃν
ἀπέστειλας "Incotv Χριστὸν, διπλην ἔννοιαν ἔχει,
xai µάχαιραν διπλην, τὴν μὲν κατὰ τῆς εἰδωλολα-
τρείας ὁπλιζομένην, τὴν δὲ χατὰ τῆς Ἰουδαϊχκης
ἀπειθείας παραταττομένην. Μόνον μὲν yàp ἀληθινὸν
θεὺν λέγει, ἵνα τὰ νεχρὰ εἴδωλα στηλιτεύσῃ΄ ἀπεσταλ-
µένον δὲ Ἰησοῦν Χριστὸν, ἵνα τοὺς τὴν οἰχονομίαν
ἀρνουμένους ἐπιστομίσῃ' ἐχλάμθανε τοίνυν τὰ ῥά-
pata πρὸς τὴν ἔννοιαν, καὶ μὴ ὕδριξε τὴν ἀξίαν δ-ὰ
τὴν λέξιν.

ε’. "Iva δὲ µάθῃς ἀχριδῶς, ὅτι τὸ ἀπεστάλθαι παρὰ
ποῦ θεοῦ οὐ τὴν ἀπὸ τόπων εἰς τόπους µετάστασιν
σηµαίνει, ἀλλὰ τῆς οἰχονομίας τὴν φανέρωσιν " περὶ
Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ λέχει τὸ Εὐαγγέλιον, τοῦ ἀπὸ
γῆς ὄντος, καὶ ἐπὶ γῆς φανερωθέντος' Ἐγένετο ἄν-
θρωπος ἀπεσταϊμένος παρὰ θεοῦ. "Apa. ἁπ' οὖρα-
νῶν ἀπεστάλη Ἰωάννης: ρα ἄνωθεν ἐλήλυθε; Πῶς
οὖν ἐλήλυθεν; Εἶτα ἄνθρωπος μὲν ἀποστελλόμενος
οὑχ ἀπὸ τόπων εἰς τόπους µετέστη, ἀλλὰ τὴν olxovo-
μίαν ἐνεχειρίσθη * ὁ δὲ θεὸς Λόγος, ὁ πάντα πληρῶν,
ἐὰν «Γπῃ ἑαυτὸν ἀπεσταλμένον, τὴν φύσιν ὕδρισς, χαὶ
οὗ τὴν οἰχονομίαν ἐμήνυσεν ; "Opa. αὐτὸν, ἀδελφὲ, xal
πληροῦντα τῆς σαρχὸς τὴν οἰχονομίαν, xaX pd χαθαι-
ροῦντα τῆς θεῖχῆς δυνάµεως τὴν ἀξίαν. Καὶ τὸ Ezpa-
τιχὸν oyfjua* ᾽Αγαδαίνω πρὸς τὸν Πατέρα µου, xal
παρακα]έσω αὐτὸν, καὶ Παράκ.Ίητον πέμψει ὑμῖν
[519] τὸ Πνεῦμα τῆς ἀ.ληθείας. El ἀναθαίνεις ὄνω,
xal παραχαλεῖς, χαὶ παρακαλῶν δυσωπεῖς. xal μετὰ τὴν
παράχλησιν ἀποστέλλεις τὸ Πνεῦμα (παρακαλῶ γὰρ,
ἔφης, xoi πἐµπω), τίνος ἕνεχεν πρὸ τῆς ἀναθάσεως
λύεις τὴν τοῦ [Iacobo αὐθεντίαν; El μὴ αὐθεντεῖς xacá
τὴν θείαν ἀξίαν, ἀλλ᾽ ἀναμένεις ἀνελθεῖν πρὸς τὸν Πᾳ-
τέρα εἰς τὸν οὐρανὸν, xal παράχλησιν xal ἴχεσῖαν
προσάχειν, χαὶ οὕτω λαθεῖν τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν,
xaX εἰς πᾶταν ἐχπέμψαι τὴν οἰχουμένην, τίνος Ένεχεν
ποὶν ἀναθῇῄς, πριν παραχαλέσῃς, οἰχείαν ἑνδείχνυσαι
τὴν αὐθεντίαν ; διὰ τί πρὸ τῆς ἀναλήψεως, ἄναστας
lx νεχρῶν, ἐνεφύσησας εἰς τὰ πρόσωπα τῶν ἀποστό-
λων, xai λέχεις, Λάδετε Πγεῦμα üywor ; "O αἰτεῖς
παρὰ Πατρὸς, πρὶν ἱκετεύσῃς Πατέρα, δίδως. Οὐχουν
εἰρωνεύῃ τὴν αἴτησιν; Οὐκ εἰρωνεύομαι, φησίν' οὐκ
ἔστι γὰρ εἰρωνεία παρὰ τῇ ἀληθείᾳ' ἀλλὰ τὸ μὲν
ὕρμοσται τῇ ἀξίᾳ, τὸ δὲ πρέπει τῇ οἰχονομίᾳ. Ai τί
οὖν ἐνεφύσησας εἷς τὰ πρόσωπα τῶν ἁποστόλων;
Ἔδει µε, φησὶν ὁ Σωτὴρ, ἀναστάντα Ex τῶν νεκρῶν,
τὴν ἀπσργὴν τῆς ζωῆς τῷ χήσμω χαρίσασθαι. Ἐπειδὴ

505
cia esl, £ensus tuos deprimat, sed benignitas illa
Cliristi, qui te servavit, mentem tuam extollat. Crux
quidem propter te, majestas vero Dei proptcr ipsum.
Majestas divina nulla oratione amplificari, nulla etiam
dejici potest: sed qui dejicere student, seipsos deji-
ciunt ; qui vero Deum laudibus evehunt, se licet in-
dignos in altum extollunt. Quamobrem, ut prius di-
cebamus, qui incarnationem, qui theologiam laudat,
in hac sententia versatur : quoniam vero aliquid de-
erat iis, qux heri tractavimus, cirea illud quidem, Ut
cognoscant te solum verum Deum et. Dominum Jesum
Christum (Joan. 17. 5); ac circa illud quidem, Solum

verum. Deum, prolatz sunt prophetiwe et testimonia .

quod Filius solus verus Deus sit; necessarium existi-
mo illius dicti vim explorare. Atqui, ait lizreticus,
quid potes de missione illa dicere? Diserte enim scri-
ptum est, Et quem misisti Jesum Christum. Án qui mi-
sit parem cum misso sortitur honorem? [ο si ita
legas, ut liter: servias, ut supra diximus, s:xepe dissi-
debis a nobis, neque rationi congruentia deprehendes
ea, qux bene quidem scripta, sed male intellecta sunt ;
si vero. scntentiam secundum rei veritatem accipias,
nusquam tibi in contrarium vertetur mentis oculus
ad accuratam intelligentiam a Spiritu sancto directus.
Verba enim hzc, Missus est, et, Misit, humana qui-
dem sunt, at divinos quosdam seusus declarant. Neque
enim et qui misit, ex locis in loca misit, neque is qui
missus est, ex locis in loca venit. Atqui, ait hzereticus,
Pater Filium misit in mundum, quasi qui in mundo
presens non esset, ad quem inittebatur. Quomodo
Seriptura de ipso Domino ait, In mundo erat, el mun-
dus per ipsum factus est (Joan. 4. 10)? Quomodo ergo
venit qui aderat, apparuit qui latebat? Quod si vere
illud, Misit, ita intelligis ut audis, necesse omnino est,
eum qui missus fuit, in iis constitui locis, in quibus
nondum przsens erat, et mittentem eo mittere, ubi
non aderat. Quomodo igitur evangelista dicebat, Omnia
per ipsum facta sunt, el sine ipso factum est nihil? 1n
niundo erat, et mundus per ipsum factus est (Joan. 1.5).
Si itaque in mundo erat, quomodo mittitur in mun-
dum? Non audisti eum dicentem, Celum et terram ego
impleo, dicit Dominus (Jer. 25. 24)? Quid ergo sibi
vult illud, Missus est? ld est, visus est; per carnem
illuxit. Missio enim nullam de loco in locum profe-
ctionem indicat; sed ex invisibili divinitate in con-
spicuam prxsentiam. Neque enim cum in terram se-
cundum humanam naturam οἱ per cconomiam venil,
cxlos sua majestate vacuos reliquit, neque nunc post
carnis assuimptionem, terram reliquit sua adiministra-
tione vacuam. [terum rem alio modo excutiamus. Si
secundum literam, fratres, Pater inisit Filium in mun-
dum, palam esi mittentein 4 misso secundum pro-
priam stationem separatum esse. Nam si cum ipso
est, supervacancum est illud, Misit:sin vero misit,
necesse est separatum esse, si quidem verbi vim re-
spicias. At nequaquam serviliter oportet verbis &x-
rere, sed cum lide procedere. Et quis nobis testilico-
bitur, eum, qui in terra apparuit, etiam in czlis fuis-
se? quis sermo testificabitur, cum a Patre missum a

DE SERPENTE HOMILIA

$06
Patre separatum non fuisse? Si missus est in mun .
dum, ut scriptum est, si qui misit a misso separatur,
quomodo dicebat, Ego in Patre, et Pater in me? ac
rursus quomodo dicebat, Et qui misit me Pater, me-
cum est (Joan. 14. 11. εἰ 8. 16)? Vides naturam non
separari : ceconomia autem sive incarnatio missionig
speciem ostendit. Quid ergo sibi vult illud, Ascende
ad Patrem meum (Joan. 20. 17)? Si cum ipso Pater
est, cur ascendit? Ascensio illa humanam Christi aeco-
nomiam interpretatur, corporis assumptionem, non
Scparationem a divinitate. Visne discere, eum sicat
cum in terram venit, c:xelos non reliquit, neque a Pa-
tre separatus est, sic etiam, cum in cexlos assumptus
cst, terram non reliquisse? Qui dixit discipulis suis,
Et ecce ego vobiscum sum, scd, ascendo, unde descen-
di, ad Patrem meum : idem ipse ait illis, Et ecce ege
vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem
seculi (Math. 28. 20). Illud igitur, Ut cognoscant te
solum verum Deum, ei quem misisti Jesum Christum,
sensum habet duplicem, duplicemque gladium : aliud
contra idololatriam armatuin, aliud contra JuJaicam
incredulitatem comparatum. Solum enim verum Dcum
dicit, ut mortua idola traducat ; missum autem Jesum
Christum, ut iis qui incarnationem negant, os obe
struat. Verba igitur sccundum sensum accipe, ac ne
propter literam imajestati contumeliam inferas.

9. Ut autem accurate discas, missionem a Deo non
mutationem 4 loco in locum significare, sed incarna-
tionem declarare : de Joanne Baptista , qui de terra
eral et in terra apparuerat, ait. Evangelium : Fuit
homo missus a Deo (Joan. 4. 6). Num Joannes dec c:cla
missus est? num de supernis venit? Quomodo crgo
venit? Atqui liomo missus, non a loco in locum trans-
latus est, sed illi aliquid administrandum commissum
fuit; et Deus Verbum , qui omnia implet, si dicat se
missuin esse, naturam suam contumelia afficiet , nc-
que ita incarnationem suam sive eeconomiam indica-
bit? Vide illum, frater, et carnis eeconomiam implen-
tem, et divin: potestatis dignitatem non tollentem de
medio. Et sacerdotale munus sic declaratur, Ascendo
ad Patrem meum, et rogabo eum, et Paracletum mitlet
vobis Spiritum veritatis ( Joan, 20. 47. et 14. 16. 17).
Si ascendis sursum , et rogas, et rogans impetras, ac
post rogationem mittis Spiritum ( nam rogo, ais , οἱ

mitto), cur ante ascensionem Patris auctoritatem tol-

lis? Si non cum auctoritate secunduin divinam digni-
tatem agis, sed exspectas donec ascenderis ad Patrem
in caelum, ut preces supplicationesque offeras , et sic
acceptam Spiritus gratiam in totum orbem mittas, cur
antequam ascenderes , antequam rogares , propriam
ostendisti auctoritatem? cur ante ascensionem, cum
resurrexisses ex mortuis, insufflasti in facies aposto-
lorum, et dixisti, Accipite Spiritum sanctum. (Joan.
10. 22)? Quod petis a Patre, id das, antequam ab eo
petas. Ergo simulas, dum petis : Non simulo, inquit;
nulla enim apud veritatem simulatio , sed aliud digni-
tati convenit, aliud incarnatum decet. Cur ergo in-
sufflasti in facies apostolorum? Me oportcbat, inquit
Servator, postquam ex mortuis resurrexeram, pritui-

Sco

τος olxovopíav, ἀνάγαγέ σου τὴν διάνοιαν πρὸς τὸ
ὕψος τῆς τοῦ Μονογενοῦς ἐξουσίας, Mh τὸ σχηµα τὸ
διὰ σὲ γενόμενον ταπεινούτω σου τὸ φρόνημα, ἀλλ᾽
ἡ φιλανθρωπία τοῦ σώσαντος ἀναγαγέτω σου τὴν διά-
νριαν. Σταυρὸς μὲν γὰρ διὰ σὲ, ἀξία δὲ Θεοῦ δι ἑαυ-
"τόν. Αξία δὲ θεοῦ οὐχ ὑψοῦται λόγοις, οὐ χαθαιρεῖται
λόγοις * ἀλλ οἱ χαθαιροῦντες, ἑαυτῶν ἑργάζονται τὴν
καβαἰρεσιν ' οἱ δὲ ὑψοῦντες, ἑαυτῶν τὴν εὐτέλειαν
εἰς Ojo; ἀνάγουσιν. Ὥσπερ οὖν ἔφθημεν εἰπόντες,
ὅτι xai ὁ τὴν οἰχονομίαν, xal ὁ τὴν θεολογίαν ἀν-
υμνήσας, τῆς αὐτῆς ἔχεται διανοίας ἀλλ) ἐπειδὴ τοῖς
X05; ἡμῖν γεγυµνασμένοις ἔλειπέ τι πρὸς τὸ, "Iva
Troc xuci σετὸν µόνον dAn0uwór θεὸν καὶ Κύριον
Ἰησοῦν Χριστόν * καὶ πρὸς μὲν τὸν µόνον ἀληθι--
Φὺν θεὺν ἀπεδείχθησαν αἱ προφητεῖαι xat αἱ µαρτυ-
plac τῷ Yt, ὅτι xal µόνος ἀληθινός * ἀναγχαῖον δὲ οἷ-
μαι χἀχείνην ἑξετάσαι τῆς λέξεως τὴν θεωρίαν. Καί-
τοι φησὶν ὁ αἴρετικός' TE δὴ πάλιν ἔχεις xo πρὸς τὸ
ἀπεσταλμένον εἰπεῖν; 'Ῥητῶς γὰρ ἀναγέγραπται' Kal
ὃν ἀπέστε,λας ᾽Ιησοῦν Χριστόν. Mi ὁ ἀποστείλας
τῷ ἀποπτταλέντι ὁμότιμον ἔχει τὴν ἀξίαν, Ταῦτα Ev
μὲν τῇ λέξει δουλεύων ἀναχινώσχῃς, πολλάχις, ὡς
προειρῄχαµεν, πολλὴν εὑρήσεις ὡς ἁληθῶς πρὸς ἡμᾶς
ἑναντιότητα, xal οὗ συμφωνοῦντα τοῖς αὐτοῖς λογι-
σμοῖς τὰ χαλῶς μὲν γεγραμµένα, xaxa δὲ νενοηµένα *
ἐὰν δὲ πρὸς αὐτὴν τὴν ἀλήθειαν ἀναλάδῃς τὴν Év-
νοιαν, οὐδαμοῦ σοι πρὸς ἑναντιότητα περιτραπήσεται
τὸ τῆς διανοίας ὄμμα, ὑπ αὐτοῦ τοῦ ἁγίου Πνεύματος
ὁδηγούμενον πρὸς &xpi6T, Χατανόησιν. Τὸ γὰρ, Απ-
ec cán, xa Ἀπέστει.εν, ἀνθρώπινα μὲν φέρει ῥή-
µατα, θεῖα 6i χηρύττει νοήματα. Οὗτε γὰρ ὁ ἆπο-
στείλας ἀπὸ τόπων εἷς τόπους ἀπέστειλεν, οὔτε ὁ
ἀποσταλεὶς ἀπὸ τόπων εἰς τόπους Ἠλθεν. 'AXX' ἁπ-
έστειλε, φησὶν, ὁ Πατὴρ τὸν Υἱὸν εἰς τὸν χόσµον, ὡς
μὴ παρόντα τῷ xócptp, πρὸς ὃν ἑπέμπετο. Πῶς ἡ
Γραφή φησι περὶ αὐτοῦ τοῦ Κυρίου, Ἐν τῷ χόσμῳφ
T^, καὶ d κόσμος δι αὐτοῦ ἐγένετο; Πῶς οὖν A0sv ὁ
παρὼν, ἑφάνη ὁ λανθάνων; εἰ δὲ ἀληθῶς , ὡς ἀχούεις,
νοεῖς τὸ, ᾽Απέστειε, πᾶσα ἀνάγχη χαὶ τὸν ἆποστα-
λέντα τούτοις ἐπιστῆναι τοῖς τόποις, ol; µηδέπω
παρῆν, xat tbv ἀποστείλαντα ἐχεῖ πέµπειν, ὅπου μὴ
πάρεστι. Πῶς οὖν ὁ εὐαγγελιστῆς ἔλεγε, Πάντα 6c

αὑτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς avtov ἐγένετο οὐδὸ &y ; .

Ἐν τῷ xóc qup ἦν, xal ὁ κόσμος δὲ αὑτοῦ ἐγένετο;
El τοίνυν ἣν &v τῷ χόσµῳ, πῶς ἀποστέλλεται iv τῷ
κόσμῳ; Οὐκ Ίχουσας αὐτοῦ λέγοντος, Τὸν οὐρα-
vór καὶ τὴν γῆν ἑγὼ π.1ηρῶ, Aéye( Κύριος; Τί
οὖν βούλεται τὸ, Απεστάλη; ἸἉΑντὶ τοῦ, Ὥφθη,
ἀντὶ τοῦ, Διὰ σαρχὺς ἔλαμφεν. Ἡ γὰρ ἀποστολὴ
οὐ την ἀπὸ τόπων εἰς τόπους µετάθασιν σηµα(-
vet, ἀλλὰ τὴν Ex τῆς ἀοράτου θεότητος εἰς ἐμφανῃ
παρουσία». Οὔτε γὰρ ἐπιδημήσας τῇ Υγῇ κατὰ τὴν
ἀνθρωπίνην οἰκονομίαν, τοὺς οὐρανοὺς [518] ἐχέ-
νωσε τῆς ἑαυτοῦ ἀξίας, οὔτε νῦν ἀναληφθεὶς χατὰ
τὴν τῆς σαρχὺς ἀνάληψιν, τὴν γῆν ἔρημον χατέλιπε
τῆς ἰδίας ἐπιστασαίας. Πάλιν ἑτέρως τὸν λόγον γυµνά-
σωμεν. El χατὰ τὴν λέξιν, ἀδελφοὶ, ὁ Πατὴρ ἁπ-
έστειλε τὸν Y &v εἰς τὸν χόσµον, δηλον ὅτι ὁ ἀποστεί-
λας τοῦ ἁἀπεσταλμένου χωρίζεται χατὰ τὴν ἰδίαν
στάσιν. El μὲν γὰρ σὺν αὐτῷ ἐστι, περιττὸὺν «b, 'Ax-
έστειλεν' εἰ δὲ ἀπέστειλεν, ἀνάγχη χεχωρίσθαι, χατὰ
τὴν τῆς λέξεως ἔμφασιν. ᾽Αλλ' οὗ δεῖ τῇ λέξει δου-
λεύειν, ἀλλὰ τῇ πίστει στοιχεῖν. Καὶ «lc ἡμῖν µαρ-
τυρήσει λόγος, ὅτι ἐπὶ γῆς φανεὶς &v οὐρανοῖς ἦν; τίς
δὲ μαρτρήσει λόγυς, ὅτι παρὰ Πατρὸς ἀπεσταλμένος

SEV ERIANI
οὐκ ἐχωρίσθη τοῦ Πατρός; El ἀπεστάλη εἷς τὸν xé-

σµον, χατὰ τὴν λέξιν, εἰ ὁ πέμψας τοῦ ἀπεσταλμένου
χωρίζετσι, πῶς ἔλεγεν, Ἐγὼ ἐν Πατρὶ, καὶ ὁ Πατ ἃρ
ἐν ἐμοί; πῶς δὲ πάλιν ἔλεγε, Καὶ ὁ πέἔμγας µε Πα-
τἡρμετ)᾽ ἐμοῦ ἐστι; Ορᾶς ὅτι ἡ φύσις οὗ χωρίξεται"
1j 65 οἰχονομία τὸ σχῆμα τῆς ἀποστολῆς ἑνδείχνυται.
Τί οὖν βούλεται τὸ, Αγαδαίνω πρὸς τὸν Πατέρα µου;
El γὰρ σὺν αὐτῷ ὁ Πατὴρ, διὰ τί ἀναθαίνει; 'H ἀνά-
6ασις τὴν οἰχονομίαν ἑρμηνεύει, τοῦ σώματος τὴν
ἀνάληψιν, οὐ τῆς θεότητος τὴν διάστασιν. θέλεις δὲ
μαθεῖν, ὅτι ὥσπερ ἐπιδημήσας τῇ Υῇ, τοὺς οὐρανοὺς
οὐ χατέλιπεν, οὔτε τοῦ Πατρὸς ἐχωρίσθη, οὕτω xai
εἰς οὐρανοὺς ἀναληφθξὶς, viv γῆν οὐ κατέλιπεν ἔρη-
pov ; Ὁ εἰπὼν πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ μαθητὰς, Καὶ ἰδοὺ
ἐγὼ μεθ ὑμῶν εἰμι, ἀλλὰ ἀγέρχομαι, ὅθεν κατΏλθον,
πρὸς τὸν Πατέρα pov * ὁ αὐτὸς πάλιν πρὸς ἐχείνους
λέγει. Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέ-
pac ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Τὸ οὖν, "Ira
γινώσκωσἰ σε τὸν µόνον ἀ.ληθιγὸν θεὸν, καὶ ὃν
ἀπέστειλας Ιησοῦν Χριστὸν, διπλην ἔννοιαν ἔχει,
χαὶ µάχαιραν διπλην τὴν μὲν κατὰ τῆς εἰδωλολα-
τρείας ὁπλιζομένην, τὴν δὲ χατὰ τῆς Ἰουδαϊχῆς
ἀπειθείας παραταττοµένην. Μόνον μὲν γὰρ ἀληθινὸν
θεὸν λέγει, ἵνα τὰ νεχρὰ εἴδωλα στηλιτεύσῃ΄ ἀπεσταλ-
pévoy δὲ Ἰησοῦν Χριστὸν, ἵνα τοὺς τὴν οἰχονομίαν
ἀρνουμένους ἐπιστομίσῃ ἐχλάμθανε τοίνυν τὰ fi
µατα πρὸς τὴν ἔννοιαν, xat μὴ ὕθριξε τὴν ἀξίαν 5
τὴν λέξιν.

ε’. "Iva δὲ µάθῃς ἀχριθῶς, ὅτι τὸ ἀπεστάλθαι παρὰ
τοῦ θεοῦ οὐ τὴν ἀπὺ τόπων εἰς τόπους µετάστασιν
σηµαίνει, ἀλλὰ τῆς οἰκονομίας τὴν φανέρωσιν ΄ περὶ
Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ λέγει τὸ Εὐαγγέλιον, τοῦ ἀπὸ
γῆς ὄντος, xal ἐπὶ γῆς φανερωθέντος' Ἐτγένετο ür-
θρωπος ἀπεστα.μένος παρὰ θεοῦ. "Apa. ἀπ᾿ οὖρα-
νῶν ἀπεστάλη Ἰωάννης; ρα ἄνωθεν ἑλήλυθε; Πῶς
οὖν ἑἐλήλυθεν; Εἶτα ἄνθρωπος μὲν ἁποστελλόμενος
οὑχ ἀπὸ τόπων εἰς τόπους µετέστη, ἀλλὰ τὴν olxovo-
μίαν ἐνεχειρίσθη * ὁ δὲ θεὸς Λόγος, ὁ πάντα πληρῶν,
ἐὰν εἴπῃ ἑαυτὸν ἀπεσταλμένον, τὴν φύσιν ὕθρισε, χαὶ
οὐ «hv οἰχονομίαν ἐμήνυσεν ; "Opa. αὐτὸν, ἁδελφὲ, xal
πληροῦντα τῆς σαρχὸς τὴν οἰχονομίαν, κ. μὴ χαθαι-
ροῦντα τῆς θεϊχῆς δυνάμεως τὴν ἀξίαν. Καὶ τὸ ἔερα-
τιχὸν σχημα. ᾿᾽Αγαδαίνω πρὸς τὸν Πατέρα µου, καὶ
παρακαλέσω αὐτὸν, καὶ Παράκ.Ίητον πέἐμψει ὑμιν
[519] τὸ Πγεῦμα τῆς dAn0slac. Et ἀναθαίνεις ὄνω,
xal παραχαλεῖς, καὶ παρακαλῶν δυσωπεῖς. xal μετὰ τῆν
παράχλησιν ἁποστέλλεις τὸ Πνεῦμα (παρακαλῶ γὰρ,
ἔφης, xol πέµπω), τίνος ἕνεχεν πρὺ τῆς ἀναθάσεως
λύεις τὴν τοῦ Πατρὸς αὐθεντίαν; El μὴ αὐθεντεῖς χατὰ
τὴν Oclav ἀξίαν, ἀλλ᾽ ἀναμένεις ἀνελθεῖν πρὸς τὸν Πχ-
tipa εἰς τὸν οὐρανὸν, xal παράχλησιν xa ἴχεσίαν
προσάχειν, xa οὕτω λαθεῖν τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν,
xaX εἰς πᾶταν ἑχπέμψαι τὴν οἰχουμένην, τίνος Ένεχεν
ποὶν ἀναθῇῄς, πρὶν παραχαλέσῃς, οἰχείαν ἑνδείχνυσαι
τὴν αὐθεντίαν ; διὰ τί πρὸ τῆς ἀναλήψεως, ἀναστ]ς
ἐχ νεχρῶν, ἐνεφύσησας εἰς τὰ πρόσωπα τῶν ἁποστό-
λων, xa λέχεις, Λάδετε Πνεῦμα ἅγιον, "O αἰτεῖς
παρὰ Πατρὸς, πρὶν ἱκετεύσῃς Πατέρα, δίδως. Οὖχουν
εἰρωνεύῃ την αἴτησιν; Οὐκ εἰρωνεύομαι, qralv* oüx
ἔστι γὰρ εἰρωνεία παρὰ τῇ ἀληθείᾳ᾽ ἀλλὰ τὸ μὲν
ὕρμοσται τῇ ἀξίᾳ, τὸ δὲ πρέπει τῇ οἰχονομίᾳ. Διὰ τί
οὖν ἐνεφύσησας εἰς τὰ πρόσωπα τῶν ἁποστόλων ;
Ἔδει µε, φησὶν ὁ Σωτὴρ, ἀναστάντα £x τῶν νεχρῶν,
τὴν ἀπσργὴν τῆς ζωῆς τῷ κόσμῳ χαρίσασθαι. Ἐπειδὴ

901
γὰρ ᾿Αδὰμ πλασθεὶς ἔλαθεν ἐμφύσημα ζωης (Εγερύ-
σησε γὰρ ὁ θεὺς εἰς τὸ πρόσωπο» τοῦ Ἀδὰμ, xal
ἐγέγετοεἰς ὴυχὴν Gocar), ὃ λαθὼν ἐχεῖνος ἀπώλεσε,
τοῦτο παρὼν ἀναχαλοῦμαι. Ἐγείρω τὸν πεσόντα,
ἀναχαινίζω τὸν φθαρέντα, ζωοποιῶ τὸν νεχρωθέντα.

Map: eupst µου τῇ οἰχονομίᾳ xal ὁ προφήτης βοῄσας
µου τὴν ἐμφύσησιν. Καὶ τίς ὁ ἀναβοῶν προφήτης
προαναρωνεῖ τὴν ἁγίαν ταύτην ἐμφύσησιν, "Axovus,
φησὶ, τοῦ προφἠτου λέγοντος ἐν τοῖς Óvoxalüsxa-
Ναοὺμ δὲ τούτῳ ὄνομα: ᾿Εόρταζε, ᾿Ιούδα, τὰς ἑορτάς
σου, ἁπόδος τῷ θΘεῷ τὰς εὐχάς σου. Οὐχέτι μη
προσθώσυ ἐθεῖν πρὶς πα.αίωσι' συντετἐ.ε-
σται τὰ πρῶτα, φησίν' οὐχέτι οὐ μὴ προσθῶσιν'
ἐθεῖν πρὸς πα.ἰ]αίωσι. Thy χαινὴν χάριν εὐαγγε-
λίζεται, ὅτι τὰ παλαιὰ πέπαυται, τὰ νέα ἀνθοῦσιν.
Ἑόρταξ τὰς ἑορτᾶς σου. Διὰ τί, ᾿Εόρτασογ, óvo-
µάζει; Ἐπειδὴ ἐν τῇ ἑορτῇ τοῦ Πάσχα ἀνάστασις
ἤμελλεν ἀνθῆσαι. 'Eóptate, φησὶν, Ιούδα, τὰς
ἑορτάς σου, ἀπόδυς τῷ Θεῷ τὰς εὐχάς σου.
Οὐκέει μὴ προσθῶσι ἐ9θεῖν εἰς πα.αίωσιγ
συντετἐΊεσται, ἐξήρται ' τουτέστι, τὰ πρῶτα τέλος
ἔχει. Καὶ διὰ τί τέλος ἔχει τὰ πρῶτα; Ἀνέδη γὰρ
àx τῆς γῆς ὁ ἐμφισῶν elc τὸ πρόσωπόν cov, xal
ἐξαιρούμεγός σε ἐκ 0.λ{ψεως. ᾽Αλλὰ πάλιν ἑπανα-
λάδωμεν. ᾿Εόρταξε, Ἰούδα, τὰς éopcdc σου, ἀπό-
δος τῷ 8s τὰς εὐχάς cov. Οὐχέτι μὴ προσθῶσιν
éA0siv εἰς πα.]αίωσι. ίνες αἱ ἑορταί; "Haav γὰρ
ἐχεῖναι αἱ παλαιαὶ τῶν νέων φέρουσαι τὴν εἰχόναι
Πρώτη τῶν ᾽Αζύμων ἡμέρα, εἰκὼν οὖσα τοῦ πάθους
τοῖς ἀχριθῶς ἐξετάνουσι. Μετὰ ταύτην ἡμέρα τῆς
Πεντηχοστῆς, εἰχὼν οὖσα xat αὐτὴ τῆς τοῦ ἁγίου xat
προσχυνητοῦ Πνεύματος ἐπιφοιτήσεως. 'H δὲ τῶν
Σχηνοπηγίων εἰχὼν xax αὐτὴ ἣν τῶν σχηνῶν τῶν o3-
ρανίων. Τούτοις 8 χαὶ ὁ Κύριος ἑνδε,χνύμενος, ἔπει-
δήπερ ἐχεῖναι σαν πρόσχαιροι, βουλόµενος δεῖξαι,
ὅτι αἱ σχηναὶ ἐχεῖναι τύπο; εἰσὶ τῶν μελλουσῶν σχη-
νῶν, [520] ἔλεγε πρὸς τοὺς Ev τῷ χόσµῳ πλουτοῦντας *
Ποιήσατε ὑμῖν φί.Ίους àx τοῦ pappora τῆς dóiv-
xlac* ἵν' ὅταν ἐκ. 1[ε/πητε, δέξωνται ὑμᾶς slc τὰς
αἰωνίους σκηγἁς. Λἱ οὖν πράσχαιροι σχηναὶ τύπος
ἦσαν τῶν αἰωνίων σχηνῶν. Ἐπεὶ οὖν ἡ τοῦ Χριστοῦ
οἰχονομία τοὺς μὲν παλαιους τύπους ἐπλήρονυ, τὴν
δὲ νέαν χάριν ἐξῆνθει, χαλῶς ὁ προφήτης προανα-
φωνεῖ λέγων. "Eópcats, Ἰούδα, τὰς ἑορτάς σου,
ἀπόδος τῷ θΘεῷ τὰς εὐχάς σου” σηµαίνει b τὸ,
Οὐλέτι γὰρ μὴ προσθῶσιν ἐ.θεῖν εἰς πα ἰαίωσιν.
Αναχεχαίνισται γὰρ τὰ παλαιὰ διὰ τῆς χάριτος,
Συντετέεσται, ἐξῆρται. Ἀνέδη γὰρ ἐκ τῆς γῆς
ὁ ἐμφυσῶν εἰς τὸ πρόσωπό» σου, καὶ ἑἐξαιρού-
µεγός σε éx θ.1{ψέως. ᾽Αλλ’ ὁ μὲν προφήτης Ναοὺμ
γυμνῶς σοι παρέστησε τὸν τὴν ἁγίαν χάριν ἐμπνεύ-
σαντα Κύριον Πσαῖας δὲ xal αὐτὸς ἑτέρῳ τρόπῳ ο
τὸν ἐκ νεχρῶν ἁἀναστάντα xal Πνεῦμα ἅγιον τοῖς
ἑχυτοῦ χαριξόμενον προαναφωνεὶ λέγων ᾽ Ἐμνήσθη
ἡμερῶν αἰωνίων ὁ ἀγαθιθάσας àx γῆς τὸν ποιμένα
τῶν προθάτων. Καὶ ἀντὶ τοῦ, Ἐγερύσησεν εἰς
τὺ πρόσωπο» αὑτοῦ, εὐθέως ἐπήγαγεν ΄ 'O θεὶς év
αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο». Ἡ θεϊχὴ ἀξία, ἡ θεϊχἡ
προσηγορία, τὸ βασιλιχὸν ἀξίωμα, Ἡ ἄχραντος δόξα,
xa fj ἀχατάληπτος δύναµις τὸ τῷ Πατρὶ σννδοξαζό-
µενον, xaX Υἱῷ συμθασιλεῦον, xal ἐνεργοῦν τὰ πάντα,
xai δ,αιροῦν τὰ θεῖα χαρίσματα ἑχάστῳ, χαθὼς βού-

* Hc vitiata videntur.

b sav. conj. σήμαινε.
€ ]ta Reg. optime. Edit. vero iv ἑτέρῳ τόπφ.

ΡΕ SERPENTE 1IOMILIA.

508

λεται. Ταῦτα εὖ οἶδα ὅτι στηρίξει μὲν τοὺς ἱδίους τῆς
Ἐχχλησίας, δάχνει δὲ τοὺς ἐχθροὺς καὶ διαῤῥήγνυσι,
μάλιστα τοὺς ἐχθροὺς τῆς εὐσεθείας, τοὺς παραιτου-
µένους Πατρὶ xai Υἱῷ συνδοξάζειν τὸ Πνεῦμα τὸ
ἅγιου. Ὢ τῆς ἀθλιότητος! 0ὐδὲ ὧν ἔτυχον, χαταξιοῦν
ἑθέλουσι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Ὁ δὲ ᾽Απόστολος περὶ
ἑαυτοῦ καὶ τῶν xac αὐτὸν ἔλεγεν, El συμπάσχοµεν,
xal συνδοξασθησόµεθα. Παῦλος συνδοξάζεται θεῷ,
xai τὸ Πνεῦμα οὐ συνδοξάζεται; Ἡ θνητὴ quot; το-
σοῦτον ἀνάγεται, ὡς Χριστῷ συνδοξάζεαθαι, καὶ τὸ
πρωσχυνητὸν Πνεῦμα οὐδὲ τῶν αὐτῶν ἡμῖν χοινωνήσει
πλεονεκτημάτων; Καὶ περὶ μὲν ἀνθρώπων φησὶν ὁ
αὐτὺς ἁπόστολος : El ὑπομένομεν, καὶ συμµδασι.λεύ-
σος τὸ ὃΣ Πνεῦμα τὸ ἅγιον οὗ συµδασιλεύει Ἆρι-
στῷ; Ὢ τῆς πολλῆς ἀγνωμοσύνης | ὢ τῆς πολλῆς xat
ἀφορήτου μανίας] ὢ γνώμης ἀθέου, xaX βλασφημίας
ἀμέτρου, καὶ πληγΏς ἀνιάτου ! Ἡμεῖς προσδοχῶμεν
συμθασιλεῦσαι, xai τὸ Πνεῦμα τὸ ἅχιον kv δούλου
τάξει κατατάττοµεν;

ς’. Ταῦτα δέ φαµεν, ἀδελφοὶ, οὐχ ὡς παραπλησίως
ἡμῖν ὀφείλοντος τοῦ ἁγίου Πνεύματος τῷ Χριστῷ συν-

ξάζεσθαι, ἀλλὰ τὴν ἀσέθειαν ἑλέγχοντες τῶν μηδὲ
τοσοῦτον ἀπονέμειν ἀνεχομένων. Ἴλεως 65 ἡμῖν, Ku-
ριε, ἐπὶ τοῖς λαλουµένοις εἴης. Ὅτι χᾶν µέχρι dome
xal ἐπιπολαίου λέδεως δευτεροῦμεν τὰ τῶν ἀσεθῶν
ῥήματα, ἀλλ ὅμως μηδεὶς, ἀδελφοὶ, νοµισάτω ὕδριν
εἶναι τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸ δευτεροῦσθαι τὰς παρ)
ἐχείνων ὕδρεις. "Αγομεν γὰρ αὐτὰς cl; μέσον, καὶ λέ-
γοµεν, οὗ συνδιατιθέµενοι τῇ ἀσεθείᾳ, ἀλλὰ τὴν πλά-
νην [521] στηλιτεύοντες, xaX τοὺς συντρόφους τῆς εὖ-
σεθείας τῶν πονηρῶν δογμάτων ἀποτειχίζοντες. Καὶ
γὰρ οἱ ἁπύστολοι ἀγαπώντες τὸν Κύριον, xal ἱδόντες
αὑτοῦ τὴν ἀξίαν, οὐχ ὤκνησαν ἑντάξαι τοῖς ἁγίοις
Εὐαγγελίοις τὰς παρὰ τῶν Ἰουδαίων ὕθρεις. l'éypa-
πται γοῦν ὅσα εἰπεῖν ἑτόλμησαν περὶ Χριστοῦ, xat
ὅτι ἁμαρτωλός ἐστι, καὶ ὅτι τοῦ Θεοῦ οὐχ ἔστι. Καὶ
εἰς πρόσωπον αὐτοῦ λέγειν οὐχ ὤχνησαν ' Σαµμαρεί-
της &l σὺ, καὶ δαιιιόγιοΥ ἔχεις. ᾽Αλλὰ τὸ γράμμα
oU τῶν γραφάντων κατηγορεῖ, ἀλλὰ τῶν βλασφηµη-
σάντων. "Axous τοῦ Πνεύματος τὴν ἑνέρχειαν, ἄχουε
τῶν ἁποστόλων τὴν δοξολογίαν ' στοίχει ταῖς ἐχείνων
διδασχαλίαις, ἔπου τοῖς βήµασι τῶν ἁγίων ' uj πλάνα
σαυτὸν τοῖς ἴχνεσι τῶν βεβήλων * Τριάδα πβοσχύνει,
Τριάδα δύξαζε, Τριάδα χήρνττε. Οὕτω φρονοῦσι προ-
φῆται, οὕτω χηρύττουσιν ἀπόστολοι, οὕτω πιστεύουσι
μάρτυρες. "Axoue Παύλου τὴν Τριάδα χηρύττοντος *
Διαιρέσεις χαρισµάτων, có δὲ αὐτὸ Πνεῦμα ' διαι-
ρέσεις διακονιῶγ, ὁ δὲ αὑτὸς Κύριος * διαιρέσεις
ἐγεργημάτω»ν, ὁ δὲ αὐτὸς θεὸς ἐνεργῶν τὰ πάντα
ἐν πᾶσι. Τίνος ἕνεχεν οὐχ ἀπὸ Πατρὸς ἄρχεται ;, οὐ
πρῶτον ἐχεῖνον χηρύττει, xal τότε τὸν Υἱὸν, χαὶ pec"
αὐτὸν τὸ ἅγιον Πνεῦμα; Μεταθάλλεις τὴν τάξιν, à
Παῦλε; µεταῤῥυθμίνεις τὴν ἀχολουθίαν ; Tou Σωτη-
pos παραδεδωχότος, Εγ ὀνόματι Πατρὸς xal Υἱοῦ
xal ἁγίου Πνεύματος, σὺ λύεις τὸν θεσμὸν τῆς θεο-
Aoylag ; Αλλά γὰρ μὴ Υένοιτο ἡμᾶς ποτε ταῦτα περὶ
Παύλου νοῆσαι. 'O γὰρ ἅγιος ἐχεῖνος xat θαυμαστὸς
χἠρυξ εἶδεν ἀχριθῶς. ὅτι xàv Πνεύματος πρῶτον
μνησθῇ, ἄτρωτον φυλάττει τὴν θεολογίαν, xat οὐχ
ὑθρίζει τὴν ἀσύγχυτον φύσιν, οὐκ ἐμμερίξει τὴν ἁμέ-
βιστον ἀξίαν. Πνεύματος µέμντται πρῶτον, ἵνα δείξῃ,
ὅτι τὸ τελευταῖον Υράφεσθαι τὸ Πνεῦμα, οὐ τελευ-
ταῖον αὐτὸ ποιεῖ xal ἔσχατον. Ἐπειδὴ γὰρ ἐχεῖνοι
παρερμηνεύουσι χακῶς, οὐ συναριθμοῦντες, ἀλλ' ὑπ-
αριθμοῦντες τῷ Πατρὶτὸν Υ ὧν, καὶ τῷ Υἱῷ τὸ Πνεύμα

507

tias vite mundo largiri. Quia enim Adam formatus
acceperat spiraculum vit:& (Jnspiravit. enim Deus in
faciem Adami , et factus est in animam viventem [Gen.
92. 7]), id quod ille acceptum perdidit, hoc ego prz-
sens revoco. Lapsum erigo, corroptum renovo, mor-
tuum vivifico. Testis est incarnationis propheta ille
qui meam insufflationem przdicavit. Et quis propheta
exclamando hanc sanctam insufflationem przenuutiat?
Audi, inquit, prophetam ex illis duodecim €ui nomen
Nalium, dicentem : Celebra, Juda, festa tua, redde Deo
vota tua. Non amplius adjicient venire ad vetustatem
(Nahum. 4. 15). Prima illa Consummata sunt, inquit ;
Non amplius adjicienl venire ad vetustatem. Novam ille
gratiam annuntiat , quia vetera desierunt : nova flo-
rent. Celebra festa tua. Cur dicit, Celebra ? Quia in fe-
βίο Pasch: resurrectio futura erat. Celebra, inquit ,
Juda, festa (ua, redde Deo vota tua. Non amplius ad-
jicient venire ad vetustatem ; consummata sunt , sublata
sunt, id est, prima finem liabent. Cur prima (finem
liabent? Ascendil enim de lerra 2ui insufflavit in faciem
tuam, ct ex omni afflictione liberavit ( Nah. 2. 4 ). Sed
ad rem iterum redeamus, Celebra , Juda , festa tua,
redde Deo vota tua. Non amplius adjitient venire ad
vetustatem. Quxnam festa? llla enim vetera novorum
imaginem ferebant. Prima dies Azymorum, qux accu-
rate explorantibus imago passionis est. Post hanc dies
Pentecostes, qux imago et ipsa fuit adventus sancti et
adorandi Spiritus. Festum Tabernaculorum , quod
imago tabernaculoruin czelestium erat. Hinc Dominus
demonstrare volens , quandoquidem illa tabernacula
teinporanea sunt , esse illa figuram futuroruim taber-
naculorum, dicebat divitibus hujus mundi : Facite vo-
bis amicos ex mammona iniquitlalis, ut cum defeceriiis ,
recipiant vos in alterna tabernacula (Luc. 10. 9). Tem-
poranea igitur tabernacula zeternorum figura tabcr-
.umaculorum erant. Quoniam ergo Christi ceconomia
seu incaruatio veteres figuras implebat, novamque
illam gratiam florentem reddebat, probe propheta
prenuntiat dicens : Celebra, Juda, festa tua, redde Deo
vola (ua ; id significat illud, Non amplius adjicient ut
veniant ad vetustatem. Renovata sunt enim vetera per
gratiam, Consummala sunl, sublata sunt. Ascendit enim
ez terra qui iusufflat in faciem. tuam, et qui te ez aru-
mnis eripit. At Nahum propheta Dominum gratiam in-
spirantem tibi nude exhibuit; Isaias autem alio modo
eum qui ex mortuis surrexit et Spiritum sanctum suis
elargitur, pranuntiat his verbis : Recordatus est dic-
rum clernorum qui eduxit de terra pastorem ovium.
Et loco illius, Insufflavit in faciem eorum, statim sub-
junxit : Qui posuit in eis Spiritum sanctum ( Isai. 65.
11 ). Divina dignitas, divina nuncupatio, regia maje-
stas, intemerata gloria, incomprehensibilis virtus,
qui cuin Patre conglorificatur , cum Filio regnat , qui
operatur omnia, el divina munera singulis dividit,
prout vult. Hxc bene novi Ecclesix domesticos robo-
rare, mordereque ac disruroperc inimicos ejus, maxi-
meque pix religionis hostes, qui cum Patre et Filio
conglorificare Spiritum sanctum recusant. O mise-
riam ! Ne eo quidem qux sortiti sant ipsi, volunt tri-

SEVERIANI σα

buere Spiritui sancto. Apostolus autem de se , dequ
sui similibus dicebat, Si compatimur, etiam conglorif
cabimur (Rom. 8. 17). Paulus conglorificatur eun
Dco, et Spiritus non conglorificatur ? Mortalis natur:
iu tantam sublimitatem evehitur, ut cum Christo glo
rificetur, et adorandus Spiritus, nec iisdem nobiscun
muneribus fruetur? De iisdem hominibus ait iden
apostolus, Si compatimur , et conregnabimus (9. Tim
2.12); et Spiritus sanctus non regnabit cum Christo
O ingratum animum! o insaniam intolcrandam! o sen
tentiam impiam, et ingentem blasphemiam, plagamqu
incürabilem! Nos exspectamus conregnaturos no
esse ; et Spiritum sanctum in servi ordinem redigemus

6. Hzc porro dicimus, fratres, non quod Spiritu
sanctus ita debeat cum Christo conglorificari, ut no
conglorificamur , sed ut impietatem eorum confute
mus, qui nec tantum quidem ipsi tribuere dignantui
Propitius sis nobis, Domine, circa ea qu:e diximut
Licet enim impiorum dicta simpliciter et verborut
tenus tantum repetamus, attamen nemo, fratres, pu
tet hine contumeliam Spiritui sancto inferri, quo
eorum contumelie repetantur. Illas enim in mediur
proferimus , non ut impietati assentiamur, sed ut ei
rorem traducamus, et pietatis alumnos a prava ill
doctrina avertamus. Etenim apostoli , qui Dominur
amabant, et ejus majestatem viderant, Judzoret
con:umelias in sacris Evangeliis referre non dubita
runt. Itaque scripta ibi sunt quzcumque ausi sunt il
de Christo dicere, quod peccator esset , qued ex De
non csset, quodque coram eo ausi sint dicere, Same
rilanus es tu, et demonium habes (Joan. 8. 43). Verw
Scriptura non scriptores aceusat, sed blasphemot
Audi Spiritus vim et efficaciam, audi apostolorus
laudes, eorum sequere doctrinam, sectare patrun
vestigia; ue ex profanorum vestigiis in errorem de
ducaris : Trinitatem adora, Trinitatem glorifica, Tri
nitatem predica. ]ta sentiunt prophetz, ita pra:dican
apostoli, ita credunt martyres. Audi Paulum Trinita
tem. praidicantem : Divisiones. gratiarum sunt , idea
autem Spiritus ; divisiones ministrationum sunt, ides
autem Dominus ; divisiones operationum sunt, idem ven
Deus, qui operatur omnia in omnibus (4. Cor. 19. 4
6). Cur non incipit a Patre? cur non primo illur
pradicat, deinde Filium, demum Spiritum sanctum
Invertisne ordinem, Paule? mutasne seriem? Dur
Servator iia tradiderit, In nomine Patris, et Filü, «
Spiritus sancti (Math. 28. 19), tune solvis theologi:
legem? Verum absit ne quid tale umquam de Paul
cogitemus. Sanctus enim ille et admirabilis przce
hoc probe noverat , se etiamsi Spiritus primo meni
nisset , nihilominus theologiam illzesam servare , ne
que inconfusam naturam contumelià afficere nequ
dividere indivisibilem dignitatem. Spiritum prim
memorat, ut ostendat, Spiritum , etsi postremu
scribatur, non hinc ultimum et postrenium ο[ῆς
Quia enim illi prave interpretantur non. connume
rantes, sed posteriori ordine numerantes post Pa
trem. Filium , post Filium Spiritum sanctum ( pri
mus enim, aiunt, Pater, secundus Filius, tertius Spi

509
ritus sanctus, accuratam illam adorandz Trinitatis
seriem ignorantes, sed mente perversa theologi:e pu-
rilateni contumelia afficere conantes), jure Paulus
nominum ordinem invertit, ut veritatis vim ostendat,
et improborum opinionem confutet. At scio , ait lue-
reiicus, eum Filii quidem et Spiritus sancti obiter
mentionem fecisse, sed cum ad Patrem venisset, sub-
limiorem theologiam adhibuisse. De Spiritu enim dixit,
Idem vero Spiritus; de Filio, Idem vero Dominus : sed
cuin ad Patrem venisset, adjecit : Qui operatur omnia
in omnibus. Quid ergo? illudne verbum, operari omnia
in omnibus , auctoritatem indicat ? Etiam , inquit. Et
supereminentem excellentiam praedicat? Sane, inquit.
Et cgo quoque tuam confessionem recipio, si in con-
ditionibus permaneas. Videamus ergo quid vas illud
electionis, ille inquam a Spiritu sancto ductus , circa
lane quazstionem suggerat. Unicuique datur manife-
statio Spirilus ad utilitatem. Alii quidem datur sermo
sapienlic secundum eumdem Spiritum ; alii sermo scien-
tie in codem Spiritu : alii. gralia sanitatum in eodem
Spiritu; alii prophetia; alii interpretatio linguarum ;
alii fides ; alii dona (4. Cor. 12. 7-10 ). Hec porre
omnia : attende diligenter, vide dictionis et potestatis
consonantiam. Qui prius dixerat, Jdem autem Deus,
qui operatur omnia in omnibus, ubi ad Spiritum venit,
camdem ipsi vim inesse testificatur : Haec autem om-
nia, inquit, operatur unus el idem Spiritus , dividens
singulis, prout vult ( Ibid. v. 41). Sic non labefactatur
glorificationis ordo seriesque, quando aliquod nomen
ex sancta Trinitate, aut primum, aut secundum, aut
tertium ponitur. lllud enim, primus, secundus, ter-
tius, non indicat nature differentiam , sed theologis
viam nulli confusioni obnoxiam. Rursus idem apo-
stolus, ut ostendat se nominum ordine ubique indis-
criminatim uti, utpote qui recto ordine et caute divi-
nam przdicationem adiret , Thessalonicensibus scri-
bens ait : Jpse vero Dominus noster Jesus Christus, et
Deus Pater noster (2. Thess. 2.15). An primum, Paule,
Filium, posteaque Patrem przdicas? Tu primum, in-
quit, quasi ordine et dignitate expromis : ego cum
primum et secundum dico, naturam indivisibilem opi-
nor; imo vero non opinor, sed constanter pr:dico.
Ne igitur divinis eloquiis contumeliam inferas, nec
cxlestia dogmata ealumnieris. Par exemplum in Ve-
teri Testamento reperis. Quemadinodum enim hic
Paulus a Spiritu orsus, venit ad Filium, et a Filio
rursus ad Patrem, et quod nominum ordine tertium
erat, priinum effecit, non mutans przxedicationis ordi-
nem, sed indifferentem theologi: cognitionem osten-
deus : sic in Veteri Testamento eamdem figuram in-
venies, quasi in imagine, praelucentem. Quis nostrum
ignorat, fratres, Scripturam primo Abraham ponere,
secundo Isaac, tertio Jacob? Nam, Ego Deus Abra-
ham, Deus 1saac , Deus Jacob (Exod. 5. 6 ). Et jure
Scriptura primo parentem, secundo lilium, postea nc-
potem eollocat. Verum quia natura indivisibilis eral ,
licet tempore et serie distingueretur, non dubitavit
Deus ordinem mutare ut confessionem ostenderet.
Ait cnim in Levitico (locum enim indico, nc dicla

DE SERPENTE IlIOMILIA.

510
calumuieris) : Si vero peccarint filii Israel, tradam cos
in gentem alienam, et illuc proficiscentur, et servient diis
alienis. P'rzenuntians captivitatem Babylonicam ait, £t
illuc proficiscentur, et servient diis alienis. Tunc con-
fundetur cor eorum. incircumcisum, Et paulo post, Kt
recordabor testamenti Jacob, εἰ testamenti 15aac, οἱ te-
stamenti Abraham (Levit. 26. 40-42).

7. Dictum repetam : plausus enim argumentum
obscuravit. /lic, inquit, pudore suffundetur cor eorum
incircumcisum, et revertentur ad me, et. sanabo eos.
Nondum comminatus, reconciliationem promittit :
Et reducam | eos in terram patrum. suorum, et recorda-
bor testamenti Jacob, et testamenti. Isaac, et testamenti
Abraham. Vides quomodo mutet ordinem ; ut zxquali -
tatem honoris ostendat ? Neque enim Jacobum tem-
pore primum fecit, sed indiscriminatim loquutus est,
ut paritatem honoris ostenderet. Verum apud patriar-
chas tempus distinguit fructum a radice; mortalis
quippe natura est οἱ parentum et natorum : sanctie
vero immortalis et adorande Trinitatis naturam sermo
non dividit, non distinguit tempus, non sxcula se-
parant : nihil enim intercedit inter Patrem, et Filium,
et Spiritum sanctum. Conditor sxculorum est Uuige-
nitus. Audi divinum illum generosumque prz:conem
de Patre sic loquentem : Multifariam multisque modis
olim Deus loquutus patribus in. prophetis , novissime
diebus istis loquutus. est. nobis in Filio, quem constituit
heredem universorum, per quem fecit et secula (Hebr.
1. 1. 2). Nihil ergo inter Patrem et Filium ct Spiri-
tum sanctum ; nullum tempus aut intervallum 1em-
poris. Ante sxeula Paler, ante sxcula Filius; ipse
enim secula fecit; ante sscula Spiritus sanctus,
Nusquam scinditur natura, nusquam separatur po-
testas. Animadverte diligenter. Regnat Pater, reguat
Filius, regnat Spiritus sanctus. Scio me jam hac usum
esse demonstratione ; verum eadem ipsa dicere Mihi
quidem onerosum non est, vobis autem tutum (Philip. 5.
4). Regnat Pater, secundum illud, Deus rex. noster in
seculum (Psal. 75. 12). Regnat Filius : nam, Dabit
illi Dominus solium David patris ejus, el regnabit super
domum Jacob in eternum (Luc. 1. 52). Regnat Spiri-
tus sanctus : Isaias enim dixit, Et regem. Dominum
Sabaoth vidi oculis meis sedentem in solio excelso et
elevato. Et dixit ad me : Vade et dic populo huic, Au-
ditu audietis, el non intelligetis, el videntes videbitis, e:
non perspicietis, «tc. (1sai. 6. 1. 9); Apostolus vero
de Spiritu sancto prophete theologiam explicat. Illo
dicente, Vidi regem Dominum Sabaoth, et dixit mihi,
Vade, et dic populo huic, Paulus per regem Dominum
Sabaotli Spiritum sanctum accipiens, cum Rom: con-
tra Judxeos disputaret, ait, Bene Spiritus sanctus dixil
ad patres nosiros per 1saiam prophetam : Vade, dic
populo huic ,' Auditu audietis, εἰ non intelligetis (Act.
98. 25), etc. Isaias dixit, Regem Sataoth vidi et dixit
mihi, Dic populo huic ; Paulusque disserens Spiritui
sanctio hanc auctoritatem adscripsit. Ergo Spiritus
sanctus rex est et Dominus Sabaoth, qui dixit Isaiae :
Vade, et dic populo huic, Auditu audictis, et non intel-
ligetis, et videntes videbitis, οἱ non perspicictis, elc. EL,

509
«b ἅγιον (Πρῶτος Υὰρ, «roi, ὁ Ilatho, δεύτερος ὁ
Yibe, τρίτον τὸ Πνευμα τὸ ἅγιον, οὗ τὴν εὔταχτον
τῆς Υνώσεως ἀχολουθίαν νοοῦντες τῆς προσχυνητῆς
Ἱρ:ιάδος, ἀλλά quy?) διαστρύφῳ ὑθρίζειν ἐπιχειροῦν-
τες τὴν τῆς θεολογίας χαθαρότητα), εἰχότως ὁ Παῦλος
ἀντιστρέφει τῶν ὀνομάτων τὴν τάξιν, ἵνα δείξῃ τῆς
ἀληθείας τὴν δύναμιν, χαὶ λύση τῶν πονηρῶν τὴν
ὑπόληψιν. "AXX οἶδα, φησὶν, ὅτι τοῦ μὲν Υἱοῦ xal
τοῦ Πνεύματος ἐπιπολαίως ἐμνημόνευσεν, ἐπὶ δὲ τὸν
Πατέρα ἐλθὼν, εἰς Όψος τὴν θεολογίαν Ίγαγεν. Ἐπὶ
μὲν γὰρ τοῦ Πνεύματος εἶπε, Τὸ δὲ αὐτὸ Πνεῦμα
ἐπὶ δὲ τοῦ Υἱοῦ, Ὁ δὲ αὐτὸς Κύριος» εἰς δὲ τὸν Πα-
τέρα ἐλθὼν, εἶπεν ' Ὁ ἐγεργῶν τὰ πάντα ἐν πᾶσι.
T: οὖν; αὐτῷ τὸ ῥῆμα, τὸ ἐνεργεῖν τὰ πάντα Ev πᾶ-
σιν, αὐθεντίαν μηνύει; Nol, φηα[. Καὶ ὑπεροχὴν
ὑπερθάλλουσαν κηρύττει, Ναὶ, φησί. Δέχομαί σου
τὰς ὁμολογίας, ἐὰν ἑμμένης ταῖς συνθήχαις. Ἴδωμεν
τοίνυν τί σαφέστερον τὸ axsuog τῆς ἑχλογῆς, ὁ Πνεύ-
µατι χυθερνώµενος ἁγίῳ, περὶ αὐτῆς ὑποτίθεται τῆς
ζητήσεως., ᾿Εκάστῳ δίδοται ἡ φαγέρωσις τοῦ
Πνεύματος πρὸς [922] τὸ συμφέρον». To μὲν γὰρ
0:00tat Adyoc σοφίας κατὰ τὸ αὐτὸ Πνγεῦμα; ἑτέρῳ
δὲ «Ἰόγος γγώσεως ér αὐτῷ τῷ Πγεύματι ἑτέρῳ
δὲ χαρίσματα ἱαμάτων κατὰ τὸ αὐτὸ Πγεῦμα”
ἑτέρῳ προφητεία. dAAq δὲ ἑρμηγεία γάωσσῶν,:
(l.p πίστις * AA χαρίσματα. Ταῦτα δὲ πάντα’
πρόσεχε ἀχριθῶς, βλέπε λέξεως συµφωνίαν xal δυ-
νάµεως. Ὁ διὰ τῶν πρώτων εἰρηχὼς, 'O δὲ αὐτὸς
θεὺς ὁ ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν zaücur, ἐλθὼν εἰς τὸ
Πνεῦμα, ταύτην ἔπιμαρτυρεῖ τῷ Πνεύματι τὴν δύ-
ναµιν ' Tavra δὲ πάντα, φησὶν, ἐγεργεῖ τὸ ἓν xal
τὺ αὐτὸ Πνεῦμα, διαιοῦὺν ἰδίᾳ ἑκάστῳ, χαθὼς
βού-εται. Οὕτως οὗ λύεται dj ἁρμονία τῆς δοξολο-
γίας, ὅταν τι τῶν ὀνομάτων τῆς ἁγίας Τριάδος, $ πρῶ-
τον, ἢ δεύτερον, ἡ τρἰτον τίθητα:. Τὸ γὰρ πρῶτον,
χαὶ δεύτερον χαὶ τρίτον, οὗ φύσεως ἐμφαίνει διαφο-
pXv, ἀλλά θεολογίας ὁδὺν ἀσύγχυτον. Πάλιν ὁ αὐτὸς
ἁπόστολος, ἵνα δείξῃ πανταχοῦ ἁδιαφόρως ἑαυτὸν χε-
χρημένον ταῖς τῶν ὀνομάτων τάξεσιν, εὐτάχτως δὲ
καὶ ἁσφαλῶς προσιόντα τῷ θείῳ κηρύγματι, λέγει
θ:σσαλονιχεῦσι γράφων ᾽ Αὐτὲς δὲ ὁ Κύριος ἡμῶν
"Incovc Χριστὸς, xal 6e0c ὁ Πατὴρ ἡμῶν. Πρῶ-
τον, Παῦλε, τὸν Υἱὸν, xa τότε τὸν Πατέρα χηρύτ-
τεις; Τὸ γὰρ πρῶτον, φησὶν, εἰς τάξιν ἐξέθαλες * ἐγὼ
πρῶτον xal δεύτερον ἐὰν εἴπω, τὴν φύσιν ἀμέριστον
ὑπολαμβάνω' μᾶλλον δὲ οὐχ ὑπολαμβάνω, ἀλλ᾽ ἆσφα-
λῶς κηρύττω. Mi τοίνυν ὕδριζε τὰ θεῖα λόγια, μηδὲ
συχοφάντει τὰ οὐράνια δόγµατα. Εὐρίαχεις εἰχόνα
τοιαύτην xai ἐν τῇ Παλαιᾷ. Ὥσπερ γὰρ ἐνταῦθα
Παῦλος ἀρξάμενος ἀπὸ τοῦ Πνεύματος, ᾖλθεν εἰς τὸν
Υἱὸν, χαὶ ἀπὺ τοῦ Υἱοῦ πάλιν εἰς τὸν Πατέρα, xa τὸ
τρίτον τῇ τάξει τῶν ὀνομάτων ἑποίησε πρῶτον, οὗ
τὴν τοῦ κηρύγματος τάξιν μεταθαλὼν, ἀλλὰ τὴν ἁδιά-
φορον τῆς θεολογίας γνῶσιν ἐμφαίνων οὕτω χαὶ ἐν
τῇ Παλαιᾷ τὸν αὐτὸν τύπον εὑρήσεις, ὥσπερ Ev εἰ-
xóvt, προλάμποντα. Τίς οὐκ οἶδεν ἡμῶν, ἀδελφοὶ, ὅτι
τὸν "A6paàu πρῶτον τάττει fj Γραφὴ, δεύτερον δὲ
τὸν "Icaàx, χαὶ τρίτον τὸν Ἰακώθδ; 'Eyó γὰρ d θεὺς
Ἀόραὰμ, καὶ ὁ θεὸς Ισαὰκ, xal ὁ Θεὸς "Iaxo6.
Kal εἰχότως fj Γραφῇ κηρύττει πρῶτον τὸν γεννή-
σαντα, εἶτα τὸν Υεννηθέντα, ἔπειτα τὸν ἐξ ἐχείνου.
Αλλ' ἐπειδὴ dj φύσις ἣν ἀμέριστος, εἰ xaY τοῖς χρό-
νοις διετέµνετο διὰ τὴν ἀχολουθίαν, οὖχ ὤχνησεν ὁ
Ob; μεταθαλεῖν τῖν τάκιν, ἵνα τΏν ὁμολογίαν ἄνα-

cen. Λέγει γὰρ ἐν τῷ Λευϊτικῷ (λέγω γὰρ καὶ τὸν

SEVERIANI

510

τόπον, ἵνα μὴ συχοφαντήσῃς τὰ Aevópeva) * Εὰν δὲ
ἁμάρτωσ:» οἱ viol Ἱσραή.ϊἒ, παραδώσω αὐτοὺς sic
ἔθνος d AAócpiov, καὶ πορεύσονται ἐχεῖ, xal JAa-
τρεύσουσι θεοῖς ἑτέροις. Προμηνύων τὴν εἰς Βαθν-
λῶνα αἰχμαλωσίαν qnat* Καὶ πορεύσονται ἐχεῖ, καὶ
Jucpevcovct θεοῖς ἑτέροις. Τότε αἰσχυγθήσεται

.ἡ χαρδία αὐτῶν ἡ ἀτερίτμητος * καὶ μετὰ Bpayla,

Καὶ μνησθήσοµαι τῆς διαθήκης Taxi. καὶ τῆς
διαθήκης Ισαάκ, xal τῆς διαθήκης "A6paáp.

ὦ. Ἐπαναλήψομαι τὸ ῥῆμα ' ὁ γὰρ χρότος ἑχάλυφε
τὴν ὑπόθεσιν. Ἐχεῖ, φησὶν, αἰσχυνθήσεται ἡ xap-
δία αὑτῶν ἡ ἀπερίτμητος, xal ἐπιστρέφουσι πρός
µε, καὶ ἰάσομαι αὐτούς. Οὐδέπω ἀπειλὴ, καὶ ch»
καταλλαγὴν ἐπαγγέλλεται * [525] Καὶ ἀνάξω αὑτοὺς
εἰς τὴν γῆν τῶν πατέρων αὐτῶν, xal μνησθήσο-
µαιτῆς διαθήκης Ἰωκῶθ, καὶ τῆς διαθήκης Ἰσαὰα,
xal τῆς διαθήκης ᾿Αθραάμ. Ορᾶς πῶς μεταθάἆλλει
τὴν τάξιν, ἵνα δείξῃ τὴν ὁμοτιμίαν; Οὐ Υὰρ πρῶτον
ἑποίησε τὸν Ἰαχὼθ τοῖς χρόνοις, ἀλλὰ τῇ ἁδιαςφορίᾳ
χατεχρῄσατο, ἵνα δείξη τὴν ὁμοτιμίαν. ΑἉλλ' ἐπὶ μὲν
τῶν πατριαρχῶν χρόνος µερίζει τοὺς χαρποὺς ἀπὸ.
τῆς ῥίζης ΄ θνητὴ γὰρ fj φύσις καὶ τῶν φύντων xal
τῶν γεγεννηχότων" τῆς δὲ ἁγίας χαὶ ἀθανάτου προσ-
χυνητῆς Τριάδος τὴν φύσιν οὗ τέμνει λόγος, οὗ µε.
ρίζει χρόνος, οὐ διιστῶσιν αἰῶνες * οὐδὲν γὰρ µεταξὺ
Πατρὸς xat Υἱοῦ xaX ἁγίου Πνεύματος. Ποιητὴς τῶν
αἰώνων ὁ Μονογενής. "Axous τοῦ θείον xal γενναία
χήρυχος ὧδέ τι περὶ τοῦ Πατρὸς εἱρηχότος' Ποῖν-
μερῶς xal πο. υτρόπως πἀναι ὁ θεὺς «ἑαλήσας
τοῖς πατράσι ἐν toic προφήταις, ἐπ᾽ ἑσχάτων
τῶν ἡμερῶν τούτων ἑ.άλησεν ἡμῖν ἐν Υἱῷ, ὃν
ἔθηχε χ.Ίη(.ογόµον πάντων, δι οὗ xal τοὺς αἰῶνας
ἐποίησεν. Οὐδὲν τοίνυν µεταξὺ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ xol
ἁγίου Πνεύματος" οὐδεὶς χρόνος 7) διάστηµα χρόνο.
Πρὸ τῶν αἰώνων Πατὴρ, πρὸ τῶν αἰώνων Yióc* αὐ-
τὸς γὰρ ἐποίησε τοὺς αἰῶνας πρὸ τῶν αἰώνων €
ἅγιον Πνεῦμα. Οὐδαμοῦ σχίζεται dj φύσις, οὐδαμοῦ
µερίξεται dj δύναµις. ΠἩρόσεχε ἀχριθῶς * βασιλεύει ὁ
Πατὴρ, βασιλεύει ὁ Υἱὸς, βασιλεύει τὸ Πνεῦμα $
ἅγιου. Οἶδα ταύτῃ χρησάµενος τῇ ἀποδείξει» ἀλλὰ τὰ
αὐτὰ λέγειν, Εμοὶ μὲν οὐκ ὀκνηρὸν, ὑμῖν δὲ doge-
Aéc. Βασιλεύει Πατὶρ, χατὰ τὸ, Ὁ θεὸς ἡμῶν fa-
σιωεὺς εἰς τὸν αἰῶγα. Βασιλεύει Ὑϊός' Δώσει Τὰρ
αὐτῷ Κύριος τὸν 0póror Δαυῖὸ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ,
xal βασι.εύσει ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰακὼδ εἰς τοὺς
αἰῶνας. Βασιλεύει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον * ὁ μὲν γὰρ
Ἡσαῖας slme* Καὶ τὸν βασιλέα Κύριον" Σαθοὠῦ
εἶδο τοῖς ὀφθα.Ίμοῖς µου καθήµεγον ἐπὶ θρόγου
ὑψ'η.1οῦ καὶ ἐπηρμένου. Καὶ εἶπε πρός µε * Που"
θεὶς εἰπὸὲν τῷ Aa τούτῳ Ἀκοῇ ἀκούσητε, xal o?
μὴ συνῆτε, καὶ β.Ιέποντες β.έψητε, καὶ ob ph
ἴδητε, καὶ τὰ ἑξῆς ὁ δὲ Απόστολος εἰς τὸ Πνεύμα
τὸ ἅγιον ἐχλαμθάνει τὴν τοῦ προφῄτου θεολογίαν.
Ἐκείνου εἱρηχότος, Εἶδον cóv βασιλέα Κύριο 1
θαῶθ, καὶ εἶπέ pot, Πορεύθητι, καὶ εἰπὲ τῷ Jaà
τούτῳ, ὁ Παῦλος βασιλέα Κύριον Xa6aw0 tl; 3
Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐχλαμθάνων, Ev τῇῃ ᾿Ρώμῃ τοῖς V
δαίοις διαλεγόµενός φησι’ Kadoc τὸ Πνεύμα

ἅγιον εἶπε πρὺς τοὺς πατέρας ἡμῶν διὰ τοῦ PP
φήτου Ἡσαϊου Aérov: Πορευθεὶς, εἰπὸν idee
τούτῳ Ἀκοῇ ἀχούσητε, καὶ οὐ μὴ συγήτε, 9
τὰ Efe. σαΐας ἔλεγε, Tóv βασι.λέα Σαθαὺθ deor.
zai εἶπε πρός ge Εἰπὸν τῷ νἰαῷ τούτῳ καὶ ὁ
Παῦλος λέγων τῷ ἁγίῳ Πνεύματι ἀνέθηχε τὴν αὐθεγ"
τίαν. Οὐχιῦν βασιλεὺς xai Κύριος Σαθαὼθ τὸ Iti

δι
«b ἅγιον τὸ εἰρηχὸς τῷ Ἱσαῖα' Πορευθεὶς εἰπὸν τῷ
Jag τούτῳ, 'Axoj ἀκούσητε, xul οὗ μὴ συγητε,
x«l β.ιέπογτες β.Ιέψητε, καὶ οὐ μὴ ἵδητε, χαὶ τὰ
ἑξῆς. Καὶ, "Hxovca γὰρ φωνῆς Κυρίου Aéyortoc:
1Ιορευθεὶς εἰπὸν τῷ «ἰαῷ τούτῳ. Κύριος ὁ Πατὶὲρ,
Κύριος ὁ Yió;: Εἶπε γὰρ Κύριος τῷ Kvpíq µου"
Kd0ov ἐκ δεξιῶν µου. Κύριον τὸ Πνεῦμα cb ἅγιον
Ὁ γὰρ Κύριος có Π»εὔμά ἐστιν 'ὅπου δὲ τὸ Πνεῦμα
[324] Κυρίου, ἐχεῖ ἐλευθερία. Mf, τις νοµίςῃ, ὅτι
μεῖκόν ἐστιν ὄνομα «b πρῶτος à, θεὸς, δεύτερον δὲ
ὄνομα τὸ, Κύριος. Ἐπὶ γὰρ τῆς ἀθανάτου φύσεως χαὶ
Κύριος xa 660c, κἂν μὴ τὴν αὑτὴν δύναμιν ἔχῃ ἡ
λέξις, ἀλλὰ τὴν αὐτὴν ἀξίαν κηρύττει, Τί γάρ; ὁ
Θεὸς ὄνομα πρῶτον; εἰ δεύτερον δὲ «5, Κύριος, οὐχ
ἂν τῷ δευτέρῳ ὡς πρώτῳ ὁ λωῦσῆς ἐχρήσατο, X£-
vov: Κύριος ὁ θεός σου, Κύριος εἷς ἐστιν ' by pv
Υὰρ, εἰ ἄρα, τοῦ πρὠτου πρῶτον ἐπιμνησθέντα cl-
πεῖν' 'O θεός σου Κύριος eig ἐστι ἀλλ᾽ ἵνα δείξῃ τὸ
ἁδιάφαρον τῶν ὀνομάτων, Κύριος εἶπε πρῶτον, εἶτα
θεός. 'AXY εἰς τὸ προκείµενον ἑπανέλθωμεν. 'O δὲ
Κύριος τὸ Πγεῦμά ἐστι. Κύριος τοίνυν ὁ IIazhp, ὁ
χἱὸς Κύριος, Κύριος τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιων, Ἁλλ) ὁ
Παῦλος λέχει, Elc Κύριος. [Ei] εἷς Κύριος, πῶς Κύ-
proc χαὶ Κύριος; Δπηλονότι µία ἡ χυριότης. Οὕτω καὶ
εἷς θεὸς, φησὶν ὁ Παῦλος: ᾿Ημῖν ὃς elc Θεὺς ὁ Πα-
τρ, ἐξ οὗ τὰ πάντα, καὶ εἷς Κύριος Ἰησοῦς
Χριστὸς, δι οὗ τὰ πάντα. "Apa οὖν, qnot, τὸν μὲν
Πατέρα θΕὸν εἴπε, τὺν δὲ Υἱὸν Κύριο». Ἴδωμεν οὖν,
ἴδωμεν, ἀδελφοὶ, ἴδωμεν, παραχαλῶ, εἰ τὸ, Κύριος,
δεύτερον ὄνομά ἔστι τῆς θεϊχῆς ἀξίας, xaX οὐχ ἆλη-
OG; xai πρῶτον xal ἁρμόζον ἐστὶ, xol ὑπὸ τῆς ἁγίας
Γραφῆς μεμαρτυρημένον. ᾿Αναγχαῖον γὰρ ὄντως xal
ἡμᾶς εἰπεῖν μετὰ σπουδῆς, χαὶ ὑμᾶς ἀχοῦσαι μετὰ
προθυµίας, καὶ ἐχείνους παιδευθῆναι μετὰ ἁληθείας.
Τίς οὖν ἡμῖν µαρτυρήσει λόγος, ὅτι τὸ, Κύριος, ὄνομα
καὶ πρῶτόν ἐστι, xal τῆς μεγαλοπρεποῦς δόξης ἴδιον;
ἼἌχουε τοῦ προφήτου Aavtó* Αἰσχυνθήτωσα», xal
ταραχθήτωσαν εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ alovoc: xal àx-
τραπήτωσα» b, καὶ ἁπο.έσθωσα». Καὶ γνώτωσα»,
δει ὄνομά σοι Κύριος. Ἐνδέχεται τὸν ἐχθρὸν εἰπεῖν
περὶ τοῦ Σωτῆρος Λόγου’ ὄνομα γὰρ τοῦ Χριστοῦ
Κύριος, ὄνομα τοῦ Πατρὸς θεός. Πάλιν ὅρον ἀπαιτῶ
τῶν προχειµένων. Tov αἱρετιχῶν στοιχεῖς τῷ λόγῳ:
ἑμμένεις ταῖς συνθῄχαις ; Φοδοῦμαι γάρσου τὸπαλίμ-
€o| v |.ov. Ὅταν ἐλεγχθῆς, χαὶ Ex ταύτης τῆς ἀληθείας
προσφύγῃς ἑτέρᾳ θεωρίᾳ, xiv ἐχεῖ συλληφθῆς, φεύ-
εις εἰς ἕτερον ἀγνωμοσύνης στοιχεῖον, δέον μὴ φεύ-
γειν ἀλήθειαν λάμπουσαν, φωτίζουσαν ' οὐχ ἑλαύνει
γὰρ φωτίζουσα ΄ ἁλιὰ γὰρ Φεύγει ὁ ἀσεδὴς μηδενὸς
διώκοντος.
π’. Ἡμεῖς δὲ εἰς τὸ προχείµενον ἐἑπανέλθωμεν. Γγώ-
«ζωσαγ, ὅτι ὄγοιιά σοι Κύριος. El τοῦ Πατρὸς µέμνη-
ται, οὐχοῦν μάθε ὅτι ὄνομα τοῦ Πατρὸς Κύριος. Καὶ
εἰ τοῦ Πατρὸς ὄνομα Κύριός ἐστι, φησὶν ὁ Παῦλος,
Εἷς Κύριος Ἰησοῦς Χριστός. ᾽Αλλὰ Κύριος 5 Πα-
tho, Κύριος ὁ Yló;. Οὐχοῦν ὡς χοινωνὸς τοῦ ὀνόμα-
τος, χοινωνὸς xal τῆς ἀξίας. ᾽Αλλ' ὁ Ἰουδαῖης παραι-
τεῖται εἰπεῖν, ὅτι οὐ περὶ τοῦ Πατρὸς εἴπεν, ἵνα τὸ,
Κύριος, τῷ Yüup ἁρμόσας, τηρήσῃ τῷ Πατρὶ τὸ,
Θεός. Δέχομαι τὸν ὅρον xal τὴν συνθήχην. OO µερίζω
την ἀξίαν τῶν ὀνομάτων, ὡς πολλάκις ἔφθην εἰπὼν,

* Sav. ἶσ. πρῶτον.

b Verba xal. ἐντραπήτωσαν 6 ΤΡ]. et Sav. accesserunt,
Ipse Sav. in marg. scribit ἀπολέσθωσαν pro var. lect. vo-
69 γνώτωσαν, Epir.

ΡΕ SERPENTE TIIOMILIA.

δια

τῆς προσχυνττῆς Τριάδος, ὅτι ἡ Ἑκχλησία ἀμέρι-
στον ἔχει τὴν δόξαν : [525] τῇ δὲ σῇ ταλαιπωρίᾳ σ»γ-
καταθαίνω, xal λέγω" Δεδόσθω, Γγνγώζτωσαν, ὅτι
ὄνομά σοι Κύριος" τί οὖν ποιεῖς τῷ ἐπαγομένῳ ῥή-
pat, Σὺ qtóroc "Υνιστος ἐπὶ απᾶσαν τὴν nv ,
"Apa κατὰ τὴν oh» ἀσέξειαν, xoi χατὰ τὴν διδασχα-
λίαν, οὐκ ἔτι Πατὲρ ὁ ψιστος, διότι μόνος ὙὝφιστος
ὁ Yió;. Ἐνταῦθα, ἁδελφοὶ, o) χύματα θαλάσσης
ἐστὶν, ἵνα συμπνίξη, à))!' ἀγάπης χύματα, ἵνα
ἁγιάσῃ. Πλὴν Χριστοῦ φθεγγοµένου xai χηρυττοµέ-
νου, ἡσυχία τὸ σχάφος τοῦτο τὸ θεηυφιλὲς ἁγέτω.
΄Ατοπον γὰρ τὴν μὲν θάλασσαν θεασαμένην τὰ ἴχνη
τοῦ Δεσπότου, xal ἀχούσασαν, Σιώπα, περίµωσο,
αἰδεσθῆναι τὴν αὐθεντίαν, τὴν 6b Ἐχχλησίαν μὴ πει-
cO vat τῷ ἑαυτῆς νυμφίῳ τὰ ῥήματα τῆς ζωῖς φΏεγ-
γομένῳ, xaX θείαν ὡς ἀλτθῶς χάριν ἐπὶ τῶν χειλέων
ἔχοντι’ ᾿Εξεχύθη γὰρ χάρις ἐν χεἰ.Ίεσί σου. "AXX'
ἐπὶ τὸ προχείµενον ἐπανέλθωμεν. Γγώτωσα», ὅτι
ὄνγομά σοι Γκύριος. Ὁ θέλεις, ἐπίλεξαι, οὐχ ὡς ἐν τῇ
cf, ἐξουσίᾳ τῆς ἐχλογῆς χειµένης * οὐδὲ γὰρ ὅτε Ἱη-
σοῦς ὁ τοῦ Ναυη εἶπε πρὸς τὸν λαὺν, Ἐκ.]έξασθε
ὑμῖν πρὸς τὴν σήµερο»ν τίνι .Ἰατρεύσητε, ἢ τοῖς
θεοῖς. οἷς ἐ.Ιάτρευσαν οἱ πατέρες ὑμῶν, ἡ Kvp!'qo
τῷ Θεῷφ ἡμῶν, οὗ πάντως Ev τῇ ἐξουσίᾳ τῶν ἀνθρώ-
πων ἔδωχε τὴν ἑχλογὴν, ἀλλ᾽ ἵνα δεἰξῃ, ὅτι «Tj προ-
αιρέσει τῶν ἀγαπώντω» τὸν θεὺν ἀχολουθεῖ fj εὐσέ-
θεια. Καὶ ἀλλαχοῦ 6 αὐτός' Μάρτιρες ὑμεῖς καθ)
ἑαυτῶν, ὅτι ὑμεῖς ἑξε.έξασθε τὺν Κύριον», JAa-
τρεύειν αὐτῷ. Ὥσπερ ἐγεῖ dj ἐχλογὴ τοῦ θεοῦ τὴν
ἀξίαν οὐχ ὕδρισεν, ἀλλὰ τὴν προαίρξσιν τῶν εὖσε-
θούντων ἔδειξεν * οὕτω xal νῦν, ἐὰν 60 τῇ προαιρέσει
τὴν ἐχλογὴν, οὐ τὴν ἀξίαν ὑβρίκω, ἀλλὰ την προαί-
ρεσιν δοχιµάζω. Τὸ, Γ}ώζωσαν, ὅτι ἔνομά σοι
Κύριος, ἄρα περὶ Πατρὸς εἴρηται, ἣ περὶ Υἱοῦ; El
μὲν γὰρ περὶ Πατρὺς, χαὶ ὄνομα τοῦ Πατρὸς Κύριος,
ὄνομα xai τοῦ Υἱοῦ Κύριος * Εἷς γὰρ Κύριος "In-
σοῦς Χριστὸς, δι οὗ τὰ πάντα" ἄρα τὸ ἀξίωμα
ὥσπερ χοινὸν, xal τὸ ὄνομα c. ᾽Αλλά τοῦ Υἱοῦ ὄνομα
τὸ, Κύριος" αὐτὸς οὖν μόνος Κύριος ὁ Yióz;* Σὺ γὰρ
εἶ µόγος "Υνιστος ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν. "Αρα οὖν
ὅτε εἷς xal µόνος Κύριος ὁ Υἱὸς, ἀλλότριος τῆς xu-
ριότητος ὁ Πατήρ; Μἡ γἐνοιτο. 0ὐδὲ γὰρ ὁ Πατὲρ ὅτε
χηρύττεται μόνος εἷς ὁ θεὸς, ἐχθάλλετα: ὁ YU τῆς
θεότητος ' Ἐν ἀρχῃ γὰρ ἦν d Λόγος, καὶ ὁ Λόγος
ἦν πρὸς τὸν 860r, καὶ θεὸς ἦν ὁ Λόγος. ὐὔτε οὖν
τὸ, Θεὸς ὁ Πατἡρ, ἀφορίζει τὸν Ὑἱὸν τῆς θεότητος *
xai γὰρ θεὺς ὁ Λόγος’ οὔτε μὴν ὁ Υἱὸς, ὅταν λέγη-
ται, Εἷς Κύριος, ἀλλότριον δείχνυσι τὸν Πατέρα τῆς
χυριότητος' Εἶπε yàp ὁ Κύριος τῷ Kupl µου’ Κά-
θου éx δεξιῶν µου. Κύριος οὖν ὁ IIachp, Κύριος ὁ
Υἱὸς, Κύριος τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον' Ὁ γὰρ Κύριος τὸ
Πνεῦμά ἐστιν. ᾽Αλλὰ πάλιν ὁ αἱρετιχὸς παροξύνεται
ἀναχύψας, xaX Κύριον ἀχούσας τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον,
διαῤδήγννται. Καὶ πῶς, φησὶ, τὸ Πνεύμα Κύριος,
ὁπότε διὰ τοῦ προφήτου Δαυῖδ φθεγγόµενον ἀνυμνεϊ
τὸν Yibv, λέγον, Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ µου:
Ὁρᾶς, φησὶ. τὸ Πνεῦμα τὸ λαλοῦν διὰ τοῦ προφήτου
ὁμολογεῖν Κύριον ἑαυτοῦ xai τὸν Πατέρα xa τὸν
Υἱόν ; Τί οὖν, ἁἀδελφοί: "Iva μὴ [596] π)εῖον f; λέξις
προσενεχθεῖσα ἀμφίθδολος γένηται τοῖς ἀχροαταῖς, ἐπ
αὐτὴν $E τὴν ἐξέτασιν τοῦ λόγον, πᾶσαν ὑμῖν ἀνα-
πτύζω τῆς λέξεως τὴν θεωρῖαν.

0'. Ὁ Σωτήρποτε τῇ Ἰουδαίων συναγωγῇ προσδαλε-
γόµενος, xal δοχιµάζων ἣν ἔχουσι περὶ αὐτοῦ δόξαν

* Sav. in marg. conj. ἀξίωμα χοινὸν, ὥσπερ κ. τ. ὅ.

513

xay ὑπόληφιν οἱ πολλοὶ, λέγει πρὸς αὑτούς * Τίνα Aé-
γδτε εἶναι τὸν Χριστόν, τίνος ἐστὶν ὁ υἱός; Λέγου-
σι» οἱ γραμιματεῖς καὶ ol Φαρισαῖοι’ Tov Δαυϊδ. Εἶτα
Κύριος ἀντιτιθεὶς αὐτῶν τῇ ὑπονοίχ, πάλιν ἐπήγαγχε
4«al πῶς Δαυῖὸ ἐν Πνεύματι ἁλίῳ xaJdst αὐτὸν
Kópioy * ; Εἶπε γὰρ ὁ Κύριος τῷ Κυρίφ µου ᾽ Κά-
θου ix δεξιῶν µου. Τὸ δὲ, Ἑν Πνεύματι ἁγίῳ,
προσέθηχεν, οὐχ ἵνα τὸ Πνεῦμα δοῦλον ἀποδείξῃ τοῦ
χηρυττοµένου Χριστοῦ, ἀλλ᾽ ἵνα δαφῶς παραστήσῃ,
ὅτι ὁ προφήτης Ev Πνεύματι ἁγίῳ τὰ μέλλοντα προ-
ορῶν, ὃ Ἡμελλεν, υἱὸν χατὰ cápxa, Κύριον ὁμ»λογεῖ
χατὰ ἀλήθειαν. Οὐ γὰρ περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος
προέχειτο τῷ Κυρίῳ ἐξεταζομένῳὃ, ἀλλὰ περὶ αὐτοῦ"
Δανῖδ υἱὸν ἔχει τὸν Κύριον, f] δεσπότην; ᾽Αμέλει γοῦν
αὐτὸς ὁ Κύριος πρηαναιρῶν τὴν τῶν αἱρετικῶν συ-
χοφαντίαν, xal φυλάττων ἀχέραιον τοῦ ἁγίου Πνεύ-
µατος τὸ ἀξίωμα, τῇ ἐπαγωγῇ λύει τὴν ἀμφισθήτη-
σιν. TL οὖν φησιν: El οὗν Δαυῖδ καλεῖ αὐτὸν Κύ-
Ριον, πῶς υἱὸς αὑτοῦ &ctur ; Οὐκ εἶπεν, Et οὖν τὸ
Πνεῦμα τὸ ἅγιον χαλεῖ αὐτὸν Κύριον, ἁλλ', El ὁ
Δαυϊδ καὶεῖ αὐτὸν Κύριον. Mà ^al οὖν προσέθηχε
xb, E» Πγεύματι ἁγίῳ καὶεῖ αὐτὸν Κύριον;
Ἐπειδὴ τὸ εἰπεῖν περὶ Χριττοῦ πρὸ τῆς Χριστοῦ
παρουσίας οὐκ ἣν σώματος βλέποντος, ἀλλὰ Πνεύ-
pato; ἁγίου προδεικνύοντος. 0ὐδξὲ γὰρ ἃ ἔθλεπε
Δανῖδ, ἐχήρυττεν ἀλλ ἃ τὸ Π,εῦμα τὸ ἅγιον ὑπ-
έθαλλε, ταῦτα δ.ὰ τῆς πνευματιχῆς ἐχρούετο λύρας.
Ἆιὰ τοῦτο τὸ, Κύριος, προσέθηχε' IIoc οὗν Aavtó
ἐν Πνεύµιατι ἁγίῳ καὶεῖ αὐτὸν Κύριον; "Iva. δὲ μὴ
κὴν βλασφημίαν ὁ αἱρετικὸς εἷς τὸ ἅγιον Πνεῦμα
Ἐλχύσῃ, ἐπήγαχε πάλιν, ὡς ἔφθημεν εἰπόντες * El
οὗ» Δαυῖδ αὑτὺν κα.λεῖ Κύριον, πῶς υἱὸς αὐτοῦ
ἐστι; Οὐκοῦν ὁ Δαυῖδ αὐτὸν Ev Πνεύματι ἁγίῳ xa-
λεῖ τὸν Χριστὸν Κύριον. Ἐχεῖνο δὲ προηγουμένως
σχοπήσωμµεν, ὅτι πᾶς προφήτης Ex Πνεύματος ἁγίου
Δαλεῖ τὰ εἰχότα. Πάντες γὰρ ὁμολογοῦμεν, ὡς iv
Πνεύματι ἁγίῳ ἐλάλῃσαν οἱ προφῆται, ὡς χαὶ ὁ
Απόστολος μαρτυρεῖ λέγων ᾽ Κα.]ῶς τὸ Πγεῦμα τὸ
ἅγιον ἑ.λά.ησε πρὸς τοὺς πατέρας ὑμῶν διὰ τοῦ
προφήτου. Καὶ πάλιν καθολικῶς 68:6; * 'Exyeo ἀπὸ
toU Πνεύματός µου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα, καὶ xpo-
φητεύσουσι. Καὶ Μωῦσῆς᾽ Τίς δώσει πάντα τὸν
«ἑαὺν προφήτας εἶναι, ἐν τῷ δοῦναι Κύριον τὸ ἅγιον'
ἀῑγεῦμα αὐτοῦ ἐαπ᾽ αὐτοὺς; Ἑνταύθα προσέχωµεν
ἀχριθῶς, πῶς tj θεότης δείκνυται τοῦ Πνεύματος τοῦ
ἁγίου, οὐχ ὑφ᾽ ἡμῶν ὑψουμένη, ἀλλ᾽ ὑπὸ τῆς οἰχείας
ἀξίας χηρυττοµένη. Kai pot μικρὸν ἐπιτρέψφατε διὰ
πεύσεως xal ἀποκρίσεως σχηματίσαι τὸ προχείµενον/”
ταῖς Υὰρ τοιαύταις ἀντιθέσεσιν εὐμαρεστέρα χαθ-
έσταται τῶν ἁπορουμένων fj λύσις. Ἐρωτήσωμεν τοί-
νυν’ Ὅμολογοῦσιν, ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἑλάλησε
(927] διὰ τῶν προφητῶν, ἡ ἀπειθοῦσιν ἔτι καὶ ἀμφι-
6άλλουσιν; EL μὲν ἀμφιθάλλουσι, τὸ προειρηµένον
ὑπομνήσωμεν, πῶς αὐτὸς μαρτυρεί λέγων ὁ θεός"
᾿Εκχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός µου ἐπὶ πᾶσαν
σάρκα, καὶ προφητεύσουσι. Τὸ Πνεῦμα γάρ ἐστι
τὸ ἐνεργοῦν τὴν προφητικἣν δύναμιν. Ὡς xal ὁ Μωῦ-
σῆς πάλιν, ὁ θαυμάσιος, βουλόμενος δεῖξαι, ὅτι Ex
Πνεύματος ἁγίου προφητεία συνίσταται, τὴν µεγά-
λην ἐχείνην xaX θαυμασίαν ἕῤῥηξε quvfv* Καὶ τίς
δώσει πάντα τὸν «Ἰαὺν Κυρίου προφήεας εἶναι,
ἐν τῷ δοῦναι Κύριον τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ τὸ ἅγιον
ἐπ αὑτούς; El δὲ ὁμολογοῦσιν ἀληθῶς, ὥσπερ xal
* E Bibl. «ιρρἰο λέγων.
b Sav. in notis pro ἐξεταζόμένω conj. ἐξέτασις.

SEVERIANI | 5!

ἔστιν ἀληθῶς, ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον Σλάλησεν ἓν
τοῖς προφήταις, &xove ὡς ὁ µαχάρ!ος xat θαυμάτιος
Ζαχαρίας, ὃ τοῦ προδρόµου πατΏρ, θεὸν λέχει νὁ
Πνεῦμα τὸ ἅγίον τὺ διὰ τῶν προφητῶν λαλῆσαν,
ΕὐΙογητὸς Κύριος ὁ θεὸς τοῦ "IcpanA, Cc ix-
εσκένατο, καὶ ἐποίησε «ύτρωσιν τῷ Jaqg αὐτοὶ"
καὶ ἤγειρε χέρας σωτηρίας Tir ἐν οἵἴκῳ Aat?
τοῦ παιδὸς αὐτοῦ ' καθὼς ἑ1ά.ἴησε διὰ στόµατες
τῶν ἁγίων, τῶν ἀπ αἰῶνος προφητῶν αὐτοῦ. E
τοίνυν ὁ λαλήσας διὰ στόµατος τῶν προφττῶν 8,
ἐλάλησε δὲ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν τοῖς προφίτα:,
ὥς φησιν ὁ Δανϊὸδ ἓν τῇ βίόλῳ τῶν Βασιλειῶν ' Πγεῖµα
γὰρ Κυρίου ἐ.λάησεν ἐν épol * Θεὸς ἄρα xaX Κ;-
pros τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ διὰ τῶν προφητών of
ξάμενον. Aá6s δέ poc σαφῆ τῶν λεγομένων ἀπόδειξ»,
0 θεῖος Απόστολος βουλόµενος τῇ προφητιχῇ gud
δεῖξαι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, φησὶν ἓν τῇ πρὸς Koo
θίους Ἐπιστολῇ. 'Eàrv πάντες προφητεύητε, εἰσ-
ἐ16ῃ δέ τις ἰδιώτης, ἢ ἄπιστος, ἐ-έγχεται ὑπὸ
πάντων», ἀνακρίνεται ὑπὸ πάντων, τὰ χρυαπτᾶτῃς
καρδίας αὑτοῦ φαγερὰ ήίνεται. καὶ οὕτω πεσὼ
ἐπὶ πρέσωπον αὐτοῦ προσχυν ᾖσει, ἁπαγγέ..λω»,
ὅτι ὄντως ὁ θεὸς ἐν ὑμῖν ἐστιν. "“Ορᾶς ὅτι τὸ ἓν
τοῖς προφητεύουσι Πνεῦμα Ocbv διαῤῥίδην ἀντγό-
ρευσεν ὁ τῆς εὐσεθείας διδάσχαλος;

v. Τί τοίνυν σχανδαλίζῃ περὶ τὴν εὐσέδειαν, αἱρε- ᾿
τιχέ» τί συχοφαντεῖς τοῦ Πνεύματος τὴν ἀξίαν, τ
παραθαἰνεις της πίστεως τὴν ὁμολογίαν; Ανάγνωήί
σου τὰς συνθήχας ἐπὶ τῶν μυστηρίων, τοὺς εἶπαςο
Πιστεύω εἷς Πατέρα xal Ylór καὶ ἅγιον Πγεῖμα.
*0 ἑπίστενσας, ἀνεσχεύασας; ὃ ὡμολόγησας, ἀνέτρι-
φας; ὃ χαθαρῶς διεσάφησας, τοῦτο πάλιν ἁἀσεδῶς
ἐθόλωσας» πολεμεῖς τῇ εἰρήνῃ; μάχη aou ταῖς cv
θήχαις; ἀπηρνήσω τὴν πίστιν; xal εἰσάγεις ζητή-
σεις» Πιστεύοντι, ὁμολογοῦντί σοι παρεδόθη τὸ δὸ-
pov, xal μετὰ τὸ δῶρον ἑξορίξεται πίστις, xal εἰδ-
άγεται διάλεξις; Mi ὕθριξε τὴν ἀξίαν τῆς χάριτος"
ph παραχάραττε τὰς συνθήχας τῆς φοθερᾶς ἑχείνης
xai φριχώδους µυσταγωχίας. "Ev ὀνόματι lazo
xai Υἱοῦ xai ἁγίου Πνεύματος ὡμολόγπσας πιστεύξιν,
ἑδαπτίσθης ὁμοίως εἰς Πατέρα xai Yibv xai ἅγιο
Πνεύμα fj εὐλοχία ὁμοίως ἓν ὀνόματι Πατρὸς καὶ
Υἱοῦ καὶ ἁγίου Πνεύματος. ἨἩμϊν τὰ δῶρα παρὰ
τῆς χάριτος. xol παρ ὑμῶν ἡ βλασφημία τῇ χά-
prt; Παρὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἡμῖν ἐλευθερία’
xaX παρ ὑμῶν δουλεία τῷ Πνεύματι;: Ὢ τῆς ἆπο-
νοίας | ὢ τῆς ἁγνωμοσύνης { Ἡ τὴν νέαν ἀἁπάρντσαι
[528] χάριν, fj τὴν Παλαιὰν αἱδέσθητι Διαθήχην, 1$
πανταχοῦ παρίἰστα τῆς ἁγίας Τριάδος thv ὁμοτιμία»,
ὡς πολλάχις διὰ πολλῶν ὑμῖν ἐγγράφων μαρτυρών
ἀπεδείξαμεν" af; καὶ ἑτέραν βούλομαι προσθεῖναι
πάλιν ἀπόδειξιν. Προαναπεφώνηται γὰρ, ὡς πολ»
λάκις ἔφθην εἰπὼν, &v τῇ Παλαιᾷ τὰ νέα. Τί οὖν;
Προστάττει ὁ θεὸς τῷ Μωῦσεῖ, λέγων ' Ad.Inccr re
Ἀαρὼν xal τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ Οὔτως εὖὑ.λογήσαε
τοὺς υἱοὺς Ἱσραή.ϊ. Πρόσεχε ἀχριθῶς. "Iva. uif τι
ἁπλῶς ὑπολαδὼν νοµἰζῃ καλῶς ἔχειν, προσέτας
τὸ, Οὔτως, ἵνα μηδεὶς χατὰ τὴν ἰδίαν ἐξουσίαν «X
εὐλογίας φἐρῃ, ἀλλὰ χατὰ τὸν χανόνα τῆς Γραφῖς
τὰ πάντα coi]. Λέχει, Οὕὔτω, φησὶν, εὐ.1ογήσατε.
Οὕτω, πῶς; Εὐ.ογήσει σε Κύριος, καὶ φυλάξει
σε. Καὶ πρόσεχε, πῶς πανταχοῦ τὴν Τριάδα µυσιι-
κῶς εἰσάγει, δι ἧς xal εὐλογίαι τριπλασιάζονται.
Εὐάογήσει σε Κύριος, xal φυ.]άξει σε. "Exiga-
y&i Κύριος το πρόσωπο» αὐτου ἐπὶ σὲ, xal εὖὐλο

513
nionem pars major haberet, ait illis: Quem dicitis
esse Christum? cujus. filius est ( Maul. 22. 42)?
Respondent scrib: et Phariszi, David. Hine Dominus
corum contradicens opinioni , rursus infert : « Quo-
modo David m Spiritu sancto vocat eum Dominum
dicens, Dixit Domiuus Domino meo , sedc a dextris
meis » ( Jbid. v. 45. 44) ? Illud porro , In Spiritu
sancto , adjecit , non ut Spiritum servum declararet
Christi, qui prxdicabatur , sed ut palam ostenderet ,
prophetam in Spiritu sancto futura prxvidentem , fi-
lium suum secundum carnem Dominum confiteri se-
cundum rci veritatem. Neque enim dc Spiritu sancto,
qui etiam Dominus est , quzestio erat , sed de ipso :
an scilicet David filium haberet Dominum, an herum?
Sane Dominus h:xreticorum sycophantiam diu aute
confutans , Spiritusque sancti dignitatem illzesam
conservans , objectione controversiam solvit. Quid
ergo ait : Si ergo David vocat eum Dominum, quomodo
filius ejus est ? Non dixit , Si ergo Spiritus sanctus
vocat eum Dominum, sed, Si David vocat eum Domi-
tum. Cur ergo addidit illud , /n Spiritu sancto vocat
eum Dominum? Quoniam de Christo ante adventum
Christi dicere non erat corporis intuentis , sed Spiri-
tus sancti prozsignificantis. Neque enim αυ videbat
David , przedicabat ; sed qux Spiritus sanctus sugge-
rebat, lizc per spiritualem lyram pulsabat. Ideo illud
adjecit , Dominus , Quomodo David in Spiritu sancto
tocat eum Dominum ? Ne vero h:xreticus blasphemiam
adversus Spiritum sanctum trahat, adjecit rursum, ut
diximus, Si ergo David vocat eum Dominum, quomodo
filius ejus est ? lgitur David Christum in Spiritu sancto
voeat Dominum. lllud vero potissimum eonsideremus
omnem prophetam ex Spiritu sancto , αυ conveniant
loqui. Omnes enim confitemur , proplietas in Spiritu
sancto loquutos esse , idque Apostolus testificatur di-
cen8, « Bene Spiritus sanctus loquutus est ad patres
vestros per prophetam » (Act. 28. 25.) Et iterum ge-
peratim Deus ait : ο Effundam de Spiritu meo super
omnem carnem, et prophetabunt » ( Joel. 3. 98). Et
Moyses, « Quis dabitemnem populum Domini prophe-
tas esse, eum dederit Dominus Spiritum suum super
ipsos» (Num. 11. 29)? Hic atiendamus diligenter, quo-
modoSpiritus sancti divinitas demonstretur,non a nobis
exaltata, sed a propria dignitate celebrata, Mihique eon-
cedite ut interrogatione et responsione rem propositam
tractem ; hujusmodi enim questionibus facilior eva-
dit dubiorum solutio. Interrogemus ergo ; Fatenturne
Spiritum sanetum loquutnm esse per prophetas , an
negant, vel dubitant ? Si dubitant , αυ ante dicta
sunt in memoriam revocemus , quomodo ipse Deus
testificatur dicens , Effundam de Spiritu mee super
emnem carnem , εἰ prophetabunt ? Spiritus enim pro-
pheticam virtutem excitat. Sie et ille admirabilis
Moyses, ut ostendat prophetiam ex Spiritu sancto
proficisci et constitui, in hanc magnam mirabilemque
erupit vocem : « Et quis dabit omnem populum Do-
nini prophetas esse , cum dederit Dominus Spiritum
sanclum suum super eos? » Si autem verc confitean-
turid quod verissimum est, nemupe Spiritum sanctum

DE SERPENTE HOMILIA.

bl4
loquutum essc in prophetis, audi ut beatus ille admi-
randusque Zacharias, Pr:ccursoris pater, Deum dicat
Spiritum sanctum , qui per prophetas loquutus cst :
« Benedictus Dominus Deus Israel , quia visitavit , et
fecit redemptionem plebis sux ; et erexit cornu salu-
tis nobis in domo David pueri sui : sicut loquutus est
per os sanctorum , qui a s:eeulo sunt prophetarum
ejus » (Luc. 1, 68-70). Si crgo Deus est, ille, qui per
os prophetarum loquutus cst , et Spiritus sanctus in
prophetis loquutus est, ut ait David in libro Regno-
rum : Spiritus enim Dominus loquutus est in. me (9.
Reg. 25. 2) ; ergo et Deus ct Dominus est Spiritus
sanctus qui per prophetas loquutus est. Verum cla-
ram hujus rei demonstrationem accipe. Divinus apo-
stolus per propheticam vocem volens Spiritum sanctuin
ostendere , in epistola ad Corinthios ait : « Si autem
omnes prophetent , intret autem quis infidelis , vel
idiota, convincitur ah omnibus , dijudicatur ab om-
nibus ; occulta cordis cjus manifesta flunt : et ita ca-
dens in faciem adorabit , pronuntians , quod vere
Deus in vobis sit » (1. Cor. 14..94. 95). Vides pieta.
tis doctorem celare indicare, Spiritum in prophetanti-
bus loquentem Deum esse ?

10. Cur ergo , hzretice , scandalizaris circa piam
fidem ? cur calumniaris Spiritus sancti dignitatem ?
cur fidei confessionem transgrederis ? Lege pacta tua
jn mysteriis emissa , quomodo dixeris , Credo in Pa-
trem εἰ Filium et Spiritum sanctum. An quod credidi-
sti , eliminasti ? quod confessus es, avertisti? qued
palam declarasti , hoc impie labefactasti ? bellumne
eum pace geris ? abnegastine fidem ? οἱ quxstiones
moves ? Credenti, confitenti tibi traditum est donum,
et post donum fides eliminatur, et inducitur disputa-
tio? Ne contumelia afficias dignitatem grati: : ne
violes pacta tremendz illius et horrend:e iuitiationis ,
cum confessus es te crederc, in nomine Patris et Fi-
lii et Spiritus sancti, baptizatus es similiter in. Patrem
et Filium et Spiritum sanctum ; benedictio similiter
jn nomine Patris et Filii et Spiritus saneti. Nobis
dona gratiz , a vobis blasphemie in gratiam * Nobis

liberias a Spiritu sancto ; a vobis servitas Spiritui

sancto adscribitur ? O stultitiam ! o Μιβγαίσιη animum?
Àut novam nega gratiam , aut Vetus Testamentum
reverere, vel ubique statue Trinitatis »qualitatem
honoris , quam s:pe vobis ex multis Scriptur:e testi-
moniis probavimus : quibus aiam demonstrationem
adjungere placet. Nova, ut s:pe dixi, s:epe in Vetert
Testamento prznantiata sunt. Quid igitur ? Imperat
Deus Moysi dicens : Loquere Aaron et. filiis ejus , Sic
benedicite filios Israel ( Num. 6. 25). Adverte diligen-
ter. Ne quis simplicius accipiens putaret rem quomo-
dolibet bene se habere , adjecit illud , Sic , ne quis
propria anctoritate benedictiones institueret, sed se-
eundum Scripturz regulam omnia facere jubet. Sic,
inquit, benedicite. Sic, quomode ? Benedicet tibi Do-
minus, et custodiet le (Ibid. v. 24). Attende, quomodo
Trinitatem ubique mystice proponat, per quam bene
dictiones triplicantur. « Benedicet te Dominus, et cu-
sStodiet te. Ostendet Dominus vultum super te , et

4

πιυ
benedicet te. Attollet Dominus vultum suum super te,
et det tihi pacem » (Num. 6. 25. 26 ). Vide sanctam
Trinitatem diserte celebratam, Et qu:enam gratia 4
Spiritu sancto non proficiscitur ? et quod donum non
ab {Πο datur ? quod bonum sine ipso ? quod czeleste
bonum sine Spiritus sancti opera hominibus contin-
gere possit ? Scrutamini Scripturas, et videte. Itaque
Scriptura sacra cum voluerit quidpiam , quod supra
naturam factum sit , indicare aut ostendere, Spiritus
euctoritati omnia adscribit, Verbi gratia, Samsonem,
egregium illam bellatorem , cum egregia illa ac stu-
penda fortiter gesta Scriptura describit, Spiritus
sancti ductu id fecisse praemittit, Venerunt , inquit,
Alienigenz multi et. innumeri in Samsonem ; solus-
que ille erat , neque id tantum, sed etiam ligatus,
Quz igitur spes libertatis vincto? qu: salutis captivo?
quomodo unus multis superior erit ? Spiritus Domini
descendit in Samsonem , et irruit in Alienigenas,
repertaque asini maxilla , mille viros interfecit. Ac
vide divin: Scripturze sapientiam, Cum inexpertis in-
credibile videretur, vinctum solutos vicisse, et solum
inultos superasse, ideo apposite przmisit : Et Spiri-
tus Domini advenit in. Samsonem et accepta. maxilla
asini , mille viros occidit (Judic. 15. 14. 15): ut cum
secundum humanam naturam id incredibile videretur,
per Spirilus polentiam crederetur. ltaque probe
Moyses dixit : Quomodo persequetur unus mille, et duo
fugabunt decem millia, nisi quia Dominus tradidit eos ,
et Deus vendidit illos (Deut. 52. 30) ? Lege Scripturas
et in singulis facinoribus Spiritus sancti virtutem an-
tepositam animadvertes. Venerunt Alienigenz , et
Spiritus Domini advenit in Samsonem (Judic. 14. 6).
Insiliit leo et discerpsit leonem ut hzdum. Vinctus
est ferreis catenis, et uxor ejus ad eum , Α[επίφεπα
in Samsonem. Sed iterum Scriptura : Et Spiritus Do-
mini venit in Samsonem , et soluta aunt vincula, ut si
sluppa. sentiat ignem (Jud. 16. 9 ). Nullum ejus prz-
clarum facinus inducit, non przmissa Spiritus effica-
cia. Deinde cum omni virtute nudatus esset, attende
aniino, quid dicat Scriptura, qux ubique dixerat, cum
aliquod facinus aggrederetur, et vinceret , Spiritus
sanctus venit in Samsonem. Postquam caput cjus de-
tonsum est, prodito gratix pignore , statim scripsit ,
Et Dominus. discessit a Samsone (Jud. 10. 20). Cum
Alienigenze venerunt , Spiritus Domini descendit in

SEVETIANI

516

ipsum : cum autem recessit, ait, Et Dominus discessit
ab ilo. Et jure quidem : nam Dominus Spiritus ex
( 2. Cor. 5. 17 ). Nec solum in Veteri Testamento id
animadvertes, sed etiam in apostolis. Quando ma-
gnam quamdam etprzcellentem virtutem divinz Lite-
rz? prz:dicant, ubique Spiritus auctoritatem przmittit.
Inducit rursus Paulum in Cypro exsecrandum illum
Elymam magum verbo punientem , quod contra ve-
ritatem pugnarct ; ei quia rem stupendam narraturus
erat, oculos nempe verbo exstinctos, ait: Ecce manus
Domini in te, et eris cecus, non videns solem ( Act. 13.
14 ). Illud autem et Pauli et omnium mortalium nata-
ram superabat , nempe oculos hominibus verbo οχ-
stinguere. Verbum enim hominis non mutat naturam,
nec oculos exczcat. Ne quis ergo humana verba re-
spiciens, de re obstupesceret , et commentitium quid-
dam dici putaret, przmittit iterum Scriptura Spiritas
Sancii auctoritatem. Tunc, inquit, Paulus Spiritu
sancto repletus ait illi (Ibid. v. 9). Habes et aliam cir-
ca Spiritum sanctum demonstrationem : si quis homo
rudis melius, quam facultas ferat, loquatur : verum
hanc rursus operationem Scriptura Spiritui adscribit.
Exempli gratia , Petrus et Joannesin Judaeorum fre-
quentia concionantur : Et tunc , ait, Petrus ρίοικε
Spiritu sancto dizit ad populum : Απ justum est in con-
spectu. Dei, vos potius audire, qua Deum, vos judicate
( Act. 4. 8. et 19). Cur ergo dicitur , Plenus Spirits -
sancto ? (Quia indoctum excedebat hzc loquendi fide-
cia , ne quis piscatorem respiciens , orationi illi san-
εἰ cum libertate habit: fidem non baberet, przmisit
Spiritus sancti sapientiam , ne mireris abundantiam.
Quod si videtur, alium consideremus , ut magis ac
magis dicta confirmentur. Sanctis cselum aperitur ,
sed sine Spiritu sancto non aperitur; neque enim
oculis corporis czelum apertum videtur, sed Spi-
ritus sancti operatione. Vidit Stephanus czelos aper-
tos ; verum , ut ait Scriptura , cum esset plenus Spi-
ritu sancto (Act. 6. 5), vidit. Nusquam igitur, fratres,
cxlum licet apertum videre , sine Spiritu , neque do-
cendi autoritatem sumere, nec miraculorum virtutem
exhibere sine sancto et adorando Spiritu. Omnia enim
operatur unus et idem Spiritus, dividens singulis , prout
tult (1. Cor. 12. 11) : cuigloria in szecula s:eculorum.
Amen.

513
nionem pars major haberet, ait illis: Quem dicitis
esse Christum? cujus filius est. ( Math. 22... 42)?
Respondent scrib:e et Phariszi, David. Hine Domiuus
corum contradiceus opinioni , rursus infert : « Quo-
modo David m Spiritu sancto vocat eum Dominum
dicens , Dixit Domiuus Domino meo , sede a dextris
meis » ( Jbid. v. 45. 44) ? Illud porro , In Spiritu
sancto , adjecit , non ut Spiritum servum declararet
Christi, qui prxedicabatur , sed ut palam ostenderet ,
prophetam in Spiritu sancto futura przevidentem , (i-
Jium suum secundum carnem Dominum confiteri se-
cundum rci veritatem. Neque enim dec Spiritu sancto,
qui etiam Dominus est , quaestio erat , sed de ipso :
an scilicet David filium haberet Dominum, an herum?
Sane Dominus hereticorum sycophantiam diu aute
confutlans , Spiritusque sancti dignitatem illzesam
conservans , objectione controversiam solvit. Quid
ergo ait ; Si ergo David vocat eum Dominum, quomodo
filius ejus est ?. Non dixit , Si ergo Spiritus sanctus
vocat eum Dominum, sed, Si David vocat eum Domi-
uum. Cur ergo addidit illud , In Spiritu sancto vocat
eum Dominum ? Quoniam de Christo ante. adventum
Christi dicere non erat corporis intuentis , sed Spiri-
tus sancti prxsignificantis. Neque enim qux videbat
David , predicabat ; sed qux Spiritus sanctus sugge-
rebat, ize per spiritualem lyram pulsabat. Ideo illud
adjecit , Dominus , Quomodo David in Spiritu sancto
vocat eum Dominum? Ne vero hzreticus blasphemiam
adversus Spiritum sanctum trahat, adjecit rursum, ut
diximus, Si ergo David vocat eum Dominum, quomodo
filius ejus est ? Igitur David Christum in Spiritu sancto
voeat Dominum. lllud vero potissimum consideremus
onem prophetam ex Spiritu sancto , qu:e conveniant
loqui. Omnes enim confitemur , prophetas in Spiritu
sancto loquutos esse , idque Apostolus testificatur di-
cens, « Bene Spiritus sanctus loquutus est ad patres
vestros per prophetam » (Act. 28. 25.) Et iterum ge-
Beratim Deus ait : « Effundam de Spiritu meo super
omnem carnem, et prophetabunt » ( Joel. 2. 28). Et
Moyses, « Quis dabitemnem populum Domini prophe-
las esse, eum dederit Dominus Spiritum suum super
ipsos » (Num. 11. 29)? Hicattendamus diligenter, quo-
modoSpiritus sancti divinitas demonstretur,non a nobis
exaltata, sed a propria dignitate celebrata, Mihique eon-
cedite ut interrogatione et responsione rem propositam
tractem ; hujusmodi enim quzestionibus facilior eva-
dit dubiorum solutio. Interrogemus ergo ; Fatenturne
Spiritum sanetum loquutnüm esse per proplietas , an
acgant, vel dubitant ? Si dubitant , qux ante dicta
sunt in memoriam revocemus , quomodo ipse Deus
testificatur dicens , E/fundam de Spiritu mee super
emnem earsem , εἰ prophetabunt ? Spiritus enim pro-
pheticam virtutem excitat. Sie et ille admirabilis
Moyses, ut ostendat prophetiam ex Spiritu sancto
proficisci et constitui, in hanc magnam mirabilemque
erupit vocem : « Et quis dabit omnem populum Do-
nini prophetas esse , cum dederit Dominus Spiritum
sanctum suum super eos? » Si autem verc confitean-
turid quod verissimum est, nerupe Spiritum sanctum

DE SERPENTE HOMILIA.

δι”
loquutum essc 1n prophetis, audi ut beatus ille admi-
randusque Zacharias, Pr:ecursoris pater, Deuin dicat
Spiritum sanctum , qui per. prophetas loquutus cst :
« Benedictus Dominus Deus Israel , quia visitavit , et
fecit redemptionem plebis sux ; et erexit cornu salu-
lis nobis in domo David pueri sui : sicut loquutus est
per os sanctorum , qui a szeculo sunt proplietarum
ejus » (Luc. 1. 68-70). Si crgo Deus est, ille, qui per
os prophetarum loquutus est , οἱ Spiritus sanctus in
prophetis loquutus est, ut ait David in libro Regno-
rum : Spiritus enim Dominus loquutus est in. me (9.
Reg. 25. 2) ; ergo et Deus οἱ Dominus est Spiritus
sanctus qui per prophetas loquutus est. Verum cla-
ram hujus rei demonstrationem accipe, Divinus apo-
stolus per propheticam vocem volens Spiritum sanctum
ostendere , in epistola ad Corinthios ait : « Si autem
omnes prophetent , intret autem quis infidelis , vel
idiota , convincitur ah omnibus , dijudicatur ab om-
nibus ; occulta cordis cjus manifesta flunt : et ita ca-
dens in faciem adorabit , pronuniians , quod vere
Deus in vobis sit » (1. Cor. 14. 94. 25). Vides pieta.
tis doctorem clare indicare, Spiritum in prophetanii-
bus loquentem Deum esse ?

10. Cur ergo , hzretice , scandalizaris circa piam
fidem ? cur calumniaris Spiritus sancti dignitatem ?
cur fidei confessionem transgrederis ? Lege pacta tua
in mysteriis emissa , quomodo dixeris , Credo in Pa-
trem et Filium et Spiritum sanctum. An quod credidi
si , eliminasti ? quod confessus es, avertisti? qued
palam declarasti , hoc impie labefactasti ? bellumne
eum pace geris ? abnegastine fidem ? οἱ quzestiones
moves ? Credenti, confitenti tibi traditum est donum,

et post donum fides eliminatur, et inducitur disputa-

tio? Ne contumelia afficias dignitatem grati: : ne
violes pacta tremend:e illius et horrendze iuitiatiouis ,
cum confessus es te credere, in nomine Patris et Fi-
lii et Spiritus sancti, baptizatus es similiter in Patrem
et Filium et Spiritum sanctum ; benedictio similiter
in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Nobis
dona gratiz , a vobis blasphemie in gratiam * Nobis

libertas a Spiritu saneto ; a vobis servitas Spiritui

sancto adscribitur ? O stultitiam ! o ingratam animum?
Àut novam mega gratiam , aut Vetus Testamentum
reverere, vel ubique statue Trinitatis »qualitatem
honoris , quam sxpe vobis ex multis Scripturz testi-
moniis probavimus : quibus aliam demonstrationem
adjungere placet. Nova, ut sxpe dixi, Φε in Vetert
Testamento przenantiata sunt. Quid igitur ? Imperat
Deus Moysi dicens : Loquere Aaron et. filiis ejus , Sic
benedicite filios Israel ( Nun. 6. 25). Adverte diligen-
ter. Ne quis simplicius accipiens putaret rem quomo-
dolibet bene se habere , adjecit illud , Sic , ne quis
propria auctoritate benedictiones institueret, sed se-
eundum Scripturx regulam omnia facere jubet. Sic,
inquit, benedicite. Sic, quomode ? Benedicet tibi Do-
minus, et custodiet te ([Dbid. v. 24). Attende, quomodo
Trinitatem ubique mystice proponat, per quam bene-
dictiones triplicantur. « Benedicet te Dominus, et cu-
stodiet te. Ostendet Dominus vultum super te , et

515
benedicet te. Attollet Dominus vultum suum super te,
et det tibi pacem » (Num. 6. 25. 26 ). Vide sanctam
Trinitatem diserte celebratam, Et qu:»nam gratia a
Spiritu sancto non proficiscitur Τ et quod donum non
ab iflo datur ? quod bonum sine ipso ? quod czeleste
bonum sine Spiritus sancti opera hominibus contin-
gere possit ? Scrutamini Scripturas, et videte. Itaque
Scriptura sacra cum voluerit quidpiam , quod supra
naturam factum sit , indicare aut ostendere, Spiritus
suctoritati omnia adscribit, Verbi gratia, Samsonem,
egregium illam bellatorem , cum egregia illa ac stu-
penda fortiter gesta Scriptura describit, Spiritus
sancti doctu id fecisse przemittit. Venerunt , inquit,
Alienigenz multi οἱ innumeri in Samsonem ; solus.
que ille erat , neque id tantum, sed etiam ligatus,
Quz igitur spes libertatis vincto ? qu: salutis captivo?
quomodo unus multis superior erit ? Spiritus Domini
descendit in Samsonem , et irruit in Alienigenas ,
repertaque asini maxilla, mille viros interfecit. Ac
vide divin: Scripturz sapientiam, Cum inexpertis in-
credibile videretur, vinctum solutos vicisse, et solum
inultos superasse, ideo apposite przmisit : Et Spiri-
(us Domini advenit in. Samsonem et accepta maxilla
asini , mille viros occidit (Judic. 45. 44. 15): ut cum
secundum humanam naturam id incredibile videretur,
per Spiritus polentiam crederetur. ltaque probe
Moyses dixit : Quomodo persequetur unus mille, et duo
[ugabunt decem millia, nisi quia Dominus tradidit eos ,
εί Deus vendidit illos (Deut. 52. 50) ?* Lege Scripturas
et in singulis facinoribus Spiritus sancti virtutem an-
"tepositam animadvertes. Venerunt Alienigenz , et
Spiritus Domini advenit in Samsonem (Judic. 44. 6).
Insitiit leo et discerpsit leonem ut hzdum. Vinctus
est ferreis catenis, et uxor ejus ad eum , Alienigenee
in Samsonem. Sed iterum Scriptura : Et Spiritus Do-
mini venit in Samsonem , et soluta sunt vincula, ut si
stuppa sentiat ignem (Jud. 16. 9 ). Nullum ejus prz-
clarum facinus inducit, non praemissa Spiritus effica-
cia. Deinde cum omni virtute nudatus esset , attende
animo, quid dicat Scriptura, qux ubique dixerat, cum
aliquod facinus aggrederelur, et vinceret , Spiritus
sanctus venit in Samsonem. Postquam caput ejus de-
tonsum est, prodito gratix pignore , statim scripsit ,
Et Dominus. discessit a Samsone (Jud. 10. 20). Cum
Alienigen:e venerunt , Spiritus Domini descendit in

SEYERIANI '

ipsum : cum aulem recessit, ail, Et Dominus disce
ab ito. Et jure quidem : nam Dominus. Syirins
( 2. Cor. 5. 17 ). Nec solum in Veteri Testament
animadvertes, sed etiam in apostolis. Quando n
gnam quamdam etprzcellentem virtutem divineLi
r:? przedicant, ubique Spiritus auctoritatem przmit
Inducit rursus Paulum in Cypro exsecrandum ill
Elymam magum verbo punientem , quod contra :
ritatem pugnarct ; et quia rem stupendam narratu
erat, oculos nempe verbo exstinctos, ait : Ecce ma
Domini in te, et eris cecus, non videns solem ( Act. |
11 ). Illud autem et Pauli et omnium mortalium na
ram superabat , nempe oculos hominibus verbo «
stinguere. Yerbum enim hominis non mutat natura
nec oculos exczcat. Ne quis ergo humana verba:
spiciens, de re obstupesceret , et commentitium qu
dam dici putaret, przemittit iterum Scriptura Spiri
Sancii auctoritatem. Tunc, inquit, Paulus Spir
sancto repletus ait illi (1bid: v. 9). Habes et aliam c
ca Spiritum sanctum demonstrationem : si quis ho:
rudis melius, quam facultas ferat , loquatur : ver
hanc rursus operationem Scriptura Spiritui adscril
Exempli gratia , Petrus et Joannes in Judzorum fi
quentia concionantur : Et. (unc , ait, Petrus pla
Spiritu sancto dixit ad populum : An justum est in c
spectu Dei, vos potius audire, quam Deum, vos judic
( Act. 4. 8. et 19). Cur ergo dicitur , Plenus Spir
sancto ? Quia indoctum excedebat hzc loquendi fid
cia , ne quis piscatorem respiciens , orationi illi ss
cize cum libertate habite fidem non haberet, przm
Spiritus sancti sapientiam , ne mireris abundantia
Quod si videtur , alium consideremus , ut magis
magis dicta confirmentur. Sauctis cselum aperitu
sed sine Spiritu sancto non aperitur; neque em
oculis corporis cxlum apertum videtur, sed S
ritus sancti operatione. Vidit Steplianus czlos apt
tos ; verum , ut ait Scriptura , cum esset plenus Sj
ritu saneto (Act. 6. 5), vidit. Nusquam igitur, fratrt
cxlum licet apertum videre , sine Spiritu , neque d
cendi autoritatem sumere, nec miraculorum virtute
exhibere sine sanclo et adorando Spiritu. Omnia cni
operatur unus et idem Spirilus, dividens singulis , pro
tult (1. Cor. 12. 13) : cuigloria in szecula sxculorun
Amen.

σι] SPURIA. — MONITUM. $18

[ ————Ó - — — an—— A — M €

.SPURIA.

MONITUM

IN DUAS HOMILIAS SEQUENTES.

(532] Hasce homilias ejusdem auctoris esse non est quod dubitemus, ita stylo et dictione similes sunt :
et alioquin in secunda argumentum primz ab initio prosequitur, Non esse autem Chrysostomi, quivis
emuncte naris statim percipiat. Sed libentius credam esse cujuspiam ex presbyteris Antiochenis, qui
Chrysostomi tempore alternis vicibus coram Flaviano episcopo Antiochie concionabantur. Hinc est quo:l
in flnem primze homilia, τοῦ κοινοῦ πατρός, communis patris, mentio habetur, tanquam praesentis. Quod
forte judicium ferendum est de aliis plurimis orationibus, in queis ille comamunis pater presens commc-
moratur. Hanc autem, ut et innumeras alias Chrysostomo adscriptas reperimus, sive librariis quzestus
causa illas tam celebri nomine insignientibus, id quod sepissime accidit, sive aliis scriptoribus temeraNo
ausu fo:tus suos tanto doctori adscribentibus, ut melioribus auspiciis in publicum prodirent. Interpretatio
utriusque sermonis cst Frontonis Ducsi.

M SPURIA. — MONITUM. | 518

--ᾱ------ᾱ-----------------------------ς--- το οσο σος σος οσους στους σοι οσα ος |

MONITUM IN EPISTOLAM SEQUENTEM AD THEODORUM MOPSUESTENUM,

Cujus antiqua versio Latina hic profertur.

[530] Hujus epistolz, quam Grzece et Latine dedimus Tomo tertio, p. 655, interpretatio vetus Latina
habetur in Manuscripto quodam Bibliothecze nostrae Sangermanensis; et in catalogo Manuscriptorum enun-
tiabatur; sed Manuscripti numerus perperam positus non parum negotii laborisque attulit; notatur enim
Codex 727, in quo hujus epistol:e ne vestigium quidem occurrit; demum autem illa post multam per-
quisitionem in Codice 326 reperta fuit.

Illam autem hic edere visum est, quia circa illam epistolam duz difficultates exortz fuerant, ut mo-
nuimus in notis ad eamdem, quibus solvendis difficultatibus magnum affert momentum hzc vetus inter-
pretatio Latina. Prior autem difficultas hinc oritur quod hujus epistole, qus CXII numeratur, titulus in
omnibus Mss. atque Editis sic habeat : θΘεοδώρῳ ἐπισχόπῳ, Theodoro episcopo; cujus autem civitatis
episcopus esset non enuntiatur. Pene tamen concors eruditorum opinio erat, hunc Theodorum esse
Mopsuestenum. At in Concilio V, Tomo V Labbzi, p. 490, negatur, eum cui hzc mittitur epistola esse
Theodorum Mopsuestenum. In Manuscripto autem nostro titulus est : Joannis Constantinopolitani ad
Theodorum Mopsuestenum episcopum. Hinc videas jam priscis illis temporibus Theodorum illum episcopum
pro Mopsuesteno habitum fuisse, id quod etiam confirmatur ex annotatione sequente.

Secunda difficultas ex epistolze fine exsurgit, ubi sic legitur in Edito nostro : οὐ γὰρ τὴν τυχοῦσαν, χαὶ
ἐν ἑρημίᾳ χαθήµενοι, χαρπούµεθα τὴν παράχλησιν, ὅταν τοσοῦτον iv καρδίᾳ Orncaupbv xal πλοῦτον
ἀποχείμενον ἔχωμεν τῆς ἐγρηγορυίας xal γενναίας σου ψυχῆς τὴν ἀγάπην : i. e. Neque enim, in hac licet
folitudine positi, vulgarem consolationem capimus, cum tantum in corde thesaurum tantasque opes reconditas
habemus, hec esi, vigilantis ac generosi animi tui caritatem.

liunc porro locum ad Frontonis Duczi et Savilii Editionum fidem edidimus. Ex quatuor autem Ma-
nuscriptis, queis uai sumus, duobus nempe Vaticanis, uno Regio et uno Coisliniano, Regius οἱ Vaticapus
unus habent, ἐν χαρδίᾳ θησαυρόν, ut supra; alii autem duo, àv Κ,λικίᾳ θησαυρόν. Quam lectionem con-
firmat Codex noster Sangermanensis in quo legitur, talem in Cicilia thesaurum. Huic lectioni favet
etiam Facundus Hermianensis lib. 7, cap. 7, p. 653, Edit. Sirmondi, fol.; qui Facundus quoque iy
Κιλιχίᾳ legerat. Itaque hane leetionem àv Κιλιχίᾳ, quam ibidem in nota germanam esse suspicabamur,
jam veram esse pronuntiamus, sicque prorsus legendum esse censemus. Si porro Theodorus hic in Cilicia
episcopus fuerit, haud dubie Mopsuestenus erit, quod etiam in titulo fertur in Manuscripto Sangerms-
nensi, ad Theodorum Mopsuestenum episcopum, cum alioquin nullum alium in Cilicia episcopum Chryse-
stomi amicum fuisse sciamus, praterquam Theodorum Mopsuestenum.

Hzc itaque lectio pro asserta jam et indubitata haberi debet. Neque tamen omittendum est, id quod
observat Tillemontius, etianisi àv χαρδίᾳ legeretur, hunc tamen Theodorum esse Mopsuestenum omnino
oportere : nam duos solum Theodoros novimus, ad quos hzc epistola missa fuisse potuerit, Mopsueslt-
num nempe in Cilicia, et Tyaneum in Cappadocia. Tyaneo autem nulla fuisse consuetudine junctus vidc
tur Chrysostomus ; Theodori autem Mopsuesteni a puero atnicus fuerat.

Loma cd

PEESKE)AR!h MN ————É———— —— Á— n
Ix codice MS. num. 526 Bibliothece sancti Germani a Pratis, qui nono seculo descriptus fuit.

Incipit Johannis Constantinopolitani ad Theodorum Mopsuestenum Episcopum.

Si esset quidem venire possibile, tuamque reveren- — etsi nihil amplius factum est , Deum tamen habes jr?
tiam caritatemque complecti, in ipsa jucundari, cum — uo studio et alacritate debitbrem , integramque Πε
multa hoc velocitate et studio faceremus : quoniam — cedem. Nos autem non quiescimus, scientes tu: βΙΣ
autem hoc nobis non adjacet, nunc literis hoc imple- — ttam sanctitatis, et tuam reverentiam omnibus pr?
mus. Si enim ad ipsos fines mundi ducamur, tue — dicantes, atque poscentes eamdem dilectionem f*
dilectionis integritatem et fervorem, et sine dolo sin- — rentem per omnia conservari. Non enim in dese?
ceritatem oblivisci non possumus, qu:e est antiqua et — sedentes fortuit: intercessionis fructus habemus,
a principio , quamque nune monstrasti. Neque enim — quando talem in Cilicia thesaurum et reconditas diris
nos latuit quanta pro nobis et dicere et facere festi- — possidemus: h:xec est enim fortis ct vigilans animz !*
nasti, meus (sic) honoratissime atque sanctissime. Sed — dilectio. Explicit.

IN GENESIM SERMO 1.

^.

Λόγος εἰς có, « Eltóev ὁ θεὺς πάντα ὅσα ἐποίησε xal ὶδοὺ xaAà Alar* » καὶ ὄτιτὰ θεῖα «Ἰόγια tipuotega
πάντων ἡδέων *.

d. Καλοὶ τῆς εὐσεθείας οἱ λειμῶνες, οὐ προσκαίροις
ιαῖς χομῶντες, ἀλλ οὐρανίοις ἄνθεσι βρύοντες. "Ανθη
m εἰσι τῆς εὐσεθείας, οἱ χαρποὶ τῆς ἑνθέου πολιτείας.
Al γὰρ ἀρεταὶ ἀνάγουσιν ἡμᾶς εἰς τὸ θαυμαστὸν xal
πρωτότυπον ἐχεῖνο κάλλος τὸ xaz' εἰχύνα θεοῦ ΥγΣγενη-
pévov xal καθ) ὁμοίωσιν. Αὕτη τοίνυν ἡ χατ ἀρετὴν
ὁμοίωσις ἵππον ἀντὶ ἀνθρώπου οὐκ Ed λέγεσθαι. Ταύτην
οὖν ὅταν µεταδιώχωμεν. οὐχ ἔτι λύχος xai δράχων xat
io xa σχορπίος ὀνομαζόμεθα, πρὸς την τῶν ἁλόγων
O6p:v καταφερόμενοι΄ ἀλλ εἰχὼν Θεοῦ θευμαστῆ xal
τιµία, τὸ πρωτότυπον κάλλος τοῦ χαραχτῆρος σώνουσα,
καὶ ἐσμὲν, καὶ λεγόµεθα, xot πιστενόµε α. Δεσπότης
ἐγένου τῶν ἁλόγων᾽ μὴ μιμοῦ τῶν οἰχετῶν τὰ füv-
οὐκ ἐπειδὴ φαῦλα τὰ ἄλογνα * οὐδὲν rig παρὰ του ἀγαθοῦ
καχὸν ἑκτίσθη. Mt Υάρ τις νοµ!ζέτῳ £v χώρᾷ χαχίας τὰ
ἅλογα τάττεσθαι, διὰ τὸ εἰχόνα. χασίας.παρηχθαι τῶν μὴ
κατ ἀρετὴν βιούντων. El γὰρ τοῦτο, πῶς εἶπεν ἡ Γραφὴ,
Καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς πάντα ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδυὺ xaAá,
xai οὐχ ἁπλῶς καλὰ, ἀλλὰ xai κα.λὰ «λίαν; Ὁπότε οὖν
τὰ γεγονότα εἰς εἰκόνα χακίας παρήχθησαν (ὁ Ὑὰρ λέων
εἰχὼν τοῦ τυράννου, καὶ ὁ ὄφις του σχολιοῦ xal τοῦ πο:
ῥροτάτου τὸν τρόπον, καὶ ὁ σχαρπίος του πλήχτου, xal
ὁ Αύχος τοῦ ἁρπακτικοῦ), ποῦ ἂν εἴη χαλὰ τὰ Υδνόµενα,
φηαὶν, οὕτω προφανῶς εἰς εἰχόνα xaxlag παβαλαµθα-
νόμενα» Δεῖ δὲ εἰδέναι τοὺς φιλομαθεῖς, ὅτι ταύτα τῇ
θἰχείᾳ φύσει χακὰ οὔτ ἔστιν, οὔτε λέγεται, ἀλλὰ τοῖς
ἀλόγοις πρέπουσα χατάστασις᾽ [550-5235] ἐπειδὰν δὲ Ελθῃ
εἰς τὴν λογικὴν φύσιν, ὑθρίξει vr» θέαν, xat ἀμθλύνει
τὴν λογικὴν ἐλευθερίαν. Ἔλαθες, ἄνθρωπε, τὴν δεσπο-
τιχὴν ἀξίαν ' μὴ τὴν ἄτιμον xat δουλοπρεπήη τῶν &AÓ-
γων µεταδίωχα τάξιν * ὑθρίζεις γὰρ σαυτὸν, μιμούμενος
κῶν ἁλόνων τὴν θηριωδίαν᾽ οὐχ ὡς τῶν ἀλόγων xaxuy
ὄντων, fj λεγομένων, ἁλλ᾽ ὡς τῆς ἀτίμου καὶ δουλοπρε-
ποῦς εἰχόνος οὐ πρεπούσης τοῖς ἐλευθ ροις. Ὥσπερ γάρ
τις ἀνὴρ ἐπίσημος xat ἐπίδοδος, ἐὰν ἑνδύσηται 5 περι-
6άληται δούλου στολν, ὑθρίξεται, καὶ καταισχύνεται,
οὐχ ὡς τῆς ὁσθῆτος οὔσης φαύλης xat ῥυπαρᾶς, ἀλλ' ὡς
δούλῳ μὲν πρεπούσης, ἑλευθέρῳ δὲ μὴ ἁρμοττούσης *
οὕτως &Xy Ίθος σχορπίου xai λύχου ἀναλάθῃς, οὐχ i)
ύσις τῶν ἁλόχων διαθάλλεται, ἀλλ dj c χατάστασις
ὑδρίζεται ἡ δεσποτείαν λαχοῦσα b, χαὶ τὰ δούλου µετα-
διώχουσα. Ταῦτα δέ pov ἀναγχαίως παρῆκται, ἵνα µη-
δεὶς εἰς ὕθριν τῆς δημιουργίας ἐχλάθῃ τὰ εἰρημένα, ὡς
τοῦ θεοῦ φαῦλόν τι. πεποιγχότος' πάντα γὰρ ἀληθῶς
καλὰ, χαὶ χαλὰ λίαν, ἐὰν τὴν οἰκείαν φυλάττῃ τάξιν, xa
«v οἰχεῖον µεταδιώκῃ νόµον. Ἵνα δὲ µάθῃς, ἀγαπητὲ,
τι οὐδὲν φαῦλον γεγένηται παρὰ τοῦ Θεού κατὰ φύσιν,
ἐδίδαξεν ἡμᾶς ὁ θεὺὸς xal τῶν ἁλόγων τούτων εἰχόνα
λαμθάνειν. Ὑπέθηχε yáp τινα μιμεῖσθαι τῶν ἁλόγων
πλεονεχτηµατα, ἵνα μὴ διαθἀλλωμεν εἰς xaxíav τὰ Υε-
γονότα, οὗ χαθόλον τῆν φύσιν, ἀλλ᾽ ὅσα ἁρμόζει λογιχκῇ
καταστάσει. "H οὑκ Ίχουσας σήμερον του Ηαροιμιαστου
λέγοντος, Πυρεύθητι πρὸς τὸν popunxa, óxrnpé, καὶ
ζή.Ίωσον τὰς ὀδυὺς αὐτοῦ, Οὐ συνηκας πῶς τὴν του
μύρμηχος «φιλοπονίαν ὑποθέμενος, εἰς ἄοχνον ἡμὼν
πρυθυµίαν ἐπαιδαγώγησεν; Οὐκ ἑδ.δάξαμέν σε futt;
ἀπὸ μὲν τοῦ μύρμηκος τὸ ἄοχνον, ἀπὸ δὲ τῆς µελίσσης
τὸ φιλότεχνον; "Eccc γὰρ. ἔστιν, ὡς ἔφθην εἰπὼν, ἆπαν-
θἠσασθαίτινα καὶ τῶν ἀλόγων πλεονεκτήματα ἁρμόζοντα
λοχιχῇ χαταστάσει' πλήν Υε ταῦτα πρὸς ἡμετέραν λέ-
γοντα: αἰσχύνην xal ὄνειδος. Ἐπειδὴ γὰρ θεὺν οὐκ ἐμι-
µήσω, µίµησαι, qnot, τὸν μύρμηχα. Oux εἰδὲς ποτε
πατέρα γνῆσιον ἐπιτιμῶντα τὰ τέχνα, καὶ μετὰ πολλῆν
παιδείαν εἰς µίµησιν αὐτὰ οἰχετῶν ἀνάγοντα, xat cauta
αεροφανῶς λἐχοντα" Μίμησαι xày τὸν οἰχέτην, ὑποδεέστε-
pov μὲν τῇ ài, ὑπερέχοντα δὲ τῇ ἐπιστήμη; 00εν ὁ
α Collatus cum cod. Reg. 2542.
b licg. ἡ ὀεσπότον λαχουσα.

φιλάνθρωπος θεὸς elc ἔνδειξιν τῆς ἡμετέρας ἀγνωμοσύ-
νης προσφέρει τὸν μύρμηχα ἑλέγχοντα ἡμῶν τὸν ὄχνον,
xal την µέλιτταν ἑλέγχουσαν ἡμῶν τὴν ῥᾳθυμίαν. Καὶ
δῆλον Ex τούτων, ὅτι οὐδὲν χαχὸν ἐγένετο παρὰ τοῦ so,
ἀλλ' ἔδωχέ σοι αἴσθησιν xal νοῦν διακριτιχὸν, φεύγειν
ἓν τῶν ἁλόγων τὰ fü, ἁρπάζειν δὲ αὐτῶν τὰ πλεον-
εχτήµατα» Δύναται γάρ xal ὁ λέων εἰχὼν εἶναι ἀρετῆς ,
ὅταν μὴ εἰς τυραννίδα τὴν εἰχόνα, ἀλλ εἰς ἀνδρείαν
ἐχλάθῃς) ἄλλο γάρ ἔστι Ἐυραννῖς, καὶ ἕτερον ἀνδρεία.
Διὰ τοῦτο χαὶ ἡ Γραφῃ τὸν ἐκ τοῦ Ἰούδα μέλλοντα
ἀνατέλλειν εὐαγγελιζαμένη Σωτῆρα, φησί’ Σχύμνος
Aéorcoc Ἰούδα᾽ ἐκ β.αστυὺῦ, vié µου, ἀνέδης' dva-
πεσὼν ὁκοιμήθης ὡς Aéur , καὶ ὡς σχύμγνος. "0
πηλίχην ὁ θεῖος λόγος ὁμοιότητα χατασχευάζει Ex τών
τοῖς ἀλόγοις προσόντων πλεονεκτημάτων. Ἔστι τοίνυν
ιµεῖσθαι λέοντα μετὰ συνέσεως ' ἔστι δὲ μιμεῖσθαι xal
Φιν, οὑχ ἐν τῷ ἰοθολεῖν, ἀλλ᾽ Ey τῷ σύνεσιν ἀναλαμθά»
γειν᾽ χαθὼς χα) ὁ Σωτὴρ τοῖς ἁποστόλοις φησί: {ένεσθα
gpóripot, ὡς ὁ ὄφις. "0θεν, εἰ φαῦλον ἣν τὸ κτίσμα,
οὐχ ἂν εἰς µίµτσιν τοῦ φαύλου προσεχαλεῖτο τὴν ἑαυτοῦ
εἰχόνα, Γἰνεσθε, λέγων, φρόγιµοι ὡς Ópic* µίµησαι
τοῦ ὄφεως p τὸν ibv, μὴ τὸν θυμὸν, ἀλλά τὴν σύνεσιν.
'"Exv γὰρ τὸν v µιαἢσῃ, χαταθοᾷ σου Δανϊδ κατηγορῶν
xai λέγων Θυμὸς αὐτοῖς κατὰ τὴν ὁμοίωσιυ' τοῦ
ὄφεως * ἐὰν δὲ την σύνεσιν αὑταῦ µιµήσῃ, μαθητὲς γίνῃ.
Χριστοῦ τοῦ εἰπάντος' 1ίνεσθε gpóriuot ὡς ὁ ὅφις.
Ἐπειδὴῆ γὰρ ὁ bot; φρον,μώτερός ἐστι πάντων τῶν θη-
ρίων, ὡς ἀρτίως ὑπανεγνώσθη. ἀντέθηχε τῇ φρονῆσει
$pivnstw οὐχ ἵνα µάθῃς δόλον ποιεῖν, ἀλλ᾽ ἵνα µάθῃς
λον ἐχχλίνειν.

β’. Βούλεται γὰρ ἡμᾶς ὁ φιλάνθρωπος θεὸς οὐχὶ χαχούρ-
γους [554] εἶναι, ἀλλὰ πανούρχους ἕτερον δι ἐστι τὸ
πανοῦργον, xal ἕτερον τὸ χαχουργον. Πανοῦργος τοίνυν
ἑστὶν οὐχ εἰς τὸ μελετᾷν χαχίαν, ἀλλ᾽ εἰς τὸ φεύγειν.
xaxíav* xai χέχρηται τῇ πανουργίᾳ οὐχ εἰς τὸ µηχα-
νοῤῥαφεϊν xa0' ἑτέρων, ἀλλ᾽ εἰς τὸ τὰ oo! ἑτέρων πὶὲ-
χόµενα διαφεύχειν * χαχοῦργος δέ ἔστιν ὁ φονεὺς, ὁ δό-
λιος, ὁ ἑτέροις xaxà τεχταινόµενος. Τοιοῦτος φρόνιµας 6
Ἰαχώθ, φρόνιµος ὡς ὁ ὄφις, οὐχ ἰοθόλος ὥς ὁ bc. "Ota
γὰρ ἔμελλεσυμθάλλειν τῷ ἁδελφῷ αὐτοῦ 'Ἡσαὺ χαχίας
Yépovtt χαὶ φονοχτονίας, παρεχάλει τὸν θεὸν λέγων,
Κύριε, ῥὺῦσαί µε ἀπὸ τοῦ ἀδε.λφοῦ µου 'Ησαὺ, ὅτι
φοδοῦμαι αὐτὸν zürv * χαν ἐχέτενε τὸν θεὸν, ὡς χατὰ
πονηροῦ τὴν εὐχὴν τιθέµενος. Ὅτε δὲ συνήντησε τῇ
ἀδελφῷ, ἠθιχότητι xat κολαχείᾳ τὸν θυμὸν ἡμέ ,
xaX τὴν πονηρίαν ἔσθεσε. Τί γάρ φησι "ps τὸν Ησαύ;
Εἶδόν σου τὸ πρόσωπο», ὡς εἴ τις ἴδοι πρὀσωπον
θεοῦ. Καὶ εἰ μὲν ἔλεγεν ὁ Ἰαχὼδ ταῦτα, ἵνα διὰ τῆς
ἁπάτης νιχήσῃ τὸν ἁδελφὸν, καχῶς ἑλάλει" εἰ δὲ εἶπεν,
ἵνα τὸν φόθον ἐχφύγῃ, χαλῶς ἐχρήσατο τῇ πανουργίᾳ.
Γίγεσθε οὖν φρόνιμοι ὡς ὁ ὄφις' μὴ θυµώδεις, μὴ
ἰοθόλοι, ἀλλὰ φρόνιµοι, xal ἁκόραιοι ὡς αἱ περιστεραί.
Ἔστι δὲ τὴν περιστερὰν καὶ εἰς χακίαν χαὶ sic ἀρετὴν
ἐχλαθεῖν * καὶ ὅπως, ἄχονυε' Ἐὰν f); ἁλόγιστος καὶ ἀδιά-
χριτος, xat χαχίας ἔμπειρος µόνον, διαθάλλει σε ἡ Γραφὴ
ὡς ἀσύνετον. 'Egpatp γὰρ, φησὶν, ὡς περιστερὰ ἄνους,
oUx ἔχουσα καρδίαν». Ἐὰν οὖν τὸ ἄνουν φυγὼν, τὸ
ἀχέραιον κατορθώσῃς, ἔχεις τὴν σύνεσιν τελείαν, οὐ
συμμιγνὺς αὐτὴ [{. αὐτὴν] τῇ καχίᾳ * χαὶ ἀχούεις παρὰ
του Κυρίου, Γίνεσθα φρόνιμοι ὡς ὁ ὄφις, xal ἀκέραιο.
ὡς αἱ περιστεραί. Mt τοίνυν ἁπλῶς, ἁδελφὲ, τὰς l'pa-
φὰς ἀναγίνωσκε, xal τὰς εἰχόνας εἰς χαχίας ἐκχλάμδανε
παρ) αὗττς, µερίζουσα [[. μεριζούσης] τούτῳ μὲν τοῦτο,
τούτῳ δὲ ἕτερον. θέλεις οὖν μαθεῖν; πρόσεχε ἀχριθῶν τοῖς

€ Reg. ἰοῦολεῖν, οὐδ) ἓν τῇ πικρότητι, οὔτε μὲν ἐν τῷ π.κρίας
γέµειν᾽ ἀλλ) &v.

o19

-- ----

SPURIA. . νου

------------ e dec AD --ᾱμ-- ρε ERE RENE ARD ORE FERRARI.

SERMO IN ILLUD, VIDIT DEUS CUNCTA QUAE FECERAT, ET ECCE VALDE BONA (Gem. 1. 31); ετ
DE KO, QUOD DIVINA ELOQUIA JUCUNDIS QUIBUSQUE REBUS ANTECELLUNT.

αλ

4. Pul-hra sane sunt pietatis prata , qux non tem-
porariis coloribus nitent, sed celestibus floribus
redundant. Flores autem pietaüs sunt, divinitus iu-
tpiratz:€ conversationis fructus. Virtutes enim ad ad-
mirabilem illam et primigeniam pulchritudinem nos
reducunt, qux» ad imaginem et similitudinem Dei
creata erat. Hxc itaque secundum virtutem similitudo,
equum pro homine dici nou sinit. Hanc utique si
sectemur, non jam lupus, draco vel serpens appellamur,
ad brutorum naturani dejecti, sed imago Dei stupenda
atque veneranda , qu:e primigeniam illam pulchritu-
dinem forms retinet , et sumus, et dicimur , atque
adeo 'credimur. Factus es dominus bestiarum ; noli
servorum mores imitari : non quod mala sint. bruta
animalia : nihil enim mali a bono creatum est. Neque
enim existimet quisquam in vitii loco reponendas esse
bestias, quod tamquam imagines quzdam vitiorum in
medium proferantur , qu: in iis regnant , qui non ex
prescripto virtutis vitam degunt. Nam si ita esset, cur
dixisset Scriptura , Viditque Deus:cuncta qua fecerat ,
et ecce bona (Gen. 4. 51), neque simpliciter Bona ,
sed Valdebona? Quando igitur res create in similitudi-
nem maliti:e adducuntur ( nam οἱ leo tyranni imago
est, et serpens versuti hominis, quique moribus sit ne-
quissimis, et scorpius percusseris , el lupus rapacis) ,
quomodo res cercate hona dicentur, inquit , qua tain
Bperte tamquam similitudines vitiorum proferuntur?
Verum oper: pretium est intelligant discendi cupidi
hiec, si spectetur propria corum natura, mala neque
esse, neque dici ,'sed eam potius conditienem et sta-
tum , qui rationis experlibus cunvenit. animantibus :
postquam autem ratione pr:editam naturam invaserint,
Spcciem ejus contuinelia afficere, et rationalem inge-
nuitatem obtusiorem reddere. Accepisti, o liomo, di-

nitatem heri ; noli ignominiosam et servis congruam
bestiarum conditionem sectari : teipsum enim probro
Rfficis, dum bestiarum immanitatem itnitaris : non
quasi male sint, aut dicantur bestiz,, sed quod igno-
ininiosa et servilis imago liberis non conveniat. Quem-
admodam enim si vir quispiam illustris et nobilis
servili toga sit indutus aut amictus, probro afficitur et
igiomiria. notatur , non quod vestis illa sit vilis aut
Bordidu, sed quod servum quidem deceat, libero vero
uon conveniat : ita si scorpii lupique mores induas ,
non brutürum accusatur natura, sed conditio iua
probro afficitur, qux: domini sortem cun nacta sit, ea
qu:e sunt servilia sectatur. Hzec a me necessario fue-
runt in inedium allata, ne quis ea forte quie dicta sunt,
ad iznominiam Creatoris traducat, quasi malum ali-
quod fecerit Deus : vere enim bora sunt omnia . et
valde bona, si propriam conditionem conservent , et
suam Jegem sectentur. Atque ut intelligas, carissime,
niliil à beo mali creatuin esse , si naturam Spectes ,
docuit nos Deus et belluarum similitudinem usurpa-
re. Admonuit enim ut quasdam dotes przrogativasque
brutarum animantium imitaremur, ne tamquam inala
damnemus et calumnienmur quie creata Sunt , non
generatiui eorum naturam , sed qu:ecumque rationa-
lium conditioni potuerint convenire. Annon hodie
Proverbiorum auctorem audisti dicentem , Vade ad
(ο ρα , piger, εἰ &mulare vias ejus (Prob. 6. 6)?

on animadvertis quo pacto proposita formic: dili-
gentia nos ad impigrum quoddam studium erudieri.?
Nonne te diserte docuimus 9 formica diligentiam , ab
ape vef artificii amorem Υ Licet enim uobis, licet, ut
ante dizi, et bestiarum przerogaiivas et cummuda quae
conditioni nostri: conveniunt, ad. imitanduin decer-
pere : verumtamen. isti. ad pudorem nobis jncutien-
eum probruunue dicuutur. Quando eniin Deum imi-
tari noluisti, imitare furmicam. Numquamne patrem

”-

vidisti qui dilectum filium oljjurgaret, et post multam
instructionem ad imitationem famulorum eum tradu-
'cerét, atque liec palam diceret : Imitare saltem fauu-
lum , dignitate quidem inferiorem , at scientia tamcn
przstantiorem ? Quamobrem benignissimus Deus ad
coarguendum stuporem mostrum , formicam profert
iu medium a qua negligentia nostra convincitur , et
ape quz pigritiam nostram condemnat. Atque hine
salis constat , nihil a Deo malum conditum esse , qui
tibi sensum ac mentem indidit, cujus vi possis ista
discernere , ut belluarum quidem mores devites , po-
110Γ65 autem earum dotes et commoda consectcris,
Potest enim el leo virtutis imago esse, cum non tam-
quam tyrannidis, sel quasi fortitudinis indicet smi
litudinem illam accipis : aliud quippe est tyrannis, οἱ
aliud fortitudo. ldeirco Scriptura ipsa Salvatorem
annuntiane exoriturum ex Juda, Catulus leonis, inquii
Juda : ez-germine , fili mi., ascendisti : reowmbens der-
mivisti ut leo, et quasi catulus leonis (Gen. 49. 9). Vide
cujusmodi similitudinem ex iis quxe bellnis insunt po-
tiora , duxerit sermo divinus. Licet igitur leonem sa-
pienter imitari : licét et sérpeutein quoque, non quidem
in veneno fundendo, sed in solertia * comparanda : sicut
et apostolis Servator ait, Estote prudentes sicut serpens.

Quamobrein, si mala esset creatura, imaginem suani ad
ejus imitationem non coliortaretur, dicens, Estote pra-
dentes sicut serpens (Mauh. 10. 16) : imitare serpentis
ΗΟΗ venenum, non iram, sed prudentiam. Nam si vene-
num imiteris, clamat in te David, accusans οἱ diceus :

Furor illis secundum similitudinem serpentis( Psal. 51.5);

8in autem prudentiam gius imiteris , factus es Chris

discipulus , qui dixit, Estote prudentes sicut serpens.

Quia enim serpens omnibus animantibus est pruden-

tior, ut paulo ante lectum est , prudentiam oppossit

prudentiz:, non ut dolum nectere discas, sed ut dolum

discas declinare.

2. Quomodo differant calliditas et molignitas; gruden-
tia quomodo adhibenda. — Vult cnim benignus Deus
nos esse non malignos, sed callidos : aliud autem ex
calliditas, aliud malignitas. Callidus itaque est noa
ad excogilandam malitiaum, sed ad malitiam. evitan-
dam : et uti selet calliditate non ut iu. alios consumat
dolos, sed ut ea quie a celeris in ipsius perniciem
contexta sunt effugiat : malignus autem est sicarius,
deceptor , qui aliis mala machinatur. Talis. prudens
Jacob, prudens ut serpeus, no! venenum ΒΙΠΕ
ut serpens. Nam cum in occursum congresso
cuim fratre Εδαῦ venturus esset, hoimine sceleribu;
ei parricidiis cooperto, Deum orabat dicens, Domint,
erne me de manu fratris mei Esa&i, quia valde eum time
(uen. 92. 11) : Deunique sic precabatur, ut adver-us
malum orationem opponeret. Quando vero fratri 06”
currit, humanitate, cultu et observantia furorem ejus
mansuefecit, et malitiam restinxit. Quid enim ail
Esaü? Sic vidi faciem tuam , ut. si. quis videret vultum
Dei (Gen. 56. 10). Ac si hxec quidem dixit Jacob, ut e
[fraude vinceret fratrem, male loquebatur : sin auti
dixit, ut terroreni effugeret, calliditate recte usus 6l
Estote ergo prudentes ut serpens (8M atth.10.16); non ir»
cundi, noui venenum ejaculantes, sed prudentes, el slt
plices sicut columbae. Potest autem columba et advitiul
el ad virtutem significandam accipi : qua vero ratio
audi. Sisis inconsideratus minimeque discretus, &
solius maliti:e peritus, accusat te Scriptura ut impre
dentem. Ephraim euim, inquit, quasi columba insptth
qut cor non habet ( Osee 1. 11 ). Si ergo insipicnta

! Reg. sic habet, non quidem in veneno fandende. wm
in. malitia, neque in. plenitudine acerbüatis, sed in 1t"
lia, etc.

521

fugieus, simplicitatem eum laude prze te tuleris, ha-
les prudentiam perfectam, si eam cum malitia non
commisceas ; οἱ audis a Domino, Estote. prudentes
sicul. serpens, et simplices sicut. columba. Ne igitur
uullo delectu uteumque Scripturam lege, mi frater,
aut similitudines ad vitia malamque in partem acci-
pias ab ea prolatas, dum distribuit huic quidem illud,
ii vero aliud. Visne hoc intelligere planius? At-
tende diligenter iis quie dicuntur. Vocat leonem Scri-
piura : Catulus. enim leonis, inquit, Juda : ex germine,
fili mi, ascendisti : recumbens dormivisti ut leo (Gen.
49. 9). Hic, Ut leo, fortitudinem significat; nam et
de justo eamdem proponit similitudine: : Justus enim,
iuquit, quasi leo confidit (Prov. 28. 1). Fortis itaque
est justus, non in male agendo, sed in iis refellendis,
qu:e a sceleratis inferentur. Appellat οἱ Salvatorein
leonem, eo quod essel ex tribu regia. Ut. enim qua-
drupedum rex est leo, sic inter Jud:pos tribus Juda
regnabat, ex qua Salvator progenitus est. Neque vero
existiines , carissime, Christo indignum leonis ima-
gini comparari : nam et eanidem ipsi tribuit Divinitati
Scriptura. Audi ergo quid dicat propheta : Leo rugiet,
quis non timebit ? Dominus Deus loquutus est, quis uon
prophetabit ( Amos. 5. 8)? Ergo rationc potenti, et
quatenus terribilis est, ac regia majestate pollens,
comparatur leoni Christus. Appellatur οἱ leo diabolus,
nou ut potens, vel ut tremendus, sed ut percussor, ut
tyrannus, ut exterminator. De bac re. dicit et beatus
Petrus apostolus : Kcee inimicus vester diabolus circuit
tamquam leo, querens ut animan devoret (1. Petr. 5. 8).
Divide itaque eorum que leguntur notiones οἱ intelli-
gentias, ne forte quie in verbis apparent contraria
tuau mentem. perturbent. Coinmeinoravit Scriptura
leonem εἰ leonem; sed hunc quidem secundum re-
giam dignitatem ac potentiam ,. illum autem ob. vim
perdendi atque delendi. aque. justum. simul οἱ im-
pium una similitudine Seriptura exprimit :: Jusuis,
iuquit, «t palma florebit ; sicut cedrus qug in. Libano
est, iuultiplicabitur (Psal. 91. 15). Priori leo propo-
suit imaginem justi, deinde pariter impii. Vidi enim,
inquit, impium superexaltatum et «levatum, sicut cedros
Libani (Psal. 56. 58). Vide ergo quo pacto eamdem
similitudinem in medium attulerit, scd. dictionibus
notiones diviserit. Nam de impio dicit, Vidi impium
superexaltatum et. elevatum, sicut cedros ; de justo au-
tem non dixit, Ut cedrus, qu: in Libano est, efflore-
sect, sed, Multiplicabitur. Sic igitur apem imitare, mi
liomo, quam et Scriptura, ut imiteris in diligentia, te
docet, Vade ad apem, et discequam sit operatriz (Prov.
6.6). Noli discere quo pacto stimulum habeat, sed
quo pacto mel conficiat : nam si apis stimulum fueris
imitatus, repreliendet te David, dicens : Omnes genes
circumdederunt me, sicul apes (avum et in nomine Do-
mini ultus sum eos (Psul. 117. 45). Vides ut percutien-

tes se comparet api pungenti, justos autem assimilet -

ei, qu:e mel stillet? Labra enim, inquit, justorum stil-
lant sapientium. Et, Favus mellis sermones honesti :
dulcedo vero eorum sanitas anime (Prov. 10. 52. ει 10.
31). Hanc itaque dulcedinein, dilectissimi, animarum,
inquam, desideremus ex tota anima, favumque spiri-
talem in occulta anima officina conficiamus, et elo-
quia divina pluris quam mel et favum faciumus. Swpe-
numero lit ut si multum mellis comedatur, dulcedinem
mutet in amaritudinem, et stomachi vitiet appetitum,
omnemque hominis statum evertat ; sermo vero divi-
nus etsi multus accipiatur, animam non perturbat,
sed potius sanat : Dulcedo. enim ejus. sanitas auima',
Quapropter. Sapiens eum . vellet. inellis et. sermonis
inter se discrimen opponere, Mel multum, ait, comedere
non est. bonum, honorare autem oportet. sermones. glo-
riosos (Prov. 25. 27). Semper itaque, dilecüssimi ,
tamquam favum queimdam variuin, sacra eloquia. re-
tineamus : et quemadmodum favus ille diversis qui-
dem conficitur ex generibus, unum autem bonum ha-
bet : sic et nobis esto favis Scriptura divina, ex inultis
quidem ac diversis. constans prophetis, unum vero
doctriua inel stillans. Talis et nobis patrum favus ex

IN GENESIM SERM. I ET II. '

53?

multis quidem :zetatibus coacervatus, unam vero gra-
tiam unamque spiritalein doctrinam distillans. Veruni
liec quidem hactenus : nobis vero precibus et patro-
ciniis communis patris contingat, ut dil'gentia nostra
serinonem augentes, divinam legem. adimpleamus iu
mente nostra quovis tempore, idque faciamus, quod a
Davide dictum est, ut Dei legein in medio ventris no-
stri semper habeamus (Psal. 59. 9), sive divinas sen-
tentias ut naturae terminos statuamus agnoscere, ἂν
veritatem colere, mundum contemnere, Deoque gloriau
offerre, nunc et semper, et in δα: οἱ s:eculorum.Anien.

Ejusdem demonstratio, primum hominem per inobedien-
tiam abjecisse imaginem ad similitudinem Dei faciam,
et per norum Adamum eam rursus recuperasse.

4. Hlominem ad. imagiuem et similitudinem Dei
editum in lucem el procreatum esse cum ipsa Scri-
ptura divina tradidit (Gen. 1. 27), tum docirin:e sermo
sensim quodammodo discendi cupidis subindicavit.
Ac meministis omnino qui iuter auditores utique dili -

entiores estis, quo pacto de hoc argumen!:o verba
ecerimus, et qua ratione in primis illud, Ad tmaginen,
ad hominis dominatum et in omnes res creatas impe-
rium referendum st : similitudo vero imaginis liujus
de perfectione virtutum intelligatur. Necessarium
vero nunc est, fratres, ut docemus, ac dilucide ex-
ponamus, quo tandem modo is qui ceteris omnibus
Dei creaturis honore fuerat autelatus homo a. propria
primigeniaque divinas formze pulchritudiue in bruta-
rum animantium naturam οἱ sinilitudiuem fuerit de-
volutus. Nam. cum beuigni Dei imago esset, vitiis
semetipsum deformavit, et sceleribus Jabefecit, vere-
que Jumentis insipientibus comparatus est, et. similis
factus. est illis.( Psal. 48.19). Quo vero pacto jumentis
etian insipientibus assimilatus fuerit liomo, ος ipsis
operibus intelligamus oporiet, non ul quie. praccesse-
runt vituperemus, sed ut pr:esentia corrigainus. Nam
et quie ad Adamum pertinent, omuisque eorum qui
processerunt historía, nou ut eos qui pr: cesse-
runt. laudemus, aut. vituperemus, lccta sunt, sed
ul virtutem. imitemur, et vitium. declinemus. Hac
autem, inquit admirabilis Paulus, scripta sunt ad cor-
replionem nostram, in quos fines seculorum devenerunt
(1. Cor. 10. 11). Imaginem itaque ad similitudinem
Dei factam primus homo per 1nobedientiam abjecit,
camque da:monibus proterendam permisit, οἱ bruta-
rum animautium similitudine varia deturpavit : atquo
hunc quidem ob crudelitatem ae tyraunidem morum,
leoneuir potius quam hominem reddidit ; ium autem
lupum ob rapacitatem effecit. Testatur hoc Scriptura,
qui Sic ait: Principes vestri quasi leones rugientes, el
judices vesiri quasi lupi Arabia (Sophon. 5. 5) : leones
appellans crudeles et tyrannidem exercentes, lupos
auteni rapaces aid avaritiam et predam imininentes,
Vides ut ad imagineni Dei factus liomo in belluirum
ordinem sit redactus? Quando ergo tyranni more se
gerit liomo, leo appellatur : quando rapax est, lupi
cognomen invenit : cum impuris libidinibus se coin -
quinat, ct besuarum in morem ad improba facinora
proeceps ruit, rursus equus iuvenitur homo : Equi
euim. inquit, απιαίογεε εἰ emissarii facli sunt : wnus-
quisque ad uxorem proxuni sui hinntebat. (Jer. 5. 8).
Alios porro vitium ex homimbus canes fecit. Caues,
curnam? Propter allatraudi consuetudinem, quodque
tumultibus ac rixis valde delectentur, de quibus ct
beatus David ex persona Salvatoris clamat p^r pro-
pheriain. : Circumdederunt. me canes. Quinn. vero
canes? Concilium malignantium. obsedit me (Psal. 91.
17). Alios rursus porcos appellat Scriptura, qui in
fovea pravarum actionum inquinantur, de quibus per
evangelistam ait. Dominus : Ne mittatis sancta. cani-
bus, neque margaritas ante porcos (Mauh. 1. 6). Vides
quomodo varius sit homo, et quo pacto imago illa,
quie ad. similitudinem. Dei facta. erat, ad belluarum
similitudinem devoluta sit, non. altero quopiain vim
alferente, sed. Biomine seipsum precipitem agente?

521

)εγομένοις: Καλεῖ λέοντα ἡ Γραφή’ Σκύμνος γὰρ, 979v,
EP Ἱούδα; éx pes " µου, ávé6nc ' AM
πεσὼν ἑκοιμήθης ὡς Aéov. δε τὸ, "c Aéur, τὸ
ἀνδρεῖον σηµαίνει: xa γὰρ xai περὶ τοῦ δικαίου τὴν
αὐτὴν τίθησιν εἰχόύα * Δίκαιος Υὰρ, φπαὶν, ὡς Aéov
πέποιθεν. ᾿Ανδρεῖος τοίνυν ὁ δίκαιος, οὐχ ἐν τῷ ὁδρᾶν
καχῶς, ἀλλ ἐν τῷ διαπτύε.ν τὰ παρὰ τῶν πονηρων En-
αγόµενα. Καλεῖ καὶ τὸν Σωτῆρα λέοντα, διὰ τὸ ἐχ fase
λιχῆς εἶναι φυλῆς. "Donep γὰρ τῶν τετραπόδων ὑπάρχει
βασιλεὺς ὁ λέων, οὕτω χαὶ τῶν Ἰουδαίων ἐδασίλευσεν
f Ἰούδα φυλὴ, ἐξ ἧς ὁ Σωτὴρ ἀνέτειλε. Καὶ μὴ νοµίσῃς,
ἀγαπητὶ, ἀνάξιον εἶναι τοῦ Χριστοῦ τὸ εἰχόνι λέοντος
ἀπειχάζεσθαι" σχηματίζει γὰρ ἡ Γραφὴ τὴν εἰχόνα
ταύτην καὶ bm. αὐτῆς τῆς θεότητος. "Αχουε γοῦν οἷα ὁ
προφήτης φησί Λέων ἐρεύξεται, xal cic οὐ «οθηθή-
σεται; Κύριος ὁ θεὸς ἐά-ησε, καὶ τίς οὗ προφη-
τεύσει; Κατὰ τὸ δυνατὸν τοίνυν, xal τὸ φοθερὸν, xal
τὸ βασιλιχὸν, λέοντι ἀπειχάξεται ὁ Χριστός. Καλεῖται δὲ
xaX ὁ διάθολος λέων, οὐχ ὡς δυνατὸς, οὐδ ὡς φοθερὸς.
ἀλλ ὡς πλήχτης, ὡς τύραννος, ὡς ἀφανιστιχός. Λέχει
δὲ περὶ τούτου ὁ µαχάριος Πέτρος ὁ ἁπόστολος. Ιδοὺ
ὁ ἐχθρὸς ὑμῶν διάθο.ῖος περιέρχεται. ὡς «λέων, ζητῶν
καταπιεῖν ἡυχήν. Μέριξε τοίνυν τῶν ἀναγνωσμάτων
τὰς θεωρίας, μήποτε ἑναντία δοχοῦντα τῇ λέξει συγχέῃ
σου thy δ.άνοιαν. Εἶπεν ἡ Γραφῇ λέοντα χαὶ λέοντα *
ἀλλὰ τὸν μὲν κατὰ τὸ βασιλικὸν καὶ δυνατὸν, τὸν δὲ κατὰ
τὸ ἁ λανιστιχὸν xa δηλητήριον. Οὕτω xai τὸν δίχαιον
χαὶ τὸν ἀσεδῆῃ διὰ μιᾶς εἰχόνος σχηματίσει d Γραφῃ
Alxatoc, ᾧποὶν, ὡς φοῖνιξ ἀνθήσει, ὡς ἡ κέδρος ἡ

τῷ Λιθάνῳ π.Ἰηθυγθήσεται. Ἑποίησε πρότερον τὴν
εἰχόνχ τοῦ διχχίου, εἶθ᾽ οὕτως καὶ του ἀσεθοῦς. Εἶδο»
vào, qno, τὸν ἀσεδῆ ὑπερυψούμενον καὶ ἐπαιρόμε-
vor, ὡς τὰς κέδρους τοῦ Λιθάνου. "Opa τοίνυν πῶς
τὴν μὲν αὐτὴν εἰκόνα παρἠγαγε, ταῖς δὲ λέδεσι τὰς
ἑννοίας ἐμέρισεν. "Emi μὲν γὰρ τοῦ ἀσεθοὺς λέγει’
Εἶδον τὸν ἀσεδῆ ὑπερυνψούμεγον καὶ ἐπαιρόμεγοῦ,
ὡς τὰς κέδρους ' ἐπὶ δὲ τοῦ δικαίου οὐχ εἶπεν, "Doct
χέδρος ἡ ἐν τῷ Λιθάνῳ ἐπανθήσεται, ἀλλὰ, Π.ηθυνθή-
σεται. Οὕτως οὖν καὶ τὴν µέλιτταν µίµησαι, à ἄνθρωπε,
Ἆν χαὶ dj Γραφὴ διδάσχει μιμεῖσθαι πρὸς φιλοπονίαν.
Πορεύθητι πρὸς τὴν μέλιτταν, καὶ |559] μάθε ὡς
ἑργάτις ἐστί. Mi μάθης ὅτι χέντρον ἔχει, ἀλλ ὅτι µέλι
ἐργάζεται. "Eàv yàp µιµήσῃ τῆς µελίττης τὸ χέντρον,
κατηγορεῖ σου Δαυ]ὸ, λέγων * Πάντα τὰ ἔὐνη ἐχύκ.]ω-

cáv µε, ὡσεὶ μέλισσαι xnplor, καὶ τῷ ὀνόματι Kv- ΄

lov ἡμυγάμην αὐτούς. Ορᾷς πῶς τοὺς πλήττοντας
ἀπεικάζει µελίττ]ι πληττούσῃ, τοὺς δὲ διχαίους ἀπειχά-
ζει τῇ τὸ µέλι ἀποσταζούσῃης ΧείΊη γὰρ, φησὶν, ἆν-
ὁρῶν δικαίων ἀποστάζουσι σοφἰαν' xai Κηρίον ué-
Aurccc Aóyoc xa ol * TÀUxac ua δὲ αὐτῶν ἴασις ψυχῆς.
Τοῦτο τοίνυν, ἀγαπητοὶ, «b Υλύχασµα τῶν ψυχῶν λέγω,
ποθήσωμεν ἐξ ὅλης ψυχῆς, καὶ τὸ χηρίον ἐργασώμεθα
τὸ νωερὸν ἓν τῷ χρυπτῳῷ τῆς ψυχῆς ἐργαστηρίῳ, καὶ τὰ
θεῖα λόγια λάθωμεν ὑπερ μέλι χαὶ χηρίον. Μέλι γὰρ
πολὺ ἐσθιόμενον πολλάχις μεταθάλλει τὸ γλύχασμα εἰς
πικρίαν, καὶ διαστρέφει τοῦ στομάχου τὴν ὄρεξιν, καὶ
πᾶσαν ἀνασχενάζξε' τοῦ ἀνθρώπου τῆν χατάστασιν * λό-
9$ δὲ O:o) λαμθανόμενος πολὺς οὐ θολοῖ τὴν ψυχὴν,
ἀλλὰ θεραπεύει’ Γ.,τύκασμα γὰρ αὐτοῦ lactic ψυχῆς'
Διὰ τοῦτο βουλόμενος ὁ σοφὺὸς ἐχεῖνος ἀντιθεῖναι διαφυ-
ρὰν μέλιτος χαὶ λόγου, φησίν΄ ᾿Εσθίειν μέλι πο.ὺ οὐ
xaAÓv, τιμᾷν δὲ χρὴ Aóyovc ἐνδόξους. Ἔχωμεν οὖν,
ἀγαπητοὶ, τὸ χηρίον τὸ «otx[Aov, τὰ θεῖα xat ἱερὰ λό-
ια, διὰ παντός ᾿ xat ὥσπερ τὸ χηρίον ἐχεῖνο &x πολλῶων
μὲν καὶ διαφάρων σχημάτων ἁπαρτίζεται, ἓν δὲ ἔχει
παλόν ' οὕτω xal ἡμιν ἔστω χηρίον ἡ θεία ΓΣ ραφὴ, &x
πολλῶν μὲν xai διαφόρων αυγχειµένη προφητών, Ey δὲ
μέλι ὃ,δασχαλίας ἀποστάζουσα. Τοιουτον ἡμῖν xal τὸ τῶν
Πατέρων χηρίον, ἐχ διαφόρων μὲν ἡλιχιῶν συνηρµοσµέ-
νου, µίαν δὲ χάριν xal µίαν πνευματιχῆν διδασχαλίἰαν
ἀποστάζον. ᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον. Γένοιτο δὲ
ἡμᾶς εὐχαῖς xat πρὲσθείαις τοῦ χοινοῦ Πατρὸς, τῇ φι-
λοπονία τὸν λόγον αὔξοντας, τὸν θεῖον ἀπεογάζεσίαι
νόµον ἐν τῇ διανοἰᾳ πάντοτε, χα) ποιεῖν ἐχεῖνο τὸ ὑπὸ
τοῦ Δαυϊὸ εἰρημένον, τὸ ἔχειν τὸν νόµον τοῦ Θεοῦ πάν-
tote ἐν µέσῳ τῆς χοιλίας ἡμῶν, Ίγουν τὰ θεῖᾳ νοήματα,
ὥστε νυµίκειν φύσεως ὄρους ἐπιγ,γώσκειν, τιμᾷν τε τὴν

SPURIA. 933

ἀλήθειαν, χαταφρονεῖν χόσµου, xal Θεῷ δόξαν ἀνα-
πέµπειν, νῦν καὶ ἁεὶ, xat elo τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

Αμήν.

Ἁπόδειξις, ὅτι τὴν εἰκόνα τὴν καθ ὁμοίωσιν θεοῦ
γενοµένην &fuyev ὁ ἄνθρωπος ὁ πρῶτος διὰ τῆς
zapaxonc, διὰ δὲ τοῦ véov 'ACàp adv aiti
áaéAa6ev.

α’. Κατ εἰχόνα 8zo0 xal ὁμοίωσιν γεγονέναι τὸν ἅν-
θρωπον χαὶ ἡ θεία Γραφὴ παραδέδωχε, xat ὁ της δι-
ἑασχαλίας λόγος ἠρέμα πως τοῖς φιλοµαθέσιν ὑπέρειξε.
Καὶ µέμνησθε πάντως, of γε φιλόπονοι τῶν ἀχροατῶν,
ὅπως ἡμῖν ὁ περὶ τούτων διηνύσθη λόγος, ὅτι τὸ, Kar
εἰχόνα, προηγουμένως εἰς τὴν τοῦ ἀνθρώπου δεσποτείαν
xa εἰς τὴν πάντων ἀρχὴν ὑπαγορεύεται" ἡ ὃΣ ὁμοίωσι
ταύτης τῆς εἰχόνος εἰς dM τῶν ἀρετῶν τελείωσιν ἐχλαμ.
θάνεται. ᾽Αναγχαῖον δὲ δεῖδαι, ἁδελφοὶ, xat σαφῶς τᾳ-
ῥαστῆσαι, πῶς ὁ uw πάντα τὰ modjpata του θεῷ
µειζόνως τιμηθεὶς ὁ ἄνθρωπος Ex τοῦ τιµίου xoi πρω-
τοτύπου χάλλους τοῦ θείου χαραχτῆρος εἰς τὴν τῶν
ἁλόγων φύσιν καὶ ὁμοιότητα xamvéyan. Εἰχὼν γὰρ ὧν
θεου τοῦ φιλανθρώπου, ἑαυτὸν ημαύρωσε ταῖς xaxlau,
xai ταῖς παρανοµίαις Ίμθλυνε, χα) ἀληθὼς Παρασυγ-
εθ.1ήθη τοῖς κτήγεσι τοῖς ἀνοήτοις, xal ὡμοιώθη αὖ-
τοῖς. "Όπως ἀνοήτοις χτήνεσι παρωμοιωθη ὁ ἔν]ρωτο
ἀναγχαῖον && αὐτῶν ἰδεῖν τῶν ἔρχων, ob ἵνα τὰ «xpo
λαθόντα μεμφώμεθα, ἀλλὰ ἵνα τὰ παρόντα διορθωσώ-
µεθα. Καὶ γὰρ τὰ χατὰ τὸν ᾿Αδὰµ ἀναγινώσχεται, xal
πᾶσα ἡ τῶν προλαβόντων Ἱστορία, οὐχ ἵνα τοὺς [ὅ56]
προλαθόντας ἐπαινέσωμεν, ἡ μεμψώμεθα, ἀλλ' ἵνα τῶν
agent μιμησώμεθα, καὶ chv xaxlav ἐκχλίιωμεν᾽ Tavta
δὲ, φησὶν ὁ θαυμάσιος Παῦλος, éypdgm πρὸς vovüeciar
ἡμῶν, εἰς οὓς τὰ τέλη τῶν αἰώνων κατήντησε. Tiv
εἰχόνα τοίνυν τὴν xa ὁμοίωσιν θεοὺ γενοµένην ἔῤῥαευ
ὁ ἄνθρωπος ὁ πρῶτος διὰ τῆς παραχοῆς, xal πάτημα
ἑποίησε δαιμόνων, xal ταῖς τῶν ἁλόγων ὁμοιώσεσιν
ὕδρισε * xal τὸν μὲν διὰ τὸ ὠμὸν καὶ τυραννιχὸν τῶν
τρόπων λέοντα μᾶλλον f| ἄνθρωπον ἐποίησε, τὸν δὲ λύχον
διὰ τὸ ἁρπακτιχὸν εἰργάσατο. Καὶ μαρτυρεῖ ἡ Γραὴ
λέγουσα οὕτως: Οἱ ἄρχοντες ὑμῶν ὡς «ὶέοντες ὠρυό-

ot, xal ci κριταὶ ὑμῶν ὡς «ύχκοι τῆς Ἀραδίας'
έοντας χαλέσασα τοὺς ὡὠμοὺς xal τυραννικοὺς, λύχηκ
δὲ τοὺς ἁρπακτικοὺς xal πρὸς πλεονεξίαν βλέποντας.
Ὁρᾷς πῶς ὁ κατ εἰχόνα Θεοῦ γενόμενος ἄνθρωπος ti;
τὴν τῶν ἁλόγων τάξιν κατηνέχθη; "Όταν οὖν τυραννῇ ὁ
ἄνθρωπος, προσαγορεύεται λέων ΄ ὅταν ἁρπάξῃ, δέχεται
τοῦ λύχου τὴν προσηγορἰαν * ὅταν ταῖς ἀχολάστοις ἐπιθν-
µίαις ἐμφύρηται, xat δίχην ἁλάγων ἐπὶ τὰς παρανόµω,
πράξεις ἐχφέρηται, εὑρίσχεται πάλιν ἵππος ὁ ἄνθρωτκ᾽
"Ιπποι γὰρ, qnot, θη.υμανεῖς ἐγενήθησαν ' ἕκαστος
ἐπὶ civ γυναιχα τοῦ zÀncíor avtov ἐχρεμέτιζν.
"λλλους πάλιν ἡ χαχία ἀπὸ ἀνθρώπων χύνας ἐποίησε.
Κύνας, διὰ τὶ; Διὰ τὸ ὑλαχτιχὸν, διὰ τὸ πάντοτε θορῦ-
θοις xaX ταραχαῖς χαίἰρειν ' περὶ ὧν xal ὁ µαχάμκ
Δα»ῖδ ἐχ προσώπου τοῦ ΣωτΏῆρος Boi διὰ τῆς rp
«sias * Περιεχύκ.ωσάν µε κύγες. Καὶ τίνες οἱ κύνε;
Συναγωγὴἡ πονγηρευομόνων περιέσχον µε. * MÁOSS
πάλιν ἡ l'ozqt χαλεῖ χοίρους, τοὺς ἓν Bo pu τῶν ἀτήπυ"
πράξεων ἐμφυρομένους * περὶ ὧν φησιν ὁ Κύρυς διὰ 50
εὐαγγελιστοῦ * Mi] ῥίατετε τὰ ἅγια τοῖς χυσὶ, καὶ τοὺς
µαργαρίτας ἔμπροσθεν τῶν χοίρων. Ὁρᾶς πως κ:
χίλος ὁ ἄνθρωπος, xai πῶς fj εἰχὼν ἐχείνη j xil
ὁμοίωσιν Θεοῦ γενοµένη χατηνέχθη τρὸς τὴν vtuy 0250
ὁμοιότητα, οὐκ ἄλλου τινὸς βιασαμένον, ἁλλὰ τοῦ ἂν”
θρώπου ἑαυτὸν ῥίψαντος;, Ἡ γὰρ ἓραςὴ οὐ τῇ ài
τὴν παράθασιν ἐπέγραφεν, ἀλλὰ τῇ πρπαιρέσι τν
τιµηθέντος, xai την τιμὴν ἀγνοήῄσαντος᾽ Αγθρωτε
γαρ, φησὶν, ἐν τιμῇ Ov, οὐ συνῆκε. Φὲρς τἀλο, P
δοχεῖ. σχοπήσωμεν ὡς αὖθις ἑτέρους τινὰς ἡ [3
διὰ τὸ ποιχίλον xal πανουργιχὸν χαὶ ὑποχρίσεων T:17
τῆς γνώμης ἐπάγγελμα ἁλώπεκας ὀνομάνί" 34
τοῦτο Youv τὸν Ἡρώδην ποικίλουν ὄντα ταῖς TU
xal πανοῦργον ταῖς ἐνθυμήσεσι, xal ἀσεθς!α cuni
εὐσεθείᾳ συσχηματιζόµενον, ὁ Xurvhp ἁλώπεχα 57
αγορεύει. Ἑληόντων γάρ τινων. xai ἁπαγικλληί"'
αὐτῷ, ὅτι Βούλέταί σε ιοεῖν Ηρώδτς, fj ἁγία x "E

521

fugieus, simplicitatem eum laude prze te tuleris, ha-
les prudentiam perfectam, si eam cum malitia non
commisceas; et audis a. Domino, Estote prudentes
sicul serpens, et simplices sicut. columba. Ne igitur
uullo delectu. nteumque Scripturam lege, mi frater,
aut similitudines ad vitia malamque in partem acci-
pias ab ea prolatas, dum distribuit huic quidem illud,
Mii vero aliud. Visne hoc intelligere planius? At-
tende diligenter iis qu;e dicuntur. Vocat leonem ου»
ptura : Catulus. eniin. leonis, inquit, Juda : ez germine,
fili mi, ascendisti : recumbens dormivisti ut leo (Gen.
49. 9). Hic , Ut leo, fortitudinem signilicat; nam et
de justo eamdem proponit similitudinem : Justus enim,
inquit, quasi (eo. confidit (Prov. 28. 1). Fortis itaque
est justus, non in male agendo, sed in iis refellendis,
quie a. sceleratis inferentur. Appellat οἱ Salvatorein
leonem, eo quod essel ex tribu regia. Ut enim qua-
drupedum rex est leo, sic inter Jud:;eos. tribus Juda
regnabat, ex qua Salvator progenitus est. Neque vero
existiinces , carissime, Christo indignum leonis ima-
gini comparari : nam et eamdem ipsi tribuit Divinitall
Scriptura. Audi ergo quid dicat propheta : Leo rugiet,
quis non timebit ? Dominus Deus loquutus est, quis non
prophetabit ( Amos. 5. 8)? Ergo rationc potenti, et
quatenus terribilis est, ac regia majestate pollens,
comparatur leoni Christus. Apypellatur οἱ leo diabolus,
nou nt potens, vel ut tremendus, sed ut percussor, ut
tyranuus, ut exterminator. De hac re. dicit et beatus
Petrus apostolus : Kcce inimicus vester diabolus circuit
tamquam leo, qugrens ut animam devoret (1. Petr. 5. 8).
Divide itaque eorum quz leguntur notiones et iutelli-
gentias, ne forle quie. in verbis apparent contraria
tuam mentem perturbent. Commeinoravit Scriptura
leonem εἰ leonem; sed hunc quidem secundum re-
giam dignitatem ae potentiam , illum autem ob. vim
perdendi atque delendi. aque. justum. simul et. im-
pium una similitudine. Scriptura. exprimit :: Jusuis,
iuquit, «£ palma florebit ; sicut cedrus qu& in. Libano
est, multiplicabitur (Psal. 91. 15). Priori leo propo-
suit imaginem justi, deinde pariter impii. Vidi enim,
inquit, impium sxperexaltatum et «levatum, sicut cedros
Libani (Psal. 56. 55). Vide ergo quo pacto eamdem
similitudinem m medium attulerit, scd. dictionibus
notiones diviserit. Nam de impio dicit, Vidi impium
superexoltatum. et. elevatum, sicut cedros ; de justo au-
teim non dixit, Ut cedrus, quie in Libano est, efflorc-
$cet, sed, Multiplicabitur. Sic igitur apem imitare, mi
homo, quam et Scriptura, nt imiteris in diligentia, te
docet, Vade ad apem, el disce quam sit operatriz (Prov.
6. 6). Noli discere quo pacto stimulum habeat, sed
quo pacto mel conficiat : naim si apis stimulum fueris
imitatus, reprebendet te David, dicens : Omnes gentes
circumdederunt me, sicut apes (avum et in nomine Do-
mini ultus sum eos (Psul. 147. 45). Vides ut percutien-
tes se comparet api pungenti, justos autem assimilet
ci, qu:e mel stillet? Labra enim, inquit, justorum stil-
lant sapientiam. Et, Favus. mellis. sermones honesti :
dulcedo vero eorum sanitas anime (Prov. 10. 52. ει 10.
314). Hanc itaque dulcedinein, dilectissimi, animarum,
inquam, desideremus ex tota anima, favumque spiri-
talem in occulta animi officina conficiamus, οἱ elo-
quia divina pluris quam mel et favum faciamus. Siepe-
numero lit ut si multum mellis comedatur, dulcedinem
mutet in amaritudinem, et stomachi viliet appetitum,
omnenuue hominis statum evertat : sermo vero divi-
nus etsi multus accipiatur, animam non perturbat,
sed potius sanat : Dulcedo enim ejus sanitas anime.
Quapropter Sapiens eum vellet inellis et. sermonis
iuter se discrimen oppouere, Mel multum, ait, comedere
non est. bonum, honorare autem oportet. sermones | glo-
riosos (Prov. 25. 27). Semper itaque, dilectissimi ,
tamquam favum quemdam varium, sacra eloquia. re-
tineamus : et quemadmodum favus ille diversis qui-
dem con(icitur ex generibus, unum autem bonum ha-
bet : sic et nobis esto favus Scriptura divina, ex inultis
quidem ac diversis. constans prophetis, unum vero

octrinae inel stillans. Talis et nobis patrum favus ex

IN GENESIM SERM. 1 ET II. '

53?

multis quidem :etatibus coacervatus, unam vero gra-
tiam unamque spiritalem doctrin:in distillans. Verum.
hiec quidem liactenus : nobis vero precibus et patro-
ciniis communis patris contingat, ut dil'gentia nostra
seriionem augentes, divinam legem adimpleumus iu.
niente nostra quovis tempore, idque faciamus, quod a
Davide dictum est, ut Dei legem in inedio ventris no-
stri semper habeamus (Psal. 59. 9), sive divinas sen-
tentias uL naturae terminos statuamus agnoscere, ae
veritatem colere, mundum contemuere, Deoque gloriam
offerre, nunc et semper, et in secula s:eculorum.A mien.

Ejusdem demonstratio, primum hominem per inobedien-
tiam abjecisse imaginem ad similitudinem Dei factam,
el per norum Adamum eam rursus recuperasse.

1. Hominem ad imagiuem et similitodinem Ὀυὶ
editum in lucem et procreatum esse cum ipsa Scri-
ptura divina tradidit (Gen. 4. 27), tum docirin;e sermo
sensim quodammodo discendi cupidis subindicavit.
Ac meministis omnino qui inter auditores utique dili -

entiores estis, quo pacto de hoc argumen!o verba
ecerimus, et qua ratione in primis illud, Ad imaginem,
ad liominis dominatum et in omnes res creatas impe-
rium referendum s:t : similitudo vero imaginis bujus
de perfectione virtutum — intelligatur. Necessarium
vero nuuc est, fratres, ut docemus, ac dilucide ex-
'naumus, quo tandem modo is qui ceteris omnibus
Jei creaturis honore fuerat autelatus homo a. propria
primigeniaque divinas forma pulchritudine in bruta-
rum animantium naturam et sunilitudiuem fuerit de-
volutus, Nam cum beuigni Dei imago esset, vitiis
semetipsum deformavit, et sceleribus Jabefecit, vere-
que Jumentis. insipientibus comparatus est, el similis
factus est illis.( Psal. 48. 19). Quo vero pacto jumentis
etiam insipieutibus assimilatus fuerit homo, ος ipsia
operibus. intelligamus oportet, non ul quie. pra:cesso-
runt vituperenius, sed uL presentia corrigamus. Nam
et qu:e ad Adamum pertiuent, omuisque eorum qui
processerunt historia, non ul eos qui pr:cesse-
ruut. laudemus, aut. vituperemus, lccta. sunt, sed
ut virtutem. imitemur, et vitium declinemus. Hac
autem, inquit admirabilis Paulus, scripta sunt ad cor -
replionem uostram, in quos fiues seculorum devenerunt
(1. Cor. 19. 11). Imaginem itaque ad similitudinetu
Dei factam primus homo per 1nobedientiam abjecit,
camque da:monibus proterendam permisit, et bruta -
rum animantium similitudine varia deturpavit : atquo
bunc quidem ob crudelitatem ac tyraunidem morum,
leonem potius quam hominem reddidit ; ium autem
lupum ob rapacitatem effecit. Testatur hoc Scriptura,
qui Sic ait: Principes vestri quasi leones rugientes, el
judices vestri quasi lupi Arabie (Sophon. 5. 5) : leones
appellans crudeles et tyrannidem exercentes, lupos
auteni rapaces ad avaritiam et predam imininentes,
Vides ut ad imaginem Dei factus homo in belluarum
ordinem sit redactus? Quando ergo tyranni more se
gerit liomo, leo appellatur : quando rapax est, lupi
cognormien invenit : eum impuris libidinibus se coin -
quinat, et besuarum in morem ad improba facinora
praeceps ruit, rursus equus invenitur. homo : Equi
euim. inquit, amalorez et. emissarii facti sunl 2 wnus-
quisque ad uxorem proxini sui hinntebut (Jer. 5. 8).
Alios porro vitium ex hominibus canes fecit. Caues,
curnam? Propter allatrandi consuetudinem, quodque
lumultibus ac rixis valde delectentur, de quibus ct
beatus David ex persoua Salvatoris clamat p^t. pro-
pheriun τ΄ Gircumdederunt. me canes. Quinam vero
vanes? Concilium malignautiwn. obsedit me (Psal. 21.
17). Alios rursus porcos appellat. Scriptuia, qui in
fovea pravarum actionum iuquiuantur, de quibus yer
evangelistam ait Dominus : Ne mittatis sancta. cani -
bus, neque margaritas ante porcos (Mauh. 1. 6). Vides
quomodo varius $it homo, οἱ quo pacto imago illa,
quie ad. similitudinem Dei facta. erat, ad belluarum
similitudinem. devoluta sit, uon. altero quopiam vitu
alleiente, scd. Biomine scipsum τρίο agentc?

. 823

Scriptura enim non necessitati transgressionem ad-
scripsit, sed libero arbitrio ejus, qui honore affectus
fuerat, et honorem non agnoverat : Homo quippe, in-

uit, cum in honore essel, non intellexit (Psal. 48. 15).

ge vero, rursus, si ita. videtur, consideremus quo-
modo alios etiam quosdam propter varietatem et cal-
liditatem, mult:eque simulationis plenam animi pro-
fessionem , vulpes Scriptura nominet. Ea propter
Herodem utique vartum in consiliis, et in cogitationi-
bus astntam, in impietate viventem, ac pietatis velo
personatum , Salvator vulpem appellat. Cum enim
advenissent nonnulli, atque ipsi renuntiassent [lero-
dem ipsum videre velle, tum sancta illa et magna vox
respondens ait : Dicite vulpi isti, Hodie et cras signa
facio, et. tertia die consummor (Luc. 45. 52). Dicite
vulpi isti, quasi dicat, animas ad omnem calliditatem
facti, plen:e dolo, et omni malitia et fallacia. Animad-
vertis, frater, quo pacto callidos Scriptura vulpes
appel'et? Quotiescumque igitur cum psalmista dixe-
ris, Introibunt in inferiora terre, partes vulpium erunt
(Psal. 62. 10. "n intellige zenigma, neque existimes
zuigma, haud. aliler quam per iutelligentiam acc pi.
Et rursus alibi dicit, Partes hypocritarum erunt, Qui
enim veritatem igiorant, non cum fidelibus, sed cum
hypocritis partem accipiunt. Unde et Salvator. hnc
sententiam obsignans ait de eo qui male dispensatoris
munere functus erat: /ntrabit dominus servi illius, et
dividet eum, partemque ejus ponet cum hypocritis
(Matth. 94. 51). Itaque hypocritas appellavit. Scri-
ptura vulpes. In tam multas ergo, fratres, dejecta est
idecoras figuras. οἱ similitudines imago Dei, sic ut
non aliis noininibus omuem terrarum orbem appellet
Scriptura, priusquam ista cognitio pietatis illucesee-
ret, quam brutorum, jumentorum, et reptilium atque
immanium bestiarum. Enimvero ip-um coryph;eum
apostolorum Petrum, cum benignissimus Deus ad-
monere vellet, ut ex alienigenis omnes admitteret,
qui se offerreut, adiirabilem illam et inüsitatain sin-
donem commonstravit illi, quie. de clo quatuor
initiis submittebatur, in qua erant omuia quadrupedia
terr, et volatilia c:eli, et bestiae et reptilia : et ait
ad eum, Surge, Petre, occide et manduca. Ait autem
apostolus : Absit, Domiue ; numquam enim mauducavi
emne commune et immundum (Act. 10. 15. 14). lgno-
raus enim znigma similitudinis Petrus, putansque
sensilia esse qu:e videbat, manducaturum se negat,
consuetudinem servaus Judaicam, et ait, Absit, Do-
mine : numquam enim. manducavi omne commune. el
immimdum. Dominus autem ad eum dixit, Que Deus
purificavit, lu communia ne dixeris (Ibid. v. 15). Hivc
Maque Salvator eum apostolo disserebat de quadrupe-
dibus apparentibus et bestiis ac. volatilibus ; Cliristi

vero apostolus Petrus intellexit. postea, Salvatorein ᾿
non volatilia et belluas signilicasse per linteum, sed-

gentes omnes, aitque-Cornelio, cum iilo colloqueus :
Vos scitis quomodo abominatum sit viro Judao con.
jungi alicui. alienigena : sed. mihi ostendit Deus nemi:
nem communem aut immundum dicere hominem | (Act.
10. 28).

In ecclesia nulla distinctio divitis ct pauperis. — Di-
dicisti, mi frater, quomodo varie belluarum appella-
tionibus fuerimus ignominiose notati? Rursus cum
legeris in propheta Isaia, Tunc lupus simul cum agno
pascetur, εἰ pardalis cum. hado accubabit, et leo et bos
sini pascentur, et simul comedent paleas ({δαί. 11. 6.
7. et 65. 25) : intellige :Pnigma , et clare percipe ejus
intelligentiam, quod non brutorum animalium con-
ventum significat, sed hominum potius congregatio-
nem, planeque pietatis communionem interpretatur,
et salutem per gratiam omnibus mortalibus atffulgen-
tem. Cum enim in ccclesia pauperem videris cum di-
vite adstantem , cuin. magistratu privatum, tenuem
cum illustri, eumque qui exterius potestatem veretur,
cousidera quid sibi velit illud; Lupus cum agno pasce-
tur. Lupum nimirum appellat divitem, agnum vero
pauperem. Unde autem id constat? Quoniam comnu-
nicabit lupus cum agno, quo. medo gives cum pau-

SPURIA. 591

pere. Atque attende diligenter. Adstitit. plerumque
dives et pauper in ecclesia : comprehendit te hora
mysteriorum : expellitur dives, ut minime initiatus
mysteriis, perniauet autem intra czelestia tabernacula
adstatque pauper : neque tamen iudignatur dives,
"ippe qui noverit se a divinis inystcriis alienum.
Quinetiam. ο divinum beneficium, non modo zquali-
las honoris est in ecclesia, qu:e a Deo est gratia, sed
et cum uterque substitit, plerumque pauper pietate .
divitem anteccllit : neque quidquam diviti contule-
runt ad pietatem opes , neque paupertas fideli fraudi
fuit, sed eum cum fiducia coram sancto statuit al:ari,
2. Hzec autem, dilectissimi, de catechumenis a me
dicuntur, non de quibusvis opulentis. Adverte, quz-
80, animum, ni frater, ac vide quo pacto szepe domi-
nus excedat ex ecclesia, et servus fidelis sacris assi-
deat mysteriis : egrediatur domina, et maneat ancilla:
Non euim accipit. hominis faciem Deus (Gal. 9. 6).
Non est ergo in Ecclesia servus et liber , sed illum
novit Scriptura servum, qui servituti peccati addicius
est. Qui enim , inquit, facit peccatum, servus est pec-
cali ( Joan. 8. 54). lllum etiam liberum agnoscit,
qui a divina gratia in libertatem assertus est. Nam
Lez, inquit, spiritus vit in Jesu Christo liberavit mea
lege peccati (Rom. 8. 2). Cum igitur hxc imago variis
niodis , ut ante diximus, labefacia et dissoluta esset,
venit Salvator, et propriam imaginem restaurait ; εἰ
quam diabolus dissiparat, eai ipsam tulit Opifex ho-
mo factus amator honiinum , non ut dignitatem suam
dedecore afficere, sed suam erga nos benignitatem
demonstraret. Unde hoc divinum et admirabile indu-
mentum beatus David prenuntians dixit : Dominus
regnavit , decorem indutus est ( Psal. 92. 4», Neque
vero Divinitati principio centi et. iucorpore:e datur
indumentum (nihil enim est ornatius Deo niagisque
decorum , quam ut ipse decorem induat ) , quin liec
huiman:e nature convenit. Etenim nos homines mem.
brorum deformitatem vestimentorum decore contegi-
mus : verum cum Deus simplex sit, et siue figura,
solus labens immortalitatem, lucem habitans inacces-
sibilem (1. Tim. 6. 16), quo decore eget, aut quo in-
dumento ornatur ? Unde perspicuum est. prophetam
appellavisse decorem, corporis assumptiouem. Quin-
eliam vocat decentiain, propriam caruem , non ob
corporis naturam , sed ob virtutum perfectionem. ld.
circo decorum corpus Domini, non quod corpus fuerit
solum, sed (juod peccatum non fecerit, neque dolus in-
ventus sit in ore ejus. Dominus regnavit, decorem indu-
tus esl (Isai. 55. 9). Sic etiam ait fsaias, quod omnes
homines induet, et circumdabit. quasi ornamento

gponsae (sai. 49. 18). Indutus est Dominus fortitudi-

nem, et pracinxil se ; et, Accingere gladio tuo super fe-
mur iuum, potens ( Psal. 92. 4. et 44. 4) , et quie se-
quuntur. Atque νο tamquam arimatuni. queiipiam
regem Christum demonstrant , arma quedam terreni
corporis indutum : οἱ merito terreni. Non enim sini-
liter atque homines armatur , et audi, quomodo. Nos
homines cum plerumque armamur, quod infirmum cs
Lutamur eo quod forte est ? sed Deus qui feriis est,
et validus, et potens, terrenum ct invaliduni corpus
induit, non dedecoraus dignitatem suam , verum po-
testatis ου priestantiam. per infirmum ostendens :
sicut dixit Paulo, qui supplicabat ipsi: Swfficit tibi
gralia mea : nam virtus. mea. in infirmitate. perficitr
( 2. Cor. 12. 9 ). Unde cum nobilis hic apostolus prz-
clare percepisset ea qua sibi dicta erant , ad Corin-
thios scribens ait, Quod infirmum cst Dei , fortius ed
hominibus. 1ndutus est Dominus fortitudinem (4. Got.
1. 25) : hoc est, dispensationem elucentem per car.
nem. Quid enim illa pretiosa οἱ sancta. carne. poter
tius ? quid porro fortius? Etenim jer corpus corper
expertes et maliguos demones debellavit ; et per ert
cem de adversariis potestatibus triumphavit. Attende
diligenter. ludutuim ct circeumamictum essc signilicat
circuiiscriptum esse. Cum igitur saucta et incucuim-
scripta natura videretur in corpore circumscribi, noi
eirceiiscripta quidem secundum propriam naturam,

se ejusmodi existimata ex visione apparente ; merito
dixit : 2ndutus est Dominus fortitudinem, et precinxit se.
Et quid est quod inox inducitur ? Etenim firmavit or-
bem terre , qui non commovebitur (Psal. 92. 4). Quo-
niam ergo peceatnm concusserat primum orbem ter-
rarum. cum venisset Servator fixit crucem, et orbem
terr: firmavit. Tu es Petrus, et super hanc petram
edificabo Ecclesiam meam , et porte inferi non preva-
lebunt adversus eam ( Matth. 16. 18). Et Paulus : Sed
firmum. jundamentum Dei stat , habens signaculum hoc
(2 Tim. 9. 19). Duo itaque verba pronuntiavit Do-
minus : Super hanc petram edificabo Ecclesiam meam,
εἰ porte inferi ποπ prevalebunt adversus eam. Non
usus est magno verboruin ambitu ; non dixit : Firma-
bo Ecclesiam, et nec reges, nec principes, neque ty.
rauni , neque carnifices, neque sapientes, neque ru-
Μο], neque oratores superabunt Ecclesiam : nam in-

IN GENESIM SERMO Πι.

vietum et inexpugnabile est regnnm Christi , verum
nno verbo vim et potentiam declaravit, ac simplici
dictione promissionem munivit : Super hane petr«m
edificabo Ecclesiam meam, et porte inferi non prava-
lebunt adversus eam. Duo verba , non. nuda et tenuia
verba, sed Dei verba. Nam qui verbo czlum firmavit,
et terrain fundavit verbo, etiam Ecclesiam celificavit,
et muro cinxit, et lirmavit orbem terrx, qui non com-
movebitur. Procidamus itaque, dilectissimi , illi qui
orbem terrz stabilivit, et ploremus, et ad misericor-
diam inducamus, ut per ipsius benignitatem et ineffa-
bilem potentiam stabiles et incommutabiles in incon-
cusso eL infracto fundamento permanentes, ipsi jugi-
ter gloriam offeramus, οἱ gratiarum actionem, simul
cum Patre et Spiritu sancto, nunc et semper , et in
szcula seculorum. Amen.

pe e i at a aT e —— M À———M——ÀÓ

IN SEQUENTEM HOMILIAM.

nescio. Porro hujus orationis tres sunt partes : prima, encomium jejunii; secunda, interpretatio brevis
in tria priora capita Geneseos; tertia, invectiva satis frigida, conviciis e trivio petitis, contra improbas
mulieres. » Duorum Manuscriptorum ope orationem utcumque sarcire conati sumus. Quorum unus multa
hiac inde additamenta praeferebat ; nimirum librarius, his conspectis nugis, alias subinde nugas adjecit.

Quamvis insulsum opus Latine convertimus.

IN PRINCÍPIUM JEJUNI, IN EXSILIUM ADAMI, ET DE IMPRODIS MULIERIBUS CONCIO (a).

— — —e889—— —

1. Apponitur nobis, dilecti, mensa spiritualis, divi-
his Scripturis referta ; plena boni«, non cibis fluxis ;
sed delici:& snnt qu: veritatis dogmata effundunt :
mensa 408 non temporaneum panem offert, sed quae
lauto insensilium cogitationmm apparatu animas uu-
trit : vinum quod offert non ebrietatem procurat, sed
Spiritus zesti cor incendit : non carnes corruptioni
nbnoxias affert, scd gaudium voluptatemque clestem
instillat 5 non. citharze οἱ tibiie sonum emittit ; sed
psalinos et hymnos Deum oblectantes concinit : non
meretriciis tÉripudiis oculorum sensilium visum hebe-
tat, sed oculos cordis ad desiderium regni celorum
inc Lat : non mimorum et pravorum hominum tumul-
tum exhibet, sed propheticis tubis aures mentis no-
sir ad. doctrinam utiiem deducit; non exteriorem
hominem in jactantiam, in. risum et in. adulationis
haraihra. conjicit, sed interiorem ad divia:ze cognitio-
nis amorem accendit, ac s:ecularium omnium inolem
commixtiouemque abnegat, atque ad solam perennis
regui viam ducit. Porro in sensili mensa, si quis co-
piosiore cibo sese replceat, ventre dolet, convolutisque
visceribus damnum sihi non leve parit ; contra vero
in spirituali mensa ; si tc affatim ingurgites , poteris
et viram dirigere, et opus Deo placitum perticerc : et
quanto magis deliciaris, ad tanto niajorem te amorem
incitas. Rursum in. priore mensa si viuum usque ad
crapulam bauseris, et pedibus incedendi facultatem
tollis, et oculis non cougruentia vides, et ea quie no-
lis lingua profers : crebros ructus ex imo pectore
emiuis, amicis risum paras, servis despicalilis eva-
dis, ulpote qui vino mentem labefactaveris. At in hac

(a) Collata cum Codd. Regiis 1828, et 2421, qui mirum
quautuin variant, [nsulsi operis eas solum lectiones nota-
τις qu;e majoris pretii videbantur esse. Savilii textus est
ad.uoduui vitiatus.

secundo dicta mensa, si inexplebili haustu ejus sensa
traxeris recta via perges ad mandata, qu: à Domino
accepisti ; mentis oculis ea. qux: materize sunt exper-
tia, contemplaberis ; ex intimo cordis tui bona verba
eructabis, sccundum prophete dictum : Fructavit cor
meum verbum bonum (Psal. 44. 2) ; amicis ornatu de-
cenii aderis, domesticisque utilis, mitis et mansuetus
evades. Videamus ergo quie spiritnalis rneus:v lucra ;
ejus decora sensa explicemus ; mustum ex illa ma-
vans ad satietatem usque hauriamus. Audiamus ejus
hymnos et cantica : hujus hymnus d:emonas profligat,
hujus cantica principem tenebrarum in fugam vertunt.
Buccinemus in neomenia tuba, in insigni die solemnita-
tis nostre ( Psal. 80. 4). Jejunium prodiit apostolis
amabile, jejunium prodiit martyrum decor, jejunium

rodiit monachorum socium *, jejunium prodiit, cujus

ominus in carne obambulans leges servavit. Si vis,
dilecte, ejus przeclara gesta audi. Quod jejunium cuni
nou Servasset Adam, ex paradiso pulsus, terram spi-
nis obsitàm colere jussus est. Quod jejunium cum
non servassent ii, qui Noe tempore vixerunt, divinam
indignationem experti sunt, diluviique universalis
vindictam subierumt. Quod jejunium cum tantillo tem-
pore neglexisset Noe , quasi in triumpho ductus [iliis
suis nudus expositus est. Quod jejunium cum violas-
sel Esaü , primogenitur:e honorem. amisit, atque a
paterna oratione benedictioneque alienus fuit. Jejunio
neglecto lsraelit:e , à celestibus deliciis οἱ a gratia
divina exciderunt. Jam didicisti quid passi siut ii,
qui jejunium non coluerunt ; jam. disce quantum ho
noris, quantum gratie consequuti siut ii, qui jejunium

servarunt. Jejunii custodito [ructu Moyses legem ac-

!* Apud Savilium post verba, solemnitatis nostrre, hie lo-
cus sic habetur : Jejunium prodiit angelorwn | socium ; je-
Junium prodi prophetarum mater ; jejunium prodiit mur-
(tyria doeor ; jejunium. prodiit justorum gloriatio ; jej:wium
prodiit monachorum soctum ; et csetera ul in textu.

925

Ἐκκλησίας) ἅμαχος Υὰρ xal ἀκαταγώνιστος ἡ βασιλεία
Χριστοῦ ἀλλὰ τῷ ῥήματι τὴν δύναμιν ἐσήμανε, xal
[t λέξει τὴν ἐπαγγελίαν ὠχύρωσεν. "Exi ταύτῃ τῇ
πέτρᾳ οἰκοδομήσω µου τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ zia
ᾷδου οὐ κατισχύσουσιν αὗετο. Δύο ῥήματα, o5 dà
ῥήματα, ἀλλὰ θεοῦ ῥήματα. 'ὁ γὰρ ῥήματι τὸν οὖρα-
vv στερεώσας, xal την Υῆν θεµελιώσας ῥήὴματι, χαὶ την
Ἑχκλησίαν ᾠχοδόμησε καὶ ἑτείχισε, χαὶ ἑστερέωσε οἱ-
χουµένην, ἥτις οὗ σαλευθήσεται. Προσπέσωμεν τοίνυν,

SPUR!A.

ἀγαπητοὶ, τῷ ev οἰκουμένην στερεώσᾶντι, χα
σωμεν, καὶ bob reo nfiO EV, ἵνα δ.ὰ τῆς αὖτι
ανθρωπίας xal ἀφάτου δυνάμεως ἑδραῖοι xal
χίνητοι ἐπὶ τὸν ἄσειστον καὶ ἀῤῥαγη θεμέὰ
ναντες, αὐτῷ τὴν δόξαν ἀναπέμπωμεν xal.
χαριστίαν πάντοτε, ἅμα τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίι
ματι, νῦν χαὶ ἀεὶ, xai εἰς τοὺς αἰώνας τὼν
Αμήν.

MONITUM

&ternis dignum tenebris opus in lucem. edere ne cogitassemus quidem, nisi jam Savilius publ

fecisset. Miror autem eum, qui alia niulta opuscula infima noL», in situ et pulvere, optimo consilio,

querat, hanc insulsam orationem non paris fecisse conditionis. Cujus hanc ille censuram in notis

edidit : « Oratio plena ineptiarum, plena solcecisinis et vulneribus, quae omnia sanasse »on est meum

opere quidem pretium fortasse : conati sumus tamen in non paucis aliquid; quam dextro succ

Λόγος εἰς τὴν» ἀρχὴν» τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, καὶ elc ἐξορίαν τοῦ ΑἈδὰμ, καὶ περὶ πονη
γυναικών.

α’. Πρόκειται ἡμῖν. ἀγαπητοὶ, πνευματιχὴ τράπεζα, Ex
τῶν θείων Γραρὼν πληρουμένη' π)ἠρεης ᾿ἀγαθῶν, οὐχ
ἑδεσμάτων ἀπολλυμένων ἀλλὰ τρυφῆ προχέουσα τῆς
ἀληθείας διδάγματα οὐχ ἄρτον φέρουσα πρόσχαιρον,
ὀλλὰ νοημάτων ἆθλων πανδαισίᾳ τὰς φυχὰς ἐχτρέφου-
σα" οὐχ οἶνον µέθην ἐργαζόμενον, ἀλλὰ ζέσει Πνεύμα-
τος τὴν xapólav ἀναφλέγουσα" οὗ χρεῶν ἀπολλυμένων,
ἀλλὰ χαρᾶς στάσουσα ^ ἡδονὴν ἑπουράνιον' οὗ χιθάρας
$4 αὐλοὺυς ἀναπέμπρυσα, ἀλλὰ φαλμοὺς xal ὕμνους θεο-
ςερπεῖς μελωδοὺσα" οὐ πορνικοῖς ὀρχήμααι τοῖς αἰσθη-
τοῖς ὀφθαλμοῖς τὴν θεωρίαν ἐχλύουσα, ἀλλὰ τοὺς ὀφθα
μοὺς τῆς καρδίας πρὸς πόθον τῆς βασιλείας τῶν οὗὖρα-
νῶν διεγείρουσα" οὐ µίµων χαὶ καχοηθὼν ἀνδρῶν ἄχει
θόρυδον, ἀλλὰ προφητικὰς σάλπιγγας, τὰ ὦτα τῆς δια-
νοίας ἡμῶν πρὸς διδασχαλίἰαν ψυχωφελῆ χειραγωγοῦσα"
οὐ τὸν ἔξω ἄνθρωπον εἰς μετεωρισμοὺς xaX γέλωτας xal
εἰς βάραθρα ἀκολασίας ἐμθάλλουσα, ἀλλὰ τὸν ἔνδον πρὸς
θεογνωσίας ἀνάπτουσα ἔρωτα, xai τῶν βιωτικῶν ἁπάν-
των ἀπαρνουμένη τὴν σὐνθεσίν τε xat σὐγχρασιν. πρὸς
µόνην τὴν τῆς βασιλείας ἀείνωον ἀναθιθάζει ὁδόν. Καὶ ἐπὶ
μὲν τῆς αἰσθητῆς τραπένης χᾶν βρωµάτων περισσότερον
µεταλάδῃ τις, thv χοιλίαν ἀλχεῖ, xai τῶν ἐντοσθίων
εἱλισσομένων βλάθην οὐ ttv τυχούσαν ἐργάζεται' ἐπὶ δὲ
τῆς πνευματιχκΏς τραπέζης τοὐναντίον΄ ἐὰν αὐτὴν ἁπλή-
στως ἐντρυφήσῃς, δυνΏσῃ καὶ βίον χατορθώσασθαι xal
πρᾶξιν θεάρεστον ἐπιτηδευσαι’ xal ὅσον πλξίονα τρυφᾷς,
τοσοῦτον πρὸς πλείονα πόθον διεχείρεις σαυτόὀν. Πάλιν
οὖν ἐπὶ τῆς πρώτης τραπέζης ἐὰν οἴνου εἰς χόρον µετα-
λάδῃς, xat τῶν ποδύ ἀδισμα χωλύεις, xal τοῖς

υν τὸ

θαλμοῖς τὰ μὴ προσῄχοντα θεωρεῖς. καὶ τῇ γλὠσσῃ τὰ
μὴ βουλόµενα λαλεῖς, xaX συχνοὺς ἐρευγμοὺς ἐκ χατωτά-
του στήθους ἀναφέρεις, xai τοῖς Φφίλοις χαταγέλαστος
δξίχνυσαι, χαὶ τοῖς δούλοις εὐχαταφοόνητος, ὡς Ev οἵνῳ
τὰς φρένας ἀπολέσας. "Ent δὲ τῆς δευτέρας τραπένης,

8 Sic Sav. et unus Reg. Alius γορτάζουσα.

ἐὰν ἁπλήστως ἀντλῆσῃς αὐτῆς τὰ νοήµατα, ὁρθ
τρίόους ji: mole ee MNA ^i Uri πα

υρίου’ καὶ τοῖς 559-540 ἱὀφθαλμοῖς τῆς διανοίας
χατοπτεύσεις, xai Ex τοῦ βάθους τῆς χαρδίας σου
ἀγαθοὺς ἐρεύξῃ, xazà τὸν πρ,φήτην τὸν λέγοντ
πρεύξατο ἡ καρδία µου Aóyov ἀαθὺν., χαὶ τοῖς
χαταχεχοσμηµένος ὀφθήσῃ, χαὶ τοῖς οἰχέταις εὔχ
xaX προσηνὶς xai πραῦς ἀναδειχθήσῃ. Ἴδωμεν o
πνευματικῆς τραπέζης τὰ xépón: ἀναπτύξωμεν
τῶν νοημάτων τὴν εὐπρέπειαν' χαρυχεύσωμεν
εἰς χόρον τὸ γλεῦχος τὸ ἀθόλωτον, τὸ ἀποστάτον
τῆς. ᾿Αχούσωμεν αὐτῆς τῶν ὕμνων καὶ τῶν ᾠδᾶ
ὕμνος δαίμονας τρέπει xat αἱ ᾧδαὶ τὸν ἄρχοντα τ
τους ἁἀποστρέφουσι. Σα.πίσ ἐν νεοµη»/ι
Zum, ἐν εὐσήμῳ ἡμέρᾳ ἑορτῆς ἡμῶν b. Νηστεί
ἠχθη ἡ τῶν ἀποστόλων φίλη, νηστεία παρλχθη
μαρτύρων καλλονή’ νηστεία apti on 1 τῶν μον:
σύντροφος νηστεία παρῄχθη, ἣν xat αὑτὸς ὁ Ki
σαρχὶ περιὼν (sic) ἐφύλαξεν αὐτῆς τοὺς ὄρους.
θέλεις, ἀγαπητὲ, ἄχουε αὐτῆς τὰς ἀριστείας. Νι
᾽Αδὰμ μὴ φυλάξας, ἑξόριστος Υέγονε τοῦ it
xaX γῆν ἀχανθηφόρον &pyráss30at ἐχελεύσθη. Nr

à φυλάξαντες οἱ ἐπὶ zou Nie ἄνθρωποι, τῆς

γαναχτήσεως àv πείρᾳ Ὑεγόνασι, χαὶ χαταχὶ
παγκοσμίου δίχην ὑπέστησαν. Ντστείαν Νῶς πρ
γον χαταλελοιπὼς, θρίαµόος xaX γυμυνὸς τοῖς vio
προέχειτο. Νηστείαν ph φυλάξας ᾿Πσαῦ τῶν ΄
τοχίων τὴν τιμὴν ἀπώλεσε, xal της πατριχῖς
ἀλλότριος ἐγένετο, Νηστείαν μὴ φυλάξαντες !
Ἱσραῇλ, τῆς ἁπουρανίου τρυφῆς xai τῆς χάρις
θεῖχες ἐξέπεσον. Ἔμαθες τοὺς "i τιµήσαντας αὖ'
ἔπαθον' γνώρισο» xaY τοὺς φυλάξαντας αὐτὴν, οἱ

b Savil. hic post verba, ἑορτῆς ἡμῶν, addit : νηστὲ
fiy 9n ἡ σύντροφος τῶν ἀγγέλων, νηστεία παρήχθη ἡ τῶν
τῶν µήτηρ. Mox, post χαλλονή, addil νηστεία παρήχῦ
ὁσίων χαυχησις. Paulo post idem ἣν xai a2. ὁ Kk. ()
inarg. ἀο πασάμενος) ἐν σ. πἐριιὼν ἐγύλαξεν. Αὐτὴς. EN

sed ejusmodi existimala ex visione apparente ; merite
dixit : 2udutus est Dominus fortitudinem, et precinzit se.
Et quid est quod mox inducitur ? Etevim firmavit or-
bein terre , qui non commovebitur (Psal. 92. 4). Quo-
niam ergo peccatum coneusserat primum orbem ter-
rarum, cum venisset Servator fixit crucem, et orbem
terr:e firmavit. Tu es Petrus, et super hanc petram
edificabo Ecclesiam meam , el port& inferi non preva-
lebunt adversus eam ( Matth. 46. 18). Et Paulus : Sed
firmum jundamentum Dei stat , habens signaculum hoc
(2 Tim. 2. 19). Duo itaque verba pronuntiavit Do-
minus : Super lianc petram edificabo Ecclesiam meam,
εἰ porte inferi non. prevalebunt adversus eam. Non
usus est magno verborum ambitu ; non dixit : Firma-
bo Ecclesiam, et nec reges, nec principes, neque ty-
rauni , neque carnifices, neque sapientes, neque ru-
εις], neque oratores superabunt Ecclesiam : nam in-

IN GENESIM SERMO ΠΙ.

vietum et inexpugnabile cst regnnm Christi , verum
uno verbo vim et potentiam declaravit, ac simplici
dictione promissionem munivit : Super hanc petram
edificabo Ecclesiam meam, el porte inferi n2n prava -
lebunt adversus eam. Duo verba , non. nuda et tenuia
verba, sed Dei verba. Nam qui verbo czlum firmavit,
et terrain fundavit verbo, etiam Ecclesiam xwificavit,
et muro cinxit, et firmavit orbem terrx, qui non com-
movebitur. Procidamus itaque, dilectissimi , illi qui
orbem terr: stabilivit, et ploremus, et ad misericor-
diam inducamus, ut per ipsius benignitatem et ineffa-
hilem potentiam stabiles et incommutabiles in incon-
cusgo et infracto fundamento permanentes, ipsi jugi-
ter gloriam offeramus, ct gratiarum actionem, simul
cum Patre et Spiritu sancto, nunc et semper , et in
$zcula seculorum. Amen.

IN SEQUENTEM HOMILIAM.

nescio. Porro hujus orationis tres sunt partes : prima, encomium jejunii; secunda, interpretatio brevis
in tria. priora capita Geneseos; tertia, invectiva satis frigida, conviciis e trivio petitis, contra improbas
mulieres. » Duorum Manuscriptorum ope orationem utcumque sarcire conati sumus. Quorum unus multa
hiac inde additamenta przferebat ; nimirum librarius, his conspectis nugis, alias subinde nugas adjecit.

Quamvis insulsum opus Latine convertimus.

IN PRINCIPIUM JEJUNI, IN EXSILIUM ADAMI, ET DE IMPROBIS MULIERIBUS CONCIO (a).

— — —e85— —

4. Apponitur nobis, dilecti, mensa spiritualis, dívi-
nis Scripturis referta ; plena boni«, non cibis fluxis ;
sed deliciis sunt qu:e. veritatis dogmata effundunt :
mensa qui? non temporaneum panem offert, sed quae
lauto insensilium cogitationum apparatu animas nu-
Vit : vinum quod offert non ebrietatem procurat, sed
Bpiritus :estu cor incendit : non carnes corruptioni
nbnosias affert, scd gaudium voluptatemqne evlestem
instillat ; non citharz ct. tibie sonum emittit ; sed
psalinos et hymnos Üeum oblectantes concinit : non
meretriciis tripudiis oculorun sensilium visum hebe-
tat, sed oculos cordis ad desiderium regui czelorum
inc tat : non mimorum et pravorum hominum tumul-
tm exhibet, sed proplieticis tubis aures mentis no-
Str: ad. doctrinam. utiiem deducit; non exteriorem
hominem in jactantiam , in. risum et in adulationis
barathra conjicit, sed interiorem ad divin:ze cognitio-
nis :imorem accendit, ac s:eeularium omnium imolem
commixLtouemque abnegat, atque ad solam perennis
regni vium ducit. Porro in sensili mensa, si quis co-
piosiore cibo sese rcpleat, ventre dolet, convolutisque
visceribus damnum sihi non leve parit ; contra vero
in spirituali mensa ; si te affatim ingurgites , poteris
et viiam dirigere, et opus Deo placitum perficere : et
quanto magis delieiaris, ad tanto majorem te amorem
incitas. Rursum in. priore mensa si vinum usque ad
crapulam hauseris, et pedibus iucedendi facultatem
tollis, et oculis non cougruentia vides, et ea quie n0-
lis lingua. profers : crebros ructus ex imo pectore
einitis, amicis risum paras, servis despicahilis eva-
dis, utpote qui vino mentem labefactaveris. At in hac

(a) Collata cum Codd. negiis 1828, οἱ 24131, qui mirum
quautum variant. [nsulsi operis eas solum lectiones nota-
Vimus quie majoris pretii videbantur esse. Savilii textus est
ad.uodum vitiatus.

secundo dicta mensa, si inexplebili haustu ejus sensa
traxeris ,rccta via perges ad mandata, qu: a Domino
accepisti ; tnentis oculis ea, quie materize sunt exper-
tia, contemplaberis ; ex intimo cordis tui bona verba
eructabis, secundum prophete dictum : Eructavit cor
meun verbum bonum Psal. 44. 2) ; amicis ornatu de-
cenii aderis, domesticisque utilis, mitis eL mansuetus
evades. Videamus ergo qu:e spiritualis mens lucra ;
ejus decora sensa explicemus ; mustum ex illa ma-
vans ad satietatem usque hauriamus. Audiamus ejus
hywnos et cantica : hujus hymnus d:emonas profligat,
hujus cantica principem tenebrarum in fugam vertunt.
Buccinemus in neomenia tuba, in insigni die solemnita-
tis nostr. ( Psal. 80. & ). Jejunium prodiit apostolis
amabile, jejunium prodiit martyrum decor, jejunium

rodiit monachorum socium *, jejunium prodiit, cujus

ominus in carne obambulans leges servavit. Si vis,
dilecte, ejus przeclara gesta audi. Quod jejmiium cum
nou servasset Adam, ex paradiso pulsus, terram spi-
nis obsitam colere jussus est. Quod jejunium cum
non servassent ii, qui Noe tempore vixerunt, divinam
indignationem experti sunt, diluviique universa!is
vindictam subierunt. Quod jejunium cum tantillo tem-
pore neglexisset Noe , quasi in triumpho ductus liliis
suis nudus expositus est. Quod jejunium cum violas-
δεί Esaü , primogenitur:z: honorem amisit, auque a
paterna oratione benedictioneque alienus fuit. Jejunio
neglecto Israelit:e , a celestibus deliciis et a gratia
divina exciderunt, Jam didicisti quid passi siut ii,
qui jejunium non coluerunt ; jam. disce quantum ho
noris, quantum gratie consequuti siut ii, qui jejunium

servarunt. Jejunii custodito [ructu Moyses legem ac-

!* Apud Savilium post verba, solemnitatis nostree, hie lo-
cus sic habetur : Jejunium prodiit angelorim. sociimi ; je-
juniwum prodiit prophetarum mater ; jejunium prodiit. mar-
ΙΓ deeor ; jejunium. prodiit justorum glorialio ; jej:ian
prodiit monachorum soctum ; et cxetera ul in textu.

521

eepit, dignusque Israelis dux declaratus est. Jejunio
custodito Helias curru igneo in czlum est translatus,
per quem ovina pellis regia purpura prettosior cva-
sit. Cum jejunium in lacu Daniel coleret, immanium
ferarum ora obturavit, et ab iis illesus exiit. Jeju-
nium amplexati tres pueri, septuplo magis aecensam
fornacem exstinxerunt, et ignem effecerunt quasi
spiritum roris sibilantem. Jejunium amplexus Joan-
nes, major in prophetis declaratus est, et Dominuin
glori in Jordane baptizare meruit. Eequid prophe-
las et justos in medium profero ? Jejunium Christus
ipse amplexus , hostem dejecit, et nos ejus contem-
platores esse dignatus est. Quapropter jejunium sus-
cipiamus, donum pretiosum, sanctum cimelium ,
veritatis simulacrum , pietatis caput, spiritualis do-
rtrinze advocatum, animi zegritudinum exitium, pec-
cati destructionem, nequiti:e adversarium, virginitati
gloria :quale, diemopnum excidium, diaboli increpa-
tionem , idolorum destructionem, Ecclesiarum deco-
rem, Imperatorum robur , sacerdotum ornamentum,
virorum prudentiam, mulierum temperantiam, infan-
tium institutionem , servorum liberationem, paupe-
rum consolationem. Quis jejunium amplexus non
gloriam adeptus est? quis ipso servato non magnus
evasit? quis ejus legibus addictus non bcatus dictus
fuit ? quis illud amplexus tentationes non superavit ?
quis ejus auditis promissionibus non modo apud ho-
mines honoratus, sed etiam a Dei ira indignationeque
ereptus est? Nonne Achab illo armatus a divinitus
iminissa ira ereptus est? Ille, inquam, qui avibus et
feri. in escam datus est, οἱ {η cujus sanguine mere-
trices lavabuntur (5. Περ. 92. 58), per jejunium tunc
a mortis periculo ereptus est, quod sane jejunium
tiim ipso propheta validius apparuit. Nonne hioc ser-
vato Ninivite, tam homines quam jumenta, a tridui
commiuatione erepti sunt, ac Jon: prophetze verbum
opere vacuum evasit ? Nonne hoc servato prophetze
Dei omnipotentis contemplationibus et visionibus
digni liabiti fuere, atque futura, velut pr:esentia,
przviderunt atque vaticinati sunt? Nonne apostolis
illo armatis, 1n omnem terram exivit sonus eorum , el
in fines orbis terre verba eorum (Psal. 48. 4)? Nonne
et martyres illo muniti, templa, aras, nidorem ido-
lorum dejecerunt, et tyrannorum furorem nihili fece-
runt? Nonne sancti ejus amore ducti , inundum et
mundana oninia reliquerunt, et in desertis, montibus,
speluncis et cavernis terrx: secundum apostolum
Paulum habitantes, diabolum et ejus exercitus coram
positos profligarunt ( Hebr. 11. 58) ? Hanc et nos ser-
vemus animarum tranquillitatem , corporum medici-
nam, cogitationum pacem, concupiscentiarum ex-
stinctionem, qu:e ab alienis divitiis rapiendis avertit,
que orplianos l:edi non patitur, qua viduis luctum ob

amna non affert, qu:e nos secularibus curis disti-
neri non sinit, quz mortalibus angelorum convictum

rocurat, qua legem Domini die ac nocte meditari
jubet. De illo quippe ait Zacharias propheta, et ejus
gloriam clarius revelans alta voce clamat : Hec dicit
Dominus omnipotens : Jejunium. quartum , jejunium
quintum et jejunium septimum erunt domui Juda in

nudium etl in [ctitiam et in festa bona (Zuch. 8. 19).

idistis omnes quomodo festorum argumentum jeju-
nium aperiat ? Didicistis quomodo clarius ejus vir-
tutem et gloriam annuntiet ? Coguoscite quo pacto «e
suscipientes ad amorem spiritualem erigat. Vultisne
ejus hypothesin manifestius ediscere ? Aperitc aures
mentis vestre, et cogitationibus vestris suscipite spi-
ritualia cantica, perennia fluenta, ex immortalitatis
fonte manantia. Quid dicis, propheta ? Quem Israe-
lem indncis? carnalemne, an mentem Deum videnu-
tem ? pollutumne per illicita sacrificia , an eum «qui
per apostolorum doctrinam inductus est ? eumne qui
per sanguinem hircorum et taurorum sacriticat , an
eum qui incruente sacrificat , illum, qui tollit peeca-
tin οἱ ? eumne qui sculptilibus nt Deo sacrilici-
Vil, an euim qui cx aris et simulacris ereptus , et in
Adoptiuncni spiritualem vocatus est? Patam eerte est

SPURIA.

novum et per baptismum peculiarem factum popu-
lum dici, qui in agya. et igne purgatur. Etenim per
Isaiam prophetam manifeste clamat : Neomenias we-
strag εἰ sabbata et diem magnum non sustineo, jejunium
et otium et [εεία vestra odit anima mea ([sat. 1. 45. 14).
Considerate , quod novum populum per prophetam
evoeet ad jejunii munus exsequendum : non quod
Deus eorum jejunium, obsecrationem, neomenias et
sabbata respuat, séd quod illis sit plenus. Illi vero
per profana opera Deum dereliquerunt !, et electum
populum, qui adventum unigeniti Filii ejus przenun-
tiahat , inique occiderunt , alium serra lignea , alium
in luti lacum deductum. Et cur de prophetis loquor?
Ipsi namque Dominum suum quasi reum cruciixe-
runt et occiderunt dicentes : Πίο est heres : venite,
occidamus eum ( Matth. 21. 58). Vides quo pacto $6
per indigna opera alienos fecerint? Non Dominus -
itaque illos repulit; sed illi se à majorum suorum
fiducia extraneos fecerunt. H:ec filii Israel meitati
sunt : sic electus Doinini populus fremuit, secundum
verba Davidis Christi patris : Quare fremuerunt gentes
et populi meditati sunt inania,etc. ( Psal. 2. 4) ? Vide-
tis, fideles, jejunii gratiam ? respicitisne praemia quie
ipsum firma mente servantibus procurat? an consi.

eratis quam dura et aspera pariat iis, qui ipsurn de-
spiciunt ? Framea destructa est, stans in limine regni
Dei , ac perterrefaciens eos qui illud eum zquitata
et mansuetudine non recipiunt ; rursumque placide
terga vertit iis qui cum pura conscientia ipsum ad-
mittunt , atque ad vitam perennem , l:titiam puram,
voluptatem dolore carentem deducit, et infinita bona
suppeditat. Ac si vis ut ex multis pauea colliganius,
quis jejunium observans sxcularibus umquam curis
addiewis fuit? quis ipsum complexus non recte vias
Domini peregit? quis ipsum custodiens non recte
navigationem terrenam emensus est? quis illud co-
lens pupillum aut viduam Lesit ? quis ipsum. docens
voluptatem aeris non tranquille subiit? quis ipsum
amplexus non visionibus et contemplationibus Do-
mini dignatus est * quis ejus dulci fructu gaudens die
ac nocte legem Domini meditari cessavit ? Videtisne
ejus fiduciam ? videtis lionorem quo circumdatur ?
quomodo a inundi exordio piis dominetur ? quomodo
mensuram ejus a constitutione mundi servaverint ?
quomodo sui cultores gloria, contemptores vero igno-
minia afficiat ? Quemadmodum supra dictam est, pri-
mum hominem, quod jejunium non servasset, in
arumnis et in extrema mendicita'e, et procul a
paradiso constitutum ob ejus contemptum fuisse no-
vimus.

2. Audiamus igitura principio historiam illam quam
Dei inspector Moyses futuris generationibus enarra-
vit , imo potius Moysis Dominus , ut benignus pater,
nobis revelavit. At animum , quiso, dictis adhibete :
nam paucis volo rem persolvere. /n principie fecit
Deus celum et terram : terra autem erat invisibilis et in-
composita , εί tenebra supra abyssum : et. spiritus D&
ferebatur super aquam. Et dixit Deus : Fiat lux ; et [ι-
cta est luz : ei vidit Deus lucem, quod esset bona ( Gen.
4. 1-4). Vidisti, dilecte, quam elaram nobis expli-
cationem Scriptura pr:ibeat? Εἰ vidit. Deus, qued
essel bona. Antequam enim lux veniret in muudun,
naturam ejus bonam esse noverat ; sed hoc dicitut mer
lei nostram concitet ad poteutiam Conditoris con-
tmplandam. Nisi enim bona esset, non illam condi
disset, neque tenebras ab illa. separasset : nisi 2101”
bilis essct , non illata lucem. vocasset, nec tenebras
noctem , ut in ]umine ejus semper ambulemus, e
studia operaque. ejus meditemur. Poterat eniin Deu
uno verbo , simplici nutu , et in ictu oculi , quod set
diebus fecit producere. At. locum non. dedit. jvist
futuris. hominibus, Gricis nempe et iis saper
bus, qui in sapientia sua stulti. facti sunt: le
ge namque. cjus non observarust ; quamobrem 5t

! In Savil. sic legitur, Sed quod. iili expteti operibus «uis
"as Deum dereliquerunt.

539

p'entia corum insipientia deprehensa est. Qua. cnim
sex diebus creata fuerant, non dubitarunt ij qui
fAbulas de conditu mundi commenti sunt, ea dice-
rye ex se et sponte sua facta esse, celum neinpe, ter-
ram, solem, lunam etomnia qu: subaspectur cadunt.
Si una hora sapientia Dei liec fecisset, quem non
impudenti::. obtentum opponere potuissent? Verum
ipse, utpote qui hzc pr:esciret, iniquas venenatasque
eorum linguas prohibuit, quie contra Opiflcem erige-
bantur, et creaturam. pro. Creatore colebant. Veruin
ad propositum revertamur, seriemque narrationis
ulterius producamus. « Dixit Deus, Fiat lux, et facta
est lux : et vocavit Deus lucem diem, et tenebras no-
ctem : et facta est. vespera, et factum est mane, d:es
una. Ei! dixit Deus : Fiat (irmamentum in medio
tqu:e, et sit dividens inter aquam et aquam. Et vo-
cavit Deus firmamentum ezdlum » (Gen. 1. 5-7). Vi-
distin' opus quod mortalium mentes. percellit, quod
absque columnis, absque vectibus lioc opificium con-
stituat usque ad consummationem sazculi? Quam mi-
rabilia sunt opera Domini, et quis possit investigare
illa? « Et vidit Deus, quod essetbonum. Et factum est
vespera , et factum est mane , dies secundus. Et dixit
Deus : Congregetur aqua qu: sub c:elo est in congre-
gationem unam, et apparcat arida : et congregata est
aqua qux sub calis est in congregationes suas, et
apparuit arida : et vocavit Deus aridam, terram, et
congregationes aquarnm vocavit maria. Et dixit Deus :
Germinet terra herbam fani, seminantem semen se-
cundum genus et secundum similitudinem, et lignuin
fructiferum faciens fructum » (Gen. 1. 8-11) . Hiec
verbo jubentis statim exhibita suut, sine obice , sine
impeditnento. Ei facla est vespera. et factum est mane,
dies tertius. (Gen. 4. 15). Viden' Scripturam nostram
aperire mentem ad perfectiora? Übinam sunt ii qui
dicunt, Hic fructus amarus, hiec. herba exitium pa-
yit, hrec. avis carnivora quid nobis boni affert? Alia
clamans mortem comminatur ; alia vociferans hye-
mem significat; alia volans calamitatem inducit. Mul-
tos enim audivi talia causantes et effutientes. Annon
illud est apud Christianos pravus Scripturz: usus?
Etenim qux Deus cum vidit, hona esse dixit, tu ne
contumelia afficias. « Et dixit Deus : Fiant luminaria
in firmamento czeli in illuminationem diei, et in facem
noclis. Et fecit Deus luminare magnum», nempe so-
lem, « ad dominatum diei, et luminare minus ad do-
minatum noctis, et stellas. Et sint in signa et in tem-
pora, et in dies et in annos » (Gen. 1. 14-16). Quid

rius mirabimur nos homines? solisne altitudinem
immensam, aa magnitudinem, an veliementiam ? lu-
cemue ejus sine termino extensam, an :estum insupe-
rabilem ? Quomodo ex una lucerna et ex una substan:
tia haec omnia splendida fiunt; dum ipse cursum con-
ficit, tantum, ut mentem omnem obstupefaciat ; ut
uno die ab orlu ad occasum perveniens , nullum re-
linquat locui, qui se abscondat a calore ipsius? Ubi-
nam suut Persx qui colunt illum ut deum, et Opilice
relicto, opificio ejus honorem deferuut ? Nonne sol
{ρδο perennem quotidianumque cursum suum conficit
cum timore et conciuno ordine, et modo nubibus
obvelatur, modo spirante noto radii ejus minuuntur?
Hic est sol ille vester, cui vos fidentes cultum exhi-
betis. Omnia Dei opera admodum bona , terribilia et
stupenda; sed ad ministerium nostrum sunt constitu
ta, non ad dominatum. Quomodo etiam luna in facem
noctis jussu Opiflcis producta est, et modo incremen-
tum, imodo imminutionem patitur, et aliquando splen-
dens radios lucis einittit, modo senescens mensuram
sine ulla mutatione servat, cum stellarum innumera-
rum choris ? Verum sermonis seriem repciamus. « Et
facia est. vespera, et factum est mane, dies quartus.
Et dixit Deus : Producant aqua reptilia animarum
viventium secundum genus, et. volatilia volantia in
firmamento cseli. Et fecit Deus cete grandia» (Gen. 1.
19-21). Animadverte diligenter dictum Omnipotentis.
Quot genera piscium in mari exhibuit, et quantum
vulatiliuu, tuni exiguorum, tum magnorum, populum

IN GENESIM SERO III.

550

"m aere paravit ; 46 mirare sapientie ejus magnitu-
dinem, quomodo omnia uno verbo producta sint.
« ΕΙ facta. est. vespera, et factum est mane, dies quin-
tus. Et dixit Deus : Educat. terra animam viventem
secundum genus, quadrupedes, reptilia et feras , et
omne jumentiim secundum genus, et secundum simi-
litudinem » (Gen. 1. 25.-25). O magnam sapientiam !
6 inenarrabilem bonitatem ! Omnia jumenta et feras
iu ictu oculi fecit, leonem, ursum, draconem, bovem,
equum, ei quotquot ad ministerium hominum deside-
rabilia utiliaque sunt. Viden' Creatoris prudentiam?
Oinnia fecit sex diebus, lucem, clum, terram, mare,
solem, lunam, stellas, montes, colles, planities, feras,
jumenta, pisces, cete; qu:e in mari, qux& in arida.
Quare insignius consilium iniens, cum vellet opu:
maximum perficere Pater ille luminum, qui es! et qvi
erat, mens sine principio, qui ingenitus est ad Unige-
nitum : qui genuit ad Filiun qui ex ipso sine fluxu
genitus est, Verbum nempe, sapientiam incomprehen-
sibilem, Deo dignum et mysticum consilium inducit
his verbis : « Faciamus hominem secundum imaginem
nostram, et secundum similitudinem : et. imperent
piscibus maris, et volatilibus cxli, et jumentis, ct
universe terr», et omnibus reptilibus repentibus
super terram. Et fecit Deus hominem, pulverem acci-
pens de terra » (Gen. 1. 26. 27). Et ut ostenderet

iriium sanctum non alienum a creatione, JIuspira-
vit in faciem ejus spiraculum vite , οἱ factus est homo
in animam viventem. (Gen. 9. 7). Vidi-tin eximium
opilicium creationis Dei? vidistin' eum constituentem
Adamum in creaturarum regem? vidistin' honorem
exsuperantem eum qui ejus manu creatus. fuerat?
Disce etiam dona qux ipsi Deus post creationem lar-
gitus est. «Et plantavit Deus paradisum in Edem ad
orientem, et posuit ibi hominem, quem formavit : et
produxit ex terra omne lignum pulchrum aspectu , et
bonum ad comedendum, et lignum vitz in medio pa-
radisi, et lignum scientiz boni et mali » (Gen.2. 8. 9).

- Papz, quantuni Deus nobis honorem tribuit ! papze,

quantam clementiam generi hominum exhibuit! pa-
pie, quam. ineffabilium bonorum consors fuit Adam !
Non enim satis fuit ineffabili ejus providentiz , qued
illum ex nihilo produxerit : ex pulvere regem natu-
r2 constituit; ex. terra illum angelis honorabiliorem
exhibuit ; ex inanimato animatum simulacrum indu.
xit. Quam virtutem exhibuerat Adam, nt tanto pr:-
mio ab eo donaretur? qu: certamina, quos sudores
suhierat , ut hujusmodi coronas sit consequutus?
quam gloriam Opiflci retulit, ut illi in medio paradisi
liabitaculum constitueret ? quod gloriosum opus per-
fecit, ut vitam sine labore sibi procuraret? Quam Deo
placitam servitulem exhibuerat, quod tale sit donuin
consequutus ? Auamen ille hominum amans opificium
suum tot donis exornavit, unde ad majus gaudium
exsultationemque aliud quoque opus exhibuit. / njecit,
inquit, in Adamum Deus, mentis excessum, et dormivit,
ει accepit. unam de costis ejus, ei [(ormavit. mulierem
(Gen. 2. 21). Vere mirabilia opera Domini ; vere im-
pervestigabiles viz; ejus; vere inenarrabilis bonitas
ejus. Non enim satis fuit ipsi Adamum de pulvere
factum , et paradiso voluptatis frui jussum esse, ipsi
quoque adjutorium fecit. Quantum gaudium fuit Ada-
mo, cum post somnum vidit sibi assidentem mulie-
rem ! quanta lztitia ejus animus plenus fuit, cum sibi
consortem mulierem vidit, et moribus et sententia
sibi consonantem ! quanta coisolatione, quanto. pro-
phetiz: munere dignatus est Adam, cum oculis corpo-
ris videret Evam sua forma et figura przditam sibi
adstantem ! Eapropter animo exsultans palam verc-
que prophetavit his verbis : «lloc nunc os ex ossibus
ineis, et Caro. ex carne mea. [ας vocabitur mulier,
qua ex proprio viro sumpta est » (Gen. 2. 95). Vi-

istin' prophetam clarissime praedicentem ea qua post
futura erant? vidistin' Adam Spiritus sancti parlici-
pem, qua gratia dignatum ? vidistin' eximiuni dictum,
posi multas generationes et usque in finem confirma:
um

e

,

529

Viv χαλὸν, οὐκ ἂν αὑτ» ἐποίησε, xai «b σχότος ἀπ᾿ αὐτοῦ
διεχώρισεν; εἰ μὴ ποθεινὸν Tiv, οὐκ ἂν ἐχάλεσεν αὑτὸ
φῶς, καὶ τὸ σκότος νύκτα, ἵνα ἓν τῷ φωτὶ αὐτοῦ πο-
ῥευώµεθα διαπαντὸς, xal ἓν τοῖς ἐπιτηδεύμασιν αὑτοῦ
ἀδολεσχῶμεν. δυνατο γὰρ ὁ θεὸς Ev λόγῳ xol μιᾷ
fort πάντα ἃ ἐποίησεν ἐν ταῖς EG ἡμέραις ὡς Ev ῥιπῇ

θαλμοῦ παραστῆσαι. Αλλ᾽ οὐκ ἔδωχε χώραν τοῖς µε-
έπειτα γινοµένοις᾽ Ἕλλησι λέγω xa τοῖς σοφοῖς, oi

ἐμωράνθησαν ἐν τῇ σοφἰᾳ αὐτῶν ΄ τὸν γὰρ vópov αὐτοῦ

οὐχ ἐφύλαξαν, διὸ xai ἡ σοφία αὐτῶν εἰς ἀσυνεσίαν χατ-
εγνώσθη. Τὰ γὰρ ἐν εξ ἡμέραις δημιουργηθέντα οὐχ
ὤχνησαν οἱ τὴν Χτίσιν μυθολοχοῦντες εἰπεῖν αὐτομάτως
γενέσθαι. καὶ τὸν οὑρανὸν καὶ τὴν γῆν, Ttov xa σε-
λήνην xal πάντα τὰ ὀρώμενα. El £v μιᾷ ipa. ταῦτα ἡ
σοφία τοῦ θεοῦ ἔποίησε, τίνα οὐχ ἂν πρόφασιν ἀναι-
σχυντίας προθάλλεσθαι εἶχον; ᾿Αλλ᾽ αὐτὸς ὡς προνοητὴς
ἐχώλυσεν αὐτῶν τὰς ἀδίχους γλώσσας xal ἰοδόλους, τὰς
κατὰ τοῦ ποιητοῦ ἑπαιρομένας, χαὶ παρὰ τὸν χτίσαντα
τῇ χτίσει λατρευσάσας. 'AAA' ἐπὶ τὸ προχείµενον ἑπαν-
ἐλθωμµεν. τὸν copy τῆς διηγήσεως ἐπὶ τὰ πρόσω φέ-
ῥροντες. Εἶπεν ὁ θεὸς, Γενηθήτω φῶς, καὶ ἠγένετο
φῶς καὶ ἑκάλεσεν ὁ góc τὸ goc ἡμέραν, καὶ τὸ
σκότος ἐκά.εσε νύκτα ᾽ καὶ ἐγένετο ἑσπέρα., xal
ἐγένετο πρωῖ, ἡμέρα µία. Καὶ εἶπεν ὁ θεός * Γενη-
θήτω στερέωμα ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος, xal ἔστω δια-
χωρίζον ἀνὰ μέσον ὕδατος, xdl ὕδατος. Καὶ ἑκά.1ε-
σεν ὁ θΘεὸς τὸ στερέωμα οὐρανόν. Ἐϊΐδες ἔργον ἑἐχ-
πλῆττον διανοίας βροτῶν, ὅτι ἄνευ στύλων καὶ ἄνευ po
χλῶν τὸ δημ.ούργηµα τοῦτο συνέστηχε µέχρι συντελείας
τοῦ αἰῶνος; Ὡς θαυμαστὰ τὰ ἔργα Κυρίου, xa τίς
ixavbg ἐξιχνιάσαι αὐτά; Καὶ εἶδεγ ὁ θεὸς, ὅτι κα.όν.
Καὶ ἐγένετο ἑσπέρα, καὶ ἐγένετο πρωῖ, ἡμέρα δευ-
τέρα. Καὶ εἶπεν ὁ 8sóc* Συναχθήτω τὸ ὕδωρ τὸ ὑπο-
κάτω τοῦ οὐρανοῦ εἰς συγαγωγὴ» μίαν, καὶ ὀρθήτω
ἡ ξηρά καὶ συνγἠχθη τὸ ὕδωρ [545] τὸ ὑποκάτω
τοῦ οὑραγοῦ εἰς τὰς συναγωγὰς αὐτῶν, καὶ ὤρθη 1
ξηρά’ xal ἑκά.1εσεν ὁ θεὸς τὴν ξηρὰν, rnv, xal τὰ
συστήµατα τῶν ὑδάτων ἑκά-εσε θα.]άσσας. Kal
εἶπεν ὁ Θεός Βάαστήσατω ἡ yn βοτάνην χόρτον,
σπεῖρον σπέρμα κατὰ γέγος καὶ καθ ὁμοιότητα,
xal ξύὐ.Ίον xápzipor ποιοῦν καρπόν. Ταντα τῷ ῥῆματι
τοῦ προστάσσοντος ἄρδην παρίσταντο” οὐδὲν υπήρχε
τὸ χωλύον, οὐδὲν τὸ παρεµποδίνον. Καὶ ἐγένετο ἑσπέρα,
xal ἐγένετο πρωῖ, ἡμέρα τρίτη. Ορᾷς τὴν Γραφὴν
διανοίγουσαν ἡμῶν τὰς διανοίας πρὸς τὰ τελειότατα;
Ποῦ εἰσιν οἱ λέγοντες, Οὗτος ὁ χαρπὸς πιχρὺς, αὕτη ἡ
βοτάνη δηλητήριον ἐπάγεται, τοῦτο τὸ ὄρνεον σαρχοθό-

ν τί ἡμῖν χαλὺν προξενεί; ΄Αλλο χράξαν θάνατον

πειλεῖ, ἕτερον φωνῆσαν χειμῶνα σηµαίνει’ ἄλλο πε-
τᾶσαν συμφορὰν ἡμῖν παρεισάγει. Πολλῶν γὰρ ἤχουσα
ταῦτα φιλονεικούντων xal ληρωδούντων. Oox ἔστι τοῦτο
παραγραφὴ Χριστιανῶν; "A γὰρ ἰδὼν ὁ θεὸς εἶπε xaX
λίαν, σὺ αὐτὰ μὴ ἑνύδριζε. Καὶ εἶπεν ὁ 8sóc* Γεγη-
ὐήτωσαν Φωστῆρες &vr τῷ στερεώµατι τοῦ οὐρανοῦ
εἰς φαῦσιν» τῆς ἡμέόρας καὶ εἰς δᾳδουχίαν της vv-

xtóc. Καὶ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν φωστήρα τὸν µέγαν,

ἤγουν τὸν fiov, εἰς ἀρχὰς τῆς ἡμέρας, καὶ τὸν φω-
στῆρα τὸν ἐάσσω εἷς ἀρχὰς της vvuxtóc, καὶ τοὺς
ἀστέρας. Kai ἔστωσαν εἰς σηµεῖα καὶ εἰς καιροὺς,
xal εἰς ἡμέρας xal εἰς ἐγιαυτούς. TO πρῶτον θακυµά-
σοµεν οἱ ἄνθρωποι; τοῦ ἡλίου τὸ ὕψος τὸ ἀνείχαστον, τὸ
μέγεθος, τὴν σφοδρότητα. τοῦ φωτὸς τὸ ἀμέτρητον, 1)
τῆς θέρµης τὸ ἀχατάσχετον; Πῶς &x μιᾶς θρυαλλίδος,
καὶ ἐχ uid; οὐσίας ταῦτα πάντα χατηγλάϊσται, δρόµον
ἀνύοντος αὐτοῦ, νοῦν xat ἔννοιαν χαταπλήττοντα, ὡς Ev
pt ἡμέρᾳ ἀπὸ ἀνατολῆς Φφαινόμενος xai πρὸς δύσιν

βχόμενος, τόπος οὐδεὶς ἀποχρυθήσεται τῆς θέρµης
αὗτου; Ποῦ τῶν Περσών τὰ τέχνα, οἱ θρησχξύοντες αὐ-
τὸν ὡς θεὸν, xai τὸν χτίστην χαταλιπόντες, τῷ χτίσµατι
αὑτοῦ την τιμὴν προσάγουσιν; Οὐχὶ αὐτὸς ὁ λιος ἀεν-
νάως χαθ᾽ ἡμέραν τὸν αὐτοῦ δρόµον διατελεῖ μετὰ φόθου
μεγίστου χαὶ εὐταξίας, xal ποτὲ μὲν νέρεσι Χαλυπτύ-
µενος, ποτὲ δὲ νότου πνεύσαντος τὰς ἀχτῖνας σμικρύ-
νοντος: Οὗτος ὑμῶν ὁ foc, εἰς ὃν ὑμεῖς πεποιθότες
τὴν λατρείαν προσάγετε. Πάντα καλὰ λίαν τοῦ Κυρίου
τὰ ἔργα, xal φοῦερὰ xat &&alawa* ἀλλὰ πρὸς ὑπηρεσίαν
ἡμῶν καθεστήκασιν» οὐχὶ δεσποτείαν. Ilo; δὲ καὶ ἡ
σελήνη εἰς δαδουχίαν τῆς νυχτὸς τῷ προστάγµατι του
ποιητοῦ παρήχθη, xai ποτὲ μὲν αὔδησιν δέχεται, ποτὲ
δὲ µείωσιν ὑπομένει, xal ποτὲ μὲν λάµπονσα µαρµα-

SPURIA.

550

υγὰς φωτὸς ἑἐπαφίησι, ποτὲ δὲ λήγουσα αὐτῆς τὰ
μέτρα ἀπαρασάλεντα, διαφυλάττει μετὰ τῶν doit
τῶν πολυαριθµήτων χορῶν; ᾽Αλλὰ πρὸς τὴν ἀχολουθίαν
τοῦ λόχου Ίξωμεν. Καὶ ἐγένετο ἑσπέρα, xal ἐγέγετο
πρωϊ, ἡμέρα τετάρτη. Καὶ εἶπεν ὁ Θεός’ Εξαγαγέτω
τὰ ὕδατα ἑρπετὰ γυχῶν ζωσῶν κατὰ γένος, xul
πετεὰ πετόµενα χατά τὸ στερέωµα τοῦ obparov.
Kal ἐποίησεν ὁ θεὸς τὰ χήτη τὰ μεγά.-]α. Κατάμαῦε
ἀχριθῶς τὸ ῥημα τοῦ Παντοχράτορος Πόσα γένη ἰχθύων
τῶν ἐν τῇ θαλάσσῃ παρέστησε, xal πόσον δηµον πετει-
νῶν ἐν τῷ ἀέρι παρεσχεύασε, τὰ μιχρὰ, τὰ μείζονα"
καὶ θαύμασον τῆς σοφίας αὑτοῦ τὴν ὑπερθολὴν, πῶς EA
λόγῳ τά πάντα παρ]χθη. Καὶ ὀγέγετο ἑσπέρα, καὶ
ἐγένετο πρωῖ, ἡμέρα πέμπτη. Καὶ εἶπεν ὁ θὲὀς.
Εξαγαγέτω ἡ TU Voir ζώσαν κατὰ γένος, tetpá-
ποδα, ἑρπετὰ καὶ θηρία, καὶ πᾶν κτήνος κατὰ Ί
xai καθ ὁμοιότητα. Ὢ τῆς µεγίστης σοφίας | à τῆς
ἀνεκδιηγήτου ἀγαθότητος. Πάντα τὰ χτήνη χαὶ τὰ θη
ἐν ῥιπῇ ὀφθαλμοῦ Exolnos, λέοντα, ἄρκον, δράχοντα,
βοῦν, καὶ ἵππην, xal ὅσα τοῖς ἀνθρώποις πρὸς ὑπημε-
σίαν περισπούδαστα xaX ἀγώχιμα. Ὁρᾶς τοῦ Δημιουρ-
γοῦ τὴν σύνεσιν, Πάντα ἐποίησεν Ev EG ἡμέραις, oux,
οὐρανὸν, γῆν, 0άλασσαν, Ίλιον, σελἠνην, ἄστρα, Op,
ῥουνοῖς καὶ πεδιάδας, θηρία, κτήνη, ἰχθύας, χήτη, τὰ
v τῇ θαλάσση, τὰ ἓν τῇ χέρσῳ. "Όθεν τιµιωτέραν βουλὴν
xai ἔργον µέγιστον θέλων κατεργάσασθαι ὁ Πατὴρ τῶν
φώτων, ὁ Qv καὶ ὁ (sic) fjv, ὁ νοῦς 6 ἄναργος, ὁ ἁγέν-
γητος πρὸς τὸν Μονογενῆ ὁ γεννῄσας πρὸς τὸν Υεννη-
θέντα ἐξ αὐτοῦ ἁῤῥεύστως τὸν Ὑἱὸν, τὸν Λόχον, τὸν
σοφίαν, «tv ἀχατάληπτον, θεοπρεπῆ xat μυστιχὴν [54
βωυλὴν ἐπεισάγει λέγων Ποιήσωμεν ἄνθρωπον xat
εἰχόνα ἡμετέραν., καὶ καθ ὁμοίωσιν ' καὶ ἀρχέ-
τωσαν tor ἰχθύων τῆς θαάσσης, καὶ τῶν πετεινων
τοῦ obparov, καὶ τῶν κτηγῶ», καὶ πάσης τῆς τῆς,
xal πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ τῆς γῆς.
Kal ἑποίησεν à θεὺς τὸν ἄνθρωπον, yovv. «ἰαδὼν ἀπὸ
τῆς γῆς. Καὶ ἵνα pif δείξη τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἁλλό-
τριον τῆς δημιουργίας, Ἐνεφύσησε» εἰς tó πρόσωπο
αὐτοῦ πνοἡν ζωης, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν
ζώσαν. Εἶδες ἐξαίρετο) πλάσμα τῆς τοῦ Θεοῦ ὅπμιουρ-
γίας; εἶδες βασιλέα cnc κτίτεως καθεστῶτα τὸν Αδάμ.
εἶδες cud ὑπερθάλλουσαν τὸν ἐν τῇ χειρὶ δηµιου-
χ ηθέντα: Μάθε αὐτοῦ xal τὰ χαρίσματα, X παρέσχεν
αὐτῷ ὁ θεὸς μετὰ τῆς πλάσεώς. Καὶ ἐφύτευσεν ὁ
θεὸς παράδεισον ἐν Εδὲμ κατὰ ἀνατο.λὰς, καὶ ἔθειο
ἐχεῖ τὸν ἄνθρωπον, ὃν Ex ace: καὶ ἐξανέτει λεν ἑκτῆς
γῆς ξύ.1ον ὡραῖον εἰς ὅρασιν, καὶ κα.ὸν εἰς βρῶσιν,
λαὶ τὸ ξύ.ον τῆς ζωης ἐν µέσῳ τοῦ παραδείσου,
xai τὸ ξύ.Ίον τοῦ εἰδέναι xaAóv xal zornpór. Βαθαὶ
τῆς τιμῆς τοῦ θεοῦ τῆς εἰς ἡμᾶς γενομένης ἰ βαθαὶ τῆς

ιλανθρωπίας, Tic ἐπεδείξατο τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων!
Hes τῶν ἁρῥήτων ἀγαθῶν, iv µετέσχηχεν ὁ ᾿Αδάμί
O0 γὰρ Ἱρχέσθη fj ἄφατος αὐτοῦ χηδεµονία, Ex τοῦ μὴ
ὄντος αὐτὸν ἐποίησεν, tx χοὺς βασιλέα τῆς χτίσιως
ἐχειροτόνησεν’ ἀπὺ γῆς ὑπέρτιμον ἀγγέλοις ἀνέδειξεν'
Ex τῆς ἀφύχου ἔμψυχον ἵνδαλμα ἐπεισήγαγε. Ποίαν ἀρε-
τὴν ἐπεδε[ξατο ὁ ᾽Αδὰμ, ὅτι τοιαύτην ἁμοιθὴν αὐτῷ
ἐχαρίσατο, ποίους ἀγῶνας καὶ ἱδρῶτας ὑπέμεινεν, ὅτι
τοιούτων στεφάνων ἐπέτυχε; ποἰαν δοξολογίαν ἤνεγκε οῷ
ποιῄσαντι, ὅτι μέσον του παραδείσου οἰχιστὴν αὑνν
ἀνέδειξε, ποῖον ἔργον ἔνδοξων ἀπετέλεσεν, ὅτι ἄμοχθον
βίον ἑπεσπάσατο; ποίαν δουλεἰαν θεάρεστον κατειργά”
gato, ὅτι τοιαύτης ἀπήλαυσε δωρεᾶς; AXX ὅμως ὁ φιλ-
άνθρωπος τοιούτοις ἐχόσμησε χαρἰσμασι cb nds.
ὅθεν καὶ πρὸς περισσοτέραν χαρὰν, καὶ ἀγαλλίασιν, καὶ
ἄλλην ἐργασίαν ἐπεδείξατο. "ExéCaAs γὰρ, qnot, ἐπὶ
τὸν Ἀδὰμ ὁ θεὸς ἔκστασιν, καὶ Όπνωσα, x
μίαν τῶν xJevpor αὐτοῦ, xal ἀνέπ.ἰασε
Ὄντως θαυμαστὰ τὰ ἔργα Κυρίου { ὄντως ἀνεξιχνίεετα
αἱ ὁδοὶ αὐτοῦ | ὄντως ἀνεκδιήγητος dj ἀγαθότης ait!
Οὐ γὰρ Ἱρχέσθη τῷ Αδὰμ ἀπὸ χοὺς γενέσθαι ἄνθρωχον
xai ἐν παραδείσῳ τῆς τρυφῆς ἀπολαύειν χελεύσας, ἄν
καὶ βοηθὸν αὐτῷ ἑἐποίησε. Πόσην χαρὰν τότε ἦν cing
ὁ ᾿Αδὰμ, ὅτε ἐθεάσατο ἀπὸ τοῦ ὕπνου παραχαθιζοµΥην
αὐτῷ τὴν γυναῖκα; πόσης εὐφροσύνης αὐτοῦ i
ἑνεπίμπλατο κοινωνὸν θεωρῶν τῃν γυναῖκα, xal ὁμότρο”
mov καὶ ὁμόδοξον αὐτὴν χαθεστῶσαν» πόσης θυμῖῥ-αύ
xai προφητείας Ἠξιώθη, ἐν τῷ θεάσασθαι Ἀδὰμ Eja,
τοῖς αἰσθητοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ po ἰδίαν καὶ χαβᾶ”
κτῆρα ἄντιχρυς παρισταµένην; "U0sy ἓν ἀγαλλλδει

*

531

ψυχῆς προεφήτευσεν ἀναφανδὸν τὴν ἀλήθειαν' qnol
γὰρ. Τοῦτο yvy ἑστοῦν ἐκ τῶν ὁστῶν µου καὶ σὰρξ
ἑχ τῆς σαρκός µευ. Αὕτη χ.ηθήσεται yore, ὅτι éx
τοῦ ἰδίου ἀγδρὸς ἐλήφθη. Έϊδες προφήτην τηλαυχέ-
στατα προλέγοντα τὰ μετέπειτα Ὑγενησόµμενα: εἶδες
Πνεύματος ἁγίου κοινωνίας µετέχοντα τὸν ᾿Αδὰμ, xol
χάριτος, f: ἑξίωται; εἶδες ἑξαίρετον λόγον τὸν μετὰ
πολλὰς γενεὰς ἕως ἑσχάτων βεθαιούμενον ;
δ’.᾽Αλλ' οὐκ ἤνεγχε τὴν µεγίστην παῤῥησίαν χαὶ τοῦ
Πνεύματος τὴν χορηγίαν ὁ σχολιώτατος δράχων. Οὐχ
ἔφερε τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ θεωρεῖν τὸν τιμὴν xal τὴν
χάριν τοῦ πλάσματος, ἣν εἴληφε παρὰ τοῦ Δημιουργοῦ *
ἁλλ᾽ ἅπερ ἐμελέτησε, ταῦτα xal χατειργάσατο. Εὐρὼν
γὰρ ὕργανον τῆς ἑαυτοῦ σχαιωρἰας xa κακοθονλίας
τὸν ὄφιν, συνεργὸν ποιεῖται τῆς χακίας αὐτοῦ καὶ oUx
ἑτόλμησε «ph; «bv Αδὰμ εἰσελθεῖν, ἀλλὰ πρὺς τὸ
σαθρότερον xal ἁπαλώτερον, xai τῷ φρονήµατι xal τῇ
πράξει. Καὶ μηδεὶς τοῦ Θεοῦ τὴν δηµιουρτίαν μἐμγοιτο.
T σπερ Tàp τὸν ᾿Αδὰμ ἐποίησεν ὁ θεὸς, οὕτως xa τὴν
Εὔαν ᾠχοδόμησε, τοῦ αὐτοῦ χράµατος, τοῦ αὐτοῦ φυρά-
pato, τῆς αὐτῆς τάξεως. ᾽Αλλ' d$ βουλὴ τοῦ ἀντιχει-
ένου ἑποίησε σαθρὺὸν καὶ τὸ copa xai τὴν φρένα τῆς
bag. 'O γὰρ ἐχ γῆς χοϊχὸς γενόμενος ἀθάνατος, xal
τὴν ἀξίαν τῆς διαπλάσεως εἱληφὼς χε'ρ)ὶ τοῦ Παντοκρά-
τορος, xal ὁ τῆς ἀνθρωπίνης |545] ἐπωνυμίας διὰ
δεσποτικῆς ἀξίας προσλαβὼν τὸ ὄνομα, xai fi; οὐχ ἣν
ἄξιος προσηγορίας ἀχούσας, ταύτης xai τὴν πρᾶξιν
εἰληφὼς, εἰς θεότητος ἀξίαν τὸν νοῦν ἑαυτοῦ ἀνεπτέ-
puse, xai χατὰ τοῦ πλάστου αὐτοῦ πτέρναν Ó ἅθλιος
πῆρξ: xai ὅπως ἄχουε. 'O γὰρ χαχόδουλος ὄφις προσ-
ελθὼν, τί φησι τῇ γυναικί; Τί ὅτι ἐνετεί.]ατο ὑμιν ὁ
'θεὸς éx τοῦ καρποῦ τοῦ γινώσχειν xaAóv xai πο-
νηρόν μὴ φαγεῖν; H δ᾽ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ' αὑτοῦ,
διαν οιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀρθᾳ.Ίμοὶ, xal ἔσεσθε ὡς
θεοί, [υώσκστες xaAóv καὶ πογηρόν. Ἑλέπεις,
ἀχροατά, τοῦ ἐχθροῦ τὴν ἐπίνοιαν; βλέπεις τοῦ πλάνου
tà σχάνδαλα ; Tots οἵἷος πολύπλοχος ὧν, διὰ ποίων ῥη-
µάτων ἑδελέασε τὴν Εὔαν; 'H δ' ἂν ἡμέρᾳ φάγητε
ἀπὸ τοῦ ἁπηγορευμένου ξύὐ-ου, διανγοιχθήσονται
ὑμῶν οἱ ὀφθα.]μοὶ, xal ἔσεσθε ὡς θεοὶ, Υώσκχοντες
κα.λὸν καὶ πονηρό». Ὢ τῆς χαχοθουλίας τοῦ πλάνου ἱ
ὢ τῆς ἀτιμίας ἧς πιοσήγαγε διὰ δολἰων ῥημάτων τῇ
γυναικέ! ὢ τῆς ἑνέδρας, δι’ ἧς χαταθάλλει εἰς ἅδου
πυθµένα τὸν elc ὄψος ἀναχθέντα τῇ τοῦ Θεοῦ φιλανθρω-
míal Καὶ οὐ γυμνὸς προσέρχεται τῇ Εὖᾳ ὁ Ls. ὡς
ἣν αὐτοῦ ἡ ἀξία, ἀλλ ἐν alias του ὄφεως προσομιλεῖ
τῇ γυναιχὶ πρὸς τὸ δελεάσαι αὐτὴν, καὶ ἀχουτισθήναι
τούτου τοῖς ῥήμασιν εὐπειθῶς. Eb γὰρ Ίλθεν ὡς ἣν
psuoe ωμµένος, εὐθέως ἡ Εὔα ἀπεπήδα, xal πρὸς τὸν
διον ἄνδρα ἀπέτρεχεν. ᾽Αλλὰ τὴν τοῦ ὄφεως μορφὴν
ἐνδυσάμενος ὁ πανούργος, τοιούτοις λόγοις πρὸς αὐτὴν
ἐχρήσατο᾽ Προσελθοῦσα ἅψαι τοῦ ξύλου, οὗ ὑμῖν ἑνετεί-
λατο ὁ θεὸς μὴ φαγεῖν ' πρὀσχες εἰς αὑτὸ, ὡραῖον elo
ὅρασιν τοῖς ὀφθαλμοῖς σου πρὀχειται, χαὶ καλὸν εἰς βρῶ-
σιν τῷ στόµματἰ cou γενήσεται. Ἰδοὺ νῦν φοθερὰ τοῖς
θηρίοις χαὶ τοῖς πετεινοῖς χαθέστηχας, φοθερωτέρα
μετὰ τὴν γεῦσιν αὐτοῖς ὀφθήσῃ * ἁρτίως μορφὴν ἀνθρω-
πίνην περιχειμένην σε θεωρουσι, vow δὲ γευσαµένη τοῦ
ξύλου, θεότητος µόρφωσιν περιθαλήσῃ, χαὶ γινώσχουσα
γενήσῃ xaÀoy xa πονηρόν. Οὐδὲν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν
ὑμῶν ἀποχρυθήσεται, οὐδὲ ἐχ τῆς ἀχοῆς ὑμῶν» τι λήθῃ
παραδράµῃ, ἀλλὰ πάντα τὰ ὁρατὰ xai τὰ ἁόρατα ἓν
ὑμῖν γενῄσεται εὔδηλα χαὶ φανερά. Δελεάζεται τοίνυν
τοῦ πλάνου τοῖς λόγοις 1) γυνή ἄρχεται τὴν ἐπαγγελίαν
τοῦ ὄφεως Ev τοῖς ατέρνοις ἐγγράφειν, xal χατὰ τοῦ
πλάστου ἑπαίρει πτέρναν. Elta πρόσεισι τῷ ἀνδρὶ
τοιαῦτα ἀπαγγέλλουσα τὰ πικρότερα χολῆς ῥήματα, xal
ensi Τί ὅτι ἡμῖν ἑνετείλατο ὁ θεὸς τοῦ μὴ φαγεῖν τοῦ
ξύλου τούτου; "H δ᾽ ἂν ἡμέρᾳ φαγώμεθα, διανοιχθἡσον-
σαι ἡμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ, xal ἑσόμεθα γινώσχοντες καλὸν
χαὶ mo(npó». "D συµθουλίας Xaxistne | ὢ λόγων πικρο:
τέρων χολῆς ! Οὐχ ἑώραχε τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτῆς τὸ có;
τῆς ἀληθείας ' οὐχ ὑπήχουσε τοῖς ὠαὶν αὐτῆς τῆς QUT
thv ἀχρόασιν οὐκ ἑγεύσατο τῷ στόµατι τὴν γλυκύτητα
τοῦ φιλανθρώπου’ οὐκ ἑφηλάφησε ταῖς χερσὶν αὐτῆς τοῦ
cuve τὴν πύλην. Πρὸ τῆς συναφείας ζένον τὸν ἄνδρα
τοῦ θεοῦ ἔποίησε * mob. trc ἑνοιχήσεως πένητα τὸν Ba-
σιλέα χαθίσττσι * πρὸ τῆς τεχνογονίας τοῖς τέχνοις τὴν
γατάραν ἑτεχτήνατο' πρὸ τοῦ τεχεῖν υἱοὺς xal θυγατέρας
t5oplav τοῖς ἐγγόνοις ἐπεισήγαχε' πρὺ τῆς συμθιώσεως

PaTROL. Gn. LVI.

IN GENESDM SERMO Ill. 59

τοῦ ἀνδρὸς, ξένον αὐτὸν τοῦ παραδείσου ἐποίησεν. Ὢ τῖς
xaxlag!( τῆς ἁρροσύνης! ὢ τῆς ἁπάτης ἵ Πείθει τὸν
ἄνδρα τοῖς λόγοις αὐτῆς, xal λαθοῦσα ἀπὸ τοῦ χαρτοῦ,

. φέρει πρὸς τὸν ἀπατηθέννα, xal χατάγει el; ἅδιυ
πυ

μένα τὸν ὑφηλὸν τοῖς θηρίοις xal πετεινοῖς φαινό-
µενον χαταθάλλει τὶν φρένα ctv παντὺς τοῦ ὑπὸ τὸν
οὐρανὺν ἀχεραιοτέραν σθεννύε' τὸ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν
τῶν καθ) ἑχάστην θεὸὺν χαθορώντων ' ἐμθάλλει δειλίαν
ταῖς φρεσὶ τοῦ συνεχῶς θεῷ ἐντυγχάνοντος * παραλύει
τὰς χε ρας τὰς εὐλογησάσας τὰ πετεινὰ τοῦ obpavou xai
τὰ θηρία τῆς γῆς, xal τούτοις τὰς ἐπωνυμίας ἐπιθη-
σάσας. Γἴνεται ὁ βασιλεὺς πένης, ὁ πλούσιος προσδεἠς,
ὁ φιλικῇ συντυχίχ τῷ ci διαλεγόµενος ὡς χλέπτης
ὑπὸ δένάρον χρυπτόμενος ὁ ἄρχων οἰχέτης, ὁ χαθαρὸς
τῇ x&pbla ῥερυπωμένος ὅλως, ὁ " doy] ὑπέρλαμπρος,
σχοτεινὸς καθεστώς. Καὶ fjv ἰδεῖν τὸν ὡς ἤλιον λάμποντα
ἐζοφωμένον αἴφνης᾽ τὸν φοθερὸν τοῖς δαίµοσιν, ὡς
παΐγνιον προχείμενον τὸν ἐλεύθερον πλασθέντα, ὡς
δοῦλον χρυπτόµενον * τὸν ἔνδοξον xai ἔντιμον, ὡς [546
ἄδοξον xaX ῥυποειδῆ χαταχείµενον. Διὸ, φιλαχροάμονες,
ἀναχεφαλαιώσαντες τὴν ἱστορίαν ταύτην, ἴδωμεν τῆς
ΓραφΏς τὴν ἄθυσσον. τὸν εἰρμὸν τῆς διηγίσεως ἑμφαί-
νοντες. Καὶ εἶδεν ἡ γυΥἡ ὅτι κα.ὸν τὸ ξύ.ον εἰς
Ββρῶσω", xal ὅτι ἀρεστὸν τοῖς óz0aAjotc ἰδεῖν, καὶ
ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι. Καὶ Aa60vca ἡ μὴ
τοῦ καρποὺ αὑτοῦ, fpes, xal ἔδωχε καὶ τῷ ὧν δρ
αὐτῆς. Opis zpuetiv άνατον προξενοῦσαν;, ὁρᾶς
τρυφὴν εἰς ἄδην ἐἑχπέμπουσαν; ὁρᾶς γεῦσιν παραδείσου
πο'οῦσαν ζένον τὸν µεταλαμδάνοντα: Καὶ μηδεὶς τῶν
ἑχόντων ἀνςραιότερον νοῦν τῷ ξύλῳ τὴν µέμφιν προσα-
γάγοιτο, ἀλλα τῷ µεταλαθόντι. Ὥσπ:ρ γάρ τις βασιλεὺς
στρατιώτῃ αὑτοῦ παραγγείλας μὴ εἰσελθεῖν τινα τῶν
ἀρχόντων ἔνδοθεν τοῦ βασιλικοῦ κοιτῶνος, εἰ ut αὐτὸς
προστάξει τούτῳ, 7] μυστήριον αὐτοῦ ἀναγγείλας µηδένα
τῶν ἔξωθεν χαταμαθεῖν πλὴν αὐτοῦ µόνον, ἐχεῖνος δὲ
ἐξελθὼν χατάδηλον ποιῄσῃ τὸν λόγον οἷς ἂν θέλῃ χαὶ
ούλητα, εἰπέ pnt, οὐχ ὑποστήσεται δίχην ὁ τοιουτος,
t βασιλιχοῦ χατεφρόνησε κράτους; Τοιοῦτον xal ἐπὶ
τὸν ᾿Αδὰμ ἑκαινουργήθη. Πάντα δέδωχεν αὑτῷ ὁ θεὸς
εἰς βρῶσιν xal ἀπόλαυσιν, τὰ φυτὰ, τοὺς κχαρποὺς, τὰ
ὕδατα, τοῦ παραδείσου thv τερπνύτητα, τὸν Ίλιον, τὴν
σελῆνην xai τοὺς ἀστερας * ἑνὸς δὲ µόνον ξύλου δέδωχεν
αὑτῷ φυλάσσειν, ὑπόδειγμα δεσποτικὸν εἰχονίζων καὶ
ἐντολὴν πρὸς ὑπαχοὴν τοῦ πλάστου. Λὐτὸς δὲ μήτε τού-
των τῶν Σο μσμάτων ἐντὸς γενόμενος, µήτε τῆς ἀξίας
τὴν ὑπερθολῖν τιµήσας, µήτε τοῦ κράτους αὐτοῦ τὴν
ἐλευθερίαν φυλάξας, τῷ παρανόμῳ xat. ἐχθρῷ τῆς ἆλη-
θείας ἐπηχροάσατο, καὶ Tao τῆς παραχοῆς, χαϊ γέγονεν
ὁ ἀθάνατος θνητὸς, ὁ div τοῦ παραδείσου γυμνὺὸς τῆς
τούτου οἰχήσεως, ὁ τρίδους τῆς ἀληθείας ὁδεύων, τῶν
δαιμόνων ἐπίχαρμα ἸὙενόµενος, ὃ Πνεύματος ἁγίου
ἐμπεπλησμένος, πνευμάτων πονηρῶν πεπλτρωµένος, ὁ
προφητείᾳ Ἠγλαϊσμένος, μηδὲ ἑαυτὸν Yvopl Hos ὁποῖος
fv. Απαρτισθείσης τῆς παραχοῖς λοιπὸν τῆς θανατη-
όρου, θεασάµενοι Α áp καὶ Εὔα, ὅτι γυμνοὶ ὑπῆρχον
ιὰ τῆς παραδάσεως αὑτῶν ' ὅτε γὰρ βεοχόσμµητον στο-
Myv τῆς ἀθανασίας σαν περιθεθληµένοι, τὴν ἑαυτῶν
ύμνωσιν οὐχ ἑώρων ὅτε δὲ ᾖλθεν ἡ πα άβασις, καὶ
πηρτίσθη τὸ ἔργον τὴς παραχοῆς, τότε ἐθεάσαντο
ἀσχημοσύνην αὐτῶν. Elsa "Ηχουσαν, φησὶ, τῆς φωγῆς
του Κυρίου περιπατοῦντος ἓν τῷ παραδείσῳ tó
δει.]ινὸν, καὶ ἐκρύδησαν ὅτε Ἀδὰμι καὶ ἡ rv?) αὐτοῦ
ἀπὸ προσώπου Κυρίου τοῦ θεοῦ. Περιεχόπη τῆς παῤ-
ῥησίας ἡ πρόφασις. Ίλθεν ἡ παράθασις, καὶ χρύπτονται
ἀπὺ τοῦ Παντοκράτορος. Τοιοῦτοί εἶσιν οἱ ἐν ἁμαρτίαις
περιθεθληµένοι. "Ozav γάρ τις πορνεύσῃ 1| μοιχεύσῃ,
τας ἐξέλθῃ Ex τῆς θύρας τῆς πόρνης, xai draco x
ἄνδρα x&v γυναῖχα, συντνχἰας ἰδίας ἑαυτῶν διηγουµέ-
νους. ὁ ποιῄσας την ἁμαρτίαν νοµίνει ὅτι f) συντυχία δι’
αὐτὸν καθίσταται, xal ἐρυθριᾷ καὶ ἐντρέπεται, τῆς
ἁμαρτίας αὐτὸν ἔνδοθεν διελεγχούσης. Τουτο πέἐπονθεν
ὁ Αδὰμ χαὶ ἡ Ἑὔα. Πολλάχις γὰρ τοῦ θεοῦ περιπα-
τοῦντος ἐν τῷ παραδείσῳ, οὐδέποτε αὐτὸν ἠδέσθησαν f)
ἐνετράπησαν * ἀλλ’ ὅτε ἀπετελέσθη τὸ ἔργον τῆς ἆμαρ-
tía; χαὶ τῆς παραχοῆς, τότε κρύπτονται ἀπὸ προσώπου
τοῦ Θεοῦ τοῦ πάντα ἐφορῶντος, χερδᾶναί τι προσδοχῶν-
τες ἀλλὰ μάτην αὑτοῖς χαθέστηχε ἡ φρόνησις αὗτη.
Διὸ ὡς μὴ ἔχοντες ἀπολογίαν Ἱ παῤῥησίαν πρὸς «bv
κροφιργνώστην, αὐτὸς ὁ ἑτάζων χαρδἰαξ xaX νεφρούς
φησι πρὸς τὸν Αδάμ: ᾽Αδὰάμι ποῦ εἰ; πρὀφᾶσιν ee

ES

931

5. Verum noa tulit tortuosissimus ille draco ma-
gnam liujusmodi fiduciam et Spiritus donum. Non po-
tuit oculis perspicere honorem gratiamque opificii ,
quam ab Opifice acceperat : sed qu:e. meditatus fue-
rat, hzc perfecit. Nam reperto vafritiei nequitizsque
sux instrumento serpente , ipsum maliti:e suz adju-
torem effecit : nec ausus est Adamum aggredi , sed
iufirmiorem debilioremque tum sensu tum opere
adortus est. At neino Dei creationem arguat. Quemad-
modum enim Adamum fecit Deus, ita et Evam ex
eadem commixtione, ex eadem massa, eodemque
ordine. Sed adversarii consilium et corpus et mentem
Ενα prava effecit. Nam qui ex terra terrenus factus
immortalis, cum gratiam accepisset ut manu. Omnni-
potentis formaretur, et divina dignatione lumanum
nomen sortitus esset, ubi audivit appellationem , qua
dignus non erat, ejus opere assumpto, ad divinitatis
Jliguitatem mente advolavit, el contra Opilicem cal-
taneum miser sustulit : quomodo autem audi. Acce-
dens callidus serpens quid ait mulieri? Cur precepit
vobis Deus ne comederetis de fruciu scientie boni et
mali? Quacumque die comederitis ex eo, aperientur ocu-
li vestri, el erttis sicul dii , scientes bonum et malum
(Gen. 5. 1. 5). Vides, auditor, inimici mentem?
vides seductoris offendicula? Vides quam versipellis
sit, quibus verbis Evam inescarit? Quacumque die
comederitis de ligno vetito, aperientur oculi vestri , el
eritis sicul dii , scientes bonum ei malum. O malum se-
ductoris consilium ! o infamiam , quam dolosis verbis
mulieri conciliavit! o insidias , quibus in profundum
inferni dejieit eum , qui per Dei clementiam in subli-
me deductus fuerat ! Non nudus adit Evam dolosus
ille, sed serpentis habitu mulierem alloquitur , ut
inescel eam, et dictis suis obsequentetn paret ; uiam
Si sua accessisset forma, Eva statim resiliissel, et
ad virum suum aufugisset. Verum indutus serpentis for-
ma versipellis ille, hujusmodi verbis illam alfatus
est : Acccdens ad contingendum lignum, quod vobis
comedere vetuit Deus , illud inspice ; speciosum oculis
tuis offertur , et ad comedendum ori tuo gratum erit.
Jam formidabilis es feris et volatilibus , formidabilior
ipsis post degustatum fructum videberis : hactenus te
forma humana circumdatam couspiciunt , jam vero
post degustatum fructum divina forma indueris , et
cognosces bonum et malum. Nihil erit oculis occultum
vestris , nibil auditui vestro abscondituin ; sed omuia
visibilia et invisibilia vobis erunt manifesta et con-
spicua. lllaqueatur ergo seductoris verbis mulier :
primoque serpentis promissa in pectore describit, et
coutra Conditorem suum calcaneum extollit. Deinde
virmn adit, eumque his verbis felle amarioribus al-
loquitur : Cur nobis przcepit Deus ne coimnederemus
de lioc ligno? Quacumque die comedemus , aperien-
tur ocufi nostri, et cogno:cemus bonum et malum. O
pessunum consilium ! o. verba felle amariora! Non
vidit oculis snis lumen veritatis, non excepit auribus
ipsius vitae sermonem , nou gustavit ore dulcedinem
cleientis Domini, non contigit manibus suis lucis
januam. Ante copulam virum suuni Deo alienum fecit ;
ante cohabitationem regem effecit pauperem; ante
susceptam prolem filiis maledictionem procuravit ;
antequam filios filiasque pareret , exsilium nepotibus
adduxit ; antequam cum viro habitaret, ος paradiso
illum deturbavit. O nequitiam ! o insipientiam ! o fal-
laciam! Verbis suis id vero suadet, illi decerptum
fructum offert, eumque in profundum inferni de-
jicit, qui feris et volatilibus sublimis videbatur :
dejicil mentem omnium quie sub elo sunt sinceris-
simam ; exstinguit lumen oculorum Deum quotidie
contemplantium : pavorem injicit in eum qui frequen-
ter Deum alloquebatur : dissolvit manus illas , qu:e
benedixerant avibus οἱ et bestiis terr:e , atque illis
nomina indiderant. Rex eflicitur pauper , dives, ege-
uus; qui amica consuetudine Deum atloquebatur ,
quasi far sub arbore occultatur ; princeps , famulus ,
purus corde, totus sordidus, animo splendidus, tene-
brosus constituitur. Videre erat cum, qui ut sol splen-

SPURIA.

delat , in caligine repente positum ; qui darmor
Iremendus erat, in ludibrium positum ; qui liber
matus erat, ut servum abscondituin ; qui. glori
εἰ honorabilis erat, ut. inglorium sordidumqu
centem. Quapropter, auditores benevoli , banc b
riam repetentes , videamus Scriptur:z abyssum ,
rationis seriem exhibentes. « Et vidit mulier
bonum esset lignum ad comedendum , ct quod o
placidum, et speciosum ad intelligendum. Et acci
mulier de fructu , comedit, et dedit viro suo » (
9. 6 ). Viden' voiuptatem, qu:? mortem procurat
den' voluptatem quz in infernum dejicit * viden
Statlionem , qux gustantem a paradiso alienum f
Nemo cordatus lignum in eulpam vocet, sed «
edentem. Quemadmodum enim si quis rex militi
cipiat, ne quem principum intra regium cubic
ingredi sinat , aut arcanum ipsi revelans , vet
quis alius ediscat : ille vero egressus id renuntiet
pro lubito ; dic mihi, an non panas dabit ille, .
regium spreverit imperium ? ldipsum in Adam
ctum. Omnia ipsi Deus dederat in cibum et volupta
arbores, fructus, aquas, paradisi jucunditatem, so
lunam et stellas : unius vero ligni fructum servan
tradidit, dominii argumentum et imaginem prail
proceptumque daus ad obsequentiam opificii sui
vero nondum intra hzc grati: dona censistens ,
dignitatis magnitudinem in pretio habens , neque
perii sui libertatem custodiens, iniquum illum οἱ
micum veritatis audivit , et inobsequenti:e se ded
factusque est ex innnortali mortalis ; princeps |
disi ejus habitatione privatus; qui veritatis set
tereboat, d:einonum ludibrium effectus ; qui plenus
ritu sancto erat, spiritibus malignis repletus ; qui
phetie dono fulgebat, ne sui quidem ipsius gu:
Completa denique illa mortifera inobsequentia ,
advertissent Adam et Eva se nudos esse ob pra"
cationem : quando eniin divino immortalitatis ve
ornatuque amicti erant, uuditatem suam non
bant, cum autem accessit prievaricatio , et ino
quenti:e opus perfectum est, tunc turpitudinem 6
viderunt. Deinde Audierunt, inquit, vocem Domini
bulantis in paradiso circa meridiem , et se occult
Adam el uxor ejus a (acie Domini Dei (Gen. 35. 8)
ducix causa przecisa cest : venit pr:evaricatio , et
occultant ab Omnipotente. Tales sunt ii, qui pec
Sunt onusti et obruti. Cum enim quis scortatus :
chatusve fuerit, egressusque ex meretricis janua
venerit virum mulieremve , qui occursuin bujus
narrent, is qui peccatum adinisit existimat colloq:
circa ipsum versari , tunc pudore ruboreque aflic
arguente peccati conscientia. Idipsum passi sut
Adam et Eva. Nam szpe Deo in paradiso αι;
nunquam pudefacti ad ejus occursum fuerant :
pos! peccatum et inobsequentiam sese abscondu
facie Dei cuncta perspicientis, hinc se lucri quid
reporlaturos sperautes : sed frustra cessit ipso
prudentia. Quapropter quasi nullum habereut de
sionis ansam aut fiduciam erga occultorum cogt
rem , ipse cordis et renum scrutator dicit Ada
Adam , ubi es (Gen. 5. 9)? defensionis ansam i
praebens : Ubi es? Jaw de liguo comedisti , nec οἱ
tum es assequutus : jam in pr:ievaricationem lap
es , et à Divinitate excidisti. Adam, ubi es ? [lle τα
Vocem tuam audivi ambulantis in paradiso, et timw, 4
nudus sum , et me occultavi ( Ibid. v. 10). Viden'

dorem peccati ? viden' peccati turpitudinem ? vi

tribunal intra Adamum positum , ipsum iucusas
quod a Deo se abalienaverit ? Dixitque Deus : Qui!
indicavit , quod nudus esses , nisi quia ez li M
solo praceperam tibi ne comederes , ex. illo come

( Ibid. v. 11 )? Dimisisti me Conditorem, et ad ini
cum defecisti : reliquisti me Creatorem , et com 6
ductore consensisti. Ego tibi przeceperam ut ne er
solo comederes , et tu cum diabold consilium iai
ltespondit Adam : Mulier, quam dedisti wiki, f
mihi dedit de ligno, et comedi (Gen. 5. 49). 0) obietll
ratione vacuum ! o defensionem loquenti ad nibil

E
lem ! o dictum amarum dicenti non salutare ! Uxorem
dedi tibi adjutricein, non heram ; consortem, non do-
minam ; ut consentiret , non ut doceret ; conjugem ,
non imperantem ; subditam, non sublimiorem ; tibi ob-
sequentem , non te subjicientem. Quamobrem utpote
qui inimicum audieris , mibique non obtemperaveris,
accipe correptionem, quam diuturna secula non mu-
tabunt, cujus terminos nemo transgredieter, quod
pelagus non trajiciet quisquis assumpto corpere το-
niet in qnundum. Vide, Adam , « Quia audisti vocein
uxoris tux, et comedisti de ligno de quo solo przce-
peram tibi ne comederes, maledicta terra in operibus
tuis : in doloribus comedes illam omnibus diebus vitze
tuz. Spinas et uibulos germinabit tibi , et comedes
foenum agri. In. sudore vultus tui vesceris pane tuo ,
donec revertaris in terram, de qua sumptus es : quia
terra es, et in terram abibis » ( Gen. 5. 11-19 ). 0
maledictionem , qu: visibilibus et invisibilibus tre-
Torem incutit ! ο dictum, quod infinita secula. non
mutabunt ! o corruptionem , quam mundi diuturnitas
non antiquavit ! o dictum, quod reges ct principes,
divites et pauperes horrescunt et timent ! « Et ejecit
Dominus Adam et uxorem ejus ex paradiso voluptatis,
ut operaretur terram, de qua sumptus est; οἱ przece-
pit Dominus Cherubim et flammeum gladium , ut cu-
$todirent paradisum Edem » ( Gen. 3. 24) , et ejus
aditum inaccessum servarent, ne quis carne indutus,
et corporis mole circumdatus, per ejus ostium trans-
iret. Dominicum vero dictum :xternum habnit effectum,
liccque sententia mortem iu mundum induxit : reges-
que ipsi hanc vocem formidant, ac principes tremunt;

ivites in hac inclusi sunt sententia, pauperes lioc ceu
debitum exspectant : exspectant utique obitum mor-
tales omncs , utpote natur: consortes. Quid enim fecit
Adam extra paradisum coistitutus ? Terram fodiebat,
cum fletu operabatur, cum gemitu, sudore perfusus ,
onera bajulans, xstu solis intolerabili, noctisque gelu
frigoreque cruciatus, flendi finem non faciebat ; mente
revolvens cujusmodi voluptate privatus esset, imo pe»
ctore gemitus emittebat, oreque verba dolore plena :
apertis versus Edem oculis , caput hinc et inde mo-
venus, miserabiliter ejulabat, luctuque non consolabili,
hxc voce magna clamabat : Heu. quantis bonis tuis
excidi, felicissime paradise ? heu quanto gaudio meus
replebatur animus , cum pulchritudinem tuam respi-
cerem ! o quanta fruebar exsultatioue intra te consti-
tutus ! Quam lztabar ex odore florum tuorum ! quo
pacto mihi inmensa sine labore parabatur ! quo pacto
mihi crater perenni liquore manabat! quomodo ani-
nium recreabat angelorum cousortium ! ! quomodo
oculos illuminabat lux splendidissima ! Opificia omnia
tamquam regem me in honore habebant. Omnibus
feris tremendus eram : cunctis volucribus pro lubito
imperabam : creatura omnis me tamquam doniinum
respiciebat. Ilis bonis excidi per prxvaricationem ; e
voluptate dejectus sum quasi mancipium ; a gaudio
tuo deturbatus quasi improbus ; e domicilio tuo de-
trusus quasi fugitivus. Quid primum lugeam, quid se-
cundum? num pulchritudinis tux* privationem ? an
gaudium perenne , vitam curis vacuam , gloriam noi
fluxam ? angelorumne consortium amissum ? an ar-
changelorum sublatum colloquium? regui decorem ,
arborum amonitatem, luminis tui splendorem, fulgo-
rem perennem? nuditatem meam, turpitudinis reli-
quias, exprobrationem augelorum ? ferarum rebel-
lionem, jumentorum inobsequentiam ? Dei amicitiam
perditam, Spiritus recessum ? beatitudinem perpe-
tuam ? Quo luctu , quo fletu hzc prosequar ? quam
liuiniliationem amplexabor * quam tragosdiam iuci-
piam ? quem ejulatum emittam? quem dolorem se-
«abo , an przsentem , an sequentem , an eum qui in
inferis * au sudorem vultus, spinarum germina, terrx
increpationem ? Non fero doloris reliquias , non fero
genitum , non fero voluptatis tux. Cunspecium , co-

! Cod. unas, quomodo oblectabatur animus angelorum
melodia !

IN GENESIM SERMO Ill.

δν!

ram te constitutus. Εκίγαποιις tibi domicilioque tuo fa-
etus sum , alienusque a perenni usu tui, propria vo-
luntate me alienum a Deo constitui. Alienus dehinc
ero à luo conspeclu et contemplatione. Non ultra
fruar voluptate tua ; non ultra beatitudine tua potiar ;
non ultra fruar aspectu tuo ; nou ultra radiis tuis il-
lustrabor ; non ulira in te habitabo. Omnia mihi fru-
$ira cesscre; omnia ul unibra transierunt , omnia
velul somnium przterierunt, omnia ab oculis mcis
abscesserunt, quasi numquam exstitissent. Num potes
etiarp tu Opificem rogare, ut ne ab habitaculo tuo
detrüdar? Flecte arbores tuas, et procumbe ante mi-
seratorem illum, sonitu foliorum tuorum fortiter cla-
ma. Felicissimus faclus es jussu Domini, ac fiduciam
babes , utpote domus Dei nostri. Attolle quasi oculos
fructuum tuorum speciem et quasi os eloquens plan-
tarum tuarum odorem, ut apertus maneas amanti te.
Ecce jam os meum clamando defatigatum est ; ecce
lingua mea loquendi finem fecit ; ecce fauces mex si-
lentio colligantur. Ut pravi consilii damnatus, ut ni-
ser nudatus, ut impius ejectus sem, ut terrenus terra
sum traditus , ex qua exivi ; in eam ex qua formatus
sum redeo, nec ultra contemplor decoris tui speciem.
Deinde conversus ad mulierem , probris est usus, et
in amaritudine anim: dixit: Cur mihi immortalitatem

decerpsisti , mulier ? cur omnium dominum effecisti

mendicum ? cur regein mundi servum exhibuisti * cur
oculos meos lumine fruentes excxcasti? cur me ve-
stitu exuisti, quem non texueras ? cur honori meo
invidisti? cur archetypum decorem meum obscurasti ?
cur vitx: nomine donata, mors mihi fuisti? cur me an-
gelisalienum faciens eum d:emonibus habitare coegisti ?
cur me regno privatum in summam paupertatem red-
isti? cur aures meas frequenter Dci vocem audientes
obturasti , sicut aspis surda, qu:e non exaudiet voces
incantantis (Psal. 51. 5)? Non feroincrepationem, ante
copulam solutionem requiro ; antequam habitaculum
siatuam, secessum imedilor ; ante copulam separatio-
nem molior; ante conjunctionem abs te discedere mc
pudet. Abscede a me, mulier. Quandonam terram
operabor? quando tribulos eve!lam? quandonam fru-
mentum mature demetam ? quandonam illo in farinam
reducto , panem coquam ? quandonam sine curis se-
dens illum comedam? quandonam sine doloré somnum
capiam ? quandonam ex foliis ficus vestiar? quando-
nam turpitudinem carnis me: velabo ? quandonam
calceis pedes obtegam , ut ne pungar spina divinitus
pullulante ? quandonam velum consuam, ut abstergyim
sudorem , quem mihi , mulier, ex insipientia procu-
rasti? Tu sine labore degens calamitatem non perspi-
cis : ubi vero infantem paries, tunc sententie damna-
tio tibi exorietur. Cum proles ex uterq tuo egredie-
tur, tunc verborum meorum recordaberis ; cum dolore
cruciaberis, tunc scntentize late tempus orietur ; cum
te dolores partus apprehendent, tunc Dei maled ctio-
nis recordaberis. Mis et similibus uxorem in amari-
tudine animx Adam alloquebatur : his verbis Evatn
quotidie increpaus nulla mixtam consolatione canti-
lenam tragice emittebat ; in. hujusmodi z:rumnaruimn
pelago primus homo divinitus immissam iram cuni
multo labore excipiebat. Audistis, o filii , Adami for
mationem ; nostis dignitatem ipsi collatam ; didicistis
dona a Deo ipsi collata ; vidistis cjus transgressionis
exitum ; ejus non consolabilem tragcediam deflevistis ;
vidistis eum e regione paradisi maestum ac demissum.
Finemne orandi faciemus, an narrabimus odiosissi -
mum illam hereditatem , quam Eva futuris reliquit
generationibus ? Necesse est sermone ultra progredi ,
ut omnibus enarremus illam maledictionis plagam di-
vinitus immissam : quomodo nobis damnatio conspi-
cua evaserit, terminosque suos usque in sxculum
conservet , et quam veraci ore Deus protulerit illud :
Multiplicans multiplicabo dolores tuos el gemitum tuum
Gen. 5. 16) : cujus dicti lirmitatem his generationi-
us declarat, Quemadmodum enim rmoatris formam
filia refert, sive per oculos, sive per [aciem, sive per
staturam : ita et nunc usque in seculum universalis

559
Aoyíag αὐτοῖς καριν μενα Πιῦ €; Cou καὶ τοῦ E2309
ἔφαγες, xai τῆς επιθυμίας οὐχ ἐπέτυχες: ἰδοὺ καὶ τὴν
παράύασιν ἐποίησας, καὶ τῆς θεῴσεως ἐξέπεσες. Ἀδὰμ,
που εἶ,; 0 δὲ, Τῆς φωνῆς σου ἤκουσα περιπατοῦν-
τος ἐν τῷ παραδείσῳ, καὶ ἐφοθήθην, ὅτι γυμνός equ,
καὶ ἐκρύδην. 'Opüg τῆς ἁμαρτίας τὴν ἐντροπῆν, ὁρᾶς
τῆς παραθάσεως τὴν ἄσχγμοσυνην ; ὁρᾷς τὸ δικαστήριο.
τὸ ἔνδοθεν γεγενγµένον τῷ 'Αδὰμ, xat χατηγορουν τν
αὐτοῦ ἐκ τοῦ Θεοὺ ἀλλοτρίωσιν ; Ka εἶπεν ὁ Θεός: Tíc
ἀνἡγγει.1ἐ σοι, ὅτι γυμγὸς εἰ. εἰ μὴ ἀπὸ του GU.tov,
οὗ ἐνετει. άμην σοι, τούτου μόνου [41] μὴ φαγεῖ»,
dax' αὐτοῦ ἔφαγες; Αφῆησας ἐμὲ τὸν πλάσαντα, xax τῷ
ἐχθρῷ προσΏλθες ; εἴασας ἐμὲ τὸν δτμιουργήσαντα, xat
τῷ πλάνῳ συγχατέθου; Ἐγώ σοι ἐνετειλάμην τούτου
κώνου μὴ φαγεῖν, xa σὺ τῷ διαθόλῳ σύμθουλας γέγονας;
Eines ὁ Αδάμ’ 'H γυνὴ, ij ἔδωκας μετ ἐμου, αὕτη
(toi ἔδωκεν ἀπὸ τοῦ £üdov, xal ἔφαγον. Ὢ πρόφασις
εὔλογον μὴ Éyousa! ὢ ἀπολογία py ὠφελονδὰ τὸν λα-
λοῦντα | ὢ λέξις πικρὰ, μὴ ὃδ,χσώζουσα τὸν λέγοντα |
41v γυναϊχά Go: δέδυχα βοηθὸν, οὖκ αὐθεντοῦσαν
συνῄγορον, οὐ δέσποιναν * ὁμογνώμονα, οὗ διδάκτριαν ᾿
σύζυγον, οὐχ ἄρχουσαν ὑποχείριον, οὐχ ὑφηλοτέραν *
συγκύπτουσάν σο:, οὗ χατακρατουσάν σου. "00εν ὡς τῷ
ἐχθρῷ ἀκροασάμενος. χἀμοῦ παραχούσας, δέχου τελείαν
την ἐπιτίμησιν, ἣν οὐ παρασαλεύσουσι μαχροὶ αἰῶνες, fjv
οὐδεὶς ὑπερθήσεται τούτου τοῖς ὅροις, ἣν ὁ σῶμα * φο-
(Gv xal ἐλθὼν εἰς τὸν χόσμον, οὗ περάσει τοῦτο τὸ
πέλαγυς. "Opa, ᾿Αδὰμ, "Οτι ἤκουσας τῆς gurnc τῆς
yuraixéc σου, καὶ ἔφαγες ἀπὸ τοῦ ξύ.ου, οὗ ἐγε-
τειλάμην σοι, τούτου µόγου μὴ φαγεῖν dz αὐτοῦ,
ἐπικατάρατος ἡ T3] ἑν' τοῖς ἔκγοις σου’ ἐν Aóaatc
«ά)τι αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέριις τῆς ζωῆς σου. ᾽Ακάν-
Qac xal τριδόΊους ἀνατεῖεῖ σοι, καὶ ϱάΥῃ τὺν
χόρτον tov ἁγροῦ. 'Ev ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου
c€áyn τὸν ἄρτοι cov, ἕως τοῦ ἁποστρέψαι σε εἰς τὴν
jr ἐξ ἧς ἐλήφθης ' ὅτι qi εἶ καὶ εἰς γην ἀπε.]εύσῃ.
Q τῆς χατάρας ταύτις, fto τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα
τρέμειν ἐποίησεν ἰ ὢ τῆς λέξεως, ἓν οἱ ἄπειροι αἰῶνες
οὐ παρεσάλενσαν] ὢ τῆς ἐπιτιμήσεως, δι’ ἧς ὁ πολυ-
Χρόν.ος χόσµος αὐτὴν οὐχ ἑπαλαίωσεν | ὢ τοῦ ῥήματοςν
D βασιλεῖς xaX ἄρχοντες, πλούσιοι χαὶ πένητες φρίττουσ,
χαὶ ósóolxaot | Καὶ ἐξέδα.ε Κύριος τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν
Tvvaixa αὐτοῦ ἐκ τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς, ép-
}ἀᾷσθαι τὴν ΥΠ», ἐξ c ἐλήφθη᾽ xal προσέταξε
Κύριος τὰ Χερουθ]μ xal τὴν «φ.ορίνην ῥομφαίαν
φυ.άσσειν τὺν Εδέμ παράδεισον, καὶ ἁδιάθατον τη-
ρεῖν τῆν εἴσοδον, ἵνα µή τις τῶν σάρχα φορούντων xal
τὴν παχύτητα τοῦ σώματος περιχειµένων διἐλθῃ ταύττς
«iv πύλην. Τὸ δὲ δεσποτιχὸν ῥῆμα ἔργον γέγονε alo-
vtov, χαὶ f] ἀπόφασις αὕτη θάνατον εἰς τὸν χόσμον εἰσῆ-
γαγε’ καὶ βασιλεῖς ταύτην τῶν φωνἣν δεδοίχασι, xat ἄρ-
χοντες τρέµουσι τὸ ῥῆμα τοῦτο, πλούσιοι εἰς τὴν ἀπό-
φασιν ταύτην ἔγκειντα:, xal πτωχοὶ ὡς χρέος τούτο ἐχ-
ῥέχονται, χαὶ πάντες βροτοὶ ὡς τῆς φύσεως μέτοχοι τὸν
θάνατον ἀναμένουσι. 16 γὰρ ἔπραττεν ὁ ᾿Αδὰμ ἔξω τοῦ
παραδείσου χαθημενος; "Hv σκάπτων, μετὰ χλαυθμοὺ
ἐργαξόμενος, µετὰ στεναγμο», ἱδρῶτι περιῤῥεόμενος,
ἀχθοφορῶν, τού ἡλίου τὸν χαύσωνα uh φέρων, πηγνύ-
ενος τῷ τῆς νυχτὸς παγετῷ, xai χλαίων οὐχ ἐπαύετο
' εννοῶν οἵας τρυφῃς ἑστερήθη, στεναγμοῖς ἐχέχρητο ix
κατωτάτου στήθους, λόγους ὀδυντροὺς ἐξηρεύγετο τὸ
στόμα αὐτοῦ ᾿ xat τρὸς τὴν Ἐδἐμ τοὺς ὀρθαλμοὺς àva-
πέτάζων, τὴν χάραν τε χινῶν ἔνθεν χἀκχεῖθεν, γοερῶς
ἁπωδύρετο, xal ἐν χλανθμῷ ἁπαραμυθήτῳ ἐχραύγαςε
qui) pero? ὢ πόσων ἀγαθῶν civ aiv t) Aozplouat,
πανόλθιε παράδεισε ! ὢ πόσης εὐφροσύνης ἐνεπιμπλατό
09 1| ψυχη θεωροῦντος τὸ σὸν χάλλος ! ὦ πόσης ἀγαλ-
άσεως ἀπήλαυον ἔνδοθέν σου χαθήµενος. Πῶς εὖφραι-
νόµην £x τῆς ὁσμῆς τῶν ἀνθέων σου | πῶς προἑχειτό uot
ἡ ἄμοχθος τράτενα! πῶς ἀνέθλυξέ pot € x
ζωος{ πῶς ἑνήδυνέ µου τὸ πνεῦμα 1d) τῶν rriv πο
λιτεία b] πῶς περιἑλαμπέἑ µου τοὺς ὀφθαλμοὺς τὸ φῶς
τὸ ὑπέρλαμπρον. Πάντα τὰ ποιῄµατα ὡς βασιλεῖ τὴν
τιμήν µοι προσέφερον | Πᾶσι τοῖς θηρίοις φοθερὸς καθ-
- εστάµην. πᾶσι τοῖς πετεινοῖς olg Ίθελον προσέταττον :
πᾶσα ἡ Χτίσις ὡς δεσπότῃ µοι προσέθλεπεν. Ἁπτλλο-

Say. (lo. ἧς οὐδεὶς ὑκερδ. τούτους τοὺς ὀρους ἧς ὁ σῶμα
b Cod. unus πῶς ἐνηδύνετό μον ιὸ tveUp ἐκ τῆς τῶν ἀγγέλων

-— - --- e -—— --- -—— ..

"hp ὁ ἀεί-.

SPURIA,

t0iua: τούτων ὡς παραθάτης ' ἐξωρίσθην τῆς τρ
ὡς ἀνδράποδον ἑδιώχθην τῆς χαρᾶς σου ὡς τ
ομως” ἀπηλάθην τῆς κατοιχίας σου ὡς ὁραπέτη.
χλαύσω πρῶτον, τί δεύτερον; τὴν στἐρησεν τοῦ xj
σου; thv χαρὰν τὴν ἄληχτον; τὴν ἁμέριμνον ζωήν
ἀχέρατου δόξαν; τῶν ἀγγέλων τὴν ἁλλοτρίωσιν;
τῶν ἀρχαγγέλων στἐρησιν; τῆς βασ,λείας τὸ Χλέος:
ξένδρων τὴν τερπνότητα» τοῦ φωτός σου την λα
δουχίαν; τη» μαρμαρυγὴν τὴν ἀπήρατον ; τὴν γύμὶ
fj» περίχειµαι; τῆς ἀσχημοσύνης τὰ λείψανα;
δισμὸν τῶν ἀγγέλωνς τῶν θηρίων τὸ ἀνυτύτακτον:
χτηνῶν τὸ ἄκαμπτον; τοῦ Θεοῦ τὴν φιλίαν; τοῦ T
ατος τὴν ἀλλοτρίωσιν; τὸν μαχαριαμὸν τὸν àt
oiov χοπετὸν | 548] χότοµαι; ποῖον χλαυθμὸν θρην
ποίαν ταπεἰνωσιν ἁσπάσομαι: ποίαν τραγῳδίαν Lo
volo) στεναγμὸν ἀναπέμψω: ποίαν ὀδύνην χαταπὸ
τὴν ἁρτίως παρεστῶσαν; τὴν μετὰ ταῦτα; τὴν b
χαταχθονίοις, την Ev ἱδρῶτι τοῦ προσώπου; τῶν ἀχα
τὴν βλάστγσιν; τῆς γῆς thv ἐπιτίμτσιν; Οὐ φὲρι
Ἀύπης τὰ λείφανα, o9 φέρω τὸν στεναγμὸν, οὐ φέρο
έναντι τῆς τρυφῆς σου καθήµενος βλέπειν σε. Ἐένο
γέγονα τῆς σής διατριθῆς, ξένος τῆς σῆς κατοιχίας.
τριος τῆς Olóiou ἁτολαύσεως, ξένον ἐμαυτὸν χατές
τοῦ θεοὺ οἰχείᾳ µου βουλῇ. Ξένος ἀπάρτι Ὑενῄσήμα
σῆς θεωρίας xai ὁράσεως. Οὐχέτι σου τῆς τρυφῆς
λαῦσω, οὐχέτι τῆς µακαριότητός σου δυνθῶ, οὐχέι
τῆς Όέας ἀπολαύσω. οὐχέτι σου τῆς μαρμαρυγή.
λαμφθῶ, οὐχέτι ὃν σοὶ χατοιχῄσω. Ἱ]άντα χενά
qovt * πάντα παρηλθον ὡς oxtá* πᾶντα διέθη ὡς €
πάντα Ὡφανίσθησαν ὡς ἀνύπαρχτα àmb τῶν ὀφθα
pou. El δύνασαι, πλν σὺ παραχάλεσαι τὸν πλά
ὅπως μῆ χωρισθῶ τῆς συναυλίας σου. Κατάχαμφ.
δένδρα σου, xai πρόσπεσον τῷ εὐσπλάγχνῳ, xa τῷ
τῶν φύλλων σου ἀνάκραξον ἓν ἰσχδι. Πανόλθιος vé
χελεύσματι τοῦ Δεσπότου, xa ii d σίαν ἔχεις ὡς
τοῦ θεοῦ ἡμῶν. "Apov ὥσπερ ὁφ αλμοὺς τῶν χα
σου τὰ εἴδη, xa ὥσπερ στόμα εὔλαλον τὴν τῶν q
εὐωδίαν, ἵνα µείνης ἀνεφγμένος τῷ σὲ varo
Ἰδοὺ νῦν τὸ στόµα µου χράζειν ἑχοπίασε ' ἰδοὺ :
γλῶσσά µου λαλεῖν ἀπεπαύσατο ᾿ ἰδοὺ καὶ ὁ λάρυγἰ
σιγή χαταδέδέται. Ὡς παράδουλος χαταχέκριµαι
ἅθλιος γεγύμνωμαι, ὡς ἄνομος ἐχδέθλημαι, ὡς Y
τῇ Υῇ παρεδόθην, ὄθεν ἐξῆλθον - ὅθεν ἑπλάσθην, áva
xal ουχέτι σου θεωρῶ τοῦ χάλλους τὴν ὡραιότητα.
στραφεὶς πρὸς τὴν γυναῖχα, ὀνειδισμοῖς ἑκέχρητο,
ἐν πιχρίᾳ φυχῆς ἔλεγε" Τί µου τὴν ἀθανασίαν ἐδέρ
γύναι; τὶ τὸν ὑψηλὸν ἑἐποίησας ταπετνόν; τί τὸν 1
άρχην χατέστησας προσαΐτην;, τί τὸν βασιλέα τῆς
σεως δοῦλον ἀνέδειξας; τί µου τοὺς φωτεινοὺς ἑτύ
σας ὀφθαλμοὺς; τί µε τὴν στολΏν ἑξέδυσας, Ἐν οὗ
ὕφανας; τί τὴν τιμήν µου ἑφθόνησας ; τί τὸ ἀρχέι
µου χάλλος Ἁμαύρωσας; τί ζωὴ προσαγορευθεῖσα, 1
τός pot γέγονας» ^i µε τῶν ἀγγέλων ἀλλοτριώσασα.
δαίµοσι συγχατεσχῄνωσας:, τί µε τῆς βασιλείας v
σασα εἰς ἄκραν πτωχείαν χατήγαγες; τί τὰ ὧτά po
ωνῆς τοῦ Θεοῦ διηνεχῶς ἀχούοντα ἀπέφραξας, ὡς à
ὕουσα ἧτις οὐχ εἰσαχούσεται φωνῆς Enddoveoe ; 09:
τὴν ἐπιτίμησιν, πρὸ τῆς συναφσίας τὴν λύσιν ἔπιρ
πρὸ τῆς χατασκηνώσεως τὴν ἀναχώρῆσιν μελετῶ"
t^g συμπλοχῆς τὸν χωρισμὸν μεριμνῶ: πρὸ τοῦ συ
χθῆναι ἁποστῆναι ἀπὺ coU δυσωπῶ. "Απιθι ἀπ' ἑ
γύναι. Πότε την yr» ἐργάσομαι; πότε τριθόλους!
σπάσω; πότε σῖτον ὥριμον θερίσω; πότε πο
ἄλευρον, ἄρτον χατασγευάσω; πότε χαθίσας ἁμέρι
τοῦτον ἑστιάσομαι; πότε ἀνωδύνως ὑπνώσω; πότε
φύλλα ἑχδύσομαι τῆς συχῆς; πὀτε τὴν ἀσχημούύ
τῆς σαρχός µου σχεπάσω; πότε ὑποδύσομαι τοῖς 5
πρὸς τὸ μὴ κχαταχεντᾶσθαι ὑπὸ τῆς θεόθεν dw!
λάσης pot ἀχάνθης ; πότε σχέπασµα modos f
τὸ σπογγίσαι τὸν τηῦ προσώπου µου ἱδρῶτα, ὃν pot f
εξένησας, Ὑύναι, ἓξ ἀφροσύνης: Σὺ ἀέργως µένουσαί
ὁρᾷς τὴν συµφοράν' ὅτε δὲ τέξεις τέχνον, τότε τῆς df
φάσεως ἡ διχη ἐπὶ col ἀνατελεῖ. "Ότε τὸ ἔχγονν
τῆς Χοιλίας σου μέλλει ἐξέρχεσθαι, τότὲ μνησθήτ”
ῥημάτων µου’ ὅτε £v ὁδύνῃ τοὺς πόνους ὑπομενεῖν, *
τῆς ἀποφάσεως ὁ καιρός σοι ἐξανθήσει’ ὅτε σὲ χᾶ:
θοῦσιν αἱ ὠδῖνες, τότε τοῦ θεοῦ τῆς χατάρας μνημον
σεις. Ταῦτα xal τὰ τούτοις ὅμυια ὁ Αδὰμ πρὸς
ὁμόζυγον ἐν πιχρἰᾳ ψυχῆς προσεφώνει" τούτοις v
(^ παταπλήττων τὴν Εὔαν καθ ἐχάστην fii

- — — c - --- NE CO μα». α-. ἳυ GB GR Am eo — - -

555
ἁπαρχμύθητον «T,» (07v ἑτραγῴδει’ τούτων τῶν (ίφξεων
ὁ πρωτόπλαστος tb πέλαγος χεχτηµένος, τὴν θεηλα”ον
πλυμόχθως ἑξδεπλήρου ὀργὴν. Ἠχοῦύσατε, ὦ τέχνα, του
᾿λδὰμ τἣν διάπλασιν' ἐγνώχατε αὐτοῦ τῆς τιμῆς τὴν
ἀξίαν' ἐμάθετε τὰ ἐκ θεοῦ δοθέντα αὐτῷ' ἐθεάσασθε αὖ-
τοῦ [519] καὶ τῆς παραδάσεως την ἑξέωσιν' ἐκλαύσατε
αὐτοῦ τὴν ἁπαραμύθητον τραγῳφδίαν ἑθλέφατε αὐτὸν
ἀπέναντ'. τοῦ παραδείσου στυγνὸν xat κατηφῆ γεγονότα.
Στήσουεν μέχρι τούτου τὸν λόγον, T) διηγησόµεθα ἅπερ
μῖν ἡ Εὔα χληρονοµίαν ἐχθίστην κατέλιπε ταῖς µετ-
«etta γενεαῖς; ᾿Αναγκαῖον μηχῦνα: τὸν λόγον πρὸς τὸ
ὑποδεῖξαι πᾶσι τῖν Ex τῆς χατάρας θεόθεν γενομένην
πληγήν' πῶς εὔδηλος ἡμῖν d δίχη Υέγονε, xal τοὺς
ὄρους αὐτῆς μέχρις αἰῶνος συντηρεῖ, xat τὸ τοῦ Θεου
ἀφευδὲς στόµα τὸ ἀποφηνάμενον αὐτῇ' Π.αηθύνων στ. τη-
θυνῶ τὰς Aóxac σου καὶ τὸν στεγαγμὀν σου’ xal
βεθαιοτέραν τὴν λέξιν φανεροῖ ταῖς γενεαῖς ταῦταις.
Ώσπερ yàp μορφὶν μητβὸς εἰκονίζει Üuyávnp, εἴτε δ.᾽
ὀφθαλμοῦ, εἴτε S προσώπου, εἴτε διὰ ἡλιχίας οὕτω
xat vuv μάχρις αἰῶνος εἰσηλθε χοσμιχὴ ἡ δίκη, καὶ ἕω»
τῆς συντελείας τὰ µέτρα αὐτῆς οὗ παρασαλευθήσονται.
5’. Αλλὰ τὸν νοῦν ὑμῶν ἀναπετάσαντες πρὸς τὴν τῆς
διηγήσεως ἐξέτασιν ἐμφιλοχωρήσατε, καὶ τὰ τῆς ἀλη-
Οζίας διηγήματα ἐν ταῖς ὑμῶν διανοίαις περιῤέντες,
ἁσμένως ταντα ἀχούσατε. Οὐ γὰρ περὶ σωφρόνω» xal
διχαίων γυναικῶν τὸ θέατρον τοῦ λόγου àvcxalif pagieve
ἀλλά περὶ πονηρῶν xaX ἀχολάστων xai βεθήλων ὁ λόγος
τῆς διηγήσεως ἀνιστορήσει. Ποίαν τάξιν αὐτῶν ὁ λόγος
παραστήσει, τῶν παρθένων, τῶν ἀνδρῶν χρίτην μὴ
ἁγνοούντων ; τῶν ἐν γάμῳ περιελθόντων ^ καὶ -εχνο-
Ὑονίαις µητέρων γενοµένων; T) τῶν ἐγσαταλιμ-ανομέ-
νων ἐν χηρείαις, καὶ τὸν τοῦ Θεοῦ φήδον pt; κέκτηµέ-
vov; ᾽Αλλὰ πάντως τὴν πρώτην ἡλικίαν δίκαιο) χαὶ
ὁσιόν στι πρῶτον ἑξετάσαι, xal οὕτως εἰς τὰς µετὲ-
σειτα ἀξίας ἐπεισελθεῖν, Φέρε οὖν τῶν νεανίδων τὸ τάγμα
εἰς μέσον παρὲισάξωμεν», τῶν δοχούντων εἶναι παρυέ-
νων, xat ἐγχαυχωμένων τῇ ἀγνεία αὐτῶν, καὶ περὶ τού-
των τὸν λόγον παραστήσωμεν. Ti αὐτῶν εἴπω; Τα σχἡ-
sata, vb θος, τὴν σύνεσιν, πῶς ἀγρεύουσι τοὺς νέυυς
τοῖς διχτύοις αὑτῶν χαὶ τοῖς δελεάσµατσι. Πολλάκ.ς ἐν
«ol; χουδθουχλείοις αὐτῶν διερχόµεναι, xal τόπον ἐκ τό-
που διατρέχουσαι, διὰ τοῦ βαδίσµατος τῶν ποδὼν κτύ-
4:09 ἀποτελοῦσι, xal μειδιάµασιν ἀσχημοσύνης θορύθων
καὶ χρότων b τὰς ἀχοὰς τῶν νέων διηχοῦσ:, xaX &x θυρί-
δος ci; θυρίδα ἀναπετῶσαι τὰς χεῖρας, µέχρι 'στέρνων
ἀναισχύντως αὐτὰς ἐπ'.διδόασι' νεύμασι σατανικοῖς το-
ξεύουσαι τῶν ἀχολάστων τὰς ὄψεις, χρυσ:ον ἐπὶ τὸ ozf-
Bo; o£pousa:, xaX δακτυλίους ἓν ταῖς ἑαυτῶν qs02Y πε-
ριθξθληµέναι, καὶ Ey ταῖς ἀχοαῖς αὐτῶν ἐκ µαργάρων
xai ὑαχίνθων τὴν τῆς εἰχόνος popuh» ἀλλοιοῦσαι, καὶ
τοῦ προσώπου τὸ φυσιχκὸν χάλλος φευδόµτναι, διὰ φιµ-
µιθ[ου χαὶ ἑτέρου ἐρυθροῦ τὰς παρειὰς ἐπιχρώσασαι,
καὶ τῷ τραχήλῳ στἰλθουσαι, χαθάπερ ἄγυχος στήλη,
ὥραν χαθ' ὧὦραν xat ἡμέρας ἐξ ἡμέρας τὰς τρίχας περι-
πλέχουσαι, καὶ μέχρι τοῦ μετώπου διαστίλθωσα:, xal
τὰς ὀρρύας ἐν µέλανι χρίουσαι, ἴδια κακοίθους πράξεως.
Οὐχὶ αὐτῶν πονηροὶ χαθεστ/κασιν οἱ τρόποι; οὐχὶ αὐτῶν
τὰ ἔργα ἄτοπα, xal ποάξεις αἱ ἀνωφελεῖς; οὓκ αὐτῶν
αἱ ἀνόητοι ἐλπίδες: Καὶ ὅσους Ev παῤῥησίᾳ οὐ δύνανται
δελεάσαι, χρυφίως ἓν ἑαυταῖς τὰ τόξα xal τὰ βέλη ἔπι-
εείνουσι χαθάπερ fj Ea xbv. ᾿Αδὰμ ἐν ἀποχρυφοις ἐδε-
λέασξ. Πολλὰς γὰρ αὐτῶν ἀχήχοα διὰ τρυμαλιᾶς σα-
νίδος περιθλεπούσας, χαὶ θεωρούσας τοὺς ἐπὶ τὰς πλα-
τείας € περ:.πατοῦντας, μικρούς τε χὰ) μεγάλους, xa
τοῦ μὲν την ὁδὸν χαταγελασάσας, τοῦ Oi την ἡλιχίαν
σµιχρυνούσας, τοῦ δὲ τὰ» τρίχας xal τὴν στολὴν ἐμπαι-
ῥούσας, xal µίµους χαθεστώσας χαχοήθων ἄλλων yu-
ναιχῶν' ἐν ἀργίᾳ διαγούσας ἓν ἑορταῖς xat χυριαχαῖς, xal
οὐδέποτε αὐτὰς ἀνισταμένας, οὔτε ἐπὶ βρῶσιν, οὔτε ἐπὶ
πόσιν, οὔτε ἐπὶ Όπουον' ἀλλὰ τὸν καθημερινὸν χάµατο»
καὶ τὴν µέριμναν ἐν ταύτῃ τῇ ἡμέρα ἀναλίσχωυσι' xal
οὔτξ πατέρας αἰδοῦνται, οὔτε μητέρας ἐντρέπονται, οὔτε
ἁδελφοὺς αἰσχύνονται. οὔτε δούλους εὐλαθοῦνται ἢ δου-
λίδας, ἀλλά. πᾶσιν ὁμοῦ γεγένηνται παίγνιον, χαὶ πρὸς
πάντα εἰσὶν ὥσπερ ναὺς κομλ!νοµένη. Ἐγχύφατε ἓν τοῖς
κάφοις, θυγατέρες Σιὼν, xal τῆς ἁγίας χρλυμθῆθρας
[550] τέχνα, xat θεἀσασθε τὴν εἰχόνα, ἣν καλλωπίζετε,
5 Sav. conj. ἀγνοουσῶν eL περιελθουσῶν,
b Sav. couj. θορύθοις καὶ xpotot;.
€ Savil. τὴς πλατείας.

IN GENESIM SERMO Iil.

520

xai τὰς ἀνωφελεῖς xai ἁγαίρονυς φαντασίας ὑμῶν xal τὸ
σχήματα, πὼς πάντα κΊνις, πῶς πάντα ὁ πικρότατος
(άνατος µαραΐνει, πῶς πάντα τέφρα, πῶς δυσωδίας
πεπλησμένα. Καὶ µή µου τὸ τῶν γυναικῶν σύστημα
χαταθοάτω ὡς αὐτὰς χατηγοροῦντος. Ἐγὼ γὰρ ἔμπρο-
σθεν τοῦ λόγου εἶπον, ὅτι οὐ περὶ συνετῶν γυναικῶν ὁ
λόγος οὗτος γέγονεν, ἀλλὰ περὶ πονηρῶν xal ἀσυνέτων
xa ἀφρόνων. Πολλὰς γὰρ ἐγὼ οἶδα γυναῖχας σώφρονας
xal ἀγαθὰς xai Ev σωφροσύνῃ περιπατούσας, Bc xai ὁ
ἁπόστολος ἐμνημόνευσεν ἐν βίθλῳ qure. Ἁλλὰ ops xat
τῶν ἄλλων ταγμάτων τὸν δηµον ἀνιστορήσωμεν. Τριῶν
γὰρ ταγμάτων εἰχόνας τῇ ὑμῶν µεγαλειότητι ἀπηγγει-
λάµην φράσαι, παρθένων, xai τῶν ἐν συζυγίαις, καὶ
τῶν ἐν χηρείαις χαταγοµένω». Ἐτειδὴ περὶ τῶν παρ-
θένων ὀλίγα Ex τῶν πολλὼν τῇ ἀγάπῃ ὑμῶν ἐξηγησά-
μη», ἀρξώμεθα χαὶ περὶ τῶν ἐν γάµοις ἐγχαυχωμένων
γυναικών, αἴτινὲς δίχτν ἁἀσπίδος τοῖς ἑαυτῶν ἀνδράσι
καθεστήῄχασι. Πήόσας γὰρ γνναῖχας εἶδον τοῖς ἑαυτῶν
συζύγοις θάνατον αἰφνίδ.ον προσενεγχούσας; πόσας ἑπί-
ταμαι τοῖς ἑαυτῶν συνεύνοις μὴ δυναµένας ἐπαγαγεῖν
θάνατον, στένοντας xaY τρἐµοντας διὰ χαχοηθείας πε-
ποιηχυίας αὐτοὺς, xal οὐδὲ ὡς τὰ Qua τὴν τιμῖν αὐτοῖς
προσαγούσας; Αλλά χἂν πλουσία ὑπάρχῃ, ἐγχανχω-
µενη ἓν τῷ πλούτῳ αὐτῆς ἡμέρας xaX νυχτὸς, QT,» kv
εἰρήνῃ τὸν ὀμόζνγον οὖκ ἐᾷ. Κάν πένης fj. διερχοµένη ἀπὸ
τόπου εἰς τόπον, καὶ εἰς οἰχίαν ἐξ οἰχίας, µάχας ἀνεγείρει,
θυμοὺς ἀναῤῥιπίσει, ταραχὰς χαθεχάστην προσφέρει, οὐκ
ἑῶσα τὸν ἄνδρα αὑτῆς ουτε μετὰ γείτονος, οὔτε μετὰ γνω:
ρίµου εἰρήνην ἔχειν, ἀλλά πάντας ὑθρίζει, μετὰ πάντων
δικάξεται, πάντας ἐπιτρέχει, πάντας θορυθεῖ, kv
ἀρχαῖς αὐτομολοῦσα ἀναισχύντως, xai Ey δικαστηρίοις
εὑρισχομένη ὡς ἁδικηθεῖσα, χαὶ ἐν βαλανείοις πολυλο-
"οὖσα, xai ἓν ἐχχλησίαις συντυχίας ἀχκαίρους προσφέ-
w32, καὶ ταῦτα φλυαροῦσα". ᾿Εγὼ τοῦ βίου µου 1j αὖ-
Ente, ἐγὼ τῶν δούλων ἡ παιδαγωγία, ἐγὼ τῶν τροφῶν f)
μεριμνήτρια ' µάτην ὁ σύζυγός µου τὰ πρεσθεῖα φέρει,
οὐδενὸς πράγματος φροντὶς αὐτῷ ὑπάρχει' οὐ γινώσχει
τί ἓν τῷ οἵχῳ μον ἐκτελῶ, εἰ μὴ τὸν ἄρτον ὃν ἐσθίει
ἀπὸ τῆς spa Té Ts. χαὶ τὸ πόµα ὅπερ πίνει μὴ γινώσχων.
Ὢ ἀναισχυντίας προδήλον ! Διχαίως fj σοφία βοᾷ᾽ Mij
πρόσεχε ϱαύ.1ῃ γυγαικί' ué.A γὰρ ἀποστάξζει ἐκ χει-
«Λέων, ὃ πρόσκαιρον «Ίιπαίνει σου φάρυγγα. ὕστερον'
μέντοι πικρότερον χο.λῆς εὑρήσεις, xal ἦχο
pàAAov µαχαίρας διστόµου. "Αν δὲ καὶ γράμματα fi
μεμαθηχυῖα, διπλοῦν τὸ εἶδος τῆς νόσου xat τῆς χαχίας.
Πόσαι γὰρ γυναῖχες διὰ γραμμάτων ἀπέχτειναν τοὺς
ἑαυτῶν ἄνδρας, χαὶ τὰ μυστήρια, ἅπερ µόνη ἐγίνωσχε καὶ
αὐτὸς, εἰς ἐμφάνισιν xal πραγμάτων ἔχθασιν δι’ ἔπιστο-
λῶν ἔγνωρίσθησαν». Πόσας γὰρ ἔγνωχκα ἀποστειλάσας
βεθουλλωμένους χάρτας πρὸς χακοηθεστάτους ἄνδρας
xil μοιχοὺς αὑτῶν, xal διὰ μαχρῶν χειρῶν τοὺς GuQU-
γους αὐτῶν ἀπέκτειναν; Τοὺς μὲν διὰ δηλητηρίων, τοὺς
6: ἐν νυχτὶ ἀθρόον περιπατοῦντας, πολλοὺς δὲ xal ἐν
ἀγρῷ ἀπιόντας, T) μετὰ ξίφους, f) μετὰ λίθου, 7| μετὰ
ξῦλου χρούσας τις κατὰ τοῦ µήνιγγος, ἢ κατὰ xeqa-
Ans, ?| χατὰ τοῦ νώτου, αἰφνίδιον τέλος ἐἑπῆγαγε. Ἱροσ-
έρχονται γὰρ ἀναιδῶς ταῖς ἐχχλησίαις, προφάσει
προσευχῆς, καὶ ὀμνύουσι χατὰ τοῦ σώματος τοῦ ἀχράν-
του χαὶ τοῦ αἵματος τοῦ lie) τοῦ Θεοῦ, ?| xarà τῆς
αὐτοῦ μητρὸς, εἴτε χατά τινος ἁγίου' πολλαὶ γὰρ xa
ἐπὶ τοῦ ζωοποιοῦ ξύλου, τοῦ μὴ ἀθετῆσαι τὰς μυσαρὰς
αὑτῷῶν πράξεις, ἀλλὰ τὰς συναλλαγὰς αὐτῶν βεθαΐας
ἔχσειν χα) ἁδιαλύτους. "fà πχναθλία | τὸ φοθερὸν ὄνομα
τοῦ Κυρίου συνεργὸν ποιεῖς τῆς σῆς µοιχείας;, "Aqpov
χαὶ ἀνόητε, τὶν παρθένον xai θεοτόχον Μαρίαν τὴν
ἀμίαντον συνεργάτιν καθιστᾷς τοῦ ποντροῦ σου βοῦ-
λεύματος; θηρίον ἀνήμερον, χαὶ κόραξ Τρὠγων σάρχας,
ἀθφους τῶν ἁγίων τοὺς οἴχους λῃστήριον xal αἱμάτων ἑνό-
χους ἀποτελεῖς;, Αλλ' ὁ vab, Κυρίου ὁ ἡγιασμένος χαὶ
χαθαρὸς οὐ µολύντται, σὺ δὲ τῆς ἀφροσύνης σουτοὺς xap-
ποὺς τρυγήσεις ἐν xa ἐπιτιδείῳ, χατὰ τὸν ámógio-
^0» Παῦλον βοῶντα * El τις τὺν γαὐν τοῦ 8sov φθεί-
ρει, φθερεῖὶ τοῦτον à Θεός’ ὁ yàp γαὲς τοῦ Θεου
ἅγιός ἐστι. Βούλεσθς καὶ ἕτερα λέξωμεν πρὺς τὴν αὐ:
τών γνώµην; Abt γὰρ xv γείτονας [551 | Eyn curzpo-
νας, ἡμέραν ἐξ ἡμέρας αὐτὰς σχοπεύει, ταύτας ἐπιτρὸ-
χει, XX» τινας των γνωρίµων xat τῶν συγγενων θεάσηται
εἰσερχομένους εἰς τὰς οἰκίας αὐτῶν. αὐτοῖς τὰ ἑαυτής
χαχὰ προχναφωνοῦσα, µοιχαλίδας καὶ µα:νάδας ἀποχαλείν
τὰ; ἐλευθέρας καὶ τῷ σώματ. xal τῷ mucigaz. Κάν

$35
illa damnatio proccdit, et mensura ejus usque in sz-
culum non commovebitur.

4. Verum aperta mente ad narrationis examer
accedite, et animo perceptis veritatis eloquiis, his
placide aures adhibete. Non enim de temperautilus
et frugi mulieribus verbi theatrum purum exhibebhi-
mus , ted de improbis, lascivis et profanis agemus.
. Quem. earum. ordinem oratio prosequetur ο Virgi-
numne, qu:e viros non sunt experte? 5n earum quie
in nuptiali toro liberis operam dautes matres suut
effectie ? an earum , quo in viduitate relictze, Dei ti-
more non sunt ornate? Verum oper:e pretium. est
prius de prima :etate disserere, et ad c:eteros deinde
gradus pertransire. Agedum,juvencularum ord:nem
jn medium producamus, qua virgines esse videntur,
el de castitate sua gloriantur, deque iis verba facia-
mus. Quid earum commemorem? Habitum, mores ,
solertiam, quomodo juvenes illecebris suis capiant («),
in corum s:epe cubicula se ingerentes, el ex alio in
alium locum discurrentes, incessu strepitum , risu
tumultum edentes , sicque in illorum aures sese iusi -
nuant, atque ex fenestra in fenestram procedentes
manusque expandentes , usque ad pectus illas impu-
deuter protendunt; satanicis nutibus ceu telis la-
scivorum oculos impetunt: auro pectus exornant,
annulis manus, aures inauribus gemmarum et hya-
cinthorum ; naturali vultus pulchritudini fucum ad-
dunt, cerusa αἱ veriniculo genas liniunt, et collo ful-
gentes velut statua inanimata, singulis horis, singulis
diebus ciucinnos plectunt et crispaut, usque ad fron-
tem uitent, supercilia nigro colore perungunt; πια]
certe consuetudinis opus. An non improbi istiusmodi
mores sunt? an non hxc absurda opera sunt, resque
inutiles? nonne spes earum insana? Quosque palam
non possunt inescare, in hos clam areus et tela in-
tendunt : quemadmodum Eva Adamum clam inescavit.
Audivi quippe carum multas per tabule foramen
dispicere, et cos qui per plateas ambaulant explorare,
parvos et magnos; et hujus quidem viam irridere ,
ilius staturam parvi facere, illius capillitio vel vesti-
tui illudere, ac sese mimos przsstare non frugi mulie-
ribus; dies festos dominicasque in otio transigere,
neque a torpedine umquam surgere , vel ad cibum,
vel ad potum, vel ad somnum sibi conciliandum ; sed
quotidianum laborem et curam unius diei limitibus
circumscribere : nulla apud patrem et matrem reve-
rentia , nullo apud fratres pudore , nulla apud servos
et ancillas verecundia uti ; sed omnibus ludos facere,
οἱ ad oinnia navi fluctibus agitatie similes esse. Respi-
cite sepulcra, (ilie Sion, et sacre piscinz proles ,
et contemplamini imaginem illam , quam exornatis,
necnon inanem intempestivumque vestrum cultum et
habitum, quomodo omnia pulvis sint, quomodo omnia

per mortem amarissimam marcescant, quomodo omnia.

cinis , quamodo omuia feetore plena. At ne mihi mu-
lierum coetus dicam impingat , ac si ipsas vituperem.
Jam enim ante monui, me non de prudentibus et frugi
mulieribus verba facere, sed de pravis, imprudenti-
bus et vesanis. Nam multas novi mulieres tempe-
rantes et probas , quarum meminit Apostolus in libro
vit», Sed age aliorum ordinum turbam exploremus.
Tres quippe ordines me vestrze magnificent» exhi-
biturum pollicitus sum , virginum nempe, connubio
junctarum, οἱ viduarum. Quia vero jam de multis
pauca circa virgines vestra caritati recensui, jam de
mulieribus qux de conjugio gloriantur agamus; qu:e
sanc viris suis instar aspidis sunt. Quot euim mulieres
vidi quie suis conjugibus repentinam mortem procu-
rarunt? quot novi, qux» cum viris inferre mortem non
possent, eos per nequitiam suam in genita el tremore
degere cogunt, neque tantum ipsis honoris exhibent,
quaitum bruta animalia? Sane si sit dives, suas nocte
uieque jactans divitias, conjugem in pace vivere nou

(a) Multa hic adduntur apud Savil. qu:e in Ms. nostro non
exstant, quaeque consulto mittimus, ne tot nugas multpli-
cemus.

SPURIA. 53

sinit. Si sit inops, ex loco in locum, ex domo in da-
mum pervadens, lites excitat et jurgia, turbasque
quotidie movet; non patitur virum secum vel eum
vicino vel cum noto pacem habere; sed omnes em-
tumelia afficit, cum omnibus litigat, in omnes insilii,
omnes conturbat; ad magistratus se sponte eonfei
impudenter, ad tribunalia ut l:sa comparet, ín bzl-
neis verba profundit, in ecclcsiis colloquia miscel
importuna, et h:ec futilia fatur : Ego vitze fortunisque
meis accessionem facio, ego famulis pxdagogi lere
Sum, que ad victum spectant curo : frustra cosjm
meus primas tenet, nullum ille negotium curat ; aesci
quid domi agam; unum novit panem, quem e menn
comedit ; ne vinum quidem novit, quod ebibit. O m-
nifestam impudentiam ! Jure clamat sapientia : Nt
attendas improbe mulieri : mel. enim. profluit ετ labi
ejus, quod ad tempus dulce erit gutturi tuo, postea wn
μις amarius reperies, et acutius gladio ancipiti [Be
. 2. 4). Quod si literis imbuta fuerit, jam duples
morbi et improbitatis genus est. Nam quot muliere
per literas viros suos occiderunt, dum arcana, que
ambo soli noverant, per epistolas ejus in notithu
venerunt, et inde rei eventus aecidit. Quot novi me-
lieres, quz sigillatas chartas ad nequissimos viros et
mochos suos miserunt, ac prelongis manibus eow-
juges suos interfecerunt? Hos per pharmaea, ale
noctu ambulantes, multos in agrum concedentes, sive
gladio, sive lapide, sive fuste, cüm quis vel temper,
vel caput, vel dorsum c:zdens, repentinum exitem
attulit. Impudenter ills ecclesias adeunt quasi orandi
causa, et jurant per corpus intemeratum et sangui-
ncm Filii Dei, vel per Matrem ejus, vel per aliqeem
sanctorum; mult» etiam per vivificum lignum, se
nefaria sua acta non violaturas, sed pacta soa fira
servaturas esse. O miserrima ! tune tremendum De-
mini nomen in adulterii (uj adjutorium usurpas!
Stulta et insana, Virginem et Deiparsm Mariam ist-
ineratam, adjutricem pravi consilii tui statnis? O fe
Immanis, et corve carnes comedens, innoxiasne ssa-
ctorum domos, furis latibulum sanguine croentatem
efficis? At templum Domini sanctum et porum nee
feedatur, tu vero in tempore opportuno insanis i?
fructum reportabis, secundum apostolum Paulem
clamantem : Si quis violaverit templum Dei , disperdt
illum Deus ; templum enim Domini sanctum est (1. Cw.
9. 17). Vultis et alia dicamus adversus illarum cos-
silia? H:ec si vicinas habeat probas, quotidie ilis
observat, in eas invehitur, et si quos ex notis et cos-
sanguineis viderit in earum domos introire, ipsis su
vitia exprobrat, scorta et mxnadas appellans , ebi
ill» sint liberali et corpore et animo. Si liberos hs-
beat, quasi feras illos respicit; si famulos vel aneillss,
nulla utitur mansuetudine, sed servitutis nomine ills
interdiu verberat, per noctem vero operandi mok-
stiam infert. Non est timor Dei ante oculos ejus (Ρα.
95. 1). Cum autem juxta virum in lecto recumbit,
non ipsi facultatem dormiendi relinquit, sed incitst
adversus domesticos, incendit ad lites vicinis moven- |
das. llic servus me despicit, h:ec ancilla mibiillodi, |
hic vicinus mihi perpetuo conviciatur in ecclesüs,
apud amicos, in foro: me ulciscere; alioquin m4
sedebo ultra tecum ad mensam, non comedam coram
te panem, non dormiam tecum : quia nullam mei [2
tionem habent hic et illa, sed ut lutum despicise-
Quod ἱ putas id me conjectando dicere, respice mil!
;gyptiam, qu: in Josephum laqueos tetendit, & Y*
runi suum furore iraque incendit : justumque
occidere meditabatur, nisi insomnis ille ocules c$? t.
przvertisset , ipsumque servasset. Respice Heec '
dem, quz Joannem interfecit. Dicebat enim ZEE
mus Ilerodi : Non licet tibi habere uxorem [ret - d
Philippi (Marc. 6. 18); illa vero vinctum eus Me .
natos mulierum majorem, in convivio recu vil
awicorum, caput ejus abscidit (a) : et quod eim S

Herodias v'vente viro facere, ea inique post ο
(a) Παο Evangelio adversantur. LA

531
tum perpetravit. Quid autem Dalidas ? nonne specio-
sissimum et fortissimum Samsonem per scortationem
detondeus ac vinciens, alienigenis tradidit et occidit ?
Ecce jam tres fide dignos testes in medium adduxi.
An non illos ex Scriptura tantum protuli? Sed In ore
duorum vel trium testium stübit omne verbum (Math.
48. 10); ne longior sim. Quapropter nos Dominus
Dcus, ex errore, turpitudine et opprobrio hujusmoti
reductos, temperanter degere curabit : vosque pura
conscientia erga conjuges, liberos, servos et proxinios,
mites hilaresque effecit, ut digni sitis qui regni c:elo-
rum consortes eíficiamini. Verum quia tertium quoque
erdinem , nempe viduarum, me reprisentaturum
pollicitus sum, illum quoque paucis pro more verbis
expediam. Viduim mulierem talem oportet esse se-
cundum apostolum Paulum (1. Tim. 5. 10) : filiorum
altricem , sanctorum usibus communem operam dan-
tem, liospitum initiisterio vacantem, nec s!uiliis co-
gilationum suarum sese ingerentem. Áit enim : Induta
post inortem viri vestimento viduilatis , coinpuneta ,
seque apud omnes talibus exhibens moribus. Incom-
posita autem vidua immanis est fera, perquo domos
discurrens, indecora prefert verba : loops sum, et
«lomo carens ; divitix olim mult milii erant in agris,
domibus, quadrupedibus et vestimentis, conjuxque
meus artis sxecularis imperitus, hzc absumpsit ; ampla
mihi dos erat ; dictis ille meis non obsequebatur ; ejus
vero consilia vel invita sequebar; nihil mili rcliquit.
Sic quem viventem ulnis suis complectebatur , mor-
tuum- triumphat apud aniicos et cognatos. Talis vidua
circumspicit ut concubinum sibi clam asciscat, atque
obteutu orandi curandzque familie, multorum fabula
evadit : nefariaque perpetrans, conceptum utero foetum

IN ABRAIIAM ET ISAAC SERMO.

clam retiuet ; nulias non movet machinas, ut abortum
faciat, seu veneficio &cu improbarum mulierum mini-
sterio. Timorem omnia speculantis Dei in corde non
habet : non erubescit peccatum, sed erubescit fructum
ex se prodeuntem. (uot vidi heros nequissimarum
hujusmodi mulierum servos ? quot liberos filios cum
umore et metu ipsis adstantes, eosque manus ad
pectus ligatas habentea velint nolint, etiamsi illi eum
aureo cingulo et serica veste ambularent ? Audistis,
ο Christi amantes, narrationem ? nostis rei quam tra-
clavimus hypothesin? Lascivarum insipientiumque
mulierum tropza enarravi. Ios Eva mores docuit :
hinc ejus increpatio, et cibi vetiti degustatio. Postquam
vero de frugi οἱ honorabilibus mulieribus paucis ege-
rimus, finem orandi.faciemus. Vidc inihi [rugi mulic-
rem Sareplithanam, qux prophetam Ileliam tempore
famis aluit. Vide mihi Sunamitidem , απο Eliszeum
hospitio recepit, uhi ille pucrum ejus in vitam revo-
cavit. Vide mihi Annam, quz sterilitatis vinculnm
dissolvit, e1 Samuelem peperit, perque orationem et
obsecrationem mater cs! effecta. Vide mihi Saram et
ltebeccam, puramque illam et intemeratam cohabi-
tationem cum patriarchis. Vide milii Susannam quie
per castitatem iniquos seniores morte damnavit. Has
mulieres imitamini, illius scilicet puritatem , hujus
orationem ; hujus hospitalitatem, illius castitatem,
illiusque Deo placendi studium , ut regnum c:elorum
consequamini : quod nos omnes consequi. contingat ,
gratia et benignitate Domini nostri Jest Christi, qui-
eum Patri honor et gloria, cum aancto οἱ vivifico
Spiritu, nunc et semper, et in sxcula sxculorum.
Amen.

LR ——n (€ (€ mar Ó € — (e

E a αμα. καν a

MONITUNM

AD SERMONEM SEQUENTEM.

lloc otiosi hominis opusculum ut spurium edidit
Savilius, inter alia mulia. qux Chrysostomi nomine

variis temporibus emissa sunt. Nos Latine interpre-
tati, argument ratione liabita, suo ordine ponimus.

IN ABRAHAM ET ISAAC.

933940090

Justum Abrahamum Deus transfert a. cognatis
suis, οἱ ab omnibus qui ad ipsum pertinebant, erat-
que in aliena terra in arumnis perseverans, spem
promissionis exspectans. Mult:e probationes patriar-
ehie admoventur, queis ejus secundum Deum firmitas
estenderetur. Multum transactum est tempus : ju-
ventus quasi flos demum marcescebat :. senectus in
janua. Natura, ut ipsi proprium est, declinabat ad
senium vergens. Ob. senectutem in illo et in uxore
exstincta erat vis οἱ facultas procreandi liberos : àm-
horum corpus nature cedebat, juventute in illis jam
ante consumpta. At spes in. Deum in illis vigelat,
nec modo non senesecbat, sed etiam Invicta erat.
Unde etiam prater spem [saacum genuit, qui in ου”
nibus typum gerebat Domini. Nou naturie. opus erat,
quod vulva emortua. conciperet, οἱ miammiae aridie
lnc preberent Isaaco : non. natuc opus erat sine
viro concipere virginem Mariam, et sie corruptione
parere Servatorem universorum. Saram matrem fccit
in senectute, οἱ Mariam ostendit post. partum Virgi-
nem. Angelus in tabernaculo dixit patriarclie : Hoc
lempore erit Sare filius (Gen. 18. 10) ; angelus iu
Bethlehem. Mari: dixit: Ecce pariet filium. gratia
plena. Risit Sara sterilitatem respiciens, émortuam
vulvam cernens, verbo non credens : Quomodo, in-
quit, hoc erit, me et' Abrahaino inutilibus effectis ad
prolem emittendam ? Dubitabat et Maria virginitatem
Fcspiciens, cujus signaeula. iufracta. servabat : Quo-

modo cnim mihi hoc crit, (ue viri non cognovi (Etc.
1. 234)? Promissio quippe contra naturam cst; sed
qui praeter spem Sarz dedit Isaacum, ipse ex Virgine
sccundum carnem natus est. [μοι erant. Sara et
Abraham, nato 1saaco, quemadmodum dixerat Deus :
leti erant Maria et Joseph, nato Jesu, quemalmodum
dixerat Gabriel. Largiter manabant laetis fontes ex
vetula in os Isaaci; largiter fluebant ubera Virginis
lac emittentia in cum qui terminos omnes alit. Quis
dixisset Abraliamo lactaturam Saram fllium in se-
nectute? clamabat sterilis : Quis lhiominibus dixerit,
me virginem enixam lac pr:ebere? dicebat Maria,
Non propter Isaacurm risit Sara, sed propter cum qui
ex Maria natus est : ac sicut Joannes exsiliendo, sic
Sara ridendo gaudium indicavit. Crevit puer, ac sc-
cundum adolescentium ztatem floruit. Laetus crat ct
speciosus, animi virtutes simulque corporis formam
quotidie adaugens, suavis erst parentibus. Quotquot
filios habetis, hunc imitamini, Quantum σσ pa -
ter filium videns ludentem? quantum gaudet. pater
videns filiem juveniliter :gentem ? et quantum. gau-
det videns proficientem, aut circa disciplinas studio-
sum? Sed quando h:ec videns Abraham KLetatus est,
tentatio eL zerumna ipsi gravis offertur, ut manife-
slum fieret a. quo magis detineretur, an a nature
affectu, an ab amore Dei. Hujus tentationis immani-
tatem dum recenseo, fratres, horreo οἱ tremo. Deus
enim rursus oraculum immittit Abrahamo, atque

551

τέχνα ἔχη, ὡς θηρία ταῦτα βλέπει" xlv οἰκέτας κέκτη-
ταν, x locas, Ἱπραότης Wai] οὐκ ἔσειν, ἀλλὰ καὶ
τὴν ἡμέραν προφάσει δουλείας αὐτὰς μαστιγοῖ, xal iv
νυκτὶ ἐπὶ τῇ ἐργασίᾳ αὐτὰς θορνθεῖ. Οὐκ ὅστι φόδος
Θεοῦ ἀπόγωντι τῶν ὀρθαλμῶν αὐτῆς. Ela ὅταν ἐπὶ,
Χλίνης τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς προσέλθῃ, οὐκ ἐᾷ αὐτὸν ὑπνῶσαι
ἀλλὰ θυμαῖ αὐτὸν κατὰ τῶν οἰκετῶν, ἐγείρει αὐτὸν
μάχας κατὰ τῶν πλησίον. Οὗτος ὁ δοῦλος κατα:
µου. abr ἡ οἱμέτις ἐμπαίζει μαι, οὗτος à rime
παύκται λοιδορῶν µε xal ἐν ἐκκλησίαις, καὶ ἐπὶ φίλων,
καὶ ἓν ταῖς ἀγοραῖς: ποίησον τὴν ἐκδίκησίν μού: οὗ
παθίσω ἔτι μετὰ σοῦ ἐπὶ τραπέζης, οὐκ ἐσθίω ἄρτον
dm αοῦ- ob Καδευδήσω τοῦ Ἰοιποῦ μετὰ oua ὅτι tgo
τῇ γυναικί σου οὐκ ἐρυθριᾷ ὁ Selva. καὶ ἡ δεῖνα, ἀλλ' ὡς

λογίζονται. Καὶ εἰ στοχαζόµενος ταύτα ὑμῖν
Mp, βλέπε µοι ci Αἰγυπείαν, τὴν Καταπλέαταν τὸν
"Ich, καὶ τὸν ἄνδρα αὐτῆς εἰς θυμὸν καὶ µάχην ἐχεί-
ρασαν" τελευταῖον δὲ καὶ θανατῶσαι ἠπείλει τὸν δίκαιον,
εἰ μὴ ὁ ἀχοίμητος ὀφθαλμὸς
αὐτὸν ἐκ τοῦ πικροῦ ῥανάτου.
δάδα τὴν i» Ba.
Ἡρόδραμος, Οὐκ ξξεστί σοι ἔχειν τὴν γυναῖκα Φιλίπ-
που τοῦ ἁδε]ρεῦ σου, mph τὸν Ἡρώδην καὶ αὕτη
δεσμεύσασα τὸν ἓν γεγνητοῖς γυναικῶν μείζονα, bv τῷ
συµποσίῳ µέτον τῶν ἀνακειμένων φίλων, τὴν Χεφαλὴν
αὐτοῦ ἀπέτεμε: καὶ ὃ μὴ ἴσχυσεν ἡ Ἡρωδιὰς ποιῇσαι
ζῶντος τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς, ταύτην τὴν παρανομίαν ἐτέλεσε
μετὰ θάνατον. Τί δὲ καὶ ἡ Δαλιδάς: οὐχὶ τὸν ὡραιότατον
καὶ δυνατώτατον Σαμὐὼν διὰ µοιχείας Ευρίσασα καὶ
Ἠήσασα, τοῖς ἀλλοφύλοις παρέδωχε καὶ ἐθανάτωσεν; Ιδοὺ
τρεῖς μάρτυρας ἀξιοπίστους παρήγαγον : οὐχὶ τούτους
μόνον iv τῇ Γραφῆ ἐγκειμάνους. "AJ "Exi δύο καὶ

τριῶν μαρτύρων aàr npa σταθήσεται, ἵνα μὴ µα-
κῴνν εὖν Ἰόχον της διηγἠσίως φαν σωμὲν. Δι ἡμᾶς
Κύριος ὁ θεὺς ἑκσπάαας ἐκ τῆς πλάνης ταύτης καὶ τῆς

αἰσχύνης xal τοῦ ὀνειδισμοῦ, χαὶ ἐν σωφροσύνῃ διάγειν
εἰκονομήσει: xal ὑμᾶς bv καθαρμῷ αυνεϊδότι πρὸς τοὺς
αυζύχους elvat, xal τὰ τέχνα xal τοὺς δούλους, xal τοὺς
πλησίον προσηνεῖς καὶ ἱλαροὺς ἀπεργάσαιτο, ὅπως wal
τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ἀξιωθήσησΏε ουμμἐτοχοι
γενέσθαι, Ἅλλ' ἐπειδὴ καὶ τρίεο» τάγῄα ἐπηγγειλάμην τὸ
Tl χιρείας εἰπεῖν, τον το καὶ rocas, μικροῖς καὶ περὶ
αὐτῶν χρησάµενος ῥήμασι. Χήραν γυναῖχα κατὰ τὸν
ἀπόατολων Παθλον τοκαύτην εἶναι gpl] τεχνοερόρον, τῶν
ἁγίων ταῖς μνείαις 8 κοινωνοῦσαν, ξένοις τὴν διαχονίαν
ἐκτελεῖν, xal μὴ ἐπιτρέχειν bv ἐπιτηδεύμασι τῶν ἑαυτῆς
λογισμῶν, Φπαὶ γὰρ, περιδεθληµένη, μετὰ θάνατον τοῦ
ἀνδρὸς αὐτῆς, χιτῶνα χηροσύνης, xal κατανενυγµένη,
πᾶσι δεικνυοµένη τοῖς ᾖθεσιν. ΄Άτακτος δὲ χήρα ἄγριον
Onplov ὑπάρχει, xal xat' οἴκους διερχοµένη, ῥήματα
ἀπρεπῇ προδάλλεται: Ἱπωχὴ ὑπάρχω, yhpa ἁπερί-
5 Sav. legendum pulat ταῖς χρείαις.

SPURIA.

στατος: πλοῦτος πολὺς ὑπῆρχέ μοι ἓν τε à
αἴκος, καὶ τετραπόδοις καὶ ἱματισμοῖς, αὶ à

ἀμύητος ὢν τέχνης χοσμικῆς, αὐτὰ xac
prt: pu fiot πολυτελἠς' ὅσα αὐτῷ dion
fes τῷ Ιδιῳφρονήματι αὐτοῦ καὶ μὴ θέλο

|Yopos ὑτῆρχον' οὐδέν pot κατέλιπεν. "Ov δὲ Cv.
τες καὶ ἡγκαλίκετο, τοῦτον μετὰ θάνατον θρίαμ
φΏοις καὶ τοῖς αυγγενέσιν ἐποίησεν. Ἡ vou
θάνατον τοῦ ἀνδρὺς αὐτῆς, περιθλέπεται ἔνθεν x
ποῦ παράκοιτον εὕρῃ χρύφιον, xa προφάσει τε
f| ἐπιμελείας τοῦ οἴχου αὐτῆς θρίαµόος τοῖς
καθίσταται: καὶ πράξεις ἀθεμίτους ἐκτελοῦσα, :
Ἰαστρὸς συλλαμθάνουσα, χρύφιον αὐτὸ κατέχε
τεχνάσματα πρὸς ἑαυτὴν περιποιοῦσα, πρὸς τ
Gat τὸ βρέφος ἐκ τῆς κοιλίας αὐτῆς. εἴτε διὰ
Ρίο, εἴτε ὃν ἑτέρων παρανόμων γυναιχῶν. Καὶ
6o» τοῦ Θεοῦ τοῦ ἐφορῶντος τὰ πόντα οὐ χατέ)
laci καρδίᾳ: ἀλλὰ τὴν ἁμαρτίαν τράττωσα c
ἐρυθριᾷ, καὶ τὸν χαρπὸν τὸν γινόμενον ἐξ αὐτᾶ
γεται xa ἐντρέπεται; Πόσους γὰρ ἑώρακα δούλο
τας διὰ φιληδονίαν κακοῄθων τοιούτων Yovatxi
ἐλευθέρους παῖδας μετὰ φόδον, καὶ τρόμου πα,
αὐτοῖς, τὰς χεῖρας bv τοῖς στέρνοις αὐτῶν
ἔχοντας, χὰν gs Bus, καὶ τούτους χρυσοζώ
σηρικοφόρους b περιπατοῦντας ; Ἠκούσατε, qué
του λόγου Ἡ ἐξήγησιν: ἐγνωρίσατε τὴν ὑπόθ
ἱστορίας: Ἐδιηγησάμην τῶν γυναικῶν τῶν dx
χαὶ ἀφρόνων τὰ τρόπαια. Τούτους τοὺς τρόποι
ἐΡίδαξε, καὶ ἡ ταύτης ἐπιτίμητις, καὶ τῆς παρ
γεῦσις. Ἀλλὰ τῶν σωφρόνων xai ἑνδόξων 1
μνημονεύσαντες ὀλίχον, καταπαύσοµεν τὸν Ai
os σώφρονα γυναῖκα «hy Σαραφθία», τὴν τὸν π
Ἠλίαν Ώρέφασαν ἓν χαιρῷ λιμοῦ. δε µοι τὴν:
τιν, Ἆτις ἐφιλοξένισε «by Ἑλισσαῖον ἓν τῷ
ig" ᾧ xai civ mala αὐτῆς ἀνέστησεν. "Rs pat
vay, τὴν τῆς ατειρώσεως δεσμὰ διαλύσασαν, x
σαν τὸν Σαμουὴλ, καὶ διὰ προσενχῆς xal δεέο
τέρα ἀναδειχθεῖσαν. δε po: τὴν Σάῤῥαν καὶ Ἱ
θέχκαν, τὴν χαθαρὰν χαὶ ἀμίαντον αὐτῶν συν
fiv ἐπεδε[ξαντο τοῖς πατριάρχαις.᾿Ἴδε μοι τὴν Σω
τὴν CLà σωφροσύνης xazaxpivasay θανάτῳ πρεσί
ἀδίκους. Ἰαύτας τὰς γυναῖκας ζηλώσατε, che
ἁμίαντον, τῆς δὲ τὴν mpostuyf,v* ἄλλης τὸ Qt
ἑτέρας τὴν αωφροσύνην, ἄλλης τὸ θεάρεστον,
βασιλείας τῶν οὐρανῶν ἐπιτύχητε: ὃς Ἰένοιτο
ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, χάριτι xai φιλανθρωπίᾳ τοῦ
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ) οὗ τῷ Πατρὶ τιμὴ x
σὺν τῷ ἁγίῳ καὶ ζωοποιῷ Πνεύματι, νῦν wai
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν.

bHic multa habet codex unus, quz& nec ín allem
nec apud Savil. leguntur. De clero insanam perot
ut poluimus, vertimus.

———

Εἰς τὸν "Afpaàp καὶ Ισαάκ.

E]

ἈΑποικίζει ὁ θεὸς τὸν δίκαιον ᾿Αδραὰμ ἐκ τῶν συγγε-
νῶν αὐτοῦ, καὶ πάντων τῶν ἰδίων, καὶ ἣν ἐπ' ἀλλοδαπῆ
Ἰγκαρτερῶν τς devel τὴν τῆς ὑπρσμέσιως περ
γων ἐλπίδα, Βάσανος προσάγεται πολλἠ τῇ, πατριὰργ],
Wc βεδαιότης ἡ. πρὸς Dey ἰδείχθη, Χρόνος ὀιέδη
πολύς: ἡ νεότης ὡς ἄνθος λοιπὸν ἐμαραίνετο" τὸ γῆρας
ἐπλ θύραις. Ἡ φύσις τὸ ἴδιον πάσχουτα ἐνήρατο, πρὸς
Tiras καμπτοµένη. ᾿Απεσθέσθη τὸ γῆρας α ἅμα

otov ἡ πρὸς παιδοποιίαν ἰσχύς τε καὶ δύναµις
αμα τῶν θατέρων ὑπέχυπτε τῇ φύσει, cfe νεότητος
αὐτοῖς προαυπαναλωθείσης, "ANA ἡ πρὸς Sev ἐλπὶς ἐν
sinis ἀχμάζουσα οὐ ado v, ἀλλὰ καὶ di
τητος. "Obtv καὶ παρ ἑλπίδα ἔτεχε τὸν Ἰσκάκ, ὃς τό.
le suspieator legendum Savil. τῷ χήρα. Paulo ante pro
agere Babies proponit ἑρνροττο, rel μωρο

πον ἓν ἅπασιν Épepe του Δεσπότου. O3 φύσεως]
συλλαδεῖν μήτραν νεκρὰν, xal μαστοὺς Gnd
παραπχεῖν τῷ Ἰσαάκ οὐ φύσεως ἣν ἔργον boi
συλλαθεῖν * παρθένον Μαρίαν, xai ἄνευ glo
xciv [555] τὸν Σωτῆρα τῶν ὅλων. Την Σάῤῥη |
μητέρα by τῷ γῄρει, καὶ Maplav ἀνέδειξι μετ
παρθένον. "Άγγελος iv τῇ σκηνῇ εἶπε τῷ το
Κατὰ τὸν καιρὸν τοῦτον ἔσται τῇ Σάῤῥη vit.
λος iv Βηθλεὼμ ἔφη πρὸς τὴν Μαρίαν" "looi ti
Χεχαριτωμένη. Ἐγέλασεν 4 Σάῤῥα τὴν 9
λέπουσα, τὴν νέκρωσιν ὀρῶσα, τῷ» λόγῳ Eft
s, gno ἔσται E ἐμοῦ xai um EA
ενεργήτων ὄντων πρὸς την xapanyoviav ;
Μαρία παρβενίαν ὁρῶσα, καὶ ταύτης τὰς Uii
ἀλύτους χατέχουσα, IIo c Υάρ µου ἔσται τοῦτο,

5a7
tum perpetravit. Quid autem Dalidas ? nonne specio-
sissimum et fortissimum Samsonem per scortationem
delondens ac vinciens, alienigenis tradidit et occidit ?
Ecce jam tres fide dignos testes in medium adduxi.
An non illos ex Scriptura tantum protuli? Sed In ore
duorum vel trium testium stübit omne verbum (Math.
48. 10); ne longior sim. Quapropter nos Dominus
Dcus, ex errore, turpitudine et opprobrio hujusmodi
reductos , temperanter degere curabit : vosque pura
conscientia erga conjuges, liberos, servos et proximos,
mites hilaresque effecit, ut digni sitis qui regui c:elo-
rum consortes cíficiamini. Verum quia tertium quoque
erdinem , nempe viduarum, me representaturum
pollicitus sum, illum quoque paucis pro more verbis
expediam. Viduim mulierem talem oportet esse se-
cundum apostolum Paulum (1. 7'im. 5. 10) : filiorum
altricem , sanctorum usibus communem operam dan-
tem, liospitum ministerio vacantem, nec studiis co-
gitationuni suarum sese ingerentem. ΔΙ enim : Induta
post mortem viri vestimento viduilatis , compuneta ,
seque apud omnes talibus exhibens moribus. Incom -
posita autem vidua immanis est fera, perque domos
discurrens, indecora prefert verba : hiops sum, et
domo carens ; divitize olim multe mihi erant in agris,
domibus, quadrupedibus οἱ vestimentis. conjuxque
meus artis s:ecularis imperitus, linc absumpsit ; ampla
milii dos erat ; dictis ille meis non obsequebatnr ; ejus
vero consilia vel invita sequebar; nihil mihi reliquit.
Sic quem viventem ulnis suis complectebatur, mor-
tunm: triumphat apud amicos et cognatos. Talis vidua
cireumspicit ut concubinum sibi clam asciscat, atque
ebtenti orandi curandzeque familie, multorum fabula
evadit : nefariaque perpetrans, conceptum utero fcetum

IN ABRAHAM ET ISAAC SERMO.

MONITUNM

clam retinet ; nulias non movet machinas, ut abortum
faciat, seu venefieio &cu improbarum mulierum mini-
sterio. Timorem oninia speculantis Dei in corde non
liabet : non erubescit peccatum, sed erubescit fructum
ex se prodeuntem..()uot vidi heros nequissimarum
hujusmodi mulierum servos ? quot liberos filios cum
umore et metu ipsis adstantes, eosque manus ad
pecius ligatas habeutea velint nolint, etiamsi illi cum
aureo cingulo et serica veste ambularent ? Audistis ,
ο Christi amantes, narrationem ? nostis rei quam tra-
clavimus lypothesin? Lascivarum | insipientiumque
mulierum trop: enarravi. Ios Eva mores docuit :
hinc ejus increpatio, et cibi vetiti degustatio. Postquam
vero de frugi et honorabilibus mulieribus paucis ege-
rimus, finem orandi faciemus. Vide mihi frugi mulic-
rem Sareplithanam, quae prophetam Ileliam tempore
famis aluit. Vide mihi Sunamitidem , quz» Eliszeum
liospitio recepit, uhi ille puerum cjus in vitam revo-
cavit. Vide milii Annam, qu: sterilitatis vinculum
dissolvit, e! Samuelem peperit, perque orationem et
obsecrationem imnater cs! effecta. Vide mihi Saram et
lieheccam, puramqune ilam et intemeratam cohabi-
(tionem. cum patriarchis. Vide milii Susannam qu:e
per castitatem iniquos seniores morte damnavit. Has
miulieres imitamini, illius scilicet puritatem , hujus
oritionem; hujus hospitalitatem, illius castilatem ,
illiusque Deo placendi studium , ut regnum exlorum
consequamini : qnod nos omnes consequi contingat ,
gratia οἱ benignitate Domini nostri Jesti Christi, qui-
eum Patri honor et gloria, cum sancto ct vivifico
anii, nunc et semper, ct in sa;cula siculorum.
men.

e πα -αααμααας .., «παπα κα τππαααωη και

AD SERMONEM SEQUENTEM.

lloc otiosi hominis opusculum ut spurium .edidit
Savilius, inter alia mulia. quae. Chrysostomi nomine

variis temporibus emissa sunt. Nos Latine interpre-
tali, argumenti ratione liabita, suo ordine. ponimus.

IN ABRAHAM ET ISAAC.

ο την o

Justum Abrahamum Deus transfert 4 cognatis
suis, οἱ ab omnibus qui ad ipsum pertinebant, erat-
que in aliena terra in zrumnis perseverans, spem
promissionis exspectans. Mult». probationes patriar-
ehz admoventur, queis ejus secundum Deum firmitas
estenderetur. Multum transactum est tempus : ju-
ventas quasi flos demum marcescebat ; Senectus in
janua. Natura, ut ipsi proprium est, declinabat ad
senium vergens. Ob senectutem in illo et in uxore
exstincta erat vis οἱ facultas procreandi liberos : am-
horum corpus nature cedebat, juventute in illis jum
ante consumpta. At spes in. Dcum in illis vigelat,
nec modo nou senescebat, sed. etiam. invicta erat.
Unde etiam prater spem Isaacum genuit, qui 1n οἱ)”
nibus typum gerebat Domini. Non nature. opus erat,
quod vulva emortua conciperet, et mamma aridi
lac prwberent [s2aco : non. natucie opus erat sine
viro concipere virginem Mariam, οἱ sine corruptione
parere Servatorem universorum. Saram matrem fecit
in senecinte, et Mariam ostendit post. partum Virgi
nem. Angelus in tabernaculo dixit patriarche : Hoc
lempore erit Sare filius (Gen. 18. 10); angelus iu
Bethlehem Marie dixit : Ecce pariet filium | gratia
plena. Risit Sara sterilitatem respiciens, émortuam
vulvam cernens, verbo non credens : Quomodo, in-
quit, hoc erit, ine et Abraliamo inutilibus effectis ad
prolem emittendam ? Dubitabat et Maria virginitatem
Fcspiciens, cujus signacula. iufracta. servabat : Quo-

modo cnim mihi hoc crit, (uec vire non cognovi (Enc.
1. 534)? Promissio quippe contra naturam est; sed
qui przeter spem Sarz dedit Isaacum, ipse ex Virgine
sccundum carnem natus est... [μοι erant. Sara οἱ
Abraham, nato 1saaco, quemadmodum dixerat Deus :
leti erant Maria et Joseph, nato Jesu, quemadmodum
dixerat Gabriel. Largiter manabant laetis fontes ex
vetula in os Isaaci ; largiter fluebant ubera Virginis
lac emittentia in eum qui terminos omncs alit. Quis
dixisset Abraliamo lactaturam. Saram fllium in se-
nectute? clamabat. sterilis : Quis liominibus dixerit,
me virginem enixam lac pr:ebere? dicebat. Maria.
Non propter [saacum risit Sara, sed propter eum qui
cx Maria natus est : ac. sicut. Joannes exsiliendo, sic
Sara ridendo gaudium indicavit. Crevit puer, ac sc-
cundum adolescentium aetatem floruit. Laetus crat et
speciosus, animi virtutes simulque corporis formam
quotidie adaugens, suavis erat parentibus. Quotquot
filios habetis, hunc imitamini, Quantum laetatur pa-
ter filium. videns ludentem? quantum gaudet pater
videns filium juveniliter :gentem ? et quantum. gau-
det videus proficientem, aut circa disciplinas studio-
sum? Sed quando liec videns Abraham Letatus est,
tentatio οἱ zerumna ipsi gravis offertur, ut manife-
stum fieret à. quo magis detineretlur, an à naturce
affectu, an ab amore Dei. Hujus tentationis immani-
tatem dum recenseo, fratres, horreo et tremo. Deus
enim rursus oraculum immittit Abrahomo, atque

859

ipsum ex nomíne vocat dicens : Accipe snigenitum
tuum 15aac, quem diligis, et offer illum in sacrificium
per (6 ipsum, in wno monüwm, quem ego tibi dicam
Gen. 33. 9). Cum autem dixit ei, Abraham, Abra-

am (Ibid. v. 1), alacriter audivit, prastantiorem
exspectans gratize accessionem. Omnino sperans aut
nuptias facturum, aut thalamum se paraturum esse,
ut benedictio circa futurum semen multamque pro-
lem impleretur, quemadmodum promiserat. ad-
ditamentum sermonis ediscamus : Accipe primoge-
nitum dilectwun tuum. Viden' serinonis stimulos ? quo-
inodo patrem pungit, et flammam naturze succendit ?
quomodo excitat amorem patris erga filium, unige-
nitum simul vocans et dilectum, .ut per hujusmodi
vocabula amor erga illum fervens probarct animum?
Et offer illum in holocaustum mihi super unum mon-
tium, quem monstravero libi. Quid ergo patimini hiec
andientes ? quomodo non caligine replemini dum hzc
narrantur, quotquot patres estis et naturze erga filios
amorem clare edocti estis? Nostis enim, nostis quo-
modo patris aures excipiant cxdem unigeniti filii,

uis non obstupuisset ad talem vocem? quis non sta-
tim faciem avcrtisset? quis non ad tal&. preceptum
mori maluisset, quam sermonem excipere? aut quis
non disceptavisset adversus eum, naturam sibi causa
patronam sic evocans : Cur hxc pracepisti, Domine?
eur stupendam illam emisisti vocem ? ldeone me pa-
trem facere voluisti, ut filii interfectorem statim effi-
ceres? ideone tam dulce donum degustare me vo-
luisti, ut me toti mur:do fabulam ostenderes? pro-
priisne manibus filium jugutabo? foedatane proprio
sanguine dextera (ilii interfector efliciar? Hxccine
praecipis, et talibus gaudes sacrificiis? jubes interfia
cere dilectissimum filiun, a quo me spcrabam cum
Sara sepulture mandandum esse? talemne ipsi, dic
mihi, thalamum parabo? tale nuptiis gaudium pro-
curabo? accendam ipsi non facem nuptialem, nou
lucem gaudii, sed ignem funebrem? num coronabo?
an lectum nuptialem ponam ? an choreas ad eam rem
evocabo? an pater ero, ut dixisti, gentium, qui ne
uno quidem (ilio sum dignatus? At nihil eorum ob-
sistendo dixit vir justus: sed obtemperans, igne fer-
ventiorem accendit caritatem, acutiorem gladio exhi-
buit amorem : illo enim succidit vincula naturz,
naturalis affectus sarcinam relinquens et abjiciens ;
se ipsum alacriter obtulit, et filii occidendi inanda-
tum suscepit. Neque uxori quidpiam ea de re dixit,
Deque rem ipsi conimunicavit ; idque admodum pru-
denter, putans mulierem ad id negotii nec sat fir-
mam, nee sat utilem ad consilium dandum fore. Neqne
euim utile fuit, imo nocuit Ad:c consilium Ενα. Ne
gitur quidpiam muliebre pateretur Sara, neve, utpote
mater, ferventem suum sincerumque erga Deum amo-
rem frangeret, rem ipsi latere curavit. Quibus enim
lamentis non usa esset Sara tum crga filium, tum erga
patrem ? quid non factura erat videns filium suum ad
necem violenter abduci? quomodo non ipsum ulnis
complexa ad se illum attraxisset ? quibus alloquuta
esset verbis Abralamum, et lamnentabili voce cla-
masset ? Parce, parce naturz, parce filio, Abraham,
parce. Ne sis hominum gencri fabula. Unigenitus est
partus, ipse primus est, primus et ultinus quem par-
Luriam ]saac : ne reseces uvam illam unam, quam
tulimus, quando demum nu!la iu monte vitis amplius
est : ne falce decerpas spicam unam, quam lLulimus,
qu:e ex nobis prodiit, cum senio pene &mortui esse-
imus : ne conteras baculum, quo fuleimur : ne fran-
gas virgam nostram in qua requiescimus : ne exc:eces
oculuni quem ambo possidemus, nc tollas memoriale
nostrum ex orbe : ne agnum quem habemus mactes
ut ovem : ne tollas gaudium nostrum, nec nos luctu
repleas. Quem in mensa post lunc videbimus? quis
nouminabit matrem? quis senectuti serviet? quis cir-
eunornabit mortuos? quis in sepulero corpus depo-
ret? quis orborum monumentum postea servabit?
Vides speciem et formam adolescentis, florem Juven-
utis, quem si in inimico videres, misericordia gror-

SPURIA. $

sus movereris, hiccine mihi diuturme — precatioi
fructus datur? Iiccine suceessionis raums relinqi
tar? hz reliquix generis? hiccine senectutis baculu
h:eccine sola spes quibus non alia spes superest?
gladium in dilectissimi jugulum impulsurus cs, :
priorem confodias : maximam mihi tribues gratian
communis sit tumulus, commune sepulcrum, ci
munis pulvis amborum corpora operiat : commu
mors sit sterilis, et prolis iHius : communis cip|
amborum calamitatem enarret. Ne videat 8250 ocu
Abrahamum filii interfectorem, neque Isaacum m:
patris πιαοίαίυπι. πο et similia fecisset Sara,
dilectissimum mactatum iri scivisset. Idco nibil i
rum Abrahar ipsi nuntiavit, ne peragendi operis οἱ
foret. Imposuit filio fasciculos lignorum, quia Ser
tor crucem portavit. Perrecturuni [saacum ad cede
sequebantur asinus et pueri; et perrecturus Chris
ad passionem, pullum asin:ze conscendit, signifie:
gentium vocationem : sequebantur autem eum dis
puli, pr»smia certaminis tenentes, οἱ Hosanna c
mantes. Gestans Isaac ligna ascendebat in. monte
ut ceu agnus innocens ibi immolaretur ; gestans qi
que Servator crucem exibat, ut in. Calvaria qu
agnus pro nobis iumolaretur. Gladium cernens, coz
lanceam ; aram considerans, cogita Calvariam ; c3
ligna videns, cogita crucem; ignem videns, amon
tecum reputa. Respice arietem hxrentem du.bus ο
nibus arbusto, quod vocabatur Sabec; vide mihi
Christum, agnum Dei, duabus in cruce manibus «
tentum. Lignum illud Sabec, remissionem interri
Uunur ; senis enim filium remisit et redemit a mac
Uone, crucem presignificans, αι mundo pecc:
remisit, vitamque przebuit. Aries in ligno Sabe p
dens lsaacum solum mystice liberavit; Agnus wi
Dei suspensus in cruce, servavit mundum ex mo
et inferno. Avulsus est Isaac a filiis suis*, ventu!
in montem ad mortem subeundam ; avulsus est Ch
stus a discipulis suis, venturus ad necem pio no
tolerandam. Reliquit pueros suos justus Abraha
ne quis ex ipsis impedimentum sacrificio afferret,
secum assumpto Isaaco, solus solum adducit, igne
gladium et ligna simul ferens. Sed quid Isaac? D
cissima voce compellat et ait : Dic, pater, Ecce ign
et ligna, ubi est oris ad holocaustum (Gen. 92. 7
ltursus vox pueri patris viscera exagitat ; iterum a
tentatio terribilis invasit eum ; iterum alius cruciat
justum occupavit, non ininor nec levior priore.
quomodo non in lacrymas prorupit Abraham, qui n
ultra sperabat se patrem vocatum iri? Nihil luctu
sum, nihil miserabile dixit; sed imperterrito ani
et inflexibili mente suavissimam ilii vocem excep
ipsique respondit, ac sic eum affatur : Deus ?
bit, fili, ovem ad sacrificium. (lbid. v. 8). 1d ait Abr
bam sive filio addens fiduciam, sive id quod futuru
erat pridicens. Ubi autem ad locum sibi mandatu
pervenit, aram construit, et altere parat, gladiu
adornat, paterque filio ignem et ligna admovel. A
greditur postea filium pater, nihilque obicis natu
affert. Sese Isaac patri obtulit, ut pro lubito suo $
cum ageret. Quem primum mirabor, aut de quo sit
pore percellar ? quomodo laudum coronam μεσα
an eum qui ex amore et. affectu erga Deum nian
immittit in dileetissimum, an eum qui usque ad mi!
tem patri obsequitur, οἱ czlestem maciationeti à
eo accipit? Ille enim sese supra naturam extulit, Dx
preceptum wature anteferens; hic vero usque 3
mortem patri obedivit, inorte deterius csse ess
mans si dolorem inferret patri. Ilinc Abraham Gir
vinctum arripiens, non obtorpuit manu, nou mc
excessit. Quoties vidi hujusce pueri imagines, Mf
quam potui temperare a lacrymis, arte mihi ob
ponente hujus histori& claram repraseutauox?.
f'rope altare jacebat Isaac, aute patrem iu genus F*

-us, manibus a tergo reductis, Abrabaino poue gent

! Pro, filiis suis, quod absurdum cst, fortasse legealu,
servis stis,

-"

5M '

flexum filium stante. Deindé altera manu coma pueri
ad se reducta respicit eum, videtque faciem Isaaci se
miserabiliter intuentis, et ictum exspectantis : arma-
iam gladio dexteram habens, ad necem se comparat,
corpus contingit ; jam gladii acies jugulum petit, con-
Ira propria viscera ensem impulsurus erat, tunc a
Deo vox emittitur, animum cohibens, opus impe-
diens : Abraham, Abraham, inquit, ne injicias manum
tuam in. 1saacum, neque mali quidpiam facias filio
tuo. Nunc enim vere cognovi quod timeas Deum, el
non pepercisti propter me dilecto tuo (Gen. 22.129). Ecce
aries alligatus est virgulto Sabec : accipe et offer
illum pro [saaco, ut certior fias me acceptum ha-
buisse sacrificium tuum, fervensque propositum. Mi-
rati sunt angeli, principatus, potestates, throni, domi-
nationes et omnes exercitus; obstupuere celi, sol,
luna, stellarum chorex in tam mirabili spectaculo :
Deo autem satis fuit voluntas vere fidelissimi et sancti
Abrahz, aitque illi : Benedicens benedicam, et multi-
plicans multiplicabo semen tuum super terram sicut
&lellas celi, quia obediisti alacriter voci mee (Ibid. v.
47. 18), et festinasti implere prceptum meum. De-
ditque Deus arietem de petra pro puero ad perficien-
dum sacrificium. Non enim delectatur Deus in mortua
victima per nidorem et fumum ipsi oblata ; sed ho-
stjam viventem, sanctam, beneplacentemque, ratio-
nabilem cultum expetit a nobis, quemadmodum Apo-
stolus prz:cipit omnibus, probe sciens lioc Deo placere
(tom. 12. 1). Non enim quod vellet Deus Abrabamum
ilii interfectorem reddere, przcipit ei ut filium offer-

CONTRA THEATRA, ETC., SEMO.

od

ret; sed ut omnibus per orbem ostenderet, quam
ferventer Deum amaret Abraham, cum propter eum
non pepercerit Isaaco, etiamsi unigenitus puer ejus
esset. Quamobrem Deus Abrahamo ut amico myste-
rium exhibuit magnum ct mirabile. Per sacrificium
enim sacerdos factus est, in figura autem prophetam
illum effecit ; docuitque illum Deus altissimus datu-
rum se quoque esse unigenitum Filium suum pro
mundo, ut Deus incarnatus ab. errore genus homi-
num servaret. lllud enim significavit, cum pro lsaaca
dedit ovem ex Sabec ad sacrificium. Quia enim futu-
rum erat ut increduli homines sanct: Virginis partni
non crederent, quomodo videlicet potnissel sine
concubitu viri filium parere, quasi rcs fieri non po-
tuissel, ideo de petra produxit arietem, ut per hoc
rei incredibili fidem faceret, nempe voluntate ejus
divinitatis omne mandatum statim. impleri. Quemad-
modum ergo ibi Verbum arietem protulit, sic in Vir-
gine Verbum caro factum est. Ac quemadmodum aries
in virgulto alligatus erat, sic Unigenitus in cruce
affixus fuit. Ideo clamat [saias dicens : Sicut oris du-
ctus est ad occisionem sine voce (Isai. 55. 7). Rursum-
que Dominus Jud;cis dicebat, Abraham desiderabat
videre diem meum, et vidit, el gavisus est (Joan. 8. 56),
nempe diem passionis in figura Isaaci, in monte san-
cto. Benedicius Deus, qui przfiguravit nobis omnia
ad salutem in Scripturis sanctis, et cum veuisset iin-
Ρον prophetarum sermones, et ascendit in gloria ad

altrem suum, ut in omni loco adoremus Patrem et
Filium et Spiritum, in sxceula. Amen.

ο. ————————— ÀÓ]Ja(—M ————M— M À——

MONITUM

IN SEQUENTEM HOMILIAM.

Circa hane sive homiliam , sive orationem, hac
notat Savilius : « Orationis hujus praefationem Chry-

sostomi esse res ipsa dicit. Est enim sumpta tota ad.

verbum ex Oratione tertia in Davidem et Saül , quam
vide p. 89(Tomo 4 hujus Editionis, col. 695).Ipsa vero
oratio Clirysostomi non est, quamvis per omnes pene
bibliothecas sub ejus nomine descripta reperiatur.
Nec enim stylus tumidum quiddam et inflatum so-
nans, nec inventionis ratio, frigida satis οἱ inepta ,
Chrysostomum omnino refert. Longissimus in perio-
dis, audacissimus in metaphoris ( que debent esse ve-

recundz) est, quisquis eum habuit: et humano ca-
piti cervicem pene equinam junxit, quicumque pro-
cmium hocoperi suo przeposuit. Itaque poterat rectius
inter dubia rejici, aut etiam ad. spuria detrudi. Hic
per errorem locum inter genuina occupavit, » etc.

Nugacis sane Grzculi commentum hoc in tenebris
reliquissem, nisi prior edidisset Savilius. llic enim
scriptor, etiamsi aliquam eloquentie et inventionis
speciem utcumque saltem pr:e se ferat , puerilia multa
admiscet : ne quid tamen pritermisisse videar,
eam Latine translatam inter Spuria ablegavi.

μµμοϱοϱϱϱἛἝϱἛϱϱυκἊυἛυ-ἛἊωωυ.υ ου...» ο 'A nnn l| ——————

QUOD NON SIT ACCEDENDUM AD THEATRA, QUODQUE ID PLANE ADULTEROS REDDERE SOLEAT
SPECTATORES, SITQUE DISSENSIONUM AC LITIUM CAUSA ; ET DE ABRAHAMO.

1. Multos puto eorum , qui nos nuper deseruerunt
et ad illa iniquitatis plena theatra accesserunt , lio-
die adesse. Optaremque illos clare nosse, ut a saeris
liminibus expellerem, non ut semper extra manc-
rent, sed ut emendati rursus intrarent. Quandoqui-
dem patres lapsos filios s:epe e domo exigunt, et a
mensa arcent , non ut sic perpetuo his priventur, sed
ut bac castigatione ad meliorem frugem redacti , cum
pari decore honoreque ad paternam hereditatem re-
vertantur. Hoc et pastores faciunt : scabie plenas
oves a sanis sequestrant, ut deposito morbo , rursus
ad illas reducantur, ne morbo laborantes totum
gregem inficiant. Idcirco nos vellemus illos nosse :
sed etiamsi illos corporeis oculis discernere non va-
leamus , sermo illos utique dignoscet, el eorum ta-
cla conscientia suadebit illis ut egrediantur, docens
illum solum intus esse, qui dignum hoc loco gerit
snimum ; illum vero qui corruptis moribus in hoc
celu versatur, etiamsi corpus introduxerit , tamen
expellitur et magis eliminatur, quim ii qui exclusi

fsiuzi

sunt, ac nondum potuerunt sacri mens:e consortes
esse. llli eniin qui secundum divinas leges expulsi
sunt et extra manent , interim tamen bona spe sunt :
si enim velint peccata corrigere , per Ecclesiam, a
qua exciderunt, potuerunt cuim pura conscientia rur-
sum redire. Qui autem semetipsos deturparunt , Jus-
sique sunt non prius accedere , quam sordes ex pec-
catis contracias deposuerint : deiude impudenter
agentes , gravius vulnus, majusque ulcus efticiunt,
Non enim ita peccare grave est, ut post. peccatum
impudenter agere, nec obtemperare sacerdotibus hu-
jusmodi praecepta dantibus. Et quod tantum pecca-
tum admiserunt, inquies, ut a sacris hisce septis
ejiciantur ? Ecquod quaxras aliud peccatum gravius ,
quam , cum se plane adulteros feeerint , impudenter
tamquam rabidos canes ad saeram mensam insilire ?
Ac si vis discere adulterii modum , non meum pro-
feram sermonem , δδά ejus qui nos de tota vita judi-
caturus est. Qui respexerit , inquit, mulierem ad con-
cupiscendum eam , jam maxchaius est eam tn corde suo

54

Elzb, φησὶν, à πάτερ, ᾿Ιδοὺ τὸ πῦρ καὶ τὰ ξὐ.Ία, ποῦ
ἐστι τὸ απ όέατον τὸ &ic ἁλοκάρπωσιν'; Πάλιν φωνὴ
ποῦ maig δριμύσσει σπλάγχνα πατρός ' πάλιν ἄλλος
πειρασμὺς ἔσχεν αὐτὸν φοθερός' πάλιν ἄλλη βάσανος
συνέσχε τὸν δίχαιον οὐχ ἑλάττων τῆς πρώτης, οὐδὲ
φιλανθρωποτέρα. Καὶ πῶς ἂν οὗ χατεπλάγη δάχρυσιν ὁ
Αθραὰμ, µηχέτι προσδοχήσας λοιπὸν πατῖρ ἀκοῦσαι:
Οὐ λέγει τι Yozpbv, οὗ θρπνῶδες φθέγγεται" ἀλλ᾽ ἀτρεμεῖ
τῇ φυχῇ καὶ ἀχλινεῖ λογισμῷ ἑδέξατο τὴν quit τοῦ
παιδὸς τὴν ἡδίστην, xal ἀνταποχρίνεται, xai λόγους
μεταδιδο! 'O θεὸς ὄψεται, céxrov, πρόόδατον εἰς
θυσία». Εἴτε παραθαῤῥύνων τὸν παἶδα τοῦτο ἔφη, εἴτε
χαὶ προφητεύων τὸ µέλλον ὁ "A6paág. Ἐν δὲ τῷ φθάἀ-
σαι σπουδῇ τὸν προσταχθέντα τόπον, οἰχοδομεῖ τὸν βω-
μὸν, τὸ θυσιαστήριον ἑτοιμάζει, µάχα:ραν εὐτρεπίζει,
καὶ τὸ πῦρ xai τὰ ξύλα ὁ πατὴρ παρατ'θεῖ τῷ παιδί.
Ἄπτεται μετὰ τούτου τοῦ υἱοῦ ὁ πατῳρ. καὶ οὐδὲν ἁντι-
πράττει φύσις πρὸς χώλυμα. Ἑςέδωχεν ἑαυτὸν ὁ

σαὰχ τῷ πατρὶ, ἵνα yplonza: αὑτῷ xa0' ὃν τρόπον
βούληται. Τίνα πρῶτον Ῥαυμάτω, 1| τίνα καταπλαγῶ;
ποίῳ τρόπῳ στέφανον πλέξω τῶν ἐγχωμίων ; τὸν ἐπὶ τὸν
φίλτατον χεῖρας ἐπιθαλόντα διὰ τὴν πρὸς τὸν θεὸν ἀγά-
πην xai εὔνοιαν, 7| τὸν µέχρι θανάτου πατρὶ ὑπαχκού-
σαντα, καὶ οὐράνιον σφαγὴν παρ) αὐτοῦ δεχόµενον; 'O
p» γὰρ τῆς φύσεως Ünsprosv ἑαυτὸν, τοῦ Θεοῦ τὴν
ντολὴν τῆς φύσεως προτιμῶν" ὁ δὲ µέχρι θανάτου
ὑπήχουσε τῷ πατρὶ, χεῖρον θανάτου εἰδὼς τὸ λυπῆσαι
πατέρχ. Ἐντεῦθεν ὁ ᾿Αθραὰμ λαθὼν δέσµιον παϊῖξδα, οὐ
ναρχεῖ τὴν χεῖρα, οὐχ ἑξίσταται τὸν νοῦν, Ὁσάχις ἴδω
τούτου τοῦ) Ls τὰς εἰχόνας, οὐδέποτε ἴσχυσα ἆδα-
χρυτὶ παρελθεῖν. ἐνεργοῦς µοι τῆς τέχνης ὑπ) ὄψιν ἀγα-
γούσης τῇ ἱστορίᾳ ταύτῃ σαρῇ χα-χνόησιν δ. Πλησίον
προέχειτο τοῦ Ουσιαστηρίου ὁ Ἰσχὰκ, τῷ πατρὶ ἐπὶ
Υόνυ ὀχλάσας, περιηγµένας τε ἔχων εἰς τοὐπίσω τὰς
pes. κατόπιν τοῦ ᾿Αθραὰμ τὴν ἀγχύλην πατοῦντος.

ἴτα τῇ μιᾷ χειρὶ τὴν χόμην πρὸς ἑαυτὸν τοῦ παιδὸς
ἀναχλάσας, ἐπιχύπτει πρὸς αὐτὸν, χαὶ βλέπει τὸ πρόσω-
πον τοῦ Ἰσαὰκ πρὸς αὑτὸν ἐλεεινῶς βλέποντα, καὶ τὴν
πληγὴν µένοντα b * καθωπλισµένην .ἔχων τῷ ξίφει τὴν
δεξιὰν χατευθύνει την σφαγὴν, ἅπτεται τοῦ σώματος
Ίδη πρὸς φάρυγγι ἡ ἀχμὴ τοῦ ξίφους" ἣν ὠθῆσαι τὴν

ἆχαιραν χατὰ τῶν σπλάγγχνων αὐτοῦ, καὶ τότε δὴ
εόθεν ἡ φωνὴ ἑγίνετο, τὴν ὀργὴν ἐπέχουσα, καὶ τὸ
ἔργον χωλύουσα * ᾿Αδραὰμ γὰρ, Ἀδραὰμ, μὴ éxifd Anc,
qnot, cv χεῖρα τῷ Ἱσαὰχ, µηδέτι xaxóv πρἀξ ῃς εἰς
τὸν σὀν υἱόν. Νὺν γὰρ ἔγνων ἀ.ληθῶς, ὅτι φοδί τὸν

* Bois:us propovit ἐναργῶς got. τ.τ. ὐ 6. ἀζ. τῆς ἱστορίας

ςσ. x.
5 Congruenter diceretur βλέποντος... µένοντος.

SPURIA.

Beór, xal ovx ἐφείσω δι ἐμὲ τοῦ coo ἆ
Ἰδοὺ κριὸς ,δέδεται E» τῷ φωτῷ τοῦ Σαθέχ'
ἀνένεγχε αὐτὸν ἀντὶ τοῦ Ἰσαὰν, φτσῖν, ὅπως

ρηθῆς ὅτι προσεδεξάµην ἐγὼ «hv δυσίαν, τὴ
προαίρεσιν. ᾿Εθαύμασαν ἄγγελο:, ἀρχαὶ xal
θρόνοι, χνριότητες, xai πᾶσαι αἱ στρατια!͵ i
οὔρανοὶ, fÀtog xal σελ{ένη, xal ἁστέρων χο
(956] τῷ παραδύξῳ θεάµατι : ὁ δὲ θεὸς ἠρχέσθι
προαιρέσει τοῦ πιστοτάτου ὄντως χαὶ ὁσίου

χαὶ ἔφτπσε πρὸς αὐτόν, Εὺ.ἰογῶν εὐ.ογήσω, :
θύνων zAnÜvvo τὺ σπέρµα σου ἐπὶ τῆς m
ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ, ἐπειδὴ ὑπήχουσας tn
Ιου προθύµως, xai ἔσπευσας πληρῶσαι τὸ τι
τὸ ἐμόν. Καὶ ἔδωχεν ὁ θεὸς πρόθατον ἐκ τῇ
ἀντι τοῦ πα!δαρίου τελέσαι την θυσίαν. Οὐ y
θεὸς ἐπὶ νεκρᾶ θυσίᾳ διὰ χνίσσης xai χαπνοῦ
μένη αὐτῷ, ἀλλὰ θυσίαν ζῶσαν, ἁγίαν, εὐάρς
ογιχὴν λατρείαν ἐπιζητεῖ παρ) ἡμῶν, καθὼς ὁ
λος παραινεῖ πᾶσι, σαφῶς ἐπιστάμενος τοῦτο t
cip. Οὐ yàp θέλων ὁ θεὺς παιδοχτόνον πο
έραὰμ, ἔλεγεν ἀνενεγχςῖν τὸν υἱὸν, ἀλλ᾽ ἵνα 6
τοῖς τὸν κόσμον οἰχοῦσιν, ὅτι σφόδρα Ἰγάπα τ
Αθραὰμ, ὅτι οὐχ ἐφείσατο δι αὐτὸν τοῦ Ἰσαὰ

ονργενὲς ἔχων τὸ παιδάριον. Aib καὶ posti
εἰξεν ὁ Oz:b; ὡς φίλῳ τῷ 'Aópaiu μέγα »
δοςον. Διὰ γὰρ τὶς θυσίας ἱερεὺς ἐγένετο, ἓν δὲ
αὐτὸν προφήτην ἐποίησε ᾿ xal ἑγνώρισεν αὐτᾷ
ὕψιστος, ὅτι μέλλει xat αὐτὸς τὸν μονοχγενῆ Yt
ὑπὲρ τοῦ χόσµου, ἵνα σώση Ex τῆς πλάνης τὸ -
ἀνθρώπων 0:5; ἐνανθρωπίσας, Τοῦτο Υὰρ b
ἀντὶ Ἰσαὰκ δεδωχὼς πρόθατον ἐχ τοῦ Σαδὲχ
εἰς θυσίαν. Ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλον ol δύσπιστοι
ἀπιστεῖν τῷ τοχετῷ «fne ἁγίας Παρθένου , τὶ
Ἠδύνατο δίχα κοίτης ἀνδρικῆς χνοφορῆσαι υἱὸν,
χανον ὃν, 0tX τοῦτο Ex πέτρας παρήγαγε τὸν x
τὸ παράδοξον ἐκ τούτου πιστώσηται, ὅτιπερ β
τῆς αὐτοῦ θεότητος πᾶν τὸ πρεσταττόµενον εὖέ
σταται. Ὡς οὖν ἐχεῖ ὁ λόγος πρόθατον ὑπέστ'
τως ἐν τῇ παρθένῳ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο χι
τὸ πρόθατον Ev τῷ φυτῷ ἑδέθη, οὕτως ὁ Mov
σταυρῷ χαθηλώθη. Aux τοῦτο ἐδόα 6 Ἡσαῖας X
πρόδατον ἠχύη ἐπὶ σφαγὴν ὄφωνος. Πάλιν.
ριος Ἰουδαίοις ἔλεγεν" ᾿Αδραὰμ ἐπεθύμει τῇ!
µου ἰδεῖν, καὶ εἶδε καὶ &ydpn, τὴν τοῦ πάθου
ἐν τῷ tóm Ἰσαὰκ, ἓν ὄρει τῷ ἁγίῳ. Εὐλι
θεὺς ὁ προτυπώσας ἡμῖν πάντα πρὸς σωτηρία
ἁγίαις Γραφαῖς, χαὶ ἐλθὼν ἑπλίρωσε τοὺς λό'
προφητῶν. καὶ ἀνῆλθεν ἐν δόξη πρὸς τὸν αὐτοῦ
ἵνα ἐν παντὶ τόπῳ προσχυνῶμεν τῷ Πατρὶ σὺν
τῷ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας. Αμήν.

db -———————— [Pr ——————————— BÉO—————————— ann -

[557] Elc τὸ ui) zAnciátei θεάτροις, xal ὅτι μοιχοὺς ἀπηρτισμένους ποιεῖ, καὶ ὅτι ἀθυμίας alti
πο.έμου τοῦτο, καὶ elc τὸν ᾿Αδραάμ.

α’. Πολλοὺς οἶμαι τῶν πρῴην χαταλ.πόντων ἡμᾶς xai
πρὸς τὰ θέατρα τῆς παρανοµίας αὐτομολγσάντω» παρεῖ-
ναι τηµερον. Καὶ ἐδουλόμην εἰδέναι τούτους σαφῶς,
ὥστε αὑτοὺς τῶν ἱερῶν ἐκθαλεῖν προθύρων, οὐχ ἵνα
µένωσιν ἔξω διηνεχῶς. ἀλλ ἵνα διορθωθέντες ἐπανέλθωτι
πάλιν. Ἐπεὶ x3i πατέρες παΐῖδας σφαλλομένους τῆς
οἰχίας ἐχθάλλουσι πολλάχις, καὶ τῆς τραπέζης ἀπείρ-

ουσι, οὐχ ἵνα διὰ παντὸς τούτων ἐχπέσωσιν, ἀλλ ἵνα

ελτίους τῇ νουθεσίᾳ ταύτῃ γενόµενοι, μετὰ τῆς προση-
κρούσης δόξης καὶ τιμῆς ἐπὶ τὸν πατρῷον ἑπανέλθωσι
χληρον. Touto xai ποιμένες ποιοῦσι΄ τὰ φώρας ἔμπε-
πλησμένα πρόδατα τῶν ὑγιαινόντων ἀπείργουσιν, ἵνα
ἀποθέμενα τὴν aoc ανν μες ἀσφαλείας πρὸς τὰ
ὑγιαίγοντα ἑπανέλθῃ πάλιν, καὶ jd νοσοῦντα τὴν ἀγέλην

ἅπασαν ἐμπλήση τῆς ἀῤῥωστίας ἑχείνης. Διά tt
καὶ ἡμεῖς ἐθουλόμεθα τούτους εἰδέναι : ἀλλ' cl
τοῖς αἱσθητοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοὺς δ.αχρῖναι δυνά
λόγος αὐτοὺς ἐπιγνώσεται πάντως, xal τοῦ €v
αὐτῶν ἐπιλαθόμενος, πείσει ῥᾳδίως ἑχόντας
ὑπεζελθεῖν, δ,δάσχων ὅτι ἐχεῖνος ἔνδον ἑἐστὶ

ἐνταῦθα διατριδῆς ἀξίαν παρέχων τὴν Twopty
μετὰ πολιτείας διεφθαρµένης τοῦ ἱεροῦ τούτου |

«συλλόγου, χἂν τὸ σῶμα ἐνταῦθα εἰσάγῃ, ἐχδ

καὶ τῶν ἀποχεχλεισμένων ἔξω xal µηδέπω Suv
τῆς ἱερᾶς μετασχεῖν τραπέζης μᾶλλον ἀπελ
Ἐκεῖνοι μὲν γὰρ οἱ χατὰ τοὺς τοῦ Θεοῦ νόµου
θέντες, xal µένοντες ἔξω, τέὼς χρηστὰς ἴἔχω
ἐλπίδας * χἂν γὰρ θέλωσι διορθώσασθαι τὰ παραστ

b

-
.

flexum filium stante. Deindé altera manu coma pueri
ad se reducta respicit eum, videtque faciem Isaaci se
miserabiliter intuentis, et ictum exspectantis : arma-
lam gladio dexteram habens, ad necem se comparat,
corpus contingit; jam gladii acies jugulum petit, con-
Ira propria viscera ensem impulsurus erat, tunc a
Deo vox emittitur, animum cohibeus, opus impc-
diens : Abraham, Abraham, inquit, ne injicias manum
(uam in. 1saacum, neque mali quidpiam facias filio
tuo. Nunc enim vere cognovi quod timeas Deum, εί
non pepercisti propter me dilecto tuo (Gen. 22.12). Ecce
aries alligatus est virgulto Sabec : accipe et offer
illum pro [saaco, ut certior fias me acceptum ha-
buisse sacrificium tuum, fervensque propositum. Mi-
rati sunt angeli, principatus, potestates, throni, domi-
nationes et omnes exercitus; obstupuere cli, sol,
luna, stellarum chorex in tam mirabili spectaculo :
Deo autem satis fuit voluntas vere fidelissimi et sancti
Abrabhz, aitque illi : Benedicens benedicam, εἰ mulii-
plicans mulitplicabo semen tuum. super. terram sicut
stellas cceli, quia obediisti alacriter voci mee (Ibid. v.
47. 18), et festinasti implere prz:ceptum meum. De-
ditque Deus arietem de petra pro puero ad perticien-
dum sacrificium. Non enim delectatur Deus in mortua
victima per nidorem et fumum ipsi oblata ; sed ho-
stiam viventem, sanctam, beneplacentemque, ratio-
nabilem cultum expetit a nobis, quemadmodum Apo-
tolus pri:cipit omnibus, probe sciens lioc Deo placere
(rom. 19. 1). Non enini quod vellet Deus Abrahamum

lii interfectorem reddere, przcipit ei ut filium offer-

CONTRA THEATRA, ETC., SEIMO. 942.

rct; sed ut omnibus per orbem ostenderet, quam
ferventer Deum amaret Abraham, cum propter eum
non pepercerit Isaaco, etiamsi unigenitus puer ejus
esset. Quamobrem Deus Abrahamo ut amico myste-
rium exhibuit magnum οἱ mirabile. Per sacrificium
eniin sacerdos factus est, in figura autem prophetaur
illum effecit ; docuitque illum Deus altissimus datu-
rum se quoque esse unigenitum Filium suum pro
mundo, ut Deus incarnatus ab. errore genus homi-
num servaret. Illud enim significavit, cum pro lsaaco
dedit ovem ex Sabec ad sacrificium. Quia enim futu-
rum erat ut increduli homines δα οί Virginis partui
non crederent, quomodo videlicet potuisset sine
concubitu viri filium parere, quasi res fieri non po-
tuisset, ideo de petra produxit arietem, ut per hoc
rei incredibili fidem faceret, nempe voluntate ejus
divinitatis omne mandatum statim impleri. Quemad-
modum ergo ibi Verbum arietem protulit, sic in Vir-

ine Verbum caro factum est. Ac quemadmodum aries
in virgulto alligatus erat, sic Unigenitus in cruce
affixus fuit. ldeo clamat Isaias dicens : Sicut oris du-
ctus est ad occisionem sine voce (1sai. 55. 7). Rursum-
que Dominus Jud;eis dicebat, Abraham desiderabat
videre diem meum, et vidit, εἰ gavisus est (Joan. 8. 56),
nempe diem passionis in figura Isaaci, iu monte san-
eto. Benedictus Deus, qui prazfiguravit nobis omnia
ad salutem in Scriptur:s sanctis, et cum venisset iin-
perit prophetarum sermones, ct ascendit in gloria ad

atrem suum, ut in omni loco adoremus Patrem et
Filium et Spiritum, in secula. Amen.

M ——Á—Ó———Á—À—M— ÁÀ— —— ——ÀÁÍ—

MONITUM

] IN SEQUENTEM HOMILIAM.

Cirea hanc sive homiliam , sive orationem, hac
notat Savilius : « Orationis hujus praefationem Chry-

sostomi esse res ipsa dicit. Est enim sumpta tola ad.

verbum ex Oratione tertia in Davidem οἱ Saül , quam
vide p. 89 (Tomo 4 hujus Editionis, col. 695).1psa vero
oratio Chrysostomi non est, quamvis per omnes pene
bibliothecas sub ejus nomine descripta reperiatur.
Nec enim stylus tumidum quiddam et inflatum so-
nans, nec inventionis ratio, frigida satis et inepta ,
Chrysostomum omnino refert. Lonzissimus in perio-
dis, audacissimus in metaphoris ( quz debent esse ve-

recundz) est, quisquis eum habuit: et humano ca-
piti cervicem pene equinam junxit, quicumque pro-
cemium hocoperi suo przxeposuit. Itaque poterat rectius
inter dubia rejici, aut ctiam ad spuria detrudi. Hie
per errorem locum inter genuina occupavit, » etc.

Nugacis sane Grzeculi commentum hoc in tenebris
reliquissem, nisi prior edidisset Savilius. llic enim
scriptor, etiamsi aliquam eloquentix et inventionis
speciem uteumque saltem pr:e se ferat , puerilia multa
admiscet : ne quid tamen prwtermisisse videar,
eam Latine translatam inter Spuria ablegavi.

e — € ο a a A HÓ——— a ———— M——————————m
QUOD NON SIT ACCEDENDUM AD THEATRA, QUODQUE ID PLANE ADULTEROS REDDERE SOLEAT
S$PECTATORES, SITQUE DISSENSIONUM AC LITIUM CAUSA ; ET DE ABRAHAMO.

:4. Multos puto eorum , qui nos nuper deseruerunt
οἱ ad illa iniquitatis plena Lieatra. accesserunt , ho-
die adesse. Optaremque illos clare nosse, ut a sacris
liminibus expellerem, non ut semper exira Inane-
rent, sed ut emendali rursus intrarent. Quandoqui-
dem patres lapsos filios scepe e domo exigunt , οἱ a
mensa arcent , non ut sic perpetuo his priventur, sed
ut bac castigatione ad meliorem frugem redacli , cum
pari decore honoreque ad paternam hereditatem re-
vertantur. Hoc et pastores faciunt : scabie plenas
oves a sanis sequestrant, ut deposito morbo , rursus
ad illas reducantur, ne morbo laborantes totum
gregem inficiant. ldeirco nos vellemus illos nosse :
sed etiamsi illos corporeis oculis discernere non να”
leamus , sermo illos utique dignoscet, et eorum ta-
cia conscientia suadebit illis ut egrediantur , docens
illum solum intus esse, qui dignum hoc loco gerit
snimum ; illum vero qui corruptis moribus in hoc
οσα versatur, etiamsi corpus introduxerit , tamen
expellitur et magis elimiuatur, quam ji qui exclusi

rins

sunt, ac nondum potuerunt sacri mens:e consortes
esse. llli enin qui secundum divinas leges expulsi
sunt et extra manent , interim tamen bona spe $URL :
si enim velint peccata corrigere , per Ecclesiam, a
qua exciderunt, potuerunt cum pura conscientia rur-
sum redire. Qui autem semetipsos deturparunt , 118”
sique sunt non prius accedere , quam sordes ex pec-
calis contractas deposuerint : deinde impudenter
agentes , gravius vulnus, majus;jue ulcus efliciunt,
Non enim ita peccare grave est, ut post. peccatum
impudenter agere, nec obtemperare sacerdotibus hu-
jusmodi precepta dantibus. Ei quod tantum pecca-
tum admiserunt , inquies, ut a sacris hisce septis
ejiciantur ? Ecquod quieras aliud peccatum gravius ,
quam , cum se plane adulteros feecrint , impudenter
tamquam rabidos canes ad sacram mensam insilire ?
Ac si vis discere adulterii modum , non meum pro-
feram sermonem , δδά ejus qui nos de tota vita judi-
caturus est. Qui respezerit , inquit , mulierem ad con-
cupiscendum eam , jam machaius est eam in corde sue

$45

(Matth, 3. 98). Quod si mulier qux forte in foro oc-
currit, quoquovis modo sit vestita , 5e curiosius
intuentem sa'pe solo conspectu cepit : qui non sim-
pliciter, nec fortuito casu, sed tanto studio, ut
ipsam Ecclesiam despiciant , ideo illuc ascendunt,
ibidemque diu manent, et infamibus illis mulieri-
bus delixi eunt. oculis, quomodo poterunt dicere se
non ad concupiscentiam vidisse, ubi verba lasciva et
vantiea meretricia, et vox multe plena voluptatis, et
oculorum pigmenta, et miniatze gen:P, vestis accurate
composita, habitusque lemocinio plenus, alizque mul-
t:e illecebrz ad fallendum demulcendumque spectato-
res compositze : ignaviaque anüni intuentibus, inulta-
que effusio, atque vel ipsius loci, nec non eorum quz
prius, quze postea recitantur ad lasciviam suasio, can-
tus demulcens fistularum, tibiarum et similium, qui
animi robur frangit, scdentiumque corda meretricum
insidiis invadenda apparat, captuque facilia reddit,
earumque opera a Christo separat ? Si euim. hic, ubi
psalmi, et orationes, divinorumque eloquiorum con-
ciones, Dei timor et pietas multa, saepe quasi quis-
piam fur callidus, concupiscentia clam ingreditur :

nomodo ii, qui in theatro sedent, qui niliil sani vi-
dent vel audiunt, sed multa turpitudine, multa lasci-

via pleui, ac per oninia obsessi, per aures, per oculos,
possint malam illam concupiscentiam superare? cuin
non possintautem, quomodo poterunt ab adulterii
crimine innoxii esse? qui vero ab adulterii crimine li-
beri non sunt, quomodo poterunt sine poenitentia h:ec
sancta limina ingredi, et hujus prz:elari coetus. €on-
Sortes esse ? ideoque adnionco et precor, ut postquam
confessione et poenitentia aliisque omnibus peccatuu
liujusmoti spectaculo contractum ablueriut, sic divina
cluquia. audiant. Non enim leve peccatum aduisi-

stis: id quod exemplisclare ostenditur,Si quis enim ser- .

vus in arcam, ubi lieri vestimenta pretiosa et aurca jaco-
bant, servilem vestem sorde pediculisque plenam de-
pouerel, an, quiso, contumeliam hanc :equo animo
terres ? Quid vcro, si quis in vas aureum, quod ungueu-
4a. perpetuo habere soleret, stercus et lutum infunde-
ret, nonne eum qui id perpetrasset plagis oncrares?
l£rgone arcularum, vasorum, vestium, unguentoruin
tinitam curam habebiinus, animau vero nostram illis
omnibus viliorem esse censebimus ? et ubi spirituale
saguentum infusum est, diabolicas poinpas immit-
4emus, satanica colloquia, et cantica loruicatiouo
releria? Et quomodo Deus hiec ferat, dic mihi ?
(Quamquam non tantum. sit. intervallum. unguentum
inter et lutum, vestimentaque herilia eL servilia, quan-
tum inter spiritualem gratiam et hane malam. opera-
1ionem. Non times, o homo, dum iisdem oculis le-
ctum in orchestra vides, ubi exsecranda adulterii
&pectacula reprxsentantur, et hanc sacram mensam,
ubi lerrenda inysteria. cousummantur? dum | iisdem
auribus meretricem audis turpia loquentem, οἱ pro-
phetaim Apostolumqne te mysteria docentein : dua
codem corde letifera phavimaca et tremendum. eacri-
ficium cxcipis? Annon hinc familiarum eversiones,
counubiorum corruptiones, bella, lites in domibus?
Cum enim ex illo spectaculo ermollitus fueris, atque
remissior factus, lascivior omnisque continentiam ini-
micus, reversusque videris uxorem tuam, ingratius
plane illam videbis, quzcumque tandem fuerit. ]u-
£eusus enim concupiscentia ejus, quam in theatris
vidisti, et externi illius spectaculi illecebris captus,
pudicam, ornatam, totiusque vite. consortem despi-
cis, contumelia aflicis. mille probris oneras, cum ni.
hil prorsus coarguendum habeas, sed pudeat tc et
morbum fateri, οἱ vulnusostendere, quod inde rever-
sus attulisti, alias nectis causas, occasiones odii quaz-
reus absurdas, et omnia qu: domisunt contemuens :
ad illam hanc unam impuram concupiscentiam, qua
vulueratus es, animum adjicis, meuteque. circumfers
sonitum vocis, habitum, aspectum, motus, omniaque
ierelricia sinulacra, nihil domi cum voluptate vides.
£A cur dicam uxorem οἱ edes? ipsam quoquc eccle-

siam injucundius respicies, invitoque animo audi
verba de castitate. Neque etim hxc tibi doetrina, «
accusatio erunt, atque in desperationem poulati
detractus, te demum totum ab hac doctrina absci
des. Idcirco rogo vos omnes, ut fugiatis prava il
theatrorum &pectaeula, et 905 qui his vacant absu
liatis. Neque enim recreatio sunt illa, sed exitiu
supplicium, pernicies, Quid prodest illa temporan
voluptas, quando perpetuus hinc dolor paritur :

die noctuque stimulatus, 4 concupiscentia omnib
molestus et duras evadis? Teipsum ergo examir
qualis nempe sis, cum ab ecelesia recedis, qua
cum a theatris : atque utriusque dies mutuo conf
nihilque opus habebis sermone nostro. Salis eni
erit utriusque comparatio, ut ostendatur quid magi
quid utilitatis hinc accedat, et quantum | inde deti
menti. Hec jam vestr;e caritati dixi, et numqua
finem dicendi faciam. Sic enim xgrotantium mor
medebimur, eos autem qui sanitate gaudent confirm
bimus. Utrisque enim hujusmodi sermo utilis es
illis, ut abscedant, his, ne labautur. Verum quia op:
tet eos qui increpant, id moderate facere; hic adm
nitionem finiemus, et qu:c supererant ex. przecedei
argumento reddemus, atque ad patriarcham nostra
Abraham redibimus. Etenim pictoribus mos, cum a
euratam. volunt depingere imaginem ; nno, «duob
tribusve diebus, eos quos depingere volunt coram

sedentes constituere, ut ex frequenti aspectu aecur
tius formam exprimant, Quia igitur nobis jatn prop
situm est, non corpore form:e modum depinger
sed anim: pulchritudinem, intelligibilem [ογιαὶ
florentem justi virtutem, ejus mansuetudinem, anü
magnitudinem , ejusque cateras omnes virtutes; |
diutius por est immorari, ut pcrfrequentem sermor
conspectum ab archetypisimilitudinemnon aberremt
Si enim corpores imagines aliquid solatii videntib
afferunt, multo magis anim:ze imagines. lllas por
non ubique conspicere possumus ; necesse quippe e
ut uno in loco constituantur ; hanc vero. quocumm
volueris circumferre potes. Nam si. illam in men
penuario recondas, ubicumque fueris, frequent
respicere poteris, e( magnam hinc referre utilitatet
Àc quemadmodum ii, qui oculis laboraut, si spongi
et c:erulei coloris pannos teneant, et frequenter in il
respiciant, aliquid solatii ex hujusmodi colore perc
piunt: ita et tu si. patriarch:e Abralie imaginem
oculos habueris, ac frequenter in eam respexeri
clianisi sexcenties ira, sive alius. quivis pravus aff
ctus mentis oculum agitaverit aut turbaverit, illud à
tiens virtutis. exemplar, perfectam accipies sani
tem, puramque philosophiam. Demum, si placet, :
propositum sermonem reducaimus.

9. Bleatus Moyses, dilecte, qui per pia opera De
fainiliaris fuit, qui pr:e omnibus prophetis, qui po:
illum. fuerunt, peculiaribus dignatus est Creator
colloquiis, utpote cum Deus ipsum os ad os alloque
tus sit in specie, non per anigmata, qui divin
igne, illuminandi solum, non urendi vim liabente, ai
Dei contemplationem institutus est, qui divino con
silio deus Pharaonis appellatus est, et veneranda
appellationis consortio, prx iis omnibus qui tub
erant, ornatus est , qui divinitus ünmissarumn ZEgy-
ptiis plagarum minister terribilissimus constitutus csl
3t operatricis Dei virtutis velocissimus famulus vi-
$us est, qui Spiritus sancti lucerua illustratus est,
secundum spiritualem mentis oculum, et antiquorem
omnipotentis artilicis operum enarrator sero lite
fuit, hic vir beatus post enarratam pulcbram illx
et bene ordinatam mundi creationem, ad priscorus
illorum hominum historiam venit, partiu prob
rum , parüm improborum, et bonorum quidem fel
cissimum exitum, malorum vero exsecrandum fiae
descripsit , ut ex mundi creatione circa Dei cult
erudiamur, ex priscorum vero vita , nequiliani a"tf-
sari, virtutemque colere doceamur , sidus facile
religiosam οἱ beatam vitam ducamus. Mulia cit

P d

tile priscorum gesta, virtute probitateque plena scri-
pto tradidit : ipsaque ut exemplar conspicuum poste-
ris ad imitandum proposuit. Docet nos utique Abel,
copiosorum Dei munerum, antequam eis utamur,
primitias esse Deo offerendas, neque brutam ven-
tris voracitatem esse Dei honori anteferendam.
Nam ci , qui antiquissimus omnium erat , beatus hic
Abel ovium primogenita immolabat , nihil postremo-
Tum ad cultum primi proferens, sed fructuum primi-
tiis primum genitorem glorificans. Post illum ad
justitiam instituit adinirapdus Noe, qui toto inique
agente mundo, solus justiti:e lancem in honis justitize
operibus non declinautem servavit. Maguuin castita-
tis exemplar juvenibus proponitur beatus Joseph,
qui in juvenili corpore castitatis canitie floruit , et in
servili habitu strenuus carnis voluptatum dominus
apparuit. Verum hi beati viri Beeuliares forte quzedam
sunt bonorum imagines; sed unius viri mentionem
facit Abraliz: progenitoris, in uua persona toti orbi
cippum erigens, omnis virtutis specimen , ad imila-
Aionem. Sane justi omnes, sancti omnes, fidelem
Abrahamum patrem se habere gloriantur , et hauc
coguationem-hoaori sibi ducunt. Per huuc enim fide-
libus zelus fidei inest ; hospitalibus ipse hospitalitatis
doctor est, idque. operibus, non verbis; religionis
athletz: coronantur , ejus fortitudinem iinitantes; hu-
jus arehetypi imagines sunt omnes magnanimi; ejus
imitandi studium tantam justorum multitudinem pe-
perit; ex hac Dei amante radice, omnes pullularunt
Dei atuantes. Et cur singula persequor ? Omnes enim,
"ut ita dicam , quorum lux fulget coram. hominibus,
ex fideli progenitoris lucerna accensi fuerunt, !au-
tosque ei probos filios pii mores pepererunt. Mentiri
enim non potest is qui dieit, Patrem multarum gen-
tium posui te (Gen. 17. 5 ). O bcata anima , qux tan-
tam praclarorum operum copiam in unum collegit !
Tu feracissintus vere ager, tu planities fructuosissima
iorum operum, tu pratum floridum omn:genis justiti:e
oribus vernans; tu corona speciosa, mediam contineus
eamque fulgentem fidei margaritam. Pracepit Deus :
Egredere de terra tua ( Gen. 12. 1) : tu vero non ne-
glexisti, sed iter capessivisti, antequam mandatum
compleretur. Addidit diclo, Egredere .de terra tua,
illud, Et de cognatione tua : tu vero non emollitus es
ex amore generis tui, generi ejus auctorem antefe-
rens. Dixit Deus, Egredere de terra tua et de cogna-
tione tua, quodque lis gravius est , Et de domo patris
(ui : sed ex ii», qux Deus precepit, nihit duruin exi-
Btlimasti. Non cohibuit animi tui alacritatem lionor
atiis, non amor matris, non affectus erga coguatos.
un cogitasti quot lacrymas vetula mater ob te fun-
del, non quot te fletibus senex pater prosequuturus
sit. Non enim putasti te humaniorenm illo esse debere,
qui te vocavit. Erat tibi pater venerandus, sed non
quantum omnium Pater : amabas matrem, sed ma-
gis Dei cultum. Pateruau domum , et divitias proge-
nitoris sprevisti. Sciebas eniin solas fidei divitias ani-
mz com»etere, immortalem possessiouem, tliesau-
rum numquam expilandum. 0 qualis stella, Lucifero
splendidior, ex oriente in. Palestinam elful:isti! lu
tenebroso multorum deoruuir s;eculo, ον emisisti
pix religionis radios. Te Deus bonum pietatis fercu-
lum in acerbam Chananxorum gentem imuwisit. Τα
tamquam sal bevuignitatis , improlxe vitze condiuien-
tum luisti. Tu tranquillus apparuisti hospitalitatis
portus in medio tempestatis, in niedia alienigenaruin
immanitate.
$. Quomodo , o vir beate , benignum tuum descri-
2am tabernaculum ? quomodo non rmirabor quercum
Mambre ( Gen. 18. 1) quam tu bonis moribus tuis
snitem effecisti? Hoc tabernaculum commune erat
viatoribus domicilium, unum hospitibus omnibus lau-
tum) convivium : totius orbis pandocheum sine mer-
rede 5 non in remoto loco situm, ut requiei lucrum
i; ieret, sed in. deserto quidem, sed media in via, et
(roc communi totius Palastinze diversorio. Tu sub

CONTRA THEATRA, ETC., SERMO.

516

quercu totam diem transigebas bonus viatoribus re-
quiei capiend:e nuntius. Visus est tibi Christus, o vir
admirande, a duobus angelis stipatus, et propter ho-
spitalitatem factus es et Dei et angelorum contuber-
nalis. O beatum tabernaculum, quod Deum eum an-
gelis per ὥροποπιίαπι excepit! Visus est tibi Christus
hominis fotra divini sui et salutaris adventus myste-
ria enuntians : attamen pr:esentis gloriam nequaquam
te ob servilem formam latuit. Hbebas enim alios
oculos quibus Dominus cognoscitur. Noveras igitur
mediatorem Dei Filium, qui in medio duorum anima.
lium appariturus erat. Miror certe tuam, o vic beate,
erga eos qui tibi adstiterunt diligentiam : poteras
enim jubere famulo, et jussu officium prxstare ; cu-
curristi tu senex ad boves, ardenti desiderio senile
corpus fuleiens. Operum consors alacris erat uxor,
et panum azymorum copia mensam coronabat : ne-
que enim fermentationem exspectavit hospitalitatis
studium. Omnia porro agebantur cum timore et ve-
neratione, non quasi viros excopisset hospitio, sed
quasi Deo sacrificium obtulisset. Ideo pr:vclarus est,
ο vir beate, tux hospitalitatis fructus, prxclara amo-
ris erga Deum merces. Solvuntur enim przter omnei
Spem sterilis vulva» vincula, emortuaque senis mem-
bra ad germani filii seen florent, et ab unigenito
Deo unigeniti filii nuntium accipis. Circa hoc tempus
inquit, veniam, et erit Sara filius (Gen. 18. 10). Quo-
modo tuam pro merito laudabo fidem, o beatissime?
Neque enim circa promissionem disseruisti, neque
circa pollicitationem claudicasti, neque cogitasti eor-
pus tuum emoriuun,, cum centenarius prope esses :
neque respexisti in sterilitatem vulve Sar; sed
corroboratus es fide, sciens Deum qux promisit im-
plere posse. Neque enim natur: affectionibus servit
paturz Creator, quia natur: necessitati non subjacet
Deus in operibus suis, cum omnis naturz sit Opifex :
sequitur autetn natura ad omnem mutationis speciem
liberam Opificis voluntatem. Itaque non a spe lap-us
es, o vir beate, sed patér in constituto tempore, et in
emortua senectute vocaris. Ας primus vides ex Sara

' fructum, ac miraris quomodo vetul:e. priter spem

lactis fontes emanent : pauloque postea cum prole
balbutis, filiumque doces te vocare patrem, hanc po-
siulans a filio appellationem, quam prius gratia per
promissionem firmaverat. Quomodo ea qu;e subse-
quula suut gesta narrabo, vir admirande? quomodo
excelsam tuain et celebratam fidem annuntiabo? Su-
pra fidem est fides tua, supra auditum omuem sancta
illa tua erga Deum obsequentia. Quis enim credet
umquara, quod pater filium suum in hostiam sincere
Deo obtulerit? Forte nos soli credimus, qui patres
non fuimus, qui prolis amorem à natura non didici-
mus. Accedat hujus dicli testis divina Scriptura,
quasi praeco. excelsus, religiosum beati animum ex-
clamans. Post hec, inquit, tentavit. Deus Abruham
(Gen. 92. 1). Tentavit autein non ut per tentationem
edisceret id quod ignoraret, teste usus obsequentia
ad animum viri explorandum : nihil. enim umquam
ignoravit Deus, sed ipse sibi suflicit ut. per sui con-
templationem omnia cognoscat : sed ut. eum quem
clare pr:enoscebat per tentationem. ediscerent horni-
nes, prclarumque liaberent ad imitationem pietatis
exeniplir. Quxnam porro sint tentationis verba, age
consideremus. Abraham, inquit, Abraham. llle inquit,
Ecce ego. Ail illi : Accipe filium tuum. dilectum, quem
diligis, 1saac, et vade in terram excelsam, et offer mihi
illum in holocaustum (Ibid. v. 2). O quantum Deus per
liec verba (idei progenitoris fecit experimentuin ?
Satis erat dixisse, Accipe 15aac, et offer mihi illum in
holocaustum, non memorato filio, nee per dilecti me-
moriam commotis paternis visceribus. Verum quia
iis, qui bouis affluunt, repentinus malorum incursus
graviorem parit dolorem, ideo ait, Accipe filium tuum,
et addit, Dilectum, ac rursum, Quem diligis, ut hisce
bonis appellationibus , in bonarum promissionutn
spem senem prolis amantem érigeret, inductoque

515 . '

δμιλίας, ὡς xal στόµα χατὰ στόμα λαλήσαντος αὑτῷ τοῦ
“Θεοῦ ἓν εἴδει, xaX οὗ δι’ αἰνιγμάτων, ὁ θείῳ πυρὶ, φω-
τίζειν µόνον, οὐ χαἰειν εἰδότι, πρὸς τὴν τοῦ Θεοῦ µυστα-
γωγτθεὶς θεωρίαν, 6 θείᾳ βουλῇ θεὸς εἶνα, Φαραὼ χρη-
µατίσας, xal μετοχῇ σεθασµίου προσηγορἰας παρὰ πάἀν-
τας ἑξαιρέτως τοὺς τότε χοσµούµενος, ὁ τῶν ἐν Αἰγύπτῳ

γεγενηµένων θεηλάτων πληγῶν διάχονος προχειρισθεὶς .

φὀδερώτατος, xal τῆς τοῦ θεοῦ δραστηρίου δ»νάµεως
φανεὶς ὑπηρέτης ὀξύτατος, ὁ δᾳδουχίᾳ Πνεύματος ἁγίου
τὸν νοητὸν τῆς ΨυχΏς φωτισθεὶς ὀφθαλμὸν, xal τῶν &p-
αίων τοῦ ΠἩαντοχράτορος ἔργων ἑξηγητῆς γΣνόµενος
Ψιμος, οὗτος ὁ µαχάριος μετὰ τὴν εὔταχτον xax χαλὴν
τῆς χοσµοποιίας διἠγησιν, ἐπὶ τὴν τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν
ἱστορίαν ἐχώρησεν, lóla μὲν τῶν ἀγαθῶν, ἰδίᾳ δὲ τῶν
πονηρῶν, xai τῶν μὲν ἁἀγαθῶν τρισµαχάριον ὄντως τὸ
τέλος, τῶν δὲ ἑναντίων τούτοις ἑπάρατον ἀνεγράφατο,
ἵνα ἔχοντες ἐχ μὲν τῆς χοσµοποιίας τὰ περὶ τῆς θεοσε-
θείας παιδεύεσθαι δόγµατα, Ex δὲ τῶν προλαδόντων τοῦ
βίου xa μισεῖν πονηρίαν, xaX τιμᾷν ἀρετὴν, ῥᾳδίως τὸν
εοφιλη xal µαχάριον διανύωμεν βἰον. Πολλὰ μὲν οὖν
ἀρετῆς χαὶ χαλοχἀγαθίας παλαιῶν ἀνδρῶν ἀνεγράψατο
κατορθώματα, προθεὶς ὥσπερ ὑπογραμμὸν τηλαυγη
ταῦτα τοῖς ὀψιγόνοις πρὸς μίμησιν. Παιδεύει τοιγαροῦν
ἡμᾶς “Αθελ τῶν ἀφθόνων [560] παρὰ Θεοῦ Gupsivy πρὸ
τῆς χρήσεως ἀπάρχεσθαι τῷ 8:0, xa μὴ mpoxglot ty θεοῦ
τιμῆς ἅλογον πάθος Υαστρός. Τῷ γὰρ πρεσθυτάτῳ tV
ὄντων ὁ µαχάριος οὗτος "Αθελ τῶν προθάτων ἔθυε τὰ
περωτότοχα, οὐδὲν μὲν τῶν ὑστάτων εἰς τὴν tou πρώτου
προσφέρων λατρείαν, ταῖς δὲ τῶν γενοµένων ἀπαρχαῖς
τὸν πρῶτον δοξάζων γεννήτορα. Μετ) ἐχεῖνον παιδεύει
πρὸς διχαιοσύνην ὁ θαυμάσιος Noe, παντὶ παρανομοῦντι
χόσμῳ μόνος αὐτὸς ἀχλινη φυλάξας bv πράξεσιν ἆγα-
θαῖς τῆς διχαιοσύνης τὴν πλάστιγγα. Μέγα σωφροσύνης
τοῖς νέοις πρόχειται παίδευµα ᾿Ιωσὴφ ὁ µαχάριος, ἓν
νέῳ σώµατι λευχὴν ἁγνείας ἀνθήσας πολιὰν, xaX σχἠ-
ματι δουλίῳ σαρχὺς ἡδονῶν δεσπότης γενναίως Φανείς.
Ἀλλ) οὗτοι μὲν οἱ µακχάριοι µεριχαί τινες ἴσως ἀγαθῶν
ἔργων εἰχόνες εἰσίν ΄ ἑνὸς δὲ πεποίηται μνήμην ἀνδρὸς,
᾽Αθραὰμ τοῦ προπάτορος, àv Ev µόνῳ προσώπῳ παντὶ
τῷ χόσµμῳ στήλην ὑψώσας πανάρετον πρὸς µίµησιν.
Ποιγαροῦν πάντες δίχαιοι, πάντες ὅσιοι τὸν πιστὸν
Αθραὰμ αὐχοῦσι πατέρα, καὶ χλέος περίσεµνον τίθενται
τὴν πρὸς αὐτὸν οἰχξιότητα. Πιστοῖς μὲν γὰρ διὰ τοῦτον
ὁ ζῆλος ὑπάρχει τῆς πίστεως * φιλοξένοις οὕτος Φφιλοξε-
νίας καθηγητὴς, ἔργοις, οὐ λόγοις τὸ πρακτέον δεικνύς’
οἱ θεοσεθείας ἀθληταὶ στεφανηφοροῦσι, τὴν ἀνδρείαν την
τούτου ζηλώσαντες τοῦ ἀρχετύπου τούτου ἐμφερεῖς
εἰχόνες πάντες οἱ µεγαλόφυχοι' dj ποὺς τοῦτον ἅμιλλα
τῶν τοσούτων δικαίων πλῆζο, ἤνεγχεν * ἐκ ταύτης τῆς
φ.λοθέου ῥίζης πάντες ἐθλάστησαν οἱ φιλόχοιστοι. Καὶ
τί τὸ χατὰ εἶδος ἐπαριθμοῦμαι; Πάντες γὰρ, ὡς ἔπος
εἰπεῖν, v λάμπει τὸ φῶς ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, Ex
τῆς πιστῖΏς τοῦ προπάτορος λαμπάδος ἀνήφθησαν ᾽ το-
σούτους αὐτῷ παϊΐδας ἀγαθοὺς ὁ χατ εὐσέθειαν τρόπος
ἐφόρησεν. ᾿Αψευδῆς γὰρ ὁ εἰπὼν, ὅτι Πατέρα πο.1.1ῶν
ἐθνῶν τἐθεικἀά σα. "à µαχαρία ψυχῆ, τοσούῦτον πληθος
χατορθωμάτων ὑφ' ἓν χωρήσασαὶ Σὺ πάµφορος ἀληθῶς
χώρα, σὺ πεδἰον πάγχαρπον τῶν xav' εὐσέδειαν Épyov,
σὺ λειμὼν εὐανθὴς παντοίοις δικαιοσύνης ἄνθεσι βρύων,
σὺ xai στέφανος εὐπρεπῆς, µέσον ἔχων τῆς πίστεως
Ργαρίτην προλάµποντα. Προσέταττεν ó θεός' "EGeA08
χτης}γῆςσου" σὺ δὲ οὐχ Ἠμέλησας. ἀλλ᾽ εἴχου τῆς ὁδοῦ,
πρὶν τελεσθῆναι τὸ πρόσταγμα. Προσετίθει τῷ, "Εξε.ῖθε
éx τῆς γῆς σου, τὸ, Καὶ éx συγ]εγείας σου ᾿ ab δὲ οὐχ
ἐθηλύνου τῇ πρὺς τὸ γένος στοργῇ, τοῦ γένους γενξ-
σιουργὸν προτιμῶν. Είπεν ὁ θεὺς, ᾿Εξε.ῖθε ἐκ τῆς γῆς
σου καὶ ὲκ της συγγεγείας σου, καὶ τὸ τούτων βαρύ-
τερον, Kul éx τοῦ olxov τοῦ πατρός σου’ ἀλλ οὐδὲν
ἠγήσω βαρὺ, ὧν προστάσσει θεός. θὐχ ἐπέσχε σου τῆς φυ-
χΏς τὴν προθυμἰαν οὗ τιμὴ πατρὸς, οὐ πόθος μητρὸς, οὐ
στοργἢ συγγενῶν. Οὐκ ἐνενόησας ola ἐπὶ col θρηνῄσει
µήτηρ γηραλέα, ofa. ἐπὶ ot χλαύσεται πρεαθύτης πατήρ.
Q0 γάρ φἠήθης δεῖν εἶναι φιλανθρωπότερος τοῦ τὴν xi.
- ety ἐπάγοντος. "Hv σοι πατὶρ αἰδέσιμος, ἀλλ οὐχ ὡς
πάντων Πατήρ ἐπόθεις μητέρα, ἀλλὰ θεοσέδειαν μᾶλ-
λον. Οἴχου χατεφρόνησας πατριχοῦ, xaX πλούτου προγο-
νικοῦ. Μόνον γὰρ δεις τῇ duy? πρέποντα τὸν διὰ πί-
στεως πλοῦτον, τὸ ἀθάνατον κτημα, τὸν ἄσυλον θησαυ-
ῥόν. Ὢ οἷος ἀστὴρ, ἑωσφόρου φαιδρότερος, ἐξ ἀνατολῶν
εἰς Πσλαιστίνην ἐξέλαμφας, ἓν ἀφεγγεῖ πολυθεῖας Bio

5ΡΙ ΠΙΑ.

516

qup; ἐχλάμφας θεωσεθείας ἀκτῖνας ! Σὲ Gsb; ἀγαθὸν
εοσεθείας Υγλύχασμα τῇ πικρᾷ καὶ Χαναναίων ἐνέδαλε
πολιτεία. Σὺ, χαθάπερ ἅλας Φιλανθρωπίας, Ὑέγονας
πονηρου βίου παράρτυµα. Σὺ γαληνὸς πέφηνας quote
vas auk ἐν µέσῳ κλνδωνίου τῇ τῶν ἁλλοφύυλων µισαν-
nq.
Pa πῶς σου, μονά te, την φιλάνθρωπον διαγράφω σχη.
viv ; πῶς o9 θαυμάσω την δρῦν τὴν καλουμέυτν Μαμ-
6ρῃ, ἣν σὺ τοῖς ἀγαθοῖς τρόποις Ἡμέρωσας ; Κοινὸν b
j σχηνη τοῖς ὁδεύουσιν οἰχητήβιον, µία πάντων ξένων
οθονος ἑστία, πάσης τῆς οἰχουμένης πανδοχεῖον ἅμι-
ον, οὐχ ἐν παραθύστῳ χειµένη, ἵνα λάθη τὸ xi
«fc ἀναπαύσεως, ἀλλ bv Rad μὲν, ἐν ὁδῷ δὲ μέση,
χαὶ χοινῷ σχεδὺν πάσης τῆς αλαιστίντς ἀφεττ
Ηὑλίζου δὲ σὺ πανηµέριος ὑπὸ τῇ [561] óput, ἀγαθὸ
τοῖς ὁδεύουσι προφαινόµενος ἀναπαύσεως ἄγγελο,
Ὥφθη σοι Χριστὸς, ὦ θαυμάσιε, ὑπ' ἀγγέλων ὄορυφο-
ύμενος δύο, καὶ γέγονας διὰ φιλοξενίας χαὶ θεῳ χἡ
Υγέλοις ὁμόσνηνος. Ὦ µακαρία d $ sv pc
ἀγγέλων δι οἰχονομίαν χωρήσασα!Ι Ὄκφθη σοι Xouk
ἐν ἀνθρώπου σχήµατι, τῆς θείας αὐτοῦ xai cur,
ἐπιδημίας παραφαίνων σοι τὰ μυστήρια. ὅμως οὐχ ἅλαθέ
σε του παρόντος ἡ δόξα διὰ τὸ δουλικὸν σχτημα. Et;
γὰρ ὀρθαλμοὺς ἄλλους, ofc Δεσπότης γνωρίδεται. "Ezl-
γνως τοιγαροῦν µεσίτην Θεοῦ, τὸν ἐν μέσῳ δύο ζώων
γνωρίζεσθαι μέλλοντα Y'ióv. θαυμάζω µεν σου, µαχάρε,

τὴν περὶ τῶν φανέντων amoubív* ἐξὸν γὰρ ἐπις

θεράποντι καὶ πληρῶσαι τὴν χρείαν προστάγµατι, Bips- ᾿

µες σὺ εἰς τὰς βόας πρεσθύτης, ἀχμάδοντι πόθῳ παλαὼν
copa στηρίζων. Ἐκοινώνει δέ σοι προθύµως τῶν ἔργων
ἡ σύζυγος, xal πλήθει ἀξύμων ἄρτων ἑστεφάνου ci
πράπεζαν ' οὐ γὰρ ἀνέμεινε τὸν ζύμωσιν f) τῆς quolt-
νίας σπουδή. Πάντα à ἣν φόδου xal σεθάσµατος *
πραττόµενα, οὐχ ὡς ἄνδρας ξενίζοντος, &AX ὡς Ge
θυσίαν προσρέροντος. Καλός σου, µαχκάριε, διὰ ταῦτα
τῆς φιλοξενίας ὁ χαρπὸς, xalh xai τῆς «φιλοθεῖας ἡ
ἁμοιθή. Λύεται γὰρ παρὰ πάσας ἐλπίδας μήτρας ἐστει-
ρωμµένης δεσμὰ, xal νεχρὰ πρεσθύτου µέλη πρὸς τέχνου
γνησίου σπόρον ἀνθεῖ, καὶ δἐχῃ παρὰ μονοχενοῦὺς θεωυ
περὶ μονογενοῦς υἱοῦ εὐαγγέλια. Κατὰ τὲν καιρὀν bra
φησὶ, τοῦτον ἐ«εύσομαι, xal ἔσται τῇ Σάῤῥα viór.
Πώς σου κατ) ἀξίαν ἐπαινέσω τὴν πίστιν, πανόλδιε. θὺ
γὰρ διεκρίθης πρὸς τὴν ὑπόσχεσιν, οὐδὲ περὶ ἐπαγγελίαν
ἐχώλανας, οὐδὰ κατενόησας τὸ ἑαυτοῦ σῶμα νενεχρωμέ-
voy, ἕχατον-αετής που ὑπά χω», οὐδὲ beet athré
τὴν στείρωσιν τῆς μήτρας ας, ἁλλ' ἑνεδυναμώθης
d πίστει, εἰδὼς A Sardi ὁ θεὸς, δυνατός ἐστι
xai πληρῶσαι. Οὐ γὰρ δουλεύει φύσεως πἀάθεσιν ὁ φὐ-
σεως δημιουργὸς, ὅτι οὐχ ὑπόχειται φύσεως ἀνάγχῃ
θεὸς ἐν ol; ἐργάδεται, πάσης φύσεως ὑπάρχων δηµιοβ'
γός ᾽ ἀχολουθεῖ δὲ πρὸς rdv εἶδος μεταθολῆς dj φύσις tw
ἑλευθέρῳ τοῦ πεποιηχότος θελήµατι. Τοιγαροῦν oux
ἐφεύσθης τῶν ἐλπίδων, µακάριε, ἀλλ᾽ ὀνομάζῃ πατὴρ b
προθεσµία ῥητῇ, £v ἡλιχκίᾳ vexpd. Καὶ πρῶτον "ων
Ex Σάῤῥας χαρπὸν, xaX θαυμάζεις πῶς ἐπιῤῥέουσι παρ
ἑλπίδας τῇ Υεγηραχνίᾳ τοῦ γάλαχτος αἱ πηγαὶ, XS
μετ) ὀλίγον προσφελλίζεις τῷ τόκῳ, καλεῖν πατέρα iiie
σχων τὸ γένηµα, ταύτην αἰτῶν παρὰ τοῦ τέχνου
κλῆσιν, ἣν προλαθοῦσα 0v ἐπαγγελίας ἡ χάρις ἐχύρωσε
Πῶς τὰ μετὰ ταῦτά σου διηγήσοµαι idi Mund
θαυµάσιε; πῶς ὑψηλήν σου xai περιδόητον ἀπαγγελὼ
πίστιν» Ὑπὲρ πίστιν dj πίστις σου, ὑπὲρ ἀχοὶν πάδεν
i πρὸς Θεόν σου χαθοσίωσις. Τίς γὰρ πιστεύσει se
ὅτι πατζρ οἰχεῖον τέχνον θυσἰαν προσῆνεγχε γνησίως 99
θεῷ; Τάχα μόνοι πιστεύομεν οἱ μὴ Υεγονότες πατέρες,
οἱ τέχνων στοργὴν uh δεδιδαγµένοι παρὰ τῆς quoi
Ἠχέτω δὲ τῶν εἰρημένων μάρτυς xal θεία Γ pagi, x5
ἀπερ χἠρυξ ὑψτλὸς, ἐχδοῶσα τοῦ µαχαρίου τὴν φώθβοσν
ώμην. Μετὰ ταῦτα, φησὶν, ἐπείραζεν ὁ θεὺς "T
A6padp. Ἐπείραζε δὲ, οὐχ ἵνα µάθῃη διὰ πείρα
ἀγνοούμενον, µάρτυσι τῆς γνώμης τοῦ ἀνδ τοῖς i59
τελέσμασι χρώµενος * Ἠγνόησε γὰρ οὐδὲ» οὗ my ὁ θες,
αὐτὸς τῇ ἑαυτοῦ θεωρἰᾳ πάντοτε πρὸς τὴν πάντων 9"
σιν ἀρχούμενος: ἀλλ᾽ ὅπως ὃν σαφῶς προεγίνωσκε, S9
διὰ πείρας µαθόντες οἱ ἄνθρωποι, xaAbv i se pF
µητιν θεοσεβείας να Τίνα ης ew 1i
ασμοῦ ατα, qépe σχκοπἠσωμεν. Ἀδραὰμ,
ϱιαὰμ. lt δὲ ict Ἰδοὺ ἐγώ. " Egn abro: Λάδετὸ
viór σου τὸν ἁγαπητὸν, ὃν ἠγάπησας, τὸν -d
καὶ πορεύθητι εἰς τὴ. γῆν τὴν oy An, καὶ ἀέγε,

64?

qox αὐτὸν εἰς ὁ]οκάρπωσι». "Q πόσην 6 8:5; διὰ τῶν
οὕτως εἰρημένων ῥημάτων τῆς πίστεως τοῦ προπάτορος
εἰργάσατο βάσανονἰὶ "Hpxet μὲν γὰρ µόνον εἰπεῖν, Λλάθε τὸν
Ἴσαὰκ, χαὶ ávéveyxe αὐτὸν εἰς ὁλοχάρπωσιν, μήτε υἱὸν εἰ-
πόντα, μήτε τῇ τοῦ ἀγαπητοῦ μνἠὴμη τὰ πατρῷα σπλάγχνα
κινῄσανται. Ἁλλ' ἐπειδὴ τοῖς ἔνδον τῶν ἀγαθῶν διακεχυµέ-
νθις ἡ τῶν χαχῶν αἰφνίδιος φορά ῥαρυτέραν ἐπάχει την ἆλ-
Υηδόνα, [562] διὰ τοῦτό φησι, Λάδε τὸν υἱόν cov , xal
προστίθησι, Τὸν ἁγαπητὸν, καὶ πἀλιν, "Or ἡγάπησας,
[να ταῖς ἀγαθαῖς ταύταις ἑπωνυμίαις εἰς χρηστῶν ὑποσχέ-
σεων ἐλπίδας µετεωρίσας τὸν φιλόπαιδα γέροντα, ἀθρόαν
αὖθις ἑπαγαγὼν τοῦ ἀγαπημένου τὴν ἀναίρεσιν, τοῖς παρ)
nion προστάγµασι um τὰ σπλάγχνα τοῦ γεγεννη-
κότος βαρύτερον, οὗ μισῶν τὸν δίχαιον, φανῆνα; δὲ λαμ-

«πρότερον τῷ χόσµῳ τὴν τούτου πίστιν βουλόμενος, Tot- .

γαροῦν πρὶν εἴπῃ, 'Avéverxe αὐτὸν εἰς ὁλοκάρπωσυ»,
Ex τῶν πρώτων ῥημάτων τῶν εὐφήμων πολλὰ ποιεῖ
χρηστὰ τῷ διχαίω φαντάξεσθαι. ᾿Αχρύσας vag χαλοῦντος
τοῦ θεοῦ καὶ Myovtoz, Ἀόραὰμ. ᾿Αδραὰμ, εὐθὺς ἐΥἠθη-
σεν ὁ φιλόθεος πρὸς τὴν Κλῆσιν, διεχύθη πρὸς τὴν φωνὴν,
ἐνθυμούμενος, ὡς εἰχός' "Apá pe ὁ 8:6; ἄξιον πάλιν
ἡγεῖται τῆς θαυμαστῆς πρὸς αὐτὸν ὁμιλίας; ἄρά µε τοῖς
θείοις αὐτοῦ καθαγιάσαι θέλει ῥήμασιν; 7) µεταστῆσαι
πάλιν εἰς φαν ῥούλεται χρείσσονα ; ) τοὺς πονηροὺς
ἀπολέσαι θέλει Χαναναίους, ὡς Σοδοµίτας. χαὶ τὸν οἱ-
κεῖον δοῦλον, ὡς ἐπὶ Σοδόµων, ἀγνοεῖν οὗ θέλει τὸ τῆς
κρίσεως βούλημα: ἅρά µοι δευτέρου τέχνου μετὰ τὸν
"Ica&x χρηστὰ φιλοτιμεῖται παρασχεῖν εὐαγγέλια,ὀφθαλ-
js δύο τέχνων τὸ ἐμὸν θέλων ὀμματῶσαι γῆρας; Ὡς

Ίχουσε, Λάδε, πρὶν ἀκούσῃ, Τὸν υἱόν, φήθη περὶ
θυσιῶν αὐτῷ τὸν θεὸν διαλέξεσθαι, αἰτοῦντα παρ᾽ αὐτοῦ
mph εὐλογιῶν ἀντὶ τῆς δόσεως τοῦ παιδός. ᾽Αχούσας δὲ,
Τὸν υἱόν σου, τέως τὸν Toys ἑνενόει, οἱόμενος λελύ-
σθαι τὴν ζηλοτυπίαν ῆς Σάῤῥας, xal διὰ τοῦτο πρὸς
τοῦ φιλανθρώπου ἀποχαθίστασθαι πάλιν εἰς την πατρφαν
ἑστίαν. Ἐπειδὴ δὲ σαφῶς Ἠχουσε, Τὺν ἁγαπητὸν ὃν
ἠ]άπησας τὸν "Icaáx, ἔζεσεν εὐθὺς τῇ χαρδίᾳ, Ίγαλ-
λιάσατο 4 vox νοµίσας ὅτι περὶ νηστείας auto δια”
εάξεται,. ἁρμόζων ὡς θεὸς εἰς ο ίδοσιν τοῦ γένους Yu-
ναῖχα τῷ νέῳ εὔφορον εἰς τέχνου φυἠν. Εἰς δὲ τὴν γην
αὐτὺν ὁ Bebo καλεῖ τὴν ὑψηλήν. Auk τί; "H πάντως ἵνα
ἐξ ἁπόπτου xal µετεώρου τόπου πᾶσαν ὡς χληρονόμῳ
τῆς ἐπαγγελίας ἀποδείξῃ τὴν γῆν, 3j πάντως αὑτὸν εἰς
πατριάρχην θέλει χρίσαι, ζώντος ἐμοῦ, f] ἐνώπιος ἕνω-
πίῳ διαλεχθΏναι, χαὶ [φωνη ζώσῃ παραδοῦναι νόµους
θεοφιλοῦς βίου, οἷς ὀδεύων εὐαρεστήσει τῷ κτίσαντι.

6. Ταῦτα μὲν οὖν xo τοιαῦτα ἀχούσεσθαι παρὰ θεοῦ
περοσεδόχησεν ὁ µαχάριος ΄ ὁ δὲ θεὸς «i; "Avéverxe,
φησὶν, αὐτὸν εἰς ὁλοκάρπωσιν. Φορτιχὸν τὸ ἐπίταγμα
xa τῷ τυχόντι ἀνδρὶ, µήτιγε πατρὶ, χαὶ ταῦτα φιλόπαιδι.
*'AXX, à τῆς ἀνυπερθλήτου πίστεως | ὢ τῆς φιλοθέου
ψυχῆς! Οὐδέπω θεὸς ἑπαύσατο χαλῶν, xal πρὸς τὴν ὑπα-
xot ᾿Αθραὰμ ὑπῆρχεν εὐτρεπῆς, τὸ τέλος του προσ-
τάγματος ἀρχὴν Ίδη τῆς ὁδοιπορίας ποιούµενος. Τίς οὖν
τῶν ἄλλων πατέρων Άνεγχεν ἂν τὴν τοιαύτην va
καὶ οὐ παραχρΏημα κχατέπεσεν εἰς γῆν, ἀθυμίᾳ τὰ µόλη
λυθείς; ἡ τάχα παρ) αὐτῷ διεφθάρη τῷ προστάγµατι,
ὑπὺ πατριχῆς διαθέσεως πυρπολούµενος; Τὸ γὰρ τοῦ
προστάγµατος ἀπαραμύθητον üxous. Οὐκ εἰς σφαγἣν
ἁπλῶς ᾖτησε τὸν viov ὁ θεὸς , ἵνα ἔχοι τὸ λείφανον ὁ
χέ pov παραμυθἰαν τοῦ πάθους τῷ τάφῳ παραχαθήηµενος *
ἁλλ' εἰς ὁλοχάρπωσιν, εἰς ἐμπρησμὸν, εἰς ἀφανισμὸν
παντελῃ, ὅπως μηδὲ προχέειν ἔχη τῆς χαρδἰας τὴν ἀλ-
γηδόνα ἐτιδαχρύων τῷ σώματι. Ἀλλ ὅμως εἰ χαὶ ἀφό-

τον ἣν τὸ πρόσταγμα, xax µόνῳ τῷ ῥηθῆναι πλῆδαι

υνάµενον, ἀλλ ᾿ οὐχ ἐξέστησε τὸν ἄνδρα τοῦ θείου φρο-
νήματος πᾶν γὰρ Ἡπίστατο συμφέρον εἶναι καὶ ἀγαθὸν,
ὃ προστάσσει θεός. Τοιγαροῦν προθύμως ὑπομένει τὸ
πρόσταγμα, xal μεθ) ἡδονης ἀφράστου τὴν θυσἰαν ἐργά-
ζεται, ταῦτα λογισάμενος , ὡς εἰχός '"Ατεχνος ἀπὸ τοῦ
νῶν, ἀλλ᾽ ἐγὼ τέχνον θεοῦ δι ὑπακοῆς γίνομαι’ ἀπολ-
λύω τὸν κληρονόμον, ἀλλὰ κληρονομῶ τὰ μέλλοντα * o0x
ὄψομαι τὸν υἱὸν, ἁλλ᾽ ὄψομαι τὸν Geóv * οὐ Υηροθοσχήσει
παῖς, ἀλλὰ γηροτροφἠσειθεός' µεμφθήσομαι παρὰ τῶν
νοήτων, ἀλλ᾽ ἀποδεχθήσομαι παρὰ τοῦ Πανσόφου’ λυπή-
σω τὴν Σάῤῥαν, ἁλλ᾽ εὐαρξστήσω τῷ κχτίσαντι ' ἔχω πολ-
λὴν παραμυθίαν’ λυπεὶ µε θανὼν, ἀλλ᾽ ἱερέα τοῦ Ὑψί-
στου ποιεῖ' ἄπαιδα χαθἰστησιν, ἀλλὰ πατέρα πρωτοµάρτυ-
pos. Mt, γὰρ ἀπόλλυται "loaáx ; Καθαίρεται τῷ πυρὶ τὸ
961.2, [906] λύεται τῶν τῆς σαρχὸς ἡδονῶν, ἐχδημήσει τοῦ

PATROL. Gn. LVI.

EONTRA THEATRA, ETC., SERMO.

5418

Ρίου, ἀλλ' ἑνδημήσει πρὸς Κύριον.Τοιούτοις λογισμοῖς τὰ
τῆς φύσεως νευρώσας συμττώματα, ἐπὶ τὴν θυσίαν ἐπεί-
γεται, ἐπισάξας τὴν ὄνον, θήξας τὴν µάχαιραν, τὰ ξύλα,
τὸ πῦρ εὐτρεπίσας, «bv υἱὸν ὡς ἀμνὸν ἐπαγόμενος, xal
οὐδινὶ τὴν θείαν ἐξεῖπε φωνῆν, οὐκ ἀνεκοινώσατο φίλους,
ο-δὲ αὑτῇ χοινωνῷ τῆς Ὑονῆς, οὗ μισῶν τὴν αὐξυγον,
ἀλλὰ τὸν ὄφιν φοθούμενος, μὴ προφάσει φιλοτεχνίας
ἀμθλύνῃ θεοσεθείας σπουδἠν. Ὢ πίστεως ἄχρας | i σο-
gas ἀνυπερθλήτου! Ἐνενόησεν ὁ πατριάρχης πόσα συµ-

ᾖσεται xaxà, ἐκπύστου γινομένου τοῦ θείου προστἆγ-
µατος, πόσος σταιθρῆνος, πόσος χλαυθμὸς, πόσα δάχρυα.
Διὰ τοῦτ' ἐχεμυθεῖ, aun] σθεννύων μεγάλην ὁδυρμῶν
Φλόγα. Τί γὰρ οἴει ὀρᾶσαι τὴν Σάῤῥαν ἀχούσασαν περὶ
τῆς ἀναιρέσεως τοῦ τέχνου; οὗ περιεπλάχη ἂν εὐθὺς τῷ
'Ioaàx , Évóov αὐτὸν πάλιν, εἰ οἷόν τε ἦν, τῇ Υαστρὶ χα-
ταχρύψαι μηχανωμµένη, τἐχνον ipt ἀπόλλυσαι, λέ-
Υουσα, ἓν θυσίαις πολιορχούμεθας θᾶττον ἂν ἀφῆχεν,
οἶμαι, τὴν ἰδίαν ψυχὴν, Ἡ τὸν παῖδα προέδωχε ΄’ καὶ ἣν
ἀνάγκη δυοῖν θάτερον, ἢ μὴ γενέσθαι τὴν θυσίαν, Ἡ τὴν
μητέρα συγχαρπωθῆναι τῷ «xv. Εἶπε δ᾽ ἂν xal πρὸς
*bv ᾿Αδραὰμ. τοιούτους τινὰς λόγους * Σωφρόνησον, ὦ
ἄνερ, σωφρόνησον, ὑποφῆτα φιλανθρώπου Θεοῦ. Οὐδὲν
χατὰ ἀνθρώπου προστάσσε: θεία φωνή ' βασχαίνει σοι
τῆς εὐπαιδίας πονηρὸς δαίµων, καὶ τὴν τοῦ θεοῦ χάριν
dvaspéyat βούλεται, ἓν εὐσεθείας προσχήµατι vido
κτονίας προσάγων ἀράν. Οὐκ οἶσθα τὸν θαυμάσιον Μελ-
χισεδὲχ τὸν ἱερέα του θεοῦ τοῦ ὑψίστονυ ; Μάθε map' αὖ -
τοῦ θυσιῶν νόµους, μάθε ποίαις θΞὺς ἐἑπαγάλλεται θν-
σίαις, Χαίτοι πάλαι σε πρὸς ἱερωσύνην ἑμωσταγώγησεν
ἀπὸ τῆς χοπῆς τῶν πέντε βασιλέων ἑπανιόντα, Οὐκ ἄρ-
τος οὖν Ίσαν αὐτῷ καὶ οἴνος, εὐαγεῖς προσφοραὶ, ἀναί-
µακτοι xal καθαραὶ θυσίαι; μὴ µόσχος; μὴ πρόδατον;
M νάνος, Αἵματι γὰρ θΕὸν όλως οὐχ (pzxo τέρπεσθαι.
M? φάγεται θεὸς κρέα ταύρων, 1) αἷμα τράγων xis-
ται; θῦσον τῷ θεῷ θυσίαν αἱνέσεως, xal ἆπόδες
τῷ 'Yyloco τὰς εὐχάς σου. Ei δὲ ὁ θεός ἔστιν ἀληθῶς
ὁ φανεὶς, σύνες. ἄνερ, τοῦ φανέντος τὸ βούλημα. no
πειρᾶταί σου ὁ θεὺς τῆς περὶ τὸν maiba διαθέσεως, γνω-
σθῆναἰ σε θέλει, πῶς ἔχεις περὶ γέννημα * εἰ φιλεῖς τὸν
νἱὸν, εἰ διάχεισαι πατρικῶς. εἰ τοῖς σπλάγχνοις τῆς
φύσεως Ἡττῆσαι, εἰ θανεῖν ἀντὶ τοῦ τέχνου προῄρησα:,
θέλει σε xa φιλοτεχνίας χαλὸν γενέσθαι τοῖς Χαναναίοις
παράδειγµα , τοιγαροῦν οὐχ ὑπακοῦσαι, ἀντειπεῖν σε

ἄλλον περὶ τῆς σφαγΏς τοῦ τέχνου, ἰδεῖν πολιὰς τιλ-
οµένας, πιχρὰ ῥέοντα δάχρυα, φανῆναι διὰ τούτων φι-
λόπαιδα. Δέδοικα μὴ τεχνοχτονίας µέμψεις ὑποσχῖς ταρὰ
τῷ φιλαυθρώπῳ διὰ µόνην τὴν συγχατάθεσιν. "Avtp,
πεἰσθητί µοι, M) Ἰίνου δίκαιος ποιύ. Ταύ-ην σου
τὴν παραχοὴν θεὺς ἐπαινέσεται. El δὲ xaX θεὺς ἀληθῶς
θέλει χαρπωθῆναι τὸν "Icaàx, στέναξον πιχρῶς, ἱχέτέυ-
σον, πρὀσπεσον, ἐπιδάκρυσον τῆς ἱχετηρίας τοῖς ῥήμα-
σιν. ᾿ΑἈγαθός ἐστιν ὁ 3 θυσίαν αἰτῶν, πολὺ Πατρὺς
φιλανθρωπότερος * ἀλλάξει τὴν φῃφον, ἀλλάξει τὴν χρί-
σιν. Οὐκ ἂν ἀπώλετο χαταχλυσμῷ τὸ γένος τῶν ἀνθρά
πων ποτὲ, εἰ δάχρυσιν ἱχετηρίοις οἱ παρανομοῦντες ἑλού-
σαντο. "Hy ἂν ἔτι τὰ Σόδοµα, εἰ στεναγμῷ καρδίας τὺν
κριτὴν ἑἐξιλάσαντο. El οὖν ἑλεεῖ πα ανόμους, ?
πλέον τὸν δίκαιον cé. "Εσωσάς ποτε τὸν λὼτ τοῦ θεηλά-
του πυρὸς, εὐξάμενος τῷ xps σῶσον xal νῦν τὸν
παῖδα τοῦ ἱλαστηρίου πυρὸς, δεηθεὶς τοῦ Θεοῦ. 'Ὑπὲρ
Σοδομιτῶν ἰχέτευσας, ἀνδρῶν ἀδίχων, καὶ πολλάχις &no-
λωλέναι µελλόντων bad , xal ὑπὲρ παιδὸς οὐχ ἴχε-
τεύσεις ἁμώμου ; Χρῆσαι πάλιν τῇ παῤῥησίᾳ' εἰπὲ,
Μηδαμῶς ' ὁ κρίνων ἄᾶσαν τὴν γῆν, oU ποιήσεις
κρἰσι; Οὐχ ἀπολέσεις δίχαιον μετὰ ἀσεθοῦς. Ὑπομγή-
σθητι τῆς παλαιᾶς φιλοτεχνίας, ἧς εἶχες, ὅτε οὐκ-εἶχες
τέχνον. Πρὶν γὰρ λάδῃς τὸν Ἰσαὰχ, ὑποσχέσεις αὗταί
σου τοῦ Δεσπότου λαμπραί’' γῆς χατάσχεσις Υλυχείας,
χρημάτων xal x περιουσία 3, αὕξησις τοῦ
γένους τοσαύτη, [564] ὡς xoi ταῖς ἀναριθμήτοις αὐτὸ
συναριθμεῖσθαι φύσεσιν, ἅμμῳ παραλίᾳ , xaX ἄστροις
οὐρανοῦ * ἀλλ' ὅμως τοσούτων ὄντων τῶν ἐν ἑπαγγελίαις
χρηστον, χλεύην ἡγοῦ τὰ λεγόμενα, xat μετὰ παῤῥη-
σίας ἐθόας, τὴν ἀπαιδίαν ὀλοφυρόμενος xal λέγων *
poi δώσεις, Κύριε; ἐγὼ δὲ ἀπό1.Ίνμαι ἄτεχνος. Ταύ.
τὴν ἀφεὶς τὴν φωνὴν, ἔλαθες τἐχνον. Γενοῦ πατῇρ, vau-
την ἄφες vOv, ἵνα σώσῃς τὸ τέχνον. Βἰπὲ πἁλιν, Τί uot
δώσεις, Δέσποτα, ἀναιρῶν µου τὸν xÀnpovógov ; Οἴμοι»
τάχα τότε φιλότεχνος fs, ὅτε οὐκ ἃς πατἰρ.

Ταῦτα λεγούσης της Σάῤῥας, τί σος Wu ὃν

ὧν

9

'A6paáp.; Δηλονότι ἀφέμενον τοῦ θείου προστάν µατης.
τοὺς περὶ θεοσεθείας ποιεῖσθαι λόγους, χαὶ πείθειν τὴν
Σάῤδαν, ὅτι, τοῦτον ἂν λάθῃ θεὸς, δίδωσί σοι χρείσσονὰ.
Καὶ πῶς ἂν ἔπεισε γυναῖχα τῷ πάθει μεθύουσαν ; ᾽λλλὰ
5h πἐπειχε. θεοσεθῆς γὰρ ἢ vovh , xal ἀνδρὸς πιστο-
τάτου σύνοιχος * πάντως γοῦν ἀχόλουθον πεισθεῖσαν a5-
τὴν προπέµγαι τὸν υἱὸν ἐπὶ τὴν θυσίαν ὁδεύοντα, στέ-
Ἴχειν μὲν ἴσως τὸν πόνον βιαζομένην διὰ τὸ δοχοῦν τῷ
θεῷ, ὑπὺ δὲ "e φύσεως αὐτῆς πρὸς θρῄνους ἀθουλήτως
᾿ἐξαγομένην. Πόσοι θεράποντες ἐχεῖ τῷ πὀθῳ τοῦ νέου
δαχνόµενοι; πόσαι θεράπαιναι τῇ δεσποἰνῃ συµπάσχου-
σαι, Χαναναῖοι πόσοι, συνἠθεις xal γείτονες, οἱ ἐπὶ τοῖς
τούτῳ συµθεθηχόσι θαυμάζοντες ; θόρυθος Ex τούτων
πολὺς, xa οἰμωγὴ. xoi Opfjvoz , xal δάχρνα, ὡς ἐπὶ
προπεμπομένῳ νεκρῷ. Εἶπε 5 ἂν ἡ µήτηρ ἀναχωχυ-
caca μέγα ' Δός pot, τέχνον, τελευταίας περιπλοχᾶς.
Ἐγὼ μὲν ἠλπιοον ὑπὸ σοῦ προπεμφθῆναι, τέχνον, xol
τὸ» ἐμὸν θάνατον τοῖς σοῖς χοσμηῦτναι δαχρύοις * ἐπεὶ
δὲ φῆφος τοῦ κτίσαντος τὰς ἐμὰς ἑλπίδας νενίκηκε. xat
θρηνῶ τοῦτον, ὑφ' οὗ θρηνηθήναι προσεδόχησα, τοῦτό
σε µόνον αἱτῶ, ἐπιθαίνων τῷ τῆς θυσίας πυρ). πρέσθεν-
σον πρὸς τὸν θεῖον ὑπὲρ ἐμον, ἀπελθεῖν µε τοῦ βίου
πρὶν ἐπανελθεῖν τῆς θυσίας τὸν ἱερέα. Δεξιὰν γὰρ τα-

«pb; αἵματι παιδὸς ἰδεῖν ἡμαγμένην οὗ δύναµαι. Ἡ μὲν
' οὖν µήτηρ τοσαῦτα. Τίς δ᾽ ἂν fiveyxs τὰ παρὰ τῶν Xa-
ναναίων ὀνείδη, τῶν ἐπὶ τῇ θέα τότε συνδεδραµηχότων ;
'.Ὅ μὲν γὰρ εἶπεν ἄν "D, ἐφ᾽ οἷον θάλαμον τὸν υἱὸν ὁ κα-
λλς ἄγει πατήρ] 'O δὲ, "Ex ποἰας ἄρα ποίµνης αὑτῷ τὸ
ἱερεῖον; Ὁ δὲ, Καλῶς αὐτῷ 6 θεὺς πληθυναι θέλει τὸ
γένος, ὡς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ. "Άλλος, Ὢ πόσοι vé-
ῥροντες ὡς υἱὸν θρηνοῦσι τὸν ἅθλιον, οὗτος δὲ ἡλίθιος
γέρων οὐδὲ δαχρυει τὸ ἴδιον τἐχνον] Ταῦτα μὲν οἱ Χα-
ναναῖοι' τῶν δὲ θεραπόντων ὁ μὲν ἀνοιμώξας εἶπεν ' "OQ
παιδίον ἅθλιον, xal γενόµενον ὄψιμον, xaX ἀπολλύμενον
. ἄωρον! Σοῦ καὶ παράδοξος fj γέννησις, χαὶ παράδοξος f,
πελευτή. Μόνος Ex πάντων ἐξ ἀγόνου μήτρας, μόνος Ex

πάντων ἀχούων τὸν ἐπὶ τῇ ταφῇ σου θρήνου. "D, οἵαν ὁ
δεσπότης αὐτοῦ εἰχόνα ἐξαλείφει τοῦ βίου! Ταῦτα μὲν
οὖν οἱ καθ) ἕχαστον ὁμοῦ δὲ πάντες ὑποστρέφαντες

' οἴχαδε, ὡς ἀφ᾽ ἑνὸς στόματος εἶπον ἄν "Όδευε λοιπὸν, ὦ -

'. πρεσθύτα, τοῦτο µόνον ἐνθυμούμενος, ὅτι τοῦτον ἂν θύ-
. ene, ἄλλον ὑἱὸν ἀπὸ Σάῤῥας οὐχ ἕξεις. Ταῦτα λογ.σμῷ
σώφρονι πρσειδόµενος ᾿Αθραὰμ, ταῦτα σχοπῄσας ὁ µα-
κάριος, ἐμθύθιον Éxpude τὸ πρόσταγμα, οὕτω διατεθεὶς,
ὡς ἀχούσας ἄῤῥητα ῥῆματα , ἃ οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λα-
λῆσαι. "Q θησαυρὲ χρύφιε δεσποτιχῶν ἐντολῶν!| à τα-
μιεῖον ἁποῤῥήτων, ταμιεῖον ἱερῶν Θεοῦ λόγων | Ταῦτά
σε τὰ μυστήρια χαθ' ὅλης τῆς οἰχουμένης ἀνεχήρυξεν.
᾿Οδεύει διὰ ταῦτα σιγῇ μετὰ τοῦ Ἰσαὰχ ὁ πατῆρ, δύο
όνους θεράποντας ἑπαγόμενος, xai τούτους οὐκ εἰδύ-
τας τῆς θυσίας τὸν τρόπον * ὁδεύει δὲ τριῶν ἡμερῶν
ὁδόν. Σὺ δὲ µάνθανε τὴν δοκιµασίαν τῆς γνώμης τοῦ
προπάτορος, xai tout ix τοῦ διαστηµατος τῆς ὁδοῦ.
Οὐ yàp ἐγγὺς αὐτῷ θεὺς δείχνυσι τὸ Ὀυσιαστήριον,
Ἵνα μὴ τῇ θερµότητι τῆς πίστεως Χλαπῇ φύσεως τὴν
στοργην ^ ἀλλ ὅπως μαχρὰν βαδίζων ὁδὸὺν, καὶ tbv
υἱὸν ἐπὶ πλεῖστον θεώµενος χρόνον συνἠθως προσπαί-
ζοντα, ταῖς ἀγχάλαις προστρέχοντα, τῇ ἑννοίᾳ τοῦ πρα-
χτέου, χαθάπερ χρυσὺς Ev πυρὶ, τῷ πόθῳ πολλῷφ όν
'" δοχιμασθεὶς, λαμπροτέραν τῆς ὑπακοῆς ἐπιδείζηται τὴν
προαίρεσιν. "D, Τοσάχις Ev. τῷ τριημέρῳ τούτῳ διαστή-
τι xa0' ἑαυτὸν ὁ πατῆρ ἀνετυπώσατο τοῦ υἱοῦ τὴν
v! [565] ποσάχις ἐπέθηχε τῇ πυρᾷ τοῦ τέχνου τὸ

: λείφανον, τοσαυτάχις τὴν χαρδίαν πληγεὶς, ὁσάχις ἂν
^ "hv θυσίαν ἀνελογίζετοι! Τὸ μὲν γὰρ πεπραγµένον καχὺν
εὐθὺς πρὸς λήθην ópd, τὸ δὲ ἓν ἑλπίσι λυπεῖ τοσαυτάκις,
ὁσάχις ἂν ἐλπισθῃ. Ὁρᾶ λοιπὺν ὁ µαχάριος li diii
ῆς λειτουργίας τὸν τόπον, ἀῤῥήτου φωνῆς προσδειξάσης
αὐτῷ, xaX µόνον παραλαμόάνει τὸν υἱὸν ὁ macho, ἆπο-
λιπὼν μετὰ τῆς ὄνου τοὺς δούλους * µόνος ὁδεύει λοιπὸν
tà μόνου του "Iaadx, οὐχ ὡς πατὴρ μετὰ τέχνου, ἆλλ᾽
ὡς ἱερεὺς μετὰ θύματος. Ἐπιτίθησι " xai τῷ Ἰσαὰκ
τῆς θυσίας τὰ ξύλα, αὐτὸς φέρων τὴν µάχαιραν καὶ τὸ
πὺρ. Βαρύνει τῷ φορτίῳ τὸν νέον, ἵνα ἐφιδρώσας ὁ mai;
n αμάτῳ, xai τοῖς τῆς φύσεως λουτροῖς καθηράµενος,
ἀγεστέρα γένηται τῷ Oen προσφορά, Ἐνταῦυθα δὲ γε-
νοµένου τοῦ λόχου. τὸν τύπον ἰδὼν, ἀνεμνήσθην τῆς
ἀληθείας. Ἰδὼν γὰρ πῶς Ἰσαὰχ ἑαυτῷ βαστάζει τῆς
θυσίας τὰ ξύλα, δοξάνω τὸν Χριστὸν τὸν διὰ τὴν τῶν
ἀνθρώπων σωτηρίαν ἑαυτοῦ τὸν σταυρὸν βαστάσα, θ:-

SPURIA. AT

Af3avsa. Ὅλτς vXo τῆς χατὰ Ἆρ'στὸν οἰχονομίας τὸ,
σχ.ὰν ἐνταῦθα προλαθοῦσαν ὁρῷῶ. Ὡς πρέδατεν ia:
σφαγὴν ἤχθη 6 Χριστός": τούτου τύπος Ἰσαὰχ ci; 6--
σίαν ἀγόμενος. Ἐν ὀφθαλμοῖς ἡ σφαγῖ, καὶ οὐχ ἁτειθεῖ
"p Ὑεννήσαντι Ἴσαάκ. τύπος γὰρ ἣν Χριστοῦ. “0;
ὑπήκουσε Πατρὶ µέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σται-
pov. Ἰσαὰχ xa τέχνον ἣν &v ταὐτῷ καὶ θῦμα. Ὁμοίως
xai ὁ Χριστὸς Υἱὸς θεοῦ. καὶ ἁμνὸς 6 αἴρὼων τῶν ἅμα:-
τίαν τοῦ χόσµου. Οὐ φείδεται τοῦ Ἰσαὰκ ὁ πατὴρ, à»
οὐδὲ 8:5; τοῦ Χριστοῦ. "Oc (sic) γὰρ τοῦ ἰδίου Ys
οὐκ ἐφείσατο, AA" ὑπὲρ ἡμῶν πάντων παρέδωκε
αὐτόν. Ἔριήμερον μετὰ τὴν θυσίαν ἡ µήτηρ ὁρᾶ zov:
τὸν Ἰσαάκ ΄ τριήµερον xai ἡ Ἐχχλησία ἄφθαρτον ii
τὸν Σωτῆρα. Καὶ ταῦτα μὲν περὶ τύπων, ὡς iv napi.
᾿Αθραὰμ 05 ἐφέστηχεν ἤδη τῷ τόπῳ τῆς λειτουργίας.
εἴσω λοιπὸν του ἀγῶνος γενόµενυς, ἐν (p cate μὲν x:
προαίρεσις μάχεται, στεφανοῦται δὲ γνώµη χατὰ ci:
φύσεως, χαὶ φέρει φιλοθεῖα διχαίως κατὰ φιλοτεχνίας τ1
νιχητήρια. ᾿Ηλθεν ὁ πατῆρ μετὰ τοῦ τέχνου, μόνες :
ἱερεὺς μετὰ µόνου τοῦ θύματος, Πάντα δὲ fjv ὁ ταῖς :»
πατρὶ, xal λειτουργὸς πρὸς ὑπηρεσίαν, καὶ θῦμα κρὶς
ἱερουργίαν.

ς’. Ἐγὼ δὲ καὶ τοῦ νέου θαυμάζω την σύνεσιν, 02:5;
αἰδεσίμως προσέρχεται τῷ πατρὶ, xal φησι’ Πάτες,
ἰδοὺ τὸ πῦρ, καὶ τὰ ξύλα” có πρόδατον xov; 02 x-
ταγελᾷ τῆς λήθης τοῦ πατρός ' εἶδε γὰρ Χαναναίς
δουλεύοντας διὰ γέλωτα Xáp * ἀλλ᾽ Epod, Ic? ; oyi-
ματι πεύσεως λήθης διορθούµενος σφάλμα. Πάτερ. στ-
σὶν, ἱδοὺ τὰ ξύ.ἰα καὶ τὸ πὺρ "τὸ πρόδατον aov; là,
ἀρχέσει λόγος πρὸς παράστασιν τῖτις τοῦ ἀνδρὸς µ:ι-
λοφυχίας ; Οὐχ ἐχάλασεν αὐτὸν πρὸς δάχρυα τοῦ «r4:
ἡ evt, οὐκ ὠλοφύρατυ τὴν ἡλιχίαν τοῦ νέου ἀναισῆτ-
τοῦσαν τῆς οἰχείας σφαγῆς, ἀλλ᾽ἔμεινε διαπαντὸς ἆτον-
τος καὶ ἀδαμάντινος, τῆς πατριχῆς διαθέσεως ἐχλσθύμε-
voz. Φησὶν οὖν πρὸς αὐτὸν εὐσταθῶς" 'O Θεὸς ἕψεται
ἑαυτῷ πρόδατο»ν, τἐχνον. 00 προαπαγγἑλλει τῷ vi:
τὸ ἐπ' αὐτῷ τοῦ θεοῦ βούλημα, ἵνα μὴ ἁπαλλᾗ Qv
ἑαυτῷ ἐπιθρηνήσας ὁ νέος, δάκρυσι σπιλώσῃ τὸ 22.
Πως ὑμῖν, ἀδελφοὶ, ἁδαχρυτὶ τὰ μετὰ ταῦτα Umi
μαι; ΠΗέπονθά τι πρὸς τὴν τῶν ἔργων διἠγησιν, ὡς zx
tío. Μόνης yàp ἦν τῆς τοῦ ΑἈδραὰμ γλώττες. ὡς
οἶμαι, ἁδακρυτὶ τὰ γινόμενα διηγήσασθαι, xal τοαυτν
δεῖξαι ἐπὶ τῶν λόγων µεγαλοψυχίαν, ofav ἑχεῖνως i-i
τῶν ἔργων ἔδειξε d στεῤῥότητα, Τὸ γὰρ δὴ 6252:
στὸν xai τίμιον τοῦ ἀνδρὸς, ὅτι ὃ ἐχεῖνος εὐσταθῶς ^
Ὑάσατο, τοῦτο ἡμεῖς οὐδὲ τοῖς λόγοις εἰπεῖν ἁπαδὲ
ὑπομένομεν, ᾽Αλλ᾽ ὅμως πειρατέον, x3v μὴ λίαν ἔτι mo
τῆς του προπάτορος ἀρετῆς ἐφιχώμεθα, «ιλοθεῖας νόμ.
τὰ πάθη νιχήσαντας χοινωνῆσαι αὐτῷ τῆς θυσίας. co
μέρει τῆς διηγήσεως. ᾿Αναχαύσας τοίνυν λαμτρὸν i-i
τῷ βωμῷ τὸ op, σχηματίζει πρὸς τὴν θυσίαν, ἱερείσυ
νόµω, τὸν υἱὸν ὁ mavhp, τὸν ἀγαπητὸν, τὸν μονογενῖ,
χαὶ θεὶς ὡς εἰς προσχύνησιν ἐπὶ τὰ γόνατα, ὄπισθε xri
τὸν νῶτον περ.ειλεῖ, τὸ ἑναντίον σχΏμα περιτιθεὶς -ὼ
παιδί εἶτα τοῖς οἰχείοις ἀντιστηρίξας Ὑόνασιν ὅτισότι,
καὶ την χόμην πρὸς ἑαυτὺν ἀνταναχλάσας, ἀνατείνα:
τὴν δεξιὰν, τολμᾷ φέρειν ἀφ᾿᾽ ὑψηλοῦ κατὰ τοῦ lr
τὴν σφαγήν. Ὢ τόνος φιλοθεῖας ! ὢ ΨΦυχτς ἀνίχττος i»
δρεία! Ἔδησε πρὸς σφαγὴν τὸν υἱὸν, καὶ oüx ἐλύθεσαν
τῆς φύσεως οἱ ἁρμοί. Τὸ ξίφος ἓν χερσὶ, χαὶ οὐχ ἑνὰρ-
χησεν ἡ δεξιά. |566] Tíz ἂν ἤνεγχε παρεστὼς τοῖς yv
μένοις ; τίς οὖκ ἀνεστράφη ; τίς οὐχ ἔφυχε τοῦ 73:2,
γενόμενος συμπαβέστερος; Διὰ τοῦτο τοὺς δούλους ἑ --
φὸς Ὑέρων οὐ παραλαμόθάνει μεθ’ ἑαυτοῦ, ἀλλὰ uaxpiv
περιµένειν χελεύει, ἵνα μὴ συµπαθῄσαντες ON M
τοῦ δεσπότου, φιλοθέου Twopns πρᾶξιν χωλύσωσι. Tivi
γὰρ οἴει παρόντας τοὺς παῖδας λαδεῖν ἔννοιαν τερὶ τὸ
δεσπότου, βλέποντας αὐτὸν ἁπλῶς οὕτως ὕντα σος
την του Ἠγαπημένου παιδὸς σφαγἠν :τίνας ἂν πρὸς ἐτ--
τοὺς λόγους εἰπεῖν; Ὢ τῆς δεινης ταύτης χαὶ ἀπευχτείχς
συμφορᾶς! 'O δεσπότης ἡμῶν τάχα μαίνεται, x1* οὐ
γνωρίνει «bv περιπόθητον υἱὸν, ἁλλ᾽ ἕν τι τῶν εἰς 0z-
σίαν κατέχειν φαντάνεται, µόσχον f). πρόδατον. Ἡρο--
ἐλθωμµεν τοίνυν τὸ τάχος αὐτῷ οὗ γὰρ ἀναμένι τὸ
πρᾶγμα ῥραδυτῆτα ' χρατήσωμεν τέως τὸ ξίφος, Ez

ὤμεν τν δεξιὰν, μὴ φθάσῃ τὴν παραίνεσιν fj à.

γὰρ ἀκίνδυνον τὸ προσελθεῖν ; πῶς φείσεται δοῦκων,
ὁ υἱοῦ μὴ φειδόµενος φιλτάτου ; Παρακινδυνεύσωμεν ἐὶ
ὅμως. Εὐκλεῆς ἡμῶν ὁ θάνατος, ἂν τύχη» ὑπὲρ vic
νέου ἔσται δεσπότον. Φθειξώμεθά τι παρὰ τὸ προσῆχων,

549

quomodo suasissel mulieri affectu inebriat:e? Sed
esto, suasisset. Religiosa enim mulier erat, et fide-
lissimi viri conjux : consequens omnino erat ut illa
morem gerens filium przemitteret ad sacrificium pro-
cedentem, amoremque vi obrueret, quod ita Dco
placeret, sed vi naturalis affectus vel invita in fletus
prorumperet. Quot famuli istic juvenis amore cru-
ciati fuissent? quot ancill:e in partem moerroris cun
hera venissent * quot Cliananzi, familiares et vicini,
circa h:ec mirati fuissent? IHinc tumultus ingens, ge-
mitus, fletus, lacrymz, ac si mortuus efferretur. Dixis-
set mater alto clamore lugeus : Da mihi, fili, extre-
mum amplexum. Ego sperabam, fili, me a te effe-
rendam esse, et mortem meam tuis ornandam esse
lacrymis : quia vero Creatoris decretum spem meam
vicit, eumque lugeo, a quo me lugendam sperabam
esse, hoc solum abs te postulo, ut cum in ignem sa-
crificii ascendes, Deum pro me preceris, ut ex hac
vita discedam antequam sacerdos revertatur a sacri-
ficio. Dexteram enim patris, filii sanguine cruenta-
tam, videre nequco. Hxc quidem mater. Quis vero
tulisset Chanan:eorum ad hoc spectaculum accurren-
tium opprobria? Alius enim forte dixisset : O, in
quem thalamum filium bonus pater ducit? Alius, Ex
quo ovili hanc victimam profert? Alius, Pulchre Deus
vult multiplicare genus ejus sicut stellas czeli. Alius,
O quot senes hunc miserum ut filium plorant, hic
vero senex amens ne suum quidem filium plorat! Hzc
Chananzei ; ex servis autem alius ingemiscendo dixis-
set : O puerum miserum, qui tarde venit, et imma-
ture discessit! Tuus vero inexspectatus natalis dies
est, inexspectata etiam mors. Unus inter omnes ex
sterili vulva, solus inter omnes luctum ad sepulturam
tuam audisti. O qualem dominus ejus delet imaginem
vite! llzc itaque singuli : simul autem omnes do-
mum revertentes, quasi uno ore dixissent : Vade de
reliquo, o senex, hoc solum tecum reputans ; si
hunc immolaveris, alium filium a Sara non suscipies.
Hzc sapienti ratiocinio przvidens Abraham, his con-
sideratis beatus ille, intra se przceptum occultavit,
sic affectus, ac si audivisset arcana verba qui non
liceret homini loqui. O thicsaure abscondite divino-
rum przceptorum ! o receptaculum arcanorum ! re-
ceptaculum sacrorum Dei verborum ! Η9ο tibi myste-
ria per totum orbem przdicavit. ideo tacitus incedit
pater cum [saaco, duos solum secum ducens famulos,
qui sacrificii hujusce modum ignorabant, progreditur
autem trium dierum itinere. Tu vero disce probatum
progenitoris animum, idque in tanto itineris inter-
vallo. Neque enim Deus ipsi altare prope ostendit, ne
fidei ardore naturalis affectus averteretur ; sed ut in
longo itinere, filium diu conspiciens ibi pro more lu-
dicra agentem, in ulnas suas accurrentem, rei perfi-
ciend:e cogitatione, elut aurum in igne, in amore
Sepe exercilatus atque probatus, splendidius obe-
dientie propositum ostenderet. O quoties in triduano
illo vi:e intervallo pater in seipso cxdem filii mente
versaviL ? quoties intra se filii cadaver rogo imposuit,
toties in corde vulneratus, quoties sacrificium in men-
tem revocabat ? Malum enim quod jam contigit statim
fere in oblivionem venit, quod autem exspectatur,
thljies moerore afíicit, quoties suecurrit in mentem.
Videt demum procul beatus ille sacrificii locum, inef-
Γαλ quadam voce indicante, solumque filium pater
secum assumit, relictis cum asino servis : solus de-
mum cum solo Isaac progreditur, non ut pater cum
filio, sed ut sacerdos cum hostia. Isaacum sacrificii
lignis onerat, gladium et ignem ipse gestat. Sarcina
onerat juvenem, ut ex labore puer sudorem emittat :
ut illo naturali balneo ablutus, sanctior fiat Deo ho-
stia. Postquam huc sermo pervenit, ut vidi figuram,
veritatem in mentem revocavi. Videns enim quo pacto
lsaac sibi sacrificii ligna gestat, Christum glorifico,
qui propter hominum .salutem crucem suam gestare
voluit. Totius enim Christi ceconomix umbram hic
preoceupantem video. Sicut ovis ad occisionem ductus
esl. (Isui. 935. 7). Christus : hujus typus Isaac ad

CONTRA TUEATRA, ETC., SERMO.

560

mactationem ductus est. rz ocnlis est cedes, neque
oh:equium negat lsaac parenti : typus enim erat
Christi, Qui obedivit Patri usque ad mortem, mortem
a2utem crucis (Philipp. 2. 3- Isaac simul filius erat et
victima. Similiter etiam Christus Filius Dei et agnus
qui tollit peccatum mundi. Non parcit Isaaco pater,
sed neque Deus Christo; nam Filio suo non pepercit,
sed pro nobis omuibus tradidit illum (Rom. 8. 53).
Triduo post sacrificium mater videt viventem Isaacum ;

uU

post triduum Ecclesia incorruptum videt Servato-

vem. IlI:ec de figuris carptim dicta sunto. Abraham
vero jam pervenit ad locum sacrificii, in. certamine
demum constitutus, in quo natura et voluntas pu-

nant, coronatur autem animus natur? victor, atque
jure Dei amor de amore filii triumphat. Venit pater
cum filio, solus sacerdos cum sola hostia. Omnia au-
tem erant filius patri, sacríficus ministerio, hostia
sacerdotio.

6. Ego vero adolescentis miror prudentiam, quam
reverenter patri dicat : Pater, ecce ignis et ligna, ubi-
nam ovis (Gen. 99. 7)? Non irridet inmemorem pa-
(rem : sciebat enim Chananzxos ob risum Chami ser-
vituti esse addictos; sed interrogat, Ὀδίπαπι 2 inter-
rogantis speeie lapsum memorix corrigens. Pater,
inquit, ecce ligna et ignis ; ovis ubi? Quis sermo suffi-
ciat ad viri magnanimitatem declarandam? Non 1la-
crymas illi excussit filii vox : non deflevit adolescen-
tem proximam sibi c:edem non sentientem, sed mansit
semper invulneratus et adamantinus, paterni affectus
oblitos. Illi ergo firmiter respondet : Deus providebit
sibi ovem, fili (Ibid. v. 8). Non pronuntiat juveni Dei
circa illum voluntatem, ne tenero animo seipsum de-
plorans juvenis, lacrymis hostiam macularct. Quomodo
vobis, fratres, ea qux? sequuntur sine lacrymis enar-
rabo? Λο si pater essem, aliquid patior in rei gesta
recensione. Ád solius enim, ut puto, Ábraliz linzuam
pertinebat, sine lacrymis hzc enarrare, tantamque in
verbis przfferre magnanimitatem, quantam ille in
opere ostendit firmitatem. Quod enim in hoc viro mi-
rabile et existimatione dignum est, id quod ille forti-
ter fecit, nos enarrare sine miserationis sensu non
possumus. Attamen id tentandum est, etiamsi ad il-
lius progenitoris virtutem non prope accedamus, ut
ex divini amoris lege affectum ita vincamus , ut pos-
simus sacrificii ejus esse participes, illud scilicet
enarrando. Accenso igitur splendido in ara igne, vi-
ctim: more ad sacrificium adaptat filium pater, di-
lectum unigenitum ; deinde genibus nixum quasi ad
adorationem retro et a tergo alligat, aversum consti-
tuens puerum ; deinde propriis impositum genibus a
tero» coma versum se reducta, dexteram extendit,
audetque superne gladium ad jugulum admovere. ὁ
vim divini amoris! o immotam animi fortitudinem t
Filium alligavit ad mactationem, nec solut:e sunt na-
tur: compages. Gladius in manibus est, nec obtor-
puit dextera. Quis rem przsens tulisset? quis non
aversus fuisset? quis non fugissel miseratus magis
quam ipse pater? Ideo sapiens senex servos non se-
cum assumpsit, scd procul exspectare jussit, ne com-
miseratione affecti erga heri filium jugulandum, di-
vini amoris opus impedirent. Quo erga herum auimo
futuros putas servos, videntes ipsum ita simpliciter ad
cxdem dilecti filii properantem? quos putas sermo-
nes habituros fuisse? 0 gravem proculque abigendam
calamitatem ! Herus noster forte insanít, nec agno-
scit dilectum filium, sed aliquam se victimam tenere
putat, vitulum aut ovem. Accedamus ergo diligenter
ad eum ; res enim moram non patitur; arripiamus
interim gladium, retineamus dexteram, ne hunc hor-
tatum plaga przoccupet. An sine periculo acceda-
mus? quomodo servis parcet, qui dilectissimo filio
non parcit? Attamen periclitemur. Gloriosa mors no-
bis erit, si accidat; nam pro hero juvene moriemur.
Aliquid etiam prxter decorum proferamus, increpe-
mus fureutem , num forte in sensum veniat. Honore
dignus est lierus, sed cum sapit; reverentia item,
&ed non si necem moliatur. Si furens contumncliam

49)

"A6paáp.; ἁηλονότι ἀφέμενων τοῦ θείου προστάν µατος.
τοὺς περὶ θεοσεθείας ποιεῖσθαι λόγους, καὶ πείθξιν την
Ῥάῤδαν, ὅτι, τοῦτον ἂν λάθῃ θεὺς, δίδωσί σοι χκρείσσονὰ.
Καὶ πῶς ἂν ἔπεισε γυναῖχα τῷ πάθει µεθύουσαν ; ᾽Αλλὰ
δὴ πέἐπειχε. θεοσεθῆς γὰρ f) γυνὴ, xal ἀνδρὸς πιστο-
τάτου σύνοιχος * πάντως γοῦν ἀχόλουθον πεισθεῖσαν αὖ-
τὴν προπέµνναι τὸν υἱὸν ἐπὶ τὴν θυσἰαν ὁδεύοντα, στέ-
χειν μὲν ἴσως τὸν πόνον βιαζοµένην διὰ τὸ δοχοῦν τῷ
θεῷ, ὑπὸ δὲ τῆς φύσεως αὐτῆς πρὸς θρήνους ἀθουλήτως
ἐξαγομένην. Πόσοι θεράποντες ἐχεῖ τῷ πόθῳ τοῦ νέου
δαχνόµενοι; πόσαι θεράπαιναι τῇ δεσποίνῃ συµπάσχου-
σαι; Χαναναῖοι πόσοι, συνῄθεις xat γείτονες, οἱ ἐπὶ τοῖς
τούτῳ συµθεθηχόσι θαυμάκοντὲς ; θόρυθος Ex τούτων
πολὺς, xaY οἱμωγὴ. xoY θρῆνος, καὶ δάχρνα, ὡς ἐπὶ
προπεμπομένῳ νεκρῷ. Eire δ ἂν ἡ µήτηρ ἀνακωχύ-
caca μέγα Δός pot τἐχνον, τελευταίας περιπλοχκᾶς.
Ἐγὼ μὲν Άλπισον ὑπὸ σοῦ προπεµφθῆναι, τέχνον, καὶ
τὸ» ἐμὸν θάνατον τοῖς σοῖς χοσµηθηναι δαχρύοις * ἐπεὶ
δὲ φῆφος τοῦ χτίσαντος τὰς ἑἐμὰς ἑλπίδας νενίχηχε, χαὶ
θρηνῶ τοῦτον, ὑφ᾽ οὗ θρηνηθΏναι προσεδόκηἸα. τουτό
σε µόνον alzà, ἐπιθαίνων τῷ τῆς θυσίας πυρ». πρέσθευ-
σον πρὸς τὸν θεῖον ὑπὲρ ἐμου, ἀπελθεῖν µε τοῦ βίου
πρὶν ἐπανελθεῖν τῆς θυσίας τὸν ἱερέα. Δεξιὰν γὰρ τα”
τρὸς αἵματι παιδὸς ἰδεῖν ἡμαγμένην οὗ δύναµαι. Ἡ μὲν
"οὖν µήτηρ τοσαῦτα. Τίς δ᾽ ἂν νεγκε τὰ παρὰ τῶν Xa-
ναναίων ὀνείδη, τῶν ἐπὶ τῇ θέα τότε συνδεδραµηχότων ;
' "O0 μὲν γὰρ εἶπεν ἄν ' "D, ἐφ᾽ olov θάλαµον τὸν υἱὸν ὁ xa-
Je ἄγει πατήρ 'O δὲ, Ἐκ mola; ἄρα ποίµνης αὑτῷ τὸ
ἱερεῖον: Ὁ δὲ, Καλῶς αὐτῷ ὁ θεὸς πληθυναι θέλει τὸ
γένος, ὡς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ. Άλλος, Ὢ πόσοι yé-
ῥροντες ὡς υἱὸν θρηνοῦσι τὸν ἅθλιον, οὗτος δὲ Πλίθιος
γέρων οὐδὲ δαχρὺει τὸ ἴδιον τἐχνον] Tauza μὲν οἱ Χα-
ναναῖοι. τῶν δὲ θεραπόντων ὁ μὲν ἀνοιμώξας εἶπεν "t
παιδίον ἅθλιον, xa γενόμενον ὄψιμον, xax ἀπολλύμενον
. ἄωρον! Σοῦ xai παράδοξος fj Υέννησις, xal παράδοξος 1,
" πελευτή. Μόνος Ex πάντων ἐξ ἀγόνου press, μόνος Ex

πάντων ἀχούων τὸν ἐπὶ τῇ ταφῇῃ σου θρήνον. Ὢ, otav ὁ
δεσπότης αὐτοῦ εἰχόνα ἐξαλείφει τοῦ βίου! Ταῦτα μὲν
οὖν οἱ xa0' ἕχαστον ὁμοῦ δὲ πάντες ὑποστρέφαντες

οἴχαδε, ὡς ἀφ᾽ ἑνὸς στόματος εἶπον ἄν. "Όδευε λοιπὸν, ὦ |

* πρεσθῦτα, τοῦτο µόνον ἐνθυμούμενος, ὅτι τοῦτον ἂν θύ-
. σης, ἄλλον ὐἱὸν ἀπὸ Σάῤῥας οὐχ ἕξεις. Ταῦτα λογισμῷ
σώφρονι προειδόµενος ᾿λθραὰμ, ταῦτα σχοπήσας ὁ µα-
κάριος, ἐμθύθιον ἔχρυψε τὸ πρόσταγμα, οὕτω διατεθεὶς,
ὡς ἀχούσας ἄῤῥητα ῥήῆματα , ἃ οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λ4-
λῆσαι. Ὦ θησαυρὲ κρύφιε δεσποτικῶν ἐντολῶν! à τα-
μιεῖον ἁποῤῥήτων, ταμιεῖον ἱερῶν θεοῦ λόγων! Ταν-ά
σε τὰ μυστήρια καθ) ὅλης τῆς οἰκουμένης ἀνεχήρνξεν.
Ὀδεύει διὰ ταῦτα σιγῇ μετὰ τοῦ Ἰσαὰχ ὁ πατὴρ., δύο
μόνους θεράποντας ἐπαγόμενος, xal τούτους οὐκ εἰδύ-
τας τῆς θυσίας τὸν τρόπον ' ὁδεῦει 6b τριῶν ἡμερῶν
ὁδόν. Σὺ δὲ µάνθανε τὴν δοκχιµασίαν τῆς γνώμης τοῦ
προπάτορος, xal τοῦτ) Ex τοῦ διαστήματος τῆς ὁδοῦ.
Οὐ γὰρ ἐγγὺς αὐτῷ θεὸὺς δείχνυσι τὸ Ὀυσιαστήριον,
ἵνα μὴ τῇ dep pent τῆς πίστεως χλαπῇ φύσεως τὴν
στοργὴν ἁλλ ὅπως μαχρὰν βαδίζων ὁδὺν, xal tbv
υἱὸν ἐπὶ πλεῖστον θεώµενος χρόνον συνήθως προσπαί-
ζοντα, ταῖς ἀγκάλαις προστρέχοντα, τῇ ἑννοίᾳ τοῦ πρα-
χτέου, καθάπερ χρυσὸς Ev πυρὶ, τῷ πόθῳ πολλῷ χρόνῳ
^ δοχιμασθεὶς, λαμπροτέραν τῆς ὑπαχοῆς ἐπιδείςηται τὴν
προαίρεσιν. Ὢ, τοσάχις Ev. τῷ τριημέρῳ τούτῳ διαστί-
τι καθ) ἑαυτὸν ὁ mazhp ἀνετυπώσατο τοῦ υἱοῦ τὴν
vv! [565] ποσάκχις ἐπέθηχε τῇ πυρᾷ τοῦ τέχνου τὸ

: λείφανον, τοσαυτάχις τὴν καρδίαν πληγεὶς, ὁσάχις ἂν
τὴν θυσίαν ἀνελογίζετοί Τὸ μὲν γὰρ πεπραγμµένον xaxbv
εὐθὺς πρὸς λήθην ὁρᾶ, τὸ δὲ Ev ἐλπίσι λυπεῖ τοσαυτάχις,
ὁσάχις ἂν ἐλπισθῃ. ὉΟρᾶᾷ λοιπὺν ὁ µαχάριος kd ini
S λειτουργίας τὸν τόπον, ἁῤῥήτου φωνῆς προσδειξάσης
αὐτῷ, xaX μόνου παραλαμόθάνει τὸν υἱὸν ὁ πατῆρ, ἀπο-
λιπὼν μετὰ τῆς ὄνου τοὺς δούλους * μόνος ὁδεύει λοιπὸ"
tà µόνου του "Icax, οὐχ ὡς πατὴρ μετὰ τέχνου, ἀλλ᾽
ὡς ἱερεὺς μετὰ θύματος. Ἐπιτίθησι δὲ xal τῷ Ἰταὰχ
τῆς θυσίας τὰ ξύλα, αὐτὸς φέρων τὴν μάχαιραν χαὶ τὸ
πὺρ. Βαρύνει τῷ φορτίῳ τὸν viov, ἵνα ἐφιδρώσας ὁ mai;
τὴ xapáco, xai τοῖς τῆς φύσεως λουτροῖς χαθηράµενος,
εὐαγεστέρα γένηται τῷ θεῷ προσφορά. Ἐνταῦθα δὲ γε-
νοµένου τοῦ λόχου. τὸν τύπον ἰδὼν, ἀνξμνήσθην τῆς
ἀλιθείας. Ἰδὼν γὰρ πῶς Ἰσαὰκ ἑαυτῷ βαστάξει της
θυσίας τὰ ξύλα, δοξάντω τὸν Χριστὸν τὸν διὰ τὴν τῶν
ἀνθρώπων σωτηρίαν ἑαυτοῦ τὸν σταυρὸν βαστάσα: 8:-

SPURIA. |

λήσαντα. "Όλτς Υὰο τῆς κατὰ Ἆριστὸν οἰχονομίας -
σχιὰν ἑνταῦνθα πρρλαθοῦσαν ὁρῷ. Ὡς πρέδατον ἑ
σραγὴν' ἤχθη ὁ Χριστός τούτου τύπος "Ioax εἰς ί
σίαν ἀγόμενος. Ἐν ὀφθαλμοῖς fj σφαγἩ, καὶ οὔχ ἆπειί
7w Ὑεννήσαντι Ἰσαάκ' τύπος γὰρ ἦν Χριστοῦ, '(
ὑπήκουσε Πατρὶ µέχρι θανάτου, θανάτευ δὲ στα
pov. Ἴσαὰχ καὶ τέχνον ἦν ἐν ταὐτῷ καὶ θῦμα. 'Οµοίι
xai ὁ Χριστὸς Υὶὸς θεοῦ. καὶ ἁμνὸς 6 αἴρων τὴν ἅμα
τίαν τοῦ κόσμου. OO φείδεται τοῦ Ἰσαάκ ὁ πατὴρ, ài
οὐδὲ θεὸς τοῦ Χριστοῦ. "Qc (sic) γὰρ τοῦ ἰξίου Yi:
οὐκ ἐφείσατο, àAA' ὑπὲρ ἡμων πάνζων Ἱαρέδωχι
αὐτόν. Τριήμερον μετὰ τὴν θυσίαν fj µήτηρ ὁρᾷ ζῶν
τὸν Ἰσαάκ * τριήµερον χαὶ fj Ἐκχλησία ἄφθαρτον 6
τὸν Σωτῆρα. Καὶ ταῦτα μὲν περὶ τύπων. ὡς ἓν παρὰ
᾿Αδραὰμ δὲ ἐφέστηχεν ἤδη τῷ τόπῳ τῖς λειτουργία
αἴσω λοιπὸν του ἀγώνος γενόµενυς, ἐν à φύσις μὲν x
προαίρεσις μάχεται, στεφανοῦται δὲ γνώµη χατὰ «
φύσεως, χαὶ eet φιλοθεῖα διχαίως χατὰ φιλοτεχνίας'
νιχητήρια. "Ἠλθεν ὁ πατῆρ μετὰ τοῦ τέχνου. μόνος
ἱερεὺς μετὰ µόνου τοῦ θύματος. Πάντα δὲ Ἶν ὁ ταῖς"
πατρὶ, xal λειτουργὸς πρὸς ὑπηρεσίαν, xai θῦμα πρ
ἱερουργίαν.

ς’. Ἐγὼ δὲ xai τοῦ νέου θαυμάνω τὴν σύνεσιν, 57
αἰδεσίμως προσέρχεται τῷ πατρὶ, καί φησι’ Πάτε
ἰδυὺ τὸ zbp, καὶ τὰ ξύ.α" τὸ πρόδατον ποῦς 03 x
ταγελᾷ τῆς λήθης τοῦ πατρός ' εἶδε γὰρ Xavavat
δουλεύοντας διὰ γέλωτα Χάμ ' ἀλλ' ἐρωτᾷ, Io? ; oj
ματι πεύσεως λήθης διορθούµενος σφάλμα. Πάτερ, ς
0t», ἱδοὺ τὰ ξύ.ία καὶ τὸ πὺρ τὸ πρόδατον aov ; Πο
ἀρχέσει λόγος πρὸς παράστασιν τῆς τοῦ ἀνδρὺς µεὺ
λοφυχίας; Οὐκ ἐχάλασεν αὐτὸν πρὸς δάχρυα τοῦ za:
ἡ φωνὴ, οὐχ ὠὡλοφύρατυ τὴν ἡλιχίαν τοῦ νέου ἀναισᾶ
τούὺσαν τῆς οἰχείας σφαγῆς. ἀλλ'ἔμεινε δια αντὸς ito
τος x3* ἁδαμάντινος, τῆς 7 τριχῆς διαθέσεως ἐχλαθὸῃ
voz. Φησὶν οὖν πρὸς αὐτὸν εὐσταθῶς. 'O Φεὺς ἕψει
ἑαυτῷ πρόδατον, téxvov. O0 προαπαγγέλλει cm v
τὸ Em αὑτῷ τοῦ θεοῦ βούλημα, ἵνα μὴ ἁπκαλῇ bu
ἑχυτῷ ἐπιθρηνήσας ὁ νέος, δάχρυσι σπιλώστ, τὸ 03;
Πῶς ὑμῖν, ἀδελφοὶ, ἁδακρυτὶ τὰ μετὰ ταῦτα Urt
μαι; ΠἨέπονθά τι πρὸς τὴν τῶν ἔργων διέγησιν, ὡςΞ
τρ. Μόνης γὰρ ἣν τῆς τοῦ Αθραὰμ γλώστης..
οἶμαι, ἁδακρυτὶ τὰ γινόμενα διηγἠσασθαι, xal τοιαύτ
δεῖξαι ἐπὶ τῶν λόγων µεγαλοφυχίαν, οἵαν ἐκεῖνος ἑ
τῶν ἔργων ἔδειξε τὴν στεῤῥότητα, Τὸ γὰρ δὲ suy:
στὸν xal τίµιον τοῦ ἀνδρὸς, ὅτι ὃ ἐχεῖνος εὐσταθῶς εἰ
γάσατο, τοῦτο ir ic οὐδὲ τοῖς λόγοις εἰπτῖν ἁκαθι
ὑπομένομεν. ᾽Αλλ᾽ ὅμως πειρατέον, xàv μὴ λίαν ἔτι
τῆς τοῦ προπἀτορος ἀρετῆς ἐφιχώμεθᾳ, φιλοθεῖας viz
τὰ πάθη νικήσαντας κοινωνῆσαι αὑτῷ τῆς θυσίας. :
μέρει τῆς διηγήσεως. ᾿Αναχαύσας τοίνυν λαμτρὺν ἓτ
τῷ βωμῷ τὸ «op, σχηματίζει πρὸς τὴν θωσίαν, lepei

3 τὸν υἱὸν ὁ mavhp, τὸν ἀγαπητὸν, τὸν povepart,
χαὶ θαὶς ὡς εἰς προσχύνησιν ἐπὶ τὰ γόνατα, ὄπισθε x2
τὸν νῶτον περιειλεῖ, τὸ ἐναντίον σχΏμα περιτιθεὶς τί
παιδί ' εἶτα τοῖς οἰχείοις ἀντιστηρίξας γόνασιν Uz:sbti
καὶ τὴν χόμην πρὸς ἑαυτὸν ἀνταναχλάσας, ἀνατείνα.
τὴν δεξιὰν, τολμᾷ φέρειν ἀφ᾽ ὑφηλοῦ κατὰ τοῦ Vae:
τὴν αρα τήν. "D τόνος φιλοθεῖας ! à φυχΏς ἀνίκττος ἂν
δρεία1 Ἔδησε πρὸς σφαγὴν τὸν υἱὸν, xal οὐκ LAN
τῆς φύσεως οἱ ἁρμοί. Τὸ δίφος Ev χερσὶ, καὶ οὖχ ivit
κησεν ἡ δεξιά. |566] Tig ἂν fjveyxe παρεστὼς τοῖς v7
µένοις» τίς οὐχ ἀνεστράφη ; τίς οὐχ ἔρυχε τοῦ 53:25
γενόμενος συµπαθέστερος; Διὰ τοῦτο τοὺς δούλους ὁ 9
qb; Υέρων οὐ παραλαμδάνει μεθ) ἑαυτοῦ, ἀλλὰ µεκρ»
περιµένειν χελεύει, ἵνα μὴ συµπαθῄσαντες εἳ 07271
τοῦ δεσπότου, φιλοθέου γνώμης πρᾶξιν χωλύσωσι, Ti»
γὰρ ofet παρόντας τοὺς Jer v λαθεῖν ἔννοιαν περὶ ο’
δεσπότου, βλέποντας αὐτὸν ἁπλῶς οὕτως vta αν”
τὴν τοῦ ἠγαπημένου παιδὸς σφαγήν ; c(vag dy πρὸς ἐτ'-
τοὺς λόγους εἰπεῖν; Ὥ τῆς δεινῆς ταύτης χαὶ ἀπευκτείλ
συμφορᾶςὶ Ὁ δεσπότης ἡμῶν τάχα μαίνεται, 113
γνωρίκει τὸν περιπόθττον vibv, ἀλλ᾽ ἕν τι τῶν εἰς 97
σίαν κατέχειν φαντάζεται, µόσχον ἣ πρόδατον, Tipo
έλθωμεν τοἰνυν τὸ τάχος αὐτῷ' οὐ γὰρ ἀναμόκι 5
πρᾶγμα βραδυτῆτα ' κρατήσωμεν τέως τν Jt e

ὤμεν ttv δεξιὰν, μὴ φθάσῃ τὴν παραίΐνεσιν ἡ 1n

γὰρ ἀχίνδυνον τὸ προσελθεῖν ; πῶς φείσεται δουν
ὁ υἱοῦ μὴ φειδόµενος Φιλτάτου; Παρακινδυνεύσωμε".
ὅμως. Εὐχλεῆς ἡμῶν ὁ θάνατος, ἂν τύχη: ὑπὶρ τν
νέου ἔσται ὁσσπότου. Φθειξώμεθά τι παρ» τὸ xpo"

519

quomodo suasisset mulieri affectu. inebriatze ? Sed
esto, suasisset. lteligiosa enim mulier erat, et fide-
lissimi viri conjux : consequens omnino erat ut illa
morem gerens filium przmitteret ad sacrificium pro-
cedentem, amoreimque vi obrueret, quod ita Deo
placeret, sed vi naturalis affectus vel invita in fletus
prorumperet. Quot famuli istic jnvenis amore cru-
ciati fuissent ? quot ancillze in partem meroris cum
hera venissent ? quot Chananzi, familiares et vicini,
circa h:ec mirati fuissent ? Hinc tumultus ingens, ge-
mitus, fletus, lacrymae, ac si mortuus efferretur. Dixis-
set mater alto clamore lugens : Da mihi, fili, extre-
mum amplexum. Ego sperabam, fili, me a te effe-
rendam esse, et mortem meam tuis ornandam esse
lacrymis : quia vero Creatoris decretum spem meam
vicit, eumque lugeo, a quo me lugendam sperabam
esse, lioc solum abs te postulo, ut cum in ignem sa-
crilicii ascendes, Deum pro me preceris, ut ex hac
vita discedam antequam sacerdos revertatur a sacri-
ficio. Dexteram enim patris, filii sanguine cruenta-
tam, videre nequeo. Hzc quidem mater. Quis vero
tulisset Chanan:xorum ad hoc spectaculum accurren-
tium opprobria? Alius enim forte dixisset : O, in
quem thalamum filium bonus pater ducit? Alius, Ex
quo ovili hanc victimam profert? Alius, Pulchre Deus
vult multiplicare genus ejus sicut stellas czeli. Alius,
Ο quot senes hunc miserum ut filium plorant, hic
vero senex amens ne suum quidem filium plorat! H:ec
Chananzi ; ex servis autem alius ingemiscendo dixis-
set : O puerum miserum, qui tarde venit, et imma-
ture discessit! Tuus vero inexspeclatus natalis dies
est, inexspectata etiam mors. Unus inter omnes ex
sterili vulva, solus inter omnes luctum ad sepulturam
tuam audisti. O qualem dominus ejus delet imaginem
vitz! Ilzc itaque singuli : simul autem omnes do-
mum revertentes, quasi uno ore dixissent : Vade de
reliquo, o senex, hoc solum tecum reputans ; si
bunc immolaveris, alium filium a Sara non suscipies.
Hzc sapienti ratiocinio previdens Abraham, his con-
sideratis beatus ille, intra se przceptum occultavit,
sic affectus, ac si audivisset arcana verba qui non
liceret homini loqui. O tliesaure abscondite divino-
rum praceptorum ! o receptaculum arcanorum ! re-
ceptaeulum sacrorum Dei verborum ! 19ο tibi myste-
ria per totum orbem przdicavit. Ideo tacitus incedit
pater cum Isaaco, duos solum secum ducens famulos,
qui sacrificii hujusce modum ignorabant, progreditur
autem trium dierum itinere. Tu vero disce probatum
progenitoris animum, idque in tanto itineris inter-
vallo. Neque enim Deus ipsi altare prope ostendit, ne
fidei ardore naturalis affectus averteretur ; sed ut in
Jongo itinere, (ilium diu conspiciens ibi pro more lu-
dicra agentem, in ulnas suas accurrentem, rei perfi-
ciend:e cogitatione, *elut aurum in igne, in amore
&epe exercilatus atque probatus, splendidius obe-
dientiz: propositum ostenderet. O quoties in triduano
illo vi:e intervallo pater in seipso cxdem filii mente
versavit? quoties intra se filii cadaver rogo imposuit,
toties in corde vulneratus, quoties sacrificium in men-
tem revocabat? Malum enim quod jam contigit statim
fere in oblivionem venit, quod autem exspectatur,
totic$ moerore afficit, quoties succurrit in mentem.
Videt demum procul beatus ille sacrificii locum, inef-
fabili quadam voce indicante, solumque filium pater
secum assuinit, relictis cum asino servis : solus de-
mum cum solo Isaac progreditur, non ut pater cum
filio, sed ut sacerdos cum hostia. Isaacum sacrilicii
lignis onerat, gladium et ignem ipse gestat. Sarcina
onerat juvenem, ut ex labore puer sudorem emittat :
ut illo naturali balneo ablutus, sanctior fiat Deo ho-
stia. Postquam huc sermo pervenit, ut vidi fguram,
veritatem in mentem revocavi. Videus enim quo pacto
Isaac sibi sacrificii ligna. gestat, Christum glorifico,
qui propter hominum salutem crucem suam gestare
voluit. Totius enim Christi ceconomie umbram hic
pracoceupantem video. Sicut ovis ad occisionem ductus
esl. (1511. 05. 7). Christus : bujus typus Isaac ad

CONTRA TUEATRA, ETC., SERMO.

550

mactationem ductus est. l'rx oculis est czedes, neque
oh-equium negat lsaac parenti : typus enim erat
Christi, Qui obcdivit Patri usque ad mortem, mortem
1utem crucis (Philipp. 3. 8). lsaac simul filius erat et
victima. Similiter etiam Christus Filius Dei et agnus
qui tollit peccatum mundi. Non parcit Isaaco pater,
$ed neque Deus Christo; nam Filio suo non pepercit,
sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. 8. 52).
Triduo post sacrificium mater videt viventem Isaacum ;

post triduum Ecclesia incorruptum videt Servato-

vem. Πιο de figuris carptim dicta sunto. Abraham
vero jam pervenit ad locum sacrificii, in. certamine
demum constitutus, in quo natura et voluntas pu-
gnant, coronatur autem animus natura victor, atque
Jure Dei amor de amore filii triumphat. Venit pater
cum filio, solus sacerdos cum sola hostia. Omnia au-
tem erant filius patri, sacrificus ministerio, hostia
sacerdotio.

6. Ego vero adolescentis miror prudentiam, quam
reverenter patri dicat : Pater, ecce ignis et ligna, uwbi-
nam ovis (Gen. 92, UH Non irridet inmemorem pa-
trem : sciebat enim Chanan:os ob risum Chami ser-
vituti esse addictos; sed interrogat, Ubinam ? inter-
rogantis specie lapsum memorix corrigens. Pater,
inquit, ecce ligna et ignis ; ovis ubi Quis sermo suffi-
ciat ad viri magnanimitatem declarandam? Non 1la-
crymas illi excussit filii vox : non deflevit adolescen-
tem proximam sibi c:edem non sentientem, sed mansit
semper invulneratus et adamantinus, paterni affectus
oblitus. lili ergo firmiter respondet : Deus providebit
sibi ovem, fili (Ibid. v. 8). Non pronuntiat juveni Dei
circa illum voluntatem, ne tenero animo seipsum de-
plorans juvenis, lacrymis hostiam macularet. Quomodo
vobis, fratres, ea qux sequuntur sine. lacrymis enar-
rabo? Ac si pater essem, aliquid patior in rei gest
recensione. Ad solius enim, ut puto, Abrahae linguam
pertinebat, sine lacrymis hzc enarrare, tantamque in
verbis przlferre magnanimitatem, quantam ille in
opere ostendit firmitatem. Quod enim in hoc viro mi-
rabile et existimatione dignum est, id quod ille forti-
ter fecit, nos enarrare sine miserationis sensu nom
possumus. Attamen id tentandum est, etiamsi ad il-
lius progenitoris virtutem non prope accedamus, ut
ex divini amoris lege affectum ita vincamus , ut pos-
simus sacrificii ejus esse participes, illud scilicet
enarrando. Accenso igitur splendido in ara igne, vi-
ctim: more ad sacrificium adaptat filium pater, di-
lectum unigenitum ; deinde genibus nixum quasi ad
adorationem retro et a tergo alligat, aversum consti-
tuens puerum ; deinde propriis inpositum genibus a
tergo, coma versum se reducta, dexteram extendit,
audetque superne gladium ad jugulum admovere. O
vim divini amoris! o immotam animi fortitudinem t
Filium alligavit ad mactationem, nec solutze sunt na-
turi: compages. Gladius in manibus est, nec obtor-
puit dextera. Quis rem przsens tulisset? quis non
aversus fuisset? quis non fugisse miseratus magis
quam ipse pater? ldeo sapiens senex servos non se-
cum assumpsit, sed procul exspectare jussit, ne com-
miseratione affecti erga heri filium jugulandum, di-
vini amoris opus impedirent. Quo erga herum animo
futuros putas servos, videntes ipsum ita simpliciter ad
cxdem dilecti filii properantem? quos putas sermo-
nes habituros fuisse? O gravem proculque abigendam
calamitatem! Herus noster forte insanit, nec agno-
scit dilectum filium, sed aliquam se victimam tenere
putat, vitulum aut ovem. Accedamus ergo diligenter
ad eum ; res enim moram non patitur; arripiamus
interim gladium, retineamus dexteram, ne hunc hor-
tatum plaga przoccupet. ΑΠ sine periculo acceda-
imus? quomodo servis parcet, qui dilectissimo filio
non parcit? Attamen periclitemur. Gloriosa mors no-
bis erit, si accidat; nam pro hero juvene moriemur.
Aliquid etiam prxter decorum proferamus, increpe-
mus fureutem , num forte in sensum veniat. Honore
dignus est lierus, sed cuim sapit; reverentia item,
&ed non si necem moliatur. Si furens contumeliam

54

patiatur, gratiam habebit cum sapiet, et nos ut bene-
ficos remunerabit, ut servatores pueri. llzvc dicentes
statim accurrissent, atque primo gladium a dextera,
Jsaacum 4 morte abripuissent ; deinde sermonibus
usi fuissent, tum qui ipsum ad resipiscentiam redu-
cerent, tum qui heri impetum in scipsos potius trans-
ferrent, dicentes : Te ad mentem revoca, here; filium
tenes manibus, dilectum, sterilis partum, tardum
Dei donum, hospitalitatis fructum, vitulum pro vitulo
datum, propter quem solum natale festum celebrasti,
et salutares Altissimo hostias obtulisti , quem in spe
aluisti ut baculum senectutis, propter quem suaviter
vivebas, cujus obnixe precabaris non videre niortem,
sed illum relinquere optabas heredem et herum no-
strum : hunc manu tenes. Vide pueri formam, here,
tuam agnosce imaginem. Talis enim tu quoque eras,
cum juvenis esses. Isaac, tu quoque alloquere pa-
trem, ut per vocem prolem suam agnoscat. llic est,
here, non hostia, sed pro quo plurimae hosti, plu-
rim: precationes ad Deum, ut ad viri :tatem perve-
niat, et talem ducat vitze consortem, qualis secundum
virtutem est hujus mater, przeter sterilitatem tamen.
Optabas enim ejus maturos videre fructus, et de iis
la:tari rursum, ut de lactente Isaaco deleetabaris. Sed
ο ingentes calamitates, in quos ipsum dies deduxisti !
pro coronis vincula, pro uxore gladius. Apparet ignis,
non quo quis uxorem ducat, sed quo sepeliatur.
Adest juveuis, non nuptialibus coronatus, sed ad aram
vinctus, gestansque non vestem nuptialem, sed habi-
tum funebrem. on adest prouubus, qui conjungat
eos qui genere disjuncii sunt, sed adest pater, qui per
necem illa separat, qui; natura conjunxerat. [ioc
circa filios ne Chananzi quidem patres cogitaverint.
'Talesne hactenus Altissimo offerebas hostias ? talesne
gratiarum actiones pro ejus incolumitate? Annon
arietes et hircos maciabas, bruta animantia, cum ra-
tionalium et irrationalium Dominum placares? nunc
vero victima qualis 7 O intoleranda mala! Siniilis est
sacerdoti victima, cognatum est ei, qui Deum placat,
id quod ad placandum adhibetur; non ex ovili, sed
ex ipsa sacerdotis natura hostia proficiscitur. Tales
non accipit Deus hostias : clemeus enim cum sit erga
homines, in hostiam non suscipit hominem. Quo te
nomine nunc appellabimus, here? an sacerdotem ob
hostiam, an filii interfectorem ob filium? Stupendus
vere est sacrificii modus, qui nec verbo explicari
possit. Omnia quippe sacrificia, pro salute persolvun-
tur, filius vero tuus per sacrificium perit. Quid vero
dicemus id quod jam agitur? czedem, an sacrificium?
exsecrationem, an oblationem? incendium, an holo-
caustum ? [ta enim contra jus fasque, ita contra legem
est id quod agitur, ut ne nomen quidem oblationis ba-
beat, O qualia nos visuros sperabamus, et qualia nunc
videmus! Sperabamus certe nos ipsum visuros tibi sub-
ministrantem ad sacrificia, operam dantem ad sacer-
dotii munia : nunc autem, o intoleranda mala ! non adest
sacerdoti victimam tenens, sed ipse jacet vinctus ad
victimam ; neque vocem emittit ut. agnus, sed sine
voce et mutus jacet, oveque simplicior solam videt
dexteram , quam 5Ώρο ut amantissimi patris oscula-
tus est, forteque nunc etiam , cum videt eam gladio
munitam vult osculari. Multi tibi sunt greges ovium,
here, mulia boum armenta; iis sacrificium imple,
qu: sunt in victimas deputata, non iis, qux» nec im-
molari, nec comedi possunt. Omnes, si libet, greges
immola , non contradicimus : legitima quippe esset
hujusmodi ín sacrificiis offerendis liberalitas ; quod
autem nunc agitur, bellum magis est, quam sacrili

cium ; obsidio, non oblatio. llla enim precantes pa-
timur, qux in bello uc videamus, precamur ; et hxc
in sacrificiis sustinemus, qux ue sustineamus, pre-
ces offerre solemus. Quod nunc agitur, bello pern;-
ciosius est. Fortassis enim hostis, juvenis formam
attatemque miseratus, pepercisset ei. Quomodo jam
in terra Chanan:xorum babitaturus es, quando fera-
rum erudelitatem superasti? Forte omnes Clhananxzo-

.SPURIA. |

rum filii in te irruent : Occidamus , inquient ,
interfectorem, ue. in ciidis hujusmodi exemplum
atribus nostris. Exscinde tu quoque hospitalem
am quercum, benignum illud tabernaculum, ince
illud ut filium incendisti. Nullus enim viator te ad
audebit, utpote suspectum, qui ne filio quidem.
peperceris. Quomodo ergo misera Sara, hera nost
conjux tua, bujus mater, te respiciet, quie filium
sacrificio sanctiorem venturum exspectabat ? Q
putas passuram illam esse, cum orbum filio patr
couspiciet? Annon in terram decidet moerore solu
annon slatim delapsa periclitabitur * annon per
cum filio uxoreni ? Quomodo alium. [saacum sen
lere noster, cum superveniente obitu terra in petr
versa erit? Utinam Sar» sterilitas numquam sol
esset, ut t neque pater, neque filii interfector νο
reris. Quod avum ita longum erit, ut possit tale
cinus oblivione delere? Non potuit przterit
tempus fratricidii odium delere ; sed etiàm nuuc
tüperatur Cain, ut qui naturam non agnoverit, ej
que genus per diluvium funditus periit, fratric
vero memoria ne tantarum quidem aquarum co
deleta fuit. Longe autem deterior fratricida est |
interfector , et tantum quantum pater fratre conj;
ctior. Cur ergo, here, religiose et mirabili v
infamiam affers immortalem , qu: nec tempore , :
aquarum exundantia deleri it? Age demum, a
nos, et lilii vincula solve, abjice gladium, exsting
mus ignem, ipsam aram subvertamus ; ne vestigi
quidem iu terra relinquas incredibilis facinoris. €
si post tantam monitionem non obtemperas , et n
ligno dgmoni ministrare contendis, hoc solum p
camur, nos primum interfice , libenter necem p
mur. Melius quippe nobis est hic cadere, quam int
fectoris proprii filii servos vocari. Quomodo igi
servis talia insano more loquentibus et agentilx
progenitor Domini praeceptum exsequutus fuiss
quomodo in toto mundo przclarum divini amc
opus effulsisset? quomodo sublimis fidei colum
erecta fuisset? quomodo ipsis operibus didieis
mundus, timorem Dei vel filii amore pretiosion
esse? [deo solus ad sacrificium accedit, unus uni
nitum per Unigenitum uni Deo offerens. Didicist
carissimi, per ea quz dicta sunt progenitoris amor
erga Deum ; discite per ca quz? sequuntur Dei i
fabilem clementiam : discite quomodo ii qui pres
tia despiciunt et in virtute proficiunt, a temporan
non excidant. Jacebat itaque ]Jsaac compeditus, t
dui prabens patri jugulum ad necem, manus aul
sacerdotis erecta properabat ad plagam ínferendai
statimque de cxlo defertur vox misericordie, que
admodum manus, qux: manum cohiberet, ei ve
cissimo jussu sacerdotis alacritatem retineret. Ne
jicias, inquit, manum tuam in puerum (Gen. 93. 1
Suflicit mihi prompta voluntas, etsi opus absit. Νε
bam jugulari filium tuum, sed volebam fidem tu
in toto mundo declarari. Quia enim Non
filio tuo dilecto propter me, sed quantum in te fi
periit Isaac , Sara fllio orbata est, tuque paler à
ultra vocari&: ex hoc tempore ob tuum erga |
amorem, salvum accipe filium tuum, qui granda
erit, et mulio tempore vivet. Opus enim erga |
jam peractum est, qui affectum animi respicio. Mi
cedem tibi horum tribuam, o famule, congrue
scilicet munere fructuosaque appellatione te ornsl
quivis sanctus te patrem vocabit. Hoc opus mul
tibi justos filios gignet, tu omnium in me credent

s rater vocaberis; ego tibi per przerogativam ez la

dibus filios excitabo. Unum filium despexisti, in
mineros ex hoc tempore habebis filios : patrem eu
multarum gentium te posui. Et h»c quidem Deu
nos autem omnes, carissimi, exe pari divini am
ris progenitore Abrahamo usi , nulluin ex tempet
neis bonis fide in Deum pretiosius esse existim
mus, non genus, non pátriam, non divitias, non gl
riam , non dilectum Allium, elsi sit unigenitus :'!

-

IN ILLUD. PONE MANUM TUAM, SERMO. 554

quicum Patri gloria, cum saneto Spiritu, nune et
semper, οἱ in. s::cula seculorum. Amen.

555

similitudine fidei filii progenitoris Abrah:ze effecti,
in splendido ejus sinu. cum lIsnaco r&tuiescamus ,
gratia el beniguitate Domini nostri Jesu Christi,

—————ÀMÀMÓÀMM ———————————————À—Ó—————————————MáÓÓ d

AD HOMILIXM SEQUENTEM.

mus Antiochenum presbyterum , alium a Clirysostomo, contra Anomoeos in homilia sua concertantem.

Alioquin vero Severianus, qui fusiore stylo res prosequitur, futilia adimiscere solet, id quod hic non

observo. Ut ut res est, antiquum est opus, et Chrysostomi tempora sapit. |
Interpretationem Joannis Jacobi Beureri, utpote non. satis accuratam et salehrosam, rejecimus, πο”

-

vanique paravimus.

*

-----

IN ILLUD ΒΒΑΜΑ DICTUM, PONE MANUM TUAM SUB FEMUR MEUM (Gen. 24. 2); ET IN DivER-
806: MARTYRES (a).

— —— [ts]

4. Miratus.sum vobiscum, o viri Christi amantes ,
nova evangelicz gratix€ mysteria per Vetus Testa-
mentum priedicari : mente vobiscum illustratus sum,
in propheticis vocibus apostolicas notas contempla-
tus efiulgentes. Luerum fateor , ut mercedem acci-
piam. Vidi stvpenda Veteris Testamenti mysteria
przdicari : Abraham jurantem per femur, femur, in-
quam , propenentem , ac ο] terrzeque Conditorem
dictum illud testimonio suo comprobantem. Nam ail :
Pone manum iuam sub femur meum , et jura mihi per
Deum, qui fecit celum el. terram. (Gen. 34. 2). llinc
exsurgit quxestio. Si enim dicitur, per semen exoritu-
rum ex femoribus Jacobi, secundum illud, Non defi-
ciel. princeps ex Juda ,. neque dux ex. femoribus ejus
(Gen. 49. 10), quomedo:de Servatore lioc jusjuran-
dum intelligetur ? Nam Isaac jam natus erat, et semen:
exierat, et cum juramentum factum est, nulla spes
seminis erat in femore Abrali:. Abraham enim in
seipso semen salutare habebat, de quo Paulus, Di-
ctum est Abrahae, el semini ejus : et hunc locum expen-
deus interpretansque ait in epistola ad Galatas : Non
dictum est : Seminibus luis, quasi in multis ; sed quasi
ir, uno, Et semini (uo, qui est Christus (Gal. 5. 10).
l'emonstratum est ergo Christum secundum carnem
seien Αγά] esse.: ae. merito juramentum factum
est per semen. Sed quixritur quomodo juravit per
femur, ac si jam flos salutaris prodiisset. Verum quia
membrum illud instrumentum erat, ibique aliquando
habitavit divinum semen, quasi per templum jurat.
Qui vero per templum jurat, per inhabitantem in
templo jurat. Quis hoe testificatur ? Ipse Servator no-
ster Pharisxis dicit : Ve vobis, Pharisei stulii et cc-
ci, quia dicitis , Si quis juraverit per templum , nihil
es; si quis vero juraveril per aurum templi, debitor
est. Et quid statim? Stulti ac ogci; quid enim. majus:
est, aurum, an templum quod sanctificat aurum ? Pro-.
pterea dico vobis, quicumque juraverit per templum, ju-
ο per eum qui habitat in eo (Math. 25. 16. 47. 21).
Quemadmodum enim domus rcgia postquam regem
excepit semel, secundo et tertio , si rex discedat ab
edibus, locus tamen sanctificatur eo quod regem ex-
ceyerit : sic οἱ patriarchze membra , quod semel in-
swumenta fuissent futurz incarnationis , teinplnm
erant promissi beneficii. Neque iniquum fuit jura-
mentum, sed testimonium verum erat. Jurat igitur
per semen, etinierprelatur. quid sit semen : Pone

(4) Co:lata cum Codicibus Regg. 1974, 2543.

manum tuam sub. femur meum, el jura per Dominum
Deum celi et terre. Ergo Servator noster est Deus
cxli et terrze. Ideo et in Zacharia propheta, cum di-
versa sancto viro immissse sunt visiones, fuit etiam
h:ec. pars qu:edam visionis : Et rexpexi, inquit, ocu-
lis meis, et vidi : el ecce candelabrum, aureum totum ,
et septem. lucerng supra candelabrum, el septem infu-
soria lucernarum, εἰ septem. lampades, et a. dextris
candelabri εί sinisiris duo rami olivarum. Et dizi
angelo [" loquebatur mihi : Domine , quid hec sunt
(Zach. 4. 2-4)? Quia visio erat, quax alia exhiberet,
alia ad interpretandum proponeret , nec ea qux» ap-
parebant, seipsa significabant , sed alia subindica-
bant, interrogat propheta : Domine, quid lec sunt? Si.
de eo quod apparet interrogat, male interrogat. An
ignoras quid sit candelabrum, quid oliva ? Sed quxrit
propheta non ea quz apparent, sed ea qu: specula-
tione attinguntur.. Quid Áiec sunt? Cui angelus, Non
nosti que sint hec? Non, domine (Ibid. v. &. 5). Probe
fatetur ignorantiam, et a veritate eruditur. Frater hic
est eunuchi, qui a Philippo audivit : Num intelligis
qua legis? lle grato animo, Quomodo, nisi quis me
ducat (Act. 8. 50. 51) ? Non nosti quid hec sint ? Ne-
quaquam, domine. Quinam sunt. duo rami olivarum ,
qui suut a dextris et a sinistris lucernze? Hi sunt ,
inquit , olivas interpretans : simulque cum olivis lu-
cernam quoque interpretatur. Attende diligenter.
Lucerna stabat, rami lucernas adstabant : angelus
vero interpretans non ostendit lucernz adstantes
olivas, sed Deo, ita ut lucerna figura Dei esset ; imo
potius Servatoris, et ejus in carne dispensationis. Non
nosti quid ο sint? Non, domine. Ait : Hi duo ra- —
mi sunt duo filii pinguedinis, qui adstant Domino uni-
verse terr (Zach. 4. 15. 14) : non autem candela-
bro, ut apparcbat ; sed Domino universe terre. Se-
ptem luminum candelabrum inducit propter carna-
lem Domini dispensationem. Candelabrum enim vere
erat caro dominica, qua Spiritus sancti illuminationes
septemplici gratia ostendebat, Nain. ait Isaias : Egre-
dietur virga deradice Jesse, el flos deradice ejus ascendet,
el requiescet super eum Spirilus Dei ( Isai. 41. 1. 9).
Quisnam ? llle multiplex operationibus , et natura
magnus. Requiescet Spiritus Dei. Hic substantiam in-
telligit, ipsum Spiritum sanctum ; quod autem. sub-
jungitur, operationes Spiritus declarat : Spiritus Det,
Spiritus sapienti εἰ intellectus ,| Spiritus consilii et
fortitudinis , Spiritus scientie et pietatis, Spiritus ti-
"ors Dei (Ibid. v. 5) : septem gratias Spiritus san-

Do00
ἀνα παυσώµεθα , χάριτι χαὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου
φαί " Πατρὶ δόξα, ἅμα τῷ

ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ οὗ τῷ

SPURIA.

ἁγίῳ Πνεύματι,

νῦν xal ἀεὶ, χαὶ sig τοὺς αἰῶνο
αἰώνων. Αμήν. -

ζω.

ΜΟΝΙΤΟΜ

Circa hanc homiliam boc judicium affert. Savilius : « Stylus concisus, spinosa disputatio liberum i
Chrysostomianz eloquutionis flumen non sapiunt. Utcumque certe eruditum est opus, et antiquita
sapit. » Dnpinius opinatur esse Severiani Gabalorum episcopi : si quid vero id suadere posset, frequei
sunt ille contra Anomoos et Arianos velitationes. Sed cum sive Antiochi, sive Constantinopoli, di:
ptationes ille tum ferverent, tam potuit alius, quam Severianus, hasce disputationes aggredi. Supra T

Κὶς τὸ ῥητὸν τοῦ Ἀδραὰμ τὸ Aéyor, « θὲς Lo" [569] cov ὑπὸ τὸν µηρόν µου’ » xal εἰς διαφ
ρευρας.

α. ᾿Εθαύμασα μεθ) ὑμῶν, ὦ φιλόχριστοι, τὰ νέα εὐαγ-
γελιχῆς χάριτος διὰ τῆς Παλαιᾶς Διαθήχης χηρυττόµενα’
ἑφωτίσθην μεθ’ ὑμῶν τὴν διάνοιαν, θεασάµενος τὸν ἆπο-
στολιχὸν χαρακτῆρα Ev ταῖς προφητικαῖς φωναῖς ἐχλάμ-
ποντα. 'Ομολογῶ τὸ xépbo;, ἵνα δέξωµαι τὸν μισθόν,
Εΐδον ξένα μυστήρια τῆς Παλαιᾶς χηρυττόµενα": τὸν
᾿Α6ραὰμ ὁρχοῦντα χατὰ τοῦ μηροῦ, xal μηρὺν μὲν προ-
δαλλόμενον, τὸν δὲ ποιητὴν οὐρανοῦ xai γῆς ἑπιμαρτυ-
ρούμενον τῷ λόγῳ. θὲς Υὰρ, qnot, τὴ» χεῖρά σου ὑπὸ
τὸν µηρόν µου, xal ὅμοσόν nou τὺν θεὸν τὸν ποιή-
σαντα τὸν οὐρανὸν xal τὴν γῆν. ᾿Αναχύπτει γὰρ ζή-
τηµα. El Υὰρ διὰ τὸ σπέρµα εἴρηται τὸ μέλλον ἐκ τῶν
μηρῶν Ἰαχὼθ ἀνθεῖν , κατὰ τὸ, Οὐκ ἐχ.λείψει ἄρχων'
ἐξ Ιούδα, οὐδὲ ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, πῶς

y χατὰ τοῦ Σωτῆρος εὑρεθήσεται ὁ ópxoc ; Ἐπειδὴ ὁ
Ἰσαὰκ τεχθεὶς ἦν 5n, xat τὸ σπέρµα προεληλύθει, xal
ὅτε à ὄρχος ἐγένετο, οὐκ ἣν ἐλπὶς τοῦ σπέρματος ἐν τῷ
μηρῷ ᾿Αθραάμ. ᾿Αθραὰμ γὰρ εἶχεν &v ἑαυτῷ τὸ σπέρµα

σωτήριον, περὶ οὗ φησιν ὁ Παῦλος: Εἴρηται τῷ
Ἀόραὰμ xal τῷ σπέρµατι αὐτοῦ * xaX ἀναλογιζόμενος
τὸ γράµµα xal ἑρμηνεύων φησὶν ἐν τῇ πρὸς [αλάτας *
Οὐκ εἴρηται, Τοῖς σπέρµασἰ σου, ὡς ἐπὶ πο..1ῶγ,
ἀλλὰ ὡς ég' ἑγὸς , Καὶ τῷ σπέρµατί σου, ὃς ἐστε
Χριστός. ᾿Αποδέδεικται τοίνυν ὅτι σπέρµα ᾿Αθραὰμ ὁ
Χριστὸς χατὰ DA * xat εἰχότως ὄρχος ἐγένετο κατὰ
τοῦ σπέρµατος. ᾽Αλλὰ τὸ ζητούμενον, πῶς ὤμνυε xat
τοῦ μηροῦ, ὡς Ίδη τοῦ σωτηρίωυ ἄνθους προελθόντος.
Αλλ' ἐπειδὴ ἅπαξ αὐτὸ τὸ µέλος ὕργανον ἐγένετο, χαὶ
ᾧχησέ ποτε ἐχεῖ τὸ θεῖον σπέρµα, ὡς ἐν ναῷ ὀμνύει. Ὁ
δὲ χατὰ τοῦ ναοῦ ὁμνύων, κατὰ τοῦ ἑνοιχήσαντος ὀμνύει.
Τίς ὁ τοῦτῳ μαρτυρῶν τῷ λόγῳ; Αὐτὸς ὁ Σωτὴρ ἡμῶν
λέγει τοῖς p Αρισαίοις * Oval ὑμῖν , Φαρισαῖοι μωροὶ
xal τυφ.1οὶ, ὅτι Aérece, Εάν τις ὁμόσῃ ἐν τῷ ναῷ,
οὐδέν ἐστιν * ἑὰν δέ τις ὁμόσῃ εἰς tóv χρυσὸν τοῦ
ναοῦ, ὀφεί.1ει. Καὶ τί εὐθέως ; Μωροὶ xal tvgAol* εἰς
γὰρ μείζων, ὁ χρυσὺς, 7) ὁ vaóc ὁ ἁγιάζων τὺν' χρυ-
σὀν ; Διὸ «έχω ὑμῖν * ὁ ὀμόσας ἐν τῷ Yao, ὀμνύει év
τῷ οἰκήσαντι ἐν αὐτῷ. Ὥσπερ γὰρ οἶχος βασιλιχὸς,
ἐπειδὰν ἅπαξ δέδηται βασιλέα, κἂν δεύτερον, xàv τρίτον,
χᾶν ἁἀποστῇ ὁ βασιλεὺς τῶν οἰκουμένων, ὁ τόπος ἅπας
ἀφιέρωται τῷ δέξασθαί ποτε βασιλέα * οὕτω xal τὰ µέλη
τοῦ πατριάρχου, τῷ ἅπαξ ὄργανα γενέσθαι τῆς µελλού-
σης οἰχονομίας, val. ἦν τῆς ὀπηγγελμένης εὐεργεσίας.
Καὶ οὐκ ἅἄδιχος ὁ ὄρχος, ἀλλά ἀληθινὴ ἡ μαρτυρία.
ὐμνυσι τοίνυν κατὰ τοῦ σπέρµατος, καὶ ἑρμηνεύει τί

τὸ σπέρµα ' θὲς γὰρ τὴν xetpd σου ὑπὸ τὸν |
µου, xal ὅὄρκωσαι Κύριον τὸν 60v. τοῦ οὕρανο
τῆς γῆς. Οὐκοῦν ὁ Σωτὴρ ἡμῶν θεὸς οὐρανοῦ xal
Διὰ τοῦτο xat ἐν τῷ Ζαχαρίς τῷ προφήτῃ, ὅτε διά
ἀπεστάλησαν ὁπτασίαι xal ὤφθησαν «ip. ἁγίῳ, b
ἕν τι τοῦτο εἰς ὁπτασίας μέρος * Kal ἀνέδ.εν'α,

τοῖς óg0aApoic µου, καὶ εἶδον' καὶ l&ob Avyría
ση 64n, καὶ ἑπτὰ «1ὐχνοι ἑπάνω τῆς «υχγίας
ἑπτὰ ἑπαρυστρίδες τῶν «1ὐχγων, καὶ ἑπτὰ «αμα
καὶ ἐκ δεξιῶν τῆς Avxv(ac, καὶ ἐξ εὐωνύκων
χ.]άδοι ἑλαιῶν. Καὶ εἶπον τῷ ἀγγέλφ τῷ Jal

λυχνία, xaX τί ἑλαία; ᾽Αλλὰ ζητεῖ ὁ pov tiens οὐ 2
σει ταύτα;

θεοῦ, μᾶλλον δὲ τοῦ Σκυτῆρος ἡμῶν , χαὶ της ἐνσάρ
αὐτοῦ οἰχονομίας. OU γιγώσχεις τί ἐστι ravra; 06
κύριε. Λέγει" Οὗτοι οἱ κ.λάδοι ol. δύο εἰσὶν οἱ i
viol τῆς Πιάτητος, ol παρεστήχασι τῷ Κυρίφ ced
τῆς Tic: οὐ τῇ λυχνίᾳ, κατὰ τὸ gatvópevoy, ἀλλὰ:
Kvplqo πάσης τῆς γῆς. Ἑπτάφωτον εἰσάγει λνχήπ
τὴν τοῦ Κυρίου ἔνσαρχον οἰχονομίαν. Λυχνία TP
ἀληθῆς fj σὰρξ ἡ δεσποτικὴ, ἡ τοῦ ἁγίου Πνεύμαο *
ἑλλάμψεις ἑπταπλασίονι χάριτι δείξασα. ἘΕξειεσε
τὰρ ῥάδδος. φησὶν Ησαΐας, ἐκ τῆς ῥίζης ecco) *

θος ἐξ αὐτῆς ἀναθήσεται, xal ἑπαναπαύσεῖαι ἰ
αὐτὲν Πγεῦμα Θεοῦ. Ποῖον;, Τὸ πολυμερὲς ταῖς ἓν
γείαις, xal πολὺ τῇ φύσει. ᾽᾿Επαναπαύσεται Ire;
θεοῦ. Ἐνταῦθα τῶν οὐσίαν ἑρμηνεύει, αὑτὸ «b {νε

555

similitudine fidei filii progenitoris Abrah:e effecti,
in Splendido ejus sinu. cum Isnaco rÉfjuieseamus ,
gralia et benignitate Domini nostri Jesu Christi,

IN ILLUD. PONE MANUM TUAM, SERMO.

554

quicum Patri. gloria, cum saneto Spiritu, nune et
seinper, et in. sz cula seculorum. Amer.

EX DU METRRM————————————M———————ÉÉÉÉÉÉNMEMES

AD HOMILIXM SEQUENTEM.

mus Autiochenum presbyterum , alium a Clirysostomo, contra ÀAnomoos in lioniilia sua concertantem.

Alioquin vero Severianus, qui fusiore stylo res prosequitur, futilia adimiscere solet, id quod hic non

observo. Ut ut res est, antiquum est opus, et Chrysostomi tempora sapit.

Interpretationem Joannis Jacobi Deureri, utpote non satis accuratam et salebrosam, rejecimus, no-

vanque paravimus.

*

-

IN ILLUD ΑΒΒΑΠΝΑ DICTUM, PONE MANUM TUAM SUB FEMUR MEUM (Gen. 24. 2); cT IN ΡΙΥΕΗ-
S08 MARTYRES (a).

1. Miratus sum vobiscum, o viri Christi amantes ,
nova evangelicze gratix€ niysteria per Vetus Testa-
mentum pr:zedicari : mente vobiseum illustratus sum,
à» propheticis vocibus apostolicas notas contempla-
tus efiulgentes. Luerum fateor , ut mercedem acci-
piam. Vidi stupenda Veteris Testamenti mysteria
praedicari : Abraham jurantem per femur, femur, in-
quam , propenentem ,. ac e:eli terrzeque Conditorem
dietum illud testimonio suo comprobantem. Nam ait :
Pone manum luam sub femur meum , et jura mihi per
Deum, qui fecit celum el. terram. (Gen. 24. 2). IMinc
exsurgit quiestio. Si enim dicitur, per semen exoritu-
rum ex femoribus Jacobi, secundum illud, Non defi-
ciel princeps ex Juda ,. neque dux ex femoribus ejus
Gen. 49. 10), quomedo:de Servatore hoc jusjuran-
m intelligetur ? Nam Isaac jam natus erat, et semen
exierat, et cum juramentum factum est, nulla spes
seminis erat in femore Abralizs. Abraliam enim in
seipso seien salutare habebat, de quo Paulus, Di-
ctum est Abraha,, εἰ semini ejus : et hunc locum. expen-
dens interpretansque ait in epistola ad Galatas : Non
dictum est ; Seminibus tuis, quasi in multis ; sed quasi
ir, uno , Et semini tuo, qui est Christus (Gal. 5. 16).

D'emonstratum est ergo Christum secundum carnem:

semen Abralie esse.: ae. merito juramentum factum
est per semen. Sed quxritur quoinodo juravit per
femur, 86 si jam flos salutaris prodiisset, Verum quia
membrum illud instrumentum erat, ibique aliquando
habitavit divinum semen, quasi per templum jurat.
Qui vero per templum jurat, per. inhabitantem in
templo jurat. Quis hoc testificatur ? lpse Servator no-
ster Pharissis dicit : Ve vobis, Pharisei stulti et ca-
ci, quia dicitis , Si quis juraverit per templum , nihil
es; si quis vero juraverii per aurum templi, debitor
es. Et quid statim ? Stulti ac οσοἳ; quid enim majus

est, aurum, an templum quod sanctificat aurum ? Pro-.

pterea dico vobis, quicumque juravertt per templum, ju-
ra per eum qui habitat in eo (Matth. 25. 16. 17. 21).
Quemadmodum enim domus rcgia postquam regem
excepit semel, sccundo et tertio , si rex discedat ab
axdibus, locus tamen sanclificatur eo quod regem ex-
ceperit : sic et patriarehxe membra , quod seruel in-
Surumepta fuissent future. incarnatiouis ,. templum
eraut promissi benelicii. Neque iniquum fuit jura-
mentum, sed testimonium verum eral. Jurat igitur
per seinen, et interpretatur. quid. sit. semen : Pone

(4) Coilata cum Codicibus egg. 1974, 2563.

[ipu]

manwn tuam sub. femur meum, et jura per Dominum
Deum celi et terre. Ergo Servator noster est Deus
cxli et terrze. Ideo et in Zacharia propheta, cum di-
versa soncto viro immissze sunt visiones, fuit etiam
ο pars quzdam visionis : Et rezpexi, inquit, ocu-
lis meis, et vidi : et ecce candelabrum, aureum totunt ,
et septem lucerng supra candelubrum, et septem infu.
soria lucernarum, et. septem. lampades, et a. dextris
candelabri οἱ sinistris duo rami olivarum. Et dizi
angelo qui loquebatur mihi : Domine, quid hec sunt
(Zach. 4. 2-4) ? Quia visio erat, qux alia exhiberet,
alia ad interpretanduni. proponeret , nec ea qus ap-
parebant, seipsa significabant , sed alia subindica-
unt, interrogat propheta : Domine, quid hec sunt? SI
de eo quod apparet interrogat, male interrogat. An
ignoras quid sit candelabrum, quid oliva ? Sed quxrit
propheta non ea qua apparent, sed ος qux specula-
tione attinguntur.. Quid liec sunt? Cni angelus, Non
nosti φιι sint hec? Non, domine (Ibid. v. 4. 5). Probe
fatetur ignorantiam, et a veritate eruditur. Frater hie
est eunuchi, qui a Philippo audivit : Num intelligis
qua legis? lHe grato animo, Quomodo, nisi quis me
ducat (Act. 8. 50. 51) ? Non nosti quid hec sint ? Ne-
quaquam, domine. Quinam sunt. duo rami olivarum ,
qui sunt a dextris et a sinistris lucernze ? Hi sunt ,
inquit , olivas interpretans : simulque cum olivis lu-
cernam quoque interpretatur. Attende diligenter.
Lucerna stabat, rami lucerna adstabant : angelus
vero interpretans non ostendit lucerns adstantes
olivas, sed Deo, ita ut lucerna figura Dei esset ; imo
potius Servatoris, et ejus in carne dispensationis. Non
nosti quid ας sint? Non, domine. Ait : Hi duo ra-
mi sunl duo. filii pinguedinis, qui adstant Domino uni-
verse terre (Zach. 4. 13. 14) : non. autem candela-
bro, ut apparebat ; sed Domino mniversm terre. Se-
tem luminum candelabrum inducit propter carna-
em Domini dispensationem. Candelabrum enim vere
erat caro dominica, qua Spiritus sancti illuminationes
septemplici gratia ostendebat, Nam ait Isaias : Egre-
dietur virga deradice Jesse, et flos deradice ejus ascendet,
ei requiescet super eum Spiritus Dei ( Isai. 41. 4. 9).
Quisnam ? llle multiplex operationibus , et natura
wmagnus, Requiescet Spiritus Dei. Hic substantiam in-
lelligit, ipsum Spiritum sanctum ; quod autem. sub-
jungitur, operationes Spiritus declarat : Spiritus Det,
Spiritus sapientie et. intellectus , | Spiritus consilii εἰ
[ortitudinis , Spiritus scientie et pietatis, Spiritus ti-
mors Dei (1bid. v. 5) : septem gratias Spiritus san-

515 ' SPLTUA.

ἁμιλίας, ὡς καὶ στόµα χατὰ στόµα λαλήσαντος αὐτῷ τοῦ
«Θεοῦ ἓν εἴδει, xaX o9 δι αἰνιγμάτων, ὁ θείῳ πυρὶ, φω-
τίζειν µόνον, οὐ χαίειν εἰδότι, πρὸς τὴν τοῦ θεοῦ µυστα-
γωγτθεὶς θεωρίαν, ὁ θείᾳ βουλῇ θεὸς εἶνα. Φαραὼ χρη-
µατίσας. χαὶ μετοχῇ σεθασµίου προσηγορίας παρὰ πἀν-
τας ἑξαιρέτως τοὺς τότε χοσµοῦμενος, ὁ τῶν Ev Αἰγύπτῳ
γεγενηµένων θεηλάτων πληγῶν διάχονος προχειρισθεὶς
φὀθερώτατος, xaX τῆς τοῦ θεοῦ δραστηρἰου δυνάμεως
φανεὶς ὑπηρέτης ὀξύταξος, ὁ ὁχδουχίς Πνεύματος ἁγίου
τὸν νοητὸν τῆς φυχΏς φωτισθεὶς ὀφθαλμὸν, χαὶ τῶν ἁρ-
fiov τοῦ Παντοχράτορος ἔργων ἐξηγητῆς Ὑξνόμενος
γιμος, οὗτος ὁ µαχάριος μετὰ τὴν εὔτακτον xai χαλὴν
τῆς χοσµοποιίας διἠγΏσιν, ἐπὶ τὴν τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν
ἱστορίαν ἐχώρησεν, ἰδίᾳ μὲν τῶν ἀγαθῶν, ἰδίᾳ δὲ τῶν
πονηρῶν, καὶ τῶν μὲν ἁγαθῶν τρισμαχάριον ὄντως τὸ
τέλος, τῶν δὲ ἑναντίων τούτοις ἑπάρατον ἀνεγράφατο,
ἵνα ἔχοντες &x μὲν τῆς χοσµοποιίας τὰ περὶ τῆς θεοσε-
θείας παιδεύεσθαι δόγµατα, Ex δὲ τῶν προλαδόντων τοῦ
(ou χαὶ μισεῖν πονηρίαν, xal τιμᾷν ἀρετὴν, ῥᾳδίως τὸν
εοφιλη xal µαχάριον διανύωμεν βίον. Πολλὰ μὲν oiv
ἀρετῆς xaX χαλοχἀγαθίας παλαιῶν ἀνδρῶν ἀνεγράφατο
κατορθώματα, προθεὶς ὥσπερ ὑπογραμμὸν τηλαυγη
ταῦτα τοῖς ὀφιγόνοις πρὸς µέμησιν. Παιδευει τοιγαροὺν
ἡμᾶς ᾿"Αθελ τῶν ἀφθόνων 560] παρὰ θεοῦ δωρεὼν πρὸ
τῆς χρήσεως ἀπάρχεσθαι cp θὲεῷ, xal μὴ προχρίνειν θεοῦ
τιμῆς ἅλογον πάθος Υαστρός. Ti γὰρ πρεσθυτάτῳ τῶν
ὄντων ὁ µαχάριος οὗτος "Αθελ τῶν προθάτων ἔθυε τὰ
πρωτότοχα, οὐδὲν μὲν τῶν ὑστάτων εἰς τὴν τοῦ πρώτου
προσφέρων λατρείαν, ταῖς δὲ τῶν γενοµένων ἀπαρχαῖς
τὸν πρῶτον δοξάζων γεννήτορα. Μετ) ἐκεῖνον παιδεύει
πρὺς διχαιοσύνην ὁ θαυμάσιος Νῶε, παντὶ παρανομοῦντι
χόσμῳ µόνος αὐτὸς àx η φυλάξας bv πράςεσιν ἀγα-
θαῖς τῆς δ.χαιοσύνης τὴν πλάστιγγα. Μέγα σωφροσύνης
τοῖς νέοις πρὀχειται παίδευµα "loch ὁ µαχάριος, ἓν
νέῳ σώματι λευχὴν ἀγνείας ἀνθήσας πολιἀν, καὶ σχἠ-
ματι δουλίῳ σαρχὺς ἡδονῶν δεσπότης γενναίως Φανείς.
Αλλ οὗτο, μὲν οἱ µαχάριοι µεριχαί τινες ἴσως ἀγαθῶν
ἔργων εἰχόνες clalv- ἑνὸς δὲ πεποίηται μνήμην ἀνδρὸς,
Αδραὰμ τοῦ προπάτορος, £v EY. µόνῳ προσώπῳ παντὶ
τῷ χόσμῳ στήλην ὑψώσας πανάρετον πρὸς µίµησιν,
Ἱοιγαροῦν πάντες δίχαιοι, πάντες ὅσιοι τὸν πιστὸν
᾿Αθραὰμ αὐχοῦσι πατέρα, xaX χλέος περίσεµνον τίθενται
τὴν πρὸς αὐτὸν οἰκξιότητα. Πιστοῖς μὲν γὰρ διὰ τοῦτον
ὁ (Aog; ὑπάρχει τῆς πίστεως * φιλοξένοις οὗτος Φφιλοξε-
νίας χαθηγητὴς, ἔργοις, οὗ λόγοις τὸ πρακτέου δεικν»ς’
οἱ θεοσεθξίας ἀθλητα) στεφανηφοροῦσι, τὴν ἀνδρείαν την
τούτου ζηλώσαντες ' τοῦ ἀρχετύπου τούτου ἐμφερεῖς
εἰχόνες πάντες οἱ µεγαλόφυχοι' fj ποὺς τοῦτον ἅμιλλα
τῶν τοτούτων δικαίων πλῆθος ἤνεγχεν ' Ex ταύτης τῆς
φιλοθέου ῥίζης πάντες ἐθλάστησαν οἱ φιλόχοιστο.. Καὶ
τί τὸ κατὰ εἶδος ἐπαρ.θμοῦμαι; Πάντες γὰρ, ὡς ἔπος
εἰπεῖν, ὧν λάμπει τὸ φῶς ἔμπεοσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἐκ
τῆς πιστῖς τοῦ προπάτορος λαμπάδος ἀνήφθησαν ' το-
σούτους αὐτῷ παϊΐδας ἀγαθοὺς ὁ χατ᾽ εὐσέθειαν τρόπος
ἐφόρησεν. ᾽Αφευδῆς γὰρ ὁ εἰπὼν, ὅτι Πατέρα xoAAov
ἐθγῶν τέἐθεικἀ σε. "Q µακαρία ψυχῆ, τοσοῦτον πλΏηθος
χατορθωµάτων ὑφ' ἓν χωρήσασαὶ Xo πάµφορος ἀληθῶς
χώρα, σὺ πεδίον πἀάγγχαρπον τῶν χατ εὐσέδειαν ἔργων,
σὺ λειμὼν εὐανθῆς παντοίοις δικαιοσύνης ἄνθεσι βρύων,
σὺ xai στέφανος εὑπρεπῆς, μέσον ἔχων τῆς πίστεως
μαργαρίτην προλάµποντα. Προσέταττεν ὁ θεός᾽ "Εξε.θε
χτηςγῆςσου' σὺ δὲ οὐχ Ἠμέλησας, ἀλλ᾽ εἴχου τῆς ὁδοῦ,
πρὶν τελεσθΏναι τὸ πρόσταγμα. ΠΗροσετίθει τῷ, "Εξειῖθε
éx τῆς γῆς σου, τὸ, Kal éx συγ]εχγείας σου ' σὺ δὲ οὐχ
ἐθηλύνου τῇ πρὺς τὸ γένος στοργῇ, τοῦ γένους γενξ-
σιουργὸν προτιμῶν. Elnev ὁ θεὸς, Ἔξε.ῖθε éx τῆς γῆς
σου καὶ ἐκ τῆς συγγεγείας σου, καὶ τὸ τούτων βαρύ-
τέρον, Καὶ éx τοῦ olxov τοῦ πατρός σου’ ἁλλ οὐδὲν
ἠγήσω Bapo, ὧν προστάσσει θεός, θὐκ ἐπέσχε σου τῆς ψυ-
χΏς τὴν προθυµἰαν οὐ τιμῆ πατρὸς, οὐ πόθος μητρὸς, οὐ
στοργἢ συγγενῶν. Οὐκ ἐνενόησας ola ἐπὶ oot θρηνῄἠσει
µήτηρ γηραλέα, οἷα ἐπὶ σοὶ χλαύσεται πρεσαθύτης πατἠρ.
Q5 γὰρ φήθης δεῖν εἶναι φιλανθρωπότερος τοῦ τὴν κλῖ
: ety ἐπάγοντος. Hv σοι πατὶρ αἰδέσιμος, ἀλλ οὐχ ὡς
πάντων Πατήρ’ ἐπόθεις μητέρα, ἀλλὰ θεοσέθειαν μᾶλ-
Àov. Οἴχου κατεφρόνησας πατρικοῦ, χαὶ πλούτου προγο-
vxo). Μόνον và iM τῇ duxi] πρέποντα τὸν διὰ πί-
vt πλοῦτον , " à end χτη M it ἆ θησανυ-
V. Ὢ οἷος ἁστὴρ, ἑωσφόρου φαιδρότερος, ἐξ ἀνατολῶν
εἰς Πσλαιστίνην ξλαμήας, ἐν ἀφευγεῖ πολυθεῖας βίῳ

qaubpis ἑχλάμφας O:ossÓctag àxzivaz! Σὲ θεὺς à

εοσεβείας γλύχασμα τῇ πικρᾷ xaX Χαναναίων tv

πολιτεία. Σὺ, καθάπερ ἅλας Φιλανθρωπίας, vb

ποντροὺ βίου παράρτυµα. Σὺ Υαληνὸς πέφηνας v:

uas μην £y µέσῳ κλνδωνίου τῇ τών ἀλλοφύλων p
πίᾳ.

Pa Πῶς σου, µαχάριε, τῆν φιλάνθρωπον διαγράφω
νήν; πῶς οὐ αυ σω την δρὺν τὴν χαλουμέντν |
θρῃ., ἣν σὺ τοῖς d vato; τρόποις Ἡμέρωσας:, Κοιν
ἡ mi τοῖς ὁδεύουσιν οἰκητήβιον, µία πάντων !

φθονος ἑστία, πάσης τῆς οἰχουμένης πανδοχεῖον
σθον , οὐκ tv παραθύστῳ χειµένη, ἵνα λάθῃ τὸ x
τῖς ἀναπαύσεως, ἀλλ Ev ἐρήμῳ μὲν, ἐν ὁδῷ δὲ |
xai χοινῷ σχεδὺὸν πάσης τῆς Παλαιστίνης ἀφετι
Ηὐλίζου δὲ σὺ πανηµέριος ὑπὸ τῇ [561] δρυ], &
τοῖς ὁδεύουσι προφαινόμενος ἀναπαύσεως By
ὌὭφθη σοι Χριστὸς, ὦ θαυμάσιε, ὑπ' ἀγγέλων Co

ύμενος δύο, xal Υέγονας διὰ φιλοξενίας xal θει

Ὑγέλοις ὁμόσχηνος. "f µαχαρία d M ἡ G:bv
ἀγγέλων δι οἰκονομίαν yopfcaca! "do η σοι Xo
ἐν ἀνθρώπου σχηµατι, τῆς θείας αὑτοῦ xal cut
ἐπιδημίας παραφαίνων σοι τὰ μυστήρια ' ὅμως οὐχ.
σε τοῦ παρόντος ἡ δόξα διὰ τὸ δουλικὸν σχῆμα. .
γὰρ ὀφθαλμοὺς ἄλλους, ofc Δεσπότης γνωρίνεται. ᾿
γνως τοιγαροῦν µεσίτην Θεοῦ, τὸν Ev μέσῳ δύο
γνωρίζεσθαι μέλλοντα Υἱόν. θαυµάζω μεν ao», µαλ
τὴν περὶ τῶν φανέντων σπουδῖν"' ἐδὺν γὰρ ἐπ:
θεράποντι xal πληρῶσαι τὴν χρείαν προστάγµατι, ᾿
µες σὺ εἰς τὰς βόας πρεσθυτης, ἀχμάξοντι πόθῳ πα
copa στηρἰζων. Ἐκοινώνει δέ σοι προθύµως τῶν !
ἡ σύζυγος, xal πλήθει ἀξύμων ἄρτων ἑστεφάνο
τράπεζαν ’ οὗ γὰρ ἀνέμεινε τὴν ξύμωσιν f) τῆς φι
νίας σπουδἠ. Πάντα δὲ fv φόθου xai σεθάσµατι
πραττόµενα, οὐχ ὡς ἄνδρας ξενίδοντος, ἆλλ ὡς
θυσίαν προσρἐροντος. Καλός σου, µαχάριε, διά Ί
τῆς « λοξενίας ὁ χαρπὺς, χαλὴ xal τῖς φιλοθεῖ
ἁμοιθή. Λύεται γὰρ παρὰ πάσας ἑλπίδας µίτρας |
ρωμένης δεσμὰ, xal νεχρὰ πρεσθύτου µέλη πρὸς τ
γνησίου σπόρον ἀνθεῖ, καὶ δἐχῃ παρὰ μονογενοὺῦς
περὶ μονογενοῦς υἱοῦ εὐαγγέλια. Κατὰ τὲγ καιρὺὸν
qnot, τοῦτον ἐ.ῑεύσομαι, καὶ ἔσται τῇ Σάῤῥᾳα
Πώς σου x27 ἀξίαν ἐπαινέσω τὴν πίστιν, πανόλθ.
γὰρ διεχρίθης πρὸς τὴν ὑπόσχεσιν, οὐδὲ περὶ ἐπαγγ
ἐχώλανας, οὐδὰ κατενόησας τὸ ἑαυτου σῶμα νενεχρ
"y ἑχατονταετής που ὑπάς dos ο prin
την στείρωσιν τῆς μήτρας ας, ἁλλ' ἑνεδυναμ
τῇ πίστες, εἰδὼς ὅτι ὃ ἐπήγγελται ὁ θεὸς, δυνατός
xai πληρῶσαι. Οὐ γὰρ δουλεύει φύσεως πάθεσιν ἆ
σεως ὃπιουργὸς, ὅτι οὐγ ὑπόχειται φύσεως üV
θεὸς ἐν of; ἐργάξεται, πάσης φύσεως ὑπάρχων δημ
γός ' ἀχολουθεῖ δὲ πρὸς πᾶν εἶδος µεταθολης ἡ φύσι
ἐλευθέρῳ τοῦ πεποιηχότος θελήµατι. Ἰοιγαροῦν
ἐφεύσθης τῶν ἐλπίδων, µαχάριε, ἀλλ᾽ ὀνομάζῃ πατὶ
προθεσµίᾳ ῥητῇ, ἐν ἡλιχίᾳ νεκρᾷ. Καὶ πρῶτον Bi
ix Σάῤῥας χαρπὸν, xai θαυμάζεις πῶς ἐπιῤῥέουσι
ἑλπίδας τῇ Υεγηραχνἰᾳ τοῦ γάλαχτος αἱ πηγα,
μετ) ὀλίγον προσφελλίξεις τῷ τόκῳ, χαλεῖν πατἐρα
σχων τὸ Yévmpa, ταύτην αἰτῶν παβὰ τοῦ τέχνου
κλῆσιν, ἣν προλαθοῦσα δι’ ἐπαγγελίας ἡ χάρις ἐχύβ
Πῶς τὰ μετὰ ταῦτά σου διηγήσοµαι κχατορθά
θαυμάσιξ;, πῶς ὑψηλῆν σου xaY περιθόητον ἁπαγ
πίστιν, Ὑπὲρ πίστιν ἡ πίστις σου, ὑπὲρ ἀχοῖν i
ἡ πρὸς Θεόν σου καθοσίωσις. Τίς γὰρ πιστεύσει 3
ὃτι πατὲρ οἰκεῖον τέχνον θυσίαν προσήνεγχε vv ato
θεῷ; Τάχα μόνοι πιστεύοµεν οἱ μὴ γεγονότες πατέ
οἱ τέχνων στοργὴΏν μὴ δξδιλαγμένοι παρὰ τῆς 26
ἩἨκέτω δὲ τῶν εἰρημένων µάρτυς xa θεία l'gagh.?
άπερ χἠρυξ ὑφτλὸς, ἐχδοῶσα τοῦ µαχαρί[ου qud
γνώµην. Μετὰ ταῦτα, φησὶν, ἐπείραζεν ὁ θεὸς '
Ἀόραάμ. Ἐπείραζε δὲ, οὐχ ἵνα µάθῃ διὰ πείρα
ἀγνοούμενον, µάρτυσι τῆς γνώμης τοῦ ἀνδ ος τον 8
τελέσμασι χρώµενος * Ἠγνόησε γὰρ οὐδὲν οἱ πω ὁ θε
αὐτὸς τῇ ἑαυτοῦ θεωρίᾷ πάντοτε πρὸς τὴν xávanT
σιν ἀρχούμενος' ἀλλ᾽ ὅπως ὃν σχφῶς προεγίνωσχε, 9€
διὰ πείρας µαθόντες οἱ ἄνθρωποι, xaAbv i πρὸς
µητσιν θεοσεθείας ὑπογραμμό». Τίνα δὲ xai τὰ vw f

ααμοῦ ῥήματα, φἑρε σχκοπῄσωμεν. Ἀδραὰμ, 9
A6padp. 'O δὲ εἶπεν, Ἰδοὺ ἐγώ. "Egm αὐτῷ' Λάδεί
viór σου τὸν ἁγαπητὸν, ὃν ἠγάπησας, τὸν 170
xal πορεύθητι εἰς τὴ». γῆν τὴν ὑψη-ὴν, καὶ ἀγέλὲ

549

quomodo suasisset mulieri affectu. inebriatze ? Sed
esto, suasisset. Religiosa enim mulier erat, et fide-
lissimi viri conjux : consequens omnino erat ut illa
morem gerens filium przemitteret ad sacrificium pro-
cedentem, amoremque vi obrueret, quod ita Dco
placeret, sed vi naturalis affectus τε! invita in fletus
prorumperet. Quot famuli istic juvenis amore cru-
ciati fuissent ? quot ancill:e in partem marroris cum
hera venissent ? quot Chananzi, familiares et vicini,
circa h:ec mirati fuissent? Hine tumultus ingens, ge-
mitus, fletus, lacrymae, ac si mortuus efferretur. Dixis-
set mater alto clamore lugens : Da mihi, fili, extre-
mum amplexum. Ego sperabam, fili, me a te effe-
rendam esse, et mortem meam tuis ornandam esse
lacrymis : quia vero Creatoris decretum spem meam
vicit, eumque lugeo, a quo me lugendam sperabam
esse, lioc solum abs te postulo, ut cum in ignem sa-
crificii ascendes, Deum pro me preceris, ut ex hac
vita discedam antequam sacerdos revertatur a sacri-
ficio. Dexteram enim patris, filii sanguine cruenta-
tam, videre nequco. Hzc quidem mater. Quis vero
tulisset Chananzxorum ad hoc spectaculum accurren-
tium opprobria? Alius enim forte dixisset : O, in
quem thalamum filium bonus pater ducit? Alius, Ex
quo ovili hanc victimam profert? Alius, Pulchre Deus
vult multiplicare genus ejus sicut stellas czeli. Alius,
O quot senes hunc miserum ut filium plorant, hic
vero senex amens ne suum quidem filium plorat! H:ec
Chanansei ; ex servis autem alius ingemiscendo dixis-
set : O puerum miserum, qui tarde venit, et imma-
ture discessit! Tuus vero inexspectatus natalis dies
est, inexspectata etiam mors. Unus inter omnes ex
sterili vulva, solus inter omnes luctum ad sepulturam
tuam audisti. O qualem dominus ejus delet imaginem
vite! llzc itaque singuli : simul autem omnes do-
mum revertentes, quasi uno ore dixissent : Vade de
reliquo, o senex, hoc solum tecum reputans ; si
hunc immolaveris, alium filium a Sara non suscipies.
Hzc sapienti ratiocinio previdens Abraham, his con-
sideratis beatus ille, intra se prz::ceptum occultavit,
sic affectus, ac si audivisset arcana verba quis non
liceret homini loqui. O thesaure abscondite divino-
rum przceptorum ! o receptaculum arcanorum ! re-
ceptaculum sacrorum Dei verborum ! Hzc tibi myste-
ria per totum orbem praedicavit. ldeo tacitus incedit
pater cum Isaaco, duos solum secum ducens famulos,
qui sacrificii hujusce modum ignorabant, progreditur
autem trium dierum itinere. Tu vero disce probatum
progenitoris animum, idque in tanto itineris inter-
vallo. Neque euim Deus ipsi altare prope ostendit, ne
fidei ardore naturalis affectus averteretur ; sed ut in
longo itinere, filium diu conspiciens ibi pro more lu-
dicra agentem, in ulnas suas accurrentem, rei perfi-
ciend:e cogitatione, *elut aurum in igne, in amore
&epe exercitatus atque probatus, splendidius obe-
dientiz propositum ostenderet. O quoties in triduano
illo vix intervallo pater in seipso exdem filii mente
versavit ? quoties intra se filii cadaver rogo imposuit,
toties in corde vulneratus, quoties sacrificium in men-
tem revocabat ? Malum enim quod jam contigit statim
fere in oblivionem venit, quod autem exspectatur,
totics maerore afficit, quoties suecurrit in mentem.
Videt demum procul beatus ille sacrificii locum, inef-
fabhili quadam voce indicante, solumque filium pater
secum assuinit, relictis cum asino servis : solus de-
mum cum solo Isaac progreditur, non ut pater cum
filio, sed ut sacerdos cum hostia. Isaacum sacrificii
lignis onerat, gladium et ignem ipse gestat. Sarcina
onerat juvenem, ut ex labore puer sudorem emittat :
ut illo naturali balneo ablutus, sanctior fiat Dco ho-
$tia. Postquam liuc sermo pervenit, ut vidi figuram,
veritatem in mentem revocavi. Videns enim quo pacto
Isaac sibi sacrificii ligna gestat, Christum glorifico,
qui propter hominum salutem crucem suam gestare
voluit. Totius enim Christi economie umbram hic
preoceupantem video. Sicut ovis ad occisionem ductus
esl. (Isui. 53. 7). Christus : hujus typus Isaac ad

CONTRA TUEATRA, ETC., SERMO.

950

mactationem ductus est. lr: oculis est ezedes, neque
ohsequium negat lsaac parenti : typus enim erat
Christi, Qui obcdivit Patri usque ad mortem, mortem
2utem crucis (Philipp. 2. 3 Isaac simul filius erat et
victima. Similiter etiam Christus Filius Dei et agnus
qui tollit peccatum mundi. Non parcit Isaaco pater,
sed neque Deus Christo; nam Filio suo non pepercit,
sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. 8. 59).
Triduo post sacrificium mater videt viventem Isaacum ;

post triduum Ecclesia incorruptum videt Servato-

vem. Ii:ec de figuris carptim dicta sunto. Abraham
vero jam pervenit ad locum sacrificii, in certamine
demnm constitutus, in quo natura et voluntas pu-
gnant, coronatur autem animus natur2 victor, atque
Jure Dei amor de amore filii triumphat. Venit pater
cum filio, solus sacerdos cum sola hostia. Omnia au-
tem erant filius patri, sacrificus ministerio, hostia
sacerdotio.

6. Ego vero adolescentis miror prudentiam, quam
reverenter patri dicat : Pater, ecce ignis et ligna, ubi-
nam ovis (Gen. 22, 7)? Non irridet inmmemorem pa-
trem : sciebat enim Chananxos ob risum Chami ser-
vituti esse addictos; sed interrogat, Ubinam? inter-
rogantis specie lapsum memori: corrigens. Pater,
inquit, ecce ligna et ignis; ovis ubi? Quis sermo suffi-
ciat ad viri magnanimitatem declarandam? Non ]a-
crymas illi excussit filii vox : non deflevit adolescen-
tem proximam sibi cx:dem non sentientem, sed mansit
semper invulneratus et adamantinus, paterni affectus
oblitus. Illi ergo firmiter respondet : Deus providebit
sibi ovem, fili (Ibid. v. 8). Non pronuntiat juveni Dei
circa illum voluntatem, ne tenero animo seipsum de-
plorans juvenis, lacrymis hostiam macularet. Quomodo
vobis, fratres, ea qux? sequuntur sine lacrymis enar-
rabo? Ac si pater essem, aliquid patior in rei gesta
recensione. Ád solius enim, ut puto, Ábrahz linguam
pertinebat, sine lacrymis hzc enarrare, tantamque in
verbis przfeere magnanimitatem, quantam ille in
opere ostendit firmitatem. Quod enim in hoc viro mi-
rabile et existimatione dignum est, id quod ille forti-
ter fecit, nos enarrare sine miserationis sensu non
possumus. Attamen id tentandum est, etiamsi ad il-
lius progenitoris virtutem non prope accedamus, ut
ex divint amoris lege affectum ita vincamus , ut pos-
simus sacrificii ejus esse participes, illud scilicet
enarrando. Accenso igitur splendido in ara igne, vi-
ctim: more ad sacrificium adaptat filium pater, di-
lectum unigenitum ; deinde genibus nixum quasi ad
adorationem retro et a tergo alligat, aversum consti-
tuens puerum ; deinde propriis impositum genibus a
tergo coma versum se reducta, dexteram extendit,
audetque superne gladium ad jugulum admovere. O
vim divini amoris! o immotam animi fortitudinem t
Filium alligavit ad mactationem, nec solut:* sunt na-
tur: compages. Gladius in manibus est, nec obtor-
puit dextera. Quis rem prxsens tulisset? quis non
aversus fuisset? quis non fugisset miseratus magis
quam ipse pater? Ideo sapiens senex servos non se-
cum assumpsit, sed procul exspectare jussit, ne com-
miseratione affecti erga heri filium jugulandum, di-
vini amoris opus impedirent. Quo crga herum animo
futuros putas servos, videntes ipsum ita simpliciter ad
czedem dilecti filii properantem? quos putas sermo-
nes habituros fuisse? O gravem proculque abigendam
calamitatem! Herus noster forie insanit, nec agno-
scit dilectum filium, sed aliquam se victimam tenere
putat, vitulum aut ovem. Accedamus ergo diligenter
ad eum; res enim moram non patitur; arripiamus
interim gladium, retineamus dexteram, ne hunc hor-
tatum plaga proxoccupet. Án sine periculo acceda-
mus? quomodo servis parcet, qui dilectissimo filio
non parcit? Attamen periclitemur. Gloriosa mors no-
bis erit, si accidat; nam pro hero juvene moriemur.
Aliquid etiam prxter decorum proferamus , increpe-
mus fureutem , num forte in sensum veniat. Honore
dignus est lierus, sed cum sapit; reverentia item,
sed non si necem moliatur. Si furens contumcliam

5M

patiatur, gratiam habebit cum sapiel, et nos ut bene-
licos remunerabit, ut servatores pueri. H:ec dicentes
statim accurrissent, atque primo gladium a dextera,
jsaacum 4 morte abripuissent ; deinde sermonibus
usi fuissent , tum qui ipsum ad resipiscentiam redu-
cerent, tum qui heri impetum in scipsos potius trans-
ferrent, dicentes : Te ad mentem revoca, here; filium
tenes manibus, dilectum , sterilis partum, tardum
Dei donum, hospitalitatis fructum, vitulum pro vitulo
datum, propter quem solum natale festum celebrasti,
οἱ salutares Altissimo hostias obtulisti, quem in spe
aluisti ut baculum senectutis, propter quem suaviter
vivebas, cujus obnixe precabaris non videre niortem,
sed illum relinquere optabas heredem et herum no-
strum : hunc manu tenes. Vide pueri formain, here,
tuam agnosce imaginem. Talis enim tu quoque eras,
eum juvenis esses. Isaac, tu quoque alloquere pa-
trem, ut per vocem prolem suam agnoscat. Ilic est,
here, non hostia, sed pro quo plurimx hostiz, plu-
rim:ze precationes ad Deum, ut ad viri :tatem perve-
niat, et talem ducat vitze consortem, qualis secundum
virtutem est hujus mater, przeter sterilitatem tamen.
Qptabas enim ejus maturos videre fructus, et de iis
la:tari rursum, ut de lactente Isaaco delectabaris. Sed
o ingentes colamiates, in quos ipsum dies deduxisti |
pro coronis vincula, pro uxore gladius. Apparet ignis,
hon quo quis uxorem ducat, sed quo sepceliatur.
Adest juvenis, non nuptialibus coronatus, sed ad aram
vinctus, gestansque non vestein nuptialem, eed habi-
tum funebrem. Non adest pronubus, qui conjungat
eos qui genere disjuncii sunt, sed adest pater, qui wr
necem illa separat, qux» natura conjunxerat. lloc
circa filios ne Chanan:ei quidem patres cogilaverint.
Talesne hactenus Altissimo offerebas hostias ? talesne
graüarum actiones pro ejus incolumitate? Annon
arietes et hircos maciabas, bruta animantia, cum ra-
tionalium οἱ irrationalium Dominum placares? nunc
vero victima qualis ? O intoleranda mala ! Siniilis est
sacerdoti viclima, cognatum est ei, qui Deum placat,
id quod ad placandum adhibetur; non ex ovili, sed
ex ipsa sacerdotis natura hostia proficiscitur. Tales
non accipit Deus hostias : clemeus enim cum sit erga
liumines , in hostiam uon suscipit hominem. Quo te
nomine nunc appellabimus, here? an sacerdotem ob
hostiam, an fllii interfectorem ob filium? Stupendus
vere est sacrificii modus, qui nec verbo explicari
ipossit. Omnia quippe sacrificia, pro salute persolvun-
tur, filius vero tuus per sacrificium perit. Quid vero
dicemus id quod jam agitur? czedem, an sacrificium?
exsecrationem, an oblationem? incendium , an holo-
caustum ? lta enim contra jus fasque, ita contra legem
est id quod agitur, ut ne nomen quidem oblationis ba-
beat. O qualia nos visuros sperabamus, et qualia nunc
videmus! Sperabamus certe nos ipsum visuros tibi sub-
ministrantem ad sacrificia, operam dantem ad sacer-
dotii munia: nunc autem, o intoleranda mala ! non adest
sacerdoti victimam tenens, sed ipse jacet vinctus ad
victimam ; neque vocem emittit ut. agnus, sed sine
voce et mutus jacet, oveque simplicior solam videt
dexteram , quam sgpe ut amantissimi patris oscula-
tus est, forteque nunc eliam , cum videt eam gladio
munitam vult osculari. Multi tibi sunt greges ovium,
bcrc, mulia boum armenta; iis sacrilicium imple ,
qu: sunt in victimas deputata, non iis, qux:e nec im-
molari, nec comedi possunt. Omnes, si libet, greges
immola , non contradicimus : legitima quippe. esset
hujusmodi in sacrificiis offerendis liberalitas ; quod
autem nunc agitur, bellum magis est, quam sacrili

cium ; obsidio, non oblatio. llla enim precantes pa-
timur, qux in bello ne videamus, precamur ; et liec
in sacrificiis sustinemus, qux» ne sustineamus, pre-
ces offerre solemus. Quod nunc agitur, bello pern;-
ejosius est. Fortassis enim hostis, juvenis formam
setatemque miseratus, pepercisset ei. Quomodo jam
in terra Chananzorum babitaturus es, quando fera-
run erudeJitatem superasti? Forte omnes Chananzo-

| SPURIA.

S2

rum filii in te irruent : Occidamus , inquient, £l:i
interfectorem, ne. in ce dis hujusmodi exemplum sit
atribus nostris. Exscinde tu quoque hospitalem il-
am quercum, benignum illud tabernaculum, incende
illud ut filium incendisti. Nullus enim viator te adire
audebit, utpote suspectum, qui ne filio quidem tuo
peperceris. Quomodo ergo misera Sara, hera nostra,
conjux tua, Eujus mater, te respiciet, quae filium ex
sacrificio sanctiorem venturum exspectabat ? Quid
putas passuram illam esse, cum orbum filio patrem
couspiciet ? Annon in terram decidet moerore soluta *
annon statim delapsa periclitabitur ? annon perdes
cum filio uxorem? (Quomodo alium Isaacum seres ,
lere noster, cum superveniente obitu terra in petram
versa erit? Utinam Sarz sterilitas numquam soluta
esset, ut tu neque pater, neque filii interfector voca-
reris. Quod :vum ita longum erit, ut possit tale (a-
cinus oblivione delere? Non potuit praeteritum
tempus frawicidii odium delere ; sed etiam nunc vi-
tüperatur Cain, ut qui naturam non agnoverit, ejus-
que genus per diluvium funditus periit , fratricidi
vero memoria ne tantarum quidem aquarum copi
deleta fuit. Longe autem deterior fratricida est ülii
interfector , et tantum quantum pater fratre conjun-
ctior. Cur ergo, here, religiose et mirabili vite
infamiam affers immortalem , qu: nec tempore , nec
aquarum exundantia deleri it? Age denium, audi
nos, et lilii vincula solve, abjice gladium, exstingua-
mus ignem, ipsam aram subvertamus ; ne vestigium
uidem iu terra relinquas incredibilis facinoris. Quod
8i post tantam monitionem non obtemperas , et ma-
ligno dgmoni uiinistrare contendis, hoc solum prc-
camur, nos primum interfice , libenter necem paii-
mur. Melius quippe nobis est hic cadere, quam inter-
fectoris proprii filii servos vocari. Quomodo igitor
servis talia insano more loquentibus et agentibus,
progenitor Domini preceptum exsequutus fuisse?
quomodo in toto mundo przeclarum divini amoris
opus effulsisset? quomodo sublimis fidei column»a
erecta fuisset? quomodo ipsis operibus didieissel
mundus, timorem Dei vel filii amore pretiosiorem
esse? Ideo solus ad sacrificium accedit, unus uui
nitum per Unigenitum uni Deo offerens. Didicisus ,
carissinii, per ea quae dicta sunt progenitoris amorem
erga Deum ; discite per ea qux sequuntur Dei iuef-
fabilem clementiam : discite quomodo ii qui przsen-
tia despiciunt et in virtute proficiunt, a temporaueis
non excidant. Jacebat itaque ]saac compeditus, nu-
dum prabens patri jugulum ad necem, manus autem
sacerdotis erecta properabat ad plagam inferendam,
statimque de cxlo defertur vox misericordiz, quem-
admodum manus, 6ὐ manum cohiberet, et velo-
cissimo jussu sacerdotis alacritatem retineret. Ne in-
jicias, inquit, manum tuam in puerum (Gen. $2. 19).
Suflicit mibi prompta voluntas, etsi opus absit. Νοιι-
bam jugulari filium tuum, sed volebam fidem tuam
in toto mundo declarari. Quia enim Non pepercisi

filio tuo dilecto propter me, sed quantum in te (ui,

periit Isaac, Sara fllio orbata est, tuque pater non
ultra vocaris: ex hoc tempore ob tuum erga me
amorem, salvum accipe filium tuum, qui grandzvaus
erit, et multo tempore vivet. Opus enim erga me

jam peractum est, qui affectum animi respicio. Mer-

cedem tibi horum tribuam, o famule, congruenti
scilicet munere fructuosaque appellatione te orpabe,
quivis sanctus te patrem vocabit. Hoc opus mulis
tibi justos filios gignet, tu omnium in me credenuum

9 pater vocaberis; ego tibi per praerogativam ex lapi-

dibus filios excitabo. Unum filium despexzisti, inne-
meros ex hoc tempore babebis filios : patrem euim
multarum gentium te posui. Et hec quidem Deus:
nos autem omnes, carissimi, exemplari divini amo»
ris progenitore Abrahamo usi , nulluin ex tewmpera-
neis bonis fide in Deum pretiosius 9880 existime-
mus, non genus, non pátriam, non divitias, non glo-
riam , non dilectum filium, etsi sit unigenitus : ut

σοι
ἐπιτιμήσωμεν ὡς µαινομένῳ εἰ ἄρα xat αἴσθοιτο. Tram;
ἄξιος ὁ δεσπότης , ἀλλ ἓν σωφροσύνῃ αἰλοῦς, ἁλλ᾽ οὐχ
εἰς θάνατον. 'Σδοισθεὶς &v pavta, χάριν εἴσεται σωφρο-
νήσας, xal ὣς εὐεργέτας ἀμείφεται, ὡς σωτῆρας τοῦ
τέχνου. Ταῦτα λέγοντες προσέδ των ἄν εὐθὺς, xal
πρῶτον μὲν τῆς δεξιᾶς χειρὸς d οντο τὸ ξίφος, xai
τοῦ θανάτου τὸν Ἰσαάχκ' ἔπειτα xal λόγοις ἂν ἐχρή-
σαντο, τοῖς μὲν πρὸς νῆψιν ἄγουσι, τοῖς δὲ πρὸς ἑαν-
κοὺς μᾶλλον τὴν ὁρμὴν τοῦ δεσπότου µετάγουσι , λέ-
ὖοντες' Ἐπίστησον, δέσποτα, τῇ διανοἰᾳ * τὸν υἱὸν ἐν
χεραὶν ἔχεις, τὸν ἀγαπητὸν, τὸν τῆς στείρας τόχον, τὸ
παρὰ Θεοῦ ὄψιμον δῶρον, τὸν τῆς φιλοξενίας χαρπὸν, τὸν
ἀντὶ µόσχου µόσχον, δι ὃν µόνον γενεθλίους ἑτέλεσας
ἑορτὰς, καὶ σωτηρίους τῷ Ὑψίστῳ θυσίας προσήνεγχας,
ὃν ἐλπίσιν ἀνέθρεψας ὣς βακτηρίαν τοῦ γήρως, δι ὃν
ἔζης ἡδέως, οὗ ὑπερηύχου μὴ ἰδεῖν θάνατον, ἀλλὰ χλη-
povóuov ἀπολιπεῖν xal δεσπότην ἡμέτερον ' τοῦτον ἓν
χερσὶν ἔχεις. Ἰδὲ τοῦ παιδὺς τὴν μορφὴν, δέσποτα, τὴν
σην γνώρισον εἰχόνα. Τοιοῦτος à he xai σὺ ποτε, ὅτε
ὃς νέος. Ἰσαὰχ, φθέγδαι τι χαὶ σὺ πρὸς τὸν πατέρα,
ὅπως διὰ τῆς φωνῆς γνωρίσῃ τὸ γέννημα. Οὗτός ἐστι,
δέσποτα, οὐχ f] θυσία, ἀλλ ὑπὲρ οὗ πολλαὶ θυσίαι, ὑπὲρ
οὗ πολλαὶ δεῄσεις πρὸς τὸν θεὸν, εἰς ἀνδρῶν ἡλιχίαν
ἐλθεῖν, xai τοιαύτην ἀγαγέσθαι χοινωνὸν τοῦ βίου, ofa
χατὰ ἀρετὴν Ti So eO τυγχάνει uber, δίχα µέντοι τῆς
στειρώσεως. Ἐπόθεις γὰρ αὐτοῦ χαὶ πρωῖμους ἰδέσθαι
χαρποὺς, χαὶ τούτοις τέρπεσθαι πάλιν, ὡς ἐπὶ θηλάζοντι
τῷ Ἰσαάκ. 'AXA' ὢ τῶν ἀπευχταίων συμφορῶν, εἰς οἵας
αὐτὸν Ίγαγες ημέρας! Αντὶ στεφάνων δεσμὰ , ἀντὶ
γυναιχὸς µάχαιρα. Φαίΐνεις δὲ χαὶ mop, οὐχ ᾧ γήµῃ τις,
ἀλλ' ᾧ θάπτεται.. Παρίσταται δὲ xai ὁ νέος, οὗ παστοῖς
ἑστεφανομένος, ἀλλὰ βωμῷ δεδεµένος, xal φορῶν οὖν
ἑσθῆτα γαμήλιον, ἀλλὰ σχΏμα θανάσιµμον. O9. παρέστη
δὲ χηδεστῆς γάμου, συνάπτων' τὰ διωρισμένα τῷ γένει,

ἀλλὰ παρέστη. πατὴρ, σφαγῇ χωρίζων τὰ ἠνωμένα τῇ.

φύσει. ὑὕτω περὶ τέχνων μηδὲ Χαναναίων πατἑρες βου-
λεύσαιντο. Τοιαύτα µέχρι νῦν τῷ Ὑψίστῳ προσέφερες
θύματα; τοιαῦτα προσήγες ὑπὲρ τῆς αωτηρίας τοῦ c£-

xvou χαριστήρια; Ουχὶ χριοὺς καὶ τράχους ἑδιχοτόμεις,.

α ζῶα, τὸν τῶν λογικῶν xol ἁλόγων Δεσπότην
ἕλασχόμενος., τὸ δὲ νῦν σφάγιον ὁποῖον ; Ὢ τῶν άνυπο
στων χαχῶν |. Ὅμοιον τῷ ἱερεῖ τὸ ἱερεῖον, συγγενὲς τῷ
ἑλασχομένῳ τὸ ἵλασμα” οὐκ .ἐχ ποίµνης, ἀλλ ἐκ φύσεως

αὐτῆς τοῦ is pins τὸ θῦμα. Τοιαύτας ὁ θεὸς οὗ λαµθάνει.
y

θυσίας φιλάνθρωπος Υὰρ Gv, ἄνθρωπον εἰς θυαίαν οὗ
δέχεται. Τί σε χαλέσομεν ἀπὸ τοῦ vuv, ὦ δέσποτα ; ἱερέα.
διὰ τὴν θυσίαν. ἢ τεχνοχτόνον διὰ τὸ τέχνον ; Ξένος τις

οὗτος ἀληθῶς ὁ τῆς θυσίας τρόπος, καὶ οὐδὰ λόγῳ ῥητός..

'λ]ᾶσαι γὰρ αἱ θυσίαι ὑπὲρ σωτηρίας τελοῦνται, ὁ δὲ cbe
vlog δι θυσίας νο ἡ ὃν i 5 xat Egi vidis
πραττόμενον ;. «Óvov , T] θυσἰαν ; ἀρὰν, f) προσφοράν ;
bona, ὁλοκάρπωσιν; ὀ07] ih γὰρ ἔκβεσμον'
οὕτως ἔχνομόν ἐστιν, ὅτι οὐδὲ προ Yoplav ἔχει προσ-
φορᾶς τὸ Υινόµενον. Ὢ, ofa ἰδεῖν ἠλπίσαμεν , χαὶ ofa
νῦν θεώμεθα.! Ἠλπίσαμεν αὐτὸν ὑπουργοῦντά σοι πρὸς
τὰς 0νσίας, λειτουργοῦντα πρὸς τὰς ἱερουργίας "νῦν δὲ,
ὢ τῶν ἀνυποίστων χαχῶν | οὐ παρέστηχε τῷ ἱερεῖ θῦ

Φρατῶν, ἀλλ᾽ αὑτὸς χεῖται δεδεµένος ἀντὶ θύματος ' οὐδὲ
φωνὴν ἀφίησιν, ὡς ἁμνὸς, ἁλλ᾽ ἄφωνος χεῖται καὶ ἅλα-
Aoc, xai ἀφελέστερος xat προθάτου πρὸς µόνην βλέπει
τὴν δεξιἀὰν, ἣν πολλάχις ὡς φιλοστόργου πατρὸς χατεφί-
Ἅησε, τάχα δὲ xaX νῦν, μετὰ τοῦ ξίφους ἐχομένην αὐτὴν
ὁρῶν, χαταφιλῆσαι θέλει. Πολλαί σοι ποιμναὶ προθάτων,
δέσποτα, βοῶν ἀγέλαι πολλαί ' Ex τούτων πλήρωτον τὴν
θυσίαν τῶν θυσίµων, τῶν νενοµισµένων, οὐ τῶν ἀθύτων
xaX ἀθρώτων. Πάσας εἰς ἓν ὁλοκάρπωσον, εἰ βούλει,.
τὰς ἀγέλας' οὐκ ἀντιλέγομεν ' ἔννομος γὰρ τῆς θυσίας
ταύτης ἡ Φφιλοτιμία᾽ τὸ δὲ νῦν πραττόµενον πόλεμος
μᾶλλον f| θυσία, πολιορχἰα τις, o0 προσφορά. Ταῦτα γὰρ
εὐχόμενοι ὑπομένομεν, ἅπερ εὐχόμεθα μὴ ἰδεῖν πολα-
μούμενοι * xal τοιαῦτα πάσχοµεν ἓν θυσίαις, ota ἵνα μὴ
πάθωµεν εὐχόμεθα, Τὸ νῦν ἔργον ὀλεθριώτερον xat πο-
λέμου. Τάχα γὰρ ἂν ἐφείσατο xai πολέμιος, τοῦ νέου
τὴν μορφὴν, τὴν ἡλιχίαν αὐτοῦ κατελεῆσας. Πῶς oixfj-
σεις ἔτι τῶν Χαναναίων τὴν χώραν, νιχήσας οὕτω καὶ
θπρίων ὠὡμότητα; Ἰάχα πάντες ἐπιστήσονταί σοι τῶν
λαναγα]ων o! παΐδες, ἀγέλώμεν λέχοντες, τὸν τεχνοχκτό-

mano; ο ο

CONTRA THEATRA, ETC., SERMO.

532

vov, ut ποντρὺν γέντται ποιδογτονίας παράδειγµα τοῖς
ἡμετέροις πατράσιν. "Exzoyov δὲ καὶ συ τὴν φιλόξενον
δρῦν. την φιλάνθρωτον σκηνὴν, ἔμπρτσον αὐτὴν, ὡς τὸν
παῖδα. Οὐδεὶς γὰρ ἔτι πληγσιάσαι σοι τῶν ὁδευόντων τολ-
µήσει, ὕποπτος αὐτοῖς ὑπάρχων, ὁ vlo9 uh φεισάµενος.
IIo; οὖν ἡ ἁθλία σε Σάῤῥα, Ἡ ἡμετέρα δέσποινα, ἡ at
μὲν σὔνοιχος, fj τούτου Ok μήττρ, ὄψεται, ἁγιώτερον ix
τῆς θυσίας τὸν παῖδα προσδεχομένη; Τί γὰρ νομίζεις
παθεῖν αὑτὴν ἔρημον τοῦ τέχνου τὸν πατέρα θεασαµέ-
νην ; Οὐχὶ πεσεῖται el; γην ἀθυμίᾳ λυθεῖσα ; οὗ παχρα-
χρημα χινδυνεύσει πεσοῦσα ; οὐχ ἀπολέσεις μετὰ τοῦ
vlou καὶ τὴν σύνοιχον ; Πῶς οὖν ἄλλον Ἰσαὰκ γεωργ{-
σεις, δέσποτα, πξτρωθείσης τῷ θανάτῳ «nc χώρας; Ὡς
εἴθε μηδὲ τὴν ἀρχὴν ἐλύθη τῆς Σαῤῥας ἡ στείρωσις, ἵνα
σὺ µῆτε πατῇρ, µῆτε παιδοχτόνος ἐκλήθης. Ποῖος αἰὼν
οὕτω μαχρὺς λήθῃ χαλύψαι δυνῄσεται τὸ πραττόμενον ;
Οὐχ ἴσχυσεν ὁ παρελθὼν χρόνος τὸ τῆς ἀδελφοχτονίας
ἁπαλεῖψαι μῖσος α, ἀλλ᾽ ἔτι χαὶ νῦν ψέγεται Κάῑν ὡς μὴ
γνωρίσας τὴν φύσιν, xal πρόῤῥιζον μὲν ἅπαν αὐτοῦ
διὰ χαταχλυσμοῦ τὸ γένος ἁπόλωλεν, Ἡ δὲ µνήµη τῆς
ἁδελφοχτονίας οὐδὲ πλῄθει τοσούτων ὑδάτων ἐχπέπλυ-
ταν. Παρὰ πολὺ δὲ τεχνοχτόνος ἁδελφοχτόνου βαρύτερον,
xaX τοσοῦτον ὅσον ἀδελᾳοῦ πατῇρ οἰχειότερος. Τί τοίνυν,
δέσποτα, θεοσεθεῖ χαὶ θαυμαστῳ βίῳ αἰσχύνην ἐπάχεις
ἀθάνατον, οὗ χρόνῳ δυναμένην ἐξαλειφθῆναι, οὐχ ὕδασι.
Δεῦρο 6h, λοιπὸν ἄχουσον ἡμῶν, χαὶ τῶν δεσαῶν τὸν
νὸν ἄφες ἐλεύθερον, ῥίψον τὸ ξίφας, σθέσωµεν τὸ πῦρ,
αὐτὸν τὸν βωμὸν χατασχάψφωµεν * μηδὲν ὅλως ἴχνος
ἑάσῃς ἀπίστου τολμήματος ἐπὶ γῆς. El δὲ ἀπειθεῖς μετὰ

«ποσαύτην πα αἶνεσιν, xa ng Z φιλονειχεῖς διαχογ -
5 p rl

σασθαι δαίµονι, τοῦτο µόνον εθα , πρώτους à

Ἄτεινον ἡμᾶς, καὶ ἡδέως δεχόµεθα τὴν σφαγἠν. "Αμει-
voy γὰρ ἡμῖν ἐνταῦθα πεσεῖν, ἢ δούλους κληθτηναι παι-
δοχτόνου δεσπότου. Πῶς οὖν, τοιαῦτα xal λεγόντων xal
πραττόντων ἐξ ἀνοίας τῶν δούλων, 6 προπάτωρ χαθω-
σιώθη τῷ τοῦ Δεσπότου προστάγµατι ; πῶς ἂν οὕτως
ἐν ὅλῳ τῷ χόσμῳ ἀγαθὴ φιλοθεῖας ἔλαμψε πρᾶξις; πῶς
ἂν ὑψηλὴ πίστεως ἀνωρθώθη στήλη; πῶς ἂν ἔργοις

* ἔμαθε χόσμος, ὅτι φόδος θεοῦ πόθου παιδὸς τιμιώτερος:

Διὰ τοῦτο µόνος ἐπὶ τὴν θυσἰαν παραγίνεται, μόνος τὺν
povoyevr διὰ Μονογενοῦς τῷ µόνῳ προσφέρων θε.
Ἐμάθετε, ἀγαπητοὶ, διὰ τῶν εἰρημένων τοῦ προπάτο-
pos τὴν φιλοθεῖαν * µάθετε διὰ τῶν ἑξῆς xal τοῦ θεοῦ
τὴν ἄφατον φιλανθρωπίαν * µάθετε πῶς οἱ διὰ τὸν Θεὸν
των παρόντων χαταφρονῄσαντες xal προχόπτουσιν εἰς
ἀρετῆν, καὶ τῶν προσχαίρων οὐχ ἁμαρτάνουσιν. Ἔχειτο
τοίνυν [ὅ68] σὐμπεποδισµένος ὁ Ἰσαάκ, xat γυμνὸν τῷ
πατρὶ παρέχων τὺν λαιμὸν εἰς σφαγὴν, Ἡ δὲ χεὶρ του
ἱερέως ὑφηλὴ τὴν m ἐπισπεύδουσα, xat παραχρῃ-
μα φέρεται οὐρανόθεν ἑλέου quvh, χαθάπερ χεὶρ τὴν
χεῖρα χωλύουσα, xal ταχυτάτῳ προστάγµατι τὴν e
θυµίαν τοῦ ἱερέως ἐπέχουσα, Mi yàp, φησὶν, éxcód nc
τὴν χεῖρἀἆ σου ἐπὶ có παιδἀάριον». Αρχοῦμαι τῇ προ-
θυµίᾳ, xiv ἡ πρᾶδις ἀπείη. Οὐκ ἤθελον σφαγῆναι τὸν
παῖδά σου, ἀλλ᾽ ἤθελαν φανΏναι τὴν πίστιν σου ἐν ὅλ

τῷ χόσμῳ. Ἐπειδὴ γὰρ οὐκ ἐφείσω τοῦ viov σου tov
ἀγαπητοῦ δι ἐμὲ, ἀλλὰ, τὸ σὸν µέρος, ἁπόλωλεν Ἰσαὰχ,
ὅσον ἐπὶ col, Ἱτέχνωται Σάῤῥα , xal οὔτε σὺ ὀνομάξῃ
πατὴρ, ἀπὸ του νῦν διὰ τὴν ἀγάπην τὴν εἰς ἐμὲ σῶον
ἀπολάμθανέ σου τὸν υἱὸν, µακρόθιόν τε χαὶ πολυχρόνων.
Τὸ γὰρ Épyov ἐμοὶ πἐπρακται τῷ τὰς διαθέσεις τῶν v-
νοιῶν βλέποντι. ᾽Αμείϕομαι δέ σε πρὸς τούτοις, θέρα-
φον, πάντη χαταλλήλῳ δωρεᾷ , χαὶ προσφόρῳ προσηγο-
pia τιµήσω σε, πᾶς ὅσιός σε καλέσει πατἐρᾳ. Ἡ πρᾶξις
αὕτη πολλούς σοι δικαίους ἀπογεννήσει παῖδας, σὺ πάν--
των τῶν εἰς ἐμὲ πιστευόντων χκληθήσῃ πατήρ᾽ ἐγώ σαι
xat' ἐξαίρετον ἐκ λίθων ἐγερῶ τέχνα. Ἑνὸς υἱοῦ xaz-
Ἓφρόνησας, ἕδεις ἀπείρους ἀπὺ τοῦ. νῦν» πατέρα vàp
πολλῶν ἐθνῶν τἐθεικά σε, Καὶ τὰ μὲν παρὰ θεοῦ τοιαῦτα᾽
lust; δὲ ἅπαντες, ἀγαπητοὶ, ὑπογραμμῷ φιλοθεῖας τῷ
προπάτορι ᾿Αθραὰμ χρώμενοι, μηδέν τι τῶν mpooxat-
po» ἀγαθῶν τῆς εἰς 8sbv πίστεως ἠγώμεθα τιμιώτερον,
μὴ πατρίδα, uf γένος, pij πλοῦτον, pi ὀήξαν, μὴ τέ-
χνον ἀγαπητὸν , xàv µόνον τυγχάνη Ὑενόμενον * ὅπως
ὁμοιότητε πίστεως τέχνα Ὑενόμενοι τοῦ προπάτορος
'A6paXy, εἰς τοὺς φωτεινοὺς αὐτοῦ κόλπους μετὰ "Izadx

5 Savil. conj. μύσος.

b4U

"A6pa&p.; Δηλονότι ἀφέμενον τοῦ θείου προστάγµατος.
τοὺς περὶ θεοσξβείας ποιεῖσΏαι λόγους, xaY τείθειν τὴν
Σάῤῥαν, ὅτι, τοῦτον ἂν λάθῃ θε)ς. δίδωσί σοι xpsía3ova.
Καὶ πῶς ἂν ἔπεισε γυναῖχα τῷ πάθει μεθύουσαν; "AXXa
δὴ πέπειχε. θεοσεθῆς γὰρ tj γυνὴ, καὶ ἀνδρὸς πιστο-
κάτου σύνοιχος ' πάντως Υοῦν ἀχόλουθον πεισθεῖσαν αὐ-
τὴν προγέµνψαι τὸν υἱὸν ἐπὶ τὴν θυσίαν ὁδεύοντα, στέ-
γειν μὲν ἴσως τὸν πόνον βιαζοµένην διὰ τὸ δοχοῦν τῷ
θεῷ, ὑπὸ δὲ τῆς φύσεως αὐτῆς πρὸς θρήῄνους ἀθουλήτως
ἑξαγομένην. Πόσοι θεράποντες ἐχεῖ τῷ πόθῳ τοῦ νέου
δακνόµενοι; πόσαι θερἀπαιναι τῇ δεσποίνη συμπάσχου-
σαι; Χαναναῖοι πόσοι, συνήθεις χαὶ γείτονες, οἱ ἐπὶ τοῖς
τούτῳ συµθεθηχόσι θαυμάζοντες ; θόρυδος Ex τούτων
πολὺς, xaY οἰμωγὴ. καὶ θρῄνος, καὶ δάχρνα, ὡς ἐπὶ
προπεμπομένῳ νεχρῷ. Εἶπε δ àv ἡ µήτηρ ἀναχωχύ-
casa μέγα Δός µοι, τἐχνον, τελευταίας π ριπλοκάς.
Ἐγὼ μὲν Ἠλπιζον ὑπὸ σοῦ προπεµφθῆναι, τέχνον, xal
τὸ» ἐρὸν θάνατον τοῖς σοῖς χοσμηθῆναι δαχρύοις * ἐπεὶ
δὲ φῆφος τοῦ κτίσαντος τὰς ἐμὰς ἑλπίδας veviznxs, xat
θρηνῶ τοῦτον, ὑφ' οὗ θρηνηθῆναι προσεδόχητα, τουτό
at µόνον αἱτῶ, ἐπιθαίνων τῷ τῆς θυσίας πυρ), πρέσθεν-
σον πρὸς τὸν θεῖον ὑπὲρ ἐμοῦ, ἀπελθεῖν µε τοῦ βίου
πρὶν ἐπανελθεῖν τῆς θυσίας τὸν ἱερέα. Δεξιὰν n" πα”
τρὸς αἵματι παιδὸς ἰδεῖν ἡμαγμένην οὗ δύναμαι. Ἡ μὲν
' οὖν µήτηρ τοσαῦτα. Τίς δ' ἂν ἄνεγχε τὰ παρὰ τῶν Xa-
ναναίων ὀνείδη, τῶν ἐπὶ τῇ θέᾳ τότε συνδεδραµηχότων ;
' *0 μὲν γὰρ εἶπεν &v * Ὢ, ἐφ᾽ οἵον θάλαμον τὸν υἱὸν ὁ xa-
M ἄγει πατήρ] 'O δὲ, "Ex ποἰας ἄρα ποίµνης αὐτῷ τὸ
ἱερεῖον; Ὁ δὲ, Καλῶς αὐτῷ ὁ θεὸς πληθυναι θέλει τὸ
γένος, ὡς τὰ ἄστρα τοῦ οὑρανοῦ. "Άλλος, Ὢ πόσοι vé-
oves, ὡς υἱὸν θρηνοῦσι τὸν ἅθλιον, οὗτος δὲ Ἠλίνιος
γέρων οὐδὲ δαχρυει τὸ ἴδιον τέχνον] Ταῦτα μὲν οἱ Ἆα-
ναναῖοι: τῶν δὲ θεραπόντων ὁ μὲν ἀνοιμώξας εἶπεν ' "Q
παιδίον ἅθλιον, xai Υενόμενον ὄψιμον, καὶ ἀπολλύμενον
ἄωρον!{ Σοῦ xui παράδοξος Ἡ Υέννησις, καὶ παράδοξος f
"πελευτή. Μόνος Ex πάντων ἐξ ἀγόνου βήτρας μόνος Ex
«πάντων ἀχούων τὸν ἐπὶ τῇ ταφῇ σου θρήνο». "D, οἵχν ὁ
δεσπότης αὐτοῦ εἰχόνα ἐξαλείφει τοῦ βίου! Ταῦτα μὲν
οὖν οἱ xa0' ἕχαστον ὁμοῦ δὰ πάντες ὑποστρέφαντες
. οἴχαδε, ὡς ἀφ᾽ ἑνὸς στόματος εἶπον &v* "Όδευε λοιπὸν, ὦ
* πρεσθῦτα, τοῦτο µόνον ἐνθυμούμενος, ὅτι τοῦτον ἂν θὐ-
. eme, ἄλλον υἱὸν ἀπὸ Σἀῤῥας οὐχ ἕξεις. Ταῦτα λογ.σμῷ
σώφρονι προειδόµενος ᾿Ἀθραὰμ, ταῦτα σχοπῄσας ὁ µα-
xáptoc, ἐμδύθιον ἔχρυψε τὸ πρόσταγμα, οὕτω διατεθεὶς,
ὡς ἀχούσας ἄῤῥητα ῥῆματα , ἃ οὐχ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λα-
λῆσαι. Ὦ θησαυρὲ χρύφιε δεσποτικῶν ἐντολῶν! à τα-
μιεῖον ἁποῤῥήτων, ταμιεῖον ἱερῶν Θεοῦ λόγων ! Ταυτά
σε τὰ μυστήρια xa0' ὅλης τῆς οἰκουμένης ἀνεχήρνςεν.
ὐδεύει διὰ ταῦτα σιγἩ μετὰ τοῦ Ἰσαὰχ ὁ πατῆο , δύο
Ἰόνους θεράποντας ἐπαγόμενος., xa τούτους οὐκ εἰδό-
τας τῆς θυσίας τὸν τρόπον ' ὁδεύει Gb τριῶν ἡμερὼν
4bóy, Xu δὲ µάνθανε τὴν δοχιµασίαν τῆς γνώμης τοῦ
προπάτορος, xai τοῦτ' Ex τοῦ διαστήµατος τῆς ὁδοῦ.
Οὐ γὰρ ἑγγὺς αὐτῷ Och; δείχνυσι τὸ Ουσιαστήριον,
ἵνα μὴ τῇ θε μότητι τῆς πίστεως χλαπῇ φύσεως τὴν
στοργην * PX ὅπως μαχρὰν βαδίζων ὁδὸν, xal τὸν
υἱὸν ἐπὶ πλεῖστον θεώμενος χρόνον συνήθως προσπαί-
ζοντα, ταῖς ἀγχάλαις προστρέχοντα, τῇ ἑννοίᾳ τοῦ πρα-
χτέου, χαθάπερ χρυσὸς ἓν πυρὶ, τῷ πόθῳ πολλῷ χρόνῳ
^ δοχιμασθεὶς, λαμπροτἐραν τῆς ὑπαχοῆς ἐπιδείξηται την
'προαίρεσιν. Ὢ, Τοσάχις ἓν τῷ τριημέρῳ τούτῳ διαστή-
ματι χαθ᾽ ἑαυτὸν ὁ map ἀνετυπώσατο τοῦ υἱοῦ τὴν
σφαγήν | [565] ποσάχις ἐπέθηκε τῇ πυρᾷ τοῦ τέχνου τὸ
- λείφανον, τοσαυτάχις τὴν xapblav πληγεὶς, ὁσάχις dv
την θυσίαν ἀνελαγίζετοί! Τὸ μὲν γὰρ πεπραγμένον xaxby
εὐθὺς πρὸς λήθην ὁρᾷ, τὸ δὲ ἐν ἐλπίσι λυπεῖ τοσαυτάκις,
ὁσάχις ἂν ἐλπισθῃ. "Opa λοιπὺν ὁ µαχάριος ανν
fie λειτουργίας τὸν τόπον, ἀῤῥήτου φωνῆς προσδειξάσης
αὐτῷ, xai µόνον παραλαμθάνει τὸν υἱὸν ὁ πατῆρ, ἆπο-
λιπὼν μετὰ τῆς ὕνου τοὺς δούλους * μόνος ὁδεύει λοιπὸ"
τὰ µόνου του "IcaXx, οὐχ ὡς πατὴρ μετὰ τέχνου, ἀλλ᾽
ὡς ipso; μετὰ θύματος. Ἐπιτίθησι δὲ xai τῷ "I3aàx
τῆς θυσίας τὰ ξύλα, αὐτὸς φέρων τὴν μάχαιραν καὶ τὸ
πυρ. Βαρύνει τῷ φορτίῳ τὸν νέον, ἵνα ἐφιδρώσας ὁ val;
τῷ καμάτῳ, xat τοῖς τῆς φύσεως λουτροῖς χαθηράµενος,
εὐαγεστέρα γένηται τῷ Θεῷ προσφορά. Ἐνταυθα δὲ γε-
νοµένου τοῦ λόγου. τὸν τύπον ὶδὼν, ἀνεμνήσθην τῆς
ἀληθείας. Ἰδὼν γὰρ πῶς Ἰσαὰχ ἑαυτῷ βαστάζει τῆς
θυσίας τὰ ξύλα, Dico τὸν Χριστὸν τὸν διὰ τὴν τῶν
ἀν)ρώπων σωτηρίαν ἑαντοῦ τὸν σταυρὸν βαστάσα: 0:-

SPLURIA,

os!

λήσαντα. Ὅλης Υὰο τῆς χατὰ Ἆριστὸν οἰχονομίας ztj
σχ.ὰν ἐνταῦθα προλαθοῦσαν ὁρῶ. Ὡς πεόδατον ἐπὶ
σωαγἩν ἤχθη ὁ Χριστός" τούτου τύπος Ἰσαὰκ εἰς β.-
σίαν ἀγόμενος. Ἐν ὀφθαλμοῖς fj σφαγὴ, καὶ οὔχ ἀπειθεῖ
τῷ Ὑεννήσαντι Ἰσαάκ.' τύπος γὰρ ἦν Χριστοῦ, "0c
ὑπήχουσε Πατρὶ µέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σται-
pov. Ἰσαὰκ xai τἐχνον ἣν ἐν ταὐτῷ xaY θΌμα. 'Οµοίως
καὶ ὁ Χριστὸς Ylb; coU, χα) ἁμνὸς ὁ αἴρων τὴν ἁμαι-
τίαν τοῦ xósuou. Οὐ φείδεται τοῦ Ἰσαὰκ ὁ πατὴρ, ἀλ)'
οὐδὲ 8:5; του Χριστοῦ. "Qc (sic) γὰρ τοῦ ἰδίου Υἱοῦ
οὐκ ἐφείσατο, ἀἱ.1' ὑπὲρ ἡμῶν πάντων παρέδωχεν
αὐτόν. Ἔριῆμερον μετὰ τὴν θυσίαν ἡ µήτηρ ὁρᾷ zov
τὸν Ἰσαάκ * τριήµερον xai fj Ἐχκλησία ἄφθαρτον tpi
τὸν Σωτῆρα. Καὶ ταῦτα μὲν περὶ τύπων, ὡς ἓν παρίδυ.
᾿Αθραὰμ δὲ ἐφέστηχεν ἤδη τῷ τόπῳ τῆς λειτουργίας,
εἴσω λοιπὸν τού ἀγῶνος Ὑενόµενυς, ἐν d φύσις μὲν xi
προαίρεσις μάχεται, στεφανοῦται δὲ γνώμη χατὰ ei;
φύσεως, xaX φέρει φιλοθεῖα διχαίως κατὰ φιλοτεχνίας τὰ
νιχητήρια. "Ηλθεν ὁ πατῆρ μετὰ τοῦ c£xvou, μόνος à
ἱερεὺς μετὰ μόνου τοῦ θύματος. Πάντα δὲ fj» ὁ val; τὸ
πατρὶ, xal λειτουργὸς πρὸς ὑπτρεσίαν, xai θύμα τρς
ἱερουργίαν.

ς’. Ἐγὼ δὲ χαὶ τοῦ νέου θαυµάκω τὴν σύνεσν, ὅσυς
αἰδεσίμως προσέρχεται τῷ πατρὶ, xal φησι’ Πάτερ,
ἰδοὺ τὸ πρ, xal τὰ ξύ.α" τὸ πρόξατον ποῦ; 02 χα-
ταγελᾶ τῆς λήθης τοῦ πατρός ' εἶδε γὰρ Χαναναίης
δουλεύοντας διὰ γέλωτα Χάμ. ἀλλ᾽ ἐρωτᾷ, Ποῦ ; σχ-
ματι πεύσεως λήθης διορθούµενος σφάλμα. Πάτερ. ϱτ-
σὶν, ἱἰδοὺ τὰ ξύ.]α καὶ τὸ πὺρ τὸ πρόδατον xov; los
ἀρχέσει λόγος πρὸς παράστασιν τῆς τοῦ ἀνδρὺς µεγε-
)oypuyia; ; Οὐχ ἐχάλασεν αὐτὸν πρὸς δάχρυα τοῦ zn:
ἡ φωνὴ, οὐκ ὠλοφύρατυ τὴν ἡλιχκίαν τοῦ νέου ἀναισῷτ-
10032v τῆς οἰχείας σφαγῆς, ἀλλ᾽'ἔμεινε διαπαντὺς ἆτρω-
τος χα) ἁδαμάντινος, τῆς πατρικῆς διαθέσεως ἐχλαθύμ:-
voz. Φησὶν οὖν πρὸς αὑτὸν εὐσταθῶς. 'O Θεὸς ὄψεται
ἑαυτῷ πρόδατον, téxvor. O0 προαπαγγέλλει τῷ vii
tb ἐπ' αὑτῷ τοῦ θεοῦ βούλημα, ἵνα μὴ ἁπαλὴ Gv
ἑαυτῷ ἐπιθρηνήσας ὁ νέος, δάχρυσι σπιλώσῃ b 03,2.
Πῶς ὑμῖν, ἀδελφοὶ , ἁδαχρυτὶ τὰ μετὰ ταῦτα δ.ηγίσ-
μαι; Πέπονθά τι πρὸς τὴν τῶν ἔργων δι{γησιν, ὡς τν’
tfo. Μόνης yàp ἣν τῆς τοῦ ᾿Αθραὰμ γλώττς, ὡ
οἶμαι, ἁδαχρυτὶ τὰ γινόμενα διηγἠσασθαι, xal τοισύτην
δεῖξαι ἐπὶ τῶν λόγων μεγαλοψυχίαν, οἵαν ἐχεῖνος izi
τῶν ἔργων ἔδειξε Mv στεῤῥότητα, Τὸ γὰρ δὴ fau
στὸν xal τίµιον τοῦ pcr ὅτι ὃ ἐχεῖνος εὐσταθῶς ti»
γάσατο, τοῦτο ἡμεῖς οὐδὲ τοῖς λόγοις εἰπεῖν ἁταθὸ,
ὑπομένομεν, ᾽Αλλ’ ὅμως πειρατέον, χᾶν μὴ λίαν ἔτι ποὺ
τῆς τοῦ προπἀτορος ἀρετῆς ἐφιχώμεθα, οιλοθεῖας νύμ)
τὰ πάθη νιχήσαντας κοινωνῆσαι αὐτῷ τῆς θυσίχ;, ὦὼ
μέρει τῆς διηγήσέεως. ᾿Αναχαύσας τοίνυν λαμτρὴν ἰτ'
τῷ βωμῷ τὸ πὺρ, σχηματίζει πρὸς τὴν θσίαν, ἱερίω
νόμῳ, τὸν υἱὸν ὁ πατὴρ, τὸν ἀγαπητὸν, τὸν μλνοτενς,
χαὶ 0εὶς ὡς εἰς προσχύνησιν ἐπὶ τὰ γόνατα, ὄπισθε x1:
τὸν νῶτον περιειλεῖ, τὸ ἑναντίον σχΏμα περιτιδεὶς zo
παιδί: εἶτα τοῖς οἰχείοις ἀντιστηρίξας Ὑόνασιν ὅπ-σῶτ,
xai τὴν Χόμην πρὸς ἑαυτὸν ἀνταναχλάσας, dvattin
τὴν δεξιὰν, τολμᾷ φέρειν áo! ὑψηλοῦ κατὰ τοῦ λαιμό
τὴν σφατήν. Ὢ τόνος φιλοθεῖας ! à φυχΏς ἀνίκττος d»
δρεία! Ἔδησε πρὸς σφαγἣν τὸν υἱὸν, xal οὐκ tions
τῆς φύσεως οἱ ἁρμοί. Τὸ ξίφος ἓν χεραὶ, καὶ οὐχ bir
κητὲν ἡ δεξιά. [5660] Ti; ἂν Ίνεγχε παρεστὼς τοῖς ye
μενοις; τίς οὐκ ἀνεστράφη ; τίς οὐχ ovy τοῦ 12:25
γενόμενος συµπαθἑστερος; Διὰ τοῦτο τοὺς δούλους 0 6
φὸς Υέρων οὗ παραλα θάνει μεθ) ἑαυτοῦ, ἀλλλ usxp?
περιµένειν χελεύει, ἵνα μὴ συµπαθήῄσαντες sj ση5,
τοῦ δεσπότου, φιλοθέου γνώμης πρᾶξιν κωλύσωσι. Ti
γὰρ οἴει παρόντας τοὺς παΐῖδας λαδεῖν Evvouxy αερὶ 75?
δεσπότου, βλέποντας αὐτὸν ἁπλῶς οὕτως ὁρμῶντα T7^
τὴν τοῦ ἠγαπημένου παιδὸς coa tv ; civag ἂν πρὸς U7
τοὺς λόγους εἰπεῖν, Ὢ τῆς δεινης ταύτης xal ἀπευχμίΣ;
συμφορᾶς! Ὁ δεσπότης ἡμῶν τάχα μαίνεται, αὶ 07
γνωρίσει «bv περιπόθητον υἱὸν, ἀλλ) ἐν τι τῶν ti ὃν
σίαν χατέχειν φαντάζεται, µόσχον ἣ πρόδατον. Doo
έλθωµεν τοἰνυν τὸ τάχος αὐτῷ ob γὰρ ἀναμθει 9
τρᾶγμα βραδυτῖτα * χρατήσωμεν τέως τὸ Clo. 57
σχῶμεν τὴν δεξιὰν, μὴ φθάσῃ τὴν παραίνεσιν fj t7
Μη rào ἀκίνδυνον τὸ προσελθεῖν ; πῶς φείσεται δουν
ὁ vio) μὴ φειδόµενος φιλτάτου; ΠαρακινδυνεύσωμΏ '
ὅμως. Εὐχλεῆς ἡμῶν ὁ θάνατος, ἂν τύχη ὑπὲρ 15
νέου ἔσται δεσπότου. Φθειξώμεθά τι map τὸ sport!

519

quomodo suasisset mulieri affectu inebriat:e ? Sed
esto, suasisset. Religiosa enim mulier erat, et fide-
lissimi viri conjux : consequens omnino erat ut illa
morem gerens filium pramitteret 3d sacrificium pro-
cedentem, amoremque vi obrueret, quod ita Dco
placeret, sed vi naturalis affectus vel invita in fletus
prorumperet. Quot famuli istic juvenis amore cru-
ciati fuissent? quot ancill:e in partem meroris cum
hera venissent ? quot Chananzi, familiares et vicini,
circa h:ec mirati fuissent? Ilinc tumultus ingens, ge-
mitus, fletus, lacrymz, ac si mortuus efferretur. Dixis-
set mater alto clamore lugens : Da mihi, fili, extre-
mum amplexum. Ego sperabam, fili, me a te effe-
rendam esse, et mortem meam tuis ornandam esse
lacrymis : quia vero Creatoris decretum spem meam
vicit, eumque lugeo, a quo me lugendam sperabam
esse, hoc solum abs te postulo, ut cum in ignem sa-
crificii ascendes, Deum pro me preceris, ut ex hac
vita discedam antequam sacerdos revertatur a sacri-
ficio. Dexteram enim patris, filii sanguine cruenta-
tam, videre nequeo. Hec quidem mater. Quis vero
tulisset Chanan:eorum ad hoc spectaculum accurren-
tium opprobria? Alius enim forte dixisset : O, in
quem thalamum filium bonus pater ducit? Alius, Ex
quo ovili banc victimam profert? Alius, Pulchre Deus
vult multiplicare genus ejus sicut stellas caeli. Alius,
O quot senes hunc miserum ut filium plorant, hic
vero senex amens ne suum quidem filium plorat! H:ec
Chananzei ; ex servis autem alius ingemiscendo dixis-
set : O puerum miserum, qui tarde venit, et imma-
ture discessit! Tuus vero inexspectatus na!alis dies
est, inexspectata etiam mors. Unus inter omnes ex
sterili vulva, solus inter omnes luctum ad sepulturam
tuam audisti. O qualem dominus cjus delet imaginem
vite! llc itaque singuli : simul autem omnes do-
mum revertentes, quasi uno ore dixissent : Vade de
reliquo, o senex, hoc solum tecum reputans ; si
hunc immolaveris, alium filium a Sara non suscipies.
Hzc sapienti ratiocinio przvidens Abraham, his con-
sideratis beatus ille, intra se preceptum occultavil,
sic affectus, ac si audivisset arcana verba qui non
liceret homini loqui. O thesaure abscondite divino-
rum praceptorum ! o receptaculum arcanorum! re-
ceptaculum sacrorum Dei verborum ! llzc tibi myste-
ria per totum orbem przdicavit. Ideo tacitus incedit
pater cum Isaaco, duos solum secum ducens famulos,
qui sacrificii hujusce modum ignorabant, progreditur
autem trium dierum itinere. Tu vero disce probatum
progenitoris animum, idque in tanto itineris inter-
vallo. Neque enim Deus ipsi altare prope ostendit, ne
fidei ardore naturalis affectus averteretur ; sed ut in
longo itinere, filium diu conspiciens ibi pro more lu-
dicra agentem, in ulnas suas accurrentem, rei perfi-
ciend:x cogitatione, velut aurum in igne, in amore
s:epe exercitatus atque probatus, splendidius obe-
dientize propositum ostenderet. O quoties in triduano
illo vix intervallo pater in seipso cxdem filii mente
versaviL ? quoties intra se filii cadaver rogo imposuit,
toties in corde vulneratus, quoties sacrificium in men-
tem revocabat ? Malum enim quod jam contigit statim
fere in oblivionem venit, quod autem exspectatur,
toties maerore afíicit, quoties suecurrit in mentem.
Videt demum procul beatus ille sacrificii locum, inef-
fabili quadam voce indicante, solumque filium pater
secum assumit, relictis cum asino servis : solus de-
mum cum solo Isaac progreditur, non ut pater cum
filio, sed ut sacerdos cuin hostia. lsaacum sacrificii
lignis onerat, gladium et ignem ipse gestat. Sarcina
onerat juvenem, ut ex labore puer sudorem emittat :
ut illo naturali balneo ablutus, sanctior fiat Deo ho-
Stia. Postquam huc sermo pervenit, ut vidi fguram,
veritatem in mentem revocavi. Vidcus enim quo paeto
Isaac sibi sacrificii ligna gestat, Gliristum glorifico,
qui propter hominum salutem crucem suam gestare
voluit. Totius enim Christi ceconomix: umbram hic
prseeoceupantem video. Sicut ovis ad occisionem ductus
es. (1211. 55. 7). Christus : bujus typus 1saac ad

CONTRA TUEATRA, ETC., SERMO.

950

mactationem ductus est. Pr: oculis est e:edes, neque
ob-equium negat Isaac parenti : typus enim erat
Christi, Qui obedivit Patri usque ad mortem, mortem
2utem crucis (Philipp. 2. 3 Isaac simul filius erat et
victima, Similiter etiam Christus Filius Dei et agnus
qui tollit peccatum mundi. Non parcit Isaaco pater,
sed neque Deus Christo; nam Filio suo non pepercit,
sed pro nobis omuibus tradidit illum (Rom. 8. 59).
Triduo post sacrificium mater videt viventem Isaacum ;

post triduum Ecclesia incorruptum videt Servato-

vem. lIxc de figuris carptim dicta sunto. Abraham
vero jam pervenit ad locum sacrificii, in certamine
demum constitutus, in quo natura et voluntas pu-
gnant, coronatur autem animus nalura victor, atque
jure Dei amor de amore filii triumphat. Venit pater
cum filio, solus sacerdos cum sola hostia. Omnia au-
tem erant filius patri, sacrificus ministerio, hostia
sacerdotio.

6. Ego vero adolescentis miror prudentiam, quam
reverenter patri dicat : Pater, ecce ignis et ligna, ubi-
nam ovis (Gen. 92. 7)? Non irridet immemorem pa-
trem : sciebat enim Chanan:os ob risum Chaini ser-
vituti esse addictos ; sed interrogat, Ubinam? inter-
rogantis specie lapsum memorix corrigens. Pater,
inquit, ecce ligna et ignis ; ovis ubi? Quis sermo suffi-
ciat ad viri magnanimitatem declarandam? Non |α-
crymas illi excussit filii vox : non deflevit adolescen-
tem proximam sibi e:dem non sentientem, sed mansit
semper invulneratus et adamantinus, paterni affectus
oblitus. Illi ergo firmiter respondet : Deus providebit
sibi ovem, fili (Ibid. v. 8). Non prznuntiat juveni Dei
circa illum voluntatem, ne tenero animo seipsum de-
plorans juvenis, lacrymis hostiam macularcet. Quomodo
vobis, fratres, ea qu:e sequuntur sine lacrymis enar-
rabo? Ac si pater essem, aliquid patior in rei gesta
recensione. Ad solius enim, ut puio, Abralie linguam
pertinebat, sine lacrymis hzxec enarrare, tantamque in
verbis pra:efeere magnanimitatem, quantam ille in
opere ostendit firmitatem. Quod enim in hoc viro mi-
rabile et existimatione dignum est, id quod ille forti-
ter fecit, nos enarrare sine miseralionis sensu nom
possumus. Attamen id tentandum est , etiamsi ad il-
lius progenitoris virtutem non prope accedamus, ut
ex divini amoris lege affectum ita vincamus , ut pos-
simus sacrificii ejus esse participes, illud scilicet
enarrando. Accenso igitur splendido in ara igne, vi-
ctimx more ad sacrificium adaptat filium pater, di-
lectum unigenitum ; deinde genibus nixum quasi ad
adorationem retro et a tergo alligat, aversum consti-
tuens puerum ; deinde propriis impositum genibus a
tergo, coma versum se reducta, dexteram extendit,
audetque superne gladium ad jugulum admovere. O
vim divini amoris! o immotam animi fortitadinem t
Filium alligavit ad mactationem, nec solut:e sunt na-
tur: compages. Gladius in manibus est, nec obtor-
puit dextera. Quis rem prxsens tulisset? quis non
aversus fuisset? quis non fugisset miseratus magis
quam ipse pater? Ideo sapiens senex servos non se-
cum assumpsit, sed procul exspectare jussit, ne com-
miseratione affecti erga heri filium jugulandum, di-
vini amoris opus impedirent. Quo erga herum animo
futuros putas servos, videntes ipsum ita simpliciter ad
cxdem dilecti filii properantem? quos putas sermo-
nes habituros fuisse? O gravem proculque abigendam
calamitatem! Herus noster forte insanit, nec agno-
scit dilectum lilium, sed aliquam se victimam tenere
putat, vitulum aut ovem. Accedamus ergo diligenter
ad eum ; res enim moram non patitur; arripiamus
interim gladium, retineamus dexteram, ne hunc hor-
tatum plaga | freoccupet. Án sine periculo acceda-
minus? quomodo servis parcet, qui dilectissimo filio
non parcit? Attamen periclitemur. Gloriosa mors no-
bis erit, si accidat; nam pro hero juvene moriemur.
Aliquid etiam prxter decorum proferamus, increpe-
mus furcutem , num forte in sensum veniat. Honore
dignus est lierus, sed cum sapit; reverentia item,
&ed non si necem moliatur. Si (urens contuncliam

5M

patiatur, gratiam habebit cum sapiet, et nos ut bene-
licos remunerabit, ut servatores pueri. Hxc dicentes
statim accurrissent, atque primo gladium a dextera,
]saacum 4 morte abripuissent ; deinde sermonibus
usi fuissent , tum qui ipsum ad resipiscentiam redu-
cerent, tum qui heri impetum in scipsos potius trans-
ferrent, dicentes : Te ad mentem revoca, here ; filium
tenes manibus, dilectum, sterilis partum, tardum
Dei donum, hospitalitatis Éruetum, vitulum pro vitulo
datum, propter quem solum natale festum celebrasti,
et salutares Altissimo hostias obtulisti, quem in spe
aluisti ut baculum senectutis, propter quem suaviter
vivebas, cujus obnixe precabaris non videre niortem,
sed illum relinquere optabas heredem et herum no-
strum : hunc manu tenes. Vide pueri formain, here,
tuam agnosce imaginem. Talis enim tu quoque eras,
cum juvenis esses. Isaac, tu. quoque alloquere pa-
trem, ui per vocem prolem suam agnoscat. [lic est,
here, non hostia, sed pro quo plurim:e hostiz, plu-
rim: precationes ad Deum, ut ad viri :tatem perve-
niat, et talem ducat vitae consortem, qualis secundum
virtutem est hujus mater, prater sterilitatem tamen.
Optabas enim ejus maturos videre fruetus, et de iis
lactari rursum, ut de lactente Isaaco delectabaris. Sed
o ingentes calamitates, ip quos ipsum dies deduxisti !
pro coronis vincula, pro uxore gladius. Apparet ignis,
non quo quis uxorem ducat, sed quo sepeliatur.
Adest juvenis, non nuptialibus coronatus, sed ad aram
vinctus, gestansque non vestem nuptialem, sed habi-
tum funebrem. on adest pronubus, qui conjungat
eos qui genere disjuncii sunt, sed adest pater, qui wr
necem illa separat, αυ natura conjunxerat. lloc
circa filios ne Chanan:i quidem patres cogitaverint.
'Talesne hactenus Altissimo offerebas hostias ? talesne
gratiarum actiones pro ejus incolumitate? Annon
arietes et hircos maciabas, bruta animantia, cum ra-
tionalium οἱ irrationalium Dominum placares ? nunc
vero victima qualis ? O intoleranda mala ! Siniilis est
sacerdoti victima, cognatum est ei, qui Deum placat,
id quod ad placandum adhibetur; non ex ovili, sed
ex ipsa sacerdotis natura hostia proficiscitur. Tales
non accipit Deus hostias : clemeus enim cum sit erga
homines, in hostiam non suscipit hominem. Quo te
nomine nunc appellabimus, here? an sacerdotem ob
hostiam, an fllit interfectorem ob filium? Stupendus
vere est sacrificii modus, qui nec verbo explicari
possit. Omnia quippe sacrificia, pro salute persolvun-
tur, filius vero tuus per sacrificium perit. Quid vero
dicemus id quod jam egitur? caedem, an sacrificium?
exsecrationem, an oblationem? incendium, an holo-
caustum ? Ita enim contra jus fasque, ita contra legem
est id quod agitur, ut ne nomen quidem oblationis ba-
beat. O qon nos visuros sperabamus, et qualia nunc
videmus ! Sperabamus certe nos ipsum visuros tibi sub-
ministrantem ad sacrificia, operam dantem ad sacer-
dotii munia: nunc autem, o intoleranda mala ! non adest
sacerdoti victimam tenens, sed ipse jacet vinctus ad
vietimam ; neque vocem emitlit ut. agnus, sed sine
voce et mutus jacet, oveque simplicior solam videt
dexteram , quam 5Ώρο ut amantissimi patris oscula-
tus est, forteque nunc etiam , cum videt eam gladio
munitam vult osculari. Multi tibi sunt greges ovium,
bere, mulia boum armenta; iis sacrificium imple ,
qu: sunt in victimas deputata, non iis, quxe nec im-
molari, nec comedi possunt. Omnes, si libet, greges
immola , non contradicimus : legitima quippe esset
hujusmodi in sacriliciis offerendis liberalitas ; quod
autem nunc agitur, bellum magis est, quam sacrili

cium ; obsidio, non oblatio. lila enim precantes pa-
timur, qux in bello uc videamus, precamur ; et lizec
in sacrificiis sustinemus, qux» ne sustineamus, pre-
ces offerre solemus. Quod nunc agitur, bello pern;-
ciosius est. Fortassis enim hostis, juvenis formam
ziatemque miseratus, pepercisset ei. Quomodo jam
in terra Chananzorum babitaturus es, quando fera-
rum erude]itatem superasti ? Forte omnes Chananzo-

.SPURIA. ς

rum filii in tc irruent : Occidamus , inquient , f
interfectorem, ue in c:dis hujusmodi exemplum
[atribus nostris. Exscinde tu quoque hospitalem
am quercum, benignum illud tabernaculum, incen
illud ut filium incendisti. Nullus enim viator te adi
audebit, utpote suspectum , qui ne filio quidem t
peperceris. Quomodo ergo misera Sara, hera nost
conjux tua, Eujus mater, te respiciet, quie filium
sacrificio sanctiorem venturum exspectabat ? Qi
putas passuram illam esse, cum orbum filio patr
couspiciet ? Annon in terram decidet meerore solut
annon statim delapsa periclitabitur ? annon pen
cum filio uxorem ? Quomodo alium Isaacum sere
liere noster, cum superveniente obitu terra in petr:
versa erit? Utinam Sarz sterilitas numquam sol
esset, ut tu neque pater, neque filii interfector vo
reris. Quod avum ita longum erit, ut possit tale
cinus oblivione delere? Non potuit przteriti
tempus fratricidii odium delere ; sed etiam nunc -
tüperatur Cain, ut qui naturam non agnoverit, ej
que genus per diluvium funditus periit, fratrici
vero memoria ne tantarum quidem aquarum
deleta fuit. Longe autem deterior fratricida est
interfector , et tantum quantum pater fratre conjt
ctior. Cur ergo, here, religiose et mirabili vi
infamiam affers immortalem , qu: nec tempore , r
aquarum exundantia deleri possit? Age demum, ai
nos, et lilii vincula solve, abjice gladium, exstingg
mus ignem, ipsam aram subvertamus; ne vesligi
uidem in terra relinquas incredibilis facinoris. Qu
si post tantam monitionem non obtemperas , et m
ligno dgmoni ministrare contendis, hoc solum pi
camur, nos primum interfice , libenter necem p:
mur. Melius quippe nobis est hic cadere, quam ink
fectoris proprii filii servos vocari. Quomodo igit
servis talia insano more loquentibus et agentibu
progenitor Domini preceptum exsequutus fuisse
quomodo in toto mundo przclarum divini amo
opus effulsisset? quomodo sublimis fidei colum
erecta fuisset? quomodo ipsis operibus didieis:
mundus, timorem Dei vel filii amore pretiosiore
esse ? Ideo solus ad sacrificium accedit, unus uui
nitum per Unigenitum uui Deo offerens. Didicisi
carissimi, per ea quz» dicta sunt progenitoris amore
erga Deum ; discite per ea qux: sequuntur Dei in
fabilem clementiam : discite quomodo ii qui prase
tia despiciunt et in virtute proficiunt, a temporam
non excidant. Jacebat itaque Jsaac. compedit£us, n
dum prabens patri jugulum ad necem, manus aute
sacerdotis erecta properabat ad plagam inferendan
statimque de οσο defertur vox misericordize, quet
admodum manus, que manum cohiberet, et vel
cissimo jussu sacerdotis alacritatem retineret. Ne i
jicias, iuquit, manum (uam in puerum (Gen. 93. t1
Suflicit mihi prompta voluntas, etsi opus absit. Noi
bam jugulari filium tuum, sed volebam fidem tva
in toto mundo declarari. Quia enim Non ;
filio tuo dilecto propter me, sed quantum in te (ui
periit Isaac, Sara fllio orbata est, tuque pater XX
ultra vocari£: ex hoc tempore ob tuum erga s
amorem, salvum accipe filium tuum, qui grandzu
erit, et multo tempore vivet. Opus enim erga 8
jam peractum est, qui affectum animi respicio. Met
cedem tibi horum tribuam, o famule, co
scilicet munere fructuosaque appellatione te orpab
quivis sanctus te patrem vocabit. Hoc opus mwlk
tibi justos filios gignet, tu omnium in me credenüiu
9 rater vocaberis; ego tibi per praerogativam ex lapi
dibus filios excitabo. Unum filium despexisti, ias
meros ex hoc tempore habebis filios : patrem esi
multarum gentium te posui. Et hxc quidem Des
nos autem omnes, carissimi, exemplari divini 38
ris progenitore Abrahamo usi , nulluin ex tenet
neis bonis fide in Deum pretiosius esse existimet
mu$, non genus, non pátriam, non divitias, non qM
riam , non dilectum lilium, etsi sit. unigenitus : !

555

«à ἅγιον * τὸ δὲ ἐπαγόμενον τὰς ἑνεργείας τοῦ Πνεύμα»
τος λέγει. Πνεῦμα θεοῦ, Πνεῦμα σεφίας καὶ συνέ-
σεως, Πνεῦμα BovAnc καὶ lo xvoc, Ilvevya TYOOCEGC
xal εὐσεθείας, Πγεῦμα φόδου 6sov * xàX ἑπτὰ χάρι-
τας τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τὰς ἑπτὰ ἀναπαυσαμένας τῷ
jo uatt τῷ δςσποτικχῷ, ἐχεῖνα σχηματίζει £v τύπῳ Ent
ύχνων.
b. Διὰ τί δὲ ἑπτὰ λύχνοι; Διὰ τὸ φωτεινὸν τῆς ἑνεργείας
κοὺ ἁγίου Πνεύματος. Ἐντεῦθεν ὑπηδάς φησιν Οὗτοί
elg οἱ ἑπτὰ ὀρθα.μοὶ Κυρίου, οἱ ἐχδ.έποντες 3 exl
πᾶσαν τὴν γῆν. Ορᾷς αὑτὴν xa0' ἑαυτὴν σαφτνίνου-
«av τὴν ἀλήθειαν, xaX οὐ δεοµένην λογισμῶν ἀνθρωπί-
νων; Ἁλλ' αὐτοὶ Παρεστήκασι τῷ Κυρίῳ πάσης τῆς
4íic. Ὁ Ζαχαρίας Κύριον καλεῖ τὸν Σωτῆρα πάσης τῆς
ς χατὰ τὴν ἔνσαρχον οἰχονομίαν. Πέτρος διαλεγοενος
ορνηλίῳ, ἣ χορυφἣ τῶν ἁἀποστόλων , λέγει ᾿Ἠμεῖς
οἵδαμεν τὸ ῥῆμα τὺ γεγόµεγον ἐπὶ τῆς Ἰουδαίας,
Τησοῦν τὸν ἀπὸ Ναζαρὲτ, ὃν ἔχρισεν ὁ θεὺς Πνεύ-
gan ἁγίῳ. Καὶ πάλιν ὁ αὐτός * Τὸ ῥῆμα τὸ γεγόµενον
δ1ῃ τῇ Ἰουδαίᾳ, xaX, Τὸγ Λόγον, ὃν ἀπέστει.Ίεν'
ὁ θεὸς, οὐαγγελιζόμε»ος εἰρήνην τοῖς υἱοῖς Ἱσραή.ὶ ’
οὗτός ἐστι πάντων Κύριος. Ὁ προφήτης Κύριον τῆς
γῆς, ὁ εὐαγγελιστῆς Πέτρος Κύριον λέγει τῶν πάντων *
θΟὗτός ἐστι πάντων Κύριος, πάντων, xal τῶν ἐν οὐ-
ρανῷ, καὶ τῶν ἐπὶ τῆς vni, καὶ τῶν ὑπὸ τὴν γῆν, καὶ
τῶν ὁρωμένων, xal sov ἀοράτων * Οὗτός ἐστι πάντων
Κύριος. "Όθεν χαὶ συνῳδὰ φθέγγεται Ἰωάννης λέγων ’
'O ἄνωθεν ἐρχόμενος, ἑπάνω πάντων ἐστίν. 'Avay-
χαῖον δὲ ζητησαι ἀχριθῶς xat λῦσαι τὴν αἱρετιχὴν ζυγο-
ay[av* ἐπειδὴ τῇ λέξει τῇ ἀποστολιχῇ καχῶς ἆχολου-
ῥήσαντες, οὗ νοήσαντες εὐσεθῶς, ἀλλὰ παραγραψάµενοι
δυσσεθῶς αἱρετιχῶν παῖδες οἴἵονται, ὅτι μισθὸν τοῦ σταυ”
ῦ ἔλαδε τὸ γενέσθαι ὑπεράνω πάντων, xax διὰ τὸ πα-
εἷν, xa διὰ τὸ ὑπομεῖναι σταυρὸν, ὁ eb αὐτὸν Ont
ύψωσεν.:᾿Ακολουθοῦσε τῇ φωνῇ τοῦ Αποστόλου, μὴ νοῇ-
σαντες τὴν δύναμιν ' καὶ Ἰκολούθησαν μὲν τ λέξει, τὴν
Βεωρίαν μὴ βασανίσαντες. Ἔχει δε οὕτως Ἐταπείνω-
σεν ἑαυτὸν μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ ccavpov* διὸ
καὶ à θεὸς αὐτὸν ὑπερύγωσε * διὰ τὸ πάθος, ὡς μισθὸν
τοῦ πάθους δεδωχὼς αὗτῳφ τὴν ὕφωσιν. Πάντως λέγεις,
αἱρετιχέ' Καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ὄνομα ὑπὲρ παν ὄνομα,
Ira iv τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κἀμγη, éaxovpa-
viov, xal ἐπιγείων, καὶ καταχθογίων. ὉΟρᾶς, «not,
μετὰ τὸν σταυρὸν Ojo ; pde: Qro, μετὰ τὸ πάθος
ισθὸν ἔλαθε τὴν Όψωσιν ; Et τοίνυν μετὰ τὸν σταυρὸν
ὑψώθη, ὡς ὑμεῖς φατε, διὰ τί ὁ βαπτιστῆς Ἰωάννης πρὸ
τοῦ πάθους, πρὸ τοῦ στανροῦ ἔλεγεν' 'O ἄγωθεν ἐρχό-
µενος ἑπάνω πάντων ἐστεὶν, οὐχὶ γίνεται ; Διὸ καὶ
Ἰουδαίοις διαλεγόµενος ὁ Ἰησοῦς ἔλεγεν' [571] Αμὴν»,
ἁμὴν «έχω ὑμῖν, πρὶν ᾿Αδραὰμ γεγέσθαι, ἐγὼ εἰμί.
Ἔστι γὰρ ἀεὶ, καὶ ἣν, xai ἔστα., xal πέρας οὐχ ἕδει.
Αεϊ δὲ ἡμᾶς, ἀδελφοὶ, τὴν ὀφειλὴν ἁποδοῦναι, xal μὴ
περοφάσει τῶν παρεχθάσεων ἀρνεῖσθαι τὰς ὑποσχέσεις.
Κ.ηρυττέσθω Χριστοῦ δόξα, xai Πατρὸς Όψος * χηρυττέ-
σθω Πνεῦμα ἅγιον' ὑψούσθω Μονογενῆς , δοδαξέσθω ὁ
Πατήρ. Μηδεὶς ἀνατετράφθαι τὴν ἀξίαν νοµιζέτω, εἰ
Πνεύματος πρώτου μνημονεύομεν, εἶτα Υἱοῦ, εἶτα Ι]α-
(c: 3) Υἱοῦ πρῶτον, εἶτα Πατρός. 02 γὰρ ἔχει τάξιν,
οὐχ ὡς ἄτακτος, ἀλλ’ ὡς τάξιν ὑπερβαίνουσα. Ὥσπερ
γὰρ οὐχ ἔστι σχΏμα ὁ θεὸς, οὐχ ὡς ἀσχήμων, ἀλλ' ὡς
ἀσχημάτιστος" xal ὥσπερ οὐκ ἔχει μορφΏν θεὸς, οὐχ
ὡς ἄμορφος, ἀλλ’ ὡς ἀσώματος * οὕτως οὐκ ἔχει τάξιν 1)
θεία φύσις, οὐχ ὡς ἄτακτος, àAX ὡς τάξιν ὑπερβαίνουσα.
Λέγω Πατέρα πρῶτον, οὐ τῇ τάξει πρῶτον , ἀλλὰ τῇ
&vvola, ἐπειδὴ γεννήτωρ τοῦ Μονοχενοῦς, ined 1j ῥίζα
τοῦ ἁγίου χαρποῦ, ἐπειδὴ φῶς átótov φωτὸς γέννημα.
"Apa, ἁδελφέ µου, εἴ τις τῶν καθ) ἡμᾶς ἐπεχείρησε
σήμερον by. Ἐκχλησίᾳ, ἓν Aat ὀρθοδόξῳ, £9 λαῷ πεπλη-
wp πάσης ὀρθῆς γνώσεως προτάξαι τὸν Υἱὸν του
fra: o*e, οὐχ ἐθλασφημεῖτο map' αὐτῶν τῶν ópÜobóSnv;
* Apa & τις ἑτόλμησεν εἰπεῖν ἐν Ἐχκλησίᾳ, ὁ Χριστὸς
ὑμᾶς εὐλογήσει xat ὁ Πατὴρ αὐτοῦ, οὐχ ὡς ἄτακτος &vo-
µίζετο, ὅτι μῇ προέταφε τὴν ῥίταν, καὶ τότε ἐπήγαχε
«^» χαρπόν; "Apa el τις εἶπεν, ὁ Yib; ἡμᾶς σώσει xal
ὁ Πατὴρ, οὗ σύγχυσιν ἑνομίζετο ἐργάκεσθαι καὶ παρα-
βαίνειν τὴν τάξιν.;, ᾽Αλλὰ ταῦτα οὕτως ἐνομίσθη παρὰ
ἀγνώμοσι χριταῖς' παρὰ δὲ ἀληθείᾳ δικαξούση, καὶ

3 Unus ms. et Bibl. οἱ ἐπιθλέποντες,
* Duo mss. γράφοντος, πῶς λέχει.

IN ILLUD, PONE MANUM TUAM, ETC , SERMO.

556

ἀποστολιγῃ ψήφῳ thv νίχην φερούσῃ. ἁδιάφορον xat
viou πρῶτον μνησθῖναι xal ΠΗατρὺὸς χαὶ Πνεύματος.
"Axous Παύλου τοῦ ψεγάλου χήρυχος θεσσαλονιχεῦσι
Υράφοντος , 0; λέγει b* Αὐτὸς oL ὁ Κύριος ἡμῶν "In-
σοῦς ὁ Χριστὸς, καὶ ὁ 8eóc ὁ Πατὴρ ἡμῶν ἁγιάσεε
ὑμᾶς. Πρῶτον Υὲὸς, xai λαμπάδος ἁγίας πεπλη ωμένη
ψυχή. Ότι οὐχ ἔνι τάξις ἓν τῇ ἁγίᾳ φύσει" ἀλλ' ὅπερ
ἂν πρῶτον Of; c, ὁμότιμον νοεῖται" καὶ τὸ δεύτερον οὐκ
ἑλαττοῦται * καὶ τὸ τρίτον οὐχ ὑθρίξεται ἀδιαφόρως προ-
φέρει τὰ ὀνόματα , ἐπειδὴ olós «hv φύσιν ἁμέριστον,
χαὶ τὴν βασιλείαν ἄτμητον. Ἐρωτήσωμεν δὲ τὸν ἅγιον
Παῦλον, πόθεν εἴληφε τὰς ἀφορμὰς τοῦ οὕτω θεὀλογεῖν,
fj οὕτω δοξολογεῖν, | προτάσσειν τὸν Υἱὸν τοῦ Πατρὸς,
οὗ τάξει, οὗ δυνάµει, ἀλλὰ τῇ λέξει. Διὰ τί πρῶτον Υἱοῦ
ἐμνήσθη. καὶ οὕτω Πατρός; Λεγέτω Παῦλος ἑαυτῷ
συνηγορῶν , xai τὴν ᾿Εκκλησίαν παιδεύων, οὐδὲν &
ἐμαυτου φθέγγοµαι, ἎἈριστὸς δι’ ἐμοῦ τὰ δόγματα ὑπ-
αγορεύε:, λέγων, El δοχιμὴν ζητεῖτε τοῦ ἐν ἐμοὶ JAa-
οῦντος Χριστοῦ ; 0 δριστὸς aet δι᾽ ἑ oU, T gm
γόρει τῆς φωνῆς τῆς δεσποτιχῆς, πιλαμθάνου.
2D οὐ δυνῃ " σαι Ἀριστὸν δι) uo M S" AXoUe
αὐτοῦ γυμνῶς δι’ ἑαυτοῦ φθεγγοµένου. El γὰρ τάξει
ὑπέχειτο τὰ ὀνόματα τῆς ἁγίας Τριάδος, xai τὸ μὲν
πρῶτον λεγόμενον πρῶτον ἣν τῇ δυνάµει, τὸ δὲ δεύτερον
δεύτερον τῇ τάξει, χαὶ τὸ τρίτον τρίτον τῇ ἑλαττώσει,
οὐκ ἂν ὁ Σω-ἣρ αὐτὸς ἀλήθεια ὢν συνέχεε τὸν τῆς ἆλη-
θείας λόγον. Καὶ ποῦ ὁ Σωτὴρ ἑαυτὸν πρῶτον ἑμνη
νευσε, xal εἶτα Πατρός (sic) ; Εάντις, «rot, τὰς évto-
JAác µου tnpm, ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ ἐευσόμεθα, καὶ ie
nr παρ) αὐτῷ ποιήσομεν. Ἐπειδὴ τάξει ὑπερέδη,
λέγουσιν αἱρετιχῶν {Παΐδες, xai ὥσπερ ἔπαρχόν τινα
βασιλέως βούλονται εἶναι τὸν Υἱὸν τῷ Πατρὶ, ἐρωτάσθω-
σαν, εἰ ἑτόλμησεν εἰπεῖν ἔπαρχος περὶ βασιλέως, ὅτι
ἐγὼ χαὶ ὁ βασιλεὺς διατάσσοµαι.
Υ΄. Ἐκ τῶν καθ’ ἡμᾶς νόει τὰ ὑπὲρ ἡμᾶς. Apa. χτιστὴ
ύσις ἑαυτὴν προέτασσε τῆς ἀκτίστου; Κτιστὴ φύσις,
ὡς ὑμεῖς λέγετε, ἑτόλμησεν εἰπεῖν, συναριθμοῦὺσα ἑαυ-
τὴν τῇ ἀσυγκρίτῳ ὑπεροχῇ, Ἐ.ευσόμεθα, καὶ µονἡν'
παρ’ αὐτῷ comme ópaBa. Διὰ μὲν Yo τοῦ, 'ETO xal ó
Πατὴρ, τὸ διάφορον τῶν ὀνομάτων ἔδειξε" διά δὲ τοῦ,
Ἐ.ευσόμεθα, καὶ pori ποιησόµεθα, τὸ ὁμότιμον τῆς
ἑνεργείας ἔδειξεν. Οὕτω καὶ ἓν ἑτέρῳ χωρίῳ Φιλίππου
τοῦ ἁποστόλου λέγοντος, Κύριε, δείξον ἡμῖν [572] τὺ»'
Πατέρα, καὶ ἀρκεῖ ἡμῖν, ἀποχρίνεται ὁ Σωτήρ᾽ Τοσοῦ-
τον χρόνον μεθ’ ὑμῶν εἰμι, xal οὐκ ἔγνωκάς µε, Φί-
Ίιππε; Ἐναντία 1j ἀπόχρισις ρωτήσει. Mi γὰρ περὶ
σοῦ ρώτησα; Εἶπον, Δεῖξον qur τὸν Πατέρα : ὁ δὲ
λέχει, Τοσοῦτον χρόνον ps0' ὑμῶν εἰμι, καὶ οὐκ ἔγνω-
xác µε; ΒΕἰ ἀνόμοιος, δι ἀνομοίου πῶς d δείχνυται; πὼς
διὰ τοῦ μικροῦ ὁ µέγας ὁρᾶται; πῶς διὰ τοῦ ἠλαττομέ-
νου ὁ τῇ ἀξίᾳ ὑπερέχων ;- πῶς διὰ τοῦ ὑπουργου ὁ Oq-
µιουργός; Τοσοῦτον χρόνον μεθ) ὑμῶν εἰμι. Καὶ οὐκ
εἶπε, Μεθ᾿ ὑμῶν ἐστιν ὁ Πατήρ ἁλλ᾽, Εἰμἰ. Ἐμοῦ γὰρ
ὄντος, ὁ Πατήρ ἐστι. Τοσοῦτον χρόνον μεθ ὑμῶν εἶμι,
λαὶ οὐκ ἔγνωκάς µε; Καλὸν τὸ, Οὐκ ἔγγωκάς µε;
Ἐχεῖνος λέγει, Δεῖξον' ὁ δὲ Σωτὴρ, Οὐκ ἔγγωκάς µε;
βουλόμενος δεῖξαι, ὅτι θεὸν οὐχ ὄψις. ἀλλὰ Ἰνῶσις πα
ἱστησιν. Οὐ πιστεύεις ὅτι ἐγὼ ἐν τῷ Πατρί; Πάλιν τὸ,
Εγὼ, xai τότε ὁ Πατήρ' ᾿Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, καὶ ó
Πατὴρ ἐν épol, Πῶς οὖν σὺ «Ίέγεις, Δεῖξον ἡμῖν τὸν
Πατέρα; ἀντὶ τοῦ, Πῶς ὡς ἕτερον ἰδεῖν προσεδόχησας ;
Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, xal ὁ Πατὴρ ἐν épol, Καὶ γνωρί-
ζεται Υἱὸς διὰ Πατρὸς, xat Πατὴρ διὰ Υἱοῦ. Πως σὺ
Λέχεις, Δεῖξρν ἡμῖν, ὡς ἄλλον παρ᾽ ἐμὲ ζητῶν ἰδεῖν τὸν
Πατέρα; ᾿Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, xal ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί * οὐχ
ὡς τῆς φύσεως συγχεχυµέξης, οὐδὲ ὡς quine ἐν φιάλ
ἀποχειμένης. ᾿Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, καὶ ὁ Παττρ ἐν ἀμοί.
Οὐ σωμάτων λέγει συνθήχην, ἀλλὰ νοημάτων θεωρίαν.
Ἐτὼ ἓν τῷ Πατρί᾽ ΠατὴΏρ Υὰρ ἄνευ Υἱοῦ οὐ γνωρίξε-
ται. Καὶ ὁ Πωτὴρ &v ἐμοί" Υιὸς γὰρ ἄνευ Πατρὸς οὗ
φαίνεται ' ὥσπερ ὁ νοῦς ἐν τὸ λόγῳ, xat ὁ λόγος ἐν τι
νῷ θεωρεῖται. Ilóüev δύναµα: τὴν ἔννοιάν σου εἰδέναι,
bo ὧν φθέγΥῃ; Παριστᾷ σου ὁ λόγος τὸν νοῦν ' ὁ νοῦς
σὸς πάλιν ἑρμηνεύει σου τὸν λόγον. "Εστιν ἰδεῖν λόγον,
ἣ τὴν. ἔννοιαν, καταµαθόντα, οὔτε τὴν ἔννοιαν κατα”
λαθεῖν, μὴ τοῦ λόγου ἑρμηνευθέντος. Ark τοῦτο ὁ ΕὐαΥ -

c Omnes mss. πρῶτον 03, sed 05; Εάῑμίοποπ quadrat ad

seriem. . .. -
d 'fres mss. «i ἀνόμοιος, τὸ ἄφφμοιον πως

SPUPIA. | 55

559
ἀναπαυσώµεθα , χάριτι xal euaavÜptomia τοῦ Κυρίου ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ, xai eig τοὺς αἰῶνας τῶ
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ) οὔ τῷ Πατρὶ δόξα, ἅμα τῷ αἰώνων. ᾽Αμὴν.
e
MONITUM

Cirea hanc homiliam boc judicium affert Savilius : « Stylus concisus, spinosa disputatio liberum illud
Chrysostomianz eloquutionis flumen non sapiunt. Utcumque certe eruditum est opus, et antiquilalem
sapit. » Dupinius opinatur esse Severiani Gabalorum episcopi : si quid vero id suadere posset, frequentes
sunt ille contra Anomoos et Arianos velitationes. Sed cum sive Antiochie, sive Constantinopoli, disce»
ptationes ille tum ferverent, tam potuit alius, quam Severianus, hasce disputationes aggredi. Supra vidi-

PE

a, 'Εθαύμασα μεθ) ὑμῶν, ὦ φιλόχριστοι, τὰ νέα εὖαγ-
γεχιχῆς χάριτος διὰ τῆς Παλαιᾶς Διαθήχης χηρυττόµενα’
ἑφωτίσθην μεθ) ὑμῶν τὴν διάνοιαν, θεασάµενος τὸν ἀπο-
στολιχὸὺ» χαρακτῆρα Ev ταῖς προφητικαῖς φωναῖς ἐχλάμ-
ποντα. Ὁμολογῶ τὸ χέρδος, ἵνα δέξωµαι τὸν μισθών,
Εΐϊδον ξένα μυστήρια τῆς Παλαιᾶς χηρυττόµενα" τὸν
᾿Αθραὰμ ópxouvva κατὰ τοῦ μηροῦ, xal μηρὺν μὲν προ-
6αλλόμενον, τὸν ob ποιητὴν οὐρανοῦ xal γῆς ἑπιμαρτυ-
ρούμενον τῷ λόγῳ. θὲς Υὰρ, φησαὶ, τὴ» χειρά σου ὑπὸ
τὸν µηρόν µου, καὶ ὅμοσόν poi τὸν θεὸν τὸν ποιή-
carta τὸν obparóv καὶ τὴν vx. ᾿Αναχύπτει γὰρ ζή-
τηµα. El yp διὰ τὸ σπέρµα εἴρηται τὸ μέλλον Ex. τῶν
μηρῶν Ἰακώθ ἀνθεῖν , χατὰ τὸ, Οὐκ ἐκ.1είψει ἄρχων
ἐξ ᾿Ιούδα, οὐδὲ ἡγούμεγος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, πῶς
οὖν χατὰ τοῦ Σωτῆρος εὑρεθήσεται ὁ ὄρχος; Ἐπειδὴ ὁ
Ἰσαὰκ τεχθεὶς ἣν Έδη, χαὶ τὸ σπέρµα προεληλύθει, xal
ὅτε ὁ ὄρχος ἐγένετο, οὐχ ἣν ἑλπὶς τοῦ σπέρματος Ey τῷ
μηρῷ ᾿Αθραάμ. ᾿Αθραὰμ γὰρ εἶχεν &y ἑαυτῷ τὸ σπέρμα
τὸ σωτήριον, περὶ οὗ φησιν ὁ Παῦλος: Εἴρηται τῷ
Ἀόραὰμ xal τῷ σπέρµαει αὐτοῦ ' χαὶ ἀναλογιζόμενος
τὸ γράµµα καὶ ἑρμηνεύων φησὶν ἓν τῇ πρὸς Γαλάτας .
Οὖκ εἴρηται, Toic σπέρµασί cov, ὡς ἐπὶ xoAAóv,
ἁ 1 1λὰ ὡς ἐφ᾽ ivóc , Καὶ τῷ σπέρµατίσου, óc ἐστι
Χριστός. ᾿Αποδέδειχται τοίνυν ὅτι σπέρµα ᾿Λθραὰμ ὁ
Χριστὸς χατὰ σάρχα ΄ καὶ εἰχότως ὄρχος ἐγένετο χατὰ
τοῦ σπέρµατος. ᾽Αλλὰ τὸ ζητούμενον, (ms ὤμννε κατὰ
τοῦ μηροῦ, ὡς Ίδη τοῦ σωτηρίωυ ἄνθους προελθόντος.
"AV ἐπειδὴ ἅπαξ αὐτὸ τὸ µέλος ὕργανον ἐγένετο, χαὶ
Ψχησέ ποτε ἐχεῖ τὸ θεῖον σπέρµα, ὡς Ev vatp ὀμνύει. Ὁ
5 χατὰ τοῦ ναοῦ ὀμνύων, χατὰ τοῦ ἐνοικήσαντος ὀμνύει.
Τίς ὁ τούτῳ μαρτυρῶν τῷ λόγῳ; Αὐτὸς ὁ Σωτὴρ ἡμῶν
λέγει τοῖς qapisaions *" Oval ὑμῖν , Φαρισαῖοι μωροὶ
xal τυφ.Ίοὶ, ὅτι Aérece, 'Edy τις ὁμόσῃ ἐν τῷ ναῷ,
οὐδέν ἐστιν ' ἐὰν δέ τις ὁμόσῃ εἰς τὸν χρυσὀὸν τοῦ
ναοῦ, ὀφείΐει. Καὶ τί εὐθέως ; Μωροὶ xal τυφ.οί * τίς
Τρ μείζων, ὁ χρυσὸς, 7) d vaóc à ἁγιάζων τὸν χρυ-
σὀν; Διὸ λέγω ὑμῖν * ὁ ὀμόσας ἐν τῷ γαῷ, ὀμνύει ἐν'
τῷ οἰκήσαντι ἐν αὐτῷ. Ὥσπερ γὰρ οἶχος βασιλιχὸς,
ἐπειδὰν ἅπαξ δέξηται βασιλέα, χἂν δεύτερον, xàv τρίτον,
χᾶν ἁποστῇ ὁ βασιλεὺς τῶν οἰκουμένων, ὁ τόπος ἅπας
ἀφιέρωται τῷ δἐξασθαί ποτε βασιλέα * οὕτω xal τὰ µέλη
τοῦ πατριάρχου, τῷ ἅπαξ ὄργανα γενέσθαι τῆς μελλού-
σης οἰχονομίας, ναός ἣν τῆς οπηγγολμένης εὐεργεσίας.
Καὶ οὐχ ἅδιχος ὁ ὄρχος, ἀλλά ἀληθινὴ d μαρτυρία.
΄Ὄμνυσι τοίνυν κατὰ τοῦ σπέρµατος, καὶ ἑρμηνεύει «i

Ele «à ῥητὸν τοῦ Ἀδραὰμ τὸ Aéyor, « θὲς τὴν χεῖρά [569] σον ὑπὸ τὸν µηρὀν µου”. » καὶ εἰς διαφόρου
μάρτυρας.

τὸ σπέρµα : θὲς γὰρ τὴν χεῖρᾶ σου ὑπὸ τὸν μηρἀ
µου, xal ὅρχωσαι Κύριον τὸν θεὸν τοῦ οὑραγσοῦ κα
τῆς γῆς. Οὐχοῦν ὁ Σωτὴρ ἡμῶν θεὸς οὐρανοῦ xal γῆς
Διὰ τοῦτο xai Ev τῷ Ζαχαρίᾳ τῷ τς η ὅτε διάφορο
ἀπεστάλησαν ὁπτασίαι xat ὤφθησαν «t. ἁγίῳ, ἐγένει
ἕν τι τοῦτο εἰς ὁπτασίας Ay * Καὶ ἀνέδ]ενα, φιὰ
τοῖς ὀφθα.μοῖς µου, καὶ εἶδον' καὶ ἰδοὺ «λυχνία χρυ
σῆ 04, xal ἑπτὰ .1ύὐχνοι ἑπάνω τῆς «υχνίας. xs
ἑπτὰ ἐπαρυστρίδες τῶν «ύχγων, καὶ ἑπτὰ .αμπάδες
καὶ ἐκ δεξιὼν τῆς «υχνίας, xal ἐξ εὐωνύμων δύι
χ.Ίάδοι ἐ.λαιῶν. Kal εἶπον τῷ ἀγ.έ.φ τῷ Ja.lovrt.
pov Κύριε, cl ἑστιταῦτα; Ἐπειδὴ ὄψις fv, ἄλλα fa
χνύουσα, xai ἄλλα εἰς ἑρμηνείαν παράγουσα , xal en
αὐτὰ ἣν τὰ φαινόμενα ἑαυτῶν σημαντιχὰ, ἁλλ᾽ ἑτέρωι
ὑποδειχτιχὰ, Epod ὁ Προφήτης, Κύριε, cé ἐστι tavta;
El τὸ φαινόμενον ρώτα, χαχῶς Πρώτα. 0ὐχ οἴδας *i
Àuyvla, xa τί ἐλαία; ᾽Αλλὰ ζητεῖ ὁ ροψήτης οὗ τὰ qat-
νόµενα, ἀλλὰ τὰ θεωρούμενα. Τί ἐστι εαῦτα; Καὶ ὁ
ἄγγελος, Οὐκ ἐπιγωώσχεις cl ἐσει ταῦτα ; Οὐχὶ, χύ-
pie. Εὐγνωμόνως ὁμολογεῖ τὴν ἀμάθειαν, xal παιδεύεται
[570] παρὰ τῆς ἀληθείας. ᾿Αδελφὸς xal οὗτος τοῦ εὐνοῦ-
you τοῦ ἀκούοντας παρὰ Φιλίππου "Apa ινώσκεις d
ἀναγιώσχεις; 'O δὲ εὐγνωμόνως, Πῶς γὰρ, ἐὰν pil
τις ὁδηγήσῃ µε; Οὐ γιώσκεις εἰ ἐσει εαντα; Οδ
φησιν, Οὐχὲ, κύριε. Τίνες εἰσὶν οἱ 'δύο χλάδοι τω!
ἑλαιῶν, οἱ ἐκ δεβιῶν xal ἐξ εὐωνύμων τοῦ λαμπαδίου ;
Οὗτοί εἰσι, λέγει, τὰς ἑλαίας ἑρμηνεύων * ἑρμηνεύει σὺ
ταῖς ἑλαίαις xal τὴν λυχνίαν τί ἐστι. ἀχριθῶς.
Ἡ λυχνία ἑστήχει, οἱ χλάδοι παρεστήκεισαν τῇ li
6 δὲ ἄγγελος ἑρμηνεύων οὐ δείχνυσι τὰς ἑλαίας iv
παρεστώσας, ἀλλὰ θεῷ, ὡς εἶναι τὴν λυχνίαν som"
θεοῦ, μᾶλλον δὲ τοῦ Συτῆρος ἡμῶν , xal τῆς ἐνσέρχο
αὐτοῦ οἰχονομίας. OD γινώσχεις εἰ ἐστι ταυτα; Οὐχὶ
χύριε. Λέγει: Οὗτοι οἱ κ.άδοι οἱ δύο εἰσὶν οἱ 0o
viol τῆς πιέτητος, ol παρεστήκασι τῷ Κυρίφ 3877€
τῆς γῆς ' οὐ τῇ λυχνίᾳ, κατὰ τὸ φαινόμενον, ἁλλὲ To
Κυρίφ πάσης τῆς γης. Ἑ πτάφωτον εἰσᾶγει αν γκο δὲ
τὴν τοῦ Κυρίου ἔνσαρχον οἰχονομίαν. Avyvla Τὰ)
ἀληθῆς fj σὰρξ ἡ δεσποτικὴ, 1j τοῦ ἁγίου Πνεύματν ^
ἑλλάμψεις ἑπταπλασίονι χάριτι δείξασα. Εξελύστα
Xp ῥάέδος. φησὶν Ησαΐας, ἐκ τῆς ῥίζης ']εσσεὶ, 19.
0oc ἐξ αὐτῆς ἀναθήσεται, xal ἑπαναπαύσεῖαι 57
αὐτὸν Πνεῦμα θεοῦ. Ποῖον, Τὸ πολυμερὲς «al; 5f
γείαις, καὶ πολὺ τῇ φύσει. ᾿Επαναπαύσεται [γειμό
θεοῦ. Ἐνταῦθα την οὐσίαν ἑρμηνεύσι, αὑτὸ τὸ [νε

557

Eum erga Patrem : quodque mirum est (quzedam enim
jum promissa repetam), nuper dicebamus, ex iis quae
ad nos spectant, ea qu:» supra nos sunt ediscere et
loqui possumus. Sermo noster intus est cum mente, '
quie pem generavit. Num visibilis est cum visibili ?
Invisibilis est cum invisibili, intelligibilis cum in-
telligibili, incorporeus cum incorporeo. Cum pro-
diturus est sermo, in os venit, ibique voce indui-
tur; non alia natura vocem ipsi suppeditante, sed
ipse sermo sibi dictionem texit. Et invisibilis natura
cum patre, cum mente dico, indutus voce exit, et
omnibus fit notus qui ante ignotus erat. Deinde cum
prodiit, οἱ omnia implet, et a mente qux ipsum genuit
non separatur. Quis enim hominum, cum loquutus
fuerit verbum, aliosque docuerit, seipsum sermone
vacuum reddit? Απ si quid loquar quod in aliorum
aures perveniat, mentem meam desertam reliqui ? an-
non sermo exiit et intus mansit? annon sexcentas aures
implevit, et a generante mente non abscessit? Jam
vero humanus sermo a generante mente emissus, et
foras prodit, et generantem non relinquit? Deus au-
tem Verbum, quia propter nos in mundo apparuit,
paternos sinus vacuos reliquerit? nequaquam : sed
od admirabile est, innumeri unum ipsum Deum'
erbum audiunt, et cum ipsum ad tot tantosque per-
vadat, non tamen dividitur, sed est totum in singulis
nostrum audientium, totum cum omnibus, et si Pater
fluxu quodam et sectione genuit, ac divisus sectusque
est, ut aiunt, dicat illis Servator : Scrutamini Scri-
pturas (Joan. 5. 39). Scrutamini, ne corrumpatis.
Scrutamini , non simpliciter legentes, sed profundum
sententiarum investgantes. Deus Scripturas dedit,
sed altam earum mentem non patefecit, verum medi-
tationis tu:e cursui reliquit, ut probitatem tuam explo-
raret, et diligentiam perspiceret, videretque an Seri-
pturis inservias, an vim ipsis inferas. Quemadmodum
etiam naturas rerum proposuit Deus, artes vero oc-
cultavit : et. omnia a Deo in medio posita sunt, ars
vero ab humana mente originem duxit : sic et in Seri-
pturis evenit. Rem planius declaro. Dedit Deus lapi-
des, dedit Deus lapidum riaturam, non zdificia parata :
dedit frumentum, non panem ; dedit uvam, non vi-
num ; dedit lane naturam, non vestimentum ; dedit
terram auro fecundani. non aurum. Quare? Quia ad
imaginem Dei fecit hominem, creationis opus parti-
tur : ipse creat, et illius arte creaturam concinnat et
ornat. Quoniam ad imaginem suam fecit hominem,
opificiorum nobilitatem cum ipso communicat. lpse
operatur ut Creator et Deus, ex non exstantibus om-
nia producens; ille naturam educit, quz non exsi-
stebat : imagini vero sus id concedit, ut opificia
exornet. Cogita quis primus homo aratrum compegit,
quomodo excogitaverit liguum secare, ferrum medium
immittere, concinne constringere, jugum adinvenire,
tem;onem dirigere, boves jungere. Lignum jam erat,
ferrum erat, sed ars non aderat. Quis tibi dixit, o
homo, aratrum hoc modo confici? quis suggessit tibi
indomitam ferri naturam igne emolliri? quis monstra-
vit tibi ex tanta crassitudine exiguam acum fabricari ?
quis excogitavit ex lapidibus januarum apparatum
construere ? dic mibi, homo, tectorum inventum unde
edidicisti? Multum stupes, inquiet, utpote imperitus.
Imaginem Dei vides, el sciscitaris? Ideo, frater, natura
humana Dominum imitatur suum, et arte naturam
exornat. Verum quamdiu modum servat, pulchra est,
ubi autem modum excedit, immoderalti usus causa
contumelix€ est obnoxia. Exempli causa, excogitavit
quomodo subjiceret bovem, équum, camelum, et quz-
cumque alia animantia ad ministerium data sunt : ex
avaritia autem excogitavit illa miscere qux natura
diversa erant. Miscuit asinum equo prater Dei volun-

tatem, qui ab initio dixerat : Educat terra quadrupedes .

et reptilia secundum genus (Gen. 4. 24). Avaritia mi-
scuit ea qu:e natura diversa erant. Deus autem immo-
deratam illam concupiscentiam castigans, commentum
infeeundum reddidit. Ideo mula non parit, quia non
est ex numero corum qua tunc facta sunt, et audie-

IN ILLUD, PONE MANUM TUAM, SERMO.

558.

runt, Crescite et replete terram (Gen. 4. 28). Attamen
prius quam faciat, imagini concedit ut ea faciat quie
velit, ut ejus potentiam ostendat, et immederatum
usum castiget.

4. Rursus immoderata cupiditas- suggessit homini
ut formam effingeret hominis , Deum , ut ait , ope-
rantem imitans imaginem corporis efficit, et arte «ua
vim naturz infert. Et quia audivit Deum e terra fe-
cisse formasseque hominem , eum non possit ars illa
secundun rei verilatem Dominum suum imitari , so-
lerlia sua rem, quz fieri nequeat , quodammodo ex-
primit : radices colligit, colores miscet, imitalurque
oculum videntem, e* non videntem , licet apertum,
aures apertas , et non audientes : nares rectas , sed
qu: respirare non possint , os efformatum , sed voce

rivatum , pedes recte concinnatos, sed ad cursum
inhabiles : ut demonstret quid ille imagini concces- .
serit, et hinc divina vis ostendatur. Non permisit
autem, ut omnia aggrederetur, ne in arrogantiam elata
de se suaque salute postea desperaret. Attamen per-
misit ut pictores de terra id exprimerent , ut pudore
afficeret eos qui negarent Deum de terra hominem
efformasse. Attamen ars imitata est Creatorem. Vidit
corpus ferro sectum ; exempli causa, amputata ferro
fuit carnis aliqua pars : oportet impleri excavatum
illud, oportet zedificari consumptam carnem : Creator
non adest, qui carnes efformet. Quid igitur ? Imaginis$
ars Domini naturam imitata , ad terram cucurrit , ex
qua corpus, medicamenta parat, emplastra conficit :
et illa quidem expurgat, hxc autem :dificat. Et vide
rem mirabilem. Deus sedet quasi pater et magister ,
imaginis sux opera videns. Ac quemadmodum pater
interrogat filium , Quid sibi vult hzc cogitatio? non
ut discat, sed ut exploret : ita quoque semper fons
ille bonerum, imaginein suam instituens , quzestiones
ipsi proponit. Adduxit ad Adamum bruta animantia
et volatilia, ut videret quid vocaret ea ( Gen. 2. 19 ) ,
non ut edisceret is qui omnia prospicit , sed ut pro-
baret imaginem num αρία esset ad excogitandum.
Ingressa est ars zedificandi domos, ingressa est archi-
tectonica, nautica, xraria , scientia astrorum , non
illa curiosa, sed qux eorum positionem explorat, qux
navigantibus utilis est, quxe observat stellarum ortus,
et tempus navigationis indicat, non αυ genesim fingit:
et fatum fabulatur, sed qux sequitur vocem Doinini,
Faciamus luminaria in celo , et sint in signa et in dies.
et in tempora (Gen. 4. 14). Prodiit imago illa , et natu-
ram investigat : quzerit herbas, invenit : quaerit radi-
ces , deprehendit, omnium artifex atque inventor
deprebenditur. Verum ne putet se ex seipsa invenisse,
non autem virtute ejus qui naturze virtutem indiderat,
uno verbo demonstrat natur. nostr: unum doctorem
fuisse Deum. Prodiit beatus Salomon dicens : /Jpse
enim dedit mihi rerum cognitionem certam, ad sciendam
constitutionem mundi, et elementorum efficaciam, fines,
principia et media temporum, anni circulos, ct stellarum
positiones, naturas animalium, el furores ferarum, dif-
ferentias plantarum et virtutes radicum, qua sunt aperta
et. occulta , novi ego homo ( Sap. 7. 17-24 ). Imago
quomodo cognovit? Omnium enim Opifexz docuit me
sapientiam. Docuit te quie secundum mensuram erant,
non qu» secus. Attende enim in quanta modum ex-
cedentia effudit se ars humana , qux? erat imago Dei.
Excogitavit quomodo vocis organum datum sit, et
intellecta natura arte naturam imitatur. Excogitot
organi naturam, organi, inquam, multis tibiis, multis
fistulis instructi. Et vide mihi quid faciat, quo-
modo ars ad naturam exprimendam sese comparet,
Invenit utres , qui non ex seipsis spiritum el sonum
ederent, sed qui explicati externum accipiant flatum.
Deinde ex duobus utribus in flatus canalem , inque
omnes calamos flatum emittens , excogitavit ut flatu
etiam prodennte nulla vox esset, donec digitus sonum
efformaret. Et unde hoc, mi homo? unde concinnasti
organum et receptaculum spiritus ? cur efflueus flatus

* Post, traria, duo addunt, ars suendi.

555

cti, septem illas quz iu dominico corpore requieve-
runt : illa per figuram septem lucernarum exprimit.

8. Cur septem lucern:zx ? Propter splendorem ope-
rationis sancti Spiritus. Unde sub h:ec dicit : Hi sunt
septem oculi Domini, qui universam terram respiciunt
(Zach. 4. 10). Videsne ipsam veritatem seipsam de-
clarare, nec egere humanis ratiociniis? Sed ipsi Ad-
stant. Domino universe terra. Zacharias Dominum vo-
cat Servatorem universe terrz secundum carnalem
dispensationem. Petrus apostolorum caput cum Cor-
nelio disserens ait : Nos scimus verbum quod [α-
(lum est in ὁμάσα, Jesum de Nazaret, quem unzit
Deus Spiritu sancto (Act. 10. 58). Et rursus idem:
Verbum, quod in tota Judea (actum est ; et, Verbum,
quod misit. Deus, annuntians pacem filiis Israel ; hic
est omnium Dominus (Ibid. v. 57. 56). Propheta Do-
minum terre , evangelista, Petrus Dominum omnium
dicit : Hic est omnium Dominus, omnium qu: in calo,
et in terra, et sub terra, visibilium et invisibilium ;
Mic est omnium Dominus. Unde his consona loquitur
Joannes dicens : Qui de celo venit, super omnes est
(Joan. 9. 51). Opere pretium autem est diligenter ex-
pendere, solvereque h:zereticorum objectionem : quo-
uiam apostolicum dictum perperam sequentes, neque
pie intelligentes et perperam explicantes, h:retici,
inquam, illi, putant eum crucis premium accepisse,
quod supra omnes fuerit, et quod passus sit, et quod
crucem sustinuerit, idcirco a Deo superexaltatum
fuisse. Verbum apostoli consectantur, dictum sequuti
synt, mentem non explorantes. Res autem ita habet :
Humiliavit semetipsum usque ad mortem, mortem autem
crucis : propterea Deus exaitavit illum (Philip. 2. 8);
ob cruciatum nempe, mercedem ipsi supplicii tribuens
exaltationem. Ita plane dicis, heretice : « Et dedit
ili nomen super omne nomen, ut in nomine Jesu
omne genu flectatur, celestium, terrestrium et infer-
norum » (/bid. v. 9. 10). Videu', inquit, post crucem
exaltatus est? viden', inquit, post passionem merce-
dem accepit, nempe exaltationem ? Si ergo post cru-
cem exaltatus est, ut vos dicitis, cur Joannes Baptista
apte passionem, anie crucem dixit : Qui de celo
venit, super omnes est (Joan. 4. 51), non fit? Idcirco
Jud:eos alloquens Jesus dicebat : Amen, amen dico
vobis, antequam Abraham fieret, ego sum (J oan. 8. 58).
Est enim ille semper, et erat, eLerit; et finem non
habebit. Oportet autem, fratres, debitum reddere,
ncc occasione digressionum promissa negare. Przedi-
cetur Christi gloria, Patrisque celsitudo : priedicetur
Spiritus sanctus, exaltetur Unigenitus, glorificetur
later. Nemo putet dignitatem everti, si primo Spiri-
tum commemoremus, deinde Filium, postea Patrem :
vel primo Filium, deinde Patrem. Hzc quippe digni-
tas ordinem non habet, non ut inordinata, sed ut
ordinem superans. Ut enim Deus figuram non habet,
nón quod sit informis, sed quod per figuram exprimi
non possit; et sicut Deus formam non habet, non ut
informis, sed ut incorporeus : sic divina natura ordi-
nem non habet, non quod sit inordinata, sed quod
ordinem superet. Patrem dico primum, non ordine
primum, sed intelligendi modo, quia genitor est Uni-
geniti, quia radix sancti fructus, quia eternum lumen
:eterni Tumiois soboles est. Ergo, mi frater, si quis
xtate nostra auderet hodie in Ecclesia, in populo
orthodoxo, in populo vera scientia imbuto, Filium
ante Patrem pouere, non male audiret apud ortho-
doxos? Ergo si quis auderet in Ecclesia dicere,
Christus vobis benedicet et l'ater ejus, non ordinem
pervertere putaretur, quod radiceu ΠΟΠ prius quam
iructum poneret? Ergo si quis diceret, Filius nos
servabit et Pater, non confusionem inducere existi-
marelur, neque ordinem prztergredi? Verum hzc
apüd iniquos rerum xstimatores ita videntur : sed ve-
ritate judice, et apostolica sententia superante, nibil
interest, si Filius ante Patrem et Spiritum comme-
moretur, Audi Paulum magnum przconem Thessalo-
nicensibus scribeutein his verbis : /pse vero Domiuus
uoster Jesus Christus, εἰ Deus later noster sanctificabit

SPUILA. μες

vos (1. Thess. 5. 25). Primo Filius, οἱ saneta luce im-
pleta anima, Neque enim in divina illa natura est
ordo : sed qQod primum posueris, zequalis esse hono-
ris intelligitur; quod secundum, non inde minus;
quod tertium, nou coatumelia afficitur : Paulus indis-
criminatim nomina profert, quia movit naturam
indivisibilem, et regnum inseparabile. [nterrogemus
vero Paulum, undenam occasiones acceperit sic de
Deo loquendi, aut sic glorificandi, aut ponendi Filium
ante Patrem, non ordine vel potestate, sed verbo
tantum. Cur Filium primo commemoravit, deinde
Patrem? Ipse Paulus loquatur in sui defensionem,
et in Ecclesiz institutionem : Nihil ex meipso loquor,
Christus per me hzc dogmata dictat : An experimen-
tum queritis ejus qui in me loquitur Christi (3 Cor. 43,
9)? Christus per me loquitur, ne accuses dominicam
vocem, ne reprehendas. At non potes forte intelligere
Christum per me loquentem? Audi illum simpliciter
de seipso loquentem. Si enim nomina sancta Triui-
latis ordini subjecta essent, et si quod primum pro-
fertur, primum esset virtute , secundum vero sccun-
dum ordine, tertium inferiori loco, Servator qui ipsa
veritas est, veritatis ordinem non miscuisset. Et
ubinam Servator seipsum primum commemoravit,
deindeque Patrem ? Si quis, inquit, mandata mes
servaverit, ego et Pater veniemus, et mansionem apud
eum faciemus (Joan. 14. 25). Quandoquidem Pater
ordine antecellit, ut aiunt hzxeretici , Filiumque quasi
prefectum quemdam regium apud Patrem esse volunt,
106 quieramus ab ipsis, num przfectus aliquis de rego
dicere audeat : Ego et rex decerno.

9. Ex iis quze apud nos geruntur ea, 4015 supra nos
sunt, intellige. Αη creata natura increatz» seipsam
protulerit? Creata natura, ut vos dicitis, ausa est
dicere, incomparabilt excellentiz: sese annumerans :
Veniemus, et mansionem apud eum faciemus ? Per illud
enim, Ego et Pater, nominum differentiam ostendit; -
per illud autem, Veniemus, et mansionem faciemus,
eequalitatem operationis demonstravit. Sic et alio in
loco, cum Philippus apostolus diceret, Domine, ostende
nobis Patrem, et sufficit nobis (Joan. 44. 8), respondet
Servator : Tanto tempore vobiscum sum, et non cogne-
visti me, Philippe (Ibid. ο. 9. 10)? Contraria est
responsio interrogationi. An de te interrogavi? Dixi,
Ostende nobis Patrem; ille vero ait, Tanto tempore
vobiscum sum, et non cognovisti me ? Si dissimilis est,
quomodo per dissimilem dignoscitur ? quomodo per

arvum major conspicitur? quomodo per minorem
Is qui dignitate supereminet ? quomodo per ministrum
Creator! Tanto tempore vobiscum sum. Non dixit,
Vobiscum est Pater, sed, Sum. Me enim ezsistente,
Pater est. Tanto tempore vobiscum sum, et non
visi me? Pulchre illud, Non cognovisti me ? llle dicit,
Ostende ; Servatlor autem, Non cognovisti me? ut. do-
ceret Deum non visu, sed cognitione apprehendi. Non
credis quia ego in Patre? Rursus, Ego, et postea
Pater : Ego in Patre, et Pater in me. Quomodo ergo tu
dicis, Ostende nobis Patrem? ac si diceret, Cur quasi
alium te visurum sperasti? Ego in Patre, εἰ Pater ín
me. Cognosciturque Filius per Patrem, et Pater. per
Filium. Quomodo tu dicis, Ostende nobis, quasi aliam
a me Patrem videre quaras? Ego in Patre, et Peter ia
me; non quasi natura sit confusa, neque quasi phiala
in pbiala reposita. Ego in Patre, et Pater in me. Noa
corporum conjunctionem dicit, sed sensorum animi
contemplationem. Ego in Patre; Pater enim sine
Filio non coguoscitur. Et Pater in me; Filius enim
sine Patre non apparet : quemadmodum mens it
sermone, el sermo in mente consideratur. Ündenos
mentem tuam scire possunt, pisi per sermonem tuni!
Sermo iuus menteu! tuam declarat: wiensque Um
vicissim sermonis Lui interpres est. Fieri potest s
quis sermonem percipiat, neque sententiam intelligs

neque aensum pereipiat, niSi sermo explicet. Me

evangelista ait, In principio erat Verbum (Joan. 4. 5

ut generationis impassibilitatem ostenderet. Quod eil

verbum erga mentem, illud cst unigenitus Deus Ve

552

τῶν αὐλῶν ἠνεῳγμένων; Πολὺ, φησὶ, ξενίζῃ, ὡς ἄπει-
ρος. Ἐϊπον προλέγων' εἰκών εἰμι, τὴν ἐμαυτοῦ φύσιν
εἶδον, xal ἐμιμησάμην ἐμαντόν. Πῶς ἐμιμήσω ἑαυτόν ;
Εἶδον καὶ ἓν ἐμαυτῷ τὸ πνεῦμα τοῦτο δεδανεισµένον *
συνεχῶς γὰρ ὁ θώραξ ἀναπτυσσόμενος xal συµπτυσσὀ»
µενος δέχεται τὴν εἰσροὴν τοῦ πνεύματος. Βλέπω δύο
ἀρτηρίας πεμπούσας τὸ πνεῦμα παραχωρεῖν ὡς EX σω-
ληνι α τῷ στόµατι,. Ορῶ ὅτι τὸ πνεῦμα προχωρεῖ, χα
ὁ λόγος οὗ γίνεται, ἐὰν μὴ f) γλῶσσα τὸν φθόγγον σχη-
ὑατίσῃ. Εϊδον ἐμαυτὸν, xal ἐζῥλωσα ἐμαυτὸν, ἐξ ἐμοῦ
κατέλαθον τὴν τέχνην τοῦ Δεσπότου., ὡς λέγει Δαυῖδ *
“Ἐθαυμαστώθη ἡ γ»ῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ. Ἑμαντὸν εἶδον,
καὶ τὸν τεχνίτην ἐπῄνεσα ἐμιμησάμην τὸν ἐμαυτοῦ
Δεσπότην * τῇ τέγνῃ τὴν φύσιν παρέστησα. Οὐδὲ γὰρ
φαῦλον τὸ ὕργανον, à) ἐπειδὰν αἰσχρῶν ἁσμάτων
γένηται ὄργανον, ὡσεὶ Octa. ἑλέγετο ἀπ ἀρχῆς ' oüx
Tw βέδηλα, εἰ καὶ τῇ ἀμετρίᾳ ἐπενοήθη εἰς τρυφήν "
ἀλλ ὅμως cl χαθιέρωτο, ὥσπερ ἀπ' ἀρχῆς, οὐκ ἣν
βέδηλα. Aib xaX ὁ Δανῖδ, Alveice αὐτὸν ἐν γα.Ίτη-
ρίῳ, χαὶ κιθάρᾳ. ἐν χορδαῖς καὶ ὀργάνῳ, ἐν'
δἀ.Ίοις εὐήχοις, ἓν χυµδά.Ίοις ἆ.ἰα.αγμοῦ, ἐν τυµ-
πάνῳ καὶ χορῷ. Εῑθε οὖν fj ἐπίνοια μὴ πρὸς τρυφὴν
ἀχολασίας ἑτράπη , μὴ εἷς προσχύνησιν εἰδώλων. 'AXA'
ὧν ἂν ἐπενόγσε, τούτων τοὺς χαρποὺς εἰ ἀπεδίδου τῷ
Θεῷ. οὖκ ἂν ἐμέμφθη fj ἐπίνοια τῆς FEM Y. el τὸν Δε-
σπότην ἐγνώρισεν. Οὐκ ἂν ἐμέμφθη j κιθάρα, εἰ θεὸς
διὰ τῆς χιθάρας ἐχηρύττετο, Διὰ τοῦτο ὁ µαχάριος Δανῖδ,
1575] inch κιθάραν ἐπήξατο, διὰ δὲ τῆς χιθάρας οὐχ
αἰσχροὺς Όμνους fro, &AX ἱεροὺς ἔμελφε λόγους, ἐγέ-
νετο ἡ χιθάρα xat θεῷ χαθωσιωµένη, χαὶ δαιμόνων
φυγαδευτήριον, "Ue γὰρ τὸν Σαοὺλ τὸν βασιλέα δαίµων
κατέχρουε, xal ἑῤῥάπιζε χαὶ κατεστρώννυεν, fjvlxa,
«ona, ó µαχάριος Δαυ]ῖδ ἀνέχρονε τὴν χιθάραν, καλῶς
ἆγίνετο τῷ ZaouA, xaX ἐχουφίζετο. 'Opdc ὅτι πᾶσα τέχνη,
εἶ πρὸς ἀρέσχειαν Ίρμοσται θεοῦ, οὐδὲν ἂν ἣν φαῦλον,
ἁλλά πάντα χατὰ γνώµην ἂν ἡμῖν ἀπήντησεν ;

e. "AX τί βουλόµενος ἦλθον ἀπὸ θεολογίας εἰς τἐχνην
«xaX μίμησιν εἰχόνος: "Iva τὴν Δεσποτιχὴν φωνὴν χατὰ
τῶν αἱρετιχῶν ἁποδώσωμεν. Ποίαν,, 'Υποκριταὶ, τὸ
πρόσωπον τοῦ οὐρανοῦ, xal τῆς γῆς olóacs δοκιµά-
ευ’ * τέχνας εὕρατε, ἐπινοίας πολλὰς ἐπενοῄσατε, xal
τὸν πάντων Δεσπότην xai τεχνίτην ὑδρίζετε; Σὺ τῇ
τέχνη ἐμιμήσω τὸν Δεσπότην, xaX ὅμοιος ἀπηγγέλθης
xa^ εἰχόνα καὶ ὁμοίωσιν, χἀμὲ τὸν δημιουργὸν &v-
όµοιον τῷ γεννήσαντι χηρύττεις, Ἐγὼ ὑμᾶς ὑποτετα-
γµένους τῇ ἁμαρτίᾳ Ἰλευθέρωσα, χἀμὲ τὸν ἁπάντων
Ἀεσπότην εἰς ὑποταγὴν κχαλεῖτε; Nai, φησὶ, γέγρα-
πται, ὅτι Καὶ à Ylóc ὑποταγήσεται. Εΐρηται μὲν, χατὰ
δύναμιν θεοῦ. Οὐδὲ τρ ἡμέτερα τὰ λεγόμενα, ἀλλὰ
Θεοῦ τὰ χηρυττόµενα. Εἶτα ἵνα τῇ Ἀέξει ἀχολουθήῄσω,
συγχωρῶ τοῖς ἀχούσασιν εἶδέναι «à λεγόμενα. ν οὖν
τῇ Mite ἀκολουθήσω, Ev τῇ | pode δηµιουργίᾳ, ἓν
τῇ ἀναττάσει ὑποταγήσεται τότε; Σὺ δὲ Υίνη τότε ἰσ-
άγγελος. "Ev γὰρ τῇ ἀναστάσει τῶν νεκρῶν, λέχει ὁ

ho, οὔτε γαμοῦσι, οὔτε γαµίσκονται, ἀ 11’ εἰσὶν
ὣς Ao, θευὺ. Σὺ ἀπὸ τῆς σεαυτοῦ τάξεως ἀνάγη,
xai ὁ Yib; ἀπὸ δεσποτείας εἰς ὑποταγὴν ἔρχεται;, Οὐκ
$jxovcac Παύλου λέγοντος, ΤΠ Τὰρ µαταιόσητι ἡ ατί-
σις ὑπετάγη, ὅτι xal αὐτὴ ἡ χείσις συστενάξει xal
συνωδίνει ἄχρι τοῦ vvv ; Ἡ κτίσις, οὐρανὸς, γη, xai
τὰ ἅλλα πάντα. Τῃ γὰρ µαταιότητι ἡ χτίσις ὑπεεάγην
οὐχ ἐχοῦσα. Ποίᾳ µαταιότητι ; T3, ἀνθρωπίνῃ. Μαται
«112 αὐτὸν διὰ τί καλεῖ;, "Extpanívta τῆς εἰχόνος εἰς
ὁμοιότητα ἁλόγων. Ματαιόσης Tap µαταιοτήεων, τὰ
aárra µαταιότης. Καὶ ὁ Δανῖδ. Πἡὴν τὰ σύμπαντα
µαταιότης, πᾶς ἄνθρωπος ζῶν. Τῇ οὖν µαταιότητι
ταύτῃ, τῷ ἀνθρώπῳ τῷ παραφθαρέντι ὑπετάγη ἡ χτίσις.
πῶς ὑπετάγη; Ανατέλλει ὁ fuc τοῖς ἀναξίοις, βρύου-
σιν αἱ πηγαὶ τοῖς ἀχαρίστοις, φέρει ἡ γη τοὺς καρποὺς
τοῖς ἀγνώμοσιν. Ὑπετάγη οὖν 1 χτίσις τῇ Ματαιόσητι,
οὐχ ἑχοῦσα. Εἱἰ γὰρ κατὰ γνώµην, οὐκ ἂν ὑπετάγη τοῖς
ἀναξίοις ἐκοῦσα * ἀλλὰ διὰ τὸν ὑποτάξαντα χαὶ ὑποτάσ-
σεται. Ποίῳ σχοπῷ; Ἐλπίδι. [oig ἑἐλπίδι; "Οει xal
αὑτὴ ἡ χείσις (ταύτά φησι Παῦλος] ἑλευθερωθήσεται
ἀπὺ τῆς δου.είας τῆς φθορᾶς εἰς τὴν Α.λευθερίαν
τῆς δόξης τῶν τέκγων τοῦ Θεοῦ. M χτίσις τότε
ἐλευθεροῦται, καὶ 6 Υἱὸς χαταδουλοῦται; 'Epevracs τὰς
Γ pugác. μὴ cuxoqavselse ἐρευνᾶτε, uh, πολυπραγµο

^ Unus ὡς iv co*iyle ({ : to

IN ILLUD, PONE MANUM TUAM, SERMO.

»

560

νεῖτε ἐρευνᾶτε πιστεύοντες, μὴ ἀντιλέγοντες. Πόθεν
ἔμαθες λέγειν, "Dy. ἐγεννήθη, f| οὐχ -ὤν; πόθεν ἔμαθες
λέγειν, Τὸ γεννῆσα, χαὶ τὸ κτίσαι παρὰ Oc ταὐτόν
ἔστι; Πέτρος σε ταῦτα ἑδίδαξε; Παῦλος ὑπέθετο; Αλλ)
ὁ Σωτῆρ ταῦτα ἡμῖν παρέδωκεν. ᾽Ανάγνωθι τὴν Γραφὴν,
καὶ δυσωποῦ τὸν νόµον. Πλην οὐδὲ ol; λέγει ἐμμένει.
"Όταν γὰρ ἑρωτῆσῃ, "Dv ἐγεννήθη, fi οὐχ (v ; ψεύδεται.
"O γὰρ μὴ ὁμολογεῖ, ἐξετάσει, Ἡρῶτον ὁμολόγησον, ὅτι
ἐγεννήθη, χαὶ τότε ἐρώτα, ὧν, 7 μὴ (v. Τὸ πρᾶγμα
ἀρνῃ, τὸ ῥῆμα βασανίζεις; "Ov ui δίδως γεγεννησθαι,
τούτου τὴν ἔρευναν τί ζητεῖς, "Dv ἐγεννήδη ἢ μὴ Gv;
Abg ὅτι ἐγεννήθη ΄ πρῶτον στῆσον ὅτι ἐγεννήθη, xoi
τότε ζήτει. ᾽Αρνῇ τὴν φύσιν, καὶ τὴν λέξιν (irae;
Τὸ κτίσαι xal τὸ γεννῆσαι ταὐτόν; Πόθεν 6 Ylóo ; Ἆε-
γέτω τις αὐτῶν. Ἐὰν µὴ ᾗ πρῶτον φανερὰ ἡ τάξις τῶν
Μο, καὶ τότε j| διάνοια αυμφωνῇ, οὐ δύναµαι εἰπεῖν τὸ
ἰδεῖν χαὶ τὸ βλέπειν ταὐτόν» ἓν γὰρ εἶπον. Ἐὰν δὲ
A T6 Mpeg "xal [δεῖν αὐτόν ἐστι, τότε Σον τὰ
ιαφέροντα, οὗ μὴν xa ει, αυμφωνοῦντα
ἀχοῇῃ λέγειν, ὅτι αὐτόν » παρὰ θε. Πόθεν οἶδας 5
τὸ χτίσαι [570] καὶ τὸ γεννῆσαι ταύὐτόν;, El μὲν và
ἐγέννησε καὶ ἔχτισε, χαλῶς λέχεις ταὐτόν. El δὲ µηδέ-
ποτε ἐγέννησε, χατὰ σὲ, ἀλλ᾽. ἕκτισε, mou τὸ γεννῆσαι
xaY χτίσαι ταὐτόν;, Ῥημάτων χενοδοξία, ῥήματα χενὰ,
πραγμάτων ἀλήθεια. Na τί δὲ τὸ γεννῆσαι xal τὸ χτί-
σαι σοφίζονται; Ὁ θεὸς, φησὶν, ἁπλοῦς ἐστι, xal οὐχ
ὥσπερ ἡμεῖς" μέρει μὲν γεννῶμεν, μέρει δὲ κτίδοµεν ΄
οἷον, τοῖς μὲν γεννητιχοῖς γεννώμεν, τῇ δὲ χειρὶ κτίζο-
μεν. Οὐχ οὕτω δὲ ὁ θΘεὸς, φησίν ’ ἁπλοῦς γὰρ χαὶ &ayn-
μάτιστος ἀλλ ᾧ τρόπῳ γεννᾷ, τούτῳ καὶ κτίξει.
Επειδη περὶ ἀοράτων ἐπαγγέλλῃ, πεφυσιωµένος ὑπὸ
τῆς ἀχαίρου ταύτης χαὶ µαταίας φιλοσοφίας, ἓν τῶν
ὁρωμένων σε πεισάτω, ὅτι τῷ αὐτῷ τρόπῳ τὰ γενόµενα
à χαλὺὸν τὴν αὐτὴν ἔχειν δύναμιν. Λάδε χεῖρα τὴν
μὴν τὴν φαινοµένην, ἵνα ἀπὸ τῶν φαινομένων ὁ ἔλεγχος
δράµῃ τῶν ἀοράτων. Ἡ χεὶρ αὔ (a οὖσα xa0' ἔαυ-
τὴν, χαὶ ἐργαξομένη διάφορα, οὐ δύνατα, τὰ ἁποτελού-
μενα εἰς µίαν θεωρίαν δεῖξαι. Olov, τῇ αὑτῇ χειρὶ κτίζω
xai καταστρέφω * οὐχοῦν, ἐπειδὴ τῇ αὐτῇ ἐστι A: χτίσαι
xai τὸ καταστρέψφαι, ταὐτὸν &pa; λλλ οὗ ταὺτόν.
Ἐπειδὴ λέγουσιν, ὅτι ἡμεῖς ἄλλως γεννῶμεν, xai ἅλ-
λως κτίζομεν᾽ λέγω χἀγὼ, τῷ αὐτῷ τρόπῳ κτίζω, τῇ
αὐτῇ χειρὶ, xat χαθαιρῶ τῇ αὐτῇ xen καὶ τύπτω καὶ
θεραπεύω. "Έσται οὖν τὸ τύψαι xal τὸ θεραπεῦσαι ταὺ-
τόν; Tf, αὐτῇ χειρὶ καὶ ὠθῶ τὸν στήχοντα, καὶ ἐγείρω τὸν
πεσόντα"' τῇ αὐτῇ χειρὶ xat ψηφίζω, χαὶ λύω τὴν φῆ-
φον. Ἔσται οὖν καὶ τὸ ψηφίσαι χαὶ τὸ λῦσαι τὴν ψῆφον
ταὐτόν;, Ταῦτα οὖν οὐχ ἔστι ρολογίας ἑἐπέχεινα»
ταῦτα οὗ μύθοι, xaX ἀχαιρίαι; "Αρα οὗ στένει ἡ ψυχη
Παύλου; οὐχ ἀγανακτεῖ Πέτρος, ἠοιούτων ῥημάτων
χωμµαζόντων κατὰ τῆς θείας διδασχαλίας» ᾿Απέγνως
τὸν Χριστὺν b, xat ἔμαθες τὰ ἑτέρων. Οὐκ Ίχουσας τοῦ
Κυρίου λέγοντος; ος ἂν alc xvrÓq µε, καὶ τοὺς ἐμοὺς
«Ἰόγους. Πολλοὶ πολλάχις Χριστὸν ὁμολογοῦσι, τοὺς δὲ
λόγους αὐτοῦ αἰσχύνονται. Ὁμολογεῖ Χριστὸν αἱρετιχὸς,
ἔρχεται δὲ εἰς τὸν λόγον Πατρὸς καὶ Υἱοῦ, καὶ αἰσχύνε-
ται τὸῥημα, καὶ λέγει Ἐγέννησε γὰρ ὁ ἁπαθής; Οὐκ-
οὖν χατὰ ῥεῦσιν, οὐχοῦν χατὰ ποίησιν.

c'. Ὁρᾶς ὅτι αἰσχύνη τὸ ῥῆμα; Ὢ τῆς &volac | Ἐγένον-
το λέξεων θηραταὶ, xal οὐ τῆς δυνάµεως ἀχριδεῖς ἑξετα-
σταἰ πάντα γὰρ ἔφθειρεν ἡ µαταιότης. Ὁ δὲ πολλάχις
εἶπον, τῶν αἱρετικῶν αἱ ἀρχα) αὗται xal αἱ πηγαὶ 62-
Aat. Ἡ Ἐκχλησία αἱρετικὴν ἔχει διδασχαλίαν. c Εἰπὲ
τὸν ἠγησάμενον Ὑεγεννῆσθαι τοῦ προειρηµένου. Τίς
ἐστιν ὁ ταύτην καθ) ἡμᾶς, ἣν σὺ χαλεῖς αἴρεσιν, γεννἠ-
σας; Ἆπ' ἀρχῆς οἱ ἁπόστολοι ἐκήρυραν” μετὰ τοὺς
ἁποστόλους dj ἐν Νιχαίᾳ σύνοδος ἐδεδαίωσε. Καὶ ἵνα
δειχθῇ, ὅτι οἰχουμένης fjv dj πίστις, τοσούτων συναχθέν-
των, ἑπτὰ μόνοι διεφὠώνησαν, o! καὶ ἀπεχηρύχθησαν.
Πᾶσα ἡ οἰκουμένη συνεφώνησεν, ἐπειδὴ τοῦ φυράµατος
ἣν τοῦ ἀποστολιχοῦ. Καὶ ὅρα τὸ θαυμαστόν * xat ἐμιμὴ:
σατο ἡ Νέα δι οἰχονομίας τὴν Παλαιάν' Ὅτε οἱ βασιλεῖς
Ασσυρίων ἐπῆλθον ἐπὶ τὴν γῆν τῆς Παλαιστίνης, ἑξῆλ-
cv ᾿Αθραὰμ κατὰ τῶν ἀλλοφύλων, κατὰ πέντε βασιλέων’
ἐξήλθε μόνος ὁ πιστός. Καὶ πόσους στρατεύει κατ) aó-
«àv; Δούλους τριαχοσίους οἰκογενεῖς καὶ δεχαοχτών

b Duo mss. ἀπέγνως τὰ τοῦ Χριστοῦ.
€ Hiec omnino corrupta esse videntur : et tamen omues
mss. sic habent.

i

557

qO4cthe, Εν ἀρχῇ ἦν» ὁ Λόγος, ἵνα τὸ ἀπαθὲς τῆς
ννῄσεως MN Ὅπερ ἑστὴν ὁ λόγος πρὸς νοῦν, τουτο
ἆονογενῆς Θεὸὺς Λόγος πρὸς τὸν Πατέρα * καὶ τὸθαν-
μαστὸν (ἐπαναληφομαι áp τινα τῶν προειρηµένων |:
πρῴην ἡμῖν jv 6 λόγος, ὅτι Ex τῶν καθ᾽ ἡμᾶς τὰ ὑπ e
ἡμᾶς µαθήσεις εἰπεῖν. Ὁ λόγος ὁ ἡμέτερος ἔσω µετ
τοῦ γεννήσαντος αὐτόν ἐστι νοῦ, ΜΗ ὁρατός ἐστι μετὰ
ὁρατοῦ; ᾿Αόρατός ἐστι μετὰ ἀοράτου, νοητὸς μετὰ νοη-
τοῦ, ἀσώματος μετὰ ἁσωμάτου. "Όταν δὲ µέ τ
εσθαι ὁ λόγος, χωρεῖ ἔπι τὸ στόμα, x&xetÜev αὐτῷ * ἓν-
δύεται φωνῆν, οὐχ ἑτέρας αὐτῷ φύσεως τὴν φωνὴν παρ-
εχούσης, ἀλλ᾽ αὐτοῦ τοῦ λόγον ἑαυτῷ τὴν λέςιν ὑφαίνον-
τος. Καὶ ἀόρατος τὴν φύσιν μετὰ τοῦ πατρὸς ὧν, τοῦ
νοῦ λέγω, τν φωνὴν ἑνδυσάμενος προ Xt χαὶ vlve-
ται πᾶσι δῆλος ὁ πρὸ τούτου ἄδηλος. Εἶτα προελθὼν xal
πάντα mÀnpol, xai τοῦ γεννήσαντος αὑτὸν νοῦ οὐκ ἀφί-
σταται. Τίς γὰρ ἀνθρώπων, ἐπειδὰν λαλήσῃ λόγον χαὶ
ἄλλους διδάξη, ἑαυτὸν κενοῖ τοῦ λόγον; "Apa ἑάν τι
θέγξωµαι, xax προέλθῃ εἰς ἄλλων ἀχοὰς, τὸν ἐμὸν νοῦν
ῥημον χατέλιπον b ; ἅρα οὐ προΏλθεν ἔξω ὁ λόγος, xat
ἔμεινεν ἔσω,: οὗ µυρίας ἀχοὰς ἐπλήρωσε, χαὶ τοῦ Yev-
νήσαντος νοῦ οὐχ ἀνεχώρησεν; Εἶτα ὁ μὲν ἀνθρώπινος
λόγος παρὰ τοῦ γεννήσαντος vou ἁἀποστελλόμενος, xal
ἔξω προέρχεται, xal τὸν γεννῄσαντα οὐ καταλιμπάνει "
ὁ δὲ θεὸς Λόγος, ἐπειδὴ δι’ ἡμᾶς ἐφάνη εἰς τὸν χόσμον,
τοὺς πατρῴους χόλπους ἑρήμους χατέλιπεν; Οὐδαμῶς *
ἀλλὰ xai τὸ θαυμαστὸν, µυρ:άδες ἀχούουσιν ἑνὸς αὐτοῦ
τοῦ θεοῦ Λόγου xal εἰς τοσούτους χωρῶν οὐ µερίζεται,
ἀλλ' ὅλος ἐστὶ μεθ) ἑκάστου ἡμῶν τῶν ἁκουόντων, ὅλος
μετὰ πάντων. Καὶ εἰ ὁ Πατὴρ ἐγέννησε κατὰ ῥεῦσιν
xai τμῆσιν, xal ἐμερίσθη xaX διῃρέθη. ὡς λέγουσι, λε-
έτω πρὸς αὐτοὺς ὁ Σωτήρ’ 'Epsvrare τὰς l'pagác.,
Ερευνᾶτε, μὴ παραφθείρετε. Ερέυνᾶτε, μὴ ἁπλῶς
ἀναγινωσχοντες, ἀλλὰ τὰ βάθη € τῶν "on των ἐξιχνιά-
ζοντες. Ὁ θεὸς τὰς Γραφὰς ἔδωχε, τὰς δὲ θεωρίας οὐχ
ἐγύμνωσεν, ἀλλὰ χατέλιπε τῷ δρύμῳ τῷ oo, ἵνα σοῦ
την εὐγνωμοσύνην πειράση, xat τὴν σπουδὴν ἵδῃ, ἵνα
ἵδῃ σε, εἰ δουλεύεις E pavalt, 1 ῥιάνη Γραφάς. Ὥσπερ
γὰρ τὴν φύσιν τῶν [575] πραγμάτων προέθηχεν ὁ θεὺς,
τὰς δὲ τέχνας ἔχρυψε χα) πάντα μὲν προεθλήθη ὑπὸ
τοῦ θεοῦ, τέχνη δὲ ἐξ ἀνθρωπίνης ἑννοίας ἀπετέχθη -
οὕτω xai ἐπὶ τῶν Γραφῶν. Αλλ᾽ ἵνα σαφηνίσω, ἔδωχεν
6 θεὸς Ἀίθους, ἔδωχεν ὁ θεὸς λίθων φύσιν, οὐκ οἰχοδομΏν
ἔτοιμον ἔδωχε σἴἵτον, οὐχ ἄρτον ἔδωχε βότρυν, οὐκ
οἶνον ἔδωχε τὴν τῶν ἑρίων φύσιν, οὐχ ἱμάτιον * ἔδωκε
γῆν γεωργοῦσαν χρυσὸν, ἀλλ᾽ οὗ χρνυσόν. Διὰ τί; Ἐπειδὴ
ἐν εἰχόνι θεοῦ ποιεῖ τὸν ἄνθρωπον, µερίζεται τὶν δη-
μιουργίαν ΄ αὐτὸς χτίζει, χἀχείνου τῇ τέχνη ῥυύμίζει
τὴ» δηµιουρχίαν. Ἐπειδὴ κατ εἰκόνα ἑαντού ποιεῖ τὸν
ἄνθρωπον, µερίζετα: πρὸς αὐτὸν τῶν γενοµένων τὴν εὖ-
γένειαν 1. Αὐτὸς ἐργάτεται ὡς δημιονργὸς xaX ὡς θεὸς,
ix μὴ ὄντων εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα παραγαγών αὐτὸς
ἐπᾶγει τὴν φύσιν τὴν μὴ οὖσαν ΄ παραχωρεϊὶ δὲ τῇ εἰχόνι
χοσμεῖν τὰ γεγενηµένα. Ἐννόησον «iq ἣν ὁ ἄνθρωπος ὁ
πρῶτον ἄροτρον πηξάµενος, πῶς ἑνενόησε τεμεῖν ξύ-
λον, παρεμθαλεῖν μέσον σίδηρον , τῇ ἁρμονίᾳα σφίγξαι,
ζυγὸν ἐπινοῆσαι, ῥυμὸν εὐθῦναι, βόας συναγαγεῖν. ξὺ-
λον fw, σίδηρον ἣν, ἁλλ᾽ ἡ τέχνη οὐ παρῆν. Τίς σοι
εἶπεν, ἄνθρωπε, ὅτι ἄροτρον οὕτω πήγνυται; τίς ὑπ
ἐδαλέ σοι τὴν ἁδάμαστον φύσιν τοῦ σιδήρου πυρὶ µαλάτ-
τειν; τίς ὑπέδειξέ σοι Ex τοσαύτης παχύτητος ῥαρφίδα
ικρὰν ἐργάσασθαι ; τίς ἐπενόησεν ἐν zh δ.ανοίᾳ Ex λί-
v χατασχευάσαι θνρῶν χατασχευἡν ; ὀρόφων ἐπίνοιαν
πόθεν ἔμαθες, εἶπά pot ἄνθρωπε; Πολὺ, crolv, ὡς
ἄπειρος, ξενίζῃ. Elxóva θεοῦ ὁρᾷς, καὶ Epic µανθά-
νειν; Διὰ τοῦτο, ἁἀδελφὲ, πανταχοὺ ἡ ἀνθρωπίνη φύσις
τὸν ἑαυτῆς Δεσπότην µιµουµένη, τῇ τέχνη τὴν φύσιν
χοσμεῖ. Αλλ' ἕως μὲν τῷ µέτρῳ μετρεῖται, χαλή΄ Ex-
θαΐνουσα δὲ τὰ µέτρα, ἐκ τῆς ἀμετρίας ὑθρίζεται. ὐἶον,
ἐτενόησε πῶς ὑποτάξει βοῦν xai ἵππον xal χάµηλον,
καὶ ὅσα τῶν ἁλόγων εἰς ὑπηρεσίαν ἐδόθη * ἀπὸ δὲ πλεο-
νεξίας ἐπενόησε µίξαι τὰ παρὰ φύσιν. "Ἔμιξεν ὄνον
ἵππῳ, τοῦ θεοῦ τοῦτο μὴ θελήσαντος, ἀλλ ἀπ᾿ ἀρχῆς
εἰρηχότος * Εξαγαγέτω ἡ 470] τετράτοδα xal ἑρπετὰ
κατὰ γόνος. Ἡ πλεονεξία ἔμιξε τὰ παρὰ φύσιν. ὁ
Θεὸς χολάσων τὴν ἀμετρίαν, ἄγονον, ἐποΐησε τὴν ἐτί-
5 Savi. conj. αὐτῷ.
b Duo χατέλιπεν.
5 Sic duo recte. In editis τῷ βάθει.
4 Sic unus recte. Editi εὐμένειαν. 5

0 προέρ- .

SPURIA. 959

votav. "O0sv ἡμίονος οὗ «ixzet, διότι οὐκ ἔστιν ἐς ἐχεῖ.
νων τῶν τότε γενοµένων, τῶν ἀχουσάντων, Αὐξάνετθς,
xai πληρώσατε τὴν γην. "Όμως καὶ πρὶν ποιίση, συν-
χωρεῖ τῇ εἰχόνι ἃ βούλεται, ἵνα τὴν δύναμιν αὐτῆς Uis,
καὶ τὴν ἁμετρίαν αὐτῆς χολάση.

&. Πάλιν ἡ ἀμετρία τῆς ἐπιθυμίας ἐπεδάλετο ποιῖσα,
ἀνθρώπου μορφῇν, µιµουµένη, φησὶ, Θεὸν ἐργαξόμενο»:
xaX ποιεῖ σώματος sixóva, Χαν βιάζεται τῇ τέχνῃ τὶν
φύσιν, xaX ἐπειδὴ ἤχουσεν, ὅτι ὁ Θεὸς ἀπὸ γῆς Enos
τὸν ἄνθρωπον, χαὶ ἔπλασεν, ἀποροῦσα ἡ τέχνη pata
σθαι τὸν ἑαυτῆς Δεσπότην χατὰ τὴν ἀλήθειαν, ταῖς ἐπ.-
νοίαις πορίζεται τὸ ἀμήῆχανον, xat σονάχει ῥίζας, xi
χιρνᾶ τὰ χρώματα, xal μιμεῖται ὀφθαλμὸν βλέτονο,
xai uh βλέποντα, ἀνεφγμένον, ἀχοὴν ἀναπεπταμένηῃ,
ἀλλ᾽ οὐκ ἀχαύουσαν, ῥίνας ἐπ) εὐθείας ἔπ'τεταμένε,
ἁλλὰ πνοὴν ἕλχειν μὴ δυναµένας, στόµα διατετοπωμένο,

ἀλλὰ τῆς φωνῆς ἑστερημένον, πόδας χαλῶς ἐῤῥυθμισμὲ
ναυς, ai mp δρόµον οὐχ έχοντας ἐπιτηδειότητα ba

δείξη, ὅ τι συνεχώρησε τῇ εἰχόνι, ἵνα δε.χθῆ ἡ τοῦ θεώ
ἑνέργεια. Πάντων δὲ obse οὗ ove gd ptu, ἵνα p
εἰσελθοῦσα εἰς ἁλαζονείαν, ἑαυτῆς ἁπογνῷ καὶ τῆς ἐα--
τῆς σωτηρίας. Ὅμως συνεχώρησεν ἀπὸ τῆς Υῆς υω-
Ypágors ποιεῖν, ἵνα ἐντρέψῃ τοὺς ἀρνουμένους, ὅτι àz)
γῆς ἔπλασεν ὁ θεὸς ἄνθρωπον. 'AXX' 1 τάχνη ἐμιμήσαο
τὸν δηµιουργόν. Εἶδε σώμα χατατμηθὲν ἵ

σιδήρῳ; oto)
ἀπεχόπη τῷ σιδήρῳ μέρας τι της σαρχός δεῖ ἀνασλτ-
ρωθῆναι τὸ χοιλανθὲν, Ost οἰχοδομηθΏναι τὴν βρωθεῖσαν

σάρκα ᾽ δημιουργὸς οὐχ ἔστιν, ἵνα σάρχας πλάσῃ. T:
οὖν, Ἡ τέλη dM εἰχόνος τὴν φύσιν τοῦ Δεσπότου µι-
µουμένη, paev ἐπὶ hv γῆν, ἐξ ἧς τὸ σῶμα, χατα-
σχευάζει ϱ phaxs, motet τὰς ἑμπλάστρους, xai ἡ μὲν
καθαἰρει, ἡ δὲ οἰκοδομεῖ. Καὶ ὅρα τὸ θαυμαστόὀν. '0 θὲὺ.
χάθηται ὥσπερ πατἣρ xal παιδευτῆς, ὁρῶν τῆς ἑαυτὸ
εἰχόνος [074] τὰ ἔργα. Καὶ ὥσπερ πατὴρ ἑἐρωτᾷ ὧν
υἱὸν, τόδε τὸ νόηµα τί βούλεται; οὐχ ἵνα µάθη, ἀλλ' ἵνα
δοχιµάσῃ΄ οὕτως ἀξὶ fj πηγἡ τῶν ἀγαθῶν ην lzv:t;
εἰχόνα παιδεύουσα, προσάγει αὐτῇ ζητήματα. Πρό:-
Ίγαγε τῷ Αδὰμ τὰ Qua τὰ ἄλογα, τὰ πετεινὰ, ἰδεῖν si
χαλεῖ αὐτὰ, οὐχ ἵνα µάθῃη ὁ πάντα προϊδὼν, ἀλλ ἵνα
δοχιµάσῃ τὴν εἰχόνα, εἰ ἐπιτηδεία πρὸς χατανύττιν.
Εἰσῆλθεν οἰχοδομιχὴ, ἦλθε τεχτονιχἡ, ναυτιχὴ, χαλκιν-
τιχὴ 8, χατανόησις ἄστρων, οὐχ ἡ περίεργος, ἀλλ f
τὴν θέσιν ὁρῶσα, fj τοῖς πλέουσιν ἐπιτηδεία, ἡ παραττ-
ρρυμένη ἄστρων ἀνατολὰς, καὶ τὸν xacpbv ctc εὐπλοῖςς
γνωρίνουσα, οὐχὶ γένεσιν πλάττουσα, καὶ εἱμαομέντν
μυθολογοῦσα, ἀλλ᾽ tj ἀχολουθοῦσα τῇ φωνῇ τοῦ Δεσπότο
ΗΙοιἡσωμεν φωστῆρας ἐν τῷ οὗρανῷ, xal. ἕστωσα
elc σηµεία καὶ elc ἡμέρας καὶ εἰς καιρούς. port
1| εἰκὼν, καὶ ἐξιχνιάξει τὴν φύσιν ' ζητεῖ βοτάνας, εὐεί-
σχει * ζητεῖ (Ras, χαταλαμθάνει πάντων εὑρίσχετα
τεχνίτης, xal πάντων ἐπινοητῆς. ᾽Αλλ) ἵνα μὴ νοµίσ,
ὅτι αὕτη εὗρεν ἐξ ἑαυτῆς, xal οὐ παρὰ τὴν δύναμ»ν τοῦ
ἐνθέντος τῇ φύσει τὴν δύναμιν, δι) ἑνὸς λόγου δείχνυτιν,
ὅτι πάντων τούτων διδάσχαλος τῆς ἅματέρας φύσεως ὁ
θεός. Προηλθεν ὁ µακάριος Σολομών λέγων * Αὐτὸς γάρ
pot δέδωκε τῶν ὄγτων τὴν Trocir. ἀνψειυδῆ, cid
σύστασυ xócpov , καὶ ἐνέργειαν στοιχείων, ἀρχὸς
xal céAn καὶ μεσότητα χρόνων, ἐνιαυτοῦ κύὐκοῦς,
xal ἀστέρων θέσεις, φύσεις ζώων καὶ θυμοὺς θηρίω”,
διαφορὰς φυτῶν καὶ δυνάµεις ῥιζῶν, ὅσα ré ἐστιν

ἀφανη καὶ ἐμφανη, ἔγγων ἐγὼ ὁ ἄνθρωπος. Ἡ dw
πῶς ἔγνως Ὁ γὰρ πάντων τεχνίτης ἑἐδίδαξέ pt cc

γνω,

φίαν. Ἐδίδαξέ σε τὰ µέτρα, οὐ τὰ ἅἄμετρα. "Opa và?
πῶς εἰς πολλὰς ἀμετρίας ἐξεχύθη ἡ τέχνη d ἀνδροκ,
xaX ἣν εἰχὼν του Θεοῦ. ςνενόησε πώς τὸ τῆς φωνή
ὄργανον ἀποδίδοται, χαὶ κατανοοῦσα τὴν φύσιν, puit
τῇ τέχνῃ τὴν φύσιν. Ἐπινοεῖ τὴν τοῦ ὀργάνο $7
σιν, τούτου τοῦ πολυδόναχος ὀργάνου, τοῦ ix TUUM"
χαλάμων ὑφασμένου. Καὶ ὅρα τί ποιεῖ, πῶς t1"
πρὸς τὴν φύσιν ἑαυτὴν Πχρίθωσεν. Ἐπενόησεν ἀπιν,
οὐκ ἐξ ἑαυτῶν προφέροντας τὸ πνεῦμα, ἀλλὰ üvartit
σοµένους xai δανειζοµένους πνεῦμα ἀλλότριον, Kain
τῶν δύο ἁσκῶν εἰς σωληνοδοχεῖον τοῦ πνεύμασ»,
πάντας τοὺς καλάµους παραπέµπων τὸ τνεῦμα, x E
ενότσε xal τὸ πνεῦμα ῥεῖν, xaX φωνὲν μὴ εἶναι 55
ἂν ὁ δάχτνλος σχηματίσῃ τὸν φθόγγον͵, Καὶ πόλο $770,
ἄνθρωπε; πόθεν κατασχεύασας Tloyavos, xai jt?
πνεύματος ; διὰ τί ῥέον τὸ πνεῦμα Ίχον οὐχ à

* Ρο! χαλκεντική duo addunt ῥαπτικήε

551
Eum erga Patrem : quodque mirum est (quzedam enim
jum przmissa repetam), nuper dicebamus, ex iis quae
ad nos spectant, ea qui: supra nos sunt ediscere et

loqui possumus. Sernio uoster intus est cum mente, '

qu: ipsum generavit. Num visibilis est cum visibili ?
]nvisibilis est cum invisibili, intelligibilis cum in-
telligibili, incorporeus cum incorporeo. Cum pro-
diturus est sermo, in os venit, ibique voce indui-
tur; non alia natura vocem ipsi suppeditante, sed
ipse sermo sibi dictionem texit. Et. invisibilis natura
cum patre, cum meute dico, indutus voce exit, et
omnibus fit notus qui ante ignotus erat. Deinde cum
prodiit, et omnia implet, et a mente qux ipsum genuit
non separatur. Quis enim hominum, cum loquutus
(uerit verbum, aliosque docuerit, seipsum sermone
vacuum reddit? Απ si quid loquar quod in aliorum
aures perveniat, mentem meam desertam reliqui ? an-
non sermo exiit et intus mansit? annon sexcentas aures
implevit, et a generante mente non abscessit? Jam
vero humanus sermo a generante mente emissus, et
foras prodit, et generantem non relinquit? Deus au-
tem Verbum, quia propter nos in mundo apparuit,
paternos sinus vacuos reliquerit? nequaquam : sed

od admirabile est, innumeri unum ipsum Deum

erbum audiunt, et cum ipsum ad tot tantosque per-
vadat, non tamen dividitur, sed cst totum in singulis
nostrum audientium, totum cum omnibus, et si Pater
fluxu quodam et sectione genuit, ac divisus sectusque
est, ut aiunt, dicat illis Servator : Scrutamini Scri-
pturas (Joan. 5. 59). Scrutamini, ne corrumpatis.
Scrutamini , non simpliciter legentes, sed profundum
sententiarum jinvestgantes. Deus Scripturas dedit,
sed altam earum mentem non patefecit, verum medi-
tationis tu:e cursui reliquit, ut probitatem tuam explo-
raret, et diligentiam perspiceret, videretque an Scri-
pturis inservias, an vim ipsis inferas. Quemadmodum
etiam naturas rerum proposuit Deus, artes vero oc-
eultavit : οἱ omnia a Deo in medio posita sunt, ars
vero ab humana mente originem duxit : sic et in Scri-
pturis evenit. Rem planius declaro. Dedit Deus lapi-
des, dedit Deus lapidum naturam, non zdificia parata :
dedit frumentum, non panem; dedit uvam, non vi-
num ; dedit lante naturam, non vestimentum ; dedit
terram auro fecundam. non aurum. Quare? Quia ad
imaginem Dei fecit hominem, creationis opus parti-
tur : ipse creat, et illius arte creaturam concinnat et
ornat. Quoniam ad imaginem suam fecit hominem,
opificiorum nobilitatem cum ipso communicat. Ipse
operatur ut Creator et Deus, ex non exstantibus om-
nia producens; ille naturam educit, qux& non exsi-
stebat : imagini vero sus id concedit, ut opificia
exornet. Cogita quis primus homo aratrum compegit,
quomodo excogitaverit lignum secare, ferrum medium
immittere, concinne constringere, jugum adinvenire,
tem;onem dirigere, boves jungere. Lignum jam erat,
ferrum erat, sed ars non aderat. Quis tibi dixit, o
homo, aratrum hoc modo confici ? quis suggessit tibi
indomitam ferri naturam igne einolliri? quis monstra-
vit tibi ex tanta crassitudine exiguam acum fabricari?
quis excogitavit ex lapidibus januarum apparatum
construere ? dic mibi, homo, tectorum inventum unde
edidicisti? Multum stupes, inquiet, utpote imperitus.
Imaginem Dei vides, et sciscitaris? Ideo, frater, natura
humana Dominum imitatur suum, et arte naturam
exornat. Verum quamdiu moduin servat, pulchra est,
ubi autem modum excedit, immoderati usus causa
contumelix est obnoxia. Exempli causa, excogilavil
quomodo subjiceret bovem, équum, camelum, et quz-
cumque alia animantia ad ministerium data sunt : ex
avaritia autem excogitavit illa miscere qux? natura
diversa erant. Miscuit asinum equo prater Dei volun-

tatem, qui ab initio dixerat : Educat terra quadrupedes .

et reptilia secundum genus (Gen. 4. 24). Avaritia mi-
suit ea qux natura diversa erant. Deus autem inimo-
deratam illam concupiscentiam castigans, commentum
iufeeundum reddidit. Ideo mula uon parit, quia non
est ex numero eorum qui tunc facta sunt, et audie-

IN ILLUD, PONE MANUM TUAM, SERMO.

558

runt, Crescite et replete terram (Gen. 4. 28). Attamen
prius quam faciat, imagini concedit ut ea faciat qua»
velit, ut ejus potentiam ostendat, et immederatum
usum castget.

4. Rursus immoderata cupiditas-suggessit homini
ut formam effingeret hominis , Deum , ut ait, ope-
rantem imitans imaginem corporis efficit, et arte sua
vim nature infert. Et quia audivit Deum e terra fe-
cisse formasseque hominem , eum non possit ars illa
secunduni rei veritatem Domiuum suum imitari , so-
lertia sua rem , quz fieri nequeat , quodammodo ex-
primit : radices colligit, colores miscet, imitaturque
oculum videntem, 6» non videntem , licet apertum ,
aures apertas , el non audientes : nares rectas , sed
qu: respirare non possint , os efformatum , sed voce

rivatum , pedes recie concinnatos , sed ad cursum
inhabiles : ut. demonstret quid ille imagini conces-
serit, et hine divina vis ostendatur. Non permisit
autem, ut omnia aggrederetur, ne in arrogantiam elata
de se suaque salute postea desperaret. Attamen per-
misit ut pictores de terra id exprimerent , ut pudore
afficeret eos qui negarent Deum de terra hominem
efformasse. Altamen ars iinitata est Creatorem. Vidit
corpus ferro sectum ; exempli causa, amputata ferro
fuit carnis aliqua pars : oportet impleri excavatum
illud, oportet zedificari consumptam carnem : Creator
non adest, qui carnes efformet. Quid igitur ? Imaginis
ars Domini naturam imitata , ad terram cucurrit , ex
qua corpus, medicamenta parat, emplasitra conflcit :
et illa quidem expurgat, hxc autem xdificat. Et vide
rem mirabilem. Deus sedet quasi pater et magister ,
imaginis su:xe opera videns. Ac quemadmodum pater
interrogat filium , Quid sibi vult hzec cogitatio? non
ut discat, sed ut exploret : ita quoque semper fons
ille bonerum, imaginein suam instituens , qu:Pstiones
ipsi proponit. Adduxit ad Adamum bruta animantia
et volatilia, ut videret quid vocaret ea ( Gen. 2. 19),
non ut edisceret is qui omnia prospicit , sed ut pro-.
baret imaginem num apta esset ad excogitandum.
Ingressa est ars zedificandi doinos, ingressa est archi-
tectonica, nautica, zxraria 1, scientia astrorum , non
illa curiosa, sed qux eorum positionem explorat, quae
navigantibus utilis est, qux observat stellarum ortus,
et tempus navigationis indicat, non qu: genesim fingit:
et fatum fabulatur, sed qux sequitur vocem Doinini,
Faciamus luminaria in celo , et sint in signa et in dies
et in tempora (Gen. 1. 14). Prodiit imago illa , et natu-
ram investigat : quxrit herbas, invenit : quaerit radi-
ces , deprehendit, omnium artifex atque inventor
deprebenditur. Verum ne putet se ex seipsa invenisse,
non autem virtute ejus qui natur:e virtutei indiderat,
uno verbo demonstrat natur nostr: unum doctorem
fuisse Deum. Prodiit beatus Salomon dicens : Jpse
enim dedit mihi rerum cognitionem certam, ad sciendam
constitutionem mundi, et elementorum efficaciam, fines,
principia et media temporum, anni circulos, et stellarum
positiones, naturas animalium, el furores ferarum, dif-
ferentias plantarum et virtutes radicum, qua sunt aperta
et occulta , novi ego homo (Sap. 1. 17-24 ). Imago
quomodo cognovit? Omnium enim Opifex docwit me
sapientiam. Docuit te quz secundum mensuram erant,
non qus secus. Attende enim in quanta modum ex-
cedentia effudit se ars humana , quz erat imago Dei.
Excogitavit quomodo vocis organum datum sit, et
intellecta natura arte naturam imitatur. Excogitst
organi naturam, organi, inquam, multis tibiis, multis
fistulis instructi. Et vide mihi quid faciat, quo-
modo ars ad naturam exprimendam sese comparet,
Invenit utres , qui non ex seipsis spiritum et sonum
ederent, sed qui explicati externum accipiant flatum.
Deinde ex duobus utribus in flatus canalem , inquo
omnes calamos flatum emittens , excogitavit ut flatu
etiam prodeunte nulla vox esset, donec digitus sonum
efformaret. Et unde hoc, mi homo? unde coneinuasti
organum et receptaculum spiritus ? cur efflueus flatus

* Post, traria, duo addunt, ars suendi.

559

sonum non emittit apertis tibiis? Multum inquit,
obstupescis, quia imperitus es. Paulo ante dicebam ;
Imago sum, naturam meam persperxi, et imitatus sum
meipsum. Quomodo teipsum imitatus es? Vidi etiam
in meipso flatum illum , quem motuo accepi : spe
namque thorax expansus el compressus aeris flatum
accipit. Video arterias duas flatum emittentes, per os
quasi per canalem. Video flatum prodire, neqne ver-
bum proferri , nisi lingua sonum conformaverit. Me-
jpsum, iuquam , vidi , et &emulatus sum, ex mceipso
artem. Domini deprehendi , ut ait David : Mirabilis
facta est scientia (μα ex me ( Psal. 138. 6 ). Meipsum
vidi, et Artilicem laudavi : imitatus sum Dominum
meum : arte naturam expressi. Neque enim organum
turpe est, nisi cum turpium cantilenarum instrumen-
tum efficitur : quemadinodum divina olim emitte-
bantur ; non erant profana, nisi cum postea talia ad-
inventa sunt ad voluptatem; attamen si sacra fuissent,
ut ab initio, profana non essent. Quamobrem David ,
Laudate eum tn psalterio ct cithara, $n chordis et organo,
in cymbalis bene sonantibus, in cymbalis jubilationis , in
tympano et choro ( Psal. 150. 5. 4 ). Utinam ergo in-
ventum illud non in voluptatem et lasciviam versum
esset, neque in idolorum cultum! Sed si eorum, qux
excogitaverat homo, fructum Deo obtulissel, non re-
prehensa fuisset artis solertia , si ad Domini notitiam
usurpata fuisset. Non reprchensa fnisset cithara, si
Deus per citharam pradicatus fuisset. ldeo beatus
David , cum citharam compegisset , nec per citharam
turpes hymnos caneret, sed sacros cantus modulare-
tur, id consequutus est ut ejus cithara Deo consecrata,
d::mouas fugaret. Cum enim Saülem regein. d:emon
exagitaret , cederet , prosterneret , quando , inquit ,
beatus David citharam pulsabat, bene se habebat
Saül, et allevabatur (1. Reg. 16. 25). Viden' artem
omnem, si ad Dei placitum concinnetur, nibil babere
mali, imo sic omnia nobis secundum lubitum proces-
eura fuisse ?

5. Sed quo consilio ex theologia in artem et imagi-
nis imitationem progressus suin? Ut dominicam vo-
cem contra hiereticos (contra Anomaos) usurpemus.
Quamnam? Hypocrite, faciem cali et terre nostis ju-
dicare (Luc. 12. 56): artes invenistis, inventa multa
protulistis, et omnium Deminum Opificemque contu-
melia afficitis? Tu per artem tuam imitatus es Domi-
num, et similis ipsi renuntiatus es secundum imaginem
οἱ similitudinem, et me Creatorem dissimilem Genitori
pradicas? Ego vos peccato subjectos liberavi, et me
omnium Dominum 1n subjectionem vocatis? Etiam,
inquit, scriptum est, quod Filius subjicietur (4. Cor.
15. 28).Dictun quidem est, sed secundum Dei pote-
statem. Neque nostra illa dicta, sed a Dco pr:zedicata
sunt. Jam vero, ut dictum illud sequar, concedo iis
qui audierunt, ut. illud ipsum intelligant. Ut. itaque
dictum illud sequar, num in futura illa creatione, in
resurrectione subjicietur? At tunc tu angelis eris qua.
lis. Nam ait Servator, In resurrectione neque nubunt,
neque nubuntur , sed sunt ut angeli Dei (Matth. 19.
25). Tu ex ordine tuo in altiorem es erigendus, et
Filius ex dominatu in subjectionem veniet ? Non au-
disti Paulum dicentem : Vanitali enim creatura sub-
jecta est, quia et ipsa creatura. simul ingemiscit et par-
Ixrit usque nunc (Rom. 8. 20. 22). Creatura, cxlum,
terra et cetera omnia. Vanuitati enim creatura subjecta
est, non volens. Cui vanitati? Iluman:. Cur ipsum vo-
eat vanitatem ? Quia ex illa imagine in similitudinem
brutorum degeneravit, Nam Vauitas vanitatum, omnia
vanitas (Eccle. 1. 2). Et David : Verumtamen uni-
versa vanitas, omnis homo vivens (Psal. 58. 6). Huic
ergo vanitati, homini corrupto creatura subjecta est.
Quomodo subjecta? Oritur sol indignis, scaturiunt
fontes ingratis, terra fructus suos profert improbis.
Subjeceta ergo est creatura vanitati non volens. Si
enim ex ejus arbitrio, non lubens subjiccretur indignis ;
sed propter eum qui se subjecit subjicitur. Quo scopo?
"pe. Qua spe? Quia, teste Paulo, /liberabitur a servi-
tue corruptionis in libertatem glorie filiorum Dei (Rom.

SPURIA. i

8. 21). Creaturane tunc liberatur, et Filius in ser
tutem redigitur? Serutamini Scripturas (Joan. 5. 5
ne calumniemini ; serutamini ne curiosius perqui
tis; scrutamini credentes, non contradicentes. T^
haec dicerc didicisti, Qni erat genitus est, an qui r
eral? unde dicere didicisti, Gignere et creare aj
Deum idipsum est? num Petrus hzc te docuit? n
Paulus suggessit? At Servator, inquies, harc no
tradidit. Lege Scripturam, et legem reverere. Cs
rum neque in dictis suis sibi constat. Cum enim
terrogat, Cum esset, genitus est, an cum non ess
mentitur. Nam id quod non confitetur examinat, Pri
confitere, quod genitus sit, el tunc interroga, {
erat, an qui non erat? Rem negas, et verba οχ[
ras? Quem non confiteris genitum esse, cur de
qua'stionem moves? Qui erat, genitus est, an qui r
erat? Primum pone genitum esse, et tunc quz
Naturam negas, et verha exploras ? Creare et gign
idipsum est? Undenam Filius? dicat aliquis eorv
Nisi prius duorum ordo constitutus palam sit, mei
que consonet, non possum dicere, quod cernere
videre unum sit : unum namque dixi. Si autem
χογο, audire et videre unum esse, tunc vidcor dis
rata dicere, quantum ad visum, consentanea ve
quantum ad auditum : quoniam apud Deum idips
est. Unde nosti creare οἱ qignere idipsum esse!
enim genuitet creavit, probe dicis idipsum esse.
vero secundum te numquam genuit, sed creavit, q
modo gignereet creare idipsum sit? Verba futi
verha vana, rerum veritas constat. Cur circa il
gignere et creare argutantur? Deus, inquiunt, s
plex est, et non sicut nos, qui per partem aliam gig
mus, per aliam condimus; verbi gratia, geniuli
membris gighimus, manu condimus. Sed non
Deus : simplex enim est εἰ figurz? expors : at (
modo gignit, codem condit. Cum de invisibili
edisseras, importuna illa et vana philosophia in
tus, vel una ex rebus qux sub aspectum cadunt, r
tibi persuadeat : nempe eodem plane modo, non p
chrum fore, si qui» facta sunt. camdem haber
viriutem. Accipe manum meam quz sub aspect
cadit, ut ex visibilibus ad invisibilia argumentum.
catur. Manus ligc cum per seipsam una sit, et dive
operetur, non potest ea que perfioiuntur sub uno
gitandi genere exhiberc. Exempli causa, eadem m:
eflicio et destruo; ergone quia ejusdem manus
efliccre et destruere, utrumque idipsum cst? AI
non idipsum est. Quandoquidem dicunt illi, nos :
modo gignere, alio operari : dicam et cgo, eod
modo, eadem manu condo, eadem desiruo, οἱ ἲ
bero, et euro. Eritne igitur verberare et curare
ipsum? Eadem manu stantem impcello, et lapsum eri
eadem manu calculum pono, eadem resolvo. Eri
ergo calculum ponere et resolvere idem? Annon I
omnem insaniam superant ? annon hzc fabulae et
eptix: ? Annon Pauli animus ingemiscit ? annon Pet
indignatur, cum tot verbis conira divinam doctrin
debacchentur? Christum repudiasti, et aliorum .
ctrinam amplexus es. Annon audisti Christum dic
tem, Qui me erubuerit et sermones meos (Marc. 8. 2
Multi &epe Christum confitentur, quos tamen pu
doctrinz ejus. Confitetur. Christum haereticus, 4
monem autem movet de Patre et Filio, et pudet ill
dicti, aitque : Num genuit, qui passionis est expe
Ergo wr efflusum, ergo per operationem.

6. Viden' quam ipsum verbi pudeat ? O stultitia
Verba aucupantur, et virtutem non accurate exl
nant : omnia quippe labefactavit vanitas. Quod v
sepe dixi, hxreticoruin hiec principia, hi fontes i
nifesti sunt. Hanc hzreticam doctrinam Ecclesia |
bet, inquiunt. Dic, quis existimaverit genitum et
Quis hujusce, quam tu putas haeresin esse, auc
est? À principio apostoli przedicarunt ; post aposto
Niczna synodus coníirmavit. Ut autem palam es
hanc totius orbis esse fidem , ex tot congregatis
ptem tantum dissenserunt, qui etiam abdicaü sa
Totus orbis consensit, quia ex inassa apostolica er

565

οὗτος 5L TAOs; Τ/ ἡ.ΐθε πρὸς σὲ d éxiAnzroc οὗτος ;
Οὕτω ἀπ᾿ ἀρχῆς ὑδρίζοντο οἱ προφῆτα!ι, οὕτως οἱ ἁπό-
στολοι. Τί ἡ.10εν à ἐπί Ίηπτος ἐκεῖνος πρὸς cé; Φο-
Goo evo; μὴ ἐξάχκουστον ποιῄσῃ τὸ ὄνομα τῆς βασιλείας,
καὶ χινδυνεῦσῃ (βασιλέως γὰρ βασιλεύοντος ἐπ.χίνδυνον
τὸ εἰς ἕτερον μετενεχθῆναι [579] τὴν ἀρχὴν ), λέχει’
'Υμεῖς οἵδατε τὴν ἀδολεσχίαν αὐτοῦ καὶ τὴν cAva-
ρίαν αὐτοῦ. Σωνέθετο οὐ τῇ γνώµη, ἀλλὰ τῇ φωνῇ. Οἵ-
ὅχτε αὐτοῦ την ἁδολεσχίαν. Εἶτα ἐχεῖνοι συνιέντες, ὅτι
οὐδέποτε fj ἀλήθεια γελᾶται, αὐτοὶ οἱ χαταγελάταντες
σπουδάζουσι μαθεῖν τὴν ἀλήθειαν ' "Αδιχόν ἐστιν, Ἱηοὺ,
ἐὰν μὴ ἁἀπαγγείᾶῃς ἡμῖν. Αδιχεῖς τὰ τῶν φίλων; κα-
Ζῶς ποιεῖς χκρύττων τὸ µυστήριον. Ll ἐπίληπτός ἐστι,
τί ξητεῖς τὰ τοῦ ἐπιλήπτου; Αδιχεῖς, Ἰποὺ, ἐὰν ui

ἁπαγγείλῃς ἡμῖν. Ἡ χαχία χαταφρονεῖ τῆς ἀρετῆς, xal

ἀγωνιᾷ αὐτήν. Καὶ ὡς δαιμονιῶντος χατεφηφίσαντο, xoi

A à " —

IN JOD SERMO |.

σοι

ὡς ἀλτθεύοντος τὰς λέξεις ἐδασάνισαν. Τί ἀπήγγει)έ
σοι, λέγε." Ελαθέ µε lola. Βλέπε ἰσχὺν τῆς ἀλτθείας, πῶς
Ἡ γελασθεῖσα προσεχυνήθη 545a, πῶς ὁ προφήτης ὁ ἐπί-
ληπτος, xal νόμων ἰσχυρότερης ἐγένετο.Λέχει" λάδι pt
ἰδίᾳ, καὶ ἐπέχεέ µοι τὸ χέρας τὸῦ ἑλαίου * xal ἑπῆραν
φωνὴν οἱ ἄρχονέες, λέγηντες' Ζήτω ὁ βασιλεύς. Ορᾶς
πὼς χατὰ τὸ αὐτὺ ἐγέλασαν τὴν πρὸφητείαν xol ἐθάύ.
pasa, xa χατεφἡ φίσαντο xai ἐπίστευζαν; Δαιμονιῶντα
λεγες. καὶ τὸν ὑπὸ τοῦ δαιμονιῶντὸς χειροτὀνηθέντα
βασιλέα χαλεῖς: Οὕτως οὐ δεῖ ἑενίζεσθαι οὐδὲ ἡμᾶς, ὀὐξὲ
τοὺς ἡμῶν πατέρας, οὐδὲ τοὺς μεθ) ἡμᾶς, ἐὰν πἀρ᾽ ἁἱ-
ρετικῆς γλώσσης ἀχούαωμέν τι τῶν εἰς ὕβριν συντεἰνόν.
των. 1 ένοιτο δὲ ἡμᾶς ὑπὲρ Χριστοῦ δοξἀάζεόθαι, ἵνά &»
Χρ.στῷ δοξασθῶμε», ᾧ ἡ δύξα καὶ τὸ χράτος εἰς ἐὺς
αἰωνας. Αμήν.

---τ------------- ——-—

AD QUATUOR HOMILIAS IN JOBUM.

stremus esse illas spurias, et Joanne nostro indignas: Interpretationem tamen Latinam Lzelii Tifernatis,
quod ea intricata esset, rejecirnus, novamque paravimus.

Εἰς τὸν δίκαιον xal paxápicr. Ἰῶὼδ. «1 γοξ α’. ο

c^, "Ἠχέν ἡμῖν ἐνιαύσιος σήμερον ὁ τῆς οἰκουμένης
ἀθλητής' ἦχεν ἡμῖν 6 ξένος xaX τῶν ἀγγέλων ὁμότιμος
ἀγωνιστῆς, ὁ πολλὰ παβὰ τοῦ διαθόλου τυπτόµενος. καὶ
πολλὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ μαρτυρούµενος' ὁ πολλά παρὰ τοῦ
δ.αθόλου πλητ.όμενος, καὶ πολλὰ βραθεῖα mapa τῶν
θεατών ἀγγέλων ὑιτιδεχόμενος ὁ πολλὰ ὑπὸ τοῦ Ἔχθρου
μαστιζόμενος, xai μέγας στεφανί-ης ὑπὸ τοῦ θεοῦ εἰς
την οἰκουμένην ἀναδειχθείς. Οὕτω γὰρ αὐτὸς αὐτῷ δια-
λεγόμενος ἔλενεν * Οἵει δέ µε ᾱ.1.Ίως σοι κεχρηµατικέ-
αι, à AA. ἡ ἵνα ἀναφανῇς δίκαιος; Τίς οὖν τὸν τοιοῦ-
τον ἀριστέα xaz' ὀξίαν εὐφημῆσα: δύναται; τίς ἀντάξια
τῶν ἀνδραγαθημάτων αὗτου βραθεῖα πλέξαι κατατολµή-
σει; τίς ἐπιχειρήσει πρὸς ἄπειρον πέλαγος ἐγχωμίω»
ἀναθῆναι, Ὡς γὰρ οὐκ ἄν τις των νουν ἐχόντων χατα
τολμήσειέ ποτε τῆς θαλάσσης τὸ πἐλαγος βήμασιν ἀν-
θρωπίνοις διαπεράσαι, οὕτως 0905 τι τὼν σοφῶν xa
λίαν διδασχάλων ἐπιχειρήσει ποτὸ τοὺς xaz' ἀξίαν ἑπαί-
νους τῆς γενναίας ἑχείνης xai τρισολδίου φυχης τοῖς
[580] ἀχροσπταῖς διηγήσασθαι. IHàcav γὰρ ἀνθρωπίνην

περθάλλει σοφίαν τὰ τούτου χατορθώµατα΄ πᾶσαν
ὑπερθάλλει στερανηφορίἰαν τὰ τούτου παλαίσµατα. 0ὐχ-
οῦν ἀγγελιχῆς ἐπιδεόμεθα γλώσσης, ἵνα ὄχροις, ὡς εἰ-
πεῖν. τοῖς δαχτύλοις ἐφαφάμενοι τῆς μυροθίκχης ἑχείνης,
πᾶσαν ὁμοῦ τὴν ἐχχλησίαν πληρώσωμε». Μόνον γὰρ ὲὰν
ἐπιχειρήσωμεν ἄγασθα: τοῦ ἀγγείου τοῦ "16, xal µι-
κρὺν αὑτὸ διασαλεύσωμεν. εὐθὺς τῖς εὐωδίας τοῦ μύρου
ἡ ἐκκλτσία πεληροῦται. Αχούσωμεν τοίνυν τῆς ἱστορίας
περὶ αὐτοῦ λεγούσης' 'Ev πασι τούτοις toic CupÓs-
δηκόσι’ αὐτῷ οὐδὲν ἡμαρτεν» Ιὼδ τοῖς χείλεσιν
ἑναγτίον Κυρίου. Eis; μαρτυρίαν τὴν οὐφημίαν τῶν
ἀγγέλων διεγείρουσαν ; εἶδες μαρτυρίαν τὸν διάδολον
μετὰ τῶν ἐπιχειρημάτων αὐτοῦ χαταισχύνουσαν, Ἐν
πᾶσι τούτοις τοῖς συμδεθηκόσι’ αὐτῳ οὐδὲν ἤμαρ-
τεν. Αὕτη ἡ τοῦ δεοῦ μαρτυρία κατὰ πᾶσαν ἐχχλησίανι
ὡς μύρον πολυτίµητον, τοὺς ἀχούοντας εὐφραίνει. Ὢ
ἀγγείου πολυτίµου εἰς ἕνα τόπον xavà τὴν ᾿Αραδίαν
ἀποχειμένου. xal κατὰ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην την sb-
ωδίαν τοῦ μύρον δ.απεμποµένου [ὣ ἀγγείου µυρίοις λί.
θυις καὶ πληγαῖς xat poes: παρὰ τοῦ διαθόλου τυφθέν -
«ος, χαὶ τὸ μύρον μὴ ἐχχέαντος ! Πὸλὺς ἐγένετο τῷ δια-

Parnor. Gg. LYVÍ.

θόλῳ κάµατος, ἵνα τὸ ἀγγεῖον συντρίψῃ. καὶ τὸ μύρον
τῆς εὐσεθείας ἀφανίσῃ ᾽ χαὶ ἑσπούδαζε διὰ τῆς δυσωδίας
τῶν τραυμάτων ἁμανρῶσαι τοῦ μύροῦ τὴν εὐωδίαν. Καὶ
γὰρ χαὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ ἁπώξεσεν ἀπὸ της ἑλχώσεως
τῶν τραυμάτων ΄ ἀλλ ἔμεινε xal τὸ ἀγγεῖον τραυµατι-
ζόμενον, xat τὸ μύρον μὴ ἀπολλύμενον, ἵνα xal ἡμεῖς
προσφόρως εἴπωμεν αὐτῷ' MU ἐκχεγωβὲν ὄνομά
σοι. Δέον οὖν αὐτὸν γυμνὸν, ὡς ἑπάλαιεν, ἀναστῆσα:
τὸν ADM. ἵνα εις ἑχεί iN εἰχόνα τὴν θαυμασίαν
ὁρῶντες, 7t ορηθῶμεν διὰ της φύσεως τῶν π -
των, ὅτι ὁ hd δεῖξαι ουλόμονος τῷ Mr ὅτι πι
τῆς γῆς ἀνθρώπους διχαίους ἔχει, οὐχέτι διὰ χολακείας
χατὰ τὸν ᾿Αδὰμ ἁπατωμένους, ἀλλὰ διὰ µυρἰων βασά-
voy xat µαστίγων στεφανουµένους, ταύτην αυνεχώρησε
γενέσθαι τὴν ὁραµατουργίαν. Αποστάτα, φησὶ, uev

φρονεῖς, ὅτι τὸν ᾿Αδὰµ ἀπατήῄσας, xai τὴν [ovata X0
λἀχεύσας, ἐξέδαλες τοῦ παραδείσου * ἰδοὺ ἄνθρωπος δίχα
προσταγµάτων ΤραφΏς βιώσας, xoi τὸν ἄγραφον τῆς
φύσεως νόμον διανοίᾳ χκατορθώσᾶς. Προσάγαγε ['apias
θωπείας, µυρίας κολαχείας, µυρίας βασάνους, el δύνα-
σαι την ἀρίστην ταύτην παρασαλεῦσαι φυχἰν. Ἰδοὺ, τὸν
πρῶτον ἄνθρωπον ἐξέθαλες τοῦ παραδείσου. Βλέπε νῦν,
ἐπιχείρήσον, εἰ δύνασαι, κἂν ἀπὸ χοπρἰας τὸν ἆθλ

ὑπογκελίσαι, Αλλ', εἰ δοχεῖ, ἄνωθεν ὀλέγον εἰς αὐτὴν τὴν
ἱστορίαν ἀναδράμωμεν' ᾿"Αγθρωπός τις ἦν ér. χώρᾳ τῇ
Αὐσίτιδι, ᾧ ὄνομα Ἰώδ. Kal ἦν ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος
ἄμεμπτος. δίκαιος, θεοσεθὴς, ἀ.ληθινὲς, ἀπεχόμενος
ἁπὸ παντὸς πογηροῦὺ πράἹματος. Τοιοῦτος ἦν χαὶ ὁ
Αδὰμ πρὸ τοῦ πεισθῆναι τῇ γυναιχί — Aix τοῦτο οὗτος
οὐ πείθεται τῇ Ὑγυναιχὶ, ἵνα uh γένηται xaz' ἐχεῖνον.
Ἐχεῖνος ἐνδεδυμένος ἣν ἀφθαρσίαν, ὡς οἶδεν ὁ πλάσας
αὐτὸν, xzi ἵνα πεισθῇῃ τῇ γυναινὶ, γυμνὸς ἐγένετο, xaX
χατεχρίθη. Οὗτος γυμνὸς ἣν, xat οὐχ ἐπείσθη τῇ γυναι-
xi, xat ἵνα μὴ πεισθῇ τῇ γυναιχὶ, τὴν τῶν ἀγγέλων στε-
φανηφορίαν ἐνεδύσατο. Εχεῖνος ἵνα πεισθῇ τῇ γυναιχὶ,
xai τῆς τοῦ παραδείσου τρυ»ῆς ἐξέπεσε, χα) «hv γῆν
µητέραν ἀχανθὼ» ἐποίησε, xai θάνατον ἐχληρονήμη-
σεν. οὗτος ἵνα μὴ πεισθή τῇ Yovatxi, xal τῆς χοπ

xil τῶν πληγῶν τὴν ἐλευθερίαν ἔλαθε, xat τὴν τῶν οἱ -
ρανῶν ἐκληρονόμησε βασιλεία», Ἐχεῖνος ἀπολογούμενος.

AS

ó61

"Ocoug ἑστράτευσεν ᾿Αθραὰμ xavà ἀλλοφύλων, ἑστρά-
πευσε Χριστὸς κατὰ τῶν αἱρέσεων ὅσους ἑστράτευσεν
Ἰλδραὰμ χατὰ ἀλλοφύλων, μᾶλλον δὲ ὅσους ἑαυτῷ συν-
εστράτευσε, τοσούτους ὁ Χριστὺς μεθ) ἑαυτοῦ ὤπλισε
κατὰ τῶν αἱρέσεων. Τριαχόσιοι δεχαοχτὼὠ ἐπίσχοποι ἐν
Νιχαίᾳ: χἀχεῖ τριαχόσιοι δεχαοκτὼ οἰχέται τοῦ ᾿Αθραὰμ
οἰχογενεῖς. Διὰ τί οἰκογενεῖς εἶπεν ; Εἶχς γὰρ xaY ἀργυρ-
ωνῄήτους ἀλλά τὸ Ὑνήσιον ἔδειξε τῆς οἰχίας. Καὶ vuv
Χριστὸς ἑστράτευσεν οὐχ ἁπλῶς πάντας, ἀλλὰ τοὺς οἱ-
κογενεῖς, τους Χηρύττοντας τὸν ὄντα τὸν ἐξ ὄντος, τὸν
ζῶντα τὸν Ex ζῶντος, τὸ φῶς τὸ Ex φωτός. Τί λέγεις que
xai φῶς; ποία διαφορὰ ζωὴ xat ζωῆς ποῖον τὸ διάφο-
pov; Καὶ τὸ θαυμαστὸν, ὁ Πατὴρ φῶς ἐλέχθη, ὁ δὲ Υἱὸς
μετὰ προσθήκης. Λέγει Ἰωάννης, 0 θεὺς φῶς ἐστι"
περὶ δὲ τοῦ Ylou:"H» τὸ φῶς τὸ ἀ.ηθιυόν. Ὁ Πατὴρ
ἀπολελυμένως ἐχλήθη φῶς. [5r] Ἐπειδὴ yàp κατὰ τῆς
τοῦ Πατρὸς θεότητος οὗ ταχέως στρατεύονται αἱρετικαὶ
τόλµαι, εἰ καὶ τὰ µάλιστα χατὰ Χριστοῦ τολμώµενα εἰς
Πατέρα ἀναφέρει τὴν ὕδριν, ἀλλ' ὅμως τὸ ὠμρλοχημέ-
voy ἁπλῷ χατασχενάζει λόγῳ η τρ, τὸ ἀμφιθαλλόμε-
vov ὀχυροῖ τῇ ἀληθείᾳ. Pug ὁ Πατὶρ, καὶ οὗ μετὰ προσ-
θέχης ἀρχεῖ γὰρ κηρυχθεὶς γνωρ:σθῆναι. Φῶς ὁ Yióc.
"Iva. ij τις εἴπῃ, ὅτι Que μὲν νοερὸν ἐχεῖνο, τὸ δὲ ἔτε -
pov νόθον, Φώς d.AnOuóv. Πάλιν ἵνα μήτις εἴπῃ, ὥσπερ
φῶς ὁ Ἆλιος, καὶ qu fj σελήνη, ἀλλὰ τὸ μὲν µεγα jos,
τὸ δὲ μικρὸν φῶς * οὕτω xai ὁ Ilavhp φῶς, ἀλλὰ μέγα *
οὕτω xal Υἱὸς φῶς, ἀλλά μικρόν. ἵνα μὴ ταῦτα λέΥῃ,
Ἡσαῖας προλαμθάνει Pj Ζαέουλὼν, καὶ γη Νεφθα-
᾿αεὶμ, ὁδὸς θα.άσσης, Πέραν τοῦ Ἱορδάνου, aA dala
τῶν ἐθνῶ», ὁ «Ἰαὸς, ὁ καθήµελος ἐν σκότει, cic εἶδε
ιέγα. El ὁ θεὸς oig ἐστι, χαὶ φῶς μέγα, ὁ θεὸς μέγας.
El 6 cb; cO; ἐστιν, ὡς γέγραπται παρὰ Ἰωάννου,
ὅτι Ὁ θεὸς goc (ἐστι * εἰ ὁ θεὸς τὸ φῶς μέγα, θεὸς
μέγας. Μέγας yàp ὁ γενν/σας , xot μέγας ὁ γεννηθείς *
γάλη fj ῥίζα, µέγας ὁ χαρπός ᾽ µέγα τὸ φῶς, μέγα τὸ
παύγασμα. Οὐκ οἶδα μικρὸν xal μέγα, ἀλλὰ µέγα οἶδα
ἕνα θεὸν, Τριάδα. Μέγας ὁ 8:ó;* Ὁ θεὸς μέγας. ὁ
αἰώνιος, φησὶν Ἡσαῖας ' ὁ δὲ Παῦλος, Ἀπεχδεχόμενοι
chr µακαρίαν ἐλπίδα καὶ ἐπιράγειαν τῆς δόξης του
tgyd.lov Θεοῦ, καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστου.
Μέγας ὁ θεὸς, µέγας Κύριος, ὥς φησι Δανῖδ' Μέγας ὁ
Κύριος ἡμῶν, xal pepydAm ἡ ἰσχὺς αὐτοῦ. "AX
ἐπειδὴ ἰσχὺς xat δύναμις ταὐτὸν (Χριστὸς γὰρ θεοῦ δύ-
ναµις), Μέγας ὁ Κύριος ἡμῶν * ὡσεὶ ἔλεγε' Μέγας ὁ
Tlazto, µεγάλη xal fj δύναμις αὑτοῦ. Μέγας ὁ Κύριος
ὧν, xal µεγά η ἡ ἰσχὺς αὐτοῦ. Μεγάλη ἰσχὺς ὁ
ἰὸς, ἐπειδὴ µεγάλη δύναµις xal τὸ Πνευμα τὸ ἅγιον,
ὥς φησιν ὁ Σωτὴρ τοῖς ἁποστόλοις' Καθίσατε slc Ἱε-
Γουσα.ἡμ, ἕως οὗ ἐνδύσησθε δύναμιν ἐξ ὄψους.
*AXX ὅρα τί σοφίζονται τὴν δύναμιν. Ἔστι, e. ἡ
δύναµις, ὡς πλούτου ἔχουσα ἐπαγγελίαν. Τὸ γὰρ Ηνεῦμα
οὐκ εἴρηται, φησὶ, θεὸς, ἀλλὰ ἀῤῥαθὼν coo * καὶ πῶς
ἄχουε. 0 ἀῤῥαθὼν µέρος ἐστὶ δώρου, οὐδὲ ὁλόχληρον δῶ-
pov, ἀλλὰ µέρος τοῦ ὅλου. Γέγραπται γὰρ, φησὶ, περὶ
τῶν ἁποστόλων Σφραγισθέντες ἐν Πνεύματι τῆς éx-
αγγελίας τῷ ἁγίῳ, ὃ ἐστι ἀῤῥαδων τῆς xAnporo-
µίας ἡμῶν. Opa, φησὶν, ὅτι δωρόν ἐστι θεοῦ, xal οὐ
θεός. Ὥστε οὖν δῶρον xal ἀῤῥαθὼν µέρος Ex τοῦ ὅλου.
Ἐὰν οὖν ἵδῃς καὶ τὸν .Θεὺν µέρος λεγόμενον, xaX οὐχ
ὅλον ΄ xaX δωῶρον, xaX οὖχ ὅλον’ τί λέγει γάρ; 'O δὲ ἁῤ-
ῥαόδὼν τῆς κ.Ἰηρογομίας. Τίς ὁ ἁῤῥαθών, τίς ἡ χλη-
ῥονοµία; τίς ὁ ἁῤῥαθὼν τῆς Κληρονοµίας: Ἡ χληρονο-
µία δῶρόν ἐστι τοῦ τὴν χληρονομίαν δεδωχότος, οὐχ αὐ-
τὸς ὁ χληρονομούμενος. Λέγει τοίνυν’ 'O. ἀέῥαδὼν τῆς
xAnpovopíac ἡμῶν τὸ Πνεῦμα. El τὸ χληθηναι τὸ
Πνευμα ἀῤῥαθῶνα σκανδαλίζει σου τὴν φυχῆν, ἐὰν ἵδῃς
xai τὸν Θεὸν Χληρονομίαν λεγόµενον, τί ποιεῖς, Πρόσ-
"t ἀχρ:θῶς, πὺς οὐ µόνον χληρονομούμενον, ἀλλὰ xat
αὐτὸν χαηρονομίαν λεγόμενον."Άχουε τοῦ Aavtó λέγοντος,
Κύριος μερὶς τῆς χ.Ίηρογομίας µου. Ὁ sb; μερὶς κλη-
ῥονοµίας᾽ τὸ Πνεῦμα ἀῤῥαθὼν χληρονοµίας. El ποιεῖ
ελάττονα τὸν Yiby 1| τὸν Πατέρα τὸ λέγεσθαι μερίδα
χλτρονοµίας, ἑλαττοῖ καὶ τοῦ Πνεύματος τὴν ἀξίαν τὸ
καλεῖσθαι ἀῤῥαδὼν κληρονοµίας. Λέγει Aautó ἀλλαχοῦ *
Κύριος pepíc µου ἐν ΥΠ ζώντων. Μερίς uou, τίνος µε-
ρίσαντος; El γὰρ εἷς, οὐχ ὅλος. El λέξεων cl θηρατῆς,
χαὶ οὐ νοημάτων Betas, οὐδὲν χωλύει σε xal τὸν
Πατέρα θεὸν βλασφημῆσαι, ὃν δοχεῖς σέθεσθαι. Κύριος
μεεὶς τῆς xAnpcrouíac (ιου" καὶ, Μερίς µου & ἐν

-

SPURIA.

qi (Goycor. Διὰ τὶ δὲ λέγεται dj αὐτογενῆς δύναι
Q4 καὶ Χληρονοµία; Ἐπτειδὴ τὸν Θεὸν αἱρέσει
θεχόµεθα, xai ἕχαστος, ὁ μὲν τὴν ᾿πλάντν αἱρεῖ-
τὸν θεὸν δέχεται, χαὶ γίνεται μερὶς τοῦ πιστοῦ
θεὶς θεός. Οἷόν ει λέγω: Γέγραπται τοῖς Λευῖται
ἔσται σοι μερὶς ἐπὶ τῆς γῆς * Κύριος γὰρ μερὶς
El 6 θεὸς λεγό vo; μερὶς o0 σχανδαλίδει σε. τὸ ]
τὸ ἅγιον ib pads λεγόμενον διὰ «b σχανδαλίζει «
C. Περιέλωµεν πᾶσαν σύγχυσιν ἀπιστίας, xat δει
τὴν ἀσύγχυτον πίστιν. Ἔως πότε βαρυνεῖς σου τὶ
δίαν, αἱρετιχὲ, ὡς Φαραώ; ἕως πότε οὗ [578] ζι
τεῖς τὰ θεῖα ῥήματα:; Ἔχεις λογισμὸν ζυγὸν ἐν.
ζυγοστάτει τὰ ῥήματα τοῦ Σωτηρος ” νόει ποῖά
περὶ σαρχὸξ, ποῖα τὰ περὶ θεότητος * vóet τὰ πε
ἀξίας, νόει τὰ περὶ τῆς οἰχονομίας, ἵνα μὴ λεχ
περὶ coU τὰ ἓν τῷ προφήτῃ περὶ τοῦ Χαναὰν λεγ
Χαναὰν, ἐν χειρὶ αὐτοῦ ζυγὸς ἁδικίας, ἡ]
καταδυναστεύει’. Καὶ Aavtb, ILAhy. µάταιοι .
τῶν ἀνθρώπων" τῶν αἱρετικῶν iv ζυγῷ τοῦ ἆδ
Κατέχεις ζυγὸν, xal φθείρεις τὸ δίχαιον; Βλέπε '
γὸν τοῦ Σωτῆρος' Ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ' £v ἐσμε
τὸ ἄνισον; Βλέπε τὰς τλάστιγγας τοῦ θείου λόγ
ἑωραχὼς ἐμὲ, éopaxe τὸν Πατέρα pov. Ποῦ 4
άγον, ποῦ τὸ ἀνάγον; Βλέπε τὸν Πατέρα ἔλευθε
xai τὸν Υἱὸν ἐλενθεροῦντα, ὡς αὐτὸς λέγει "Eà
Yióc ὑμᾶς ἐλευθερώσῃ, δοῦ.ἒοί &c't&* καὶ IIa:
Ίουτος” '0 vójioc τοῦ Πνεύματος τῆς ζωῆς ἐν:
Incob ἠ ευθέρωσέ µε. El Tlachp ἑλευδεροῖ,
ἑλευθεροῖ, εἰ τὸ Πνεῦμα ἐλευθεροῖ, ποῦ τὸ δουλον
γένοιτο ἡμᾶς πάντας ζυγὸν ἁμαρτίας χαὶ ζυγὸν ai
ἀποφυγόντας, ἔχειν τὴν πίστιν ἀχλινη. Mh ἀγνο
δὲ αἱρετιχοὶ τὰ λεγόμενα. Πολλῶν γὰρ Ίχουσαλε
τιδιὰ τί μὴ τὰ Ἠθικὰ ἡμῖν διαλέγεται ; διὰ τί |
τρόπων χαὶ χοσµιότητος ; Οὐ τοῦτο δὲ ποθοῦντε,
σιν, ἀλλὰ τὸν ἔλεγχον φεύγοντες. Αληθὴ y d
Ἆεις, "Hxousa; πολλάκις τῆς μεγάλης bac
ἤχουσας περὶ ἠθῶν ΄ διώρθωσά cou τὸ fOoz- !
Γερὶ τρόπων ' ἐῤῥύθμισά σον τὸν τρόπον ' ἀλλὰ :
pévov ὑπὸ τοῦ Κυρίου '"Η.6εν 'Iodv rnc, gr i
µήτε zivor * Aérovet, Δαιμόγιον ἔχει: ᾖθεν
τοῦ ἀγθρώπου ἐσθίων xal πίνων' Aérovotr,".
πος φάγος xal οἱνοπότης' οὐδὲν ἀρέσκει τῇ
Ἐὰν εἴπης περὶ fj0ou;, λέχει, Ἐγὼ περὶ πίατεω.
σε’ ἐὰν εἴπῃς περὶ τῆς πίστεως, λέχει, Ἐγὼ
περὶ τρόπων ἀχοῦύσαι. Διὰ τοῦτο τὸ παιδιῶδες ^
χίας ῥαπίζων ὁ Σωτὴρ ἔλεχεν ' HU τήσαµεν óp
οὐχ ὠρχήσασθ» ' ἐθρην ήσαμε», xal οὐκ ἑἐχόι
Ηὐ,λήσαμεν * λόγῳ ἁγίῳ, λόγῳ φωτεινῷ τὸν τὰ
χατάστασιν Ἱχούσατε Ἐθρηνήσαμεν ' λόγῳ i
ὀδυνωμένῳ, θρηνοῦντι ὑμῶν τὴν ἀπιστίαν χ
Ἠκούσατε, οὔτε τὰ περὶ ὑμῶν ἀχούσαντες, ὢρχ
οὔτε τὰ xa0' αἱρέσεων ἀχούσαντες, ἑπενθῄσατε,
ὁ Βαπτιστής ’ λέγουσι’ Δαιμόνιον ἔχει". xaX οὐχ
χτεῖ ὁ Βαπτιστὴς, ἀλλὰ τοῦ ἔργου ἔχεται. Ὁρᾶς |
τὸν χαὶ τὰ αὐτὰ πάσχοντα τῷ Eoi pt. Περὶ τοῦ
poc ἔλεγον οἱ Ἰουδαῖοι Δαιμόγιον ἔχει, xal ual
τί αὑτοῦ ἀχούετε; Οὐχὶ µαχάριός ἐστιν ὁ ΧἎρι
ἐχεῖνος, ὁ τῇ ἴσῃ ὕδρει ὑποπίπτων τῇ Δεσποτιχῇ
λος χηρύττει ἀλήθειαν, xal λέγει αὐτῷ Φῆστος: |
IlavAe, τὰ xoAAá σε Ἰράμµατα εἰς µανγίαν zi
πει. Μανία γὰρ Φαίνεται τοῖς μὴ καθεστηκόσι ^
Φρονα. 'O δὲ, Ob µαίνοµαι, orat, κράτιστε d
áAAd ῥήματα σωφροσύγης xal δικαιοσύνης
μαι. "Opa, τὴν ἔνθεον παῤῥησίαν, τὴν μανίαν
σθεῖσαν, σωφροσύνης δὲ λαμπροτ
ὁ Βαπτιστὴῆς, ὅτι δαιµόνιον ἔχει, ὡς Έχουσαν οἱ ἆ
i ML ὁαιμονιῶντες. Απεστειλέ ποτε Έλα
προφήτης ἴδιον ν προφήτην, χαὶ t
᾿Απε.θε καὶ ρήσεις Tuo εν ἂρχοντος M
τὸν ἰδίᾳ, καὶ εἰπὲ αὑτῷ' Τάδε Aéve: Κύριος ὁ
Ισραή.: ᾿Ιδοὺ xéypixá σε εἰς βασι.έα" καὶ E
éx' αὐτὸν τὸ κέρας τοῦ ἐλαίου, xal χρῖσον atti
βασιλέα. ᾿Αποστέλλει προφήτης μαδητὴν
λαμδάνει τὸν ἄρχοντα' τότε γὰρ οὐκ ἣν βασιλεὺς ᾿
ἁλλ᾽ ἄρχων τοῦ βασιλεύοντος" έχει αὐτῷ; Lj
xat λαθὼν αὐτὸν ἰδίᾳ, καὶ τὰ ῥήματα λέγει, xal
ρατι χρίει’ καὶ ὡς ἔχρισεν, ἔφυγεν, ἀνεχώρηςε. M
σιν ol συνάρχοντες τῷ Ἰηοὺ πρὸς αὐτόν ’ T qr
toc πρὸς σὲ ὁ éxíAnatoc; &v τοῦ, 'O δαιμν»ινό

έραν» Άχοῦει Ta

*

563 -

in hereditatem consequutus est. IHe apud Deum sese
purgans dicehat, Mulier quam dedisti mihi , hec mihi
dedit , et comedi (Gen. 3. 12). 0 defensionem veniam
non habentem ! lta dixit: Comede ; ego dixi, Ne com-
edas. Cur. mulierem audisti , Deumque despexisu?
Sed non talis fuit beatus Job. Qualis ergo? Cum in-
crepatione dixit : Quasi una ez insipientibus mulieribus
loquuta es. Vir erat in terra Ausitide, nomine Job (Job
9. 10). Cur etiam regionem nominavit? Propter te,
ut discas, ne peccatorum quidem contubernium justum
posse ad peccatum deducere, sed piorum propositum
firmum stabilemque animum postulare. Est enim h:ec
Arabia: regio plena incolis improbis et corruptis. Om-
nes iniqui erant, omnes Dei hostes, omnes profani ,
omnes superbi, 3b Esaü orti, peccatis scatentes ; sed
tantum impietatis pelagus pietatis facem non potuit
exstinguere : regio improborum non potuit perseve-

rauti:e decorem suffocare. Ideo ad hunc accedere dia-

Dolus tentavit. Quare ? Quia videbat eum eleemosynis
mugis quam divitiis abundare. Audi enim eum sine
mendacio dicentem : Oculus fui ceecorum, et pes cla&-
dorum (Job 29 15); οἱ iterum : Ego super. impotente
flevi, ingemui autem virum videns in necessitatibus (Job
90. 25). Nec modo verbis , sed etiam operibus dite»
scelat, thesaurus beneficentiz:e deprehensus erga ege-
nos. Quid cnim alibi ait? Non exivit de domo mca
egenus sinu vacuo : os vidue benedixit milii : de vellere
autem oviwem meurum calefacit. sunt. humeri pauperum
(Ibid. 31. 54. et 29. 15. οἱ 51. 20). Manifestum itaque
est ipsum omuino divitem fuisse, thesaurum totum ,
verbis, operibus, eleemosyna, patrocinio pauperum,
nuxilio egenorum. Sed vide quid faciat diabolus. Pri-
mo omncs illius facultates alripit, ac demum liberos
aufert. Camelorum greges prüno sustulit, «ecundo
greges ovium , asinos magno numero, boum maxi-
mum armentum ; omnia abstulit, demumque liberos,
Quare? Diligenter attende. Primo abstulit ei omaes
facultates, postmodum liberos ; hereditaria bona , et
postea hercdes ipsos sustulit, ut omni ratione ipsum
elíamque per filios affligeret, Primo facultates abistu-
lit, primo hereditaria bona heredibus viveutibus ab-
ripuit ; ut filiis filiabusque superstitibus, per posses-
sionum jacturam, letale acciperet justus. moestiti;e
vulnns. Cogitabat enim malignus d:emen, ne, si liberi
periissent antea, de jactura facultatum nullum sensum
liaberet. Sed ille vere adamas et generosus athleta ,
qui multum c:sus, in omnibus coronatus est, qui
multa accepit in se tela, et per eadem ipsa tela dia-
holum covfodit, qui armis justiti: a dextris et a sini-
stris instructus, non doluit, non lacrymas fudit, non
commotus est ; sed neque de bonorum pernicie fra-
cius est , neque in liberorum morte pietatis jacturam
fecit, sed mansit quasi turris firma, altis nixa funda-
mentis, atque ad ipsos firmiter attingens czlestes
foruices, Venit prior nuntius et dixit Jobo : Juga bown
arabant, et venerunt prasdones, εἰ (tulerunt ea, εἰ pueros
interfecerunt gladio. Adhuc eo loquente veni alius nun-
tius, el dicit ei : gnis cecidit de celo , el oves (uas pa-
storesque consumpsit (Job 4. 14-16).

9. Vide quid faciat diabolus. Ut enim vidit eum ad
primam et secundam plagam fortiter stantem , neque
emnino cruciatibus dimotum ; oppugnatum , nec vul-
peratum : tale quid machinatur. lgnem ex aere jacit,
ut opinetur is ignem de ου] mitti , et putans Deum
se de czelo impugnare , in ipsum blasphemaret , qui
se sine ullo peecato suo sic injuste oppugnaret. 7gnis,
inquit, de celo cecidit ,'el oves (uas pastoresque con-
sumpsit. Adhuc eo loquente vcnit alius nuntius, et diait
Jobo : Equites fecerunt tres turmas , et circumdederunt
camelos , eeperunique illos, et pueros occiderunt gladüig
(Job 4. 47). Sed in Lis ctiam omnibus perstitit. beg.
tus Job quasi columna immobilis, quasi turris firma,
quasi stlileta invietus , immotus , firmus, magis per-
cuiíieng, quam percussus. Cum quis enim inutilitet
laborat, sz pe pugnans nullo fruetu , sepe dimicans,
nuniquam superans , ipse est qui agella magis contra
ΗΥΓΙΝΟΦ conatus euos excipit, Ad/uc eo loquente venit

IN JOB SERMO I.

550:

alius nuntius. Assiduum bellum , sed vanum inferen-
ti ; frequentiora tela , sed splendidiora pr:mnin. Non
sinit eum vel usque ad horam respirare , ne quid pro
insilà pietate luctator sapienter excogitet. Imrsisit
omnia tela , neque atliletam. vicit : evacuavit. phare-
tram «uam, nec ipse dolore evacuatus est. Co»fan-
dantur iniqua agentes supervacue ( Psal. 24. 4). Quan-
doquidem ille aversus est, humiliatus, pudefactus ,
qui multum dimicavit , et in omnibus victus est. Misit
enim adversus pastores, adversus bucolia, adversus
oves , adversus camelos, adversus filios, adversus fi-
lias, adversus domum , adversus corpus ; per ami-
cos, per famulos, per vermes, per ulcera , per sa-
niem. Omnia evacuavit, nec tamen pietatem lvsít.
Murum perfodit, nec thesaurum abstulit. Quotquot
habuit mundi tyrannus jacula emisit, per ignem,
per gladios , per ruinam, per caplivitatem , per san-
guinem. Omnia tetendit, et pugilem fortiorem reddi-
dit. Quamobrem proplieta exclamat dicens : / nimici de-
ecerunt. frumec in [inem ( Psal. 9. 0). Fortassis ct ad
ipsum dicitur : Durum tibi contra stimulum calcitrare
( Act. 9. 5). Diripuit omnes pecunias et facultates,
snbstantiamque. Et quid ultimus nuntius? Filiis et fi-
liabus tuis. comedentibus εἰ bibentibus in domo fratris
sui senioris , repente ventus venit ex deserto, ei concus-
sil quatuor angulos domus , qug corruens oppressit li-
beros (uos , ct mortui sunt. (Job 1.18. 19). Et ut. di-
scas, dilecte, hominem non fuisse eum, qui hxc Jobo
narrabat , sed ipsum diabolum in hominis speciem
transformatun, diligenter adverte quod dicitur. Filiis
tuis et filiabus tnis comedentibus el bibentibus apud fra-
Irem suum seniorem, derepente venil ventus ex deserto,
el concussit quatuor angulos domus , (ιά corruens op-
pressit liberos tuos, et mortui sunt. Unde nosti, dic
mili, ventum venisse ex deserto, οἱ concussisse
quatuor angulos dómus? Homo es, et quomodo vijisti
ventum ? quibus oculis percepisti? quomodo quatuor
angulos concussit ventus? Si homo es, et intra domum
cras , omnino te domus cum aliis oppressijsset : quod
si foris eras, quomodo ea qu:e intus sunt, gesta vie
disti? Si autem spiritus es, quisnam sis indica , ne-
que hominis formam pr te feras. Filiis, inquit,
el filiabus tuis comedentibus et. bibentibus apud fratrem
suum seniorem. Vide quomodo omni sapientia intlli-
gentiaque repletus erat beatus Job, et quo pacto fl-
liorum amicitiam stabiliebat. Cogitabat euim Coin
el Abelem duos fuisse fratres, solus in orbe exsisten-
tes, nullas habentes belli causas : omnis enim terra
comnnmmniter in utriusque potestate erat : οἱ (ramen
honori Abelis Cain invidens , interfecit. (ratrem. Ἰά-
circo beatus Job pro occuliis filiorum Dco sacriticium
quotidie offerebat , mane surgeus ae dicens : Ne for-
te cogitaverint mala filii mei adversus Deun in cordibus
suis (Job 1. 5); pro iis vero, qui vel conteutiono
verborum vel rixa contingerent , quotidie simul epue
lari curabat, existimans , si quid simultatis enatum
csset , fore ut mensze. ciborumque. consortium. inler
illos amicitiam conciliaret, dissidiaque eliminaret ,
gnarus frequenti nens; consortio simultates deponi.
Verum boni osor diabolus in linjusmodi tempore Ρις”
ros nulli peccato obnoxios perdere nioliebatur : tem.
pore scilicet meridiano , cum omnes simul congregati
crant, quando pace mutua fruebantur , tunc impla-
eabile coutra eos bellum excitat. Illi amicitiam , hic
gladium acuebat : illi caritatem zdificabant , hic do-
mum subvertebat. Factaque est endem hora. domus
sepulerum , mensa. calamititis cymba, et pastoralis
caula naufragium, ovesque cuncti a feris capt sunt.
Quid ergo strepuus ille? Non confusus est , non cone
cidit. Quod ejus farinus laudabo? qualis serino sufli-
ciet, qualis sufficiet ad lic recensenda conatus? 0
euerosam et beatam animam ! o patientiam ingentem?

ere, dilecti, confundor spiritu , conscientia turbor,
corouatum videns Jobuni. Sd magis con'undor eum
videus coronatum, quam tunc ille cum filiorum casum
respiccrel : confunder aniina ; puto autem οἱ vos 1”
dein affectos csse. Quomodo crgo talem tantauque

563
beat , quemadmodum prisci illi prophetze dzemoniaci
sunt appellati. Misit aliquando Elis:eus propheta di-
scipulum suum prophetam , his verbis : Vade , et in-
.venies Jehu principem : abduc eum seorsim , et dic illi :
Hac dicit Dominus Deus Israel : Ecce unzi te in.regem ;
el effunde super illum cornu olei , et unge eum in regem
(4. Reg. 9. j 9). Mittit propheta discipulum prophe-
tam ; principem adit. Tunc eniin rex non erat Jehu,
sed sub rege princeps, Ait illi : Veni seorsum, et ab-
ductum his alloquutus est, et ος cornu unxit : post-
quam unxerat , aufugit, secessit. Dieunt ad Jehu c:e-
teri principes : Qua. de causa lymphatus ille te adiit
(Jbid. v. 41)? ac si dixissent, Cur venit hic diemo-
niacus ? Cur te lymphatus ille adiit? Sic ab initio pro-
i ιοί contumeliis afficiebantur, sic et apostoli. Cur
ad te venit ille lymphatus? llle metuens ne de regno
verba facienti sibi periculum esset (rege enim soliuin
occupante , non siue periculo regnum in alium trans-
fertur), respondit : Vos scitis ejus garrulitatem et nu-
gacitatem (1δί4.). Assentiebatur ille non sententiz,
sed voci. Nostis ejus garrulitatem. Deinde illi intel-
ligentes, veritatem numquaai irrideri, qui irriserant,

SPURIA.

veritatem ediscere satagunt : Non equum est,
bant, id nobiscum non communicari. lnjuria :
amicos , arcanum illud perperam celas. Si lymp
est, cur queris lymphati dicta ? Inique agis , J
nisi nobis id renumties. Malitia virtutem des
et anxie persequitur illam. Ut d:emoniacum da
verant , ita dicta ejus ut vera explorahant. Qui
indicavit , dicito. Abduxit nie seorsum, et effu
me cornu olei. Veritatis vim adverte , quomoda
ria, qux prius irridebatur, ad sui adorationem
xerit : quomodo propheta ille lymphatus ipsis
bus fortior fuerit. Dicit, Abduxit me seorsum , i
fudit super me cornu olei : altsque voce prin
dixerunt, Vivat rex Viden' quomodo illi simul
phetiam irriserint . et adinireti sint : damnaver
crediderint* Demoniacum vocabas , et a d:emo
uuctum regem appellas? Sic neque nos , πεπυε |
nostros, neque posteros obstupescere par est, s
contumeliosum ab h:ereticis audire contingat.
nam nos pro Christo glorificemur , ut cum C!
glorificemur, cui gloria et imperium in s2cula. A

PXLLZEIEEILINIOLENDEIL EUM

MONITUM

« Hisce quatuor in Jobum orationibus perineptis, inquit Savilius, (5 tamen per omnes fere bi
thecas reperiuntur, Lazlius Tifernas interpres quintam addit, quz nihil aliud est quam ἆ πάνθισµα
ὑπομονῆς, suo demum loco reprzsentapndum. » Ineptas jure dicit Savilius, nec est quod plurimus dei

IN JUSTUM ET BEATUM JOB, SERMO PRIMUS (a).

4. Annuus nobis hodie venit orbis athleta, venit
nobis stupendus ille angelisque par certator, qui mul-
tas a diabolo plagas, multa a Deo testimonia accepit,
multisque priemiis a spectatoribus angelis donatus est,
qui multis vulueribus affectus ab inimico , magnifice
coronatus a Deo iu orbe ostensus est. Ita enim ipsum
alloquitur : Putas me aliter tibi responsum dedisse, quam
ut jusius appareres. (Job 40. 8)? Quis ergo bellatorem
hujusmodi pro merito laudare possit? quis paría ge-
stis ejus bravia nectere audeat? quis tentabit immen-
sum laudum pelagus ingredi? Quemadmodum enim
nemo 8ana mentis tentaverit pelagus gressibus hunia-
nis trajicere, sic nemo sapiens eliam inter doctores
ausit umquam tentare promeritas gencros» bealissi-
m:eque illius anim: laudes auditoribus efferre. Illius
enim gesta humanam omnem exsuperant sapientiam :
illius certamina omnes coronas superant. Angelica
ergo egemus lingua, quo summis, ut ita dicam, digi-
lis vas unguentarium illud tangentes, totam simul
ecclesiam repleamus. Nani si vas illud Jobi vel tan-
gere aggrediamur, vel paulisper movcamus, statim ex
unguento odoris fragrantia impletur ecclesia. Audia-
mus igitur historiam de illo dicentem : In omnibus his
quc ipsi acciderunt nihil peccavit Job labiis contra Do-
minum (Job. 1. 92). Vidistin' testimoninm angelorum
laudes excitans? vidistin' testimonium diabolum cum
comatibus ejus confundens? In omnibus his qua ipsi
contigerunt nihil peccavit. Hoc Dei testimonium per
omnem ecclesiam , quasi unguentum pretiosum , au-
ditores l:etificat. O vas pretiosum in uno Arabizx loco
reconditm , ac per totum orbem bonum unguenti
edorem emittens ! o vas sexcentis lapidibus, et plagis
οἱ telis a diabolo impetitum, non effuso unguento |

(a) Hie sermo et tres sequentes collati sunt eum Codici-
bus Regiis 1819, 1965, 1964, Colbertino 974.

Plurimus fuit diabolo labor, ut vas illud conte
unguentumque pietatis perderet : curavit nem|
tetrum ulcerum odorem unguenti fragrantiam c
rare. Nam et illius corpus ex sanie vulnerum t
emittebat odorem ; sed mansit vas vulneratum
amisit unguentum, ut et nos opportune illi dica
Unguentum e[fusum. nomen tuum ( Cant. 4. 2). (
pretium ergo est nudum athletam, ut certavit, (
dete, ut in admirabilem illam imaginem respici
ex ipsa rerum natura intelligamus, Deum, ut osi
ret se in terra homines justos habere , qui noi
per adulationem sicut Adam seducerentur , se
mille eruciatus οἱ verbera coronarentur, hoe sj
culum permisisse. Apostata, inquit, altum sapis.
Adamum deceptum, et mulierem blanditiis sedr
ex paradiso ejecisti : ecce hominem, qui sine

pturz: mandatis vixit, et non scriptam nature!
ex animi vi servavit. Adhibe mille blandimenta,
lationes mille, tormenta totidem, non poteris opti
hanc animam dimovere. Ecce priinum hominem
cisti ex paradiso. Vide nunc , tenta si potes,
sterquilinio athletam supplantare. Sed paulo οἱ
si placet, repetamus historiam. Vir quidam erai à
gione Ausitide, nomine Job. Et erat vir ille irreyre
sibilis, justus, pius, verax, abstinens ab omni rt 3
(Job 1. 1). Talis erat Adam antequam mulieri.
temperaret. Ideo hic uxori non morem gerit, »
parem incidat casum. llle indutus erat incorreptio
ut noverat {5 qui formavit illum, et quia uxori 8
gessit , nudus, et damnatus fuit. Hie nudus ent.
non credidit uxori, et quia uxori non credidit, 18
licis coronis vestibusque indutus est. Ille qui 9
morem gessit, ex paradisi deliciis excidit, terres!
nas parientem effecit, mortemque in hereditstt9 :
cepit; hic quia uxori non obtemperavit, et a sif
linio εἰ a plagis liberatus est, regnumque cal

503

IN JOB SERMO I.

οὗτος τί ηλθε; Τ/ ᾖ.1θε πρὸς cà d éxlAnzroc obroc;
Οὕτω ἀπ ἀρχῆς ὑδρίζοντο οἱ πβροφῆται, οὕτως οἱ ἁτό-
στολοι, ΤΙ ἠ.10εν à ἐπίλΊηπτος ἐχεῖγος πρὸς cé; €o-

θούμενος μὴ Σξάκουστον ποιῄσῃ τὸ ὄνομα τῆς βασιλείας͵

xai χινδυνεύσῃ (βασιλέως Υὰρ βασιλεύοντος ἐπ.χίνδυνον

τὸ

εἰς ἕτερον μετενεχθῆναι [079] τὴν ἀρχὴν ), λέγει’

᾿γμεῖς οἴδατε τὴν ἁἀδολεσχίαν αὐτοῦ καὶ τὴν cAva-

píar αὐτοῦ. Σωνέθετο οὐ τῇ γνώµη, ἀλλὰ τῇ φωνῇ. Οἵ-

ὅχτε αὐτοῦ τὴν ἀδολεσχίαν. Εἶτα ἐχεῖνοι συνιέντες, ὅτι
οὐδέποτε i ἀλήθεια γελᾶται, αὐτοὶ οἱ χαταγελάταντες
σπουδάζουσι μαβεῖν τὴν ἀλήθειαν' "Αδικόν ἐστιν, Ἰηοῦ,
ἐὰν μὴ ázayrelAnc ἡμῖν. Αδιχεῖς τὰ τῶν φίλων": κα-
Zü, ποιεῖς χρύπτων τὸ µυστήριον. El ἐπίληπτός ἐστι,
τί ζητεῖς τὰ τοῦ ἐπ'λήπτου; Αδιχεῖς, Ἰποὺ, ἐὰν μὴ
ἀπαγγείλῃς ἡμῖν. Ἡ καχία καταφρονεῖ τῆς ἀρετῆς, xal

ἀγωνιᾷ αὐτήν. Καὶ ὡς δαιμονιῶντος χατεφηφίσαντο, xal

σοι

ὡς ἀληθεύοντως τὰς λέξεις ἑδασάνισαν. Τί ἀπήγχειλέ
σοι, λέγε. Ελαθέ µε ἰδίᾳ. ΒλέΝε ἰσχὺν τῆς ἀληθείας, πῶς
| γελασθεῖσα ποσεχυνήθη 655a, πῶς ὁ προφήτης ὁ ἐπί-
ληπτος, καὶ νόμων ἰσχυρότερης ἐγένετο. έχει; Ἔλαθε με
ἰδίᾳ, καὶ ἐπέχεέ µοι τὸ χέρας τὀῦ ἑλαίου χαὶ ἐπηραν
φωνὴν oi ἄρχονέες, λέγωντες' Ζήζω ὁ βασιλεύς, Ορᾶς
πως χατὰ τὸ αὐτὸ ἐγέλασαν τὴν προφητείαν xoi ἐθαὺ-
µασαν, καὶ κατεφἠ 2ίσαντο xal ἐπίστευδαν ; Δαιμονιῶντα
ἔλεγες, χαὶ τὸν ὑπὸ τοῦ δαι ονιῶντος χειροτοὀνηθέντα
βασιλέα χαλεῖς ; Οὕτως οὐ 6zi ἑνίζεσθαι οὐδὲ ἡμᾶς, ὀὐξὲ
τοὺς ἡμῶν πατέρας, οὐδὲ τοὺς μεθ) ἡμᾶς, ἐὰν παρ) ài-
ρετιχῆς γλώσσης ἀχούαωμέν τι τῶν cla ὕθριν αυνζεινόν-
των. 1 ένοιτο δὲ ἡμᾶς ὑπ p Χριστοῦ δοξἀζεόθαι, (ya ko
Χριστῷ δοξασθῶμεν, p fj δύξα καὶ τὸ κράτος £i; τὸὺς
αἰώνας. ᾽Αμήν.

'»
eat

. - o.

AD QUATUOR HOMILIAS IN JOBUM.

stremus esse illas spurias, et Joanne nostro indignas. Interpretationem tamen Latinam Lzelii Tifernatis,
quod ea intricala esset, rejecirhus, novamque páaravimus.

Ele τὸν δίκαιον καὶ paxágicr. IG€ ACyoc a

c^, *Hxev ἡμῖν ἐνιαύσιος σήμερον ὁ τῆς οἰχουμένης
ἀθλητής. ἦχεν ἡμῖν ὁ ξένος xai τῶν ἄγγελων ὀμύτιμος
ἀγωνιστῆς, ὁ πολλὰ rap τοῦ διαθόλου τυπτόµενος. xal
πολλὰ παρὰ τοῦ θεοῦ μαρτυρούὐμενος) ὁ πολλά παρὰ τοῦ
διαθόλου πλητ.όμενος, xa πλλὰ βραθεῖα παρα τῶν
θεατῶν ἀγγέλων ὑις,δεχόμενος ὁ πολλὰ ὑπὸ τοῦ ἘΕχθροῦ
μαστιζόμενος, καὶ μέγας στεφανίτης ὑπὸ τοῦ θεοῦ εἰς
την οἰχουμένην ἀναδειχθείς. Οὕτω γὰρ αὐτὸς αὐτῷ δια-
λεγόμενος ἔλεγεν * Olei δέ µε ülÀoc σοι κεχρηµατικέ-
vas, dAA! d) ἵνα ἀναφανῇς δίκαιος; Τίς οὖν τὸν τοιοῦ-
τον ἀριστέα χα: ὀξίαν εὐφτμῆσαι δύναται; τίς ἀντάδια
τῶν ἀνδραγαθημάτων αὑτου ῥραθεῖα τπλέςαι κατατολµή-
0st ; τίς ἐπιχειρήσει πρὸς ἄπειρον πέλαγος ἐγχωμίω»
ἀναθῆναι:; Ὡς γὰρ οὐχ ἄν τις τῶν νουν ἑχόντων χατα-
πολμήῆσειέ ποτε τῆς θαλάσσης τὸ πέλαγος βήμασιν ἀν-
θρωπίνοις διαπεοάσαιι οὕτως οὐδὲ τι τῶν σοφῶν xal
λίαν διδασχάλων ἑἐπ'ιχειρήσει ποτᾶ τοὺς κατ’ ἀξίαν ἑπαί-

νου» τη γενναίας ἔχείνης xaX τρ'σολθίου φνχης τοῖς
580] ἀχροαταῖς διηγήσασθαι. Π4σαν γὰρ ἀνθρωτίνην

περθάλλει σοφίαν τὰ τούτου χατορθώµατα΄ πᾶσαν
ὑπερδάλλει στεφανηφορίαν τὰ τούτου παλαίσµατα. 0ὐχ-
οὖν ἀγγελιχῆς ἐπιδεόμεθα γλώσσης, ἵνα ὄκροις, ὡς εἰ-
πεῖν, τοῖς δαχτύλοις ἐφαφάμενοι τῆς μροθέχης ἑχείνης,
πᾶσαν ὁμοῦ τὴν ἐχχλησίαν πληρώσωμεν. Μόνον γὰρ ἐὰν
ἐπιχειρήσωμεν ἄγασθαι τοῦ ἀγγείου τοῦ "là6, χαὶ µι-
xpbv αὐτὸ διασαλεύσωµεν. εὐθὺς τῖς εὐωδίας τοῦ μύρου
dj ἐχκλταάία ληροῦται. Ακούσωμεν τοίνυν τῆς ἱστορίας
περὶ αὐτοῦ λεγούσης' 'Ev πᾶσι τούτοις τοις συµδε-
6ηκόσιν αὐτῷ οὑδὲν ἥμαρτεν Ιὼδ τοῖς χείλεσι
ἐναγτίον Κυρίου. Ἑΐδες μαρτυρίαν τὴν εὐφημίαν τῶν
ἀγγέλων διεγοίρουσαν ; εἶδες μαρτυρίαν τὸν διάδολον
τὰ τῶν ἐπιχειρημάτων αὐτοῦ καταισχύνουσανς Ἐν
«τᾶσι τούτοις τοῖς συµδεδηκόσιν αὐτῷ οὐδὲν ἥμαρ-
τεν. Αὕτη ἡ τοῦ δεοῦ µαρτυρἰα χατὰ πᾶσαν ἐχχλησίαν,
ες µύρον πολυτίμητον, τοὺς ἀχούοντας εὑφραίνει. Ὢ
ὠγγείου πολυτίµου εἰς ἕνα τόπον χατὰ τὴν ᾿Αραδίαν
«ἁποχειμένου. xal χατὰ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην την s5-
«ωδίαν τοῦ μύρο» δ.απεμποµένου | io ἀγγείου μυρίοις AE-
Όνις καὶ πληγαῖς xal βέλεσι παρὰ του διαθόλου τυφθέν-
που, καὶ τὸ μύρον μὴ ἐχχέαντος ! Πὸλὺς ἐγένετο τῷ δινα-

Parnor. Gs. LV.

θόλῳ xàpavog, ἵνα τὸ ἀγγεῖον συντρίψῃ. καὶ τὸ μύρον
τῆς εὐσεθείας ἀφανίση * xai ἑσπούδαζε διὰ τῆς ὄνσωδίας
τῶν τραυμάτων ἁμανρῶσαι τοῦ μύρο» τὴν εὐωδίαν. Καὶ
γὰρ χαὶ τὸ copa αὐτοῦ ἀἁπώζεσεν ἀπὸ «nc ἑλχώσεως
τῶν τραυμάτων ΄ ἀλλ ἔμεινε χαὶ τὸ ἀγγεῖον τραυµατι-
ζόμενον, καὶ τὸ pópov μὴ ἀπολλύμενον, ἵνα xal ἡμεῖς
προσφόρως εἴπωμεν αὑτῷ' Μύ ἐχκεγωθὲν ὄνομά
σοι. Δέον οὖν αὐτὸν γυμνὸν, ὡς ἑπάλαιεν, ἀναστῆσα:
τὸν ἀθλητὴν, Ca εἰς MM τὴν εἰκόνα τὴν θαυμασίαν
ὁρῶντες, πληροφορηθῶμεν tà τῆς φύσεως τῶν πραγµά-
των, ὅτι ὁ θεὺς δεῖξαι βουλόμανος τῷ διαβόλῳ, ὅτι ἐπὶ
τῆς γῆς ἀνθρώπους διχαίους ἔχει, οὐχέτι διὰ κολαχείας
χατὰ τὸν 'Aüku ἁπατωμένους, ἀλλὰ διὰ µυρίων βασά-
νων xal μµαστίγων στεφανουµένους, ταύτην συνεχώρησε
γενέσθαι τὴν δραματουργίαν. Αποστάτα, φησὶ, uev

φρονεῖς, ὅτι τὸν ᾿Αδὰμ ἀπατήσας, xai τν Γυναίκα χο:
λἀχεύσας, ἐξέδαλες τοῦ παραδείσου * ἰδοὺ ἄνθρωπος δίχα
προσταγµάτων Γραφῆς Ριώσας, xoX τὸν ἄγραφον τῆς
φύσεως vópov διανοίφ κατορθώσας. Προσάγαγε µυρίας
θωπείας, µυρίας xoXaxelac, µυρίας βασάνους, εἰ δύνα-
σαι τὴν ἀρίστην ταύτην παρασαλεῦσαι ψυχἰν. Ἰδοὺ, τὸν
πρῶτον ἄνθρωπον ἐξέθαλες τοῦ παραδείσου. Ὠλέπε νῦν,
ἐπιχείρήσον, εἰ δύνασαι, κἂν ἀπὸ χοπρίας τὸν ἀθλητὴν
ὑπογκελίσαι. Αλλ’, el δοχεῖ, ἄνωθεν ὀλέγον εἰς αὐτὴν τὴν
ἑστορίαν ἀναδράμωμεν' ᾽Αγθρωπός τις ἦν ἐν χώρᾳ τῇ
Αὐσίτιδι, ᾧ ὄνομα Ἰώδ. Kal ἦν ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος
ἄμεματος. δίκαιος, θεοσεδὴς, ἀ.ἰηθιγὲς, ἀπεχόμενος
ἀπὸ παντὸς πογηροῦ πρά]ματος. Τοιοῦτος ἦν καὶ ὁ
ἸΑδὰμ πρὸ τοῦ πεισθῆναι τῇ γυναικἑ Δ.ὰ τοῦτο οὗτος
οὗ πείθεται τῇ γωναικὶ, ἵνα μὴ γένηται χατ ἐχεῖνον.
'Exelvo; ἐνδεδυµένος ἣν ἀφθαρσίαν, ὡς οἶδεν ὁ πλάσας
αὐτὸν, xal ἵνα πεισθῇῃ τῇ γυνα.χὶ, γυμνὸς ἐγένετο, xaX
χατεχρίθη. Οὗτος γυμνὸς fv, xat οὐχ ἐπείσθη τῇ γυναι-
xi, χαὶ ἵνα μὴ πεισθῇ 1 γυναιχὶ, την τῶν ἀγγέλων στε-
φανηφορίαν ἑνεδύσατο. Ἐκεῖνος ἵνα πεισθῇ τῇ γυναιχὴ,
xai τῆς τοῦ παραδείσου τρυγῆς ἐξέπεσε, xai thv γῆν
µητέραν ἀχανθὼν ἐποίησε, xai θάνατον ἐχληρονόμη-
σεν’ οὗτος ἵνα μὴ πεισθἡ τῇ γυναιχὶ, xal τῆς χοπ

χα) τῶν πληγῶν τὴν ἐλευθερίαν ἔλαθέ, xat «bu viov οὗ-
ρανῶν ἐκληρουόμησε βασιλείαν. Ἐκεῖνος ἀπολογηύμενος.

RES

505

τῷ Oz: Exe CHoyvrt, fp ἔδωκάς por, αὕτη gto
ἔέωκε, καὶ ἔραγ. 70 ἀπλλογίας συγγνώµην οὐχ yos.
Ge! Ἐκείνη εἶπε, Φάγε᾽ ἐγὼ eUxov, ΜΗ φάγε Διὰ τί οὖν
τῆς γυναιχὸς Ίκουσας, xat του Θεοῦ παρίχουσας )CAAM
οὐχ οὕτως hv ὁ µαχάριος Ἰώδ. 'AXAà πῶς; Μετ’ ἐτι-
πλήξεως ἔλεγεν Ὥσπερ µία τῶν ἀξρόνων Τυγαικῶγ
&AdAmqcac. "Ανθρωπος ἦν ἐν χώρα τῇ Αὐσίτιδι. ᾧ
ὄνομα Ἰώδ. Διὰ τί δὲ τὴν χώραν ὠνόμασε, M σὲ, ἵνα

άθῃς, ὅτι oby fj συνουσία τῶν ἁμαρτωλῶν τὸν δίκαιον
ούναται ποιῆσαι ἁμαρτῆσαι, ἀλλ' ἡ προαίρεσις τῶν εὖ-
σεθούντων ὀφείλει στάσιµον καὶ βεθαίαν ἔχειν την γνώ-
μην. Αὕτη yàp 1j χώρα τῆς |581] ᾿Αραδίας ἐστὶ μοχθτ ρῶν
χα» διεφθαρµένων ἀνθρώπων οἰκητήριν. Πάντες Ίσαν
παράν.µοι, πάντες θεοστυγεῖς, πάντες βέδηλο:, πάντες
ὑπερήφανοι, xai τοῦ 'Ησαν ἀπόγονοι, xai ταῖς ἆμαρ-
τίαις χομῶντες ἀλλὰ τοσοῦτον πέλαγος τῆς ἀσεθσίας
οὐκ toov ήθη κατασθέσαι τὸν λαμπτῆρα τῆς εὐσεθείας *
1, τοσα΄τη χώρα τῶν καχῶν 09x Ιδυνῆθη τὸ ὡραῖον ἆπο-
πνῖξαι 9 της χαρτερίας. "Ofev τούτῳ προσπελάσαι ὁ
διάὔολος ἐπεχείρησε. Mà τί. Ἐπειδήπερ ἔθλεπεν αὐτὸν
ταῖς ἑλεηοσυναις μᾶλλον J| τοῖς χρήµασι πλουτοῦντα.
λχουσον γὰρ αὐτοῦ λέγοντος ἀφενδῶς' ᾿Ο,θαμὲς
ἥμην τῶν τυφ.1ῶνγ, ποὺς δὲ χω.]ῶν' καὶ αὖθις, Ἐτὼ
& xi ἀλυάτῳ ἔκλαυσα, ἐστέναξα δὲ ἰδὼν ἄνδρα ἐν
üráyxaic. Καὶ οὐ µόνον διὰ τῶν λόγων, ἀλλὰ xat διὰ
τῶν ἔργων ὑπερεπλοῦτει, θηταυρὸς ὅλος εὐποιίας τοῖς
ὃ:ομένοις εὐρ.σκόμενος. Τί vàp φησιν ἀλλαχοῦ; Οὖκχ
ἐλ ier ἐχ τοῦ olxcv µου ézibgóusroc κὀλπῳ χενῷ'
υτόμα χήρας εὐ.1όγησέ με ἀπὸ δὲ κουρᾶς τῶν zpo-
ύάτω» µου ἐθεριά»θησα» oor zer ήτων. Ὥστε δηλον,
ὅτι διὰ πάντων ἐπλούτει θησαυρὸς ὅλος, xaX διὰ τῶν
λόγων, xaX διὰ τῶν ἔργων, χαὶ διὰ τῆς ἑλεημοσύνης,
xxi διὰ τῆς προσ-ασίας τῶν πενίτων., xal διὰ τῆς ἐπι-
χουρίας τῶν δεοµένων. ᾿Λλλ' ὅρα τὶ ποιεῖ ὁ διάθολος"
ἸΑφαρπάςει πάντα τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῦ ἀπ αὐτοῦ πρό-
τερον, xa τελευταῖον τὰ τέχνα λαμθάνε.. Ἔλαθε πρῶτον
τὰς ἀγέλας τῶν χαµήλων, ἔλαθε τὰ ποίµνια τῶν προθά-
των, τὸν πολὺν ἀρ.θμὸν τῶν ὄνων, τὴν µεγίστην ἀγέλην
τῶν βοῶν' πάντα ἀφείλετο, καὶ τὸ τελευταῖον τὰ τέκνα.
Διὰ τί; Πρόσεχε λοιπὺν μετὰ πάσης ἀχριθείας' Πρῶτον
ἔλαθεν αὐτοῦ πάντα τὰ ὑπάρχοντα, ἔπειτα τὰ τέχνα᾽
ἔ,αθε τὰ χληρο»ομιαῖα πράγματα, ἔπειτα τοὺς χληρονό-
νους Ἡφάνισεν, ἵνα παντοίως αὐτὸν xal διὰ τῶν τέκνων
πλήξῃ. Πρῶτον Ἡρξατο τὴν ὕπαρξιν ἀφανίξειν, πρῶτον
ἕρζατο τὰ χληρονομιαῖα πράγματα ζώντων τῶν κληρο-
νόμων ἁρπάσειν, ἵνα τῶν υἱῶν xaX τῶν θυγατέρων ἑστη-
χότων, διὰ τὴν ἀπώλειαν τῶν χτηµάτων χαι:ρίαν λάθῃ ὁ
δίχαιος τῆς ἀθυμίας πληγήν: Ἐνενόει γὰρ ὁ πονηρὸς
δαίµων, µήῆποτε, τῶν τέχνων προαπολλυµένων, μτδὲ εἰς
αἴσθησιν ἔλθῃ της ἁπωλείας τῶν Χτηµάτων. 'ÀAL' ὁ
ὕντως ἁδάμας xaX ΥΣνναῖος ἀθλητῆς, ὁ πολλὰ τυπτόµ:-
νος, καὶ διὰ πάντων στεφανούμενος, ὁ πολλὰ βέλη 0z45-
ενος, καὶ δι αὐτῶν τῶ» βελων τὸν διάθολον xazaxov-
τίνων, ὁ διὰ τῶν ὅπλων τῆς δικαιοσύνης τῶν δεφιῶν xal
ἁριατερῶν καθοπλιτόµενος , οὐκ ἐπόνησεν, οὐχ ἐδάχρυ-
civ, οὐχ ἐσαλεύθη, ἀλλ οὔτε πρὸς τὴν ἀπώλειαν τῶν
κτημάτων ἐκάμπτετο, οὐδὲ πρὸς τὸν θάνατον τῶν τέχνων
την εὐσέθειαν ἐσυλᾶτο, ἀλλ ἔμενεν ὥσπερ πύργος ἀτί-
ναχτος, χάτωθεν ἐπὶ τῆς γῆς ἑῥῥιςωμένος xat τεθεµε-
:..ωμένος, χαὶ μέχρι αὐτῶν τῶν οὐρανίων ἀγίδων Ίσφα-
εισμένος. "Habs πρῶτος ἄγγελος, xai λέγει τῷ ἹἸώδ'
Jà ζεύγη τῶν βοῶν ἠροτρία, xul ἐ.ἰθόντες οἱ αἰχιιᾶ
«Ἰωζεύοντες, ἠχμιώώτευσαν αὐτὰ, καὶ τοὺς παίδας
ἀπέκτειναν ἓν μαχαίραις. Ἔτι τούτου Ja.lobrzoc,
ἡ.10εν ἕτερος d y ye Aoc, καὶ «λέγει τῷ "Io6* Πῇρ ἔπεσεν
ἑκ τοῦ οὐρανοὺ xal κατέχαυσε τὰ zp00utá σου, xal
τοὺς ποιμένας κατέφα γεν ὁμοίως.

β’. Βλέπε τί moist ὁ διάθοἸος. Ἐπειδὴ Υὰρ εἴδε) αὐτὸν
εἰς τὴν πρώτην χαὶ δευτέραν πληγην Υξνναίως ἑστηκότα,
xii μηδ ὅλως éx τῶν βασάνων αὑτοῦ διασαλευθέντα,
πολεμούμενον, καὶ pl τ.τρωσχόμενον, μηχανᾶταί τι
τ,ιοῦτον ποιῆσαι. Ἐπιδάλλει πὺρ ἐξ ἀέρο;, ἵνα δόξη τὸ
πύρ ἐξ οὐρανοῦ χαταπέμπξσόσι, Xal ἵνα νοµίσας, ὅτι ὁ
Ο.ὸὃς ἐξ οὐρανῶν αὐτὸν τολεμεῖ, ῥλασφημῆτῃη τὸν ziv,
τὸν οὕτω οἶχα τινὺὸς ἁμαρτήμάτο, ἀδίχως αὐτὸν πολε-
μοῦντα᾽ Hop, φησ.ν, ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἔπεσε, xal καζ-
έ2α)ν tà πρύύωτά cov xal τοὺς ποιμένας. "Ett τούτου
«1 i doUrtoc, ἡ.ἰόεν ὄσεεμος üyyt.loc , καὶ είπε τῷ "Lot

* L uus τὸ ὡρκίον dudo ἅπαπ.

SPURI^.

56

Οἱ ixa:t; ἐπόίησαν quy xegadác τρεῖς, καὶ ἑκύ-
χ.ωσαν τὰς καμή-ῖους, xal ἠχμα]ώτευσαν αὐτὰς,
xal τοὺς παϊῖδας ἀπέκτειναν µαχαίραις. Αλλά xax by
πᾶσι τούτοι; ἔμενεν ὁ µαχάριος Ἰῷώ6δ, ὥσπερ στῦλος
ἀσάλευτος, ὥσπερ πύργος ἄσειστος, ὥσπερ ἁγωνιστὴῆς
ἀήττητης. ἀχαπῆς. ἀνένδοτος, βάλλων μᾶλλον, f) Bax
pivos;. Όταν vá [85] τις ἀνόνητα x&uvr, πολλὰ πολε-
μῶν, xai μηδὲν ὠφελῶν, πολλάκις μαχόμενος, xax prb
ὅλως περιγινόµενος, αὐτὸν μᾶλλόν ἔστιν ὁ τὰς µάστιγας
χατὰ τῶν µαταίων αὐτοῦ πόνων ὑποδεχόμενος. Ἔτι τού-
του Aa.Aovrcoc, ᾖ.1θεν &tepoc ἄγγε.ῖος. Zuveyho ὁ πό-
λεμος, ἁλλὰ µάταιος τῷ χάμνοντι πυχνότερα τὰ βέλη,
ἀλλὰ φαιδρότερα τὰ βραθεῖα. Οὐχ ἀφίῆσιν αὐτὸν οὐ
πρὸς (pav ἀνατνεῦσαι, ἵνα pf τι κατά τὴν ἔμφυτον
εὐσέθξειαν τοῦ πἀλα:στοῦ σοφόὀν tt λογίσηται. Ἔπεμφεν
ὅλα τὰ βέλη, καὶ οὐχ ἑνίχησε τὸν ἀθλητήν ΄ ἐχένωσεν
αὑτοῦ την φαρέτραν, καὶ οὐχ ἐχενώθη τῆς ἀλγπὲόνος.
Αἰσχυνδήτωσα» οἱ ἀγομοῦντες διὰ χενης. Ἐπεὶ οὖν
χἀχεῖνος b ἀπεστράφη τετατεινωµένος, χατησχυμμένος,
ὁ πολλὰ παλαίσας, xai διὰ πάντων ἑττηθείς. Ἔπεμεε
γὰρ χατὰ ποιμένων, χατὰ ῥουχολίων, χατὰ τῶν mpobi-
των, κατὰ τῶν χαµήλων, xatà τῶν υἱῶν, κατὰ τῶν Όν-
γατέρων, χατὰ τῆς οἰχίας, χατὰ τοῦ σώματος , διὰ τῶν
φίλων, δ.ὰ τῶν οἰχετῶν, δ.ὰ τῶν σχωλήκων, διὰ τῶν
spas ἁτων, διὰ τῶν ἰχώρων. Πᾶντα ἐξεχένωσε, xat τὴν
εὐ-ἑδειαν οὐχ ἕλυσε. Tbv τοῖχον διώρυξε, xal τὸν θη-
σαυρὸν οὐκ ἐξεχένωσεν. "Όσας εἶχεν ὁ τῆς οἰχουμένης
vjpayvog ῥομφαίας ἐκίνησε, διὰ πυρὸς , δ.ἁ ξιφῶν. bà
χώματος, δι αἰχμαλωσίας . δι αἵματος. Πάντα διέτεινε,
xai τὸν ἀθλητῖην μᾶλλον ἀἁνδρειότερον ἐποίησε. Δι’ ὃ 5h
χαὶ ὁ προρῄτης ἀνεθόα λέγων ' Too ᾿Ελχθροῦ ἑξέλιπον
αἱ ῥομ-αῖαι εἰς τέ.Ίος. Τάχα δὲ χαὶ πρὸς αὐτὸν λέχει
Σκνηρόν σοι πρὸς κέντρα «ἰακτίζειν. Ἔλαθε πάντα τὰ
χρήματα, τὰ χτήµατα, τὴν ὕπασξιν. Καὶ τί ὁ τελευταῖος
ἄγγελος;, Tov viov σου καὶ τῶν θυγατέρων σου
ἐσθιόγτων καὶ πινόνγτων εἰς τὸν οἶκον τοῦ ἀδε.ροῦ
αὐτῶν» τοῦ πρεσθυτέρου, ἐξαίφνης 7.108 avena ἐκ
τῆς ἐρήμου, καὶ ἡνατο τῶν τεσσάρων γωνιῶν τῆς
οἰχίας, xal κατέπεσεν ἡ οἰκία ἐπὶ τὰ παιδία σου,
xal ἀπέθανον. Καὶ ἵνα µάθτς , ἀγαπητὲ, ὅτι οὐχ fjv
ἄνθρωπος ὁ ταῦτα διαγορεύων τῷ "10,6, ἀλλ᾽ αὐτὸς ἣν ὁ
διάδολος ἐσχηματισμένος ἂν ἀνθρώπου μορφῇ, μάθε
μετὰ πάσης ἀχριθείας’ Tow viov σου xal ror θυ]α-
τέρων σου ἐσύιόντων xai πινόνγτων παρὰ τῷ ἀδεῖφῷ
αὐτῶν τῷ πρεσέυτέρῳ, ἐξαίφνης ᾖ.10ε πλ εὔμα éx τῆς
ἐρήμου, καὶ ἢψατο τῶν τεσσάρων γωγιῶν της οἰχίας,
xal ἔπεσεν ἡ oixia ἐπὶ τὰ παιδία cov, καὶ dxéQaror.
Πόθεν οἴδας, εἰπέ uot, ὅτι Ίλθεν ἐχ τῆς ἐρήμον, χαὶ
Ένατο τῶν τεσσάρων γωνιῶν τῆς οἰχίας; "Ανθρωπος ti,
καὶ πῶς εἶδες τὸ πνεῦμας ποίρις ὀφθαλμοῖς ἐθεάσω αὐτὸ;
πῶς δὲ καὶ fryazo τῶν τεσσάρω, uvtov τὸ πνεῦμα: El
ἄνθρωπος £l, καὶ ἔνδον fic ἐν τῇ οἰχίᾳ, πάντως - χαὶ
σὲ περ'ξλάµθανεν d olxla* εἰ δὲ ἔξω fh, πῶς ἔθλεπες τὰ
ἔσω Yiyvópsva ; EL δὲ πνεῦμα sl, δεῖξον ὅστις cl, μὴ
σχηµατίκου εἰς ἀνθρώπου µορφἠν. Τῶν υἱῶν σου, φτόῖ,
καὶ τῶν θυγατέρων σου ἑἐσθιόντων καὶ πιν όντων παρὸ
to d£&.lzq αὐτῶν c πρεσθυτέρῳ. Βλέπε πῶς πάσης
συνέσεω, καὶ σοφίας πεπληρωµένος ἂν ὁ µαχάριος "Iob,
καὶ πὺς Ἱσφαλίζετο τὴν φιλίαν τῶν τέχνων. ἸἘλογίσατο
Υὰρ, ὅτι Κάῑν καὶ ᾿Αόελ δύο Άσαν ἀδελφοὶ, μόνοι κατὰ
την οἰχουμένην τυγχάνοντες, οὐδεμίαν ἔχοντες ἀφορμὶν
πολέμου’ πᾶσα, γὰρ Ἡ ΥΠ χοινῶς ἀμφοτέροις ἐπ' ἑξω-
G:4; προέκειτο" xal οὕτω διὰ τὴν τιμὴν τοῦ “Αδελ φθο-
γῆσα; ὁ Κάῑν, ἀναστὰς ἐφόνευσε τὸν ἀδελφόν. Aux τοῦ:
ὁ µαχάριος Ἰὼδ περὶ μὲν τῶν ἁδίλων θυσἰαν καθ ἰχά'
στην ἡμέραν προσέφερς τῷ θεῷ, ἀνιστάμενος τὸ πρωι
x3: ἀέγων' Μήποτε κακὰ ἐγενόιησαν οἱ viol µου Br tí
χαρδί αὐτῶν πρὶς rór Θεόν" περὶ δὲ τῶν φυμδευέν
των αὐτοῖς, f| εἰς λόγων, fi εἰς φιλονειγίαν, ἑποῖσι αὐτὸ;
Χαθ᾽ ἐχάσιτν ἡμέραν μετ’ ἀλλίλων ἐσθίειν, ἑνθυμούμε
νος, ὅτι Xi) τινα πρὸς ἀλλήλονς ἔχωσι μιχρο)υχίαἡ
τράπετα κά: ἡ δ.άθεσις τῶν ἅρτων ποιεῖ αὐτοὺς εἰ; 9t
λίαν µεταποιπύηναι, καὶ τὴν xaxíav τὴν προσπεσοσε
ἐδορέσα:, εἰδὼς ὅτι διὰ τῆς τραπέζης τῆς αυνεχοὺς πέν
λύξται αὐτοῖς τὰ προσπεσόντα μοχθτρά. "AAA ὁ μή”
x3À0; διάθολος ἐν τοιούτῳ χάιρῷ παρετήρει ἁπολέτει
το piv ἡμαρτηχότα παιδία’ Ev καιρῷ τῆς µεσηµόρίε;
b Sie tres mss. recte. Morel. ἐπὶ γὰρ κάκεῖνος, Saril le

X! τα; οὖν.

563 -

in hereditatem consequutus est. Ille apud Deum sese
purgans dicebat, Mulier quam dedisti mihi , hec mihi
dedil , οἱ comedi (Gen. 3. 12). O defensionem veniam
non liabenten ! fla dixit: Comede ; ego dixi, Ne com-
edas. Cur. mul'erein audisti , Deumque despexisti?
Sed non talis fuit beatus Job. Qualis ergo? Cum in-
crepatione dixit : Quasi una ez insipientibus mulieribus
loquata es. Vir erat in terra Ausitide, nomine Job (Job
9. 10). Cur etiam regionem nominavit? Propter te,
ut discas, ne peccatorum quidem contubernium justum
posse ad peccatum deducere, sed piorum propositum
firmum stabilemque animum postulare. Est enim hiec
Arabia regio plena incolis improbis et corruptis. Om-
nes iniqui erant, omnes Dei hostes, omnes profani ,
omnes superbi, ab Esaü orti, peccatis scatentes ; sed
tantum impietatis pelagus pietatis facem non potuit
exstinguere : regio improborum non potuit perseve-
rantiàe decorem suffocare. Ideo ad hunc accedere dia-
bolus tentavit. Quare ? Quia videbat eum eleemosynis
mngis quam divitiis abundare. Audi enim eum sine
mendacio dicentem : Oculus fui cecorum, et pes εἶακ-
dorum (Job 29 15); et. iterum : Ego super impotente
flevi, ingemui autem virum videns in necessitatibus (Job
90. 25). Nec modo verbis , sed etiam operibus dite»
scebat, thesaurus beneficenti: deprehensus erga ege-
nos. Quid cnim alibi ait? Non exivit de domo mca
egenus sinu vacuo : ος vidut benedixit milii : de vellere
autem oviema mearum calefacti. sunt. humeri pauperum
(Ibid. 51. 54. et 29. 15. εἰ 51. 20). Manifestum itaque
est ipsum omuino divitem fuisse, tliesaurum totum,
verbis, operibus, cleemosyna, patrocinio pauperum,
nuxilio egenorum. Sed vide quid faciat diabolus. Pri-
mo omncs illius facultates abripit, ac demum liberos
aufert. Camelorum greges primo su-tulit, secundo
greges ovium , asinos magne numero , boum maxi-
mum armentum ; omnia abstulit, demumque liberos.
Quare? Diligenter auende. Primo abstulit ei omnes
facultates, postmodum liberos ; hereditaria bona , et
postea heredes ipsos sustulit, ut omni ratione ipsum
eliamque per filios affligeret, Primo facultates abstu-
lit, primo hereditaria bona heredibus viveutibus ab-
ripuit ; nt filiis filiabusque superstitibus, per possee-
sionum jacturam, letale acciperet justus. moestiti;e
vulnus. Cogitahat enim malignus d:mon, ne, si liberi
periissent antea, de jaciura facultatum nullum sensum
haberet. Sed ille vere adamas et generosus atlileta ,
qui multuin c»sus, in omnibus coronatus est, qui
multa accepit in se tela, et per eadem ipsa tela dia-
holum confodit, qui armis justitie a dextris et a sini-
stris instructus, non doluit, non lacrymas fudit, non
commotus est; sed neque de bonorum pernicie fra-
cius est , neque in liberorum morte pietatis jacturam
fecit, sed mansit quasi turris firma, altis nixa funda-
mentis, atque ad ipsos firmiter attingens celestes
foruices. Venit prior nuntius et dixit Jobo : Juga bow
arabaut, εἰ venerunt praedones, et (tulerunt ea, et pueros
interfecerunt gladio. Adhuc eo loquente venit alius nun-
tius , el dicit οἱ : Jguis cecidit de calo , el oves tuas pa-
storesque consumpsit (Job 1. 14-16).

9. Vide quid faciat diabolus. Ut enim vidit eum ad
primom et secundam plagam fortiter stantem , neque
emnino ernciatibus dimotum ; oppugnatum , nec vul-
Beratum : tale quid machinatur. Ignem ex aere jacit,
nt opinelur is ignem de c:rlo mitti , el pulans Deum
se de cselo impugnare , in ipsum blasphemaret , qui
se sine ullo peccato suo sic injnste oppugnaret. Ignis,
inquit, de ccelo cecidit , et oves (uas pasxoresque con-
sumpsi. Adhuc eo loquente vcnit alius nuntius, et dixit
Jobo : Equites fecerunt tres turmas, et circumdederust
camelos , ceperuntque illos, et pueros occiderunt gladiis
(Job 4. 47). Sed in Lis ctiam omnibus perstitit bea-
tus Job quasi columna immobilis, quasi. turris firma,
quasi »thileta invietus , immotus, firmus, magis per-
euieng, quam percussus. Cum quis enim inutiliter
lahorat , srpe pugnans nullo fructu , sepe dimicans,
nnnquam superans , ipse est qui flagella magis contia
irritos eonatus suos. exripit. Ad/uc eo loquente venit

IN JOB SERMO I.

550

alius nuntius. Assiduum bellum , sed vanum infercn-
ti ; frequentiora tela , sed splendidiora przeimnia. Non
sinit eum vel usque ad horam respirare , ne quid pro
Insilà pictate luetator sapienter exengitet. Immisit
omnia tela , neque atliletam vicit: evacuavit. phare-
tram suam, nec ipse dolore evacuatus est. Confamn-
dantur iniqua agentes supervacue ( Psal. 24. 4). Quan-
doquidem ille aversus est, humiliatus, pudefactus ,
qui multum dimicavit, et in omuibus victus cst. Misit
enim adversus pastores, adversus bucolia , adversus
oves , adversus camelos, adversus filios, adversus li-
lias , adversus domum , adversus corpus ; per aimi-
cos, per famulos, per vermes, per ulcera , per sa-
niem. Omnia evacuavit, nec tamen pietatem Lxesit.
Murum perfodit, nec thesaurum abstulit. Quotquot
habuit muudi tyrannus jacula emisit, per ignem,
per gladios, per ruinam, per captivitatem , per san-
guinem. Omnia tetendit, et pugilem fortiorem reddl-
dit, Quamobrem proplieta exclamat dicens : J nimici de-
fecerunt. [γαπιεα tn. finem ( Psal. 9. 6). Fortas:is οἱ ad
ipsum dicitur : Durum tibi contra. stimulum calcitrare
( Act. 9. 5). Diripuit omnes pecunias et facultates,
substantiamque. Et quid ultimus nuntius? Filiis et fi-
libus tuis comedentibus et bibentibus in domo fratris
sui senioris , repeute ventus venil ex deserto, el concus-
8i quatuor angulos domus , qug corruens oppressit li -
beros (uos , ct mortui sunt. (Job 1. 18. 19). Et ut. di-
5085, dilecte, hominem non fuisse eum, qui hac Jobo
narrabat , sed ipsum diabolum in hominis speciem
transformatum, diligenter adverte quod dicitur. Filiis
tuis et filiabus tnis comedentibus οἱ bibentibus apud fra-
trem suum seniorem, derepente venit ventus ex deserto,
el concussit quatuor angulos domus , αμ corruens op-
pressit liberos tuos, et mortui sunt. Unde nosti, dic
mili, ventum veuisse ex deserto, οἱ concussisse
quatuor angulos dómus? flomo es, et quomodo vijisti
ventam ? quibus oculis percepisti? quomodo quatuor
angulos concussit ventus? Si homo es, et intra donum
cras, omnino te domus cum aliis oppressisset : quod
$i foris eras, quomodo ea qux intus sunt, gesta vie
disti? Si autem spiritus es, quisnam sis indica , nc-
que hominis formam pr te feras. Filiis, inquit,
el filiabus tuis comedentibus εἰ bibentibus apud fratrem
suum seniorem. Vide quomodo omni sapientia intlli-
fentiaque repletus erat beatus Job, et quo pacto fi-
iorum amicitiam stabiliebat. Cogitabat enim Cajnu
et Abelem duos fuisse fratres, solus in orbe exsi«en -
tes , nullas labentes belli cau*as : omnis eniin terra
communiter in utriusque potestate erat : et tamen
honori Abelis Cain invidens, interfecit. fratrem. ld-
circo beatus Job pro occultis filiorum Dco sacrificium
quotidie offerebat , mane surgeus ac dicens : Ne for-
te cogitaverint mala [ilii mei adversus Deum in cordibus
suis (Job 1. 5); pro iis vero, quie vel conteutiono
verborum vel rixa contingerent , quotidie simul epus
lari curabat , existimans , si quid simultatis enatum
csset , fore ut mensze. ciborumque consortium inter
illos amicitiam conciliaret, dissidiaque eliminaret ,
gnarus frequeuti mens consortio simultates deponi.
Verum boni osor diabolus in bujusmodi tempore ptc-
ros nulli peccato obnoxios perdere moliebatur : tem.
pore scilicet meridiano , cum omnes simul congregati
erant, quando pace mutua fruebantur , tunc impla-
cabile coutra eos bellum excitat. Illi amicitiam , hic
gladium acuebat : illi caritutem zedilicabant , hic do-
nium subvertebat. Factaque est endem hora. domus
sepulcrum , mensa calamitatis cymba, οἱ pastoralis
caula naufragium, ovesque cunct:t a feris c&pUr sunt.
Quid ergo strenuus ille? Non confusus cst, non cone
cidit. Quod ejus facinus laudabo? qualis sermo sufli-
ciet, qualis sufficiel ad linc recensenda conatus? 0
(enerosam el beatam animam! o patientiam ingentem!

ere, dilecti, confundor spiritu , conscientia turbor,
coronatum videns Jobun. 8.4 niagis con^undor eum
videus coronatum, quani tunc ille cum filiorum casum
respiccret : confundor anima ; puto autem οἱ vog iti-
dein affectos «566. Quomodo crgo (ilem. tantanique

567

trageediam explicem non. novi , etiamsi laudum cul-
pien ii ore feram. Parentes secundum carnein , cun
filium habent extremum halitum. emittentem ,. ipsi
assident , ultiina verba excipiunt, manus complectun-
tur, constitutiones de rebus inexspectatis concinnant,
os deosc ulantur ultimo parentum osculo. Exinde cum
filius animam efflaverit, jussu. ejus qui dederat, pa-
rentes illum componunt, manus extendunt , oculos
elaudunt, caput concinnant, pedes extendunt, lavant,
dignis funeralibus amiciunt, atque propriam calami-
tatem solantur. Sed quid simile generoso huie atlile-
t$? Abiit ad domum quic ipsis uma. cademque hora
domus et sepulcrum , convivium et tumulus , festum
el fletus facta cst. Cireumfodit et quaesivit liberorum
menhbra , et invenit vinum ct sanguinem, panem et
manum , ocgülum et pulverem. Et excepit, modo ma-
num , modo pedem , mox caput cum ruderibus , la-
pidibus et lignis: modo ventris, mox intestinorum
partem, viscera eum macerie confusa. Sedebat autem
slhleta , virtute ad celum usque assurgens , dispersa
liherorum membra videns. Sedebat coaptans membra
membris, manum brachio ,^caput pectori , genu fe-
mori. Neque enim vulgaris erat calamitas , sed diabo-
liea operatione οἱ tyrannide omnem sermonem ex-
ccdens vicissitudo. Sedcbat ergo beatus Job, vere
fortis adamas, discernens liberorum suorum membra,
cavens ne masceulinis membris feminea conjungeret ,
ne forinam virilem femineis membris coaptaret. Ogene-
rosam animam angelorum laudes superantem ! Quare?
Quia in omnibus sibi accidentibus nihi! peccavit Jub it
conspectu. Doniini. Sed pro his omnibus perfectam
gratiarum actionem sacrificii loco obtulit Deo dicens :
Sit nomen Domini benedictum (Job 1. 291) , nuuc ct
semper , et in s:ecula s:eculorum. Amen.

Jn justum et beatum Job, sermo secundus.

1. Res magii magnis opus habent narrationihus,
splendid:zsque justorum historias. Splendidam linguam
meunteinque postilant; mentem divinas Seripturas sine
cere contemplantem , linguam divina interpretantem,
idque potissiinum in pr:esenti sermone de beati Jobi
laboribus, quorum fama universum orbem peragravit,
et exemplum patienti: splendidum effert. Cieterum
"ΛΙΠΗ Οἱ argumentum. nostram. vincit. infirmitatem,
hene novi Dei gratiam verbum nobis prxbituram esse,
»0n ob dicentis dignitatem, sed ob patrum interces-
S$ionem, Verum ad rei narrationem veniamus. Vir
erat in regione Ausitide (Job 1. 1). Όρογ pretium est
primo explorare qua sit vis hujus exordii, et cur
historie scriptor ab hoc dicto sit orsus, Vir quidam
erat, Quia vitam virtute insignitam narraturus erat, qu;e
nostrum vite institutum longe antecelleret, ne quis
ad certamirum sublimitatem respiciens, putaret inso-
lixm quamdam esse naturam, non humanam, primo
naturam dectarat,ut admireris propositum, quod nempe
homo cum esset, iustitutum homines excedens susce-
perit, ae communi omnium natura. instructus, uni-
verso mundo superiorem animam effecerit. Vir erat in
regione Ausitide. Pr:dicat eum a natura, pr:edicat et a
regione, ut, quemadmodum liominem ipsum audiens,
miraris quod supra hominem vixerit, sie et si discas
regione: unde talis fructus exortus est, reipsa adimi-
reris qualis rosa in medio spinarum pullulaverit. Ani-
mum diligenter adhibe. Ausitis regio Essü erat : nam
Ah Esaü Ausitis. Nominat autem profani et improbi
Esaü regionem, ut ait Apostolus, Ne quis fornicator
eut profanus ut. Esaü (Hebr. 42. 46), ut mireris ex qui-
bus nequiti: ludis qualis veritatis fructus effloruerit.
Sed non modo ipsum tulit Esaü regio, verum etiam
ejus radix erat Esaü : abnepos enit erat illius in:a-
mati hominis. Nurrat. enim. Scriptura Jobum esse
quintum ab Abrahamo. Quo autem pacto, audi. Abra-
ham genuit Isaacum , Isaac Esaü, Esaü Raguelem,
ltaguel Zaram, Zara Jobum (Gen. 50. 35). Successio-
nem ergo ab Abrahamo habuit per Esaü, ex quo ori-
pixem. duxit. Ostendit itaque radicem, ut. fzuctum
Wireris. Qvis autem erat Esaü? Fornicator et profanus.

SPUnU 4. .

368

Quis erat Jub? Ex. fornicatore, hje iyse tamen vir
temperans et admirandus, cujus gesta suscepimus
enarranda; qui ait: Si sequutus est oculus mens alienam
mulierem, placebit alieno viro uxor mea (Job 31. 9.
10). Esaü cunt multis commixtus cst. mulieribus, in-
satiabili zestuans luxuria : Job. mores pro lege vite
habuit, tantumque abfuit ut alienam formam curiose
inquireret atque a fornicatione οἱ adulterio tantum
abhorruit, ut neque femlnas nondum desponsatas in-
Spiceret, nempe innuptas virgines, ut clariore υἱαρ
dictione. Tantum abfuit ut alienis toris insidias para-
ret, ut ne innuptam quidem virginem, in qua nihil
erat. periculi, oculis ad libidinem intueretur. Ecquis
hiec testificatur ? Ipse Job, Pepigi, inquit, feedus cum
oculis meis, ut ne cogitcrem quidem de virgine (Job
91. 1). Vide ad quam usque disciplin:e severitate
pietatis studium duserit. Oculum ad pietatem | in-ti-
tnit, membra ad justitiam componit, et cum 4 fornie
calore ducat. originem, maxhaa pudicitia. claruit.
Esaí fratricida, quantum ad propositum fuit : etiamsi
enim actus. non prodierit, a! pro»os.tum aceusatur.
Nam sib: Dixit. Eso in corde suo : Appropinquent
dies luctus patris mei, et occidam Jacob frutrem meum
(Gen. 27. 41). Radix itaque fratricida fuit : «ui vero
ex radic? floruit, justiti: vietor pugil. Πίο bellum ges-
sit adversus naturam, et fratrem suum alienum diucc-
bat : hic al'enos etiam fratres suos existimal.at , qui
dixit : Eram orphanis quasi pater , et loco 9iri matri
eorum. Judicium, quod uon noveram, exquisiti el ini-
quos compescui (Job 29.12. 16). Omniaque alieua
ut sibi propria reputat hic qui originem ducit ab Esaü,
qui aliena sua faciebat. Esaü Jacobuin occidere animo
cogitabat; Job autem sacrificia offercbat pro filiis, co-
gila.s num quid mente pcecassent. Quia enim ille
necem animo machinabatur, metuens hic magnus
streniusque athleta, ne hi quoque peccati virus animo
perciperent, sacrificium offerebat οἱ vitulum unum
pro peccatis. Dicehat enim Job : Ne forte filii. mei
mala cogitaverint adversus Deum. (Job 1. 5). Cogita in

uantum ille stidium venerit instituendorum morum.

,cquid agit? Quia majores sui mutua rixati sunt,
nempe Εδιιῦ et Jacob, non quod Jacob nequitiz causa
fuerit, sed quod Esaü malitiam primus adierit, majo-
rem discordiam mensa: consortio solvi, curatque ut
filii sui quotidie una conviventur, u& assueta mensa
resolvat malitiz:: virus. Sese mutuo adibant filij Jobi,
ad concordiam a primaeva zetate instituti, pacem cu-
rantes, ad consensum mutuum comparati , unaque
omaes edebant et. bibebant. Accersebant autem, ait,
tres sorores suas in partem convivii et compolatiomis
(Job 1. 4). Ecquid hinc utilitatis auditori? et cur ad-
jecil socorum convivium? Ut ostenderetur cum quania
pudicitia couvivarentur : neque ibi locum habuisse
risum effusum vel cachinnos, vel iminodcestiam qu
mens:P dede&ori esset. Ideo virgines inducit convi-
viutes, ul inens:e modum ostendat, non ebrielate
dehonestatz:e, sed concordia corouate, Vir quidam
erat in regione. Ausitide (Job 1. 1); columba in medio
accipitrum, ovis in medio luporum, stella in medio
nubium, lilium in medio spinarum, germen justili
in vico iniquitatis, Et erat vir ille irreprehensibilis.

2. Auende diligenter. Externi sic. hominem ἀεῖ-
nire consueverunt ; Quid est homo? Homo est, inquil,
animal rationale, mortale. Sic placet philosophis de-
finire : Scriptura autem non tales dat delinidone:;
sed quid? Homo irreprehensibilis, justus, veraz. Si quis
te interroget ,. definitionemque postulet : quid est
homo? dic illi, Jrreprehensibilis, justus, veraz , abii-
neus ab omni ve mala : ita ut. qui de hujusmodi off-
ciis testimonium non habeat, vere homo non sit. Eui

enim naturz formam praeferat, si illam propositi ne-
quitia dehonestet , a propheta audit : Homo cum it

honore essel, non intellexit , comparatus. est. jumentié
insipientibus, εἰ similis factus est illis (Psal. 48. 135).
Et erat vir ille irreprehensibilis. Non parva laus hujes
modi. Dictum explora, et propositum miraberis, And
est accusatio, aliud reprehensio ; accusatio enim dé

IN JOB SERMO Il.

τες σαν Σνγκεκροτηµένα, ὅτε πρὸς εἰρήνην
συνἠπτοντο. τότς τὸν ἄσπονλον πόλεμον xaT αὖ-
αι. [535] Ἐχεῖνοι φιλίαν, οὗτος µάχαιραν fix6vec
ar πην ᾠκοδόμουν, καὶ οὗτος τὸν olxov xat-
ι Καὶ ἐγένετο χατ᾽ αὐτὴν τΏν ὥραν ὁ οἴκος τάφος,
ράτεζα συμφορᾶς σχάφος, καὶ ναυάγιον μάνδρα
xh. xal πάντα θηριάλωτα. Τί οὖν ὁ γενναῖος Exsi-
συνεχύθη, οὗ κατέπεσε. Τί αὐτοῦ ἑπαινέσως ποῖος
σει λόγος; molo; ἐξαρχέσει πόνος ^ πρὸς τὴν
ν διήγησιν; Ὢ γενναίας xaX µαχαρίας ψυχης! c
s ὑπομονῆς ὑπερβολὴν ox ἐχούσης ἱ Όντως, ἀγα-
συγχέχυµαι τὴν ψυχῆν», διαταράττοµαι τὸ συνει-
ἰγε στεφανούμενον βλέπω» τὸν Ἰώδ. Αλλά συγ-
ε τῇ duy] νῦν μᾶλλον ἐγὼ, τὸν στεφανίτην ὁρῶ»,
κεῖνος τότε τὴν συμφορὰν τῶν τέκνων Em ὄψεσι
* συγχέχυµαι: τῇ doy νομίζω δὲ καὶ ὑμᾶς οὕτω
θαι.Πῶς οὖν ἑξείπω τῆν τοσαύτην τραγῳδίαν, οὐκ
μαι, xalve την χορωνίδα τῶν ἐγχωμίων ἐπὶ γλὠσ-
ouv. Οἱ κατὰ σάρχα γονεῖς, ὅταν ἔχωσιν υἱὸν ταῖς
ις ἀναπνοαῖς συνεχόμενων, περικαθέζονται, λόγων
ων ἀχροῶνται, χείρας αὐτοῦ πξριπτύσσονται,
ie περὶ τῶν ἁδοχήτων συνάπτουσι, στόµα φιλοῦσι,
μυταῖα τῶν πατέρων φιλήματα. Εἶτα ἀποδέδωχε
ΓΑ ὁ παῖς, ὡς ὁ ὃξδωκως ἐχέλευσεν, οἱ Υονεῖς
ἴζουσι, χεῖρας ἀποτείνουσιν, ὀφθαλμοὺς ἁἆπο-
t, τὴν χεραλ νδορθούσ.. τοὺς πόδας ἀποτείνουσιν,
ρυσι, τοῖς ἀξίοις ἀμφιάζονσιν ὀνταφίοις, xat την
ὑμφορὰν παραμυθοῦνται. ᾽Αλλὰ τί πρὸς τὸν γεν-
ουτον ἀθλητήν» Απῖλθεν εἰς τὸν οἶκον τὸν χατὰ
xaX µίαν xai τὴν αὐτὴν ὥραν olxov xal τάφον,
ον xal yoga, ἑορτὴν xa πένθος Υενόμενον.
καπτε xai ἐζῆτει τῶν τέχνων τὰ µέλη. καὶ τῦρι-
voy χ1ὶ αἷμα, ἄρτον xal χεῖρα, ὀφθαλμὸν καὶ
Καὶ ἑλάμδανε ποτὲ μὲν χεῖρα, ποτὲ δὲ πύδα, ἅλ-
φαλὴν ἀνέσπα μετὰ τοῦ χώματος, καὶ τῶν λίθων,
y ξύλων' xal ποτὲ μὲν µέρος χο.λίας, ἄλλοτε τῶν
y τὰ σπλάγχνα μετὰ τῶν χωµάτων ἀναφυρόμενα.
ζετο δὲ ὁ οὐρανομίχης ἐχεῖνος ἀγων:στῆς, δι-
μένα βλέπων τὰ µέλη τῶν τέχνων. Ἐχαθένετο
ἃς µέλη πρὺς µέλη, χεῖρα πρὸς βραχίονα’ ἀνα-
M χεραλὴν πρὸς στῆθος , γόνατα oh; τοὺς µη:
Jà γὰρ fjv µία τῶν συµθάντων ἡ συμφορὰ, αλλ’
ολιχῆς ἑνεργείας xal τυραννίδος ἡ πάντα λόγων
ἔνουσα καταστροφἠ. Ἐκαθέξετο Ἰὼθ τοίνυν, 6
: χαρτεριχὺς ἀδάμας, ὁ μακάριος, δ,αχρίνων τῶν
αὑτοῦ τὰ έλη ἠπου τών θηλειῶν τὰ µέλη χατὰ
βσενιχῶν SAM 4c μελῶν, µήπου τὸ ἀραενιχὸν
εἰς τὰ τῆς θηλείας µέλη συναρμοσθῇ. Ὢ γενναίας
τὴν τῶν ἀγγέλων εὐφημίαν ὑπερθαινούσης | Διὰ
ει &v πᾶσι τούτοις τοῖς συμθεθηχόσιν αὑτῷ οὐδὲν
ιν *1006 ἑναντίον Κυρίου, αλλ) ἀντὶ τούτων ἀπάν-
όχληρον εὐχαριστίαν ἀντὶ θυσίας Ίνεγχκε τῷ O0,
Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐ.]ογημένον, vov. xat
iV&le τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. ^
' τὸν δίκαιον καὶ uaxápior. "1606, Λόγος £'.
'à μεγάλα τῶν mpaypázov μεγάλων δεῖται διηγη-
, xaX αἱ λαμπραὶ τὼν δικαίων ἱστορίαι λαμπρᾶς
| xai γλώττης xat διανοίας᾽ διανοίας μὲν εἰλιχρι-
tg θείας Γραφὰς θεωρούσης, γλὠώττης δὲ τρανῶς
t ἑρμηνενούσης, xal μάλιστα ἐπὶ τῆς προχειµέ-
Ὀθέσεως, λέγω δὲ τῶν τῷ µαχαρίῳ Ἰὼθ πεπο-
3v, ἃ διὰ πάσης φοιτῶντα τῆς ὑπ' οὐρανὸν, τὸν
τομονῆς ἁπαστράπτει λόγον. Πλὴν εἰ xat νικᾷ
ετέραν ἀσθένειαν ὁ τῆς ὑποθέσεως λόγος, ἁλλ'
t, ὅτι παρέχει ἡ τοῦ Θεοῦ χάρις λόγον, οὐ διὰ
Qj λέγοντος ἀξίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν τῶν Πατέρων
{αν. 'AXY' ἐπ᾽ αὑτὴν ἔλθωμεν τὴν διηγησιν' "Av-
C τις ἦν ἓν χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι. ᾿Αναγχαϊόν ἐστι
ν σχοπῆσαι τὸ προοίµιον ποίαν ἔχει [984] δύναμιν,
vog ἕνεχεν ἀπὺ ταύτης τῆς λέξεως τὸ προρίμιον
ται ὁ ἱστοριογ págs, ᾿Αγθρωπός τις ᾗ». Ἐπειδὴ
βίον ἐνάρξτον διηγἠσασθαι, xat πολὺ τὴν ἡμετέραν
:201y νικῶντα, ἵνα μῆ τις εἰς τὴν ὑπερθολὴν τῶν
ν ἀποθλέψας, νοµίσῃ ξένην εἶναι φύσιν, xal οὐχ
πίνην, προλαθὼν ἔδειςε τὴν φύσιν. ἵνα θαυμάσῃς
όθεσιν, ὅτι ἄνθρωπος ὧν ὑπὲρ ἄνθρωπον ἑπολιτευ-
eai μὲν χοινῆς φύσεως ἅπασι χοινωνῄήσας, ἀνωτέ-
τοῦ χόσµου τὴν ψυχην ἀναγαγών. ᾿Αγθρωπός τις
χώρᾳ tij Αὐσίτιδι. Κηρύττει αὐτὸν xay ἀπὺ τῆς

; unus codex. Allus ποῖος ἐξ. λόνος. Editi maie 2560;

φύσεως χτρύττε, αὐτὸν xal ἀπὸ τῆς qyopaz: ἵν', ὥσπερ
ἀχούσας αὐτὸν ἄνθρωπον, θαυμάζεις ὅτι ὑπὲρ ἄνθρω-
πον ἑπολιτεύσατο, οὕτως ἐὰν µάθῃς xaX τὴν χώραν, EE
fic ὁ τησοῦτος xapmb; ἤνθησε, θαυμάσῃς ἀληθῶς ὁποῖον
ῥόδον àv µέσῳ τῶν ἀκανθῶν ἐθλάστησεν. Πρόσεχε ἀχρι-
θῶς. Ἡ χώρα τοίνυν ἡ τῆς Αὐσίτιδος, χώρα T τοῦ 'Hoav-
ἀπὸ γὰρ τοῦ Ἡσαῦ ἡ Αὐσῖτις. Ὀνομάκει δὲ τοῦ βεθή-
λου xai πονηροῦ Ἡσαῦ τὴν χώραν, ὥς φῆσιν ὁ Από-
στολος. Μή tic zóproc 1 adenloc , oc Ἡσαῦ ' ἵνα
θαυμάσης ix ποίων παιδευτηρίων χαχίας οἷος χαρπὺς
ἀληθείας 1νθησεν. ᾽Αλλὰ οὐ µόνον αὐτὸν f χώρα τοῦ
Ἡσαυ fvzyxsv, ἀλλὰ χαὶ αὐτὴ ἡ ῥίζα τοῦ Ἡσαν * ἀἁπό-
γονος γὰρ ἦν τοῦ διαθαλλοµένου. Λέγει γὰρ τὸν "1006 ἡ
Γραφὴ πέµπτον εἶναι ἀπὸ τοῦ ᾿Αθραάμ. Καὶ ὅπως TÉ
πτος, ἄχουε' ᾿Αθραὰμ ἐγέννησε τὸν "Icaàx, Ἰσαὰχ τὸν
Ἡσαῦ, Ἡσαῦ τὸν 'Ραγονὴλ, 'Ῥαγονὴλ τὸν Ζαρὰ, Zap
δὲ τὸν Ἰώθ. Γ.ἴχεν οὖν την διαδοχΏν ἀπὸ τοῦ 'A6paa
διὰ τοῦ Ἡσαν εἰς αὐτὸν χατερχηωμένην. Δείχνυσιν οὖν
τὴν ῥίζαν, ἵνα τὸν χαρπὺν θαυμάστς. Τίς δὶ Tv Ἡσαῦ;
Πόρνος xoi βέθηλος. Tic δὲ ἣν xaX Ἰώδ: 0 ἀπὸ τοῦ
πόρνου, οὗτος αὐτὸς ὁ σεμνὸς xat θαυμάσιος ἀνὴρ, ὁ νῦν
Tpoxilu:vog ἡμῖν εἰς διήγησιν ^ ὁ λέγων ' El &xmxo-
ούθησεν ὁ ὁςθα.]μός µου γιυ}αιχὶ d AAocplg, ἀρέσθι
καὶ ἡ γυνή µου d AAocplo ἀγδρί. Ἡσαῦ περὶ πολλὰς
ἔσχξ µίξιν b. γυναῖκας, ἄΊεληστος ὢν εἰς ἀσέλγειαν * 6 ὃς
Ἰὼή τὸν τρόπον νόμον εἶχε τοῦ βίου, xai τοσοῦτον ἁτ-
έσχε, ὥστε ἀλλύτρια χάλλη uh περιερνάζεσθαι * xal
πορνείας χαὶ,µο:χείας τοσοῦτον ἀπεῖχεν, ὡς μηδὲ xat,
µτδέπω χατεγγυωµέναις Yuvatzi προσέχειν, τουτέστι,
ταῖς ἀμνηστεύτοις παρθένοις * δεῖ γὰρ τῇ τρανοτέρᾳ λέξει
ρῄσασθα:’ Τοσοῦτον ἀπεῖχεν ἀλλοτρίοις γάμος ἔπιδου-
εύειν, ὅτι οὐδΣ τῇ ἀμνηστεύτῳ παρθένῳ, Eg T] οὐδεὶς
ἣν κίνδυνος, ἀπέτεινε τὸ ὄμμα πρὸς ἀχολασίαν. Kat τίς
ὁ ταῦτα μαρτυρῶν: Αὐτὸς ὁ Ἰώδ' Διαθήκη», quot,
διεθέµη» τοῖς ὀφθα.μοῖς µου, xal οὐ συνῆκα ἐπὶ
παρθένῳφ. Βλέπε µέχρι τίνος παιδαγωγίας ἕχμασεν αὐτῷ
τὰ τῆς εὐσεθείας. Παιδαγωγεῖ τὸν ὀφθαλμὸν εἰς εὐσέ-
6ειαν, παιδαγωχεῖ καὶ τὰ µέλη εἰς δικαιοσύνην, καὶ ἀπὸ
τοῦ πόρνου τὴν διαδοχὴν φέρων, μεγίστη σωφροσύνῃ
διέλαµγεν. ᾿Ησαῦ χαὶ ἀδελφοκτόνος ὑπτρχεν, 030v εἰς
πρόθεσιν * εἰ γὰρ καὶ μὴ ἐξέδη dj πρᾶξις, ἀλλὰ χατ-
ηγορεῖται ἡ πρόθεσις. Εἶπε γὰρ, φησὶν, ᾿Ησαῦ ἐν τῇ
χαρδίᾳ αὐτοῦ * ᾿ΕΥγισάτωσαν αἱ ἡμέραι τοῦ πένθους
τοῦ πατρός µου, xal dveAQ Ἰακὼό τὸν dógApór µου.
Ἡ τοίνυν ῥίτα, ἀδελφοχτόνος * ὁ δὲ &x τῆς ῥίζης ἀνλή-
σας, δικαιοσύνης βραθευτἠς. 'Exsivog τῇ φύσει Σπολέ-
µησε, καὶ τὺν ἀδελφὸν ἀλλότριον ἡγεῖτο" οὗτος καὶ toUg
ἀλλοτρίους ἁδελφοὺς ἑνόμιςεν, ὁ λέγων’ Ἐγενόμην
ópgqvoic ὡς πατὴρ, xal ἀν τἳ ἂν δρὸς τῇ μητρὶ αὐτῶν.
Aixnv dv οὐκ ᾖδευ'. ἐξιχγίασα, xal xacéxavca
ἀδίκους. Καὶ πάντα τὰ ἀλλότρια ἰδιωποεῖται ὁ ἀπὸ του
Ἡσαν φέρων τὴν διαδοχὴν, τοῦ τὰ ἀλλότρια ἴδια τιθε-
p.évou. 'Hoa5 ἐν τῇ διανο:ᾳ ἑλογίζετο ἀνελεῖν τὸν Ἰαχώθ'
Ἰὼ6 δὲ προσέφερε θυσίας ὑπὲρ τῶν vlov, ἐννοῶν, Mf, τι
κατὰ δ'άνοιαν Ίμαρτον. Ἐπειδὴ γὰρ ἐκεῖνος χατὰ διά-
νοιαν ἐμελέτησξ thv φόνων. φοθηθεὶς οὗτος ὁ μέγας zal
μή, ἀθλητῆςν μὴ καὶ οὗτοι ἐν τῇ διανοἰᾳ παραδέ-
ωνται τὸν ijv τῆς ἁμαρτίας, προσέφερὲ θυσίαν xal
µόσχον ἕνα περὶ ἁμαοτιὼν. Ἔλεγε Υὰρ ὁ To : Μήποτε
ol viol µου κακὰ ἐγενύησαν πρὸς ccv 0sóv ; Ἐννόησον
εἰς ὅσην ἀκρίθειαν αὐτῷ ἔφθασεν ἡ παιδαγωγία τοῦ τρό-
που. Καὶ τί ποιεῖ; Ἐπειδὴ Ἠταῦ καὶ Ἰαχὼθ οἱ πρόγονοι
ἐξεπολεμώθησαν [585] πρὸς ἀλλήλους, o2 τοῦ Ἰακῶθ εἰς
χαχίαν συμφωνῄσαντος, ἁλλὰ τοῦ Ἡσαῦ εἰς xaxiav
ἄρξαντος, την διαφωνἰαν τῶν προγόνων διαλύει τῇ
ἑστιάσει, xai ποιεῖ τοὺς νἱοὺς αὐτοῦ χαθ) ἡμέρον ust
ἀλλήλων ἑστιᾶσθαι, ἵνα ἡ συνήθης τράπενα διαλύσῃ τῆς
χαχίας τὸν lóv. Παρ᾽ ἀλλήλους ἑφοίτων οἱ vlot τοῦ 166,
ὁμόνοιαν πα!δευόµενοι ἐκ νέας ἡλιχίας, εἰρένην ἁἀσχού-
µενοι, συμφωνίαν παιδενόµενο:, xaX pues! ἀλλήλων Ἠσθιον
xai ἔπινον. Παρεάμόανον δὲ, φησὶ, xel τὰς τρείς
áóbsAgüc ἐσθίειν xal πίνειν μετ αὐτῶν. Καὶ τί τοῦτο
εἰς ὠφέλειαν τῷ ἀκροατῇ ; xal διὰ τί προσέθηκε «to»
ἀδελφῶν τὴν συνεστίασιν; "Iva δειχθῇ, εἰς ὅσον σωφρο-
συνης ἠνέχδη αὐτῶν τὸ συµπόσιον. xal ὅτι οὐκ ἣν γέλως
ἄταχτος xal ἐχχεχυμένος, χαὶ ἀχολασία τὴν τράπεζα»
ὑδρίζουσα, διὰ τούτο παρεισάχει καὶ τὰς παρθένους £3-
ὠχουμένας, ἵνα δείξη τὸ πρόσχηµα τοῦ συμποσίου οἳ
µέθῃ ὑδριζόμενον, ἀλλὰ Sup sva στεφανούµενον, "AY
b Μίξιν deest in unio cud

569

θρωπός τις ἦν dv χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι' περιστερὰ ἓν
µέσῳ ἱεράχων, πρόθατον bv µέσῳ λύχων, ἀστὴρ ἐν µέσῳ
κὼῶν νεφελῶν, χρίνον àv µέσῳ τῶν ἀχανθῶν, τὸ βλά-
στηµα τῆς διχαιοσύνης Ev τῇ xopt τῆς ἁδικίας. Καὶ ἦν
ó ἄνθρωπος ἐχεῖνος ἄμεμπτος.

β’. Πρόσεχε ἀχριβῶς' Οἱ ἔξωθεν ὅρον ἔθεντο ἀνθρώπου"
Τί ἔστιν ἄνθρωπος: ᾿Λνθρωπός ἐστι, φησὶ, ζῶον λογι-
xbv, θνητόν. Ταῦτα βούλονται τῶν φιλοσόφων οἱ ὅροι ’
ἡ δὲ Γραφἡ οὐ τοιούτους ὄρους δίδωσιν * ἀλλὰ sl; "Av-
θρωπος ἅμεμπτος, δίκαιος. ἀ.ῑηθινός. Ἐάν tlg σε
ἑρωτήσῃ, xa ὅρον ἀπαιτήση, Τί ἄνθρωπος; εἰπὲ πρὸς
αὐτὸν, "ApsqtXcoc, δίκαιος, ἆἀ.ἱηθινὺς, ἀπεχόμεγος
ἀπὸ παντὸς πογπροῦ πράγματος ' ὡς ὃ Ys τοῖς τοιο-
ποις χατορθώµασι μὴ μεμαρτυρηµένος, οὐδὲ ἄνθρωπος
ὑπάρχει. Ἐὰν γὰρ ἔχῃ μὲν τὸν χαραχτῆρα τῆς φύσεως,
ὑδρίςῃ δὲ αὐτὸν τῇ χαχίᾳ τῆς προαιρέσεως, ἀχούει παρὰ
«09 voltu ' Ἄγθρωπος ἐν tuu Ov οὗ συνηκε'
παρασυγεθ.ήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις, xal
ὡμιοιώθη αὐτοῖς. Καὶ ἦν ὁ ἄνθρωπος ἑκεῖγος ἅμεμ-
ztoc. O0 μικρὸν τὸ ἐγχώμιον. Βασάνισον τὴν λέξιν,
ἵνα θᾳυµάσῃς τὴν πρὀθεσιν. ”Λλ)ο ἐστὶν ἔγχλημα, xal
ἄλλο µέμφις 7 ἔγχλημα μὴν γὰρ ταῖς βαρυτάταις ἐπάγε-
ται τῶν ἁμαρτιῶν ' ἡ δὲ µέμψις ἐπὶ τῶν χουφοτάτων
γίνεται πταισµάτων. ἸἨθέλησεν οὖν δεῖξαι ὁ συγγρα-

εὓς, ὅτι οὐ µόνον ἐγχλημάτων μαχρὰν ἣν ὁ δίχαιος,
)Àà xai µέμψεων. Οὐδεὶς αὐτῷ ἑνεχάλεσεν ὡς μεγάλα
δράσαντι, ὄπουγε οὐδὲ ἐμέμφατο ὡς μιχρὰ πράξαντι.
οὗτο δὲ M τεχµήριον, οὗ µέσος 6 Bloc, ἀνέγχλητος.
*Q γὰρ μὴ ἔχῃς περὶ µοιχείας ἐγκαλεῖν, 8 περὶ φόνων,
ὁ τοιοῦτος ἀνέγχλητος ᾿ ᾧ δὲ µέμψειᾳ προσάχεις ὕδρεως,
διαθολή-, 5 λοιδορίας, à pre, ὁ τοιοῦτος ἐγκλημάτων
p ἐχτὺς, ὑπὸ µέμφιν δὲ τρέχει. Ἠθέλτσεν οὖν δεῖσαι,
t xai τῶν μιχρῶν καὶ ἑλαχίστων πταισµάτων μαχρὰν
ν, xal φησ»' "Hv ἄμεματος., δίκαιος, ἀ.ηθινὸς,
&0hc, ἀπεχόμενος ἁπὸ παντὸς πογηροὺ πρά-
τος. "O0sv xai ὁ Geb; τῷ ᾿Αθραὰμ Ῥουλόμενος
ἴδαι, ὅτι τὸ πρῶτον χατ àpsthy τὸ ἅμεμπτόν ἐστι,
λέγει αὐτῷ ' Σὺ δὲ εὐαρέστει ἐγωπιόν κου. καὶ γίνου
ἅμεμπτος. Τὸ. "Ausuntroc, εἰς ἀχρότητα τρόπων
ἑχλαμθάνεται. 'O δὲ ἁπόστολος Παῦλος, ἐπειδῆ πρὸς τὰ
ἔθνη εἶχε τοὺς ἀπὸ πολυθεῖας ἀπεσπασμένους, τοὺς ἀπὸ
xaxla; συνειλεγµένους, τοὺς ἀπὸ πορνείας χαὶ µοιχείας
συνηθροισµένουςι, οὐ προσέθηχε τὸ ἄχρον τῆς ἀρετῆς,
ἀλλ ὡς ἆλθεν εἰς τὸν οἰχουμένην πεπληρωμένην πορνείας
καὶ µοιχείας, ἠθέλησε χαὶ ποιμένας χαταστΏσαι της οἱ-
χρυµένης, ἐπειδῃ τότε ἑσπάνισε τὰ χαλὰ τῆς ἀρξτῆς,
χαθιστῶν ἐπισκόπους, Τίτῳ λέγει Κατάστησον ἑἐτι-
σχόπους, ὡς ἐγώ σοι διεταξάμην, εἴ τίς ἐστιν ἀγέγ-
κ.ἔητος. T5, ΄Αµεμπτος, οὐχ εἶχε τότε χώραν, ἐπειδῃ,
ὡς προεῖπον, ἑσπάνιζεν ἀχμῆὴν τὰ τῆς εὐσεβείας. Μέγα
τὸ ἅμεμπτον, μέσον δὲ τὸ ἀνέγχλητον μέγα δὲ ἐν χα-
xol; xai τὸ μικρὸν ἀγαθόν.

Διὰ τοῦτο εἶπει Μιᾶς γυναικὺς ἄνδρα. Οὐκ ἐπειδὴ
τοῦτο νῦν φυλάττεται bv τῇ Ἐκκλησίᾳ * δεῖ γὰρ παντελεῖ
[586] ἀγνείᾳ χαὶ ἁγιωσύνῃ ἑστέφθαι τὸν ἱερέα' αλλ ἐπειδὴ
τότε πρὸς τοὺς Ev πορνείᾳ μέγα Tv, λέγει’ Κατάστη-
σον ἐπισκόπους. ὡς ἑγώ σοι διεταξάµη», el elc ἐστιν
ἀνέγκ.Ίητος, μιᾶς γυναικὸς ἀνήρ οὐχ ipo vóp.ov
ἔθηχε τοῦτο. ἁλλ᾽ ἐπειδὴ τῇ πλάνη συνέγνω. "δει γὰ
ὅτι ἀνθοῦντος τοῦ λόγου τῆς εὐσεθείας, εὑθαίρετον αὐτῇ
$ φύσις ἕξει τὸ ἀγαθὸν, xaX ἡ ἐχλογὴ Υενήσεται τῶν
χρειττύνων. "Αµμεματος, δίκαιος. 00 πρότερον οὖν ἔστι
Ἱενέσθαι δίκαιο», ἄμεμπτον uh γενόµενον. ᾿Α.ηθιγός.

0 ἀ.ληθινὸς τἰ βούλεται: Ὁ μὴ ἑσχηματισμένος thv
ὄψιν, καὶ ἄλλην ἔχών τὴν χατάστασιν * ὁ uh σωφροσύνην
σχηµατιόμενος, ἀχρλασίαν δὲ ἐνδεδυμένος ' ὁ μὴ τὴν
δικαιοσύνην ἐν τῷ extat δειχνύων, τὴν δὲ ἁδιχίαν ἐν
τῇ καρδία φέρων. Οὗτος ἀληθινὸς, χαὶ εὐθέως θεοσεδής.
"Όταν γὰρ ἡ τὸ ἄμεμπτον, ὅταν τὸ δίχαιον, ὅταν τὸ
ἀληθινὸν, τότε fj ἀληθὴς ἀπαρτίζεται θεοσέδθεια. Ἅπ-
&xyóy£voc ἁ τὸ παντὸς πονηροῦ πράγµατος. Ἐτειδὴ
πολλοὶ ἀπέχονται ἀπὸ πολλῶν ἁμαρτημάτων, πάντων δὲ
οὐχ ἀπέχονται, τὸ ἄχρον πάλιν τῆς ἀρετῆς βουλόμενος
ὁποθέσθαι, φησίν * Ἀπεχόμεγος ἀπὸ παντὸς πονηρουύ
πράγματος. 'Όθεν χαὶ ὁ Δαυῖὸ φησιν’ Οἱ ἁγαπῶντες
Κύριον, μισεῖτε πονηρά. Οἱ. γὰρ otóv τε xai θεοσεδεῖν
xai ποντρεὐεσθαι. Ἐχτίθετα: o& αὐτοῦ xai τὴν ὕπαρδιν,
ὅτι εἶχε πρόδατα ἑπταχισχίλια, χαμήλους τρισχιλίας,
ζᾳ1ύντ boi πεντακόσια, ὄνους νοµάδας πενταχκοσία». Ac
ví ταῦτα ἐκτίθσται: 02 τὸν πλοῦτ.ν θαυμάνιν τοῦ "Ko6,

SPURIA. 570

ἀλλὰ col τῷ ἀκροατῆ χαταλιμπάνων το 77,006 τῆς οἱ
σίας͵ ἵν', ὅταν αὐτὸν (6r; uec ταῦτα γεγυμνωμένον τῶν
ὑπαρχόντων, xai μὴ στένοντα, θαυμάσης, ὅτι τόσυ.
στεροὺµενος ἀγαθῶν, οὐκ ἀθετεῖ τὸν εὐεργέτην, οὐχ ὑθρ'
ζει τὸν Δημιουργόν. Ταῦτα τοίνυν ἐγράφη, οὐχ ἵνα 9.
πλοῦτον θαυµάσῃς , ἀλλὰ ἵνα την χαρτερίαν καὶ ch
ὑπομονὴν ἑπαινέσηῃς τοῦ διχαίου, γαὶ πρ} ὀφθαλμῶν Eyr;
πάντοτε τὸν φόθον τοῦ Θεοῦ. Ἡ δὲ ἀχολουθία την Oco-

lav εἰς ἕτερον χαιρὸν ταμιεύσεται. Ὁ γὰρ διάβολα,
δελφοὶ, ἐπειδὴ εἶδεν αὐτὸν πλουτοῦντα τούτῳ τῷ πληύ-
τῷ τῷ προσχαίρῳ, xal Ex τούτου τοῦ πλούτου τοῦ πρ-
καΐρου τὸν αἰώνιον πλοῦτον ταμιευόµενον. ἐνενόπσεν,
60' ὥσπερ πλουτοῦντι αὑτῷ συνεπλούτησεν ἡ διχαινσύηη,
οὕτω χαὶ πτωχεύοντι συμπτωγχεύσει καὶ ἀρετή. Heigl
οὖν αὑτὸν γυμνῶσαι τῶν χρημάτων , ἵνα γυμνώτῃ xii
τῶν πλεονεκτημάτων. Ἑνταύθα δὲ προσεχέτωσαν àxp-
θῶς οἱ λέγοντες: Mh à "l6 οὐκ ἂν πλούσιος; μὲ i
Αθραὰμ οὐκ ἣν πλούσιος ; διὰ τί οὖν ὑποτίθης ἡμῖν
ἀχττ μοσύνην; Ἐρῶ χἀγὼ πρὸς a£* Γενοῦ χατὰ τὸν "lo^
πλούσιος, καὶ ἐπεύχομαί σοι πλείονα χτήσασθαι ' γενῦ
κατὰ τὸν ᾿Αδραλμ, xai mca f| yf συνεύξεταί σοι το
πλούτου. Εἰπὲ καὶ ob, ὡς Ἰώ6, Ἡ θύρα µου ἀγέωχτην
παντὶ θ1ιδοµένῳ ' εἰπὲ. "Ώμους πενγήτων ££ para:
εἰπὲ, 'Ex τῆς κουρᾶς τῶν προέάτων» µου ἐθερμάν
θησαν ὦμοι πεγήτων ' εἰπὲ, Καὶ στόμα χήρας εὖ
Ίό]ησό µε" καὶ πλούτει πλοῦτον ὃν θέλεις. Βὐρ:βί΄
γὰρ οὗ σαυτῷ πλουτῶν, ἀλλὰ τοῖς πέντσ.ν olxovouws.
Ἡ θύρα µου γὰρ, rov, ἀνέφκται παντὶ 0.1ι(ομένῳ.
Μίμησαι τὴν ἀκρότητα ταύτης τῆς φιλοπτωχίας» ἔνδυσαι
τὸν ἆῆλον τῆς ὑπομονῆς, ἄνδρισαι χατὰ τῶν ἑναντίων'
τὰ ἴσα φρόντσον. ᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον. Γένοιτο
δὲ ἡμᾶς τὸν (rov xai τὴν ὑπομονὴν ἔχοντας ἔνανλω,
ἔχειν καὶ τὴν ἀχολουθίαν τῶν λειποµένων, xat ὑμᾶς ταρ'
ἡμῶν ἀπα':τεῖν τὰ λειπόμενα, χαὶ ἡμᾶς ὑμῖν τιννύση
τῶν θεωρτµάτων τὴν ἀχολουθίαν. Καὶ γένοιτο iui;
γνησίως καὶ τὴν ἑορτὴν ἐπιτελέσαι, χαὶ τοῖς παβίμασ
τῶν ἁγίων χοινωνίσαντας, χοινωνῆσαι καὶ τῷ πάθει Χρ.
στοῦ. ᾽Αληζῶς γάρ, ἁδελφοὶ, δικαίως προἐλαμη: 5)
πάθους τοῦ Χριστοῦ τὰ πάθη τῶν ἁγίων. Προέλαμι»
Υὰρ, ὥσπερ ἀστραταὶ, τὰ πάθη τῶν δικαίων, ἵνα μετὰ
ταύτα φανῇ ὁ Χριστὺς, ὥς φησιν ὁ Παῦλος, ὁ mds: ovp
πάσχων, xai πᾶτι συνδοξαζόµενος. Ἐὐχαϊς οὖν xil
πρεσθείχις τῶν ἁγίων Πατέρων, καὶ τοῖς εἰρημένος
στοιχήσαντες, xal τὰ λειπόµενα προσδοχῄσαντες, Uv
ἀναπέμφωμεν τῷ Πατρὶ, xal τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ ἁγῳ
Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰώῶνας τῶν αἰώνων, Αμίν.

Elc ccv δίκαιον καὶ μαχάριον "i96, Λόγος Τ.

α’ |587| Φέρε, xo ἡμεῖς ἀφώμεθα τῆς ὑποθέσεως,
xai ὑμεῖς τῆς ἀχροάσεως, xal πάντες Υινώµεθα τῃ
ἑσπερινῆς ἀχολουθίας τοῦ Ἰὼ6δ, xol μετὰ πίστεως ΄Ψ
λόγω tn; ὑπομονΏης ἑαυτοὺς παραατήσωμέν. "Aso
γὰρ τὸν μὲν Ἰώ6 ἐπὶ χοπρίας χαθήμενον pij vapxnos
πρὸς τὴν εὐσέδειαν, ἡμᾶς δὲ ἐν ἐχχλησίᾳ χορευοντᾶ,
ὀχνεῖν πρὸς τὴν ἀλήθειαν * καὶ τὸν μὲν μυρίοις ὀδυρμοά
περιηχούμενον τῆς ἑαυτοῦ συμφορᾶς , μὴ xataxiastt;
ναι τὴν φυχἠν" ἡμᾶς δὲ ὕμνοις xax ᾠδαῖς πνευματικάς
xai θείαις Γ ραφαῖς περιαδοµένους προδ.δόναι itd
τὴν mpouplav. Ἰὼωδ ὑπὸ σκωλήχων διεσθιόµενος
σώμα, ἄτρωτον διεφύλαττε τὴν Φυχὴν πρὸς εὐσέδειη'

' Exelvov. σχώλτχες οὐχ ἐνέχησαν , xat ἡμᾶς ἱδρωτες x2

ταπαλαίσουσι; Γενώμεθα xat ἡμεῖς ἄνθρωποι, ἄνθρωτᾶ
κατὰ τὸν ὅρον τὸν προαποδεδοµένον. Τὸν γὰρ ἄνθ
αραχτηρίἰζει τὸ ἄμεμπτον, τὸ δίχαιον, τὸ ἀληθινόν , ?
ὁιοσεδέ.. Καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῆς χοινῆς συνηθείας int
τις τὸν ἑαυτοῦ οἰχέτην 1j τὸν νυἱὸν ἐπὶ πρᾶξίν nva ise
Gx4))t , παρακελεύεται, λέγων Ὡς ἄνθρωπος ya 519
ὃς τῖς πράξεως, xal τὸ χοινὸν ὄνομα [otov stt
θαῦμα, οὕτω xiv πἀντὲς λέγωνται ἄνθρωποι, pe
ἐχεῖνος ἀληθὴς ἄνθρωπος, ὁ ttv εἰχόνα σώζων, xi
πρωτότυπον κάλλος uh ἀφανίζων. Elntv αὐτὸν ή
mov, ἵνα ἀπὸ τῆς κοινῆς φύσεως τὴν πρόθεσιν ue"
σῃς. Εἶπεν αὐτὸν ἀπὺ τῆς χώρας τῆς Abas,
ἀπὸ τῆς χώρας τῆς χομώσης τὴν ἀσέδειαν., c a
ἀνυμνήσῃς. Εἶπεν αὑτοῦ τὰ xvfpaza, ἵνα Onugd?
πλεονεχτήµατα. Εἶπεν φὐτοῦ τὸν πλοῦτον, οὐχ "6,
περιουσίαν ἐπαινέσῃς, ἀλλ ἵνα Υεγυμνωμένον y
θαυμάστς. Πάντων γὰρ ἀπεδύθη. χαὶ τὴν εὐσέθειν i"
ἁπεδύετο, ἀλλ᾽ ἣν ὥσπερτις πόλις o4topxouptvti
των μὲν τῶν ἔξωθεν γεγνμνωμένη, µόνῳ δὲ τῷ ai

569
grayIssimis peccatis intentatur : repreliensio autem
de levissimis delictis. Voluit ergo scriptor ostendere,
non modo procul ab aecusationibus justum fuisse, sed
cliam a reprehensionibus. Nemo illum accusavit quad
magna flagitia admisisset, quandoquidem ne de ini-
nimis quidem delictis reprelhendebat. [ος autem ma-
gnum est probitatis ejus argumentum, cujus vita sine
crimine est. Quem enim nec de adulterio, nec de c:e-
dibus accusare potes, lijc sine crimine est; is vcro
quein reprehendis de contumelia, de calumnia , de
convicio vel de ebrietate, si erimine quidem vacuus
est, sed in reprehensionem incurrit, Voluit ergo osten-
dere ipsum a minimis etiam delictis procul fuisse, ait-
que : Erat irreprehensibilis, justus, verax, Deum colens,
abstinens ub omni re mala (Gen. 17. 1). Unde ctiam
Deus Abrahamo volens ostendere, id in virtute pri-
mum esse, si quis sit irreprehensibilis, ait illi : Tu
vero acceptus sis in conspeclu meo, et .esto irreprehensi-
bilis. Mud. Irreprehensibilis, pro summa morum per-
fectione accipitur. Apostolus vero Paulus , quia. cum
gentilibus versabatur, quorum alii a multiplicium dece
rum errore abstracti fuerant , alii ez inalitia collecti,
alii ex fornicatione et adulterio coacti erant, non
adjecit virtutis culmen, sed ut venit. in mundum ple-
num fornicatione οἱ adulterio, cum vellet. pastores
orbis terrz constituere, quia tunc egregia illa virtus
μη erat, circa episcoporum ordinationem hxc
ito dicit : Constitue episcopos, sicut cgo tibi d:sposui,
si quis est sine crimine (Tit. 4. 5. 6). lllud, Jrreprehen-
sibilis, tunc. locum non habebat, quia, αἱ ante dixi,
ietas illa admodum rara erat. Magnum est, irrepre-
ensibilem esse; medium autem sine crimine esse :
magnum quidpiam in. malis est parvum bonum.
Sacerdos calebs esse debet. — Ideo ait, Unius uxoris
virum. Nou quod hoc jam in Ecclesia observetur ;
oportet enim sacerdotem omni castitate et sanctimonia
coronari; sed quia tunc id magnum erat iis qui in
fornicatione vixerant, ait : Constilue episcopos, tt ego
libi disposui, si quis est. sine crimine, unius uxoris vir :
non quod eam legem poneret, sed quod,errori parce-
ret. Sciebat enim fore ut florente pietatis lege, natura
δΙΙΔ sponte suoque arbitrio bonum aditura es:set, et
meliorem electionem faceret. [rreprehensibilis, justus.
Non potest ergo fieri ut sit jnstus, qui non ante sit ir-
reprehensibilis. Verax. Quid sibi vult illnd, Vero?
Qui non specie tantum, sed re talis sit; qui non ca-
siitatem simulet, dum incontinenti:e dat operam ; qui
non justitiam pr:e se ferat, et iniquitatem in corde
foveat. Hic verax atque adco Deum colens. €nm enim
irreprehensibilis quispiam est, cum justus, cum verax,
tunc verus Dei cultus perficitur. Abstinens ab omni ve
mala. Quia multi a plurimis peccatis ahstinent, sed
non ab omnibus abstinent; virtutis culmen volens
ostendere ait : Abstinensab omni re mala. Quamohrem
et David ait : Qui diligitis Dominum, odite metu: (Ps.
96. fü). Non enim possumus Deum diligere et inalum
operari. Ejus porro substantiam recenset, septem
millia ovium, tres mille camelos, juga boum quin-
enta, asinas pascuales quingeutas. Cur ως recenset?
on ut Jobi divitias mirabiles pridicet, sed ut tibi
auditeri facultatum copiam ostendat, ut, cum ipsum
postea facultatibus nudatum videris, nec ingementem,
admireris, quod tantis privatus bonis beneficium non
coorguat, Creatorem non contumcelia. afficiat. {ιο
itaque scripta sunt, non ut divitias mireris, sed ut ju-
$!i patientiam perseverantiamque laudes, timorenique
Dci prz: oculis semper habeas. Ordinis porro series
rem alio tempore considerandam amandat. Etenim
diabo!us, fratres, qoia illum temporalibus divitis
opulentum vidit, ex hisce temporalibus divitiis zeter-
nas divitias recoudere putavit, quemadmodum dite-
scenii illi, justii:e simul diviti: inerant , sic et eo ad
Daupertatem redacto , inopiain pariter virtutis ipsum
coniitaturani essc. Tentavit ergo ipsum divitiis nudare,
ut nudaret ineritis. Hic attendant diligenter ii qui di-
cunt : Annon Job dives erat? annon Abraliam dives
C. at *cur ergo pzupertatem nobis proponis? Reponem

IN JOB SERM. il ET Ili. 570

et ego lbi : Esto dives nt. Job. fuit, οἱ ego. phares
etiam divitias apprecabor; esto dives ut Abraham, et
totus. orbis tibi. divitias apprecabitur. Dic tu quem -
admodnm Job, Janua mea aperta fuit omni. oppresso
(Job 51.53. 90) ; dic : Humeros pauperum calefeci :
dic : Ez vellere ovium mearum calefacti sunt. humeri
pauperum ; dic : Et os vidug benedixit mihi (Job 99.
15); et divitias posside quantum volueris.: dej rc-
henderis enim non tibi ipsi dives, scd pauperibus ero-
ans, Janua mea, inquit, aperta fuit. omni oppresso
Job $1. 52). Imitare hunc summum pauperum amo-
rem : indue te patientis studio , viriliter age contra
adversarios : pari animo esto, Verum de his hacte-
nus. Contingat autem. nobis ut. z-lo patieniiaque
instructi, ea quie restaut persequamur, et ut vos cea
quit. supersunt. explananda postuletis, nosque vobis
explicationum seriem persolvamus. Contingat etiam
nos festum digne celebrare, ut postquam passionibus
sanctorum communicavimus, passiones etin Christi
participemus. Vere enim, fratres, aute Christi passio-
nem jure merito fulserunt sanctorum passiones. Prze-
fulserunt. enim quasi fulgura passiones justorum , nt
st liec appareret Christus, ut ait. Paulus, qui omni-
us compatitur, et omnibus cenglorificatur (Rom.
8.17). Orationibus igituret intercessionibus sanctorum
Patrum, et jam dicta sequentes, ct. dicenda exspe-
clantes, gloriam referamus Patri, et. Filio,et Spiritui
Sancio, in siecula szeculorum. Amen.

De juste et beato Job, sermo tertius.

4. Age, et nos argumento hxreamus, et vos
audire pergite : nosque omnes vespertinm serici
gestorum Jobi hxreamus, fideque instructi sermoni
de patientia nos sistamus. Absurdum enim esset
Jobum in sterquilinio sedentem non segnem esce
ad pietatis exercitium , nosque in ecclesia choros
a2cnies, segnes esse ad veritatem audieudam : il-
lumque mille calamitatis sux» lamentis cireumse-
ptum non frangi animo; nos vero, hymnis, canticis
spiritualibus, divinisque Seripturis eireumsonantibus,
ignaviz alacritatem prodere. Job dur corpus a ver-
mibus corroditur, illz:ssam cirea pietatem servat ani-
mam. lium vermes non vicerunt, nosque sudores
prosternent ? Simus et nos homines; homines nempe
Secundum datam paulo ante definitionem. [lominem
quippe designat, quod sit irreprehensibilis , quod ju-
stus, quod verax, quod Deum coleus. At quemadmo-
dum use freqnenti si quis aul famulum aut filium ad

uodpiam opus miserit, jubet his verbis : Ut hominem
eCet, hoc. opus aggredere, communeque nomen ut
mirabile quodpiam profert : sic etiamsi omnes ho-
mines dieautur, solus ille vere homo, qui imaginem
Servat, et primigeniam pulchritwdinem nondelet. Eun
dixit hominem, ut a. communi matura. propositum
laudes. Dixit eum ex regione Au-itide esse, ut ex re-
gione impiet:te referta, talem. fructum celebrares.
Ejus possessiones enarravit, ut mireris virtutis ex -
cellentiam. Divitias exposuit, non ut opulentiam laus
dares, sed ut eum denudatum ebetupesceres, Omnibus
enim nudatus est, et pietatem non »bjecit, sed erat
quasi urbs ohsessa , externis omnibus rebus privata,
Suloque muro cineta. Nudatus liberis, pietatis fructus
non amisit. Pro filiis enim habuit pios mores : filias
habuit virtutes. Tres ipsi filia erant secundum ear-
nem, Lresque virtules secundum spiritum, ut ait
Paulus : Manent autem. tria. hac, fides, spes, caritas :
major autem. horum est caritas (1. Cor. 15. 13). N«-
datus est omnibus, et nature Creatorem non negavit :
sciebat enim liberos solatium esse successionis, Deua
vero radicis esse agrico!aim. Non :egre fevebst (rueiuis
videns dejectos : sciebat enim radicis Agricolatn in
elernum manere. Nudatus est ovibus, et ipse ovis
erat sub Dei tutela; nudatus est bobus, ei juga beutu
auferebantur, juguin. autem. animi et corporis nen
discindebatur, sed caro eum anima consentiers ara-
ruin trahebat. ad pietatem, Patientie. anten mares
accipiebat ut. fructum. virtuti» , ui. εμείς μου

571

loge majores proferret. Erant igitur illi camelorum
wia millia, asin:e pascuales quingenti. Ego autem
existimo eum, qu:cunmque possederit, pauca tamen
possedisse. Si enim singulis pauperibus dabat, quem-
admodum ipse ait, Oculus eram. ce&corum, pes clau-
dorum (Job 29. 15), modicze facultates erant ad tantuin
propositum : major erat hospitalitatis sumptus, quam
proventuum. ubertas. Pauper erat Job, ueque tant;e
alacritati sufficere poterat : divesque erat possessione,
pauper autem quantum ad vim propositi. Erant autem
ci, inquit, et. opera magna super terram (Job 1 5).
Quxnim hic? Amor pauperum, hospitalitas, summa
humilitas, incomparabilis eleemosyna, et qu:ccumque
ad virtutein. conducunt. Sed ille quidem sic florebat,
pon divitiis temporaneis tantum, quantum pielate,
Verum aliquis forte sapiens, communi more dictum
ain plexus, opera magni existimat esse, vineas, oli-
veta, sata jugera , et similia. Vere opera magna ipsi
erant super terram, dum floreret czelestibus divitiis.
Diabolus autem, ut hesterna die dixi, scelestus
ille, suspicatus ipsum, sicut cum opibus floreret,
dives crat. virtute, ità cum ad paupertatem red-
actus forct, virtute pauperem futurum esse, ipsum
nudat facultatibus, ut nudaret virtutum pristantia,
petitque α Deo , ut ipsum tentare liceret, ut hinc tu
fiduciam haheas, sciasque diabolum nullam habere
potestatem contra Christianum, neque contra homi-
nem Deum timentem, uisi id ipsi de celo permittatur,
vel ad castigationem, vel propter concessionem venia.
Ueus enim cuim correctionem iufert, aut peceatoruin
j«enas exigit, aut virtutem. exercet ad. divina exse-
quenda opera. Non potuit ergo diabolus impugnare
Aobum , donec id ipsi a Deo permissum est. Nec mi-
reris, dilecte, si contra Jobum non habuerit potesta -
iem donec licentiam accepisset. Neque enim contra por-
vos patestatem habet. Audi quomodo Legio rogabat
eum, diceus : Si ejicis nos, permitte nos abire in. por-
cos (Matth. 8.51. Marc, 5.12). Si contra porcos nihil
potuit sine permissu , quomodo non jussus potesta -
t^m habeat coutra eos qui ad imaginem Dei facti sunt?
Factum est, inquit, ut eodem die. angeli Dei venirent,
t1 adstarent Domino : et diabolus stetit in medio eorum
(Job 1. 6). Ergone cuim angelico ministerio adstat
etiam diabolus, et in medio sanctorum spirituum im-
mundus spiritus adest? Verum neque sancti angeli
Deo corporaliter adstiterunt, neque item satanas cor-
poraliter : sed omne ministerium pro statione dicitur.
Quemadmodum enim Elias in terra versaus l/eo ad-
stare dicebatur, ut ille ait: Vivit Dominus, in cujus
canspectu hodie adsto (2. Reg. A7. 1), non quod in

cxlum ascendens adsüterit : sed quod Dei przcepio -

winistraret : sic diabolus stetit, non in czlesti loco,
ueque cum supernis virtutibus, sed ut creatura Dei
j'betur. congruentia sibi facere : quo autem pacto,
audi. Neque enim meum dictum excipiens dicas : An
Deus ministro usus est diabolo? Sicut in militaribus
copiissunt manifesti milites qui ad honares ministrant,
suntque etiam vere milites, qui ad supplicia segregati
eunt : sic etiam ad ministeria boua, et ad hominum
dispensationem, angeli sancti mittuntur ; ad supplicia
vero de iniquis hominibus sumenda dasmones mittun-
lur : quomodo autem, audi. Cum sanctos angelos me-
morat Paulus, ait: Noune omues. sunt adiministratorii
spiritus, ad ministerium missi propter eos qui hereditatem
capiunt salutis (Hebr. 4. 14)? Quamobrem palam est
sanctos angelos ad hominum Salutem ministrare ;
acerbos autem darmonas ad supplicia de peccatoribus
sumenda. Misit enim, inquit David, in ZEgyptuin in-
dignationem el iram et tribulationem, inimissionem per
angelos malos (Psal. ἹἹ. 49).

2. Μα]. ρηὶ ergo et impuri d::mones, etsi proposito
defecerunt, jugo tamen servitutis subjacent, jubeo-
turque ut carnifices jussa complere. Neque mireris,
si Deus d:emonibus pr:ecipiat. Apostoli diabolo utun-
lur ut carnifice. Ait Paulus : Quoniam quidam circa
Bdem excideruu , hos. Vadidi sutang , ut discant non

SPUn!4. ι 5.

blasphemare (1. Tim. 4. 19. 30). Ae rur:um de ca
dam qui foruicatus, paenxque obnoxius erat, quid a
ipse Paulus? Congregatis vobis et spiritu meo, cum ti
lute Domini Jesu judicavi eum, qui hoc sic operatus e:
tradere satanee in. interitum. carnis, ut spiritus salt
sit in die Domini (1. Cor. 5. 4. 5). Ne putent eni
d: mones, se contra divinam auctoritatem tyrannide
exercere, jubentur vel inviti mandata sibi exsequ
non res quidem faustas οἱ l:etas, sed res qux ad su
plicia spectant. Nonue principes apud nos vidist
quando quosdam cum honore accersi jubent, qu
modo mittant cursores, ita Latine vocant ; cum ai
tem alios cum infamia accersunt, alics emittunt ace
hos durosque milites ? Sic quoque Deus sanctis m
nistros angelos mittit ad salutem ; cum autem vu
supplicium sumere, demonibus imperat. Ideo Dei
cum sententiam proferret adversus Achaab, dicebat

uis ibit, et decipiet Achaab, et cadet (5. lleg. 22. 90
Et respondit spiritus malus : Ecce ego. Sciebat eni
diabolus, se ad id deputatum esse. D:emones er
(ignoscite mili, quaeso; nam de rcbus invisibilibu
non sensilibus loquor : sed ne ab initio quidem «
hujusmodi rebus dicere aggressus essem, nisi ex s:
cra Scriptura occasionem accepissem : neque eni
human:e mentis est invisibilia a sensibilibus separare
sed quia iis quz? Deus dixit refragari non licet, ca qu
scripta sunt sectemur, velimus, nolimus); pessin
itaque da:imones mittuntur proprie ad exigendas a
improbis peenas : mittuntur etiam ad justos, non i
puniant, sed ut tentent. Quia enim sanctus angel:
lentatioui. ministrare non jubetur (neque enim Deu
angelo mandat quid illo indignum), idcirco ἀσπιοιι
bus hiec tentatio permittitur. Nec mireris si ad juste
mittantur di:emones : nam ductus est aliquando un
versorum Dominus a Jordane in desertum, ut tenta
retur a. diabolo. Si igitur Dominum et Servatorer
omnium diabolus tentavit, quid miraris, si contt
justum ad patientia exercitium diemon mittitur? Mit
titur porro, non jubente, sed permittente Deo. Con
cinnat autem Scriptura sermonem quasi in. prosopo
poia. Neque cnim vox a Deo ad malum di;emoner
procedit, neque ea dignatur pravvaricatrix illa pr:e
sumpltio. Natura quippe bona est, propositum ven
malum : nec est diabolas iimpolluta illa voce dignus
Quod si reponas illud, Dixit Dominus diabolo (Job 4
7): dicam tibi illud Davidis, Peccatari autem dixi
Deus, Quare tu enarras justitias meas (Psal. 49. 406)
Num iu vocem erupit peccatori emissam ? Nequaquam
sed dum loquitur, per res ipsas indignis loquitur
Precepit Dominus ceto (Jon. 2. 1). An vocem eniisit
an przeceptum quoddam extulit? Mandatit Deus verm
matutino (Jon. 4. 7). lta si pcr figuram quamdam di
catur, Deum alloquutum esse diabolum, ne hoc in
honoratum propositum diaboli quasi honore paris ad
ducas in conspectum Domini. Sed stant angeli secun
dum deputatum sibi ordinem ; venit autem diabolus
et stetit in medio angelorum, ut discas eum angel
naturam accepisse , proditoris autem propositun
ostendissc. Diabolus enim, fratres, non natur. no:
men est, sed propositi. Quare diabolus ? Neque enin
diabolus factus est ab initio, sed augelus creatus est
diabolus porro sive calumniator vocatus est, quia cà
lumniatur Deum apud. homines , et hominem aput
Deum; et utpote qui committat Dominum adversu
servum , et servum adversus Dominum. Cum | euin
suggerit nobis diabolus et ait: Quot mala in mundo
ubiuam Deus? cur non res moderatur? calumniatu
apud nos Creatorem : pam hoc negotium ejus fuit al
initio. Calumniatur Deum a; ud Adaumm, dicens
Sciebat Deus, quod quacumque die comedveritis ex liguo
eritis sicut. dii (Gen. 5. 5). Invideus, inquit, vetui
Deus ne manducareiis. lbi Deum caluimniatur apu
Adamum; hic Jobum apud Deum : Num gratis col.
Job Deum (Job 1. 9)* Id est, Spe mercedis hioc facil
non cx virtue; mercedem tibi beneficii rependit
aufer ci pecuniam, ejusque propositum denudatur

δν

τοττρ τῖς ε2σεθείας" 0 Νύριος ἔξωκε', ὁ Κύριος dgel-
«Τετο" ὡς τῷ Μιρίῳ ἔδοξε», οὕτω xul ἐγένετο εἴη
τὸ Óroua ΠΜυρίου εὐλογηιιέκον εἰς τοὺς alorac.
Ὢ r:vvaiag φυχΏς! ΛύΌτη d$ cuv βέλος ἐγένετο χατὰ
τοῦ διαθόλου, αὕτη dj qvi] βέλη χατὰ τῶν δα, µόνων
ἀπέστειλεν, ἔῤῥηξε την φάλαγγα τῶν ἑναντίων. Γυμγὸς
ἐξῆ.10ον ἐκ χοι-ίας µητεός µου, 10 ὸς xal ἀπε.1εὑ-
σοµαι. ᾿Αποστολικὴ ἡ φωνῆ πρ) ttv ἀποστολιχῶν χρό-
νων ἀνδριζομένη D'vgróc é&n.AOov ἐκ κοιλίας μητρὺς,

juwóc xal ἀπεεύσομαι ὡς ὁ ᾿Απόστολος Οὐδὲν
ἐπηνέγχαμεν εἰς tóY κόσμον. Óndor, ὅτι οὐδὲ ἐξ-
£r&yxg τι δυ}άμεθα. 'O FKépioc ἑδωκεν, ὁ Ινύριος
ἀΡεί.1ετο.

&. Πάντων περιηρέθη, ἵνα συντέµω, xaX dj vov; µύνη
ὑπελέλειπτο, τὸ ἀρχαῖον ὄργανον τοῦ διαθόλου. Ἡ γυνὴ
ὑπελέλειπτο, οὐ φεισαμένου τοῦ διαδόλου, ἀλλ' ἑαυτῷ τὸ
ὅπλον ττρήσαντος. Επειδη vào Ίδει, ὅτι διὰ γυναικὸς
τὸν πρῶτον ἄνθρωπον χατηγωνίσατο, φυλάττει τὴν Yu-
valxa, ἵνα τῷ ὁμοίῳ ὅπλῳ χρῄσηται πρὸς τὴν ἐπιδθου-
λἠν. 'AXX Excel μὲν εὗρε τὸν 'Αδὰμ, ὧδε δὲ τὸν ᾿Αδὰμ
οὐχ εὑρίσχει. Ἐκεῖ τὸν Αδὰμ εὗρε xai τὴν ESav* ὧδα
δὲ τὴν μὲν Εὔαν εὗρε, τὸν Gb ᾿Αδὰμ οὐχ εὗρε. Λέγει
αὐτῷ ἡ qovfy "Ewc τίνος καρτερήσεις; Τὰ ῥήματα
ἁληθῶς τοῦ διαθόλου. Τὸ γὰρ, Ἔως τίνος, βασανι-ομέ-
νου ἦν ἡ φωνή. Ἐγὼ ῥασανίζομαι, χαὶ σὺ λέγεις, " Ecc
τίνος; ᾿Εγὼ τύπτοµαι, xal σὺ ναρχᾷς πρὸς τὰς π)ηγὰς
τοῦ βασανιζοµένου ; Ἔως τίνος [592] χάθησαι περιµένων
ἡμέραν ἐς ἡμέρας τὴν σωτηρίαν; "΄Αχων ὁ διάθολος τὴν
ἀρετὴν τοῦ δικαίου ἀνυμνεῖ, χτρύττει αὑτοῦ τὴν ὑπο-
μονὲν, ὅτι ἐλπίδι ἡγωνίζετο. "Εως τίνος; Εἶτα βλέπε
τὸ σοφὸν τοῦ συγγραφέως. Καὶ ἐμθέψας αὐτῇ, qnoi,
]ὼδ εἶπεν. θὐκ εἶπε, προσχὼν αὐτῇ, ἀλλ’, ἐμδ.ένας.
Εμόλέψας, διὰ τί; Ἠγνόει γὰρ την ἑαυτοῦ γυναῖχα»
οὐκ αὑτῇ συνέζησεν; οὐκ ἐξ αὐτῆς ἑτεχνώσατο ; διὰ ci
οὖν ἑνέδλεφε; Τὸ ἸΕμόέψας δείκνωσιν, ὅτι οὐκ αὐτὴν
βλέπει, ἀλλὰ τὸν ἐν αὐτῇ. Ἐνέθλεφε τῷ διαθόλῳ ὁ "Io6*
εἶδε τὸν ἐν τῷ ὄφει λαλῄσαντα, xai νῦν ἐν τῇ γυναιχὶ
λαλοῦντα. Καὶ λέχει' Ὡς µία τῶν ἀφρένων &AdAncac.
Διὰ τί οὐκ εἶπεν, Ὡς µία τῶν ἀσεύῶν; ὡς µία των
ἀθέων; δει αὑτὴν οὐκ ἄθεον οὗὖσαν, ἀλλ' ὑπ' ἄφρο-
σύνης συναρπασθεῖσαν. "Αλλως δὲ, ἀδελφοῖί, χυρίως τῷ
τὸν θεὺν ἀρνουμένω ἡ τοῦ ἄφρονος δίδοται φωνή. Είπε
γὰρ, qnot», ἄρρων ἐν τῇ καρδἰᾳ᾽ Οὐκ ἔστι θεός. Ὡς
pla τῶν ἀφρόνων' ὡς εἶτις ἔλεγεν' Ὡς ἡ Ενα ἑλάλη-
σας. Ei τὰ ἀγαθὰ ἐδεξάμεθα ἐκ χειρὺς Κυρίου, τὰ
καχὰ οὐχ ὑποίσομεν; Ὢ γενναίας φυχῆς { Ἐνταῦθά uot
δοχίµασον αὐτοῦ τὴν voy O2« ᾖδει 66, ὅτι ὑπὲρ
ἀρετῆς Ὀγωνίζετο” οὐκ ἴδει ὅτι ὑπὲρ ὑπομονΏς στὰ-
φεται΄ ἁλλ ἐνόμιζεν ἁπλῶς συμφορὰν εἶναι θεήλατον
χαχὰ εἶναι ὀνόμισε, xal xaxà νοµίσας, o)y ὡς ὑπὲρ
χαχῶν ἐθλασφήμησεν. El δὲ xaxX νοµίσας οὕτως f vm-
νίσατο, εἰ δει τὸν στἐέφανον, οὗ πολλῷ μᾶλλον Ἠγωνί-
ζετο; Αλλὰ διὰ τἰ οὐ προλαδὼν εἶπεν αὐτῷ ὁ θὲὺς, "Opa
τί ποιεῖς; 'U διάδολος μέλλει παρατάττεσθαἰ σοι, μέλλει
χατὰ σοῦ ὀπλίζεσθαι ' ἀγωνίζου, 1σχυε, ἵνα pf σου ra-
ρατρέφη τὴν δ.άνοιαν, ἵνα μή σου συλίσῃ τοὺς AOYL-
σμοὺς, ἵνα µή σου πολιορχήσῃ τὴν φυχἠν * ἴσχυε, καὶ μὴ
νοµίσῃς, ὅτι ἀνοίχκειον Θεῷ τὸ παραγγεῖλαι τῷ ἀθλητῇ
τὴν πάλην. TO γὰρ Πέτρῳ λέχει ὁ Κύριος᾽ µΗέτρε,
ἰδοὺ à Zatarác ἐξητήσατο ὑμᾶς, τοῦ curtácat ὡς
τὸν σῖτον. Τοῖς ἀποστόλοις πρλλέγει τοὺς πειρασμοὺς᾽
τῷ δὲ Ἰὼ6 υὐ προλέγει τοὺς πειρασμοὺς, οὐδὲ τὴν ἄθλη-
otv. M) ἁδικία παρὰ τῷ θεῷ; ΜΗ γένοιτο. Toug μὲν
παραθαρσύνει, τοὺς δὲ καταλιµπάνει. Διὰ τί μὴ λέγει
ab, ὡς τοῖς ἀποστόλοις ; "Hoe: ὁ θεὸὺς τοῦ διαθόλου τη»
χαχουργίαν, Ίδει τὸν φθόνον, ᾖδει την ὑπόνοιαν ὄννα-
µένην ἀμθλῦναι τὴν ἀρετήν. El εἶπεν αὐτῷ ὁ θεὸς,
Ἡρόσεχε σεαντῷ, xat ἀγωνισαι' ἐὰν ὑπομείνῃς εἰς τέλος,
τὰ ὑπάρχοντά σοι εἰς τὸ διπλάσιον ἀποδίδωμι, ῥασιλείαν
οὑρανῶν χληρονρμήῆσεις, ατεφάνους ἀθανασίας δέξη,
μεστὴ τῶν ἐγχωμίων τῶν σῶν καὶ τῶν ἑπαίνων 1 olxou-
µένη πᾶσα γενήσεται’ εἰ ταῦτα εἶπεν, Ἱγωνίφετο μὲν ἂν
ὁ δίκα.ος * ὁ δὲ διάβολος πάλιν ἀφορμὴν ἐλάμθανξ ᾿ xat
εἰ μὲν ἀγωνισάμενος οὕτως ἐνέχησεν, ἔλεγς τῷ θεῷ' Mh
γὰρ δωρεὰν Ἱγωνίσατος Ἐπηγγείλω αὐτῷ ἀθανασίαν,
ἐπηγγείλω βασιλείαν, ἑπηγγείλω στεφάνους. EL τοίνυν
τῶν προσχαίρων λαθὼν τὴν ἁπόλανυσιν. ὑπενοήθη οὐχ tu;
δίχαιος, ἀλλ ὡς ὑπομίσθιος * εἰ ἔλαθε τῶν αἰωνίων τὴν
ὑπέσχεσιν, οὐ πολλῷ μ.Ἅλλον ὁ διάδολος ἀφορμῆν ἑλάμ-

Gavsv ; Ἁλλὰ oon 210 τοὺς Giu, ἵνα "υμνὼσῃ τοὺς

IN JOB SERMO IV.

5.6
ἄθλους᾽ χρύπτει τὸ βραθεῖον. ἵνα Selon τὸν ἀθλητὴν.
Διὰ τί οὖν, qol, xal τοῖς ἀποστόλοις οὐχ ἔχρυφεν; el
γὰρ διὰ τοῦτο οὐχ εἶπε τῷ Ἰὼθ, διὰ τὶ μὴ τῷ αὐτῷ
τρόπῳ xat ἐπὶ τῶν ἁἀποστόλων ἐσιώπησε τὸν ἆθλον; Ἰὼ
μόνος Ἠγωνίζετω, ὑπὲρ ἑαυτοῦ ἔχαμνεν, ὑπὲρ ἑαυτοῦ
Τγων/ζετο” οἱ δὲ ἁπόστολοι, χήρυχες σαν τῆς γῆς xat
δ:δάσκαλοι τῆς οἰχουμένης. Λὐτοῖς μὲν οὖν χρύψαι ἡδύ-
νατο, ἀλλά τῷ χόσμῳ ζημία τὸ πρᾶγμα ἐγίνετο. Ἡδύ-
νατο Παῦλος ἄνευ στεφάνων ἐπαγγελίας ἁἀγωνίσασθαι
Ἠδύνατο Πέτρος ἄνεν ἐπαγγελίας ἀνδρίσασθαι, Ἰδύναντο
οἱ ἁἀπόστολοι uh δεξάµενοι ἐπαγγελίαν ἁἀγαθῶν ὑπὶρ
ἀρετῖς ἀγωνίσασθαι ' ἀλλ᾽ οὗ πανταχοῦὺ Παῦλος, οὗ παν-
ταχοῦ Πέτρος" πολλῶν ἀσθενοῦσιν αἱ ψυχαὶ, πολλῶν
ὀχλάζουσιν ai διάνοιαι. El γὰρ σήµερον βασιλείας
ρυττοµένης, µελλόντων ἁγαθῶν ἀπολαύσεως, συνδιαιτή-
σεως ἀγγελικῆς, τῆς ἐν παραδεἰσῳ τρυφΏς, xataopo-
νουσι τῶν ἐπηγγελμένων πολλοὶ. προστετηχότες πρὸς
τὰ παρόντα ' εἰ πάντως ἐσιωπήθη, τίς ἂν προσέδρα
τῇ εὐσεθείᾳ; Εἰκότως οὖν, ἁδελφοὶ, τῷ μὲν Ἰὼ6 (m
ου δείχνυσι τὰ μέλλοντα, ἵνα στερεωτέραν δείξη τὴν πρός
θέσιν’ τοῖς δὲ ἁποστόλοις ἑπαγγέλλεται τὰ μέλλοντα, ἵνα
τῶν ἀχροατῶν διεγείρῃ τὰς ψυχὰς, ἵνα τῆς οἰχουμένης
νευρώσῃ τὴν διάνοιαν. Πολλοὶ νῦν ἀχούουσι περὶ βασι»
λείας, Χ.ὶ χαταφρονοῦσι' πολλοὶ Χριστὸν ἐχδέχονται,
xai ποντρἰαν ἐνδύονται πολλοὶ καχίας οὐχ ἀναχωροῦσ:"
τιμῶσι πολλοὶ σήµερον τὰς νηστείας, καὶ λέγουσι’ Σήµε-
pov οὐδὲν λέγω τῷ ἀντιδίχῳ µου’ παρέλθοι ἡ ἡμέρα τοῦ
πάθους τοῦ Χριστοῦ, καὶ γυµνάζω τὴν δίχην, ἐχδιχῶ τὴν
Όδριν, ποιῶ πολλά. 0ὐχοῦν ἀδελφὸς εἶ τοῦ ᾿Ησαῦ, ταῦτα
ἐνθυμούμενος) ταὐτὰ λέγεις, ἃ εἶπεν Ἡσαῦ. Καὶ γὰρ Ἡσαῦ
Ἰθέλησε φονεῦσαι τὸν ἀδελφὸν, ἀλλὰ τὸν πατέρα ἡδεῖτο,
Καὶ τί εἶπεν; ᾿Εγγισάτωσαν αἱ ἡμέραι τοῦ πεγθους
τοῦ πατρός µου, xal τότε φονεύσω τὸν dóeAgóv pov*
παρξέλθῃ ὁ θάνατος τοῦ πατρός uou, xai τότε ἀναιρῶν
Καὶ σὺ τί λέχεις; Παρέλθη τὸ πάθος τοῦ Χριστοῦ, xai
τότε στρατεύσοµαι κατὰ τοῦ ἐχθροῦ µου. Βλέπε μὴ ἁδελ-
φὸς ct τοῦ ᾿Ησαῦ. ΄Αχουσον τί λέγει ὁ Παῦλος, ΜΜή c
πόργος, ul) βέδη.Ίος, ὡς 'Hcav ' ἵνα μὴ δι αὐτου
αιανὐωσυ' οἱ zoAAol. Ταῦτα εἴρηταί pot, οὐκ el; παρ-
οξυσμὸν, ἀλλ’ εἰς ἀντίληψιν τῶν ἀδελφῶν xal σωτηρίαν.
Γέἐνοιτο δὲ ἡμᾶς καὶ λόγῳ παιδευοµένους, xat ἱστορίαις
παιδαγωγουµένους, ταῖς τών ἁγίων Πατέρων καὶ προφητῶν '
ἀθλήτεσι χατορθοῦντας, δόξαν πάντοτε τῷ θεῷ ἀναπέμ-
πειν, νῦν καὶ ἀεὶ, χαὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμῃν.
Εἰς τὸν δίκαιον xal μαχάριον Ἰὼδ, Λόγος δ'.

α’. Πανταχοῦ μὲν χαὶ ἐπὶ πάντων, ὡς εἰπεῖν, τῶν θείων
διηγημάτων κατώτεροι τῶν πραγμάτων οἱ λόγοι, xai
ἀσθενέστεραι αἱ λέξεις τῶν ὑποθέσεων * La pimus δὲ ἐπὶ
τῶν τῷ paxaple Ἰὼθ χατωρθωµένων. Οὐδεὶς οὐδεπώ-
ποτε δύναται τῷ λόγῳ τῆς ὑποθέσεως παρισῶσαι τὸν )6-
{ον τῶς ἑαυτου εὐτελείας. Κἂν γὰρ µυρία περὶ αὐτοῦ
λέγηται, τΏς χατ ἀξίαν δυνάµεως ὁ λόγος ἀπολιμπάνε-
ται. Ἐπεὶ οὖν εἴῥηται ἡμῖν τὰ χατὰ δύναμιν ῥετρίως,
οὐδὲν χωλύει xal σήμερον τῶν αὐτῶν ἄφασθαι διηγηµά-
των. Καὶ μηδεὶς νοµιξέτω ὑθρίξεσθαι τὴν ὑπόθεσιν, εἰ
χατατέµνωμεν τὸ Ot; npa. Οὐ γὰρ ἀλγεῖ Ἰὼδ τεµνόµε-
vog* εἰ γαρ τὸ σῶμα τεµνόµενος οὐχ Ίλγει, τῷ διηγῇ-
µατι τεµνόµενος ἀλγήσει; Ἔγνωμεν ἀπὺ τῶν προιρὴς
µένων διγγηµάτων, ὡς ἀπώλεσεν ἅπαντα, μᾶλλον
εὗρεν ἅπαντα. Πάντα γὰρ τὰ φαιδρὰ ἀπολέσας, τὴν ῥί-
Cav τῆς φαιδρότητος οὐχ ἀπώλεσεν. ᾽Απώλεσε τὴν λύ-
pav, ἀλλ ἔμενεν ὁ τεχνίτης ἀπώλεσε τοὺς χαρποὺς τῆς
εἰθηνίας, ἁλλ᾽ ἔμενεν ὁ γεωργὸς τῆς εὑπραγίας ' àvu-
μνώθη πάντων τῶν Χτημάτων, xai οὐκ ἐγυμνώθ a
ἀρετῆς. Προέῤῥιγε τῷ διαθόλῳ τὰ κτήματα, à mop]
µενος τὸν βίον, ὥσπερ ὁ "Iwan τὸ ἱμάτιον τῇ ἀτίμῳ.
Ἐν τῷ πάσχειν οὐκ ἔπασχε. Δεῖ γὰρ xal τῆς φύσεως
ὁμολογεῖν τὸ πάθος, xoi τῆς ψυχῆς ἀνυμνεῖν τὴν ἀν.
δρείαν. Ἐδείχθη τῆς φύσεως τὰ γνωρίσματα, spin καὶ
τῆς ἀρετΏς τὰ πλεονεκτήματα. χουσε τῶν παίδων την
συμφορὰν, xai διἐῥόηξε τὰ ἱμάτια, ἵνα τῆς φύσεως
δείξῃ τὴν συµπάθειαν. El μὴ γὰρ ἔπαθεν, οὐχ ἂν ἔθαν-
µάζετο ὡς φιλάρετος, ἀλλὰ κατεγινώσκετο ὡς ἀναίσθη-
τος. Αλλ' ἔπαθε μὲν ὡς ἄνθρωπος, ὑπέμεινε δὲ ὡς φι»
λόθεος ’ xai τῆς φύσεως τὴν ἀσθένειαν fees, xal τῆς
εὐσξθείας τὸν τρόπον οὗ προέδωχε. Διέῤῥηξε τὰ ἱμάτια,
ἁλλὰ προσεχύνησεν. Οὐ τοσοῦτον οὖν ἔπληξεν ὁ διάδολος,
ὅσον ἐπλάγη ’ οὐ τοσοῦτον ἔτρωσεν, ὅσον ἑτρώθη. ᾽Αλλὰ
τὺν πρῶτον ἀγῶνα καλῶς διαθλἠσαντα τὸν Ἰὼδ πόλιν
εἰς ἕτερον ἀγὼλα δίδωσιν ὁ θεὸς, ἵνα λαμπρότερον αὐτῷ

$15

ἁλλά προαιρέσεως. Διχ τί διάδολος; ()ὗ Υὰρ διάδθολος
ἐγένετο ἀπ ἀρχῆς, ἀλλὰ ἄγγτελος ἐχτίσθη * διάθολος 65
ὠνομάσθη , ὡς διαθάλλων xal 8eby ἀνθρώποις, χαὶ &v-
θρωπον Θεῷ' χαὶ ὡς συγκρούων Δεσπότην πρὸς οἰχέτην,
xo οἰπέτην πρὸς Δεσπότην. "Όταν γὰρ ὑποδάλλῃ ἡμῖν
ὁ διάόολος., xat εἴπῃ- Ἠόσα χαχὰ Ev τῷ χόσµῳ ; ποὺ ὁ
θεός ; διὰ τί μὴ] προΐσταται ; διαθάλλει τὸν Δημιουργὸν
ze ἡμᾶς ' ἔργον γὰρ τοῦτο ἐξ ἀρχῆς τῷ διαξόλῳ. Δια-
θάλλει θεὸν πρὸς τὸν ᾿Αδάμ., λέγων '"Ηδει ὁ Θεὺς, ὅτι
i ἡμόρᾳ φ«ἀγησθε ἀπὸ τοῦ ξύ.ονυ, ἔσεσθε ὡς θεοί.
σχαίνων, φησὶν, ἐχώλυσεν ὑμᾶς ὁ θεὸς τῆς βρώσεως.
Ἐχεῖ τὸν ^6 δ.αθάλλει πρὸς τὸν Αδάμ’ ὧδε τὸν Ἰὼ6
πρὸς τὸν θςόν' Mi) γὰρ δωρεὰν σέθεται Ἰὼ6 τὸν βεόι;
Τουτέστιν, ὑπομίαθιός ἐστιν, οὐχ ἑνάρετος * µισθόν σοι
τελεῖ τῆς εὑπραγίας * περίελε τὰ χρήματα , χαὶ γυμνοῦ»
«at αὐτοῦ fj πρόθεσις. Ἐπεὶ οὖν εἶδεν ὁ θεὺς τὸν δίχαιον
τῇ ὑπονοίᾳ ἐχείνου ὑθριζόμενονυ, περια:ρεῖ τὰ κτήηµατα,
ἵνα περιέλῃη τὴν ὑποψίαν , xoY γυμνὴν δείξη τὴν εὐσέ-
6ειαν. Καὶ βλέπε τοῦ πονηροῦ δαίμονος τὴν πρόθεσιν’
Ellas, φησὶ, ὁ Κύριος τῷ διαέὀ.ϊῳ' Πόθεν παραγέγο-
vac; Εἶτα ὁ ὑπερήφανος καὶ ἁλαζὼν, xal μήτε τὴν
ἑαυτοῦ τάξιν εἰδὼς , µῆτε τοῦ ἐρωτῶντος τὴν ἀξίαν, λέ-
γει * ΠεριεΛθὼν τὴν γῆν, καὶ ἐμπεριπατήσας τὴν ox
ο Y , πάρειμι * μονονουχὶ βοῶν xai βουλόµενος
δεῖξαι, ὅτε χραταῖ τῆς ὑπ) οὐρανὸν, ὅτι πάντα αὑτῷ
ποπάτηται Yfjiva , ὅτι πάντας ὑπὸ πόδας ἔχει τοὺς àv-
θρβώπους. Περιεᾶθὼν, ἔφη, τὴν Tv , καὶ ἔμπεριπα-
ac τὴν ὑπ οὐρανὸν, πάρειµι. Ἐχχόπτεται τοῦ
διαδόλου ἡ ἁλαζονεία. Ἐπειδὴ γὰρ ἑνόμισε χρατεῖν τῆς
τοῦ θεοῦ εἰχόνος , ἐχθάλλεται τῆς γῆς, ὥστε µηχέτι
ἑμπεριπατεῖν' καὶ ἑξορίζει αὐτὸν ὁ πάντων Δεσπότης.
: Αὐτὸς γάρ ἔστιν 6 ὁπαγγειλάμενος, ὅτι. Ἐνοικήσω ἐν'
αὐτοῖς, xal ἐμπεριπατήσω, καὶ ἔσομαι αὐτῶν θεός.
Y. [590] Τὰ πρῶτα ἐμπεριεπάτει ὁ διάδολος. "Ote μὲν
YXop ἡ εἰδωλολατρεία ἐχέχντο , ὅτε ἡ ἀσέθεια ἐχράτει,
ὅτε πάντα τὰ τῆς χαχίας η χμαζεν , 6 διάδολος ἔμπερι-
επάτει' ὅτε δὲ ἁγιωσύνη xal διχαιοσύνη χαὶ ἀλήθεια
παρὰ τοῖς φυλάττουτι τὴν ἀλήθειαν, ὁ θεὸς ἐνοιχεῖ xat
ἑωπεριπατεῖ. Προσέσχες οὖν τῇ διαροίᾳ cov , φησὶ,
κατὰ τοῦ θερἀπογτός µου Ἰὼδ, ὅτι οὐκ ἔστι
κατ αὐτὸν των ἐπὶ τῆς Τῆς, ἄμεμπτος, Σίχαιος,
4.1η0ινὸς, ἀπεχόμενος ἀπὸ παντὸς xornpov ; Ἐπει-
δὴ εἶπε, Πᾶσαν περιῇῆ.1ον τὴν ὑπ οὗρανὸν, xai tÀa-
ζονεύετο ὡς πάντων χρατῶν, παραλύων αὑτοῦ τὴν ἆλα-
ζονείαν ὁ λόγος τῆς ἀληθείας, orat πρὸς αὐτόν Εἶδες τὸν
ἄνθρωπον τὸν M ποὺ [d] πεπατηµένον, ἐπειδὴ πάντων,
ὡς ἔφης, χρατεῖς; εἶδες τὸν πάσης σου τῆς χαχίας κρα-
τη αντα) εἶδες τὸν πατἠσαντά σε τὸν πατοῦντα πάντας;
εἶδες τὸν ἐχλύσαντά σου τὴν τυραννίδα, xai τὴν ἁδικίαν
ἐχλύταντα τῇ δικαιοσύνη, χαὶ τὴν ἀσέθειαν τῇ εὐσεδείᾳ:
'Q δὲ ἀνθίσταται τῷ Oed, καὶ λέχει' Ob. δωρεὰν cé-
όεται. Ποοσέθηχε τὰ κτήματα, ἵνα ὑθρίση αὑτοῦ τὸν
«ρόπον, ἵνα ὑδρίσῃ αὐτοῦ χαὶ τὸ ἦθος, ἵνα ταῖς ὑπονοίαις
v50ov δείξη τὴν ἀρετήν. Σὺ δέδωχας αὐτῷ, φησὶ, την
ἀφθονίαν * περίελε τὴν ἀφθονίαν, xaX γυμνοῦται ἡ ὑπὸ -
κρισις. Λέχει αὐτῷ ὁ Osóc * "Asrac πάντων ὧν ἔχει.
δει γὰρ ὁ θεὸς, ὅτι ἀχόρεστον ἔχει την πρόθεσιν εἰς
εονεζἰαν΄ xal λέγει" Ἰδου, πάντων δίδωµί σοι τὴν ἓξ-
ουσίαν, αὐτοῦ δὲ µόνον μὴ ἄφῃ. Ὅροις περιορίζει τὴν
Καχίαν τοῦ διαθόλου. VA λοιπὺν οἷον &zotsivet τόξον
χατὰ τοῦ διχαίου, ofa πέµπει βέλη. Ἐξήλθε, χαὶ πρῶτον
σχηματίζεται αὐτὸς ὁ τῶν χαχῶν ἐργάτης, αὐτὸς ἑαυτὸν
ἔγγελον τῶν xaxov παραστήσας, αὐτὸς ἔπληξε τὰ χτή-
, χαὶ αὐτὸς ἀπαγγέλλει τὴν πληγήν. Εἶπε γὰρ, φησὶν,

ὃ διάθολος τῷ Ἰώδ' Τὰ ζεύγη τῶν βοῶν σου ἠροτρία,
καὶ αἱ θή.Ίειαι ὄνοι ἐνέμοντο, καὶ ᾖ.1θον) οἱ αἰχμ-
αωτεύοντες, xal κατέσραξα» τοὺς παϊδάς cov, xal
ὑπε.λείφθην ἐγὼ µόνος, καὶ ᾖ.λθον τοῦ ἁπαγγεῖλαί
σοι. Πρώτη πεῖρα τοῦ διαθόλου, πρῶτον βέλος xatà τοῦ
γενναίου ἀγωνιστοῦ. Αλλ' ἀντέστησεν Ἰὼ6δ τὸν θυρεὸν
«ng πίστεως, τὸν δυνάµενον πάντα τὰ βέλη τοῦ ποντροῦ
«X πεπυρωμένα σθέσαι. Τὰ ζ6αῦγη τῶν βοῶν ἁπώλετο,
καὶ ἡ φυχῆ οὐκ ἐμερίκετο. Ai ὄνοι ἀπώλοντο. καὶ ὁ εὖ-
evh; πώλος τὸν χαλινὸν τῆς εὐσεθείας οὐχ ὀρνήπατο,
ὧἶδεν ἀγγελίαν πιχρὰν τής ἁπωλείας τῶν χτηµάτων,
xaX ἔμεινεν ὡς ἀσφαλῆς πύργος xaX ἀκαταγώνιστος. 0
διάθολος πικρὸὺς (v τῇ καχἰχ, καὶ πιχκρὺὸς ὧν τὸν πργαί-
p23v, μετεμελήθη οὕτως ἁπαγγείλας. Καὶ πρόσεχε ἄχρι-
θῶς, 1101x224, μή σε διαφύγῃ f τοῦ Πονηροῦ ἔννοια, ἣν

καὶ Απόστολος ἀκρ'θῶς κατοπταύσας. φησιν UD itg αὖ- 7

Ῥ

SPURIA.

τοῦ tà νοήµατα ἀγγοοῦμεν. Ὡς οὖν ἀπέγγειλ:
ὅτι Τὰ ζεύγη τῶν βοῶν ἠροτρία, καὶ αἱ 0s:
ἐγέμοντο, xal ᾖ.ἱθον οἱ αἰχιια.λωτεύσντες, có
Ἰὼδ φυχῇ Ὑενναίᾳ φέροντα τὴν ἀγγελίαν, pec
ὅτι xaxüg ἀπήγγειλε, xal μονοουχὶ εἶπε πρὸ:
ὁ διάθολος’ Χαχῶς àv vena, εἰπὼν αὐτῷ ὅτι ἅ
αὐτῷ ἐπολέμησαν ' δύναται λογίσασθα:, ὅτι εἰ ἅ
ἐπολέμησαν xal µε ἠδίχησαν, τί πρὸς τὸν Osóv;
φησὶν, ἐτόξευσα. οὐ χατὰ σχοτοὺυ E6220», ἁπέτυ
τοξδίας, ἀπεπλανήθη τὰ βὲλν.. Elxov ὅτι ἄνθρωτε,
αλώτευσαν’ δύναται οὗτος εἰπεῖν. Τί οὖν ttv τῶν
πων ἁδιχίαν ci ἐπιγράφω ; "Άλλοι οἱ ἐδικηχό
ἄλλος ἔσται ὁ βλασφημούμενος», "Iva οὖν μετα
τοῦ τὴν διάνοιαν ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων εἰς θεὸν, x
αὐτῷ οὐκ ἀνθρώπους χαταθλάπτοντας, ἆλλὰ θεὶ

οῦντα, λέγει αὑτῷ ' Hop ἕπεσεν ἓκ τοῦ οὗραι
ὕνῃ εἰπεῖν, ὅτι ἐχθροὶ ἕῤῥιφαν ἄνωθεν; Υδρι
ἁδιχήσαντα, βλασφήμησον τὸν πολεμήσαντα. I]
σεν ἐκ τοῦ οὐρανού. Διὰ τί λατρεύεις τῷ aux

: διὰ τί προσχυνεῖς τὸν ἀναλίσχοντά σου τὰ χτέµα:

ἔπεσεν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ. "Ηχουσεν ὁ "It6, xa
fiveyxe γενναίως. Ἡ γὰρ ὑπομονὴ ἐχείνου dir
μονῆ f», ufyp: τέλους παρατεταμένη, περὶ ὃς
Xotto: Ὁ δὲ ὑπομείνας εἰς τό.Ίος, οὗτος σωθ
Hip ἔπεσεν ἐκ τοῦ οὐραγοῦ. Καθ) ἡμέραν ἔχαμ
φέρων θυσίας ὑπὲρ τῶν τέχνων ' ἃ χαθ᾽ ἡμέραν
προσέφερε», ἀθρόως ὁ θεὸς εἰς θυσίαν ἔλαθε. IJ
σεν ἐχ τοῦ οὐρανοῦ. Ei ἐγὼ μόνος ἐνεδυόμτν,
Έλγουν" εἰ δὲ πένητες ἑνεδύοντο, [391 | μὴ δύνα:
σπότης ἁμελῆσαι τῶν πτωχῶν; Όἶδα ὅτι ἃ Ea
θυσίαν, ἀποδίέωσιν εἰς τὸ πενταπλάσιον. Mi
ἁδιχίας συνήχθη τὰ κτήματα; μὴ γὰρ ἀπὺ πλ
ἐχτησάμην τὰ πρόδατα;, Ἐκ τῆς κουρᾶς tor
tuv µου ἐθερμάνθησαν duo πενήτων, καὶ
χήρας εὐ.]όγησέ µε. Οἶδε τί πο:εῖ ὁ zó;. IN
µου τὴν ὕπαρξιν, ὡς θυσία)’ πολλα πλασ:άζει
τὴν οὐσίαν εἰς πχεονασμὸν ἀρετῆς. O3 σαλεύε
ἔξωθεν βέλη τοῖς ἔσωθεν ὀχυρούμενον: στηρἰζε

ἄλλον ἕ dev tà τοῦ θεοὺ βέλη. Τὰ vip f4
υγατοῦὺ ἡχογημέγνα ' περὶ ὧν ἔλεγε Δα»]δ, ὅτι 1
σου ἐγεπάγησάν μοι’ Τὰ βέλη, vola ; Βέλος £o
βέλος διχα,οσύνης, βέλος πόθου πρὸς θεὸν, βέλο
ἀρετῆς «τούτοις τοῖς θείοις βέλεσεν f; "buy τιτρά
Ὡς οὖν πᾶσαν πεῖραν προσαγαγὼν ὁ διάδολος, :
κτημάτων γυμνώσας, τῆς ἀρετῖς οὐκ ἐγύμνως
ρεῖ λοιπὸν ἐπὶ τὴν Φφυσιν, καὶ τὸν Ὑγεωργὶ
φύσεως βιάζεται, xal ἀποσπᾶ τοὺς κλάδους d
ῥίξης, χαὶ συντρἰόει τοὺς παῖδας τοῦ χαλοῦ dv
περιαιρεῖ τὸν χκαρπὸν, ἵνα λυτῆσῃ τὸν γενν
Καὶ τί ποιεῖ; Βλέπε χαὶ thv ἀγγελίαν tou Πι
πῶς μεστὴ μέν ἐστιν εἰρωνείας, καὶ elc vont
πλυσα, καὶ χαταχλάσαι τὴ» wuyhv τοῦ γενναίο
μένη. Λέγει οὖν αὐτῷ; Tov viov σου καὶ τ
γατέρων σου ἑσθιόντων xal πόντων ἐν ti
τοῦ πρεσέυτέρου σου υἱοῦ, ᾖ.ἱθε πνεῦμα p
τῆς ἐρήμου, καὶ συγέσεισε τὸν οἶκον, xal i
ἐπὶ τὰ παιδία cov, xal ἑτε]ἰεύτησαν. Καὶ τὶ
ὑποχοριστιχὸν, δυνάµενον ἑγεῖρα. πένβος. θὐχ
"Eri τὰ τέχνα σου, ἀλλὰ, Ἐπὶ τὰ παιδία, ἵνα τὰ
δων ἀχούσας, εἰς οἶχτον. ἔλθη, ἵνα xpo πρὸ
πάθειαν. "H.10s πγεῦμα μέγα ἐκ τῆς uos
τὸν xpuvty διαβάλλει πνευμα τὰρ οὐχ ἀνθρώπι
αχούξι, ἀλλὰ τῷ Oto. Ἔπεσεν E cà παιδία
xai ἐτν.Ἱεύτησαν. Técs "I6 dvécem* οὕτω Y
γραηται. Καλὸν τὸ, "'Avéctn * οὐ γὰρ κατέπεσε τῇ
T]. ἀλλ ἀνέστη τῇ δυνάµει τῆς εὐσεθείας Ar
xal προσεχύνγησε. Μιαθὺς συ op ἡ προσχο
Τυπτόμενος εὐλόγει' συμφοραϊῖς ὃς λόμενος εὖχαρ
Καὶ περιεχείρατο τὴν κόμη». Nov ἐφ᾽ ἡμῶν τω
θούντων πολλοὶ τρέφουσι χόμτν, ἐκεῖνος δὲ περ
Ai τί; Tio πενθοῦντι τὸ σπουδαζόµενον, εἰς τὸ iva
αγῆμα περιστῆσαι την χατάστασ.ν. Ότο ο 7j
xópm, αημεῖον πένθους τὸ μὴ χείρεσθαι. Πανταγ'
τ) ἐναντίον ζητεῖται σχη vU τῶν πενθούνῖνν.
διέῤῥηξε τὰ μάτια" τῷ μὲν σχήµατι πρὸς ὁ
ἀποσυρόμενος, τῷ δὲ πράγµατι πρὸς τὴν ἀρετῖ
δυόµενος. ᾽Αποδύεται τὸ ἐμάτιον, ἵνα ὡς γυμνὺς t
τῆς περιπλαχῇ τῷ ἀντιπάλῳ, xal ἐξ ἀναντιῤῥητα
λης βραδεύσῃ την δ.καιοσύνην. ᾿Απεδύσατο ὁ {ρ
ὁ ἐνδεσυμένος tk δικπιοσύνην χαὶ φησιν ὁ an

913
Quia igitur vidit Deus justum fiac illius suspicione
injuria affectum, aufert. facultates, ut. suspicionem
illam tolleret, nudamique pietatem ostenderet. Et vide
maligni d:emonis propositum. Dixit, inquit, Dominns
diabolo, Unde renis (Job 1. 7)? Deinde superbus ille
et arrogans, qué ne ordinem quidem suum noverat,
neque interrogantis dignitatem, dicit : Postquam cir-
cuivi lerram, el. perambulavi orbem, adsum (Ibidem) ;
quasi clamaret ae. vellet ostendere, se omnibus quie
Sub cxlo sunt imperare, omnia terrena ab se calcari,
seque omnes homines sub pedibus habere. Postquam
circuivi, inquit, terram, el perambulavi orbem, αάδαπι.
JWescinditur. diaboli superbia. Quia enim putavit se
imagini Dei imperare, ejicitur ex terra, nt non jam
ilm perambulet ; eliminatque illum. omnium Domi-
nus. Ipse enim est. qui promisit : [nhabitabo in illis
et inambulabo, et ero illorum Deus (Levit. 26. 12).

3. Antea perambulabat diabolus. Quando enim ido-
lolatria diffusa erat, cum impietas obtinebat, quanco
omuia ad nequitiam. spectantia florebant , diabolus
perambulalat ; cuni autem sanetimonia est et. justia
et veritas apttd. eos qui enstodiunt. veritatem, Uinc
Deus inhabitat et. inambulat. | Attendistine, inquit,
mente (ua, servum 1eum Job, quod non ei similis sit
super terram, irrepreheusibilis, justus , veraz, abstinens
ab omni re mala (Job 1. 8)" Quia dicebat, Totum cir-
cuivi orbem, et arregauter agebat, quasi omnibus iim
peraret, arrogantiam ejus solvens veritatis verbwnr,
ait ad il'umn : Vidistin' hominem a te minime calcatum,
quia omnibus, ut ait, imperas? vidistin' hominem qui
totam malitiam tuam vicerit ? vidistin qui te calcarit,

ui calcas omnes? vidistin' qui tuam solvat tyranni-

em, et injustitiam justitia, impietatem prelate eli-
minet ? Hic autem Deo contradicit, et ait : Non gratis
eolit te. Proponit possessiones, ut et ejus niores et vir-
tutem vituperet, ut. suspicionihus spuriam ostendat
vwiutem. Tu dedisti, inquit, illi abundantiam ; aufer
abundantiam, et nudatur hypocrisis. Dicit οἳ Deus :
Tange universa qua habet (Job 4. 41). Sciebat. enim
Deus ipsum insatiabile propositum cirea avaritiam
habere, aitque : Eccc omnium do tibi potestatem,
tantum eum ne tangas. Terminis circuinscribit mali-
tiam diaboli. Vide deinceps qualem tendat arcum ad-
versus justum, quie vibret tela. Exivit, et primo ipse
malorum artifex iu varias sc figuras traneforniat, ipse
sese malorum nuntium pr:ebet, ipse percussit jument,
ipse plagam nuntiat, Disit, inquit, diabolus Jobo :
jnga om tworum arabant, et αδἰπιδ pascebantur, et vc-
nerunt qui ea abducercnt, et occiderunt pueros tuos, el
relictus sum ego solus, et v.ni tibi nuntiaturus (Ibid.
v. 14. 15). Prima diaboli tentatio, primum. telum
centra strenuum athletam. Sed opposuit Job ex
adverso fidei clypeum , qui posset ignita omuia
maligni tela restinguere. Juga boum periere, et
anima disseeta non est. Asin; perierunt , pallusque
ille nobilis freuum pictatis non negavit. Vidit nuntium
aeerbuni perditarum possessionum , mansitque ut tur-
ris firma et inexpugnabilis. Diabolum nequitia acer-
bum amarumque aninio pocnituit sic nuntiasse. Anim-
adverte , quiso, diligenter, ne te fugiat maligni
consilium, quod cum reete prospiceret Apostolus ait :
Non enim ejus consilia ignoramus (2. Cor. 2. 41). Ubi
ergo nuntiavit illi : Juga boum arabant , et αεί pa-
scebantur, εἰ venerunt qui abducerent , viditque Jobunn
suenuo animo nuntium ferentem, poenituit eum quod
male nuntiasset, et in seipso h:ec propemodum dixit
diabolus : Male nuntiavi, qu:ido dixi homines ipsuni
impugoare : potest ille cogitare : Si. homines impu-
gnarunut et injuste laserunt, quid hoc ad Deum ? Male,
inquit, jacalatus sum, non scopum attigi, sagittas fru-
sira enisi, aberrarunt tela. Dixi liomines abduxis-e :
potest liie dicere : Cur hominum iniquitatem Deo ad.
scribam ? Alii sunt. qui. keseruat, et alius eril. qui
b;a- phemabitur ? Ut. iia que ejus animum οἱ iram ab
lomiuibus ad Deum tranm-ferrct, et ostenderet illi nou
lonines sed Deum ipsi damna intulisse, ait illi : Zgnis
decilit de calo (Job 1. 16 ). Nuu poteris dicere iui-

IN JOB SERMO 1l.

574

micos illum superne immisisse? Contumeliam ínfer ei
qui te l;esit, blisphema in eum qui te oppugnat. 7gris
decidit de celo. Cur 1e. l»demtem. colis? cur adoras
eunt qui libi faeultates abstulit? /gxis decidit de celo.
Audivit Job, et rursum fortiter tulit. Patientia enim
illius vere patientia erat, ad finem usque perdnrans ,
de qua Servator ait: Qui autem perseveraverit usque ín
finem, hic salvus erit (Mauh. 10. 22). Jgnis decidit de
cielo. Quotidie laborabat offerens sacrificia pro (iliis :
qu;e quotidie laborans offerebat, ea Deus confertim in
sacrificium accepit. /gnis decidit de celo. Si ego solus
indutus essem , jure dolerem; si autem pauperes in-
duebantur, an. poterit Dominus pauperes negligere?
Novi eum, illorum que in sacrificium acccpit, eentu-
phum redditurum. Num ex iniquitate partze sumt opes ?
nm per avaritiam oves acquisivi? Ez velleribus ovium
mearum cale(aci sunt. humeri pauperum , et os vidue
beucdixit πα! (Job 531. 20. et 29. 15). Sett quid faciat
Dens. Nune accepit meam substantiam, utsacrificiutn ;
eamdem: mihi multiplicebit per virtutis augmentam.
Nou me me«ent exteriora tela , interius munitum ;
imo vero me magis interrus confirmant Dei sagitte ;
nant Sagittee potentiis acutg (Psal, 119. 3) ; de quibus
ait David : Sagitte tue infive sunt milri (Psal. $1. 5).
θα η quie ? Sagitta pietatis, sagitta justiti:e, Sagitia
amoris Dei , sagitla stud.t erga virtutem : his d.vinis
sagittis antina vulneratur. Cuin ergo diabelas expcri-
mentum omne sumpsissel , et faeultatibus nedatum ,
virtute non nudasset, naturam demmn aggreditur, iin
naturse eulturam violeniiam infert, ramos avellit a
radice, optimi athlet:e fl.ios opprimit : anfert fructum,
ut genitorem dolore afficeret. Et quid facit ? Vide ma-
lighi nurntiationeimm, quam si plema ironia et pr:stigiis
proxima, quie possit strenui. viri ainmum frangere,
Ait igtur illi : « Filiis tuis et fHiabtus tuis comedenti-
bas et bibentibus in domo primogeinti tui, verit ven-
LiS veheineus ex deserto , et concussit domm, quias
corruens oppressit pueros tuos et mortui sunt. ( Job
41. 18. 19). Verbum diminativum, quod possit luctum
excilare. Non dixit, super filios tuos, sed, S«per pte-
ros, ut pueros audiens, misericordia commotus esset.
Venil ventus velemens ex deserto. lteruim judicem ca-
lunniatur ; ventus enim. non. hominibus ,. sed Deo
obsequitur. Cecidit super pueros (mos, et mortti sunt.
Tunc Job. surrexit (Job 4. 20) : sie enim scriptum est,
Donum verbum, Surrexit , non enim ex plaga. conei-
dit; sed surrexit vi pietatis : Surrerit , et adoravit.
Mercees calamitatum , adoratio. Percu-sus benedixit,
calamitatibus impetitus gratias egit. Et comam (oton-
dit. Nunc inter nos lugentes multi conia rmtriunt,
ille autem abstulit. Quare ? d nimirum eurat i3, quem
luctus opprimit, ut it eontrariam formam ο δν mu-
tt, Naui ubi conr colitur, signum bhucetus tensto est.
Semper enim ittentes eontrartu n quieremt babitu,
Et scidit vestimenta : figura. quidem. 3d dolorem tra-
clus , re autem ad. viriutem expeditus. Exuit vesti-
mentum , ut. nüdvs. fuctaior adversarium eircumple-
clatur , οἱ ex conspicua. Jucta ju-tiiam inr praesunt,
accipiat. Exuit vestimentiam qui. iuduerat justitiam :
aique. magna. illa pietatis lacerna :: Dominus dedit,
Dominus. abatuiit : sicut Donnno. plucuit, ita. factum,
est; sit nomen. Domini benedictum in. secula. (DObid.,
v. 21). 0 strenuam imimam ! Hiec vox telum fuit coti
tra diabolum : hiec vox tela emisit in d:einenes, fregit
hostium plialangas. Nudus egressus sui ex utero ma-
(ris mec, et nudus revertar (Dbid.). 3postolica vox ante
ap-stoliea tempor:, eaque virilis : Nudus egressug sum
ex ulero matris , el nudus revertar ; quemadmodum
Apostolus : Vihil uuutimms in hunc mundum, marifestum
quod mhil possumus efferre. Domunus dedit , Dowunus
abstulit ( 1. Tim. 6. 71 j.

4. Omnibus, ut paucis dicam, privatus est, seleqve
uxor rel.eta est, antiquum i.lud diaboli iustrumcntunm.
Uxor relieta est, non paecente diabolo, sed telis sihi
reservante. Quia eninr sciehgt, se per mglierem pri-
mum hominem expugnavisse , mulierem reserva, ut
lisdem utatur arius ad jus.dia». Sed iic ive Ada

$15

mum; hic Adanium non reperit. Illic Adamumet Evam in.
venit ; hic Evam invenit, sed non Adamum. Ait illi uxor:
Quousque sustinebis (Job 2. 9)? Verba vere diabolica.
lllud enim, Quousque , vox crat ejus qui torqueretur.
Ego torqueor, et tu dicis, Quousque? Ego verberor, et tu
nd plagas verberaii obtorpescis. Quousque sedes exspe-
ctans de die in diem salutem ? Invitus diabolus virtutem
justi celebrat : praedicat ejus patientiam, quoniam cum
spe decertabat. Quousque? linc vide scriptoris sapien-
tamm, Et prospiciens in eam, inquit, Job dixit (Ibid. v.
40). Non dixit, Attendens ipsam, sed, Prospiciens. Pro-
spiciens , quare ? ignorabatue uxorem? noune cum ea
vixerat ? nonne ex ea liberos susceperat ? quare ergo
prospexit? lllud , Prospexit, declarat eum non illam
vidisse, sed eum qui iu illa erat. Respiciebat diabo-
lum Job ; noverat eum qui in serpente loquutus fuc-
rat, et qui nunc in muliere loquebatur, et ait : Ut una
ex insipientibus loquuta es. Cur non dixit, Ut una ex
impiis , ut una ex atheis? Sciebat illam non impiam
«566, sed insipientia abreptamn. Alioquin vero, fratres,
οἱ, qui Deum abnegaverit , insipientis nomen datur.
Bam, Dixit insipiers in corde, Non est Deus (Psal. 15.
1). Quasi una ex insipientibus : ac si quis diceret, Sic-
ut Eva loquuta 09. Si bona suscepimus de manu Do-
sini, maía non. sustinebimus ? O strenuam animam !
Mic mili cjus animum explora. Nesciebat Job se pro
virtute certare : nesciebat se pro patientia coronari :
sed solum existimabat calamitatem esse a Deo immis-
eain : mala esse putabat, neque ideo quasi de immis-
sis malis blasphemabat. Si autem cum mala existima-
ret esse ita certavit, si novisset coronam, annon multo
magis cert»sset? Sed cur Deus non ante monuit illum
dicens , Vide quid facturus sis. Futurum est υἱ dia-
hoius aciem contra te instruat, adversumque te arma
sumat : decerla , strenue age, ne mentem (luam ever-
(at, ne tuos diripiat cogitatus, ne animam tuam obsie«
deat : confortare, neque alienum Deo putes certamen
athlete nuutiare. Petro namque dicit Dominus : Petre,
ecce satanas cxpetivit vos, ut cribraret tamquam triticum
(Luc. 92. 51). Apostolis tentationes prznuntiat; Jobo
autem non pradicit tentationes οἱ certamina, Nwm
injustitia apud Deum est? Absit (Rom. 9. 14). Nam his
auimum addit, hos vero relinquit. Cur non οἱ pradi-
cit, ut apostolis ? Sciebat Deus diaboli vafritiem, scic-
bat invidiam, sciebat calliditatem qua posset virtutem
obtuudere. Si dixisset ei Deus, Attende tibi , et de-
ceria; si usque in finem sustinueris , duplicetas tibi
facultates restituam, regnum c:elorum hereditate con -
sequeris, coronas immortalitatis accipics , orbis totus
pleuus erit laudibus tuis : si hzec dixisset, concertasset
utique justus; sed diabolus hinc occasionem arripuis-
sel ; ac, si ita decertans vicisset , dixisset Deo, Num
gratis decertavit? Promisisti ei immortalitatem , pro-
misisti regnum , promisisti coronas. Si itaque cum
temporalium fructum accepisset , in suspicionen| vo-
catus est non quasi justus, sed quasi mercenarius : si
giternorum bonorum promissionem accepisset, annon
multo magis hinc diabolus occasionem arripuisset ?
Bed occultat coronas, ut certamina patefaciat : oc-
cujtat bravium, ut athletam ostendat. Cur ego, dices,
etiam apostolis non occultavit ? si enim ea. de causa
Jobo non przdixit, cur non eodem modo apostolis

remium tacuit? Job solus decertabat, pro seinct-
ipso laborabat, pro semetipso pugnabat : apostoli
VeFO pri:ccones terr:s erant et doctores orbis, lpsis
certe occultare poterat, sed immundo res detrimento
fnisset. Poterat. Paulus sine coronarum promissione
ceriure ; poterat l'etrus. sine. promissione viriliter
agere; poterant apostoli non accepta bonorum pro-
missione pro virtute pugnare : sed non ubique l'aulus,
non ubique Petrus ; multorum animx imbecill:e sunt,
multorum mentes vacillant. Si enim hodie, postquam
regnum promissum est , futurorumque bonorum pos-
sessio, atque angelorum consortiuin, et paradisi volu-
ptas, multi promissa contemnunt, przescn.ibus inlian-
tes : οἱ omnino silentium de iis fuisset, quis ad. pie-
ωίοω accurreret?. dure. ergo, fratres, Jobo uon

ostendit futura, ut firmius illius propositum exbibeat;
apostolis vero futura promittit, ut auditorum animos
excitet, ut orbis terrarum mentein. confirmet. Multi
nunc regnum audiunt, et contemnunt; multi Christum
exspectant , et. malitiam induunt; multi a nequitia
non recedunt ; multi hodie jejunia honorant , et di-
cunt : llodie adversario meo nihil dico : transeat pas
sionis Christi dies, et item agam, ulciscar injurias,
multa faciam. Ergo frater es illius. Esaü qui tata
cogites : hec profers quie dixit £saü. Etenim Esai
fratrem. occidere voluit, sed patrem rcverebatur. Et
quid dixit? Appropinquent dies. luctus patris mei , d
(unc. occidam (fratrem meum (Gen. 97. 41) : prztezes
mors patris mei , et tunc occidam, Et tu quid dicis!
Transeat Christi passio, et tuuc coutra liostem meum
litigabo. Vide ne frater Esaü sis. Audi quid dicat Par-
lus : Ne quis foruicator, nec profanus, ut Esaá : ne
eum multi contaminentur (Hebr. 43. 16. 15). Hxc a me
dicta sunt , non ad iram concitandam , sed ad opem
et salutem fratribus ferendain. Contingat autem nobis
et verbo instrucüs, et historiarum exemplo insiitulis,
sanctorum Patrum et prophetarum certamine robors-
tis, gloriam semper Deo referre, nuuc et semper, e&
in secula saeculurum. Amen.
In justum et beatum Job, sermo quartus.

4. Ubique et iu omnibus fere divinis narrationibus
inferiora rebus sunt verba , et materia. inferiores di-
ctiones ; pr:ecipue vero in pr:eclaris beati Jobi gestus.
Nemo umquain. potest huic argumento tenuitatis sua
sermonem quare. Etiamsi enim sexcenta de illo quis
dicat, a dignitate rci longe retro relinquitur. Quoniam
igitur pro virili, etsi mediocriter, diximus, nihil vetat
quominus hodie eidem argumento haereamus.. Nenio-
que arbitretur rem tractatam injuria affici , si narrae
lionem praescindamus. Neque enim Job incisus dolet:
nani Si inciso corpore von dolebat , an incisa. narra»
tione dolebit? Novimus ex pramissis narrationibus ,
ipsum omuia amisisse , imo potius omnia invenisse,

um enin leta omnia amisisset, lxetiti:e radicem nom
amisit. Perdidit lyram , sed mansit. artifex ; perdidit
uberlatis fructus, sed mansit agricola abundantiz ae-
ctor : nudatus est omnibus facultatibus , sed non nu-
ditus cst virtute. Abjecit diabolo opes , abjectis vitas
comniodis, quemadmodum Joseph pallium impudica
mulieri. Patiendo non patiebatur. Oportet enim et na3«
tur:e passionem fateri , et animi virtutem celebrare.
Exhibita sunt naturz indicia, οἱ virtutis maguiiudo
apparuit. Audivit filiorum calamitatem , ct scidit ve-
siimernta, ut naturz ostenderet commiserationem. Nisi
enim passus essel , non ut virtutis eultor adunraüoni
habitus fuisset, sed velut insensilis damnatus fuisset.
Sed pas-us est ut homo, et ut Dei amaus sustinuil ,
naturzque infirinitatem vicit, piosque mores naa
prodidit. Discidit vestimenta , sed adoravit. [βίας
diabolus non tain percussit, quam percussus est ; noa
tam vulneravit , quam vulneratus est. Sed. postquam
in primo agone bene certavit Job , rursus illi alium
agonein offert Deus, ut splendidiurem ipsi ncciat pa»
tenti:e coronam. Rursum enun. adstant. angeli , e
diabolus in. medio interrogawur ab eu qui omnia no-
verat, Unde venis. (Job 2. 2 )? Vid» sapientiam Dei,
vide vafritiem diaboli. Deus quidein sciebat unde
veuiret, quodque superatus a justo veniret : vult au-
tem Deus videre, num ingenue se victui | fateatur.
Unde venis ? Diabolus vero *e victum esse non confi-
tens, pudore enim arcebatur , eade: usus est, qui
prius, voce : Postquam circuivi terram et. perambalasi
orbem , adsum. Nuth ea de causa exivisti ? an huc po*
stulasti? nonne tu dixisti : Da mihi ea que Job poss
det? cur certainen taces, ut victoris coronam aufera-!
Dic certamen , imaledicte , narra luctam , ut predice
victoriam. Sed quod per invidiam diabolus oceuli-
vit , id in honoreiu eximie. philosopluz celebrat og
nium Dominus. Animo intentus fuisti contra [οικία
meum (Ibid. v. 5)? Quod tu celas , ego palam (59.
Siepe nainque Deus interrogat , non ut discat, sed ii
eorum qui interrogantur propositum exploret, uutu ων

i9

θην, xal ἡ νὺξ ἐχείνη eI σχότυς. [596] Ταῦτα λέγε.
καὶ ὁ Ἱερεμίας' Οἴμοι, ὦ μῆτερ, ὡς τ/να µε ἔτεχες
ἄνδρα χρινόµενον καὶ δικαζόµενο»; Ἑπικατάρατος
ἡ ἡμέρα ἐν ᾖᾗ ἐγεννήθην. 'Taota δὲ πάντα ἔχτραγ-
to6oUctv οἱ ἅγιοι, ἵνα σὺ μετὰ ταῦτα µάθης, ὅτι οὗ τρυ-
φῶντες διῆλθον τὸν βίον, ἀλλὰ µυρία xaxà ὑπομείναντες,
τοὺς ἀγῶνας διεξηλθον. ᾽Απεχλαύσατο οὖν καὶ Ἱερεμίας
λέγων * Οἴμοι, à μῆτερ, ὡς τίγα µε ἔτεχες; χαὶ ἔπαθε
μὲν ὡς ἄνθρωπος. ὑπέμεινε δὲ ὡς Φιλόθεος. Μωῦ -
Gn; ὁμρίως, ὁ μέγας xal θεῖος τοῦ θεοῦ νομοθέτης, ὁ
τὰς πλάχας τὰς ἱερὰς ὃ-ξάμενος, ὁ πρῶτος εἰσηγητὴς
τῶν συμφερΊντων τῷ Bio, xal αὐτός φησι τῷ Os pa-
βούμενος τῷ πλήθει τῶν συμφορῶν;' Κύριε, σὺ εἶπας,

τι Ebpnxac χάριν’ παρ) ἐμοὶ, καὶ olóá σε παρὰ
πάντας. καὶ sl εὕρηκα χάριν ἑνώπιόν σου, ἄφε-ῖε
εν Ψυχήν µου ἀπ᾿ ἐμοῦ ' ov δύναμαι γὰρ «έρειν
τὸ βάρος τοῦ «ἰαοῦ τούτου. Μιχρὸν, καὶ AigoboAT-
σουσἑ µε. Mi) ἐγὼ αὐτοὺς ὠδίνησα; μὴ ἑγὼ αὐτοὺς
ἔτεχον' ὅτι Aéyeic µοι' Βάστασον αὐτοὺς ὃν τρόπογ'
βαστάζει ἡ τιθηνοῦσα τὸν zaiba; Ob δύγαμαι φέ-
ρειν' τοῦ Jacob τὰ ἑλαττώματα. Ὅμως xaX ἁποδυρό-

ενος xa: πενθῶν ὡς ἄνθρωπος, οὐχ ἐθλασφήμησε ὡς
bro. ἀλλ àbe(xvus τὰ πάθη τῆς φύσεως, ὑπ' αὐτῶν
τῶν παθῶν ἐλεγχόμενος. Οὕτω δὲ ὁμοίως τῶν προφητῶν
ἕχαστος ἀποδύρεται, χαὶ ὁ ᾽Αμθακούμ φησιν’ "Ira cl
{οι ἔδειξας xóxovc xal πόνους, ἐπιδ.έπειν ἐπὶ
τα ἱαιπωρίας ἀνθρώπων; Ἔθλεπε γὰρ τὴν ἁδικίαν ὁ
προφητικὸς χορὸς. xai οὐχ ἔφερεν, ἀλλ' ἐδόα ᾽Λμόα-
χοὺμ λένων Iva τί uot ἔδειξας κόπους καὶ πόνους;
Ἐγώπιόν µου véyove χρίσις, καὶ ὁ κριτῆς Aayu6ávet,
καὶ διὰ τοῦτο ἑξέρχετα: τὸ xpiua διεστραμμµέγον.
'Ὁ ἄρχων αἱτεῖ, xaX ὁ χριτῆς λαμθάνει, χαὶ ἔξουδε-
νεῖται ὁ νόμος.

Y. Οὕτω πάντες ἕπασχον οἱ δίκαιοι, καὶ ἀπεδυσπέτουν
πρὸς τὴν δυάχολἰαν τοῦ χόσµου. ᾽Αλλὰ μὴ ταῦτα λαθὼν
ἐχλάθης εἰς συμφωνίαν τῆς occ προαιρέσεως pi εἴ-
πῃς Mt; βελτίων ἐγώ εἰμι τοῦ Ἱερεμίου τοῦ χαταθοή-
σαντος τοῦ χόσµου; μὴ τὰ ῥήματα τῆς ἱάσεως γένηταί
σοι τραύματα. Ταῦτα δὲ γέγραπται, ἵνα µάθῃης ὅσου
ἀγῶνα δι Ga ὅσων Χινδύνων μεστὸν τὸν βίον δι-
εζήλθον. θέλεις μαθεῖν οἵἷος ὀφείλεις εἶναι; Μάθε τὰ
μετὰ τὴν χάριν Ἔπαθον προφῆται, ἔπαθον δὲ καὶ οἱ
ἁπήστολοι' ἀλλ' οἱ μὲν πάσχοντες Ίλγουν, οἱ δὲ πάσχον-
τες ἐκαυχῶντο. "Ἠλθε Παῦλος εἰς μέσον, πάσχων μὲν,
οὐ χλαίων δέ’ τυπτόµενος, ἁλλ᾽ οὐχ ἀποδυρόμενος, ῥα-
δανιζόµενος, ἀλλὰ χαυχώµενος. Καὶ τί φησιν; OD µό-
φον δὲ, dAJóà καὶ καυχώµεθα ἐν ταῖς 01ίψεσιν. εἷ-
δότες ὅτι ἡ θ.ίψις ὑπομονὴν κατεργάζέται, ἡ δὲ
ezxopori] δοκιμὴν, ἡ δὲ δοκιμὴ ἑλπίδα, ἡ δὲ ἐ.πὶς
οὐ χαταισχύγεται. Καὶ πάλιν, τυπτηθέντες οἱ ἁπόστο-
λοι, Ἔ πορεύογτο χαίροντες ἀπὸ προσώπου τοῦ συγ-
εδρίου. ὅτι χατηξιώθησαν ὑπὲρ cov ὀνόματος τοῦ
Χριστοῦ ἀτιμασθῆναι. M τοίνυν τὰ πρὸ τῆς χάριτος
ἑχλάθῃς εἰς ἀχολουθίαν τῆς χάριτος. Εϊρηται γὰρ ἡμῖν
ταῦτα, ἵνα µάθῃς Ex τῶν πόνων τὴν ἑλπίδα. Όὕτω "
6 Ἰὼδ χκαταρᾶται την ἡμέραν, xat πάσχει τὴν quy tv,
xa ο) βασανίζει τὴν ψυχὴν τῇ ἁἀσεθείᾳ, SNO MAUs
τῶν τραυμάτων, xat οὐ τραυματίζει τὴν φυχὴν τῇ βλασ-
qnuía. Εἶτα, ἐπειδη δεῖ συντεμεῖν, συντόμως ὑμῖν
ἀναχεφαλαιώσομεν τὴν ὑπόθεσιν' Ἐν τῷ ἀγῶνι τῷ κατὰ
πὸν Ἰω6, πλην τοῦ θ:οῦ, πάντες Ἠγνόουν τὸν σχοπὸν
τοῦ ἀγῶνος. Ἰὼ6 οὐχ ᾖδει ἐπὶ τίνι Ἠγωνίσετο, οὐχ Ίδει
ὅτι εἰς γυμνασἰαν αὐτῷ προθέθληται τὰ παλαίσματα.
οἱ φίλοι Ἡγνόλυν τὸν σκοπὸν τοῦ Θεοῦ, ὁ διάδολος Ἠγνόει
«b µέλλον. El γὰρ ἴδει ὅτι ἐνικᾶτο, οὐχ ἄν ἐπεχείρησεν.
Ὁ Ἰὼδ οὐχ δει τὸ ἀποθησόμενον Ex τοῦ ἀγῶνος. "Oct
μὲν ὁ θεὸς χατὰ σνγχώρητσιν ἐκδέδωχεν, δει ὁ Ἰώθ, οὗ
προγινώσκων, ἀλλὰ μαθὼν παρὰ θεοῦ. O δὲ διάδολος
οὐκ fct εἰς ποῖον τέλος ἀπαντήῆσει τὰ παλαίσµατα. Ei
γὰρ Ίδει, οὐκ ἂν ἐπεχείρησεν, ἵνα yh χείρονα τὴν αἱ.
σχύνην ἐφελχύσηται ' ἀλλ᾽ ὁ ἔπαθεν ἐπὶ τῶν μαρτύρων,
ποῦτο ἔπαθε xai ἐπὶ τοῦ Ἰώ6θ. ᾿Ανεῖλε μάρτυρας, ἵνα
σθέἐσῃ «ἣν Ἐχκλησίαν, οὐκ εἰδίς, ὅτι μετὰ τοὺς µάρτυ-
ρας ἀνθήσει d Ἐκκλησία. Πάντες οὖν Ἰγνόουν, πλην
τοῦ sou. Οἱ φίλοι ἀγνοοῦντες τὸν σχοπὸν τοῦ θεου.
ἀγνοοῦντες xal τοῦ Ἰὼδ τὴν δοχιµασίαν, εἵλοντο ὡς ἐν
συγκχοίσει ἀγνοίας μᾶλλον χαταδιχάσαι τὸν Ἰὼθ ὡς ἄξια
πάσχοντα, f| χαταγνῶναι τοῦ θεού ὡς ἀναξίως διχάσαν-
τος. Ἱρόσεχε ἀκριθῶς' [697] Εἴλοντο χαταχρῖναι ἄνθρω-
πον ὡς Aya πτάσχοντα τῆς ἑαυτοῦ ἁμαρτίσς, T) εἰπεῖν

PATROL. Gn. LVI.

IN JOB SERMO IY.

580

χατὰ τοῦ 8:02, ὅτι ἀναξίως ἐδίχασε. Καὶ ἐν) μὲν µὲρε.
χατὰ σχοποῦ ἐφέροντο, τὸν 8:bv ἁδικίας ἐχτὸὺς λέγοντες'
ἐν) δὲ µέρει διηµάρτανον, χαταχρίνοντες τὸν ἁθῶον.
'H δὲ ἄγνοια ἀπολογεῖται ὑπὲρ τῶν ἁγνοούντων, xal
ἁπόδεγτοι, ὅτι ἐν ἀγνοίᾳ φιλοσοφοῦσι, xal οὗ χαταφη-
φίζοντα:. βλέποντες την θεοῦ δικαιοσύνην. Try μὲν τοῦ
"I6 διχαιοσύνην παραγράφονται, τὴν 0: τοῦ θεοῦ àv-
υμνοῦσιν. Εἶτα Ἰὼδ ἄρχεται παρὰ τῶν φίλων ἑλέγχε-
σθαι΄ xal φασι πρὸς αὐτὸν ἐχεῖνοι' Πότε ἀ 1η0ινοἳ
πρόῤῥιζοι ἁπώ.Ίοντο; πότε εἶδες διχαἰους ὁλοῤῥίζους
ἀπολλυμένους; El μὴ Ἅμαρτες, rai, xaX ἄξια ἆμαρ-
τίας ἐποίησας, οὐχ ἂν ἀδίχως Ἰδίχησέ σε ὁ δίχαιος.
Πολλαί σοὺ εἶσιν ἁμαρτίαι. El δὲ σὺ οὐχ Άμαρτες, πό-
θεν τοῦτο, εἰ μὴ οἱ υἱοί σου μαρτον; Πολλάκις δὲ χη-
pav Ἠδίχησας, ὀρφανοὺς ἔθλιφας. Ei δὲ ταῦτα γέἐγονεν
xai ὁ Geb; δικαίως ταύτην τὴν φῆφον ἐπήγαγεν. Ὁ "Tof
συνῄδει μὲν ἑαυτῷ μηδὲν τοιοῦτον πεποιηχότι, συνῄδει
δὲ xai τῷ θεῷ ut ἀδίχως χρίἰνοντι. Ἐπεὶ οὖν εἶδεν ὁ
Ἰὼθδ. ὅτι παρὰ τοῖς ἀνθρώποις μὲν χαταχέχριται, 3j δὲ
συνείδησις αὐτὸν οὗ καταχρίνει, xal ὁ θεὸς αὐτοῦ οὗ
καταχινώσχει, ἐπειδὴ οὐχ εἴχε πείθειν ἀνθρώπους, µε-
ταφέρεξι τὸν λόγον ἐπὶ τὸν χκριτὴν, xat στρἑἐφει τὸ bp.
τῆς φυχῆς πρὸς τὰ ἄνω οὐ βλασφημῶν, ἀλλά δυσωπῶν,
xal φησι πρὸς αὐτόν Ὁ ἐπιστάμενος τὸν γυῦν των
ἀνθρώπων», ἵνα ti µε ἔθου κατεγτευκτήν cov ; X»
ἑποίησάς µε χατεντυγγάνειν τῆς onc δικαιοσύνης" οἶδός
µου τὴν καρδίαν. Εἶτα ufa τι φθέγγεται "I6, οὐκ ἀπὸ
χαχίας, ἀλλ ἀπ ἀχαχίας ' xai, ἵνα τὰ πο)λὰ εἰς ὀλίγα
αυντέµω (πολλὴ γὰρ ἡ ὕλη τῆς διχαιολογίας), λέγει
Τίς δώσει κριτῆν ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ coU ^, ἵνα vip τὸ
πόσαι εἰσὶν αἱ ἁμαρτίαι µου, ὅτι οὕτω µε ἔχρινας;
Φοθερὸν «5 ῥῆμα, ἀλλ ἀπ᾿ ἀχαχίας. Προλαθὼν γὰρ
εἶπεν ὁ θεὸς, ὅτι Οὑκ ἔστι κατ αὐτὸν ἄκαχος ' τῷ δὲ
ἀχάκῳ οὐδεὶς τὸ ῥῆμα εἰς ποντρἰαν λογίζεται. "Acl γὰρ.
ἁδελφοὶ, πάντες ἡμεῖς οἱ ἄνθρωποι, µήτι γε θεὸς., οὐ
τοῖς πράγµασι δικάζοµεν, ἀλλὰ τῇ προθέσει τῶν ποιούν-
των. “Ὑδρίξει υὓς πατέρα” καὶ τὸ πρᾶγμα ἀφόρητον,
καὶ τῷ πάσχοντι, xai τῷ ἀχούοντι' xai πατραλοίας ὃ
τοιοῦτος χαλεῖται, xat µητραλοίας. xaX ἀνόσιος χαὶ πα-
ῥάνομος, ὅτι φωνὴν ἑναντίαν ἕῤῥηξε πατρὶ, ὅτι ἑτόλ-
µησε δυσφημῆσαι τὴν ἑαυτοῦ ῥίζαν. Ταῦτα δὲ πάσχει
χαὶ καταχρίνεται ὁ ἐπὶ τῶν τελείων ὧν λογισμῶν' παι-
δίον δὲ ἄχαχον, χἂν τύπτῃ τὸν πατέρα. f| τὴν μητέρα.
ἡ χαὶ ὑδρίσῃ, πάσης εὑφροσύνης ποθΏεινότερον. Πολλά-
Χις μητέρες ἐρεθίζουσι τὰ τέχνα εἰς Ὀθριν φέρουσαι, οὐ
τῇ ὕδρει, ἀλλά τῇ ἀκαχίᾳ xai τῷ ἀχεραίῳ xat ἀφελεῖ
τοῦ ἤθους ἐπαγαλλόμεναι. Οὕτω καὶ ὁ θεὸς εἰδὼς, ὅτ.
οὐχ ix xaxlag, ἀλλ ἐξ àxaxlaq φθέγχεται ( μαρτυρεῖ
γὰρ αὐτῷ λέγων, Ἔτι δὲ ἔχεται ἁκαχίας), δέχεται τὰ
παρὰ toU Ἰώ6, εἰς κροίσιν καλούμενος παρ) αὐτοῦ. Φο-
Gs gov τὸ ῥῆμα, οἰχέτην Δεσπότην χαλεῖν εἰς χρίσιν *
ἄνθρωπον, 8sóv* τὸ πλάσμα, τὸν πλάσαντα * τὸν πηλὸν,
τὸν χατασχευάσαντα ᾽ ἀλλ ὅμως, ὡς ἔφθην εἰπὼν, ἀχα-
χίας τὸ ῥῆμα, οὗ πονηρίας. Πλὴν ὅμως, ἀδελφοὶ, ἢ
ἀχαχία οὐχ ἣν ἑχτὸς συνέσεως, ἀλλ᾽ ἐντὸς πάσης σοφίας.
θέλεις γὰρ τὸ ἀκριθέστερον μαθεῖν; Οὐδὸν ᾖτησεν ὁ
Ἰὼδ ὧν μὴ ἐποίησεν. Ἠδει ἑαυτὸν οἰχέτην τοῦ θεοῦ,
ᾖδει τὸν θεὸν ἑαυτοῦ Δεσπότην. ᾽Αλλ' ἐπειδὴ xal αὐτὸς
πολλάχις χρινόµενος πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ δούλους, ἔδωκχεν
αὐτοῖς ἰἱσηγορίας ἀξίαν, καὶ cU ποτε ἑδοχιμάζετο πρὸς
αὐτῷ δοῦλος, οὐχ ὡς δοῦλον ἐπεστόμιζεν, ἀλλά τὴν
δικαιολογίαν ἐλάμδανεν΄ ὃ ἐποίησεν, ᾖτησε, πειθόµενος
τῷ λόγῳ, ὅτι "Q μµέτρῳ µετρείτε, ἀντιμετρηθήσεται
ὑμῖν, Kal φησι’ Τίς δώσει χριτήν; Καὶ πότε δούλῳ
ἐφύλαξας ἰσηγορίαν; "Axous αὐτοῦ ὅτε τὰς ἀρετὰς ἁπ-
αριθμεῖται, xat τοῦτο 00x ἀπὸ φιλοτιμίας, ἀλλ ἀπ ἀχα-
χίας, λέγοντος: Οὐκ ἀπεποιησάμην χρῖμα θεράπον-
tóc µου, καὶ θεραπαιγίδος µου. κριγοµένων αὐτῶν
πρός µε. Δώσω ἁπόχρισιν τῷ 86. Μἡ οὐχὶ ὡς ἐγὼ
ἐπ.Ίάσθη ; Ταῦτα ἐννοῶν, τῷ χοινῷ τῆς φύσεως παρεῖχε
τὸ χοινὸν τῆς ἰσηγορίας.

δ’. Ἡ μεῖς δὲ, ἁδελφο., 09 τοιοῦτοι. θαυμάζεις τὸν [598]
δίχαιον; Σαυτοῦ χαταγίνωσχε. "ὍὋτι πολλάχις ἑάν Τις
ἐγχαλῆ, οὐ λέγω δούλῳ, ἀλλ) ὀλίγον ὑποδεθηκότι, ἐὰν
ἀποχρίνηται τὰ δίχαια, ὡς ἀναισχυντοῦντα καὶ τολ-
μῶντα ἐξ ἱτοτιμίας φθέγξασθα. ἐπιστομίξει. Ὅλως.
φησὶ, καὶ τολμᾷς ££ ἰσοτιμίας φθἐγξασθαι; ἀπαιτεῖς τὸ
δίχαιον ; Δέχου τὴν διχαίαν ἰσηγορίαν. Ἑγχαλεῖ ὁ ὑπερ-

^ Sentenlía hzc, τίς δώσει κριτὴν ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ
σοῦι lb Jobi libro non lcgitur.

3S

541

πλέξη της ὑπομρνῆς τὸν στἐφανον. Πάλιν γὰρ ἓχ δευτέ-
(ον πσρἰστανται οἱ ἄγγελοι, χαὶ ὁ διάβολος εἰς τὸ μέσον
ρυτλται παρὰ τοῦ πάντα εἱδότος. Πόθεν σὺ ἔρχη;
Ἡ, ἐπε τοῦ Θεοῦ ttv σοφίαν ' βλέπε τοῦ δ.αθόλου την
mavoopylxv.. Ὁ μὲν θεὸς ᾖδει πὀθεν ἆλθεν, ὅτι ’τττθεὶς
παρὰ τοῦ δικαίου f50:* φούλεται δὲ ὁ Εεὸς ἰδεῖν. εἰ εὖ-
γνωμόνως ὁμολογεῖ την Άτταν. Πόθεν σὺ παραγέγολας;
O διάῦολος χρύ-ας thv ἧτταν, Ἰσγύνετο γὰρ, τὴ αὐτὴ
χέχρηται φωνῇ τῇ zoo: Περιελθὼν chr 16r. κα
ἐμπεριπατήσας [994] τὴν ὑπ' υὐρανὸν. πάρει. Eig
ποῦτο γὰρ ἔξτλθεςς τοῦτο Ἔτησας . οὗ αὑ εἶπας, ΄Ἔγδος
ο. τὰ ὑπάρχοντα τοῦ "Tob; διὰ τί χρύπτεις τὸν ἀγῶνα,
να ἀφανίσῃης τὸν στέφανον τῆς νίκης ; Eins τὸν ἀγῶνα,
χαττρλµένε, εἰπὲ χαὶ tbv πἀλτν. ἵνα κτρύξης τὴν νίχην.
Ἁλλ' ὃ ἔκρυψε φθονῶν ὁ διάθο)ος. ἀνυμνεῖ τῇ ἑναρέτῳ
Φιλοτορίᾳ ὁ πάντων Δεσπότης. Προσέσγες τῇ δια οίᾳ
σου κατὰ τοῦ θερἀπο»)τές µου; Ὁ κούπτεις, ἐγὼ
γνωρίζω. Ἑρωτᾶ γὰρ ὁ θέὺς πολλάκις. οὐχ ἵνα µάθῃ,
ἁλλ' ἵνα τῶν ἐρωτωμένων γυµνάση τὴν πρόθεσιν. εἰ
εὐγνωμόνως ὁμολογοῦσιν. Οὕτως ἑρώττσε τὸν Κάῑν' Ποῦ
"A6c4 ὁ ἀδεῖφός cov; Ἠθονυλῆθη αὐτὸν τὸν τὸ καχὸν
ὁράσαντα κἂν χκατίγορον ἐλυτο) στΏῆναι, ἵνα dj αὑτοῦ
χσνηγηρία ἀμθλύνῃ τὸ μέγεθος τοῦ ἐγχλήματος. I3. γὰρ

ἑαυτοῦ χατη"ορῶν πραῦνει τοῦ δικαστοῦ τη; ἂν αν ἁκ-'

τησιν. Ὥσπερ οὖν τότε ὀρώτα τὸν Κάῑν' Ποῦ "ACe.1 ὁ
dde Ίρός σου; ὁ δὲ νοµίσας τὶν E πυτησων ἀπὶ ὁ γνοίας
εἶναι, λέγει, Οὐκ οἶδξα" μὴ goat του ἀδε.ροῦ µου
εἰμί; xai ὅτε ἐδουχέμασε τὴν πρόθεσιν, τότε Ἠλεύξς την
ἀνοσιουργίαν λέγων duri] αἵματος τοῦ d£s.Lzco σου
Bog πρός µε ἐκ τῆς γῆς" οὕτως ἐὰν ἐριυτίσας Ur
ἀγνωμονοῦντα, ἐλέγχει χκαχρυργοῦντα. Καὶ vov ἐπ ιδῃ
ἐρωτῶν τὸν διάθολον οὐ µανθάνει παρ αὑτοῦ τὴν fitv,
ἣν ὑπέστη., αὑτὰς στηλιτεύει αὑτοῦ τὴν ἕτταν, xol
ἀνυμνεὶ τοῦ δικαίου τὴν νίχην. Προσέσχες τῇ διανοίᾳ
σου χιτὰ τοῦ θεράποντός µου "I6, ὅτι οὖκ ἔστιν
xat' τιὑτὺν ἄκακος ἐπὶ τῆς γῆς; ἘἜντανθα πρόσεχα
ἀχριθῶὼς, παραχαλὼ, καὶ T παρέργ΄» τὰ ῥήματα των
θείων Γρατῶν. "Ev τῇ πρώτῃ μαρτνρίᾳ οὐδαμοῦ ἑλέχθη
τὸ, "Axuxec, ἁλλ' Ev τῇ δευτέρᾳ. Ev τῇ πρώτῃ ὁ θΞός᾽
Προσέσχες t4 διανοία σου κατὰ τοῦ θεράπογτός
[iov V6,6, ὅτι οὐκ ἔστι κατ αὑτὸν' ἐπὶ τῆς }ῆς, ἄγ-
Üpwzoc ἅμεμπτος, δίκαιος. ἆ.1η6.:Νὲς. ἀπεχόμειγος
ἀπὴ πιντὺὸς πον ηροῦ πράγματος; Τὸ, "Axaxoc, Exel
οὗ προσέθτχε' μετὰ δὲ τὴν νίκτν xaX viv ἀγῶνα προσ-
τίθησ.ν αὐτῷ ὥσπερ στέφανον τὴν εὐφημίαν συνάδου-
σὰν αὐτοῦ τοῖς ἀγωνίσμασι». Ἐπειδὴ ἀρ µυρία πάσχων,
ἀχάχως Ἠ»εΥκ: *tv συμφορὰν, ph ὃς ασφημήσας χατὰ
700 Δερπύτου, ἀλλ' ἀγαθότητι χρίνας τὰ πάντα, xal εἰ-
ῥρηχώς' El τὰ dya0à ἐδεξαμεθα ἐκ χειρὸς Κυρίου, τὰ
χαχὰ οὐχ ὑποίσομεγ; ἐπειδῇ ἀχαχίας ἣν τὸ ῥῆμα,
ἀχακίας αὐτοῦ πλέχει τὸν στέφανον, ὅτι Οὐκ ἔστι τῶν
xat' αὐιὸν ἄνθρωπος ἄκακος. Σὺ δὲ διὰ τί εἶπας
ἁπο.έσαι τὰ ὑπάρχογτα αὐτοῦ διὰ κενῆς; ἀντὶ τοῦ,
Μάτην αὑτοῦ «f, περιουσία ἐφθόνησας; Εἶπες προφάτει
τῶν χ/ηµάτων εὐσεθεῖν τὸν ἄνδρα * ἑγυμνώθη τῶν xtn-
άτων, xai οὐχ ἐγυμνώθη τῆς ἀληθείας. Zu οὖν, διά-
, Εἶπες ἀπολέσαι τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῦ διὰ κενῆς.
Θὐχ ἀπορεῖ ἡ κακία τῆς ἑαυτῆς ποντρίας, Εὐρίσχει πά-
ιν ὑπόνοιαν ἄλλην δυναµένην σθέσαι τοῦ ἐναρέτου την
ἀνδρείαν. Λέχει οὖν τῷ si^ Αέρια ὑπὲρ δέρματος,
καὶ πάντα, ὅσα ὄχει ἄνθρωπος, δώσει ὑπὲρ τῆς vrv-
χῆής αὑτοῦ. 0Οὐδὲν, φησὶ, µέγα, εἰ ἀπώλεσε ντήµατα *
ἡδέως πάντων χατεφρόνησεν, ἵνα ἑαυτὸν αώσῃ. Αλλ
& Boost δοχιµάσαι αὑτὸν, Tov σαρκῶν αὑτου ávrat*
9| μὴν εἰς πρύσωπόν σε εὐ.λογήσει. T5, Εὐ.ὶογήσει,
ἀντὶ τοῦ, Καταράσεται. Ἡ γὰρ Voazt, τῇ εὐφημίᾳ τὴν
ὀνεφημίαν ἐχάλνψε. e
β’. Καὶ διὰ τί ταῦτα γέγραπται; "Ίνα σὺ 6 πιστὸς µά-
θῃς, ὅτε τῶν ἀλλοτρίων χακῶν διηγῆ τὰ αἰσχρὰ, καλὺ-
κ;ειν αὐτὰ τῇ σεµνότητι τῶν λέξεων. Mt; σξμνύνου
ἀἰσχρὰ πράττων, ἀλλὰ σεμνύνου ὅταν τῶν αἰσχρῶν
διαφύγῃς τὴν ὁμιλίαν. Aux τοὺτό φτσιν ὁ Απόστολος:
Παν pnpga αἰσγρὸν μὴ ἐκπερευέσθω ἐκ τοῦ στόµα-
toc ὑμων. Εἶτα ὁ θεὺς παραδίδωσιν εἰς δευτέραν πεῖ-
βαν τὸν ἀγωνιστὴν, οὐχ αὐιὸς ἐκ τῆς πείρας µανθάνων
«loc ἣν ὁ ἆ γων,στῆς, ἀλλὰ τὸν διάθολο» χαταισγύνων ἐχ
αἲς παίρας. Geb; γὰρ πρὸ vtov ἁπάντων οἵδε τὰ πάντα.
'Rtn A06 δὲ ὁ διάδο.ος ἀπ προσώπου Βυρίου. καὶ
£xaice cóv "06 ἔλκει xovnpp ἀπὸ ποδῶν ἕως xega-
Arc. "OXo) αὑτοῦ τὸ σῶιια ἓν τραύμα iEzoíno v, ἕνα

«ΡΙ ΠΙΑ, ' st

µώλωπ1. Ἔδει γὰρ 5ov δι) ὅλου στεφανωθῆναι abi»
ἀγωνιστέν. "Ach ποδῶν ἕως κεφαλης τὸ τραύμα tb ου-
τέριν. τὸ ἕλχος τὸ ἐπινίχιον. Έλχος χατὰ μὲν τὸ oa.
νόµενον ἰχῶρας ῥὲον, κατὰ δὲ τὸ νοούμενον εὐφτμία
γέµον. Ol Ἰχῶρες τοῦ Έλκους tv ὀλίγοις χρόνοις ἑγί-
νοντο,΄αἱ δὲ εὐρημίαι, 595] ἃς ἀτέτεχεν dj ἄθλτας,
εἰς πάντα τὸν αἱώνα οὐκ ἀναλίσχοντα:.. "Εταισεν ai
τὺν' ἔχει πονηρῷ ἀπὸ ποδῶν ἕως κεφα.ῖ ne. ἵνα ἕως
δι ὅλου τῶν μελῶν στεφανίττς ἀναδειχΏῇ. Elsa iz
τὸν οὕτω δυαπραγήσαντα τῷ σώµατι τόπος ἑντείμες
οὐκ ἐδέχετ», "n πᾶσα ἡ οἰχία ἐξωθσῖτο τοῦτον. ὡς it-
λυθημένον (o) γὰρ ἣν τι ἕτερον τὸ ἐραῦμα τοῦ TA,
εἰ μὴ λώθησις), ἐξηλθεν ἔδω της πόλεως ὁ τοῦ χόσµω
ἀλλότριος: ἐξήλθεν ἔξω τῆς πόλεως καὶ ἐκάθητο ἐπὶ
χοπρίας ' ἐξῆλθεν ἔξω τᾶς πόλεως, οὗ χοσμιχὸν Enn
tby ἀγῶνα, ἀλλ ὑπερθαίνοντα τὴν παροῦσαν xasáca-
σιν. Τὸ γὰρ ἔξω τῆς πόλεως εἶναι xal τοῦ τείχος,
εἰχὼν ἣν τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ. Διὰ touto ὁ Πσὰκ
λέγει. "Qr. δὲ εἰσφέρεται ζώων τὸ αἶμα εἷς τὰ ἅτια,
τούτων τὰ σώμµητα κατακαίεται ἔξω τῆς παρεμέο]ης.
Aix τοῦτο xai ὁ Ἰησοῦς, ἵνα ἁγιάστ τὸν λαδν, Ete τς
πύλης ἔπαθε. Χριστὸς ἔξω τῆς πύλης: Ἰὼθ. ἔξω τῆς
πόλεως ἐχάθισεν ἐπὶ κοπρἰας ᾽ ὁ τῆς εὐσεθείας στόµς,
ὁ σπόρος τῆς ὑπομονΏς, ἐπὶ τῶν θλίγεων χοπριζόµενο;,
ἐκάθισεν ἐπὶ χοπρίας, ἀναμένων τὸν ἐγεέροντα ἀπὸ vts
ατωχὸν, καὶ àrb χοπρίας ἀνιστάντα τὸν πένητα. "Ebie-
T£), ἁδελφοὶ, τὸ σῶμα διαῤῥέον, τὴν δὲ Φυχὲν ἑστηρ»
γμένην ἔθλεπε τὸ σῶμα σχώληχας φέρον, τὸν δὲ d».
yh» εὑσέθειαν ἀποτίχτουσαν' ἔθλεπε τὸ γήῖνον σχεῖς
φθτιρόμενον, xai ἐμέμνητο πρὸ τοῦ Παύλου τῶν τοῦ
Παύλου ῥημάτων ' ἔπρεπε yXo αὐτῷ λέγειν "Ocor ὁ
ἔξωθεν ἡμῶν ἄνθρωπος διαφθείρετα!, τοσοῦτοτ d
ἔσωθε» ἀνακαιμίζεται ἡμέραν xa" ἡμιέραν. "Exsficy
ὄστραχον, ἵνα τὸν ἰχῶρα ξέσῃ, τῷ ὁστράχω τὸν ἴχορα
ἀποξέων. τὴ S πομονή τὸν ἀνταγων,στΏν εχλύων. Ἔπρεσὶ
καὶ αὐτῷ λέγειν κατέχοντ, τὸ b3tpaxow "Excpsr δὲ
τὸν θησαυρὸν τοῦτον 5 ἐστρακίνῳ σχεύει. 'Exáüra
ἐπὶ χοπρίας ὁ πολλοὺς ἀπὸ xonpla; ἐγείρας᾽ ἕλα-
6εν ὅστρακον, ἵνα τὸν ἰχῶρα ξέσῃ' τῷ νεχρῷ en
τὸν ζῶντα πηλὸν ἔξεεν. "HA0oy ol τρεῖς cot χὰλονσι
γὰρ αἱ συμφοραὶ τοὺς φίλους εἰς παραμυδίαν᾽ fn
Ἐλιρὰζ, XopXp, xai Βαλδὰδ, τρεῖς βασιλεῖς «pho bw
βασιλέα. Βασιλεὺς Υὰρ ἣν πρὸ τούτου ὁ λέγων" "Hinr
δὲ ἐν αὐτοῖς ὡς βασιλεὺς ἐν μονοζώνοις. Καὶ ἐκάδ.

ισαν, qnoi, ἐγαντίον τοῦ Ἰὼ6 ἑπτὰ ἡμέρας καὶ
ἑπτὰ νύκτας, καὶ οὐδεὶς &QJAdAncoer. Al μὲν γὰρ pl-
τριαι συμφοραὶ δέχονται Γαραμυθίαν " τὰ δὲ 1

τῶν συμφορῶν τῇ σιωπῇῃ τιμᾶται. Ἔστι γὰρ, ἀδελφλ,
ὅτε vixi Lp hin τὸ πάθος: xal ὥσπερ τὰ νοεή-
pata ἐν ἀκμῇ πᾶσαν θεραπείαν ἀποπέμπεται, οὕτω χαὶ
τὰ πάθη ἐν τῇ ἀκμῇ τῶν συμρορῶν πᾶσαν νουθεσίεν
ἐχθάλλει. Ἐσιώππσαν, τῇ σιωπῇ χοινωνοῦντες τῷ f
θει. Καὶ τὶ ποιεῖ; Ἐπειδὴ ἐχείνους ἐνίκησεν ἡ ovp-
φ.ρὰ, xaX οὐδεὶς ἑτόλμησε ek: quvhv παράμνυθίας,
πρῶτος ἄρχεται τῶν λόγων "hu * ἀνοίγει θύραν tei
μη πάσχουσιν ὁ πάσχων. Ἴσμεν γὰρ, ἁδελφοὶ, ὅτι ἓν
ταῖς συμφοραῖς, f| ἓν τοῖς πένβεσιν, f ἓν ἄλλῳ τὴ
κατηφείας πράγματι, ἕχαστος αἰδεῖται πρῶτος putet
quvhv, ἵνα μὴ δόξη &xatpóz τις εἶναι ἁρττης T) vog
εἰστγττής: ἐὰν δὶ (bm ἄλλον ἁρξάμενον, ἀκοὶοθηί
ἀχινδύνως. Τοῦτο, ἁδελφοὶ, καὶ à πεῖρα διδάσκει, xil
τὰ πράγματα ὑποτίθεται. Ὡς οὖν εἶδεν ἀποχλεῖσεν ti
πάθος thv παραμνθίαν τῶν φίλων, ἀνοίγει θύραν ὁ κ’
εχων, χαὶ ἄρχεται εὐθέως ἑχτραγῳδεῖν «hy cupi"
πανταχοῦ βλασφτμίας φεύγων τὴν ὑπόνοιαν li
φωνὴ τοῦ Ἰώδ. Ἐπικατάρατος ἡ ἡμέρα, ἐν 6t
νήθην, καὶ ἡ νὺξ ἐχείνη εἴη σκότος. Οὐκ ἀδεων
«22:8 λέχει, ἀλλὰ πάσχων. Καὶ βλέπε τί foul: "Ürrf
ἐπειδάν τις δεινῷ ἀποστήματι περιεχόμενος τέµηι
σιδίρῳ παρὰ τοῦ ἰατροῦ, οὐκ ἔχων πῶς ἀντισῃ 9
τέµνοντι, τῶν περιεστώτων ἄπτεται, wal δέκνει ή
πα βρεστῶτας, ἐχείνοις μὲν ἐγχαλεῖν οὐδὲν ἔχων, £P;
ἰατρὸν ἐκτεῖναι τὴν χεῖρα οὐκ ἰσχύων . οὕτω xal be
φοθούµενος τῆς βλασφημίας τὸ μέγεθος, ὑδρί Ἡ
ἄφνχα, xaX πληροϊ τοῦ πάθους τὴν πληροφο 079
8:o9 κατατολμῶν, ἀλλ ἑαντοῦ χα) τῆς ἡμέρας v3.
pov καταβᾶται γὰρ, οὐ τὴν χτίσιν, ἀλλὰ chr 9
ἡμέραν. 'Efouciav γὰρ ἔχω. φησὶ, τῆς ἐμῆς ipie
οὗ χαταρῶμαι τὴν Σημ,ουργίαν, τὴν ἐμαυτοῦ ἡμέ
χαταρ-μαι. ἘΕπικατάρατος ἡ ἠμάρα, & q 67977

$81 IN ELIAM ΡΗΟΡΠ. SERMO.

Ίος dicere, cum scias Jesum pro te descendisse?
Contra hujusmodi animum, talemque superbiam, decet
cum Isaia semper clamare : Quid superbit terra εἰ
cinis (Eccli. 10. 9)? Verum ad propositum reverta-
mur. Quis dabit judicem inter me et te? Apparet in
fine justus Judex, apparetque illi de turbine et nubi-
bus. Apparet Jobo de nubibus, imbrem benedictionis
infusurus. Apparet ipsi ex nubibus, qui semen fiio
opertum irrigaturus est, excitat que Jobum , nutuque
solo cruciatus dissipat, nutu solo lapsum excitat, ait-
que illi : Surge, accinge quasi vir lumbos tuos. I nterro-
gabo autem te : (u vero mihi responde (Job 40. 3). Quan-
doquidem me ad judicium vocasti, et dixisti, Quis dabit
judicem inter me et te? surge, strenue athleta , qui
ex calamitatis plaga non lapsus es, surge. Si quis
enim castigatus strenue ferat calamitatem et castiga-
tionem, a Deo audit illud, Surge, ut quando ad Jeru-
salem dicit : Exsurge , Jerusalem , que bibisti calicem
ir& mec. Accinge sicut vir. lumbos tuos. [nterrogabo
aulem (e, τὰ vero responde mihi (1sai. 54. 11). Non
dixit, Judicabo te, tu vero responde mihi. Non enim
vocasti me, inquit, ad judicium , sed vocasti me, ut
tecum, judicarer (a). Judicem petiisti inter me et te :
tu esto judex. Putas me aliter tibi responsum dedisse,
m ut appareas justus (Job 40. 5)? Existimas me
ianc tibi immisisse calamitatem , nisi ut justum te
ostendam ? Et satage ut horum verboruiw accurationi
diligenter attendas. Non dixit, Putasne me aliter tihi
responsum dedisse, quai. ut justus fieres? Neque
enim calamitas ipsum justum effecit , sed justum de-
monstravit. Putasne me aliter tibi responsum dixisse,
quam ut justus appareres? Mihi enim, inquit, etiam
anie certamina notus eras : mundo autem per cala-
mitatem notus evadis, in mundo ob luctam pradica-
beris. Propterea te visitavi, non ut nocerem, sed ut
coronarem ; non ut deturparem, sed ut. illustrarem.
Verum quia ex innocentia naturx: mensuram egressus
es, tu sinceritati peperci. Nam etsi quis ex sinipli-
citate peccaverit, Deus corrigit ea qui per sincerita-
tein adiiissa sunt. Quia vero Deum in judicium vocasti,
die mihi qualem apud me habens honoris paritatem
vocasti me ? Ubi eras cum ponebam fundamenta terre
(Job 38. 4)? an coztaneus eras Opitici,ut illum vocares
ad judicium? Hle ante szecula , tu post multa secula.
Cum formarem terram, non aderas; cum mare, nonad-
eras; cum alia hujusmodi, non aderas. Omnis creatura
facia est, et tunusquam eras. Antiquioremergo szculis,
Creatorem universi ad judicium vocasti? Cum extende-
rem funiculum super terram, cum columnas ejus fun-
darem, cuim eduxi de ventre matris ejus, cum parieba-
tur mare, ubi eras? cum ipsum nube operirem, et
caligine circeumdarem, ubi eras? Reprehendit quasi
indigue loquutus sit, ex simplicitate quidem, verum
ex ignorantia, Et quid facit? Non coram omuibus
illum iucrepat, sed ut amicum privatim corrigit.
Postquam igitur hxc et his similia dixit (non enim
vacat omnia dieta minutatitn interpretari), et Job. in
sui cognitionem veniens ( nam justus post primam
redargutionem lapsuin corrigit ), ait : « Domine, au-

ditu auris audivi te prius, nunc autem oculus meus.

vidil te, el exiuanivi meipsum ; puto me terram et

(a) Sic Mss. recte. Editio Morel., non enün vocagi me, wu

tecum judicarer, iutermediis omissis.

552

cinerem » (Job 43. 5. 0). « Semel loquutus sum, et $e-
euido non addam » (Job 40. 5). Vide quomodo pecea-
tum revocat, qui reprehensionem recte suscepit. Se-
mel loquutus sum, idque ex simplicitate, non ex
malitia ; secundo non. addam. Quis enim sum ego. in
judicium veniens in conspectu Domini? Quz prius
non noverat Job ob simplicitatem, post correptionem
discit. Hinc quid Deus? Non concedit ei recusare
judicium, sed nit : Non; sed accinge sicut vir lumbos
tuos. Sta, inquit, ut vir. Ne putes me ideo te perter-
ruisse potentia mea, ut justitiam fugerem, sed simpli-
citatem tuam correxi. Judicium non. recuso : judica
ine juste, rationemque gestorum expostula. Judicatus
es ut coroneris, judicatus es ut sis admirationi per
totum orbem. Ante calamitatem unus te angulus no-
verat, post calamitatem te totus orbis cognoscet,
Sterquilinium tuum omni regio diademate illustrius
erit. Qui diademata gestant, cupiunt. videre agonem
tuum, et laborem certaminum. Sterquilinium. tuum
paradisum effeci, ad pietatem excolui , plantam c:e-
estem exhibui. Accepisti cxelestia, accipe terrena, ac-
cipe omuia duplicata. Ilis disce, quisquis Christianus
es, spem tuam, excelleutiam promissionis tux. Jobo
dupla promittit , et dupla tribuit ( Job 42. 10) ; Ser-
valor autem discipulis suis ait: Qui reliquerit patrem,
aut matrem, aut fratres, aut sorores propler me, centu-
a accipiet, el vitam eternam possidebit (Math. 19.
9). Sed illud diligenter attende, quomodo amicum
privatim corrigat, amicos vero Jobi publice arguat.
Dixitque illis Deus : Ut quid non estis recta loquuti ad-
versus servum meum Job (Job 42. 8)! Sed, o juste
judex, pro te sermonem fecimus, justitiam tuam pra:-
diceavimus, hominem condemmnavimus, tuam vero
justitiam innoxiam ostendimus. Hic ergo justum Dei
judicium attende. Nam si prose contra justum loquen-
tem non recipit, uum cos qui contra justum praeter
justitiam loquuntur, recipiet ? Redarguit igitur ejus
amicos, et ait: Et nunc nisi propter seruum meum Job,
vos forte perdidissem (Ibid.). Simul ergo redarguit οἱ
servat. Servat quidem, quod nihil mali contra Dettn
dixissent ; redarguit vero justum, simplicitatem. ejus
corrigens : honoratque propter illum amicos ejus, Ju-
Stumi quoque honorat propter certamen, duplumque
dat ei, atque ex tenebris ei lux resplenduit et tunc et
nunc. Uno autem superaddito, rci excellentiam osteu-
demus. Accepit oves in duplum, boves, canielos et
asinos in duplum; sed cum filios decem amisisset,
non accepit vicenos (Ibid. v. 42. 13). Hic quaerendum,
cur jumenta in duplum, (ilios non itein. Quia jumenta
et facultates quidem funditus perierunt, liomo autem
etiam inortuus in vitam servatur, οἱ ad resurrectio -
nem suscitatur. Non dat illi filios in duplum, ne eo-
rum qui decesserant spem tolleret, sed ut ostenderet
ei, etiam illos, etsi przrepti fuissent, vivere tamen.
Et illi quidein omnes ipsi dantur : non dat autem illi
plus quam decem, ut inveniretur Job non a vita ad
mortem, sed a domo in domum transiens. Decem
namque cum vitam finivit, ad usque sepulcrum il-
lum extulerunt : decem iterum in die resurrectionis,
a sepulcro in regnun excipient, atque sitnul omnes
ineffabilibus illis et seteruis bonis fruentur : quihus
nos omnes dignos fleri contingat, gratia et Lhu-
manitate Domini nostri Jesu Chrisii, cui gloria
et imperium, nunc et semper et in secula, Amen.

qc —— Pas — ep —ÁÓ €— Á—!—————á—n n —B'—

MONITUM

IN SEQUENTEM HOMILLIAM.

Severiani esse hane homiliam putat Dnpinius. Ve-
ruin eisi nugacem quandoque Severianum depreben-
derimus, nescio an technas illas, queis usum Deum
erga Eliam pluribus demonstrare conatur hic quis-

quis sit orator, Severiano adscribere liceat. Ineptum
esse quempiam Gr:eculum libentius credam.
Interpretatione Latinam novam adorravi.

573

Num eqo illos parturi ? num ego. illus peperi , quia
dicis nihi, νε. ία eos, quemadmodum nutrix gestat pue-
rum? Non possum ferre populi , defectus (Num. 11.
42. 14). Tamen iugemiscens οἱ fleus ut homo, non
biasphewavit ut impius, sed natur: affectus ostende-
bat, ab ipsis affectibus permotus. Similiter ex. pro-
phetis quisque. ingemiscit , aitque Habacuc : Ut quid
mihi labores ostendisti et dolores, ut iuspicerem miseris
hominum ( llab. 4. 5)? Videbnt. enim. propheticus
chorus iniquitatem, nec ferebat, sed clamabat Ha-
bacuc diceus : Ut quid ostendisti mihi labores οἱ dulo-
res ? In conspeciu. meo factum est. judicium , el judex
accipit, et idco, egreditur. judicium perversum (Ibid. v.
4 ). Princeps pos:ulat (Mich. 7. 5) οἱ judex accipil,
et contemuitur lex.

9. Sic patiebantur omues justi , et indigne ferebant
mundi difficultates. Verum hiec ne ad. arbitrii tui
commodum trahas; neque dicas, Num ego melior
sum Jeremia eontra munduin clamante? ie. medel:e
verba vuluera tibi fiant. 1aec autem scripta sunt, ut
ediscas quantum certamen certaverint, quantis peri-
culis plenam vitam duxerint. Vis discere qualis esse
debeas ? Disce ea qu: post gratiam fuere. Passi sunt
prophet: , passi sunt apostoli : sed illi dum pateren-
tur dolebant, hi contra gloriabantur. Venit Paulus iu
medium ; patiens, sed non ingemiscens; verberatus,
$ed non dolens ; tortus, sed glorians. Quid vero dicit?
Non solum autem , sed. gloriamur in. tribulationibus,
" scientes quoniam tribulatio patientiam operatur , patien-
tia atttem probationem , probatio vero spem , spes autem
non confundit (Rom. 5. ὅ 5). Ac rursum verberati
apostoli [bant gaudentes a. conspectu concilii, quoniam
digni habiti sunt. pro. nomine Christi contumeliam pati
(Act. 5. 41). Ne itaque illa qux ante gratiam fuere,
iu serie gratie accipias. [ας quippe nobis dicta sunt
ut ex laboribus spem ediscas. lta ct Job maledicit
diei, et aniio patitur, neque animam torquet impie-
tale , sed vu!nera tolerat, nec οὐ λα blasphemia
vulnerat, Deinde, quia compendio dicendum est, bre-
viter argumentui repetemus. Incertamiue Jobi omnes,
prrter. Deum, certaminis scopum ignorabant. Job
ignorabat qua de causa certaret : ignorabat certainina
&ibi ad exercitationem esse proposita, Amici scopum
Dei nesciebant, diabolus futurum ignorabat. Si enim
scivisset fore ut vinceretur, non rem tentasset.. Job
nesciebat quid ex cerlamine eventurum esset. Quod
enim id ex Dei permissione accideret, sciebat Job,
mon przsciens, sed a Deo edoctus. Diabolus autem
ignorabat qui futurus esset certaininis finis. Si eniin
seivisset, utique non tentavissel, ue majorem inde
sibi turpitudinem pertraheret : sed id quod in. niar-
tyribus, idipsum in Jubo passus est. Occidit martyres,
ut exstingueret Ecclesiam, nescieus futurum, ut post
martyres floreret Ecclesia. Owines itaque rem ἱρηυ-
rabant preter Deum. Amici scopum Dei ignorautes,
jgnorantes et Jobi probationem, malebant compara-
lione per ignorantiam facta damnare Jobum,ut digna
patientem , quam damnare Deum , ut injuste judicau-
tem. Diligenter attende. Malebaut damuare hominem,
ut qui peccato promerita pateretur, quiin dicere Deum
injuste judicasse. Et secundum unam partem rccte
agebant Deum injustitia vacuuin. dicentes ; secundiun
alterain autem aberrabant, innocentem. damuautes,
Jgnorantia porro ignorantes excusat , quia ignoranter
philosophantur, neque contra Dei justitiam ealculum
ferunt. Jobi justitiam reprobant, Dei justiti:m depraz-
dicant. llinc Job ab amicis reprehenditur, qui dicunt
ei : Quandonam veraces radicitus perierunt (Job 4. 1 )"
quaudonam vidisti justos fuuditus. pereuntes? | Nisi
peccasses , inquiunt , et digna supplicio fecisses, non
te injuste. lesisset qui justus est. Multa sunt peccata
tua. Si vero non peecasti, unde liec, nisi lilii Lui Ρε»
caverint? S;eje viduam Lesisti, pupillos oppressisti.
'Si autem ha:c facta sint, juste Deus lianc in te sen-
tentiam tutit.. Job sibi conscius erat se. niti hnjus
modi umquam fecisse, sciebat Deum non injusie
judicare. Quia igitur. vidit Job sc ab hominibus da-

minari, à sua vero conscientia se minime dam
Deumque. etiani $e non damnare, quia nou. pd
id persuadere hominibus , serinonem transfett ai
dicem, animaque oculum ad superna dirigit,
bla-phemaus, sed deprecans, aitque illi : Qui
mentem hominum , cur mec posuisti ut loquerer αι
sun te (Job 7. 49)? Tu ine fecisti contra. just
tuam loqui ; nosti cor meum. Πίο magnum quid I.
tur, pon ex malitia, sed ex μουσεία, ct ut p
mulia. eomplectar. (multa. enim imnaterix est seri
de justitia), ait : Quis dabit mihi jud.cem inte
οἱ te (a) (Job 10. 2) , ut cognoscat quanta sunt
C21a tea , quia sic me judicasu? Horrendum dic
Sed ex innocentia. Prius enim dixerat Deus : N
€s sicul ille sine malitia (Job 2. 3) : ci autem
sine malitia est, nemo verbum in inalitiam reput
Semper enim nos homines, fratres, quanto tagisl
nou de rebus, sed de operantium proposito ju:
mus, Injuria afficit filius patrem? Res intolerand
et paticnti , et audienti : ipseque parricida voc:
ct matricida, scelestus οἱ iniquus, quod patii co
riau in vocem erupcrit, quod ausus sit rad.cem s
vituperare. Hoc autein patitur et damnatur , qui
per :etatem sapere potest. lufans vero sine ina
licet patrem vel matrem percusserit, vel in eos :
tumeliam dixerit, omui lvtitia desiderabilior est.$
matres filios provocant ad injuriam , non de iujt
sed de innocentia et simplicitate eorum delectat;r
εἰ Deus scicus eum non ex malitia, sed ex iunoce
loqui (id enim testilicatur de illo dicens , Adhuc
ret innocenti. [Job 2. 5] ), ca quie a Jobo dicui
accipit, ad judicium ab illo vocatus. Horrendum
bum, Dominum a servo in judicium vocari, D.
ab liomine, Oyificem ab opificio, figutum a luto :
Cunen, ut dixi, innocenti:e dictuui illud est, non i
ιο. Cieterum, fratres, innocentia illa non siue
t ligentia erat, sed cum omni sapientia. Visne i
accuratius. scire* Nihil petiit Job quod non fec
Sciebat se Dei famulum esse, sciebat Deui essc.
minum Suum. Sed quia ipse sepe cuim. servis.
litigans, parem illis sui juris defeidendi licent
dederat, atque sl quando eum ipso servus disce]
ret, non illi ut servo os obsiruesat , sed defeusior
ejus admittebat : id quod ipse fecerat postula'iat, E
dicto obtemperans : Qua mensura mensi. [ueritis ,
metietur vobis (Matth. 7. 3). Et ait : Quis dabit ji
cem? Et quandonam servo pari jure tecum di:
ptandi potestatem fecisti? Audi «um quando v.rt
dinumeral, idque non g'oriandi causa, sed ex in
centia : Non respui judicium cum serro meo et c
ancilla mea, cum disceptarent adversum. me. D.
responsionem Deo. Annon sicul ego formatus est (.
91. 13 15). αι cogitaus, communi naturz par
tribuit litigandi potestatem. -

4. Nos autem, fratres, non tales sumus. Mirai
justum ? Te ipsum damna, Quoniam siepe. cum qi
accusat, non dico servum , sed se paulo inferiore
8i respondeat justa , quasi. impudentem et audaces
quod pari jure loqui audeat, silere jubet. BHtaue, À
quit, pati jure loqui audes? justum | repetis? Acci]
par jus litigandi. Accusat superbus, neque jus defe
sionis admittit, neque silentium reveretur. Si tace
is qui accusa:ur, Damnatus est, inquit, labra sesci
aperire ; si lo:juatur, Au-us est, iuquit, contra doni
nun vocem enittere. Deinde alius superbia pleses,
si pro justo, pro nobili viro suadetur rogatus ratioscti
reddere ad alium, paeem conciliare, malitiamque pef
caritatem sedare, statim superbia elatus dicit ; Egovt
ad liunc descendam ? O superbiam ! Quo loco 19, 8
descendas? Egone ad hunc descendam ? Ha leqeur
ac si cvluin οἱ nobes calearet. Eamdem lorram 30
Cas, eX cadem ipsa nutriris, in eamdem reverteriS ?
ipsi tutnularis; et quo descendis ? non revereris, M!
eruübescis passionem Domini ? non. te. yudel
t&o dicere, Egone in boc descendani? non te ΚΑ

(a) μ.ο. Quis dubit judicem inder me et te, a lire Jobi
uon reperiuntur.

IN JOB SERMO IV.

ἡ νὺξ ἐχείνη εἶη σχότυς. [596] Ταῦτα λέγε.
εµίας' Οἴμοι, ὦ μῆτερ, ὡς círa µε Ecexec
ινό(µιενον xal δικαζόµεχγον; Ἐπικατάρατος
he 4 ἐγεννήθην. "αῦτα δὲ πάντα ἔχτραγ-
ἅγιοι, ἵνα σὺ μετὰ ταῦτα µάθης. ὅτι οὗ τρν-
Ἴλθον τὸν βίον, ἀλλὰ µυρία xaxà ὑπομείναντες,
ας διεξηλθον. ᾽Απεχλαύσατο οὖν καὶ ἹἹερεμίας
uot, ὦ μῆτερ, ὡς τίνα µε ἔτεχες; καὶ ἔπαθς
ἵνθρωπος. ὑπέμεινε δὲ ὡς Φιλόθεος. Μωῦ-
6, ὁ μέγας καὶ θεῖος τοῦ θεοῦ νομοθέτης, ὁ
€ τὰς ἱερὰς ὃ-ξάμενος, ὁ πρῶτος εἰσηγητῆς
ερόντων τῷ Dio, καὶ αὐτός Φησι τῷ Oso. βα-
«p πλἠθει τῶν συμφορῶν' Κύριε, σὺ εἶπας,
vac χάριν παρ ἐμοὶ, καὶ οἷἶδά σε παρὰ
καὶ εἰ εὕρηκα χάριν’ ἐνώπιόν σου, ἄφε.ε
»* nov ἀπ᾿ ἐμοῦ ' oo δύναμαι γὰρ «έἐρειγ
' τοῦ «αοῦ τούτου. Μιχρὸν, xal «ιθοδο.ή -
.Μἡ ἐγὼ αὐτοὺς ὠδίνησα; μὴ ἑγὼ αὐτοὺς
τι Aéyetc μοι Βάστασον αὐτοὺς Ór τρόπο
ἡ τιθηνοῦσα τὸν παῖδα; Οὐ δύναμαι gé-
Aaov τὰ ἑλαττώματα. Ὅμως καὶ ἀποδυρό-
πενθῶν ὡς ἄνθρωπος, οὐχ ἐθλασφήμησε ὡς
U ἐδείχνυε τὰ πάθη τῆς φύσεως, ὑπ' αὐτῶν
v ἐλεγχόμενος. Οὕτω δὲ ὁμοίως τῶν προφητῶν
ιποδύρεται, xal ὁ ᾽Αμθαχούμ φησιν’ "Iva. cl
-ας κόπους xal Ἀόνους, ἐπιθ.έπειν ἐπὶ
(ας ἀνθρώπων; Ἔθλεπε γὰρ τὴν ἁδιχίαν ὁ
s χορὸς, xai οὐχ ἔφερεν, ἁλλ᾽ ἐδόα ᾿Ἀμθα-
ov * "Iva τί µοι ἔδειξας κόπους καὶ πόνους,
' nov. γέγονε κρίσις, xal ὁ κριτὴς «Ἰαμδάνει,
ιοῦτο ἑξέρχετα: τὸ xpiua διεστραμμµέγον.
f αἱτεῖ, καὶ ὁ χριτῆς λαµδάνει, xat ἐξουδε-
9 πάντες Έπασχον οἱ δίκαιοι, xaX ἀπεδυσπέτουν
δυόχολίαν τοῦ χόσµου. ᾽Αλλὰ μὴ ταῦτα λαθὼν
lg συμφωνίαν τῆς σῆς προαιρέσεως' μὴ εἷ-
βαλτίων ἐγώ εἰμι τοῦ Ἱερεμίου τοῦ καταθοί-
U χόσµου ; μὴ τὰ ῥῆματα τῆς ἰάσεως γένηταί
iata. Ταῦτα δὲ γέγραπται, ἵνα µάθῃς ὅσου
VAI ὅσων κινδύνων μεστὸν τὸν βίον δι-
έλεις μαθεῖν οἷος ὀφείλεις εἶναι; Μάθε τὰ
χάριν Ἔπαθον προφῆται, ἔπαθον δὲ χαὶ οἱ
* ἀλλ οἱ μὲν πάσχοντες Άλγουν, οἱ δὲ πάσχον-
ὤντο. Ἠλθε Παῦλος εἰς μέσον, πάσχων μὲν,
Ιδέ' τυπτόµενος, ἁλλ' οὐκ ἀποξυρόμενος, βα-
ος, ἀλλὰ καυχώµενος. Καὶ «l φησιν; OU µό-
AAà xal καυχώµεθα ἐν ταῖς 0.1ί)εσιγ. εἷ-
ι ἡ θ.ίψις ὑπομονὴν κιτεργἀζέται, ἡ δὲ
δοχιμὴν, ἡ δὲ δοκιμὴ ἑλπίδα, ἡ δὲ ἑλπὶς
σχύνεται. Καὶ πάλιν, τυπτηθέντες οἱ ἀπόστο-
οντο χαίροντες ἀπὺ προσώπου τοῦ συγ-

τι κατηξιώθησαν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ
ἀτιμασθηναι. Mt, τοίνυν τὰ πρὸ τῆς χάριτος
εἰς ἀχολουθίαν της χάριτος. Εἴρηται γὰρ ἡμῖν
x µάθης ix τῶν πόνων τὴν ἑλπίδα. AN "
αταρᾶται τὴν fiuípav, xat πάσχει τὴν uytv,
σανίζει NN orsi τῇ ἁσεθείᾳ, ἀλλ᾽ ἀνέχεται
μότων, xat o0) τραυματίζει τΏν φυχὴν τῇ ῥβλασ:
ica, ἐπειδῃ δεῖ συντεμεῖν, συντόμως ὑμῖν
αιώσομεν τὴν ὑπόθεσιν' Ἐν τῷ ἀγῶνι τῷ κατὰ
πλὴν τοῦ 0:00, πάντες Ἰγνόουν τὸν axomóv
ος. Ἰὼθ οὐκ ᾖδει ἐπὶ τίνι Ἠγωνίσετο, οὐχ δει
υμνασίαν αὐτῷ προθέθληται τὰ παλαίΐσματα.
Ἰγνόρυν τὸν σχοπὸν τοῦ Θεοῦ, ὁ διάθολος ἡγνόει
. El γὰρ ἴδει ὅτι ἐνιχᾶτο, οὐχ ἂν ἐπεχείρησεν.
Ox ᾖδει τὸ ἀποθτσόμενον Ex τοῦ ἀγῶνος. "Οτι
i$ χατὰ συγχώρτσιν ἐκδέδωχεν, foc: 6 Ἰῷδ, οὗ
χων, ἀλλὰ μαθὼν παρὰ Θεοῦ. ϱ δὲ διάθολος
εἰς ποῖον τέλος ἀπαντῆσει τὰ παλαίσµατα. Ei
, οὐχ ἂν ἐπεχείρησεν, ἵνα μὴ χείρονα τῆν αἱ -
ῥελχύσηται ' ἀλλ’ ὁ ἔπαθεν ἐπὶ τῶν μαρτύρων»,
10s χαὶ ἐπὶ τοῦ Ἰώθ6. ᾽Ανεῖλε μάρτυρας, ἵνα
ν Ἐγκλησίαν, οὐκ εἰδὺς, ὅτι μετὰ τοὺς µάρτυ-
σει ἡ Ἐχκλησία. Πάντες οὖν Ἰγνόουν, πλὴν
. Οἱ φίλοι ἁγνοοῦντες τὸν σχοπὸν τοῦ θεοὺ.
i xal τοῦ Ἰὼ6 τὴν δοχιµασίἰαν, εἴἵλοντο ὡς ἐν
t ἀγνοίας μᾶλλον χαταδιχάσαι τὸν Ἰὼθ ὡς ἄξια
, f] χαταγνῶναι τοῦ θεοῦ ὡς ἀναξίως δικάσαν-
ys ἀχρ:θῶς' [597] Εἴλοντο χαταχρῖναι ἄνθρω-
ξια “τάσχοντα τῆς ἑαυτοῦ ἁμαρτίσς, T) εἰπεῖν

PATROL. Gn. LVI.

$80

χατὰ τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἀναξίως ἑδίχασςε. Καὶ ἐν) μὲν µέρε.
χατὰ σχοποῦ ἐφέροντο, τὸν θ:ὸν ἁδικίας ἐχτὸς λέγοντες'
ἐν. δὲ µέρει διηµάρτανον, χαταχρίνοντες τὸν ἁθῶον.
ἨἩ δὲ ἆγνοια ἀπολογεῖται ὑπὲρ τῶν ἀγνοούντων, xal
ἀπόδεχτοι, ὅτι £v ἀγνοίᾳ φιλοσοφοῦσι, καὶ οὗ xatadn-
ίδονται, βλέποντες τὴν θεοῦ διχαιοσύνην. Tiv μὲν τοῦ
Ιὼδ διχαιοσύνην παραγράφονται, τὴν ὃς τοῦ θεοῦ ἀν-
υμνοῦσιν. Εἶτα Ἰὼδ ἄρχεται παρὰ τῶν φίλων ἑλέγχε-
σθαι΄ xal φασι πρὸς αὐτὸν ἐχεῖνοι' Πότε ἆ.1η0ι2οἳ
πρὀῤῥιζοι ἁπώ.Ίοντο; πότε εἶδες δικαἰους ὀλοῤῥίζους
ἀπολλυμένους;, El μὴ Άμαρτες, φτοὶ, xai ἄξια ἆμαρ-
τίας ἐποίησας. οὖκ ἂν ἀδίχως Talxnoé σε ὁ δἰχαιυς.
Πολλαί σοὺ εἶσιν ἁμαρτίαι. El δὲ σὺ οὐγ ἥμαρτες, τό-
θεν τοῦτο, εἰ μὴ οἱ υἱοί σου ἤμαρτον: Πολλάχις δὲ χη-
pav Ἠδίχησας, ὀρφανοὺς ἔθλιψας. Ei δὲ ταῦτα γέγονε,
xai ὁ θεὸς διχαίως ταύτην τὴν ψῆφον ἐπήγαγεν. Ὁ "Tof
συνῄδει μὲν ἑαυτῷ μηδὲν τοιοῦτον πεποιηχότι, συνῄδει
δὲ xai τῷ θεῷ μὴ ἀδίχως χρίνοντι. Ἐπεὶ οὖν εἶδεν ὁ
Ἰὼδ. ὅτι παρὰ τοῖς ἀνθρώποις μὲν χαταχέχριτα!, ἡ δὲ
συνείδησις αὐτὸν οὗ κατακρίνει, xal ὁ θεὸς αὑτου οὗ
χαταγινώσχει, ἐπειδὴ οὐχ εἶχε πείθειν ἀνθρώπους. µε-
ταφέἑρξι τὸν λόγον ἐπὶ τὸν κριτὴν, χαὶ στρέφει τὸ by.
τῆς φυχῆς πρὸς τὰ ἄνω οὐ βλασφημῶν, ἀλλὰ δυσωπῶν,
xal φησι πρὸς αὑτόν' Ὁ ἐπιστάμενος τὸν vovv των
ἀνθρώπων, ἵνα τί µε ἔθου κατεντευκτήν cov ; Σὸ
ἐποίησάς µε χατεντυγγάνειν τῆς σΏς δικαιοσύνης ' οἶδός
µου thv χαρδίαν. Εἶτα µέγα τι φθέγγεται Ἰὼ6δ, οὐκ ἀπὸ
χαχίας, ἁλλ᾽ àv Axaxiac* xal, ἵνα τὰ πολλὰ εἰς ὀλίγα
αυντέµω (πολλὴ γὰρ dj ὕλη τῆς διχαιολοχίας), λέγει /
Τίς δώσει χριτὴν ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ σοῦ 8, ἵνα γνῷ τὸ
πύσαι εἰσὶν αἱ ἁμαρτίαι µου, ὅτι οὕτω µε ἔχρινας,
Φοθερὸν τὸ ῥῆμα. ἀλλ ἀπ' ἀχοχίας. Προλαθὼν γὰ
εἶπεν ὁ θεὺὸς, ὅτι Οὐκ ἔστι κατ αὐτὸν ἄκακος ' τῷ C5
ἀχάχῳ οὐδεὶς «b ῥῆμα εἰς ποντρἰαν λογίζεται. "Aet γὰρ.
ἁδελφοὶ, πάντες ἡμεῖς οἱ ἄνθρωποι, μάτι γε θεὸς, οὐ
τοῖς πράγµασι δικάζοµεν, ἀλλὰ τῇ προθέἑσει τῶν ποιούν-
των. | ples vibe πατέρα. xoi τὸ πρᾶγμα ἀφόρητον,
καὶ τῷ πάσχοντι, xal τῷ ἀχούοντι' xai πατραλοίας
τοιοῦτος χκαλεῖται, xal µητραλοίας, xaX ἀνόσιος χαὶ πα-
ῥάνομος, ὅτι φωνὴν ἑναντίαν ἕῤῥηξε πατρὶ, ὅτι ExÓA-
µησε δυσφημῆσαι NI ἑαυτοῦ ῥίζαν. Ταῦτα δὲ πάσχει
xal χαταχρἰνεται ὁ ἐπὶ τῶν τελείων (v λογισμῶν' παι-
δίον δὲ ἄχαχον, xàv τύπτῃ τὸν πατέρα. Ἡ τὴν μητέρα.
ᾗ χαὶ ὑθδρίσῃ, πάσης εὑφροσύνης ποθεινότερον. Πολλά-
χις μητέρες ἐρεθίζουσι τὰ τέχνα εἰς ὕθριν φέρουσαι. οὐ
τῇ ὕθρει, ἀλλά τῇ ἀχαχίᾳ xai τῷ ἀχεραίῳ xat ἀφελεῖ
τοῦ f Üouc ἑπαγαλλόμεναι. Οὕτω καὶ ὁ θεὺς εἰδὼς, ὅτ.
οὐκ ix χαχίας, ἀλλ ἐξ ἀχαχίας «φθέγγεται {μαρτυρεῖ
γὰρ αὐτῷ λέγων, Ἔτι δὲ ἔχεται ἀχακίας). δέχεται τὰ
παρὰ toU Ἰὼ6, εἰς χρίσιν καλούμενος παρ᾽ αὐτοῦ. Φο-
Ge pov τὸ ῥῆμα, οἰχέτην Δεσπότην χαλεῖν εἰς xplotv*
ἄνθρωπον, 8sóv* τὸ πλάσμα, τὸν πλάσαντα ΄ τὸν πηλὸν,
τὸν χατασκευάσαντα àAX ὅμως, ὡς ἔφθην εἰπὼν, ἀχα-
xia; τὸ ῥῆμα, οὐ πονηρίας. Πλὴν ὅμως, ἀδελφοὶ, 1)
ἀχαχία οὐχ ἣν ἐχτὸς συνέσεως, ἀλλ᾽ ἑντὸς πάσης σοφίας.
θέλεις γὰρ τὸ ἀκριθέστερον μαθεῖν; Οὐδὲν ἤτησεν ὁ
Ἰὼθ ὧν μὴ ἐποίησεν. Ἠόει ἑαυτὸν οἰχέτην τοῦ θεοῦ,
ᾖδει τὺν Θεὺν ἑαυτοῦ Δεσπότην. λλλ' ἐπειδὴ χαὶ αὐτὸς
πολλάκις χρινόµενος πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ δούλους, ἔδωχκεν
αὐτοῖς ἰσηγορίας ἀξίαν, καὶ εἴ ποτε ἑδοχιμάζετο πρὸς
αὐτῷ δοῦλος, οὐχ ὡς δοῦλον ἐπεστόμιζεν, ἀλλὰ τὴν
διχαιολογίαν ἐλάμθανεν ' ὃ ἐποίησεν, cna, πειθόµενος
τῷ λόγῳ, ὅτι "Q µέτρῳ µετρείτε, ἀντιμετρηθήσεται
ὑμῖν. Kal φησι’ Τίς δώσει χριτήν; Καὶ πότε δούλῳ
ἐφύλαξας ἱσηγορίαν; "Axous αὑτοῦ ὅτε τὰς ἀρετὰς ἆἁπ-
αριθμεῖται, xai τοῦτο οὐχ ἀπὸ φιλοτιµίας, ἀλλ ἀπ' ἀχα-
χίας, λέγοντος. Ovx ἀπεποιησάμην χρῖµμα θερἀπογ-
tóc µου, xal θεραπαυσίδος µου. Χριν’ομµένων αὐτων
πρός µε. Δώσω ἁἀπόκρισιν τῷ 6p. Mi] οὐχὶ ὡς ἐγὼ
ἐπ.]άσθη ; Ταῦτα ἐννοῶν, τῷ χοινῷ τῆς φύσεως παρεῖχε
τὸ χοινὸν τῆς ἰσηγορίας.

δ. Ἡμεῖς δὲ, áo, οὗ τοιοῦτοι. θαυμάσεις τὸν [598]
δίχαιον; Σαυτοῦ χαταγίνωσκε. "Ότι πολλάχις ἑάν τις
ἐγκαλὴ, οὐ λέγω δούλῳ, ἀλλ’ ὀλίγον ὑποδεθηχότι, ἐὰν
ἁποκρίνηται τὰ δίχαια, ὡς ἀναισχυντοῦντα xai τολ-
μῶντα ἐδ ἰτοτιμίας φθέγξασθα. ἐπιστομίζει. "ὋὍλως,
φησὶ, xat τολμᾶς ἐξ ἱσοτιμίας φθέγξασθαι; ἀπαιτεῖς τὸ
δίχαιον ; Δέχου τὴν διχαίαν ἱσηγορίαν. Ἐγχαλεῖ ὁ ὑπερ-

^ Sententia bmc, τίς δώσει χριτὴν ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ
cov, lu Jobi libro non Icgitur.

96

581

Άφανος, xaX οὔτε διχαιολογίαν Σέχεται, οὔτε σιωπἣν
νσωπεῖται. Ῥὰν σιωπῄσῃ ὁ ἐγχαλούμενος, κατεγνώσθη,
φησὶν, οὐκ οἷδε διᾶραι τὰ χείλη: ἐὰν λαλήσῃ, ἑτόλμησε.
φησὶ, πρὸς τὸν ὁξσπότην (nin φωνήν. Ela. ἄλλος
ὑπερηφανίας μεστὸς, ἐὰν ὑπὲρ τοῦ δικαίου, ὑπὲρ εὖγε-
νοὺς ἀνδρὸς πείθηται, παραχαλούµενος Οεῖναι λόγον
πρὸς τὸν ἕτερον, xaX συμθῆναι εἰς εἰρήνην, xat τὴν
χαχίαν χαταπαῦσαι τῇ ἀγάπῃ, εὐθέως τῇ ὑπερηφανίᾳ
ερόµενος λέγει. Ἐγὼ εἰς τοῦτον χατέρχοµαι; Ὢ τῆς
περηφανίἰας | Ποῦ γὰρ ἕστηχας, ἵνα κατέλθῃς; Ἐγὼ
εἰς τοῦτον χατέρχοµαι; Ὡς τὸν οὐρανὸν πατῶν καὶ τὰς
νεφέλας, οὕτω φθέγγεται. Thv αὐτὴν γῆν πατεῖς, ἀπὸ
sls αὑτῆς τρέφῃ. εἰς αὐτὴν ὑποστρέφεις, iv αὐτῇ
0 * xài ποῦ κατέρχη; οὐχ αἰδεῖσαι, οὗ δυσωπεῖσαι
τὸ πάθος τοῦ Κυρίου; οὐκ αἰδεῖσαι λέγων πρὸς tbv
ὁμότιμον Εγὼ εἰς τοῦτο χατέρχοµαι;, οὐχ αἰδεῖσαι ταύτα
λέγειν, ἐννοὼν ὅτι Ἰησοὺς διὰ σὲ κατηλθς; Πρὸς τὰς
τοιάύτας γνώμας xal τὰς το!αύτας ὑπερηφανίας πρέτει
σὺν τῷ ᾿Ησαῖα πάντοτε βοᾷν ' Τί ἁνἰαζογεύεται γη καὶ
σποδὀς; Ὅμως δὲ εἰς τὸ προχείµενον ἑπανέλθωμεν" Τίς
δώσει χριτὴν ἀνὰ μέσον ἐμοῦ xat σοῦ; Ἐπιφαίνεται
ἐπὶ τέλει ὁ δίκαιος χριτῆς, καὶ φαΐνεται αὐτῷ ἀπὸ λαί-
λασπος χαὶ νεφῶν. Φαίνεται Ἰὼδ &xb νεφῶν, ὁ tbv ὃμ-
6pov τῆς εὐλογίας µέλλων χέειν. Φαίνεται αὐτῷ Ex. ve-
φῶν, ὁ µέ)λων τὸν σπόρον τὸν χοπριζόµενον ἁρδεύειν, xaY
διεγείρει τὸν "Ii6, xaX νεύει µόνον, xa διασχορπίζει τὰ
πάθη’ νεύει µόνον, xaX ἐγείρει «bv πεπτωχότα" xal λέγει
αὐτῷ' Ἀνάστηθι, καὶ ζώσαι ὥσπερ ἀνὴρ τὴν ὀσφύν
σου. ᾿Ερωτήσω δέ σε, σὺ δέ pov ἁποκρίθητι. Ἐπειδὴ
εἰς χρίσιν µε ἐχάλεσας, xol eae, Τίς δώσει κριτὴν ἀνὰ
μέσον ἐμοῦ xaX σοῦ:; ἀνάστηθι, ὁ γενναῖος ἁγωνιστῆς, ὁ
μὴ πεσὼν τῇ πληγῆ τῆς συμφορᾶς, ἀνάστηθι. Εὰν γάρ
τις παιδευθεὶς, γενναίως ἐνέγχη τὴν συ μφορᾶν xai τὴν
παιδείαν͵, ἀχούει παρὰ τοῦ Θεοῦ τὸ, ᾿Αγάστηθι' ὡς ὅταν
λέγῃ τῇ Ἱερουσαλήμ" Ἀνγάστηθι, "Jepovcadhp, ἡ
πιουσα τὸ ποτήριον τοῦ θυμοῦ µου. Πδρίζωσαι ὡς
dvhp τὴν ὁὀσφύν cov. Ἐρωτήσω δέ σε, σὺ δὲ pot
ἀποκρίθητι. Oóx ers: Χρινῶ σε, σὺ 66 pot ἀποχρίθητι.
Οὐ γὰρ ἐχάλεσάς E φησὶν, εἰς χρίδιν, à) ἐχάλεσάς
p el; τὸ συγχρι Ἠναί σοι". Διχαστὴν ᾖτησας μεταξὺ
poU χαὶ σοῦ’ σὺ γενοῦ δικαστής. Olei ως σοι κε-
χρηµατικέναι µε, ἢ (va ἀναφαγῇς δίκαιος; Νομίζεις,
ns b, δι ἄλλοτι τὴν d ορὰν ἐπήγαγον ταύτην, 7| ἵνα
ἰχαιόν σε ἀναφαίνω» Κα Dine τῇ ἀχριθείᾳ τῶν τοιού-
των ῥημάτων προσέχων. Οὐκ εἶπεν, Οἵει µε ἄλλως ὁοι
ποχρημα τικέναι. f| ἵνα γένῃ δίχαιος: 00 γὰρ fj συμφορὰ
αὐτὸν δίχαιον ἐποίησεν, ἀλλὰ δίχαιον ἑγνώρισεν. Olei
με ἅλΊως σοι χεχρηµατικέγαι, ἢ ἵνα ἀγαρανῆς δί-
καιος; Ἐμοὶ μὲν γὰρ, φησὶ, xai πρὸ τῶν ἀγώνων Ίσθα
γνώριµος' τῷ δὲ χόσμῳ διὰ τῆς αυμφορᾶς γνωρίζη, τῷ
χόσμῳ διὰ τῆς πάλης κη ρύττῃ. Διά τοῦτό σοι ἐχρημά-
τισα, οὐχ ἵνα βλάψω ἀλλ ἵνα στέφω’ οὐχ ἵνα καταισχύ-

νω, ἀλλ' ἵνα λα πρύνω. ID.Ahy ἐπειδὴ διὰ την ἀχαχίαν
ἑξγλθες τῶν μέτρων τῆς φύσεως, συνέγνων σου τῇ
ἀχεραιότητι. Κὰ

ν γάρ τις ἀπὸ ἀχαχίας ἁμάρτη, ὁ θεὸς
διορθοῦται τὰ ἀπὸ ἀχαχίας γινόμενα. Ἐπειδὴ ὅλως ἐχά-
λεσας θεὺν εἰς xplatv, εἰπέ pot, ποίαν ἔχων πρὸς ἐμὲ
ὁμοτιμίαν ἐχάλεσάς µε; Που fic àv τῷ θεμε.ιοῦν µε
τὴν TüY; σύγχρονος ἐγένου τοῦ ποιητοῦ, ἵνα χαλέσῃς
αὐτὸν εἰς xplaw ; 'O μὲν πρὸ τῶν αἰώνων, σὺ δὲ μετὰ
; πολλοὺς αἰῶνας. "Ότε ἔπλαττον τὴν γῆν, οὗ παρῆς᾽ ὅτε
τὴν θάλατταν, οὐ παρῆς' 1) ὅσα τοιαῦτα, οὐ παρῆς. Πᾶσα
ἡ χτίσις ἐγένετο, χαὶ σὺ οὐδαμοῦ Ίσθα. Τὸν οὖν ἀρχαιό-
τερον τῶν αἰώνων, τὸν χτίστην τῆς δημιουργίας εἰς
χρίσιν ἐχάλεσας; ὍΌτε ἔτεινα σπαρτἰίον ἐπὶ τῆς γῆς, ὅτε
κοὺς στύλους αὐτῆς ἤδρασα, ὅτε μετήγαγον Ex Χοιλίας
μητρὸς αὐτῆς, ὅτε ἑτίχτετο ἡ θάλασσα, ποῦ Ἶς , ὅτε αὑ-
τἣν ἑσχέπασα νεφέλῃη, ὁμίχλῃ δὲ αὐτὴν περιέθαλον, ποῦ
$c; [ὅ99] Καθάπτεται αὑτοῦ ὡς ἀναδίως φθεγξαμένου,
* Sic mss. recte. Editio Morel. οὗ γὰρ ἐχάλεσάς µε, φησὶν,
εἷς τὸ συγχριῤῆναί σοι, intermediis omissis δι) ὁμοιοτέλεντον.
Savil. in textu οὗ γὰρ ἐχάλεσά σε elo χρίσιν, ἀλλ) ἐχάλεσά σε
εἰς τὸ c. c. lu marg. nostram lectionem e cod. affert.
b Sav. addendum conj. ὅτι.

SPURJA.

or

ἀπὸ ἀχακίας μὲν, πλὴν ἀπ᾿ ἀγνοίας. Καὶ sl veut ; 02x
ἐπὶ πάντων αὐτὸν ἑλέγχει, ἀλλ᾽ ὡς φίλον ἰδίᾳ διορθοῦ-
ται. Ὡς οὖν εἶπε «auta, xal τὰ τούτοις παραπλλσια
(οὐ γὰρ χαιρός ἐστι χατὰ µέρος πᾶσαν λέξιν ἑρμτνεῦ-
cat), καὶ ὁ Ἰὼθ ἐπιγνώμων ἑαυτοῦ γενόμενος (ὁ γὰρ G-
xat0g Ex πρώτου ἑλέγχου διορθοῦτα: τὸ σφάλμα). λέ-
χει’ κυριε; ἁχοῇ μὲν ὠτὸς ἠκουόν σου τὸ πρότερον,
νυγὶ 08 ὁ ὁςθαλμός µου εἶδέ σε, καὶ ἑξουδένησα
épavtór: ἤγημαι δὲ ἐμαυτὸν γη» καὶ σποδόν. Kai,
"Azat ἑλάλησα, ἐπὶ δὲ τῷ δευτέρῳ οὐ προσθήσω.
Βλέπε πῶς ἀναχαλεῖται τὸ σφάλμα ὁ xao thv
piv δεξάµενος. "Απαξ ἐνά-ησα, xaY τοῦτο ἀπὸ
χαχίας, οὐχ ἀπὸ πονηρίας' ἐπὶ δὲ τῷ δευτέρῳ οὗ
προσθήσω. Τίς γάρ εἰμι ἐγὼ κρινόµενος ἑναντίον Kv-
plou ; "A μὴ n p£Two ὁ Ἰὼδ δι ἀχαχίαν, µανθάνει μετὰ
τὸν ἔλεγχον. Εἶτα τί ὁ θεός; OU συγχωρεῖ αὐτῷ ταρ-
αιτ/σασθαι τὴν χκρίσιν, ἀλλά φησιν’ Οὐχὶ, à.là ζῶσαι
ὥσπερ ávhp τὴν ἑσρύν σου. ΣτΏθι, φησὶν. ὡς ἀνέρ.
Mh νοµίσης. ὅτι διὰ τοῦτό σε χατέπληξα τῇ δυναστεί,
ο Των τὸ δίκαιον, ἀλλὰ διωρθωσάµην του τὴν ἀχαχί v.
v µέντοι Χρίσιν οὐ παραιτοῦμαι' xplvóv µε διχαίως,
xat ἁπαίτει λόγον τῶν γινοµένων. Ἐκρίθης ἵνα στεφθής.
expone ἵνα ἀγασθῆς ἓν πάσῃ τῇ ὑπ οὑρανόν. Hiph τοῦ
πάθους µία σε γωνία ἐγνώριξε * μετὰ τὸ πάθος xüsa
γνωρίσει ἡ ὑπ' οὗρανόν. Ἡ χοπρἰα σου παντὸς βασιλι-
κοῦ διαδήµατος λαμπροτέρα γίνεται. Οἱ τὸ διάδηµα φέ-
ροντες ἐπιθυμοῦσιν ἰδεῖν σου xal τὸν ἀγῶνα xal τὸν τό-
νον τῶν i" ημάτων. ρὸς Εὐαέδει σου ἑποίησα «iv
κοπρίαν, ἐγεώργησα πρὸς εὐσέθειαν, φνυτὸν ἑ πουράνιον
ἀνέδειξα. Ἔλαδες τὰ ἑπουράνια, δέχου, καὶ τὰ ἐπίχεα,
λάµθανε τὰ πάντα εἰς τό διπλάσιον. Ἑντανθα μάθε,
πᾶς Χριστιανὸς, τὴν σὴν ἑλπίδα, τὴν ὑπεροχὴν τῆς ος
ἑπαγγελίας. Τῷ Ἰὼ6 μὲν γὰρ διπλασίονα ou
καὶ διπλάσια δίδωσιν’ 6 δὲ Σωτὴρ τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς
φησιν "Oc ἀφῆκε πατέρα. f) μητέρα, ἣ ἀδεῖφρὰς ἔνε-
xsv ἐμου, ἑκατονταπ.]ασίονα «Ἰήψεται, καὶ ζωὴν
αἰώγιον κ.ληρονομήσει. "AX ἐχεῖνο πρόσεχε ἀχριθῶς,
ὅπως τὸν μὲν φίλον ἰδίᾳ διορθοῦται, τοὺς δὲ φίλους τοῦ
Ἰὼθ ἑλέγχει παῤῥησίᾳ. Καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ θεός. "Iva εἰ
οὐκ ἐλα.1ήσατε ὀρθὰ κατὰ τοῦ θεράποντός Ἰά6,
Αλλ', ὦ διχαιοχρίτα, ὑπὲρ coU τὸν λόγον ἐδέμεθα. ev
σὴν δικαιοσύνην ἐχηρύξαμεν, χατεφηφισάµεθα ἀνθρώ-
που, thv δὲ σὴν δικαιοσύνην ἀθώαν ἑδείξαμεν, Ἐντεῦθα
οὖν πρόσεχε τῇ διχαιοχρισἰᾳ τοῦ θεοῦ. El γὰρ τὸν ὑπὶ
ἀὐτου λέγοντα κατὰ του δικαίου οὐ δέχεται, τοὺς
τοῦ δικαίου λέγοντας παρὰ τὸ δίχαιον δ ξεται ; bn
οὖν τοὺς φίλους αὐτοῦ, xal λέγει: Καὶ νῦν, εἰ μὴ
τὸν δοῦ.1ὂόν µου Ἰὼδ, ἀπώλεσα ἂν ὑμᾶς. Ὁμοῦ οὖν
xai ἑλέγχει, καὶ διασώκει. Σώζει μὲν διὰ τὸ μηδὲν m-
νηρὸν χατὰ τοῦ θεοῦ λέγειν" ἑλέγχει δὲ τὸν δίκαιον, τὴν
ἀχεραιότητα ἐπανορθούμενος' xal tud μὲν τοὺς
δι ἐχεῖνον' τιμᾷ δὲ τὸν δίχαιον δ.ὰ τὴν ἄθλησιν, xal U-
δωσιν αὐτῷ διπλάσιον, καὶ ἀπὸ σκότους αὑτοῦ τὸ φῶς
ἔλαμψε χαὶ τότε xal νῦν. "Ev δ᾽ ἔτι εἰρηκότες, δείξωµεν
Αν ὑπεροχήν. Ἔλαθε τὰ πρόδθατα εἰς 4b διπλάσιν,
βόας, χαμήλους, ὄνους εἰς τὸ διπλάσιον" τὰ δὲ τέχνα ἁτ-
ολέσας δέχα, εἴχοσιν οὐχ ἔλαθεν. Ἐνταῦθα δητητέον,
πῶς τὰ χτήνη μὲν εἰς τὸ διπλάσιον, τὰ δὲ τέχνα εἰς di
ἁπλοῦν. Ἐπειδὴ τὰ κτήνη μὲν xai τὰ κτβµατα ἀπολλύ-
να τέλειον ἀπώλοντο, ἄνθρωπος δὲ ἁποθανὼν εἰς ζωήν
ιαφυλάττεται, xal εἰς ἀνάστασιν ἁγείρεται. Οὐ δίδωην
αὐτῷ εἰς τὸ διπλάσιον τὰ τέχνα, ἵνα μὴ ἐχχόψῃ τὴν U-
πίδα τῶν ἀπελθόντων, ἀλλὰ ἵνα δεί αὐτῷ, ὅτι κἀκεῖνα,
εἰ καὶ προηρπάγησαν, ἀλλὰ ζῶσι. Κάκεῖνοι μὲν κάντς
χορηγοῦνται αὐτῷ' οὐ δίδωσι δὲ αὐτῷ πλὴν δέχ., ἵνα
εὑρεθῇ Ἰὼδ οὐκ ἀπὸ ζωῆς εἰς θάνατον, ἁλλ ἀπ' dixe
εἰς οἶχον µεταθαίνων. Δέκα γὰρ αὐτὸν τελέσαντα τὸν
βίον µέχρι τάφου προέπεμφαν᾽ δέχα πάλιν αὑτὸν ἐν td
της ἀναστάσεως ἡμέρᾳ ἀπὸ τοῦ τάφου εἰς
παραδέξονται, xaX τῶν ἀποῤῥήτων ἑἐκείνων χαὶ alan
ἀγαθῶν ἀπολαύσουσιν ὁμοθυμαδόν' ὧν γἐνοιτο πόνο
ἡμᾶς καταξιωθῆναι, χάριτι xat φιλανθρωπίᾳ τοῦ Kui
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος, Yit?
ἀξὶ, χαὶ εἰς τοὺς αἰῶνας. Αμήν.

h;ec dicere, cum scias Jesum pro te descendisse?
Contra hujusmodi animum, talemque superbiam, decet
cum |saia semper clamare : Quid. superbit terra. et
cinis (Eccli. 10. 9)? Verum ad propositum reverta-
mur. Quis dabit judicem inter me et te? Apparet in
fine justus Judex, apparetque illi de turbine et nubi-
bus. Apparet Jobo de nubibus, imbrem benedictionis
infusurus. Apparet ipsi ex nubibus, qui semen (imo
opertum irrigaturus est, excitat que Jobum, nutuque
solo cruciatus dissipat, nutu solo lapsum excilat, ait-
que illi : Surge, accinge quasi vir lumbos tuos. [nterro-
bo autem te : tu vero mihi responde (Job 40. 3). Quan-
oquidem me ad judicium vocasti, et dixisti, Quis dabit
judicem inter me οἱ te? surge, strenue athleta , qui
ex calamitatis plaga non lapsus es, surge. Si quis
enim castigatus strenue ferat calamitatem et eastiga-
tionem, a Deo audit illud. Surge, ut quando ad Jeru-
Salem dicit : Exsurge , Jerusalem , qua bibisti calicem
ir& mec. Accinge sicut vir lumbos tuos. Interrogabo
autem te, c& vero responde mihi (Isai. 54. 17). Non
dixit, Judicabo te, tu vero responde mihi. Non euim
vocasti me, inquit, ad judicium , sed vocasti me, ut
tecum judicarer (a). Judicem petiisti inter ie et tc :
tu esto judex. Putas me aliter. tibi responsum dedisse,
ut appareas justus (Job 40. 5)? Existimas we

ane tibi immisisse calamitatem , nisi ut justum. te
ostendam ? Et satage ut horum verboruin aceurationi
diligenter attendas. Non dixit, Putasue me aliter tihi
responsum dedisse, quiin. ut justus fieres? Neque
enim calamitas ipsum justum effecit , sed justum de-
monstravit. Putasne me aliter. tibi responsum dixisse,
quam ut justus appareres? Mihi enim, inquit, etian
ante certamina notus eras : mundo autem per cala-
mitatem notus evadis, in mundo ob luctam prazdica-
beris. Propterea te visitavi, non ut nocerem, sed ut
coronarem ; non ut deturparem , sed ut. illustrarem.
Verum quia ex innocentia ματ mensuram egressus
es, tuz sinceritati peperci. Nam etsi quis ex simpli-
citate peccaverit, Deus corrigit ea quie per sincerita-
tein admissa sunt. Quia vero Deum in judicium vocasti,
dic mihi qualem apud me habens honoris paritatem
vocasti me ? Ubi eras cum ponebam fundamenta terre
(οὐ 38. 4) ? an coztaneus eras Opifici,ut illum vocares
ad judicium ? llle ante s:zecula , tu post multa secula.
Cun forinarem terram, non aderas; cum mare, uonad-
eras; cum alia hujusmodi, non aderas. Omnis creatura
facta est, et tunusquam eras. Antiquiorem ergo &zculis,
Creatorem universi ad judicium vocasti? Cuin extende-
rem funiculum super terram, cum columnas ejus fun-
darem, cum eduxi de ventre matris ejus, cum parieba-
tur. mare, ubi eras? cuim ipsum nube. operirem, et
caligine circeumdarem, ubi eras? Repreliendit quasi
indigne loquutus sit, ex simplicitate quidem, verum
ex ignorautia, Et quid facit? Non coram omnibus
Mium increpat, sed ut amicum privatim corrigit.
Postquam igitur lic et. his similia dixit (non enim
vacat omnia dicta minutatim interpretari), et Job. in
sui cognitionem veniens ( nam justus post primam
redargutionem lapsuin corrigit ), ait : « Domine, au-

ditu auris audivi te prius, nuuc autem oculus meus

vidit te, et exinanivi meipsum ; puto me terram et

(a) Sic Mss. recte. Editio Morel., non enüm vocagi me, wu
lecum judicarer, iutermediis omissis.

IN ELIAM ΡΗΟΡΠ. SERMO.

552

cinerem » (Job 42. 5. 0). « Semel loquutus sum, et $e-
eundo non addam » (Job 40. 5). Vide quomodo pecca-
tum revocat, qui. reprehensionem recte suscepit. Se-
πιεί loquutus sum, idque ex simplicitate, non ex
malitia ; secundo non. addam. Quis enim sum ego. in
judicium veniens in conspectu Domini? Qua prius
non tioverat Job ob sinplicitatem, post correptionem
discit. linc quid Deus? Non concedit ei recusare
judicium, sed ait : Non; sed accinge sicut vir lumbos
fuos. Sta, inquit, ut vir. Ne putes me ideo te perter-
ruisse potentia mea, ut justitiam fugcrem, sed simpli-
citatem tuam correxi. Judicium non. recuso : judica
ine juste, rationemque gestorum expostula. Judicatas
es ut coroneris, judicatus es ut sis admirationi per
totum orbem. Άπια calamitatem unus te angulus no-
verat, post calamitatem te totus orbis cognoscet,
Sterquilinium tuum oini regio diademate illustrius
erit. Qui diademata gestant, cupiunt. videre agonem
tuum , et laborem certaminum. Sterquilinium tuum
paradisum effeci, ad pietatem excolui , plantam c:e-
estem exhibui. Accepisti cxelestia, accipe terrena, ac-
cipe omnia duplicata. Ilis disce, quisquis Christianus
es, spem tuam, excellentiam promissionis tum. Joho
dupla promittit , et dupla tribuit ( Job 42. 10); Ser-
vator autem discipulis suis ait : Qui reliquerit patre,
aut matrem, aut fratres, aut sorores propter me, centu-
ina accipiet, el vitam eternam possidebit (Matth. 19.
9). Sed illud diligenter attende, quomodo amicum
privati. corrigat, amicos vero Jobi publice arguat.
Dixitque illis Deus : Ui quid non estis recta (ουκ: ad-
versus servum meum Job (Job 42. 8)? Sed, o juste
judex, pro te sermonem fecimus, justitiam tuam pra:-
dicavimus, hominem condemnavimus, tuam vero
justitiam innoxiam ostendimus. Hic ergo justum Dei
judicium attende, Nam si pro se contra justum loquen-
tem non recipit , nui eos qui contra justum praeter
justitiam loquuntur, recipiet? Redarguit igitur ejus
amicos, et ait: Et nunc nisi propter servum meum Job,
vos [orte perdidissem (Ibid.). Simul ergo redarguit ct
servat. Servat quidem, quod nihil mali contra Detm
dixissent ; redarguit vero justum, simplicitatem ejus
corrigens : honoratque propter illum auicos ejus, ju-
stum) quoque honorat propter certamen, duplumque
dat ei, atque ex tenebris ei lux resplenduit et tunc et
nunc. Uno autein superaddito, rci excellentiam osten-
deinus. Accepit oves in duplum, boves, camelos et
asinos in duplum; sed cum filios decem amisisset,
non accepit vicenos (Ibid. v. 19. 13). Hic quarendum,
cur jumenta in duplum, filios non itein. Quia jumenta
et facultates quidem funditus perierunt, liomo autem
etiam inortuus in vitam servatur, ct ad resurrectio -
nem suscitatur. Non dat illi filios iu duplum, ne co-
rum qui decesserant spem tolleret, sed ut ostenderet
ei, etiam illos, etsi prxrepti fuissent, vivere tamen.
Et illi quidein omnes ipsi dantur : non dat autem illi
plus quam decem, ut inveniretur Job non a vita ad
mortem, sed a domo in domum transiens. Decein
namque cum vitam finivit, ad usque sepulcrum il-
lum extulerunt: decem iterum in die resurrectionis ,
a sepulcro in regnum excipient, atque simul omnes
ineffabilibus illis et seteruis bonis fruentur : quibus
nos omues dignos fleri contingat, gratia et hu-
manitate Dowini nostri Jesu Christi, cui gloria
et imperium, nunc et seniper οἱ in secula, Amen,

irn gegen —DBOC€ —Á— ——áÁÓÍ IQ — Á————á— al —Á tQ

MONITUR

IN SEQUENTEM HOMLLIAM.

Severiani esse liane homiliam putat Dupinius. Ve-
Fun οἱθὶ nugacem quandoque Severianum depreben-
derimas, nescio an technas illas, queis usum Deum
erga Eliam pluribus demonstrare conatur hic quis-

quis sit orator, Severiano adscribere liceat. Ineptuin
esse quempiam Grxculuim libentius credam,
Interpretationem Latinam novam adornavi.

O85

po . ------------ᾱ-- AQUI SHENEARE

SPUMA.

LN ELIAM PROPHETAM SERMO.
eemuumee

1. Judxorum olim populus prophetarum posses-
fione ornabatur, eratque ille prophetica agricultura ;
nunc auteni per Ecclesiam hac ipsa gloria privatus
est, Ecce namque. apud nos prophetarum corpora
sunt. Infructuoso enim popnlo non competebant pro-
phetici agricole, eis nempe non competebat prophe-
tas possidere, qui eum, «qui per eos prophetaverat,
crucifixerunt, in gratiam scilicet mortuorum, quos
apud illos suscitavit, c»corum quos apud illos visu
donavit, famelicorum quos apud illos aluit; in gra-
tiam item violenti», qua propter eos universorum
Dominus Deus usus est in. beatum Eliam prophetam,
ut solveret sententiam contra illos latam. Ad beatum
Eliam me ducit is qui prius vos instituit. Beatus
klias videns Judaicum | populum contra clementem
Deum sese efferentem, Deuinque illorum contra. se
yervicaciam perpetuo toleranteu, dum illi ejus patien-
tia ad ignaviam semper uterentur, hujusmodi quid-
piam excogitat adversus Dei erga illos benignita-
(em; seutentiam fert in eos. Deinde, cum sciret
Deum justorum zelum reveveri, cum vellet. Judzeos
castigare, metueusque Dei benignitatem, qui» modi-
οἱ» lacrymis statim. medelam. admovet , supplicium
conira illos. decernit, quod et juramento conlirmat,
ut juramentum reveritus Deus. illam contra ipsos
sententiam non solveret. Benignus, aiebat, erga illos
est Deus ; et modicis lacrymis placatur ab ipsis, id
quod illos ad. idololatriam deducit. Vivit Dominus,
inquit, «on erunt per annos istos ros et pluvia ( 5. Reg.
41. 1). Deinde, quasi Deus ipsi contra responderet :
Quid ergo, si illi mihi per poeuitentiatn adblandiantur,
ο Elia, si illos vide:in lacrymautes, si de peccatis poe-
aiitentes, aunon statim pluviam dabo? Non, vivit Do-
inluus, nisi per os meum. Non, vivit Dominus. Mli, in-
quit, idolis se addixerunt; ego vero per tuam juro
deitatem. Ostende mihi juramentuin per te factum
prarvalidum esse, ut. etim per hoc discant idolo-
rum vanitatem. Non, vivit Dominus, non erit, iuquiL,
m istos annos ros el pluvia, nisi per verbum oris πιεί.

«eque etiam cum id tibi visum fuerit, tolletur sup-
plcium. (tibi enim semper placet. clementer agere) :
sed quando pro ipsis supplicabo cum me judicante,
cum Suflicientem | ostenderint animi poenitentiam.
Propheticam sententiam reveritus est Deus, jura-
mentum per se factum in honore habuit. Detinebatur
ergo Deus et prophete reverentia, et populi fame af-
flicti miseratione. Quid ergo facit* Una punit et po-
pulum et prophetam, ut ipse quoque famis supplicio
affectus quid huimanius circa jurameuto lirimatam sen-
tentiam cogitaret ; et uia. punit quidem prophetam
cum populo, sed prophet:e poenam lenit, illam cle-
inenti: viam non sine sapientia emensus. Prophet
eniin alit per aves, quibus invisa proles : corvus eniin
prolem odit, et quie parit non nutrit. Hlud ergo sub-
indieans propheta David dicebat : Et pullis corvorum
invocaniibus eum (Psal. 146. 9). Quia enim pulli cor-
vorum, imo quilibet pulli, infirmiores sunt, quam ut
cibum sibi parent, sed alii a piweutibus enutriuntur,
hoc autem subsidio privantur pulli corvorum, qui a
parentibus non aluntur, et licet parentes non. nu-
triant, manel tameu genus corvorum : Dei berigui-
tatem ostendens David, eorum alimenta Deo adscri-
bit. Hiantes euim in aerem pulli corvorum, parenti-
bus nihil alunenti prbentibus, habent quida ani-
maleula, quie imitteuti providentiz divinie ministrant,
et sic ab acre accipientes, aluntur et crescunt. ]deo
dicit, Pullis corvorum invocantibus eum. Quia igitur

prolis odium Elias susceperat contra Judios, ut
filios inutiles, per patres prolis osores Deus rem cum
illo tractat. tautum non clamans ad Eliam, etsi silen-
ter : Nc tnto prolis odio erga Judaos teneare,
quanto corvi crga pullos suos. Sed vide nunc muta-

tos corvos : vide, o Elia, eorum benignitatem : qvi
nulla utuntur erga proprios pullos, tibi sunt hospites
officiosi. Absurdum cst, o Elia, corvos conciliatores
esse iuter te et meam benignitatem, te vero nou
conciliatorem Jud:is esse, ut non pana a ine ipsis
irrogelur. Corvorum mutationis rationem habe, et
esto erga Judieos clementior : ego enim οἱ senteniiz
tue rationem habeo, et miseror afflictos. Ut autem
vidit Deus Eliam non cedentem, rursus revocat ali-
mentum per corvos allatum, ut illum ad reconcilia.
tionem vi deduceret, utque fame coactus, sententiam
contra ipsos latam solveret vel in sui gratiam. Verum
ille corvorum ministerio destitutus, id toleravit, οἱ
ait : Famem patiar, dummodo impios castigatos vi-
deam : pereat corpus meum cum his fame castiga-
tum. Deficiente igitur corvorum commeatu, multo-
que elapso tempore, iterum correptus Elias in alium
wansfertur locum, et fame pre-sus gentilem et fame-
licam pauperemque viduam supplex adit. Dens autem
volens illum esse indulgentiorem, cum tuuc Judais
interdictum essét omne cum gentibus commercium ,
id quod futurum erat praedicit ei: Surge, inquit, e&t
vade in Sarephtha Sidonie, et pracipiam ibi mulieri
vidue gentili, ut te alat (5. Meg. 17. 8) ; ut illo audito,
Gentili, alimeutum exosum haberet, et a Deo pluviam
peteret. llle autem neque ad hanc vocem mitior fa-
ctus est, sed cucurrit ad geutilis mulieris alimoniam:
οἱ quod majus est, excitat Deus viduam, ut esurienti
verba dura loquatur, undique illum ad benignitatem
compellens. Quid ergo gentilis ad ipsum : Vivit De-
minus Deus (uus. (lbid. v. 49). Undeuam mulierem
subiit dicere, Vivit Dominus Deus tuus ? Przeocco
verat Deus per visionem viua: prophetam ostes-
dere : hoc enim est quod Deus prophete dicebat :
Precipium illi mulieri vidue, ut te alat. Ostenderat
Deus mulieri habitum , formain et staturam prophe-
ία, futuramque petitionem. Unde postquam adstitit
propheta, visionis recordata est snulier : vidit ipsam
talein, qualis ipsi visus fuerat. llinc igitur cognosces
divinam esse revelationem, statim adstante et cibem
petente ρτορίιεία, clamabat : «Vivit Dominus Dess
tuus : nun est mihi subeineritius panis, sed pu
gillus farine in hydria et parum olei iu lecythe:
el ingressa faciam hanc mihi et filiis meis, οἱ cum-
edemus, et. morieinur » ( Jbid. ). Statim. despera-
lionis potius quam largitionis verba. Non est. sili
subcineritius panis, sed pugillus farina» : hanc ingressu
(aim mihi et filiis meis, et comedemus, el moriemur.
ihil, inquit, nobis relictum est aliud, pugillo farina
absuuipto, quain. ut moriamur. Hac voce alfiei cepit
Elias. Majore, inquit, quam ego, li:ec. fame premitur:
ego solus esurio, illa cum filiis. Ne sim hospite mor-
tis auctor. Quid igitur? Ad lianc vocein, ut dixi, leni
tur, ccepit tandem iudulgentiun cogitave ; Von. édf-
ciet, inquit, lecythus olet, neque hydria farine, donc
det Dominus. pluviam super terram (Ibid. v. 14). Jam
tandem pauculam pluviam dandam subindicat. Ante-
quaii fame domaretur, uon perinittcbat Deum iu pli
via concedenda clementiam suam ostendere; sed
dicebat : Non erit hisce annis pluvia aui ros suy
terram, nisi per verbum oris mei. Nunc autem permit
tit, et jam liberationis initium subindicat ; sed sub-
indicabat tantum, petitionemque tainen nondum sd
hibebat. Quid ergo fons ille clementi? Tertiam
inisericordie machinam rursus adlibet : jubet eum
animam lilii vidue e corpore migrare. Cum esu
prophetam in honore haberet, benediciionem 59
abrogavit, neque lecythum delicere jussit; iia 9
ropheta in misericordie necessitatem reduceret
llud enim dedecori fuisset prophet:e, si LenedictiP,
quam ipse dederat, secus cessisset : illudque gens
vidus fidem lwsisset, utpote qux parum ex

587

DE JOSEPH ET DE CASTITATE.

NNNM ——————————

(001] Eic τὸν Ἰωσὴφ xat περὶ σωρροσύγ]ο.

OL ix πελάγους μεγάλα σαλεύοντες χυθερνῆται, οἷς
οὑκ Άπειρος, o9X ὄρος, οὗ βουνὸς, οὗ σκόπελοί τινες
την χέρτον σηµαίνουσι, πρός τινας ἀστέρας ἀποθζλέπον-
τες, χαὶ πρὺς ἐχείνους τὸ σχάφος ῥυθμίζοντες ἀναυά-
γητοι διαµένουσιν * ol δὲ γε τῆς Ἐκκλησίας μαθηταὶ
οἱ ἐν τῷ πελάχει τοῦ βίου τούτρῦ τυγχάνοντες, οὐ πρὸς
ἁστέρας τινὰς ἀποθλέποντες, ἀλλὰ πρὸς τοὺς πατέρας
τὺ ὄνομα τῆς δ.ανοίας τείνοντες, xai coi; ἑχείνων
ἴχνεσι πόθω ψφυχῆς ἀκολουθουντες, εἰς τὸν αὐτὸν λιμένα
τῆς βασιλείας ἐλαύνουσι. Διὰ τοῦτο γάρ τοι xai ὁ Kü-
pios ἡμῶν ἐν ταῖς ἱεραῖς Βίθλοις τὸν βίον αὐτῶν ἀνεχή-
ρῦδεν, ἵνα μὴ µόνον ἀχούοντες ἐπαινώμεν, ἀλλ' ἵνα καὶ
ποθῄσαντες τὴν αὐτῶν πολιτείαν ζηλώσωμέν. Φύσει γὰρ
φιλόχαλον οὖσαν τὴν φύσιν τῶν ἀνθρώπων εἰδὼς ὁ Κυ-
pios, xai ἀεὶ τῶν κρειττόνων 0: φ.λοτιµίαν ἐφιεμένην,
ὥσπερ .χόσμιά τινα προτέθειχ: τοὺς τών πατέρων
ἄθλους, ἵνα ἕχαστος ἡμῶ» πρὸς fjv ἂν βούληται ἄθλησιν
ἑαυτὸν µεταῤῥυθμίζῃ. “Ὑπομονῆς οὖν διδάσχαλος αρι-
στος ὁ τοῦ µαχαρίου Ἰὼδ βίος, ἀνεξιχαχίχς ὁ τοῦ Μωῦ-
σέως, πραότητος ὁ τοῦ Δανῖδ, νηστείας χα) προσευχῆς ὁ
τοῦ Δανιὴλ, σωφροσύνης ὁ τοῦ Ἰωσὴῆφ xal τῆς µαχα-
pía; Σουσάννης. Πρέπων δὲ xal ἑπέραστος τοῖς νξέοις ὁ
ποῦ Ἰωσὴφ βίος, καὶ ταῖς νέαις, μάλιστα ταῖς ἐν Yápap
βιούσαις, ἡ τῆς µακαρίας Σουσάννης ἑνάρετος ἄθλησις
ἱσοστάσ.ος γὰρ ἀμφοτέροις ὁ ἀγὼν. Ὅ μὲν γὰρ δξσποί-
γῆς Φφόθον δια σωφροσύνην ἑπάτησεν, ἡ δὲ ἀρχόντων
ἀπειλὰς θανατηφόρους διὰ σωφροσύνην παρελογίσατο.
᾽Αλλὰ πρότερον ἡμῖν ὁ τοῦ paxapíiou Ἰωσὴρ βίος δια-
χεγχράρθω" ἐπειδὴ xat ἀρχαιότερος ὁ πατηρ΄ εἶθ᾽ οὕτως

της µαχαρίας Σουσάννης. 'O µαχάριος τοίνυν Ἰωσὴφ
ἐξ εὐγενῶν γονέων ὁρμώμενος, νέος ἔτι ὑπάρχω», ἄρτι
πῶν ἱρύλων τῶν τριχῶν ἐν ταῖς παρειαῖς ἀναθαλλόν-
των, ῥόδου δίχην ἀνθηροῦ ἀνὰ μέσον τῆς δξανθῆς Υξ-
γειάδος τὸ τῆς µορφης ἄνθος πυκάξων, loo ἑαρινοῦ
πορφυρίζοντος ἐν ταῖς χόραις τῶν ὀφθαλμῶν ἀποσώξων
τὴν ὅψιν, λευχκοὺς ἔχων ὀδόντας ὡς Υάλα, πυρίζων τοῖς
χεἰλεσιν, ὀφρύας ἔχων ἡἠπλωμένας ὑπὸ κχρινοχρόῳ µετ
ὠπῳ δασύτητι τῶν τριχῶν ἀλλήλαις συνειευγµένας.
Καὶ τί πειρῶμαι τὸν νέον τῷ χάλλει διαγράφειν, ὃν 1)
Yat ὑπεράγαν ἐπῄνεσεν εἱρηκυῖα, KaAóc τῷ εἴδεαι,
χαὶ ὡραῖος τῇ ὄψει σφόδρα; Οὗτος πιπράσκεται διὰ

ασχανίαν ἁδελφὼν, ὡς μὲν αὐτοῖς ἑἐδόχει, πρὸς δου-
λείαν, ὡς δὲ τῷ 8c προὠριστο, πρὸς βασιλείαν xai
Ίγετο εἰς Αἴγυπτον vb παιδάριον ὡς μεξιράχιον εὖτε-
λές ' οὕπω Υὰρ ἑώρων αὐτοῦ οἱ πριάµενοι τὸν πλοῦτον
τῶν ἀρετῶν, χαὶ Ἡγνόουν αὐτὸν µέλλειν διὰ σωφροσύνης
χοσµ.:ότητα ὅλης Αἰγύπτου δεσπόζει’, xal ὅλην αὐτὴν
ὀλλυμένην λιμῷ διασώζειν. "Αγεται οὖν εἰς Αἴγυπτον,
xai πιπράσχεται δεύτερον, xat 030 ἅπαξ δουλοῦται. 0
γὰρ τῇ γνώµῃ ἐλεύθερος, xiv μνριάχις πραθῇ, οὐδ'
ἅπαξ ἁυλοῦσαν- ὥσπερ πάλιν δοῦλος τοῖς τρόποις, XÀV
µυριάκις ἐλευθερωθῇ, οὐδ' ἅπας ἐλευθεροῦται ᾿ ὃν γὰρ
ὁ ἴδιος τρόπος [005] οὐχ ἐλευθεροῖ, τουτον βυρίοι χάρ-
ται xal µέλανα Ὑράμματα ἑἐλευθερῶσαι οὐ δύνανται.
"Αγεται οὖν εἰς Αἴγυπτον, πιπράσχεται εἰς οἶχον Αἱ-
γύπτιον, φιλεῖται ὑπὸ δεσπότου, φιλεῖται ὑπὸ δεσποίνης:
ἀλλ᾽ ὁ μὲν τοῦ δεσπότου πόθος ἀγαθὸς, ὁ δὲ τῆς δεσποί-
νης ἔρως πονηρός. 'U μὲν Υὰρ αὐτὸν ἑφίλει δι εὐλά-
6ειαν, ἡ δὲ δι οἰστρον ἀχολασίας * xat ὅσον ἐμηχύνετο ὁ
Ἀβόνος, καὶ τὸ τῆς µορφῆς κάλλος ἐπήνθει, τοσοῦτον
εχείνης ὁ περὶ αὐτὸν δὲινὸς ἔρως ἐπηύδανε, xat ἔμφυτον τὸ
πρ τοῦ φίλτρου τὴν χαρδἰαν αὐτῆς διενέµετο. Καὶ δὴ
ἁπατῆσαι τὸν véov σχεπτοµένη διὰ πάντων τῶν ἁπα-
τώντων τὰς ὄψεις τῶν νέων ἑχώρει. την μὲν ὄψιν ὥσ-
περ λειμῶνα διανθίζουσα, φύκει τὰς παρειὰς ἐρυθραί-
νουσα, Φιμμυθίῳ δὲ τὸ µέτωπον λευχαίνουσα, καὶ pé-
$avt τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑπογράφουσα, χρυσέοις δὲ χόσµοις
τὺν τράχηλον αὐτῆς xai τὰς χεῖρας καλλωπίξουσα, καὶ
τἳν μαλαχὴν αὐτῖς ἐσθητα µυρίσμασι διαφόροις χα.
πνίζουσᾶ’ xai ἣν ἁπλῶς παγὶς θανατηφόρος, δ.ὰ πασῶν
τῶν αἱσθήσεων, ὡς ἑνόμιζεν, ἀπατῆσαι τὸν νέον, τὴν
μὲν ὄψιν £x τοῦ φαινομένου καλλωπισμοῦ, τὴν δὲ ἀχοὴν
-αἲς κολαχείαις µαγενουσα, τὴν δὲ ὄσφρησιν ταῖς μν-
οἱσμασι γωπτεύουσα. Αλ) ὅρα pot γενναίου ἆθλητου

τὴν ἀνδρείαν * οἷμαι γὰρ ὅτι ὁ θεὺς συνεχώρει χατὰ
τοῦ παιδὺς φέρεσθαι τὸν πειρασμὸν, ἵνα ὁμοῦ τε xpu-
πτοµένην ἀρετὴν ky vé φάνερώση, xal τῇ Ἐκκλησίᾳ
παιθευτηρ:ον µέγιστον τὸν ἐχείνου βίον χαταλείφῃ. Οὐ-
δὲν γάρ ἔστιν ὑπὸ τῶν πατέρων νεγονὸς ἀγαθὸν, ὃ μὴ
ἐν τῇ Ἐχχλησίᾳ ὥσπερ στήλην ὑπόμνημα φέρουσαν
τοῦ βίου καθίδρυσεν θεάς. "Opa. o5v pot γενναίου ἀθλη-
τοῦ τὴν ἀνδρείαν, ὅσα ἣν αὐτῷ τὰ payópsva: 'H lola.
νεότης αὐτῷ ἐπολέμει, ἡ ἡδονὴ ἔσωθεν ἑγαργάλιςε, xal
ἡ γυνὴ ἔξωθεν προσεπάλαιεν τῇ ἐπαγγελίᾳ θωπεύουσα,
xai τῇ θωπείᾳ χολαχεύουσα * τὰ ἐπιπεμπόμενα γύναια
ἐμόχλενε, καὶ ἡ κολαχεία τὴν ἀχοὴν αὐτῷ χαὶ τὴν ai-
σθησιν ἔχνιζεν ἁλλ' οὐδὲν τούτων χατισγῦσαι αὐτοῦ
Ἰδυνήθη. Οὔτε yàp ταῖς χολαχείαις χαυνούμενος τὰς
ἡνίας ἑνεδίδου, οὔτε ταῖς ἐπαγγελίαις φυσώμενος χατ-
εφρόνει τῆς σωφροσύνης, οὔτε ταῖς ἀπειλαῖς ταπει-
νουµενος Άπροεδίδου τὸν πλοῦτον τῶν ἀρετῶν ' ἁλλὰ
πάντα τὰ τοῦ σώματος αὐτοῦ μόρια τῷ σώφρονι Ào-
γισμῷ ἐχαλίνου. Καὶ ἐπεὶ οὐκ Ἰδυνήθη τὸν νέο) διὰ
τοσούτων ὀργάνων ἁπατῆσαι τῶν iv αὐτῇ, δι ἑαυτῆς
£y οἰκίσχῳ τινὶ λαθραίως xat βιαίως κατεῖχεν αὐ-
τὸν πρὸς ἄταχτον εὐνήν. "Ην οὖν ἰδεῖν θέατρον µέ-
γιστον, οὐχ ἐπίγειον, ἀλλ' οὐράνιον. "Hv γὰρ ὁ Ἰωσὴφ
ἐν τῷ σχάµµατι τοῦ πειρασμοῦ μαχόμενος ' τὸ στάδιον
Ἡπλωτο, οἱ ἀγώνες ἐπετελοῦντο, ἡ σάλπιγξ ἐδία, ὁ
ἀγωνοθέτης ἄνωθεν ἐπεῖδς τῇ πάλη , xai ὁ δῆμος
τῶν ἀγγέλων ἐπιχεχυφὼς ἐθεώρει ᾿ οἱ δαίµονες χάτω
τὰ βραθεῖα προετίθουν τῇ Αἰγυπτίᾳ, xal οἱ ἄγγελοι
ἄνω ἔπλεχον τῷ Ἰωσὴφ τοὺς στεφάνους. τῇ γὰρ Al-
γυπτίᾳ συνέτρεχον δαίµονες, xai τῷ Ἱωσῖφ σνν-
έπνεον ἄγγελοι. Ηολὺς ἣν ὁ ἀγὼν, τίς τίνα νιχήσει
φροντὶς ἣν τοῖς ἀγγέλοις πολλὴ περὶ τοῦ Ἰωσὴφ, pf
ποτε ἄρα τὰ μµυρίσµατα τοῦ Ὑγυναίου χαυνώσῃ τὸν
νέου, pij τὰ μαλαχὰ ἱμάτια, ph τὸ βλέμμα, μὴ τὸ
σχῆμα, μὴ τὸ βῆμα, μὴ dob, μὴ ἡ θωπείχ, μῇ ἡ xo-
Àaxzía ἑκνξυρώσῃ τὸν νξον΄ πολλὴ ἣν φροντὶς τοῖς ἀγγέ-
λοις, πολλὴ dj Ami; τῶν δαιμόνων. Ὁ Ἰωσὶφ περὶ
στεφάνου Τγωνίζετο, ἡ Αἱγυπτία περὶ αἰσχύνης ἐμάχετο'
ὁ μὲν περὶ ζωῆς, dj δὲ περὶ θανάτου. Ka oia iv τὰ
ὑπὸ Αἰγυπτίας λεγόμενα; là μὲν ἐν ἀπειλαῖς, τὰ δὲ ἓν
χολαχείαις ' ταῖς μὲν ἀπειλαῖς πτοοῦσα τὸν νέον, ταῖς δὲ
χολαχείχις μµαγεύουσα * καὶ ταῖς μὲν ἀπε:λαῖς λέγουσα *

ἑσποινά σού εἰμι, ἀργυρώνητός µου γέγονας * ταύτης
ἕνεχα τῆς χρείας got πέπρασαι ' χᾶν ἀντείπῃς, δεσμὰ
χαὶ φυλαχαί σε μενοῦσι, xal μετὰ ταῦτα ἀπαραίτητος
θάνατος ' ἐὰν δὲ πεισθῇς, τιµαὶ, xai δορυφορίαι, xat
παντὸς τοῦ οἴκου µου ij ἑξουσία ἐν τῇ χειρέ σου δοθή-
σεται. ᾽Αλλὰ φοθῇ τὸν ἔλεγχον, Δυνατὸν λαὐεῖν τὀν τε
ἄνδρα τὸν ἐμὸν xai τοὺς ἐν τῷ οἴχῳ * µόνον πείσθητι,
µόνον σύνθου τῇ πράξει, xal πάντων ἔσῃ δεσπότη;. Ταντα
ἀχούσας ὁ Ἰωσὴφ τῇ Αἱγυπτίᾳ εἶπεν" "D γύναι, δοῦλος
μὲν Υέγονα οὐδέποτε' [606] εὐγενῶν γὰρ Ὑγονέων εἰμὶ
ἀπόγονος * ᾿Αθραὰμ γὰρ καὶ Ἰσαὰκχ οἱ τῷ θεῷ ὁμιλήσαν-
τε; ἐμοῦ πάπποι γεγόνασιν, Ἰακὼθ δὲ ὁ μετ) ἀγγέλου
παλαίσας ἐμὸς πατήρ ' δι ὃ xal θαῤῥῶν σοι παλαω"
πέπραµαι δέ σοι διὰ βασχανίαν ἀλδε)φῶν. ἀλλ οὐδὲν
βλάψει τὴν τῆς ψυχῆς µου εὐγένειαν το ὄνομα τῆς δου-
λείας. Καὶ γὰρ ἀχλὺ; πολλάκις βάσχανος ἐπελθοῦσα τὰς
τοῦ ἡλίου φαιδρὰς ἀχτῖνας πρὸς ὀλίγον ἁμαυροὶ, ἀλλ’
οὐκ εἰς τέλος σκοτίζει' τῇ γὰρ ῥύμῃ τοῦ ἡλιαχοῦ φωτὸς
εὐθὺς ἐξελαύνεται' ὡσαύτως χαὶ τὸ ὄνομα τῆς δουλείας
οὐ σθἑσει τὴν τῆς εὐγενεία: pou αἴγλιν' μετ οὗ πολὺ
γὰρ ὑπὸ τῆς ἀγτῖνο, τῶν τρόπων µου διχχυθήσεται͵ χαὶ
ἀνὰ πᾶσαν τὴν Αἴγυπτον ἐκλάμψει τὸ τῆς εὐγενείας µου
χάλλος. Πέπραμµαί σοι, σύμφημι κἀγὼ, οὐχ ἀρνοῦμαι”
δουλείας vf,» πρἐπουσάν σοι ὑπηρεσίαν ἐξεπλήρωσα”
ἀφευδής σοι γέγονα, ἀθλαθῆς, ἅμεμπτος, ἄδολος, ἀπρό-
σχοπος. ἀκατῆγορος᾽ οὐδεμία cot χατ ἐμοῦ ἀταδίας κατ”
ηἹορία γεγένηται xal vov συµθουλενεις pot ποιησαι
πρᾶγμα ἀνόσιον, xal λαθραίως qot, ὡς ὄφις, ὑπαφιθν-
ρίζεις. οἱἰομένη µε δελεάνειν, χα) ἀπειλαῖς θανατηφόροις
χαταχάμπτειν πρὸς τὸ ποθούμενόν σοι τῆς ἀχολαλίας
δρᾶμα; Mh ἁπατῶ, χύναι, μα τρὺδσν ου Sos

δύνατα: καὶ νέος ys SAN qoc waa Ue. NM

$85

ἐπ,τυχούσης µιχρόὀν. Διὰ τοῦτο ὁ θεὸς τὴν μὲν εὔλο-
víav οὐκ ἀνατρέπει, τρίτην δὲ προσάχει μηγανὴν τῷ
προφήτῃ᾽ ποιεῖ yàp τὸ της χήρας ἀποθανεῖν παιδίον,
τὸν προρήτην εἰς ἀνάγχην ὠθῶὼν τῆς πρὸς αὐτὸν ἀξιώ-
σεως. Ἡ Υἀρ χήρα, τεθνηχότος τοῦ τέχνου, περιέστη
τὸν προφήτη» σὺν δάχρυσιν. Εϊθε, crai, λιμῷ προ-
απολώλειν, xal πρὸ τῆς σῆς εὐλογίας ἁποτεθνήκειν, 1
zo vio ἐγεγόνειν MM τεθνεῶτος. Ἡσχύνετυ τὸ συµ-

νό π της" Οὗτοι, ono «i , τῆς εἰς ipi
Ε νοδοχίες οἱ pucüot Πρὸ τς s ρώσους, εὔτε-
Xv0;* μετὰ τὴν δεξίωσιν τὴν ἐμὴῆν περὶ τέχνον τὸ φι-
λούμενον παρ᾽ αὐτὴ θρηνῳδία. Αἰσχυνόμενος τὸ συμθὰν
ὁ Ἠλίας. χαὶ χαθ᾽ ἑαυτὸν περιστρέφρων τὸ πρᾶγμα,
ᾖοθετο τέχνην οὖσαν τοῦ πάντων Δεσπότου τὸ γεγεντ-
µένον, ᾖσθετο τὴν τέχνην τὴν θείαν. Καὶ τ φησιν; Οἵ-
pot, Kopie, ὁ μάρτυς τῆς χήρας, μεθ ἧς ἐγὼ κατ-
οικῶ μετ αὐτης! Τί δὲ ἔστιν ὃ βούλεται λέγειν; Παρὰ
σοῦ, φησὶν, ij περὶ τῆς γυναιχὺς πρός µε μαρτυρία
σὺ, φησὶν, εἶπας Ἐντεοῦμαι γυγαικὶ χήρᾳ τοῦ δια-
θρέγαι σε, πάντως τῇ τῆς Ὑυναιχὸς μαρτυρῶν ὡς
εὐσεθεῖ προαιρέσει. Πρὸς ταύτην ἑξ ἐχείνων µε τῶν
κόπων µετέστησας, χαὶ ἣν τετίµηχας τῇ παρὰ σοῦ µαρ-
τυρίᾳ, ταύτην νῦν τῷ τοῦ τέχνου τιμωρῇ θανάτῳ; Οἵ-
pot, Κύριε, ὁ μάρτυς τῆς χήρας, μεθ' ἧς ἑγὼ κατ-
οικῶ μετ αὐτῆς. σὺ ἐθανγάτωσας τὸν υἱὸν αὐτῆς!
Οὐκ ἔστι, qnoi, τὸ συμθὰν τῆς φύσεως θάνατος" τῆς
τέχνης τῆς σης τὸ γεγενηµένον, μηχανᾶσαι xat' ἐμοῦ
φιλανθρωπίας ἀνάγχη»ν, ἵν᾽ ὅταν εἴπω πρὸς σὲ, Κύριε,
πὸν υἱὸν τῆς χἠράς τὸν νενεχρωμένον ἐλέησον, ἀντι-
φθέγξῃ χαὶ σὺ πρός µε' Τὸν υἱόν µου τὸν Ἰσραλλ ἑλέη-
σον. Πρὺς φιλανθρωπίαν ὠθεῖς µε * αἰσθάνομαί σου τῶν
τεχνασµάτων, ὢ Δέσποτα, ἵνα ὅταν εἴπω σοι, Τὸν υἱὸν
κῆς χήρας τὸν τεθνεῶτα διάσωσον, ἀντιφθέγξῃ xal αὐ-
cb; πρός µε Tov Ἱσραὴλλ σὺ τῷ Mn: "νενεχρωμένον
κατοίχτειρον. Αἰτεῖς µε χάριν, ἀνταιτήθητι χάριν’ Xo-
σον τοῦ λιμοῦ τὴν ἀπόφασιν, καὶ λύω τοῦ θανάτου τὴν
Φῆφον. Ὡς οὖν εἶδεν ὁ Geb; Ἠλίαν, πολλοῖς ἔχδαμα-
αθέντα, xai γεγενημένον φιλανθρωπότερον, τότε λοιπὸν
προσάγει φανερώτερον πρὸς αὐτὸν τῆς φιλανθρωπίας
τοὺς λόγους, ὡς οὐχέτι λοιπὺν τὴν τῆς τιμωρίας λύσιν
λογιζόμενον ὕθριν. Πυρεύθητι, φησί. Ἡρεσθείας τοῦ
Θεοῦ πρὸς τὸν δοῦλον ῥήματα' αὐτὸς δι ἑαυτοῦ ὁ θεὸς
περὶ φιλανθρωπίας zo. τὸν δοῦλον mpra6soet. Πορεύ-
θητι, φησίν. Ἐπειδὴ ἐγένου, qnoi, φιλανθρωπότερος,

SPURIA.

δέξαι µου xal τῆς Φιλανθρωπίας τοὺς λόγους" ἑ
µε ταῖς τῆς φιλανθρωπίας ὠδῖσι συνεχόµενον E
ἄχουέ µου λοιπὸν φανερώτερον. Ὠδίνω τῆς ttu
τὴν λύσιν, ἐπείγομαι πρὸς χορηγίαν χα-αλλαγὼ
σχύνομαι τῶν χολαζοµένων τὰ δάχρνα. Πάντες «
τωλοὶ, ὦ προφΏτα, χρατοῦσί µου φιλανθρωπίας
γραφον’ µή µε ποιῄσης παρ ἀὐτοῖς Ψευδολόγον
σανΏναι. "Axous δὲ xal τῶν τοῦ γραμμµατείου c
ἄσπερ οἶδας καὶ αὐτός' Οὐ βού.Ἵομαι τὸν θά:
τοῦ ἁμαρτω.1οῦ, ὡς τὸ ἐπιστρέ καὶ wa
Ὑπέταξεν ὁ Ἠλίας τὰ ὧτα, ὑπέθηχε τὴν Φφυχὴ
παρὰ τοῦ Θεοῦ λαλουμένοις. Πορεύθητι, qnoi
ὄφθητι τῷ "Axad6. Οὐ κχαταλλασσόµενος χωρὶ
καταλλάσσοµαι ' σὺ παράσχου τοῖς χολαζομέναι
χᾶριν. Ἐγὼ λάθρα πρὸς σὲ ὑπὲρ ἑχείνων πρεσδεύ
σὺ δὲ γενοῦ τῶν καταλλαγῶν χορηγὸς φανερός. Il
θητι, xal ὄφθητι τῷ Ἀχαὰό, καὶ δώσω ὑετὸ
τῆς γῆς. Eo τὰς χαταλλαγὰς χαταμήνυσον, σὺ «i,
ὄμθρων χορηγίαν ἀπόφηναι: ἐγὼ δὲ ταῖς σαῖς à
σεσιν ὑπογράφω. ΈἜτρεχεν οὖν xai ἄχων xal &
Ἡλίας, xai τοὺς ὄμθρους εὐτπγγελίζετο ἀλλὰ
την αὑτῶν ἀσέθδειαν θεασάµενος, ἐμελέτα τινὰ -
ρίας κατ) αὐτῶν ἀπόφασιν λυπηράἀν. Τί οὖν 6:
Ἑρῶν αὐτὸν jh χωροῦντα πρὸς φιλανθρωπίαν ct
ἁταιόντων, χωρίζει τὸν Ἠλίαν τῆς μετὰ τῶν ἁμ.
λῶν κατοιχήσεως. Ἐγὼ, φῃσὶν, & ἨἩἨλία, οἷδά o
ζλλον, δυσωπουμαί σου τὴν πολιτείαν ' ἐλεῶ δὲ xa!
ἁμαρτωλοὺς, ἠνίχα ἂν ὑπὲρ τὸ µέτρον χολάζωντα
δὲ δεινὸς eT ἔχδιχος τῆς εὐσεθείας. τὸ δὲ τῶν ἀνθρ
γένος συνεχῶς πλημμξλοῦν. Χωρίζω τοίνυν ὑμᾶ.
μετ) ἀλλήλων κατοιχῄήσεως. Ἀνάθηθι ὡς εἰς οὐρ
φέρειν ἁμαρτωλοὺς μὴ δυνάµενος' ἐγὼ δὲ ἐπιδτ
τῇ Y]. "Av ἐπὶ πολὺ, qnot, συμμένῃς ἁμαρτωλοῖ
κριθήσεται Exelvo τῶν ἀνθρώπων όνος, παρὸ
συνεχῶς κχολαζόμενον. Τί οὖν, Μετάστηθι ὡς εἰ

νοὺς, ὦ Ἠλία ' οὗ δύναται γὰρ Kup συνοιχεῖν

ur. Δίδωμί σοι συνοιχούῦντας ἀναμαρτήτους * coi;
ἀγγέλων σε συγκατοιχίζω χοροῖς. Μετάστηθι σὺ
τὸν οὐρανόν' ἐγὼ δὲ ἁμαρτωλοῖς ἑνδημήσω, ὁ e
vi τῶν ὤμων τὸ πεπλανημένον δυνάµενος πρόδας
λέγων πρὸς πάντας τοὺς ἁμαρτωλούς : Δεὺτε αρός
πάντες οἱ κοπιῶντες, ἐγὼ οὗ χολάσω ὑμᾶς, ἀλλ'.
παύσω ὑμᾶς. Αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν div
Αμήν.

MONITUM

In hune sermonem hzc loquitur Fronto Duczus in Notis : « Chrysostomo tribuit liunc. sermopem non
Codex solum Mediceus, sed et catalogus quidam manuscriptus ejus concionum, Mediolano ad nos missus

ct ita inscriptus, πίναξ ὁμιλιῶν τῆς βίθλου τῶν ραργαριτῶν, inter quas quinquagesima titulum addit, &5
τὺν Ἰωσήφ. Nacti sumus et veterem interpretationem Latinam in membranis collectis ex ruderibus Able-

tix: cujusdam in Tarbellis dirutze. Huc accedit similitudo et quasi germanitas initii, multarumque parie?
ejus et Orationis septim:e Basilii et Seleuciensis nuper edit», Βὶς τὸν Ἰωσήφ, p. 70, τοῖς μὲν τὰ papà
^ fT διαπερῶσιν. Cum merito scripserit Photius in Bibliotheca, ideirco hunc potius Seleuciensem viden
Chrysostomi fuisse contubernalem, quam illum C:esariensem episcopum : πολλὰ γὰρ ἴχνη τῶν ix

λόγων xa vonuátov, xal μάλιστα τοῦ χατὰ τὴν θείαν Γραφὴν, ἓν τοῖς τοῦ Βασιλείου Mq

g im

"φαίνεται: Multa enim in Basilii orationibus vestigia illius orutionum, et sententiarum | illius apparet:
eorum prasertim. qua sunt ex sacra Scriptura deprompta. Sed aliter tamen censet de contubern3li (7
sostomi illastrissimus Annalium Ecclesiasticorum auctor, Tom. 4, diversum nimirum a Seleuciensi fes.

$85

contubernio benedictionis accepisset, Ideo Deus be-
nediclionem non abrogat, sed tertiam machinam
prophetw admovet : curat enim ut viduz filius mo-
riatur, atque in sui precandi necessitatem prophetam
deducit. Nam vidua, filio mortuo, propletze circum
adstabat cum lacrymis. Utinam, inquit, fame pridem
mortua essem, et ante tuam benedictionem mortua
essem, ne mortui lilii spectatrig essem! Pudefactus
propheta dicebat : Haeccine vidu: merces pro hospi-
falitate, quain erga me exhibuit? Antequam me ϱχ-
ciperet , prole gaudebat ; me excepto, luctus adest de
amisso dilecto (ilio. Pudore affectus Elias, et rem
secum repulaus, sensit id arle universorum Doinini
f.ctum esse, seusit divinam artem. Et quid ait?
Heu mihi. Domine, testig vidua, apud quam ego habito
(S. Πιερ. 11. 20) ? Quid sibi vult illud? A te, inquit, te-
stimonium ad me prodiit circa hauc viduam ; Tu, in-
quit, dixisti, Preacipiam mulieri vidua ul te nutriat,
lestilicans mulieris piam voluntatem. Ad nanc ex illis
me iecis transtulisti, et quam teslimonio tuo corona-
$ii, hanc nunc filii morte punis ? Heu mihi, Domine,
lesiis mulieris, apud quam ego habito, tu occidisti filium
ejus. Non est, inquit, id quod accidit mors naturalis ;
id ex techna (ua proficiscitur, me in clementiz ne-
eessitatem arte deducis ; ut cum dixero tibi, Domine,
filii viduse mortui miserere , tu contra mihi reponas,
Isr3elem filium meum miserare. Ad cleiuentiaj me
impellis : artes tuas sentio, Domine, ut cum dixero
tibi, Filium vidus mortuum suscita, tu vicissim re-
Spondeas, Israelem tu fame enecatum miserare. Gra-
tiam postulas, gratiam vicissim abs 16 peto : solve
(aniis sententiam, οἱ solvo mortis decretum. Ut vidit
ergo Deus Eliam tandem domitum, el benigniorem
effeyium, tunc demum ipse cum eo beniguiores con-
feri serinones, utpote qui demuin supplicii solutionem
non esse contimeliam existimet. Vade (5. Beg. 15. 1),
inquit: verba sunt legatonis Dei ad servum facla :
ipse Dens per se de clementia apud servum inter-
cedit. Vade, inquit. Quia factus es benignior, a me
verba aiscricordiz excipe : quia me novisti miseri-

IN ELIAM PROPH. SERMO.

cordiam parturire , audi me demum clarius. Parturio
vindicte solutionem , urgeor ad reconciliationem
perficiendam, revereor lacrymas eorum qui puniun-
tur. Ümnes peccatores, o propheta, misericordiae
me: chirographum habent : ne me facias apud illos
mendacem videri. Audi ipsas rescripti voces, quas ct
ipse nosti : Μοίο mortem peccatoris, sed ut convertatur,
e! vivat (Ezech. 535. 11). Subjecit aures Elias, dictis
Dei animum subdidit. Vade, inquit, et siste te in con-
spectum Áchab (5. Reg. 18. 1). Reconciliari cis volo,
Sed non sine te; tu gratiam confer iis qui castigau-
tur. Ego clam apud te pro illis intercedo : tu este
recouciliationis auctor manifestus. Vade, et siste te
iu conspectum Achab , et dabo pluvia: super terram.
Tu reconciliationem significa, ti pluvia: submíinistra-
lionem declara : ego sententiis tuis subscriham. Cu-
currit ergo voleus noleus Elias, et pluviam annun-
ivit; sed rursus eorum impietate conspecta, tristem
quamdam νο meditabatur. sententiam. — Quid
ergo Deus? Videns eum tu0n cedere ad misericor
diam eorum qui lapsi fuerant, ipsum segregat a con-
tubernio peccatorum. Ego, inquit, o Elia, novi zelum
tuum, revereor institutum tuum : sed peccatores mi-
seror, cum supra modum puniuntür ; (u vero scverus
es pietatis ultor, hominum ero genus frequenter
delinquit. Vos ergo a mujuo contubernio sejungo.
Ascende qua:i in celum, quando peccatores ferre
non vales : ego vero peregrinabor in terra. Si diu
cum hominibus maneas, hominum illud genus, quod
a ie sepe punitur, penitus atteretur. Quid ergo?
Transmigra quasi in celos, o. Elia : non. potest eniin
ignis cum calamo habitare. Do tibj contubernales im-
peccabiles, cum angelorum choris te constituo labi-
tatorem. Transmigra tu in. celum : ego vero apud
peccatores peregrinabor, qui possim ovem errantem
liuiperis ferre, qui peccatoribus omuibus dico : Venite
ad me omnes qui laboratis (Mauh. 11. 28), ego non
puniam vos, sed fiequiescere vos curabo. lpsi gloria in
S;ecula s::culorum. Amen.

IN SERMONEM DE BEATO JOSEPH. -

Qnod ex Socrate lib. 6, c. 5, constet Maximum Seleuciz Isauriz fuisse episcopum, et Joannis Chryso-
etomi in vit:t monasticze exereitatione collegam. Ceterum quam libenter in laudes sancti hujus Patriarchae

digredi soleat auctor noster, cum ex multis ejus sermonibus, tum ex Homil. 4 de Lazaro, Homil. 70 in
Joannem, Homil. ἆ in Epistolam ad Titum, et Epistola 7 ad Olympiadem lector intelliget. »

Ejusdem porro scriptoris est sequens in Susannam, cujus bac de patriarcha Josepho : ut ex (ine prioris
et ex initio posterioris homilize arguitur. Quae vero hic Σουσάννα scribitur, in Biblicis libris et alibi

solet Σωσάννα vocari. Utramque orationem Severiano adscribendam censet Dupinius : at nullam hic video
elyli affinitatem. Stylus quippe Severiani totus ferreus est, ut eum Savilio loquar : hic aulem scriptor
non ita strigosus est. Ad hzec solet Severianus argumenta sua fusius persequi, ut ex illis qu:e supra dedi-
mus Severiani operibus deprehendere est. Insuperque sine ulla vel scriptoris vel Manuscripti eujuspiam
auctoritate non licet hz:ec Severiano adscribere, multoque minus Chrysostomo.

Utriusque oraonis interpretatio Latina est Frontonis Duczi.

$81

SPUR.

DE JOSEPH ET DE CASTITATE ORATIO.

τσ”

Qui mari in inagno fluctuant gnbernatores , quibus
non continens, non mons, non collis, uon ulli scopuli
terram indicant, conversis ad stellas quasdam ocu-
Jis, ad eas cymbam dirigentes a naufragio sese vin-
dicant ; qui vero in hujus vitae pelago versantur Eccle-
si:e discipuli, non ad stellas aliquas oculos converten-
tes, sed ad patres mentis oculos intendentes, eorumque
vestigiis animx studio insistentes, in ejusdem regni
portum feruntur. Propterea namque Dominus etiam
no&ter in sacris literis vitam illorum promulgavit,
ut non modo audientes laudemus, sed etiam corum
conversationem adamantes imitemur. Cum eniin sua
sponte nauuram hominum studiosam honestatis esse
sciret Dominus, semperque propter honoris cupidi-
tatem optima quieque appetere, tauiquam ornamenta
quzdam proposuit patrum certamina, ut unusquisque
nostrum ad quam voluerit certationem seipsum coin-
formet. Itaque patientiae. magister est. optiinus beati
Jobi vita; tolerantiz, Mosis ; mansuetudinis, Davidis;
jejunii et orationis, Danielis; pudicitke , Joseph ac
beatz Susannz vita. Conveniens autem et expetenda
juvenibus vita Joscph, et juvenculis, praecipue quie
)n mntrunonio vivunt, beat: Susauniz susceptum pro
viriute certamen : par enim utrisque certaminis laus
est. Nam lic quidem domine timorem pudicitie
causa calcavit; illa vero letiferas magistratuum minas
pudiciti:e causa contempsit. Verumtamen prius beati
Josephi vitam describamus ; quaudoquidem hic etiam
antiquior est paler; ac deinde beaiz Susanne vitam
explicabimus. Beatus igitur Joseph ex nobilibus ortus
parentibus, cum juvenis adhuc esset, tum primnuin
pilorüm lanugine in genis ejus efllorescente florid:e
rose in morem, flav:e barbae in medio pulchritudinis
densum florem effundeus, in oculorum pupillis purpu-
rascentis violze verna speciem pr: se ferens, candi-
dis in&ar lactis dentibus, labiis igneo colore rubenti-
bus, tum expansis lactea sub fronte superciliis pilo-
rum inier se deusitate connexis. Sed quid ego Juvenis

ulchritudinein conor describere, quem supra modum
Scriptura laudavit, cum disit, Pulcher facie, et deco-
rus aspeciu. valde ( Gen. 59. 6 )? Mic ob fratrum invi-
diam venditur, ut ipsis quidem videbatur, ad servi-
tutem ; ut autein. Deus pra destinarat, ad regnum, et
abducebatur puerulus in. "Egyptum, ut vilis pusio :
nondum enim virtutum ejus opes viderant emptores,
eumque propter castitatis decus /Egypto universa
dominaturum nesciebant, et eam totam fame pereun-
iem servaturum. Ducitur ergo in. "Egyptum, rursus-
que venditur, neque semel tamen fit servus. Qui euim
aniio liber est, licet millies venditus fucrit, nec semel
fit servus : ut rursus qui moribus servus est, eisi
millies libertate donetur, ne semel quidem fit liber;
quem enim proprii mores liberum non efilciunt,
hunc sexcents charte nigreque liter:e nequeunt
liherum reddere. Ducitur ergo in ZEgyptumn, in ZEgy-
ptia domo venditur, amatur a domino, amatur 4
domina : sed. domini quidem bonus amor, domina
autem pravus amor erat. Nam ille quidem eum pro-
νο modestiam amabat; hec autem, quod ostro
libidinis esset percita : tuin vero quantum progressu
temporis formae quoque pulchritudo efflorescebat,
tantum illius in cum impotens amor augebatur, et
intimus iguis cupidinis cor ejus depascebat. Enim-
vero juvenem perdere cum studeret, omnia quibus
oculi juvenum | falli possunt, tentabat, dum vultum
quasi pratum. quoddam multiplici varietate decora-
bat, fuco ruborem genis, cerussa fronti candore
eblincbat, oculos stibio pingebat, mouilibus aureis
collum et mius exornabat, moiles vestes suas variis
euffunigabat unguentis : letifer denique laqueus erat,
ad juvenem per ones sensus, ut existimabat, fallen-

dum, cum oculos quidem apparentis ornatus, a
autein adulationum prestigiis irretiret, olfactum
guentis fascinaret. Sed vide, qu:eso, generosi ath
fortitudinem : sic enim arbitror permisisse D
ut tentatio puero inferretur, ut simu! et latentet
juvene virtutem | patefaceret, et. ejus vitam Eccli
tamquam maximam quamdam scholam relinqu:
Nihil enim boni est a patribus gestum quod no
Eccleaàia Deus vclut columnam quamdam vitze m
mentuin ferentem erexerit. Considera ergo genc
atlletze fortitudinem, quam. inulta essent αι |
oppugnarent. Juvenilis :tas ei sua bellam infere
interius libido titillabat, et mulier exterius oppug
bat promissis blandiens, et blauditiis assentans :
misse muliercula: commovebant, et adulatio a
ejus sensusque sollicitabat : $ed. nihil horum :
»otuit superare. Nam neque adulationibus emoll
aheuas remittebat, neque. promissis inflatus c:
Gitem negligebat, neque minis perterrefactus virtu
divitias prodebat : sed omnes corporis partes pu
cogitatione frenabat. Cun vero juvenem tot machi
quas apud se habebat, minime fallere potuisset
domicilio quopiam furtim atque ad violenter uefar
concubitum pertrahens, eum tenuit. Itaque videre
eximium spectaculum, nou terrenum, sed c:xeleste.
quidem crat Joseph in scammate tenationis decer:
patefactum fuerat stadium, certamina conficieban
clangebat tuba, agonetlieta de celo luctam intu
tur, et angelorum turba cernua prospectabat ; infe
daemones ZEgyptix: premia proponebant, anxeli :
sum coronas Joseplio nectebant : nam ZEgypti:e f.
bant d:eniones, et cum Joseph. angeli. conspirab
Uter victoriam obtineret, multa contentione certz
tur : multum de Joseph solliciti erant angeli, ne f.
muliereule unguenta juvenem emollirent, ne vt
menta mollia, neadspectus, no habitus, ne incessus
auditus, ne blanditixz , neadulatio juvenem enervare
multum solliciti erant angeli, multum d:emones spi
baut. Joseph pro coroua certabat, ZEgyptia proigua
nia pugnabat : ille quidem pro vita, lizec autem pron
te. Quirnam porro erant qua: ab /Egvptia dicebant
Partim ut minaretur, partim ut blandiretur, dum
nis juvenem terrerct, et blanditiis deliniret. Ac m
tans quidem aieliat : Doinina tua. sum, pecunia r
coemptus es : in hos mihi usus venumdatus es : q
8i contradixeris, vincula et carceres te manebunt,
post h:ee mors inevitabilis : sin autem morem ges
ris, houores et stipatorum obsequia, totiusque dor
me: dominatus in manu tua tradetur. At enim ne
prehendaris, times? Atqui potes et. virum meum
domesticos omues latere : tantum obsequere , tani
iu actum assentire ; tum tu dominus omnium el
llis auditis /Ezyptixe dixit Joseph : Servus quidem
mulier, numquain fui ; nobilibus enim sum parenti
procreatus ; Abraliam nimirum et 1saac, quos Dx
colloquio dignatus est, avi mei fuerunt: Jacob aute
qui cum angelo luctatus est, meus pater : quapr
pier et tecum luctor audacter : cxeterum tibi ob. fr
trum invidiam venditus fui ; verumtamen nihil anii
me:e nobilitatem servitutis nomen l:edet, Nam et im
da s:epe nebula splendidos solis radios tantisper o
Scurat, sed in perpetuum non obtenebrat; siqvide
impetu solaris luminis confestim discutitur : por n
tione servitutis quoque nomen nobilitatis mez sple
dorem non exstinguet ; paulo post enim radiis mori
meorum dissipabitur, et per "Egyptum universa
mei pulehritudo nobilitatis effulgebit. Venditus 58
Ubi, fateor equidem, neque nego; couveniens Libistt
vitutis obsequium explevi; mendax non fui, no1M
non fui ; inculpatus, expers doli, sine offendicuk
sinc crimine fui ; nulla adversum me ipsolentiz ace

$91

Φυλαττομένη σω/ροσύνη ὑποφθαρεῖσα τοῖς ἁπαλοῖς 5:-
λεάσµασι πρὸς ἡδονὰς σκελισθείη. Tà Υὰρ πλεῖστα τῶν
ἁμαρτημάτων ἐκ τῶν αἱσθήσεων τῆς φυχης ημῶν περι-
νεται Ἔστι γὰρ 1j oy, καθάπερ παρθένος ἐν θαλάμῳ
τινὶ, ἐν µέσῃ τῇ καρδίᾳ Ἡσυχάζουσα, xal ὑπὸ τῶν πέντε
αἰσθήσεων, ὥσπερ ὑπό τινων θεραπαινίδων, δορυφορου-
pévr. Ποίων αἰσθήσεων; Ὁράσεως, ΥΣύσεως, ὀσφρί-
σεως, ἀχοῆς, xat ἀφῆς. 'Eàv οὖν µηδεµία αἴσθησις ὑπο-
φθαρεῖσα πλανηθείη, φυλάττεται ἀχεραία xaX ἀθλαθὴς ἡ
Φφυχἠή ' ἐὰν δὲ συμθῄ τὴν ὅρασιν ἀχυθέρνητου µείνασαν
πρὸς νεωτερινοῦ χάλλους θέαν ῥεμφθῆναι, χαὶ λάθρον τὸ
χυµα τῆς ἐπιθυμίας διὰ τῶν ὀφθαλμῶν εἰς τὸ βάθης τῆς
χαρδίας εἰσδέξασθαι, εὐθὺς, λαίλαπι ἡδονῶν ῥιπισθεῖσα,
πρὸς tt. ἁμαρτίαν ὑποθρύχιος φέρεται περὶ τὴν σω-
φροσύνην ναυαγήσασα xai πάσχει λοιπὸν ἐχεῖνο, ὅπερ
xai ὁ Δανῖδ παθὼν ἔλεγεν' ᾿Η.10ον εἰς τὰ βάθη enc
θα.άσσης, καὶ καταιγὶς κατεπόντισέ µε. Ὁμοίως δὲ
χαὶ 1j ἀχοὴ àv ἀναπετασθεῖσα δέξηται τὰ τῆς χαλλιφω-
νίας θέλγητρα, πρὸς ἐχεῖνα τὴν διάνοιαν τείνασα, ὅλην
ἑαυτὴν τοῖς πορνιχοῖς ἄσμασι συνελχύσασα καταστρέφει.
Ἡ 6$ γεῦσις ἀδηφαγίᾳ καὶ οἵνῳ πολλῷ ἐμφορηθεῖσα πρὸς
µέθην xal χοίτας τὴν ψυχὴν καταφθείρει. Ἡ δὲ ὄσφρησις
τοῖς περιέργοις µυρίσµασι τῶν νέων ἀποδεθεῖσα, xat τὴν
Φυχἠν μεθ) ἑαυτῆς συναπέδησεν. Οὕτως οὖν ὡς παρθένος
τις ἡ Φυχὴ ὑπὸ ἀφρόνων θεραπαινίδων, τῶν αἰἱσθήσεων,
ἁλίσχεται πρὸς τὴν τῆς ἀκχολασίας ἁμαρτίαν προδιδο-

£vn.'H γὰρ ἀμαρτία πάσας τὰς αἱσθῆσεις καρὠώσασα,
δίκην χλέπτου λαθραίως εἰς τὸ ταμιεῖον τῆς χαρδίας
ἐπεισέρχεται ' εἶτα εἰσελθοῦσα ὅλην αὐτὴν γυμνοῖ τὴν
ἑνθήχτν τῆς σωφροσύνης ἀποσυλήσασα. Ἡσφαλίζετο
γοῦν ἡ µακαρία ἐχείνη τὸ βλέμμα, τὸ σχημα, τὸ βῆ-
Ua, τὴν ἀκοην, τὴν ὅρασιν, τὴν ὄσφρησιν, thv γεῦ-
σιν, τὴν Gpfv- xat ἣν ἀληθῶς, χατὰ τὴν σοφίαν M

λέγουσαν, Krnzoc x&xA&iw qtévoc, πηγη ἐσφραγισμέ-
η. Ὥσπερ Yàp χΏπος, μηδενὸς αὐτὸν συλαγωγῆσαι -

δυναµένου , ἐτύγχανεν dj µαχαρία, πηγάξουσα τὰ τῆς
σωφροσύνης ἀρώματα, χαὶ ὥσπερ πηγη ἣν τῇ πίστει
ἑσφραγισμένη, "13 ἧς οὐδεὶς τῶν ἁτάκτων τὸ τῆς σω-
φροσύνης χάλλος ἀντλῆσαι ἠδύνατο. Ταύτης ἐν ἐπιθυμίᾳ
Ὑεγόνασι δύο πρεσθύτεροι τοῦ λαοῦ, οἱ δοχοῦντες χυ-
6ερνᾷν τὸ ποίµνιον, xal ἕχαστος αὐτῶν φλογὶ τῆς ἐπι-
θυµίας καιόµενος, θάτερος θατέρῳ τὸ ἔγχρυφον τῆς
καρδίας πὺρ φανερῶσα: ἠσχύνετο. Kat ἓν μιᾶ τῶν ἣμε-
pov ἑχάτερος αὑτῶν λάθρα τοῦ ἑταίρου αὐτοῦ ἀπῄει
χατασχοπεύσαι τὴν Xoucávvav- καὶ εὑρηχότες ἀλλήλους,
χαὶ ἀνετάσαντες ὠὡμολόγησαν ἀλλήλοις [609] δι’ ἣν παρ-
Ώσαν αἰτίαν' τότε Χοινωνίαν θέµενοι Ev τῇ τῆς ἁμαρτίας
πράξει, τῆς χαχίας ἐποιοῦντο ἔρευναν ἐχμελη., xal
παρετήρουν χαιρὸν, ὅπως αὑτῆς χατατύχωσι µόνης.
Συνέθη οὖν ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν χατὰ τὸ εἰωθὸς τὴν Σου-
σάνναν εἰσελθεῖν εἰς τὸν παράδεισον τοῦ ἀνδρὸς, λού-
σασθαι κατὰ τὸ χαῦμα΄ xal ἐξαποστειλάσης αὐτῆς τὰς
παιδίσκας ἐπὶ τὸ χοµίσαι σμῆγμα, ἐπιδραμόντες αὐτῇ
ἄφνω οἱ πρεσθύτεροι ὥσπερ λύχοι ἀμνάδα κατεῖχον, τῷ
οἵστρῳ τῆς ἀχκολασίας σπαράξαι βουλόμενοι"' xai ἣν

όνη Σουσάννα ἀνὰ μέσον τῶν δύο λεόντων, xat οὐδεὶς ὁ
Bona, οὐ παιδίσχη, οὗ δοῦλος, οὗ συγγενῆς, οὐ φίλος,
CO γείτων, εἰ μῆ µόνος οὐρανόθεν προσεῖχε θεὸς ὁ χω-
λνειν μὲν δυνάµενος, συγχωρῶὼν δὲ γίνεσθαι την πάλην
ἵνα κρυπτοµένας γνώµας ἑλέγξη, xal τῆς μὲν Σουσάννης
«^v σωφροσύνην, τῶν Ó5 πρεσθυτέρων τὴν ἀχολασίαν
δημοπτιεύσῃ. ὁμοῦ δὲ ταῖς γυναιξὶ παιδευτῄριον µέγιστον
τὴν Σουσάννης ἐνάρετον ἄθλησιν ἐπιδείξῃ. Μεγάλη ἣν
μάχη, σφοδρὸς ἀγὼν τῇ Σουσάννῃ ἀπέχειτο, μείζων τοῦ
Ἰωσήφ, Ἐχεῖνος μὲν γὰρ &vhp ὢν μετὰ μιᾶς ἐμάχετο

υναιχός * αὕτη δὲ roh οὖσα μετὰ δύο ἀνδρῶν ἑπάλαιεν.

ἑατρον ἣν µέγιστον xaX τερπνὸν, γυνὴ μετὰ δύο &y-
δρῶν ἐπύχτευεν * καὶ τὸ θαυμαστὺν, ἐὰν ἀχούσητε ToU
τὸ σκάµµα Ἰνέῳκτο ' Ev παραδείσῳ, ὅπου ὁ ὄφις την
Εὔαν Ἠπάτησεν. Ὡς οὖν ἔτοιμος γέγονεν ἡ πάλη, Ἠνοί-
χθησαν οἱ οὐρανοὶ, 1j σάλπιγς ἐθόα, ὁ ἀγὼν Έτοιμος, ὁ
ἀγωνοθέτης οὐρανόθεν προσεῖχς τῇ πάλη, χαὶ 5 ὃημος
τῶν ἀγγέλων ἐπιχεχυφὼς ἐθεώρει ᾿ ὁ Pot; ἐν τοῖς παρα-
νόμοις, ἡ δὲ πίστις ἓν τῇ σώφρονι. Ηολλὴ ἣν φροντὶς
ἁμφοτέροις περὶ τῆς νίχης᾽ τοῖς μὲν πρεσθυτέροις τὸ
p ὑπὸ γυναιχὸς ἠττηθηναι, τῇ δὲ Ῥηυσάννῃ τὸ μὴ ἁπ-
ολέσχι τὴν σωφροσύνην’ ἐχείνοις τὰ ὀψώνια τῆς νίκης οἱ
δαίμονες ἠτοίμαζον, τῇ δὲ Σουσάννῃ τὰ ἔπαθλα τῆς
σωρροτύνης Ἱτοίμαςον ἄγγελοι. Κατέχρυσι τὴν Σουσάν-

ΡΕ SUSANNA SERMO.

—-

502

ναν ol παράνομοι ' xai πρώτον μὲν διὰ λόγων ἐπάλαιον
αὐτῇ * τί λέχοντες;, Πρεσθύτεροί ἔσμεν τού λαοῦ, ἡμῖν
νόμος πεπίστευται, τοῦ λύειν καὶ ὀξσμεῖν ἐξουσίαν εἰλή-
φαµεν. Οὐὗδείς ἐστιν ἐνθάδε χατάσχοπος: Γενοῦ μεθ
ἡμων' ἐν ἐπιθυμίᾳ σου γάρ ἐσμεν. Eàv 66 μὴ βου-
Anf iic, καταμαρτυρήσομέν σου. Cet ἦν μετὰ cov νεα-
γέσχος, καὶ διὰ tovto ἀπέστειΛας τὰ χοράσια ἀπὸ
cov. Καὶ ὅρα πόσα ἣν τὰ συνέχοντα τὴν Σουσάνναν
συχοραντία ἀχολασίας, φόθος θανάτου, κατάγνωσις ἰπὶ
τοσούτου λαοῦ, μῖσος ἀνδρὸς, µῖσος συγγενῶν, πένθος
οἰχετῶν. xal ἁπαξαπλῶς παντὸ»ς τοῦ οἴχου χατάχλυσις.
Ἁλλ' οὐδὲν τούτων τὸν λογισμὸν νιχῆσαι ἴσχυσε τῆς σώ-
Φρονος * ἡ γὰρ ἑλπὶς τῆς χαρδίας αὐτῆς ἓν εἰς θεόν.
Στενάζουσα γοῦν Eleye* Στενά uot πάντοθεν ἐάν τα
p πράξω., θάνατός pol ἐστι ἑάν τε μὴ πράξω, οὐκ
κφούξομαι τὰς χεῖρας ὑμῶν. Αἱρετόν µοί ἐστι μὴ
πράξασαν ἐμπεσεῖν εἰς τὰς xe'pac ὑμῶν, ἢ ἁμαρ-
cer ἐνώπιον Κυρίου. Οἴμοι, οὓς ἐδόχουν εἶναι ποιµέ-
νας, λύχους ὁρῷ ' οὓς ἐδόχουν εἶναι τῶν χειµαζομένων
λιμένας, οὗτοι ναυάχιον γεγόνασιν. OO μιανεῖτέ µου τὴν
σω,ροσύνην * οὐ χαταισχύνω µου τοὺς γονεῖς' οὖχ ἀτι-
άζω µου τὴν συγγένειαν ' οὗ λυπῶ µου τὸν ἄνδρα * οὗ
ιύω µου τὴν πρὸς αὐτὸν συζυγίαν &x τῆς πρὸς ὑμᾶς
ἁτάκτου ὁμιλίας * αἱροῦμαι θάνατον ἄνομον Ώπερ θάλαμον
ἄταχκτον. Ἐμοὶ δὲ xa πάρεστιν ὁ &vhp, οὗ τῇ τοῦ σώ-
µατος παρουσίᾳ. ἀλλὰ τῇ τῆς ψυγχῆς διαθέσει, xal τοὺς
τῶν Ὑονέων µου χαραχτηρας μεθ) ἑαυτῆς περιφέρω.
Φοθήθητε τὸν ὀρῶντα θεόν' αἰσχύνθητε τοὺς παρόντας
ἀγγέλους ' νοῄσατε ὃ bate" γνῶτε ὃν ἀναγινώσχετε νό-
μον τὸν λέγοντα" Obx ἐπιθυμήσῃ τὴν Tvraixa τοῦ
π.Ἰησίον cov. Ταῦτα εἰρηχνῖα ἀνεβόησε, µάρτυρας τῆς
ἁταξίας αὐτῶν συγχαλουσα ’ ἀνεθύησαν ^ xai οἱ δύο
πρεσθύτεροι' εἰσέδραμον οἱ τῆς Σουσάννης δοῦλοι, xa
παιδίσκαι' ὁρῶσι μετ αὐτῆς τοὺς δύο πρεσθυτέρους.
'Hvíxa δὲ εἶπον οἱ πρεσδύτεροι τοὺς .Ίόγους κατὰ
Σουσάννης, χατῃσχύγθησα» οἱ δοῦ.οι σφόδρα, δει
ovx ἐῤῥήθη «Ίόγος τοιοῦτος [610] περὶ Σουσάννης
ποτἐ. Ἐγένετο δὲ τῇ ἐἑπαύριον συνέδριον µέχιστον * ἔτι
γὰρ ἡ χρίσιμος πάλη, l| περὶ στεφάνου νίκη. Συνήχθη
πᾶς ὁ λαὺς ἀνδρῶν, γυναικῶν, νηπίων ' πάλιν συν-
πθροίσθη τὸ θέατρον ’ oi χάτω ἄνθρωποι οὐκ δεισαν τί
ἐθεώρουν ' οἱ δὲ ἐν οὐρανῷ ἄγγελοι ἐπεγίνωσχον τὸ
πρᾶγμα. ΗἨλθον οἱ πρεσθύτεροι γέμοντες τῆς ἀνομίας *
χαλοῦσι thv Σουσάνναν, ὡς μὲν ἐχεῖνοι ἑνόμιξον, πρὸς
αἰσχύνην xal θάνατον ὡς δὲ τῷ διχαίῳ χριτῇ προώρι-
στο, πρὸς ζωὴν xai δόξαν αἰώνιον. Kal φασι πρὸς τὸν
λαόν. Αποστεί.ατε πρὸς Xovcárrav θυγατέρα XsA-
xiov * οἱ δὲ ἀπέστει.]αν. ' HA0ev αὐτὴ , xal οἱ γονεῖς
αὑτῆς, καὶ ὁ dvijp αὐτῆς, καὶ τὰ τέκνα αὐτῆς. Καὶ
ἦλθεν ἡ Σουσάννα ὡς θανεῖν ὀφείλουσα διὰ σωφροσύνην,
ετὰ πολλῖς εὐλαθείας στενάζουσα, θλιθοµένη, οὐχ ὅτι
^ μελλεν ἀποθνήσχειν, ἀλλ᾽ ὅτι ὄνομα χαχὸν κατελίµπανε
τοῖς Ὑονεῦσιν, ὅτι ἡμελλεν ὀνειδισμὸν τῷ γένει χατα-
λιπεῖν οὐδένα γὰρ εἴχε μάρτυρα τοῦ γεγονότος πράγµα-
τος ἐν τῷ παραδείσῳ. Πολλοὶ σαν οἱ δαχκρύοντες ὑπὲρ
αὐτῆς. οἱ φίλοι, οἱ συγγενεῖς, οἱ γονεῖς, οἱ γείτονες: ὁ
&vho ἐπένθει, ὁ οἶχος αὐτῆς ἐθρήνει' χἀχείνη αὐτὴ χατ-
ώδυνος, σκυθρωπὴ, δαχρύουσα, θλιθοµένη, ἐν πολλῇ
ταπεινότητι καρδίας ἵσταται &v τῷ µέσῳ. Πάνδηµμος ἣν
ἡ θέα, θεοῦ, ἀγγέλων, ἀνθρώπων. Ανίστανται οἱ δύο
πρεαθύτεροι, οἱ ἓν σχήµατι ποιμένων λύχοι: ἐπιτιθέα-
ctv αὐτῇ τὰς χείρας, xai ἐν αὐτοῖς ὁ συκοφάντης ὄφις
ἑλάλει. Τί ἑλάλει; Περιπατούγτων ἡμῶν χθὲς ἐν τῷ
aapaósico µόνω», εἰσῆ-ῖθεν αὕτη, καὶ ἀπένσε τὰς
παιδίσκας αὐτῆς, καὶ ᾖ.16ε πρὺς αὐτὴν ὁ γεαγίσκος,
ὃς ἦν κεχρυµµένος, καὶ ἀνέπεσε μετ αὐτῆς. μεις
δὲ ὄντες ἐν τῇ γωνίᾳ τοῦ παραδείσου, καὶ Ιδόντες
τὴ» ἀνομίαν γιγοµένην, ἑδράμομεν ἐπ᾽ αὐτούς"
xàxtlvov μὲν ἐγκρατεῖς oix ἡδυνήθημεν γεγέσθαι,
διὰ τὸ ἱσχύειν αὐτὸν ὑπὲρ ἡμας, xal ἀνοίξαντα τὰς
θύρας ἐκπεπηδηκέναι ' ταύτης δὲ ἐπι]αδόμενοι
ἠρωτῶμε», τίς ἦν ὁ veavioxoc, καὶ οὐχ ἠθέλησεν
ἁἀπαγγεῖῖαι ἡμῖν. Ταῦτα μαρτυροῦμεγ. Καὶ ἐπίστεν-
σεν αὑτοῖς ἡ συναγωγἠ, ὡς πρεσδυτέροις τοῦ AaoU
καὶ κριταῖς καὶ κατέκριναν αὐτὴν ἀποθανείν.
Καὶ ἀπήγετο ἡ Σονσάννα πρὸς θάνατον, καὶ οὐδεὶς ἣν
ὁ ἐχδικητῆς τῆς ἀληθείας, xai μάρτυς, el ub. μόνος ὁ
θεός, xal συνεχώρει γενέσθαι τὸ Υινόµενον, ἵν άμφο-
τέρων τελεία δειχθῇ ἡ πρᾶξις, τῶν μὲν παρανόμων 6

589 |

σιον xa:yóv µαργαρίτας ἀρχαίους βαστάζειν. Νεαρὰν
ὁρᾷς µου τὴν χλόην, ἀλλὰ πολιὸν περιθλέπου τὸ ἦθος -
νεωτέραν µου τὴν ὅγιν dj φύσις παρέσχετο ᾿ πολιὰν δὲ
µου τὴν καρδίαν ὁ νόμος εἰργάσατο. Mt; ἁπατῶ, γύναι,
οὐ νικῆσεις µου τὴν ἀρετὴν * οὗ νιχήσεις "lush τὸν
τοῦ Ἰακὼό υἱὸν, Ἰαχὼθ ἐχείνου τοῦ ἔτι Ev χοιλίᾳ ὄντος
καὶ πτερνίσαντος, xal μετὰ ταῦτα μετὰ ἀγγέλου ἰσχύ-
σαντος maAaicat* μὴ ἀπατῶ, τὰ αὑτὰ τῷ πατρί µου παᾳ-
λαίω. ᾽Αλλὰ xal ἐπαγγελίαις θωπεῦειν µε νομίζεις. Τί
τοιοῦτον, εἰπέ µοι, δύνασαί µοι ἐπαγγείλασθαι, οἷόν ἐστιν
fj σωφροσύνη; Ποία βασιλεία ἰσόῤῥοπος αὐτῇ Eazt, ποῖος
θησαυρὸς ἰσοστάσιος αὑτῆ ἔστιν ; ἀγνοεῖς, ὅτι ἡ σωφρο-
σύνη οὑὐράνιόν ἐστι χτῆμα, ἀγγελιχὸν πρᾶγμα, Oso)
χάρισμα; Ἔχε σου τὰς ἐπαγγελίας αἱ σαὶ τιμαὶ ἁτι-
μίας εἰσὶ πρόξενοι’ αἱ σαὶ τιμαὶ, ἃς ἐπαγγέλλῃ, αἰσχύ-
νης εἰσὶν ἀπαρχαί ' ὁ abc χρυσὸς γῆς ἐστι γέννημα. καὶ
lou δαπάνη’ ὁ ἐμὸς δὲ χρυσὸς xou ἐστι γέννημα, ἀῖδιων
βλάστηµα. ᾽Αλλὰ λανθάνειν οἴει τὸ πρᾶγμα. ᾿Αγνεεῖς
«ἂν του θεοῦ ἀχοίμητον ὀφθαλμὸν, τὸν πάντα τὰ Ey τῷ
σκότει Ὑινόμενα ἑφορῶντα πράγματα; πόσους δὲ olet
vuv ἐνθάδε ἑστάναι ἀγγέλους; ὑπὺ πόσοις δὲ µάρτυσι
Ὑίνεσθαι τὰ πραττόµενα; Ἐννόησον, γύναι, τὸν ἄνδρα
σου, τοὺς ἀδελφοῦς σου, τοὺς φίλους, τοὺς γείτονας, τοὺς
συγγενεῖς, τοὺς ἐπὶ τῇ σεµνότητί σου χαυχωµένους *
ἑννόησον τοὺς παρόντας ἀγγέλους, xai f| αὐτοὺς αἰσχύν-
θητι, ἡ τοὺς ἀπόντας ἀνθρώπους αἰδέσθητι. ]ῑοίοις δὲ
ὄμμασιν ἐπὶ τὸν ἄνδρα σου ὄψει, ᾧ ἐπιθουλεῦσαι προ-
είλω ; ποίας δὲ ἀγχάλας ἁπλώσεις αὐτῷ, ὃν θανατῶσαι
ἐθέλησας; παίοις ῥήμασιν αὐτὸν κολαχεύσεις, οὗ τὴν εὖ-
νη», τὸ ὅσον ἐπὶ aot, ἐμίανας; Μνήσθητι, ὅσα αὐτῷ ὑτ-
έσχου * πῶς τῆς σωφροσύνης τὴν πίστιν φυλάττειν αὑτῷ,
φὼς πλεῖον ἑαυτῆς ἐχεῖνον μεθ) ὄρχων ἀγαπᾷν διεθε-
6αιοῦ. Μίµησαι, γύναι, "ἣν τρυγόνα. ἐχείνη γὰρ Ev
ἀνδρὶ μιγεῖσα, ἑτέρῳ οὐκ ἔτι μίγννται’ xàv συ ᾗ τὸν
ταύτης ἄβῥενα ὑπὸ ἱξευτοῦ θηραθῆναι, 1) ὑπὸ ετοῦ
ἀναλωθῆναι, ἑτέρῳ ἄῤόενι οὐκ ἐπιμίγνυται, ἀλλὰ μένει
ἐχδεχομένη ἀεὶ τὸν ποθούμενον, χαὶ τῇ ἐχείνου μνήμη
ἑναποθνήσχει. Παιδευσάτω σε, γύναι, 1?) ὁ τοῦ Θεοῦ φό-
Goc, f) ó τῶν Ἑδραίων νόμος, fj ἡ τῶν ἀρχαίων σεμνὴ
πολιτεία. Ταῦτα εἰρηχὼς ὁ Ἱωσὴφ, χαὶ (ocv αὐτὴν ἔτι
ἀνα.δῶς χατέχουσαν αὐτοῦ τῶν ἱματίων, xat χαιομένην
πλείον πρὸς τὸν οἵστρον (οἱ γὰρ ἔρωτες τότε πλεῖον πρὸς
€b ποθούµενον ἑξάπτονται, ὅταν αὐτοῦ ἐφιχέσθαι μὴ ὃν-
νηθῶσιν), ὥσπερ γενναῖος ἀθλητὴς, ἀποδυσάμενος τὰ
ἱμάτια, χαὶ ὅλην αὐτὴν σὺν τοῖς ἱματίοις εἰς tb χαμαὶ
κενώσας, γυμνὸς τοῦ μύσους Ex τοῦ σχάµµατος ἐξήλα-

SPUHIA.

το, τῆς σωφροσύνης τὴν νίχην βαστάζων. Kat fj μὲν
γυπτία χατεῖχε τὰ φύλλα [007] τῆς ἀταξίας, ὁ δὲ Ἰω
τὸν καρπὸν τῆς διχαιοσύνης ἑθάσταζε. Χαρὰ fv ἐ
οὐρανῷ ἐπὶ τῇ νίχῃ τοῦ Ἰωσήφ * ἔχαιρον ἄγγελοι, Ex)
δαίμονες, ἑστεφανοῦτο Ἰωσηφ, ἡσχύνετο ἡ Αἰγυτ
ivao αὐτῆς 3 vix: τρέπεται πρὸς συχοφαντίαν.
ιαθάλλει τὸν Ἰωσὴφ πρὸς τὸν ἄνδρα τὸν ἴδιον, al
αὐτῷ ἐπιφημίσασα, TL, λέχουσα, εἴσήγαγες ὧδε s
"E6palov ἐμπαίζειν ἡμῖν; ᾿Αγαναχτεῖ ὁ ἀνὴρ, χα)
θάλλει αὐτὸν εἰς φυλαχήν. ᾽Αναγκαῖος Υὰρ ἣν à Xi
τοῖς kv σχότει, ὁ σιτοδότης πρὸς τοὺς πεινῶντας, ὁ λ
πρὸς τοὺς χειµαξοµένους, ὁ ἴατρὸς πρὸς τοὺς ἆσθε
τας. Ἐμθάλλονται xal δύο εὐνοῦχοι τοῦ Φαραὼ εἰς
λαχἠν ᾿ ὁρῶσιν ἑνύπνια * οὐδεὶς ην ὁ συγχρίνων * dy
poo τῷ "los?e* σαφηνίζειτὸ ἐγκεκαλυμμένον.
άλλονται ol ευνοῦχοι τῆς φυλαχης ΄ ἀποθαίνει a
χαθ᾽ ἃ συνἐχρινεν ὁ Ἰωσήφ. Ορᾷ ὁ βασιλεὺς Φαραὶ
üxvtov* οὐδεὶς ἦν ὁ σαφηνίζων" ἀναγγέλλει ὁ cow
περὶ του Ἰωσ4φ * ἐχθάλλεται Ex τῆς φυλακῆς διὰ τ
ὕπνιον. Καὶ ópa pot µυστήριαν’ Δι’ ἐνύπνιον Exp
δι) ἐνύπνιον ἠλευθερώθη. Τί váp; Συγχρίνει τοῦ 9
τὸ ἐνύπνιον, ὁρᾷ αυτοῦ ἀγχίνοιαν ὁ βασιλεὺς, xal |
θέρωσεν αὐτὸν βασιλεύειν, πᾶσαν ἑξουσίαν αὐτῷ
Αἰγύπτου ἐμπιστεύσας. Λαθὼν τὴν ἐξουσίαν ὁ "I
bv τῷ καιρῷ τοῦ λιμοῦ ᾿πάντας εὑεργέτει, ἀποδή
ἐνδήμους, φίλους, Σχθροὺς, ξένους * ἔρχεται ὁ fa
του εἰς Αἴγυπτον ' προσκυνεῖ αὐτῷ xal ἡ µήτηρ σὺ
πατρί. El γὰρ xa χατὰ τὴν ὁδὸν ἐτελεύτησεν ἔρχοι
ἀλλ οὖν γε ἐν τῷ ἀνδρὶ προσεχύνησεν ἀντρ Υ1{
γυνὴ σὰρᾶ µία εἰσίν." ρχονται καὶ οἱ ἀδελφοὶ ai
ἔνδεχα, προσχυνοῦσιν αὑτῷ' καὶ ἐπληρώθη τὸ pz
εἶδεν Ἰωσήφ: Ὥμην yàp, φησὶν, ὅτι ὁ ἤ.Ίιος, xa
Aüvn, xal ἔγδεκα ἁστέρες προσεχύνουγ pot. à
ἔνδεχα; Ἐπεὶ ὁ Ιούδας àvfjytato* σύμθολον γὰρ
πραθεὶς Ἰωσὴφ τοῦ πραθέντος ὑπὸ Ἰούδᾳ Ἆρι
ὐρᾶς πῶς διὰ σωφροσύνην ἑδιχαιώθη, διὰ σωφρος
ἓν οὐρανοῖς βασιλεύει; Ταῦτα δὲ ἡμῖν εἴρηται, tv:
ὑμεῖς τὴν αὐτὴν πολιτείαν ζηλώσαντες, τὴν αὐτὴν i
παρὰ θεοῦ χοµίσησθε.λλλ’ ἔδει ἡμᾶς xal περὶ της
xaptae Σουσάννης εἰπεῖν, μάλιστα ἑπαγγειλαμέ
ἀλλ ἐπειδῃ βἐλτιόν ἐστι μᾶλλον διψῶντας ἀναχωρ
καὶ ph τοὺς χορεσθέντας xal ἃ ἑδέξαντο ἐχπτύσ;
ἄλλη τηρήσαντες ἡμέρᾳ τὴν διἠγησιν, θεοῦ βουλ
yov ἐπὶ τὸν χρατΏρα τῆς μυσταγωγίας ἐχδράμωμε
Χριστῷ Ἰησου τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ fj δόξα xai τὸ χι
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμῆν.

Eie τὴν Xovcárrav.

χομεν ὑμῖν εὐ(νώμονες ὀφειλέται τοῦ λόγου, οὗ)
ὅσον ὀφείλομεν πληροῦντες, ἁλλ᾽ ὅσον ἔχομεν ἀποξιδόν.
τες. Ἡ μὲν Υὰχρ προθυμία δαφιλῆς xaX πλείω τοῦ ὀφει-
λομένου ἤπλωται διδόναι- ἡ δὲ τοῦ λόγου πενίᾳ ἑστένω-
και’ δι ὃ ὀλίγα ὑμῖν ἀντὶ πολλῶν παρακαλοῦντες διδόα-
μεν. Ei δὲ τις ὑμῶν βουληθείη τὰ ὁλιγοστὰ τῶν λόγων
μῶν τῇ προθυμίᾳ τῆς καρδίας συμπαρεκτεῖναι, οὐδὲν
ἑλλείψομεν πρὸς tb ὀφειλόμενον, της προθυµίας ἡμῶν
τὸ ἑλλεῖπον µέρος τῶν λόγων ἀναπλτρούσης. Καὶ γὰρ ὁ
θεὺς ἔταν πένητος ἴδῃ βραχείας προσφορὰς xaX πλουσίου
ῥαφιλεῖς, οἶδεν ἐξ (oou δέχεσθαι τὰς τιµάς ' πολλάκις δὲ
µειζόνως τὰς τοῦ πένητος ὑποδέχεται' οὐ γὰρ τῷ ὄγχῳ
τῶν χρημάτων, ἀλλὰ τῇ προθυµίᾳ τῆς καρδίας ἐμθλέπει.
[60] ᾽Απόδειξις δὲ τῶν λεγομένων f) περὶ τὴν πενιχρὰν
χήραν τὴν τὰ δύο λεπτὰ εἰς τὸ γαζοφυλάχιον Ρῥαλοῦσαν *
ὑπερεταλάντευσε γὰρ παρὰ Κυρίῳ f) ταύτης βραχεῖα
προσφορὰ τῶν τὺν χρυσὸν eO peint πλουσίων; ἐπειδὴ
οὗ χρημάτων χρήζει ὁ θεὺς, ἀλλ’ εἰλικρινοῦς xat εὔπρο-
αιρέτου καρδίας. Φέρε τοίνυν χαὶ ἡμεῖς ἁπλώααντες
ἡμῶν ἐν εἰλιχρινείᾳ τὰς χαρδίας, olov παρὰ Θεοῦ χεχτή-
µεθα λόγον, ὥσπερ Ev τισι γαξοφυλαχίοις Θεοῦ ἐμφυ-

χοις καταθαλλόµενοι, «b χρέος τοῦ λόγου ὑμῖν ἁπατ'
psv. Μέμνημαι γὰρ τῇ προτεραίᾳ ἑπαγγειλάμενος ?
τὴν τῆς µαχαρίας Σουσάννης αωφροσύντς ἄθλησ»,
κολλῶν ὠφέλειαν χηρύττειν * ὅτε καὶ ὁ Ἰωσὲφ κατὰ
Δἰγυπτίας Ἠγωνίζετο, χαὶ πᾶσιν ἡμῖν παλαίσµατα ί
φροσύνης ὑπεδείχννεν. Αγωνιζέσθω οὖν καὶ Σουσάννα

σῴδε τῷ πανδήµῳ θεάτρῳ, ὅπου χαὶ Geb, xal ἀγγε

καὶ ἄνδρες, χαὶ γυναῖχες ὁρῶσιν: ἀγωνιζέσθω, xal
σχέτω, πῶς δεῖ νεωτέρας ἕως θανάτου ὑπὲρ cep
νης ἀγωνίκεσθαι. Αὕτη τοίνυν ἡ µακαρία Σουσάναέ
γενῆς τῷ γένει τυγχάνουσα, ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων ἐν 9X
σχῳ θαλαμευομένη, εὐπρεπῆς τῷ χάλλει ὑπάρω:
xal σεμνοῦὺ βίου τρόπον ἀσχκηθεῖσα, ὅτε τὸ τῆς Υεύπῖ
αὑτῆς χάλλης ἐπῆνθει, πρὸς νοµίµου γάμου σνΏ
ἑρμόσθη. Καὶ δὴ τὸ τοῦ γάμου µυστήριον ἀθλεθν 3
ἰδίῳ ἀνδρὶ φυλάττουσα, οὐχ ὄμμα ἄταχτον xpi, v7
ριχοῦ xal ξένου κάλλους θέαν περιέφερεν. ox 0
ἀνοίγουσα, τῆν τῶν πορνιχῶν ἁσμάτων xaJÀupena
εδέχετο" οὐ τὴν ὄσφρησιν ἐπηφίει ἀνέρπειν τὰ τῶν 9
τεριχῶν ἱματίων χαπνίαµατᾳ * οὐδ' ἄλλην τινὰ oi
ἁπλῶς φέρεσθαι συνεχώρει, ἵνα μὴ ἡ ἐν τῇ χαρδα t^

989

satio delata est : οἱ nunc consulis ut nefarium facinus
admittam, ac. furtim mihi quasi serpens insusurras,
inescare me posse existimans, ac letalihus minis ad
expetitum tibi iutemperantie actum. inflectere? Ne
falaris, mulier, ne adolescentiam meam attendas :
potest et novus uter vinum vetus ferre, novaque cru-
mena uniones antiqnos gestare. Juvenilem meam vi-
des ciatis viriditatem, at canos circumspice mores
meos : juniorem vultum natura prebuit, at canum
cor meum lex reddidit. Ne fallaris, mulier, virtutem
meam non vinces : Joseph filium Jacob non vinces,
lius Jacob, qui adhuc in ventre cum esset supplanta-
vit, ac deinde cumangelo potait colluctari: ne fallaris,
non minus valide quam pater luctor. At enim pro-
missis etiam demulceri posse me putas : quid, queso,
tantum potes polliceri, quanta res e«t pudicitia ?
Quod regnum :equlis est illi dignitatis? quis thesau-
rus paris est pretii? an nescis cxlestem esse posses-
sionem pudicitiam, rem angelicam, Dei donum?
Tihi habe tuos honores: tibi habe (ua promissa;
honores tui pariunt. ignominiam : honores tui, quos
promittis, opprobrii sunt primitize : (ουσ aurum ter-
r:* fetus est, et rubiginis esca : meum vero aurum
Dei fetus est, germen xternum. Sed arhitraris. faci-
nus latere posse. An insomnem Dei oculum ignoras,
qui cuncta quz in tenebris palrantur facta eontue-
tur * quam multos autem hic adstare nunc angelos
censes? quam multis testibus consciis fieri, quxe ge-
runtur? Übversetur animo tuo maritus tuus, fratres
tui, amici, vicini, cognati, qui pudicitia tua gloriantur:
ebversentur przesentes angeli, et vel ipsos erubesce,
vel absentes homines reverere. Quibus autem oculis
virum (uum intuebere, cui parare insidias statuisti ?
quas illi ulnas expandes, quem interficere voluisti ?
quibus ei verbis blandieris, cujus torum, quantum in
te fuit, polluisti ? Recordare quam multa sis illi polli-
eita, quomodo te castitatis fidem illi servaturam, quo-
modo te illum plus quam te ipsam dilecturam iuter-

sito jurejurando confirmaris. Imitareturturem, mu-
ier : illa enim uni viro commixta, non amplius alteri
eommiscetur : quod si acciderit hujus marem a vena-
tore intercipi, vel ab aquila devorari, nequaquam al-
teri mari commiscetur, sed perseverat dilectum suum
exspectans, ac recordationi ejus. immoritur. Erudiat
te, o mulier, vel Dei timor, vel lex Hebrxorum, vel
easta veterum conversatio. Hac cum dixisset Joseph,
et illam videret adbuc ipsius vestes impudenter te-
nentem, majorisque libidinis facibus inflammatam
( un enim acrius cupiditates exardescunt, et in vem
eupitam feruntur, cum eam non potuerint obtinere ),

DE SUSANNA SERMO.

590

tamquam athleta generosus, vestes exuen:, illamque
cum vestibus totam abjiciens iu terram, a scelere nu-
dus a scammate castilatis victoriam reportans exsiliit.
Atque /Egyptia quidem petulanti:e folia. tenebat, Jo-
seph autem justiti:e fructum gestabat. In celo gaudium
eral ob victoriam Joseph : gaudebant angeli, luge-.
bant d:emones, corenobatur Joseph, pudefiebat ZEgy-
ptía : urebat illam victoria : ad calumniandum se
convertit, et apud maritum suum Joseph accusat, tur-
pitudinem illi improperans. Quid tandem, inquiens,
introduxisti hunc puerum Hebrzum, ut. illuderet no-
bis ? Excandescit maritus, et in carcerem eum con-
jicit. Quippe necessaria fuit iis, qui in tenebris versa-
bantur, lncerna, ad esurientes frumenti largitor, por-
tus ad eos qui tempestate jaclabantur, medicus ad
segros venit. Conjiciuntur οἱ eunuchi duo Pharaonis
in carcerem : vident somnia : nullus erat qui canjes
ctaret : referunt Josepho : declarat quod occulium
erat : eunuchi e carcere educuutur : quemadmodum
Joseph econjectarat, illis evenit. Somnium videt rex
Pharao : nullus erat quid declararet : renuntiat eunu-
chus de Joseph : educitur de carcere propter so-
mnium. Ας vide, quzso, mysterium. Propter somnium
venditus est, propter somnium est libertate donatus.
Haque interpretatur somnium Pharaonis ; sagacitatem
illius rex videt, et libertate donato potestatem illi in
tolam ZEgyptum dominandi committit. Hac aceepta
potestate Joseph famis in tempore bene de omnibus
merebatur, de inquilinis, de indigenis, de amicis, de
inimicis, de peregrinis : venit cjus pater in Egyptum,
adorat eum etcum patre mater. Lice£ enim in itinero
mortem obierit, cum veniret, at in viro tamen adora-
vit : vir enim et uxor una sunt caro. Veniunt et unde-
cim ejus fratres, ipsum adorant ; et visio cst impleta,
quam Joseph viderat : Putabam enim, inquit, solem
et lun&m et undecim stellas adorare me ( Gen. 57. 9).
Cur iandem undecim ? Quoniam Judas suspensus fuit ;
siquidem figura venditus Joseph venditi a Juda Chri.
Sti fuit. Vides ut propter castitatem | justificatus sit,

ropter castitatem in exlis regnet? IL:ec autem a Πο:

is dicla sunt, ut vos eamdem conversationem imitan-
tes, eamdem a Deo gloriam reportetis. At enim opor-
tebat, ut de beata etiam Susanna verba faeeremus,
prosertim cum id essemus polliciti : verum queniam
$alius est ut sitientes discedant auditores, quam ut
exsaliati que acceperunt etiam despuant, narrationem
in alium diem reservantes, Deo bene volente, uunc
3d sacrorum mysteriorum craterem accurramus, in
Christo Jesu. Domino nostro, cui gloria et potestas
in Szcula s::culorum. Amen.

DE SUSANNA SERMO.
0 Ue

Advengimus vobis spontanei debitores sermonis ,
non ut quantam debemus impleamus , sed ut. quan-
tum in nostra situm est potestate , reddamus. Nam
munifica quidem est animi promptitudo , ac plura
quam debeantur parata est dare, sed penuria sermo-
his in angustias est redacta : quocirca pauca pro inul-
tis cohortantes largimur. Sin. autem voluerit quis
vestrum exiguum sermonem nostrum ex animi no-
siri promptitudine ac studio metiri, nihil penitus eo-
rum qui? debentur omittemus : quandoquidem animi
stidium defectum omnem nostrz orationis supplebit.
Nusm et Deus cum exiguas pauperis oblationes, et
divitis viderit copiosas , honores ex aequo solet susci-
pere, ac s: penumero etiam dona pauperis propen-
sius adinitlit : quippe qui non pecuniarum vim, sed
promptitudinem cordis ac studium respicit. Fidem
9utem iis qux diximus adsiruit, quod de paupere
vidua meinoratur, quz? minuta duo in gazophylacium
misit : nam hujus oblatio perexigua, illi divitum, qui
aurum miserant, praponderavit : quoniam pecuniis
uon indiget Deus, sed sincero ct spontaneo cordis af-

fectu. Age ergo, nos quoque in sinceritate corda no-
stra reserantes, qualis a Deo nobis obtigit, sermo-
nem tamquam in ànimata quadam gazophylacia mit-
tentes, debitum vobis sermonis exsolvamus. Memini
enim pridie me vobis beate Susanna castitatis cer-
tamen ad multorum utilitatem prazdicaturum esse
pollicitun ; quo tempore Jo:epli quoque cum ZEgy-

tia decertabat, et vobis omnibus castitatis luctas ex-

ibebat. In hoc igitur publico ac celebri theatro etiam
Susauna decertet , ubi et Deus , et angeli , et viri ,^et
mulieres spectant : decertet et doceat, quo pacto ju-
venculas ad inortem usque pro castitate oporteat de-
cerlare. Hic itaque beata Susanna cuin genere no.
bilis esset , οἱ a teneris unguiculis in .conclavi domi
recondita, cumque eleganti forma essct, et castis
moribus prxdita, juvenili florens xtate, legitimis ma-
trimonii vinculis copulata est. Et vero cum illzzsum
nuptiarum sacramentum marito suo conservaret, non
oculos incompositos ad novam peregrinamque for-
matin spectandam eircumferebat : non patentibus au-
ribus concinnos meretriciorum cantuum sonos exci-

piebat : non ad odoratum sinebat novorum vestimen-
torum. suffitus obrepere : nec ullum alium sensum
temere. ferri. permittebat, ne pudicitia , qu:e in ejus
corde conservabatur, fallacibus illecebris labefactata
in voluptates devolveretur. Siquidem pleraque pec-
cata sensuum opera nostram animam vincunt. Est
enim anima , tamquam virgo in thalamo quodam , in
medio corde conquiescens , et a. sensibus quinque
velut ab ancillis quibusdam stipata. Quibus tandem
sensibus ? Visu nimirum , gustu , odoratu , auditu et
tactu, Si. nullus igitur sensus labefactatus seducatur,
anima integra οἱ illzesa conservatur : sin auteu! con-
tigerit adspectum absque regimine derelictum ad
juvenilem formam spectandam vagari , ac vehemen-
tes libidinis (uctus per oculos in intimis partibus
cordis exceperit, confestim turbine voluptatum ra-
ptata in peccati vortices delata submergitur, et pu -
diciti:e facto naufragio patitur id, quod et David
passus dicebat : Vent in altitudinem maris, et. tem-
pestas demersit me ( Psal. 68. 5). Pari ratione si au-
ditus adapertus illecebras elegantis vocis admiserit ,
ubi ad eas mentem intenderit , totam seipsam mere-
triciis cantibus delinitam pervertit. Gustus autem
voracitate vinoque multo saturatüs ad compotationes
et stupra corruptam animam trahit. Olfactus demum
exquisitis juvenum unguentis illectus οἱ devinctus
animam etiam secum solet irretire. Sic igitur anima
tanquam virgo quedam ab insipientibus ancillis , a
sen«ibus intercipitur, atque intemperantiz: peccato
proditur. Peccatum enim sensibus omnibus consopt-
tis furis in morem clain conclave cordis ingreditur ;
tum ingressum totam pudiciti:e arcam depradatur,
et exhaurit. Itaque beata illa custodiebat oculos,
habitum, incessum, auditum, visum, olfactum, gu-
stum et tactum, eratque vere secundum sapientie
dictum , Hortus conclusus, fons signatus ( Cantic. 4.
19). Quasi hortus enim crat beata, quem tiemo pote-
rat deprzdari, pudiciti:e suaves effundens odores ;
quasi fons erat fide signatus, ex quo nemo petulaus pu-
diciti:e pulchritudinem poterat haurire. Hujus in con-
cupiscentiam exarserant duo populi seniores, qui po»
pulum regere videbantur, et eorum quisque libidinis
ardens flamma alter alteri occultum cordis ignem eru-
bescebat aperire. Ac die quodam eorum uterque clam
sOcio suo Susannam observatum abibat : cumque. se
invicem offendissent, ac sciscitati essent, confessi suut
r:utuo causam, ob quam aderant : tum inita societate
ad peccatum patrandum, commoditatem sceleris in-
dagabant, ac tempus observabant, quo solam possent
offendere. Accidit autem die quodam, ut Susanna de
more in pomarium ingrederetur mariti, ut lovaretur,
cum :esius esset : et cum ancillas emisi-set illa, ut
smegma deferrent, ad eam repente seniores accur-
rentes tamquam lupi agnam tenuerunt, ostro libidinis
dilaniare cupientes: eratque sola Susanna duorum
leonum in medio, nec ullus aderat qui succurreret,
non ancilla, non servus, non propinquus, non amicus,
non vicinus, nisi solus qui de cxlis attendebat Deus,
qui prohibere quidem poterat, sed fieri luctam sine-
hat, ut occultos animorum sensus patefaceret, et tum
Susannz castitatem, tum seniorum impudicitiam di-
vulgaret, simulque ut mulieribus inaximam scholam
Susaun:e susceptum pro virtute certamen exhiberet.
Magna erat pugna, certamen veliemens Susanuz. in-
gruebat, ac inajus. illo Josephi. Nam ille quidem, vir
cum esset, cum muliere una pugnabat : harc vero imu-
lier cum essel, cum duobus viris luctabatur. Maximuim
erat spectaculum ac jucundum, mulier cum viris duo-
bus decertabat : atque hoc mirum videbitur, ciim aue
dieritis, ubi esset scamina reseratum : in pomario, ubi
Evain serpeus seduxerat. Ut igitur parata fuit lucta,
aperti sunt. czeli, sonabat tuba, paratum erat. certa-
men, agonotheta de cxclo luctam attendebat, et auge-
lorum turba prona spectabat: in. iniquis serpens, in

udica fides vigebat. Multum utrique de victoria sol-
iciti erant; seniores quidem ne a muliere vineereu-
tur, Susanna ne pudicitiam perderci : illis victoriae

σι

SPURIA.

39t

stipendium ὀπιποπον przparabant, Susanna angeli
castitatis przeinia przzparabant. Gorripiunt Susannam
nefarii : ac primum quidem cim ea verbis luctabantur:
quibus tandem verbis usi? Seniores populi sutnus,
credite sunt nobis leges, solvendi ac iigaudi accepi-
mus potestatem. Nullus hie adest spectator : Commi-
scere nobiscum ; (ui enim ardemus cupiditate. (Quod si
nolueris, dicemus contra te testimonium, quod fuerit te-
cum juvenis, el ob hanc causam emiseris puellas a ie
Dan. 15. 20. 91). Ac vide quam multa esent qus

usannam obsidebant : intemperanti:r calumuia, me-
(us mortis, coram tanto populo condemnatio, mariti
et cognatorum odium, luctus famulorum, et in uni»
versum tolius domus eversio. Át nihil horum pudicee
femin:xe propositum potuit superare : quippe cujus spes
cordis in Deo erat collocata. Ingemiscens igitur dice-
bat: Angustice mihi sunt undique : sive enim hoc egero,
mors mihi est : si aulem non egero, nequaquam effugiam
manus vestras. Melius mihi est absque opere incidere in
manus ecstras, quam peccare in conspecta Domini (Ibid.
v. 22. 25). Hei mihi ! quos pastores arbitrabar, lupos
video : quos arbitrabar eorum qui tempestate jactantut
esse portus, hi naufragium excitarunt. Non inquina-
bitis pudicitiam meam : parentes meos probro non af-
ficiam : generi meo labem infami:e non aspergam : ma-
rito meo dolorem non inuram : copulam cum illo meam
inhonesto congressu non dirimai : mortem potius
injustam quam tlialamum eligam inhonestum. Nihi
vero maritus etiam adest, non prxsentia. corporis,
sed animi affectu, parentumque imaginem ipsa mecum
circumfero. Tiuete Deum qui lic videt : praxsentes
angelos reveremini: cogitate. quid sitis: cognoscite
legem quam legitis, cujus h;ec verba sunt, Non con-
cupisces uxorem proximi tui (Deut. 5. 91). [το cum
dixisset, exclamavit, ut illoruin petulantiz testes ad-
vocaret : exclaniaverunt autem et. duo seniores; ac-
currerunt Susannz servi et ancili:* ; duos cum ea se-
niores cernunt. Cum autem verba illa seniores in Su-
sannam protulissent, erubuerunt servi vehementer, quia
numquam dictus. (uerat. sermo hujusmodi de Susanna
(Dan. 15. 31). Convocatum est autem postero die
concilium maximum : adhuc enim erat sub judice lu-
cta, et ad coronam obtinendam victoria. Couvenit
populus omnis virorum, mulierum, infantium; rur-
sus congregatum est theatrum ; qui inferius erant lio-
mines, quid cernerent nesciebant : anzeli vero in cz-
lis rem noverant. Venerunt sceleribus cooperti se-
niores : vocant Susannam, ut illi quidem arbitraban-
tur, ad ignominiam et mortem : uL autem justus Judex
pr:edestinarat, ad vitam et gloriam immortalem. Tum
populo inquiunt: Mittite ad Susannam filiam Chelcie;
tlli vero miserunt. Venit ipsa, et. parentes ejus, et ma-
ritus cjus, εί filii ejus (Ibid. v. 29. 30). Et venit Su-
sanna, ut mortem castitatis causa obitura, multa cum
verecundia geinens, et afflicta, non quod obitura mor-
lem esset, verum quod parentibus famam sinistram
relinqueret, quod infami:e notani generi suo essel in-
ustura 2 nullum enim rei in pomario gestae testem ha-
bebat. Multi erant qui ejus causa lacrymabantur, aniici,
cognati, parentes, vicini : maritus lugebat, domus cjus
lamentabatur : tum illa ipsa morrens, tristis, colla-
crymans, et afflicta in multa cordis huniilitate in me-
dio sistitur. Publicum erat spectaculum, Dei, angelo-
rum, hominum. Exsurgunt duo seniores, in habitu
pastorum lupi : manus illi suas imponunt, et in illis
calumniator serpens loquebatur. Quid loquebatur?
Cum deambularemus in pomario soli, ingressa est haee, e
dimisit filias suas, venitque ad eam adolescens, qui eret
absconditus, et concubutt cum ea. Porro nos cum es
semus in angulo pomarii, et videremus | iniquitatem
que fiebal, cucurrimus ad eos: et. illum quidem ne
quivimus comprehendere , quia viribus nos vincebet,
et apertis ostiis exsilivit; hanc autem cum apprehendis-
genius, inierrogavimus quisnam esset. adolescens, et me-
luit indicare nobis. Ilaec testificamnur. Et. credidit eis
multitudo quasi senioribus populi, et judicibus : el con
dennaverknt eam ad. mortein. (Dbid. v. 56-41). Et ab:

29»
xa* ἡ τοῦ Θεοῦ µαχροθυµία, oípoosa μὲν ἀνεξικάχως
τοὺς ἀσξθοθντας, συγχωροῦσα δὲ πάντα γενέσθαι πρὺς
γυμνασίαν τῶν εὐσεθούντων. Ἐποίησε δὲ ὁ παράνομος
εἰκόνα χρυσην, τουτέστιν ἁἀνδριάντα χουσοῦν, xal τοὺς
xav εἰχόνα Ozo9 Υξνομένους προσχυνεῖν Ἠνάνχαζεν ἣν
ἐποίησεν εἰχόνα. Ιολλῇ δὲ τῇ φιλοτιμίᾳ χρησάµενος,
ὕψως μὲν αὐτῇ δίδωσι πηχῶν ἑξήχαντα, εὗρος δὲ πηχῶν
ἔς εὐάρμοστον ὃΣ xal εὔρυθμον α τὸ ἄγαλμα xata-
σχευάνει, ἵνα ἡ τῷ µεγέθει, 7| τῷ χάλλει τῆς συνθέσεως
ἐχνικήῆσῃ τὸ φεύδος, βιασάµενον τὴν ἀλήθειαν. "Εστιλθε
μὲν οὖν ἡ τέχνη, ἔλαμπεν ὁ χρυσὸς, ὁ χἠρυξ ἐδόα, ὁ
τύραννος Ἠπείλει, f) χάµινος ἐφλέγετο, καὶ πρὸς τούτοις
πᾶσι τὰ λεγόμενα τῆς μουσικῆς ὄργανα τοὺς ἄφρονας
δεινῶς εἰς ἀθεῖαν ἐξεθάνχενε, xaX ὅλως πάντων ἔκλεπτε
τῶν ὀρώντων τὴν ἔννοιαν ἡ φαντασία τῶν ὁρωμένων.
Ἁλλ' οὐχ ἔμελλε xal τῶν ἁγίων ἐπικρατέστερον εἶναι τὸ
τῆς ἀσεθείας πρόσταγμα" πάντων δὲ, ὡς εἰπεῖν, ὥσπερ
ὑπό τινος χειµάῤῥου τοῦ σφοδροῦ τῆς ἁπάτης ῥεύμα-
τος εἰς τὸν τῆς εἰδωλολατρείας χρτμνὸν χατασυροµέ-
νων, οἱ τρεῖς οὗτοι xaX χαλοὶ b νεανία: ὥσπερ ἐπί τινα
πέτραν τὴν εὐσέθειαν πιστῶς ἑαυτοὺς ἑπερείταντες, οὐχ
ὑπεσύρησαν | ἶσ. ὑπεσυρέσαντο] τῷ ῥεύματι τῆς ἀἁδι-
χίας. Ἔτρεπε yàp λέγειν αὐτοῖς ' El μὴ ὄει Κύριος ἦν
&y ἡμῖν, ἄρα ζώντας ἂν κατέπιον ἡμᾶς. Ἐν τῷ e
γισθήναι τὸν θυμὸν αὐτῶν ἐφ᾽ ἡμᾶς, ἄρα τὸ ὕδωρ f
xatExóvtiCeY ἡμᾶς. Χείμαῤῥον διῆ.10εν ἡ ψιυχὴ
ἡμῶν ' ápa διηἁθεν ἡ νυχὴ ἡμῶν τὸ ὕδωρ τὸ ἁνγ-
υπὀστατον. ᾽Αλλ' οὔτε τῷ ῥεύματι χατεποντίσθησαν,
οὔτε τοῖς βρόχοις ἑάλωσαν, ἀλλὰ χαλῶς ὁραµόντες εἰς
εὐσέδειαν, xal D. yn τῷ πτερῷ τῆς πίστεως χεχρηµέ-
vot διξσώζοντο, χατὰ τὸν παροιμιαστὴν, Ώσπερ δορχὰς
ἐχ βρόχω», καὶ ὥσπερ ἔργεον ἐκ παγίδος. Καὶ µονον-
ουχὶ τὰ τοῦ διαθόλου ὄΐχτυα κατὰ πάσης ἠπλωμένα τῆς
ἀνθρωπότητος ὁρῶντες, thv εὐσεῦῃ φωνὴν ἐδευτέρουν
Χατὰ τοῦ ὑμνογράφου λέγοντες' Πεσοῦνται ἓν ἁμςλι-
6 ήστρῳ αὐτῶν οἱ ἁμωρτω.ὶοί. Καὶ οὐκ ἀπέθλεψαν tig
την ἑαυτῶν βραχύτητα οἱ τρεῖς € αἰχμάλωτο,, χαὶ ὑπὸ
τοσούτων ἑλαυνύμενοι, ἀλλ ἴδεισαν ἀχριθῶς, ὅτι xal ὁ
βραχύτατος τῆς εὐσξύξίας στινθἩρ ἱχανός ἐστιν ἅπασαν
την ἀσέξειαν χατα’ρλέξαι χαὶ ἁ ρανίται. Διὰ τοῦτο χαἰτοι
τρεῖς ὄντες, ἀλλήλοις ἑστερεοῦντο xal συνεσφίγγοντο.
δεισαν γὰρ, ὅτι Στεγἡ xal τεθ.λμμέγη 7) ὁὀδὸς ἡ ἀπά-
Tovca εἰς τὴν ζωὴν, καὶ óA(yot εἰσὶν οἱ εὑρίύχοντες
abrir. Ἑμέμνηντο τοῦ πατριάρχου ᾿Δθραὰμ, ὅτι μόνος
(y Ev πάσῃ τῇ YT] προσκυνητῆς του Θεοῦ, οὐκ ἠκολούθησε
τῷ πλῆθει τὼν ἀσεθούντων, ἀλλὰ νόμος ἣν αὐτῷ εὐσε-
θείας καὶ δικαιοσύνης ἔπαθλον" ὅθεν εἰχότως ἓξ αὐτοῦ
τε οἷον Éx τινος ῥίζης ἀγανῆς ἐθλάστησαν οὗτοι οἱ τῆς
εὐσεθείας xapmot. Ἐξ αὗτου γὰρ xal πατρ,άρχαι, xal
ὁ νομοθέτης Μωῦσῆς d, xal οἱ τροφΏται, xaX πάντες οἱ
θεολόγοι’ ἐξ αὐτοῦ δὲ προηγουμένως xal τὸ σωτήριον
ἐχεῖνο xaY ἀθάνατον τῆς δικαιοσύνης ἄνθος, 1j τοῦ Σωτη-
poc ἀνανθρώπησις * ἐξ ἐχείνης καὶ οἱ τρεῖς παῖΐδες οὗτοι
οὐχ Ἰρνήσαντο τὴν εὐγένξιαν ' ἐμέμνηντο xal τοῦ Att
παροικούυντος μὲν ἐν Σοδόµοις, μακρὰν δὲ τοῖς τρόπνις
ἀπῳχισμένου * ἐλάμθανον Ev νῷ xa τὸν Ἰωσὴφ µόνον
ἐν Αἰγύπτῳ σωφροσύνης ἀντιποιούμενον, καὶ εὐσεθείας
ὄὕντα Φροντιστήριον 5. "0θεν xal οὗτοι ἐν τοσαύται- μυ-
ΔΑ ἀπειλη αμένοι τοὺς πολλοὺς μὲν ὁρῶντες ἑλονί-
οντο, ὅτι IAaceta καὶ εὐρύχωρος ἡ ὁδὸς 1) ἀπάγουσα
εἰς τὴν ἀπώλειαν, καὶ zxoAJAol εἶσιν οἱ εὑρίσκοντες
αὐτή»" πρὸς ἑαυτοὺς δὲ πάλιν βλέποντες καὶ τὴν χάµινοῦ,
ἑμόμνηντοί xat τῆς σοφίας ὧδέ που λεγούσης, ὅτι "c xep
δοχιμάϊεται £v. καμίνῳ χρυσὸς, οὕτως ἐκ.1έγεται xap-
δία; ὁ θεές. [614] Διὰ τοῦτο οὔτε σάλπιγξ αὐτοὺς τὸ
πολεμιχὸν ἠχοῦσα µέλος ἐφόδησεν, οὔτε λύρα τὰς ἀχοὰς
θέλγουσα τοὺς «τόνους της εὐσεθείας διέλυσεν, οὔτε
μην f| λοιπῃ πᾶσα συμφωνία τῆς μουσικΏς τὴν κχαλην
καὶ ἐναρμόνιον τῆς εὐσεθείας συµφωνίαν διέλυσε»,
ἀλλ᾽ ἀντέστησαν τῇ καλῇ συμφωνία 8 τὴν χαλὴν ὁμολο-
lav. ὍὉ δὲ καχόφρων ἐχεῖνος καὶ δυσσεθὴς τύραννος, ὡς
προηγγέλθησαν ot περὶ τὸν ᾿Ανανίαν ἀπειθοῦντες τῷ

5 (ος, εὐάριθμον.

b (οι). οἱ τρεις οὗτοι μόνοι.

5 (od. ὡς τρεῖς.

d Μωῦσῆς deest in cod. illo Scorial.

* Εὐσεθείας φροντίζοντι. Sic Scorial. οἱ Savil,

: Ris »corial. r

Scorial. xax σορία. For Y ( |

habet io Lar $ σοφία lé xaxij συμφωνία, quod Savil.

PATROL. GR. LVI.

DE TRIBUS ΡΟ ΠΙΟ 51 M2.

P4
0€

πρηστάγαλχτι τῆς ἀνημίας, διαθολιχῷ τύφῳ τῖν Ψψυχὴν
πεπι:σµένος, καὶ αὐτὴν, ὡς εἰπεῖν, τοῦ ἄρχονυτος τῆς
χαχίας τὴν ὄψιν ἀναλαθὼν, προσχαλεσάµενος αὐτοὺς Φη-
σιν' El d 1ηθῶς, Σ,/δρὰχ, Μισὰχ. καὶ Ἀέδεναγὼ, τοῖς
θεοῖς µου οὐ .«Ἰατρεύετε, καὶ τῇ εἰκόγι τῇ γχρυσῇ ᾗ
ἕστησα οὗ προσκυνεῖτε; Ἐνόμισε σχῆµα εἶναι τὴν
εὐσέδειαν, καὶ ἐρωτᾷ εἰ ἁληθῶς βασιλικοῖς προστάγµα-
σιν ἀντιπίπτειν τολμῶσιν οἱ τὴν εὐσέθειαν ἐπαγγελλό-
μενοι' ἔμελλε δὲ παρ᾽ αὐτῆς τῆς πείρας δ.δξάσχεσθαι.
ὅτι οἱ τοῦ Oso) ἄνθρωποι οὐ µόνον τοῦ τυράννου τὰς
ἀπειλὰς διαπτύουσιν, ἁλλὰ xai αὐτοῦ τοῦ πυρὺὸς τὴν
ἀχμῆν τῇ δυνάµει τῆς εὐσξθείας χαταπατήσουσι. Nor
οὖν ὡς ἂν ἀκούσητε τῆς goric τῆς σἀἲπιγγος, σύ-
ριγγός τε καὶ κιθάρας, σαμθύκης τε xal ψα.Ίτηρίου,
xal συµιρωνίας, καὶ παγτὺς γένους μουσικῶν bh, πί-
πτοντες προσκυγεῖτε τῇ εἰχόγι χρυσῃῇ. ᾗ ἔστησα.
β’. Καλῶς ἡρμήνευσε τὴν τῶν δαιμόνων προσχύνησιν,
Πεσόντες προσκυγεῖτε. Αμήχανον τοὺς δαίμονας
προσκυνοῦντας p] πεσεῖν μὲν εἰς ὕλεθρον, ἐχπεσεῖν δΣ
τῆς ἀληθείας. ᾿Εὰν δὲ μὴ, φησὶ, προσκυνγήσητε, ab-
τῇ τῇ opa ἐμις.ἰηθήσεσθε εἰς τὴν xádjurov τοῦ πυρὸς
τὴν καιοµέὴν. Πάντως εἰ κἀμινός ἐστι, 00v ὅτι πῦρ
ἐστιν * εἰ ὃξ mop ἐστιν, ὅηλον καὶ χαιομένη ἀλλὰ µε-
Υαλύνει καὶ πλατύνει τὴν ἀπειλὴν, ἵνα χάμψη τὴν γνώ-
µην τῆς εὐσεβείας' Αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἐμδηθησεσθε εἰς
τὴν κάμινον τοῦ πυρὺς τὴν κπιομένην. Καὶ φορητά
μὲν µέχρι τούτου τὰ τῆς ἁλαζονείας i* ὅρα δὲ τί μετὰ
ταῦτα προστίθησιν’ Kal clc ἐσει θεὺς, ὃς ἐξε.είται
ὑμᾶς éx τών χειρῶν µου; "λλλος οὗτος Φαραύ” καὶ
Υὰρ ixsivog πρὸς τὸν Μωῦσῆν φησι" Τίς ἐστι θεὺς, οὗ
ἐπακούσομαι; Obx οἶδα, cna ὁ δοσστθῆς, τὸν Κύ-
prov, καὶ τὸν Aacv. οὐκ ἐξαποστε.ῶ. Ὢ τῆς πολλῆς
τῶν ἀνθρώπων ἁλακονείαςι ὢ tT; µεγάλτς τοῦ θεοῦ
µαχροθυμίας! Φθέγγεται ἄνθρωπος, xaX ἀνέχεται θεός)
λαλεῖ ὁ Tt); , χαὶ μακροθυμεῖ ὁ πλαστουργός 1 * φθέγ-
1:32: γλῶσσα σαρχίνη, xaX σπλαγχνίζεται ὁ τῶν ἁσωμά-
των ἀνγέλων Δεσπότης, 'O ποιῶν τοὺς ἀγγέ.ῖους αὐτοῦ
πνεύματα, xal τοὺς «ἐειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὺς φ.]όγακ.
Εὔκα.ρον ἐπὶ τούτου μνησθῆνα: τοῦ Ἡσαϊου Ἀέγοντος,
Ti áAlatorevecau vi xal σποδὀς; θέλεις θαυμάσαι
θεοῦ μακροΏυμίαν; Ἐννόησον thv εἰς σὲ Yevopévmv
Ὀδριν * mio; ἀφόρητός σοι εἴνα, νενόµισται. 'θρίζεταί
τις πολλάχις ὑπὸ οἰκέτου, vai εὐθέως τῆς ἐλευθερίας
«ἣν Όθριν προθαλλύµενος, δίχην ἆπαιτεῖ τοῦ τολμήματος,
ἁπαραιτῆτῳ θανάτῳ χολάζων τὸν ὑθρίζοντα" ὑθρίξετα.
πάλιν τις ὑπὸ εὐτελοῦς xal ἰδιώτου, αὐτὸς ἑν ταῖΐς τοῦ
χήσμου πολιτείαις ἑξεταζόμενος ' καὶ εὐθέως ὑπὸ τῆς
ὕθρεως δαχνόµενος ἐπὶ τιμωρίαν σπεύδε., el; μὲν τὴν
χοινην φύσιν xai τὸ πάντων ἱσότιμον οὐχ ἀφορῶν, tl;
6i cv περιχειµένην ἀξίχν ἀποθλέπων, fig περιαιρε-
ὑείσης µίαν ἔστιν ἰδεῖν «dv τοῦ γένους ἰἱσοτιμίαν, ὅτι
πάντες ἐκ γης ἐπλάσθημεν, καὶ εἰς γΏν διαλυόεθα * µία
δὲ fj ὁδὸς ἡ εἰς τὸν ῥίον, ἔκοδός τε ἴσπ. "Ex πηλοῦ, φησὶ,
διἠρτησαι σὺ, ὡς κἀγώ. Αλλ' ὁ μὲν πηλὸς τοιαύτην
ἁπαιτεῖ παρὰ τῶν ὁμοτίμων thv ὑπεροχήν ὁ δὲ θεὸς
πάντων ὑπερέχων, καὶ φύσει, xal νόμῳ, xal τοσοῦτον
ἀνώτερος ὢν, ὅπον ὑψηλότερον δεῖ νοεῖν τὸν ποιητὴν τῶν
ποιημάτων, [615] βλασφη μούμενος xat ἐξουθενούμενος
παρὰ τῶν ἀγνωμόνων, οὗ παροξύνεται μέν ' ἁπαυὴῆς
γάρ; τ'ιμωρεῖται δὲ μιχρὸν ὕστερον τοὺς ἐπιμένοντας τῇ
ἀφροσύ»ῃ, διότι διχαστῆς ἐστιν ἀληθείας xal κριτῆς
ἁδσώπητος. "Iva μὴ ! ἀθρόως ἅπαντες οἱ ἁμαρτάνοντες
ἑξολοθρεύωνται, ὑπερτίθεται την τιµωρίαν , xal προσ-..
φέρει τὴν ἀνεξικαχίαν, ἵνα ἐφελχύσηται πρὸς µετά-
νοιαν. Αλλ' ἐπὶ τὸ προχεέμενον ἑπανέλθωκεν. Ἐτόλ-
μησεν εἰπεῖν ἄνθρωπος σάρχα περιχείµενος. Τίς ἐστι
θεὺς. ὃς ἐξεεῖται ὑμάς ἐκ τῶν χει ῶν µου; Οἱ δὲ
τρισµακάριοι παΐδες τούτων ἀχούσαντες οὐχ ἑἐξανέστη-
σαν ἐν τῇ βλασφημ/ᾳ’ σύντροφοι γὰρ σαν xaX αὐτοὶ τῆς
Θεοῦ µαχροθυµίας * ἀλλὰ πρὸς τὰ τῆς ἀπιστίας ῥήματα
πίστεως φωνὴν ἀναλαθόντες ἀντεφθέγγοντο τῷ τυράννῳ,
νόμῳ τὴν ἀνομίαν ἐχλύοντες, χαὶ ἐλευθερία διχαιοσύνης
τὴν ἀπειλην τῆς ἁδιχίας ἐχνιχῶντες, Ι ωστύν σοι
ἔστω, ῥασιαεῦ, λέχοντες, ὅτι τοῖς θεοῖς σου οὐ Ja-
τεεύομεγ, xal τῇ εἰκόνι τ] γρυσῇ. ᾖ ἔστησανς, οὗ

Ἀ Scorial. μουσιχοῦ.

Ι φέρε... τὰς ἁλαζονείας Scorial.

j Scorial. πλάστης Ώτο τὶαστουρὸς-
k Scorial. πὸρ φλέχον.

} Scorial. καὶ ἵνα κ.α.

$95

"hs ἀχολασίας xaxla xat συχοφανεία, τῆς Bb paxaplac
Σουσάννης ἡ ἕως θανάτου ἔνστασις τῆς σωφροσύνης.
ὭὩρᾶᾷς ἕως πότε ὁ θεὺς ἐγκαταλιμπάνει; "Eyxata-
λιμπάνει δὲ ὡς χρυσὺν bv χωνευτηρίῳ δοχιµάζων tv
ποῖς πειρασμαῖς τοὺς δικαίους: ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ
ΟΑόραὰμ πεπρίηχεν. ᾽Απήγετο 6 Ἰσαὰκ εἰς ὁλοκάρπω-
σιν, τὸ ὑυσιαστήριον ᾠχοδόμητο, τὰ ξύλα ἐπετέθη, καὶ
οὐδαμοῦ τὸ pilae. λαμεάνει τὴν μάχαιραν πατῆρ.
καὶ οὐδαμοῦ πρόδατον᾽ ὥρμησε τοῦ σφάξαι, xal τότε ὁ
Φεὸς τῇ φωνῇ τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐχαλίνωσε. Ταῦτα ὃὲ εἷ-
«ον, ἵνα ἕκαστος ὑμῶν ὅταν πειράζηται, κἂν ἑωὺς
τοῦ θανάτου χένηται, μὴ ἀπελπίσῃ τὴν ἀπὸ τοῦ Θεοῦ
ἀντίληψιν, ἀλλ' ἕως τέλους ἀπεκδέξηται, ᾿Απήγετο γοῦν
Σουσάννα θανεῖν: οὐδεὶς ἣν ὁ βοηθῶν. "Ort λοιπὸν
cle τὴν ἀνθρώπων ἀντίληφιν μὴ ὑπάρχουσαν, ἀνατρέχει
sient πρὸς τὸν iv οὐρανῷ πιστές, μάρτυρα, mj
ἀκοίμητον ὀφθαλμὸν, xai Yet μετὰ φωνῆς α᾿ Ὁ Θεὺς
d αἰώνιος. d τῶν xpuxcüm γνώστης. ὁ εἰδὼς τὰ πάντα
αρὶν γενέσεως αὐτῶν, σὺ ἐπίστασαι, ὅτι ψευδῆ µου
xarapaprupovcir* καὶ Ιδοὺ ὀγὼ ἀποθνήσκω μδὲν
acu, Gv οὗτοι κατ ἐμοῦ ἐπογηρεύσαντο. Καὶ
εἰσήχουσεν αὐτῆς ὁ εἰρηχώς" "Ert σοῦ «ἰαλοῦντος ἐγὼ
sápsuu. Καὶ ἀπαγομένης αὐτῆς ἀπολέσθαι, ἐξήγει-
pev ὁ Θοὸς τὸ αγεῦμα παιδαρίου vewrépov, ᾧ ὄνομα
Δανιή. Kal ἐδόησε φωνῇ µεγά2ῃ: Καθαρὸς ἐγὼ ἀπὸ
τοῦ αἵματος ταύτης. Ἐπέστρεψε δὲ πᾶς ὁ Aaóc, καὶ
εἶπο ' Tic ὁ λόγος οὗτος, 5v 1ελάληκας; Ὁ δὲ στὸς
ἐν µέσῳ αὐτῶν ἔφη * Οὕεως μωροὶ υἱοὶ Ἰσραὴὰ, οὐκ
ἀνακρίναντες, οὐδὲ τὸ σαφὲς ἐπιγγόντες κατεχρί-
vare θυγαεέρα dopo; Ἀνωστρέψατε εἰς τὸ κρι-
τήριον.. [61 ] ψευδῆ γὰρ οὗτοι κατἀμαρτύρησαν «-
τῆς. Καὶ ἀνέστρεψε πᾶς d Aaóc μετὰ σπουδῆς. Καὶ
εἶπο Δανιή- " Διαχωρίσατε αὐτοὺς da' ἀλλήλων. Καὶ
ἀπαρώτησα τὺν ἕνα, «έγων' Πεπωαιωμένα ἡμερῶ
κακῶν, νῦν fjaciu αἱ ἁμαρτίαι σου, dc éxoleic.
Ειπὸ οὖν µοι, ὑπὸ ποῖον δένδρον εἶδες αὐτοὺς ὁμι-
* E Bibl. adde μεγάλης.

SPURIA.

Ao)rrac ἀλλήλοις; Ὁ δὲ εἶπεν. Ὑπὸ σχοῖνο
εἶπε Δανιήϊ΄ Ὀρθῶς ἐψεύσω εἰς τὴν ἑωντοῦ
ήν" μέᾶλει γὰρ d ἄγγελος τοῦ Θεοῦ τὴν μάχ.
Έχων σχίσαι σε µέσαν. Καὶ µεταστήσας τοῦτο
Jet τὸν ἕτερον, xal Ίέγει" Zappa Χαναάν, καὶ
Ιούδα, τὸ prs c Penso ar xal prs
6a. ii rpsyrs τὴν xay σον. το
2 prd δένδρον εἶδες αὐτοὺς ὁμελοῦντας:
elasv- Ὑπὸ πρῖνον. '0 δὲ Δανι]1 πρὸς αὐτόν“ X
xal σὺ ἐψεύσω εἰς τὴν σεαυτοῦ κεφαλήν: pé1l
ὁ ἄγγελος τοῦ Θεοῦ ἔχων τὴν ῥομφαίαν xpic
μέσον. Καὶ ἀνεδόησε» xác ὁ Aaóc gemi peri
.Εὐλογητὸς Κύριος à σώζων πάντας τοὺς
ac ὅπ᾽ αὐτόν. Καὶ ἐσώθη ἐν «d ἡμέρᾳ 6
αἷμα δίκαιον. Καὶ ἐπληρώθη τὸ ὑπὸ τοῦ Aavlà εἰ
vov ἐκ προσώπου Σουσάννης" Ἐμοῦ δὲ ἀντελά6
δεξιά cov" αὐτοὶ δὲ εἰς µάτην ἐζήτησαν civ y
µου. οἱ παράνομοι mpsabosepot εἰσελεύσονται
κατὠτατα τῆς γῆς: παραδοθήσονται εἰς χεῖρα
galac* μέλλει yàp ὁ ἄγγελος τοῦ Θεοῦ ἔχων ck
Φαίαν σπαράττειν αὐτοὺς: Μερίδες ἆ λω-ιέκων
ται. Ὁ δὲ βασιλεὺς εὐρρανθήσεται ἐπὶ τῷ 8
ἀνῆρ τῆς Σουσάννης. Ἐπαινεθήσεται xàc ὁ ὁᾳ
ἐν αὐτῷ, τουτέστιν, ὁ πιστεύων αὐτῷ; ὅτι ἐνεί
στόμα «ἰαλούντων ἄδικα" τὰ τῶν παρανόμων τί
ipu ἄδικα στόµατα. Τότε µετεστρέφετο τὸ πένὸ
έων αὐτῆς εἰς ἀαράν. b ivi ἠγαλλιᾶτο δοξάζι
όν: οἱ συγγενεῖς ἔχαιρον " οἱ γείτονες εὐθύμου
ὁ οἶχος αὐτῆς εὐφραίνετο, xal ἁπαξαπλῶς πάνδη
ἑορτὴ Θεοῦ, ἀγγέλων, ἀνθρώπων, Elbeg iv vuv
σώματι ἀνδρείαν vods εἶδες γωναικὸς σωφρ»
c ἡ µνήµη μένει ἀθάνατος μετὰ νίχης; Αὕτη πα
ρώπων ἰδοξάσθη, παρὰ ἀγγέλων ἐμεγαλύνθη,
Θεῷ ἐστεφανώθη: ταύτην ζηλώσατε, Tee :
αὐτῆς καὶ ὑμεῖς τιμῆς ἀξιωθῆτε παρὰ Θεοῦ ἐν 3
Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δέξα καὶ cb κρᾶι
ποὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν.

MONITUM

[619] Jure hanc homiliam Savilius in ἀμφιδαλλομένοις, sive dubiis, posuit : inter spuria vero Fro

Duczeus, cujus hiec sunt verba : « Quam frequenter

B. Joannes Chrysostomus et quam libenter in lau

trium puerorum Babylone in ignem missorum digrediatur, ex Homil. 18 in Epistolam 1 ad Corinthios,

"Epist. ad Ephesios, & ad populum Antiochenum, et

t in dictum illud, Quod memo leditur misi α seij

sliisque pluribus cognosci potest. Quo minus lectori mirum videri debet hunc etiamnum tractatum
aptiquariis prefixo ejus nomine inter ipsius opera descriptum reperiri, qui uberem Cantici trium pue
rum continet explicationem ab aliis ejus homiliis nonnihil discedentem, sed veteris tamen alicujus anc

Elc τοὺς τρεῖς παῖδας, xal εἰς τὴ» Βαδυλωνίαν xdpwor λόγος».

--. Katvby, ὡς ἀληθῶς, καὶ µέγιστον εὐσεδείας θέατρον
3 τῶν τριῶν παίδων συνεστήσατο χορεία, ἓν Βαδυλῶνι
μλν τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγωνισμένη, χατὰ πᾶσαν δὲ τὴν
:Φἰχουμένην συγχροτοῦσα τὸ θαυμα τοῦ μαρτυρίου. O0
Yàp περιγράφεται τόπῳ ἡ τῶν ἁγίων δόξα, οὐδὲ περιο-
βίζαται χρόνοις ἡ τῶν δικαίων uvfium * Fic ῥππμόσυνον.
Tie αἰώνιον ἔσται Blxatoc. Όθεν εἰ xal ἓν τοῖς πα-

αιοτάτοις Χρόνοις ἀτελειώθη ch μαρτύριον, ἀλλ᾽ εἰς
πάντα τὸν αἰῶνα τῆς ὑπομονῆς ἄδεται b τὸ στρατήγηµα.
Οἴδαμεν διὰ τῶν ἀναγνωσμάτων τὰ πράγματα, οἴδαμεν
διὰ τῆς µνήµης τὴν ἱστορίαν, οἴδαμεν ὡς bv εἰκόνι τῷ,
λόγῳ καὶ τοῦ τυράννου τὴν παρανοµίαν, xal τῶν ἁγίων

^ Cotelerius ín Notis ad Homillas Chrysostomi anno 1661
tusas, hanc orationem cum codice quopiam Scorialensi con-
*ulit, Varias hic lectiones damus.

* Codex. nuster ὄδεται mendose.

τὴν ὁμολογίαν, καὶ φλεγοµένην μὲν τῷ πυρὶ tiv:
vov, ἀντιλάμπουσαν δὲ τῷ ponas τυράννου, &

ἀπειλῆ τοῦ πυρὸς ἄσδεστον «τὴν τῶν μαρτύρων
Ie ἐπιδειχνυμένην” ord zb em h

Paulo post ante ἀναλαδόντας codex praeponit và»
Cod. τὴν ψυχήν. Infra cod. ἕδραψαν (sie) δὲ ani 7^

595

ducebatur Stnsanpa ad. mortem, nce ullus erat veri-
tatis defensor ac testis, nisi solus Deus, qui fieri si-
nebat quod fiebat, ut utrorumque perfecta innotesceret
actio, tum improborum intemperanti scelus et ca-
lumnia, tnm beatze Susanne. in tuenda ad mortein

usque castitate constantia. Vides quousque Deus de- —

relinquat? Derelinquit autem, dum ut aurum in for.
nace justos in tentationibus probat, sieut. erga Abra-
hamum se gessit. Abducebatur in holocaustum ]s2ac,
jam constructum erat altare, imposita ligna erant, nec
uspiam pecus apparebat : arripit. gladium pater, nec
uspiam pecus npparet : jam ezdem aggrediebatur, tum
Deus manum cjus voce refrenavit. Hic autem eo dixi,
ul unusquisque vestrum, cum tentatus fuerit, licet ad
mortem appropinquarit. de divino auxilio non despc-
rel, sed ad finem usque pr:estoletur. Abducebatur
igitur ad mortem Susanna, nec ullus erat qui opem
ferret. Cum nusquam humanum occurrere vidit au-
xilium, tum mente ad fidelein in. callo testem recur-
rit, ad insoemnem illum oculum, et elata voce dixit :
Deus eterne, qui absconditorum es cognitor, qui nosti
omnia antequam fiant, tu scis quoniam falsum contra
me tulerunt testimonium : el ecce ego morior, cum nihil
horum [ecerim, qua isti malitiose composuerunt adversum
me (Dan. 15. 42. 45). Et exaudivit eam, qui dixit, Et
adhuc loquente ie, ecce adsum (15ai. 58. 9). Cumque duce-
retur ad mortem, suscitavit Deus spiril&m pueri junioris,
cui nomen Daniel. Et exclamavit voce magna : Mundus ego
sum a sanguine hujus. Conversus est autem omnis popu-
lus, et dixi * Quis est iste sermo quem loquutus es? Qui
cum staret in medio eorum, ait : Sic fatui filii 1srael,
fon judicantes, neque quod mani[estum est cognoscen-
tes, coudemnastis filiam lsrael? Bevertimiui ad judi-
cium, quia falsum testimonium loquuti suni isti adver-
sus eani. Et reversus est omnis populus cum festinctione.
Et dixit Daniel : Separate illos ab invicem. Et interro-

DE TIUBUS PUERIS SERMO.

υυί

gavit wm. dicens : Inveterate dierum malorum, nunc
vencrunt peccata tua. qua operabaris. Dic igitar mihi,
246 qua arbore videris eos cengredientes inter se. Qui ait,
Stub schino. Dixique. Daniel : Recte mentitus es in ca-
pu tuum : angelus enim Dei gladium habene scissurus
est te medium. Et amoto eo vocat alterum, et ait : Se-
men Chanaan, ei non Juda, species decepit te, et con-
cupiscentia oculorum. pervertit. cor tuum. Dic erge eub
qua arbore videris eus coeuntes. Qui ait, Sub prino. Di.
auque ad eum Daniel : Recie mentitus es et tu in caput
(uum : angelus enim Dowini gladium habens jam. seca-
bit te medium. Et exclamavit omnis populus voce magna
dicens : Benedictus Dominus qui salvat omnes sperantes
in se. Et salvatus est sanguis innoxius in die illa (Dan.
45-62). Et adimpletum est quod a Davide dictum erat
ex persona Susanne : Me suscepit dextera (ua; ipsi
νέτο in vanum. quaesierunt animam meam, nefarii se-
niores : introibunt ininferiora terre : tradentur in manum
gladii : angelus cnim Dei gladium habens dissecterua
est 6065: parles vulpium erunt. Rez. vero lgtabitur in
Deo : Susann:e maritus. Laudabitur omnis qui jurat in
eo, lioc est, qui credit ipsi: quia obstructum est os
loquentium iniqua (Psal. 62. 9-19) ; ncfariorum senio-
rum iniqua scilicet ora. Tum conversus est parentum
ejus luctus in gaudium : maritus Deum collaudans ex -
sultabat, consanguinei gaudebant, vicini kvtabantur,
domus ejus omuis hilaris erat, communis denique fe-
stivitas Dei, angelorum et hominum. Vidisti in cor-
pore muliebri virilem animum? vidisti mulieris casti-
tatem, cujus memoria cum victoria vivet immortalis?
H:ec ab hominibus collaudata est, ab angelis celebrata
est, a Deo coronata est: liauc imitamini, mulicres,
ut eodem vos etiam Deus ho:ore dignetur in Christo
Jesu Domino nostro, cui gloria et imperium im saecula
&eculorum. Amen.

AD HOMILIAM DE TRIBUS PUERIS.

ris et Chrysostomo cozvi titulo dignam. Exscriptus fuit ex Codicibus mss. Monasterii Grecorum Cryptze
Ferratz in agro Romano, atque ad nosab illustrissimo Card. Baronio missus; ex cujus in Martyroloe-
gium Romanum XVII Decembris doctissimis annotationibus discimus, ab Athanasio tres pueros illos
martyres Babylonios appellari; ne mirentur hic eos dici martyrium esse passos. »

Hanc etiam Dupinius Severiano adscripsit : at licet cujusdam sit veteris scriptoris Chrysostomo vel
equalis vel supparis ztate, stylum hic Severiani non deprehendo.

Interpretatio Latina est Frontonis Duczi.

κ... D i a a pa ο.

DE TRIBUS PUERIS, ET DE FORNACE BABYLONICA, ORATIO.
[d ———

4. Novum plane ac permagnum pietatis spectacu-
lum trium puerorum nobis chorus exhibuit , qui Ba-
bylone quidem prxclaro certamine decertavit, sed in
Wniverso terrarum orbe martyrii miraculum excitavit.
Non enim loco circumscribitur sanctorum gloria, nec
temporibus justorum memoria terminatur : 18 memo-
ria quidem eterna erit. justus ( Psal. 311. 7). Quam-
ebrem licet antiquissimis temporibus martyrium fue-
rit consummatum, pr:clarum tamen illud. patientize
facinus ssculorum omnium laude celebratur. Co-
Knovimus ex lectione rem gestam, cognoviinus ex
eommemoratione historiam, cognovimus tamquam in
iinagine, in oratione tyranni iniquitatem, sanciorum-

que confessionem , et accensam quidem igne forna-
cem , oppositam autem iracundize tyranni nminisque
flammarum inexstinclam martyrum — confessionein
semiulo fulgore rutilantem : imo vero quid ohstat,
quominus altius repetito sermone Dei smantium
vere, beatissimorumque agones enarren:cs? Nabucho-
donosor rex , vel potius tyrannus (hoc enim iniquo
illi nomen est proprium ) , Babylonis quidem impe-
rabat ; porro et animo barbarus erat , el moribus in-
humanus. Hic nimia improbitate , divitiis, et impte-
tate temulentus, cum naturam suam ignoraret, neque
ge hominem esse arbitraretur , tamquam Deus voluit
adorari. Hanc autem ejus tumidam arrogantiam cuin

innata. ifi fovit insania , tum Dei longanimitas , quw
patienter impios tolerat, et :d exercendos | pios fieri
cuncta. permittit. Auream porro. imaginem iniquus
ille conflavit, hoc est statvam auream, et eos qui ad
imaginem Dei fermati erant, effictam a. se inraginem
adorare cogebat. Multam vero magnificentiam ut
ostentaret, atitudinem ei tribuit sexaginta cubitorum,
fatitudinem sex cubitorum : e&t concinnam elegan-
temque imaginem conficit, ut vel figure magnitudine,
wel compositionis pulchritudine mendacium supera-
ret, ac veritati vim afferret. Splendebat igitur artifi-
cium, fulgebat aurum, clamabat prico, tyrannus
nünabatur , incendebautur fornax, tum peter. hzc
omnia, musica quz vocantur. instrumenta , vi magna
insipientibus impietatis furorem. immittebant, om-
nium denique spectatorum mentes, eorum quie
oculis observabantur , poinpa rapiebat. At. impietatis
mandato nequaquam erant sancti quoque cessuri :
sed cum omnes propemodum velut a torrente. quo-
dam vehementique impostur:ze fluctu, in idololatriz
prxcipitium devol verentur, tres isti praclari juvenes,
cum, tamquam petra. quadam, pietote fideliter inui-
terentur , ab iniquitatis fluctu minime sunt abrepti.
Conveniebat euim illis ut dicerent : Nisi quia Domi-
nus erat in nobis, forte vivos deglutissent nos. Cum ira-
sceretur furor eorum in nos, forsitan aqua absorbuisset
nos. Torrentem pertransivit. anima nostra : forsitan
pertransisset. anima nostra aquam intolerabilem (Psal.
493. 9-5). At neque flucta. sunt absorpti , neque
laqueis capti, sed cum ad pietatem optime cucurris-
sent, altisque fidei pennis subvecti essent, incolumes
evaserunt : secunduii illud Proverbiorum auctoris ,
Quasi caprea de cassibus, et quasi avis de laqueo (Prov.
6. 5). Cumque diaboli retia adversus humanum genus
universum expansa propemodum cernerent, piam
illam vocem cum auctore Psalmorum iterabant, Ca-
dent in reticulo suo peccatores ( Psal. 440. 10 ). Ne-
que suam paucitatem tres respexere captivi, quam-
quam a tam muliis vexati , sed probe noverant. vel
minimam pietatis scintillam ad omnem impietatem
exurendam ac delendam sulficere. Quapropter licet
tres tantum essent, sese mutuo corroborabant ac
firmabant. Sciebant enim angustam et arctam viam
quie ducit ad vitam, et paucos esse qui inveniunt eam
(Math. 7. 14). Recordabautur. Abrahae patriarehze ,
qui cum solus in toto terrarum orbe Dei cultor esset,
impiorum turbam sequutus non est, sed sibi ijsi
lex pietatis ac justitiae pra mium fuit : unde merito ος
ipso tamquam ex optima radice hi pietatis fructus pul-
lularunt. Ex ipso namque patriarch:zr, legislator Moy-
ses, et proplie:e , omnesque theologi prognati sunt,

r:xcipue vero ex ipso salutaris ille iimmortalisque flos
Justiti:e, Salvatoris nostri. humanitas : ex ipso etiam
orti tres isti pueri nobilitatem non abnegarunt : re-
cordabantur et Lot , qui apud Sodomitas habitabat,
sed moribus ab eis longe dissidebat : obversabatur
eorum animis Joseph, qui solus in Egypto continen-
tiam amplectebatur , ac pietatis exemplar erat. Qua-
propter hi quoque tot millibus circumsessi cum mul
tos cernerent, cogitabant latam esse atque spatiosam
viam qu: ducit ad. perditionem , et multos esse qui
inveniunt eam ( Matth. 7. 15 ) : cum autem rursus in
seipsos converterent oculos, ct in fornacem, sapien-
επ recordabantur sic uspiam dicentis: Sicut probatur
aurum in fornace, sic corda seligit Deus (Prov. 17. 5).
ldeirco neque bellicum sonans carmen eos tuba ter-
ruit, neque demulcens aures lyra pietatis robur
infregit, neque adeo reliqua omnis music «syin-
phonia pr:eclarum et concinnum pietatis. concen-
tum dissolvit, sed przclarw symphonie pr:vcla-
rai. confessionem opposuerunt. At malignus et im-
pius ille tyrannus, ut Anauiw socios renuntiatum
est iniquitatis mandato non parere, urgente diaboli
fastu mentem ejus, ipsumque prope dixerim vultum
nequitix principis induens, accersitis illis ait, Verene,
Sidrach , Misach, et Abdenago, deos meos non colitis,
el imaginem aurcam quam erexi, non adoratis (Dan. 9.

ΡΡΙΠΙΑ.

14? Arbitrabatur simulationem quamdam el |
esse pietatem , ac sciscitatur, verene regiis ma
resistere audeant, qui pietatem profitentur : po
ipsa experientia docendus erat, Dei homines n
ranni tantum minas contemnere, sed ipsum
vaporem ignis pielatis virtute superare. Nemc
cum audieritis sonitum. tube, fistuleque οἱ citi
sambucteque et psalterii, ac symphoni& , et omn
neris musicorum, cadentes adorate statuam auream
erezi ( Dan. 5. 19).

2. Przclare demonum adorationem descripsi
dentes adorate. Fieri nequit, ut qui daemones ad
ipo interitum non cadant, et excidant a veritate,
$i non adoraveritis, inquit, eadem hora mittemini i
nacem ignis ardentis. l'lane si fornax est, ignem
esse liquet : quod si ignis sit, liquet etiam ard
esse : verum amplificat et exaggerat minas, ul
positum pietatis inflectat : Eadem hora mitten
fornacem ignis ardentem. Ac tolerabilis quidem
usque foret arrogantia ; sed vide quid post fixe
Jiciat : Et quis est deus, qui eripiet vos de m
meis ? Alter Pharao est iste , n:m et ille ad Με
nit, (wis est deus, quem audiam ? Non novi, inqu
pius . Dominum , et populum non dimittam ( Ex
3). O ingentem hominum arrogantiam ! 0 ma
Dei longanimitatem ! Vociferatur homo ! et su
Deus . loquitur lutum, et patienter fert Figulus :
facit lingua carnea, et niiseretur incorporeorurm
minus angelorum. Qui facit angelos suos sp
el ministros suos. flammam ignis ( Psal. 103.
Opportunum jam ftierit hoc loco recordari Isai
centis , Quid. superbit terra. et cinis ( Eccli. 40
Vis longauimitatem Dei mirari ? lllatam tibi con!
liam cogita, quomodo intolerabilis tilii soleat v
S: penumero quis a. famulo contumelia afticit
continuo se hominem liberum affectum esse c
melia ohjiciens , poenas facinoris repetit perpe
atque inevitahili mortis supplicio contumeli:ze a
rem puriit : affectus est rursus contumelia quisp
vilis ac privatae. conditionis homine , cum ipse
ex eorum sit numero, qui in reipublic:ze admin
tione versantur : tum repente contumelia irritat
vindictam pr:eceps fertur, neque communem nal
aut parem omnium conditionem spectat, sed
qua przditus est, respicit dignitatem , qua s
unam et eamdem esse generis conditionem v
possumus : quoniam omnes ex terra formati su
et in terram dissolvcmur : una vero est ad vitam
et egressus :equalis. Ex luto, inquit, compactu
ut et ego. Verumtamen lutum quidem tantam |
qui zxquali conditione sunt, exigit przerogativan
noris : Deus autem qui omnibus antecellit, et na
et lege, quique tanto superior est, quanto cres
Creatorem sublimiorem censeri par est, blasph
offeusus ac. despectus ab ingratis, non excand
ille quidem : quippe in quem perturbatio, non c:
sed paulo post tamen eos qui in insipiefflla per:
rant, castigat, propterea quod disceptator ver
est et inexorabilis judex. Ne confestim omnes
peccant , deleantur, supplicium differt, et patien
offert, ut alliciat ad paenitentiam. Sed ad propos
redeamus. Ausus cst dicere carne cireumdatus bo
Quis est deus , qui eripiet vos de manibus meis.
heatissimi pueri his auditis ob blasphemiam non e!
serunt : familiares quippe erant et ipsi longanim
tis divin: : sed adversus verba perfidiae usurpali
dei voce tyranno responderunt, iniquitatem lege :
solverunt, et justiti:e libertate injustitiz:e minas 84
rarunt : Notum sit tibi, rex, inquiunt , quia. deo !
non colimus, e! statuam auream, quam erexisti, wnt
oramus ( Dan. 5. 18 ). Desine ab hac insipienlà
homo : pudeat. te ignominiosz adorationis imáft
istius. Si enim tu imaginem erexisti , quomodo 6
αυτο fecisti, adoras? quinam aliorum opifices €
debent, hominesne Dei, an hominum Deus ? Si οἳ
vere dii sunt, illis opificis ac creationis digniss 9
venit : sed, ut sz penumero diximus antea, uisi 1i

599
Aot Κυρίου. Elxa ἵνα b δόξωσιν οἱ προελθόντες ταύτης
τῆς χορείας ἀλλότριοι εἶναι, μετὰ τῶν ζώντων αὐτοὺς
ἀριθμοῦσι παρὰ τῷ zip, λέγοντες' Εὐ.ογεῖτε, αγεύ-
µατα καὶ νυχαὶ τῶν δικαίων, τὸν Κύριον ' εἶτα,
"Οσιοι καὶ ταπεινοὶ τῇ Σαρδία, τὸν Κύριο». Ak τί
ὁσίων xal ταπεινῶν µέμνηται»: "Iva δείξη, ὅτι Ὁ θεὸς
ὑπερηίράνοις ἀντιτάττεται, τοῖς δὲ caxewoic χἀάρι» δί-
δωσι, τοὺς ἁλαζόνας ἔξω 9 τῆς χαµίνου χατέφλεγε, τοὺς
ὁσίους χαὶ ταπεινοὺς ἐν µέσῳψ τοῦ πυρὸς διεφύλαξεν. Διὸ
χαὶ συνεχόρευσε τοῖς ἁγίοις τὸ πῦρ ' μετὰ γὰρ πάντων
xai b αὐτὸ ὑμνεῖν προσετάχθη τὸν Δημιουργόν’ Εὐ.ο-
γεῖτε, zvp καὶ καῦμα, τὸν Κύριον ἵνα παιδεύωντα:
οἱ Βαβυλώνιοι μάγοι, παρ οἷς τιμᾶται τὸ mop, ὅτι τοῦτο
οὐκ ἔστι τῶν προσκυνουµένων, ἀλλὰ τῶν προσκυνούν-
των. ᾽Αλλ' ὅμως ἐπὶ τὸ τελευταῖον ἐλθόντες χατασαὐσω-

εν τὸν λόγον. Κὐογεῖτε, φησὶν. Ἀνανία, Αζαρία,
MicayA, τὸν Κύριον. Τίς v χρεία τοσούτων ταγμάτων
Πριθμημένων τῷ τελευταίῳ αὐτοὺς ὀνόματι προστεθΏναι;
αὐτοὶ Y p οὐκ σαν Ev τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ εὐλογήσαντες;
αὐτοὶ οὐκ σαν τοῖς δούλοις τοῦ Κυρίου συνηριθµηµέ-
vot , ὅτε ἔλεγον, Ε ὐ.λογεῖτε, δοῦ.Ίοι Κυρίου, τὸν Κύ-
ftov ; ἡ ὅτε, Ὅσιοι καὶ ταπει οἱ τῇ καρδίᾳ, οὐκ σαν
ἐν τοῖς ὁσίοις ἠριθμημένοι; cL οὖν βούλεται τὸ Ex προσ-

* ερογία]. τοὺς ἁλαζόνας τὸ πὺρ ἔξω.
b Scorial.uscà γὰρ ταῦτα xal. Infra idem οἱ Βαδνλώνιοι xai

οἱ μάγοι.

DE TRIDUS l'UERIS SERMO.

G0

θήχης, Εὐ λογεῖτε , Δγαγία, ΑἈζαρία, Micah , τὸν
Κύριον; Ἁλλ) ἐπειδὴ ὑπερςνὲς ην θαῦμα, ἐπειδὴ παρὰ
φύσιν ἀνθρωπίνην (ἐν σώματι γὰρ τὴν κάμινον εἰσελ-
θόντες χατεπάτησαν), ἵνα uf τις τῶν πεπλανημµένων διὰ
τὸ ξένον τοῦ θαύματος θεοὺς αὐτοὺς προσειπεῖν τολµήσειε.
χαὶ προσχυνεῖν οὕτω μᾶλλον διχαίως, ἢ τὸ mop, τοὺς
τοῦ πυρὸς περιγεγονότας, ἵνα μηδὲν τοιοῦτο πάθωσιν
οἱ βλέποντες, διὰ τοῦτο μηνύουσι τὴν ἑαυτῶν δουλείαν,
xal ὁμολογοῦσ. τὴν προσχύνησιν, λέγοντες, Εὐ.λογεῖτε,
Ἀγανία, 'Atapla, Μισαὴ.ὶ, τὸγ Κύριο». Λέγεται δὲ,
ὅτι τὸν Δανι]λ ὁ θεὸς διὰ τοῦτο οὐ συνεχώρησεν εἰς τὸ
μαρτύριον τοῦτο παραληφθῆναι. Ἐπειδὴ γὰρ τὸ ὄναρ
τοῦ ῥασιλέως ἠρμήνευσε, xal ὡς θεὺς ὑπ αὐτοῦ του
βασιλέως προσεχυν/θη, καὶ ἐχλήθη Βαλτασὰρ τῷ ὀνόματι
τοῦ [618] θεοῦ τοῦ παρὰ Πέρσαις, ἵνα μὴ νομισθῇ διὰ τὸ
ἐνεγχάμενον ο αὐτῷ ὄνομα τοῦ Βαλτασὰρ πεπαῦσθαι του
πυρὺὸς τὴν ἐνέργειαν, οἰκονομεῖ θεὺς μὴ προαχθῆναι τὸν
Δανιὴλ εἰς μέσον, ἵνα ἀχέραιον T] τῆς εὐσεθείας τὸ θαυμα.
Καὶ ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον * εἴη δ' ἡμᾶς, εὐχαῖς xal
πρεαθδείαις τῶν µαρτυρησάντων, τὸν αὐτὸν ζῆλον ἀνα-
λαδόντας, τῶν αὐτῶν ἑπαίνων ἀξιωθῆναι, καὶ τής αὐτῆς
ῥασιλείας τυχεῖν, χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς
αἰῶνας τών αἰώνων. Αμήν.

* Scorial. et Sav. ἐπιχείμενον,

097

προσκυνοῦμε». Παῦσαι τῆς ἀνοίας, ἄνθρωπε' αἰδέσθητι
v ἐφύδριστον τῆς εἰχόνος προσχύνησιν. El γὰρ σὺ τὴν
εἰχόνα ἕστησας, πῶς προσχυνεῖς og ἐποίησας ; τίνες
τίνων ὀφείλουσιν εἶναι δημιουργοί, ἄνθρωποι θεοῦ, f)
Geb, ἀνθρώπων; El γὰρ ἀληθὼς θεοὶ, αὐτοῖς ἀρμόττει
τὸ τῆς δημιουργίας ἀξίωμα ' ἀλλ᾽ ὅπερ πολλάχις ἔφθη-
y Εἰπόντες, εἰ τέχνη μὴ προσην τοῖς ἀνθρώποις, Ἓλ-
vec θεοὺς οὐκ ἂν εἶχον ' μᾶλλον δὲ κἀχείνῳ προσχῶ-
μεν, ὅτι eU τις αἴσθησις fjv τοῖς εἰδώλοις, αὐτοῖς ἔπρεπε
προσχυνεῖν τοὺς ἀνθρώπους τοὺς ἐργαζομένους αὐτά.
όμοια γὰρ φύσεως, τὸ ποίτµα προσχυνεῖν τὸν πεποιη-
κότα, οὐ τὸ» δημ:ουργὸν ὑποχύπτειν τῇ ἑαυτοῦ δηµιουρ-
γία. Διὰ τοῦτο ἡμεῖς οἱ σύντροφοι τῆς εὐσεδείας θείῳ
νόµῳ ἑἐπόμενοι, Τοῖς θεοῖς σου οὗ .Ίατρεύομεν, xal c
elxdri τῇ χρυσῇ ᾖ ἔστησας, οὗ προσκυγοῦμεν ' ἀλλ
ἔστιν ὁ δες ἐν οὐρανῷ, ὃς ἐξελεῖται ἡμᾶς Ex τῶν χει-
ipy σου. Εἶτα ἵνα μὶ δόξωσιν f) τὸν θεὸν πειράξειν, f)
Dents τοῦ ῥυσθήσεσθαι καταθαῤῥεῖν τοῦ πυρὸς, εὐθέως
ἐπάγουσι' Καὶ ἐὰν μὴ, τουτέστι͵, χᾶν μὴ ῥύσηται, ἀλλὰ
συγχωρήσῃ χατακαῦσαι τὰ σώματα ἡμῶν τῷ πυρὶ, οὐδὲ
οὕτως ἁριστάμεθα τῆς εὐσεθείας' οὗ γὰρ ἐπὶ μισθῷ
θεοσεθοῦµεν, ἁλλ᾽ εὐγνωμόνως τὴν ἀλήθειαν ὁμολο-
γοῦμεν. Ὡς δὲ ταύτης Έχουσε τῆς πίστεως τὴν ἔπαγ-
γελίαν, πυροῦται μᾶλλον ὁ τύραννος, xaY χελεύει τὴν
xáyavoy ἑπταπλασίως ἐξαφθΏναι” ἔδει γὰρ τὸ ἀργύριον
τὸ δοχιµώτατον ἑπταπλασίως καθαρθῆναι' Τὰ Υὰρ «ό-
για Κυρίου «λόγια ἀγγὰ, ἀργύριογ πεπυρωμµέγον δο-
χίµιον ci Til. xal κεκαθαρισµέγον éxcaa Aucloc*
διὸ ἑπταπλασίως ἡ χάµινος ἐξεχαύθη, ἵνα ἑπτατιασίως
οἱ ἅγιοι χαθαρθῶσιν. Ὅτι δὲ ἀργύριον κἐχληνται οἱ
τοῦ Deco ἄνθρωποι, µνηµόνευε τῆς Σοφίας λεγούσης”
"Apyopoc πεπυρωµένος vAocca δικαίου" καὶ τού
προφέτον ἹἹερεμίου ἄχουσον, λέγοντος περὶ τῶν ἁποδο-
χιµαζοµένων &rb τῆς εὐσεξείας' Ἀρτύριον ἀποδεδοκι-
pacpévor xadécate αὐτοὺς, ὅτι ἀπεδοχίμασεν αὖ-
τοὺς ὁ θεός. El δὲ οἱ ἀτελεῖς ἀργύρ'ον ἁδόκιμον, οἱ δε
τετελειωμένοι δηλονότι ἀργύριόν εἶσε δοχιµώτατον * ὅσον
àp ἡ χάµινος ἐξήπτετο, τοσοῦτον ὁ του μαρτυρίου πό-
ὗος ἑλαμπρύνετο. Εἰσελθόντες Υὰρ ol ἅγιοι τρεῖς ουτοι
παΐδες μετὰ πίπτεως κατεπάτουν τῆν φλόγα, λεπτὸν
ἀέρα xol ἔνδροσον àv αὐταῖς pícat; ταῖς ἀχμαῖς τοῦ
πυρὸς ἀναπνέοντες. Ὁ γὰρ πάντα ποιῶν xal μεταχσχευά-
ζων Ίμθλυνε τοῦ πυρὸς vt,» θερμότητα, χαὶ την χανστι-
xhv αὐτοῦ ἐνέργε:αν περιέκοψεν. ἑπαληθενούσης τῷ θαύ
ματι τῆς ὑμνῳδίας ἐχείνης' duri] Κυρίου διακόπτον
τος φ.Ἰόγα πυρός. Κεχοίμιστο μὲν τὸ πυρ ἔνδον Ἶρε-
μοῦν, οἱ δὲ ἅγιοι παῖδες ἐχόρενον, μονονουχὶ τῆς ἑπαγ-
γελίας ἐκείνης ἁπολαύοντες, ἣν διὰ τοῦ προφήτου ὁ θεὸς
Haatou ἐπαγγέλλεται πάσῃ quylj εὐσεθδείας γεμούσῃ
καὶ πίστεως, ὅτι Kürv διαθαίγῃςο, φησὶ, διὰ πυρὸς,
à cov εἰμι, καὶ φ.λὸξ o0 καταχαύσει σε. Καὶ ἣν
ἰδεῖν τὴν ἐπαγγελίαν δι’ ἔργων προχωροῦσαν. Οὐ yàp
Ίφατο τών μελών τῶν ἁγίων τὸ πὂρ' οὐκ ἔφλεδεν ὀφθαλ-
μοὺς, τοὺς ὀρθῶς βλέποντας πρὸς εὐσέθειαν, χαὶ διὰ τῆς
εὐχοσμίας τῶν ὀρωμένων τὸν χκησμοποιὸν ἐπιγνόντας " οὐκ
[616] ἠδίκησεν ἀχοὰς τὰς θείου νόµου πεπληρωµένας *
οὐ προσΏλθε τῷ στόµατι, οὐδὲ τῶν χειλέων ἤψατο, τὰς
ὑμνφδοὺς b αὐτῶν xat ὑμνογράφους γλώσσας δυσωπού-
µενον. Ἕχαστον τῶν ἁγίων µέλος εἶχε τὸ ἑαυτοῦ quAa-
χτέριον * αἱ χεῖρες τὴν τῶν εὐχῶν ἔχστασιν, xal τὴν τῆς
ἐλεημοσύνης µετάδοσιν τὰ στήθη την ἔνηικουσαν αὐτοῖς
δύναμιν τῆς εὐσεθείας * χοιλία καὶ τὰ ὑπογάστρια µέλη
τὴν τῆς σωφροσύντης ἄσχησιν ' οἱ πόδες τὸν τῆς ἀρετῆς
δρόµον. Καὶ τἰ δεῖ τὰ xaü ἕχαστον λέγοντα διατρίθειν ;
Οὐδὲ γὰρ τριχῶν κατετόλµησε τὸ mop, διὰ τὸ μᾶλλον
αὐτὰς εὐσεδείᾳ γεκαλύφθαι τιάρας ' ἐφείσατο δὲ ἄρα xal
τῆς ἐσθῆτος διὰ τὴν τῶν ἁγίων εὐσχημοσύνην. Τἱ οὖν,
Ἐπὶ τούτοις παρακελεύεται ὁ θεὺς τών Χαλδαίων ἔπιλα,
θέσθαι «b πῦρ, xai ἵνα μὴ µαγείαν νοµίσαντες ἆμαυ
ροῦσθαι τοῦ πυρὸς τὴν ἐνέργειαν, ἀμθλυνωσι τὴν δόδαν
τῶν μαρτύρων, xai συχοφαντήσωσι τὸ θαυμα τῆς ἆλη-
θείας, διὰ τοῦτο οἱ μὲν ἔνδων ἠρέμουν, τὸ δὲ πῦρ ἔξω τοὺς
Χαλδαίους προτενέµετο, ἵνα ἀσφαλῶς πείσῃ τοὺς ὁρῶν-
τας, ὅτι ἐπὶ τῶν ἁγίων οὗ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν Ἠγνόησεν,
ἀλλὰ τὴν εὐσέθειαν ἐτίμησεν ὥσπερ οἱ Ἰέοντες ἐπὶ τοῦ
λάχχου τὸν Δανιζλ. Οὕτως ἐντευθεν ἀγγελικὴν χορείαν
ἀληθῶς συνεστήσαντο, xal τὸν Osby Όμνουν οἱ τρισµακά-
ρ.οι παῖδες, xai πᾶσαν τὴν χτίσιν, τήν τε ὑπερχόσμιον,
8 Scorial. νόμος.
b Scorial. ὑμνῳδίας.

SPURIA.

xai τὴν i» ὀφθαλμοῖς θεωρουµένην, εἷς ἕνα χορὸν.
νωδίας συνἠγαγον.
:. Υ. Αναγκαῖον δὲ μηδ' ἐχεῖνο παραλιπεῖν ἀνεξέτας
τινος ἕνεχεν μὴ πᾶσαν ὁμοίως ἐμήνυσαν τὴν xil
ἁλλὰἀ κατὰ µέρος ἐξέθεντο τὴν δηµιουργίαν. ^H
γυῦν εἰπεῖν ὅσον εἰς ἀλήθειαν' Εὐ.]ογεῖτε, πάντα
ἔργα Κυρίου, τὸν Θεόν - ἀλλ᾽ ἐπειδὴ £v χώρα τῶν i
ὧν τὸ µέγα τοῦτο θέατρον τῆς εὐσεθείας συνεχροτε
ἔδει παιδευθΏναι τοὺς Βαθυλωνίους, τίνα μέν elo
ποιῆµατα. τίς δὲ ὁ ποιητῆς τῶν ἁπάντων. Καὶ ἄρχο
μὲν ἀπὸ ἀγγέλων, χαταλήγουσι δὲ εἰς ἀνθρώπους. Ἰ
ίσθησαν ἄγγελοι θεοί ΄ xai παρ ἜἝλλησι μυθεύεται
ούτους. φησὶν, οὓς προσχυνούµεν θεοὺς, ἄγγελοί
τοῦ μεγάλου θεοῦ. "Iva. γὰρ € παιδευθῶσιν οἱ ἄφρο
ὅτι οὐ τῶν προσχυνουµένων, ἀλλὰ τῶν προσχυνούν
εἰσὶν οἱ ἄγγελοι, διὰ τοῦτο βοῶσιν' Εὐ.1ογεῖτε, ἄγγι
Κυρίου, τὸν Κύριον. Ἡροσεχυνήθη ἤλιος xal at]
xaX πᾶς ὁ τῶν ἀστέρων χορός, Διὰ touto χαὶ τού
παραλαμθάνουσιν εἰς τὴν τῶν ὕμνων προσχύνησιν.
Joveice, φησὶν, ἤ.ἔιος, καὶ σελήνη * εὐ.1ογεῖτε, dc
tov οὗρανοῦ, τὸν Κύριον. Εἶτα μετὰ ταῦτα, Iac
poc xal δρόσος 4 εὐν Κύριον. 'Tl οὖν βούλεται c5,
µθρος xal δρόσος, καὶ πάντα τὰ πγεύμµατα, x
ἂν εἴη σχοπῖσαι. Γίνονται πολλάκις ἀνομθρίαι xal π
"toy βίαι ἄχαιροι €* φιλοῦσι δὲ ἀεὶ οἱ τοῦ ψεύδους
[ein xai τῇ µαταιότττι χαίροντες, UÀm τινὶ xat x
ταξίας πάντα ἐπιγράφειν, oUx εἰδότες ὅτι οὐδὲν
σποτον, οὐδὲ µαταίως γεγενηµένον, ἁλλ᾽ ὅτι ταῦτα τι
οἰκονομεῖ ὁ θεὸς, xal πρὸς παιδείἰαν ἀνθρώπων xal:
ἁποφυγὴν ἀσεθείας. Ἡ μὲν γὰρ εὐταξία τῶν Tota:
τὸν Δημιουργὸν εἴωθε χηρύττειν, ἡ δὲ ἁταξία τὶν m
χύνησιν τῶν χτισµάτων ἀπαιτεῖ. Ei γὰρ ἣν θεῖόν τι
σεθάσµιον ὁ ὄμθρος, ἣ τὰ πνεύματα, oux ἂν txáx:
τὸ γὰρ θεῖον ἀταςίαν οὐκ ἐπιδέχεται. Διὰ τοῦτο λέγι
Πᾶς ὄμόρος, xai δρόσος. καὶ πάντα τὰ πνεύματα
Κύριογ. Προσεχυνήθησαν xat ὄμδροι, xal ἄνεμοι, οἱ
ὡς τροφεῖς, οἱ δὲ ὡς Υεωργοὶ τῆς γῆς τῶν xap:
προσεκυνήθη δὲ à yf, xai οἱ ταύτης χαρποὶ δ.αφ
δαίµοσι προσεχληρώθησαν ' τὴν μὲν ἄμπελον εἰπέ
δῶρον Διονύσου, τὴν δὲ ἑλαίαν τῆς ᾿Αθηνᾶς » χαὶ
ἄλλοι καρποί f. Καὶ τοῦτο ὁ αὐτὸς λόγος τῆς ἀλιί
ἀσφαλικόμενός φησιν, Εὐ.ογεῖτε, πάντα τὰ φυό
[017] ἐν τῇ vri, τὸν Κύριον. Αὐτὸς γάρ ἐστι à
τῶν Φυέντων xat τῶν φυομένων Δημ.ουργὸς xat Ac
της. Εἶτα μετὰ τοῦτο, ὄρη xal βουγοἰ. "Αρ᾽ οὖν ἑχτός
τὰ ὄρη xat οἱ βουνοί, 0ὐδαμῶς * ἁλλ ἐπειδὴ Ev τοῖς
vol; τὰ τῶν δαιμόνων μιαρὰ κατεσχεύαστο , xàx:
ἀγάλματα προσεκυνεῖτο, διὰ τοῦτό φησιν’ Εὐ.ογε
ὄρη καὶ βουγοὶ, τὸν Κύριον. ᾽Αλλ ὅμως µνημονεὶ
τῶν βουνῶν, μέμνηται xai τῶν πηγῶν xal ποταμῶ
θαλάσσης: καὶ γὰρ xat αὑταὶ Σβεοποιήθ σαν’ xai Νύμ
ἐχάλεσαν τὰς πηγὰς, Ποσειδῶνα τὴν σσαν, Σειρ'
τινας xai Νηρηΐδας" ὅτι δὲ xal ποταμοὶ προσεχυνή
σαν, μαρτυρεῖ τὰ ἐν Αἰγύπτῳ µέχρι τῆς δεῦρο ' ἔθυσ
ἀναβάσει τοῦ Νείλου, ob θξὸν αὑτὸν ἐπὶ τῇ φύσει θαυ
ζοντες, ἁλλ᾽ αὐτὸ τὸ ὕδωρ ὡς θεὸν θεραπεύοντες.
τοῦτο xal ποταμοὺς xat πηγὰς χαὶ θάλασσαν εἰς
ὑμνῳδίαν χαλοῦσιν. Εἶτα τὰ πετεινὰ τοῦ οὐ ρανοῦ xai
κτήνη * οὐδὲ γὰρ ταῦτα θεοποιίας ἑχτός * καὶ γὰρ ἂε
προσεχυνεῖτο, xal ἱέραξ΄ xai τὰ θηρία xal τὰ xv
χαὶ τῇ τῶν θεῶν προσηγορίᾳ τετιμέκασιν Αἰγύπε:
xai τοσοῦτον ἴσχυσεν ἡ πλάνη, ὅτι xal ἀπὸ τῶν πρ
χυνουµένων ζώων xaX τὰς πόλεις ὠνόμασαν" xal λέγε:
παρ᾽ αὑτοῖς Νυνῶν xat Προθάτων καὶ Λύχων xal At
των. 'AXAX μετὰ ταῦτα πάντα παράγεται λοιπὸν
ἀνθρώπινον γένος. Εὐ,λογεῖτε, qnot, viol τῶν drift
πων, τὸν Κύριον. Τελευταῖον τάσσεται cb ἀνθρώσν
γένος, οὐ χατὰ τὴν ἀξίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν δη rin
Κὺὑ.Ἰογεῖτε, "opan4, τὸν Κύριον. Ὅπερ $y wt
τῆς γῆς ἀνθρώπων ἑξαίρετον Ὑένος, τοῦτο τοίνυν f?
ἀγει 5, χαὶ τὸ τηνικαῦτα ἓν τῷ ἔθνει πολλὰς
διαφορὰς, xa παράγει τοὺς ἱερέας τοῦ Kuptou εκ Br
yov τῶν ἱερέων τῶν φευδωνύμων θεῶν. Εἰτά grec 9^

€ Conj. Sav. ἵνα γοῦν. ,

d Scorial. addit xai πάντα τὰ πνεύματα. Coteler.

* Scorial. πνεύματα βιαῖα ἄχαιρα.

f Scorial. καὶ ἆλλῳ ἄλλον χαρπόν. Legendum pei (ο
teler. καὶ ἄλλον ἄλλον καρπόν. lufra Scorial. δημιοὰ "^
δοτήρ. τα.

& Scorial. τοῦτο πρῶτον παρ.

597

homines adinvenissent, deos gentiles non habuissent :
imo vero illud etiam attendainus : si quis idolis sen-
sus inesset, ipsa homines , qui ea fabricati sunt , ad-
orare conveniret. lloc enim leges natur: jubent , ut
opificem suum opus adoret, non ut artifex rem a se
confectam veneretur. Idcirco nos alumni pietatis, di-
vinzx legi obsequentes, Deos tuos non colimus, et sta-
(uam. auream, quami erexisti, non adoramus : sed est
Deus in ccelo, qui eripiet nos de manibus tuis. Deinde
ne Deum tentare viderentur, aut quod se liberatum
iri sperarent, audacter ignem subire, continuo adjun-
gunt : Et si non, hoc est, Etsi non liberaverit, sed
corpora nostra permiserit igne comburi, ne hoc qui-
dem pacto a pietate discedeinus : non enim mercede
conducti Deum colimus, sed :equitatis studio veri-
tatem confitemur. Ut autem banc fidei professionem
audivit, inflammatur acrius tyrannus, et fornacem
septuplo succendi jubet : eportebat enim probatissi-
mum argentum purgari septuplum : Eloquia nempe
Domini eloquia casta, argentum igne examinatum , pro-
batum terra , εἰ purgatum septuplum ( Psal. 44. 7):
idcirco septuplo succensa est fornax, ut septuplo san-
eti purgarentur. Ceterum argentum appellatos esse
Dei homines ut intelligas, sapientize recordare dicen-
tis, Árgentum igne examünatum lingua justi ( Prov.
10. 20 ) : et Jeremiam dicentem audi, de iis qui a
pietate reprobati sunt, Árgentum reprobum vocate eos,
quia reprobavit eos Deus ( Jer. 6. 50 ). Quod si imper-
fecti argentum. sunt. reprobum, haud dubium quii
perfecti argentum sint probatissimum : quantum
enim fornax succendebatur, tantum martyrii deside-
rium exardescebat. Ingressi enim tres hi pueri cum
fide flanmmam calcabant, 3c tenuem roseidumque
aerem in mediis ipsis vaporibus ignis respirabaut.
Etenim is, qui cuncta condit et immutat , calorein
ignis retündebat, ejusque vim urendi frangebat , ut
veram illam esse psalmi vocem miraculum declara-
ret : Voz Domini intercidentis flammam ignis ( Psal.
98. 7 ). Atque ignis quidem intus sopitus erat et quie-
tus, sancti vero pueri choreas agebant , illam pro-
Ρεπιοάυπι promissionem adepti, quam per 1Is3iam
omui »nimz pietate fideque plenzx promittit ; Etsi
transieris per 1gnem , tecum. sum, el flamma "on er-
wret. te. ( Isai. 45. 2 ). Ac videre erat ad ellectum
perductam promissionem. Non enim sanctorum
membra tangcbat ignis ; non oculos, qui pietatem
recta. videbant, incendebat , quique ex eorum Ύ 2
cernebant ornatu mundi Opificem agnoscebant : non
aures divina lege completas violavit ; non ad os ac-
cessit, neque labra contigit, quod eorum linguas
hvmnos concinentes hymnosque componentes reve-
reretur. Singula membra sanctorum suo praesidio mu-
nita erant : manus inter orandum, extensione et elec-
mosynarum distributione; pectora, insidente illis pie-
tatis virtute ; venter, et ea quie sub ventre sunt mem-
bra, exercitatione continenti:e ; pedes, cursu virlulia.
Et quid singulis commemorandis opus est immorari?
Ne capillos quidem ausus est ignis contingere , quod
illi pietate magis quam tiara tecti essent : vestibus
demum ob sanctorum honestatem pepercit. Itaquo
post hzc igni jubet Deus ut Chaldzeos invadat: et ne
magicas prasstigias arbitrantes efficacitatem ignis de-
hilitasse, martyrum gloriam obscurarent et veritatis
miraculum calumniando traducerent, idcirco illi qui-
dem intus quiescebant, ignis autem foris Chaldzeos
absumebat, ut cernentibus certo persuaderet 56 in
sanctis non suam ignorasse naturam, sed religionem
esse veneratum : quemadmodum in lacu Danielem
leones. Sic angelicam inde choream instituerunt ,
Deumque beatissimi pueri collaudarunt , et omnem
creaturam, tum eam quas supra mundum sita est,
tum eam quz oculis cernitur, ad unius liymni chori-
que consortium invitarunt. — — u

$. Sed ne illud quidem indiscussum prztermitti
par est, qua de causa non universam simul creatu-
ram expresserint, sed per partes res creatas indica.

rint. Sufficiebat sane, quantum ad rei veritatem atli--

DE TRIDUS PUERIS SERMO.

-

net, dixisse, Benedicite, omnia opera Domini, Domino
(Dan. 5. 57) ; sed quoniam in regione impiorum ma-
gnum hoc pietatis theatrum erat congregatum, edoceri
Babylonios oportebat quzenam creaturze sint, et quis
universorum Creator. Atque ab angelis quidem inci-
piunt, in homines autem desinunt. ZEstimati sunt dil
angeli : et fabulis proditum est apud (09908, hos
quos adoramus, inquiunt , deos, angelos esse magni
Dei. Ut enim docerentur insipientes, non inter eos
qui adorantur, sed inter cos qui adorant, angelos esse
numerandos, propterea clamant, Benedicite , angeli
Domini, Domino ( lbid. v. 58). Adoratus est sol et
luna, et omnis turba stellarum , propterea illas quo-
que ad hymnorum adorationem assumunt. Benedicite,
inquit , sol et luna , benedicite, stelle celi, Domino
( Ibid. v. 62. 05). Deinde post hxc, Omnis imber et .
ros, Domino. Quid ergo sibi velit illud, Omnis tmber et
r0s , el onis spiritus, operx pretium fuerit expen-
disse. Sx:epenumero accidunt siccitates, ac ventorum
impetus intempestivi : solent autem auctores menda-
cii, et qui vanitate delectantur, materixe cuipiam, et
confusionis vitio cuncta adscribere , nescicutes nihil
absque certa causa vel temere fieri , sed Άσο omnia
Deum moderari, tum ut homines erudiantur , tum ut
impietatem evitent. Nam crcaturarum quidem aptus
ordo Creatorem solet prxdicare, confusio vero ad-
orationem creaturarum secum trahit. Si enim imher
aul spiritus divinum quid aut veneratione dignum
essent, inordinata non essent : numen quippe ordinis
perturbationem non admittit. Propterea dicunt, Om-
nis inber et ros, et omnes spiritus, Domino. Adorati
sunt etiam imbres et venti, illi quidem ut alumni, hi
vero ut terr: fructuum cultores : adorata est terra,
ipsiusque fructus diversis daemonibus sunt. attributi :
ac vitem quidem Bacchi donum, oleam autem Minct-
vie , et alios fructus alterius esse dicebant. Et hoe
ipsum idem sermo veritatis confirmans ait ; Benedi-
cite, omnia germinantia in terra, Domino (lbid. v. '16).
Ipse enim omnium qux producta sunt , queque ger-
minant , Creator est et Dominus. Deinde post istud,
montes et colles. Num igitur extra terram sunt mon-
tes et colles? Minime vero; sed quoniam in monti-
bus collibusque dz:emonum abominationes perpetra-
bantur, ibique simulacra colebantur, propterea dicit,
Benedicite, montes et colles, Domino (Ibid. v. 15). Ve-
rümiamen facta collium inentione , fontium quoque
ac fluviorum et maris meminit : nam et ipsi deoruin
in numerum sunt relati, et nympbas appellarunt fon-
tes, Neptunum mare, Sirenas quasdam et Nereidas ;
fluvios autem adoratos esse, res Annorum in liuuc
usque diem testantur : ascensui Nili sacrificabant,
non quod Deum ipsum propter rem creatam lauda-
rent, sed quod aquam ipsam tamquam Deum vene-
rarentur. Idcirco οἱ fluvios, ct fontes, et mare ad
caneudum invitant. Deinde volucres czli et feras, et
jumenta; nam ne h»c quidem extra numerum fue-
runt eorum qu: in deos relata sunt : siquidem aquila
colebatur εἰ accipiter; et feras πο jumenta ZEgyptii
deorum etiam appellatione decorarunt : tantumque
invaluit error ac superstitio, ut ab animalibus ctiam,
qui colebantur, civitatibus nomen imponerent : et
nominatur apud ipsos Cynon, Probaton, Lycon et
Leonton. Verum post liec onmia profertur in ne-
dium deinceps genus humanum. Benedicite, inquit,
filii hominum , Domino ( Ibid. v. 32). Postremo loco
ponitur humanum genus , non dignitatis ordine, sed
creationis. Benedicite, Jsrael , Domino ( lbid. v. 83).
Quod erat hominum genus peculiare, qui in terris
versabantur, hoc igitur profert in medium , tumque
multas in hac natione subjicit. hominum varietates ;
et Domini sacerdotes profert, ad corum qui falso dii
appellantur, arguendos sacerdotes. Deinde ait, Servi
Domini ( Ibid. v. 85). Tum ne illi qui ante discesse-
raut, ab hoc alieni esse choro viderentur, cuin vivis
eos enumerant apud Deum, dum inquiunt, Benedicite,
spiritus et anime justorum, Domino : dcinde, Sancti et
humiles corde, Domino (1bid. v. 86. 87). Quid iia san-

δωῦ

δχραπαἰἰοπήπη, in Decretis summorum Pontificum,
et in Suminis theologicis magni nominis th-ologo-
rum : ia quibus multe ex his sententiis, diligen-
tissime expens» , al omni erroris suspicione vindi-
catur,

« Neque his quicquam obesi recens edictum Pauli
( l'apie quarti, quippe quod non simpliciier et omni-
το rejecit universum boc opus, tot. jam s:eculis
« communi Ecclesi: assensu comprobatum ; sed ea
« dumtaxat hujus operis exemplaria interdicit, qu;e
' praeter auctoris mnentem ab h:ereticis vitiata inve-
' niuntur, et. his, quibus nunc scatent, fzcibus in-
« quinatra. Has autem faces et sordes non auctoris
« Culpa, sed h:ereticorum fraude in. hos commenta-
Li
&
«
4
4
L|

rios irrepsisse , triplici indicio persuadent, primo,
quod exemplaria quisdain. vetustissinia nibil eonti-
neant hujusmodi errorum, sed. alia manu omnia
habent adscripta in marginibus. Secundo, quod
quidquid h:ereticum est , ita per illationem sit ger-
uiand lectioni assutum, ut, si resecetuc, ne latum
« quidem unguem mutetur sententia : quod sane fieri
« non posset, si ab ipso auctore ingenue fuisset intex-
« tum : quemadmodum nec humano corpori mein-
« brum aliquod auferri potest absque defurini totius
« structure. mutilatione, Tertio, quod credibile non
* sil, auctorem , qui nec amens, nec obliviosus fue-
ε rit, iisdem de rebus, et iisdem pene locis scriben-
« tem sibiipsi contraria sensisse et dixisse, praesertim
« vero in his, de quibus ut Arianus accusatur. Quo-
« inodo. enim verisimile fuerit eum cum Arianis de
« inz:equalitate et diversa Patris et Filii substantia con-
« venisse , qui adversus Arianos unitatem et xquali-
« tatem utriusque multis locis defendit ? przcipue ve-
« ro Hom. 44, super illis verbis, v&£ VOBIS, SCRIBE ET
€ PHARISAEI, QUI CLAUDITIS REGNUM. C.ELORUM. Ubi hxc
« scribit : Sic et inodo luvretici sacerdotes claudunt ja.
« nuam veritatis. Ἰάνο, quando legunt in populo suo
« «liquid tale, QU! ME MiSIT. MAJOR ME EST, perversa
« interprcetatiune. claudunt. janua: veritatis, dicentes
€ Filium minorem Patre : cum tamen secundum dispen-.
« salionem carnis dicatur minor. Et Hom. 38, in expo-
« sitione illius sententi:e , OMNIA MIHI TRADITA SUNT A
t PATRE MEO, proponens ac dissolvens argumentum
« eorum, qii ex his verbis adstruebaut Filium Patre
« minorem, sic iuquit : Α quo illi tradita sunt omnid,
« si unus esl Pater et Filius : aut quare habere non po-
€ Lerat, nisi tradita illi fuissent, si per omnia Patri suo
ε erat equalis? Nam significatio traditionis tam unita-
€ lis rationem, quam aqualitatis excludit. Bespondeo,
€ Tradita sunt cisecundumquod minoratus est paulo mi-
ε nus ab angelis : nam secundum illud, quod uon rapi-
« nam arbitratus est esse se equalem Deo, Deus unus et
« equalis est εἰ, qui tradidit omnia. Et. Homilia. 45,
« exponens illud Mattei 92, ET v0S IMPLETE MENSU-
€ HAM PATRUM VESTRORUM, àit : (Quando vides harreticos,
« (re$. per omnia a quales. dicentes, non ejusdem | esse
e substantie , ποπ ejusdem esse auctoritatis, sine prin-
« cipio omnes hos, aliqua parte distantes a 46, ne mire-
e ris ο implent. enim. mensuram. patrum suorum genti-
« lium, quoniam illi similiter multos deos. colebant.
« Quibus quidem verbis quid apertius dici potuit
« adversus. Arianam sententiam, qux: huie auctori
« adscribitur? II:c igitur est super his commentariis
« controversia : de qua judicent me doctiores : ego,
« quid addam, nihil habeo, niei hoc ipsum Opus diser-
« Lum et doctum esse, ac dignum quod assidue lega-
ε Ur, si tàmen prius diligentissime expurgatum fue -
« rit ab iis erroribus, quos in sexto libro in censuris
« super Matthiae] expositoribus annotavimus. Floruit
« auctor hie, ut ex 55 et 39 ejus Ilomiliis colligitur,
« post tempora Theodosii Augusti : scripsitque eliam
« in alios evaugelistas cousimilis iudustriz conuneu-
« larios. »
Hic aliqua habes ex iis qu:e Joannes Mahiusius supra
dixerat ; sed stylo paulum elegautiore. Maliusi? porro
senteutian; nihili fecisse videntur Baronius ct alii

DIATHIBA AD OPUS IMPERTECTUM

601

non pauci, qui hunc scriptorem pro Ariano ex hazre-
tico habuerunt.

&. IV. — Baronii. sententia de Opere imperfecto in
Mattheum, Hist. Eccl. T. V, ad annum 407. Till.-
monlii eadem de re opinio.

« Haud :equo animo pati possumus adscriptas fuis-
« se sanctissimo viro ejus titulo hactenus consigua!as
« quinquaginta quatuor Homilias, quas Opus imper-
« fectum nominant , ut distingiant a consummato in
« eumdem evaugelisiam Commentario , nonagiuta οἱ
« unam hoinilias complectente. Quis enim non jure
« commoveatur, cum videat adscribi sanctis-imo viro
« àb incerto auctore, sed certo hwretico ,. h:eretico-
« rumque deterrimo , compositas homilias illas pura-
« lentas, h:eresum scatentes verminibus, quae ne pi-
« lum quidem Chrysostomi vcl in dictione, vel in
« sententiis, vel in dogmatibus, habent : sed sparsas
« liereses Manichieorum, Montanistarum, Arianorum,
« ac Donatistarum continent : atque plane in omnibus
« se prodat auctor longe longius ab Ecclesia Catho-
« lica alienum : qui Catholice Ecclesie toto orbe
« diffuse szepe detrahat, οἱ vix in paucis veritatem
« reperiri contendat ? » Hactenus Baronius.

Tillemontius porro de Opere imperfecto haec habet,
qu: nos Latine convertimus : « Non diu disserendum
« puto de Opere illo imperfecto. Putatur certe potius
« Latine scriptum fuisse, quam ex Grzeco Latine trans-
« latum. At certum ormuino est , quamtumvis contra
1 disceptetur, fuisse Arianum, Arianicz h:eresi addi-
« ctissimum. Diuturna ac forte non ita utili perquisi-
« tione opus esset ad explorandum quo tempore ille
« vixerit. Certum utique est scripsisse post heodo-
« sium Magnum, qui Arianismum everterat , ut hic
« scriptor conqueritur. Quod autem ille de decimis
« fructuum habet ad postrema Arianismi tempora, ad
1 Septimum circiter seculum, ablegandum ipsum esse
« suadet, quandoquidem hzc heresis ad usque finem
« sexti seculi in Hispania substitit regnavitque : hic
« vero scriptor sepe conqueritur Ecclesiam suam op-
« primi atque vexari. Et sane ex cogitandi modo, ex
« iinaginandi vi, et insolita disserendi ratione, Hispa-
« nus esse facile crederetur. Ex aliis tamen locis an-
«liquior fuisse credatur. Videtur porro cpiscopus
« fuisse; sed ex Ecclesia sua pulsus , commentarios-
« que etiam in Marcum et Lucam fecisse deprehendi-
« Ur.

« l'utavere quidam h:ereses illas omnes, quz passim
« in hoc opere occurrunt, ab hereticis insertas fuisse,
« demptisque illis alditainentis, perfectam adhuc et
« planam manere sententiam , manuscriptosque adhuc
« haberi Codices, ubi illa additamenta in margine
« et altera manu descripta sunt. Si res ita se habeat,
« miror nullam ad istorum Codicum fidem factam
« fuisse editionem. In ecclesiastice rei coinmodum
« auctor liujusmodi ad Catholicas partes accederet ;
« auctor, inquam, qui in aliqua existimatione habetur,
« et forte inajore , quam inereatur.. Nisi enim hujus-
« nodi editio a viris fide dignis emissa prodeat , vix
« lectoribus suadeatur posse hujuscemodi scriptorem
« ad Catliolicas partes reduci. Facilius certe credatur
« paucá illa loca , ubi videtur Arianismum impetere,
« de industria vel inserta vel mutata fuisse : quie etiain
« rudi incautoque inodo addita suut. Narratur Editio-
« nem esse Antuerpi;e auuo 1545 eniissam , quie de-
« nuo Lutetiz cusa fuerit, ex qua Franciscauus quis-
« piam loca Arianismo faventia sustulerit ; sed dicunt
« ipsum multa etiain Catholica abstulisse. Verum lc
« Editio eruditis non placuerit oportet, quando omnes
« quie postea emissi? sunt. Editiones, cum erroribus
« »olitis prodierunt. Explorandum esset nuin diversa
« simul opera juncta fuerint, ut ex locis aliquot sub-
« indicari fortasse videatur. »

Putat autem. Ρ. Vastelius hoc opus esse Joannis
episcopi Jerosolymitani in fine quarti seculi scriptum ;
sed prieter alias bene multas difficultates quae coutra
hanc opiuioner sese statim offerunt, vel hoe uao ar-

605

umento repudiatur, quod credi nequcat , episcopum
erosolymitanum Jerosolymam posuisse ad occiden-
tem Galilzez.

$. V.— Hoc Opus non potest Chrysostomi esse : cujus
sit scriptoris, et quo tempore scriptum, disquirilur.

linperfectum illud Opus nec esse, nec essc posse
Chrysostomi, certum est ; omnia hic spur?tatis signa
adsunt, stylus perplexus, rudis atque strigosus, mirum
quantum a Chrysostomi stylo differat, dictionis forma,
tropi, ordiendi et claudendi ratio : i1 ut ne cogitave-
rit quidem hoc sancto doctori adscribere quisquis ejus
scripta vel mediocriter frequentaverit ; ut taceam
lixeresim Arianam passim in his Homiliis occurrentem,
aliosque errores , de quibus omnibus mox dicetur. Ad
li»c autem bic scriptor baud dubie Latine scripsit, ut
patet tum ex styli ratione ipsa, tum ex Scriptur:e sa-
ὅτι locis , quorum pars inaxima ex Bibliis Latinis
excerpta fuit; sed quod nullam dubitandi ansam re-
lii.;uit, hic quisquis sit auctor, Grzeci Biblici textum,
ut a suo diversum, aliquando adhibet.

Jure quxratur an ille ipse scriptor , ut h:eresi sux
auctoritatem conciliaret , nomen Chrysostomi operi
suo orzposuerit, an vero anonymum opus ediderit ,
cui postea nomen Chrysostomi a quopiam pr:xemissum
luerit. Certum quidem est jam a priscis temporibus
Chirysostomi nomine insignitum opus fuisse, ut argui-
tur ex loco Nicolai 1l Papx in responsis ad consulta
Bulgarorum , Tom. 8 Concil. Labb:ei p. 518, nuin. 31,
ubi dicitur : « Qui cousensus si solus ín nuptiis forte
defuerit, cx:lera omnia etiam cum ipso coitu celebrata
frustrantur ; Joanne Chrysostomo magno doctore te-
stante , qui ait : Matrimonium non facit coitus , scd
voluntas. » Quem locum habes in homilia 32 circa
imedium. Quamobrem forte credatur ipsum auctorem
operi suo nomen Joannis Constantinopolitani przemi-
Sisse, ut errores suos tanti doctoris auctoritate firma-
ret. Verum illud non sua vacat difficultate.

Si porro Chrysostomi nomen einentitus sit hic scri-
ptor, non ideo inferendurn erit ipsum episcopum fuis-
se, quod dicat Homil. 8 paulo post initium : Nos autem
qui sumus uniuscujusque regionis pastores ; sed si
einentitus sit Chrysostomum , ementitus etiam fuerit
episcopum. Cum autem dixit initio Ilomilixs 32 se
corpore absentem esse, sese fingere potuit Chrysosto-
muin exsulem , quod fecit et ille qui Epistolam ad
C:esarium Monachum Clirysostomo adscripsit, ut Eu-
Ly chianam haeresim tanti doctoris testimonio confir-
niaret. Hinc liquet non posse ex allatis verbis argui
liunc auctorem episcopum fuisse ; si tamen ille nomen
Joannis operi suo pracfixerit, id quod certe verisimile
10η | est.

Atenim quomodo potuit se Chrysostomum : esse
fingere ille, qui ait Homil. 52 circa medium : « Nam
si consideremus ex quo Christus in caeuin ascendit ,
et quantum vivebant bomines ante dlluviuin, et prope
Lintum spatium est, quanto tempore erat vita unius-
cujusque eorum. » ld cst, tot fere anni erant a Christi
ascensione , quot annis vivere solebant viri antedilu-
viani; atqui aute diluvium vita hominum erat non-
gentoruin, imo plurium aunorum ; unde sequi videtur
eum, qui hanc temporis notam posuit, uon potuisse
se Chrysostomum esse fingere , vel nomen suum huic
operi primittere. Neque tamen potest hiec iota ut
verba sonant, accipi ; nani przcterquam quod id signi-
licit vox prope hic adlibita , certum est hunc librum
nono sxculo, quasi Chrysostomi esset , jam diu in
uau fuisse. Ad hiec auteni illa αι de Theodosio Ma-
gio et de teiipore subsequenti, de gentilium religioue
quasi adhuc vigente, deque Arianisimo Ecclesias, ορὶ-
SCopos , atque presbyteros passim habente ; hzc, in-
quain, omnia, non ad nonum vel octavuin , imo vix
ad septimum s:eculuin referri posse videntur : quare
illa annorum computatio oscitanter haud dubic facta
fuerit.

Noia vcro in qua de Tlieodosio agitur hzc habet
Hoinil. 49 paulo post iuitium : « Et nos quideui ex-

IN MATTIL/EUM.

^

606

posuimus hic auditiones pracliorum, et fames, οἱ ter-
rx: molus, ct pestilentias, auditiones h:eresum , et
inopias verbi, et concussiones Christianorun, οἱ cor-
ruptiones morum , qu:e ànte przecesserunt a tempore
Constantini usque ad tempus Theodosii. Abuminatio-
nem autem desolationis diximus esse hanc 4psam h:e-
resim, qux occupavit sanct:? Ecclesix loca, et multos
desolavit a fide , et ipsum exercitum Antichristi , et
c:eteras lhiereses , qua: coeperunt publice habere Ec-
clesias , locum obtinentes Ecclesi:e sauctum. Si quis
autem auditiones quidem przliorum, fames et tumul-
tus , et pestilentias intelligat esse omnia hxc mala
spiritualia, quxe facta suut tempore Constantini simul
et Theodosii usque nunc : abominationem autem de-
Ssolationis intelligat esse ipsum Antichristum, qui post-
modum venire speratur, et obtinere loca Ecclesiarum

sancta sub specie Christi, ca multos fidelium dcsolare, :

non irrationabiliter dicit.»

Sic ille afflictas res Arianorum deplorat , que sub
Constantino per Nieznam fidem depuls:e , sub Thieo-
dosio autem Magno prostratze sunt, ita ut ab illo tein-
pore usque nunc , sive usque ad auctoris tenpus ill;
pessum semper ierint. 11ος autem decantat ille fere
per totum librum : nam vere Arianus erat , ut mox
probabitur. ldipsum etiam ait in Homil. 49 paulo ante
medium, nempe teinpore Theodosii erpugnatam fuisse
Ecclesiam, scilicet Arianismum, quem ipse unain ve-
ram Ecclesiam esse pugnabat ; quod in eadein Homni-
lia indicat infra : Haresis Homoousianorum , inquit ,
non solum Christi Ecclesie adversatur , sed et omuibus
heresim non similiter sapientibus. Hoc plurimis in locis
repetit. His perpeusis opinor vel circa finein sexti ,
vel septimo sxculo scriptum hoc opus fuisse. Tille-
montius autem , qui illam priorem temporis notam
non animadverterat, haec circa tempus scripsit : « Cer-
tum utique est illum scripsisse post Theodosium Ma-
guum, qui Arianismum everterat, ut hic scriptor
conqueritur. Quod autem ille de decimis fructuum
habet, ad postrema Ariaunismi tempora, ad septimum
circiter szculum ablegandum ipsum esse suadet;
quandoquidem hzc haresis ad usque finem sexti s:ze-
culi in Hispania substitit regnavitque : hic vero scri-
ptor sepe conqueritur Ecclesiam suam opprimi atque
vexari. Et sane ex cogitandi modo, ex imagipaudi vi
ct insolita disserendi ratione, Hispanus esse facile
putaretur. Ex aliis tamen locis antiquior esse creda-
wr. »

Jam non quzram quo tempore decimz in Ecclesia
solvi coeperint, neque enim id puto ad institutum per-
unere nostrum. Nain hic scriptor cum deciinas com-
meinorat , non de decimis fructuum. agit, quales in
Ecclesia institute fuerunt; sed.de portionibus ec-
clesiasticorum , qux? a priscis Christianis dabautur ,
quas decimas appellat, quia de decimis Veteris Testa-
menii hic agitur , ubi illud evangelicum explicatur :
γα vobisqui décimatis mentham et. nethum etcyminum.
Hujus occasione dicti ait scriptor iste : « Sacerdotes
ergo avaritia pleni, si quis de populo decimas uon
obtulisset , ita cum corripiebant , quasi magnum cri-
men fecisset , quia decimam alicujus rei vel saltem
minime non obtulisset. Si quis autem de populo in
Deum peccabat ..... nemo curabat corripere eum .....
Sic et modo fit. Ecce enim episcopus, si debitum ho-
noris non acceperit a presbvtero , aut presbyter , si
non acceperit a diacono, aut diaconus a lectore, ira-
scitur ac turbatur. Si autem viderit aut. episcopus
presbyterum..... Et portiones quisque suas secundum
dignitatem suain vigilanter asptciunt et defendunt , et
secundum dignitatem suam curam impendere , circa
obsequium Ecclesix non attendunt. Si populus decimas
non obtulerit , murmurant omnes : et si peccautem
populum viderint, non murnurant contra euim. Quam
compendiose in tribus his (ueinpe judicio et miseri-
cordia εἰ fide) complexus est et conditiones hominum,
et αυ necessaria sunt hominibus ad salutem. » llic
postrema verba, si populus decimas non obtulerit, etc.,
perspicue referuntur ad locui Evangelii ubi de deci-

-—

607

mis agitur, qux» sub Veteri Testamento solvehantur ;
neque hiuc puto colligi posse decimas tunc termnporis
a Christianis solutas fuisse, Quod autem adjicit Tille-
montius , h»c ab [lispano dici posse, quia h:ercsis
Ariana in Hispania ad usque finem sexti szculi viguit,
illud, inquam, potest hoc argumento refelli. Si Hispa-
nus erat ille , et si septimo sxculo scripsit, non debuit
Arianz haereseos exstinctionem ad Theodosium refer-
re. Ariana quippe lixresis ibi sub regibus Arianis
viguerat , et a Reccaredo subsequentibusque regibus
oppressa fuit. Contra vero hic scriptor se sub Roniano
imperio degere non semel subindicat, ut in locis su-
pra memoratis, necuon in alia Homilia 58 circa me-
dium, ubi ait : « Quia sicut nummus habet charagma
; Cxesaris, sic homo liabet eharagma Dei : el quemad-
modum solidus, qui non habet charagma Cxesaris ,
reprobus est, ita et homo , qui non ostendit in se
imaginem Dei , reprobus zstimatur.

Quod autem ea qux supra dicta sunt confirmare
videtur, cum hec scriberentur, adhuc gentilium reli-
/'N vigebat, ut arguitur ex iis quz leguntur Homilia

0 circa medium : « Ut puta, si bene doceant sacer-
dotes, et melius vivant, videntes gentiles dicunt :
Benedictus Deus, qui tales habet servos. Vere enim
eorum Deus verus Deus est... Nam discipliua Do-
mini ex moribus familie demonstratur. Non sicut
nostri philosophi qui magna loquuntur, et nec modica
faciunt. » Et Hounilia 45 circa medium : « Quos orant
gentiles videamus, ut sciamus quare sic orant. Orant
d;emones , qui etsi audiunt, exaudire non possunt :
orant reges mortuos, Jovem, Mercurium czteros-
que. » Et Homilia 20 ante finem : « Si autem de fun-
damento fidei aliquid fuerit passus : id est, si prze-
varicatus fuerit et ad gentiles aut b:ereticos transierit,
tunc est ruina ejus magna. » llujusmodi non pauca
deprebenduntur, maximeque in fine Homiliz 26, ubi
liortatur ut a gentilium consortio caveatur.

$. VI. Hunc scriptorem vere. Arianum et Anomeum
[uisse probatur.

Hic scriptor quisquis sit sese manifeste prodit Aria-
num et Anoineum. Cumque jam a multis retro szecu-
lis, atque, ut credere est, ab ipso auctoris tempore
ipsiusque manu, Chrysostomi, sive Joannis Coistan-
tinopolitani nomen prxfixum habuerit, multi in tot
loca Arianismum prz se ferentia incidentes, ea vel
quibusdam mutatis in Catholicam sententiam redu-
cere conati sunt, vel penitus sustulerunt ; alii postea
qui in hzec truncata ac mutata exemplaria inciderunt,
ea qux sublata fuerant iu. margine scripserunt. Hu-
jusmodi exemplaria quzedam se vidisse testatur supra

rasmus, Quidam autem hujusmodi errores et alios
quoque diversi generis con-picati, nomen Joannis
Chrysostomi sustulerunt. Mahusius vero Francisca-
nus, qui hunc Commentarium Joanni Chrysostomo
asserere in animo habebat, secundum aliquod exem-
plar castigatum, ut ille putabat, hunc Commentarium
edidit. Sed frustra cessit conatus ejus : namn in exemn-
plari adhuc ipsius Arianismus deprehenditur, ut iufra
dicemus. Etenim illi, qui opus emaculare couati sunt,
id non ita feliciter sunt exsequuti, ut paulo post coin-
monstrabitur.

Scripsit autem hic auctor, cum post Theodosii tem-
pora Árianorum Anomoeorumque reliquize paulatim
exstinguerentur, id curantibus scilicet episcopis aliis-
que Catholicis, quos ille ut h:ereticos et h:ereticoruin
deterriinos passim insectatur, duin secte su: jam ad
exiguum numerum redacte sortem deplorat. Porro
virus h:eresis su;:e passim depromit. Sic llowilia 19
post medium : «Fructus eorum nulli procedunt ad
usum : unibra refrigerii non est in eis. EL verum est
quidem, quia spinas et tribulos omnes iniquos h:ere-
ticos appellavit : tamen forsitan sciens Dominus hanc
hzresin) esse praevalituram pro omnibus, tribulos
eos appellavit, quasi Trinitatis professores, et trian-

gulam impietatem in sua perfidia bajulautes. » llic.

autein loquitur de Trinitate personarum :zequaliuim ,

DIATRIBA AD OPUS IMPERFECTUM

604

«quam damnabant Áriant, et. quam hic scriptor spe
repudiat. Hoc impium dictum reliquit in editione
sua Mahusius, etsi manifeste Ecclesiam Catholicam
impetat, quam hic et alibi przvaluisse, et supra cz-
teras hzereses principatum obtinuisse dicit, et quidema
tempore Theodosii, quando certissime fides Catholica
supra omnes sectas pr:xvaluit. Et Homil. 22 paulo
ante finem : « Sed forte dicit h:ereticus, volens osten-
dere Patrem et Filium unum vel az qualem : Non e4
ita intelligendus hic locus, sed sic : Si ego sub pote-
state constitutus, possum jubere cis, qui sub mea suut
potestate : quanto magis tu, » etc. Hic porro omnia
qui h:eresim Arianam sapiebant sustulit Mabusius,
Et Homilia 23 paulo ante medium, in h:zec verba,
Omnia mihi tradita sunt a Patre meo, sic habet : Α quo
illi tradiiu sunt, si unus est Pater εἰ Filius ? Aut quare
habere non poterat, nisi tradita | illi fuissent, si per
omnia Patri suo erat equalis ? Hunc porro locum in-
tactum reliquit Mahusius, quia paulo iufra quzdam
adjiciuntur, que videntur ad Catholicam doctrinam
accedere.

Sed clare Homilia 3$ paulo post medium, in bac
verba, Dixit Dominus vinem procuratori suo : « Cui
rocuratori? Sine dubio Filius dicit 5 piritui sancto.

Σι si volueris, concedo tibi ut Pater Filio dicat, Non
quzro utrum Filius sit Patris procurator, aut Spiritus
sanctus Filii : sed hoc dico, quia procurator domus
οἱ paterfamilias, nec ejusdem substantize possunt esse,
nec unà persona esse, nec equalis dignitas. Si ergo
aller paterfamilias, ater procurator patris familias,
quomodo locum habebit ternitas tua? Si autem ejus-
dein substantiz iste est, et est minor, injuriam facit
substantiz. Si vero non zqualis dignitas, quomodo
una substantia? » Hz::c porro omnia sustulit Mahusius,
licet primi auctoris et stylum, et seriem, et doctrinam
exliibeant.

llomilia vero trigesima quiuta circa medium ia
hzc verba, Non est meum dare vobis, ita loquitur :
« Quid ergo? mentitus est Christus dicens, Non es
meun? Non. Omnis enim qui habet potestatem, si
acceptam habet ab alio, illius est vere qui dedit. Nam
quid habebat Filius proprium, cum ipse non eset
suus, sed Patris? Ergo inter eum cujus non est , εἰ
inter eum cujus est, nec una persona est, nec zqualis
potestas. Si enim unus Deus et Pater et Filius, aut
certe potest, aut certe non potest. Quis vidit talem
unum Deum czlestem colere, qui in dimidio potens
est, et in dimidio impotens? Aut quis illos putet
vquales, quorum non est :equalis potestas ? » H.cc
postrema ab his verbis, Ergo inter eum, etc., abstulit
Mahusius. .

Homilia vero quadragesima quinta ante finem ia
hec verba , Implete mensuram patrum vestrorum ,
hzc ait : « Consequenter et hzretüicis dicitur hoc.
Quando enim vides hzreticos, tres per omnia zqua-
les dicentes ejusdem esse substantizv, ejusdem aucto-
ritatis, sine principio omnes, hos aliqua parte distan-

. tes a Se , non mireris : implent enim mensuram

patrum suorum gentilium, quoniam et illi similiter
multos deos colebant. Quando vides eos, tres unam
ersonam dicentes, et ipsam esse Deum Patrem,
eum Filium, Deum Spiritum sanctum, non mireris :
Jud:orum enim patrum suorum implent mensuram.
Sic enim et illi semper unum Deum Patrem colebant,
Filium non confitentes Deum post Patrem. Quando
vides eos confitentes ac dicentes, quia Filius de ipa
Patris substantia processit, sicut et omuis filius cor-
poralis de corpore patris, et actum carnalem aypl-
cant spiritui impassibili et invisibili : cognosce quà
mensuram implent patrum suorum gentilium. Et iili
enim lales deos colebant, qui secundum carnem el
generabantur et generabant. Quando vides eos dicei-
tes, purum bominem crucifixum et anita et corport,
non Deum iu. corpore solum, in quo nulla esset divi:
nitas : scito quoniam implent mensuram Judaxorum
patrum suoruin : nam et illi purum homine se crü-
cilixissc credentes , dicebant ad apostolos ; Ee

601*

pio omnes hos , aliqua parte distantes a se , ne nure-
ris ; implent. enim mensuram patrum suorum , eic.
Quidam conatus fuerat hunc. locum emendare, ad-
jecla bis syllaba non, non ejusdem esse substantie ,
non ejusdem esse auctoritatis. Atqui. h»c lecfio se-
cum ipsa pugnat. Qui possunt enim per omnia esse
squales, si non sint ejusdem auctoritatis? Codex ,
ad quem contuli , non habebat negationem. Horni-
lia 22 videlur Filium facere minorem Patre, cum
Christo loquitur centurio : Sic et tu quamvis sub
potestate Patris sis, habes tamen potestatem jubendi
angelis tuis. Et hunc locum aliquis tentavit emen-
dare in hunc modum : Quanwis sub potes(ate Patris
sis , secundum quod homo es; verum hiec. adjectio
non labebatur in vetustissima Editione. Homilia
14 negare videtur in Eucharistia esse verum corpus
Christi, sed tutum mysterium corporis. Eadem de
re suspecte loquitur Homilia 19, Eucharistiam ap-
pellans sacrificium anis et vini. Homilia 19 da-
mnare videlur omne jusjurandum, minitans etiam
diacono qui Codicem E£vangelicum porrigit jura-
turo. Homilia 18 suggillare videtur matrimonium, lo-
quens de via lata qux» ducit ad mortem, in qua am-
bulant viri cum uxoribus , atque etiam adulteri , et
tamen Homilia 19 matrimonium appellat secundum
castitatis gradum. Unde latam viam sensisse vide-
tur viam indulgentizx. Item Homilia 42 ambigue lo-
quitur de coitu conjugum. Homilia 19 ambigue lo-
quitur dé baptismo hereticorum, quasi ab illis docti
perverse, niliilo plus aecipiant per biptisinum illo-
rum, quam ex doctrina : hoc tunen excusabile est.
Eadem mauifeste damnat digamiam,cum Tertulliano
sentiens. llomilia 21 damnat negotiationem , et
mercatores ejiciendos censet ex Ecclesia. At hi
nunc extrudunt canonicos. Locus qui putabatur esse
depravatus a Lutheranis, est Homilia 19. In Codice
vetusto, quo sum usus in collatione, aberant hzc
verba, Licet impossibile si! alterum absque altero re-
periri. Nam sicut ignem absque calore ardere inaudi-
tum est, sic el fidem absque bonis operibus esse. An in
alia quapiam Editione reperta sint nescio. Jam fieri
potest, ut sint alia q'oque nonnulla : nos quod forte
occurrit indicavimus. Dixerit aliquis, cur quod scie-
bas non esse Chrysostomi, illius operibus miscuisti ?
Utinam lioc tantum esset νόθον (spurium)! sed quem-
admodum in Hieronymo et Augustino nihil przter-

ita hic visum est facere. Sententias improbatas aut
suspectas annotavimus, nou ut rejiciatur liber, sed
ut tutius legatur, si legatur cum judicio ; queinad-
modum legiinus Tertullianum et Origenem. Quod si
rejicimus omnes in quibus est aliquid quod ἀῑδοί -
deat ab horum temporum dogmatibus, nec Cypria-
nus legetur, nec Ambrosius , nec Chrysostomus ,
nec Augustinus, nec ilieronymus. Bene vale. ὁ
Hxc liberius dicta suut, qualia non pauca apud
Erasmum : qui expertus docet non paucos huic Operi
medicam manum adinovere voluisse, ut Joca fidei
contraria , qualia multa hic esse deprehenduntur, ad
sanam mentem reducerent, Verum frustra cessit co-
natus et illis et aliis, qui post Erasinuim fucrunt , ex

uorum numero exstitit frater Joannes Mahusius Al-
dernardensis ex ordine Fratrum Minorum regularis
observanti: , sacrarum literarum Antuerpix przle-
etor, qui ad Editionem in urbe ista publicandam pra--
fationem emisit anno 1537 , ubi de emendato ab se
Joannis Chrysostonii , sie ille putabat, Opere, sibi
plaudere videtur : ex qua przfatione qux ad nostrum
pertinent institutum hic proferimus.

$. Il. — Ex prefatione Joanuis Mahusii Franciscani
in. Opus imperfectum in Mattheum.

« Aureum illud Divi Chrysostomi inscriptum hacte-
« nus Opus imperfectum, quamquam nuper sub incerti
« auctoris titulp (quod etiam sequeus superscriptio
« testatur) in lucem exiit. Haud aliatn ob rem, opinor,
« nisi quod in iguoti Ariana harescos viri inanus

misimus, non ignari quanta sit judiciorum varietas, .

IN MATTILEUM. 601"

« olim inciderit, qui suis fzecibus t»ntum. opus tam
misere ac turpiter inquinavit, ut plerosque Chri-
stiane pietatis amatores, qui hoc opus legerint,
non Chrysostomi, sed suum esse, id est Ariani,
censere coegerit. Quod equidem duplici colligo ar-
gumento. Priori nactus duoexemplaria vetustissima,
id quod videbatur antiquius , ne iota quidem erro-
rum ipsum continebat, sed alia manu omnia adscri-
pta in marginibus. Alterum, quod nobis Anglia prz-
stitit, errorum quzdam habebat, quzedam vero mi-
nime ; posteriori, quidquid Arianum es;, si attene
das, per illationis notam assuiiur ; ita ut si reseces,
ne pili quidem mutetur sententia, quod meo quidem
judicio neutiquam fieri possit, sí ab ipso genuino
auctore ingenue fuisset intextum. Queinadmoduim
nec ex humano corpore aliquid auferri absque cor-
poris mutilatione, quod superfluum non fuerit atque '
mcnstruosum (sic) Hoc igitur. Opus, candidissime
lector, nunc ab illius pestilentissimi viri vomicis
mundum ac torsum diligentiorique cura purgatum
habes, ut vel infans possit per illa florentissima
optimarum sententiarum prata spatiari , omni peri-
culo et angue procul semoto. Nam si adeo dubii
aliquid alicui fortassis reliquum videbitur, id nos ex
margine velut iudice cavendum monstramus, ubique
affigentes aut verbum illud, cave, aut aliud quidpiam
eequivalens. Ad hxc ratio fuit, cur minori formula
sit excusum quale dubio procul hoc eum primis
Opus est Chrysostomi imperfectum, » etc.

Sic Joannes Mahusius Opus illud imperfectum emen-
dare conatus est, sed perinde cessit illi conatus. at-
que aliis de quibus supra Erasmus. Nam virus Aria-
ni h:erescos etiam in sua sic emendata Editione,
eum aliis non paucis erroribus, superest, ut infra
vid. bitur. Jam ad Sixtum Senensem veniamus, cuj«s
locus in prius Editis Parisinis affertur.

$. Hl. — Ex libro quarto Bibliothece sancta- Sixti
Senensis.

« In Matthzeum exstat incerti auctoris imperfectum
« Opus, in homilias quinquaginta quatuor divisum :
« tametsi nullas habeat homilias, sed perpetuus sit
« commentarius, continens continuatam expositionent
« Evangeliste ab initio videlicet usque ad dimidium
« decimi tertii capitis : et rursus a principio capitis
« 19 usque ad finem capitis vigesimi quinti. Cujus
« exordium est, Sicut. referunt. Mattheum, etc. De
« quo quidem opere diversa feruntur judicia : sunt
qui ipsum negent esse Chrvsostomi, cum ob Vulga-
tam Latinz Ecclesie translationem, qux» in eo dise
seritur, tum ob frequentes allegorias et allegationes
apocryphorum scriptorum, quibus auctor utitur , €i»
tans Scripturam Seth, Apocryplhum Ezechiz, ltine-
rarium Cleinentis, et alia his similia, a Chrysostomi
usu remotissima. Ad hec addunt commentariorum
phrasin, expositiones et dogmata, Chrysostomian:ze
ingux et menti magis contraria, quam ignem et
aquam. Nam et dictionis character, et schemata
quiedam, ad Graz cam orationem minime responden-
tía , indicant scriptorem fuisse Latinum; haretica
vero dogmata, loto passim Operi iuspersa, palam
arguunt eumdem fuisse hzreticum, non uni tantum
secim addictum, sed variis Montani, Manichzi,

Arii, Donati, ac. Pelagii hiresibus implicitum, et
propter eas h:ereses merito ab Ecclesia damnatum,
et a Paulo Papa 1V in catalogo scriptorum suspe
cie fidei aunumeratum.

« Sunt ex opposito qui hoc ipsum opus contendunt
esse Chrysostomi, adducti non solum auctoritate
Apostolicae Ecclesi, αἱ publice inter divinas lau-
des legit Homilias ex his commentariis sub nomine
Joannis Chrysostomi : sed etiam permoti pondere
et gravitate sententiarum ct propositionum hujus
Operis : que. ad. confirmationem Christianorum
dogmatum sub titulo, testimonio et auctoritate
« Chrysostomi inducuntur in Glossis authenticis,
« quas. vocant. Ordinarias, iu Catenis evangelicarum

^*^ ου Q A^ ο ^ OQ ο. ο οϱ A ο GO ο OQ ο $ gd o ^ OD OC G ο ο Oo A Go A

£g ^^ ο m^ ο ο

03

expianationum, in Decretis summorum Pontificum,
et in Suminis theologicis magni nominis th-ologo-
rum : in quibus multe ex his sententiis, diligen-
tissime expensa , al) omni erroris suspicione vindi-
cautur. .
« Neque his quicquam obest recens edictum Pauli
( Ραρ:ρ quarti, quippe quoad non simpliciier et omni-
«ο rcjecit universuin. boc. opus, tot. jam s:zculis
« communi Ecclesi: assensu comprobatum ; sed ea
« dumtaxat hujus operis exemplaria interdicit, qu;e
' praeter auctoris mentem ab h:ereticis vitiata inve-
* niuntur, et. his, quibus nunc scatent, fzcibus in-
« quinata.. Has autem faeces et sordes non auctoris
« culpa, scd hereticorum fraude in. hos commenta-
Li
4
4
LI
4

rius irrepsisse , triplici iudicio persuadent, primo,

quod exemplaria quiedaut. vetustissima nihil conti-

neant liujusimodi errorum, sed. alia manu omnia

habent adscripta in marginibus. Secundo, quod

quidquid h:ereticum est , ita per illationem sit ger-
« inane lectioni assutum, ut, si resecetur, ne latum
« quidem unguem mutetur sententia : quod sane fieri
« non posset, si ab ipso auctore ingenue fuisset intex-
« tum : quemadmodum nec. humano corpori mein-
« hrum aliquod auferri potest absque deformi totius
« structurz?. mutilatione, Tertio, quod credibile non
* sit, auctorem , qui nec amens, nec obliviosus fue-
« rit, iisdem de rebus, et iisdem pene locis scriben-
ε lem sibiipsi contraria sensisse et dixisse, presertim
« vero in his, de quibus ut. Arianus accusatur. Quo-
« nodo enim verisimile fuerit eum cum Arianis de
« inzequalitate et diversa Patris et Filii substantia con-
« venisse , qui adversus Arianos unitatem et zquali-
« tatem utriusque multis locis defendit ? przcipue ve-
« ro Hom. 44, super illis verbis, ΥΕ VOBIS, SCRIBE ET
€ PHARISAEI, QUI CLAUDITIS BEGNUM. C.ELORUM. Ubi hzc
ε scribit : Sic et modo haeretici sacerdotes claudunt ja-
« nuam veritatis. Ideo, quando legunt in. populo suo
« liquid tale, QUI ME MISIT MAJOR ME EST, perversa
ε interpretatione. claudunt. janua: veritatis, dicentes
€ Filium minorem Patre : cum tamen secundum dispen-.
« salionem carnis dicatur minor. Et Hom. 8, in expo-
« sitione illius sententie , OMNIA MIHI TRADITA SUNT A
* PATRE MEO, proponens ac disso!'vens argumentuim
« eorum, qui ex his verbis adstruebant Filium Patre
« minorem, sic inquil : A quo illi tradita sunt omnia,
« si unus est Pater et Filius : aut quare habere non po-
« lerat, nisi tradita illi (uissent, si per omnia Patri suo
« erat equalis? Nam significatio traditionis tam unita-
« lis ralionem, quam aqualitatis excludit. Respondeo,
€ Tradita sunt cisecundum quod minoratus est paulo mi-
« nus ab angelis : nam secundum illud, quod non rapi-
« num arbitratus est esse se cqualem Deo, Deus unus et
« cequalis est εἰ, qui tradidit omnia. Et Homilia 45,
« exponer illud Mattliei 22, ET V08 ΙΝΡΙΕΤΕ MENSU-
€ HAM PATRUM. VESTRORUM, ail : (Quando vides harreticos,
« (res. per omnia. quales. dicentes, non ejusdem | esse
« substantie , non. ejusdem esse auctoritatis, sine prin-
« cipio omnes hos, aliqua parte dislantes a 56, ne mire-
e ris ; ünplent enim. mensuram patrum suorum genti-
« lium, quonium | illi similiter multos deos colebant.
« Quibus quidem verbis quid apertius dici potuit
« adversus Arianam sententiam, qux» huie auctori
« adscribitur? ILxc igitur est super his commentariis
« controversia : de qua judicent me doctiores : ego,
« quid addam, nihil habeo, nisi hoc ipsum Opus diser.
ε tum et doctum esse, ac dignum quod assidue lega-
ε tur, si tamen prius diligentissine expurgatum fue -
« rit ab iis erroribus, quos in sexto libro in ceusuris
« super Mattliei. expositoribus aunotavimus. Floruit
« auctor hic, ut ex 55 et 39 ejus Ilomiliis colligitur,
« post tempora Theodosii Augusti : scripsitque etiam
« in alios evaugelistas consimilis iudustri: cominen-
«€ Larios. »

Hic aliqua habes ex iis αι ο Joannes Mahusius supra
dixerat ; sed stylo paulum elegautiore. Mahusi? porro
ecenteutian; nihili fecisse videntur Baronius οἱ alii

DIATAISA AD Ον» DIPERZECTUM 601

non panci, qui hunc scriptorem pro Ariano ex bzre.
tico habuerunt.

&. IV. — Baronii sententia de Opere imperfecto in
Mattheum, Hist. Eccl. T. V, ad annum 407. Tille-
montii eadem de re opinio.

« Haud :equo animo pati possumus adscriptas fuis-
« se sanctissimo viro ejus titulo hactenus consiguatas
« quinquaginta quatuor Homilias, quas Opus inper-
ε fectum. nominant , ut distinguaut a consummato ia
« eumdem evaugelistam Commentario , nonaginta el
« unam hornilias complectente. Quis enim non jure
« commoveatur, eum videat adscribi sanctissImo vire
« 3b incerto auctore, sed certo h:vretico , hieretico-
« rumque deterrimo , coinpositas howilias illas puru-
« lentas, h:eresum scatentes verminibus, qua ne pi-
« lum quidem Chrysostomi vel in dictione, vel ia
« sententiis, vel in dogmatibus, habent : sed sparsas
« ligreses Manichieorum, Montanistarum, Arianorum,
« ac Donatistarum continent : atque plane in omnibus
« se prodat auctor longe longius ab Ecciesia Catho-
« lica alienum : qui Catholicze. Ecclesi:e toto orbe
« diffuse s:epe detrahat, et vix in paucis veritatem
« reperiri contendat ? » Hactenus Baronius.

Tillemontius porro de Opere imperfecto haec habet,
qu: nos Latine convertimus : « Non diu disserendum
« puto de Opere illo imperfecto. Putatur certe potius
« Latine scriptum fuisse, quam ex Graco Latine trans-
« latum. At certum omuino est , quamtumvis contra
1 disceptetur, fuisse Arianum , Arianica: h:eresi addi-
« ctissimum. Diuturna ac forte non ita utili perquisi-
« tione opus esset ad explorandum quo tempore ille
« vixerit. Certum utique est scripsisse post Theodo-
« sium Magnum, qui Arianismum everterat , ut. hic
« scriptor conqueritur. Quod autem ille de decimis
« fructuum habet ad postrema Arianismi tempora, ad
1 septimum circiter seculum, ablegandum ipsum esse
« suadet, quandoquidem hzc h:eresis ad usque finem
« sexti szculi in Hispania substitit regnavitque : hic
« vero scriptor $vpe conqueritur Ecclesiam suam op-
« primi atque vexari. Et $ane ex cogitandi modo, ex
« imàginandi vi, et insolita disserendi ratione, lHispa-
« nus esse facile crederetur. Ex aliis tamen locis an-
«tiquior fuisse credatur. Videtur porro episcopus
« fuisse; sed ex Ecclesia sua pulsus , commentarios-
« que etiam in Marcum et Lucam fecisse deprehendi-
« üur.

« l'utavcere quidam h:ereses illas omnes, que passim
« in hoc opere occurrunt, ab hzreticis insertas fuisse,
« demptisque illis additamentis , perfectam adhuc et
« planam inanere sententiam , manuscriptosque adbuc
« haberi Codices, ubi illa additamenta in margine
« et altera manu descripta sunt. Si res ita se habeat,
« miror nullam ad istorum Codicum fidem factam
« fuisse editionem. In ecclesiastice rei commmoduam
« auctor hujusmodi ad Catholicas partes accederet ;
« auctor, inquam, qui in aliqua existimatione habetur,
« et forle inajore , quam inereatur.. Nisi enim hujus-
« inodi editio a viris fide dignis emissa prodeat , vix
« lectoribus suadeatur posse hujuscemodi scriptorem
« ad Catliolicas partes reduci. Facilius certe credatur
« paucá illa loca , ubi videtur Arianismum impetere,
« de industria vel inserta vel mutata fuisse : qu;e etiam
« rudi incautoque modo addita sunt. Narratur Editio-
« uem esse Antuerpi;e auno 1545 emissam , qus de-
« nuo Lutetiz cusa fuerit, ex qua Franciscauus quis-
« piam loca Arianismo faventia sustulerit ; sed dicunt
« ipsum multa etiam Catholica abstulisse. Verum hzc
« Editio eruditis non placuerit oportet, quando omnes
« quie postea emisse sunt. Editiones, cum erroribus
« solitis prodierunt. Explorandum esset nuin diversi
« simul opera juncta fuerint, ut ex locis aliquot sul-
c indicari fortasse videatur. »

Putat autein. Ρ. Vastelius hoc opus esse Joannis
episcopi Jerosolymitani in fine quarti szeculi scriptum;
sed prieter alias bene multas difficultates qux coutra
hauc opiuionerm scsc stati:n offerunt, vel hoe uav ar

610

tem , el non frustrabitur eum : de fructu. ventris tui po-
nam super sedem tuam ( Psal. 191. 11). ldeo ergo
utriusque filium dicit, ot utriusque promissiones in
Christo impletas ostenderet. Deinde quia Christus tres
diguitates fuerat. habiturus, rex, propheta, sacerdos;
Abraham autem habuit duos filios, et duas dignitates:
propheta enim fuit , et sacerdos, sicut Deus ad illum
dicit in. Genesi : Accipe vaccam triennem ( Gen. 45.
9 ), οἱο., prophela autem, sicut ait Dominus ad Abi-
melech de illo : Quoniam propheta est et orabit pro te,
et salvus eris (tu, et domus tua (lbid. 20. 7); ideo ergo
dictus est filius Abralize et David, ut proplieta quidem
intelligatur ct sacerdos ex Abraham, rex autem ex
David. ltem ideo non dictus est tantummodo David
filius, quia David rex fuit et propheta, sacerdos autem
non fuit. Ideo crgo amborum filius nominatus est, ut
utriusque patris triplex diguilas originali jure cogno-
sceretur in Christo. Sed quare prius David nomiuavit,
cum Abraham przcedat in. tempore? Prima ratio οἱ
simplex hie est : cum propositum esset evangelist:e
ex Abraham generationes Domini numerare, si prius
dixisse! eum filium Abrahi, postea autem David :
necesse liabebat iterum reverti ad Abraham, et in ipso
loco bis eum numerare !. Altera autem ratio est, quia
regni dignitas major est quam nature. Nam etsi
Abrahaui precedebat in tempore, David tamen pr-
cedebat in dignitate. Et quomodo major fuit David,
quam Abrabam, cum quandoque David reprehensus
est in peccato? Sed audi, quoniam David de niniia
justitia sua confidens dicebat : Domine Deus meus, si
eci istud, si est iniquitas in manibus meis (Psal. 7. 4).
tem , Jniquitutem si conspexi in corde meo, non exau-
diet Deus ( Psal. 65. 18). Ergo dimissus est , ut cir-
cumveniretur a carne : non ut injustitia ostenderctur
ejus , sed ut ejus jactantia compesceretur. Abraham
pater fidelium, quem Deus voluit exemplum esse
sanctorum, dicens ad eum : Εαὶ de terra tua, et de ca-
gnatione tua : et veni in terram , quam tibi demonstrabo
( Gen. 12. 1) ; ut sciant omnes bomines, quicumque
voluerint esse filii Abprah:e, et terram illam vivam
promissionis accipere, de qua scriptum est : Credo
tidere bona Domini in terra viventium (Psal. 26. 12) :
quoniam bona sua debent contemnere, sicut Abraham
terram suam contempsit , et parentes suos carnales
dimittere , sicut ille cognationem suain dimisit. Qui
autem Abraham imitari noluerint, non possunt esse
filii Abrali:e. Abraham autem genuit 1saac , qui inter-
pretatur risus. Risus aulem sanctorum est, non stulta
cachinnatio labiorum, sed rationabile gaudium cordis,
qui fuit per omnia mysterium Christi. Sieut enim ille
]saac, desperantibus jam parentibus, in ultima sene-
ctute donatus est latitia suis, ut cognoscatur, quia
non erat filius natir2, sed gratie : sic εἰ noster
]saac in novissimo fine productus est a matre Juda

audium cunciis, sicut dicit angelus ad pastores :

?cce evangelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni
plebi (Luc. 2. 10). Undeait Apostolus : Postquam venit
plenitudo temporis, misit Deus Filium suum natum ex mu-
liere, natum sub lege * (Gal. &. 4). Sed iste per virginem,
ille de anu , ambo extra spem patur:e. Ille postquam
maler ejus parere posse cessaverat, iste priusquam
mater ejus [rere posse inciperet. Sed ille de anicula
ideo jam deficiente , iste autem de virgine incorru-
pta : quia ille Isaac filios fuerat generaturus in lege
corrumpenda, iste autem in gratia permansura. Sicut
illum mater nescivit, quando ducebatur ad immolan-
dum, sed postquam reversus est cognovit quia erat
oblatus : sic istum synagoga non cognovit esse Fi-
lium Dei , cum duceretur ad mortem ; $ed postquam
resurrexit a mortuis , tunc cognoverunt eum Judzi.
Sicut ille ligna portavit, ubi fuerat incendendus :
sic et iste lignum portavit , ubi fuerat crucifigendus.

1 Sic Y. D., quam lectionem etiam in margine babent
Fditi.

3 Codex V. D. babet, factum ex muliere, factum sub lege,
οἱ sic notatur in margine prius Editorum.

IN MATTIL/EUM. IIOMIL. 1.

614

Sicut ille non restitit Abrah:x , cum vellet eur? occi-
dere, sed dixit, Pater mi, liga mihi manus el pedes ,
nequando insurgam in impugnationem : s:c et ille
non contradixit Patri, sed paratus respondit, Si pos-
sibile est, transeal a me calix iste : sed non sicut ego volo,
sed sicut tu, Pater (Matth. 26. 59). 15aac autem. genuit
Esaü et Jacob, in figura duorum ssculorum !, Esaü
a capite usque ad pedes totus pilosus, seculum pri-
mum hoc significat, quod ab initio usque ad finem
totum quasi asperrimis pilis iniquitatum repletum
est. Jacob autem totus speciosus et nitidus, faturum
s:eeulum significat , quod totum pietatis decore ful-
gebit, et non invenietur in illo aliqua asperitas aut
nigredo peccati. Et quemadmodum cum de utero ma-
tris su: exiret Esaü, tenuit plantam ejus Jacob : unde
Hebraice Jacob appellatus est, id est , supplantator :
mox enim uL illius pedes egressi suut , istius capnt
apparuit : sic et in fine s:vculi istius statim illius sz-
culi principium apparebit. Et quemadmodum Esaü
persequebatur Jacob, sic filii saeculi hujus persequuntur
filios s:eculi illius : et sicut ipse, ita et filii ejus, non
resistendo sed fugiendo superant malos. Nam quem-
adniodum tunc mater. adivit Jacob, dicens ei : Fili,
audi me et [ιο in Mesopotamiam , donec quiescat ira
fratris tui ( Gen. 21. 45. 44) : sic εἰ Ecclesia filios
8uos quotidie docet , cum persequutionem patiuntur ,
dicens : Si vos persequuti fuerint in civitate ista , fugite
in alteram (Matth. 10. 25 ) ; et, Date locum ire (Rom.
12. 19 ). Jacob autem genuit Judam et fratres ejus. Et
noster Jacob genuit duodecim apostolos in spiritu ,
non in carne : verbo, non sauguine. Nam sicut ille
cum suis duodecim descendit in /Egyptum , ut
multiplicaretur : sic et Christus cum suis duodecim
apostolis descendit in mundum, οἱ multiplicatus est
per totum mundum , sicut res ipsa testatur. Item sicut
Ille descendit , ut medu'[um ZEgypti manducaret : sic
et Chri-tus cum suis apostolis intravit in istum mur-
dum , ut medullam hujus mundi manducaret , id est,
acquireret sibi. Medulla enim hujus mundi sunt honi-
nes sancti. Sicut enim medulla quamdiu in arbore
fuerit sana , semper floret ; cum autem percomesta
fuerit, tota paulatim marcescendo siccatur : et sic
quamdiu sunt fideles , stat iste mundus. Nam sicut
egredientibus Israelitis de /Egypto, exterminata cst
gyptus : sic et sancti cum de isto mundo defecerint ,
casurus est iste mundus. Judas autem interpretatur
confessor, quoniam Christi erat imago, qui confessor
Patris erat futurus, dicens : Confiteor tibi, Pater, Do-
mine cali el terre (Luc. 40. 21). Quia sicut Judas me-
retrici conjunctus est, et dedit illi virgam et annulum ;
sic et Christus ecclesixe merctrici ex gentibus se con-
junxit, et dedit illi pro mercede conjunctionis vir-
gam crucis, et annulum Spiritus sancti per bapti-
sinum , quasi signaculum fidei precedentis, quem
etiam alibi lascivo (ilio revertenti dari precepit pater
benignus. Et ideo forsitan Thamar, uxor ejus, iuter-
reiatur immutata , vel exacerbatio : quia et in ipea
jabet intellectum convenientem et in Ecclesia. In
ipsa quidein, quia cum esset casta , in meretricem se
iminutavit, et faeta est exacerbatio Jud: in ira, sicut
Genesis liber testatur. In Ecclesia autem, quia fuerat
ecclesia meretrix, et exacerbatio Dei, postmodum au -
tem immutata per fidem Christi facta est casta. Judas
autem genuit Phares et Zaram de Thamar. In mysterio
Judaici populi et gentilis. Zara enim primus ex utero
egressus apparuit, obstetrix autem ligavit illi coccum
ad manum, signaus populum Judaicum rubricatum
sanguine circumcisionis. Retracto aulem Zara proces-
sit Phares : interclusa est enim caro in qua Zara erat
inclusus ; ec autem in qua Phares erat inclusus , ad-
aperta est, ideo et processit primum (Gen. 38. 27-30).
Sic Judaicus populus primus apparuit in luce fidei, quasi
de vulva tenebrosa mundi procedens , et ideo signatus
cst cocco circumcisionis, putantibus omnibus, quia ipse

! Ita V. D. ct prius Editi in margine, atque hzc videtur
esse vera lectio. Editi in textu, populorum.

607

mis agitur, qu: sub Veteri Testamento solvebantur ;
neque hiuc puto colligi posse decimas tunc temporis
a Christianis solutas fuisse, Quod autem adjicit Tille-
montius, hxc ab Ilispano dici posse , quia hrercsis
Ariana in Hispania ad usque finem sexti s:eculi viguit,
illud, inquam, potest hoc argumento refelli. Si Hispa-
nus erat ille , et si septimo szculo scripsit, non debuit
Arianz haereseos exstinctionem ad Theodosium refer-
re. Ariana quippe li»resis ibi sub regibus Arianis
viguerat , et a Reccaredo subsequentibusque regibus
oppressa fuit. Contra vero hic scriptor se sub Romano
imperio degere non semel subindicat, ut in locis su-
'pra memoratis, necuon in alia Homilia $8 circa me-
dium, ubi ait : « Quia sicut nummus habet charagma
: Cesaris, sic homo liabet eharagma Dei : et quemad-
modum solidus , qui non habet charagma Czesaris ,
reprobus est, ita et homo, qui non ostendit in se
imaginem Dei , reprobus :stimatur.

Quod autem ea qux supra dicta sunt confirmare
videtur, cum h:ec scriberentur, adhuc gentilium reli-
AN vigebat, ut arguitur ex iis quze leguntur Homilia

0 circa medium : « Ut puta, s! bene doceant sacer-
dotes, οἱ melius vivant, videntes gentiles dicunt :
Benedictus Deus, qui tales habet servos. Vere enim
eorum Deus verus Deus est... Nam discipliua Do-
mini ex moribus famili: demonstratur. Non sicut
nostri philosophi qui magna loquuntur, et nec modica
faciunt. » Et Hoinilia 43 circa medium : « Quos orant
gentiles videamus, ut sciamus quare sic orant. Orant
d:emones , qui etsi audiunt, exaudire non po:sunt :
orant reges mortuos, Jovem, Mercurium czeteros-
que. » Et Homilia 20 ante finem : « Si autem de fun-

amento fidei aliquid fuerit passus : id est, si prze-
varicatus fuerit et ad gentiles aut h:ereticos transierit,
tunc est ruina ejus magna. » llujusmodi non pauca
deprebenduntur, maximeque in fine Homiliz 26, ubi
hortatur ut a gentilium consortio caveatur.

6. VI. Hunc scriptorem vere Arianum et Anomeum
fuisse probatur.

Hic scriptor quisquis sit sese manifeste prodit Aria-
num et Anomoumn. Cumque jam a multis retro szecu-
lis, atque, ut credere est, ab ipso auctoris tempore
ipsiusque manu, Chrysostomi, sive Joannis Corstan-
unopolitani nomen przfixum habuerit, mulli in tot
loca Arianismum prze se ferentia incidentes, ea vel
quibusdam mutatis in Catholicam senteutiam redn-
cere conati sunt, vel peuitus sustulerunt ; alii postea
qui in hzc truncata ac mutata exemplaria inciderunt,
ea quz sublata fuerant in. margine scripserunt. Hu-
jusmodi exeinplaria quzedam se vidisse testatur supra

rasmus. Quidam autem hujusmodi errores et alios
quoque diversi generis con-picati, nomen Joannis
Chrysostomi sustulerunt. Mahusius vero Francisca-
nus, qui hunc Commentarium Joanni Chrysostomo
asserere in animo habebat, secundum aliquod exem-
plar castigatum, ut ille putabat, hunc Commentarium
edidit. Sed frustra cessit conatus ejus : nam in exein-
plari adhuc ipsius Arianismus deprehenditur, ut iufra
dicemus. Etenim illi, qui opus emaculare conati sunt,
id non ita feliciter sunt exsequuti, ut paulo post coiui-
monstrabitur.

Scripsit autem hic auctor, cum post Theodosii tem-
pora Arianorum Anomoeorumque reliquie paulatim
exstinguerentur, id curantibus scilicet episcopis aliis-
que Catholicis, quos ille ut h:zereticos et hzereticoruim

eterriinos passim insectatur, dum secti? su:e jam ad
exiguum numerum redactie sortem deplorat. Porro
virus h:eresis su:e passim depromit. Sic llomilia 19
post medium : «Fructus eorum nulli procedunt ad
usum : umbra refrigerii non est in eis. EL verum est
quidem, quia spinas et tribulos omnes iniquos h:ere-
ticos appellavit : tamen forsitan sciens Dominus hanc
h:resim esse przevalituram pri omnibus, tribulos
eos appellavit, quasi Trinitatis professores, et trian-
gulam impietatem in sua perfidia bajulantes. » Hic
autein loquitur de Trinitate personarum zqualiuim ,

DIATRIBA AD OPUS IMPERFECTUM f

«quam damnabant Ariant, et. quam hic scriptor sa
repudiat. Hoc impium dictum reliquit in editi
sua Mahusius, etsi manifeste Ecclesiam Catholic.
impetat, quam hic et alibi przvaluisse, et supra c
teras hzereses principatum obtinuisse dicit, ct quider
tempore Theodosii, quando certissime fides Catholi
supra omnes sectas pr:valuit. Et Ποπ]. 22 pai
ante finem : « Sed forte dicit h:ereticus, volens osu
dere Patrem et Filium unum vel zqualem : Non.
ita intelligendus hic locus, sed sic : Si ego sub po
state constitutus, possum jubere eis, qui sub mea si
potestate : quanto magis tu, » etc. Hic porro om
qui hiresim Arianam sapiebant sustulit Mabusi
Et llomilia 23 paulo ante medium, in h:ec verh
Omnia mihi tradita sunt a Patre meo, sic habet : A.
illi tradita sunt, si unus est Pater εἰ Filius? Aut qu
habere non poterat, nisi tradita. illi fuissent, si;
omnia Patri suo erat equalis ? Hunc porro locum.
tactum reliquit Mahusius, quia paulo infra quzd
adjiciuntur, quie videntur ad Catholicam doctrin
accedere.

Sed clare Homilia 34 paulo post medium, in h
verba, Dixit Dominus vwinem procuratori suo : εί

rocuratori? Sine dubio Filius dicit Spiritui san
;t si volueris, concedo tibi ut Pater Filio dicat, ^
quaro utrum Filius sit Patris procurator, aut Spiri
sancius Filii : sed hoc dico, quia procurator dor
οἱ paterfamilias, nec ejusdem substantize possunt e«
nec una persona 6556, nec zqualis dignitas. Si e
alter paterfamilias, aiter procurator patris famili
quomodo locum habebit ternitas tua? Si autem r
dein substantias iste est, et est minor, injuriam f.
substantie. Si vero non equalis dignitas, quom
una substantia? » Hxc porro omnia sustulit Mahusi
licet primi auctoris et stylum, et seriem, et doctrin
exhibeant.

lowilia vero trigesima quinta. cirea medium
hxc verba, Non est meum dare vobis, ita loquiti
ε Quid ergo? mentitus est Christus dicens, Non
meum ? Non. Omnis enim qui habet potestatem
acceptam habet ab alio, illius est vere qui dedit. N
quid habebat Filius proprium, cum ipse non e:
suus, sed Patris? Ergo inter eum cujus non est
inter eum cujus est, nec uua persona est, nec zqu
potestas. Si enim unus Deus et Pater et Filius,
cerle potest, aut certe non potest. Quis vidit ta
unum Deum cxlestem colere, qui in dimidio pol
est, et in dimidio impoteus? Aut quis illos p
aquales, quorum non est axqualis potestas? » I

ostrema ab his verbis, Ergo inter eum, etc., absi
lahusius. .

Homilia vero quadragesima quinta ante finem
hzc verba , Implete mensuram patrum. vestrors
hic ait : « Consequenter et. hareticis dicitur !
Quando enim vides h:ereticos, tres per omnia 24
les dicentes ejusdem esse substantizv, ejusdem auk
ritatis, sine principio omnes, hos aliqua parte dist
tes a se, non mireris : implent enim mensur
patrum suorum gentilium, quoniam et illi simil
multos deos colebant. Quando vides eos, tres un

rsonam dicentes, et ipsam esse Deum ftre

eum Filium, Deum Spiritum sanctum, non miren
Jud:orum enim patrum suorum implent mensura
Sic enim et illi semper unum Deum Patrem colebe
Filium non confitentes Deum post Patreni. (vss
vides eos confitentes ac dicentes, quia Filius de ip
Patris substantia processit, sicut et omuis lilius co
poralis de corpore patris, et actum carnalem 3j

cant spiritui impassibili et invisibili : cognosce Q!
mensuram implent patrum suorum gentilium. EU
enim tales deos colebant, qui secundum carne!
generabantur et generabant. Quando vides eos dit!
Les, purutu hominem crucifixum et anima οἱ cir
non Deum iu. corpore solum, in quo nulla esse 9"
uitas : scito quoniam implent mensuram Jadz9
patrum suoruin : nam et illi purum hominem δὲ

cifixissc. credentes , dicebant ad apostolos : E

1

post immundas culturas /Egyptiorum ad notitiam per-
ducti sunt Dei viventis. Sed et columbinus, et serpen-
tinus. interpretatur. Naason , forsitan quia prudeus
erat in bono, sicut serpens ; simplex autem in malo ,
sicut columba. Hic autem Naason, ut diximus, exivit
de terra Egypti, qui fuit princeps tribus Jud:e : sicut
rcs ipsa ostendit. Nec enim poterat iste fieri princeps,
$i pater ejus vixisset, nisi forte aliquis dicat sic Λιπῖ-
nadab semen exstitisse, ut non possel gerere princi-

atum : quod non zstimo verum. Quod ergo dicitur
1n Exodo , quoniam quinta generatione lilii Jsrael de
JEgypto exierunt , secundum generatioues invenitur
tribus Levi. Jacob autem genuit Levi, Levi autem ge-
nuit Gad ", Gad autem genuit Amram , Amra autem
genuit Mosen οἱ Aaron. Quatuor itaque generationibus
defunctis in Egypto, usque Amram, exivit generatio
quinta, id est Moses et Aaron. Secunduin generationes
autem tribus Juda septima generatio de /Egyp!o vi-
delur exisse, sex generationibus defunctis in ZEgypto
(1. Paral. 6): id est, Jacob, Juda, Phares, Esrom,
Aram , et Aminadab ς septimus autem. egressus est
Naason. Puto autem hoc, quod tribus Juda wiagis
multiplicabatur prz? omnibus tribubus. Tribus autein
Levi non sic multiplicabatur , quia LeviLe circa tem-
pli obsequium, ubi pauci suffecerunt, necessarii tan-
tum erant, sicut et Numerorum liber testatur. Tamen
si rationis est , quod Enoch , qui transiatus est , in
seplima generatione sit natus : si rationis est quod
Noe in generatione decima ab Adam, qui mysterium
fuit Cliristi : si rationis est, quod scilicet in decima
generatione natus est Abraham α Noe : si rationis
est, quod de Abrahaui usque ad legem , id est usque
ad Mosem, septem generationes habentur : sine dubio
el lioc rationis est , quoniam secundum quidem tri-
bum Levi in quinta generatione egressi sunt de
Αἱργριο , secundum autem tribum Juda in septiuia.
]n tribu ergo Levi, quia geueratio quinta exivit, de-
functis in. ZEgypto quatuor, hoc puto mysterium,
quoniam omuis homo ex quatuor elementis creatur
secundum corpus, id est, ex terra, ex aere, ex igne ,
ex aqua : post h:ec autem per haptismum regeneratus
fit filius Dei. In quo ergo quatuor elementorui ge-
nerationes moriuntur in mundo . ille vero per bapti-
sinum in quinta generatione spiritus exit de mundo ;
hoc est, qui mortilicavit membra sua super terrain (Col.
9. 5), sicuLait Apostolus, quie ex quatuor elementorum
generationibus consistunt, ut non jam in carue sit, sed
in spiritu, ille exivit ad perfectum demundo. Et ne-
10 egredietur vere de mundo , ni-i qui , mortificatis
illis quatuor generationibus , coeperit esse in quinta :
ut etiam ad eum dicat Ápostolus, Tu autem in carnenon
es, sed in spiritu (Rom. 8. 9). Et hic ergo in tribuJuda.
Alia quidem videtur esse species rationis, tàinen pene
eadem ratio est. Sextus enim numerus mysterium
habet operis et laboris , propter quod et Deus omnia
visibilia in sex diebus operatus est , et requievit in
seplima ; seplimus auteni numerus inysterium indul-
gentize, et otii, et requiei : sicut in multis diximus lo-
cis. Qui ergo transit omnia visibilia, et relinquit post
se quicumque intra sex dies creata sunt , hoc est,
universum mundum hunc corruptibilem , el iinplet
quod mandat Joannes in Epistola sua cauonica, dieens:
Filioli mei, nolite diligere mundum, neque ea que in
mundo sunt (1. Joan. 2. 15) : ille in septima die est ,
hoc est, in Christo, et requie est ; Cliristus enim est
requies nostra , sicut dicit de Judzis iinime intratu-
ris in eam propheta David : Juravi in ira mea , si. in-
troibunt in requiem meam ( Psal. 94. A1 ). Ille otiatur
ab universo opere mundi , qui et sabbatizat a malis
sabbatum sanctum , ille et meretur indulgentiam : εἰ
aliquod gessit humanum , ille exivit de mundo. Qui
autem in mundo est, numquam in septima requie est,
nec otiatur a malis umquam, nec sabbatizat. Et qui in
septima requie est, ille nou est de mundo : qui autem
in mundo est, indulgentia dignus non est. Vide quam

* [n Bibliis, Caath.

IN MATTII/£UM. [IOMIL. 1.

018
prudenter secundum rationes ,"quas diximus , Levite
quidem in quinta generatione exeunt de Zgypto : re-
gales autem in septima , quoniam regales modicum
aut multum plerumque delinquunt , ipsa potestate co-
gente, el difficile est eos esse sine delicto perfectos :
propterea si inoderate deliquerint , indulgentia digni
efliciuntur. Levit:e autem, et viri religiosi sacerdota-
les, perfecti et spirituales, et sine macula esse debent.
ldeo quzritur in illis, ut quatuor generationibus illis
omnino mortificatis in corpore, in quinta generalione
mundi consistant : nihil , si possibile est, carnis ha-
bentes in se , nisi quod vitam sustentet , sicut dicit
Apostolus : Habenzes autem alimenta, et quibus tegamur
his contenti simus (1. Tim. 6. 8). Naasum autem ge—
nuit Salmon. Salmon autem interpretatur, accipe vas.
]ste Salmon accepit uxorem nomine Raab. Hac au-
tem Raab ipsa dicitur fuisse meretrix de Jericho, qux
suscepit exploratores , et legatos filiorum Israel : οἱ
cum qurerentur a rege Jericho, αἱ occiderentur ,
abscondit eos in superiori parte domus sua", et serva-
vit incolumes ; audiens autem facta filiorum Israel,
dilexit Israel amplius quam propriam gentem. Et du-
pliciter mihi res ista eredibilis esse videtur. Primum,
cum esset Salmon nobilis inter filios Israel , et quia
de tribu Juda erat, et quia filius principis , vidit Raab
illam fidelem sic conversam ad bonum, et a Deo di-
lectam, et deductam de Jericho secundum Dei prz-
ceptum, et computatam inter [ilias Israel, quasi. ma-
nam illam aliquam constitutam, meruit accipere
almou in uxorem. Deinde credo , et propter ratio-
nein spiritualis mysterii : quoniam Raab illa meretrix
figura fuit Ecclesi: , qux» cum fuisset ex gentibus
meretrix et culturis idolorum commaculata suscipiens
speculatores Jesu Christi, id est apostolos, in domui
pectoris sui per verba ipsorum, abscondit eos sursum
in memoria capitis sui, ut non inveniret eos princeps
mundi diabolus , nec perderet eos , quisigno rubri
sparti ! , et per fenestram demissi, quasi per indicium
dominic:e passionis salva!a , et educta de mundo , et
castificata , facta est sponsa Christi. Salmon iste de-
cimus est ab Abraham. Semper autem decimus nu-
merus , quia numerus est perfectionis , mysterium
habet Christi perfecti : propter quod et prima litera
nomiuis Jesu iota habet, decem denotans : ergo et
quia Salmon in numero fuit mystico Christi, et illa in
mysterio fuit Ecclesi: , nou sine ratione credimus
ipsam fuisse Raab, et accepisse eam Salmonem. For-
Sitan autem ideo el interpretatur Salmon, accipe vas,
quasi per ipsum nomen invitabatur a providentia Dei,
υἱ acciperet vas electionis Raab. Nam sicut Paulus ,
cum fuisset persequutor , dignus probatus in aposto-
Jatu , vas electionis factus est Deo (Act. 9. 15) : sic et
Raab cum fuisset meretrix, et gentilis, digna zestima-
batur a populo Israel , ut esset conjuncta Salmoni.
Vel spiritualiter, conjugio Christi, quia vas electionis
facta est Christo : huic mysterio utrumque meretricis
il'ius convenit nomen. Prius enim dicebatur Raab,
quod interpretatur latitudo, vel dilatata : aut quia ex
ouibus finibus terrx? vocata Ecclesia , gentium lati-
tudo appellabatur : aut dilatata , quia credens ex toto
orbe terrarum in toto fundata est mundo, Hxc autem
Raab, postquam nupsit Salmon, nominata est Rachab,
quod interpretatur ascensio. Vere enim sicut corpora-
liter Rachiab illa ascendit, facta una ex filiabus Israel,
et dignificata conjugio talis viri, sic et spiritualiter
ista ascendit : quia cum fuisset Ecclesia cultrix antea
idolorum, facta est socia angelorum, et spousa Chri-
sti, et filia Dei. Salmon ille , qui interpretatur aceipe
vas, qualem filium genuit ex Rachab ? Booz qui inter-
pretatur in virtute, vel virtus in ipso, sive przvalens,
qui secundum imperium Dei accepit uxorem Ruth a
Deo provisam : in virtute generat filios , ct in seipsis
viriutem habentes , et prevalentes. Qui autem reci-
pisnt uxores ex provisione diaboli , id est , non reli-

! Montef. habet, rubri sparsi. Nos vero, juxta textum li»
bri Jos. 2. 18, scripsimus, rubri sparti. ,

οι!

stylo utitur admodum rudi et strigoso, verbis dictio-
uibusque inusitatis sepe redupdaute. Quoniam vero
apocryphos multos libros nobis ignotos legerat, multa
futilia sape admiscet. Nam ut taceam ridiculas inter-
pretationes nominum Hebraicorum, quas persepe re-
fert Homilia prima , cum genealogiam Cbristi expli-
cat, nescio unde expiscatus sit illa αι de filiabus
Adami eadem homilia dicit : « Vis autem scire quo-
modo aliquando licuit οἱ sorores habere uxores, quo-
modo habuerunt Cain et Abel? Hzc nomina filiarum
Adam, quas in initio habuit post Cain et Abel, Rifam
et Edoclam; et non peccaverunt, quia peccátum illud
raritas honinum-*et necessitas excusabat. »

OPUS IMPERFECTUM

Commemorat autem Anonymus librum nom
Seth , unde mutuatus illa esse videtur apoeryph:
insulsa , qux: de magis deque monte Victoriali r
rat. Hlomilia vero decima quarta circa finem orati
Domiuicali hzc verba adjicit : Quoniam tuum est
gnum et virtus οί gloria. Ου alibi etiam comme
rari puto. Nihil mirum ergo, si talis homo, a
cryphis gaudens , librum etiam Pastoris et Clem
tinas adhibeat. Qu:xe etiam apocrypha opuscula n
nulli sanctorum Patrum adhibuerunt.

Anonymus hic in. secretioribus libris scriptum
dicit Homil. 4 paulo ante medium,Juannem Bapus
a Cliristo baptizatum fuisse.

ERUDITI GOMMENTARII
IN EVANGELIUM MATTHAEI,

INCERTO AUCTORE,

3Mivologus '.

Sicut referunt, Matth:zeum conscribere Evangelium
causa compulit talis. Cum facta fuisset in Palestina
persequutio gravis, ut periclitarentur dispergi om-
nes *, ut carentes forte doctoribus fidei, non carerent
doctrina, petierunt Matthieum , ut omnium verborum
et operum Christi conscriberet eis historiam, ut ubi-
cumque essent futuri, totius secum haberent fidei
statum. Quod autem ab humana ejus coepit nativitate,
et humanam ejus: fenerationem exposuit, compulit
impia impudentia Judsorum, denegantium Jesum
Christum de David semine ducere genus. Corpus au-
tem narrationis sue ordinavit hoc modo : primum
nativitatein, deinde baptismum, tertio tentationem, in
quarto doctrinam, in quinto miracula, in sexto pas-
sionem, in septimo resurrectionem, et ascensionem
ejus; non solum historiam de Christo exponere vo-
lens per hzc, verum etiam evangelice vite statuin
docere : quoniam nihil est quod ex parentibus nasci-
mur , nisi iterum per aquam et Spiritum sanctum re-
nati fuerimus ex Deo, quoniam quod ex carne nasci-
tur, caro est; quod autem de spiritu, spiritus est (Joan.
9. 5. 6). Post baptismum autem necesse est con-
tra diabolum stare, quoniam ad hoc quisque ungitur.
Et rezdificatur in bapti$mo, ut contra tyrannum sus-
cipiat bellum. Post hxc, quasi omni superata tenta-
tione, factus idoneus ad docendum, si quidem sacerdos
est, doceat : et quia miraculorum faciendorum non
est semper necessitas, doctrinam suam bons vitz,
quasi miraculis, factis commendet. Si autem laicus
est, operibus doceat fidem : operibus se et hominibus
conimendet, et Deo. Deinde quia non possumus aliter
exire de mundo, nisi solutum fuerit corpus, per quod
ingressi sumus in mundum, necesse est exire nos de
hoc stadio mundi. Et quoniam omnis vita nostra ten-
tatio fuit, restat ut tentationis victoriam resurrectio-
nis merces sequatur et gloria. Mattheus sanctorum
quidem, przecipue tamen peccatorum evangelista, qui
non solum sermone, sed etiam ipsa vitz? sux corre-
ctione peccatoribus evangelium praedicavit. Numquam
enim telonearius constitutus , qui consueverat pecu-
nias colligere perituras, factus fuisset evangelista, ut
sermones conscriberet in aeternum mansuros, nisi ut

!* Titulus in Codice Vallis Dei Carthusianorum - /ncipü
originale S. Joannis Chrysostomi super Mattlurum. Alter ti-
tulus ibidem : /nctpti Commentarius sancti Joannis episcopi
in S. Matthzo Evangelista.

* Cod. V. D., dispersi omnes, qua lectio non spernenda.
Alii, dispergi omncs.

suo exemplo peccatores ad misericordiam panmitei
invitaret : qui aliquando fuit cautus logotheta τ
num terrenarum, nunc autem diligentissimus est
pensator spiritualium prxceptorum. Tunc mu
pauperes fecit fraudando pecuniam, nunc autem it
merabiles divites facit przdicando justitiam, ut :
gnificemus Dominum propter eum voce prophet
η. : Hac commutatio ἀετίεγα Excelsi (Psal.

Homilia prima ex capite primo.

Liber generationis Jesu Christi, ilii David, filii Ai
ham. Liber est quasi apotheca gratiarum. Sicut e
in apotheca divitis alicujus omuis homo quod de
rat invenit : sic et in isto libro omnis anima quod
cessarium habet invenit. Quid est quod ait, Liber
nerationis Jesu. Christi , filii David , filii Abralue!
quomodo dicit Isaias propheta , Et generationem «
quis enarrabit ( Isai. 53. 8)? Sed ille divinam gene
lionein ejus inenarrabilem esse pronuntiat, iste aut
carnalem exponit. Propterea non dixit, Jesu Chr
filii Dei: sed Filii David, filii Abraham. Et qu
Joannes statim in principio Evangelii sui divinit
ejus monstravit naturam dicens : n. principio «
Verbum, εἰ Verbum erat apad. Deum ( Joan. 1. 1
Quoniam Joannes, iuter gentes in exsilio constitut
Grzco sermone Evangelium causa gentium scrips
quie non cognoscebant si Deus Filium habet, aut qt
modo genitum habet : idcirco superfluum erat prim
incarnationis ejus mysterium gentibus demoustrai
cum illum ipsi quis esset nescirent : ideo necessarii
fuit primum illis ostendere, quia est Filius Dei Des.
deinde in sequentibus, quia carnem suscepit, dicent
Quia Verbum caro [actum est, et habitavitin nobis (1d.
14). Matthzeus autem Evangelium Judiris Hebraico se
mone conscripsit, sicut jam diximus supra, utJudei k
gentes zedilicarentur in fide. Judzei enim semper
scebant, quia est Filius Dei, et quomodo est Filiae
Superfluum ergo erat exponere eis divinitatis ejas 8
turam , quam ipsi optime cognosceban! ; necesiarivs
autem fuit mysterium incarnationis ejus ipsis osit?
dere. Quare autem non illi suffecit dicere illum üliun
Abrah:z solius , aut David solius? Quia ad ambos &
Christo nascituro ex eis, promissio fuerit fact. /
Abraham quidem sic : Et in semine tuo benedicau
omnes tribus terre (Gen. 92. 18) : quod intelligi 98
potest nisi in Christo, quoniam inter c:eteros fire
el gentes numquam arnicitia stabilis fuit, Ad David

aulem ita dicit : Juravit uutem Dominus Darid terit

σα!

David, filia facta est Dei omnipotentis, qui prius filia
diaboli videbatur. fuisse. Adhuc interpretatur. Ber-
sabee , e litera. duplicata in fine, puteus. septimus,
quod corporaliter et spiritualiter habet interpretatio-
nem convenientem. (Quoniam sicut. dat nobis inteili-
gere scriptura Paralipomenon, uxores septem habuit
David, ex quibus filios generavit : sex quidem quas
accepit in. Ebron, septimam autem in Jerosolymis
Bersabee (9. Reg. 5. et 1. Par. 5). Putei autem in Pro-
verbiis Salomonis, quamvis et alterum interiorem
babeant intellectum, tamen in prima facie uxores si-
gniflicantur; ubi docet cum uxoribus propriis virum
debere permanere, dicens : Bibe aquam de tuis vasis,
et de puteorum tuorum. fontibus (Prov. 5. 45). Si ergo
putei uxores intelliguntur, convenienter Bersabec se-
pimus puteus interpretatur, quia et septima eystitit
uxor. Sed et Christus septem Ecclesiarum. sponsus
habetur. Nam quamvis innumerabiles sint. Ecclesiz,
secundum diversitatem locorum, tamen omnes se-
ptem. dicuntur. propter Spiritus septem, quibus suse
tentatur omnis Ecclesia. Unde et Joannes et Paulus
apostolus ad septem Ecclesias scribunt, quasi ad
omnes. De regibus autem residuis dicere aliquid vi-
sum est. mihi superfluum, cum desiderantibus dicere
vel audire de eis sufficiat scriptura Regnorum. ὃς
tamen sccundum quod IHlebraicorum sermonum inter-
pretes. tradiderunt, nomina eorum actibus coaptare
tentavimus, ut Dei providentiam et in ipsis hominum
nominibus ostendamus, οἱ spiritalem delectationem
audienti populo acquiramus. David autem genuit Sa-
lomonem. Salomon 23utem interpretatur. pacificus.
Pacificus est autem appellatus, quoniam, omnibus jn
circuitu gentibus et pacificatis, et tributa reddenti-
bus, pacificum habuit regnum, ita ut et templum Deo
mdificaret, utens etiam ministerio gentium : quoniam
in figura fuit nostri pacifici Christi, qui coufugientibus
ad se per fidem gentibus universis, et bonorum ope-
rum spiritalia tributa. solventibus, pacificum habuit
regnum : ita uL ex vivis lapidibus non solum Jud:eis,
sed etiam gentibus vivum templum Deo :cdificaret
viveuti. Salomon autem genuit Roboam. loboam au-
tem interpretatur in multitudine populi, /Estimo quod
pater quidem ejus, sicut. omnium regum patres, ex
bono proposito ei nomen imposuit Roboam : Dei
autem. providentia, sicut et omnium regum nomina
secundum actus eorum proprio dispensavit nomine,
sive in bono, sive in malo : Salomon ergo cum lia-
heret regnum valde multiplicatum, meritis patris sui
David, ct suis, quia dilexerat eum Deus in primis,
natum sibi in tempore illo filium, appellavit Roboam,
id est, in multitudine populi, quasi factum in multi-
tudine populi, ut secundum statum regni sui multi-
plicati nominaretur filius ejus : providentia autem
Dei, quia fuerat peccator futurus, et dissidium regni
sui passurus, dispensavit, ut diceretur, in multitu-
dine populi : quoniam quod fit in multitudine populi,
statim facile sedilionem multitudinis patitur. Multj-
tudo enim mater est seditionis et conüumacise : quia
quidquid a multis peccatur, plerumque manet invin-
dieabile : paucitas autem magistra est discipli:e,
/Estimo quod Salomon et ftoboam in mysterio Christi
fuerunt ; quod si in mysterio Christi fuerunt, consc-
quenter et in mysterio populi Ghristiani. Namque cum
sint omnes Christiani corpus Christi, recte universus
populus Christianus accipiendus est Christus : sic et
Salomon in mysterio populi fuit Christiani bene in-
cipientis : Roboam autem in mysterio populi male
finientis. Nam sicut circa senectutem Salomone pec-
(ante, excitavit Dominus satan super eum, detrunca-
vit ex parte modica regnum ejus : in tempore autem
Roboam, abjicientis consilium seniorum, et sequentis
consilia juvenum coxtaneorum suorum, ad plenum
scissumest regnum, ita ut decem tribubus secedentibus,
et proprium sibi facientibus regem, dux tribus tan-
Iuminodo manebant sub Roboam (5. teg. 12. et 2.Par.
10). Sic populus Christianus in primus quasi bene
Agcus prosperatus est, sicut Saloon : procedente

PaTRoL. Gn. LVJ,

IN MATTILIEUM. IIOMIL., f. 63g

autem. tempore, cum coepisset. delinquere populus
Christianus, ct amare qux carnis sunt et. mundi,
quasi filiam Pharaonis, quam diabolus suhminisirat
princeps carnis et mundi, ad tentationem Christiapo-
ruin, excitavit Deus super populum Christianorum
spiritum schismatis. In primis quidem debilitatus e-t
Christianus popnlus in quibusdam schismatibus. ln
novissimo autem populi Christiani quasi in tempore
Roboam abundante iniquitate, et caritate refrigc-
Scente, plenius conscissus est. populus Christianus,
ilà ut maxima pars Christianorum divideretur in h:e-
reses, el faceret sibi proprios episcopos, quasi pro-
prios reges, et vix paucissimi Christiani remane-
rent in Ecclesia Christi sub Christo. Et sicut. tunc
Itoboam abhjiciens consilium seniorum, et co:xetanco-
rum suorum sequens, occasionem przbuit dissidio
illi : sic et circa finem episcopi relinquentes consilia
seniorum ^postolorum, et prophetarum, secunduuv
quod consiliati fuersnt. episcopos conversari debere,
vel episcopatum suum tractare, et sequuti sunt cou-
silia coxmtaneorum suorum, et juvenum consiliantium
episcopum oportere divitem fieri et inhospitalem, ct
timorem Dei non habere, οἱ talia qu:edam | alloqui
qu: moveant plausum : et dederunt occasionem dia-
holo pr:xecisionum faciendaruim, non attendentes quie
Dominus dicit : Si autem ceperit dispensator. dicere,
Quia Deus meus moram [acit ; et ceperit castigare
pueros ct ancillas, et manducare et bibere cum ebriosis,
veniet. dominus ejus in die qua nescil, et hora qua igno-
rat, et dividet eum (Luc. 19. 45. 46). Iterum quod
pricepit Petrus : Non ut dominantes, sed quasi epis
scopatum tenentes (1. Petr. 5.5) ltem Paulus : Novitateg
vocum devita ; generant enim lites, cl sermo eorum sicut
cancer serpit (d. Tim. 2. 25). hem : Formam habe saz
norum verborum, quad a me audisti (1b. c. 4. 45). De
(ua prosperatione prima populi Christiaui, et de ad-
versitate novissima prophetatur in Psalmo. De pro-
speratione prima sic : Tunc loquutus es in aspectu
filiis. tuis, εἰ dixisti (Psal. 88. 20), et cxtera quie se-
quuntur. De adversitate autem novissima sic : Tu
vero repulisti, et pro nihilo deduxisti et distulisti Chri»
stum tuum (Ibid. v. 59), et cxetera qux sequuntur.
Vide quia quomodo tunc in regno Jud:e quidam reges
exstiterun! peccatores, quidam autem mediocriter pecz
catores, in regno 3utem Israe] nemo regum inventus
est justus : sic et in Ecclesia Christi inveniuntur qui-
dem episcopi boni et peccatores, in lizresibus autem
nemo invenitur omnino rectus, sed omncs perversi :
quia in auro quidem invenitur scorja et sordes, in
sordibus autem non invenitur aurum. Roboam au-
tem genuit. Ábiam. Abias autem. interpretatur pater
venieus, yel patris mei hic. Forsitan hic Abias simi-
lis natus fuerat patri suo in corpore , ideo appellave-
runt eum pater veniens, quasi alter pater nascens :
vel patris mei hic, quasi patris suj hic esset imago.
Providenjia autem Dei sic ordinavit eum vocari , quia
sicut Roboam coepit recte , postea autem exstitit pec-
cator in Deum, sic οἱ Abias. Abias autem genuit Asa. |
Asa autem interpretatur unguentum. ]ste enim Asa
valde perfectus fuit corde, et placens Deo, sicut Re-
gnorum liber ostendit. Propter hoc forte a Deo est
ordinatum, ut appellaretur ungueutuin : quia sicul
unguentum et in hyeme floridum est et boni odoris,
et homines suo odore delecia!, atque impiugual, cutn
ex eo uncti fuerint : sic οἱ justis et in hyeme ten'a-
tionis immarcescibilis est, et (idelis manet. Sicut fuit
in Asa, qui et bon; opinionis est, et historia scripta
de eo delectat legentem, et xdificat, et impinguet, οἱ
ad desiderium su:e sanctitatis excitat viros prudentes,
Asa autem. genuit Josaphat. Josaphat autem interpre-
tatur Dominus judex : puto quod Asa pater ejus, cum
propter justitiam ejus eum Dominus prosperassct ip
omnibus, et inimicos ejus confregisset ante faciem
ejus, sicut scriptura testatar Regnorum, quasi in ipso
nomine [ilii sui confessionem offerens Dco julici
justo, vocavit eum Dominus judex (5. Περ. 15). Nam
vere justi judicis cst, bene agentem remunerare, e

E

—

615

populus Dei erat futurus primus. Sed quid? Posita
est ante faciem ejus lex , quasi sepes , ut impediret
justitiam ejus. Nam lex impedit fidem , non adjuvat,
sicut scriptum est : Priusquam veniret mandatum, pec-
calum quidem mortuum erat, ego autem. vivebam ;
postquam υεπίί mandalum , peccatum. revixit, ego
. autem mortuus sum ( Hom. 71. 9. 10 ). Sic ergo impe-
ditus est populus Judaicus per legem , ut non ad ju-
ιτ] lucem veniret : sed subito temporibus Christ
rupta est sepes legis, qu:& erat inter Judzeos et gen:
tiles , sicut ait Apostolus, Medium parietem macerte
solvens ( Ephes. $. 44 ) : sic factum est, ut ethnicus
populus, qui primum , Judaico populo apparente,
quasi in vulva tenebrosi mundi tenebatur inclusus :
stquam rupta est lex per Christi mandata, excluso
udaico populo , iste primus processit ad fidem , et
postea sequitur Judaieus populus, sicut ait Apostolus :
Ecce mysterium vobis dico. Ex parte caecitas in. Israel
contigit , donec plenitudo gentium | intraret , εί sic omnis
lsrael salvus. fieret (1. Gor. 15. 51. Rom. 11. 25.
96 ). Sive autem Zaram quis dicat in figuram populi
fuisse gentilis, qui primum per prophetas demonstra-
tus apparuit, et ab eisdem prophetis dominici san-
guinis cocco signatus est. Dum enim per Christi san-
guinem regenerandus prophetizabatur, cocco dominici
sanguinis signabatur : Phares autem in figura Judaici
populi, qui s:epe legis excluso populo gentili , primus
rocessit , illo postea sequuturo : maceria legis sub-
ala, non incongrue dicitur : propter quod et nomina-
tus est ille Zaram, quod est oriens, vel nobilis. Iste
autem Phares, quod est przcisio, quoniam populus.
Chiistianus semper oriens erat futurus, semper illue
stris; Judaicus autem interjectu legis przcisus ab eo.
Et videtir quidem Judas ex incesto nurus sux Thamar
conjugio filios suscepisse, revera autem neque ex
meretrice. Meretrix enim non fuit, quia propter
ainorem seminis Israel finxit se meretricem, cum non
esset. Nurus autem non fuit, quia nullus filiorum Judze
habuit eam : nam primus filius Jud:e, cum Judas, suo
ipsius experimento exterritus, noluisset ei accipere
coujugem ex filiabus Cliananzoruim , sed dedisset ei
Thamar ex filisbus Aram , mater autem ejus , cuin
esset Chananza , hortaretur eam accipere ex genere
suo : ille consilio matris usus, non contigit ean), pro-
pier quod et percussit eum Dominus malignantem.
Alter autem filius, audito quod fratri suo semen fuerat
suscitatura , non sibi , semen suum effudit in terram,
propter quod et ipse percussus est. Et sic factum est,
ut Thamar virgo maneret. Hzc autem ita de filiis
suis gesta cun nesciens Judas diu lamentaretur , et
plangeret, poenitens quia nefandum opprobrium cum
nuru sua, ut pulavit, fecissel in Israel, el diu preca-
reiur Deum, ncc luctus sui terminum faceret , adstitit -
ei angelus Domiui , et h;iec omnia exposuit ei , sicut
fuerant gesta , οἱ consolatus est cum. Judas autem
tante fuit religionis, ut et postquam cognovit non eam
fuisse uxorem filiorum suorum , non acquieverit ei
appropinquare : quoniam etsi quautum ad Dcum ipsa
non erat nurus, tamen quantum ad scieutiam hominum
nurus videbatur. Providebat enim bonum, non tan-
tum coram Deo, sed etiam coram hominibus. Phares
autem genuit Esrom. Quoniam quidem causa εἰ ra-
tionc providentiaque Dei posita sunt. hec. nomina ,
credimus , maxime cum essent hi principes generis
electorum : qua autem causa et ratione posita sunt ,
vere ipsi scieruut, qui posuerunt, et Dcus, cujus pro-
videntia ponebantur. Nos vero quod intelligere pos-
sumus in nominibus ipsis, hoc loquimur, maxime cum
nullam scripturam canonicam de istis personis habea-
mus. Esrom enim , sicut llebr.eorum sermonum no-
minum interpretes dicunt, interpretatur , jaculum
videns. Jacula autem sunt inimici, omnes passiones
carnales, quas intrinsecus diabolus jaculatur in àui-
jam , et omnes tentationes. adversitatum , qu.e pro-
venerint fidelibus extrinsecus jaculante diabolo. Omnes
deinde homines iniqui, quos vel contra veritatem, id
est Dei voluntatem , vel coutra servos ejus excitat

OPUS IMPERFECTUM

ϱι6

inimicus , jacula ejus sunt, de quibus omnibas dicit
Apostolus: Ante omnia accipientes scutum fidei , in quo
possitis omnia jacula maligni ignea exstinguere (Ephes,
6. 16 ). Qui ergo videns est jaculum, vigilans est con-
tra versutias inimici, et de longe prospicit jacula ejns,
εἰ cavet, aut scuto fidei suscepto retorquet ad Domi.
num. Vult ergo Dominus omnes servos suos videntes
esse jacula super se venientia. Qui autem non vide
64 super se venientia, quomodo ea declinet? Potest αἱ
aliter homo justus jaculuu videns intelligi, ut sil ipse
]aculum videns Christi, cum et ipse Christus dicatur
jaculum Patris, Isaia dicente : Qui posuit me sicu
sagittam electam in. pharetra sua. ( Isai. 49. 9 ). Iste
ergo vir fidelis, et jaculum Christi, et missus a Christo:
et jaculum est , non irrationabile, sed rationabile : &
videns , ut sciat ipse quz debet configere, et qu: per-
transire. Esrom autem genuit Aram. Aram interpre.
tatur visio eorum, vel irritatio eorum, vel elatus, sat
jux eorum. Sicut nominum istorum significatio dat
intelligere : aestimo quod in tempore istius Aram, &lii
Israel in 4 gypto valde erant multiplicati et elati, οἱ
refulgentes. Et multiplicatio eorum zelabilis facta erat
in oculis Egyptiorum, et irritatio erat facta ipsorum,
secundum quod in Exodo scriptum est: Ecce germ
filiorum Israel multiplicatum est super nos; venite erg,
circumveniamas eos ( Exod. 1. 9. 10). Et in tempore
ejus forsitan gementes eos sub depressione
ptiorum Dominus vidit, sicut sciiptum est : Videns vidi
affictionem populi nei, pi est in /Egypto, et gemitzm
ejus audivi ( Exod. 5. 1). Idcirco secundum prori-
dentiam Dei tale nomen ei impositum est, vel quia
irritaverunt. /Egyptios valde crescentes , atque elati;
vel quia vidit eos Dominus ingemiscentes et laborantes.
Et ex consideratione temporis ipsius credibilis res est.
Nam tribus modis circumvenerunt filios Israel : pri-
inum in opere luti, deinde per obstetrices, tertia vice
ut expositos facerent infantes suos , in quo tempore
natus est Moses. Denique ipse Aram Aminadab filiam
accepit uxorem , sororem Naason. luter circumven-
tionem ergo unam , et inter circumventionem alteram
non nisi ! ut aliquot transacti sint anni. Et ita t, vt
recte multiplicatio filiorum Israel in tempore Aram
zelabilis facta fuisse intelligatur, et afflictio ei super-
venisse, et Dei visitatio eum perspexisse. Conveuieo-
ter autem Aram, qui erat irritatio ZEgyptiorum , vel
visitatio ipsorum , vel lux eorum, genuit. filium Ami-
nadab , qui interpretatur, vel gens desiderata , vel
populi mei voluntarii. Nec enim facta fuisset super
eos visitatio Dei, nisi gens desiderata fuisset, et pope-
lus voluntarius. Ncque fuisset irritatio ZEgyptiurum,
nisi desiderabiles et voluntarii Deo fuissent : et usque
nuuc qui desiderabiles sunt , et voluntarii Deo, illi
sunt zelabiles, et irritant ad invidiam sui tenebrarum
viros. Idipsui autem est voluntarium esse populum,
et gentem esse desiderabilem. Qui enim voluntaries
est Deo, et dicit, Voluntarie sacrificabo tibi ( Psal. 55.
8) , ipse est ct desiderabilis apud Deum : et qui de-
siderabilis est Deo , sine dubio voluntarius est : qua
non oninino subjectionem tiominum diligit Dets, aut
famulatum, sed voluntariam subjectiouem , et volun-
tarium famulatum. Natura enim omnes sub Deo sunl,
quoniam et a Deo creati sunt. Voiuntate autem non
omnes suut Dei, quia secundum opera diabolo se sul»
sternunt, Aminadab. autem , qui erat voluntarius pe
pulus, vel gens desidera!ia, genuit Naason, qui inttt-
pretatur refectio, id est requies. Vere enim quicum
est voluntarius Deo, et priebet se desiderabilem à
Deum, generat sibi refectionem οἱ requiem. Gt
grue autem Naason , in cujus tempore (ilii irae
/Egypto exierunt , qui et princeps factus est
tribum Jud:e, refectio et requies est nominatos , (9
piam in tempore illius de servitute AEgyptiorum "
Icutorum et de laboriosis operibus luteis liber2u I*
quieverunt, et refectionem consequuti sunt in d i
et corporis et animx? : corporis quidem , qui x r
bertatem venerunt corporalem ; animz aute, (04
! [idem in marg., nom tis.

656

ea malignaltüs est sicut Joas : secundum hoc fuit
melior quam Jvas pater suus, quia Joas corripientem
se prophetam lapidibus iuterfecit, et lioc. ob. filium
Joiada: sacerdotis regificatoris sui. Amazias autem,
cum misisset ad eum Deus Balaam prophetam dicen-
tem : Quare quesisti deos, qui non liberaverunt popu.
lum suum de manu. (ua (2. Paral. 25. A5. 16)? non
interfecit, sed comminats respondit ei : Numquid
consiliarium regis dedi te? Cave tibi ne flagelleris. ltem
zias filins Amazix melior fuit omnibus illis przce-
dentibus aute. se : et si non fuit. irreprehensibilis,
quia opus sacerdotii affectavit. Vide nunc secundum
hioc et Dei jadicium justum. Sicut enim Ozias, pro-
longato numero generationum, minus malus exstitit
ezteris ex generatione maledicta. progenilis, noa ta-
men perfectus fuit; quia adhuc aliquid habuit gene-
rationis illius : sic et Deus non eum prscidit. de
numero regum, quia fecit quod placitum est Deo.
Percussit. autem eum lepra propter jactantiam ejus,
ut domi sederet : ut videretur non de numero genc-
rationis Christi przecisus, sed fruitionis regni ex parté
[raudatus. Ozias autem genuit Joathan. Joauian inter-
pretatur perfectus, vel dominus immaculatus, Et vere
perfectus. fait hic. Joasthan, et. quantum ad. reges se
precedentes dominus immaculatus, quia, fecit. quod
placitum erat. Deo, et. nulla reprehensio ejus legitur
jn scriptura Regnorum. Joatlan autem. genuit Achaz.
Achaz autem interpretatur firmamentum Domini, aut
virtus. Joatlian autem cuin esset rectus et fidelis Deo,
firmamentum suum et virtutem. eredeus Dominum
csse, a quo el fuera! prosperatus in regno, quasi con-
fidens, firmamentum sium et virtutein eredens Domi-
num esse, vocavit filium suum Acliaz, et firinamentum
Doinini, vel virtutem. Ille autem non fuit firmamentum
Domini, neque virtus. Neque enim firmavit eum Deus
in bono, sed diabolus in malo, qui fuit dominus ejus.
Nam valde impie gessit in Deum, sicut testatur scri-
ptura ltegnorum et Paralipomeuoa. Quod. autem ap-
pellatus est Achaz firmamentum Domiui, vel virtus,
religionem quidem patris ejus ostendit, ipsius autem
duritiam!, quia sicut a conversatione patris factus est
lurge, sic et a proprietate nominis sui seipsuin prz-
cidit, nisi forte qued apud. Isaiam prophetam posi-
tum. est hoc imodo : Et facium. est in. diebus Achtaz
fihi Joathan. regis Juda, ascendit. Rasim rex. Syrie
el Phacee filius Romelie rex Israel. ad Jerusalem,
erpugnare eam , et non poluerunt. &am . debellare.
F1 aununtiatum est. in domo David a dicenzibus : Con-
sensit Syria. cum. Ephraim , et expavit anima | ejus , et
anima. plebis ejus, sicul in. sylva arbor ( arundo ),
cum a vento commovetur. Et dixit Dominus ad 15saiam:
Exi in obviam Achaz, tu, el qui relictus est Jasub filius
(uus. ad piscinam superioris vice villa fullonis ; et dices
ei : Vide ut quiescas , οἱ noli timere, neque anima tua
languescat a duobus (itionibus fumiganiibus istis. Cum
euim íra furoris mei facta fueril , iterum sanabo : quo-
niam filius Aram et filius Romelie , qui cogitaverunt
cogitationem pessimam , dicentes : Ascendamus in Ju-
deam , et colloquentes eis , convertamus eos ad nos, et
regem slatuemus eis. filium Thabeel. [lac dicit Adonai
Dominus Sabaoth : Non manebit cogitatio ista , neque
sic fiel (15αἱ. 7. 4-7). Forsitan sic confortatus Achaz
cum genuisset filium , vocavit nomen cjus Ezechias.
Ezechias autem interpretatur, confortavit. Dominus.
Vere completa est in Ezechia confurtaio Domini, cui
animus exslilit saucius super onines reges , qui fue-
runt ante eum. Nam inter cetera bona , qux: incrito
pr:estitit ei Deus, cui misisset ad eum Sennacherib,
rex Assyriorum , Rapsacem . principem militi: su:e,
et libellum plenum improperiis et blaspheiniis contra
Deum , sicut exponit Isaias proplieta ( Jsai. 27. per
tolum ) : Ezechias accepit libellum illum, et ingressus
in templum apparuit ante Dominum, et oravit, οἱ
coufestim niissus est ad eum Isaias propheta, annun-
μαιις ei protectionem Dei, οἱ confortans eum, et exiit

* Nontcf, conjicit in margine, differentiam.

IN MATTIL EUM. Πο. f.

056

ad preces Ezechi:e angelus a facie Doniini , et per-
cussit in castris Assyriorum centum octoginta quin-
que millia virorum. Qualia autem fucrint verba lHhia-
psacis, vei qualis oratio Ezechi:x, vel qualis conforta-
tio Isaie , lege in. [saia, et profer causam excitationis
in populo. Ezechias autem genuit Manassen. Manasses
autem interpretatur ab insurgente , vel ex oblivione :
quam interpretationem couunendat et liber Geneseos,
ubi cum natus fuisset iu ZEgypto filius Joseph, voca-
vit nomen ejus Manasses , dicens : Oblivisci me fecit
Domiuus laborum meorum , et laborum omnium domus
patris mei (Gen. 41. 51). Si ab insurgente intelligatur,
sic possunius dicere ; quia forte ab insurgente Sen-
naclerib contra. eum liberavit eun Dominus : idco
quasi gratias agens Deo postea in nomine filii sui,
vocavit eum Mansssen. Si autem inteMigatur ex obli-
vione, rationem alio modo possibile est existimare :
quoniam. non faciebat filium propter. quod cum ge-
nuisset filium, vocavit nomen ejus ex oblivione, quasi
ex desperato filium sibi natum. II::c secundum pro -
positum bonum :estimabimus patris : alioqui secun-
dum actum pessimum Manasses aliter cst zestiman-
dum : quoniam quidem pater ejus in illo prxdicto
proposito vocavit eum Manassen. Providentia autem
Dei sic eum dispensavil vocari, quia obliturus fuerat
omnem conversationem patris sul sanetam, et omnia
beneficia Dei pro merito ejus collata in ipsum et
stimulatus ab insurgente diabolo , qui solet insurgero
super genus liumanum ad everlendum, gesturus om-
nia qà:e Deum ad. iracundiam provocarent. Denique
cum zxgrolasset Ezechias in tempore quodam , οἱ ve-
nisset ad eum 1saias propheta visitandum , vocavit
Ezechias filium suu Manassea, et ccpit ei mandare,
quod debeat Deum timere, quomodo regere regnum,
el alia multa. Et dixit ad eum Isaias : Vere quia non
descendunt verba tua in cor ejus, sed et meipsum
oportet per manum ejus interfici. (uod audiens Eze-
chias, volebat filium suum interficere , dicens : Quia
inelius est me siue filio mori, quam talem filium
relinquere, qui et Deum exasperet et sanclos ejus
persequatur. Tenuit autem eum vix. [saias propheta,
dicens : lrritum faciat. Deus. consilium. tuum. hoc ;
videns Ezechi;e religionem , quia plus amabat Deum,
quam filium suum. Tamen cum multa gessisset impie
hic Manasses, adduxit super eum Deus principes vir-
tulis regis Assur, et comprehenderunt Manassen in
vinculis, et ligaverunt eum in compedibus, et perdu-
xerunt eum in Babyloniam, et erat ligatus οἱ catena -
(us in domo carceris, οἱ dabatur ei panis hordeaceus
ad mensuram modicus, et aqua cum aceto modica
ad mensuram , ut viveret tantum, et erat constrictus
iu doloribus valde (4. Reg. 21. et 2. Par. 33. et seq.).
Et ideo cum vehementer affligeretur, quzsivit faciei
Domini Dei sui, et oravit Deum qui omnibus adstat,
et exaudivit Dominus vocem ejus, et misertus est ei.
νι facta est circa eum flamma ignis, et liquefacta sunt
omnia vincula ejus. Liberavitque Dominus Manassen
ex omni tribulatione ejus, et reversus est in Jerusa-
lem in regnum suum, et cognovit Dominum Mauasses,
diceus ; lpse est solus Deus. Et servivit soli Domino
Deo in toto corde suo, ct in tota anima sua omnibus
diebus vitx sux, et reputatus est justus : ct ideo forte
vocatus est ab iusurgente, vel ex oblivione , quia
liberavit eum Dominus ab insurgente, et ex oblivione
Dei lactus est memor Dei. Manasses autem. genuit
Amos !, qui interpretatur fortitudo. Et si quidem ante
cCeuitentiam genuit Amos, cum malignaretur iu ido-
is, non possumus zstimare quasi religionis causa
vocaverit eum fortitudiuem, sed causa audacis cor-
poralis : sicut solent et barbarz gentes nomina liliis
imponere ad devastationem respicientia bestiarum.
lerarum, vel rapacium volucruin, gloriosum putantes
filios tales habere, ad bellum idoneos, et insanientes
in sanguinem. Si autem post penitentiam genuit

! v. D., 4mon, et sic deinceps in Codice et in marginc
prius Editorum.

619 .

gionis intuitu, nec fideles in infirmitate generant filios,
nec prazvalentes umquam nec fortes nisi in malo, et
ad poenam irreligionis suxe , non ad gaudium , nec ad
consolationem videntur filios genuisse. Hic itaque
Booz accepit uxorem Moabitidem nomine luth (Ru.
4). Quomodo accepit eam , exponere existimavi su-
perfluum, cum de his Scripturasit omnibus manifesta.
[ου »utem dicimus solum, quoniam et Ruth pro me-
rito fidei su: nupsit Booz , quia propriam gentem
contempsit, et terram, et genus, et elegit Israel, et non
despexit socrum viduam simul οἱ peregrinam , desi-
derio ducta generis ejus magis quam sui. Deos patrum
suorum repulit , et Deum viventem elegit, talibus
verbis dicens ad socrum suam : « Noli obviare mihi,
ut relinquam te, quoniam ubicumque ieris , ibo : et
ubicumque manseris, manebo. Populus tuus, populus
meus est : et Deus tuus, Deus meus est : ut ubicum-
que mortua fueris, moriar, et ibi sepeliar. Hoc faciat
mihi Deus, et hoc augeat, si non sola mors separave-
rit inter te et me » (Iuth. 1. 16. 17). Ergo Booz pro
merito sux fidei illam accepit uxorem , ut ex conju-
io tali sanctificato genus nasceretur regale. Nam
z senior constitutus, non sibi uxorem accepit, 5ο
Deo : non propter passionem corporis sui , sed pro-
pter justitiam legis, ut suscitaret semen proximo suo:
non magis amore quam religione ferventior : zlate
senex, juvenis autem fide, et idco forsitan nominatus
est in virtute, vel virtus in ipso prevalens. Quoniam
qui secundum zxtatem ad ineundum conjugium est in
virtute, non est nominabilis et laudandus, quia est iu
virtute : sed qui extra :etatem conjugalem jam factus,
accepit ex religione virtutem ad conjugium ineundum,
sicut iste Booz, ille laudabilis et nominabilis est, quia
exsistit in virtute, et illius talis viri virtus in ipso est.
Juvenis enim virtus non est in ipso, sed in juventute
corporis ejus, ideo οἱ postmodum exhausta marcescit.
Qui autem in anima sua fidei habet virtutem, sicut et
habebat Booz , illius virtus in ipso est, et ideo in-
senescibilis est. Consequenter et Ruth inspiratio
est appellata. Nam nisi iuspiratio Dei fuisset in
θὰ, ΠΟΠ dixisset quz dixit, nec fecisset qux fe-
cit. Quid primum laudatur in ea ? dilectio generis
]srael , aut simplicitas , aut obedientia , aut fides Ἡ
Dilectio quidem generis Israel , quia sic desiderabat
filios suscipere ex semine Israel, ct una fieri ex populo
Dei. Si enim communicationem viri desiderasset quasi
puella lasciva , aliquem juvenem potus appetisset.
Quoniam autem non lasciviz sux, sed religioni satisfa-
cere cupieus fuit, familiam potius sanctam elegit, quam
juvenilem ztatem. Simplicitas autem , quia ultronea
Bub pallium cjus ingressa est , ncc cogitavit ne forte
sperneret eam quasi vir justus lascivam puellam, aut
. ne deluderet eam : et quod gravius erat, contemne-
ret delusam, sicut faciunt multi : sed obaudiens facta
socrus sux consiliis , confidenter credidit quia pro-
speraturus fuerat Deus actum ipsius , sciens con-
scientiam suam , quia non libido ad hoc cam
compulerat, sed religio erat hortata. Quid autem
et in Booz praedicatur ? lIumilitas , castitas , et re-
ligio. Ilumilitas quideni et castitas, quia non contigit
eam quasi lascivus puellam, nec abhorruit eam quasi
castus lascivam : sed mox ut verbum cjus de lege
proximitatis audivit, nihil horum omnium lascivim
imputavit, sed universa religioni adscripsit. Nec de-
spexit quasi dives pauperem, nec veritus est quasi
maturus adolescentulaim, sed paratior fide quam eor-
pore, mane processit ad portar, et provocavit queine
dam ex genere, quem jure proximitalis xstimabat
propinquiorem : obtinuit, prxvaluit non tantum jure
roximitatis, quantum Dei eligentis favore, idcirco
orle prevalens dictus est. Talis ergo Booz ex tali
conjsge Ruili qualem filium genuit? Obeth, qui in-
terpretatur subditus. Nunc autem qui divitias eligunt,
et ΠΟΠ mores, pulchritudinem, et non fidem, et quod
in meretricibus solet quzeri, hoc in conjugibus optant,
propterea non generant filios subditos vel sibi, vel
Deo, sed contumaces et contra se, et contra. Deum,

OPUS IMPSRFECTUM (30

ut filii eorum non sint fructus justze conjunctionis
eorum, sed poena condigna irreligiositatis ipsorum,
Iste autem Obeth, qui subditus dicebatur, qnid pe.
nuit? Jesse, id est refrigerium. Jesse enim Latino
sermone refrigerium appellatur. Nam vere quicumque
subditus est Deo, et parentibus suis, tales filios gc.
nerat, Deo pristaute, a quibus refrigeretur : quoniam
qui honorat. patrem, honorabitur a filiis suis (Eccli,
9. 6) : qui autem contumaces exsistunt, aut in Deum,
aut in parentes, generantes non refrigeria sibi gene-
rant, sed dolores, ut a filiis suis recipiant quod fece-
runt in parentibus. Adhuc xstimo propter Obeth, qui
subditus est nominatus, et propter Jesse, qui refrige-
rium est dictus, ne forte in diebus Obeth filii Israel
propter delicta sua traditi crant sub potestate geulis
cnjusdam, sicut in libro Judicum frequenter legimus
factum. Et quoniam subditi facti fuerant cuidam
gcnti, convenienter in tempore illo natus Obeth sub-
ditus est appellatus. Jesse autem, sicut ex parte
colligere de scriptura liegnorum potuimus, quot an-
norum David appropinquare coepit Saüli, jam iet
annis regnante, pene secundum tempus exstitit. Sa-
muel, sub quo judice et propheta placentes per on-
nia Deo filii Israel et corpor:liter refrigerati sunt, οἱ
ab Allophylis liberaji, οἱ spiritualiter bene ageutes,
et ideo forte Jesse refrigerium est appellatus. Jesse
aulem genuit David regem. (uia Deus in generatione
Justorum est, et generatio. rectorum. benedicetur.
De David autem numquid lantum dicere possurmus,
quantum scriptura Reguorum? ldcirco prztermit-
tentes omnia, hoc dicimus solum, quia et Jesu Christi
imago fuit David. David autem interpretatur sufficiens
manu, vel dilectus, sicut οἱ Cliristus fuit, et in bello
fortis, et potens, et patri dilectus, et in actibus suis,
ct in misericordia, et in. mansuetudine sua prophe-
latio fuit Christi. Et quid dicam in actibus suis justis,
3uL in persequutionibus snis injustis? |n ipso etiam
peccato suo pessimo, Christi et Ecclesi: mysterium
fuit. Sicut enim David cum esset in solario suo ez-
celso letus, vidit speciosam Bersabee, cum lavaretur,
et concupivit eani, et. habuit, cum adhue esset in
conjugio viri alterius Ethei': sic et Christus cum
esset in cxlo suo altissimo, adliuc l:etus in sua divi-
nitate, vidit Ecclesiam gentium speciosam secundum
cor, displicentem sibi in sordibus errorum suorum, et
bonis operibus se diluentem, cum adhuc diaboli esset
conjunx, vidit eam, et concupivit, et habuit prius.
Post hzc autem descendens in mundum, sicut David
postea, interfecto Όσα, uxorem ejus sibi in conjogem
sumpsit : sic et Christus destructo diabolo, subditas
ei gentes traxit in conjugium suum. Nam sicut Davié
primum Bersabee habuit cum adhuc esset sub proprio
viro, postea eam legitimam uxorem accepit (2. Reg.
41) : sic et Christus et tunc fecit Ecclesiz, el

facit omni anim: rectze. Nisi enim Deus prius habue-

. rit aut Jud:eum, aut gentilem, impossibile est, ut ad-

ducat eum ad fidem suam, ut puta Cornelium adduxit
ad fidem suam per ministerium Petri (Act. 10): sed
antea habuit animam ejus, operaus in ea oraliones
assiduas et eleemosynas multas, sicut Actus aposto-
loruni testantur. Centurionem vocavit ad fidei suam
(Matth. 8), sed prius cum adhuc esset sub diabelo.
habuit animam ejus, operans in ea dilectionem gentis
Dei, et zedificans synagogas : sic quod diabolum f-
cere videmus. linpossibile est, ut aliquem Christiano
run) ad perfidiam trahat, nisi prius cum adhuc su
Christo esset, habuerit animam ejus, et opcratus fut-
rit in ca proprium opus, et probaverit consen"
Msius- Ecce Judam, priusquam disjungerel eun 2
hristo, et sibi conjungere!, prius habuit eum, ofc
rans in eo cupiditatem pecuniarum, et furta. Poi-
quam vero delectatus est in conscientia sua sibi eot
venienti, tunc. compulit eum tradere Christum, {
transire ad sua. Bersabee autem interpretaur 8B
potentis, quod nomen secnndum mysterium Ecde*
habet idoneam rationem. Ecclesia enim nupta nost?
! v. D., conjugio alicujus Ethei.

not IN MATTILEUM. TIOMIL. I. 63

David, filia facta est Dei oninipotentis, qum prius filia
diaboli videbatur fuisse. Adhuc interpretatur. Ber-
sabee , e litera. duplicata in finc, puteus. septimus,
quod corporaliter et spiritualiter habet interpretatio-
nem convenientem. (Quoniam sicut. dat nobis inteili-
gere scriptura Paralipomenon, uxores septem habuit
David, ex quibus filios generavil : sex quidem quas
accepit in. Ebron, septimam autem in Jerosolymis
Bersabee (9. Reg. 5. et 1. Par. 5). Putei autem in Pro-
verbiis Salomonis, quamvis et alterum interiorem
liabcant intellectum, tamen in prima facie uxores si-
gnilicantur : ubi docet cum uxoribus propriis virum
debere permanere, dicens : Bibe aquam de tuis vasis,
et de puteorum tuorum. fontibus (Prov. 5. 19). Si ergo
putei uxores intelliguntur, convenienter Bersabee se-
pimus putcus interpretatur, quia et septima exstitit
uxor. Sed et Cliristus septem Ecclesiarum: sponsus
habetur. Nam quamvis innumerabiles sint. Ecclesize,
secundum diversitatem locorum, tamen omnes se-
ptem dicuntur. propter Spiritus septem, quibus sus-
tentatur omnis Ecclesia. Unde et Joannes et Paulus
apostolus ad septem Ecclesias scribunt, quasi ad
omnes. De regibus autem residnis dicere aliquid vi-
sunm est. mihi superfinum, cum desiderantibus dicere
vel audire de eis sufficiat scriptura Regnorum. S«d
tainen secundum quod Iebraicorum sermonum inter-
pretes. tradiderunt, nomina eorum actibus coaptare
tentavimus, ut Dei providentiam et in ipsis hominum
nominibus ostendamus, οἱ spiritalem delectationem
audienti populo acquiramus. David autem genuit Sa-
lomonem. Salomon autem interpretatur. pacificus.
Pacificus est autem appellatus, quoniam, omnibus in
circuitu gentibus et pacificatis, el tributa reddenti-
bus, pacificum habuit regnum, ita ut et templum Dco
mdificaret, utens etiam ministerio gentium : quoniam
in figura fuit uostri pacifici Christi, qui coufugientibus
' ad se per fidem gentibus universis, et bonorum ope-
rum spiritalia tributa. solventibus, pacificum habuit
regnum : ita ul ex vivis lapidibus non solum Jud:eis,
sed etiam gentibus vivum lemplum Deo :dificaret
viventi. Salomen autem genuit Roboam. Boboam au-
tem interpretatur in multitudine populi. Zstimo quod
pater quidem ejus, sicut. omnium regum patres, ex
bono proposito ei nomen imposuit Roboam : Dei
autem providentia, sicut et omnium regum nomina
secundum actus eorum proprio dispensavit nomine,
Sive in bono, sive in malo : Salomon ergo cum ha-
beret regnum valde multiplicatum, meritis patris sui
David, et suis, quia dilexerat eum Deus in primis,
natum sibi in tempore illo filium, appellavit Roboatn,
id est, in multitudine populi, quasi factum in multi-
tudine populi, ut secundum statum regni sui multi-
plicaü nominaretur filius ejus : providentia autem
Dei, quia fuerat peccator futurus, et dissidium regni
sui passurus, dispeusavit, ut. diceretur, in. multitu-
dine populi : quoniam quod fit in multitudine populi,
statim facile seditionem multitudinis patitur. Multj-
tudo enim mater est seditionis et contumacix : quia

uidquid a multis peccatur, plerumque manet invin-

icabile : paucitas autem magistra est discip]ip:e,
JEstimo quod Salomon et Roboam in mysterio Christi
fuerunt ; quod si in mysterio Christi fuerunt, consc-
quenter et in mysterio populi Ghristiani. Namque cum
sint omnes Christiani corpus Christi, recte universus
populus Christianus accipiendus est Christus : sic et
Salomon in mysterio populi fuit Christiani bene iu-
cipientis : Roboam autem in mysterio populi male
finientis. Nam sicut circa senectutem Salomone pec-
(ante, excitavit Dominus satan super eum, defrunca-
vit ex parte modica regnum ejus : in tempore autem
Roboam, abjicientis consilium seniorum, et sequentis
consilia juvenum co:taneorum suorum, ad plenum
Scissum est regnum, ita υἱ decem tribubus secedentibus,
el proprium sibi facientibus regem, dux tribus tan-
tummodo manebant sub Roboam (5. Iieg. 12. et 2. Par.
10). Sic populus Christianus in primis quasi bene
Ageus prosperatus est, sicut. Salumon : procedente

ParRoL. Gn. LVI.

antem. tempore, cum coepisset delinquere populus
Christianus, ct amare qum carnis suut et. mundi,
quasi filiam Plinraonis, quam diabolus subministrat
princeps carnis et mundi, ad tentationem Christiano-
rum, excitavit Deus super populum Christianorum
spiritum schismatis. In primis quidem debilitatus e«t
Christianus popnlus in quibusdam schismatibus. ln
novissimo autem populi Chris&ani quasi in tempore
Roboam abundante iniquitate, et caritate rcefrige-
Sccnte, plenius consceissus est. populus. Christianus,
ilà ut maxima pars Christianorum divideretur in h:e-
reses, el faceret sibi proprios episcopos, quasi pro-
prios reges, et vix paucissimi Christiani remane-
rent in Ecclesia Christi sub Christo. Et sicut tuuc
ltoboam abjiciens consilium seniorum, et co:xtanco-
rum suorum sequens, occasionem prabuit dissidio
illi : sic et circa finem episcopi relinquentes consilia
seniorum apostolorum, et prophetarum, secunduur
quod consiliati fuersnt. episcopos conversari debere,
vel episcopatum sunm tractare, et sequuti sunt con-
silia co;lancorum suorum, ct juvenuimn consiliantium
episcopum oportere divitem fieri et inhospitalem, οἱ
timorem Dei non habere, et talia quzdam alloqui
qu:e moveant plausum : et dederunt occasionem dia-
bolo prx:cisionum faciendaruim, non attendentes qu:
Dominus dicit : Si autem. ceperit. dispensator dicere,
Quia Deus meus moram facit; et ceperit castigare
pueros ct ancillas, et manducare et bibere cum ebriosis,
veniet. dominus cjus in die qua nescit, et hora qua igno-
rat, et dividet eum (Luc. 12. 45. 46). terum quod
pricepit Petrus : Non ut dominantes, sed. quosi epi»
scopatum tenentes (A. Petr. 5.5) ltem Paulus : Novitateg
vocum devita ; eran enim lites, οἱ serimo eorum sicut
cancer serpit (2. Tim. 2. 25). hem : Formam habe sa
norum verborum, que a me audisti (1b. c. 43. A5). De
qua prosperatione prima populi Christiani, et de ad-
versitate pnovissima prophetatur in Psalmo. De pro-
Speratione prima sic : Tunc loquutus es in aspectu
filiis. tuis, el dixisti (Psal. 88. 20), et c:tera qui se-
quuntur. De adversitate autem novissima sic : Tu
vero repulisti, et pro nihilo deduxisti el distulisti Cliri»
stum. (uum (Ibid. v. 59), et cetera qux. sequuntur.
Vide quia quomodo tunc in regno Jud:e quidam reges
exstiterunt peccatores, quidam autem mediocriter pec-
catores, in regno 3utem Israel nemo regum inventus
est justus : sic et in Ecclesia Christi inveniuntur qui-
dem episcopi boni et peccatores, in leresibus autem
nemo invenitur omnino rectus, sed omnes. perversi :
quia in auro quidem invenitur scoria et sordes, in
sordibus autem non invenitur aurum. Roboam au-
lem genuit. Ábiam. Abias autem. interpretatur pater
veniens, yel patris mei hic. Forsitan hic Abijas simi-
lis natus fuerat patri suo in corpore , ideo appellave-
runt eum pater veniens, quasi alter pater nascens :
vel patris mei hic, quasi patris suj hic esset imago.
Providenfia autem Dei sic ordinavit eum vocari , quia
sicut Roboam coepit recte , postea autem exstitit pec-
cator in Deum, sic οἱ Abias. Abias autem genuit. Asa. --
Asa autem interpretatur unguentum. ]ste enim Asa
valde perfectus fuit corde, et placens Deo, sicut Re-
gnorum liber ostendit. Propter hoc forte a Dco est
ordinatum, ut appellaretur unguentum : quia sicut
unguentum et in hyeme floridum est et boni odoris,
et homines suo odore delecia!, atque impinguat, cum
ex eo uncti fuerint : sic οἱ justus et in hyeme ten'a-
tionis immarce:cibilis est, et fidelis manet. Sicut fuit
in Asa, qui οἱ bon:? opinionis est, et historia scripta
de eo delectat legentem, οἱ zedificat, et impinguet, οἱ
ad desiderium su;r sanctitatis excita! viros prudentes.
Asa autem. genuit Josaphat. Josaphat autem interpre-
tatur Dominus judex : puto quod Ása pater ejus, cum
propter justitiam ejus eum Dominus prosperassct iu
omnibus, et inimicos ejus confregisset ante faciem
ejus, sicut scriptura testatur Regnorum, quasi in ipso
nomine filii sui confessionem offerens Deo judici
justo, vocavit enum Domiuus judex (3. Περ. 19). Nam
vere justi judicis cst, bene agentem remunerare, ej

J9

—

8

negligentem corripere, sicut fecit Deus Asa. Nam
postquam ZEthiopum et Libyum virtutem innumera-
bilem Deus deposuisset ante faciem ejus, postea ad-
versante sibi rege Israel Basa, Syrorum auxilium
petiit adversus eum : propter quod et misit ad. eum
A naniani prophetam dicentem haec : ε In quo confidis
te regem, et non conf(íidis in Dominum Deum tuum,
propterea labefactata est virtus Syrim de manu tua.
Nonne /Eithiopes et Libyes erant in virtute magna, el
in currus, et equites, et multitudiuem. copiosam ? Et
cum conflderes in Dominum, tradidit iilos in manus
tuas : quoniam oculi Domini respiciunt in ΟΠΙΠΕΙΗ
terram, ad conservandum illum, qui est perfecto
corde ad eum. Et evanuisti de isto » (2. Paral. 16.
1-9 ). Propter quam diffidentiam pto quod et in se-
nectute doluit pedes, quia Douiinus justus judex per
omnia fuit in eo. Nam nec modicam justitiam servo-
rum suorum sine remuneratione relinquit, nec mo-
dicam culpam sine correctione dissimulat. Sed et in
filium cjus Josaphat, qui hoc nomine vocabatur, justus
exstitit judex, quoniam et ipse consunnuatus | fuit,
$:cut pater ejus Asa, et adhuc amplius. Propter hoc
et Dominus justus judex amplius adhuc exaltavit οἱ
glorificavit Josapliat, quam patrem ejus Ανα, ita ut
omnes reges in circuitu munera ei offerrent, quemad-
modum Salomoni. Sed tamen. cum fecisset amicitias
cum Achab, et dedisset ei auxilium. ascendenti ad
bellum, circumdederunt eum currus : οἱ cum jam
periclitaretur occidi, exclamavit ad Domiuum, οἱ eri-
puit eum. Cuin autem interfecto Achab reverteretur
in Jerusalem, misit Deus ad eu:n Jehu proplietun
filium Ananie, dicentem : Si peccatorem illum adju-
visti, el illis qui oderunt. Deum amicus es, et in. hoc
super te ira a fucie Domini descendisset, nisi sermones
boni inventi fuissent tecum, quoniam abstulisti lucos de
terra Juda, et parasti cor tuum ad requirendum Domi-
«um (2. Par. 19. 2. 5). Vides quia nec dare oportuit
auxilium inimicis Dei, nec ab eis accipere? Quoniam
tutem nec accipere oportet ab inimicis Dei, docet nos
supradicta historia de Asa. Quoniam vero ncc dare,
inswuit nos l:ec. scriptura de Josaphat. Qui cnim
petit auxilium ab inimicis Dei, de auxilio Dei despe-
ral, utiliores! sibi existimans inimicos Dci, quain
Deum. Qui autem dat auxilium inimicis Dei, adver-
satur Deo. Deo cnim volente conterere inimicum
suum, ip.-e cum defendere tentat. Josapliat autem gc-
nuit Joram. Joram autem interpretatur Dominus alt:-
tudo. fIic Joram similiter sicut pater suus Josaphat,
prosperatus est nimis, et exaltatus in regno : quasi
confideus in Domino vocavit filium suum uatuim, Do-
minus altitudo : tamquam si dicat, Dominus est alti-
ludo mea qui me non merito meo, sed misericordia
eua fecit in altitudine. Forsan et providentia Dei,
quia impius erat futurus et superbus, sic eum noini-
uari disposuit. Nam iste Joram in magnitudine divi-
Larum elatus est, et valde impie gessit in Deum, sicut
liber Regnorum et Paralipomenon testantur. llabens
uxorem nomine Godoliam filiam Jezabelis, et Achab
cjus consilio utens, valde exstitit iniquus in Deum et
elatus, ipsam altitudinem sibi quasi Deum vel Domi-
uum fecit, confidens in altitudine. Oinnis enim homo
malum ipsuin, cui servit, dominum sibi facit. Nam ita
clatus est, ut el fratres suos oinnes occideret, quos ei
quasi adjutores et cousiliarios reliquerat pater. Pro-
pter qui omnia percussit eum Dominus passione
gravissima et diutina, ita ut ante biduum mortis sui
intestina sua putrefacta jactaret.. Joram autem. genuit
Ochoziam. Ochozius autem. genuit Joam. Joas autem
genuit. Amaziam. Amazias autem. genuit. Oziam. Sed
juste usque ad tres generationes ex eo sanctus Spiri-
tus per Mattheum priecepit de numero regum tollere
de immundo et maledicto semiue natos, in generatio»
nibus Christi spernens connumerare. Joram autem
ex semine Achab ot Jezabel, accipiens sibi uxorem

! Editi in marg. et V. D., validiores. Quae lectio posset
quadrare.

ου US IMPELFECTUM

Godoliai nomine, genuit ex cà. Ochoziam. Οἱ
autem genuit Joam. Joas autem. Amaziam, |
conipletur generatio quarta seminis iniqui et n
cti. Achab eniin rex Israel, accipiens uxorem |
filiam Sidonii regis, contra Dei przceptum i
niinis, multas impietates cominisit in. Dominur
se instigante. Propter quod Spiritus sanctus p
plietam contestatus est dicens : Ut disperderet ς
masculum de domo Achab. Quam prophetiam
vit Jchu filius Nauzi, unctus a puero. qui miss
ab Heliszio, et accepit promissionem, ut usq
quartam generationem sedeant lilii ejus in sed
super Israel. Quanta ergo benedictio facta est
Jehu, qui vindiciam fecerat super domnum A
tanta. fuit. maledictio super domum Joram p
filiam iniqui Achab et Jezabel, ut usque ad qi
generationem pra:cidantur filii ejus de numero r
οἱ sic pecc.tuim. cjus descendit in filios ejus,
fuerat scriptum : Peccata. patrum. reddam | in
"sque in lertiam et quartam. generationem. (Exx
9). Videte ergo per istam scripturam, quain p
losum estinire conjugia ex genere impiorum
Joram : et quam gloriosum est. vindictam in |
facere, sieut fecit Jeu. Quantum ergo ad lisi
Regnorum pertinet, Amazias genuit Oziam : qu
ad Mattheum, Joram genuit Oziam. Unde Ozi
lerpretatur fiiius nobilis. Qua autem causa voc
eum pater filium nobilem, non potuit :estimar
l'rie si quis ;estimet eum speciosum fuisse r
aut forte primitivuni fuisse : quoniam tunc. pri
apud i'los. clari et. honorabiles habebantur : t
Secundim Deum, quantum ad alios qui ex mal
semine descenderant reges. Etiam. secundum
nobilis fuit, quia fecit Ozias qued placitum cra
ei in oinnibus a Deo aJjutus est, propter quo:
fuisset a leo prosperatus, elatum est cer e,
dignum se astimavit etiam sacerdotali officia
(2. Paral. 26). Nam cuim usurpasset sibi thuri
inferre in templum, et resisterent ei filii Aar
Levite, quasi illicita appetenti, comminatus e-
quasi rex potestate subnixus. Confestim aute
percussit eum lepra, et visa est lepra bis iu
ejus, et exsilivit foras, et sedit domi usque ad m
suam leprosus. Videte quam illicitum e«t usi
opus quod a Deo nou est commissum. Quale
peccatum laicus usurpans sibi opus clericale,
acil peccatum οἱ lector, si usurpaverit opus dia
el diaconus, si usurpaverit sibi presbyteri opt
presbyter, si episcopalem appetierit potestatem.
quomodo secundum quod prolongabatur gen
orta de illa maledicta familia, sic paulatim per
rationes muniebatur in cisiniquitas. Ecce enim (
zias pejor fuit omnibus post Joram patrem :
Interpretatur autem Ochozias possessio invis
Patrem autem ejus, cum fuisset impius, non p
inus suspicari secundum Deum posuisse filio su
cabulum, possessio invisibilis : nisi forte secui
diabolum, a quo seductus variis fluctuabatur ci
hus. lHlujus autem filius Joas jam melior fuit eo
non ad plenum. Nam quamdiu vixit Joiada sace
qui'unxeral eum in. regem, valde pucrum dilex
eripuit eum de manu Athaliz avi; sux, qua: oc
rat omnes ncpotes suos, et. ipse fecit quod plac
erat Deo. Postquam autem mortuus est Joiada, «
forie erubescebat quasi sanctum sacerdotem, et «
auctorem vitse su:e et regni, mutatus est, et fecit
lum ante Deum. Denique cum induisset Spiritus
ctus Zachariam filium ipsius Joiad;r, et dixisse
Ilec dicit. Dominus : Quare prateristi mandatum
mini ? Non erit vobis in prosperun ; quoniam d
uisti Dominum, et ille derelinquet vos (2. Paral.
0) : insurrexerunt in. eum, et lapidaverunt eur
pracepto rcgis : propter quod et convenienter no
ejus interpretatur temporis prolongatio, quia pro
gauo temporis mutavit eum in pejus. Item Am?
paulo melior exstitit, quam Joas : nam. Amà

DMius cjus in primis placuit Deo, sicut Jos, sed p

625

ea maliguatus est sicut. Joas. : secundum hoc fuit
melior quam Joas pater suus, quia Joas corripientem
se prophetam lapidibus interfecit, et lioc ob filium
Joiada: sacerdotis regificatoris sui. Amazias autem,
cum misisset ad eum Deus Dalaam prophetam dicen-
tem : Quare quesisti deos, qui non liberaverunt popu-
lum suum de manu. tua (3. Paral. 25. 45. 46)? non
interfecit, sed comminat«ss respondit ei : Nwnquid
consiliarium regis dedi te? Cave libi ne flagelleris. ltem
Czias filius Amazixe melior fuit omnibus illis prxce-
dentibus ante. se : et si nou fuit. irreprehensihilis,
quia opus sacerdotii affectavit. Vide nune secundum
hoc et Dei judicium justum. Sicut enim Ozias, pro-
longato numero generationum, minus malus exstitit
emteris ex generatione maledicta progenitis, no: ti-
men perfectus fuit ; quia adhuc aliquid habuit gene-
rationis illius : sic οἱ Deus nos eum przscidit. de
numero regum, quia fecit quod placitum est Deo.
Percussit. autem eum lepra. propter jactantiam ejus,
ut domi sederet : ut videretur non. de numero gene-
rationis Christi pra:ccisus, sed fruitionis regni ex parté
fraudatus. Ozias autem genuit Joathan. Joathian inter-
pretatur perfectus, vel dominus immacu!auis. Et vere
perfectus. fnit hie Josthan, et. quantum ad reges se
pr::cedentes dominus immaculatus, quia, fecit. quod
placitum erat. Deo, et nulla reprehensio ejus legitur
in scriptura Regnorum. Joathan autem. genuit Achaz.
Acliaz autem interpretatur firmanieutum Domini, aut
virtus. Joatliau autem cum esset rectus et fidelis Deo,
firmamentum suum et virlutem. eredeus Dominum
essc, a quo et fuera! prosperatus in regno, quasi con-
fidens, firmamentum suum et virtutem credeus Domi-
"nm esse, vocavit filium suum Achaz, οἱ firinamentum
Doriini, vel virtutem. llle autem non fnit firmameutum
Domiui, neque virtus. Neque enim firmavit eum Deus
in bono, sed diabolus in malo, qui fuit dominus ejus.
Nam valde impie gessit in Deum, sicut testatur scri-
ptura Regnorum et Paralipomenon. Quod. autem ap-
pellatus est Acliaz firmamenutam Domini, vel virtus,
religionem quidem patris ejus ostendit, ipsius autem
duritiam, quia sicut a conversatione patris factus est
lorge, sic et a proprietate nominis sui seipsum pra-
cidit, nisi forte qued apud lsaiam prophetam posi-
tun. est hoc medo : Et facium. est in. diebus Achaz
fiti Jouthan. regis Juda, ascendit Πακ rex. Syrie
el Phacee filius Romelie rex Israel. ad Jerusalem,
expugnare eam , et non potuerunt eam debellare.
Ft aununtiatum est in domo David a dicendábus : Con-
sensit Syria. cum. Ephraim , εἰ expavit anima. ejus , οἱ
anima plebis ejus, sicut. in. sylva arbor ( arundo ),
cum a venio commovelur. Et dixit Dominus ad 1saiam:
Exi in obviam Achaz, tu, et qui relictus est Jasub filius
tuus. ad piscinam superioris vie ville (ul!onis ; et dices
ei : Vide ut quiescas , ct noli timere, neque anima tua
languescat a duobus titionibus fumigantibus istis. Cum
enim ira furoris mei facta fueril , iterum sanabo : quo-
niam filius Aram et filius Romelie , qui cogitaverunt
cogitationem pessimam , dicentes : Ascendamus in Ju-
deum, et colloquentes eis , convertamus eos ad nos, el
regem slatuemus οἷ filium Thabeel. [ασ dicit Adonai
Dominus Sabaoth : Non manebit cogitatio ista , neque
sic fiel (15sai. 7. 1-1). Forsitan sic confortatus Achaz
cum genuissel filium , vocavit nomen cjus Ezechias.
Ezechias autem interpretatur, confortavit. Dominus.
Vere completa est in Ezechia confortaiio Domini, cui
^nimus exstitit sanctus super onines reges , qui fue-
runt ante eum. Nam inter c:etera bona , quie incrito
pr:estitit ei Deus, cum misisset ad eum Sennacherib,
rex Assyriorum , Rapsacem principem militias su:,
et libellum plenum improperiis et blasphemiis contra
Deum , sicut exponit Isaias proplicta (sai. 57. per
totum) : Ezechias accepit libellum illuin, et ingressus
in templum apparuit aute Dominum , οἱ oravit, et
coulestim nissus est ad eum Isaias propheta, annun-
tians ei protectionem Dei, et confortans eum, et exiit

* Nontcf. conjicit in margine, differentiam.

IN MATTILTUM. ΠΟ. 1.

056

ad preces Ezechi:ze angelus a. facie Don;ini , et per-
cussit in castris Assyriorum centum octoginta quin-
que millia virorum. Qualia autem. fucrint verba lHa-
psacis, ve! qualis oratio Ezechize, vel qua!is conforta-
tio lsaie , lege in. Isaia, et profer causam excitationis
in populo. Ezechias autem genuit Manassen. Manasses
autem interpretatur ab insurgente , vel ex oblivione :
quam interpretationem couuiendat et liber Geneseos,
ubi cum natus fuisset in ZEgypto filius Joseph, voca -
vit nomen ejus Manasses , dicens : Oblivisci me fecit
Domiuus laborum meorum, et laborum omnium domus
patris mei (Gen. 41. 51). Si ab insurgente intelligatur,
sic possunius dicere : quia forie ab insurgente Sen-
nacherib contra eum liberavit eun Douinus : ideo
quasi gratias agens Deo postea in nomine filii sui,
vocavit eum Mansssen. Si autem intelligatur ex obli-
vione, rationem alio modo possibile est existimare :
quoniam. non faciebat filium propter. quod cum ge-
nuisset filium, vocavit nomen ejus ex oblivione, quasi
ex desperato filium sibi natum. Πως secundum pro-
positum bonum :estimabimus patris : alioqui secun-
dum actum pessimum Manasses aliter cst ;stiman-
dum : quoniam quidem pater ejus in illo predicto
roposito vocavit eum Manassen. Providentia autem

ei sic eum dispensaviL vocari, quia obliturus fuerat
omnem conversationem patris sui sanctam , et omnia
beneficia Dei pro merito ejus collata iu ipsum et
stimulatus ab insurgente diabolo, qui solet insurgero
super genus humanum ad evertendum, gesturus om-
nia (τε Deum ad iracundiam provocarent. Denique
cum :xgrolasset Ezechias in tempore quodam , et ve-
nisset ad eum Isaias propheta visitandum, vocavit
Ezechias filium suum Manasse, et ccpit ei mandare,
quod debeat Deum timere, quomodo regere regnum,
et alia multa. Et dixit ad eum Isaias : Vere quia non
descendunt verba tua in cor ejus, sed et meipsum
oportet per manum ejus iuterfici. (uod audiens Eze-
chias, volebat filium suuin interficere , dicens : Quia
inclius est me sine filio mori, quam talem filium
relinquere, qui et Deum exasperet et sanctos ejus
persequatur. Tenuit autem eum vix [saias propheta,
dicens : Irritum faciat. Deus. consilium tuum hoc;
videus Ezechi;e religionem , quia plus amabat Deum,
quam filium suum. Tamen cutn inulta gessisset impie
lie Manasses, adduxit super eum Deus principes vir-
tutis regis Assur, et comprehenderunt Manassen. in
vinculis, et ligaverunt eum iu compedibus, et perdu-
xerunt eum in Dabyloniam, et erat ligatus et catena-
tus in domo carceris, οἱ dabatur ei panis hordeaceus
ad mensuram modicus, et aqua cum aceto modica
ad mensurain , ut viveret tautum, et erat constrictus
in doloribus valde (4. Reg. 21. et 2. Par. 22. et seq.).
Kt ideo cum vehementer affligeretur, quzsivit faciem
Domini Dei sui, et oravit Deum qui omnibus adstat,
el exaudivit Doininus vocem ejus, et misertus est ei.
Et facta est circa eum flamma ignis, et liquefacta sunt
omnia vincula ejus. Liberavitque Dominus Manasseu
cx omni tribulatione ejus, et reversus est in Jerusa-
lem in regnum suum, et coguovit Domiuumn Manasses,
dicens ; lpse est solus Deus. Et servivit soli Domino
Deo in toto corde suo, et in tota anima sua omnibus
diebus vit» sua, et reputatus est justus : et ideo forte
vocatus est ab insurgente, vel ex oblivione , quia
liberavit eum Doininus ab insurgente, et ex oblivione
Dei factus est memor Dci. Manasses autem. genuit
Amos !, qui interpretatur fortitudo. Et si quidem ante
|renitentiam genuit Amos, cum malignaretur iu ido-
is, non possumus sstimare quasi relivionis causa
vocaverit euin fortitudiuom, sed causa audacis cor-
poralis : sicut solent et barbara gentes nomina filiis
imponere ad devas!ationem respicientía bestiarum.
lerarum, vel rapacium volucruin, gloriosum putantes
filios tales habere, ad bellum idoneos, et insanientes
in sanguinem. Si autem post poenitentiam geuuil

! v. D., 4mon, et sic deinceps in Codice et in margiuo
prius Editoruimn.

655

tetur ( Jon. 9. 4) : subintellipimus , nisi poeniteat.
tem quie est ex praescientia , illa impletur Dei solum-
todo operatione, ut quod virgo pareret. Alia imple-
tir hominum administratione, ut de aliquo, ut sit ju-
$tus. Admiratus itaque tanti mysterii diguitatem pro-
pheta, quasi omnes de somno suscitans , ait : Ecce
tirgo in utero habebit, et pariet filium, et vocabunt no-
men ejus Emmanuel, quod est interpretatum, Nobiscum
Deus (1sai. 7. 14). Multis pretermissis urio utitur
homine, quod pr:senti utile est negotio. Quainvis
enim nobis sit pricsens semper. gubernando , tamen
praesentior essentialiter ex uuitate persons factus
est. Verbum enim caro factum est , et habitavit in no-
bis (Joan. 4. 14). 24. Exsurgens autem Joseph a som-
no, accepit Mariam conjugem suam. Non iti domo ac-
cepit eam ; nec enim adhuc dimiserat eam de domo,
sed de animo suo deposuerat cam , et iterum in ani-
mum suum eam recepit. 25. Et non cognoril eam, do-
nec peperit. Vere enim non cognovit eam ante , cujus
ferat dignitatis, quze unigeuiti Dei facta fuerat inater :
δοι] postquam peperit, tunc cognovit eam : quia spe-
eios or et dign:or facta fuerat, quam totus mundus.
Nam quem totus mundus non capere poterat, nec me-
rebatur accipere, quasi in angustum cubiculum uteri
sni sola suscepit. Vidit Joseph enim virginem perma-
nere post partüm. Vidit mysterium * stel: quo modo
Stans super caput pueri, venientibus magis puerum
demonstrabat. Stans testimonium dabat, quia loqui
hon poterat. Ipsos denique magos vidit adorantes , et
divina dona eorum praxsentantes, Audivit sermones
ipsorum , quo modo ab oriente usque Jerosolymam
stella pracedente venerant, qui non dedignata est
hominibus ministrare, ut Dei gloriam revcelaret. Ergo
incomparabilis nativitas , totius humanxz nativitaius
mensuram excedens , et divinitatem nascentis pueri
ostendebat, et dignitatem Marix parientis Joseph de-
moustrabat. Ideo dicit, £t non cognovit eam , donec
peperit fitum suum primogenitum. Coguovit aytem 6.111)
quie esset, post partum ijsius.

Eunomii heresis. — Quidam ex hoc verbo , secun-
dum Eunomium, putant , quod Josepli donec peperit
quidem non illam habuit in conscientia *, postea au-
tem cognovit eam, et filios peperit. Unde et Christum
primogenituui dicit : quia ille dicitur primogenitus ,
quem alii frátres se uuntur. Insanus neminem intelli-
gil esse sanuin : quia. illi ausi sunt hoc dicere de illa,
putant quia et Joseph hoc ausus fuit facere. Hoc enim
quod fieri potuit, dicit evangelista quia factum non
est : illud autem quod nec fieri potuit , quid necessa-
rium habuit dicere, Factum nou est ? Nam sunt qua-
dam , qux naturaliter possunt fieri : sunt autem quae
impossibilia sunt per ipsam naturam. Volo tibi refer-
re, llle, nescio quis, cum illo litem commisit : et do-
uec vixit, non est ei loquutus. Nunquid ex hoc quod
dixi, Donec vixit, non est ei loquutus, ex eo signavi,
quia po-t mortem illi loquutus est, quod fieri non po-
test ? lllud enim quod fieri potest, dixi , quia factum
non est : quid autem opus liabui exponere, quia nec

st mortem illi loquutus est, quod fieri non poterat?

ic et Joseph ante partum credibile fuit ut coguosce-
ret eam , quia nondum cognoscebat mysterii dignita-
tem 1 postquam vero cognovit , quia facta est unige-
niti Dei templum , quo modo poterat hoc. usurpare?
Quod antea facere noluit vlr religiosus , exspectans
nuptias suas postea facturus fuerat , ut habitationem
Dei carnalibus concupiscentiis sordidaret? Hi:ec se-
cundum rationem. Veniamus autem ad auctoritatem
Scriptur:e. Dicit enim Apostolus secundum exemplum
propliete de Christo : Oportet eum regnare, donec po-
nai omnes inimicos suos sub pedibus ejus (4. Cor. 15.
25). Ergo Paulus hoc significavit , ut tmdiu reguet

! Fditi ia marg. οἱ Codex v. D., ministerium. Utraque
lectio quadrat, E

* rdi in. margine, in. concupiscentia. Codex V. D., 1
consctentiu, «ed altera inanu ibidem scribitur, vel. concupi-

scen:ia ; e! hivc si !etur esse vera lectio,

OPUS IMPERFECTUM | e

Christus, quamdiu fiant omnia sub pedibus ejus, post-
ea autem ces«et regnare? Siulte ! Qui reguat, ante
quam omnia illi subjecta sint, multo magis regnat οἱ
po*tquam fuerint ei omnia subjecta. Item alibi dicit :
Douec venio , attende lectioni ( 4. Tim. 4. 15). Num.
quid significavit, Donec venio quidern , attende ; cum
venero auteni , neglige? De primogenito autem qued
dico, usus est Scripturis, non solum illum primcegen:-
ttim dicere , qui primus rascitur, sed etiam illum «n
solis est natus, Quando dicebat Dominus ad Pharao.
nem : Primogenitus meus 1srael (Exod. &. 23) : uw».-
quid jam alium populum habebat? Si autem dics,
quia secundum prisscientiam dicebat primogenitum
porulum Judaicum, sciens quia ex gentibus alinm po-
pulum erat facturus : dico tibi, quantum ad pr«'scien-
tiam suam, semper duos populos liabuit : sed tam de
Jud:wis, quam de gentibus unum populum fuerat la-
biturus, sicut et habet.

llomilia secunda ex Cap. secundo (a).

4. Cum natus esset Jesus in Bethlehem Juda, in di-
bus llerodis regis. Cum fugeret Jacob an:e fratreu
suum Esaü, et venisset ad vesperum , vidit soninium
tale. Scala posita erat, cujus caput pertingebat usque
ad cxlum, et angeli ascendebant et descendebawt [er
eam, Dominus autem recumbebat super eam (Gen. 38.
12. sqq.). Surgens autem Jacob, suygerente Spirito,
prophetavit, diceus : Quam formidolosus locus est hic!
Non est aliud hic nisi domus Dei , et porta celi ( Ibid.
t. 17). Et ideo vocatum est nomen loci illius Bethel,
quod est interpretatum , domus Dei. Nato itaque in
Bethlehem Doinino, visionis illius prophetla completa
est. Domus enim Dei est corpus Christi, ipso dicente:
Solvite templum hoc (Joan. 2. 19). Item, Sapientia
edificavit sibi domun ( Prov. 9. 1). Porta autem cili
ipse est Christus, per quem introitur in regna οτο-
rum, dicente propheta : Hec porta. Domiui , justi in-
lIrabunt per eam (5 sal. 417. 20). Adliuc autem vide:-
mus quod ad utilitatem respicit , et quod evangelista
lempus designat, quando nascitur Christus. id est, Ja
diebus Herodis regis , ut prophetiam Danielis comple-
tàm demonstraret , qui post septuaginta septimana-
rum annuos Christum esse nasciturum denionstrat.
Nam ex illo tempore usque ad reguum Herodis septua-
ginta septiinanarum anni sunt consummati, Scieus
autem Deus perfidiam Jud:eorum, quia crucitixo vero
Christo , alium exspectaturi fuerant Christum , id est
Antichristumn , ideo occasionem incredulitatis e»rum
tollens, tempus ostendit, quando nasciturus erat Chri-
stus, ut in illum Clhiristum credamus, qui ex tempore
Pauiclis post septuaginta septimanarum annos nasci-
tur, non in illum qut in fine seculi sub nomine Chri-
sti veuturus est. In diebus [lerodis regis. Quamdiu
gens Judaica , quamvis sub peccator.bus, tamen Jo-
daicis regibus tenebatur , prophet» mittebantur ad
remedium ejus. Qualis necessitas , tale et auxilium.
Nunc autem, quando lex Dei sub potestate regis iai-
qui tenebatur, id est, justitia Dei sub dominatione
Komana premebatur , nascitur Christus , quia magra
et desperabilis infirmitas medicum artiíiciosiorem
qu:erebat. Ecce magi venerunt ab oriente J erosolymam,
9. dicentes : Ubi est qui natus est rez Judaeorum ? Ecce,
hoc est, confestim ut natus est, magnum Deum osteu-
derunt in homine parvulo , et verbis, et actibus, et
muneribus ipsis. Verbis quidem , quia dixerunt , Uh
est qui natus est rez Judaeorum ? Vidimus enim stellun
ejus in oriente , et venimus adorare eum ; actibus au-
tem, quia cum vidissent eutu, adoraverunt eum. In-
venia est in eis fides acutior quam aspectus, videnti-
bus humilia, et intelligentibus alta. Muneribus autem,
quia obtulerunt ei aurum, tlius, et myrrham , sicot
inferius ostendemus. Venerunt autem ad judicium
gentium, et ad pri judicium Judzorum, illorum fidem
prophetantes futuram, et istorum incredulitatem con^

(a) nomilia tertia in aliis.

62

autem Zorobabel , fluitio postposita, vel ex commix-
tione , vel hic doctor Dabyloni:e. Legi; si verum est,
nescio, quia sacerdotale et regale genus iixtum est iu
Zorobabel, sicut inferius exponeimus. Et forte ergo
propter hoc dictus est ex commixtione. Per istum
autem Zorobabel dimissi sunt omnes lilii [srael , et
reversi sunt in propriam terram cum gaudio magno ,
sicut. Esdras propheta exponit. Cum enim esset Zo-
robabel in ministerio Darii regis, controversia facta
est inter eum et duos alios regis ministros, quid esset
fortius in mundo (5. Esdr. 4. et Josephus Antiq. lib.
41, cap. 3) : et uno dicente, quia niliil est fortius quam
vinum, altero autem, quia nihil fortius est quam rex :
Zorobabel dixit, Nibil fortius est quam mulier el ve-
ritas. Quibus de hoc sine fine certantibus, ventum est
usque ad sententiam Darii regis, quo re-idente cum
principibus suis ad judicandum, contenderunt tres,
singuli pro sua sententia. Verba contentionis eorum,
qui vult scire, legat Esdram prophetam. Tamen vicit
Lorobabel, et judicio Darii et omnium principum
pronuntiatum est, Omnibus fortior veritas est. Cum
autem. diceret ad eum Darius rex cum juramento,
Pete a me quod vis, usque ad dimidium regni mci,
respondit Zorobabel : Ego non peto regnum tuum,
sed ipse utere eo in :eternum : sed hoc peto , quod
cepit pater vester Cyrus rex aite vos , ut dimitiatis
captivitatem filiorum [Israel redire in sua. Darius con-
cessit. Exiens autem Zorobabel gratias egit Deo , di-
cens : Benedictus es, Deus et pater veritatis , quod sa—
pientiam hanc in 05 meum misisti (5. Esdr. 4. 60). Et
ideo inventus est recte secundum providentiam Dei
nominatus Zorobabel , id est , hic doctor Dabylonize.
Qua: autem. major doctrina est, quam ostefdere ve-
ritatem doiminatricem esse omnium rerum ? Et imple-
tim est in eo quod fuerat scriptum : Super ínimicos
meos prudentem me fecisti mandato tuo, quia in ater -
num mihi est. Super omnes docentes me intellexi , quia
testimonia (ua. meditatio mea est. Super seniores intel-
lezi, quia mandata (ua exquisivi (Psal. 118. 98-100).
Vel, fluitio postposita : id est, quia defluitionem regni
ad sc decurrentem postposuit, et elegit redemptionem
populi sui. De residuis autem generationibus, nec
scripturam aliquam me recordor legisse, nec fabulam
aliquam aliquando audisse. loc autem in flne notan-
dum est, quod quicumque regum placuerunt Deo,
diutius regnaveruut, ct inimicos eorum humiliavit
Deus sub manibus eorum : quotquot auteni inaligne
gesserunt, velociter et à regno et a. vita cum amara
morle przcisi sunt, et humiliavit eos Deus &ub iniini-
cis eorum. Omnes ergo generationes eb Abraham usque
ad David generationes quatuordecim. Cum potuisset
evangelista breviter numerum generationum expli-
care, dicens : Ab Abraham usque ad Christum ge-

nerationes sunt quadraginta du: : qua ratione ter ^

generationes prxcidit, et in tres partes divisit per
generationes quatuordecim ? Quia ter completis qua-
tuordecin generationibus mutatus est in Judais ho-
minum statuis, Ab Abraham enim usque ad David
fuerunt sub judicibus : a David usque ad transmigra-
tionem , sub regibus : a transmigratione usque ad
Christum, sub pontificibus. Iloc ergo vult demon-
strare, quoniain sicut semper ter completis quatuior-
decim. generationibus, mutatus est hominum status :
sic completis quatuordecim generationibus a trans-
migratione usque ad Cliristum , uecesse est a Christo
mutari similiter hominum statum : quod et factum
est. Post Christum enim jam non sub judicibus multis,
nec sub regibus multis, nec sub pontificibus multis
fuerunt : sed omnes generationes sub uno Christo, et
judice, et rege, et pontifice facte sunt : quia trium
lorum statuum solus habuit dignitatem. Unde quo-
niam οἱ judices , et reges, et pontifices, tres Christi
dignitites prifigurabant, semper principia eorum in
figura fuerunt Christi. Primus judicum Josue * : pri-

! Editi in marg. οἱ V. D., primus judicum Jesus Nave,

IN MATTILEUM. HOMIL. |.

630

mus regum , David : primus pontificum , Jesus filius
Josedech. Mos in figura Cliristi fuisse dubitat neni.
Ferte ideo. quatuordecim generationes. ponuntur , id
est, quater decem, hoc est quater Christus. lota enim
litera Christi mysterium habet. Ideo ergo quatuorde-
cim, quoniam ter quidem figuratus Cliristus ostensus
est, quarto autem verus Christus apparuit. Qua ratione
apud Lucam septuaginta septem generationes ponuntur
Christi renascentis ex baptismo, in proprio expono-
mus loco. llic autem dicamus, qua rati: ne quadra-
ginta due generationes ponuntur Christi secundum
carneu nascentis in mundum. Quadragiuta duo enim,
sex seplimanarum numerus est. Sex autem numerus,
operis et laboris numerus est, quoniam in sex diebus
factus est mundus, qui positus est in opere, et labore,
et dolore. Couvenienter ergo Chri-ti nascentis in mun-
dum ad laborem et dolorem quadraginta du: genera-
lioués ponun'ur, mysterium continentes operis et
laboris. Generatio autem Christi. sic erat. (Matth. 4.
15). Quoniam superius dixerat , Jacob autem genuit
Joseph , cui desponsata Maria genuit Jesum : ne ali-
quis audientium aestimare! , sic esse Christi nativita-
tei , quomodo pr«cedentium patrum , ipse ordinem
διι narrationis przcideus addidit, et dicit : Generatio
autem Christi sic erat : ac si dicat, Geucratio quideni
eorum , quos exposuimus , patrum , sic fuit quemad-
modum retuli : Christi autem generatio non ita , sed
sic. Quomodo? Maria cum essct desponsata Joseph,
priusquum convenirent, inventa. est in utero habens (Ibi-
den) : id est, ex virgine sinc patre, ut ejus generatio-
nem enumerans , de semine David eum desceudisse
ostendat secundum Dei promissa, οἱ extra naturam
humanam nativitatem ejus exponens factam , myste-
rium deitatis ejus aperiat. Nec enim diguum erat , ut
Unigenitus Dei, non propter se, sed propter homines
nascens, more nasceretur humano. llomo enim in
carne nascitur, ut corruptioui subjaceat : Christus
autem natus est, ut sanet corruptionem. Sicut ergo
non est consequens, ut corruptibilis hoino nascens ex
incorrupüibilitate virginitatis nascatur : sic non erat
consequens , ut Unigenitus Dei, qui ideo nascebatur,
ul corruptionem sanaret , pascereiur ex corruptione
conjugii. Ilomo ex necessitate nascitur, ut sit : Chri-
$tus autem non ex necessitate natura, ut esset, sed ex
voluntate misericordia» ut salvaret. Quomodo ergo
justum est, ut unum eumdemque habeant. nativitatis
honorem necessitas et voluntas ? Merito ergo contra
natur:e humaie regulam natus est, quia erat super
naturam.

Mirandus Christi ortus, scilicet per peccatores. —
Vide autem novam et adniirandam Christi nativita-
tem, id est, per homines peccatores, per mulieres
meretrices, et adulteras, et gentiles. Sed talis genera-
tio non. sordidat. dignitatem Christi , sed commendat
misericordiam ipsius. Sic erat mirabilis, ut qui patres
per adoptionem fecit et. genuit , a filiis nasceretur.
Facii sunt patres ejus, quorum non erat lilius. Iste
illis beneficium prastitit , ut esset filius eorum. llli
autem nihil isti prstiterunt , ut essent patres ipsius.
In. bominibus ! patres (ilios sibi adoptant , quos ipsi
desiderant : hic autem f(ilius sibi adoptavit patres ,
quos ipse elegit. Πίο (ilii à patribus suscipiunt gene-
rositatis dignitatem , hic autem patres a filio suscepe-
runt. (a) Cum esset desponsata mater ejus Maria Joseph,
priusquam convenirent , inventa est in utero habens de
Spirilu sancto. Quoniain futurum erat, ut omnes sancti
de virgine nascerentur Ecclesia, desponsata Cliristo,
ideo Christus nascitur de virgine desponsata , ne di-
gnius nascerentur servi quam Dominus. Sed ut per
onnia filii paternz nativitatis perfectum imitarentur
exemplum, ideo et Maria desponsata erat fabro ligna-
rio : quoniam et Christus sponsus Ecclesie omnem
salutem hominum el omne opus suum per lignum

' Moutef. conjicit in margine, onibus. —
(a) In Codice Y allis Dei hic incipit bomília secunda.

651
crucis fuerat operaturus. Ideo autem et desponsata ct
domi habita, ut desponsatio ipsa fidelis esset, el for-
micationis opprobrium a matre repelleret , et virgini-
tatis gloriam ! nascituro Doniino reservaret. Si enim,
quia in domo sponsi peperit, infideles Jud:ei dixerunt,

onne hic est Jesus filius Joseph ? quanto magis si ex-
tra donium sponsi peperisset. dicturi fuerant : Noune
hic est Jesus filius ineretricis? Nam quemadmodum
in ea, qux in domo viri concipit, intelligitur conce -
ptio maritalis : sic in ea, qu: extra domum concipit,
est suspecta conceptio. Magis ergo voluit Dominus, ut
haberet mater ejus maritalem suspicionem, quam for-
nicationis opprobrium pateretur. Antequam conveni-
rent, inventa est in utero habens. Non dixit, Priusquam
acciperet : sed , Priusquam convenirent, inventa est
in utero habens : quia jun accepta erat in domo. Vir-
ginitas enim est incorruptibilitas : incorruptibilitas
aulem virginitas ipsa sincera *. Idco ergo, antequam
convenirent, conceptus est Christus, ut nec de corru-
ptione incorruptibilitas nasceretur, nec ex passione
corporis utriusque templum sibi Dominus fabricaret.
Dico autem nonu ad desperationem et confusionem
nuptorum, sed ad consolationem et gloriam continen-
tiun, quoniam hzc ipsa conjunctio maritalis malum
est ante Deum : non dico peccatum, sed inalum. Nain
quanturmn ad naturam rei ipsius, peccatuin est ; con-
cessione autem Dci fictum est, ut non sit peecatum.
Quomodo? Oportebat cnim, ui homo corruptibilis na»
sceretur in mundo, ut. posset tentari, ut tentatus co-
ronetur. Si autem incorruptibilis factus fuisset, tentari
non poterat. Si vero non tentabatur, nec coronabatur :
quia incorruptibilitas tentationem non sentit. [deo
ergo factum est, ut ex passione carnis et sanguinis,
et igne fervido in visceribus, succedente liumore, homo
corruptibilis nasceretur, tit ne de bono ma!um nasca-
tur, autex impassibilitate corruptio : sed ut de malo ma-
lum procedat, et ex passione corruptio generetur. ldeo
ergoista conjunctio maritalis cum esset peccatum,quan.
tum ad naturam rei ipsius, concessione Dei facta est
licentia. Licentia, dico, facta est, non justitia. Nam etsi
propter necessitatem rei peccatum csse desiit, tamen
justitia esse non meruit (incipit). Ideo utentibus se, etsi
ponam non infert, mercedem tamen non priestat : et
$i non occidit, tamen non salvat. Uude et proplieta non
nd indulgentiam Dei respiciens, sed ad spurcitiam
ipsius operis, dicebat : Ecce enim in iniquitutibus con-
ceptus sum, et in peccalis concepit me maler mea (Psal.
δ0. 7): id est, Quid mirum si peccavi, qui de peccato
sum natus? Sequuta est enim generationem suam natu-
ra peccati. Nam si matrimonium ipsum placitum esset
Deo, numquam abstinentibus se ab illo gloriosa pro-
mitteretur corona, nec sic amarentur a Deo, qui odiunt
illud. Nonenii ille remüneratur qui bonum fugit, sed
«qui malum. Vis autem scire quomodo licitum est ma-
trimonium? quomodo aliquanto licuit et sorores habere
uxores? quomodo habuerunt Cain et Abel ? :ec nomina
filiarum Adam, quas in initio habuit post Cain οἱ Abel,
Iufan et Edoclam, et non peccaverunt : quia peccatum
illud raritas hominum et necessitas excusabat. Post-
ea crescente numero liominum, ipsum malum rever-
sum est in naturam suam, el coepit esse peccatum.
Remausit. autem in. usu, ut uni viro liceat habere
plures uxores. Amplificato postea niundo, etiam hoc
maluim recepit naturam suam, οἱ coepit esse peccatum.
Remansit autem in usu, ut unus unam haberet uxorem.
Nunc autem postquam venit plenitudo temporis, et se-
nuit mundus, scimus quale est consilium Dei, et quid
vult, et quid est placitum coram illo. Sed ausi nou su-
mus dicere propter homiucs incontinentes, in quorum
earpore anima nihil agit, &cd in toto illos possidet
sanguis et sordidissimus ille vapor, de illo insano

! Editi in marg. et Codex V. D., ut. virginitilis gra-
ligi.
. * Editi in marg. et V. D., incorruptibilitas autem veritas
ipsa ; et mox iidein, antequam conveuirent natus est chui-
alis.

OPUS IMPERFECTUM

igne procedens. Denique commendavit ! angel;
biz in nuptiis cjus, ut cum veniret ad illam ος
tudinem humanam. surgeret prius ct oraret. et si
ret : Domine, tu scis , quianon propter libidinem
uxorem, sed propter liberos procreandos (Tob.8.9
si aliter orasse!, oratio ejus Deo non fuerat plac
Vides ergo quia turpissimum opus illud carni:
rum causa excusat. Nunc autem multiplicato s;
creandorum hominum occssio est exstincta.
Deum nop multitudo hominum, sed caritas «anc
delectat. Ecce una est libido, qux fornicatione
nerat, et quas maritalem usum ministrat. Sed
posuit mari terminos littora, dicena : Usque
mies, et hic te constringes (Job 53. 11) : sic Ι
earuali terminum posuit conjugium, ut usque
veniens, illic se constringat. Sicut. e:go inare,
tora sua supergressum fuerit, peccat : ita et |
si transgressus tueritlicentiam maritalem. Si erg
est libido in. maritis, et in adulteris : quomod
test fieri, ut una. cademque res pro dimidia q
parte sit justitia, pro dimidia autem sit peccatum
enim tota est peccatum, aut. tola. justitia : qui:
est res. Verum est autem, quia libido justitia no
ergo tota peccatum est. Sed peccati. illius poen
imputatur, donec iste odibilis et corruptibilis |
eat mundus. ldeo ergo Dominus conceptus est |
quam convenirent , ul non ex passione car
sanguinis nasceretur : qui ideo venit, ut cari
sanguinis solveret passionem, et mularet in spii
Cui inventa est in utero habens de Spiritu sa
Sine dubio a sponso suo Joseph, qui zeloso :
semper se admonente, vitam circumspiciebat N
Nam sicut Historia qux:dam non incredibilis |
irrationabilis docet, quando gesta sunt quie
Lucas, Joseph absens erat. Nec enim convenie
putare przsente Joseph introisse angelum ad Ma
et dixisse qu: dixit, et Mariam respondisse qua
que respondit. Si concedamus, angelum potuis
tirare ad. eam, et loqui, plane confestim Μαγίαι
isse in montana cum festiuatione, et introisse di
Zachari:z, et salutasse Elizabeth, et mansisse οἱ
mensibus tribus, possibile non fuit przesente Jot
quia necesse erat , ut absentatiouis ejus et man
diutin;? requireret eausas. Postquam au'!eni
peregre post tot menses, et invenit eam gravidar
nifeste, forsitan ei comminatus est, quasi spons
de judicio Dei terruit eam , quasi vir timoratus
autem cum videret se innocenter in suspicioner
minis decidisse, nec posse se jam excusare , tes
nio ventris convic:am , cum lacrymis el su-pirit
mans juravit dicens : Vivit Dominus, uescio un
lioc. Quo audito, timuit valde Joseph et ex parte
didit in ea aliquid esse divinum. Nec enim tiunu
nisi ex parte aliquatenus credidisset. Ad hzc a
fidem verborum ejus commendabat conversatio
sancta. Forsitan autem, cum esset. justus, copi
cogitare de illa : Comessalrix aut. vinolenLa |
quam fuit : quoniain omnis mulier quie vinolent
el comessatrix, eliam meretrix est. Nam sive in
sive in libidinibus delectatio caruis est qua prz
tat hominem. Muiier quoque, quie suavitatibus ;
$u:e non contradicit , multo magis neque libidini
resistere acquiescit, sicut etiam Apostolus dicit :
niam vidua. que in deliciis est, eivens mortua est. .
5. 6). Non levis, nou jocosa, non cantatrix, uon
pium verborum amatrix, sicut. solent plerum
uelle, qu:e libenter talia aut loquuntur, aut 2udi
5 quidem impndentiores sunt, libenter loquum
si autem verecundiores, etsi loqui talia erubescunt
men delectautur audire. Non super virum oculos$
exiulit, nec. infixit aspectum. Hic. enim sunt 8
menta mulieris ineretricis, sicut ait Salomon : Fort
tio mulieris in extollentia oculorum ejus (Eccli.99.
Hzc et alia similia tractans , nibil horum inveni
in ea : sed ex diverso omnia laudabilia, omuia 2d

t Moutef. conjicit in margine, cum numdaret.

653

randa, qua sine Spiritu sancto possibile nonu erat
esse iu natura humana. Omnibus igitur documentis,
quibus fornicatio mulieris intelligi et argui solet ,
elicientibus, sola-apud eam remanebat suspicio gra-
tix Dei. Propter hiec omuia cstimavit eam habere in
utero de Spiritu sancto. Nam nulla res sic castita-
tem mulieris viro commendat, sicut. vita ejus. disci-
plinata. Ubi enim timor Dei est, ibi et castitas est :
ubi autem. non est timor Dei, ibi neque castitas est.
Caro enim urget, securitas mulieris adjuvat caruem :
si timor Dei non fuerit qui resistat, quis eam teneat
indagatam? O in:estimabilis laus Marie! Magis cre-
debat castitati ejus, quam utero ejus : οἱ plus gratia,
quam naturz. Conceptionem inanifeste. videbat, et
fornicationem suspicari non poterat. Possibilius esse
credebat mulierem sine viro posse concipere, quam
Mariam posse peccare. Et quod. majus est videre, ut
sponsus de sponsa sua haheret, sic habuit Joseph
apud se. Frequenter euim viri, etiam si leviter vide-
rint mulieres suas aspicientes in alterum, mox excitan-
tur in ?elum : et quod non est illud suspicantur, quia ex
maguo amore nascitur zelus. Ilic autem et maritalem
zelum et uteri. clamantis accusationein, sola pr:eter-
it€e conversationis documenta. vincebaut. 19. Joseph
autem vir ejus, cum essel justus, et nollet eam tradu-
cere, voluit occulte aimittere eam. Cogitabat enim for-
sitau apud se : Si peccatum ejus celavero , facio con-
tra legem Dei : et si propalavero liliis Israel, lapi-
dahunt eam. Timeo enim , ne hoc, quod est in utero
ejus, diviuitus sit. Numquid non. Sara nonaginta an-
norum concepit, et peperit? Si illam quasi lignum
jam siccum fecit florere : quid *i Divinitas partuin isti
voluit sine viro donare? Numquid ad virum pertinet
ipsa couceptio mulieris? Nam si conceptio mulieris
pertinet. semper ad virum, sine dubio quando vult
vir, tunc conciperet οἱ mulier : nunc autem non
quando vult vir, tunc concipit mulier, sed quando
vlt Deus. Si ergo conceptio mulieris non iu viro po-
sita est, sed in Deo: quid magnum, si voluit. is!i
fructum sine viro prxstare? Quid ergo faciam? Di-
mituam eam occulte : quia in re incerta mclius est,
ut meretrix constituta evadat, quam ut innocens mo-
viatur. Justius enim est, injustum juste evadere,
quam justum injuste perire : quia etsi reus semel
evaserit, iterum potest perire : iunocens autem si se-
inel perierit, jam non potest revocari. Expedit ergo ut
dimissa opprobrium patiatur, quam tradita morti mo-
riatur. H»c autem talia cogitare et agere velle, non
est hominis valde justi. 20. lIcc eo cogitante, appa-
ruit ei angelus in somnis, dicens. Quoniam ergo au-
ditio verborum Marie, et consideratio vitae ejus,
mala suspicari de ea non sinchat Joseph : consideratio
autem conceptionis ejus non permittebat eum. ad

lenum bona zstimare de ea, et sic animus ejus
inter utrasque partes fluctuabat, et tenere. eain ti-
mebat, et tradere eam non audebat: propter hoc
necessaria fuit ei revelatio illa divina. Si enim ipsa
Maria, qu;e angelum vidcra!, et audierat sibi loquen-
tem (am de sua concepiio:e, quam de. Elizabeth,
ascendit in montana, ut. videret. Elizabeth, et ipso
confirmaretur aspeciu: quanto magis Joseph pust
verba couceptionis Mari:e, post consideratioueim vitzo
ejus, adhuc nutabundus necessariam habuit revela-
lionem divinam? Propter tres ergo causas apparuit
ei. Primum ne justus homo ignorans faceret rein in-
justam ex proposito justo ; deinde propter honorem
inatris ipsius. Nam «i dimissa fuisset, etsi non apud
fideles, tamen apud inlideles turpi suspicione carere
uon poterat. Tertio, ut intelligens Joseph sauctam
conceptionem diligeutius se in futurum custodiret ab
illa, quam prius. Prius enim servavit se propter di-
sciplinaimn justiti:, postea autem et. propter timorem
partus hujusmodi. Quare non ante conceptionem vir-
cinis venit ad Joseph ? Ut ne cogitaret qu:e cogi'avil,
ne pateretur qua passus cst Zacharias, qui culpam
infidelitatis incurrit. de conceptione. conjugis jain
longzvae (Luc. 1). Incredibilior enim erat res virgi-

IN MATTILEUM. IIOMIL. I.

657

nem posse concipere, quam anum. Si ille sacerdos
constitutus rem faciliorem fore non credidit,quanto me-
gis iste popularis rein dilficiliorem fleri non credidis-
set ? Si ipsa Maria, angelo sibi d.cente de conceptiose
sua, pene non credebat propter virginitatem suam,
dicens : (Juomodo fiet hoc, quoniam virum non. cogne-
$c0 (Luc. 1. 54)? quomodo Joseph fuerat crediturus
referenti de altera quod sine viro conciperet ?* Joseph
fili David, ne timeas accipere Mariam conjugem tuam :
quoniam quod nascetur. ex ea, de. Spiritu sancto est.
Filium David eum nominaus, voluit eum adducere in
memoriam promissionis Dei ad David, ut de semino
ejus Christus nasceretur. Dicens autem, Ne timeas,
cognitorem se cordis ejus ostendere voluit, ut. per
Ίος futurorum bonorum, quie de Chri-to erat dictu-
rus, faceret fidem : quia Quod nascetur de ea, de Spi-
ritu sancto est. Spiritum sanctum, ipsum diiit unige-
nitum. Deum, sicut. ipse de se testatur in Evangelio:
(uia Spiritus est, inquit, qui vivificat : caro autem nihil
prodest (Joan. 6. 64). Et Joannes ait : Dominus Spi-
ritus est (Dbid. 4. 24). Non enim Spiritus advocatus
Ingressus est in Mariam, ut suscipiens corpus nasca-
tur in mundum, sed ut. sanctificaret virginis vas. Di-
cens autem, (Quod nascetur ex ea, de Spiritu sancto est,
loc dicere vult, quia de semine viri alicujus non fuerat
nasciturus, sicut zestimans mctuebat Joseph, sed de
Spiritu sancto. Sicut enim secundum przceptum Ra-
pliaelis angeli ad Tobiam (Tob.6 18), viro εἰ uxore more
solito venturis ad coitum, oratio pr:xcedere debet, ut
quod concipitur, in sanctificatione concipiatur : sic uni-
geuito Deo virginem ingressuro, Spiritus sanctus pr:e-
cessit, ut prz cedenie Spiritu sancto, in sanctificatione
nascatur Christus secundum corpus, Divinitate ingre-
diente prosemine. 21. E! pariet filium, vocabisque nomen
ejus Jesum. Non dixit, Pariet tibi filium, «iv ut ad Za-
chariam : Ecce Elizabeth uxor (ua concipiet el pariet
tibi filium ( Luc. 1. 15) : quia mulier, qux ex viro
concipit , marito suo filium parit : quia magis ex illo
est, quam de ipsa. Il:ec autem, qux non de viro.con-
ceperat, non filium illi peperit, sed sibi tantummodo.
Vide quo modo similitudinem ipsius rei per emnia se-
quitur, quax facta est in Adam. Sicut enim tunc mulier
gustans de ligno, sola seducta est, et peperit mortem ;
Adam autem uon fuit particeps in seductione illius ;
non eniui a diabolo seductus peccavit , sed quia con-
sensit mulieri : sic et modo accipiens Maria de Βρί-
ritu sancto, &ola credidit, dicens : Ecce jam nunc bea-
lam me dicent omnes generationes. (Luc. 4. 48). Joseyfh
autem tunc in (ide conceptionis illius nihil habuit
commune, sed postea tacendo et consentiendo tantum
salvatus est. Ideo et in somniis adstitit ei, non palam :
ut quemadmodum dormiente Adain creavit mulierein,
Sic et isti dormienti divinitus consignaret uxorem.
lp:e autem evangelista interpretatur quid intelligitur
Jesus Hebraica voce, dicens : J pse salvabit lum
suum a peccatis eorum. Si ergo medicns, qui nullam
potestatem habet salutis humane, propter solam cou-
fectionem herbarum non erubescit medici sibi nomen
imponere : quanto dignius iste vocatus est Salvator,
per queui: totus salvatus est mundus ? 292. Hoc autem
totum factum est. Quid totum? Ut virgo propinquo suo
desponsaretur, ul casta servaretur , ut angelus per
somnium Jo-cph loqueretur , ut sponsam eam acci-
pere juberetur, ut yu ri nomen Jesus vocaretur, ut
virgo mundi Salvatorem generaret. Ut impleretur

uod dictum est a Domino per prophetam (Isai. 1.
m dicentem : 95. Ecce virgo in utero habebit, et pa-
riei filium. Gratia a prophetis testimonium habet , vel
ideo ut Vetus et Novum consonet Testamentum , vcl
nt infirmitati eruditorum satisfaciat , vel ut non mox
temere videretur erumpere, quod tanto ante tempore
przdietum est.

Prophetia duplex. — Prophetia autem alia est ex
praescientia, et liec immutabilis : u& hiec, Ecce sirgo
concipiet. Alia ex judicio operum, et hiec solet mutari
secundun quod verba sonant , won secundum intel
lectum ; ul, Adhuc quadraginta dies, εἰ Ninive aubvcr-

223 OPUS IMPERFECTUM 0

tetur ( Jon. $. 4) : subintellipimus , nisi paeniteat.
tem qu:e est ex przscientia , illa impletur Dei solum-
tnodo operatione, ut quod virgo pareret. Alia imple-
tir hominum administratione, ut de aliquo, ut sit ju-
stus. Admiratus itaque tanti mysterii dignitatem pro-
plela, quasi omnes de somno suscitans , ait : Ecce
tirgo in utero habebit, el pariet filium, et vocabuat no-
men ejus Emmanuel, quod est interpretatum, Nobiscum
Deus. (1sai. 1. 44). Multis prztermissis uro utitut
homine, quod prmsenti ulile est negotio. Quáimvis
enim nobis sit pr:»sens semper gubernando , tamen
prasentior essentialiter ex unitate person factus
est. Verbum enim caro factum est , et habitavit in no-
bis (Joan. 4. 14). 24. Exsurgens autem Joseph a som-
no, accepit Mariam conjugem suam. Non iti domo ac-
cepit eam ; nec enim adliuc dimiserat eam de domo,
sed de animo suo deposuerat cam , eL iterum in auni-
mum suum eaim recepit. 25. Et non cognoril eam, do-
nec peperit. Vere enim non cognovit eam ante , cujus
fuerat dignitatis, quz? unigeuiti Dei faeta fuerat inter :
sed postquam peperit, lunc cognovit ear : quia spe-
cios or οἱ dign:or facta fuerat, quam totus mundus.
Nam quem totus muudus non capere poterat, nec me-
rebatur accipere, quasi in angustum cubiculum uteri
sni sola suscepit. Vidit Joseph enim virginem perma-
nere post partum. Vidit mysterium 5έοἱ. quo modo
Stans super caput pueri, venientibus magis puerum
demonstrabat. Stans testimonium dabat, quia loqui
non poterat. ]psos denique magos vidit adorantes , et
divina dona eorum prasentantes. Audivit sermones
ipsorum , quo modo ab oriente usque Jerosolymam
5tella precedente venerant, qua non dedignata est
hominibus ministrarc, ut Dei gloriam revelaret. Ergo
incomparabilis nativitas , totius human: nativitaiis
mensuram excedens , et divinitatem nascentis pueri
ostendebat, et dignitatem Mari:» parientis Joseph de-
moustrahat. Ideo dicit, £t non cognovit eam , donec
peperit ium suum primogenitum. Cognovit aytem e.
«quie esset, post partum ipsius.

Eunomii haresis. — Quidam ex hoc verbo , secun-
dum Eunomium, putant , quod Joseph donec peperit
quidem non illam habuit in conscientia *, postea au-
tem cognovit eam, et filios peperit. Unde et Christum
primogenitum dicit : quia ille dicitur primogenitus ,
quem alii fratres sequuntur. Insanus neminem intelli-
git esse sanum : quia illi ausi sunt hoc dicere de illa,
putant quia et Joseph hoc ausus fuit facere. Hoc enim
quod fieri potuit, dicit evangelista quia faetum non
est : illud autem quod nec fieri potuit , quid necessa-
rium habuit dicere, Factum nou est ? Nam sunt qua-
dam , quz naturaliter possunt fieri : sunt autem quae
impossibilia sunt per ipsam naturam. Volo tibi refer-
re. Ille, nescio quis, cum illo litem commisit : et do-
nec vixit, non est ei loquutus. Numquid ex hoc quod
dixi, Donec vixit, non est ei loquutus, ex eo signavi,
quia po-t mortem illi loquutus est, quod fieri non po-
test ? lllud enim quod fieri potest, dixi, quia factum
non est : quid autem opus habui exponere, quia nec
ost mortem illi loquutus est, quod fieri non poterat?

ic et Joseph ante fertum credibile fuit ut cognosce-
ret eam , quia nondum cognoscebat mysterii dignita-
tem 5 postquam vero cognovit , quia facta est unige-
niti Dei templum , quo modo poterat hoc usurpare?
Quod antea facere nolüit vir religiosus , exspectans
nuptias suas postea facturus fuerat , ut habitationem
Dei carnalibus concupiscentiis sordidaret? Hiec se-
cundum rationem. Veniamus auiem ad auctoritatem
Scripture. Dicit enim Apostolus secundum exemplum
prophet;e de Cliristo : Oportet eum regnare, donec po-
nat omnes inimicos suos sub pedibus ejus (4. Cor. 45.
25). Ergo Paulus hoc significavit, ut tamdiu regnet

! Fditi ia marg. et Codex v. D., ministerium. Utraque
lectio quadrat. .

* rdi in margine, in. concupiscentia. Codex V. D., in
consctentia, sed altera 1manu ibidem scribitur, vel. concupi-
$cen:ia ; et hire ;iletur esse vera lectio,

Christus, quamdiu fiant omnia sub pedibus ejus, post.
ed autem cesset regnare? Stulte ! Qui regnat, ante.
quam omnia illi subjecta sint, multo magis regnat el
po*tquam fuerint ei omnia suhjecta. Item alibi dicit :
Donec venio , attende lectioni (43. Tim. 4. 15). Num.
quid significavit, Donec venio quidern , attende ; cum
venero autem , neglige? De primogenito autem qna
dico, usus est Scripturis, non solum illum primageni.
lim dicere , qui primus rascitur, sed etiam illum qu
solus est natus, Quando dicebat Dominus ad Pharao.
nem : Primogenitus meus 1srael (Exod. 4. 23) : nun.
quid jam alium populum habebat? Si autem dicis.
quia secundum priescientiam dicebat primogenitun
populum Judaicum, sciens quia ex gentibus alium po
pulum erat facturus : dico tibi, quantum ad pr:scien.
tiam suam, semper duos populos habuit : sed tam dr
Judieis, quam de gentibus unum populum fucrat ha.
biturus, sicut et habet.

llomilia secunda ex Cap. secundo (a).

1. Cum natus esset Jesus in Bethlehem Juda, in dic.
bus [lerodi& regis. Cum fugeret Jacob an:e fratreu
suum Esaü, et venisset ad vesperum , vidit somnium
tale. Scala posita erat, eujus caput pertingebat usque
ad calum, et angeli ascendebaat el descendebant pe
eam, Dominus autem recumbebat super eam (Gen. 93
12. s90.). Surgens autem Jacob, suygerente Spiritu.
prophetavit, dicens : Quam formidolosus locus est hic.
Non est aliud hic nisi domus Dei , et porta celi ( Ibid
9. 17). Et ideo vocatum est nomen loci illius Bethel,
quod est interpretatum , domus Dei. Nato itaque i:
Bethlehem Domino, visionis illius prophetla complet:
est. Domus enim Dei est corpus Cliristi, ipso dicente.
Solvite templum hoc (Joan. 2. 19). ltem, Sapient
cdificavit sibi domum ( Prov. 9. 1). Porta autem οἱ |
ipse est Chfistus, per quem introitur in regua calo
ruin, dicente propheta : Hec porta. Doniini , justi in
lIrabunt per eam sal. 117. 20). Adhuc autem vide:
mus quod ad utilitatem respicit, et quod evangelist:
tempus designat, quando nascitur Christus, id est, Ii
diebus Herodis regis , ut prophetlani Danielis comple
tam demonstraret , qux post septuaginta septimana:
rum annos Christum esse nasciturum deinonstrat
Nam ex illo tempore usque ad reguuin Herodis septua
ginta septiinanarum anni sunt consummati, Scien
autem Deus perfidiam Jud:eorum, quia crucitixo vert
Christo , alium exspectaturi fuerant Christum , id es
Anticliristum , ideo occasionem incredulitatis eorua
tollens, tempus ostendit, quando nasciturus erat Chri
stus, ut in illum Christum credamus, qui ex tempor
Danielis post septuaginta septimanarum annos uasci-
tur, non in illum qui in fine 5ου]! sub nomine Chri:
sli veuturus est. In diebus llerodis regis. Quamdit
gens Judaica , quamvis sub peccator.bus, tamen Ju.
daicis regibus tenebatur, prophete mittebantur ad
remedium ejus. Qualis necessitas, tale et auxilium.
Nunc autem, quando lex Dei sub potestate regis iui-
qui tenebatur , id est, justitia Dei sub dominatione
WKomana premebatur , nascitur Christus , quia rhagia
et desperabilis infirmitas medicum artiticiosioreul
qu:erebat. Ecce magi venerunt ab oriente J erosolymam,
9. dicentes : Ubi est qui natus est rex Judaeorum ? Ectt,
hoc est, confestim ut natus est, magnum Deum osteti-
derunt in homine parvulo , et verbis, et actibus, el
muneribus ipsis. Verbis quidem , quia dixerunt ,
est qui natus est rez Judaeorum ? Vidimus enim stellam
ejus in orienle , et venimus adorare eum ; actibus au
tem, quia cum vidissent eum , adoraverunt eum. In.
venia est in eis fides acutior quam aspectus, videnli-
bus liumilia, et intelligentibus alta. Muneribus aule&
quia obtulerunt ei aurum, thus, et myrrham sicil
inferius ostendemus. Venerunt autem) ad judicium
gentium, et ad pra: judicium Judzorum, illorum fidcs
prophetantes futuram, et istorum incredulitatem cou

(c) tiomilia tertia in aliis.

667

demnantes przsentem. O beati magi, qui ex omnibus
gentibus primitiz fidelium fieri meruerunt ! Illi enim
magi futurze Ecclesie formam portabant. Sicut enim
illi regem, quem non viderant, credentes quzreban!,
el conlfitebantur : sic et nos qui sumus ex gentibus ,
hominum, quem numquam vidimus , credentes quo-
tidie quisrimus , et confitemur potestatem ipsius.
Quam bene de istis prophetavit Isaias, dicens :
Priusquam cognoscat puer patrem el matrem, accipiet vtr-
iutem Damasci, in conspectu regis Assyriorum (Isai. 8.
4). Qui sunt magi? Viri orientales, qui venerunt a
l'erside. Magi enim apud illos non malefici , sed sa-
pientes intelliguntur. Ideo autem dicti sunt virtus Da-
masci , quia virtus uniuscujusque provinci:e Sunt sa-
pientes ipsius. Rex autem Assyriorum est diabolus,
princeps dziinonum. Ergo Christus, priusquam secun-
dum corpus inciperet cognoscere patrem aut matrem,
virtutem diaboli subjugavit. Qualis futurus erat in
posterum , cum ad perfectum venisset, demonstrahat
in puero, qui adhuc in cunabulo constitutus diabolum
exspoliavit a snis, scilicet ab istis magis. Quomodo
cum venisset ad bellum, evacuaturus fuerat omnei
potestatem ipsius, considera. Quoniam ab oriente ve-
nerunt, unde dies nascitur, inde initium fidei proces-
sit : quia fides lumen est animarum. Quando enim ab
occidente nascitur aliquid contra orientet , divinatio
mali* ostenditur contra. bono; : quando ab oriente
nascitur aliquid contra occidentem , divinatio boni
ostenditur contra malos. Quoniam ergo in tempori-
bus Christi justitia subjugatura fuerat injustitiam , et
fides infidelitatem , ideo ab oriente venerunt primilize
lidei. Vidimus enim stellam ejus in oriente, et venimus
adorare eum. Numquid nesciebaut quia in Jerusalem
reguabat llerodes? numquid non intelligebant justi-
tiam legis, quia quicumque rege vivente alterum re-
gem pronuntiat, et adorat, quasi minister tyranni pu-
nitur in sanguine? Sed dum considerabant regem fu-
turum, non timebant regein przsentem. Numquid non
liabebaut pr.e oculis suis periculum mortis, qui talem
rem illicilam usurpab:nt? Sed non curabaut de morte.
Si autem curassent de morte, numquam ad hoc ausi
fuissent. Adhuc non viderant Christum, et jam parati
erant mori pro co. 0 beati imagi, qui ante couspectum
crudelissimi regis, antequam Christum cognoscerent,
Christi facti sunt confessores ! Legi apud aliquem,
magos istos ex libris Balaam divinatoris appariturz
hujus stellx scientiam aecepisse , cujus divinatio po-
sita est etin Veteri Testamento : Orietur stella ex Ja-
cob, el exsurget homo ex Israel, et dominabitur omnium
gentium ( Num. 24. 11).

Liber apocryphus nomine Seth. Mons Victorialis.—
Audivi aliquos referentes de quadam scriptura, etsi
nou certa, tamen non destrueute fidem, sed potius
delectante, quoniani erat qu:edam gens sita in ipso
principio orientis juxta Oceanum, apud quos fereba-
tur qu:edam scriptura, inscripta nomine Seth, de ap-
paritura hac stella, et muneribus ei liujusmodi ofle-
rendis, qu:e per generationes studiosorum hominum,

wibus referentibus filiis suis, habebatur deducta.

taque elegerunt seipsos duodecim quidam ex ipsis
studiosiores, ct amatores mysteriorum c:elestium, et
posuerunt seipsos ad exspectationem sticllze illius. Et
si quis moriebatur ex eis, filius ejus, aut aliquis pro-
piuquorum, qui ejusdem voluntatis inveniebatur, in
loco constituebatur. defuncti. Diccbantur autem magi
lingua eorum, quia in silentio et voce tacita Deuin
glorificabant. Ili ergo per singulos annos, post imes-
sem trituratoriam, ascendebant in montem aliquem
positum ibi, qui vocabatur lingua corum Mons Victo-
rialis, habens in se quamdam speluncam in saxo,
fontibus, et electis arboribus amaenissimus : in queni
ascendentes, οἱ lavantes se, orabant? et laudabant in

* In marg. Fditi habent, dominatio mali, et infra, domi-
natio boni, et sic Cod. V. D. bis in textu.

3 Sic Editi in marg. et V. D. in textu, et hzec videtur esse
vera lectio. Editi, offerebat, in textu.

IN MATTILEUM HOMIL. 1I.

658
silentio Deum tribus diebus, et sic faciebant per sin-
gulas generationes, exspectantes semper, ne forte in
generatione sua stella illa beatitudinis oriretur, donec
apparuit eis descendens super Montem illum Victo-
rialem, habeus in se formam quasi pueri parvuli, et
super se similitudinem crucis : et loquuta est. eis, οἱ
docuit eos, el przcepit eis, ut prolficiscerentur in
Judzam. Proficiscentibus autem eis per biennium
przcedebat stella, et neque esca, neque potus defecit
In peris eorum. Cartera autem. quie gesta referuntur
ab eis in Evangelio compendiose posita sunt. Tamen
cum reversi fuissent, manserunt colentes et glorifi-
cantes Deum studiosius magis, quam primum, et prze-
Aicarunt omnibus in genere suo, et multos erudie-
Tunt, Denique cum post resurrectionem | Domini
Thomas apostolus isset in provinciam illam, adjuucti
sunt ei, et baptizati ab eo, facti sunt adjut res prie-
dicationis iliius. Ex co autem quod dicit Scriptura,
Vidimus. stellum ejus in. oriente, videtur occasionem
dare infidelibus de astrologia, ut unumquemque pu-
tent su:e stelle motu. et. nasci et vivere : ideo bonum
est breviter de his inferre sermonem. Si enim stelle
est, quod aut boni sumus, aut mali : ergo nec bonum
nostrum. laudandum est, nec malum vituperanduu,
quia nec est in nobis voluntarius actus. Ut quid enim
boni mei laudem merear, quod non meo arbitrio, sed
motu stelle facio : aut mali mei poenam suscipiau,
quod non voluntate, sed necessitate commisi ? Nam
nec possum fugere malum, ctiam si volo, si me na-
tivitatis me:e stella compellit ad malum. Si adulter οἱ
homicida fiunt per stellam, et in crimine stella facit
eos interfici, magna est illarum iuiquitas stellarum,
magis autem illius qui stellas ad hoc creavit. Inter-
rogamus ergo, Ex se facia est creatura, an ab alio?
Si quidem dixerint, Ex se, audiant a nobis : quoniam
inpossibile est, quod a se exstitit, et eventu agitur,
ut aliquem ordinem habeat certum. Si autem dicunt,
Ab alio, ergo iniquus est qui fecit. Nam cum sit pr:e-
scius futurorum Deus, quod tanta iniquitas futura -
erat per stellas, si noluit emendare, non est bonus :
8i autem voluit et non potuit, impotens est. Sed etiam
injuslus est, quia ex uecessitate stellarum peccantes
ita punit, quasi ex voluntate. peccantes. Ipsa denique
mandata Dei, ne peccent, aut hortameuta, ut faciaut
bonum, per hanc iusipienüam nonne destruunt ? Quis
enim lortetur aliquem, ne faciat malum, quod non
potest. declinare : aut ut faciat bonum, ad quod non
potest pervenire? Deinde interrogamus : Si idem
semper esl cursus stellarum, quare non semper idem
est et hominum status? Si dicunt, Per certos annuos
fit stellarum restauratio : necesse est ergo qui sciunt
astrologicam disciplinam, quia per certos annos re-
stituuntur stella, sciant et per quot annos hacc restau-
ratio peragatur. Quibus post responsum dicimus,
qus fuit illa, qux» fecil omnes homines in diluvio
mori? numquid in ea exstitit, ut iterum diluvium
faceret, aut illi homines secundum unam stellam
fuerant nati? Nam oportebat per unumquemque gy:
ratum eamdem jpsaim indeficientem rem consuin-
mari. Nam si ejusmodi motio et gyratus stellarum
cjusdem malitiz et ejusdem bonitatis causam praestat,
oportebat non semel fieri Abraham, aut patriarchas,
aut prophetas, ant apostolos, sed quotienscumque fit
ipse gyratus stellaruin. Denique ipsa conversatio ! ho-
minum testis est. veritatis. Ante adventum Christi
qu: stella omnes homines idola colere compellebat,
Cxterasque iniquitates facere? aut post Christum
qualis gyratus ab idolis recedere hoiines fecit, et
per toium orbem mores mutavit. antiquos? Ecce
Perse matribus οἱ filiabus junguntur, Judari autem
octavo die circumciduntur, et unaqu:eque gens aliam
atque aliam habet consuetudinetm. Si iuem est cursus
stellarum , quomodo Pers: ab illa consuetudine
numquam recedunt, neque Judai a sua? Si autein

! Sic Fditi in textu, in margine vero, convereio, quatu
lectiouem liabet οἱ Codex v. D.

658
dicatur, Secundum diversas regiones diversa est stel-
larum operatio : quomodo ergo qui in Perside credi-
derunt, ab illa turpitudine recedere potuerunt, in
eadem regione manentes? aut qui non crediderunt,
etiam peregrinantes in aliena provincia mores patrios
tenuerüpt? Et Jud:i transmigrati in Babyloniam, et
illie filios procreantes, quomodo numquam per stellas
regionis illins compulsi sunt a circumcisione sua re-
cedere, et illorum insaniam sequi? Ne quis ergo
Stellarum culpet discursum, sed suum propositum.
9. Audiens autem Herodes rex turbatus est, et omnis
Jeroiolyma cum eo.Existimans illum regein fore ter-
renum, quasi de successore regni turbatus est. Sem-
per enim grandis potestas majori timori subjecta
est. Sicut. ramuni! arborum in. excelso positarum,
etiam si lenis aura flaverit, movet : sic et sublimes
homines in culmine dignitatum exsistentes etiain
levis nuntii fama conturbat. Ilumiles autem, sicut in
convalle, plerumque in tranquillitate consistunt. Aut
ideo turbabatur, audiens regem natum Jud;eis ex ge-
nere Judzorum, cum esset ipse genere ldumzus,
ne, regnorewoluto iterum ad Judzos, et ipse a Jud:is
expelleretur, et semen ejus post ipsum przcideretur
a regno. Puto quod non tantum llerodes a semetipso
turbabatur, quantum diabolus in Herode. Herodes enim
timebat, quod suspicabatur : diabolus autem timebat,
quod vere sciebat. Herodes hominem astimabat, dia-
bolus Deum coguoscebat. Audierat enim jam angelos
jn aere clamantes, Gloria in excelsis Deo, et in terra
par hominibus bone voluntatis ( Luc. 2. 14). ldeo
quanto magis testes addebantur pro Christo, tanto
magis destructionem potestatis suxe diabolus timebat.
Unusquisque ergo eorum zelo proprio turbabatur, et
S&ecundum suam naturam sui regui successorem lime-
bat : llerodes terrenum, diabolus autem calestem.
Nam nec Ilerodes terreretur, si caelestem regem nasci
suspicatus fuisset, nec diabolus, si terrenum. Vis
Scire, quia non tantum ipse turbabatur, quantum dia-
bolus in eo? Ecce et Judaicus populus turbabatur,
ji magis de auditu isto gaudere debuerat, quia rex
udzus surgere dicebatur, designatus a Deo. Sed tur-
babantur, quia de adventu justi non poterant iniqui
udere. Aut certe turbabantur timentes ne forte
" iratus Herodes Judaico regi, genus ejus vexaret. Nam
quemadinodum, certantibus ventis, mare conculitur,
sic regibus adversantibus sibi, populus regni vexatur.
4. Convocavit autem. principes sacerdotum, et scribas,
et interrogavit ab eis, ubi Ghristus nasceretur. Ex hoc
apparet maxime, quia diabolus turbabatur in llerode,

quoniani traditores legis interrogat. Ut quid enim in- ^
terregaret Herodes, qui non credebat Scripturis ? Sed
invesugabat * diabolus, qui credebat quod Scriptur;e
non mentiuntur. Nam diabolus alios in errorem in-
ducit, ipse autem veritatem bene cognoscit. Quid
enim vis? credebat Herodes Scripturis, aut non cre-
debat? Si non credebat, ut quid interrogabat Scriptu-
ras, quas putabat esse vaniloquas? aut. si credebat,
quia inde vere nasciturus est rex, unde Scripture di-
cebant : quomodo sperabat posse se interficere illum
regem, quem futurum Scripturz esse dicebant?
numquid poterat homo corrigere, ut ne fiat quod
Deus ordinavit ut fieret ? Sed quidein credebat Hero-
des in 1nalo, in bono autem non credebat : quoniam
quidem quod inde nasciturus fuerat rex, unde Scri-
piurz dicebant, credebat : quoniam autem adversus
ulum agere non poterat, quem Deus nilttebat, non
credebat, quia nou suo consilio gubernabalur, sed
vineulo diaboli trahebatur ligatus. Sic sunt omnes
homines peccatores, in quibus diabolus operatur :
credunt Seripturis, et non credunt : quia hoc ipsuin,
quod credunt, perfecte credere non permittuntur 3.

. * Montef. in margine conjicit, cacumen, pro, ramum ; et
infra, sovetur, pro, movet.

» sic Editi in textu, in marg. autein, instigabat, quam le-
ctiouem habet v. D.

? Editi iu inarg. et V. D., quod credunt. perficere. non
permittuntur.

OPUS IMPERFECTUM 6

Quod cnim credunt, veritatis. est virtus : quia nui
potest esse occulta ; quod autem non credunt, exca
catio est inimici : quia subjecti sunt operibus ejus, .
mens eorum libera noncst : ut, puta, omnes q
Christiani sumus, et legimus, scimus quia mundi
consummandus est, el quia morituri sumus, et hc
Ipsum tanien perfecte nou credimus. Si enim perfect
crederemus, sic viveremus, quasi post modicum tran:
ituri de hoc mundo, non quasi iu zcternum mansur
9. At illi dixerunt : [n Bethlehem Juda. Sic enim d
cium est per prophetam, Dant responsum regi interr
gauti ex corde non bono, cum deberent celare myste
rium regis a Deo przdefiniti ad salutem gentis Jud:
maxime in conspectu regis alienigenz, qui non solui
zelo regni, sed etiam generis alieni odio adversaturu
regi postmodum futuro non ignorabatur, si ipsi sa
pienter voluissent. considerare. Et non solum mani
lestant mysterium, sed etiam ad fidem sermonur
suorum propheticum protulerunt. exemplum, tam
quam qui thesauros Doinini sui absconditos hostibu
ejus prodant : et facti sunt non praedicatores operut
Dei, sed proditores mysteriorum ejus : et non docto
res Herodis, sed irritatores πια ejus. Ex quibu
docemur, Scripturarum occulta non nianifestari iui
quis, sed fidelibus, sicut prz:cepit Paulus : Que a m
audisti per mullos testes, hac commenda fidelibus, m
possum eliam alios docere (2. Tim. 9. 9). Et non se
um prophetiz mysterium prodiderunt regi iniquo
sed adhuc ipsam prophetiam przcidentes ex un
consensu suo omnes, et non exponentes omnem Sceri

turam divinitus inspiratam, interliciendorum parvu
orum facti sunt causa. Quomodo enim scriptum erat
Et tu, Bethlehem terra Juda, non es minima inter prin
cipes Juda : ex te enim οτῖοί dux, qui regat populus
meum lsrael, diesque ejus α diebus seculi (Mich. 5
2). Si ergo integram prophetiam. protulissent, sicu
[uerat dicta, cousiderans Herodes quia dies nascitur
regis illius a diebus s:zculi erant, et intelligens anti
quitatem lionoris ejus, quia non erat ille talis re
terrenus, cujus dies a diebus szeculi erant, iu tantun
furorem non exarsisset adversus eum : nunc autep
procisa hac parte propheti:e qux» compescere pote
rat zelum ipsius, primam Ben solum protulerunt
quie euin poterat irritare. Unde ita exponentibus illis
putans Herodes similem cxteris regibus ex ea nasc
regem, parvulos interfecit, cum illis zestimans occi
dere etiam Christum. O infelices Judai ! Heroden
docuerunt quia de Bethlehem ιοί; ipse qui es
gubernaturus populum Israel : et se non docuerunt,
postquam natus est, ut crederent ei. lHlerodes illi:
credidit quasi vera diceutibus, ut pe uereiul
Christum, et ipsi sibi non crediderunt, ut suscipe.
rent eum. 7. Tunc vocavit occulte magos, et diligenta
exquisivit tempus quando apparuit eis. stella : 8. et αἱ
illis : Ite et videte de puero, et cum inveneritis, renua-
tiate mihi, ut et ego veniens αάιΓεΙ eum. Postquam
audivit Ilerodes responsum, duplici modo credibile,
primum, quia a sacerdotibus fuerat dictum, deinde,
quia exemplo prophetico fuerat comprobatum, nou
ad devotionem flectitur nascituri regis, sed ad mali-
tiam interfectionis ejus per dolum : quia malus homo
qux Dei suut quidem intelligere potest, qu:e Dei sunt
autem agere non potest : quoniam intellectus hoii-
nis ex Deo creatus est, acius autem ex proposito vo-
luntatis ipsius. Vidit enim Herodes magnam devotio
nem magorum circa Christum, et quia non poteral
eos nec blandimentis flectere, nec minis terrere, uec
auro corrumpere, ut cousenltirent ei in interfectione
regis futuri, ideo et illos ipsos decipere cogitavit. Net
enim poterat fleri, ut blaudimentis seducti proderent
illum, propter quem tanti itineris susceperuut labe-
rem. Nec expavescere poteraut aliquem, ut traderent
eum, qui non aspexerant Herodem, nec Casarem,
sed in medio regno illorum ingressi sunt, alium re-
gem aununtiantes : nec aliquid amplius desiderare
poterant, quam Christum, qui illi de tain. Jonga puv-
vincia niunera pretiosa portabant. Cum vidit qued

— ο

649

eatis, corporali continentia se constringebant , non
spirituali, ab opere malo se continentes propter legem,
non a voluntate mala propter Deum : utputa non qui.
dem occidebant, tamen irascebantur sine causa. Non
quidem — adulterabantur,. tamen concupiscebanl in
corde. Forsitan non perjurabant, jurabant tamen.
Hic continentia corporalis est, quia legi et hominibus
satisfacit, et non Deo. Continentia autem mal: volun-
tatis placat. Deum, quia homo videt in facie, Deus
autem in corde. Reddebant malum pro imalo, et bo-
num pro bono : amicos iimabant, et inimicos odiebant.
Hac justitia corporalis est, non spiritualis : homini-
bus placens, nou Deo. Vides «quia omnis continentia
eorum corporalis erat, peccata tantuni actuum depri-
mens, non voluntatum? item locustz: sunt volatilia
quidem munda, tamen parva, et non satis in altum
volantia, qui: manducabat Joannes constitutus in
deserto. Quos docebat Joannes !, idem manduca-
bat. Volatilia quidem erant, non autem magna volati-
lia, nec satis in altum volantia : quia secundum
justitiam legis wetu ρου corporalis vivebant, non
secundum spiritualia et altissima Christi przcepta.
Denique quomodo magn: volucres erant Judi, aut
ad alta volantes, quibus a Joanne poenitentia sola iu-
jungebatur? Qui euim abstinet se ab opere malo, et
non insuper facit opera bona, volat quidem, non au-
tem in altum volat. Parva ergo volatilia, et non in
altum volantia manducabat Joaunes : majora autem
volatilia, et in altum volantia, quie altissima cxli po-
terant penetrare, Christo post venienti, quasi regi
magno servabat. llle enim postea veniens magna vo-
latilia, et iu altum volantia manducavit : id est, docuit
beatos apostolos duodecim, et sub apostolis septuas
ginta. discipulos, et. czeteros Christianus, quibus et
altissima mandavit przecepta. Antiquis dictum est, Non
occides : ego autem dico vobis, Si quis iratus fuerit fra-
iri suo sine causa, reus erit judicii. Antiquis dictum est,
Non adulterabis : ego autem. dico , Nec usque ad ocu-
lum concupiscas. Antiquis dictum est, non perjurare :
ego auteni dico, omnino non jurare. Antiquis dictum est,
Oculum pro oculo, dentem pro dente : ego autem dico,
Nou malum reddere pro malo. Antiquis dictum est, Di-
liges amicum, et odies inimicum : ego autem dico , Di-
ligite inimicos vestros (Matth. 5. 21. sqq.). Vides quia
quibus Joannes prxedicabat poenitentiam peccatorum,
parva volatilia erant, οἱ non in altum volantia : qui-
bus autem spiritualia Christus mandavit, magna vo-
latilia erant, et ipsos penetrantia cxlos : ut dicere
possint, Nostra autem conversatio in celis est ( Philip.
9. 20). Ideo forsitan eis dicebat : Nolite timere, multis
enim passeribus meliores. estis vos ( Luc. 19. "1 ; Psel.
18, 11). ltem , Mellea sunt. eloquia Dei. Ideo ergo
Joannes mel agreste edebat: quoniam adhuc. ante
Christum , ante Spiritum sanctum constitutus sul
lege, legis utebatur eloquiis insipidis, et insuavibus,
οἱ agrestibus. Nam si Filius Dei sub lege est factus,
quanto magis Joannes, qui vere erat Judzxus? Sed Fi-
lius Dei sub lege factus est, ut eos qui sub lege erant
redimeret, et educerct* (Gal. 4. 4) : Joannes autem
sub lege natus est, non ut eos qui sub lege erant edu-
ceret, sed ut essent sub lege, ut secundum legem et
viverent, et docerent. Propterea nihil extra legem
aut fecit, aul docuit, sed tantum penitentiam prx»di-
cavit : Christus autem multa extra legem et fecit, et
docuit. In sabbato operatus est, leprosum tetigit, et
alia multa : quia non insipidis et agrestibus legis ute-
batur przceptis, sed suavibus et domesticis, αυ a
Patre susceperat. Propterea Joannes agreste mel
manducavit, Christus autem domesticum. Ác si Joan-
nes legis et prophetarum omnem formam adimplens,
speciem gentium divina virtute circa seipsum consum-
mans, capillatiam et peregrinam tunicam induebat,
quasi Ecclesiamsuam lex et prophetae suis prophcta-

* v. D. Ediu in margine, quod docebat Joannes, id. est
manducabat.
* y. D. Editi in margine bis, edoceret.

IN MATTILAZUM. HOMIL. ΠΠ,

650

tionibus imputrescibilem et incarpibilem texuerunt.
Zona autem erat precinctus, pr:eparationem osten-
dens accedentibus et credentibus pr:dicationibus
suis. Edebat autem locustas, et mel sylvestre : osten-
dens eos, qui longe volabant, prope futuros, sicut et
Apostolusaitad gentes : Et vos qui aliquando eratis a
longe , prope facti estis in. sangnine Christi ( Ephes. 3.
15). Et qui agrestium gentium dulcedinem futur fidei
docens, quie ad sublationem curationis processerat,
mel sylvestre edebat. Tunc exibat ad eum Jerosolyma,
εἰ omnis Judea , id est , quando vox facta est in de-
serto, Parate viam Domini, rectas facite semitas. ejus.
Et amplius resonabat conversatio vitz? ejus in. eremo,
quam vox clamoris ipsius. Et magis expavescere fa-
ciebat homines operibus suis, quam verbis. Et forsi-
tani nisi sermones suos conversatione hujusmodi com -
mendasset, numquam | omnis δυάσα ad vocem ejus
exisset ad eum. Ex quibus verbis apparet, quia Domi-
nus constitutus in mundo, non tantum visibiliter ser-
monibus suis docuerat populum suum, sed invisibili-
ter in cordibus hominum operans, adducebat ad fidem.
Nec enim hoc admonebat Joannes, ut viam Domini
Super terram, sed in sensibus et cordibus hominum
pararent. Ergo in prima quidem facie videbatur in
corpore anibulaus, revera autem per corda hominum
et per sensus incedens, singulorum conscientias scru-
Libatur.. Kgrediebatur ad eum omnis Judaea. Ad com-
parationem euim illius sanctitatis quis poterat arbitrari
se justum ? lnimitabilis erat conversatio ejus, om-
nium vitam apparere faciebat culpabilem, ut jam
nemo in operibus suis confideret, sed omnes in mise-
ricordiam Dei spem suam collocarent. Quemadmodiin
enim si videris albam vestem, dicis, Satis caudida
vestis est : si vero posueris eam juxta nivem, incipit
tibi sordida apparere : etsi vere sordida non est, ta-
men quantum ad similitudinem nivis sordida inveni-
tur : sic quantum ad comparationem Joaunis , omnis
homo videbatur immundus. Et vere talis debet esse
princeps in populo, ut totus populus semper aliquid
novi * iyveniat, quod imitetur in eo. Nam ad cujus
similitudinem extendat se populus, et emendet, si
videat ipsos principes esse sordidiores quam se? Ft
baptizabaniur ab eo confitentes peccata sua. Confessio
peccatorum est lestimonium conscientiz: timentis
Deum. Qui enim timet judicium Dei, peccata sua non
erubescit confiteri : qui autem erubescit, non timet.
Perfectus cnim timor solvit omnem pudorem. Illic
enim turpitudo confessionis aspicitur, ubi futuri judi-
cii poena uon creditur. Numquid nescimus, quia con-
fessio peccatorum habet pudorem, et quia hoc ipsuu
erubescere paena est gravis ? Sed ideo magis nos ju-
bet Deus confiteri peccata nostra, ut verecundiam pa-
tianiur pro poena. Nam et hoc ipsum pars est judicii.
O misericordia Dei, quem totiens ad iracundiam exci-
tavimus ! Suflicit ei solus pudor pro poena. « Videns
autem multos Phariszeorum, et Saduczorum venien-
tes ad baptismum, dixit eis : Geniniina viperarum,

uis vos docuit fugere a ventura ira? Facite fructus

ignos peenitentize, » Sicut artifex medicus, si viderit
wgrotantis colorem, intelligit speciem passionis ip-
8ius : sic et Joannes mox ut vidit Phariszeos venientes
ad se, intellexit cogitationes eorum pravas. Forsitan
enim cogitaverunt apud se, Imus, et confitemur pec-
cata nostra, Quantum est in una hora erubescere ?
Justitias a nobis non qu:erit, nullum laborem nobis
imponit. Baptizamur, et consequimur indulgentia
peccatorum. Sic cogitabant, quomodo et modo onines
qui faciend:e justitiae propositum non habent, et ad
baptismum veniunt, putantes quia possit eos justi-
ficare sola aqua basptismatis, etiamsi non pra-
cesserit bona voluntas. lusipiens, pone Joannem
medicum esse, verbum aatem ipsius quasi ferrum me-
dicinale, quo replete peccatis conscientize przecidun-
tur : confessionem puta esse digestionem impuritatis

! V. D., aliquid novum , Editi, aliquid novi, et in n argine,
aliquid boni.

645

tite: non est munita. 12. Et admoniti in somnis ne red-
irent ad llerodem, per aliam viam reversi sunt. in regio-
nem suam. O lides magorum ! Non contradixerunt an-
gelo admonenti, dicentes : Tantam viam venimus ve-
nientes ante multitudinem civitatum non timuimus ,
regem terribilem apud illas omnino non expaviinus :
sed stetimus , et fiducialiter qui natus fuerat regem
pradicavimus, et quasi Deo munera digna obtulimus;
et quasi servos latenter jubes nunc fugere, ut alia via
venientes, alia redeamus? Sed fideles constituti , nec
tunc timuerunt. coguosci , nec modo erubuerunt oc-
culie recedere : quia nec erat possibile, ut qui ab
Merode ad Christum venissent, ad Ilcrodem red-
irent. Qui enim relicto Christo vadunt ad llerodein ,
frequenter revertuntur ad. Christum : qui autem re-
lieto Herode ad Christum veniunt toto corde, num-
quam revertuntur ad Herodem. Id est : qui de Chri-
sto ad diabolum transeunt per peccatum, frequenter
per paenitentiam revertuntur ad Cliristum : qui autem
relicto diabolo venit ad Christum , difficile revertitur
ad diabolum : quia qui numquam fuit in malis, sed in
innocentia, duin nescit quid sit malum, facile decipi-
tur, et transit ad diabolum : sed cum expertus fue-
rit malum quod invenit, et recordatus fuerit bonum
quod perdidit, compunctus redit ad Deum unde re-
cessit; qui aulem in malis fuerit, et conversus est
ad bonum, dum gaudet de bonis quie invenit, et re-
cordatur mala qua evasit, difficile redit ad malui.
Sed quid? quia multi cum Christo relicto peccave-
runt, non agunt poenitentiam. llii tales numquam
fuerunt Christi ; ideo superius dixi, qui toto corda
de diabolo venit ad Christum. Qui enim post pecca-
tum non paenitet, non quasi liomo carne deceptus
peccavit, sed arbitrio suo cum esset malus, malum
eyit. Nam malus, quod malum est non putat malui;
ideo nec peenitet cum fecerit malum. Autita : qui enim
a diabolo venit ad Deum, numquam debet per illam
viam ambulare, per quam venit ad diabolum. Venisti
per viam fornicationis , ambula de c:xtero per viam
eleemosynarum. Si autem per ipsam viam redieris ,
iterum sub regnum Herodis vadis , et fis proditor
Christi. 15. Qui cum recessissent, ecce angelus Domini
apparuit in. somnis Joseph dicens : Tolle pucrum, el
matrem. ejus, et. fuge iu. Egyptum. O angcle Dei,
nonne tu mibi retulisti, quia quod nascetur ex ea,
de Spiritu sancto est? et quomodo jubes nos fugere ?
quomodo Filius Dei ante hominem fugit? aut quis
liberet de inimicis, si et ipse inimicos suos timet?
Jani primum quidem fugit, ut regulan humanz na-
turz, quam suscepit, conservet in omnibus, οἱ in hac
parte, quia et hunianze. naturze οἱ puerili aetati. con-
veuit fugere potestatem minantem. Alioqui si illud
agat in corpore constitutus, quod est proprium Dei ,
non dispensat in se humanam naturam , sed inutat.,
Deinde ut et cxteri Christiani , id est sancti, cum
necessitas persequutionis advenerit , lugere non eru-
bescant. Et quare vadit in. "Egyptum ? numquid alia
terra. defecit? Semper enim adversus populum ejus
A:gypius exstitit inimica. Sed etiam recordatus Do-
minus, qui non iu (inem irascitur, neque in eternum
indignatur ( Psal. 102. 9 ), quanta mala fecerit su-
per AZgyptum, ideo mittit Filium suum in eam, et
dat illi inagnie reconciliationis signum , et perpetua:
amicitiz: pignus, ut decem plagas /Egypti una medi-
cina sanaret. O commulatio dexterg Excelsi ( Psal.
16. 14 ) Ut populus qui ante fuerat persequutor po-
puli priinogeniti, postea fieret custos unigeniti Filii,
Ut qui illi populo violenter dominati sunt, isti cum
devotione servirent. Ut jam nou irent ad niare Hu-
brum deinergendi, sed vocarentur ad aquas bapti-
smatis vivificandi. Ut impleatur quod dictum est :
Ecce Dominus descendit. in Egyptum ,. sedens super
nubem levem ( Isai. 19. 1). Nubes est corpus ipsius :
leve autem, sine pondere peccatorum. 16. Tunc He-
rodes videns quoniam delusus esset a magis, iratus est

5 V. D., eleemosynarum largiuote, et sic Fditi in marg.

OPUS IMPERFECTUM

vehementer. Postquam parvulus Jesus magos sub
vit sub imperio suo, non potestate corporis, se
tia Spiritus, non exercitum Curistus misit post |
sed stellam modicam ante illos. Religione illos s
dit, non timore, Non enim persequutus est illos
ipse requisitus est ab eis. Ideo merito irascebatu
rodes, quia quibus ille sedens in throno regni e
stitus purpura suadere non poterat, his Jesus p:
lus, et jacens in prassepio, et pannisinvolutus pl:
llerodes autem , qui dum vellet deludere,

sus est, devotionem promittebat puero dicens :
quirite de puero, ut el ego veniam, et adorem eun
sensatus , qui unigenitam Dei sapientiam hu
fraude circumvenire tentabat. Jam euim quasi
cessorem regni sui timens fremebat. Nam rey
quidem ex aliis causis irascuntur, cito placantur
autem ira eorum inexstinguibilis est, quam regr
lus accendit. Deipde contemuentes eum magi
derunt causas doloris. Quemadmodum si quis i
dat oleum super ignem ardentem , inagis cresc
cendium : sic ardentem zelum Herodis delusioni:
probrium amplius excitavit. Quid fecit? Misit et
dit omnes. pueros. in Bethlehem , et in omnibus fi
ejus , a bimalu et infra , secundum tempus quod e
sierat a magis. Ut quid ? Quia delusus erat a ui
Sicut fera bestia habens naturalem asperitate
ab aliquo fuerit vulnerata , naturalem crudelit
ejus duplicat ira doloris , et quasi cxeca furore ,
non aspicit vulnerantem, sed quicumque ante οἱ
ei occurrerit , sive homo, sive alterum animal,
auctorem vulneris sui dilaniat : sic et ille delusus a
gis,iram suum super parvulos effundebat. Dicebat.
cogitans in furore : Certe magi invenerunt pue
illum, quem regnaturum dicebant , et aut aurum
ceperunt a parentibus ejus, aut largis promissior
sunt placati ; ideo ad me reversi non sunt. Nan
quidquid adversus regnum suum putaverit, totun
rum aestimat. Animus cjus semper suspectus est
gui zelo repletus ; dum omnia timet, omnia sus
tur. Facile credit quidquid fuerit suspicatus.
vir si zelet uxorem , aut uxor virum, omnem aud
ncm turpem credit de illo : etsi non sit auditio
digua, et idonea ut credatur, tamen fidem auditi
zelus commendat. ]deo ergo forsitau talia dic
apud se : Quis est puer ille, qui antequam nasc
in terra, Jam apparet in celo? Necdum seip
ostendit, et jam oinnes illum qu;erunt. Et nec
terrenum populum habet, et jam militiae. cele
stellarum illi ministrant. Quis est ille , qui anteq
mecum pugnet, jam me vincit : antequam vin

regnat : antequam regnet, jam dominatur ? Quid

tas facturus est ille homo in regno meo, si creve
Ego et dona hominibus spargo , et gladium por
ut qui non timet, vel diligat ; qui non diligit, ve!
meat. llle nec populum habet, nec divitias congre
vit : et quomodo sine auro diligitur, et sine ferro
metur ? Sic misit et interfecit omnes parvulos
uuum inveniret in omnibus. Sed nec unum inveni
omnibus, et omnibus vitam zeternam prestitit [
pter unum. Ipse se fallere voluit, qui iuter homi
Deum quzrebat tenere. Quid agit insensata ira t
Herodes? Si non credis verbis quie n agi dixerun
rege futuro, quare sine causa insanis in pueros
autem credis verum esse quod dictum est de pu
et de stella, iterum dico, quare sine «ausa insani:
pueros? numquid potes tu mutare sententiam I
aut perdere illum, quem Deus defeudit ? Sed quid
rum, si Herodes homo iniquus putabat sc posse !
tare consilium Dei ? Ipse denique sapientissimus :
lomon, cum propter peccatum suum audisset ap
phetis Hieroboam regem futurum, posuit perse
eum, putans posse illum perdere, quem Deus pro
cil : quia zelus sapere nescit, ét ira non potest bab
consilium. 18. Voz in. hama audita est. Rbama
vitas erat Saül, Saül autem erat de tribu Beujam
Beujamin vero filius erat Rachel , cujus monume
tum erat juxta Bethlebhein , ubi haec agebantur ma

6ὖ
esse judex. llle enim tentandi habet licentiam , qui
habet remunerandi potestatem. Ergo Christi bapti-
smus non solvit Joannis baptismum, sed in se inclu-
sit. Qui enim baptizatur in nomine Christi , utrumque
baptismum habet , ct aqui et spiritus : quia Christus
spiritus erat, et corpus suscepit , ut el spirituale et
corporale baptisma daret. Joannis autem baptismus
von inclusit in se baptismum Christi : quia quod ma-
jus est , minus in se includit ; quod autem minus est,
majus in se includere non potest. Ideo Apostolus cum
invenisset quosdam Ephesios Joannis baptismate ha-
ptizatos , iterum baptizavit eos in nomine Christi ,
quia in spirita. non erant haptizati (Act. 19. 5-5).
(a) [Si ergo super Joannis baptisma, quod plenum qui-
dem non erat, tamen rectum erat , iterum baptismum
Christi dare licuit Apostolo , quomodo tu dicis, quia
super haptisinum meum melius non debes baptizare ,
quod nihil habet in se praeter baptisini nomen? Deinde
baptizantes, secundum mortem illius baptizamus, qui
crucifixus est. Si ergo non Deus est crucifixus in car-
ne secundum te, sed homo purus , jam secundum
mortem puri hominis baptizas. j Homo autem purus
spirituale baptisinum non potest dare, sicut supra di-
ximus : et ideo baptismum tuum etsi non esset. re-
etum ! , tamen baptismum erat, id est, simile bapti-
$mo Joannis erat, id est, in aqua, non in spiritu.
Ergo Paulus, Christi sequutus exempli, baptizabat
eos qui baptismate Joannis fuerant baptizati : quoniam
οἱ Christus iterum. baptizavit eus qui a Joanne erant
baptizati : sicut sermo demonstrat dicens : Ego qui-
dem vos baptizo in. aqua , ille autem vos baptizabil in
spiritu. Nec videbatur iterum baptizare , sed semel :
in quo euim amplius erat. Christi. hapiismum quain
Joannis, in hoe novum baptismum videbatur ; et non
iteratum. ( Si ergo post baptismum Joannis, quod etsi
perfeetum: non erat, tamen legitimum erat, bapti-
zabat Christus, ut aliquid amplius daret hominibus ,
quomodo post impium baptismum non licet dare san-
ctum? ] Videamus nunc et uniuscujusque baptismatis
qualis sit utilitas. Et quamvis verbi baptismuin non
sit. pósitum in hoc loco: tamen quia est, et Domi-
nus * dixit de eo, Et vos mundi estis propter sermonem
quem loquulus sum vobis (Joan. 15. 5), et Apostolus
ait, Mundans eam lavacro aqua in verbo ( Ephes. 5.
96) : dicimus et de illo, quoniam verbum à sordibus
ignoranti:& inundat, scientie lumen infundens : sed
peccata non diluit, animam non adjuvat, nec concu-
piscentias malas pr:iecidit ab ex, nec caruem a mala
voluptate compescit. Hoc facit verbum fidei mundum
quod faciebat antea lex : justitiam quidem ο tendebat,
animam autem non adjuvabat : quoniam omne ver-
bum lucerna est, et non virtus. ltem aqua proficit ,
quia peccata quidem , qu:e jam processerunt 1n opus,
abluit , et hoc, si peenituit : animam autem non san-
cüfieat, ncc concupiscentias cordis aut. cogitaliones
malas pr:ecidit, nec repellit eas, sed nec carnales
concupiscentias reprimit. Qui ergo non luerit sic ba-
ptizatus, ut mereatur accipere Spiritum sanctum , in
^orpore quidem baptizatus est , et peccata ejus iudul-
ta sunt, sed in animo catechimenus est. Sic enim
scriptum est : Quia qui Spiritum Christi non habet , hic
uon est ejus (Rom. 8. 9) : propter quod caro ejus post-
ea pejora ei germinabit peccata, quia non habel in
se Spiritum sanctum conservantem se , sed vacua est
domus corporis ejus. Propterea spiritus ille inveniens
vacuam douium , et mundatam doctrinis fidei , quasi
scopis , intrans septempliciter habitat in ea , quoniam
verba fidei, qu:e appellantur scope , ab ignorantia
mundant, non a. peccatis, vel concupiscentiis. Bapti-
sinum autem spiritus. proficit, quia ingrediens spiri-
tus circumplectitur animam. et quasi muro quodum

! v. D. et Editi in marg., etsi esset rectum.

3 Alii, quia et Dominus, verbo, est, omisso.

(a) Qua uncinis clauduntur, in quibusdam exemplaribus
desunt. Jtem desunt quie. iafra inter uncinos etiam posui-
nis.

PaTnotr. Gn. LVI,

IN MATTIL/EUM. IIOMIL. IIT.

65i

inexpugnabili circuit eam : et non permittit ut. car-
nales concnupiscenti:e et cogitationes prxvaleant con-
tra eam. Non quidem facit , ut caro uon concupiscat :
sed tenct animam , ut non ei consentiat, neque vin.
catur ab ea. Ergo qui Spiritum sauctuin habet, con-
cupiscit quidem secundum carnem , sed secundum
anituam adjuvatur a spiritu, ut corcupiscenti:e ejus
non veniaut ad. perfectum. Teutationis autem οἱ ἐπὶ.
bulationis baptisinum igni hic coinparatur : comburit
enim carnem et coquit, ut nec concupiscat cito, sed
ut nec germinet concupiscentias. Nam anima spiritus
est , et spirituales poenas timet , carnales autem noi
timet. Unde et sancti poenas hujus δα ου] contemnunt
et futurum judicium timent , ubi spiritus eruciantur.
Caro autem spirituales quidem poenas non timet, carna-
les antem timet. Ideo mali non cessant peccare , nisi
eos judicia carnalia et terrena compescant. Ideo ergo
sciens Dominus, quia caro carnales tantummodo poenas
timet, spirituales autem non timet , super servos suos
corcupiscentias carnales mittit, tentationes et tribu-
lationes, ut combusta caro timeat ! disciplinam , et
timens angustias suas πο eoncupiscat malim. Quia
caro importuna, ct concupi-cens , si secura fuerit , el-
si non vincit servos Dei, tamen sordidat sanctitateun
corum , et inquietat, et requiescere non permittit.
Justitia in tentationibus floret ; varie tentationum
species. — Unde justitia in tentationibus floret, in
prosperitate antem marcida est. Quemadmodum αἱ
(ocum posueris super terram, comburit ip-as va-
dices herbarum, et ut in loco illo jam non facile na-
Seatur herba : sic οἱ tentationis ignis positus super
earuem , comburit radices concupiscentiarum in ea ,
ut non facile concupiscat, Vides ergo, quia aqua pr:e-
terita lavat pecc.ta : spiritus autem repellit concupi-
sceutias , et prz valere non sinit : ignis autem ipsas
concupiscentiarum radices comburit ? Et aqua przte-
rita tollit, spiritus presentia impedit , ignis adversus
futura przmunit. Quid estautem baptizare in igue,etiam
sequens sermo demonstrat dicens: 12. Hubens veuiila-
brum in manu sua. Ventilabrum est judicium, per quod
Dominus singulos homines tentat, et cunctorum corda
dijudicat. Ergo non mox ut quis iu aqua vel spiritu
[uerit baptizatus , statini ad perfeetum est baptizatus,
nisi Dominus cum invisibiliter baptizaverit in igne
tentationis : quoniam Si non fuerit quis tentatus , nott
potest esse probatus. Species autem tentationum sunt
multa. Tentantur. etenim homines aut in infirmitati-
hus, aut in damnis rerum suarum , aut in mortibus
carorum suorum , Sicut Job et Tobias. Alii i» cogita-
tionibus perversis , aut in diffidentiis , sicut dicit pro-
plieta : «€ Proba ime, Domine, et tenta 116 : ure reues
meos , et cor ineum : quouiam misericordia tua ante
ovulos meos est, et complacui iu veritaie tna » (Psal.
95. 9. 5). ltem Salomon dicit de Clhiristo : « Quoniam
cum teutatione ambulat cum eo, et in primis eligit
eum : timorem οἱ metum adducet super euim, et cru-
ciabit eum in tribulatione doctrinze su:e , donec tentet
eum in tribulationibus ejus, et credat animae ejus( Eccli.
4. 48. 19). Alii in persequutionibus, dicente propheta
ex persona iartyrum : Quoniam probasti nos, Deus ,
igne nos examinasli , sicut igne examinatur argentum,
etc. (Psal. 65. 10). Unde sciens Salomon , quoniant
servos Dei oportet tentari, admonet diceus : Fili,
accedens ad servitutem Dei , sia in justitia et timore , ct
prepara animam (uam ad tentationem ( Eccli. 2. 1). Et
nt breviter dicamus , omnis adversitas , quie nos sine
nostra occasione tribulat in hoe mundo , baptismum
ignis est : quam Si magnanimiter sustinueris , nih.l
inurmurans Contra Deum, imputatur tibi illa carnalis
afflictio pro peccato quod commisisti. Si autem non
peceasti, quod est difficile, et ignis ille tentationis
cirea animam tuam non invenit sordes peccatorum
quas comedat, ipsam animam tuam facit spleundidio-
fem : οἱ quinto gravior fuerit tentatio , tanto magis

$ v. D. et Editi 1n marg., caro teneat.

39

655

facit elarescere animam. Et in aqua quidem semel
haptizamur, in igne autem pene dum vivimus *. Sicut
euim. vita nostra in mundo lioc numquam munda est
a peccato (aut enim videndo , aut audiendo , aut lo-
quende , aut cogitando, qu:xe non expediunt, semper
animus sordidatur) , sic numquam a nobis ignis tribu-
lationis recedere potest. Et vere optabilis res est sa-
pientibus, quoniam scriptum est : Beatus homo, quem
Dominus arguerit super terram (Psal. 95. 12). Quam-
vis autem, secundum exitum rei , ignis et ventilabri
UDUS est sensus : tamen sequens proprietates sermo-
num, puto differentiam ignis esse et ventilabri : ut
omnis tribulatio, qux» contingit Christianis secundum
carnem, sit baptismus ignis : persequutio autem gen-
tilium vel hzreticorum sit ventilatio ventilabri czele-
stis. Et permundabit aream. suam , etc. Area est Ec-
clesia, horreum autem regnum czleste, ager vero
hic mundus. Sicut ergo paterfamilias , mittens mes-
sores, melit festucas de agro, et comportat eas in
aream , ut illic trituret et ventilet, et discernat triti-
cum a paleis : sic et Dominus mitteus apostolos , cxe-
terosque dectores, quasi messores. pr:ecidit omnes
gentes de mundo, et in areau Ecclesie congregat.
Hic ergo triturandi sumus , hic ventilandi. Sicut enim
granum tritici , inclusum in palea, foras non egredi-
tur, nisi fuerit trituratum : sic οἱ lomo de impedi-
mentis mundialibus et de rebus carnalibus, quasi in
palea involutus , difficile egreditur, nisi fuerit aliqua
tribulatione vexatus. Nam sicut quidem plenum gra-
num mox ut leviter percussum fuerit, de palea sua
exsilit foras : si autem subtile fuerit , tardius egredi-
tur : quod si vacuum fuerit, numquam egreditur, sed
illie conteritar in palea sua, et ita cum paleis foras
jactatur : sic omnes quidem homines in rebus carna-
libus delectantur, sicut grana in palea. Sed qui fidelis
est , et boni cordis habet medullam , mox ut leviter
tribulatus fuerit, negligens qu:e sunt carnalia , cur-
rit ad Deum. Si autem modice infidelior fuerit , cum
grandi tribulatione vix recedit et vadit ad Deum. Qui
autem infidelis est. ét vacuus , quamtumvis contritus
fuerit , sicut granum vacuum de palea non egreditur :
Sic nec ille de carnalibus rebus , et de impedimentis
mundialibus numquam egreditur, nec transit ad
Deum, sed illic in malis constitutus conteritur , ut
cum infidelibus quasi cum paleis foras projiciatur.
Et sicut triticum primum quidem trituratur, et cum
trituratum fuerit, in uno loco jacet cum paleis con-
fusum ; postea autem ventilatur, ut qu: fuerant jam
disjuncta corporibus , separentur et locis : sic et po-
pulds in Ecclesia aut. motibus conteritur carnalium
passionum animam semper urgentium ; aut castiga-
tiohibus corporalibus, quasi virgis quibusdam ; aut
conculcationibus iniquorum et superborum * , quasi
calcibus irrationabilium jumentorum : ut disjungan-
tur fideles ab infidelibus per diversas contritionum
species. Cum autem disjuncti fuerint ab invicem acti-
bus, ádhuc in una Ecclesia liabentur commixti. ideo
orietur persequutio quasi ventus , ut ventilabro Chri-
sti jactati, qui jam disjuncti fuerant actibus , sepa-
rentur et locis : ut sicut triticum mundum in grana-
rii$, sic sancti probati in regnis czelestibus reponan-
tor. Vides ergo quia tentatio non perdit , sed mani-
festat eos, qui in pace non apparebant ? Sed forte
dicis, Nonne imelius erat ut ab initio Deus omnes ele-
ctos homines ad Christianitatem vocasset , ut non
semper ventilaretür Ecclesia, sed magis in pace con-
sisteret? Audi. Numquid tu potes , cuim sit messis tua
in agro, triticum a paleis separare ? Etsi tentaveris ,
uec paleas a tritico separas, ct triticum similiter cum
paleis perdis. Sic non poterat fieri , ut Deus de διι-
d:ejs aut gentibus jam electos sine tentatione discer-
neret et. vocaret : quoniam qui non cognoscit Chri-

! Editi in marg., in igne autem sepe dum vivimus. 1n
textu vero f» igue autem pene.

* Codex v. D. et Editi in marg. concilcationibus. inimi-
eorum. lide iafra ideo movetur. pe: :equstio.

OPUS IMPERFECTUM

συ

stum nec veritatem ejus, si erret a&f pectet , non
apparet utrum propter malum propositum suum pec -
cet, aut propter ignorantiam. Qui autem cognoverit
Christum et justitiam ejus, et erraverit aut peceave-
ΓΙ, tunc manifestum est, quia non ideo errat aut
eccat, quia nescit quis sit Deus , aut qu:ze voluntas
ipsius : sed quia non diligit volantatem Dei. Hzc sine
tentatione quomedo fleri possunt ? Eece enim si pal-
ma proposita non sit in. stadio, athletam noleutem
luctari culpare non. potes quasi infirmum. lacertum
est euim utrum ideo luctari non velit, quia intirmus
est , aut quia non videt propositam palmam. Quod si
palinam viderit, et luctari noluerit ; tunc est wmanife-
sium quia propter desidiam suam non vult luctari.
Sic et gentilis, qui resurrectionis praemia nescit , ncc
futurum esse judicium credit, non potest coguosci
utrum ideo non faciat justitiam , quia non amat justi-
tiam, aut quia nullam mercedem speret de ea. Si
vero factus fuerit Christianus , et cognoverit futurum
esse judicium ; tunc peccans, manifestum est. ideo
peccare, quia non amat quod est bonum. Ad hac
forte dicis : Hzc secundum hominem dicis ; Deus an-
tem , qui cordium et futurorum cognitor est, poterat
scire quis et qualis erat futurus. Sed audi. In judicio
Christi justo non solum qu:eritur , ut Christus cogno-
scal se juste liominem judicare, sed etiam ut homo
ipse coguoscat se juste judicari a Christo , testimonio
cogitationum suarum et operum comprobatus : sicut
scriptum est ; « Cogitationibus invicem accusantibus,
aut etiam defendentibus , in die cum judicaverit Deus
occulta hominum » (Rom. 2. 15. 16). ltem : « Ecce
bomo et opera ejus. » Item : « Arguam te, et si-
tuam contra. faciem. tuam peccata. tua » (Psal. 49.
21). Si ergo homo non cognoscens Christum neque
justitiam ejus , secundum scientiam Dei condemneiur
3 Deo, quomodo cognoscet se juste condemnatum?
Nam Deus quidem cognitor cordis scit, quia juste
eum condemnat : ipse autem peccator juste se con-
demnatum non intelligit, et dicere potest : Quoniam
εί ego, si cognovissem Christum , et mandata ipsius.
servassem fidein ejus , et non declinassem a mandatis
ipsius. Ideo ergo omnes ad agnitionem veritatis ad-
uxit , ut manifesti sint peccatores quia non ignoran-
tia justiti: , sed malo proposito peccaverunt 5 et non
ignorantes Christum recesserunt a Christo , sed ma-
gis partes diaboli diligentes. Si ergo quando ος Je
dzis et gentibus vocabantur, electi vocari non pole-
rant : quanto magis modo non possunt fieri elec
Christiani, cum omnes de Christianis parentibus ge-
nerentur? Et uon tantum ideo fiunt Christiani , qua
credunt in Christum aut diligunt eum : sed quia de
Christianis parentibus procreantur : et vocatio eurum
fit non secundum fidem, sed secundum genus. Ne-
cessarium ergo est, ut omnes boni et mali fiant Chri-
stiani, et omnes agnitionem veritatis accipiant , ut el
postea iminissis tentationibus pauci eligantur de
multis, ut impleatur quod dictum est : Multi suut ve-
cati , pauci vero electi (Matth. 20. 16). Numquid wu!
reprehenderis, quare a trilico paleas separas et ila
recondis ? Nec enim ratio est, ul cum tritico reponaé
et paleas, quia uec sunt necessarize tibi ad usum. H4
quomodo Deum culpenis, qui a fidelibus separat
infideles, qu non proficiunt ad gloriam ejus? Et ilz
quidein pales per naturam babent , ut sint paleze, et
triticum esse non possunt : infideles autein non pet
naturam babent, ut siut infideles , sed &unt pales
propria voluntate, expellentes a se inedullam justitiz.
Si ergo ille palez:, qus non possunt esse triticum,
comburuntur in igne : quanto magis infideles digni
comburuntur , qui potuerunt esse triticum , nisia s
iedullam justitiz projecissent? Et vide quoniam n«
dixit, Mundabit aream suam, sed, Permundabit. Pr
pterea enim * usque ad consummationem semper ne-

1! Cod. Y. D. et. Editi in marg. reprehemnderis quando:
tritico.

* vallis Dei Cod. et Editi in marg. Permamdafil. ber te
pora enim, que eua lectio quadrat.

8

0649

eatis, corporali continentia se constringebant , non
spirituali, ab opere malo se continentes propter legem,
non a voluntate mala propter Deum : utputa non qui-
dem occidebant, tamen irascebantur sine causa. Non
quidem — adalterabantur,. tamen concupiscebant. in
corde. Forsitan non perjurabant, jurabant tamen.
Hic continentia corporalis est, quia legi et hominibus
satisfacit, et non Deo. Continentia autem mal: volun-
tatis placat. Deum, quia homo videt in facie, Deus
autem in corde. Reddebant malum pro malo, οἱ bo-
num pro bono : amicos amabant, et inimicos odiebant.
Hac justitia corporalis est, non spiritualis : homini-
bus placens, non Deo. Vides quia omnis continentia
eorum corporalis erat, peccata tantum actuum depri-
mens, non voluntatum? iteni locustze sunt. volatilia
quidem munda, tamen parva, et non satis in altum
volantia, quai maonducabat Joannes constitutus in
deserto. Quos docebat Joannes !, idem manduca-
bat. Volatilia quidem erant, non autem magna volati-
lia, nec satis in altum volantia : quia secundum
justitiam legis metu poena corporalis vivebant, nou
secundum spiritualia et altissima Christi przecepta.
Denique quomodo magn: volucres erant Judei, aut
ad alta volantes, quibus a Joanne penitentia sola in-
jungebatur? Qui enim abstinet se ab opere malo, et
"on insuper facil opera bona, volat quidem, non au-
tem in altum volat. Parva ergo volatilia, el non. in
altum volantia manducabat Joannes : majora autem
volatilia, et in altum volantia, quie altissima eamli po-
terant penetrare, Christo post venienti, quasi regi
magno servabat. llle enim postea veniens magna vo-
latilia, et in altum volantia manducavit : id est, docuit
beatos apostolos duodecim, et sub apostolis septua-
guia discipulos, et e:eteros Christianus, quibus et
altissima mandavit przcepta. Antiquis dictum est, Non
occides : ego aulem dico vobis, Si quis iratus fuerit fra-
tri suo sine causa, reus eril judicii. Antiquis dictum est,
Non adulterabis : ego autem. dico , Nec usque ad ocu-
lum concupiscas. Antiquis diclum est, non yperjurare :
ego autem dico, omnino non jurare. Antiquis dictum est,

culum pro oculo, dentem pro dente : ego autem dico,
Nou malum reddere pro malo. Antiquis dictum est, Di-
liges amicum, et odies inimicum : ego autem dico , Di-
ligite inimicos vestros (Matth. 5. 21. sqq.). Vides quia
quibus Joannes pr:xedicabat poenitentiam peccatorum,

arva volatilia erant, et non in altum volantia : qui-
us autem spiritualia Christus mandavit, magna vo-
latilía erant, et ipsos penetrantia caxlos : ut dicere
possint, Nostra autem conversatio in calis est ( Philip.
ὦ. 20). Ideo forsitan eis dicebat : Nolite timere, multis
enim passeribus meliores estis vos ( Luc. 19. 71 ; Psi.
18, 11). Item , Mellea sunt. eloquia Dei. ldeo ergo
Joannes mel agreste edebat: quoniam adhuc ante
Christum , anite Spirituin sanctum constitutus sul
lege, legis utebatur eloquiis insipidis, et insuavibus,
οἱ agrestibus. Nam si Filius Dei sub lege est factus,
quaiito magis Joannes, qui vere erat Jud:z:eus? Sed Fi-
lius Dei sub lege factus est, ut cos qui sub lege erant
redimeret, et educerct* (Gal. 4. 4) : Joannes auteni
sub lege natus est, non ut eos qui sub lege erant edu-
ceret, sed ut essent sub lege, ut secundum legem et
viverent, εἰ docerent. Propterea nihil extra legem
. aut fecit, aut docuit, sed tantum poenitentiam prxdi-
cavit : Christus autem multa extra legem et fecit, et
docuit. In sabbato operatus est, leprosum tetigit, et
alia multa : quia nou insipidis et agrestibus legis ute-
batur przceplis, sed suavibus et domesticis, αυ a
Patre susceperat. Propterea Joannes agreste mel
manducavit, Christus autem domesticum. Αο si Joan-
nes legis et prophetarum omnem formam adimplens,
speciem gentium divina virtute circa seipsum consum-
mans, capillatiam et peregrinam tunicam induebat,
quasi Ecclesiamsuaui lex οἱ proplietie suis propheta-

* v. D, Editi in margine, quod docebat Joanmes, id es
manlucabat.
* v, υ. Editi in margine bis, edoceret.

IN MATTILEUM. HOMIL. Ilf.

650

tionibus imputrescibilem et incarpibilem texuerunt.
Zona autem erat przcinctus, pr:eparationem osten-
dens accedentibus et credentibus pr:edicationibus
suis. Edebat autem locustas, et mel sylvestre : osten-
dens eos, qui longe volabant, prope futuros, sicut et
Apostolusaitad gentes : Et vos qui aliquando eratis a
longe , prope facti estis in. sanguine Christi. ( Ephes. 3.
15). Et qui agrestium gentium dulcedinem futurz fidei
docens, quie ad sublationem curationis processerat,
mel sylvestre edebat. Tunc exibat ad eum Jerosolyma,
et omnis. Judaea , id est, quando vox facta est in de-
serto, Parate viam Domini, rectas facite semitas ejus.
Et amplius resonabat conversatio vitz? ejus in eremo,
quam vox clamoris ipsius. Et magis expavescere fa-
ciebat homines. operibus suis, quam verbis. Et forsi-
tin nisi sermones suos conversatione hujusmodi coin -
mendasset, numquam omnis Judxa ad vocem ejus
exisset ad eum. Ex quibus verbis apparet, quia Domi-
nus constitulus in mundo, non tantum visibiliter ser-
moujbus suis docuerat populum suum, scd invisibili-
ter in cordibus hominum operans, adducebat ad fidem.
Nec enim hoc admonebat Joannes, ut viam Doinini
Süper terram, 5ο in seusibus et cordibus hominum
pararent. Ergo in priina. quidem facie videbatur in
corpore ambulaazs, revera autem per corda hominum
et per sensus incedens, singulorum conscientias seru-
Libatur.. Egrediebatur ad eum omnis Judga. Ad com-
parationem enim illius sanctitatis quis poterat arbitrari
se justum ? Inimitabilis erat conversatio ejus, om-
nium vitam apparere faciebat culpabilem, ut jam
nemo in operibus suis confideret, sed omnes in mise-
ricordiam Dei spem suam collocarent. Quemadmodum
enim si videris albam vestem, dicis, Satis candida
vestis esl : si vero posueris eam juxta nivem, incipit
tibi sordida apparere : etsi vere sordida non est, (a-
men quantum ad similitudinem nivis sordida inveni-
tur : sic quantum ad comparationem Joannis, oninis
lomo videbatur immundus. Et vere talis debet essc
princeps in populo, ut totus populus semper aliquid
uovi * iyuveniat, quod imitetur. in eo. Nam ad cujus
similitudinem extendat se populus, et emendet, si
videat ipsos principes esse sordidiores quam se? Et
baptizaban!ur ab. eo confitentes peccata ε.α. Confessio
peccatorum est testimonium conscienti:e timentis
Deum. Qui eniin timet judicium Dei, peccata sua non
erubescit confiteri : qui autem erubescit, non, timet.
Perfectus cnim timor solvit omnem pudorem. Illic
enim turpitudo confessionis aspicitur, ubi futuri judi-
cii poena non creditur. Numquid nescimus, quia con-
fessio peccatorum habet pudorem, et quia hoc ipsum
erubescere poena est gravis ? Sed ideo magis nos ju-
bet Deus confiteri peccata nostra, ut verecundiam pa-
tiamur pro poena. Nam et hoc ipsum pars est judicii.
O misericordia Dei, quem totiens ad iracundiam exci-
tavimus ! Suflicit ei solus pudor pro poena. « Videns
autem multos Pharis: orum, et Saduczeorum venien-
tes ad baptismum, dixit eis : Genimiua viperarum,

uis vos docuit fugere a ventura ira? Facite fructus

ignos poenitentisx. » Sicut artifex medicus, si viderit
vgrotantis colorem, intelligit speciem passionis ip-
S$ius : sic et Joannes mox ut vid: Phariszos venientes
ad se, intellexit cogitationes eorum pravas. Forsitan
enim cogitaverunt apud se, Imus, οἱ confitemur ροι-
cata nostra. Quantum est in una hora erubescere ?
Justitias a nobis nor querit, nullum laborem nobis
imponit. Baptizamur, et consequimur indulgentiam
peccatorum. Sic cogitabant, quomodo et modo omnes
qui faciendze justitiae. propositum non habent, et ad
baptismum veniunt, putantes quia possit eos justi-
ficare sola aqua baptismatis, etiamsi non pre-
cesserit bona voluntas. lusipiens, pone Joannem
medicum esse, verbum aatem ipsius quasi ferrum me-
dicinale, quo replet:e peccatis conscientiz przecidun-
tur : confessionem puta esse digestionem impuritatis

! V. D., aliquid novum , Editi, aliquid novi, et in n argine,
aliquid boni.

651 OPUS IMPERFECTUM

et spurciti:e quz intus erat inclusa, baptismum esse
lotionem sordium egressarum : numquid facta dige-
stione impuritatis, jam statim sanus factus es? num-
quid jam non habes vulnus? numquid non est tibi
necessaria superpositio medicinze ? Sic multa diligen-
tia necessaria est homini post confessionem et bapti-
smum , ut. vuluus peccatorum ejus οἱ confessionis
apertura sanetur. Genimina viperarum. Naturà enim
viperarum talis est, cum momorderit hominem, sta-
tiim currit ad aquam ; si autem aquam non invenerit,
moritur. ldeo et istos vocabat geuimina viperarum,
qui peccata mortifera conmittentes , currebant ad
baptismum, ut quemadmodum viperze, per aquam pe-
riculum mortis evaderent. Item viperarum natura
est, rumpere viscera matrum suarum , οἱ sic. nasei.
Quoniam ergo Jud:ei assidue persequentes prophetas,
corruperunt matrem suam synagogam, sicut ipsa lu-
gens dicit in Canticis : Filii mei dimicarunt in. me
( Cant. 4. 5) : ideo viperarum geninina nuncupantur.
ltem viper: a foris specioge sunt, et quasi picLe :
ab intus autem veneno plena sunt. ldeo et lypocritas
et Phariszos viperarum genimina appellat, quia hy-
pocrike pulchritudinem sanctitatis ostendebant in
vultu, et venenum malit: portabant in corde. Quis
vobis ostendit? Nonne Isaias propheta ostendil vo-
bis, dicens : Lavamini et mundi estote. (1sai. 4. 16 )?
Absit. llle enim sicut dicit, Lavamini et mundi estote
(Ibidem ) : ita etiam, Auferte. nequitiam ab animabus
vestris, discite benefacere. Si vos lsaias docuisset,
numquam spem vestram in aqua tantummodo pone-
retis , sed etiam in operibus bonis. Numquid David
propheta vobis ostendit dicens, Asperges me, Domine,
hyssopo οἱ mundabor, lavabis me , et super nivem deal-
babor (Psal. 50. 9)? Absit. llle enim sic dicit postea :
Sacrificium Deo spiritus contribulatus ; cor contritum
et humiliatum Deus non spernit ( lbid. v. 19). Si ergo
discipuli essetis David, cum spiritu tribulato et cuin
gemitu cordis ad baptismum veniretis. 9. Nolite dicere,
quia patrem habemus Ábruham. Quid enim prodest ei,
quem sordidant mores, generatio clara ? aut quid
nocet illi generatio vilis, quem mores adornant?
]pse se vacuum ab omnibus bonis actibus ostendit ,
qui gloriatur in patribus. Quid profuit Cham , quod
filius fuit Noe ? nonne separatus de medio filiorum?
Qui secundum carnem frater natus fuerat, secun-
dum animum factus est servus. Nec familia ejus
sancta potuit defendere impios mores. Aut quid
nocuit Abrahx» , quod patrem habuit Thare luteo-
run deorum cultorem? nonne separatus α genere
sno positus est in caput fidelium, ut jam non di-
ceretur filius peccatorum, sed pater sauctoruin? Nec
potuerunt gloriam ejus sordidare paterni errores. Nam
et aurum de terra nascitur , sed non est terra, et au-
rum quidem eligitur, terra autem contemnitur. Et
stannum de argento egreditur, sed non est argentum.
Itaque argentum collati servatur, stannum auteni
foras expellitur. Melius est de contemptibili genere
clarum fieri, quam de claro genere contemptibilein
nasci, Qui enim de claro genere clarus nascitur, glo-
ria claritudinis ejus non est ejus solius, sed corgmu-
nis videtur cum genere. Qui autem de contemptibili
genere clarus egreditur, tota gloria claritudinis ejus,
ejus solius est. Jtem, qui de contemptibili genere 90)»
temptibilis nascitur, turpitudo contemptibilitatis illius
non ejus solius, sed etiam generis cjus. Qui autein
de elaro genere contemptibilis nascitur, omnis tuür-
pitudo illius, ejus solius est. Ideo melius est, ut in
te glorientur parentes , qui talem filium habent, quam
tu glorieris in parentibus. Sic et vos nolite gloriari di-
cenles, quia patrem babemus Abralan : sed màgis
erubescite, quia filii ejus estis, et sanctitatis ejus non
esus heredes. lpse enun suo testimonio se convincit ,
quia de adulterio natus est, qui non similatur patri.
Sermonem dietum ad Jud:eos convertamus ad Chri-
stianos : quia sicul Judi putabant se propter hoc so-
]uin esse salvandos, quia erant filii Abrahz : sic et
multi insipientes Christiani per hoc solum putaut se

esse salvandos, quia sunt Christiani ; ad quos co
nienter dicit Joannes : Nolite dicere . quia su
Christiani, sed facite dignos peenitenti:e fructus.
tenus est Deus de lapidibus istis suscitare filios Abre
Lapis quidem durus est ad opus : sed cum fac
fuerit opus ex eo, deficere nescit. Sic οἱ gentes |
difficultate quidem crediderunt, tamen credentes
manent in :elernum in fide. 10. Jam securis ad r
cem arboris posila est, Securis autem est acutissim:
consummationis, qux totum przecisura est mund
Et si posita est, quare non przcidit? aut si inte
przecisura non fuerat, quare posita est ?* Quia ra
nabiles sunt arbores, et in potestate habent fa
bonum , aut non facere : ut videntes ad radices :

ositam esse securim, timeant przcisionem suam
aciant fructum. Nam quamvis malus nec timore t
rigitur , tamen bonus nisi timuerit peribit. Ergo
nuntiatio irz« etsi in malis nihil agat , tamen a m
segregat bonos. Vide autem quod non ad ramos
sita dicitur esse securis, ut cum przcisx fuerint ,
rum reparentur : sed ad radices, ut irreparabil
exslirpentur. Quare? Quoniam quamdiu mundus
iniquus, et totus positus in maligno, non erat ci
finem (41. Joan. 5. 19), castigabantur peccator
non exterminabantur, propter duas causas. Prim
quidem , quoniam oportebat homines esse in mun
quamvis essent iniqui , quoniam et ipse mundus.
quus est, Deinde, quia mundo manente exspect
eral , si forte aljqui nascerentur justi ex generati
bus injustorum. Nunc autem hoc quidem modo |
liniente , illo antem sancto jam appropinquante, !
castigantur jam peccatores , sed evertuntur , prop
duas causas. Primum quidem, quia jam nec exs
ctatio potest esse, si forte ex generationibus injus
run aliqui aliquandojusti nascantur. Deiade, quia.
convenit ut in illo sancto mundo homines sint i
Sancli, sicut. scriptum est : Quoniam saucti inhab
bunt terram, iniqui vero expellentur ex ea ( Psal.
11). Et iterum orat Isaias : Tollatur impius, ut nonv
honorem Domini Dei (Isai. 26. 10). 41. Kyo quic
baptizo vos in aqua ad penitentiam : qui autem post
venit, forlior me est, cujus non sum dignus calceame
solvere. Ipse baptizavit vos in spiritu et igne (1. Jo
26). Quoniam missus erat Joannes ad baptizandu
non tamen propter necessitatem dandi baptismal
sed ut per oecasiunem ad baptismum venientibus p
sentiam Filii Dei in corpore praedicaret, sicut i
testificatur alibi dicens : Sed ut manifestetur in Isri
ideo ego veni in aqua baptizare (Joan. 4. 51): i
nunc ad baptismum venientibus et ipsum praedica
appariturum confestim , et eminentiam potestatis e
annuntiat. Pedes autem Christi intelligere possun
Christianos, in quibus ambulat , prz:cipue apostolt
cxterosque praedicatores, per quos disctrrit : in
quos fuerat et Joannes Baptista. Calceamenta aute
quibus operit pedes, possumus intelligere firmita
quibus omnes operit przedicatores. Vis scire quam fi
tia sint calceamenta ipsius? Audi ipsum dicentem
Jeremiain : Ecce posui te in hodierna die sicut civitaL
firmam, et sicut murum cereum (Jer. 4. 18). Hxc er
calceamenta Christi omnes prxdicatores portant,
Joannes ipse praportabat : sed dignum se non 65
prouuntiabat portare, ut majorem ostenderet gratiam
Christi meritis suis. Joannes corporalis est. et aqi
corpus est : ideo corpus cum corpore corpus baptiza
Christus autem spiritus est, et Spiritus saucius spiri
tus est, anima quoque spiritus est : ideo spiritus cur
spiritu. spiritum baptizat. Et. quoniam judex est qu
baptizat in igne, id est in tentationibus , Joanncs cun
sit corporalis, spirituale baptismum non potest dare
quia omnis bene(icus major est quam beneficium eus
Nemo potest diguius beneficium dare , quam ipse ο.
nec facit aliud quam ipse non est *. lu igne non X
test baptizare homo, quia homo hominis non pel?

! Montef. conjicit in marzine, gloriam. :

* V. D., Νεο facit alierum, quod. ipse mon. cst. Edi V
marg., nec facit alias alerum quod ipse non est.

65

esse jndex. llle enim tentandi habet licentiam , qui
habet remunerandi potesiatem. Ergo Christi bapti-
simus non solvit Joannis baptismum, sed in se inclu-
sit. Qui enim baptizatur in nomine Christi , utrumque
baptismum habet , et aqu: et spiritus : quia Christus
spiritus erat, et corpus suscepit , ut et spiritale et
corporale baptisma daret. Joannis autem baptisinus
uon inclusit in se baptismum Christi : quia quod ma-
jus est , minus in se includit ; quod autem minus est,
inajus in se includere non potest. Ideo Apostolus cum
invenisset quosdam Ephesios Joannis baptismate ba-
ptizatos, iterum baptizavit eos in nomine Christi ,
quia in spiritu. non. erant. baptizati. (Act, 19. 5-5).
(a) (Si ergo super Joannis baptisma, quod plenum qui-
deui non erat, timen rectum erat , iterum baptismum
Christi dare licuit Apostolo , quomodo tu dieis, quia
super baptismum meum melius non debes baptizare ,
quod nihil habet in se praeter baptisini nomen? Deinde
baptizantes, secundum mortem illius baptizamus, qui
crucifixus est. Si ergo non Deus est crucifixus in car-
ne &ecuidum te, sed homo purus, jain secundum
mortem puri hominis baptizas. | llomo autem purus
spirituale baptismum non potest dare , sicut supra di-
ximus : et ideo baptismum tuum etsi non esset. re-
etum ! , tamen baptismum erat, id est, simile bapti-
smo Joannis erat, id est, in aqua, non in spiritu.
Ergo Paulus, Christi sequutus exemplum, baptizabat
eas qui baptismate Joannis fuerant baptizati : quoniam
et Cliristus iterum baptizavit eos qui a Joanne erant
baptizati : sicut sernio demonstrat dicens : Ego qui-
dem vos baplizo in aqua , ille autem vos baptizubil in
spiritu. Nec videbatur. iterum baptizare , sed semel :
in quo enim. amplius erat. Cliristi. bapiismum quiim
Jostnnis, in lioe novum baptismum videbatur ; οἱ non
ieratum. ( Si ergo post baptismum Joannis, quod etsi
perfeetum.: non erat, timen legitimum erat, bapti-
zalat Christus, ut aliquid amplius daret liominibus ,
quomodo post impium baptismum non licet dare san-
ctum? ] Videamus nunc et uniuscujusque baptismatis
qualis sit utilitas. Et quamvis verbi baptismum non
sit positum in hoc loco: tamen quia est, et Donii-
nus * dixit de eo, EI vos midi esiis propter sermonem
quem loquutus sum vobis (Joan. 13. 5) , et Apostolus
ait, Mundans eam lavacro aque in. verbo ( Ephes. 5.
96) : dicimus et de illo, quoniam verbum a sordibus
ignorantie imundat, scieutite lumen infundens : sed
peccata non diluit, animam non adjuvat, nec concu-
piscentias malas pr:zcidit ab ex, nec carnem a3 inala
voluptate compescit. Hoc. facit verbum fidei mundum
quod faciebat antea lex : justitiam quidem o tendebat,
animam autem non adjuvabat : quoniam omne ver-
bum lucerna est, et non virtus. ltem aqua proficit ,
quia peccata quidem , quze jam processerunt tn opus,
abluit , et lioc, si paenituit : animam antem non san-
etifient, nec concupiscentias cordis aut. cogitaliones
malas pr:ecidit, nec repellit eas, sed nec carnales
concupiscentias reprimit. Qui erzo von fuerit sic ba-
ptizatus, ut mereatur accipere Spiritum sanctum , in
^orpore quidem baptizatus est, et peccata ejus indul-
ta Sunt, sed in auimo catechimenus est. Sic enim
scriptum est : Quia qui Spiritum Christi non habet , hic
non est ejus (Rom. 8. 9) : propter quod caro ejus post-
ea pejora ei germinabit. peccata, quia non habet in
se Spiritum sarctum conservantem $e , sed vacua est
domus corporis ejus. Propterea spiritus ille inveniens
vacuam domum , et muadatam doctrinis fidei , quasi
scopis , intrans septempliciter habitat in ea , quoniam
verba fidei, qu;e appellantur scop:e, ob ignorantia
mundant, non a. peccatis, vel concupiscentiis. Bapti-
Sinum autem spiritus. proficit, quia iugrediens spiri
lus circumplectitur animam et quasi muro quodum

3 v. D. et Editi in marg., etsi esset rectum.

5 Alii, quia el Dominus, verbo, est, omisso.

(a) Qua: uncinis clauduntur, in quibusdam exemplaribus
fesunt. Jtem desunt quie iufra inter unciuos etiam posui-

Mas.

PaTnor. Gr. LVl,

IN MATTILEUM. ΠΟΠ, IIT.

65;

immexpugnabili circnit eam : ^t non permittit ut. car-
nales concupiscentize et cogitationes pravaleant con-
Ira eam. Non quidem facit , ut caro non concupiscat :
Sed tenct animam , ut non ei conseutiat, neque vin
catur ab ea. Ergo qui Spiritum sanctum liabet, eon-
cupiscit quidem sccundum carnem , sed secundum
animam adjuvatur a spiritu, ut corcupiscentize ejus
non veniant ad. perfectum. Tentationis autem et tri-
bulationis baptisinum igni hie comparatur : comburit
enim carnem et coquit, ut nec concupiscat cito, sed
ut nec germinet concupiscentias. Nam anima spiritus
est , et spirituales poenas timet , carnales autem non
timet. Uude et sancti poenas hujus s;eculi contemnunt
et futurum judicium timent , ubi spiritus eruciantur.
Caro autem spirituales quidem j.cenas non timet, carna-
les autem timet. ldeo mali non cessant peccare , nisi
eos judicia carnalia. et terrena compescant. Ideo ergo
sciens Dominus, quia caro carnales tantunimodo poenas
timet, spirituales autem non timet , super servos suoà
cor cupiscentias carnales mittit, tentationes et tribu-
lationes, ut combusta caro timeat ! disciplinam , et
limens angustias suis n:n. coneupiscat αλ. Quia
caro importuna, οἱ concupi-ceus , si secura fuerit , et-
sí non vincit servos Dei , tamen sordidat sanctitatem
corum , et inquietat, et requiescere non permittit.
Justitia in tentationibus floret ; varie tentationum
species. — Unde justitia in tentationibus floret, in
prosperitate antem marcida est. Quemadinodum si
(ocum posueris super terra-, comburit ip-as ra-
dices herharum , et. ut in loco illo jam non facile na-
seatur horba : sic et tentationis ignis positus super
cariem , comburit radices concupiscentiarum in ca ,
ut non facile concupiscat, Vides ergo, quia aqua pr:e-
terita lavat pecc ita : spiritus autem repellit coneupi -
scentias , el prx:valere non sinit : ignis auteni ipsas
concupiscentiarum radices comburit ? Et aqua przrte-
rita tollit, spiritus praesentia impedit , ignis adversus
futura przmuuit. Quid estLautem baptizare in igne, etiam
sequens sermo demonstrat dicens : 12. Hubens venila-
brum in manu sua. Ventilabrum est judicium, per quod
Dominus singulos homines tentat, ct cunctorum corda
dijudicat. Ergo non mox ut quis in aqua vel spiritu
[uerit baptizatus , statim ad perfectum est baptizatus,
nisi Dominus cum invisibiliter haptizaverit in igne
tentationis : quonia si non fuerit quis Lentatus , non
potest esse probatus. Species autem tentationum sunt
multas. Tentantur. etenim homines aut in in(irmitati-
hus, aut in damnis rerum suarum , aut in mortibus
carorum suorum , Sicut Job et Tobias. Alii in cogita-
tionibus perversis , aut in diffidentiis , sieut dicit pro-
plieta ς € Proba me, Domine, et tenta tne : ure renes
meos , et cor meum : quoniam misericordia tua anto
ornlos meos est, et complacui in veritaie tna » (Psal.
95. 9. 5). liem Salomon dicit de Chri-to : « Quoniam
cum teutatione ambulat cam eo, et in primis eligit
eum : timorem et metum adducet super eum, et cru-
ciabit eum in tribulatione doctrin:z su:e , donec tentet
eum in tribulationibus cjus, et eredat aniinze ejus( Ecchi.
1. 18. 19). Alii in persequutionibus, dicente pro heta
ex persoua martyrum : Quoniam probasti nos, Deus ,
igne nos examinasli , sicut igne examinatur argentum,
etc. (Psal. 65. 10). Unde sciens Salomon , quoniam
servos Dei oportet tentari, admonet dicens : Fili,
accedens ad servitutem Dei , sta in justitia et timore , ct
prepara animam uam ad tentationem (Eccli. 2. 1). Et
uL breviter dicamus , omnis adversitas , quie nos sine
nostra occasione tribulat in hoc mundo , paptismum
ignis e»t : quam si magnanimiter sustinueris , nih.l
imurmurans coutra Deum, imputatur tibi illa carnalis
afflictio pro peccato quod commisisti. Si autem non
peceasti, quod est difficile, el ignis ille tentationis
cirea animam tuam non invenit sordes peccatorum
quas comedat, ipsam animam tuam facit splendidio-
fem : et quinto gravior fuerit tentatio , tauto magis

$ v. D. et Editi 1n marg., caro teneat.

39

6^5

facit clareseere animam. Et in aqua quidem semel
haptizamur, in igne autem pene dum vivimus '. Sicut
euim vita nostra in mundo hoc numquam munda est
4 peccato (aut enim videndo , aut audiendo , aut lo-
quende , aut cogitando, qu:e non expediunt, semper
animus sordidatur) , sic numquam a nobis ignis tribu-
lationis recedere potest. Et vere optabilis res est sa-
pientibus, quoniam scriptum est : Beatus homo, quem

ominus arguerit super terram (Psal. 95. 12). Quaimn-
vis autem, secundum exitum rei , ignis et ventilabri
unus est sensus : tamen sequens proprietates sermo-
num, puto differentiam ignis esse et ventilabri : ut
omnis tribulatio; qu: contingit Christianis secundum
carnem, sit baptismus ignis : persequutio autem gen-
tilium vel hzreticorum sit ventilatio ventilabri czele-
stis. Et permundabit aream suam , etc. Area est Ec-
clesia, horreum autem regnum czleste, ager vero
hic mundus. Sicut ergo paterfamilias , mittens mes-
sores, metit festucas de agro, et comportat eas in
arcam , ut illic trituret et ventilet, et discernat triti-
cum a paleis ; sic et Dominus mitteus apostolos , cze-
terosque dectores, quasi messores. pr:ecidit omnes
gentes de mundo, et in aream Ecclesi: congregat.
Hic ergo triturandi sumus , hic ventilandi. Sicut enim
granum tritici , inclusum in palea , foras non egredi-
tur, nisi fuerit trituratum : sic ct homo de impedi-
mentis mundialibus et de rebus carnalibus , quasi in
palea involutus, difficile egreditur, nisi fuerit aliqua
tribulatione vexatus. Nam sicut quidem plenum gra-
num mox ut leviter percussum fuerit, de palea sua
exsilit foras : si autem subtile fuerit , tardius egredi-
tur : quod si vacuum fuerit, numquam egreditur, sed
illic conteritur in palea sua, et ita cum paleis foras
jactatur : sic omnes quidem homines in rebus carna-
libus deleetantur, sicut grana in palea. Sed qui fidelis
est , et boni cordis habet medullam , mox ut leviter
tribulatus fuerit, negligens qu:e sunt carnalia , cur-
rit ad Deum. Si autem modice infidelior fuerit , cum
grandi tribulatione vix recedit et vadit ad Deum. Qui
autem infldelis est. et vacuus , quamtumvis contritus
fuerit , sicut granum vacuum de palea non egreditur :
sic nec ille de carnalibus rebus , et de impedimentis
mundialibus numquam egreditur, nec transit ad
Deum, sed illic in malis constitutus conteritur , ut
cum infidelibus quasi cum paleis foras projiciatur.
Et sicut triticum primum quidem trituratur, et cum
trituratum fuerit, in uno laco jacet cum paleis con-
fusum ; postea autem ventilatur, ut qu: fuerant jam
disjuncta corporibus , separentur et locis : sic et po-
pulds in Ecclesia aut motibus conteritur carnalium
passionum animan) semper urgentium ; aut castiga-
tiohibus corporalibus, quasi virgis quibusdam ; aut
conculcationibus iniquorum et superborum * , quasi
calcibus irrationabilium jumentorum : ut disjungau-
tur fideles ab infidelibus per diversas contritionum
species. Cum autem disjunct. fuerint ab invicem acti-
bus, ádhuc in una Ecclesia habentur commixti. ideo
orietur persequutio quasi ventus , ut ventilabro Chri-
sti jactati, qui jam disjuncti fuerant actibus , sepa-
rentur ét locis : ut sicut triticum mundum in grana-
riis, sic sancti probati in regnis czxlestibus reponan-
tor. Vides ergo quia tentatio non perdit , sed mani-
festat eos, qui in pace non apparebant ? Sed forte
dicis, Nonne inelius erat ut ab initio Deus omnes ele-
ctos homines ad Christianitatem vocasset , ut non
semper ventilaretür Ecclesia, sed magis in pace con-
sisteret? Audi. Numquid tu potes , cuin sit messis tua
in agro, triticum a paleis separare ? Etsi tentaveris ,
ec paleas a tritico separas, et triticum similiter cum
paleis perdis. Sic non poterat fieri, ut Deus de Ju-
κεί aut gentibus jam electos sine tentatione discer-
néret et. vocarel : quoniam qui non cognoscit Chri-

! Editi in. marg., in igne autem sepe dum vivimus. 1n
Lextu vero rn igne autem pene.

* Codex V. D. et Editi in marg. concilcasionibus inimi-
eorum. lide ινα :deo moretur. pei equiti.

OPUS IMPERFECTUM

ος

stum nec veritatem cjus, si erret atf pectet , uon
apparet utrum propter malum propositum suun pec-
cet , aut propter ignorantiam. Qui autem cognoverit
Christum et justitiam ejus , et erraverit aut peccave-
rit, tunc manifestum est, quia non ideo errat aut
peccat, quia nescit quis sit Deus , aut qu:e voluntas
Ipsius ; sed quia non diligit volantatem Dei. H:ec sine
tentatione quomedo fleri possunt ? Eece enim si pal-
"ma proposita non sit in. stadio, athletam nolentem
luctori culpare non potes quasi infirmum. lucertum
est enim utrum ideo luctari non velit , quia infirmus
est , aut quia non videt propositam palmas. Quod si
palinam viderit, et luctari noluerit ; tunc est wanife-
sium quia propter desidiam suam non vult luctari.
Sic et gentilis, qui resurrectionis przemia nescit , nce
futurum esse judicium credit, non potest cognosci
utrum ideo uon faciat justitiam , quia non amat justi-
tiam, aut quia nullam mercedem speret de ea. Si
vero factus fuerit Christianus , et cognoverit futurum
esse judicium ; tunc peccans, manifestum est. ideo
peccare, quia non amat quod est bonum. Ad bac
forte dicis : Ilaec secundum homincm dicis ; Deus au-
tem , qui cordium et futurorum cognitor est, poterat
scire quis et qualis erat futurus. Sed audi. In judicio
Christi justo non solum queritur , ut Christus cogno-
scat se juste liominem judicare , sed etiam ut humo
ipse cognoscat se juste judicari a Christo , testimonio
cogitationum suarum et operum comprobatus : sicut
scriptum est ; « Cogitationibus invicem accusantibus,
aut etiam defendeutibus , in die cum judicaverit Deus
occulta hominum » (Hom. 2. 45. 16). ltem : « Ecco
homo et opera ejus. » ltem : « Arguam te, et st
tuam. contra. faciem. tuam. peccata. tua ». (Psal. 49.
21). Si ergo homo non cognosceus Christum neque
justitiam ejus , secundum scientiam Dei condemneitur
a Deo, quomodo cognoscet se juste condemnatum?
Nam Deus quidem cognitor cordis scit, quia jesie
eum condemnat : ipse autem peccator juste se coa-
demnatum non intelligit, et dicere potest : Quoniam
εἰ ego, si cognovisseim Christum , et mandata ipsius,
servassem fidein ejus , et non declinassem a msndaus
ipsius. ldeo ergo omnes ad agnitionem veritatis ad-
duxit , ut manifesti sint peccatores quia non ignorap-
tia justitiz , sed malo proposito pecca verunt 5 et noa
ignorantes Christum recesserunt a Christo , sed ma-
gis partes diaboli diligentes. Si ergo quando ez Je-
vis et gentibus vocabantur, electi vocari non pote-
rant : quanto magis modo non possunt fieri electi
Christiani, cum omnes de Christianis parentibus ge-
nerentur? Et non tantum ideo fiunt Christiani , qui
credunt in Christum aut diligunt eum : sed quia de
Christianis parentibus procreantur : et vocatio eorum
fit non secundum fidem, sed secundum genus. Ne-
cessarium ergo est, ut omnes boni et mali fiant Chri-
Stiani, et omnes agnitionem veritatis accipiant , ut &
postea iminissis tentationibus pauci eligantur de
multis, ut impleatur quod dictum est : Multi sux; we-
cati , pauci vero electi (Matth. 20. 16). Numquid u'
reprehenderis, quare a tritico paleas separas ei ila
recondis ? Nec enim ratio est, ut cum tritico repoass
et paleas, quia nec Sunt uecessariz tibi ad usum. M
quomodo Deum culpennis, qui a fidelibus separat
infideles, qui uon proficiunt ad gloriam ejus? Et ille
quidein palexe per naturam babent , ut sint pales, el
writicum esse nou possunt : infideles autem non E
naturam habent, ut sint infideles, sed (iunt ρε
propria voluntate, expellentes a se inedullam juslitiz-
Si ergo ille pales, qua non possunt esse ΠΚ,
comburuntur in igne : quanto magis infideles digiti
comburuntur , qui potuerunt esse triticum , nisi a 9
medullam justitize projecissent? Et vide quoniam aei
dixit, Mundahit aream suam, sed, Permundabit. Pre
pterea enim * usque ad consummationem semper Ικ-

1 Cod. Y. D. et Editi in marg. reprehenderis quan!
iritico.

! vallis Dei Cod. et tditi in marg. Permmndatit. per tt
pora entm, que etam lectio quadrat.

657

cesse est ut diversis modls tentetur Ecclesia , donec
permundetur. fit ideo Ecclesia Christi numquam sinc
tentatione dimissa est. Et. primum quidein. ventila-
verunt Judi eam , deinde gentiles, modo hieretici :
posimodum autem perventilabit Antichristus. Sicut
cnim quando permodica aura est , non. permundatur
tuta tritici massa , sed leviores quidem palex modica
aura jactantur, graviores autem remanent : Snniliter
remanent et vaciia grana. Necesse est ergo , ut major
exspectetur ventus, ul et graviores palea, et vacua
graua jactentur : sic et quando nmiodica est tentatio ,
ili projieiuntur de Ecclesia, qui multum sunt infide-
les. ideo necessaria est tentatio major. ut omnes infi-
deles plenius expellantur, ut perpurgetur Ecclesia.
Et modo quidem modico flatu tentationis sufflante

imi homines recedunt : si autem surrexerit ma-
Jor, sicut erit sub Antichristo , tempestas, etiam illi
qui videntur stabiles sunt exituri.

IIomilia quarta ex Cap. tertio (a).

43. Tunc venit Jesus a Galilaa in Jordanem ad Jo-
annem. Quando? Quando Joannes priedicabat dicens :
Poniteuiam. agite , appropinquabit enim requum celo-
rum (Matth. 5. 2). tuuc. venit Jesus, ut. Leslimouium
acciperet a Joanue, Ecce agnus Dei , qui tollit peccata
mundi (Joan. 1. 29), et ut confirmaret y raedicationem
ipsius, ut videntes homines Christum, cun esset sine
peccato, quasi peccatorem baptizari,dicant apud se : Sj
ille de cujus innocentia ipse Baptista testimonium dedit,
baptismum se necessarium habere putavit : quomodo
nos contemnimus poenitentiam , qui sinus. cooperu
peccatis ? Item testilicatus erat Joannes, quoniam Ego
baptizo vos in aqua, post me atem. veniet [ortior me,
ipse vos baptizabit in spiritu. el igne. 1deo tunc venit,
ut etiam hoc testimonium ejus ostenderet verum , ut
in haptismo ejus aperiantur cxli, descendat Spiritus,

Pater clamet de cxlo, et per loc mauifestum effi-
ciatur, quia vere dignior erat Joanne qui baptizatus
est a Joanne. Sieut enim cum processerit lucifer, lux
nOn exspectat occasum luciferi, ut ita procedat, sed
adhue eo ascendente egreditur et suo Inmine obscurat
illius candorem : sic et Joanne pradicante ante Chri-
stum, Christus non exspectavil ut cursum suum Joau-
nes impleret , et sic ipse veniret ad medium : sed eo
adhuc docente apparuit, ut per coinparationem do-
etrin;:e sux vel operis, praedicationem Joannis faceret
non videri justitiam. Uude postquam. coepit Jesus
pr:edicare, ad se currentibus universis, viluit doctriua
Joannis. Unde discipuli ejus videntes ! dicebant ad
eum : [αδδί, ecce cui iu. testimonium perhibebas, ecce
hic baptizat, et omnes veniunt. ad eum (Joan. 9$. 26).
Deinde verit ad baptismum, non ut ipse remissionem
peccatorum acciperet per baptismum , sed ut eancti-
fieatas aquas relinqueret postmodum baptizandis.
Adhuc autem, ut qui humanam suscepit. naturaiu,
totum humane natur: inveniatur implesse mysterium.
Nam quamvis ipse uon erat peccator, tamen naturam
susceperat peccalricem : propterea etsi ipse bapti-
smale non egebat, tamen carnalis natura opus habe-
bat. 14. Joannes autem prohibebat eum. dicens : Ego a
te debeo baptizari, et iu venis ad me? (uo ego desidero
ascendere, tu inde descendis. Ergo ut tu me baptizes,
est idonea ratio, ut justus. efficiar, et dignus cxlo.
Ut autem ego te baptizem, qu:e est ratio? Ut jusius
effic:aris ! Sed ipse es justitize radix. Ut in caelum as-
cendas? Sed ipse natura in czelo es, etsi voluntate de
c:elo descenderis. Tu es spiritus, ego caro. Numquid
caro spiritum sanctificare potest ? Magis autem spi-
ritus sanctificat carnem. Cujus enim creandi est vir-
tus, ipsius est et sarnctificandi potestas. Quis dives a
paupere divitias qu:erit? Magis autem pauper a divite
divitias qu:erit. Omne bonum de οπου descendit in
terram, non de terra ascendit in exelum (Jacob. 1.47).

* lidem, insédentes ; forte ιο].
(a) οσα quinta in alus exemplaribus, et ip Cod. v. D.

IN MATTILEUM. HOMIL. IV.

(ςδ

liie antiquis. Lucifer, qui mane oriebatur, cogitavit
apud se diccns : Super celum ascendam, etc. (sai. 14.
45). Si ergo ille augelus constitutis, pro sola cagita-
tone snprrbie depositus est de angelica gloria ad
ignominiam tenebrarum ; ego quid merear pau, si
homo carnalis οἱ corruptibilis constitutus, tante
superbi: opus implevero, et dignum ime existimavero
lotus. creature. dominium — baptizare? 15. Εί ait
ei Jesus, Sine modo : sic enim nos oportet implere
omnem justitiam. Non denegat eminentiam — pote-
sIMIS Sud, sed mysterium dispensationis ostendit ,
diceus ; Sine modo. ld est, Scio quia lioc est justum,
ut tu a imme. baptizeris : sed Sine modo, ut justitiam
baptismatis nun verhis, sed factis adimpleam. Prius
suscipiam, et postea prasdicabo. Quod ergo dicit, Sic
oportet 05 implere omnem justitiam, non hoc signat ,
uL si fuerit baptizatus : sed Sic, id est, quemadmodum
baptismatis justitiam. prius factis implevit, postea
praidicavit ; sic omnem justitiam non prius verbis
quam factis implevit. Unde etiam Lucas testatnr de
illo, dicens ; Primum quidem sermonem feci de omnibus,
ο Theophile, qu& capit Jesus (acere et docere (Act. 4, 1).
Aut ita : Sic oportet nos omnem justitiam implere : jd
est, Quomodo et baptisini implevimus justitiam. ()uo-
modo implevit. baptismi justitiam. Christus? Sine
dubio secundum dispensationem human; natur; :
hominum enim est opus habere baptisinatis, qui &e-
cundum naturam carnalem omues sunt * peccatores,
Sicut ergo implevit justitiam baptisuii, sic implevig et
justitiaur nascendi et crescendi, mauducandi οἱ bi-
bendi, dorimiendi et lassaudi : sic et suscipienda ten-
lationis, sie et. timoris , οἱ fuga, el tristitize : sie el
passionis, et morlis, οἱ resurrectionis implevit justi-
Lian : id est, secundum dispensationem quam susce-
pit humanz nalura, oinnes justilias istas implevit.
Ergo sic ct natus est, non ut homo purus, se ut Deus
et homo. Quasi hoino, sic crevit, sic esurivit, sic Lenta-
lus est, sic lassatus est : non homo purus, sed Deus ja
homine ; quasi homo, sic alligatus est, sie flagellatus,
Sic crucifixus et mortuus est : non ut. bomo, sed per
di-pensationem, Deus quasi liomo. Si autem hiec on»
nia purus homo implevit, jan non secundum) dispeysa -
tionem humanam implevit omnia, sed secundum ua-
turain. Quid autein dispensaUonis est, aut contra uaty-
ram, si ea , quie passionis sunt , sicut homo passibilis
patiatur? Dum autein. dicenti Joanni , Ego a 4e debeo
baptizari, respondit, Modo interim sine : osfeniit,
quia postea Christus haptizavit Joannem, quajuvis iu
secrelioribus libris manifeste hoc scriptum sit.
Jcannes quidem baptizavit illum in aqua, ille autem
Jeannuem in spiritu. 46. Jesus autem baptizatus con-
festim ascendit de aqua. Non. invenio, qua causa po-
situm est, quia Confestim ascendit de aqua. Qnid enim
interesset , si tardius ascer«lisset ? Ergo potuit sic di-
cere : Jesus autem baptizatus ascendit 4e aqua. Puto
autem factum Chrisli ad mysterium pertinere. oin-
nium qui post modum fuerant baptizandi : ideo dixit,
Confestim, et non dixit, Egressus est, sed Ascendit :
quia omnes , qui digue secundum omnia membra
justitizv formati et consummati baptizantur in Christo,
confestim de aqua ascendunt : id. est, proficiund ad
virtutes, et ad dignitatem sublevantur czelestem, Qui
enim ingressi fueraut in aquam carnales et (ilii Adam
peccatoris , confestim de aqua ascendunt. spirituales
filii Dei facti. Et ne mihi dicas, quia multi quales
fuerant ante. baptismum, tales permanent. post ba-
ptismurmi, etiam qui non iu paeuitentia baptizantur, nec
toto corde paoenitent se illos fuisse quod fuerunt , sed
retento peccandi proposito baptizantur. ideo non pro-
{εἰ confestim de aqua. Si ergo quidam ex sua
culpa non. proliciunt. baptizati, quid ad baptismum?
Scriptura enim de potestate baptismatis loquitur.
Quid potest eis pr:estare. baptismum , qui indigne
fuerint baptizati? Aut certe. coufestim ascendit. de
aqua, festinans ad. tentationem contra diabolum , ad

! Jidem, carnalem onmmixo sunt.

659

liberandum genus humanum. Misericordia cjus ur-
gebat eum. Sicut enim dux eontra tyrannum depu-
t»tus ad bellum, mox ut signum expeditionis et pro-
fectionis acceperit, festinat exire, sciens quia tarditas
ejus perditio est. provincie (nam tyrannus sciens
adversus se principem deputatum, etsi lenius acturus
fuerat, crudelius agit), sic et Christus, ex quo bapti-
smatis signum accepit , festinabat accipere Spiritum
sanctum, quasi arma celestia, el exire, sciens quia
tarditas ejus interitus erat mundi. Nam diabolus, au-
dito quod Filius Dei descenderat in huuc mundum,
adversus ipsum vehementius festinabat omnium ho-
minum corda in peccatis et. infidelitate concludere,
putans se tantum posse perdere, quantum non posset
Christus salvare. Et aperti sunt ei celi. Non rupta est
ei ipsa creatura celorum, sed per baptismum | oculi
sensus ejus aperti sunt, ut videant qua sunt snper celos.
Si enim ipsa creatura rupla fuisset, non dixisset, £i
aperti sunt, non tantum οἱ aperti fuisseut : quia quod
corporaliter aperitur, omnibus est apertum : quod
autem spiritualiter, illis solis qui illum:nantur in Spi-
ritu sancto : sicut Stephanus repletus. Spiritu sancto
dicebat : Video celos apertos et Filium hominis stantem
a dextris virtutis Dei (Act. 7. 55). Sed dicit aliquis,
Quid enim ? ante oculos Filii Dei clausi fuerant czeli,
qui etiam in terra constitutus, erst in cxlo? Si ea qua
superius dixit, Sic oportet , nos implere omnem justi-
tiam, bene intellexisti, non dubitas quod secundum
mysterium aperti sunt ei celi. Nam sicut secundum
dispensationem lurianam baptizatus est, secundum
naturam autem divinam baptismo non egebat : sic se-
cundum liumanam dispensationem aperti sunt ei cxli,
secundum naturam autem suam erat in celis. Ergo
non Deo aperti sunt posito extra carnem, nec puto
homini extra Deuin : sed Dco quasi homini, wt exem-
plo ejus"intelligamus quia omnes hom,nes recti, qui
baptizati Spiritum meruerunt accipere sanctum , si-
militer aperiuntur eis c:li, et vident ea qux sunt iu
exlo : non carnalibus oculis videndo, sed spiritua-
libus fidei credendo. Qui enim non credit ea quz glo-
rioga et terribilia a Deo reposita promittuntur in c:elis,
ante oculos cordis ejus obturati sunt czeli : qui autem
firmiter credit, et quasi ad illud quod videt tendit ,
illi aperti sunt caeli : et cum corpore sit in. terra,
animo est in c:elo. Si autem oportet. credere, quia
vere aperti sunt ei celi , quia forte erant invisibilia
quzdam obstacula prius, quibus obsistentibus animx
defunctorum introire non poterant c:elos : qux ho-
mines nec clausa possunt aspicere, nec aperta : tamen
sive hoc modo, sive alio intelligantur cxli aperti, om-
nino sic est intelligendum, Aperti sunt ei cali, id est,
propter eum, gratia ejus. Aperti sunt autem czeli, non
solum ei, sed omnibus propter eum. Etsi in singulis
quibusque generationibus erant justi, quibus aperiren-
tur, tamen jterum cxteris peccatoribus claudebantur:
et nullus poterat esse tam justus, ut dignus esset ape-
rire portas czelorum ad introitum omnium hominum.
l'ostquam vero natus Christus, baptizatus est, sancti-
licatus est, gratia illius solius aperti sunt ο. Ut-
puta, si ab Imperatore quxrat homo aliquod bene-
licium dignitatis οἱ ipse non habet tantummodo
fiduciam petendi, neque amicitiam impetrandi, vadit
ad fratrem imperatoris , aut ad amicum carissimum,
ut intercedat ad illum : sic dicit illi linperator, Ecce
cgo hoc beneficium non illi do, sed tibi, id est, prop-
ter te illi do (nam non illi donatur, cui datur, sed illi
propter quem datur) : sic et hic dicit : Ei aperti suni
celi, id est, propter eum nobis aperti sunt. Vis autem
inanifeste scire , quoniam ante Christum celi si ape-
riebantur, iterum claudebantur. Nam justi quidem
forsitan ascendebant in czelum, peccatores autern ne-
quaquam. ideo autem dixi, forsitan, ne quibusdam
placeat etiam ante Christi adventum justorum animas
ascendere potuisse in celum. Alioqui nullam enimam
aute Christam arbitror ascendissc in czlum , ex quo
peceavit Adam, et clausi sunt ei c:xeli : sed omnes in
inferio ditentas. propter quas etiam descendit ad in-

OPUS IMPERFECTUM

feros, sicut ipse testatur in. Sapientia dicen
ecendam ad. inferiores partes. terre, et visitabe
dormientes, el illuminabo sperantes in Deum
24. 45). Aperti sunt ei ezli. Sic aperti sunt, qi
quam claudantar. Ecce baptizato quidem CI
aperti sunt ei tantum; postquam vero tyraunu
er crucem, et resurgens abangelis portabatur
um, videntes angeli portitores, quia caeli jam nur
erant claudendi, sed onmes justi et peccatores
áscensuri erant iu cxlum, et staturi ante t
Christi , quia non erant necessariz perte celi
postea numquam claudendo: ideo non dicunt, /
portas et introibit rex glorie, jam enim erant a
sed, Tollite portas, principes, vestras (Psal. 20. ᾿
ita. Celi sunt Seriptiree divin: prophetarum et :
lorum, in quibus habitat Deus , de quibus sc
est : Quoniam videbo celos tuos , opera digitoru
rum , lunam et stellas, que tu. fundasti ( Psal.
Ergo quando baptizatur, et niereter accipere Sy
sanctum, adaperiuntur ei omnes S^iiptur:, ut i
gat quz ibi posita sunt mysteria veritat's. Propter
tem omnibus non aperiuntur, quoniam quidam |
baptismum habentes , non possunt accipere sp
veritatis, Quosdam autem non baptismum impe
accipiant spiritum veritatis, ct aperiantur eis Scri,
sed propositum malum , quamvis bene fuerint
zati. Sicut enim in czelo celatur Deus, sic in Seri
absconditur. Et sicut hoc cxlum corporale «
quidem homines vident , non autem aspiciunt
inhabitantem in eo : sic et Scripturas divinas «
quidem homines legunt, non tamen omnes intel
Deum veritatis positum in Scripturis , nisi qui
Sie baptizatus, ut accipiat Spiritum sanctum. U
apostoli priusquam baptizareuntur in Spi ita s
clausae eis erant Seriptura prophetarum expoi
de Christo, sicut scriptum est : O tardi corde a
dendum in omnibus qua propliete dizerunt ( Lu
25)! Postquam vero aperuit eis sensum, in8
Spiritu sancto , tunc reseratze sunt omnes Seri
ante oculos cordis eorum, ut intelligerent quie s
erant de Christo. Et ideo forte hic dicitur, Aper
ei celi (Marc. 4. 10). Apud Marcum autem vidit.
αθἰος : quoniam secundum hunc evaugelistam
pure manifestis sunt , non conscissze : nom qu
ad confirmationem f(idei ex eis accipiuntur exe
Secundum Marcum autem etiam sciíss:e sunt, e
tiles fact:e,quia post Christum jam lege et pro
non utimur, sed Evangelio Christi , qussi celo :
miore ct nobiliori. Et vidit Spiritum descendent
cut columbam , et venientem super se. In quo my
natus est Christus , in hoc mysterio et Spiritu
ctum accepit. Etenim Filio Dei baptismum recip
et Spiritu descendente , unus in forma stabat hui
alter iu specic descendebat columb:e , tertius 4
nec in forma stabat humana , nec in specie desc
bat columb:e , sed in voce ta:.tum audiebatur de
sum descendente. Sicut columbam. Ideo Spiritus
ctus speciem columb:e suscepit, quoniam prz «
bus animalibus hzc cultrix est caritatis. Omnes
species justitie , quas habent servi Dei in veri
possunt habere et servi diaboli in simulatione. I
enim diabolus et mansuetos et humi'es, hal:et c
et eleemosynarios et jejunos : eL ouem speciem
quam creavit Deus ad salutem hominum, ipsam
ciem et diabolus introduxit ad seductionem , ut i
bonum verum et bonum simulatum confusio (iat
simplices homines, qui boni veri et boni simulati
ferentiam intelligere caute non possunt, dum qz
bonos Dei viros, incurrant in seductores dial
Solam autem caritatem sancti Spiritus non potest
mundus spiritus imitari. Omnis crgo species jus!
in impostoribus invenitur, sola autem gratia vera
ritatis non invenitur nisi in solis servis Dei. ldeo:
hanc privatam speciem caritatis sibi seli servavit:
ritus sanctus , ut "r nullius justitiam et testimon
sic cognoscatur uhi est Spiritus sanctus, quemad
dum per gratiam caritatis. 17. Hic est Films meu

662
bus teutatus est Dominus : nunc. breviter ! pers'riu-
gwumus quid ad nostram adificationein significent
Uliristi tentationes.

Aliud corporis, aliud anima jejunium. — Frequen-
ter diximus, corporis quidem jejunium esse, abstinere
a cibis; anima autem Jejunium , abstinere ab omni
re mala : quia sicut caro. delectatur cibo, sic spiritus
abstinere a carnis peccato. Secundum Ίου jejunium
Christi in. nobis intelligimus esse abstinentiam pec .
catorum. Si enim manducatio Ad:e de ligno scientize
boni et mali, prudenter ab omnibus est recepta , ap-
petitio est peccati prohibiti : consequenteret jejunium
Christi intelligendum est in nobis abstinentia a pec-
cato. Quod si jejunium est abstinentia rei mal , site
dubio et desiderium ejus esuritio est ipsius , et usus
rei ipsius intelligitur panis. Proponens ergo jejunium
sihi Christus, et non superatus desiderio panis a dia-
bolo sibi propositi, hoc nos docet, ut si aliquis,
utpote filius Dei, opus eligens magnum, exierit. in
desertum, sicut diximus supra, et proposuerit se abs-
tinere ab aliquo usu corporali et delectabili , quod
est jejunare, propter vivilicatorium Dei mandatum,
ue interrumpat. Si auteiu loquente in. cogitationibus
suis diabolo, et ad usum rei illius provocante interrue
perit, utens peccavit potius quam usus est, et. pec-
catuin sibi convertit 1m usum, hoc est, lapidem in
panem. Et quamvis ab illa re se abstinere decreverit,
qua uti potuit siue peccato,si non decrevisset, tamen
quia decrevit abstinere ab illa, usum rei illius judica-
vit esse peccatum, id est, lapidem. Propterea si usus
luerit eo, peccatuin sibi sumpsit in usum, id est, la-
pidem sibi mutavit in panem, dirumpeutem magis
quam nutrientem. Sicut et Apostolus de mulieribus
Viduitatem promittentibus diclt : Que cum deluseriut
Ghristum, nubere volunt, habentes duwnationem, quia
primam fidem irritam fecerunt ( 4. Tim. 5. 11. 12 ).
Sed deprimens desiderium suum quasi esuritionem,
respondeat in cogitationibus suis diabolo sibi persua-
denti, quia non in usu rei illius solo vivit liomo per-
fece : et si vivit, secündum corpus vivit, et non se-
cundum animam. Plenissime autem vivit in obser-
vantia tDandatorum Dei ; et ideo forte nou simpliciter
dicit, Die lapidi ut fiat panis, ne de qualicumque la-
pide dixisse intelligatur : sed ita, Die huic lapidi , id
est, quem ego tibi ostendo. Item ascensio super tene
pluin moraliter intelligitur exaltitio cordis sanctorum
ad sanctitatem. Statio autem super pinnam templi,
exaltationis ipsius mora. Quando enim quis, inflatus
inente carnis sus, exaltatus fuerit quasi sanctus, et
gloriatus fuerit quasi consummatus, ductus est a dia-
bolo quasi super templum : ct quando existimaverit
se consistere in sanctimonie summilate, el in ipsa
wslimatione jactantie fuerit deimoratus, positus est
super pinnam templi, et stat ibi. Convenienter ergo
οἱ ordinate. exposuerunt evangeliste. Postquam enun
exposuerunt, Christum in tentatione jejunii superasse
diabolum, in sequenti loco exposuerunt ductum esse
à diabolo super templum : quoniam victoria tentatio-
nis, el expletio alicujus operis magni , gloriationein
operatur, et fit causa jactantiz. Sed vide quoniam
Christus jejunium quidem uliro suscepit, super tem-
plum autein diabolus eum duxit : ut et tu, qui filius
Dei es, ad jejunium quidem morale, id est, ad absti-
uentiain laudabilem rei cujusdam sponte procedas, et
alacriter : extolli autem ad fastigium sanctitatis non
acquiescas, quia nemo extollit se ad sanctitatis altitue
diuein, nisi duceute diabolo. Nec enim ideo acquievit
Christus duci et constitui super templum, ut tu inorae
liter imitator ejus exsistens, ascendas per jactantiam
cordis tui ad al:itudinem sanctitatis. Nec enim volens
ascendit, quantum ad. corpus, sed ideo acquievit duci
et constitui super pivnam templi, et. audire przecipi-
ui verba : Si. Filius Dei es, mitte te deorsum : ut tibi
osteudat exaltatiums exitum inetuendum : id est, ut
demonstret tibi ruinze. periculum, quod omnes glo-

! lidem, eadem aliter.

IN MATTIIJEUM. IIOMIL. V.

6:0
riantes subsequi solet, sicnt testatur Sapientis, dicens :
Ante ruinam exaltatur cor heminis, et ante gloriam hu-
miliatur ( Prov. 18. 12 ). Consequenter. et. Dominus
dieit : Onmis qui se exallat. humiliubilur, et qui se hu-
miliat exallabitur (Luc. 44. 11). Si ergo times ruinam
de fastigio sanctitatis, fuge exaltationem cordis ad
sanctitatem, et non patieris ruinam de fastigio san-
ctitatis. Cur autem. omnem jactantiam subsequatur
ruina, causa est manifesta. Quoniam omnis qui con-
fidens est in operibus suis, et g'oriatur, securus est ;
qui 2utem securus est, non tinet : οἱ qui non timet,
nec cavet ; qui autem non cavet, quando non sperat,
supplantatur a diabolo, et dejicitur. Qui autem nihil
se existimat esse, in iuferiori parte templi consistens,
quantum zd se, causa. huimilitatis, sollicitus est de
se; qui autem sollicitus est, et timet ; qui autem
liniet, circumspicit semetipsum, et non sinit duci se
a diabolo super templuin. Talis fuit et ille qui dicit :
Non quod jam yer[ectus sim, aut jam justificatussim,
ete. ( Philip. 5. 12; 4. Cor. 4. 4). Si ergo Paulus ti-
wuit se dicere esse perfectum, quis audeat se existi-
mare perfectum? Si ergo perfectus filius Dei es, οἱ
aliquam laudabilem abstiueutiam suscepisti, quasi
exieus in desertum , his duabus tentationibus Domi-
nus tentatus esl propter te, ut non interrumpas opus
tuum, sed ad. perfectum. deducas : cuim. autem. per-
duxeris ad perfectum, non glorieris. Si auteni inedio-
cris es filius, et nullum ausus cs alfectare pro virtute
certamen, tentatione tertia tentatus es : propter te
ductus est super niontem excelsuui , et audivit verba
perniciosa, Hac omnia tibi dabo, si procidens adorave-
ris me : ut tu non desideres magnus et altus fieri in
hoc mundo. Ascensio enim montis illius est processio
ad magnitudinem vel altitudinem divitiarum et gloriz
hujus mundi : quoniam | ipsa processio eorum de
superbia cordis descendit. Et vide quomodo per or-
dinem dicit, prius ductus est super montem ; deinde
gloriosa mundi ei ostensa sunt ; in tertio loco posita
est ei conditio, ut si adorasset diabolum, omnia fierent
ejus. Sic et tibi contigil, qui altus et maguus fieri le-
stinds in mundo, et ascendis in montem, quem diabo-
lus sibi elegit ad seducendum. Cum enim. volueris
fieri allus et imaguus, quod est ascendere in imontein,
diabolo te ducente, incipis die ac nocte c.gitare de
divitiis acquirendis, de suscipiendis honoribus, et
ante oculos mentis tux» semper illa universa propo-
nere : scito quia princeps mundi gluriosa regnt sui
tibi ostendit. Cum autein. senserit te diutinis hujus-
modi cogitationibus in concupiscentias eorumdem
bonorum accensum, in tertio loco tales tibi providet
causas, ut necesse sit tibi, si volueris illa consequi,
diabolum adores, relinquens (idem Dei , ct servias ei,
negligens justitiam Dei : si autem elegeris adorare
Deum in fide ejus, et scrvire ei secundum mandatuin
ipsius !, illa omnia non consequaris. Ideo docet Pau-
lus apostolus : « Obsecro autern vos, fratres, studium
habere quietis, et negotii proprii, et operandi mani-
bus vestris, et nullius desiderium sit vobis ad ea quae
loris sunt » (1. Tess. 4. 11). Et iterum : « Haben es
alimenta, et quibus tegamur, his contenti sinnis. Nun
qui volunt divites fieri , incidunt in tentationeimn et
laqueum diaboli, et desideria multa inutilia et nociv.,
quie mergunt homines in interitum et perditionem.
Radix enim omnium m:lorum est cupiditas. divitia-
rum : quam quidam appetentes , circa lidem naufra-
gaveruut » ( 4. Tím. 6. 8-10 ). Ergo omnia Christo
promissa sunt, et omnia Christus contempsit , ut ne
gloriam Dei diabolo daret : ut et tibi etiam si totus
mundus fuerit datus, tautum ut dimittas Deum, nom
facias amplius divitias, quam gloriam Dei : nec enim
justum est, propter creaturain contemnere Creatorem,
sed propter Creatorem creaturam : quoniam divitias
ibi Deus dare potest, divitiz autem tibi Deum dare

! Editi sic habent : et servire ei secundum mandatum
ipsius observare : at illud, observare, quasi expungeudui
uotatur in margine Editorum, οἱ a Codice ν.δ ο

665

quare natura carnis domus diaboli est? Quia omne nia-
lum intus in carne est, quia secundum voluntatem
carnis est: et iutus in mundo est, quia secundum vo-
luntatem mundi est. Omne autem bonum foris est
extra carnen,, quia non est secundum voluntatem
carnis : et est foris extrà mundum, quia non est se-
cundum voluntatem mundi. Vides ergo quia omnis
res spiritualis extra fines carnis est foris, et quasi in
deserto est , et extra fines mundi est foris? Unde qui
vivunt secundum Dei mandatum, exisse de mundo
dicuntur : non corpore, sed conversatione exisse di-
cuntur de carne, et in spíritu esse. Domus autem Dei
spiritus est, quia omne bonum intus in spiritit est ,
quia seciindum voluntatem spiritus est. Omne autem
inalum foris extra spiritum est, quia non est secundum
vohintatem spiritus. Vides ergo quia omnis res car-
ralis foris, extra fines spiritus est, et in deserto est?
Ergo quantum ad Deum, desertum est naturá earna-
lis, ubt non rst via justitiz, in qua non invenitur aqua
Bpiritus Sancli, et est vituperabile desertum, de quo
et propheta dicebat : Sítivit in te anima mea in terra
deserta, et invia et inaquosa (Psal. 629. 9. 5). Quantum
autem ad diabolum, desertum est omnis res spiritua-
lis, et est laudabile desertum. De tali deserto dicebat
Deus ad Pharaonem : Dimitte populum meum , ut ser-
elat mihi in deserto (Exod. 5. 1). lu tali enim deserto
vult Deus omnes suos sibi servire. Ad tale desertum
omues lilii Dei, qui habent Spiritum sanctum, exeunt
ut tertentur. Utputa proposuisti non ducere uxorem,
duxit te Spirilus sanctus in desertum : id est, ejecit te
extra finca carnis et mundi, ut tenteris a coucupi-
sceitia carnis : quia non habet castitas in se ut dele-
ciéris in ea secundum carnem. Si autem intus eras
in carne et in mundo, id est, secundum naturam
carnis et mundi habebas uxorem , non tentabaris.
Quoinodo enim tentetur libidine, qui quotidie est cum
uxore? Proposuisti jejunare, extra fines carnis existi,
et mundi, ut tenteris in fame a spiritu gul:e. Si autem
in finibus carnis et mundi positus manducabas οἱ ὑὶ-
bebas, non tentabaris a spiritu gulze in fame. Quomodo
enim tentetur in. fame a spiritu gul:e , qui numquam
esuriit? Sic et Dominus nunquam tentatus fuisset in
me, nisi quadragiuta diebus jejunasset et tunc esn-
risset. Jtem eleemosynas facere proponis, furas existi :
quia natura carnis et mundi non delectatur dare, sed
semper accipere. Si autem non dabas, non tentabaris
a spiritu avaritiz. ltem proponis liunilitatei servare,
existi in. desertum, ut tenteris a. spiritu superbia :
quia caro. et mundus. in: humilitate non delectatur.
"xsurget aliquis diaboli angelus, «qui te conculcet, et
irritet humilitatem servasse , dum vides quod in hoc
κου] huinilitas contemnitur, et superbia honoratur.
Et cum hos omnes spiritus viceris, novissime tenteris
a spiritu var:e glorie. Incipis enim gloriari, quia vi-
eisti : quia spiritus van:e glorie praxcipue a sanctitate
nutritur. Scire autem debemus, quod filii Dei non
possunt tentari a diabolo, nisi in. desertum exierint,
secundum ea qux diximus : hoc est, nisi proposuerint
cirea aliquas studerc virtutes. Filii autem diaboli , et
intus in carne, et in mundo coustituti, confringuntur
et pereunt. Quomodo ? Utputa bonus homo, si uxorem
habuerit, hoc est enim, esse intus in carne, non ten-
iatur. in libidiue : id est, uon fornicatur, sed sufficit
ei uxor sua, Malus autem et intus. in carne constitu-
tus, id est, habens uxorem, fornicatur, et non est
contentus unà. [tem filius Dei , id est, bonus homo,
8i intus in carne fuerit manducans et bibens, non
tentatur in esca : id est, non inebriatur, non delicia-
tur, sed mensurate manducat. et bibit. Filius autem
díaboli, et intus manducaus et bibens, non est con-
tentus mediocribus cibis et potibus : sed inebriatur ,
et-ad lasciviores cibos extenditur. Item servus Dei,
elsi intus sit in carne , nemini aliquid dans, non teu-
tatur, quia alteri uon tollit : malas autem intus nemini
dat, et tamen alienum tollit : et sic in omnibus rebus
Iractans invenies. Vides ergo quia est et ista differentia
inter ilios Dei, et inter filios diaboli ? Quia filii diaboli

o)

OPUS IMPERFECTUM C

non exeunt ad diabolum ut tententur, sed. diabo
venit ad eus ut tentet : id est, non excunt extra c:
nem ad illum , sed intus in carne dominantur ab il
Quid enim opus habet foras ad certamen exire,
non desiderat vincere ? Sed diaholus venit ad ilk
quasi ad familiam suam. Filii autem Dei foras exeu
ut tententur ab illo, id est, extra fines carnis : quia
intus fuerint in finibus carnis, non potest ad il
venire diabolus, quia filii Dei sunt: nec potest il
tentare, sicut supra diximus. Ergo quia diabolus n
potest intrare ad illos, ideo qui sunt gloriosiores f
Dei, extra fines carnis exeunt contra illum , quia |
οἰογία; gloriam concupiscunt: propterea in hoe la
non diabolus venit ad Christum ut tentaret eum, s
Christus exiit ad diabolum, ut tentaretur ab co, da
dilectis suis exemplurn. Hzec omuia diximus prop
illud quod ait : Tunc Jesus ductus est a Spiritu in
sertum, ut. lentaretur a. diabolo. 2. Et cum jejunas
quadraginta diebus et quadraginta noctibus, pos
esuriit. Non solum ideo tentabatur , quia jejunaba
sed ideo jejunabat, ut tentaretur!. Jejunium aut
non est tautum irritatio passionis, sed repugnatio.
ergo jejunaveris , ut non intres in tentationem , pl
cuerit autem Deo inducere te : non dicas, quia perd
fructum jejunii mei. Nam etsi non tibi proticit jej
niuum tuum, ut non tenteris : tamen ad illud sine d
bio tibi proficiet, ut a tentationibus non vincari
sicut Christo profuit. Multis modis diabolus audier:
quia Christus natus est in hoc. mundo, aut ange
rzedicantibus ad pastores, vel pastoribus referen
us ad Mariau, vel magis quarrentibus in Jerusak
eum adorare, cujus viderant stellam , vel Joan
ostendente : Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peca
mundi (Joan. 1. 29). Sed faciebat eum incertum natu
ejus carnalis. Dicebat enim apud 56: llic non pott
esse filius Dei, qui de muliere et de viro naus e
Nam et ideo de desponsata et in. domo habita nat
est, ut partus virginis diabolo celaretur. Si autem i
simplice virgine natus fuisset, facile poterat cognosce
diabolus, quia filius est Dei. Cogitaret. enim ap
se : Maria fornicata non est : si autem fornicata fuisse
ego sine dubio scirem, quia omnis fornicatio me m
nistrante committitur. Sine dubio iste Filius Dei es
Nec enim potest fieri, ut de muliere homo sine vi
nascatur. ldeo desponsata intravit. domum Josep
ut dum maritalis conceptio zstimatur , unigeniti D
nalivitas non cognoscatur? llic est rex glori, q
paunis involutus , nec locuin in diversorio potuit i
venire, sed in przsepio positus est? Hic est creat
rerum , qui crevit, et per singulos? :ztatis gradi
ascendit? Hic est ille sanctus, qui cum peccatoribu:
ul peccator, est baptizatus? Quid ergo? Ipse eu
tentabo , οἱ 8i quidein invenero eum bominem, sic
puto, dominabor illius, sicut omnium hominum : :
autem invenero eum, sicut audio, Filium Dei, post
modum recedam ab eo , nec congrediar contra eum
quoniam qui vadit contra fortiorem , occasionem ill
victorie providet: si autem subduxerit se, evacua
virtutem ipsius. Sciens ergo Dominus cogitatione:
diaboli, quia volebat eum tentare. processit conirt
eum : non quasi Deus , sed magis quasi homo , nec i
toto quasi Deus, nec in toto quasi homo. Nam que&-
admodum quadraginta diebus non esurire non efi
liominis : sic aliquando esurire non erat Dei. Jejunsni
ergo quadraginta diebus propter duas causas : primum,
ut nobis adversus tentationes jejunandi daret e1e&
pluin : deinde, ut quadragesiwi jejunii nostri pont
mensuram. Esurivit autem, ut ne nimis süpra me
suram jejunaus imanifeste iutelligeretur Deus, e X
diabolo quidem spem tentandi exstingueret, ωδή
victoriam impediret. Itaque diabolus, quia videns ῥᾷ
quadraginta dies jejunantem desperaverat, posiqi?

! V. D. et Editi in margine, jejunabat quia tentabatit.

? Qui crevit, et per singulos. sic V. D. et. Editi ia fib
fecte. Editi in Lextu qui creavit omnia e£; sod cá I^
petitio.

665

sensit esurientem , iterum epit sperare , et sic 46-
cessit ad ettra esurientem, et invenit intus numquain
esurientem. Et dum tentat esurientem, vincitur a non
esuriente. 5. Et accedens. tentator dixit ei : Si. lilius
Dei es, dic ut layides isti panes fiant. O c:ecitas diaboli
manifesta * Quomodo suspicalus est eun) non esse
Filiun Dei, quem post quadraginta dies esurientem
sensit, et per quadraginta dies ion esurientem non
intellexit? Nam sicut esurire l ominis est, ita per qua-
draginta dies nou esurire hominis non est. Non cogi-
lavit, quoniam qui vere non esurit, voluntarie esurire
potest ; qui autem vere esurit, per tot dies uon esurire
non potest. Fortis ad ea que infirma sunt descendere
uon potest, infirmus autem ad ea quz fortiora sunt
ascendere non potest. Sic ergo magis ex eo, quod per
tot dies non esurierat, intelligere debuerat, quia Deus
est, quam ex eo quod post tot dies esurit, quia homo
est. Nam Deus qu:e hominis sunt agere potest : homo
autem quz sunt Dei agere non potest. Sed forsitan
tu dicis: Moses et Helias quadraginta dies jejuna-
runt, et bomines erant. Sed illi jejunautes esuriebant,
et sustinebant : iste autem quadraginta diebus non
esuriit. lloc est enim quod dicit : Et cum jejunasset
quadraginta diebus, postea esuriit. Esurire enim et non
manducare patientiz est humanz : non esurire autem
divina nature. Qui ero quadraginta diebus non esu-
riit, postea esuriens, denunsiravit e esuritio ejus
voluntaria fuit, non necessaria. Quid ergo est ? Sicut
semper diabolus omnes hoinines exczcabat , ut non
intelligerent quod est bonum : sic modo invisibiliter
ipse a Christo est excxcatus, ut non cognosceret ve-
rum. Cogitavit enim apud se : Si poterit de lapidibus
facere panes, vere Filius Dei est : si autem non po-
terit, homo est. Sed quz fuit cogitatio ista? Per hoc
enim numquam poterat cognoscere, si Filius Dei erat,
an non. Primuin si Filius Dei erat, nec esuriebat.
Quomodo enim non vincat necessitatem naturz car-
ualis, qui ipsam necessitatem in natura creavit ? Et ut
quid faceret de lapidibus panes, qui panem cum oinni-
hus aliis ex nihilo, cum voluit, fecit? Deinde etsi
esuriebat propter corpus , et volebat facere, faciebat
quando ipse volebat, uon quando diabolus provoca-
bat. Si ergo non faceret, quod et fecit : unde sciebat,
utrum ideo non fecit, quia non potuit quasi homo ,
aut quia noluit quasi Deus, quod et fecit? Nam nec
(ο, nec dixit, Possum, et nolo, ut ne se ostenderet
Filium Dei. Nec dixit, Noi possum, ut non se osten-
deret mendacem , confitens se hominem , cum esset
Deus. Sed quid ? 4. Non in solo pane vivit homo, sed in
emai verbo Dei (Deut. 8. 5). Non dixit, Non in pane
solo vivo, sed in omui verbo Dei, ut non videatur de
se dixisse : sed medie, Non in solo pane vivit homo.
Quid aliud poterat respondere et Filius Dei abscon-
dens se, ne ostendatur quod potest , et homo astutus
excusans se, ut non ostendatur quod non potest. Sic
ergo cum ex hoc responso nihil certum addiscere po-
tuisset, utrum Deus esset, an homo, assumpsit eum
ad aliam tentationem, dicens apud se : Iste qui in
fame non vincitur, etsi non est Filius Dei, tamen san-
etus est. Valent enim homines sancti εἰ spirituales
fame non vinci. Sed postquam omuem necessitatem
carnis vicerint, per vanam gloriam cadunt. Ideo ccepit
eum tentare in vana gloria. 5. Et assumpsit J esum ín san-
ctam civitatem. Quando audis dicentem, Ductus a diabo-
lo, nihil cogites de potentia diaboli, quia potuit ducere
Christum: sed de patientia Christi mirare, quia sustinuit
ut a diabolo duceretur. Ergo in sequente Domino non
inlirmitas, sed patientia est; in ducente autem dia-
bolo non virtus, sed superbia est: quia volentein
€hristuin non intelligeus, quasi invitum ducebat. llle
Juctus est, ut nos voluntatem diabuli non sequamur.
EL siatuit eum. supra pinnaculum templi. Sed forte
cogitamus, quo modo in corpore constitutum, oinni-
bus videntibus statuit illum super templuin ? Si poten-
Hiat. Christi consideranius, intelligibilia inveniuntur
omnia. Forsitan enim diabolus,quantum ad. se, sic
eum assuimebat, ut ab omnibus viderclur : ipsc autcui

IN MATTILEUM. HOMIL. V.

666

nesciente diabolo invisibiliter sic agebat, ut 4 nemine
viderctur : sicut scriptum est de eo : Ipse autem trans-
iil per medium eorum, et abiit sic ( Luc. &, 20 y. Si
enim llabacuc homo constitutus, a nullo est yisns,
uando ab angelo per comam capitis portabatur de
ud:a in Babyloniam : quanto magis es) credibjlius
de Cbristo non fuisse visum, cum volens a diabolo
assumeretur ? Et statuit eum supra pinnaculum templi.
Cogitayit enim apud se : si miserit se per aerero, 8cio
quoniam est Filius Dei : sine dubio enim mittet se,
ut cognoscatur quod est; si autem non potuerit se
mittere, scio quoniam horno est. Sicut ergo concupi-
scentia van: glorizx ipse ruit de calo : nam cum es-
set angelus, voleus se ostendere Deum, perdidit et
illud quod erat, dum voluit apparere quod non erat :
sic putavit et Christum concupiscentia vane gloriz .
ferri. Nam sicut difficile aliquem suspicatur malum,
qui ipse est bonus : sie difficile aliquem suspicatur
honum, qui ipse est malus. Et dicit ei : 6. Si Filius
Dei es, mitle te. deorsum. Per hanc propositionem ,
quomodo poterat cognoscere si Filius Dei est, an
non? Primum volare per aerem non est proprium
opus Dei , quia nec hoc est utile alicui , vel ad ani-
mam, vel ad corpus. Si ergo nulli necessarium est,
neque proficit ad salutem : volaverit autem aliquis
provocatus, propter ostentationem solam hoc facit :
et est hoc ex diabolo magis quam ex Deo. Si ergo
honini dignitoso et sapienti sufficit esse quod est,
et non est necessarium ei apparere quod non est,
quia hoc non homini prodest, quod videtur ab aliis,
sed quod est apud se : quanto magis Filius Dei osten-
dere se necessarium non habet sine causa alicujus
utilitatis, cui nihil necessarium est, sed totum pos-
sidet in natura, de quo nemo potest tantum cogno-
scere, quantum est apud se? Si ergo non volaverit,
quomodo poterat per hoc cognoscere, utrum non po-
tuit propter infirmitatem quasi homo, aut noluit pro-
pter vanitatem quasi Deus ? Quia non creditos fuerat,
sed tentatus. Si filius Dei es, mitte te deorsum.
Vide superbiam inimici, quomodo ipsa invitatio ejus
injuriosa est. Numquid non poterat dicere,
per aerem ambulans? Sed quid? Mitte te deorsum.
Nec timuit cogitans, Ne forte si inventus fuerit Filius
Dei, inveniar illi fecisse injuriam. Sed nihil dubitat di-
cere, nec facere, qui nihil sibi reliquit quod speret.
Et vide, non impulit, non tetigit, non appropinqua-
vil : sed tantum dixit : Mitte te deorsum, si es Filius
Dei : ut. sciamus, quia omnis, qui obaudit diabolo,
ipse se deponit deorsum. Nam diabolus ad malum
hortari potest, cogere autem non potest. Scriptum est
enim : Quoniam angelis suis mandavit de te, ut. in
manibus tollant te ( Psal. 90. 41). 0 diabole, quomodo
Filius Dei angelorum manibus portatur legisti, .et
uia super aspidem et basiliscum calcat non legisti
Ibid. v. 15)? sed exemplum illud quidem profert,
quasi superbus : hoc autem tacet, quasi astutus. Nani
et vere Filius Dei angelorum manibus non portatur,
sed ipse magis angelos portat. Nec enim creatura
portat Creatorem , sed Creator creaturam. Si autem
creatura bajulat Creatorem : ergo Creator antequam
faceret creaturam, a quo portabatur? Nam vere, etsi
portatur manibus angelorum, nou ideo portatur ut
nou offendat ad lapidem pedem suum quasi infirmus,
sed propter honorem potestatis, quasi Dominus. Scri-
ptum est : Qui sedes super Cherubim, appare (Psal. Ἴ9.
2). Et illud quidem, quod diabolus refert, quia in per-
sona Christi dicitur, verum est. Sicut enim dicitur :
Quoniam tu es, Domine, spes mea, Altissimum posuisti
refugium tuum, elc. (Psal. 90. 9). Sed non de Christo
dictum est tantuin, sed de omni homine justo, quo-
rum personam Christus suseepit. 7. liespondit ad
eum, Scriptum est : Non tentabis Dominum Deum tuum.
Non dixit, Non tentabis me Dominum Deum tuum, ne
se manifestaret Deum : sed ita, Non tentabis Dominum
Deum tuum : quod poterat dicere et omnis homo Dei,
tentatus a di»bolo : quoniam et qui hominem Dei

tentat, inembrum diaboli est.

1 OPUS IMPERFECTUM

Tria retia diaboli, quibus illaqueat. animas. — Sie
ergo ex hoc respous^» incertus trausit. ad tertiain.
Disit enim apud se : Tria h:ec. retia habeo extensa
snper omnem mundum, ut quisquis evaserit de reti-
bus gul:e, incurrat in retia. viu glori: : qui evaserit
de retibus vane glorix, incidat in retia avaritiz. De
his autem tribus retibus nullus hominum ad perfe-
etum evasit : et si. evasit, non integer, sed contritus
evosit. Hic autem jam retia ventris dirupit, retia vana
glorie transivit. Ponam ci nunc retia avaritiz , et
ostendam illi omnia regna mundi. Si concupierit ea,
scio quia liomo est. Nam omnes homines propter gu-
lam, et propter pecuniarun avaritiam, et prop'er va-
nos honores serviunt inihi : si autem contempserit
en, scio quia Filius Dci est. Nec enim potest deside-
rare qui ipse creavit, nec delectatur terrenis, qui
fruitur celestibus. Nam etsi aliis mentiebatur diabo-
lus, sua esse omnia, apud se tamen sciebat quia non
erant cjus, sed Dei. 8. Et sic assumpsit eum super mon-
tem exceisum valde, quem ipse diabolus, cireumiens
omnem terram, excelsiorem c:eteris cognosceliat, et
ostendit illi omniu regna mundi, et honores eorum.
Forte tractas apud te, qualis potuit esse ille nons, de
quo omis terra videbatur : aut si erat super onmmem
terram, quomodo tamen poterat. inde, quantum. ad
carnem, totam terram illi ostendere ? Nam etsi, quan-
tum ad divinitatem suam, videbat : tamen, quantum
ad diabolum, ostendere illi non. poterat, quem homi-
ven :vstimabat. Sed ita iutelligendum est, Assumpsil
eum super montem excelsum valde : quia. quanto ma-
gis excelsior fuerit mons, tanto magis aspicienti ex eo
spatiosior terra videtur. Ostendit autein. ita, non. ut
ipsa regna, vel civitates eorum, vel populos, vel ar-
gentum, vel aurum. videret : sed parles terre, in
quibus umimquodque regnum, vel uniuscuju-que regni
civitas posita erat : ut puta Si ascendas super excel-
sum locum, digito extenso dicam tibi, Ecce ibi est
Toina, aut ibi est Alexandria, non sic ostendo tibi, ut
ipsas vidcas civitates, scd partes terrze in. quibus po-
site suut, Si enim naut:e unam stellam aspicientes ,
non dicam ad unamquamque provinciam, vel insul:im,
sed ad unamquamque civitatem, et. ad singula loca,
qua pelunt, sine aliquo errore aut devagatioue diri-
gunt cursum : quanto. magis diabolus, qui princeps
aeris constitutus, totam terram non solum sciebat,
sed ctiam et videbat, poterat Christo ergo et singula
loca certissime digito demonstrare, et uniuscujusque
regui honores et statum verbis exponere? Nam non
Solum ostensum dicitur, quod ostenditur ad viden-
dum, sed etiam quod exponitur ad iutelligendum ,
sicut scriptum est : Ascendamus in domum Dei Jacob,
ct ostendet nobis viam. suam, et. ambulabimus in ea
(Isai. 9. 5). 9. Ilaec omnia tibi dabo, si procidens
adoraveris me. Considera. quomodo omnis promissio
ejus irrationabilis est, et mendax. Certe uni dare non
poterat omnia, nisi ab omnibus onmia Lolleret ; si
intem ab omnibus omnia tolleret, a nemine adorare-
Iur, cum diabolus neque ex amore, neque ex timore
adoretur ab aliquo, sed quia promittit divitias, aut
dat. Quomodo autem expediebat diabolo ab omnibus
οΙημία tollere, et uni dare, ut ab omnibus contemna-
tur, et ab uno colatur? Sed neque illud dicere possu-
mus, ut unusquisque quidem sua teneret, iste autem
super omnia esset, Unus enim super omnem mundum
neque est, neque fuit aliquando, neque fieri potest,
ut non sit illi aliquis non subditus. Primum, propter
Deum, quia non concedit diaholo et lioc facere posse.
Secundo, propter ipsum diabolum. Gaudium enim, et
gloria, et potestas diaboli, in quo est, nisi In super-
hia, et in invidia, in ira, in vana gloria, et his simili-
bus? Ubi hzec exercentur, unum reguum stare non
potest, sed necesse est, ut. dividatur in plura. Ubi
autein. hac non exercentur, diabolus non colitur, ne-

que regnat. Quomodo ergo regnum sibi tolleret, et :

illi daret ? Deinde, quid si sancli erant. in mundo ali-
quod regnum tenentes? Nam si peccatori dare et tol-
lere potest divitias, sanctis neque dare, ncque tollere

Cu8

potest. Putasne, seinper. voluit tollere di.itias Job)
Sed non potuit, nisi quando permissus est. Nunquid
non voluit, si potuisset. tollere regnum de. maug
David? Nim vere non est mundus diaboli, neque regua
illius. Scriptum est enim : Per me reges regnant, a
per me tyraani scribunt. justitiam ( Proe. 8 45). Sed
ea, qu;e per iniquitatem aguntur in mundo. ut puta
per furtum, aut per vim acquisisti divitias, aut aliqua
perditione anim:e tu:e suscepisti honores : illas tibi
divitias diabolus dedit, sed non ipse divitiwv diaboli
sunt, sed provisio earum *, ftes autem ipse illius
Stt, qui creavit eas ad probationes sanctoruu οἱ
jeceatorum. Et iuter duas conditiones posuit illas in
medio, ut et diabolus possit illas dare, et Deus, Nam
daus potestatem diabolo, nou a. se dimisit, ut si qui-
dem cum peccato acquirantur, per diabolam dentur :
sin autem sine peccato, per Deum. Ecce enim oculos
nostros, e&. aures, et os, ct. c;etera. membra, inter
duas conditiones sic creavit in medio, nt et disbolus
aperiat oculos hominis, et Deus. Si enim ad turpew
rem aperuit lomo oculos, diabolus aperuit oculos
ejus : si autem ad justitiam, Deus. Numquid ex fioe,
quia menibra nostra interdum a diabolo aguntur, vo-
lentibus nobis, jam memb:a nostra diaboli sunt? Sic
ei diviti.e quamvis interdum a diabolo dentur, tamen
diaboli non sunt, Si enim vere consideres, magis divi-
εἰ ips: in potestate sunt hominis, quim in potestate
diaboli. Nam diabolus non quibus ipse vult, divitias
dare potest, sed qui volunt ab illo accipere. flomo
autem in potestate habet, a quo vult eas aecipere, sive
a diabolo, sive a Deo. 10. Tunc dicit et Jesus : Vade
retro, satana ; scriptum est enim : Dominmm Deum tm
adorabis, εἰ illi soli servies ( Deut. 6. 35). Finem ten-
tandi diabolo imponit dicens, Vade retro, satana, ut
pe progrediatur ulterius tentans, Diabolus autem,
Sicut rationis est intelligere,id est, sicut rationabiliter
intelligi potest, non quasi obaudieus ad prxceptum,
recessit : sed aut ipsius Christi divinitas, aut Spiritus
sanctus, qui erat. in eo excussit inde diabolum : quod
ad nostram consolationem yroficit maxime, quia non
taidiu homines Dei diabolus tentat, qu umndiu vult,
sed quamdiu Christus eum permittit, vel Spiritus sau-
etus, qui est in eis. Diabolus enim, quantum ad se,
numquam cessaret tentans : uec enim habet alium
actum. Non manducat, non bibit, non dortnit, non opus
aliquod aliud oper:tur, nisi ut tentet, ut fallat, ut sub-
vertat. Ilic est cibus illius, hic honor, hoc et gaudiun.
Propterea infatigabilis est in malo; sed potentia
Dei * repellit eum, etsi permittit eum paulisper ten-
tare, propter fidem probandam, tamen repellit eum
propter infirmam naturain. Adhuc. vide, cum Chri-
stus in prima tentatione passus fuisset tentationis in-
juriam, dicente sibi diabolo : Si Filius Dei es, dic la-
pidi huic ut fiat panis : non est exasperatus. nec In in-
crepationem vel abjectionem ejus est excilauis : sed
sustinuit, et mitis permansit ; tamen contra verba ten-
tationis cougrua dedit exempla. Similiter et in secunda,
quamvis esset injuriatus, dicente sibi diabolo: Si f-
lius Dei es, mitte te deorsum : Warbatus non est, nec ur
crepans ei dixit : Vade retro, satana. Nunc autem
uando diabolus Dei sibi praesumpsit honorem, dicens:
lec omnia tibi dabo, si procidens adoraveris me, ο
hoc qu sivit fieri sibi à Christo, quod soli Deo fier
debebat : exasperatus est, et iratus est, el iucrepal
cum, οἱ repulit dicens : Vade retro, satana ; scrips&
est, Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli serm.
ut nos illius discamus exemplo, nostras quidem inj*
rias illatas ab impiis, sive in dicto, sive in facto, mi-
gnanimiter sustinere, Dei autem injurias et coute
ptum nec usque ad auditum sufferre : quoniam
propriis injuriis esse. quempiam patientem, laudem
est : injurias autem Dei dissimulare, nimis est impii »
, Hactenus simpliciter diximus de tentationibus, 8!

t Editi in marg. et V. D. sed. promissio earum. Fortt

»lius. .
05 tidem, sed misericordia. Dei.

0:7

minus contra diabolum pugnaturus, prius congrega-
vit apostolos, et sic caepit per totam Galileam Evan-
gelium predicare. Expugnatio enim diaboli przedicatio
est verilatis : sagitta mortifera est in visceribus ejus
sermo justitie. Dejectio ejus est opus signorum, Spo-
liatio potestatis ejus est conversio fidelium. Et rex
quidem terrenus congregat exercitum , ut. illorum
laboribus ipse gloriam consequatur : iste autem con-
gregavit apostolos, non ut illorum laboribus ipse glo-
riam consequatur, sed ut suo labore illis victoriam
pr:estet. Circumibat totam Galilzai, sicut studiosus
medicus circumibat graviter zcegrotantes, singulis
quibusque passionibus adhibens congruas medicinas :
quia debiles illi ad medicum venire non poterant. Et
Dominus quidem circumibat singulas regiones. Nos
antem qui sumus uniuscujusque regionis pastores ,
elsi regiones circumire necessarium non habemus,
timen singulas species passionum populi circumire
et considerare debemus : id est, diligenter attende-
re, qui sunt in populo qui avaritiz morbo laborant ,
iut aliquem sermonem de avaritiz malo. faciamus ad
medicamentum sanitatis illius qui avariti:. stimulis
agitatur, secundum Pauli sententiam dicentis : Ha-
bentes alimenta, εἰ quibus tegamur, his contenti simus.
Nam qui volunt divites fieri, incidunt in tentationes,
etc. (1. Tim. 6. 8. 9). Item debemus illis providere ,
qui iu populo ardentibus libidinis febribus valde la-
borant : et ut ad remedium passionis eorum aliquod
medicamentum in Ecclesia proferamus de apotheca
imedicinali Apostoli, dicentis : Omne peccatum , quod-
cumque fecerit homo, extra corpus est : qui autem [νο
nicatur, in corpus suum peccat, etc. (1. Cor. 6. 18).
Et quemadmodum paterfamilias studiosus scit in do-
ino sua quid unusquisque necessarium habet : ita οἱ
sacerdos singulorum mores et actus et conversatio.
nem debet indiscere, ut quale quibusque medicamen-
tum necessarium fuerit subministret : cui. consola-
tionem, consolationem : cui increpationem, increpa-
tionem. Cui. autem asperior increpationis medicina
fuerit posita secundum qualitatem passionis illius ,
non debet indignari : quia nec infirinus irascitur con-
tra medicum, si posuerit aliquam medicinam mor-
dentem. Non enim cou-iderat asperitatem medici,
et irascitur, sed considerat benevolentiam medici,
et sustinet : quia prodesse illi desiderat, non nucere.
Sicut autem infirmus, qui ipse venit ad medicum, ex
parte jam sanus est : sic el ipse peccator , qui veuit
ad sacerdotem , et doctrin:e aut poenitentize medici-
nam querit, ex parte jan justus est. lllum autem
gravis tenet. infirmitas, quem sacerdos sequitur ver-
bis, et ille spiritualium verborum medicamentum
non sentit , nec melioratur , sed quasi qui stomachum
patitur , quidquid manducaverit et biberit , iterum
vomit. Sie et illa anima patiens quicquid audierit ,
statim «e sensibus suis projicit foras : sic illi infide-
les Jud;ri quibus dictum est : Omnem escum abomi-
nata est anima eorum ( Psalm. 100. 18) : id est, om-
nem escam docirinz:e animam nutrientem. Docens et
prreedicans Evangelium regni. Aliud est docere , aliud
est Evangelium przedicare. Docebat enim eos , dicens
eis justitias naturales, quas etsi ille non diceret,
ipsa ratio naturalis illos docerel : utputa castitatem,
liumnilitatem , patientiam , et cetera his similia : qu;e
bomines etsi non audiunt, tamen a semetipsis buona
esse intelligunt, sicut ait Apostolus ad fRtomanos :
Cum enim. gentes , que legem non habent , naturaliter
que legis sunt. faciunt, ec. ( Rom. 2. 14). Scd forte
dicis : Si ea eos docebat, qux omnes intelligunt,
quid opus habebat eos docere? Audi. Docirina
non tantum propter manifestationem rerum obscu-
rarum inventa esl, quantum propter. excitationem
cordis el spiritus. Talis est eniur liumana. natura ;
utputa prevalentibus delectatio iibus. carnalibus in
homine , scientia. qua est in eo justitia: naturalis ex-
vluditur , et quasi in oblivionem deducta, de memo-
ria foris expellitur et obdoriiit. Cui. ergo. caeperit

IN MATTH/EUM. HOMIL. ΤΙ.

ϱ:8
doctor in illis reprehendere et repercutere mala car-
nalia, et terrere de futuro judicio : quasi przeeisis
delectationibus carnalibus, iterum scientiam in me-
imoriam eorum reducit, et in sensibus reparat. Unde
et gladius dicitur sermo divinus : quia sicut gladius
carnes pr: cidit, sie et sermo divinus conenpiscentias
carnales. Et quemadmodum si tollis herhas de agro,
triticum convalescit in illo : sic et concupiscentia si
praiscidatur ab liomine, justitia convale-cit : quia sic-
ut νου suffocant triticum , sic οἱ concupiscentiae
carnales offocant. disciplinam. Vides ergo quia do-
ctrina non novas scientias introducit, sed oblitas
commonefacit ? Si ergo serio liumanus tantam bha-
het virtutem , auribus sonum priestans, putas quid
agehat sermo dominicus , cum essct spiritus vivus,
non tantum in anribus sonaus, sed οἱ in cordibus
operans ? Evangelium autem pr:iedicaus, mysterium
justitie promittebat. Evangelium enim. est nuntium
bonum. Bona autem hominibus nuntiantur , quan-
do premittitur eis beatitudo c:vlestis , peccatorum
remissio , adoptio (iliorum, mor(uorum resurre .
cilio, et immortalitas vite, hereditas regni c:elestis ,
et possessio glori: sempitern:ze, societas angelorum,
et communicatio Spiritus, et. fraternitas Christi, et
»aternitas Dei. Hoc omnia antiqui homines manifeste
nec audierant, nee sperabant. Et ideo prz:emium bani
operis non sperantes, justit:e contenipserunt lapo-
rem, et transtulerunt se ad. delectationes carnales.
Quia oninis justitia molesta est omnihus in carne vi-
ventibus, propterea labor justitie non sustinetur,
nisi merces eorum exspectetur. ldeo ergo illis bea-
tiiudinem. evangelizabat exlestem, ut eorda eorum
ad patientiam boni operis excitaret et desiderium c-
lestium pr:emiorum, aut docens, aut interpretans eis
prophetias de suo ipsius adventu : ut ipsa interpre-
tationis doctrina essel propter increpationem, et
evangelizatio propter denuntiatiouem futurorum bo-
norum in ipso. Ei sanans omnem languorem, et om-
nem infirmitatem in plebe. Quod dixit , Languorenm , ad
passiones pertinere voluit corporales : quod autem
dicit, Et omnem infirmitatem, ad passiones anime
Spirituales. Non enim pauciores morbi animam
vexant quam corpus. Etsi quidem dixisset , Sanaus
languores et infirmitates, poteramus utrumque ad
passiones intelligere corporales, ut languores quidem
intelligerentur graviores passiones, infirmitates au-
tem Lzdia leviora. Nuuc. autem cum dicens , Omnem
languorem, omue genus sive gravium, sive levium
passionum concludit , alterius clausulae videtur adje-
ctio esse superflua, nisi unam quidem ad passiones
corporales intelligamus , alteram autem ad spiritua-
les. Possumus tamen et utramque clausulam, ad
utrasque intelligere passiones ita : id est, Omnem
languorem, sive corporalem , sive spiritualem : et,
Omnem infirmitatem, sive corporalem , sive spiritua-
lem : ut languorem quidem intelligamus aniwm:e imor-
bur passionis alicujus , infirmitatem autem infideli-
tatem : utputa qui avariti:e morbo subditus est, aut
libidinis, aut vanz glori: languorem animae patitur :
qui autem mysterium vocationis Dei ignorat, ille in(ir-
mus liabetur in fide. Multi enim Sunt qui possunt bona
opera facere, et Deo placere, sed non faciunt: quia ΠΙΥ-
sterium vocationis Dei ignorant, el ipsi sunt infirmi.
Quidam autem sic passionibus carnalibus sunt man-
cipati, uL etiam si sciant mysterium vocationis Dei ,
lamen bene agere non permittuntur, et ipsi sunt lan-
guorem habentes. Sed passiones corporales divini-
tatis virtute sanavit , spirituales autem verbo pietatis.
Sicut enim medicina lauguenti corpori, sic verbum
prodest auimi;e iagrotauti.. Deinde vide, quod nou
prius posuit, Sanans omnem languorem, et omnem in-
firmitatem, sed primum , Predicans et docens Evange-
lium regni, εἰ postea, Sanans, propier duas causas.
Primum , quia miracula virtuium zedificant auimas
secundum verba pietatis. Ideo autem. premittitur,
quod magis necessarium zstimatur. Deinde quia aou

en

non possunt, Non enim propter sc tentatus est, sed
propter nos, et non sibi vindicat, sed nohis. 41.
Tunc reliquit eum diabolus, et accedentes angeli Dei
ministrabant. αἱ. Non dixit : Et descendentes angeli
Dei ministrabant ei, ut ostendat, quia semper ad mi-
nisterium ejus angeli erant in terris : sed tunc, pr:e-
cipieute Domino, recesserunt ab eo, ut locus diabolo
adversus Christum daretur, ne forte angelos videns
circa eum, non appropinquaret ad eum. Sic enim in-
visibiliter fit omni homini Christiano. Duo enim sunt
angeli permanentes cum hominibus, scilicet bonus et
malus. Quamdiu circa nos est angelus bonus , num-
Suam mos in tentationem potest impellere angelus
malus. Secundum dispensationem autem Dei recedit
aliquantulum angelus bonus ; magis autem non recc-
slit, sed abscondit se, invisibilem se reddens anie dia-
bolam : quoniam nisi voluerit angelus bonus , a dia-
bolo non videtur. Subtrahit ergo se, ut det diabolo
licentiam tentandi, et stans exspeciat tentationis
eventum. Quando ergo aliqua concupiscentia tmalzx
rei ascenderit super cor tuum, et pulsat aliquod genus
peccati, non est circa te angelus bonus, sed diabolus
loquens in corde tuo tentat te pariter et compellit. Si
tu ergo permanseris confriugens cor tuum, inagis au.
tem diabolum in corde tuo coufringens , cum non te
potuerit superare, discedet a te. (Quando recedente
ooncupiscentia incipit cor tuum exsultare, quia evasi-
sti impetum illum malum, et quasi quidam spiritus in
te tacente lzetatur, et gratias agit Deo : cognosce quia
recessit a te diabolus, el post tentationis victoriam
3ccedeus angelus ministrat tibi, et ille loquitur in te,
et gaudium operatur. Quoniam autem ministrabant ei
aageli, scimus : in quibus autem rebus | illi ministra-
baut, scire non possumus. Utrum ad sanitates inlirmi-
fatum , quemadiiodum et. per angelum. Raphaelem
sanavit Tobiam ( Tob. 8 ) : an ad correctionein ani-
enarum, an ad effugationem d:emonum, quoniam
quidem multa opera sua per angelos facit, verum
est. Angelis autem facientibus, ipse facere. videtur ,
qui dat illis faciendi prxcepium et potestatem. Ta-
sen manifestissimum est, quia etsi ad opus ipsius
ministraut ei, ΠΟΠ propter necessitatem iimpolentiz
ejus ministraut ei, sed propter bonorem potestatis
ipsius. Nam ministrant ei et noi adjuvant eum.

IIemilia sexta ex cap. quarto (a).

19. Cum autem audisset Jesus, quod Joannes tradi-
tus essel, secessit in Galilgeam.— Α quo? Sine dubio a
Deo : quia in virum sanctum neun potest aliquid,
nisi tradiderit eum Deus. Nam peccator jn. peccato-
rem aliquid forsitan potest, quia nec est valde sub
eura Dei peccator : in hominein autem Dei sine dubio
nihil potest, quia Protector est Deus omnium speran-
tium in. eum (Psal. 17. 51). Sic enim dicit et alibi :
Nonne duo passeres veneunt dupoudio ! , et unus ez eis non
cadit super terram sine precepto Patris vestri? Quan-
43 magis vos modice fidei? Vestri autem. capilli capitis
numerati sunt omnes( Math. 10. 29. 50). Omnis homo,
quantumvis fuerit malus, priusquam aliquam faciat
iniquitatem, quasi tardior est ad opus iniquitatis :
quod si semel coeperit facere iniquitatem, jam para-
tior fit ad omne opus iniquum. Sicut enim bestia,
quainvis sit naturaliter s:eva, tamen Si excitata non
luerit, non se facile super hominem jactat : si autem
homine occiso, vel aliqua bestia, sanguinis acceperit
gustum, jam si viderit hominem, sine aliqua mora
wruit super eum : sic οἱ Herodes, etsi proposito erat
iniquus, tamen postquam propter correptionem adul-
terii $ui est exasperalus, opus pessimum ausus est fa-
cere, et Joannem recludere in carcerem, seipso ini-
quior : et audacior quidem fuerat sibimetipsi factus
cum omnibus consentientibus sibi Jud:is in mortem

! [n Evangelio legitur, nonne duo passeres asse. veneunt.
(d) Est homilia septima in Codice V. D.

OPUS IMPERFECTUM

στὰ
Joannis. Quod sciens Dominus, secessit inde, noa
ipse timens mortem, &ed propter duas causas. t'n-
nium, ut passionem suam opportuno tempore reser-
varet : deinde, ut nobis fugiendi periculum tentationis
daret exemplum : non quia ille timebat periculum
tentationis, sed quia nos aliter non omnem tolerare-
mus tentationem. Si enim ideo per omnem viam
justiti:e praecessit quasi magister, ut nos eum sequi-
mur quasi discipuli, manifestum est qui» non consi-
deravit quid ipse posset, sed quid nos poteramus
implere. Si autem ea fecisset Christus qua ipse po-
terat facere, et non nos : discipuli ejus esse non pote-
ramus, sequi eum non prazvalentes. 135. Et relicta ci-
vitate Nazareth , veniens habilavit in. Capernowm in
finibus Zubulon et Nepthalim, 14. ut adimpleretur quod
dictum est per 1saiam prophetam : Terra Zabulon et
terra Nepihalim, via maris trans Jordanem, Galilee
gentiwn. ([5ai. 9. 1). Sicut docet historia, hz tribus
ante omnes iransmigrate sunt in. Babyloniam. Con-
venienler ergo quos ante omnes ira Dei percussit,
ipsos primum Dei misericordia visitavit : et qui primi
ducti sunt in captivitatem corporalem, ipsi prius de
spirituali captivitate reducti sunt. 16. Populus qui se-
debat in tenebris, vidit lucem magnam : et qui sedebant
in regione et umbra mortis, lux orta est eis (Ibidem, v.
2). Sedebant in tenebris δυό αἱ, qui fuerunt sub lege,
in qua Dei justitia non fuerat manifesta : etsi eral
ibi justitia, tamen in figuris quibusdam et ewsteriis
rerum carnalium fuerat ria. Quale enim est iw
men justiti:e in cireumeisione pr:eputii? Tenebre
enim eraut imnaxime seeundum legem, qux mon ad
manifestandam Dei justitiam data fuerat, sed ad gu-
niendam duritiam cordis eorum : sicut ait Dominus,
Propter duritiam cordis vestri Moses. ista. sandavi
(Marc. 10. 5) : et non ad salvandos eos, sed ad οκ-
c:ecandos, ut. inebriati Pr legeim non cognoscerent
lumen, quod non merebantur videre in tenebris, id
est, in peccatis. Lumen magnum. id est, Christum.
Nam multa lumina fuerant iuter Jud:xos. Lusnen fue-
runt Moses, et Aaron, et Josue, οἱ czeteri judices e
prophetz. Omnis doctor lumen illorum est, quos ilie.
minat docens : sicut scriptum est, Vos estis luz mundi
Matth. 5. 14). Magnum autem lumen est Christus.
n regione autem et umbra mortis sedebant gentiles,
aut quia iniquitates mortiferas faciebant, aut quia ce
lebant idola et demones, quorum cultura ducebat eos
ad mortem zternam. Judai autem, qui secundum
legem opera faciebant, ideo in tenebris eraut, et poa
iu regione et umbra mortis, quia etsi non erat quidem
justitia quam faciebant, tamen facientibus eam etsi
gloria non dabatur, tamen mors zterna non contin-
gebat, quia Dei tenebaut mandata. Dinbram | auiess
mortis zestimo esse peccatum idololatri:e. Sicut euam
qui vivunt in agnitione Dei et Cbristi, quamvis aguilo
ipsa sit vita, tamen donec sunt in saeculo isto, non
sunt in vera vita, sed in umbra vitzz, quouiam per f-
dem ambulant, et non per speciem, et per speculum
in 2nigmate vident, non facie ad faciem (92. Cor. 3.
7) : sic qui in erroribus idolorum vivunt, licel ipse
error sit mors, tamen nondum sunt in vera morte,
sed in umbra mortis, donec in isto &:xcule sunt (l.
Cor. 15. 12). Quoniam autein ignorantia Dei umlr:
est mortis, testatur propheu dicens : Et declinasti s
mitas nostras a via lua, et cooperuit nos umbra nurii
(Psal. 43. 49. 20). Sine dubio enim operiet eum i
rantia Dei, cujus vita de via Dei fuerit declinata.
gio autem mortis inundus est iste. Sicut enim illa ter?
vivorum est, de qua dicitur : Credo videre bona Doni$
in terra viventium (Psal. 26. 45) : sic terra bac rq
uortis est. Propterea ad plenum Deo placere uw?
possumus, degentes iu ea, quia ipsi etsi vivi sums
propter opera viva et fidem Christi, tamen quia !!
imundo vivimus, cui diabolus principatu, coinquisil
sumus. ldeo et Paulus dicebat: Quis me liberabi 4!
corpore mortis hujus (Rom. 7. 24) * Corpus enim le
corpus est morlis, quia non vitalibus. sed mortifcri
voluptatibus est subjectum. Et vide quam proprie qu

681

regnum calorum. (aid enim ? aliorum virtutes alias
studentium non est regnum cxlorun? Etiam. Nam
sicut. cetera. vitia deponunt ad. inferos , maxime ta-
iaen superbia, quia radix omnium malorum superbia
est : sic et omnes virtutes inducunt in regnum czlo-
rum, maxime tamen humilitas , quia radix omnium
malorum superbia est : sine dubio et radix omnium
bonorum humilitas est (Luc. 14. 11); et quia proprium
est, ut qui se exaltat, bumilietur : *ic et qui se humi-
liat, exaltetur. 5. Beati qui lugent. Et qui sua quidem
peccata lugent, beati sunt, id est, mediocres beati :
beatiores autem sunt, qui aliena luyent peccata, quo-
niain qui aliena lugeut peccata , certum est. quia non
habent sua qux lugeant, Tales convenit esse doctores
omnes, et qui sunt super montem, Nam cum sint
omnes doctores populi Christiani patres , quomodo
possunt esse sine luctu , eum videant quotidie Chri-
stianorum animas usque ad infernum cadentes ? Nam
de angelis, qui exituri sunt in fine seculi, ut signent
servos Dei , qui lugent de alienis peccatis, sic. scri-
ptum est per Ezechielem : Jte per Jerusalem , εἰ si-
gnate omnes qui lugent super iniquitates qua fiunt. in
medio Jerusalem ( Ezech. 9. 4). Jerusalem enimvero
est Ecclesia Christi, cujus fundamenta sunt in monti-
bus sanctis. Quoniam ipsi consolabuntur. Si consolatio
lugentituin est cessatio luctus ραπ, quoniam qui sua
lugent peccata, consequuti indulgentiam consolabun-
tur in seculo. illo : qui aliena. lugent peccata, quo-
inodo in s:zeculo illo consolabuntur? numquid desinent
de peccatoribus lugere !* ? Etiai. Quoniain. quamdiu
sunt in mundo , nescientes providentiam Dei , nec
intelligentes ad plenum qui diabolo compellente de-
linquunt, et qui non ex proposito malo diligunt mala,
omnes peccantes lugent, omnes a diabolo circuimve-
niri et cogi putantes. Cum vero in sxculo illo provi-
dentiam Dei cognoverint, et. intellexerint. manifeste,
quoniam qui Dei fuerunt, perire non potuerunt , qui
autem perierunt, nou fuerunt Dei, quia de manu Dei
uemo rapere potest : deposito de eis luciu, consola-
buntur, et sine mixtura alicujus doloris, in sua sola
beatitudine lzetabuntur. Nam quamdiu caritas est san-
ctorum ad peccatores, et luctus. est. lbi autem nec
caritas est. sanctorum ad peccatores, nec luctus,
ctiam si propinqui fuerint, sicut. docet parabola , in
qua dives dicit ad Abraham : Pater Abraham, mise-
rere mei, et. mille Lazarum ul intingat. extremum digiti
sui in aquam, et re[rigeret linguam meam, quia graviter
crucior in hac flamma (Luc.46. 24). Numquid misertus
est ibi Abraham super filium suum ardentem? Nam
qui fuerat epulator, in qua parte corporis sui plus
peccaverat, id est, in gula, in ea amplius torquebatur.
Mansuelus quis. — 4. Beati mansueti. Mansueius
enim neque irritat malum, neque irritatur a inalo,
neque adversus eum pr:valel causa peccati , neque
adversus alterum aliquando ex illo nascitur causa
peccandi : sed magis contentus est injuriam pati,
uam facere. Nam nisi contentus fuerit homo ut no-
ceatur, numquam potest esse sine peccato : quia sic-
αἱ οἱ zizanix$ numquam sunt minus in agro, sie non
sunt minus irritatores in inundo. llle est ergo vere
mansuetis , qui cum nocitus fuerit , nec cogitat ma-
luin facere, nec facit. Quoniam ipsi hareditabunt ter-
ram. Sine dubio terram vivorum , de qua scriptum
est, Credo videre bona Domini in terra viventium (Psal.
26. 15). Terra autem hzc, sicut quidam dicunt, quain-
diu est in hoc statu, terra est mortuorum, quia vani-
tati subjecta est ; cum autem liberata fuerit de cor-
rupiionis servitute in libertatem glori: filiorum Dei,
terra fit vivoruin, ut immortales hereditent immorta -
litatem. Alterum exponentem legi, quasi caelum , in
quo habitaturi sunt sancti, dicatur terra vivorum,
qua, quantum ad nostram regionem iuferiorem, cze-
Inm est, quantum autem ad illud superius c:eluin,
terra. dicitur. Alii dicunt, quia corpus nostrum in
terra est, et quamdiu quidem subjaceat. morti , terra

* Alii, de peccatis lugere.

IN MATTHAEUM. HOMIL. IX.

632

est mortuorum ; cum autem faerit transformatum ,
et conforme factum corpori glorie Christi, erit terra
vivorum , et hereditabunt cam eternam a:terni , et
spiritualem οἱ sanctam spirituales οἱ sancti. 0. Beati
qui esuriunt et. sitiunt justitiam. Esurire et sitire justi-
tiam est desiderare justitiam Dei. Ut sive faciant ho-
mines justit:un. Dei, sive. audiant, non qua-i inviti
audiant vel faciant justitiam Dei , sed ex desiderio
cordis : quoniam omne bonum , quod non ex amore
ipsius boni faciuut homines, ingratum est ante Deum.
Unde Dominus per Joannem , nou omnes simpliciter
vocabat ad potum, sed tantummodo sitientes, dicens :
Qui sitit, veniat ad me, et bibat (Joan. 7. 91). JEstimo
quod non sine ratione esurire dixit justitiam et sitire,
Nunc ergo esurit justitiam . qui secundum justitiam
Dei desiderat conversari , quod est recti cordis : sitit
autein. justitiam , qui scientiam Dei acquirere cupit,
quam potest consequi ex studio Scripturarum , quod
est. docilis viri. Quoniam ipsi saturabuntur. Videlicet
largitate remunerationis Dei. Quoniam majora erunt
renmia Dci, quam desideria avara sanctorum. 7.
eali misericordes, quoniam ipsis miserebitur Deus. Non
tantum ille misericors est , qui miseretur aut psuperi
aut pupillo, aut vidux ; hxc cnim misericordia et
apud illos invenitur frequenter , qui uou. cognoscunt
Deum; ille autem verus inisericors est, qui iniinico
proprio miseretur οἱ benefacit ei , secundum quod
scriptum est : Diligite inimicos vestros, ct bene[acite eis
qui vos oderunt (Luc. 6. 27). Nam et Deus non. solum
Super gratos pluviam dat, aut solem suum jubet oriri,
sed etiam super ingratos. Unde et ita dicit : Estote
misericordes, sicul et Paler. vester. misericors est , eic.
(Luc. 6. 56). Et vere beatus est ille talis, quoniam ini-
sericordia ejus, si quidem non habet peccatum, quod
difficile est in hominibus, prolicit illi ad additamen-
tum justitize : si autem habet , ad remissiosem pec-
cati, quoniam potest fiducialiter dicere, Dimitte. inihi
debita mea, sicut et ego dimitto debitoribus meis
Matth. 6.12). δ. Beati mundo. corde, quoniam ipsi
eum videbunt. Dupliciter est videre Deum, et in hoc
σου], et in illo. Ili: hoc quidem sx»eulo , secundum
quod scriptum est : Qui videt me, videt. et Patre
mein (Joan. 14. 9). Mundo enim corde sunt, qui non
solum non faciunt malum , nec cogitant , sed adliuc
etiam qui omne bonum et faciunt semper, et cogitant,
Quia est interdum facere bonum, et non cogitare, qui
non propter Deum faciunt bonum, et tale bonum non
remunerat Deus : quia non remuneratur 4 Deo. bo-
num quod fit, sed id quod bene fit. Qui autem propter
Deum facit bonum, sine dubio et cogitat bonum. Qui
ergo omnem justitiam facit , el cogitat mente sua ,
Deum videt, quoniam justitia figura Dei est. Deus
enim justitia est. Secunduni ergo quod eripuerit sequis
a malis, et fecerit bona, secundum illud et Deum vi-
det, aut turbulente, aut muude, aut inodice, aut am-
plius, aut ex . parte , aut perfecte, aut interdum , aut
semper, aut secundum possibilitatem humanam. [loc
ipso modo et qui male agit et cogitat, diabolum vi—
det, quia omne malum diaboli est figura. In sxculo
autem illo huc modo mundi corde Deum videbunt f;-
cie ad faciem , jam non per speculum in anigmate
sicut hie ( 1. Cor. 15. 12 ). 9. Beati pacifici , quoniam
filii Dei vocabuntur. Pax est unigenitus Deus , de quo
dicit Apostolus : Jpse enis esi pax nostra (Ephes. 2.
44). Qui ergo pacem diligunt, filii sunt pacis.

Pacifici qui. — Pacifici autem non solum dicnntur,
qui inimicos in pace reconciliant : sed etiam illi, qui
immemores sunt malorum, ipsi diligunt pacem. Muti
enim sunt , qui aliorum quidem inimicos libenter in
pace reconciliant, et ipsi iuimicis suis numquam cx
corde reconciliantur. Isti tales illusores sunt pacis,
non amatores. Pax enim illa beata (bona) est, qua in
corde posila est, non in verbis. Vis cognoscere qui
est vere pacificus * Audi prophetam dicentem : Cohtbe
linguam luam a malo, et labia (ua. ne loquantur dolum
(Psal. 55. 14). ld est, lingua tua nialum. sermonem
non dicat. Sicut euim ignis de modica scintilla ma-

Yn

lit in mala opera, ut homines alterutrum se comedant,
sicut pisces fortiores semper devorantes infirmiores :
ne translati vivant in terra fruciifera corporis Christi,
facti membra. corporis ejus, in terra [ructifera, in
terra dulci et semper tranquilla * ubi nou est tempe-
sias ad eversionem, nisi forte ad tentationem lidei, et
patiente tructificationem, Ut homines ambulent, non
ferantur : ut se alterutrum non comedant. habitantes,
sed foveant. Ecce do vobis Evangelium in. manibus
novum, et. alterum rete diversarum sententiarum, et
obligatarum parabolaruim , virtutum adumirandarum,
et imultiformium doctrinarum. narrationibus crebris
quasi fluctibus huc et illuc discurrentibus textum, mi-
nis judiciorum, et promis-ionibus beatitudinum ,
quasi quibusdam nodis indissolubilibus celligatum,
priescientiis et occultarum cogitationum coguitionibus,
dzxsmionum confessionibus, el resurrectionibus ior.
tiorum nimis confirmatum : ita ut in sinu suo tulis-
simo diligeuter possit rationabilium hominum conti-
nere capturam , ut nou del eis ex aliqua potestate
exeundi occasionem, quasi per aperlurzim aliquam
negleciam a Spiritu. sancto, qui. texuit eain. Et hoc
dicit aliquis intra. se : Non sme causa sequuti. sunt
Jesum talia promittentem. Quid. enim? Tibi minora
repromittit? Num non si bene conversatus. fueris,
regnum celeste tibi promittit? num. non vitam aeter-
nam ? nuni non angellcun uabirain? num non lieredi-
latem secun? Et. quare non sequeris eum ? Sed illi
sequuti unt eum, quia czelestium bonorum amatores
erant, non terrenorum. Tu autem euin non sequeris,
quia non celestium, sed terrenorum amator es. Ho-
mo enim carnalis nullum. bonum credit esse bonum,
nisi carnale: et nusquam credit esse jucunditater, uisi
qu;e est super terram. Non ergo illi ductorium cu-
pierunt honorem, sed doctorii operis lucrum, sicut
exitus contestatus est. Si eniin apostoli facti , hono-
ribus apostolatus sui fruiti sunt, &ne dubio apostoli-
cum cupierunt honorem. Si autem non solum aposto-
Jatus sui lionoribus fruiti non sunt humilitatis causa,
scd ctiam propter hominum salutem. et. gloriam
Christi passi sunt diversa supplicia, manifestum est
quod tunc non apostolicum cupierunt honorem , sed
qu:estum apostolici operis et laboris. Sciebant. enim
quam. pretiosa. est auima hominis, quam grata cst
apud Deum salus ipsius, quanta merces est hominem
;ditieare secundum Deum. Concup:erunt et sequuti
sunt : tu autem non coucupiscis talia. liaec. Quomodo
enim desideres alium posse salvari, qui teipsum sal-
vare non curas? 90. Kt relictis retibus sequuti sunt
eum. Ne aliquis Christianus dicat, Numquid non Ρος»
sum divitias diligere, et Cliristo placere ? ideo relin-
quentes retia sua apostoli nos docuerunt, quia nemo
potest terrena possidere, et perfecte ad celestia per-
venire. Considera quomudo inter czelum. et terram
aer incdius constitutus separat creaturam utramque,
ut ostendat quia. inter celestia et. terrena. nulla po-
test esse cominixtio. C:elestia enim spiritualia sunt οἱ
tevia , et naturaliter semper sursum petentia. Ter-
rena aulem ponderosa sunt, et semper deorsum de-
ponentia. Si igitur spiritualia trenueris, sursum te du-
cunt :si terrena, deorsum te deponunt. Igitur reli-
querunt retia, ne. magis facerent eis impedimentuin
lzboris, quim additamentum utilitatis. 21. Et procc-
dens inde, vidit alios duos fratres, Jacobum Zebedeei ,
εἰ Joannein fratrem ejus, componentes retia, εἰ simili-
ter vocavit eos. Erant enim habitatione cives, dile-
cLuone concordes, arte officii. pares, fraternitatis
pietate conjuncti : ideo sic vocavit eL istos, nc tot
bonis rebus coujunctos dissimilis vocatio separaret.
Gratiose aliquis de hac duplici fratrum utilitate lo-
quutus est, quoniam omnis Ecclesia praecipue in ca-
ritate fuerat ceonstrueuda ,. sicut ipse dicit: Hoc esl
autem mandatum, ut diligatis invicem, sicut ego dilexi
vos (Joan. 15. 43. et 15. 55). Et iterum : 4n Aoc co-
gnosceni homines, quod mei estis discipuli, si caritatem
habueritis inter vos. Sicut enim in corporali zilicio
lapis ad lapidem c:emento mcdiante constringitur ,

OPUS IMPERFECTUM e

sic in aedificio Ecclesre Christianus ad Christiamr
caritate mediante connectitur. Ideo super (raternit:
tem caritatis Ecclesi: conposuit fundamenta, ut r:
dicibus caritatis exuberaus quasi. bumoraseendat
ramos. Et hoc super naturalem caritatem , υἱ iX
solum per gratiam, scd etiam. per naturam ipsa c:
ritas firmior habeatur. Sic enim fecit Deus in Vete
Testamento : ;edificaturus enim populum illum p
legein, supra Mosem et Aaron fratres posuit :edi
cationis initium. Quoniam. autem abuundantior grat
futura erat Novi Testumenti. quam Veteris, ideo p
pului illum quidem zediflcavit sccundum unam fr:
lernitatem, hunc autem secundum duas. Component
retia. Quod est maxima paupertatis indicium. Vet
ra compouebant, quia nova unde emereut non hab
baut. Et quod ad majorem pietatem eorurm pertine
in tanta paupertate sic patri suo oceurrebant , ut S
cum eum bajularent in. navi, non ut ille istos adj
varet iu opere, sed ut isti illum consolareutur si
presentia. Quoniam autem illi quidem referunt
initlentes retia sua, per omnes cvangelisias, isti. at
tem componentes : sine. ralione esse non cred
maxime euim poterant dieere sinc diimno aliquo i
(εσεις: Et ibi vidit illum et. illum, et nou dicer
Componentes. retia sua. ltem :xstimare illos quide
quasi velociores ad praedicandum , quia jam mittel
les erant rctia sua, istos autem quasi pigrieres, qu
adhuc componentes erant retia, non sumus ausi
quia differentiam illorum talium cognoscere est solii
Dei. Ne forte ergo propter Petrum illi dicti su
mittentes retia sua, isti autem propter Joanne
componentes : quia. Petrus. przdicavit tantum Eva
gelium, et non composuit, sed Marcus ab eo pr.rd
cata composuit ; Joannes autem εἰ prx dicavit Eva
gelium, et ipse composuit. Et non solum. eomposui
sed etiam omnium evangelistarum retia ipse comp
suit. Nain cuin omnes humana Christi pene sola con
posuissent, iste commiscuit eis etiain divina ipsius
ut nullam relinqueret Spiritus sanctus scandali apet
turam in eis, unde pisces egredereutur. Et ut nui
dicamus, quod supra in textura retis omisimus : qu
circumposuit ei quasi plumbea gravia, id est, ine
stinguibilium flauumarum et. imniortalium vermiu
supplicia ponderosa , ut possit facile humanorum co
dium penetrare profundum.

22. Veniens ad Christum, tria relinquere tenetur.—.
illi, relicto patre, et navi, sequuti sunt eum. Vide qu
Petrus quidem et Andreas dicuutur reliquisse retia
Jacobus autem el Joaunes, patrem et navim. Tr
sunt enim generaliter. omuia , qui relinquere deb
oiinis, qui venit ad Christum : actus carnales, sul
stantiam mundialem , parentes carnales. Per reli
enim piscationis actus carnales reliuqueudi siguil
cantur: per navin autem Substantia : per palrei
vero omnes parentes, Et vide, quia prius retia relie!
significautur, postea navis , in tertio luco pater : qui
prius convenit actus mundiales relinquere : ipsi sun
cnim, qui pra:cipue. uocent ad spiritualia. Secundo
substantiam , quia. non tantum nocet aliquid habet
in mundo, quantum agere aliquem actum ; tauene
lioc ipsum habere nocet. In novissimo, parentes, qu
et ipsi quidein nocent, tàmen minus nocent quan
diviti:: et actus hujus. seculi. Reliquerunt ergo. in
vein, ut fierent ccclesiasticze uavis gubernatores; no
liquerunt retia, ut jam non pisces apportarent
civitatem terrenam , sed homines ad civitatem cake
stem ; reliquerunt unum patuem, ut fiereut omniu
spiritualium genitores.

Homilia octava ex capite quarto (a).

95. Et circumibat Jesus totam Galilazam. — Ou
rex pugnaturus contra adversariun regen, prius coit
gregat exercitum, et sic vadit ad pugnam : sic et De

a) Hzc homilia septima deberet inscribi : nulla quipr
in oe exemplari homilia septima babetur.

695

ra hona, vcl lectionem fiducialiter verbo Dei aut in-
erepationis flagello * valeat excitare, magis exemplo
suo, quam voce. Debet esse mansuetus, ut magis in-
dulgendo quam vindicando regat Ecclesiam : ut ma-
gis ametur quam timeatur; Debet esse misericors
aliis, sibi autem austerus , ut sibi quidem grave pon-
dus justitizs ponat, aliis autem leve. Debet esse mun-
do corde, ut non sojum non se immisceat circa ne-
βυιῖα szcularia, sed nec cogitet de mundo. Sicut
cuin oculus quanto mundior fuerit, tanto longius
videt : sic et anima quanto longius fuerit a sollicitu-
dine mundiali, tanto amplius Deo proximior est. Cu-
jus autem cordis oculus mundum aspicit, illius mens
nou potest Deum videre. Sit autem pacificus , ut tota
Ecclesia ejus quasi una sit anima. Ubi autem concor-
dia non est, nec oratio illic exauditur, nec oblatio
suscipitur : quia nec ibi est Deus, ubi discordia do-
minatur. Debet autem et paratus ad passionem esse,
non vana desideria martyrii habens, sed constantiam
fidei martyribus dignam. Nam quantum ad gapientes,
et niles non ille paratus dicitur ad bellum ,"Nui con-
cupiscit exire, sed qui potens est exire. Si ergo omni-
bus his virtutibus fuerit ornatus, tunc est quasi opti-
wum sal, et totus populus de illo conditur magis
videndo eum, quam audiendo. Nam prima doctrina est
videre bonum , secunda autem audire. 14. Vos estis
lux mundi. Dum consideramus quod opus cst salis,
quod lucis : admonet nos, ut quxramus ob quam
causam apostoli sali sunt comparati, ob quam autem

'eausam luci. Salis opus est rem in eo statu tenere, in.

quo invenerit cam, ut ad deterius eam mulari non si-
nat, ad imnelius autem perducere non. potest. Utputa
tenet carnem , ne putrescat; putridam autem non
potest tenere incorruptam. Lucis autem opus est ip-
83s solvere tenebras, et ea, qux» fuerunt in. tenebris,
illustrare. Sic οἱ apostoli czeterique doctores sal qui-
dem sunt populi Christiani jam cognoscentis Deum,
servantes eum in ipsa agnitione Dei , et sanctitate,
id est, terrx: culte, quie jam verbo crucis quasi vome-
ri aratroque subjecta est. Lux autem sunt. gentium,
producentes eas ad scienti lumen , vel c:terorum
qui forte in Ecclesia ceciderunt in tenebris peccato-
rum. Item bona conversatio sacerdotis , sine verbo ,
tenet quidem sanctos in sanctitate per suum exem-
plum , adducere autem ignorantem ad scientiam ve-
ritatis non polest. Item verbum quidem ignorantem
adducere ad scientiam! veritatis et sine conversatione
bona potest: tenere »utem in fide, vel sanctitate,
absque bona conversatione non potest , magis autem
et scandalizat : sicut in sequentibus ostendemus.
Ergo propter bonam couversatio:uem suam sacerdo-
tes sunt sal , quoniam bona conversatio sacerdotum
conditura populi cst. Propter verbum autem doctri-
ne lux, quoniam verbum ignorantix lumen est.
Prius autem vocavit eos sal, postea autem lux (sic),
aut quia prioris loci est servare quos habes, secun-
di autem vocare quos non labes. Aut quia prius est
bene vivere, secundum autem bene docere. Nam per
bonam conversationem ascenditur sine dubio ad
scientiam : a scientia autem nescio si ad bonam con-
versationem omnimodo veniatur. Propterea scientes
quidem sine timore Dei multos videmus : timentes
autem Deum sine scientia nullum videmus. Aut quia
propter Judzos priores dicti sunt sal , non adducen-
tes eos ad scientiam Dei, sed condientes ipsos in ipsa
ecientia. Lux autem, propter gentes in secundo luco
vocatas. ldeo et per comparationem congruam intro-
ducens addidit, dicens : Non potest civilas abscondi
aupra montem posita. Quamvis enim ipsa voluerit * es-
se velata, mons ipse, qui portat eam, facit eam omni-
bus manifestam : sic et apostoli , et sacerdotes , qui
fundati sunt in Christo, monte excelso, non possunt
esse absconditi : et si voluerint so abscondere , Chri-

!* Pel lectione. fidei, vel increpationis flagello. Sic habent
V. D. et Editi in margine.
3 v. D. et Editi in marg., esse celata.

PaTROL. Gn. LVI.

IN MATTHJEUM. HOMIL. X.

083

stus ipse manifeatat eos, qui bajulat. eos. Qum c.t
hec civitas? Ecclesia est sanctorum , de qua dieit
Pro rnela : Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei (Psal.

6. 3). Cives autem ejus sunt omues fideles , de qui-
bus dicit Apostolus : Vos estis cives sanctorum , et do-
mestici Dei (Ephes. 2. 19). Turres illius sunt pro-
plietz, de quibus dictum est : Fiat pax in virtute tua,
οἱ abundantia in turribus. tuis (Psal. 191. 7). Sicut
enim de turribus jacula contra omnes hostes jactautur,
sic de propheticis libris contra vanas gentilium fabu-
las et contra insanas hzreticorum disputationes salu-
taria veritatis proponuntur exempla. Port. autem
ejus sunt apostoli, de quibus dictum cst : Diligit
Dominus portas Sion, super omnia tabernacula Jacob
( Psal. 86. 2) : quia. per illas Jotus populus intrat ad
fidem. Muri autem illius sunt sacerdotes , c:rterique
doctores, de quibus dicit propheta ad hanc Jerusal^n
spiritualem : Et alienigene «dificabunt muros tuos
(1sai. 60. 40) : quoniam ex gentibus vocati, facti suit
sacerdotes, et gubernatores Ecclesiz. Sicut enim muri
omnem gentilium et hereticorum impetum ipsi susci-
piunt, qui tamquam arietibus quibusdam, sic assiduis
persequutionibus feriunt clerum, id est murum Eccle-
si:x. Et sicut mortiferas sagittas, sic insana verba per-
verga cogitationis eorum!,de impia cordis pharetra pro-
cedentía, doctores quasi lapides vivi suscipiunt, et fi-
dei virtute constringunt. loc ergo civitas posita est
super montem : id est, apostoli, proplietze cxeterique
doctores, zificati in Christo. Mons enim Christus
est, de quo ait Daniel : Ecce lapis excisus est sine
manibus, et factus est mons magnus, εἰ occupavit tolam
terram (Dan. 9. 54. 35). Nunc per alteram compara-
tionem vult ostendere, quare sanctos suos ipse Chri-
stus manifestat, et non sinit 908 esse absconsos. ld
est quia 15. Nec qui accendunt lucernam, ideo eam ac-
cenduni, ut ponant sub modio, sed super candelabrum,
ut [uccat omnibus qui in domo sunt. Qui sunt accen-
sores lucernz:? Pater et Filius. Quae est illa lucerna?
Verbum divinum, de quo dictum : Lucerna pedibus
meis verbum tuum (Psal. 418. 105). Ut liceat : id est,
appareat, et illuminet qui sunt vel in domo Ecclesi:,

- vel in domo omnium mundorum. Quod esí candela-

brun? Ecclesia, qux bajulat verbum vit: Conse-
quenter dicit et Paulus : Jnter quos lucetis sicut lumni-
naria in seculo, verbum vite continentes (Philipp. 2.
45. 16). Consequenter et omnis ecclesiasticus vir,
habens verbum Dei, dicitur candelabrum. Modii au-
tem sunt homines mundiales, vacui a Deo, et ab οι] -
nibus qux sunt Dei. Dicuntur autem modii, quouiam
Sicul mo:lii desuper quidem vacui sunt, desubtus au-
tem pleni : sic omnes mundi amatores οἱ carnis, in
spiritualibus quidem et divinis, qux superiora recte
esse dicuntur, vacui sunt et insensati : in inferioribus
autem, id est in mundialibus et terrenis, aliquatenus
pleni videntur et sapientes. Propterea sicul in modio
si volueris aliquid reponere, necesse est ut cadat deor-
sum ad inferiora ejus et tenebrosa : sic homini car-
nali, et mundiali, ct vacuo, si dixeris aliquid quod
est Dei, non illud tenet in superiore parte mentis sua
aut cordis, nec portat illud in ore; sed confestim
cadit de mente ejus et corde deorsum in terrena et
tenebrosa, ut nec illi prosit, nec aliis. Si autem et
aliqua tentatio facta fuerit propter verbum veritatis,
stalim reversatur in terram , et aspiciens terram,
quasi modius, verbum Dei sub se tenet absconditum.

eversatus est enim et aspiciens terram, et abscon-
dens verbum sub se, quando propter aliquam causam
terrenam non est ausus palam proloqui (idei verita.
tem, aut injurias caruales ? timens, aut. mortem, aut
damna, aut cazctera, qu:e obstruunt carnales homines,
ut verbum, quod crediderunt, libere non audeant
profiteri. Nunc autem sciens, queniam ille est lau-
dabilis doctor, qui facit quod docet, addidit οἱ dicit :

! Tidem, perversa. confessionis eorum, vcl, professionis
eorum, vam dubie legitur. Mox iidem. confringunt. lac.
? Y, D. et Editi in marg., aut invidias carnales.

0

679
verba pietatis virtutes miraculorum commendant, sed
virtutes miraculorum veritatis sermones, Nec ideo cre-
debatur Christus posse facere virtutes, quia veritatem
przedicabat : sed ideo! credebatur veritatem predica-
re, quia poterat facere virtutes. 94. Kt obtulerunt ei
omnes male habentes , et curavit eos (Marc. 1. 54). In
quibusdam locis ponit, E multos curavit (Luc. 1. 21),
sicut et. ibi : Et quotquol. tetigerunt eum , sanati sunt
(Math. 14. 56). llic autem simpliciter dicit, Et cura-
vit eos : significans quia omues» curavit, Sicut novitius
medicus intrans in civitatem, et voleus ostentationes
dare artificii sui, omnes venientes ad se curat, et non
tantum cogitat de mercede accipienda , quantum de
opinione sua commendanda ; cum auteur manifesta
fuerit íama ejus bona , tunc secundum laborem suum
incipit exigere et mercedem : sic et Domiuus inci-
piens pr:edicare , non secundum judicium quosdam ,
sed omnes indifferenter sanabat ; postquam. vero il-
lum omnis Judiea cognovit, beneficia sanitatum digno
pretio fidei venumdabat , dicens unicuique , Fiat tibi
secundum fidem tuam (Matth. 9. 29). Non tamen om-
nes, sed illos, quos secundum pr:vscientiam suam
ante praparaverat , quam vetrirent.

Ilomilia nona ex capite quinto.

Cur Christus ut doceret , in montem. ascenderit. —
4. Videns. autein. Jesus lurbas. multas , ascendit in
montem. Omnis artifex secundum professionem suam,
opportunitatem operis videns, gaudet. Carpentarius
si viderit arborem bonam , concupiscit eam prascin-
dcre ad opus artificii sui; agricola si viderit terram
pinguem , desiderat eaim arare. Et quid dico de ra-
tionalibus lominibus? ipse irrationalis equus de sta-
hulo exsiliens , si viderit campos patentes , rapit fre-
num, et excitatur ad cursum :sic et Dominus vidcirs
magnam congregationem populi, excitatus est ad
docendum. Sic et omnis sacerdos cum viderit eccle-
siam plenam , gaudet animus ejus, et dclectatur ut
doceat : si autem viderit ecclesiain vacuam, confun-
ditur, et nilul dicere potest. Asceudit. in montem.
Numquid non poterat ibi docere, ubi jam populus
erat? Sed propter duas rationes ascendil in mon-
tein, Primum , ut. impleret prophetiam lsaiz dicen-
tis : Super montem excelsum ascende tu, qui bene
annuntias Sion ( 1sai. 40. 9). Deinde, ut mysterium
pietatis ostenderet. Ascensio enim ejus est altitudo
virtutum. Ascendit ergo in montem, ut ostendat no-
bis quoniam in altitudine spiritualium virtutum con-
sistere debet qui docet justitiam Dei, pariter et qui
audit. Qui docet, verborum suorum sitipse exei,
plum, ut magis opere doceat quani sermone, si ut ait
Apostolas ad Timotheum : Exemplum esto omnium fi-
delium (1. Tim. 4. 12). Qui autem ambulat per con-
vallia vite Lerrenze , obscuras seinitas calcat , et |υ-
quitur altos sermones : non alterum instruit, sed
seipsum castigat. Nenio enim potest in valle stare,
et de monte loqui : sed aut ubi stas, inde loquere;
aut unde loqueris, ibi sta. Si in terra est animus
tuus, ut quid de ccelo loqueris *Si ergo in terra tu stas,
de terra loquere : si autem de ccelo loqueris , in ee-
lo consiste , ut dicas eum Aposioto : Nostra autem
conversatio in celis est (Phil. 5. 20). Ille autem popu-
lus, qui audit justitiam Dei, ideo debet in altitudiue
botiornm operum consistere , quia. discipulus imita-
tor debet esse. magistri. Si autem in peccatis vivas,
et audias justiti:e verba docentem, judicium tibi,
non salutem acquiris. Audis euim , ut ne ignorantiae
vel excusationem habeas ante Deum. Ecce, hoino si
quamcumque artem ex toto corde voluerit discere,
puta pingere aut 2edificare, cum frequenter magistrum
suum audierit aut viderit, tollit se in secreto, et
accipit ferramentum , et ipse se tentat , si potest jam
facere quod frequenter audivit vel vidit. Sic et tu,
si facere justitiam non vis, ul quid .pr:edicatorem

* Y. D et Editi in marg., quia non miracula viriutum
adificant unius, sed verba pietatis. ideu uem.

OPUS THPERFECTUM

ustiti:a audis ? ut quid doctorem illam appell«:
jus non vis esse discipulus ? Intellige ergo : dico
tibi rem naturilem , secundum loci istius scr
ram. Si tu es super montem, ct pradicator in v
tu sursum constitutus audis vocem illius, qui.
melius sursum ascendit : si sutem tu steter
valle, et doctor tuus super nontem loquatur
multum tibi proficit loquela ipsius. Ergo in ]
loco populus se debet considerare qualis sit , i
cundo loco qualem habeat sacerdotem : quia d
malus bono populo non multum nocet , bonus 3
doctor malo populo non multum prodest. Nun
tem populus seipsum non videt, quem primu:
dere debet : sed semper sedens judicat de moa
sacerdotum. Ideo ergo praesens scriptura nos d
ut tam doctor quam populus super montem sa
tatis ascendat , qui vult audire pietatis doctri
Aut certe ita : Mons Ecclesia appellatur, de quo
propheta : Mons Dei, mons uber (Psal. 67. 46). A
dit ergo Christus in montem, ut illie discipuli:
mysteria traderet. veritatis , ostendens quoniam
nis qui vult'discere mysteria veritatis, in nio
Ecclesi: debet ascendere : sed non in omnem.
tem , sed in montem uberem. Sunt enim et ha
corum montes, non autem uberes , sed coagulat
quibus non veritatis mysteria traduntur , sed ni
cia expugnantia veritatem. Ideo et eos qui in
montes ascendunt , reprehendit Spiritus sanctu
prophetam dicens : Ut quid suspicitis montes. coa,
tos (1bidem. v. 17 ) * Coagulati enini dicuntur |
sium ecclesiw, quia Cougulatum est. sicut. lac
eorum ( Psal. 148. 70). 5. Beati pauperes
ritu. Quamvis ipsas beatitudines exponat ex |
et evangelista Lucas, tamen ist: bcatitudines
fectiores illis intelligeud:w sunt : quoniam ill: in
campestri dict: sunt,ist» autem perfectis s
montem. llla mediocribus , ist:e autem perfecti:
recjoribus populorum, sicut fuerunt apostoli, ad.
dicta sunt. hzc : cujus differentiz:e rationem lai
exposuimus ibi. Ideo illic siinpliciter pauperes d
hic autem pauperes spiritu. Pauper spiritu est h
lis corde (Luc. 6. 20) : id est, pauperem spiritun
bens, qui non magna sapit de se. Sicut ex dis
dives spiritu intelligitur magna de se sapiens, οἱ
perbus, qui non implet mandatum Christi dicer
Nisi conversi facii fueritis sicut puer iste, non intri
in regnum celorum (Matth. 18. 5). Qui enim jam.
versus factus est sicut puer, ille est et pauper syi
Et qui pauper est spiritu, ille conversus factus
sicut puer. Et secundum testimonium quidem Cht
et Apostoli, Plenitude legis dilectio est (Rom. 45.
tamen nutrix dilectionis humilitas est, et totius |
odii mater superbia. Ergo totius boni initiuia hun
tas est, et totius mali superbia. Denique et perdi
nis initium a superbia ccepit per diabolum , initi
que salutis ab humilitate per Christum : propt
convenienter οἱ omnium beatitudinum huwilita
fecit initium. Et quare non manifeste dixit, Beati
miles spiritu ? Ezo hunc potui tantummodo ratio
invenire colorem , ut non solum humiles estend
sed etiam indigentes humiles , qui sic «unt hunil
ut semper adjutorium Dei sint mendicantes, Unde
Gr:eco. non dicit, Beati pauperes : sed , Beat ega
vel, Beati mendici. Nam pauper est , qui angusti
quidem habet , non autem tantam , ut imendicare c
gatur. Secundum quam differentiam et prophet €
cit : Beatus qui intelligit super. mendicus et paupere
(ΜΗ. 40. 2). Ergo ideo dicit, Beati mendici spiriti
υἱ in ultima necessitate humiles ostendat. Si efr
dixisset, Beati humiles spiritu , nihil amplius siguil
casset, quam humiles : nunc autem et humides, δἱ δὲ
cuudum (fidem humiles, et intelligentes unde 5
adjutorium hominis. Sunt enim multi naturaliter bt-
miles spiritu, et non ex fide. Hi tales now pulstnl
adjutorium Dei. Qui autem. secundum fideu humlo
sunt, et intelligentes , dum nimis timent de se, 2d
torium Dei pulsare non cessant. Quoniam ipsorum αἲ

089

4 poena quidem securus est, non tamen est in gloria :
quia etsi nibil tale committit, tamen quia sequutus est
iram suam, et non illam repressit in corde suo, pec-
cavit. Unde jubet nos propheta, si irati fuerimus , ut
compuncti in cordibus nostris iracundiam reprima-
mius, Sciens quoniam si per iracundiam vel leviter
peccaverimus , peccatores sumus. ]tem qui concupi-
sci!, οἱδὶ non fecerit, peccavit. Quare? Quia vel
omnino voluit. Qui ergo doctor est, si ab omnibus
abstinuerit, magnus est : si autem vel levia hz:ec pec-
caverit, nihil illi prodest sacerdotalis dignitas ejus:
sed projectus a primo ecclesiastico choro, fit. inter
eos qui nec in poena sunt , quia non fecerunt grave
peccatum : non tamen sunt in gloria , quia peccati
rug:m aut maculam susceperunt.

Homilia undecima ex cap. quinto.

90. Nisi abundaverit justitia vestra plus quam scriba-
rum et Pharisgorum, non intrabitis in regnum celorum.
Scribarum οἱ Plhiariseorum justiti:& sunt. mandata
Moysi : impletiones autem mandatorum illorum sunt
mandata Christi. [loc est ergo quod dicit : Nisi quis
supra legis mandata, et h:ec mea prz:cepta, qu:e apud
illos minima existimabantur, impleverit, non intrabit
iu regnum cxlorum : quoniam illa, sicut diximus, de
pena quidem liberant, qu:e scilicet transgressoribus
legis debetur, non autem introducunt in regnum :
ου autem et de poena liberant, et in regnum intro-
ducunt. Cum autem sit idipsum, solvere minima
hxc mandata, et non custodire, quare supra quidem
de solvente dicit : Qui solverit unum de minimis istis,
minimus vocabitur in. regno Dei, ostendens eum etsi
minimum, esse lamen in regno : lic autem de non
conservante dicit, Nisi abundaverit justitia bominis
Christiani plus quam scribarum et Pharisaeorum, non
intrabit in regnum cxlorum ? Qui enim non intrabit
in regnum crlorum, extra regnum erit. Sed vide
quia minimum esse in regno idipsum est et non in-
trare in regnum. Esse enim aliquem in regno non
est et regnare cum Christo, sed essc tantum in populo
Christi. Tamquam si dicat : Qui solverit et docuerit
ία, iuter Christianos quidem crit, tamen minimus
Christianus, vel cuni minimis Christianis. Qui autem
intrat in. regnum, fit particeps regni cum Christo,
sicul et alibi dicitur bono servo : Intra in gaudium
Domini tui (Matth. 95. 21) : hoc est, ut simul gaudeas
cum Domino tto. Consequenter et iste qui non intrat
in regnum c:elorum, gloriam. quidem regni czelorum
non habebit cum Cliristo, erit tamen in regno c:zelo-
rum : id est, in numero eorum super quos Christus
cxlorum [ος regnat. Nunc jam incipit ostendere et
docere quà sunt minima ista, quorum solutionem
pra dixerat esse periculosam.

Lez per gratiam non aufertur. — 24. Scitis , inquit ,
quia dicium est antiquis, Non occides : 22. ego autem
dico, Si quis iratus fuerit fratri suo sine causa , reus erit
judicio. Hxc impletio legis secundum modum vivendi
secunda facta est. Faciens enim hic. Christus οἱ do-
cens, implevit legem, non solvit. Non euim est Chri«
sti mandatum conirarinm legi, sed latius quam lex.
Mandatum Christi legem in se tenet inclusam, lex
autem non tenet Christi mandatum. Qui ergo implet
Christi mandata, tacite in eis implet et legis. Nam
qui non irascitur, multo magis nec occidit : qui au-
tem implet legis mandatum , non omnino implet et
Christi. Frequenter enim et homo non quidem occi -
dit propter timorem vindict», tamen irascitur. Vides
ergo, quia lex impleta est per gratiam, non Sublata?
Deinde sine mandatis his Cliristi nec. possunt stare
legis mandata. Nam si concedatur licentia irascendi ,
datur et causa homicidii faciendi. Ex ira enim homi-
cidium generatur. Tolle autem iram, et homicidium
non (it. Omuis enim, qui irascitur sine causa, quan-
tum ad voluntatem suam homicidium facit, etiamsi
non facit propter metum. ldeo dolor quidem non est
t»lis, quemadmoduin si. factum fuisset, peccatum au-

IN MATTILEUM. HOMIL. ΧΙ.

690

tem tale est irasecptis. Ideo Joannes in canonica sua
Epistola dicit : Qui odit fratrem suum sine causa, ho-
micida est (Joan. 5. 15). Vide sapientiam Christi.
Voleus ostenderc, quia ipse est Deus, qui aliquando
loquutus est in lege, et qui nunc mandat in gratia,
illud mandatum quod ante omnia mandata posuit in
lege, i'lud ipsum mandatum posuit et nunc in princi-
io mandatorum suorum. [n primis scriptum cst in
ege, Non occides (Exod. 90. 15). Ideo hic statim ab
homicidio ccpit, ut per concordiam mandatorum ipse
inveniatur dictator fuisse legis et gratize. Qui irascitur
fratri suo. sine causa, reus erit judicio. Ergo qui cum
Causa irascitur, non erit reus. Nam si ira non fuerit,
nec doctrina proficit, nec judicia stant, nec crimina
compescuntur. Justa ergo ira mater est. disciplinz.
Itaque non solum .non peccant, qui cum causa. ira-
scuntur : sed e contra, nisi irati fuerint, peccant :
quia patientia irrationabilis vitia seminat. negligen-
tiam nutrit, et non solum malos, sed etiam bonos
invitat ad malum : quia malus quidem, quamvis in-
correptis fuerit *, nou emendatur : bonus autem nisi
correptus fuerit, perit quia in corpore * magis przva-
let malum quam bonum. lracundia qux cum causa
est, non iracundia est, sed judicium. Iracundia enim
proprie intelligitur commotio passionis. Qui autem
cum causa irascitur, ira illius jam non ex passione
est, sed ex causa : ideo judicare dicitur, non irasci.
Puto autem quod non de iracundia carnis loquitur
Christus, sed de spiritu. Nec ad carnem loquitur, sed
ad animam, sicut et in sequentibus ostendemus. Scit
enim Dominus, quia etsi mandaverit carni, caro ei
non obaudiet. Nec enim est possibile, ut caro non
conturbetur ; Quia sapientia carnis inimica est in Dcum:
legi enim. Dei non cst subjecta (Tom. 9. T). Nec enim
potest, dicente Job, Homo natus de muliere (Job. 14.
1), plenus iracundia, non irasci. Quando ergo homo
irascitur, et non vult facere quod ira compellit, caro
ejus irata est, animus autem ejus non est iratus. Ergo
multi sunt, quorum caro irascitur, anima autem non
irascitur. ltem multi sunt, quorum caro non irasci-
tur, anima autem eorum irascitur, id est, qui videu-
tur patientes ct taciti, et occulte cogitant malum, et
semper αγ opportunitatem nocendi. Si quis di-
zeril fratri suo, Racha, sine causa, reus erit concilio.
ld est, ut sit unus ex concilio eorum, qui adversus
Christum fuerunt, sicut apostoli in canonicis suis in-
terpretantur. Si quis autem dixerit, Fatue, reus erit
gehenne. Racha quidem dicitur Hebraice vacuus,
quamvis quantum ad sensum verbi, unum est dicere,
Fatue, et, Hacha. Nam qui vacuus est, ille fatuus est:
et qui fatuus est, sine dubio vacuus est, et utriusque
verbi una videtur esse injuria. Nam sicut indigna res
est illi dicere, Fatue, qui habet in se sapientiam spi-
ritualem in agnitione Dei Patris et Christi : sic iudi-
gna res est, dicere hominem vacuum, qui habet in
se Spiritum sanctum. Nam nemo dicitur vacuus, qui
habet in se Spiritum sanctum, et nemo fatuus, qui
Christum cognoscit, Et quare illud quidem verbum,
id est Racha, liabet poenam concilii : hoc autem ver-
bum, Fatue, gehennzs ? Nam si unum peccatum est,
una debet esse et pena. amborum. Sed quantum ad
dicentis propositum , differentiam jam habent hae
verba, etsi quantum ad sensum similia sunt. Racha
enim vulgare verbum erat apud Jud:vos, quod non
ex ira, neque ex odio, sed ex aliquo motu vano diec-
bant, magis fiduci: causa, quam iracundie. Nam
unaquaque provincia babet in. cousuetudine aliquod
exprobratorium verbum , quod non rix: causa,
sed familiaritatis gratia dicere solent ad eos, quorum
fiduciam habent. Utputa, patronus suscepto liberto
δι, aut dives pauperi, aut. urbanus rustico, conte-
minens per-onam ejus, magis quam inimicans. Sed
forte dicis, si Racha ir:cundie causa non dicitur,
quare peccatum est? Quia contemptionis causa diei-

! Idem in marg., quamvis correptus fuerit.
* Forte melius legeretur, in corde.

*NS

gnum conflat. incendium : ita et sermo malns de levi
occasione. Inagnam succendit inimicitiam. Illius labia
dolum loquuntur, qui pacem portat in labiis, et mali-
tiam servat in corde. Si Christianus es , aut quod lo-
queris, hoc cogita : aut quod cogitas , hoe. loquere.
Diverte a malo, et fac bonum (Psal. 55. 15). Non dixit
Noli accedere ad malum, sed, ltecede a malo. Ile ο”
tem juhetur recedere, qui accessit. Sciens ergo mise-
ricors Deus incontinentiam nostram , quoniam οἱ di-
xisset, Noli accedere ad malum, aut pauci, aut nullus
hec poterat. adimplere; nam pene omnes homines
paraii Sunt ad. nialum : ideo sic. dicit : Donum qui-
dem fuerat, si nee. aecederes ad malum ; si autem
quasi homo nature carnalibus motibus excitatus ac-
cessisti ad. tialum , saltem vel propter consideratio-
nem divini timoris recede a malo. Quoniam accedere
ad malum forsitan secundum carnem. humane. infir-
mitatis est : permanere autem in malo, et. exsequi
malum , malignitatis est, et tion infirmitatis. Inquire
pacem, et sequere eam ( Ibid. ). Non dixit, Si te pax
sequatur, suscipe cam : sed, Et si te fugerit, sequere
eam. Utputa si (quod. humanum est ) eum aliquo fe-
ceris litem, si quidem ille te prius invitat ad. pacem,
pax te sequitur, cum gaudio suscipe eam. Quod si
ille quasi malus permanet in malo , pax absconditur
ab oculis tuis : tu quasi filius pacis pulsa januam pa-
cis, el hoc est inquirere pacem. Nec dicas, llle mihi
prior injuriam fecit, et prius me debet rogare. Glo-
riasior es tu, Si nocitus pacem peticris, quam si vtü-
dictam desiderares. Quiere ergo pacem , ut. invenias
prxmium pacis. Beati enim pacifici , 34oniam filii Dei
vocabuntur. 10. Deuti qui persequutionem patiuntur
propler juslitiam. Non. divit, Beati qui a gentibus

rsequutionem | patiuntur , ne. putes. illum. solum
reatum qui persequutionem patitur propter ido'a
non colenda. ldeo et qui ab hzreticis persequu-
tionem patitur, propter veritatem non relinqueudam,
beatus est : quia. propter justitiain patitur. Geutiles
enim Christum denegant, lieretici autem veritateni
Christi. Qui autem veritatem Christi denegat , ipsum
denegat Christum. Christus euim veritas est. Et. ideo
μοι), qui won. propter Christum persequutüouein
faciunt, sed propter veritatem Christi, in prima facie
Christiani videntur, revera autem gentiles sunt. Non
solum hzreticus, sed etsi aliquis ex potentibus , qui
videntur esse Christiani, forsitan propter peccata sua
correptus, factus fuerit tibi inimicus, οἱ persequutus
te fuerit, beatus es cum Joanne. Nam et Joannes
Baptista neque propter gentilitatem, neque propter
lieresim iuterfeetus est, sed quia corripiebat Herodem
propter adulterium ejus. Sed et omnes prophetze ne-
que a gentilibus regibus, sed a suis occisi sunt : non
propier gentilitatem, sed quia corripiebant eoruin
peccata. Si autem qui a suis ipsis propter causami
Dei aliquid patitur, nou. habet mercedem, nec pru-
phetze habuerunt. Si autem verum est, quod prophe-
(6 martyres sunt, sine dubio et qui propter causam
Dei aliquid patitur, etsi a suis patitur, mercedent ha-
bct. Ideo non posuit Scriptura personas persequen-
tium , sed solam causam persequutionis , ut tu. non
aspicias quis te persequitur, sey ut quid te persequa-
tur. Quid ergo, siquis te persequutus fuerit, non pro-
pter causam Dei, sed propter privatam rem ? Utputa,
ut auferat aliquam rem Luar : ille quidem qui te siue
causa est persequutus , reus est: tu autem heatus
non es, quia non propter justitiam persequutionein
passus es, sed propter privatam causam. Plane si
volueris illud implere, quod dictum est : Qui te per-
cusserit ad mazillum unam, pra'be illi et alteram ; et
qui vult auferre qua (ua sunt, noli vetare (In[ra v. 53.
40) : tunc vere beatus es, quoniam etsi ab initio non
propter causam Dei persequutionem patiebaris , po-
βίος Lamen aut damnum aut injuriam passus es pro-
pter Deum. Si autem restiteris etiam cum peccato,
et non potueris pati, beatitudinis perdidisti mercedem.
11. Beati eritis, cum vos exprobraverint homines. Ρυδί-
quam loquutus est de persequutionibus sustinendis,

OPUS IMPERFECTUM

63

tamquam si respondeat quis ad Denm : Doinine, qui
sí persequationem quidem passi non fuerimus pro-
pter te, vel propter justitiam tuam, in opprobrium
autem venerimus, et in. hlasphemiam homintm im-
quorum ? Beati, inquit, eritis, non solum cmn perse
quutionem passi fueritis, sed etiam cum vos exprobra-
terint homines. Ecce multi bomines. propter causam
quidem. Dei fiunt nobis inimici, sed non aperte nos
persequuntur, forsitan quia nec possurt $ tamen Οτο
cumeunies omnia, blasphemant nos et dicunt de no-
bis qu;e sunt probrosa. Beati eritis cum vos exprobra-
verint homines, el dixerint omne verbum malum adver.
sum vos, menlientes propter me (Matth. 10. 42). sicut
euim verum est, quoniam qui calicem aquz nobis
porrexit, merces ejus non perit : sic qui vel unius le-
vissimi verbi nobis injuriam fecerit , anima nostr
vacua uon erit a mercede. Ut ergo. blasphematus sil
beatus, dio haec convenire debent : ut. mendaciter
blaspliemetur, et propter Deum blaspliemetur : alio-
qui $ unum defuerit, joi non est. beatitudinia mer-
ces. Utputa si quis dixerit de te quod e.t turpe
mendacium, sed non propter causam Dei, sed pro-
pter privatam aliquam inimicitiam dolens, ille quidew
peccavit, tu autem mercedem justitiae non habes : ni-
si forie cum possis reblzsphemare, non reblasphema-
sii propter justitiam Dei : aut cum possis te revindi-
care, non revindicasti : et tunc beatus es, et. cama
privata facta est tibi causa Dei, Quod. si propter cau
sam quidem Dei blasphematus es, tamen quod dictum
est de te malum , verum est : iterum non es bcatus,
quia verum dictum est de te : et illa blasphemia per-
tinet tibi non ad mercedem justitize, Sed ad viudictam
peccati. Ideo utrumque posuit, et mentientes , et pro-
pter iie. 12. Gaudete et exsultate. Quare ? (uia meris
vestra mul'a est in celo. Ponderate. confusionem wr-
reuam cum gloria evlesti, et videte si non multo le-
vius est, quod. patimini super terram, qu:m enel
exspectatis in cxlo. Sed forte dicis , Quis potest blas-
phematus mendaciier, non dicam gaudere , sed vel
magnanimiter ferre? Quisquis vana gloria nou dele-
ctatur. Qui enin concupiscit quae in calo sunt,
opprobria non timet in terris : nee cogitat quid lo-
quantur liomines propter ipsum, sed quid judicet Dew
de ipso. Qui enim ας de laude hominum , e
quantum. ketatur , tantum contristatur : ille et de vi-
tuperatione hominum contristatur, et tautum | contri-
Statur, quantum Letatur. Qui autem de laude bomi-
nui non extollitur, nec de vituperatione hunniliatur.
Unusquisque ubi gloriam querit, illic timet confusio-
nem. Qui gloriam quaerit in terris, confusionem nel
in terris. Qui autem gloriau non qu:crit nisi tautgm-
modo apud Deum, ille non timet confusionem , nisi
tanguminodo Dei. Si miles periculum belli sustinet,
dum sperat victori: predam ὃς quaito. magis. vos
opprobria mundi non debetis timere, qui regui cxle-
stis praemium exspectatis ?

Homilia decima ex capite quinto.

Doctor omnibus debel esse virlutibus ornatus. — 15.
Vos estis sul terr&. (Quod si sul evanuerit , in quo sali
tur ? eic. Quasi interrogantibus apostolis, ad quos sil
omnia ista loquutus , utrum generaliter ad populum,
aut ad. ipsos : volens ostendere quoniam ad ipsos
pr:ecipue hoc loquebatur , addit, Vos estis sal terre.
lloc quod dicit, Vos estis sal terra , ad illud respice,
quod superius dixit : Quia doctor omnibus virtutibas
debet esse ornatus. Debet esse pauper , ut avaritiam
libera voce castiget. Debet esse semper suspirans cl
lugens, sive sua, sivealiena delicta, ut confundat eos.
qui nec peccare dubitant, priusquam | peccent, ne
postquam peccaverunt, tristantur, quia peccaverunt.
ldeo suspiret et plangat, ut per hoc ostendat, q"?
gravis el periculosus est mundus iste fidelibus. Debe!
esur.;ens οἱ sitiens esse justitiam, ut pigros circ 0p*

! V. D., sperat inde capere predam, non male. pui n
marg., sperat in corpore praedum, perperam.

(55

ra bona, vcl lectionem fiducialiter verbo Dei aut in-
erepationis flagello * valeat excitare, magis exemplo
sno, quam voce. Debet esse mansuetus, ut magis in-
dulgendo quam vindicando regat Ecclesiam : ut ma-
gis ametur. quam. timeatur.. Debet esse misericors
aliis, sibi autem austerus , ut sibi quidem grave pon-
dus justitiz: ponat, aliis autem leve. Debet esse mun-
do corde, ut non solum non se immisceat circa ne-
gotia szeularia, sed nec cogitet de mundo. Sicut
enim oculus quanto mundior fuerit, tanto longius
videt : sic el anima quanto longius fuerit a sollicitu-
dine mundiali, tanto amplius Deo proximior est. Cu-
jus autem cordis oculus mundum aspicit, illius mens
nou potest Deui videre. Sit autem pacificus , ut tota
Ecclesia ejus quasi una sit anima. Ubi autem concor-
dia non est, nec oratio illic exauditur, nec oblatio
suscipitur : quia nec ibi est Deus, ubi discordia do-
minatur. Debet autem et paratus ad passionem esse,
non vana desideria martyrii habens, sed constantiam
fidei martyribus dignam. Nam quantum ad gapientes,
et miles non ille paratus dicitur ad bellum , "Nui con-
cupiscit exire, sed qui potens est exire. Si ergo omni-
bus his virtutibus fuerit ornatus, tunc est quasi opti-
»um sal, et totus populus de illo conditur magis
videndo cum, quam audiendo. Nam prima doctrina est
videre bonum , secunda autem audire. 14. Vos estis
luz mundi. Dum consideramus quod opus est salis,
quod lucis : admonet nos, ut quxramus ob quam
causam apostoli sali sunt comparati, ob quam autem
causam luci. Salis opus est rem itn eo statu tenere, in
quo invenerit eam, ut ad deterius eam mutari non si-
nat, ad melius autem perducere non potest. Utputa
tenet carnem , ne putrescat; putridam autem non
potest tenere incorruptam. Lucis autem opus est ip-
sas solvere teucbras, et ea, qux fuerunt in tenebris,
illustrare. Sic et apostoli ceterique doctores sal qui-
dem sunt populi Christiani jam cognoscentis Deum,
servantes eum in ipsa agnitione Dei , ct sanctitate,
id est, terr:e culte, qux jam verbo crucis quasi vome-
ri aratroque subjecta est. Lux autem sunt. gentium,
producentes eas ad scientiz lumen , vel exterorum
qui forte in Ecclesia ceciderunt in tenebris peccato-
rum. Item bona conversatio sacerdotis , sine verbo,
tenet quidem sanctos in sanctitate per suum exem-
plum , adducere autem ignorantem ad scientiam ve-
ritatis non potest. Item verbum quidem ignorautem
adducere ad scientiam veritatis et sine conversatione
bona potest: tenere 2utem in fide, vel sanctitate,
absque bona conversatione non potest , magis autem
et scandalizat : sicut in sequeutibus ostendemus.
Ergo propter bonam conversationem suam sacerdo-
tes sunt sal , quoniam bona conversatio sacerdotum
conditura populi est. Propter verbum autem doctri-
πο lux, quoniam verbum ignoranti: Jumen est.
Prius autem vocavit eos sal, postea autem lux (sic),
aut quia prioris loci est servare quos babes, secun-
di autem vocare quos non labes. Aut quia prius est
bene vivere, secundum autem bene docere. Nam per
bonam conversationem ascenditur sine dubio ad
scientiam : a scientia autem nescio si ad bonam con-
versationem omnimodo veniatur. Propterea scientes
quidem sine timore Dei multos videmus : timentes
autem Deum sine scientia nullum videmus. Aut quia
propter Jud:cos priores dicti sunt sal , non adducen-
tes 606 ad scientiam Dei, sed condientes ipsos in ipsa
ecientia. Lux autem, propter gentes in secundo loco
vocatas. ldeo οἱ per comparationem congruam intro-
ducens addidit, dicens : Non potest civilas abscondi
aupra montem posita. Quamvis enim ipsa voluerit * es-
se velata, mons ipse, qui poriat eam, facit eam omni-
hus manifestam : sic et apostoli , et sacerdotes , qui
fundati sunt in Christo, monte excelso, non possunt
esse absconditi : οἱ si voluerint so abscondere , Chri-

! Pel lectione fidei, vel increpationis flagello. Sic habent
v. D. et Editi in margine.
3 v. D. ct Editi in marg., csse celata.

PaTROL. GR. LVI.

IN MATTHJEUM. HOMIL. X.

083

stus ipse manifeatat eos, qui bajilat. eos, Qum c.t
hec ciwtas? Ecclesia est sanctorum , de qua dicit
propheta : Gloriosa dicia sunt de te, civitas Dei (Psal.
86. 3). Cives autem eius sunt omnes fideles , de qui-
bus dicit Apostolus : Vos estis cives sanctorum , et do-
meslici Dei (Ephes. 2. 19). Turres illius sunt pro-
pliet, de quibus dictum est : Fiat pax in virtute tna,
et abundantia in. turribus tuis (Psal. 121. 7). Sicut
enim de turribus jacula contra omnes hostes jactantur,
sic de propheticis libris contra vanas gentilium fabu-
las et contra insanas hxreticorum disputationes salu -
taria veritatis proponuntur exempla. Port: autem
ejus sunt apostoli, de quibus dictum cst : Diligit
Dominus portas Sion, super omnia tabernacula Jacob
(Psal. 86. 2) : quia. per illas Jotus populus intrat ad
fidem. Muri autem illius sunt sacerdotes , c:rterique
doctores, de quibus dicit propheta ad hanc Jerusalem -
spiritualem : Et alienigene «dificabunt muros tuos
(1 αἱ. 60. 10) : quoniam ex gentibus vocati, facti suit
sacerdotes, et gubernatores Ecclesise. Sicut enim muri
omnem gentilium et haereticorum impetum ipsi susci-
piunt, qui tamquam arietibus quibusdam, sic assiduis
persequutionibus feriunt clerum, id est murum Ecclo-
six. Et sicut mortiferas sagittas, sic insana verba per-
versa cogitationis eorum',de impia cordis pharetra pro-
cedentia, doctores quasi lapides vivi suscipiunt, et fi-
dei virtute constringunt. Πας ergo civitas posita est
Super montem : id est, apostoli, prophet:ze cxeterique
doctores, zificati in Christo. Mons enim Christus
est, de quo ait Daniel : Ecce lapis excisus est sine
manibus, οἱ factus est mons magnus, et occupavit totam
terram (Dan. 29. 54. 55). Nunc per alteram compara-
tionem vult ostendere, quare sanctos suos ipse Chri-
stus manifestat, et non sinit cos esse absconsos. ld
est quia 45. Nec qui accendunt lucernam, ideo eam ac-
cenduni, ut ponant sub modio, sed super candelabrum,
ut (uccat omnibus qui in domo sunt. Qui sunt accen-
sores lucernx:? Pater et Filius. Qua est illa lucerna?
Verbum divinum, de quo dictum : Lucerna pedibus
meis verbum tuum (Psal. 418. 105). Ut liceat : id est,
appareat, et illuminet qui sunt vcl in domo Ecclesixm,

- vel in domo omnium mundorum. Quod esl candela-

brum? Ecclesia, qux bajulat verbum vitz». Conse-
quenter dicit et Paulus : /nter quos lucetis sicut lumi-
naria in seculo, verbum vite continentes (Philipp. 2.
45. 16). Consequenter et omnis ecclesiasticus vir,
habens verbum Dei, dicitur candelabrum. Modii αἱ -
tem sunt homines mundiales, vacui a Deo, et ab om-
nibus qux sunt Dei. Dicuntur autem modii, quoniam
sicut moii desuper quidem vacui sunt, desubtus au-
tem pleni : sic omnes mundi amatores et caruis, in
spiritualibus quidem et divinis, qua superiora recte
esse dicuntur, vacui sunt et insensati : in inferioribus
autem, id est in mundialibus el terrenis, aliquatenus
pleni videntur et sapientes. Propterea sicul in modio
si volueris aliquid reponere, necesse est ut cadat deor-
sum ad inferiora ejus et tenebrosa : sic homini car-
nali, et mundiali, ct vacuo, si dixeris aliquid quod
est Dei, non illud tenet in superiore parte mentis gua
aut cordis, nec portat illud in ore; sed confestim
cadit de mente ejus et corde deorsum in terrena et
tenebrosa, ut nec .illi prosit, nec alis. Si autem et
aliqua tentatio facta fuerit propter verbum veritatis,
statim reversatur jn terram, el aspiciens terram,
quasi modius, verbum Dei sub se tenet absconditum.
Reversatus est enim et aspiciens terram, et abscon-
dens verbum sub se, quando propter aliquam causam
terrenam non est ausus palam proloqui fidei verita.
tem, aut injurias caruales * timens, aut. mortem, aut
damna, aut caetera, qu:e obstruunt carnales homines,
ut verbum, quod crediderunt, libere non audeant
profiteri. Nunc autem sciens, quoniam ille est lau-
dabilis doctor, qui facit quod docet, addidit et dicit :

! Tidem, perversa confessionis eorum, vcl, professionis
eorum, vam dubie legitur. Mox iidem, confringunt. Hec.
* y. D. et Editi in marg., aul invidias carnales.

«0

087

46. Sic luceat. lux vestra coram hominibus, ut. videant
opera vest» Lona, et magnificent Patrem. vestrum qui
in celis est. id est, Sic illuminate, docete, non ut
verba vestra tantummodo audiant homines, sed ut
opera vestra beua videant, ut quos illuminaveritis
per verbum quasi lux, condiatis per exeinpla operum
vestrorum quasi sales : quoniam qui docet, et facit
quod docet, vere ille docet : qui autem non facit quod
docet, non alium docet, sed seipsum condemnat. Et
melius est facere, et non docere, quam docere, et
uon facere. Quoniam qui facit, ctsí tacuerit, aliquos
corrigit suo exemplo : qui autem docet, et non facit,
non solum neminem corrigit, sed adhuc multos scan-
dalizat. Quis enim non moveatur ad peccandum, cum
viderit ipsos doctores gietatis peccantes? Ergo per
illos quidem doctores qui docent et faciunt, magnifi-
catur Deus : per eos autem qui docent, et non faciuut,
blasphematur. Utputa, si bene doceant sacerdotes, et
melius vivant, videntes gentiles dicunt : Benedictus
Deus, qui tales habet servos. Verc enim eorum Deus
verus est Deus. Nisi enim ipse esset justus, num-
quam populum suum circa justitiam sic teneret. Nam
disciplina domini ex moribus famili:e demonstratur,
Non sicut nostri philosophi, qui magna loquuntur,
et nec modica faciunt. Si autem bene doceant, et male
conversentur, videntes dicunt : Qualis est Deus eo-
rum, qui talia agunt? numquid sustineret eos talia
facientes, nisi consentiret operibus eorum ? Patres
nostri, sicut illi existimant, idola colentes, omnem
justitiam servaverunt : isti autem gloriosos loquuntur
sermones, et ignominiosa opera faciunt. Vides quo-
inodo Deus per malos Christianos blasphematur? Nee
potest dominus bonam opinionem habere, qui malam
fimilia habet. Unde dictum est ad populum Dei :
Nomen enim Dei per vos blasphematur inter gentes
(Isai. 52. ο). 47. Nolite putare quia veni solvere le-
gem, aut prophetas. Propter duas causas dicit non se
venisse ut solveret legem, sed ut adimpleret. Pri-
mum, ut discipulos suos, quos omnibus bonis operi-
bus adornatos esse debere supra docuerat, his verbis
ad suum. provocaret. exemplum : ut quemadmodum
ipse omnem legem implebat, sic et illi omnia etiam
minima legis festinarent implere. Deinde, quia futu-
ruin. erat, ut Judaei calumniarentur eum in sabbatis
operantem, et lepram tangentem, quasi solventem
lcgem, ideo priusquam incurrat in calumniam, ca-
lumniatoribus satisfacit, dicens : Nolite putare quia
veni solvere legem, aut prophetas : non veni solvere, sed
adimplere. Lex et prophet:e duo hxc agunt. Et de
Christo prophetizant ! et legem vivendi constituunt :
quie utraque. Christus implevit. De se quidem sic,
quando natus est, et vocatus est Enimaunuel ; quando
circumcisus est ; quando prazseutatus est in templum,
et oblatum est pro illo sacrificium, scilicet duo tur-
tures, aut duo pulli columbini; quando in Egyptum
fugit, legem adimplevit; quando in Nazareth conver-
salus est; quando cum asino in templum ingressus
est; quando a pueris laudatus est ; quando crucifi-
xus est inter iniquos; quando felle et aceto potatus
est ; quando in manibus Patris sui spiritum commen-
davit; quando vestimenta sua dividenda reliquit ;
quando descendit ad inferos, et visitavit omnes dor-
mientes; quando ascendit in strepitu; quando sedit
ad dexteram Patris ; quando adhuc venturus est, vo-
cans terram a solis ortu usque ad occasum ; quando
sederit in valle Josapliat, et judicaverit omnes gcntes,
adimplet prophetias : quia pisi hzc facta fuissent,
mendaces erant prophet:e : nunc autem. omnes im-
pleti sunt, et adhuc implebuntur, cum stelle cecide-
rint, cura sol tenebratus fuerit, cum luna sanguineo
colore mutata fuerit, cum celum plicatum fuerit sicut
liber. Secunduin autem modum videndi, legem im-
plevit duobus modis. Primum exteriores quidem legis
fisuras solvens, in'eriores autenr veritates ejus adim-
pleus. Utputa, in lege precepit omne opus servile in

! AL, be ptizant.

OPUS IMPERFECTUM

688
sabbato qnemquam facere non debere, preterquam
quod fit omni anim, scilicet quod est necessarium

| vite humana : hoc figuralc est, quia sic Deus in sab-

bato ! cessat ab opere. Spiritualiter secundum Evan-
gelii veritatem, opus servile peccatum est : Quoniam
oinnis qui facit peccatum , servus est. peccati (Joan. 8.
91). Omne autem opus bonum non est servile, sed
liberale, et pro anime fit libertate, licet videatur ip-
sum opus in prima facie corporale. Vides ergo quia
Christus sabbatis operans adimplevit legem, non sl-
vit: manifestavit, non occultavit ? [tem in lege fuerat
scriptum, lepram tangere non oportere. Iloc figura-
tum est. Lepra enim intelligitur peccatum. Christus
ergo tangens lepram, nou solvit legem, sed adimple-
vit. Mundans enim leprosum, justitiam operatus est,
non peccatum. Et per hoc jusutiam tetigit, ::0n pee-
catum, quod est verc lepra. Nam ille qui peccatum
non fecit, nec dolus inventus est in ore cjus, certum
cst quia. nunquam tetigit lepram : id est, peccatum
(Isai. 55. 9). Merito ergo dicit, Donec omuia fiant.
18. Amen dico vobis, donec transeat celum et terra,
iola unum aut unus apez non prateribit a lege, douec
omnia fiant. Quoniam quie ab initio mundi usque ad
finem erant futura, eorum mysteria sunt prophetata
in lege, ut ne videatur aliquid eorum quz fiunt Deus
antea non cognovisse, propterea dicit, Non poiest
fieri ut transeat czelum vel terra, donec omnia, quz
in legc prophetata sunt, rebus ipsis fuerint adimpleta,
Ingenuus homo, si vel in vili mendacio inventus fue-
rit, erubescit : et quomodo Deus quod promisit in
lege, non faciat, aut aliter faciat? Vir sapiens quod
dixerit, verbum suum non relinquit vacuum : et quo-
modo verba divina sine exitu vacua poterun! rema-
nere? Deus hominem punit, si quod docet alium, ipse
non fecerit : quomodo Christus, quod loquutus est ia
roplietis, non adimplevit in opere? Deinde implevit
egem in minimis istis. 10. S1 quis solverit unum de
mandatis istis minimis, et. docuerit. sic homines, mini-
mus vocabitur in regno celorum. Sed primum videa-
mus, quie sunt ista minima mandata. Et alii quidem
aliter interpretati sunt, alii autem aliter. Puto autem,
ipse Dominus manifeste ostendit que sunt, dicens
demonstratorie : Si quis solverit. unum de mandatis
istis minimis : id est, αι modo dicturus sum. Nam
talis est mos loquendi in Seripturis : qux» post modi-
cum dicturi sunt, quasi jam dicta demonstrantur, si-
cut est ibi, Audite hec, omnes gentes ( Psal. 48. 9).
Qua /Jac, nisi qu: in sequentibus versiculis erat di-
cturus ? Mandata igitur Moysi in actu facilia sunt, Noa
occides, non adulierabis : οἱ ideo in remunerstione
modica, in peccato autem magna. Mandata autem
Christi, id est, Nequeirascaris, neque concupiscas, ipso
actu diflicilia sunt, et idco iu remuneratione m
Sunt, in peccato autem minima. Quoniodo autem a
tinere ab homicidio aut adulterio facile est, patet. Ipsa
enim criminis magnitudo voluntatem faciendi repercu-
tit, et ideo non liabet laudem qui abstinet se ab illis, quia
non est labor abstinere se ab illis. Nam omne m.lun,
quanto gravius crimen est, tanto levius videtur ad
non faciendum , et gravius facit. peccatum , si fucrit
factum. Non irasci autem difficile est in actu, quia
dum levis culpa putatur, non facile servatur a muliis
Et multum laboriosum «st posse non irasci, quia μὲ»
tur;liter in hominibus iracundia est plantata , ct ide
in remuneratione magua sunt, quia difficile est d
laboriosum abstinere ab eis. Propterea et si iral
fuerit homo, aut concupierit , est quidem peccalum,
quia malum est : non tamen est grave peccatuni, qué
difficile est abstinere ab eis. Ergo minima mandsü
ista dicit Christi niandata, Non ivascaris, non concu
piscas. Qu» in observando quidem magna sunt,
peccando autem minima videntur, quantum ad he*
mines negligentes. Ergo ilii, qui levia peccata com-
mittunt, minimi sunt in regno Dei : id est, qui insi
fuerit, et iratus grande peccatum non fecerit ia «th

! [dem in marg., quia nec Deus in Sabbato.

689

4 poena quidem securus est, non tamen est in gloria :
quia etsi nihil tale committit, tamen quia sequutus est
iram $uam, et non illam repressit in corde suo, pec-
cavit. Unde jubet nos propheta, si irati fuerimus, ut
compuncti in eordibus nostris iracundiam reprima-
mus, sciens quoniam si per iracundiam vel leviter
peccaverimus , peccatores sumus. ltem qui concupi-
sSci!, elsi non fecerit, peccavit. Quare? Quia vel
omnino voluit. Qui ergo doctor est, si ab omnibus
abstinuerit, magnus est : si autem vel levia hzec pec-
caverit, nihil illi prodest sacerdotalis dignitas ejus:
sed projectus a primo ecclesiastico choro, fit. inter
eos qui nec in peena sunt , quia non fecérunt grave
peccatum : non tamen sunt. in gloria, quia peccati
rugam aut maculam susceperunt.

Homilia undecima ex cap. quinto.

90. Nisi abundaverit justitia vestra plus quam scriba-
rum οί Phariscorum, non intrabitis in regnum caelorum.
Scribarum et Phariseorum justiti:8à sunt. mandata
Moysi : impletiones autem mandatorum illorum sunt
mandata Christi. Hoc est ergo quod dicit : Nisi quis
supra legis mandata, et hzec mea przecepta, qux» apud
illos minima existimabantur, impleverit, non intrabit
in regnum c:xlorum : quoniam illa, sicut diximus, de

na quidem liberant, qu: scilicet trausgressoribus
egis debetur, non autetn introducunt in regnum :
h:ec autem οἱ de poena liberant, et in regnnm intro-
ducunt. Cum autem sit idipsum, solvere minima
hxc mandata, et non custodire, quare supra quidem
de solvente dicit : Qui solverit unum de minimis istis,
minimus vocabitur in. regno Dei, ostendens eum etsi
minimum, esse tamen in regno : hic autem de non
conservante dicit, Nisi abundaverit justitia hominis
Christiani plus quam seribarum οἱ Phariszeorum, non
intrabit in regnum cxlorum ? Qui enim non intrabit
in regnum cxlorum, extra regnum erit. Sed vide
quia minimum esse in regno idipsum cst et non in-
trare in regnum. Esse enim aliquem in regno non
est et regnare cum Christo, sed esse tantum in populo
Christi. Tamquam si dicat : Qui solverit et docuerit
'Sic, inter Christianos quidem erit, tamen minimus
Christianus, vel cum minimis Christianis. Qui autem
intrat in. regnum, (it particeps regni cum Christo ,
sicut et alibi dicitur bono servo : Intra in gaudium
Domini tui (Matth, 25. 31) : hoc est, ut simul gaudeas
euim Domino tto. Consequenter et iste qui non intrat
in regnum celorum, gloriam quidem regni czelorum
non habebit cum Cliristo, erit t3men in regno czxlo-
rum : id est, in numero eorum super quos Christus
cxlorum Rex regnat. Nunc jam incipit ostendere et
docere qux sunt minima ista, quorum solutionem
pra:dixerat esse periculosam.

Lex per gratiam non aufertur. — 21. Scitis, inquit ,
quia diciwm est antiquis, Non occides : 22. ego autem
dico, Si quis iratus fuerit fratri suo sine causa , reus erit
judicio. Hxc impletio legis secundum modum vivendi
secunda facta est. Faciens enim Ώσο Christus et do-
cens, implevit legem, non solvit. Non euim est Chri«
sii mandatum contrarium legi, sed latius quam lex.
Mandatum Christi legem in se tenet inclusam, lex
autem non tenet Christi mandatum. Qui ergo implet
Christi maudata, tacite in eis implet et legis. Nam
qui non irascitur, multo magis nec occidit : qui au-
tem implet legis mandatum , non omnino implet et
Christi. Frequenter enim et homo non quidem occi -
dit propter timorem vindict», tamen irascitur. Vides
ergo, quia lex impleta est per gratiam, non sublata?
Deinde sine mandatis his Christi nec. possunt stare
legis mandata. Nam si concedatur licentia irascendi ,
datur et causa homicidii faciendi. Ex ira enim homi-
cidium generatur. Tolle autem iram, et homicidium
non (it. Omuis enim, qui irascitur sine causa, quan-
tum ad. voluntatem suam homicidium facit, etiamsi
non facit propter metum. Ideo dolor quidem non est
talis, quemadmodum si. factum fuisset, peccatum au-

IN MATTIL/EUM. HOMIL. XI.

690

tem tale est irasceptis. Ideo Joannes in canonica sua
Epistola dicit : Qui odi! fratrem suum sine causa, ho-
micida est (Joan. 5. 15). Vide sapientiam Christi.
Volens ostenderc, quia ipse est Deus, qui aliquando
loquutus est in lege, et qui nunc mandat in. gratia,
illud mandatum quod ante omnia mandata posuit in
lege, i!lud ipsum mandatum posuit et nunc in princi-
pio mandatorum suorum. In primis scriptum est in
lege, Non occides (Exod. 20. 13). ldco hic statim ab
homicidio coepit, ut per concordiam mandatorum ipse
inveniatur dictator fuisse legis οἱ gratize. Qui irascitur
fratri suo. sine causa, reus erit. judicio. Ergo qui cum
causa irascitur, non erit reus. Nam si ira non fuerit,
nec doctrina proficit, nec judicia stant, nec erimina
compescuntur. Justa ergo ira mater est. disciplinz.
Itaque non solum .non peccant, qui cum causa. ira-
scuntur : sed e contra, nisi irati fuerint, peccant ;

uia patientia irrationabilis vitia seminat. negligen-
tiam nutrit, et' non solum malos, sed etiam bonos
invitat ad malum : quia malus quidem, quamvis iu-
correptus fuerit *, nou emendatur : bonus autem nisi
correptus fuerit, perit quia in corpore * magis prxva-
let malum quam bonum. Iracundia: qu:e cum causa
est, non iracundia est, sed judicium. Iracundia enim
proprie intelligitur commotio passionis. Qui autem
cum causa irascitur, ira illius jam non ex passione
est, sed ex causa : ideo judicare dicitur, non irasci.
Puto autem quod non de iracundia caruis loquitur
Christus, sed de spiritu. Nec ad carnem loquitur, sed
ad animam, sicut et in sequentibus ostendemus. Scit
enim Dominus, quia etsi mandaverit carni, caro ei
non obaudict. Nec enim est possibile, ut caro non
contarbetur ; Quia sapientia carnis inimica est in Deum:
legi enim. Dei non cst subjecta (Hom. S. 7). Nec euin
potest, dicente Job, Homo natus de muliere (Job. 14.
4), plenus iraenndia, non irasci. Quando ergo homo
irascitur, et non vult facere quod ira compellit, caro
ejus irata est, animus autem ejus non est iratus. Ergo
multi sunt, quorum caro irascitur, anima autem non
irascitur. ltem multi sunt, quorum caro non irasci-
tur, anima autem eormn irascitur, id est, qui videtn-
tur patientes ct taciti, et occulte cogitant malum, et
semper querunt opportunitatem nocendi. Si quis di-
xeril fratri suo, Rucha, sine causa, reus erit concilio.
ld est, ut sit unus ex concilio eorum, qui adversus
Christum fuerunt, sicut apostoli in. canonicis suis in-
terpretantur. Sí quis autem dixerit, Fatue, reus erit
gehenne. Racla quidem dicitur llebraice vacuus,
quamvis quantum ad sensum verbi, unum est dicere,
Fatue, et, RHacha. Nam qui vacuus est, ille fatuus est:
et qui fatuus est, sine dubio vacuus est, et utriusque
verbi una videtur esse injuria. Nam sicut indigna rea
est illi dicere, Fatue, qui habet in se sapientiam spi-
ritualem in agnitione Dei Patris et Christi : sic indi-
gna res est, dicere hominem vacnum, qui habet in
se Spirirum sanctum. Nam nemo dicitur vacuus, qui
habet in se Spiritum sanctum, et nemo fatuus, qui
Christum cognoscit, Et quare illud quidein verbum,
id est Racha, habet peenam concilii : hoc autem ver-
bum, Fatue, gehennz: ? Nam si unum peccatum est,
una debet esse et poena amborum. Sed quantum ad
dicentis. propositum , differentiam jam liabent. hae
verba, etsi quantum ad sensum similia sunt. Racha
enim vulgare verbum erat apud Jud:vos, quod non
ex ira, neque ex odio, sed ex aliquo motu vano diee-
bant, magis fiduci: causa, quam iracundie. Nam
unaquaeque provincia habet in cousuetudine aliquod
exprobratorium verbum , quod non rix: causa.
sed familiaritatis gratia dicere solent ad eos, quorum
fiduciam habent. Utputa, patronus suscepto liberto
$uo, aut dives pauperi, aut. urbanus rustico, conte-
mnens per-onam ejus, magis quam iunimicans. Sed
forte dicis, si Rachg iracundi:ie causa non dicitur,
quare peccatum est? Quia contemptionis causa diei-

ε Tdem in marg., quamvis correptus fuerüt.
1 Forte melius legeretur, in corde.

099

quis, Oculum pro oculo, dentem pro dente : ego autem
dico vobis, non resistere malo. Quintum mandatum mi-
nimum, quantum ad homines crudeles, qui peccare
se non arbitrantur, si reddiderint inala pro malis,
non considerantes, qux? dicuutur in Psalmo : Sí red-
didi retribuentibus mihi mala, decidam merito ab inimi-
cis meis inanis, etc. (Psal. 7. 5). Quecumque enim ille

dinumerat merito se pati debere, si reddiderit retri-

buentibus sibi mala, sciant Christiani omnia illa me-
rito se esse passuros, si reddiderint retribuentibus
sibi mala. Nam et casuri sunt ab inimicis suis inanes,
εἰ perscquuturus est inimicus animas eorum, et com-
prehensurus et conculcaturus in terra vitam eorum,
et gloriam eorum in pulverem deducturus. Tamen
sine hoc niinimo mandato legis mandatum non polest
stare. Quomodo? Lex przcipiens oculum pro ocuio,
dentem pro dente, tale habet propositum, ut unus-
quisque, dum timet de suo membro, parcat alterius,
et nemo malus inveniatur. Sed quia vie. mundo a
scandalis : quamdiu enim vivimus in hoc mundo, cui
diabolus principatur, necesse est abundare maledicen-
tes, percutientes, el persequentes. Si ergo incipimus
secundum legis maudatui omnibus reddere mala
pro malis, omues efficimur mali, et solutum est pro-
positum legis, et dum voluit malos facere bonos,
etiam bonos fecit malos. Si autem secundum Christi
mandatum nonu resistatur malo, etsi mali non lz::dun-
tur, tamen boni perinanebunt boni : et sic per inan-
datum Christi impletur et legis mandatum. Nam qui
mandatuin legis implet, non simul implet οἱ Christi :
.qui autem Christi implet, simul iinplet et legis. Ut-
puta, qui percutit, contra legem agit : qui autem re-
percutit, secundum legem facit, non autem et se-
cundum Christi mandatum, Qui autem secundum
Christi mandatum, neque percussus repercutit, ta-
cite et legis voluntatem implevit, Nam qui percus-
$us non repercussit, multo magis nec ab initio per-
cussissel : quia non venit Christus solvere legein, sed
3diinplerc, Sed dicis, quia dignus est ille repercuti,
qui contra legem percussit. Euam. Sed tu non es di-
gnus repercutere, quia illius discipulus es, qui male-
dictus non remaledixit, percussus non repercussit,
crucifixus pro crucifigentibus se oravit. Si repercus-
seris, ergo primum denegasti, te Christi esse disci-
pulum, non verbis, sed factis. Deinde cum ejeceris
oculum pro oculo tuo, et fregeris dentem pro dente
tuo, numquid per hoc restituitur membrum tuum in
loco proprio? Si ergo non reddideris malui pro
malo, et si membrum corporis perdidisti, vel lucrum
patientie. acquisisti. Si autem reddideris : et corporis
damuunm passus es, et salutis. 39. Sed si quis te per-
cusserit in maxillam, prabe ei alleram. Non enim dia-
bolus tantum de vulnere humani corporis gaudet,
sed et magis in vulnere anime delectatur : ideo enim
excitat aliquem qui te percutiat, ut dum tu excilatus
repercutis eum, pecces, et uno ictu vulnerel. am-
hos. Scit enim, quia vulnus corporis cito sanatur :
vulnus autem 2nimzx in quibusdam vix cum labore,
in quibusdam autem numquam sanatur. ldeoque si
repercusseris eum, in prima quidem facie illum vi-
cisse videris, re vera autem a diabolo victus es. Et
putas quia te satiasti de illo, vere autem diabolum
satiasti de te. Si autem non repercusseris eum, ab
homine quidem victus videris, diabolum autem vi-
cisti. ἴωο secundum justitiam Dei. Videamus autein
secundum utilitatem carnalem. Numquid si repercus-
cris euni, compescuisti eum, ut jam uon te percu-
tiat? Sed magis excitasti eum, ut adhuc te percutiat.
Nam iracundia per iracundiam non compescitur, sed
amplius irritatur. Queinadinoduin si ignem cum igne
caujungas, major flamma succenditur : si autem non
repercusseris cum, ille jam stabit : si quidem sapit,
canfusus : si autem non sapit, satiatus : et non so-
lum iterum te non percutit, sed forsitan compunctus
corde ponitet, quia te vel semel percussit. Attamen
elsi Sic insanus est, ul nec patientiam tuam intelli-
μαὶ, ne confuudatur in facto suo : numquid putes tu

OPUS IMPERFECTUM

100

te amplius vindicare, quam Deus erat te vindicate
rus? ldeoque si repercusseris eum, perdidisti vindi
clam, quia teipsum vindicasti : et li sti eum de
manibus Dei, quis» reddidisti illi quod fecit. Si ers
fortiter irasceris, patientius age, ut melius vindiceris,
Scilicet per Deum. 40. Et ei qui. vult tecum in judice
contendere, et. tunicam tuam tollere. dimitte ei εἰ pd-
lium. Primum indigna res est, ut homo fidelis stet ia
judico ante conspectum judicis infidelis. Nam etsi
infidelis non est, certe sxcularis est. Et qui te vene-
rari debuerat propter dignitatem fidei, judicat te pre
pter necessitatem causze, et perdes dignitatem Christi
propter negotium mundi. Nonne melius est, ut perdas
res mundiales, quam gloriam sempiternam ? Si enim
rem perdideris propter Christum, Christus tibi rem
restituere potest : si autem propter rem perdideris
Christum, res tibi non potest restituere Christom.
Deinde necesse est, ut humilies te coram judice, e
subditus fias illi propter necessitatem caus. Et for-
sitan qui propter Deum non fueras te humiliaturus,
humilias te propter lucrum, et facis rem pretiosiorem
quam Deum. Tertio, quia omne judicium irritatio cor-
dis est, et cogitationum malarum. Si semel in Ἰαά-
cium ingressus fueris, jam non desideras ut veritas
caus: appareat, sed ut quocumque modo victor ezxsi-
stas. Si autem videris quod causa tua, sicut frequen-
ter solet fieri in judiciis, aut verbis, aut fraudibus,
aut pecuniis expugnetur: necesse est similiter ut et ta
aut verbis, aut fiaudibus, aut pecuniis, cause tux
adesse festines. Etsi ab initio consilium non habuisti,
uL sic ageres, poslea sic agere ipsius controversie
necessitas te. compellit. Nam primuin pro lucro tan-
Iummodo festinabas, postea jam et pro pudore evo»
tendis. Et magis contentus es etiam peccare tantuu,
ut vincas, quam vinci tautum, ut. ne peces. [με
Deus illis maudat, qui magis diligunt Deutn, quam
mundum. Nam qui lucrum animae niagnum esse existi»
mat, damnum rei modicum putat : nani qui damnum
rei magnum existimat, lucrum auini:e minimum po-
tat. Qui ergo difficilius putat rem dimittere, quam in
judicio introire, hoc cogitet, quia difficilius est de
judicio sine peccato exire. Facilius est enim ante ju-
dicium rem dimittere, quam judicio evitare peccatum.
Nam ante judicium, sicut diximus, una causa avaritiz
te compellit, post ingressum etiam causa pudoris. Et
qui unam causam vincere non potuisti propter timo-
rem Dei, duas quomodo vincas? Ergo sicut Joseph
ἀἰιηϊδίι pallium in manu meretricis, et fugit cuin me-
liore pallio castitatis : sic et tu projice pallium in ma-
nus calumuiatoris, et fuge cum meliore velamento ji
sliti:e, ne lorte duin vis vindicare vestem corporis, pre-
tiosissiinum anime vestimentum perdas. Deinde οἱ
viderint infideles te Christianum pro injuriis injurias
rependere graviores, pro tcrrenis facultatibus, et
usque ad perniciem anim: sxcularia pulsare judica
coutra direptoreim injustum : quomodo credaut spcm
regni c:elestis esse veram, quam pridicaut Chri-
stiani? Facile enim spernunt terrena qui czlestia
sperant. Qui autem terrena maguopere coinplectun-
tur, nescio si firmiter celestia credunt promissa. Noa
solum ergo propter l:sionem animarum nostrarum
percutientem sustinere debemus, auferenti qu:e nostra
sunt non repugnare, sed etiam propter demonstra-
tionem indubitabilium Christi promissionumi : ut ille
qui viderit te injurias proprias negligentem, terrenas
etiam res quasi nihil spernentem, iutelligat, quia vere
est certissima spes Christianorum in celis, ρου λος) r
oinnibus rebus; terrenis , et vita jucundior oinui fiui-
lione vit:e. istius carnalis. 41. Si quis te auquriatert
mille passus , vade cum illo et alia duo. Όι paticutia
tua vincat illius crudelitatem, et ostendas quia majer
est benignitas Dei in sauctis , quam malitia diaboli in
iniquis hominibus. Si autein tantuin. vadis quantum
ille te cogit, quomodo cognosceris scrvus Dei ? Nam
in necessitate bonitas non apparet. Quod ergo cog!
te, vade propter necessitatem liomiuis violenti : qued
Bon te cogit, vade propter gloriaan. Dei benigni. Si

605

eum, dicens : Rogo, Domine, ne inferas in nos peccatum
hoc, quia ignoravimus quod peccavimus in te (Num. 12.
11). Si autem operibus aliquem offendisti , puta, ali-
cujus pecuniam fraude abstulisti, aut. rem aliquam
per violentiam abstulisti , redde ei qux abstulisti , et

poenituisti. Quoniam autem abstracte rei peccatumg,

rerum recompensatione dissolvitur, testis est Zachzeus,
dicens : Domine, quecumque fraude abstuli , reddo in

druplum (Luc. 19. 8). Si autem rem quidem alieu-
fus non tuleris, sed forte castigaveris hominem impo-
tentem injuste, dona ei aliquid pro injuria dignum :
Sicut scriptum est in lege : Si percusseris sereum tuum,
εἰ (regeris illi dentem , dimitte eum liberum (Exod. 21.
27). Secundum hoc intelligendum est , et si castiga-
veris aliquem, injurix peccatum beneficio est dissul -
vendum. Alioqui nisi quem factis lzsisti , factis pla-
caveris, sine causa oras ad Dominum, sine causa
eleemosynas facis de rebus , quibus alios exspoliasti.
Quid prodest tibi, si alter pro te oret ad Deuin , et
alier adversus ie interpellet Deum? Etsi ad istius
orationem vult tibi Deus misericordiam facere , illius
iuterpellatio non permittit. Melius est, ut etsi nemini
prodes, nemini noceas, quam ut alios spolies, οἱ alios
vestias. 25. Esto consentiens adversario tuo cito , dum
es cum illo in via, ne forte tradut te adversarius judici,
et judex tradat te ministro, et in carcerem milttaris. Fe-
sinat Dominus , ut ad amicitiam festinemus inimico-
rum nostrorum , quamdiu vivimus in lac vita (vita
enim omnium hominum comn:unis cst ista vita car-
nalis, per quam omnes homines transeunt , boni et
mali), sciens quam periculosum est, si unus ex inimi-
cis, pace non laeta , fuerit mortuus : nam postea etsi
voluerint pacem facere, non possunt, cum fuerint
separati. Si autem quamdiu in via hujus vit: es, non
feceris pacem cum adver-ario , quem l:esisti , scd sic
inimicantes per mortem ieritis ante judicem Christum,
Iradet te Cliristo, convincens te reum in judicio ejus,
οἱ judex tradet te ministro , id est , angelo poenarum
crudeli, et ille mittet te in carcerem gelheun:e. Et qui
in hoc szculo si pacem fecisses, ctiam. gravissimi
operis poteras accipere indulgentiaur , sicut scriptum
est : Carilas operit multitudinem peccatorum (1. Petr.
4. 8) : si semel condemnatus fueris missus in carce-
rem, jam non solum de giavibus peccatis, sed etiam
pro verbo otioso, quod loquutus es, id est , si Raclia
Micui dixisti, pro eo sunt. exigenda a te Supplici:,
Tradet autem te j(idiei adversarius tuus, etsi te prius
rogaverit ille. Dicit enim Salomon : Si esurierit inini-
cus tuus, ciba illum : hoc enim [uciens , cazbones ignis
congeres super caput ipsius (Prov. 95. 91. 93. et Rom.
12. 20). Congerere autem. carbones ignis quid est
aliud, nisi magis reum facere aute Deum? Si ergo
qui benefacit inimico, magis illum reum facit ante
Deum : consequenter et. qui prius rogat. inimicum
suum , reum illum facit ante Deum. Frequenter ha-
mines in hoc s;eculo nituntur in carcerem pro pec-
cato : id est, in angustias el tribulationes diversas.
Nam plerumque peccantes in liominibus mittuntur in
tribulationes diversas : sed non. intelligimus. Angu-
stie autem hujus mundi , carceres appellantur.

Homilia duodecima ex cap. quinto (a).

27. Audistis quia dictum est antiquis, Non machabe-
ris (Exod. 20. 14) : 28. ego autem dico vobis, quonium
omnis qui viderit mulierem ad concupiscendum eum, jau
snacchatus est eam in corde 340. Ecce alterum manda-
Un, ininimum quidem apud Judaos tunc, οἱ nunc
apud omnes qui non !* multum curaut de anima sua ,
nec judicant cor suum , qni irasci proxitis suis sine
causa aliquod non putant esse peccatum : nec concu-
Inscere tantum mulierem alienam putant esse pecca-
(um , opere concupiscenti:e non subsequuto. Magnum
auteur est apud timentes Deum et cor suum dijudican-
tes. Magnum est etiam apud. Deum, qui non tantuin

! Commelin. et Μοτο]. vox, non, omittitur.
(4) lu Codice v. D. bcc Honili praecedenti jungitur.

IN MATTH,EUM. ΗΟΜΙΙ,. Xil.

οι

opus hominis aspicit, quantum cor, Quo mandato lex
non solvitur, sed impletur : quia siue hoe maudato
stare non potest legis mandatum. Omne enim adulte.
rium ex concupiscentia nascitur. Quomodo ergo tol-
letur adulterium sceundum legis mandatum, nisi prz-
cisa fuerit concupiscentia secundum Christi manda-
tum? Quoniam ergo sicut ira mater est homicidii, sic
concupiscentia mater est adulterii : consequenter si-
cut qui irascitur fratri suo sine causa, occidit eum in
eorde suo, elsi non occiderit enm propter sietum vin-
dicte 1 aut propter impotentiam suam, etiam homi-
cida est apud Deum, qui non magis opus considerat ,
quam affectum : sic qui concupiscit mulierem alienam,
jam moechatus est eam in corde suo : etsi non habue-
rit eam, causa aliqua obsistente, etiam adulter est
apud Deum, qui magis aspicit voluntatem quam opus,
quoniam opus ei adulterii committendi defuit, non
voluntas. Sed ne forte homines humana naturz my-
sterium ignorantes, dum considerant, quia generaliter
omnis natura carnalis subdita est passionibus istis, et
nemo est hominum, etiam sanctorum, qui se omnino
ab ira vel concupiscentia valeat separare, zstiment
Christum, quasi impossibilia ista mandantem , occa -
sionem sibi quxrere , per quam homines faciat reos,
quoniam onnis, qui impossibilia mandat , occasiones
offensionis seminat, et causas puniendi requirit : ideo
pauca de divisione voluntatum anim: corporisque
tractemus. Sicut duas in nobis habemus naturas, ani-
nie scilicet et carnis : sic duas habemus voluntates ,
unam anime, alteram carnis : duas iras, unam anime,
et alteram carnis : duas concupiscentias , unam ani-
m:e, εἰ alteram carnis. Ét natura quidem carnis ab
his omnibus non potest sc separare. Nam necesso
habet et irasci, et concupiscere, ctsi non vult, quo-
niam non est in arbitrio suo creata : id est, nou est
nunc in arbitrio suo, sicut creata fuit, sed sub lege
peccati. Venumdata enim est sub peccato ; propterea
de ifla dicit Apostolus : Sapientia carnis iuimica est in
Deum : legi enin. Dei subjecta non est, nec enim potest
(fom. 8. 7). Anima autem in arbitrio sao creata
est secundum legem justiti:» Dei : propterca potest et
non irasci, si vult: et non concupiscere, si vult.
Quando ergo irascimur οἱ concupisci:us , si displi-
ceamus. nobis, et festinemus reprimere vel. iram vel
concupiscentiam nostrain, manifestum cst, quia care
nostra irascitur aut conenpiscit sola , uon anima no-
stra. Quando autem complacemus nobis in his, οἱ de-
cernimus si poterimus nostram implere iracundiam ,
vel concupiscentiam no-tram : tunc et anima irasci-
tur et concupiscit simul cum carne. Propterea scieug
Deus, quia carnis natura subdita ei nou est, nec po-
test non irasci, non mandat carni (18 mandat, Quis
enim sapiens illi ponit przceptum, qui etsi vult,
non potest obaudire? Sed ad anim: loquitur , et
anime mandat, quie. potest Deo in omnibus obau-
dire : qux». potest, etiam carne irascente et σοιι-
cupiscente, ipsa nec irasci, nec concupiscere. Si ergo
ad animan loquitur, et de concupiscentia animse lo-
quitur, dic.-ns : Si quis viderit mulierem ad. concupi-
scendam. eum, jam machatus est. eam. in corde suo :
id e-t, uon Si quis concupiverit secundum deside-
rium inevitabile carnis, sed, Si quis concupierit secun.
dun voluntatem animze, et consensum , decernens cl
statuens implere quod cupit ; ille talis etsi nihil ges-
serit, jam tamen corde aduiter es! aute. Deum, quia
forsitau impeditus est ab opere, uon compuncius in vo-
luntate. 29. Sí dexter oculustuus scandaliz«verit te, erue
eum. Puto quod omnis merces justiti:e nostrz in hoc
posita sit, quia omni tempore contra carnem nostrant
Iuctamur ; quia Caro concupiscit adversus spiritum, et sp;-
rilus adversus carnem ( Gal. 5. 17 ). Sic enim ait pro-
pheta : Tota die contristatus ingrediebar, quoniam rencs
mei impleti sunt illusionibus, et non esi sanitas in carue
mica (Psal. 51. 7. 8). Si ergo secundum proplietam
non est sanitas in carne nostra , quol oculos quis ha»

! V. D. et Editi in margine, propter metum videntium.

703

quia caro quidem nostra odit inimicum suum, qux
nocita diligere non potest, anima autem diligit inimi-
cum. Alioqui si unusquisque motus sux» carnis con-
sideret , nullum bonum facere invenitur : quia omne
bonur , adversante carnis natura , contradicentibus
nobisipsis expleinus. Deinde qui te innocentem inju-
riatur, si incipias considerare quomodo a diabolo
possidetur εἰ agitur, quomodo voluntatem suam
adimplet per ministerium ejus, non solum non ira-
sceris ei, sed adhuc misereberis ejus : miseratio
autem excitat affectum *. Vis ergo diligere inimicum
tuum ? Si injuriam pateris, noli injuriam prxsen-
tem aspicere , sed considera gloriam , quam pro mer-
cede in judicio consequuturus es. Si zquanimiter
supportare volueris , si damnum passus fueris , noli
hoc damnum aspicere, sed illud patienti: lucrum,
]iiis enim totum videtur difficile, qui retributionem
non sperant futuri judicii. Et μή iis, qui oderunt
v0s. Sciens Dominus, quia carnis dilectio ex beneficiis
carnalibus hascitur , ubi non fuit prius , et nutritur
etiam , ubi fuit prius : ideo jubet nos benefacere ini-
micis, ut eorum odia nostris beneficiis compescantur.
Si enim dando et accipiendo amicitia nascitur , qua
non erat prius : consequenter et odium, et omnis ini-
micitia beneficiorum assiduitate compescitur. Ergo
benefacite odientibus , ut ex vestra benevolentia ipsi
se judicent, quia injuste vos odiunt. Orate pro calum-
niantibus vos. Orantes pro inimicis, non tantum illos,
quantum nos commendamus Deo : et magis exaudimur
pro inimicis orantes , quam pro nobis. Qui enim pro
se orat, non grati: opus exsequitur, sed natura. Quis
enim pro se non orat? Qui autem pro inimico suo
orat, digne exauditur, quia grati» opus exsequitur.
45. Ut siris filii Patris vestri. In quo enim alio coguo-
scetur quia filii sumus Dei, nisi fuerimus similes Dco?
Filii enim carnales frequenter similantur carnalibus
patribus , in facie , aut in loquela, aut in risu, aut in
aliquo corporis signo : filii autem spirituales in sanctita-
te. Et illi quidem etsi similes fuerint , laudem nullam
merentur, et si dissimiles, nullam vituperationem : quia
non est in potestate honiinis qualem accipiat corporis

qualitatem. Filii autem Dei, siquidem similes fuerint, -

laudandi suut : si autem dissimiles, nimis vitupe-
randi, quia in potestate uniuscujusque est mensura
faciendi justiti:e. 46. Si diligitis eos, qui vos diligunt,
quam mercedem habebitis ? Qui amicos diligit, prepter
se diligit, non propter Deuu, et ideo nullam habet
mercedem : delectat. enim eum ipsa dilectio. Qui
autem inimicum suum diligit, non propter se diligit,
sed propter Deum : ideo magnam liabet mercede,
quia contradicit motibus suis. Ubi enim labor semi—
natur, illic imetitur fructus. 48. Estote ergo perfecti,
sicut el Pater vester perfectus est. Qui diligit amicutn,
peccatum. quidem non focit, justitiam autem non
operatur. Dimidium eniin bonum est, hominen dis-
cedere a malo, et non. sequi bonum : perfectum est
autem, ut nou solum fugiot malum, sed etiam faciat
bonum. Ideo dicit, Perfecti estote, ut et amicos dili—
gatis propter peccatum vitanduni, et inimicos Propter
[ναι liabendam : quoniain illud de poena liberat,
τος autem. ducit. in gloriam : nec enim est perfecta
Dei üinago, ας ΠΟΠ per opera similat Deum. Ut
sitis filii Patris vestri , qui solem suum jubel oriri super
bouos et malos, εἰ pluit super justos et injustos. Caute
posuit. dicens , Super justos et injustos, non, Superin-
justos, ut justos , quia omnia bora Deus non propter
omnes homines dat super terram, sed propter paucos
$unctos. Contentus est enim magis, ut peccatores
contra meritum suum bonis Dei fruantur, quam ut
justi contra. meritum suum a bonis cjus fraudentur.
Similiter et quando Dominus a peccatoribus irritatur,
castigationem suam non propter homines bouos mit-
tit, sed propter solos peccatores : tamen qualiter
οἱ justos taugit, quemadiodum et. peccatores. Nam
quemadinodum in bonis non separat peccalores a

! ilem in marg. creat affectum.

OPUS IMPERFECTUM 76

justis : sic nec in malis separat justos 4 peccatoribus,
n bonis peccatores a justis non separat, ne separati
cognoscant se abjectos esse et. desperent : in malx
justos a peccatoribus non separat , ne separati cozno
scant se electos, et glorientur : maxime cum ne
malis bona prosint, sed noceant inagis, nec boni
mala noceant, sed prosint magis. Nain male viveata
dum bona percipiunt, ad prejudicium suum perc
piunt : et boni dum mala patiuntur, ad. lucrum jus:
tie eis procedit. 1. (a) Attendite α΄ ΕΙ ne elcemon-
nam vestram [(aciatis coram hominibus, ut. videasnxi
ab cis. (Cap. vi.) In. superioribus Christus maudavi
diligere inimicos , benefacere eis. Videns autem quà
in ipso beneticio laqueus diaboli latebat inclusus . qu
bonorum operum solet perdere fructum : nam vaa
carnis natura, quemadmodum primum diflici!is ex
ad benefacienduim , ita etsi benefecervit , facilis est 3
jactantiam boni operis: propterea et in lic pane
nos instruit, dicens : Attendite vobis ne elecmo:quaa
vestram coram hominibus faciatis : ut bonum vesirmm
non ad ministerium vanitatis proficiat , sed ad vsum
salutis. Quod autem pr» omnibus vitiis carualibes
periculosius esse in hominibus intellexit, loc cautius
cavendum mandat, diceus : Attendite ne elcemosguam
vestram coram hominibus faciatis : quonium omm
pene niala servos diaboli vexant. Concupiscentia au
tem van:e glori: non solum servos diaboli, scd etiam
servos Dei, et viros fideles impugnat : magis autem
servos Dei, quam servos diaboli. Ubi enim res agi-
tur. gloriosa, ibi facilius locum invenit gloriatioiis
occasio. Attendite. Quid autem attendainus? ὄκυα
secretum ubi homines non sunt ? Sed quid prodest,
si in loco quidem homines non fuerint, in corde 2υ-
tem fuerit cogitatio vana? Melius est ergo, ut ia
corde non sit cogitatio vana , quam ut homines nea
sint in loco. Si ergo cor nostrum attendere debemus,
non oculis carnalibüs aspicere, sed sensu vigilare ne-
cesse est circa cor : invisibilis enim est serpens e
lubricus, quem observare jubernur, et latenter in
sensus ingreditur, et seducit. Ideo enim non potes
eum caro sordida aspicere, sed anima inunda. Srst
enim in loco mundo et specioso, si modica sardes
fuerit, de longe apparet : si autem ipse locus sordidis
fuerit, quantumvis stercoris jaceat ibi, non apparet :
nec enim potest requiri, si est ibi aliquid stercoris !,
ubi totum est stercus : sic el in corde muzado si sa
reptio inimici successer.t, mox cor suum homo rectis
discernit, quia a spiritu slieno pulsatur : si aute
cor fucrit iniquitatibus plenum, suggestionem dialeli
in se facile non intelligit. Quomodo enim intrioimn
ejus intelligat, qui semper in co est"? Ideo et. ante
pramisit, dicens : Ne irascaris. ne cencupiscas, ne
Jures, ne malum pro malo reddas, ne odis proxi-
inum tuum : quouizn. qui malis omnibus isUs suh-
jectus, cor suum non. potest atterid^re, nec | iutelli-
gere diaboli seductionem in eo, quia in veste οι διὰ
macula. cito apparet, nigra autem vestis etsi lol
sordidata fuerit, non cito apparet. Et quomodo nea
potest fieri, ut coram hominibus eleemosynam facia-
mus, aut facientes non sentiamus? οἱ pr:esente ali-
quo occurrerit pauper, quomodo detur ei absconse?
Nam etsi non videtur quod datur, tamen videtur quia
datur, ducendo eum secreto.

Non prolibelur coram. hominibus duri elecmosgns,
sed vang glorie venatio inhibetur. — Sed con-idcra,
quia non dixit tantummodo, Ne coram homiuibus [α-
ciatis ; sed addidit , Ut videamini ab eis. Qui erzo won
idco facit, ut ab hominibus videatur, etsi coram ho-
minibus fecerit, tàuen non videtur coram hominibus
fecisse. Ergo si sic facere eleemosynam non et p:
sibile, ut nullus videat, aut sentiat : tamen co pr» o-
sito facere, ut non ab hominibus videamur, pessilule
e:l. Dicit enim. Dominus : Sic luceut. lumen testo

! Fditi in. marg. οἱ Codex V. D. aliquid mundum.
(a) Hic incipit Homil. Xil iu Codice li. PP. Carthasiaue-
rui Vallis Dei.

est

est, non correcta. Sic qui odit uxorem suam, excepta
fornicationis causa, et sic eam odit, ut dimittat eam,
ut et nisi haberet licentiam dimittendi eam, occide-
οἱ eam : in corde $uo occidit. eam, quantum a&
Deum, quia. opus homicidii defuit ei, non occidendi
voluntas. Vides ergo quia lex priecipiens dari repu-
dium , opus homicidii compescuit, non peccatum ?
Et non solum homicidii crimen non sustulit, quautum
ad Deum, sed etiam alterum dimissionis introduxit
peccatum. Quoniam libellus repudii testimonium est
soluti conjugii, numquid justitia solvendi conjugii ?
Propterea, dato repudio, solutum quidem conjugium
publicatirm, peccatum autem solutionis magis exagge-
ratur. Tamen cum de irascente sine causa, et de
coreupiscente faceret. verbum , competenter intulit
maudatum de uxoribus non dimittendis. Si enim qui
irascitur fratri suo sine causa, reus erit judicio : quo-
modo non. erit reus, qui sine culpa fornicationis sic
odit uxorem, ut etiam dimittat eam ? Sed dicis, Mul-
tas liabet culpas uxor mea. Quid. eniin ? ti autem
sine culpa es ?* Si enim extraneorum vitia supportare
delemus , dicente Apostolo : Jnvicem, onera. vestra
portate , εἰ sic adimplebitis legem Christi ( Gal. 6. 2.) :
quanto mags debemus uxorum ? Si quis viderit mu-
lierem ad concupiscendum eam , adulteratur eam in
corde suo : quomodo non pro adulteriis condem-
netur, qui. dimitteus uxorem , occasionem dederit
adulteriorum committendorum , ut et illa adultere-
tur in alterum, et alter iu illam? Nam vir Christianus
non solum se coinquinare non debet , sed nec aliis
coinquinandi se occasionem pr:ebere. Alioquin illo-
rum crimen ad istius redundat peccatum , qui aliis
committendi criminis factus est causa. Vide etiam,
quia qui secundum legem repudium dat, quatuor
counnittit. iniquitates. Primam , quia quantum. ad
Deum exsistit homicida : secindam, quia dimisit non
fornieantem ; tertiam , quia fecil eam adulterari ;
quartam, quia et accipiens eam, fecit adulterium. Ni-
hil autem horum comniittitnr, ubi servatum fuerit
Christi mandatum. 22. Item dictum est, Non perjurabis:
reddes autem Domino juramenta tua. 54. Ego autem
dico , non jurare omnino, etc. Ecce quartum manda-
turi, quod minimum pntant. avari, qui bene. jurare
non putant esse peccatum, sine quo non potest stare
legis mandatum. Nam nisi juramentum interdicatur,
non possunt ampulari perjuria. Ex juramento enim
perjurium generatur. Nemo est enim , qui frequenter
jurat, et non aliquaudo perjuret. Propter hoc admo-
net Salomon : Non assuescas juramento os tuum ; mul-
tus enim casus in illo ( Eccli. 25. 9 ). Sicut enim qui
facit consuetudinem multa loqui, necesse est ut ait-
quando et importuna. loquatur , et qui facit consue-
tudinem frequenter manu sua percutere , necesse est
.ut aliquando et injuste percutiat : sic qui facit consue-
tudinem jurare iu rebus idoneis, frequenter et in re-
bus superfluis etiam nolens consuetudine trahente
perjurat. Nam omuium rerum consuetudinem, quando
voluerimus quidem , tunc facimus , sed non quando
volumus , tunc. repellimus eam. Et qualis est contra
jurantes Dei sententia, docet Salomon : Vir, inquit,
multum jurans, non exiel plaga de domo ejus (. Ibidem
v. 12 ). Si ergo a jurantibus plaga non recedit, quo-
modo a perjurantibus aliquando recedet ? Dic milii ,
amice, jurando quid profi-is? Nam si adversarius tuus
crederet bene te juraturum, numquam te jurare compel-
leret : sed quia perjuraturum te zstimat, ideo te jurare
compellit. Et cum juraveris, non quasi in veritate jura-
menti tui placatustacet,sed quasi in damnatione perjurii
tui vindicatus recedit. Juramentum enim numquain bo-
num exitum habet. Quidam enim zestimabunt te ava-
riti:s causa jurasse, quidóm autem et perjurasse. Qui
autem de te bene voluerint suspicari, etsi pejerasse
te non credunt, tamen in veritate te jurasse affirmare
non possunt. Nemo autem potest defendere te et re-
figiose egisse. Ideoque jurans, inimicis tuis In oppro -
b uum venis, amicis autem tuis in suspicionem. Sed
torte dicis, Quid faeiamt Non mibi credit, που vult

IN MATTILEUM. fIOMIL. Xil.

698

credere nisi juravero. Acquiesce magis pecuniam
perdere, quam salutem. Pretiosior tibi vidcatur anima
(ua, quam res tua. Si rem aliquam perdideris, vivere
potes : si Deum perd:deris, quomodo vives? Αη ne-
scis quia quod invitus amittis propter. Dei timorem,
majorem inercedem habes pro illo, quam si eieemo-
synam dedisses? Quia quod cum majore colluctatiene
facimus, pro illo dignius coronamiur. Ecce, amicr,
admoneo te, ne aliquando hominem jurare compel-
las. Sive existimas eum bene juraturum, recede ab
eo : sive existimas eum male juraturum, magis recede
ab eo : quia etsi ille hene juraverit, tu quantum ad
conscientiani tuam perjurii illius factus es causa, quia
hoc proposito eum jurare compellis, non ut juret, s d
ut perjuret. Si eutem bene eum juraturum putares,
nec jurare compelleres, O insipiens, qui alterum ju-
rare compellis, nescis quid agis. Ilic etsi perjuraverit,
vel cum lucro perjurat, tu autem sine lucro perjurii
ilius particeps iuveneris. Qui mentiri non dubitat,
nec perjurare timet : qui eniin. mentitur, teritatem
in corde suo transgreditur; qui autem perjurat, in
verbis suis transit Deum. Quid ergo interest inter
Deum trapsire, et veritatem transgredi, cunt et ipsa
veritas sit Deus? Ilxwc sola est differentia, quia verita-
tem mentientes in corde transimus, perjurantes autem
Deuni in verbis : nam verbo hominibus satisfacinus,
conscientia autem Dco. lpse Deus, qui perjurare ve-
tuit, ipse et postea non Jurare maudavit. Qui ergo iti
jurando non timet Dei praiceptum negligere, nec in
perjuraudo timebit. Quid autem vis? Timet Deum,
aut non timet Deum. Si timet, etiam sine juramento
non mentitur : si autem non timel, neque cum jura-
mento potest dicere veritatein.

Contra clericos qui Evangelia porrigunt juraturis. —
Audite vos, clerici, qui jurantibus Evangelia sancta
porrigitis * : quomodo potestis ab illo juramento esse
securi, qui semen perjurii datis? Numquid qui ignem
portat, uude confletur incendium, alienus est ab illo iu-
condio? Aut qui gladium porrigit unde homicidium com-
mittatur, noune est socius homicidii illius? Sic et qui
occasionem perjurii praestat, collega fit perjurii ejus.[Si
erat bene jurare justum, juste dicebatis*, quia dedimus
illis Evangelium ut jurent, non ut perjurent : nunc au-
teu cum sciatis, quia et bene jurare peccatum est, quo-
modo potestis esse liberi, qui occasionem datis unde
peceetur in Deum?| Cesset ignis, et incendium non fit ;
subtrahe gladium, et homicidium non committitur :
sic tolle juramentum, et perjurium non fit. llc de
illis dicta sunt, qui jurant per Deum : corum autem,
qui jurant. per elemenía, exsecrabilior iniquitas est.
C;clum enim, et terram, et citera Deus ad ministe-
rium Sibi creavit, non hominibus ad juramentum.
Ecce enim in lege praecipitur, ut per nullum juretur,
nisi per Deum : qui ergo jurat per czelunm aut per ter-
ram, aut quidquid illud est, per quod jurat, deificat
illud. Propterea idololatram se faeit omnis, qui per
ali.juid aliud a Dco jurat, etiamsi jurare liceret : qnia
non reddit Domino Deo suo juraucuta sua, sed ele-
mentis, et sic dupliciter peccat. Primmm, quia jurat ;
deinde, quia deificat per quem jurat. Et vide quia
singula hanc. rationem dat, cur quis non. debeat ju-
fare per elementa. Neque per celum, inquit, quía
thronus est Dei : id est, non Deus. 55. Neque per ler-
ram, quia scabellum est pedum ejus, nou dea. Neque
per Jerosolymam, quia civitas est magni regis, non ma-
guus rex. 36. Neque per caput tuum, quia. non potes
iunun capillum album facere, aut nigrum. Ac si dicat :
Cujus momenti es, ut per te jures? numquid potesta-
tem habes vel unum capillum album facere, aut ni-
grum ? Sive ergo per liltos suos juret quis, sive per
se, sive per aliquem, meliorem facit illum, quantum
ad se, quam Deum. ὅδ. Audistis quia dictum est anti-

! v. D. et Editi in marg., sancta portatís... qui sanctum
erjuris datis.

PUT. p. , Si eral bene jurare, juste dicebatis , eic. Mone-
bur in margiae Fditorum hzc abesse a quibusdam exem
plaribus.

099

quis, Oculum pro oculo, dentem pro dente : ego autem
dico vobis, non resistere malo. Quintum mandatum mi-
nimum, quantum ad homines crudeles, qui peccare
se non arbitrantur, si reddiderint mala pro malis,
non considerantes, qux dicuntur in Psalmo : Si red-
didi retribuentibus mihi mala, decidam merito ab inimi-
cis meis inanis, etc. (Psal. 7. 5). Quxscumque enim ille
dinuimnerat merito se pati debere, si reddiderit retri-
buentibus sibi mala, sciant Christiani omnia illa me-
rilo se esse passuros, si reddiderint retribuentibus
sibi mala. Nam οἱ casuri sunt ab iniimnicis suis inanes,
et perscquuturus est inimicus animas eorum, et com-
prehensurus et conculcaturus in terra vitam eorum,
et gloriam eorum in pulverem deducturus. Tamen
sine hoc niinimo mandato legis mandatum non potest
stare. Quomodo? Lex przcipiens oculum pro ocuio,
dentem pro dente, tale habet propositum, ut unus-
quisque, dum timet de suo membro, parcat alterius,
et nemo malus inveniatur. Sed quia vie mundo a
scandalis : quamdiu enim vivimus in hoc mundo, cui
diabolus principatur, necesse est abundare maledicen-
tes, percutientes, el persequentes. Si ergo incipimus
secundum legis maudatum omnibus reddere mala
pro malis, omnes efficimur mali, et solutum est pro-
positum legis, et dui voluit malos facere bonos,
eiiam bonos fecit malos. Si autem secundum Christi
mandatum non resistatur malo, etsi mali non lz::dun-
tur, tamen boni permancbunt boni : et sic per man-
datum Christi impletur et legis mandatum. Nam qui
mandatum legis implet, non simul implet οἱ Christi :
.qui autem Cliristi inplet, simul implet et legis. Ut-
puta, qui percutit, contra lcgem agit : qui autem re-
percutit, secundum legem facit, non autem el se-
cundum Christi mandatum. Qui autem secundum
Christi mandatum, neque percussus repercutit, ta-
cite et legis voluntatem implevit. Nam qui percus-
$us non repercussit, multo magis nec ab initio per-
cussisset : quia non venit Christus solvere legein, sed
adiinplerc, Sed dicis, quia dignus est ille repercuti,
qui contra legem percussit. Etüam. Sed tu non es di-
gnus repercutere, quia illius discipulus es, qui male-
dictus non remaledixit, percussus non repercussit,
crucifixus pro crucifigentibus se oravit. Si repercus-
seris, ergo primum denegasti, te Christi esse disci-
pulum, non verbis, sed factis. Deinde cum ejeceris
oculum pro oculo tuo, et fregeris dentem pro dente
tuo, numquid per hoc restituitur membrum tuu in
loco proprio? Si ergo non reddideris malum pro
malo, et si inembrum corporis perdidisti, vel lucrum
patientie. acquisisti. Si autem reddideris : et corporis
damnum passus es, et salutis. 59. Sed si quis te per-
cusserit in maxillam, γα θε ei alleram. Νου enim dia-
bolus tantum de vulnere humani corporis gaudet,
sed et magis in vulnere anim: delectatur : ideo enim
excitat aliquem qui te percutiat, ut dum tu excilatus
reperculis eum, pecces, et uno ictu vulnerel. am-
bos. Scit. enim, quia vulnus corporis cito sanatur :
vulnus autem onimz in quibusdam vix cum labore,
in quibusdam autem numquam sanatur. ldeoque si
repercusseris eum, in prima quidem facie illum vi-
eisse videris, re vera autem a diabolo victus cs. Et
pulas quia te satiasti de illo, vere autem diabolum
saliasti de te. Si aulem non repercusseris eum, ab
homine quidem victus videris, diabolum autem vi-
cisti. Hxc sccundum justitiam Dei. Videamus autein
secundum utilitatem carnalem. Numquid si repercus-
δοΓΙ5 eun, compescuisti eum, ut jam non te percu-
tiat? Sed magis excitasti eum, ut adhuc te percutiat.
Nam iracundia per iracundiam non compescitur, sed
amplius irritatur. Quemadmodum si ignem cum igne
conjumngas, major flamma succenditur : si autem non
repercusseris eum, ille jam stabit : si quideui sapit,
caufusus : si autem non sapit, satiatus : et non so-
lum iterum te non percutit, sed forsitan compunctus
corde poenitet, quia te vcl semel percussit. Attamen
etsi Sic insanus cst, ut nec patientiam tuam intelli-
£at, ne confu:datur in facto suo : numquid potes tu

OPUS IMPERFECTUM

te amplius vindicare, quam Deus erat te vindic:
rus? ldeoque si repercusseris eum, perdidisti vi
ctam, quia teipsum vindicasti : et liberasti eum
manibus Dei, quia reddidisti illi quod fecit. Si «
fortiter irasceris, patientius age, ut melius vindice
scilicet per Deum. 40. Ei ei qui vult tecum in ju
contendere, εί tunicam tuam tollere. dimitte εἰ εἰ |
lium. Primum indigna res est, ut homo fidelis ste
judico ante conspectum judicis infidelis. Nam
infidelis non est, certe sxcularis est. Et qui te τε
rari debuerat propter dignitatem fidei, judicat te |
pter necessitatem causze, et perdes dignitatem Chi
propter negotium mundi. Nonne melius est, ut
res mundiales, quam gloriam sempiternam? Si e
rem perdideris propter Christum, Christus tihi |
restituere potest : si autem propter rem perdid
Christum, res tibi non potest restituere Christ
Deinde necesse est, ut liumilies te coram judice,
subditus (ias illi propter necessitatem caus. Et !
sitan qui propter Deum non fueras te bumiliatui
humilias te propter lucrum, et facis rem pretiosioi
quam Deum. Tertio, quia omne judicium irritatio:
is est, et cogitationum malarum. Si semel in jt
cium ingressus fueris, jam non desideras ut ver
caus:? appareat, sed ut quocum que modo victor e:
stas. Si autem videris quod causa tua, sicut frequ
ter solet fieri iu judiciis, aut verbis, aut fraudib
aut pecuniis expugnetur: necesse est similiter ut e
aut verbis, aut fiaudibus, aut pecuniis, caus;r |
adesse festines. Et si ab initio consilium nou habui
UL sic ageres, postea sic agere ipsius controver
necessitas te compellit. Nam primum pro lucro t.
tummodo festinabas, postea jam et pro pudore e
tendis. Et magis contentus es etiam peccare tantu
ut vincas, quam vinci tautum, ut ne peces. [l
Deus illis mandat, qui magis diligunt Deum, qu
mundum. Nam qui lucrum anima magnum esse exi.
mat, damnum rei modicum putat : nam qui damn
rei magnum existimat, lucrum anime ninimum |
tat. Qui ergo difficilius putat rem dimittere, quami
judicio introire, hoc cogitet, quia difficilius est
judicio sine peccato exire. Facilius est enim ante.
dicium rem dimittere, quam judicio evitare peccatu
Nam ante judicium, sicut diximus, una causa avari
te compellit, post ingressum etiam causa pudoris.
qui unam causam vincere non potuisti propter tig
rein Dei, duas quomodo vincas? Ergo sicut Jose
dimisit pallium in manu meretricis, οἱ fugit cum n
liore pallio castitatis : sic et tu projice pallium in m
nus calumniatoris, et fuge cum imueliore velamento,
stiti:e, ne forte duin vis viudicare vestem corporis, p
tiosissiimum animx vestimentum perdas. Deiude
viderint infideles te Christianum pro injuriis injuri
rependere graviores, pro terrenis facultatibus,
usque ad perniciem anim sxcularia pulsare judic
coutra direptorem injustum : quomodo credant spe
regni cxlestis esse verant, quam praedicant. Chr
stiani? Facile enim spernunt terrena qui caelesti
sperant. Qui autem terrena magnopere complectun
tur, nescio si firmiter c:elestia credunt promissa. Ne
solum ergo propter l:sionem animarum nostraro
percutientem sustinere debemus, auferenti qu: nostr
sunt non repugnare, sed etiam propter demonstra
tionem indubitabilium Christi promissionum : ut ill
qui viderit te injurias proprias negligentem, terrena
etiam res quasi nihil spernentem, intelligat, quia ven
est certissima spes Christianorum iu celis , pretiosi i
oinnibus rebus terrcnis , et vita jucundior omui fiut
tione vite istius carnalis. 41. Si quis te angariaer!
mille passus , vade cuim illo et ulia. duo. UL paucula
tua vincat illius crudelitatein, et ostendas quia mr
est heniguitas Dei in sanctis , quam malitia diaboli ia
iniquis hominibus. Si autem tantum vadis quantum
ille te cogit, quomodo cognosceris servus Dei ! Nam
in necessitate bonitas non apparet. Quod ergo ce!
te, vade propter necessitatem liotninis violenti : que
non ie cogit, vade propter gloriam Dei beuigu.s!

1701 IN MATTILEUM. HOMIL. ΧΙΠ,

«um vadis, putat te hominem quàlemcumque fc-
cisse, οἱ non peenilet, quia te augariavit ; si autem
amplius vadis, intelligit, quia servus es Dei , et ideo
iicipit illum peenitere, quia vel unum te angariavit ;
et lioc tuum 2dditamentin non fit illi majus auxilium,
sed poma prioris audaciz. Deinde si illum quidem
diabolus excitavit ad te angariandum , et tu. videns
tibi injuriam lieri , et aut verbis illicitis cuntradicas ,
aut factis non bonis resistas : et lucrum sanctitatis ,
qud multis forsitan bonis operibus acquisisti, propter

olorem modicum perdis. Quid ergo ? Unum vade ,
ut satisfacias homini; alterum vade, ut te ostendas ,
et illum castiges; tertium , ut diabolum superabun-
danter confundas, Deinde hac omnia mandata in pau-
peris persona conveniunt : dentem autem hominis
divitis et potentis quis excutit ? Utinam ille alterius
non excuteret. Tunicam divitis et potentis per calum-
niam «quis tentat auferre? Utinain. ille per calum-
niam alterius non auferret ! Divitem et potentem quis
augariat? Utinam ille alterum non angariaret! Ergo
dives infructuosus est. Et quomodo adimpleat justi-
tiam legis, et gratie , ut fiat servus Dei perfectus ?
Quomodo ? Si quis mutuam pecuniam petierit ab eo,
det illi. Lex enim est, ut alterius non tollas, etsi tuum
non des. Gratia autem, ut alterius non tollas, et tuum
des. Qui ergo inutuam pecuniam dat, et legem implet
et gratiam. Nam qui de suis libenter dat , et multo
magis alterius bona non tollit. Dives ergo per patien-
tiam non potest teutari, neque probari, quia nemo illi
cito violentiam facit : in largitate autem tentatur , at-
que probatur. ltem pauper per largitatem non potest
tentari et probari , quia non habet unde largiatur, et
ideo per patientiam Lentatur, atque probatur, ei beni-
guitas ejus per injuriam nou mutatur. Denique si ve-
ritatem considerare volumus, et intelligere rationem :
quia diviti: nostrz:? nou. sunt nostrae, sed Dei. Deus
enim dispensatores nos divitiaruti voluit esse suarum,
non dominos : el ideo cui voluerit, dat eis ; et a quo
voluerit , tollit : illud. proprie nostrum est , qued iu
nostra est potestate. liabere, si. volumus. Quomodo
autem no-trum dicatur , quod etsi. volumus , habere
non possuuiis, nisi nobis fuerit datum ? Deinde con-
sidera, ul quid tibi magis divitias credidit, quam illi ?
nuinquid ex alia inassa [uti te fecit, ex alia illum ? et
pro te Cliristum tradidit, pro illo autem aliquem an-
gelorun? Si per omnia sic illum diligit, quoinodo te,
non ideo dedit tibi divitias , ut habeas eas, sed ut
teuteris in eis, Ideo admonet Apostolus : Divitibus hujus
mundi pracipe non. superbe sapere , nec sperare in in-
certo divitiarum, sed largos esse communicatores bono-
rum (1. Tin. 6. 17). Nam pauper in sanctitate melior
cst, quam tu in rebus sxeularibus. Tue res proficiant
ad illius sustentationem in. boc sxculo, ut. et illius
sanctitas proficiat ad (iuam sustentationem iun. illo :
sicul ulus infructuosa dat huworein viti, εἰ vitis pro
se et pro ulmo profert fructuin. Ergo jubet nos Chri-
stus mutuum dare pecuniam , non tamen sub usuris :
quia qui sub usuris inutuum dat, iu. prima quidem
f:cie sua videlur dare, revera autem non sua dat, sed
alterius. tollit. Nam videtur quidem necessitati suc-
currere , revera autem in majorem mittit. necessita-
lem. De uno vinculo solvit, et multis vinculis alligat :
et nou propter justitiam Dei dat, sed propter pro-
prium lucrum. Similis enim est pecunia usuraria aspi-
dis inorsui. Sicut. enim qui ab aspide percutitur ,
quasi delectatus vadit in sumnum, et sic per suavita-
lcm soporis moritur : sic et qui accipit sub usuris, pro
tepore delectatur, quasi qui benelicium accipit : et
εἰς per suavitatem beneficii non sentit quomodo capti

vus efficitur. Nam sicut vesenum aspidis latenter per "

Ounia membra discurrit, et corrumpiL: sie usura per
&otas facultates eju. discurrit, et couvertit eas in de-
bitum. Sicut enim fermentum modicum , quod ulitti-
tur in multam farinam, tolim conspersiunem corruni-
pit, et trabit illain , et facit illam totain fermentum :
sic quum uua in domum alicujus γα νο, ο)
Subs:antiam cjus ad se trahit, et convertit in debitum.

102
Homilia decima tertia ex cap. quinto.

45. Audisiis quia dictum est antiquis , Diliges prozi-
mum iuum , et odio habebis inimicum tuum (Levit. 19.
18). 44. Ego autem dico vobis, Diligite inimicos vestros.
Ecce sexium mafrdatum legem adimplens , minimum
apud homines odibiles et invicem odientes , qui ini-
micum odire debere improba vocà pronuntiare mon
erubescunt. Quod si justum fuisset inimicos odire ,
Deus te inimicum ex gentibus numquam in suam sa-
scepisset dilectionem. Ille pro te et Filium suum per
omnia humanz compassionis opprobria traducit ! us-
que ad mortetn, ille te inimicum suum adoptavit, co»
heredem Unigenito suo fecit, et tu vel nudam dile-
ctionem iniroico tuo reddere nou vis? Quid tamen
mirum, si grave illis videatur inimicos amare, quí nec
anicis Suis Siuceram conscientiam servant? Nam cum
$i mundus iste scaudalis plenus, si amicos voluerint
diligere tantum, non poterunt invenire quos diligant.
Hodie enim iste illum offendit in re tali, cras ille istum
offendet in altera re, et ita fit, ut si decreverit bomo ini-
micos suos odire, necesse est ut odiat omnes, et odia-

tur ab omnibus. Vides quia sicut ex ira homicidium

nascitur, et ex concupiscentia adulterium ; sic ex
odio inimicorum przciditur etiam dilectio amicorum.
Si autem ad tempus susunes eum quasi inimicum ,
postmodum victum benevolentia ta amabis eum quasi
amicum. Puto quod nou tantum pro inimicis nostris
Christus illa mandavit, quantum pro nobis : non quia
jlli digni sunt , ut diligantur ab aliquo , sed quia nos
non sumis digni , ut aliquem odiamus. Odium enim
Spiritus est tenebrarum, et ubicumque insederit, sor-
didat pulchritudinem sanitatis *. Ergo non tantum
ideo jubet diligere inimicus, ut illos diligamus, quan-
tum ut a nobisipsis quod malum est. repellamus. Et
ideo non dicam , si :eseris inimicum , sed si odcris
eum tantum, amplius tibi nocuisti sccundum animam,
quam illi secundum corpus. Et illi forsitan nihil noces
odiens euin, te autem ipsum sine dubio l:edis. Si ergo
peperceris inimico, tibi amplius pepercisti, quam il/i.
Et si benefeceris ei, tibi amplius pr:estitisti , quam
ili. Iterum commemoro quod superius dixi. Quoniam
ignorantibus mysterium natur: humani impossi-
bile videtur diligere inimicum. Et vere impussibito
est, quautum ad carnis naturam , quia. passionibus
subjacet : quantum autem ad. animam , possibile est ,
quia proprii judicii est ideo : et regere et retinere po-
test caruem a passionibus. Numquam enim. anima
passibilem rcgeret carneu, si ipsa passionibus e:set
subjecta. Puto autein, sicut illud quod dictum est : go
autem dico , Non concupisces : nou loquitur Deus ad
carnis naturain , qux non potest fieri ut non concupi-
scat quod suum est : sed ad animam, quie non concu-
piscere potest. Nam quando quis corporalibus quidem
motibus excitatur , voluntas autem illius nou ineliua-
tur , ut faciat opus quod facere instigatur , sed stabili
roposito, continentia et operatione justtie, irrationa-
biles motus corporis frangit, et si corpore concupiscit,
animus ejus nou concup:scit ; $i autem consenserit ex ple-
requod cogitat, tunc vere dicitur animo concupiscere :
sic et in hoc loco: caro quidem inimicum suum diligere
non potest, quemadmodum nec cst possibile, ut injuriam
non sentiat sibi illatam; auima autem inimicum dil:gere
potest , quia dilectio vel odium carn's in sensu est,
animi autem in intellectu. l'ropterea. anima quidem
secundum rationein vertitur , caro auteur invertibilis
in passione tenetur : quouium anima libera est, et sub
principatu Dei est; caro autem captiva est , et sub
principatu diaboli e-t, sicut et mundus qui in maliguo
positus est, quoniam et ipsa caro de imuudo est. Quan.
do ergo nocemur ab aliquo , etsi odimus eum , non
Lumeu exsequimur odium nostrum, consideranmes Dei
justitiam, sed magis coufringentes motus doloris no-
stri , et benedicimus ei, οἱ benefacimus. Cegnosco
! V, D. et Editi in marg. opprobrii. tredüitt.
? Jfideni in niarz. ΡΟΗ itadinem uicttillb, qux. lectio
quadrat.

p-tatis eum. Si crgo prxcognoscit quid volumus, non
ideo oramus ut. exponan.us Deo quod volumus , sed
ut placeat ei pr:estare quod desideramus. Et si Deus
plaeandus. est , non docendus : non est ei necessairia
longa narratio, sed bona voluntas. 9. Sic ergo orabi-
lis vos.

Ilomilia xiv. ez capite vj.

9. Puter noster, qui cs in calis , sanctificetur nomen
tium , etc. Patrein se magis, quam Dominum voluit
dici , wt nobis maguam fiduciam daret ad petendum ,
et spem largam ad. impetrandum : quia servi non
sem er impeirant quod petunt; nec enim semper ex
boua conscientia quie justa suit petunt. Nam f[requen-
ter servi non cousiderant quid. ad utilitatem domini
pertinet, sed. ad suam ; ideo non merentur semper
audiri. Filii autem semper impetrant, quia ex bona
conscientia qux» justa suot. petunt : nec. considerant
magis quid ad utilitatem suam pertinet, quam ad pa-
tris ; ideo semper merentur audiri. Et tu si filium Dei
te credis, illa pete quie et tibi expediunt accipere, et
illum decel pr:stare : 5i autem. semper ab eo petas
carnalia et terrena , aut difficile impetras , aut. forte
nec iimpetras. Quomodo tibi illa pr:estat libenter non
babenti , quie etsi habeas, ubique admonet te ut con-
temas? Pater noster. Noster, dixit, non, Meus : li-
bentcr audit Deus, quando Christianus non solum pro
se, scd pro altero orat. Prose enim orare natura est,
pro altero autem grati:e : pro se orare necessitas rei
cogit, pro altero autem caritas fraternitatis hortatur.
Duleior est autem ante Deum oratio , non quam ne-
cessitas rei transinittit, sed quam caritas fraternitatis
commendat. Qui es iu callis. Vult ut sciamus nos Pa-
trem habere c;elestein, ut erubescamus nos terrenis
rebus substeruere, scientes nos Patrem caelestem lia-
bere. Sicut enim degeuer filius ad opprobrium perti-
net geuerosi patris, sic et Cliristianus injustus ad
blaspheniiam pertinet Dei justi. Nam sicut per bonos
Christianos Deus glorificatur , sic per malos blasplie-
matur. Sanctificelur nomen tuum. Quomodo sanctifi-
catur ab homine, qui sanctificat homines ? aut quod
sanctum est, ut quid sanctiificatur ? Sed in se quidem
$1ucluni est ; hoc autem queritur, ut sanctificetur in
nobis : àd est, ut uos illum sanctilicemus in nobis, ut
cum nos illumn sanctificaverimus in nobis, tunc ille
nos sauctificel in se. Nam qui non sanctificat Deum,
won sanclificatur a Ώου. Sanctificamus autem Deum
in t obis, quando scientes euin sanctum, timemus, et
sollicite vigilamus , ne forie. violeinus sauctitatem !
noninis ejus in nobis per opera nostra. mala. Sicut
qui praeclara veste vestitus est, fugit omnem rem sor-
didam , nc forte coinquinet eam, et perdat gratiam
candoris ejus : sic qui su:cipit Deum in corde suo et
spiritu suo, sollicitus esse debet, ne forte contaminct
eum, sciens quia si contaminatus fuerit in noliis, ipse
quidem in sua natura incoutaminabilis manet : tamen
contaminationis sua injurium.giaviter tiostro vindica-
bit interitu.

Deguum. Dei quid. — Adveniat regnum tuum. Re-
gnum Dei dicitur retributio vel tribulatio , quam ac-
vipiunt aut justi pro me;cede ju. Cte, aut peccatores
110 culpa peccati. Regnum Dei dicuntur et sancti,
sicut scriplum est : Et coliigent zizania de regno ejus
( Math, 45. A1), hoc est, de j opulo Cliristiano. He-
gnum Dei dicitur et justitia, sicut dicitur ; Auferetur
a vobis regnum Dei , εἰ dabitur genti. facienti. [γιος
ejus (Mauh. 21. 45). De om:.ibus unus est inteliectus.
Aliud est regem esse, et aliud regnare. Ecce eniin
Deus naturaliter rex cst, sed non in omnibus regnat :
nec omnes liomines sunt reguum e;u;, quia nec fa-
ciunt omnes voluntatem ipsius. Nam in iuiquis ho-
minibus non Deus, sed diabolus regnat, eujus faciunt
voluntatem. Unde sapienter ait Apostolus, dicens : Ad-
versus reclores hujus inundi tenebrarum hat uim (Ephes.
6. 12). Non dixit, Adversus rectores hujus mundi, tau-
tuinimodo : sed addid.t, Mundi. tenebrurum , quia non

* V, D. et Editi in inarz., jugulemus sunctitutem.

OPUS IMPERFECTUM n

totius mundi sunt domini daemones, sed tantammod,
tenebrarum , quie sunt iu. mundo, Tencbre autea
mundi dicuntur. liomines. iniqui : sicut. οἱ sancti,
mundi lux. appellantur. Sicut. ait Apostolus : Εμ
aliquando lenebre , nunc aute [ux in. Domino ( Ephes
9. 8). Quia sicut per sanctos Deus ostenditur in he
mundo, sic per iniquos liomines obscuratur. Et pe.
testatem quidem habet Deus in hominibus * οἱ perderg
omnes si vult, sicut cl ipsum principem peccatorum
diabolum. Nam sicut diabolus, cum sit in potestae
Dei , tamen quoniam quantum ad propositum suum
non vult esse Dei , non est de regno Dei : sic et om-
nes peccatores quamvis sint in potestate Deci , tama
quia nolunt esse sub Deo, non sunt regnum [l'ei,
Nam vere justum regnum est, quando et rex vul
homines habere sub se, et cupiunt homines ese
sub eo. Quando autem rex per violentiam cogà
esse sub se, illud quantum ad veritatem non es
regnum, sed tyrannis. ldeo et. Deus, quamvis b
beat homines in potestate, tamen volentes recipü
tautum , ut non sit iyraunus, sed. rex. Diabolus pl
ne lyraunus est, quia et nolentes compellit facere
voluntatem. suam. Quid est ergo «uod dicit ? (voa
interim duo sunt regna in riundo, Dei et dialoli, id
est, justi et iniqui : et hoc quieritur, ut tollatur de
medio regnum diaboli, id est, iniqui : et veniat tan-
tummo:o regnum Dei, id est, justi : οἱ ideo dicil,
Tuum unum regoum adveniat, quia interün ncn on-
nes sunt Dei *. Quod tunc liet, quando omnes iniqui
cum principe suo diabolo mitientur in stagnum flam-
meum iuferorum. Omnes autem sancti resurgent, ei
euntes in obviam Pomino venient in aere, et semper
in hoc muudo erunt cum ipso, ut omne quod est ia
hoc mundo, totum sit Dei. Sic iutelligendum e4 οἱ
de justitia, quoniam modo et dusutia et iuiquilas
regnant : cum autem exstincta fuerit iniquitas, sup-
lato diabolo, tunc justitia sola regnabit. Fia rolza-
tas tua sicut in. celo, et in. terra. Numquid non faci
Deus juod vult ubique? Dictum est enim, quia, in-
quit, Omnia quecumque voluit Dominus fecit in cel
εἰ in terra, in mari, et in omnibus abyssis (Psal. 151.
6). Sed lioc αγίας, ut in nobis fiat voluntas De,
id est, uL eam nos faciamus. Quamdiu ergo regnum
mixtum est in terra, (it quidem voluntas Dei in bo-
minibus, sed non sicut in cxlo. In cxelo enim omnes
angeli nullius faciunt voluntatem, nisi Dei tantsm-
modo : in terris autem non omnes faciunt Dei volur-
tatem : iniqui enim diaboli faciunt voluntatem. Con
ergo regnum diaboli, hoc est, iniqui sublati fuerint
de loc mundo, tunc omnes, qui sunt super terram,
solius Dei facient voluntatem, sicut angeli omaes i
cxlo. Communiter autem accipi debel quod ait, Si
in celo, et in terra : id est, Sanctificetur nomen nuam,
sicut in c:elo, et in terra. Adveniat regnum (mum, sic-
ut iu cxlo, et in terra, Fiat voluntas (ua, sicut ia
celo, el in terra. Et vide quam caute loquutus est
Non dixit, Pater, sanctifica nomen tuum in nobis, ad-
duc regnum tuum super nos, fac voluntatem tuam ia
nolis : ne seipsum videatur Deus in hominibus san-
clilicare, aut. reguum suum super quos vult addu-
cere, aut voluutitem suam in quibus vult faccre, et
per hoc inveniatur Deus personarum acceptor. Net
Iterum dixit, Sanctilicemus nomen tuum, suscipá-
mus regnum tuum, faciamus voluutatem tuam, scel
in cielo, et in terra : ne hominum tantummodo v
deatur esse quod sanctificant Deum, aut quod susc
piunt regnum ejus, aut quod. faciunt velunuatea
ip:ius : sed medie dixit, et impersonualiter : id es
Sanctificetur, adveniat, fiat : ut utriusque persoz
opus necessarium demonstraret, quia et homo Deu
necessarium habet, et Deus hominem ad jusuum
faciendam. Nam sicut homo non potest facere bonu»,
nisi habucrit adjutorium Dei : sic nec Deus boss
eperatur in homine, nisi homo voluerit. Sicut ne

! Apud Commelin. et Morel. legitur, in honoribus.
* Iklenm in inarg., non sunt omnes justi.

405

corani hominibus, ut videant homines opera vestra bona,
etc. (Watih. 5. 16). Sicut. ergo accensa lampas abs—
c»ndi non. polest : sic nec opus justitiae potest celari.
Ergo non. eleemosyna. irgrata est ante. Deum, quie
liominibus visa fuerit, sed qu.e ideo facta fuerit, ut
ab hominibus videatur. Utputa, oinnis hoino qui ali-
quod opus facit, cujus causa facit id. quod facit, in
corde suo illius aspicit et personam. Ecce facis epi-
stolam, ut aliquem salutes amicum ; quamdiu scribis,
semper in corde tuo amici illius vides personam,
propler quem scribis epistolam. liem arlüifex tenens
opus in manu, semper eum prze oculis suis habet,
qui ei opus commisit faciendum, dum cogitat quo-
modo illud facere mandavit : sic et qui propter Deum
eleemosynam facit, neminem videt iu corde suo, nisi
personam Dei tantuinmodo, propter quem facit. Ideo
elsi evenerit ut quibusdam presentibus faciat, tamen
animus ejus homines illos non videt, etsi ipse videa-
tur ab eis. Nunquam. transisti per viam aliquid cogi-
tons, et a multis quidein. hominibus visus es, ipse
autem nullum vidisti, intendens in id quod cogita-
has? Quia animus sine corpore apnd. seipsum potest
videre quod cugitat, corpus autem sine animo nihil
potest. videre. Ergo similiter et e contrario fieri po-
test, ut quis, nullis presentibus, eleemosynam faciat,
et unen, prisentibus hominibus, videatur fecisse ;
utputa qni propter homines eleemosynam facit : id
est, qui desiderat ut ab hominibus videatur, seinper
in corde suo personas hominum videl : ideo etsi eve-
nerit ut faciente eo nullus sit przseus, tamen coram
hominibus fecisse videtur, quia eor cjus semper lio-
minum personas videbat. Alioqui non habebitis merce-
dem apud Patron vestrum. Et mandatum dat , et pae-
nam proponit, ut vanitatem bumanam etsi non amor
justitig. tenet, vel timor. damni refrenet. Scit enini
Dominus vanitatibus subditam esse carnis naturam :
quia omnis bomo quautum ad carnem. delectatur
hominibus apparere. Non euim [ieri potest, ut caro
nata de vanitate non sit vanitatis amatrix : nec. Do-
minus adimoneret nos, ul ne coram hominibus facia-
mus, uisi sciret omnes homines velle eoram homini-
bus facere. Quis mandat alicui, Ne forniceris, nisi
quem intelligit. esse lascivum ? quis mandat. alicui,
Nelite inebriari, nisi quem ehriosum essecognoscit ? Sic
et admonitio Christi de fugienda vanitate demonstra-
tio est vanitatis humani. Attamen maudat , quia eisi
earo vana vaniLaieun desiderat, et. terrena. couditio
gloriau suam quierit in terra, quia non potest terre-
stris natura. gloriam desiderare. exlestem ς tauicu
ania quie de veritale nata est, potest fugere vanita-
tem terrenaut. Caro. anime subjecta est, non anima
carni. Caro. eniti. adversus. animam certare. potest,
vincere non potest, nisi ipsa anima consenserit ut
viueatur. Anima autem adversus carnem et certat, et
vincit. Ergo et qui plena. quideni voluntate. propter
liomines facit, ille propier houines fecisse videtur :
super Cujus autem cor cogitatio quidem vana ascen-
d.t, desiderans hominibus apparere, anima autem
in elligens vanis cogitatioaibus contradixit , el repulit
consilium. carnis, ille propter. liomines non. videtur
fecisse : quia. secundum carnem quidem voluit, se-
cundum animam autem noluit. Et quod. cogitavit,
passio carnis est : quod elegit, judicium animas, Nam
si propter vanam carnis concupiscentiam. dicimus
eleeinosynam factam esse. ingratam, nullum bonum
liominis acceptabile potest esse ante Deum, cum nul-
Jum bonum libere bomo facere. potest, sed seinper
contra malas concupiscentias carnis cerlando facia-
mus bonum. Quis autem est. houio castus? numquid
qui noi coocupiscit? Absit : sed qui concupiscentiain
suzim vincil. Quis est inansuetus ? numquid. qui non
irascitur? Ab»it : sed qui refienat iracuudiau suam.
Si- non ille propter Deum videtur facere eleeimosy-
nari, qui humanam gloriam non coucupiscit, sed qui
liunanam: gloriam αἱ contradictione Cunfringit.
Aloquim in omni opere bono nec. habemus. merce-
dei, nisi malis conüariis urgeauur per carneu. in

IN MATTILEUM. ΗΟΜΗ,. Xlll.

106

omni enim opere bono scandalum diaboli positum
est, sicut scriptum est de d:isinonibus : Juxta. semitam
scandala posuerunt mihi (Psal. 199. 6) : ut ipsum bo-
num non sit securum, si solum : sed juxta malum posi-
Lum, semper tentatum sit, et probatum. Sicut enim ubi-
cumque fuerit triticum, necesse est ut. inveniantur
illic et zizauia : sic ubicumque fuerit bonum Dci, illie
erit οἱ scandalum inimici. Quid ergo? Ecce propo-
Suisti facere eleemosynam, sed ascendit super cor
tuum velle hominibus apparere, numquid debes sub-
trahere manum tuam , ut ue des locum van:e cogita-
tioni , diceus apud te : Melius est nec facere bonum,
ne tantum inverniar propter homines faccre? Absit :
sed períice opus tuin, ne dum vis cogitationi van.e
resistere, perdas opus bonum. Vefiat tibi in men-
tem, quod Dominus ait. de tritico et zizauiis : Sinite
utraque crescere usque ad messem , ne crudicantes 5isa-
nia, simul eradicetis et triticum (Matth. 15. 30). Triti-
cum est. enim voluntas bona, quam seminat Deus in
lomine : zizaniom autem est cogitatio mala, quam
diabolus seminavit per carnem. Cum ergo omni vo-
luntati bonze adlireat et desiderium malum, si volu -
eris malam cogitationem tuam ad plenum tollere,
simul tollis et opus bonuu. Nam et ipse diabolus eo
consilio seminavit zizanium suuin in tritico Dei, ut
attrita zizania ejus suffocent triticum Dei : aut si quis
voluerit. diaboli zizaniuim tollere, siniul eradicet et
witicum Dei. Numquid et continens, aut virgo, mox .
ut concupierit , jam cecidit? Tantuimn plena voluntate
non coucupiscat, ut velit implere concupiscentiam

suam : si autem ex necessitate carnis concupivlt, et
contradixit concupiscenti&e sua, non peccavit, sed
magis gloriosior est effectus, quia vicit tamquam si

nou fuisset pulsatus. Quid ergo dicit Scriptura? Siue
ut maturescant utraque : id est, Adimple opus tuum,

et duc ad perfectum : et sic illa quidem vana cogita-
tio quasi zizanium exsiccatur, id est, solvitur, eva-
cuàatur, ei. perit : bonum autem opus quasi triticum

manet. Nam sic intelliges, si ex voluntate tua fuerit

ila van: concupiscentia, aut ex necessitate carnis. Si

ex voluntate Lua fuit, doles si te facientem eleemosy-
nium tuam nullus aspesit : si autem gaudes postea,.
quia eleemosyna tua. in. silentio facta est, sciu quia.
concupiscentia tua non fuit ex animo tuo, sed ex ne-.
cessitate carnis : et ideo quasi zizanium aruit. Sic ct.
continens concupiscentiam suam probare potest. Si,
ex animo ejus est quod concupiscit, si etiam post-
quam transierit. concupiscentia , voluntatem hbalict,
peccandi : tunc ex voluntate ejus est concupiscentia, .
Si autem gaudet, quia non praevaluit adversus eum.
concupiscentia, sed confusa recessit, intelligat , quia ,
zizanium fuit ex necessitate carnis natum, et non [uit
anima ejus voluntas. Non habebitis mercedem apud.
Patrem vestrum. Quid enim a. Deo accipies, qui Deo
nihil dedisti? Nam quod propter Deum lit, Deo datur,
et ab eo recipitur : quod autem propter homines fit,
in ventos effunditur, et a nullo speratur. Quid est
enim aliud hominum laus, quam ventorum transeun-.
tium souus? Cessaverunt homines loqui, et perdidit
fructum suum, quia propter homines fecit, ut ab eig.
laudaretur. Qux? est autein. sapieutia, res dare, ct
verba vacua comparare : aut certe. mercedem | Dci.
contemnere in perpetaum manentem. in ciclis, et fu-
gientes hominum! sermoues eligere? Melius est enim,
non facere quam propter homines facere. Qui enim.
non facit, etsi in cxlo non invenit, vel super terram

nihil perdit : qui autem propter homines facit, et in

terra perdit, et in clo non invenit. Vel illum aspice,

a quo laudem exspectas ; quid sentit ge te? Idco te

l;udat, quia propter Deum te faeere putat. Si auti

intelligeret quia propter eum facis, non te laudaret,,
sed vituperaret magis. Quid ergo illi placere lestinas,

qui si te aliquando. intellexerit, deridebit ? Sic ext,
liouw , qui propter homines facit bonum : sicut mer-

1vV.OD.et Editi in marg. fugüivoa haitiuui. Utraque Ie»
clio «quadiret.

71
cenarius malus, qui intra tempus locationis sux co-

medit omnes mercedes suas: cum autem tempore —

completo recesserit, nudus egreditur. Sic ergo vacuus
vadit ad Deum, qui mercedem omnium bonorum suo-
rum accipere desideravit in seculo *. 2. Tu ergo cum fa-
cis eleemosynam, noli Iuba canere. ante te, sicut hypo-
crite. Vere enim subresponsor est, qui propter homi-
nes facit. Aliud enim babet in corde, et aliud monstrat
iu opere. 1n. facie quidem propter necessitatem ho-
ininum facit, et videtur misericors : in corde autem
propter vanam gloriam suam agit, et est vanz glorice
mercator. Tuba enim est omnis actus vel sermo, per
quem operis jactantia demonstratur. Puta, qui quando
videt aliquem praesentem, facit eleemosynam, extra
autem non facit * boc tuba est, quia per hoc ejus ja-
ciantia przedicatur. ltem qui iutercedente aliquo facit
eleemosynam, tbi autem noa esl intercessor, non fa-
cit : hzc consuetudo mala tuba est. ltem qui si vide-
rit honestiorem personam, quze potest referre, dat ei :
obscuro autein, et alligato pauperi passionibus nihil
dat : et hoc tuba est, etiam si in loco secreto fecerit,
co tamen proposito, ut laudabilis videatur : primum,
quia fecit , secundo, quia absconse : ipsa absconsio
tuba est eleemosynz ejus, et quiequid. illud fecerit
liomo, per quod apyaret, aut. vult apparere, quia fe-
cit, tuba est : quia per illud ipsa eleemusyua dum fit,
clamat de se. ldeo non tantuin. locus, nec. actus se-
cretus servandus est, sed magis voluntas secreta. Nam
in omni actu carnali diabolus fraudem facere potest,
in sola conscientia uon potest fleri dolus : quia homi-
nibus suademus , Deo autem manifesti sumus. Num-
quid non intelligit homo hoc ess» vanuin, quod ab
hominibus vult videri ? Sed cogitur amare quod intel-
l:git vanum. Quid miserius quum vatura. humana?
Omne animal potest amare quod sibi intelligit bo-
num, et odire quod intelligit malum z solus homo,
quod intelligit imalum , amare cogitur, et odire quod
intelligit bonum : quia duas habet in se adversautes
naturas. Quod carni placet, anim:e displicet; et quod
anim: placet, carni displicet : ut, sicut ait Joh, omnis
vita nostra tentatio sit. Quod si omnis vita nos!ra
tentatio est, omnis vita nostra et lucrum est. 3. Te
autem faciente. eleemosynam , nesciat. sinistra tua. quid
faciat dextera tua. Jamdudum significavimus hiec
omnia ad animam dici, non ad carnem, quod hic
sermo manifeste declarat. Alioqui quantum ad corpus,
quomodo polest fieri uL nesciat sinistra quid dextera
faciat, cum ambae manus. in. adjutorium sibi invicein
eint. create, ut altera alteri. adiuinistret, nec cito in-
veniatur opus quod una manus sine altera possit im -
plere ? Sed secundum. quod dixiinus supra, dextera
manus est voluntas. anime, Setuper. ad. bonum con-
tendens; sinistra autem voluntas carnis, seinper Deo
contraria, Nesciat ergo carnis voluntas, quod facit
voluntas. anim:;e. Quando ergo voluntas est nobis fa-
ciendi cleemosynas propter Deum, voluntas est ani-
ma, et dextera. manus. nostra. Si subeuntem uobis
voluntatem vanam, ut ab hominibus videamur, idest
voluntatem carnis, el manum sinistram represser.-
tius, nescit sinistra. voluntas quid facit. dextera, Si
autem subeunti hujusmodi * van: voluntati couseusc-
rimus, conjuuximus sinistram voluntatem dextre, et
dextram sinistre : et notum fecimus sinistre. quod
dextera operaba'ur. Aliter certe, sicut apostoli inter-
pretautur. in libro Canonum, qui est de. episcopi-.
Dextera est populus Christianus, qui est ad dexterani
Christi : sinistra autein onimnis populus, qui e«t ad si-
nistram. lloc ergo dicit, ne Christiarum. facientem
eleemosviain, qui est dextera , infidelis aspiciat, qui
est. sinistra. Cliristianus autem si Christionum vide-
rit cleemo-ynas. facientem , non est contra. Christi
praceptum, quoniam ambo dextra. sunt. 4. Sed. sit
eleemosyna (ua in absconso. Nn tantum in abscondito
luco, «quantum in ab-condito consciente. Nam si ani-
ma citra clausa bone voluntatis inclusa sit, curpo-

! ip margtue conjectuin est, Aujus miuldi.

OPUS IMPERFECTUM

rales actus nostros abscondere possumus : si av
anima per vanas cogitationes fuerit evagata, |
prodest actus corporales abscondere : quia sic
condimus , ut amplius publicemus. Et Pater tuus
videt in abscondito, reddet tibi in manifesto. Vide
absconsum cordis, non loci significat. Deus enit
absconso cordis est, non in absconso loco. Consi
quia non ideo voluit Deus nos in absconso facer:
non appareat opus nostrum. Alioqui quomodo di
Sic luceat lumen vestrum, ut videant homines opere
stra bona, et magnificent Patrem vestrum, qui in
est (Matth. 5. 16)? Sedut ipse id ostendat. Nam
tius est omne bonum, quod a mnobis abscondito
Deo autem ostenditur. Nam si tu teipsum osten
pauci sunt qui te laudent : id est, qui non intelli;
quod tu latere potueris : qui autem intellexerit,
perat magis, non laudat. Si autem te Deus osten
nemo vituperat, nisi forte malus, cui displicet bo
Impossibile est eni, ut bonum opus hominis in:
condito dimitiat Deus : sed in. hoc. δρομο mai
stat eum, et in illo glorificat, quia gloria Dei
Sicut autem opus malum hominis ad gloriam dia
est ; in eo enim malitix ejus virtus ostenditur : si
opus bonum gloria Dei est; in eo enim gloria -
ostenditur !. Sicut ergo diabolus , qui suggerit tna
fieri, ipse manifestat malum : utputa ipse suggerit a
terium facere, et ipse manifestat adulterium : ipse :
feri hoinicidium, et ipse publicat homicidiuin :
eus, qui dat bonum fieri, ipse publicat omne bonut
manifesto, id est , in seculoillo futuro, quia hic mei
justitie manifesta non potest esse : puta. pro b
opere tuo, si te fecerit divitem : quoniam hic non
lum boni, sed etiam mali divites sunt, magis au
mali quain boni, ideo merces justitiae in divitibus :
apparet. Si tibi dederit habere filios, et filius filiori
qui etiam iu bonis et malis indifferenter οἱ boni
nali inveniuntur : et ideo justiti: merces imauif
nou potest esse, com. omne bonum, quod est in
seculo desiderabile, inter bonus et malos comm
est : ideo si bonis datum fuerit, non apparet. fllius
tem sxculi bona non sunt. coninunia. inier bong
malos, sed tantum bonorum. Jdeo cuicumque illic
nefecerit Deus, manifestum est quia pro niercede
Stitize sux ineruit illud bonum : nisi forte sic in.
mundo reddit in manifesto, faciens eum omui
manifestum, et glorificans cum, ut omnes, cognosc
tes eum Dei hominem esse, venerentur eum. Au
secundum opera :estimetur, et s'atus bcnoruni mu
Islius : utputa , muiti incurrunt πλ], ct boni et n
in seculo isto : unde iutelliginus quis tentatur iu
quasi bonus, et quis punitur quasi talus, sceundi
opera. Si cujus eniin. opera videamus bona, sciu
qu'a tentatur. quasi justus : cujus. autem mala, di
mus quia punitur in eis, quasi peceator.. Sie et be
mundi videmus et peccatores habere, et interdumj
Slos : propterea. secundum. opera. est. mavifcstu
Quoniam malus quidem , si bona. in hoc mundo fu
ril consequutus, dicimus quia nutritur bie inde ii
quias ejus, ut illie intereat gravius. Si autem bonu
icimus quia reddidit ei Deus mercedem justitiz su
9. Et cum oratis, non eritis sicut liypocritt, qui am«
slure in synagogis. De oratione sernio est nobis, qua
solam quasi spirituale talentum anima offert. Deo t
visceribus suis. Omnem enim justiuam , quam fac
homo, secuuduim potentium. suam ficit, et de potet
Lia sua profert : solaj. autem orationem secuudu
fidem suam facit, et ex fide sua. profert. Vis auti
scire quai pretiosa Sit oratio ? Nulla. justitia tymia
mali assimilatur, nisi oratio. sola : sieut, in. revela
tione Joannis ostenditur, quomedo magnus angel
ante conspectum. altaris. processit, habens in man
tiuribulum iicensi odoramentorum, et dictum est ei
Iste sunt orationes sanctorum (Apsc. 8. 5. et 5. 8). S
cut enim thyiniama bene conleetum delectat homiica
odorantem : sic oratio justi suavis est ante Deum. V

! lidem ia tiarg. gratia ejas ostenditur.

117

Aliud. enim est esse tristem, οἱ aliud tristem fleri.
Qui enim naturaliter propter assiduum jejunium tri-
stis est, ille est tristis, non autem fit : qui autein per
imposturas aliquas pallentes apparent, illi non suut
tristes, sed fiunt. Si ergo qui jejunat et tristem se
facit, hypocrita est : quauto magis iniquior est, qui
uon jejunat, sed argumentis quibusdam in facie sua
pingit venalem pallorem, qnasi jejunii signum ? Dis-
plicet ei natura sua, quia non potest mentiri quod
non facit, et misera facies carnis argumentis quibus-
dam innocens castigatur, quia fraud:hus non cousen-
tit. Puto quod omnis sensatus intelligit, quia h:ec
verha carnaliter non intelliguntur. Nec enim potest
fieri, quod qui jejunat uon appareat tristis, nec man-
dat Doiniunus quod adimplere non possumus. Si enim
ideo jubet nos non fieri tristes, ut ne per ipsam tri-
stitiam appareamus hominibus jejunare : quare man-
dat caput ungere, et facicm lavare? Sic enim ipsa
unctio capitis, et lavatio faciei, si a jejunantibus sem.
per serventur, nihilominus sunt sigua jejunii. Sed
liec spiritualiter ad animam referuntur, ut nc tristitia
spiritualis faciem spiritualem exterminet. Facies au-
tem. spiritualis animze est. conscientia ejus, vel cor,
sicut ostendit propheta, dicens : Tibi dixil cor meum,
Dominum requiram, et exquisivit te facies mea (Psal. 26.
8). Non enim facies carnca Deum querit, sed con-
scientia. Item quoniam facies conscientia appellatur
ostendit Jacob, cum fuisset luctatus cum homine :
Vidi Dominum facie ad (aciem, et salva facta est anima
mea (Gen. 52. 30). Vere enim tunc facie ad faciem
Deum non vidit, quia in schemate liominis luctatus
est conira eum Deus. Nain schema corporale velamen-
tum est Dei, non proprietas Dei. Sed mente vidit
Deum. Unde et Israel vocatus est, id est, mens vi-
dens Deum. Si autem facies ejus Deum vidisset, uti-
que sic vocandus fuerat, facies Deum videns. Quid
ergo ? Facies anim:e couscientia app: latur. Sicut enim
ju conspectu hominum gratiosa facta est facies pul-
chra : sic in oculis Dei speciosa es! conscientia
munda. ltem aliud est gaudium corporale, aliud spi-
rituale. Gaudium corporale est risus, jocus, et caete-
re delectationes carnales. Gaudium spirituale est
spes, sicut ail Apostolus : Spe gaudentes, in tribula-
tone potieutes (Rom. 12. 12). Vides quia potest fieri
ut tristantes. carnaliter, spiritualiter gaudeamus in
spe? Hoc enim dicit de Spiritu sancto propheta : F/u-
minis impetus letificat civitatem Dei (Psal. 45. 5).
Item est tristitia corporalis, et est tristitia spiritualis,
Tristitia corporalis est afflictio carnis : tristitia autem
spiritualis, desperatio et infidelitas anim:e. Ergo di-
cens : Nolite fieri tristes, hoc dicit, Nolite propter
liomines jejunare. Qui enim propter homines jejunat,
tristem facit conscientiam suam, id est, desperan-
tem. Quomodo enim conscientia ejus hilaris sit, et
sperans in Deum jejunio suo, qui non propter Deum,
sed propter homines jejunat? Sic et omnes hypocri-
tp, qui propter homines jejunant, exterminant facies
8U2$, id est, conscientias suas. Quomodo enim exter-
minatas conscientias non habeant ante Deum, qui fin-
gentes se propter Deum jejunare, non propter Deum
jejunant, sed: propter homines, volentes fallere et
boum, et homines? Aut ita : Nolite fieri tristes, sicut
lhypocrite : id est, Nolite sine spe et sine lide jeju.
nare. Sine spe autem jejunat, qui non se abstinet a
peccato, nec facit justitiam. Nam sicut. hona opera
$pem generant, id est, gaudium spiritnale : sic inala
opera desperationem, id est, tristitiam spiritualem.
Qui enim peceans jejunat, sine. spe jejuuat : id est,
non habet, unde speret, et gaudeat, sed cst animus
ejus desperans, et tristis. Jam autem quomodo pec-
catum ct desperatio exterminent faciem conscientiz,
nullus ignorat. Nam semper vulnerata est conscien-
tia ejus qui peccat. Sic ergo omnes hypocritie jeju-
nant, non bonis actibus exhilarantes conscientiam
suam in spe, sed malis operibus contristantes in de-
sperationem. llypocrita est ergo omuis, qui peccans
jejunat. Quid est ergo, cum gaudio jejunare, nisi prius

Ῥλτποι. Gg. LVI.

IN MATTH/EUM. HOMIL. XV.

113

spiritnaliter jejunare, deinde carnaliter? Nam sicut
omne bonum est spirituale, sic est et carnale : et omne
malum est spirituale et carnale. Utputa, fornicatio car-
nis est meretricatio, fornicatio autem spiritualis est
proevaricatio. Castitas carnis est nescire mulierem : ca-
8tilas spiritualis, fidelem esse Dco. Humilitas corporalis
assurgere homini, verbum dicere molle : humilitas
spiritualis, qui in cordesuo alterum existimat meliorem
quam se. Superbia corporalis, asper sermo : superbia
spiriuialis, qui se melioreni putat esse, quam alterum.
Sic et jejunium corporale est, et spirituale. Corporale
Jejunium est abstinere a cibis, spirituale jejunium
esl abstinere a. peccatis. Nam sicut coro delectatur
manducando, sic spiritus carnis delectatur peccando.
Unde sapientes omne pecratum libidinem vocant,
quia omne peccatum cum delectatione committimus,
Ideo et circumceidebatur libidinis membrum, ut i
mysterio generaliter omnium malorum delectatio {οἱ
leretur, qu:e mala faciunt animum tristem, id est,
desperantem. Qui cnim a cibis jejunat , non ab ope-
ribus malis, ille apparet jejunare, non autem jejunat :
quia quantum ad homines jejunat, quantum ad Deum
autem pessime epulatur malis. Amen dico vobis, rece-
perunt mercedem. suam. Deleciatio illa laudis tanidiu
sentilur, quamdiu auditur : mox autem ut aures
transierit , trausit et delectatio laudis. 17. Tu autem
cun jejunas , unge caput tuum, et. faciem. tuam. laca,
Tu qui misericors es, qui magis jejunas corde quam
corpore, qui magis abstines a peccato quam a cibo t
et ideo non hominibus , sed Dco jejunas. Qui enim
peccantes jejunant, hominibus jejunant, non Dco, et
ideo hypoerit:e sunt : qui autem verc. Deo jejunant,
non tantum a cibis se abstinent, quantum ab omni
actu iniquo : quoniam sicut cibus carnem delectat,
s$ic omne malum delectat spiritum carnis. Quid ergo!
Quando jejunamus , si infundamus oleum capiti no-
Siro, vcre vanum est: ctsi lavemus facies nostras
aqua. Et quis facie non lavata procedit ? Magis enim,
si hoc facimus, quasi per signa Ίσα lavationis et un-
ctionis publicamus nos jejunare. Quid ergo? Simplex
Interpretatio hujus loci hxc est, quoniam per agge-
rationem intelligenda sunt. ista , sicut et c:etera ante
dicta, tamquam si dicat : Sie longe te facere debes
ab ostentatione jejunii tui, ut si potest fieri , quod
non decet, etiam ea facias, qux ex diverso luxuria
et epulationis videntur esse. indicia. Spiritualiter au-
tem Sic , sicut ex superioribus patet, quia facies ani-
m: conscientia intelligitur : Projice ergo abs te avari-
εἰ sordes, perjurii stercora, maliti:eque putredinem;
et lavasti faciem, id est, conscientiam tuam aqua
prophetica, de qua dicit Isaias : Lavamini , et mundi
estote, auferte nequitiam ab animabus vestris (Isai. 4.
16). Si enim abstuleris nequitiam ab anima tua,
lavasti conscientiam tuam, et bene jejunas. Item ca-
put tuum Christus est. Sitientem pota, esurientem
ciba , algentem vesti, οἱ sic pretiosissima myrrha,
id est, oleo niisericordix unxisti caput tuum, id est,
Christum, qui clamat in Évangelio, dicens, quia
Quod uni ex minimis istis fecistis, mihi fecistis. Quo-
niain autem oumis justitia in his duobus consistit :
primum ut ne facias malum ; secundum, ut facias
bonum : ad id, quod p rtinet ad fugienda peccata,
dixit, Lava faciem tuam : ad. illud autem, quod per-
tinet ad facienda bona opera, Unge caput tuum, et es
awabilis sicut Maria, qux postquam conscientiam
suam lacrvmis poenitentize lavit, postea infudit oleum
super caput Christi, et impleta est domus odore :
ita et tuorum operum fama, si fueris talis, totam
implebit Ecclesiam. Et quam proprie dixit, faciem
uidem lavare : caput autem non lavare, sed ungere.
Quamdiu enim sumus in corpore, conscientia nostra
semper sordida est in peccatis. Caput autem nostrum
Christus lavationem necessariam non habet, sed so-
lam unctionem : quia Peccatum non fecit, nec dolus
inventus est in ore ejus ( [sai. 55. 9). 19. Nolite the-
saurizare vobis thesauros super lerram. Praesens capi-
tulum ad pra:cedens non habet consequeeti ralio

wx

p-tatis. eum. Si crgo priecognoscit quid volumus, non
ideo orimus ut. exponau.us Deo quod volunus , sed
ut. placeat ei pr:estare quod desideramus. Et si Deus
placandus. est, non docendus : non est ei necessaria
longa narratio, sed bona voluntas. 9. Sic ergo orabi-
lis vos.

Ilomilia xiv. ez capite vj.

9. Pater noster, qui cs in catis , sanctificetur nomen
Liu , elc. Patrein se magis, quam Dominum voluit
dici , wt nobis maguam fiduciam daret ad petendum ,
et spem largam ad. impetrandum : quia servi non
semyer impetrant quod petunt; nec enim semper ex
boua conscientia qua justa sunt petunt. Nam [requen-
ter servi nou cousiderant quid. ad utilitatem domini
pertinet, sed ad suam; ideo non merentur semper
audiri. Filii autem semper impetrant, quia ex bona
conscientia quxe. justa suut. petunt : nec. considerant
magis quid ad utilitatem suam pertinet, quam ad pa-
tris ; ideo semper mcrentur audiri. Et tu si filium Dei
te credis, illa pete quxe et tibi expediunt accipere, et
illum decet priestare : εἶ autem semper ab eo petas
carnalia et terrena , aut diflicile impetras, aut. forte
nec impetras. Quomodo tibi illa pr:estat libenter. non
babentt , qu:e etsi habeas, ubique admonet te ut con-
temnas? Pater noster. Noster, dixit, non , Meus : li-
benter audit Deus, quando Cliristianus non solum pro
se, scd pro altero orat. Pro se enim orare naturze est,
pro altero autem gratie : pro sé orare necessitas ret
cogit, pro altero autem carilas fraternitatis hortatur.
Dulcior est autem ante Deum oratio, non quam ne-
cessitas rei transmittit, sed quam caritas fraternitatis
commendat, Qui es tu calis. Vult ut sciamus nos Pa-
trem habere cilestem, ut erubescamus nos terreuis
rebus substernere, scientes nos Patrem caelestem lia-
bere. Sicut enim degener filius ad opprobrium perti-
net geuerosi patris, sic οἱ Christianus injustus ad
blasphemiam pertinet Dei justi. Nam sicut per bonos
Christianos Deus glorificatur , sic per malos blasplie-
malur. Sanctificetur nomen tuum. Quomodo sanctili-
catur ab homine, qui sanctificat homines ? aut quod
sanctum est, ut quid sanctilicatur ? Sed in se quidem
$anctum est ; hoc autem quiritur, ul sanctificetur in
nobis : jd est, ut nos illum sanctilicenius in nobis, ut
cum nos illum sanctiflicaverimus in nobis, tunc ille
nos sanctificet in se. Nam qui non sanctificat Deum,
won sanctificatur a Deo, Sanctificamus autem Deum
in 1r obis, quando scientes eum sanctum, timeinus, et
sollicite vigilamus , ne forie. viulemus sauctitatem !
tio. ninis ejus in nobis per opera nostra mala. Sicut
qui praeclara veste vestitus est, fugit omnem rem sor-
didam , ne forte coinquinet eam, et perdat gratiam
candoris ejus : sic qui suscipit Deum iu corde suo et
spiritu suo, sollicitus esse debet, ne forte contaminet
euin, sciens quia si contaminatus fuerit in nobis, ipse
quidein in sua natura incoutaminabilis manet : tatuen
contaminationis sui injuriam.giaviter nostro vindica-
bit interitu.

Regnum. Dei quid. — Adveniat regnum tuum. Re-
guum Dci dicitur retributio vel tribulatio , quam ac-
vipiunt aut justi pro n:e;cede ju tliis, aut peccatores
]ro culpa peccat. Regnum Dei dicuntur et sancti,
sicut scriptum est : Et coliigent zizania de regno ejus
( Matth, 45. 41), hoc est, de | opulo Cliristiano. He-
gnum Dei dicitur el justitia, sicut dicitur ; Auferetur
a tobis regnum Dei , et dabitur genti. facienti. [fructus
ejus (Matth. 21. 45). De im:ibus unus est inteliectus.
Aliud est regem esse, et aliud regnare. Ecce enim
Deus naturaliter rex est, sed nou in omuibus regnat :
nec onines homines sunt reguum e;u;, quia nec fa-
ciunt omnes voluntatem ipsius. Nam in iniquis ho-
minibus non Deus, sed diabolus regnat, eujus faciunt
voluntatem. Unde sapienter ait Apostolus, dicens : Ad-
versus reclores liujus inundi tenebrarum hai um (Ephes.
6. 12). Nou dixit, Adversus rectores hujus mundi, tau-
tiiimnodo : sed addid.t, Mundi. tenebrarum , quia non

* V, D. et Editi in inarg., jugulemus sunctitutem.

OPUS IMPERFECTUM

totius mundi sunt domini daemones, sed tantumm
tenebrarum , quie sunt in. mundo, Tenebre ad
mundi dieuntur. homines. iniqui : sicut et san
mundi lux appellantur. Sicut ait Apostolus : Fi
aliquando tenebra , nunc autem lux in. Domino ( Eg
5. 8). Quia sicut per sanctos Deus ostenditur in
mundo, «ic per iniquos homines obscuratur. Et
testatem quidem habet Deus in hominibus * et peri
omnes si vult, sicul el ipsum principem peccato
diabolum. Nam sicut diabulus, cum sit in potes
Dei , tamen quoniam quantum ad propositum si
non vult esse Dei , non est de regno Dei : sic et i
nes peccatores quamvis sint. in potestate Dei , tai
quia noluit. esse sub Deo, non sunt regnum |
Nam vere justum regnum est, quando et rex.
homines habere sub se, et cupiunt. homiues |
sub eo. Quando autem rex per violentiam c
esse sub se, illud quantum ad veritatem non
regnum, sed tyrannis. ldeo et Deus, quamvis
beat homines in potestate, tamen volentes re
tautum , ut non sit tyraunus, sed rex. Diabolus.
ne tyraunus est, quia el nolentes compellit fac
voluntatem. suam. Quid est ergo «nod dicit? (
interim duo sunt regua in mundo, Dei et diaboli
est, justi οἱ iniqui : et hoc quieritur, ut tollatur
medio regnum diaboli, 3d est, iuiqui : et veniat {
tummo:do regnum Dei, id est, justi : ct ideo di
Tuum unum regnum adveniat, quia interün non ϱ
nes sunt Dei 5, Quod tunc fiet, quando omues ini
cum principe suo diabolo mitientur in stagnum fk:
meum inferorum. Omnes autem sancti resurgent,
euntes in obviam Domino venieut in aere, et sem
iu hoc muudo erunt cum ipso, ut omne quod esl
hoc mundo, totum sit Dei. Sic intelligendum ο
de justitia, quoniam modo et justitia et iniqui
regnant : cum autem exstincta fuerit iniquitas, s
lato diabolo, tunc justitia sola regnabit. Fiat tol.
tas tua sicut in. celo, et in. terra. Numquid non {
Deus quod vult ubique? Dictum est enim, quia,
quit, Omnia quecumque voluit Dominus [fecit in ο
et in terra, in mari, et in omnibus abyssis (Psal. V
6). Sed lioc quaritur, ut in nohis fiat voluntas D
id est, ut eam nos faciamus. Quamdiu ergo regu
mixtum est in terra, fit quidem voluntas Dei in |
minibus, sed nou sicut in c»lo. In cxlo enim om
angeli nullius faciunt voluntatem, nisi Dei tantsi
modo : in terris autem non omnes faciunt Dei volt
tatem : iniqui enim diaboli faciunt voluntatem. Ci
ergo regnum diaboli, hoc est, iniqui sublati fuer
de loc mundo, tunc omnes, qui sunt super terra
solius Dei facient voluntatem, sicut. angeli omues
cielo. Communiter autem accipi debel quod ait, Sá
in ccelo, et in lerra : id est, Sanctificetur nomen tux
sicut in elo, et in terra. Adveniat regnum tuum, si
ut iu cxlo, et in terra, Fiat voluntas (μα, sical
clo, el in terra. Et vide quam caute loquutus e
Non dixit, Pater, sanctifica nomen tuum in nobis, a
duc regnum tuum super nos, fac voluntatem tuam
nobis : ne seipsum videatur Deus in hominibus 54
ctilicare, aut rcgnum suum super quos vult add
cere, aut voluntitem suam in. quibus vult facere,
er lioc. inveniatur Deus personarum acceptor. N
iterum dixit, Sanctilicemus nomen tuum, suscipi
mus regnum tuum, faciamus voluntatem tuam, sit
in c:elo, et in terra : ne hominum tanitumraodo v
deatur esse quod sancti(icant Deum, aut quod susc
piunt regnum ejus, aut quod faciunt veluntstel
ipiis : scd medie dixit, et impersoualiter : id esl
Sanctificetur, adveniat, fiat : ut utriusque perso
opus necessarium demonstraret, quia et homo Deur
necessarium liabet, et Deus hominem ad αμ
faciendam. Nam sicut homo nop potest facere bonum,
nisi habucrit adjutorium Dei : sic nec Deus. bosdti
operatur in. homine, nisi homo voluerit. Sicut ε6ὶ

! Apud Commelin. ct Morel. legitur, in Aonoribu.
* μή σ in inarg., non sunt omues justi.

721

iius desideriis corrupta terrenis justitie bonum
uon sentit. Non sentit, dico, non nescit : scit
autem, sed non sentit bonum justiti:e, quia nec
delectatur in eo : praoccupatum enim hahet cor circa
delectationem terrenam. 20. Si autem oculus tuus ne-
quam [uerit , totum corpus tuum. tenebrosum erit. Quse
sunt in nobis tenebris ? Sensus. caruales, maleveli
et iniqui, qui semper desiderant. qur sunt tene-
brarum , et non lucis. 1n quo enim alio delectatur
carnis natura, nisi iu avaritia, in libidine , in super-
lia, in deliciis, c:eterisque malis, qu: ad tenebrosam
mortem deducant? Et qui. intelligit quid est, quod
Caro concupiscit adversus spiritum ( Gul. 5. 17), ille
intelligit quia (δευτ sunt carnis natura. Qui ergo
oculum habet mundum , id est, mentem spiritualem ,
celestia semper aspicientem , corpus suum servat lu-
cidum, id cest, siue peccato. Si enim caro desiderat ea
qua diximus mala , secundum suam naturam homo
labens mentem lucidam , et spem ad Deum , justitixe
consideratione dijudicat eam, et divini timoris virtute
Fepercutit eam : et sic quamvis nolestem, tamen ser-
vat eam lucidam, id est, sine peccato. Intellexisti ergo,
quomodo qui oculum habet simplicem , corpus suum
lucidum habet : qui autem oculum, id est mentem lia-
bet aut malignitate aliqua tenebrosaim, aut divitiarum
concupiscentia turbulentam , tenebrosum possidet
corpus ? Nam quie res faciunt mentem hominis spiri-
tualeim esse mundam , ips res cx diverso faciunt
carnalem et sordidam. Quomodo fit munda iens illius,
qui facit eleemosynas , et spem habet in calo, : pes
autem in Deum facit mentem spiritualem et inund.un:
Sic qui divitias congregat cum peccato , spem suam
ponit in teria : qui autem spen habet iu terra, illius
meus carnalis est et. immunda. Hlius ergo tota. caro
in tenebris est, id est, in peccatis. Quoinodo * Quando
enim caro secundum suam naturam , sicut diximus,
concupiscit yerversa, homo spem labens in terra, οἱ
mentem concupiscentiis turbulentam, uon ei contra -
dicit, nec justitiz: consideratione dijudicat, nec judicii
futuri virtute reperculit: quia nec videt cum sil eecus,
nec iuteilgit esse malum quo.| malum cst, οἱ si vult,
non potest, quia srem non habet nisi in svculo. Sci-
mus autem quia spes nobis pr:estat virtutem, ut car-
nalibus concupiscentiis resistamus : qui autem spei
non habet in cado, virtutem non habet resistere coi;cu-
pisceutiis suis, et ideo fit caro illius tota tenebrosa.
μπι ut. brevius et. manifestius exponamus : anima
priusquam peccet , divino ausilio coufortata , regina
οἱ domi:ia est. corporis sui, et quasi libera et regiua
sedet in thiono cordis sui, et gubernst corpus
suum quasi palatium suum , nec potest illam
vincere caro, Si autem gravibus se peccatis obli-
gaverit, tunc divino auxilio destítita, et in. po-
testate spirituum. immundorum redacta, fit debi;is
et infirma, ut non jam sit domina corporis sui,
sed ancilla magis : et jam non caro animi? subjecta
est, sed anima carni, nec quod vult anima, caro lacit,
$ed quod caro coegerit, hoc anima facit. Intellexisti
ergo, quomodo qui oculum mentis sordidum habet,
totum corpus illius tenebrosum est? Sí autem lumen,
quod in te est, tenebre suut, ipsa tenebre quani sunt?
5icul supra diximus, tenebrosa. est semper carnalis
natura , quia semper peccatrix est: etsi non. peccet ,
contradicente sibi anima , tamen recte peccatrix. et
tenebrosa vocatur, quia semper habet caro. peccandi
propositum, ut frequenter etiam juste animse surrepat,
ut quod suum est agat. Quis enim est ila fidelis , qui
numquam vel ex parte est a carne victus? Et si est,
rarus et. Lumen autem est in corde , sicut jam fre-
quenter audistis, anima Deum videns, id est , syiri-
tualis. Si ergo ipsa anima, divina cum sit, et data cst
ad illuminandum illain. carnem , fiat quasi carnalis ,
et terrenis concupiscentiis contenebrescat , terrena
semper aspiciens, illius talis hominis caro jam vide
quomodo involuta sit in tenebris peccatorum. Si
enin , sicut diximus , in viro justo contradicente
sibi ratiouali aninia, semper caro surrepit animze, et

IN MATTILEUM. HOMIL. XVI.

723

quod suum est agit : quantis putas in liomine malo
iniquitatibus se involvet caro , quando anima que
contradicere illi debuerat , consentit ei , consimilia
concupiscens ? Per alteram quidem speciein , Cunen
eumdem sensum expouit Lucas, primum mandans :
Nolite timere , pusillus. grex , quia complacuit Patri
vestro dare oobis regnum. Vendite quod possidetis , et |
date eleemosynam : (ucite vobis sacculos, qui non vete-
rascunt, thesaurum non de[icientem in cgo ( Luc. 12.
92. 323) , et czetera. Deinde ait, Sint lunbi vestri pra-
cincti, el lucerng. ardeutes , et vos. similes hominibus
exspectantibus dominum suum, quando revertatur a nu-
pais Luc. 12. 53. 56 ) : ostenders quia nemo potest

abere lu ubos przecinctos ad exeundum de lioc muai-
do , nec lucernas ardentes , nec exspectare dominum
suum, nisi qui venduut quod habent, et daut elcemo-
Synas , el faciunt sibi sacculos qui non veterascunt ,
el thesauruin non delficieutem in cxlo.

Honilia xvj. ex capite vj.

94 Nemo potest duobus dominis servire : aul. enim
unum odio habebit , et alterum diliget : aut unum susti-
nebit, et alterum contemnet ( Luc. 10. 45 ). Videamus
in primis, quomodo dicta prxcedentia subsequan-
tir verba prieseautia. Superius precepit. eleemosynas
facere , dicens : Thesaurizate vobis thesauros in calo ,
quoniam qui thesaurizaverit thesauros sibi in cxlo ,
ille cor habet in cxlo, et spem ad Deum : ille habet
oculum anim:e simplicom , id est, mentem mundam
οἱ spiritualem , et semper non terrena, sed celestia
meditantem. Qui autem habct mentem mundam et
spiritualem, ille potest corpus suum servare lucilum,
14 est, sine | eccato. Qui aute n non facit eleemosynas,
nec cor habet in cxlo, nec spem iu Deum : nec men-
tem mundam et spiritualem , n«que. potest. corpus
suum servare lucidum, id est, sinc peccato : quia
nemo potest duohus domi..is servire, Deo et mammonre,
id est, d.vitiis. Mammon:e enim Syriaca lingua diviti
appellantur. Sicut ergo qui duos doininos habet, ne-
cesse est, ut unum amet, et alteruin odiat, unum Cor
temn:t, et alteri obediat : sic et qui vult Deum aimnare,
necesse est, υἱ odiat divitias : qui autem voluerit
amare divitias , necesse est, ut odiat Deum : et qui
vult mandata Dei facere, necesse est, ut odiat divitias :
et qui vult mandatis Dei obedire, necesse est, ut con-
Lemnat avariti:e mandata facere : et qui voluerit ava-
riti:e mandata facere, necesse est , ut contemnat Dci
mandata. Considera autem , non dixit, Nemo potest
habere Deum et divitias : sed , Nemo potest Dei esse
servus et divitiarum. Aliud est enim habere divitis,
aliud autem servire divitiis. Si habes divitias, οἱ di-
vitia ille non te faciunt süperbuin aut violentum, sed
secunduin quod poles, das impotentibus , dominus es
divitiarum tuarum , non servus : quia non te divitias
tu: tenent, sed tu diviuas tuas. Si autem divitizx tu.e
superbum te faciunt, aut violentum , οἱ coustr'cius
avaritia nemini aliquid pr.estas, tunc servus es divi-
tiarum tuarum , non dominus : quia. diviti:e tu.e to
tenent , non tu divitias tuas. Nunc jam docet , ut ne
timor inopi; impediat ab cleemosynis voluntatent ,
dicens : 25. ]άεο dico vobis , ne solliciti sitis in cordi-
bus vestris, quid imanducetis. Nam sollicitudo despe-
rationis est filia, quia desper.tio sollicitudinem generat.
Quid est quod. dicit, Jdco dico vobis? ct quid? Ut
eleemosynas faciatis , ut thesaurizantes iu celo , cor
mundum habeatis, sperantes in Deum. Qui autem
sperat in Deuin, ilic nun csi scllicitus quid manducet ,
aut quo vesitiatur : quoniam nulla res est qua facit
homines desperare in aliqua necessitate, nisi ista res ,

uia non habet spem in. Deum. Ne ergo mihi dicas,

uinquid volo esse sollicitus? Sed ipsa res me cogit.
Numquid nolo sperare in Deum? Sed non possum.
Cor enim mcum non me audit. Nescis quid pateris ;
laugues , et tamen causam tui lauguoris ignoras. Vis
ostendam tibi causam , ul in omni necessitate num-
quani despores? Fac bene , et operare justitiam , ut
spei habcas apad Deuin, et πο δολ NX

115

e: οἱ oxctom non. dimittentibus eis dimitiat , non
est gloria. Dei, quia nec est justum judicium ejus. Si
non inducat in tentationem, aut. inductos 8i propter
justami aliquam. causam liberet, gloria Dei est. Et
generaliter quicquid supra orare precepit, cum fue-
vit a Deo prastitum, Dei gloria est. 15. St entm non
dimiseritis hominibus peccata eorum, nec Pater vester
dimiltel vobis. Nam ct superius cum dixisset, Dimitte
nobis debita nostra, sicul et nos dimittimus debitoribus
nostris : ncn dixit, Sicut et nos diniittemus, ut prius
nohis Deus dimittat, postea nos debitoribus nostris. Scit
enim. Dominus emnes liomines esse mendaces : quo-
niam etsi acceperint remissionem peccati sui, ipsi de-
bitoribus suis non. dimittunt. ldeo sic dicit, Dimitte
nobis, sicut nos dimittimus ; ut prius dimittamus ,
postea petamus diinissionem, et a Deo remissionem
peceatorum accipiamus.

Ilowilia αυ. cx capite tj.

Tria prima mala, gula, avaritia, vana gloria. Tria
prima bona, eleemosyna, oratio, jejunium. — 16. Cum
«idem jejunatis, nolite fieri sicut hypocritee tristes ; ex-
terminant. enim facies suas, ut appareant hominibus je-
junantes, Omnium malorum prima et fortiora sunt
tria mala : id est, gula, avaritia, et vana gloria. Ad-
versus qux Dominus tentationis suscipiens bellum,
pugnavit pro nobis. Contra gulam in eremo, coutra
avaritiam super montem, contra vanam gloriam su-
per templum. Hem omnium bonorum prima et for-
tiora sunt tria hona, eleemosyna, oratío, et jejunium.
Kt vide quomodo adversus tria mala inventa sunt
tria bona, id cst, eleemosyna contra. avaritiam, jeju-
nium contra gulam, oratio contra vanam gloriam. Dic
nobis, Ecce jejunium coutra gulam venit, quia con-
trarium est jejunium gulz : et eleemosyna contra ava-
viiam tonvcnit, quia avaritia congregat, eleemosyna
aulem dispergit : oratio quomodo convenit. contra
gloriam vanam ? Audi. Omnia mala, qux sunt in
mundo, habent contraria bona, per qux superentur :
utputa, fornicatio. ca-tiiatem, superbia humilitatem,
iracundia mansuetudinem. Et nullum esi nalum,
quod non habeat contrarium bonum, per quod supe-
retur, dempta vana gloria. ideo quantavis bona fece-
yis, volens compescere vanam gloriam, tanto magis
excitas cam : et causa est ista, quia omne malum ex
malo nascitur, sola autein. vana gloria de bono pro-
ccdit : ideo non. exstinguitur per bonum, sed magis
nutritur. Denique inter bomines peccatores tentatio
vau: glori: non babet locum. Fornicarius enim, aut
yaptor, quomodo tentetur in vana gloria, qui non ha-
bet unde glorietur ? lili autetn tentationem vanz glo-
rix patiuntur, qui tale aliquid faciunt, unde glorien-
tur. Ergo nullum remedium potest esse contra vanam
gloriani, uisi oratio sola : et hzec ipsa vanitatem ge-
nerat, nisi caute prospexeris, si forte bene oraveris.
Aliera de eleemosyna, et jejunio, el oratione divisio
iu lege scripla est : Non intres ante. conspectum Dei
tui vacuus (Exod. 25. 15). Vacuus autem intrat ante
Deum, qni veniens ad orationem, nullam elceinoty-
mam facit. Non solum in Veteri Testamento, sed
etiam in Novo przcipitur, ut per singulas septima-
nas unusquisque Christianus aliquid in gazophylacium
mittat, ad orationem venturus, sicut ait Apostolus :
Unusquisque. vestrum per singula sabbata quod illi pla-
cuerit apud se reponat, ut non, cum venero, lunc colle.
cte fiant (4. Cor. 16. 2). lem dicit Salomon : Ante
orationem. prepara animam tuam (Eccli. 18. 25). llle
praeparat animam suam ante orationem, qui faciens
e eemosynam venit ad orationem. Sicut enum oleum
accendit lumen lucernz, ita et bona opera excilant
fidem cordis, et dant conlidentiam anim:e apud Deum
orandi. Ergo eleemosyua przparatio est orationis.
Item. jejuvium est adjutorium orationis , quia oratio
sine jejunio gracilis est, et infirma, Nam «ratio ula
est fortis, quie fil. in. spir.lu bumili et corde tribu-
lato, sicut et Proplieta d.cit ; Sacrificium Deo spi-

ορ» IMPERFECTUM

ritus. contribulatus ,| cor contritum. οἱ humiliatum
Deus non despicit (Psal. 50. 49). Spiritum autem
humilem et cor contribulatum habere non potest,
qui manducat et bhibit, et deliciis fruitur : qui
panis cor coufirmat, vinum autem Iztificat ( Psal. 103.
15). Spiritum autem carnis humilem esse uon per.
mittit virtus, qua: fit ex pane, ct cor coniribulatum
esse non permittil jucunditas, quie venil ex vino.
Ideo quandocumque sancti pro aliqua necessitate vo-
luerunt exorare Deum, jejunium cum oratioue junxe-
ruunt : sicut Daniel, οἱ cieteri. Unde quia virtus on.
tionis jejunium est, numq^am separantur ab invicem,
sed ubique simul ponuntur. Oratio et jejunium de
morte liberaut. Item : {10ο genus non . ejicitur, uisi in
jejunio et oratione (Matth. 17. 20). Sicut nec miles sine
armis est aliquid, nec arma sine milite : sic nec or.-
tio sine jejunio, nec jejunium sine oratione. Sede
his tribus bonis prinia est oratio, quia eleemosyna
quidem de rebus exit, jejunium autem de corpore:
oratio vero nec de rebus nec de corpore, sed de auim3
procedit et de corde : ideo quasi prima dignitosior e
duobus, media ponitur inter duas. Prima eleemosyna,
secunda oratio, ter(ia jejunium. Et quare eleemosyua
ante orationem przcedit? Quia mediatrix est, et prz-
paratrix vize ante faciem orationis, ut post eleemosy-
nam sequens oratio praeparatum locum misericordie
inveniat apud Deum. ldeo autem jejunium sequitur
orationem, quia uon oratio jejunii est adjutoriom,
sed jejunium orationis. Et non oratio fit propter je-
junium, sed jejunium propter orationem : ideo jeju-
nium non ante orationem przcedit, sed oratio aute
jejunium. Tertia divisio. Item eleemo:synam facere,
aut orationem, aut jejunare, non e«t omuium honmi-
num, sed tantum justorum. Qui autem peccat, e
eleemosynam facit, perdit quod facit. Pro cessate
enim peccato peccatoris datur clecmosyna, non pre
occurrente : id est, quaudo poenitet nos quod feceri-
mus, non ut per pecuniam peccandi licentiam compa
remus. ]tem ille orat, qui jam non peccat : qui autem
Orat et peccat, non rogat Deum, sed deludit Deum.
ltem ille jejunat, qui non peccat ; qui autein peccat et
jejunat, non ad gloriam Dci jejunat, nec se humiliat,
sed substantie suz parcit. l'enique considera in se-
perioribus, ex quo ccpit Christus apostolis suis saltte
taria dare przcepta, non statim in primis mandarit
de eleemosyna, aut jejunio, aut oratione : sed. pries
expellit mala, postea introducit bona. Scriptum est,
Non occides : ego autem dico, Nec irascaris. Scripsm
est, Non perjurabis : ego autem. dico, Nec ατα.
Scriptum est, Non adulterabis : ego. autem dico, Noa
concupisces. Scriptum esi, Oculum pro oculo : ege e-
tem dico, Non omnino resistere malo. Scriptum est, Di-
liges amicum tuum, el odies inimicum: ego autem

iligite inimicos (Matth. 5.21. 59q.). Postquame

dice,
Lodi
his omnibus malis hominem spoliavit, tuuc dicit, Videte
πε eleemosynam vestram faciatis coram heminibet
( Math. 6. 1), etc., ostendens quoniam nisi homo ab
illis omnibus recesserit prius, sine causa facit
bona. Prius oportet mala dimittere, et sic bona ses-
cipere, quia non potest fieri homo novus, nisi desie
rit esse vetus. Qui autem mala non dimittit, et boss
suscipit, bonorum suorum gratiam it : quem-
admodum si quis homo in os uum Paliduid dale
mittat cum amaro permixtum, dulcedo illa aoa dst
suum saporem. Nolite feri tristes, sicut hypecris
Sive de eleemosynis dicens, sic dicit, Ne corain bomi
nibus fiant : sive de oratione sic, Nolite esse sies
hypocrite in angulis platearum orantes : sive de je
junio, hoc ipse dicit. Vides quia sciebat Dominus 12”
nain gloriam ex omni bono procedere. Ideo ilg
spinam, qua assidue nascitur in terra bona, jebel
pr:ecidere, ne spina van: gloriz effocet jejunii fre-
ctum. Numquid potest fleri, ut non sentiatur qui κ΄
junat ? Sed. melius est ut jejunium tuum te ostends
quam tu jejunium tuum. Sciens autem Dominos, 8
non polest fieri, ut sit liilaris qui jejunat : ideo net
dixit, Nolite essc tristes : sed, Nolite fieri [ΠΔ

111

Aliud. enim est csse tristem, οἱ aliud tristem fleri.
Qui enim naturaliter propter assiduum jejunium tri-
stis est, ille est tristis, non autem fit : qui autein per
imposturas aliquas pallentes apparent, illi non suut
wistes, sed fiunt. Si ergo qui jejunat et tristem se
facit, hypocrita est : quanto magis iniquior est, qui
non jejunat, sed argumentis quibusdam in facie sua
pingit venalem pallorem, quasi jejunii signum ? Dis-
plicet ei natura sua, quia non potest mentiri quod
non facit, et misera facies carnis argumentis quibus-
dam innocens castigatur, quia fraud:bns non cornsen-
tit. Puto quod omnis sensatus intelligit, quia h:ec
verba carnaliter non intelliguntur. Nec enim potest
fieri, qnod qui jejunat non appareat tristis, nec man-
dat Dominus quod adimplere non. possumus. Si enim
ideo jubet nos non (ieri tristes, ut uc. per ipsam tri-
stitiam appareamus hominibus jejunare : quare man-
dat caput ungere, et faciem lavare? Sic enim ipsa
unctio capitis, et lavatio faciei, si a jejunantibus sem-
per serventur, nihilominus sunt sigua jejunii. Sed
h:;ec spiritualiter ad animam referuntur, nt nc tristitia
spiritualis faciem spiritualem exterminet. Facies au-
tem. spiritu:slis aninxe est. conscientia ejus, vel cor,
sicut ostendit proplieta, dieens : Tibi dixit cor meum,
Dominum requiram, εἰ exquisivit le [acies mea (Psal. 26.
8). Non enim facies carnea Deum querit, sed con-
scientia. Item quoniam facies conscientia appellatur
ostendit Jacob, cum fuisset luctiatus cum. homine :
Vidi Dominum facie ad faciem, et salva facta est anima
mea (Gen. 52. 50). Vere enim Lunc facie ad faciem
Deum non vidit, quia in schemate liominis luctatus
cst contra eum Deus. Nam scliema corporale velamen-
tum est Dei, non proprietas Dei. Sed mente vidit
Deum. Unde et Israel vocatus est, id est, mens vi-
dens Deum. Si autem facies ejus Deum vidisset, uti-
que sic vocandus fuerat, facics Deum videns. Quid
ergo? Facies anim:e couscientia app-llatur. Sicut enim
iu conspectu hominum gratiosa. facta est facies pul-
chra : sic in oculis Dei speciosa es! conscientia
munda. ltem aliud est gaudium corporale, aliud spi-
rituale. Gaudium corporale est risus, jocus, et cxte-
rm delectationes cariales. Gaudium spirituale cst
spes, sicut ait Apostolus : Spe gaudentes, in tribula-
tione patientes (Rom. 12. 12). Vides quia potest fieri
ut tristantes carnaliter, spiritualiter gaudeamus in
spe? Hoc enim dicit de Spiritu sancto propheta : Flu-
minis impelus latificat civitatem Dei (Psal. 45. 5).
ltem est tristitia corporalis, et est tristitia spiritualis,
Tristitia corporalis est afflictio carnis : tristitia autem
spiritualis, desperatio et infidelitas anim:e. Ergo di-
cens : Nolite fieri tristes, hoc dicil, Nolite propter
homines jejunare. Qui enim propter homines jejunat,
tristem facit conscientiam suam, id est, desperan-
tem. Quomodo enim conscientia ejus lilaris sit, et
sperans in Deum jejuuio suo, qui non propter Deum,
sed propter homines jejunat? Sic et oinnes. livpocri-
te, qui propter homines jejuuant, exterminant facies
suas, id est, conscientias suas. Quomodo enim exter-
minatas conscientias non habeant ante Deum, qui fin-
gentes se propter Deum jejunare, non propter Deum
jejunant, sed- propter homines, volentes fallere εἰ

uin, el homines? Aut ita : Nolite fieri tristes, sicul
liypocritee : id est, Nolite sine spe et sine fide jeju-
nare. Sine spe autem jejunat, qui non sc abstinet a
peccato, nec facit justitiam. Nam sicut hona opera
spem generant, id est, gaudium spirituale : sic mala
opera desperationem, id est, tristitiam spiritualem,
Qui enim peceans jejunat, sine spe jejunat : id est,
non habet, unde speret, et gaudeat, sed est animus
ejus desperans, et tristis. Jam autem quomodo pec.
catum ct desperatio exterminent faciem conscienti:e,
nnllus ignorat. Nam semper vulnerata est conscien-
tia ejus qui peccat. Sic ergo omnes hypocrit:e jeju-
pant, non bonis actibus exhilarantes conscientiam
suam in spe, sed malis operibus contristantes in de-
sperationem. llypocrita est ergo omnis, qui peccans
jejunat. Quid est ergo, cum gaudio jejunare, nisi prius

Parrot. 68. LVI.

IN MATTILEUM. HOMIL. XV.

113

spiritualiter jejunare, deinde carnaliter? Nam sicut
omne bonum est spirituale, sic est et carnale: et omne
malum est spirituale et carnale. Utputa, fornicatio car-
nis est meretricatio, fornicatio autem spiritualis est
prievaricatio. Castitas carnis est nescire mulierem : ea-
stitas spiritualis, fidelem esse Dco. Humilitas corporalis
assurgere homini, verbum dicere molle : humilitas
spiritualis, qui in cordesuo alterum existimat meliorem
quam se. Superbia corporalis, asper sermo : superbia
spiritualis, qui se meliorem putat esse, quam alterum.
Sic et jejunium corporale est, et spirituale. Corporale
Jejunium. est. abstinere a cibis, spirituale jejunium
est abstinere a peccatis. Nam sicut caro delectatur
mandncando, sic spiritus carnis delectatur peccando,
Unde sapientes omne pecratum libidinem vocant,
quia omue peccatum cum delectatione committimus,
Ideo et circumcidebatur lihidiuis membrum, ut i

mysterio generaliter omnium malorum delectatio tol«
leretur, ασ mala faciunt. animum tristem, id est,
desperantem. Qui cnim a cibis jejunat , non ab ope-
ribus malis, ille apparet jejunare, non autem jejunat :
quia quantum ad homines jejunat, quantum ad Deum
autem pessime epulatur malis. Amen dico vobis, rece-
perunt mercedem. suam. Delectatio illa laudis tamdiu
sentitur, quamdiu auditur : mox autem ut aures
transierit, trausit et delectatio laudis. 17. T« autem
cum jejunas , unge caput tuum, εἰ faciem. twem laea.
Tu qui misericors es, qui magis jejunas corde quam
corpore, qui magis abstines a peccato quam a cibo t
et ideo non hominibus , sed Dco jejunas. Qui enim
peccantes jejunant, hominibus jejunaut, non Deo, et
ideo hypoecrit:e sunt : qui. autem vere. Deo jejnnant,
non tantum a cibis se abstinent, quantum ab οπιηί
actu. iniquo : quoniam sicut cibus carnem delectat,
sic omne malum delectat spiritum carnis. Quid ergot
Quando jejunamus , si infundamus oleum capiti no-
δίγο, vcre vànuimn est : etsi lavemus facies nostras
aqua, Et quis facie non lavata procedit ? Magis enim,
si hoc facimus, quasi per signa hie lavationis et un-
ctionis publicamus nos jejunare. Quid ergo? Simplex
interpretatio hujus loci ως est, quoniam per agge-
rationem intelligenda sunt. ista , sicut et c:vtera ante
dicta, tamquam si dicat : Sie longe te facere debes
ab ostentatione jejunii tui, uL si potest fieri, quod
non decet, etiam ea facias. qux ex diverso luxuria
et epulationis videntur ο6.ο indicia. Spiritualiter au-
tem sic , sicut ex superioribus patet, quia facies ani-
m? conscientia intelligitur ; Projice ergo abs te avari-
ti:ze sordes, perjurii stercora, malitizsque putredinem;
et lavasti faciem, id est, conscientiam tuam aqua
prophetica, de qua dicit Isaias : Lavamini , et mundi
estote, auferte nequitiam ab animabus vestris (Isai. 4.
16). Si enim abstuleris nequitiam ab anima tua,
lavasti conscientiam tuam, et bene jejunas. Item ca-
put tuum Christus est. Sitientem pota, esurientem
ciba , algentem vesti, et sic pretiosissima myrrha,
id est, oleo misericordizx unxisti caput tuum, id est,
Christum, qui clamat in Évangcelio, dicens, quia
Quod uni ex minimis istis fecistis, ihi fecistis. Quo-
niain autem omnis justitia in his duobus consistit :
primum ut ne facias malum ; secundum, ut facias
bonum : ad id, quod p rtinet ad fugieuda peccata,
dixit, Lata faciem tuam : ad. illud autem, quod per-
tinet ad facienda bona opera, Unge caput tuum, οἱ es
amabilis sicut Maria, qux postquam conscientiam
suam lacrvmis poenitentize lavit, postea infudit oleum
super caput Christi, et impleta est, domus odore :
ita et tuorum operum fama, si fueris talis, totam
implebit Ecclesiam. Et quam proprie dixit, facio m
quidem lavare : caput autein non lavare, sed ungere.
Quamdiu enim sumus in corpore, conscicntia mostra
semper sordida est in peccatis. Caput autem nostrum
Christus lavationem necessariam non habet, sed so-
lam unctionem : quia Peccatum non fecit, nec dolus
inventus cst. in ore ejus (sai. 55. 9). 19. Nolite ihe-
saurizare vobis thesauros super Jerram. Praesens capit-
tulum ad precedens non habet consequevtim 7alio-

M

119

nem, quia illul de jejunio dictum est, hoc autem de
rlceinosynis. Quid ergo est? Si memores sumus,
nibil de eleemosyna, vel de oratione , vel de jejunio
Dominus docuit supra : sed simulationem eorum
compescuit tantum, ut nec coram hominihus faciant
ea , ut videantur ab cis : non quia. possibile est sic
ea agere, ut non ea videant homines, sicul diximus
snpra; sed sollicitum fecit hominem , ut quantum ad
se sic festinet agere ea, ut non videatur : ut ipsum
bonum opus homini Cliristiono * magis in affectu sil,
quam in actu. Et convenienter, quoniam et supra
legis quidem mandata magis ad opus respicicbant,
quam ad affectum : id est, Non occides , non adultera-
bis, ctc. : Christus ad supplementum eorum spiritua-
liora introduxit. mandata, ad affecti magis. respi-
cientia, quam ad actum : Ego autem dico, Ne irascaris,
ne concupiscas, etc. Sic et hie, ul boni. simulatione *
priecisa, opera eorum bona ad cor magis respiciant,
quam ad aspectum, Quoniam ergo, sicut exposuimus,
nihil docuerat Christus de illis, nunc secundum lres
supradictas justitias, cleemosynz , orationis et jeju-
nii, tres consequentias introduxit doctriu:e : unam
ad eleemosynam, alteram ad orationem, tertiam ad
jejunium. De quibus singulis demonstrabimus in pro-
rio loco. Et ad eleemosynam doctrina subsequens
Ίος est : Nolite thesaurizare vobis thesauros super ter-
ram, ul talis ordo sit narrationis : Cum facis eleemo-
syuam, noli tuba canere ante te, sicut hypocritae [aciunt
in synagogis., el in vicis, ul glorificentur ab lioiinibus.
Amen dico vobis, perceperunt meroedem suam. Te au-
tein. faciente eloemosynam , nesciat siuistra tua quid fa-
ciat dexlera (ua : ut sit. eleemosyna (ua in abscondito,
et Pater tuus , qui videt in. abscondito, reddet libi in
manifesto. Nolite thesaurizare vobis thesauros. super
terram. Et hic dat consilium , ut eleemosyna fiat : in
secundo loco ostendit, quz utilitas est iu eleemosyna
facienda : in tertio loco, ut neque timor ἱιορίω acci-
dentis impediat voluntatem cleemosyn:e faciend;e.
Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra , quia non
cstis de terra., nec de terra venistis, sed pro tempore
de terra suscepistis terram, ut per terram vin.
calis terram ; sed de czelo estis, et de cxelo venisus ,
et iterum redituri estis in calum , nisi ultro remanere
volueritis in terra. Illic ergo substantiam tuam col-
loca, ubi patriam habes. Vis autem scire, quia per-
cgriuus es in hoe mundo? Audi prophetam dicentem :
Incola ego sum in terra , non abscondas a me mandata
tua (Psal. 148. 19). Quo est ergo insipientia , ul con-
tentus sis super terram ? id es!, In alienis vis servire
diabolo, cum possis in celis, id est , in propriis, re-
gnare cum Christo? Ubi tinea οἱ comestura externi -
nant, et ubi fures effodiunt el furantur. Omnia bo:ia
mundi triplex interitus tollit. Aut enim a semetipsis
veterascunt, et tineant, sicut vestimenta : aut ipsis
dominis luxuriose viventibus comcduntur , Sicut c:c-
terz: facultates : ant ab extraneis vel dolo, vel vi,
vel calumniis, vel quolibet alio iniquo modo diripi-
uutür. Quia omnes fures dicuntur , qui per iniquila-
tem fesinant aliena facere sua. Sed dices , Nuinquid
omues qui liec. liabent, perdunt ea ? Ventilo vesti-
mentuni meum , et nou tineat : parcius ago, et facul-
làtes mex non coimeduntur : sollicite àgo res meas ,
et non diripiuntur a furibus. Interim quidem sic d:-
cam, quia si non omnes perdunt, tamen milti per-
dunt, Quid ergo? melius est super terram reponere ,
ubi iucertus est conservationis eventus , an in οσο,
uhj cst certa. custodia? llic si non custodieris,
perdes : si custodieris , timore et sollieitudine crucia-
vis. [ilic autem, etsi dormis, a Deo servantur : et
cum recordatus fueris , spe gratutaris. Οι est autein
stultitia. illie relinguere, unde exitiuus cs, et illuc
non premittere, quo iturus es? Vere autein. male
servalas divitias, etsi corporaliter non perdidisti
spiritualiter perdidisti, quia nec proficiunt tibi ad
! V. D. et Fditi in marg., opus omni Christiano.
5 οι iu warg , t onmi simndlatione.

ο OPUS IMPERFECTUM 130

usum salutis. Quicquid enim pro anima tu& feceris ,
loc est tuum : quod autem reliqueris, perdidisti.
Nam quod corporaliter male congregatur, spiritualiter
disper-um videtur , et perditum : quod autem corpo-
raliter bene dispergitur , spiritualiter illud congrega
tum. et repositum videtur in clo. Nunc autem ponit
"a sit utilitas in eleemosyna facienda , dicens : 91.
bi enim fuerit thesaurus tuus , ibi erit el cor tuum.
Qui collocat thesauros in terra, non habet quod spe.
ret in czelo. Ut quid enim a-pieiat in clum, ubi nihil
repositum habet ? Propterca sive krtatur, in carns-
libus et terrenis l;:etatur : sive tristatur, de carualibus
ct terrenis tristatur. Qui autem divitias suas reponit
in clo, non habet spem in terra. Ut qnid euim dele
cietur in terra , qui nihil habet in terra ? Ideo sive Er-
tatur, in spiritualibus l:etatur ; sive tristatur, de spi-
ritualibus tristatur. Ergo peccatorum et letitia wala,
et tristitia pejor, quia aut de lucro terreno l:etantur, ant
de damno tristantur: justorum autemet la'titia bona, et
tristitia melior, quoniam aut de justitia l-ctantur, aut de
peccato tristantur.Si enim aliqua causa mortis advene-
rit, $i quidem spes illius in terra sit, tristatur, quasi
de domo sua ad peregre vadens, ut non. dicam ad tor-
menta ! : si autem spes ejus in c:vlo sit, gaudet quasi
de peregre ad domum propriam reversurus, ut no
dicam * ad regnum czleste. Secundo, qui thesaurizat
jn terris, dupliciter facit peccatum. Primum , quia
male congregat : secundo, quia cor labens in terra,
numquam qua Dei sunt recordatur, sed semper que
terr». Et qui thesaurizat in. celo, dupliciter j'sti-
tiam facit. Primum, quia bene fanerat : secundo,
quia spem habens in Deo, semper qu:e Dei sunt co-
gitat el meditatur, et non quie terre. Et quemadmo-
dum qui semel congregare coeperit in terra, isa cou-
cupiscentia terrena facil eum magis sollicitum csse,
nec solum ne minuat inde, scd ut magis augeat : sic
et qui thesaurizat in colo, ipsa concupiscentia spiri-
tualis facit eum sollicitum, non solum ut non perdat
quod habet, sed adhuc ut augeat super id quod ha-
bet. 22. Lucerna corporis tui es! oculus tuus. Prius
commeinorare debemus, quia non de corpor. li oculo
loquitur sermo, nec de hoc corpore, quod videtur a
foris. Alieui dixisset, Si oculus tuus sanus fuerit,
aut infirmus : nunc autem dixit, Simplex et Nequm.
Non enim omnis qui benignum liabet oculum, omnino
et corpus ejus lucidum est : nec enini omuis qui nia-
lignum oculum habet, corpus cjus in tenebris est.
Quid enim, si benignum oculum habet, et iufirmum,
numquid corpus ejus in lumine est? Aut si malignum
et sanum , numquid corpus ejus in tenebris cst?
Ergo Corporis , non a foris, sed ab intus, id est, cor-
poralis naturx. Lucerna autem ejus est. mens , pet
quam anima videt Deum. Unde Jacob est appellatus
Israel. Israel. autem Hebraice interpretatur mens vi-
deus Deum. Po.tquam ergo dixit, T hesauwrizate volis
in cgo, quoniam ubi thesaurus tuus fuerit , ibi erit el
cor tuum : convenienter subjunxit, (a) Lucerna corpo-
ris (ui oculus tuus est. Si oculus (uus fuerit simples,
totum corpus tuum lucidum erit : ut ostendat, quia qui
eleemosyuas faciunt , cor ad. l'eum habere debent:
qui autem cor habet ad Deum, illius oculus lucidus
cst: id est, illius mens spiritualis et munda est,
nec terrenis concu;iscentiis sordidata , sicut. seri-
ptum est : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum κ-
debunt ( Math. 5. 8 ). Sicut enim qui graves oculos
habet, si ponas eum in aliquo obscuro tenebrosoque
loco, melius videt : si autem ponas eum in sole, nt-
hil vide!, quia oculus cjus non suffert solis canderem:
sic homo mundialis, qui oculum , id est, mentes
terrenis desideriis sordidam habet, et torbulet-
tun , si ponas eum in rebus inundialibus, sapit
el astutus est : si autem tralias eum ad res spt-
rituales , tenebrescit , ac nihil sapit, quia men

! tidem in marg., ut dicam ad tormenta.
3 Melius legeretur, ut dicam.
(a) tic incipit rlomil, XV. in Cod. V. D.

τη

quia sieut margaritze inclusa cochleis positze sunt in
profundum maris : sic et divina mysteria, in verbis
Ínclusa*, posita sunt intus in altitudinem seusus Scri-
pturaruimn sanctarum. Et sicut non omnis homo potest
se mergere, ct de profundo tollere margari'as, nisi
arlüifex, qui habet usum rei illius : sic nou omuis
liomo potest descendere in. altitudinem sensuum, et
ilic invenire mvsteriorum absconditas margaritas,
nisi vir spiritualis, qui habet. exercitationem | spiri-
tialimn oarrationum Dei. Propterea inargarit:e non
sunt dand:e, nisi desiderantibus veritatem, et cum
ratione humana viventibus. Si ergo Lalibus poreis
secretorum mysteriorum miseris margaritas, coenosze
vita: delectatione mente gravati, non intelligunt pre-
tiositatem earum : sed :vstimantes eas similes esse
cxteris fabulis mundialibus, similiter eas carnalibus
actihus couculcant : οἱ post. modicum conversi per
inobedientiam, rumpunt przbitores earum : frequen-
ter autem et scandalizati in eis, calumniantur expo-
sitores earum, quasi dogmatum novorum seminatores.
Et si talibus canibus, qualibus diximus, dederis sancta,
suscipiunt, quasi canes, sine discretione, et sordidis
actibus suis conculcant ea, et pro nihilo zstimantes
qua acceperunt, conversi disputationibus suis, quasi
latratibus irrationabilibus, rumpunt veritatis prz-
dicatorem. Et pnto, non sine rationabili differentia
sanctum quidem canibus dare vetuit Dominus, mar-
garitas autem non dare porcis. Et de margaritis qui-
dem possumus dicere, quia si porcis mitti vetantur
minus immundis, quanto magis canibus plus iminun-
dis? De sancto autem dando idem aestimare non pos-
sumus. Quid est enim, si plus immundis dare non con-
venit, minus autem immundis oportet ? Idcirco neque
vetitum | intelligimus, neque mandatum : forte quia
frequenter et manum imponimus, et benedictionem
dimus etiam porcorum more viventibus Christianis,
non quia illi merentur accipere, sed nos ex nobis con-
tra justitiam, dare usurpamus, nc forte plenius scan-
dalizati depereant. Ideo jussum non est, quia in-
justum est : vetitum autem non est, quia infirmi-
tati fuerat. ignoscendum. Sed quia de sanctis. coepi-
mus dicere, non est tacendum, quoniam aliud est
sanctificatio, aliud sanctificatum. Sanctuficatio enim
est, quod alterum sanctificat : sanctificatum autem al-
terum sanctificare non potest, quamvis ipsum sit
sanctum. Utputa, signas panem tuum, quem mandu-
cas, sicut ait Paulus : Sanctificatur enim per verbum
Dei et orationem (4. Tim. 4. 5):sanctificasti eum, non
fecisti. sanctificationem. Quod autem sacerdos de
manu sua dat, non s$olum sanctificatum est, sed etiam
sauclificatio est : quoniam hoc non solum datur,
quod videtur, sed etiam illud, quod intelligitur. De
sanctificato ergo pane licet et animalibus jaclare, et
infidelibus dare : quia non sanctificat accipientem,
Si autem tale esset, quod de manu sacerdotis accipi-
tur, quale est, quod in mensa manducatur : omnes
de mensa manducarent, et nemo de manu sacerdotis
acciperet. Unde et Dominus in via non solum benedi -
xit panem, sed de manu sua dedit Cleophze, et so-
eio ejus (Luc. 24). Et Paulus navigans non solum
henedixit panem, sed de manu sua porrexit Lucz,
el czeleris discipulis suis (Act. 27). Quod autem de
manu porrigitur, nec animalibus dandum est, nec
infidelibus porrigendum : quia non solum sanctifica-
tum, sed etiam sanctificatio est, el sanctificat acci-
pientem.
Homilia xviij. ex capite vij.

7. Petite, et dabitur vobis : quarite, et. invenietis ;
pulsate, el ayerielur vobis. 'Transitum consequentem de
capitulo ad capitulum invenire difficile est. Ideo di-
versa proponimus sccundum diversas :stimationes
interpretum, Sciens Dominus, quoniam quicumque
niandaverat. supra, hominibus impossibilia erant : et
quantum ad naturam humanam, supra naturam. Nam
qui se non abstinet a czedibus, quomodo potest abs-

! jjdem ia marq.; in. libris inclusa.

IN MATTILEUM. HOMIL. XVII.

790
tinere se ab ira? Qui nen se abstinet a: fornicatione,
quomodo se abstinet a concupiscentia? Qui non sa
abstinet a perjurio, quomodo se abstineat a jura-
mento? Qui alios ferire non cessat, quomodo se pre
beat feriendum? Qui nec amicum suutn sincere dili-
git. quomodo diligat inimicum? Quid autem sic im-
possibile est, quomodo eleemosynas facere, vel orare,
vc] jejunare, et nolle hominibus apparere? Quid au-
tem diflicilius est, quam non judicare peccantem in
se, aut niliil sanctum vel secretum dicere aut dare
indignis? Necesse est. enim ut et multos sibi faciat
inimicos. Quoniam ergo majora erant mandata, quam
virtus humana est, transmittit eos ad Deuin. cujus
gratix impossibile nihil est, dicens : Periite, οἱ dabi-
tur vobis : ut quod ex vobis hominibus consuminari
non potest, per gratiam Dei adimpleatur. Quoniam
creaturam sensibilem Deus armatam οἱ munitam
creavit. Alios enim munivit veloci pedum cursu, alius
arinavit unguibus, alios velocibus pennis, alios denti-
bus, alios cornibus : hominem autem solum sic dispo-
Suit, ut virtus illius sit ipse. ELin eo quod infirmio-
rem eum fecit omnibus, in ipso fortiorem euim νυ-
luit essein se. Nam sciens Deus, quia cogno:cere
et culere Deum vita azterna est, ignorare autem, et
contemnere, perditio sempiterna, nec ita infirmum
eum creavit, ut omnino nihil boni facere posset, ne
quem super omnia, et propter quem omnia fece-
rat, omnibus inveniretur esse deterior : nec ita po-
tentem eum creavit, ut etiam sine Dei ausilio ex se-
ipso facere posset quod vult, ut infirniitatis sux ne-
cessitate coactus, semper necessarium babeat Domi-
num suum. Et vere justissima res est, ut factura
necessarium habeat suum factorem. Si enim omuis
virtus hominis in Deo est, et tamen contemnit om-
nium bonorum suorum auctorem : quanto magis ue-
gligeret Deum, si potenua ejus esset in ipso? Aut iia :
quoniam ad sauctilicandam orationem quadam dederat
eis observand:e bonitatis mandata, dicens : Nolite
judicare , ut non judicemini : competenter addidit ,
Petite , αἱ dabitur. vobis : tamquam si dicat : Si hauc
clementiam servaveritis ad inimicos, quam mandavi
vobis : quicquid vultis, petite, et dabitur vobis : et
quicquid desideratis invenire, quxrite, et ipveniclis :
et quicquid clausum vobis videtur, pulsate, ct ape-
rietur vobis. Gratia vos prosequente, petite precibus
die ac nocte orantes. Quod si misericordiam suain:
protraxerit Deus ad tempus , volens tentare constan.
tiam lidei tu», tu a petitionibus tuis non recedas. Sic-
ut enim qui vere esurit, tamdiu petit. eibum. douce
impleat necessitatem corporis sui, nec potest cessare,
necessitas enim urget, quia sine cibo vivere non po-
test : ita et qui vere desiderat gratiam Dci, cessaro
non potest a petendo , sciens quia salvus lieri non
potest siue. gratia Dei. Adhuc quzrile, iuterrogantes
sacerdotes cxterosque habentes scientiam spiritua-
lium Scripturarum, sicut prxecepit lex : Jnterroga pa-
trem tuum, et dicet tibi ; seniores tuos, et annuntiabunt
tibi (Deut. 32. 1). Quzrite studio et labore, legentes
Scripturas legis et prophetarum. Nam Deus | ita nes
disposuit esse, ut nec studentes et laborantes circa
Scripturas acquiramus salutem scienti: sine gratia
Dei, ut ne nobis imputemus quod scimus : nec tameu
gratiam acquiramus, nisi studuerimus et lahoraveri-
mus circa Scripturas, ne donum Dei detur negligen-
tibus. Gratia enim adjutorium est infirmitatis hu-
man2 : adjutorium autem non dormientibus datur.
sed festinantibus , et prevalentibus*. Sicut enim in
bello non omnis, qui pugnat, vincit, nemo tameu
vincere potest, nisi pugnaverit : sic non omnes, qui
student ct legunt, acquiruht scientiam spiritualem,
nemo tamen acquirere potest, nisi qui aut studiosus
fuerit ad legendum, aut assiduus ad audiendum. Et
infideles quidem, et non timentes Deum inveniunt
scientiam legendo et studendo, sed non illam quie
ex Deo est, qu: per Spiritum sanctum datur, sed

! Alias, non precvalentibus,

195

ona enim opcra sunt qu:e sperare faciunt, et mala opera
desperare compellunt. Propterea. non dixit propheta :
Spera in Deo , οἱ ánhabita terram, et. pasceris in di-
Vitiis ejus : sed , Spera in Deo , et. (ac bonitatem , et
mhabita terram ( Psal. 56. 5). Ne solliciti sitis quid
mnanducetis, Non dixit , Nolite laborare : sed, Nolite
solliciti esse. Ergo solliciti esse vetamur , laborare
autem jubemur. Sic enim οἱ Dominus loquens ad Adam,
non dixit , Cum sollicitudine facies tibi panem: sed ,
Cum labore et sudore faciei tu»... Ergo non sollicitu-
dinibus spiritualibus , sed Jaboribus corporalibus ac-
quirendus est panis. Sicut laborantibus enim pro
przmio diligenti:e , Dco przestante, pants abundat :
sic dormientibus et negligentibus pro poena negligeu-
te, Deo faciente , subducitur. Nonne anima plus est
quam esca, et corpus plus quam vestimentum ? Coulirmat
spem nostram, primum de majore ad minus descen-
dens, deinde a minore ad majus ascendens. Quomodo
si animam dedit , cscam non dabit ? Si corpus pla-
smavit , vestimentum nou providebit? Nisi voluisset
esse quod est , non crcaret. Quod autem sic creavit ,
ut per escam servetur, necesse es! , ut det ei escam,
quamdiu vult. es«e quod fecit. Quid est a minore ad
inajus ? 96. Videte volatilia celi, neque seminant neque
metunt, etc. Si avibus prxstat alimentum, bominibus
non pr:esiabit alituram ? si illi non laborantes, inve-
niunt escas, homo non inveniet , cui Deus dedit οἱ
operandi sapientiam , et fructificandi spem * Omnia
cnim animalia Dcus propter hominem fecit, homincm
autem propter se. Si ergo animalibus ministrat. pro-
pter hominem, hominibus non ministrabit propter
seipsum? Omnia Deus in sapientia fecit, hominem
autem non solum in sapientia, sed etiam secundum sa-
pientiam suam. Quanto ergo pretiosior hominis creatio,
quan animalium , tanto major sollicitudo Dei de lio-
minibus, quam de animalibus. Omnia Deus animalia
fecit, ut tamdiu sint, quamdiu sunt, cuim vero mortua
fuerint , fiant. tamquam qua non fuerunt : hominem
2utem , ut non solum ante mortem, sed eliam post

mortem vivat : magis autem post mortem, quain ante

mortem : quoniam ante mortem in tentatione vivit,
ost mortem autem in gloria. Si ergo illis occurrit,
quos sic creavit, ut tantummodo vivant ! : hominibus
non occurret, quos fecil , ut in perpetuo vivant? 27.
Quis vestrum cogitando potest adjicere ad staturam suam
cubitum unum »33. Et de vestimento quid solliciti estis ? Si
ergo cogitando modic.m parteni corpori vestro addere
non potestis *, quomodo cezitando -alvandi estis in toto?
Deus, qui te ex nihilo formavit in uter2, οἱ de periculo
«€um periculo nascentem de utero mairis eripuit , te
non solum non cogilante, sed neque sciente. Deus, qui
per singulos dies incrementa corporis tui dat , et sa-
pientia faeit, te non intelligente. Si ergo in te ipso quo-
tidie providentiam operatur, quomcdo in nccessariis
tiis cessabit? Considerate lilia agri , quomodo in tem-

pore opportuno crescunt , tempore siatuto formantur..

In frondibus vestiuntur candore , implentur odoribus :
et quod terra radici non dederat , neque radix illi,
invisibili operatione Deus largitur : neque plus islis ,
et minus aliis ; sed in omnibus eadem providentie
plenitudo servatur, ut non a seipsis nata, neque eventu
acta putentur, sed Dei providentia intelligantur esse
disposita. Non laborant , neque nent. Dicendo , Non
laborant , intelligi vult homines * : dicendo autem,
Neque nent, mulieres : quoniam virorum vila semina-
tionibus, mulierum autem lauilicio substentatur. 29.
Neque Salomon in omni gloria sua sic vesticbatur. Quia
Salomon etsi non laborabat, neque sollicitus erat quid
vestiret, tainen vel jubebat, vel disponebat, vel scie-
bat. Ubi autem jussio οἱ dispositio, illic et ministran-

! βὶς recte V. D. et Editi in marg. In textu vero, eidean-
tir, minus commode.

* 4ddere non potestis, iidem in marg. tin textu legeba-
tur, adhi^ere non potestis.

3 Sic locum restituimus ex codice V. D. Aute legebatur,
Dispyostta, Numquid laborant ? numquid nent ? Dicendo, non
δεμιόιω (in marg. luborunt) eiros confortat.

OPUS IMPERFECTUM

134

tium offensa frequenter invenitur, et jubentis iracun.
dia excitatur : liaec autem. nesciunt. quomodo sic co-
ronantür *. [lli homincs ministrabant , istis [eus, 50.
Si enim (amnium agri, quod hodie est, et cras in clibanum
millitur, Deus sic vestit, quanto magis vos modice fidei?
Si ergo floribus sie occurrit, qui sic nati sunt, ut tan-
tummodo videantur οἱ pereant : liomines. negliget,
quos sic creavit, ut non pro tempore videantar, sed
ut in perpetuo sint ? Qui intelligit quid est houo, uon
desperat de Deo : qui autem desper»t de Deo, nescit
quid est : quoniam homo in Dvo, et Deus in homine
est. 51. Nolite ergo solliciti esse, dicentes, Quid manda-
cabimus , aut quid bibemus? Deus enim liec in natura
creavit, quasi regulam terrz:c mandans : Producut terra
herbam pabuli (Gen. 4. 11) : ideo vult aut non vuli,
bonis et malis germinat : quia terra ministrare jussa
est, non judicare. Bonum autein et inalum non in n3-
tura creavit, sed in arbitrio nostro posuit , ut quad
ve umus, simus. Ideo bonis palma propowitur, malis
autem poena. Qu est ergo sapientia , de eo csse sel-
licitum , quod, etsi sollicitus non fueris, habebis : e
de illo non esse sollicitum , de quo si sollicitus not
fueris, perdes ? Nam escam, etsi sollicitus non fueris
de ea, invenies : justitiam autem, uisi sollicitus fuc.
ris, non appreliendes. 52. Hac enim omnia geutes que-
runt. Quia in rebus humanis fortnmam esse credunt,
non providentiam , neque judicio Dei vitas suas gu-
bernari astimant, sed incerto duci eventu : ideo me-
rito timent, merito solliciti sunt, et desperant, quasi
qui neminem habeant gubernantem. Qui autem crelit,
se judicio Dei gubernari, non incerto duci eventu,
escam quidem suam in manu Dei committit, sciens
quia nemincn sine voluntate et judicio Dei fame aut
nuditas occidit. Cogitat autem de bono et malo, scicus
quia nisi sollicitus fuerit, nec malum fugiet , vec bo-
num apprehendet : ideo dicit, 55. Querite primxm
regnum Dei , et justitiàm ejus. Reguum Dei est retri-
butio bonorum operum εἰ malorum : justitia autem
est via pietatis, per quam itur ad regnum. Si ergo die
46 nocle cogitas, qualis erit gloria sanctorum, vd qua
lis erit interitus impiorum et peccatorum, necesse est
Ut aut propter timorem poenz territus recedas a male,
aut propter desiderium glorie excitatus festines ad
bonum. Et si quotidie cogitaveris, qu;e sit justitia Dei,
et quid odit, quidve amat, ipsa justitia o«tendelt tihi
vias suas. Nam justitia sicut odientes se fugit , sic
amantes se se ;uitur. Nec eiim daturi sumus rationem
utrum pauperes fuerimus , aut divites , quia nec fuit
hoc in nostra potestate : sed si bene egimus aut wale,
quod in nostro jacet arbitrio. Dictum est ad homi-
nem : Maledicta terra in operibus tuis (Gen. 5. Mi).
Vides quia propter peccata hominum maledicitut
terra, ut nou gerininet ; benedic/tur autem, cum bona
opera fecerinus? Tu ergo quiere. ju: titiam, οἱ uen
ibi deerit panis : quoaiam sicut. propier mala opera
frucius teir.e subducitur, sic propter bona. abundat.
Propterea dicit, Quarite regnum Dei et justitiam eji,
el hiec omnia apponentur vobis. 54. Nolite ergo sollicii
esse in crastinum. Jam diximus, quoniam quod dicit,
liodie, hioc solum siguificat, quo «pus habemus in vila
nostra prieseuti. Quod autem. dieit, crás, quod su-
perfluum est supra nece:sitatem ostendit. Nibil ergo
cures superfluum liabere, quam necessarium est vo-
his in vila przesenti ad vitam quotidianam, Quod 3e
tem superfluum fuerit, quod est cras, curabit se : 26
si dicat, Superflua quantacumque congregaveris, ill
seipsa carabunt. Te quidem non eis frueute, ipt3 9
tem invenient dominos multos, qui ea procurant, sicsl
placuerit ip-is. Quid ergo curas de illis, quorum pe
testatem aliis es dimissurus ? Sufficit enim dici

tia sua : ac si dicat : Sufficit tibi labor et miseria quit
pateris in vita propter usus quotidianos , quos nec6
sarios habes. Noli superflue pro super(luis laburste,
ne labor quidem fiat tuus, fruitio autem alten
Malitiam autera dici ipsam afflictionem appellat sell

! Forte legendum, orngniur; quzevox melius quadrare-

135

citidinum. prazesentium et laborum : non sicut Mani-
chiei dicunt, malam esse ipsam creaturam Dei.
llomilia xvij. ex capite υἱ).

1. Nolite judicare, ut ne judicemini : nolite conde-
mnare, et non condemnabimmi. Quidam hunc lucum
secundum hujusmodi sensum exponunt, dicentes, quia
Dominus hoc mandato non prohibet Christianos ex
benevolentia corripere alios Christianos dignos cor-
reptione : sed ne aut per jactantiam ju«titi:xe su: Chri-
stianos despiciant peccatores , derogantes frequenter
de multis, et ex solis plerumque suspicionibus odicn-
tes czeteros et condemnantes, et. sul) specie pietatis
proprium odium exsequentes. Et ut ne sic quidem
Christiani corripiant Christianos, convenit sermo, qui
dicit : Nolite judicare. Si autem nou ! corripuerint ,
utrum conveniat illud quod dicit : Ut non judicemini,
nescio. Numquid propter illud solum, si sic non cor-
ripuerint peccatores, consequentur indulgentiam pec-
catorum suorum, secundum. quod dictum est, /5t uon
judicabimini ( Luc. 6. 57) ? Si enim judicantes, sicut
judicare non decet , male faciunt : sine dubio non ju-
dicantes, veniam peccatorum priorum ex loc non
consequentur, qua non judicaverunt male. Quis euim
consequitur indulgentiam mali sui prioris , quia non
addidit et alterum malum? Certe si in se peccantes
non judicaverint, nec ipsi judicabuutur a Deo pro suo
peccato. ll;ec diximus , volentes ostendere , quia hic
sermo non est positus de proximis non judicandis, qui
peccant in Deum, sed qui in nos peccant. Quid ergo
est ? Usque nunc exposuit consequentiam ad justitiam
eleemosyn:e pertinentem , nunc autem incipit expo-
nere consequentiam ad justitiam orationis respicien-
tem. Et est doctrina. li»c quodammodo pars ipsius
orationis, ut sit talis ordo narrationis : Et dimitte no-
bis debita nostra, sicul et nos dimittimus debitoribus no-
stris. El ne nos inducas in tentalionem, sed libera nos a
malo. Nolite judicare, ut non judicemini. Qui enim non
judicat proximuni suum propter peccatum, quod fecit
in ipsum , illum nec Deus judicat propter peccatum ,
quod fecit in ipsum : sed dimittet Deus debitum ejus,
sicut et ipse dimittit debitoribus suis. Sicut autem
Cxrtera universa mandata generaliter cunctis manda-
vit , tam sacerdotibus , quam laicis , prz:cipue tamen
doctoribus, qui quanto majores sunt in ordine, tanto
perfectiores esse debent in disciplina : sic et hoc man-
datum de proximis non judicandis ad omnes quidem
pertiuet, prz:cipue tamen ad doctores. Unde quxdam
sunt mandatorum istorum, qu: si diligenter aspicias,

ne nec conveuiunt laicis, nisi forte parum ; doctori-

us autem omnino conveniunt : quale est hoc ipsum
quod sequitur : 5. Quid autem vides festucam in oculo
[γαι tui , trabem. autem. in. oculo tuo. non. vides?
5. llypocrita, ejice primum trabem de oculo tuo, et tunc
videbis ejicere festucam de oculo fratris tui. Videre enim
festucam in oculo fratris omnium est : ejicere illam
posse non est omnium, sed tantum doctorum, qui per
doctrinam , vel increpationem secundum Deum pos-
sunt ejicere de mente fratris sui peccatum , vcl ma-
num, vel modicum. Sicut et illud quod dicit : 6. No-
ile sanctum dare canibus, neque margaritas vestras
miseritis ante porcos. Habere euim vel sancta, vel
margaritas, οἱ posse dispensare vel bona vel mala, et
discernere qui hominum sunt cancs , qui porci , non
est omnium hominum, sed sanctorum. Vult ergo Do-
minus doctores Christianorum sicut in omni justitia ,
sic et hoc primum facere , deinde docere : ut doctri-
nam suam bonam meliori cum vita commendent , ut
bene docendo scientiam inserant, melius aulem vi-
vendo timorem : quia tales sales sunt terrze, condien-
tes omnes su:e vitzz exemplo, et lucescunt doctrinis
illuminantes. Quis autem audiat illum docentem , qui
seipsum non audit? Ideo dicit ad omnes, przcipue ad
doctores : Nolite judicare, ut non judicemini. Quoniam
s: doctor memor sit injurix et doloris, et memoriam
maliti: servet in anima sua, solvitur totus Ecclesi:e
status, sive ad tempus respicias apostolorum, sive ad

! [n aliis legitur : Sí autem corripuerint.

IN Ματ ΕΝ. HOMIL. XVII.

796

nostrum. Tunc enim , sicüt legimus , difficile aliquos
converlebant ad fidem Christi, uisi multa prius pate-
rentur ab ipsis. Nam quasi lassato diabolo, et devicto
per sufferentiam eoruin nimiam usquc ad mortem. et

relinquente corda infidelium et jai nou labente vir-

tutem amplius eos armare, accedente gratia Dei cou-
vertebantur ad Christum. Si ergo meinores fuissent

. injuriarum, quas fuerant passi ab eis, numquam post-

modum eos in caritate docuissent, numquam eos li-
benter ad fidem Christi posumodum recepissent. Sed et
nunc cum frequenter doctores offendautur a laicis ,
sive juste, sive injuste, diabolo seminante occasiones,
si memores sint injurix et doloris, tota solvunt Ec-
clesiam. Nam ubi recordatio injurix aut doloris in
medio est, nec doctor benevolenter docet laicum, nec
libenter eum laicus auscultat : et doctor forsitan vel
invitus aperit os suum ad docendum : laicus autem
cum sit omnino sine timore Dei, nec usque ad faciem
contentus est eum audire, sed converso egreditur
dorso , et se et illum spernens , et amplius se quant
illum, et non sentit anim:c su:e dispendium efferatus,
sicut nec bestia irritata vulnus in se fixum. Hoc caput
Lucas evangelista late prosequitur, dicens : Nolite
j''dicare, et uon judicabimini : nolite condemnare, el nou
condemnabimini : dimittite, ct dimittemini : date, ei da-
bitur vobis. Mensuram bonam, el confertam, et commo-
tam, et superfluentem dabunt in sinum vestrum. Eadem
mensura , qua mensi fueritis , remelietur vobis ( Luc. 6.
91. 98). Et quis sit ille, qui nec judicat : quis autetn,
qui judicat quidem , et non condemnat : ct quis est,
qui condemnat quidem, et tamen dimittit : et quis est,

ui dat , exposuimus tibi : et quoniam superflua qui-

em mensura datur ei, qui nec judicat : commota au-
tem ei , qui judicat quidem , non autem condemuat :
bona autem ei, qui condemnat, sed dimittit, Quoniam
Sicut major est superflua mensura , quam commota ,
et commota major est, quan bona et justa : sic per-
(οσίου est ille, qui nec judicat, quam ille, qui judicat,
el non condemnat, et ille, qui judicat, et non condc-
mnat, mclior est illo, qui condemnat, et dimittit. [lic
autem Matthzus omuia illa brevi sermone conclusit,
dicens : Nolite judicare, ut non judicemini. 2. In quo-
cumque enim judicio judicaveritis, judicabitur de vobis :
intelligens quoniam judicii sermo ad omnia pertinet
illa. Nam qui judicat tantum peccantem in se, et non
condemnat , judicat : et qui non solum judicat , sed
etiam condemnat, judicat : hoc ipsum enim condem-
nare judicare est. Ergo pro illo, quod Lucas dixit ,
Nolite judicare , aut judicautes , nolite condemnare ,
iste dixit : In quocumque judicio judicaveritis , judi-
cabitur de vobis : id est, Si judicaveritis et non
condemnaveritis , simili judicio et vos quidem judi«
cabimini a Dco, sed non condemuabimini : si au-
tem et. judicantes condemnaveritis, simili judicio et
vos judicabiniui, ct condemnabimini. Et quod ille
dixit: Dimitiite, el dimittemini : date , et dabilur vobis :
iste dixit, In qua mensura mensi fueritis, remetie-
tur Vobis : hoc est, Si non rogati dimiseritis pec-
catum proximis vestris, sed solo respectu Dei, ct
Deus ex se, prius quam rogetur a vobis dimittet vo-
bis ; si autem rogati veniam dederitis, et Deus tunc
dabit vobis veniam , cum dignis precibus et congrua
lamentatione eum rogaveritis. Quoniam ergo dixerat
przcipue, sicut diximus , doctoribus, Nolite judicare,
ut non judicemiui : convenienter addit, οἱ dicit, 3.
Quid autem vides festucam in oculo fratris twi, trabem
vero in oculo tuo non vides ? ld est : Qui trabem in
oculo tuo non vides, ut quid vides festucam in oculo
fratris tui? Ac si dicat : Melius'est nec docere , nee
reprehendere laicum , quam docere et reprehendere,
et teipsum in reprehensione consistere : quoniam ta-
lis doctrina doctoris non est audibilis, sed derisibilis.
Propter quod omnis sacerdos si vult docere populuin,
prius seipsum doceat: sj autem seipsum non vult do»
cere de omni quod docet, nec seipsum arguere de omni
quod arguit, necalios doceat,nec arguat quemquam, wt
si judicium Dei non cvadit, vel hominum opprobriu.n

125
non pariatur. 2. Aut quomodo dicis fratri tuo, F rater,
sine ejiciam festucam de oculo tuo. εἰ ecce trabs est in
oculo tuo ? Id est : Cum qua facie arguis peccatnm
laici frairis tui, ipse in eodem , aut in majore peccato
exsistens ? Non times, ne audias ex diverso, Medice,
cura teipsum ( Luc. 4. 295 )? Si medico opprobrium
est, qui nec alterius sanitatem habet in potestate, ncc
suam , si alios velit curare, et ipse debilis sit, quasi
testimonium impcriti:e sux portat n corpore suo
propriam passionem : quomodo doctori non sit op-
probrium alios velle eruere a peccato, et ipsnm iu
majoribus esse peccatis, dum possit amplins seipsum
eruere 4 peccato, quam alios? Aut ita : Quomodo fra-
tri (κο dicis? id est, (Quo proposito putas? ex caritate
cordis deis, ut salves proximum tuum ? Non ; sed ut
te simules justum. Si antem. vere ex caritate cordis
argucres proximum tuum, ut salvares, teipsum ante
Salvares. Numquid possibile est ut benevolentier sis
alteri, quam tibi? ut quid cum teipsum nolis salvare,
alternm. velis? Omnis ergo doctor, qui alterum in
qualicamque reprehendit delicto, et ipse in codem
ronslitutus, non se prius expurgat, ceriimm est. quia
alloquens in ecclesia non alios vult salvare, sed per
honam doctrinam malos actus suos cel»re, et scientia
laudem ab hominibus qu:vrit, non :edificationis mer-
cedem a Deo, et est hypocrita. Ἰάοο competenter ad-
dit οἱ dicit : 5. Itypocrita, ejice primum trabem de
oculo two, et tunc videbis ejicere festucam de oculo fra-
tris. (ui. Mypyocrita. est enim omnis doctor, qui non
prius facit bona, et postea docet. Dum enim bora docet,
profitetur se. justum coram hominibus : dum autem
maleagit, peecatorem se constituit intra se. Hoc ergodi-
eit : Vislibere et fiducialiter reprehendere laicum,et eji-
cere deoculo mentis ejus peccatum ? Prius tuam ipsius
inentem prrga abomni malo, nt cum tu argueris laicum
pro peccatis ejus, ex diverso laicus non habeat, unde
redarguat te pro peccato tno. Nam incipiet te timere
in $c, cum non. invenerit quod contemnat in te. Omne
autem peccatum non. secundum actum suum dijudi-
cafur, an modicum sit, aut magnum, sed secundum
peccantis personam. Laicus enim etsi magnum fece-
rit reccatum, modicum est, οἱ festuca est, quantum
Δι] sacerdotis dico peccatum, quia laicus est : doctor
autem, etsi modicum fecerit peccatum, magnum cst,
ct trabs est, quantum ad laici dico peccatum, quia
doctor est. (a) 6. Nolite sanctum dare canibus, neque
miseritis margaritas vestras aute. porcos, πε forte con-
cucent eas peilibus suis, et conversi disrumpant vos. Cum
supra dedisset Dominus mandatum omnibus, przecipue
autem doctoribus, ut diligerent inimicos suos, et he-
nefacerent eis : iterum paulo ante, ut ne judicarent
eos, qui peccant in ipsis : considerans, quoniam qui
persequuntur sacerdotes Dei, aut. injuriant eos, aut
Jadunt, plerumque aut. infideles sunt, quales sunt
gentiles vel hzeretici : aut. si sunt Christiani, sordidi
sunt et insensati, quia. nec considerant, nec | intelli-
gunt, sacerdotes Christi vicarios esse Christi, et
Christnm. : et. quoniam. qui honorat sacerdotem
Christi, honorat. Christum : et qui injuriat sacerdo-
tem Christi, injuriat Christum, ne forte consequenter
cogitantes intra se sacerdotes dicant, Si jubemur di-
lisere inimicos nostros, et benefacere eis : si. jube-
mur nec judicare eos peccatores, qui peccant in nos:
^ne dubio sicut. debemus diligere eos, οἱ benefacere
ris, sic non debemus eos judicare peccatores, qui
|icccant in nos : ut non solum nostra, sed etiam quae
propria Dei $unt, eis comimnunicemus, ut. sit plena
misericordia nostra, sicut et Dei : ideo talem zsti-
mationem eorum provido sermone compescuit, di-
cens : Nolite sanctum dare canibus, et margaritns. ve-
stras nolile millere ante porcos. Àc si diesl, Mandavi
vobis diligere inimicos vestros, et non judicare eos,
ut vos exhibeam misericordes ad illos, ut benefaciatis
cis de corporalibus vestris, non de meis spiritualibus

(a) Uie incipit Homil. in Cod. V. D.

OPUS IMPERFECTUM 131

bonis, quoniam! in natura vobis communes sunt, et
non in fide. Mandavi autem vobis, ut non judicetis
eos, qui in vobis peccaverint. fd vero non idco pre-
cepi, ut mysteriorum meorum «secreta non pandatis
eis, qui nolentes me scire, blasphemant, et spernünt,
Videte Patrem vestrum. Deum, ad cujus exemplum
volui vos esse misericordes : carnalia beneficia dignis,
et non dignis similiter prestat, numquid gratius spi.
rituales? Nec enim dixi vobis de illo, qui Spiritum
sanctum. jubet descendere super gratos οἱ ingratos,
el dat benedictienes suas super justos et injustos:

ropter quod in vestris quidem estote simplices e

enigni, in icis autem prudentes et canti. Si tu. ve-
Siiarium tuum studiosum, et. clavicularium cellarii
tui fidelem tibi requiris: quanto magis Deus talem
requirit dispensatorem gratiarum suarum, qui bene
tractando gratias ejus, faciat gratiores, non, male
dispensando, reddat ingratas? Sicut cnim si canibus
dederis sanctum, aut porcis margaritas, nec sanctum
canes sanctificat, nec margarit:: nutriunt porcos, sed
e contra canes coinquinant sanctum, et porci marga-

ritas sordidant, vel confringunt : ita si hominibus

caninos vel porcinos mores habentibus sanctum dc-
deris, aut mysteria secreta credideris, nec. sanctum
ο sanctificat, nec mystcria veritatis eos illumi-
rànt, sed e contra ipsi sanctum. coinquinant, et my-
Steria veritatis blasphemant. Canis et porcus am
quidem immunda animalia sunt : scd canis ος omni
arte immundus est : nam nec ruminat,^nec ungulam
labet fissam. Porcus autem ex parte immundus est:
nam quoniam ungulam habet fissam, mundus est:
quoniam autem non ruminat, immundus habctur.
Propter quod canes puto intelligendos gentiles, vel
h:ereticos omnino immundos : nam clsi propter actus
suos malos immundi sunt, et propter perfidiam suam
vel idololatriam amplius sunt immundi ; porcos au-
tem, Cliristianos carnalibus et immundis voluptatibus
deditos, quoniam propter fidem quidem suam mundi
$unl, propter actus autem suos sordidos habentur
immuudi. Aut canes quidem gentiles : porcos autem
haereticos, propter aliquid eorum modicum mundum:
quia vel nomen Domini iavocare videntur, sed ex
moribus intelligis, qui sunt canes, vel porci. Capis
naturale est improbum esse, nunquam vocem mittere
propter aliquam alteram. causam, sicut. caetera alia
animalia, nisi ad abigendos supervenieutces ; interdum
autem et de superfluo in aerem latrat. Tales sunt
omnes gentiles, vel h:eretici iuapprobabiles, latrantes
plurimum adversus servos Dei, latrantes aliquando
et adversus Deum blaspheiniis : ululantes aperte, et
nuniquam os suum aperientes ad bonum, sed semper
ad malum. ltem porci proprium est in ceno 56 volu-
tare, et numquam in cxlum aspicere, nec quarere
dominum suum, nisi cum esurierit. Tales sunt ctiam
Christiani, qui in carnalibus immunditiis delectantur,
nec aspiciunt aliquando cxlos, nec qu:zerunt. Deum,
nisi cum nccessilas eis advenerit : et illi, qui quidem
evomunt malui, quando bene judicantur de malo:
reverluintur auteni ad vomitum suum, sicut canes,
quando nihilominus agunt malum : et isti projiciunt
Slercora peccatorum suorum, quando poae«itent : re-
vertuntur autem ad stercora sua, sicut porci, quando
omissam repetunt vitum. Nune vidcamus, que sunt
sancta, el qux sunt. margarit:e. Non enim distinzil,
quid sit, sanctum dare, quid non dare, cum sit intef
sanctum et sanctum differentia sanctitatis : sed {6:
neraliter omne quod sanctum est, vetuit dare, Ergo
sanctum est baptismum ; propterea non est dandum,
nisi Jam fidem habentibus, Sancta est gratia corporis
Christi ; propterea illis solis danda est, qui jam pet
baptismum | facti sunt. filii. Dei, et. per impositionem
manus. Benedictus panis sancta sunt ; propterea illis
porrigenda sunt, qui capaces facti suiit benedicionum
per fidem. ltem mysteria veritatis margaritae suut,

' V.D.et Fdii in marg., spiritualibus pasiim, 0”
niam.

739
quia sieut margaritze inclusa cochleis posite sunt in
profundum maris : sic. et divina mysteria, in verbis
Ínclusa*, posita sunt intus in altitudinem sensus Scri-
pturaruim sanctarum, Et sicut non omnis homo potest
se mergere, ct de profundo tollere margaritas, nisi
artifex, qui hsbet usum rei illius : sic non omuis
homo potest descendere in. altitudinem seusuum, οἱ
illie invenire mvsteriorum absconditas margarilas,
nisi vir spiritualis, qui habet exercitationem | spiri-
tualium. narrationum Dei. Propterea inargarit:e non
sunt. dand:e, nisi desiderantibus veritatem, et cum
ratione humana viventibus. Si ergo talibus porcis
$ccretorum mysteriorum miseris margaritas, coenos:e
vitz delectatione mente gravati, non intelligunt pre-
liositatem earum : sed :vestimantes eas similes esse
cxteris fabulis mundialibus, similiter eas carnalibus
actibus conculcant : et. post modicum conversi per
inobedientiam, rumpunt prabitores earum : frequen-
ter autem et scandalizati in eis, calumniantur expo-
sitores earum, quasi dogmatum novorum seminatores.
Et si talibus canibus, qualibus diximus, dederis sancta,
suscipiunt, quasi canes, sine discretione, et sordidis
actibus suis conculcant ea, et pro nihilo zestimantes
qua acceperunt, conversi disputationibus suis, quasi
latratibus irrationabilibus, rumpunt veritatis prz-
dicatorem. Et puto, non sine rationabili differentia
sanctum quidem canibus dare vetuit Dominus, mar-
garitas autem nou dare porcis. Et de margaritis qui-
dem possumus dicere, quia si porcis mitti vetantur
minus immundis, quanto magis canibus plus iminun-
dis 7 De sancto autem dando idem sxstimare non pos-
sumus. Quid est enim, si plus immundis dare non con-
venit, minus autem immundis oportet? Idcirco neque
vetitum | intellisimus, neque mandatum : forte quia
frequenter et manum. imponimus, et benedictionem
dainus etiam porcorum more viventibus Christianis,
non quia illi merentur accipere, sed nos ex nobis con-
tra justitiam, dare usurpamus, nc forte plenius scan-
dalizati depereant. Ideo jussum non est, quia in-
justum est : vetitum autem non est, quia infirmi-
tati fuerat. ignoscendum. Sed quia de sanctis coepi-
mus dicere, non est tacendum, quoniam aliud est
sanctificatio, aliud sanctificatum. Sanctificatio enim
est, quod alterum sanctilicat : sanctificatum autem al-
terum sanctificare non potest, quamvis ipsum sit
sanctum, Utputa, signas panem tuum, quem mandu-
cas, sicut. ait Paulus : Sanctificatur enim. per verbum
Dei et orationem (4. Tim. 4. 5):sanctificasti eum, non
fecisti sauctificaitionem. Quod autem. sacerdos de
manu sua dat, non solum sanctificatum est, sed etiam
sanctificatio est : quoniam hoc non solum datur ,
quod videtur, sed etiam illud, quod intelligitur. De
sanclificato ergo pane licet et animalibus jactare, et
infidelibus dare : quia non sanctilicat accipientem.
Si autem tale esset, quod de mauu sacerdotis accipi-
tur, quale est, quod in mensa manducatur : omnes
de mensa manducarent, et nemo de manu sacerdotis
acciperet. Unde et Dominus in via non solum benedi-
xit panem, scd de manu sua dedit Cleophze, et so-
cio ejus (Luc. 24). Et Paulus navigans non solum
henedixit panem, sed de manu sua. porrexit Lucz,
et ezeleris discipulis suis (Act. 27). Quod autem de
manu porrigitur, nec animalibus dandum est, nec
infidelibus porrigendum : quia non solum sanctifica-
tum, sed etiam sanctificatio est, et sanctificat acci-
pientem.
Homilia xviij. ex capite vij.

1. Petite, et dabitur vobis : quarite, et. invenietis :
pulsate, el aperietur vobis. 'Transitum consequentem de
capitulo ad capitulum invenire difficile est. Ideo di-
versa proponimus sccundum diversas :estimationes
interpretum. Sciens Dominus, quoniam quxceumque
niandaverat. supra, hominibus impossibilia erant : et
quantum ad naturam humanam, supra naturam. Nam
qui se non abstinet a exdibus, quomodo potest abs-

* jidemn ua marg.; én libris inclusa.

IN MATTILEUM. HOMIL. Xv.

?90

tinere se ab ira? Qui nen se absunet a- fornicatione,
quomodo se abstinet a concupiscentia? Qui non s»
abstinet a perjurio, quomodo se abstineat a jura-
mento ? Qui alios ferire non cessat, quomodo se pra:«
beat feriendum? Qui nec amicum suum sincere dili-
git, quomodo diligat inimicum? Quid autem sic im-
possibile est, quomodo elceinosynas facere, vel orare,
vel jejunare, et nolle hominibus apparere? Quid au-
tem diflicilius est, quam non judicare peccantem in
se, aut nihil sanctum vel secretum. dicere aut dare
indignis? Necesse est. enim ut et multos sibi faviat
inimicos. Quoniain ergo majora erant mandata, quam
virtus humana est, transmittit eos ad Deum cujus
graiz impossibile nihil est, dicens : Periite, et dabi-
tur vobis : u& quad ex vobis hominibus consummari
non potest, per gratiam Dei adimpleatur. Quoniam
creaturam sensibilem Deus armatam οἱ munitam
creavit. Alios enim munivit veloci pedum cursu, alios
armavit unguibus, alios velocibus pennis, alios denti-
bus, alios cornibus : hominem autem solum sic dispu-
Suit, ut virtus illius sit ipse. Et in eo quod infirmio-
ren eum fecit omnibus, in ipso fortiorem eum vo-
luit esse in se. Nam sciens Deus, quia cogno:cere
et culere Deum vita aeterna est, ignorare auteni, et
contemnere, perditio sempiterna, nec ita infirmuin
eum creavit, ut omnino nihil boni facere posset, ne
quem super omnia, et propter quem omnia fece-
rat, omnibus inveniretur esse deterior : nec ita po-
tleutem eum creavit, ut etiam siue Dei ausilio ex se-
ipso facere posset quod vult, ut infirmitatis sux ne-
cessitate coactus, semper necessarium habeat Domi-
num suum. Et vere justissima res est, ut factura
necessarium habeat suum factorem. Si enim omnis
virtus hominis in Deo est, et tamen contemnit om-
nium bonorum suorum auctorem : quanto. ιαρίς ne-
gligeret Deum, si potentia ejus esset in ipso? Aut ita :
quoniam ad sanctificandam orationem quxdam dederat
eis observaud:e bonitatis mandata, dicens : Nolite
judicare , ut non. judicemini : competenter addidit ,
Petite , et dabitur vobis : tamquam si dicat : Si. hanc
clementiam servaveritis ad inimicos, quam mandavi
vobis : quicquid vultis, petite, et dabitur vobis : et
quicquid desideratis invenire, qu:zerite, et ipvenictis ;
et quicquid clausum vobis videtur, pulsate, et aye-
rietur vobis. Gratia vos prosequente, petite precibus
die ac nocte orantes. Quod si misericordiam suam
protraxerit Deus ad tempus , volens tentare constan -
tiam lidei tu:e, tu a petitionibus tuis non recedas. Sic-
ut enim qui vere esurit, tamdiu petit cibum. donce
impleat necessitatem corporis sui, nec potest cessare,
necessitas enim urget, quia sine cibo vivcre non po-
test : ita οἱ qui vere desiderat gratiam Dci, cessaro
non potest a petendo , sciens quia salvus lieri tion
potest sine gratia Dei. Adhuc quzrile, interrogantes
sacerdotes c:xterosque habentes scientiam spiritua-
lium Scripturarum, sicut przcepit lex : Juterroga pa-
trem tuum, el dicel tibi : seniores (uos, οἱ annuntiabunt
tibi (Deut. 52. 1). Quxrite studio et labore, legentes
Scripturas legis et proplictarum. Nam Deus ita nes
disposuit esse, ut nec studentes et laborantes circa
Scripturas acquiramus salutem scientix sine gratia
Dei, ut ne uobis imputemus quod scimus : nec tameu
gratiam acquiramus, nisi studuerimus et lahoraveri-
mus circa Scripturas, ne donum Dei detur negligen-
tibus. Gratia enim adjutorium est infirmitatis hu-
manz : adjutorium autem non dormientibus datur.
sed festinantibus , et prevalentibus*. Sicut enim in
bello non omnis, qui pugnat, vincit, nemo tameu
vincere potest, nisi pugnaverit : sic non omnes, qui
student et legunt, acquirunt scientiam spiritualem,
nemo tamen acquirere potest, nisi qui aut studiosus
fuerit ad legendum, aut. assiduus ad audiendum. Et
infideles quidem, et non timentes Deum inveniunt
scientiam legendo et studendo, sed non illam quie
ex Deo est, que. per Spiritum sanctum datur, sed

! Alias, non precvalentibus.

134

liane quie est ex natura carnali, ΠΒ per exercitatio-
nem carnis acquiritur, quam habuerunt etiam et
gentilium studiosi. Multa enim differentia est inter
scientias istas. Qui enim orationibus non instat, nec
e peribus bonis, sed per solum studium lectionum fa-
ctus est sciens, quando aliis predicat, ipse sibi non
sentit quod prxdicat. Si de ira Dei loquitur, alios for-
sitan terret, ipseautem non timet : si de misericordia,
alios quidem forsitan consolatur, ipse autem non gau-
dct : alios adinonet credere, et ipse non credit eis αυ
dicit. Sed quando alios docet, ab intus conscientia
ejus ridet sibi de verbis suis : quia scientia, qux» ex
solis lectionibus est, ex ore procedit : qux autem de
Spiritu sancto est, de corde profertur, et idco spiri-
tualis scientia non solum dicitur, sed et sentitur : non
tantum in Scripturis legitur, sed ex corde suggeritur :
et ideo si alios terret, ipse amplius timet : si consola-
tur, ipse melius gaudet : et omne quod loquitur, non
tantum legit, sed experimento probavit. Ideo ergo pe-
tamus Deum, et operemur bona, ut non carnalem, scd
spiritualem scientiam mereamur. Et lioc est quod di-
cit, Pulsate, et aperietur vobis. Pulsat enim Deum, qui
facit bona opera ante Deum oratione, jejuniis, et elee-
mosynis. Sicut enim qui pulsat ostium, non tantum
voce clamat, sed et manu: sic qui bona opera facit,
quasi manu pulsat Deum operibus bonis. Scriptum est
enim, Concupisce sapientiam, serva justitiam, et Deus
r&bebit eam tibi (Eccli. 4. 55). Sed quid dicis? Hoc
psum peto, ut sciam et faciam : et quomodo possum
lacere priusquam accipiam ? Etiam quod potes fac, ut
amplius possis : et quod scis serva, ut amplius scias.
Justitia enim ipsa se operatur, et ipsa se manifestat.
Quomodo? Dum tu justitiam operaris in te, justitia te
operatur in se. Nam omne artificium seipsum opera-
tur: ut puta, operaris vincam, colligis fructus ejus,
et delectatus in eis, melius operaris. Vides quia ipsa
se colit fructificando tihi, dum colitur? Sic ex diverso,
qui opus peccati exsequitur, ipsum cum peccatum sit
spiritus immundus, operatur in eo delectationem pec-
candi: nt dum delectatur circa peccatum, amplius
peccet. Sie et qui justitiam operatur, cum sit et ipsa
Justitia Spiritus sanctus, opcratur in eo delectationem
justiti: faciendze, ut delectatus circa justitiam, am-
plius faciat. Tale est quod dicit Sapientia : Cogitatum
habe iu preceptis Dei, et in mandatis ejus meditare sem-
per, et ipse confirmabit cor tuum : et concupiscentiam
sapientie. tibi dabit (Eccli. 6. 51). Vides quia ipsa ju-
slilia se operatur, te tantummodo inchoante et labo-
rante? Sed et ipsa sc adaperit, dum colitur. Sicut enim
qui peccat, dum peccat, magis atque magis teucbre-
scit meus ejus, et a luce veritatis recedit, ita ut nulla
scientia salutaris remaneat in eo, nisi sola malignitas,
de qua dicit Salomon : Sapientia impiorum nequitia
scienti est ( Eccli. 49. 19) : sic οἱ qui justitiam opera-
tur, dum operatur, magis atque magis clarescit mens
ipsius, et ad notitiam sapientize majoris ascendit, et
ipsa se justitia quasi speculum offert ante oculos cor-
is ipsius. Deinde si opera justitia non facis, id est,
$i non pulsas, nec orare ex fide potes. Nam virtus
erationis est opus justitiz. Oratio autem quasi odor
suavitatis est operis boni. Sicut ergo res aliqua sine
odore potest esse, odor autem sine re aliqua esse non
potest : sic opus sine oratione aliquid est, oratio au-
tem sinc opere bono nihil est : et si oras, non ex fide
oras. Nam sicut lucerna non quidem ex oleo accen-
ditur, sed per oleum nutritur: sic fides non quidem
ex opere nascitur, sed per opera enutritur. Aut ita ;
cum supra mandasset omnibus, pr:ecipue autem do-
ctoribus, ut diligerent inimicos suos, et non judica-
rent quasi peccatores offendentes se : consequens
erat, sicat jam diximus, ne forte sub obtentu dile-
ctionis et bonitatis etiam sancta. Dei et secreta com-
municarent eis. Ideo constituit ne faciant hoc, dicens;
Nolite sanctum dare canibus, Nunc autem dat eis con-
silium bonum, ut si diligant inimicos suos, quasi Dei
benigui imitatores, et velint eos ctiam secundum

OPUS IMPERFECTUM 5:3

Deum salvare, petant Deum pro illis, et dabitur eis:
qu:irant cos, qui perierunt in. peccatis, et invenient
eos, Dei gratia demonstrante : pulsent eos, qui sunt
in erroribus conclusi, et aperiet eos Deus, ut habeat
sermo eorum ad animas eorum ingressum : ac si dicat
de Christianis, qui porcorum more viveutes perdide-
runt per sc imaginem Dei, et cadentes ab homine
porci facti sunt, et perierunt : Qu:erite eos ad monen-
do benevole, promittendo eis misericordiam Dei, εἰ
in spem eos adducendo. Sic enim et Paulus eum, qui
quasi porcus et non homo indifferenter conjugium ma-
culaverat patris, qu:esivit, et per gratiam Dei invenit
(1. Cor. 5 ). Gentiles autem vel hzxereticos, qui ve--
risimilibus persuasionibus mendaciorum circumsepi
sunt, ct conclusi intra claustra perfidize, pulsate eos
doctrinis assiduis, et aperiet eos Deus, solvens clau-
stra per(idie, et habebitis in eos ingressum : sicut
Christus dicit in. Revelatione Joannis: Ecce ego sto
ad ostium, et pulso : et qui aperuerit mihi, introibo ad
illum, et ceenabo cum illo, et ille mecum (Apoc. 5. 30).
Ergo non temerando sancta Dei vel peccatores, vel
gentiles, vel hereticos debemus velle salvare sub ob-
tentu misericordix : hoc enim temeritatis esl, non
bonitatis: sed Deum qiiidem petendo yro eis, ipsos
autem vel quxrendo, si perierunt, vel pulsaudo, si
clausi sunt. Et tunc, si et nos digue petimus, ct illi sa-
nabiles facti sunt, et ex canibus et porcis immundis re
formati efficientur homines sancti, et sic juste ct digne
$ancia parlicipabunt, et audient secreta mysteria.
8. Omnis enim qui petit, accipit; et qui querit, invenii; et
pulsanti aperietur. Quoniam dixerat, Petite, quarite, pu.
sate : ne forte aliqui peccatorum audientes dicant,
Etiam,ista faceredignos hortatur; nosautem iudigni, et
si pelierimus, non accipiemus: etsi qu:zesiverimus, non
inveniemus : elsi pulsaverimus, non nobis aperietur :
vide quomodo eamdem clausulam repetendo, tam
justis, quam peccatoribus misericordiam Dei com-
mendat, dicens : Omnis qui petit, sive justus sit,
Sive peccator, tantum pctere non dubitet, qui-
rere non negligat, pulsare non cesset : cum cun-
&tel neminem sperni, nisi qui petere dubitaverit a
Dco, qu:erere neglexerit, pulsare cessaverit. Ut autem
cognoscamus bonitatem Dei, dicamus de Deo, sicut
Christus dixit de nobis. Dixit enim supra : Diligie
inimicos vestros (Mauh, 5. 44), et c:etera hujusmodi :
et addidit, Si autem diligitis ditigentes vos, quam ΝΕΤ.
cedem habebitis? nonne gentiles hoc. faciunt (Ibid. v.
46. 47)? Nos ergo dicamus de Deo : Si Deus tantum-
modo justos suos et amicos exaudit οἱ adjuvat, quam
laudem bonitatis meretur? noune et hoinines, cum
sint mali, amicos suos rogantes se audiunt, et be-
neficia eis przstant? Vides ergo, quoniam Dominus
dicens, « Estote misericordes , sicut οἱ Pater vester
misericors est, qui solem suum oriri jubet super ju-
stos el injustos, et dat pluviam super gratos et in-
gratos » (Luc. 6. 56. Mauth. 5. 45), bonitatem Dei
voluit demonstrare, quia tam justis quam peccato-
ribus parata est bonitas ejus. Nec enim credibile est,
ut opus bonitatis hominibus quidein injungal in malis
constitutis, ipse autem non faciat cum sit bonus.
Ergo omnis qui non habet justitiam, aut ut credat de
regno caelesti, ut facere valeat justitiam, aut certe
non petivit fideliter, aut non quzsivit studio οἱ la-
bore, aut non pulsavit operibus bonis : idco non est
duritia Dei * non przstantis, scd culpa hominis ne-
gligentis. 9. Quis vestrum habens filium, et si petat abe
panem, numquid lapidem porriget ei ? 39. Aut si piscem
petierit, numquid serpentem porriget ei ? Vide quomodo
nos ad spem divinz bonitatis inclinat, ne forte aliquis
considerans, quanta est differentia inter Deum εἰ
miuem , et ponderans peccala sua , dum non sperat
impetrare, nec incipiat petere : ideo patrum et li-
liorum similitudinem introduxit, ut etsi propter pec
cata nostra desperemus, propter paternam verilaten,

£

! V. D. et Editi in marg., non cst justitia Dei.

155

bonitatem Dei speremüs. Panis est verbum de notitia
Dei Patris. Lapis est omne mendaciuin, et quicquid
illud habet in se scandalum offensionis 2d animum.
Unde dicit propheta ad justum : /n manibus portabunt
te, ne forte offendas ad lapidem pedem. tuum (Psal.
90. 12). Omnis eniin justus custoditur ab angelis, ne
forte in occasionem offensionis incurrat pes conver-
sationis ipsius. Piscem autem intelligere po-sumus
verbum de Christo : serpentem autem ipsum diabo-
]um. Ut ergo impetrenius quod desideramus, duo hiec
convenire debent. Unum quidem , ut petas oratione,
et quieras studio, el pulses operibus : alterum autem,
- ut panis aut piscis sit, quod petis. Si autem quie uon
expediunt petis, hoc est, carnalia , que nocent animae
tu:e, quasi lapis aut serpens, non tibi prstat, etiani
petas, quia pater beniguus est. Alioqui si prestat
nociva petenti, non est. pater, sed inimicus. 11. Si
08, cum sitis mali, scitis bona data dure [iiis vestris :
quanto magis Pater vester, qui in colis est, dabit spi-
ritum bonum petentibus se? Non quia apostoli erant
mali, sed quantum ad comparationem Dei, qui solus
singulariter est bonus, omnes mali videntur. Sicut ad
comparationem nivis aut solis omne mundum sor-
didum videtur, et omne lucidum obscurum. Et veve,
cum omnes patres mali sint pr:eter Deum, ecce si lio-
die pater injuriam patiatur a filio, statim alfectus
illius mutatur in odium, et irascitur illi forsitan et
castigat. Non quia ille faciens injurizm patri peccavit
ante Deum, ideo pater suus illi irascitur, sed quia illi
fecit injuriam. Alioqui si pater, injuriam passus, non

ropler injuriam suam irasceretur filio, sed propter
Milius peccatum, jn omni peccato filiorum similiter
irasceretur. Nunc autem, quando. ipsi injuriam pa-
tiuntur, dolent et fremunt : quando autem aliter filii
eorum peccaverint in Deum, nec curant. Deus autem
offensus ab hominc, non ideo irascitur, quia ipse cum
esset Deus constitutus, ab homine est contemptus, sed
quia liouo offendens Deum perdit animam suam. Vere
ergo non irascitur de injuria sua, sed dolet de per-
ditione humana. Et si castigat, non ut suam injuriam
vindicet, sed ut illum corrigat ad salutem. Audi eum
per prophetam dicentem : « Si dereliquerint filii ejus
egem mem, visitabo in virga injustitias eorum, mi-
sericordiam autem meam non dispergam ab eis »
(Psal. 88. 54. 55. 54) , etc. Quoniam vero non omnia
petentibus prestat, sed boua tantummodo, ideo nou
dixit, Quan:o magis Pater vester dabit petentibus se :
sed addidit, Bona petentibus se. 19. Ümnia ergo, qua-
cumque vultis ut. faciant vobis homines, et vos facite eis.
Supra propter sanctificaudam orationem mandavit, ut
nou judicent qui peccant in ipsos : ita ex necessitate
ab ordine su: narrationis excedens, introduxit alia

u;sdam quale est, Quid tu vides festucam in. oculo
fratris tui? οἱ illud, Nolite sanctum dare canibus,
elc., quie sequuntur, Nunc ad. mandatum quod coe-
perat rediens ait : Omnia, quecumque vultis ut faciant
vobis homines, fucite et vos eis: id est, Non solum
mando, Nolite judicare, ut non judicemini, quod omnes
homines sibi fieri volunt, ut cum nocuerint aliquibus,
non judicentur ab eis : sed etiam Oinnia, quecumque
eultis ut. faciant vobis homines , vos facite eis , et lunc
impetrabiliter potestis orare. Naim quiecumque lex et
prophetz sparsum in omuibus pr:ceperunt Scriptu-
ris, in hoc compendioso comprehenduntur mandato,
quasi innumerabiles arboris rami in una radice. 10.
]utrate per angustam portam. Tertia hzec consequentia
ad tertiam justitiam jejunii pertiuet, et e»t pars do-
ctrin:z de jejunio facte : ut sit talis ordo narraüonis :
« Tu autem cum jejunas, unge caput tuum, et faciem
tuam lava, ne appareas hominibus jejunaus , sed Pa-
tri tuo qui est in abscondito : et Pater tuus, qui videt
in abscondiio, reddet tibi. Jutrate per angustam por-
tam : »quoniam omnis quidem justiti:e introitus ad
vitam acternam angustus est homini viventi in carne,
propter adversitatem naturz carnalis : nullus autem
sic est angustus el laboriosus, quomodo jejunii sin-
ceriter cousummali : et ul scias attende. Omnes qui-

IN MATTILEUM. IIOMIL. XVIII,

794

dem passiones carnales dicuntur, et sunt, quia api-
ritu carnis moventur, sive ira, sive superbia, sive
invidia, sive avaritia, sive vana gloria : praecipue
tameu Ires sunt quasi naturales, et intime , et pro-
priv carnis passiones: esca et potus, dcinde amor
viri ad mulierem, οἱ mulieris amor ad virum. [n
tertio loco somnus, quoniam sine illis quidem pas-
sionibus ipsa natura carnis consistere non potest.
Ergo quasi partes quodammodo et supplementa sunt
naturae carnalis : nam ad omnes illas passiones non
necessilas natur:e carnalis urget, sed przesumptio spi-
ritus carnis : ad istas autem ipsa necessitas nalurz eat.
nalis. Ideo et gravius est easa natura carnali przecidere,
quam €:teras passiones. Nam omnes illas passiones
przccidere labor est per colluctationem cordis : istas
autem passiones pr:eidere non solum labor est per
colluctationem cordis, sed consumere et conterere ac
iuterficere ipsam naturam carnalem, οἱ quasi trun-
care substantiam ipsam : quemadmodum si quis prae
cideret a corpore aliquod membrorum ipsius. Si ergo
h:e tres passiones naturales sunt, et intim:e, et pro-
prize naturae carnalis : nullius passionis abstinentiam
sic sanctificat corpus, quomodo abstinentia harum, ut
Sit homo castus, ut sit jejunus, ut sit in vigiliis per-
severans. Et nulla illarum passionum sic coinquinat
corpus, quomodo passiones istze. ut sit homo aut for-
nicarius, aut epulitor, aut. deditus somno; ideo et
Apostolus dicit : Omne peccatum , quodcunque. fecerit
homo, extra corpus est : qui autem fornicatur, in corpus
sui peccat (2. Cor. 6. 18), quia proprie de ipsa na-
tura carnis passio ! fornicationis egreditur. Et Do-
minus in Evangelio epulatorem proponit divitem, cui
pauper Lazarus adjacehat : et Αυγά αι non dicit ei,
Fili, recordare, quia tu hoc οἱ hoc fecisti in vita tua,
et nune cruciaris : sed, Quia bona recepisti in vita
tua (Luc. 16. 25). Et ubique Dominus in Evangelio
precipit assidue vigilare. Ergo propter omnes quidem
justitias, precipue autem propter laboriosissimum je-
junium dicit : Zntrate per angustam. poriam, etc.
Porta perditionis est diabolus, per quam introitur in
gehennam ; porta autem vile est Christus, per quam
introitur in cielestia regna : de qua dietum est : Hec

oria Domini, justi intrabunt per eam (Psal. 417. 90).
ala autem porta dicitlir esse diabolus, non magnitu-
dine potestatis exteusus , sed effrenatie superbie li-
centia dilatatus. Tale aliquid Dominus dicit, Beati
pauperes spiritu (Matth. 5. 5). Pauper spiritu cst, qui
cum sit inagnus , raodicum se ostendit. Dives autem
spiritu est, qui cum sit modicus, ostendit se magnum :
sicul diabolus superbia animi elatus, qui cum esset
minister Dei in c:elo, quasi Deus super cxlos exten-
dere 56 usurpavit contra Deum. Porta autem angusta
dicitur Cliristus, non parvitate potestatis exiguus, sed
humilitatis ratione collectus, sicul ipse de sc testi-
monium dat : Videte quia mitis sum, et humilis corde
(Mauuh. 41. 29). An non tibi videtur potestate latissie
mus, hurnilitate autem angustus, qui cum esset Ώο-
minus majestatis, quasi homo in hoc s:xculo voluit
apparere, et quem totus non capit mundus, scipsuin
intta angustias uteri virginalis inclusit? Et alias in-
telligitur diabolus porta lata, et Christus augusta,
quonizm diabolus omnibus peccatis involutos et uni-
versau mundi sarcinam bajulantes recipit, et ducit in
mortem : Christus autem non recipil in se, nisi qui
se omnibus peccatis exuerint, et deposuerint omnem
sarcinam mundi, et facti fuerint subtiles et spirituales,
ut quales intrant iu mundum, tales exeant de mundo.
Adhuc latus dicitur diabolus, quoniam apud illum sine
lege sunt omnia : Christus autem angustus, quoniam
sub ratione legis apud eum universa consistunt. Quic-
quid enim sine legesolutum est, latum est : quod autein
sub lcge est, semper angustum est. Via autem per-
ditionis est omnis iniquitas. Dicitur autem spatiosa,
quia non est intra regulam veritatis el disciplia: in-

! Editi in marg. habent, De ipsa natura corporalis passie.
V. D. autein, corport: passio.

185

elusa, sed per diversa carnalium volaptatum diffusa.
Ambulantes in ea non quod debent agere, hoc agunt,
sed quicquid cos delectaverit, hoc. sequuntur. Vo-
luntas eorum lex est ipsorum : et non ipsi sub lege
sunt, sed lex est «ub illis. Via autem vita» est oinnis
justitia. Dicitur autem esse arcta, quia intra regulam
veritatis et disciplinz est inclusa, et ambulantes in ea
nou quod delectat eos, hoe faciunt, sed. quod de-
bent : quia lex non voluntas eorum est, nec lex est
sub illis, sed ipsi sub lege. Considerandum est autem,
quia via ducit. ad portam, et nisi quis ainbulaverit

er viam, nou polest pervenire ad portam : sic et qui
Justitiam faciunt , ipsi soli possunt cognoscere Chri-
stum, et intrant per ipsum. Qui autem non ambulant
per viam justitiae, impossibile est, uL vere cognoscant
Christum , quamvis multi etiam non ambulantes per
justitiam videantur cognoscere Christum. Si autem
nec fuisti nec es in via justitiz, el putas te cognoscere
Christum, inentiris. Sicut enim qui audit quia mel
dulce est, nec gustat. de illo, nomen quidem mellis
cognoscit, gratiam autem ejus natur:e ignorat : sic et
qui audit quia Christus Filius Dei est, justitia autem
ejus non fucrit usus, tantummodo nomen Christi co-
gnoscit, gratiam autem nature ejus ignorat. ldeo non
dixit propheta, Audite et videte quoniam suavis est
Dominus : sed, Gustate et videte (Psal. 95. 9). Quando
ergo aliquid audimus de Christo, nomen Christi co-
gnoscimus tantuminodo, ut diximus : quando autem
justitiam facimus ejus, ipsum Christum gustamus. Si-
militer nec incurrit in manus diaboli, nisi «qui in via
ambulat peccatorum. Vis non incurrere in diabolum ?
Deelina a via, qu:e ducit ad illum, et nullam habet in
(ο dixbolus potestatem : si autem ambulaveris in via,
qu:e ducit ad illum, jam non diabolo imputes perdi-
tionem uai, quasi ille te traxerit ad se, sed tibi,
quia tu ivisti ad illum. Numquid porta ducit ad viam?
Sed via ducit ad portam : sic non prius diabolus ho-
iniues ducit ad peccata, sed peccata ad diabolum du-
cunt. Vides ergo, liec. via. perditionis quam nociva
est, quim spatiosa. est? Et ideo non solum volentes,
ved οἱ nolentes incurrunt in eam : et difficile est, ut
natus in hoc mundo aliquantulum non incidat in eam.
Quasi lata enim de longe videtur, et ideo etiam in-
fautes, antequam viam vite «ideant, vel intelligant,
istam. vident : et cum intraverit quis in eam, prout
vult, se agit, nec coangustlatur in aliqua parte ita ut
delectet eum. ambulare per cam. Ambulant enim in
ea gaudentes, ridentes, non solum manducantes et bi-
bentes, sed etiam devorantes ct inebriantes. Anibu-
lant in ca divites, mentientes, perjurantes, aliena
tolleutes, et se divites fac.entes. Ambulant in ea cuin
uxoribus; non solum cum uxoribus, sed etiam forni-
cantes et. adulterantes. Quid. sit tribulatio, nesciunt.
Et quis non delectetur quantum ad carnem ambulare
»er eam? Πίος autem justiti:e via angusta primum nec
lacile videtur : el ideo qui vult iutrare in eam, ne-
cessc est ut aliquantulum evageuir in via illa spatiosa,
douec ante. consideraus aliquando inveniat islam : et
cum intraverit in eam, non prout vult, agit. Ex omni
enim parle coangustatur, ita ul poeniteat eum intrasse
in eam. Ambulant enim tristes, lugentes, jejunantes,
elsi. manducantes. et. bibentes, tamen non sine lege
timoris manducantes et bibentes. Ambulant pauperes,
eisj divites, non sibi, sed aliis : aliena non tangentes,
$ua dispergentes. Anibulant casti, etsi cum uxoribus,
tamen non sine legis timore amorem suum dispergen-
tes, blasphemati, injuriatn passi, et spoliati. Et quem
non peniteat, quantum ad carnem, intrasse in eam?
Et ne mireris quia dixi, quem non pauiteat intrasse
per eam, audi prophetam dicentem : Mei autem. pene
wioli sunt pedes, pene c[fusi sunt gressus mei, quia ze-
luvi in peccatoribus, pacem peccatorum videns (Psal. 72.
9. 5). Ideo videntes homines hanc tribulatam οἱ an-

ussam viam, multi recedunt ab ea, et quidam ab
inilio, nec accedunt ad cam, nec volunt. eam videre.
Quidam autem. concupisceutes volunt cain videre, et
accedunt ad cam ; sed. dum considerant angustias ct

b d

OPUS IMPERFECTUM

labores ejus, recedunt ab ea. Alii autem audaci.
el intrant in eam; sed postea, dum non sustineg
bores el angustias ejus, iterum reversi egrediunti
ea. Adhuc autem spatiosa dicitur illa via etiam
de causa, quia omnia qu:e sunt, uxores, filii, pare
amici, aurum, argentum, vestimenta, domus, po
siones, omnes species bonorum ciborum et pou
omnia artificia, omnes negotiationes, militiz, h
res, et quicquid in. hoe. seculo. e«t, quod aut v
delectat, aut auditum, aut odoratum, aut gustum
tacium , vi:e perditionis sunt : non quia omnes
anibulant in illis rebus, peccant, sed quia omues
res ad peccatum compellunt. Via autem vite an
est, quia uua est species : id est, abstinentia om
rerum. Qui enim separat se ab: omnibus rehus
salvatur. Non dicimus quia omnes, qui sunt in
pereunt : sed quoniam qui se separant ab illis o
salvantur. Separaut antemse non corpore, sed an
non loco, sed actu. Nam quamvis sit in murdo,
videtur esse in mundo, quí non utitur mundo.

Homilia xix. ex capite vij.

Christus ostentationem prohibet. Nihil sic bonum
ut simulatum bonum.— 15. Attendite a falsis prop
qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus
tem sunt lupi rapaces : 16. a fructibus eorum cogn
tis eos, etc. Supra mandavit apostolis suis Dum
ne eleemosynas faciant coram hominibus, ut vid
tur ab eis, sicut hypocrit v : et ut nc orent, ut al
minibus videantur, sicut hypocrit:e : et ut ne jej
coram liominibus se o-tendentes, sicut faciunt |
critze : et docuit illos, ut ne faciant sic, et insi
eos, quia possibile e«t in hypocrisi ct eleemos
facere, οἱ orare, οἱ jejunare : propter quod quasi
ad ccgnoscentes !, quia hz:ec omnia in hvpocrisi
possunt, loquitur, dicens : Attendite α fulsis propi
qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, ab intus a
sunt lupi rapaces. Qux sunt vestimenta ovilia?
cies videlicet simulatze religionis. Eleemosyua $
lata vestimentum ovile est, non opus ovile. 0
simulata vestimentum ovile est, non opus ovi!e.
junium simulatum vestimentum ovile est, nou.
ovile : el caler:e species pietatis, quibus se vesi
lupi rapaces. Nulla autem res sic exterminat bor
quemadmodum simulatum bonum. Nam manife:
malum quasi malum fugitur οἱ cavetur : malum
tem sub specie boni celatum, dum non cognosci
nec cavetur, sed quasi bonum suscipitur, οἱ
conjunctim bono exterminat bonutn, Sic servi di:
tuuc pessime Christianitatem corrumpunt, quaud
simulant Christianos : de quibus admonet discip
suos Cliristus, magis autem nos omnes per illos
Ceus : Auendite a falsis prophetis : quia magna vi
est hominum cognoscere malum *, et firma tutel
lutis est scire quem fugias. Hxresis quidem per
losa res est, sed utilis valde. Periculosa quidem, :
multi scducuntur per eam, et pereunt : utilis au
est, quia tenlautur fideles per eain, et ab infidel
segregantur. Qui murmurat de periculo tentatio
murimuret necesse est de prxmio probationis.
nullo enim negotio potest requies inveuiri, nisi p
cesserit labor : quanto magis in spiritualibus rel
nisi praecesserit tentalio, non potest esse proba
Attendite α falsis prophetis. Primum scire opor

uia sunt omnino falsi Christiani. Nam nulla res |
di viros Cliristianos magis quam hiec : quia quosc
que viderint dici Christianos, quas: Christianos
aestimant. Si enim constat quia sunt falsi Christi
aut ille est falsus Christianus, aut tu : si non ty, |
$i tu, non ille: si ille, ut quid illum Christiat
a'stimas, de quo tibi Clrristus mandavit ? Quia €
Slianus non est, quem Deus suum non confitelu

!* Montef. in margine conjicit, cognoscendwm.
* v. D. et Editi in marg , eir(us est boni cognekcerc
un.

137

lium : tu. quomodo tibi existimas fratrein? Sed forte
dicis, Quomodo dicere illum possum non esse Chri-
stianum, quem video Christum confitentem, altare
bibentetn, sacrificium panis οἱ vini offereuteim *, ba-
ptizantem, Scripturas sanctorum legentem, omnem or-
dinem sacerdotii babentem? Virsapiens, si non confite-
tur Christum, et manifesta esset geutilitas illius, et si
seducebaris per eam, insania erat, qua seducebaris :
nunc autem qui confitetur Christum, «ed non sic,
quemadmodum maudavit Cliri-tis, negligent: tuae
esl, si 4b co seduceris. Qui euin in occultam foveam
cadit, negligens esse dicitur, quia non caute prospexit :
qui autem in manifestam foveam cadit, non negligens
dicitur, sed insanus. Quas autem de similitudine ec-
ciesiasticorum mysteriorum dixisti, hoc audi respon-
Sum. Quoniam εἰ simia hominis habet membra , et
per omuia hominem imitatur, numquid propterea di-
cenda est homo? Sic el harresis oinnia Ecclesie ha-
het et imitatur mysteria, sed uon sunt. Ecclesia.
Deinde sciens Dominus, quia non erant mauifesti
"gentiles, sed absconditi sub noinine Christiano : ideo
nun dixit, Aspicite : sed, Aitendite. Aspicere enim est
simpliciter videre : atiendere autein, est caute consi-
derare.. Ubi enim certa res est οἱ indubitabilis, aspi-
citur : ubi autem incerta et dubitabilis, attenditur.
Sciens ergo Christus, quia est in illis aliquid, quod
aliis pro alio videbatur, aliud desuper positum, aliud
intus inclusum : ideo dixit, Attendite, ul scias, quia
non corporali aspectu attendendum est, sed vigilantia
spirituali. Si enun. corporaliter illos aspicias, cogno-
scere non potes, quia scliemata Christianitatis liabent.
Nam, homines passibiles, quomodo potestis videre
mendacia veritatis velamine cooperta ? Primum ergo
attendendum est per opera bona. Si enim opera justi-
ti: facimus, eta nullo errore decipimur, et ipsi om-
nem sentimus errorem. Nam ipsa res facit errare,
qu:e facit alterius errorem non cognoscere. Nam qui
non cegnoscit inendacium alterius, suam non intelli-
git veritatem. Ergo quamdiu bona opera facimus,
)psuui umen justiti:e ante oculos nostros adaperit ve-
ritalem. Sic et peccata peccantium sensus tenebrescere
faciunt, ut non videntes mendacium, cadaut in illud.
Vide enim ab initio, ex quo inter homines seminatus
est error fidei, non error diabolicus fecit homines
malos, sed homines mali diabolicum sibi fecerunt er-
rorem. Si error fecisset. homines malos, culpa erat
Dei, qui tales homines fecit, ut ab erroribus seducan-
dur: nunc autem. culpa. est hominis, qui voluntarie
elegit errorem : quia non possunt errores praevalere
in homines, nisi peccata pr;ecesserint. Prius euim
peccatis plurimis excezcatur homo, et sic diaboli se-
ductioue seducitur, et cadit in. mortem. Queniadmo-
dum enim sole manente non pr:evalet nox, cum au-
tei. accesserit ad occasum, tunc occupat mundum ;
sic quiindiu lumen justitiz in homine fuerit, tenebra
erroris eum non apprehendit. Ergo bonis operibus
vigilandum est, quia nou error generat peccata, sed
veceata errorem. Sicut dicit Sapientia, linpietas traliit
iominem ad errorem (Prov. 15. 6). Attendite, sicut
admonet, attendite, quasi Deo invito diabolus liere-
£es introducat : non Deo invito, sed permittente. Si
enim gentes non credidissent ia Christum, intellige-
bamus virtutem fuisse diaboli, qui gentes credere non
permisit. Nam si diabolus aliquid potuisset, ab initio
credere non perinisissel : nunc autem ex eo quod onm-
ncs gentes crediderunt, sed postea ex credentibus
faetic sunt. hicereses, manifestum est. quia. non fuit
virtus diaboli, sed perinissio Dei. Et quare sic admo-
ne!, quasi qui no:uerit fieri? Quia non sine judicio
vult servos suos habere, ideo misil tentationem. Quo-
niain autem non vult per iznoranuam eos perire, ideo
adimonet. Ideo. tentationem mittit ne mali cum bonis
coronenuir : ideo autem adionet, ne boni cum malis
pereaut.. Attendite vobis a falsis prophetis. Scriptum

! Aliae, sacrificium. corporis ct sunguinis Christi offe-
Fenice.

IN MATTILEUM. H2MIL. XIX.

148

est, Omnis lex el prophete usque ad Joannem (Ma.tá.
11. 15) : uon. quia. fuiuri non erant. post Joannem :
fuerunt enim et Agabus et Silas et multi; sed quia
prophetia de Christo non erat ventura post eum.

rgo post Joannein prophetia quidem de Christo fu-
turo cessavit, prophete autem οἱ fuerunt et sunt :
sed non qui prophetarent de Christo, scd qui inter-
pretarentur ea, qux. de Christo αὐ autiquis fuerant
prophetata : id est, doctores Ecclesiarum. Sed et om-
nes Cliristiani prophetze. dicuntur, qui in. reguum et
in sacerdotium et in prophetiam unguntur. Nec enim
potest quis propheLicos interpretari senius, nisi ha-
beat spiritum proplieti:e. Hazec autem diximus, ut osten«
damus, quia. prophetze, de quibus loquitur Christus,
doctores. dicuntur. Sciens ergo Dowinus futuros esse
falsos doctores hieresum diversarum, contra veros
doctores, qui Scripturas propheticas et apostolicas per-
versa interpretatione confundereut, ideo. per aposto-
los suos omnium Ecclesiarum doctores admonet di-
cens : Attendite vobis a falsis prophetis. Et ue for-
te dicat aliquis. l:ereticus. doctor, quia non dixit
nos lalsos prophetas, sed geniilium οἱ Judaeorum
doctores : ideo adeidit dicens : Qui veniunt. ad
vos in veslimentis ovium. Quawvis οἱ de Judaicis
quidem falsis apostolis et prophetis ista pradi-
cit, tamen de illis Judaicis, qui in Christum quidem
fuerant credituri ex eis, perversa autem loquentes
secundum suggestionem maligni spiritus, ad corru-
ptionem Clirisuanorum fuerant loquuturi , de quibus
cavendis in omni epistola sua sollicite monet Aposto-
lus : quorum filii sunt et h:eretici modo. Oves enim
proprie Christiani dicuntur ; vestimentum autem ovile
est species Christiauitatis. Vides quia de hereticis
Chrisuanis loquatur Christus fug:eudis , qui a foris in
schemate Christiani videntur, ab intus autem confes-
sionis eflicacitate gentiles, Et isti multo periculosiores
sunt quain. illi Judaici: quia illi quidem rejecti ab
apostolis, et notati !, exira conventum Christianorum
erratici vagabantur , lizeretici et furtim quosdam cor-
rumpebant. incautos ; isti autem quasi fundati Chri-
stiani, εἰ Ecclesias suas liabentes. Et quid dico?
Ecclesias etiam regentes, palam cum libertate subver-
tint, et sic multiplicati sunt ex diverso , ut Christiani
vagi potius videantar quam ili. Et quomodo non sint
pericntosi , iut qnomodo suadeant multis ? Et ne ad-
iuc dicat hiereticus , quia de veris Cliristianis docto-
ribus loquitur , qui Christiani. quidem sunt , tamen
peecatores sunt. Omnis enim Cliristianus , qui lacit
peccatum , falsus dicitur Christianus : et vere quidem
est : quia Christianus qui facil peccatum, nec poenitet
de peccato , falsus est Christianus. Tamen ut scias ,
quia uon de Christiauis peccatoribus, sed de hieretie
cis doctoribus loquatur : non tantum dixit, Qui veniunt
ad vos in vestimentis ovium : sed addidit, Ab intus αμ»
tem. sunt (upi rapaces. Christiani enim doctores , etsi
fuerint peccatores, servi quidem carnis dicuntur, quia
vincuntur a carne, tawen propositum non habent
perdere Cliristianos, et ideo non dicuntur lupi rapaces.
Vides ergo , quia manifeste de h:vreticis doctoribus
dicat , qui eo proposito schemata Christianorum sus-
ceperunt , providente diabolo, ut Christianos iniquo
seductionis morsu dilanient De qu3libus lupis ad
Ephesios dicebat Apostolus : Scio quia post discessum
meum introibunt lupi gravesin vos, non parceutes gregi,
el ex vobisipsis exieut. perversa loquentes , ut abducant
discipulos post se ( Áct. 20. 29. 50 ). Audi ergo , qui
doclus ab lizreticis, putas te eruditum : et baptizatus
2b eis , putas te Clhiistionum factum. Vide , doctores
hiretici quid. dicuntur a Christo ? Devoratores. Si
ergo eruditus es ab h:ereticis, raptus es, non eruditus,
non pastus. Si baptizatus ab eis es, devoratus es, non
salvatus. Nam luporum devorare est , non salvare *.
Quid ergo est? 16. Ex fructibus eorum cognoscetis eos.
Fructus enim hominis est confessio fidei ejus, el opera

* Alias, tocatt.
! Alias, pascere.

739

conversationis ipsius. Si ergo videris hominem Chri-
stianum, statim con-idera, si confessio ejus conveniat
cum Scripturis, verus est Christianus : si antein non
est quemadmodum Christus mandavit, falsus est. Sic
enim et Joinues, cum de livreticis scripsisset episto-
lam. non dixit , Si quis venerit ad vos non habens
nomen Christi, uec ave ei dixeritis: sed , Si quis non
attulerit. istam. doctrinam ( 2. Joan. 10 ). ludicinm
Christianitatis noo ad. 1.0men Christi retulit, sed ad
confessionem : quia non nomen solum Christi Chri-
stianum facit, sed etiam veritas Christi : quia in no-
mine Christi multi aubulant , in veritate autem ejus
pauci. Deinde vide. Numquid ovis lupum persequitur
aliquando ? Non , sed lupus ovem. Sic enim et Cain
persequutus est Abel, non Abel Cain. Sic Ismael per-
sequutus est Isaac, nom Isaac Ismael. Sic et Esau Ja-
coh, uon Jacob Esau. Jud:i Christum , non Christus
Jud;vos : haeretici Christianos, non Christiani h:vreti-
cos. Ergo, Ex (ructibus eorum cognoscetis eos. Si quis
lupum cooperiat pelle ovina , quomodo cognoscas il-
Jum, nisi aut per vocem, aut per actum ? Ον15 inclina-
tà deorsum balst, lupus in aera. convertit caput suum
conira caelum, et sic ululat. Qui ergo secundum Deum
vocem liumilitatis et confessionis emittit , ovis est:
qui vero adversus veritatem turpiter blaspheiiis ulu-
lat contra Deum , lupus cst : sicut dicit propheta de
illis : Iniquitatem in excelso loquuti sunt, posuerunt. in
celum os suum (Psal. 12. 8. 9). Ovis herbas mandu-
cat, lupus carnibus delectatur. Quem videris ergo de
pratis Scripturarum herbas floridas jusiitiz colligen-
tem, ovis est: quem videris autem in sanguine per-
sequutionis gaudentem, lupus est. Adhuc autem con-
sidera an virtutes, quas facil, utiles sint an inutiles.
Utiles sunt, quae mirabiliter fiunt , et ad salutem pro-
ficiumt : utputa infirmos sanare , et alia hujusmodi ,
quie fecit Christus. Vacu:x autem sunt, quz admira-
tionem quidem faciunt videntibus, utilitatem autem
aff. runt. nullam : utputa velare per aerem, sicut et
Dominum diabolus hortabatur : statuas facere ambu-
lare ! : aut commisceri flamma, et non comburi : et
alia qualia. Simon fecit. Nam plena opera ex Deo
sunt, quia et ipse est plenus: vacua autem ex dia-
bolo , sicut et ipse est vacuus et vanus. Nam quia
quidam mirabilia fiunt ος Deo , quzeedam autem
ex diabolo, demonstrat Nicodemus. Non enim di-
xit, Nemo facit sigua , nisi sit Deus cum illo : sed,
Neno (acit hac signa , qua tu facis , nisi sit Deus cum
illo (Joan. 5. 2). Et tuic quidem ex lioc solo cogno-
scebantur falsi prophete et veri , si utilia aut inutilia
facerent signa. Nunc autem , quia futurum est , ut
eliam ex parte bona. faciendorum signorum diabolo
detir potestas, etiam aliud quierere debemus : si ne-
cessarium est secundum tempus , aut non est neces-
sarium. Si enim mirabilia Christus propter confirma-
tionem infidelium faciebat , uon propter ipsos quos
sanabat ; ipsos enim in fide sanare poterat , non in
signo : manifestum est, quia raodo cuim nullus sit in-
fidelis, faciendorum miraculorum necessitas non est.
Ergo si inutile fecerit signum , fal-us propheta est :
quia non facit , ut alium zedificet iu fide , sed ut se
ostendat in opere.
Numquid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis fi-
cus ? Uva mysterium habet in se Cliristi. Sicut enim
botrus multa in se grana, ligno mediante, suspeudit :
sic et Christus niultos sibi fideles per liguum crucis
tenet. adjunctos. Similiter et sicut ficus mulla grana
uno tegmine tenet inclusa , sic el multos fideles quo-
dam dulci caritatis amplexu una teuct Ecclesia. Et
sunt in ficu signa hzc: caritatis quidem in dulcedine,
unitatis autem in conjunctione granorum , sicut scri-
ptum est : Deus qui inhabitare facit unanimes in domo
( Psal. 67. 7). In uva quidem est patientiz signum ,
quia in torcular mittitur ; gandii autem in spe , quia
Vinum laetificat cor hominis ( Psal. 105. 15 ) ; since-
ritatis , quia non est aqua permixtum , et deleciatio
suavitatis. De his scriptum est: « Fructus autem

! Alias, staduens super. pinnam tcinpli ambulare.

OPUS IMPERFECTUM

spiritus est caritas, gaudium, pax, patientia, lo
mitas, bonitas, benignitas, mansuetudo, fides, :
$tia, continentia , castitas ; adversus hujusmo
est lex » (Gal. 5.22. 25). Spin:xe autem sunt hie
sicut sermo ipse demonstrat superius dicens : |
dite a falsis prophelis. Ergo non possunt spin:e
buli ecclesiasticos fructus. proferre. Sed quid
ferunt ? Vulnera , tribulationes, οἱ cetera

Quem2dmodum spina , vel tribulus , ex quacu
parte illam conspexeris, habet aculeos : sic ct «
diaboli ex quacumque parte considera veris , ii
tatibus pleni sunt. Si loquitur , in dolo loqu
Si tacet, male cogitat ; siirascitur, iusanit ; si p
ter agi! , tempus exspectat nocendi , et opporü
tem considerat , quando noceat. Si niale agit
erubescit ς si bene facit , ad vanam gloriam p:
homines facit. Quomodo proferat bonum fructur
jus radix diabolus est ? Sub arbore bona et best
animalia requiescunt : sub spinis autem nullun
mal requiescere potest , nisi tantummodo serpt
Sic juxta fideles homines et boni et mali lioi
pacem habere ac accipere possunt 1 : juxta aute!
fideles homines nemo potest. pacem habere , |
requiescere in eis, nisi tantummodo serpentes, i:
dasnones , qui habent cubilia in pectoribus ec
Fructus eorum nulli procedunt ad usum : unibr
frigerii non est in eis. Et verum est quidem ,
Spinas el tribulos omnes iniquos hzreticos ap|
vit : lamen forsitan sciens Dominus hanc ha
esse pri:evalituram prz: omnibus, tribulos eos ap;
vit, quasi Trinitatis professores , et triangulan
pietatem in sua perfidia bajulantes. 18. Non |
arbor bona [ructus malos facere : et mon potest.
mala facere bonum fructum. Non dixit , Arbor
non potest fieri bona, neque arbor bona, mala.
qui qui malus est, a Deoesset, quod malus est : c
bonus est, a Deo esset , quod bonus est. Nunc a
sic dicit, Malus non potest facere fructus bono
est , quamdiu malus est. Si vero factus fuerit bo
potest : ut unusquisque, quod malus est , aut bo
voluntatis ejus sit, non naturze. Nam si volebat
non poterat fructus bonos proferre, natur:e era
autein potest , et non. vult, arbitrii est, non mal
Ergo servus Dei non potest facere malum : et si
tur tibi a'iquando , quod male fecit , considera «
ipsum malum ejus, et invenies eum ab intus ess
num. Nam ex proposito bono , etiam quod vi
malum, bonum est , quia propositum bonum mn
opus excusat : malum autem opus bonum propos
non condemnat. Vidisti Moscm hoinicidiuin facien
sed non propter suam injuriam , sed propter se
rum Dei viudiclam. Vidisti Jacob aliud loquente
lingua, aliudque habentem iu corde , cum dicen
Esau , quia Vidi faciem tuam , sicut qui vident f:
Dei (Gen. 55. 10) , sed non ut eum deciperet, s
compesceret. Similiter malus non potest facere boi
et si videtur tibi facere bonum , considera t
ipsum bonum, et invenies illud ab intus esse ma
Nam quod ex proposito malo fit , etiam bonum,
lum est: nam bonum opus malum propositum
excusat : malum autem propositum bonum opus
demnat. Si videris intidelem humilein , aut. mar
tum, scito quia subdolus est in corde. De talibus.
dicit propheta : Mollitisunt sermones ejus super ol
el ipsi sunt jacula (Psul . 54. 22). Si videris cum
opera facientem, intellige quia propter homines!
De illis enim dicit Dominus : Omnia faciunt, ut a
minibus videantur, Sicut ergo bonorum hominum
nia opera, etiam mala, bona sunt ; sic malorum
minum omuia opera, etiam bona , mala sunt. Si
videris aliquem , Deum in veritate non colen!
quasi bonum, ne credas oculis tuis , ut et dicas!
vite illum ; sed crede magis Dco, quam tibi qui d
Non potest arbor mala. (acere fructum bonum. S

! V. D., pacem capere possunt. Editi in marg., pace
bere, ac se capere possuit.

319

ret ui discederet ab eo ille stimulus carnis , angelus
satanz , qui datus ei fuerat, ut non extolleretur, pro-
pter quod et dictum est ei : Sufficit. tibi gratia men ;
nam virtus in. infirmitate perficitur (4 Cor. 13. 9):
ac si dicat : €redo quia omne quod bonum est, vis :
ignoro autem si Donum est mihi , qnod desidero. [1ου
autem plane non dubito, sed potius credo : quoniam
si bonum est mili, et tu vis. Hic ergo sermo non du-
bitantem eum ostendit de misericordia ejus, sed igno-
rautem judicia misericordix ejus. 3. Et extendens ma-
aum suam , tetigit eum. Quia in lege diclum erat , ut
qui tangeret lepram, immundus esset usque ad vespe-
ram : tetigit lepram, non quasi servus legis, sed quasi
dominus. Nam lex legislatori subjecta est, non legis-
lator legi. Quid ergo, solvit legem? Non : literam
quidem legis solvit, propositum autem ejus non sol-
vit, sed magis illi addidit dignitatem. Si enim lex fa-
cere potuisset, ut lepra non sordidaret tangentem ,
numquam jussisset homines, ut non tangerent lepram.
Ideo ergo jussit non tangere lepram , quia non potuit
facere , ut lepra non sordidaret tangentem. Iste ergo,
qui tangens lepram , sordidatus non est a lepra, non
egit contra legem , sed amplius fecit quam lex jube-
bat : quia non solum sordidatus non est a lepra , sed
adhuc ipse lepram mundavit. Nec est credibile, ut dica-
tur sordidatus esse a lepra, qui ipsam lepram munda-
vit. Lex enim non ideo vetuit tangere lepram , ut ne
leprosi sanarentur : sed ut ne tangentes lepram, coiu-
quinarentur. Iste ergo , qui tangens coinquinatus non
est, sed adhue mundavit , amplius fecit quam voluit
lex. Tetigit ergo lepram, et legis literam solvit, ut
jm non lepra corporis, sed lepra animz fugiatur.

am infirmitas corporis miseranda est, non odienda :
infirmitas autem animze non est miseranda, sed odien-
dà : quia. infirmitas corporis non est in nostra pote-
state, ut aut non veniat Super nos, aut recedat a nobis ;
infirmitas autem animze in nostra est potestate, ut aut
non venial super nos , aut recedat a nobis. Infirniitas
enin corporis tenet nos , nec tenetur a nobis ; infir-
initas autem anim: non tenet nos, sed tenetur a no-
his. Ideo illa iufirmitas miseranda est, hac odienda.
Ergo rescindit legem, non justitiam legis : non illam,
quam iu corde hominibus creando conscripsit, sed quam
dictavit iu libro, cum populus vitulum adorasset : non
illam de qua dictum est, Lex Domini irreprehensibilis
est, convertens animas ( Psal. 48. 8) ; sed illam de
qua dictum est, Lex iram operatur : ubi autem non est
lex, non est pravaricatio (Rom. 4. 15). Quomodo enim
digna erat servari, quam neruerant peccata? merito
ergo placatus rescidit, quod iratus dictavit. Nam si
lex sublata non fuisset, numquam spiritualis leprosus
sanaretur : quia omnis qui sub lege vivit, leprosus est.
Volo, mundare : et confestim mundata est lepra ejus.
Non ex quo tacta est lepra recessit , sed ex quo jussa
est : ut ostendatur, quia non propter effngationein le-
prz tetigit eum, sed υἱ solveret legem. Alioqui quan.
tum ad lepram sufliciebat sermo tantummodo : sed
neque sermo necessarius erat, sed sola voluntas : er-
go voluntas facta est. propter leprosum , verbum au.
tem propter spectantes. Nam si. (tacite eum curasset
tot adstantibus circa Christum : quis scire poterat ,
cujus virtute sanatus est? Ideo ergo dixit, Volo, mun-
dare : ut omnes sciant , quia illius virtute sanatus est,
qui przeceptum sanitatis emisit, Hoc, quod dicit, Volo,
voluntatis ejus est indicium, respiciens ad illud quod
ille dixit, Si vis : quod autem dixit, Mundare : potestatis
est praeceptum, pertinens ad hoe quod dixerat
ille, Potes. 4. Et ait ei Jesus: Vide, nemini dixe-
ris, sed vade, ostende te sacerdoti , et offer munus ,
quod precepit Moyses , in testimonium illis ( Le-
vit. 14). Non sic intellige, quia hoc Moses przcepit
in testimonium illis, sed vade et offer in testimonium
illis. Non dixit, Vade, ostende te sacerdotibus, et ne-
mini dixeris: sed, Primo nemini dixeris, et vade,
ostende te. Non enim semper jubet illum tacere, sed
quamdiu ostendat se sacerdotibus , ne forte si ante
alicui nuntiaret, de verbo in verbum audirent sacer-

PaTROL. GR. LVI.

IN MATTILEUM. IIOMIL. XXI.

150

dotes , et occasionem habentes lepr, propter odium
et inimicitias Christ expellerent eum de populo quasi
leprosum , non recipientes mundatum. ]deo eum ju-
belt offerre munera, ut si postmodum vellent cum
expellere , diceret eis : Munera quasi a imundato sus-
cepistis, et quomodo me quasi leprosum expellitis 7
Si leprosus adhuc fui, munera accipere non dehuistis,
quasi a mundato * si autem mundus factus sum, re-
pellere non debetis quasi leprosum. Eadem aliter.
Omni» opera curationum Christi habent in se mysteria
dispositionum Dei absconditarum. ldeo corporalia
quidem curationum ejus commoda, οἱ illornm fuerunt
tinc, et modo sunt nostra : spiritualia autem, forsitan
nostra tantummodo. lgitur hic leprosus, qui post verba
doctrine confestim , quasi jam przeparatus , accessit
ad curam, in figura fuit populi Judaici, deorsum qui-
dem consistentis, quia populus erat : audientis nutem
verbum tunc quod dictum fuerat sursum, et crcdentis,
et adorantis , et complectentis. Omnis enim qui ver-
bum Dei adorat, :estimans et ipsum esse divinum, et
complectitur illud cordis affectu, sine dubio et verbuin
Dei attingit animam ejus. Nec enim possibile est, ut
anima, que complectitur verbum, non tangatur a
verbo : cum autem tetigerit eam verbuni, a lepra in-
fidelitatis eam mundat, secundum quod scriptum est :
Et vos mundi estis propter verbum, quod loquuttis sum
tobis (Joan. 15. 5). Et Petrus in Actibus apostolorum,
Mundans, inquit, corda eorum per fidem (Act. 15. 9).
Propter quod et populus, qui in lege degerat austera,
οἱ gratiam nondum erat expertus, de potentia quidem
ejus firmiter credidit secundum traditionem patrum
suorum , de misericordia autem dubitavit dicens : Si
vis, poles me mundare. Nam lex potentiam quidem
Dei sufficienter tradebat , misericordiam autem ejus
non satis aperte. Propter quod et Dominus cogno-
scenti potentiam Christi, secundum legem, quam de-
derat, adimplevit!, ut et misericordiam grati: ejus
cognosceret , dicens : Volo, mundare : et prxcepil ei ,
ut offerret munera, secundum quod prxeceperat Moses.
Qu: ila? Par turturum , aut duos pullos columbarum
(Levit. 14. 99). Omnis enim justitia in his est duobus :
in abstinentia rerum malarum, οἱ in opere rerum bo-
narum. Per turturem ergo jubet populum, ab infidc-
litate mundatum, sanctitatem offerre Dco in absti-
nentia rerum malarum : quoniam castitas spiritualis
anim:;e abstinentia est malorum, ut non coeat cum
spiritu alieno, nec inspirationis ejus suscipiat semen,
ne generet opera similia spiritui malo. Per columbam
autem omne opus significat bonum, nascens ex cari-
late : quoniam caritas omne opus generat bonum. Qui
ergo proximum suum diligit sicut se, nullum bonum
subducit proximo suo, sicut nec sibi. Cum ergo has
duas justitias impleveril quis, ab omni malo se absti-
nens, quod est castitatis, el omne bonum faciens,
quod est caritatis, manifestus efficitur ille talis, quia
ab infidelitatis lepra mundatus est. Sic enim populus
emundatus, et talia sacrificia offerens Deo, factus cst
in testimoninm contra incredulos sacerdotes, qui glo-
riantes in litera legis, repulerunt auctorem legis,
purificantem populum a peccatis, quem lex purificare
non potuit. EL si tu complexus fueris verbum Dei
cordis affectu, et tuam nihilominus animam attingil
verbum , quoniam diligentes se diligit, sicut dicit in
Proverbiis (Cap. 8. v. 47) Salomon, et ab omni te in-
fidelitatis lepra mundat. Cum autem te emundaverit .
praecipit tibi, ut sacerdotibus te ostendas mundatum,
castigans teipsum ab omui coinquinatione operis mali,
et expandens caritatem tuam ad omnes per opera
bona, ut per h:ec sacrificia 4 sacerdotibus cognoscaris,
quia mundatus es, cum viderint te non facientem
alteri quod pati non vis, sed adhuc et facientem
omnibus qu:e tibi vis fleri. Si autem harum justitia-
rum sacrificia non obtuleris Deo, manifestus es omni-
bus, quia non es mundatus, sed adhuc in priore in.
fidelitate manes leprosus.

! Alii, legem quod deeral «dinplerir.
43

19
vera. Si autem aut confessio conversationi non con-
venerit, aut conversatio confessioni, falsus est. 23.
Tunc jurabo illis, quia nescio qui. estis. Tunc ; usque
tunc autem sustiuebo ; quia grandem iram graudis di-
latio przcedere debet, et grandis dilatio justius facil
esse judicium Dei, ct digniorem interitum peccatorum.
Sciendum quia peccatores nescit Deus, quia nec digni
sunt, ut cognoscantur a Deo. Sicut enim et Apostolus
ait : Cognovit Dominus, qui sunt ipsius (2. Tim. 2. 19 ).
Non quia non cognoscit ipsos, sed suos illos esse non
cognosciL : idco. qui pereunt, non fuerunt illius. Aut
quomodo te Deus cognoscat, cum tu Deum cogno-
$cere nolis? Sicut enim omnes homines naturaliter
cognoscunt Deum, non autem videnlur vere cogno-
scere, quia non. digue colunt, sicut servi dominum,
sicut factura factorem, et hoc est secundum naturain
quidem coguoscere, non autem secundum voluntatein :
sic οἱ Deus naturaliter ounes cognoscit, sed non eos
videtur vere coznoscere, quia non eos diligit quasi
factor facturam, quasi dominus proprios servos. Et
hoc est secundum naturam cognoscere, non autem ex
voluutate : quia omne malum extraneum est a Deo.
Jurat autem Christus, non. ut suam veritatem conme-
mendet, sed ut. illorum incredulitatem condemuet.
Non cnim, si non juraverit Cliristus, mentitur, sed ut
illi amplius confundantur firmiori responso : quouiam
qui mendax est, neminem putat dicere veritatem, ne-
que ipsum Deum Qui enim non. seductioni diaboli
deceptus mentitur, sed proposito mendax est, num-
quam desinit esse mendax, neque post morteni. Nam
mors quidem animam à carne. separat, anini autein
propositum non immutat. Vis scire? Considera cos
etiam post. mortem. mentientes : Domine, in. nomine
tuo hoc cL hoc. fecimus. Numquid nesciebaut ipsi apud
$c, quia numquam nec dilexerant Christum, nec fe-
cerant voluntatem ejus? Scd. putant. se, sicut in loc
seculo homines deceperunt, sic οἱ ibi etiam Deuin
fallere posse. ideo etiam non dicit illis, Discedite a
me qui operati estis iniquitatem : sed, Qui operamini :
quia iniqui nec post mortem desinunt esse iniqui :
quia elsi peccare non possunt, Laien peccandi propo-
vitum lencnt.

llonilia xx. ex capite vij (a).

Vero Cliristiano quid faciendum sit. Fortitudo fidei
petra. dicitur. llaretici numquam concordes. — 34.
OQ innis qui audit verba mea hac, et facit ea, assimilabi-
tur viro sap'enti, qui e'dificavit domum suam supra pe-
tram. Frequenter. miramur, quod homines aut pro-
missionibus flexi, aut terroribus fracti, aut persuasio-
nihus falsorum doctorum circumventi, relinquunt fidei
veritatem, οἱ ad mendacium iufidelitatis transmigrant,
Quod si vcl hanc. unam. sententiam Christi caute in-
telligeremus, οἱ recordaremur, numquam de perdi-
tione. talium. hominum stupereimnus. Quomodo enim
permaneat apud Cliristum, qui. nuniquam stetit. in
Christo ? aut quomodo teneat eum. veritas, qui num-
quam tenuit veritatem? aut quomodo servet eum ju-
Blilia, qui justitiam nvu servavit? Onnis qui audit
verba mea lec, et (acit ea. Qux verba? Quie superius
dixit : ut qui vult esse Christianus verus, non solum
non occidat, sed nec irascatur sine causa : non solum
non perjuret, sed ncc juret : non solum non fornice-
tur, sed nec usque ad oculum concupiscat : uon. so-
jum non percutiat, sed nec percussus repercutiat :
nou solum alieua non tollat, sed etiam cogenti dimit-
tat ; non solum amicos sincere diligat, sed etiam ini-
micos. Eleemosyuas facia! non coram hominibus :
orationibus instet intrans in cubiculum suum : jejunia
celebret nou cum iristitia : non judicet fratrem suum
peccantein , sed sux inlirmi:atis consideratione igno-
scat : non del. sanctum. canibus, neque margaritas
suas mittat ante. porcos. Petat, quarat, pulset, et
accipiet. Attenidat autem a falsis prophetis. Qui ergo

(α) Πίος μοι) [ία in Cod. V. D. praecedenti jungitur.

OPUS IMPERFECTUM

se talibus xdificaverit mandatis, quomodo potest fi
ut aliquando fractus teutationihus cadat? Aut ec
tra quoinodo percussus tentationibus stabit, qu
nullius justiti» fundamento ligavit? Quis ista cus
divit, et cecidit? Culpamus Deum, quia nou
Slodivit. Si autem illis pra:valct. foriitudo dial
jn quibus jusutia Chris nou invenitur, magis
illorum perditione laudandus est Deus, quamc
pandus: quia ii soli pereunt, qui maud»ta. Chr
contemnuut.. Similabo eum viro sapienti. Non dix
JEsümabo eum virum sapientem : sed, Simil
eum viro sapienti. Ergo alter. est, qui similate
aller est vir, cui similitur. Ergo qui .similatur,
liomo : cui autem assimilatur, Christus. Cliristus en
sapiens est vir, qui zdificavit domum suam , id οἱ
Ecclesiam, supra petram : id cst, supra fortitudin
fidei. Nam et fortitudo fidei petra diciiur, prop
quam Sinon Petrus dictus est, ad quem dicit Deu
u es Petrus, et super hanc petram adificabo Ecclesi
meam, et port& inferi non pravalebunt. adversus εἰ
( Math. 46. 18). Quis est vir stultus? Diabolus,
quo dicit Jeremias : Clamarit perdiz : congregacu fil
quos non genuit : fecit divitias suas non cum judicio;
medio dierum derelinquet eas : et in. finem erit siul
(Jer. 17. 41). Iste ergo diabolus in-ipiens vir adili
vit domum suam super arenam. Domus enim ej
ante Christum fueruut omnes geutes. Sicut enit sa
cti donus facti suut Christi, ita et impii domus su
inimici. /dificati autem fuerunt super. areuam,
est , super inconstantiam infidelitatis. Si enim co
stantia fidei dicitur petra, recte οἱ incoustantia iu
delitatis arena vocatur : id est , idololatria , qua p
varias idolorum culturas seuiper dispersa cst. À
certe super arenam : id est , super carnates homin
ac infideles. Ideo tales howines arena dicuutur , n
lerra : quoniam terra. qu dem fructum | facit, are
autem sterilis manet. Deinde quia terra quidein uni
est, el in seipsam constricta, aren: autem grana ui
conveniunt sibi, nec adh:erent ad invicem : sic su
et onines infldeles , qui sub diabolo sunt : non su
uniti , nec unum sapiunt, sed sunt. per diversas oj
niones dispersi; et alius quidem sic dicit, alius aute
sic. Sic et dogmata philosophorum nos docent , qu
sunt contraria sibi semper. Eo modo pertidia hare
corum, qui numquam sapiunt uuum , $ed quot suu
tot sententias habent. Propter quod arena assimilat
omnis diaboli populus. Populus autem. Dei non s
lum unitus est, quasi terra, qus quamvis compac
8it, tamen solubilis cst : sed est sicut lapis coustricü
el indissolubilis. Tertio, quia diaboli populus nou m
merabilis es!, sicut arena : Dei autem, ex multis τί
calis pauci electi. Pluvia autem est doctriua : qu
sicut pluvia irrigat lerram, ut proferat fruciun, $
doctrina hominem irrigat, ut justiuam operetur. Si
ut dicit Deus per Isaiam de tollenda a Judzis dc
ewina : Et mandabo, inquit, nubibus, ue pluant. supx
eam pluviam ( Isai. 5. 6). Nubes enim dicuniur pn
phete et apostoli : quia sicut nubes bajulant pluvian
οἱ effundunt eam super terram, sic et prophete (
apostoli accipiunt verba a Deo, et effundunt super r:
ionabilem. terram. Sunt autem ijibes quie a Spirit
sancto excitantur, et sunt nubes, quie a spiritu pott
stalis aeris, sicut dicit propheta : Tenebrosa aqua i
nubibus aeris (Psal. 17. 12). Nubes eniin , qux a Spi
ritu sancto excitantur, candidam bajulaut aquam , i
οἱ, veram et sanctam doctrinam. Qu:e autem a sp
ritu. potestatis aeris, tencbrosam bajulant aquai , i
est, falsam et impiam doctriuarm, quie non ilinniua
sed tenebrescere facit mentes corum, qui suscipiut
eam. Venti autem , ex parle quidem mala , sunt in
niundi spiritus, qui intra praecordia hominu flant
ex parie autem bona, spiritus diversarum vintutum
vel «ngeli, qui invisibiliter in sensibus liominum ox
rantur, et adducunt ad. bona. Et vide proprictite
rerum. Pluviae proprium est mollire et solvere : vet
torum autem cum virtute urgere. Sic ergo impiorui
nubes falsa sua doctrina et promissionibus iuolliu

159

lutem ?. Dic verbo , et sanabitur. puer. meus. Scicbat
quoniam adstant illi angeli invisibiliter ministrantes ,
qui omne verbum ejus faciunt. Quod etsi angeli ces-
sent, tamen ipsa inlirmitates et spiritus passionum
prazceptis ejus vivacibus expelluntur : quoniam omnis
sermo ejus virtus est viva. 9. Nam et ego homo sum
sub polestute. censlitulus. Vide quomodo mysterium

Patris et Filii in seipso, Spiritu suggerente, depinxit. |

Numquid. non sufficiebat ad confessionem potestatis
Christi hoc solum dicere, Et ego homo sum , habens
sub me milites, el dico liuic, Vade, et vadit : et alteri ,
Veni, et venit? Quoniam et Christus habet sub se an-
gelos, quibus eundi el redeundi ponit preceptum. Quid
ergo necessarium fuit addere , Et ego homo sum sub
potestate : nisi ut. plenissime Christi dignitatem os-
tenderet in seipso? Id est, Ego sum homo sub pote-
state alterius , tamen habeo potestatem jubendi eis ,
qui sub me sunt. Nec enim impedior jubere minores,
propter quod ipse sum sub majoribus; sed ab illis
quidem jubeor, sub quibus sum: illis autem jubeo,
qui sib me suut : sic et tu quamvis sub potestate Pa-
Uis sis , secundum quod honio es, habes tamen pote-
statem jubendi angelis tuis , nec impediris jubere in-
ferioribus, propter quod ipse liabes superiorem. Nam
ut homo et juberis a Patre quasi minor, tamen angelis
jubes quasi major. (a) [Sed forte dicit h:reticus, vo-
lens ostendere Patrem et Filium unum vel qualem :
Non est ita intelligendus hic locus, sed sic : ] Si ego,
sub potestate constitutus , possum jubere eis, qui sub
mea sunt potestate : quanto magis tu, qui in nullius
cs potestate, potes jubere eis, quos habes in potestate?
Sed lianc interpretationem perversam non recipit !
textus. [ Non euim dixit, Si ego homo in potestate ;
Sed ita , Nam et ego homo sum sub potestate. Non
comparationis inter se et Christum differentiam fecit,
Sed rationem similitudinis introduxit.] Vide erg» quo-
modo gentilis et rusticus miles mysterium veritatis
coguovit, et homines Christiani *, qui Scripturas por-
tant in ore, denegant veritatem. Non quia obscura
suni aul profunda mysteria veritatis , non omnes ea
cognoscunt: sed quia perversa sunt corda eorum , ct
non requiescit in eis spiritus verilalis : propterea ve-
ritas fugit ab eis. Qui autem rectus est corde , ita ut
requiescat in eo spiritus veritatis , non potest longe
esse a veritate. Seriptum est enim : /n malewlam ani-
mam non introibit sapientia. (Sap. 1. 4), etc. Sed dicit
aliquis : Vos ergo omnes justi estis et recti , qui pu-
Lilis vos esse in veritate ? Non omnes, quod pejus cst,
sed mulli sunt perversi in veritate fidei ; tamen in er-
rouribus nullus est rectus. Aliud est enim, multos esse
malos, aliud est, neminem esse bonuin. Übi enim qui-
dam sunt mali, quidam boni, hominum est differentia :
ubi autem omnes mali, rei perversitas est. Nam et in
medio tritici voluntarie nascuntur spinae, Inter spinas
autem voluntarium triticum non generatur. 10. Au-
diens autem Jesus, miratus est, el sequentibus se dizit :
Innullo tantam fidem inveni in 1srael. Credidit Andreas,
sed prasignante sibi Joanne ae dicente : [σσ agnus
Dei, ecce qui tollit peccatum mundi (Joan. 1. 29). Crc-
didit autem et Petrus, sed evangelizaute sibi de illo
Andrea et dicente : /nvenimus Messiam ( lbid. v. 41).
Credidit et Philippus, sed legendo Scripturas , sicut
)pse ad Nathanael dixit, Quem scripsit Moses in lege ,
et prophete, iuvenimus Jesum a Nazareth (Ibid. v. 45).
1ρ5ο quoque Nathanael , nisi audisset a Christo, Cum
esses sub. arbore fici , vidi. te (1ὐίά. v. 48) : numquam
respondisset, Jiabbi , tu es Filius Dei, tu es rex Israe!
(Abid. v. 49). Prius signum divinitatis accepit , eL sic
confessionem fidei obtulit. Aut si non sumus ausi fide-
liorem illum putare quam apostolos , ita testimonium
Cliristi intelligendum est, quod unumquodque bonum
lioiinis secundum qualitatem personz illius laudatur.
luta, si rusticus aliquod verbum sapienter loquatur ,

! AL, inlerpretationem elegantissime recipit, ctc.
1 A]., luvreli.i.
(a) Qux hic et infra uacinis clauduntur, alias desunt.

IN MATTILEUM. HjOMIL. XXI] ET XXIII.

451
philosophus multo amplius sapienter : in modico ser-
mone sapientize rusticus plus laudatur , quam iu. ma-
gno philosopluis : quoniam. rusticum dicere aliquid
sapienter, magnuni est : philosophum autem dicere sa-
pienter , non est mirum. Aut si. puer aliquid. astute,
oqualur , dicimus , Satis sapiens puer : si autem vir
perfectus sapienter loquatur , nou laudatur quasi sa-.
piens : non. quia. puer plus sapuit quam perlíectus,
Scd quantum ad comparationem :clatis su:e sapien.
lor videlur esse, quim ille perfectus. Sic et in cen-
turione dietum est, In nullo tantam. inveni. fidem
in Israel , non quia nec apostoli tantam fidem habue-
runt.

(a) Homilia απ], ex capite viij.

25. In illo tempore, ascendente Jesu in naviculam, se-
quulà sunt. eum discipuli ejus, οἱ reliqua. Navigante
Domino cum discipulis, orta magna tempestas est, ita
ut navem conciti inaris insurgentes fluctus obruerent.
24. Ipse vero , inquit, dormiebat. Miva ratio. Ascendit
parvam naviculam, ut navigaret, ille qui totum mun-
dum diviua virtute gubernat. Dormit in somnum, qui

opulum suum vigilia :eterna custodit, Dornmit autem

ominus , non necessitate infirmitatis humanze , sed .
spontauca voluntate. Nam cum in Dci illa eterna na-
tura somnus non cadat, secundum quod de eo legimus
dictum, Ecce non dormitabit, neque dormiet, qui custo-
dit Israe! (Psal. 120. 4) : tamen Dominus ac Salvator
noster ad probandam in sc suscepti corporis verita-
tem, etiam usque ad somnum human: naturz omnia
implere dignatur, ut cvidenter veritatem in se assum-
pti corporis demonstraret. Sed cum , dormiente Do-
mino , s:eviente procella , usque ad periculum navis
violenti fluctus insurgerent, discipuli timore perculsi,
Dominum suscitant, dicentes : 98, Domine, libera nos,
perimus. Quod idipsum olim David ex persona apo-
stolorum suscitantium Dominum significasse videtur,
cun dicil : Exsurge, quare obdormis , Domine ? Exsur-

e, adjuva nos, el libera nos propler nomen tuum (Psal.
45. 25. 20). 26. Surgens ergo Dominus ait illis : Quid
timidi estis , modici fidei ? Et imperavit vento et mari,
εί facla est. tranquillitas magna. |n quo manifeste di-
vinitatis sux: potentiam Dominus declaravit, dum
violentos maris fluctus divin: potestatis verbo com-
pescuit. Neque venti vel mare obedire poterant , nisi
Domino et Creatori suo. Quod futurum ante prxinun-
tiaverat David , dicendo : Viderunt te aqua , Deus, vi-
derunt 1e aqua , et timuerunt , et turbate sunt. abyssi.
Muliitudo sonitus aquarum, vocem dederunt nubes (sal.
76. 17. 18). Et quie δι nubes sunt, qua timentibus
aquis vocem dederunt , nisi discipuli , qui viso signo
divin: virtutis exclamaverunt, dicentes : Vere hic Fi-
lius Dei erat (Marc. 15. 59)? Nubes autem idcirco
apostoli intelliguntur , quia modo nubium de terra
surgentes , ad cxlos, sine aliquo pondere peccati,
spiritualis naturze levitate feruntur, et ad riganda corda
credentium pluviam divine praedicationis infundunt.
Alio quoque loco idem David, quod Domino imperante -
verbo, maris violentia mitiganda esset, ita testatus
est dicens : Tu dominaris potestati maris; motum autem
fluctuum ejus tu. mitigas ( Psal. 85. 10). Et iterum:
Dixit , el stetit. spiritus. procella , et siluerunt. fluctus
ejus (Psal. 106. 25). Et iterum : Qui conturbas. fun-
dum maris : sonum autem fluctuum ejus tu mitigas (Psal.
64. 8). Et iterum : Ecce dabit vocem virtutis (Psal. 67.
94) : hauc utique vocem, qua divin:e potestatis virtute
ventis imperante maris trauquillitas restituta est. Bea--
tus quoque Job hoc ipsum futurum per Spiritum san-
ctum non ignorans , cum de Domino loqueretur , ita
ait : Virtute sedavit mare. Cum igitur sedata tempestate
maris, jussione verbi esset tranquillitas instituta : 27.
Hi, inquit, qui erant in navi, mirati sunt dicentes : Qua-

(a) Qu: sequuntur desunt in V. D. usque ad hzec verba,
Quantumcumque qratuitum et utile, qu» 10 principio Hom;-
lig XXXII jacent.

7Vi

Non erant illic Pharisi. aut principes populi, aut sa-
cerdotes, qui solent non discendi studio audire , sed
cuntradicendi , non ut aliquid salutis aequiraut , sed
ut aliquid calumniz inveniant, Et ideo. simpliciter
audiebat populus simplex. Si autem aliqui eorum af-
fuissent, sine dubio silentium οἱ gravitatem populi ,
sicut consueti fuerant, contradictionibus suis contur-
bassent : quia ubi inajor scientia, illic malitia fortior.
Qui enim festinaverat esse prior , difficile contentus
erat esse secundus. 29. Erat enim docens eos sicut po-
testatem. habens, Omnis doctor servus est legis , quia
neque aupra legem addere potest aliquid de suo sensu,
neque subtrahere aliqnid secundum proprium intelle-
eium , sed hoe tantummodo przedicat , quod habetur
in lege. Nec enim potest mens humana directare , id
est, extra rectum facere, scilicet perversum vel ma-
jum ostendere, quod sapientia divina dictavit. Sic
enim ait. Moses ac Salomon : Non addas verbis Dei ,
neque detrahas inde (Deut. 4. 2. et 12. 52. et Prov. 50.
6). Qni autem lioc ausus fuerit facere, se sapientiorem
putat esse quam Deurn , el incipit esse falsus testis ,
quia illud dicil quod nec auris audivit, nec oculus
vidit. Christos autem dorminus legis est, et subtrahere
jotest de lege, quod propter necessitatem temporis
jussit. Utputa, propter duritiam cordis jussum fuerat
dare libellum repudii, Dominus illud quasi potesta-
tem habens subdusit, dicens : Quod Deus conjunzit,
homo non separet ( Matth. 19. 6). ltem etiam addidit,
quod propter infirmitatem homiuum minus. fuerat
jussum : utputa , Antiquis dictum , Non occides : ego
uutem. dico, Non. irascaris (Math. 6. 21. 22). Ideo
ergo mirabantur, quia non quasi servus legis sub po-
tesiate constitutus illud docebat quod fuerat jus-
sin, sed quasi dominus legis, et habens potestatem,
sua anctoritate addebat super quain. fuerat dictum,
dicens : Antiquis dictum est lioc : ego autem dico hoc.

Homilia Αα]. ez capite viij.

4. Et descendente eo de monte , sequuta sunt eum tur-
bee multa , ctc. Vide quia super montem discipuli tan-
tnm dicuntur ascendisse ad Jesum : descendente au-
tem eo de inonte , sequute sunt eum turiye , et me-
rito multe turh;e : quia. mons est virtutis fastigiuu ,
cacumen Eccle;i , in quo appropinquare Christo nou
possunt turb:e , vel peceatis gravata, vel curis mun-
dialibus onerat:e. Nec possunt imitari Christum , uec
sublimes audire sermones, qui dicuntur in monte ;
sed soli discipuli, qui a pas-ionibus vitiorum liberi
sunt, qui curis mundi«libus onerati non sunt. Pro-
pterea , quasi leves et expediti, ad Cliristuim accede-
re possunt, facti imitatores ejus in omnibus, ut sub-
liniores sermones ipsius possint audire. Et tamen
cura descenderet ad liumilia de altitudine pietatis pro-
pter infirmitatem hominum sequi eum non potentium
super montem , tunc sequuntur eum turb:e multze.
9. Ecce leprosus. Sciendum est, quod Lucas quidein
et Mareus statim in primis ponunt. disimoniacuim cu-
ratum, in secundo autem loco inulierem carnali in-
firmitate febrium liberatam, ea videlicet ratione, quia
major cura Dei est de salute aninie, quatn de salute
carnis ( Luc. 4. Marc. 4). Primum quidem, quia di-
gnitosior est anima quam caro. Anima enim sine carne
vivere potest , caro autem sine anima vivere non po-
test. Secundo autem , quia in omni peccato prius ani-
ma peccat, postea caro. Nam nisi anima prius fuerit
victa , nunquam caro polest peccare. Caro quidem
prius concupiscere malum potest , peccare auteni non
polest , nisi anima illi consenserit, quia caro in po-
testate anim:e est, non anima in potestate c:ruis. Ideo
crgo uecessarium fuit , ut anima quie prius ceciderat,
ante resurgeret.. Deinde anima liberata a. potestate
diaboli carnem suam liberare potest a peccato ! : care
autein sanata ab iufirmitate animam liberare non Ρο”

1 Sic V. D. et Editi in marg.; recte. Editi in textu, carnem
suam salvare non potest a pecccto.

OPUS IMPERFECTUM

test a peccato, sed magis eam evertit, qnia ine
tas carnis semper impugnat justitie disciplinan
autem Matthzeus statim leprosum ponit mundat
mysterio carnis. Quid ergo? pr:eteriit rationem,
alii evangeliste teligerunt? Non, sed abundante
exposuit. Pro co enim, quod illi posuerunt d:em
cum curatum in mysterio auim:e, iste propter sa
anim:? posuit Christum docentem in nionte : quc
nou dixerunt. Nam sicut effugatio immundi sp
liberat animam de potestate peccati , quod fit pei
gestioncm diaboli : ita et verbum doctriu:ze solvi
ratiouem diaboli , et animam liberat ab errore,
rat 4 peccato , cieterisque malis , quie diabolo s
rente nascuntur : quia non solum ille diabolum
tur , cujus corpus. vexatur ab eo, sed etiam or
qui facit diaboli voluntatem , pejus vexabitur a
Leprosum autem ponit in. mysterio carnis sa
Lepra enim passio est carnalis. Sed ne forte di
populus apud se, Verba quidem magia, et terr
sunt, sed opera nulla ; dicere granditcr non est
tum : facere multum est : ideo excitavit leprosu
mundatiouis illius miraculo pr:iicedentibus verb
ctoritatei priestaret : ut ip verbis mirabilis, m
lior esset in op.re. Ecce leprosus, quasi jam p
ratus, descendenti illi occurrit. Et forte et. ide
scendit, ut leprosum mundaret. Lepra enim est
calum animarum nostrarum. Ideo ergo Doimin
altitudiue cxli, quasi de excelso monte, desce
ut lepram peccatorum nostrorum inundaret. Q
putas, iste iuter exteros non ascendit iu montei
audiret serivones divinos? Quia lepra erat grav
εἰ peccatorum bajulans pondus, sursum asce
non valebat. Aut non audisti prophetam dicen
quomodo leves esse debeant, qui ad ecclesias:
montem ascendunt ? Quis, inquit , ascendet in nu
Domini , aut. quis stabit in loco sancto eus? ]ur
manibus, et mundo corde ( Psal. 95. 4 4), ett
quicumque in malis ambulat, non potest in eccl.
asceudere , qux mons Domi appellatur , nec a
spiritualem doctrinam. Et 8i venit , corpore qu
venit, animo aulem non ascendit. Qui autem cur
ro corde nou venit, nihil illi prodest, quia co
venit. Et si audit spiritualem doctrinam, non
ligi! , quia scn-us ejus carnalium vitiorum leprz
ruptus est. Neino enim bonarum rerum potest s
saporem , quaindiu delectatur in malis. Quamdiu
delectat eum malum , non potest eum delectar
num. Tunc autem incipit ei placere bonum, cum
perit ei displicere malum. Veniens adorabat eum.
tio perfecta est fides et confessio, sicut ait Apost
Corde creditur ad. justitiam , ore autem confessio.
salute. ( Rom, 10. 10). Sic et leprosus fidei opu
oraus implevit , confessionis autem , in verbis:
ne, si vis, poles me mundare. Non illum petebat
hominem artificem , sed adorabat quasi Deut. €
tuali medico spiritualem. afferebat * mercedem.
omnes medici pecuuiis , iste autem sola oration:
catur. Vere enim nihil est dignius quod offeramus
quam oratio fidelis : quicquid enim obtulerimu
nostris est, oratio autem de nobis. Donine , si
otes me mundare. Non de voluntate Christi ad :
onum parata dubitabat diceus , Si vis : hioc enin
bietatis * esset de judicio voluntatis ejus. Cli
enim cum sit, bonus , nociva non vult prestare , :
8i rogelur. Nec enim expedit omnibus corporal
tegritas. Quoniam ergo nesciebat, utrum expedi
curatio illa, ideo * ambigebat de voluntate ip
quamvis sciebat eam ad omuc bonum paratam.
credere quidem bonum misericordi;e Dei, homin
fidelis, scire autem judicia misericordue ejus tX
hominis , neque fidelis, cum constet nec ipsum
Stolui potuisse cognoscere , cum Dominum ter

! V. D. et Editi in marg., spüitualem offerebat.

* Forte, dubilantis. bus n
de Sic V. D. et. Edi iu. marg.: recte. Eliti ia ter
tdeo.

1951

dixisset : quoniam et illi, etsi crudelitate quasi lupi
erant, tamen nalura similiter homines erant. Puto
ergo ista ratione istos quidem quasi oves dictos, illos
autem non quasi lupos, sed ad plenum lupos : quo-
niam homo Dei, quamvis fuerit bonus, tamen semper
babet in se aliquid mali secundum carnem, quasi
homo : et ovis quidem dicitur, propter quod bonus :
quasi ovis autem, qua non ad plenum bonus. Qui
autem Deum non cognoscit, nihil in se boni potest
habere, propterea lupus dicitur, non quasi lupus,
quia nihil boni habel in se, quia in se non cognoscit
Deum. Causa est ista, quia omnes homines secundum
carnis naturam mali sumus : οἱ sicut dicit Apostolus,
Natura sumus [ilii ir& : sed per timorem Dei efficimur
boni (Ephes. 2. 5). Quamvis autem per. timorem Dei
efficimur boni, tamen semper aliquid naturalis mali
remanet in natura hominum. Ergo si natura carnalis
compellit fieri maluin, timor Dei ex parte retinet eum
a malo. llominem non cognoscentem Deum, aut co-
gnoscentem quidem, sed non timentem, natura com-
pellit facere malum, et tinor Dei non retinet a malo,
οἱ ideo non potest esse in illis aliquid boni, nisi forte
propter hoinines, quando ipsum non est bonum, sed
malum, quod est propter Deum. Quicquid autem non
est ez fide, peccatum. est (Rom. 14. 25). 1deo sancti
quidem quasi oves, mali autem non quasi lupi, sed
ad plenum vocantur lupi. Nec moveat te, quod etiani
Christus quasi ovis est dictus, non ovis, cum sit tolus
bonus. lbi enim non persona Christi comparata est
ad personam ovis, sed occisio Christi sicut occisio
ovis. Denique ita subjungit : Sic non aperuit 05 tn
humilitate (1sai. 55. 7). Nam necovis, cum ducitur ad
occisionem, aliquam vocem emittit. Hic autem perso-
na apostolorum comparata est ad ovium niores : non
missio eorum ad missionem ovium , id est, apostoli
ipsi dicli sunt sicnt oves, non missio eorum Sic-
ut missio ovium. Non enim milluntur. aliquando
oves ad lupos, ucc comparat aliquis possibilem etiam
impossibiliter. Unde alibi dictus agnus est, non quasi
agnus. Estote ergo prudentes sicul serpentes, ad. intel -
lgendas fraudes. Estote simplices sicut. columba, ad
ignoscendas injurias. Nolo vos esse semper quasi
columbas, ne propter simplicitatem nimiam per se-
ductionem laqueum iucurratis. Nolo vos esse semper
sicul serpentes, ne ex corde conira aliquem. venena
fundatis, sed secundum tempus οἱ personas nutetis
el mores. Estote serpentes, ne comprehendawini. Si
cnim comprehensi fueritis, estote. columbis, ut ne
mordeatis. Quamdiu enim homo gentilis est, ser-
peus in illo est : quoniam indignatio illius secundum
similitudinem est illius serpentis, qui in paradiso
liominem a Deo separavit : eum vero convertitur ad
fidem, recedente serpente, ingreditur in illum Spiri-
tus, qui in specie columb:e descendit de calo εἰ fit
coluniba. Ergo contra infideles estote serpentes, quia
serpens serpenli non nocet : cum fidelibus autem
estote columbz, ut quasi columba: columbis caritatis
oscula porrigatis. Et ut. breviter dicam, estote pru-
dentes sicut serpentes, u! malum intelligatis εἰ ca-
vcatis. Et estote simplices sicut. columbz, ut nou
faciatis ullum. malum. Quia intelligere malum, lau-
dabile est : facere autem, vituperabile. Nec qui in-
telligit malum, ipse facit malui, sed qui facit malum.
47. Attendite vobis ab hominibus, tradent enim vos in
conciliis, Quoniam superius dixit, Estote prudentes
sicut serpentes, εἰ simplices sicut. columba : nunc. ad
utrumque causam osterdit, et quare vult esse pru-
dentes sicut serpentes, et simplices sicut. columb:e.
Prudentes quidem sieut serpentes, ut attendant. sibi
ab hominibus, qui tradent eos in conciliis. Proprium
enim est serpentis, ab hominibus sibi caute prospi-
cere. Unde Apostolus admonet, dicens : 1n. sapientia
ambulate, quoniam lempus malignum est. (Col. 4. 5.
Ephes. 5. 16). Quare autem vult eos esse simplices?
Ut non adversus proditores suos maliti:» memores
sint, sed diligant inimicos suos, et benefaciant per-
sequcntibus se, secundum Dci Christi praceptuin

IN MATTIIEUM. HOMIL. XXIV.

1387

(Matth. 5. 44) ;quianon tantnm liedimur ab iniquis in- .

Imicis, quaudo nocemur ab ipsis, sed etiam profici-
mus, cum per inalitiam. eorum. censtantia. bonitatis

nostrze a suo proposito vieta non recesserit : quu-.

niam proprium est columb:e usque ad mortem in
simplicitate manere. Unde: οἱ. de. tolerantia Job di-
clum est, Et adhuc perseverat. in. simplicitate (Job 9.
$). Attendite vobis ab hominibus : tradent enim vos in
conciliis, et in. synagogis suis flagellabunt vos, 18. et

ante reges et praesides stabitis in. testimonium illis, et -

gentibus. lta dixit, Attendite vobis ab hominibus,
quasi a quibusdam pessimis malis, et super omnia
mala malis. Nam si non quasi homines accusans di-
xisset, sufliceret illi dicere, Attendite vobis, tradent
enim vos. Nunc autem addidit, Attendite vobis ab lio-
minibus : ostendere volens, quia pre omnibus malis
liomo est pessimmn malum. Nam si bestiis compa-
rare volueris eum, pejorem invenies eum. Bestia
enim, quamvis sit erudelis, tameu quia. est irrationa-
bilis, declinabitur ab homine: crudelitas ejus. Homo

autem crudelis cum sit, ct. ratienabilis, non facile -

evadelur crudelitas ejus. Si comparaveris hominem
serpenti, pejorem invenies ieminem : quoniam ser-
ens, elsi malitiam habet. tamen hominis timorem
abet. Ideo, si quem abseonse potuerit, mordet : si

P

autem non potuerit, fugit. Homo autem et. malitiatn ’

habet serpentis, et timorem non habet sicut serpens.
ldeo quamdiu non habet tempus, latet sicut serpens ;
si autem invenerit, irruit sicut bestia. Adhuc autem
anguis, siquidem irritata fuerit, szevit, si autem irri-

tata non fuerit, in silentio transit. llomo autem et -

non irritatus jnsanit, eL magis super illos insanit a
quibus non fuerit irritatus. Et ut. breviter dicam,

unaquzeque bestia unum liabet et proprium malum; .

homo autem omnia habet in se. Denique homo malus
pejor est quam ipse diabolus. Diabolus enim si
videat justum, non est ausus ad eum aecedere :
homo autem malus, quamvis hominem sauctum

viderit, non solum illum non timet, sed adhuc

magis contemnit. Non enim diabolus homini pr:e-
$lal. virtutem, sed homo diabolo. Arma enim dia-
boli est malus homo. Sicut enim homo sine armis
non polest aliquid [iccre contra hostem, sic diabo-
lus etiam sine homine non valet aliquid contra san-

clos, Tradent enim vos in conciliis, et in synagogis .

suis flagellabunt vos. Quasi ad majorem laudem Dei
in synagogis suis flagellabunt : ubi orationes et lau-
des, ubi lectiones vel sacrificia , apostolos ibi penis
alficiebaut , quasi sacrificium Deo offerentes ; re au-
tem vera sacrificium crat Dei cruciatio apostolorum ,
non ad Judzeorum mercedem, sed ad suam coronam :
Jud:orum autem erat interitus. Quoniam autem di-
cit, anle reges et przsides stare, et non eogitare quid
respondere debeant, hoc est quod in Joanne dicit :
Cum autem venerit ille Paracletus , ille testificabitur de
me. Et vos testimonium reddetis, quia ab. initio mecum
fuistis. Ánte reges et praesides stabitis in. testimonium
tllis et gentibus (Joan. 15. 26. 21) : ut dum apostoli
accusantur , dum respondent, in singulis quibusque
pratoriis Christi veritas przdicelur, οἱ Judzorum
perfidia demonstretur, et gentibus, vel ad salutem
credentibus, pietatis mysterium reveletur. Audientes
autem apostoli, quia coram regibus et judicibus stare
jubebantur, ne forie dicant ad Christum : Tu ipse
scis, quia in illorum judicibus seholastici prosunt ,
quomodo ergo possumus nos liomines piscatores , et
sine literis, coram illis testimonium dare? iu cnim ab

initio non uos docuisti loqui, sed credere : denique:
cum nos discipulos eongregares, non invenisti nos in.

Capitolio philosophicos libros legentes : sed retia iu
mare niüittentes; neque dixisti, Venite, faciam vos
advocatos meos : sed, Venite, faciam vos piscatores
huminum (Matth. 4. 19) ; couscientias , non eloquen-
tias nostras elegisti : ideo ipse inquit : 19. Cum autem
tradent vos, nolite solliciti esse, quomodo, aut quid
loquamini. Mea est enim causa. Deus humano auxilio
non indiget. ldeo vos tantummodo mili personans

*61
wuasi contemptores regis sunl accusati pro crimine
(Dan. 5) ; ad quorum interitum jussum est, ut cami—
nus accenderetur septies amplius quam solebat : non
uia ad comburendam carnis naturam tantum incen-
jum) necessarium erat, sed quia tantum insanientis
regis iracundia suggerebat. Et quid ignis in suo ca-
mino, furoris spiritu percussus, corrigit? Et perdito
sux virtutis calore, specie sola ardebat, ut incorrupti-
bilem integritatem eorum corruptus ignis ostenderet,
et ardentiorem fidem eorum ardens flamura ostenta-
ret, ipsa natura sua clamans, non in voce, quia Nihil
occultum, quod non sciatur. Sed vos sustinete intro-
itum injuriosum, ut habeatis exitum gloriosum. Et
tamquam promissionum consolationem habentes, 27.
Quod dico vobis in tenebris, dicite in lumine : et que in
aure auditis, predicate super tecta. Quid est, Quod di-
co vobis in Lenebris, dicite in lumine ? Mew tenebras Ju-
daicum populum dicit, sicut scriptum est : Luz in te-
nebris lucet, et tenebre eam non comprehenderunt (Joan.
1. 5). Et ideo tenebrz intelliguntur , quia lumen ve-
rum cognoscere non potuerunt. Qurzecumque . igitur
Dominus in Judzis loquutus est , in Ecclesia manife.
slanda esse annuntiabat. Lux enim populus Christia-
nus intelligitur, sicut et Apostolus ait : Eratis enim
Aliquando tenebre , nunc autem lux in Domino : ut [ilii
lucis ambulate (Ephes. 5. 8). Aut ita : Quod dico vobis
ἐπ tenebiis , dicite in lumine, id. est, Quod nunc dico
vobis in mysterio parabolarum, vos postea dicite
manifeste. Quod enim in mysterio est abscouditum, sic
est quasi in tenebris positum. Unde et Moses quando le-
gem accepturus ascendit in montem,sicut dicit Scriptu-
ra, Ingressus est Mosesin nubem (Exod. 21. 18), osten-
dens quia lex, quz» dabatur in mysterio posita, obscura
erat futura, quasisub nube nigerrima. (uod autem ma-
. uifeste dicitur, in lumine dicitur. Quid est, Quod
aure auditis, predicate super tecta? ld est, Quod
auditis in secreto soli, pricdicate coram. omnibus,
nulli abscondentes verbum, quasi qui stet supra tecla
et clamet. Quid est quod apostoli audierunt iu. iny-
sterio? quid? « Exivit seminator seminare semen
.Suum. Et quaedam ceciderunt secus viam , quxediun
$uper petram, quedam inter Spinas, quidam super
terrain bonam » (Luc. 8. 5-10). « Et loquebatur cis in
parabolis, et sine parabolis loquebatur eis nihi (Matth.
15. 54). « Et accesserunt discipuli ejus ad cum se-
creto, dicentes : Enarra nobis parabolam. Quibus re-
spondit: Votis datum est nosse inysterium regni Dei,
evleris autem in. parabolis, ut audientes non au-
diant, et. videntes exei fiant ». (Ibid. v. 5-15). Quid
ergo? Quod tunc in mysterio solis apostolis credeba-
Iur, nune evaugelistis referentibus, et apostolis pr:e-
dicantibus, quotidie in medio Ecclesi: omnibus po-
pulis. enarratur. Ergo hoc est : Quod dico vobis in
Uuebris, dicite in lumine : id est, Quod dico vobis in
secreto, priedicate coram. omnibus ; sicut est, ubi
. vocavit Dominus discipulos suos seorsum, dicens eis :
Vos autein. quem me esse dicitis? Responderunt : Tu es
Christus, Filius Dei vivi, qui in. hunc mundum venisti
(αι. 16. 15. 16). Et mandavit eis, Nemini dizeritis:
quia oportet Filiun hominis crucifigi, et tertia die re-
surgere (Luc. 9. 21. 22) : quia si manifeste cognitus
fuisset Filius Dei, nemo ausus fuisset manus injicere
in eum. Et ideo crucilixus non esset , neque resurre-
Aissel a mortuis. Propterea adhuc infernorum regnum
esset in terra, et dominatio diaboli mundum totum
teneret, Quid. ergo? Postquam Dominus surrexit a
mortuis, quod audierat Petrus in secreto, ccpit co
ram omnibus pr:edicare dicens : Deus patrum nosti o-
rum suscitavit lilium. suum Jesum, quem vos. crucifi-
xistis, eL. denegastis ante. (aciem. Pilati, judicante illo
dintitti. Vos vero justum negastis , et virum homicidam
petistis donari vobis , principem autem vite interemistis
(Act. 5. 15-15). Ergo hoc est, Quod in aure audistis,
pradicale super lecia. 28. Et nolite timere eos, qui oc-
cidunt corpus. Ne forle propter timorem mortis non
libere dicatis quod audistis : nec fiducialiter przdi-
cetia iu omnibus, quod in aure soli audistis. Sic ergo

IN MATTHEUM. HOMIL. XXV. T6*

ex his verbis ostenditur, quo ncn solum ille prodi:
tor est veritatis, qui transgrediens veritatem, palanr
mendacium pro veritate loquitur, sed etiam ille, qui non
libere pronuntiat veritatem, «quam libere pronuntiare
oportet, aut non libere veritatem defendit, quam libere
defendere oportet, proditor est veritatis. Nam sicut
sacerdos debitor est, ut veritatem quam audivit a Deo
libere przvdicet : sie laicus debitor est, ut veritatem.
quam audivit. quidem a sacerdotibus probatam iu
Scripturis, defendat fiducialiter. Quod si non fecerit,
proditor est veritatis. Corde enim creditur. ad justi-
tium, ore autem confessio fit ad salutem (Vom. 10. 10).
Που autem diximus , quoniam multi Christianorum
palam quidem transgredi veritatem putant peccatum,
tacere autem veritatem coram infidelibus nou putant
esse peccatum : et propterea multi inveniuntur in
isto reatu. [460 nos convenit apertius dicere, quo-
niam niliil de veritate neganda praesens loquitur. ser-
mo , sed de veritate non libere pr:edicanda , diceus :
Quod dico vobis in tenebris , dicite in lumine : et nolite
limere eos, qui occidunt. corpus , quo minus dicatis im
lumine, quod audistis in tenebris. Vide quoniam non
solum ille transgressor est veritatis, qui palam dene-
gat veritatem , sed etiam ille, qui propter timorem
eorum, qi possunt occidere corpus, tacet veritatem.
Et quid dicam ? Quia. propter timorem inortis ticent
homines veritatem, et propter niiserum veutrem , et
propter spem vani honoris, in conspectu infidelium
tacent homines veritatem. Utputa, eunt homines ad
convivium impiorum sacerdotum, et confugiunt. ad
patrocinium. malorum hzreticorum ; fit sermo. de
fide : ille sacerdos impius, vel patronus, blaspheimnat
veritateim tuam, quasi mendacium : fidem tuam, quasi
perfidiam, ut aut seducat, aut vulneret conscientiam
tuam, et faciat eam infirmam , etsi ad pienum capere
non potueriL; tu. autem etsi non denegaveris palum
verilatem, tameo non contendis cum persona ejus,
cujus panem inanem manducas , ut non perdas spem
atrocinii , aut rapacitatis : veritatem , quain oporte-
al te libere defeudere, tacens, confundis eam in con-
spectu inimicorun cjus, ul videatur a te tacente falsa
qua vera est. Et quomodo non es tu proditor verita-
tis? Sed forte dicis : Si taceo veritateni ante ad versa-
rios, numquid cousentio mendacio eoruin? Dic mili,
8i princeps aliquis imperatoris, videns civitatem [to-
mauam ab hostibus expugnari, cum possit liberare:
eam, et neglexit defendere : num ipse videbitur tra-
didisse , quam potuit liberare, si voluissct? Sic et Lu
videns veritatem ab impiis expugnari , cum eam po-
tuisses defendere, si loqui voluisses, tacens expugna-
sti, per hoc ipsum quod compassus es expuguari, Et
Si propter timorem corum , qui occidunt corpus, ta-
cere veritatem , sicut. praesens scriptura testatur. im-
pietas est : quomodo non sil impietas major, tacere
veritalem propter miserum veutrem, οἱ spem vaui
honoris, et meliorem facere gratiam panis et honoris
quam gloriam veritatis Dei ? Et nolite timere eos , qui
occidunt corpus : quoniam corpus , etsi ab impiis oc-
cisum non fuerit propter Deum, a semetipso post
modicum morietur propter naturam. Ergo occisi se-
cundum corpus ab impiis, nihil perditis , nisi mortis
dilationem, ut corpus, quod post inodieum fnerat imo-
piturum, ante modicum moriatur, magis autem nec
aute ipsam mortis dilationem. Si ergo verum est, quia
nec folium cadit de arbore sine pri:cepto Dei : et quia
numerati dati nobis sunt dies ad vitam , credere de-
hemus, quia nec morimur aute djem , nec transire
possumus diem : tamen ponamus , quod ante diein
moritur, qui moritur propter Denm. Si ergo οἱ gratis,
id est, sine molestia percussoris, post modicum 1:0-
rituri sumus, nulla Dei causa proposita : quare non
ante modicum in causa Dei cum gloria morimur, ut
fiat voluntarium , quod futurum est necessarium , ut
offeramus Deo pro munere, quod redditur a te pro
debito ? Ideo Nolite timere eos , qui occidunt corpus.
Substantia enim hominis non est corpus , sed aniuia,
llanc enitn solam Deus ad imaginem suam fecit , et

755

lis est hic, quod venti el mare obediunt ei? [απο autem
dominici verbi virtutem , et eorum qui in navi. erant
admirationem, olim sanctus David prznuntiaverat in
Pssimo, dicendo : Qui descendunt mare in navibus, [α-
cientes operationem in aquis multis. 1 psi viderunt opera
Domini , et mirabilia ejus in profundo. Dixit , et stetit
epiritus procelle (Psal. 106. 28-25). Et iterum : Sta-
tet procellam ejus in auram, εἰ siluerunt fluctus ejus, et
letati sunt quia siluerunt (Hbid. v. 29. 50). Il:ec itaque
primum, secundum simplicitatem historie per Doniini
virtutem ista gesta cognoscimus : secundum allegori-
cam vero rationem, qu:e in his omnibus figura mon-
strata sit, sollicite debemus intelligere. Quixerendum
enim est, quid hzc navis juxta spiritualem rationem
intelligi debeat, vel quod hoc mare, vel qui insurgen-
tes fluctus, qui verti, qui hos fluctus concitant ; qui
etiam somnus Domini, vel qu: hiec increpatio Domini
iu ventos, et qus ista restituta tranquillitas, vel quze
digna admiratio navigantium. Et non dubium est na-
vem istam Ecclesiam figurasse , secundum quod per
Salomenein de ea Spiritus sanctus loquitur , dicens ,
f'acia esi tamquam navis mercatura longinqua ( Prov.
51. 14) : id est Ecclesia, qux navigantibus apostolis ,
gubernante Domino , flante Spiritu sancto, praedica-
tionis verbo ubique discurrit, portans secum niagnum
οἱ inzstimabile pretium, quo omne genus hominum ,
vel potius totum mundum sanguine Christi mercata
est. De quo alio quoque loco idem Salomon retulit,
diceudo inter c:etera , vestigium navis pelagizantibus
inveniri non posse (Sap. 5. 10) : ostendens conversa-
tionem Ecclesi& non terrenam esse , vel szculi , scd
cxlestem , secundum quod sanctus apostolus refert ,
dicens : Nostra autem conversatio in celis est (Philipp.
3. 90). Mare seculum intelligitur, quod a diversis
peccatis, ct variis tentatioribus, velut quibusdam flu-
ctibus :xstuat. De quo scriptum legimus : Hoc mare
magnum et spatiesum , illic reptilia , quorum non est
numerus. Auimalia pusilla cum magnis, εἰ draco iste ,

uem [ormasti ad illudendum ei (Psal. 105. 25. 26).

^L iterum : Veni in altitudinem maris, οἱ tempestas de-
mersit me (Psal. 68. 5). Venti autem nequit. spiri-
tuales et immundi spiritus intelliguntur , qui ad nau-
fragium Ecclesize per diversas s:zeculi tentationes velut
per fluctus maris, deszviunt. Dormire vero Dominus
in hac navi tunc intelligitur , cum ad probationem
fidei Ecclesiam suam pressuris et persequutionibus
mundi istius tentari permittit. Oratio vero discipulo-
rum, et excitantium Dominum, et auxilium imploran-
tium , ut liberarentur, preces sanctorum omnium 08-
tenduntur, quiorta tempestate persequutionis,sae viento
diabolo et angelis ejus , devota flde, ac jugi oratione,
patientiam Domini velut de somno excitant , ut mi-
sericordize su:e auxilio per timorem huinanze infirmi-
tatis periclitantibus subvenire dignetur : quo incregatis
ventis, immundis scilicel spiritibus, qui auctores sunt
persequutionis, et mitigata omni s:eculi tempestate ,
Ecclesiam suam in pace et tranquillitate restituat. In
admiratione vero eorum qui in navi erant , qui post
factam tranquillitatem Dei filium confitentur, omnium
credentium persona et fides ostensa est , qui in Ec-
clesia constituti, prius orationibus Dominum excitan-
tes , reddita sibi pace, vere Dominur ac defensorem
Eccleske sus Dei Filium conlitentur. Quod factum
statim in Actis apostolorum , post llerodis persequu-
tionem οἱ Jud:zorum, a sanctis pro Ecclesia recogno-
scimus. Uude et quamvis infestatione inimici Eccle-
sia, vel s:eculi teinpestate laboret , quibusvis tenta-
tionum fluctibus pulsetur, naufragium facere non
potest, quia Filiuu Dei babet gubernatorem. Inter
ipsos enim turbines mundi, inter ipsas szeculi perse-
quutiones plus glorie ac virtutis acquirit, dum in (ide
lirnina et indissolubili pernianet. Navigat enim instru-
cta fidei gubernaculo , felici cursu , per hujus s:eculi
mare, habens Deum gubernatorem, angelos remiges,
portans choros omnium sanctorum , erecta in medio
jpsa salutari arbore crucis, in qua evaugelicz fidei
vela suspendens, (lante Spiritu sancto, ad portum pa.

OPUS IMPERFECTUM

radisi et securitatem. quietis zeternz deducil
hzc quidem navis, quamvis per hoc tempus vil
las tentationes seculi naviget : non est tamen
navis , sed Dei. Est enim et alia seculi navi:
Dei : id est , collectio hxreticorum , qua sibi
women Ecclesie vindicat. Adversum quam di
dicii futurum Isaias. manifeste declarat dicens :
inquit, Domini Sabaoth adversus omnem conta
sum et superbum ( Isai. 2. 12). Et post. aliqua:
ait: ΚΙ adversus omnem navem maris (Ibid. v.
est, omnem Ecclesiam haereticorum. De qu.
idem lsaias retulit : Dirupti sunt , inquit , fun
Te non valuit arbor tua, inclinavertunt vela tna,
1zabunt vela tua (καὶ. 55. 25). Navem vero ha
ris esse dixit, quia hujusimodi Ecclesia non D
sed sxculi, qu:e licet liabere in se przedica
dominic:e erucis videatur , invalidam tamen h:
borem ejus ostendit: quia ubi non est veritas
infirma crucis asserlio est. Unde inclinata et
vela ejus sunt ostensa , quz nullo flatu. sancii
tus diriguntur. Et ideo liujusmodi navis, boc est
sia h:ereticorum, amisso verz fidei gubernaculo
nantibus adversis spiritibus, in naufragium
zternze demergitur, qu: gubernari a Christo E
non meretur, qui est benedictus in s:ceula scu
men.

Homilia xxiv, ex capite x (a).

46. In illo tempore dixit Jesus discipulis
Ecce ego milto vos sicut oves ia medio [mporum,
liqua. Omne malum, quod accidit ex insperato.
est grave : quod autem exspectatur antequam
dat, postquam acciderit, levius invenitur. Ide
scius Dominus futurarum persequutionum, pra
apostolos, dicens : Ecce ego mitto vos sicut «
medio Inporum : ut cum periculum illnd evener

uasi novum perliorrescant, sed tamquam eo
ortiores excipiant, [ος ego, qui mensurata
constitui diei et nocti, et numquam altera in :
tempus contempta definitione transgreditur.
ego, qui turbidum mare, quasi feram cavea,
sua littora clausi, et quasi indissoluübili csten:
cepto ligavi. Ideo dixit, Ecce ego mitto vos : «
mittentis potestas consideratur, periculi mag
non timeatur. Sicut oves. Non πισινα» natur
ficium tollo, sed ovilis patienti: opus injung
indignentur servi vocabulum ovis accipere
sciant Dominum suum nomen agni portasse
agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi (Joan. !
Et quomodo, inquit, proficiemus, ovcs contra
Ovium mansuetudo non potest resistere lu
crudelitati. Luporum crudelitas mitescere |
nisi gratia Christi faceret quod ipsa natura fieri
Non vestra virtus, aut solertia xstimatur, au
datur in vobis : sed ominis mei potestas inl
Lar, ut glorificetur per vos, quia fortior est glor
quam rerum natura. Sicut oves, Cum cavperi
lupi vellicare, nolite resistere, aut vociferare,
tes, quia nisi vos spoliati fueritis, alii non ves:i
id est, nisi vos mortui fueritis, alii non viven
timeatis hanc. vellicationem przesentem. | Cum
wetas resurrectionis advenerit, alia super vos la
mortalitatis nascetur. Quamdiu autem prootet
gationem diaboli geutes. permanserint. lupi, ὁ
illis pr:sstate ad vellicandutm : cum autein per
tiam vestram lupi illi facti luerint agni, pr:bet
tamquam oves, lace doctrinze. Manifestum quide
quia oves appellat propter mamnsuetudineui
timentes autem Deum, lupos propter crudeli
Scd hoc videamus, quare istos quidem dixit
oves : illos autem non quasi lupos, sed lo
eniin i810s propter solam causam mansuetudin
dixisset, quoniam natura quidem homines
mansuctudine autein oves, utique et illos quas

(a) Deest caput 9, et initium decimi.

151

dixisset : quoniam et illi, etsi crudelitate quasi lupi
erant, tamen natura similiter homines erant. Puto
ergo isia ratione istos quidem quasi oves dictos, illos
autem non quasi lupos, sed ad plenum lupos : quo-
niam homo Dei, quamvis fuerit bonus, tamen semper
habet in se aliquid mali secundum carnem, quas!
liomo : et ovis quidem dicitur, propter quod bonus :
quasi ovis autem, qua non ad plenum bonus. Qui
autem Deum non cognoscit, nihil in se boni potest
habere, propterea lupus dicitur, non quasi lupus,
quia nihil boni habet in se, quia in se non cognoscit
Deum. Causa est ista, quia omnes liomines secundum
carnis naturam mali sumus : et sicut dicit Apostolus,
Natura sumus filii ir& : sed. per timorem Dei. efficimur
boni (Ephes. 2. 5). Quamvis autem per. timorem Dei
efficimur boni, tamen semper aliquid naturalis mali
remanet in natura hominum. Ergo si natura carnalis
compellit fieri malum, timor Dei ex parte retinet eum
a malo. llominen non cognoscentem Deum, aul co-
gnoscenteim quidem, sed non timentem, natura com-
pellit facere malum, et timor Dei non retinet a malo,
et ideo non potest esse in illis aliquid boni, nisi forte
propter homines, quando ipsum non est bonum, sed
inalum, quod est propter Deum. Quicquid autem non
est ex fide, peccatum est (Rom. 14. 25). Ideo sancti
quidem quasi oves, mali autem non quasi lupi, sed
ad plenum vocantur lupi. Nec moveat 1e, quod etiam
Christus quasi ovis est dictus, non ovis, cum sit tolus
bonus. lbi enim non persona Christi comparata est
ad personam ovis, sed occisio Cliristi sicut occisio
ovis. Denique ita subjungil : Sic non aperuit os 1n
humilitate (1sai. 55. 7). Nam necovis, cum ducitur ad
occisionem, aliquam vocem emittit. Hic autem perso-
na apostolorum comparata est ad ovium mores : non
missio eorum ad missionem ovium , id est, apostoli
ipsi dicti sunt sicut oves, non missio eorum sic-
ut missio ovium. Non enim mittuntur aliquando
oves ad lupos, ncc comparat aliquis possibilem etiam
impossibiliter. Unde alibi dictus agnus est, non quasi
aguus. Eslote ergo prudentes sicut serpentes, ad. intel -
lgendas fraudes. Estote simplices sicut. columba, ad
ignoscendas injurias. Nolo vos esse semper quasi
columbas, ne propter simplicitatem nimian per se-
ductionem laqueum incurratis. Nolo vos esse semper
sicul serpentes, ne ex corde contra aliquem. venena
fundatis, sed secundum tempus el personas muletis
et mores. Estote serpentes, ne comprehendawini. Si
enim. comprehensi fueritis, estote. columbis, ut ne
mordeatis. Quamdiu enim homo gentilis est, ser-
peus in illo est : quoniam indignatio illius secundum
similitudinem est ilius serpenlis, qui in paradiso
liomiuem 23 Deo separavit : cum vero convertitur ad
tidem, recedente serpente, ingreditur in illum Spiri-
tus, qui in specie columb;:e descendit de czlo el fit
columba. Ergo contra infideles estote serpentes, quia
serpeus serpenti non nocet: cum fidelibus autem
estote columlxe, ut quasi columba columbis caritatis
oscula porrigatis. Et ut breviter dicam, estote pru-
dentes sicut serpentes, ui malum intelligalis et. ca-
vcatis. Et estote simplices sicut. columbz, ut non
faciatis ullum malum. Quia intelligere malum, lau-
dabile est : facere autem, vituperabile. Nec qui in-
telligit malum, ipse facit inalum, sed qui facit malum.
47. Attendite vobis ab hominibus, tradent. enim vos in
conciliis, Quoniam superius dixit, Estote prudentes
sicut serpentes, el simplices sicut. columba : nunc. ad
utrumque causam ostendit, el quare vult esse pru-
dentes sicut serpentes, et simplices sicut. columb:e.
Prudentes quidem sicut serpentes, υἱ attendant. sibi
ab hominibus, qui tradeut eos in conciliis. Proprium
enim est serpentis, ab hominibus sibi caute prospi-
cere. Unde Apostolus admonet, dicens : In. sapieulia
ambulate, quoniam (tempus. malignum est. (Col. 4. 5.
Ephes. 5. 46). Quare autem vult eos esse simplices ?
Ut non adversus proditores suus maliti2: memores
sint, sed diligant inimicos suos, et benefaciant per-
sequcntibus se, secundum Dci Christi. prieceptum

IN MATTIUEUM. HOMIL. XXIV.

1387

(Matth. 5. 4$) ;quianon tantem Jiedimur ab iniquis in- -
Imicis, quando nocemur ab ipsis, sed etiam profici-
inus, cum per inalitiam eorumr constantia bonitatis.
nostri à suo proposito vieta non recesserit : quo-
niam proprium est columb:e usque ad mortem in.
simplicitate manere. Unde et. de tolerantia Job di-
clum est, Et adhuc perseverat: in simplicitate (Job 9.
9). Attendite. vobis ab hominibus : tradent euim vos in
conciliis, et in synagogis suis flagellabunt vos, 48. et -
ante reges et prasides siabitis in. testimonium illis, et -
gentibus. lta dixit, Attendite vobis ab hominibus,
quasi a quibusdam pessimis malis, et super omnia
mala malis. Nam si non quasi homines accusans di-
xisset, sufliceret illi dicere, Attendite vobis, tradent
enim vos. Nunc autem addidit, Attendite vobis ab ho-
minibus : ostendere volens, quia pre omnibus malis
liomo est pessimum malum. Nam si bestiis compa-
rare volueris eum, pejorem invenies eum. Bestia
enim, quamvis sit erudelis, tameu quia est irrationa-
bilis, declinabitur ab homine: crudelitas ejus. Homo
autem crudelis cuim sit, ct ratienabilis, non facile -
evadetur crudelitas ejus. Si comparaveris hominein .
serpenti, pejorem invenies iieminem : quoniam ser-
pens, eisi malitiam habet, tamen hominis timorem .
habet. ldeo, si quem abseonse potuerit, mordet : si -
autem non potuerit, fugit. Homo autem ct malitiam .'
habet serpentis, et timorem non habet sicut serpens.
Ideo quamdiu non habet tempus, latet sicut serpens ;
si autem invenerit, irruit sicut bestia. Adhuc autem
anguis, siquidem irritata fuerit, szvit, si autem irri-
tata non fuerit, in silentio transit. llomo autem et -
non irritatus iusanit, et magis super illos insanit a
quibus non fuerit irritatus. Et ut. breviter dicam, .
unaquieque bestia unum habet et proprium malum; .
homo autem omnia habet in se. Denique homo malus
pejor est quam ipse diabolus. Diabolus enim si
videat justum, non est ausus ad eum accedere :
homo autem inalus, quamvis hominem sanctum -
viderit, non solum illum non timet, sed adhuc :
magis contemuit. Non enim diabolus homiui pr;e-
Slat virtutem, sed homo diabolo. Arma enim dia-
boli est malus homo. Sicut enim homo sine armis
non potest aliquid f1cere contra hostem, sic diabo- .
lus etiam sinc homine non valet aliquid contra san-
ctos, Tradent enim vos in conciliis, et in synagogis .
suis flagellabunt vos. Quasi ad majorem laudem Dei
in synagogis suis flagellabunt : ubi orationes et lau-
des, ubi lectiones vel sacrificia , apostolos ibi panis
alficiebaut , quasi sacrificium Deo offerentes; re aa-
tem vera sacrificium erat Dei cruciatio apostolorum ,
non ad Judzoruim mercedem, sed ad suam coronam :
Jud:orum autem erat interitus. Quoniam autem di-
cit, anle reges el przsides stare, et non eogitare quid
respondere debeant, hoc est quod in Joanne dicit :
Cum autem venerit ille Paracletus , ille testificabitur de
me. Ei vos testimonium reddetis, quia ab. initio mecum
[uistis. Ante reges et prasides stabitis ἐπ testimonium
tllis et gentibus (Joan. 15. 26. 97) : ut dum apostoli
accusantur , dum respondent, in singulis quibusque
pratoriis Christi veritas prazdicetur, οἱ Judzorum
perfidia demonstretur, et gentibus, vel ad salutem
credentibus, pietatis mysterium reveletur. Audientes
autem apostoli, quia coram regibus et judicibus stare
jubebantur, ne forte dicant ad Christum : Tu ipse
scis, quia in illorum judicibus seholastici praesunt ,
quomodo ergo possumus nos homines piscatores , et
sine literis, coram illis testimonium dare? tu enim ab
initio non uos docuisti loqui, sed credere : denique.
cum nos discipulos eongregares, non invenisti nos in.
Capitolio pliilosophicos libros legentes : sed retia in
mare mittentes; neque dixisti, Venite, faciam vos
advocalos meos : sed, Venite, faciam vos piscatores
hominum (Matth. 4. 19) ; couscientias , non eloquen-
tias nostras elegisti : ideo ipse inquit : 19. Cum autem
tradent vos, nolite solliciti esse, quomodo, aut quid
loquamini. Mea est enim causa. Deus humano auxilio
non indiget. deo vos tantummodo milii personam

7959

przstate, et ego vobis sensum. Nam sollicitum esse
aute judicium non est przeparatio rei, sed desperatio
de Dco , in illis enim rebus potest esse desperatio de
Deo, in quibus potest esse consideratio. Puta , si pro-
pter aliquem actum iter facturus es, consideras quali-
tatem actuum, et quantitatem itineris : et secundum
eas pr»paras tibi expensas. Aut si domum edificare
proponas, consideras qualia xdificia, et talia. pr:iepa-
ras instrumenta. ]n judicio autem quomodo potest
praeparari responsum ? Numquid scis, qualis sit inter-
rogatio futura ? Minime, cum in judicio tali non judi-
ces a semetipsis loquuntur, sed diabolus in judicibus.
Si ergo homo hominis cogitationem nou solum futu-
ram, sed uec presentem cognoscit : quomodo potest
cognoscere consilium inimici? quia nemo hominum
scil μα sunt hominis, nisi spiritus qui est in co (1
Cor. 2. 11). Si ergo exvobis loquamini, secundum ver-
hum respondebitis ; si autem Dei Spiritus, secundum
cogitatum eorum. Sinite ergo, ut in causa sua loqua-
tur Deus in vobis, qui conscientiam interrogantis
agnoscit. Non enim possibile est , ut rex , qui milites
suos mittit ad bellum, non illis pr:sstet. arina adver-
sus hostem. Qui ergo sollicitus est quid loquatur, in
8ua sapientia sperat : qu;e est prima causa ruin:e, Nam
in persequutionibus virtus Dei non requiritur, nisi
prazcesserit fides. Ad majorem consolationem aposto-
lorum non dixit, Spiritus. Patris vestri, qui loquitur
in vobis : sed, 20. Qui loquitur : ut ostendat quia non
solum tunc, sed nec modo aliquid sine Spiritu Dei
faciunt, aut loquuntue; iamquam si ita dicat ad illos :
Maxinie quia creditis in me, aut confitemini me esse
verum. Esurientein me videtis , et creditis quia sum
panis czelestis. Sitientem ine videtis , et creditis quia
ego sum fons aqua salientis in vitam zeternam (Joan.
4. 44). Quomodo est iste sensus liumapus , qui aliud
videt , οἱ aliud credit, et conlitetur? Si ergo modo,
quando periculum non est, gratia mea operatur in vo-
bis : quanto magis erit vobiscum, cum persequutio
venerit? Nam qui vos in pace sustentat, inulto am-
plius adjuvat in bello. 21. Frater fratrem. tradet. in
mortem. Audientes apostoli, ne forte cogitent :vsti-
mantes, cum traditi fuerint in conciliis, ct in synago-
gis ad flagellandum : lllo tempore , putas, nemo erit
patronus, qni adjuvet : nemo amicus, qui indulgeat :
nemo amicus , qui misereatur ? ideo dicit Dominus :
Nero speret in patronis, nemo in amicis, aut paren-
tibus : cum etiam frater fratrem tradet in. mortem,
pater filium, et filius patrem. Vide quale tunc incen-
dium persequutionis ardebit, ut. nec sibi ipsi parcat
natura. Quotnodo autem tunc patronorum aut amico-
rum fidem integram quxres, cum videris ipsius frater-
nitatis et paternitatis vim esse extractam ? Si enim
amicitia in ipsa natura deficiet, quomodo invenietur
extra naturain? Ergo quia non est satis stupendum,
8i frater fratrem tradat in mortem ? Cain eniin pro-
ter invidiam sacrificii interfecit Abel fratrem suum
Gen. 4) : et propter benedictionem surreptam Esaü
persequebatur Jacob (lbid. 27) : hoc autem quis audi-
vit, ut nulla injuria exsistente, propter solain Christi
lidem poter filium tradat in mortem ? Quia fortior est
conflictio inimici , quam virtus naturx. Corruptibilis
enim est dilectio carnis. Mendax est omnis szculoris
amicitia, qu:e divini timoris vinculo non est ligata.
Nou est fides in servis diaboli. Diabolus nec generat,
nee generatur : si non generatur, nescit servare jura
propinquitatis, qui nullum habet propinquum. Non
quia odibile est genus Christianorum, sed quia divi-
nuin est, carnales odiunt. Alii adjunguntur multo plu-
res οἱ cariores proximitate conjuncti, beatior com -
mutatio bonum odium est. 22. E crítis odio. omnibus
hominibus, propter nomen meum. ld est, omuibus infi-
delibus : non solum inimicis, sed etiam amicis : non
solum extraneis, sed ctiam parentibus : non solum
parentibus aut fratribus, sed etiam ipsis patribus ve-
stris. O inxstimabile diabolici furoris ipcendiuni,
quod nec ipsa paternitatis ! caritas exstinguere po-

5 1n margine conjicit Montf., fraternitatis.

OPUS IMPERFECTUM

test ! Supra naturam et contra naturam per
ardens, sapientibus evidenter ostendit, quor
odia non facit more humauno accidentium ira ca
sed invidia diaboli propter Christum. Qui perse
usque in finem, hic salvus erit. Quia incipere m
cst, finire vero paucorum. Semper in princi
ctio est, in fine probatio. Nemo enim circ
usque ad finem potest perseverare, nisi qui
Deum tintummodo factus est Dei. Omne eni
propter carnem fit, corporale est, quemadm:
caro ipsa temporalis est : quod autem propte
fit, eternum est, sicut et Deus a'ternus est. C
fidei est exitus bonus : quia non incipere aliq
num gloriosum est, sed finire. Nam «quod
corporis voluptas est frequenter : quod aute
virtus est animas. Nam frequenter coucupiscer
nalis incipit bonum, sed non finit, nisi gra
Cum ergo conversus fueris ad Deum et cap:
servire, et opera juslitiz: facere , ne aliquar
tua recorderis, sed finem tuum cogita : quia
itorum bonorum consideratio jactantiam o
consideratio autem finis timorem : quoniam
severaverit usque in finem, hic salvus erit.

Homilia zzv, ex cap. x.

26. In illo tempore dixit Jesus discipuli
Nihil opertum, quod non reveletur : et occuliun
non sciatur, et reliqua. Nunc profectum praedi
eorum fulurum eis annuntiat, quoniam pra
eorum habitura fuerat exitum gloriosum. Ec
ipse, qui sum lumen absconditum in tenebris
celatus in homine, sublimitas in humilitate. Τι
ut hoc mysterium absconditum fuit a seculi:
autem per vos manifestabitur cunctis, ut im
sermo propheticus , qui dictus est de me: 4
clo egressio cjus, et occursus ejus usque ad si
ejus : εί non est qui se abscondat a calore ejus
18. 7). Sicut enim nullus est locus, ubi non 3|
sol, aut non. sentiatur calor ejus : sic nullus :
cus, ubi non cognoscatur Christus, aut non iu
tur divinitas ejus, ut omnis conditio hominum
dividatur partes, ita ut credentes merito coror
ac non credentes sine excusatione puniantur.
cum interim quasi inimicos suos odiant ho
postea vos cognitos coniplectentur. quasi sux
auctores. Interim quasi maleficos homines v
ominabuntur, postea quasi sanctos venerabunt
terim vos quasi persequutores persequeniur,
vos omnes homines in Ecclesiis suis quasi de
orabunt. Mementote praeterita, et consolamini d
ris, quando justitis Domini dominata est ini
quando veritatem longo tempore celaverunt te
sa mendacia, quando innocentia sub existin
criminis diu velata est. Moses fuit celatus in &
dictus est tilius Egypti: (Exod. 3. et seq.).Qu
micida fugatus est, quasi mercenarius contem
ovium factus est pastor. Numquam est mani

Sanctitas ejus, numquain est coronata innocent:

Ecce qui pastor ovium fuerat irrationabilium ,
est dux populi gloriosi. Qui quasi homicida ex
t0 egressus, postea ingressus est judex sanc!
am non filius ZEgyptix, sed quasi filius Dei. P
eneficium suum AEgyptus, non potuit bene n
do facere suum, qui melius nascendo fuerat a
Qui Pharaonem regem quasi captivus aute tim
postea illum decem plagis, quasi servum obn
castigavit, quia Niliil esl opertum, quod non ret
Joseph celatus est in "Egypto, quasi adulter act
est, castitatis custos fidelis (Gen. 39. et 5εη.). Na
non est manifestata innocentia ejus? numqui
multipliciter coronata est castitas ejus? Qui
moleficus in carcere fuerat, quasi propheta €
est. In unius pueri vindicta totus mundus fame
latus est. Et quem sacerdos Putiphar primum
adulterum uxoris suz& condemnaverat, postea.
sum generum in cubiculum suum locat (1
Absconditi fueraut et tres pueri in liibylon

«δι

quasi contemptores regis sunt accusati pro crimine
(Dan. 9$) ; ad quorum interitum jussum est, ut cami—
nus accenderetur septies amplius quam solebat : non
quia ad comburendam carnis naturam tantum ineen-
jum necessarium erat , sed quia tantum insanientis
regis iracundia suggerebat. Et quid ignis in suo ca-
mine, furoris spiritu percussus, corrigit? Et perdito
sux virtutis calore, specie sola ardebat, ut incorrupti-
bilem integritatem eorum corruptus ignis ostenderet,
et ardentiorem fidem eorum ardens llamura ostenta-
ret, ipsa natnra sua clamans, non in voce, quia Nihil
occultum, quod non sciatur. Sed vos sustinete intro-
ium injuriosum, ut habeatis exitum gloriosum. Et
tamquam promissionum cousolationem habentes, 27.
Quod dico vobis in tenebris, dicite in lumine : et que in
aure auditis, predicate super tecta. Quid est, Quod di-
co vobis in tenebris, dicite in lumine ? ltem tenebras Ju-
daicum populum dicit, sicut scriptum est : Lux in te-
nebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt (Joan.
4. 5). Et ideo tenebr:z intelliguntur , quia lumen ve-
rum cognoscere non potuerunt. Quzecumque | igitur
Dominus in Judaris loquutus est , in Ecclesia manife-
sianda esse annuntiabat. Lux enim populus Christia-
nus intelligitur, sicut et Apostolus ait : Eratis enim
aliquando tenebre , nunc autem lux in Domino : ut filii
lucis ambulate (Ephes. 5. 8). Aut ita : Quod dico vobis
ἐπ tenebris, dicite in lumine, id est, Quod nunc dico
vobis in wysterio parabolarum, vos postea dicite
mauifeste. Quod enim in mysterio est absconditum, sic
est quasi in tenebris positum. Unde et Moses quando le-
gem accepturus ascendit in montem,sicut dicit Scriptu-
ra, Ingressus est Moses in nubem (Exod. 24. 18), osten-
dens quia lex, qua dabatur in mysterio posita, obscura
erat futura, quasi sub nube nigerrima. Quod autem ma-
nifeste dicitur, in lumine dicitur. Quid est, Quod
aure auditis , predicate super tecta? ld est, (uod
auditis in secreto soli, pr:iedicate eoram omnibus,
nulli abscondentes verbum, quasi qui stet supra tecta
ct clamet. Quid est quod apostoli audierunt iu. imy-
sterio? quid? « Exivit seminator seminare semen
suum. Et quxdam ceciderunt secus viam , quedan
super petram, quvdanm inter spinas , quaedam super
terram bonam » (Luc. 8. 5-10). « Et loquebatur eis in
parabolis, et sine parabolis loquebatur eis nihil» (3Matth.
15. 54). « Et aceesserunt discipuli cjus ad eum se-
ercio, dicentes : Enarra nobis parabolam. Quibus re-
spondit : Vo'is datum est nosse inysterium regni Dei,
ceteris autein. in. parabolis, ut audientes non au-
diant, ct. videntes. οἱ fiant ». (Ibid. v. 3-15). Quid
ergo? Quod tunc in. mysterio solis apostolis credeba-
Iur, nunc evangelistis referentibus, οἱ apostolis pr:e-
dicantibus, quotidie in medio Ecclesi: omnibus po-
pulis euarratur. Ergo lioc est : Quod. dico vobis in
tenebris, dicite in lumine : id est, Quod dico vobis in
secreto, pri:dicate coram. omnibus; sicut est, ubi
vocavit Dominus discipulos suos seorsum, dicens eis :
Vos autem quem me esse dicitis? Responderunt : Tu es
Christus, Filius Dei vivi, qui in. liunc mundum venisti
(Matth. 16. 15. 16). Et mandavit eis, Nemini dizeritis :
quia oportet Filium hominis crucifigi, et tertia die re-
surgere (Luc. 9. 21. 22) : quia si manifeste cognitus
fuisset Filius Dei, nemo ausus fuisset mauus injicere
in eum. Et ideo crucilixus non esset, neque resurre-
Xisset a mortuis. Propterea adhuc infernorum regnum
esset iu terra, et dominatio diaboli mundum totum
teneret. Quid. eigo? Postquam Dominus surrexit a
mortuis, quod audierat Petrus in secreto, coepit co
rai omnibus pr:edicare dicens : Deus patrum nosti o-
rum suscitavit Filium. suum Jesum, quem vos. crucifi-
zistis, et. denegastis aute. faciem. Pilati, judicante illo
dimitti. Vos vero justum negastis , et virum homicidam
peiistia donari vobis , principem autem vite interemistis
(Act. 8. 15-15). Ergo hoc est, Quod in aure audistis,
predicate super tecta. 28. Et nolite timere eos, qui oc-
cidunt corpus. Ne forte propter timorem mortis un
libere dicatis quod audistis : nec fiducialiter predi-
cetis in omnibus, quod in aure soli audistis. Sic ergo

IN MATTILEUM. HOMIL. XXY.

τον

ex his verbis ostenditur, quo nen solum ille proli?
tor est veritatis, qui Lrinsgrediens veritatem, palane
mendacium pro veritate loquitur, sed etiam ilie, qui non
libere pronuntiat veritatem, quam libere pronuntiare
oportet, aut non libere veritatem defendit, quam libere
defendere oportet, proditor est veritatis. Nam sicut
sacerdos debitor est, ut veritatem quam audivit a Deo
libere pr:edicet : sic laicus debitor est, ut veritatem,
quam audivit. quidem a sacerdotibus probatam in
Scripturis, defendat fiducialiter. Quod si non fecerit,
proditor est veritatis. Corde enim creditur ad justi-
Liam, ore autem confessio fit ad salutem ( om. 10. 40).
Πνοο autem diximus, quoniam multi Christianorum
palam quidem transgredi veritatem putant peccatum,
tacere autem veritatem coram infidelibus non putant
esse peccalum : et propterea multi inveniuntur iu
isto reatu. ideo nos convenit apertius dicere, quo-
niam niliil de veritate neganda prassens loquitur scer-
ino , sed de veritate non libere pr:edicanda , dicens :
Quod dico vobis in tenebris , dicite in lumine : et nolite
limere eos, qui occidunt. corpus , quo minus dicatis in
lumine, quod audistis in tenebris. Vide quoniam non
solum ille transgressor est veritatis, qui palam deie-
gat veritatem , sed etiam ille, qui propter timorem
eorum, qi possunt occidere corpus, tacet veritatem.
Et quid dicam? Quia. propter timorem mortis tacent
homines veritatem, et propter miserum veutrem , et
propter spem vani honoris, in conspectu infideliunr
tacent homines veritatem. Utputa, eunt hoinines ad
convivium impiorum sacerdotum, et confugiunt ad.
patrocinium malorum h:oreticorum ; fit serio. de
fide : ille sacerdos impius, vel patronus, blasphemat
veritatem Luam, quasi mendacium : fidem tuam, quasi
perfidiam, ut aut. scducat, aut vulueret conscientiam
tuam, et faciat eam infirmam , etsi ad perum capere
non potuerit; t1 autem etsi non. dencgaveris palam
verilatem, tamea non contendis cum persoua ejus,
cujus panem iuauem manducas , ut noi perdas spem
patrocinii , aut rapacitalis : veritatem , quam oporte-
bat te libere defcidere, tacens, confundis eam in con-
spectu inimicorum ejus, ut videatur a te tacente falsa
quie vera est. Et quomodo non es tu proditor verita-
tis? Sed furte dicis : Si taceo veritatem ante adversa-
rios, numquid consentio mendacio eorum? Dic mili,
si princeps aliquis imperatoris, videns civitatem Ro-
manam ab hostibus expugnari, cum possit liberare
eam , et neglexit defendere : num ipse videbitur να»
didisse , quam potuit liberare, si voluisset? Sic et tu
videns veritatem ab impiis expuguari , cum eam po-
tuisses defendere, si loqui voluisses, tacens expugna-
sti, per hoc ipsuin quod compassus cs expugnari, Et
si propter timorem corum , qui occidunt corpus, ta-
cere veritatem , sicut praesens scriptura testatur. im-
pietas est : quomodo non sit impietas major, tacere
veritatem propter miserum venirem, el spem vai
honoris, et meliorem facere gratiam panis et honoris
quam gloriam veritatis Dei ? Et nolite timere eos , qui
occidunt corpus : quoniam corpus , elsi ab impiis oc-
cisum non fuerit propter Deum, a semetipso post
modicum morietur propter naturam. Ergo occisi se-
cundum corpus ab impiis, nihil perditis, nisi mortis
dilationem, ut corpus, quod post modieum fuerat imo-
riturum , ante modicum moriatur, magis autem nec
ante ipsam mortis dilationem. Si ergo verum est, quia
nec folium cadit de arbore sine prxcepto Dei : et quia
numerati dati nobis sunt dies ad vitain, credere de-
hemus, quia nec morimur aute djem , nec transire
possumus diem : tamen ponamus , quod ante diem
moritur, qui moritur propter Deum. Si ergo et gratis,
id est, sine molestia percussoris, post modicum no-
rituri sumus, nulla Dei causa proposita : quare non
ante modicum in causa Dei cum gloria morimur, ut
fiat voluntarium , quod futurum est necessarium , ut
offeramus Deo pro munere, quod redditur a te pro
debito ? Ideo Nolite timere eos , qui occidunt corpus.
Substantia enim hominis non est corpus , sed anima,
Hanc enim solam Deus ad imaginem suam fecit, et

165

hanc diligit : propter hanc fecit et mundum. Ilanc
zelat, et persequitur inimicus : propter hauc et ipse
Filius Dei «enit in mundum. Corpus autem vestimen-
tàm est anime, sicut ait Apostolus : De corpore wno-
stro, in quo ingemiscimus onerati, in quo nolumus spo-
liari, sed supervestiri, ut mortale hoc absorbeatur a vita
(8 Cor. 5. 4). Sicut ergo vestimentum super liomines
positum si quis furibundus scindat, illatorem quidem
injuri:» scntit homo, damnum autem non patitur in
natura : sic corpus super animam positum si occida-
tur ab impiis, anima quidem occisionis ejus sentit
dolorem , damnum autem sux naturx non patitur.
llabemus autem hujus rei unde loquiniur argumentum
in membris. Sicut enim ungues cum summitatem ve-
stiunt digitorum , quamdiu przcidantur , dolorem fa-
ciunt corpori : cum vero przcisi fuerint, nullus sensus
corporis invenitur in eis, sed ex ipsa natura alteri
novi procedunt, ut nullum videatur natura sustinuisse
dispendium : sic corpus donec editur, sentit anima :
cum autem occisum fuerit, nullus sensus aut dolor
anim:e invenitur in corpore illo, sed iterum super
animam in tempore opportuno gloriosius illud retexet
corpus , ut nullum detrimentum anima videatur per-
pessa, sed argumentata (sic). Dicam autem quod sen-
tio verius : non solum ad vestimentum anima caro
creata est, sed magis ad tentationem ejus, quasi do-
mestica et naturalis inimica copulata est : et dum
expugnatur a carne, nec vincit, nec coronatur a Deo.
llujusiodi mysterii Paulus testis est, dicens : Caro
enim concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus
carnem ( Gal. 5. A7). Si ergo caro, animx inimica,
tentatio est : quis sapiens non intelligit , quia occisio
corporis optauda est magis, quam timenda ? Ideo tibi
corruptibilis natura creata est, inde deponendi corpo-
ris tempus est numeratum, ut homo morituro corpori
tuo non parcas, sed commerito perituro compares
tibi vitam mansura. Ecce *i mutno accipis, utputa
hovem , vel equnin : nonne assidue operaris opus
tuum in eum? Dicis euim apud te, Hodie aut cras
tullendus est a me, quia non est meus. Etiam tu, in
corpore corruptibili natus, quare non ad utilitatem
anim:e tux uteris temporali corpore tuo, sciens quia
post modic uim tollendum est a te, quia non est tuum?
Qu:e ergo est ista insipientia vestra , odire quod no-
strum est, et amare quod nostrum non esi? studere
servare, quod servare non possumus, et negligere,
quod in azternum habebimus ? Nolite timere eos , qui
occidunt. corpus. Quid est timor mortis? Non dolor
exeundi a corpore, sed desperatio vitz: post mortem.
llle timet inortem , qui non putat se vivere post mor-
tein, Vis scire ? Ecce frequenter homiues gravem (10-
lorem patiuntur in infirmitate, et non moriuntur ;
frequenter modicum t:edium habent , et moriuntur :
et timen magis contenti sunt gravem dolorem pati,
et non mori. Vides ergo quia non dolor mortis, sed
ipsa mors timetur? Sicut autem omnia mala operatur
tumor mortis, sic omnia bona operatur contemptio
mortis.

Qui mortem timet, parum boni operatur. — Qui timet
mori, id est, qui non sperat vivere post mortem, ne-
que eleemosynas dat, neque orationibus instat, neque
jejunium celebrat, neque paupertatem sustinet, neque
opprobrium suffert, neque damnum: substantiz su:e
contentus est pati , neque corporalem injuriam susti-
net propter Deum : sed hoc sue lucrum vitze cxisti-
iat , si bonis istius mundi feliciter fruitus fuerit : et
hoc damnum vite sux putat, si fuerit alienatus ab
istis bonis. Quare? Quia laborum suorum przniium
in resurrectione non sperat. Qui autem non timet
mori , id est, qui vitam sperat post mortem , omnia
que diximus libenter sustinet propter Deum : quia
laborum suorum mercedem inultiplicem indubitanter
exspectat. llle est ergo perlectus discipulus Christi ,
«qui haee omnia patitur, aut pati paratus est. Non ergo
ideo Dominus mandat, Nolite timere eos, qui occidunt
corpus, quia necesse est, omnem Christi discipulum
occidi : sed ne omnes illas res, quas supra diximus,

OPUS IMPERFECTUM

Rer singulas mandet, quasi per compendia
olite timere eos, qui occidunt corpus : quo
occidi non timet, multo magis contemnit ca
versa carnalia, qu: sunt ante mortem : qu
carnalia, qux» sunt ante mortem, leviora sur
Qui ergo quod gravius est non timet , mul
contemnit quod levius est. Qui autem cater:
slias, qux» sunt ante mortem, non est conte
propter Deum, quomodo sustinet mortem? C
autem , ut quid nobis in natura creavit tim.
carnalia, aut diligere bona : non ut mala cai
meamus, quae timemus, sed uL per timorein |
carnalium intelligamus magis timenda esse s
mala. Utputa, scis quia malum est pati dolorer
per hoc intellige, quia pejus est dolorem anii
Seis quia malum est confundi coram hominil
hoc intellige , quia pejus est confundi coram
Quantum enim angeli meliores sunt hominib
tum confusio illa pejor quam ista. Nam dolor
corporalis cum corpore finitur, aut solvitu
et pudor anim: semper cum anima irruit ad
lta non ut diligas bona carnalia , quze diligi:
per bona carnalia intelligas magis diligenda «
ritualia bona. Utputa, scis quia bonum est

carnaliter : per hoc intellige, quia melius est,
anims. Gaudium quippe carnis cum carne
gaudium autem anim:e cum anima perseve
quod bonum est gloriari in terris : per hoc i
quia mclius est gloriari in czlo. Quanto enin
est celum quam terra, tanto gloriosior est il
quam ista. De inagnis autetn thesauris boni
malorum quasi modicum gustum dedit in mi
ex modico gustu malorum, vel bonorum, pl
nei cognoscamus. Nolite timere eos, qui occic
pus, sed eum timele, qui potest corpus et auin
dere in gehennam. Quid dicis, anima perit
immortalis creata est ? Morte enim non solun
ctio corporalis signatur, sed etiam paena mor:
Unde et Paulus ait : Quotidie morior pro vesti
quam habeo in Christo Jesu (4. Cor. 45. 51). -
nes in Apocalypsi sua sic dicit : Beatus, qui |
lem in prima resurrectione ; ei secunda mors n
nubitur (Apoc. 20. 6). Secunda. enim mors «
et sulphur. Vides ergo, quia per damnationet
non dicit ipsam solutionem anim:z, sed cruc
gehennz, qui? est mors secunda. Et tamqua.
quis dicat : Ut quid tanta licentia data est i
etiam contra voluntatem Dei habeant in sanc
statem nocendi? Absit, nihil possunt Deo

99. Nonne duo passeres asse veneunt, et unus e
cadet sine voluntate Patris vestri? Si ergo pa
voluntate Dei positi sunt, non in potestate b:
quos Deus ad usum hominum fecit, quanto m:
non cum estis in potestate hominum, sed in
Dei, quos Deus ad suam gloriam fecit? 5
eventu non moritur, nec cadit, propter hoc
quia opus Dei est : quanto magis justus homc
in eventu positus, quia imago Dei est? Sed αἱ
traditus moritur, aut a Deo liberatus evad
passeribus nihil sine ratione agitur, quorum

pretium unius est assis : quanto magis in và
ie nihil agitur, quorum pretium est sangui
Si sic habentur passeres, quomodo habendi

lii? Ideo ergo non debetis timere homines, (
est in vobis illorum potestas, sed Dci. N
quando volunt impii, tunc possunt nocere sai
quando Deus illis nocendi tempus concesserit
videat sanctis suis coronam. Dicit Pilatus ad

Nescis quia potestatem habeo dimittere te, εἰ
gere te? Respondit ad eum : Non haberes ull
statem in me. nisi tibi datum. fuisset. desursun
19. 10. 11). Qu:e ergo est sapientia, illum no

qui dat potestatem, sed illum timere qui acc

enim dat potestatem, quando vult dat : qt

accipit, non quando vult accipit. Ergo si no

ditus, sine causa times, ct si traditus es, si

times. Deo enim liberante, homo tibi nocere

165

test, et si vult. Nescis quomodo Pilatus volebat dimit-
tere Christum, sed non poterat, quia Deus eum tra-
debat ? 50. Vestri autem et capilli capitis emnes nume-
rati sunt. Quid nobis prodest capillos numeratos
habere, si morimur? Ideo numerati sunt, ut in :eter-
num vivamus. Numquid ideo numerat aliquid Deus,
ut numerum ejus cognoscat, qui ab initio, ut dixit
Sapientia, omnia in pondere, numero, el mensura
creavit (Sap.11. 21)? Sed ideo numeravit, ne aliquid
perdat ex ipsis; sicut dicit propheta : Mihi autem
nimis honorati sunt amici tui, Deus. Dinumerabo eos, et
super arenam mulliplicabuntur (Psal. 153. 17. 15).
Non minuuntur, qui numerati sunt, sed etiam inulti-
plicabuntur. Vis scire dignitatem numeratorum ? Con-
sidera ovem illam quomodo pastor uon requievit per
desertum discurrere, donec inveniret eam, eL ad pri-
stinum numerum revocaret. (Matth. 18. 12. 15). Nul-
lam ex omnibus se babere putabat, si de numero suo
una periret. Qui autem perituri sunt, non numerantur.
]deo Dominus dicit : Vestri etiam capilli capitis nume-
rati sunt. Peceatores autem ut quid numerantur, qui
esse non zestimantur? illud enim numerat Deus, quod
vult possidere : quod autem non vult habere, ut quid
numerat? idco non numerantur peccatores, ut qui-
cumque ex ipsis periret non sentiat, neque curet Deus,
quasi de non numeratis : sicut scriptum est, Pro ni-
hilo habentur omnes. gentes (Isai. 40. 17). Ergo pas-
seres sunt meliores, quam peccatores ? Non, sed simi-
les. Sicut enim Deus non dixit, quia non cadunt : sed,
sine voluntate Dei non cadunt; Dei enim voluntas
est, ut comprehendantur, et ad usum procedant ho-
minum, quia ad hoc creati sunt : sic voluntas Dei est,
ut homo, qui sine lege Dei vixit, sine lege et pereat :
et qui Deum non aspexit, non aspiciat illum Deus.
Vere in hoc pejor est homo peccator quam animal,
quoniam animal etsi non glorificat, non exacerbat :
homo autem malus non solum non glori(icat, sed ad-
huc exacerbat. Quanta autem sit. dignitas numerato-
rum, etiam in libro Numeri (Cap. 3. et 26) osten-
ditur, quoniam electi et colati numerantur a Mo-
se, per prxcceptionem Dei. Non numeratur inter eos
femina. Femina autem intelligitur mollities, qu:e est
corruptio corporalis. Omnis autem vir mollis animo,
remissibilis iu. fide, et corrupius in actibus, corpore
vir est, et femina intelligitur : ideo non numeratur
cum sanctis. Femina autem si virilitatein sanctam ha-
bucrit, etsi corpore femiua est, animo est vir, οἱ nu-
meratur cum sanctis. lllic quia figura erat caro, fe-
mina repellebatur : hic autem quia veritas est, femi-
neus animus non numeratur. llic servilis conditio
excludebatur, hic autem. conversatio servilis expel-
litur apud Deum. Non ille servus est qui servus est
homiuum, sed qui peccati sui. Ergo liber, si opera
mala fecerit, diaboli servus est : servus, si bona opera
[ccerit, filius Dei est : ideo servilis anima non nume-
ratur. ltem neque ZEgyptius inundialis. Qui ergo di-
ligit mundum, in szcularibus negotiis gaudet. Propter
negotia mundi iransitoria tristatur, proyter Deum
vero non gaudet. ]lle non numeratur, qui aniina
AFgyptius est. ZEgvptius autein si cxelestia ainaverit,
Mebraeus est. ltem nec. puer numeratur. Hle qui puer
cst sensibus, malitia autem perfectus est : qui autein
malitia puer est, sensibus perfectus est. Qui autem
mensurat. plenitudinem :etatis Christi, ille etsi puer
fuerit, sicut Daniel numeratur. Et qui procedit ad
bellum contra alienigenas : id est, qui potest pugnare
contra ininundos spiritus, et desideriorum carna-
lium destruere castra, ille tantummodo numeratur.
Sed uec omnes qui habent virtutem spiritualem, ha-
bent lsraeliticam virtutem. Nam οἱ gentiles babent
virtutem animze, grammaticam, rhetoricam et philo-
sopliicam : sed non Israelitica virtus est, qui? non
fit propter Deum, sed propter bonain gloriam ; Israe-
liticum autem bonum est, cujus mens Deuin videt,
Sicut apostolorum, quibus dixit : Vestri autem «tl ca-
pilli capitis numeratt sunt omnes. Spiritualiter autem
capilli suut subtiles anima, et innumcrabiles sensus

IN MATTH/EUM. IIOMIL. XXV.

700
sanctorum, qui de spiritu Christi quasi de eapite ipso
rum prodeunt. Si autem justus tradidit se in pote-
state dilectionis, dileciio illa przecidit capillos ipsius, .
et tollit virtutem quai habet in capite, sicut. Dalila
Sanssonis (Judic. 16). Nam omnis virtus eorum non
in corpore, nec in divitiis, sed in virtutibus spiritua -
libus est posita, Et nulla res sic pracidit virtutem
capillorum suorum, sicut corporalis voluptas. Si ergo
perdidit virtutem capillorum suorum, apprebendunt
eum alienigenz, id est, immundi spiritus, et alliga-
bunt eum vinculis diversorum desideriorum, et ex-
c:rcabunt oculos cordis ejus, ut non videat lumen, id
est, viam veritatis, ut egressus suos extendat, ut im-*
pleatur in illo quod scriptum est : Deleantur. de libro
viventium, et cum justis non scribantur (Psal. 68. 99.
32). 52. Omnis ergo qui me con[(cessus fuerit coram ho-
minibus, etl ego confitebor eum coram Patre. meo. 55.
Qui autem negaverit me coram hominibus, et ego neg«bo
eum coram Patre meo. Et quoniam rem impuossibi-
lem, quantum ad naturam carnalem, mandaverat :
nunc el. penam proponit et prz:inium, ut modo ti-
more ΡΟΗ, modo desiderio ρε! virtus anime
adjuvetur. Ecce praimium : (jui me confessus fuerit
coram hominibus, et. ego confilcbor eum coram Patre
meo. Sed prius dicil prxsmium, postea pacnam, quia
misericors Deus paratior est ad. remunerandum bo-
nos, quarn ad puniendum indignos. Vide ergo quan-
tum majus est. premium Dei, quam justitia nostra :
εἰ quanto gravior est vindicta, quam nostrum pecca-
tum. Si tu confessus fueris Christum coram homini-
bus, confiteris quia nihil potes pr:estare Deo : si autem
ille te confessus fuerit coram Deo, confitetur quia
potest facere te immortalem. Si tu negaveris Chri-
stum coram hominibus, denegaus Christum illi nocere
non potes : si autem te negaverit Christus coram Deo,
denegat qui perdere potest in igne zterno. Quis est
tam lapideus, qui non desideret justiti:e suae testem
habere Christum? Si ergo magnum est testem esse
Christi , quantum magis est testem habere Chri-
stum ?

Nihil prodest credere corde, nisi ad(cerit confessio
oris. — Considera etiam denique , ne forte dicaut
eliam fideles Christiani : Si necessitas persequutionis
advenerit, interim coram lieiminibus de negatione
patiar po»nas, in corde autem meo veritatem teneo
Christi : ideo non dicit, Qui mc confessus fuerit in
corde suo, sed, Coram hominibus : quoniam qui co-
ram hominibus non conflitelur, non prodest ei ali-
quid, quod in corde credit in Christum : quia qui
ore denegat, non potest fieri ut in corde credat. Ra-
dix enim confessionis fides est cordis : confessio au-
tem fructus est fidei. Sicut ergo quamdiu radix est
viva, necesse est ut aut ramos producat, aut folia ;
$i aulem non produxerit, sine dubio intelligis, quod
radix ejus in terra siccala esl : sic quamdiu fides
cordis integra est, semper germinat confessionem in
ore ; si autem confessio non fuerit oris, intellige sine
dubio, quia fides cordis ejus jam ante siccata est. Sic
enim dicit Apostolus : Corde enim creditur ad justitiam,
ore autem con[essio fit ad salutem (lom. 10. 10). Ergo
nec valet confessio oris sine fide cordis, nec fides
cordis sine confessione oris. Si autem tibi prodest
corde credere, et non coram hominibus confiteri :
ergo et infideli in hypocrisi coufiteri Christum prod-
est, etiam si corde που credat ? Si autem ille nihil
proficit confitens sine fide, nec tu. proficis eredendo
sine confessione. Si sufficit Christo, qui cognoscit,
elsi confessus eum non fueris coram liominibus : ergo
et tibi sufliciat, quia cognoscit te Christus, etsi non
fuerit te confessus coram hominibus. Si autem tibi
non sufficit cognitio ejus, nec illi suflicit fides tua. Si
enim sufficeret tibi fides cordis, cor tantummodo tibi
Deus creasset : nunc autem et os tibi creavit Deus,
ut corde credas, et ore confitearis. Nec tantum ore,
sed quinque sensibus carnalibus. Si enim sufficeret
εοι aut 6s, sic diceret et propheta : Confitemmi Do-
mino ir cithara (Psal. 52. 2), unius aut duarum chor«

163

darum, psalmum dicite ei : nunc autem dicit, In
psalterio decem chordarum : quia liomo, qui est psal-
terium, decem. sonos. habet, quinque carnales, et
quinque spirituales. Cum his omnibus oportet confi-
teri Christum. Si autem vel unus sensus minns fuerit,
non est perfecia confessio. Ergo si quis tibi dicat,
Non manduces idolo:hytum, sed aspice tantum ad
idola, quomodo speciosa sunt : si aspexeris provo-
catus, oculis tuis negasti Christum : non qui» aspi-
cere idola aliquid sit, sed quia invitatus aspicis, pec-
cas. Si autem mon aspexeris oculis tuis, confessus
es Christum, Ideo scriptum est, Aver!e oculos meos
ne videant vanitatem (Psal. 1418. 51). Si vero dixerit
tibi, Nolo ut aspicias idola, sed tantum ausculta quo-
modo ille gentilis blasphemat Christum, ut glorilicet
deos : si auscultaveris, auribus tuis Cliristum negasti.
Si dixerit tibi, Nolo ut audias blasphemiam Christi,
sed ecce quomodo incensum diis offertur, tantum sta,
et accipe odorem incensi illius : si odoratus fucris,
odoratu tuo Christum offensus es. Item si dixerit
tibi, Non manduca carnem dentibus tuis, tantum
finge te de immolato manducare : si simulaveris, sic
gustu tuo Christum negasti. Si autem nolueris fingere,
Christum confessus es, sicut Eleazarus in libro Ma-
chabieorum (2. Mach. 6), qui carnes vervecinas sub
specie porcin:s noluit mauducare. Si dixerit, Nolo
fingas te de immolato manducare, sed tantum tange
idolum manu tua, aut tene thuribulum : si tetigeris,
aut tenueris, tactu tuo Christum negasti. Si autein
nolueris, tactu tuo Christum confessus es, sicut
Scriptum est ; Si. est iniquitas in manibus meis (Psal.
1. 4). Omnia enim niembra aninize vel corporis tui non
solum tibi ad usum Deus creavit, sed sibi ad gloriam.

llomilia zxvj, ex copite x.

94. In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis : Nolite
arbitrari , quod venerim pacem mittere in. terram. Non
veni mittere pacem, sed gladium, et reliqua. Cum dixisset
Dominus, Qui me confessus (uerit coram hon-inibus, ete.,
«quasi cogitantibus apostolis, et dicentibus apud «e,
Usque nunc sub tyraunis et Gentium dominatione de-
guinis, el nunc speravimus paceui nobis esse ventu-
ram : et quomodo liic nobis persequutiones et judicia
futura promitüt? respondit ita : Nolite arbitrari , quod
venerim pacem mittere in terram. Et est pax bona, et
est pax mala. Pax bona est inter bonos fideles et ju-
8tos , ut in quibus est unius fidei munus, una sit vi-
te concordia. Nain fides per verbum quidem Dei
nascilur, per pacem autem servatur , et per carita-
tem. nutritur , dicente Apostolo : Fides est, qug per
caritatem operatur (Gal, 5. 6). Fides autem , quie non
habet caritatem , nullum potest boni operis fructum
perlicere. Si eigo aliqua dissensione fideles fuerint
separati , hoc est mala discordia, sicut ait Dominus :
Omnis domus in se divisa non stabit ( Matth, 42. 25 ).
Si et separata. fraternitas, a semetipsa consumitur,
Sicut ait Apostolus : Si autem. invicem mordetis et cri-
minamini , videte ne ab. invicem consumamini (Gal. 5.
15). Pax autem mala est inter infideles et iniquos,
ut quibus est una nialitia, sit unus ad malefacienduimn
cousensus. Nam infidelitas et iniquitas ex suggestione
quadam diaboli nascitur, per pacem autem servatur,
Si ergo aliqua occasione infideles et iuiqui ab invicem
fuerint separati, hoc est. bona discordia : quia sicut
in pace bonorum fides ct justitia stant , infidelitas au-
tem et injustitia jaceul ; euin. vero discordia venerit ,
fides el justitia cadunt , iufidelitas autem et injustitia
resurgunt : sic in pace. iniquorum et injustitia et in--
lidelitas stant, fides autem et justitia jacent. Cum
vero coucordia venerit, infidelitas et injusiitia cadunt,
fides autem et justitia surgunt. Ideo ergo Dominus
boram misit separationem | in terram, ut. rumperet
malati conjunctionem. Omnes enim tam boni quam

inali , id est , qui diligentes malum, erant in malo,

οἱ qui per iguorantiain boni stabantin inalo : omnes
insimul , quasi sub una domo infidelitatis tenebantur

OPUS IMPERFECTUM Tis

inclusi , ideo misit Dominus separationis gladium in-
ter illos , id est verbum veritatis , de quo ait Aposto-
lus : « Vivum est verbum fei , et efficax, et acumen
habens super omnem gladium acutissimum . pene-
trans nsque ad. interiora. anime et spiritus, artuum-
que et medullarum , serutans corda , et cogitationes )
( Hebr. 4. 132). lste est ergo gladius bis acutus , ex
una quidem parte bonos ab errore pr:ecidens , ος al.
tera autem parte malos ab excusatione , ut nec bonos
ignorantia perdat, nec malos excuset : utet boni,
cognita veritate , cum sequuti fuerint veritatem , cum
judicio ei justitia salventur, et mali , cum veritate
cognita , secesserint a veritate, cum judicio et justi-
tia puniantur. Hoc ergo "gladio Dominus separavit
bonum a malo, ut et bonum separatum a malo sur-
gat, et malum separatum a bono cadat. Nam bonuni
quamdiu fuerit mixtum , cum malo jacet, el mor-
tuum est, quit non potest. bonum esse conjunctum
cum malo : enm autem a malo fuerit separatum,
tunc surgit et vivit, quia incipit esse bonuni separa-
tum a malo. Sic et malum quamdiu fuerit. mixtum
cum bono, stat et vivit, quia sub se opprifnit bo-
num : cum vero fuerit separatum a bono, tunc cadij
et moritur , quia manifestatum jam non potest sub se
opprimere bonum. Sic οἱ fideles, quamdiu cum infi-
delibus fuerint. juncti , jacent , et mortui sunt , quia
non possunt esse fideles cum infidelibus mixti. Cun
autem luerint ab infidelibus separati , tunc resurgunt
et vivunt , quia tuuc incipiunt esse fideles cum fideli-
bus mixti. ltem infideles, quamdiu fuerint cum fide-
libus mixti, stant, et vivunt, quia sub sua infideli-
tate tenent fideles. Si vero a fidelibus fuerint separati,
cadunt, et mortui sunt, quia manifesti infideles jam
non possunt perdere fideles. Omnis enim res mila
tamdiu stare videtur οἱ vivere, quamdiu hone rei
potest nocere : cum vero manifestata fuerit, jaut nou
potest nocere , jacet, et mortua est. Omnis autem res
mortua, etsi est mala , tamen similis e-t rei, que
non est. Quid ergo infideles a fidelibus seyj:arati alios
quidem timore frangunt, alios autem proniissiene
corrumpunt? lHi:c res non dicit perdere bonos, sed
magis glorificare permanentes in bouo, cu:u ille, qui
aut tinmoré frangitur , aut promissione corrumpitur,
numquam fuerit vere bonus. Tunc enim vere intide-
les dicuntur perdere fideles, quando fideles per igno-
rantiam veritatis cum infidelibus sunt. Seductiunibus
aut persequutionibus fides non corrumpitur, sed pur-
gatur. O inira virtus gladii separantis, cui non solum
conjunclio extraneorum resistere non polest, quos
amicitia voluntaria jungit , sed nec ipsa dilectio via-
lenta naturze carnalis! Et ideo non solum illos sepa-
rat , qui dilectione conjuncti sunt, εἰ natura di-juncu,
sed etiain illos , quos carnalis necessitas dulcibus viu-
culis alligavit. Ideo non' dicit, 55. Veni enim sepa-
rare filium adversus patrem , etc. Notanda res est,
quoniam quos separat Christus, fideles suut : a qui-
bus separat, infideles. Unde ostendit ? Ex eo quod
dicit : 57. Qui diligit patrem plus quam me, non es
me dignus. Qui euim plus diligit patrem quam Deum,
permanet juxta patrem. Qui autem diligit Όσοι plus
quam patrem, recedit a patre fide, non corpore.
]deo autem diximus, quia quos separat Christus, li-
deles sunt: ut sciamus quia semper fideles ab inlide-
libus recedunt, non infideles a fidelibus : quia sem-
per diabolus desiderat infideles suos cum fidelibus
esse , ut iufideles, cum fidelibus mixti , corrumpaut
fideles : et Christus semper fideles festinat ab infide-
libus separare, ut ne fideles , convenientes cum iulide-
libus, corrumpantur ab eis. Et ubicumque separatio
inter bonos et malos facta legitur in Scripturis, seni-
per boni secesserunt a mals, et. uou. mali a bouis.
Cum essent Jud:wi in captivitate, Deus per prophe-
lam non ad Assyrios dicit : Exite, exite de medio
populi mei: sed ad populum suum, Ezite, eziie de
tedio eorum , et immundum ne. tetigeritis ( 1αἱ. 52.

! Alias vor, non, deest.

711
sunt amplius :estimare de Christo, nisi quod vident
in eo, el nihil amplius credere possunt, nisi quod au-
diunt in libris de ipso. Talis est enim natura infan-
tium : cum viderit rem aliquam, animus eorum sim-
plex nihil potest amplius considerare de ea, quam
quod oculi eorum vident : et quod audierint ab ali-
quod nihil amplius in sermonibus exponentis intelli-
gunt, neque possunt discutere rem auditam, sed
quidquid audierint, credunt. Si bonum, toto corde
Letantur : si malum, sine consolatione tristantur. (a)
[Sic et infideles, si audierint Christum dicentem, Non
sum solus, sed qui inisit me Pater, mecum est : non

ossunt intelligere, putantes quia non unus est Deus,

ater et Filius. Si enim esset unus, numquam dice-
ret, Non sum solus. Qui enim unus est, et solus est :
qui autem solus non est, nec unus est.] Si videmus
Christum in cruce pendentem, non possumus iutelli-
gere ex nobis, quia homo purus est ille qui pendet.
Nam recessisse majestatem Dei de corpore nec vidi-
mus, nec audivimus. Sed forte dicis, Quomodo ergo
clamabat in cruce, Deus meus, Deus meus, quare me
dereliquisti (Matth. 27. 46. Psal. 21. 2), si non esset
corpus derelictum ? Et non audisti quomodo ad latro-
nem dicebat, Amen dico tibi, hodie mecum eris in pa-
radiso (Luc. 25. 45). Homo purus, Ἡ se derelictum
dolebat, sicut tt dicis, quomodo ad paradisum du-
catum przestabat ? Clamabat ergo Filius ad Patrem,
ut se cx inlirmitate corporis pati probaret hominibus ;
non ut corpus a divinitate derelictum ostenderet.
Jtem qui sunt sapientes , a quibus mysterium Christi
absconditum est ? Sacerdotes, scribie et l'harisii, qui
congregati in templo dicebant :. (Quousque animam
nostram tollis ? Dic nobis palam, si tu es Christus. Qui:
bus respondit : Et dizi vobis, et non creditis. Opera
.qu& ego facio in nomine Datris mei, ipsa testificantur
de me (Joan.10. 94. 25). Et tulerunt lapides, ut lapida-
rent. eum, dicentes : Propter bonum opus non lapida-
nus te, sed propler blasphemiam : quia tu cum sis homo,
facis teipsum Deum (Ibid. v. 51. 55). Qui sunt parvuli
quibus est revelatus ? Quos Domiuus interrogat dicens,
Vos autem quem me esse dicitis (Matth. 16. 45. 16)?
Respondentes dixerunt : Tu es Christus, Filius Da
vivi. Si ergo quod Judasi quotidie weditantes legem
Dei iuvenire non potuerunt, piscatores et rustici in-
venerunt, quotidie tractantes retia in manibus suis :
(26. 1ta, Pater, quoniam sic fuit placitum ante te. Non
dicit, qua ratione sic ei placuit, sed tantum gratias
agit Patri, quia sic ei placuit.) Ita et tu numquam
discutias consilia Dei, in operibus ejus quid fecit, aut
qua ratione sic fecit : sed quomodocunque sic voluit
rem suam ordinare, gratias agens sufliciat tibi ad
testimonium ipsa Dei natura ; quia Deis sine ratione
et sine justitia nihil facit., Non euim ad discussiouem
suain, sed ad lionorem suum creavit te. Nec judicem
te esse voluit actuum suorum, sed servum pr:ecepto-
rum suorum. Boni enim doinini est omnia providere,
qui ad utilitatem pertinent servi. Doni autem servi
est, fideliter operari, et nou discutere domini sui
actus. 27. Omnia mihi tradita sunt a Patre meo. A quo
illi tradita sunt, si unus est Pater et Filius? aut quare
habere non poterat, nisi tradita illi fuissent, si per
omnia Patri suo erat uqualis? Nam significatio tra-
ditionis tam unitatis rationem, quam :equalitatis exclu -
dit. Nam nec qui accipit, unus est cum dante : nec
qui traditum acceperit, sualis est ei qui tradidit.
Tradita sunt ei secundum quod Minoratus est. paulo
minus ab angelis (Hebr. 2. 9). Nam secundum illud,
quod Non rapinam arbitratus est, esse δὲ aualem Deo
(Philip. 2. 6), cum eo Deus unus et aequalis est, qui
tradidit omnia. Omnia mihi tradila sunt, celestia,
terrestriu, et infernalia. Cxelestia quidein, ut jam num-
quam sint rebellantia : nec dicat aliquis eorum, Po-
nam sedem meam in nube, et ero similis Altissimo (15ai.
44. 14). Terrestria, ut relinquentes idola ct peccata
credant in me, et obaudiant meis mandatis. luferna-
lia, ut vocentur ad. vitam, Ut in nomine meo omne

(a) Qux? mcinis clauduntur desunt in quodam exemplari.

IN MATTILEUM. IIOMIL. XXVIIT.

178

genu flectatur, celestium, terrestrium, et. infernorum
(Philip. 2. 10). Cielestia, ut sint in adjutorio ter-
restribus; terrestria autem, ut. fiant imitatores em.
lestium ; infernalia, ut jam non expugnatione homi-
num proficiant, sed ad probationem sanctorum. Et
vide, non dixit, Omnes homines mihi traditi sunt : ut
tantammodo de hominibus credituris, sed etiam et de
rcbus omnibus, qu:e ad gloriam ejus fuerant conver-
tende, cum essent adverse, diabo'o subvertente :
utputa, omnia ei tradita sunt, czlum οἱ terra, sol,
luna, stellz*, aer et ignis, απο, flumina, infernus et
mors, ut jam nemo hzc oninia deos essc, aut inge-
nita esse, suggerente diabolo, arbitrctur, sed omr:es
Christi esse opera, sancto Spiritu docente, cognoscant
et fateantur. Non ergo tradita sunt, ut modo Christi
secundum naturam ftant qu:? semper ejus fuerant, sed
ut inodo ejus esse credantur, et mmodo ad ejus glo-.
riam convertantur : sicut et homini semper esstitit
Deus, sed usque tunc cognitus non erat. Nunc autem
traditi sunt ei absolute, ut cognoscant eum suum
Factorem Deum, sieut. scriptum est : Sicut. dedisti
mihi potestatem omnis carnis, ut omne, quod dedisti
mihi, dem eis vitam zxternam. hec est autem | vita
eterna, ut cognoscant te unum et verum Deum, et quem
misisti J esum Christum (Joan. 17. 2.5). Mihi tradita e-t
vita ct mors, ut nec vita ad peccatum sit hominum,
nec mors ad poenam : sed ut, qui vivunt, lucrum ju-
stiti: bene viventes faciant, et qui inortui. fuerint,
melius vivaut, mecum regnantes in calo. Mihi tra-
dite sunt diviti; et paupertas. Usque nunc enim pau-
pertas blasphemare cogebat, furtum committere sua-
dehat : diviti:e autem inflabant, nocendi virtutem
pr:stabant, Nunc autem | inihi tradite sunt, ut pau-
pertas dum magnanimiter sustinetur, ad gloriam Dei
proficiat * et diviti:e dum misericorditer dispensan-
tur, ad gloriam Dei proficiant. Mihi traditi sunt servi
et reges, ut nec servi in suo servitio erubescaut, sed
in mc Domino glorieutur : et reges non in sua po-
tentia extollantur, sed mihi genua curvent. Ft nemo
novit Filium, nisi Pater : neque Patrem quis novit, nisi
Filius, et cui voluerit Filius revelare. Ma intelligendum
est : Nemo ex se potest cognoscere quemquam illo-
rum, nisi Patrem Filius revelaverit et Filium Pater.
Nam de Patris quidem persona Chliristus | ipse dixit,

uia nemo scit Patrein, nisi Filius revelaverit : «e
Filii autem persona ideo non dixit, Nisi Pater reve-
laverit, quia jam superius dixerat : Confiteor tibi, Pa-
ler, quia abscondisti hec a sapientibus et. prudentibus,
et revelasti ea parvulis, scilicet hiec. eadem qua dis-
pensata suut in adventu meo de me. Nam et ad Pe-
trum confitentem se dixit : Non caro et sanguis reve-
lavit tibi, sed Pater meus (Matth. 16. 11). E Isaias
dixit : Kgo Dominus sanctus vester, qui ostendi Israel
regem vestrum (Isai. 45. 45). Aut certe it, secundum
plenitudinem Patris : Patrem nemo ccegnoscit, nisi
Filius. Et secundum plenitudinem Filii : Filium nemo
cognoscit, nisi Pater : quia. incomprehensilbi ein na-
turam comprehendere non potest comprehensilil:s
creatura. Quoniam etsi de Patre Filius revelct, aut de
Filio Pater, tamen revelat non quantum sunt, scd
quantum ille, cui revelatur, potest capere. Aut certe
sic datur intelligi ex his qu:e pr:ecedunt, quoniam
dicit : Omnia mihi tradite. sunt a. Patre meo. Et ex
his qux: sequuntur, quoniam dicit : 28. Venite ad ime
omnes, qui laboratis, et onerati estis. Puto quod secun-
dum lioc nemo cognoscit Filium, secundum quod οἱ
omnia tradita sunt, Ut omne genu m nomine ejus
flectatur, celestium, terrestrium, ei. infernorum : et
omnis lingua confiteatur, quia Dominus Jesus Christus
est in gloria Dei Patris (Philip. 2. 40. 14). Qu: omnia
futura erant, tunc adliuc nemo sciebat, Et secundum
hoc nemo cognoscit Patrem, eo quod staiuit in. Fiiio
suo omnibus dare salutem. Unde Apostolusdicebat :
Mysterii. temporibus clternis taciti, manifestati autem
nunc (Rom. 16. 25. 26), etc. Venite ad me omues,
qui laboratis, el onerati estis. Qui sunt qui labo-
rant? Qui legis justitiam operantur. Et qui sunl

TH

it mercedem operis sui , non in anima sua. ltem si
liristianus dederit ei , qui non est Christi, non ma.
gnam habet mercedem , quia nec Christiano dedit ,
nec quasi Christiano, dicente Tobia : Effunde vinum
tuum super sepulcra justorum , el non dederis peccatori
( Tob. &. 18). Item Sapientia, Recipe, inquit, justum,
et ne dederis impio (Eccli. 12. 6). Tamen quia scriptum
est, Operemini bonum ad omnes , magis aulem ad do-
mesticos fidei ( Gal. 6. 40 ) : qui dat infideli, modi-
cam quidem, tamen habet mercedem : qui autem fi-
deli dat, duplicem habet mercedem. Primum quidem
quia creatura Dei est : secundum , quia servus Dei
est. Qui autem infideli dat, unam habet mercedem,
quia creatura quideni est Dei, voluntate autem adver-
sus Deum. Quod si Christianus non Christianum, sed
infidelem in nomine Christi suscipit, nibilominus habet
statulam mercedem : quia quantum ad se non Chri-
stianum suscipit, sed quasi Cliristianum. 42. Et qui-
cumque uni ex minimis istis calicem aque [rigide de-
derit tantum in nomine discipuli, amen dico vobis, non
perdet mercedem suam. Νου peribit inerces ejus. Quo-
niam supra dixerat, Qui recipit prophetam in. nomine
prophete, mercedem propheta accipiet : et. qui recipit
justum in nomine justi , mercedem justi accipiet : hic
exoggerans mercedem suscipientium , supra modum
amplius dicit. lloc est quod dico, quia qui etiam uni
ex minimis istis, qui neque prophetae sunt , neque
justi, sed tantum credentes in me, aquam frigidam
porrexerit : hioc est, Non dicam qui eos magnifice
susceperit, sed qui vel aquam frigidam porrexerit
eis, merces ejus non peribit. Minimi autem sunt in
Ecclesia, qui modic:e justitize sunt, aut modic:e fidei.
Et vide quam proprie de minimis dicat. Non dicit, Qui
unuin ex minimis receperit, sicut cum loqueretur de
prophetis ct justis : quia miuimi in populo Christiano
non opus habent susceptione. Nec enim peregrinan-
tur causa persequutionis, nec contenti sunt perse.
uutionis aliquam subire molestiam, sed statim scan-
alizanuir. Unde et alibi dicit propter eos : Va! pre-
nantibus el nutrientibus in illis diebus (Matth. 24. 19).
'rFoprius autem prophetarum et justorum virorun
est causa persequutionis percgrinari de civitate in ci-
vitatem. lllos ideo suscipi mnandat , his autem aliquid
dari, ue forte propter ipsam levem indigentiam scan-
dalizentur. Unde non dixit, Qui unum ex maguis istis
scandalizaverit : sed, Unum de pusillis istis : quia ma-
£nus non Scaudalizatur, sed pusillus. Vere justus Ju-
ex. Qui eniin et pro verbo otioso constituit poenam ,
j'stum erat ut. pro. aqua frigida daret mercedem
( Matth. A2. 56 ). Tantum in nomine discipuli, supra
caute addidit, dicens : Sciens quoniam si quis non
ropter nomen Christi dederit, non habet mercedeim.
rigidam aquam dicit, ut. ne calefaciendi impendat
laborem. Non quia aliquid est, quod dat, ideo habet
mercedem : sed ob id , quia maguus est , propter
quem dat. Quid enim, si aliquis voluit dare, et non
potuit ? numquid justum est, ut secundum modicum
angusietur larga voluntas ? Melius est ergo , ut opus
estendatur secundum voluntatem, quam larga volun-
las angustetur secundum opus. Quomodo ergo omnes
pauperes volentes benefacere confortat, nolentes au-
tem benefacere inexcusabiles reddit ? Qui enim aqua
frigide mercedem constituit, puto quod et siue opere
nuda» voluntati reddet mercedem.
Honilia zxxvij, ez capite xj.

2. In illo tempore, cum audisset Joannes in vinculis
opera Christi , mittens. duos de discipulis suis, 5. ail
illi: Tu es, qui venturus es, an alium exspectamus ? et
reliqua. Joannes, specie hono , gratia angelus : quia
nihil carnis erat in eo , nisi visio sola : corpore tene-
batur in carcere , anima autem in c:elo. Et quod He-
rodes illi faciebat pro poena , ille suscipiebat pro be-
neficio. Et ita illius quasi Dei misericordia fruebatur,

uia verum gaudium est sanctorum, exire de mundo.
Quemadmodum festinantem hominem ad rem aliquam
quam desiderat , si quis nesciens consilium cjus, pro

OPUS IMPERFECTUM

malo compellat eum irc volentein : sie puto esse,
impius hominem justum vult occidere , mori cu
tem. Sicut servus, postquam cominissi operis in
verit pensum , gaudet ante faciem dornini sui a
rere : sic et Joanues, commiss:e praedicationis ην
rio consummato, l:tabatur ad eum transire. Et
solum de morte sua non contristabatur , sed ij
quoque dilationem vit:e. suze. paeram putabat,
scire quod est super humanam naturam ? Missi
carcerem non de suo periculo sollicitus erat, se
aliorum salute cogitabat, id est, discipulorum
rum. ldeo mittens ad Christum, interrogabat : 7
qui venturus es, an alium exspectamus ? 1n prima.
dem facie extraneum aliquid videtur facere Joan

, Cui enim ad baptisinum suum venienti dixerat :

a te debeo baptizari , et tu venis ad me (Matth. 5. |
quem inter innumerabiles populos venientem , di
loquens monstraverat : Ecce aquus Dei, ecce qui t
peccata mundi ( Joan. 4. 29 ) : et quod amplius e
quem) in utero constitutus, priuaquam nascere
non solum cognovit, sed etiam exsultatione spirit
matrem suam fecit ipse prophetam : ipse nunc qi
nesciens interrogat, Tu es qui venturus es , an al
exspectamus? Sed Joannes in carcere, scieus se |
in exitu constitutum, volebat discipulos suos Chri
adjungere, tamquam si providus pater moriens fi
suos consignet fideli tutori. Desiderabat enim viv
plenam fidem videre discipulorum , et sine dub.
Hone aliqua credentes in Christo. Sicut pater i
rieus, si viderit filios suos bonis moribus ornatos ,
omni sapientia perfectos , quasi securus moritur,

hil de cictero. timens de illis : sic et Joannes vole
discipulos suos perfectos videre in Christo, ut juc
dius moreretur. Magis autem non sicut patcr fil
suos commendabat Christo quasi tutori, sed qu
piedagogus alienos filios , quos ad tempus accepit
erudiret, eruditos volebat Christo reddere, quasi p
prio patri ipsorum. ldeo interrogabat per discipu
$uoS, uon ut ipse reaccipiens responsum, a Chri
audiret, et disceret, sed ut missi discipuli oculis s
viderent opera ejus, et crederent : Tu es, qui ven
Tus es, un alium exspectamus? Dum dicit, Tu es,
venturus es, an alium. exspectamus ? osteudit quia «
erant qui essent veuturi, Christus et Antichristus,
quo et Dominus alibi significat , dicens : Ego teni
nomine Patris mei, et non recepistis me ; alius venic
nomine suo , et illum recipietis ( Joan. 5. 45 ) : sig
ficans , quod quicumque non receperit Clristui
exspectat Antichristum venire. Intellexit cogitat
nem Joann;s Christus, animadvertit consilium prin
pis sui rex, sentit sermonem servi sui Doiniuus. Qu
enim Spiritus in Joanne dictiverat , Deus intelle
dicente Apostolo : Qui scrutatur corda scit quid di
derat Spiritus ( Rom. 8. 27 ). Propterea spiritual
hominem spiritualis facile intelligit. Carnalis aut
non intelligit spiritualem , ipse tamen intelligiur
eo : quia 5piritualis dijudicat omnia, ipse autem a 1
mine dijudicatur (4. Cor. 2. 15) : quia carnalis lio
secundum carnem loquitur, et semper secund
carnem intelligit : spiritualis autem secundum cor

quitur, et cogitationes intelligit. Considera deniq
quomodo se similant sensus eorum et verba. Si
enim Joannes iu prima quidem facie per discipu
suos interrogahat Cliristum, Tu es, qui venturus es,
alium exspectamus ? revera ad discipulos suos a
lte, videte, et credite : quia non est alius, qui ven
rus fuerat, nisi ipse : sic et Christus in prima η
dem facie Joanni renuntiabat, dicens : 4. 1te , di
Joanni : 5. Ceci vident, surdi audiunt, 6. el beatus
non fuerit scandalizalus in me : revera autem ad dis
pulos ejus dicebat : Ecce videte, et cognoscite, q
c:eci vident, surdi audiunt, et beati eritis, sit
fueritis scandalizati in me. Quid est , Quod eidetii
auditis ? Sciens Dominus quia venturi erant discij
ab Joanne, sicut Lucas dicit, in jlla hora multis
bonis hospitibus digna convivia praeparabat, ut eli
Christo tacente, ipsa opera ejus loquerentur de

41 -

Ilomilia xxix. ex capite aij (a).

99. Tunc oblatus est Jesu deimonium habens, cocus
et mulus, etc. Tunc , quid est? Quando. egressus
est de synagoga ( in mysterio contempsit syn»gogain
Jud:sorum), tunc oblatus est ei in. uno homine totus
iindus , cecus et mutus, qui reque videbat, necuc
loquebatur : id est , qui neque coguoscebat Factorem
suum , neque gratias illi agebat; ut quod visibiliter in
uno homine agebatur, hoc invisibiliter fieri intelligc-
retur in omnibus, Nam vere, nisi Jud:eam Dominus
reliquisset , adhuc omnes gentes. in potestate. diaboli
c:eci et muti manerent, Legimus in. Scripturis et de-
relictam Juda:am, et non derelictam, Derelictam qui-
dem , sicut Γαίας dicit: Et derelinquetur filia Sion,
sicul umbraculum in vinea ( Isai. 4. 8). Non dere-
lictam autem, sicut David dicit : Quia ron reprllet
Dominus plebem suam , et hereditatem suam non derc-
linquet ( Psal. 95. 14). Hanc quiestionem soh it no-
bis Apostolus, dicens: Non excidit verbum Dei. Non
omnes qui sunt ex lsrael , hi sunt l1sraelitg : neque qui
suut semen Abralhee, omnes filii : sed in 1saac. vocabitur
tibi semen ( ltom. 9. 6. 7 ). Ergo non qui filii carnis ,
hi filii Dei : sed. qui filii promissionis, ostimantur
semen. Vides ergo quia illa Jud:ea derelicta est, que
secundum carnem erat Jud:ea : qu:e 2uteimn secundum
Bpiritum fuit Jud:a, non solum derclieta non est, sed
magis electa est. Nam sieut. in homine duplex est
homo : est enim homo exterior carnalis et. corrum-
pendus, et cst homo «spiritualis incorruptibilis; et sic-
αἱ in lege duplex est circumcisio, a foris quidem car-
nalis, et rescindenda , ab intus autem ct spiritualis,
et adimplenda : utputa, hoc recisum est in lege , quod
erat a foris membrum, illud. autem, quod fuit ab in-
tus, ut circumcideretur cor , non est recisum : sic ct
in Judza duplex est Jud;ca. Et a foris quidem Juda
videtur, qui ex carne Abralie. nati sunt, Ergo popu-
lus in populo erat clausus. Ideo. et Dominus ingres-
sus synagogam , id est, quasi in populum , salvavit
virum spiritualis populi Judaici figuram habentem.
Et ingressus in populum , ut de medio populi popu-
lum liberare!, id est, de synagoga. Populus euim
ile spiritualis manum habebat aridam, id est, boni
homines , qui erant inter Jud:os, aridas manus ha-
bebant sub lege contractas, qui3 opera justiti:ze fa-
cere non poterant : Quia ex operibus legis nemo justi-
ficatur ( Rom. 5. 90). Utputa, amicum diligere
secundum legem, et ci benefacere, non est hoc benc-
facere, sed male non facere. Non enim omnino male
non facere, justitiam facere est, Itaque sanavit ma-
nus justorum Christus per gratiam, ut non solum
amicos, sed etiam inimicos ament, bene omnibus fa-
cientes. Vides quia laxata est manus eorum , quasi
accipiens gratixi nervos? ldeo autem prius arida ina-
mus sanata est, postea illuminatus cecus, quia per
opera justiti:e venitur. ad perfectam cognitionem Dei.
Nisi enim quis secundum Deum coperit ambulare.
vel conversari, numquam potest. Deum perfecte co-
gnoscere : bona enim conversatio ad cognoscendum
Deum aperit oculos mentis. Per verbum enim quasi
modicus gustus Dei datur hominibus; per conversa-
tionem autem bonam venitir. ad perfectam. fidem.
Uude scriptum est : Beati mundo corde , quoniam ipsi
Deum videbunt ( Math. 5. 8 ). Et ne aliquis putet,
quia sufficiat homini fideli cognoscere Deum, sed ne-
cessarium est el confiteri. Deum; ideo cxcum et mu-
tim sanavit : oculos ad cognoscendum Deum , os 'ad
confitendum Deum. Qui ergo cognoscit, et non con-
fitetur, ille etsi oculos mentis habeat curatos , tamen
adhuc mutus est. Qui ergo videns non vidct Deum, id
est, cognoscens non cognoscit Deum, cecus cst,
quia non facit precepta Dei. Et qui loquens non
loquitur Deum, mutus est , quia loquens non loqui-
tur Dei laudem , aut gratiam: sed si quidem ca,
quz diabolus jussit, ille etsi loquatur οἱ videat, quan-
&um tamen ad Deum mutus et. excus est. Non enim
ille videt Deum qui scit Deum, sed qui timet et. dili-

(a) Deest initium duodecimi capitis.
Parnot. Gn. ΤΙ.

IN. MATTHEUM. HIOMIL. XXIX. ον.

it Deum. Qui autem tlmet οἱ non. diligit, nomen
)ci cognoscit, non potestatem. Et qui orat et psallit,
et non facit que laudat, ille corpore loquitur. animo
autem. tacct. 32. Stupebant. autem. ΥΣ, dicentes :
Numquid hic est filius David? Quam proprie dixit ,
Stupebant : quia ipsum nondum sciebant. Nemo enim
potet. vere judirare de opere a'iquo, nisi personam
operanti- cognoverit quis est. Utputa, si magnum opus
facit discipulus alicujus artificis, miramur, quia di»
Scipulus alicujus constitutus tale opus potuit consume
marc. Si autem fecerit illud ipse magister , non satis
miramur. Quod cuim magnum est, ut. exercitatissi-
mus magister faciat opus magnum? fta οἱ Deus quale-
cumque opis fecerit, minis est quiim potestas. ipsius.
]deo faciens Filius Dei miraculum , non stuporem
debuit excitare, sed fidem. Vis scire quia eum uon
cognoverurt, ideo stipebant? Audi quid dicunt : Nin-
quid lic cst filius David? Si enim cognovissent. eum,
numquam dicerent, Hic est filius David : sed dicereut
llic est Filius Dei. 94. Pharisei autem audientes, dixe-
runt : Jic non ejicit daemonia, nisi in Deelzcbub prin-
cipe daemoniorum. Videamus. Dixerun! hoc Pliaris:ei,
aut cogitaverunt ? Causa. autem quiestienis ex eo est,
quoniam hic quidem dicit : PAarisei autem audientes,

iverunt. In. sequenti autem dicitur ita, Sciens Jesus
cogilationecs eorum : et non dixit, Audiens dicta eorum.
Quid ergo est? Forsitan quidam dixerunt, sed ex
mala eegitatione dixerunt. Frequenter. enim dicunt
honiines de aliquo, quod non est verum, non autem
dicunt ex mala cogitatione, ut derogent ei, sed dicnut
nescientes rei veritatem. Ili autem Phari-z;ei ex inala
cogitatione dixerunt falsum de Christo, non ignoran-
les rei veritatem, sed ut derogatoriis sermonibus istis
populum a fide Christi averterent.. Videbant. enim
turbam stupentem, ac dicentem : Nonne. hic est. filius
David ? Qu: verba appropinquantium eraut ad fidem.
Ideo Phariszi excitati in zelo, ne viso miraculo ejus
crederent in eum, dixeruut : Quid stupore nimio mo-
vemini, o viri, quid superilua dicitis vcrba , putantes
ne filius sit David? Nos manifeste cognescinus, quo-
niam hic non ejivcit d:emonia, nisi in Beelzebub prin-
cipe d:einoniorum. Quoniam eryo ita dixerunt, non
ignorantes rei veritatem : sciebant enim quod spiri -
tus satan:?. non hujusmodi miraculum operatur : sed
ex mala cogitatione, ct ex invido proposito, nt aver

terent. populum a fide Christi : ideo dicitur. 25. Sciens
autem Jesus. cogitationes eorum , dixil eis. Aut certe,
sicut simpliciter sermo demonstrat, liec Pharis:ei
non dixerunt, sed cogitaverunt. Mala antem eorum
cum essent abscondita, quid nocere poterant glori;e
Christi? Nihil. Qui cnim malum cogitat, se perdit,
alterum non gravat, Sed vide misericordiam Christi.
Si illi hoc aperte dixissent, et iste e contra respon-
dis:et : diceremus forsitan quia ideo contra. verba
illorum respondit, ut confunderet. Πλ eorutn.
Nunc autem manifestum est quia idco respondit, non
ut confunderet malitiam eorum, sed ut sanaret vulue-
ratam conscientiun, ipsorum ul videntes cogitationes
suas in verbis ejus, vel sic. intelligant quia non est
homo, qui corda cognoscit. Tamquam si. ita dicat ad
eos : Puta quia d:emonia cuim potuit sanare. Beelze-
bub, numquid. potest Beelzebub cccultà cordis aspi-.
cere? Omne regnum adversum se divisum, desolabitur.
Aliud est impossibile, aliud falsum. Impossibile est,
quod fieri non potest; falsum autein, quod fieri qui-
dem potest, factum autem. non est. Quod ergo Judzi
adversus Christum dicebant, possibile quidem erat,
verum autein non. erat. Quomodo non erat verum?
Quia Christus quidem in Beclzebub non ciecerat da-
monia : fieri autem poterat, ut in spiritu diaboli d:e-
πιω expel'erentir. Numquid. Pharisvi, homines
docti in malo, lioc adversus Dominum hlaspheimas -
seut, nisi cognovissent fieri posse? Nam falsum quidem
dicere homiuum est malignorum : quia falsa res, si
hene continuaia fuerit, vera et credibilis zstimatur.
Rem autein impossibilem dicere insensatorum homi-
num est, non malorum : quia quod impossibile cst,

δν

του

rum Luciferi nomen habere meruit, nisi una qu:* eum
ipsa luce procedit : sic omnes prophete ante faciem
Christi pr:ecedunt , nuntiantes adventum ejus , solus
autem Joannes Przcursor est appellatus , quia non
solum adventum ejus annuntiat, sed ipsum illum di-
gito suo ostendit , Ecce agnus Dei. Omnes prophet:e
venturum testati sunt, ille solus jam venisse monstra-
vit. Deinde alii prophetz:e missi sunt , ut adventum
ejus annuntiarenl : iste autem ut prapararet viam
ipsius. Aliud autem est adventum ejus annuntiare,
sliud est viam pr:eparare. Nuntiantibus adventum
ejus, przdicationis sermo commissus est : prx»paranti
autem vias, human: correctionis opus injunctum est :
Sicut angelus de eo : Et multos. filiorum Israel con-
vertet ad. Dominum. suum ( Malach. 4. 6. et Luc. 4.
47). llle ergo correxit, ut iste susciperet * ille mun-
davit , ut iste sanctificaret : ille prxparavit, ut. iste
inhabit:ret. Altera. causa propter quam melior est
prophetis : 41. Amen dico vobis. non surrexit inter na-
tos mulierum major Joanne Baptista. De quo propheta
aliquando prophetatui est? Omnes prophet: prophe-
taverunt de Cliristo, de. illis autem non prophetatum
est. Ipse autem non solum prophetavit de Cristo ,
sed etiam alii prophetze prophetaverunt de ipso. Quis
aliquando dictus est Vox clamantis in deserto (Luc. 5.
4) Ἱ Nam omnes portitores verbi fuerunt : iste autem
ipsa vox, qu:e desertum facere poterat quasi. agrum
eultum, Quanto vox proximior verbo, non tamen
verbum : !anto Joannes propinquior Cliristo, non
tamen Christus. Quis prophetarum cum esset pro-
plieta, prophetam facere potuit ? Helias quidem unxit
|Meliszeun in. prophetam , non tamen prophetandi
gratiam illi douavit (5. fteg. 19 ). Iste autem in utero
imatris exsistens, divini inIroitus scientiam matri do-
mavit , et os illius in verbo confessionis aperuit, ut
eujus non videlrat personam, cognosceret dignitatem,
dicens : Unde hoc mihi , ut mater Domini mei veniret
ad me ( Luc. 1. 45)? Nam quoniam Christus in utero
constitutus Joannem in utero constitutum. ordinare
non poterat precursorem : etsi poterat, tamen non
οἱο poterat, ut omnes audirent : ideo fecit Mariam
salutare Elizaheth, ut sermo procedens ex utero ma-
tis, ubi habitabat Dominus , οἱ per aures Elizabeth
ingressus, descenderet ad Joannem, et illic eum unge-
ret in prophetam. Nam sicut inater ipsa testatur, sta-
tim ut vox salutationis convenit ad aures Elizabeth,
statim exsultans puer prophetavit, non voce, sed motu,
Considera , non dixit, Inter natos de mulieribus :
sed , Inter natos mulierum. Aliud est, esse natum
mulieris, et aliud est, esse natum de muliere, Qui
mulieris natus est, in muliere quidem natus est, et
initium de muliere habct, et ante mulierein non fuit.
Qui autem. de muliere natus. est , neque in muliere
natus est. Ecce enim Christus de muliere quidem
nalus est; quantum autein. ad sermonem , mulieris
nalus liic : et in muliere natus, qui ante mulierem erat.
Ergo qui mulieris natus est, de muliere nascitur :
non tamen omnis, qui de moliere nascitur, mulieris
natus est. Idco ergo non disait, Inter natos de mulie-
ribus , ne et se cum illis miscerez. Seriptura. quidem
non dicit Joannem majoreii csse ceteris sanctis, sed
c:eteros sanctos non esse majores Joanne. Coxquavit
eum ceteris, non prmposuit. Sed cum tanta sit justi-
tix altiiudo , ut in. illa nemo possit. esse perfectus,
nisi solus Deus : puto quod omnes sancti, quantum
ad subtilitatem. divini judicii, invicem sibi aut. infe-
riores sunt, aut priores. Ex quo intelligimus, quoniam

ui majorem non. se babet, omnibus major est. ος
denique sequens sermo demonstrat, dicens : Qui au-
tem. minor est in. regno. celorum , mejor est eo. Quis
autem. est minor et inajor ? Christus vidclicet, minor
in corporc, iajor in spiritu. Vide ergo quia omnibus
Sanctis est major, cui solus Christus est prior, qui
cum Patre et Spiritu saucto vivit et regnat in s;ccula
s:eulorum. Amen.

Ilomilia rxviij, ex. capite aj.
$3. lu illo tempore respondens Jesus dixit ; Confiteor

OPUS IMPERFECTUM

UTC
Tt

tibi, Domine, Puter cceli et terree, quia abscondistl hex
a sapientibus et prudentibus , et revelasti ea parvulis,
et reliqua. Postquam improperavit civitatibus, ma-
gis autem civibus, quod totiens seminati sunt in do-
etrina, et numquam germinaverunt in fide, qui virts-
tes et miracula Christi non quasi :edificamenta spiri
tualia, sed quasi delectamenta carnalia susceperunt :
respondens ait, quasi ad sensum discipulorum se
cundum Lucam exponentium : Confiteor tibi, Domine,
Pater cali et terre. Considerandum est, quoniam Lu-
cas sic introducit hunc sensum : 7n i/[a hora exsulia-
til in spiritu Jesus, et. dixit : Confiteor. tibi, Pater
(Luc. 10. 21) : iste autem sic dicit : Respondens Je-
sus ait. Sicut ex diversis itineribus venientes ad unam
mansionem contendunt : sic et evangelist:e ex diver-
sis occasionibus loquentes in unum sensum ingre-
diuntur. llle ergo sic introducit : Postquam rever;i
sunt discipuli, gratias agentes, et dicentes : Domine,
in nomine (uo etiam demonia nobis obediunt (Luc. 10.
47) : videns gratias discipulorum Christus, quomodo
in consummatione commissi mysterii fuerint fideles,
quomodo in gratiarum actionibus erant devoti, quasi
congaudens discipulis suis, Exsultavit, et dixit : Con-
fiteor tibi, Pater. lste autem, postquam implacabiles
animos Jud:orum et duras mentes ostendit, «quos tot
miracula ad fidem flectere non potuerunt : respondi
excitatus disciprlorum suorum suasu, illorum bonas
imprecationes suscipiens, ad quorum nuntium bonum
respond&. Alterum, duritia compulsus Jud:corum.
Ergo ille gratias agit, quia illuminati sunt rustici et
simplices homines, qui totum quicquid fecerint beni
imputant auctori. Iste autem gratias agit, non solum
quia illuminati sunt parvuli, sed quia excecati sunt
literati. et. sapientes Jud:rorum , et qui omnem gra-
tiam Dei imputant sibi. Confiteor tibi, Domine, Patet
cceli et terre, quia abscondisti hec a sapientibus et pre
dentibus, et revelasti ea parvulis. Quantum ad. propo-
situm quidem Christi in hoc Joco loquentis, tolis est
intellectus verborum istorum. Postquam impropera-
vit incredulis civit^tibus, occasionem accipiens ab
incredulitate earum, justam dispositionem Dei intro-
ducit in medium, gratias agens dicit. Quia placuit
enim Deo Jud:eos quidem repellere, qui prius sapien-
tibus dabantur in eloquiis Dei, cum essent insipien-
tes (sapientia quidem est, non eloquia Dei scire, sed
secundum eloquia Dei vivere), et recipere gentes,
quia parvuli erant in scientia Dei, et parvuli per igno-
rantiam, non per contumaciam. Tu autem ad quas-
cumque volucris personas, potes dilatare tractatum,
quoniam οἱ ab omuibus sapientibus , qui secundum
sensum carnis sunt sapientes, et non secundum spi-
ritum cordis, abscondit Deus semper mysterium ve-
ritatis, et parvulis illud revelat, qui parvuli malitia
Sunt. Qui sunt sapientes? Antiqui philosophi, et ora-
tores, qui naturali sapientia literarum exercitatione
exacuminati, de Dei natura quxrere contendebant,
non Deum iunve:ire desiderantes, sed altissima disse-
rere cupientes, victi sunt. ingenio, defecerunt ser-
mone : in ultimo nihil se amplius invenire potnisse
confessi sunt, nisi quia Deus incognoscibilis est. Et ut
quid ergo tantum laborasti, si ignorans es, postquam
requisisti, quemadmodum fueras, antequam quere
res ? Sicut enim qui innavigabilem oceanum navig:re
se usurpat, dum non potest eum tran-ire, necesse
est, ut per eamdem viam revertatur, unde ingressus
est : sic et illi ab ignorantia ceperunt, et in iguo-
rantia finierunt. O homo sapiens, magis autem insi-
piens! Deus invisibilis est, et quis eum potest videre,
nisi ipse se videat ? Serva ergo mandata Dei, sancti-
fica cor tuum, ita ut inhabitet Deus in te, et. videas
Deum. Magis autem tw0n tu vides, sed Deus, qui est
in te, ipse videt te. Deus inconiprehensibilis est. Quis
enim polest comprehendere eum, nisi ipse se com-
prehendat? Serva ergo mandata Dei, sametifica cor.
tuum, ita ut Deus habitet in te, et quotidie magis 2€
magis invenies Deum. Non ergo tu. Deum, sed Deus
invenit te. Qui sunt parvuli ? Christiani, qui nihil pos-

185

Deinde, Si ego in Deelzebub ejicio daemonia, filii cestri
in quo cjiciunt ? kd est, Numquid non in mc, aut in mco
nomine ? Si enim lilii vestri in nomine meo expellunt ,
multo magis possum ego in nomine meo expellere. Et
quod habet opus in spiritu Declzebub , nunc dat ra-
tionem quare demones expellantur , ut expulsis eis ,
omnes credant in Christum , id est , quia alligatus est
'a me maliti: princeps. Nec enirfi potest quis fortis vasa
diripere, nisi prius alligaverit fortem. Quomodo enim
poterant homines ad libertatem intellectus αἱ venire,
οἱ ad Deum converti, nisi prius alligatus faisset . qui
mentes hominum erroribus occupatas tenebat ? Et hoc
ergo intelligimus, quia quos ejiciebat demones visibi-
liter , invisibiliter alligabat. Quomodo , aut. ubi , nec
hominis est posse exponere, nec intelligere. Sed nen
tantos visibiliter ejiciebat, quantos invisibiliter alliga-
hat. Ejiciebat enim paucos , alligabat autem omnes,
ut per paucos ejectos visibiliter ostenderet , quia sic
omnes spiritus invisibiliter de sensibus hominm cre-
dentium expellebat , et quasi de magia multitudine
ejectorum d:emonum modicam probationein ostende-
bat in paucis. Et cum multos ejiciebat dasmoncs, quo-
τποάο uuum alligare se promittit ? Sed dicit principem
omnium, de cujus virtute onines d: mones valent , id
est, potestatem liabent. Nam sicut Satana dominante,
oinnes d:imones erant fertes : sic eo alligato , omnes
sunt inrpediti. Nam omnes de illius veneno malit
virlutem accipiunt, el sunt unum in eo. Fortem autem
dicit adversarium nostrum , quantum ad nostram in-
Áirmitatem , non quantum ad suam virtutem. Deinde
fortem dicit, non ut nos terreat, sed ut magis nos fa-
ciat esse sollicitos ( nec eniin. hostein. debent timere
fortem, qui habent principem fortiorem ) , sed ut vi-
gilemus et laboremus , ut ne in fiducia principis for-
toris contemnamus adversarium fortem. Nam si con-
tendimus contra eum, manifestum est , quia fortiores
illo sumus : si autem negligimus , ile fortior inveni-
tur. Nam quamvis sit infirmus, tamen fortior est ho-
mine negligenti. Fortem enim diabolum nostra negli -
gentia facit, non illius potentia. Vide deinde quomodo
sapienter, postquam dixit fortem , postea ostendi
ligatum, ut si te audita fortitudo terruerit, ligatio cjus
nuntiata confortet. Jam. quali opprobrio dignus est,
magis autem tormeuto, qui adversarium suum ligatum
non vincit * Vis scire quia ligatus est adversarius tuus?
Considera naturam carnis et spiritus, et intelliges.
Quomodo poteras, homo carnalis, spiritum vincere ,
misi eum Dominus alligasset? Alligavit eum , ut nos
eum conculcemus : illum humiliavit propter malitiam
ejus , nos autem exaltavit super eum propter miseri-
cordiam suam : ut et ille victus amplius confundatur,
quia spiritus constitutus , a carnalibus conculeatus
est : et nos vincentes eum amplius glorificemur, quam
victores : quia carnales constituti, epiritum vincinms.
Ergo labor ejus et fortitudo ligatus (sic) est , nostra
autem tantummodo sine labore victorin. Qui enim sa-
utum ligare potuit, numquid non poterat, soluto eo,
vasa ejus diripere? Poterat quidem, sed non per justi-
tian , sed per potestatem. Si enim per vocationem
solam vellet vasa ejus diripere, solutus diabolus iterum
reduceret ad se. ltem si per potentiam diriperet , di-
ceret adversus Christum diabolus : Si quidem ad vir-
tutem , tu fortior eos quam ego si autem ad amorern,
cgo aimabilior quam tu. Si ergo vis illos tollere, potes :
8i autem dimittis eos in sao arbitrio, potius me se-
quuniur. quai te. Nam diabolus quidem facere justi-
tiam non acquiescit, objicere autem scit. Quales sunt
omues , in quibus diabolus cst. In servis enim Dei
etiam leves arguunt culpas , in se autem nec crimina
recognoscunt, Propterea ipsum quidem ligavit, vasa au-
tem ejus et diripuit, et dimisit ca in domo ejus. Diripuit
quidem, ex eo quod traxit ea ad notitiam veritatis : dimi-
SiL autem ea in mundo, quia sub seductione mundi istius
esse nos voluit. Tamquam si ita dicat ad diabolum : Ecce
sigo te, ut appareant liomines , qui sequuti fuerint
te sua voluntate , et qui coacte. Qui enim te diligunt ,
etiam ligatum te non dimittent : qui autem te dereli-

JN MATTILEUM. IIOMIL. XXIX.

78$

querint ligatum , manifestum est quia non sua volun.
tate. fuerunt apud te, sed οολοίο. Ergo non interficio
te, neque expello de mundo, nc forte in voluutate non
habeant quem sequantur, sed allizo te, ne nolentibus
violentiam facias. Ergo manifestum est, quod qui modo
diabolum sequitur, non cogitur a diabolo : ligatus e«t
euim ; sed ipse diligit diabolum. Si enim solutus esset
diabolus, nullus homo ei resistere poterat, aut pauci ;
sicat nec antea restiterunt, nisi pauci electi. Nunc au-
tem cum videas quosdam quidem homines sequentes
euim , quosdam autem recedentcs ab oco , intelligere
debes, quia non est virlus cogentis diaboli, sed volun-
tas sequentium hominum. Si autem dicis, quia Fortis
est diabolus , et non przvaleo contra eum : stat ad-
versum te scriptura hc, dictt quia mentiris, quoniam
ligatus est adversarius tuus. Ligatus est enim. Malum
quidem consilium suadere potest, cogere autem non
potest. Qu: est domus illius ? Mundus iste. Et vasa
lius? Peccatores et infideles , habitantes in eo. Au-
diens ergo, mundum domum esse diaboli , fuge mun-
dum, ne diutius habitans in domo diaboli, iterum fias
servus ipsius. Sicut enim tn domo Dei malum non
est, ita in domo diaboli non invenitar bonum. Nam
sicut Deus in domo sua nen vult videre malum, susti-
nere autem videtur pro tempore malum , non quia
delectatur in malo, sed ut convertat eum ad honum:
sic et diabolus m domo sua non vult videre bonum ,
sustinere vero videtur bonum, non quia delectatur in
bono, sed ut suadeat eum in malum. Et Beus quidem
per suarh benevolentiam vocat malum ad bonum , ut
nou necessitate , sed volunta:e corrigatur ad bonum.
Diabolus autem per suam violentiam persequitur bo-
mim, ut etsi non voluntate, vel ex necessitate cogatur
ad malum. Fuge autem mundum, conversatione, non
corpore. Nam ct ipse mundus non natura diaboli est,
sed corruptione. Nec ab initio fecit humc mundum dia-
bolus, sed Deus : postea corruptione factus est diaboli.

Mundus. Dei , et mitndus diaboli. — Ergo mvndus
quidem ipse Dei est : corruptio autem murdi diaboli
est. Si ergo dc mala conversatione reccsseris, etsi cor-
pore sis in mundo, recessisse videris de mundo dia-
boli, ct esse iu mundo. Nuuc quod vivimus , in Dei
mundo vivimus : quod autem peccamus , in diaboli
niundo peccans. Fuge ergo de mundo , id est, de
voluptatibus mundi, nc forte diutius vivens iu posses-
Sione operum ejus, fías proprius servus ipsius. Sicut
ingenuus lomo si diutius in. possessione vel domo po-
tentis alicujus et violenti fuerit commoratus, per pos- :
sessionem longi temporis usu capit cum in servitute ;
sic et homo si diutius fuerit in po-sessione dialroli, usu
longi temporis vindicat sibi domimium super cuim, ita
ut nemo se possit a dominatione diaboli liberare, nisi
sola potentia Dei. 50. Qui non est mecum , adcersum
me est. Diaboli voluntas qu: est? Rerum malarum.
Mca autem quz est? Verum bonaruin. Vide ergo, quia
cum nou sim cum diabolo , adversus diabolum sum.
Sicut enim bonum non est cum. malo, sed semper
adversus malum : sic non sut sccum , sed adversus
sc, quibus οἱ voluutas contraria est, et opus. dle pr»-
dicat fornicationem , ego castitatem. Et ideo repellit
ille castos, et congregat lascivos : ego autem repella
lascivos , et congrego castos ; ille docet discordiam ,
ego pacem ; ille sceditionarios congregat et turbatos ,
cgo autem unaniines et mansuetos. Vide ergo quia nom
congrego cum illo, sed dispergo. Minus dicit, ut ani»
plius significet. Si enim qui mecum non est, adversum
me est : quanto magis qui adversum mne est, mecum
non est? Mecum mou est, quia non facit ea qu.e ego.
Adversum me est , quia contraria facit. Utpura, :edi-
fico; si quis non adjuvat, etiamsi non destruat, me-
cum non est , sed adversus me : quia cum possit ad-
juvare, non adjuvat. Si ha:c specialiter destruit, quante
magis adversum me est ? Sic et diabolo mala volente,
vel faciente, etsi bona non praedicarem, non eram cum
illo, quia nen pradico mala, qux vult ill:. Cun autem
e conirario. bona. pr:dicem , quanto magis non sutu
cun illo, scd adversus illum ? Áudiaut reguli: Chss-

Το

qui onerati sunt? Ipsi Judzi, quibus post idolo-
lauriam vituli talia legis mandata imposuit Moses,
in quibus numquam se explicarent. De quibus οἱ
Petrus ait : Quid. tentatis. Deum, et. vultis impo-
were jugmo. super cervices discipulorum, quod neque
mos, meque paires mostri Ρος portare ? Sed per
gratiam. Domini nostri Jesu. Christi credimus nos sal-
v0s fieri ( 4c 15. 10. 11 ). Ideo sic dicit : Qui la-
boratis, id est , Qui contenditis justi esse, et non po-
testis: quia praeceptum legis dum expleri non potest ,
semper couscientiam facit obnoxiam. Et apud Jud:ros
quidem erat lex levis et justa, id est, decalogus,
quem ante idololatriam acceperunt; sed sine gratia

inveniebatur gravis. Sine gratie enim auxilio omnis ,

justitia hominibus gravis est : quia lex przceptum est
nudum, gratia autem virtus est Dei. Lex in libro
conscribitur, gratia autem in corde plantatur. ldeo
lex insufferribile pondus est , gratia autem delectatio
cordis est, dicente Domino per Salomonem : Transite
ud me omnes , qui concupiscitis me; spiritus meus su-
er mel dulcis ( Eccli. 24. 2G. 27 ). Ergo lex non so-
um ideo gravis est, quia gravia przecipit observatio-
nis maudata : sed. οἱ quia pr:ecipit fieri, et faciendi
non pr:zestat auxilium. Nec ideo solum gratia levis est,
quia levia ponit nandata: sed quod fieri. pracipit,
et ipsa in nobis faciendi operatur virtutem. Ecce enim
lex prxcipit, Diliges amicum tuum, et odio habebis ini-
micum luum ( Levit. 19. 18 ) ; gratia autem jubet , Di-
ligite inimicos vesiros ( Matth. 5. 44 ). Nonne gravius
est gratiz:: mandatum, quam legis? Et tamen facilius
est nobis per gratiam h:ec impossibilia adimplere, quam
Judxris per legem illa possibilia : quia in gratia Dei to-
tum possumus, sine gratia autem nihil, dicente Áposto-
lo : Omnia possum in eo, qui me conjortat (Philip. 8.15).
Adliuc autem dico : et si impleverit quis ominem justi-
tiam legis, vivit quidem in ea, non tamen justificatus
est. Unde adolescenti Dominus sic respondit , dicens:
llc [uc , et vives (Luc. 10. 28). Non dixit , Et justus
eris , quoniam lex abstinentiam mandat malorum, ut-
puta, Non occides, et cxtera. Non justitiz opus injun-
git , sicut gratia, uL non irascaris sine causa, nec concu-
piscas. Qui autem abstinetse a malis, innocens quidem
est : justus autem non est, nisi et justitie opus im-
leverit. Non quidem morietur, tamen nec gleriam
iabebit. Propterea. dicebat. Apostolus, qui erat filius
Abrahz, qui conversatus fuerat in lege sine repre-
hensione (Phil. 5. 6) : Nos, inquit, Judei, et non de
gentibus peccatores, scientes quia in lege nemo justifica-
tur, credimus Jesum. Christum , ut ex fide Ghristi ju-
stificemur (Gal. 2. 15. 16). Omnis autem, quicontendit
justitiam facere , et non Justificatur , laborat in opere,
quia fructu laboris sui non fruitur : qui autem et con-
tendit et justificatur, non laborat, sed delectatur in
opere suo, quia operis sui fruitur fructu. Deinde quis
nescit, quia minor est justitia legis, quam gratise?
Utputa, non occides, non adulterabis : hoc facilins
est, quam non irasci, aut non concupiscere. Ab hoc
euim multi se abstinent , etiam qui non timent Deum.
Ab ira autem vel concupiscentia vix eliam spirituales
viri ; tamen difficilior et onerosior invenitur lex,
quia opera quzrit, non voluntatem. Justitia autem
gratie licet major sit, tamen facilior invenitur, quia
voluntatem, non opera quit. Utputa, si quis non
iratus, sed propter disciplinam palmam alicui dede-
rit, οἱ eventu occiderit, sicut fieri solel, quantum ad
gratiam innocens est , quia voluntatem , non opus re-
quirit : quantum autem ad legem reus est, quia opera
quarit. ltem si in persequuiione prostituta fuerit
virgo, in lege quasi non virgo jam repellitur, quia
opus aspicit, non voluntatem: in gratia autem quasi
virgo suscipitur , quia non opera quierit, sed volun-
tatem. Vides quia 1njusta est lex et onerosa? ldeo ho-
mines desub pondere Judaicze legis hortatur Cliristus
exire, et ad delectabilem gratiam pervenire , dicens :
Venite ad me omnes, qui laboratis, et onerati. esiis , et
ego reficiam vos, id est, repausaho. Et vide quomodo
dicit, Qui laboratis. Quis est qui laborat? Qui fe.ti-

OPUS IMPERFECTUM

nat adimplere justitiam, et non pr:evalet. Qvi
non vult facere justitiam, ille non laborat s
dere legis. Utputa, si ante te videris aliquem
ris fascem : siquidem contendisti eum tollere
te, et non potes, laboras : si autem nec tenta:
lum sentis laborem de pondere. Ergo non illo
bat Christus ad se, qui omnino non concupis
facere justitiam, sed qui festinabant , et qui |
bant, et przevalere non. poterant. Adliuc. etiar
monibus istis etiam Cliristianos peccatorum p
pregravatos ad requiem peenitentizx vocat. Puta

eccatores istius mundi non laborant ? Verc eni
Jores lahores οἱ sollicitudines habent, quam
Dei, dicente proph?ta : Contritio et infelicitas
eorum, el viam pacis ΠΟΠ cognoverunt ( Psal. 1
Item ex persona. peccatorum paenitentiam age
dicit. Salomon : Ergo erravimus a via veriatis,
men justitig non luxit nobis, et sol non ortus est.
lassati sumus in iniquitatis via et perditionis , ami
mus solitudines. desertas, difficiles autem vias [
ignoravimus. (uid nobis pro[uit superbia nostra
quid divitiarum jactatio contulit. nobis ? Tran
omnia illa tamquam umbra. ( Sap. 5. 6-9 ). En
borant multum, et conteruntur in s:eculo, sed

rem non sentiunt : spiritus enim qui seducit eo:
delectat in malo. Sicut enin. qui suscipiunt |
Christi, Christus eos delectat in spiritu, ne fatig
in bonis operibus : sie et qui jugum suscipiuni
boli, diabolus eos delectat et decipit, ne discei
malo impii usque ad. mortem suain. Ideo dicit
stus. 50. Jugum enim meum suave est. et onus.
leve. Nam etsi corpore nou gravantur peccatores
laborant, anime. tàmen eorum gravat;e sunt et
rant, dicente proplieta de onere. peccatorum :
niam iniquitates mec superposuerunt caput meum
ul onus grave gravale sunt super me ( Psal. 51
Et iterum Zacharias iniquitatem super tale
plumbi sedere conscribit (Zach. 5. 7). 29. Tolli
gum mcum super vos : et discile a me, quia mitis
el humilis corde. O gratissimum pondus, quod |
confortat portantes! Nam pondus terrestrium «
norum atterit paulatim ministrantium vires : px
autem Christi magis adjuvat bajulantem, quia noi

ortamus gratiam, sed gratia nos. Nec nos ad |
ium gratie dati sumus, sed gratia magis ad nost
90. Jugum enim meum suave est, el onus meum
Suscipite jugum meum : et a me discite ; id est
ipso jugo meo, quia suave est, et ex ipso onere.
quia leve est, experinentum accipite, quia .
sum, et humilis corde. Consequeuter et prophet:
cit de Christo : Gustate οἱ videle quoniam. suaui
Dominus ( Psal. 55. 9 ). Inexpertis enim gravi:
justitia Christi, expertis autem suavis est. Erga
immitis fuit, quia quicquid mandavit, in ira sua:
davit post idolum fabricatum, non ut salvet, set
puniat eos secundum duritiam cordis eorum. (
Stus autem mitis est, quoniam quicquid mandat,
pter misericordiam suam mandat, uon ut puniat
ut salvet. liem lex superba est. Vetat enim on
hominem accedere ad sancta, prater pontifi
Item inulieres menstruatas, vel virum in fluxu s
hi$ , vetat intrare in templum. Luscum, vel lepro
vel aliquo membro debilem , vetat. sacerdotio
gi ( Lev. 16. et 12. et sqq. capp. ). Vides quor
superba est lex? Christus autem humilis, qui
aliud quxrit, uisi fidem integram , οἱ conscien
mundam. Et invenietis, inquit, requiem anin
vestris. Non dixit, Invenietis requiem, et tacuit.
addidit, Animabus vestris: quoniain. mandata CI
in hoc s:eculo animarum requies sunt, non ο
rum : quoniam , etsi laborant et tristantur in cor
anima eorum requiescunt, et gaudent in spiritu
spe. ldeo alibi dicit : Hec autem loquutus sum t
ui in. me pacem habeatis, in hoc autem. mundo tri
liones ( Joan. 16. 55 ).

189

ite illos prophetas demonstrassct, Christum credere
non poterant. Quomodo enim potest de alio testimo-
nium dare, priusquam ipse idoneus demonstraretur ?
"AM. Viri Ninivite surgent in judicio. Quia illi prophe-
" tam reeeperunt, isti Christum Dominum illorum pro-
phetarum repulerunt. llli neque lege instructi, neque
2 prophetis, neque ab apostolis admoniti, ad Doininum
conversi suut, cognoscentes peccatum suum : isti Lot
yr;eceptis eruditi legis et prophetarum, a Domino re-
cesserunt. lili , qui semper fucrunt populus diaboii ,
intra dies tres facti sunt populus Dei : isti , qui sem-
per videbantur populus Dci, intra dies tres, crucifixo
Christo , facti sunt populus satanz. Et illi quidem
personam ignorantes, et rem incredibilem audientes,
ct conversionis sux? sigua et virtutes quarrere debue-
runt ab eo, quibus et persona idonea przedicantis et
pr:edicationis indubitabilis veritas monstraretur : sed
uihil horum audientes, nihil videntes, sola fide salvati
$unt : isti autem tot signa facientem testificantia
celestem naturam viderunt, et non solum a pr:edica-
tione ejus recesserunt , sed in mortem illius conversi
sunt, lli cum luctu et lamentatione nimia poeniten-
liam agentes, peccatorum suorum indulgentiam acce-
perunt : isti autem nec sine poenitentia oblatam sibi
reinissionem peccatorum accipere voluerunt quia sine
penitentia sunt. donationes, et vocatio Christi. 42.
llegina Austri surget in judicio , et condemnnbit genera-
tionem hanc. ΟΡ cum ecset gentilis οἱ mulier, tantam
longitudinem itineris couficere propter jufirimitatem
$exus non est impedita. Concupiscentia enim sapien-
ti», infirmitati dabat. virtutem, Isti autem. viri et
sacerdotes , quorum proprium esse debuerat amare
sapientiam , ante oculos suos et in medio gremio sa-
pientiam positam contempserunt. lila ad homincm
cucurrit , isti a Deo recesserunt. llla ut semel nuda
verba audirct, isti quotidie divinitatis opera ipsa vi-
deutes, blasphemabant. llla famam tantummodo de
Salonione audiens concupivit, isti autein veritatem do
Cliristo videntes, abierunt. llla munera multa obiulit,
ut audiret eum : isti aulem nec pri mia regni ciclorum
accipere volunt, ut credant. Quid esset illa factura, si
audisset mortuos resurgere, c:ecos videre ? quomodo

eucurrisset, si etiam claudos currere vidisset ? Non .
dixit illa, Cui commendo gubernationem regalium.

necessitlatum , ne forie , dum vado , οἱ redeo tanjo
spatio, aliqua contra imperium meum adversa na-
scautur? Nam paupertas semper secura est , sunima
aulem poteslas sine timore periculi numquain est,
]sti nec hoc cogitaverunt , quia dixerunt : Nescius
quidem unde sit ille Jesus (Joan. 9. 29) ; tamen facta
illius bona sunt , et verba illius justa. Etsi natura ejus
ex hominibus, tamen pr:rdicatio ejus ex Deo est. Et-i
non illum timemus quasi Filium Dei, saltem diligamus
illum ut hominem bonum. Etsi non est dignus ut
adoretur, tatien non est meritus ut interficiatur. Sive
Ninivite, sive regina Austri , exsurgeutes in judicio,
quomodo condemuabunt generationem Jud:eorum in-
credulorum ? Non ipsi judicantes eos, sed ex compro.
hatione sua. vincunt. eos : et talia dicentes adversus
cos, qualia diximus supra ; Quis lidelior cst quam
Jonas, sapientior quam Salomon? Non solum tunc in-
ter homines docebat, sed etiam nunc iu ecclesia quo-
die docet per. sanctos evangelistas et apostolos suos.
lliec verba non solum tunc ad Jud:eos dixit, sed etiam
nune ad omues Cliristianos inobedientes similiter
dieit. Quomodo viri Ninivite exsurgent in judicio
eum imobedientibus Christianis , et condemnabunt
eus? Quoniam illi poenitentiam egerunt, pr:edicante
Jona, isti a peccatis propriis non receduut , Doinino
iilis quatidie priedicante : Agite pauitentiam , appro-
piuquabit regnum celorum (Math. 4.17). Regia Ausiri
sury.d in judicio, eum Christianis istis, et. codem-
nabit eos, quia ab ultimis partibus terr:e venit audire
sapientiam. Saloinonis : et isti de domibus suis vel
plateis, in quibus sedent nihil agentes, nolunt venire,
el audire sapientiam Christi in Scripturis. Ft quid
dico , de domibus suis iolunt venire? Multi cuim et

IN MATTILEUM. HOMIL. XXX.

1908

de ecclesia ipsa, in qua loquitur Christus, exeunt , et
solum relinquunt docentem. 43. Cum autem immun-
dus spiritus exierit ab homine , perumbulat loca arida .
qu&rens requiem , et non invenil. Exit autem «spiritus
immundus ab liomine , cum per fidem baptizatus in
nomine Christi, desicrit esse diaboli, et factus fuerit
Dei. Eiectus autem spiritus ille perambulahat homi-
nes aridos, qui nondum pluviam evangelic:e doctrinze
SusceperumM in se, aut aquam baptismatis accipere
meruerunt , et propterea aut sunt gentiles , aut cate-
chumeni , secundum rationem , quam diximus , aridi.
Per cos enim immundi spiritus vsgantur , et. pluri-
mam dominationem Lhabent in eis. Quamvis enim
gentilis suscepto fidei verbo, liberari tamen ab μη -
muudo spiritu non potest, nisi fuerit. baptizatus in
nomine Christi. Unde exorcizamus catecliumenos, qti
sunt baptizandi. Non autem invenit requiem sibi ,
quoniam necesse est , ut gentili veniente ad fidem, et
catechiumeno ad baptismum, cum aridi esse desierint,
jan ab ipsis immundus ipse spiritus expellatur. Nec-
mihi dicas, quia nec omnis catechumenus ad bapti-
smum, alioquin tec ad omnem baptizatum ct libera-
tim a spiriiu immundo revertitur spiritus immundus,
nisi qui vacuus fuerit a Spiritu sancto. Nec apud
gentilem catechumenum invenit requiem sibi , quia
ad fidem vel baptismum venit. Cogitaus ergo spiritus
ille, et dicens : 44. Revertar in domum meam priorem.
Et si invenerit gentilem caitechumenum vacuum a
Spiritu sancto, sine dubio przvalebit reverti in eum.
Revertens autem ,. quoniam invenit scopis, iü est,
verbis fidei et veritatis , ab infidelitate et ignorantia
mundatum : cum videt cum przceptis evangelicis
adornatum, quasi animosior factus, 45. Assumit sc-
cum alios septem spiritus nequiores se. Dicens, Septem,
aul plures dicit , aut omucs spiritus vitiorum. Sicut
enim ex parte. Dei, quamvis plures sint spirilus
viriutum ,. tamen septem. dicuntur, quia ex illis se-
pteimn 'omnes | spiritus virtutum procednut ; quos Spl-
ritus enumerat Isaias (Cap. 41. v. 2. 5). et Salomon
signat , dicens : Sapientia ediJicatit. sibi domum, el
subdidit columnas septem (Prov. 9. 1). Sic ex parte
diaboli, quamvis multi sint spiritus vitiorum , tamen
septem dieuntur, quoniam ex illis principalibus vi-
tiis vitia universa nascuntur. Et erunt novissima
hominis illius pejorg prioribus. De hoc enim ipso vl
ipsarum rerum experimenta nos docent : quomodo
Chris:sianus, si malus evaserit, pejor sit, quam St
fuisset gentilis. Ἠαπο parabola melius intelligitur de
Judiris et gentilibus : ex eo enim quod , finita para-
hola, vel exemplo, sequitur dicens, Sic erit generattont
hwic pessime : compellitur ad jopulum Jud;vormn re-
ferre parabolam, ut intellectus loci. non vagus, aut
instabilis, in diverso flexu, atque contradictionibus
aliquorum turbetur, sed firmus ct stabilis, vel ad
priora, vel ad posteriora respondeat. Vere enim η.
mundus spiritus a Jud:eis exivit, quoniam facta. est
Poriio Domini populus ipsius Jacob, funiculus heredita-
tis ejus Israel (Deut. 59. 9) : vel quoniam acceperunt
legem. Exj.ulsus autem a Judieis, ambulavit per arl:
das gentes, sed requiem sibi non potuit invenire. In
eis : quoniam sccundum propositum vocationis Dei
crat, ut omaes gentes venirent ad. fidein. Non invc-
niens auteni requiem in gentibus, dixil: Πρυσγίαγ in
donum meam unde exivi. Habeo .Judeos, quos aute
dimiseram. Et veniens invenit vacuam, quoniam jam
Dominus non erat in eis, sed nec spiritus, secundum
quod dicium fuera£ de eis : Ecce relinquetur vobis do-
mus vestra deserta (Luc. A3. 55). Videns autem cos
diabolus nundatos verbis scientie Dei ab ignorantia,
quasi quibusdam spiritualibus scopis, ornatos autein
obsetr vationibus legis : propterea assuineus sccuni 56»
ptem spiritus nequ.ores se, secundum quod supra
wadidimus, habitavit in cis. Et faeta sunt posteriora
populi illius pejóra prioribus. Nam si prius, esti cul-
tores Dci non crant, tamen nec interfectores erant :
οἱ prius quamvis péccabant in. eum, Lamen popula
dicebatur Dei : postea autem, sicut tegtatue losses,

150

defensione non. indiget , quia impos ibilitas rei se-
ipsam defendit. Quod daemones diximus a Beelzebub
posse expelli, quantum ad primam faciem diximus
posse, secundum quod mui seductores videntur cx-
pellere : ro vera autem impossibile est, ut in Beelze-
bub d:emones expellantur : quia expellens d:onem,
non propter odium ipsius daumonis, neque propter
&alutem hominis ipsius ejicit cum, sed ut. videntes
p-rdat deceptos, quicumque crediderint ei ve! mini-
&lris ejus, quod possit ejicere daemones. Nam cjiciens
cum, non ejicit eum, sed concludit cam eo, αἱ inter
priecipientem d:emonem et alterum obedientem sedu-
cantur videntes. 1dco et Dominus sciens quia in sche-
mate ejiciuntur, non in veritate : non ad schema, sed
ad ipsam veritatein respondit, diceus : Omne regnum
ἐν seipsum. divisum desolabitur. ld est, Sicut non po-
test fieri, ut quis àe persequatur: sic non est possibile,
i4 diabolus diabolum cjiciat. Hegnum diaboli est omne
malum, regnjim autem Dei omne bonum. Ergo diabo-
lus rex nali : si bonum faciat, ipse desiruet regnum
suum, quia adversus se agit. Sicut enim malum ad-
versus bonmn contrarium est et nocivum, sic bonum
udversus malum contrariuin est. ct nocivuin, Ejiciens
itaque diabolus diabolum, delusorie non bouum facit,
sed malurn ; id est, uon adversus se agit, sed pro se:
quia non ejiviendorum d:euionum gratia ejicit daemo-
nes, sed sequeendoruin pomum causa. Nam expe-
dit et ipsis daemonibus obaudire sibi invicem in sclie-
mate, et exire de corpore. Melius cst cnim ei exire
de corpore, et animam occupare : unum dimittere, et
plurimos possidere. Quia si non exierit de corpore,
corpus lininis tantummodo possidet, anima autem
vexati horaiuis innocens vadit ad Deuin. Si autein de
corpore exierit, quantos homincs seducere potuerit,
tantorum animas perdit. Deinde dic mihi, si soli servi
Dei possunt d:monia. ejicere, an etiam ministri dia-
boli? Et si dixeris, Soli servi Dei, quantuin ad rein
quidem verum dicis; quantum antem ad speciem et
illi ejiciunt, sicut testatur Dominus in Evangelio. Ν.ΙΠΙ
cum dixisset, A'tendire vobis a falsis prophetis (Math.
: 2. 15) : postmoduin addidit, Mwulii dicent mihi in illa die,
Domine, nos in nomine tuo demonia ejecimus, et virtu-
ies multas (fecimus. Tunc jurabo illis, quia nescio qui es-
tis ( Ibid. v. 22. 25). Si ergo servi Dei tantumniodo
ejecerunt. daemonia, juste seducebaris, ut quemcum-
que videris da monia expellentem, existimes eum san-
ctum : nunc autem cum legas et ministros diaboli ea-
dem facientes, qua ratione seduceris, ut quemcumque
videris d:emonia expellentem, existimes eum sanctuin?

Nam cjicere d:emones commune est opus inter mini--

siros Dei, et iinistros diaboli : veritate autem
confiteri, οἱ justitiam facere, privatum opus est tan-
tmmodo sanctorum. [ορ quem videris diemonia
ejicientem, si non est confessio veritatis in. ore ejus,
hec justitia in manibus ejus, non est homo Dei. Si au-
tem videris veritatein confitentem, et justitiam facien-
tem, etsi diemonia non ejicit, homo Dei est. Ecce si
ti et vicinus tuus habeatis simile signum unusquis-
que in equo suo, οἱ perierunt anibo, et inventus fue-
rit unus ex eis, numquid curris, et dicis : Meus est
equus, quia hoc signum habet? Dicit enim tibi vicinus:
E! meus equus loc signum habuit, Quid ergo? Necesse
habes aliud signum privatum ostendere, quod vicinus
tuus nonu habet in suo, Si ergo iu cognoscendis anima-
libus sic sapis , quomodo in cognoscendis servis Dei
sic nen intelligis? sed per illud signum vis cognoscere
servos Dei, quod habent et servi diaboli : cum magis
deberes aspicere, quod habent soli servi Dei. Sed
dices : Ut quid talem potestatem Deus diabolo dedii
ad seductionem humanam? Si. enim ille seductionis

testatem noh accepisset, tu probationis mercedem
habere non poteras, Nisi cnim) iufideles. relicti. fuc-
rint, non eliguntur fideles. Nisi aliquorum facta fue-
rit refutatio, alioram non potest fieri electio. Omnia
enim seductio non potest esse seductio, nisi habuerit
boni colorein , per quod videatur bonum esse quod
alus est : et ης aon tantum speciem primam rc-

OPUS IMPERFECTUM πι

rum bonarum aspicias, sed. causam.rerum consideres,
Οι enim malum voluit Deus posse latere sub co--
lore boni, et omne bonum voluit esse sub caligine
olscuritatis, ut tu nec bonum sine labore invenias,
nec malum sine labore cvites : negligens autem ne
bonum inveniat, nec malum evadat. Omnia Dens po-
suit im labore, ut iu omni re mercedem praparelt, εἰς-
ut. ait Salomon : Quoniam Deus distensionem magn
dedit hominibus , ut. distendantur in. ea (Eccle. 5. 10).
Et Job : Omnis vita nostra. tentatio est. (Job 7.1)
Aliud testimonium dat, quia uon in Beelzebub ejict
d:emonia, 97. Si ergo, inquit, ego in Beclzebub εν
daemonia, filii vestri in quo ejiciunt ? Filios eorum apo-
δίο]ος dicit, qui erant ex illis, quos superius misit 3d
pridieandum, dans illis potestatem spirituum in-
mundorum, ut ejicerent eos ( Matth. 10. 8) : qui cre-
dentes, dixerunt : Domine, ih nomine tuo etiam demo-
nia nobis subjecta sunt (Luc. 10. 47). ld est, interr-
gate filios ves!ros, in quo ejiciunt d:emenia. Si illi in
nomine meo ejiciunt d:emonia, dicentes, In nonine
Jesu Chrisu precipio tibi exire ab. ilo: verum est,
quia non ego in Bcelzebub ejicio daemonia, Nam quia
qui talis est homo, ut in Beelzebub ejiciat d:rmouis,
nomen ejus uon potest sic lhonorificatum esse, sie
terribile, ut iu noniine ejus etiam ab aliis dxmouia
expellantur. Jdco ipsi judices vestri erunt. (ando?!
Cum sederint super duodecim thronos, judicantes ἀκοάε-
cim tribus Israel (Math. 19. 98). Tunc sine dubio di
cetis in judicio meo : Ideo tibi non credidimus dz-
monia expellenti, quia putavimus te in Beelacbub
cjicere daemonia. ltespondebunt contra vos (ilii vestri,
εἰ dicent : Si considerassetis nos, quia in illius ne-
niine dzemonia expellebamus ; et intelligere poteratis,
quia ille non habuit spiritum Beelzebub, in cujus ne-
mine tanta erat virtutis potestas, 98. Si awtem in sp
ritu Dei ejicio daemonia , appropinquabit in vos regnxm
Dei. Regnum Dei, seipsum dicit. Sed ideo quasi de
aliera re dicebat, quia infidelibus lo.juebatur, nc forte
et alleram nccas:onem jactantiz inveuientes in Christe,
quem non cognoscebant, additamentum [facerent blas-
hemiz. Hoc ergo videtur dicere : Si ego in spiriti
ei ejicio dix ionia , regnum Dei appropinquat in τὸ-
bis : δἱ antem in spiritu Beelzebub ejicio diemonia, -
regnum Beelzebub appropinquat in vobis. Corrige
serinonem, et manifestius. declarabitur mysterium
verbi Dei. ld est, si regnum Dei appropinquat, ia
Spiritu sancto cjiciuntur da monia, et virtutes multe
fiunt : quando autem appropinquat reguum Antichn-
sti, in spiritu diaboli ejiciuntur dz:emonia, et virtules
multze fiunt. lud ergo quod dixit Christus : Si ege
in spiritu Dei ejicio deemonia, appropinqnal in. ros τε”
gnum Dei, ad consolationem illorum hominum perli-
net, qui tunc fuerunt. Hoc autem quid significat, quod
jactando regnum An'icliristi appropinquat ? [n spirit
Antichristi ejiciuntur daemonia. Ad nostram adnioni-
tionem pertinet, ut sciamus quia sicut in ad:ventt
Cliristi ante illum. prophete , et cum illo apostoli ia
Spiritu sanctio faciebaut virtutes : sic et in advent
Antichristi pseudochristiani , et ante illnm, et cum
iHo in spiritu maligno facient virtutes. Qualis esim
res mola fuerit, talis odor procedit. e
censo enim thymiamate, suavis fragrantia er:
commoto aulem stercore, putredo gravis prodit
Ante lucem aurora exit, ante Rocteum obscuritat.
Quidam autem hoc sub alio intellectu. iuterpretu-
tur. ld est, Si ego, inquit, in spiritu Dei ejiot
diemonia , siciit. et est verum, vos autem dicitis μὲ
in spiritu Beelzebub ejiccre daemonia, rei estis judict.
l'ropter quod appropiuquat in vos regnum Dei justum,
ul secundum blasphemia: vestras julivemini. 99. Qu
modo potest quis intrare in domnum ejus , qui [vrtis δὲ,
el vasa ejus diripere, nisi prius alligaverit fortem? Bw
usque ostendit quomodo intelligeretur, si vellent : qi
non in spiritu Beelzebub, sed in spiritu Dei dzzmosd
expellebat. Primum, quia satanas &3tanam non expt*
lit, ne ipse sibt adversarius sit , destruems propr
rcgnum : sed Dei spiritus est, qui daemones capolli.

198

carnem : sic et bomini mundiali, si de hono clesti
loquaris, non excitatur in concupiscentia boni. Sed
quemadmodum si pluvia super lapidem cadat, desu-
per quidem sudat, ab intus autem siccus est, quia non
descendit humor in eum : sic et tali homini quando
loqueris verbum Dei, tantummodo sonus verbi desu-
per percutit aures ejus carnales, in cor autem ejus
nibil descerdit. Et merito : jacentia super lapidem
semina verbi rapiunt volatiles daemones. Dic wii,
cujus colpa est, rapientium dxmonum semina, aut
hominum durorum non abscondeutium ea in sulcis
peetoris sui? Puto non esse culpam rapientium 40-
monum. Ille enim latro, qui parietem perforat, in
secreta domus parte ingreditur : qui aulem invenit
foris impositum οἱ projeetum, quomodo quesi latro
culpetur? Sic et diabolus, si poterat iutreire in se-
crela pectoris tui, ut a te nolente raperet verbum,
bene culparetur : nunc autem quod a te neg'ectum
est, et contemptum, hoc ille diripit. Denique sciens
propheta hominum abscondentium esse culpaim, di-
cebat : In corde meo abscondi eloquia tua ut non pec-
cem tibi (Psal. 118. 11). Si ergo absconderis verbum
in sulco pectoris tui, germinat tibi timorem ; timor
liberat tea peccato, Si autem foris eum in superlicie
carnalium aurium dimiseris, quomodo timor tibi ger-
minatur? Si autem tiinor in te natus non fucrit, quo-
modo salvus fies, cum sit scriptum : Timor Domini
expellit peccalum (Eccli. 1. 27) ? Qui autem sine ti-
more est, non potest justifieari. 5. Quedam autem ce-
ciderunt super petrosam., Petra autem in se duas habet
proprietates natur:P, fortitudinis et duritize. ideo ho-
mines aut propter constantiam fidei petra dicuntur,
aut propter duritiam cordis. ldeo propheta dicit ; Et
auferam ab illis cor lapideum (Ezech. 56. 26). Quid ergo
terra? Intellectus carnalis, et non rationabilis super
animam duram et fidelem. Nam intellectum bonum
multi labent secundum naturam, animam autem fide-
lem non multi : quia intellectus hominis est cx Deo,
anima autem fidelis ex voluntate. Sunt ergo homi-
nes, quibus si loquutus fueris de gloria sanctorum,
et de beatitudine glorix regni cx:lestis, statim gau-
dent, οἱ audientes delectantur, quoniam sapientes
secundum naturam etiam facile suscipiunt verbum ;
sed ne credas gaudio eorum : carnaliter enim gau-
dent, et carnaliter delectantur. Sciunt enim natura-
liter, quia bonum est regnum , vel lumeu. Ideo cum
audierint lumen sanctorum , quasi de lumine gaudent.
Seiunt etiain naturaliter, quia bonum est reguum ce-
leste, quasi de audito regno ltantur : et non ideo
credunt, quia sic. est quomodo kvtantur , anima au-
tem eorum non credit. Sed dicis , Quomodo gaudere
poterant, nisi crederent? Iloc ipso eniin quod gau-
dent, credunt ; ideo credunt. Non est ità : omnis
enim, qui credit, verum est , quod gaudet ; non ta-
men omnis, qui gaudet, credit. Nam quod gaudet in
nobis, sensus est rationabilis : quod autein credit,
spiritus animis, qui non in gaudio , sed in sollicitu-
dine et compunctione cordis cognoscitur. Quoaiam
non omnis, qui gaudet, et credit, tuo te doceho
exemplo. Ecce cum tibi exposucro de gloria sancto-
rum , de jucunditate paradisi , gaudes et exsultas , si
tamen non habes etiam carnalem intellectum jam ca-
ptum et induratum in malis, et quasi terra secus
viam. Sed si dixero tibi : Vide qualis est jucunditas
sanctorum : ergo vende omnia tua quie habes , et da
pauperibus, et h:ec omnia possidebis (Marc. 10. 21.
el Luc. 18. 33). Ecce non facis, scd tristis recedis,
sicut adolescens ille a Christo : nou ergo credidisti
lirmiter de quibus gaudebas. Ecce cuncti. homines
quanta pondera auri dant, ut comparent dignitatem ,
et cum gaudio magno dant , εἰ sine dubitatione dant ,
ut comparent, et mulium sibi qux»stum putant, si
invenerint cui dant, οἱ pulant se jam invenisse cui
dederunt. Et amplius dico, si suam pecuniam non
babuerint, aliunde mutuum toliunt, et cum gaudio
dant. Quare ? Quia credunt oimnnino dupliciter se in-
veuturog esse quod dederunt. Et si vere credis fu-

IN NATTILEUM. HOMIL. XXXI. |

το.

tura qu» audis, quare non dabas simplum in ferra,
ut centuplum inveuires in clo? quomodo uon dabas
temporalia, ut invenires xterna? Si dixero tibi, Abs-
tine te a deliciis, et jejuua : non facis, quia nou.
credis. Si tedianti , id est , zegrotauti tibi inedicus di-
xerit, Abstine te ab boc, subaudis : quia credis (6.
sanandum , si servaveris : el frequenter illud amyliua
amas, quod amarum , manducansque uteris, et viu-
cis desiderium ventris ob desiderium sanitatis ; multo
magis jejunare poteris, s?'credideris jucunditatein-
illain futuram. Tu ergo , qui propter Deum quormo-
documque vivere contentus non es, si evenerit res ,
de qua jucunde vivere non poteris : quomodo propter
Deum poteris corporales sustinere dolores ? qui nee
eleemosynas de rebus tuis dare contentus es, quo-
modo amissionem substanti:? tux propter fidem po-
teris sustinere ? Ideo faeta tribulatione aut persequu-
tione propter verbum Dei, scandaliaris. Nam uon
solum in persequutionis tribulatione prorsus tu scan-
d:dizatus es in Christo, sed etiam in tribulatione om-
nium adversitatum. Utputa , si tibi amissio carorum ,
aut damnum rerum, aut corporalis infirmitas conti-
git , statim scandalizaris, ct dicis, quod propheta ad
tuam consolationem dixit, ut et nec tu scandalizatus
Sic dicas : Ecce ipsi peccatores et abundantes iu. seculo
obtinuerunt sibi divitias : et dixi : Ergo sine causa justi-
ficavi cor meum, οἱ lavi inter innocentes manus imeas
Psal. 12. 49. 19), quoniam cum meliora suscipere
"bui, tunc contigerunt pejora. llle et ille in omni-
bus iniquitatibus volvitur, et floret in filiis, et abundat
in rehus , et lxtatur in sanitate. Et qualis est justitia
Dei * Et non consideras , quod qui ad bellum trans-
mittitur , ad gloriam paratur : et cui tentatio imponi-
tur , correctio ostenditur ei. Si videris aut mortalita-
tem (requenter fleri super terram , aut famem, aut
gladium, statim. scandalizaris, et dicis : Patres no-
stri idola coluerunt, et semper in bonis fucrunt, et
nos ex quo Cliristum colere cepimus , numquam nos
bona sequuntur. Et non consideras, quia illoruny
prosperitas non fuit remuneratio Dei, sed contem-
ptio. At nostra adversitas non est ira Dei , sed admo-
nitic, De illis enim dictum est : Vir insipiens non co-
gnoscit , et stultus non intelligit, cum exurentur pecca-
tores sicut fenum. Et quid addidit ? Ut intereant. im
seculum samculi (Psal. 91. 7. 8). De suis autem quid
dicit? Visitabo in virga iniquitates corum , misericor-
diam. vero meam non dispergam ab eis (Psal. 88. 53.
94) [ Si videris aliquem tumultum Ecclesix tu:e, sta-
tim scandalizatus dicis : Ne forte non sit hzc vera
Ecclesia apud hzreticos, sed illic sit veritas, ubi.
floret potestas. Et non intelligis, quod a D ο diligitur,
hoc 4 diabolo expugnatur : quod autem a Deo cuonte-
mnitur , hoc-a diabolo quasi proprium in pace custo-
ditur. Jud:ea quamdiu fuit De! hereditas, nec diabolus
cessabat eam expugnare suadendo ad idola, nee Deus
cessabat eam castigando et revocando ab idolis cu-
stodire : postquam contempta est, quasi pars diaboli
facta manet in requie, jQuoni»m ergo multi non sotum
propter persequutiones, sed eliam extra persequu-
tiones, scandalizantur de verbo : ideo supra (u) non
solum dixit , Facta autem perscquutione ; sed etiam κ
In. tribulutione. 1. Alia ceciderunt in spinas. Primum
dicam, quomodo colitur , ut bene intelligatur , quo-
modo a vicinis suffocatur seminatum in te verbum.
Colis, assidue audiendo Scripturas, et traditiomes
doctorum. Per hoe enim confirmatur in te verbum
Dei, οἱ crescit, et satisfacit tibi, quia ita est per
omnia , quemadmodum eredis. r
Verbi Dei duplez fructus. — Fructus autem verbi
Dei est duplex , in operibus boris , el in confessione
fldei. Sed fruetus boni operis gratiosior est apud
Deum in pace, quam in persequutione : fructus autem
confessionis in persequutione graliosior est, quam
in pace : quia in persequutione nemo te discutit, quo-

(a) Ino üifru, v. 24.

181

&tiani, qui pulant l:ereiicos Christianos esse, quia sie
eredunt , quomodo nos: tamen quia non sunt no-
biscum , adversus nos sunt. Et qu'a uoa congregant
nobiscum, spargunt. Si ergo quia nou suyt nobiscum,
adversuin nos sunt, et quia non congregant nobiscum,
erargere videntur : quanto inagis qui et voluntate, et
verbis, et actibus contra nos sunt, non sunt nobiscum ?
Γι qui manifeste spargunt , non videntur congregare
nobiscum. -

Homilia xxx. ex capite zij.

38. In illo tempore , accesserunt ad. Jesum scriba et
Pharisrci, dicentes : Magister, volumus a te siguum vi-
dere, et reliqua. Curato ἀπ μου] co , quidam adstan-
tium Judacorum blasphemaverunt eun, dicentes : Hic
non ejicit. daemonia , nisi in Beelz.bub priucipe deemo -
niorum. Alii autem tentantes eum, dixerunt : Magister,
volumus a te signum videre de ccelo. Diverse quidem
&pecies , perversitas autem omnium una. Naui sicut
opera Filii Dei diabolo applicare blasphemare est Fi-
lium Dei, vel Spiritum sanctum : sic siguum divinitatis
ejus petere a Filio Dei, injuriam est faccre Filio Dei .
quonam vihliil est aliud signum di: iuitatis ejus petere
ab co, uisi non credere verbis ejus, quasi falsa di-
centis de s^, nisi signorum ostenderit probamenta.
Quoniam autem curato daemoniaco, Judei Dei virtu-
te ad. diaboli potentiam non. porrexerunt , et non
eedificati miraculo , Sed destructi invidia, pro gloria
blasphemiam obtulerunt Domino , dicentes ; lic non
ejicit de monia , nisi in Beelzebub : dixit eis Dowinus :
51. Omne peccatum remittitur, spiritus autem blasphe-
sid non reuittitur. Quod audientes quidam Juda,
non quidem timentes, sed timere sc fingentes, neque
veritatem de Cliristo quzrentes , sed. malitiani suain
sub colore ignorantize abscondere cupientes , interro-
gaverunt eum : Magister, volumus a te signum videre,
id est, Quia blasphemia irremediabile peecatum est ;
sed eisi blasphemamus, ideo bla. phermamus, quia te
lilium Dei ignoramus. ldco opera tua diab: lo applica-
inus , quia Spiritum sanctum ie te esse nescimus. Si
ergo ti es Filius Dei, ostende nobis signum, οἱ ade
orabimus te, et jam 1:0n blasphemabimus. Ut scis ,
qued volumus a te d'scere verititem , ecce etiam ma-
gistrum te appellamus. O imalitia ! quomodo sapere
nescit? Dum volunt malitiam suam abscondere , ma-
gis eam manifestant. Nam cuni niulta «igna vidissent,
imquam si nullum vidissent, ità signum petebant,
Vere enim nullum viderunt, quia corporali aspe-
ciu. viderunt, non spirituali affectu. Nam meus sine
oculis videt aliquando , oculi autem sine mente num-
quam viderunt. Similis est uatura. infidelitatis terre
arenos, qux» quamvis pluviam susceperit, tàimcn quia
nullos in se tenct humores, semper adbuc arcet. Talis
est conditio febrium. Quantumvis biberint febrici-
tantes , calore totum. consunmmante quod. biberint ,
semper adhuc sitiunt. Sic et maligui homines , quic-
quid boni viderint , aut audierint , infidelitate totum
consummante quod vident, aul audiunt, semper vacui
sunt, tamquani qui nibil videriut, aut audierint. Ecce
si quis exponat tibi res , quas non libenter audis , si
tota die audieris, nihil eorum retines , quie audisti.
Aut ambulans in via, si mens tua aliquo cogitatu fue-
rit occupata, quamvis omnes videas transcuntes, ta-
men neminem vides. Sic et Judai frequenter. signa
videntes, adhuc signum peteban!, quia hoc videbant,
quod videre iolebant. Nam sicut semper discere, si-
gnum est nihil posse proficere : sic signum semper
petere , testimonium est numquam. velle. credere.
99. Jesus autem respondens ait illis : Generatio inala el
adultera signum quarit. Isaias dicit : O quomodo facta
est meretrix civitas fidelis Sion ( 1sai. 1. 21 ) ! Auima
autem hominis fidelis, sponsa est Christi : quze autem
infidelis est, meretrix est. In Osee dicit : Sponsubo te
in fide , et cognosces Deum (Osce 2. 20). Item, Filii,
iu quibus non est fides in illis, ipsi in zelum compulerunt
sie ín uon. Dewn , 9t ego in zelum expellum eos in uon

OPUS INPERUTCTUM

gentcin. Sicut mere'rix uxor virum suum se
amare, vere autem amat adulterum, ct in f. ci
quidem est, in corde autem alterius : sic el
videbantur esse Dei cultores, erant autem |
amatores. Ideo inalam et 3dulteram generation
appellat. Mala quidem erst, propter opera eoru
Ja : adultera autem , quia relicto viro, qti est
Deus, idolis subdebantur. Signum vultis videre
eratis quando diemones. castigati. a 10e, non fla
sed verbo, clamabant : Quid nobis et tibi, Jesu .
renc? Venisti ante tempus iorquere uos ? Scimus t
es Filius Dci (Matth. 8. 23). D;emones virtutem
seuserunt, el vos quomodo signum operum me
non aspexissis? Ubi eratis quando. cci secus
sedentes clamabant, Jesu , fili David , mi:erere
( An[ra, 20. 50 ). ut videamus? Tu es virga flore
radice Jesse, οἱ flus de radice ejus ascendeus, «
per te requiescet septein spiritus Dei ( Jaai. 11.:
Septem spirijus Beclzebub adorant, et fugiunt
Caci me non videntes, viderunt, et ves vidente:
non vidistis? l'ercurre, si vis, et civtera mirabilia
Et signum non dabitur ci , nisi signum Jonce próp
Quod est signum Jonze?. Scandalum crucis. U
discussores ration s salveutur , sed ereditores d
πι. Quia crux Christi discutientibus quidem ratio
Scandalum est, eredentibus auteni salus : cujusc
silionis testis eL Paulus : Nos autem predicamus
stum crucifizum , Judwis quidem scandalum , gei
autein stultitiam, ipsis vero vocatis Judeis, alque
cis, Christum Dei virtutem, ei Dei sapientiam (4. (
25. 24). Quare Jucwi «igna. petunt, Graci sapien
quierunt?. Placuit euim Deo signum scandali e
tam Jud;vis, quam Gra cis gentibus iradicari , τι
non per fidem, sed per sapientiam Christum inv
volunt, iucidentes in scandalum stoltitiae perean
qui per demonstrationem signorum Filium Dei cc
scere voluut, non per fidein, incidentes iu scan:
mortis ejus , in sua iucredulitate permaneant. |
niürum, si Jud:ci considerantes mortem Christi, h
ren illum putaverunt , quando et Christiani , ut
videntur, et non sunt, propter ejus mortem, uni;
tàm majestatem. crucjfixam timent. confiteii. (
iulerrogamus , ubi est scandalum crucis in Chri
quis nos scaudalizat , si purus homo mortuis pr.
cetur? Sic crgo infideles intelligendo perevut, si |
fuit, uon potuit ιοί : si autem potuit mori, nou
Deus. Fideles autem sic. intelligendo salvantur,
Christus uon incidit in mortem propter infirmitz
naturae, qua homo, sed ipse uaxit in se mortem
p'er potentiatn , quasi Deus : ut non. absorbeat
morte, sed u£ ipse absorberet eiorteim, | Ergo
Christum mortiinin in cruce creditus , Sed mor
mortuam ii Christo, sicul scriptum est, quia De:
zit quidem mortem ,. illuminavit autem. vitam (2. :
1. 10). Nam sicut propter mortem bomo visus.
sic prop cr destructionem mortis Deus 2pparuit. |
infideles mortem Christi cousiderantes , sc. ndali:
tr , immortalitatis beneficium perdunt : fideles αι
yesurreciiouen ejus intel. pentes damnationem m
effugiunt. 40. Sicut (nit Jonas triduo in veutre ceti
erit Filius hominis in corde terre (Jon. 9). Ut per
sterium similitudinis liujus , et per Cliristi ὁ
ropleia fuisse ce-nsideraretur, et per Jonam Chr
ei Filius esse demonstraretur. Quid est, quod d
Nisi Christus venisset in mundum, et ca, qua dii
prophetis fuerant , adimplesset , non erat certur
ilis, quia vere propliet:e sunt. Nam et illi qui fi
dicere :estimantur , non statim divinatores putau
&ed (unc quando ea, quie dicta sunt, fuerint con
mala. liaque Christus post prophetas quidem r
est, sed ante ille prophetis beneficium prestiti
postea ille ab illis accepit. Ideo autem Christus
faciis proplietas ostendit, quoniam illi istum in v
Filium Dei ostendunt. Nam in Sirach libro adve
Christi sic de; recatur : Domine, iu nomine Νο pri
ία prophetaverunt. Da mercedem servis tuis, ut yr:
tc tui fideles iuveniaitur (Eccli. 56. A1. A8). Nisi

161

bus hominibus, sed digniorihus et excellentioribus
et electioribus donat. Sicut paterfamilias multà man-
cipia habens, omnibus quidem mediocrem vestem
dat, mediocrem annonam dat pro debito dominii sui :
quia nec polest esse servus ejus, nisi ab illo vestitus
fuerit, et nutritus; quibusdam autem fidelioribus
circa se dut meliorem vestem, et delicatiorein auno-
nam, uon propter debitum dominii δή, sed propter
bonos mies eorum : sic et Dominus generalem gra-
tiam, id est, intellectum boni: et mali omnibus dat
pro necsssitate natur: : quia nec videmur esse ho-
mines 5d imaginem Dei creati, nisi habuerimus divi-
num intellectum ς dignioribus autem dat specialem
gratiam, utputa cognoscendi mysteria, non pro ne-
cessitate uature, sed pro remuneratione bon:e vo-
Juntatis, aut bonorum operum. Vide ergo quomodo
dicit : Vobis dutum est nosse mysterium regni celorum,
Non dixit : Vobis datum est, alicui qui habeat scien-
tiam boni et mali. Si ergo est aliquis, qui non habet
gratiam scientize boni et niali, nen culpa hominis est
non Jiabentis, sed Dei non dantis. Si autem omnes
homines intelligunt bonum et malum, non tamen orn-
nes habent gratiam. cognoscendi mysterium regii,
non est culpa Dei non dantis, sed homiuis non qua-
rentis, nec festinantis, nec laboraulis ut mereatur
accipere. Si enim illain generalem scientiam. boni et
mali transegisses , id est, $i bene usus fuisses, juste
mierebaris hanc specialem cognoscendi mysterii scien-
tiani. Si autem illam generalem abscondisti in terram,
quie datur pro necessitate natur.e : quomedo. mere-
beris hanc specialem, qu: pro remuneratione bonz
voluntatis aut operum datur? Et hoc est quod alius
evangelista dicit de servo malo, qui talentum suum
abscondit in terram, et nullum fecit fructum de illo ;
Dominus ejus non solum talentum tulit de eo, sed
adhuc jussit eum puniri : id est, quasi non fructili-
cantem jussit puniri reum. Vide quia η fuil et
alteram gratiam ei donare, si fructum fecisset de pri-
ma. 19. Qui enim habet, dabitur ei, et abundubit. Ut
habenti quidem addatur, possibile est : impossibile
autem, ut auferatur ab eo qui non habet. Quoinodo
proecdit? Si enim tollitur ab eo quod non habuit ' :
οἱ autem non habuit, quid tollitur ab co? Sed ita
procedit : Qui habet aliquem intellectum, et nun
facit cum illo justitiam pertinentem ad gloriam Dei,
$ed e contra circa res terrenas occupat eum, habens
non videtur habere : quia quantum ad eum, videns ,
οσους dicitur esse. Non habet, qui Deo nihil fert.
Sicut homo, cujus oculi iniquitatem vident, uon zqui-
tatem, quantum ad Deum videns, οσους dicitur esse,
Sicut scriptum est : Sinite eos; ceci sunt, et duces
cecorum. (Math. 10. 14) : quia diabolo vident, non
Deo. Sicut qui peccatis vivens mortuus dicitur, sicut
scriptum, esi ; Et vos cum essetis moriui in peccatis
vestris. (Ephes. 2. 4. et Coloss. 2. 15) : quia ille talis
non Deo, sed diabolo vivit; sicut qui habet intelle-
clum, et bonum non operatur cum eo, quantum ad
Deum, nec habct : et ideo tollitur ab eo et ipsum
quod habet, ut nec intelligat quad est bonum, et jam
ul C: ους ducatur a d:eimonibus per omnia mala opera.
Quando ergo videris hominem, qui etsi non facit
opera hona, tamen vel delectatur in audiendo bono ;
infructuosus est quidem, tamen adhuc non tulit Deus
ab illo hoc ipsum quod babebat, sed exspectat illum,
uL convertatur ad penitentiam, el faciat bonum. Cum
autem videris hominem, qui non solum bonum non
facit, sed nec delectatur in ipso audito bono : intellige
quia jam tulit ab illo Deus hoc ipsum quod habebat,
ut intelligeret bonum, et quantum ad Deum mortuus
est. Nam non potest reviviscere, nisi forte quantum
ad Deum, qui potest eliam miortugs suscitare. [lle
ergo, qui babendo non vult, sicut diximus, quod ha-
bet quidem naturze est : quod autem non habet, vo-
luntatis : qui habet quidem, sed non vult habere.

: Montef. in margine sic legendum esse innuiL: Si enim
tolletitr ab co, quomodq non habui ?

IN MATTILEUM.

IIONIL. XXXI. 708

Jud:i vcro, qui habuerunt legem, ct vixerunt secun
dum legem, addita est eis notitia Christi. (Qui enim
legem liabeutes quasi non. habuerunt, quia non vis
xerunt secundum legem, ablata est ab eis etiam ipsa
lex, quam liabebant ; οἱ nili] apud eos de lege re-
mansit, uisi sola Scriptura librorum, omni legis ob-
servantia pereuute. Sic enim et Christianis eveniet.
Qui enim vere habent. Christum, viventes secundum
Christi przecepta, dabitur illis regnum, ut jam non
credant absentem Christum, sed vidennt przsentem.
Qui autem. habentes. Christum. qua-i non. habent,
quia non vivunt secundum Christi prxcepta, tollitur
ab illis etiam hoc ipsum, quod videntur agnoscere
Christum, ut. credant Anticliristo : aut certe ut con-
demnati in die judicii, separati de parte Christianos
rum, etiam hoc ipsum perdant, quod videntur esse
Chri-tiani, cum infidelibus deputati. Sic et h:eresibus
factum. est, quod liabeutes fidei veritatem, illam non
habuerunt, non. viventes secundum eam, ablata est
ab eis, ut crbderent pro veritate mendaciis. Tales
sunt et qui quotidie transeunt ad perfidiam, quoniam
habentes fidem, male ea utuntur. Tollet. eam Deus
ab eis, et ad perfidiam transibunt, et projiciel cos, et
impletur in eis qucd Apostolus dicit : Eo quod carita-
lem veritatis non receperunt, dabit eis Deus opera erro-
ris, ut credant. mendacio, et judicentur. (9. Thess. 9.
10. 11). 13. Ideo in parabolis loquor illis, quia viden-
les non vident. Si dixisset, ldeo in parabolis loquor
ilis, ut videntes non videant : forsitan non esset
culpa non inselligentium Jud:eorum, sed Christi, qui
sic loqueba:ur, ut non intelligeretur ab eis. Nunc au-
tem dicit : Ideo ín parabolis loquor illis, quia videutes
non vident. Intelligitis ergo, quia non est culpa Chri-
Sti nolentis dicere manifeste, sed eorum qui audien-
tes nolebant audire. Non enim quia Christus in para-
bolis loquebatur, ideo illi videntes non videbant :
sed quia videntes tfon videbant , ideo illis Christus in
parabolis loquebatur. Ecce viderunt mirabilia Mosi :
numquid vere viderunt ? Si enim vere vidissent, uti
que et limuissent Deum miraculorum factorem.
Ecce audierunt doctorem legis : numquid vere au-
dierunt? Si euim vere audissent eum, utique et vi-
xissent secunduni legem, et credidisseut in eum, quem
prophetabat lex. Viderunt et ea mirabilia, sed viden-
tes non viderunt. Si autem vidissent ea, οἱ profecis-
sent in eis. Cum sit ergo facilius videntes coguoscere
quod vident, quam intelligentes intelligere quod au-

ierunt : quomodo poterant illi audientes mysteria
intelligere, qui videntes mirabilia non cognoverunt ?
Quia consueti erant Judii videntes non videre, et
audientes non audire : ideo non dedit eis Deus ocules
fidei, ut videant divina miracula Christi, nec.audiant
viva verba ejus, ncc similiter conteimnaut Cliristum,
cognoscentes eum, quemadinodum contempserunt et
legem, h»bentes eam : ideo et proplieta illis dicebat :
Auditu auditis, el non intelligitis (Isai. 6. 9). Videa-
mus cujus rei intellectum denegat. illis. propheta.
Non illum generalem qui datus est ad usum naturae,
sine quo vivere nemo polest, sed hunc spiritualem
ad cognoscendum mysteriuui Christi, quod datur ad
remunerationem justil:e.

Homilia xxxij. επ capite xix (a).

1. Et factum est. cum. consummassel Jesus sermones
istos, migravit a Gulitaa, et venit in. fines Jude tran
Jordanem, 2 οἱ sequute sunt eum (urbe multe, et cu-
ravit eos ibi. Et reliqua. (b) Quantumcumque gratuitum
et utile sit bonum ecclesiastice pacis, quam flagranti
et sollicito animo querendum Sit exponam, ut. quie
libet inventor. expouere possit. Legite, inquiun, fide-
lissimi, hortor, fratres, legite vobiscum, crescite ia

(a) Desunt capita 14, 15, 16, 17 et 18. .

(b) το resumit Codex Carthusianorum vallis Dei : οἱ
panlo post idem Codex et E'liti ad marg., sollicito aiuno. A
textu autem, sollicito amore.

798

synagoga facti sum sotame (Apoc. 2. 9). Accedentes
autem possumus azdificatiomis gratia etiam ad hzre-
ticos transferre sermonem. Immundus cnim spiritus,
qui in eis ante. hibitaverat, quando gentleg. erant,
ejectus est, quando facti sunt Christiani : qui peram-
hulans gcntiles c:wteros, et non. inveniens apud eos
pequiem, credeatibus videlicet secundum tempora
«iam ex ipsis in Christo, reversus est in eos, quos
possederat ante. lnveniens autem eos vacuos a Spi-
Pitu sancto, vacuos a timere Dei, et operibus bonis
(quoniam spiritus quidem immundus exierat ab eis
propter nomen Christi, Spiritas autem sanctus non
supervenerat eis, propter malum propositum cordis
eorum, et opera mala), inveniens eos mundatos sco-
pis, qualibus diximus supra, et ornatos institutioni-
bus apostolicis : assumpsit secum alios septem spiri-
tus nequiores, et inbabitavit in eis, οἱ facta sunt no-
vissima. hzreteorum pejora prioribus. [Lereticos
gentibus esse pejoses iu itat nemo. Primum, quia
gentiles per ignorantiam Christum blasphemant, hz-
reüici antem scientes Christi laniant veritatem. Deinde
quia in illis vel spes fidei est, in istis autem incessa-
lilis pugna et discordia. 46. Ad/tuc eo loquente, ecce
maler et (rater ejus, etc. Videns diabolus, quia per-
suadebat populis Christus, esse se Filium Dei, di-
oens : Et cece plus J'onas hic, et plus quam Sa-
lomon hic (Euc. 14. 38. 51) : timuit eniin, ne si Dei
Filius coguoscatur ille, qui putabatur homo, ipse de-
relinquatur ab omnibus. Ad convincendos sermones
ejus subintroduxit parentes ejus. carnales, ut per il-
lorum contemplationem, divinitatis ejus obscuraret
naturam. Ideoque venit aliquis quasi diaboli advoca-
tus, qui humano ore verba diabolica loqueretur, di-
eens? 47. Ecce mater ία, et fratres twi. foris. stant,
volentes loqui tecum. Ac si dicat : Quid floraris, Jesu,
de cxlo dicens descendisse, qui radices habes in
terra? Ecce mater (ua, εἰ fratres tui. Non potest csse
Filius Dei, quera bomines genuerunt. Non potes illum
abscondere, quem natura convincit, Tunc Jesus quasi
hominem quidem aspiciebat, tamen vere diaholus lo-

iebatun, 73. Et quis est. mater. mea, et fratres mei?

escio.parentes. in mundo, qui ante mundi constitu-
tionem: mundum oneavi. Nescio principium ex carne
(9icut Photinus existimabat), qui jam in pripcipio
erain apud: Deum. Nam quod inem ime videtis,
vestimentum meum est, non natura. 49. Ei extendens
gaule menus suas super apostolos, dixit : Ecce mater
men, el fratres mei. Non speruens generationem care
nalem, neque emubescens humanam susceptionem,
tale dedit responsum : sed voleus ostendere, quia
preeponenda est cognatio spiritualis.carnali. Nam car-
nalis cognatio, non.-volentibus nobis, neque scienti-
hus, oontingit, Non enim unusquisque vestrum cone
suetus cst cogitare quorum erit filius, aut quorum
eognatus : spiritualem autem cognationem ex propo-
sito unusquisque per fidem sibi acquirit. Voluntaria
enim est. obauditio, per quam quicumque voluerit το-
luntatem Patris facere, eflicitur fllius Dei, et frater
€hristi. Unde sapienter superinduxit : 50. Quicumque
fucerit voluntatem. Putris mei, ille mater mea et frater
est. In qua. cognatione spirituali nihilominus est hzc
Maria, quz non per coitum carnis, r gratiam
fidei credendo facta est mater Christi. Deinde ma-
trem et fratres Christi, facientes voluntatem Dei in-
telligimus non synagogam, qua secundum corpus
peperit Christum, czeterosque Judaeos : sed illam sy-
goa intelligimus matrem, qua salvata est cre-

dens.in Christum, non crucifigens eum. Similiter est
intelligendum et de fratribus, qui secundum spiritum
oran
lacientes voluntatem.

Homilia zxxj. ex capite aiij (a).
d. Ecce exiit qui seminat, seminare : e! dum se-
wminat, quedam ceciderund secus viam, εἰ venerunt to-
(€), Deest. initium decimi tertii capitis.

1

| OPUS BiPERFECTUM

udzei, non secundum corpus, qui Christi erant.

D:

lucres, el comedesunt. ea, ctc. Sicut. gaudet. medicus,
qvando ad eum :egrotautium multitudo prosequitur ;
sieut lietlatur rex, quando eum magni exercites ma-
nus armata circumdat : sic exsultat sacerdos, quaudo
cum audientium pepulus magnus auscultat. Et ideo
ascendit in navegi, ut audiret eum populus, et vide-
ret, e& visus delectaret auditum, et auditus visum.
Et docebat iu parabotis, dicens, Exiit seminator semi-
nare, nou de loco ad locum transmutans, sed volun-
tite. Nee enim venit, ubi non erat, nec relinquit,
unde egressus est : quia Deus ubique est, praeter ubi
esse noluerit. Aut cerle ideo exivit, quia ibi est
Deus, ubi justitia ejus colitur : ubi autem justitia
ejus non est, nec ipse est ibi. Et qui intra justitiam
suam sunt, intus suut : qui autem. extra jastitiam
ejus sunt, foris habentur. Propterea quamdiu fuit in
c:elis, ubi omnes sunt justi, intus erat : veniens ag-
lem in mundum, qui totus extra justitiam erat Dei,
foras exivit, ut ipsum faceret iutus. Quoniam ergo
omnes gentes, Dei justitiam contemnentes, degebant
sub potestate diaboli : ideo exivit, ut plantaret justi-
tiam in. mundo, ubi non erat prius propter peccata
ipsorum. Exiit qui seminat, seminare. Non sufticit ei
dicere, Seminare exivit : sed addidit, Exiit qui semi-
nat, seminare : ut ostenderet, quia non erat novus se-
minator, nec modo ad hoc opus primum accesserat :
sed hoc semper habuit in natura, ut semper semina-
ret. Ipse enim a principio generis humani totius
scientie. semina ipsa seminavil in natura. Ipse est,
qni per Mosem semina proeceptorum legis seminavit
in populo. lpse est, qui lequens in prophetis, non
solum przesentium seminavit correctiones, sed etiam
notitiam futurorum. Ipse exivit, ut in corpore con-
Stitutus, et per seipsum diviniora seminaret praoe-
ta. 4. Et quedam ceciderunt secus viam. Qua est via?
undus iste, per quem omnes transeunt, qui nascun-
tur : via enim, et percgrinatio, et transitus est omni-
bus, qui et a Deo exierunt, et ad Deum festinant.
Unde et propheta dicebat : Quoniam incola sum apud
le in terra, et peregrinus, sicut patres. mei (Psal. 58.
15). Sicut ergo viator in via nihil sollicitus est, nisi
quod necessarium habet ad usum : ita et homo in hoe
transitu mundi nihil debet esse sollicitus, nisi quod
opus habet ad üsum. Qui autem suam spem ponit im
mundo, et delectatur in eo, est similis homini de-
8perato, qui non habet neque patriam, neque domum,
neque familiam, ad quam festinet : scd in quecum-
ie loco. inventus fuerit, ipse locus domus ejus est.
Quo est ergo terra secus viam ? Homo secundum
istam mundum vivens, qui omnia ea sapit quxe muudi
sunt, et niliil quod Dei est : scd hoe solum diebus ac
noctibus cogitat, hoc concnpiseit, quod pertinet ad.
bene manducandum et bibendum, et spurcitiam cor-
poris exercendam. Ex his enim omnia mala nascun-
tur. Propter cibum enim οἱ potum avariti:e figi,
furta, violentiz, perjuria : ex avaritia autem invidia
ei contentiones : ex invidia autem maliloquia et é&e-
tractiones, inimicitia et imposturz : ex. inimicitiis
manifesta ira, rixs, , homicidia, judicia : ex
libidine autem fornicationes, adulteria, masculorum
oencubitus, feminarum invasiones. Talibus si loqui
volueris de spiritualibus rebus, non intelligunt ver-
bum, nec sentiunt verbi dulcedinem. Nee enim est
possibile, ut inter tantas amaritadines vitiorum sen-
tiatur duleedo sermonum. Sient qui in magno ταςθ
aceti modicam guttam mellis immisceat, etiam mel
dit, et acerbitas aceti non mutatur : sic homini iu
malorum multitudine constituto si colloquutu:
fueris justiti:e verbum, et verbum perdis, et ille noa
teniperatur i& coneupiscentia mundialium rerum. Nec
enim habet bonum in. se. Nam hemo illud concupi-
scii, quod jam habet exceptum in se, et scit esse
honum. Écce si ostendis lconi viridem herbam, aut
campum bene florentem, non excitat eum in conem»
piscentia, quia non habet hoc in natura, ut berbss
manducet : et e contra si oetendas bovi carnes, noa
concupiscit, quia. non est,bavis natura, ut. mandwetk

e

80]

sursum transmitüitar in semen :sic et earitas de
paremtibus ascendit in filios ; de fiiis autem non
revertitur ad parentes. Ideo parentes quidem filios
diligunt, sed non sie diligentur a filiis : quia sieut
herba non dcorsum, sed sursum ad semen transniltit
bumorem :sic et homo nen ad parentes, sed ad
procreandos filios transmittit affectum. Et eruat duo
in carne una. Sicut qui spiritualiter se diligunt, mul-
torum anim:e quasi una anima esse dicuntur, dicente
Scriptura : Ümnium credentium erat cor unum et ant-
ma una (Act. &. 52) : sic et vir et uxor qui carnaliter
se diligunt, una caro dicuntur. 7. Dicunt illi : Quid
erge Moses mandavit dare. libellum repudii, et dimitti ?
Displicet peccatoribus doctrina justtiz, gravis est
fornicantibus interpretatio castitatis. Si contra ra-
tionem quidem respondere non. possunt, veritati tà-
men credere non acquiescunt. Quid ergo? Conferunt
se ad patrocinium viri sanctissimi Mosi, cujus per-
sonam verebantur omnes et timebant , ut doctrinam
Cliristi, quam ratione vincere non poterant, per au-
cioritatem validioris person: destruerent : ut. dum
Moses irreprehensibilis reprehendi timetur , veritatis
interpretatio taceatur : sicut solent liomines facere ,
malam causam habentes; confugiunt ad potentes
viros, ut si per justitiam non possunt, vincant per
personam. Tamquam si ita invidiose respondeant :
Quid ergo ? Moses prxcepit ia lege , qui fuit quasi
visibilis lingua invisibilis Dei, qui ineorruptibilem
goriam corruptibilibus oculis vidit, et testimonium

ivinitatis in vultum suscipiens portavit ad populum
(Exod. 54) : tu autem, homo vilissimus, fabri ligna-
rii filius, quomodo destruis quod ille constituit ? Si
Filius Dei es, sicut dicis, quare confundis tuum mini-
sirum ? si homo es similis nostri, quomodo reprehen-
dis tuum auctorem? Si malum est, quare precepit ?
si bonum est, quare destruis ? 8. Tunc ait Jesus : Ho-
ses, inquit, propter duritiam cordis vestri permisit vo-
bis dimitlere uxores vestras. Frequenter vobis Moses
propter duritiam vestram injostitiam quasi justitiam
pr:ecepit, ut in eremo hostias offerre Deo. Et quo-
modo dicit propheta? Non a-cipiam de domo tua vi»
tulos, neque de gregibus tuis hircos (Psal. 49. 9). Sed
quia patres vestri egressi erant de Egypto, corpore,
tamen non aninio : nam totam ZEgyptum secum in
moribus bajulabant : videns itaque Moses propter di-
lectiorem carnalém circa studia sacrificiorum eos
esse inclinatos, si mandasset eos recedere a sacrifi-
ciis, non fuerat audiendus : quia annosa paseio me-
dicamento momentaneo non curatur. Jussit eos sa-
criicare quidem, sed jam non damonibus, sicut in
JEgypto, sed Deo vivo. Dimidium mali permisit, ne
totum perderet bonum, Hac ratione permisit, vos da-
re libellum repudii, quia melius judicavit permittente
lege matrimonia solvi, quam odio compellente homi-
cidium fieri, Permisit vobis mala facere, ne faceretis
pejora. Ergo hzc vobis permittendo, non vobis ju-
stitiam Dei demonstravit, sed a peccato abstulit cul-
pam peccandi, ut quasi secundum legem agentibus
vobis peccatum, vestrum non videaturesse peccatum.
Utputa, si quis habeat servum, qui furatur el in-
ebriat se, considerans dominus, quia si utrumque sibi
insimul mandaverit observare, nihil proficit : maudat
illi quidem, ut bibat quantum vult, scd publice bi-
bat, ut hoc quidem , quod bibit, sit secum novum
lhonum, ut paulatim discat obedire przceptis. Sic
permissuin est dari repudium, malum quidem, tamen
licitum a ereatione. Et apostoli praceperuut. secun-
das adire nuptias, propter ineontinentiam hominum.
Nam secundam quidem accipere secundum przce-
ptum. Apostoli est : secundum autem veritatis ratio-
nem vere fornicatio est (1. Tim. 5. 9); sed dum per-
mittente Deo publice et lieenter committitur, fit ho-
nesi2 fornicatio, Propterea bene dixit, quia Moses
hoc permisit, non prwcepit. Aliud est przcipere,
aliud est permittere. Quod enim przcipimus, semper
placet : quod autem. permittimus, nolente: pr.ccipi-

IN MATTILEUM. HOMIL. XXXH.

802

mus: quia malam voluntatem hominum ad plenum
prohibere nom possamus.

Matrimonium nom facit coitus , sed voluntas. — 9.
Amen dico vebis, quicumque dimiserit uxorem. suam ,
nisi (ormicationis causa , mochatur. Oinuis res, per
quas causas nascitur, per ipsas absolvitur. Matrimo-
ntum enim non facit. eoitus , sed voluntas : εἰ ideo
illud nen solvit separatio corporis, sed separatio
volentitis. Ideo qui dimittit conjugem suam, et
aliam non accipit, adhue maritus est. Nam eisi
corpore jam separatus est, tamen adhuc voluntate
conjuic us est. Cum ergo aliam acceperit, twnc
pleue dimittit. Non ergo qui dimittit ine'chatur ,
sed qui alteram ducit, Sicut autem crudelis est
et iniquus, qui castam dimittit : sic. fatuus est et
injustus, qui retinet meretriecm. Nam patronus tur-
pitudinis ejus est, qui crimen eelat uxoris. lmitatores
ergo debemus esse Dci, ut sicut ille agit cum Εο-
clesia, sic nos agamus eum conjuge. Ille enim num-
quam derelinquet populum, nisi ad gentilitatem vel
ad h:eresim. voluntarie transierit : alias auteni pec-
cantem castigat quidem, tamen misereri non cessat ,
dicente propheta : Si dereliquerint filii ejus. legem
mean, visitabo in virgg injusiitias eorum : misericordia
autem meam non. dispergam ab. eis (Psal. 83. 51. 25.
94). Sic et vir meretricem quidem dimittat , alias aa-
tem male morigeratam castiget et teneat. Quomodo?
Tribus modis. Primum docendo secundum Deum. Sí
autem contempserit timorem Dei !, improperando, ut
vel bomines erubescat. Si nec pudorem sentit fre-
quenter confusa, faciat illi quod pr:cepit Salomon:
Cor durum baculo percute (Prov. 10. 15). Ergo pri-
mum adimmone , quia multum proficit doctrina justi-
ti:e. Deinde confunde, quia frequenter et pudor fre.
num est vitiorum. Tertio justum est , nt castigetur

uasi ancilla, quie erubescere nescit ut libera. Aliter.

e Galilza turb» in mysterium gentium sequuta
sunt Dominum in fines Jude, ibique curate sunt.
Juste in fines transierunt Judex ; nec enim potuis-
sent curari, nisi relictis finibus suis, in fines transis-
sent Judzz, sicut scriptum est in Isaia : Et venient
omnes gentes, οἱ dicent : Venite, ascendamus in. mou- -
tem Domini, et in domum Dei Jacob , el « mnuntia^it
nobis viam suam, οἱ ambulabimus in ea ( Isai. 2. 5 ).
Et curai* sunt gentes in finibus Judzorum ad con- .
fusionem ipsorum, quia gentes quidem et in aliena
sequute sunt Christum, Judzei autem in finibus suis
constitutum tentaverunt et repulerunt, οἱ in fornica-
tionibus suis corporalibus fornicationem suam con-
fessi suut spiritualem, dicentes : Sí licet viro dimittere
uxorem suam quacumque ex causa? Quia non polest
aniio esse castus, qui corpore est lascivus : hoe est,
non potest Deo esse fidelis, qui uxori sua perfidus
esL : Sicut nec ex diverso conscientiam servat, qui.
Deo fidem non servat, sed altera alterius fornicatio-
nis est accusatrix. Nam etsi interim non pravaricatur:
lascivus, tamen jam in eo statuius est ut pravarice-
tur, si corruptio persuasionis accesserit. Et illi qui-
dem secundum carnem interrogabant, quie pati. me-
rebantur secunduin spiritum : Si licet dimittere uxorem.
quacumque er causa? Christus autem respondit eis,
quod facere eos non decebat, dicens : Quicumque di-
miserit uxorem, nisi ob causam [oruicationis, et ali«im-
duxerit, machatur. Sicut euim. uxorem quocumque
modo contra voluntatem viri agentem dignum. est
repellere, non est autem justum quantum ad gravi«
tatem viri, nisi ob causam forukalionis : sic c&
Ecclesia, quocumque modo contra voluntatem egcrit;
Chris, digna est abjiei : nop. autem abjicitur propter-
longanimitatlem Christi, nisi sola causa transgressio-
nis. Sicut enim si Christus prius dimnisissct Ecclesia,
Judisorum, non eis subministrans per Scriptras no-
titiam sue divinitatis, ipse faciebat eamm aduMeramu

! v. D. et Editi in marg., Si auteni Dei. ümpren nen scie

795

modo vivis, $ed quomodo credis. Hem in pace non
est labor bcne credere, sed hene vivere : quia pax
ipsa corruptrix est pietatig,JVide jam , quod sollici-
tudo divitiarum frequentare te ecclesiam non permit
tit, ut audias Scripturas ct traditiones doctorum, ut
nutriatur verbum quod accepisti. Etsi venis in cor-
ore, non venis in mente. Etsi audis auribus, non audis
in corde.Totusautem animus tuus in illis est, de qui-
hus sollicitus es. Opera bona cupiditas divitiarum te
facere non sinit. Quomodo autem siaat te tua foene.
rare, qu: compellit te aliena colligere? Item si ver-
hum Dei venerit in periculum , tu propter voluptatem
divitiarum , aut quia times perdere qu:e habes , aut
quie non habes concupiscis acquirere , veritatem fidei
tum palam non confiteris. Vides quomodo sollicitudo
et voluptas divitiarum suffocant verbum , et fructift-
care non sinurt? δ. Quedam super. terram. bonam.
Terra autein bona sunt qui abstinent se a divitiis ma-
lis, et secundum vires suas faciunt bona , et est fru-
ctus eorum trigesimus. Si autem omnta bona sua
contemnant , et accedant ad serviendum Deo , habent
sexagesimum. Si autem ct infirmitas corporis cis
contigerit, et fideliter sustinucrint , habent centesi-
mum , et terra bona. est. Nam et Job ante. tenta-
tionem trigesimum habuit in. facultatibus suis juste
vivendo : post damna substanti:e οἱ filiorum , scxa-
gesimum : post pligam autem corporis, centesi-
mum fecit. Qui centesimum habet, in se scxagesi-
mum: οἱ trigesimum babet. Et qui trigesimum lia-
het, sexagesimum non habet. Ft qui sexagesimum
habet, non etiam centesimum habet. Semper enim
majus quod minus est in se habet inclusum, illud
autem, quod minus est, majus in se non habet : ut-
puta, pr:efectoria potestas habet in se vicariam ct
consulariam potesiztem : consularia autem potestas ,
neque vicariam , neque firzefectoriam habet in se po-
testatem.. Utputa, qui talem fidem habet, ut possit
mori pro Christo, ille sine dubid οἱ omnia bona
mundi contemnere potest. Nam quomodo sua non
contemnat! , qui seipsum contemnit ? Nam οἱ ille cen-
tesimum hahet. Nam qui se et sua contemnit , multo
magis aliena non tollit, multoque facilius de faculta-
tibus suis partem dat, qui totas facultates suas nihil
evistimat. [tem qui sexagesimum habet , id est, qui
divitias potest contemnere, in jejunio permancre,
caste vivere , corporales injurias sustinere, sine di-
hio cl trigesimum habet. Et qui sciunt sollicitudines
seculi, οἱ voluptates divitiarum , clarius eas conte-
mnere possunt. Qui autem trigesimum habet , id est,
qui malum non facit, sed quantum potest benefacit ,
hoe est eniin trigesimuni : ille non omnimodo et sc-
xagesimum habct, id est, non omnino potest omnia
boua sua contemnere, et omnibus dicbus vitze sume
jejunare, ant in castitate vivere, aut corporales in-
jurias pati. Hoc enim est sexagesimam. Idco Dotninus
apostolis quidem, qui sexagesimum poterant, sic
dicit : Vendite quo habetis , et date eleemosynam (Luc.
12. 55). Istis autem, qui non poterant sexagesimum,
injungit eis trigesimum, dicens : Omni petenti te, da :
et qui mutuum pelil , non averias ab eo (Luc. 6. 90).
ltem. qui sexagesimum potest , non omnino et cente-
simum potest. Quanti sunt, qui et bona sua dimit-
tere possunt, et amissionem rerum suarum patiuntur,
et caste vivere possunt,et corporales injurias sufferre :
οἱ illud, quod est centesimum , timent sustinere ?
Quot enim confessores post multas injurias mori ti-
mentes lapsi sunt ? Sic et homo, qui secus viam est ,
onmia mala in sc habet, et lapidosus est, el spino-
sus, Ille autem , qui spinosus est, non omnino lapido-
sus est. Et ille, qui lapidosus est, non omnino secus
viam est. Utputa, qui fornicarius est, qui avarus est,
qui perjurus est, qui fur est , omnino si illi persequu-
tio aut tribulatio venerit propter verbum , sine dubio

uantum ad hominem scandalizatur, et pravaricatur.
Oni enim ante tentationem fidcm Dco non servat,
quomodo in ipsa tentatione crit fidelis * Item qui la-

OPUS IMPERFECTUM 1

pidosus est et spinosus , id cst, qui cx corde non
credit, et est infidelis et vacuus, ita ut nec persequu-
lione. aut. tribulatione. scandalum paüatur : mulio
magis nec sollicitndines s:eculares poterit evitare,
aut voluptates carnales. Qui enim illic scandalizatur
et pr»varicatur, ubi intelligit se perire, si fueri
scandalizatus : quanto magis sollicitudines divitiarum
el voluptates non est contentus repellere , in quibus
sc gravari intelligit, non perire ? Nam sollicitudines
divitiarum et voluptates profectum impediunt , non
faciuut peccatorem. Qui autem scandalizatur in Chri-
sto, cadit a Christo. Qui ergo ct cadere votest, multo
magis impedimentum pati contentus est. Qui autem
spinosus est, non omuino et lapidosus est. Suut
euim , qui tantam quidem fidem non habent, ut divi-
tias suas et voluptates pro nihilo putent , et sollicitu-
diuem carum contemnant , et magis diligant calestia
quam terrena : tamen si tentatio venerit , non rece-
dunt a Christo propter timorem perditionis. Nam etsi
mundum contemnere non fuerint contenti , vel quia
non qui (sic) ante desiderabant mrmagnificari apud
Deum, tamen a Christo recedere non sunt aui,
quia (timent perire. Ideo, si necessitas venerit, fre-
quenter et bona sua dimittunt , quorum sollicitudine
ante fuerant obligati. Nam multo magis laboriosum
e«t in securitate concupiscentias vincere, quam in
periculo divitias posse contemnere. Ipse enim timer
periculi adjuvat animam, et facile vincitur delectatio
corporalis. Quot sunt enim, qui iu securitate non
fuerunt contenti pauperes esse , ct cum viderunt per-
Scquutionem , magis contenti fuerunt bona sua dimit-
tere, quam perire propter illa ? Pr.esciens Deus fre-
quenter prxcidit divitias eorum , ut a sollicitudinibus
releva]ji, securius et melius permaneant cum Deo.
ltem qui lapidosus est, non omnino et secus viam
est, Multo enim fideliores sunt, qui in persequutio-
nibus forsitan possunt scandalizari, tamen in iniquiia-
tibus non se omnino obligant : quia cum gaudio acci-
piunt. verbum , et diligunt bonum, sed vincuntur in
tribulatione. Et cos forsitan propter misericordiam
suam Deus (requenter salsans, non adducit super eos
tentationem , unde vincantur : quoniam nemo no-
strum idoneus'est, si * nos jubet Deus orare :

Γι ne nos inducas in tentationem. (Matth. 6. 15).

Qui autem secus viam est, in omnibus malis obru-

tus est. 10. Et accedentes ad. eum discipuli eius,

dixerunt : Quare in parabolis loqueris illis? Vide

benevolentiam virorum, vide inisericordes disci-

pulos benigni magistri. Dolebant, quia populus non

intellexit, et quia talium verborum :lificatione frau-

dati sunt , quia perdiderunt audiendi laborem et

tempus. Nam qui non intelligit quod audit, per-

dit quod audit. Et considera quod est benevolen-

tius, quod non primum interrogaverunt de intellecto
parabol:, sed mox dixerunt : Quare in parabolis lo-
queris illis? quia magis de aliorum salute solliciti
erant quam de sua, sicut ait Apostolus : Non que sna
sunt singuli cogitantes, sed quc aliorum (Philip. 9. 4.
ll:ec est enim perfecta. caritatis gratia, qui amplius
festinat alis utilis et lucrosus esse quam sibi. 11. At
ille respondens ait illis : Quia vobis datum est nosse
mysterium regni celorum. Quoniam multi ex his verbis
eulpam negligenti:e sux imputant Deo, dicentes :
Quia non est mea culpa, si nescio quod mihi Deus
scire non pr:vstitit. Et ista dicunt, non vere dolentes,
quia non intelligunt aliquid circa Deum, sed pecca-
toruma suorum excusationem querentes. De talibus
dicit propheta : Non declines cor meum in verba ma-
liti, ad excusandas excusationes in peccatis, cum ho-
minibus operantibus iniquitatem. (Psal. 440. 4). Ideo
4ο isto. loco modico inanifestius loquamur. Omnis
quidem intellectus de Spiritu saneta est, et gratia Dei
est : tamen alia est gratia, quam Deus omnibus ho
minibus creando donavit : alia est, quam non omni-

1 Ferte, sic.

IN MATTIL/EUM.

»minibus, sed dignioribus et excellentioribus
tioribus donat. Sicut paterfamilias multa man-
habens, omnibus quidem mediocrem vestem
ediocrein annonam dat pro debito dominii sui :
ec poiest esse servus ejus, nisi ab illo vestitus

el nutritus; quibusdam antem — fidelioribus
e dut meliorem vestem, et delicatiorem anno-
non propter debitum dominii sui, sed propter
meces eorum : sic et Dominus generalem gra-
id est, intellectum boni: et mali omuibus dat
ecessitate natur:e : quia nec videniur esse ho-
3d imaginem Dei cercati, nisi habuerimus divi-
ntellectum ; dignioribus autem dat specialem
", utputa cognoscendi mysteria, non pro ne-
4e nature, sed pro reinuneratione bon:e vo-
is, «ut bonorum operum. Vide ergo quomodo
Vobis dutum est nosse mysterium regni celorum,
ixit : Vobis dawum est, alicui.qui habeat scien-
ioni et mali. Si ergo est aliquis, qui nou habet
n scienti: boni et mali, non culpa hominis est
abentis, sed Dei non dantis. Si autem oinnes
es intelligunt bonum et malum, non tamen orn-
abent gratum coguosceudi mysterium regni,
st culpa Dei non dantis, sed homiuis non quz-
, nec festinantis, nec laborantis ut mereatur
re. Si euim illau generalem scientiam boni et
ransegisses , id est, si bene usus fuisses, juste
aris hanc specialem cognoscendi mysterii δοΐοιι-
3i autem illam generalem abscondisti in terram,
atur pro necessitate natur.e : quomodo mere-
banc specialem, qu:e pro remuneratione bonz
alis aul operum datur? Et loc est quod alius
elista dicit de servo malo, qui talentum suum
idit in terram, et nullum fecit fructum de illo ;
ius ejus non solum talentum tulit de eo, sed
jussit eum puniri : id est, quasi non fructiti-
n jussit puniri reum. Vide quia paratus fuit et
n gratiam ei donare, si fructum fecisset de pri-
2. Qui enim habet, dabitur ei, et abundabit. Ut.
ti quidem addatur, possibile est : impossibile
, ut auferatur ab eo qui non habet. Quoinodo
lit? Si enim tollitur ab eo quod non habuit ! :
m non habuit, quid tollitur ab eo? Sed ita
Jit : Qui habet aliquem intellectum, et non
um illo justitiam pertinentem ad gloriam Dei,
contra circa res terrenas occupat eum, habeus
idetur habere : quia quantum ad eum, videns ,
. dicitur esse. Non habet, qui Deo nihil fert.
liomo, cujus oculi iniquitatem vident, non zequi-
, quantum ad Deum videns, czcus dicitur esse,
scriptum est : Sinile eos; ceci sunt, el duces
um. (Matth. 10. 14) : quia diabolo vident, non
Sicut qui peccatis vivens mortuus dicitur, sicut
um, esi : Et vos cum essetis mortui in. peccatis

(Ephes. 2. 1. et Coloss. 2. 15) : quia ille talis
leo, sed diabolo vivit; sicut qui habet iutelle-
οἱ bonum non operatur cum eo, quantum ad
, nec habet : et ideo tollitur ab eo et ipsum
habet, ut nec intelligat quod est bonum, et jam
eus ducatur a d:emonibus per omnia mala opera.
lo ergo videris hominem, qui etsi. non facit
bona, tamen vel delectatur in audiendo bono ;
tuosus est quidem, tainen adhuc non tulit Deus
2 hoc ipsum quod habcbat, sed exspectat illum,
wertatur ad penitentiam, el faciat bonum. Cum
| videris hominem, qui non. solum bonum non
sed nec delectatur in ipso audito bono : intellige
jam tulit ab illo Deus hoc ipsum quod habebat,
elligeret bonum, et quantum ad Deum mortuus
[am non potest reviviscere, nisi forte quantum
um, qui polest eliam mortuos suscitare. llle
qui habendo non vult, sicut diximus, quod ha-
iidem natura est : quod autem non habet, vo-
is : qui habet quidem, sed non, vult. habere.

ontef. in margine sic legendum esse innuit: Si enim
r ab co, quomodo πο hubuit ? |

llOMIL. XXXII. 718

Judzi vero, qui habuerunt legem, et vixerunt secun
dum legem, addita est eis notitia Christi. Qui enim
legem habentes quasi non. habuerunt, quia non vi-
xerunt secundum legem, ablata est ab eis etiam ipsa
les, quam habebant; et nihil apud eos ge lege re-
mansit, nisi solà Scriptura librorum, omni legis ob-
servantia pereunte, Sic enim et Cliristianis eveniet.
Qui enim vere habent. Cliristum, viventes secundum
Christi prz:cepta, dabitur illis regnum, ut jam non
credant absentem Christum, sed videant przsentem.
Qui antem. habentes. Christum qua-i non. habent,
quia non vivunt. secundum Christi przcepta, tollitur
ab illis eliam hoc ipsum, quod videntur agnoscere
Christum, ut. credant Anticliristo : aut certe ut con-
demnati in die judicii, separati de parte Christiano
rum, etiam hoc ipsum perdant, quod videntur esse
Chri-tiani, cum infidelibus deputati. Sic et hxeresibus
factum est, quod labeutes (fidei veritatem, illam non
habuerunt, non. viventes secundum eam, ablata est
ab eis, ut crederent pro veritate mendaciis. Tales
sunt et qui quotidie transeunt ad perfidiam, quoniam
habentes fidem, m:le ea utuntur. Tollet eam Deus
ab cis, et ad perfidiam transibunt, et projiciet cos, et
impletur in eis qued Apostolus dicit : Eo quod cariia-
lem veritatis non receperunt, dabit eis Deus opera erro-
ris, ul credant. mendacio, et judicentur. (9. Thess. 3.
10. 11). 13. ]deo in parabolis loquor illis, quia viden-
tes non vident. Si dixisset, ldeo in parabolis loquor
ilis, ut videntes non videant : forsitan non esset
culpa non intelligentium Judxorum, sed Christi, qui
sic loqueba!ur, ut non intelligeretur ab eis. Nunc au-
tem dicit : 1deo in parabolis loquor illis , quia videntes
non vident. lntelligitis ergo, «quia non est culpa Chri-
Sti nolentis dicere manifeste, sed eorum qui audien-
tes nolebant audire. Non euim quia Christus in para-
bolis loquebatur, ideo illi videntes non. videbant :
sed quia videntes ifon videbant, ideo illis Christus in
parabolis loquebatur. Ecce viderunt mirabilia Mosi :
numquid vere viderunt ? Si enim vere vidissent, uti
que el timuissent Deum miraculorum [ΠΟΙΟΓΘΙΠ.
Ecce audierunt doctorem legis : numquid vere au-
dierum? Si euim vere audissent eum, utique et vi-
xissent secunduni legem, el credidisseut in eum, quem
prophetabat lex. Viderunt et ea mirabilia, sed videu-
les non viderunt. Si autem vidissent ea, οἱ profecis -
sent in eis. Cum sit ergo facilius videntes cognoscere

uod vident, quam intelligentes intelligere quod au-

ierunt : quomodo poterant illi audientes tiysteria
intelligere, qui videntes mirabilia non cognoverunt ?
Quia consueti eraut Judsi videntes non videre, et
audientes non audire : ideo non dedil eis Deus ocules
fidei, ut videant divina miracula Christi, nec. audiant
viva verba ejus, ncc similiter cntemnant Cliristum,
cognoscentes eum, quemadmodum contempserunt et
legem, libentes eam : ideo et propheta illis dicebat :
Auditu auditis, et non inlelligitis (Isai. 6. 9). Videa-
mus cmjus rei intellectum denegat. illis. proplieta,
Non illum generalem qui datus est ad usum naturze,
sine quo vivere nemo polest, sed hunc spiritualem
ad cognoscendum mysterium Christi, quod datur ad
reniunerationem justiti;e.

Homilia xxxij. ex capite aix (a).

4. Et factum est. cum. consummasset Jesus sermones
istos, migravit a Galilea, el veuit in. fines Jude trans
Jordanem, 9. et sequute suut eum (urbe multe, el cu-
ravit eos ibi. Et reliqua. (5) Quantumcuimque gratuitum
et utile sit bonum ecclesiastice pacis, quam flagranti
et sollicito animo querendum sit exponam, ut quie -
libet inventor exponere possit. Legite, inquam, fide-
lissimi, hortor, fratres, legite vobiscum, cieecite ia

(a) Desunt capita 14, 15, 16, 17 et 18. .

(b) tic resumit Codex Carthusianorum vallis, Dei : et
paulo post idem Codex et Editi ad marg., sollicito auumo. i
textu autem, sollicito amore.

199

fide, ut vobiscum eorpore absens, efficiar in Cliristo
voliiscum prrseus in fide. Incipimus ergo exponere
bona de bono. Prosequar quod dicit evangelista :
ΕΙ facium est cum consummasset Jesus. sermones. istos.
Ques istos ? Quos superius est proloquutus. Quomodo
de camino ignis inortiferi carnalium. passionum su-
per * pectus apostolorum zeli scintilla ceciderat, et
modica quidem jam tantum conflabatur : sed Domi-
pus, qui de longe sentit malorum vaporem, cito per
huinilitatis doctrinam, quasi cum aliquo fonte aquae
largissimo titionem, priusquam accenderetur, restin-
xit, dicens : Amen dico vobis, nisi conversi fueritis, εἰ
efficiamini sicul. pueri, non intrabitis in. regnum celo-
rum (Matth. 18. 5), etc., el illos tune sollicitos red-
didit, et totum mundum de periculo hujus incendii
liberavit. Et illi quidem leviter taeti sunt, nos au-
tem fortiter sumus muniti, EL momentaunez invidia
eorum occasio πο mundo humilitatis refrige-
rium intreduxit. lios ergo sermoues cum consum-
. masset Jesus. transtulit se de Galilea in Jud;:vam,
quasi jusius Dominus omnium, qui sic diligit alios
servos, ut alios non contemnat, Nam sicut. onines
illi debent. gloriam, quasi Domino : sic ille debet
omuibus misericordiam, quasi servis. Nam si semper
eum unus teneat locus, jam non est possessor ou-
nium hominum, sed aliquorum. /leliquit Galileam ,
et venit in. fiues Judae. Galiliaim patriam suam, de
qua natus fuerat, «quasi sol altius ascendens, reliquit
erientein, et venit iu. Judiam, quasi ad occasum,
ubi (uerat obiturus, in pace passionis occumbens, ut
iterum nobis aliunde novuin ortum sua resurrectione
ostenderet, ut dicanius cum Apostolo : Vetera. trans-
ierunt ; ecce facta sunt. omnia nova. Et «εφ! sunt
eun (urbe multe (3 Cor. 6. 17). Quasi testimonia
salutaris dectrinze ejus, quasi oves pastorem, in
manu ipsius genie οἱ nutribe, sequebantur. eum,
quasi parvuli filii patrenmi peregre longe proficiscen-
tem : et quasi pater proficiscens, boua pignora cari-
tatis illis relinquens, peregit debilibus remedia sani-
tatum. Et sanavit eos. lbi apparet, quia parati eraut
populi sequi eum etiam in fines Judae : sed ne quis
existimet Jud:vorum, sicut eraut detractores, quod ad
conimmnendationem opinionis su:e, et ad testimonium
virtutum suaruu, jactantize causa, trahat secuin. Εν)»
titudiuem infirmorum, idco sanavit ους ibi, el dimisit
eos : maxime cuin sufficerent et ipsi ad gloriun, etlio-
minibus ad salutem, testimonia in suo loco nascentia.
5. Et accesserunt ad eum DPharisai , tentantes eum, et
dicentes ei : Si licet homini quacumque ex causa uxo-
rem suam dimittere ? Viro. casto. qualiseuumque uxor
bona videlur, quia perfecta. caritas vitia non sentit,
Qui diligit uxorem , de solvendo matrimonio lcge
necessariam nou habct. Ubi autem de solvendo ma-
wimonio lex requiritur, illic. jam odium deinonstra-
iur : ubi odium inveuitar, illic fornicatio esse cogno-
scitur. Quemadmodum οἱ videas honinem assidue
amicitias medicorum coleuteim, ex ipsa re statim iu-
telligis, quia inlirmus est: sic οἱ cum videas sive
virum , sive mulierem de dimnittendis uxoribus aut
viris legein interrogantes, cognosce quia vir ille la-
scivus est, et mulier illa mereirix. est, Sic et Judai
erant homines fornicarii et containinati, qui habeutes
uxores , habere non videbantur : quia uxor illis non
erat quasi jucunda possessio castitatis, sed quasi de-
sertum :stus libidinis ilie religaze. Nam in matri-
monio mox castitas delectatur, libido autem quasi
vinculo conjugii colligata torquetur. Et non sit. no-
vum, quod dicimus, quia eastitas in matrimonio de-
lectatur, Nain primus est. gradus castilalis sincera
virgitas : secundus autem, fidele conjugium. Ergo
species secuuda virginitatis est matrimonii casta
dileclioe Adieruit. ergo Jesum. tentantes, ut. vi-
derent. $i. voluntatis eorum amicus esset, an ca-
stilatis patronus : ut si quidein diceret, quia licct di-

! v. D. οἱ Fditi in margine, owomodo dicam. in. higus-
puoct moi fci is curnalium passionum suyer.

- OPUS IMPERFECTUM

80

mittere, laudarent eum : οἱ autem non, contradice
rent ei : et hoe. est proprie tentare. Qui autem vere
interrogat , quicquid audierit, conquiescit. Si lica
homini wxorem suam dinditere quacumque ex cauat
O effr:enata lascivia ! Sciebant. quia nullam causam
idoneam habebant circa. dimittendas uxores, prater
solam turpitudinem, alias atque alias sibi jungebant :
ideo timuerunt. interrogare. Ex quibus causis ? Ne
&eipsos intra angustias certarum causarum constrin-
ferent. Sed interrogaverunt , si ex omnibas causis
icet , scientes quia modum nescit libido : scd quauto
exereetur, tanto magis accenditur, non leviter, nec
intra termiuos unius conjugii capit libido. 4. Πε re-
spondens ait eis : Non legistis, quia qui fecit homines ab
initio, masculum et feminam fecit eos? 1d est, Legistis
quidem, sed noluistis facere quod legistis. Conseien-
tiam illorum ad testimonium provocat, ut ostendat
eis, quia ideo interrogant , non. ut. firmiter discant
quod dubitant, sed ut excusabiliter faciunt quod

jnexcusabiliter peceent. Masculum et. feminam. Non

masculum et πας feminas, ut uni maseulo liceat
plures feminas possidere : neque 1nasculos et femi-
nam, ut uni femine liceat plures viros accipere : sed
masculum et feminam, ut una femina nullum masea-
lutn putet. factum esse in ssculo, praeter unuta : ot
unus masculus nullam putet feminam esse factam in
$rculo, nisi unam. Non enim duas aut tres costas
detulit de latere viri, et duas aut tres fecit mulieres
(Gen. 2. 21). Cuin. ergo secunda aut tertia uxor
Steterit aute facien tuam, sicut tunc Eva ante Adam,
quomodo illis dieas, Hoc nunc os de ossibus mei
(Gen. 2. 25) ?* Nam etsi vere costa est illa mulier, non
lamen tua. Si ergo non illi dixeris, non illam conár-
mes esse conjugem tuam : si autem dixeris, menti-
ris. Si ergo Deus ad hoe masculum et feminam ex uno
creavit, ut sint unum : quare ergo et de extero vir
et mulier non ex uno utero nascantur, sieut volatilia
quxdam ? Quia Deus, quamvis masculum et feminam
quidem creavit. propter necessitatem fiRorum gene-
randorum, tamen semper castitatis fuit amator , el
coniinenti:e auctor. ldeo illum typum non servavit in
hominibus, ut si quidem vult homo nubere secundum
primam dispositronem creatignis humanze, intelligat
quid est. vir et uxor. Si autem noluerit nubere, nen
liabet necessitatem nubendi propter conjunctioneu
nativitatis, ne forle videatur per suam continentiani
alterum perdere, quem nolebat esse in continentia ' :
quomodo dicemus post conjunctum | matrimonium ,
ne alter altero noleute se separaret. 5. Propter quod
relinquet homo patrem suum et. matrem. suam, ei ad-
havrebit uxori sud. Propter quid ? Quia cx viro est
Uxor, el ex una carue sunt ambo. Ergo nunc major
caritas debet esse inter fratres et sorores, quia isi
quidem conjuges (a) ex eisdem parentibus exeunt, illi
autein ex diversis. Sed lioc magnum est nimis, quia for-
tior est Dei constitutio, quam virtus naturz. Non enim
przcepta Dei natur:e suljjecta sunt, sed natura pr:ece-
ptis obtemperat. Deinde fratres licet ex uno nascan-
tur, tamen ideo nascuntur, ut diversas vias petant. Vir
autem et uxor licet ex diversis nascantur, tamen ideo
nascuntur, ut in unum conveniant. Ergo hi, quamvis
sunt ex uno, tamen non ita sunt quasi ex uno:
quia ad hoc creati sunt, ul non sint anum, llli autem
quamvis non sunt. ex uno, tamen ita. supt. quasi ες
uno : quia ad loc creati sunt , ut siut unum. Vides
ergo, quia non seipsum loquitur ordo mature? Scd
ordinationem Dei ex teipso considera. Quod enim esl
in herbis aut in arboribus humor, hoc est in. homi
nibus amor. Sicut herbe ex bumore nascuntur οἱ
crescunt, sic homines per anorem ineipiunt οἱ au-
gentur. Humor quidem de radicibus ascendit im her-
bam, de herba autein non revertitur ad radices , sed

! sic Editi, qui in margine habent : a). , volebat. v. D.. qu
nole'at. Quovis modo legas, vix divinare possis quid δα
sihi veliut.

(«) Vox, ccnjiujes, hic iitelbgitur de fraurii.us.

809

et terrenarom occupati, nec permanserunt in Christo,
nec consideraverupt opera ejus, nec audierunt sapien-
tiam ejus : propterea. non cognoverunt cum Filium
Dei, nec venerunt ad eum ; hic autem illum populuin
Jud;:vorum demonstrat , qui vel ex prophetis , vel ex
operibus, vel doctrinis ejus cognoverunt Filium Dei:
et concupiscentia lucrorum carnalium , vel honorum
qu:e. consequebantur ex lege carnali, propter avari-
tiam recesserunt a Christo, non ignorantes divinitatem
cjus , sed non sustinentes veram justitiam ejus. Qua
sunt ergo bona Judaici populi , quxe vendere , et pau-
Peribus dare mandantur? Primum quidem aguitio

ei unius, lex , templum , sacerdotium , levitica et
diversa genera sacrificiorum , quibus omnibus carna-
liter utens populus ille, quasi possessiones fructiferas
possidebat. Qu:e «quantum ad zstimationem quidem
Judicorum magna videbantur, οἱ multa : quantum
autem ad Christi promissa , pauca, et nimis exigua.
Qu:e omnia mandantur dari gentibus, specialiter pau-
peribus, et nihil horuin habentibus, in quibus populus
ille Jud:orum fuerat dives. De hoc euim populo Ju-
d:zroruin divite et contemnendo, et de populo gentium
paupere et ditando dicit Maria in Evangelio : Pauperes
implevit bonis, et divites dimisit inanes ( Luc. 4. 55 ).
lloc ergo dicit Dominus ad populum Jud:vorum, sua-
dens eis, qued mclius est unius Dei agnitionem ven-
dere : Vade , et trade eam gentibus pauperibus , et
uon habentibus Dei unius et veri agnitionem ; tu autein
asceude ad inajus , veni el sequere etiam me , ut co-
gnoscas quoniam lLizc est vita acterna, cognoscere non
solum verum Deum, sed ctiam Christum Jesum, quem
misit ipse. Possides templum : trade id gentibus pau-
peribus , et non habentibus templum Dei , et in pri-
mis venientibus ad agnitionem Dei, et veni, sequere
me, ut et ipse efficiaris templum Dei. Nam imper-
fectorum et incipientium est, habere templum Dei :
perfectorum est, templum Dei esse. Possides legem :
trade eam pauperibus gentibus, et non babentibus
legem : tu autem veni, scquere me, et eris in gratia,
sciens quia lex non est posita justis, sed impiis pec-
catoribus ; gratia autem perfectionis est premium.
Possides legis diversa mandata : utputa , habes hoc
mandatum : Audi, Jsrael, Dominus Deus tuus, Deus
unus est (Deut. 6. 4) : trade ea pauperibus gentibus ,
non habentibus unum Deum. Habes, Non facies ido-
lum ( Levit. 26. 4 ) : trade hoc pauperibus gentibus,
et per ignorantiam idola multa colentibus; tu autem
sequere me, ul habeas vitam :ternam. Ίο est autein
vita a:terna, ul cognoscas unum Deum verum , εἰ
Jesum Christum, quem inisiL ( Joan. 17. 5$ ). ilabes,
Non occides ( Exod. 20. 15 ) : trade lioc gentibus ho-
micidia multa facientibus : tu aulem sequere me, ut
non irascaris. labes, Ne aduliereris (Exod. 20. 14.
οἱ Deut. 5. " : trade hoc gentibus lascivis , ut
discant non adulterari : tu autem sequere me, ut ne
concupiscaa. labes, Non perjurabis ( Levit. 19. 12.) :
uade hoc gentibus, ut discant non perjurare : tu
autem sequere moe, ut non jures. llabes, Oculum pro
oculo, dentem pro dente ( Exod. 21. 24 ) : trade lioc
gentibus , ut nihil mali patien'es inferant mala : tu
autem sequere me, 'ut qui te percusserit in maxillam
unain, probeas illi et alteram. lJabcs, Ut odias inimi-
cos, et ul diligas amicos ( Levit. 19. 17. 18 ) : da lioc
pauperibus gentibus absque omni justitia, qui nec
amicis suis bonam conscientiain servabant: tu autem
sequere me , ut eiiam inimicos diligas, quoniam hac
omnia pauperes debeut habere, «t consoletur vita
eorum in ipsis. lucipientium sunt omnia illa , non
perfcetorum. Si ergo lic omnia tradideris pauperibus
gentibus, et se.,uutus me fueris, per hzc majora, qux
dixi, manifestum est, quia omnia illa a juventute ser-
vast , οἱ prolicieus in senectute tua. que juvenum
erant. evacuast. Si autem per h:ec inajora. me sequi
nolueris, manifestum est , quoniam omnia | illa non
soluin a juventute tua non custodisti , sed nec modo
eliam in senectute tua conservas. Quomodo autem
potest lieri, ut sterilis ejus sit senectus, cujus fecunda

IN MATTILEUM. 1IOMIL. XXXIII.

816

fuit juventus ? Nec est possibile, ut non crescat in illo
hono , qui ewepit ab ipso bono. Nam non stat eum in
Suo statu pejorem fieri ! , sed necesse est, ut cxerci-
latus semper crescat ad melius. 22. /(le autein , his
auditis , tristis abiit : erat. enim habens multas posses-
siones. Nam vere propter duas causas Jud..icus populus
recessit 4 Christo, Aut propter peccata sua, quia
numquam servaverat Dei mandata, sicut Dominus ad
Nicodemum luqueus testatur, dicens : Qui autem non
credit in. Filium Dei , jam judicatus est. lloc autem ju-
dicium est, quoniam lux venit in hunc mundum, et. ho-
mines magis «maverunt tenebras , quam lumen : erant
enim opera eorum mala. Oinnis enim qui malum agit ,
non venit ad lumen, ne manifestentur opera ejus ( Joan.
9. 18-20). Aui propter lucra carnalia qu;e. confe-
rebant ei consuetudines legis » sicut ostendit parabola,
in qua se invitati excusaverunt propter villam, propter
boves , id est propter lucra carnalia. Nam sacerdotes
quidem non venerunt ad Cliristuin , ne sacrificiorum
lucra amiitterent : populus a&tein, quia per sacrificia
(ut putabat ) delebantur peccata eorum. Qualis autem
emundatio fit in eo, qui in sanguine animalium veniam
conse:(uitur peccatorum ? Quantum enim dolet de oc-
cisione animalium , tantuin et. emuindatur. populus.
Propterea dicit propheta : Si vuluisses, sacrificium de-
dissem | utique, holocaustis non delectaberis. Sacrificium
Deo spiritus contribulatus (Ptol. 5U. 18. 19), eic.
Quomodo autem populus Judaicus tristis sccundum
animam abi't a Christo , intelligit qui considerat quae
est letitia spiritualis. L:etitia enim cordis est bonain
conscientiam habere ad Deum, et spiritualiter esse
gaudentem , ac propter hoe non desperantem. Quo-
modo autem poterat populus ille babere bonam cun-
scientiam ad Deum, et spiritualiter esse gaudens, qui
intelligens Christum per opera ejus esse Filium Dei,
propter peccata sua , aut propter lucra carualia legis
contemnens Christum , nialuit esso in corporalibug
possessionibus legis, «quam in gratia Christi ? Ideo
autem et abeunte illo Dominus dicit : 25. Quam diffi.
cile dives intrubit in regnum celorum. 24. Facilius est
camelum per foramen acus transire, quam divitem intrure
in regnum. celorum. Quoniam facilius gentes , qu.e
fuerant tortuoso aninio , intraturze fuerant per an-
gustum ostium regni c:elestis, quam Judzi qui divites
videbantur. Divites autem erant Judxi in lege, in
prophetis, c:eterisque patriarchis, in Scripturis divites,
in templo, in sacerdotibus, in Levitis , in sacrificiis ,
caeterisque dispositionibus ad relisionem pertinen-
tibus : qu: omnia non illos zedificaveruut in sanctitate,
sed inflaverunt superbia. Apud se quidem delecta-
bantur servire diabolo, coram aliis autem volebant
apparere Dci cultores. Gentium autem anime assimi-
lat:e sunt tortuosis cainelis, in quibusg.bbus idololatri:e
ipsorum erat : quoniam coguitio Dei erectio est ani-
marum. Unde et homines, quia acceperant a. Deo
scientiam Dei , erecti creati sint : animalia autem ,
quoniam non habent scientiam Dei , in natura prona
sunt facta , id est, incurvata. Sic οἱ idolo!atria , qua:
videtur esse erectio corum , id cst, religio , polius
depressio est animarum, Nam sicut pr:e omni justitia
operum major est justitia, cognoscere Deum : sic pr:e
omni peccato majus peccatum est, idola adorare. Sicut
ergo gibbus cameli, qui videlur esse crectio sublitmi-
tatis corporis cjus , ipse est magis depressio ejus , et
deformitas : ideo nec collum ejus sursum erigere potest
gibbo depressus : s;c idololatiia gentium, quie videtur
Mlis esse maxima res, spiritualis justitia: religiositas,
et erectio animarum illorum, ipsa est magis iniquitas,
e$ immcurvatio, οἱ depressio animarum ipsorum. ldeo
enim nec caput animarum ipsorum sursum erigere
possuut. ad Deum, nee ad Dei notitiam pervenire,
depressi idololatria sua. Et. quemadmodum $upra
dorsum omnium jumentorum uon stat sarcina , nisi
fortiter fuerit colligata ad ipsum: supra cameluimn
autem etiam sine recolligatione repausat : nam ipse
gibbus sarcinam tenet in $e, aptus est enim ad pon-

! YD. et Editi in marg., nam non etat sibiin suo stat priori.

δη "UPUS IMPERFECTUM
dera. bajulauda : ita in ceteris ture carnali, οἱ secundum. voluntate ip:
tamen. Deum-coguoscentibus *. Omnes. euim pece Ut autem manifestum fiat quod dicimus , a
tores jumenta. dieuntur , sicut. dietum est : Jlom/nes — exemplum quod dicitur apud Job de intellig
et jumenta. salvabis , Domine ( Psal. 55. 1). Non stat — et bellatore, hoc modo : Qui in iracundia, i
͵ sarcina peceatorum in corde ipsorum, nisi cum magna — molitur terram (Job 59. 21). Qui ergo. intel
violentia et virtute diabolns tenuerit in corde ipsorum, — bellator equus Christi est, ipsum in sc porta
alligans eam delectationibus. Ipsa enim cognitio Dei T enmme opus bonüm et sp.rituale, que
exentit a se pondera peccatorum, nisi hoc modo, quo — iracundia agit, natur:e sux irascens carn:

diximus , fuerint colligata. In. gentibus autem sine — quod displicet ei malevolen:ia carnis : et
labore diabolus tenct peccata : quia non estillis co- — ei in destructionem carnis sua agit quod ag
nitio Dei, quz excutiat pondera peccatorum , sed — Sipat carnem suam. Nam si quis spirituale
idololatria ipsa , quasi gibbus, retinet in se uni- — exsequitur, prop:ia mortificat membra : qua

nda pon- — et dissipat, id est, demolitur terram ? Genti

versa peccata : apta est enim ad baju! d
elsi bona opera faciebant, tamen qi

dera peccatorum. Dum enim sciuat gentes J
sua neque videre, neque audire, neque intelli Deum facieba:t. sed aut prpter :estimatiom
quie aguntur , neque irasci, neque. vindicare p»sse 5 m, aut propter futuram nominis menioi
non solum non se abstinent ab idololatria, et non se — propter lioc solum, quia bonum facere, boi
couvertunt ad verum Deum , sed quotidie magis ad- — Jpsa conversatio ipsorum mon dissipabat
dunt peceata, sieut ait Salomon : Peccator adjiciat ad — carnalem, quia hoc ipsum bonum , quoc
peccandum (Éccti. 5. 29). Deinde omnia animalia — vanum aliquid fit, et non propter Deum, s
quamvis libenter terram aspiciant, sei Carnem est, et secundum voluntatem. natur
quando volunt, possunt. tollere collum suum ad ex- — lis, et non. est. c ntrarium. naturze. carnali
lure : solus camelus. au'ein numquam potest sursum — quod nec dissipat cam. Aeus antem est verl
Vollere collum suum, gibbo depressus : sic omnes — quod est. Filius. Dei ipse : cujus. prima par:
peecatores libenterquidem semperterrena aspiciumt?, — €8t, atque acuta. Subtilis seeundum causam
! quandoeumque volunt, po.sunt comerlere se.— lis ipsius, acuta autem secundum causan:
a4 celestem justitiam : gentes autem. nul'o modo — nis ejus. Tota. recta , et nullam habeus cef
Ius ont explicare se, et αἱ divina convertere, idolo» — aut serupulum, per cujus vunus passionis Ge
laria sua. eurvati, el exe ldeo sicut camelus — ingr am, qui nera
neque deorsum recto collo aspicere polest, sicut — Solus potest,-a quo consuta est immortalitati:
1tera animalia, neque sursum recto collo aspicere — qu«e elim con-cissa erat super Adam. Ipsa «
potest, sicut home, sed inter sursum et deorsum — Quse spii consuit caruem, ulterius separar
tapu ejus pendet in medio:ila et gentiles neque — potentem. Ila acus Judaicum populum jui
alibus assimilatur ad plenum, neque lominib.a — et Gentium, de quo d'cit Apostolus : /pse euir
similes sunt, Propter liunanum et rationa ntel. — nostru, qui fecit utraque unum (Ephes. 3. 14).
'etum suum honáuibus non sunt similes, quia n acus, quz diruptam amicitiam angelorum eil
quam ezlestia, sed terrena semper attendunt. Deinde — coaulavit. [lee est acus, qua configit ct. ei
sicul omnia animali, zqualia babent erura corpors — et vulnus non facit. Et ut quid difficile pop.
sui (quantum. enim habet altitudinis eorpus unius. — daicus intrat im regnum czlorum ? Primu
ejusque animals, tantum pene altitudinis habent et — diximus, propter earnales usus : quoi'am le:
pedes eorum, aut modice amplius: pras omnibus — alia habet lu eb presentia. τς Christu:
autem animalibus. multo. amplius camelus altiores — Spi ια promittit et futura. Apud ο le
abet pedes quam corpus, homo autem aequales halet — homines seiper prasentia preyonuntur. fu
corpori suo pedes) : sic emnes. viri justi, secundum — Spiritwalibus ουσ] oralia. Et non sotum sacri
quod sunt, talia proposita. habent, cogitationes et — USus erat carnalis, sed et omuis proimis-io le,
actus. Pedes autem sunt prepositi, quibus de re — poralis eral et terrena, Si enim Christianis
trauseunt ad rem: unde et propheta dicebat: Do- — nou possumus, divitias contemnere oportere
mine, non est. exaltatum cor meum, neque elati sunt — enim nobis, Si. noluisset Deus. homines habe
oculi mei, neque ambu'avi in magnis, neque in mirabili- — tias, non creasset eas quanto nm
bus super me ( Psal. 350. 1). ltem Arostolus : Purco — Cile erat. populo. Judaico diviti secundum 1
autem, ne quis ne eaistimet supra id quod videl in we, » ul derelinqueret. divitias. se
aut audit. aliquid ex me (2. Cor. 13. 6 ). Peccatores Cullus, quas a Deo susceperat? D
autem majora proponunt, quam sunt: proposila sua, — enim : leus voluisset legem contemni et tei
et cogitationes, οἱ actus mojores faciunt, quam liabent — illa omnia cum tanta ratione et diligentia nor
virtutes, ut «emper majores videantur esse, quam — disset. Populum autem gentium , id est, cor
sunt : maxime autem gentiles qui super istam jactau- — facile erat per foramen acus transire, id est,
tiun, quam haLent omnes homines peccatores et — gustum ostium, de quo scriptum est: Conte
mundiales, et secreta calesti extender trare per amgustim ostium (Luc. 13. 95). Qi
preposia sua, et cogitationes, eL actus, volentes se — Omnis cultura gentium vana et irrationabilis «
Ostendere supra quam erat nalura ipsorum hunua, — €ullura autem irrationabili homines rationabi
- . Adhuc et alia ralioríe gentes assimilantur camelo, iboris ad cultum Dei
quoniam nec camelus ad plenum immundus est , nec Mes cum.
ad plenum muadus. Mundus quidem est, quia revo- rum divel
σαι et run numndus aulem, quia non habet — di[li
dlüas ungulas fissas : sic οἱ gentes , quoni;
munda:
quia et tractaba
εἰ conversabantur r:

nur cultu:is : quanto. magis
us evelluntur a rationabitibus Dei cu
leo dixit: F'acilius est camelum per foramen acu.
plencm. Munda: quidem fuerunt, — íre , quam divitem intrare in regnsan celorum. 2;

vacua

t quie Dei erant: id est, ruminabant, — buti autem sunt discipuli ejus, diéentes : Et
ionabiliter pene secundum salvus fieri? 30. Quibus respondil : Apud homin
1 sed conversationem, qu;e pes est, nou habent — impossibile est : apcd. Deum. autem. omnia
iu duo, id est, et in fidem, et in opera, sd δι. Et vere, quantum ad bomines, et incredi
liabent. opera tantum. Ét sicut cameli pes ambulantis — inpossibile fuit populum Judz:orum posse salva
mon dissipat terrain , Sed cum sit mollis, concordat 0st Lot peecata actuum
ei, el complectitur eam : sic et conversatio Genti
quamvis non esset bona, non erat. dissipans terram ,
n naturam, sed. convenieus erat ua-
Sic V. D. et Editi iu marg. recte. Editi in textu , pec-

catoribus non coguosceiibus Deum.
3 AL, adeunt, yro, aicut.

81S

ipsum Cliristum, sive per apostolos cjus : ut bonitatis
illius investigabile pelagus liumana :vstimatio. non
apprehendat, sed victa. nüretur. Tamen quia dixit
Dominus, Apud homines hoc impossibile est , quantum
ad liumanam naturam, apud Deum autem possibile :
ecce subito excitatur Petrus, unus de populo divite ;
οἱ ex persona difficile credentium Judzorum , et cla-
matquasi testis potenti:e. Dei factus, et confirmat
Christi promissionen, et dicit : 27. (a) Ecce nos re-
liquimus omnia, el sequuli sumus te : quid ergo eril
nobis? Quoniam autem et ipse Petrus et omnes apo-
stoli οἱ czeteri credentium Judzorum contra possibili-
tatem. humanam per Dei potentiam crediderunt in
Christum, ipse testatur dicens ad Petrum : Beatuses,
Simon Bar Jona, quia caro et sanguis non rcvelavit tibi,
sed Pater meus qui in celis est (Math. 36. 17). Sermo
iste convenit ad omnes, ut singulis quibuscumque di-
catur : Quoniam beatus es tu, quia non revelavit caro
οἱ sanguis tibi, sed Pater meus qui in celis est. 28.
Jesus autem dizit eis : Amen. dico vobis, quod vos , qui
seguuli estis me, in regeneratione, cum sederit. Filius
hominis in sede majestatis sua, sedebitis εἰ vos super
sedes duodecim, judicantes duodecim tribus 1 5rael. Fu-
turum autem erat, ut iu die judicii responderent Ju-
d:ei : Domine, non te cognovimus Filium Dei in cor-
pore coustitutum. Quis enim liominum videre poterat
thesaurum in terra absconditum? solein. in. nube
celatum? quis suspicabatur stellam matutinam nasci
super terram ? quis putabat mulierem , quz? clausit
paradisum, ut nemo in:raret in-eum, υἱ ipsa fieret
prima porta paradisi, ut per illam lux prodiret per
quam tenebrx» intraverunt?-Ergo in injuriam tuam
non nos impulit contumacia cordis, sed decepit con-
sideratio carnis Vos respondebitis eis : Et nos homi-
nes fuimus sicut et vos, similem habentes animam,
camdemque carnis naturam, et in uno viximus
mundo, eisdem factionibus mundialium spirituum
periclitantes, ipsis protectionibus Dei adjuti : in hoc
etiam vos meliores fuistis nobis, quoniam nos fuimus
homines peccatores et rustici, et obscuri in plebe,
vos autem sacerdotes et scribis , et principes populi.
' Nos illum cognoscere potuimus homines peccatores
et rustici : et vos eum cognoscere non potuistis s&-
cerdotes et scribe, qui habebatis Seripturas pr:
oculis vestris quasi lainpades et semitas? Nos ante-
quam mirabilia ejus videremus, intelleximus eum:
vos autem vel post testimonia cunctarum virtutum
intelligere non poteratis? Quomodo poterat fieri, ut
pene tota gens ignoraret, quem duodecim coguove-

runt? Esto, quia non ci credidistis, nescientes euin,

Filiun Dei : qua causa interfecistis eum, nullam cul-
pam invenientes in cum ? Sed in nobis bona voluntas
facta est quasi lucerna rusticitatis nostr: : in. vobis
autem malitia facta est quasi caligo scientiz vestre.
Adhuc autem audeo et subtiliorem introducere sen-
sum, et sententiam alterius sapientis cujusdam viri
referre. Exponit enim sie : Quoniam sicut Judzxorum
populus in duodecim tribus fuit divisus, sic et uni-
versus populus Christianus divisus est in duodecim
tribus secundum quasdam proprietates animorum et
diversitates cordium, quas solus Deus discernere et
cognoscere potest : ut quzedam anima sint quasi de
tribu Ruben , quaedam autem 46 tribu Simeon , vel
Levi, vel Juda. Puto enim, quia omnes sancti quin-
que virgines prudentes esse dicuntur, quamvis sint
innumerabiles, propter quinque sensus spirituales :
et omnes peccatores, quinque virgines fatu», quam-
vis innumerabiles sini, propter quinque sensus car-
nales. Et sicut omnes Ecclesi: Christi septem Eccle-
sie dieuntur propter septem spiritus, quamvis sint
multzt. Onines enim, iu quibus prz czteris virtutibus
abundantior est sapienti: virus, una babetur Eccle-
sia ; item in quibus pre czeteris virtutibus abundan-
tior est intellectus, altera dicitur Ecclesia : et sic per
singulos spiritus tracians invenies septem Ecclesias.
Similiter et propter grati«s duodecin, quas in persona
(a) Hic iucipit Homilia in Cod. v. D.

PaTnoL. Gg. LVI.

IN MATTIIEUM. 1IOMIL. XXXIII.

811

duodecim virginum exponit angelus in Pastore, si
inen placet. illa scriptura omnibus Christianis, iu-
veniuutur. duodecim esse tribus ulput:, Omnes.
αἱ, in quibus prz cateris virtutibus przecellilt
virtus veritatis, una est tribus. Nec cnim omnes gra-
ει csqualiter. in omnibus sunt, sed unus quidem
aniplius pr:ecellit in ista, alter. vero in illa. Oinnes
autem Christiani in. quibus habitat Christus, scdes
sunt. Christi. Quod ergo ait : /n regrneratione cum
sederit Filius hominis in sede majestatis sue , εἰ
vos sedebitis super duodccim throuos : promittit eis
tempus Cliristianitatis. futurum — post. ascensionem
suam, quando omnes suscipient verbum aposto!o-
rum in Se, sicut verbum Cliri-ti. !llud est enim
tempus regenerationis, quando homines regenerati
per baptismum, facti sunt ex filiis hominum filii Dei.
lllud est tempus , quando Cliristus sedet in sede nia-
jestatis su:e, sicut testatur propheta de gentiuimn fide
futura : Regnabit Dominus super omnes. gentes, Deus
sedet super sedem sanctam suam ( Psal. 46. 9). Nos pu-
tabamus, quia de die jud:cii hoc dicit. Quicumque
eniin Christum credeudo in se suscipiunt, sedes «unt
majestatis ejus. Et vide quia non de tempore futuri
judicii dicit, sed de vocatione gentium universarum.

on enim dixit, Cum venerit Filius hominis, sedeus
super sedem majestatis suae; sed ita, Cum scderit iu
sede majestatis suc. 1n sede autem inajestatis δὐ ex
eo coepit sedere, ex quo gentes credere coeperunt in
eum. Ex quo ergo Christus sedit super sedem 1na-
jestatis su:e, ex eo οἱ apostoli scderunt super duo-
decim thronos, id est, in omuibus Christianis se-
cundum diversitates animorum, quas supra teligimus.
Onnis enim Christianus, qui suscipit. verbum Petri ,
thronus fit Petri, et [είνα sedet in eo : sic et om-
nium apostolorum throni sunt, qui omnium aposto -
lorum doctrinam susceperunt et tenent in. se. Hanc
interpreiationem de diversis tribubus populi Chri-
Stiani, et de sessuris apostolis in sedibus commendat
propheta, dicens : Jerusalem, qua a:dificatur ut civitas,
cujus participatio ejus in idipsum. luc enim ascenderunt
tribus, tribus Domini, testimonium [5srael, quia illic se-
derunt sedes in judicio (Psal. 121. 5 - 5). Si ergo Je-
rusalem, qu:e zdificatur, Ecclesia est : siue dubio et
qui ascenderunt illic tribus , Christianorum suut tri-
bus : et sedes, qux sederunt illic, apostoli sunt, apo-
stoli enim scdes Dei sunt. Nec modica gloria est apo-
stolorum, ut sermones eorum sedeant in hominibus |
fidelibus, sicut Christi sermones : etin sermonibus
eorum vità omnium constat, sicut in. serinonibus
Cliristi. Sic ergo sedentes. apostoli ia threnis Chri-
stianis, in duodecim partes distincti secuidum dilTe-
rentias animarum, judicant duodecim tribus Jsrael,
id est, omnes Jud:eos. Quando euin per verbum
apostolorum, quod est in. nos, judicare videtur Ju-
dios : quando autem verba apostolorum judicant
Judzos, et ipsi apostoli judicare eos videntur. Sed
videndum est, si omnes Christiani et apostolorum sunt
sedes et Christi, quare omnes Christiani in per-ona
quidem Christi quasi una sedes dicuntur. Nec enim

ixit, Cum seder't Filius hominis super sedes suas :
scd, Super sedem suam. ln persona autem apostolo-
rum , duodecim throni esse dicuntur omnis populus
Christianus. Vide si habet rationem ista solutio, quo-
niam emnes apostoli omnia quidem bona Llabuerunt,
non autem omuia ad perfectum , sed unusquisque
eorum in aliquo bono privato magis perfectior (uit
quam alter : utputa Petrus in fide perfectior quam
ca'teri, Joannes autem in innocentia simplicior quam
cileri, el sic solus potest discernere Christus , qui
animarum differentias novit. ldeo l'etrus requiescit it
fide, Joannes requiescit in innocentia : et uniuscu-
jusque apostoli virtus illa. est thronus , in «qua. per-
fecuor cwiteris fuit. Christi autem. omnes virtutes
quasi una est sedes, quia in omni virtute ille :equa-
liter solus. perfectus ext. Nain. quoniam de . retribu-
tione iu lio; munde apostolis danda loquitur Christus,
il'ud est testimoniu:m quod. sequitur, hoc modo di-

A

807

Quod non fecisset, si. ille, quasi Deum henum, bo-
pum eum dixisset. Et vere quantam ad. δάσος, qui
anum Deum colebant, et Cliristum Dei Filium noa
cognoscebant, nemo erat bonus, nisi unus Deus : apud
fideles vero, sicut unus Detts pater. e-L bonus, sic et
unigenitas Deus nililominus bonus est. Puto autem,
δι dixisset ei, Magister sancte, aut etiam, Juste, simi-
liter respondisset : Quid me dicis sanctum, aut. ju-
stuii ? Nemo sanctus, nisi uus Deus : nemo justus,
nisi unus Deus. Ex quibus omnibus discimus, quo-
niam sicut. tunc Christus laudem ejus repulit, qnia
non cognoscebat eum, sic semper repellit. laudes
omnium ignorantiuni : consequenter nec. Pater sus-
cipit laudes eorum, «qui nou cognoscunt eum scenu-
dum quod est. Numquid gentes non. colebant. Deum
et ignoraliant!, secundum quod. Atheniensibus dice-
bat Apostelus : Perembulans enim. simulacra vestra,
inveni aram iqnoli Dei : quem ergo vos ignorantes co-
litis, tnc ego annuntio vobis (Act. 17. 25) ? Sed non
suscipiebat culturam corum, quia non cognoscebant
eum secundum quod ipse cognosci volebat, Si autem
nec Christus suscipiebat laudes Judzeorum, nec. Deus
Pater, gentium, quia nou. cegnoscebant eum secun-
dum quod decebat cognoscere eos : sine dubio nec
lhzreticorum suscipiunt. laudem, vel Pater, vel Fi-
lius, quoniam nec ipsi cognoscunt quis Pater, quis
Filius, errantes de amhobus?, et coufundentes utrum-
que : quoniam qui Filium cognoscit, ille et Patrem
cognoscit. Quod si laudes corum non suscipiunt,
consequenter nec opera, quamvis videantur justa.
Propicrea cum dixerint, Nos in nomine tuo prophe-
tavimus, et in nomine (uo demonia ejecimus, οἱ virtutes
multas fecimus : dixit eis Jesus, Discedite a me, ne-
scio qui esiis (Mauh. 7, 22. 25). Si vis venire in vi-
tam, serva mandata. Quam sapienter ait, Serva. Ille
enim interrogaverat, Quid boni faciam? iste contra
illi vespondit, Serva. Non dixit, Disce mandata, quia
Deus docuerat eum, Factor uaturie rationabilis : sed,
Serva, quia non servabat, Nam in lioc, quod admo-
netur servare, ostenditur non servasse. Nam non est
ille bonus, qui interrogat de bono, sed qui facit quod
bonum esi. 18. Non occides. In. persona. quidem lo-
quens unius ilius, quicumque luerit, convenienter
loquitur persona: populi Jud:rorum. Qu:ecumque enim
scielat, quasi Deus, populum Judaicum csse factu-
rum, vel in se, vel in discipulos, vcl jam facere, anti-
cipans cadem ipsa, przunonct eos, et. dicit : Si vis
intrare in vilam, non occidas. Sed occiderunt et ipsum,
οἳ discipulos ejus. Ne adultereris. Sed adulterati sunt
recedentes a Deu suo, et viro animarum suarum,
cum diabolo corruptore. Ne [urtum facias. Sed fece-
runt, luraütes quidem fidem divinitatis cjus ex opere,
οἱ dicentes : Hic non cjicit demonia, nist in Beelzebub
principe daemoniorum. (Matth. 12. 34): πο per opus
ilud crederent Christo. Item furati sunt. veritatem
resurrectionis ejus de toto mundo, quartum ad se,
dantes pecuniam multam militibus, ut dicerent, Quia
«obis. dormientibus, nocte venerunt. discipuli ejus, et
furati sunt corpus ejus (Matti. 28, 45). Non falsum te-
slimoniun dices. Sed dixerunt contra Scripturas, Hunc
scimus, unde est (Joan. 7. 97). Deinde falsum testi-
imonium protulerunt, dicentes : Nos audiviuus eum
dicentem, quoniam ego dissolvam templum hoc. manu
(icm, εί in triduo reedificabo illud (Math. 96. 61).

imilia et in Stephanum dixerunt. 19. Honora patrem
tuum. εἰ matrem (uam. Sed non honoraverunt neque
patrem suum Deum, qui seininaverat eos, neque 1] -
trem suam Eccle-iam patriarcharum οἱ proplietarum
celestem : sed tamquam genimina viperarum, rupe-
runt eos, et exierunt ab eis. Et diliges proximum tuum
sicul teipsum. Sed non dilexerunt Cliristum factum
sibi proximum, secundum carnis coguationein. Quo-

* Sie V. D. el Editi in marg. Editi autem in textu, Niott-
quid gentes non. cognosceb.ad eun, εἰ iqnorabunt : un. aus
rccte.

* lidem in marg., errantes de subsiantia amborum. C wa-
quc lectio quadrat

,

OPUS IMPERFECTUM δν

niam ergo et olim per Mosem hrec eis servare pre-
cepit, et postea per seipsum, illi autem non serie
runt : ideo non intraverunt in vitam, id est, in -
tionem Dei Patris et Christi. 90. Et respondi : Hex
oninia servavi a juventute mea. Nativitas Judaici po-
puli fuit ex tempore Abrahlzr, usque ad exitum cju
dc "Egypto. Tunc enim quasi i:fans. fuit populus ille,
sicuL-Deus apud Ezechielem proplietam testatur, di.
cens ad Jerusalem : Jn qua die nata es, mon est pred.
sus tuus umbilicus, et sou alligarerunt mamillas tus:
ei etiam. in aqua non es. lota in. salutem, neque ola
uncta es, neque sale salita, neque pannis. involuta ο:
neque pepercit oculus meus tn te, ut. facerem tibi umm
ex istis omnibus, τά pararetur aliquid super le; et pro-
Jecta es in. [aciem campi, et in. pravitate anime tue, a
qua die nata es. Et transivi ad te, et vidi te consperam
it sanguine tuo, et dixi tibi : De sanguine tuo bibes. Ei
vrultiplicavi te : sicul hortum agri dedi te, οἱ muliipli-
cala es, eL magnificala es, el intrasti in. civitates cieu-
fun ( Ezech. 16.4 -8 ). Juventus autem ejus fait ex
tempore. Mosi usque ad reges. Virilitas autem ejus
ex tempore regum ejus usque ad transmigrationem
Hahylonis. Senectus autem ejus a transmigration
Babylonis usque ad Christum, quando est mortow
populus ille, propriam interficiens vitam. De isüs
autem aalibus suis etiam per prophetam testata
populus ille, et dicit : Domine, memorabor justitie te
solius, Domine, quam docuisti me ex juventute mesa, id
est , ex tempore Mosi, quando legem ad eruditionem
suam accepit. Et usque nunc pronuntiabo mirabilia tue:
quod est in tempore regum. Et usque ad senectam d
senium, Deus, ne derelinquas me, donec annuntiem bre-
chium tuum generationi omni qu ventura. est. (Paal.
70. 16-18) : quod factum est ie tempore Chrisii,
quando qui digni fuerunt ex eis credere in Christum,
brachium Domini agnuntiaverunt. omni. generationi
gentium, posunoduu i credenti in Christo. (uam cos
gruum auteni populus ille Judaicus dedit responsum,
qui tàmen corde numquam credebat, semper ore
coninendabat se diceus : 4«ac omnia servavi a jweentute
mea. Quod non erat vcrum. Nam et prophetas occidit,
cumque idolis semper adulteratue est , et furtum ve-
rilatis Scripturarum semper commisit , sicut etiam
Dominus dicit de illis : Quia irritum fecistis mexda-
hun. Dei propter. traditionem vestrum ( Matth. 15.5).
Et falsa testunouia dixit in. interfcctoribus prophe-
taruu , maxime in Isaiam, apud regem Manasses,
dicens : Quia principes vestros Sodemitas appellat,
et populum lsraeliticum Gomorrh;vos. ( Jsai. 4. 10);
Dominum Sabaoth se vidisse blasphemabat * cusa dicat
Deus : Nemo videbit faciem meam, et vivet (Exod.53.20].
Propter quod et serratus est ligna scrra. Sed omaia
illa specialiter convincere Christus oimittens , quasi
ex aliis argumentis vult populum Judaicuin ostendere
nili] borum umquam servasse, dicens : 21. Respondi
Jesus : Ádliuc tibi restat unum. Vade et vende omzis
tua, et da pauperibus, et habebis thesaurum in celo, &
veni, sequere me. Ac si dicat : Scio quidem quia men-
Litus es, et interim accipio hzc quasi vera. Si ergo
omnia ista servasti a juventule tua , ut fias perfectus,
Vade et vende omnia qua habes , et da panperibus , d
habebis thesaurum in celo, et veni, sequere me. Quz sus
qu:e possidebat Judaicus lus? Puto quod illa quz
dicit Lucas hoc modo : Αά horam auiem caue misit
invitatos vocare : illi autem recusaverun!, et unus dizit:
Villem emi, et vado videre illam ; et alius : Juga boum
emi quinque, et vado probure ea ; alnus autem : Uxorem
dni , εἰ ideo non possum venire ( Luc. 14. 17-30).
Quorum omnium interpretatio spiritualis facta est ia
proprio loco. Hic autem lioc dicimus tantam, quia et
quibus causis illic ponuntur Jadarsi uon. venisse

Ghristum, ex ipsis causis carnalilius et terrenis intd-
ligitur. popults recessisse a Christo. Tantum * difie-
rentia in hoc est, quod illic Jud:vi pouuutur 84
veniase ad Christum : quia amore carnalium rerum

! [idem in marg., se vidisse confirm.
3 Al., Gun.

511

ut et tibi. 15. Aut non licet mihi, quod volo facere? An
oculus tuus. nequam est, quia cgo bonus. sum ? 16. Sic
erunt novissimi primi, et primi novissimi. Multi enim
sunt vocati, pauci vero electi. Illomo paterfamil.as
Christus est, cui cxli et terra quasi una est. domus :
familia autem quasi. czelestium et. terrestrium multi-
tudo ereaturarum, qui quasi tristezam domum «edifi-
cavit, id est, inferos, czelum et terram , ut super ter-
ram habitarent certantes, in inferno autem victi, in
οσο victores : ul et nos, in medio constituti, non con-
tendamus ad eos descendere, qui sunt in inferno, sed
ad eos ascendere, qui sunt in cielo. Et ne forte ne-
scias quid debeas fugere, aut quid debeas sequi,
utriusque dedit tibi quasi modicum gustum inter τὰ”
men et tenebras habitanti : noctem de inferno, lumen
de cxlo. Nox tibi referat de tenebris inferorum, οἱ
lux tibi referat de splendore cxlesti. Conducere opera-
rios in vineam suam. Que est. vinea Dci hic? Non
homines, sicut alibi : homines enim vinex cultores
dicuntur. Vinea. enim justitia est, in qua diverse
species justitiarum posit:e sunt, quasi vile : utpula,
mansuetudo, castitas, patieulia, longanimilas, cirte-
raque innumerabilia bona, qui omnia generaliter Ju-
stitiz appellantur. Attendamus ergo, cum quali studio
c:elestem vineam colamus. Adam enim positus est in
paradiso, colere et operari eam: sed quia neglexit
cam, projectus est de ea. Et nos posili sumus super
colendam justitiam ; si neglexerimus, projiciemur de
ea, sicul οἱ Jud:ei projecti sunt : de quibus scriptum
est: Appone iniquitatem super iniquitatem eorum, ul
non intrent. in tuam justitiam. ( Psal. 68. 28 ). Ruina
prascedentium: admonitio debet esse sequentium. Si
autem Οἱ nos sequentes ceciderimus in ipsam, magis
veniam merentur illi, qui primi ceciderunt, quam nos
qui secundi, Sicut autem mercenarius positus in vi-
nea , Si neglexerit cam, non solam mercedem suain
perdet, sed etiam deserte vine: exigetur ab co
damnum : sic etnos, si neglexerimus justitiam nobis
commissam, non solum nullam mercedem habebimus,
sed etiam dissipatz justiti:e dabimus rationem. Vinea
enim Dei non extra nos, sed in nobis ipss plantata
est. Ideo qui peccatum facit, dissipat in se justitiam
Dei : qui autem bona opera facit, colit eam in se. Bene
autem culta justitia Dei in sensibus tuis generat bo-
tryonem, id est, Christum. Nam qui operantur. justi-
tiam, Christum formant in se, sicut scriptum cst :
Filioli mei, quos ilerum parturio, donec formetur Chri-
stus in vobis (Gal. 4. 19). Et qui vineam consignat
alicui operandam, non tantum propter illius utilitatem
cousignat, quantum propter suam : Deus autcm ju-
stitiam suam dans in sensibus nostris, non propter
suam utilitatem dedit eam, sed propter nostram. Nec
enim Deus opera hominum necesse habet, scd ut nos
operantes justitiam, vivamus propter eam. Si ergo
ille, qui prepter suam utilitatem vineam commisit
alicui, talem illam quirit recipere, qualem illam
commisit , quomodo non à nobis sic inimacnlata ju-
stitia requirenda est, quomodo eam creavit iri nobis,
quibus non propter se dedit eam, 664 propter nostram
salutem? Scitote quia mercenarii sumus conducti. Si
ergo mercenarii sumus, cognoscere debemus quz
eunt opera nostra. Mercenarius enim sine opere non
potest esse. Opera autem nostra sunt opera justitiz :
non ul agros nostros colamus, et vineas : non ut di-
vitias acquiramus, et congregemus honores : sed ut
proximis prosimus. Et quamvis haec. sine peccato fa-
cere possumus, lamen non sunt opera nostra, sed
diaria nostra. Sicut ergo nemo ideo sic conducit mer-
cenarium, ut hoc solum faciot, quod manducet : sic
et nos non ideo vocati sumus a Christo, ut lic sola
operemur, qux» ad nostrum pertinent usum, sed ad
gloriam Dei. Et sicut mercenarius, qui hoc solum fa-
cit quod manducat, sine causa ambulat in domo : sic
el nos, si sola haec facimus, qu: ad nostram pertinent
utilitatem, sine causa vivimus super terram. El sicut
wercenarius prius aspicit opus suum, deinde diaria
$u3 : sic e£ nos si inercenarii Christi sumus, primutu

IN MATTILEUM. HOMIL. XXXIV.

818

debemus aspicere qua ad gloriam Dci pertinent proxi-
mique profectum (quia caritas et verus amor. era
Deum non querunt que. sua, sed ad libitum amati
cuncta desiderant. perficere ), deinde quie ad nostram
utilitatem. Et «icut mercenarius totum diem circa
doniini opus impendit, unam antem hora circa suut
cibum : sic ct nos omne tempus vitz: nostr:e debemus
impendere circa opus glori.e Dei, modicam autem par-
tem circa usus nostros terrenos, Et sicut si merce.
narius quà die opus non fecerit, erubescit intrare do-
mum, οἱ petere sibi panem : quomodo t! non. con-
funderis intrare in ecclesiam, et stare ante conspectum
Dei, quando nil boni in conspectu Dei gessisti ? Exiit

rimo maue, et vocavit Adam, οἱ qui cum eo fucrunt,

ora tertia Noe, et qui cum eo fuerunt, [ora sexta
Abraham, et qui cum co fuerunt, llora nona Mosen,
οἱ qui cum co fucrunt : aut David, et qui cuin eo fue -
runt. Namad istos posuit Lestamenta. Hora undecima
Gentes intellige, quia jam nos in novissima mundi
margine stamus, sicut et Joannes in Epistola sua testa-
tur, dicens : Filioli, jam novissima hora est (1. Joan.
2. 18) : Apostolus autem dicit jam aliuam partetm
duodecim: hor transisse, sie : Nunc cnim. propior
est nostra sulus, quam cum credidimus ( Hom. 19. 11 ).
Puta erat undecima hora. Nostro tempore, jam si nou
cst duodecima hora integra, sed sine dubio modicum
restat. In. duodecima hora. sumus. Unde putas, quia
candor justiti:e jam recessit de immundo, et sol radios
gratiarum suaruin in se colligens revocavit, et totai
terram. nigredo iniquitatum. vel mendaciorum quasi
nox fusca cooperuit, nisi quia jam et ipsa duodeciuia
hora finiatur? Ubique tenebras vides, ct dubitas dieu
transisse? Prius etenim in vallibus (it obscurilas, dic
declinante ad occasum. Quando ergo colles videris
obscurari, quis dubitat quin jam nox est ? Sic primum
in S:ecularibus et laicis Christianis incipit Brivalere
obscuritas peccatorum. Nunc autem quando jam vi-
des, quoi sacerdotes positos in summo vertice spiri-
tualium dignitatum, qui tnortes et colles dicuntur,
apprehenderit iniquitas tenebrosa : quomodo dubite-
tur quia finis est mundi * Item. exiit circa. tertiam, e£
v.dit alios stantes in. foro otiosos. Videamus qui sun
otiosi. Non peccatores : illi enim mortui dicuntur,
non otiosi. Sicut enim surdus apud Deuin dicitur , qui
non audit qux Dei sunt, sed quie diaboli : sicut cecus
dicitur, qui non corporaliter c:ecus est, «ed per cujus
oculos diabolus videt, οἱ non Deus : sic. qui diaboio
vivit, mortuus est apud Deum.

Otiosus quis. — Quis est ergo otiosus ? Qui opus Dei
non operatur. Puta, si alienas res tollis, non cs otio-
sus, sed mortuus, Si autem aliena quidem non tollis,
tamen nec de tuis rehus impyotentibus das, tunc otio-
sus es. Nam quia aliena non tollis, non quidem pecceas,
tamen nec justitam nec misericordiam operaris. Vis
non cssc otiosus ? Nec aliena tollas, ct de tuis des, οἱ
operatus es in vinca Domini, et coluisti misericordi;u
vitem. Inebriaris, in deliciis cs, non es otiosus : sed,
sicut ail Apostolus, vivens mortuus es (1. Tim. 5. 6 ).
Si autem iensurate uianducas. et bibis, non quidem
peceas,quia non. male inanducas; tamen otiosus es,
quia nullam jejunii operaris vilem. Vis crgo nou
esse otiosus ? Jejuna, εἰ quod manducaturus fueras
diurno, da impoteuti, et coluisti jejunii vitem. lieti
fornicaris, mortuus es, non otiosus, Si autcm tuam ha-
bes uxorem, non quidem peccas, nec tamen castitatis
opéraris vilem, Visque esse non otiosus? sine uxore
es, ne quiesieris uxorem. Si vidua es, noli transire
ad secundas οἱ tertias nupiias, et operata es castita-

tis vitem. Sed forte dicis, Sine uxore csse non po--

sum. Ostendo tibi, ut uxorem habeas, et castitatis
vitem colas. Abstine te a menstiruata , abstine te a
priegnante, erubesce facere quod animalia non faciunt,
Omne animal éonceptionis sue. servat honorem. et
tempus : homo autem solus coateimnit; Quando dies
fesius est, aut dies jejunii, serva ut impleas apostoli
cum preceptum : /Volite fraudare invicem, nisi forte ex
conscnsu, «4. vacelis jejunio et orationi ( 1. Cor. 1. 5).

δι!

dera. bajulanda : ita in ceteris quidem peccatoribus
tamen. Deuni-cognoscentibus *. Omnes. enim pecca-
tores jumenta. dieuntür , sicut. dictnm est : Hom: nes
et jumenta. salvabis , Domine ( Psal. 55. 1). Nou stat
sarcina peccatorum in corde ipsorum, nisi cum magna
violentia et virtute diabolus tenuerit in corde ipsorum,
alligans eam delectationibus. Ipsa enim cognitio Dei
excutit a se pondera peccatorum, nisi hoc modo, quo
diximus , fueriut colligata. |n. gentibus autem. sine
Jabore diabolus tenet. peccata : quia non est illis co-
nitio Dei, qux excutiat pondera peccatorum , sed
idololatria ipsa , quasi gibbus, retinet in se um-
versa peccata : apta est enim ad bajulanda pon-
dera peccatorum. Dum enim sciunt gentes. idola
Sua neque videre, neque audire, neque intellige: e
qu:e aguntur, neque irasci, neque vindicare posse :
non solum non se abstinent ab idololatria, et non. se
convertunt ad verum Deum , sed quotidie magis ad-
dunt peceata, sicut ait Salomon : Peccator adjiciat ad
peccandum | (Eccti. 5. 29). l'eiude omnia. animalia
quamvis libenter terram aspiciaut, semper tatnen,
quando volunt, possunt. tollere collum suum ad c:e-
lum : solus eamelus autem numquam potest sursum
tollere collum suum, gibbo depressus : sic. omues
peccatores libenter quidem semper terrena aspiciunt *,
Fames quandocumque voluut, po-sunt convertere se
ad cvlestem | justitiam : gentes autem. nul'o. modo
iossunt explicare se, et αἱ divina convertere , idolo-
[tria sua curvati, οἱ exeecali. Ideo. sicul. caimcelus
neque deorsum recto collo aspicere polest, sicut
"Llera animalia , neque sursum recto collo aspicere
potest, sicut homo, sed. inter. sursum. et. deorsum
caput ejus. pendet. in. inedio : Ίνα et gentiles. neque
animalibus assiwmilantur 4d plenum, neque liominibeg
similes suut, Propter humanum et rationa:ein ;ntel-
iectum suum hominibus non sunt similes, quia nu:i-
quam calestia, sed terrena seniper atteiduul. Deinde
sicut omnia. animalia :equalia babent crura corpor:s
sui (quantum. enim. liabet altitudinis corpus unius-
cujusque animals, tantum pene altitudinis habent. et
pedes eorum, aut modice amplius : pri» omnibus
autem animalibus multo amplius camelus altiores
habet pedes quam corpus, homo autem aequales liabet
corpori suo pedes) : sic emnes viri jusli, secundum
quod sunt, talia. proposita. habent, cogitationes et
actus. Pedes autem sunl propositi, quibus de re
transeunt. ad. rein : unde et propheta. dicebat : Do-
mine, non est. exallatum cor meum, meque elati suut
oculi mei, neque ambu'avi in magnis, neque in mirabili-
bus super me ( Psal. 50.1). ltem Arostolus : Parco
autem, ne quis me eistimet supra id quod videl in me,
aut audit. uliquid ex me (2. Cor. 12. 6 ). Peccatores
auten majora proponunt, quam sunl : proposita Sua,
ei cogitationes, el actus mia jores faciunt, quain liabent
virtules, ut *emper majores videantur esse, quam
Suit : maxime autem gentiles qui super istam jactaus-
tium , quam babent omnes homines peccatores et
mundiales, etiam. ad secreta. czlestia. exteuderunt
preposita sua, et cogitationes, et actus, volentes se
Ostendere supra quam eral natura :psoruni huniiuia,
Adhuc et alia. ratioríe gentes assimilantur camelo,
quoniam nec camelus ad pleuum immundus εδ, nec
ad plenum mundus. Mundus quidem cst, quia revo-
cal et. ruminzt : immundus autem, quia non. habet
düas ungulas fissas : sic οἱ gentes, quoniam vacua
gunt, nec mund: ad. plencm. Mundae quidem fuerunt,
quia et tractabant quie Dei erant : id est, ruminabant,
ει conversabantur rationabiliter pene secundum
Deum : sed conversatione, quie pes est, non habent
divisam in duo, id est, οἱ in fidem, ct in opera, sed
labent opera tautum. Et sicut cameli pes anmibulantis
non dissipat terrain , sed cum sit mollis, concordat

ei, οἱ complectitur eam : sic et conversatio Gentiuin, |

quamvis non esset bona, non crat. dissipans terream ,
hoc est, carnalem naturam, sed. conveniens erat na-
* Sie V. D. et Editi in marg. recte. Editi in textu , pec-
catoribus non cognosceitibus Det.
*. ALL, adeunt, jro, addc.

^

UPUS IMPELFECTUM διὰ

turze carnali, et secundum voluntatem ipsius erat,
Ut autem manifestum fiat quod dicimus , accipiamus
exemplum quod dicitur apud Job de intelligibili equo
et hellatore, hoc modo : Qui in iracundia, inquit, de-
molitur terram (Job 59. 21). Qui ergo | intelligibilis et
bellator equus Christi est, ipsum iu sc portans scesso-
rem, emne opus bonüm et spirituale , quod agit, in
iracundia agil, natur:e sud irascens carnali, in eo
quod displicet ei malevoleu:ia carnis : et. adversns
ei in destructionem carnis sua agit quod agit, et dis-
Sipat carnem suam. Nam si quis spirituales viriulcs
exsequitur, propiia mortifical membra : quanto uiis
et dissipat, id est, demolitur terram? Gentiles autem
csi bona opera faciebant, tamen quia non. proper
Deum facieba:t. sed aut. propter :wstimationem Iuma-
nam, aut propter futuram nominis memnioriam , aut
propter hoc. solum, quia bonum facere, bonum est ,
Ípsa conversatio ipsorum mon dissipabal naturam
cunalem, quia hoe ipsum bonum , quod propter
vanum aliquid fit, et non propter Deut , secundum
Caruiem est, et secundum voluntatem nature carua-
lis, οἱ non. est c ntrarium. nature. carnali, propter
quod nec dissipat eam. Acus autem est verbum Dei,
quod est. Filius Dei ipse : cujus prima mars subtilis
est, alque acuta. Subiilis seeundum causam divinita-
lis ipsius, acuta autem secundum causam: iucarnatio-
nis ejus. Tota recta, et nullam habens deflexiouem,
aut scrupulum, per cujus vuinus passionis Gentes jam
ingresye sunt vitai :eternaum, qui vulnera. consuere
solus potest,:a quo consuta est immortalitatis Lcnica,
qu.e olim con-cissa erat super Adain. [psa est acus,
qu:e spiri:ni consuit carnem, ulterius separare se nou
potentem, Hac acus Judaicum populum junx.t simal
et Gentium, de quo dicit Apostolus : /pse enim est paz
nosira, qui fecit utraque unum (Ephes. 9. 14). Mec ei
acus, quie diruptam amicitiam angelorum et bominum
co,ulavit. Hec est acus, qua confisit οἱ pertrausit ,
εἰ vuluus non facit. Et ut quid. dilficile populus Ju-
daicus intrat in regnum cadlorum ? Primum, sicul
diximus, propter carnales usus : quon'am lex corpo-
ralia habet lucra, et przsentia τ΄ Cliristus. autein
Spi. itualia. promittit et futura, Apud. carnales atten
liomines semper prosentia prz:onuntur. futuis, i
spiritualibus. corj oralia. Et non solum sacrificiorum
usus erat carnalis, sed et omnis promis-io legis cor-
poralis erat et terrena. Si enim Christianis su:dere
nou possumus, divitias contemnere oportere : dicunt
enim nobis, Si noluisset Deus homines habere divi-
lias, non creasset eas in mundo : quanto magi- diflie
cile erat populo Judaico diviti secundum. honunes
persuaderi , ut derelinquere divitias legis et toiius
Judaici cultus, quas a. Deo. su-ceperat? Dicelant
euim : Si Deus voluisset legem contemni et teinplum,
illa omnia cum tanta ratione et diligentia non tradi-
disset. Populum autem gentium , id est, camelum,
facile erat per foramen acus transire, id est , per au-
gustum ostium, de quo scriptum est : Conteudite in-
lrare per «angustum ostium (Luc. 45. 93). Quare? Quia
omuis cultura gentium vana. et. irrationabilis erat. À
cultura autem | irrationabili homines rationabiles non
eral magui liboris ad cultum Dei vivi converteic. Et
8i geules cum tanto labore ab irrationabilibus deorum
suorum divel'untur cultu:is : quanto. magis. Judsi
diflicilius evelluntur a. rationalitibus Dei culturis?
Ideo dixit: Facilius est camelum per foramen acus trans-
ire , quam divitem intrare in regum celorum. 25. Tur-
buti autem sunt. discipuli ejus, dicentes : Et quis poteit
salvus [ieri? 20. Quibus respondit : Apud homines hot
impossibile est : ap:d. Deum. autem. omnia. possibilia
gunt. Et vere, quantum ad homines, et incredibile et
inpossibile fuit populum Jud;vorum posse salvari, qui
ost Lot peccata actuum iniquorum, post tantasidole-
alri:s, post tot. proplielarum occisiones, novissime
etiam ipsum Dominum celi et. terre quantum ad se
occiderunt : sed. apud. cum pessibi'e factum est.
Quoni:m autem possibile fuit Deo salvare Judsicum
populum, multas in lege divitias po-sidentem , cre-
ἀπ η Judicorum mult:tudo testatur, sive per

815

ipsum Christum, sive per apostolos cjus : ut bonitatis
illius investigabile pelagus humana :estimatio. non
apprehendat, sed. victa. miretur. Tamen quia dixit
Dominus, Apud liomines hoc impossibile est , quantum
ad humanam naturam, apud Deum autein possibile :
ecce subito excitatur Petrus, unus de populo divite ;
οἱ ex persona difficile credentium Judzorum , et cla-
malquasi testis. potenti: Dei laetus, οἱ confirmat
Christi promissionem, et dicit : 27. (a) Ecce nos re-
liquimus omnia, el sequuti. sumus te : quid ergo erit
nobis? Quoniam autem et ipse Petrus ct omnes apo-
sloli et c:eteri credentium Judzorum contra possihili-
tatem humanam per Dei potentiam crediderunt in
Christum, ipse testatur dicens ad Petrum : Beatuses,
Simon Bar Jona, quia caroet sanguis non rcvelavit tibi,
sed Pater meus qui in celis est (Matth. 10. 17). Sermo
iste convenit ad omnes, uL singulis quibuscumque di-
catur : Quoniam beatus es tu, quia non revelavit caro
οἱ sanguis tibi, sed Pater meus qui in celis est. 28.
Jesus autem dixit cis : Amen. dico vobis, quod vos , qui
sequuli estis me, in regeneratione, cum sederit. Filius
hominis in sede majestatis sua, sedelitis et vos super
sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel. Fu-
turum autem erat, ut in die judicii responderent Ju-
diei : Domine, non te cognovimus Filium Dei in cor-
pore constitutum. Quis enim liominum videre poterat
thesaurum in terra. absconditum? solem in. nube
celatum ? quis suspicabatur stellaim matutinam nasci
super terram ? quis putabat. mulierem , quae clausit
paradisum, ut nemo in'raret in-eum, ut ipsa fieret
prima porta paradisi, ut per illam lux prodiret per
quam tenebre intraverunt? Ergo in injuriam (uam
non nos impulit contumacia cordis, sed decepit con-
sideratio carnis Vos respondebitis eis : Et nos homi-
nes fuimus sicut et vos, similem habentes animam,
camdenique carnis naturam, el in uno vivimus
mundo, eisdem factionibus mundialium spirituum
periclitantes, ipsis protectionibus Dei adjuti : in hoc
eliam vos meliores fuistis nobis, quoniam nos fuimus
lomines peccatores et rustici, et obscuri in plebe,
vos autem sacerdotes οἱ scrib;s , et principes populi.
Nos illum cognoscere potuimus homines peccatores
et rustici : e vos eum cognoscere non potuistis δα-
cerlotes et scrib», qui habebatis Scripturas prz
oculis vestris quasi lampades et semitas? Nos ante-
quam mirabilia ejus videremus, intelleximus eum:
vos autem vel post tesiimonia cunctarum virtutum
intelligere non poteratis? Quomodo poterat fieri, ut
pene tota gens ignoraret, quem duodecim coguove-
runt? Esto, quia non ci credidistis, nescientes euin
Filium Dei : qua causa interfecistis eum, nullam cul-
pani invenientes in eum ? Sed in nobis bona voluntas
facta est quasi lucerna rusticitatis nostrz : in vobis
autem malitia facta est quasi caligo scientize vestri.
Adhuc autem audeo et subtiliorem introducere sen-
sum, et sententiain alterius sapientis cujusdam viri
referre. Exponit enim sic : Quoniam sicut Judzeorum
populus in duodecim tribus fuit divisus, sic et uni-
versus populus Christianus divisus est in duodecim
tribus secundum quasdam praprietates animorum et
diversitates cordium, quas solus Deus discernere et
cognoscere potest : ut quz:edam aniuxe. sint quasi de
tribu Ruben, quxdam autem 46 tribu Simeon, vel
Levi, vel Juda. Puto enim, quia omnes sancti quin-
que virgines prudentes esse dicuntur, quamvis sint
innumerabiles, propter quinque sensus spirituales :
et omnes peccatores, quinque virgines fatus, quam-
vis innumerabiles sint, propter quinque sensus car-
nales. Et sicut omnes Ecclesix Christi septem Eccle-
sie dicuntur propter septem spiritus, quamvis sint
multz. Onnes enim, in quibus pr: czxeteris virtutibus
abundantior est sapienti:e virtus, una habetur Eccle-
sia ; item in quibus pr: c:xeteris virtutibus abundan-
tior est intellectus, altera dicitur Ecclesia : et sic per
singulos spiritus tractans invenies septem Ecclesias.
Siwiliter οἱ propter gratias duodecim, quas in persona

(a) Hic incipit Homilia in Cod. v. Ὀ.
PaTnoL. Gn. LVI.

IN MATTILEUM. IIOMIL. XXXIII.

811

düodceim virginum exponit. angelus in Pastore, si
iamen placet. illa scriptura omnibus Christianis, in-
veniuntur. duodecim esse tribus : utputa, omnes
auim.e, in quibus prz ceteris virtutibus przcellit
virtus veritatis, una est tribus. Nec cnim onines gra-
tive. zqualiter. in omnibus sunt, sed unus quideni
amplius pr:ecellit in ista, alter vero in. illa, Omnes
autem. Christiani in. quibus habitat Cliristus, scdes
sunt. Christi. Quod ergo ait : /n regcneratione cum
sederit Filius hominis in sede majestatis. eue , εἰ
vos sedebitis super duodecim | throuos : promittit eis
tempus Christianitatis futurum — post. ascensionem
suam, quando omnes suscipient. verbum apostoio-
rum in sc, sicut verbum UChlri-ti. lllud est enim
tempus regeneratiouis, quando liomines regenerati
per baptismum, facti sunt ex filiis hominum filii Dei.
lllud est tempus , quaudo Christus sedet in sede ma-
jestatis su:v, sicut testatur proplieta. de gentium fide
futura : Regnabit Dominus super omnes gentes, Deus
sedel super sedem sanctam suam (Psal. 46. 9). Nos pu-
tabamus, quia de die jud:cii hoc dicit. Quicumque
enim Christum credeudo in se suscipiunt, sedes «unt
majestatis ejus. Et vide quia non de tempore futuri
judicii dicit, sed de vocatione gentium universarum.
on enim dixit, Cum venerit Éilius hotninis, sedens
super sedem majestatis suae; sed ita, Cum sederit iu
sede majestatis suc. 1n sede autem inajestatis su3e ex
eo coepit sedere, ex quo gentes credere ceperunt in
eum. Ex quo ergo Christus sedit super sedem ma-
jestatis su:e, ex co οἱ apostoli sederunt super duo-
decim thronos, id cst, in omnibus Christianis se-
cundum diversitates animorum, quas supra tetigimus.
Omnis enim Christianus, qui suscipit. verbum Petri ,
thronus fit Petri, et Petrus sedet in eo : sic et om-
nium apostolorum throni sunt, qui omnium aposto-
lorum doctrinam susceperunt et tenent. in se. Ilanc
interpreiationem de diversis tribubus populi Chri-
sliani, et de sessuris apostolis in sedibus commendat
propheta, dicens : Jerusalem, qua a'dificatur ut civitas,
cujus participatio ejus in idipsum. Hluc enim ascenderunt
tribus, tribus Domiui, testimonium Israel, quia illic se-
derunt sedes in judicio (Psal. 121. 5 - 5). Si ergo Je-
rusalem, qu:e xdifieatur, Ecclesia est : sine dubio et
qui ascenderunt illic tribus , Cliristianorum sunt tri-
bus : et sedes, qux sederunt illic, apostoli suut, apo-
stoli enim scdes Dei sunt. Nec modica gloria est apo-
stolorum, ut sermones eorum sedeant in hominibus |:
fidelibus, sicut Christi sermones : et in sermonibus
eorum vita omnium coustat, sicut in. serinonibus
Christi. Sic ergo sedentes apostoli ia thronis Chri-
stianis, in duodecim partes distiicti secundum dilTe-
rentias animarum, judicant duodccim tribus Israel,
id est, omnes Jud:eos. Quando enim per verbum
apostolorum, quod est in nos, judicare videtur Ju-
d:os : quaudo autem verba apostolorum judicant
Judazos, eL ipsi apostoli judicare eos videntur. Sed
videndum est, si omnes Christiani et apostolorum sunt
sedes et Christi, quare omues Christiani in persona
qnidem Christi quasi una sedes dicuntur. Nec enim
ixit, Cum seder:t Filius hominis super sedes suas :
sed, Super sedem suam. 1n persona autem apostolo-
rum , duodecim throni esse dicuntur omnis populus
Christianus. Vide si habet rationem ista solutio, quo-
niam ounces apostoli omnia quidem bona babuerunt,
non autem omuia ad perfectum, sed unusquisque
eorum in aliquo bouo privato magis perfectior fuit
quam alter : utputa Petrus in fide perfectior quaui
carteri, Joannes autem in innocentia simplicior quam
cateri, et sic solus potest discernere Christus , qui
animarum differentias novit. ldeo l'etrus requiescit in
fide, Jownnes requiescit in innocentia : e& uniuscu -
jusque apostoli virtus illa est thronus, in qua per-
fectior. caeteris fuit. Christi autem. ownes virtutes
quasi una est sedes, quia in omui viriute ille zqua-
liter solus. perfectus e-t. Nain. quouiam de . retribu-
tione in lio.; rnunde apostolis danda loquitur Christus,
illud est. testimoniu:n quod. sequisur, hoc modo di-

A

815

cens : 29. Et omnis qui reliquerit hoc et lioc , centuplum
accipiet , et vitam eternam possidebit. 1d est, Non so-
lum vos, sed et omnes, qui scquuti fuerint me, sicut
Vos. Si ergo omnes in hoc sx»culo centuplim acci-
pient, recipiunt sine dubio et apostoli etiam in hoc
seculo, quibus merces futura promittebatur. Et om-
nis qui reliqueril domum vel fratres, eic, Quoniam
Petro interrogante ex persona apostolorum cote-
rorumque fidelium Jud;irorum , quasi priori omnium
Cliristus. ita promisit, non soli Petro, sed apostolis
omnibus , ne forte postmodum legentes liomines hzec
Christi promissa , astiment tantum apostolis vel Ju-
diis promissa, utiliter superaddit dicens : Et omnis
qui reliquerit, id est, sive Jud:eus, sive gentilis. Et in
aliis quidem evangelistis secundum alium exposuimus
intellectum. Hic autem sccundum quod adolescentem
illum proposuimus in mysterio Judaici populi esse,
et ipsum Petruni interroganteni in mysterio creden-
tium. populorum, interpretatio hujus loci convenit
talis, ut de gentibus relinquentibus omnia, qu: gen-
tilium sunt, et ad fidem Christi confugientibus omnia
ista tradamus : id est, et omnis non solum Judzus,
sed etiam gentilis, qui reliquerit patrem suum dia-
bolum, et matrem suam ignorantiam , per quam as-
sidue diabolus ex semine interdicti erroris generat
filios, aut fratres, aut sorores, videlicet ejusdem er-
roris socios sociasque. Aut si reliquerit ille, qui fuit
sacerdos, idololatriam ipsam conjugem? suain, per
quam quotidie generabat filios et filias, et ipsos pariter
cum matre eorum relinquens. Aut. si. alicujus pro-
fessionis magister, relinquens. ipsam professionem,
quasi agrum ^ fructiferiin , credat in. Christum : aut
dignitatem s:eculareim, quasi domum optime se adum-
brantem despiciat propter fldem. Sed εἰ secundum
traditionem simplicem convenit. intellectus : ut. cum
quis intellexerit quocumque modo Filium Dei esse
Christum, non. propter affectus. parentum. suorum,
aut fratrum, aut filiorum, aut possessionum relinquat
Christum, manens in perfidia sua priori, sed propter
fidem Christi di-pliceant omnia illa, et sequatur Chri-
stum, centuplum accipiet. Sed lioc videamus, qui rc-
liquerit omnia, centuplum in lioc szceulo. quomodo
recipere potest ? Hac autem difficultas contingit, quia
in hoc sxculo recepturos dicit alter evangelista ;
alioquin in illo s:eculo non est difficile. Ergo secun-
dum sanam doctrinam ita nos convenit intelligere
quod dicit, Centuplum | accipiet (Marc. 10. 50) : non
ut ipsam rem, quam dimittit, centuplum accipiat. Nec
enim possibile est, quod patrem aut matrem rclin-
quens, centum patres aut. matres. recipiat , sed ita,
tantam gloriam, tantam. gratiam , tantam mirificam
beatitudinem consequetur, ut centuplum valeat illi,
quam res fuit, quam dimisit. Ecce qui reliquerit pa-
trem, et clegerit sibi patrem Deum, imo ei plus quam
ecntuplum constat recepisse quam pater carnalis , ut
illi obsequatur diebus ac noctibus ? illius faciat volun-
atem, illius exspectet hereditatem, qui postquam sub-
stantiam suam tradiderit suis, numquam moritur ; sed
nec relinquet filios suos orphanos : sed et lilii quasi
perfecti viri possident divitias ejus , ct pater semper
Wlos sic tutatur, sic protegit, quasi semper iulantes.
Qui niatrem relinquit , ut diligat magis matrem Ec-
clesiam, nonne ei plus est centuplum quam mater
carnalis? llla enim carnem ejus peperit corporalem,
li»c autem auimairn ejus regeneravit aeternam. Qualis
caro, talis et mater carnalis. Cuni. enim mortua
fuerit caro, perit generatio carnis ejus, et solvitur
zenerationis affectus. F.x illo enim nec ille illi filius,
nec illa illi mater : quia anima nec generat, nec ge-
neratur, et nullum cognoscit patrem, nisi eum, cujus
voluntate creata est : nullam cognoscit matrem, nisi
Ecclesiam , qu:e illam regeneravit in fide, qua dedit
ei mandata divina ex duobus Testamentis, quasi
escam salutarem dulcissimi lactis, ex duabus mamillis,
qua illi de aqua et spiritu texuit tunicam immorta-
lem, quze illum ad perfectum sanctitatis adduxit, vut
dignus fleret l'atris sui substantiam. possidere. Qui

OPUS IM'ERFECTUM 816

reliquerit. fratrem, ut habest. Christum fratrem,
nonne melior est ei, quam centam fratres, qui fra-
tribus suis non invidet, qui super hereditate non
certat, qui propter lucrum. non rumpit fraternitatis
affectus, qui non solum omnia sua, sed etiam scipsum
dire paratus est : qui cum omuia dederit, nilil ei mi-
nuitur? Nam humana substautia semper paupcr est,
et quantumvis homo habuerit, nihil se putat habere.
llla autem substantia sola vera est, quae omne desi-
derium satiat, et adhuc saperabundat. Qui relinquit
sorores, statim eum suscipiunt grati:? Dei, quasi ca

rissimx* sorores. Non enim ulla soror sic dulciter
complectitur fratrem suum, quomniodo gra:i:e Dei com-
plectuntur animam sanctam : nam quotiens gratin
Dei in sensibus nostris hzerent, et delectant nos, quo
tiens animas nostras complectuntur, qua-i oscukui
videntur. Si filios dimiserit, providet illi Deus filis
spirituales, quos doceat, quos erudiat, ct quibus diral
apostolica voce : Nam in Christo Jesu per ccangelinn
ego vos genui (1. Cor. 4. 19) : qui patris mortem no
exspectant. Nam filii carnales, si modicum pater
eorum fucrit senex , t:ediantur de vita ipsius; desi-
derant cum mori : et si cito mortuus non luerit, con-
teinnunt eum | quasi delirum. Filii autem spirituales
quanto perfectiores fuerint in fide , tanto armjlius di-
ligunt. doetorem suum. Si dimittit substantiam, ab
onibus diligitur, ah omnibus honoratur, a quibusdam
autem et timetur. Nam ipse Deus, cui se tradidit, d
ei gratiam coram omnibus. Nonue melius est ei hec,
quam universa terra? aut «qu substantia praestat lio-
mini tantam gloriam super terram, quanta est opitiio
sanetitatis? Adhuc pro substantia terrena datur ei
substantia spiritualis, quam junior filius et lascivus
accepit a patre suo, et consumpsit vivendo luxuriose,
jd e-«1, sapientiam, scientiam, camterasque virtutes
innumerabiles , quas consequuntur qui relictis facul-
tatibus mundialibus se tradiderunt Dco. 30. Mili
eniin erunt novissimi primi , el primi novissimi. Prima
enim synagoga vocata fuerat ad salutem, sed illa in-

fidelitatis vitio xegrotante, in domo patris sui , id cst

lecis, Ecclesia. surgens de infirmitate peccatorum

suorum cucurrit ad Christum, vincens fide languo-

rem, et sic transmissam gratiam synagoga praripait.

Synagoga autem videns Ecclesiuin non. solum ab iu-

(irmitate sua sanatam, sed etiam accepto Spiritu

eancto fili:m Dei factam, accessit et ipsa ad Cl.ri-tuni,

m: gis zclo urgente quam fide : sicut dicit Apostolus,

Sed eorum delicta salus. gentibus , st. illos armuleumr

(Rom. 11. 11). Sic synagoga, quie primo loco vocata

est, secundo credidit : Eccle-i:, qux secundo voca-

batur, salutis primitias obtinuit apud Deum.

ll omilia xxxiv. ex captte xx.

A. Simile es! regnum ca'lorum homini patrifamilits,
ui exiit primo mane conducere operarios in vineam sum.

. Conveutione atem facta cum operario ex denario diur-
no, misit eos in vineam suam. 5. Et egressus circa ho-
vam tertium, vidit alios stantes in. foro otíosos, 4. v!
dixit illis : {19 et vos in vineam meam , et quod justin
[uerit, dubo vobis. 5. Ili autem abierunt. lterum autem
exiit circa horam scxtam et nonam, et fecit similiter. 6.
Circa undecimam vero exiit, et invenit. alios stantes, e
tlicit illis : (Quid hic statis tota die otiosi? 1. Dicun e,
Quia nemo nos condezit. Dicit illis: 1te et vos in winean
meam. 8. Cum sero. antem (ucrum esset, dicit dominus
vinee procuratori suo : Voca operarios , et redée illis
mercedem , incipiens a novissimis usque ad. primus. 9.
Cum venissent crgo qui circa undecimam Roram vext-
rant, acceperunt siugulos den:.rios. 10. Venientes autem
et primi, arbitrati. suut quod plus essent accepturi : &-
ceperunt autem εί ipsi singulos Genarios. 44. Et accipiet
les murmurabant adversus pairemfamilias, A9. diceua:
lli novissimi una hora fecerunt, et pares illos nobis (t
cisti, qui portavimus pondus diei et eestus ? 45. At ille rt-
spondens uni eorum, dixil :* Amice, non facio tibi ium
riam : nonke ex denario convenisti mecum ? 44. Tullequd
[mn δεί, et vade. Volo autem et huic novissimo dare 9€

8117

«t et tibi. 15. Aut non licet mihi, quod volo facere? An
oculus tuus. nequam est, quia ego bonus. sum ? 46. Sic
eunt novissimi primi, et primi novissimi. Multi. enim
sunt vecati, pauci vero electi. Ilomo | paterfamilias
Christus est, cui cxli et terra quasi una est domus :
familia autem quasi. celestium οἱ terrestrium multi-
tudo creaturarum, qni quasi tristegam domum :edifi-
cavit, id est, inferos, clum οἱ terram , ut super ter-
ram habitarent certantes, in inferno autem victi, in
cxlo victores : ut et nos, in medio constituti, non con-
tendamus ad eos descendere, qui sunt in inferno, sed
ad eos ascendere, qui sunt in cielo. Et ne forte nc-
scias quid debeas fugere, aut quid debeas sequi,
utriusque dedit tibi quasi modicum gustum inter lu-
men et tenebras habitanti : noctem de inferno, lumen
de οροἱο. Nox tibi referat de tenebris inferorum, et
lux tibi referat de splendore celesti. Conducere opera-
vios in. vineam. suam. Qux est vinea Dci hic? Non
homines, sicut alibi : homines enim vinex cultores
dicuntur. Vinea. enim justitia est, in qua diversx
species justitiarum posite sunt, quasi vites : utpula,
mansuetudo, castitas, patieutia, longanimitas, c:ete-
raque innumerabilia bona, qux: omnia generaliter ju-
stitize appellantur. Attendamus ergo, cum quali studio
c:elestem vineam colamus. Adam enim positus est in
paradiso, colere et operari eam: sed quia neglexit
cam, proiectus est de ea. Et nos posili sumus super
colendam: justitiam ; si neglexerimus, projiciemur de
ea, sicul οἱ δη αἱ projecti sunt : de. quibus scriptum
est : ÁAppone iniquitatem super. iniquitatem eorum, ul
non intrent. in (uam justitiam ( Psal. 68. 28 ). Ruina
praecedentium admonitio debet esse sequentium. Si
autem et nos sequentes ceciderimus in ipsam, magis
veniam merentur illi, qui primi ceciderunt, quam nos
qui secundi, Sicut autem mercenarius positus in vi-
nea , si neglexerit cam, non solam mercedem suam
perdet, sed etiam deserte vine: exigetlur ab co
damnum : sic et nos, si neglexerimus justitiam nobis
commissam, non solum nullam mercedem habebimus,
sed etiam dissipatze justiti:e dabimus rationem. Vinea
euim Dei non extra nos, sed in nobis ipss plantata
est. Ideo qui peccatum facit, dissipat in se justitiam
Dei : qui autem bona opera facit, colit eam in se. Bene
autem culta justitia. Dei in sensibus tuis generat bo-
(ryonem, id est, Christum. Nam qui operantur. justi-
tiam, Christum formant in 5ο, sicut scripimm cst :
Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Chri-
stus in vobis (Gal. 4. 19). Et qui vineam consignat
alicui operandam, non tantum propter illius utilitatem
cousignat, quantum propter suxim : Deus autem ju-
stitiam suam dans in sensibus nostris, non propter
suam utilitatem dedit eam, sed propter nostram. Nec
cnim Deus opera hominum necesse habet, scd ut nos
operantes justitiam, vivamus propter eam. Si ergo
ile, qui propter suam utilitatem vincam commisit
alicui, talem. illam quirit recipere, qualem illam
commisit , quomodo non a nobis sic inimaculata ju-
stitia requirenda est, quomodo eam creavit iri nobis,
quibus non propter se dedit eam, eed propter nostram
Salutem? Scitote quia mercenarii sumus conducti. $i
ergo mercenarii sumus, cognoscere debemus que
sunt opera nostra. Mercenarius enim sine opere non
potest esse. Opera autem nostra sunt opera justitiz :
non ut agros nostros colamus, et vincas : non ut di-
vitias acquiramus, et congregemus honores : sed ut
proximis prosimus. Et quamvis lixzc sine peccato fa-
cere possumus, tamen non sunt opera nostra, sed
diaria nostra. Sicut ergo nemo ideo sic conducit mer-
cenariumi, u: hoc solum faciot, quod manducet : sic
et nos non ideo vocati sumus a Christo, ut Ίο sola
operemur, qu: ad nostrum pcriinent usum, sed ad
gloriam Dei. Et sicut mercenarius, qui hoc solum fa-
cit quod manducat, siue causa ambulat in domo : sic
et nos, si sola h:xc facimus, qux ad nostram pertinent
utilitatem, sine causa vivimus super terram. El sicut
wercenarius prius aspicit opus suum, deinde diaria
$43 : SiC cl nos Si mercenarii Cliristi sumus, primum

IN MATTHEUM. HOMIL. XXXIV.

818

debemus aspicere qux ad gloriam Dei pertinent proxi-
mique profectum (quia caritas et verus amor cera
Deum non querunt quee. sua, sed ad libitum auiati
cuncta desiderant. perlicere), deinde quie ad nostram
utilitatem, Et «icut. mercenarius totum diem circa
domini opus impendit, unam autem hora:n circa suun
cibum : sic οἱ nos oaine tempus vitz: nostre debemus
impendere circa opus glori.e Dei, modicam autem par-
tem circa usus nostros terrenos, Et sicut. si merce-
narius qua die opus non feecrit, erubescit intrare do-
mum, οἱ petere sibi panem : quomodo tu. non con-
funderis intrarcin ecclesiam, et stare ante conspectum
Dei, quaudo uil boni in conspectu Dei gessisti ? Exiit

rino maue, et vocavit Adan, et qui cum eo fuerunt.

ora terlia Noe, et qui cum eo fucrunt, Hora sexta
Abraham, et qui cum eo fuerunt. llora nona Mosen,
et qui cum co fuerunt : aut David, οἱ qui cum eo fue.
runt. Namad istos posuit testamenta. [στα undecinia
Gentes intellige, quia jam nos iu novissima mundi
margine stamus, sicut et Joannes in Epistola sua testa-
tur, dicens : Filioli, jam novissima hora est (1. Joan.
2. 18) : Apostolus autein dicit jam aii quam partem
duodecim: {ους transisse, sic : INunc cnim. propior
est nostra salus, quam cum credidimus ( Hom. 13. 11 ).
Puta erat undecima liora, Nostro tempore, jam si uon
cst duodecima hora integra, «ed siue dubio modicum
restat, In duodecima hora. sumus. Unde putas, quia
candor justiti:e jam recessit de inuudo, et sol radios
gratiarum suarum in se colligeus revocavit, et totam
terram. nigredo iniquitatum. vel mendaciorum quasi
nox fusca cooperuit, nisi quia jam et ipsa duodecina
hora finiatur? Ubique tenebras vides, οἱ dubitas diem
wansissc? Prius etenim in vallibus fit obscuritas, die
declinante ad. occasum. Quando ergo colles videris
obscurari, quis dubitat un jaw nox est ? Sic primum
in s:ecularibus et laicis Christianis incipit prxvalere
obscuritas peccatorum. Nunc autem quando jam vi-
des, quod sacerdotes positos in summo vertice spiri-
tualium dignitatum, qui mortes. et colles dicuntur,
apprehenderit iniquitas tenebrosa : quomodo dubite-
tur quia finis est mundi? Item. exiit circa. tertiam, e
v.dit alios stantes in. foro otiosos. Videamus qui sunt
oliosi. Non peccatores : illi enim mortui dicuntur,
non otiosi. Sicul enim surdus apud Deum dicitur , qui
non audit qua: Dei sunt, sed quive diaboli : sicut cxcus
dicitur, qui won corporaliter c:cus est, «ed per cujus
oculos diabolus videt, et non Deus : sic. qui diaboio
vivit, mortuus est apud Deum,

Ütiosus quis. — Quis cst ergo otiosus ? Qui opus Dei
non operatur. Puta, si alienas res tollis, non es otio-
sus, sed mortuus. 5i autem aliena quidem non tollis,
tanien nec de tuis rebus ünpotentibus das, tunc otio-
sus es. Nam quia adiena non tollis, nou quidem peceas,
tamen nec justibam uec nisericordiam operaris. Vis
non essc otiosus ? Nec aliena tollas, ct de tuis des, ei
operatus es in viuea Domini, et coluisti misericordie
vitem. Inebriaris, in deliciis es, non es otiosus : sed,
sicut ail Apostolus, vivens mortuus es (1. Tim. 5. 6 ).
Si autem mensurate umanducas. et bibis, non quidem
pecceas,quia non male manducas ; tamen otiosus es,
quia nullam jejunii operaris vitem. Vis crgo non
esse otiosus ? Jejuna, εἰ quod manducaturus fueras
diurno, da impotenti, οἱ coluisti jejunii vitem. lteni
fornicaris, mortuus es, non otiosus, Si autcm tuam ha-
bes uxorem, non quidem peccas, nec tamen castitatis
operaris vitem. Visque esse non otiosus? sine uxore
es, ne qu:esieris uxorem. Si vidua es, noli transire
ad secundas el tertias nupiias, et operata es castita- -
tis vitem. Sed forte dicis, Sine uxore esse non po--
sum. Ostendo tibi, ut uxorem habeas, et castitatis
vitem colas. Abstine ie a mensiruata , abstine te a
pr:egnante, erubesce facere quod animalia non faciunt,
OQninie animal éonceptionis δι servat. honorem. et
tempus : homo autem solus coitemnit; Quando dics
festus est, aut dies jejunii, serva ut impleas apostoli
cum preceptum : /Volite fraudare invicem, niai forte cx
consensu, ul. vacelis jejunio et orationi ( 1. Cor. 1. 5).

διο

ltem. si invides meliori, mortuus es, non otiosus :
sj autem ncc invides, ncc congaudes, otiosus es. Non
«solum ergo non invideas, sed etiam congaudeas me-
liori, et benevolentie vitem. celis. Ju foro. Forum
est iste mundus, ubi omnia venalia sunt, Sicut euim
proprium est fori, ut omnia. illie venuimdentür, οἱ
enantur, ct invicem se cireumveniant ementes et ven-
dentes : sic in lioc mundo omnes vendendo et emendo
vivunt, et invicen sibi fraudem facientes, vitam suam
sustentant. Inter emptores autem et venditores accipe
tibi omnes. divitias et honores seculi hujus, qua οἱ
ipse nihilominus ct venduntur οἱ emuntur, et. omnis

u:tstus eorum in venditione - eu imercatione consistil.

uge ergo forum, ut. nec patiaris fraudem, nec fac'as.
Si autem passus fueris, ipsa res te compellit et facere.
Nam si injuriam passus fueris, si nocitus fueris, dif-
ficile est, ut et tu adinvicem non noceas. Prima ergo
laus est Christiano. alienum esse a foro, nullam cau-
sam liabere cum illo, sicut »it Apostolus : fogo au-
tem vos, studium habere quietis et silentii, ac negotii
proprii operando manibus vestris : οἱ nullius. vestrum
desiderium sil ad eos qui foris sunt (V. Thess. 4. 10-11).
Si enim in foro permanseris, et quod habes, perdes :
si autem in vinea assiduus fueris, ct quod non habes,
acquires. Jtem exiens circa sexiam et nonam. ldeo
junxit sextam et nonam, quia in sexta et nona gene.
ratione vocavit. Jud;vos, et frequentavit cum lioinini-
bus disponere testamenta, quasi definito salutis
omnium tempore jam propinquante. Naim post Noe
ad neminem legimus Deum loquutum fuisse, nisi pri-
mum ad Abraham, post eum confestim ad Isaac et
Jacob. Deinde non post. multum temporis ad Mosen,
cui et legem. dedit. Post eum ad Jesum Nave. Trans-
aeto aulem non multo post tempore, ad Samuelem
et David, et in singulis quibusque generationibus ad
multos prop'ietas, cum singulis testamenta disponens.
Sicut. enim quis in itinere constitutus, aut in opere
quodam, aute sextam quidem non operatur, aut am-
- bulat, sciens quia longus ei adhuc superest Jies : trans-
acta autem sexta , eum coeperit esse octava, aut nona,
incipit properantius agere, ut opus suuin vel iter tem-
pore definito concludat : sic et Deus usque ad Abra-
lain, qui fuit in sexta hora, venit ad homines dispo-
nere tesiamentum : post. Abraham autem usque ad
transimigrationem frequenter properans, ut adventuin
suum in hunc munduin, et. vocationem gentium deli-
nilo tempore consummaret, quasi vespere jam pro-
pinquante. Ztem exiit circa horam undecimam, et dixit :
Quid hic statis tota die otiosi? Vide quia ubique otio-
$08 vOCat, non peccatores. Denique considera, servus
ille qui acceperat a doinino suo unam mnam, ut quid
audivit, Serve nequam ( Luc. 19. 22 )? ut quid missus

est in tenebras ? Quia perdidit mnain suam ? aut. quia. |

nihil est lucratus de ea? Sine dubio quia nihil lucratus
eal de ea. Qui autem peccat, perdit gratiam quam ac-
cepit. Si ergo ille non est impunis in die judicii, qui
otiosus stetit in foro, et nullam iajustitiam operatus
est : quid faciet in die judicii qui peccavit et mmnam
suam perdidit ? Quid hic statis tota die otiosi ? Au ne:ci-
tis, quia qui non operatur in hoc szculo, non mandu-
cat in illo? Et qui aliis manducantibus et bibeutibus
in hoc szculo operatur, in illo s:eculo aliis jejunanti-
bus ipse non jejunabit, sed recumbet cum Abraham ,
et manducabit de prandio vitac. Qui autem hic aliis
operantibus stat otiosus, aliis recumbentibus in illo
seculo ipse expelletur foras. Dies enim iste, dies
operationis est : dies autem ille, qui sequitur, dies
est feriarum. At illi dixerunt : Nemo nos. conduxit.
Qux» est conductio nostra, et qui: conductionis
merces ? Promissio vit;:e :eternz. Quid est, Nemo nos
conduzit ? 1d est, Nemo nos docuit, quia Hec est vita
eterna, «t cognoscant ie solum. verum Deum, et quem
misisti Jesum Christum !Joan. 47. 5). Nemo nos con-
duxit, dicens : Quicumque reliqucrit domun, aut vil-
lam, aut patrem, aut. inatrem, aut. uxorem, aut filios,
centuplum accipiet in. hoc. mundo, et in futuro. vitam
eternam possidebit (Matih. 19. 39. Marc. 10. 29. 50).

OPUS TM ERFECTUM δν)

Nemo nos conduxit, dicens : Vendite que possideiis,
et date. eleemosynam, εἰ habebitis. thesaurum in. celo
(Matth. 16. 21). Et nota, quoniam illi, qui aut ia
prima hora vocati sunt, aut in tertia, vel in sexta,
vel in nona, uon respouderunt, quia. Nemo nos ceu
duxit. Omnes enim illi conducti fuerunt, et habue-
runt notitiam Dei, et sciverunt Dei promissa. Gente
aulem soli: neque Deum sciebant, neque Dei pro-
missa, ideo excusabiliter responderunt, Aemo πο
conduzit. Et dixit eis : 1:e et vos in vineam meam, et quid
justum fuerit, dabo vobis. Nota quia cum primis solis'
convenit specialiter dare denarium, istos autem on.
nes suh incerto pacto conduxit, id est, Quod justum
[uerit. Scieus enim Dominus quia przevaricaturus eral
Adam, et omnes. postmodum in diluvio fuerant p.r-
ituri, certum pactum fecit ad eum, ne quando dici
ideo se neglexisse justitiam, quia nesciebant qux
praimnia fuerant recepturi. Istis autem non fecit p»
ctum. Benignus enim paterfamilias sciebat Lorgitatei
suam, quia tantuin paratus est retribuere, quantum
mercenarii recipere non sperabant. De dato enim
ejus nenio juste murmurat, quia amplius dat, quu
omnis honio desiderat. Cum. autem sero. factum [nis-
& t, dicit. dominus. vinee procuratori suo : Voca ope-
rarios, et redde illis mercedem, incipiens a norissinis
usque ad primos. Considera quia sero, non autem
mane reddit mercedem. Ergo adhuc stante s»eulo
isto judicium est futurum, et unicuique merces sua
reddenda. Propter duas rationes judicium in hoc s2-
culo fit. Primum, quia illic ipsa beatitudo ventura
Ipsa est merces justitize. Idco non in. illo szrculo fit
judicium, sed ante illud. Deinde ante adventum dici
"ιδ promittitur judicium, ne videant peccatores
beatitudinem diei illius, dicente propheta : Tollaur
impius, ne videal gloriam Dei (1sai. 96. 10). Dict
procuratori suo. Cui procuratori? Sine dubio Filiui
dicit Spiritui sancto. Et si volueris, concedo tibi ut
Pater Filio dicat. (a) [Non quiro utrum Filius sit
Patris procurator, aut Spiritus sanctus Fili: sed
loc dico, quia procurator domus, et paterfamilias,
uec ejusdem substantie possunt esse, nec una pet-
Sta esse, nec xequalis dignitas. Si ergo alter pater-
fainilias, aller procurator patrisfamilias, «quomodo
locum habeat Ternitas * tua? si autem ejusdem sul-
stanti: iste est, el est minor, injuriam facit substan-
ti: : si vero non :equalis dignitas, ubi est una suh-
stantia? ] /Incipiens a novissimis usque ad primos.
Quare non a primis usque ad novissimos, sed pre
mum 23 novissimis ? Attende, naturalis est rativ.
Omnes namque, qui aute adventum Christi fuerun,
quasi ex operibus suis facti suut sancti, gentes autem
ex gratia Christi. Semper libentius aliquid damus lis.
quibus pro solo honore nostro donamus. Ergo omui-
bus sanctis Deus reddens mercedem, justus ostendi-
lur, gentibus autem dat misericordiam, dicente ΑΡ.-
stolo : Gentes autem super misericordia honorare Dewm
(Fiom. 15. 9). Aut certe propter demonstrandam in-
mensam misericordiam suam, sicut est ibi, ubi ait
Apostolus: Et nos qui vivimus, qui remansimus, won
freveniemus eos qui dormierunt (1. Thess. 4.14).
Magis enim sccundum rem erat, ut prius vivent
imimutarentur, postea mortui resurgerent incorrupti.
Sed quia in. convertendis viventibus una est virtus,
lioc solum, quod ad immortalitatem mutantur : quod
autem mortui incoriupti resurgant, duo suut opera:
primo, quia resurgunt ; secundo, quia incorruptü re
surgunt : ergo ut ostendat Deus inaestinabilein po-
*entiam suam, quando, quod difficillimum est, mor-
tuos suscitat incorruptos, postea viventes imumulat.
Sic et in hoc luco secundum rem quidem erat, v!
primi priores acciperent suam mercedem : sed ul
ostendat Deus ineffabilem misericordiam suam, pn-
ntum novissimis οἱ indignioribus reddit mercedetu,
postea primis : sicut illic potentia immutandoruu

! V. )., primis solum.

3 V. D., Trinitus.

(4) Quie uncinis clauduntur, in quodam exemplar desint

859

nos quid sumus facturi, aut quid fieri jam speramus?
ldeo eum sequuti sumus, ut illis electis de medio
nostrum, nos inveniamur relicti. In omni labore si-
miles eis fuimus, et nunc inventi simus in honore
. dissimiles, Nam necesse erat, ut carnalia cogitarent,
qui necdum facti fuerant spirituales. Si enim petitio
eorum suscepta non est, et omnes conturbati sunt ,
quare vel hoc ipsum petere ausi sunt : quanto magis
fuerant conturbandi, si petitio eorumsuscepta fuisset?
ldeo neque dixit, Nou sedebitis, ne duos confunde-
ret : neque dixit, Sedcb tis, ne c:eteros irritaret : sed
quid? Hoc non est meum dare vobis, sed Patris. Tam-
quam benignus et providus pater sic omnia disponit
οἱ ordinat, ut inter fratres unanimes fraternitatis ca-
ritas non rumpatur. Videte quomodo et nullum ex
eis turbavit, et omnes fecit sperare, dicens, Non est
meum dare vobis, sed Patris. Nam quod uni aut duobus
specialiter non promittitur, a cunctis speratur. Quid
ergo? mentitus est Christus, dicens : Non est meum?
Non. Omnis enim qui habet potestatem , si acceptam
habet ab alio, illius est vere qui dedit. Nam quid ha-
bebat Filius proprium, cum ipse non essel suus, sed
Patris ? (a) [Ergo inter eum, cujus non est , et inter
eum, cujus est, nec persona una esl, nec aequalis po-
testas. Si enim unus Deus et Pater et Filius, aut cerie
potest, aut certe non potcst. Quis vidit talem unum
Deum c:zlestem colere qui in dimidio potens est, οἱ
in dimidio impotens? Aut quis illos putet xquales,
quorum non est aqualis potestas ? ] Audiamus hzc et
intelligamus , nos Christiani, ut quando aliquid peti-
mus a Deo, et non impetran;us, non frangatur fiducia
nostra, neqdue cadat spes nostra a Deo, ut de cxtero
desperemus de misericordia ejus : quia nec fratrum
istorum fracta est fiducia, aut cecidit spes , cum non
impetrassent. Quid enim , si non expedit nobis acci-
pere quod petimus; sicut nec illis expediebat ? Quam-
vis autem putas te spiritualem rem petere secundum
Deum, et dignam impetratione : tamen si nou impe-
traveris, graviter ferre non debes. Nam Jacobus et
Joannes rem spiritualem et. dignam Deo se petere
aestimabant : tamen reprobata est petitio eorum , et
inutilis judicata. Non eiiim omne, quod apud homines
justum. videtur, jam etiam apud Deum similiter ju-
stum est : quanto major est Deus homine, tanto pro-
fundiora sunt Dei judicia quam hominis. Numquid
digniores esse possumus Jacobo el Joanne, ut non
impelrartes quod petimus, doleamus, cuin nec illi de
non impetrato beneficio sunt contristati ? Et audien-
tes decem, contristati sunt de duobus fratribus. Quemad-
niodum isti carnaliter petierunt , sic et illi carnaliter
conitristati sunt. Nam sicut isti, si spiritualiter sapuis-
sent, non fuerant petituri , ut essent super omnes :
sic et illi, si spiritualiter intellexissent , non fuerant
contristaturi, esse aliquos ante se. Nam velle quidem
esse super omnes, vituperabile est : sustinere autein
alterum supra se, nimis est gloriosum. O error salu-
taris, qui totius mundi solvit errorem ! St enim apo-
stoli non sic errassent, unde nos cognoscere potera-
mus, quia non omne, quod videtur bonum desiderare
bonum est quia malum? Putabamus quia malum desi-
derare, malum est, ut avaritiam aut furtum : nunc
autem scimus, quia aliud est opus boaum , aliud est
primatus honoris. Et opus quidem bonum desiderare
bonum est : primatum autem honoris concupiscere ,
vanitas est : quoniam bonum opus implere, nostr:
voluntatis, et nostri operis est, et laboris, propter
quod ei nostra est merces : primatum autem conse-
qui, judicii Dei est, propter quod ex primatu honoris
nescio si. aliquam mercedem justitixe adipisci mere-
mur. Nam desiderium primatus ex jactantia nascitur
cordis : qui autem liunilis est corde, et. indigniorein
se aliis arbitratur, secundum illud j;rx ceptum apos:o-
licum, quod ait : Alter alterum «stimuns superiorem se,
numquam desiderat. superior apparere (Hom. 12. 5. et
l'hilipp. 2. 5). Primatus enitn fugientem se desiderat,

(a) Uncinis clausa in quodam exemplari deeraut.

IN MATTH.EUM. HOMIL. XXXV.

851

desiderantem se odit. Videns autem Dominus alienum
spiritum in cordibus discipulorum, quasi hostem in
suis castris vagantem , non eos increpavit, non proje-
cit a facie sua, et istos male petentes, illos non bene
tristantes. Si enim rex terrenus videret , quod civita-
tem illius occupatam. teneat. hostis, quid facere po-
test ? Nihil , nisi ut ponat arietes, cireumducat exer-
citum, et destruat muros , quos forte ipse :edificavit,
ut tantuimmodo hostem expellat. Sed videamus sa-
pientiam nostri Regis. Postquam vidit sua castra oc-
cupata a spiritu alieno , sic hostem expulit , ut castra
sua non lzderet !, dicens : Scitis, quod principes gen-
lium dominantur eorum : et qui majores sunt , potesta-
lem exercent in eos ? Non ita erit inter vos, sed quicum-
que voluerit inter vos major fieri, erit omnium minister :
et qui voluerit inter vos primus esse , erit vester servus.
Fructum humilitatis terrestris posuit primatum c:ele-
stem, et primatus terrestris fructum posuit confusio -
nem czlestem. Quicumque ergo desiderat primatum
cxlestem , sequatur. humilitatem terrestrem : qui-
cumque autem desiderat primatum in terra, inveniet
confusionem in czelo : ut Jam inter servos Christi non
Sit de primatu certamen, nec festinet unusquisque
eorum, quomodo aliis major appareat , sed quomodo
omnibus inferior videatur : quoniam non qui major
fuerit in honore, ille cst justior, sed qui justior fuerit,
ille est major. Conversatio ergo melior est desideran-
da, non dignior gradus. Volens certe Dominus et
duorum fratrum ambitionem exstinguere , et decem
discipulorum invidiam, introduxit differentiam inter
principes mundiales et ecclesiasticos, ostendens, quia
primatus in Christo nec ab aliquo appetendus est non
habente, nec alteri est invidendus habenti , quoniam
principes mundi ideo fiunt, ut dominentur minoribus
δες, uL servificent eos, et spolient eos, et comedant,
et usque ad mortem abutantur vita eorum ad suas
utilitates et glorias : principes autem Ecclesi:e fiunt,
ut serviant minoribus suis, et ministrent eis quzecum-
que acceperunt a Christo, ut suas utilitates negligant,
el illorum procurent : ut, si opus fuerit, neque mori
recusent pro salute inferiorum suorum, sicut Aposto-
lus dicit : Ego autem impendar, et superimpendar ipse
pro animabus vestris (2. Cor. 129. 15). Si hzc ergo ita
habent, szcularem quidem primatum desiderare, etsi
ralio non est, vel causa est : quia etsi justum non est,
vel utile est ; primatum autem ecclesiasticum concu-
piscere, neque ratio est, neque causa : quia neque
justum est, neque utile, Quis enim sapiens ultro se
subjicere festinat servituti, labori , dolori, et quod
majus est, periculo tali, ut det rationem pro omni
Ecclesix apud justum Judicem, nisi forte qui nec cre
dit judicium Dei , nec timet uti abutens primatu suo
ecclesiastico s:ceulariter, convertat eum in sxcula-
rem ? Sed ne forte qui talis est in appetendo prima-
tum, profectum pietatis pie przetendat , dico : Num-
quid qui in ordine prior esi, jam et meritis est melior?

Deus solus scit differentiam inter. sanctos. In. culo
ignorantur. invidia et superbia, — Quamvis quidem
differentiam esse inter sanctos denegare non possu-
mus, tamen ut cognoscat unusquisque, si melior, aut
deterior sit, nemini est concessum. ldeo prudenter
Apostolus membris corporis assimilavit sanctos Eccle-
six? (liom. 12. 5). Sicut enim homo quidem intelligit,
quod membrum honorabile habet in corpore suo,
quod inhonestum : unumquodque autem. membrum
non se cognoscit ipsum. si honorabilius sit , aut con -
teinptibilius ; alioquin et qux? honorabiliora sunt, grae
tularentur, et qua: * contemptibiliora sunt, tristiren-
tur, et per hoc fieret inter ea scissura : sic differen-
tiain. inter sanctuin et sanctum Christus solus coguo-
Scil, cujus membra nos omnes sumus, Ipsis autem
Sanctis non. est concessu:n, ut. cognoscant. differeu-
tiam suam ad invicem, ut non meliores superbiant cou-

! v. D. et Fditi in marg., non deleret.
* lidein in marg., Quad fionorabiliora sunt superbire, εί

qu.

825

hommum in Christi morte posita est. Nulla enim est
res qui ainplius ad. salutem. liominum pertineat,
quam mors ipsius. Nec est aliquid aliud , propter
quod magis Deo gratias agere debeamus , quam. pro-
pter mortem ipsius. ideo cum turba plurima fidelium

eum sequeretur, ij via , duodecim apostolos solos .

tulit in secreto , et illis tantummodo mortis su: an-
nuntiavit mysterium : quia semper pretiosior thésau-
rus in melioribus vasis includitur. Multi quidem viri
erant cum eo, sed propter modicitatem fidei su:e in-
firmi ; multe mulieres , etsi in fide fortes, infirmz
tamen in sexu. Si audissent quia ideo Christus ascen-
delat Jerosolyinam, ut. interficeretur, et viri forsitan
turbarentur propter infirmitatem fidei , et mulieres
propter mollitien su: nature. Nain proprie aninus
mulieris mollis est , et iu tali negotio citius excitatur
in lacrymas. Non recordamur, quod superius cum
de morte Christi Petrus audisset , dolore commotus
non timuit ipsum Dominum increpare , dicens : Pro-
pitius esto tibi, et hoc tibi nonerit (Matih. 16. 33). Si
ergo Petrus in. morie Christi turbatus est , cujus al-
terius fides posset sustinere tanti mali dolorem ? si
petra immobilis pene commota est, quomodo terra
sufferret impetuin teinpestatis? Ecce ascendimus Jero-
solymam. Ecce, contestantis cst sermo, ut memoriam
pr:rscientize hujus in cordibus suis recondant. Tam-
quam si dicat, Ecce nune jam tertia vice przdico
vohis mysterium passionis mex futurs, ut altius in-
sideal mentibus vestris, frequentius repetitum.
Quare Christus discipulis passionem suam premuntiavit.
— Et quare illis przdicit passíonis suse mysterium?
Quia omnis adversitas , qux» subito evenit homini-
bus extra spem , nimium gravis est : quàm vero ante
cognoscimus, et prieparamus noscontra eam, cum su-
perveneritexspectantibus nobis, levior invenitur,quaim
esset futura, si repentina venisset. Ideo ergo nuntiat
illis de sua morte futura, ut cum dies ille passionis
advenerit, non illos turbet cognoscentes, quia omnino
erant ventura, οἱ enim totiens priemoniti apostoli
de morte ejus futura , tamen quando comprehensus
est, scandalizati sunt omnes , et reliquerunt. eum :
quauto magis scandalizandi fuerant, si priemoniti
non fuissent ? Numquid non se pr:eparaverunt , nun
statuerunt in animo suo ut non expavescerent? Si
enim se non praeparasseut, non promisissent una
cum Petro dicentes , Parati sumus tecum ire usque ad
mortem (Marc. 44. 51). Sed iu illa hora fides eorum
defecit, et prx»parationem anims absorbuit timor
carnalis. Vel ideo prx»dicit eis futurum , ut ab exitu
cognoscatur przscientia ejus : ex prxscientia autem
ejus intelligatur divinitas ejus : consideratio autem
divinitatis ejus coufortet fidei ipsorum in tempore
passionis ejus : ut totum illud quod patiebatur dis-
pensationi voluntatis ejus applicarent, non necessitati
naturz. Ecce ascendimus. Ac si dicat, Videte quia vo-
luntarie vado ad mortem. Nemo me vocat Jerosoly-
mam , nemo me admonet, nullius potestatis pr:ece-
ptum timeo, nullius violenti:e necessitate compellor.
Cum ergo venerit tenebrarum potestas, cutn videritis
me in cruce pendentem, ne cstimetis me hominem
esse tantum. Nam etsi posse mori, lominis est; ta-
men vclle mori, hominis non est. Ut quid putas , ab
itinere declinavit seorsum? Numquid non poterat in
iinere coustitutus h:ec eadem eis loqui , cum sint
paucissima verba? Sed declinavit seorsum ab ilinere,
forsitan sciens. quod ventura erat mater iliorum Ze-
bedzi cum filiis suis, ut peterent ea qu: petierunt,

et audirent ea qux aüdierurit, ut prz:spararet eis locum .

ad eundum, ad petendutn, et ad audiendum. Forsitan
eniin et. applieuerunt ibi, donec mulieres retro ve-

nientes occurrerent. Nec enim credibile est, mixtas -

ein ipso ambulasse mulieres , sed longo intervallo
longe mulieres sequeutes , et. longo intervallo se-

parati inter se ambulabant : Christus enim et di- '

scipuli sui primi, sequentes autem de lunge mu-
lieres. Sine dubio ergo nulla alia causa Jesus seor-
sui secessit, nisi ut illa adeundi licentiain inveniret.

OPUS IMPERFECTUM 82)

Sciebat enim cogitationes corum , et consilia eorum,
qu:e facere cupiebant : et non solum przdicens disci.
pulis suis de sua passione futura , sed etiam aptaus
petitur:e mulieri locum , pr:scientia sua divinitatem
ostendit. Aliter : Ecce ascendimus Jerosolymanm, οἱ Fi-
lius hominis tradetur principibus sacerdotum et scribis,
e. condemnabunt eum morte , et tradent. eum gentibus
ad deludendum et crucifigendum , et tertia de resurga.
Ne putes quod tunc tantummodo Christus traditus esi
sacerdotibus et scribis, et condenina verunt eum morte
ει tradiderunt eum gentibus ad deludendum et cru-
cifigendum : sed et nunc traditur, et morte dainnauur.
Et traditur gentibus ad deludendum et crucifigendur.
Christus enim verbum est veritatis, Sicut enim tunc
wadidit. Deus Christum sacerdotibus et scribis , ad
manifestandam fidem sanctorum, et perfidiam iniquo-
rum : fldem quidem sanctorum , si forte fideles , vi-
dentes eum quasi hominem pati, non recedaut, neque
scandalizentur a fide divinitatis ipsius; ad manife-
standam autem perfidiam iniquorum, si intelligentes
eum esse Dei filium secundum testimonia Scriptura-
rum, non timcant, sed ausisint cum interficere quasi
hominem : sic et modo tradit Deus verbum veritatis
sacerdotibus et scribis,id est, -apientibus Scripturarum
ad manifestaudam fidem sanctorum , ei perfidiam iui-
quoruni : fidem quidem sanctorum , si forte videntes
verbum veritatisa mendacio opprimi,quasi mendacium,
non cadant neque scandalizentur a fide veritatis ipsius:
ad mauifestandam autem perfidiam iniquorum, si forte
intelligentes verbum veritatis, quia vere verbum est ve-
ritatis secundum testimonia Scripturarum, ausi siut in-
terficere eum cruce, verbis mendacibus. Quando euim
vides Scripturas prophetarum. et Evangelii, et aposto-
lorum traditas esse 1n manus falsorum sacerdotum el
scribarum, num in:elligis quia verbum veritatis tradi-
tum est principibus iniquis et scribis? Et sicut tunc sa-
cerdotes, vel propter vanam gloriam, vel propter ava-
ritiam , condemnaverant Christum morte, cogitantes
quoniam si teuueriut Christum , ipsi sacerdotes esse
non poterunt secundum lcgem, ncc solemuia illa lucra
ercipere : ità nunc impii sacerdotes οἱ scribe ver-
um veritatis diguum judicant interire , cogitantes
quia si verbum veritatis tenuerint , ipsi sacerdotes
esse non possunt, nec sacerdotalia lucia percipere.
Propterea traduut eum gentibus, id est, populis iu-
eruditis, et indisciplinatis , et barbaris, qui nec que-
runt, nec audiunt eum cum judicio, qui nomen lia-
beut Cliristianorum, mores autem gentilium. Tradunt
autem veritatis verbum perversis expositionibus suis
ad deludendum et crucifigeidum. Deludunt enim ver-
buin veritatis, quando simulant se sequi Christum, et
disputant de eo sine Dei timore : non proposito iu-
veniend;e veritatis, sed studio subvertend;e. [loc au-
tem modo deludunt vcrbum veritatis, nou colunt.
Cruciligunt autem eum, et. interficiunt, quando falsa
confessione mendacii, verbum veritatis suffocant ,
et occidunt in se. Et sicut tunc sacerdotes illi nullae
culpam idoneam invenientes in Christo, falsam accu-
sationem detulerunt adversus eum : sic modo nullam
ralionem. idoneam habentes dicere contra. verbum
veritatis , falsa interpretantur de illo, et falsa prufe-
ruut testimonia prophetarum adversum verbum ve-
ritatis, Sicut enim tunc falsos testes suboruaverunt
adversus Christum, et sicut tunc sacerdotes quidem
et scrib:e cognoscentes eunt , quia vere Christus est,
quasi hominem illum maleficum gentibus tradideruut,
gentes autem non cognoscentes eum esse Christuu ,
deluserunt, et crucifixerunt eum, quasi hominem ma-
leficum : sic et mmodo sacerdotes et scribis lixretico-
rum , cognescentes quia. verbum est veritatis secun-
dum Scripturas, quas legunt : tradunt eum, sicut dixi-
mus, populis et gentibus ad. deludeudum et crucifi-
gendum. Populi autem per ignorantiam verbuin vert-
tatis deludunt, οἱ ceruciligunt, quasi mendacium. Sel
ignorantia eorum not 605 excusat, quoniam si vei-
lent cum judicio quirere , inveuire poterant. verita-
Lein Sicut ncc illos excusavit gentiles , quoiiaur el

8925

ipsi si quxrere voluissent , poterant invenire : quo-
niam non erat homo tantum , sed et Deus Chri:tus :
quoniam sicut tunc per signa virtutum suarum mani-
lestabatur Christus , sic modo per signa operationum
suarum verbum veritatis ostenditur. Christus leprosos
mundabat, c:ecos illuminabat, surdos audire faciebat,
mortuos suscitabat : ita modo qui vult cognoscere ,
ubi sit verbum veritatis, operum ejussigua consideret.
Ubi enim verbum veritatis est vivum, unitum , atque
divinum, ibi mundantur assiduc homines a lepra pec-
cati, et fit salutis eorum testimonium conversatio
ipsorum , 3tque mens eorum. Qui. audiunt verbum
veritatis , illuminantuor ad intelligenda divina myste-
ria ;: aures eorum interiores aperiuntur, ut libenter
suscipiant divina przcepta. Quos hodie vides mortuos
ju peccatis , cras resurgunt in. poenitentia , vivificati
per verbum Dei. Ubi autem non vivum verbum vc-
ritatis , sed mortuum mendacium pradicatur inter
908; nihil horum fieri vides , sicut dat de illis testi-
monium vita ipsorum. Scd et post tres dies resurget
in animabus credentium sibi , enm tres dies fuerint
consummati in eis. Prima dies, Pater ; secunda dies,
Filius , secundum quod dictum est in prophela : An-
nuntiate de die in diem salutare ejus ( Psal. 95. 9) Quis
est autem dies alius de die , nisi genitus Deus de in-
genito Deo? Consequenter et Spiritus sanctus tertia
dies est , quoniam his tribus illuminantur corda cre-
dentium. In quibus ergo trium istorum scienti:ze fue-
rint consummatze, in eis veritatis verbum resurgit ,
et vivit et operatur. Sed nec resurgent , nisi qui
jejunantes a malo et flentes sunt propter eum, et de-
siderant resurrectionem ejus videre in anima sua :
sicut et apostoli jejunantes et flentes fuerunt Domino
crucifixo usque ad diem resurrectionis ipsius. (a) Tunc
accessit ad eum mater filiorum Zebedari, cum filiis suis,
adorans εἰ pelens aljquid ab eo (Marc. 45. 40. εἰ 16. 1).
H:ec est Salome, cujus apud alterum evangelistam
ponitur nomen, vere pacifica, secundum interpreta-
tionem : qua filios genuit pacis. Non solum autem ex
Marco evangelista , qui manifeste ipsos fratres expo-
nit accessisse ad Jesum, et ας eadem postulasse
( Marc. 10. 55) intelligere possumus, quoniam a filiis
suis erat summissa, sed etiam ex przeseniibus Christi
sermonibus, quibus non quasi ad mulierem ipsam se pe-
tentem, sed quasi ad filios summittentes respondit :
Nescitis quid. petaiis. A:stimo enim, quod fratres enn
audissent Domiuum de passione et resurrectione sua
prophetantem, coeperunt dicere intra se, cum essent
lideles : £cce Rex celestis descendit ad regna tarta-
rea, ut regem quidem mortis destruat , ipsam sutem
mortem divinitatis su:e. potentia calcet, et sic vinculo
tenebrarum soluto, captivas animas ad sua regna
perducat. Nec innumerabilis militia daemouuni resi-
stere poterit contra eum. Quem enim in corpore con-
slitutum timuerunt dicentes : Quid nobis et tibi, Jesu
Fili Dei excelsi? venisti ante tempus torquere — nos
(Mauh. 8. 29 ) ? quomodo nudam ipsam divinitatera
contra se descendentem poterunt sustinere? Evcce
post tres dies mortis su: revertetur ab inferis, quasi
victor de bello. Nam cum victoria fuerit consummata,
quid aliud restat, nisi ut regni gloria subsequatur ?
Ergo faciamus, fratres, quomodo possumus regni il-
lius fieri participes. Scimus quia invidus non est. Qui
enim seipsum donavit hominibus, quomodo regni sui
societatem non donabit ? Petentis negligentia repre-
henditur ubi de dantis misericordia non dubitatur.
Si nos rogamus magistrum , forsitan c:teroram fra-
trum corda concutiemus : et dum nobis duobus νο-
lumus providere, inter omnes scandalum excitabimus,
Nam etsi sancti sint , tamen homines sunt. Etsi vinci
à carne non possunt, quasi jam spirituales, tamen per-
culi possunt, quasi adhuc carnales. Ut quid ergo vel
leves occasiones demus , quibus improba carnis na-
tura tranquillas eorum animas inquietet ? Submitta-

(4) Hic iucijit Μουρ apud V. D.

IN MATTILEUM.

HOMIL. XXXV. su

mus ergo matrem nostram, ut suo nomine deprecetur
ro nohis, et fiunt duo bona. Si enim res ipra repre -
irensibilis inventa fuerit, facile meretur veniam ,
quasi mulicr. lpse cnim sexus excusgt errorem. Si
autem non fuerit importuna, facilius impetrabit ma-
ter pro. filiis suis rogans. fpse enim Dominus , qui
maternos animos filiorum miseratione iuplevit, faci-
lius exaudiet maternum affectum. Magna laus. mulic-
ris hujus ex hoc loco colligitur. Priuum , quia non
solum illi reliquerant patrem, sed. etiam ipsa reli-..
querat virum suum, et sequuta fuerat Christum. Et
illi ostenderunt quia filii erant hujusmodi matris , et
ipsa ostendit qula. mater erat talium filierum. Quo-
niam autem vivum reliquerat virum , sermo demonu-
strat, qui de vocatione eorum scriptus est , dicens :
lili autem. reliquerunt patrem suum Zebedeum | in navi
cum mercenariis, et sequuti sunt Jesum ( Marc. 4. 20).
Nisi forte quis dicat, quia Christus plus quam triennio
docuit » el intra tempus vocationis apostolorum et
passionis Christi mortuus est Zebed:zus, et sic illa
sequuta est : Jesum tamen sequuta est. (Qualis radix,
talia et germina : et qualis terra, talis et fructus,
Non eam vicit, sicut c:eteras mulieres, maritalis affe-
cius : quia ille temporalis erat maritus , iste autem
rfectus sponsus. Illius amor deceptio erat carnolis,
istius autem , dilectio incorruptibilis vitz. Non illam
tenuit miseratio senectutis cjus, quia ille sine ista vi-
vere poterat, ista autem sine Christo salva cs-e non
poterat. Cogitavit. enim , quoniam amplius proderit
viro suo, si propter. Deum reliquerit virum, quam οἱ

^Ppropter virum reliquerit Deum. Propterea sexu fra-

gili, et jam ztate defecta , Christi vestigia ueba-
tur : quia fldes nuniquam senescit, οἱ religio fatiga-
Uonem non sentit. Dcinde quia non sentit. illa,
Sicul czterz? matres, qu:e. corpus natorum suorum
amant, animam antem. contemnunt, Desiderant enim
illos valere in szculo isto, et non eurant quid passuri
sint in alio. Alii militias filiis suis provident, alii ho-
nores, et nemo filiis suis providet Deum. Perditio-
nem illorum eum maguo pretio comparant , et salu-
tem illorum nec dono accipere volunt. Si viderint
illos pauperes , tristantur et suspirant : si autem vi-
derint illos peccantes , nemo tristatur : ut ostendant
quia corporum sunt parentes, non animarum. Acces-
sit ergo ad Jesum , rogans et petens aliquid ab eo. Au-
dacein. enim fecerat eam natorum affectus, et. reve-
rentiam forsitan spiritualem vicerat amor carnalis.
Dicit ei Jesus : Quid vis ? Non. interrogat quasi ne-
sciens, ut audiret quid vellet : sed ut illa expouente,
manifestam faceret irrationabileni petitionem | ipso-
rum : quoniam petebant quidem quasi religiosi , et
cxlestis glori: amatores, non quasi scientiam ha-
bentes inutilium postulationum et nocivarum. Nam
frequenter Dominus patitur discipulos suos aliquid
non recte aut dicere , aut agere, aut cogilore, ut ex
illorum culpa occasiones inveniat docendi, et expo-
nendi regulam pietatis, sciens quia et ipse error co-
rum non nocet priesente magistro, et omnes non so-
lum in pr:senti, sed etiam in futuro doctrina ejus
wedificat. AL illa dixit, Dic ut sedeant hi duo filii mei ,
uius ad dexteram. tuam , et alius ad sinistram tuam in
regno tuo. Non dicimus , quia recte petiit : sed. lioc
dicimus , quia non terrena, sed cxlestia filiis suis
optabat. Tunc Dominus occultorum cognitor , nou ad
verba intercedentis mulieris respondit, sed ad consi-
lia suggereutium filiorum respondit, dicens : Nescitis
quid petatis. Concupiscentia enim carnalis omnem in
vobis spiritualem considerationem exclusit. Non au-
distis me referentem , cum venerit Filivs hominis in
majestate sua, ponet oves ad dexteram, hoedos auteni
ad sinistram : εἰ dicet eis , qui ad sinistram sunt :
Disceditea me, maledicti, in ignem eternum (Matth. 25.
41)? Quoinodo vos vultis, ut unus sedeat ad. dexte-
ram, et alius ad sinistram ? Ego vos vocavi ad par-
tem dexteram de sinistra, et vos vestro consilio eur
ritis ad sinistram. [Ideo forsitan et per. mulicrem res
agebatur. Vidit enis. diabolus, quia per illes ipsos

827

9dversus eos agere non valebat ; contulit se ad con-
»ueta arma mulierum , ut sicut Adam per mulierem
spoliavit, ita et istos separaret per matrem. Nam etsi
mater erat , tamen mulier erat. Propter quod etsi af-
fectus ejus dulcis erat erga filios quasi inatris , intel-
lectus tamen ejus nocivus erat quasi mulieris. Sed
jam non poterat per mulierem perditio introire in
Sanctos, ex quo de muliere salus cunctorum proces-
sit. Intelligere ergo. debemus eb nos, ut. non illud a
Deo petamus, quod nos bonum esse judicamus , sed
orantes in ejus potestate ponamus , ut. nos illud pe-
Aentes exaudiat , quod. ip»e nolis expedire cognoscit.
Nescitis quid petatis. Bonum quidem desiderium , sed
Inconsiderata petitio. ideo etsi impetrare non debebat
simplicitas petitionis eorum, tamen confundi non me-
rebatur, quia de amore t'omini nascebatur. Propter-
ea non voluntatem neque propositum eorum culpat ,
sed solun ignorantiam reprehendit , dicens : Nescitis
quid peta:is. Quis autem athleta idoneus aute certa-
men de praemio factum facit ? Si enim certamen bene
processerit , judex postea potest secundum meritum
certaminis premium mensurare et oxstimare. Si au-
tem premium ante fuerit. constitutum, non omni
modo secundum qualitatem pra:mii potest exitum
habere certamen : quia quale prmium detur , in
testate est munerantis : qualem autem exitum ha-
)eal unumquodque cerlamen , non est in potestate
certantis. Nescitis ergo quid petaetis. Desideratis qui-
dem bonum, sed non intelligitis quid est bonum. Si
autem iutelligereiis , illud petere debcbatis , dicentes
quoniam jn hec mundo periculosissimo vivimus,
uasi in pelago , ubi numquam est minor tempestas.
tsi tempestas. interdum. non fuerit, tamen semper
timor est tempestatis. Sic et in hoc mundo viveuti-
hus nuinquam est minor tentatio : etsi tentatio in-
terdum facta. non fuerit, tamen timor tentationis
semper est. ldeo da nobis auxilium grati:ze tuze , ut
non vincamur a malo, sed ipsi omne malum vinca-
mus, Sicut enim s:eculari bello videmus, quia qui va-
deus ad pugnam de przeda victori: cogitat , difficile
vincit, qui autem vadens sic vadit quasi ad mortem,
ille facile superat : sic et nos in lioe. certamine spi-
rituali viventes non. debemus cogitare qualem glo-
Tiam consequamur , sed quomodo evadamus ruinam
peccati. Qui autem «de gloria cogitat, et non, magis
timet de casu , ille nec. infirmitatem. carnis su» co-
gnoscit, nec versutias considerat diaboli, nec intelligit,
quod ait Apostolus : Non est mobis colluctatio cum
carne et sanguine, sed adversus principatus οἱ potestates,
adversus rectores. hujus mundi. tenebrarum ( Ephes. 6.
42 ). l'ropterca sumite omnia arma Dei. Sicut enim
miles, si toto cerpore fuerit armis vestitus , et unaimn
partem habuerit nudam, nihil ei prodest, quod totus
fuerit ferro vestitus , si. per illum unam partem eum
sapilta percusserit, sed sic cadit, quemadmodum si
totus. fuisset. nudus : sic et. Christianus, quamvis
omnem justitiam fecerit, si iu uno peccaverit, simili-
ter peccatur statuitur, quemadmodum si semper pcc-
csset. Sicut ait Jacobus : Si omnem legen adimpleas,
et in uno (ransgrediaris , similiter preevaricator es. legis
(Jacob. 2. 10). Ideo et Dominus iilis respendit : Po-
testis bibere calicem , quem ego bibiturus sum , aut ba
Rismate . quo ego baptizor, bantizari ( Marc. 10. 53)?
unnquid nesciehat. Dominus , quia passionem ipsius
poteraut imitari ? Sed ideo eis dicit , ut Domino in-
terrogaute , οἱ eis respondentibus , omncs nos audia-
mus : quia nemo potest cum Christo regnare , uisi
passionem Christi fuerit imitatus, sicut ait Apostolus :
Si commort(ui. sumus, et convivemus : si sustinemus, et
counregnabimus (2. Tun. 9. 141. 19). Res enim pretiosa
vili pretio non comparatur, Magnum laboreum necesse
est. nobis inipendere , si voluimus ad regna. exlestia
pervenire. Passionem aute Domini. dicimus susci-
pere nos debere non omni modo persequutionem
geutilium , sed omnem laborem et molestiam , quam
patimur in. corpore coutra peccata certantes. Nam si
Centiles defecerint , qui persequebantur : numquid

OPUS IMPERFECTUM 53

idco prompta voluntas (idelium debet sine fructu su-
rilis permanere? Ideo et si gentes non habes, que te
persequantur , habes principem gentium diabolum,
qui hominem persequi numquam cessat, Si enim
principem potueris vincere in peccato, non est ma-
gnum superare ministros ejus in corpore tuo. Ecce
ostendo tibi magnam οἱ insuperabilem perseqna:io-
nem in corpore tuo. Incipe resistere desideriis tuis,
et tunc intelliges quam fortes sunt spiritus desiderio-
rum malorum , qui te persequuntur. H:ec est enim
pugna periculosa, et hzc est gloriosa victoria qui
potuerit odire quod amat, et umare quod odit. Aut
ideo dixit eis : Potestis bibere calicem, quem cgo bibi-
turus sum? Dominus enim cognoverat propositum
isuid petentium fratrum, quia non primatutn sibi pe-
tebant secundum mundiales honores, quem si er
duobus vel tribus unus acceperit, necesse est cxteros
fleri eo inferiores : sed perfectionem pietatis pete-
bant in reguo cxelesti, quam et multi consequi pos-
sunt : et cum fuerint consequuti , alterius perfectio
alterius perfectione non minuitur. Utputa, scdere ad
dextram Christi, vel ad sinistram , numquid duorum
est tantam ? Innumerabiles enim possunt. sedere ad
dextram Christi, vel ad sinistram : tamen alter alte-
rum a perfectionis ordine non excludit: quoniam
hanc perfectionem pietatis nemo potest consequi, nisi
qui legitime certaverit usque ad mortem. Ideo inter-
rogat eos, Potestis bibere calicem , quem ego bibiturus
sum ? ut illis respondentibns quia possumus, audiant
ceteri condiscipuli, et conquiescant, intcHigentes
quoniam et ipsi, si parati sunt mori cum Christo,
nihilominus possunt juxta Christum sedere, per illo-
rum sessionem nequaquam exclusi , sicut ipse dici?
per prophetam in Psalmo : Oculi mei semper ad fide-
les terree, ut sedeant. hi mecum ( Psal. 100. 6 ). Non
enim locus sedendi major et minor est juxta Chri-
stum , sed fides patiendi cum Christo. Non est calix
et baptismum unum. Calix enim passio est, baptisinum
autem ipsa mors.Dictum est autem baptismum secun-
dum similitudinem lan:e intinctze. Sicut enim lana in-
Hingitur , naturalem habens colorem, ut coloretur
purpurea, aut alicujus coloris accipiat dignitatem :sic
et nos in mortem descendimus corporales , et resur-
gimus spirituales, sicut ait Apostolus : Seminanmstr in
infirmitate , surgimus in virtute : seminamur in igno-
bilitate, resur gimus in gloria * seminatur corpus animale,
surget corpus spirituale (4. Cor. 15. 43. 44). Omnis
quidem mors babet in se passionem, non habet in se
omnis passio et mortem. Multi enim fuerunt, qui passi
sunt, et non suut occisi, quales sunt confessores. llli
omues calicem quidem Domini biberunt, baptismo
autem ejus baptizati non sunt. Dicunt ei, Possumms.
Non tantam confidentia cordis sui, quantum igncran-
tia tentationis hzc responderunt, Nescientibus cnim
desiderabile cst bellum, sicnt et inexpertis levis vide-
tur csse tentatio passionis et mortis. Si enim Dominus
cuim in tentationem passionis venisset, dicebat : Peter,
si potest fieri, transeat a me caliz iste (Matth. 26. 59) -
quanto magis discipuli non fuerant dicturi quia l'os-
sumus, si scissent qualis est tentatio mortis ? Magnum
quidem dolorem habet passio, tamen mors habet ma-
jorem timorem. Et dicil eis : Calicem quidem meum
bibetis, et baptismo, quo ego baptizor , baptizabimini :
sedere autem ad dexteram meam, aut. ad sinistram, non
est meum dare vobis, sed quibus paratum est a Patre
meo (Marc. 10. 59). Numquid non libebat potestatem

restare cui volebat, cum sit scriptum , Pater diligit

ilium, et omnia dedit in manu ejus (Joan. 5. 55) ? Se
ideo non refutavit petitionem eorum, nc exanimaret
eos, et pusillanimes faceret. Nam non facile de οσίς-
ro resumnit Sperandi virtutem qui επι] de eo, quod
speraverat, cadit. Noluit autem suscipere petitioucm
eorum, ne c:iteros omnes tristaret. Nam necesse
erat, quod vel talia. cogitarent, adhuc sine auxilio
Spiritus sancti constituti : Si semel. istis duobus to-
tius regni illius s»cietas dividenda es!, si unus sessu-
rus est ad dexteram , alter ad. sinistram ejus : ergo

8357
plo sanctitatis expellat, et aliam sponsam de gentibus
eastiorem inducat in cubiculum «sanctitatis, ut tu pro-
jecto. et in tenebris constituta dicas per Salomonem :
Ne aspezeritis me, quoniam ego sum denigrata, quoniam
despexit me sol (Cant. 1. 5). Vis cognoscere mansue-
tudinem venientis ? Considera speciem adventus cjus.
Non sedet iu curru aureo, pretiosa purpura fulgens;
nec ascendit super fervidum equuni discordia aiunato-
rem et litis qui glorix jaciautia pectus habet reple-
tum, qui de longe odorat bellum, et gaudet ad vocem
tub;e, et cum viderit sanguineam pugnam, dicil in
corde suo, Bene est factum : sed sedet super asinam
tranquillitatis et pacis amicam, Non autem vides in
circuitu. ejus splendentes gladios, aut citera. orua-
menta terribilium armorum : sed quid? Ramos fron-
dentes, testimonia pietatis. Venit ergo mansuetus ,
non ut propter potentiam timeretur, sed υἱ pro-
pter. mansuetudinem amaretur , Sedens super asinam
οἱ pullum ejus. Super matrem. sedebat. Numquid
el super pullum sedebat? Tamen etsi corporaliter
fieri non poterat, ut super animal utrumque sede-
ret, spiritualiter poterat, cum esset Deus, ut et in
Judiiis sederet, et in gentibus simul. Sedere au-
tem super jumenta est in prxecordiis eorum habitare,
ut dicat illis Christus : Tollite onus meum super vos ,
et videte , quia mitis sum et humilis corde (Matth. 11.
29). Mansueti enim mansuetuni debent. portare ; qui
vocavit eos , sessor est , non ut illos puniat propter
peccata eorum , sed ut ipse requiescat in eis propter
- mansuetudinem eorum. Nain sicut hoc genus jumenti,
si quid errat, in simplicitate errat, ct non in asperi-
tate : ila et homines, qui crediderunt in Jesum Chri-
stum, sive ex Jud:eis, sive ex gentibus, ante Christum
non in malitia, sed in ignorantia peccaverunt. Ideo se
deridebant nou puniri sub gravi sessore. Nam sicut
peccatores equi sunt diaboli , ita et sancti equi di-
cuntur Cliristi : quia diabolus in peccatoribus sedens,
instigat eos per deserta facinorum : id est, per forni-
cationes, per avaritias, et e:etera ; Christus sedens in
sanctis, dirigit eos per plana justitiz, id est, in casti-
tate , in humilitate. Ergo equitatus diaboli , perditio
est : equitatus autem Cliristi , salus , sicut. Hlabacuc
dicit in canticis suis ad ipsum Christum : (jui ascendis
super equos (uos, et equitatus tuus sanitas es! (Habac. 3.
8). Ergo induxit pullum in templum, ut ge;tes Judais
conjungat, ut adimpleat quod Jacob beuedicens filium
suum Judam prophetavit : Alligans , inquit, ad vitem
pullum suum (Gen. 49. 11). Qua est illa vitis? Judaa,
αι de "Egypto translata est, et in Oriente plantata.
ει sicut prophetavit Noe de filiis suis, dicens : Bene-
dictus filius meus Sem, dilatet Deus Japhet , et inhabi -
tabit in tabernaculo Sem (Gen. 9. 26. 27). Sem enim
pater fuit. Jud;oruin , Japhet autein pater gentium ,
que per Christum ingressz sunt in tabernacula Ju-

:orum. 6. Euntes autem. discipuli , fecerunt. sicut
proceperat eis Jesus, 1. eL adduxerunt asinam et pullum,
Quoniam euntes »postoli solverunt asinam alienam ,
ministerium quidem fuit eorum, virtus autem et au-
ctoritas Christi. Nec enim potuissent tollere jumentum
alienum ab illo domino , qui eos non cognoscebat ,
unde essent, nisi przveniens spiritus Christi cor do-
mini ejus praeparasset ad dandum. Sic quod apostoli
Solverunt Jud:eos vel gentes de vinculo inimici , in
prima quidem facie eorum videbatur opus : re vera
autem luit virtus et gratia Christi. Nec enim a Chri-
$10 duodecim constituti totum mundum ligatum sub
potestate diaboli solvere potuisseut, nisi gratia Christi
confregisset virtutem inimici. Et imposuerunt super
eum vestimenta sua , et eum desuper sedere fecerunt.
Vestimenta sunt pr:ecepta divina, et gratia spiritualis.
Sicut enim turpitudo nuditatis vestiniento tegitur, sic
tiaturalia inala carnis nostr:e prxeceptis el gratia divi-
nà teguntur. Üinuis enim homo naturaliter non solum
peccator est, sed etiam totum peccatum, dicente Αρυ-
stolo : Éramus natura filii ir& , sicut et celeri (Ephes.
9. 5). Unde et Adam ideo se vidit nudum , id est ,
peccatorem : et ideo foliis fici, id est, mandatis aspe-

IN MATTIIEUM. IIOMIL. XXXVII.

u38

re legis cooperuit uuditatem suam. Et alibi Ρεοιηῖι-
tens Dcus justitias suas , et gratias ablaturum de
gente Jud:ea , sicut dicit. Dominus per Osce prophe-
tam : E! auferam vestimenta mea , et linteamina , os-
tendam gentibus turpitudinem tuam ( Osee. 2. 9 ). Ergo
imposuerunt vestimen!a sua super eos, id est, man-
data et gratias quas ipsi acceperunt a Christo : super
Jud:eos et gentiles imposuerunt , id est tradiderunt ;
nec enim requiescere in eis potuisset Christus , nisi
mandata ejus fuissent in eis. 8. Plurima autem turba
vestimenta sua' sternebat : alii autem. cedebant. ramos
de arboribus, et sternebant in via. Videlicet ut co ve-
niente calcarentur a jumento. Vestimenta sunt man-
data , sicut dixiunus :. frondes autein speciem tenent
pietatis. Quoniam ergo et imandata legis et species
Judaicz religionis a Christianis fuerant conculcanda
in via, id est, in Christo : ideo tunc illa sub pedibus
jumenti sternebaut in via. Et vide quoniam super ju-
mentum quidem apostoli posuerunt vestimenta sua ,
sub pedibus autem jumenti cxlera turba Judaica :
quoniam mandatis apostolorum sternuntur quidem
Christiani et odorantur, legis autem mandata concul-
cant. Quotiescumque enim circumcisionem sperni-
mus, sacrificia Jud:eorum pro nihilo :estimamus , et
cieteras consuetudines Judaicas reprobamus. Vesti-
inenta Jud;vorum , quibus ipsi induebantur, nos, qui
sumus ex gentibus, sub pedibus nostris conculcamus.
Alius autem sic : Qui vestimenta, inquit, deposuerunt
super asinam, apostoli sunt, c:eterique doctores : ve-
sStimenta autem sunt decus el schema gloriz. Glori:n
ergo, quam Christus accepit a Patre, dedit discipu'is
suis : discipuli autem accipientes cam a Christo , de-
derunt eam gentibus, ut delectabiliter Christus scue-
ret in eis, sicut ipse dicit : Et ego gloriam, quam mihi
dedisti, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus
(Joan. 17. 22). Turbx:* autem, quie vestimenta ster-
nebant in via, credentes erant ex circumcisione , qui
gloriam, quam habebant ex lege, videntes Christum ,
dejecerunt in terram, semetipsos humiliautes, et cum
apostolo Paulo dicentes : Secundum justitiam , qua
ex lege est, conversatus sum sine querela , sed qua fue-
runt mihi lucra , hec &stimavi propter Christun detri-
menta, et arbitror stercora esse, wt Christum lucrifaciam
(Philip. $. 6-8). Quid est autem aliud, quam justitiain
legis terrze cozequare, ante sublimem gloriam Christi?
Qui autem ramos de arboribus pracidebant fron-
dentes , ipsi eraut credentes οἱ eruditi doctores , qui
ex prophetis accipientes exempla viva de Christo ,
quasi de arboribus semper virentibus , eL numquam
folia verborum suorum dejicientibus, ramos fronden-
tes ante pedes subjugalis populi sternebant , et per ea
exempla quasi per ramos Írondentes , virentes sine
offendiculo ambularent per viam vitz:e isuus, donec
iutroirent in sanctuarium Dei. 9. Turba autem que
precedebat, et que sequebatur, clamabat, diceus : Ho-
siauna filio David, etc. Memures populi mirabilium
cjus , quz ostendit eis , οἱ sanitatum , quas prestitit
eis, exsultantibus cordibus suis, ante et retro clama-
bant, Hosiauna filio David. Qui prxcedebant, seniores
erant, id est, patriarchae, prophete, ezeterique sancti,
qui ante adventum Christi de adventu ejus οἱ przdi-
xerunt, et cognoverunt ; sequentes autem juniores ,
id est, apostoli , martyres, czeterique doctores , qui
post ascensum Christi de resurrectione ejus et
ascensione vel operibus praedicaverunt et pre-
dicant ; et licet diversis quidem temporibus fuerunt ,
lamen in omnibus unus exsultationis spiritus fuit. Et
illi quidem prophetantes de Christo venturo clama-
verunt ; Benedicius qui venit in. nomine Domini : hi
autem laudantes clamant de adventu Christi jam im-

leto , Hosianna filio David. losianna autem quidem
interpretantur gloriam, alii redemptionem, alii Salvi-
fica, sive Salvum fac. Nam οἱ gloria iili debetur , et
redemptio illi convenit , qui omnes redeuwit , et pre-
tiosi sanguinis effusione salvavit.

--

851

tra deteriores, et deteriores tristentnr contra melio-
res, et per hoc soluta caritate, inter. eos. discordia
nascatur, maxime in hoc s:zculo facinoroso !, in quo
occasiones jugiter quaerit diabolus odiorüm seminan-
dorüni. Quod aulem in boc szeculo differentia dignita-
tis ficta est inter sanctos , diguitatis dico, tion sán-
ctitalis, αἱ alter quidem sit apostolus, alter autem
episcopus, vel minister, vel laicus : contumacia car-
ni$ coegit, ut perversitas mundi , et occulta operatio
inimici coerccatur : quoniam diabolus imperans car-
nl et mundo, in multam indisciplinationem excitat ho-
niines , quamdiu sunt in carne, et in mundo subdito
ci, alios in lasciviam , alios in delicias, alios in invi-
diam, alios in avaritiam, alios in iram et superbiam :
nisi ergo sint quos timeant , solvitur disciplina. De-
nique ipsi honores in Christo in prima quidem facie
videntur honores , re vera autem non sunt honores
diversi, sed sunl diversa ministeria. Utputa , honor
oculi videtur, quia illuminat corpus : ipse honor
illuminaudi non est ei honor, sed ministerium ejus.
Et pedum humilitas esse videtur, quia bajulant cor-
pus : sed ipsa humilitas bajulationis non est eorum
contemptio , sed ministerium eorum. Propterea do-
minus corporis, scilicet homo, nec oculum suum am-«
plius honorat quam pedem, nec pedem magis con-
temnit, quam oculum : quia nec oculus pro aliquo suo
merito honoratus est, ut oculus sit, sed ad hoc mini-
sterium creatus est ; nec pes pro sua culpa contemptus
est, ut sil pes, sed ad hioc ministerium cst creatus,
Propterea ununiquodque membrorum nil minus se
habere intelligeus, secundum ministerium , ad quod
est creatum, nec amplius, nec invidet alteri membro,
quasi plus habenti , nec spernit alteruin membrum ,
quasi minus habens. Sic est οἱ inter sanctos.
Uniuscujusque sancti honor non est honor ejus, sed
actus ipsius. Utputa , apostoli apostolatus putatur
a nobis honor esse ipsius apostoli : vere au-
tem non est honor ejus, sed ministerium ejus.
Unde Paulus de apostolatu suo dicebat : Nam εἰ
evangelizem, non est milii gloria : necessitas enim mihi
incumbit : v& enim mihi, si non. evangelizavero (1.
Cor. 9. 16). Si enim volens hoe ago, mercedem ha-
beo : si autem invitus, dispensatio mihi credita est.
Similiter et diaconatus diaconi contemptibilitas vide-
iur a nobis, verc autem nou est contemptibilitas
ejus, sed actus ipsius. Propter quod Deus nec apo-
stolum amplius diligit, quain diaconum, quia aposto -
lus est, nec diaconum, minus quam apostolum , quia
diaconus est : quia nec apostolus pro merito suo
antecedenti honoratus est, ut esset apostolus, sed ad
hoc ministerium aptus est judicatüs secunduni motum
anima sua. (a) [Nec diaconus pro merito suo ante-
cedenti contemptus est ut esset diaconus, sed ad hoc
ministerium aplus est judicatus secundum motum
anime su$.] Propter quod neque apostolus lau-
dem habebit apud Deum, quia apostolus fuit, sed
si opus apostolatus sui bene implevit : neque diaconus
exprobrandus est, quia diaconus fuit, sed si opus
suum neglexit. In nullo ergo hominis est honor, nisi
in quo bene implevit opus suum : et nulla contem-

Ho ejus est , nisi in quo neglexit proprium opus.
Unde sicut. pes libenter servit oculo , quasi sibi ser-
vienti, sciens quia nisi oculus, suo ministerio fuerit
usus, nec ipse suo poterit uti : et oculus libenter
servit pedi, quasi sibi servienti, sciens quia nisi pes
suo officio fuerit usus, nec ipse suo poterit uli : sic el
sancti invicem sibi debent esse subjecti , ut. minor
majori non invideat, quasi majori, sed libenter ei ob-
sequatur, quasi sibi servienti, in eo ipso quod major
est, et major non contemnat iminorem , quia major
est , sed libenter ei obsequatur , quasi sibi servienti,
Hl:c omnia tractavimus propter duos fratres, qui
petierunt sibi primatum, cum non debuissent ; et de-
cem apostoli indignati sunt contra eos, cum non

* v, n. et Editi iu marg., fastidioso, alia lectio, factioso.
(4) Uncinis clause? desunt in exemplari quodam.

OPUS IMPERFECTUM Let]

dehuissent. Sicut. Filius hominis non venit. minigrar
sed ministrare , et dare animam suam in redemptionem
pro multis. Ad hoc enim ad imaginem Christ facti
summus, ut. imitatores. efficiamur voluntatis ejus ἆ
conversationis. Numquid ad similitudinem majest.
tis ejus sumus creati? Nam ille quidem nostram car-
nem imitari potuit , nos autem illius divinitatem imi-
tari non possumus : sed in hoc sumus imago ejus,
ut quod ei bonum videtur, et apud nos sit bonum, e
quod ei malum videtur, et apud nos sit malum. (ui. *
cumque autem , Domino hurnilitati studente, jacta.
εἰ. studet, non est imago Cliristi. Et qui , Donum
paupertatem amante, divitiarum amator est in loc
saeculo , repellit a se Christi similitudinem. Non esl
verus discipulus, qui non imitatur magistrum : pe
est vera imago, qux? similis non est auctori.

Howilia xxrvj. ex capite xx.

29. Et egredientibus eis ab Jericho , sequula est eun
(urba mulia, etc. Testimonium studiosi agricole est
inessis fecunda : assidui autem doctoris documentum
ecclesia plena : negotiatoris prosperata felicitas, apo-
theca multiplex. Neminem labor itineris impediril,
quia amor spiritualis fatigationem non seutit. Nemi-
nem sexus muliebris retinuit, quia iuter virum οἱ
mulierem corporis quidem differentia est, gratia au.
tem una est, et una conditio in omnibus. lilic erro
differentia sexus requiritur, ubi causa carnalis esi, el
ubi caro, non spiritus operatur. Neminein possessio-
num suarum sollicitudo retraxit *, quia ingredieban.
tur in possessionem regni calestis. Vere enim noa
habet super terrara quod amet, qui bonum czeleste in
veritate guslaverit. Sicut enim qui pretiosum cust
verit cibum , postmodum ei lizec esca. communis in-
grata videtur : sic et qui semel de dulcedine Clhrisü
bene gustaverit, terrenorum bonorum de cxtero non
multum sentit saporem. Quis non desideret illua,
aut quis non sequatur enm quem etiam duo caeci, an.
tequam corporaliter viderent, spiritualiter aspexe-
runt, et antequam audirent, crediderunt? Nimirum
hiec est illa rosa in campis Jericho, de qua Sapienta
loquitur per Salomonem : Sícut palma ezalisia sum
in Cudes, el sicut. plantatio rose in Jericho (Eccli. 24.
18 ). Ergo hiec est. illa speciosissima rosa, sanctille
justiti:e candida, el passionis sanguine rubicunds.
Sicut enim rosa antequam videatur, sentitur, el anie-
quam inveniatur, tenetur in odoribus suis : sic e
Dominum transeuntem de longe , duo czci antequam
viderent , divinitatis ejus fragrantiam senserunt.
90. E! ecce duo ceci. Ecce, dicendo , opporuuitatem
ostendit : hoc est, opportune oblati sunt aute faciem
Christi, ut apertis oculis, quasi testes virtutis ejus,
asceuderent cum eo in Jerusalem : quia futurum erai,
ut sacerdotes repleti invidia, dicerent contra eum,
In qua potestate facis h:ec ? ut videlicet ca:ci respon-
deant, etsi non voce, tamen ipsa re : Ecce nos cac
fuimus, et videmus. Quid ergo de potestate requiritis.
qui videtis virtutem ? Erubescite, carnales oculi . qv
ante vos Christum stantem non aspicitis, quem εἰ
crediderunt duo c:eci sedentes secus viam, non in ΤΗ.
Duo cxci duo populi sunt, Judaicus, et genulis. Av
Sicul quidam interpretantur , ambo gentium, unt
ex Cham, alius ex Japbet. ldeo autem ceci, qua
nondum eis apparuerat unigenita lux. Secus vius :
id est, juxta veritatem conversabantur, se veritalet
invenire non polerant, quia via veritatis οί
adhuc demonstrata non fuerat : vel secundum rait»
uem verbi degentes, non autem in ipsa ratione ver
consistentes : quia notitiam verbi nondum 200
rant. Sicut enim qui in tenebris ambulat, si sed
viam perdiderit , interdum tota nocte aiibulat jb
viam errans, et non invenit viam, donec. superveti2l
dies : sic et homines ambulautes in crroribus

, ! fidem ia marg., possessionum suarum. recordeilo c
raxit.

51

ylo D«i non debent esse numi, nisi spirituales, id est,
qui Dei imaginem habent : et non illi numi, id est,
non illi homines, qui terreni regis imaginem por-
tant, id est, diaboli. Nam sicut homo bonus in se ima-
ginein Dei ostendit, sic et homo malus imaginem dia-
boli habet, Aut certe mensas spiritualiter dicil scri-
pruras nümulariorum, id est , sacerdotum. Vere euim
Sacerdotum. illorum scripture everse sunt, ut jain
' nemo eorum pascatur in eis, succedente Novo Testa-
mento priori. Et cathedrasvendentium columbas evertit :
loquens etsi non sermone, tamen ipso facto : Quid fa-
ciunt in templo multe columbz venales, ex quo una
columba gratuita descendit iu templum corporis mei?
id est, Spiritus sanctus replevit Ecclesiam meam.
Non enim in sacrificio columbarum postmodum pla-
citurum est Deo templum, id est Ecclesia, sed in Spi-
ritu sancto. Dixi enim vobis per proplietam : Non
accipiam de domo (ua vitulos, neque de gregibus tuis
hircos, quontam meg cunt. omnes. [ere sylvarum , ju-
menta in. montibus et boves ; cognovi omnia volatilia celi
(Psal. 49. 9-130). Immola Deo sacrificium laudis (lbid.
v. 11), quia non hostias volo, sed corda : non sacrifi-
cia, sed fidem. Item dixi vobis per eumdem prophie-
tm : Afferte Domino gloriam el honorem (Psal. 28. 2).
Et si vere vultis in templo Dei consistere, tollite ho-
stias, et sic. introite in atria ejus sancta. Tollite tau-
ros de templo, quia unus taurus est offerendus pro
grege universo : de quo Jacob dicebat aecusans Levi-
las, id cst, sacerdotes : Quia in ira sua occiderunt ho-
minem, ei in furore suo subnervaverunt taurum (Gen. 49.
6). Tollite oves de templo, quoniam unus agnus occidc-
tur. Quoniam ergo per prophetas admonuerat eos , ubi
hostias de templo tollerent animalium, et corda sua con-
tribulata et humiliata offerrent, illi autem non obau-
dierunt : juste nunc tamquam iratus super inobedientia
eorum , propria virtute expellit eos !, ostendens per
he, quoniam ipse est qui tunc per prophetas ad-
monuerat 908 de hostiis expellendis. 45. Scriptum est
enim : Domus mca , domus orationis vocabitur, vos autem
fecistis illam spéluncam latronum (1sai. 56. T). (a) Tem-
pluin autem. Dei speluncam facit latronum, qui lucra
wrrena et illicita, non etiam spiritualia in animaruimn
salutem sectatur. Cultusque religionis eo modo non
tam cultus Dci est, quam iniquie negoliationis occa -
sio. Nam quotidie ingreditur Jesus in templum suum,
id est in sanctam Ecclesiam, et ejicit omues veudea-
tes gratiam Dei de Eeclesia, episcopos, presbyteros,
diaconos, omnesque ecclesiasticos, necnon et laicos :
quia unius criminis habentur, pariter Dei dona ven-
dentes οἱ ewentes : quia scriptum cest, Gratis acce-
pistis, gratis date (Matth. 10. 8). Columbas quoque
veudentiuim cathedras evertit, ut quod honor sacer-
dotalis debct auferri ab eis, duceret, qui pro terrena
mercede opus Dei facieudum existimant. Quod igitur
de ecclesiasticis diximus, hoc unusquisque de se in-
telligat. Dicit enim Apostolus : Vos estis templum Dei
tivi, et Spiritus sanctus habitat in vobis (1. Cor. 5. 16).
Non sit igitur in domo pectoris tui negotiatio illicita.
Nihil boni, tjuod facimus, vel facere possumus adju-
vante Dominio, appetitu jactantiae faciamus, non ter-
reni lucri coucupisceutia, non malarum cupiditate re-
rum, ne ingrediatur Jesus iratus ct rigidus, et non
aliter emundet templum suum, inisi flagello adhibito,
id est, correctione gravissima, et de spelunca latro-
num, id est, de habitaculo dizmonum per usum ini-
quie cupiditatis, et de domo negotiationis, id est, de
corde terreni lucri inhiante, süze faciat domui hiabi-
tationis. Ünde quia paucorum est tam solida forii-
tudo, cruciantur delicti sanandis vulneribus, quibus
humana fragilitas sauciatur. Diligens est adhibenda

! Editi in marg., Propria manu expellit ea. Y. D., Propria
eos virtute compellit.

(a) tiec, Templum autem Dei, et czelera quz sequuntur,
desunt in Cod. V. D. usque ad liec. verba, £t accesserunt
ad cum cteci el claudi, «c. 2

IN MATTH/EUM. IIOMIL. XXXVII.

812

curatio. Unde dicit Scriptura : Quis enim gloriabitur
castum se habere cor, mundum a peccato (Prov. 90. 9)»
Omnes igitur intelligant delictorum indulgentiam, et
reparationis δη necessariam sibi esse medicinam.
Nemo enim est tanta firmitate suffultus, ut de justifi-
catione sua debeat. esse securus. Utamur igitur, di-
lectissimi, salubherrimi temporis venerabilibus institu-
Us, et solertiori cura nostras maculas tergamus. Quan-
tumlibet enim caste et sobrie mortalis hxc vita du-
catur, quodam tamen pulvere terren:z? conversationis
aspergilur, et nitor mentium ad Dei imaginem cón-
ditarum non ita a. fumo totius vanitatis est alienus,
ut nulla possit sorde fuscari, et non semper indigeat
expoliri. Quod si etiam castissimis animis neccssa-
rium est, quanto magis est expetendum, qui tota
forte anni spatia aut szecularius aut negligentius trans-
ierunt? Quos caritate debita commonemus , ut con-
fugiant omnes ad pr:sentem ubique Dei misericor-
diam, et digna se confessione cum observantia man -
datorum Dei cunctorum corda sanciificent. Mitescat
evita, iracundia mansuescat. Remitant sibi omnes
culpas invicem suas. Nec exactor sit. vindictz, qui
petitor est venim, Dicentes enim, Dimitte nobis de.
bita, sicul. et nos dimittimus debitoribus nostris (Matth.
6. 12), durissimis nos vinculis colligamus, nisi qued
profitemur impleamus. Clemertes autem et mites ani-
mos largitas deorum. Nihil enim est dignius, quam
ut homo sit auctoris sui imitator, et secundum mo-
dum propri: facultatis divini operis sit exsequutor.
Nam cum aluntur esurientes, vestiuntur nudi, nonne
auxilium Dei munus explet. ministri? Et benignitas
servi, munus est domini. Et merito Deo grati:e refe -
runtur de pietatis officiis, cujus opera videntur in fa-
mulis. Propterea ipse Dominus discipulis suis ait :
Sic luceal lux vestra coram hominibus, ut videant opera
vestra bona, el glorificent Patrem vestrum, qui in celis
est (Mauh. 5. 16). 14. Et accesserunt ad eum. ceci et
claudi in templo, οἱ sanavit eos omnes : ut quod illi
verbis clamabant, iste factis ostenderet. Quasi. testis
vocis eorum sanavit evcos, ul cci videntes, e:wcos
aspicientes, viderent et ipsi : ut istorum illuminatio
corporalis fieret illis spiritualis lucerna cordis. Cu-
ravit et claudos , ut claudicantes δη οἱ in fide curre.
rent ad Christum, nt ineliores pedes illi acciperent
videntes quam isti. 15. Videntes autem principes sa-
cerdotum, et scribe mirabilia qud fecit, et pueros cla-
mantes in lemplo , et dicentes : Hosianna' filio David. :
indignati sunt, 16. et dixerunt ei : Audis quid isti di-
cunt ? Quihus ipse poterat dicere : Et vos videtis qnid
ego facio? 1108 loquentes attenditis, eL me facientem
rion consideratis. Ego enim factis interpretor voces
illoruin. Quemadmodum columna in templo, si ste-
terit tecta, accepto pondere amplius confirmatur ; si
autem modice obliqua fuerit, suscepto pondere, non
solum non confirmatur, sed amplius vadit ad latus :
sic et cor hominis si rectum fuerit, videns opera ali-
cujus viri justi, aut audiens, per doctrinam sapientie
ejus amplius contirmatur ; si autein fuerit perversum
cor, videns opera alicujus viri justi, aut audiens, non
solum non confirmatur, sed magis ad invidiam exc:-
tatur, et magis pervertitur. Hoc modo et sacerdotes
videntes sanitates :xegrotantium, et audientes laudeui
puerorum, non solum hn crediderunt in Christin,
sed magis excitali sunt cóntra eum, dicentes : Audis
uid isti dicunt? Utinam vos audieritis quid dicunt !
ire enim sanitlates :zegrotantium de vocibus claman-
tium testimonium dant, quia vera sunt quie dicuntur.
Jtem voces clamantium de sanitatibus: egrotantium
testimonium reddunt, quia magna sunt quz flunt. Si
sanitates zegrotantium mentiuntur de Christo, inter-
rogate voces clamantium. Si voces damanlium meu.
tiuntur, interrogate »grotantium sanitates. Et ut quid
quasi reum arguitis, quem tanti testes defendunt? *i
juste clamant, consentite clamantibus, et credite iu
Christum ; si autem injuste dicunt, reprehendite illos
magis injuste, dicentes : Et ut quid Christum culpa-

835.

luisset imponere, sufferebant : eLomnia non bona patien-
tia supportabant, ncc resistebant. Propter qu:e omnia
et Ápostolus ad Corinthios dicit : Videte vocationem ve-
stram, fratres, quia non multi sapientes secundum car-
nem, non multi ores, non multi nobiles ; sed que stul-
ta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapientes : et
infirma mundi elegit Deus ut confundat fortia : et igno-
bilia, et coniemptibilia mundi elegit Deus, et ea qua& non
sunt, ut ea qua sunl. destrueret (1. Cor. 1. 26-28).
At ubi Christus super eos ascendi!, et induxit in tem-
plum, lavati per baptismum, facti sunt de immundis
animalibus homines sancti. Percepta enim verbi ra-
tione, sapientia Dei facti sunt rationabiles, et pruden-
tes : et inventa est irrationabilitas eorum esse simpli-
citas, et stultitia eorum mansuetudo. Nam simplici-
138, sine ratione verbi, hominis irrationabilitas cst :
et mansuetudo si non sit propter Deum stultitia est.
Adhuc autem accepta gratia, el recognita regenera-
tione sua czelesti, facti sunt de infirmis et de ignobili-
bus fortes et nobiles : et qux videbatur infirmitas,
innocentia est inventa in eis, ignobilitas autem humi-
litas. Nam innocentia sine Deo inlirmitas aestimatur,
et humilitas non propter Deum ignobilitas judicatur.
ltem rejicientes a se onera dzemonum, suscipientes
super se jugum Christi suave, et onus ejus leve, et
ipsum sessorem in cordibus suis suscipientes, facti
sunt patientes. Nam patientia irrationabilis onerifera
astüimatur et ligata, id est, diabolici erroris vinculo
impedita, ut non haberet libertatem ire quo vellet.
Nam omnes homines antequam peccemus, liberum
quidem habemus arbitrium, si volumus sequi volun-
tatem diaboli, an uon. Quod si semel peccantes obli-
gaverimus nos operibus ejus, jam nostra virtute eva-
dere non possumus ; sed sicut navis, fracto guberna-
culo, illuc ducitur, ubi tempestas voluerit : sic et ho-
mo, divinze gratize auxilio perdito per peccatum, agit
uon quod vult, sed quod diabolus vult. Et nisi Deus
valida manu misericordix sux solverit eum, usque ad
mortem in peccatorum suorum vinculis permanebit.
Ergo nostra quidem voluntate et negligentia alliga-
mur, sed per Dei misericordiam absolvimur. Sicut
enim videmus in istis mundialibus regnis, quomodo
in rimis quidem nemo potest facere seipsum regem,
sed populus creat sibi regem quem elegerit ; cum rex
ille fuerit factus et confirmatus in regno, jam habet
potestatem in hominibus, et non potest populus ju-
guin ejus de cervice sua reyellere : nam primum qui-
dem in potestate populi est, facere sibi regem quem
vult, factum autem de regno repellere jam non est in
potestate ejus, et sic voluntas populi postea in ne-
cessitatem convertitur : sic et homo, priusquaur pec-
cet, liberum habet arbitrium, utrum velit sub re-
gio essediaboli ; cum autem peccando se tradiderit sub
regno ipsius, jam non potest de potestate ejus exire :
et sic prima voluntas ejus in necessitatem conver!itur.
2L hoc est, quod homines szxculares et peccatores di-
cere solent : Numquid nolumus esse saucti? et. quis
non vult esse justus? Sed non possumus. Vcrum qui-
dem est, quod dicunt, sed non habent excusationem :
quia primum potuerunt non esse sub potestate dia-
boli, si voluissent ; postquam vero posuerint thronum
diaboli in cordibus suis, jam nemo potest eos de po-
testate diaboli eripere, nisi solus Deus. Solvite, inquit.
Quomodo ? Per doctrinam vestram, per iniracula ve-

stra : quia omnes Jud:zi et geutes per apostolos δυπί

liberati. Adducite mihi. Per ministerium, id est, ad
gloriam corrigite illos. Duos autem misit apostolos,
quia per duo generalia mandata omne genus hominum
de peccato absolvitur. Qualia ? Diliges Dominum Deum
tuum ex loto corde-tuo, εἰ proximum (uum sicut te-
ipsum (Deut. 6. 5. Levit. 49.18). 1n his duobus manda-
lis omne peccatum expellitur, et omnis justitia con-
sumimatur. Aut cerie alia duo, Quod tibi non vis fieri,
ulii ne feceris (Tob. 4. 16). ltem, Quod vultis ut faciam
vobis homines, facite et vos similiter (Matth. 1. 12).
Quidam autein istos duos Petrum et Philippum apo-
stolos exponit intelligi oportere : quoniam hi primum

' OPUS IMPERFECTUM 853

transgredientes Judaicos fines, gentes adduxerunt ad
Christum : Philippus quidem Samariam, quam ipsam
Samariam asinam esse interpretatur : Petrus autem
gentes, accipiens Cornelinm ex gentibus. quasi Sa-
mariz pullum. 5. Et si quis vobis aliquid dirent, di-
cite : Dominus operam eorum desiderat. Ne dicatis, Do-
minus tuus ; neque, Dominus noster ; neque, Doni-
nus jumentorum : ut intelligant ornnes, quia ego se-
lus Dominus, non solum animalium , neque solum
eorum qni mihi subditi sunt, sed omnium hominum
etiam qui mihi contrarii sunt. Nam et peccatores con.
ditione quidem mei sunt, voluntate autem sud diabo-
li- Meus est. enim orbis terre εἰ plenitudQ ejus (Dig.
25. 1). Dominus operam eorum desiderat. Justum est
ut aliquando creatura serviat suo creatori. Gentes
enim Deus in potestate diaboli pro tempore reliquit,
ut tentet, nou in :eternum contempsit, ut. perdat,
Necesse est autem ut fiat quod scriptum est : Iomines
et jumenta salvabis, Domine (Psal. 35. 7). Confestim
autem remittet eos. Animal quidein postquam ingres.
sum est in Jerusalem Judza, ad dominum suum re.
inissum est, animalis autem prophetia in Juda ie-
mansit. Nam de animali illo non hoc, quod videhatr,
necessarium erat Christo, sed illud, quod iniclligeba-
tur, id est, non caro, sed ratio : ideoque caro remis:
cst, ratio autem reienta est. Aut ita. Non dixit, et ite-
rum reinittet eos ad te : sed tantuin, Hemittet eos, ut
ne mysterium pr:ecederet rationem. Nam puto in pri-
mis homines non sermone nudo vocavit apostolorum,
sed per virtutem Spiritus sancti solvit pariter et ad-
duxit. Postquam autem adduxit, iterum dimisit eos
in arbitrio, ut labore suo comitante gratia justificen-
tur. Nam quod. vocati sumus, Dei est, quod autem
digne post vocationem vivimus, nostrum pariter est
et Dei. Hoc est quod ait, Iterum remittet eos, non ad
diabolum, qui prius tenebat eos, sed in arbitrio suo,
adjuvante gratizx scilicet dono. 4. Hoc autem totam
[actum est ut impleretur quod dictum est per propheiam
dicentem : 5. Dicite filie Sion, Ecce rez tuus venit tibi
mansuelus, sedens super asinam, εἰ pullum filium ja-

menti (Zach. 9. 9). Dominus noster asceudens ad

mortem Jerosolymain, magnam gratiam pacis οἱ con-

cordiz: mundo universo quasi in testamento reliquit.

In mysterium enim gentium futurarum, sedens super

asinam et pullum ejus, Intravit in templum, et sic

entes Jud:eis conjunxit. Sciens autem propheta ma-

itiam Jud:orum, quia contradicturi fuerant Christo

asceudenti in templum, ideo przmonuit, ut per hoe

signum cognoscerent regem suum Judi, dicens ;

Ecce rez tuus venit tibi mansuetus, sedens super asinam
el pullum ejus. Ecce, ostendentis verbum est : id es,

Non corporali aspectu, sed spirituali intellectu opera

virtutum ejus aspicite, non schema visionum ejus. Si

enim schenia ejus aspexcritis, dejiciendi estis in na-

tura humana : si autem opus ejus consideraveritis ,

salvandi estis in virtute divina. Ante tempora autem

multa constitutus. propheta, videns eum spirituali
aspectu, qui nondum natus fuerat, ideo dicebat, Ecce,

ut ostenderet quia ille, de quo loquebatur, antequam
nasceretur, jam erat. Cum ergo videritis eum in templo,
0 Judzi, nolite superbe agere contra eum dicentes : Ix
qua potestate heec facis (Luc. 20.2)? Quia Ecce rez tu
venit tibi mansuetus, sedens super asinam. Nolite consi-
derare, in qua potestate facit, sed considerate tantuin,
si facere potest : quoniam hoc credere est, iliud au-
tem tentare. Ecce rex tuus venit tibi mansuetus, sedeu
super asinam. Nolite dicere, Nos non habemus regem,
nisi tantummodo Caesarem (Joan. 19. 15). Eccercz tuas
venit tibi mansuetus, sedens super asinam. Si initellexe-
ris, venit tibi ; si non intellexeris, veniet contra t£ :
id est, si intellexeris, veniet ut salvet te, et sub pe
dibus tuis subjiciat gentes, et dicas per propheiam
gaudens ; Quoniam Deus eaxcelsus, terribilis, οἱ r&5
magnus super omnem terram 5 subjecit populos mobit,
el gentes sub. pedibus nostris ( Psal. ab. 3-5). Eli
nos in hereditatem sibi, speciem Jacob quem dilezit. 3
autem non iutellexeris, veniet ut perdat te, et de tenr

δισ
inultorum hominum fidelium. habitantium. in una
dono, sicut scriptum est : eus qui. inhabitare. facit
unanimes in una. domo ( Psal. 61. 7 ). Deuique vide
ipsa folia fici , quomedo secundum similitudinem
manus formata sunt. Folia autem viriditatis suut s
cies tantummodo sanctitatis in homine , aut siue fru-
ciu operum verba religiosa. Quienmque ergo homo
religiosus, id est, arbor rationabilis , profitetur 5ο
esse Dei, et justitiam non operatur , arbor est tan-
'tummodo, | folia sine fructu. portans, quales sumus
nos , de quibus prophetavit Apostolus : Erunt , inquit,
in novissimis diebus homines scipsos amantes , cupidi
pecuniarum , elati , superbi , parentibus non obedientes,
toluntalis sue amatores magis quam. Dei , speciem qui-
dem pietatis. habentes, virtutem aulem ejus abnegantes ,
quos in finem malediclurus est Dominus , ut numquam
ex illis [γιος nascatur , sicut. maledixit. Judwis, εἰ
arueruut ( 9. Tim. 5. 1-85). Secus autem. viam est
juxta mundum. Ideo ergo nullum in Jud.vis fructum
Christus potuit invenire, quia juxta mundum viventes
crant, id est , secundum mundum. Mundus enim via
est communis, per quam omnes transeunt qui nascun-
tur, Sicut exposuimus in parabola seminautis. Qui-
eumque ergo homo fidelis, id est, arbor rationabilis,
juxia. mundum vivens, numquam potest in $e fru-
ctum justitize tenere. Unde l'aulus dicebat ad Timo-
theum : Nemo militans Deo implicat se negotiis secu.
laribus, ut ei placeat , cui se probavit (2. Tim. 2. 4 ).
Ut quid non potest fructus suos tenere? Transeuntes
enim et retranscuntes diemones , vel ministri ipsius ,
per viam , id est, vagantes per mundum suum, ex-
cutiunt eos. Sicut enim irrationabilis terra , que 56:
cns viam posita est, semper coneulcatur, et dura est,
et semina doctrin:ie in sulcos sensus sui non recipit ,
sed volitiles spiritus rapiunt ea : sic οἱ omnis arbor
rationabilis juxta. viam posita numquam polest esse
fructifera, id est, homo secundum inundum vivens
numquam potest evadere a peccato, ut sit justus. Fre-
queuter enim Iranseuntes. spiritus ipsas gemmas ju-
sulie excutiunt de ramis ejus , antequam aperiantur
in flores. Interdum autem. ipsos flores jam apertos
excutiunt,. interduin vero eliam poma ipsa formata
depouuut. Rami euim sunt animx sensus ipsius, de
quibus omnia bona procedunt. Gemmie autem. Sunt
boue cogitationes cohzrentes in sensibus. Aperi
autem. flures sunt. bon:e. voluntates. Sicut enim de
gemuis flores procedunt, ita de bonis cogitationibus
nascuntur bons voluntates. Sicul. auteui flures non
possunt procedere, uisi fuerit gemma : sic hona. vo-
luntas nasci. non potest, nisi pr:cesserit in homine
cogitatio bona. ljona enim cogitantes incipimus desi -
derare quie. bona sunt apud Deum. Nam voluntates
bon: sic suaves sunt apud Deum , quemadmodum
odoriferi flor: s. Uide Salomon dicebat : Fili, serva
te a cogitationibus qua sunt sine intellectu (Sap. 4. 5).
Poma autem sunt opera ηδη perfecte. Sicut
enim ex floribus poma formantur, ita ex bonis vo!uu-
latibus opera perfecta nascuntur. Sicut. autem ante
pomum flos przcedit , ita ante opus bonum bona vo-
luntas. Omnis itaque homo, qui jam nec cogitat ali-
quando qii bona sunt , ipsas gemmas justitia: de ra-
mis, id est, de sensibus ejus, transeuntes daemones
excusserüunt. Qui autem. cogitat quidem bona, et
proponit in corde suo facere quod bonum est : puta,
aut eleemosynas facere, aut jejunare , aut continens
956 εἰ tamen concupiscentia saeculi. victus, aul ex
quacumque occasione mutaverit. voluntatem suam :
de illius sensu jam apertos flores dic mones cxcusse-
runt. Qui autem cogitavit bona, et proposuil, οἱ per-
fecit quod. proposuit, ille poma produxit, Quod si
iterum peccaverit, el propter peccata sequentia justi-
ie opera priora perdiderit, de iilis sensibus d:emo-
nes jam perfecta. poma eseusserunt. Sicut ergo difti-
cile cst arborem juxia viam positam fructus suos
usque sd maturitatem servare : sic. difficile est vi-
rui fidelem juxta. istum. mundum viventem , id
est. in actibus. ejus , justitiam. immaculatam. usque

PATROL. Gn. LVi.

IN MATTILEUM. HOMIL. XXXIX.

816

in finem servare. Si vis ergo. fruetus. justitize usque
in linem tenere, recede de via, et plantare im
loro secreto, ut nec mundus tecum aliquid liabcat
commune, nec ta cum inuudo.. Et ait illi : Numquam
ex le fructus nascatur in sempiternum. Nou quia male-
dixit arborein, ideo fructus non dedit, sed quia non
dabat, ideo maledixit ci, ut nec folia ipsa proferret ;
il est, non ideo Jud:ei perdiderunt justitiam, quia
Deus eos dereliquit, sed ideo eos Deus dereliquit,
quia justitiam nou afferebant, ut nec ipsa species
pietatis esset. in cis, aut! sermo. Et vere sicut melius
est, uL non sit arbor, quam ut sit quidem, οἱ secun-
dum genus «uum fructum non faciat : sic melius est,
ut nec sit homo Dei, quam ut sit quidem, et conver-
sationem non liabeat secundum Deum. Qui enim taus
ncn est, si tibi non obaudit, non doles : de illo autein
graviter doles, qui tuus est, et te conteninit, οἱ aliis
servit : sie Deus non tantum de alieno et aperte dia-
bolo servienti irascitur , quantum de suo diaboli fa-
ciente voluntatem. Ideo in fiue seculi ipse Deus mit-
tet operationem crroris in tales, sicut οἱ quotidie fieri
videmus , ut credant. mendacio, qui non crediderunt
veritati, sed cousenserunt iniquitati, ut judicentur
omnes. Non vult enim ut videantur esse ipsius, qi
vere non sunt ejus. Uxor meretrix. melius est ut nee
sit viri sui, quam nt. ipsa illins, male ambulando cx-
citet eum iu zelo. Et arefacta est continuo ficuluea. 90.
Et videntes ducipuli, mirati sunt. dicentes : Quomodo
continuo aruit ficulnea ? Mirati sunt, quia serino ejus
quasi flamma d:scendit ad radices ipsius. O apostoli,
qui vidistis Laz;rum sepultum et putridum iterum ve-
nientem ad vitam solo sermoue (Joan. 11) : quid mi-
ramini, si videtis arhorem solo sermone siccatam ?
Qui enim potest. vitam donare, ille potest et vitam
auferre : qui autem vilam auferre non potest, vec vi-
tam dare potest, 21. Respondens autem Jesus, ait illis :
Amen dico vobis, si habueritis fidem, ct non hasitave-
filis, non solum de [είπε [acietis : sed εἰ si monti
huic dixeritis, Tolle te, el jactu te in mare, fiet. Mons
ille invisibilis, qui arbores infructuosas producit, ubi
loca petrosa et aspera, ubi prxcipitia pendentia, et
caverni, non homiüibus ad habitandum αρία, sed
bestiis, ubi nuila cst planitics ad requiescendum in
pace, sed ascensionibus et descensionibus pienus est.
Quicumque euim disbolo stant, alias ascendunt, alias
descendunt. Qui mons est dictus, non propter altitu-
dinem dignitatis, sicul angeli sancti, sed propter in-
flationem superbi: ; uon propter firmitatem. virtutis,
sed propter immobilem et incorrigibilem malitiam
suam. Istum montem tollite de medio sanctorum, uhi
fides, ubi spes, ubi caritas, ubi planities pacis, ubi
speciosi fontes doctorum , ubi prata florentia. rore
gratiarum , ubi volucres sancti, assidue vernantes
cantibus delectant, Et mitte {6 ín. mare. * id cst, iu
istum mundum, ubi aque sunt salsa, et non proce-
dentes ad usum, id est, populi iniqui non proficien-
tes ad gloriam Dei, in quos omuia duleia flumina spi-
ritualium gratiarum currunt, et salsitatem eorum mu-
fare non possunt; sed magis illorum salsitas cor-
rumpit in se dulcedinem venientium. fluminum in
mare hujus mundi, ubi semper dominantur potesta-
tes, et diversorum spirituum periculosa certamina.
Sicut cnim assidua est in mari tempestas, sic in isto
mundo per-equutio satanz, ubi numquam tranquil-
litas est, sed ascendentibus undis, id est, tentationi-
hus impellentibus οἱ impulsis, invicem se percutiunt
aquse, ct invicem se franguut ct confringuntur, et
invicem se confringentes quemdam irrationabilem
sonum dant. Sic seipsos homines, occasiouibus hujus
mundi ex ipso mundo nascentibus, quasi undis, se
invicem comceóunt et. impuznant, et. ex se quasi iti-
sanas voces pelagi dimittunt. Undedicehat Apostolus :
Qinni$ clamer et ira tetlatur a vobis. (Ephes. 4. 51).
Mittetein mare. Ubi 80nus confusus, ubi. inconstautía
eterna, ubi infatigaBüis contentio undarum, ubi ti-
mor est, ct semper nitis fluit imago. 39. Et omne
quodcumque peti ritis Yn crentioné, eredentes accipietis,

45

«59

Howilia xxxviij. ex capite xxj.

40. Et cum intrasset Jesus Jerosolymam, commota est
universa civitas, dicens : (Juis esl liic, etc. Merito coin-
movebantur videntes rem. mirabilem : homo enim
laudabatur quasi Deus, sed Deus laudabatur in ho-
mine. Dicebant enim, Hosianna filio David. Puto ai-
Lem. quod nec ipsi qui laudabaut ,. sciebant quid lau-
dabant, sed spiritus subito ingressus in eos, nesciente
animo, veritatis verba fundebat. 12. Et intravit Jesus
in templum. Dei. Moc erat. proprium. boni filii, ut et
veniens ad domum curreret. patris , et illi honorem
redderet, qui genuit eum, ut tu. imitator Christi fa-
ctus, cum in aliquam ingressus fueris civitatem, pri-
mum ante omnem actum ad ecclesiam curras. lloc
erat boni medici, ut ingressus ad infirmam civitatem
salvandam primum ad originem passionis intenderet.
Nam sicut de templo omne bonum egreditur, sic
et de templo omne malum procedit. Queuiadmodum
me licus, quando primo ingreditur ad infirmum, sta-
tim de stomacho ejus interrogat , et eum componere
primum festinat, quia si stomaclius sanus luerit , to-
tum corpus validum est , $i autem dissipatus fuerit ;
totum corpus infirmum est : ita si sacerdotium inte-

rum fuerit, tota Ecclesia floret : si autem corruptum

uerit, omnium fides marcida est. Cor autem et sto-
machus sacerdotes intellizuntur, quia in rebus spiri-
tualibus per eos totus populus gubernator. Et. sicut
cor sapienti:ze locus est , ita sacerdotes sunt recepta-
cula sapientiz spiritualis , Isaia dicente , dc regibus
quidem, Omne caput in delore ; de sacerdotio autem,
One cor in tristitia(I1sai. 1. 5). Sicutenim stomachus
accipiens cibum, coquit euin in scipso , et per totum
eorpus dispergit : sic et sacerdotes accipiunt scien-
tiam sermonis per Scripturas e. Deo, et excoquen-
Les eam in se, id est ,. tractantes et imieditantes apud
se, universo populo subininistraut. Et sicut stomacho
subministrante, unumquodque membrum suscipit nü-
trimentum , et convertit ipsum in se, secundum
suam naturam ; ubputa quód. suscipit. jecur , totum
fit sanguis; quod autem suscipit fel , bilis ef-
ficitur totum ; quod. vero. ascendit in. pulmonem,
phle&mata fiunt ; quod autem in imamillas , totum ef
ficitut lac : sie sacerdotibus in ecclesia loquentibus,
verbum omnes suscipiunt , unusquisque autem con-
vertit illud secundum proprium cor, itia ut. unum id-
ipsum verbum in cordibus quidem rectis procedit ad
vitam, in cordibus autém | perversis suscítet. iracuh-
üiani, quasi bilis ; in aliis autem operatur dilectionem
dulcissimam , quasi lac ; in. aliis autem odia , quasi
phlegima nocivum et exspuendum. Videte ergo, sa-
cerdotes, quomodo vos componatis in verbo et opere.
Quoniam sicut in corpore, si aliquod infirmatum fue-
vit membrum, non omnino languet et stomachus ; si
autem stomachus languerit, omnia membra inveniun-
tur infirma : sic si aliquis Christianorum peccaverit,
non omnino. peccant et sacerdotes ; si autem οἱ sa-
cerdotes fuüvrint in peccatis , totus populus cornverti-
tur ad peccandum. Ideo unusquisque Christianorum
pro suo peccato reddet rationem : sacerdotes autem
non solum pro suis, sed et pro omnium peccatis red-
dituri sunt. rationem (Hebr. 45. 17). Vidit arborem
pallentibus foliis marcidam , οἱ intelléxit studiosus
Agricola , quia l.esuram in radicibus haberet. Nam
vere quemadmodum cum videris arborem pallentibus
foliis , marcidam intelligis , quia aliquam culpam ha-
het circa radicem : ita cum vi eris populum indiseipli-
natum οἱ irreligiosum , sine dubio cognosce , quia
sacerdotium cjus non est sanunt, El ejiciebat venden-
tes el ementes de templo : significans quia homo nier

cator vix aut numquam potest Deo placere. Et ideo
inllus Christianus debet esse mercator ; aut si voltie-
rit esse, projiciatur de Ecclesia Dei, dicente prophéta:
Quia non cognovi negotiationes , introibo in potentias
Dowmi (Psal. 70. 45). Quemadmodum enim qui am-
hulat inter duos inimicos , ambobus placere volens ,
.el se commendare , sine maliloquio non potest esse :

OPUS !MPZRFECTUM 8i

necesse est enim ut et isti male loquatur de illo, et il.
maleloquatur de isto : sic qui emit et vendit, sine mco-
dacio et perjurio esse non potest: necesse est cuim ul
negotiatoribus hie juret, quia non tantum valet res,
quantum comparat cam, etille juret quia plus valet res,
quam vendit. Sed est nec stabilis substantia eorum. Ta-
lium enim substantia aut ipsis viventibus peritura e,
auta malis heredibus dissipanda est, aut ad extraneus e
inimicos hereditas ipsorum ventura est. Non potest αἱ
bonum prolicere quod congregatur de malo. Queniqj.
modum si triticum , aul aliquam bladi. speciem
ceruas in cribro , dum huc illucque jacias eui,
grana omnia paulatim deorsum cadunt, οἱ in (im
in cribro nihil remanet, nisi stercus solum : sice
substantia negotiatorum, dum vadunt, et veniunt iuter
emptionem et venditionem, minuitur, ct in novissimo
nihil illis remanet, uisi solum peccatum. Ergo osienát

nobis quis est. negotiator? omnes enim bomines ri-

dentur negotiatores, Ecce qui arat, comparat bores,
ut spicas vendat ! ; οἱ qui operatur lignum, com.
parat lignum , ut utensilia vendat ; et linteonarius
comparat linteamina, ut vendat et ostendat : et fone-
rator mutuat pecuniam, ut tollat usuras. Et quomodo
aniiqui Judei et apostoli artificia laudaverunt? Qua
inagis sunt Sine peccato. Sicut et Paulus fuit sutur
laberuaculorum, et ipse mandat, dicens : Curent &
nostri bonis operibus praesse(Tit. 5. 14). Et aposto!i qui-
dam, sicut legimus, piscatores fuerunt. Ego osici-
dam qui non est negotiator , ut qui secundum regu-
lam. istam non fuerint. intelligas omues negotiatores
esse :'id est, quicumque rem comparat, non ut ipsaiu
rem integram et immulatam * vendat, sed ut opus (a-
ciat ex ea, ille non est negotiator : quia qui materiam
operandi sibi comparat, uude faciat opus, ille non
rem ipsam vendit, sed inagis artificium suum , id est,
qui rem vendit, cujus :estunatio non est in ea ipsa re,
Sed in artilicio operis, illa non est mercatio : UL pula,
faber comparat lerrum, οἱ facit ferramentunm; sed
ferramentum illud non tautum habet. ferri quatum
valeL, sed secundum opus ferramenti apprebaur.
Qui autem comparat rem , ut illam ipsam iutcgiam οἱ
immujajam dando lucretur , ille est mercalor, qui de
lemplo Dei ejicitur. Unde super omnes imercawres
plus miledictus est usurarius, Si enun qui rem cum-
paratam vendil, mercator est οἱ maledictus : quauto
nifgis maledictus erit, qui non comparatam pecuniam,
sed a Deo donatam NY dat ad usuram? secuude,
quia mercator dat rem, ut. jum illam non repetat :
isle autem postquam faneraverit, et sua iterum repe-
it, et aliena. tollit. cum suis, Adhuc dicit aliquis :
qui agrum locat, ut agrariam rccipiat, aut domum, ut
Déusiones recipiat, numi est similis ei qui pecuniau
dat ad usuram? Absit. Primum quidem , quoniam
pecunia non ad aliquem usum disposiLa est, sicut ager,
vel domus, sed ad pretium emendi vel vei.dendi.
Secundo, quoniam qui agrum habet, arat eum, et íru-
ctum accipit ex eo : similiter et qui domui liabet,
usum mansionis capit ex ea. Ideo qui locat agrum,
vel domui, usum dare videlur, et pecimiam accipere,
et quodammodo quasi commutare videtur lucrum cam
lucro : pecuniam autem si repositam in sacculo teneas
apud te, nullum usum capis ex ea. Tertio, ager vel
domus utendo velerascit ; pecunia autem cum fuerit mu-
luata, nec. minuitur, nec veterascit. Et mensas numum
lariorum subvertit. Pecunia spiritualiter homines intel-
liguntur : quia sicut numus habet Charagma Czss-
ris, sic homo habet charagma Dei. ki quema-
modum solidus, qui non habet charagma Cesaris,
reprobus est : ita et homo, qui non ostendit in se im3-
ginem Dei, reprobus :xestimatur. Unde [saias dicebat
ad Jerusalem : Pecunia iua reproba est, εακροκεε
miscent viuum aqua (Isai. 4. 23) , et cartera. kdeo ergo
mensas numulariorum evertit, significans quia in tem-

! Fditi in marg., uf segetes vc ; ;
vendat. £^ 9 πάαι. V. Y., st specie
* Aul etiam, Zmmaculalam.

849

in peccato. Utputa, domesticum animal, si aliquanto
tempore extra domum errando fuerit evagatum, cum
venerit in manibus domini sui, quasi in recordationem
nature ου redactum, cito iterum mansuescit :
animal autem silvestre , cum fuerit. comprehen-
tum, aut mor-ibus appetit, aut. calcibus repugnat.
Sic et malus liomo correptus, non solum peeniten-
tiam nou agit, sed adhuc adversus corripientem ma-
gis irascitur.
Homilia xl. ex capite απ] (a).
28. Homo quidam habebat duos filios, εἰ accedens ad
primum , dixit : Fili, vade hodie operari in vineam
meam. 99. Ille autem respondens, ait : Nolo. Postea au-
. tem penitentia molus, abiit. 50. Accedens autem ad al-
lerum, dizit similiter. At ille respondens, ait : Eo, do-
mine : et non ivit. 91. Quis ex duobus fecil voluntatem
patris? Dicunt. ei : Primus. Dicit illis Jesus : Amen
dico volis, quia publicani el meretrices pracedunt vos in
regno Dei. 59. Veuit enim ad vos Joannes in via justi-
' li, el non credidisiis ei : publicani autem εἰ meretrices
crediderunt εἰ : vos. autem videntes, nec. panilentiam
habuistis postea, ut. crederetis ei. Quis est ille , nisi
Deus, qui omnes liomines creavit, paterno affectu di-
ligit : qui cum sit natura Dominus, tamen magis vult
di'igi quasi pater, quam timeri ut dominus ? Propter-
ca in principio mandatorum legis non dixit, Timebis
Domiuum Deum tuum cx toto corde tuo, sed , Dili-
ges'( Deut. 6. 5). Dilectionem enim ab hominibus
exigere non est. dominii , sed paternitatis. Qui duos
filios habuit. Unum quidem gentium Penulum , alte-
rum Judzorum : quorum major filius erot gen-
tium populus, minor autem populus Jud:eorum,
quoniam gentes quidem erant ex patre Noe , Ju-
dmi autem ex Abraham. Et accedens ad primum,
dirt : Fili, vade hodie operari in. vinea mea. Ho-
die, id est, in tempore s:eeuli hujus. Quomodo lo-
"quitus est filiis suis ? Non in facie ut homo, sed in
' corde ut Deus. Homo in auribus verbum sonans, sed
: Deus in mentibus suggerit intellectum. Quoniam au-
- tem sic loquitur Deus, ipse signat dicens Helia : De-
scende in Sarreptam Sidonia , et illic mandabo vidue,
* ut pascat te (5. teg. A7. 9 ). Quomodo, putas , màn-
: davit vidu:e ? Non sermone, sed in spiritu ; nec enim
- legitur specialiter ei Deus mandasse. Quis autem non
intelligat , Deum invisibiliter iu corde οἱ locutum ?
Quando enim venit ad eam Helias, illa colligebat ha-
stellas, ut sibi quidem et filiis suis, non autem ut [le-
Ji: cibum pararet; sed repente msgnanimiter obtu-
lit adinonenti , quod ante cum extrema desperatione
paraverat, Quando enim modicam habebat farinam
jn capsa, sed maguam fidem habebat in corde, quam
.esuriebat Ην] : reges quidem esuriebant , vidua
autem pascebat : quia in illa tentatione horrea qui-
dem defecerunt , capsa autem exnberabat , ut imple-
retur quod fuerat scriptum : Divites eguerunt et esu-
gierunt. 2: inquirentes autem. Dominum non. deficient
ontni bono( Psal. 55. 11 ). Quid est operari in vinea?
justitiam facere. Vincam enim justitiam diximus su-
pra, quam generaliter quidem in natura omnium ho-
minum Deus plantavit , specialiter autem dedit eam
"τη libro Jud:wis : cujus diverse vites sunt. divers:e
Bpecies justitiarum : in qua vinea unusquisque , se-
cundum proprias vires, aut paucas viles operatur, aut
multas. Nescio autem , si totam vineam quis homi-
ndn sufficiat operari. At ille dixit : Nolo. Quomodo
dixit, Nolo? In cogititu. Qui enim liabens intellectum
boni et mali, relinquit. bonum, et sequitur malum,
in cogitationibus suis contra Dominu respondere
videtur, quia Nolo, id est, contra intellectum suum
creatum sibi a Deo. Nisi eniin dixerit in corde suo,
Nolo , non potest fieri ut aliquando peccet , dicente
proplieta :: Dixit. injustus, ut. delinguat. in. semetipso
(Psul. 55. 1). Gentes enim a. princip relinquentes
Deum et justitiam ejus , οἱ transeuntes ad idola et
peccata, in cogitationibus suis respondere videntur :

(a) itzcc 1tomilia in Codice V. D. precedenti jungitur.

IN MATTR/EUM. HOMIL. XL.

850

Nolumus facere justitiam quam scimus ex nobis. Ac-
cedens autem ad alterum, dizit similiter, At ille respon-
dens, ait : Eo, domine, et non ivif. Judaicus enim po-
pulus, id est , minor filius, interrogatus, et per Mo-
sem, et per Joannem, quasi a Deo per eos loquente,
spopondit se omnia facturum qu:ecumque pracepe-
rat Dominus : po-tea autein aversi, mentiti sunt Deo,
sicut de illis dicit propheta : Filii alieni mentiti sunt
snihi ( Psal. 37. 46 ). Quis ex duobus fecil patris vo-

Auntatcm? ΑΙ illi responderunt ; Primus. Nide quomodo,

sicut jam diximus supra , attracti parabolz veritate,
ipsi adversum $e sententiam protulerunt, dicentes ,
priorem filium patris voluntatem fecisse , id est, po-

ulum gentium : quia melius est non promittere. et
acere justitiam Dei , quam promittere et. metiri.
Quorum judicium abundanter confirmans addidit , et
dicit : Amen dico vobis , quia publicani et meretrices
precedunt vos in regnum Dei. Ac 8i dicat : non solui
populus gentium melior est vobis Judzis , sicut judi-
castis οἱ ipsi, sed eliam publicani et meretrices, qui
sunl inter vos manifeste turpissimam profitentes vi-
tam, pracedunt vos in. regnum Dei : quanto magis
populus gentium ? Puto quod ex persona omnium
virorum peccatorum publicani ponuntur , οἱ ex per-
sona omnium mulierum peccantium meretrices ; quo-
niam quamvis multa sint peccata. in viris et mulieri-
bus prater ista, tamen precipue in viris avaritia
abundat, fornicatio autein in mulieribus. Utputa, mu-
lier quamvis potesl esse avara aut superba, tamen
non (acile per avaritiam aut superbiam peccat : quo:
niam non babet facile honores, pro quibus avaritiam
exerceat : aut sit superba inter eos, cum quibus cone
versatur, ut in superbia peccet, qux in domo sia se-
det inclusa. Ideo autem facile peccatum fornicationig
incurrit, maxime quia hoc vitium facile ex vacanti3
et otio nascitur. Nam qui .sollicitudinibus animutg
habet occupatum, non facile fornicationi operam dat.
Naim deliuitio amoris hzc est : animz vacantis pas-
δο. Vir autem quoniam in aclibus rerum diversarum
est assidue , in avariti& peccatum incurrit ; iu for-
nicationem autem non facile , nisi forte mulum sil
lascivus. Nam occupatio virilium sollicitudinum, sug-
gestionum voluptates plurimum excludit, Unde pro-
prium est hoc adolescentium nihil agentium. Nunc
expouit causam , propter quam publicani et meretri-
ces praecedunt. cos, dicens : Venit ad vos Jounnes in
via justitig , εἰ non credidistis ei : publicani autem ef
meretrices crediderunt ei : vos autem videntes , nec pe-
nitentiam egistis postea , nec credidistis. Ac si dicat :
Etsi non venisset ad vos Joannes in via justitiz, sed
tantum baptismum penitentize przedicasset : vos quasi
sacerdotes et prudentes, quasi judíces non persona-
rum, scd rerum, debueralis ei credere, etsi non quasi
justo, tamen quasi justa dicenti. Quid enim pertinet
ad auditorem vita przedicatoris ? Si enim male vivit,
illius est damnum solius : si autem bene docet , om-
nium audientium lucrum est. Nunc autem venit ad vos
in via justitize sic mauifesta, ut conversatio cjus νο-
nerabilis et angelica vita etiam publicanorum et me-
retricum corda concuteret, et percussa pavore flecte-
ret ad credeudum, οἱ vestra corda non tetigit. Vide-
tis quia juste publicani et. merctrices przecedunt vos
in regnum Dei ? Considera autem, quomodo conver-
satio bona pr:edicatoris pr:edicaiioni su: prastat
virtutem, ut etiam indomabilia domct corda. Et ipsa
quidem prxdicatio justa unam ex se habet virtutem :
duplicem autem habet, quando et. przdicatio justa
est, οἱ ipse qui prrdicat justus. Sic. dicil : Vos au-
tem nec poenitentiam egistis, quasi publicani et mc-
retrices credentes Joanui. Hli fecerunt ! quod majus
est, isti autem neque pannitentiam egerunt , quod est
mirus, Numquid publicani ct. meretrices credentes
jn Christum , sine. poeuitentia. crediderunt ?. neque
enim possibile erat credere in euim sine pacuitentia,
qui baptismum peenitenti:s przdicabat. Quod ergo

* V, D. et Editi fn marg., 4G credAdecw.

$815

tis? Quid enim culpant Christum, si intelligunt *. illi
quid dicunt? Jesus autem dizit eis : Utique numquam
legistis, Ex ore infantium et lactentium ρε [εί lau-.
dem (Psal. 8. 5)? Tamquam si dicat, Esto : istud
mea culpa est, quia isti elamnant : numquid tea culpa
est, quia ante tot millia annorum hoc futurum pro-
pheta prediiit? Si recordamur quomodo superius
dixit, Turba autem. que pracedebut, et. qu& seque-
batur, clamabat : intelligimus quia infantes dice-
bantur, non x!ate, sed simplicitate coidis. lnfan-
tes autem lactentes , nec intelligere aliquid , nec lau-
dare possuut. Lactentes auteni. dicebantur , quoniam
quasi lactis suavitate , ita mirabilium delectatione ex-
citati clamabant, sicut scriptum est : Sic exaliavi. aui-
mam meam , sicul ablactatus super matrem suam (Psal.
430. 9). Lac enim dicitur opus miraculorum , panis
autem doctrina perfecte justiti:e, sicut ait Apostolus:
Et verbum menn, et predicatio mea , non in persuasione
sapientig verbi , sed in ostensione spirilus et virtutis (4.
Cor. 9. 4). ltem post modicum sic dicit : Et ego non
potui loqui vobis quasi spiritualibus , sed quasi carnali-
bus : quasi parvulis in Christo lac vobis potum dedi,
uon escam ( Ibidem c. 5. 4. 2). Omnis j.rima inductio
fidei , id est, simplex doctrina, lac dicitur, quoniam
sicut lac sine labore et sine opere deutium nianduca-
tur, et manducantem suavitate sua delectat : sic et
mirabilia nullum laborem videntibus ponunt , sed vi-
dentes admiratione delectant, et ad fidem molliter
invitant. Panis autem perfectioris doctrinam justitize
significat , quam accipere non possutit, nisi exerci-
tati sensus circa res spirituales : quoniam qui audit ,
necesse habet. intra se tractatibus quibusdam discu-
tere et meditari : quasi quibusdam dentibus spiritua-
libus mulere. Unde et lex ruminantia animalia voluit
esse munda (Deut. 14. 6). Illa cuim esca doctrin:e non
tautum. carnalibus suavis cst , quantum spiritualibus
utilis est ad salutem. Sicut enim infanti si dederis
fragmentum panis , quoniam angustas habet fauces ,
offocatur magis quam nutritue : sie et homini imper-
fecio in fide, et puero seusibus, si altiora mysteria
sapientie volueris dicere , augustai habens fidem οἱ
sensum, magis scandalizatur , quam :edilicatur. Et
quemadmoduim viro perfecto si dederis lac, fauces
quidem ejus delectat , membra autem ejus non cou-
fortat. De pane eniin. scriptum est, non de lacte,
quia confortat cor ( Psal. 103. 45). Si autem panem
manducet , non tantum fauces ejus delectat, quan-
tum przstal ei virtutem : sic et viro perfecto in (ide,
et maturo sensibus , si miracula ostenderis , delecta-
tur quidem aspectu, nihil autem proficit ei ad zedi-
ficationem sensus, aut notitiam veritatis; si aulem
verbum sapienti:e exposueris ei , οἱ ratione delecta-
tur, et zdilicatur in fide. 17. Et relictis eis abiit foras
extra civitatem in Bethaniam , et mansit ibi : ut rece-
dendo compesceret, quos respondendo non potuit :
quia malitia non compescitur sermonibus, sed excita-
tur. Malum enim hominem melius locum dando po-
tes vincere, quam respondendo. Nam si contendis
irrationabilem ratione placare, et illum non. placas ,
el teipsum subverlis. Et mansit ibi. Noluit mauere in
Jerusalem , de qua jam voluntate recesserat , qux in
mortem Domini sui jam manus arinatas tenebat , se-
ipsam magis occisura quam Dominum ; sed mausit
apud Lazarum et sorores ejus, ut illic requiesceret
corporaliter, ubi et spiritualiter repausabat. Nam
sanctorum virorum est , non ibi quxrere inansionein,
ubi clariores sunt viri, sed ubi (ideliores : nec gaudent
ubi epule largas sunt, sed ubi sanctitas floret.

Homilia xxxix. ex capite xxj (a).

18. Mane autem revertens in civitatem, eswriit, 19. εἰ
videns fici arborem unam secus viam, venit ad eam,
et nihil invenil in ea nisi fofia tantum, el ait illi : Num-
quam ez te (ructus nascalur in sempiternum , etc. Non

! Alias, non. Μο.
(α) 1n Cod. v. D. hzc Iiomilia precedenti jungitur.

OPUS IMPERFECTUN el

quasi homo cibum, sed quasi Deus salutem huni.
nam, non quasi indigens qu:xrit. nostram justitiun,
sed quasi misericors desiderat nostram salutem. Si
autem quasi hono esuriisset cibum , nnmquam mane
esuriissel : sed ideo ad hoc mane esuriit, quia sem-
per esuriit, qui justitiam illorum esuriit, aut alio-
rum salutem. Merito ergo veniens ad gentem Judxon
Christus, mane esuriebat, cum per tot millia anno-
rum nulluin justiti:e su: desiderat cibum. Mane a
tem. ld est , initium duodcecimae hor: , de qua sopra
loquuti sumus. Vides ergo quia mutationes istr sz-
culi ejus et hor: dicuntur, et dies : et si consideres
per singula s:ecula , quasi et mane, invenies lieri el
vespere. Ecce factum e»t mane super Adam , quando
creavit euin Dominus, et dedit ei mandatum justiüe
quasi lucem. Deinde magis atque magis hominum
iuiquitate crescente , et quasi nocte veniente, jusu-
tia quasi lux recessit ab eis. lierum factum est alie-
rum mane, quando Dominus veniens ad Noe propter
reparationem sa;eculi , ad eum et ad filios ejus posuit
jostitiz tesiamenium , quasi lumen. fterum crescente
honinüm iniquitate , quasi nocte praevalente, reces-
sit ab eis sol, id est, Dominus cum Iuce justitiz ευ».
lterum revertens reduxit tertium mane, eligens Abrz-
ham, el ostendeus ei quasi lumen anima notitiam
veritalis, poneus testamentum in eo circumcisionis
εἰ Glei. ltein przvalente iniquitate quasi. nocte ve-
niente , recessit ab eis , quando filii l5rael secundum
idola gyptiorum vivebant. Numquam enim afflixis-
sent eos ZEgvptii, si quantum ad primam faciem lux
[uisset in. cis. ltem rediens quarto mane appanit
Mosi , et educens Israel de Egypto . lumen legis os-
tendit eis. Item crescente iniquitate quasi nocte novis-
sima , deducti sunt in captivitatem filii Israel. Rever-
tens iterum Dominus reduxit quintum mase, revo-
cans filios Israel de captivitate, restaurans plebem
per Zorobabel, et per Jesum filium Josedech , de
c:etero reparans legem per Esdram prophetam. lie-
rum crescente iniquitate quasi nocte veniente, sub-
wraxit ab eis Dominus misericordiam suam quasi lu-
cem , el facti suut iterum sub Romanorum potestate.
Sexto autem mane reversus est. Christus ad Jud:zos
et geutes , et dedit eis seip-um manifestissimum lu-
men. Etiam. modo, sicut videtis, Christianorum ini-
quitate crescente, quasi nocte veniente, reccedel à
nobis, et auferet grati: δυο lumen a nobis , sicut
ipse testatur, dicens : Putas,.cum venerit Filius homi
nis, inveniet fidem super terram ( Luc. 48. 8 )? Sepü-
mum autem lumen daturus est nobis, cum venerit
reddere singulis secundum opera eorum. Et quoties
cumque peccata hominum pr:evalentia excludunt a δὲ
niisericordiam Dei, illud tempus nox dicitur : quo
tiescumque autem misericordia Dei przevalens noa
aspicit peccata. nostra , sed visitat homines in bono,
dies dicitur visitatio ejus. Ut scias autein de nocte,
qui» fit ante Christi adventum priorem, dicit pro-
plieta : Ad vesperum demorabitur fletus οἱ ad matui-
num letitia (Psal. 29. 6). De nocte autem consumm
tionis futur: ipse Dominus dicit : Cum sero facina
esset , vocavit operarios, et reddidit eis mercedem (Matt.
20. 8). Ergo per istos sex dies et noctes laboravit De-
tinus, vadens a nobis, et. revertens ad nos : vadens
propter peccata nostra, et rediens propter misericor-
diam suam; cum autem factum fuerit septimum
mane, tunc. requiescet in septinio die, quia posune-
dum hominibus viventibus sine successione peccalo-
rum lux justitite est permansura, ct semper sel
Christus erit. nobiscum dicente Apostolo : Rapiesur
in nubibus obviam Domino in aera , el sic semper cun
Domino erimus ( 4. Thess. 4. 16). ideo ergo mant
revertens esuriit : quod mysterium intelligitur ei
tempore resurrectionis ejus, quando relicta esi δι”.
nagoga , el suscepta est. Ecclesia. Et videns fici obe
rem unam secus viam, venil ad eam, et nihil tnvenil it
ea , nisi folia tautum. Arbor fici est. synagoga. Nan
synagoga propter muliitudinom multorum granorum
sub uno cortice habitantium dicta est ficus quas

855

riis mundialibus et voluptatibus carnalibus seipsos
mancipaverunt, pr:cedunt vos in regnum Dei, quia
illi conversi desiderant esse, quod non erant : vos
autem denegatis in opere, quod videmini profiteri in
verbo, et estis tmnquam . arbores folia sine fructu
liabentes, non pasceutes dominium sunm, :ed. delu-
dentes, Et vide quod non divit, aut quia Publieaui et
meretrices introibunt in. regnum Dei, vos «utei re-
pellemini louge : aut quocumque alio verbo siguili-
cante non eos inlraturos in regnum Dei: sed. ita,
Prwcedunt vos in reqno. Ubi alius pr:cedit iu coelesti
reguo, alter sequitur, qui etiam letatur : etsi. in se-
cundo loco, tamen uihilominus erit in reguo. Adliuc
3utem vide, quia non dixit quasi de futuro, Priece-
dent. vos ; sed quasi de przenti, Precedunt vos. Sc-
eundum h:ec igitur verba et sacerdotes siguificabantur
ingressuri in. reguo Dei, id est, credituri in Christo.
Scd quia credentibus publicamis εἰ meretricibus
Joauni, et baptizatis ab eo, saccrdotes zestimantes se
justos, neque credere voluerunt. ei, post publicanos
οἱ meretrices intraturi annuntiantur, sicut et factum
est. Post ascensionem autein. Doinini multi eorum
per apostolos crediderunt. in Christo, sicut testantur
Actus. apostolorum, dicentes : Et multa. turba. sacer-
dotum obediebat fidei (Act. 6. 7). Et qui suut publicani
οἱ meretrices, qui pr.ecesserunt eos in regno? Mat-
νους publicanus, et Zacli;eus. princeps. publicano-
rum, οἱ cwteri publicani, qui cum ipsis εἰ propter
ipsos crediderunt in Christo. Et quie imeretrices ?
Quis exponunt evangelistze nuper testantes, quia. pu-
blicani οἱ meretrices crediderunt Christo adhuc in
mundo hoc degenti. Sacerdotes autein. post ascensttin
illius per apostolos crediderunt. Ergo propter mise-
ricordiam quidem Dei ingressi sunt et ipsi iu. reguo,
propter elationem autem cordis. sui post publicauos
et meretrices ingressi sunt, ut fieret cis pro poeaa
superbie prazcessio. meretricum οἱ publicanorum :
ut per hoc cognoscamus, quia nihil sie impedit fideun
quam elatio cordis : unde dicebat ad. eo-, Vos, qui
juatificatis vosmetipsos, Deus novil corda vestra : quia
(uod. hominibus elatum cst, abominatio est aute Dewn
(Luc. 16. 15). 35. Audite et aliam. parabolam. Ac si
dicat : Iterum vos. vulnero, ut aliquaudo. sentiat:s
dolorem : nam a:pera medicina citius sanat, ubi ta-
men sanabilis morbus est. (a) JHomo erat pater(ami-
lias. Momo nomine, non natura : similitudine, non
veritate. Si quis autem existimat Christum hac causa
eliam tartum. animam. habuisse lumanaimn, quia di-
ctus est homo, audiat et Deum Patrem liominem di-
ctum. Przescius Dei Filius, quoniam per appellationem
humani numinis quasi homo purus fuerat. blasphe-
inandus, etiam Deum Patrem. invisibilem constitu-
tum hominein appellavit, ut duin et Pater homo di-
citur, Filius de hareticorum blasphewiis liberetur.
Paterfamilias est, cui eaxdlum et terra quasi una sunt
domus, qui angelorum et hominum natura dominus
est, benevolentia pater. Qui ideo se Patrem omnium
voluit dici, ut omnes cousiderantes bonitatem ejus,
uon sub specie simulata ei serviant, quasi mali. servi
domino ; sed in veritate, quasi boni filii genitori. Qui
plantavit. vineam. Quim. vineam ? Quam de. /Egypto
transtulit. Quomodo plantavit vineam illun? Quo-
inodo vinitor studiosus, qui primum omues in cir-
citu infructuosas sylvas excidit, et sic postea. plan-
tat, ne forte arbores lascivientes, dum huc οἱ illuc
per longa spatia ramos suos exporrigunt, adhuc te-
uerum e(focent malleolum., Sic Deus gentes sine fru-
ciu justitie constitutas occidit, el sic collocavit Israel,
ne forte geutes indisciplinata, dum in lougum ter-
minum sui dominationis extendunt, affligant. popu
lum Dei novitium. Et sepem circumdedit ei, et torcular
[odit in ea, οἱ &dificavit turrim, Quid est sepis, nisi
avgeli iu circuitu, custodientes populum Dei, ne iu
vineam Christi invisibiles laurones irrumpant? Ange-

(a) "zc, Homo erat paterfamilias, in Cod. v. D. suut
lLomilia initium, | '

IN MATTILEUM. HOMIL. XL.

$51

los enim praeesse hominibus et Apostolus dicit : Mu-
lier velamen debet habere super. caput. propter angelus
(1. Cor. 14. 10). ltem Dominus : Amen dico vobis,
uia angeli eorum quotidie vident faciem Patris mci
Matth. 18. 10). Et in Actibus apostolorum dicitur
ad puellam nuntiantem. de Petro, Ne forte angelus
ejus sit (Act. 19. 15). Quid est torcular, nisi Ecclesia?
Sicul enim arca. Ecclesia intelligitur, quia in ea per
multam trituratiouei et ventilationeia triticum sepa-
raiur a paleis : sic rationabiliter Ecclesia toreular cest
intelligenda, in qua omnes fructus vine, id οἱ, opera
servorum Dei, et fides roborata ad Dei gloriam trans-
mittuntur. Ecclesia autem torcular est, labens in se
verbum Dei, quo non delectatur. natura carnalis, ad -
quiescit autem ei contorta. propter timorem judicii,
vel amorem przmii, ut non? tantum ipsa Ecclesia
torcular videatur, quantum ipsum verbuin Dei, quod.
traditum est in ea fossum. Si enim verbum Novi Το:
siamenti, quod leve est, cruciat hominem, coniradi-
cente carnis natura : quanto. magis verbum Veteris
Testamenti, quod importabi e erat? Ubi ergo verbum
Dei positum erat in lege, modum vivendi constituens,
torcular erat fossum : ubi autem de (ide Dei prophe -
tabatur, turris zedilicata erat. Naim sicut in turri con-
Sistem'es duo bora cousequuntur, ct hostium irruptio-
nem ipsi facile non patiuntur, οἱ hostes de turri
facile conterunt : sic et qui in lide Christi consi-tunt,
vel in lege Dci, et d:emones super se irruere non si-
nunt, οἱ spiritualibus bonorum operum sagittis eos
facile vulnergnt ; et d:emones . super illos irruere ne-
queunt, οἱ a spiritualibus maloriin operum. sagittis
non facile vulnerantur. Aut ita. Sepis meritum est ct
custodia patrum justorum, qui tamquam murus fa-
cius est populo Israel. Nam propter promissionem
factam a Deo, sic possidebantur ab eo, etiam contra
meritum suum, scpti meritis patrum suorum. Torcu-
lur autem fodit in ea. Prop';ctas, ex quibus quasi ex
torcularibus gratia Spiritus sancti decurrebat ut mu -
stum. Ex quibus rounumquam potati. filii Israel,
musti admirabantur virtutem. ZEdificavit turrim. Που
est, legis fiduciam et altitudinem, ex «qua sacerdotes

, Velut speculatores C'iristum specularentur venturum.

Ei locavit ean colonis Qui sunt coloni, quilis locatus
οδί populus, id est, vinea, nisi sacerdotes? Plautatus
est autem populus primum iu Abrah;m, quando in
primis loquutus est ad eum Deus, diceus : Exi de tcrra
tua, et de cognatione (ua (Gen. 12. 1), etc. Ex eo euin
facla est vocatio seminis ejus. Locatus est colouis tem-
pore Mosi, quando per legem constituti sun! sacerdotes
et Levite, οἱ procurationem regendi populi suscepe-
runt ad magnan suam gloriam, et ad grande pericu-
lum. Ad gloriun quidem, si diligenter tractaveriut
populum Dei ; ad. periculum autem, si negligenter.
Si enim ille pro negligentia dehet timere periculum,
qui procurationem suscepit terrenarum rerum «de
manu alieujus hominis potentis : quanto magis sacer-
dotes, qui de manu Dei susceperunt animarum pro-
curationem sanctarum / Plantatus quidem legitur po-
pulus in terra repromissionis, secundun i quod. scri-
ptum est : Vineum de Zgypto. transtulisli, ejecisti
gentes, ei plantasti eam (Paal. 19. 9). Sed illam plan-
tationem hic. intelligere non oportet, ne prius loca-
lam eam colonis inveniamur exponere, quami planta-
tam. Quoniam autem diximus sacerdotes populum
Dei colere, Deum autem reddere. wiercedeim vitio :
nemo sacerdos existimet, quoniam juste. pro inerito
operum suorum. accipiet à. Deo mercedem, et. non
potius propter gratiam οἱ misericordiam Dci. Non
enim sacerdoles priestast. leo. docentes. populum
cjus, sed Deus sacerdotibus committendo. eis. popu-
lum suum in spiritu. Nos autem docirin; mercedeni
acquirere. non poteramus, msi nobis procuratio jo-
puli commissa fuisset, Ergo coloni sunt sacerdotes ,
qui colentes populum «quasi vineam, cum acutissimo
lerro sermonis faciunt eos bonos fructus. justitize Lta-

1 AY., dee non.

$11 ι

Gratiam. quidem fidei. Deus donat ; tamen homines
.eam nutriunt, et faciunt fortem : fides autem facit
sbstinentiam rerum malarum, et opus bonarum.
Quanto magis te abstinueris a malo, et sequutus fue-
ris bonum, tanto amplius fidem tuam fortem facis.
Quauto autem minus abstinuerisa malo, οἱ negligentius
feceris bonuni, tanto magis fidem intirmam habes.
95. EI cum venisset iu templum. accesseruM ad eum
docentem principes sacerdotum, et seniores populi, di-
centes : In qua potestate hec (acis? et quis tibi dedit
hanc potestatem ? Quoniam autem unum diem vide-
rant sacerdotes Christnm cum magna gloria introeun-
tem in templum, ita ut populus undique voce ange-
lica clamaret :: Alosanna filio David. Qui ingrediebatur
οἱ homo , laudabatur ut Deus. Qui celabatur in car-
ne, deimonatrabatur in. voce. Quem malilia. sacerdo-
tum quasi hominem blasphemabat, hune innoceutia
parvulorum. quasi. Deum. exaltabat, Quantum autem
ille glorificabatur, t.ntum sacerdotes invidia torque-
hantur, et illius honor illis fiebat. in tormentum. Sic
enim est res, ul quando boni in sua virtute laudau-
tur, mali autem in sua invidia cruciantur. ltaque non
suíferentes in peetore &uo invidiz stimulantis ardo-
rem, prorumpunt in vocem : [n qua potestate hec fax
cis? O invidia, que sibi semper est iniinica ! Nam qui
invidet, sibi quidem ignominiam facit, illi autem, cui
invidet, gloriam parat. Ipse vituperabilis invenitur de
sua invidia, ille autem lJandabilis demonstratur. de
sua virtute. Ergo. invidia sibi soli nociva est : alte-
rum autem non solum non gravat, sed adhuc magis
conumnendat, Venerunt ergo ad. eum quasi ad peccan-
tem iu templo, et dum που inveniunt culpam, cri-
minantur beneficium, dicentes : Jn qua potestate facis
liec? Corpus sanum aliquoties percutitur, et non
faeile vulueratur ; corpus autem debile ab in'us taci-
μπι babens kesuram, etiamsi modice tactum fueri
citius dissipatur. Sic auimal liberum et integrum ΠΟΠ
facile offenditur : animal vero invidia vulneratam nog
solum causa idonea, sed etiam levis occasio excilal
ju dolorem. Sic et sacerdotes Jud:eorum invidenteg
Christo, dum justas causas accusandi non inveniunf£
circa eum, etia. de bono ejus turbantur, dicentes :
In qua potestate facis h&c? Cogitabant in. dolore apud
$e : Nos fuimus colina templi, et ecce super illum
recumhit tota Ecclesia, et nos inventi Sumus sine
causa erecti, quia ministerium perdidimus, et nomen
vacuum poss;deunus. Nos fuimus tacentium Seriptu-
rarum quasi lingua visibilis, et ecce ille resonat in
medio templi, οἱ nos contempti. tacuimus quasi ci-
uiara dissipata. Nos fuimus patres populi, et ille quo-
tidie generat filios, nos autem steriles suinus inventi.
Ideo non ferentes dicebant : [n qua potestate facis
hec? Dicendo, Quis tibi dedit hanc potestatem? osten-
dunt illi quasd:un esse personas, qu: dant howinibus
potestatem, sive corporalem, sive spiritualem. Tam-
quam si ita. dicant : De sacerdotali familia. genitug
non es, scnatus tibi hioc non. concessit, (5615 non
donavit. Si autem. credidissent. quod omuis potestas
ον Deo est, numquam | interrogasscnt, Quis ubi ded
lianc potestatenr? scientes quia Omne datum perfectum
dcsurgum est, descendens a. Patre luminum (Jacobi 4.
47); οἱ. quia Nemo potest accipere aliquid, nisi datum
[uerit ei de calo (Joan. $.27). Omnis homo secundum
«e iestimat alterum ; nec potest ipse melius sentire de
alio, quam ipse senserit de se. Ecce fornicarius ne-
minem istimat castum. Item castis non facile de for-
nicario suspicatur. Superbus neminem putat huimi-
lem ; humilis neminei credit esse superbum. Sic qui
non est ex Deo sacerdos, nullius sacerdotium putat
ex Deo. Unde autem putas fieri, ut invicem se sacer»
dotes contemnant et persequautur, nisi quia per an
bitionem facti sacerdotes , ouines. tales. :estimant,
uales sunt οἱ ipsi? Sacerdos autem, qui est secun-
dum Deum, omnem sacerdotem timet offendere, quia
omues ex Deo fleri arbitratur, quamvis ex hominibus
sit factus. Ecce enim David quamvis manifestum sci-
rel Sail non esse regem sccundum Deum, tainen fre-

OPUS IMPERFFECTUM KU

«venter sibi traditum nolebat occidere, dieens ; No,
injiciam manum meam in unctum Domini (1. Reg. 9j.
7). Item cum Paulus maledixisset sacerdotem Ana
niau, et audisset quom:am erat. sacerdos, poenitentia
ductus respondit : Nesciebain, fratres, quia. princep
erat sacerdotum (Act. 25. 5). Aut certe scientes sacer.
dotes, quoniaia multi quidem faciunt signa, non «t
potestate Dei , sed ex potestate contraria, sicut iu
multis exposuiius locis, ideo blasphemantes interro-
rogabant, 1n qua potestate facis hac } in spiritu iei,
an in Spiritu Beelzebub ? Sicut alibi blasphemanie
dicebaut de eo, Quia liie uon. ejict! deemonia, niai in
Jieelzcbub principe daemoniorum (Matth. 12. 94). 21.
Respondeus autem Jesus, dizit :. Interrogabo vos uum
verbum, quod si dixeritis mihi, et ego vobis dico in qu
potestate hac facio. 3. Daptisma Joannis unde eu?
de celo, an ex hominibus? Sciens Dominus iuconver-
tibilem eorum malitiam, proposuit eis quastionem
undique catenatam, non ut respoudentes audiant, sed
ut impediti non interregent : quia praxceperat : Noliie
sauctum dare canibus (Matth. 7. 6); et won. decehat,
ut transgrederetur przceptum, quod. ipse przpowi.
Deinde etiam 8i dixisset, nibil profecisset : quia wn
potest sentire qui: lueis sunt tenebrosa volnutos.
Quid prodest, si ceo aliquam. pulchritudinem men-
*tras? Cacitas autem spiritualis est talitia cordis.
Sicut euim cxcus non potest. aspicere in splendorem
luminis, sic non potest intelligere. homo malg: s
mysteria pielatis. Sicul enim cautus venator, beytiowm
comprehendere voleus, cum viderit ex. una parte il-
lius precipitem locum, ex altera parte erigit retia, at
ex quacumque parte ex-ilierit, aut. in retia incidat,
aut in pricipitium cadat : sie et Dominus illis simplici
interrogatione laqueum posuit, ut si quidem de clo
dicerent, in laqueum reyrebeusionis inciderent : di-
ceret enim eis : 26. Quare ergo non creditis ài! 5
auiem de terra dicerent, quasi in. przcipitiuni, sie in
periculum mortis incurrerent apiid populum, ut. lz-
pidarentur. luterroganteui enim oportet docere, 8»
tantem autem quocuraq:e inodo retindere,. οἱ obie-
ctionis illius astutiam rationabili percussiene eoufun-
dere, et non veritatem ejus mysterii. publicare. Si
enim alibi Dominus diabolo fecit, cum protulis-el
adversus eum exemplum BSeriptur:e, quam non intel-
lexerat, dicens : Scriptum est enim : Angelis suis man-
desit de te, et in. manibus tollent te, we ofende:
ad lapidem pedem tuum (Matth. 4. 5. 6. et Pont. 98.
11). Non ei dixit, Non sic intelligitur scriptura. dis,
sed sic dimisit eun in ignerantia : et alteru eum ai
nifestiori confudit exemplo, ut et audaciam ejes coo-
funderet, et prophetica mysteria non revelaret. 27.
Et respondentes dixerunt Jesu : Nescimus.. Et ipse αἱ
eis : Nec ego voliis dico in qua petesiate heec facio. Noi
dixit, Nec ego scio. O vos scitis, ut homines, et desc
gaus, uL mali : ego autem scio ul Deus, οἱ non dio
quasi justus indignis. Nam mendacia, si nou habenl
quem decipiant, ipsa sibi mentiuntur. Sic eL verita
si non invenit quem salvet, ipsa se silu conservat im
niaculatin. 28. Quid autem vobis videtur ? Quo. res
proponit in causa, ipsos ct judices petit, ut a nullo
mereantur absolvi, qui seipsos condemmant. Magn
est fiducia justiti:e, ubi causa adversario ipsi commi:

Aitur, reddi veritatis exitum non. tinet. In. parabelis

ligurat personas eorum, ut. quia non intelligunt, ipsi
adversus se sententiam dicant. Sie οἱ aliquando ese
David in peccatum incidisset, quasi stupore alieujs
somuii vigilabat : nam quamvis peccaverat, tamen ad-
liuc. David erat sanctissimus. ltaque à Nathan parsbe
larum retibus comprehensus, coegit ut. ipse adverst
se judicium mortis proferret (2. Heg. 12). Et circum
veutio quidem tunc talis, sed circumveutionis exi
modo uon talis ; ille enim comprehonsus ad pos
tentiam flexus est, isti autem magis ad walitiam sul
excitati : bivc est enim proprietas bonorum homines
εἰ nialorum. Bonus cnim comprehensus in peccato ir
geniscit, quia peccavit ; inalus autem comprehemts,
Iremit, non quia peecavit, sed quia comprehensuseii

toT
in conscientia tacite 3d animam loquitur, dicens :
Malum est hoc, et hoc bonum est. Propterea si fece-
rit homo malum, οἱ deprehensus fucrit in. eo, verbis
quidem denegat, et excusat; ab intus autem con-
Scientia ejus recognoscit, εἰ sibi ipsa discussa, per
spiritum confitetur quod fecit. Unde scriptum cst :
In cogitationibus impii interrogatio erit (Sapien. 4. 9).
Ecce si servum tuum deprehenderis in furto, et vo-
lneris eum castigare, verbis quidem denegat : et si
iwterrogas eum, utrum dignus est castigari, dicit,
Nou ; conscientia autem ejus confitetur, quia dignus
est ezdi. Sic ergo et sacerdotes malie conscicntie ,
verbis quidem dixerunt, Absit : conscientia autem
confessi sunt, quia malos male perdet. Frequenter
autem Scriptur:z cogitationes cordis ila exponunt,
vasi dicta sermonis, sicut ait Job : Dicit impius Deo,
Discede a me, quia vias [was noscere nolo ( Job
94. 14). ltem propheta : Pupillum. εἰ advenam oc-
ciderunt, et dixerunt : Non videbit Dominus , neque
intelliget Deus Jacob (Psal: 95. 6. 7). Item Salomon ;
Omnis homo transgrediens in lecto suo dicit : Quis me
videl ? Purietes et tenebra circiundant me ; quem. vere-
bor ? Non memorabitur Altissimus delictorum meorum
(Eccli. 25. 95. 26). Alioqui quomodo potest fleri,
ut qui intellexeraut contra. se dictas esse parabolas,
ita ut vellent eum tenere, consentirent sententia

ejus? Denique quasi nor acquiescentibus illis, ideo.
intraducit aliud. testimonium Scripture, dicens : 42. .

Nunquam legistis ; id est, Si parabolam meam won
intellexistis, vel istam scripiuram non cognoscitis?
Quod si non acquievissent confiteri dignos se esse
poena, utique nou erat necesse adhue eis aliud pro-
ferre exemplum? Lapidem, quem reprobaverunt edifi-
cantes, hic (actus. est in. caput. anguli (Psal. 1177. 22).
ld est, Quare non intelligitis, quia vos estis awi-
ficatures ?. et. quomodo non eogitatis, in cujus
e dificii angulo ponendns est ille lapis? Numquid
in vestro, unde reprobatus est? Non, sed in alio.

Ergo aliud :wdifieiumm est. futarum.. Si autem aliud

wdifieium est futurum , ergo vestia aedificatio
contemnenda est. ZEdificatores. eniin. sunt. sacer-
dotes , qui generationes hominum super gene-
rationem per doctrinam :dificantes, quasi lapides
super lapidem ponentes, domui Dei componunt.
Sicut enim. a:dificatores nodosos lapides, et habentes
Vriuras, ferro dolant, postea vero ponunt eos in aidi-
ficio, alioqni non dolati lapides lapidibus non colie-
rent : sic et Ecclesi: doctores vitia hominum, quasi
nodos, acutis increpationibus primum circumeidere
debent, et sic in Ecclesi: adificatione coltecare :
alioquin vitiis maneutibus, Christiani Cbristiapis cou-
cordare non possunt.

Qua de causa lites altercationesque inter nos. Christus
cur dicitur lapis. — Unde putas lites in Ecclesia, ini-
imnicitias, allercationes invicem, nisi propter avaritiam,
propter invidiam , aut. propter superbiam , propter
vanas honores ? Telle h»c, et nulla discordia inve-
nietur iA Christianis. EL sicut artifex ex omuibus
lapidibus eligit meliores, et ponit a foris in facie :edi-
ficii , c:eteros autem lapides qualescumque mittit in-
tus : sic Ecclesia meliores Christianos eligit et ponit
in facie ecclesi: , id est, alios facit sacerdotes , alios
diaconos, c:eterosque ministros ecclesiz, ponit senes
et viduas sanctam vitam habentes iu ecclesia perma-
nentes , ponit contitientes juvenes et virgines : cxteri
autem si mediocres (uerint , proficiant in medio ec-
clesia , id est , avdificii , propter misericordiam Dei.
Sicut. ergo forani lapides wullimn debent. habere no-
dum, aut angulum, nec debent esse alter lapis intus ,
alter foris, quia si sic fuerint, totum :edilleium detur-
pant σε οἱ clerici senes et vidu:w continentes, et vir-
gines nullam debent habere maculam, neqne in verbo,
ncque in cogitetu, neque in facto, nequc in opinione,
qui ipsi sunt. pulehritudo Ecclesi: et virtus : οἱ si
mali fuerint , totam deturpant Ecclesiam. Sicut enim
lapides , qui sunt intus in adificatione, nemo aspicit ,
sed cos qui foris sunt considerant omnes : sic. sacu-

IN MATTILEUM. HOMIL. XL.

858:

larium hominum vitia neque sic censiderantur, neque
sic nocent Ecclesize. Natu quamvis populus szxcalaris -
sit et indisciplinatus, tamen si isti boni fuerint, totà :
Ecclesia speciosa videlur. Nam sicut forani lapides
intrancos intra 8e tenent , et constringunt : sic totus -
populus istorum meritis et sanetitate salvatur..Lapis
autem dicitur Clristus propter duas causas. Primum,
quia suis fundameutuin est forte, et neque aliqua
seductione illecebrarum solvuntur, qui super eum con-
sistunt, neque tempestatibus persequutionum moven-
tur. Deinde, quia in Christo iniquorum est magua
confractio, Sicut enim omnis re:, qux percutit lapi-
dom, ipsa quidem colliditur, lapidem autem non ἐστι :

Sic et omnis, qui contra Christianitatem agit, se quidem

corrumpit, Christianitati autem non nocet. Quia ergo
magnus est lapis Christus : 44. Qui ceciderit super eum,
con[ringetur : super quem. autem ceciderit, comminuet
eum. Aliud est confriugi , aliud est autem comminui.
Quod confringitur, aliquid remanet de eo, quod fuerit
l[ractum ; quod autem minnitur , minutatim quasi in
pulverem convertitur, οἱ nihil invenitur ex co. Qui
eiim super lapidem cadit, non lapis eum frangit, sed
ipse se frangitad lapidem.1deo quod cadit super lapidem,
non tantum se frangit, quautum est lapidis virtus, sed
antum fortiter ipsum ceciderit. Fortiter auiem ca-
it, quod cadit, propier duas causas : aut. propter
poudus suum , aut propter altitudinem suam. Quod
enim ponderosum est, etsi de humili loco cadit, forti-
ter cadit ; quod autem de alto cadit, propter altitudi-
nem spatii, etsi leve fuerit, graviter cadit. Super quod
lapis cadit, non qu:eritur an grave fuit, quod inventum
est subtus, aut leve, nec de alto, nec de liumili. Qui sunt
qui super lapidem cadunt ? Cliristiani, qui credentes
in Christum stant euper ipsum, quasi super propriuin
fundamentum. Si quis de istis peccaverit, non eur
Christus corrumpit , sed ipse sc corrumpit, offendens
in Christum; et ideo Christianus peccans non tautum
periit, quantum polest perdere Cliristum, sed quautum
seipsum secundum opera sua perdiderit. Ilomo Chri-
stianus fortiter cadit in peccato, propter duas causas :
aut propter imagnitudinem peceati, aut propter altitu-
dinem dignitatis : utputa, si sit clericus, aut continens
vidua , àut monachus , aut virgo , id est, qui se Dco
tradidit. Propter magnitudinem autem peccati : utputa,
si quis homicidium fecerit, aut adulterium, aut aliud
aliquid de gravibus peccatis : ille talis, etsi de humili
loco cadit, id est, etsi laicus sit, aut szecularis, fortiter
perit propter pondus peccati. De alto vero cadit , ut-
puta clericus, cxeterzeque spirituales personae. llli etsi
pondus peccati. non hahent, id est , etsi grande pec-
calum non fecerint , sed leve, tameu fortüter pereutnt
propter altitudinem dignitatis. Sicut enim quod de
alto cadit, grandem sonum facit , ut audiant omnes :
sic et qui de alto gradu cadit , ruina illius ubique au-
ditur. Qui sunt super quos lapis cadit ? Judari, et gen-
tes , qui non. crediderunt in Christum. Ergo illi non
secundum sua opera pereunt, neque secundum suas
personas, sed tantum pereunt , quantum potest per-
dere Christus. Si videris ergo infidelem liominem, ne
dicas , Bonus est , aut malus; justa opera facit, aut
injusta : sed omnes :qualiter ad. nihilum deducun-
tur. Ideo dicit propheta : Non sic impii , non sic , sed
tamquam pulvis, quem yrojicit veutus a facie terre. Idco
non resurgunt impii in judicio, neque peccatores in con-
cilio jusiorum (Psal. 1. 4. 5). Sicut vas, quod leviter
cadit, et ditur, est quidein vas , sed ad usum nou
proficit; quod autem dispersum fuerit , nec videtur
esse vas : sic Christianus peccator resurg.t. quidem ,
sed inter sanctos non ponitur, infide!is aute:n non re-
surget in judicio. Quomodo autem resurget , super
quem talis decidit lapis ? Qui autem neque de alto hio-
noris , neque de pondere gravioris peccati ceciderit
super Christum, interdum neque l;editur: et si editur,
nou multu. keditur. 45. Et cum aadissent principes
sacerdotum εἰ Pharisaei parabolam ejus , cognoverunt
quod de ipsis dicerel, 46. et qugrebant eum encre. Mo-
10, qui grave fecit peccalua, dui Ss, SANRN OSSA

δ0ἱ
vult dicere, tale est : Debueratis vos quidem , sacer-
dotes, quasi justiniam Sevipturarum habentes , quasi
populi pr:ceessores , ante populares. credere Joanni,
ut omnes illi vesuum sequerentur exemplam : et
non solum hoc non fecistis, sed nec postquam vidistis
publicanos et meretrices credentes, nec nunc confusi
eslis , aut. compuncli : quia publicani et meretrices
crediderunt, qui eredere nou sperabantur; vos autem
in duritia permansistis, qui videbaimini totius justitize
seeiatores, οἱ ne. tune. quidem. paenitentiam. egistis ,
nt crederetis, ut vel. illorum exemplum sequeremini,
quibus debueratis ipsi esse exemplum. Numquid vos
mag s sine peccato eratis quam ilii, ut, illis eredenti-
bus ei, vos non. crederetis Christo ? Non, sed magis
contemptores Dei , magis superbi , et. vana glori:e
amatores, et duri , qui nec procedere illos voluistis
ju fide, nec sequi. Et vere m»gua coníusio cst sacer-
dotum , et omnium clericorum , quando laici inve-
niuntur. fideliores eis, aut! jnstiores. Quomodo autein
non sit confusio, esse il'os inferiores laicis , quos
etiam zquales esse confusio est? Per hanc ergo pa-
rabolam eis prophetabat , quia gentes quidem quai
ineliores fuerant eligend:e , quie. in. primis quidem
con:umacian i ostenderunt, postea autem obedientiam
evhibuerunt : οἱ Judiei quasi deteriores abjiciendi,
qui in primis quidem professi sunt obedientiam, post-
ea autem inventi sunt contumaces, quia. melius est
apud Deum non promittere. et facere , quam promit-
tere. et mentiri. Tamen in figuratione Jud:eorum et
gentilium, quam exposuimus, multorum traditionem
sequentes, aliquid mihi videtur esse contrarium. Si
enim vere'hi duo filii δι 0] et gentiles essent intelli-
gendi, postquam sacerdotes interrogati responderunt,
priorem filium voluntatem patris fecisse, concludens
Christns parábotlam, sic debuit dieere : Amen dico
vois, quia gentes. priecedunt. vos in. regnum Dci :
nunc autem dicit, Quia publicani el meretrices prece-
dint vos in regnum Dei. (uod magis profanorum ho-
minum conditionem ostendit, quam gentium statum ;
nisi forte sic intelligamus, ut supra jam diximus :
quia cx hac narrationis causa publicanos introduxit
et inercetrices, pro eo ut dicat, Sic gentium populus
magis placeus est Deo quam vos, ut etiam publicani
ipsi οἱ meretrices acceptabiliores siut apud Deum
propter. conversationem. suam, quam vos propter
promissionem: vestram. mendacem, Si ergo placet
propter hinc rationem traditio illa, bene : sin autem,
potest εί altera esse traditio talis. Cuin sacerdotes
tion discendi causa, «ed terrendi interrogarent Γη qua
potestate facis hac (Matth. 21.25)? audierant fre. quenter,
sicut exponit Joannes, quando dicebat, ut unum profe-
ram de multis exemplum : Dixi vobis, et non credidistis.
Üpera quce ego [eio in. nomine Patris mei, ἵμδα testifi-
cantur de me (Joun. 10. 25). Item, Si non facio opera
P'atris mici, nolite credere mihi. (juod si facio, etsi mihi
non vultis credere vel operibus credite, ut sctatis et credatis
guia ego in Patre, et Puter in meest( Ibid. v. 57. 58 ).

luc enim non erat manifeste. pronuntiare , quia in
potestate Dei h:vc. faciebat. Quoniam ergo, hzc eo
dicente, ex populis αμ] i» eum crediderunt, sacer-
dotes autem juxta quod non crediderant, sed adhuc
frequenter insurrcxerant. super eum, introduxit pa-
rabolam duorum. filiorum : ostendens eis per cam,
quoniam meliores sunt populares, qui a principio sa-
cularei οἱ carnalem. profiteutur vitam, quam saccr-
dotes, qui ab initio profitentur se Deo servire : quo-
niam populares quidem, vel satiati actibus suis malis,
aliquando eompnneti convertuntur ad. Deum, et iuci-
piunt operari justitiam Dei ; sacerdotes autem impoe-
nitibiles coustituti, numquam. desinunt. peccare. iu
Peu. Duos. ergo filios dicit Inicorum. conditionem,
οἱ ordinem sacerdotum. Quis est prior filius? Popu-
lus. Prior enim populus erea:us est, deinde sacer
dotes, qui regunt popuii, Alioquin ante creati re-
etores, quain regerent? Non. enim populus propter
sacerdotes ercatus est, «ed. sacerdotes propter popu-
lum. Nam et inunduni Deus ante. creavit, et postca

OPUS IMPERFECTUM $1

hominent, qui regeret mundum. Denique populus
Dei ex tempore Abrahze caepit, sacerdotes. auiem er
teinpore Aaron. Et dixit unt eorum : Fili. vade hodie
operari ἐπ vineam meam. At ille respondit, Nolo. Poun
autein. poenitentia motus, ivit. Et accedens ad alteram,
dixit. similiter. At ille respondens, ait : Eo, domine ; à
non ivil. Nam sicut. omnes Judi quamvis interrogat
et per Mosem et per Jesuimn, quasi 4 Deo per eos |.
quente, spoponderuut omnia se facturos, qua praee-
perat eis Deus, et non fecerunt ; gentes autem quan-
vis non promiserint prius, timen postea obedientiam
Deo dederunt : ita enim et populares per hec ipsun,
quod szcularem suscipiunt vitam, denegare videuter
obedientiam Dco ; sacerdotes autem magis videntur
obedientiam promittere Deo, prz:scipue per fioc ipsum
quod specialiter in nmiini-terio Dci constituuntur. Nam
qui doctor populi constituitur, sine dubio profitetur
se talem fore, qualem esse oportet doctorein. Sicat
enim qui suloriam, verbi causa, aut quamcummque al-
teram profitetur artem, etsi specialiter non spondeat,
tamen per hoc ipsum quod sutoriam professus es
artem, οἱ opificium vel magisterium ejus aris ape-
ruit, videtur tacite omnibus spopondisse, ut sine re-
prehensione impleat quam professus est artem : sie
sacerdos, et ounis clericus, etsi specialiter non pro-
mittat, tamen. per hoc. ipsum quod doctor coustitui-
tur aliorum, tacite promittere Deo videtur, in onui-
bus obauditurum se Deo. Qu:e. sit autem vinea, vel

nomodo Deus loquatur ad homines, diximus supra.
Quis e duobus fecit voluntatem. patris? At illi respon-
derunt, Primus. Et verum est, quia melior est laicus,
qui in prima facie secularem vitam profitetur !, re
vera autem cemplectitur spiritualem, quam sacerdus,
qui in prima quidem facie profitetur vitam spiritua-
lem, re vera autem amplectitur vitam carnalem. Et
melior est laicus aute Deum paenitentiam ageus,
quam clericus permanens in peccatis. Laicus cnim
in die judicii stolam sacerdotalem accipiet, et a Deo
chrismate ungelur in sacerdotium : sacerdos autem
peccator spoliabitur sacerdotii dignitate, quam liabuit,
et erit inter infideles et livpocritas, dicente Domino
do malo dispensatore : Si autem ceperit sedere sereus
manducare et bibere cum ebriosis, veniet dowinus ejus
diequa non sperat, οἱ hora qua ignorat, et dinidet eum,
partemque ejus ponet cum hypocritis et infidelibus
Luc. 12. 45. 46). Unde et uodo sic. invenies rem.

arcul:ris lomo post peccatum facile ad paenitentiam
venit; nom occupatus negligentia s;vculari, dum
Scripturis non satis attendit, semper ei quz in Scri-
pturis posita sunt, nova videntur : ideoque cuui au-
dit aliquid de gloria sanctorum, aut de parua pecca-
lorum, quasi novum aliquid audiens, expavescit,
diunque aut bonia concupiscit, aut mala timel com-
punctus, ad poenitentiam cito decurrit. Nihil autem
impossibilius, quam illum corrigere, qui omnia scit,
εἰ tameu. contenineus bonum, diligit inalum. Omaa
enim quecunque sunt. in. Scripturis, propter quoli-
diauam meditationem ante. oculos ejus inveterata el
vilia :estimantur. Nau quicquid illie terribile cst usu
vilescit. Propterea clericus, qui semper meditatur
Scripturas, aut omnino observaturus est, et erit per-
fecius ; aut si semel coeperit illas conteninere, num-
«quam excitatur in illis, ut timeat. Quis aliquando
vidit. clericum cito paenitentiam agentem? Sed ets
deprehensus. huiniliaverit se, non. ideo dolet. quia
peccavit, sed coufunditur quia perdidit gloriam suan.
Putasne, Dominus, quasi. crudelis, clericis. peeniten-
Gam denegavit, dicens : Si sal infutuatum | (uerit, t
quo condietur (Matth. 5. 15)? Sed. quasi. uaturalem
rem esse considerans, quia. non est qui doceat illum
errautem, qui. errantes alios. corrigebat, ideo addi-
dit, et dicit : Amen dico tobis, guia publicani οἱ mere
Trices praecedunt. vos in regnum Dei. ld. est, Non diei
yopulares, qui secundum rationem verbi vitam suat
dispeusant : sed publicani et merctrices, qui deside-

! v. D., "n prima quidem facie incipit vutam caruütem.

801

in fide quasi pueri sustentantur. Mel autem eloquia
et doctrinz dicuntur, sicut ait propheta : Quam dulcia

faucibus meis eloquia tua , super mel et (avum ori meo

( Psal. 118. 105). Ergo Christi incarnatio promitte -
latur, qui lacte miraculorum et melle doctrine nutri-
turus fuerat gentes rudes in fide. Vide ergo quoniam
jam ex eo ostendebat Deus, quoniam non aliter Jud:ei
poterant Christo credere , nisi ut relinquerent Judai-
smuin, quod est, Exi de cognatione tuu : et opus cir-
cuincisionis , quod est, Exi de terra tuu. Ergo ex eo
jam Judaisinus relinquendus ostendebatur. Non solum
autem Judei, sed nullus homo potest lac ct mel man-
ducare Christi, nisi cognationem suam , et terram
suam reliquerit, sicut scriptam est : Nisi quis relique-
rit patrem aut matrem (Matth. 19. 29), etc. Item, Qui
meus vult esse discipulus, abneget semetipsum (Luc. 9.
25). lteliuquit ergo cognationem suam, non qui con-
temnit eam, sed qui amplius diligit Deum, quam pa-
rentes, lelinquit terram suam , qui carnis suze non
sequitur voluntatem ! : qui autem concupiscentias car-
nales exigit, terram corporis Sui exercet , sicut Cain.
Qui vero perfecte cognationem suam et terram relin-
quit, hic Jac et mel manducat , eum legit mirabilia
aut eloquia Christi. Quando coepit hoc couviviuim prze-
parari ? A tempore Mosi, quando lex Domini data est
irreprehensibilis, convertens animas ; quando testi-
monium Domini fidele datum est, sapientiam pr:estans
parvulis ; quando justiti:e Domini recte lztiflcantes
corda ; quando. pr:ceptuin. Domini lucidum, illumi-
náns oculos ; quando timor Domini sanctus permanet
in s;:eculum sxculi ; quando judicia Domini vera, ju-
slificata in semetipsa; quando ex decem speciebus
confectus est cibus decalogi salutaris. Sicut enim re-
gale prandium multis ciborum spweicebus ornatur, ita
et hoc conviviuin Scripturarum diversis justitiarum
speciebus est decoratum. Ex eo etiam tempore invi-
latores exierunt. prophete, qui homines ad nuptias
futuri sponsi vocarent, id est, ad fidem Christi, pro-
phetantes cis de ipso. At illi noluerunt venire. 4. Jtem
misit alios servos , dicens : Dicite invitatis , Ecce pran-
dium meum paravi, tauri mei el saginata occisa sunt, et
omnia jam parala ; venite ad nuptias. Qui sunt alii
servi? Apostoli , quos et ille misit, dicens : 1n viam
gentium ne abiertis , et in civitates Samaritanorum ne
miraverilis ; sed potius ite ad oves que perierunt domus
Israel. Euntes autem predicate, dicentes, Quia appro-
pinquavit regnum celorum ( Matth. 10. 5-7 ). Hoc est
quod dicit, Prandium meum paravi : id est, Ex omni
lege , et ex omnihus prophetis Scripturarum mensas
ornavi. Qui sunt lauri et saginata occisa ? Prophet,
qui occisi sunt pro salute populi. Sancti quoque occisi
gunt pro salute ejusdem populi, quemadmodum docet
nos Apostolus, dicens : Ego autem ímpendar et super-
impendar pro animabus vestris (9. Cor. 49. 15). ltem
alibi : Ego enim jam delibor (2. Tim. 4. 6). Hominis
libatio alicui pro aliquo offertur. Deo ergo immolan-
dus fuerat Paulus pro populo quem docebat. Sic et
prophet: occisi sunt, unusquisque pro salute populi
quem docebat. Et quoniam mors prophetarum sus-
tentabat. quidem ex parte salutem humanam, non
tamen pleue salvare poterat totam. mundum : ideo
novissime immolatus est Agnus, qui totius mundi rea-
tum innocentia sua detergeret. Propterea οἱ in diebus
Scenopegi:e , qu:e interpretatur fixio tabernaculi, di-
vers: hosti:e occidebantur in figura sauctorum , no-
vissime autem occidebatur et agnus. Si ergo agnum
illic occisum intelligimus figuram Christi, conse-
quenter οἱ czeteras hostias intelligimus preccedentium
sanctorum occisiones. Sed et Christus de figurata
sanctorum suorum immolatione dicebat : Holocausta
medullata offeram tibi cum incenso et arietibus, offeram
tibi boves cum hircis (Psal. 65. 15). Nec enim Christus
aliquando hujusmodi animalia obtulit. Patri. Obtulit
aulem rationabiles arietes, id est, principes omnium
Christianorum. Obtulit boves, rationabilem terram

* v. D.4 δις numquam sequitur. voluptates.

IN MATTHAEUM. HOMIL. XLI.

83

colentes. Obtulit etiam hircos ex gentibus, qui pro
nomine Christi sunt passi.

In vita raro accepti prophete. — Wc autem dixi-
mus, ut ostendamus tauros et saginata occísa, intel-
Igi debere sanctos occisos. Omnes ergo propliet:e et
Christus ideo occisi sunt, ut hoc spirituale taberna-
culum firmiter figeretur. Denique sicut viscera agni,
ita eloquia Christi homines nou manducaverunt, nisi
postquam occisus est. Nam post mortem ejus evangelia
praedicata sunt et credita , et in eis homines quotidie
nutriuntur. Sic et viscera ejus prophetarum , id est,
eloquia, non sunt ante suscepta, nisi postquam occisi
sunt. Quis audivit , aut credidit verbis Isai:e viventis?
Si enim suscepissent sermones ejus , numquam eum
serrassent. Sed. postquam occisus est , tunc postmo-
duin Jud:ei susceperunt prophetias ejus, et ceperunt
legere in synagogis suis. Quis Jereniix verba suscepit .
viventis ? Si enim suscepissent verba ejus, numquam
euni post multas injurias lapidassent. Sed postquam
occisus est, postea eonsecraverunt proplietias ejus, el
ceeperunt legere eas in conventu. Et sic invenies actum
in omnibus prophetis, quia viventes cos riemo coluit,
sed post mortem. Unde et Dominus dicit : Qui edifi-
catis sepulcra prophetarum , et dicitis : Si (uissemus in
diebus patrum nostrorum , non ΑΡΗ participes eo -
rum in sanguine prophetarum (Mutth. 25. 29. 50). Sic-
ut enim viventis auimalis viscera nemo manducat ,
ita viventium prophetarum sermones neuio suscepit,
sed post mortem ipsorum. Saziuati autem sunt gratia
Dei pleni. ldeo dixit, et sgiuata, et tauros : non quia
et tauri non fuerunt saginati, sed quia omnes saginati
non fuerunt tauri. Ex prophetis enim omnibus qui-
dam tantummodo prophete fuerunt, quidam autem
prophete et. sacerdotes, sicut Jeremias , sicut Eze-
cliicl, sicut filius Joiadz. Ergo saginata dicit prophe-
tas tantummodo , qui fuerunt Spiritu sancto repleti,
Tauros autem, qui et propheta: fuerunt, et sacerdotes.
Sicut enim tauri duces sunt gregis, ita sacerdotes sunt
principes populi. Quosdam autem legi, dicentes, tau-
ros hic diei martyres, tunc. in primis pro Christo
occisos , apostolis adhuc viventibus ς saginata autein
parvulos, Spiritu saucto pinguificatos. Quorum om-
nium interfectiones multas. spiritualium g:uitdioruin
epulas pr:ebueruut , et nuptias Cliristi adornaverunt.
Et omnia jam parata. Quidquid quicritur ad salutem ,
totum jam adimpletum est in Scripturis. Qui ignarus
est, inveniet ibi quod discat. Qui. contumax est et
peccator, iuveniet ibi futuri judicii flagella , quie ti-
meat. Qui laborat, inveniet ibi glorias et promissiones
vite perpetu:e , quas manducaudo amplius excitetue
ad opus. Qui pusillanzmis est et infirmus, inveniet ibi
mediocres justiti:e cibos, qui etsi pinguem animan
non faciunt, tamen mori non permittunt. Q ii magua-
nimus est et fidelis, inveniet ibi sp'rituales escas
continentioris viti» , quie perducaut eum prope ad
angelorum naturiun. Qui percussus a diabolo, et vul-
neratus est in peccatis , iuveniet ibi medicinales ci-
lios , qui eum per poeuitenti:am revocent ad salutent,
Ut quid ibi seriptum est, Achar propter furtum lami-
use aurez lapidatus, nisi ut habeant fures quod timeant
(Josue 7. 24-20) ? Ut quid ibi filii Israel, qui furnicati
sunt cum filiabus Moabitarum, percussi refugerunt in
Beelphegor, nisi ut habeant foruicatores quod per-
horrescant ( Num. 25 )? Ut quid concupitores carais
castigati sunt in. deserto , nisi ut nemo delicias com-
cupiscat (Num. 20) ? Ut quid David arguit Nathan, et
suscepit, nisi ut adulteri et homicid:e posnitentle fe»
medium non desperent (2. Περ. 12) ? Raab meretrix
sanctilicata est , ut meretricibus spes daretur ( Josue
2). Nihil ergo minus est in hoc convivio, quam quod
necessarium liabet salus humana. 5. At ili neglexe-
runt, et abierunt alius in villam suam, alius in negotia-
tionem suam. Omuis actus, quem agunt bomines in
lioc mundo, duplex est. Aut enim villa est, aut ncgo-
atio. Et quando. aliquem laborem quidem manuum
nostrarum facimus, exercentes. terram , aut. alique
opus terrenum , uw ΑΦ ΝΟ NN, , NO Nit

855

mino exhibere. Sicut sutem duram terram ferrum
einollit, sic et verbum duritiam cordis relaxat. Sicut
rastro ferreo herb» radicitus evelluntur a vinea, sic
et acri sermone vitia de populo resecantur. Ut sicut
colonus quamvis de suo munera obtulerit domino,
non sic eum placat, quomodo si de vinea ejus red-
itus ei obtulerit: sic et sacerdos non tantum propter
suam justitiam placet Domino, quomodo si populum
Dei in sanctitate docuerit, quoniam ipsius justitia
una est, populi autem multiplex. δὲ. Cum autem tem-
pus appropinquasset frucrunm, misit servos suos ad co-
lonos, ut acciperent de fructibus suis. 55. Et apprehen-
deutes coloni servos ejus, unum ceciderunt, alium autem
occiderunt, alium vero lapidaverunt. 56. Iterum misit
alios servos plures prioribus, et fecerunt eis similiter.
A7. Novissime autem misil ud eos filium suum, dicens :
Verebuntur filium meum. Servos suos dicit prophetas,
uos per singulas generationes misit ad populum
ud:corum. Considera quomodo per singulos gradus
misericordix divin:e malitia Judz:eorum crescebat, et
quomodo per singulos gradus Judaicm malitiv Dei
misericordia addebatur, et contra clementiam Dei
malignitas humana certabat. Ecce qualisvis amicus
alicujus fuerit homo, si semel ab illo fuerit passus
injuriam, quantumcumque frangitur ejus affectus ;
si iterum passus fuerit, iterum magis minuitur : et
8i iterum amplius non minuitur amicitia ejus, certe
tamen non additur. Dei autem misericordia quanto
magis a Jud:eis offendehatur, tanto amplius addeba-
ter in eis. Ecce enim post tanta beneficia Dei, et sine
almonitione Domini, debuerant Domino justitiae suae
(tributa persolvere : tamen non reddentibus eis, misit
paucos servos suos, quibus occisis, addidit bonitatem,
cuim debuisset irasci, et misit plures. ltem pluribus
interfectis, aceumulavit bonitatem, et misit Filium
suum, et hunc non quasi ad obnoxios poen: senten-
tiam bajulantem, patientize veniam : et post tot
scelera adhuc eis misericordix* locum servabat. Ric
enim dicit : Forsitan filium meum reverebuntur.. Ergo
misit, confundere illos, non autem punire. Nam pro
tantis injuriis beniguo Domino suf(iciebat sola vin-
dicta pudoris. Cogitavit ergo apud se : quamvis ne-
que contumeliare servos meos debuerant : quia qui
servis faciunt injuriam, dominum exhonoraut : ta-
men mittam, Filium meum, qui totum possidet in
natura. Si amare eum voluerint, est quod ametur in
eo, quia post me solus est bonus ; si voluerint eum
timere, est quod limeatur in eo, quia post me solus
terribilis est Deus. 58. At illi videntes felium dixerunt
intra se : Hic est heres ; venite, occidamus eum, et obti-
nebimus hereditatem ejus. Ex omnibus operibus ejus
cognoverunt eum Filium Dei esse; hoc enim signifi-
cat dicens : Ecce hic est heres : tamen postquam | in-
troivit in templum, et omnes vendentes animalia,
qua ad sacrificium vendebantur, foras ejecit, in qui-
bus sacerdotes avari tunc delectabantur : tunc. prze-
cipue cogitaverunt eum occidere, dicentes intra se :
Si populus istum liabuerit Deum, necesse est ut di-
mittat consuetudinem hostiarum, ας ad nostrum
rlinent lucrum, et acquiescat offerri sacrificium
Justitie, quae ad gloriam Dei pertinet ; et sic jm
non erit populus iste possessio nostra, sed Dei : vide-
licet non ad nostrum quazstin pertinens, sed Dei. Si
autem occiderimus eum, dum non est qui * justitize
fructus a populo αστοί neglecta justitia, sic semper
tenebitur consuetudo offerendarum hostiarum, et sic
fiet nostra possessio ad nostrum pertinens lucrum.
Et lioc est quod dicit, Et nostra erit hereditas. lkec
cogitatio communis est omnium sacerdotum carna-
lium, qui non sunt. solliciti qnomodo populus vivat
sine peccato, sed aspiciunt quid in ecclesia conferatur,
et lioc existimant sacerdotii sui lucrum. Et non so-
| mn sacerdotes, sed etiam omnes liomines caruales
lioc solum existimant suum, et hoc lucrum habere
ο de lae vita arbitrantur, quod secuudum carnem

* Apud Counimnelin, et Morel. legitur, quee.

OPUS IMPERFECTUM δή

delectati fuerint in hae vita. Quoniam autem volentes
ostendere quidem Filium semper fuisse, quemadmo-
dum Patrem, cum dicimus illis, Si filius est, et nata
est, et unicum habet : propositione negativa respoa-
dent, non de proprietate Filii Dei secundum caruem:
quia post incarnationem dictus est Filius ex bapü-
smo, sicut et c:eteri sancti : antea autem verbum fuit
semper cum Patre. Quos etiam Deus ex hoc loco con-
vincit, dicens : Mittam filium meum. Quando ergo
adhuc cogitabat de transmittendo Filio post prophe-
fas, jam Filius erat. Deinde si eo modo dicitur Filius,
sicut omnes sancti, ad quos factum est verbum Dei;
debuit autem et prophetas filios dicere, sicut et Chri-
stum ; aut et Christum servum dicere, sicut et οσο»
ros prophetas : ex qua re prophetas quidem servos
oinnes, hunc autem solui Filium appellavit, 39. ki
ejecerunt eum eztra vineam. ld est, extra civitatem δὲ-
rusalem. Et Jud:i suo consilio usi ejecerunt eum, et
Deus suo consilio ejici eum ordinavit, Isti cogitabant,
ut crimen mortis ejus extra civitatem expellere :
Deus cogitabat, ne virtus resurrectionis ejus civilatem
scelerum salvaret, id est, ut Judaeis quidem morere-
tur ad mortem, gentibus autem resurgeret ad vi-
tam. 40. C«m ergo venerit dominus, quid faciet colonis
illis? 41. Dicunt illi : Malos male perdet. Non est illo-
rum quod juste judicaverunt, sed ipsius caus. Est
enim causa veritatis, qux quasi violentiam illis feeit,
ut non possent eam celare. Sicut sole in nubibus
constiteto, hoc, quod est dies, non est nubium per-
mittentium eum apparere super terram, sed virus
&0lis, qu:e pertransiens nubes, etiam impedientibus
eis apparet : sic juste pronuntiavit Jud:rorum noa
placata, sed apposita malignitas, Erraverunt bene di-
cendo. Nam mendaces quantum ad se tuuc mentiun-
tur, quando dixerint veritatem : sed in hoc s;culo,
ubi licet hominibus aliud sentire in corde, et aliud
dicere in sermone, lamen ita veritate Christi cireum-
dentur homines et tenentur, ut ipsi adversus se ju-
dices fiant, Putas, quomodo in die judicii convin-
cendi sunt. peccatores in suis peccatis, ita ut nullum
celorem excusationis inveniant ? ubi ipsa opera sta-
taentur ante oculos peecaloris, dicente propheta :
Arguam te, el statuam contra. f(uciem tnam peccata (na
(Psal. 49. 21) ; ubi animam ipsae cogitationes cordis
aecusaut, et e contra excitatur conscieutia quasi
domestica testis, dicente Apostolo : Cogitalionibus 1e
invicem accusanlibus, aut. eliam defendentibus, in die,
cum judicabii Dominus occuka hominum (Hom. 3. 15.
46). Sic et sacerdotes, vines spiritualis cultores,
qui populum nou ad Dei gloriam exercebant, sed ad
suum lucrum fructificabant : ita eos Dominus suis
perabolis cireumclusit, ut ipsi se sua sententia con-
demnarent. Quis illum defendet, qui seipsum accu-
8321? aut quis eum existimet innocentem, qui seipsum
pronuntiat reum? V: animie, quz sibi defensiopeu
couscienti:; non praeparat in die judicii! Daum cniut
nobis exemplum, ut per loc judicium consideremus
futurum judicium Christi. Sciendum e-t autem, quà
141639 quidem evangelista sie dicit : Addwxeruot. exn
extra vineam, el occiderunt. Cum ergo venerit doninM,
malos illos male perdet. Et responderunt sacerdotia,
Absit : intellexerunt enim, quod de ipsis diceret (Lu.
20. 15. 16). Secundum Lucam ergo sacerdotes con-
tradicunt sententie Christi : secundum Mattheum ae
tem suscipiunt et confirmant. In prima quidem faci
videntur esse coutraria; revera autem non su
contraria, sed diversa ratione sunt. dicia. lile enim
Seciindum responsionem sermonis illorum exposull.
iste autem secundum responsionem cordis. Mm
vere visibiliter quidem in facie contrad.xerunt, d*
centes, Absit : in. corde autem et in corscieutia 54
susceperunt, dicentes, Malos iale perdet, Quid οἱ
quod dicimus? Omnis homo et malum cognoscit, e
bonum : et intelligit quod est justum, et injustu"
Posuit euim Deus quemdam spiritum scientis boni d
mali in. hominibus , ut quotienseumque peccans.
ille 1n silentio quasi factum nostrum accuset ; c

δ05

Itaque aut scenndum locum eligat vestem , aut secun-
dum vestem eligat locum : id est, aut secundum ope-
r1 eligat. professionein, aut. secundum professionem
faciat opera. Qui vult esse Christi , faciat opera Chri-
sti : qui autem non vult opera Christi facere, non ve-
niat ad Christum : alioquin audiet in die judicii : 19.
Amice, quomodo huc intrasti non habens vestem nuptia-
lem? εἰ obmutescet. Hic enim abscondimus opera
nostra, et invicem corda nostra celamus : in illa au-
tem die nihil est quod respondeamus , ubi czelum , et
terra , eL aqui, sol et luna , dies et noctes , et totus
mundus stabit adversum nos in testimonium pecca-
torum nostrorum. Etsi omnia taceant, tainen ipsse
cogitationes nostr: , et ipsa opera nostra specialiter
stabunt ante oculos nostros, accusantes (0s ante Deum,
dicente Apostolo : Cogitationibus invicem se accusanti -
bus , uul etiam defendentibus , in die cum judicabit Deus
occulta hominum , per Jesum Christum Dominum no-
strum (Rom. 2. 15. 16). 15. Tunc dicit rez ministris :
Ligate ei manus et pedes , et mittite eum in tenebras ez-
teriores. Sicut est differentia gloriarum in sanctis se-

cundum opera , dicente Apostolo : Stella enim a stella

differt in claritate, ita et resurrectio mortuorum (1. Cor.
15. 41. 42) : sic quoque differentia est tormentorum
in peccatoribus. Sunt enim prim: tenebre et exte-
riores , et novissimi lacus. Ex eo autem quod dixit,
Ingressus , ut reniuneraret amicos : non autem dixit,

Congregavit rex omues qui venerunt ad nuptias: -

datur suspicio sestimandi , ne forte dicat hoc de vin-
dicia. judicii. Adliuc autem, quia non dixit, Mittite
eum in tenebras inferiores, ut eas tenebras inferiora
loca inferni :vstimemus : sicut ibi, &t eripuisti «nimam
mean in inferno inferiori ( Psal. 85. 45) : sed ita dicit,
Jn tenebras exteriores. Ergo quotiescumque tentat Deus
Ecclesiau suam, et veutilat ventilabro judicii, ingre-
ditur ad eam , ut videat. discumbenles qui sunt , aut
quales sunt : 5i digni sunt exlestibus nuptiis, et con-
vivio illo vivo. Et si invenerit aliquem non habentem
vestem. nuptialem, secundum ea qux diximus, in-
terrogat eum in cogitationibus suis, sicut scriptum
αδὶ : Quia in cogitationibus qnpii interrogatio erit (Sap.
1. 9). Et interrogat eum , Quixe sunt opera ista qux
zgis? Quia nou sunt opera Christiani, Ut quid factus
eS Christianus, si bzee. opera diligebas? Πα ut non
habeat quid respondeat contra conscientiam suam.
Et liunc ergo talem cum viderit in Ecclesia Christus,
jubet ministros suos, id est , aliquos spiritus sedu-
etionin, Nau! mala per malos spiritus reddet : qualis .
fuit spiritus erroris, quem misit Deus , ut seduceret
Achab , sicut scriptum est in. tertio libro F'egnorum
(Cap. 92). Vel qualis est illa operatio erroris, quam
dabit eis Deus, qui caritatem Dei non acceperunt ,
ut credant mendacio. Et ligant manus hominis illius :
id est, opera ejus, quie sunt anima mauus, qua ho-
mines rectius tollunt ad mandata Dei. Ligant et pedes
ejus, id est, motus anim ejus, quibus. anima solet
incedere el. transire , non de loco ad locum, sed de
malo ad bonum, vel de bono ad malum : id est, οὐἱἱ-
gant , οἱ inebriant , et involvunt. opera ejus, ut quo-
modo nescit , sie in laqueum perditionis incurrat. Et
apprehendentes eum, per ipsa opera ejus, mittunt
eum in tencbras, id est, in errores vel gentium , vel
Judicorum , vel hareticorum. Et forsitan. propiuquio-
res tenebra sunt gentilium, exteriores Judzorum, plus
autem exteriores liereticorum. Quoniam gentiles ve-
ritatem spernunt, quam non audierunt ; Judiei autem,
quara non cre.liderunt ; heretici autem, quam au-
dierunt οἱ didieerunt. Ipsarum quoque h:ereticarum
tenebrarum quedam sunt prope lucem verilatis : alie
autem longius a veritate, el ideo nigriores : alix
autem amplius longe, et ideo pressiures et exterio-
res. [deo dixit, Mitile eos in tenebras. exteriores. id
est , in h:eresex perversissiinas. Jbi erit fletus , et airi-
dor dentium. Videte quia non dixit, lbi est fletus et
stridor dentium ; sed. Erit. Ergo modo mittuntur in
illas tenebras maii , postea patientur fletus , ubi est-
et stridor dentium.

IN MATTILEUM. HOMIL. XLII,

860
Homilia xlij, ex capite αχ].

45. Tunc abeuntes Pharisei , cousiliem inierunt , «t
caperent eum in sermone, 16. Et mittunt ei. discipulos
suos cum Herodianis , dicentes : Magister , scimus quid
veraz es, et viam Dei in veritate aoces , et non est tibi
cura de aliquo : non enim respicis personam liominum.
47. Dic ergo nobis quid tibi videtur : licet censum dari
Cesari , aut non? 18. Cognita autem Jesus nequitia eo-
rim , ait ; (Quid me tentatis , hypocritee ? 19. Ostendite
mihi numisma census. At illi obtulerunt denarium. 90, -
Et ait illis Jesus : Cujus est imago hec et superscriptlo ?
21. Dicunt ei : Caesaris. Tunc ait illis : Reddite ergo
qua sunt Cesaris , Cesari : et que sunt Dei , Deo. 99.
Kt audientes | mirati sunt, et relicto eo abierunt.
25. In illo die accesserunt ad eum. Saddncei, qui
dicunt non esse resurrectionem, et interrogaverunt eum ,
21. dicentes : Magister, Moses. dizit: Si quis mortuus
merit non habens filium, «t ducat. frater ejus uxorem
ilius, et suscitel. semen fratri suo. 95. Éraut «utem
apud nos septem fratres, et primus uxore ducia de[nn-
ctus est, el non habens semen, reliquit wrorem. summ
[ratri so. 26. Similiter secundus et tertius, usque ad
septimum, 21. Novissime autem omnium el mulier ἄν.
functa esi. 28. In resurrectione ergo cujus. erit. de se-
ptem uxor? Omnes enim habuerunt. eam. 39. Respon-
dens autem Jesus, ait illis ; Erratis, nescientes Scripiu-
ras, heque virtutem Dei. 50. In resurrectione enim ne-
que trubent, neque nubentur, sed. erunt sicut angeli Dei
in celo. 51. Et de resurrectione autem mortuornm non
legistis quod dictum est a Deo, dicente vobis : 53. Ego
sum. Deus. Abraham, Dens 1saac (Exod. 5. 6), ete. -
Omnis quidem malitia. confunditur aliquoties ratione
veritatis, corrigitur autem numquam, maxime eorum
qui proposito malo, et non ignorantia peccant, Sie
etenim Sacerdotes postquam terrere Dominum non
potuerunt, dicentes : [n qua potestate facis hec (Matth,
21. 295)? postquam parabolarum ratione constricti,
sic jdicio ipsi se reos fecerunt, dicentes : Malos mule
perdet (Ibid. v. 41), nemine contra eos dicente testi-
nropium, nisi conscientia sola : mmqnid. conipmnit
cos timor peccati? numquid compescuit eos vel liber-
tatis consideratio? Sed quid? Abierunt, et. consilium
aeceperunt, wt eum caperent. in. sermone. Quemid- -
modum si aliquis claudere voluerit aque curren-
tis meatum, si una. ex parte exclusa. fuerit aqua,
violentia aliunde sibi semitam rumpit: sie et. eo-
rem maliguitas ex una parte confusa, aliunde
Sibi aditum. adinverit. Sieut enim non potest. fie-
ri, ut. ligna mittendo exstinguas ignem : sie non
po:est. fieri, ut. rationem dicendo places hominem
malum. Sieut enim iguis quanto amplius ligna susce-
perit, in majorem flammam erigitur : sic animus ma«
lus quanto magis veritatem audierit, eo amplius in
malitiam excitatur. Abierunt ergo, et consilium acce-
perunt. Quo abierunt? Ad. Hlerodiauos. Nam ex eo
quod. non dicit, Consiliati sunt, sed, Consilium acce-
perunt, et ex eo quod pariter cum llerodianis vene-
runt, apparet quia cum illis ejusmodi cireumventiogis.
cousiliuip tractaverunt, Homo colenus, eujus terram:
possidet, illius auxilio opus-habet, Qui justitizin tenet,
nullius patrocinio indiget, nisi Dei. Qui in diabeli ini-
quitutibus ambulat, diaboli adjutorium mecessariunp
liabet. Coloneus enim Dei, diaboli auxilium non requi-
rit : colonus autem diaboli, auxilium Dei et si querit,
non invenit, Vidisti Aliquando euntem ad furtam Dein
orare, ut bene prosperetur in furto? aut qui vadit ad
fornicationem, namquid sibi signum cruels ponit in
fronte, &t non comprehendatur in crimine? Quod αἱ
fecerit, non solum non adjuvator, sed adhuc amplius
wraditur: quia nescit justitia. Dei patrocinium. dare
criminibus. Sic et isti, Cliristum expugnare cupientes,
convenienter non ad servos Dei, viros religiusos, sed
ad gentiles, id est Heredianos, se contulerunt, Quale

. est censiliam, tales et eomiiliatores, Quis autem pote-
' rat dare consilium coutra Christum, nisi diabolus qui

erat adversarius Οτι Οσα ο NIS, σος

961

I$ suspe
eios, ut rent eum, aut de-
prehensi minus erubescerent apud eum, Nam consilio
malo deprehenso, tanto minor nascitur confusio,
quanto fuerit persona deterior. Sed discipuli illi ma-
feris suis :etate minores erant, malitia autem pares.

er delectatio-
implieitatem

iclinent, Veluti
validum viribus non potest subjugare, et
elere, mollibus manibus nodosam ejus fricat cervi
cem, ut quem virtute tenere non potuit, per blandi-
mentum compreheudat:sic et isti catenam subdolze
laudis portantes in ore, ct gladium malitie abscon-
dentes in corde, taurum ecclesiastici gregis dolo lau-
dis comprehendere festinabaut. De quo tauro pro-
phelaus Jacob, jam tunc increpabat Levi filium suum,
quia de Levi erant nascituri sacerdotes, qui
eturi erant Christum : Simeon et Levi fratres consum-

humanarum potestatum grav
scamus? Cognita aulem eorum nequitia Jesus, non se-
eundum serinones eorum pacilicos blaude respondit,
sed secundum conscientiam eorum. crudelem aspera

us est ima-

irat hoi itius. Et ait ei
jratus, quse homo propi jus, pt

heec, et superscriptio? Dicunt ei : Cesaris.
f: Heddile ergo que sunt Cansuri
Dei, Deo. Imago Dei non est

minibus Deus agnoscitur, Ideo divitias vestras C:esari
ie, Deo autem conscientiz vestr:e solam innocen-
tiam reservate, ubi Deus videtur. Cesari: i
giuem manus artificis sculpsit, et corruptibilibus lit
ris annotavit : Dei autem imaginew Yn Won dia

OPUS IMPERFECTUM
euntes. interrogaverimus Chri-

manus decem vivis apicibus demon:
Illis quinque sensibus car s, et qu
libus, per quos consideramus οἱ apprehei
sunt utilia ut. Deus*. Ideoque. illibatam Deo
imaginem suam reddamus : non superbize fast
dam, non. iracundix livore marcidam, non :
facibus succensam, non gul:e illecebris deditz
hypocrisis duplicitate contectam, non luxuria
bus attaminatam, non el
non vinolentie take ameéntem,
caritatis extorrem, non
Süiferam, non multiloquii vanitate
tate perspicuam, fide et spe certissimam, p
virtute fortissimam, humilitate tranquillam, :
piurcpurean, parcimonia sobriam, tranq
dam, hospitalitate devotam, Talibus enim in:
nibus suum Deus numisma non mallei vel inc

quam formavit, req
in uuem ab inimici infecti

Phariszei. Unus dies est, et multa certamii
tabant euim super eum, tali forte con , UL
compreliendere eum posset, aut si certe eun
superare non possent, vel per ipsam frequent

hverterent sensum ipsius. Quemadmodum
hostes inveniatur unus pugnator fortis, «
guli viribus eum superare non possunt, circun
eum omnes, ut quod virtute non poterant. s
ipsa multitudine convertant eum in fugam. €
&i quis corruptibili fonte utatur assidue, mg
illius venas laxat, et majorem aqu. fundit
de fonte vivo aque salieutis in vitam acterua
riebant sermones, et putabant eum plura inter

4 vere tamquam irraiionabiles cai
1 vox Sadduczorum. Videamu

versarius Christi est, qu.
isurpabat, testante pr
Super stellas celi ponam tribunal meum, et ex
Altissimo. (Isai. 14. 43. 14). Ab initi
est homo, tentavit. i
eulturam multorum.
Ei eritis sicut dii, acientes bonum et malum (Ge
Sicut enim omne malum non a perfecto malo
sed paulatim in primis, sic et istud tum auda:
primum leviter et latenter iuspiravit, id est,
non quidem ut colerent deos, sed interim. [A
lionem deorum, quos debeant colere. Adhuc e
erat multitudo hominum pessinorum, in quib
naretur fallacia deorum multorum. Nam. virtu:

nuit notitiam Dei, usque ad dies Abrahae, que

3 Codex V. D., apprehendimus sicul Dems. Qua
tur desunt usque ad illud inlra, mm illa die acce
wn Sadducet, elc.

860

&useitivit, ul tam per eum, quam per ejus familiam
Pei notitia in mundo, tamquam. lucerna, luceret in
tenebris. Videns itaque. quia notitiam Dei omnino
exstinguere nou potuit, aliam adiuventionem exco-
gitavit erroris, ut etsi cognoscatur Deus virtutum,
tamen nullus obediat pr:eceptis ipsius. Nam dominus,
eujus precepto nullus obtemperat, cuim sit dominus,
esse dominus non videtur ; quia nomeu habet tantiun-
"modo, non potestatem. Quid ergo? litroduxit lieresim
Sadducicorum , qui dicerent uou esse resurrectionem
mortuorum. (uie res omnium propositum faciend:e
justitiae fraugit. Nam in omni re, aut actu, sive cor-
porali , sive spirituali , agendi virtus spes est praemii
futuri. Qui enim arat, arat ut metat, Qui prgnat, pu-
gnat ut vincat, Nani cum sit ita difficile in hoc mundo
servare justiti» sanctilatem , quis Contentus esset ,
adversus seipsuin quotidie luctamina exercere, nisi ad
spem aspicerel resurrectionis ? Tolle ergo spem resur-
yeciionis, et soluta est tota observautia pietatis. Num-
quid Sadduciri credebant esse conjugia post mortem ?
Áh:it. Quomodo enim conjugia crederent fleri, quando
ipsam resurrectionem negabant? Sed ad defensionem
erroris sui putabant se invenisse acutissimam rationem,
hoc modo apud se dicentes : Sicut non est possibile,
ut ea miulier qu:xe fuit septem virorum, sit unius uxor
privata, aut omnium communis : sic non est possibile,
οἱ liat resurrectio mortuorum. Respondens autem Je-
sus, ait eis : Erratis, nescientes Scripturas, neque virtu-
tem Dei. In resurrectione enim neque nubent, neque nu-
bentur, sed sunt sicul angeli Dei in celo. Silti, qui s29-
culum illud huic seculo simile existimabant, In hoc
svculo quia morimur, ideo morimur, quia nascimur:
ideo uxores ducimus , ut quod moriendo minuitur,
nascendo suppleatur. Tolle morie. di nece»sitatem ,
et nascendi utilitas superflua invenitur : tolle nascendi
utilitatem, et uubendi causa solut« est. Nam iste muu-
dus carnis est , ille autem auimarum. S:cut anima in
hoc mundo peregrina est, ita caro in illo extranea est.
Iu isto mundo anima carni subiecta est, quantum ad
passiones humanas , in illo autem caro anime, Una-
queque res in sua patria fortior est, et dominatur. Si
ergo anima sic potens claudi potest in lioc &eculo in-
(γιο, et terreno corpori sic subuita est, ul nihil pene
spiritaliter sapere aut agere possit secundum suam
naturam : quanto magis eum in. illo sxculo caro in-
firma et vilis dignitosz aum et potenti coeperit esse
subjecta , nibil poterit carnale sapere, aut agere se-
cundum suam nauim ? Naim hoc ipsum modicuim ,
quod in boc seculo in corpore consitulta anima spi-
vitualiter sapit, nimia potestas anime hoc. sibi vindi-
ext extra ordinem , quia domiuatio carnis est in hoc
mundo. Quemadinodum dives peregre profectus, si in
hospitio applicuerit pauperis alicujus , quamvis non
potest jubere in domo quod vult, quia hospes est, ta-
men maguam sibi fiduciam agendi aliquid. vindicat ,
uia potens est ; sic et anima peregrina in lioc regno
exrnis ingressa, quamvis uon ouinia spiritualiter agere
potest secundum se, quia extranea est in hoc inundo,
lamen. aliquid spirituale vindicat et in. carne, quia
nimium poteus est, Et e contrario : sicut. peregrinus
pauper nihil in hospitio divitis potest, primo quia pe-
regrinus et liospes est, deinde quia mendicus et pau-
per est : sic et caro eum ia illud sazculum resuscitata
migraverit , nibil ounino Sibi poterit. carnale defen
dere : prunum , quia extranea est in. illo. sieculo spi-
rituali ? secundo , quia iufirma est carnis natura, Et
hoc quideu diximus secundum rationem mortalem,
Alioquin in resurrectione mutanda est ipsa carnis na-
iura, ut nibil carnis habeat in se , msi forte tautuin-
modo formam , sicut scriptum est : Seminatur corpus
animale , resurget aute. corpus spirituale (1. Gor. 15.
41). [tespondens J esus ait : Erratis, nescientes Scripturus,
neque virtutem Dei. 1n resurrectione enim neque nubent.,
neque uxores ducent, sed. suut. sicut angeli Dei in calo.
Quare, eum de jejuuiis , aut eleeimosyuis, cieterisque
vitatibus spiritualibus loquutus fuisset , numquam
angelorum similitudinem introduxit, uisi cum de so-

IN MATTHEUM, HOMIL. XLII.

870
luto viri et mulieris coitu. I-queretur, dicens : Neque
nubent , neque nubentur, sed sunt sicut angeli Dii in
εαίο ? (Quoniam sicut omnes actus carnales opera sunt
animalium , przcipue tamen actus libidinis opus est
animalium ; sie et omues quidem virtutes spirituales
res sunt angelic:e , precipue tamen castitas res est an-
gelica. Per hoc enimsolum singulariter homines angelis
assimilantur, et viucitur natura virtutibus, Ideo dicit,
Neque nubent, neque nubentur, sed sunt sicut angeli Dei
in celo, Sicut enim quando hoc agimus, quod animalia
h^bent nobiscum commune, animalia esse nos proli-
teinur: sic quaudo illud agimus , quod est extra na-
turam carnalem, naturam carnis egredimur, et angeli:
co:equamur. Sed quia primum quidem et naturale est
aninalium , ut nou uuius masculi , vel unius femina:
lege contenta siut : proprium autem naturale est ane
gelorum omnino separatos esse ab usu libidinis. Qui
vero unius masculi, aut unius lemin.e lege contentus
est, mediam tenet conditionem, et est hoino , id est ,
neque angelus, neque animal est. Angelus quidem non
est , quia nec est separatus ab usu libidinis : animal
autem non est, quia unius lege contentus est. Qui au-
tein omuino separatur ab usu libidinis, supergreditnr
naturam humanam, quz inedia est, et ad condutionen
transit angelicam. Sed nunc videamus , qua ratione
diximus , quod omnis quidem actus carnalis opus est
animalis, praecipue tamea libido, Pcr omnem actui
carnalem homo animalibus similis invenitur, maxime
autem per usum libidinis , quoniam oninium quidem
carnalium sensuum opus non solum ad malum pro.
licit, sed etiam ad bonum. Es! enim et secunduni Deum
videre , et audire, et odorari, et gustare, et tangere.
Quotienscumque enim aspicimus multiformes species
rerum , audimus varios souos vocum , odoratus di-
versas fragrationes odorum, gustamus innuinerabiles
suavilates gustuimn, palpamus qualitates rerum innu-
meras , de operibus potenti:e et sapientie Dei dijudi-
Caius, ut cognoscamus οἱ colamus ejusdem creationis
auctorem. idco si tollimus a uobis usum sensuum il-
lorum propter malum quod lit ex illis, iuipeditur etiam
bonum: quod. fieri solet per eos, Tantuminodo seusus
ille libidinis semper iut malo est, et numquam iu bono,
Propterea si repellamus a nobis libidwis usum , nul-
lam bonnm impeditur ex illo : nee enim aliquod bo-
num est, quod generetur ex. illo , nisi sula nativitas
carnis , quia οἱ ipsa generatur ex malo, Ideo autem
dissipata est, ut ex corruptione nascatur, quoniam et
ipsa post. modieuim cst. corrumpenda, Sicut enim non
est dignum , ut quod zterium est ex. corruptione
nascatur : sie non est diguum, ut quod ex corruptione
nascilnr sil aeternum. (uia caro οἱ sanguis regnum
Dei non possidebuut , neque corruptio iucorruptelamn
possidebit, ltem. dicit. Joannes : Dedit eis potestatem
filios Dci fieri , qui non ex carne, neque ex sanguine ,
neque ex voluntate viri, sed ex [eo nati suut (Joan. 1.
41. 15). ltem alia. ratio. Quoniam secundum ἰδίοῦ
sensus carnales , quos habet caro , habet e contrario
anima spiritualiter. Nam et videt anima spiritualiter,
el audit, οἱ odorat, et gustat, et tangit, sicut ia multis
exposuimus locis. Unde et decaeliurda cithara dicitur
homo. Solus autem libidinis sensus inter animam et
carnem non est comuunis, sed solius carnis proprius
et privatus, P'ropterea per omues actus carnales, qui
sunl ex quiuque seusibus carnalibus, bomo animalibus
similis invenitur : maxime autem ex usu libidinis ,
quia ad solam pertinet carnis naturam. Nescitis Scri-
piuras , neque tirudem. Dei. Sapienter primum arguit
stuliitiam eorum , quia nun legebant. Secundo igno

rautiam , quia non cognoscebant Deum , quia ex dili-
geatia lectionum nascitur scientia Del; ignorantia au-

4ein negligentize lilia est. Si enim nec omues, qui legunt,

cognoscunt Deum, quomodo cognoscet, qui non legit?
Qu d autem diaimus, nou onines Iegentes cognoscere
veritatem Dei, tuuc est, si, uolentes invenire, legant.
Qui enim, legens de Deo, vult invenire Deum, festinet vi-
vere Deo digne, et ipsa conversatio ejus bona fit, quasi

iampadis lumen ante oculus cordis exa ον SNANNENSAR

tum , vel opus ligni aut ferri , villam colere videmur,
id est , terram. nando autem non labore mauuum
nostrarum, sed aliter lucra quocunique modo conse-
quimur, utputa honores gerere, ut diviti; permaneant
alieui , qut mercari , omne hoc negotiatio appellatur.
Duobus ergo verbis omne opus humanum conclusit,
sive honestum , sive inhonestum. Honestum quidem
opus est vill:e eultura : sicut ait Salomon : Non oderis
rusticam operalionem, e agriculiurum ab Allissimo crea-
tam (Eccli. 7. 16). EL Apostolus hortatur : Rogo autem
vos, fratres, siudtum habere quietis, el negotii proprii,
et operandi manibus vestris, el nullum desiderium ait in
vbbis ad eos qui foris sunt (1. Thess. 4. 41) : inhone-
stum; est enim apud Deum opus negotiationis , sive
dignitatis, sive militis. Unde nihil horum antea Ju-
dii agebant, propter quod dieit propheta : Qui non
il negotiationes , intrabit. in. potentias Domini
(Psal. 10. 15) : quia difficile quis negotians intrat in
nun celorum. O miserrimus muudus , et miseri
qui eum sequuntur! Semper enim. homines mindia-
Im opera excluserunt a vita. Sed forte dicis, Et villam
colere peccatum est? Et si quidem impedimentum
lidel, aut religionis tibi non facit villa, sicut fecit Ju-
deris, non habes peccatum : si autem vel a fide, vel a
religione tibi facit. inpedinrentum, fit peccatum. Non
ergo ipse villa cultus peccatum est, sed tu przferen-
do ean Deo , facis eaim. esse peecatum. Opera enim
nostra authentica , opcra sunt justitia : opera autem
carnalia superoperationes dieuntur , on opera, quia
jestitia ad vitam a:teruam pertinet veram, opus autem
terrenum non ad vitam, sed ad sustentationem vitze
hujas temporalis. Ideo ergo opus justitiz attente fa-
cere debemus , opus aulem terrenum transitorie. Si
ergo honestum opus sequendo homines debitum ho-
morem Deo non reddideruut, tilem. iram merentur.
I'ntas , quali ira sunt digni , qui non honesta opera ,
sed negotiationes sequendo , iion veniunt ad Deum?
Ant. ita. Villa est iste mundus, circa quem homines
amatores mundi occupantur quistibus ejus, quasi

villie cujusdam reditibus delectati ; negotiatio autein.

predicatio legis, et procuratio templi, quam avari
sacerdotes quasi negotialionem xstiimant, quando lu-
crosam , et non dispensationem divini operis putant,
οἱ non onerosam. krgo per operationem villae popu-
Jares significantur liomines, quos mundi delectatio
separavit a Christo : per operationem autem negotia-
tionis sacerdotes caterique ninistri templi signifi-
cantur , quos lucri obtentu venientes ad ministerium
l^gis et templi , avaritia separavit a fide. Non dixit ,
Malignati sunt, sed, Neglexerunt : quia Ron omnes
Jndzi crucifixerunt Christum , nec audierunt. doctri-
iram ipsitis, aut consenserunt in mortem ejus. Quidam
enim sxcularibus negotiis occupati, non venerunt ad
Christum , nec audierunt doctrinam ipsius, nec vi-
derunt mirabilia ejus, ideoque non crediderunt in
cunt. Qui ergo odio aut invidia crucifixerunt Christum,
ili inalignati sunt : qui autem negotiis impediti sunt,
uon crediderunt : illi neglexisse dicuntur , non mali-

nati, Nam sunt quidam homines, qui possunt et au-
dire et credere, sed sollicitudo rerum necessariarum ,
et delectatio mundi separat eos a Deo, quos Dominus
terram spinosam appellat. 6. Reliqui vero tenuerunt
servos ejus, εἰ contumelia affectos occiderunt. De sua
morte tacet , quia jam in priori parabola dixerat : sed
ogtendit mortem discipulorum suorum , quos. post
ágcensum ipsius, occiderunt Jud:ei, maxime sacerdo-
fes, Steplianum Inpidantes, iu Jacobi morte gauden-
teg : item Jacobum Alphzi lapidantes ( Act. 7. 12):
propter qu:e omnia Jerusalem destructa est a Roma-
ni«. Ideo dicit: 7. Audiens autem rez , iratus est : οἱ
másit exercitum suum , et. perdidit homicidas illos et ci-
titlates eorum succendit. Romanus exercitus, dicitur
cxercitus Dei : quia Domini est terra , et plenitudo ejus
( Psal. 35. 1). Nec enim venissent Romani in Jerusa-
lem, nisi Dominus cos excitasset. Quidam autemexer-
cituni angelos dicit, et civitatem pro civibus ponit ; acsi
dicat : Misit angelos suos, et cives illos misit in ignem

OPUS IMPERFECTUM 861

:eternum. 8. Et dixit servis suis : 9. [te ad exitus viarwm,
el quoscumque inveneritis , vocate ad nupiios. Manite-
sium est quidem, quia post contemptam contumaciam
Judaeorum, de vocatione Gentium dicit, quod dicit, ,
Jte ad exitus viarum, Propterea requiraimus qoe sunt
viw iste , et ad quarum exitus misit Christus disci.
ulos suos. Puto ergo quoniam sicut generals et pa.
lica via est Christus, qux ducit ad vitam, et vie
dicuntur omnes prophetze, et omnes apostoli : hz
enim omnes vix ducunt ad Christum , Christus autem
ad Patrem : sic generalis et publica via est diabolus,
quz ducit ad mortem, et vix sunt omnes professiones
sxculi istius. Utputa , professio philosophi: , una est
via: professio militixze, altera est via : muudialis di-
gnitas, allera est via : professio ludorum , altera via
est mundi. Et quid plura dicam? Quante sunt diver-
sitates actuuni in. hoc mundo, tante sunt viz, que
omnes vie ducunt ad diabolum , generalem viam per-
ditionis. Ideo ergo dicit : Jte ad exitus viar&m , et cu-
juslibet conditionis homines vocate ad fidem. Adhuc
sicul castitas via est, qux ducit ad Christum, et mi-
sericordia , czeterxque virtutes $. eic et fornicatio via
est , quz ducit ad diabolum , et avaritia , czetereque
species male. Jubet ergo ut cujuscumque conversa-
Uonis bomines invitent ad fidem , quascumque , sive
servos , seu liberos. Deus enim corporalem servitv-
tein non contemuit, nec corporalem eligit libertatem.
Owinis qui diaboli seqnitur voluntatem , serrus est
diaboli , etsi sit liber : qui autem obaudit Deo , ille
vere ingenuus est, etsi fuerit servus. Ingenuititem
enim spiritualem non sordidat servitus corporalis, nce
turpitudinem spiritualem honestat corporalis libert;s.
Servitutem enim non Dei dispositio, sed humana vio-
lentia introducit. Ogpinis enim homo liber creatus est,
quem Deus in libero arbitrio posuit , nisi ipse fecerit
sc servum. Et sicut non est distantia in natura crea-
tionis hominum, sic uon fit. differentia in vocatioue
salutis eorum omnium, sive barbarorum, sive sapien-
tum : quoniam potens est Dei gratia barbaras mentes
corrigere ad rationabilem intellectum. Qui cor Naba-
chodonosor ad feralem sensum mutavit, et iterum
feralem sensum ad iumanum intellectum reduxit
( Dan. 4), poteus est , inquam , niutare omnes, sire
bonos , sive malos : boni ne pereant, mali ut inex-
cusabiles fiant. Nemo propter iguorautiam pereat ,
nemo propter ignorantiam excusetur. Omnes videant
lumen , ut appareant, qui amant tenebras , et qui lu-
men. Qui cnim filius est tenebrarum , etsi compellas
eum, non accedit ad lumen ; qui autem filius est lu-
ninis, nec si repellas eum , recedit a lumine. 141. Jn-
(ravit. autem rex , ut videret discumbentes. Intravit au-
temi Deus , 110 quia est aliquis locus ubi nou sit, sed
ubi vult aspicere, ibi fit presens : ubi autem non
vult , absens videtur. Dies enim aspectionis est dics
judicii , quando visitaturus est Christianos , qui super
mensam Scripturarum sanctarum recumbunt, id est,
requiescunt in fide earum , et celestibus epulantur
doctrinis. Aut dies aspectionis est dies tentationis :
quando dignatur tentare Ecclesiam suam , υἱ videat
i habent fidem, et opera digna Christi vocatione.
uptiale vestimentum est fides vera, qu:xe est per Je-
sui Christum et justitiam ejus : de qua aitApostolus:
Easpoliate vos veterem hominem cum actibus suis , qui
corruimpitur secundum concupiscentiam erroris, veslien-
tes vos novum honmenm, qui secundum Deum creatus eit
in jusiitia, el sanctitate veritatis ( Coloss. 5. 9. 10). Quod
dicit, In justitia, 9d conversationem pertinet : qued
autem dicit, In sanctitate veriatis , ad fidei veritate.
Vestimenta ergo veteris hominis sunt pannosa et soidi-
da opera carnis, corruptibilia et immunda : vestimenti
autem novi hominis sunt fortia ct decora opera spi
ritus , incorruptibilia et sancta. Quemadmodum enim
si aliquis eum nigris vestimentis inveniatur in nuptiis,
sordidat gloriam nuptiarum : ita εἰ qui opera liabel
tenebrosa , et inter Cliristianos quagi unus ex eis cou
versatur ! , ipsi Christianitati facit injuriam. flouv
* Apud coamet. legitur, cewservatur,

873

non tamen utiliores : quia nee papulus sine sacerdo-
tibus, nec sacerdotes sine. popnlis esse possunt. fta
et dignius est hoc mandatum, f/iliges Dominum Deum
ticum επ toto cordo tuo : quam illud, Non occides , non
concupisces; amen utilitas una esL: nam qui diigit
Deum , ille non occidit, nec concupiscit ; qui autem
eccidit, aut concupiscit, ille non diligit Dominum
Deum suum. Esse autem minora mandata Dominus
manifestat, dicens : Si quis unm ex minimis mandatis
istis solverit, et docuerit sic homines, miuimus vocabitur

in regno celorum (Matth. 5. 19). Diliges, inquit : noB -

dicit, Tiinebis : quia diligere majus cst quam timere.
Inchoatio enim culturz Dei habet timorem, perfectio
3utem dilectionem , dicente Joanne : Perfecta dilectio
[oras mittit. limorem (1. Joan, 4. 18) Donec enim

omo timet Deui, non eum diligit : cum autem diligere
eceperit , jam non eum tantummodo timet, sed etiam
amplius diligit. Timere enim s&ervoruin est , diligere
autem filiorum : timor &ub necessitate est, dilectio in
libertate. Qui in timore servit Deo, poenam quidem
evadil, mercedem autem justitig non habet, quia
invitus facit bonum propter tiorem. Non vult ergo
Deus, ut timeatur ab hominibus, qu3si dominus : sed
nt diligatur quasi pater, qui adoptionis spiritum do»
navit hominibus. Nam si considereuwus ab initio creati
hominis causam, intelligimus quia Deus magis 66 pa-
trem voluit esse hominum, quam dominuin. Non enigs
dixit. tantummodo, Faciamus hominem : sed, Faciamug
hominem secundum imaginem el similitudinem nostram
(Gen. 1. 26). Similare autem liliis convenit ad patres
suos, non etinm servis ad dominos suos,

Quid sit diligere Deum ex toto corde, ex tota anima,
ex Lola mente. (Quis sit prorimus nosler. — Quid est,
diligere Deum ex tota corde? Id est, ut cor tuum nog
sit inclinatum ad ullius rei dilectionem amplius quam
3d Dei : nec delecteris in aliqua specie muudi amplius
quam in Deo, non in honoribus, non in auro, vel im
argento, non in possessionibus, aut vineis, non in
aihnalibus, aut iwancipiis, non in ornamentis , aut
vestibus, non in filiis, aut parentibus, aut amicis, sed
hxc omnia existimes Jibi esse in. Deo, ut pre hig
omnibus Deuin ames. Si autem in aliquo horum amor
cordis tui fuerit occupatus, jam ex toto corde non
amas Deum : pro quanta enim parte cor tuum fuerit
ad aliquam rem amandam inclinatum, pro tauta parie
minus est ad Deum. Ecce si vir habeat uxorem, quo-
inodo cognoscitur uxoris pleua dilectio? Uxor nemi-
nem debet sapientiorem reputare, quam virum suum :
elsi sit alier sapientior, tanien illa sapientiorem esse
alterum intelligere non debet. Uxor neminem fortio-
rem debel putare, quam virum suum : esi alter fortior
sit, tamen illa intelligere nou debel alterum fertio-
rein. Uxor neminem furinosiorem debet pulare, quain
virum suum : etsi sit alter forimosior, tamen coram
eculis ejus alter formosior non debet apparere. Per-
fcetim enim odium, el perfectus amor judicium re-
rum uon cognoscit. Utputa, si perfecte odias aliquem,
qualiacumque fuerint apud illum , omnia tibi displi-
cent Sive quie dicit, sive quie agit: etsi vere bona
sunt , tamen tibi mala videntur. Sic etsi perfecte ali-
quem amas, quiecunmque sunt apud eum, placent tibi,
sive qui loquitur, sive que agit: eisi mala sunt,
Uunen tibi bona. videntur. Ergo οἱ uxor, si videns
aliquem dixerit , Quat sapiens vir, utinam vir meus
taiis esset, jam amor ejus minus babet de perfecto
amore ; et pro quanta parte amplius aliquid laudaverit
in altero viro, quaii iti suo, tanto dileelio ejus minor
est ad virum suum. Sic ergo el oinuis anima Chri-
stiana, qux sponsa est Christi, ila diligere debet
Deum, ut n.hil sit in mundo, quod amplius amet quam
eum, aut iu tantum. Pro quanta autem parte plus ali-
quid amaverit, pro Lanta parle ininus amat Deum.
Quid est, in 1ota. anima. diligere Deui? Id est, cer-
Uussimum auimum babere in veritate, et firmum csse
ju lide. Alius est enini amor cordis, et alius est amor
auima. Ainor cordis quodammodo carnalis est, ut
eliaiy carpaliter. Deui atpeuius : quod facere. uon

IN MATTII/EUM. TIOMIT. ΧΙΙ.

o1

possumus , nisi recesserimus ab amore mundialinm
rerum, Sicut enim casta mulier, qu;e virum suum
amat, nullum amat alium ; si autem alterum amaverit,
jam non amat virum suum : ità. et homo, si Deum
amat, mundum non amat; si antep mundum amave-
rit, jam Deutn ex toto corde non amat. Ergo cordis
amor non intelligitur sed sentitur in corde, quia quo-
dammodo earnalis est. Amor autcm anim:e non sen.
litur in corde, sed intelligitur, quia amor anima
judicium ejus est. Puta, οἱ didicisti unum Deum, ex
quo omnia, et unum Deum, per quem omnia : sí
iterum intellectus tnus. per. alicujus doctrin:e eedna-
ctionem pereussus , ceperit dubitare de substantia
Dei, in to1à anima non diligis Deum. ltem qui putat
Incantationes aliquid posse , aut auguria aliquid in -
telligere, aut divinationes aliquid nuntiare, non ille
in tota anima diligit Deum. Quis autem diligit Deum?
Qui omne bonum eredit apud Deum, et omne bonum
credit esse Deum, et extra Deum non credit esse
bonum : qui omnem virtutem et sapientia eredit esse
Deum, et extra Deum non credit esse aliquam sa-
ientiam neque virtutem : qui credit Deum omnia
acere, οἱ sine Deo nihil fleri posse; ille tota anima
diligit Deum. Quid est, ín tota mente diligere Deum *
ld est, ut omues sensus tui, quí pertinent ad te, Dee
vacent. Cujus intelleetus Deo ministrat, et cujus sa«
pientia circa Deum est , cujus cogitatio ea, qu:e sunt
Jei, tractat, cujus memoria qui sunt bona recorda-
tur : tota. mente diligit. Deum , sicut ait Apostolus *
Psallam spiritu, psullam εἰ mente (1. Cor. t4. 10).
Cujus autem intellectus qux sunt. Dei non intelligit ,
aut non secundum Deut sapit, aut scientia illius vana
est et s:cularis, singularis antem recordatio ejus
non est bona , aut cogitatio displicens Deo : ille non
tota mente diligit Deum. 3585. Hoc est prinum e
maximum mandatum. ὃν. Secundum autem simile est
huic : Diliges proximum tuum. sicut teipsum. Videtur
Christus non ad interrogationem respondere. Ille enim
interrogavit, Quod est magnum mandatun? Puta, dixit,
Diliges Dominum. Si voluit et alterum mandatum in-
ducere, debuit minimum dicere, non secundum. Nam
contra magnum ininimum est, non secundum ; secun-
dum autem ad primum respicit. Sed vide quid voluit
ostendere. Diliges Dominum , et magnum est : Diliges
autem οἱ proximum, magnum quidem est, primum
autem non est: et ideo dixit, Simile est. Considera
ergo mysterium. Quis est proximus noster? Christus,
4ui suscipiens carnem nostram , factus est proximus
nobis, sicut in parabola illa Christus ostendit, eum
interrogat Phoriszus : Et quis est meus proximus (Luc.
10. 29)? introducit bominem vulneratum a latroni-
'bus, et a sacerdotibus despectum, à Samaritanis au-
tem receptum , qui est ipse Christus. Ergo primum
matndatum est magnum , Deum Patrem diligere : 8e.
cundum autem el simile est, Dei Filium diligere, id
est, cognoscere : ergo Filius Dei magnus est, sient
Pater. Quiequid eniin. Pater potest , ct Filius polest.
Pater enim diligit Filium, et omnia dedit in manu ejus
. (Joan, 5. $5). Sed quia omoia Filius, daute Pate,
potest, sicul Pater, ideo Pater imagnus Deus et pri-
mus. Filius autein magnus. Deus quidem, nou tamen
priinus , sicut ait Apostolus : Exspectantes adventum
magni Dei, et Salvatoris nostri Jesu Christi (Tit. 2. 19).
Ut autem simpliciter intelligamus, proximum nostrum
omnem hominem esse fidelem, qui hominem amat &-

. delem , simile est sieut. qui amat Deum , quia imago

Dei est homo. Sicut in itnagine sua rex honoratur ,
vel contemnitur, sic et Deus in homine vel diligitur,
vel oditnr. Non potest hominem odire, qui Deum
amat : nec potest Deum amare, qui hominem odit,
sicut ait Joannes apostolus : Qui dici se Deum dili-
gere, fratrem autem non diligit, menlitur. Si enim fra-

: trem, quem vides, non diligas, Dcum, quem non vides,

quomodo potes diligere (1. Joan. 4. 20)? Quis enim ho-
norat regem, et contemnit imaginem ejus ? aut quis

. honorat imaginem, et auctorem contenmit imaginis!

Aut ita : Quoniam Pharisei quidem sciebant, qued

801

cerdotes, Si nos soli euntes interrogaverimns Chri-
stum, quamvis dixerit quia non licet dari Ciecari tri-
hutum, tamen nemo nobis credet dicentibus coutra
eui : jam enim omnes sciunt, quia inimici ejus su-
mus. luinicorum autem testimonium in judieio, et-i
verum fuerit, quasi suspectum reprobatur, Sed nec
per seipsos Christum interrogare volebant, quia in
magna suspicione inimiciti: eorum fuerant apud Chri-
stum, ne forte quasi suspecti cireunivenire enm. noi
possint. Naim. inimicus manifestus melior est, quam
amicus fictus. Πίο dum timetur, facile vitatur : iste
dum nun agnoscitur, prievalet, Miserunt ergo discipu-
los suos, quasi adhuc minus cognitos, et minus suspe-
οἱο5, ut aut alscondite facile deciperent eum, aut de-
prehensi miuus erubescerent apud euin, Nam consilio
malo deprehbenso, tanto minor nascitur confusio,
quanto fuerit persona deterior. Sed discipuli illi ma-
i»tris suis :elate minores erant, malitia autem pares.
am eL pulli serpentium statura. breviores, veueno
autem :equales sunt. Et catuli luporum. adhuc teneri
coustituti, etsi venationem exercere non possunt, jam
tumen sanguine gaudent, et morsibus ludunt.
Huyocritarum mos. — Magister, scimus quia veraz
es, εἰ viam Dei in veritate doces. Magistrum eum vo-
cant et veracem : magistrum, ut quasi honoratus et
laudatus, mysterium sui cordis simpliciter eis ape-
riat, tamquam volens eos habere discipulos. Hxc enim
est hypocritarum | prima potentia, simulata laudatio.
Laudant eniin quos perdere volunt, tt per delectatio-
nem laudis paulatim corda hominum ad simplicitatem
benigna confessionis inclinent. Veluti si quis taurum
validum viribus uon potest subjugare, et vinculo fle-
etere, mollibus mauibus nodosam ejus fricat cervi-
cem, ut quem virtute tenere non potuit, per blandi-
mentum compreheudat:sic et isti catenau subdolz
laudis portantes in ore, οἱ gladium malitia. abscon-
deates in corde, taurum ecclesiastici gregis dolo lau-
dis comprehendere festinabant. De quo tauro pro-
plietaus Jacob, jam tunc iucrepabat Levi filium suum,
quia de Levi erant uascituri sacerdotes, qui. interfe-
cturi eraut Christum : Simeon εί Levi fratres consum-
πιανεγκηί iniquitates suas. 1n cogitationes eorum won
venit anima mea, et in consilia eorum non cadant pre-
cordia mea, quia in ira sua occiderunt. virum, et in fu-
rore suo subnervaverunt taurum (Gen. 49. 5. 6). Deta-
libus dicit propheta : Molliti sunt sermones eorum su-
per oleum, et ipsi sunt jacula (Psal. 54. 22). Quid tibi
videlur? licel censum dari Cesari, an non? Non est ju-
stum, ut servi summi regis, terrenis regibus servia-
tuus, Si enim indiguuim. est, ut ex duobus regibus
homo alterius alteri obsequatur, et injuriam facit suo,
si subjacet alieno : qnanto magis indignum est, ut cul-
tores Dei humanarum potestatum gravanina cogno-
scamus? Cognita autem eorum nequitia. Jesus, non se-
cundum sertnones eorum pacilicos blaude respondit,
sed secundum conscientiam eorum erndelem aspera
dixit : quia Deus plerumque ad auimam loquitur, non
ad corpus : voluntatibus respondet, non verbis. Hy:
pocritz, quid me tentatis? Ostendite mihi numisma cen-
aus. At illi obtulerunt ei denarium. Dieit eis, Hypo-
crite, ut quod ab eo audierunt in aure, apud seret-
ipso inveniant in corde: ut considerantes eun hu-
manorum eordium cognitorem, qued facere cogita-
bant, per(icece non auderent. Vide ergo, quod Pha-
rigzi quidem blandiebantur, ut perderent ; Jesus vero
coufundebat, nt salvaret : quia utilior est homini Deus
irmus, qu»ai homo propitius, Et ail eis : Cujus est ima-
go heec, et superscriptio? Dicunt ci : Cesaris. Tunc dizit
eis: Heddite ergo quee sunt Casaris, Cesari : et quee sunt
Dei, Deo. imago Dei non est in auro depicta, sed in
hominibus figurata. Numisma Cxsaris, aurum est :
numisma Dei, homo. Iit solidis Ciesar videtur, in ho-
minibus Deus agnoscitur, Ideo divitias vestras Cisari
date, Deo autein. couscieuti: vestre solam innocen-
tiani reservate, ubi Deus videtur. C:esaris enim ima-
giuem manus artificis sculpsit, et corruptibilibus lite-
ris annotavit : Dei autem imaginem in liomiue divina

OPUS IMU'ERFECTUM

manus decein. vivis apicibus demonstravit. Quibus!
Illis quinque sensibus carnalibus, et quinque spintza-
libus, per quos consideramus et apprehendimus quz
sunt utilia ut. Deus*. ldleoque. illibatam Deo semper
imaginem suam reddamus : non superbis fastu wi.
dam, non iracundiz livore marcidam, non. avaritiz
facibus succensatn, non gul;e illecebris deditam, von .
hypocrisis duplicitate contectam, non luxurie soryi-
bus attaminatam, non elationis protensione levem,
non vinolenüze tabe améntem, non. dissidio mute
caritatis extorrem, nou detractionis mordacitate pe-
stiferam, non multiloquii vanitate inanem, sed cari-
tale per«picuam, fide et spe certissimam, patientis
virtute fortissimam, humilitate tranquillam, castitate
purpuream, parcimonis sobriam, tranquillitate jucun-
dam, hospitalitate devotam. Talibus enim inscriptio-
nibus suum Deus numisma non mallei vel incudis ictu
composuit, sed prima conditione formavit. Cesar
enim suam in nummo requirit imaginem, Deus vero
hominem quem creavit, exqu'rit. Non dimittit Casar
suum quod debetur numisma, uec Deus suam umquam
exquirendo relaxat facturam. Sicut qui suam Casiri
adulterinam imaginem reddit, flagellari tortoribus et
atrocibus jubet subjici penis: sic Deus omnipotens
corruptores imaginis sux: morti tradit perpetuz, et
infernales jubet paenas persolvi immensas. lta qui
vit:re horrenda exitia cupit, incorruptam studeat au.
ctoris sui imaginem conservare, quatcius eum sum,
quam formavit, requi-ierit Deus imaginem, salvam et
immunem ab inimici iufectionibus ecrnens, suo. col-
locet gremio, augelorumque ehoris admiscens, perpe-
tuis faciat e:elorum gaudiis perfrui. /n illa die accesse-
runt ad ει Sadducai, qui dicunt resurrectionem nonessc.
In qua die? Quando recedebant Phariszi, et accedebant
Sadduczi. Recedelant Sadduczi, et iterum accedebant
Plariszi. Unus dies est, οἱ multa certamina. Frequeu-
tabant enim super eun, tali forte consilio, ut quis aut
comprehendere eum posset, aut si certe eum ratione
superare non possent, vel per ipsam frequentationem
subvertereut sensum ipsius. Quemadinodum si iter
plures hostes inveniatur unus pugnator fortis, dum siu-
guli viribus eum superare non possunt, circumveniui
eum omnes, ut quod virtute non poterant. superare,
ipsa multitudine convertant eum in fngam. 0 stulu,
5i quis corruptibili fonte utatur assidue, magis fontis
illius venas laxat, et majorem aquam infundit. Et ih
de fonte vivo aque salientis in. vitam a:teruam bau-
riebant sermones, et putabant eum plura interrogando
siccare. Circumdabant ergo eum, quasi plures canes
garruli unum leonem. De his enim. dixerat per pro-
phetam : Quoniam circumdederunt me canes multi (Psal.
21. 17). Et vere tamquam irraiionabiles canum la-
iratus, sic erat vox Sadduczeorum. Videamus consi-
lium inimici, quod per Sadduexos operabatur. Dia-
bolus enim semper adversarius Christi est, qui semper
sibi thronum Domini usurpabat, testante proplieta :
Super. stellas ctii ponam tribunal meum, et ero similis
Altissimo (Isai. 14. 15. 14). Ab initio mox ut creatus
est homo, tentavit unius Dei notitiam obscurare, el
culturam multorum deorum inducere, dicens 3d £vain:
Ei eritis sicut dii, scientes bonum et malum (Gen.5. 5).
Sicut enim omne inalum nou a perfecto malo incipit,
sed paulatim in primis, sic et istud tam audax malum
primum leviter et latenter iuspiravit, id est, persuasit:
non quidem ut colerent deos, sed interim fecit men-
tionem deorun, quos debeant colere. Adhuc enim non
erat multitudo hominum pessimorum, in quibus semi-
naretur fallacia deorum multorum. Nam virtus diabuli
est, quod liomines inali sunt. Nec enim potest aliquod
malum seminare in mundo, nisi per ministros suos :
quia in sanctis uon invenit locum. Crescente itaque nu:
mero hominum malorum, crevit et virtus erroris, ei mi:
nuit notitiam Dci, usque ad dies Abrahze, queui Deus

! Codex V. D., apprehendimus sicut. Deus. Quz sequun-
tur desunt usque ad illud infra, /n illa die accessereu al
eiu Sadduedt, elc.

871

Sicut cnim sacerdotes etiam infidefes docent propter
fideles, melius judicantes nropter bonos etiam malos
fovere, quam propter malos etiam. bonos negligere :
Sic ergu et vos propter bonos sacerdotes ctiam malos
houorate, ne propter malos etiam bonos contemnatis.
Melius et enim malis justa. prestare, quam. bois
justa subtraliere. Frequenter enim et de homine malo
bona doctrina. procedi. Ecce enim et vilis terra pre-
tiosum aurum producit. Numquid propter terrain vi-
Jem pretiosum aurum. contemnitur? Non : sed sicut
aurum eligitur, et terra relinquitur, sic et vos doctri-
uam accipite, et mores relinquite. Nam ut apibus
herh;e necessari non sunt, sed flores herbarum :
fleres euim ille colligunt, herbas vero reliuquuut :
Bic οἱ vos flores doctrine colligite, et conversatio-
nem relinquite, ut quasi inutilis herba arescat. Fidem

prvdicant, et infideliter agunt. Pacem aliis dant, et.

&ibi uon habent. Veritatem laudant, et mendacia dili-
gunt. Avaritiam casiigant, etavaritiam exercent, Quia
ergo scire bonum. et. malum, in natura positum est,
facere autem, iu voluntate : ideo benedicere, omuium
est; bene autein facere, paucorum. Legi aliquem sic
futerpretantem hunc loeum : Quoniam, inquit, super
cathedram Mosi, id e«t, in honore et gradu, iu. quo
luer2t Moses, paulatim ad pejus redacti, constituti sunt
roulra meritiu suum seribie et Pharis;ei indigni, qui
legen proplietantein de Christo venturo przdieabant
quidem aliis, ipsi autem non recipiebant pr:eseutem :
propter hoc hortabatur populum audire legein, quam
pridicabant, οἱ facere, id est, credere in. Christum
priesdicatum a lege, et non. imitari scribas et Phari-
$;iros incredulos, pra:dicantes ii lege de Christo, et
non credentes in eum. Et reddit causam, ut quid pric-
dicabant quidem in lege Christum venturum, et non
credebant in eum : quia omnía opera sua faciebant, ut
ab hominibns viderentur. Id est, quia non vere prae-
dicabant Christum venturum, desiderantes ipsius Chri-
&li adventum, quem proedicabant : sed propter hoc
solum, ut praedicatores ct traditores esse legis ab lio-
minibus viderentur. Simile propositum hnbent onines,
qui justiuam Dei docent, et non faciunt : quia non do-
cent vere ipsam justitiam Dei, non amantes quam do-
€cnt, sed propter lioc solum, ut docteres esse justiiiae
Pei ab heiminibus videantur. Numquan audi-tis ali-
quem de consummatione mundi, et de futuro Christi
jndicio eleganter tradenteim Scripturas? Et si couside-
res vitam ejus, intelliges, quia sicut latro non deside-
ral aspicere faciem judicis terreni, sic nec ille desi -
derat ad Chrisii venire judicium. Allig-«mt autem onera
gravia ct imporlabilia, et imponunt super. humeros ho-
Sinum) ; ipsi autem digito suo molunt ea movere. Quan-
tuin ad Pharigzos quidem et scribas, de quibus loqui-
Iur, onera gravia et importabilia dicit legis mandala,
maxime quie dederat eis Deus propter peccatum vituli
Adorati, que. scribis et Phariszi: docebant, suaden-
les populo secundum mandata. vivere legis, et non
venire ad facilem et delectabilem gratin — Cliristi.
De quibus enerosis mandatis et. Dominus supra di-
C?bat, exhortans populum Jud:eorum : Venite ad me,
omnes, qui luboratis et onerati estis, el ego vobis re-
giem. dabo (Matth, 11. 28). Et Pewrus in. Actibus
&postolorum dicit : Kt vos, quid tentatis Deum, el
yuliis imponere jugum super cervices discipulorum, quod
neque nos , neque patres nostri porlare potuimus ? Sed
per gratiam Cliristi credimus salvi fieri (Act. 15. 10. 11).
Erant enim quidam, qui oncra legis quibusdam ra-
Jionibus fabujosis commendantes auditoribus suis,
quasi vineula super humeros cordis eorum alligabant,
ut quasi rationis vinculo constricti, non rejieerent ea
8 se : ipsi autem nec ex modica parte ea implebant :
jd est, non dicam , plena opere suo, sed nec modico
iactu , hoc est digito. Secundum consequentiam au-
tem lales sunt. ctiam nuuc. Sacerdotes, qui omuem
justitiam: populo mandant, et ipsi nec modice ser-
vant, videlicet non ut facieutes siut. jusli, sed ut do-
centes agppareant justi. Tales sunt et qui grave pondus
venientibus ad poeuiteutiai imponunt, qui dicunt et

PaTROL. 8. LVI.

IN MATTILEUM, HOMIL. ΧΙΙ.

878
non faciunt ; et sic, dum paena paenitentia presentig
fugitur, contemnitur poema peccati futuri. Si euim
fascem super huineros adolescentis, quam nou potest
bajulare, posueris : necesse habet, ut aut fascein re-
jiciat, aut sub pondere confringatur : sic et homini,
cui grave pondus poenitenti: ponis, necesse est, ut
aut poenitentiam tuam rejiciat , aut suscipiens , dum
sufferre non potest, scandaljzatus amplius. peccct,
Deinde e!si erramus, modicam pauiteutiatu impo-
nentes : uonne melius est propter misericoriliam ra-
tionem dare , quam propter crudelitatem ? Uli. cuim
paterfamilias largus est, dispepsator non debet es-e
tenax, Si Deus benignus est, ut quid gacerdos ejus
austerus? Vis apparere sancius? Circa tuam vilam
esto austerus, circa alienam autem benignus, Audiant
te homiues parva mandantetm, et grandía videant fa-
cientem, Talis est autem sacerdos, qui sibi indulget,
et ab aliis gravia exigit : quemadmodum malus de-
&cripLor tributi in civitate, qni se relevat, et oncra
impotentes. Onnia autem opera sua (aciuut, ut ab ljo-
minibus videantur, Postquam supra sacerdotum et
Phariszeorum et Sadduczorum copteutionibug vexae
tus est, in suis aulem responsionibus non auditus
converteus «e, sicut audivimus, docuit, tales doctores
audiendos esse, non imitandos. Nunc autem vult
ostendere causam, propter quam non poterant eres»
dere Christo : hoc est, quia omnia faciebant, ut ab
howinibus videantur. linpossibile est enim. ug cre-
dant Christo c:xlestia pr:edicantj, qui gloriam ho-
minum concupiscunt terrenam, sicut aJibi ipse dieit :
Quomodo potestis credere, glorram querentes αὐ in-
vicem, et gloriam , que a solo Deo est, non qugritia
(Joan. 5. 44) ? In omui re ex ipsa re nascitur, quod ex-
lerminel rem ; utputa, in ljgno ex ipso ligno nascitur
vermis, qui exterminat liguum. Ex. vestimepto na»
scitur tinoa, quze comedit vestimentum ; ex oleribus
nascitur vernis, qui olera universa corrumpit : SiC et
in spiritualibus ex 1pso proposito eorum spirituali
aceipit occasionem | injmicus, unde eis retia texit :
quia a seipso nili] agere potest, nisi occasionem a
Mobis acceperit. Ideo unumquemque hominem ag-
greditur secundum conditionem, et statum, quem
invenerit circa eum : utputa, iuter be]latores nascitur
de virtute contentio : in. dignilosis de ambitione lio»
noris surgit. invidia : inter divi es de acquisitione fit
zelus. Quid dicam? Inter ipsos thymelicos, qui cxer-
ecnt vana ludibria, de ipsis ludibrtis sibi invicem ad-
versatur, ut qui pejus deridejur, melior existimetur,
Idco et sacerdotes. qui positi sunt ad ornamentum
populi, οἱ ad aedificationem sanctitatis, ex jpso mi-
Disterio eorum accipit colorem djabolus , οἱ corrum-
pit bonum ministerium eorum, ut hoc ipsum bongym,
dum propter liomines fit, fiat malum. Tolle ergo lioc
vitium de clero, ue velint liominibus placere, et sine
labore omnia vilia resecantar. Ex boc vitio nascitur,
ut ne velint inter se meliorem habere, sicut Judari
Christum. Non enim nescientes eum Dei Filium esse,
occiderunt, sed habere eum tajen non. sustinentes ,
sicut et prophetal de illis Salomon : Venite, cireum-
veniamus justum , quig instilis est nobis, et improperat
nobis peccata legis (Sap. 2. 12). Ex hoc vitio nasci-
Ar, ut. clerici peccantes difficile poenitentiam agant,
Erubescit enim aliquando reus videri, qui semper
[uera judex. Dilatant enim pliylacferia sua, et magnie
ficaut. fanbriam vestimentorum suorum. Puto quod iilo-
rum tunc scribarum et Pharisicorum exemplo et nune
multi aliqua nomina Hebraica angelorum copnfingunt,
et scribunt , et alligant sibi, qua: non infelligepntibus
lingu:umn. Hebraicam quasi metuenda videntur. Sic
ergo οἱ isti vani sunt, sicut. illi fuerunt : quoniam
personz (illorum de mundo recesserunt, non mores.
De hominibus itaque nostri temporis exponentes , de
illis videmur exponere. Ergo sacerdotes ex eo quod
ab liominibus volunt videri justi, phylacteria alligant
circa collum, quidam vero partem aliquam Evangelii
scriptam. Dic, sacerdos insipiens, nonne quotidie.
Evangelium in ecelesia legitur, et. auditur ab homl-

e

8n

yeritatis : qui autem non festinat vivere digne Deo ,
legens non Deum quzrit ad salutem suam, sed scien-
tiam Dei ad gloriam vanam. ldeo etsi semper legat,
mBumquam invenit ; sicut uec philosophi invenerunt ,

ui ipsam causam quierebant. Putas, sacerdotes Sad-
duczcorum non legebaut Scripturas ? Sed cognoscere
non poterant Dcum iri eis, qnia nolebant vivere digne
Deo. Nec enim poterant sua verba docere, quos mala
opera docebaut. Talis est enim Scriptura nolenii vi-
yere secundum Deum, quemadinodurn 8i aliquis agri-
colz, non liabenti voluntatem pugnandi, exponat bel-
licam discipliumn : e contrario autein viro bellatori ,
noleuti colere terram , agriculiuram expouat 2 si LoLa
die audiat verba expositionis illius, nihil intelligere
aut comprehendere potest, qui» nec habet desiderium
disciplinz illius. Übicumue enim fuerit desiderium
hominis, illuc dirigitur et sensus ipsius. Ideo ad illud

uidem quod dixit, Nescitis virtutem Dei , hoc retulit
dicens : Tu resurreclione enim neque nubent, neque nu-
bentur. Ad illud autem, quod dicit, Nesciiis Scripturas,
exemplum protulit, diceus : Ego sum Deus Abrahum,
el Deus Isaac , εἰ Deus Jacob ( Exod. 5. 6). Si euim
Abraham et Isaac et Jacob morientes periissent, num-
quam diceretur Deus eorum esse , qui non erant, Di-
Xxinus supra, cum de manu extensa hominis arida
i&raclaremus, quia calumniatoribus primum oportet in
aliqua qu:zsüiene auctoritatem Scripture proferre,
deinde rationem exponre, non prius rationem, postea
auctoritatem : el causa linjus ibi exposuimus ratio-
nem , quia et ibi sic fecit Christus. Hic autem inter-
rogantibus Sadduczis , οἱ per ignorántiam aliquid se
scire zstimantibus , prius rationem exposuit dicens :
Jn resurrectione enim neque nubent, neque uxores ducent,
{ο eruni sicul angeli Dei in caelo ; deinde protulit Scri-
pura auctoritatem dicentis: [igo sum Deus Abraham,
εἰ Deus 1suac, οἱ Deus Jacob : ut et nos calumniatori-
hus prius auctoritatem Scriptura proferamus , postea
rationem reddamus ; iutlerr.ganiibus autem. quocum-
que proposito, prius rationem exponanias, postea au-
ciorilatem : ut ratione quidem eos placemus , aucto-
ritate confirmemus. Quoniam calumniatores .convin-
cere oportet, interrogatores autem docere. Quoniam
οἱ calumniator , etsi intelligit rationem , consentire
sationi non acquiesciL : fratribus autem, id est inter-
rogantibus, solam exponere sulficit rationem qu;vstio-
Ris , quia discendi , el non contradicendi propositum
habeut : propter quod εἰ audita raüone credunt. Item
vide quomodo sit infirmior Judaeorum congressio con-
Ara Christum. Prima, cum terrore : ut est, 4n qua ῥο-
Aestate (acis hec (Mauh. 91. 23)? Secunda, cum dolo :
cum dicunt, Magister, scimus quia veraz es , et viam
fei in veritate doces, el non est tibi cura de aliquo : nom
enim respicis personas hominum. Non enim terrent,
sed circumvcniunt laudibus : que congressio, etsi
Aon minus periculosa est priore, tamen minus terri-
pbilis:est. Coutra illam enim necessaria erat fortitudo
Bim, οἱ coustantia cordis : contra istam autcm acuta
&apientia. In tertio vero loco neque cum terrure neque
£uin dolo, sed ex presumptione ignara. Satis euim fe-
eeruut sibi Sadducari, ila esse , sicut putabant , et cum
idoueo argumeuto existimaverunt se vincere Christum,
gesurrectionein aununtiantetn,qua: duabus pracedenti-
bus facilior est, Hominem enim putautem se aliquid sci-
re, cum nesciat, facile est viro scienti circumvenire !,
Coutra tales cnim necessaria est sula scientia Scriptura-
rum. Hzc autem diximus, ut per servos diaboli, actus-
que eorum , habitudinem ipsius diaboli describamus :
quoniam omnis operatio iniwici lalis est. In priwis
gravis οἱ intolerabilis est impetus ejus. Quod si quis
Jorti animo sustinuerit eum, in secundo inveniet eum
iulirimiorem , jn tertio magis debilitatum. Et quanto
pius repercu:su3 fuerit, tanto inagis frigescit et defi-
cit. Dude puto in persequutior.ibus Christianis , Si in
primis quando comprehenduntur non. denegaverint

! rdig in. marg., scienti convincere. V. D., scienti conve-
nire. -

OPUS IMPERFECTUM.,

territi, nullis poterunt poatea vinci doleribus : quis
diabolus non tantum habet in se virtulis, quantum
terroris. 54. Pharismi autem audientes quod silentium
imposuisset Sadducaris, convenerunt in unum. Frequen-
ter Judxmi diversis interrogationibus Chrisium ten-
tantes, sibi quidem acquisierunt interitum, nolis
autem providerunt salutem. Nam verba Christi illis
profecerunt ad confusionem, nobis autem ad zdifie.
tionen) : quoniam respousis ejus vincehantur, ct non
plaeabantuc. Nam malitia (requenter quidem vincitur,
numquam autem placatur. Pliaris;i sunt omnes, qui
contra veritatem contendunt : quia. non veritit-m
defendere cupientes ecrtant, sed subvertere festi-
nantes. Qui enim pro veritate contendunt, ei cozuita
verilate non consentiunt. veritati : manifestum est,
quoniam prius non pro veritate, sed contra veritalen
certabant *. Audi ergo, homo fidelis qui contra lere-
ticum libenter cout. ndis : si Pharis;ei victi placati non
Sunt, οἱ tu. certando contra. lercticum potes eum
placare, cuin viceris ? numquid fortior Christo es, ut

uos ille non plac»vit, tu placabis? Debuerunt qui-
deni timere Sadducaeorum exemplum, ut non similiter
interrogantes confundantur, sed ardens malitia, dum
Sauciare festinat, non aspicit exitum rei , ut tantum-
modo alteri noceat, nec sibi penitus. Si neminem
ante eos vicissel, forsitan justa raiiene sperasseul posse
eum viucere, a quo nullus est victus : nunc aulem
videntes, quoniam quoiquot interrogare eum ausi
Sunt, omnes victi recesserunt : quid aestimandi sunt
isti? numquid fortiores quam czteri, qui victis omui-
bus, vincere speraverunt ? Sed impudeutiores , quum
omnes qui confusis omnibus ante se, si.uiliter erube-
scere non timueruut. Convenerunt in unum, 35. ei in-
lerrogavit eum unus ex eis legis doctor, tenlans eum.
Convenerunt in unum, ut multitudine vincerent, quem
ralione superare non poterant :a veritate nudos se
esse professi sunt, qui multitudine se srmaveruat,
Dicebant enim apud se : unus loquatur pro omnibus,
et omnes loquamur per unum, ut siquidem vicerit,
omnes videamur victores : οἱ autem victus fuerit, vcl
solus videatur confusus. O Pharis;ci, qui omnia pro-
pter homines cogitatis et facitis. Primum quidem
venientes cum uno, vincendi estis per unum ; Jamen
pone quia, uno victo, homines non intelligunt oumes
v08 esse vicios : numquid conscienti'e vestra consen.
tiunt se esse confusas? Levis enim est consolatio, ut
pi in seipso confusus est, quod ab aliis ignoratur.

6. Magister, quod est mandati. magnum. in lege!
Magistrum vocat, cujus non vult esse discipulus. Sim-
plicissimus interrogator, οἱ malignaniis-iynus insidia-
tor. De magno mandato interrogat, qui nec miuinun
ohservat. lile enim debet interrogare de majori justi-
tia, qui jam minorem complevit. Dominus autem sie
ei respoudit, ut interrogationis ejus fictam conscien-
tiam statim. primo responso percuteret, dicens : 97.
Diliges Dominum Deum tuum ez toto corde two: id est,
Non sicut tu, qui devotiouem ostendis in ore, et fraue
dem meditaris in corde. Magnum autem οἱ ininimum
mandatum dicimus, quantum ad dignitatem mandi.
torum , nou. quantum ad utilitatem. Alioquin urilitss
omuium mandatorum una est, et oninia mandata quasi
unum videntur esse mandatum , quia ita sibi colix-
rent, ut alterum sine altero esse non possit. Utputa,
8i interroget te aliquis in :edilicauone domus , Quz
pars est melior , dicis , Fundamentum ; sed quenad-
Iyodum aedificatio non potest csse, nisi fuerit. [unda-
roentum : ita nec fundameutunn esse potcst, nisi zi:
licstio fuerit subsequuta. Nec dicitur fundamentum,
nisi sit :edificatio, cujus fundamentum dicatur. Ervo
fundamentum in zificatione dignius est, uon utilius:
sic et caput dignius est quam membra : tameu ucc
inembra sine capite, nce caput sine membris esse pe
test, Sic digniores sunt sa les , quam populus,

«Ὁ Alias hic locus sic effertur : Qe enim... et, cogiiia ce
rale, non consenliunt. verituti ; festum δεί ga «iun
prius 191 cobra verialem, aed pro veritaue εργέωδών. -

881

Ve vobis, qui devoraes domos viduarum, oratione longa
orantes. Qui avaritiam vestram religionis colore de-
pingitis, οἱ quasi diabolo Christi arma przestatis , nt
3imetur iniquitas , dum pietas zestimastur, qui longis
orationibus quasi magnis retibus viduarum faculta£es
piscatis, Ob id. dupliciter rei. Primum | quidem, pro
co, quod estis iniqui : alterum , pro eo, quod li-
gmentum assumitis sanctilatis. 15. Ve vobis, scribas
el Pharismi hypocrite, qui clauditis regnum celorum
ante homines. Yult enim Dominus ostendere , sacer-
dotes Judzxorum omnia avaritia:s cansa facere, qui
per Scripturas quidem Christi e»guo:c.bant adven-
tum, considerabant autem , quoniam etsi Christus
creditus fuisset, consuetudo sacrificiorum offerendo-
rum fuerat exstinguenda, et. sacrificium justiti:e να”
liturum : sicut de utrisque proplieta testatur, diceus :
Afferte Domino gloriam et honorem : tollite hostias, et
puroite in atria ejus (Psal, 28. 3). ldeo perversa in-
ferpretatione ante conspectum populi claudebant ja-
nuam legis et prophetarum, qui de adveutu Christi
manifestissime pezedixerunt, ut a fide Christ bomi-
pes separarent , timentes ne forte , crediLo Christo,
jpsi sacrificiorum oblationibus fraudarentur. Magis
enim cupiebant , ut, lege manente, in usu essent
sacrificia , quibus ipsi ditabantur, non Deus : quam,
Jege cessante, sacrificium justitiie veniret in. usui ,
quo Deus delectatur, et homines justificabantur,
Diegnum calorum dicuntur Scripture ; quare obcurae
sint. — Regnum enim cxsslorum dieuntur Scripturze,
uia in illis insertum. est regnum cx]orum, Janua
eorum , intellectus earum, Vel reguum est beatitudo
c;elestis , janua autem ejus est Scriptura, per quam
jniroitir ad. eam, Clavicularii autem sunt sacerdotes,
uibus creditum est verbum docendi et interpretans
di Scripturas. Clavis autem est verbum scientia Scri-
plurarum , per quam aperitur hominibus janua veri-
tatis. Adapertio autem est. interpretaijo. vera. Videte
quia non dixit, V:e vobis, qui non aperitis regnum
£wlorum : sed , Qui clauditis. Ergo nou sunt &cri-
pturz clausze, sed. obscurze quidein, ut. cuin labore
juveniantür : non autein clause, ut nullo modo inve-
niantar. Propterea. dicit Petrus. in. Epistola sna, de
fcripiurarum obscuritate : quia Non sicut voluit homo,
loquutus est Spiritus : sed sicul voluit Spiritus, ita lo-
quutus est homo ( 9. Pet. 4. 91). Ratio autem obscu-
ritatis multiplex est, tunen satisfactionis causas dici-
ius. duas, Primum , qnia. Deus ajios voluit. csse
doctores, alios discipulos. Si autem omnes omnia
scirent, doctor necessarius non erat : et, ideo essel
rerum ordo confusus. Nam ad eos quidem) , quos vo-
luit esse doctores, sic Deus dicit per Isaiam prophe-
iam : Loquimini, sacerdotes, in cordibus populi ( 12αἱ,
40 3). Ad eos autem, quos voluit discendo cognoscerg
mysteria veritatis, sic dicit in cantico * Interroga pa-
irem Ium, εἰ dicet tibi : presbyteros tuos, et aununlig-
bunt libi ( Deut. 59. 7). Et sicut. sacerdotes ,. nisi
omnem veritatem manifestayerint in populo , dabunt
yationem in die judicii , sicut dicit Dominus ad Eze-
chielem ; Ecce. speculatorem te posui domui ᾖεγαεί, si
non dixeris impio , ut a viis suis pravis discedal , ipse
Quidem in suis peccatis morietur, animum aulem ejus de
manu tua requiram { Ezech. 5. 11, 18) : sic et poru-
Ius, a sacerdotibus nisi didicerit et cognoverit verita-
tem, dabit rationem in die judicii. Sic epim dicit Sa-
pientia ad populuin : Et. exiendebam sermones. meos,
et non audiebatis ; ideo et ego in vestra perditione τ]-
debo (Prov. 4. 25. 26 ). Sicut enim paterfamilias cel-
Jarium aut. vestiarium suum non liabet. cxpositum
cuncti8 , sed alios quidem habet in. domo qui dant ,
alios autem qui accipiunt : sic et in domo Dci alii
sunt qui docent , alii qui discunt. Deinde obscurata
est notitia veritatis, ne. non lam utilis inveuiatur,
quam contempiibilis. Conteinpüibilis enum est, si ab
illis iutelligatur , a quibus nee amatur , ncc custodie
iur. Non ergo abscoudita est in Scripturis veritas, sed
obscura : non ut non inveniant! eam, qui quivrunt
ean, sed uf non inveniant càm, qui quaerere eam no-

JN MATTILEUM. HOMIL. XLIV.

Inpt : ut ad illorum. quidem gloriam pertineat , uj
inveniunt eam, quia desideraverunt eam , et q'isie-
runt, eL inveperupt : ad illorum autem condempatio-
neni qui non inveniunt eam, quia nec desideraverunt
eam, nec qu:esieruns, nec invenerunt Neg. potest eis
esse exeusatio copndemnuationis .ignorantia veri:alis ,
quibus fuit inveniendi facultas , si fuisset. quaxrendi
voluntas. Nam si veritas, salus et vita esl cognoscens
lium se, magis debel quaeri quam querere. Quomodo
claudebant Scripturas sacerdotes ? Aliud pro alio in-
terpretantes, utputa dicit Isaias ; Ipse veniet Dominus,
el. salvabit nos. Tune aperieniur oculi emcorum , et aue
res surdorum patebunt, et. lingua. multorum diserta erif
( Isai. 55. 4-5 ). Hec signa erunt. adventus Christj.
Quando ergo Dominus niutum sanavit et surdum,
idi. perversa adinyentione dicebant, Πίο non »jicif
demonia , nisi ín Beelgebub principe daemoniorum
Matth. 19. 243), ut averterent populuin a (ide ipsius,
ut certe. claudebant jaguam veritatis, quando po-
suerunt decretum, ut 8i quis diceret eum Filium Dei,
fieret extra synagogam, ic οἱ modo bxretici saeer-
dotes claudunt januam veritatis. Sciunt. enim quo-
niam $i manifestata fuerit veritas, eorum eccJes:a cst
relinquenda, cf ipsi de sacerdotali dignitate ad bumi-
litatem venient popularem. [deo quando legunt in
populo suo aliquid tale, Qui me misit, major me esl ;
perversa interpretatione elaudunt januam veritatis ,
dicentes Filiun minorem Patre , cum secundum dia
pensationem carnis diextur minor. Et. nec ipsi in»
irant in veritajem Scripturze, propter avaritiam, ue-
que alios intrare permittunt, propter. ignorantiam,
Quid ergo ? ignorans populus ezcusabilis erit ? Ab»
$it, Si enim vestimenta empturus, gvras unym nego-
tiatorem οἱ alterum, et ubi meliores vestes iuyeneris,
et pretio viliori, ab illo comparas : quomodo nog
oportet populum circuire ompes doctóres , e£ inqui-
rere ubi sincera veritas Clwisti venumdatur , et ubi
corrupta, et omnium confessiones cognoscere, et ve»
riorem eligere plus quam vestimentum ? Dicit À
stojus, Οπιμία probate, e! quod bonum est. tenete ( 4
Thess. 5. 91). Aut si. prop'er utilitatem aliquam, το]
necessitatem mundialem, pruficisei volycrisad aliquem
locum, cujus viam ignoras , numquid propter igno-
rantiam vie discedis a profectione proposita * Non ,
sed experiris nunc istam vigm, nunc illam : & quog
interroges , qu:eris : et cum invenerís , rogas , et Ρο:
$tulas ut. somitam discas. Et si veljes Scripturarum
ingredi veritatem , nunc peteres orationibus , nuug
qu:ereres in Scripturis, punc pulsares bonis operibus,
nune interrogares sacerdotes, nunc istos , nupc jllos,
Non investigas qui veri sinj clavieularji Sceriptura-
rum , qui falsi. ista non funt, quia rerbym Dei
non creditur : quia nec promissio beagtudipis ejus
desidera)ur, nec judicium comminationis ejus time-
tur. 15. Ve vobis, scribe et Pharismi hgpocrita, qui
circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselytum ?
et cum [uerit factus, facitis eum filium gelenne duplo
quam vos eslis. Jud:ei eniig ubicymque videbant ϱου-
files, proposita. quxestione de veritate unius. Dei , et
de vanitate idolorum facile disputantes , vincebant,
Non enim labor est contra. vauldateni idolorum mna-
pifestam , unius Dei dicere veritatem, cum ille
qui dicit magis adjwvetur ab ea, quam adjuvet
eam : lamep corrigebant eum forte, sed non propter
gloriam Dei , ut additis cultoribus honoretur [ους
nee propter misericordiam volentes eum salvare quem
locebant, sed aut. proper. avaritiau, ut, additis im
&evgigoga Jud:eis , sacrificiorum adderetgr. oblatio ;
aut propter vanam gloriam, propter boc ipsuui ut vi-
deantur gentilem corrigere potuisse ; sicut et nui
faciunt. hieretici sacerdotes , aut promissionibus cor-
rumpunt, aut. minis terrent : non proptcr gloriam
Dei, neque de ignorantia hominum dolentes, sed aut
propter avaritiam , aut gloriam vanam , ut. videautuf
aliquos potuisse corrigere. Sed qui propter Deuin ali-
quem vult corrigere, aut qui propter vanitatem , ex
ipsis acübus docentis ostenditur. Quando enim ipse

875 OPUS IMPERFECTUM 876

esset magnum mandatum in lege, sed tentantes inter-
rogabant : volens eis ostendere, quia non. sufficiebat
eis solins Dei Patris aguitio ad salutem, ideo non
solum dixit, Diliges Dominum Deum tuum in toto corde
( uo, et iu tota anima tua ; sed addidit, Diliges proxi-
& wan tuum sicut teipsum, qui erat ipse. Alioqui si ad so-
lam interrogationem eoruni respondisset, sufficeret
dicere, Diliges. Dominum Deum : ct nou addere, Et
proximum tuum sicul teipsum : sccundum quod et alibi
dicitur : JJec cst vita eterna, ul. cognoscant te. solum
Deum verum, et quem wisisti Jesum Christum (Joan.
471 5). Et vide quia non dixit, Coguosces Dominum
Deui tuum, sed, Diliges : quoniam cognoscere unum
Deum pene proprium est. humane patur: : diligere
, gutem Deun, religiosi cordis et recti. Et quicunque
dilexerit Deum ex toto corde, non est possibile ul non

rveniat ad. Filii ejus agnitionem, id est, proximi.
psa eniin dilectio Dei, quie in eo labetur, illuminans
eum, prestat ei ducatum, ut post Patrem cognoscat
ei Filium. 40. In his duobus mandatis tota lex pendet
et prophete. Qui proximum suum diligit, nec lalsum
testimonium dicit de eo quem diligit, nec occidit,
nec μου illi, quem diligit, nec concupiscit
rem illius quem diligit, nec mulierem ejus invadit.
Φίοιι odium omne inalum suggerit, sic dileetio
omue bonum. Unde ait Apostolus : Est fides, qua per
caritatem operatur. (Gal. 5. 6). Aut ita, Quouiam de
Pate et Filio omnis prophetarum et legis praedicatio
exsisteliat, per quos prophelas agnoscens quis proxi-
mum suum, hoc est, Filium Dei, ad primum vel
inaximum mandatum pervenicbat, ut diligeret Doini-
num Deum, welius cognosceus eum per ipsum. 4l.
Cougregatis autem Pharisoris interrogavit eos J esus, 42.
dicens : Quid vobis videtur de Christo? cujus filius est?
Respondei unt, David. 45. Et dixit eis : Quomodo ergo
Duwvid in spiritu Dominum eum vocat, si [ilius ejus esi 7
Juda arstimautes hominem Christum tentaliant : nec
enin tentassent euin, si cum Filium Dei credidissent.
Voleus ergo eis Christus ostendere, quia cognoscebat
fallaciam cordis eorum, et quia non erat. homo, qui
tentabatur, sed Deus, quem nemo poterat tentare.
Nec dicere. poterat. inanifeste. veritatem de se, nec
tacere : dicere enim uon poterat, ne inajorem oc-
casionem blasphemie invenientes Judai, insani-
rent amplius; tacere autem που poterat verila-
tem, qui ad hoc venerat, ut. veritatem. annuntia-
rei : ideo tale. interrogationem eis proposuit , ut,
eo laceute, ipsa ejus inulerrogatio ostenderet eis,
uia non erat homo, sed Deus, dicens : E; quomodo
David eum in spirilu Dominum vocat ? Numquid pote-
rat Dominus ejus ese, qui ex eo fuerat. nascilurus ?
Puto, hauc interrogationem non solum contra Phari-
6.06, sed etiam contra li»reticos posuit. Nam secuu-
dum carnem filius erat David, Dominus autem se-
eundum divinitatem. Si ergo secundum carnem dixe-
runt Cliristum Dominum David, aut secundum carnem
jussus est edere ad Patris dexteram, sicut. haeretici
putant , aqualitaiis mendacium componere festinan-
e» : numquid Christus David se filium denegasset ,
nisi quia post David futurus esset ? Nam filius potest
nobis esse, qui post nos futurus est : dominus autem
non potest es-e , nisi qui aut nobiscum est , aut anie
nos esi. Cliristus ergo secundum carnem post David
est, secuudum divinitatem autem ante David. Ergo
illum significabat Dominum suum, iiJum signilicabat
jubeudum sedere , qui jau tunc erat Uuigenitus Dei.
46. Et nemo poterat respondere ei verbum, neque ausus
est quisquam ex illa hora. eun. amplius. interrogare.
Confusio multorum facta fuerat disciplina cu;ctorum.
Nam si credimus, quia omnia ibi secundum Dei pro-
videntiam agebantur et. dicebantur, intelligimus «quo-
niam non, illis desinentibus interrogare , Christus
desiit docere : sed quia Christus desierat eos 1111 ul-
terius velle docere, ideo et illi desierunt ausi esse in-
terrogare. Nam qui mari terminuin posuit, ipse au-
dace diaboli adversus se agentis, quando voluil,
ἐς lineum posuit.

Ilowmilia xliij. ez capite xiij.

4. Tunc Jesus loquuius est ad turbas, εἰ ad. disei-
pulos suos, 2. dicens : Super cathedram Mosi εεαι-
runt. scrib οἱ Pharisei. 5. Omnia ergo. quacumque
dixerint vobis, servate et. (ucite : secundum opera vero
eorum nolite facere. Dicunt. enim, et non. [aciunt : 4,
alligant autem onera gravia et. importabilia, εἰ $mpo-
nunt in liumeros hominum, digito autem suo nolunt ea
movere. 5. Omnia vero opera sua [aciunt, ut videantur
ab hominibus. Dilatant enim phylacteria. sua, et ma-
gnificant fimbrias : 6. amant autem primos recubitus in
canis, el primas cathedras in synagogis, 11. et salulatio-
ncs in foro, et vocari ab hominibus llubbi. 8. Vos autem
nolite vocari Rabbi : unus est enim. magister. vester,
omnes autem vos (ratres estis. 9. Et patrem. nolite vo-
care vobis super terram : unus enim est. D'ater vester,
qui in calis est. 10. Nec vocemini magistri, quia Ma-
gister vester unus est Christus. 11. Qui major est vestrum,
erit minister vester. 42. Qui autem se exaltaverit, hiu-
miliabitur, et qui se humiliaverit, exaltabitur. Postquam
Dominus impios sacerdotes super se irruentes, quasi
feroces bestias, quodam venabulo acntissim:v respon-
sionis prostravit, et incorrigibilem conditionem corum
ostendit : nam laici delinquentes facile emendautur,
clerici autem, si mali fuerint, inemendabiles sunt :
tunc convertit sermoneni suum ad aposiolos, et ad
populum dicens : Swper cathedram. Mosi. sederunt
scribe et Phariszi : ut illorum confusio istorum fieret
discipliua. Infructuosum namque est verbum, in quo
sic alter confunditur, ut alter non erudiatur. Nau et
Deus non propter malos castigationem supcr terram
transmittit, sed propter bonos : scit enim, quia ma-
los flagella non corrigunt : sed malos castigat, ut cor-
rigat bonos : quia bonus nisi admonitus fuerit, per
negligentiam evanescit. Sic οἱ Cliristus, numquid non
potuit eorum interrogationes centemnere ? Sed voluit
indignos indigne docere, ct dignos digne adificare.
Sicut in szeularibus in eo, quod alter. pauperescit,
alter ditatur : et nisi alter desceuderet, a!ter non
ascenderet : sic et inspiritualibus in eo, quod alter
confunditur, alter emendatur. Quid crgo dicit de s2-
cerdotihus? Super cathedram Moysi sederunt scribe et
Pharisei, id est, multi sacerdotes, et pauci sacerdo-
tes. Multi noniine, pauci opere. Videte ergo, qua-
inodo sedeatis super eam : quia cathedra non facit
sacerdotem, sed sacerdos cathedram ; non locus *»au-
ctificat hominem, sed homo locum. Non omuis $:-
cerdos sanctus est, sed omnis sanctus sacerdos. Qui
bene sederit super cathedram, honorem accipiet ab
illa; qui male sederit, injuriam facit cathedras. 1deo-
que malus sacerdos de sacerdotio su» cranen acqui
rit, non dignitatem. In judicio enim sedens, siquiJem
bene vixeris, et bene docueris, omnium judes es : si
autem bene docucris, et male viscris, tui sol:us con-
demnator es. Nam bene vivendo, et bene docendo,
populum instruis, quomodo debeat vivere : hene au-
tem docendo, et male vivendo, Deum iustruis, qua-
modo te deheat condemnare. Ad populum aute
quid ? Ümnia quecumque dixerint vobis, se, vute, el [u-
cite : secundum vero f«ucta eorum nolite [acere. ld. est,
Vos qui sedetis in ecclesia, qua-i jud:ce- sacerdetum,
et non auditores, aliena discutientes, οἱ propria uen
considerantes, ex vobisipsis judicate de sacerdotibus.
Sicut vos omnes auditis, et non omnes facitis, quod
auditis : sic et sacerdotes omnes docent, scd. on
omnes faciunt quod docent. Nam in hominibus digni
tas quidem diversa est, omnium autem. natura wa
est. Homines enim ab initio creati Sunt propter. se,
postea autem ordinati suot. propter. vos*, Propterea
ergo natura eorum, ipsorum est : ordinatio. aut
eortin, vestra. Si bene vixerint, eorum e ο):
sj beue docuerint, vestrum. Accipite. ergo. qued
vestrum est, οἱ nolite discutere quod. alienam ce-t.

* Voutef., iu margine, e regione bujus loci, tres coujccit
var elates, nimirum : lite, »t05, (TO, 9s ; mox, ordini...
nosira, pro, ordünatio.. . vesira; et paulo iufecius, docaeitd.
Qiostrunm, pro, docierint, cestrim.

835

docent. populum. suo. exemplo. liquare culicem, et
eaumelum glutire : id est, a modico quidem peccato
se abstinere, majora autem committere. 25. Vee vo-
his, scribe et Pharisei liypocrite, qui emundatis quod
foris est calicis el paropsidis. Quoniam in specie cali-
eis et paropsidis homines. dicit, manifestum est ex
eo quod addidit, dicens : Ab. intus. autem pleni estis
rapina οἱ iniquitate. Judi enim quotiescumque iu-
gressuri erant. in. templum, aut sacrificia. oblaturi
per dies festos, οἱ *eipsos, et vestimenta sua, et uten
silia lavaliant, et a. peccatis nemo seipsum purga-
bat, cum Deus neque corporis munditiam latdet ,
neque sordes condemnet. Poue tamen, quia Deus
odit sordes corporum, et rerum, et vasorum. Si ergo

rerum sordes odit , et aut vis , aut. non vis, necesse.

e-L ut ipso usu sordideutur : quauto magis Deus sor-
des conscient: horret, quam si volumus, semper
mundam: servamus ο. Non. ergo. vasa lavanda sunt
aquis, «ed conscientie precibus, 96. 0 Pharisae ecce,
wiunda prius quod. intus est calicts et paropsidis, «t fiat
id , quod [oris est, mundi. Non crgo sensus cst , si
catinus ab. intus muniatur, a. foris vero. mundatus
nou fuerit, mundus e«t: sed. liomo, si ab intus pec-
catis non. fuerit. sordidatus, et si numquam tetigerit
aquam, mundus est ante Deum : si autem peccave-
rit, ei si toto pelago οἱ cunctis fluminibus se laverit,
Sordidus ef niger est ante Deuin.

Homilia xlv. cx capite xziij.

97. Ve vobis, scribe el Dharisei hypocrite, qui
eniles estis sepulcris dealbatis, etc. Merito justorum
corpora templa dicuntur, quia aniina in. corpore justi
dominatur et regnat, quasi Deus in templo. Vel cerie,
quia ipse Deus in corporibus habitat justis. Corpora
antem peccatorum sepulcra dicuntur. mortuorum,
quia anima mortua est in corpore peccatoris. Nee
eniin viveus putanda est, quie nibil vivum aut spiri-
tuale agit in. corpore. Vel quia mors ipsa habitat in
corporibus peccatorum. Sicut ergo sepilerum quium-
diu quidem clau-um cst, pulchrum videtur a foris,
si vero fuerit apertim, liorribile cst : sic et simula-
tores bonorum quamdiu quidem uon. cognoscuntur,
laudabiles sunt, cum autem coguiti fuerint, iuveniun-
ir abominabiles. Dicito mihi, o hypocrita, si bonum
est, esse bonum, uit quid non. vis esse, quod vis ap-
pirere ? Si vero malum est, ese malum, ut quid vis
esse, quod non vis apparere ?. Nam quod. turpe est
apparere, türpitis est esse : quod autem foruosumn
est apparere, formosius est esse. Ergo aut esto quod
appares, aut appare quod es : quia ianifestum ma-
lum 2a. sapientibus non facile reprehenditur, dum
insania :stimatur. 29. Va vobis, scribe οἱ Pharisai
hypocritee, qui edificatis sepulcra prophetarum, el or-
natis monumenta. justorum. Oiine. bonum, quod. fit
propter Deum, in omnibus rebus zqualiter observa-
tir. Ubi autem. in oinnibus rebus non xqualiter ob-
servatur, bonum illud propter howincs fil, sicut res
ipsa priesens. demonstrat. Ecce. euim qui tvartyria
wdificant, ecclesias. ornant, bonum. opus facerc. vi-
dentur : sed. si quidem et alias justitiam Dei cusio-
diant, si de bonis eorum pauperes gaudeut, si alio-
rum bona per violentiam. non. faciunt sua. : scito
quia ad gloria Dei. adificant. Si autem alias justi-
üam Dei non servant, si de bonis eorum pauperes
numquam gaudent : si aliorum bona faciunt sua au^
per violentiam, aut. per fraudem : quis tim. insensa-
tus est, ut non intelligat quia non sd gloriam Dei fa-
ciunt :edificia illa, sed propter istimationem liuma-
uum ? Et juste. aedificant. martyria , ut. pauperes
violentiam. passi ab eis interpellent contra. eos. Non
enim gaudent inartyres, quaudo ex illis pecuniis ho-
norantur, pro. quibus pauperes plorant. Qualis est
viris ii]a. justitie, munerare. mortuos, et exspoliare
viventes * de. sanguine. miserorum. tollere , et Deo
eff. irc ? lllud non cest Peo offerre, scd velle violentiae

IN MATTIL/EUM. HOWIL. XLVY.

. 8q4
sue socium facere Deum * ut cum oblatam sihi pc.
cuniam de peccato libenter acceperit, eonsentiat. in
peccato. Vis domum Dei ;dificire ? Da /fidelihug
pauperibus unde. vivant, οἱ ;edificasti rationabilem
domum Dei. In :wdificiis cnim homines haljitaut,
Deus autem in hominibus sauctis. Quales ergo illi sunt,
qui homines exspoliant, et zedificia martyrum faciunt?
habitationes hominum componunt, et. habitationem
Dei destirpant ?. Jam ergo ex antiquis. teinporibus
morbus iste in hominibus habebatur. Dicebant enim
apud se : Si bene feecrimus pauperibus, quis il'ud
videt ? Et si viderint, non multi vident : etsi multi
viderint , pro tempore vident. Transit enim tempus,
et transit cum tempore benefacti memoria. Nonne
ergo melius zedificia facimus. quie omnes aspiciunt ,
non solum hoc tempore, scd etiam in posterum * Nam
quamdiu :edjficium — pecmanct, tamdiu. zxdilicantis
memoria nominatur. O insipiens homo, quid οί pra-
dest post mortem ista memoria, si ubi es, Lorque-
ris : eL ubi non es, l:iudaris ? Ergo dun Jud;eos eai-
stig.t Dominus, Christianos docet : quoniam si juxta
alia bona, ;edifieia sincta. fecit homo , additamentum
est bonis : si antem sine. aliis bonis operibus, passio
est glori: sreularis. Ve vobis, scribe οἱ Pharisai
hgpocrite? , qui adificatis sepulcra prophetarum , et or-
nalis momunenta justorum. Qui considerat consequen-
ua tunc Phariseorum , et modo intelliget : quia fivc,
non solum il:is dixit Pharisais, sed οἱ omnibus post-
modum nascituris. Nam etsi ad. illos solos dixisset
h:ec, dicta. fuissent. tantum, Οἱ non. etiam. seripta,
Nune autem οἱ dieta sunt, et scripta. Dicta videlicet
propter illos, scripta autem propter istos. Nam etsi
patres Judiorum mortui sunt, tamen. (il corum vi-
vunt, qui prophetas quidem et martyres colunt, filios
autem prophetarum et martyrum persequuntur, mor-
tiorum. sanctorum. cultores, et vivorum persequau-
tores. (a) [Si vero Trinitatem. ejusdem substantias
confitentes, martyres passi sunt : quare cos quasi site
ctos colunt, qui unum lugenitum, et unum Unigenitum,
el unum Spiritum sanctum ceediderunt ? Si autem mar-
Lyres colunt, quasi qui vcram confessi swut lidem : quaro
persequuntur cos,qui fideni eorumdem prophetacum et
martycum confitentur ? Phar.s:ei ergo haretici. suut,
qui a vera fide pracisi sunt.] Pharissi cnim pracise
intelliguntur ipsi, qui scpulcra xedificaut prophetarum,
et martyrum. nomina colunt, οἱ pr:cepta. blasphie-
mant : memoriam honorant , οἱ lidetmi contemnunt.
90. Ei dicitis : Si fuissemus in diebus. patrum nosiro-
run, non fuissemus socii eorum in suuguine proplieta-
rim. Semper Judei priteriterum sanctorum cultores
fucrunt, et praesentium contemptores, magis autem et
persequutores, οἱ inimici viventium, cet amici moertiuo-
rum. Nou enim sustinentes increpationes. prophicta-
run suorum, persequebantur cos et occidebant. Nau
volentibus male vivere, semper contraria. videtur esse
correptio, dicente Salomone : Árgue sapientem, et anus
bit te : iusipientem vero, εἰ odiet te (Prov. 9. 8). Postea
autem nascentes filii intellisebant culpas patrii sua-
rum, cLideo quasi de morie innocentium. propbeta-
rum dolentes, :rdificabant monumenta eorum, οἱ ip-i
tamen similiter persequebantur, et interliciebiut suos
prophetas, increpantes eos propter peceata. Nain al-
ter alterius culpam cito intelligit, suam atttem dilficile:
quia liomo in eausa alierius tranquillum cor. habet ,
iu sua autem turbatum. Pertirbatio autem cordis non
permittit, hominem considerare quod bonum est. Sie
ergo pner singulas generationes Judaei colebant. illos
quasi sanctos, ques patres eorum quasi malos occide-
raut. Hoc autem liebat, non ut unaquaeque generatio
Suam innocentiam osteud ret, sed ut. invicem. Se do-
imestico. filiorum. judicio. condemnarent. Quis. euim
existiiiare polest. innocentes, qui a liliis suis «quasi
rei damnantur? Sic el Jidkei qui fuerunt in tempore
Clivisii, prophetas quidem eolebant, et Dominum per-

(a) Uucinis clausa. alias. non lez untur, Ceterum series
postulat ut legata, δὲ οι T1 ditate.

879
nibus ? Cui ergo in auribus posita evangelia nihil pro-
sunt, quomodo eum peterunt circa collum suspensa
salvare?

Evangelii virtus ubi. — Deinde ubi est virtus Evan-
relii, in figuris literarum, an in intellectu sensuum ?
Si in figuris, bene circa collum suspendis ; si in in-
tellectu, ergo melius in corde posita prosunt, quam
circa collum suspensa. Alii autem, qui sanctiores se
ostendere volunt hominibus, partem fimbri:e aut ca-
illorum suorum alligant, et suspendunt. O impietas |
lIajorem sanctitatem iu suis vestimentis volunt osten-
dere, quam ia corpora Christi : ut qui corpus ejus
manducaus sanatus nou fuerit, fiibri:e ejus sanctitate
salvetur, ut desperans de misericordia Dei, confidat
in veste hominis, Et quid Paulus? non dabat su-
daria sua, et semicinetia sua, ut salvarentur in-
firmi (Act. 19. 12)? Etiam antequam Dei notitia
im hominibus esset, ratio erat ut per sanctitatem
hominum Dei potentia cognosceretür : nunc autem
iusania est. Nam postquam Dei potentiam cogno-
verimus, quid necessarium est, ut hominum po-
tentiam. cognoscamus? Nam qui necessarium non
liabet, ut Deum ostendat. per suam. sanctitatem, et
hoc facit: sine dubio se festinat ostendere, non Deum.
Alius autein sic interpret:tur huuc locum : Quia per
observationes, inquit, quorumdam dierun dilatant
verba sua, quasi phylacteria : et ostendunt populo ea
assidue przdicantes, quasi conservatoria legis et sa-
lutis eorum : quales erant de quibus Christus di-
cebat : Sine causa autem colunt me, docentes doctrinas
et mandata hominum (Matth. 19. 9). Fimbrias autem
vestimentorum maguificatas dicit. Supereminenti:s
eorumdem mandatorum magnificatas. (Quando enim
per minimas illas et superfluas observationes justi-
tiarum suarum laudant eximias, et valde Deo pla-
centes, fimbrias vestimentorum suorum magnificaut.
Amant enim primos recubitus in conviviis. Hec si spi-
ritualiter intelligautur, :ediflcant: si vero corpornliter,
non solum non adificant, sed adliuc magis destruunt.
Quoniodo? Pone aliquem esse corde jactantem, au-
dientem laudabile esse in ultimo loco discumbere ,
discumbit post omnes : et non solum tune jactantiam
cordis non dimittit, sed adhuc aliam jactantiam hn-
militatis acquirit : ut qui vult videri justus, etiam
humilis videatur ab aliis. Quanti enin sunt. superbi,
qui corpore quidem in novissimo recumbunt , cordis
autem clatione videntur sibi in eornu recumbere ? Et
quanti sunt humiles in. cornu recumbentes , et con-
scientia se existimant in ultimo esse? Quid ergo? Deus
spiritus est, non ad carnem loquitur, sed ad spiritum.
Caro enim spiritualia uon intelligit, dicente Apostolo:
Ni quis spiritualis est inter vos, cognoscat que scribo vo-
bis, quia Domini sunt mandata (1. Cor. 44. 51). Siergo
*piritus ad spiritum dicit, spiritualiter, non carnali-
ler. dicit. Non enim tautum curat Deus , ubi corpus
hominis jaceat, sed in qua parte mens conscientias
sit. collocata. Ergo quod jubet nobis in. ultimo loco
Dowinus recumbere, nou solum sic jubet, ut corpore
in novissimo jaceamus, sed etiam animo, ut novissi-
905 nos esse omnium judicemus, Nam sine causa loco
se humiliat, qui corde se przefert. Unde non vitu-
perat eos, qui in primo loco recumbunt, sed cos, qui
amant primos discubitus : ad. voluntatem vitupera-
tionem referens, non ad factum. Et. salutationes iut
[oro. Primas saiutationes non solum in tempore , sed
eliam in voce ; non solum in voce, sed etiam in cor-
pore : non solum iu corpore , sed etiam in loco : id
est, non solum exigunt, ut prius illos saluteimus, scd
οι eum voce. elamantes, Ave, ltabbi ; non. solum
hoc, sed etiam ut flexis capitibus, ac nudatis, et in
publico ad. genua eorum nos incurvemus. Et vocari
«b hominibus Habbi. ld est, vocari volunt, non esse :
nomen appetunt, et officium negligunt. Quomodo
enim potcst esse magister, qui discipulum non habet?
Da ergo operam , et invenies fructum : acquire disci-
pulin, el esto uagister. Vos autem. nolite. vocari

OPUS IMPERFECTUM

Παβεί : ne quod Dco debetur, vobis sumatis. Noliteet
alios vocare Rabbi, ne divinmm honorem honinibus
lleferatis. Unus est euim magister omnium, qui om.
nes homines naturaliter docet. Si enim homo honi.
nem erudiret, omnes homines discerent, qui habent
doctores : nunc autem quia homo non docet, sed Deus,
multi quidem docentur, pauci autem discunt. Hoo
enim non intellectum homini praestat docendo | sed a
Deo pristitum per admonitionem exercet. Doctrina
enim colis habet. officium. Sicut enim cos non facit
ferrum, sed acuit : el sicut sine causa ferrum acum
acuitur, ita sine causa liomo sensatus docetur. Maxine
νο, qui spirituales estis, quomodo vocatis vohis ter-
renum magistrum ? Numquid carnalis doctrina disci-
plinam generat spiritualem ?. Scriptum est. enim :
Beatus homo, quem tu erudieris, Domine, ei de lege
ua. docueris eum (Psal. 90. 19). Et, Patrem nolite vocare
vobis super terram, quia non esás filii terreni. Ex
quo enim czlesten {6 esse professus es, ex quo pa-
irem tihi vocasti de cxlo, diceus : Pater noster , qui
es in celis (Matth. 6. 9), acex quo te c;vlestem esse
professus es, Patreim. vocando Deum ; turpe est , ut
iterum te profitearis terrenum, patrem tibi vocando
super terram. Ecce enim in arbore, quamvis plurimas
ramos producat, tamen omnium ramorum tuna dicitur
radix : sic et in mundo, quamvis homo hotninem ge-
neret, tamen unus est Pater, qui omnes creavit. Nam
et nos filii fratres sumus patrum nostrorum, quia noa
ab ipsis nati sumus, sed per ipsos : id est, non ini-
ium vite ex eis habemus, sed transitum vitz per eog
accepimus :. Qui autem se exaliaverit, humiliabitur : &
qui se humiliaverit , exaltabitur. 1n convivio enim boc
nuptiali, id est, in hac Dei vocatione primos discu-
bitus sibi defendebant Judzi : humiliati autem facti
sunt post gentes novissimi, el gentes, quas coutra me-
ritum suum se vocatas intelligebant, factae suut ante
Judzos, qui illis quidem erant in tempore primi:
quia non prima vocatio est consideranda, scd digni-
tosior. llli enim ad prandium mediocre invitati sunt,
isti autem ad cenam magnam. dllorum invitatores
prophetze fuerunt, istorum autem ipse filius , qui erat
causa convivii. lilorum deleciio apud Deum ex pa-
tribus erat, istorum autem ex fide ipsorum. Idev alibi
tangens Jud:xos dicebat : Tu autem cum vocatus [ueris
ad nuptias (id est, ad nuptias Cliristi), noli recumbere
in loco priori (Luc. 14. 8).

llonilia xliv. ex capite xxiij.

414. Τα vobis autem, scribe et Pharisci hypocrite, qui
devoratis domos viduarum, eic. Sexus mulierum incau-
tuset mollis est. Incautus quidein, quia non omnia, qu
videt, aut audit, cum sapientia et ratione considerat :
mollis autem,quia facile flectitur,vel de malo ad bonum,
vel de bono ad malum. Virilis autem sexus cautior est
et durior. Cautior quidem, quia omnia, qua: videt, di-
scutit ratione : durior autem, quia nec de malo facile
inclinatur ad bonum, nec de bono facile revocatur ad
malum : nam sequitur rationem. ldeo autem durior,

uia raüionabilior. llc autein przmnisimus, ut osten-
amus mulieres incautas et faciles. Propterea im-
postores sanciitatis circa mulieres facile se constrin-
guut, quia nec intelligere iumposturas eorum facile
possunt mulieres, cum sint incaute : et ad dilectio-
nem eorum religionis gratia facile iuclinantur, cum
siu£ 1nolles corde. Maxime tamen permauneut cuiü
viduis mulieribus, propter duas causas. Primum,
quia virila mulier nec facile decipitur, habens const
liatorem virum : deinde nec facile de facultatibus
suis aliquid eis dat, cum sit in potestate viri : vidue
autein facile decipiuntur, non habceutes consilia
rem virum, et facile de rebus suis tilibus praestant ,
cum siut nullius potestali. subjectze. Propterea ergo
dum Judaicos sacerdotes confundit, Christianos mo-
net, ut uou cum viduis mulieribus amplius perma-
peanut, quam cum cialeris : quia elsi voluntas [et
nianendi mala non. fucrit, tainen suspicio est uiia

δ

-

889

remitte eis « quia nesciunt quid faciunt ( Luc. 35. 54).
hnputat autem illis apostolorum mortem, c:eterorum-
ue sanctorum , qui nolentes occisi sunt. Ideo dicit,
]upizte : et non, Superimplete. Nam benigni ct justi
udicis est, suas injurias cointeninere, et aliorum in-
urias vindicare. Qui autem suas vindicat , quamvis
juste vindicet, nuniquam tamen judex justus esse pu-
tatur. (a) [ Consequenter. et. hzreticis dicitur hoc.
Quando enim vides h:ereticos, tres per omnia :qua-
les dicentes, ejusdem esse substantize , ejusdem csse
auctoritatis, sine principio omnes , hos aliqua parte
distantes a se, non nireris * implent enim mensuram
patrum suorum gentilium , quoniam ct illi similiter
multos deos colebant. (Quando vides eos, tres unam
rsonam dicentes, et ipsam esse Deum Patrem, ip-
sam Deum Filium, ipsam Dcum Spiritum sanctum,
non mireris : Jud;:rorum enim patrum suorum im-
lent niensuram. Sic enim et illi semper unum Deum
'atrem colebant, Filium non confitentes Deum post
Patrem. Quando vides eos confitentes, ac dicentes,
quia Filius de ipsa Patris substantia processit : sicut
el omuis filius corporalis de corpore patris, et actum
carnaletu applicant *»piritui. impassibili et. invisibili :
cognosce quia mensuram. implent. patrum. suorum
gentilium : et illi enim tales deos colebant, qui se-
cundum carnem εἰ gencrabantur. οἱ generabant.
Quiido vides eos dicentes, purum hominem cruciti -
1um et anima, et corpore, non Deum in corpore so-
hum, in quo nulla esset divinitas : scito quoniam in-
plent mensuram Jud.corum patei δομή. Nam et
illi hominem purum se crucifixisse credentes, dice-
han! ad apostolos : Ecce enim. implivistis Jerusalem
docirina vestra , et vuliis inducere super. 1:08 sangincii
fstius. liominis (Act. 5. 28). Si enim homo purtis est
passus, dimitto : quia. nos. inors hominis , non Dei
salvavit. Sed dico, Judiri tale peccatiun. fecerunt,
qua'e facit qui homiuem occidit, non Deum. Quaudo
vides cos persequentes, et facieutes oninia qux dixi-
ms, non mireris : iinpleut enim mensuram Jud:vorum
et gentilium patrum suorum. |95. Serpentes, genimina
viperarin , quomodo. fugietis a judicio gehennc? Sicut
eum serpentes pre. omnibus animalibus astutiores
Sunt, et astulia eorum muon est in bono , sed in inalo:
boc enim semper aspiciunt, quomodo aliquem. imor-
deant ; et cum momorderint, quomodo se occultent :
$1ICc eL omnes hypocrite astutiores sunt ceteris homi-
nibus, simpliciter viventes, et in astulia sua cogitant
quomodo aliquem lxdant : et eum Lvscrint, ita sim-
pliciter ambulant , quasi neminem nocuerint, Geni-
mina viperarum, Superius diximus de Jud;vis, quoniam
per singulas generationes invicem sua faeta condem-
nabant, οἱ semper patres. reprehendebantur a filiis
Suis. Item filii reprehendebantur a patribus suis *. Ideo
ergo omnes viper: sim lavit : quoniam. talis est. vi-
per.rum natura, quando conceperint in utero natres,
nati earum rumpunt uterum matris, et sic procedunt.
lem: ipsi. vati, quando conceperint, sic patiuntur a
uo foetu. Sic ergo viper;s seniper. parentes. come-
dunt, el comeduntur a. pullis suis : sic οἱ Judii
gemper patres condemnant, et condemnantur a filiis
suis. Quomodo. fugietis a judicio geheunc ? Numquid
eepulera sanctorum zedificanies, an potius a malitia
corda vestra mundantes ? Numquid sic judicat Deus,
quomodo judicat homo ? Homo hominem judicat iu
opcre, Deus autem in. corde. Quir est autem. ista
justitia , sanctos. colere, et contemnere sanctitatem ?
Pietatis gradus duo. lHaretici serpentibus comparati.
— Primus gradus. pietatis. est, «anctitatem diligere ;
deinde. sanctus : quia non sancii ante. sanctitatem
fnerunt, sed sanctitas ante. sanctos. Sine causa. ergo
justos. honorat, qui justitiam. spernit, Quomodo. [u-
ges? Num uid. liberabunt vos sancti, quorim i oi0-
nanienta ornatis? Non possunt sancti amici esse illo-
vum, quibus Deus est inimicus, Numqu.d. potesl. eosc

! v. D. et Editi iu marg. « (His stis.
(a) u vc abas desuut.

IN MATTILEUM. IIOMIL. XLVI.

ο η

pacata familia, domino adversante? Quowbio fugictis?
Αη forsitan nomen vacuum vos liherabit, quia vide-
mini esse populus Dei? Quid prodest meretriei, si
nomen habeat castum? Sic nihil prodest peccatori,
si servus Dei dicatur. Ne putetis, quia mielior est:
Christianus impie agens, quam infidelis impius. Deni-

ue quis pejor est tibi, inimieus apcrtus, an. qui se
fingit amicum, et est inimicus? Puto quod melior est
inimicus apertus, quam amieus falsus, Sic. et apud
Deum odibilior est qui servum Dei se dicit et inandata
diaboli facit. Serpentes,genimina viperarum, quomodo
f[ugietis a. judicio gehennee ? Serpentes. enim sunt ex
omnes h:eretici , prudentes in malo, et stulti in bono:
Et sicut serpentes varii suut in corpore suo, sie liwe-
relici varii sunt in erroribus suis, et multiplices ia
malignitate : qui deposuerunt imaginem Dei, qu;e est
in justitia, eL sanctitate veritatis : et suscipientes
imaginem serpentis, qua est in malitia et schemate
veritatis, facti sunt serpentes, filii serpentis illius, ad
quem Dominus in persona fcelesi:w et diaboli dicit :
Ecce pono inimicitias inter te et. mulierem, et inter se-
men tuum, el semen illius. Super ventrem tuum et super
ρεεῖι tuum. repes, et terram manducabis emnibus die-
bus tuis ( Gen. 5. Τὸ. 14). Propter quam sententiam
Domini, inter h:ereticos ei Christianos pox Bon potest
esse. Si ergo filios Ecclesi:t non peree.;uuntir liere-
tici, neque adversantur, et ipsi filii sunt Ecclesi» : si
autem persequuntur. semen suut serpentis illius, cujus
semen inimicitias exercet. adversus. seinen. Ecclesta.
Nam et isti, qui genimina sent serpentis similiter
sicul ct illi super ventrem suunr et. super pectus re-
punt, et semper manducont tepram. Super ventrem.
quidem et pectus repunt, quoniam quiequid faciunt,
propter ventrem suum faeiunt, et propter vanam
gloriam pectoris sui. l'erram autem manducant, quo-
niam neminem lucrantur, aut capiunt in perfidia saa,
nisi illos qui in terra sunt : id est, «arnales homines, '
Spirituales autem viros seductio non consumit. Man-
dueare enim est luerari, vel aequirerc, sive ad vitam,.
sive ad mortem. Non solum autem serpentes sunt,
sed et vipere, quarum natura est, ut rumpentes
viscera matrum nascantur : sic e$ auctores haresum,
rumpenties lidem matris Eecclesiz, processerunt ad
principatum: Quomodo fugietis α judicio gehennae ?

cclesias zedificantes, non ecclesiasücz veritatis fidem
tenentes : Seripturas legentes, non Scripturis cre-
dentes : prophetas, et apostolos, et mar: yres nomi-
nantes, non Opera martyrum imitantes, nec confes-
si»nem eorum sequentes. Nec audistis eum qui dicit :
Non omues qui dicunt mili, Domine, Domine, iutra-
bunt in. rcgnum. celorum, sed. qui faciunt. voluntateia
Patris mei (Math. 7. 21)? Sicut enim non omnes qui
Dominum vocant, Domini sunt, sed qui faciunt. Do-
mini voluntatem : sic non oinnes qui in locis suis prie-
dicant apostolos, et prophetas, et mariyres, jaui per
hoc sünt cultores eurum : scd qui opera eorum | imi-
tantur, et fidem sequuntur.

Homilia xvj. ex capite xxiv.

94. Ideo, ecce ego mitto ad vos prophetas, et sapien
les, et scribas, et ex ipsis occidetis, el crucifigetis, etc,
Prophetas, et sapientes, et scribas apostolos dicit.
Propheta: enim. erant, quia prophetico spiritu eraut
repleti. Sapientes auteni erant corde, sicut propheta
dicit de eis: Ft eruditos corde in. sapientia (Psal. 89.
12 ). Scribe autem. erant. corde, quia. de theatris
Suis nova et. vetera pro erebant (Matth. 19. 52). Sed
primum videamus, «qua causa dicit : 1409, ecce ego
millo ad vos. Superius dixerat, Va vobis, scriba εἰ
Pharisaei hypocrite, qui. adificatis sepulera. piophieta-
rum , et ornatis monumenta justorum, el dicitis : Si fuis-
semus in diebus patrum. nostrorum , non essenus socit
eorum in sanguine prophetarum : id est, Quoniamadifi-
catis sepulcia. proplietarum , et. per lioc non solum
verbis, sed ct ipsis :edilicationibus dicitis, Si in diebus
patrum. nostrorum fuissemus, non essemus socii eo-
tuu in sanguine proplictarum ; volentes vos Jusuli-

7

BN

in sAnctitate conversatur, cognosce quoniam erran-
tem propter Deum corrigere vult : si autem ipse in
malis versatur, quomodo alterum propter Deum cor-
rigere valet ad bonum ? Numquid 1nagis misericors
potest esso aliquis alteri, quam sibi ? aut qui seipsum
mergit in gurgitem peccatorum, quomodo alterum
de peccatis valet eripere ? Facitis autem eum filium
gehennae duplo quam vos estis. Nam qui forte sub cul-
tura idolorum constitutus , vel propter alios homines
justitiam servabat, factus sub Deo : malorum magi-
strorum. provocatus. exemplo , fit pejor magistris , et
Sic impielas discipulorum imputatur magistris. Aut
sic : Omnis gentilis iu siinplo est filius gehenu:, quia
idolorum est cultor. Item. Jud;ei in simplo erant filii
geliennz, quia non. eredebant in. Christum. Quicum-
que ergo ex gentibus adjungebatur Judaris , non so-
lum non justificabatur : nec. enim justificabatur ali-
quis nisi per fidem Christi, maxime post adventum
ipsius : sed adhue instruebatur exemplo scribarum et
Pharissorum, discredere Christo , οἱ hlasphemare
eum, quemadmodum et illi : et sic fiebat duplo filius
geheunz. Primum quidem, quia idolorum fucrat cul-
tor. Deinde, quia factus fucrat. blasphemator Christi,
et interfector. Sicul et nunc , qui trausit ad haereses,
duplo (it filins gehennze. Primum qnidem, quia veri-
tatem, quam tenob:t, reliquit. Deinde quia factus est
adversarius veritatis. Qui enim in erroribus natus
οδί, οἱ in erroribus permanet, in simplo est filius ge-
henuz : qui autem natus in veritate, propter aliquan
causam tmundialem ad perfidiam migrat, duplo fit
filius gehenna. 16. Ve vobis , duces ceci , qui dicitis :
Quicumque juraverit per templum, nihil est : qui autem
Juraverit per aurum templi, debet. Templum enim ve!
altare ad gloriam Dei peitinet, οἱ ad hominum spiri.
talium salutem : aurum autem , quod est in templo,
vel donum, quod est super altare, ad gloriam quidem
Dei pertinet : et ipsum tamen aurum vel donum ma-
gis ad delectationem hominum , et ad utilitatem sa-
cerdotum offertur super altare. Judei ergo aurum,
quo ipsi delectabantur , et dona, quibus ipsi pasce-
bantur, sanctiora dicebant esse, quam ipsum templum
οἱ altare : ut homines promptiores fierent ad offerenda
dona quam ad preces fundendas in templo, aut justi-
tias faciendas. Multa enim et modo Christiani simpli-
citer οἱ insiplenter sic intelligunt, Ecce enim si ali-
qua fucrit causa, modicum videtur facere , qui jurat
per Deum : qui autem jurat per Evaugelium , magis
aliquid fecisse videtur : quibus Similiter dicendum est ;
Stulli , Seripturze. sanete. propter. Deum. sunt , non
Deus propter Scripturas. Major est enim Deus, qui
sanctificat/ Evangelium , quam Evangelium ,. quod
sanctifieatur a Deo. 95. V« vobis , scribe ct Pharisari
hypocritae, qui decimatis mentam, et ancihum, et cymi-
nun, οἱ reliquisiis que graviora sunt legis, judicium , et
misericordiam , ct fidem. Quoniam scribarum et Plia-
risirorum, ad quos loquebatur, quidam erant. sacer-
dotes , quidam. autem. populares : non congruum
existimo, si duplicem hujus loci faciamus traditio-
nem : ut una quidem pertineat. ad. populares, qui
decimas dant ; altera autem ad sacerdo:es , qui deci-
imas accipiunt. Etenim ipse sermo dubius est, qui
dicit : Ve vobis, qui decimatis, Nam ct qui accipit de-
cimas, reete decimare videtur, οἱ qui dat. Scribe ergo
οἱ Pharisaei miuimorum olerum decimas dabant, ut
per hoc. videntes cos dicerent. omnes : Putas, quo-
modo omnium rerum suarum. decimas offerre non
praeermittunt : quia. etiam: contemptibilium olerum
decimas dare non negligunt ? Putas, «ποιο $e-
cundum omnia Dei pr;ecepta vita eoruni e»t cousuums
mata, ut ne iu. inodicis his negligere aequiescant ?
Quod nan erat. veram. -Naum minimarum quidem re-
rum decimas. elfercbant, oastendeud:e religionis gra-
tía; in judiciis autem erant iniusti, in fratres sine tmi-
sericordia , iu Deun semper. increduli. Quas simula-
tioncs corum arguens Dominus, hic dicit et adjun-
Git : 24. Ilypocrutan, liquantes cuicem, camelum autem
glutientes ο quoniam a modicis quidem delictis se abs-

΄

OPUS IMPERFECTUM i

tinebant, qu» fieri solent ex decimis non oblatis,
magna autem mala alacriter comnrittebaut,. qualia
sunt, injustum judicium judicare , in. proximos. suos
odia exercere, in Deum incredulum csse. ln causa
autem scribarum οἱ Pliaris:eorum illorum caduit
multi. Et nunc qui videntur quidem Ecclesiam lono-
rare , pauperes consolari, iu judicio autem sedentes,
aut sccundum personarum acceptionem judicant, aut
secundum differentiam munerum : inter. seipsos lites
quotidianas exercent, et odia sine fine, pra:poneptes
semper avaritiam carit:iti. Iu fide autem semper in-
firmi sunt, quia inter Christianos ct Irvreticos nul-
lam differentiam arbitrantur : sicut. ct meretrix. inu-
lier adulterum idipsum putat et virum. Et ipsi erge
hypocritae sunt , οἱ culicem liquant , modicum repel.
lentes peccatum : et camelum glutiunt , maxima el
pessima committentes. Nuuc veniamus ad. sacerdotes.
Scimus quia servare justitiam , et facerc misericor.
diam , et liabere fidem, propter gloriain. suam Deus
mandavit : decimas autem offerre Deo, propter utili-
tatem sacerdotum : ut sacerdotes. quidem populo in
spiritualibus obsequantur , populi autein iu carnali-
bus sacerdotibus submiünistrarent. Sacerdotes ergo
avaritia pleni, si quis de populo decimas non obta-
lisset, ita cum corripiebant , quasi maguum crimen
fecisset, quia decimam alicujus rei vel saltem mi-
nimm non obtulisset : si quis autem de populo in
Deum peccabat, aut Izàdebat aliquem, aut aliquid Lle
facicbat, nemo curabat corripere cum , quasi nullam
cu'pam fecisset, quia in Deu n peccabat ; et de suo
quidem lucro sollicite agebant, de gloria autem Dei,
et salute, Doniiium negligebant. Ideo. dicit de cis :
γω vobis, qui decimas etiam rerum minimarum
axigitis a populo, et misericordiam et justitiam uon
facicntes , populum nou admouctis. Sic euim et modo
fit. Ecce enim episcopus, si debitum honoris non ac-
ceperit a presbytero, aut presbvter si non acceperit 3
diacouo, aut diaconus a lectore, irascitur et turbatur:
$i autem videril aut episcepus presbyterum , aut pre-
sbyter diaconum, circa Ecclesie obsequium non per-
manentem , aut alias peecantem in Deum , neque ira-
scitur ei, neque curat : quia omnes quidem dc «uo
honore solliciti sunt, de honore autem Dei nullus.
Et poriiones quisque suas secundum dignitatem suam
vigilanter aspiciunt , et. defendunt , et secundum di-
gnitatem suam. curam impendere. circa obsequium
Ecclesi non attendunt. Si populus decimas non ob-
tulerit, muriurant omnes : et si peccantem populum
viderint, nemo murinurat contra euni. Quam. com-
endiose in tribus his complexus est , et conditiones
i0minum , et quie necessaria sunt hominibus ad sa-
lutem ! Omn:s enim homines aut judices sunt, sive
spirituales , sive mundiales , aut sub judicibus suut ;
et omnibus generaliter. hominibus tam judicibus,
quam his, qui judicantur, duo lec necessaria sunt
ad salutein, fides vera, et opera bona. Dicens ergo,
Judicium, tetigit eos qui judicant, sive mundiales ju-
dices, qui pr:esunt inundo : sive spirituales, qui pr
sident Ecclesiis, ut justum judicium judicent. Hzc
est enim eorum prima justitia, ut si vere, aut judices
mundiales, loquuntur justitiam, aut judices spirituales.
Si vero loquuntur justitiam in. ecclesia, per hoc os
tenditur si juste judicarint , dicente propheta : Si
vere ulique justitiam loquimini, juste judicate, filii h»-
minum (Psal. 57. 2). Si autem nou | judicaverint je

dicium , non in. veritate loquuntur. justitiam , sed i&

labiis tantum. Diceus autem, Fidem, adinouet on-
nes in fide vivere Dei. Dicens vero, Misericordiam,
conversationem bon:un. omuibus pr:edicavit. Nam
sive abstinentia a malis, sive opus bonarum rerum
ier misericordiam conservatur. Nam et nou facere
iniu que pati non vult, et facere quie sibi lien
vult, utrumque iniscricordi;e est... Duces ceci, liquet
fes culicem, camelum autem. gluticutes.. Omuves | ergo
sacerdotes, qui propter non ob!atas populi decima
curaut, et docent populum, ct corripiunt, et alia pe
jora eorum peccata videntes, tacent : ipsi sunt, qu

895

noun dicam omnem justitiam przcedentium. sancto-
rum, quie ab initiu venil super illos : sed puto, quod
onuiunm sanctorum. justitiae tantum mereri non po-
tuecunt, quantuin illis donatum est. Sic et super Ju-
diros, qui erücilixeruut Christum, et persequuti sunt
di-cipulos ejus venientes ad se : quantum ad i02gni-
Uidinem iri, qu:e effusa. est super eos, non dicain
auia omnium impiorum priecedentium peccata vene
rint super illos, sed magis omnium impiorum pec-
cà!'à lantum mali non meruerunt, quantum venit
super illos, ut talia. paterentur, qualia passi sunt 4
J'oimmanis : et sic postmodum omnes generationes eo-
rum usque in. finein S:eculi projicerentur a. Deo, et
ludibrium fierent gentibus universis : sic et modo fit
jn omnes gentes et civitates, Vel ita: Omnis genus vel
civitas, nou cum pceccaverint, statim punit eas Deus ;
sed exspectat per multas generationes, et modo man-
dat, modo. minatur, interdum ex parte castigat : ut
quanto magis dintius eos exspectaveriL, tanto ainplius
et Dei judicium | justius sit, et illorum dignior poena.
Quando autem. placucrit Deo perdere civitatem illam,
ant gentein, videtur omnium generationum priece-
dentium peceata reddere illis : quoniam qux illic om-
pes generationes merebautur, hive. sola passa. est,
Quid ergo? injustus. est Deus, qui aliorum peccata
vindicavit in istis ? Absit. Scd quoniam quie ill! mere-
bantur, isti suit passi, et soli passi sunt talia, cum
nou Soli. peccassent : propterea. quie. aliorum erant,
dicuntur isti perpessi. Res. enim ista moralis est, et
sic omnes homines quotidie facimus. Ecce enim cun
servi tui peccant, exspolias unum, οἱ iterum parcis ei,
dicens : Nisi observaveris, hoc passurus es : similiter
facis οἱ alteri. Non meliorantibus vero. eis, si iscur-
rerit unus, castigatur secundum suum peceatun, et
videtur quidem pro omnibus ille solus. castigatus :
quia quod aliis est promissum, illi est redditum. lte-
vera autein non pro aliis castigatus est, sed. pro se :
quia secundum meritum culpa «ux castigatus est. [Ile
enm pro aliis dicitur castigari, qui, aliis peccantibus,
ip-e eastigatur non peccans : qui autem. peccans ca-
stigatur, non pro aliis, scd pro se castigatur. Sic et
generat o isla pro patribus quidem suis videtur punita,
quia illi territi suut, isti punili : vere autein. non pro
aliis, sed pro se condemnati sunt : quia sic peccantes,
juste dauinati sunt. lec eadem ad. hierelieos conve-
nit dicere Christum : /4dco, ecce ego mitto ad vos sa-
pientes, et scribas, et ex illis occidelis, el crucifigetis,
el flagellubitis in. synagogis vestris. el persequemini de
civitate in civitutem, τι veniat super vos omnis sanguis
j'sius, qui effunditur super. terram. Vere. enim missi
sint sapientes adversus. liereticos, scilicet patres ve-
stros. Sapientes autem non literati, quorum sapientia
non est in. sensibus carnalibus posita, et in. lingua
acquisita per exercitationem carnalem, sed sapientes
cirea Dei timorem, sapieutes cirea. Dei notitiam : sa-
pientes animo, non. corpore : corde, nou ore : fide,
non verbi.; de quibus dicit propheta : Dexteram tuam
sic notam [ac mihi, οἱ erudios coide in sapientia ( Psal.
89. 12). Misit scribas, id est, presbyteros, et diaco-
nos, et fecerunt eis qualia fecerunt prophetis, οἱ apo-
stolis, et martyribus patres eorum. Quanta passi δι!
ab hareticis patres nostri, nullus ignorat, recedente
de medio testimouio scribarum. Ipse euim actus ho-
minum per singulas generationes. decurrens. sufficit
ad testimonium v«ritilis, qui sunt filii prophetarum,
et apostolorin, eb martyrum, persequatnionen pa-
tientium sener, et qui sunt filii. Judiorum atque
gentilium persequentium semper. Quid opus est ver-
bis ad probationem generis vestri, cum res ipsa lo-
quatur? Quod autem d.cit : Ut veniat super vos omnis
aanguis justus u. sanguine Abel, usque. ad. sanguinem
Zacharie : wou ita est intelligendum, ut omnium ge-
herationum. pra cedentium. et. persequentium merita
generati» una persolvat. Nec enim justum est, ut alter
pio allerius puniatur peccatis, sed «um iu dic judicii !

5 ν. D. et Editi ia marg., ài due téndicr.-

IN MATTIL/EUM. IIOMIL, XLVI.

891

unaquxque generatio punita pro peccatis suis fuc-
rit, de hac una el ipsa generatione videlitur esse
judicatum. Omnium enim iniquorum, et persequu«
torum, et lhomicidarumn a Cain usque ad finem una
generatio est : etsi non siut omnes in tempore uno,
omnes tamen filii sunt persequutoris et. homicid:e
ilius Cain. ldeo et alibi dicit : Amen dico vobis,
ron transibit generatio haec, donec omnia fiant. (Matth.
24. 94) : id et, donec impleatur omne mysterium
vocationis sanctorum. Utputa Cain fuit. persequutor
Abcl, et mortuus est : facti sunt gigantes persequen-
tes filios Seth. Ecce Cain transiit, sed generatio ipsa
stetit. Perierunt gigantes in diluvio, sed nati sunt ex
Cham *! Chanauzi, ei cwter» gentes persequentes
filios Sem. Gigantes trausierunt, sed generatio ista
stetit. Sceundum animam enim Chinauai de gene-
ratione eraut eorum iniquorum, qui fnerunt ante di-
luvium. Interempti suiit. Chauani ex parte a. filiis
Israel, sicut legimus, et ex cis facti sunt alienigenz,
qui persequerentur Jud:zeos, Ecce ct illi transierunt,
$ed generatio eorum stetit. Postmodum converse
sunt gentes quiedain ad Cliristum, surrexerunt perfidi
Jud:ei post Christum adversus Christianos, ipsa vice
habentes ipsam generationem quantum ad. animam,
quam liabuerunt gentes illie, qu:e. prius persequeban-
tur Jud:eos. Deinde gentiles quidem crediderunt om-
nes, Judei autem. defecerunt, qui persequebantur
Ecclesiam : et ex ip-a Ecclesia surrexerunt hizretici,
qui persequebantur Ecclesiam, sed generatio ipsa
Steli!, Ecce. Jud;vi et gentes. persequutores. transie-
runt, Sed generatio ipsa stat. Nam de generatione
impioruin Jud:corum et gentilium sunt. l:eretici isti,
Ideo οἱ mores οἱ perfidiam sequantur corum, sicut
diximus supra. Postmodum autem οἱ lieretici trans-
ituri sunt, ut non sint secundum quod modo csse vi-
dentur, et. futuri sunt gentiles et populi Antichristi,
et transeuntibus istis, generatio justorum stabit. in
ilis. De generatione enim justorum. erant. etiam illi
qui fuerunt, οἱ impletur quod dictu: est : Non traus-
ibi generatio ista , donec omnia fiant. 37. Jerusalem,
Jerusalem, que occidis prophelas, et lapidas eos qui ad
le mittuntur. Omnia futura ante. prospiciens Dominus,
providit etiam ruinam civitatis Jerusalem, et plagam,
qui a ltomanis ventuca erat supr populum | illum :
ideo extollens lamentum lugebat eam dicens, Jerusa-
lem, Jerusalem. Recordabatur quidem sanguincui
sanctorum suorum, qui effusus erat ab illis, ct qui
adhuc postmodum fuerat. effundeudus. Sed. nion ta-
men dolebat. de injuria sanctorum suorum, sciens
qualem illis gloriam pr:eparaverat. pro norte tempo-
rali : sed de illorun interitu flebat , quibus et in
isto smculu mala ventura fuerant, et in illo pejora.
Sicut enim. benefacientes, non. Deo przestamus, sed
uobis : Deus autem gaudet, non de suo lucro, sed de
nostra salute : sic nos peccantes non. Deo. nocemus,
$ed nobis : Deus autem tristatur, non de sua injuria,
sed de nostra perditione. Sicut rex benignus, audiens
criminosas personas, lege quidem compellente ipse
mortis sententiam dictat adversus eos, timen. mise-
ricordia instigante laerymas fundit super ο, et
vult eos adjuvare, et non. potest, contradicente sibi
justitia : quoniam misericordia tunc vera est imiseri-
cordia, si sic facta fuerit, ut. justitia. per eam non
contemnatur : si autem contempta. justitia, miseri-
cordia observetur, ipsa misericordia non est miseri-
cordia, sed fatuitas : nam justitia non est vera justitia,
nisi habuerit in se et miscrieordiam : sic ct miseri-
cordia non est vera misericordia, nisi habuerit iu. se
justitiam ; injuste agentibus ac malefactoribus misc-
ricordiam exhibere, nec eos punire, ipsa misericordia
nou est misericordia, sed fatuitas : sic et Dominus
ipse quidem mortis sententiam dictabat super Judieos,
diceus ; Ecce ego mitto. ad vos proplietas, οἱ ex ips
occidelis, « veniat super vos omnis sanguis justus. Ecce
ipse cos wüserabili lamentatione plangebat. dicens :

! Monte. in margiue conjicit, Chanaan.

881

sé Juebantur : servos hororabami, et Dominum eon-
teinnebant. Naturalem consuetudinem omnium malo-
tum hominum Christus exponit. Nam Judzi corripiun-
tur a Jud:eis : sed pene in omnibus liominibus malum
hot invenitur, ut alios quidem ct]pent errantes , e*
ipsi in eosdem curtaut errores. Ecce si tu audias ah-
quem de antiquis episcopis loqui, quia ille (nescio quis
$it) peccantem populum libere increpabal : sic perso-
has divitum non aspiciebat, sed unicuique verum di-
celat : statim eollaudas eum, οἱ beatificas, et dicis,
Quid talis débet esse in populo doctor. Et si audias,
quia aliquis exstitit increpatus, et fecit illi injuriam,
Vitüperds et dicis : Quare illum non sustinuit. incre-
pantein ? Ego si essem, et me aliquis pro mea cttlpa
corriperet, non solum non irasceret, sed magis gau-
derem. Sictit euim familia sihe flagello non regitur,
Bic et populus sine increpatiouibtis non gubernatur,
Ecte si quis de tuis doctoribus voluerit te increpare
prepter peccatum. tuum, ct dicere tibi quod. verum
est, statim irasceris, οἱ blasphemas : sic οἱ Judei
8008 quidem prophetas uon sustinebant, antiques au-
tem quasi sanctós colebant, Non. ergo ille est bonus,
qui qued malum est reprehendere potest , et bonum
laddate : sed qui reprehensus in. malo, bouo animo
suscipit repréhensionem, In alterius causa facile pos-
surtius omnes justi judices esse : ille autem vere bonus,
et Justus, et sapieus est, qui sibiipsi judex fieri po-
test. Cum audieris aliquem beatificantem. antiquos
doctores, proba illum qualis est circa suos doctores.
$i enim illos sustinet, οἱ honorat cum quibus vivit ,
fine dubio et illos bonoraturus fuerat, si cum illis vi-
&isset. Si autem suos contemnit, vere et illos cons
tempturus fucrat, si cum illis vixisset. Nam onmis
torrectio similis est cxteris tentationibus. Sicut ergo
omnis tentatio fideles quidem «dificat magis, infideles
atitem destruit amplius : sic et omnis increpatio disci-
[lina religiosum hominem, et Deum timeutem, me-
iorem facit : irreligiosum autem et malum conturbat,
εἰ ad deterius ire compellit. Sicut ergo vas figuli igne
prohatur, sic et bonum cor increpatione cognosci-
fur. E! dicitis : Si in diebus patrum nostrorum fuissemus,
flon fuissemus. socii eorum. in sanguine prophetarum.

on quia Judzi specialiter omnino talia loquebantur,
sed quia talia cogitabant et faciebant, cogitationibus
siiis hzc loquebantur et factis. Quando enim colebant
fili quos patres óccideraut , condemnare videbantur
Bomicidia patrum suorum, et se ab illorum consortio
Sépafare. Sic et hzretici quando colunt proplictas,
et apostolos, et martyres, qui a patribus corum, id est
& Jul:vis, vel a genülibus persequutionem passi sunt,
et occisi, condemnare videntur acta patri suorum ,
Id est Judieorum atqiie gentilium : et dicere, quia Si
fuissemus in diebus illorum, non. fuissemus socii eo-
fum in sanguine prophetarüam, apostolorum, et mar-
lyrum 51. J taque testimonium redditis vobis, quia filii
estis illorun qui. occiderunt prophetas. Natur& regula
dicit, quis nou potest. fieri, ut de bonis parentibus
mali nascantur : aut de malís boni : sed. quales fue-
funt parentes, tales erunt et nati. Quia sicut arbor in

uctu cognoscitur, et fructus per arborem demon-
Stratitr : sic parentes cognoscantur in filiis, et filii per
barentes. Nonne hoc ante Christum proplicta przedi-
Xil y Quoniam Deus in generatione justa est ( Psal. 15.
6 )? tein, Generatio rector&m benedicctur ( Psal. 111.
8 ). Ergo dant. testimonia de filiis mores parentum,
Quod si. pater fuerit bonus, et mater. imala : aut si
mater fiierit boua, et patcr uialus : interdum filii pa-
ἔρεπῃ sequuntur, interdum matrem ; inierdum omnes
lii patrem, interdum. omnes matrem : timen fre-
quentiis est, ut nati. patrem. sequantur. Si auten
Simbio fecerint cequales, aliquando tit, ut de. bonis pa-
Fentiibus mali eteant fili, aut de malis buni, sed raro,
Ες eiim regula est human nature, ut omnis homo
nascatur duos oculos habens , et quinos digitos : ali-
quando tamen, Ut. manifestentur. opera Dei (Joan. 9.

} na:citur homo aut sex digitos habens, aut ocu'os
oinnito non habens : Sicut in Evangelio scriptum est.

OPUS BDIPERFECTUM | 83

Sic. ergo extra regulam naturz raro evenit, ut de-
formis nascatur : sic οἱ homo extra. regulam μα.
Wire raro procedit, ut dissimilis nascatur ilius pa.
rentibus suis.

Uxor qualis ducenda.— Tu itaque, juvenis, quando
uxorem ducere vis, si virgo, aut si. puella nupt
tradatur, noli quierere divitem, sed bene muriger2-
tàm : quia mores boni divitias frequenter acquiruut,
divitiz autem mores numquam fecerunt : et gloriosior
est paupertas fidclium , quam diviti: peccatorum,
Noli quzrere speciem, quia scriptum est : Sicut έναν.
res aureg. in naribus porci, ita mulieris male morige-
rate species (Prov. 11. 22) : quia in specie meretrices
placent, in moribus autem matronas. Cum autem το.
quiris, aut necessarium habes, matronae mores disce
re, considera quales habet parentes , et «ine labore
cognosces de illa. Si ergo ambo fuerint boni, fiducia-
liter pone pedem tuum in domo illius : si aetem an-
bo fuerint mali, fnge f:iniligm illam. Crede enin te-
$timonio Christi, quod verum est, et non mentitur.
Si autem dissimiles fuerint pareutes illius , dubium
inde hahes eveutum, quomodo nauta, qui in mare
tradit sauimam suam, nesciens utrum percat aut eva-
dat. Aut ita; Non quia aut. de justis parentibus juvi
nascantur, aut de iniquis iniqui, sccundum ea qux
diximus : sed si de parentibus justis jusii nascantur,

r hoc ipsum quod similes sunt parentibus suis, sibi
Ipsis testimonium perhibent, quia sunt filii eorun :
si autem de justis iniqui nascantur, per Loc ipsum
quod dissimiles sunt parentibus suis, perhibent testi-
monium sibi, quia non sunt filii eoruin. Et ccoutra, νἱ
de iniquis parentibus iniqui nascantur, sicut. homi
Cid;e Judzri de homieidis Judaris, de quibus | rxsen
loqaitur sermo, per lioc ipsum quod siuriles sunt pa-
retibus suis iniquis, sibiipsis testimonium perhibent,
qui« filii sunt eorum. Si autem de iniquis nascantur
justi, ipsi sibi perhibent testimonium, per hoc qued
dissimiles sunt parentibus suis, «quia non sunt filii eo-
ruin. Secundum hoc crgo οἱ heretici ipsi sibi testi
ΡΟΗ dant, quoniam filii. sunt Judiorum atqae
fenum » qui persequuti sunt. proplietas, et aposto-
96. et martyres, Quomodo? Eadem ipsa opera fa-
cientes. in Ghristianos, quie fecerunt Judzi aue
gentiles in prophetas, et apostolos, οἱ martyres. οι»
quid prophetae, aut apestoli. et. inartyres, per-e-
quentiuni. volebant. aliquid. fleri. suum ?. nunquid
terroribus carnalibus, aut. promissionis mundiali-
bus aliquem credere suadebant ? Nec euim c-t files,
qux ex necessitate timoris procedit, aut desiderio
muneris alicujus terreui : sed bene docentes, et me-
lius viventes, ut et verbis docerent et factis. Et noa
mimis propouebant carnales, sed futurum Dei judi-
cium exponebant : non mundialia bona, scd regu
cxlestia hominibus promitiebant. Si live faciunt lie:
retici, vere filii sunt prophetarum, et apostolorum el
martyrum, qui ila fecerint : si autem alios persequuue
tur, alios terrent, alii promittunt, aliorum bona diri-
piunt, aliis autem donant, sine dubio ipsi de se test
μοι dant, quia ipsi filii nom suut. prophietirun,
et apo-tolorun, et martyrum. 52. (5t vos i.iplete mot
euram patrum vestrerum. Prophetat illis fnturun , ut
quemadmodum patres eorum interfecerunt prophetas,
sic eL ipsi iuterlficiant Christin, et apostolos, et inaty-
res, c:tterosque. Sanctos. Non. jubet. illis ut. faciant
qu:e facturi non erat, nisi jussis«ct : sed osteudil eis,
quía sciebat. quod essent. facturi. Utputa, si. contr
aliquem litiges adversarium, et scis quod aliquid ce-
gitat adversus te, dicis illi : Fac mihi quod facturus
es. Non jubes illi ut faciat, sed ostendis te in:clligere
quod cogitat facere. Sic et. Domiuus ad Judam dice-
bat : Quod (acis , fac citius ( Joan. 415. 47 ). Et qum
beue dixit, Iniplete : et non, Superimplete ! Quantum
ad veritatem, excesserunt meusurau patrum suorum.
llli enim homines occiderunt, isti Deum crucitixertnt.
lili ministros , isti regem. Sed quia voluntate sua de
scendit. in mortem, non iimpultabat illis su: morti
peccatum ; sicut et in cruce petebat pro illis : Pute

891

aliud proloquuntur in populo, blasphemias sua^ quasi
lapides quosdam jactat super apostolos et prophetas,
Quotiens volui congregare filios tuos, etc. Quutieuscum-
que enim , sicut diximus , inter h:ereticos et fide!es
fidei movetur certamen, evidenter vult illos Dominus
congregare sub veritate alarum suarum, id est, duo-
rum Testamentorum, quotienscumque leguntur apud
eos verba prophetarum et apostolorum : illi autem
non quasi domestici pulli galline, quze est Ecclesia ,
sed quasi silvestres pulli sauguinarii vulturis, aut
accipitris, uon solum ad veritatem. duorum Testa-
meutoruim venire non aequieseunt, sed adliuc irrunnt
super ipsam gallinam, id est, Ecclesiam , ct diripiunt
et dispergunt pullos ejus, et evellicaut eam : toriens
vult eos congregare , iili nutein nolust. 38. Ecce re-
linquetur vobis domus v-stra deserta ; id et, ecce nunc,
lempore iustanti. Cum ego luero crucifixus, eeindetur
velum templi, ct secreta. mysteria. sancutatis ejus
publicabuntur , et recedet ab eo Spiritus Dei. Et sicut
corpus anima recedente prius quidem frigescit, deiu-
de putrescit οἱ solvitur : sic et templum vestrum, [ei
Spiritu recedente ab eo , prius quidem seiiticnibus ,
εἰ indisciplinationibus replebitur 1yrannicis , quasi
Deo jam illud non gubernane ; deinde veniet ad rui-
ham. Sicul enim ante mortem hominis , insanabilis
pr«cedit infirinitas : sic et ante ruinam aut lowinis,
9ut luci alicujus, aut civititis, inemeudabilia praicedout
peccata. Sicut enim pulli frequenter a matre vocati ,
cum non obaudieriut, neque sequuti fueriut niatrem,
matre longius abeunte , aut venit accipiter , et diripit
eos, aut longius evagantur, ui pereant : sic et Domino
frequenter. Judzeos. vocante , quoniam non obaiulie-
runt, neque sequuti sunt eum, recedente illo ab eis,
ad gentes venit quasi accipiter rex Romanus , et par-
tem ' quidem eorum concedit fames οἱ gladius, alii
autem per singulas provincias dispersi sunt, ut peri-
rent. 59. Dico enim vobis, non me videbitis amodo, do-
mec diculis , Benedictus qui venit in. nomine Domini.
Pr:iecessores nostri exponunt, circa ipsum diem judi»
cii οἱ resurrectionis quosdam Jud.vorum crediuros
in Christum. Quod. et Apostolus. significare videtur ,
diceus : Er parte cecilas contigit in. [srael , donec
plenitudo. gentium intraret , εἰ sic omnis. Jsrael salvus
fieret ( liom. 11. 25. 36 ). Et sequens lectio illa tota
hoc dicere velle videtur. Si quis autem mysterium
hoc per illos putat impletum , qui in Actibus aposto-
Jorum leguntur (u) , Petro prazdicante. aut aliis apo-
stolis crediderunt : intelligat propter tres causas uon
esse verum quod dicit. Primum, quia tunc pars mo-
dica secundum electioneni credidit, ioo totus κο].
Secundo, quod illi ante gentes crediderunt , nou post
gentes. Plenitudo autem. gentium. timc adhnc. noun
jutroierat, sed inchoaverat hoc. Tertio, quia quando
hiec futura. priedicebat Apostolus, gentes jai credi-
derant, ct δια qui. fuerant. credituri ; οἱ (1ο
Apostolus adhuc credituros signilicat Jud:wos , dicens
ad gentes : Sicut. enim vos aliquando non. credidistis
Dco, nunc aulem misericordium consequuti estis propter
tllorum incredulitatem : itu et illi nunc non crediderunt
fn vestra miseratione , tit et ipsi misericordiam. conse-
quuntur : conclusit enim. Deus omnes in incredultate ,
ut omuibus misereatur (Ibid. v. 50-52). D.cens ergo,
Amode non nie videbitis, domec dicatis , Benedictus qui
venil in nomine Domini : hoc dicere vult, Donec vemat
tempus, in quo credertes dicatis, Benedictus aui venit
$n nomine Domini. Spiritualiter enim videre Chrisunn
est ipsum in fide cognoscere. Sicut autem ad ilizim
Jerusalem dictum cst, Kece relinquetur vobis donus
vestra deserta : sci icet eum occideritis Filium Dei apud
vo$ , cum de illo teuiplo corpoiali templum exierit
spirituale, quod fuerunt sanct, qui ex circumcisione
crediderunt in Cliristum : sic et ad Ecclesiam omuium
hresum dictum esse videtur , cce relinquetur vobis

* Apud Commelin. legitur, Patrem.
(a) lu hrec verba desiui& codex ΠΛΗ. PP. Carthusianorum
Valus Dci. |

IN MATTILEUM. HOMIL. η.

898

domus vestia deserla , ex qno Filium Dei oecidístis :
id est, Ex qu vivum verbam veritatis illius, menda-
cis verhi gladio , veritate effusa , mortuum fecistis :
sicut superius diximus, spiritualiter prophetas suscipi
aut occidi, Qi euim credunt seeundum veritatem
verhis prophetarum, suscipiunt prophetas : qui autem
corrumpunt. veritatem. ipsorum, occidunt. verba. eo-
rum , et eos ipsos in verbis ipsorum. Sic et Christus
aut suscipitur, aut occiditur apud nos. Si enim credi-
mus verbis cjus, suscipimus eum, et generamus iu no-
bis : si autem non credimus, et adhuc veritatem verbo-
rum ejus corrumpinus, repellimus eum, et occidimns
apiid nos. Unde fit, ut quotidie Cliristus apud fideles
quidem: suscipiatur, atque nascatur, apud bzrefi-
cos autem repellatur.

ll«reticorum | ecclesia. derelicta α Deo εἰ omnibus
snuciis. — Helicta est autem. et. deserta, ex quo. de
illa corporali Ecclesia spiritualis exivit : id est, de
populo suo, qui videbatur Christianus, et non erat,
populus iste. exivit, qui non videbatur, et erat : et
magis autem, secundum quod. diximus , illi a nobis
exierunt , quam nos ab illis. Sicut autem. membrum
à Corpore priecisum vivere non potest, neque ramus
arboris viridis esse : sic et omnes lixretici przcisi
3 corpore uisus Ecclesie, nec vitam Christi in se
habere possunt, nec viriditatem | gratias spiritualis ,
sed e-t Ecclesia eorum deserta : non. ab hominibus ;
abundat euim perversis hominibus, quomodo semper
malorum nia;or e«t copia quam bonorum : sed deserta
est a sanclis, leserto a sanetitate,a fide,a veritate, a gra-
tia, a Spiritu; deserta denique ab ipso Deo, et a bonis
omnibus qua sunt Dei. Sicut enim homo, qui Dei non
est, mortius dicitur esse, quamvis. vivat : quia. non
Dco, sed diabolo vivit : sie onmis Ecclesia. quamvis
abundet hominibus, tamen si ab illis bonis qu:w dicta
Bunt defuerit, deserta est : quia non Deo, sed diabolo
pleua est. Dico enim vobis : Non me videbitis amodo,
doncc dicatis, Benedictus qui venit in nomine Domini.
Vere enim ex teinpore perditionis su;e haeretici num-
quam Cliristum viderunt. Vident enim eum fide, non
oculis, qui secundum veritatem cjus credunt in eum;
qui autem nou credunt, circi. sunt corde, non cor-
rore : non necessitate, sed voluntate. Cognituri suut
autem euin in die judicii. nolentes, «quando videbunt
eum iu majestate Patris, quando videbunt eum etian
omnes iniqui, et Dominum euni eonfitebuntur. no-
lentes : Domine, Domine, nos in nomine tuo. demonia
ejecimus ( Muuh. 1. 22), etc. ; sed. nihil illis proderit
tarda. confessio. Tunc οἱ isti. dicturi sunt. Christo :
Nes in nomine tuo docuimus, ei in nomine tto. de mo-
nia ejecimus. Dicet autem ad eos : Numquid in virtute
mea? numquid in. spiritu meo? In nomine enim meo
aliquid agere, seductorum est : sed in virtute inea,
et in spiritu meo, sanctorum. Discedite a te, nescio
qui estis. Sicul enim vos cognoscentes nme, eogno-
*cere. uoluistis, non propter. dilficultates veritanis
mee, sed propter iniquitates. malitie vestrae : sic et
ego cognoscens vos , nolo cognoscere , non. propter
exiraneas personas vestras , sed propter odibiles
Inalitias vestras.

Homilia xlvjj ex capite xxiv.

1. Egressus Jesus de templo, ibat : et. accesserunt
discipuli ejus, ut ostenderent. ei e'dificationes. templi.
Superius Ingressus est. Dominus templum, querens
Saictitatem Lempli : sed cum in templo nitul inveni-
ret proprium templi, egressus de templo ibat : quia
vdificium quidem stabat, quod. erexerent. homines,
sanctilas vero. ceciderat, quain constituerat Deus.
Nam templum hominum est zedilicatio Lipidum pulchre
composita : templum autein. Dei est. congregatio
electorum religiose conversantium. Ibat de templo
foras, id est, de Jud:wis ad gentes. Ibat. nen. solum
corpore, sed voluntate recedens in spiritualibus.
Ecce si pars aliqua. domus fuegit decisa, eum labore
tamen possibile est ut. reparetur : si autem. ipsum
fundanicitum fucrit conquassatum, quid faciat paler-

δη

care coram hominibus, .qmi secundum *isionem
operum judicant, et non coram Deo, qui corda co-
gnoscit : quod est. hypocritarum. Ideo dixit. Jesus
turbis Jud:eornm, et. principibus sacerdotum : Ecce
ego mitto ad vos proplielas, εἰ sapientes, et scribas, et
ex ipsis occidetis, et crucifigetis, et persequemini de ci-
titate in civitdtem, ut meusuram homicidarum pairum
vestrorum non be.e plenam impleatis, pejora fa-
cicutes patribus vestris : quoniain illi quidem prophe-
ias occiderunt. vos autem ipsum Dominum propheta-
rum, lili enim eos, qui annuntiabant venturum
Filium Dei : vos autem eos qui eum jam advenisse
testantur, ut sic per ipsa opera vestra liomicidialia
testimonium vobis reddatis, quia filii estis patrum
hoinicidarum * ut non solum sanguis istorum sancto-
rum, verum etiam propter istorum sanguinem, omnis
BaDguis pricedentium sanctorum veniat super vos.
Nuuc virtutem ipsorum verborum videamus. Ostendit
eis, quia intelligit. corda ipsorum, quia tales sunt, ut
faciant quod feceru:it patres eorum. Nam apud Deum,
qui hominem «occilere. disponit, antequam occidit,
quasi homicida habetur, Et qui adulterium committere
nusus est, antequam committat, jam adulter est ante

beum. Et qui perjurare paratus est, antequam perjue

ret, jam perjurus videtur : quia Deus nou ex operibus
udicat, sed ex cogitationibus cordis, dicente Apostolo,

estimonium reddente. conscientia corum, etiam cogita-
tionibus invicem accusautibus se, aut eliam defendenti-
bus se. in die, cum judicabit Dominus oceulta hominum
( Rom. 2.15. 16 ). Voluntas est enim quz nut remune-
ratur pro. bono, aut. condemnatur pro malo : opera
nutem testimonia sunt. voluntatis. Ut quid ergo exe
spectat opera, qui conscientias novit? Numquid et tu
in aliquo negotio testimonia quaeris, cum tibi res ipsa
fuerit manifesta ? Sed dicis : Si secundum voluntatem
judicat, et opera uon exspectut, non misisset ad illos
prophetas et sapientes. ldeo. exspectat, ut duo bona
fierent misericordi:e, ut et Jud;vi secundnm conscien-
tias solas suas condemnareutur, et justi homines non
occidereutur, Et. quis scit, quia aut malus juste da-
mnatus sit propter malitiam suam, aut bonus propter
benevolentiam. suam, juste remuneratus sit, nisi vo-
Juntas deinonstraretur in opere? Quale est enim illud
"üdiciim justum , cujus justitiam. nemo. cognoscit ἵ

an ergo Deus quivr.t opera propter se, ut sciat quo-
modo judicet, sed propter alios, ut omnes intelligant
quia justus est Deus. Nam Deus est, qui omnium corda
coguoscit, et hominum, et angelorum, et spiritum cie»
terorum. Cor autem Dei nemo cognoscit. neque homi-
nes neque angeli, Ideo ergo et malis dat occasionem ,
per quam in operibus ostendatur propositum voluntatis
sum nale ? sicut. dedit scribis et Pharis:eis, mittens
ail eos prophetas, et. sapientes, et scribas : et bonis
pr:chet 0: casiouem, per quam. ostendant. propositum
voluntatis su: bone, sicut prophetis, et sapientibus,
et scribis suis priebuit, excitans super eos. persequa-
lionem scribarum et Pharissieorum, ut non sinc causa
quantum ad. homines coronarentur.. Et sicut. liomo
habens benefaciendi propositum, certe justum est,
ub Deus provideat ei occasiones, per quas faciat
hona. Ut quid pinguis terra. jaceat siue. fructu ? Sic
justum est, ut. ους malam. voluntatem. habenti
provideat causas, per quas faciat mala, dicente Salo-
Inoné : Ad pravos pravas vias mittit Dominus. Unde
David rogat, dicens : Viam infquitatis. amove a me,
legem tuam (Paul. 118. 39), ete. Nam et de benevolis
alibi prq; lieta sic dicit : Quia non dimittit virgam pec-
£atorin super sorlem | justorum, ut. non extendant justi
ad iniquitatem. mantis suas (Ibid. A94, 5): id est, non
dat potestatem. d:erhonibus super justos, ne. quando
contra voluntatem. suam malum. facere compellantur
áb illis. De malevolis autem statim sic dicit : Decli-
tiüntes autem ad su[focationem, adducet Dominus cum
óperautibus iniquitatem ( lbid. v. 5 ): id cst, qui decli-
hatus est ad malefaciendum, sociat. illum cum ope-
rantibus. mala. Utputa, volenti tibi eleemosynas fa-
Cere, occurrit auté faciem tuam captivus, aut desolata

OPUS IMPERFECTUM tm

vidu2, aut miserabilis orphants : non. (antum «4
misit ad utilitatem | illius, quautum illom itrausmisit
ad utilitatem. tnam : id est, non tantum prausitit illi
mer te, quantim. per illiin. tibi. Nam quod per te ill
priestitit, temporale est, ct terrenum : quod. autem
tihi praestitit per illum, perpetuum est, et celeste,
Ne pntes quia propter utilitaten pauperum Deus di-
vitem fecit, quos et sine divitibus poterat sustentare:
sed propter utilitatem divitum. pauperes fecit. qui
infructuosi ct steriles erant futuri, nisi pauperes facti
fuissent, Si ergo benefacere volentibus, quaudo pro.
videt causas bencfaciendi, justus est Deus :. sine du-
bio et quando malefacerg paratis malefacicndi provida
causas, non est injustus, S.cut enim bonus rugat, ue
occasionem peccandi incurrat, dicens : Viam tniqui-
latis amove a me (Psal. 148. 2) : sic et malus ο, tat,
ut iuveniat occasionem nocendi. Ideo ergo dicit Do-
minus: Ecce ego mitto ad vos prophetas, οἱ sapientes
et scribas, et ex ipsis occidetis, εί crucifigetis, et fla.
gellabitis, $5. ut venict super vos omuis sanguis justus,
qui effunditur super terram. Ergo Deus occasi: nem
providet peccandi? Etiam, sed non ut peccare facis,
sed ut peccatorem. ostendat. Ecce enim si tu vitie-
sum compares servum, et volueris mores suos scire,
nonne pones ante illum sacculos cum solidis, aut
aliquem. concnpiscibilem cibum : et si. quidem ser
vus ille iicontinens fucrit, ct sine timore, por-
rigat manum suam, οἱ accipiat. inde, numquid male
fecisti ? aut numquid tu. coegisti illum uL. faceret
male? Non, sed propalasti malitiam ejus. Nic el
Deus daus. hominibus occasionem. peccandi, si. pet
care voluerint, nou iilos facit peccare, sed manifestat
pertinaciam. cordis eorum. Ut veniat super τος omnis
sauquis justus, qui e[[Jusus est super terram, a sanquine
Abel justi. usque ad. sanguinem. Zachariee filii Dhara-
chie, quem occidistis inter. templum οἱ altare. [4 est,
non tantum super Judieos, qui jam nou suut, sed
super vos malos homicidas. Nam in tempore Abel
Judei quidem non fuerunt, mali autem fuerunt, Nam
quantum ad homines, multe. generationes sunt. se-
cundum diversitates terrarum : «quantum autem. ad
Deum, 4lu:e generationes sunt. Utputa, per singulas
generationes sanctis suis bona proniittens Deus. per
proplietas, ad consolationem. eorum Christum eis
prophetavit venturum ,- utputa : Constitkam.— judices
(uos sicut. prius, tunc vocaberis civitas justitice (1111.
4. 26), ete... Ergo. promisit quidem, non autem pre
stitit : pr:estitib autem. novi-sinis sanctis. Sicul el
per singulas generationes. peccautil:us mala prouit-
tens, Dcus ad. terrorem. eornm hunc. eis. prophetice
minabatur interitum, quem Jud:vi sunt passi, utputa,
Terra vestra. deserta ( [sai. 1. 7), οἱς. Ergo minatus
est onmibus, non autem reddidit, sed reddidit gene-
rationi novissinze. Sicut. ergo omnia bona, que in
singulis generationibus a constituti: ne. mundi omnes
sancti merebantur, illis novissime sunt. donata, qui
receperunt Christum : «ic omnia mala, que in sin-
gul.s generationibus a. constitutione andi pati mee
rueruünt omnes iniqui, et sanctorum. interfectores,
Super novissimos δι ος venerunt, qui Christum
repilerunt. Aut ita: Numquam ab. initio mundi aute
talis gratia Dei donata est hominibus, qualis in Chri-
sto : aut. talis. interitus. venit super. impios, qualis
venit super Jud;eos, Cliristo. repulso,. Exetopla. cer-
poralia dico, quie passi sunt à. Homaunis. Quid eaim
melius esse. potest, quam Deum in. corpore. veniet
tem. suscipere? aut. quid. pejus. contingere. potest,
quim Deum cum tanta. humilitate: et. inisericondia
veuientem ad se nou &oluim nou suscipere. sed adhac
interlicere, et tali modo interlicere ? lone ergo Deum
dicere ad illos, qui receperunt Cliristuin : Ecce eg?
mitto ad. vos Filium meum in corpore velatum, οἳ
discipulos ejus in nomine ipsius : et recipretis eos,
οἱ credetis in eum, ul veniat Super. vos omnis justi-
tia, quie. facta. est ab Abel usque ad. Zacliariam.
Νομό verum dicit ? Vere enim, quantum ad magl-
^udinem grati, qua data est hominibus in Christo

901

quie tamen videbatur esse Jerusalem, non autem vera
erat, lu. consummatione autem mundi Ecclesia. aut
desolata, aut desolanda est : adhuc tamen. illa. quie
videbatur Ecclesia, non. autem. quie. vera. erat, aut
est : Dominus autem non separatim dixil, quie signa
pertineant. ad destructionem Jerusalem, cet. qu:e. ad
consummationem mundi , videlicel ut eadem sigua
pertinere videantur et ad manifestationem destruetio-
nis Jerusalem, et ad. mauifestationem consummatio-
nis mundi : quia non quasi historiam per ordinem ex.
posuit eis, quomodo res erant agend:e, sed prophetico
more pradixit eis que res erant agend;r.. Prophetia
autem semper per niysterium. dicitur, et per myste-
rium intelligitur. Quid igitur? Hzc signa. de. fine,
de hellis, et de terrainotu, si ad. plenum spiritualitei
voluerimus intelligere, non possunt pertinere 3d ma-
nifestationem | destructionis Jerusalem : quia (unc
spiritualiter gens contra gentem non surrexit ; id est,
h:eresis contra li;xresim, Nam tempore apostolorum
tintumimodo Seimenate sunt. haereses, tempore auteut
regis Christiani germinaverunt : nostris autem tem
poribus maturuerunt. et. prz:valuerunt,. Tune. enim
lames non erat spiritiralis, sed inagna ubertas, de qua
propheta dicelrat :: Visitasti terram, et inebriasti. eam ,
multiplicusti ditare eam (Psal. 64. 10). Item οἱ volue-
rimus hee signa tautum corporaliter intelligere , non
proficiunt ad manifestationem consummationis mundi.
Nam et bella ος corporalia semper fuerunt, et sem-
per eruit. Et. fames, aut terrxmotus carnales semper
fucrunt. Non potest autem esse in signum alicujus rei
futuri, quod semper fuit in usu : sed quod novum fit,
illud dicitur signum. Sicut ergo fuit Jerusalem illa
corporalis, qu:e jam expugnata. est in figura : est au-
tmn. altera. Jerusalem. spiritualis, scilicet Ecclesia
Christi, quie in finem imnundi etiam tentanda. est, et
adhuc tentatur : sic et signa illa quis Dominus dicit ,
οἱ spiritualiter intelligenda sunt, et. carnaliter : ut
carnaliter. intellecta, significent. destrncetionem illius
Jerusalem : spiritualiter autem intellecta, significent
tentationem Ecclesie in cousummatione futura. Ergo
ad utrumque tempns porrige mentem qui audis, οἱ ad
illud quod fuit antequam Jerusalein caperetur, et ad
illud quod fiet antequam. tentetur. Ecclesia. Christi.
Videte ne quis vos seducat. 5. Multi enim venient in 10-
mine meo, dicentes : Ego sum Christus, et multos sedu-
cent. [ος οἱ Apostolus (2. Tess. 9. 5) dixit iis qui füie-
ruut antequau caperetur Jerusalem, quia prius ventu-
ri fuerant pseudochiristi. Etenim hoc erat signum pri-
mun destructionis Jerusalem z; quod vere faetum est.
Venerunt euim Dositlieus, et Simon, et Cleonius, οἱ
Varisuas in nomine Christi, et alii multi, quos Apo-
$'olus in Epistolis suis tangit. Hoc. οἱ patribus no-
stris dixerunt, qui fuerunt. prius antequam. tentare-
tur Ecclesia, quia. ventura. fuerant. haeresum. multa
verba mendacia, dicentia : Ego sum. Verbum Dei,
Cliristus. Et lioc siguum fuit expugnationis Ecclesie,
quod et faetum est. Vere enim priusquam ex tempore
Theodosii, prievaricantibus multis, expugnaretur Ec-
clesia ,. multa. dogmata priecesserunt. ex. tempore
Coustantini, dicentia, Hoc est verbum Dei : per qux»
signa intelligere potuerunt. periclituturam esse Eccle-
sium Christi, si prophetia Cliristi ante exitum intel-
ligi potuisset. Multi venient in nomine meo, dicentes ὁ
Ego sum Christus. Venient in nomine sponsi, ut spon-
δι Castilas tentata probetur. Nam sicut oinnis mu-
lier, quaindiu non adunonetur a malis hominibus, non
beue cognoseitur utrum sit casta ; si vero admonita
conscientiam vel fidem viro servaverit, tunc merito
casia liudatur : sic Ecclesi: fides non bene cogno-
scitur, nisi Anüchristi venerint ad eam. Sive de illis
pseudochristis, qui pr:ecesserunt antequam tentare
tur Ecclesia, hoc convenit dicere. Quoniam sicut cum
domus incendio comprehenditur, omnes latrones
consurgunt, quirentes unusquisque quod rapiat 2
sic quando casus. specialiter tune Judxerum, aut ge-
neraliter, aut modici Christianorum fieri. ceperit,
omnes d.emones. spirituales. latrenes. iusurrexerunt,

IN MATTH/EUM. ΠΟΝΗ,. XLVIII.

903

per stus ministros qu:erentes unusquisque quem per-
dant. Nen. audistis prophetain dicentem, quomodo in
nucte omnes besti:e cireuierunt militantes, hoc inodo?
Posuit tenebras, et facta est nor ; in ipsa pertransibunt
omncs bestie silve (Psal. 405. 20), etc. Sic et dicino-
nes spirituales best, quamdiu lux justiti:e est super
lerram, in cubilibus suis latent, id. est. in. cordibus
impiorum, et non se osten'lunt : cum autem tenebras
impietatis aspexerint. dominari, tunc d:emones pro-
cedunt, aut ministri eorum de latibulis suis, quaeren-
tes quem valeant. devorare. Ideo videte nc quis vos
seducat. Homo cirea mortem pliantasias videt : sic et
mundus in. exiiu. suo inultos. patictur errores. Hoc
puto, quod. ad omnes Christianos dicebat, sive tune,
*jve modo, prxcipue tamen ad. sacerdotws, Videte ne
quis vos seducat. Vos. estis luminaria , verbum vitae
continentes, quasi caudelabra. luceutia ; facile, vobis
exstinetis, Ecclesia a latronibus pr:edam patietur in
tenebris. Quomodo autem stet. jedificatio domus, si
columnz ecciderint? Et ue putes quia. corporaliter
jubet eos aspicere, cum dicit, Videte : sed. spirituali-
ter mente considerare. Menie autem potest. couside-
rare, qui per bonam conversationem mentem habet
iliuminatain, Qui ergo bene con versatur, lucida ha-
bet mentem, et intelligit qui sunt. doctores : qui au-
tem peccat, sensus cjus cuiu sit tenebrosus, non. in-
telligit qui sunt servi Dei, οἱ qui niini-tri dioboli.
Sicnt enim qui corporaliter oculos habet acutos, de
longe prospicit venientem , an amicus ejus est, an
adversarius : qui autem oculos habet infirmos, quaui-
vis inteudcrit, non cognoscit an amicus sit, an ini-
micus : sic qui mentem a peccatis possidet mundam
de longe considerat, homo Dei est ille qui venit, aut
liomo diaboli : in nomine Christi venit, aut in spiritu
Cliristi. Aut putamus quod semper veuturi fuerant
novi Christi? Absit. Quod ergu dicebat, Multi venient
in nomine meo, ad tempus ajostolorum pertinet.
Tunc enim sciens diabolus, quia adhuc novus erat
Christus in mundo, quia veritas evangelii ejus adhuc
crat ignota, quia apostoli ejus multis incerti, multos
introducebant Christos in inundum, ut homiues vo-
lentes venire ad Christum, per similitudinem nomi-
nis ejus errantes, transeant ad diabulum, et volentes
ab eo ex're, iupingant. in. ευ. Quemadinodunmi si
rex iu bello victus atque fugatus al alio rege, induc-
ret iudumentum regis ilius victoris, et in parte sua
erigat simile signum signo regis illius, ut ille populus
victoris schema sui regis aspiciens, et signum partis
ipsius, dum putat se ad propriuin currere regem, iu-...
currat in manus adversarii sui : sic οἱ diabolus sub-
oruat ministros suos sub nomine Christi, ut volenteg
homines ire ad Cliristum, similitudine nominis tene-
bricati ad diabolum vadaut.. Postquam vero notitia
Christi in toto ΠΩ ΚΟ pr.evaluit , et veritas evaugelii
ejus facta est manifesta, mandata. discipulorum. ejus
implicare jam non poterat, sed sulinitiere Christos.
Neque aliquid agit etiam si submittat : quoniam cm.
nibus manifestus est Cliristus, et evangelium ejus, et
apostoli ejus : sed alio inodo. submittit Christos, ut
verba. diversorum h:ereticorum. introducta, unum-
quodque eorum dicat, quia Ego sum Christus, uni-
geuitum Verbum Dei. 6. Audieiis pradia, et opinioncs
preliorum. Tunc quidem corporaliter ea dicebat pr:e-
lia audienda, qux» contra Judiveam prieparabat Impe-
rator Romanus. Nam sicut solet fieri iu pr:vparatione
belli dum eliguntur principes, dum deputatur et co.i-
gregatur exercitus, auditiu. currit, maxime ad. eos,
adversus quos praeparatur. Sed postqu:un ingressus
est exercitus Jud;eam, sicut. exponit Josephus, non
statiin ad Jerusalem. applicavit, sed ad civitates sin-
gulas regionis illius, et diversa prius gesta sunt bella,
et plurimie civitates capte, el sic novissine Jerusa-
lem obsedit exercitus. Ideo mandabat apos:olis ,
Videte ne turbemini, scd. opus. priedicationis vesir:g
implete. lllius Jerusalem: corporalis typum gerit Je.
rusalem spiritualis Ecclesia. Nam uisi templum illud
destructum fuisset, observauta legis non facile fuczat,

89»

Jerusalem, Jerusalem. Nam. Deus invitus compellitur
cum magno dolore peccatores damuare. Non enim sic
dolet, quia ipse ab eis offenditur, sed quia quasi vio-
lenter cogitur perdere aliquem, qui omnes . cupit sal-
vare. Nan. quemadmodum in nobis contra. naturam
est bene facere, sic οἱ Deo contra naturam est. male
f3cere, aut. perdere. Sed. dicet aliquis : Cum in po

testate habeat Deus perdere et salvare, quis eum in-
vitum compellit condemnare, si non. vult? Tu, qui
non desideras imnisericurdiam Dei. Nam sicut qui desi-
der anti misericordiam Dei denegat, crudeiis est : sic
qui non desideranti inisericordiam prestat, in;ustus
e8t, Sed dicis : Quis est homo, qui non desiderat mise-
?icordiam Dei ? Tn, qui permaues in peccatis. Deside-
rare autem misericordiam Dei, est converti ad eum.
llle enim desiderat misericordiim D.i, qui timet
iram ejus : qui autem non tinet iram ejus, non desiderat
wisericordiam ejus, sed contemnit, Jerusalem, Jerusa-
lem, qua: usque nunc luctata es contra misericordiam
meani Luis peccatis, nunc autem ipsam superasti. Volo

enim in te misereri, δοἆ vires misericordix faciend;e,

non habeo, nec possuut teamplius jam sufferre. lnccs-
Sabilibus cnim iniquitatibus tuis misericordia nea quasi
ja lassata, a proposito suo defecit. Que occidis pro-
hetas , et lapidas eos qui mittuntur ad. (6. Misi ad tc
saiam , et serrasii. eum : misi ad te Jeremiam, et
lapidasti eum : misi Ezechielem , et tractum super
lapides excerebra-ti eum. Quomodo sanaberis , qu:e
nullum ad te medicum venire. permittis? quomodo
curabo infirmitatem tuam, quie omnem medicinam
eonculcas? Sanetis mcis non peperci , ut tibi parce-
rem peccatrici. Illorum vitam ueglexi , ne tuam rmor-
tem viderem. Ones medici spirituales in te defece-
runt , et tu curata uon es. In-anabilis est passio tua ;
vicit enim. artem. divinam, Si de morte tua gavisus
fuissem , num:uam ad te misissein prophetas. Si te
erdere voluissem, nunquam ad te ego ipse venissem.
Ego tibi quid faciam , si tu ipsa vivere non vis? Quo-
lies volui congregare filios tuos , sicul. gallina congregat
pullos suos, et noluisti? Cum te in Agypto quasi sau-
guinarius accipi:er persequebatur Pliarao, misi super
te Mosem et Aarcn (Exod. 4. ct 5 ) ; quasi duas mol-
lissiimas pennas tniscericordiie mea , et. liberatos vos
de uuguibus ejus rapui in desertum, et noluistis sequi
me , facientes vobis vitulum in. Horeb , ut serviretis
potius idolo mortuo , quam Deo viventi. ( Jbid. 32 ).
Quotiens volui congregare filios tuos, sicul gallina pullos
8uos , el noluisti ? Percurre , Si vis, Judicum librum,
quotiens peccaverunt et tradidit illos Deus, cl iterum
liberavit ? Gallinam, Ecclesie ponit. similitudinem.
Sicul enim pulli gallinarum pastum suum quierentes,
per diversa vagantur, et uiaternis vocibus cougregan-
tur ad. ipsum , et iterum similiter pascentes disper-
guntur, et iterum maternis vocibus congregantur : sic
et populus Dei ; carnalem voluptatem et. mundialem
concupiscentia sequentes , per diversos vagantur
errores , quos Ecclesia mater. per sacerdotes , modo
increpationibus, modo blandimentis, quasi quibusdam
vocibus congregare. et allectare festinat. Et quemad-
modum gallina habens pullos, vocando ilios non ces-
Sab, uL assidua voce vagositatem corrigat pullorum
Suorum : sie et sacerdotes in doetriua. cessare. non
debent , ut studio et assiduitate doctrinaruin suariim
negligentiam: populi errantis emendent.. Et queimad--
modua gallina habens. pullus , non solum suos cale-
facit, sed etiam cujuscumque volatilis filios exclusos
a δὺ diligit quasi suos : ita οἱ Ecclesia non solum suos
Christianos studet vocare, sed sive geniiles, sive Ju-
οἱ, $i suppositi illi fuerint , omnes fidei sux» calore
vivificat, et in baptisino generat, et in sermone nuirit,
et materna diligit caritate, Ut autem οἱ h:ercticis h:ec
eadcm coaptemus , Jerusalem hie seuper. Ecclesiam
intellige, quie dicitur civitas pacis, cujus [η ανομία
Ma suut. Super montes Seripturarum.. Sicul ergo
Illi Judari, qui fuerant Jerusalem spiritualis , ingressi
crediderunt in Christum, illi autem, qui erant Jerusa-
lem corporalis, mauentes in corporali Judaisui, per-

Ol US IMPERFECTUM 9x

sequebanturspirituales Jud:ros, id est, apostolos, cie.
rosque ex circumcísioue credentes : sic et de ista nova
Jerusalein, id est, de.Ecclesia, qui spirituale: Christiani
fucrunt , relicta corporali Ecclesia , quam perfidi occu-
paveraut violentia , exierunt 3b illis. Magis autem illi
exierunt a nolis, sicut Joannes exponit (1. Joan. 2. 19).

kxire de Ecclesia quis dicatur. — Nou enim ille de
Ecclesia exire videlur, qui corporaliter exit, sed qui
3piritualiter veritatis ecclesiastice fundamenta relin
quit. Nos enim ab illis exivimus corpore, illi autem à
nobis animo. Nos ab illis exivimus Joco, illi a nobi
fide. Nos apud i/los reliquimus fundamenta parietum,
illi apud nosreliquerunt fuidamenta Scripturarum. Nas
ab illis egressi sumus secuudum aspectum hominum,

. illi autem à nobis sccundum judicium Dei. Ideo et illi

corporales Christiani pecsequuntor uostros spiritale,
specie coloraia, varietate. fundata. Prop'erea. qu
superius Domiuus commemoraverat, ad. illam Jera-
salem corporalem d:eia esse videntur : Jerusalem,
Jerusalem , qi:& occidis prophelas , et lapidus eos qui ed
le mittuntur. Non dixit, Qui: cecidisti et lapidasti : sed,
(Que occidis et lupidas : id est, Quae hoc proprium,
οἱ quasi uaturalei consuetudinem labes , ut occidas
οἱ lapides sanctos... Non. enim. occidit. aut. lapidavi
&:wictos aute Christum , ct cessavit facere post Chri-
8lum quie fecit aliquando prophetis , sed eadem ipa
facit apostolis , qua: fecit al«quaudo. prophetis. Sic et
hirreticorum Ecclesia nen solum pers equuta est pa res
nostros, εἰ persequi jour cessavit : sed eadem lu
eorum faciunt. nobis , quie patribus nostis fecerunt
patres eorum. Mittuitur enim πα dilos viri fideles,
quotienscumque inter. illos «t fideles certamen fidei
commovetur , non ex ebrietate viui , sicut lieri solet
frequenter, sed ex aliqua causa religionis. Mittuntur ad

illos, sieut mittebantur proplietze οἱ 2postoli ad. Ju-

d:eos , nou ad saluteui eorum ; iusauabiles enim :un :
Sed ad prejudicium ipsorum , ut siue. excu:alieue
ignorante judicentur.. Hem aliicr.. Hzeretici prophie-
tas, et apostolos, et in. rtyres occidunt, qui inodo sunt
3pud nos : sinc dubio occidunt in verbis suis, et acti-
bus. Quotieus enim leguntur in Ecclesiis nostris ver-
ba et acta proplierarum et apo tolorum , prophete et
apostoli missi. nihilomimus. loquuntur. ad. uos, quos
omnes missos ad se ο Οἱ dum: legunt et male in-
terpreiantur, occidunt οἱ lapidant eos. Ut autem ma-
nifeste coguoscas , quomodo propliet;e et : po-toli ab
hieretieis occiduntur et lapidantur : primum intellige,
quomodo nascitur Chrisius in nobis, et quoniodo ος”
ciditur Quando euim erediinus in Christum, Christum
generauus et foriiunus in nolis, sicut diceliat Apo-
etolus Galatis : l'ilieli mci, quos iterum partur, douc
formetur Christus in vobis ( Gul. ᾱ. 39 ). Corsesquenter
εἰ quando perdimus fidem Christi , Christum cccidi-
mus in nobis, sicut el prophete apud [iereticos ος»
duntur. Quando enim fidein eb veritatem verborum
eorum prava iulerpretatione subvertit, prophieis εἰ
apostolos occidunt in se. lpsus enim verbi. quasi
sanguis veritas est, quie viviuicat verbum. Ouine euim
verbum , quod nou habct in se veri:uem Dei , mor-
tunm est, quemadimoduim sine sanguine corpus. Pro-
lerea. ominja verba divina , quaimvis rusuca sint οἱ
incomposita , viva sunu : ολα intus. iu. Seusibis
suis habent positam. veritatem Dei , quasi sanguinem
in veuis iuclusum, et ideo νυν ορ audientem, sicul
testatur. Petrus ad. Christum, diceus ; Quo. ibinas?
verba viva {θες ( Joan. 6. 69 ). Omnia. autem. verba
siecularia, quoniam nou habent in se virtutem Dei, e
quamvis sint. coniposibà et ingeniosa , ορ sun ,
quoniam in venis seusuum suorum nou habent vut
tem Dei : propterea nec audieutem salvant. Secundum
h;ee jam intelligis , quomodo h;vretici occidunt et ἰὰ-
pidant prophetas et apostolos misses ad se. Quotiens
enim veritatem verborum eorua gladio maligni spi
ritus et verbi perversi corrumpunt , occ-dunt proplie-
tas et apostolos , et Sanguinem verborum corum , i
est , veritatem effundunt in terram : totiens aliud iü-
telligcutes in verbis proplictarum οἱ apostolorum, ci

891

ali«d. proloquuntur in populo, blasphemias sua^ quasi
lapides quosdam jactat "uper apostolos et prophetas,
Quotiens voliá congregare filios tuos, eic. Quutienscum-
que enim , sicut diximus , inter hiereticos et fide:es
lidei movetur certamen, evidenter vult illos Dominus
congregare sub veritate alarum suarum, id est, duo-
ruin Testamentorum , quotienseumque leguntur apud
eos verba propbetarum et. apostolorum : illi autem
non quasi domestici pulli galline, quze est Ecclesia ,
sed quasi silvestres pulli sauguinarii vulturis , aut
accipitris, non solum ad veritatem. duorum Testa-
mentorum venire non aciuieseunt, sed adliuc irruunt
super ipsam gallinam, id est, Ecclesiam , cl diripiunt
el dispergunt pullos ejtis , οἱ evellicant cam : toriens
vult eus congregare , iili autem nolust. $8. Ecce re-
linquetur vobis domns v-stra deserta ; id e«t, ecce nunc,
lempore instanti. Cum ego fuero erucilixus, ecindetur
velum templi, οἱ secreta. nmiysteria. saucutatis ejus
publicabuntur , et recedet ab eo Spiritus Dci. Et sicut
corpus aninia recedente prius quidem frigescit, dein-
de ptreseit οἱ solvitur : sic et templum vestrum, [lei
Spiritu recedente ab eo , prius quidem sediticnibus ,
εἰ indisciplinationibus replebitur Iyrannicis ,. quisi
Deo jan illud non gubernante ; deinde veniet ad rui-
ham. Sicut eniui ante mortem hominis , insanabilis
pracedit infirmitas : sic et ante ruinam zt hominis,
9ut loci alicujus, aut civitatis, inemeadabilia prziecedunt
peccata. Sicut euin. pulli frequenter a inatre vocati ,
cum non obaudiefint, neque sequuti fuerint matrem,
matre longius abeunte , aut venit accipiter , et diripit
eos, aut longius evagantur, ut pereant : sic et Domino
frequenter. Jud:eos. vocante , quoniam nop obaudie-
runt, ueque sequuti sunt euni, recedente illo ab eis,
ad gentes venil quasi accipiter rex Romanus , et par-
tem ! quidem eorum comedit fames et gladius , alii
autem per siugulas provincias dispersi suut, ut peri-
rent. 99. Dico euim vobis, non ime videbitis amodo, do-
mec dicatis , Benedictus qui venit in. nomine Domini,
Pr:iecessores nostri exponunt, circa ipsum diem judi-
cii el resurrectionis quosdam Jud.vorum credi:uros
in Christum. Quod et Aposiclus. significare videtur ,
diceus : Ez parle cecilas contigit in. [srael , donec
plenitudo. gentium intraret , εἰ sic omnis. Jsrael sulvus
fieret ( liom. 11. 25. 26). Et sequens lectio illa tota
loc dicere velle videtur. Si quis autem anysterium
hoc. per illos putat impletum , qui in Actibus aposto-
Jorum leguntur (4) , Petro pridicante. aut aliis apo-
stolis crediderunt : intelligat propter tres causas non
esse verum quod dicit. Primum, quia tnc pars mo-
dica secundiun electionem credidit, non totus ]sracl.
Secundo, quod illi ante gentes crediderunt , non post
gentes. Plenitudo autem. geutium. ο adline. uoa
introierat, sed inchoaverat lioc. Tertio, quia quando
hi;ec futura. pri:dicebat Apostolus, geutes jatn. credi-
deraut, οἱ Jud:i qui fuerant. credituri ; et taucn
Apostolus adhuc credituros signilicat Jud:vos , dicens
ad gentes : Sicut. enim vos aliquando non credidisti
Deo, nunc autem misericordium cousequuli estis propter
tllorum incredulitatem : itu et illi nunc non crediderunt
tn vestra miseratione , wt οἱ ipsi misericordiam conse-
quuntur ο conclusit enim Deus omues (n iucredulitate ,
ut omuibus misereatur (lbid. v. 20-52). D.cens ergo.
Anmodo non ne videbitis, donec dicatis , Benedictus qui
venit in nomiue Domini : hoc dicere vult, Douec veniat
lempus, in quo credentes dicatis, Benedictus qui venit
£n nomine Domini. Spiritualiter enim videre Clrisunn
est ipsum in fide cognoscere. Sicut autem ad ilis
Jerusalem dictum cst, Ecce relinquetur vobis downs
vestra deserta : sci icet cum occideritis Filium Dei apud
vos , cum de illo teuplo corporali templum exicrit
spirituale, quod fuerunt sancti, qui ex circumcisione
crediderunt in Christum : sic et ad Eccle-iam omnium
lresum dictum esse videtur, Kcce relinquetur vobis

* Apnd. Cominelin. legitur, Patrem.
(a) In hec verba desiui codex ΠΔ. PP. Carthusianorvin
Valis Dei.

IN MATTILEUM. HOMIL. X?.VII.

898

domus veshia deserta , ex qno Εἰπαπι Dei eecidísiis :
id est, Ex qu vivum verbam veritatis illius, menda-
cis verhi gladio, verit:te effusa , mortuum feeistis :
sieut superius diximus, spiritunliter prophetas suscipi
aut occidi. Qai enim credunt. secundum veritatem
verhis prophetarum, suscipiunt prophetas : qui autem
corrumpunt. veritatem. ipsorum, occidunt. verba. eo-
rum , et eos ipsos in verhis ipsorum. Sic et Christus
aut suscipitur, aut occiditnr apud nos. Si enim credi-
mus verbis ejus, suscipimus eun, et generamus in no-
bi- : si autem non credimus, et adhuc veritatem verbo-
rum ejus corrunipinus, repellimus eum, et occidimus
apud nos. Uude fit, ut quotidie Christus apud fideles
quidem suscipiatur, atque nascatur, apud Dzreji-
cus autem repellatur.

Hwreticorum | ecclesia. derelicta α Deo. et. omnibus
sanciis. — Helicta est autem. et. deserta, ex quo de
illa corporali Ecclesia spiritualis exivit : id est, de
populo suo, qui videbatur Christianus, et non erat,
populus iste. exivit, qui non videbatur, et erat : et
magis autem, secundum quod. diximus , illi a nobis
exierunt, quam nos ab illis. Steut aut^m. membrum
à corpore priecisum vivere non potest, neque ramus
arboris viridis esse : sic eL omnes liretici. pracisi
3 corpore u:sitüs Ecclesie, nec vitam Christi in se
hahere possunt, nec viriditatem gratias spiritualis ,
sed οί Ecclesia corum deserta : non. ab hominibus ;
aliudat enim perversis hominibus, quomodo semper
malorum ma;or e-t copia quam bonorum : sed deserta
esL a sanctis, leserta a sanctitate,a fide,a veritate, a gra-
lia, a Spiritu; deserta denique ab ipso Deo, et a bonis
omnibus qua suit Dei. Sieut enim homo, qui Dei non
est, mortuus dicitur esse, νέο vivat : quia. nou
Dco, sed diabolo vivit : sie onmis Ecclesia quamvis
abundet hominibus, tamcn si ab illis bonis qu: dicta
&unt defuerit, deserta est : quia non Deo, sed diabolo
pleua est. Dico enim vobis : Non me videbitis amodo,
donec dicatis, Benedictus qui venit in nomine Domini.
Vere enim ex tempore perditionis suie lxseretici num-
quam Christum viderunt, Vident enim eum flde, non
oculis, qui secundum veritatem cjus credunt. ia eum :
qui autem nou credunt, circi sunt corde, non cor-
[rore ; non necessitate, sed voluntate, Cognituri sunt
autem cuin iu die judicii nolentes, quando videbunt
eum in majestate Patris, quando videbunt eum etian
omnes iniqui, et Dominum eum confitebuntur. no-
lentes : Domine, Domine, nos in nomine tuo. daemonia
ejecimus ( Matth. 3. 22), cic. ; sed. nihil illis proderit
tarda. confessio. Tunc οἱ isti. dicti sunt. Christo :
N«cs iu nomine tuo docuimus, ei in nomine Quo. damo-
nia ejecimus, Dicet autem ad eos : Numquid iu virtute
mea? numquid in. spiritu teo? In uomiie euim inco
aliquid agere, seductorum est : sed in virtute mea,
et in spiritu meo, sanctorum. Discedite a tie, nescio
qui estis. Sicut. enim vos cognoscentes 116, cogno-
*cere. noluistis, non propter. dilficultates. veritatis
mee, sed propter. iniquitates. malitiie vestrae : sic et
ego cognoscens. vos , nolo cognoscere, non. propter
exirancas personas vestras , sed propter odibiles
uialitias vestras.

Homilia xlvj, ex capite xxiv.

1. Egressus Jesus de templo, ibat : et. accesserunt
discipuli ejas, ut ostenderent. ei a'dificationes. templi.
Superius. ingressus. est. Doninus templum, querens
Sauclitatem templi : sed cum in templo nilul inveni-
ret proprium templi, egressus de templo ibat : quia
aedificium quidem stabat, quod. erexerint. homines,
sanctitas vero ceciderat, quiin. constituerat. Deus.
Nam templum hominum est :diicatio L.pidum pulchre
compositi : templum. autein. Dei est. coigregatio
electorum religiose conversautium.. Ibat de templo
foras, id est, de διά οἱ ad gentes. Ibat neu. solum
corpore, sed voluntate recedens iu spiritualibus.
Ecce si pars aliqua. domus fuegit decisa, eum labore
tanien possibile est ut. reparetur : $i autem ipsnm
fundamicntum fuerit conquassatuui quid faciat pater-

familias, nisi forte in aliquo loco nova faciat funda-
menta, et lapides de priori domo (ransvectaus , aliam
sibi :dificet domum? Sic οἱ in spiritualibus, οἱ qui-
dem populares peccaverint, per poenitentiam cor-
riguntur : si autem sacerdotium ipsum fuerit dissi-
tum, quod est populi fundamentum, quid. faciat
eus? Hac ratione gentem Judoam relinquens, in
alio luco, id est, in medio gentium universarum,
nova posuit fundamenta, id est, apostolos suos, οἱ
omues bonos trausfereus. qui fuerint ex Judzis, di-
cente propketa : Convertantur. ad. me, qui timent. te
( Psal. 118. 79 ). Novam sibi fecit Ecclesiam, et ad-
monuit illam, ut sicut mutavit. locum, mutet et mo-
res, dicens per prophetam : Audi, filia, et. vide ct
inclina aurem (uam, οἱ obliviscere populum tuum, οί
domum patris tui, et. concupiscet. vex decorem. tuum
( Psal. 44. 11. 12). lbat enim, numquam ad illud
templum iterum reversurus : jam. enim maledixer:t
ei, dicens : Numquam ez te. fructus nascatur ( Matth.
91. 19 ).II:ec euim synagoga erat illa ficulnca, ornata
foliis, et fructibus vacua : quie arbor. videbatur, non
autem crat nisi figuralis, sed erat. synagoga realis :
sicut οἱ Jud:ea, quiz verba sanctitatis. portabat, et
opera pieLitis non liabebat ; quas videbatur popilus
Dei, non autem erat, ad quam venit. Christus esu-
ricus.
Christus esuricns quomodo satiatur.—Christus enim,
si esurit, quomodo satiatur ? Satiatur in fide homi-
Rum, esurit auteni in intidelitate eorum. Et desuper
Saimaritanum puteum gaudens sedebat, quouiam fides
Samaritanorum offerenda ei fuerat ( Joan. 4. 6 ) tam-
quam optimus cibus. Hie autem in templo nullain
escam human:e sanctitalis inveniens,egressus de tein-
plo, tristiter ibat. Et vere incrito tristabatur, et erat
quod irasceretur. Apud Sainaritanos in peregre satia-
tus est, apud Judxos in domo propria mansit jejunus.
Nam ibat. Per hoc quod hic dicitur, {δαι, hoc signi-
ficat, quasi offensus. ibat. Alioqui sufficeret. dicere,
Cum egressus fuisset de templo, accesserunt ad euim,
Quemadinodum homo, si. vadat alicubi, existimans
invenire responsum, si non invenerit, confusus egre-
ditur, quasi qui perdidit aliquid, quia quod sperabat
non invenit. Ideo et apostolis quasi dolore repletus,
respondit : 2. Awen. dico vobis, non stubit hic lapis
super lapidem, qui non destruatur. Non potesl pacilica
loqui, qui cor habet turbatum. ΕΙ accesserunt. ad
cum discipuli ejus, ut ostendercut ei structuram templi.
Adhuc apostoli carnales constituti, Spirituales octlcs
nondum bene. apertos liabebant , et ideo spiritaaliter
adhuc vivere non poterant, Ecce enim totum templuin
jacebat spiritualiter dissipatum, et illi quasi mirabi-
lem compositionem templi Christo moustrabant, non
intelligentes quia hoino quidem in aedficatione parie-
tum delectatur, Deus autem in conversatione saucto-
- rum, dicente propheta : Domine , dilexi decorem. do-
mui tuc et locum hubitationis glorie tue ( Psal. 25. 8).
Quem decorem? Non quem diversitas splendeutiuimn
marmorum facit, sed quem priestat. varietas viven-
tium gratiarum. lle decor cornem delectat, iste vivi-
ficat animan : ille pro tempore decipit oculos et
deludit, iste antem in perpetuum zedificat intellectum.
Jesus autem. respondens eis, ait : Videtis haec omnia ?
Amen dico vobis, non relinquetur tic lapis super lapi-
dem, qui nou. destrualur.. Apostoli unam rei osten-
dere voluerunt, et ipsam. inutilem : Christus autem
eis duarum rerum salutarium dedit vivam respons:o-
nem. Nam et de futuro eos admonet, quasi priescius
. Deus, et de przsenti eos docuit, quasi benignus
magister. Illi aspiciuut illa quie in. hoc seculo viva
servanL : ipse autem monet de bis que iu futuro
&:cculo ztterna perduraut, Nam que videntur, tempo-
ralia sunt * qut autem non videntur, eerna (9. Cor. 4.
15). Quid iniruim, si lice sunt. peritura, quie manus
humana censtruxit ? Sciamus etiam illa esse solveuda,
quie sanus divina. greavit. Quia initio tu terram fun-
flas:i, Domine, et opera manuen. tuarum. sunt. cali ;
qni peribunt, tu autcit vcrmanes in aeternum ( Psal. 401.

OPUS IMPERFECTUM 900

26. 27). Quicquid enim videtur, carnis cst mvsie.
rium : quicquid. non. videtur, animarum. Cum ergo
caro transierit, necesse est ut et visibilia universa
Pertranseant : quia non est fas, ut cum rerum visi.

ilium domina caro transierit, mysteria quasi digni-
tosiora remancant. Si civitas aliqua regi sto terreno
fuer.t facta rebellis, nonne tollit ab ea jus civitatis,
et milites suos trausmittit, ut fiat. deserta, utqua
potestatem regis sui non cognovit in bono, cognoscat
In walo, et ipsa desertio testificetur, quid ei profuetit
autea propitiatio regis ? Hiec autem. gens. nahi. Regi
celesti rebeliis effecta. est, legem meam corrupit,
pricepta mea contempsit, ministros meos οσοι,
Super meipsum jam impias manus erexit, οἱ adline
interficere me cogitat, nisi me defenderet immortalis
natura [deo to?Iam ex ea. pignora veritatis mu, id
est, Spiritum sanctum. Tollam exercitum meum, id
est, angelos qui custodieliaut. eam, tt ΠΟΥ. stet. liic
lapis super lapidem. Cum eigo salus ab ea recesserit,
necesse est at perditio dominetur.

lIomilia xlviij. ex capite xxiv.

9.Sedeute autem eo super montem Oliveti, acccssernit
ad eum discipuli secreto, dicentes : Dic nobis, quando
hac erunt, et. quod. signum adventus tui, et constmuma-
tionis sccculi? 1d est, Quando liec. ernnt, ut nou stet
in templo lapis super lapidem, sieut dici- ? Et ad.lunt
interrogationibus suis οἱ alterum , scilicet ut siguifi-
cet eis etiam sxculi finem, cujus Christus non fecerat
mentionem. Sed illud primum interrogant ος se et
propter se, hoc autem secuudum ex nobis et propter
nos. Nam neque nos templi illius. diruptionem
aspexiinus, neque illi s;enli fiuem : ideo illis expedie-
bat audire signa diruptionis illius, nobis autem ct-

dit cousummationis agnoscere signa. Cmuibus enim
aborantibus dulcis est. finis. Viator libenter iuterro-
gat, ubi est tmansio ; mercenarius frequenter compu-
Ut, quando annis completur ; agricola semper tempus
messis exspectat ; negotiatior die ac nocte tliec;ir sue
discutit. rationcin ; mulier. prargnans semper de. de-
cimo mense cogitat : sic et servi. Dei libenter de con-
summatione sxceuli requirunt. Scriptum est. enim:
Ubi erit. thesaurus. tuus, ibi erit et cor tuum ( Mlutth.
6. 21). Ecce si solidorum aliquam quantitatem habeas
in arca repositam, quotienscumq:e veniens de platea,
domum tuam ingrederis, ante. omnia. illum. locum
oculi tui respicinnt, ubi solidos habes : sic et. saucti
illum locum. respiciunt, ubi repositam habent coro-
nam, Nam utile est tempus cousummnationis cogno-
scere : quia. et homo in itinere constitutus, quanta
magis appropinquaverit mansioni, tanto amplius inci-
[pnt lestinare. Nam in. longa via etiam veloces honi-
nes pigriter ambulant : quando autem via. fuerit bre-
viaa, etiam pigri velociter ambulant, Hac datione οἱ
l'aulus exlortans dicit : Nunc enim propior est nos'ra
salus, quam cum credidimus ( £om. 15. 41) : quia ap.
ropinquata spes. excitat. maguanimitatis. virtute,
deo quanto magis laudabiles suut sa^icti, qui. ante
Christum fuerunt, tanto nos. vituperabiles, qui pos
Christum sumus, et adliuc de sieculo recedere iolü-
mus. Ili quidem sciebant finem esse futuvum ; quauda
autem,nesciebant, Nos autem, Domino demonstrant,
quotidie seculum finiri videmus, et tamquam. wali
servi, jam albescit aurora, et adhuc dorauimus, Nan
peccatores homines numquam putant. sieculi fiuem
esse futurum. Et quid mirum, si qucd audiunt non
credunt : cum mec illud credunt, quod. quotile
vident ? Nam quotidie manibus suis efferunt mortuos,
el mortales se esse. non putant, 4. Ft respondes
dixil eis : Videte ne quis vos seducut. In. primis hoc
zslimo prxtermitti non oportere, ut. consideremus
quid interrogant. apostoli, et sic melius. intelligemus
quid Christus respondit, luteirogant enim hac. duo
apostoli, Quod. signum erit. destructionis Jerusalem,
οἱ, Quod δἱρ consumimationis mundi. In consun-
matione en m genüs Judo Jerusalem destructa e,

$09 .
sunt in. Christianitate , conferant se ad Scripturas.
Sicut enim verus Judzus est Christianus , dicente
Apostolo. Non qui in manifesto Judaeus est , sed quiin
occulto (Rom. 2. 98. 29) : sic vera Judza Christia-
nitas est, cujus nomen iutelligitur confessio. Montes
autem sunt Scriptur: apostolorum aut. prophetarum,
de quibus dictum est : J(/uminas tu mirabiliter a
montibus cternis (Psal. '15. 5). Et iterum de Ecclesia
licit : Fundamenta ejus in montibus sanctis (Psal. 86.
1). Et quare jubet in hoc tempore omnes Christianos
conferre se ad Scripturas ? Quia in teinpore hoc , ex
quo obtinuit hzresis illas Ecclesias , nulla probatio
potest esse verz? Christianitatis , neque refugium po-
test esse Christianorum aliud , volentium cognoscere
fidei veritatem , nisi Scriptura: divine. Autea. enim
multis modis ostendebatur, qu:e esset Ecclesia Christi,
et qux gentilitas : nunc autem nullo modo cagnosci-
tur, volentibus cognoscere qu:& sit vera Ecclesia
Christi, nisi tanttuinmodo per. Scripturas. Quare 7
Quia omnia hzc, qua sunt proprie Christi in veri-
tate, liabent et hzreses ill:e in schismate : similiter
Ecclesias , similiter et ipsas Scripturas divinas, simi-
liter episcopos, czxeterosque ordines clericorum , si-
wiliter baptismum , aliter euclaristiam , et cztera
omnia, denique ipsum Christuin. Volens ergo quis
cognoscere quie sit vcra Ecclesia Christi , unde co-
gnoscat in tantze confusione similitudinis , nisi tan-
tummodo per Scripturas? ltem antea et per signa
cognoscebantur, qui erant veri Christiani , οἱ qui
falsi. Quomodo? Falsi quidem 3ut non poterant
f»cere, sieut veri Christiani : aut talia non poterant,
qualia veri Christiani : sed faciebant vacua , admira-
tionem quidem facientia , utilitatem autem nullam
habentia : sicut frequenter exposuimus. Christiani
autem faciebant plena , non solum admirationem fa-
cientia , sed etjam omnem utilitatem habentia. Et
per hzc cognoscebantur qui erant veri Christiani ,
qui falsi. Nunc autem signorum operatio omnino
levata est : magis autem et apud eos invenitur, qui
falsi sunt Christiani, fieri ficta. Sicut autem Petrus
apud Clementem exponit , Antichristo etiam pleno-
rum signorum faciendorum est danda potestas. Item
ες moribus ipsis prius intelligebatur Ecclesia Christi,
quando conversatio Christianorum, aut omnium, aut
inultorum erat sancta, qui apud impios non erat.
Nunc autem aut tales aut. pejores facti sunt. Chri-
stiani , quales sunt hzretici aut gentiles. Adhuc au-
tem et major continenlia apud illos invenitur, quain-
vis in schismate sint , quam apud Christianos. Qui
ergo vult. cognoscere qux sit vera Ecclesia Christi
unde cognoscat, nisi tantummodo per Scripturas ?
Sciens ergo Dominus tantam confusionem rerum in
novissimis diebus esse futuram : ideo mandat, ut
Christiani qui sunt in Christianitate , voleutes firmi-
tatem accipere fidei νε, ad nullam rem fugiant ,
nisi ad Scripturas. Alioqui si ad alia respexe-
rint, scandalizabuntur , et peribunt, non intelli-
entes qu: sit vera Ecclesia. Et per hoc incident
in abominationem desolaiionis , qu:e stat in sanctis
Ecclesi: locis. Et qui super tectum est, in. tem-
pore illo non descendat tollere aliquid de domo
sua. Domus nostra est corpus nostrum. Superiora
ejus sunt. cor, aut caput, quz intelliguntur domus
tecta. lnferiora autem sunt venter, aut czetera. oc-
cultabilia membra. Tamen ut melius intelligamus qu;e
sunt tecta domus, historiam de Raab proferamus. llc
suscepit legatos Jesu Nave, ct in superiori parte domus
abscondit, ne inveniret rex Jericlio ( fosue 3). Hxc
est Ecclesia, quz aliquaudo meretrix fuit, quz legatos
Jesu Christi , id est, apostolos et prophetas , hoc est,
scripla eorum suscepit, et in superiori parte corporis
sui abscondit : id est , in sensu , in memoria, et iu
corde , ut non inveniat eos rex mundi diabolus, ut
eonlidenter dicere possit : n corde meo abscondi elo-
quia (ua, ut non peccem (ibi ( Prol. M8. 44 ). Quid
ergo ? Quicumque in tempore illo fuerit super tectum,
id est, in rebus spiritualibus vivens , qu:e sunt aut in

PaTROL. (κ. LVI.

IN MATTILEUM. HOMIL. XLIX.

capite , aut in. corde : qwe tecta. dicuntur eorpotis
nostri, et fastigia prinia : non descendat ad. inferiores
corporis sui partes , unde aliquid tollat : id est, non
descendat ad aliquas res carnales, ut desideret aliquid
quod est corporale. Alioqui comprehendet eum ab-
ominatio desolatiouis. Et vide quia quotquot pereunt
de Christianis, propter aliquam corporalem causam
pereunt constitutam deorsum. Alii propter avaritiam,
ut ne perdant quod habent , aut. inveniant quod nou
habent : alii pereunt propter gulam, paupertate coacti :
alii propter uxores, aut propter maritos : alii propter
alias causas carnales : quz omnia pertinent ad inf.-
riores corporis partes. Sicut enim viventes in carne ,
relinquere videmur carnem, relinquentes opera carnis,
et transimus ad spiritum, facientes opera spiritus, ut
recte dicatur de nobis : Vos autem non estis in carne ,
sed in. Spiritu ( Rom. 8. 9) : sic relinquere videmur
inferiora corporis nostri, opera relinquentes carnis,
et ascendimus ad cor et caput, viventes secundum
illas virtutes, quzxe sunt in capite, aut in corde, aut in
spiritu : quie omnia tecta domus nostrz dicuntur.
Mandat ergo fidelibus viventibus in sanctitate, ne ali-
quid concupiscant carnale , quod est descendere , no
forte per occasionem desiderii illius diabolus inveniat
locum , et trahat ad abominationem desolationis , et
pereant. ltem. Qui est in agro, id est, aut in Scri-
pturis, aut in Ecclesiis, aut in Christo, won revertatur
retro tollere tunicam suam, id est, aut conversationem,
aut cultum priorem. Utputa, Judas fuisti, et factus es
Christianus : in agro es, ue ad Judaicum revertaris
cultum. Gentilis fuisti , et factus es Christianus : ne
aliquid quod est gentilitatis resumas, ne per alias oc--
casiones incidas in errores abominationis illius, quam !
haereses illz, si vis Judaismum, habent in se : si vis
£entilitatem » invenies apud eos. Propterea facile ca-
unt in illas, qui non fuerint cauti secundum mandata
Doinini haec przemonentis. 49. Va autem pregnantibus
el nutrientibus in illis diebus. Quia aut ventris, aut
gremii pondere przgravati, non possunt expediti esse
ad fugam. Si enim diiniserint infantes suos, viventium
viscerum suorum patientur separationem : si autem
bajulaverint, suscipient vit:e periculuni. Puto hoc me-
lius intelligi posse spiritualiter ad tempus Antichristi,
qua sunt spirituales pragnantes, et nutrientes Eccle-
sie Christi in singulis quibusque gentibus constitutze.
Ecclesi: , quando praedicant verbum vefitatis, cre-
dentes in fide concipiunt, et habent eos in greinio suo,
quasi in utero, donec formentur catechizati per sin-
ula membra pietatis ct fidei. Cum autem formati
uerint sic, pariunt eos iu baptismo : postquam autem
pepererint , necesse eos habent lactare doctrinis as-
siduis. Sed primum videamus, quomodo Deco formant
in utero Ecclesi:s hominem conceptum in fide. Uiputa,
legis justitia est , abstinere a malis operibus tantum ,
non etiam facere bona opera : Christi autem justitia
non est, abstinere a malis operibus tantum, sed etiam
facere bona opera. Itein legis justitia prima, οἱ salu-
taris, decein habet mandata , quasi decem menses.
Primum , cognoscere unum Deum; secundum , absti-
nere ab idolis; tertium , non perjurare; quartuni ,
colere sabbatum spirituale ; quintum, honoraré paurem
et matrem ; sextum , non occidere ; septiinum , non
adulterari ; octavum , won furtum facere ; nonum,
non falsum testimonium dicere; decimum , nulli
rem proximi concupiscere ( Exod. 20 ) : videlicet se-
cundum mysterium nominis Jesu Christi, quod est in
litera lota : id est, perfectionis indicio. Omnis ergo
Ecclesia, qu:& concipit hominem in utero suo per vei -
bum in fide, prius debet eum formare omnibus his
mandatis, quasi mensibus decem, ut discat prius abs-
tinere ab omnibus malis, et sic eum maturum iu
baptismum parere Deo. Alioquin antequam discat ab
his omnibus abstinere, si baptizaverit euim, non parit,
sed immaturuim projicit : sicut mulier , nisi completis
noven mensibus et decimum tangens peperit, aborium
facit. Propter quod nec est homo ille vitalis. Sicut el

* Apud Commelin. legitur, quoniam.
41

905

compescenda. Ideo autem destruetum. est, ut. etiam
si velint Jud:ei postmodum legem servare, non pos-
sint, aut de pascha, aut de sacrificiis, aut de ceteris
festivitatibus. Ceciderunt ergo corporalia et figuralia,
et surgerent. spiritualia. et. vera. invsteria.. Postea
autem spiritualiter hiv resum annuntiabat fore eerta-
mina, qui impiorum princeps Auticliisuis. contra
Chiistianos fuerat. operaturus in. fide. Nam excitans
diabolus errorum scandala, non statini oppressit Ec-
clesiam, sed prius per varia loca schismata exeitavit.
Utputa, audiebatur quomodo in. illa. civitate Fotinus
boc przdicet. Hem in. illa alia civitate Acoluthus
presbyter lice sapere coepit. Sic audiebautur a Clri-
siiauis schisimata, et. opiniones schismatuin , donec
omnium l:eresum dux una eligeretur perversio. oni-
nibus. Scd in illis non opus erat Christianis turbari,
quia oportebat fieri illa. Quod autem oportebat, docet
Apostolus diceens: Oportet inter vos. luvreses. esse, ul
obati manifesti fiant. ( 4. Cor. 41. 19 ). Et sicnt. in
illis tunc auditionibus przliorum non fuit finis gentis
Judzx:e, sed postea et Jerusalem «debellata est, οἱ
Jud:zi quidam in gladio perierunt, quidam a bestiis,
quidam in servitute venditi sunt, quidam per singulas
gentes dispersi sunt : sic in illis auditionibus schisma-
tum, tempore patrum nostrorum, nou cst factus finis,
se] postmodum Ecclesia. debellata est, mullis ad
praevaricationem aut seductis, aut coactis : modo jam
restat ut fiat (inis. Bene ergo ait, Vos nolite tacbari.
Sive enim tuic in auditione corporalium pr:eliorum,
sive modo in auditione spiritualium praliorum , uo-
sri inturbabiles manent : quia. ca, cui fiunt. in
mundo, non. possunt nocere cis, qui sunt extra inun-
dum : οἱ qu:e. fiunt. carnaliter, ion. possunt. nocere
cis, qui sunt extra. carnem : nee imendacia. Evdunt
eum, inquo habitat Spiritus sanctus : sed mundus
mundialibus nocet, οἱ iendaces. seducunt mendacia.
Quemadinodum si quis in ΠΡΟ quodam taberuaculo
circumdatus sit, si aliqua surrexerit tempestas ven-
loriin, sonum quidem tempestatis audit, vexationes
silvarum videt, ipse autem flatum non sentit : sic qui
intra. δια sedet. inclusus, quando mundus con-
eutitur, rumores turbationuin audit, sveularium mi-
serias aspicit, ipsum auteur coneussio. miundi non
movel. 7. [nsurget enim gens super gentem , el. regnum
super rcgnum. jn tempore illo omnes gentes. et omnia
regua, que videbantur esse sub imperio Romano-
rum, Super gentem. Judiam sunt congregatir, οἱ
onmia pene regna super regnum ipsorum, Nec euim
poterat aliquis parcere eis, quibus Deus irascebatur.
Spiritualiter autem. ita insurgit harresis super lxvere-
sii, et episcopatus super episcopatum. Sicut. enc
tunc iusurgeus gens super genleni, et regnum Super
regnum, sigunm. erat. desiructionis Jerusalem , sic
postea insurgens h:ere-is super haeresim, οἱ episco-
atus super. episcopatum, signum fuit expugnationis
;cclesi;e. Et vere quod dicit, Insurget gens auper gen-
lem, οἱ regnum super regnum, plus convenit. uL sprri-
tualiter intelligamus nunc de liaeresibus, quam. cor-
poraliter tunc de gentibus. Tune enim non geus super
gente insurrexerunt, nec reguum adversus regnum,
cum peue omnes ille gentes et regna super unm
excitat; suntgentem Judam. Tunc euim geus super
gentem, et regnum adversus regnum insurgere recte
dicitur, quando invicet sibi gentes non sunt. sulyje-
ο, sed adversantur. Nunc autem. bresis. super
h:resim | insurrexit, et episcopatus super episcopa-
wm. Nam ο) hwresis impia adversus eas he-
reses videlur insurgere, quis non sapiunt sindliter.
Utputa, limresis. Fotini. non solum Christi Ecclesie
adversatur, sed omnibus liresibus aliter sapieutibus.
IEeresis llomoousianorum, non solum Cliristi Eccle:
αἱ v adversatur, sed et omnibus h:eresibus non sitmili-
ter sapientibus. Ideo dicit : Insurget gens super. gen-
temy et regnum. super regnum ; magis. autem. omnis
hxresis super Ecclesiam. veritatis. Quoniam sicut
Uinc omues gentes, quamvis non essent ejusdem ge-
neris, aut ejusdem moris, tamen non sibi adversaban-

OPUS IMPERFECTUM — 901

tur, &d unam debellabant Judzam : sie diversz he.
re:es, quamvis nonsint ejusdem pravitatis, tamcn nos
sibi adversantur, sed orraes unam .debellant Eeclc-
sinum veritatis. EL. quid? putas ideo diabolum multas
hirescs induxisse, ut invicem se mendacia ejus er.
pegnent ? Absit, Sed multiformes cau-as erroris in-
duxit, ut multis modis Christi circeumveniatur Eccle-
$ia, ut. pars pereat. per illam | sapientiain, pars per
istam. Sicut qui mullas etiam venationes pratendil,
cogitans quia necesse est aut in liaec, aut. ja illa retia
venatio cadat. Ei erunt. (ames, et pestilenti, et. terra»
motus per loca. Quales pestilentix, et qualis fames, et
terremotus pracesserunt Judieam, antequam Jerusa.
lem cape; etur, cognoscere potest qui Josephum legit,
Spiritualiter autem. ita priusquam exspoliaretur Ec-
clesia , sine dubio przcesserunt in. populo Christiano
fames spiritualis verbi, pestilentiae diversorum carna-
lium. vitiorum, terrzmotus spirituales. turbatiunum
populi Christiaui. Nec enim nta fuissent tam multa

schismata in populo Christiano , nisi fuisset in eis

fames verbi : Pestilentie, id est, morbi carnalium

passionum , nisi fuissent in eis commotiones turba-

lionum, sicut significat Dominus in. illa parabola,
quam de seminandis zizaniis ab homine malo propo-
nit , dicens : Cum dormirent. autem. homines, id est,

cum negligerent in peccatis , venit inimicus liomo, el
seminatil. zizania. (Math. 12. 25). Qui autem satiati
sunt pane verbi divini, qui sani sunt a pestilentia

passionum carnalium , qui stabiles sunt in lide et ju-
slitia,aptid eos schismata non inveniuntur dogmatum,

Omnia autem. hzc initia sunt. parturitionis, id est,

pseudochristi venientis, et auditiones preliorum , et

iiurgens gens super gentem, et f:uncs, et pestilen-

t.e, et. terramotus. Sicut νο omuia corporaliter iu-

Lllecta, initia fuerunt malorum. Judieis, iucremen-

umi autem desolatio fuit. Jerusalem : sie spiritualier
hiec intellecta , initia fuerust Christianis, incremen-

uni autem oppressio fuit Ecclesi:. Sicut ergo cera-
inina haeresum initia fuerunt parturitiunis : quomodo

non intelligimus, quia ex quo h:re-es uate sunt , et

discessio facla est multorum, ex eo consummatio

ceepit ? 9. Tunc tradent vos in tribulationem, et occideu

vos, el eritis odio omnibus gentibus propter nomen

meum. /Estimo quod hic jam deficit expositio corpo-

ralis, ut de tempore illo dicamus, quo Jerusalem ca-

pta est a Roinanis : ex eo quod dicit, Tunc tradent in

tribulationem , quoniam apostoli οι caeteri. Christiani
tunc coeperunt pati persequutionem, quando illa omma
coeperunt praeparari contra Jerusalem, et non. potius
ab initio, ex quo Christus ascendit, sicut. Actus apo-
stolorum testantur. Plane igitur spiritualiter intelli-
gere conveni!, quia quando hzc omnia caeperunt fieri
contra Ecclesiam Christi , id est, quando ceperuuit
esse dogmata falsa, quasi pseuduchristi , quando ce
perunt. audiliones fieri, quando cepit insurgere liz-
resis super hiaresim, et episcopatus super episcopa-
tuin , quando facta est fames verbi in populu Οι:
siano, quando comprehenderunt cos —pestileniize
vitiorum multorum, quaudo facti sunt eis terrzinotus
turbatiouum de rebus divinis : tuuc traditi sunt patres
nostri jn multas tribulationes persequutionum iu 10:0
mundo, et occisi sunt, e£ quidam odio habiti sunt
omnibus gentibus, id est, omnibus heresibus. Nau
si hoc, sicut dixi, uou convenit de tempore apostolo-
rum, quando eront adhuc. mulie gentes. non. cogno
scentes Deum, sed de isto tempore dicitur quando
ha'reses ποια) sunt : consequenter lie gentes , quibus
odio facti sunt patres nostri, h.rreses suut iuntelligen-
d:e : quia quando Ecclesia coepit periclitari, nescio Sj
erat in. circuitu aliqua gens, qua non coguosceret
Deum, cui odio esset. Qua autem raüone gentes liz-
reses appellentur, attende. *ic cnim aliquando , de-
structa iurre , filii Noe dispersi sunt, et iu tot partes
divisi, eL super singulas quasque gentes pruposili
sunt principes secundum proposituin ipsorum , angeli
maligni : sola autem gens Judaea in portione laeta est
Dei, sicut in Deuleronomii canticp scriptum ex :

915

hieme aut. sabbuto fiat : uunc exponit quare, id est,
quia. Ert tribulatio magna. Usque ad Christum enim
Jud;vi etsi peccatores fuerunt, tamen filii erant, non
hostes : et ideo omnis ira qu:e venicbat super eos,
castigatio erat de misericordia veniens, non condem-
natio de ira descendens ; crucifixo autem lU omino de-
sierunt esse filii , et sunt facti hostes. Propterea jam
non castigatio venit corrigens, sed condemnatio era-
dicans. Capta est enim Jerusalem ab Assvriis, οἱ ite-
rum reparata est. Destructa est ab Atitiocho, et ite-
vum reidificata est. luvasa est tertio a Pompeio, et
iterum reparata est. Sicut. enim liomo, priusquam
dies mortis ejus adveniat, langucre quidem potest ,
iori autem non potest : sic et Jud:ea ante. Christum
vexata est quidem, perdita autem non est. l'osuuuam
vero borrendum patricidium commiserunt, crucili-
gentes filii patrem, mortem inferentes, a quo accepe-
runt vitam : et quod majus est, occidentes servi Do-
minum, homines Deum , tali eos plaga percussit , ut
numquam sanentur. Sicut illi tale facinus commise-
runt, quale numquam commissum est , nec est com-
mittendum : sic. et super illos talis sententia. venit,
qualis numquam venit, uec veniet. IH:ec aptius est de
consummatione mundi suscipere, cujus figura fuit
tribulatio illa. Tunc vere talis erit tribulatio, qualis
numquam fuit. Tunc dicent homines, Aperiat se ter-
τας et glutiat nos. Usque tunc enim omnis ira quz fit
à Deo, ideo fit, ut fideles quidem tentet, infideles au-
tem emendet : cum autem Antichristus venerit , talis
veniet ira , ut et infideles ownino pereant , οἱ fideles
plenius coronentur. Cum enim multi Christianorum,
credentes Anticliristo , signum nominis ejus in manu
dextera, et in fronte susceperint : tunc exibunt augeli
cum igneis curribus volantes per aera : et invisibili
manu signabunt omues fideles, in quibus tamen in-
ventum non fuerit. signum Antichristi. Ex illo jam
plag:, quxe venture sunt. super terram, in quibus et
liniendus est inundus, jam non tangent fideles, qui
s:guati. sunL, sed illos percutient, super quos An-
tichristi inventum fuerit signum. Erit enim tribulatio
magia, qualis numiquam fuit. Nonne major fuit tribu-
latio in diluvio , quando ab omni creatura uihil re-
mausit, nisi solus Noe cuin familia sua ( Gen. 7)?
llic autein etsi multi occiduntur, tamen multi eva-
dent. Sed in hoc pejor erit tribulatio ista , quia illic
corporalis fuit perditio, hic autem spiritualis. Quis
autem illic tormentis astrictus est, quia coluit Deui?
Sed e contrario puniti sunt, quia noluerunt colere
Deum. Hic autein torimentis afficiendi sunt , qui non
transeunt ad diabolum, relinquentes Deui. Nonne
major fuit tribulatio in Sodomis, ubi nullus eva-it ab
igne, nisi solus Lot ( Gen. 19)? Sed illic fuit adver-
sus peccatores justa Dei vindicta, hic autem erit ad-
versus sanctos erudelis diaboli violentia. Quanto ergo
pretiosior anima, quam corpus : tauto miserapilior
perditio animarum , quam corporum. lllic perditis
iniquis , evaserunt justi : hic autein punitis aut fu-
gatis justis, iniqui gaudebunt. Sed et si qui prudentes
' eunt , cum considerant nou corporalem hujus mundi
statum, qui adhuc quodainmodo stare videtur, quani-
vis el ipse sil. minoratus , sed. spiritualem totius
Christianitatis statum subversum : intelligunt quia
numquam talis fuit tribulatio spiritualis , qualis facta
est nunc ex tempore hxresum corrumpentium uni-
versa. Perierunt, sieut diximus , omnes in diluvio,
sed corporaliier perierunt. Perierunt omnes. spiri-
waliter ante. Christum , preter Jud:eos, sed igno-
rantia perierunt : nunc auiem iu Scientia perie-
runt, et pereunt. Multum enim interest inter illos,
qui in ignorantia suut, et in ignorantia perierunt : et
inter istos, «qui in veritate quidem nati sunt, propter
aliquid autem. mmundiale scientes ad mendacia traus-
ierunt, et perierunt in eis, et pereunt. lili enim for-
sitan aliquo modo habebunt remissiouem ; isti autein
uullam remissionem habebunt, neque in lioc. sa:culo,
ueque in futuro : quoniam ipsi sunt qui blasphemave-
runt, et blasplemant in Spiritum sanctum. llli euin

IN MATTHEUM. HOMIL. XLIX.

9i4

judicandi sunt, quia veritatem noun. qui»sierunt ; isti
autein. condemnaudi, quia spreverunt. Levior enim
culpa est veritatem. non apprehendere, quain, conte-
mnere apprehensam. 32. Et nisi :Deus breviasset. dies
illos, non fieret salva omnis caro. Abbreviabuutur dies,
ut atrocitas tribulatienum breviata compendio. tein-
peretur. Breviatos autein dies intelligiunus, non men-
sura, sed numero. Sicut enim longitudinem dierum,
quai dicit propheta, Domum tuam decet. sanctitas in
longitudinem dierum (Psal. 92. 5), non per longos dies
intelligimus, sed multos ;sic et breviati dies non
breves dies sunt intelligendi, sed pauci. Omnis caro.
Frequenter enim Scriptura: pro hominibus animas
ponunt : sicut. ibi, Septuaginta anima. intraverunt in
4Egyptum. (Deut. 10. 22). Frequeuter pro hominibus
dicitur caro, sicut ibi, Orationem meam. exaudi, ad te
omnis caro veniet (Psal. 04. 2). Quaudo ergo et ani-
mas appellat, spirituales et perfectos, homines vult
ostendere : ubicumque autem carnem, carnales ho-
miues et infirmos. Ergo diceudo, Non fieret salva
omnis caro, vult nobis ostendere, quis non solum spi-
rituales homines et perfecti, sed etiam mediocres
homines et inlirni de illo persequutionis periculo
sunt liberaudi, non virtute fidei, ant. merito operum
snorum, Sed velociter subveniente Christi adveutu.
Non enim propter peccatores dümittit diutius, ut
etiam electi periclitentur, sed propter clectos festi-
naturus est, υἱ neque mediocres deficiant : quia
promptior est Deus ad liberandos bonos, quat ad
perdeudos malos, Nam et aurifex, si invenerit aurum
sordibus inixtum, non propter sordes etiam aurum
contemnit, sed propter niodicum aurum contentus est
eiiam sordes accipere. Sed et semper dies mali san-
ctorum abbreviantur. De iniquis scriptum est :. Viri
sanguinum εἰ dolosi non dimidiabunt dies suos (Psal. 94.
24). De justis autem : Non dabit in eternum fluctua-
tionem justo (Ibid. v. 25). Accipe auteni mihi ad do-
cumentum ipsa tempora anui. Ab zquinoctio. vei nali
duodecimi mensis incipiunt paulatim tepescere aeres
per siugulos dies, usque ad mensem tertium, et dies
fieri noctibus longiores ; item ab aquinoctio autu-
innali meusis septimi. iucipiunt paulatim iterum tri-
gescere aeres per siugulos dies, et noctes fieri lou-
giores diebus usque ad mensem nonum, quando ce-
lebratur Christi natalis ; eL sic. inveniuntur novem
quidem meusibus aeres quidem teniperati, et dies
prolixiores, tribus autem imensibus aeres glaciales,
et dies breves. Vides quomodo Deus misericorditer
dispensavit, ul dies quidem mali inveniautur et pauci,
boni autem plures et longi. Si ergo statum mundi
hujus, qui ad usum omnium hominum communis
habetur, sic Deus misericorditer dispensavit : quanto
magis statum vite eoruin. cum majori dispeusat mi-
sericordia, ut et voluntas eorum in malis tentata cla-
rescat, et virlus voluntatis eorum velociter Deo sub-
veniente non. patiatur defectionem ? Secundum quod
et Apostolus dicil : Teniatio vos non apprehendat, nisi
humana, Fidelis autem. Deus, qui non putietur. vos
tentari. supra. id quod potests sustinere, sed [αεῖει
cum Lentatione etiam. proventum, ul possitis evudere
(1. Cor. 10. 15). 25. T'unc si quis vobis dixerit, Ecce
hic est Christus, ecce illic, nolite credere. Qua ratione
supra quidem, priusquam de abominatione desola-
tionis exponeret, sic dicit : Videte ne quis vos seducat :
multi enim venient in nomiue meo dicentes, quia Ego sum
Christus (Matth. 25.4. 5) ; hic autem, postquam de ab-
ominatione desolationis statura in loco sancto luquu-
tus est, ita dicit : Tunc οἱ quis vobis dixerit, Ecce hie
est. Christus, ecce illic, nolite credere. Si ΙΠΘΙΠΟΓ es
quia. abominationem desolationis interpretati sutnus
staturam. in loco sancto. hanc impiam heresim. οὐ-
cupaturam. Ίσα Christianorum, intelligis. quoniam
eleganter est dictum. Per hauc enim significabat quo-
modo et priusquam heresis ista abominationis loca
sancla obtineret, et priusquam diversarum lieresum
cousutuerentur Ecclesi: seductio quorumdam erat
futura ; sicut ei factuin est. Et postquam obtinuissei,

--

(07

runt,omnes publice habere Ecclesias. Et nos quidem
exposuimus hie auditiones pr;eliorum , et fames, et
terrzemotus , et pestilentias, auditiones l;eresum , ct
inopias verbi , οἱ concussiones Christianorum, et
corruptiones morum , que ante pr;ecesserunt 4 tem.
pore Constantini , usque ad tempus Theodosii. Ab-
Ominationem autem desolationis diximus esse hauc
ipsain hoeresitn, quae oceupavit sancte Ecclesi: loca,
et multos desolavit a fide, et ipsuin exercitum Anti-
christi, et ceteras. hiereses, qua coeperunt publice
habere Ecclesias , loctin. obtinentes. Ecclesi: sau-
ctum. Si quis autein auditiones quidem .praliorum ,
fames et tumultus, et pestilentias, intelligat esse om -
nia hzc mala spirituzlia, quie. faeta. sunt tempore
Constantini simul et Theodosii usque nune, abomina-
tionem autem desolationis intelligat esse ipsum Λη.
tichristum , qui posumodum venire speratur, et obti-
nere loca Ecclesiarum sancla sub specie Christi , ct
multos fideliut desolare : non irrationabiliter dicit.
Nam sive ista lizeresis, quz jam tenuit, sive populus ille
qui postmodum cum ipso Antichristo est futurus: recte
exercitus intelligitur esse Antichristi. Etsic prophet:e
verba significant magis de consummatione mundi: pro-
phetia tamen, sicut docet. Christus, ad utrumque est
dicta. Sunt autem verba illa sic: /n dimidio septimi anni
auferetur ju3e sacri ficium, et abominatio desolutiouis sta-
bit in loco sancto, usquead consummationem temporis, et
cousununatio dabitur super solitudinem (Dan. 9. 21).
lilic exercitus Romanus dictus est abominatio deso-
lationis , quia ad desolationem redacturus fuerat Ju-
daicum cultum : hic autem Autichristus. dicitur ab-
ominatio desolationis . quia multorum Christianorum
animas facturus est desolatas a Deo. Nam antequam
caperent Romani Jerusalem ,. in dimidio hebdomadis
Christus per suam doctrinam tulit de medio juge sa-
crificiun Judaorum. Nam dicitur tribus annis οἱ sex
mensibus docuisse, qui numerus facit dimidium se-
ptem annorum, ut illud sacrificium, quod jugiter fuerat
in usu, tolleretur de medio, et offerretur sacrificium
laudis in voce, ct sacrificium justiti: in operibus , et
sicrificium pacis per eucharistia. Usque ad finem
antem s:eculi tumultus est, quia Judaica coisuetudo
de sacrificiis offerendis numquam est. reparauda.
tein in dimidio hebdomadis, hoc est, tribus annis et
sex mensibus, hoc sacrificium Christianorum tollen-
dum est ab Anticliristo , confugienübnus Christianis
aute eum per loca deserta : non erit qui aut in eccle-
siam intret, aut oblationem offerat Deo. Quoniam au-
tem tribus annis et sex mensibus protendendum est
Autichristi regnum, multe scripturz significant, maxi-
me tamen in Revelatione sua Joannes. Et solitudinem
illam consummatio occupavit : Nam usque. in «finem
tenebit Antichristus : quem Dominus Jesus inter ficiet
spiritu oris sui (2. Thess. 2. 7. 8). De hoc enim etApo-
tolus ait, dicens : Nemo vos conturbet : quia nist. ve-
nerit discessio primum , el revelatus. fuerit homo pec-
cati, filius. interitus , qui adversatur. et extollitur supra
omne quod dicitur Deus, aut. quod colitur , ita Wu in
templo Dei quasi Deus sedcat. (Ibid. v. 5. 4); et addit:
Jam enim mysterium iniquitatis operatur (Ibid. v. 1).
Leg! quemdam sic exponentem : Quoniam omnia ,
jnquit, quecumque exposuit. supra , signa fuerunt
priecedentia diruptionem civitatis illius et templi. Hoc
autein quod dicit, Cum videritis abominationem desola-
lionis, slantem in loco sancto , ct omuia «uie dicuntur
deinceps, sigua sunt consummationis futur:e, οἱ ven-
turi Filii Dei , qui et in abominationenm desolationis
ipsum tradidit Autichristum. Quod autem staturus sit
in loco sancto, dicit hoc modo : Re:edificaturue est ,
iuquit, sanctiarium, quod fuit in Jerosolymis quon-
dam, et ibi staturus (Dan. 9. 25) : ut videntes Jud:ci
credant in eum , uon solum propter signa ejus, sed
etiam propter reparationem templi ipsius, :wstimantes
proplietas in tempore illo esse iinpletos, qui de repa-
ratione Jerusalem proplietaverunt : non intelligentes
quomodo propheta de reparatione templi spiritualis
loquutus est, quain Christus implevit, nou de corio

OPUS IMPERFECTUM

rali quam Antichristus est impleturus. Et tunc, inquit,
implebitur ibi quod prophetavit Jeremias in Juda.
Quando non. crediderunt, inquit, veritati, in tempore
illo loquetur populo huic. et Jerusalem in spiritu se-
ductionis (Jer. 4. 11. 12). Hic excitabit tribulationem
super sanctos, pro eo quod non glorificabunt eum ,
οἱ multos occidet. Sed hoc de liac interpretatione du-
bitibile mihi videtur, si locus templi illius , ex quo
dirutum est jam a Deo, postmodum sanctus. vocatur
secundum quod et hic dicit : Cum videritis abomina-
lionem desolationis stantem. in loco sancto. 36. Tunc
qui in Judga sunt , fugiant ad montes ?. AT. εἰ qui in
tecto, non descendant tollere aliquid de domo sua : 18.
et qui in agro, non revertantur. retro. tollere tunicam
suam. Tuuc, quando viderimus abominationem deso-
lationis stantem in loco sancto, quibus maudat fugere?
Non solum illis, qui tunc. fueru:i& ante captivitatem
Jerusalem, sed etiam nobis, qui videmus abomina-
tionem desolationis. jam stantem in loco saucto : id
est, populum Antichristi iu locis Ecclesiz. lli autem
visibilem hostem fugerunt pedibus, nos auiem invi-
sibilem ho.tem fugiamus actibus bonis. Quamvis
cnim diabolus sit spiritus, et homo corpus : tamen,
numquam illos diabolus potest comprehendere , qui
fugiunt eum per opera bona. Sine causa autem | fugit
ante eum pedibus, qui sequitur eum peccatis. Sed ut
sapienter intelligamus ha:c qu.e proplietice sunt dicta
a Cliristo, breviter cognoscendum est, qualis est con-
suetudo prophetarum. Frequenter ex. occasione car-
nali incipiebant, el sic miscebant prophetiam. Utputa,
David cum fugeret a facie Absalon , ex occasione sus
tribulationis incipiens dixit : Domine , quid muliipi-
cali sunt qui tribulant me (Psal. 3. 1) ? Et introduceus
prophetiam dominice passionis, addidit ita : Ego
dormivi et soporatus sum, el exsurrexi , quoniam Do-
minus suscepit me (Ibid v. 6). Mla ergo quz dixit,
Dowine, quid multiplicati sunt qui tribulant me, ei c»-
tera, qu:e priecedunt, secundum historiam intelliga-
mus. ος autem , quie dixit, Fgo dormivi et soporatus
sum, si secundum liistoriam velis intelligere ; nullum
liabent saporem , ut dicamus , David cum pateretur
a filio. dormivit et surrexit. Quomodo enim dormivit,
ul surgeret ? Quid ergo? Necesse habeinus relinquere
ordinem historix, et spiritualiter intelligeredeChristo.
Tale est quod Petrus dicit in Actibus, interpretans ,
Et non dabis Sanctum tuum videre corruptionem ( Acl.
3, 97. ei Psal. 15. 10) : quia non poterat lioc intelli-
gere de David, sed de Christo : quia David vidit cur-
ruptionem, Cliristus autein. tertia die resurgens , uon
vidit corruptionem. Sic intelligenda est et hiec Chrisü
prophetia. Coepit ex occasione corporalis fug:e , el
qu: faeta est teinpore illo in Jerusalem, et prophetia
magis de spirituali. Ecce enim hoc quod dicit, Q«i
in Judaea sunt, fugiaut αά montes : corporaliter se-
cundum historiam, et si vis intelligere , possibile est
in lempore Romanorum : in tenipore. autem. Ánii-
christi de Judzsa ad montes. fugere corporaliter, non
proderit. Primum, quia uec. erit Antichristus tau-
tumoaiodo in terra Juda, nec Jud:i futuri sunt auto
illum, sed ubicumque fuerint Christiani, ab illo aut
a ministris cjus persequutionen passuri sunt : nec
civitas alia tunc est circumsidenda , sed ubique Chri-
s$tianus populus indagaudus. loc autem quod dicit,
Qui super teclum est , non descendat tollere aliquid de
dono : sive in temp re Romanorum , sive in teapore
Antichristi, non potest liabere corporalem intelle-
ctum : quia in tempore captivitatis, aut persequutionis,
quid prodest homini , si sedeat super tectum, et nou
esceudat deorsum? Sine dubio enim , aut quaudo
non vult. deponitur, aut cum ipsa dumo succeuditur.
Quid ergo ? Spiritualiter hiec omnia magis sunt in-
Lelligenda, hoe modo : Tunc. qui in Judua sunt , [α-
giant ad montes. Tunc cum videritis abominationem de-
solulionis stantem in loco sancto. ld est , Cum videritis
h:eesim impiam, quie est exercitus. Aulichrisli ,
Ssiantem in locis sanctis Ecclesie, in illo tempore
qui in Juda sunt , fugiant ad montes : id. est , qui

909

sunt in. Christianitate , conferant. se ad Scripturas.
Sicut enim verus Judzus est Christianus , dicente
Apostolo. Non qui in manifesto Judeus est , sed qui in
occulto (Hom. 92. 98. 29) : sic vera Judza Christia-
nitas est, cujus nomen intelligitur confessio. Montes
autem sunt Scripturz apostolorum aut. prophetarum,
de quibus dictum est : Jéluminas (u mirabiliter a
moniibus eternis (Psal. 15. 5). Et iterum de Ecclesia
licit : Fundamenta ejus in montibus sgnctis (Psal. 86.
1). Et quare jubet in hoc tempore omnes Christianos
couferre se ad Scripturas ? Quia in teinpore hoc , ex
quo obtinuit hzresis illas Ecclesias , nulla probatio
potest esse νου Christianitatis , neque refugium po-
test esse Christianorum aliud , volentium cognoscere
fidei veritatem , nisi Scripture divine. Antea euim
multis modis ostendebatur, qu:e esset Ecclesia Christi,
et αυ gentilitas : nunc autem nullo modo cognosci -
tur, volentibus cognoscere qu:e sit vera Ecclesia
Christi , nisi tantuimnmodo per. Scripturas. Quare ?
Quia omnia hzc, qux sunt proprie Christi in veri-
tate, liabent et lizereses illae itj schismate : similiter
Ecclesias , similiter et ipsas Scripturas divinas, simi-
liter. episcopos, cxterosque ordines clericorum , si-
iniliter baptismum , aliter eucharistiam , et c:etera
omnia, denique ipsum Christum. Volens ergo quis
cognoscere qux sit vcra Ecclesia Christi , uude. co-
gnoscat in tantze confusione similitudinis , nisi tan-
tummodo per Scripturas? Item antea et per signa
cognoscebantur, qui erant veri Christiani , et qui
falsi. Quomodo? Falsi quidem aut non poterant
facere, sicut veri Christiaui : aut talia non poterant,
qualia veri Cliristiani : sed faciebant vacua , admira-
tionem quidem facientia , utilitatem autem nullam
habentia : sicut frequenter exposuimus. Christiani
autem faciebant plena , non solum admirationem fa-
cientia , sed etiam omnem utilitatem habentia. Et
per hxc coguoscebantur qui erant veri Christiani ,
qui falsi. Nunc autem signorum operatio emnino
levata est : magis autem et apud eos invenitur, qui
falsi sunt Christiani , fleri ficta. Sicut autem Petrus
apud Clementem exponit , Antichristo etiam pleno-
rum signorum faciendorum est danda potestas. ltem
cx moribus ipsis prius intelligebatur Ecclesia Christi,
quando conversatio Christianorum, aut omnium, aut
multorum erat sancta, qux apud impios non erat.
Nunc autem aut tales aut pejores facti sunt Chri-
stiani , quales sunt hzeretici aut gentiles. Adhuc au-
tem et major continenlia apud illos invenitur, quatmn-
vis in schismate sint , quam apud Christianos. Qui
ergo vult cognoscere quz sit vera Ecclesia Christi
nude cognoscat, nisi tantummodo per Scripturas ?
Sciens ergo Dominus tantam confusionem rerum in
novissimi& diebus esse futuram : ideo mandat, ut
Christiani qui sunt in Christianilate , volentes firmi-
tatem accipere fidei verz , ad nullam rem fugiant ,
nisi ad Scripturas. Alioqui si ad alia respexe-
rint, scandalizabuntur , et peribunt, non intelli-
entes qui sil vera Ecclesia. Et per hoc incident
ju abominationem desolaiionis, qu:e stat in sanctis
Ecclesi: locis. Et qui super tectum. est, in. tem-
pore illo non descendat tollere aliquid de domo
sud. Domus nostra est corpus nostrum. Superiora
ejus sunt cor, aut caput, qus intelliguntur domus
tecta. inferiora autem sunt venter, aut czetera oc-
cultabilia membra. Tamen ut melius intelligamus qu:e
sunt tecta domus, historiam de Raab proferamus. llc
suscepit legatos Jesu Nave, οἱ in superiori parte domus
abscondit, ne inveniret rex Jericho ( Josue 9). H»c
est Ecclesia, quz aliquaudo meretrix fuit, quz legatos
Jesu Christi , id est, apostolos et prophetas , hoc est,
scripta eorum suscepit, et in superiori parte corporis
sui abscondit : id est , in sensu , in memoria, et in
corde , ut non inveniat eos rex mundi diabolus, ut
eonlidenter dicere possit : /n corde meo abscondi elo-
quia (ua, ul non peccem libi ( ral. 18. 14 ). Quid
ergo ? Quicumque in tempore illo fuerit super tectum,
id est, in rebus spiritualibus vivens , quae sunt aut in

PaTROL. Gn. LVI.

IN MATTILEUM. HOMIL. χιλ.

capite , aut in. corde : qwe tecta. dicuntur eorporis
nostri, et fastigia prima : non descendat ad. inferiorea
corporis sui partes , unde aliquid tollat : id est, non
descendat ad aliquas res carnales, ut desideret aliquid
quod est corporale. Alioqui comprehendet eum ab-
ominatio desolatiovis. Et vide quia quotquot pereunt
de Christianis, propter aliquam corporalem causam
pereunt constitutani deorsum. Alii propter avaritiam,
ut ne perdant quod habent , aut. inveniant quod. nou
liabent : alii pereunt propter gulam, paupertate coacti :
alii propter uxores, aut propter maritos : alii propter
alias causas carnales : quz omuia pertinent ad inf.-
riores corporis partes. Sicut enim viventes in carne ,
relinquere videmur carnem, relinquentes opera carnis,
et transimus ad spiritum, facientes opera spiritus, ut
recte dicatur de nobis : Vos autem non estis in carne ,
sed in. Spiritu ( Rom. 8. 9) : sic relinquere videmur
inferiora corporis nostri , opera relinquentes carnis ,
et ascendimus ad cor et caput, viventes secundum
illas virtutes, qux sunt in capite, aut in corde, aut iu
spirit! : quie omnia tecta domus nostrz dicuntur.
Mandat ergo fidelibus viventibus in sanctitate, ne ali-
quid concupiscant carnale , quod est descendere , no
forte per occasionem desiderii illius diabolus inveniat
locum , et trahat ad abominationem desolationis , et
pereant. Item. Qui est in agro , id est, aut in Seri-
pturis, aut in Ecclesiis, aut in Christo, won revertatur
retro lollere tunicam suam, id est, aut conversatiouem,
aut cultuin priorem. Utputa, Judaxus fuisti, et factus es
Christiauus : in agro es, ne ad Judaicum revertaris
cultum. Gentilis fuisti , et factus es Christianus : ne
aliquid quod est gentilitatis resumas, ne per alias oc--
casiones incidas in errores abowinationis illius, quam *
hzreses illze, si vis Judaismum , habent in se : si vis
£entilitatem » invenies apud eos. Propterea facile ca-
unt in illas, qui non fuerint cauti secundum mandata
Domini hzc prx:monentis. 49. Ve autem pregnantibus
el nutrientibus in illis diebus. Quia a3ut ventris, aut
gremii pondere przgravati, non possunt expediti esse
ad fugam. Si enim dimiserint infantes suos, viventium
viscerum suorum patientur separationem : si autein
bajulaverint, suscipient vite periculum. Puto hoc me-
lius intelligi posse spiritualiter ad tempus Antichristi,
qua sunt spirituales pragnantes, et nutrientes Eecle-
si: Christi in singulis quibusque gentibus constitute.
Ecclesi* , quando przdicant verbum vefitatis, cre-
dentes in flde concipiunt, et habent eos in greinio $uo,
quasi in utero, donec formentur catechizati per sin-
gula membra pietatis et fidei. Cum autem formati
uerint sic, pariunt eos in baptismo : postquam autem
pepererint , necesse eos habent lactare doctrinis as-
siduis. Sed primum videamus, quomodo Deo forwant
in utero Ecclesi» hominem conceptum in fide, Utputa,
legis justitia est , abstiuere a malis operibus tantum ,
non etiam facere bona opera : Christi autem justitia
non est, abstinere a malis operibus tantuin, eiiaut
facere bona opera. Itein legis justitia prima, et salu-
taris, decein habet mandata , quasi dccem menses.
Primum , eognoscere unum Deum; secundum , absti-
nere ab idolis; tertium, non perjurare; quartum ,
colere sabbatum spirituale ; quintum, bonoraré paurem
et matrem ; sextum , non occidere ; septimum , non
adulterari ; octavum , non furtum facere ; nonum,
non falsum testimonium dicere; decimum , nullam
rem proximi concupiscere ( Exod. 20 ) : videlicet se-
cundum mysterium nominis Jesu Christi, quod est in
litera lota : id est, perfectionis indicio. Ommis ergo
Ecclesia, qux concipit hominem in utero suo per vei -
bum in fide, prius debet eum formare omnibus his
mandatis, quasi mensibus decein, ut discat prius abs-
tinere ab omnibus malis, et sic eum maturum in
baptismum parere Deo. Alioquin antequam discat ab
his omnibus abstinere, si baptizaverit eum, nou parit,
sed immaturuin projicit : sicut mulier , nisi completis
novem mensibus et decimum tangens peperit, abortum
facit. Propter quod nec est homo ille vitalis. Sicut et

! Apud Commelin. legitur, quoniam.
41

911

wiodo pene omnes nou parit. Ecclesia. secundum ea
que diximus, sed abortos facit. Propter quod nec ba-
'püzantur iu veritate a Spiritu sancto. Differt enim
Deus dare eis baptismum Spiritus sancti, donec dignos
se przbuerint illo tali bapüsmate. Sed et. furmatuin
in decem illis supradictis mandatis , et abstinentem a
vitiis baptizans , bene parit : tamen adliuc parvulus
est ille qui baptizatus natus est. Ecclesi:e filius, et
tenere adhuc duorum Testamentorum quasi duaruin
mamillarum modica justitia est nutriendus,quasi tenero
Jacte secundum angustias faucium fidei sux? , quam
ipse cepit carnis natura, quam etiam gentes volentes
laudabiliter vivere servant. Cum autem sic enutritur,
paulatit incipit posse suscipere fortiora et spiritualia
"Christi mandata, quasi nutritorios et vivos panes : id
est : In lege scriptum est, Non occides : ego autem dico,
Nec irascaris. Inlege scriptum est, Non adulteraberis; ego
autem dico , Nec usque ad oculum concupiscas. Iu lege
scriptum est, Non perjurabis : ego autem dico , Non
jures omnino. In lege scriptum est, Oculum pro oculo :
ego aulem dico, Non resistere malo omnino. In lege
scriptum est : Amabis amicum, et odies inimicum : ego
«utem dico , Diligite inimicos vestros ( Math. 5. 21.
sqq. ). Item, Beati. pauperes , beati mansueti , beati qui
lugent, beati qui esuriunt et sitiunt justitiam , beati mi-
sericordes, beali mundo corde , beati paci[ici , beati qui
gpersequutionem patiuntur. propter justitiam ( Matth. 5.
$. sqq. Luc. 6 ). Nam adolescenti cuidam interrogauti,
Quid facium , ut vivam( Matth, 19. 16. sqq. ) ? sic pri-
imum ei sccundum legem mandavit, Non occides, non
edulterabis , etc. Cum autem ille dixisset, Hac omnia
servavi a juveniute mea , secundum zetatem carnalem
qu nos uterum dicimus : sic ei supermandatur :

ji vis perfectus esse , vade et vende omnia tua , et da
pauperibus, et habebis thesaurum in celo, et veni, sequere
ee. Qui ergo talis est, neque mori potest quasi abor-
tivus, nec seduci quasi insipiens, nec vinci quasi in-
Ólirmus, nec perire quasi parvulus: sed est vir perfectus,
et adversus omnia invincibilis filius Dei. Qui autem
parvuli sunt, scandalizabiles sunt. De quibus dicit
Dominus in Evangelio : Amen dico vobis , quicumque
scundalizaverit unum de pusillis istis credentibus in me,
expedit ei, ut mola asinaria suspendatur in collo ejus et
demergatur in profundum maris (Marc. 9. A1 ). Et si
parvuli in Ecclesia scandalizabiles sunt, quauto magis
abortivi mon sunt vitales ? Si ergo hzc ita se habent,
quare non dixit, Va: iis qui in utero hahentur, et vae
Hs qui nutriuntur adhac : sed, Ve praguantibus el
nutrientibus. in illis diebus ? Quia quando hujusmodi
aburtivi abstracti ab utero Ecclesia, aut parvuli tales,
nesciunt quid patiuntur : quando euim non sentiuut,
sic pereunt. Adhuc autem ut. de proprietate loquar
parvulorum, gaudent seducti, ad interitum ducuntur,
et rident illecti. Ideo dicit, V& pregnantibus Ecclesiis
el nuirienübus, quaudo ipse de perditione illorum ta-
lium lamentabuntur et plaugent. Ecce quantos videmus
de Ecclesia hujusmodi abortivos, et. parvulos ductos
ad prievaricationis interitum! Numquid aliquis eorum
lacrymavit ? numquid aliquis tristatus est? Sed adliuc
ex diverso abierunt gaudentes. Sed Ecclesi;e dolorein
perditionis eorum ipsze lamentantur et planzunt. Ideo
dicu, Vw Ecclesiis pregnantibus et. murientibus in illis
diebus. E 5i quidem negligentia Ecclesiarum aut im-
waaturi fuerint nati, aut parvuli, non habentes qui aut
informaret eos, aut postmodum cornsummaret in virum
perfectum , in mensuram etatis plenitudinis Christi :
dupliciter Ve Ecclesiis pregnantibus εἰ nutrientibus
in illis diebus : quia et in lioc sxcculo dolorem patien-
tur perditiouis eorum, et in die judicii damnabuntur
propter negligentiam et eruditionem eorum. Si autem
tcelesie quidem competenter circa eos diligentiam
impenderunt, illi autem ncc audierunt, nec ante ba-
ptismum informati aequieveruut, elongantes $e a con-
ventu et ab omni auditu Seripturarum , et ab omni
verbo doetrina: alloquentium sacerdotum, neque post
baptivmum yprofieere voluerunt : Ecclesiis quidem vie,
quia sivc liec, sive illo modo patientur dolorem per-

OPUS IMPERFECTUM

ditionis eorum : illis autem multipliciter ττ
omnis causa perditionis corum ab illis sulis req
in die judicii. Quoniam corporis quidem pr
non est in potestate hominis, sed Dei ; anim:
profectus voluntarius est. Videamus ergo, ne i
perfectos inveniat aut nunc hbarreticorum. dom
aut tunc ipsius Antichristi. Quoniam sicut oper
in die tentationis przstant spei virtutem : sic
mala desperatijouis opferantur infirmitatem. 90
autem , ut non fiat. fuga vestra hieme , vel sabb
carnaliter et spiritualiter legitur. Fugientibu:
el 1n via manere necesse est, et in silvis lat:
per deserta vagari. Fuga autem vestem porta
sinit, domum intrare non permittit, ignem acci
non concedit. In hieme autem quid faciat fu;
Necesse est ergo, aut fugiens frigore pereat, a:
nens gladio moriatur. Similiter in sabbato non |
amplius ambulare, uisi certum. spatium viz.
dictum est in Actibus apostolorum, Sabbati habe:
Áct.A. 12). Quid ergo faciet fugiens Judaeus in sab
ecesse est ut aut legem przetcreat fugiens, aut
tem suscipiat manens. Spiritualiter autem de
suanis talem habent interpretationem. Hieme
cunt frigus infidelitatis spirituale. Qui enim non
in corde suo ignein, de quo Dominus dicit : |
veni mittere. in terram ( Luc. A2. 49 ). id est, ve
divinum , de quo calefiat in fide : ille semp
hieme est , etsi fuerit in media zstate : quia di
tionum incursus, quasi quasdam teimpestates d
Christi patitur aninia ejus, et alget. Aut in hiem
qui in persequutioue est, et tempestatem patitu
piorum. Et ideo frigida fit fides omnium , et x
num gelat, nisi iterum calefecerit eos Spiritus san
ltem est corporale sabbatum secundum literas |
quod Judi intelligebant, et conservabant, dum a
rali opere abstinerent, non a corporalibus m
*t est spirituale, secundum quod gratia Christi m
festavit : quod intelligunt Christiani et obserr.
abstinentes se non ab opere corporali, sed a coi
ralibus malis. Qui ergo vacat ab opere malo, fac
opera bona, laudabiliter sabbatizat, et sancte sec
dum spiritum , et Dei consilium ; qui autem rec
ab opere bono, faciensopera mala, culpabitur, el in
sabbatizat. De hoc itaque non. bono sabbato loquil
Doininus in hoc loco adinonens , ut ne dies ille i
niat eos in peccatis. ldoo crgo dicit, Ne fuga ve
hieme vel sabbato fiat, quia quicumque in hieme ind
taus inventus fuerit, aut in deliciis hujus mundi sab
tizaus, et otians ab opere bono, necesse est ut tribula
num tempore superatus, pereat credendo Antchri:
quoniam, sicut dixinius, opera bona in persequutioni
ad fidem spei pr:estant virtutem. Quoniam autem de
liciis et peccatis loquitur locus iste, manifestius adap
evaugelista Lucas. Cum enim locum istum expone
ita subjunxit: Videle ne graventur corda vestra incraj
et ebrietate ( Luc. 21. 54 ). Ex duabus ergo para
superioribus prior quidem docet ut festinemus |
fecti esse in fide Christi : quod possumus adimpl
$i Scripturis et doctrinze sacerdotum assidui fuerin
quoniam qui in fide Christi et operibus bonis!
imperfecti, ipsi sunt qui adhuc in utero habeutur,
adhuc parvuli sunt, qui facile periclitantur in tev|
persequutionis, et pereunt, quia dubii sunt de
Christi ; sequens autem docet, ut ne vacui inve
mur ab operibus bonis, et ab exercitatione virtut
quia qui sic inventi fuerint, ipsi sunt parvuli ,q
die persequutionis cito periclitantur a fide Chr
quia non habent opera bona confortantia eos in
nec exercitationem virtutum in suf(ferentia adv
rum. Similiter et ex duabus parabolis sequen!
prior quidem admonet , ne imperfecti invenian
lide : ipsi sunt quidem, qui dubitatienis hieme
tiuntur ; sequens autom, ut ne sine. bonis op
inveniawur in teinpore illo, sabbatizantes ab
bono. 91. Erit enim tribulatio magna . qualis n
ab initio scculi usque modo. Quoni;in dixit, Va
gnantibus et. nutrientibus : εί, Videte ne [uga

913

hieme aut. sabbato. fiat : nunc exponit quare, id est,
quia. Erit tribulatio magna. Usque ad Christum enim
Jud:;vi etsi peccatores fuerunt, tainen filii erant, non
hostes : et ideo omnis ira quie veniebat super eos,
castigatio erat de misericordia veniens, non condem -
natio de ira desceudens ; crucifixo autem Domino de-
sierunt esse filii , et sunt facti hostes. Propterea jam
non castigatio venit corrigens, sed condemnatio era-
dicans. Capta est enim Jerusalem ab Assyriis, et ite-
yum reparata est. Destructa est ab Aitiocho, et ite-
rum reidificata est. Invasa est tertio a Pompeio , el
iterum reparata est. Sieut. enim liomo, priusquam
dies mortis cjus adveniat, languere quidem potest ,
mori autem non potest : sic et Jud:ea ante Christum
vexata est quidem, perdita autem non est. Postquam
vero horrendum patricidium commiserunt, cruci(i-
gentes filii patrem, mortem inferentes, a quo accepe-
runt vitam : et quod majus est, occidentes servi Do-
minum, homines Deum , tali eos. plaga percussit , ut
numquam saneutur. Sicut illi tale facinus commise-
runt, quale numquam commissum est , nec est cotn-
mitteudum : sic. et super illos talis sententia. venit,
qualis numquam venit, nec veniet. H:ec aptius est de
consummatione mundi suscipere, cujus figura fuil
tribulatio illa. Tunc vere talis erit tribulatio, qualis
numquam fuit. Tunc dicent homines, Aperiat se ter-
ra, et glutiat nos. Usque tunc enim omis ira quz fit
a Deo, ideo fit, ut fideles quidem tentet, infideles au-
tem emendet : eum autem Antichristus venerit , talis
veniet ira , ut et infidcles omnino pereant , θἱ fideles
plenius coronentur. Cum euim multi Christianorum,
credentes Antichristo , signum nominis ejus in mann
dextera, et in fronte susceperint : tunc exibunt angeli
cum. igneis curribus volantes per aera : et iuvisibili
manu signabunt omues fideles, in quibus tamen in-
ventuin. non. fuerit sigaum Antichristi. Ex illo jam
plagz?, quie venturz sunt. super terram, in quibus et
liniendus est. inundus, jam non tangent fideles, qui
s'guali. Sunt , sed illos percutient, super quos Àn-
tichristi inventum fuerit signum. Erit enim tribulatio
"agua, qualis numquam fuit. Nonne major fuit tribu-
latio in diluvio , quando ab omni creatura nihil re-
mausit, nisi solus Noe cum familia sua ( Gen. 7)?
llic autem etsi multi occiduntur, tamen multi eva-
dent. Sed iu hoc pejor erit tribulatio ista , quia illic
corporalis fuit perditio , hic autem spiritualis. Quis
autem illic tormentis astrictus est, quia coluit Deui?
Sed e contrario puniti sunt, quia noluerunt colere
Deum. Hic autein iormentis afliciendi sunt , qui non
transeunt. ad diabolum, relinquentes Deum. Noune
major fuit tribulatio in Sodomis, ubi nullus evasit ab
igne, nisi solus Lot ( Gen. 19)? Sed illic fuit adver-
sus peccatores justa Dei vindicta, hic autem erit ad-
versus sanctos crudelis diaboli violentia. Quanto ergo
pretiosior anima, quam corpus : tanto miserapilior
rerditio animarum , quam corporum. lllie perditis
lniquis , evaserunt justi : hic autein punitis aut fu-
gatus jusuis, iniqui gaudebunt. Sed et si qui prudentes
: sunt, cum considerant non corporalem hujus mundi
statum, qui adhuc quodainimnodo Stare videtur, quam -
vis el. ipse sit minoratus , sed spiritualem totius
Cliristiauitatis statum subversum : intelligunt quia
numquam talis fuit tribulatio spiritualis , qualis facta
est nunc ex tempore hxresum corrumpentium uni-
versa. Perierunt, sicut diximus , omnes in diluvio,
sed corporaliier perieruut. Perierunt omnes | spiri-
wualiter ante. Christum , preter Jud:eos, sed. igno-
rantia perierunt : nuuc autem in scientia. perie-
runt, οἱ pereunt. Multum enim interest. inter illos,
qui in ignorantia sunt, et in ignorantia perieruut : et
inter istos, qui in veritate quidem nali suut, propter
aliquid autem mundiale scientes ad mendacia traus-
ierunt, et perierunt in eis, el pereunt. lili enim for-
sitan aliquo modo fiabebunt remissionem ; isti autem
nullam remissionem habebunt, neque in hoc sacculo,
ucque in futuro : quoniam ipsi sunt qui blasplhemave-
runt, et blasphemant in Spiritum sauctum. llli enia

IN MATTILAZUM. HOMIL. XLIX.

9;4

judicandi sunt, quia veritatem μου qus»sierunm ; isti
autem condeinnaudi, quia spreverunt. Levior enim
culpa est veritatem nou apprehendere, quam, conte-
mnere apprehensam. 22. Et nisi :Deus breviosset dies
illos, non fieret salva omnis caro. Abbreviabuntur-dies,
ut atrocitas tribulationum breviata compendio 1em.
pereiur. Breviatos autein dies intelligiunus, non men-
sura, sed numero. Sicul enim longitudinem dieruin,
quam dicit propheta, Domum tuam decet sanctitas in
longitudinem dierum (Psal. 92. 5), non per longos dies
intelligimus, sed multos ;:sic et breviati dies non
breves dies sunt intelligendi, sed pauci. Omnis caro.
Frequenter enim Scriptur» pro hominibus animas
ponunt: sicut ibi, Septuagiuta anima. intraverunt in
“ουρία (Deut. 10. 22). Frequenter pro hominibus
dicitur caro, sicut ibi, Orationem meam exaudi, ad te
omnis caro veniel (Psal. 64. 2). ()uando ergo et ani-
mas appellat, spirituales οἱ perfectos. homines vult
ostendere : ubicumque autem carnem, carnales lio-
mines et infirmos. Ergo diceudo, Non fieret. salva
onnis caro, vult nobis ostendere, quis non solum sypi-
rituales homines et perfecti, sed eiiam mediocres
homines ct infirmi de illo persequutionis periculo
sunt liberandi, non virtute fidei, ant. wierito operum
Snorum, sed velociter subveniente Christi adventu.
Non enim propter peccatores dimittit. diutius, ut
etiam electi periclitentur, sed propter electos festi-
naturus est, ut neque mediocres deficiant : quia
promptior est Deus ad liberandos bouuos, quam ad
perdeudos malos, Nam et aurifex, si invenerit aurum
sordibus mixtum, non propler sordes etiam aurum
contemnit, sed propter modicum aurum contentus est
eliain sordes accipere. Sed et scmper dies mali san-
ctorum abbreviantur. De iniquis scriptum est :- Viri
sanguinum et dolosi non dimidiabunt dies suos (Dasul, 54.
24). De justis autem : Non dabit in eternum fluctua-
lionem justo (Ibid. v. 25). Accipe autem mihi ad do-
cumentua ipsa tempora auni. Ab xquinoctio. vernali
duodecimi mensis incipiunt paulatim tepescere aeres
per singulos dies, usque ad. mensem tertium, et dies
fieri noctibus longiores ; item ab aquinoctio. autu-
innali mensis septiini iucipiunt paulatim itcrum tri-
gescere aeres per siugulos dies, et noctes fieri lou-
giores diebus usque ad meusem nouum, quando ce-
lebratur Christi natalis ; et sic inveniuntur. novem
quidem meusibus aeres quidem temperati, . et dies
prolixiores, tribus autem mensibus aeres glaciales,
et dies breves. Vides quomodo Deus misericorditer
dispensavit, ut dies quidem mali inveniantur et pauci,
boni auteur plures et longi. Si ergo statum mundi
hujus, qui àd usum omuium hominum communis
habetur, sic Deus misericorditer dispensavit : quanto
magis statum vite eorum cum 1najori dispensat mi-
sericordia, ut et voluntas eorum in malis teitata cla-
rescat, et virtus voluntatis eoruin velociter Deo sub-
veniente uon patiatur defectionem ? Secundum quod
et Apostolus dicit : Tentatio vos non apprehendat, nisi
humana, Fidelis auten Deus, qui non. putietur. vos
lentari supra id quod potestis. sustinere , sed. faciet
cum tentatione etiam proventum, ut. possitis evadere
(1. Cor. 10. 19). 25. T'unc si quis vobis dixerit, Ecce
hic est Christus, ecce illic, nolite credere. Qua ratione
supra quidem, priusquam de abominatione desola-
tionis exponeret, sic dicit : Videte nequis vos seducat :
multi enim venient in nomine meo dicentes, quia Ego sum
Christus (Matth. 25.4. 5) ; hic autem, postquam de ab-
ominatione desolationis statura in loco sancto loquu-
tus est, ita dicit : Tunc οἱ quis vobis dixerit, Ecce hie
est. Christus, ecce illic, uolite credere. Si memor es
quia abominationem desolationis interpretati Sumus
staturam in loco sanctio. banc impiam lieresim ο0-
cupaturam loca. Christianorum, intelligis. quoniam
eleganter est dici. Per liane eniu significabat quo-
modo et priusquam hiresis ἶδια abominationis luca
sancla ubtinerel, et priusquam diversarum lieresuum
consttuereniur Ecclesia:, seductio quorumdam erat
futura ; sicut et factam est. Et posb[puani oblinuissci,

et heresum diversarum Ecclesi: constitutze fuissent,
eo amplius seductio quorumdam erat futura : sicut
et lit. Nam prius nudi dogmatum sermones faciebant
errorem, nunc autem multarum h:eresum ipse Ec-
elesix constitutze. deo tunc uniuscujusque dogmatis
nadum verbum dicebant : Ego sum verbuin veritatis,
Ego sum Christus. Nunc autem singulatim professore;
lieresum diversarum dicunt, Ecce hic est Christus, id
est, Ecclesia, et illic, id est, Ecclesia : quia jam non
audiendo dogmatum verba, sed videndo eoruin Eccle-
sias, Christiani scandalizautur infirmi. Adliuc autein
de Antichristo ostendit per hxc verba, quia in illo
tempore saucti in nultis tribulationibus constituti,
fortiter desiderabunt Christi adventum, jam uon sus-
tinente carnis natura. Aliquotiens diximus , quod
disbolus non ingerat genus tentationis in hominem,
Sed desiderium uniuscujusque considerat, el secun-
dum quod viderit hominem desiderantem aliquid, ex
eo accipit occasionem tenlandi. Unde et Christum
eum esurientem sensisset, tentavit in faine. Et Adain
et flevam cum vidisset divinitatis amorem habentes,
divinitatis promissione seduxit. Et Judam cum inve-
nisse. avarum, pecunie cupiditite ad proditionem
Salvatoris attraxit. Sampsonem cum invenisset ama-
torem feminarum, per mulierem przcipitavit (Ju-
dic. 16). Sic ergo et tunc diabolus videns sauctos in
angustiis constitutos, et fortiter desiderantes Christi
adventum, primum quidem propter intolerabiles per -
sequutiones, deinde propter repromissionem tempo-
ris illius de adventu Christi, αυ facta fuerat in
Scripturis, ideo sub nomine Christi et proplietaruin
tentabat scducere sanctos. Et quos diversis cruciati-
bus non potuit superare, victus iu sua credulitate, ar-
mabat se fraude, dicens per suos ministros : Ecce hic
est Christus, ecce illic. Nam quando aliqua rerum con-
turbatio fit, tunc abundant mendacia. Unusquisque
enim dum aut timet adversa, aut desiderat prospera,
ipse sibi novas generat famas. Et ita diabolus sus-
pensas animas hominum inventa occasione delu-
dit, hoc nuntians in auribus hominum, hoc osten-
tans ante oculos eorum, quod unumquemque aut
timere aut desiderarecognoverit. Sicut enim zegrotus in
doloribus positus, omni lremini ostendenti sibi aliquid
8d remedium, facile credit, non dijudicans personas me-
dicantium, neque discutiens artificia eorum : ipsa enim
doloris anxietas omnia omnibus credere cogit : sic et
tunc sancti in necessitate persequutionum positi, et
quasi :egroti, desiderantes refrigerium Christi, ouwni-
bus referentibus aliquid de Cliristo, facile credent.
]psa enim pressura necessitas credere cogit. 21. Ex-
surgent enim pseudochristi, et pseudopropheie, et dabunt
signa magna : non inutilia, neque vana , qu:e ministri
diaboli facere solent : sed magna, id est, utilia et
plena, qu:e sancti facere solebant. Nam in tempore
quidem apostolorum et. postmodum, ministri quidem
Christi utilia et plena sigua faciebant ex parte dextra :
qualia sunt, cexcos illuminare, et alia liujusmodi fa-
cere : ministri autem d':aboli inutilia faciebant , οἱ
vana ex parte sinistra, qu:e admirationem quidem vie
dentibus excitareut, ad utilitatem autem nullius pro-
flcerent. Et erat. inter ministros Christi et ministros
dinboli ex hoe judicare. qui inutilia, et qui utilia fa-
cerent signa. In fine autem temporis concedenda est
potestas diabolo, sicut in historia Clementis Petrus
exponit, ut faciat signa utilia, eL ex ea parte qua
prius facere cousueverant sancti, ut. jam ministros
Cbrisü non per hoc cognoscamus , quia utilia faciunt
signa, sed quia omnino non lic faciunt. signa. Qua
autem ratione hoc ordinavit Deus, attende : quia non
semper Lleinpus vocatiouis. est, sicut ait. Sapientia :
Tempus congregaudi lapides, tempus dispergendi (Eccle.
$.5). Tempus ergo fuit congregandorum lapidum,
quando lapides vivi, id est, fideles, ab inlidelitate
vocabantur ad fidem. Tempus autem erit dispergendi
lapides, uando. Ecclesia tradetur ad tentationem,
ut lapides, id est, Christiani, qui non proficiunt in
zdificationem corporis Christi, foras projiciantur.

,

OPUS IMPERFICTUM 916

Donec ergo fuit vocatio ad fidem ex infidelitate, fece.
runt signa et servi Christi : quia signa divine voci.
lioRis testimonia sunt, ut praedicationis veritas mira.
culis connnendetur ; cessante autem vocatione, inci-
piet seductio revocans hoinines a fidead infidelitatem.
Incipiente ergo seductione, tradenda sunt seduc'ionis
adjutoria diabolo, id est, potestas facieudorum siguo-
rum, ut signis et prodigiis mendacia sua pro veriti
cominendet. Sed forte dicis : Si Deus concessit dis.
bolo virtutem faciendorum signorum , quomodo ipse

- mandat, ne seducantur sancii? si ergo non vult ui

seducantur, ut quid diabolo dat seducendi virtuten?
$! autem vult ut seducantur aliqui, quare ommibus
mandat ne seducantur? Audi. Concedit diabolo :e-
ducendi virtutem, ut ne mali inter bonos remaueant
apud Christum : inandat. autem, ut ne boni inter
malos transeant ad diabolum. Nam sicut crudele e.t
fideles cum infidelibus perire, sic indignum cst fide.
les cum itrifidelibus glorificari. Jta ut in errorem wit-
(ant, si fieri potest, etam electos. Non dixit, Ut seducaut,
Si fleri potest, etiam electos, sed, In errorem miuau.
Frequenter enim sancti videntes aliquas operationes
diaboli absconditas sub specie pietatis, dui Don |ος-
Sunt intelligere profundas insidias inimici, contur-
bantur in corde suo, ac scandalizantur, et dicunt :
Quid sit hoc quod ita fit? Non tamen citu flectuntur,
ut credant : etsi sensu vincuntur quasi homiues, fide
autem stant quasi invicti. Magnitudinem autew si-
gnorum ostendere volens, ideo dicit, Ut, εἰ fieri po-
test : quoniam quantum ad maguitudinem signorum
illorum potest fieri ut seducantur etism elec: sed
ideo non seducuntur, quia perire non possunt , quos
Deus przordinavit ad vitam. Dus ergo siguorum
magnitudinem pr:edicit, in conservandis fidelibus, Dei
tentia demonstratur. Et de tempore lizresum nilii-
ominus conveniunt intelligi hxc. Falsi enin Chri-
stiani sunt false veritates. hiieresuim : falsi. autem
prophetie, przdicatores veritatuim. falsarum. Dant
autem signa, eadem facientes in simulatione , quz
faciunt fideles in veritate. N:un et castitati student,
et jejunia celebrant, et eleemosynas faciunt, et omnem
ecclesiasticum canonem supplent. Aut non tibi viden-
lur magna esse signa seductionis, cum videas diabo-
lum facientem opera Dei? 25. Ecce predixi voli.
Coutestationis verba sunt h:»c, ut ne aliquis. dicat,
Vidi euni talia facientem sigua, qualia ip:e Christui
fecit, et ideo credidi, existimans illum esse Christum.
Propterea dicit, Ecce predizi vobis : ut excusaltioncui
ignorantia: tollat ab hominibus, et praecedeus coute-
statio justam faciat poenam sequentem. Misericordia
enim est, mandatis przvenirc periculum. Non enim
vult quempiam perire, qui omnibus monstrat perditio
nis adventum. 20. Si autem dixeiint vobis, Ecce in
solitudine cst, nolite exire : ecce in domibus, nolite cre-
dere. Hoc nunc tertium de cavendis seductionibus
dat mandatum. Primum est, Videte ne seducamini :
multi enim venient in nomine meo, dicentes, Ego sum
Christus. Secundum, T'unc dicent vobis, Ecce hic es
Christus, ecce illic, nolite credere. Tertium , prxsens,
diceus : Si dixerint vobis, Ecce in solitudine est, nolit
exire : ecce in domibus, nolite credere : Ut in ore duo-
rum vel trium testium stet omne verbum (Matth, 18. 16),
ut trina. denuntiatio inexcusabilem faciat uegligen-
tem. Primum ergo mandatum dedit de seductionibus
futuris, priusquaui abominatio desolatiouis constitue-
retur in loco, et priusquam li:eresum ;ediflcarentr
Ecclesi:*. Secundum autem de seductionibus posl
futuris, sicut jam diximus supra. "'ertium vero mari-
festissime de tempore furentis Antichristi, dicens:
Si quis vobis dixerit, Ecce in solitudine est, nolite exire.
Seducere enim vos volunt. Sed dicat aliquis, Quid
enim? si fideles tunc non. exierint in desertum, ουἱ
non intraverint in. donios : numquid Ρος lioc. ipsun
poterunt declinare periculum, maxime cum tunc Au-
tichristus universa ubique contineat, et intus et foris,
et in civitate et in deserto? Sed vide quoniain hac
dicens ostendit, quia tunc fideles latentes erunt in

t
4

E
/

ὁ
/,

4

923

nis, ne audias verba maligna. (Eccli. 28. 28). Sed quo-
nian fragiles sunt nostr serz, nisi Deus illas serva-
verit: quia. Nisi Dominus custodieril chvitatem, in va-
num vigilut qui custodit eam (Psal. 126. 1) : rogemus
Deum pariter cum propheta : Pone, Domine, custo-
diam ori meo, el ostium circumstantie labiis meis. Non
declines cor meum in verba malitig (Psal. 140. 5. 4).
l'one seras super fenestras oculorum tuorum, ut di-
cas cum castissimo Joh : Posui testamentum oculis
meis, ut non sentirem in virginem (Job 51. 1). Item,
Si concupiri agrum proximi mei, ego seminem, εἰ alii
metent (Ibid. v. 8). ltein. quia fragiles sunt sere fe-
nestrarum nostrarum, Dominum invocemus cum pro-
plieta. dicentes : Inclina cor meum in testimonia tua, et
non in avaritiam. Averte oculos meos ne videant vauita-
lem (Psal. 118. 56. 57). Quid ergo? nescit anima
quando per istos introitus fur ingreditur super eam ?
Vere nescit. Et quidem quando ducitur ad peccatum,
scit : quando autem ingreditur, nescit. deo vigilare
debet, et claudere omnes istos introitus : os quidem
narrationibus sanclis, aures auditionibus piis , oculos
consideratione mirandorum operum Dei, mentem co-
gitationibus occupare celestibus. Non enim sufficit,
ut non loquatur, vel audiat, vel videat vel cogitet
mala. Qui énitn hxc agit, clausit introitus suos, et
implevit, et oppilavit malis adversus bona, ut ne lo-
cum haheat introeundi bonus spiritus : qui autem
mala quidem deponit ab eis, bona antem non suscipit,
ille dicitur apertos habere introitus. Propterea vacantes
cos inveniens inimicus, intrat ad animam. Propter

quod opus est, ut justi introitus non solum vacent a.

alis, sed etiam ut sint clausi, et pleni, et oppilati
honis adversus mala, ut malus non inveniat locum
introeundi. Uude et sapienter Petrus dicit apud Cle-

' mentem, quomodo debet quis incessanter quz Dei sunt

cogitare et loqui : quoniam si mens fuerit in his oc.
cupata, malus non invenit locum ad mentem. Conse-
quenter Propheta non dixit tantum : Beatus vir qui
non abiit in consilio impiorum, et in via peccatorum non
stetit, et in cathedra pestilentie non sedit ; sed addidit :
sed in lege Domini voluntas ejus, et in lege ejus medi-
tabitur die ac nocte (Psal. 1. 4. 2). Et Paulus cum
diceret, Non est nobis colluctatio adversus carnem et
sanguinem, non dixit tantum, Deponite mala : sed,
Suscipite omnem armaturam Dei, ut possitis resistere
in die malo (Ephes. 6. 12. 15) : id est, Omnia opera
bona facite. Sicut enim vas quamdiu plenum est de
aliquo, non recipit supermissum : si autem vacuum
fuerit, recipit omne quod mittitur : sic homo quam-
diu occupatus est malis, non recipit bonum : et si oc-
cupatus fuerit bonis, repellit malum : si autem uec
isto, nec illo se occupaverit, id est, si neque bonis,
neque malis intenderit, omnis spiritus intrat in eum.
lntrans autem, non statim ducit eum ad. peccatum,
sed primum delectat eum in malis, et sensum deside-
riis carnalibus alligat, et posteo ducit ad peccatum,
quando jam, etsi intelligit malum esse quod facit,
non potest resistere contra malum. Si ergo, te negli-
gente domum corporis hoc modo servare, ingressus
luerit fur diabolus, et furatus fuerit vestimenta justi-
tiarum, quibus te renatuin in baptismo induit Deus :
si furatus fuerit aurum intellectus tui, si divinorum
eloquiorum argentum, quod forsitan cum multo fabri-
casti labore : δἳ linteamina gratiarum ους tibi dedit
Deus, cum te adoptaret in filium, czeterasque divitias
spirituales tollens, te dormiente, fecerilque te men-
dicuin et nudum, sicut serpens Adam : quid facies ?
quomodo nudus ante conspectum Domini tui accedes
(Gen. 5)? Et ille quidem nudatus abscondit se inter
ligna paradisi : tu autem sub qua sci-sura petrarum te
abscondes a facie Domini, cum venerit confringere
terram? Et Adam quideni a Deo quxsitus est οἱ in-
ventus, tu autem abjicieris et peribis : quia ille igno-
rans serpentis versutiam, per simplicitatem nudatus
est suam : tu autem sciens, tot Scripturis admonitus,
per negligentiam factus es nudus. Propter quod ille
quidem inortalitate vestitus cst ad tempus, tu autcin

IN MATTILEUM. ΠΟΜΗ,. LI.

926
in seternum ipse tradendus es morti, maxime si to
comprehenderit finis, priusquam tibi per poniten-
tiam altera texes vestimenta. Nam prima gratis prze-
statur a Deo : secunda autem vix, et cum nimio re-
paratur labore et luetu, quomodo hzc parabola est.
eniamus itaque ad ipsam parabol:x causam. Omuis
homo, si sciret, quando dies Domini venturus est su-
per eum sicut fur (sed insperate veniens sicut fur),
preveniret, et non sineret perfodi domum suam. Non
dico quia repelleret a se furem, sed faceret justitiam,
ut veniente sententia Dei, non perfoderetur quasi
ignorans, sed vocaretur quasi jam praparatus ad ex-
itum. Quando animz peccatrices delectantur in cor-
pore, et tamquam in suo proprio domicilio gaudent,
veniens cum sententia Dei angelus mortis perfudit
corpus, et animam violenter divellit ab eo : aninie
autem just, quas non delectantur in corpore, sed
quasi in exsilio sunt, in eas veniente sententia, non
perfodiuntur, sed vocentur gaudentes. 45. Quis enim fi-
delis servuset prudens, quem constituit dominus ejus super
[amiliam suan, ul det illis cibum in tempore? Cum de vigi-
ante et non vigilante super domum suam Dominus lo-
queretur, sciens quoniam plerumque sacerdotes mali
populum obdormire faciunt in peccatis, boni autem ex-
citant a negligentiz: somno, et faciunt vigilare in ope-
ribus bonis : quasi assidua tuba doctrin:x sux exci-
tans ad bona opera animas auditorum, consequenter
de bonis el justis sacerdotibus introducit sermonem,
dicens : Quis est fidelis servus et prudens ? Si enim pa-
terfamilias super possessionem suam villicum ponit ,
ut non cum singulis colonis habeat causam, sed de
solo villico omnium exigat rationem : si ergo inter
cnlonos aliqua indisciplinatio fuerit feeda, unusquis-
que pro suo delicto reus efficitur, villicus autem pro
omnium delictis; et si bene reditum suum reddide-
rint, unusquisque quidem pro sua fide laudatur, vil-
licus autem pro fide omnium remuneratur : sic et
Deus in populo ideo ordinat sacerdotes, ut actuum
eorum ipsi discutiant rationem. Ideoque peccante
populo unusquisque quidem pro suo peccato punitur,
sacerdos autem pro peccatisomnium. Et bene agente
populo unusquisque quidem pro suo bono remunera-
tur, sacerdos autem pro bonis omnium. Quis est servus
fidelis et prudens? Rem quidem laudabilem proponit,
rarissimam autem, ut quis fidelis inveniatur et pru-
dens. Ecce si quezras fideles, id est, Deum timentes :
et 18605 quidem) non. multos invenies, tamen adhuc
facile invenis; item si prudentes quzras, invenies
multos : fidelis autem et prudens dif(icile invenitur :
quomodo qui fideles sunt, id est, Deum timentes, dif-
ficile sunt et prudentes : et qui prudentes inveniun-
tur, diflicile sunt et Deum timentes. Quanto ergo ra-
rior invenitur fidelis et prudens, tanto qui inventus
luerit, beatior est. Prudentem autem dico, non scien-
tem et doctum, sed sensatum ct mente acutum, qui
potest rerum ponderare naturas, et secundum quod
potest, rationabiliter omnia agere. Plerique autem
sunt hahentes scientiam multam, sed nec se sapien-
ter regunt, nec scientiam suam sapienter dispensant.
Et omnis quidem prudens potest et scientiam habere
ex parte, non autem et omnis sciens sapientiam po-
test babere : quoniam sapientia uniuscujusque in
aciu probatur, scientia autem in sermone. Fidelis
quidem quzritur propter Deum, ut timeat Deum :
prudens autem propter homines, ut populum Dei sa-
pienter guhernet. Quoniam ergo Deo non tantum pru-
dentia lhiominis, quantum conscientia placet : homini
bus autem non tantum conscientia, quantum sapientia
prodest : si fuerit tantum quis fidelis, laicum quidem
facit, sacerdotem autem non facit, nisi fuerit Gdelis
εἰ prudens. Ergo fidelis quxeritur, ut faciat priusquam
dicat : prudens autem, postquam feccrit, dicat, et
dicat intelligens cui qualis doctrina conveniat, et
quaudo. Item fidelis quzeritur, ut memor sit paupce-
rum, sicut Paulus (Rom. 15. 26) : prudens auteni, ut
intelligat cui et quomodo debeat dispensare. Et hoc
est quod dicit, dare cibos in tempore et spirituales ct

9219

ebscurata : Ecclesia fidei sux splendorem non potnit
dare clarum, οἱ Cliristiani multi, qui erant. stellze
rationabiles, ceciderit a. firmamento Seripturarum
sanctarum. 30. Timc apparebit. signum Filii hominis
in calo. Quidam putant crucem Christi ostendendam
essc in cxlo : verius autem est, ipsum Christum in
corpore suo liabentem testimonia passionis: id est,

vuluera lance: et clavorum; ut impleatur illnd quod

dictum est, Et. videbunt in quem ptpugerunt. (Apocal.
4. 7). Denique in quo loco przesens evangelista ponit,
dicens : Apparebit signum Pilii hontinis : alii evange-
liste hoc solum dixerunt: Et videbunt. Filium hominis
venientem. (Marc. 15. 26. εἰ Euc. 21. 27) : videlicet
ostendentes signum Christi esse ipsum corpus Christi,
qui in signo corporis sui cognoscendes est, 4 quibus
erucifixus est. Unde in Actibus ad apostolos angelus
sic dicit : Hic Jesus, qui receptus est a vobis, sic veniet
iterum, quemadmodum vidistis eum. entem. in celum
(Act. 1. 11). Non sic portatus in tali nube: nec
enim cum tali gloria ascendit, cum quali veuturus est
judicare : sed,Sic vertiet , hoc est, similiter cum hoc
corpore, cum quo ascendit. Vides ergo, αἱ quasi
signum datur apostolis corpus ejus, dicens : Sic veniet.

Vulnera Christus quare servavit. — Vis autem scire
quia: ad signum passionis sux vuluera corporis sui
servavit? Audi
Thomam : /nfer digitum tuum huc, et vide manus
meas : et affer manum tuam, et mitte in. [atus meum,
el noli esse incredulus, sed fidelis (Joan. 90. 2T). Qui
mortuum corpus suum suscitavit, qui tulit costam de
latere Adze, et supplevit carnem : numquid etiam
non petuit corpus suum sanare, et. integrum susci-
tare ? Sed: corpus quidein. suscitavit, vulnera auteni
ejus servavit, ut in die judicii proficerent ad testimo-
nium passionis eontra Jud:;ros, et omnes, qui dene-
gauntes Filium Dei crucifixum in corpore, judaizant.
Propterea quasi manifesto signo convenienter sub-
jungit, dieens : Twnc plangent: se omnes. tribus terra.
Plangent enim se Judxi, videntes viventem et vivifl-
cantem, quem quasi hominem mortutm :estimabant,
et convincentes se corpore vulnerato, scelus suum
denegare non poterunt. Plangent se et gentiles, qui
vanis philosophorum disputationibus decepti, irra-
tlonabilem stultitiam putaverunt esse, Deum colere
crucifixum, et detulerunt creaturze gloriam Creatoris.
Lugent et Christiani peccatores, qui magis dilexe-

runt. niundum, quam Christum, cum audierint eum:

h:wee verba dicentem ad 86: Ego propter vos homo
factus. «um. Propter vos alligatus, οἱ delusus, οἱ
c:Psus, et crucifixu« sum. Übi est titarum. mearum
injuriarum fructus? Ecce pretium sanguinis mei,

uem dedi pro redemptione animarum: vestrarum.
Ubi esl servitus vestra, quam nihi pro pretio san-
guinis mei debetis ? Kgo super gloriam meam vos
habui, cnm essem Deus, apparens homo, et viliorem
me omnibus rebus vestris fecistis. Nam omnem rem
vilissimam terr»: amplius dilexistis, quam justitiam
meam et fidem. Plangeut se lyeretici, qui purum ho-
minem crucifixum dixerunt, cum viderint ipsum 9.56
judiceim, in. quem. compunxerunt Jud;ei. Quomodo
enim arguat Jud:eos quasi. interfectores Filii Dei, si
non Filius Dei, sed purus homo est crucifixus? Et
(unc plangeni se omnes tribus terre», quia nec resistendi
virtus est contra eum, et fugiendi nulla facultas ante
faciem ejus, nee. peeniteutize locus : ex angustia om-
nium rerum niliil eis remanet przeter luctum. Merito
plangent se, quia tune neque pecuniz divitibus pro-
sunt ad Όλο ΠΝΟΗ ΑΗ faciendam, neque parentes
justi. pro. parentibus intercedunt, neque ipsi angeli
pro hominibus, sicut solehant, faciunt. verbum : quia
non recipit natura judicii misericordiam, sicut nec
lempus misericordie judicium , dicente propheta :
Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine (Psal.
190. 1). Misericordia in priorrauventu, judicium in se-
cundo, [n priori advent, volentibus: apostolis ignem
de c:elo deponere, dixit : Nescitls cujns spiritus estis.
Filius enim hortinis no1 venit judicare mundum, scd

Ol''US IMPERFECTUM

post resurrectionem dicentem ad :

930

salvare (Luc. 9. 55. 56). De sceundo autem sic dicit :
Nam Filius hominis veniet in. majestate Patris sui, e
tunc reddet wnicuique secundum opera ejus. Et vide-
bunt. Filium hominis venientem 1n. mubibus cceli cum
virtute et gloria multa (Matth. 46. 27). 31... Et mittei
angelos suos cum tuba '6ἱ voce magna, el congregabunt
electos ejus a. quatuor ventis. Si quando rex terrenus
processum aliquem aut expeditionem mandat in po-
pulo, dignitates omnes moventur, et exercitus exer-
citatur, tota civitas fervet : quanto magis Rege cz-
lesti exsurgente judicare vivos et mortnos, virtutes
angeliczte commoventur? Terribiles ministri terribi-
liorem Dominum procedentes : Cherubim el Sera-
phim praparentur ad sedem unius, εἰ rationabilis
Μι) vivam. sapientiam portaturus. Nec enin
lest esse res mortua, quze bojulat vitam. Ante
ipsum pro candelabris fulgura viva pracedent, et pm
- tubis horrenda tonitrua. Qualis rex, talis et prazpa-
3:10 regis. Vere magna vox tube terribilis, cui om-
nia obaundiunt elementa, qua. petras seiudil, inferos
aperit, clausuras tenebrarum pertransit, portas «τοῖς
conterit, vectes adamantinos et ferreos coníringet,
vincula. mortis dirumpet, et de profundo abyssi aui-
mas liberatas corporibus suis assignat. H:c omnii
citius consumet in opere, quam sagitta transit in
aere, dicente Apostolo : /n momento, in ictu oculi, in
novissima tuba, Tuba enim canet, et morti resurgoni
incorrupti (4. Cor. 46. 52). In illa voce pulvis jam
dissolutus corporum mortuorum in nova membra
constringitur. In illa voce quasi una persena obnoxia
totum mare discutitur, ut si quid apud se reiinet de
humanis ossibus, sine contradictione restituat. ln
illa voce a quatuor partibus mundi spiritus congre-
gatur, qui resuscitet populum dormientem. 33. A
iia autem discite parabolam. ()uare non ex aliis ar-
ribus, sed potius de ficu sumit similitudinem zsta-
tis * Quia postquam alie arbores vernare ceperint,
frequenter evenit ut accedens frigus przcidat zsü-
tem, et iterum arbores indurescunt : ficus. autem,
quia pene post omnes arbores vernat, difficile posi
licum frigus intervenit. Ideo ergo sic comparati. esl
Ecclesia illi tempori, propter indubitabilem se-
culi novi adventum. Sed quz est ista assimilatio rei,
videamus. Ficus bono verni temporis temperamento
mollescit ad folia, Ecclesia autem miserabili perse-
quutione afflicta compellitur ad mortem. Sed Domi-
nus hanc assimilationem jucunditatis ex. icu non
ad afflictionem corporalem retulit, sed ad spiritua-
lem profectum animarum. Nam quando carnalia ho-
ininis allliguntur, tunc. spiritualia ejus florent, sicut
ait Apostolus : Kt vos suscepistis verbum Dei in tribw-
latione multa, cum gaudio Spiritus sancti (1. Thess. 1.
6). Sicut enim vernali flatu arbores laxantur in folia
οἱ fructus : sic persequutionibus excitantur aniuxe ad
virtutem. Ideo autem semper ficus Ecclesie. simila-
tur : quia sieut ficus sub uno cortice plurima graua
intra viscera dulcedinis inclusa constringit : sic Ec-
clesia sub uno corpore multos Christianos intra viscera
δις caritatis congregatos complectitur. Deinde οἱ alia
ratione. Omnis arbor pene in uno tempore fructum
probet : nam intra paucos dies et maturescunt, et
cadunt; (icus autem ex quo coeperit fructus afferre,
usque ad hiemem fructificare uon cessat : nam ali
colliguntur maturi, et alii hinc procedunt. Sic Ec-
clesia ex quo ceperit sauctos offerre, usque ad finem
srculi non cessabit. Nam per singula tempora ali
dormiunt, alii autem. nascuntur. De hac autem. ficu
*ub alia specie interpretationem fecimus apud Mar-
cum, :wstimantes ubique quod verum cst, non allic-
mantes : ut secundum quod. visum fuerit unicuique,
hoc probetur. 54. Amen dico vobis, non prateribit ge-
neraiio hec, donec omnia fiant. Res dubia seuiper
facit hominem negligentem. Nau quod sine dubio
venturum nobis essc cognoscimus, ad id nosmetipsos
magnanimiter conforlamus. Ne ergo audientes apo-
sioli, cerium periculum pro incerto suscipiant, et
dubitantes de ejus adventu, semetipsos in ncgligentia

9231

ponant, ideo sermonem suum juramento confirmans
dicit : Amen dico vobis, non transibit generatio. hec,
donec omia fiant. Quia. contra. magnum. periculum
magna prazpatratio est necessaria : magna autem. prae-
aratio assiduam adionitionem . requirit, et.eautam.
^1 sciendum est, quia non illud vult Christus apostolis
Buis ostendere, quia jam in continenü futura est
tentatio illa, sed quia omnino futura est. Ergo non
illos homines dicit, qui illo in tempore fuerant nati,
sed familiam gentis ipsius. Generatio ista : id est, aut
facientium lance tentationem , aut. palientium, aut
peccatorum hominum, aut:damongum, qui operantur
in eis, Nam utrique non.egssabunt esse in saculo,
donee consummatio flat, ut dica; iljs, Discedite a.
me, maledicti, in ignem , clermum, qui. praeparatus est
diabolo et angelis ejus (Matth. 20. 41). Necesse est
enim, uL quamdiu fides tentatur, tentatio reservetur.
Aut certe Clristianorum generationem dicit, id est,
Generatio ista mortalis non Lransibit ad immortalita-
tem : Donec, id est, nisi hiec fuerint consummata, ut
postea immortalis et impassibilis fiat. 95. Crlum et
terra. transibunt, verbu. autem, meg non. prateribunt.
Quia cxlum et terra ad ininisterium vestrum creata
sunt, verba autem. mea ad gubernationem vestram
disposita. Caelum el terra vanitati subjecta sunt, di-
cente Apostolo : Vanitati enim creatura subjecta est
( Rom. 8. 20). Naturaliter. auterg, veritas nescit, men-
Uri, nec potest aliquando perire.
Homilia l. ex capite xxiv.

96. De die autem illa et hora nemo scit, neque
augeli celorum, neque Filius, nisi solus Pater. 51. Sic-
μί enim in diebus Noe , ita erit et adventus Filii homi-
nis. 58. Sicut enim erant in. diebus ante diluvium com-
edentes el bibentes, nubentes et nuptyi tradentes, usque ad
eum diem quo intravit Noe in arcam , 59, et non cogno-
verunt. donec venit dilueiun , et tiit omnes : ila erit et
adventus Filii, hominis. Usque nunc exposuit signa
consuimmationis, pr:ecedeutia ante consummationem :
uunc docet, quia subitus veniet novissimus. mundi in-
teritus hominibus nibil adhuc tale fieri suspicantibus,
secundum quod dicit et Apostolus : Cum dixerint pax
et securitas, tunc repentinus illis superweniet interitus
(1. Thess. 5. 5). Et de die illo iucerto ad cumulum
etiam seipsum ponit dicens : De die autem illa et hora
weno scit. ld esi, non solum aliquis hominum , sed
ueque angelorum quisquam, »ec ipse Filius, nisi solus
Pater : ut nemo ferat moleste , quia diem illum Deus
posuit in incerto, cum de ipso sit Filius incertus.
Sinile aliquid scriptum est et in Actibus apostolorum.
Nam cum interrogassent eum discipuli ejus, Domine,
si in tempore lioc restitues regnum Israel (Act. 4. 6. 7)?
respondit eis : Von est vestrum nosse lempora vel mo-
menta quc Pater posuit in sua potestate. Opportune ex
hoc loco convenit admonere, cum multi hoinines,
maxime qui videntur docli , cum, interrogati fuerint
aliqu:un quastionem, si contingeret eus ignorare quod
quaeritur : erubescentes ne videantur aliquid ignorare,
quia totum scire putautur, colorant falsa pro veris,
el dicunt aliis, quod non audierunt a Christo. Pro-

lerea consjderanies hunc locum , non deberent eru-
scere aliquid mysteriorum Dei se ignorare, cum
legant , ipsum Christum non ernbescentem suam
Miorantiam, contiteri ad respondendum , quia Je die
ila εἰ hora nemo scit, neque angeli, neque Filius :
maxime cui sit mysteriorum Dei mul(a profunditas :
néc lamen mentitur, quando ipsum quod scjt, a Patre
accepit. Merito suam scientiam denegat, quce non ex
εο : sicut et alibi cum esset bonys , bonum. se. denc-
gavit , quia bonitas ejus erat.ex Patre, Et ng propter.
dispensationem bumanan zeslimetur scire se negasse,
non dixit, Neque Filius hominis : quig secupdum di-
vinitatem dixisset, non secundum humagam, naturam.
Nam inter Filium Dei et Filium hominis nihil interest.
Ecce senectutis sigua cognoscimus , diem autem ulti-
Inuni jgnorarmus : sie et Jabentis signa scimus, finem
tjus nou agnoscimus. Sicut enim quando videmus

lominem senem, scinus quia propeuiodum moriturus.

IN MATTILEUM. HOMIL. LE.

923

est, quando autem,nescimus : sic et mundum quando
perturbatum videmus, casurum cognoscimus, diem
autem ignoramus. Mysterium Dei scire expedit quidem
hominibus. Nam et servus fidior fij circa obsequium
domini sui, cum coeperit secreta sua committere, Sed
illud scire bonum cst, quod proficit ad zdifleationem
scienti : hoc autem scire, quod nihil nobis prodest ,
magis nocet , et superfluum est. Deus ergo, quia non
omnia mysteria dicit hominibus, non invidet seientia:
μοβἰκῶ : sed quia non omnium mysteriorum scientia
nobis prodest. Sicut enim in diebus Noe, sic erit et ad-
ventus Filii hominis. Sicut erant in dicbus ante diluvium
myanducantes et bibentes, et nubentesg, et nuptui tradentes.,
Quod dicit, Sicut fuit in diebus Noe, manducabant et
bibehant , nubelant et nupfui tradebant : non vetat
manducare, ayt bibere, aut nubere. Nec enim fas est.
ut destruat quod ipse counstituit.: sed jubet nos, ut
quod carnaliter facimus , ad Dej gloriam facientes ,
spiritualiter faciamus, ut carnalia nostra propter δµἰ-
rituale propositum spiritualia flant. Quis est, qui ad
gloriam Dei manducat et bibit? Qui de manu Dei 9ᾳ-
cepisse zstimat quod manducat et bibjt. Quis autem
de manu Dei se accepisse xstimat? Qui operatur ju-
slitiam, et Deun) timet offendere. Nam et servus ille
quasi servus fidelis inanducat in domo, qui considerat
ideo accepisse a domino, ut. opus. domini operetur.
Nam qui Deum non timel offendere, ille sine dubio
non zestimat,a Deo se accepisse quod bibit; sed pro-
pter hoc solum manducat, quía caro est. Quis autem
est, qui ad gloriam Dei nubit? Qui nubit aut propter
desiderium bonorum, filiorum, aut periculum peccati
timens, Quis est, qui propter desiderium. bonorum
filiorum nubit? Qui postquam habuerit filios , circa
Dei disciplinam continet eos, Alioquin qui filios ne-
gligit, ille non desideravit Deo generare, sed diaholo.
Quis est, qui propter periculum peccati nubit? Qui
postquam nupserit, mairüumnonium. casie. censervat.
Qui autem propter matrimonium indilTerenter abutitur
«moribus suis, ille non propter uitelam πας nnpsit,
sed propter abundantem lasciviam carnis. Qui ergo
sie manducat et bibit , non tautum manducare et bi-
bere videtur, quantum Dei gloriam operari : quia non
Sihi servit, sed Devo. Et qui sic nubit, non tantum vi-
detur nubere , quantum Diei gloriam operari : quando
non sibi, sed Deo multiplicat, et sinc peccato conser-
vat. Hoc ergo dicerc vult. Sicut ante diluvium , rece-
dente ab hominibus Dei timore, nihil faciebant homi-
nes ad gloriam Dei, sed omnia propter solam carnem :
sive enim mauducabant aut bibebant, non ad gloriam
Dci manducabant aut bibebant , sicut inandat Aposto-
lus (1. Cor. 10. 5. 4) , sed propter solam volupiatem
carnalem : sic crit circa szeculi finem, Sicut.eniin ho-
mines, qui in totum carni subjecti sunt, quamvis ha-
beant animam, tamen. solummodo carpes dicuntur,
testante Scriptura : Non permanebit spiritus meus iu
homiuibus istis , quoniam sunt carnes ( Gen. 6, 3). ln
quibus autem pars anim pr;evalet, quamvis sint car-
nales, spirituales dicuntur, sicut dicit Apostolus : Vos
autem non eslis in carne, sed in spiritu, si tamen spiri-
tus Dei habite: in vobis ( tom. 8. 9 ). Sic opera homi-
num, quainvis sint spiritualia, si facta fuerint propter
causam carnis, utputa, si quis opus bonum propter
homines faciat, invenitur esse carnale : et. quamyis
sit carnale, si propter causam spiritalem fuerjt fa-
ctum, id est, propter gloriam Dei, invenitur spiritale
esse propter causam spiritualem. Sicut fuit in diebus
Noe (Gen. Ἴ). ld est, sic erit generalis interitus, sic
subitaneus. Sicut tunc omnis creatura deleta est, sola

autem arca evasit, de trabibus quadratis facia , octo,

animas. hajulans : ita, et in consummatione onines
lh:ereses interibunt, una tantummodo arca salvabi:ur,
idest, Ecclesia Christi, de justisliomigibus congregata,
Sicut tuuc quicquid fuit extra arcam, periit, sié et in
line quicumque fuerit extra unam Ecclésiau veritatis,
peribit. Quae Ecclesia habet octo rectores, septem
spiritus, quos enumerat. Isaias (Cap, 11. v. 2 $5), et
unigenitus Dcus : sic ct Salumoun dicit : Sapientia «di-

-

925 OPUS IMPERFECTUM 9t

Jicavit sibi domum , et suffulsit columnis septem ( Prov.
9. 1) : et ipse qui suffulsit , octavus. Subitaneus au-
tem, non ànte nuntiatus, sive ab ullo creditus. Et
quid mirum, si periturum mundum audiunt et non
eredunt? Ecce morituros se esse quotidie audiuut
homines, quotidie alios mortuos vident, et tamen nott
credunt se morituros. Si autem se crederent moritu-
ros, non facerent ea pro quibus moriuntur , id est,
morte digua non facerent. Si ergo illud , quod quoti-
die fleri vident in aliis, de se futurum esse non cre-
dunt, quomodo illud credent futurum , quod adhuc
numquam factum est? 40. Tunc duo erunt in agro ;
unus assumetur, et alter relinquetur. /stimo neminem
dubitare sensatum, h»c praecipue in parabolis esse
dicta, et spiritualiter ea intelligi oportere. Et prima
quidem parabola posita est de popularibus justis , et
peccatoribus. Secunda de doctoribus piis et impiis,
quando omnes homines aut discentes sunt, aut do-
centes. Et Lucas quidem evangelista exponit de duo-
hus in lecto, et de duobus ad molam : priesens autem
Matilieus de duobus in agro, et de duobus ad molam,
Ubi enim Lucas (Cap. 47. v. 54) posuit duo iii lecto
ibi Mattliceus posuit duo in agro. Ex quo intelligere

nobis datir, quoniam lectum et agrum ainbo evange- *

listze id ipsum intelligere voluerunt : quoniam qui in
eorpore suit, et in mundo sunt : et qui iu mundo
sunt, in corpore sunt. Mundus enim nihil aliud intel-
ligitur, nisi homo ; propter quod agrum intelligere
convenit mundum hune , sicut Dominus interpretatus
est supra in parabola zizaniorum seminatorum in agro
(Matth. 13. 58). Duo ergo in agro, omnes Christiani
in mundo viventes eodem, non tamen iisdem actibus
conversantes. E4 justi quidem assutmnentur, peccatores
autem dereiinquentur. Omnes justi in uno homine fi-
gurautur, et omnes peccatores in uno. 41. Duce molen-
les ad molam ; una assumetur, et una relinquetur. Qu
sunt istze mulieres molentes ? Puto, Ecclesi, quarum
una est, de qua Dominus dicit : Simile est regnum
celorum fermento, quod accipiens mulier miscuit in tri-
bus fermenti mensuris ( Matth, 15. 55). Sicut enim,
quainvis multi sint justi, et peccatores, tanien quo-
niam omnium du:e sunt partes , in dnabus ponuntur
personis : sic et Ecclesi:e hz:resum quamvis multe
sint, tamen omnium hzeresum una. Ecclesia dicitur,
et una Christianorum. Una ergo mulier molens est
Ecelesi Christi, Mola est orbis terrarum, propter ro-
tinditatem suam, sicut scriptum est de ea : Voz toni-
irui tui in rota (Psal. 76. 19). Lapis superior est ver-
bum veritatis, quod descendit de cxlo, ut. terrena
ompia complectatur, et protegat simul, et premat, et
molat : dicitur autem lapis, propter fortitudinem
suani. Subterior autem lapis est omne verbum ümpie-
tatis, quod lapis dicitur propter duritiam suam , quod
de spiritu mundi a deorsum ascendit, ut susci-
piat omnia desursum venientia grana , et adversetur
verbo veritatis. H:zec ergo Ecclesia molens, id est,
pr:idicang, cireumducit verbum veritatis, id est, supe-
riorem lapidem c:elestem ς et circumducit per orbem
terrarum, et cireumducit super omne genus huma-
nune, uit quotienscumque sub gremio verbi desuper mi-
serit Dens, molat eos, id est, catechizet, et cogat eos
deponere corticem veteris hominis inutilem et insua-
vem : ut exuti fíant pura medulla et spiritus, id est,
ut jam non sint caro, sed spiritus : et fiat similngo
mundissima , et digna ad sacrilicium Dei , secundum
quod adinonebat Apostolus, dicens : Ezuite vos vete-
gem hominem, qui corrumpitur in concupiscentiis, reno-
vamini autem spiritu sensus veslri (Ephes. 4. 22. 23).
Sicut ergo grana in cortice, nisi molita fuerint, et de-
posuerint cortices, et furfures, et processerint secun-
dum quod sunt abintus, quamvis aquam acceperint,
non conjunguntur ad alterutruin , ut fíat ex omnibus
unius panis, quamvis et fermentatum acceperint , non
fermentantur : sic et homines, nisi moliti fucrint sub
verbo, id est, catechizati, ut depositis corporibus,
spirituales efficiantur , quamvis et aquam baptismatis
acceperint, quamvis verbum fidei luerit inissum in

e0s , sicut fermentum : non conveniunt in idipsem,
nec possunt sapere unum, ut unum corpus efficiantur
quia moliti non sunt. Sicut ergo inter duos lapide
molares teritur triticum , et separatur a cortice sno,
et fit similago munda : sic fideles in medio desuper
quidem urgente se verbo Dei ad fidem et justitiam,
inde autem verbo impio se compellente ad inlidelits.
tem atque peccatum conteruntur, et carnalia sua uni-
versa deponunt, et spirituales efficiuntur. Sed et illa
mulier videtur molere, et verbum meudacii leve οἱ
fragile cireumdtcit : propterea neque molet, quia non
habet viriutem divinam verbum eorum, nec est lapis
superiot. Quomodo enim mendacium mendacio adver-
satur, aut iniquitas iniquitati, ut molatur aliquis inter
eas? Propterea populus eorum molitus non est. Con-
sidera autem et intelliges. Si deponunt carnalia, fiunt
spirituales, et moliti sunt. Si sunt in idipsum fidei,
omnes moliti sunt. Si autem secundum veterem hio-
minem sunt, si altera iterum sapiunt , quomodo nio-
liti sunt? Desuper enim verbum veritatis non com-
lit eos ad fidem, quasi lapis superior ; nec enim
abent eum : desubtus autem verbuin impietatis vn
tribulat eos, quia volentes requiescunt in eo. Quo-
modo ergo molantur , quando non stringit subterius
verbum, nec premit superius? Hzc ergo sumetur, quz
et videtar Ecclesia , et est : illa autem relinquetur,
quie videtur, et non est. Quidam autem et hoc modo
exponit. Molentes sunt filii Israel , mola autem est
verbum legis : quod volvunt et molunt, sunt [ei
mandata in lege, quaxe quasi tritici grana minutaüim
quidem mulentes, id est, quantum ad. se diligeuer
mandata Dei tractantes , numquam tamen ex eis p
nem nutritorium proferentes. Panis autem nutritonws
est unigenitus Deus Verbum , qui intus in mandatis
Dei habetur secundum prophetiam inclusus , quem
lili: Israel carnaliter interpretantes numquam profe-
rebant ad manifestum. Filiorum autem Israel molen-
tium, una videtur quidem esse synagoga, vere autem
dus sunt. Una quidem iniquorum, et sccundum car-
nem Jud:eorum : altera autem sanctorum, et secun-
dum spiritum Jud:rorum. Ilanc ergo sanetorum Ja-
d:eorum et spiritualium synagogam nolentem , et sn-
pervacuam, et aine profectu molam legis trahenteu,
assumet Deus in fine szeuli hujus jam occumbentis ,
et liberabit eam de mola : illam autem aWeram se-
cundum meritum infidelitatis οἱ perversilaus ejus τε-
linquet.
Homilia lj ex capite xxiv.

42. Vigilate ergo , quia nescitis κα lora. Dominus
vester venturus sit, etc. Qua enim ratione homini
absconditus est dies mortis ipsius? Videlicet, ut sem-
per benefaciat, semper mortem suam sperans. E
ratione et ab omnibus hominibus absconditus est dies
adventus Christi, videlicet ut non una generatio sàál-
velur, sciens adventum ipsius, sed omnes, «um in
singulis quibusque generationibus Christi asdventus
speratur. ldeo οἱ interrogantibus se discipulis suis,
Domine, si in tempore hoc restitues regnum Israel? re-
spondit : Non est vestrum nosse tempora vel momenta,

ud Pater posuit in sua potestate (Act. 1. 6. 7). 45.
llud autem scitote, quia si sciret. paterfamilias qua
hora fur veniret, vigilaret utique, et non sineret per(od
domum suam. Paterfamilias est unusquisque secundum
animam in domo Patris sui, fur autein diabolus est :
domus autem, nostra corpora : janux sunt, os et au-
res : fenestras autem, oculi. Sicut ergo per januas εἰ
fenestras cito ingreditur latro, et spoliat patremtami-
lias : sic per os et aures et oculos hominis facile inve
nit diabolus occasionem ad animam, et facit eam ca-
ptivam : sicut et in Jeremia tale aliquid scriptum
est : Quia mors intravit per fenestras nostras (Jer
9. 21). Si vis ergo esse securus, pone seram janu3
Luz, id est, legem divini timoris ori tuo, ut dicas cun
propheta : Dixi : Custodiam vias meas, wt non delix
quam in lingua mea. Posui ori meo custodiam (Psa
59. 9). Item Sapientia docet : Obstrue aures tuas ipi

923

nis, ne audias verba maligna (Eccli. 28. 28). Sed quo-
niam fragiles sunt nostrae serze, nisi Deus illas serva-
verit: quia. Nisi Dominus custodierit civitatem, in va-
num vigilut qui custodit eam (Psal. 126. 1) : rogemus
Deum pariter cum propheta : Pone, Domine, €usto-
diam ori meo, el ostium circumstantiee labiis meis. Non
declines cor meum in verba malitig (Psal. 140. 3. 4).
l'one seras super fenestras oculorum tuorum, ut di-
cas cum castissimo Job : Posui testamentum oculis
meis, ul non senlirem in virginem (4ob 51. 1). Item,
Si concupiri agrum proximi mei, ego seminem, et alii
metent (1bid. v. 8). tein. quia fragiles sunt sere. fe-
nestrarum nostrarum, Domiuum invocemus cum pro-
phela dicentes : Inclina cor meum in testimonia tua, et
non in avaritiam. Averte oculos meos ne videant vauita-
tem. (Psal, 1418. 36. 57). Quid ergo? nescit anima
quando per istos introitus fur ingreditur super eain ?
Vere nescit. Et qnidem quando ducitur ad peccatum,
scit : quando autem ingreditur, nescit. Ideo vigilare
debet, et claudere omnes istos introitus : os quidem
narrationibus sanctis, aures auditionibus piis , oculos
consideratione mirandorum operum Dei, mentem co-
gilationibus occupare czlestibus. Non enim sufficit,
ut non loquatur, vel audiat, vel videat vel cogitet
mala. Qui énim hic agit, clausit introitus suos, et
implevit, et oppilavit malis adversus bona, ut ne lo-
cum baheat introeundi bonus spiritus : qui autem
mala quidem deponit ab eis, bona autem non suscipit,
ille diciturapertos habere introitus. Propterea vacantes
cos inveniens iniinicus, intrat ad animam. Propter

quod opus est, ut justi introitus non solum vacent ἃ

ricis, sed etiam ut. sint. clausi, et pleni, et oppilati
bonis adversus maja, ut malus non inveniat locum
introeundi. Uude et sapienter Petrus dicit apud Cle-
mentem, quomodo debet quis incessanter quz Dei sunt
cogitare et loqui : quoniam si mens fuerit in his oc-
cupata, malus non invenit locum ad mentem. Conse-
quenter Propheta non dixit tantum : Beatus vir qui
non abiit in consilio impiorum, et in via peccatorum non
stetit, et in cathedra pestilentia non sedit ; sed addidit:
sed in lege Domini voluntas ejus, et in lege ejus medi-
tabitur die ac nocte (Psal. 4. 4. 2). Et Paulus cum
diceret, Non est nobis colluctatio adversus carnem et
sanguinem, non dixit tantum, Deponite mala : sed,

uscipite omnem armaturam Dei, ul possitis resistere
in die malo (Ephes. 6. 12. 15) : id est, Omnia opera
bona facite. Sicut enim vas quamdiu plenum est de
aliquo, non recipit supermissum : si autem vacuum
fuerit, recipit omne quod mittitur : sic homo quam-
diu occupatus est malis, non recipit bonum : et si oc-
cupatus fuerit bonis, repellit malum : si autem nec
isto, nec illo se occupaverit, id est, si neque bonis,
neque malis intenderit, omnis spiritus intrat in eum.
Intrans autem, non statim. ducit eum ad. peccatum,
sed primum delectat eum in malis, et sensum deside-
riis carnalibus alligat, et postea. ducit ad peccatum,
quando jam, etsi intelligit. rnalum esse quod facit,
nion. potest resistere contra malum. Si ergo, te negli-
gente domum corporis hoc modo servare, ingressus
luerit fur diabolus, et furatus fuerit vestimenta justi-
tiarum, quibus te renatum in baptismo induit Deus :
si furatus fuerit aurum intellectus tui, si divinorum
eloquiorum argentum, quod forsitan cum multo fabri-
casti labore : $i linteamina gratiarum quie. tibi dedit
Deus, cum te adoplaret in filium, czterasque divitias
spirituales tollens, te dormiente, feceriique te men-
dicum et nudum, sicut. serpens Adam : quid facies ?
quomodo nudus ante conspectum Doinini tui accedes
(Gen. 3)? Et ille quidem nudatus abscondit se inter
ligna paradisi : tu autem sub qua sci-sura petrarum te
abscondes a facie Doinini, cum venerit confringere
terram? Et Adam quidem a Deo quxsitus est οἱ in-
ventus, tu autem abjicieris et peribis : quia ille iguo-
rans serpentis versutiam, per simplicitatem nudatus
est suam : tu autem sciens, tot Scripturis admonitus,
per negligentiam factus es nudus. Propter quod ille
quidem wortalitate vestitus cst ad tempus, tu autem

IN MATTILEUM. IIOMIL. LI.

in seternum ipse tradendus es morti, maxime si te
comprehenderit. finis, priusquam tibi per paeniten-
tiam altera texes vestimenta. Nam prima gratis prze-
statur a Deo : secunda autem vix, el cum nimio re-
paratur labore et luetu, quomodo hzc parabola est.
eniamus itaque ad Ipsam parabolz causam. Omnis
homo, si sciret, quando dies Domini venturus est su-
per eum sicut fur (sed insperate veniens sicut fur),
praeveniret, et non sineret perfodi domum suam. Non
dico quia repelleret a se furem, sed faceret justitiam,
ut veniente sententia Dei, non perfoderetur quasi
ignorans, sed vocaretur quasi jam praparatus ad ex-
itum. Quando animz peccatrices delectantur in cor-
pore, et tamquam in suo proprio domicilio gaudent,
veniens cum sententia Dei angelus mortis perfodit
corpus, et animam violenter divellit ab eo : anima»
aulem just, qu» non delectantur in corpore, sed
quasi in exsilio sunt, in eas veniente sententia, non
perfodiuntur, sed vocantur gaudentes. 45. Quis enim fi-
delis servus et prudens, quem constituit dominus ejus super
(tmitiam suam, ut det illis cibum in tempore? Cum de vigi-
ante et non vigilante super domum suam Dominus lo«
queretur, sciens quoniam plerumque sacerdotes mali
populum obdormire faciunt in peccatis, boni autem ex-
citant a negligentiz somno, et faciunt vigilare in ope-
ribus bonis : quasi assidua tuba doctrin:z sus exci-
tans ad. bona opera animas auditorum, consequenter
de bonis et justis sacerdotibus introducit sermonem,
dicens : Quis est fidelis servus et prudens ? Si enim pa-
terfamilias super possessionem suam villicum ponit ,
ut non cum singulis colonis habeat causam, sed de
solo villico omnium exigat rationem : si ergo inter
colonos aliqua indisciplinatio fuerit feeda, unusquis-
que pro suo delicto reus efficitur, villicus autem pro
omnium delictis; et si bene reditum suum reddide-
rint, unusquisque quidem pro sua fide laudatur, vil-
licus autem pro fide omnium remuneratur : sic et
Deus in populo ideo ordinat sacerdotes, ut actuum
eorum ipsi discutiant rationem. Ideoque peccante
populo unusquisque quidem pro suo peccato punitur,
sacerdos autem pro peccatis omnium. Et bene agente
populo unusquisque quidem pro suo bouo remunera-
tur, sacerdos autem pro bonis omnium. Quis est servus
fidelis et prudens? Rem quidem laudabilem proponit,
rarissimam autem, ut quis fidelis inveniatur et pru-
dens. Ecce si quzras fideles, id est, Deum timentes :
et 1,805 quideii non. multos invenies, tamen adliuc
facile invenis; item si prudentes qusras, invenies
multos : fidelis autem et prudens difüicile invenitur :
quomodo qui fideles sunt, id est, Deum timentes, dif-
ficile sunt et. prudentes : et qui prudentes inveniun-
tur, diflicile sunt et Deum timentes. Quanto ergo ra-
rior invenitur fidelis et prudens, tanto qui inventus
luerit, beatior est. Prudentem autem dico, non scien-
tem et doctum, sed sensatum et mente acutum, qui
potest reruin. ponderare naturas, et secundum quod
potest, rationabiliter omnia agere. Plerique autem
sunt. hahentes scientiam multam, sed nec se sapien-
ter regunt, nec scientiam suam sapienter dispeusant.
Et omnis quidem prudens potest et scientiam habere
ex parte, non autem et omnis sciens sapientiam po-
test babere : quoniam sapientia uniuscujusque in
actu probatur, scientia autem in sermone. Fidelis
quidem quizritur propter Deum, ut timeat Deum:
prudens autem propter homines, ut populum Dei sa-
pienter guhernet. Quoniam ergo Deo non tantum pru-
dentia hominis, quantum conscientia placet : homini
bus autetn non tantum conscientia, quantum sapientia
prodest : si fuerit tantum quis fidelis, laicum quidem
facit, sacerdotem autem non facit, nisi fuer:t Gdelis
et prudens. Ergo fidelis quxritur, ut faciat priusquam
dicit : prudens autem, postquam feccrit, dicat, et
dicat intelligens cui qualis doctrina conveniat, et
quaudo. ltem fidelis quaeritur, ut memor sit paupe-
rum, sicut Paulus (Rom. 15. 26) : prudens autem, ut
intelligat cui et quomodo debeat dispensare. Et hoc
est quod dicit, dare cibos in tempore et spirituales ct

o3

mecepit. quinque , cum. multi. doctores inveniantar
ést,

inutiles , sed. ille tantum qui unum accepit , id
pepulus? Auende. Deus secundum prwsciei
suam , licet sciat qui justi. futuri sint , et qui injusti :
tamen omnes vocat ad fldem, dans eis gratiam ere-
dendi in Christum , quód est talentum bonis quidem.
ad salutem , malis autem ad przj
sabiles flant. Diaconis autem et doctoribus secundum
identi illis videtur. Deus injungero
nt presbyteratus, qui sunt
j mtem. inveniuntur iujusti, illos liomines
vrdinasse videntur, non. Deus. Ab exitu ergo rei co-
moseitur qui a Deo ordinatus est , et qui ab homini-
us. Qui enim ministerium suum bene consummave-
rit,

libro octavo Canonum apostolorum di
tem ex hominibus ordinatus est, qu
mon est diaconus aut sacerdos. Ergo in »acerdotibus
quidem eL diaconis non est inventus ut perdat talenta,
qui secundum przscientiam ordinatur a Deo. Iu po-
pularibus autem evenit , quomodo etiam qui peccator
futurus est, a Deo accepit fidei gratiam. Secundum.
luc ergo que diximus, si. presbyter aut. diaconus.
peccator inventus fuerit : quoniam quantum. ad pre-
sci η De (siu jam diximus ) non ex Deo, sed
inibus factus videtur presbyter aut diaconus

icus invenitur inter eos qui unum talentmn
acceperunt. Ac per lioc nemo ordinatus a Deo
ccat, nisi ut. qui unum talentum accepit a Deo.
deo autem gratia fidei omnibus a Deo prastatur,
gratia autem clericatus non omnibus, sed dignis :
quia in illa causa salutis est, in ista autem dispensa-
tio inysterii.. Nam et paterfamilias annonam quidem
eunnibus servis pra:sstat, negotia autem sua. non om-

bus committit. Abscondit autem talentum.

pi
conversans, obruit. illud in carne sua, ct sollicitudi-
nibus mundi quasi spinis suffocat fldei sux bonum ,
et non facit fructum. Hoc est euim, talentum in ierrà

abscondere, quod est semen verbi inter spinas suf-
focare. Sciendum est autem quod ille, qui fodit gra-
suam in terram, non peccare propouit, sed

im. non facere, Qui enim peccat , non abscon-
dere videtur gratiam , sed corrumpere. Si ergo in
tenebras exteriores. mittuntur, qui accepto verbo fi-
dei , carnaliter vivendo , fructum. justitia: non fece-
runt : putas in quales tenebras sunl ituri , qui ipsum
talentum lidel sux peccando perdiderunt? Iste qui
fodit talentum suum, similis est virginibus fatnis,
quie habentes lampades , oleum non habebant : tai
e lle , quam iste putaverunt sibi ad salutem hoc
solum, qu i
Nam vere taleutu

non perdidit ,

propter boc. solum
nusquisque fit Chi it. Christianus,
vans talentum fidei sui, sed ut operetur ji
Christo, Sicut euim qui seminandi cau:
semen, tempere setnimationis mon serminaverit,
damnum facit domino suo : etsi non. perdiderü se-
aen , est tamen tantum damnum , quantum poterat.
luerum facere, si opportuno tempore seminasset :
sic qui accipit fidem Christi , et iu hoc szculo semi-
nationis non fuerit operatus justitiam , etsi fidem

OPUS BIPERFECTUM

prisens, non creditur, sed videtur : cum au
sens fuerit, non videlur, sed creditur, dm
tur. Christo igitur presente, etsi tentatior
quam sustinerent propter eum , aut justiti:
rent, opus tamen eorum non videbatur esse
sed in oculis. Ideo nec poterant sibi merced
per justitiam acquirere , nisi ascendisset ab e
Servus fidelis domino absente probatur : p
autem domino quicquid fecerit non est lau

o »
Christus propter utilitatem nostram. ascendit.
ergo quia non proptersuam utilitatem Christusz
sed propter nostram. Tempus autem differt :
wt longior detur hominibus justitie faciendz
90. Et accedens. qui quinque talenta accej
Domine, quinque talenta tradidisti mihi. Vide
Servus, non quasi glorians in opere suo, non
lucri talentorum memoriam facit, sed prim.
morat qu: accepit, postea qua» invenit :
non studii sui aut laboris esse q
beneficiorum domini sui, quibus acquisi
8i dicat : Domine , ego, quantum ad m
el laborem, nec modicanr quidem justitiam
otuissem, nisi gratia tua fuissel mecum. Sie
at ille qui dicit : Sed plus omnibus labores,
tem ego, sed gratia Dei mecum (4. Cor. 45.
Aii ci dominus ejus : Euge , serve bone et fideli
super pauca fuisti fidelis , supra multa te com
inira in gaudium domini tui. Pauca sunt. admo
quis de magna massa tritici niodiexm dederi
mam, aut de magno vase vini modicum
füsum. :8ic de magno tliesauro regni czeles
lica nobis per Spiritum sanctum arrba pr;
Propter quod dicebat Apostolus : Ex parte α
gnoscimus, et ez parie. « prophetamus. 7 CUN aulem
quod per[ectum est, destruentur ea que ex pui
(A. Cor. 15. 9. 10). Non dixit, Intra ad gaudit
Wini tui : sed, in gaudium domini tui , ut po
gaudii tui, non lantum spectator, et jam no
minister domini, in gaudio ejus , sed jarticey
diorum. Sicut et alibi ipse dicebat : Pater, solo
ego sum , et isti sint mecum, wt vii ;
quam mihi dedisti (Joan. 17. 94). Qui
facimus in lioc seculo , ut Dk

justus judex, etsi non similia lucra suscepit 1
quemadmodum ab isto, tamen sic Denevoleni
suscepit, quemadmodum et illum : quia Chris
magis operum remunerator est, quam volui
Nec pe ergo diaconus, quod ex eo quod di
est, heatior erit, quam laicus studiosus : no
dignitas apud Deum honorabitur, sed volunti
diacono se beatiorem debel putare presbyter
quod presbyter e»t, quam se , si fuerit bonus
nus : quoniam gradus x Deo est, p
autem voluntas ex nobis. Propterea non sunu
candi, quia non fecimus quod in. parte nost
est :sed ex eo sumus judicandi , quod

Suam non perdiderit, tamen tantum videtur pec-
casse, quantum potuit justitiam facere, si uon ne-
* glexisset. 19. Post mulum vero temporis venit
dominus servorum iiiorum. Primum videamus quare
interim. Dominus ascendit. in m, post modi-
cum iterum reyersurus, et semper cum sancti
futurus? Ut. videlicel absente eo fideles gloriam sibi
et vitam zlernam acquirant per fidem εἰ opera.
Presente enim Christo nec tentari fideles potero
uec probari, οἱ essent veri. fideles ; quowam S

posse, si volumus. 24. Accedeus asem e qui
talentum acceperat, ait : Domine , scio quia hom
es, metis ubi non seminasti, et congregas ubi wor
sisti. O malitia peccatorum , que neque futuri
terrore mutatur ! Qui enin peccatum suuin de
simpliciter confiteri, ut dominum, quem male:
irritaverat, simpliciter confitendo. leuiret τε
mon solum non conlitetur, sed adhuc χο»
dum vult unum excusare peccatuni, addit et al.
WO Vw, Οδ qecexsit : secund», quia excusa

929
Honilia lij. ex capite xxv.

4. Tunc simile est regnum celorum decem virginibus,
et reliqua. Notandum quod priorem quidem parabo-
lam de doctoribus dicit, hanc autem de popularibis :
tamen etsi spiritualem. intellectum habeat parabola,
nihil nocet. interpretari eam etiam carnaliter. Tunc
«simile erit, cum diebus suis completis solutus fuerit
mundus, cum venerit Judex omnium occultorum.
Modo autem interim omnes homines nobis invicem
mentimur. Alii fingunt se justos, cum sint iniqui ;
alii humiliant se ut. peccatores, cum sint sancti : alii
aulem turpes actus stios usque ad mortem abscon-
dunt, amplius homines eruhesceutes, quam Deum ti-
tentes, et semper sunt ii vulnere, dum pro tempore

neluut apparere vulnerati. Qui autem Deum timet, :

homines non erubescit. Nec enim pejor potest esse
timor terrenus, quam poena. celestis. Quibus simile
erit? Decem virginibus. Quidam putant hic virgines
dici, de quibus Apostolus loquitur ,. Ut sint santte et

corpore et spirilu (1. Cor. 2. 54 ). Et sapiens quidem .

virgo est, qu: οἱ corpore et animo virgo est, ut ne-
que habeat virum neque habere desideret. Quid eniin
si aut parentes ejus propter votum suum in virgini-
tate eam tenuerunt , cum ipsa tamen post votum nu-
bere voluerit? quid si pro aliqua occasione quasita
non est talis? Ile si uon est nupta, voluntatem ta-
men nubendi habuit, corpore quidem virgo est,
auimo autem nupta : quia corpus opere sordidatur ,
animus autem voluntate, Quamvis frequenter , occa-
sione necessitatis carnalis, Deus pr:xestet hominibus
misericordiam spiritualem : si tamen postea voluntas
necessitati consentiat, non solum autem ut non con-
cupiscat, sed etiam abstineat se ab omni re mala , ut
neque faciat, neque loquatur, neque cogitet quod dis-
pliceat Deo : quia corpus fornicatur, quando cum
viro conjungitur : anima autem, quando diaboli vo-
luntatibus sociatur. Qu:e ο non. servat, fatua est
ipsa virgo. Et vere fatua est, quie per solam virgini-
tatem corporis putat se Deo placere. Ecce enim
quemadmodum cum manducas el bibis, non anima
mandueat, sed corpus : res enim incorporalis corpo-
rali cibo non pascitur : sic cum vir mulieri, aut inu-
lier viro conjungitur, non anima copulatur , sed cor-
pus. Propterea frequenter fit, ut nupta si alias non
peccet, melior sit, quam illa, αμ virgo est, et alias
peccat. Quoniam si illa non peccat quie nupta est,
corpore quidem nupta est, animo autem virgo est.
Qu:e. autein alias peccat , οἱ virgo est : corpore qui-
dem virgo est, animo autem fornicaria. Sed ne de-
sperare faciamus etiam virgines bonas, quia diximus
per concupiscentiam animas fornicari , scispdum est
quod. aliud est concupiscere, aliud velle« &oncupi-
scere, passionis est, velle autem arbitrii. . gequen-
ter enim concupiscimus etiam quod nolsuus. Si
ergo concupisceuti:e nou. consentit voluntas, concu-
pisceutia s0la non. damnat, magis autem οἱ glorio-
siorem facit virginitatis coronam. Nunc veniamus
ad spiritualem ejus narrationem. Decem virgines
omnes homines dieit, quorum vila decem sensibus
sustentatur, quinque carnalibus , et quinque spiritua-
libus ; omuium enim bominum dux sunt partes. Aut
euim peccatores sunt , aut justi. Peccatores , qui se-
cundum carnales ambulant sensus : justi, qui secun-
Aum spirituales. Ergo et omne genus peccatorum in
quinque dividitur, οἱ omnegeuus justorum in quinque,
secundum nuinerum sensuum, aon secuudum nume-
rum liominnn. Has autem virgines dividendas profert
Christus, quando et justi ab injuslis et sancti a perver-
sis per verbum suum dividendi sunt : ut. quinque
quidem ponantur ad. dexteraim justi Judicis, hoc est,
sapientes : quinque autem ad sinistram, id est, fatuiv.
Secundum autem mysterium et Moses in duabus ta-
buhs legem suscepit. decem. verborum : quinque
quidem mandata in tabula una, quinque autem in ta-
huia alera. Sicut. ergo tabuke. testamenti ilius. it
uno quidem. baerebant, Lune noa. poterat fieri ut

IN MATTHEUM. HOMIL. L1.

/
950
ambe fierent ad dexteram legentis : sed necesse erat
"ut una. quidem. cum quinque esset. ad dexteram, al-
tera autein cum quinque aliis e-set ad sinistram : sic
omnes Christiani in una tenentur vocatione. Non
est autem pos3ibile, ut omnes ad dexteram fiant se-
dentis : sed necesse est , ut. justi. quidem flant ad
dexteram, id est, quinque sapientes : injusti autem
ad sinistram, id est , insipientes. Quidam putant banc
parabolam ad omnes pertinere , et ad hzreticos , et
ad Jud:ros , pr:cterquam ad. gentiles : quoniam illi
idolorum cultura corrupti sunt, et virgines dici non
possunt Vere autem nec ad Judxeos pertinet, nec aid

:wreticos : quia non possunt Jud:ei dici. virgines ,
qui projecto et crucifixo sponso , adulterum super so

iabolum susceperunt. Neque h:eretici virgines dici
possunt, qui et ipsi adulterino sensu corrupti sunt ,
et virginitatem veritatis Christi adulterino sermone
corrumpunt, Sed ad Christianum tantuninodo popu -
lum pertinet, de quibus scriptum est : Statui. vos sni
viro virginem castam exhibere Christo. Timeo autem,
ne sicut serpens seduxit Hevam astutia sua, sic corrum-
pantur sensus vestri a castitate, qua est in Christe
Jesu (2. Cor. 11. 2. 3). Fatux autem | virgines sunt,
qae fidem quidem Christi integram habent, opera
autem justitie non habent. Jud:ei vero et hzretici
neque fidem fiabent, neque opera possunt habere.
Sed et si operum oleum habeant , nthil eis prodest :
quia lampades fidei non habent, quas accendant.
Tunc simile erit. Bene, Tunc : quia interim non ap-
paret quie prudentes sint, qu: fatu: quousque
tinc multe fatu: fient prudentes , et multae quae vi-
dentur prudentes , fati:e efficientur. Qua? acceperunt
lampades suas. Lampas dicitur fides , quia sicut lam.
pas illuminat. domum in qua est, sic fides illuminat
anintàam cujus est. Accenditnr autem [ο lampas
igne divini verbi. Verbum enim Dei ignis est, sicut
dicit Dominus : /guem. veni mittere. in. terram. (Luc.
19. 49). Item «dicente apostolo : Fides ex auditu, au-
ditus autem per verbum Dei (Rom. 10. 17). Accipumt
autem homines hanc Jampadein, quando. venientes
ad Christum , per sacerdotes accipiunt traditam sibi
veritatis doctrinam. Aut sicut alius putat , verbum
Dei, quod accepimus accedentes ad Christum , lu-
cetna est, secundum qnod scriptum est : Lucerna pe-
dibus meis verbum tuum (Psal. 118. 105). Oleum au-
tem doctrina sacerdotum , aut ezteraruim Scriptura-
rum. Quoniaui sicut lucerna, nisi ei subministraveris
oleum, exstinguetur : sic verbum fidei nostre , quod
credentes accepimus , nisi assiduis nutriatur. doetri-
nis, aut meditationibus Scripturarum , exstinguitur ,
el non satis illuminat animam. Aut oleum dicitur
opus misericordi;e, Quia sicut oleum lumen lampadis
fovet, sic opera bona subministrant. confidenti:m
fidei, et vigorem accendunt. Ej venerunt. obvium
sponso et sponsa. Bene ait , Venerunt, quaudo ex ilia
die, qua homo credit Christo, quasi de seipso egres-
$us , et de mundo, ire videtur obviam Christo : quia
quotidie Christi exspectat adventum. Sicut enim qui
obviam vadit alicui, in via stat, et exspectat. euin
quamdiu veniat : ita qui eredit in Christum , sie d«-

bet vivere in lioc szculo, quasi peregrinus, et non in

Suis, sed in transitu positus. Propterea et Judei ex-
ituri de "Egypto, expediti et przecincti agnum | jussi
sunt manducare (Exod. 13): et 4d exeundum pura,
ostendentes nobis , quomodo quicunque nostri Agni
eucharistiam manducaut, ita debent semper esse ex
pediti , quasi quotidie exituri de mundo. Nee. mire-
ris, quia dixit ire obviam sponso et sponse, cum
Ecclesia inter nos habeatur sponsa. Sicut enim Chri-
sius cuin sit inter nos , tame.) venturus dicitur , cum
apparuerit in gloria : sic. et Ecclesia quamvis sit. in-
ter nos, tamen. ventura. dicitur, eum apparuerit. in
gloria sua. Propterea. dieit Apostolus : Mortui. enim
estis, el vila vesira abscondita est cum Christo in. Deo :.
cum autem Christus. apparuerit vitu vestra , tunc et vos
apparebitis cum ipso in gloria (Coloss. 5. 5). 3. Fate
αμίεμι accipientea. lumpudes. suus , non eunpseruud

931

oleum secun:. Sicut lampas non ex oleo accenditur,
sed ab igue, per oleum tamen nutritur, et uisi oleum
ei subiministraveris, exstinguitur : sie et fides nun ex
operibus nutritur , vel accenditur, sed ex verbo Dei ,
sicut ait Apostolus , tamen per bona opera nutritur :
et nisi subministraveris ei opera bona , deficit. Sicut
enim non potest in Deum sperare, nisi qui aliqua
opera bona facit: sic noa. potest credere Deo, nisi
qui facit aliquid dignum Deo. Inde est, quod pecca-
tores nou credunt Deo, sive cum de gloria sanctorum
quis eis loquatur, sive de poeua peccatorum : et duin
non credunt. futurum esse quod dicitur, neque de
hono futuro delectantur , neque de malo terrentur.
Vere fatui sunt omnes homines, qui aut solum exi-
stimant sibi posse sufficere ad salutem , quia credunt
in Christum, ct Christiani dicuntur , et non festinant
semetipsos bonis operibus commendare : nec au-
diugt Jacobun dicentem , Quia fides sine operibus
mortua est (Jacobi 2.20). 5. Moram autem [aciente spon-
so, dormitaverunt. omnes virgines , et dormierunt. Hoc
significat sermo, quia tardante cousummatione non
solum peccatores , scd etiam justi et spiriuuales ad
negligentiam sunt revolvenidi , et relieta via virtulis,
ad caruolia delectamenta suut aliquatenus transituri,
ut et. illud impleatur quod propheta dicebat : Sal-
vum me (ac, Domine, quoniam defecit sanctus, quo-
niam diminuti sunt fideles a filiis hominum (Psal. 11.
9). Et hoc est quod Christis. dicebat : Putas, cum
venerit. Filius. hominis , inveniet fidem super terram
(Luc. 18. 8)? Nam vigilare est justitiam facere , dor-
mire autem negligere est eam , sicut dicit : Vigilate
ergo . quia nescitis qua hora veniet Dominus (Math.
94. 49). Et vere non tardat, sed quantum ad no-
stram inconstantiam tardare videtur. Nam si consi-
deremus , ex quo Christus in calum ascendit, et
quantum vivebant homines ante diluvium , et prope
tantum spatium est, quanto tempore erat vita uniua-
cujusque eorum. Si quis autem oculos habet aper-
tos, intelligit quia mysterium hujus verbi in nobis
impletum est. Omne enim studium spirituale relin-
quimus, et ad carnalia delectamenta transimus. Quem
enim invenies modo, non dicam laicum, sed aut pre-
sbyterum , aut episcopum , qui ad perfectum eon-
temnat s:eculi bona , credens consummationem esse

ropinquam? Unusquisque enim dicit in corde suo,
infidelitatis spiritu pra:valente : Ecce ex quo Chri-
stus fuit in terris, semper dicitur , Consumimatio ve-
niet, et ecce nondum venit. Ne forte non. prxpa-
randi causa , scd terrendi ista Scripturz loquuntur ?
Qui autem non vere credit consummationem esse
propinquam, non ex verbis quz dicit, aut audit , sed
ex operibus qua agit, cognoscitur. Qui enim vere
credit consummationem esse propinquam, nihil curat
de mundo, nec in posterum aliquid servat : quia nec
peregre exiturus aliquid secum portat in via, nisi
forte panem, quem necessarium habet in via. 6. Me-
dia nocte clamor (actus est , quasi clamor pracurren-
tium et prztubantium angelorum. Qui clamor ? Ecce
sponsus venit, exite obviam ei. Unde putas jubet exire?
de domibus, de civitatibus? Non ; nec enim est ratió :
sed ut exeant de mundo, exeant de iniqua carnis na-
iura. Ex co quod Apostolus (1. Cor. 15. 52) ait, in
novissima tuba mortuos suscitandos : datur nobis
occasio zstimandi, clamorem illum esse, de quo Do-
minus dicit : Ecce clamor factus est. /Estimemus cla-
moreni essc tubarum przecedentium, quas Joannes in
levelatione sua. (Apoc. 1. 10. 4. et c. 8. per totum)
exposuit, quarum tubarum clamores sunt ipsa signa,
quae fiunt ab eis. Qui ergo intelligit illa signa claman-
tia seculi finem, ille audit clamorem tubarum cla-
nmiantiumn , quia venit sponsus, quarum vocem non
corporis auris audit, sed animx intellectus. 7. Tunc
surrexerunt omnes virgines ille. Hoc est, cum clamor
factus fuerit, non solum justi, sed etiam peccateres
de somno negligenti:e surgent. Tunc incipicnt timere
οἱ festinare, tunc. credent. quia. vere finiendus est
mundus, Naim quemadmodum sccuritas ciiam dili-

OPUS IMPERFECTUM 99

gentes homines negligentes facit : sic timor prasen.
tis periculi ctiam negligentes homines exhibet dili-
gentes; sed nihil eis proderit diligentia illa , quam
generat timor, non fides. Tune intelligent, qui
nihil est quod vixeruut iu mundo. Tuuc incipient sz
pere , quando nihil eis proderit sapuisse. Et compo-
suerunt lampades suas. Kl est, tunc incipient omnes
aspicere et discutere fidem suam : tunc. considera-
bunt singuli opera sua, qui bene fecerunt, qui male,
et interrogabunt conscientias suas. Quemadmodum
enim superventuro sponso festinat se sponsa compo-
nere, ne forte ex aliqua parte displiceat sponso : ita
singuli semetipsos jud:;cabunt apud. 5ο. Hoc est enim
przparare fides suas. Quod si semper nos ita judica-
remus, quemadmodum tunc judicaturi sumus , num-
quam peccaremus in Deum. Sicut ergo virgo defor-
mis οἱ debilis sine causa se componit, sic et tune
peccatores sine causa se preparabunt. Naturalem
rem loquitur. Sicut rex cum tyranno bellum faetu-
rus, Si voluerit aspicere exercitum, et considerare
arma illorum, jubet mitti tubam , ut fiant admoniti ;
lunc omnes milites festinant arma sua aspicere , ul
sit gladius ejus, ubi lorica sit posita , ubi jacet scu-
tum : et qui securitatis tempore arma sux studuit
immaculata custodíre, paratus et letus. currit ad in-
spectionem : et qui tempore securitatis gladium
suum azrugiuare diniscrit, aut loricam sordescere,
scutum frangi aut rumpi, cum audierit tubam, et ipse
quidem excitatus timore festinat limare gladium
suum , detergere loricam , ligare aut stringere scu-
tum, sed non poterit celare nezligentiam suam, quia
urgens necessitas non permittit longi temporis opus
implere : sic et domino absente malus servus non
aspicit opera sua, quod facit, quid non facit, aut
quomodo credit : nec cogitat, quia venturus est do-
minus ejus, et opera per«peeturus, et Βι]οπε: sed cum
viderit eum venientem de longe, tunc aspicit opera
$u3, tunc. incipit festinare, sed nihil ei proderit fe-
stinatio ejus, quia multorum dierum negligentia non
potest unà hora expleri. 8. Fatuee autem sapientibus
dixerunt : Date nobis de oleo vestro, quia lampades
nostre exstinguuntur.. Exstinguitur Jampas hominis,
quando fides ejns deficit ac desperat. Sicut enim qui
bene sibi conscius est, fiducialiter et magnanimiter
agit : quemadmodum si quis infiso oleo addat lu-
men lucernz , sie et ille consideratione operum bo-
norum suorum semetipsum confortat, et (dei 5
addit audaciam. Qui autem sibi male conscius est,
semper pusillanimis ac timidus est. Et qucmadmo-
dum subducto oleo minuitur lumen luceru:e , sic et
ille consideratione operum suorum malorum semet-
ipsum confundit, et infidelitati suze adhuc difliden-
Lian addit. Idco ergo timentes peccatores ad sanctos
dicturi sunt : Date nobis de oleo vestro : hoc est, Vos
sancti, qui habetis opera larga justitiz suflicientia vo-
his nou solum ad. evadendam penam , sed etiam ad
gloriam consequendam, accommodate nobis auxilium
operum bonorum vestroruin : id est, Intercedite pro
nobis peccatoribus ad Dominum, quia justitia vestra
sufficiens est el vos glorificare, et nos excusare. 9.
Responderunt autem prudentes , dicentes : Ne forte nee
nobis, nec vobis sufficiat. Ostendit in iis verbis, quod
ita futurum est terribile judicium illud , ut nulla. in-
nocentia sibi confidat. Et vere quis est homo natis
de muliere , qui credit. justum se esse inveniendum
in conspectu illius, de quo bentissimus Job dicit :
Stellae in conspectu. ejus non. sunt. munde , et celum
sine crimine non est. (Job 25. 5). Si ergo iinpeccali-
lis natura. stellarum et. c:eli , quantum ad. justitram
Dei, invenitur esse peccatrix : quomodo ante. eum
liomo appareat justus, eujus et sine voluntate pec
candi natura ipsa peccatum cest? dicente. Ápe-
stolo : Ego autem carnalis sum, venwindatus. sub. pec-
cato : quod enim operer , non intelligo ; non enim quod
volo, hoc ago : sed quod nolo, illud ago; et jam non
o operor iilud, sed quod habitat in me peccatum.
(Που. 7. 14-17). Tontus timor tunc crit omnium,

953

euam sanctorum, ut nemo speret se justum invenien-
dum, sed adhuc timeat ne furie reus exsistat. Quis
enim potest ad perfectum dijudicare conscientiam
suam, et coguoscere cor suum, cum scriptum sit, (uia
de omni verbo otioso reddituri sumus rationem ( Math.
12. 36)? Quorinodo ergo pro peccatoribus tunc in-
tercedant. sancli , cum timeant ipsi de se? Nom
sicut tempus nisericordi:e judicium non suscipit , sic
ct tempus judicii misericordiam non recipit. ldeo in
primo adventu, cum tempus esset. misericordie, di-
centibus apostolis super inhumanitatein civitatis ali-
cujus : Vis dicamus, ut descendat ignis de celo? re-
spondit Jesus : Nescitis cujus spiritus estis. Non euim
veni judicare mundum , sed sulvare (Luc. 9. 54. 56):
ostendens quia cum venerit in secundo adventu, ju-
dicii termpus similiter locum misericordize non habe-
bit. Ubi autem misericordia locum uon. habet, nec
:ntercessio valet. Aut h:xec ideo dicit, Quoniam indigne
sunt passiones hujus temporis ad futurum gloriam , que
revelabitur in uobis (ltom. 8. 18). Si ergo major erit
glor.a, qua praeparata est sauctis a Deo, quam quod
unusquisque sanctorum meretur : quoinodo sufficiat
et aliis ad salutem uniuscujusque opus eorum, cum
nec sibi soli sufficiat ad gloriam illam justo judicio
consequendam ? {ἱ6 potius ad vendentes, et emite vobis,
Venditores operum bonorum, vel doctrius , sacer-
dotes sunt , qui przcepta justi in populo dant,
quasi pretiuin aliquod accipientes fidein ipsorum , qui
peccatores per penitentiam solvunt, pretio confes-
sionis eorum placati. Aut certe hoc pretium doctrin:e
accipiunt , quando sic docentes eos audierit populus.
Populus quidem per obedientiam suain mercatus est
sibi salutein , sacerdotes autem , qui docuerunt et la-
boraverunt circa eos, recipient a Deo doctrinis sue
labores. Bonum ergo est cousilium sanctordm ad pec-
calores, ut eant ο sacerdotes, et fideliter audiant
eos : et cuim audierint, faciant, et habebit virtutem
olei fides eorum, si tamen habuerint tempus. 10.
Abeuntibus autem eis, ecce venit sponsus : et qua pa-
fal eraut, intraverunt. cum eo , et clausa est. janua.
Ostenditur nobis per h»c verba, quod illo in tem-
pore inter angustias diversorum terrorum videntes
se peccatores , anxiabuntur, et current huc et illuc
ad sacerdotes , doctriuam et poenitentiam sibi qu:-
rentes. Alii autem. interrogantes , quid eos oporteat
(acere , sed festinante judicio, et necessitatibus aliis
super alias venientibus, cui non sit docendi licentia,
ncc tempus faciendis justiti:e , aut agendaze poenitens
lir, festin.tio eorum vacua erit. Hoc enim et in
quotid.ano usu videmus fieri. Quotidie euim sacerdo-
tes clamant in. ecclesia 2 Qui peccavit, peeniteutiaun
agat : qui non peccavit , permaneat in. Deo. Neque
Seducant vos lionorcs et. divitis temporales : quia
leinpus vestrum prope est : el si consummatio vestra
tardaverit, tinors vestra non tardat. Et nemo credit,
nemo obaudit. Cum autem venerit super illos mors,
festinant et anxiantur, vocant. sacerdotes, paeuiten-
tiam volunt agere, quando jam poenitenti:e locus non
est. ltaque dui exponunt peccata sua , dum accipiunt
peenitentiz:s tempus, et przcepta justiti:e, capitur
anima eorum , et vadunt vacui , magis antem ligati
justo judicio Dei : quia. nou propter odium peccato-
rum displicentes sibi volebant poenitentia agere ,
Sed propler mortis timorem. Adhuc enim si vivere
(potuissent , non sibi displicuissent^ Alius autem ven-
iditorcs olei , id est, boni operis , pauperes dicit. lHlor-
^tantur ergo prudentes virgines fatuas, ut eant ad
pauperes, si patitur eas tempus , ut facientes eis bona
justitie , misericordiain consequautur ab eis : quo-
niam per misericordias factas in eos, olei, id est,
misericurdias merces acquiritur. lll:e autem dum va-
dunt, volentes tunc aliquid boni facere, propter
quod possint cum fiducia occurrere Christo , venturus
est Christus repente, eL nihil eis proderit anxielas
illa , tunc iucipientibus bene agere , cut tempus beue
sgendi concluditur. 14. Novissime autem venerunt et
reliqug virgines , dicentes : Domine, Domine, aperi

IN MATTILEUM HOMIL. Lil.

9854

nobis. Nihil! prodest ος necessitate reperta confessio
ejus, qui ex voluntate nec semel confessus est. Nam
voluntaria confessio et modica sufficit Deo : ex neces-
sitate autein , neque magna. 12. At ille respondens ait :
Amen dico vobis, nescio vos qui estis. Signa spiritus
mei in vobis non video. Sicut enim qui immundum
spiritum habet, bona opera facere non potest : sie
qui Spiritum sanctum habet, opera non facit mala.
Quare igitur vos opera non facitis bona, sed mala?
limaginem meam uon cognosco in vobis. Imago au-
tem mea est fugere malum, et sequi bonum : vos
autem econtra fugistis bonum , et operati estis ma-
lum. Non potestis meorum militum. przernia. acci-
pere , qui tyranui vexilla portatis. Non possum meos
dicere , in quibus meum uihil cognosco.

Homilia liij. ex cap. xxv.

14. Sicut enim homo peregre proficiscens vocavit
servos suos , etc. Homo peregre profectus, Christus
est, post victoriam passionis ad Patrem iturus : vo-
luntate misericordix lio10o, non. necessitate natura.
Commendat autem Christus dilectionem suam, quam
habet in sanctis. Ad. regua enim cxlestia ascensu-
rus, et ad Patrem suuin iturus, unde descenderat,
peregre se iturum dicit, propter caritatem sancto-
Ευ, quos relinquebat in terris, cum magis peregre
esset in mundo , sicul ipse testatur dicens : /ncola
euim ego sum in terra apud te (Psal. 118. 19). Quando
enim venit in mundum Jesus , adliuc peregrinus erat,
neminem habens sui nominis confessorem : post-
quam autem veuit , et discipulos acquisivit , jam pa-
terfamilias erat : et ideo proficiscens de mundo, per-
egre proficiscebatur. Vis autem scire quantum diligat
fideles suos ? Considera quid passus est pro eis. Si
enim magis quam gloriam suam illos amavit , quasi
liomo morieus propter eos : quid mirum, si majore
dilectione teuebatur sanctorum , quos relinquebat in
terris , quam dilectione glori: , quam habebat in cx-
lis? Et tradidit illis bona sua. Non invideus aliis plus
dedit, aliis minus , sed considerans diversitatem fidei
eorum. Qui autem invidus est, aut parcus , omnibus
est porcus et invidus, Neque quasi acceptor persona-

. runi. fecit differentiam gratiarum. Vis scire? Consi-

dera quoinodo pene a:qualiter remuneravit eum , qui
minus obtulit, et eum, qui amplius. Si enim acce-
ptor personarum fuisset , utique non tantum in danda
gratia, quantum in reddenda mercede esset aequalis
ambobus. Manifestum est , quod in danda gratia non
personas aspexit, sed virtutem uniuscujusque cons;-
deravit : ne supra virtutem opus injungens, ipse «c-
casio offensionis exsisteret, et non esset reus qui pec-
cavit, si supra virlutein. poudus iinposuisset. Voleus
ergo Dominus socios nos habere in regno caelesti ,
opera nobis diversarum justitiarum commisit : non
quia non liabeat potestatem et sine operibus nos glo-
rificare, sed ideo opus promisit, quia sicut opera
sine przmiis vacua sunt, sic przemia sine operibus
sunt ingrata. 16. Statim autem. abiit qui. quinque tu-
lenta acceperat , e& acquisivit alia quinque. lalenio
aguitionis Christi acquisivit unam jusutiam beue vi-
vendo. De presbyterio autem ipso acquisivit justitiam
sollicite prxsidendo Ecclesix*. De verbo acquisivit
justitiam , verbum veritatis sinceriter przedicando. De

aptismo lucratus est secundum Christi regulam ba-
ptizando , et diguos filios cum judicio Ecclesise ac-
quirendo. De sacrificio acquisivit justitiain, tam
mundum et immaculatum sacrificium populo offeren-
do, et pro peccatis populi exorando. 17. Similiter et
ille qui duo talenta accepit, lucratus est alia duo. ld
est, duas justitias. Unam bene vivendo, quam ae-
quisivil a fide Christi : alteram siuceriter ministran-
do, quam fecit ex ministerio diaconatus. 18. Qei
aulem unum accepit, abiens fodit in terram, Vri-
mum videamus, ut quid neque ille, qui duo talenta
habuit, abscondisse talenta sua proponitur, cum
imulü diaconi iuveniantur inuliies : neque ille , qui

945

debemus, et magna beatitudinis est, qux€ omnino
post modicum sunt moritura : pulas, quanta beati-
tudinis est, hxc omnia spiritualiter animabus peri-
clitantibus ministrare, ας vivificat:€ possunt vivere
iu :ternum ? Quanto melior est anima quam corpus,
tanto meliora sunt qu:e ad salutem animarum, quam
ux ad susteutationem corporum ministrantur. 41.
Tunc dicet illis, qui ad sinistram sunt : Discediteame,
snaledicti, in ignem eternum. Quasi qui non sufferat
presentiam illorum vel aspicere, sic dicit, Discedite a
me. Nam sicut carnales s:vculi carnalem speciosi!a -
tem videndo delectantur, si qua autem dissipata
vel deformia videamus, quasi vulneratus est aspectus
noster : sic et Deus, qui in sauctitate delectatur ani-
Uarum, peccatrices animas aspiciens, quasi gravauis
yon suffert. Tamquam si dicat eis : Quasi putredo et
spurcitia estis, nec tamdiu vos sustineo, quamdiu
statis in judicio meo. Ut quid superius dicit : Venite,
benedicti Patris mei : ct hic non dicit, Discedite a ine,
maledicti Patris mei? Quia benedictio quidem ex Dco
est, maledictio autem ex diabolo est : sicut ostendiz
tur in illa parabola patrisfamilias, qui seminavit bo-
Bum semen in agro suo, homo autem malus seui-
pavit zizaniam. 43, Esurivi et dedistis mihi mauducare,
εἰ c:elera quae sequuntur, Ex isto loco sciendum est ,
quod non tàptum pro eo, quod peccaverunt, homi-
ues cogdemnandi suut, sed etiam n eo, quod bene
non faciunt, Si autem pro eo, quod bene non faciunt,
sic condemnantur : putas quales penas exsolvent
pro eo, quod peccant? Et digne : Deus enim ideo
bominem fecit, ut benefacial, et ad gloriam Dei per-
tincat. : non ideo tantum, ut. non peccet. Nam si non
faciat bonum, nec est causa quare creatus est, Sine
dubio enim et si creatus non fuisset, peccatum non
fiereL super terram. Nam qui intelligit mysterium
divine dispensationis, quare factus est homo, co-
gnoscet quia merjto quasi peccans condemnetur, qui
Justitiam non. facit. Ideo Deus creavit hominem cor-
ruj.tibilem et infimnum, quasi ad certamen contra
diabolum, ut qui gloriabatur esse se similem Deo,
per corruptibilem naturam evacuajus. et victus
ostendatur non solum non esse quasi Deus, se
omni fragilitate fragilior. Unde cum istud, proposi-
tum suum Christus impleverit per hominem, id est,
cum evacuaverit omnem principatum et potestatem,
tunc tradet regnum Deo P'atri. ldeoque qui. suo ar-
bivio et negligentia diabolo locum dat, confundit
eum, qui propter gloriam suam contra diabolum,
eum quasi in expeditione creando transmisit : et
victus, ostendit diabolum potentem esse, cum nihil
possit. Quemadinodum si quis a rege suo contra
hostem transmissus, colludit cum eo, et factione
liabita, fugam petit : prodit causam regis sui, et con-

ORDO RERUM.

9:5

fundit virtutem | ipsius. 44. Tunc respondebunt et ipsi
dicentes : Domine, quando vidinus te esurien'em, aut
sitientem ? O inconverctibilis inobedientia peccatorum !
Quis non intelligat hoc, quia omne malum facimus ,
non quia liomines co:ruptibiles sumus, sed quia ma -
lum propositum possidemus ? Ecce enim tunc homi-
num peccatorum -orruptibilitas caruis mortua erit ,
et adhuc malitia vivet. Numquid non audierant Do-
minum supra dicentem ad justos, Quando uni mini -
mori istorum [ecistis, mihi fecistis ? Et utique iutel-
ligere debuerant, quomodo qui hominibus non facit,
nec Christo facit. Sed audieirtes adhuc contradicunt,
iutelligentes fingunt se non intelligere : in judicio
$!ant, et adhuc. peccare non cessant. Et hic consc -
quenter et de doctoribus malis intelligi potest, qui
sic esurieutibus et sitientibus cibum justiti;:e, aut
potum agnitionis Del, aut Spiritus sancti non ρτα-
Sliterunt ; qui sic nudos non vestierunt, aut justitiam
docentes, aut in Christo baptizantes ; qui sic. perc-
grinos in mundo non collegerunt per verbum, ncc
in Ecclesie domum per ildem introduxerunt ; qui
sic infirmos non curaverunt sermonibus ; qui in tali
carcere impietatis sedentes non eduxerunt yer poeni-
tentiam. Si enim bxc corporis corporibus non prz-
stare tantx impietatis est, qu:e, οἱ si accipiunt ea,
non possunt vivere semper : putas, quante. impieta-
tis est; h»c omnia spiritualiter animabus periclitau-
tibus uon ministrare, qux? poterant vivere in zter-
num, si hzc eis ministrata fuisaent ? Quanto cnim
melior est auima quam corpus, tanto gravius pecca-
tum animabus laborantibus spirituales eleemosynas
non prxstare, quam corporibus corporales. In Eccle-
sja ergo non solum sunt pauperes corporaliter, esu-
rientes, aut debiles corporaliter, aut peregrini secun-
dum corpus ; sed etiam spiritualiter pauperes, sine
cibo justitize, sine potu agnitionis Dei, sine vesti-
mento Christi. Maxime spiritualiter pauperes sunt,
qui corporaliter videntur divites esse : quoniam ple-
rumque in abundantia rerum inopia justiti: inveni-
tur. Sunt peregrini corde, sunt debiles animo, sunt
mente οσοι, inobedientia surdi, οἱ czeteris passionie
bus spiritualibus zegrota ntes, quorum anima: ommem
escam spiritualem abominantur, Et appropinquaverunt
usque ad portas mortis (Psal. 106. 19). Qui ergo non
habet unde faciat eleemosynas corporales, faciat spi-
rituales ex gratia verbi, quam accepit a Dco, et in-
veniet retributionem dignam a Christo : qui omnia
tam corporalia quam spiritualia data quasi in sc
facta commemorat, quascumque in hoininibus facta
fuerint. Hzc diximus, ut sciant doctores et quantum
beatitudinis sibi acquiraut, si diligentes fuerint circa
verbum Dei : et quantum daranationis, si fuerint
negligentes.

ORDO RERUM

QUJE IN HOC TOMO SEXTO CONTINENTUR.

φοιοσίον

PRAEFATIO. | 9-12

INTERPRETATIO in Is212m prophetam. — Laus Isai:e pro-
phete; sanctorum eli prophetarum amor erga populos;
nullus ad suscipiendam rempublicam aptior quam philoso
»hus. 11-135
CAPUT PRIMUM. Visio quam vidit Isaias. — Apostolus a
Deo missus, ut nomen ipsum sonat ; nobilitas non ex ma-
joribus sed ex merito proprio. Sacrificia veteris Testamenti
Deo per se non placebant; cur fuere instituta; repudium
in veleri lege cur permissum. Oratio inutilis est cum quis
perseverat in peccatis. Liberi arbitrii potestas; virtutis
exercenda difficultates. Non modo malui perpetrare, sed
etiam bonum non agere crimini datur. Judaorum obje-
ctiopi respondetur. folo

latrie turpitudo οἱ vanitas. 135-27

Car. II. Verbum quod factum est ad Isalam filium Amos.
— Mult prophetiz de Patriarchis editae, nonnisi in eoru n
nepotibus implet:ze sunt. Quid significant verba, In novis-
simis diebus. Mons Domini Ecclesia est; Ecclesia vexata
vicit et aucta est. Validum contra Judzos telum. Aliud
insigue contra Judzos argumentum. Imperii status cuim
Chysostomus loqueretur; de bello apud populos anii-
quiores. 27-50

CAP. III. Przstat nullum quam malam ducem habere.
Improbi virtuti sunt infensi jpsiusque vel presentiam «στο
terunt ; nequitia in sei,sa supplicium babet. Deus jus di-
cens ab Ἱκαία inducitur; stopidis accusari non grave,
plecti terribile; peccata principum et seniorum majora
privatorum peccatis. Mulierum luxus. Μέρους Naso.

9:9

tionis liujusmodi , subinfert, dicens : Et erit tamquam
lignum , quod plantutum est. secus decursus aquarum ,
quod fructum suum dabit in tempore suo. Et folium ejus
non de(luet, et omnia quecumque faciet, prosperabuntur
(Psal. 1. 5). 28. Tollite itaque ab eo talentum, et date ei
qui habet decem talenta. 99. Omni enim habenti dabitur,
el abundabit. Peccator agnoscens Christum, habet hanc
ipsam gratiam, quod cognoscit Christum : sed cum
venerit in judicium Christi , dividitur a consortio ου -
gnoscentium Christum : et sic tollitur ab eo, quod vi-
debatur liabere, quamvis vere non habebat. Quomodo
qui cognoscit Christum, οἱ peccat, videtur quidem
liabere scientiam Christi , vere autein nou habet; et
insa notitia Christi additur hewini justo qui habebat.
llle vere babet scientiam Christi, qui justitiam facit.
Et quomodp ei additur scientia Christi super scien-
tiam ? Ut qui videbat per speculum in :nigmate , vi-
deat facie ad faciem : et qui cognoscebat ex parte, co-
gnoscat sicut cognitus est (1. Cor. 45. 12). Sed aliter
intelligitur. Qui fidem hahet, et bonam in Domino
voluntatem , etiam si quid minus in opere quasi lia-
buerit , nihilominus reimuneratur a Judice bono : qui
autem fidem nen habet, aut bonam in Domino volun-
tatem , etiam cxteras virtutes, quas videtur natura-
liter. possidere, perdit. Eleganter ait, Quod videtur
habere , auferetur ab eo. Quicquid enim boni sine fide
Christi est, non ei impulatur, qui male usus est eo.
Sicut sunt inulti, qui videntur quidem aut mansueti ,
aut humiles esse: sed quia non sunt hoc propter
Deum, licet videatur esse aliquod honum eorum, non
autem est : quia quod non est ex fide, peccatum est.
$0. Et hunc nequam scrvum projicite in tenebras exte-
riores. Considerandum est, ut quid non dixit , Mittite
eum in tenebras inferiores : sed , In tenebras exterio-
res. Quidam dicunt non. tantum esse infernum deor-
sum, sed extra mundum istum esse aliqua tenebrosis-
sima loca et ignea, in quibus puniuntur qui digni
sunt. Forte ergo ideo dixit exteriores tenebras, et
non inferiores. Qui considerat quomodo sequens para-
hola parabolz huie przecedenti conjuncta est, et quo-
inodo pars est parabole hujus : nec enim alterius rci
parabola est , nisi ipsius : non sine ratione requirit :
quia quod ait: Post multum temporis veniens dominus
servorum illorum, posuit cum eis rationem : non de se-
cundo dicit adventu, quando venturus est cum maje-
state : sed de adventu, qui frequenter solet venire ad
emnes Christianos, quibus gratiam dedit suz cogni-
tionis : et discutit eos, et ponit rationem cuin eis , ut
judicet eos , et justos ab iniquis discernat, sient expo-
suimus supra in parabola ubi dicit : Simile est regnum
celorum homini regi, qui voluit rationem ponere cum
servis suis (Matth. 18. 25). IIabet autem alia parabola
sic : 94. Cum autem venerit Filius hominis in majestate
&ua, cL omnes angeli cum eo, tunc sedebit super sedem
majestatis sue, 52. et congregabuntur ante eum omnes
gentes. Λο si dieat : Interim quidem sic veniet, sic po-
net rationem cum servis suis , sic discutiet eos , sicut
exposui in ista parabola. Cum autem venerit Filius
hominis in majestate Patris sui cum angelis suis, tunc
sedebit super sedem majestatis sus, tamquam non
semper veniens cum majestate Patris veniat, nec cum
angelis suis , nec semper veniens sedeat in sede ma-
jestatis suze, sed tunc. tantummodo fiet hoc. Sed et
illud vide, quomodo in hac parabola peccatorem non
in ignem, nec in aliquam poenam , sed tantum in te-
nebras exteriores mitti przecepit : in illa autem, cuin
venerit in majestate Patris, jain non tantum in tene-
bras exteriores, sed et in ignem mittet, et poenas.
ltem in hac parabola justum in gaudium jubet iutrare,
in illa autem in regnum. Adhuc autem quod ait , Ac-
cedens autem et qui unum talentum acceperat ait : Scie-
bain quia homo durus es , metis quod non seminasti, et
congregas quod non sparsisii : putas in secundo adventu,
cum venerit sic terribiliter cum gloria sua, stabit pec-
cator ante eum, et talia dicet! Absit. Maxime cum
nec axsliment viri prudentes personale tunc fore judi-
ciun, ut per singulos liomines Christus quidein inter-

OPUS IMPEFFECTUM

roget, peccator autem respondeat , et gesta nai
num conficiantur : sed verius est quod ait Apa.
quia in cogitationibus suis judicabitur unusquisc
cens : Qui ostendunt opus legis scriptum in co
$18, testimonium reddente sibi conscientia eorum
se invicem cogitationibus accusantibus, aul etiam .
dentibus , cum judicabit Deus occulta hominum .
dum evangelium meum per Jesum Christum ( R«
15. 16). Ergo iu lioc szxculo, quamdiu sunt

$üani in corporibus suis, venit Christus ad e
ponit rationem cum eis invisibiliter, et interrog:
τη cogitationibus eorum. et audit eos in ipsis loqu
sicut scriptum est de utroque. De hoc quidem, αι
cogitationibus impii interrogatio erit (Sapient. 1.9
illo autem , Quia cogitatio hominis confitebitur (
75. 11). Utputa, dicit in Psalmo : Viduam et px,
interfecerunt, et advenam bcciderum, et dixerunt,

videbit Dominus, neque intelliget Deus Jacob (Psal.
6. 7) : non quia talia fuerunt specialiter verba illor
sed quia tales sunt cogitationes bominam facient
mala. Nec enim facerent mala, si itarent, D
aut intelligere aut videre que faciunt. Sic et hie,
quia talia specialiter sint dicta hominis justi, aut
catoris : sed quia tales sunt cogitationes eoruu
cogitationes eorum quasi dicta ponuntur. Omnis :
vir justus, qui facit opera bona solum propter Dx
cum venerit in recordationem actuum suorum b
rum, necesse habet venire (requenter, aut Deo
vente cogitationes cordis ejus in eo, aut diabolo,
termisso Deo : nescio tamen, cum venerit conside
lntra se et actus suos bonos, et naturam curnis
malevolam, sic loquitur in cogitationibus suis :
ego Ίο feci. Nec enim credibile sine Deo uat
carnis injustam facere opus justum, sed virtus gr
Christi, quam dedit bominibus per fidem nominis
Et talis cogitatio ejus flt confessio ante Christum
dientem tacitas cogitationum loquentium voces.

omnis peccator, qui fecit opera mala, cum vener

recordationem actuum suorum malorum : nec
cnim habet venire frequenter , sive ipso Christo .
veute cogitationes cordis ejus in eo, sive diabolo,

perinissione : scio tamen, veniens numquam seip:
reprehendit in cogitationibus suis, numquam seips
8ccusat, numquam se judicat reum, sicut solent fac
si deliquerint justi : alioquin et compunctus emen
retur; sed excusat se semper in cogitationibus si
et absolvere se festinat a reatu peccatorum suor
Ant enim naluralibus necessitatibus imputat q
peccavit , aut plus ab omnibus Deum exigere di
quam ipsa patitur hominum habitudo. Non pu
enim bona cogitare, qui mala opera facit : sicut

mgala cogitare potest , qui facit bona propter De
Et bonus quidem forsitan interdum mala. cogi!
quoniam omnis homo etsi secundum voluntatem 5
m: bonus est, tamen secundum naturam carnis |
lus est. Malus autem impossibile est ut cogitet bc
quoniam et secundum naturam carnis malus est,
secundum anim: voluntatem ersus, et talis
gitatio maligna fit. Quando enim peccator nihil b
posse facere arbitratur, impediente natura, nisi t:
tum cognoscere Deum et Christum Filium. ej
nonne cogitationibus suis hoc dicere videtur ad C
stuni ? Quia nihi] boni posse facere creasti me,

Sulum cognoscere : ecce habes beneficium tuum.
hoc ipsum quasi nihil aestimans dicit, quod Christ
cognoscit. Similiter et judicia Christi, ei occulta
homínibus aut bonis, aut inalis , quasi responsa -
nuntur : id est, non quia specialiter sic Christus
spondit, sed quia talia sunt judicia Christi invisibil
judicantis. Congratulatur autem justus apud seipsu
primum, quia talia opera fecit : deinde, quia n
eorum sibi imputavit, sed omnia Christo; pro
quod superadditur ei gratia Spiritus sancti, ct int
ducit eum in suum gaudium, ut sic gaudeat in f:
ra spe glorie su:&, sicut gaudet et Christus. ἃ
quantum largior fuerit spes hominis, tantum co
ejus gaudium plenum esL. Sicut iu alio loco Douai

9M

dicit discipulis suis: Hec loquutus sum vobis, ut gau-
dium meum in vobis sil , et gaudium vestrum impleatur
(Joan. 15. 11), id est, spes vestra. Spes enim plena
liominis , plenum est gaudium cordis ipsius. Peccator
autem qualia diximus cogitans, graviter fert : prinimn,
quia mala fecit : deinde, quia ingratus est, nullam vir-
tutem se aoestimans accepisse ad faciendum opera bona,
nisi nudam notitiam ejus. Propter quod juhet tolli 4b
eo etiam hoc ipsum quod cognoscat Christum, οἱ
mittit eum in tenebras exteriores. Jubet autem, sieut
arbitror, malignos spiritus ministrantes sibi ad mala,
qui obseurantes mentem ejus et obligantes opera 6/19,
et consilia simul, quod est manus οἱ pedes, ut nihil
ulterius boni aut consiliari possit, aut agere , mittunt
eum foras. Ühi foras? Extra Ecclesiam Christi, extra
fidem veritatis, extra conventum sanctorum, in hiere-
es tenebrosas , ubi non apparet lux. veritatis, sol ju-
stiti:: numquam splendet. Non enim dixit, In teuebras
inferiores, ul infernales intelligamus : sed, In tenebras
erteriores, ut. hzreses. intelligamus. pr:e e:eteris plus
tenebrosas. Aut certe quamdiu quidem peccator mala
operatur , aut cogitat, in tenebris est, sed in tenebris
propinquioribus : quando autem in. lizeresim. quaum-
dam projicitur, tunc projicitur in tenebras exteriores.
IIonilia liv. ex cap. xxv.

οἱ. Cum autem. venerit Filius hominis in. majestate
$ua, et. omnes angeli cum eo, tunc sedebit super sede m
»ajestaiis sue, etc. Criminosas personas judex audi-
turus in publico, tribunal suum collocat in excelso,
eirca se constituit vexilla regalia, ante conspectum
suum ponit super mensam calliceulam, uude tribus di-
gitis mortem hoininum scribat. aut vitam : hinc inde
ufliciales ordiuate consistunt, in medio secretario po-
nuntur genera horrenda. poenarum , quie non solum
pati, sed et videre tormentum est. Stant juxta parati
tortores, erudeliores aspectu quam manibus. Tota ju-
dicii facies cujusdam schematis terrore vestitur. Et
cum ad medium producti fuerint criminos:e persone,
ante interrogationem judicis ipsius, judicii terribili
discutiuntur aspectu. Similiter et Douinus se ad ju.
dicium venturum. promittit similiter cum tremore ,
non cum simili terrore. Nam et bona et mala similiter
ordinata sunt in terra sicut in cxlo, non tamen simi-
lia. Ergo videntes in terra poenas , et glorias, non si-
miles putare debemus in cxlo : sed cum sint talia su-
per terram , multo majora suspicari debemus in caelo.
Quantum. enim Deus distat ab homine, tantum. c:e-
leste jdicium a terreno. Istius enim judicii splendor
in schemate, illius autem judicii majestas in veritate,
testante propheta : Deus manifeste veniet, Deus noster
et non silebit. 1gnis in conspectu ejus ardebit, et in cir-
cuitu cjus tempestas. valida ( Psal. 49. ὅ). Manifeste ,
inquit, non. jam celatis in corpore, sicut antea,
uL vix eum etiam boni cogioscerent : sed manifestus
im gloria, ut etiam mali eupi conlitreantur. inviti : ut
qui contempserunt eum, in hunilitate, cognoscant eum
in potestate. Et qui seire noluerunt quam dulcis est
misericordia ejus, sentiant quam gravis est ira ipsius.
Deus noster, et non silebit. Non dixit , Et silebit , os-
tendens quia ipse quiJem de se tacebit, sed ipsa
gloria ejus de ipso loquatur. Aliquando transfiguratum
eum in monte videntes apostoli, acceperunt. manda-
tum ne cui diecrent (Matth. 17. 9), ne. videretur
Ghristus per potentiam subjugare sibi populum , et
non per fidem. Tunc autem jam nemo tacebit , quia
non est venturus adhuc tentare fideles , sed jam per-
dere infideles. Tunc pr:dicatores necessarii non
erunt. Nam etsi vox omnium taceat, visio ipsa clama-
hit, sicut ipse de secundo suo adventu dicit : Sicut
Julgur exit ab Oriente , et paret uuque ad Occidente ,
sic erit adventus Filii hominis (Matth. 24. 97). Την. 5e-
debit super sedem majestatis suce. Scimus certissime,
quia sedes Cliristi homines sunt. Cum ergo de primo
adventu. οἱ ascensu Cliristi dieat. propheta, sedisse
cum super sedem sanctam suam, lioc modo : Ascen-
€t Dcus ini strepitu, Dominus in vove. tuba : Deus sedet
rper sedem: sanctam suam (Psal. 46. 6. 9): quomodo

ParmoLt. Gn. LVI.

IN MATTILEUM

IIOMIL. LIV.

hic secundum suum adventum exponens , dicit , Tune
sedebit super sedem glorie sua 2 Sed vide quia in pri-
mo adventu sedem Christi sanctam dixit , iu seeundo
autem glorio-am. Quomodo? in primo adventu mun-
davit nos per verbum , lavit per aqnam, sanctiflcavit
per Spiritum : in secundo autem glorificabit per resur-
rectionem , eim. transformaverit corpus humilitatis
nostrae, ut fiat conforme corpori gloriz ejus (Philipp.
9. 91) : cum. seminati fuerint homines in infirmitate,
el surrexerint in gloria : cum seminati fuerint corpo-
rales , et surrexerint spirituales (1. Cor. 15. 45. 441:
tunc sedebit in sede glori: sus». cum sedes ejus hoc
modo facta fuerit gloriosa. 92. Et congregabuntur ant»
eum omnes gentes. Quia omnibus gentibus eognitionis
«uc gratiam condonavit, judicans juste in utroque, ul
nec boni, sine doctrina veritatis, bonitatis sux fructus
amittant : nec mali, propter excusationem ignoranti,
malitiz: sue poenas effugiant. Nam sicut in nocte re-
rum facies non apparet, sed et gemma quasi lapis vi-
detur, et lapis quasi gemina existimatur : sic et ante
adventum Christi humanorum cordium differentia non
apparebat, sed et mali quasi boni susteutabantur , οἱ
honi quasi mali contemnebantur. At ubi illuminatio
Evangelii ad omnes gentes. przdicata. pervenit , tunc
manifestata est qualitas omnium voluntatum , tun«
omnes gentes inexcusabiles [ο sunt, Et ideo time
juste ad judicium. congregabuntur omnes , quia qui
mandatum: pra mittit, tacite judicium futurum esse
denuntiat. Tunc segregabit eos ab invicem , sicut segre-
gat pastor oves ab ha'dis.'T'unc enim homines mixti sunt,
et non solum mixti, quomodo in iisdem locis simul
conversentir. justi cim. impiis, sed etiam eonfusi
sunt, quomodo inter justos et impios, quantum ad ho-
mines discretio non apparet. Sicut in tempore hiemis
inler virides et aridas arbores discretio non est ; eum
autem venerit tempus. illud beatum vernale, discer-
nnntur :: ita nunc unusquisque secuudum fidem suam
et seeundum opera sua imanifestabitur, impiis quidew
μία proferentibus folia, nullum ostendentibus fru-
vium : sancti autem et foliis vestientur vitze zeternz, et
fructibus onerabuntur glori:». tt hoc modo segrega-
buntur à Domino. c:lesii. pastore. Et pastor quidem
corporalis segregat secundum naturas corporum, Cliri-
stus autera secundum genera animarum segregat ho-
mines. Oves sunt homines justi, propter mansuetudi-
nem, quia ipsi neminem l:dunt : propter patientiam,
quia cum ab aliis l;esi fuerint, sustinent. Et sicut oves,
quaudo ligantur , aut. tacent , aut in simplicitate ba -
lant : sic el saneti, cum Leduntur, aut. tacent , aut
certe in benignitate probati , preces transmittunt acd
Deum. Et sicut ovis ad inortem ducitur , et non cla-
mat ; vita ejus tollitur , ct mansuetudo ejus non im-
mutatur : sic οἱ sancti maledieuptur , et non remale-
dicnnt : percutiuntur, et non repercutiunt : bona
eorum diripiuntur, et illi non contradicunt : dolorei
sentiunt, et cl:inorem non emittunt. Et quid opus est
clamoribus, cum ille qui nocet, non miserctur, etiamsi
clamaveris ? ille autem qui misericors est, miseretur,
etiamsi non clamaveris, audit et videt? l1:edos autein
homines peccatores dicit , quia in capris naturaliter
hzc insunt vitia : libido prz? c:eteris animalibus , su-
perbia, rixa. Semper enim se perculientes incedunt ,
et modo lhiumero pulsante, interdum cornu percutiuni,
Item. invidi sibi alterutri. invident: sicut significat
Salomon de invidis, dicens : Sicut. capra , aic aapicit
ruinam proximi sui (Eccle. 44. 59). ltem jactanies
sunt et gloriantes , sicut idem signilicat Salomon, ii-
cens : Tría sunt, que securiter ambulant , leo inter ju-
menta, gallus inter gallinas , et hircus praecedens capres
( Prov. 30. 29-51). Ποια capre. multum. trahuntur
concupiscentia gule. Propter gulam namque suam
per saxa et priecipitia ambulant , et super priecipitia
se suspendunt. Item clamoribus super omnia garrula.
lu omnibus his vitiis peccatores abundant , et idce
liedis sun! assimilati. Adhuc quaro, quare noi coran

similes inwoduxit ;etates , dicens : ΠΔ separabit eos,

sicut oves ab hircis : aut ita, Sicut agnos ab hadis?

ud

np

— — —————— — A ad dncnda-us 9— a.

EET OPUS IMPERFECTUM IN MATTILEUM. E

Sci videte quomodo volens ostendere , sauctos perfe-
retos in omnibus, ponendos ad dexteram : et impios om-
nino infructuosos , ad sinistram : ideo sanctos, oves :
impios autem. h:edos vocavit. Quomodo agni, etsi
natura mansueti sunt, lamen non. sunt. omnino fru-
rtiferi propter zetatem : fructum enim adhuc non ha-
bent lactis οἱ lanz. Item capra etsi maligna. sunt ex
natura , tamen ex aliqua. parte. [ructiferz | sunt. per
getatem ; lactis enim a vundantiores exhibent fructus.
JI:edi autem et mali sunt ex natura , et omnino infru-

- etinosi sunt ex tate. 22. Et statuct oves ad dextera

suam, hedos autem ad sinistram. Quando aliquis ante
eonspectum regis aut. judicis introducitur , ex ipso
loco , ubi stare jubetur, intelligit , si propter bonum
introductus est, aut propter malum. Si enim propter
houunm, statim vocatur in proximo : si propter malum,
longe stare jubetur : sic ct istos, Deus justos quidem
ad dextram constituet, οἱ peccatores ad sinistram :
ut unusquisque meritorum suorum conditionem ex
ipsius loci qualitate cognoscat , el ante judicii senten-
tiam ponam confusionis excipiat. Merito justos ad
dextram collocat , quia numquam cognoverunt siui-
Bram : merito impios ad sinistram, quia numquam co-
gnoscere voluerunt dexteram partem. Vias enim, que
a dextris sunt , novit Dominus ; perverse autem sunt,
qua a sinistris sunt. (Prov. 4. 27). Ecce. enim , si tu
consistas in publico pariter cum amico, et veniens
aliquis illum salutet , οἱ {ο contemuat , aut separans
illum a te, cui illo loquatur, aut familiariter cum illo
jocetur : nonne tu relictus solus, stas aporiatus in pu-
blico, cl graviorem existimas illam confusionem ,
quam mortem ? It quomodo putas impios confunden-

os in die judicii, quando ante conspectum angelo-
rum, segregatis justis, fucrint derelicti ? Nonne, etsi
nihil ulterius paterentur, illa sola verecundia suffice-
ret eis ad. poenam ? Apostolus autem dicit. sanctos
jun collocatos esse ad. dexteram virtutis per ascen-
sionem et sessionem Domini Salvatoris(Ephes. 1. 90).
Nam sicut in carne sua. omnem carnem suscepit , et
erucifixus omnem carnem crucifixit in se, οἱ resur-
gens omnem resuscitavit in se : sic ascendens, el se-
dens ad dexteram Dei, omnes ad dexteram collacavit.
Quomodo hic dicit, quia tuuc statuet oves quidem ad
dexteram, hazedos autem ad sinistram ? Sed vide quia
nunc nos-collocavit ad dexteram, ad agendum ca, qux
sunt dexterz partis : postea autem statuet ad dexte-
ram suain , ad conregnandum. 54. Τν ο dicet illis qui
ad dexteram. Et quare non illis ante, qui sunt ad si-
nistram ? Quia paratior est Deus semper ad benefa-
ciendum , quam ad malefaciendum. Nam bona bonis
secunduin propositum suum prastat, quia bonus est :
malis autem. mala contra. propositum suum facit in-
vitus , quia judex est. Quicquid autem homo contra
naturam suain agit, pigrius agit. Si enim Christus
deleclaretur in poena peccatorum, numquam seipsum
pro peccatoribus tradidisset. Venite, inquit, benedicti
Palris mei : possidele paratum. vobis regum a consti -
tulione mundi. Quia dedistis quie semper habete non
poteratis, recipite qu;e in perpetuum possideatis. Me-
rito centuplum super ο], qui nuum seminastis iu
terra. Non. enim quantum justitia hominum potest
mereri, !ale crcatum est regnum caelorum : sed quale
Dei virtus potuit. przparare. Si enim secundum an-
pustias humanx justiti:e regnum exlorum creare vo-
luisset , utique post. opera hominum illud creasset :
uunc autem , quoniam non secundum mercedem ho.
minum , sed secundum suam largitatem constituit
mercedem sanctorum : ideo antequam sanctos crea-
vet in sxculo, regnum cxlorum prieparavit in elo.
Propterea οἱ quos aute. constitutionem mundi suos
esse cognoscit, Lantis eos laboribus onerat, el tamdiu
laborare facit, donec digni efficiantur regno c:elesti .
quia non secundum modicitatem hominum. regnum
lei exinanitar, sed secundum magnitudinem regni
liomines sublevantur. 35. Esurivi enim, ct dedistis nuhi
wmianducare, et csetera quie sequuntur. Hodie si amicus
ν.μ», aut colonus , aliquod tbi offerat munus, verbi

gratia, aliquod vestimentum : tu. autem despicie
illud, co ipso vidente, des illud uni ex circumstan
bus tibi servis , nonne munus vilescere facis, et co
sundis graviter offerentem ? Si vero suscipiens mun
ilius, statim vestieris te, et proCesseris cum ipso |
Stimento, magniticas munus, et nimis la:tíficàs offerc
tem. Putas, quanto gaudio extollántur saneti, quan
in conspectu omnium angelorum, quod fecerunt li
minibus, ipse Domínus fatetur se accepisse ? Jam t:
videtur opus eórüm, non quale datum est, sed qua
persona illius qui accepit. 37. Tunc respondebunt
justi dicentes : Domine, 58. quando te vidimus hos;
tem, et collegimus te : aat nudum , et coopervimus |.
Qnando autem te vidimus esurientem , et pavimus : a
sitieutem , et potlavimus? 59. (Quando te vidimus inf
num , aut in carcere , et venimus ad te ? O humilia
quorum nec post mortem deliciet * llomo euim mal
etiam falsis laudibus delectatur , vir autem bom
ctiam debitam sibi laudem fugit. Ecce si per errore
person.e veniens aliquis, pro altero. alteri vano Ik
mini gratias agit. pro beneficio quodam , quamvis i
conscientia sua cognoscat se nihil tale fecisse , tamt
tacet et congaudet, audiens qu» non sunt sua : si ve
bono alicui gratias agit , quamvis bonus ille intelli
verum esse quod de se dicilur, tamen refugit , et r
pellit audire etiam ea quie sibi debentur. Sic et sank
debitam sibi laudem tunc repellentes dicunt : (και
te vidimus esurientem ? 40. Et respondens rez, dicet ei
Amen dico vobis , quamdiu fecistis uni horum fratra
meorum mínimorum, mihi fecistis. O bouitas Chris
Esto, quamdiu iu corpore contemptibilis erat in mund
fuerat verisimilis ratio,ut propter similitudinem visioi
fratres suos homines appellaret: quid autem dicam:
quod in illa gloria constitutus, adhuc contentus «
eus dicere fratres, quibus sufficeret ad laudem, si |
nos servos illos vocaret ? Detrahet sibi quod habet,
illis przsstet quod non habent. Ecce homo si ex h
mili generatur , et Deo przsta:te ad aliquam asce
derit dignitatem, erubescit generationem suam audii
Si quis d:xerit eum illius esse filiam , indignatar s
ipsum confiteri quod est, ul appareat quod non est.
Christus adhuc gloriabitur, fratres 2408 dicendo , s
dens iu majestate. Et merito : quia Veniéns in judic
glori: , non mutavit voluntatem priorem. Hoc pote:
intelligi οἱ de doctoribus, qui esurientibus justitiam d:
derunt cibum doctrinze, quo nutrirentur, et pinguesc
rent in actibus bonis * qui sitientibus Dei agu:tioner
potum veritatis ministraverunt. Aut. certe. cibav
runt eos, in verbo docentes : potaverunt autein
in Spiritu sancto baptizantes amimas peregrinas

mundo. Omnes enim anim:e fecLe peregrinz sunt
hoc niundo, qui possunt dicere : Quoniam adve
sum ego apud (e m terra, et. peregrinus sicut on
patres mei (Psal. 58. 15). Verbum enim fidei pr
dicantes, colligunt animas ex dispersione alicuj
erroris , et faciunt eas dumesticas et clves sanct
rum. Ipsum colligunt Christum, qui nudos, et adh
sime aliquo. indumento justitiz, docendo jostitia
vestiunt, sicut. scriptum est : /nduite vos viscera n
sericordim, fidem, pacem, caritatem. (Coloss. 5. 13
aut Christum, baptizantes eos in Christo, sicut sci
ptum est : Quotquot in Christo baptizati estis, Christ
induistis (Gal. 5. 21). Et qui tales infirmos et mor
carnalium vitiorum αριθμός visitat, οἱ medic
mento curat. doctrinze, Christum curat iu eis : qt
sicut in integris animabus Christus integer est, :
in languentibus languet. Sed et qui veuit ad eos, q
vivi desceuderunt in infernum, opera. infernalia |
cientes, id est, qui sunt in carcere, et sunt jam s
custodia d:emonum , sicut dicit Scriptura : Descc
dant. in infernum viventes (Psal. 54. 16) : veniens a
tem per. verbum educit eos de illo carcere inferna
ut liberet eos de custodia damonum, ut po:si
dicere gratias agenles : Domine Deus, clamavi ad

el sanasti sne ; Domine, revocasti ab inferis. anim
ια: (Psal. 29. 5. 4) : ad Christum venit in carcere.
euim lic omnia corporaliter corporibus mihislr.

045

lebemus, et magn: beatitudisis est, qu: omnino
post modicum sunt moritura : pulas, quante beati-
tudinis. est, πο omnia spiritualiter animabus peri-
clitantibus miuistrare, qux vivificate possunt vivere
in atternum ? Quanto nielior est anima quam corpus,
tanto meliora sunt qu:e ad salutem animarum, quam
ui: ad sustentationem corporum ministrantur. 41.
unc dicet illis, qui ad sinistram sunt : Discediteame,
maledicti, in ignem eternum. Quasi qui non sufferat
priesentiam illorum vel aspicere, sic dicit, Discedite a
me. Nam sicut carnales seculi carnalem speciosita-
ἴδια videndo delectantur, si qua autem dissipata
vel deformia videamus, quasi vulneratus est aspectus
voster : sic et Deus, qui in sanctitate delectatur aui-
warum, peccatrices animas aspiciens, quasi gravauis
uon suffert. Tamquam si dicat eis : Quasi putredo et
spurcitia estis, nec tamdiu vos sustineo, quamdiu
statis in judicio meo. Ut quid superius dicit : Venite,
benedicti Patris mei : οἱ hic non dicit, Discedile a me,
maledicii Patris mei? Quia benedictio quidem ex Dco
est, maledictio autem ex diabolo esl : sicut ostendi-
tur in illa parabola patrisfamilias, qui seiminavit bo-
Bum semen in agro suo, homo autem malus seiui-
navit zizaniam. 49, Esurivi et dedistis mihi manducare,
et cetera qui sequuntur, Ex isto loco sciendum est,
quod non tàntum pro eo, quod peccaverunt, lioni-
ues cogdemnandi sunt, sed etiam pro eo, quod bene
non faciunt, Si autem pro eo, quod bene non faciunt,
sic condemnantur : putas quales poenas exsolvent
yro eo, quod peccant? Et digne : Deus enim ideo
bominem fecit, ut benefaciat, et ad gloriam Dei per-
ineat. : non ideo ἰαμίμπι, ut.non peccet. Nam si nou
faciat bonum, nec est- causa quare creatus. est, Sine
dubio enim et si creatus non fuisset, peccatum non
fieret super terram. Nam qui intelligit mysterium
divinze dispensationis, quare factus est homo, co-
gnoscet quia merito quasi peccans condemnetur, qui
jusütiam non.facit. Ideo Deus creavit hominem cor-
rur.tibilem et infirmum, quasi ad certamen conira
diabolum, ut qui gloriabatur esse se similem Deo,
per corruptibilem naturam evacuaius. et victus
ostendatur non solum non esse quasi Deus, sed
omni fragilitate fragilior. Unde cum istud, proposi-
tum suum Chiristus impleverit per hominem, id est,
cum evacuaverit omnem principatum et potestatem,
tunc tradet regnum Deo Patri. Ideoque qui. suo ar-
bitrio et negligentia diabolo locum dat, confundit
cum, qui propler gloriam suam contra diabolum,
eum quasi in expeditione creando transmisit : et
victus, ostendit diabolum potentem esse, cum nihil
possit. Quemadmodum si quis a rege suo contra
hostem transmissus, colludil cum eo, et factione
liabita, fugain petit : prodit causam regis sui, οἱ con-

ORDO RERUM.

ORDO RERUM

9:5

fundit virtutem ipsius. 44. Tunc respondebunt «t ipsi
dicentes : Domine, quando vidimus te esurien'em, aut
sitientem ? O inconvertibilis inobedicntia peccatorum !
Quis non intelligat hoc, quia omne nialum facimus ,
non quia liomines co:ruptibiles sumus, sed quia ma -
lum propositum possidemus ? Ecce enim Uic houi-
num peccatorum -orruptibilitas carnis mortua erit ,
el adhuc malitia vivet, Numquid non audierant Do-
minum supra dicentem ad justos, (Quando uni mini -
morum istorum fecistis, mihi fecistis ? Et utique intel-
ligere debuerant, quoniodo qui lioininibus non facit,
nec Christo facit. Sed audieites adhuc contradicunt,
intelligentes fingunt se non intelligere : in judicio
stant, et adhuc peccare non cessant. Et bic. conse -
quenter et de doctoribus malis intelligi potest, qui
sic esurieutibus et sitientibus cibum justiti:e, aut
potum agnitionis οἱ, aut Spiritus sancti non pra-
sliterunt ; qui sic nudos non vestierunt, aut justitiam
docentes, aut in Christo baptizantes ; qui sic. perc-
grinos in mundo non collegerunt per verbum, nca
im Ecclesi& domum per fidem introduxerunt ; qui
sic infirmos non curaverunt sermonibus ; qui in tali
carcere impietatis sedentes non eduxerunt yer peeni-
tentiam. Si enim hxc corporis corporibus non pra-
stare lant: impietatis est, qux, el si accipiunt ea,
non possunt vivere semper : putas, quant:e. impieta-
tis est, hxc omnia spiritualiter animabus periclitan-
tibus non ministrare, qux poterant vivere in :xter-
num, si hxc eis ministrata fuisaent ? Quanto eniin
melior est anima quam corpus, (anto gravius peeca-
tum animabus laborantibus spirituales eleemosynas
non praestare, quam corporibus corporales. In Eccle-
sia ergo non solum sunt pauperes corporaliter, esu-
rientes, aut debiles corporaliter, aut peregrini secun-
dum corpus ; sed etiam spiritualiter pauperes, sine
cibo justiti:, sine potu agnitionis Dei, sine vesli-
mento Christi. Maxime spiritualiter pauperes suni,
qui corporaliter videntur divites esse : quoniam ple-
rumque in abundantia rerum inopia justitiz inveni-
tur. Sunt peregrini corde, sunt debiles animo, sunt
mente οσοι, inobedientia surdi, et cxteris passionie
bus spiritualibus aegrotantes, quorum anima: omnem
escam spiritualem abominantur, Et appropinquaverunt

e ad portas mortis (Psal. 106. 19). Qui ergo non
habet unde faciat eleeniosynas corporales, faciat spi-
rituales ex gratia verbi, quam accepit a Dco, οἱ iu-
veniet retributionem dignam a Christo : qui omnia
tam cerporalia quami spiritualia data quasi in. sc
facta commemorat, quxcumque in hominibus facta
fuerint. H:c diximus, ul sciant doctores ct quantum
beatitudinis sibi acquirant, si diligentes fuerint circa
verbum Dei : et quantum datanationis, si fuerin?
negligentes,

QU/E IN HOC TOMO SEXTO CONTINENTUR.

9 out o6

PRAEFATIO. 9-12

INTERPRETATIO in Isaiani prophetam. — Laus Isai:e pro-
phet?; sanctorum et prophetarum amor erga populos;
nullus ad suscipiendam rempublicam aptior quam philoso.
)hus. 11-15
CAPUT PRIMUM. Visio quam vidit Isaias. — Apostolus a
Deo missus, ut nomen ipsum sonat ; nobilitas nou ex ma-
joribus sed ex merito proprio. Sacriíicia veteris Testamenti
Deo per se non placebant; cur fuere instituta; repudium
in veteri lege cur permissum. Oratio inutilis est cum quis
perseverat in peccatis. Liberi arbitrii potestas; virtutis
exercenda difficultates. Non modo malum perpetrare, sed
etiam bonum non agere crimini datur. Judaorum obje-

ctiopi respondetur. lolatrie turpitudo et vanita. 13-27

Cab. II. Verbum quod factum est ad [salam filium Amos.
— Mult prophetiz de Patriarchis editze, nonnisi in eoru m
nepotibus implelze sunt. Quid significant verba, tm notis-
simis diebus. Mons Domini Ecclesia est; Ecclesia vexata
vicit et aucta est. Validum contra Judzos telum. Aliud
insigne contra Judzeos argumentum. Imperii status cuin
Chysostomus loqueretur; de bello ajud populos anti-
quiores. 21-59

CAP. III. Przsstat. nullum quam malam ducem babere.
Improbi virtuti sunt infensi jps usque vel presentiam segre
terunt, nequitia in seijsa supplicium babet. Deus jus di-
cens ab kala inducitur; stupidis accusari non grave,
plecti terribile; peccata principum et seniorum majora
privatorum peccatis. Mulierum luxus. Mulierum lascivia

αλα. -

M c — À P — NM

9;7 OIDO RERDA. 9u

vm Chrysostomi. Deus non sem similia peccantes
similiter castigat. per 30-54

CAP. IV. 51-99
CAP. V. Canticum cur criminstioses contineat. Avacitize

. Contra ebrietatem. 50-61

CAP. VI. Deus quomodo videri possit. Virtut:m czele-
ztfum officia. Anomoeos insectatur. Confessionis lucrum

quantam,
CAP. VIT. Ratio prophetisrum; prophetize quomodo fidem
et Deus. Contra Marcionem et Valentinum. Ira Dei
govacula. 17-09
(ωρ. ΥΙΗ. Doo adest is qui procul est. ., 90-90
MONITUM ad Homilias in Oziam seu de Seraphinis. 95-98
WOwMILIA I in laudem eorum qui comparuerunt in Eccle-
sia, queque moderatio sit. servanda iu divinis laudibus.
Kem in fud, fidi Dominun sedentem. in. solio excelso
( 63i. 6. 1). — Pradicatio cum agricultura. comparatur.
ysostomus de concursu auditorum gaudet; laus eccle-
Si&lici conventus. Moralis exhortatio; quorundam incom-
positi gestus in ja. Quantum gaudium afferat Sera-
phim fruitio visionis Domini et cur illud gaudium metu sit
mixtum. Cur Seraphim faciem et pedes velent. Spectacula
pabliea vitanda, quare. Priucipum negligontia spe na-
scMur ex culpa populi. Historia Achar; Jesu Nave flgura
Jesu Chris; anathema quid ; unius aliquando peccaum
toi1 populo vindictam aoceryit. 98-107
HowILIA H in dictum illud [ναί prophete, Fuctim est
auno Quo mortuus est Ozias rex, vidi Dominum. sedentem
in solio excelso el elevato ( sai. 6. 1), et quod neque tem-
jus, neque unum elementum diviuarum Scripturarum
oporteat prasterourrere, — Suis de illorum studio audiendi
verbum Dei gratulatur Clrysostomus; ipsius modestia et
erga suos amor. Soniptur: quomodo sudiendz. Contra
Anomioo0s; divina natura angelis iucomprehensibilis. Seri-
piura uihil habet supervacuum. 101-113
HowtiL1A ΠΠ in secundum librum Paralipomenon, ubi
dicitoe Elatim δεί cor Ozic, deque humilitate; tum. quod
hominem virtute pr:xditum non oporteat esse coufidentem ;
denique quantum malum sit errogantia (2. Paral. 90. 16.
et 4. Reg. 19). — Superbia spe Ex bona conscientia ori-
tur. Fregilkas &ominis; funambuli tempore |.
Bonis operibus instructos magis aggreditur diabolus. Alie-
nam improbitatomra solatio esse improbis. 113-119
HowiLiA IV in diotum iliud Iiaie, fuctum est auno, quo
snoriuus est Ozias rex, vidi Douiuwn sedentem in solio ex-
cetso ei elato (αἱ. 0. 1) , οἱ laus civitatis Anüochi:e, et
&dversus eos qui prohibent nuptias demonstratio divina.
Frequenmtiam euditerum sihi ipsisque gratulatur; Romz
ert suam civitatem. Ecclesia Christi invicta; facilius
est solem exsüugui quam Ecclesiam deleri. Uxor mala
corrigenda aut ferenda. Humilitas quantum bonum; in
jortu naufragium. Hex sacerdotis nou usurpare debet di»
gnitatem. Sacerdotes mali vituperandi, non sacerdotium ;
sacerdotum major dignitas quam regis; historia regis Ozise
peragitur, l'Itio Dei clemens. 119-129
Hows1A V in dictum illud Isaite prophete, Factum est
án emno, quo mortuus est Ozias rex, vidi Donünwum ( Isai.
6. 4) ; οἱ demogstratio quod Ozias jure fuerit affeclus le-
[ra, quod przeter diguitatem jicensum. ohtulisset, id. quod
iion lteet regibus, sed sacerdotibus. — Regis sacerdotium
invadeutis audacia ; sacerdbtis quanta potestas. Fiducia sa-
cerdotis qui Oziam repressit, laudatur; timida impietas ;
sacerdos quomodo debeat corripere principem. Peccata
justorum cedunt in bonum. Vindicla mansuetudine tem-
|'erata. 129-155
JHOMILIA iu Serayhim VI. — Seraphim dignitas maxima.
Altare cadeste figura aitaris Ecclesi; cur jejunia ante

communionem, Ad sacrum mensam quomodo accedendum
MONITUM in homiliam ntem. 141-113

How4A in propheticum dictum illud, Ego Dominus Deus
[vci lumen et tenebras, [aciens pacem, et creans mala ( tsai.
45. 7). — Loquela creaturarum Deum laudantium qualis.
l'aupertas non mala, divitizx non bonz. Tria genera rerum,
bone, male, medic. Prophetz: cur missi. Virtus non po-
test in servitutem corrigi. 141-152

MONITUM ad Homiliam sequentem. 1535-154

Notis in locum illum propheue Jeremie, Domine, noi
est $1 homine via ejus, homo ibit, δὲ dirigel freim
suum (Jer. 10, 25). — i agendi potestate sublata nul-
lum meritum, aullum demeritum. Libertas actionum hu-
manarum. Abusus loci Pauli ex Epist. ad Cor. I. Abusus
slterius loci Scriptura. Scripture verbs quomodo tra-
ctanda. Deos quomodo siiniles effüciamus. Hic prophete lo-
cus libertatem arbitrii non eripit. Ex indiclo supjlicio li-
bertas arbitrii infertur. Vir bonze voluntatis non deseritur
& Deo. - 153-102
MONTUM ig duas sequentes Homilias de prophetiarum

obecuntate. 155-101
Howt.iA E de prophetierum obscuritate. Utiliter et per.
commode factum, ut phetie de Christo et gen
deque Judseorum reprabat e obscurz essent,
do. — Seatentize [ssize cum altitudine maris conferuntur.
experienlie et exercitationis . Scriptura sacri
quomodo tractanda. Anom:zeos redarguit ; adversus bere
ticos de zeterna Chrisü generatione; generatio etiam ter-
rena Christi non intelligitur. Vetus Testamentum oce
rum; cur obscuras erant prophetisze. Historia de Jeremia.
Prascientia non est causa peccati. Ne ante tempus intel.
ligerent futura Judsei, obscurss fuerunt prophetise. 165-17:
HouiLaA II de etiarum obscuritate. Adhuc in obsce-
ritatem veteris Testamenti, et jin Dei clementiam, οἱ quod
alii alos non debeant accusare. — Chrysostomi
prima causa obscuritatis veteris Testamenti. Secunda causa
obacuritatis veteris Testamenti. Christi adventus amiia
nobis auctiora restituit. Oratio muliitudiuis quantum va-
leat. Peccatores dicti terra. Morum correctio finis θα.
pore; Manichaeos redarguit. Peccatorum recordatio reme-

um. . 173-193
MONITUM ad Commentarium seu Interpretationem in Da.
nielem. 190-104
INTERPRETATIO "iu Danielem prophetam. CAPUC PM
MUM. 195-199
CAP. TI. 199-210
CAP. HI. 210-213
CAP. IV. 2/3-3à
CAP. V. 222-335
CAP. VI. 225.225
Car. VII. 228-21
CAP. VIII. 351-35]
CAP. IX. 251-341
CAP. X. 211-21
CaP. XI. Ibid
Car. Xil. Ibid
ολ». ΧΙ. 241-31
MONITUM iu Honmiliam sequentem. 23105

HOMILIA , in 4 ecclesia, cum pauca peefatus esse
episcopus, in illud Evangelii, Filius ex se iso nihil facil
nisi quod videril Patrem facientem (Joan. 5. 19). — Ano
moeoruni objectio , quze fucum facere poterat , refellitur
Respousio Chrysostomi ad hereticorum argumenum
Aliud argumeutum eonBtra Anomosos, Quo in statu orl
fuerit aute Cbristi incarnationem. Aliud contra Anomoo
argumentum, Difficultatis solutio, οἱ dicti evangelici οὐ

plicatio. 217-2»
MONtTUM ad Homiliam de Melchisedeco. 205-25

Howmaa de Melchisedeco. — Seripture difficultas e
olscuritas. Contra Auomoeos. Christus quomodo sine ge

nealogia. 25i-261
MONITUM ad sequentem homiliam eoatra Yodos e theo
wa. -36

HOMILIA adversus eos qui ecelesia relicta ad Gircense
ludos et ad theatra. transtugerunt. — Scortocum in tlie
tris impudici gestus. Excommunicationis sententia in ill«
qui theatrorum spectacula diebus sanctis adierunt. 265-27

MONITUM ad sequentem homilíaim. 269-27
. HoWII4A in a icum dictum. Hoc autem scilote, quo
in novissimis diebus erunt tempora graria (2. Tim. 5. 1
— Caritas Chrysostomi erga discipulos; fidei oculi ea v
dent quie Cliristus agebat ; Jud:ei presentes non videbant
Abraham fidei oculis vidit nasciturum [saacum. Scriptur
diviuz virtus; Paulus non de prxsenti solum , sed etiat
de futuro grege sollicitus. Apostolica scripta ma'nia ecck
siarum; apostoli de futuris solliciti, Petrus apostolorui
cory pliseus , ete. ; orbis priefectus , etc. Paulus de posteri
rum animabus sollicitus. Chrysostomus infirmitate Cer por
exposila luem orationi imponit. 271-3

NITUM ad Homiliam de perfecta caritate. Ibi

HOMILIA de perfecta caritate , de mercede operum [1
merito tribuenda, deque compunctione. — Caritas erg
proximuin quz. Libero arbitrio, non fati necessitate gube:
namur. Moralis exhortatio ; judicium Dei quam timendun
Resurrectio futura quantum bonum ; futuram inter οἱ pra
seutem vitam discrimen. Iuperatorum cultus cum Chris
novissimo adventu comparatus. Maledictum Sodomoru
non temporis spatio deletum. Peccatores aliquando in bi
vita dant po»nas ; qui in hac vita pro admissis peccaüs nib
patiuntur, in futuram puniendi reservantur. 319-39

MONITUM ad Homiliain in Josephi et de continentia.

9t
HOMHB 1A de continentia. 391-9X

MONITUM in opuscula entia, 298-9

SERMO primus de consolatione mortis. — L«ctus an pn
eit, necne. Lucius nimius a ratione alienus etiamque |»
riculosus. Luctus iis qui ante Christum licitus; eur Crist
fleverit Lazarum ; lugere mortuos jam uon licet. Quak

919
futuri. simus resurrectioaem. Mors magis optanda ,
quam lugeodi, Sed no. sibi inferenda. 200-290

ΡΗΝΟ lf. — Rexurrectio unde apud infideles dubia.
Mortui quomodo resurgent ; probatur Denm mortuos posse
suscitare. Aliud argumentum. Christus futuram resurre-
eljonem testificatur ; item apostoli et martyres, et Macha-
ixeorum mater. Εοτιπίάο mortis excluditur. Egreginm
Davidis exemplum; vestes nigrae in luctibus. Ellinici au-
dita fllii morte dictum ; plangendi ethnici, Judei, et ca-
techumeni morientes. 'Iristitia salutaris quaenam. 9:09-3506

DIATRIBA in synopsin sequentem. — .. 903-514

SYNOPSIS veteris et novi Testamenti, quasi commoni-
trii more. Couspectus operis. — Quare prius Testamen-
Lu m appelletur, vetus; scopus utri » Testamenti unus ;
divisio veteris Tes:amenti. in historiam, consilia οἱ pro-
plietiam. Judzorum genus unde. Prophbeli:e du: species,
per opera et per verba; propbeliz est uoa. ruodo futura,

&ed etiam yrzeterita aperire. 515-517
SYNOPSIS Genesis. 518-535
SYNOPSIS Exodi. 525-538
SYNOPSIS Levitici lib. III. 928-530
SYNOPSIS Numerorum. 330-554
SYNOPSIS Deuterouomii. 351-550
SYNOPSIS libri Jesu tii Nave. $90-558
SYNOPSIS Judicum. 998-541
SYNOPSIS libri ftuth. oil
SYNOPSIS quatuor librorum Reguorum. 511-545
SYNOPSIS Regnorum lib. 1l. 215-549
SYNOPSIS Regnorum lib. III. 919-551
SYNOPSIS Regnorum lib. IV. 551-551
SYNOPSIS Paralipomeuorum lib. f. S31
SYNOPSIS Paralipomenorumi lib. If. 991-558
SYNOPSIS Esdrz lib. I. 908
SYNOPSIS Esdrz lih. II. 938-559
SYNOPSIS libri Esther. 259-560
SYNOPSIS libri Tobit. 200-361

SYNOPSIS libri Judith. $61

SYNOPSIS libri Job. 563-508
SYNOPSIS Sapientize Salomonis. 208-510

SYNOPSIS Paremiarum seu Proverbiorum Balomonis.
SYNOPSIS Siraci. 15-510
SYNOPSIS eorum que ab Isaias propleta dica, Punt:
SYNOPSIS eorum qua ín Jeremia projheta Sicuntur.
SYNOPSIS eorum qua ab Ezechiele propheta dicla sunt.

SYNOPSIS eorum quz a Daniele propheta dicla sunt.

0823-585
SYNOPSIS Osce. 985
SYNOPSIS Joel. Ibid.
SYNOPSIS Amos. 985-381
SYNOrsIS Abdix. ost
SYNONSIS Jonze. Ibid.
SYNOPSIS Mich:iez. 981-3585
SYNOPsIs Nalinm. . . 989-380
MONI TUM ad Homiliam in natalem Chri-«ti diem, — bid.

Mow!iLiA. in. Salvatoris nostri Jesu. Christi. nativitatem.
989-391

MONITUM ad Homiliam de Legislatore. 993-3098
ΗοΝ ΙΑ, unuin et eumdem esse lezislatorem et Veteris
ει Novi Testamenti ; item de veste sacerdotali, necuou de
| ornitentia, — Novum Testamentum cur. sic appelletur.
ustiti evangelium ; servitutis species diverse. Vestitus
pontificis fizura Christi ; virtus perfecto ornamentum. Flc-
res spirituales sacerdotis; Christus sacerdos et pontifex.
l'unitentiz: laudes ; martyres οἱ angeli. orant |.ro qois.
997 -410

MOoNITUM in Homiliam sequentem. 409-113
HOMILIA in. dictum illud, /n qua potestate hec. fucis
(xatth. 31. 25) ? — Opera ipsa potestatem Verbi Dei. pro-
bant. H:ereticis quomodo respoudenduim: contra Anomaeos,
agitur. Anomeeorum objectio; opera Dei non capimus
quanto minus Deum. 11-438
MONI UM ad sex Homílias Severiani, Gabalorum episco-
pi, de mundi creatione. 421-130
ORATIO prima. [n primum diem creationis mundi. —
Sceriptur / sacrz dignitas utilitasque; exordio modestiam
spirante animos audientium sibi conciliat orator noster.
Genesis auctor Moyses et Spiritu. sancto revelante. Du-
jJex Moysis scopus ; cur. invisibilium creationem tacuit.
C:elorum formatio. Hoino qucmodo lux. Jejunium quomo-
do sanctificemus ; jejunandum maxime a peccatis. 439-158
OnaATIO ΙΙ ejusdem in secundum diem creationis et
adversus eum qui sibi dixerat, non oportere uos Christia-
nos i3 saucUficatioae dicere Deus Sabaoth. — Ffücacia
verbi divini ; abstinentia mater pi.e mentis. Christus aite

ORDO RERUM.

920

eationem docuit se mandi opifiéom esse ; miracula
es sequitur. Terra quo:nodo insiuibilis erat in principio;
firmamenti et οδοί ratio secundum Severianl mentem.
Mens quomodo est imago Dei. Historia. cujusdam, qui ex
sanctiticatione volebat detruncari illud, Dotninus Sabaoth
. 438-447
ΟΗΑΤΙΟ III ejusdem iu diem tertium creationis, et de
resurrectione. — Contra Anomaros. Cur solem et lunam
non primo die fecerit Deus. Deus eur lunam plenam pri-
mo fecerit. Aswologia vana quz; discrimen iuter χρόνος et
καιρός: l'ilius non factus est. Futilis Severiani sphsericem
orbis formam negantis opinio. Christus in omuibus ele-
mentis miracula fecit, hinc probatur Deus. Moralis conclu-
sio ; sacrificium vesperlinun i quid. 4V1 A51
ORATIO IV ejusdem in quarlam diem creationis mundi.
— Deus przterita, przsentia et futura. videt ; baptismus
emundat a peccatis omuibus ; baptismi βσυγα et vis. Stellis
cur non benedixerit Deus. Scripturze cur Judieis relicte.
lllud, Faciamus, trinitatem οἱ unitatem suLindieat. Coutra
Arianos ; primogeniti οἱ unigeniti differentia. Continentia
sacerdotii soror est. Jejunium cum bonis operibus conjun-
ctum esse debet. 451-471
ΟΛΑΤΙΟ V ejusdem in quintam diem ereationis.— Patris,
Filii et Spiritussancti una voluntas. Contra anthropomor-
phitas : Deus non circumscribitur. Imago Dei sumus, quo-
modo. Cur tam late pateret paradisus, cum Adam solus
inhabitaret; fluviorum ex paradiso manantium explicatio
singularis. Contra Arianos. 411-184
OnaTIO VI. in diem sextum creationis, οἱ in primos pa-
rentes, in serpentem, et in liguuin scienti, de biabitatio-
re iu paradiso, deque Adami cum Deo colloquio. — Ani-
maultium tria genera. Animalia ad recreaudum hominem
apta. Serpens initio amicus hominis; quomodo ille Evam
alloquutus est. Serpeus mulierem alloquens mentilus est.
Deus non prohibuit scientiam boni ; Adam ante peccatum
scientiam boni habebat. Cur lignum scientixe boni et. mali
sic dictum est. Contra eos qui dicebant paradisum in czelo
esse. Si diabolus decepit, cur serpenti maledicitur. Maria
virgo pro virgine Eva intercedit ; Maria quoUdie beata di-
citur. 411-500
MONITUM ad Homiliam de serpente. 499-500
OnATIO de serpente, quem Moyses in cruce suspendit
in deserto. deque divina trinitate.— Divinitas Christo in-
dicatur; Pneutnatomachi redarguuutur. 499-5
MONITUM in Epistolam sequentem ad Theodorum Mo-
psuestenum , cujus antiqua versio latina hie profertur.
515-518
EPISTOLA ad Theodorum Mopsuestenum , episcopum.
3517-518
SPURIA. Ibid.
MONITUM in duas sequentes Homilias in Genesim. /bid.
SERWO I in illud , Fidit Deus cuncta que fecerat ,. οἱ
ecce valde bona (Gen. 1. 51) ; et de eo quod divina eloquia
jucundis quibusque rebus antecellunt. — Quomodo dif-
erunt calliditas οἱ malizuitas; prudentia quomodo ad-
hibenda. 519-532
SERMO 1 ejusdem seu demonstratio primum hominem
per inobedientiam abjecisse imaginem ad. similitudinem
ei factam, et per novum Adamum eain rursus recuperas-
se. — [n Ecclesia nulla dis'inctio divitis et pauperis. 533.536
MONITUM in sequentem Howiliam seu coücionew. 525-536
CONCIO jn priucipium jejunii , in exsilium Adami, et de

improbis mulieribus. 525-558
IONITUM ad sermonem sequentem in Abraham et Isaac.
591-358

SEnMO in Abraham et Isaac. 51-512

MONITUM in sequentem lHoniliam. 941-513
HoMiLIA. Quod non sit accedendum ad tlieatra, quodque
id plaue adulteros reddere soleat spectatores, sitque dis-
sensionum ac litium causa ; et de Abrabanio. 541-551
MONITU in llomiliam sequentem. SO9-00L
HOMILIAM in illud Abrahan:ze dietum, Pone manum (uam
sub femur meum (Gen. 25. 2); εἰ in diversos martyres.

MONITUM ad quatuor sequentes Homilias in Jobum.
903-561

SERMO rimus iu justum et beatum Job. 903-907
SERMO II. — Sacerdos celebs esse debet. $01 -510
SERVO III. $70-570
SERMO IV. 6-583

MONITUM in sequentem Homiliamin Eliam. ὅδ[- 3
HOMILIA seu sermo in Eliam prophetam. )

MONITUM in Sermonem de beato Joseph.

SERVO seu oratio de Josepli et de castitate. — 587-500
SERMO de Susinna. 689-595
MONI TUM ad. Homiliam de tribus pueris. 595-301

ΠΟΜΙ ΙΑ seu erat de tribus ueris, et de. fornace Wa-
bvleuijca, 393-000

Diatriba ad Opus imperfecium in Mauhzum, quod Chrv-

sostomi nomine circumfertur. ^ 3 590-600
9I. Erasmi opinio circa Όμως imperfectum in Μακ.
4 II. Ex pre&stione Joannis Mabusii Franciscani σος f

perfectum in.
^ Alf. uma Maio Bii Bibliotheez sancte Sixti S

IV. Baronii sententia de Οἱ imperfecto in. Matthze-
T Mitt. Eccle. T. V, Md annum 107. Tillemoutii D.

'Hoc opus non jotest Chrysostimi esse : cujus sit
Nu loris. equo. tempore scriptum, disquiritur.
Dux; Huuc scriptorem vere Arianum et Auomaum Dri

3 VII. Ecrores alii qi la boe opere depechenduntar.

4 VIII. De stylo Anonymi hujusce. Multa. decerieit ex
libris apocrypha.
PROLOGUS eruditi commentarii in Evangelium nisi
incerto auctore. 611-8]
HoxILIA prima ex capite primo: jirandus Chrisli rius
silicet per peccatores. Prophetia duplex. Eunonii e
P^ iion: 1A Ἡ ex capite secundo. — Liber apoeryrlus àn-
mE Seth ; mons Victorlalis, Magorum inuuera. Lon
Tos TIT ος cayite tertio. — Quomodo vox et verbum.
differant ; cur Joaunes omen Vox. Justitia in tentatio-
uibus floret ; varie lentationum species. 6-057
MoxiLiA IV ex eodem capil 657-001
liowiLIA Vercspitequarto. Fi illi Deibaptizanturin ten-
tgllonis rue. Tri retia diaboll quibus illaqueat an μη
Aliud corporis, aliud auinue ue jejunia.
A V.

lex i i ri
ἨΟΝΗΙΑ VII ex eodem caj 674-016
MoutiaA VITE ex eodem capite. 916-079

MoxiLA IX ex eodem eai
vet, ia motem ascenderit. Mausuctus quis, Paci qui.

MowitiA. χ ex mE cae. — Doctor. omnibus. debet.
esse virtutibus oruat 684-689.
onn Xt ex Wodem capite. — Lex per gratiam non

MN ΧΙ ex codem capite. — Contra clericos ics qui
Evangelia porrigunt juraturis.

TiowiL.IA ΧΙΗ ex eodem capite. — Non. wrobibetor cx iram
Dominibus dari eleemosyua, sed vauz. glorize venatio ji

ἩΟΧΙΜΑ XIV ex copite sexto.—1 Dei quid EH
HOWII2A XV ex eodem capile. — Tria prina mala: gula,
awarilia, vana gloria; tria prima bona : ei «ποπ ο, 4

jejunium.

J .lOwILIA XVI ex eodem capite. 73315325
Mout1A XVII ex capite septimo. 125-739
HowiLIA XVIII ex eodem capite. 739-136
ἨΟΝΙΗ XIX ex eodem capite.— Christus ostentaonem

libet ; nihil sic bonum pellit ut simulatum booum. Quid
E vel nou credere Christo. Christianus. onis

logs o qui
XX ex eodem capite. — Vero Christiano quid

ORDO RERUM.

sciendum sit ; fortitudo fidei petra dicltur ; τους
quam 'eoncordes.
HoMILIA XXI ex capite octavo. τι
ἨΟΝΗ ΤΑ XXII ex codem capite.
HowttjA XXIII ex eodem ca
Mounaa XXIV KS eaj
Howitia XXV [em cajite.
parum boni operatur. Nibil |rodest credere conie,
adfuerit confessio oris. Ez
Howt1A XXVI ex eodem capite.
HowiLiA. XXVII ex capite uudecimo. — υπνο 3
ut calamus ab omni tentationis veuto flectitur. — 77
Hoxn4A. XXVHI ex eodem capite. 75
How. XXIX ex capite. di lecimo. — Mundus
et mundus diaboli.
HowiLiA. ΧΧΧ ex eodem cajite.
HoxiLIA. XXXI ex. capite decimo tertio. —
duplex fructus.
lILIA XXXII ex capite deci
nou facit coitus, sed voluntas. Mul

deseri
Qua de causa contra cursum naturs: aliqua "iterom
kl

"own XXXIII ex eodem capite. a
HowtiA XXXIV ex capite. vicesimo, — Dios

MowiLIA XXXV ex codem capite. — Quare Γαία
cipulis passionem suam przenuntiavit. Deus. solus sci
fercutim inter sanctos; in culo ignorantur

Posta XXXVI ex eodem capite,
ἨΟΝΙΗΑ XXXVII ex cajite vicesimo rimo.
HostLtA. XXXVII ex eodem capite.
ΗΟΜΙΗΑ XXXIX ex eodem capite.
NS XL ex eodem capite. — Qua de causa αμ
ue inter nos; Christus cur dicitur lapis. 81
ion Ll ex capile vicesimo secundo: [i
phetz. a

"θωμι XLVI ex espite icesimo quarte. — Exi
Ecclesia quis dicabir. Harreiicorum eeclesa dere
Deo et omuibus sanctis. 8

Host là. XLVII ex. οοάθιη capite. — Christus es"
quomodo satiatur.. E]
How XLVJII ex eodem eapite. *
HowiA XLIÉ ex eodeu capite. — Vulnera Ci
quare servavit, 9
Iu 14 L ex eodem cayite. 9

IIIA LT ex eodem capite. [!
HOMILIA Lil ex capite vicesimo quinto 1
HOMILA LIII ex eode capite. — Clnistus wer

Vtatem nostram asceudit.

ΒΟΝΙΗΛ LIV ex eodem capite.

FINIS TOMI QUINQUAGESIMI. SEXTI.

F'atisits. -

x Typis J. P. MIGN