Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus ; omnium SS patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum"

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 


public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 





We also ask that you: 


-* Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual 
personal, non-commercial purposes. 





and we request that you use these files for 


* Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


-* Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 






About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
a[nttp: //books . google. con/] 

















B IV TINY 
Ebor, 








μμ. Jacques dno 


P'ATROLOGLE | 


CURSUS COMPLETUS 


SU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 


QM SS. PATRUM, DOCTORUM. SCRIPTORUMQUE. ECCLESIASTICORUM, 


SIVE LATINORUM, SIVE GRAECORUM, 


QUI AB 4 VO APOSTOLICO AD ΘΤΑΤΕΜ INNOCENTII IIl (ANNO 1216) PRO LATINIS 
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANNO 11309) PROGR/E£CIS FLORUERUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA 
OMNI QUJE£ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICA TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA 
ECCLESLE SAECULA ET AMPLIUS, 


JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS8 COLLATA8, PERQUAM 
DILIGENTER CASTIGATA; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; 
OMNIBUS OPERIDUS POST AMPLISSIMAB EDITIONES QUAE TRIBUS NOVISSIMI8 S8/JECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS 
DETECTIS AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, 8INGULOB 8IVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS 
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET 
TI1ULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS8 SUBJECTAMQUE MATE- 

RIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA; OPERIBUS CUM DUBII8, TUM APOCRYPHIB, ALIQUA VERO 
AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUB8, AMPLIFICATA ; 

DUCENTI8 ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUB; AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHRONOLOGICIS, 
ΘΤΑΤΙΡΤΙΟΙΘ, BYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, 
LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA 8INE ULLA EXCEPTIONE ; BED PRAE- 

/ SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, Quo coNSULTO, 
QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM 
OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONS8PICIATUR; ALTERO SCRIPTUR/E 
SACR/E, £X QUO LECTORI COMPERIRE 8IT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM 
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM $. SCRIPTURA VERSUS, A PRIMO 
GENESKOS USQUE AD NOYISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT. 

EDITIO ACCURATISSIMA, CARETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 8I PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDfTAS 
CHARTJE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAB, TUM 
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA BIBIQUE iN TOTO PATROLOGIA DECURSU CONSTANTER 
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PRAESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA 
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUSB HIC ILLIC SPARBORUM, PRIMUM AUTEM 
IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET M88. AD OMNEt ATATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE 
PERTINENTIBUS COADUNAT1ORUM. 


SERIES GR/ECA, 
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE GRAECA 
A 8. BARNABA AD CONCILII USQUE FLORENTINI TEMPORA. 
ACCURANTE J.-P. MIGNE, 


BIEBLIOTHEC/E CLERI UNIVERS/E, 
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIAE ECCLESIASTICIE RAMOS EDITORE. 





PATROLOGLE GRECE TOMUS CXII. 


CONSTANTINUS PORPHYROGENITUS. 





PARISIIS 


APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE, SUCCESSORES, 
IN VIA DICTA : AVENUE DU MAINE, 908. 


1891 , 


EP. 
[, 0 
M27 


μι... 


Cliehy. — Ex typis PAUL DUPONT, 49, τὶὰ dietà Bae-d'Asnibros. 65.40.97. 


Jy". 


TRADITIO CATHOLICA. 
SAECULUM X. ANNUS 959. 


TOY ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ KAI AYTOKPATOPOZ 


K€X)NXTANTINOY, 


TOY IIOPPYPOTENNHTOY, 
TA EYPIZKOMENA ΠΑΝΤΑ. 





SAPIENTISSIMI IMPERATORIS 


CONSTANTINI 


PORPHYROGENITI 
SCRIPTA QUJE REPERIRI POTUERUNT OMNIA; 


ACCEDUNT ; 


ROMANI Μος IMP. AUREA BULLA PRO MONASTERIO XEROPOTAMI IN MONTE 
ΑΊΗ0; THEODOSII DIACONI ACROASES QUINQUE DE EXPUGNATIONE CRETAE; 
ARMENI MONACHI ACTA AB ABBATE MONASTERII S. NICONIS 

ANNO MCL SCRIPTA. 


ACGGURHANTE J.-P. δν 


Bibiiotheese Cleri Universe; : Mi DU :'.61e. 
SIVE Pi Sif ee. ὁ ^ BÉ Κολ 
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE EccEkSLSICE λος EDITORE. s 


— 





TOMUS PRIOR. 


—Á// Vis di ——————— 


PARISIIS 


APUX) GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE, SUCCESSORES, 
IN VIA DICTA : AVENUE DU MAINE, 208 


1897 


- S&&CULUM ,X. ANNUS 959. 


 ELENCHUS 


AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXII! CONTINENTUR 





CONSTANTINUS PORPHYROGENITUS. ' 


Editorum Patrologiee Preefatio. | col. 9 
J. À. Fabricii Notitia Scriptorum Constantini Porphyrogeniti. 41 
Dg (ΕΑΙΜΟΝΙ5 AULE BYZANTINE libri duo, e recensione Joan. Jac. Reiskii, 

cum ejusdem Commentariis. 33 
J. J. Reiskii Prefatio. 33 
Joan. Henrici Leichii Commentatio de Vita et Rebus gestis Constantini 

Porphyrogeniti. 45 
De Cerimoniis aule Byzantine libet primus. — πι 


De iisdem Cerimoniis liber secundus. 065 





EDITORUM PATROLOGUE PRAEFATIO. 


A puerilia in litteris sacris et profanis institutus Constantinus Porphyrogennetus, Leonis 
Sapientis filius et alumnus, plura quam pater edidit volumina, quibus summa ejus eru- 
ditio et ingens litterarum amor mirifice elucescunt. Major tamen scriptorum ejus pars 
circa argumenta profana versatur; minor pars argumenta ordinis moralis vel sacri 
tractat. 

Odaria catanuctia, que in usum Ecclesie composuit, jam edidimus cum scriptis litur- 
gicis patris ejus, Patrologie tomo CVII, pag. 299. 

Homiliam de translatione reliquiarum sancti Joannis Chrysostomi, quam exstare asserit 
Allatius, De Symeonum scriptis, p. 111, pre manibus non habemus. 

Habemus autem homiliam ejus Je translatione imaginis Edessene, ἃ Combefisio editam 
in Manip. rerum Consiantinop. Hanc a Constantino Porphyrogenneto scriptam fuisse dubi- 
tarunt nonnulli, qui eam uni ex successoribus Constantini tribuendam esse existlimarunt. 
At perperam. Ex historia enim  Constantinopolitana constat imaginem  Edessenam anno 
Domini 944 Constantinopolim fuisse trauslatam, et homiliam hac occasione recitatam ab 
imperatore CP. fuisse compositam. Porro anno 944 nullus imperator CP. regnabat 
prater Constantinum ; ipse igitur, et non alius, hujus homilice auctor habendus est. 

Novelle Constitutiones Constantini, fere omnes, argumenti sacri seu ecclesiastici sunt; 
ac proinde hic repetende fuerunt. Prima vocatur a Grecis 7omus Unionis, quia finem 
imposuit schismati in clero orientali exorto ob quartas nuptias Leonis Sapientis. In 
opere De cerimoniis aul DByzantinz, lib. 1, capite 36, leguntur Observanda in processione 
unionis Ecclesiz, seu quando Tomus unionis Ecclesi pralegitur ; ex quibus colligere licet 
festum anniversarium illius unionis olim CP. fuisse celebratum. 

Opus hoc De cerimontis aulz CP. multo ex capite ad elucidandam historiam ecclesia- 
slicam orientalem et statum Ecclesie civilem in Oriente inservit. Constat enim antiquis 
et novis documentis, diligenter collectis, quibus descrinuntur utriusque potestatis jura, 
officia et munera. Ex eo apparet patriarcham CP. primum post imperatorem locum in 
toto imperio occupasse; ac sepe sepius res civiles administrasee, non secus ac impera- 
tor res ecclesiasticas moderari audebat. In multis imperator se, ut filius Ecclesie ob- 
sequentissimus, auctoritali patriarche subjiciebat ; sed pariter patriarcha CP. ut subditus 
imperatoris devotissimus sese gerere solebat. In publicis tamen aule cerimoniis ejusdem 
fere auctoritatis et dignitatis esse videbantur. 

Attamen Homanus Pontifex, illa adhuc ctate, nempe post schisma Photianum, ut primus 
patriarcha et caput totius Ecclesie tractabatur. Ipse solus ab imperatore Pater spiritualis 
ipsius appellabatur, quo nomine nullus patriarcha preter ipsum colebatur, ut videre 
est in formulis scribendi ad  patriarchas, quibus utebantur imperatores Constantinopo- 
litani, et quas Constantinus Porphyrogennetus collegit in opere Je ceremoniis aula Byzan- 
tinz, lib. 11, cap. 48. 

Ibidem describuntur non tantum cerimonie in posterum  adhibende, sed etiam ee 
qué aliquando adhibite fuerunt, quaudo principes extranei civitatem CP. visitarupt. lta, 
exeimnpli gratia, legimus ibidem quibus ritibus recepta est ab imperatore celeberrima Rus- 
sic principissa Olga, que initio seculi x Constantinopolim venit, et paulo post Russorum 
conversionem ad fidem Christianam preparavit. 

Constantni porphyrogenneli jussu compositum est etiam Compendium legum civi- 
lium οἱ ecclesiasticarum, ex quo jura Ecclesie οἱ fata ejus in Imperio Orientali 
cognoscuntur. 

Praeter Vitam patris sui Leonis et avi sui Dasilii Macedonis, Constantinus scripsit 
Historiam veterum regnorum, vel potius collegit Excerpta historica scriptorum antiquo- 
rum quorum specimen exhibet D. Card. A. Mai in Scriptorum veterum που. collect. l. tI, 
pag- !, el in pref, quaeque plurima fragmenta scriptorum deperditorum nuper suppedi- 


& PATROL. Gn. CXII. 1 


^ 
95 


1Η JOAN. ALB. FABRIOII 19 


tarunt. Sed quia hec nulla ratione cum historia sacra coherent aut ad religionem spectant, 
hic pretermittenda fuerunt. 

Opuscula De Thematióus, et De provinciis imperii CP., necnon De administrando im perio, 
definiend& geographis sacre non parum conferunt. 

Scripta de re medica, de hippiatrice et de geoponia que vel ipse composuit vel a 
doctis viris componi jussit Constantinus, non sunt hujus loci. Attamen  innotescent 
lectoribus nostris ex Notitia scriptorum hujus auctoris quam tradidit J. A. Fabricius 
in Bibliotheca sua Greca et quam nos operibus Constantini premittimus. 

J.-B. M. 


B.***** 3 Aprilis 1861, 





JOAN. ALBERTI FABRICII 


NOTITIA 


SCRIPTORUM CONSTANTINI PORPHYROGENITI. 


(Bibliotheca Greca ed. Harles, tom. VIIf, p. 1.) 


De Vita Bajilii Macedonis, quam nepos ejus imperator, doctrine omnis cultor instauratorque locuple- 
tissimus, Constantinus Porphyrogennetus, Leonis Sapientis filius, scripsit, dixi hoc libro et cap. p. 349. 
[Vol. VI ed. vet., Vol. VII, p. 681, sq. huj. ed. (1)] Nunc cetera ejus soripta recensere juvat: nam qua 
de imperatore ipso, qui ab 6 Jun. a. 912 sub tutoribus vel cum matre Zoe, aut lomano, socero, et ab 
a. 946 ad 959 solus prefuit, dicenda sunt, ex annalium seculi decimi scriptoribus rectius lector petet, 
sive veteres illi sint Zonaras, Cedrenus, Glycas aliique, et continuatores Theophanis, Simeon Magister, 
Georgius monachus, Leo grammaticus, Joan. Scylilzes, etc., sive recentiores, Baronius, Spondanus, 
Antonius Pagi, etc., et qui de imperatoribus copiosos commentarios edidere, Joan. Cuspiniauus, etc., 
et qui Constantini hujus Vitam singulariter composuit, Martinus Hanckius, De scriptoribus hist. Byz. 
lib. 1, cap. 25, p. 4061-478. FaBR. — ltem J. H. Leichius De vita et rebus gestis Conslantini Porphyrogcn. 
Lipsie, 1746, 4, et pref. ad libr. De cerimon. Byzant.; C. Oudin. Comm. de scriptor eccl. tom. 1M, pag. 
421 sq.; Hamberger. Z. N. i, p. 686 sqq.; Saxius in Unom. Ἡ, p. 142 s&qq., et ego in Introd. in hist. 
L. Gr. M, part., 1, pag. 477 sq. plura collegi. Han. 

1. Exstant igitur ejus ad filium, Romanum (a quo deinde veneno impie sublatus est), De administrando 
imperio liber scriptus (ex parte [a] saltem) a. 6457 (Christi 949), indictione septima, et a. 6460 (Christi 
952), indictione decima. llunc primus e codice Palatino, qui prius Baptiste Egnatii fuit, edidit Joannes 
Meursius cum versione sua et castigationibus, Lugd. Bat. 1610, 8; deinde aliis Constantini hujus scriptis 
premissum Lugd. Bat. 1617, 8 (b). Novissime eumdem librum recudi curavit Anselmus Bandurius tomo 
priore Imperii Orientalis, addita versione, passim a se interpolata et emendata, suppletisque in ea inte- 


NOTE. 


(a) Cap. 27, Eisi δὲ μέχρις τῆς σήμερον, Ἶτις — opuscula 1) De administrando imperio, etc. 2) De 
ἐστὶ, ἰνδικτιὼν ἑθδόμη, ἔτη ἀπὸ κτίσεως κόσμου — thematibus imperii. 3) Tactica, 4) Novelle Consti- 


cov, ἀθ᾽ ob ἐμερίσθη ἡ Λογγοθαρδία, ἔτη c P et — tutt. XVII. — Roecusa in Jo. Meursii Opp. cdit. 
cap. 45: Μέχρι τῆς σήµθρον, Ἶτις ἐστὶν ἱνδικτιὼν V, 
ét ἀπὸ κτίσεως κόσμου qu£, ἐπὶ τῆς βασιλείας 
Κωνσταντίνου xal Ῥωμάνου τῶν Φιλοχρίστων καὶ 
Πορφυρογεννήτων βασιλέων "Ῥωμαίων. Romanum 
intellige, non socerum Constantini, sed filium, il- 
]um ipsum cui liber inscribilur, προσ τον ἴδιον 
υἱὸν Ῥωμανὸν τόν Θεοσοφῆ καὶ Ηορφυρογέννητον 
βασιλέα. De Porphyrogenneti elogio videndus preter 
Cangium et alios Seldenus lib. 1 De titulis hono- 
rum, cap. 5; Gisbertus Cuperus libro quarto Ob- 
servationum, cap. 4. - 

(b) Inscriptio libri hec est : Constanlini Porphy- 
rogenneli Opera, in quibus Tactica nunc. primum 
prodeunt, Jo. Meursius collegit, conjunxit, edidit. 
Lugduni Batav. ex οῇ. Elxevir. 1617, 8. Insunt 


Lamii,tom. VI, pag, 921 sqq.; sed addite sunt 
tantummodo Meursii noto, oinissis reliquorum ad- 
notat. Ejusdem Meursii versio libri De admini- 
sirando imperio separatim edita est; contra e ro- 
gione textus Gr. versio Banduri posita. Tacticis 
addita est versio Lamii, qui etiam adjecit Constan- 
tini Porph. Sirategicon cum sua versione Lat. V. 
Hamberg. l. c. — Codices libri De administrando 
imperio sunt in bibl. publ. Paris. codd. 2009, n. 3 
2967, n. 1, et alius, sec. indicem. — Meursii edit. 
a. 1617 cum codd. collata, et aliud exemplar cum 
not. me. home Droun atque Isaaci Vossii, ex- 
stan! in bibl. Leid. Vid. catalog. illi ibl. 

243. HARL. E. idus bibl, pag. 


(1) Vide Fabricii recensionem Scriptorum post Theophanem, tomo Pa(/rologte nostre CIX premissam. Eprr, 


13 NOTITIA SCRIPTORUM CONSTANTINI PROPHYROG. 14 


gris capitibus 23 et 24, de Iberia et Hispania, qua utpote nimis corrup!a interpretari Meursius non fuo- 
rai aggressus. Greca Bandurius castigavit ex ms., membranaceo bibl. Regie 2661, scrlpto annis abhino 
quingentis, cujus ope quam plurimas mendas sustulit, eruditas et copiosas addidit notas, premisitque 
tabulam géographicam imperii Orientalis, concinnatam a geographo celeberrimo, Guillelmo Iusulano 
(de l'1sle), qua facies ejusdem, qualis fuit sub Constantino Porphyrogenneto et ejus predecessoribus, apte 
repraesentatur. 

9. Tactica sive βιθλίον Τακτικὸν, τάξιν mepibgov τῶν κατὰ θάλατταν καὶ γῆν µαχομένων, liber Tacticus. 
mari lerraque pugnantium ordinationem continens, primus edidit, sed Grece tantum οἱ castigalionibus 
suis illustravit idem Jo. Meursius ex codice bibl. Palatine, cum aliis Constantini, que jam recenseo. 
scriptis, Ludg. Bat. 1617, 8. [V. ad n. 1.) Palatinus ille codex descriptus fuit e Vindobonensi, de quo 
Lambecius VII, pag. 201 (c). In. codice Veronensi, quem Latine vertit Scipio Malfeius, tribuitur Con- 
stantino, Romani imp. filio, qui prefuit ab A. C. 076 ad 1028. FaBR. — Constantino, Romani filio, libel- 
lus ille De apparatu bellico tam terra quam mari, tribuitur quoque in cod. Augustano Vindel., testo 
Reisero in catal. p. 67 fin. Hanr. 

3. Περὶ θεμάτων. De thematibus (d) imperii orientalis et occidentalis libri Il. Ex his librum priorem 
de thematibus imperii orientalis primus e codice Thom. Clementis, Angli, medici Mechliniensis, edi- 
dit et versionem suam notasque addidit Bonav. Vulcanius, Lugd. Bat. 1588, 8, apud Franciscum Raphe- 
lengium. Librum posteriorem de thematibus Occidentis sive Europze, quem et ipse editurum se Vulca- 
nius receperat in notis ad Agathiam, p. 4, primus Fed. Morellus vulgavit cum versione sua notisque 
Paris. 1609, 8. Utramque Vulcanii et Morelli editionem Meursius conjunxit et, ut vidimus, ceteris 
Constantini scriptis addidit Lugd. Bat. 1617, 8. Novissime hos duos libros Anselmus Bandurius, paulo 
ante mihi laudatus, ex codice regis Gallie 2431 (e) in charta bombycina, ante annos 500 exarato, casti- 
gavit, versionem novam, sive ex veteri plurimum interpolatam, adjunxit, preiuisitque Guilelmi Insulani 
tabulam geographicam, qux imperium Cpolitanum, quale ab Heraclii &vo fuit, per θέµατα digestum 
exhibet. Prodiit Bandurii Imperium orienlale, cujus tomo priore libri Constintini Porphyrog., ut. poste- 
riore ediloris note continentur, Paris. 1711, fol [Rec. Venetiis 1729, 2 voll. fol.] Non minus in his 
duobus libellis pulchram provinciarum et populorum, qui imperio Cpolituno parebant, notitiam, 
eorumque origines et antiquitates Constantinus complectitur, quam libro De administrando imperio de 
aliis, etiam gentibus, qua adjuvare illud vel ledere bello atque infestare possent, quemadinodum et 
earum origines mores et instituta pacis bellique exponit; unde non immerito librum illum tanquam 
lhesaurum, servare se scripsit Egnatius (f), cujus codex ms. deinde pervenit in bibl. Palatinam, ex quo 
ipso codice librum De administrando imperio Meursius vulgasse se testatur. 

NOT.£ 
(c) Pag. 429 ed. Kollarii, in cod. 111, n. 5. — Leid 


in bibl. publ. inter codd. Vossianos, Constantini 
imp. Στραττγικὸν περὶ ἐθῶν sta9600v εθνῶν. Ibid. 
inter adveraaria Vossiana, Constantini ΡογρΏγτας. 
Tactica naumachica. (V. cat. bibl. Leid., pag. 393, 
n. 35, et p. 400, n. 11.) — Paris. in bibl. publ. 
cod. 2530. 1) Tactica de navalis piraticique belli 
strategematibus; atque confector calal. tom. Il. 
P. 516 sq., adnotat, liquido constare, capite 19 

onis imper. tactic. Περὶ ναυμαχίσς cum hiaco 
tacticis collato, Constantinum imp. nihil aliud 
egisse, nisi ut Leonis serinonem paulo eiegantio- 
rem ad usum vulgi rudis gregariique militis ac- 
commodarel. — 2) Ejusdem prx»cepta et monita 
imperatoris servanda, ex antiquis collecta, εἰ ca- 
piübus 120 distincta. V. Leonis Tactica, cap. 20 
— 2) Idein de terrestri copiarum ductu et militum 
cura. — Constant. Stategicon sive fragmentum 
illius a Latnio e cod. Mediceo inter. Opp. Meursii 
tora. VI, p. 1409, esse editum, paulo ante notavi- 
inus. Atque de cod. illo Med. 5, qui continet col- 
lectionem lacticorum auctorum uberrimam, οἱ n. 
20, Const. Stirategicon, plut. 55. v. Bandin. Cat. 
codd. Gr. II, pag. 218 sqq. Add. supra, vol. IV, 
pag. 210. Hanr. 

4) θέµατα veluti imposita presidia. vocato sunt 
ieziones militum. Hinc eodem nomine denotate 
1n! provincie ips», in quibus legiones in presi- 
diis locate fuerunt. Atque eo senau vocabulum 
ιδέα} Constantinus accipit etiam in libro De adini- 
nistrando imperio, ut c. 27, Περὶ τοῦ θέματος 
Mo (0292020135. 

(c) In cat. codd. Paris., tom. II, numeratur cod. 
894, et dicilur exaratus sec. xii. Codicis Veneti 
pulla fit mentio in cat. codd. Grec. Ven. Marc. — 


Loide in bibl. acad. inter. codd. Scalegerian. varie- 
tas lectionum in thematibus Orientis. Philopo- 
nema Constantini filii Leonis. — Ibid. inter codd. 
Bonavent. Vulcanit, Constant. Porphyr. de Thema- 
tibus, quo exemplari uai fuerunt typothecio ; ejus- 
dem JVotitia thematum Orientis; manu Bon. Vulcan. 
scripta. — Ejusdem De thematibus, fragm. V. cat. 
bibl. Leid. p. 341, n. 39 pag. 944, n. 7, et 340 
fin. HAnL. 

(f) Jo. Baptista Egnatius, Venetus, libro im De 
principibus liomanis, ubi de Constantino Porphy- 
rogenneto : llic, a luleris optinisque disciplinis non 
ubhorrens, quas pene ezstinctas ab. interitu. vindica- 
vit, librum Romano filio reliquil, in quo summam 
lotius. imperii, sociorum omnium federa, hoslium 
vires, rationes, consilia explicuit, quem nos in biblio- 
lheca nostra, tanquam thesuurum, servamus, in. quo 
mulla de Venelis etiam ipse disserit. Aliud exemplar 
hujus libri ms. quod in bibliotheca reip. Venet 
diligentissime custodiri memorat (Gyraldus dia- 
logo v De poetis, pag. 282, Hujus Constantini liber 
ille celebratus est, quem moriens Romano filio reli- 
qutt, in quo summam totius, impcrii, sociorum [- 
dera, hostium vires, que et quanlg essent, aliaque 
omnia ad imperium spectantia, complexus est, quem 
librum hodie Venelorum resp. in sua peculiari biblio- 
theca. diligentissime custodiri facit. Codicem regis 
Gallie, quo usus Dandurius laudavit Cassaubonus 
pref. Polybio premissa ad. Henricum 1V: Serva- 
[ur tn tocupletissina illa tua, Domine, οἱ vere regia 
bibliotheca, Constantini Augusti Port hyrogenneti li- 
ber... Dignum opus quod Majestatis Tuc  jussw 
publicam aliquando lucem aspiciat. Vide ibi, si pla- 
cet, plura in ejus libri commendationem. 


15 | JOAN. ALB. FABRICII 16 


4. Novelle Constitutiones XIII, cum versione et castigationibus Jo. Leunclavii ex ejus Jure Graco- 
Romano, tom. I, lib. 11, pag. 103 sq., et tom 1I, inlibro Novellarum, pag. 129 seq. Franoof. 1596, fo], : 
4. De alienatione fundorum, cujus constitutionis, Cedreno etiam memorate, duo exempla, paululum diversa, 
una cum synopsi ejus, a Mich. Attaliata composita, ufferuulur: 2. De potentibus, in predia paupe- 
rum (b) succedentibus ; 3. De militibus , 4. De restitutione prelii militarium pradiorum , 5. De [uga. manci- 
piorum, hujusque novelle argumentum ; 6. De non deserendo judicio ab iis qui actionem instituunt, et de 
his qui ad tres menses vel annum absunt. 7. De eo quod judices civiles nihil accipere debeant ; 8. De sportulis, 
περὶ ἐκταγιατικῶν. 9. De consuetudinibus. 10. De testamentis aperiendis ; 11. De consuetudinibus scriba ; 12. 
De his qui codes committunt gladio, vel magnis fustibus, vel lapidibus, idque consullo, 13. De secundis ; ter- 
liis εἰ quartis nuptiis. Duodecimam constitutionem ediderat eliam, sed capite mutilam. Enimundus Bo- 
nefidius in Juris orienlalis libro. 1. pag. 19 (Paris. 1573, 8), quem vide eliam p. 15, ubi de alia Con- 
stantini hujus constitutione περὶ τοῦ ἀναθεματίζεσθαι τοὺς ἀποστάτας καὶ µοὐλταρίους, Constitutio 15, 
Ηερὶ πολυγάµων, adversus quartas nuptias, eodem loco legitur pag. 16 sq. Εαηπ. — ln quibusdam 
codd. bibl. Laur. Med. Florent. sunt Constant. Porphyr. Novelle, leges atque constituliones, quas sin- 
gulas, in illis obvias, enumerat ac recenset Bandin. in Cat. codd. Gr. Medic. tom. I, p. 530, cod. 12, n. 
2 et 4, ubi eunt illius novelle 11 in compendium redacte. — Tom Ill, pag. p. 182. cod 6, n. 16. plut. 
80. — Pag. 186, n. 1, et 188 sq. n. 4-10, cod. 7, plut. 80, pag. 194 sqq. plures novelle in cod. 10 qui 
continet librum legum. — Venetiis in bibl. D. Marci cod, 173, Const. Porphyr. Novelle 12, quarum 
principia poauit auctor Catal. codd. Gr. Ven. pag. 101. Ibid. pag. 104 de codd. 180 et 181, ac psg. 305 
de cod. 579, qui continent eclogam legum Basilii, Leonis et Constantini, impp. ; primo cod, inest 
Const. Porph. novella de prelatione. — Vindobone in bibl. Cesarea cod. 53, n. 15, Const. Porphyr. 
argumentum tomi unitionis Ecclesie in causa quartarum nuptiarum, etc. V. Lambec. Comm. VIII, 
p. 1009. Add, p. 938 sq. — Cod. 6. novella de alienatione feudorum, etc. V. Kollor. not. ad Lambecii 
Comm. VI, part. 1, p. 53. — Alie ibid. p. 10 sq. in cod. 2, n. 2 et 4. — Pag. 36. in cod. 3, n. 11, 19 
et 23. — In cod. 45, n. 25, novella 2 de iis qui consulto cedes perpetrant, etc. V Kollar. Suppl. ad 
Lambecii Comm., p. 237 sq. — Paris. in bibl. publ. codd. tredecim, modo 11 novelle illarumve epi- 
tome modo aliquot, modo Leonis, Constantini et Basilii epitome juris, in 40titulos divisa. Vid ind. ad 
vol. {1 Cat. Paris., voc. Constant. Porphyrog. — In cod. Escorial. Constant. Porphyr. et aliorum impp- 
novelle. teste Pluero in Itiner. per llispan., p. 163. — Novella in cod. Uffenbach., nunc Lipsiensi, de 
quo plura leges in Maii Bibl. Uffenb. msta , part. n, col. 527. lan. 

Hisce in Meursiana Constantini opusculorum editione Lugd. 1617, 8, (post p. 252) constitutiones novellae 
quatuor subjiciuntur, quas e codicibus regiis edidit auctiores melioresque Carolus Labbeus cum nova 
versione et castigationibus inter suas impp. Novellas constitutt. X. Paris. 1606, 8: 1. Περὶ στρατιωτι- 
x&v, de militaribus fundis, quam dictavit Theodorus, patricius et quaestor decapolitanus: 2. De furdis 
Armenicis aliorum el homicidarum ; 3. De sportulis, de aperiendis testamentis, et de eo, quod certus ac defini- 
tus consuetudinum modus esse debeat (banc dictavit Theophilus, patricius et queestor ; 4. De sportulis, qua 
abrogatur superior constitutio, permittens judicibus et scribe sportulas accipere. Hano diclavit Theodo- 
gius (idem qui ante Theodorus), patricius et quiestor decapolitanus, 

5. Leonis sapientis et Constantini filii ejus, ᾿Βκλογὴ τῶν νόμων, Delectus legum compendiurius ex 
ms. Palatino et Jo. Sambuci descriptus, et cum Latina Leunclavii vecsione editus in jam laudato ejus 
Jure Graco- Romano, tom. 11, pag. 79-134. Numerus anni, quo publicatus hic delectus fuit, corruptus est, 
et pro «zut legendum «eut, qui respondet anno Christi 939, quo Constantinus delectum legum, a patre 
Leone fieri ceptum, promulgare potuit. FaBRic. Vindobonae in cod. 2, n. ? el 13. — cod. 8. V. Lambecii 
Comment. VI, part. 1, pag. 25, 32, 38: et 74 sq. — In cod. quondam Ulffenbach., nunc Lipsiensi, qui 
quondam pertinuit ad Cuperum, et quem copiose recensuit J. H. Maius in Bibl. Uffenbuch. mss., part. iu, 
p. 522 sqq. qui titulorum 40 indicem Grece cum sua vers. Lat. publicavit. Prefationem, a Gottír. 
Mascovio Latine versam, adjecit Puttmann Memorie Gottfr. Mascovii, Lips. 1771, 8, p. 121 sqq. 
V. quoque pag. 87 sq., et confer D. Casp. Achatii Beck De novellis Leonis: etc., ed. D. Car. Frid. Zepernick, 
Ilale 1779, 8, pag. 20, et p. 25. Zepern. in not. atque hunc imprimis in pretermissis, p. 228 sqq. De 
cognomine Porphyrogenneti, anno quo natus est, scil. a. Chr. 905, vitaque et p. 373 sqq., precipue 
p. 376 sqq., De ecloga legum Leonis et Constantini, de codd. mss., de ordine, partitione, indice, etc., 
docte agitur. Hanr. 

De Basilicis, Basilii Macedonis et Leonis Sapientis auspicio digestis, et & Constantino Porphyrogen- 
neto recognitis, preclare Jos. Maria Suaresius, episcopus Vasionensis in Notitia Basilicorum ad Urbanuin 
VIII, pontiloem maximum: « Libri Βασιλικῶν in sex τεύχη seu volumina distincti sunt, in- 
deque dicti ἑξάδιθλος, et in libros sexaginta subdivisi, indeque ἐξηκοντάθιθλος nuneupati. Imperator 
Basilius Macedo (A) primus illis manum admovit, ut Cedrenus asserit : ideoque Leo Sophus eidem Basilio 


NOTE 
(g) Meminit Codinus Orig. CPol., n. 157, edit. — donis, p. 66. inter &criptores post Theophanem : Εὺ- 
mbecii. -- - ρὼν δὲ καὶ τοὺς πολιτικοὺς ν μους πολλὴν ἀσάφειαν 
(h) Constantinus Porphyrog.in Vita Dasilii Mace- — xal σύγχυσιν εγοντας διὰ τὴν ἀγαθῶν ὥσπερ καὶ 


11 NOTITIA SCRIPTORUM CONSTANTINI PORPHYROG. 18 


patri suo libros hosce tribuit novella 81 (1), teste Cujacio, cap. 31, lib. xvn Observationum juris, et 
plerique Basilium Βασιλικῶν guctorem esse crediderunt, in quibus fuit et Franciscus Dalduinus. Ipse 
Basilius in prefatione ᾿Επαναγωγῆς, cujus initium, Τὸ ἀξίωμα, narrat, ut τὰ ἐν πλάτει κείµενα πάντα, 
seu Διατάζεις βασιλικὰς in libros quadraginta (tribuit sexaginta Cujacius) digesserit, tum ex illis repur- 
gatis epitomen in titulos quadraginta distributam expresserit, sive πρόχειρον. Idem in proemio Ἐχλογῆς 
incipiente. 'O δεσπότης, remittit studiosos ad ἀνακάβαρσιν τοῦ πλάτους, quam confecerat. 

« Etenim Basilius idem Macedo cum filiis suis Leone et Constantino, sive Alexandro πρόχειρον edidit 
τῶν νόμων (j)), quod titulis quadraginta seu sexaginta constabat, et exstabat modo sub Leonis impera- 
toris; modo Leonis et Alexandri, sive Constantini; modo Basilii, Leonis et Constantini nominibus, ot 
diversis prefationibus in bibliotheca Palatina, ut adnotavit Marquardus Frehens in Chronologia juris ; 
at nunc reperitur in Vaticana in codice Palatino signato numero 223, cui titulus est : Ἐπαναγωγὴ τοῦ 
σὺν θεῷ ἐμφανεστέρου ὑπὸ Βασιλείου, xal Ἀξοντος, xai ᾽Αλεξάνδρου τῶν βασιλέων, cujus prefatio incipit, 
Τὸ ἀξίωμα, et in quo tituli quadraginta continentur. Eodem in codice aliud est inscriptum, Ἐκλογὴ 
τῶν νόµων καὶ ἐπιδίορθωσις ἐκτεθεῖσα ἀπὸ κτίσεως xósuo»o, ἔτει cz p 7, hoc est. 6347, 8 Christo nato 838. 
τῷ μτνὶ Μαρτίῳ, ἴνδικτ. θ’, prefixis nominibus Leonis et Constantini eujus proemium inchoatur a 
voce 'O Δεσπότης. est vero simillimum illi quod editum fuit a Leunclavio tomo II Juris Graco-Romani (k) 
ex membranis Sambuci cum prefatione deprompta e codice bibliothece Palatine septemviralis, isto, 
ut opinor, in quo cum sint quadraginta duo tituli, tamen in edito viginti octo tantum leguntur. 
Preterea in Vaticane codice notato numero 8506 videre est, ἐχλογὴν cum eadem epigraphe, nisi quod 
Basilii quoque nomen inscriptam est, sed titulos quadraginta complectitur, et alia est prafatio- 
cujus exordium, Tóv µέγαν, quseque preponitur exemplaribus τοῦ ἐγχειριδίου, sive —mpoysi- 
po» (qua sunt in forma eunchiridii, et circumferuntur sub nominibus Leonis et Constantini) Vaticano 
notato numero 857, et Palatino notato num. 196, quorum primus titulus est Περὶ νόμων, sicut in codice 
Palatino notato num. 223; at in Vaticano notato num. 856, Ἐκλογῆς prior titulus est Περὶ συναἰνέσεως 
µντστείας. 

« Atque hoc Basilii πρόχειρον illud est quod dicitur Harmenopuli, cum tamen Harmenopulus ipse in 
praefatione  Hexabibli diserte profiteatur illius auctores τοὺς περὶ Βασίλειο), Κωνσαντῖνον, Αξον- 
τα, et illud titulos tantum quadraginta contineat, ut adnotavit Cujacius. Harmenopuli vero prochirum 
longe plures (1); ex illo namque decerpsit Harmenopulus, maximamque partem redegit in suum, 
aliaque ex Romano et Cosma magistro subjunxit, ut idem fatetur. 

« Harmenopuli prochirum conscriptum fuit anno a Christo nato 1143 (m), evulgatum Grece Parisiis 
anno 1540 ab Adamo Suallembergo, Latine & Bernardo Rey 1547 et 1549; rursus Latine a Mercero, 
Lugduni 1556; demum Grece Latineque simul & Dionysio Gothofrero ; exstat manuscriptum in Vaticana 
848, 849, 850, 851, et Palat. 256, 360. 

« Ante Harmenopulum anno θεογονίας 1071 seu 1077. Michael Attaliota, judex et ἀνθύπατος, scripsit 
prochirum (n), quod πόνηµα, seu πραγματικὴ nominatur, quodque Leunclavius edidit Grece et Latine 
Tomo II Juris Gra2co- Romani, cum jam indicasset lib. 1 notatorum in paratitlla; exstat exaratum ca- 
lamo in Vaticana codicibus 640 οἱ 856. 

« Eodem fere tempore Michael Psellus politicis versibus Legum synopsin (o) contexuit : habetur illa 
in bibliothecis Vaticana codice 845 et Palatina cod. 316, εἰ Constantinopolitana : in Gaurentiana Floren- 
tinarum nobilissima se vidisse testatur Antonius Augustinus, qui eam non magnifacit libro iv Emenda- 
tionum, cap. 3. 

NOTAE. 


ποντρῶν συναραστροφὴν, λέγω δὴ τὴν ταῖς &vnpm- 
µένων ἀχρηστίαν περιελὼν, xai τῶν κυρίων &vaxa- 
ἠάτας τὸ πλίθος, καὶ ὥσπερ iv συνόψει χεφαλάιοις 
2ιὰ τὸ εὐμνημόνευτον TA. προτέραν ἀπειρίαν τερι- 
λαθών. Joannes Curopolates Scillitzes, p. 37, et ex 
eo Cedrenus : ᾽Αλλὰ καὶ τοὺς πολιτικοὺς νόμους 
πολλὶν ἀσἄφειαν καὶ σύγχυσιν ἔχειν Ἰδὼν, καὶ 
«03:004 Χατχ τὸ προσῖκον πβροσφύρως ἐπανορθώ- 
σαχσθαι. (Cedren. ἐπανασώσασθα:) ἔσπευσεν, χα: τὴν 
uiv ἀντρημένων ἁπληστίαν περιελεῖν, τῶν δὲ xo- 
ῥίων ἀνακαθᾶαρα: τὸ πλῆθος. Οὐκ εσχε 6b xatpóv 
πρκαταλτφθεὶς θανάτφ. ἸἘξεπλήρωσε οἳ ἔργον 
λέων ὁ υἱὸς αὐτοῦ µετα ταῦτα. 

(i) Meminit ibi Leo legis Basilii promulgatee (ἐξ- 
tvz»sypivrc) de szdificaturis in loco arationi vel 
vineis idoneo, quam negat legum corpori ab eo 
insertum fuisse. Ἐπεὶ μὴ παρὰ τοῦ πατρὸς εἷς τὴν 
νόμων ἐγράφησαι πολιτείαν. ——— 

(j) De hac ecloga Legum dixi p. 407, et Harme- 
populi locum dedi p. 429 seq. . 

(k) P. 79. In illo procmio testantur imperatores, 


p. 80, sed ad hane Ἐκλογην componendam usos 
fuisse opera Nicete questoris et patricii, aliorum- 
que duorum patriciorum Nicete et Marini. 

(/) Titulos circiter 80. Nam liber primus habet 
18, secundus 11, tertius 11, quartus 12, quintus 12 
et sextus 15. 

(m) Imo ducentis amplius annis post : nani Har- 

menopulus natus A. C. 1320, ut notavi t. X hujus 
Bibl., p. 274, ubi etiam de editionibus prochiri 
ilius et interpretibus. Vide et supra p. 429 
gBeq. 
(n) Attaliat:e compendium Michaelis Duca» imp. 
jussu compositum, eidemque dedicatum, Ποίημα 
νομικὸν ἔτοι πραγματικὴ πονηβεῖσα κατὰ χέλευσιν 
τοῦ βασιλέως Μιχαὴλ Δουκᾶ παρὰ Μιχαὴλ ἀνθυπά- 
του xal χριτοῦ τοῦ ᾽Αττχλειατοῦ. 

(ο) De hac Paelli *ynopsi legum edita a Francisco 
Bosqueto Paris. 1632, 8, vide Allatium de Psellis, 
cap. 48. t. V. hujus Bibl., p. 31 seq. De Atbanasii 
Scholastici Delectu legum — dicam — infra ad 


2 XXVI. 


19 JOAN. ALB. FABRICII 90 


« Laudat idem Augustinus in notis ad Novellas πρόχειρον Βασιλικῶν κατὰ στοιχεῖον, Josephii Tenedii, 
et indicem Βασιλικῶν κατὰ στοιχεῖον, cujus ea esse suspicere exemplaria, que servantur in Vatican. 
codicibus 752 et 854, et Palatin. cod. 222, precipue in codice inscripto Τιπούκειτος Ὑενόμε- 
voc. Et. Ulpianus quidem Tyrius alius a jurisconsulto, si Casaubonisententiam cap. 2 Animadvers. in 
Atheneum sequamur ; vel ipsemet Jurisconsultus, si Cujacio fidem adhibeamus cap. 39, lib. xxiv Observa- 
tionum jur. ab Atheneo in libris Dipnosophistarum non tantum ᾿Ονοματοθήρης, sed etiam Εειτού- 
χειτος, vooatus fuit, quod in epulis nihil gustaret cibi, quin prius rogasset εἰ κεῖται, Beu οὐ Χξιται, 
sive ὅπου κεῖται ejus appellatio. Hunc indicem vulgo diei jus alphabeticum notat ipse Antonius 
Augustinus in sua Bibliotheca codicib. 181, 182, 187. Carolus Labbeus vópipov xav στοιγεῖν vocat, 
et glossas post illud inventas publicavit. Cujacius ἐκλογὲν, καὶ Σύνοψιν τῶν Βασιλικῶν E. Ῥιθλίω, σὺν 
παραπομπαῖς κατὰ στοιχεῖον sibi dono datum a Jacobo Cambrayo, qui retulerat illam e legatione Constan- 
tinopolitana, testatur in prefatione ad titulum «', De excusatione tutorum. 

« Antiochi Balsamonis (p) prochirum simile prochiro Michaelis Attaliote, et illi quod Basilio, Leoni et 
Constantino tribuitur, recenset in sua Bibliotheca idem Antonius Augustinus codice 188, videturque cum 
Pselli opere confundere in voce Πανδέκτης, de propriis nominibus Pandectarum. 

« Leo Philosophus Basilio patri succedens inchoatum ab eodem Basilio Διατάξεων ἈΒασιλι- 
κῶν volumen (Basilicum vocant Greci) perfecit, uti Credenus asserit, operaque Sabbatii protospatharii 
(uti Matthzus Blastares tradit, ex eoque Antonius Augustinus in Bibliotheca, libro de propr. nomin. 
v', et in προλεγομεύνοις ad Novellas) promulgavit ; hac Leonis καθάρσει Photius in procanone vi- 
detur usus Gothofredo, anno a Virginis partu clrciter 886. A Leone concinnatos fuisse Βασιλικῶν 
libros Michael Psellus, Michael Attaliota, Harmenopulus, Balsamon, Blastares et Cujacius summo con- 
gensu testantur. 

« Edidit item Leo Juris Epitomas (g-r), opus meris definitionibus et regulis constans, et satis 
elegans, quod erat in Palatina bibliotheca, ul Freherus testatur; preter ἑξηκοντάθιθλον, seu. Βασιλικὰ 
γόµιµα confecisse Leonem prochirum, ut instar Institutionum foret, Antonius Augustinus in notis ad 
Novellas prodit, aliquando ex his que ipsi et Basilio patri simul, vel Constantino fllio promiscue ascri- 
buntur, illud fore verisimile est, forle Λέοντος ἐκλογὴν quse reperitur in bibliotheca Regia Parisiensi, 
quamque laudat Labbeus, qui ex eadem erutas glossas emisit in lucem. Codici Vaticano 852, in quo xa- 
τὰ στοιχεῖον prefixa legitur imperatoris Leonis epistola incipiens, 'Iouczlvizvip, diversa a novella prima 
Leonis ad Stylianum. 

« Subsecutus Leonem Constantinus, ejus filius; cognomento Porphyrogennetus, revocavit has Basu:- 
κὰς sub incudem, et novam ἀνακάθαρσιν, seu. repelitam prelectionem emisit in lucem, ut cum in unum 
corpus quinquaginta trium locorum communium (5s-t), historicos omnes colligi jussisset, non minus de 
jurisprudentia, quam de historia, que conjungende sunt (ut toto libello docet Franciscus Balduinus' 
bene mereretur, ut observavit Casuubonus in pref. ad Polybium. Unde Βασιλικῶν auctor assertus fuit a 
Luitprando, atque a Gentiano Herveto : hanc ἀνακάθαρσιν (1) passim laudat Theodorus Balsamon. 

« Isti demum veri sunt. Βασιλικῶν libri, qui a Constantino Porphyrogenneto ultima manu imposita 
fuerunt editi. 

« Ad eos ipse Constantinus, prochirum (v) sive introduclionem componi curavit, aut potius prochira 
qu: Basilius et Leo composuerant, recenseri : unde illius quoque nomen tot prochirorum exemplaribus 
inscriptum est, que a studiosis et causidicis Orientalibus "varie interpolata, concisa pro libito, 
et ad ipsorum usum, prepostereque descripta tam dissimilia, tamque perturbato ordine nunc reperiun- 
tur. 

« Βασιλικῶν ἐκλογὴν, sive synopsin (z) Joan. Sambuceus vir Pannonius Tarenti apud Calabros reperit, 
et cum versione Latina Leunclavius ipsam edidit Basilee 1575. De illa fuse Cujacius lib. xvri, cap. 37 et 
38. Observat. Juris, ubi laudat etiam μικρὸν κατὰ στοιχεῖον incerli auctoris, de quo cum non liqueat, am- 
pliandum censeo. » 

6. Διήγησις, περὶ τῆς πρὸς Αὔγαρον ἀποσταλείσης ἀ-ειροποιήτου θείας εἰκόνος Χριστοῦ τοῦ θεοῦ 
ἡμῶν, Narratio de imagine Christi ab ipso ad Augarum, Edessa: regem, missa et Edessa. CPolin translata 
a. C. 944. Latine legitur apud Aloysium Lipomennum, atque inde apud Surium 1om. IV, ad 16 
Augusti; Grece ex Regio codice una cum nova versione eua notisque primus vulgavit Franciscus 
Combefisius in Fasciculo originum et antiquitatum CPol., p. 75-101, Paris. 1664, 4, Conjeoturain Li- 


NOTE. 


(p) Vereor ne Antiochenum patriarcham Balsa- Basilii Macedonis inter scriptores post Theopha- 
monem dicere voluerit Augustinus, de cujus sy- 


nem. -- 

nopsi e codice et novellis dictum supra p. 403. (s.) Vide volum. VI hujus Bibl., p. 190 seq. 
"NS Leonis Sapientis Comperdium Legum citans (u) Kd exo Beleamo PTOCm. in Nomocanonem 

Nic. Comnenus Papadopoli Premotionibusmystagog. — Photii wx «yea τὶν τελευταίαν Boo (am τῶν νόμων 


p. Sod 402, etc., laudat ejus interpretes Modesti- 


ασιλέως κυρίου 
num, Dominum, Gregorium Patzo, Theophilitzem, 


9 ἀἁοιδίμου 
τὴν σγθσο UN 4 παρ του 4 
Kurt cue — e oo τῷ Πορ) ην. 


Eudoxium, Phocam et Theodorum Hermonopolitem. 
Alius ab hoc Theophilitzes cujus mentio in Vita 


())&— . $99. . 26. 
(z) Nic. à wo ΑΣ 


21 NOTITIA SCRIPTORUM CONSTANTINI PROPHYROG. 22 


pomani et Baronii (ad a. 994, n. 13, p. 717, ed. Antwerp. Plantin.), qui narrationem hano Constan- 
i3no, Romani filio, tribuunt, refellit preter Combeflsium (et Lambec. l. c., p. 413, sqq.) Hanckius 
De scriptoribus hist. Byz., pag. 475 seq., et Antonius Pagi in Critica Baroniana ad a. C. 944, n. 3 seq. 
Exstat etiam hzc narratio ms. in bibl. Vindobonensi ; vide Lambecium VIII, pag. 195 seq. [p. 410 sqq. 
ed. Kollar., cod. 14, n. 39J et p. 198 (p. 417 sqq., n. 40. ibique Kollar. not. B.] ubi refertur anonymi 
additamentum de illa imagine, culta Edesse, antequam CPolin transferretur. Incipit: Περὶ τῆς ἁγίας ἐν 
Ἐδέσσῃ ἀχειροποιήτου καὶ θείας μορφῆς, FABRIC. — Est quoque illa narratio Florent. in bibl. Laur. 
Med. cod. 30. qui continet vitas et sermones diversorum Patrum in laudem SS. a die 18 Jun. usque 
ad 31 Aug. n. 39, d. 16 Augusti. V. Bandin. Cat. codd. Gr. Laur. I. p. 456, qui preterea citat Mensa 
Gracor. eodem die, et Leon. Allatii Diatr. de Simeonum scriptis, p. 103 sq. — Eadem historia imaginis 
Christi Edessenw servatur in bibl. publ. Paris. codd. 1176, n. 40, 1475, n. 9, 1527, n. 11, 1528 n. 13, 
1518, n. 11 ct 1611, n. 17. — De imagine Edessena Christi, CPolin allata, mentio fit apud continuato- 
rem Theophanis, in Romano imp., p. 268. HARr. 

7. Orationem ms. de lranslatione reliquiarum S. Chrysostomi laudat Allatius De purgatorio, pag. ?1, 
ad Georgium Acropolitam pag. 201. De consensu pag. 281, et De Simeonibus pag. 111. Incipit: Tl τερ- 
πνότερον τοῦ νῦν ὁρωμένου θεάματος 7, τὶ λαμπρότερον τῆς παρούσης ἡμέρας ; Titulus est : Λόγος 
ἑνίκα τὸ τοῦ Χρυσοστόμου ἱερὸν σκῆνος ἐκ τῆς ὑπερορίας iv τῇ βασιλίδι τῶν πόλεων ἀπετέθη. FABR. 
— inter vetustiores scriptores qui Vitam Chrysostomi sunt persecuti, laudatur Const. Porphyr. ἐγκώ- 
µιον in cod. Vindob. Cesar. 27. V. Lambec. Comment. VIII, pag. 637 sqq., et, quem ille p. 639, not. 4, 
excitat. Savilium in ed. Chrysostomi, tom. VIII, col. 913. Est vero illa Constant. Porphyr. orat. in cod. 
Cesareo 19, teste Kollario in supplem. ad Lambecii Comm., p. 259 sq. — In bibl. Sfortiana, notante 
Montfauc. in B. bbloth. mss., tom. I, pag. 702, A. — Paris. in bibl. publ. codd. 157, n. 19. et 3100. n. 4. 

Constantinus, Leonis fliius, auctor esse dicitur canticorum (ἔξαποστειλαρίον) ad. divina beneficia pa- 
scenda, in cod. Taurin. 175, V. Catal. codd. regg. Taurin., pag. 260 sq. — Inter codd. Vossian in 
Catal. codd. Anglise, tom. 1I, p. 60, n. 2210, est anonymi compellatio ad Constantinum Porphyrogen. 
Πληι. 

8. Theophanis historiam, Constantini Jussu continuatam, memoravi supra [in vol. ΥΠ, lib. it, ο. 5. 
S VII, n. 4. pag. 081.] — Vide hujusce Patrologiz nostrae tom. CIX, in recensione scriptorum post. Theo- 
phanem. Epir. 

9. Superest praecipuum opus, quod non ipso Constantino quidem elaboratum, at egregio consilio ejus 
aique auspiciis per varios viros peritos digestum est, χεφαλα.ωδῶν ὑποθέσεων, slve colleclaneorum οἱ 
excerptorum historico-politicorum et moralium sub capitibus sive titulis 53 (y) diepositorum, conquisito- 
rumque ex probatissimis quibusque historicis omnis etatis monumentis. Ex tribus hisce et quinquaginta 
titulis nonnisi duo, neque illi integri, plane ad nos pervenerunt, vicesimus septimus Περὶ πρεσθειῶν, 
De legationibus, et quinquagesimus Περὶ ἀρετῆς καὶ xaxlac, De virtute et vitio. Tituli de legationibus al- 
teram partem, 8 Joanne quodam CPolitano digestam, ex bibl. Antonii Augustini, archiepiscopi Tarraco- 
nersis, vulgavit Fulvius Ursinus Grece Antwerp. 1582, 4, cum notis. In hac parte exstant παραθο- 
λαὶ excerpta e Polybio pag. 1-228, e Dionysio Halicarnasseo, p. 295-312, e Diodoro Siculo p. 313-333 
ex Appiano pag. 334-372, et e Dione Cassio p. 373-447. Alteram partem ejusdem ti:uli de legationibus, 
ex recentioribus paulo historicis excerpta complexam, David Hoeschelius ex codice Bavarico 204 pridem 
vulgavit. Ex proemio ascribam catalogum scriptorum, e quibus illa collectaneorum pars concinnata 
[uit: Εἱσὶ δὲ ἐκ τῶν ὑποτεταγμένων Χρονιχῶν ' a', Πέτρου πατρικίου καὶ µαγίἰστρου. β’, Γεωργίου 
μοναγοὺ χρονικῆς. Y, Ἰωάννου ᾿Αντιοχέως. δ’, Διονυσίου ᾽Αλικαρνασέως ᾿Ρωμαϊακῆς ἀρχαιολογίας. t, 
$3, Ἡολυθίου Μεγαλοπολίτου καὶ ᾽Αππιανοῦ. CQ, Ζωσίμο ᾿Ασκαλωνίτου, Ἠη'., ᾿Ἰωσήπου ᾿Ἰουδαϊκῆς 
ἀργαιολογίας, 0', Διοδώρου Σικελιώτου. (v, Δίωνος Κοκκιανοῦ. ια, Προκοπίου Καισαρέως. (fl, Ἡρίσκου 

ΝΟΤΑ.. 

(y) Auctor ργβ[αι]οπίς, singulis excerptorum — minutas putavit distribuendam, el luculentam wutili- 
titulis premisse: 'O τῆς πορφύρας ἀπόγονος Κων- — taiem, qua poterat. inde percipi, oculis hominum 
σταντῖνος, 6 ὀρβοδοξότατος καὶ Ἰχριστιανιχώτατος — exponendam. Adeo ul hoc delectu habito majori at- 
τῶν πώποτε ᾖµβεθασιλευκότων, ὀξυωπέστερον πρὸς —entione et assiduitate lectioni incumbere studiosi 


τὴν τῶν καλῶν κατανότσιν διακείµενος, xal δαστή- 
ριον ἐσ/(τηκὼς νοῦν, ἔχρινε βέλτιστον εἶναι xai χοιν- 
ὠφελὲς, τῷ τε Bip ὁὀτησίφορον, πρότερον μὲν, eto. 
Constantinus Porphyrogennetus, imperator, omnium 
qui unquam fuerunt, recle fidei tenacissimus οἱ 
Christianissimus, ingenio praeditus ad rerum pul- 
chrarum perceptionem aculissimo, ea denique pra- 
stans. intelligentia, ut facile quidvis ad effectum 
perduceret, illud primo fore optimum est ratus 
εί vulgo omnibus utile, ut libros undique ex om- 
nibus orbis partibus, doctrina varia refertos, con- 
uireret, deinde vastam illam librorum, molem, qua 
ctores enecabut, quam presertim. molesta. plerisque 
omnibus et ledij plena ea res videretur, in partes 


queant, eL sermonis [acundiam altius αο penitius 
animo imprimere. Hoc amplius imperator magno, et 
felici conatu opus untversum in ὑποθέσεις θιαφό- 
ρους, tractatus diversos numero tres et quinquagiuta 
censuit. distribuendum, in quibus ἅπασα ἱστορικὴ 
µεγαλουργία, quidquid magnificum habet historia, 
tnclusum continetur, neque inest quidquam historia 
inserlum, quod parlitionem hanc in hosce tractatus 
efJugerit. Neque vero ab divisionem sententiarum 
series operis tolius ullo modo corrumpitur, verum 
servat haec synopsis, vel, ut verius dicam, haec rerum 
cognalarum, οἰκείωσις sive adunatio in singulis par- 
tibus concinnandis unicuique tractatut convenieniem 
ralionem. 


23 JOAN. ALB. FABBICII 94, 


ῥήτορος, tyY'. Μάλχου σοφιστοῦ. ιδ, Μενάνδρου προτέκτορος. te, θεοφυλάκτου ἀπὸ ἐπάρχων καὶ ἄντι- 
γραφέως τοῦ Σιµοχάττο». M 

Tituli de virtutibus et vitiis, qui in toto opere fuit quinquagesimus, priorem partem ex insula Cypró 
nactus Nic. Fabricius Peirescius communicavit cum Henrico Valesio, qui ex ea que digna luce vide- 
bantur, selegit et cum versione sua notisque doctissimis et fragmentis Polybii, Nic. Damasceni et Dionis, 
singulari studio a se collectis, vulgavit Paris. 1634, 4. In his excerptis, que vulgo appellantur Peiresciana 
leguntur selecta loca ex Polybio pag. 6-197 ; e Diodoro Siculo pag. 221-413 , ex Nicolao Damasceno, περὶ 
τοῦ ἰδίου βίου καὶ τῆς ἑαυτοῦ διαγωγῆς pag. 414-489 ; ex Dionysio Halicarnasseo pag. 520-543; ex Ap- 
piano pag. 405-307; ex Dione Cassio pag. 569-769; ex Joanne Antiocheno, monacho, pag. 778.853. 
Excerpta ceteroqui erat hsc collectaneorum pars ex scriptoribus quatuordecim, qui pag. 5 seq. hoc 
ordine recensentur : Elo! δὲ ἐκ τῶν ὑποτεταγμένων χρονικῶν, α’, Ἰωσήπου Αρχαιολογίας, β’, Γεωργίου 
μοναχοῦ q', Ἰωάννου τοῦ ἐπίκλην Μαλέλα Ἰχρονικῆς, δ᾽, Ιωάννου ᾿Αντιοχέως Χχρονικῆς Ἱστορίας, 
ε’, Διοδώρου Σικελιώτου Καθολικῆς Ἱστορίας. ς’, Νικολάου Δαμασκηνοῦ Καθολικης Ἱἱστορίας ἕ, Ἡρο- 
δότου ᾿Αλικαρνησέως, Ἡ. θΘουκυδίδου. 0', Ξενοφῶντος Κύρου παιδείας καὶ )Αναθάσεως Κύρου τοῦ 
Παρυσάτιδος. v, Αῤῥιανοῦ Άλεξ....... ἴα. Διονυσίου ᾿Αλικαρνησσέως “Ῥωμαϊκῆς Ἱἱστορίας. 18, 
Ἡολυθίου τοῦ ἨΜεγαλοπολίτο Ῥωμαϊκῆς Ἱστορίας. ιΥ, ἸΑππιανοῦ Ῥωμαϊκῆς τῆς ἐπίκλην Λβασι- 
λικῆς, τὸ, Δίωνος Κοκκιανοῦ ᾿Ρωμαϊκῆς ἵἱστορίας. Additur : καὶ oi ἐφεξῆς ἐν τῷ ὀευτέρῳ τεύχει 
ἐπιγράξονται. Sequentes auctores in altero (hujus nempe tituii) volumine recensebuntur. Unde patet 
non integrum titulum de virtutibus et vitiis, sed priorem tantum, ut dixi, ejus partem in manus 
Valesii incidisse, qui ea libertate uti non dubitavit, ut in his eclogis et ordine scriptores atio poueret, 
et ea, que vel jam edita exstarent, vel indigna essent editione, omitteret ac rescinderet. (Conf. Zeper- 
nick. |. c., pag. 231.] . 

Ex deperditis hujus operis titulis primus fuit, ut in prefatione diserte traditur, Περὶ βασιλέων ἆνα- 
γορεύσεως. De imperatorum regumque renuntiatione. Caeterorum, ultra viginti ab Heoschelio et Valesio 
observatorum, hec est notitia, litterarum ordine a me descripta : 

Περὶ ἀνακλήσεως Ἕττης. De restitulione exercitus victi. 

Περὶ ἀνδραγαθημάτων. De forliter factis, p. 442 edit. Valesii, et 473. 

Πιρὶ γάµω». De nuptiis. 

Περὶ γνωμῶν. De sententiis, pag. 258 edit. Valesii et 225. 

Περὶ δημηγοριῶν. De concionibus sive orationibus. Id. p. 87. 

Περὶ ἐθνῶν. De gentibus. 

Περὶ ἐθῶν. De moribus. 

Περ) ἐχκλησιαστικῶν. De ecclesiasticis rebus personisque. 

Περὶ ἐκφράσεως. De descriptionibus. Suid. in Σάµθυκες. 

Περὶ Ἑλληνικῆς ἱστορίας. De historia Groca (gentili.) 

Περὶ ἐπιθοῶν. De imploratione auxiliorum. 

Bspl ἐπιθουλῖς. De insidiis. 

Ἡερὶ ἐπιστολῶν. De epistolis. 

Περὶ χονηγεσίας. De venatione. 

Περὶ νίκης. De victoria. 

Περὶ οἰκισμῶν. De coloniarum deluclione. 

Περὶ παραθόξων. De miris εἰ inopinatis. pag. 121 edit. Valesii. 

Περὶ πολιτικῶν διοικήσεως. De rerum civilium administratione. 

Περὶ στρατειῶν. De expeditionibus militaribus. 

Ηερὶ στρατηγηµάτων. De strategematibus, pag. 34 et &2 edit. Vales. et 437. 

Περὶ στρατῶν. De exercitibus. 

Περὶ συμθολῆς. De prolis. 

10. Constantini quoqne hujus jussu Theophanes quidam synopsin totius artis medice, ex Oribasii po- 
tissimum scriptis collectam, septem libris, sive capitibus 296, digessit, et eidem Constantino inscripsit. 
Incipit proremium : Τὰς προσταχθείσας ἐπιτομὰς παρὰ τῆς σῆς Δείοτητος, ἐκ θε αὐτοκχράτωρ, περὶ 
τῆς τῶν ἰατρικῶν θεωρηµάτων συναγωγῆς ἔσπευσγ xatX το ὀωνατὸν, eto. Ἐχθίδί hoc o^vs aliquoties 
Greece ms. in bibl. Cesarea Vindobonensi. Vide Lambecium lib. vi, pag. 114, 116, 157. Ε.ωα. — In cod. 
21, n. 9, in cod. 24, n. 1; in cod. 25, n. 1 et 40, n. 8. V. Lambec. Comm. VI. part. i, p. 262, 264, 
et 356, ed. Kollar. ; sed plura v. infra ad vol. XII, pag. 685 sq., et J. O. Steph. Bernard. in prefat. ad 
suam edit. post ejus demum mortem ad umbilicum perductam, inscriptamque : Theophanis Nonni epitome 
de curatione morborum, Groce et Latine. Ope codicum mss. recensuit notasque adjecit J. 0. St. Bernard. 
tom. I, cum tab. senea. Gothzxe et Amstel. 1794. — Tom. II, 4795, m. 8. Hanr. 

Aliud opus Constantini Porphyrogenneti jussu digestum, quod mes. in bibl. Regia Paris. oxsta!, 
teste Boivino ad Julii Africani Cestos, pag. 360. In illo excerpta ex Africano et aliis scriptoribus. FAnn. 
— [n cod. Paris, 1630, n. 6. est Theophanes de diea ad Constant. Porphyrog.; sed initium &olum 
superest. 


29 NOTITIA SCRIPTORUM CONSTANTINI PROPHYROG. 30 


Codex forma est majori, quam in folio vocare solent, in membranas pergamenas, easque firmiores, l:wiores 
atque nilidiores, quam quibus postremis, ante typographie inventionem, temporibus utebantur, exaratus. 
Quanquam de ejus zeltate certo definire non ausim, illum tamen longe anie urbis ezpugnalionem in ipsa 
Gracia scriptum esse, existimo. Summa enim cura atque dezlerilate confectus, ut sphalmala, quibus re- 
centiores ex scribarum ignoranlia atque oscitanlia scatent, vel nulla vel exigua rarissime occurrant. Et licet 
elegantia scripturz (anta appareat, ac si integrum volumen non solum eadem manu, sed eodem calamo eadem- 
que die descriptum videatur, litlerarum tamen character antiquior est et a nostro mullum differt, alque ideo 
leclionem initio difficiliorem reddit, qua difficultas augetur per siglas vel litterarum compendia, εἰ quod voces 
minus distincle nullo plerumque inlerstitio sibi cohareant. Quod equidem notam non conlemnendam antiqui- 
tratis cl. Salmasius (1) asserit. Accentus adjecli illam nec tollunt nec minuunt, cum ab Aristophane jamdum 
inventi (j) εἰ in. velustissimis atque prastantissimis codicibus swpe reperiantur. Externa libri facies, invo- 
lucrum nimirum ez corio bubulo Turcico constans auroque obductum, atque regum Hungariz insignia, que 
in utraque parle apparent, satis demonstrant, non ultimum inter celeberrimz atque instruclissime Buden- 
$is, heu quondam ! bibliolhecee κειμήλια locum. obtinuisse. De quo infra pluribus. Sed ut ad interiora acce- 
dam, primus (raciutus omnem apparatum bellicum omniaque ad illum necessaria exactissime describit; 
reliqui, ritus ecclesiasticos, cerimonias, in unoquoque festo die observari solitas, prolixius enumerant. Hinc 
non solum qux ad statum aulicum et ecclesiasticum pertinent, sed multa etiam qux αἱ topographium 
urbis, officiorum atque dignitatum notiliam utramque, ecclesiasticam imprimis horum temporum hisloriam, 
faciunt, reperiuntur, qug alibi frustra quassiveris. Quod luculento est indicio, hoc opus nunquam prodiisse. 
Multa enim lam palatii quam Ecclesiz officia, a Codino atque Meursio omissa, ex illo produci, mulla etiam 
illustrari possunt. Innumerz quogu^ voces occurrunt, quas neque Glossaria, a Labbaeo, Meursio, Du Cangto 
composita, neque Hesychius, neque Suidas habent (k). Quare ad, lingus etiam peritiam haud parum conducit. 
Stylus celerum satis comptus atque pro istius seculi barbarie sat. elegans. Nunquam vero ediium, imo viz 
cognitum hactenus oplimum [wisse codicem, prorsus miror. Neque enim inter opera Constantini a Vulcanto, ve: 
ab aliis publici juris facta, apparet, neque ab. llanckio, nec alio, quod sciam, ulla ejus fit mentio (1). Verum 
Du Fresnei domini Du Cange industriam effugisse, plane demiror, quippe qui αἱ illustrandam Orientalis 
Imperii historiam, et. Glossarium suum  adornandum incomparabili prorsus studio omnia rimulus est 
Solus Gesnerus (m), in historia lilleraría versatissimus, ejus hisce meminil, dum inter alia Constantini opera 
recenset : Volumen Grecum magnum ex bibliotheca Hungarica de cerimoniis aulicis sacris et profanis. 
Videndum, pergit Gesnerus, ante forte sit idem liber qui Harmenopulo tribuitur in catalogo bibliothecs regis 
Gallorum. « Ordo regii palatii. » Nullum vero mihi dubium est, aut. falso Constantino Harmenopulo 
inscribi aut plane diversum esse debere. Cum expressissimis verbis imperator in omnium traclatuum (titulis et 
preloquiis illos sibi ipsi vindicet, el quem Constantino Harmenopulo tribuit. codex, de aulicis, meus vero 
de ecclesiasticis potissimum agat. Du Cangius, qué omnia regie bibl. ms. sedulo. excussit, Harmenopulum 
non vidit, alias neglexisset minime; quare ilium adesse viz credo (n). Sé Labbei Bibliolheca mss. (o) ad 
manus esset, lubens consuluissem ; is enim regia bibliolhecz mss. inter caetera. enumerat, qualis aulem sit 
catalogus, de quo Gesnerus, ignoro. Ms. fuisse oportet. Singularem enim regiorum mss. indicem unquam 

NOT. £F. 


(4) Bpistol. ad cl. Sarravium quee 183 est in edit. (n) Secundum catalog. codd. bibl. Paris. Regiae 


Burmann, p. 186 seq. 
(j) Idem Salmasius 1. c. 

(k) Gesnerus quoque in censura l. c., p. 392. 
« Pallitur, ait, si quis putat nos in Codino ha- 
bere omnem aule Constantinopolitane rationem 
ita explicatam, nihil ut desiderari queat : cum ie 
aliquot seculis nostro junior, immutatis valde re- 
bus omnibus, prodierit : Constantinianum autem 
opus ea doceat, qua aliunde peti aut illustrari non 
possunt, adeo ut, si hodie scriberet Constantino- 
polim Christianam Cangius, si hodie Glossarium 
illud conderet; si Imperium Orientale illustraret 
Bandurius, multa aliter traderent, multa certe tra- 
ditis adjicerent. » HARr. 

({) Imo mentionem hujus operis fecit Panocirol- 
lus, in pref. ad Notitiam imperti fol. 2, his ver- 
bis : « Simile opus Constantinus imperator, ex 
Leone Philosopho genitus, Romano filio, succes- 
sori reliquit, in quo summam totius imperii, so- 
ciorum omnium foedera, hostium vires, rationes 
et consilia explicuit. Id apud se in bibliotheca 
tanquam thesaurum servatum fuisse Egnatius scri- 
bit, quod etsi diligenter perquisitum, nunquam 
potuit inveniri, » Ηευμ. 

(πι) Sive Jacobug Frisius potius in Epitome bibl. 


Geaneriane ef ; : 
fol. 173. continuatione ap. Froschov. 1583, 


est inler alia Constantini llarmenopuli opera, in 
cod. 1360, n. 5, illius catalogi aule imporatorise 
ei Magne ecclesie Constantinopolitane, ineditus 
dicitur : in cod. 1361 n. 7, Ufficia aula Constantino- 
politanz, in cod. 1362, n. 4-8. Officia ejusdem aule; 
ordo sedium metropolitanarum, a Leone Sapiente, 
imp. constitutus; officia Magne ecclesie Con- 
stantinopolitane; ordo sedium, patriarche Con- 
stantino obnoxiarum ab Andronico, imperat. Pa- 
laologo II constitutus ; et 8. ordo liturgie patriar- 
chalis, quo pacto ille peragantur, auctore Deme- 
trio Gemisto. llic quod esse videtur quem Fabric. 
in seq. nota ex Labbeo citavit. Eadem opusc. sunt 
in cod. 1363. Add. codd. 1386 οἱ infra vol. X, pag. 
278. HARL. 

(o) In hae pag. 270 memoratur ex mss. bibl. 
Ivegie, post IIarmenopuli Promptuarium, libris vri 
distinclum, et pleraque alia, ad utrumque jus 
Grecorum spectantia opuscula, Officia pulatii et 
ecclesi ac sedes patriarchae Constantinopol. sub- 
jecte sub Leone Philosopho et Andronico Paleo- 
logo, et τάξις τῶν γειροτονιῶν per Demetrium Ge- 
mistum, protonolarium, Magna ecclesi: diaco- 
num, inscriptiones patriarchze Constantinopol. ad 
papam et czeteros patriarchas, archiepiscopos. Sed 
nihil hec ad presens opus. 


31 JOAN. ALB. GABRICII NOTITIA SCRIPT. CONST. PROPHYROG. 32 


typis vulgatum esse, me latet. Illum vero ipsum esse codicem, qui Budensis librarize supellectilis uberrima 
atque preslanlissimz quondam fuit, Ungariz regum arma, ut supra dixi, gentilitia, quibus ex utroquc 
latere splendent, comprobant. In ultima urbis Bude expugnatione aliqua bibliothecze rudera recuperata, 
que Julius a Pflugk (p) descripsit, sed meus codex non memoratur, quare longe ante evasisse oporlet. 
Quibus autem [atis in meas tandem manus. devenerit, equidem ignoro. Exiguo cre a me redemptus fuit, 
in magno autem pretio mihi habetur, dignus etiam qui lucem publicam videat. Quod απ mea unquam 
opera fiel, nescio, exiguam enim in. Grzcis notitiam meam ingenue agnosco, neque qui hodie grassatur 
scribendi pruritus me tenet, ut scriptoris vel editoris nomen nullo reipubl. litterari: commodo temere mihi 
arrogare velim. Interim gratus mihi labor est, quem cum Dn. Schneidero dicto Schmidt, viro Graecarum, imo 
omnium litterarum peritissimo, codici impendo. Hujus industria (nam mea quam confero symbola exigua 
vel nulla), prioris atque dimidize etiam partis secundi tractatus versio jam delineata. Rudis ea quidem, sed 
secundis curis, et si plura, quam supra a me nominata, glossaría nacti erimus expolietur. 

Hacienus Uffenbach. — Illud opus quoque editurus erat Maius cum versione sua Latina suisque 
animadversionibus. Sed nec is ad exitum perduxit laborem. At, Musis faventibus, codex ille delatus 
est in bibl. senatus Lipsiensis, qui edendi operis curam tandem per Mascovium demandavit Jo. Hen- 
richo Leichio : qui jam libello De diptychis vett. Lips. 1743, pay. 10 sqq., primam editionis spem 
fecerat et totum caput quadragesimum secundi libri utroque vulgarat sermone; biennio autem post 
ipsam ordiebatur editionem. Ille vero cum, nondum absoluta dimidia operis parte, vivis eriperetur, 
Reiske suffectus, reliqua a pag. 217 tomi I Latine convertit, et commentarios historicos atque criticos 
tam doctos quam copiosos tomo 1I adjecit. Nam Leichii, cujus opera potissimum versabatur in con- 
stituenda lectione et Latina interpretatione, animadversiones intexte sunt admodum pauce. Editio 
autem illa, etiam hucusque unica, est inscripta : Constantini Porphyrogenneti, imp. Constantinopoliani, 
libri duo de Cerímoniis aule Byzantine. Prodeunt nunc primum Grace cum Latína | interpretatione. et 
commentariis. Curarunt Jo. Henr. Leichius et Jo. Jac. Reiskius. Tomus primus continens librum primum. 
Lipsie ex offic. lib. 1 Fr. Gleditschii. Prostat Paris, apud Briasson, Je Breton, Durand et David l'atné. 
A. 1154, maj. fol. — Tomus secundus continens. librum secundum. Ibid. 1754, Longam tomi I censuram, 
multis ex opere redactis excerptis et interspersis hino inde animadversionibus, fecit J. M. Gesnerus, 
in Relationibus de libris novis, a. 1752, Gotting. vol. I, fasc. 1v, p. 390-416, et tomi II censuram in 
vol. II, fasc. 1x, a. 1754, pag. 249, 288. 

Reiske in prefat. ad vol. I copiose disserit, 1. de fatis hujus operis; 2. de arguments libri. Inter alia 
agit de Petro magistro, ex cujus opere, dudum pro deperdito habito, Περὶ πολιτικῆς καταστάσεως, De 
constitutione civilis gubernationis. (V. supra in vol. VII, pag. 538 sq.) Putat Reiske ea omnia, qu& in 
hoc Constantini Cerimoniali a pag. 225, vol. T, cap. 84, usque ad pag. 251, cap. 96 leguntur, item cap. 
libri ultimum, et forte quoque alia plura esse decerpta. Idem plura alia, notatu dignissima, quae in 
hoc opere enarrantur, exponit. 3. De inscriptione hujus libri. 4. De auctore libri. Constant. Porphyr. non 
unum esse hujus, quod nunc terimus manu, operis, 8. συστήµατος, auctorem, Reiske, ut supra jam indi- 
cavimus, bene docteque demonstravit. 5. De exhibitis in hoc volumine et in secuturo (11) exhibendis. 
Promiserat Reiske pag. x vol. I, animadversiones historicas in totum opus cum Leichianis et indicem 
Grecitatis; sed in vol. II ad finem libri primi commentariorum (doctissimorum omnino et copiosissi- 
morum) telam abrupit. In prefatione quidem ad vol. II spem fecerat voluminis 11, quod implerent ea 
que ad secundum librum et primi appendicem, s. pr:cepta militaria, que in cod. eodem initium faciunt, 
dicendo superessent, cum indicibus, forte quoque excerptis Chronici (ireci inediti Georgii Hamartoli 
(v. supra, vol. VII, pag. 463 sq.), quod in bibl. Lipsica Senatus inter codd, Gr. msstos reperitur. Sed 
cur tertium illud volum, (quantum equidem scio) lucem non aspexerit, nescio; et tamen index impri- 
mis utilis et vero necessarius foret. Denique de tabulis eneis, prime parti hujus operis insertis, addidit 
admonitionem. Prefationi subjecit et recudi fecit doctam Leichii dissert., jam 8. 1746 editam, De vila 
et rebus gestis Constantini Porphyrogenneli, imperaloris Byzantini. Sed hactenus de illo opere Const. 
Porphyrogenneti. Hanr. 

In bibl. Veneta Marc. cod. 634, chart. sec. circ. xvi, continet (nescio cujus) officia aul CPolilanz 
οἱ Festa atque solemnia ejusdem aulz, teste Villoison. in Anecd. Gr., tom. lI, pag. 248. HARL. 


NOTE. 


(P) In epistola ad Seckendorfium, qua exstat tom. II collectionis Madero-Schmidianse De biblio- 
thecis, p. 310 seq. 





CONSTANTINI PORPHIROGENITI 


IMPERATORIS 


DE CEREMONIIS AUL/E BYZANTINJE 


LIBRI DUO 


GRJECE ET LATINE E RECENSIONE JOAN. JAC. REISKIl, CUM EJUSDEM COMMENTARIIS8 INTEGRIS. 


B. G. NIEBUHRII. PREFATIO 


(Ed. Bonn. 1829.) 


De Constantino Porphyrogenneto imperatore, de libris quibus ordo aule Bysantine declaratur, qui ad 
illum auctorem referuntur, eorumque codice Lipsiensi, plene luculenterquea Leichio Heiskioque expo- 
situm esl: nos breviter explicabimus, hzc editio quibusnam dotibus illi prestet que et prinoeps fuit, 
et hactenus unica. Hanc a Leichio coeptam, immaturaque ejus morte abrupta: a Reiskio ad finem tomi 
secundi perductam, tertium voluntate bibliopola qui rei familiaris jacturam augeri nolebat omissum 
esse, notissima res est. Leichius, pravo consilio usus, ita coufisus est apographo per Draudium confecto, 
ut vix inspiceret codicem cujus presentis copia erat, editionem certe unice ad illud typis exscriberet. 
Sed Reiskius, suscepta operis cura, nihil antiquius esse duxit collatione codicis, unde quam plurimis 
locis fcedissimos errores correxit ; incisa integra, propter ὁμοιοτέλευτα presertim, omissa, restituit ; qua 
omnia in commentario accurate indicavit, in priore parte que jam e prelo exierat emendare non licebat. 
Ego a Classeno meo impetravi ut viliosa emendaret, manca suppleret, qua ex prave Graecis male versa 
essent, corrigeret ; omnia ex mente Reiskii : cujus rei et labor fuit non exiguus, et fructus sane amplus. 
In sequentibus que Reiskius ipse accuravit, nihil mutare placuit, quanquam ille, cum portenta scribendi, 
qualia in codice exstant, manifestosque errores, relinqueret, sibi ipsi,mesque consuetudini contrarius 
fuerit. Sed nolebam festinatius agere, quod facere debuissem, otio destitutus; ilaque incommodum, 
quod levius mihi videretur, elegi. Cum vero concedimus non esse omni numero absolutam recensionem 
Reiskii, commentarii laudibus nihil sane detrahitur, quo ille res obscurissimas extraque communem co- 
gnitionem positas ila explicavit ut Lessingius, etiam in his litteris sapientissimus judex, « admirandum 
esse opus, et luculentissimis hujus generis equiparandum, » pronuntiarit. Hujus commentarii partem 
posteriorem, que Appendicem libri primi, secundumque integrum persequitur, post annum 75, e 
schedis Reiskii, in volumine hujus partis secundo ereptam oblivioni in lucem proferam ; idque mihi 
potissimum contigisse, propter paternam amicitiam pietatemque qua inde a pueritia memoriam viri 
unici sancte colere assuetus sum, vehementer letor. Fateor sane multis locis nonnisi inchoata esse. 
lima servata, quam scriptor adhibuisset, nisi bibliopola eum destituissel : verum id nitori potius quam 
pretio operis obest. 

Codicem ipsum, ut inspici posset ubi opus foret, Lipsia transmissum esse, Blumneri, v. cl., hutnani- - 
tati litterarumque amori, et, nisi me conjectura decipit, amicitie patrocinioque Hermanni debeo. 

86io ego, libros Contantinianos de cerimoniis, qaos inscriptio ipsa circa nugas versari prodit, a plu- 
rimis contemni plane ac derideri : neque negabo majorem prioris libri partem ita esse comparatam ut 
ingenuo homini nauseam moveat. Sed vel in his quisquiliis insunt nihilominus res ad historie cogni- 
tionem minime inutiles: tum vero illa presertim in sequentibus quie ex Petro Patricio, partim omisso 
ejus nomine, hausta sunl, non solum utilitatem habent eximiam, sed elegantiam quoque; neque fere 

alii hujus corporis libro prestantia cedunt. Delitescit in iie, ut rem exemplo commonstrem, Leonis Au- 


gusti edictum, quod per annos paulo minus 80 inde protrahere neglexerunt qui augende colleoctioni 
reliquisrum juris Ante-Justinianei operam dederunt. 


Ser. Bonne a. d. v Id. Mart. MDCCCXXIX. 


ln». 





JOAN. JAC. REISKII 


36 





JOAN. JAC. REISKII PRIEFATIONES. 


AD TOMUM PRIMUM 


[Ed. L. I.] Cum ea, de quibus admoneri futurum A biennio post. Ab co inde tempore [E1. L. II] pro- 


hujus libri lectorem fas est, tot sint numero et 
enarratu tam ampla, ut una, modica certe futura, 
dissertatione comprehendi nequeant, alieque pre- 
terea vetent rationes omnia que in promptu sunt 
simul elTundere : visum est operam partiri, et hoc 
quidem loco tantum de fatis hujus, quod nunc pro- 
dit, operis Constantiniani, item de illius argumento, 
titulo et auctore disserere; alteri autem volumini 
mox secuturo reliqua reservare, de quibus expo- 
sitionem prafatio lectori debet. 

S 1. De fatis hujus operis. — Opus lam scitum et 
utile, atque hoc est, potuisse per tot s&ecula scri- 
ptoruuu Grecorum Latinorumque, quotquot ab 
ejus natalibus inde claruerunt, omnium notitiam 
effugere, profecto mirum ὁδί, presertim in acri illa, 
qua superius seculum fervebat, indagatione char- 
tarum ad Byzantinam historian pertinentium. Pri- 
mus autem Zacharias Conradus Uffenbachius, rei- 
publice Francofurtane ad Monum quondam scabi- 
nus et consularis, librum hunc in famam misil, 
ejus notitiam edendo, quse ex celeber. Fabricii 
Bibliothec. Gr::c. tomo VI, inferius a nostris operis 


. repetelur. Ex Uffenbachii possessione pervenit in 


bibliothecam ampl. senatus urbis nostre, qua opti- 
mis libris instructa eruditis nostratibus majrno 
usui est. Ita factum, ut amplissimus Mascovius, 
ejus prefectus, Jo. Henr. Leichium, nuper in Aca- 
demia nostra elegantiorum litterarum professorem 
clarissimum, qui eam α prima adolescentia fre- 
quentare consueverat, ad edendum opus hactenus 
ineditum excitaret. Jam antea id idem molitus 
fuerat Jo. Ilenric. Maius, in Academia Giessana 
quondam Grece et orientalium linguarum profes- 
Sor. Testatur in Catalogo, quem confecit, codicum 
manuscriptorum bibliothecz UfJenbachiana, ge libri 
hujus Latinam interpretationem confecisse, cer- 
tamque editionis spem facit. At ea quidem cum ip- 
sius obitu decollavit, neque, quo devenerit ejus 
interpretatio, constat. Scebimen ejus, unde «esti- 
mari queat, habetur in modo laudato catalogo, et 
apud Fabricium. Omine igitur aliquauto auspica- 
tiore editionem operis desideratissimi suscepit 
clar. Leichius, vir Grece Latineque doctissimus, et 
in omni vetere novaque historia versatissimus, el 
primam quidem ejus spem faciebat anno 1743 in 


C 


cessit impressio variis intercepta impedimentis, 
donec tandem superioris anni ineunte swstate do- 
ctissimum editorem, vita longiore dignissimum, 
et egregia promittentem, acuti morbi vis in aetatis 
flore tolleret. Pervenerant tum temporis typographi 
usque ad paginam hujus editionis 216. Devoluta 
deinceps ex magnorum virorum de meis profecti- 
bus benigno judicio editionis absolvendse cura ad 
me fuil. Que igitur ea, quam dixi, pagina posteriora 
sunt, excusa fuerunt sub meis oculis, et excuden- 
tur porro, favente Deo, qua supersunt. 

8 2. De argumento libri. - - Si quis hoc seculo, 
et pene dixerim unquam, in lucem editus fuit co- 
gnoscende Auguste Roinana Byzantin:eque historia 
utilis liber, est sane hic. Neque imiierito in ejus 
desiderium exarserunt eruditi, ex quo argumentuin 
et pretium intellexere. Et sane, si quis secum re- 
putet hunc librum de cerimoniis aule Byzanline 
exponere, recolatque animo, quot et quain diversa 
in aulis summorum principuni usu veniant, et 11 
quoque tandem intelligat, aulam Byzantinam, qua- 
lis certe Porphyrogenitorum lempore erat, um- 
bram veteris Auguste Romane fuisse ; facile ille 
affirmanti credat, neque sacrum esse, neque profa- 
num, historie veteris argumentum, quod hic liber 
non attingat, non illustret. Si quem rituum eccle - 
siasticorum studium capit, cognoscat hinc, qualis 
fuerit Ecclesie Greosm facies decimo post N. C. se- 
culo, que legeudorum patriarcharum ratio, qualis 
eorum cum suis imperatoribus consuetudo, qui 
Grecarum ecclesiarum parles et structura, que 
iustituta celebrandi divini cultus, qui ejus mini- 
8Stri, quis ordo featorum dierum, que sacre pro- 
cessiones, quas quibus diebus, ad sedes monaste - 
riave celebriora. Rerum aulem civilium contempla- 
tio si quem magis delectat, vastus illi se campus hic 
pandit spectatu dignus pariter atque jucundus. 
Creantur Augusti, celebrant nuptias, susceptosque 
recens liberos curant sacro lavacro in ecclesia ex- 
piari ; conferunt dignitates, ad suburbana palatia ru- 
sticatum, vindemiatum , item ad horrea publica, an- 
nonam conditam spectatum, procedunt ; excipiunt, 
aliter quotidianas procerum salutotiones,aliterstatas 
solemniores ; peroramt in sllentiis, spectant circen- 
sem insaniam, &udiu wy (ectionum acclamationes οἱ 


libello De Diptychis veterum, pag. 10 sqq., ubi totum D flagitationes, prena ie, Qn veorigis victoribus, missi- 
eaput quadragesimum secundi libri utroque ser-  liasparg un, pyrrini eX etiodos Gothicos spectant, 
mone vulgavit; ipsam vero editionem ordiebatur vota, br a rnali8, D X ta esorS POP! Q36 et connubii 


31 PRJEFATIONES 38 — 


gui celebrant, divinas epulas exhibent,eunt in bel- A fit. Est ea, quam dixi, pars insignis, eamque 


Jum,agunt in castris,redeunt in urbom triumphan- 
tes,viclasquecalcant regum cervices ; stipendia 'ni- 
litibus erogant, instruunt et expediunt classes, al- 
mittunt legatos exterorum principum, suos ipei 
ablegant, pompam οἱ luxum omnem suum expli- 
cant, egestate passim transmicante tandem abeunt, 
ad plures,et in monumenta sua inferuntur. Peram- 
bules hoc ipso libro duce illa eorum sepulcralia 
monumenta, et lustres cujuscunque urnam cum 
inscriptis nominibus, in quibus aliqua sunt, que 
frustra in Du Cangii Familiis Byzantinis quaras.Pe- 
netres quoque hoc eodem duce in ipsa pretiosorum 
et insignium Orientalis Imperii conditoria,arcasque 
vestiarias et aliam suppellectilem excutias. Melius 
hic,quam usquam alibi,procerum tam palatinorum, 
quam militarium, item magistratuum urbanorum 
aliorumque minorum ordines videas, longisque in 
porticibus [Ed. L. 11] excubantes numerosos va- 
riosque greges sacri corporis custodie deputatos. 
Mitto cetera, cum e superius dictis abunde con- 
stet, eam esse rerum hoc in opere expositaruin 
varietatem, leporem atque dignitatem,ut hominum 
doctorum studia in se conversura ea ot exercitura 
sint. Uni placebit, ni fallor, vestiariam rem, ulii 
nummariam, alii domus auguste officia hinc illu- 
strare.Quamvis enim ea,quc Leonis οἱ Constanlini 
nostri tempore in usu erant, a superioribus Theo- 
dosii et Justiniani temporibus tantum abludanl, 
quantum secuta Comnenorum et Paleologorum 
extremaque Bizantini regni etas ab etate nostro- 
rum Porphyrogennetorum abludit, quod constat 
Codinum cum hoo opere conferenti ; possunt ta- 
men illa vetusta florentis Romani imperii tempora 
et Byzantina primordia ex hoc opere mullo magis, 
quam hoc opus ex Codino, illustrari. Erunt porro, 
qui ex indiculis rogarum,seu annuorum slipendio- 
rum officiis palatinis ceterisque debitorum ; item 
ex indiculis impensorum in expeditiones aliquot 
ujiaritimas contra Saracenos Cretenses susceptas, 
estimabunt cum militares imperii Byzantini,quale 
tunc erat, terrestres maritimasque copias, tum pe- 
cuniarias quoque, institutaque compuratione Gre- 
corum centenariorum et librarum auri cum no- 
strate pecunia, invenient,qua Byzanlinorum regum 
el nostratium opulentia differat. Erunt alii, qui 
singularia quedam disputationum capita hinc de- 
cerpent; e. c., qualis fuerit ludorum circensium 
apud Byzantinos constitutio, res admodum obs- 
cura ; et,que non minus esl, qualis fuerit pare, vel 
comitatus, Augustarum Byzantii ; unctine fuerint 
illi imperatores ad Latinorum exemplum ; quous- 
que sermo Latinus in aula CPtana obtinuerit, ol 
ille orationes a recens nunoupatis imperatoribus e 
tribunali circove ad milites diote, que nostro edi- 
tionis a pag. 239 inde leguntur, fuerintne Grecis 
iisdem verbis recitata, an potius Latine primitus 
dictate, deinde vero 4 Petro Magistro in Grecum 
sermonem convergg ; quod inihi quidem probabile 


edendo videor mihi particulam operis desideratis- 
8iài, sed dudum pro deperdito habiti, edidisse. 
Constantinum nostrum colligendis et in certos ti- 
lulos digerendis scitis atque meinorabilibus vete- 
rum locis diligentem operam impendisse, nemo 
nescit. Erant olim illi tituli numero quinquaginta 
(res. Ád nos autem non pervenere, nisi titulus vi- 
cesimus septimus de legationibus integer, opera 
Fulvii Ursini et Davidis Heschelii ; et tituli quin- 
quagesimi, cujus inscriptio est de indolis probitate 
atque pravitate, seu de virlutibus et vitiis, parti- 
cula, beneficio Peirescii et Henrici Valesii. Reliqui 
tol numero tituli grandis, sed et utilissimi, operis 
creduntur jactura irreparabili periisse.Quid si vero 


B contendam me cum hoc, quod nunc edo,volumine 


primum laudati operis titulum, si non integrum, 
at saltem magnain ejus partem in manus doctorum 
hominum tradere ? Egit ille olim περὶ βασιλέων 
ἀναγορευσεως, de imperatorum regumque renuntia- 
tione, ut e Fabricii Bibl. Grac. tom. VI, pag. 403 
constat. Atqui voluminis hujus capita XCI οἱ et se- 
quenlia, a pag.238 usque ad pag. 251 non tantum 
in universum cerimonias distincte tradunt,quibus 
prima [Ed.L. IV| CPpoleos etate imperatores ibi 
solebant nunoupari,sed el in specie Leonis magni, 
Leonis minoris, Anastasii Dicori, Justini senioris 
et Justiniani Magni renuntiiationes tam luculenter 
exsequuntur, ut nihil desiderari queat, lucemque 
preclaram illi historiarum parti accendant. Ego 
quidem non credo, usquam antiquorum monu- 
mentorum locum exslare,qui ritus nuncupandorum 
Augustorum, veteres nempe illos inereque Roma- 
nos,eque splendide exponat,atque particula nostri 
operis, de qua mihi sermo nunc est. Antiquitatem 
ejus spirant omnia, orationes ad fortissimos exer- 
cilu8, Augustalica proinissa, militum atque popu- 
lorum acclamationes. Quo qui cum scriptoribus 
Historie Auguste vulgo sie dictis comparet, non 
poterit is absque voluptate imaginem veteris tome 
in nova contemplari. Quidquid landem fuerit de 
conjectura mea, sive particula ea de qua loquor, 
olim ad titulum primum ingentis illius οἱ celebrate 
bibliotheos, ut ita dicam, Constantiniane, aut, ei 
malis, Penteoontateuchi, pertinuerit, sive minus: 
ego quidem non dubito, eam decerptum fuisse ex 


D alio quodam vetusto insigni libro, cujus jacturam 


studiosi antiquarum rerum egerrime ferunt ; sci- 
licet ex Petri Magistri, viri illustrissimi, sacrorum 
officiorum apud Justinianum Magnum magistri, et 
«ad Golhorum iu Italia reges, et ad Cosroem Persa- 
rum quoque deinceps legati, libris, quos Suidas 
laudal Περὶ πολιτικῆς καταστάσεως, De constitu- 
Lione civilis gubernationis. Saepius viri meminit 
Procopius, meminit quoque Cassiodorus. Neque 
ignotum ejus nomen est in historia Byzantina, ex 
titulo Excerptorum Constantinianorum de legatio- 
nibus, cujus superius mentionem injiciebam. Ex- 
stant in eo litulo quedam ejus fragmenta, nullum 


cAuve- ον 





39 JOAN. JAC. REISKII 40 


tamen Juliani etate posterius. At in nostro co- À fidem non accedit. Patet, scriptorem rebus, cum 


dice cap. 87, lib. r, peg. 229, non tantum 
Theude, Gothici in Hispania regis,ad Justinianum 
legatio velut in transitu memoratur, sed ibidem 
quoque ex professo memorabilis Anthemii ad Leo- 
nem Magnum legatio exponitur, qua imperator 
Occidentis laureatas suas imagines atque litteras 
Orientali mittebat. In universum ea omnia, que 8 
pag. 225, cap. 84, usque ad pag. 251, cap. 
96, leguntur, item caput libri 1 ultimum, et forte 
quoque alia plura, pulo Petri Magistri esse, ex 
eo, quem dixi, deperdito libro Περὶ καταστά- 
σεως decerpta. Promittit vox xa1&oxaotc, consiitutto, 
non lantum precepta sapienter administranda 
reipublice, sed etiam rituum, quibus civilia nego- 


tia peraguntur, expositionem : adeoque pertinet ad p 


veteres libros tacticos, seu cerimoniales, de quibus 
in commentariis agemus. Promittit idem quoque 
dignitas, quam Petrus gessit, magistri sacrorum 
officiorum, ad cujus officium atque dispositionem 
etiam cerimoniarius pertinebat. Enitet itaque in 
hoc primo hujus operis volumine grande hoc Petri 
Magistri fragmentum, velut gemmula. At in se- 
cundo, quod {8νθηίθ Deo quantocius expediam, 
inter alia preclara enitebit prolixus et ipsignis li- 
ber alicujus Philothei, protospatharii et artocline 
regii, quo non tantum divinarum epularum ordi- 
nem plene distincteque, ut nil supra, persequitur, 
sed etiam, quod argumento illi coheret,dignitatum 
tam palatinarum, quam militarium, et [Ed. L. V.] 
urbanarum quoque, a summis ad imas, nomina et 
presidendi jura, item que sint axiomata, seu di- 
gnitates, quae officia, quibus cum brabeis, vel in- 
signibus, conferantur, necnon quo queque ordine 
et quibus diebus ad sacram mensam advocetur, 
assideat et illinc rursus emittatur, recenset. Habet 
preterea utrumque volumen alia monumenta, e 
quibus Du Cangii Familias Byzantine augeri, Con- 
slantinopolis Christiana corrigi, Byzantinoruim quo- 
rumdam historicorum hiatus expleri, et chronolo- 
gicà quedam momenta recte constitui possunt. 
Quo pertinent narrationes de Theophili et Basilii 
Macedonis triumphis, in appendice libri primi; 
item de expeditione Himerii adversus Cretenses 
Saracenos sub Leone Sapiente dicto ; porro de 
legatione Romani Lecapeni ad Hugonem Italie re- 


gererentur, interfuisse. Qui orientalem historiam 
amant, reperient in secundo volumine memoratum 
aliquem Dilemicum, emirum Amide, hominem et 
oratorem Abu Chamdani ad Constantinum nostrum 
missum. Qui Abu Chamdan (sic enim pro more 
illorum temporum, quamvis aon satis recte, pro 
Ibn Chamdan appellatur) fueritne Naseroddaulah, 
an ejus frater Saifoddaulah, ambo potentes per 
Syriam atque Mesopotamiam principes,et in hislo- 
ria orientali celebres, in commentariis inquiram. 
Ne leviora illa commemorem, in secundo libro, 
alius inter inscriptiones litterarum a Byzantinis ad 
alios reges terrarumque dominos missarum,haberi 
quoque inscriptiones litterarum, vel aurearum 
bullarum, ut appellabant, ad Protosymbulum Aga- 
renorum, qui est Bagdadicus Chalifah, item ad 
Indie dominum (qua inscriptio mihi quidem 
perquam mira accidit : non enim video quid rei 
Byzantinis imperatoribus, nostro certe Constantino, 
cum Indie rege, id est Arabie Felicis, ut ego equi- 
dem existimo, commune fuerit) : comparent ibidem 
loci litterarum inscriptiones ad regulos obscuros 
[berie, Albanie, et Abasgie ; unde ad geographi- 
cam notitiam tractus versus Scythiam Asiaticam 
vergentis uccessio fiat. Memorantur quoque princi- 
pes aliquot Bulgarici, quos in omne historia hac- 
tenus frustra requisivi. Quero pariter adhucdum, 
quinam fuerint,et a quo ad nostrum Constantinum 
legati illi Hispani, quorum altero libro mentio fit. 
C Ea quoque particula scita est, que quo comitatu 
celebris illa Russorum archontissa seu ducissa, 
Elga, vel Olga, ut alii appellant, CPlin venerit, 
enarrat, et quibus [Ed. L. VI] honoribus donisque 
eam eti comitatum Augusti nostri affecerint, quo in 
conclavi Constantinus et Romanus filius, quo rur- 
sus Helena Augueta οἱ ejus nurus eam exceperint, 
et ad colloquium, aut et ad epulas, et quibus die- 
bus, admiserint, quando coram Augustis stare, 
quando considere jusserint. Quid denique afferam 
urbis Constantinopolitane situm et faciem, vel, ut 
appellant, topographiam, qualis ea etate erat, in 
multis rectius ex hoc libro percipi, quam e Du 
Cangii CPli Christiana, praeclaro alias et utilissimo 
libro, viri doctissirci et in historia medii evi, By- 
zantina precipue, exercitatissimi ; at illi tainen 


gem, muneribusque illi cum protospathario Pa- D libro nonnulla, qua abesse malis, adheserunt, 


schalio in eum finem missis, ut rebelles Longo- 
bardos Landulfum, Athenulphum, fratres, et aliud 
fratrum par, Gaimarium et Gaiferium, illos Capue 
et Beneventi, hos Salerni regulos, in ordinem co- 
geret. Nitet quoque in primo hoc volumine cap. 
90, pag. 2323, edita sollicita illa et velut diaria 
narratio seditionis, per quam a.C. 963 post obitum 
Romani junioris in urbe regia obortam, Nicepho- 
rus Phocas imperio politus est. Quam rem, ut ut 
Cedrenus quoque haud perfunctorie narraverit, ad 

hominis tamen, a quo caput illud nonagesimum 

sextum profecium est, diligentiam, peritiam atque 


quorum de cetero veniam equus quisque viro de 
his litteris meritissimo facile faciat, Eo pertinet, 
ut id obiter attingam, quod palatium Magnaure, 
in quo legati excipi et audiri solebant, in extrema 
urbis parte occidentale posuerit, cum magni pa- 
latii ad Stenum siti, in quo ordinarie imperatores 
habitabant, pars esset. [n eo quoque ratio Bandu- 
rium fugit,quod celebrem illam Auream sic dictam 
portaxx iy mediis monibus urbi ex parte terrestri 
vel O«sciqootali preetentis collocat.Ea vero ad sinum 
Prop wonuais UU eret posita, ut navibus ad eam 
PPP gui Ada pretereo, que graliam et favo- 


u PRJEFATIONES. 


rem huic operi conciliare queant, quum satis et Α exzercitalio. Vid. Bandur. initio notarum ad istum 


abunde mihi de hoc argumento dixisse videar, et 
que preterea huio operi insunt scitu digna, ne- 
queant, ubi integrum prodierit, eruditorum oculos 
fallere. 

& 3. De inscriptione hujus libri. — Titulum, de 
cerimoniis aule Byxanlinz, prefixit huic operi clar. 
Leichius, ad exemplum Maii et Fabricii. Alius 
conspicitur involucro coriaceo membranarum no- 
strarum impressus; nempe de regalibus institutioni - 
bus. Auctor ejus ille est, quiaquis is fuerit, qui 
membranas ea veste amiciri jussit, in qua adhuc 
cubant. Conjicitur is fuisse Matthias Corvinus, il- 
lustrissimus rex Hungarie, qui membranas nostras 
olim in celebre illa sua Budense bibliotheca ideo 
fertur habuisse, quod in utraque involucri tabula 
insignia regni Hungarici et Bohemioci conspiciun- 
tur. Adhuc alius denique titulus ordine temporum 
primus, est hio Grecus, ab ipso Constantino, aut, 
si quis malit, a librario profectus, Σύνταγμὰ τι καὶ 
βασιλείου σπουδῆς ὄντως ἄξιον ποίημα, compilatum 
aut congeslum opus, vere dignum regiis curis. 
Utrumque quidem vere atque recte. Comportatum 
enim est e variis auctoribus, et digestum eo modo, 
quolapides in acervo. Fuit quoque Byzantinorum 
regum non minima cura, pompam et cerimonias 
aule suead formam hoc libro traditam confor- 
mare ; quod ex Luitprandi historia patet. Is enim, 
presul Latinus, non exiguorum spirituum, cum 
videret, clericos apud Grecos laicis non preeferri. 
sibiquelocum in epulis imperialibus non tantum 
infra Greculos, αἱ appellat, patricios, sed etiam 
infra ipsos Bulgaros assignari ; (id autem ex hujus 
libri edicto, neque aliter, fieri debebat ;) tantam 
exardebat in iram atque indignationem, ut non 60- 
lum de sacra mensa surgens abiret, sed etiam in 
libello, quo ad herum, Ottonem 1, imperatorem 
Saxonicum, sum legationis sucessus perscripsit, 
Nicephorum (Ed. L. ΥΠ] Phocam totamque Gre- 
ciam coloribusinvidiam cientibus denigraret. Recte 
igitur eatenus quidem congruit Grecus ille titulus 
bnic operi. Αἱ eo merito displiceat, quod argu- 
mentum libri sui, quale sit, non edat. Non tamen 
abludit ab ingenio istorum temporum, et. maxime 
nostri Constantini, qui morem videtur amasse, li- 
bris suis ignorabilia et incongrua nomina impo- 


liberum, tom. 1I Antiq. Imp. Orient. 

$ 4. De auctor libri. — Fuit hoo opus hacte- 
nus, ex fide membranarum nostrarum, illi Con- 
stantino Porphyrogenneto, Leonis Sapientis filio, 
Basilii Macedonis nepoti, tributum, cujus inter do- 
ctos purpuratos magna laus et celebre nomen est, 
et cui alia quoque ingenii industrieve monumenta, 
ut, preter modo laudatum geminum opus, liber 
de thematibus, alius de vita Basilii, item de ima- 
gine Edessena libellus, imputantur. Ego vero, cum 
in hoc nostro, ut inscribitur, Syntagmate inveni- 
rem haud pauca, ejus, quem dixi, Constantini ex- 
cessu posteriora, non margini assuta, sed ab 
eadem manu, que csetera omnia exaravit, uno 
continuo filo intexta : copi de auctore fideque 
inscriptionis, et vulgaris fame ambigere. Sunt au- 
tem ille charaoteristice temporum note he pre- 
cipue. In illo capite, quod monumenta sepulcralia 
imperatorum CPtanorum percenset (est id libri se- 
cundi quadragesimum secundum), occurrit illius 
ipsius Constantini, quem liceat doctrine gratia 
Sapientem ad patris Leonis exemplum appellare, 
urna cum boc elogio : Λάρναξ, ἐν ᾧ ἀπόχειται Λέ- 
ων.. σὺν τῷ ulp Κωνσταντίνψ, ὕστερον τελευτή- 
σαντι, τῳ Πορφυρογεννήτῳ, | Urna, in. qua jacet 
Leo... cum filio Constantino Porphrogenneto, qui 
deinceps mortuus (id est longo tempore post posi- 
tum patri monumentum vita defunctus et in pa- 
ternum tumulum iliatus) fuit. Aliquot interjectis 
versibus memoratur Basilii, vulgo Bulgaroctoni 
dicti, monumentum, qui filius Romani junioris, 
nepos supra dicti Constantini Sapientis, enno post 
avi obitum sexagesimo quinto vivis excessit. Tan- 
dem quoque capite gexto et nonagesimo primi li- 
bri, 8eu quinto et. centesimo, secundum membra- 
narum computum, narratur, quid A. C. 965 8 
mense Martio usque ad Augustumin illo interregno 
contigerit, quod Romani junioris excessum, et Ni- 
cephori Phoce tyrannidem intercedit, et qua hic 
eam ratione jinvaserit, Hec anno post Sapientis 
Constantini excessum (Ed. L. VIII] quarto conti- 
gerunt. Palam igitur est, hec ab illo scribi et in 
Syntagma suum inferri aon potuisse. Quid ergo 
statuendum ? Unum superest aut alterum statuere : 
sive juniorem Constantinum Porphyrogennetum, 


nendi. Prestanti illi, quam supra laudavi, coile- D Romani filium, Sapientis Constantini nepotem, 


ctioni, aut bibliothece, vel Pentecontateucho, 
quodnam queso poterat inscribi nomen ineptius, 
quam quod ab auctore inscriptum fuit, χεφαλαιώ- 
δεις ὑποθίσεις. Quod sive brevía argumenia, sive 
argumenia in certos tilulos. digesta, interpreteris, 
non magis ex eo intelligas, nisi aliunde noris, 
quale fuerit collectionis argumentum et finis, quam 
alius libri, cui auctor titulum Adversariorum aut 
Collectaneorum prefigere voluerit. Similis est alter 
ille titulus, quem Constantinus operi suo, quod a 
nobis De admimüirangdo imperio oitari solet, ad 
Romanum filium s&rípto, preposuit, φιλοπόνήμα, 


PATRO, σει. CXII. 


operis nostri auctorem esse, cui ademptum libra- 
rius per errorem avo tribuerit : aut esse quidem 
ejus Constantini, cujus in titulo perhibetur, at ex- 
pertum interpolatorem ; sive nepos ejus Constan- 
tinus ille fuerit, sive alius quiscunque. Specie 
neutra caret sententia ; mihi tamen rectius videor 
facere, si posteriori calculum meum addam, quam 
si priori. 

Isti quidem sententie, qua juniorem Conestanti- 
num. Basilii Bulgaroctoni fretrem, operi huie in- 
scribit, e& secundum quam deberet illo exaratum 
fuisse triennio, quo solus ille Constantinus post 


49 DE VITA ET REBUS GESTIS CONSTANTINI PORPHYROG. 50 


litteras meritis uberiorem materiam aliis temporibus seposui, cum ejus de oerimoniis aule Byzantine 
opus, in duos libros digestum, e codice bibliothecse publice, id quod maxime nuno molior, evulgabo. 
Δίας ejus, si que alia, magnis exemplis dives fuit. Nam Russi, Turoique, sacris Christianis tum primum 
aut initiati, aut altius imbuti sunt ; Bulgari, valida et ferocissin;a gens, post bella plurima et cruenta, 
sanguine et fosderibus cum domo Augusta coaluore: res contra Italie magis deolinarunt, et novum 
postea incrementum Germanorum glorie fuerunt. Ipse Constantinus secundis adversisque juxta famosus 
fuit, et ademplam sibi potestatem generoso animo passus est, mox receptam ad nepotes transmisit. His 
itaque inductus, qua ad illustrandas ejus res maxime pertinere visa sunt, ex antiquis scriptoribus col- 
legi, quorum nonnullos, aut libidine assentandi, aut odio adversus principem, multa commentos esse, 
animadverti. Non defuerunt, sane Constantini rebus dicendis decora ingenia ; nam et Leo Grammaticus 
et Simeon Logothetes, et Gregorius Monachus, et quem hi precipue secuti sunt, Theophanis conlüinua- 
tor, vitam ejus posteris tradiderunt. Pretereo Scylitzen, Zoneram, Cedrenum, oscitantes smpe, neo ullo 
modo antiquis illis comparandos, deinde Latinos, Luitprandum, Reginonem, ceteros, veris plurima, 
partim falsa, partim incerta admiscentes, tum orientales, Eutychium οἱ i£lmacinum, quos tuno 
demum, cum eorum castigandi errores erant, adduxi. Vale, Lector, et studiis nostris favere 


perge. 
CONSPECTUS. 


I. Constantini tempora. /Etas sub tutoribus acta. II. Bulgaricum bellum. Quadam ez antiqua gentis historia. III. 
Romanus Lecapenus imperium ad se rapit, emulis sublatis. IV. Contentiones de quartis nuptiis Leonis com. 
ponuntur. V. Paz cum Bulgaris. Melitene imperio pecia. VI. Bellum Scythicum, Ungaricum, Russicum. VII. 
1mago Edessena Constantinopolin transfertur. ΥΠ. Constantinus. Romano etaliispulsis, imperiumoccupat.IX. 
Vicloriz de Saracenis. X Ungarorum principeset Russi Christianis sacris initiantur. ΧΙ. Motus per Calabriam et 
Apuliam. Longobardica expeditio. XIl. Constantini obitus, opera publica, virtules, vitia. 

I. Constantinus Porphyrogennetus, Leonis Philo- A tervallo Leo, ruorti proximus, Alexandro fratri, po- 
sophi e Zoe Carbinopsina filius, an. 905 natus est, — testatis et consiliorum omnium comiten ao socium, 


quo tempore exortus crinite stelle, quam cometen 
vocant, fedarum de imperio contentionum et ci- 
vilis sanguinis, ut vulgo credebatur, prssagium, 
apparuit. Aqua lustrali a Nicolao patriarcha, eo die, 
quo Servatoris in Jordane fluvio lustrati memoria 
celebratur (Greci θεοφάνια vocant,) ablutus est (1) ; 
pompa in expiationibus principum solemnis, quod 
mater nondum Augusta appellata esset (2), omissa. 
Juventutem ejas Theodorus, doctus, ut tum erant 
tempora, et in administrandis rebus magni vir 
momenti, preceptis et exemplo formavit (3). Co- 
ronam puero in spem successicnis imperii Euthy- 
mius patriarcha imposuit, nondum obsoleta Ce- 


commendavit, ut eo magistro regnandi artes, sibi 
suisque civibus salutares, addisceret (5). Tum 
vero, nunquam salis tutum esse regni consortium, 
apparuit nec Alexandrum, pessimo exempli prin- 
cipem, qui multa crudeliter, multa intemperanter 
gerebat, a scelere abstinere. Nam Basilitzem, neo 
sanguine, nec in rem publicam meritis, clarum, 
sublato Constantino, admovere imperio cogitabat ; 
quibus consiliis mors ejus intercessit, postquam 
annum unum, et quod excurrit, regnasset (6). 
Puero, nec state, nec rerum experientia, tante 
molis capaci, Nicolanum, sacrorum principem, 8te- 
phbanum et Joannem Eladam, tutores testamento 


saris [dignitate, qua ornatus, Nobilissimus, antiqui p instituit, quorum licet equalis dignitasesset, summa 


moris institato, vocabatur (4). Eumdem brevi in- 


tamen apud Nicolaum stetit (T). Interim res publica 


NOTE. 


(1) Continnat. Theophan.in Leone Basi]. F.XXIII, 
Pp. . Leo Grammat. P 483. Seylitzes p. 602, etc. 

(2) Auguste dignitas Ipsi tum primum impertita, 
unaque nuptialis corona imposita esl. Zonaras, 
t. Il, p. 118: Οὐκ εὖθὺς µέντοι αὐτῇῃ τῆς βασιλείας 
μετέδωκεν ἀξιώματος, ἀλλ) bg! ἱκανὸν αὐτῷ συµ- 
θιοῦσα ἦν ἁταινίωτος, μέχφις o0 παιδίον ἐξ αὐτῆς 
ἱ-έχθιτ τῷ βασιλεῖ. Eam non statim honore imperato- 
rio est dignatus, sed diu sine diademate habuit,donec 
Aliolusm peperisset. Simeon Logotheta in Annalib. 
p. 466 : Εὐλογήθη Λέων καὶ Zur, — xal ἀνηγόρευσε 
τὴν ἑαυτοῦ γαμετὴν Ζωὴν Αὐγούσταν. Benedictionem 
nuptiali ritu conseculi sunt Leo εί Zoe — uzorem 
quoque Zoen Leo Augustam  proclamavit, Adde 
Cedren. p. 600. 


(3) Hic ille Theodorus est,qui postea pacem cum (C 


Simeone, Bulgarorum rege, composuit,et Constan- 
tino,ut Romanum collegam ac defensorem imperii 
assumeret, persuasit : post urbe cum Theophylacto 
petricio, quod contra Romanum novas res moliri 
ione, eatein egit n 0 siciana, minoris Asie re- 
one, sstatem egit, Contin. Theophan. XI, pp. 241 
e«t 245; Leo Grammat. p. 492. In bibliotheca Au- 


gusta Vindobonensi exstant Theodori orationes 
aliquot, quibus Constantinum et Zoen matrem ce- 
lebravit. Lambec. Commentarior. lib. 1v, p. 11. 

(4) Georg. Mon. in Novis Imp. p. 561 ; Zonaras 
p. 180. De Nobilissimo et Nobilissimatu, ut sequiori 
evo ea dignitas vocabatur, agit Cangius in Glossar. 

rec. 

(5) Vix enim septem annos Constantinus natus 
erat, cum pater fato fungeretur. Hinc eum Gre- 
gor. in Vita Basilii (ad d. 26 Mart.), p. 070: Ko 
μιδᾷ véov καὶ παῖδα, Luitprand. Hist. |. mr, o. 7, 
parvulum et ἄλαλον, id est, mutum οί infantem, 
vocal. Successit autem Alexander anno 911. Apud 
Simeonem Logothetam, annum 907 ponentem, nu- 


meri corrupti sunt. 
(6) Contin. Theophan. P 233, ἔτος ἕν ἡμί- 
. Simeon Logotheta 


pac xB', annum unum, dies 
et Leo Grammaticus dies, preter annum integrum, 
20 numerant, quorum sententiam proximam vero 
esse, Pagius in Crit. Baron. an. 912, pag. 804, 
ostendit. 

(7) Gregor. in Vita S. Basilii jun. p. 670, n. 10: 
Αλέξανδρος ἐπιτρόπους τε καὶ φύλακας αὐτῷ ἐπ. 





59. J. H. LECHII COMMENTATIO 60 


a Polyeucto patriarcha, non multo post, saccis À mentem cerneret, υἱ qui tante dignitatem majesta- 


diptychis adscriptum esse, plurimi índignaren- 
tur (45). 

V. Post annos admodum quindecim, quam pri- 
mum imperium adorli erant, Bulgari rursus pacem 
exuere, seu assuetudine gentis, que secunda ad- 
versus circumjectas nationes bella hactenus exer- 
euerat, seu quod claustra maris ac terre levi 
presidio adversus validissimos exercitus septa 
essent. An. 920. Tum pretoriane cohortes arma 
subito ceperunt, infausto eventu, oum acrius 
quam constantius, prelium inirent. Classe etiam 
vindicare maria visum, que, ducum imperitia, aut 
dispersa est, aut in fugam conjecta. Auxerunt ter- 
rorem agrestes, cum portis urbisinocidentes, Pega- 
rum et Theodore palatia, Stenumque, hostili igne 
&ccensa, procul fumare nuntiarent. Pericula ulti- 
ma audere et experiri tandem jussus est Saoctitius, 
quem palautes copias non iustrenue aggressum, 
"uno vulnere Barbari in mortem afífecere. Cujus 
gesta multi cum attigerint, in eo consentiunt, ma- 
gua in ipso virtutis, magna belli decora fuisae, 
quibus rem publicam in paucis sustinuisset. Inter 
hec rex Bulgarorum, et ducis et gregarii militis 
officia obiens, Andrianopolin eum exercitu movit, 
corona cireumdatam, postquam annona defecerat, 
cepit, captivo duci, quidquid tormentorum reperiri 
potuit, adhiberi jussit. Inde victoria haud segniter 
usus, Thracia et Macedonia ferro igneque vastata, 
sedem imperli et caput, Byzantium petiit ; αἱ ca- 
stris positis, versa ad pacem cogitatione, ul sibi 


ils, raro ea tempestate, et ex vetere memoria 
exemplo, ore totoque habitu proderet; jam tum 
presagiens animo, fore ut pax affinitatibus connu- 
biorum flrmaretur. Aliquot annis post, Simeon 
Bulgarus, morbo exstinctus, Petro filio regnum 
testamento relinquit (47), qui, licet jam exercitum 
in Grecos armasset, cum Turci, Servii, Chrobati, 
validas nationes, sibi imminerent, summaque pre- 
terea caritas annone incideret, legatos de pace 
instauranda, ad Romanum misit, utque Maria, 
Christophori Cesaris fllia, in manus sibi conveni- 
ret, rogavit. An. 942. Tum spes objecta est Christo- 
phoro secundi a patre loci, Porphyrogenneto quid- 
quid ex avita majestate supererat ademptum (48). 
Haeo domi fere ea twtate gesta sunt. Paulo antea 
Melitene, vetus &c nobilis ad Euphratem urbs, Ar- 
menie secunde a Justiniano assignata, recepta 
est (49). Diu subjectam Saracenis Constantinus 
Copronymus olim occupaverat, in obsequio tenere 
non potuerat (50). Joannes Curcuas, prefecius mi- 
litum, qui per Syriam stativa habebant, obsidione 
longa et difficili cinctam, in ditionem redegit, et 
postea civium auxilio finitimis gentibus attritis, 
predam insignem, captivos, bellique confecti fa- 
mam domum reportavit. Urbem et quidquid f(ini- 
limi agri est, in provinojam, quam Curatoriam 
vocarunt, imperator descripsit (51). 

VI. Sub idem fere tempus bella plurima fines 
imperii terruerunt. Nam et Scythe, Strymone su- 
perato, Nicopolin, validam urbem, Augusti victoria 


cum Romano oolloqui liceret, oravit (46). Admira- C nobilem, occuparunt, et Turci, qui et Ugri (52), a 


to subiit utriusque exercitus militem, cum hinc 
ferociam Bulgari, inde non infractam imperatoris 


septentrione Thraciam, Byzantium usque, incuraa- 
runt : hos Theophanes patricius prosperis preliis 


NOTAE. 


σιλεία τῶν θεοστεφῶν Βασιλέων ἡμῶν Βασιλείου καὶ 
Κωνσταντίνου συνῆψε xai συνήνωσε, E quibus verbis 
etiam hoo colligitur, turbas inter Euthymianos et 
Nicolaitas nondum hao etate compositas, autnovas 
potius de quartis nuptiis ortas esse. Quod preterea 
Cedrenus testatur, magnamque Nicolai Chrysoper- 
gii in stabilienda concordia curam fuisse, prodit 
. 702 B. Ceterum in matrimoniis ineundis nulla 
ens Greca religiosior fuit, ut ex Matthei Monachi 
Φα matrimon. apparet, et illustri exemplo pro- 
bat Cedrenus p. 649. ] 

(to) A Vita 8. Polyeuoti e Grecis scriptoribus 
eollecta Act. Ss. Febr. t. I, p. 707. 

(40) Leo Grammat. p. 498. Contin. Theophan. 
p. 248. Simeon Logoth. p. 483, ceteri. Meminit 
etiam Theodos. Kioviens. ad an. 029, Sigebert. ad 
an. 996. 

47) Quem ex altera uxore susceperat, Michaele, 
rimo loco nato, ritu monachorum tonso. Simeon 
ogoth. p. 46. a 

48) Bulgari scilicet id rege genteque sua indi- 
gnum judicantes, quod in solemnibus populi ac- 
clamattonibus, Constantino primum, deinde Chri- 
stophoro honos haberetur, facile a Romano, ut 
mutatio prisci moris fieret, impetrarunt. 

(49) Ἐπίσημον xai ἐξακουστον, καὶ πἀνυ ὀχυρὸν 
xai δυνατὸν χάστρον τῆς Συρίας vocat Theoph. 
Contin. p. 257. Conf. Pagius ad an. 927. VIII. No- 
tus est Acacius Melelinensis episcopus, Nesto- 
rianis contentionibus quinto se&oulo  iroplici- 


tus. 
ος) Zonar. Annal. t. It, p. 108. Cedrenus p. 


(51) Leo Grammat. p. 504. Contin. Theoph. p. 
208. Dicta est Curatoria a Curatore, qui tributa, 
per eam provinciam collecta, erario principis, 
quod et ipsum Κουρατωρία vocatur, inferebat. Hoc 
ex Simeone Logotheta p. 487 colligo : Μελιτηνὴν 
Κουρατωρείαν ἐποίησε ὁ βασιλεὺς, καὶ πολλὰς χιλιά- 
δας χρυσοῦ xal ἀργυρίου ἐκεῖθεν λαμθάνει ἐτησίως. 
Cangius in Glossar. h. v. Anne Comnene locum 
Alexiad, |. vii, p. 205, corrigit, et pro Μιτολίνης 


D Μελιτήνης rescribit, in quo ipsum ratio fugit. Re- 


fert Augusta, Tzacham, classi prefectum, occupa- 
tis Clazomenis, in Phocensem agrum solvisse, 
cumque diu in obsidione Methymns heesisset, Mi- 
tylenensem regionem in ditionem redegisse. Unde, 
qui locorum sBitum et cireumscriptionem norunt, 
facile intelligent, eam de Mitylene, vetere ac nobili 
urbe, loqui, cujus nomen universe insula postea 
tributum videtur. 

(62) Indict. VII, m. Aprili, seu A. C. 934. Turcos 
fere vocant scriptores, qui hodie Hungari sunt. 
Zonar. p. 476. Τοῦρχοι ol περί τὸν Ἴστρον, ol καὶ 
Οὔγγαροι χαλοῦνται. Idem. p. 255 de Turcis, regni 
Saracenici eversoribus, scribit, eos septentriona- 
lem plagam αἁ Caucasum montem incoluisse. 
Multa de iis Constantinus libro De administrundo 
imp. variis locis observat. 


64 DE VITA ET REBUS GESTIS GONSTANTINI PORPHYROG. 


62 


subegit, et captivos, quorum ingens numerus eral, A gis et latronibus statutum. Turci, cum iterum res 


recepit. Pace com his composita, Russi, que tum 
natio, terror Gresci nominis mari preepollebat, di- 
repta minori Asis, cum decem navium milJibus 
mare obsederunt (35). Nunquam in (L. XIX] aoco- 
les gravius sevitum, precipue sacerdotes gravissi- 
mis suppliciis affecti sunt, nec a sacris edibus 
hostes ignem abstinuerunt. Distracte scilicet erant 
imperii vires, quod naves aut contra Saracenos 
misse erant, ant insulas tuebantur. Preerat Rus- 
sorum classi Igor, seu Ingor (54) (quod admoneo, 
ne quis vivorum immutationem putet, quee nomi- 
num est), princeps gentis, nulli virtute secundus, 
et victoriis plurimis superbus. Non diu tamen 
hostes, cum ventum ad manus esset, Theophanis. 
impetum sustinuere : certe ex navibus pauoe ser- 
vate, pars maxima aut mersa equore, aut Greco 
igne combusta est. Fugientibus Joannes Curouas 
cum Orientis copiis supervenit, οἱ horribili clade 
affectos delevit. Re feliciter gesta, Theophanes 
princeps cubiculi dictus, Josnnes Curouas, qui duo- 
bus et viginti annis rem publicam consilio et armis 
sustentarat,et, ut erat magnis ausis promptus, mil- 
le cepereat oppida, prolatis ad Euphratem et Tigrim 
imperii finibus, invidia oppressus est (55). Russi a 
esede et ferro animum sumpsere, et ignominis im- 
patientes, collecto e Varegis (56), Slavis, Polonis, 
milite et instructa classe, rursus Greciam tenta- 
runt. Anno 944 missis quoque in Patzinacas con- 
citoribus belli (57). Quo nuntio perterritus impe- 
rator, tributum hosti pendere cogitur (B8). At an- 


no proximo fedus cum Igore, cujus sententia in C 


hunc modum fuit, paeiscitur : commercia terra 
marique libere utrique populo esse debere ; Cher- 
sonesum Tauricam nolle se armis invadere, nec 
Bulgaros contra incolas excitare, in re trepida, 
imperatori auxilia se missuros esse, Russi spopon- 
derunt; de capitis etiam damnatis, deque transfu- 


Grecas lacerassent, a Theophane persuasi, datis 
obsidibus, inducias in quinque annos pacti sunt : 
longinquam enim militiam Greci aspernaban- 
tur (59). 

VII. Mesopotamise — oomponende Theophilus, 
Joannié Zimisce,qui postea imperatorsalutatus eat, 
avus, deligitur, ut Saracenos, late ea loca habi- 
tantes, in obsequio contineret (60). Caput regionis, 
Edessa, nobilissima urbs, el munimentis objeoti 
amnis, murisque firmata, diu obsidionem toleravit, 
qua tandem soluta est, Servatoris imagine, linleo 
impressa. Hano Abgarum regem, morbo difficili ac 
diuturno decumbentem, cum se presenti Servato- 
ris auxilio, per litteras commendasset, accepisse 
ferunt, et desperata jam salute, subito convaluisse, 
mox attonitum rei mir&culo, ad Christianam pro- 
fessionem esse adductum (61). Alii, ut difflcile est, 
tam antiquam rem subtiliter exsequi, Servatorem, 
in Oliveto tristitia immensa confeotum, Thaddeo 
sudarium, quo faciem absterserat, ad Abgarum 
principem perferendum tradidisse memorant, edito 
oraculo, urbem, que sacrum pignus rite servaret, 
perpetuo invictam fore (62). Heo, mira quanquam, 
fidem ex eo traxerunt, quod Cosroes Peraa, cum 
in obsidione urbis hereret, ejus contactu (dedica- 
lum enim erat in veteris statue fundamento) gra- 
vissimo morbo liberatus sit, et lustrali aqua se et 
famiiiam omnem ablui jusserit (63). Hinc imagi- 
nem Romanus imperator, cui indignum videbatur, 
hac 8acra tam impuris manibus contrectari, sepe 
expetitam, non obtiouit, licet ducentis Saracenis, 
quos captivos tenebat, οὗ χι millibus eris signati, 
oblatis. Tandem eam preefectus urbis, ut a suis fi- 
nibus Grecos arceret, concessit, pactus, ut Edes- 
sam et conterminos agros nunquam bello in poste- 
rum vexarent (64). Sio Byzantium deportata, in 
Blachernis primum, post in ede Phari, reposita 


NOT £. 


53) Anno 941, seu, ut Byzantini computant, 
indict. xiv, Leo Grammat. 5060. Anon. Combefis. 
ag. 262. Simeon Logoth. pag. 490. ubi Russos 
milas vocat, ix févouc τῶν Φράγγων ὄντας, Tum 
enim Germania universa Francia dicebatur, ut in 
notis ad Constant. De cserimon. Aule Byzant. osten- 
dam. Huc etiam Luitprandus pertinet v, 6 : Gens 
quzdam est sub aquilonis parte constituta, quam a 
qualitate corporis Grai vocant Russos, nos a posi- 
tione locí vocamus Nordmannos. Nicelas, a Cangio 
ad Zonaram, p. 99 edductus, eos τῶν Σκυθῶν 
έθνος vocat. Classem ad millia quindecim paravoe- 
rant. Zonar. p. 1901. Meminit etiam Sigebert. ad 


an. 9036. 

(54) V. Theopb. Sigefr. Baveri Dissert de Varegis 
in Comment. Petropolit. t. IV, p. 293 

(55) Vitam Jo. Curcus et res bello egregio ge- 
stas octo libris Manuel] Protospatharius exposuit, 

uod opus dudum periit. Theoph. Contin. p. 265. 
Conf. Cangius Famil. Byzant. p. 153. 

(56) Bayerus l. c. Gerbardus Frid. Mullerus, cui 
multum debet antiqua Russorum bistoria, nomen 
gentis & vocabulo Varech, marinus, ducit, idque 
omnibus, qui piraticam exercebant, commune 
fuisse conjicit, in Collect. ad Histor. Russor. p. 4. 
Theodos. Kioviens, ad. an. 860. eos, mari trajecto, 
Slavis, Meranis (rívitzis, qui communi nomine 


Russi appellantur, tributa imperasse refert. 

(57) Theodos. Kioviens, an. 944; silent enim 
hanc novam irruptionem Byzantini scriptores. 

98) Idem an. 945. 

Es Contin. Theoph. p. 267, ceteri Theodos. 
Kiov. 8η. 943, 

(o Contin. Theoph. pp. 205, 278, Leo Grammat. 


P (61) Nigra scilicet lepra graviter laborabat Ab- 
garus, inde Uchomo, niger, cognominatus, utl 
Bayerus in Hist. Edessena, p. 104 arbitratur; de 
enere enim morbi non convenit inter scriptores. 
ulti de mutuis Abgari et Christi epistolis scri- 
psere, precipue Grabius Spicil. PP. t. 1 init. 

(62) Constantin. De Christi imagine Fdessena P 
85, qua exstat in Manipulo Rer. Constant. Adde 
Combefisio notata p. 105. 

(03) Evagrius lib. 1v, c. 27, ubi Cosroem propter- 
ea exercitum urbi admovisse scribit, ut, que de 
imagine vulgo tradebantur, mendaciii argueret. 
Paulo aliter Constantin. p. 91 narrat. 

(04) Charam scilicet, Saroten et Samosatam, 
Edesseno prefecto, quem Emirum vocant, subje- 
ctas. Constantin. psg. 94; adde Contin. Theoph. 
l. c. rel. Hoo pactum aurea bulla imperator confir- 
mavit. 


65 ΡΕ VITA ET REBUS GESTIS CONSTANTINI PORPHYROG. 


66 


filiorum, fuere. Qui, cum pater, ennis morbisque À in Grecos et Germanos suscepisset, ab Ottone imp. 


gravis, hosti tam feroci, tam callido, impar esset, 
belli discrimen subiere, et domito Chalebi pre- 
fecto, urbem triumphantes intrarunt (73). Victori 
fructus urbs Samosata fuit, & Basilio in ditionem 
redacta. Eodem tempore, re feliciler in Africa gesta, 
ex JEgyplo et Persia legati, renovare dextras, ut 
nova foedera componere cupientes, venere, quod 
sibi magnifloum, ut erat, imperator duxit (74). 
Postea turbare fortuna oopit. E Creta enim insula, 
magna Saracenorum turba erumpens, navigia, qua 
Greci validissima in mare deduxerant, aut mersit, 
«ut cremavit : causa calamitatis ducum negligen- 
tia et imperitia fuit. Nec amissa Constantinus 
Gongylas reparavit, quin potius in summum discri- 
men rem Grecorum traxit (75) Postremo Nicepho- 
rus Phocas, novam classem molitus, in Cretam sol- 
vit, fusis hostibus, arces munitissimas, in his 
Chandacenm, tutissimum gentis presidium, excidit, 
urbes, prefectis sub jugum missis, recepit, ut me- 
tuendum esset, ne, tanto successu rerum elatus, 
regnum αΠοσίατοὶ (70) : quod tamen, sio volenti- 
bus fatis, brevi consecutus est. Hec, quanquam 
plures per annos gesta, conjunxi, ne divisa tedio 
forte lectorem afficerent. 

X. At in Thracia dispari eventu pugnatum est, 
Turcis, qui et Ungari, proximos per campos effusis, 
eo violentius, quod, distraclis tum copiis, ducem 
sirenuum 8ibi obviam iturum, non rebantur. Missus 
in bos Pothus Argyrus, putricius, onustos preda, 
eoque impeditiore agmine euntes, subito invasit, 
captivos et prede partem recepit (77). Paulo ante 
duo ex primoribus gentia, qui cum turba convena- 
rum, sut in Grecia, aut in Bulgaris, forte conse- 
derant, pace in perpetuum cum imperatore fir- 
mata, saora Christiana, utque Justrali aqua expia- 
rentur, postoalarunt. Gylas, Hierothei, quem pa- 
triarcha sacrorum per Turciam antistitem dixerat, 
preceptis institutus, in fide permansit, pietate et 
ceteris virtutum ornamentis insignis : aller mox ad 
avitam supersiitionem relapsus, cum expeditionem 


captus, pxnam capite persolvit (78). Ceterum ea- 
dem religio Russos incesserat ; quibus olim a Basi- 
lio Macedone, avo [L. XXI] Constantini, icto fo- 
dere aditus ad sacros fontes, presul ab Ignatio 
patriarcha, datus fuerat (79). Elga, quam Greci 
nonnulli Helenam vocant, Ingoris, hostis quondam 
imperatoris, post amici et socii, vidua, stipata 
principibus gentis, Byzantium, ut in consortium 
sacrorum reciperelur, accessit. Splendide a Con- 
slantino excepta, et muneribus aucta est (80) ; addit 
Theodosius Kioviensis, imperatorem femine forma 
excellenti matrimonio jungi voluisse, sed tulisse 
responsum : non posse se uxorem ejus esse, qui se 
inter lustralia sacra in filiam adoptasset (81). Is 
rumor eorum temporum fuit, cui fldem adimit, 
quod in vivis esset Helena Augusta, et abhorrerent 
a peregrinis connubiis imperatores, ut ipse Con- 
8tantinus, inter cetera de servanda majestate pre- 
cepta, filium, ne illa unquam expeteret, admonue- 
rit (82). Missi cum Elga sacerdotes, qui deformia 
simulacra cultumque penitus obolerent. An diu 
gers promissis stelerit, incertum. Traditur fama, 
venisse interjecto tempore ad Ottonem imp. a Ru- 
gis, seu Russis, oratores, qui doctrine Christiane 
interpretes populo expeterent : facile annuisse Ot- 
tonem, et Adelbertum aliosque ablegasse, sed 
omnes 8 perfida gente aut casos; aut omni contu- 
melia affectos esse, solum Adelbertum evasisse. 
Que, licet a Reginone, auctore non indiligenti, 
memorata (83), aliena a vero, aut confusas esse 
nationes dissilas ac diversas arbitror. Cur enim 
non & Grecis potius quam a Latinis, Russi sacer- 
dotes postulassent? aut quis veterum auctorum 
illos Rugos appellavit ? Hos locos inter Viadrum et 
Vistulam fluvios, ad sinum Codanum porrecta, co- 
luisse accepimus : ad hos Adalbertus, is qui postea 
Magdeburgious presul fuit, ut superstitionem (- 
dam et infamem exstingueret, accessit. Neque me 
scriplorum, qui secuti Regionem sunt (84), nec 
Joannis Mabillonii, magni viri imprimis, Russos 


NOTE. 


(73) Avaritiam Barde Phocs, supremi exercitus 
ducis, in ultimam perniciem rem Grecorum 
traxisse, Cedrenus ail, p. 637 ; de quo silent Contin. 
Theophanis, Logothetes, ceteri, qui Nicephoro 
triumphalia ornamenta a Constantino decreta esse 
tradiderunt. Cedremus, ipsum imperatorem de 
Chabdano et captivis Saracenis triumphum egisse 
refert, quod verum, et in opere De cerimon., ubi 
supra proditam est memorie. Conf. Theoph. Con- 
tin. p. . 
ail) Contin. Theoph. p. 284. Etiam Gallos ad 
Constantinum legatos et obsides misisse, idem pro- 
dit, p. 183. Ab Italis rege, Berengario, Luitpran- 
dus fl'icinencis, orator, Constantinopolin profectus 
est. V. lib. vi, c. 4. 

(75) Zonaras, p. 195. Cedrenus, p. 640. Contin. 
Theoph. p. 297. 

ej Contin. Theophan. in Romano Juniore, pag. 
| . Lupus Prolospatba in Cron. an. Ch 064. 

l ul imeon Logotheia p. 496, οσο]. 
l 8) Zonar. p. 14. Bologuden vocat. Cedren. 


pag. 636, ubi pro Joanne Francorum rege legen- 
dum : Oltone. Adde Inchoferi Histor. Eccles. Hun- 
gar. an. 958. 

(79) Constantin. Porphyro en. in Vita Basilii 
Maced. 211. Zonar. pag. 173. Fragmentum de Rus- 
sorum conversione, & Bandurio in Animadv. ad 
Constantin. De admin. imp. p. 112 editum. Eam 
Michaele imperante, sacris Christianorum initiali 


sunt nonnulli. Contin. Constant. lib. 1v, p. 120, 
quo Photius respicit in epistola encyclioa, p. 10. 
80) Quod ipse memorie prodidit |. i1. De cxri- 


mon. aule Byzant. p. 343. 

(81) An. 955, p. 96. Obiter notandus est Orbi- 
nus Raguseus, qui in regno Slavor. p. 92 sq., 
Elgam, quam et Olgam, Regino Helenam, vocat, 
Joanne Zimisce regnante Byzantii ad sacra Chri- 
stiana accessisse scribit. 

p.122) De administr. imp. cap. 13, p. 65, edit. 
and. 

tr Ad an. 069, δι 54, edit. Sohard. 

(84) Compilator Chron. Magdeb. 


605 


1. H. LEICHII COMMENTATIO 





64 


est, procedentibus longo ordine Sthephano οἱ Con- À videret, ne tam preclara indoles, tot ornamenta 


stantino, Romani filiis, Porphbyrogenneto, et senatu, 
cum cereis, et Evangeliorum volumine, ut tuno 
consuetudo erat in publicis supplicationibus. In- 
cessit deinde religio,quonamin templo sacra effigies 
eollocanda foret? postremo in Sancte Sophie illata, 
rituque solemni culta fuit (65). Exstat Constantini 
Porphyrogenneti de Edessenu sudario, elegans ora- 
tio, anno proximo, ut videtur, in populi concione 
habita, quam junioris Constantini esse, Aloysius 
Lippomannus et Cesar Baronius esse arbitrantur ; 
eo precipue argumento moti, quod aliud dicendi 
genus in libris De administrando imperio, Vita Ba- 
silii, ceteris, appareat (66). Damus hoc Cesari Ba- 
ronio, sermonem imperatoris humilem in illis et 
plerumque vulgarem esse; sed sublimiori stylo 
formanda erat oratio, que tam saoras reliquias 
digne celebraret. 

VIII. Sextus jam et vicesimus agebatur annus, 
ex quo Romanus imperium pro arbitrio tenebat, 
adeoimminuta Porphyrogenneti potestate,uL ex perti 
publice cure et consilii, preter Augusti nomen, 
nihil omnino relictum esset. Qui ad ultimum per- 
tesus longioris otii, quod studia doctrine, qui- 
bus [L. XX] animum imbuerat, hactenus unice le- 
niverant (67), de recuperando regno consilia volvit. 
Quod cum variis artibus tentasset, tutissimum vi- 
sum est, Slephanum et Constantinum, Romani 
filios, cupiditate regnandi accendere. Dudum illi 
paterno odio ardebant, quod Romanus, testamento 
soripto, principem locum Porphyrogenneto tribue- 
rat : Stephanus precipue, quem satis jam procli- 
vem facile Basilius, particeps consilii, permovit. 
Is olim honestum ordinem duxerat, vir callidus, 
et in animo Stephani validus, quem, opporunitate 
data, admonuit : imperium egre a decrepito sene 
sustineri, viribus animisque opus esse, ne Ugri, ne 
Bulgari, ne Saraceni aliquid novarum rerum moli- 
rentur, solum Stephanum tante moli parem esse : 


virtutum,inertia obscurarentur. Adjutorem Porphy- 
rogennetum fore, cui nibil antiquius sit, quam eum 
regnare, qui ad bano spem genitus esset (68). Ita- 
que Romanus comprehensus, in Proten insulam re- 
legatur et monachorum ritu tondetur : summe 
imperii ad filios et Porphyrogennetum delata,statim 
apparuit, arduum,eodem loco potentiam et concor- 
diam esse, cum id ageret Stephanus, ut solus ea 
dignitate potiretur. Interea Constantinum Helena 
Augusta, ut tam nefarios ausus comprimerel, exci- 
tat, qui eos, specie &micitie, epulis adhibitos, post 
quadraginta dierum imperium, in exsilium pellit. 
Id Stephanus xix annos magno animo in Lesbo in- 
gula tulit.Constantinus, duobus annis post, ad ma- 
ἶοτα, et magis precipitia conversus, cum Byzan- 
tium repeteret, a custodibus est interemptus (09). 
Sic tandem solus rerum potitus est Porphyrogenne- 
tus, cui insidie α plurimis parate sunt. Nam et 
Theophanes, princeps cubiculariorum, Romanum, 
et Gregorius Macedo, allectis in societatem claris 
et illustribus viris, Stephanum imperio iterum 
&dmovere ausi sunt : in utrumque, delecta perfidia, 
graviter est animadversum. Post hec Constantinus 
Romanum filium, corona imposita, in partem cu- 
rarum vocavit, ut eum temperius et eibi et poste- 
ritati conformaret (70). 

IX. Una tum imperatori cura erat, ut regnum a 
majoribus relictum, avitis patriisque virtutibus 
regeret, nec extrema & Barbaris dehonestarentur. 
Cappadociam enim et nobilissima minoris Asie 
oppida Saraceni, Tarsum incolentes, vastarant, 
prada immensa et captivis plurimie abductis, quos 
pactis induciis imperator recepit (71). Interjecto 
tempore, cum, nova classe instructa, Greca littora 
obsiderent, Basilius secundo prelio eos prostravit, 
de ducibus captivis Constantinus triumphum prisco 
more egit (72). Nec minora belli decora Leonis et 
Nicephori, Phoce Barde, supremi ducis exercitus, 


NOTA. 


(65) Hanc pompam Constantin. pag. 68 sqq. or- 
dine describit. Adde Contin. Theoph. pag. 268. 
Que fuerit sacre imagini reverentia exhibila, ap- 
paret e Gregor. Monach. pag. 505, ubi hoc preci- 
pue telo in eversores simulacrorum, Leonis Arme- 
ni etate turbas commoventes, utitur. 

(66) V. Combeflsio notata p. 100 Munipuli Origi- 
"um CSP. et expende verba, que in fine orationis 
occurrunt : 'àQ θεῶν ὁμοίωμα τοῦ ἀπαραλλάκτου 
πατρὸς, φρούρει del τὸν εὐσεθῶς καὶ πράως ἡμῶν 

ασιλεύοντα, καὶ τὴν τῆς ἀποδημίας ἀνάμνησιν 

αμπρῶς ἑορτάζοντα, ὃν τῇ παρουσίᾳ σου ἐπὶ τὸν 
παππφον καὶ πατρφῷον (oovo) ἀνύψωσας, Adde 
Lambec. Comment. de Bibl. Vindob. |. vii, p. 196, 
et Pagium ad an. 944, n. V. 

(67) Constantinus itaque  Porphyrogennetus tum 
oralioni, (um lectionibusvacans, totumse Domino com- 
mendabat, opere manuum victum quarilans: sane τὴν 
ζωγραφίαν, id. est picturam, perpulchre exercebat. 
Luitprand. |. 1:1, ο. 9. Haec ad verbum in suo 
Chronico repetit Sigebertus, p. 255. I'em ex Grecis 
Theophanis Continuat. p. 280, et Zonaras p. 195 
testantur. 

(68) Cedrenus, pag. 633. Vetustiores tamen, no 


res vituperio Constantino esset, filiorum hoo scelus 
fuisse, perhibent, et inscio ipso Romanum regno 
pulsum. V. Simeon Logotheta, pag- 493, ceteri, 
cum quibus Luitprandus |. v, c. 9 consentit, ni- 
mlamque in filios severitatem exitio fuisse Roma- 


D no, testatur. 


(69) In monasterium Romani filii detrusi sunt, 
quod timendum Constantino erat, ne se aliquando 
summa dignitate privarent : sio Theoph. Contin. 
p. 274, Zonaras p. 195, alii Luitprandus contra 
auctor est, Constantinum, cum certis indiciis co- 
gpovisset, sibi ab ipsis insidias parari, eorum con- 
eilia prevertisse, utque philosophatum mitteren- 
tur, jussisse. Philosophie enim nomine sacra mo- 
nachorum studia passim ab ejus etatis, et vetu- 
stioribus scriptoribus memorantur. V. Cotelerii 
Monumenta, t. I, p. 184, 187. 

(70) Misere hic omnia turbat et confundit El- 
macinus in Histor. Saracen. pag. 218. 

(71) Contin. Theophan. pag. 275. | 

(19) Idem, pag. 282. Ejus triumphi splendorem 
imperator in opere De carimoniis Byzant. descr:- 


Ρε], p. 391 


65 ΡΕ VITA ET REBUS GESTIS CONSTANTINI PORPHYROG. 


66 


filiorum, fuere. Qui, cum pater, annis morbisque À in Grecos et Germanos suscepisset, ab Ottone imp. 


gravis, hosti tam feroci, tam callido, impar esset, 
belli discrimen subiere, et domito Chalebi pre- 
fecto, urbem triumphantes intrarunt (73). Victori 
fructus urbs Samosata fuit, a Basilio in ditionem 
redacta. Eodem tempore, re feliciter in Africa gesta, 
ex JEgyptio et Persia legati, renovare dextras, ut 
nova foedera componere cupientes, venere, quod 
sibi magnificum, ut erat, imperator duxit (74). 
Postea turbare fortuna copit. E Creta enim insula, 
magna Saracenorum turba erumpens, navigia, que 
Graci validissima in mare deduxerant, aut mersit, 
eut cremavit : causa calamitatis ducum negligen- 
tia et imperitia fuit. Neo amissa Constantinus 
Gongylas reparavit, quin potius in summum discri- 
men rem Grecorum traxit (75) Postremo Nicepho- 
rus Phocas, novam classem molitus, in Cretam sol- 
vit, fusis hostibus, arces munitissimas, in his 
Chandacenm, tutissimum gentis presidium, excidit, 
urbes, prefectis sub jugum missis, recepit, ul me- 
tuendum esset, ne, tanto successu rerum elatus, 
regnum affectaret (70) : quod tamen, sio volenti- 
bus fatis, brevi consecutus est. Hec, quanquam 
plures per annos gesta, conjunxi, ne divisa tedio 
forte lectorem aíficerent. 

X. At in Thracia dispari eventu pugnatum est, 
Turcis, qui et Ungari, proximos per campos effusis, 
eo violentius, quod, distractis tum copiis, ducem 
sirenuum aibi obviam iturum, non rebantur. Missus 
in hos Pothus Argyrus, patricius, onustos preda, 
eoquo impeditiore agmiae euntes, subito invasit, 
captivos ei prede partem recepit (77). Paulo ante 
duo ex primoribus gentia, qui cum turba convena- 
rum, 8ut in Grescia, aut in Bulgaris, forte conse- 
derant, pace in perpetuum cum imperatore fir- 
mata, sacra Christiana, utque Justrali aqua expia- 
rentur, postolarunt. Gylas, Hierothei, quem pa- 
triareha sacrorum per Turciam antistitem dixerat, 
preeceptis institutus, in fide permansit, pietate et 
ceteris virtutum ornamentis insignis : aller mox ad 
avitam superstitionem relapsus, cum expeditionem 


captus, pxnam capite persolvit (78). Ceterum ea- 
dem religio Russos incesserat ; quibus olim a Basi- 
lio Macedone, avo [L. XXI] Constantini, icto fo- 
dere aditus ad sacros fontes, presul ab Ignatio 
patriarcha, datus fuerat (79). Elga, quam Greci 
nonnulli Helenam vocant, Ingoris, hostis quondam 
imperatoris, post amici et socii, vidua, stipata 
principibus gentis, Byzantium, ut in consortium 
sacrorum reciperetur, accessit. Splendide a Con- 
stantino excepta, et muneribus aucta est (80) ; addit 
Theodosius Kioviensis, imperatorem femine forma 
excellenti matrimonio jungi voluisse, sed tulisse 
responsum : non pos86 se uxorem ejus esse, qui se 
inter lustralia sacra in filiam adoptasset (81). Is 
rumor eorum temporum fuit, cui fldem adimit, 
quod in vivis esset Helena Augusta, et abhorrerent 
α peregrinis connubiis imperatores, ut ipse Con- 
stantinus, inter cetera de servanda majestate pre- 
cepta, filium, ne illa unquam expeteret, admonue- 
rit (82). Missi cum Elga sacerdotes, qui deformia 
simulacra cultumque penitus obolerent. An diu 
gers promissis steterit, incertum. Traditur fama, 
venisse interjecto tempore ad Ottonem imp. a Ru- 
gis, seu Russis, oratores, qui doctrine Christiane 
interpretes populo expeterent : facile annuisse Ot- 
tonem, et Adelbertum aliosque ablegasse, sed 
omnes a perfida gente aut casos; aut omni contu- 
melia affectos esse, solum Adelbertum evasisse. 
Que, licet a Reginone, auctore non indiligenti, 
memorata (83), aliena & vero, aut confusas esse 
nationes dissilas ac diversas arbitror. Cur enim 
non a Grecis potius quam a Latinis, Russi sacer- 
dotes postulassent? aut quis veterum auctorum 
illos Rugos appellavit ? Hos locs inter Viadrum et 
Vistulam fluvios, ad sinum Codanum porrecta, co- 
luiese accepimus : ad hos Adalbertus, is qui postea 
Magdeburgicus presul fuit, ut superstitionem (- 
dam et infamem exstingueret, accessit. Neque me 
scriptorum, qui secuti Regionem sunt (84), nec 
Joannis Mabillonii, magni viri imprimis, Russos 


NOTE. 


(73) Avaritiam Barde Phoces, supremi exercitus 
ducis, in ultimam perniciem rem Grecorum 
traxisse, Cedrenus ait, p. 637 ; de quo silent Contin. 
Theophanis, Logotbetes, ceteri, qui Nicephoro 
triumphalia ornamenta a Constantino decreta esse 
tradiderunt. Cedremus, ipsum imperatorem de 
Chabdano et captivis Saracenis triumphum egisse 
refert, quod verum, et in opere De cerimon., ubi 
supra proditum est memorie. Conf. Theoph. Con- 


tin. p. 288. 

C) Contin. Theoph. p. 284. Etiam Gallos ad 
Constantinum legatos et obsides misisse, idem pro- 
dit, p. 183. Ab Italie rege, Berengario, Luitpran- 
dus 'ricinencis, orator, Constantinopolin profectus 
est. V. lib. vi, c. 1. 

(75) Zonaras, p. 195. Cedrenus, p. 640. Contin. 
Theoph. p. 297. 

KC Contin. Theophan. in Romano Juníiore, pag. 
. Lupus Prolospatha in Cron. an. Ch 061. 
σον imeon Logotheia p. 496, osteri. 
8) Zonar. p. 194. Bologwden vocat. Cedren. 


pag. 636, ubi pro Joanne Francorum rege legen- 
dum : Olfone. Adde Inchoferi Histor. Eccles. Hun- 
gar. an. 958. 

(79) Constantin. Porphyrogen. in Vita Basilii 
Maced. 211. Zonar. pag. 173. Fragmentum de Rus- 
sorum conversione, a Bandurio in Animadv. ad 
Constantin. De admin. imp. p. 112 editum. Euam 
Michaele imperante, sacris (hristianorum initiali 
sunt nonnulli. Contin. Constant. lib. 1v, p. 120, 
quo Photius respicit in epistola encyclica, p. 16. 

80) Quod ipse memorie prodidit |. it. De cxri- 
mon. aule Byxzant. p. 343. 

(81) An. 9055, p. 96. Obiter notandus est Orbi- 
nus Ragueeus, qui in regno Slavor. p. 02 sq., 
Elgam, quam et Olgam, Regino Helenam, vocat, 
Joanne Zimisce regnante Byzantii ad sacra Chri- 
stiana accessisse scribit. 

(82) De admínistr. imp. cap. 13, p. 65, edit. 


and. 
tH Ad an. 959, i 54, edit. Schard. 
(84) Compilator Chron. Magdeb. 


69 DE VITA ET REBUS GESTIS CONSTANTINI PORPRYROG, 70 


mentum inerat, ne statim seviret. Mox ad mona- A vectum, in Circo posuit, manenlque ejus rei mo- 


chos profectus est, qui in Olympo monte procul 
negotiis vitam agebant, tanta omnes pietatis et re- 
ligionis fama, ut Romanus Lecapenus annua ipsis 
stipendia persolverit (95). Percrebuerat rumor, im- 
peratorem cum Theodoro Cyziceno, quo pretextu 
Polyeuctus patriarcha, dudum obingenium et mo- 
res invisus, tollendus esset, deliberasse (96). Inde 
Byzantium reversus, mortalitatem explevit, seu 
corporis infirmitate, seu, quod plurimi suspicaban- 
tur, veneno iterum petitus. Vixit annos Liv, ex 
quibus xxvi cum socero Homano, xv solus, re- 
gnavit (97). Senatus in funere ornando, el in me- 
moria honoranda, magnum studium fuit ; illatus 
autem est majorum sepulcro in templo Sanctis Apo- 
stolis dicato (98). Fuerunt in eo preolara virtutis οἱ 
pietatis ornamenta, Dei et sacrorum reverentia 
summa (99). Multa publice opera struxit, in quibus 
Apostolorum edesa fundamentisinchoata, et Sancto 
Sophis augustissimum templum magnifice instau- 
ratum, memorantur. Balneum in Marine edibus, 
ingens opus, nec inferius Romanis, renovavit : se- 
nectute morbisque confectis domos amplissimas, 
ubi publico sumptu alerentur, concessit : palatium 
amplificavit (1) : obeliscum veterem, ex Egypto ad- 


numenta, sculpta saxis, et sere prisco (2). MurosNi- 
cenos, a Saracenis eversos, collata ex erario pecu- 
nia, refecit (3). Precipua ejus cura fuit, ne provin- 
cie novis oneribus turbarentur, tanta justitia, ut 
delatores, publico exitio repertos, urbe pelleret, 
tanta lenitas, ut novissima exempla meritis parce- 
rel (4). Ceteros preeminentes peritia legum splen- 
didissimis muneribus admovit, artes militares, rem 
navalem, ac trirenium fabricam, per otium igno- 
tam, revocavit, scriptaque ejus egregiam horum 
memoriam tradunt, quibus exposuit, quantum mi- 
litum in armis, quante sociorum vires, quibus 
artibus claustra imperii tuenda essent (5). Doocto- 
rum hominum ingens state illa proventus fuit, e 
quibus Simeon Metaphrastes, jussu Constantini, 
sanctorum vitas descripsit (3), Leontius Byzanti- 
nus (7), et Genesius (8), et Theodorus Daphnopa- 
tes (9) suorum temporum historiam, scriptis libris, 
qui partim statem tulere, partim amissi sunt,com- 
posuerunt. Ceterum graves quidam et dooti scri- 
ptores Constantinum sevitie, ebrieiatis et circa 
res publicas socordie arguunt (40) : quee sl justa 
reprehensio est, videntur ea vitia aut raro proru- 
pisse, aut majoribus virtutibus esse compensata. 


NOTE. 


(95) Contin. Theoph. in Romano, 
αρ) Zonaras p. 196, Cedrenus 641, Glycas p. 


(97) Sic Theoph. Contin. p. 292. Obiit mensis 
Novembris die 15, indicl. 11, anno a m. c. 6409. 
Simeon Logotheta annos ejus eodem modo nume. 
rat, sed indict. vri, an. 6406, decessisse scribil ; 
die 9 Novembris, indict. 111, an. 6468, Cedrenus. 
Lupus Protospatha : Ann. 960, indict. ut, obiit Con- 
stantinus imper. qui regnavit an. 47, et. surrexil 
Romanus filius ejus. Sic etiam Anonymus Baren- 
sis, ad quem hec disserit Camillus Peregrinus : 
Noster Cedrenum sequitur, qui coronationem Con- 
stantini zlate septennis factam perhibet post patrui 
Alezxandrí, nedum post patris Leonis obitum, eam ad 
annuum retulit 913, sibique nunc constans mortuum 
illum dicit 960, inchoato α Seplembri communis 
anni 9590 (sic eliam dicendum coronatione ejus 
anno 913). Quippe obiit Constantinus, ut ipse notat, 
indict. 111, el ut. notat. Cedrenus, die 9 Novembris, 
scílicel desinente jam dicto communi anno 959, quo 
plane calculo uti hic Noster solet. Cedrenus vero, 
et post illum Zonaras, tradere videntur, Constanti- 
num imperasse cum patre, patruo et matre annos 13, 
Nimirum usque ad 919, quoniam vixisse illum asse- 
runt annos 55, annos scilicel vite el imperii confun- 
dentes. Qua doctissimi viri sententia magis mihi 
probatur, quam illa Pagii, qui ultimum Constan- 
tini annum ere vulgaris nongentesimum quinqua- 
gesimum octavum, indictionem primam, esse con- 
tendit. Si enim natus ipse est anno 905, quinqua- 
gesimus quartus etatis certe in annum 959, aut 
potius 960, ineuntem, secundum Graecorum com- 
putum, incidit, cum Novembri mense decesserit. 
Catterum scriptores, Constantinum tredecim annos 
cum Leone regnasse, contendentes, tempora non 
confudisse, sed ab eo anno, quo ab Euthymio pa- 
triarcha coronatus fuit, numerusse videntur. 

(98) Contintst, Theoph. p. 202. Banduri Impe- 
rium Orientis, t. I, p. 421. 

(99) Ejus enim site 9. Gregorii reliquie Na- 
2ΙΔΏ20 Constantingpo; gn traducte sunt. 


, Grescus 


Scriptor ex codice ducis Sabaudie in Act, SS. ad 
d. 9 Maii editus p. 448 sqq. 8. etiam Joannis ma- 
nus in palatium ritu solemni illata est. Acta SS. ad 
d. 20 Augusti. 

(1) Theoph. Contin. pp. 280, 284. 

(2) Grecum carmen colosso inscriptum Bandu- 
rius Antiquitatum CSP. p. 181 edidit, ubi versum 
secundum et sequentem ita adduxit : 

Κωςταντῖνος νῦν δεσπότης 
Οὔ ᾿Ρωμανὸς παῖς δόξα τῆς σκηπτουχίας 
Κρεῖττον νεουργεῖ τῆς πᾶλαι θεωρίας. 
Ita Bandurius. At Gyllius, qui de eodem in Topo- 
raphia urbis, ]. 1, c. 12, multis agit, ita exhibet : 
Κωνσταντῖνος δεσπότης ὁ Ῥωμανοῦ παῖς, ut dubium 
sit annon obeliscus a Constantino potius, Romani 
junioris filio Porphyrogenneti nepote, in Circo sit 
repositus. 

(3) Quod Cangius ex inscriptione muris Nicenis 
refectis addita colligit, notis ad Zonar, 917: ever- 
sionem tamen bano murorum Leonis Armeni 
etate jam accidisse, arbitratur. 

(4) Theophanis Continuat. p. 278. 

(5) Videantur Tactica, liber De imperio admini- 


D strando, edicta varia, de quibus alio loco expo- 


nam. 

(6) V. Allatil Diatribe de Simeonibus, p. 25 sqq. 
Pagius in Crit. Baron. an. 913, Caveus in Hist, lit- 
lerar., etc. 

(7) Cujus Chronographiam librie 1v Combefisius 
inter Scriptores post Theophanem, omisso nomine 
auctoris, edidit. 

(8) Unicum, quantum constat, scriptoris hujus 
exemplum bibliotheca academie Lipsiensis, vetu- 
stia bonisque libris referta, servat. Non seliis ac- 
curate olim descriptum est a Jo. Andr. Bosio, ne- 
gligentius apud Venetos excusum, ut in observa- 
tionibus ad Constantinum aliquando ostendam. 

(9) V. Cave, p. 551. Scripsit preter caetera Vi- 
tam Theodori Studite, quam inter Anecdota Gre- 
ca edere promisit Magnus Crusius, in Dissertat. 
epistolica, pag. 28. 

(40) Zonar. p. 103, Cedrenus p. 635. 


14 EX ADVERSARIIS LEICHIANIS 19 





EXCERPTUM 


Ex Fabricii Zibliotheca Greca, De codice ms. Constantini Cerimonialis, 
auctore Gonr. Zacharia Uffenbachio: 


Exstat supra col. 29. 








EX ADVERSARIIS LEICHIANIS. 


DE SCRIPTIS CONSTANTINI PORPHYROGENNETI. 


Collegisse multos libros et inde excerpta fieri A in Escurialensi. Montfauc. in Bibl. mss. p. 623. 


curasse dicitur prefat. ad Excerpta Legat. ed. 
Hoschel. Conf. pref. ad Contin. Theoph. p. 2. 
Βοτὶρί. post Theophau. 
Constantino Porphyrogen. dedicavit Historiam 
suam Genesius de vita Basilii aliorumque impera- 
torum. MEM 
Delectus legum compendiarius ex Instit. Dige- 
stis, etc., compositus ab imp. Leone philosopho eo 
Constant. Porphyr. Lambec. 1. v, c. 8. 
In cod. LX1V. Bibl. Venete compendium exstat 
legum Leonis et Constantini, scriptum an. 1175. 
heophanis Synopsis compendiaria artis 1Πθ- 
dice suasu imp. Constantini Prophyr. ex Ori- 
basii potissimum soriptis collecta et in septem 
libros divisa. Lambec. 24. manus. jurid. conf. 
25. et Wegelini ἔκδοσις et Fabric. ad Allat. de 
Psellis. . 
Pselli Synopsis artis medicse ad Constantinum. 





Muratorius, t. II. Ant. Ital. diss. 26. recenset au- 
ctores Tacticos Bibliothece Ambrosiane ipeditos, 
inter quos occurrunt Ναυμαχικὰ Λέοντος, inedita. 
Ναυμαχικὰ παρὰ  BaciAtlou πατρικίου xal mapa- 
κοιµωμενου. In alio codice 1 Tattici. di. Constantino 
Poríirogeneta. Ejusdem Περὶ ναυμαχίας στρατη- 
Υημάτων xai πειρατικᾶς, elc. 

actica sine nomine, qu& in codice Laurentino 
gecurrunt (Montfauc. t. ], p. 344) sunt Constantini 


mp. 

Üt Constantinus nonnulla de re militari scripsit, 
ita imp. Maximiliani libri plerique ad venationem 
et rem militarem pertinent. Lambec. p. 183 

Anonymi additamentum ad Constantin. de ima- 
gine Edessena est in cod. 44. L. VIII Lambec. 

Romani et Constantini Constitutiones ecclesia- 
stice in Bibl. Ambrosiana. V. Montfauc. Bibl. Ma- 
nuscr. p. 625. 





EX 8I18DEM ADVERBARIIS DE VITA CONSTANTINI ET HOC CODICE C/ERIMONIALI 


COLLECTANEA QUJEDAM. 


Constantini Porphyrog. neptes ex Romano filio B De cerimoniis in gonere v. Mus. Italic. t. II. 
v. 8 ud E 584 


et earum genealog. pud Eccard. de stemmate 
principum 8axonie superioris. 

Non convenit cum ceteris auctoribus locus Chro- 
nici Vulturn. in rebus Constantini, p. 333 

In codice N. T. membranaceo Basileense occur- 
rit Constantini Porphyr. et Leonis elfigies cum ali- 
quot Grecis versibus. Westen. Proleg. ad N. T. 
p. 55. Cf. Theodor. Studit. p. 170 ed Sirmondi. 

Subscriptio in libro Olympiodori Bibl. Venet. p.2. 


Ἐπὶ τῆς θεοσυνεργήτου βασιλείας Λέοντος xat ᾽Αλεξ- 


ἀνδρου τῶν ὀρθοδόξων xai φιλοχρίστων βασιλέων 
Ῥωμαίων. Ergo Leo et Alexander a. 905 conjun- 
ctim habuerunt imperium, 


p. 584. 

Maius in Observat. ad N. T. quedam babet ex 
Constant. imp. Cerimoniali. Vid. Bibl. Uffenbacb. 
p. 938, et de ejus editione Histoire Critique de la 
république des lettres t. XI, p. 333, t. XIII. p.345. 
Codex Constantini Porph. Lipsiensis similis est 
specimini sseculi x, quod in Catal. MS. Grec. 
Bibl. Venet p. 3 conspicitur. 

. Constantinopolitanorum imperatorum mores et 
institutio sunt in bibl. Ambros. p. 485. Montfauc. 
Bibl. Manuser. p. 623. 


Codices de officiis aule imperat. Catal. Bibl. 
Venet. S. Marci p. 105. 


73 DE GERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. 


TÀ 








[EKOEXIS THX ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΑΞΕΩΣ] 
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 


ΤΟΥ 4IAOXPIZTOY (1) KAI EN AYTQ TQ XPIZTQ (2) TQ ΑΙΩΝΙΩ ΒΑΣΙΛΕΙ ΒΑΣΙΑΕΩΣ, 
ΥΙΟΥ ΛΕΟΝΤΟΣ (3) 


TOY ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ. 


ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙ᾽ 


ΚΑΙ BAZIAEIOY ΣΗΟΥΑΠΣ ΟΝΤΑΣ ΑΞΙΟΝ ΠΟΙΠΝΑ. 


[DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ.] 
CONSTANTINI 


CHRISTUM AMANTIS ET IN EODEM CHRISTO /ETERNO REGE IMPERATORIS, 
FILII LEONIS, 


SAPIENTISSIMI E'tC PERPETUA MEMORIA CELEBRANDI IMPERATORIS, 


SYNTAGMA 


ET IMPERATORIA INDUSTRIA VERE DIGNUM OPUS. 


Ἕλλλοις μέν τισιν ἴσως ἔδοξεν ἄν τουτὶ τὸ ἐγχεί- Α 4-3’. Aliis forte nonnullis, qui noa tantam re- 


pnpa περιττὸν, οἷς οὐ τοσαύττ τῶν ἀναγκαίων φρον- 
τὶς, ἡμῖν δὲ xal λίαν φίλον περισπούδαστον καὶ 


rum necessariarum curam agunt, hoc opus super- 
fluum visum fuit : nobis autem charissimum, diu 


VARL/E LECTIONES. 


! Titulum ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΒΑΣ, TAX. restitui ex prefatione N. 


3 Τ] om ea. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
Note Leichianz ubique hoc signo *| ]* inclus sunt. 


(41) Titulus Βεεροίς  Philochristi, domini Chri- 
stum amantis, erat imperatoribus CPtanis pro- 
prius, presertim illis, qui Michaele, vulgo Ebrioso 
dicto, posteriores, eademque ratione illi hunc titu- 
lum affectabant et gerebant, qua reges Francie et 
Hispanis titulum regis Cbristianissimi et Catho- 
lici gerunt. Anteillum enim Michaelem fuere multi 
Grecorum imperatorum, qui, quod imagines san- 
ctorum et Christi exterminatas vellent, propterea 
honore illius tituli exclusi fuerunt. Leoni enim 
Isauro, Constantino Copronymo, Leoni Armeno, 
Michaeli Balbo, et ejus fllio Theophilo, negatur 
constanter a Graecis medii evi scriptoribus, quam- 
vis seculo jam 1v in usu esset hic φιλοχρίστου titu- 
lus, ut constat ex Apologia Anastasii ad Constan- 
tium : 'O λαὸς πάνυ πολὺς xal τοσοῦτος TY,» ὅσον 
ἂν εὔξαιντο κατὰ πόλιν εἶναι Χριστιανῶν φιλόχριστοι 
βασιλεῖς. In concilio v1 appellatur Constantinus 
Pogonatus 6 εὐσεθέστατος xal φιλόχριστος μέγας 
Βασιλεύς. Neque solis imperatoribus, sed etiam 
privatis hominibus urbibusque et gentibus inte- 
ris tribuebatur hoc elogium. In Actis concilii 
phesini contra Cyrillum est ὁ µεγαλοπρεπέ- 
στατος xal σιλόχριστος κουθικουλάριος Σχολαστί- 
xio;. In. loco concilii, quem Du Cange Gloss. Gr. 


v. Ἔξαρχοι citat, audit Italia φιλόχριστος χώρα. 
Pallada 4n Anthologia, p. 357, audit Constantino- 
polis ἡ φιλόχριστος πόλις. Recte enim ibi exhibet 
codex membranaceus Anthologie a celeberr. Rei- 
maro benigne mecum communicatus, φιλοχρίστῳ 
pro φιλοχρήστψ, quod H. Stephanus dedit. Fuit 
enim Palladas et CPli condita recentior οἱ Chri- 
stianus '[ó φιλόχριστος λαὸς τῆς θεοφυλάκτου ταύ- 
της πόλεως est apud Theophan. p. 902] de eadem 
CPli. In Jure Greco Romano p. 242, est ol φιλό- 
χριστοι προσγενεῖς αὐτοῦ, et apud Nostrum p. 3175, 
ὁ qoM nios ς«τρατός. 

(2) Formula in Christo aut per Christum zler- 
num regem rez erat quoque particula tituli impe- 
ratorum CPtanorum, qua profitebantur se regaum 
suum auctoritati et muneri suffragioque et judicio 
Christi debere, ejusque in se agnoscere imperium. 
Aliis minoribus principibus Christianis, quos 
gradu euo inferiores reputabant, titulum ἐκ θεοῦ 
vel iv θεῷ tribuebant : de quo titulo ad I. i1, c. 47, 
plura dicam. Formulam ἐν Χριστῷ — auctor Vile 
Basilii Macedonis p. 149, reddit ψήφῳ καὶ χρίσει 
Χριστοῦ dei βασιλεύοντος. V. Murator. Thesaur. 
Inscript. p. 268 


(3) Graci acriptores ab omni tempore Romanos 


(*) Pagina editionis Lipsiensis. Ee sunt ad quas Reiskius in suo Commentario provocat. 


PATROL. GR. CXII. 


3 


15 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 76 


expetitum et magis familiare omnibus aliis, quippe À τῶν ἄλλων ἁπάντων οἴχειότερον, ἅτε διὰ τῆς ἐπαι- 


per laudabilem ordinem dignitas imperatoria splen- 
didior ostenditur, ad majus ornamentum ao decus 
extollitur et propterea tum exteris tum nostris 
civibus admirationi est. Multa enim observata ali- 
quaudo, longo tempore abolita, deficere solent, 
cumque his magnum et venerandum opus, impe- 
ratoriarum  cerimoniarum descriptio et regula : 


3 οἴδα ed. 


νετῆς τάξεως τῆς ᾖβασιλείου ἀρχῆς δειχνυµένης 
χοσµιωτέρας καὶ πρὸς τὸ εὐσχημονέστερον ἄνατρε- 
χούσης καὶ διὰ τοῦτο θαυμαστῆς οὔσης ἔθνεσί τε xal 
ἡμετέροις. Ηολλὰ γὰρ οἷδεῖ (4) τῷ μακρῷ χρήύνφ 
συναπολήγειν, ὡς tv αὐτῷ πραχθέντα καὶ ὑπ᾿ αὐτοῦ 
δαπανώμενα, μεθ) ὧν καὶ τὸ µέγα χρῆμα καὶ τίμιον 
ἡ τῆς βασιλείου τάξεως (5) ἔχθεσίς τε καὶ ὑποτύ- 


VARULE LECTIONES 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


imperatores βασιλεῖς appellarunt, ut Herodianus, 
Dio Cassius, Plutarchus et alii eorum equales. Ipsi 
tamen imperatores primorum duum seculorum re- 
gum nomine sibi abstinebant, ut exoso et superbo, 
et velut humiliorem titulum tmperatorium aíTecta- 
bant. Contra medio &vo titulus βασιλέως ut dignior 
et illustrior titulo regís magne erat contentionis 
argumentum inter Byzantinos et Germanicos impe- 
ratores, his Basilei titulum sibi arrogantibus, illis 
negantibus, el solummodo reges appellantibus, tan- 
quam vili nomine. Qua de controversia loco suo ad 
Ι. 11, ο. &7, dicetur. Casp. Bartb. ad Paulini Petro- 
corii vitam S. Martini 1, 468, demonstrat labente 
Latinitate titulum regis imperatoribus Romanis 
quoque tributum fuisse. — . 
(4) Membrane (sic simpliciter appellabimus dein- 
ceps illas, quas Lipsienses nostras esse constat, 
quandoquidem hujus libri alie nulle superant, 
recte habent οἶδε (edebatur o!óa). Solent Greci, 
recentiores maxime, verbum ot3t, novit pro εἴωθε, 
consuevit, adhibere. Adeoque notat diclio οἶδε πολλὰ 
tip μακρῷ χρόνῳ συναπολήγειν, norunt. mulla cum 
longo tempore simul desinere idem atque solent 
multa, simul atque veterascunt, obsolescere. Occurrit 


ea significatione aliquoties aqud Cedrenum, ut p. C 


508, penult, προσελθόντες τῷ ἑαυτῶν ἄρχοντι 'Amo- 
χάψ (estis Arabum Abu Hafs)* ἁμερμουμνῆην οἷδε 
τοῦτον ἡ ἐγχώριος γλῶσσα καλεῖν, etc., accedentes 
ad principem suum Abu Hafsum, quem patria lingua 
novit (id est solet) amermumnem vocare. Item p. 
541, Μανιχαίους, οὕς δη xai Παυλιχιανοὺς ἀπὸ τῶν 
αἱρεσιαρχῶν tj κοϊνολεξία οἶδε καλεῖν, [pse noster 
Constantinus hac dictione utitur in vita avi, Basilii 
Macedonis, c. 12, ubi narrat avum consuevisse cum 
imp. Michaele Balbo venatum exire gerentem cla- 
vam imperialem a zona dependentem, φέροντα τὸ 
όπαλον τὸ βασιλικὸν ἐπὶ τῆς ζώνης αὐτοῦ, 6 βαρ- 
ῥούκαν olée καλεῖν ἡ συνήθεια,, quam consue(udo 
novit (id est solet) appellare Barduk. Cinnamus lI. 
Ἡ, p. 43, ἡ τοῦ πλήθους φορὰ ἀλόγως, ἔνθα ἔτνχε, 
εροµένη αὐτοματίζειν οἶδε ταυτί. Impetus multi- 
tudinis csco impelu, quo forle inclinat, ruentis hac 
talia, non jussus, ultro patrare solet. Item p. 44, στρά- 


B Av pástw οἶδεν 


Talis est amor meus. Fugientia persequi 
Novit (id est solet), αἱ in medio posita pratervo- 
lat. 


Antholog. Gr. II. Stephani p. 11. 
πόνος ἄσπετον εὔχος 
ἄγειν µμετ ἀπείροτα κύκλον 
[ἀέθλων. 

Ibidem p. 114 in carmine Luciani : 

O9 µαλάχην ἄνεμός ποτε, τὰς δὲ µεγιστας 
"H δρύας f, λατάνους οἶδε χαμαὶ κατάγοιν. 
Chsremo apud Stobseum in Excerptis Grolii p. 


Ὡς οἵδ᾽ &v ὀργῇ πάντα γίνεσθαι xaxd. 

v, Palairet. Observ. ad Nov. Testam. p. 28 ad illud 
Matthei vir, 11, οὐκ οἴδατε διδόναι. 

(9) Expositio regii ordinis. Indicatur his verbis 
argumentum libri, scilicet eum de ordine regio vel 
palatino exponere, quibus modis, et per quos, quo 
tempore et que a summo principe ipso, aut a fa- 
miliaribus et officialibus ejus, circa )psum, in aula, 
in urbe et in campo flant. Tales libri Τακτικά et 
Τάξείς, plane ut apud Latinos medii evi, qui a. 
Grecis assumpserunt, ordinales et ordines, appel- 
lantur et pro ratione argumenti diversi sunt. Modo 
enim Tactícum indicat librum, qui precipit quo 
ordine quibusque ritibus divinum officium peraga- 
tur. Ita apud Verderium Biblioth. CPtana p. 60 a 
memoratur Tacticon, liber de ordinationibus, pro- 
cul dubio ecclesiasticus. Notus est liber et a nobis 
iu his notis passim allegandus Ordo Romanus. 
Modo indicat vox Tacticum, vel Tacticus, librum, 
qui de ceremoniis aulicis agit, qualis hic est. Ita 
prefatio ad lib. Ἡ : Συλλογὴν τῆς τακτικῆς µεθ- 
όδου, collectionem praeceptorum disciplina tactice ap- 
pellat. Exstitisse tales libros rituales, cerimoniales, 
aut ordínales in aula Constantinopolitana ab anti- 
quis temporibus, non tantum ex hac ipsa prefa- 
tione, paulo infra, circa finem pagine apparet, ubi 
hujus operis auctor ait e vetustis cerimonialibus 
utilia omnia in hoc volumen se comportasse, sed 
etiam ex insigni locoContinuatoris Theophanis p. 88, 
ubi ait Theophilum Balbi filium, qui pene seculo 


τευµα, ὅ μὴ τῶν στρατηγούντων ἐἑπαῖοι, χινδύνοις [) antiquior fuit nostro Constantino, presidentem in 


περιθἀλ..ειν ὡς ἐπίπαν ole τοὺς ἄρχοντας, et p. 164, 

αὐθάδεια κατορθοῦν δόξασα slc απόνοιαν [posuit 

Greculus pro ἆνοιαν, ὑπερηφάνειαν) ἐχφέρεσθαι 

οἶδεν. Constantin. Manass. p. 174 ed. Meurs. : 

'Hv δὲ τῶν» Φράγγων φύλαρχος 6 Κάρουλος ἐχεῖ- 

νος, 
(ρτο 


τος σφῶν κατάρχοντας οἴδασι 


Ῥῆγας 
"n [εἰώθασι) 
Φράγγοι λέγειν. 

Nicetas Heracleota in Responsis (apud Du Cange v. 
Στεφανοῦν) ἡ ui» ἀκρίθεια τοὺς διγάµους οὐκ οἷδε 
στεφανοῦν. Neque lantum sic recentiores Greci, sed 
etiam optimi quinque veterum; quos inter occurrit 
nunc illud Callimachi, 

μὲν φεύγοντα δι 
[ώχειν 


Οὐμὸς poc Ὥτοιόσδε. Τὰ 
Οἶδε, τὰ δ᾽ iv µέσσῳ χείµετα παρπέταται, 


circo, in throno aureo spectasse ludos et pyrrhi- 
chas circenses, neque prius, quam finitis, sur- 
rexisse, et id quidem fecisse secundum edictum 
librorum ordinalium et regalium, seu curialium. 
Verba sunt: Τούτων ἔφορος ἦν ἁπάντων ὁ βασιλεὺς 
— iv χρυσῷ θρόνῳ καθήµενος, xai / πρότερον ἔξαν- 
ιστάµενος (ὡς xal τὰ Τακτικὰ $i λία xai Βασι- 
λικὰ διαγορεύουσιν), fj τῶν σγιρτηµάτων ἔἕπαπο- 
λαῦσαι —. Intelligitur quoque hoo e loco Basilica 
fuisse appellatos libros rituales, qui in specie impe- 
ratori preeciperent, quomodo 8e in processionibus 
ad ecclesias, ad circum, in consistoriis, etc., ge- 
rere debeat. Non enim ibi loci Basilica illa intelligi, 
que nobis eo nomine vulgo citari solent, Juris 
Greci volumina, ex eo constat, quod illa constitu- 
tionum collectio etate Theophili sit posterior. Do- 
lendum istorum veterum Tacticorum aut Cerimo- 


h 


Tl 


DE CERIMONIIS AUL/& BYZANTIN.E LIB. 1. 


18 


πωσις, nc παροραθείσης καὶ, otov εἰπεῖν, ἀπονεχρω- À qua neglecta atque, ut ita dicam, morte exstincta 


θείσης, ἀχαλλώπιστον τῷ ὄντι καὶ 
βασιλείαν ἣν καθορᾷν. ὍὭσπερ Ὑὰρ σώματος μὴ 
εὐσχτμόνως διαπεπλασµένου, ἀλλὰ φύρδην καὶ 
οὐκ εὐαρμόστως τῶν μελῶν aot συγχειµένων 
ἀταξίαν ἂν τις τὸ τοιοῦτον προσείποι' οὕτω xal 
τοῦ βασιλικοῦ πολιτεύματος μὴ τάξει ἀγομένου 
xai χυθερνωµένου, κατ οὐδὲν διοίσει τῆς ἰδιωτικῆς 
καὶ ἀνελευθέρου διαγωγῆς. "Iv! οὖν μὴ τοῦτο γενηται 
xai δόξωµεν ἁτάκτως φεβόµενοι, τὴν βασιλικὴν καθ- 
υδρίζειν µβγαλειότητα, δεῖν φήθημεν, ὅσα τε παρὰ 
τῶν παλαιοτέρων ἐφευρέθη xai παρὰ τῶν ἑωρακό- 
των διηγγέλθη xat παρ) ἡμῶν αὐτῶν ἐθεάθη xai iv 
But ἐνηργήθη, ταῦτα φιλοπόνῳ µελέτῃ ἐκ πολλῶν 
ἐρανίσασθαι xai πρὸς εὐσύνοπτον κατάληψιν τῷ παρ- 
όντι ἐχθέσθαι Φιλοτεχνήματι, καὶ πατρἰων ἐθῶν 
παρεωραµένων παρᾶδοσιν τοῖς μεθ’ ἡμᾶς ἐνσημήνα- 
σθαί, xai ὥσπερ τινὰ ἄνθη ἐκ λειμώνων δρεψαµένους 
sic ἀσύγχριτον εὐπρέπειαν τῇ βασιλικῇ παραθέσθαι 
λαμπρότητι, καὶ οἷόν τι κάτοπτρον διαυγὲς xal νεό- 
σµηκτον ἐν µέσοις τοῖς ἀνακτόροις δρύσασθαι, ἐν ᾧ 
καὶ τὰ τῇ βατικείῳ ἀρχῃ πρέποντα (6) καὶ τὰ τῷ 
συγχλητικῷ συστήµατί ἄξια χκατοπτευόµενα, ἐν τά- 
ξει καὶ κόσμῳψ αἱ τοῦ κράτους ἡνίαι διεξάγοιντο. Ὡς 
ἂν δὲ σαφῆ xal εὐδιάγνωστα εἷεν τὰ Ὑγεγραμμένα, 
xal καθωμιλημέντ (7) καὶ ἁπλουστέρᾳ φράσει χε- 
χρήµεθα xai λέξεσι ταῖς αὐταῖς καὶ ὀνόμασι τοῖς ἐφ᾽ 
ἑκάστῳ πράγματι πάλαι προσαρμοσθεῖσι καὶ λεγομέ- 


δυσειδῆ τὴν 


imperium deforme omnino et indecorum apparuit. 
Ut enim corpore non eleganter formato, sed mem- 
bris turpiter ac distorle in eo collocatis, id jure 
aliquis confusionem dixerit,ita quoque imperatoria 
aula inordinate administrata et gubernata, inho- 
nesta illa et parum liberali institutione in nihilum 
redigetur. Ne hoc igitur contingat et nos ordinem 
negligentes, imperatoriam dedecorare majestatem 
videamur, necessarium putavimus,tum apud anti- 
quiores reperta, tum ab iis, qui heo viderunt, re- 
lata, tum a nobis ipsis conspecta inque aula nostra 
exercita, e multis assidua cura congerere ot om- 
nium oculis presenti opere exponere, patrias con- 
suetudines nunc neglectas tradere et commendare 
posteritati,et quasi flores nonnullos e pratis decer- 
pentes, ad incomparabile decus imperatorio splen- 
dori committere ; illud denique opus, tanquam 
lucidum 80 recens politum speculum, in medio 
atrio collocare, 8 ut in eo tam imperatoris con- 
venientia dignitati, quam ministrorum systemati 
congrua omnium oculis exponantur,et sic ín ordine 
&c pulchritudine frena potestatis regantur.Ut vero 
qua hic perscripta sunt clara et intellectu facilia 
evaderent, usi sumus vulgari et simpliciori genere 
dicendi nominibusque et vocabulis cuivis rei quon- 
dam apte impositis el de ea usurpatis, quibus dum 
imperatoria potestas concinnitate et ordine conti- 


vote, ὑφ) ὦν τοῦ βασιλείου κράτους ῥυθμῷ xai τάξει C netur, Creatoris circa hoo. universum harmoniam 


φερομένο», εἶκονίζοιμεν (8) τοῦ Δημιουργοῦ τὴν περὶ 
τόδε * τὸ πᾶν ἁρμονίαν xai σίνησιν, καθορῷτο 5 δὲ 


et motum adumbremus. Visum quoque iis, quse 
sub manibus habemus, convenientius,et propterea 


VARLE LECTIONES. 


4 κό, τε ed. 


5 χίνησιν. xag. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


nialium nullum ad nostra tempora pervenisse ; 
quale fuit illud Petri Magistri περὶ τῆς πολιτικῆς 
Χαταστάσεως, de quo dixi in prefatione. Potera- 
mus ex iis scita multa de constitutione veleris im- 
perii Romani et Byzantini, item de situ et facie 
CPlis antique nosse, que nobis nunc latent. Li- 
quet ex egregio Cletorologio Philothei, quod codex 
noster nobis conservavit. Ipse noster codex ταχτι- 
χόν hoo sensu habet. Nam ad verba '[oxéov, eto., 
p. 95, ascriptum erat in margine eadem antiqua 
manu ἐξ ἑτέρου παλαιοῦ τακτικοῦ, 6 alio veteri 
Tactico, seu Cerimoniali, scilicet desumptum est 
hoo preceptum. Sed omiserunt typographi eam 
notam. Tandem erant Tactica militaria, non tan- 
tum de instruendis aciebus, sed et de tota ducis 
in bellis conductione exponentia ;qualia cum com- 
pluscula typis edita fuerint, ut Leonis, Constantini, 
J4Eliani, Onosandri, etc., factum est, ul cetere si- 
gnificationes vocisTacticum pene ad ignorationem 
apud nos venerint, et sonus vocis ad aures nostras 
allabens protinus conceptum libri militaris animo 
impresserit, Eo seneu citat τακτικὰ συγγράµ- 
µατα Constantin. vit. Basil. p. 165. Nicephor. Patr. 
CPtanus Breviar. histor., p. 160, 5, ἡ τῶν λόγων 
ἡφανίζετο παίδευσις, καὶ τὰ τακτικὰ διελύετο, lilte- 
rarum sludia restingui atque intercidere ceperunt, 
nec minus disciplina militaris evanescere, Plura 
exempla qui desiderat, adeat Du Cang. Gloss. 
utroque v. Taxtx£ et Ταξις, et. ordo, ordinale. 
Imposuit hoc eruditissimo viro Combefisio, ut lo- 
eum Continuatoris Theophanis, modo allegatum, 
sic verteret : ut libris bellicá ipsaque domestica im- 


L. 


peratorum continentibus perscriptum est ; non satis 
exacte ad verum et rectum. Ad libros Tacticos per- 
tinent quoque Cletorologia, seu de cerimoniis sa- 
crarum epularum expositiones, quales libros olim 
in aula Byzantina complusculos exstitisse, ab Ar- 
toclinis, ut videtur, identidem in privatos usus et 
memorie sue subsidium «conscriptos, patet ex 
paulo ante laudato Cletorologio Philothei ; quod, 
quantum ego quidem memini solum de numero 
veterum librorum cerimonialium nostro antiquio- 
rum sd nos pervenit. 

(6) Schema hoc est Nostro valde frequens οἱ sin- 
E is pene paginis recurrens, nominativum abso- 
utum pro genitivo consequentie ponere. Debuis- 
set enim proprie dixisse — τῶν — πβρεπόντων xal 
— ἀξίων κατοπτευοµένων. Frequentatur recentiori 
Grecie quoque. Sed neque vetustis et optimis 
scriptoribus ignoratur: et Euripidi, sed maxime 
Philostrato in deliciis est. 

(7) Eadem excusatione utitur Augustinus Patri- 
cius initio Cerimonialis Romani. "[νίά. Constan- 
tin. in vita Basil. Allat. de Georg. pag. 302, ed. 
Fabric.]Designat forte V.D.locum in Symmiciis Al- 
latii p. 135, et qua&tomo X,Bibliothecse Grece Fa- 
briciane p. 700 fine leguntur. Multos nostro simi- 
les locos auctorum, vulgarium et inquinatarum 
dictionum usum excusantium, dedit D. C. pref. 
ad Gloss., Grec, p. iv, item in addendis ejusdem 
p. 1. Liber noster illo sermonis genere conceptus 
est, medio inter vulgarem et purum antiquum, de 
quo vid. D. C. pref. ad Gloss. Gr. p. x, flne. . 

(8) Mirus erat impetus hominum medii evi om- 


79 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


80 


jucundius ac mirabilius est, de singulis officiis À xai τοῖς ὑπὸ γεῖρα (9) σεμνοπρεπέστερον, καὶ διὰ 


quomodo et qua ratione perfici et. administrari 
debeant commentari. 


A4 CAPUT PRIMUM. 

Observanda, quando processio in Magnam  eccle- 
siam insliluitur, sive ordo ac series solemnium 
et illustrium processionum, imperatoribus ad Ma- 
gnam ecclesiam euntibus. 


I. Pridie ejus diei, in quem ejusmodi splendi- 


τοῦτο ἡδύτερόν τε καὶ θαυμαστότερον, λεκτέον * 
περὶ ἑκάστης τάξεως, ὅπως τε καὶ καθ’ ὃν ὀφείλει 
τρόπον ἐκτελεῖσθαι xxi συµπεραίνεσθαι. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ. 


"Osa δεῖ παραφυλάττειν, προχένσου (10 
νου iy τῇ Μεγάλῃ ᾿Εκχλησίᾳ (11), 
xal ἀκολουθία τῶν εὐσήμων καὶ 
προελεύσεων, ἐν αἴς ol βασιλεῖς 
τῇ Μεγαλῃ Ἐκκλησίᾳ. 

A' Πρὸ μιᾶς ἡμέρας τῆς οἵας οὖν ἐνιτταμένης 


γινομµέ- 
τοι τάξις 
περιφανῶν 
ἀπίλον iv 


VARLE LECTIONES. 


* θαυμαστότερον. Λεκτέον οὖν conj. R. 


JOAN. όλο. REISKII COMMENTARIUS. 


nia mystice exponendi. Pre rerum scitu dignarum — Fabricius Bibl. Grec. t. VI, 


inecitia non poterant animum nisi nugis occupare. 
Tenet adhuc ille mysticorum amor apud Grecos. 


p. 806. Vixit ille 
Jamblichus tempore M. Antonini, et Erotici illius 
exaratum manu codicem e bibliotheca quondam 


Exemplo sit Symeonis Thessalonicensis opus De B Marci Meibomii ad Cl. Curmannum juniorem per- 


fide, ritibus et mysteriis Ecclesie Grece anno 1683 
in Moldavia editum, cujus particulam De templo et 
missu jam antea Goarus in Euchologio dederat, to- 
tius usum ex indulgentia cl. Reimari habui ; item 
Christophorus Angelus in libro De statu Ecclesie 
Grzcg hodierno. Apud Latinos quam miris modis 
Bacros ritus explicat Durandus in Rationalt dicino- 
rum officiorum ! Quam nihil est non minutum in 
vestitu sacerdotum, in vasis et structura ecclesia- 
rum, in ritibus sacris, in quo mysterium ille non 
repererit| Videas, ingenium illis bominibus fc- 
cundum non defuisse, sed defuere semina vere 
doctrine, Quo factum, ut ea tempora, velut ager 
fertilis, sed neglectus, carduos et senticeta tule- 


rint. Auctor noster ait, aulam esse debere imagi- 


nem totius universi, et ordinia rerum naturalium, 


quas per vices sibi succedunt, ut nox et dies, sol et 
astra, hyems et estas. Ut illis dirigendis presi- 


deat summum Numen, sic aule quoque imperato- 
rem. Sane persuaserant sibi imperatores,se Deum, 
et Christum in specie, represenlare: et propterea, 
quando epularentur, convivas legebant duodecim, 
quemadmodum Jesus Christus cum duodecim disci- 
pulis accubuit. 1n festo Paschatis agebat imperator 
personam Christi resuscitati, et ejus proceres 

ersonam discipulorum, et induebant loros, quo 

hristum lodicibus sepulcralibus involutum reter- 
rent. Et ex hoc capite loros suos dicebant esse sym. 
bolum resurrectionis. Sed hac de re ad 1]. ΙΙ, cap. 
40, dicetur. Interea tantum hoo notabo, ineptirm 
hujus vestigia reperiri in donatione prelensa Con- 
siantini M. (Locum infra ]. c. allegabo.) Quo solo 
argumento constare poterat, illam donationem fce- 
tum seriorum lemporum esse. Constantini M.enim 
&vo nondum ita nugabantur,quamevis illius delirii 
paroxysmi satis conspicui sese jam dum prode- 
rent. 

(9) Id est τοῖς ὑπηχόοις, subditis nosiris. Eo 
senau apud Nicephorum Patr. ΟΡἰ. sepissime el 
alios quoque occurrit ea dictio. Sub manu alicujus 
6816, notat in ejus potestate esse, obedire impe- 
ranti. 

(10) Juvat hic loci paulo amplius De processio- 
nibus, quarum tolies in opere nostro mentio fit, 
disserere, ne discerpere singula opus hsbeamus. 
Vox πρόκενσος et πρόχενσα, ul patet, latins est 
criginis. Habent Greci alias duas, que idem signi- 
ficant, πρόοδος el προἑλευσὶς. illa rarius, hac 
multo frequentius utuntur. Ἡερι προόδου τοῦ Ba- 
θυλωνίων βαςιλέως, de progressu (at vertit Allatius, 
vel rectius, de processione) regis Babyloniorum ex- 
stat fragmentum scriptoris Erotici Jamblichi, ez 
ejus Babylonicis depromptum in Excerptis variis 
Grecorum sopbistarum ac rhetorum Leonis Allatii 
p. 250 seqq. sed quod Allatius male Adriano so- 
phiste tribuit, ad quem non pertinet, ut observavit 


D 


venisse eumque ipsius editionem animo agitare, 
fama nuper ad nos attulit. Voce προέλευσις aut 
πρσελθεῖν utitur Dio Chrysostomus. Trajano equa- 
lis. Locus est p. 370 : Οὐκ ἴστε, ὅτι, ὥσπερ ἡγεμὼν 
καὶ βασιλεὺς, Όταν προέλθῃ, τότε σαφέστατα ὁρᾶται, 
καὶ δεῖ μηδὲν ἁγεννὲς μηδὲ αἰσχρὸν ποιεῖν' παρα- 
πλησίως καὶ ὃῆμος, ὅταν εἰς ταυτὸ (ita leg.) προ- 
ἐλθῃ xal ἀθρόως Ὑένηται, ignoratisne, quemadmo- 
dum dux (prafectus, propretor, proconsul), et 
imperator procedens clurissime conspicitur, et obser- 
vatur, adeoque tunc lemporis debet sibi αὐ indecoro 
et illiberali omni facinore cavere : ita quoque popu- 
lum (debere), quando procedat et confertim coeat,etc. 
Monstrat hic loeus veteres Augustos Cesares Ro- 
me processiones celebrasse,et ab his processionum 
Byzaniinarum originem potius repetendam esse, 
quam, quod fecerunt viri docti, a septem illis Con- 
gulum statis per annum solemnibus in Circum pro- 
cessionibus. Sunt enim, ni fallor, bec septem Con- 
sulum processiones multo recentiores primorum 
Cesarum etate. Byzantini autem imperatores, nou 
tam Consules, quam imperatores Romanos imitari 
studebaut,aut potius amborum personam et munia 
sustinebant. Quia vero in lalibus processionibus 
imperatores et magistra.us magnum numerum co- 
mitum, stipatorum, apparitorum secum habebant, 
inde factum, ut officium, id est comitativa, tota 
cohors alicujus magistratus dispositioni subdita, 
προέλευσις, πρόοδος, προελευσιµαῖοι, dicerentur. Ita 
Nicephorus patriarcha CPtanus p. 236. Breviarii, 
τῶν προόδων olxouc, οὕς Ῥωμαῖοι σεχρέτα Ἱχαλοῦσι, 
memorat. Ubi πρόοδοι nibil aliud sunt quam tribu- 
nalia, camere judiciales. expeditiones,officia,dive- 
88 diversorum prefectorum diepositioni attributa. 
. Varie erant veterum imperatorum Rom. proces- 
siones in Capitolium, ad limina Jovis Capitolini, 
quando aut recens adirent imperium, aut victores 
e caslris redirent : item ad aliorum deorum edes, 
si! quod statum solemne sacrificium deberet cele- 
brari; porro in castra, ad horrea publica, aques- 
ductus, aliaque opera spectanda. Que omnia 
Byzantinis imperatoribus exacte representata, ut 
per tolum opus Constantini apparet, in processu 
orum nostrorum Comment. notabirr.us. [(Origioem 
processionum &olemnium non ad gentiles sed ad 
Christianos referendam esse ait Maragnoni delle 
cose genlilesche, Rome 1740, cap. 31.| Ego vero 
secus existimem. Dionysius Halicarn. ait Numam 
(ales processiones jam instituisse. [Museum Ode- 
scalchi. t. II, n. 86, processionem exhibet, ubi 
unus portat Isidem, οἱο.] Et tales Isiacorum, Gal- 
lorum, Agyrtarum aliorumque eacerdotum Roma- 
Da οἱ peregrinee superstitionis cum tensis deorum 
cymbalis et tympanis, processiones publice a 
Almonem. 
(11) Ita appellabatur templum 8. Sophie. 


81 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. 


82 


περιφανεστατης ἑορτῆς (12) εἴσέρχονται ol πραιπό. A dissimum festum incidit, prepositi aureum tricli- 
JOAN. JAC. REIKSII COMMENTARIUS. 


Almonen lavandi numinis causa, aliosque, tam 
frequentes sunt in veterum monumentis, ut pro- 
cessiones christianas a gentilibus manasse, nullum 
Sit dubium. Diffarantiam statuit Goarus ad Codin. 
p. 115, n. 4, inter προέλευσιν et πρόκενσον. Illam, 
ait, fuisse tantum pietatis causa institutam pro- 
cessionem, cum supplicatione : hanc vero tantum 
pompe et luxus ostentandi gratia. Sed allata jam 
exempla viri docti sententiam satis evertunt, et 
ipsa hujus capitis inscriptio, in qua processio im- 
peratoris ad Magnam ecclesiam modo πρόκενσος, 
modo προέλευσις appellatur. Erant autem omnino 
diversi generis processiones, sacre et profane. 
Melioris ordinis gratia de singulis seorsim agam, 
et de illis quidem primo loco. 

Sacre processiones erant rursus duplicis gene- 
ris. Vel enim erant litanice, λιται, supplicatorie, 
qnando summi principes cum ciero et populo nu- 

ipedes, &ut certe pedites, averruncandi grandis 
mali, aut obtinendi desideratissimi boni, ut pluviee, 
gr&tlia, per urbem et templa ponitentiam mon- 
sirantes humili habitu obibant : aut erant proces- 
siones imperatorum e palatiis suis in templa. Ima- 
gines talium processionum in Menologio Basiliano, 
t. I, tribus locis conspiciuntur, p. 67 et 210. Ob- 
servatur in illis patriarcha cum imperatore stans, 
diaconus librum tenens, et fumans thuribulum 
quatiens, alius diaconus, aul papas, crucem pro- 
cessionalem preeferens pone istum τὸν θυµιατοφό- 
pov, et processionales multi cum cereis arden- 
tibus. Hio ferme apparatus erat talium publicarum 
supplicafionum e vetustis gentilibus cerimoniisg 
derivatus, penes quos in processionibus triumpha- 
libus laureatos cum funalibus ardentibus et thuri- 


bulis fumantibus processisse constat e Dione Cas- C 


sio p. 4041, 33, ed. Hamburg. Prima dictarum 
Menologii imaginum exhibet, quamvis rudi stylo, 
ut fere omnes Menologii illius imagines, proces- 
sionem imperatoris Theodosii junioris et Procli 
patriarche sd Hebdomum, ob terre motum urbi 
regis infestum, de quo vide Cedren. pag. 342. Se- 
cunda processionem Leonis Isauri et Anastasii 
patriarche ob eamdem causam : vid. Cedren. 
p. 457. Tertia denique processionem ad excipien- 
das reliquias Clementis [, pontificis Romani. Talem 
processionem, qua Romanus Lecapenus imaginem 

bristi Edessenam sudario expressam excepit, de- 
cribis Anonymus in Scriptoribus post Theophan. 
p. 268, Processionem Edesse ob terriflca portenta 
institutam describit Assemannus in Bibl. Or., t. I, 
p. 270, 6, e Josum Stylite Chronico Syriaco sic : 
Hoc flagello moniti Edesseni, Peiro episcopo indi- 
cente, supplicationes per tolam urbem fecerunt. Con- 
fluxere omnes viri, mulieres, pueri et clerici crucem 
praferentes εἰ psalmos canentes. atratis. vestibus 
assumptis. et. monachi monialesque omnes re- 
gionis orationi institerunt. Processionem solemnám 
pro impetranda pluvia sub imp. Michaele Paphla- 
gone institutam verbis valde m emorabilibus de- 
scribit Cedren. p. 730: Αὐχμοῦ δὲ γενοµένου ὡς 
ἐπὶ µῆνας ὅλους ἔξ μὴ «αταβῥαγῖναι ῥετὸν, λιτα- 
νείαν ἐποιήσαντο oi τοῦ βασιλέως ἀἁδελφοὶ, ὁ μὲν 
Ἰωάννης βαστάζων τὸ ἆγιον µανδύλιον, i μέγας δὲ 
δοµέστεκος τὴν πρὸς Αὔγαρον ἐπιστολὴν τοῦ Χρι- 
στοῦ, καὶ ὁ πρωτοθεστιάριος τὰ ἅγια σπάργανα. 
Καὶ πεζῃ ὁὀδεύσαντες ἀπὸ τοῦ μεγάλου παλατίου 
ἀφίχοντο ἄχρι τοῦ ναοῦ τῆς ὑπεραγίας θεοτόχου 
των Βλαχερνῶν. Ἐπροίησε δὲ καὶ ἑἕτέραν λιτὴν ὁ 
πατριάρχης σὺν τῷ κλήρῳφ. Ταπία autem subnata 
sccitale, ut tolis sex mensibus non plueret, institue- 
bant. supplicabundam processionem. imperatoris fra- 
tres ; quorum unus sacrum mantile (seu sudarium 
Edes senum) poriabat ; alter autem, magnus nempe 


Domesticus, epistolam α Christo ad Abgarum mis- 
sam, tertius denique Protovesliarius, sacra Christi 
fascías. Hi pedites progressi 6 magno palatio usque 
ad Deiparam Blachernarum procedebant.  Seorsim 
(uoque processionem cum Clero [aciebat patriarcha. 
ntelligitur hinc sacras reliquias in processionibus 
circumlatas fuisse, et duos plerumque choros pro- 
cedentium, quorum unum imperator, aut legatus 
ejus, alterum patriarcha duceret. Hi chori in via 
sibi occurrentes coibant, et rursus discedebant, 
qua de re alias dircendi occasio eril in his notis. 
Morem hunc publicis processionibus pluviam a Deo 
rogandi Muhainmedani satis mature a Grecis, aut 
Christianis orientalibus, ut multos alios ritus re- 
ligiogos, acceperunt. Ita narrat Abulfeda sub im- 
perio Omari ad an. 18, seu Chr. 639 : Urgente 
siccitate, egrediebatur Omar [ex al Madina] cum 
al Abbaso in campum, magnaque coacta proceden- 
tium turba supplex obtestabatur Deum, velit, habita 
ratione meritorum et sanctimonia hujus viri [Abbasi 
uta], largos imbres effundere : et sane tantum va- 
uerunt ista preces, ul. antequam in urbem reditum 
esset, conferti nubium seseque trudentes globi divi- 
lem e suo sinu pluviam ezcuterent. (uo miraculo 
tantam auctoritatem a plebe reverentiamque aileptus 
fuit Abbas, ut. fimbrias pallii ejus venerabunda manu 
contrectarent, indeque avulsa quasi sanctimonize be- 
nedictione frontes sibi perfricaren!. [De processione 
antiqua Rothomagensi ob fructus terre vid. Moleon, 
Voyage, p. 307. Processio cum psallentio seu psa- 
mis apud Anastas. Vit Pontif. p. 120, loca egregia 
de cruce in litaniis prelata.] Pro impetranda vi- 
etoria perhibet Scylitzes p. 816, imp. Constantinum 
Ducam λιτανείαν &xxevr; supplicabundam processio- 
nem valde longam et productam instituisse. Νηστείαν 
παραγγείλας τῷ τε πλήθει καὶ ἑχυτῷ, λιτανείαν ix- 
τενῆ ἐποιήσατο, αὐτὸς πεζὸς συμπορευόµενος μετὰ 
δαχρύων, indicto jejunio populoque et sibi inslitue- 
bat supplwationem processionalem extensam [id est 
longam ; interpres hic non recte percepit reddens 
assiduas supplicationes] ipse pedes una cum turba 
procedens in lacrymis, etc. Non memini aliter quam 
& pedite imperatore peractam talem processionem. 
Antiquis tamen temporibus oportet moris fuisse, 
ut imperator lectica ferretur. Patel e verbis Theo. 
phanis 

(12) Id est, ἡμέρᾳ μιᾷ πρὸ τῆς ἑορτῆς, uno die 
ante festum. Solemnis ille nos loquendi Grecorum 
novorum est. Sic alibi apud Nostrum πρὸ ἡμερῶν 
ὅσων ἂν xsAsÓcuo:, (οί diebus ante quotl. jusserint, 
Malalas, t. Il, p. 10, circa fin. : πρὸ ὀλίγου δια- 
στήµατος τῆς πόλεως, id est ὀλίγῳ διαστήµατι πρὸ 
τῆς πόλεως. Photius in Lexico inedito apud Dod- 
wellum oi τετρακόσιοι πρὸ ἑπτὰ ἐτῶν γατέστησαν 


D τῶν X τυῤάννων, CCCC sepiem annis ante ΧΧΧ ty- 


rannos oblinebant. Jam veteres quoque sic loque- 
bantur Greci et Latini. Olympiodorus apud Pho- 
tium Bibl. p. 106. ed. Hoesch. penult., πρὸ «ptáxov. 
τα τῆς ᾿Ραθέννης μιλίων παρὰ τοὺς ὄρκους προσ- 
τάττει τούτους ἀναιρεθῆναι. Diodorus Siculus p. 
160, ed. Wessel. πρὸ ἡμερῶν εἶκοσι, viginti diebus 
ante. Apud Capitolin. in M. Anton. est ante biduum (id 
est allero ante die) quam exspiraret. v. t. I. Sor. Hist. 
Aug. p. 567, et Corsini Append. ad Notas Grecor, 
Simili modo ἀπὸ usurpant. Novella Zenonis : Φωτ- 
αγωγοὺς ποιήσει ἀπὸ EE ποδῶν τοῦ πἄτου εἰς τὸ 
loc, id est ad distantiam sex pedum ἀπὸ τοῦ πάτου, 
a solo. Aristides, t. II, p. 123. 'Axó πολλοῦ τοῦ 
δουλεύειν εἶναι, pro εἶναι πολὺ ἀπὸ τοῦ δουλεύειν, 
πολὺ ἀπεῖναι vel ἀφεστάναι τοῦ δουλεύειν, mullum 
a servitute abesse. on multum Miser illa p 

anis dictio p. 125, μετὰ τὴν τριήµερον τῆς 
προδοσίας, id est, τρίτῃ ἡμέρᾳ μετὰ τὴν προδοσίαν. 


83 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


8L 


nium intrant, diurna scilicel processione instante, À σιτοι (13) ἐν τῷ χρυσῷ τρικλίνῳ (14), τῆς καθηµερι- 
JOAN. JAC. REIKSII COMMENTARIUS. 


phanis . 94, de Marciano imp. πάνυ δὲ dv εὖλα- 
ἃς xat φοθούµενος τὸν θΘεὸν Μαρκιανὸς, ὅστις ἐν 
ταῖς λιταῖς vou Κάμπου πεζὸς ἑξῄει, πολλὰ τοῖς 
δεοµένοις εὐποιῶν. "Oeev τοῦτον ὁρῶν ὁ πατριάρχης 
Ανατόλιος καὶ αὐτὸς οὐκετι φορείῳ φερόμενος κατὰ 
τὸ ἔθος ἐλιτάνευεν, ἀλλὰ πεζός. Marcianus porro 
valde pius religioso limore Deum colebat, et in pro- 
cessionibus ad Campum celebratis pedes incedebal, 
εἰ multis beneficiis afficiebat egentes. Quare, his con- 
spectis, non amplius in lectica, ut mos tunc ferebat, 
sed. pedibus iter agens. Analolius pairiarcha proces- 
sionum supplicationes obibat. Marciani ergo tem- 

pore 


(13) Varii memorantur antiquioribus restro secu- 
lis, quam hujus Cerimonilis eas est, prepositi ; 


gustze, ut saepe erant, tot erant earum Jrepositi el 
familie cubiculariorum. quot, ipse. Tandem ha- 
bebat quoque patriarcha suum prepositum : sed 
non semper. Certe memorat de illo Noster auctor, 
ut de re obsoleta ; et huc denique non pertinet. 
Hino intelligatur, quare |. II, ο. 2, p. 304, ὁ ἀπραι- 
πόσιτος nominetur, seu protopreposius. De oflicio 
prepositi pauca strictim nunc dicam : plura enim 

ac de re in processu operis occurrent. Erat a Sacro 
imperatoris corpore domi forisque, in ecclesia, in 
sen&tu, cubiculo, ubique, proximus immediate 
cum principe loquebatur, referebat ad ipsum de 
rebus occurrentibus, accipiebat ab ipso mandata, 
que p orro aliis proceribus, ad quos quodque per- 
tineret, impertiebat. Hic e. c. videmus prepositum 
pridie magni festi de instante religione dominum 


precipue przpositi sacri palatii, et. cubiculi, et B admonuisse, et ab eo mandatum accepisse, crasti- 


militum. Qui autem hoc libro meinorantur prepo- 
siti, non sunt nisi praepositt cubiculi. Ante cerle erant 
ambo illa numera prepositi palatii et cubiculi tunc 
temporis ita conjuneta, ut separi nequirent, sed 
eidem homini inhererent. Antiquioribus autem 
temporibus diversi erant prepositi sacri palatii, et 
prepositi cubiculi. Quamvis enim reperiantur 8890. 
Iv et v, prepositi saori palatii, qui Eunuchi fuere, 
non iamen ex eo sequitur, prepositos palatii οἱ 
cubiculi eosdem illo tempore, aut omnes palatii 
praepositos eunuchos fuisse, quemadmodum omnes 
prepositi eunuchi erant et esse debebant. Repe- 
riunturenim viri integri in prepositis palatii eorum 
temporum, ut Boethius et Cassiodorus; neque erat 
causa ob quam V. Cl. Hagenbuchius in Commen- 
tario ad Diptychon Brixianum p. 28 ; aut dubitaret 
do lide atque peritia illorum qui titulum Cassio- 
dori ex ejus codice manuscripto, qui in bibliotheca 
Ampl. Senatus Lipsiensis asservatur, excerpserunt, 
aut scribam illius codicis ignorantim accusaret, 
propterea quod Casesiodorum prapositum palatit 
appellaverit. Putat V. D. aut non recte exseripsisse 
compendium scripture illos, qui codicis illius no- 
titiam dedere, aut scribam ipsum non recte red- 
didisse compendium, quod coram se in antiquo 
codice, e quo suum derivabat, repererit. Sed ipse 
meis oculis vidi scriptum ibi esse exquastoris et 
sacri palatii praepositi el patricii Romanorum : neque 
video ego quidem, quare auctoritati libri manu 
exarali derogandum, et loco vocis prapositi vox 
prefecti substituenda sit, cum et nomina dignita- 
tum et munia successu temporum variaverint. In 
Menologio Basiliano t. I, p. 20, πραιπόσιτος τοῦ 
βασιλέως appellatur ex illorum temprum usu, seu 
prepositus palatii, S. Romulus, qui, pro tem- 
poribus illis, quibus vixisse perhibetur, vix potuit 
alius, quam prefectus pretorio fuisse, et ab aliis 
πραιπόσιτος τῆς αὐλῆς nominatur. Et sane quae 
dignitas erat sub primis auguslis praectura prz- 
lorii, ea Sub Theodosiis et secutis erat praepositura 
palati. Qui autem e Grecis medii evi nude prepositi 
appellantur, illi sunt semper eunuchi,et quidem eu- 
nuchorum principes. Quot fuerint numero,mihi non 
constal: modo deuno sermo fit, modo depluribusut 
hic loci. Cum teste Theophylacto Simocatta Roma- 
ni consueverint praposilum appellare τὸν εὐνούχων 
τῶν εἰς τὴν βασιλικὴν δορυφορίαν τεταγµένων χορυφαι- 
ότατον, eunuchorum ad comitatumregium deputatorum 
principem, et aliis ó ἀρχωνοῦχος ita dicatur; vid. 

alata, t. II, p. 31, et ibi Chilmead. ; credibile est, 
non fuisse, nisi unum. Sed cum persepe multi 
essent imperatores college, interdum tres vel qua- 
tuor, fere semper duo, credibile est, unumquemque 
peculiare sibi cubilariorum seu spadonum habuisse 
obsequium, aut familiam ; et tot fuisse prepositos, 
quot familie spadonum. Preterea habebat Augusta 
quoque suum prepositum, et plures si essent Au- 


nam processionem indicendi. Comitabatur impera- 
torem in ecclesiam, ad ipsum usquesacrificatorium, 
porrigebat ipsi cereos, ubi opus erat, et ab ipso 
vicissim reddilos recipiebat, ministrabat ipsi apo- 
combia, seu oblationes, quas imperator in magnis 
festis solebat in altari deponere ; induebat et exue- 
bat ipsi infulam, pro re exigente, dabat ad nutum 
imperatoris signum  Cerimoniario, quando ille ce- 
leusma dare, id est proceres congregatos ad proce- 
derdum hortari deberet ; recipiebat ab imperatore 
traditos illi libellos gratulatorios factionum, in- 
troducebat patriarcham ad imperatorem post finitum 
gacrum officium, et rursus educebat ; eulogias, seu 
penes benedictos, a patriarcha imperatori datos, 
secum ex ecclesia in palatium deferebat. Mitto alia. 
De prepositis conferri possunt Du Cange in utro- 

ue Glossario h. v. ; Fabrottus in Glossario ad Ce- 

renum, Bacchinus ad Agnellum p« 70, ubi non 
improbabiliter existimat, prepositum sacri cubiculi 
ab Agnello majorem cubiculi appellatum fuisse. De 
prepositis cohortium, aut militaribus, vid. Vales. 
ad Amm. Marcell. p. 500. 

(14) Dicitur hic prepositus stante, id est coeunte 
in consistorio processione quotidiana, vel corpore 
procerum, qui ex officio quotidie in aulam conve- 
nire debebant, ingressus in Chrysotriclinum admo- 
nuisse imperatorem de instante festo. Quare au- 
tem in Chrysotriclinum ? Scilicet ibi erat ipsa pro- 
pria imperatoris sedes. /Edes he, aureum tricli- 
nium dicta, erant ordinaria principum Byzantino- 
rum habitatio, pare tantum non precipua magni 
palatii. Sane Luitprandus aureum triclinium ap- 
pellat prostantiorem palalii partem, eth Romanum 

ecapenum, quo tempore summa gaudebat pote- 
etate, in eo ait habitasse, ut summum imperatorem, 
ceeteris collegis, filiis et genero, solo nomine tenus 
imperantibus, ideoque in alias palatii, partes, ceu 
viliores, ablegatis. Verba sunt Legat. C. 9: In hoc 
igitur Romasus aureo triclinio, que prastantior est 
pars, polenlissime degens, cxleras partes palalii ge- 
nero Gonslantino, filiisque suis Stephano et Constan- 
tino distribuerat. E pag. 5, nostri Cerim. apparet, 
ibi fuisse τὸν {ερὸν χοιτῶνα sacrum cetonem. vel 
dormitorium imperatoris, et huic adjunctum secre- 
tum, in quo excipere salutantes proceres solebat. 
In illo secreto erat concha, seu arcus, cum fene- 
Bira, sub quo arcu stabatimago aurea Jesu Christi 
in throno sedentis, coram qua imperator devotione 
sua defungebalur màne surgens, antequam aliud 
quid aggrederetur, item coram illaimagine faciebat 
preces ex ecclesia in palatium reversus ; etsicdemum 
se in cubiculum suum privatum recipiebat. "(Aurei 
iriclinii porte argeutee, mensaque argentea, Cons- 
Stantini Porphyrogeniti opus. Custodia purpurea pro 
vestibulo cubiculi imperatoris. Scriptor. post 'l'heo- 
phunem p. 281. Idem Constantinus triclinium au- 

reum 


85 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. 


86 


νῆς δηλονότι ἱσταμένης προελεύσεως (15), xai ὑπο- Α et dominos de festo admonent, qui jubent ipsos, ut 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


dore summi viri lecticis sublevsati peragebant reli- 
ipsas has processiones. Paulo post apud eumdem 
heophanem p. 104, habemus exemplum patriar- 
che Alexandrini, qui CPli agens cum popularibus 
suis ix τοῦ παλατίου λιτανεύων JÀOev εἰς τὴν ix- 
χλησίαν ὀχούμενος ovt, 6 palatio supplicatione ducta 
asino vectus ad. ecclesiam processit. Quod factum 
tamen velut impudens improbatur. Memorat Sigo- 
nius quoquel. 1i, de regno Italie p. 48 (99) le- 
gatos episcoporum ad concilium in Trullo habi- 
tum missos ad sacram pompam Spiritus S. invo- 
candi gralia per urbem ducendam missis equis stratis 
mira benignilate principis [Constantini Pogonati 
pots) invilatos fuisse. Presertim, si ecclesia que- 
am inauguranda, et sanctorum reliquia in ea de- 
ponenda essent, habebatur patriarchis ille honor, 
ut, imperatore quamvisipso pedibus cum proces- 
sionale turbaambulante, ipsi tamen imperiali curru 
veherentur, tenentes super genubus venersbiles 

reliquias. (Vid. Theophan. p. 184, 192, 193, 202.) 
Videamus nunc harum pocessionum anliquila- 
tem. Valentiuiani jam tempore has pompas in Ec- 
clesiis Italicis fuisse usitatas constate loco Agnelli, 
Pontifical. in Vita Exsuperantii t. II, script. rer. 
Italic., p. 63, ad quem locum conferri merentur, 
ua attulit Benedict. Bacchinius. Cum itaque Ita- 
lice Ecclesie, e viri docti sententia, ritum huno a 
CPna acceperint, necesse est eum protinus cum 
rimis Christianis imp. in Ecclesiam immigrasse. 
iceal mihi hao occasione meam de perobscuro 
Agnelli loco sententiam proponere. Verba sunt 
hac: lilius (Exsuperanii) lemporibus ecclesia. B. 
Agnetis a Gemello subdiacono istius sancte laven- 
πι Ecclesia et rectore Sicilie constructa est, εἰ mul- 
ium eam dilavil in auro argentoque εἰ palleis sacris 
el civitatem 


reum argento ἑστεφάνωσε. Ibid. p. 284.)" Digni sunt 
ulteriori consideratione ambo loci, quos V. Cl. excita- 
vit. Non quidem jam de argenteis portis eL argentea 
mensa dicam, de quibus commodior alibi erit agen- 
di occasio. sed videndum, quaenam illa sit purpurea 
custodia. Est sane in Greco aque atque Latinis Com- 
befisii πορφυρᾶ φυλακὴ purpurea custodia. Verum, 
si Greca inspiciamus attentius, haud difficile est 
mendam detegere atque emendare. Verba sunt: Καὶ 
πορφυρᾶν φυλακὴν ἔμπροσθεν τοῦ κοιτῶνος αὐτοῦ 
ἐδείματο, δοχεῖον τῶν ὑδάτων δηµιουργήσας, fj» στύ- 
λοις μαρμαρέοις περιεκύκλωσεν, λειότητος αὐτοῖς 
ὑπεραυγαζούσης. Apparel conlinendis aquis desti- 
natum illud opus fuisse. Ergo non φυλακήν, custo- 
diam scripsit auctor, sed φιάλην, phialam. Appel- 
Jant nempe phialam, conditorium aquarum, vastum 
lacum aquam servantem, presertim cum superim- 
positis fistulis aquam ejaculantibus. Talem fontem 
e marmore porp 

ram Cetone suo. Confirmant id sequentia : ᾿Αετὸν 
ἐξ ἀργύρου τῇῃ τοῦ ὕδατος ἑφίστησιν αὐλῷ, etc. 
Α lam argenteam aqua siphoni superimposuit — 
Alter locus et mancus, et aíffectatione floridi styli 
obscuratus est. En illum; Χρὴ οὖν καὶ περὶ τοῦ 
χρυσοτρικλίνου διηγήσασθαι. "O (leg. 5v à] µηχανι- 
χώτατος ἄναξ πολυανθῆ τινα xai t9o0nov ῥοδωνιὰν 
ἐποίησεν] εἶναι, τῶν πολυχρόων καὶ λεπτοτάτων 
roiv, διαφόρων ἀνθέων ἁρτιφυῶν χροιὰς µιμµο»- 
µένων. At µέσαι τῶν ἑλικοειδῶν συμπλοκῶν περι- 
Χλειόμεναι xal τῇ συνθέσει διαμορφούμεναι τὸ ἀσύγ- 
χριτον ἀποφέρονται. ᾿Αργύρω τοῦτο ἐστεφάνωσε 
xai δίχην ἄντυγος τοῦτο περιλαθὼν τοῖς ὁρῶσιν ἀχό» 
ῥεστον ἐπεχορήχει τὴν τἐρψιν. Sic saltim ad gram- 
matice leges et ut sensus integer emergat, con- 
stituendum esse locum existimo, ejusque huno esse 
sensum. Oportel nunc de Chrysotriclino exponere, 
quem dominus fabricandi errimus effecit. esse 


velut scatentem floribus et suaviter fragrantem hor- 
tum rosarum, varicoloribus et. admodum subtilibus 
Lessulis colores diversorum florum veluti recentium 
imitantibus ; quae (δεί medio intercepie et con- 
ειδα a sinuosis plexibus ramorum εἰ innumerarum 
parlium | artificiosa  composilione ad  imitalionem 
florum conformate omnem comparationem excedunt, 
Hoc [non Chrysotriclinum, sed τὸ ἔργον, opus 
musivum,] coronavit. argento, et velut circulo 60Πι-- 
plexus, exhibuit spectantibus spectaculum insatiabilis 
voluptalis. Concludo ex his verbis, pavimentum 
chrysotriclini fuisse opere musivo seu tesselato 
factum, in quo varii coloris et magnitudinis lapilli 
varie compositi flores referrent, qui discreti in- 
tercurrentibus ramis arborum et in multas areolas 
distincti tandem argenteo circulo comprehenderen- 
tur. Adhuc id noto, triclinium in hoc libro et By- 
zantinis scriptoribus non id quod Lalinis, non con- 
elave, cenaculum, dietam, seed totum edificium 
lura conclavia complectens significare, verbo pa- 
atium, ut patet e Script. post Theoph. p. 89 sqq. 
et 91, et aliis multis locis. Au temps de saint Louis 
et beaucoup devant le mot de Sale signifioit palais, 
une grande maison, ait du Cange ad Joinville, p. 
240. Conf. idem Gl. Lat. v. Sala. Jam Ammiani 
Marcellini state consuevisse triclinium pro tribu- 
n&li, vel palatio dici, constat ex ejus |. xv, ubi mi- 
nisirum triclinii ralionalis memorat. Imo dudum 
ante illum, e Scr. H. Aug. pag. 648, 5, patet. 
Apud Nostrum ubique ὁ τρίχλινος, non τὸ τρἰχλι- 
vov, neque τριχλίνιον inveni, Videtur κλίνη in hac 
compositione idem atque στέγη signilicare, τρίκλι« 
vov, τρίστεγον, (rium contignalionum edificium, 
etiamsi pauciorum aut plurium esset. 

(15) De quotidiana processione seu conventu pro- 
cerum in aulam dicendi uberior erit locus ad libri 


C secundi primum caput, ubi ritus et leges ejus ex- 


ponuntur. Hie suffecerit annotare, eam repeten- 
dam esse & velerum Roman. ritu, quo nempe 
clientes patronorum limina mane frequentare so- 
lebant, quem primi imperatores Romani quoque 
ex veteri more velut amicitie significationem re- 
tinuerunt, et seculi processu temporis in leges οἱ 
cerimonias religiosas aule receperunt, quas omit- 
tere nemo salvo cultu principis posset. Satis notus 
ille mos patronos, senatores, imperatores salutundi, 
ut deillo dicere hic loci supervacaneum sit. Vid. 
Scr. Hist. Aug. t. I, p. 29. Tantum id dicam, ut 
veterum imperatorum major potestas, minus in- 
vidiosus et remissior erat, cultus, ila posteriorum, 
8ου Byzantinorurr, in minore potestate ambitiosior 
et magis pompatica alque φορτικὴ erat voneratio ; 
et perinde quoque salutationes procerum, non jam 
velut amicorum paulo inferiorum, sed ut cultus & 
servis debitus et rigide exactus. In illis quotidianis 


yretico struxit Constantinus co- [) processionibus matutinis ab hora diei prima (vel 


septima nobis) usque tertiam (seu decimam fere) 
et pomeridianis patebat palatium, reliquo tempore 
clausum erat; ut e nostro Cerimoniali l. c. et e 
Luitprandi legatione discitur. Erant ille processio- 
nes ut conventus nostrorum procerum in sua tri- 
bunalia, aut ad intima consilia cum domino agi- 
tanda. Nam per illas processiones adiministrabaatur 
imperii negotia. Patet ex nostro Cerimoniali, et 
ex Continuatore Constant. in Script. post Theo- 
phan., p. 88 B, ubi interpres mentem auctoris et 
dictionis ἡ καθ ἡμέραν προξλεωσις non percepit. 
Verba sunt: Τὰς συνήθεις τῶν πραγμάτων ἀντιλή- 
Ψεις xal xa0' fjuioav ue ibi leg.] προελεύσεις év 
αὐτῷ 97) τῷ τρικόγχῳ ἐξετέλει, Perficiebat curationes 
rerum et quotidianas processiones in ipso Triconcho. 
Ita debebat reddi. Notat hoo factum historicus, ut 
insolens. Nam alias quotidiana processiones in 
Chrysotriclino fiebant, ut ex nostro loco patet. 


81 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


88 


in crastinum pompam seu processionem parent et À uipvijoxous: (10) τοὺς δεσπότας περὶ τῆς ἑορτῆς, 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


et civitatem argenteam ín processu construxit nalalis 
ipsius martyris, usque nostris temporibus perduro- 
vit. Quid sibi vult civitas argentea in processu na- 
talis martyris? Ego quidem puto fuisse massain 
argenteam ad formam urbis confictam, turrim 
nempe unam atque alleram, non maxime molis, 
que in natali marlyris, id est die memorie mar- 
tyrii B. Agnetis sacro, circumgestata in pom- 
ρα processionali fuerit, ut indicaretur civi- 
tatem suam illius beate patrocinio dedicatam esse, 
Videntur illud mihi significare imagines piorum 
hominum passim occurrentes, qui manibus gestare 
edes aut turres conspiciuntur. Praesertim 810 pin- 
guntur episcopi, ecclesias gue cure commissas 
quasi manibus gestantes. Si bene memini, vidi in 
Alenanni Parietinis  Lateranensibus imaginem 
Leonis 1II talem. Cl. Muratorius t. 1I, script. rer. 
Ital. p. 73 effigiem S. Ecclesii eodem in habitu 
dedit. Recentiesimum exemplum habemus in dedi- 
catione pucherrimi Dionis Cassii Reimariani ad 
Eminent. Cardinalem Quirinum, cui prefixa est 
imago in qua, inter alia, Pietas conspicitur, dextra 
.orucem, sinistra ecclesiam Brixianam gestans. Pa- 
riter etiam conditores urbium pinguntur urbes 
suas manu gestantes. Vidi, non succurrit ubi, Caroli 
M. imaginem qua Aquisgranum manu gestat. Sed 
pre ceteris plenus est talium imaginum tomus 
secundus Monumentorum  vetustorum  Ciam.- 

ini. vid. Tabul. 16, 19, 27, 29, 31, 37, 42, 47, 
2, et que infra dico de templis seu stemma- 
tibus ad ναϊδίων formam factis, et intra tribu- 
nam suspendi solitis. Coll. D. C. v. τἆμπλον. 
Non solum donaria ad instar turrium, templorum, 
urbium facta, sed etiam naves aureas dedicabant, 
et suspendebant in ecclesiis. (vid. Chronic. Casin. 
III, 57.) 

Venio nunc ad alterum processionum sacrarum 
genus, illud nempe, cum imperatores diebus Do- 
minicis et festis matutinis atque vespertinis horis 
&ad faciendum divinum offlcium in ecclesias. pro 
ratione temporum diversas, e palatio procedebant, 
et α factionibus per vias, quas transeundum erat, 
utrinque dispositis salutabantur, et per diversa 
locorum spatia diversis acclamationibus  exci- 
piebantur. In his δοχαῖς, eeu exceptionibus, ut 
appellantur, vel  beneveniationibus, aut  prc- 
slolationibus describendis admodum diligens est 
&uclor nosler. Preclare quoque illas descripsit 
Luitprandus, Cremonensis episcopus, qui ritui in- 
terfuit. Opere pretium est ejus,verba ascribere, 
quo rei toties per hunc librum memorata perspi- 
cuam et plenam ideam statim in principio nanci- 
scamur. Ait autem sic (p. 913 ed. M.) : Secunda, in- 
quit Nicephorus, hora jam transiit (ea est, secun- 
dum nostrum computaudi morem, octava matutina), 
προέλευσις, id est. processio, nobis est celebranda, 
Quod nunc instat agamus Contra hoc, cum oppor- 
tunum fueril, respondebimus. Non pigeat me προ- 
έλευσιν ipsam describere εἰ dominos meos. audire. 
Negotiatorum multitudo copiosa ignobiliumque per- 
sonorum ea solemnitale collecta ad susceptionem οί 
laudem Nicephori a patatio usque ad Sanctam So- 
hiam quasi pro. muris vie margines tenuil, clypeo- 
t3 tenuibus satis eL spiculis vilibus dedecorata. Ac- 
cessit eL ad. dedecoris hujus augmentum, ]μοά vulgi 
ipstus potior pars nudis processerat. pedibus. Credo, 
sic 604 pulasse sanctam tpsam potius exornare προ- 
ἐλευσιν. Sed. εἰ optimates sui, qui cum ipso. per ple- 
beiam εἰ discalceatam | multitudinem ipsam trans- 
ierunt, magnis et nimia velustate rimatis tunicis erant 
induti. Satis decentius quotidiana veste induti pro- 
cederent. Nullus esi, cujus atavus hanc, novam ha- 
beret. Nemo ibi auro, nemo gemmis ornatus erat, 
nisi ipse solus Nicephorus, quem imperialia orna- 


B 


C 


D 


menta ad majorum personas sumpta el composita 
fediorem reddidderant. Per salutem vestram, que 
mihi mea charior ezxslat, una vestrorum pretiosa 
vestis procerum cenlum horum et amplius pretiosior 
est. Ductus ergo ad npobAeusty ipsam in. eminentiori 
loco juxta psalias, id est cantores, sum constitutus. 
Cumque quasi reptans monstrum. illud. procederet, 
clamabant adulatores psalt,e ; Euge, venit stella ma- 
Lutina, surgit Eous, reverberat obtutu solis radios : 
pallida Saracenorum mors, Nicephorus µέδων, id 
est. princeps. Unde et. cantabatur μµέδοντι, id est 
principi, Nicephoro πολλὰ ἔτη, id est plures αππί 
sunto. Gentes, hunc adorale, hunc colite, huic tanto 
colla subdite... Igitur. falsidicis illis inflatus neniis, 
S. Sophiam ingreditur, dominis suis imperatoribus se 
α longe sequentibus et in pacis osculo ad. terram us- 
que adoranlibus. Armiger hujus sagilta calamo im- 
missa aram in ecclesia ponit, quae prosequitur, quo 
nimirum tempore imperare ceperit, et sic eram, 
qui id non viderunt, intelligunt. Bac cadem die con- 
vivam me sibi essa jussit. Non ratus aulem me di 
gnum esse cuipiam suorum procerum praponi, quin- 
tus decimus ab eo absque gausape sedi, meorum comi- 
tum nemo. Apparet Latinum presulem, et ordinis sui 
apud Latinos auctoritate, dominique sui Ottonis 1 
imperatoris Saxonici favore tumidum multam in- 
vidiam Grecis, et Nicephoro Phoce maxime, as- 
persisse, a quo non tantum repulsam tulerat, sed 
etiam multis modis offensum se fuisse crededat. 
Sed hoc ad rem non facit. Nos prosequatur insti- 
tutum. Pridie igitur antequam talis processio cele- 
braretur, indicebatur preconis voce, ut nempe 
platee et angiportus, per quos trensitura esset 
processio, mundi essent, et ut eorum incole coram 
domibus suis pallia sericea, vasaque aurea et ar- 
gentea, pretiosamque omnem suam supellectilem 
süspenderent, arbusculas odoratas el aspectu gra- 
tae plantarent, rosas, rosmarinum, alia per solum 
spargerent. Preconis voce indictas fuisse tales pro- 
babile est, rei natura id exigente et, quamvis ali- 
bi notatum non reperiam videor mihi tamen in 
his Cedreni verbis reperire p. 750 : ΤΠ Κυριακῇ μετὰ 
τὸ ἅγιον []άσχα προέλευσιν δηµοσίαν κηρύξας dv τῷ 
τῶν ᾽Αγίων ᾿Αποστόλων vai... ἤλθεν ἑστεφα- 
νωμµένος µετα τῆς συγχλήτου, πάσης τῆς πόλέως 
ἀθροισθείσης εἷς τὴν θέαν, σκεύη χρυσέα καὶ ἁρ- 
γυρέα τῶν τὴν λεωφόρον χατοικούντων ἀποχρεμαν - 
νύντων καὶ πέπλους xal ἄλλα ὑφάσματα χρυσουφῆ, 
κὰν ταῖς εὐφημίαις προτεθοµηµένων xal αὐτὰς, e! 
olóv τε, τὰς ψυχὰς ἐκκενῶσαι. Αά diem, qui a Pas- 
chate proximus est Dominicus, populo publicum 
processum in. adem S. S. Apostolorum praconixat,... 
enit. ergo coronatus cum senalu, omnibus urbanis 

ad spectaculum accurrentibus εί iis, quiad viam 
regiam 


(16) Consultant, interrogant, sciscitantur ejus 
assensum dissensumve, etin utramque partem vo- 
luntatem. Ita. usurpat Constant. Vit. Basil. p. 144. 
Aliique Byzantini sepius, et Ipse jam M. Antoninus 
philosophus IV. 16. p. 81. ult, ed. Mer. Casauboni, 
imo ipse jam Demosthenes p. 47. 38. ed. Lambini. 
Inde ὑπομνήματα appellantur, seu consultationes 
patriarcharum, ille littere, per quas sententiam 
de casibus dubiis rogantur et quibus τὸ δοκοῦν 
subscribunt. Vid. Du Cange Gloss. Gr. h. v. οἱ 
que docti Benedicti auctores nova Artis diplo- 
matics t. I, sect. 2, cap. I. artic. 3. toto de indi- 
culis disputant. Interdum quoque potest accipi pro 
citat, evocat. Et eo modo usurpatum fuisse admo- 
nere apud Latinos medii evi constat ex Du Cange 
Gl. Lat. v. admonitio debitoris, sommation, ajour- 
nement. Suggerere quoque et suggestio dicitur. Vid. 
Alteserr. ad Anasias. p. 56. 


89 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINJE LIB. I. 


90 


εἶτα χελεύουσιν τούτνυς Ἱ ol δεσπόται ἄγεσθαι ἐπὶ Α instituant. Egredientes illi hoc omnibus oubicula- 
VARLE LECTIONES. 


1 κούτοις ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


regiam habitabant, auream et argenteam suppellecli. 
lem ex edibus dependentibus, εἰ peplos [sericeos 
nempe) et auro infeztas vestes, εἰ in farstis accla- 
malionibus vel ipsum suum pro eo sanguinem fun- 
dere promple spondentibus. Morem hunc domos et 
vias ornandi acceperunt, ut alia multa, Muham- 
medani a Grecis. Ita sepius in Abulfeda legitur, 
Misram vel al Cahiram fuisse ornatam, si e. c. 
nuntius victorie ab exercitu reportate appelleret, 
vel ipse solthanus in urbem victor rediret, aut alia 
quedam pablice lztitie causa contingerent. In 
processionibus ille tenebatur ordo, ut milites pra- 
cederent, sequerentur proceres, imperatorem clau- 
derent et sequerentur eunuchi : qua de re suis 
locis clarius. Pia vota, que a factionibus trans- 


eunti imperatori acclamabantur, appellabantur εὖ- B 


er, uat, et acta. Et de his, uti de factionibus, mox 
loco suocommodius dicam. Conf. p. 287. Attin- 
gam hic tantummodo, diversis diebus festis in di - 
versas sacras 39468 processum fuisse, ut festo Να]. 
vitatis et Paschatis ad Magnam ecclesiam, seu 8. 
Sophiam, die Dominica post Pascha ad SS. Apo- 
stolos, die Assumptionis vel Ascensionis Christi 
in celum ad Regas seu Fontes, festo Pentecostes ad 
S. Mocium, festo S. Georgii ad Magnauram, elc. 
He processiones erant typice, seu fixe et ex pre- 
scripta formuta cerimonialis certis suis diebus 
alligate, ut non posset imperator commode domi 
manere, aut aliu ire, quam prescriptum essel. 
Aliis enim diebus Dominicis manebant imperato- 
res intrs palatium, et frequentiabant aulicas suas 
ecclesias, quas inter precipus erant ἡ τοῦ Κυρίου 
et ἡ τῆς θεοτόχουτοῦ Φάρου. Hincintelligitur, quare 
τὰς τυπιχὰς προελεύσεις dixerit Cedrenus p. 633, 
µτ,δέποτε ἐν ταῖς τυπικαῖς πρὸς θἐαν τῶν θείων ναῶν 
προελεύσεσι χενὸς καὶ ἄκαρπος ὤφθη. Manavit hic 
ritus e more veterum imperatorum Romanorum 
certis diebus ad Jovem Capitolinum, aliis ad edes 
Victorie in castris suburbanis, aliis alio procedendi 
et sacrificandi, de quo ex Herodiano et similibus 
geriptoribus conetat. 

Russi, qui pene omnes civiles sacrosque et auli- 
cos ritus à Grecis assumpserunt, eumdem pene 
ordinem tenent in suis sacris processionibus ; qua- 
rum unum specimen e libro Anglice scripto εἰ in 
versione Belgica, qua utor, Staat van Groot Russland 
inscripto depromam, quo loco non potest inveniri 
alius, qui rem presentem magis illustret. Commen- 
tarii vicem prestare potest ad hoc caput Nostri, et 
omnía ejus illa, in quibus processiones saere de- 
scribuntur. Cum pauci sint, qui Belgice calleant, 
necesse est,lectoris in gratiam, locum prolixum 
quidem, at eximium Latine verti. Legitur dicti li- 
bri p. 355-361. Nam Anglicum primigenium exem- 
plum, a quo Belgicus factus fuit ille liber auctore 
À. Moubach, ad manum non est. Verba igitur ejus 
hec $unt : « Quandoquidem de sanctificatione aqua- 
rum [festo τῶν Φώτων, de quo vid. caput Nostri 26, 
l. 1.) in superioribus mentionem feci, qua peragi 
multis cum cerimoniis solet, non injucundum erit 
meo lectori eas enarratas legere. Fiebat hrec aqua- 
rum sanotificatio extra urbem, Moscoviam, super 
flumine cognomine ; in quo glacie excisa magna fit 
fenestra quadrata, cancellis premunpita... Circa 
hos gradus tribunal erigitur, pannis rubris instra- 
tum, intra quod erat metatorium, in quo impera- 
tor cum precipuls clericorum manebat. Metatorium 
hoc babebat quatuor portas ad modum arcuum 
apsidetas cum superimpositis malis aureis. (Vid. 
que infra p. 243, de pomis aureis carruche im- 
perialis dicimus) Cancelli lacune in glaciato flu- 


mine facte pretenti sesquipedem alti et panno ru- 
hro pariter instrati erant. Αά eorum quatuor angu- 
los stabant columna... apsidate, ut formarent 
thronum aut tribunal, intra quod octo vitres lam- 
pades ardentes pendebant. Ab uno eorum latere 

escendi poterat in aquam duobus gradibus, ru- 
bras panno instratis... Solum  instretum erat 
tapetibus Turcicis ; thronus imperialis ultra solum 
tribus quatvorve gradibus eminebat, inaura- 
tus, panno argenteo tectus in solum aliquantis- 
per excurrente, instructus turriculis, quibus cru- 
ces inaurate insistebant. Thronus patriarche, illi 
ad dextram positus gradu uno erat altior, minus 
tauen splendidus. (Memorabilis hic locus de fastu 
cleri Russici, fastigium ultra imperiale appetentis, 
quod Greci lamen ausi non fuere.] Processio ad 
hunc locum ita fiebat. Primus procedebat Capita- 
neus, quem protectores imperatoris sequebantur. 
Post eoseodem ordine procedebat caterva Veneta, 
tum Prasina, postremo loco Russea, gerentes ha- 
stas arlificiose tornatas; postremi veniebant sclo- 
petarii. Protectores hiomnes erant sanguine nobili, 
collocati in orbem circa locum cerimonis dicatum. 
Succedebat ingens numerus clericorum, coram quí- 
bus imagines sanctorum dependebant ; post eos ve- 
niebant pape cumlaternis et inclusis cereis ardenti- 
bus, tum alii pictos sanctos gerentes. Inde prodibat 
magna et ponderosa cruz, circa quam gestabantur 
Seraphini [πτυχία vel eóxoyeta] deaurati, super lon- 
Eis contis. ursus alii prodibant pontifices gestantes 

iscos et pateras argenteas, et calices pellibus 
rubris tectas, in quarum paterarum una cume- 
laucium patriarcha erat. Excipiebant sacerdotes 
ordinis varii, induti vestibus auro rigidis argento- 


C qu tum episcopi quidem et archiepiscopi spleu- 


D 


ide vestiti. Archiepiscoporum mitre splendebant 
auro et argento, et oris pellium armelinarum : 
quas episcopi quidam manibus gestabant. Post 
archiepiscopos ibant pueri cantantes eplendide 
vestiti, tum monachi tres aut quatuor cum thuri- 
bulis fumantibus, que agitabant coram patriarcha, 
quem ducebant [παρακρατούμενον] duo alii monachi, 
habentem in manibus aureamcrucemsuper pulvinari 
rubro. Patriarcha indutus erat panno argenteo, cui 
insula erant ante et retro tanie [ποταμοί] panni 
satini cum insutis fllo aureo crucibus. Ad ejus 
dextrum genu dependebat e loro phrygiato manu- 
cium [ἐπιγονάτειον]| quadratum phrysiatum  pari- 
ter cum aureis dependentibus bulbis villosis [quas- 
ten). Patriarchee succedebant Boiari splendidissime 
vestiti, οἱ tum Czarus ipse ullra fidem splendido 
aureo panno amictus, gestans in capile auream 
coronam, ornatam gemmis et margarilis, pre- 
henso brachio ductus a duobus principibue, sequen- 
tibus aliis proceribus usque ad locum cerimonie. 
Ubi exacta aliquali mora, capiebat patriarcha thu- 
ribulum, quod aque admovebat, dein accedebat 
&d Czarum ad distantiam trium vel quatuor pedum, 
et coram eo thuribulum agitabat. Czarus descen- 
debat de tbrono, inclinabat se coram patriarcha, 
interea dum hic thuribulum aliquoties super impe- 
ratoris caput agitaret ; et ambo sese invicem incli- 
nato corpore adorarent. Quo facto, Czarus ad 
thronum reversus exspectabat, donec patriarcha 
proceres presentes et populum thure sacro initias- 
sel. Post interjectas alias cerimonias procedebant 
aliquot sacerdotescum codicesacro admodum splen- 
dide compacto, bexamito rubro involutocum buccu- 
lis aureis et gemmis ingentis pretii. Ex 6ο codice 


recitabat patriarcha textum, adstante interea im- 
(peretore 





91 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





92 


riis, capitaneo item et domestico imperatoriorum, À τὴν αὗριον πρόκενσον dixo: προέλευσιν. Οἱ δὲ ἑξερ- 


duobus preterea demarchis, edicunt : mittunt etiam 
mandata tum domestico numerorum, tum comiti 


χόμενοι ὁρίζουσι πᾶσιν τοῖς τοῦ κουθουκλείου (17), 
ὁμοίως xal τῷ κατεπάνω (18) καὶ τῷ δοµεστίκῳ τῶν 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


peratore capite nudo. Lectione finita, accedebat 
atriarcha ad imperatorem oum codice, eique 
ilum osculandum offerebat. Quem imperator 
unaque patriarche manum  osculabatur. Quo 
facto ambo ad thronum quisque suum  re- 
dibant. Inde sacerdotes duo codicem sacrum 
rursus auferebant. Imperator et patriarcha de- 
scendebant do throno quisque suo et procedebant 
versus aquam apertam. Patriarcha descendebat 
ad ejus superficiem per gradus factos, imperatore 
interim non tecto coram cancellis astante, quan- 
diu consecrationis actus duraret, que multas posl 
cerimonias ope crucis aurem, cui inserta erat pa- 
tera argentea, fiebat. Ea peracta rursus impone- 
bat Czarus suo capiti coronam, et patriarcha sibi 
mitram episcopalem, et ad thronuin quisque suum 
redibant. Deinde afferebatur ad patriarcham con- 
secrate atque [τοῦ ἁγιάσματος] nonnihil in patera 
argentea, ilem «crux aurea, et aspergillum, sin- 
gula in singulis scutulis argenteis. Cum hoc 
&pparsetu adibat rursus patriarcha Czarum, qui 
caput nudabsat, crucem auream a patriarcha dextra 
oblatam osculabatur et sic tandem aqua conse- 
crata respergebatur ; quod idem corone imperiali 
et voxillis presentibus fiebat. Eo facto ad thronum- 
quisque suum redibat. Veniebant deinde archiepi- 
scopi et proceres ad osculandam, quam dextra sua 
triarcha tenebat, auream crucem, sacerdotes 
inferiores respergebat archiepiscopus aliquis apud 
patriarcham stans. Sacerdotes alii e seutulis aqua 
consecrata plenis populum respergebant circum- 
stantem. Undecunque confluebat turba ad hau- 
riendam aquam cum situlis et urceis. His omnibus 
peractis, benedicebat patriarcha manibus decussa- 
tis ter, primum Czarum, dein clerum et proceres, 
et tertio plebem ; quo facto ullimo tandem  prote- 
olorcs rursus &bibant, et tola processio repelebat 
vestigia eodem ordine quo venerat, et dies ille hi- 
lariter consumebatur. » 

Hactenus Anglus ille Moubach. Jam redimus ad 
filum nostrum οἱ verbulum de processionibus ci- 
vilibusaddimus, que vel quotidians, vel solemnes; 
vel peratice erant. Quotidiana processio erat Sena- 
lorum, seu procerum in aulam ad salutandum prin- 
cipem et ad functionem sui muneris exsequendam 
convenientium. Hec stata erat, et non indicebatur, 
fiebatque bis per diem, mane et vespere, seu post 
meridiem. De hac agit caput primum libri secundi 
nostri cerimonialis ex professo, hic autem in trans- 
cursu tantum mentio fiLin verbis τῆς καθημερινῆς 
Ἱσταμένης προελεύσεως, quotidiana stante, id est 
incipiente, processione. Solemnes pridie indicebantur, 
et debebant tunc proceresin palatium procedere?7,À- 
λαγμένοι mutati, hoc est ín novis robis, en gala, 
vestibus splendidis et ad pompam compositis Pro- 
cessiones senatorum in curiam solemnes. diebus 
solemnibus ad gratulandum et acclamandum prin- 
οἱρί ἐν ἐσθῆτι ἱερᾷ, id est candida veste, ut. Petavius 
interpretatur, memorat Themistius p. 55 inii. Ta- 
les processiones erant ad Circum, quotannis olim 
seplene, deinde quinse;item ad horrea publica 
lustrandi frumenti ibi depositi gratia; item ad 
balneum. Quando nempeimperator, aut imperatrix 
lotum irent, flebat processio; uti etiam quando 
legati exteri exciperentur; et alia talia, que hic 
perstrinxisse suffecerit. Ad processiones peraticas 
refero, quando imperatores, relicto palatio, in 
predia seu urbana, seu suburbana, in Pera, ultra 
sinum Ceratinum, aut οἱ in Asia sita, concederent ; 
quo tempore officia mulla aulica et processiones 
quodidiane feriabantur. Talis absentia e palatio et 


B poris necessitates : 


G 


rusticatio processus appellatur, quia imperator ex 
&ugusta sua sede procedebat alio. Refero huc quo- 
que vindemialia ; quando imperator amicos, quos 
vellet, ad 89 in vineas suas invitabat. 


(q, Oi τοῦ κοθουκλέίου sunt cubicularii, quo- 
rum frequens hoc in opere mentio fit. Erant omnes 
eunuchi, et sub dispositione prepositi, de quo su- 

erius egimus. Video & Fabrotto et Du Cangio cu- 

icularios et ceetonitas pro iisdem haberi, auctori- 
tatibus non contemmendis. Glosse certe et alii ve- 
teres unam vocem per alteram exponunt. Sed ex 
nostro Cerimoniali patet diversos bos ab illis 
fuisse. Ceetonite tantum colonis seu dormitorii 
curam habebant, et nocturnas curabant sacri cor- 
cubicularii autem diurnas. 

rat autem horum officium precipue, ut vestia- 
rias arcas depromerent, et quo opus, apportarent, 
reponerent rursus et asservarent. Ipsi tamen non 
imperatorem induebant: pertinebat enim id offi- 
cium ad vestitores, de quibus mox. Qui cubicula- 
riorum hac sollicitudine fungerentur, audiunt in 
nostro Cerimoniali oi τῶν ἀλλαξίμων τοῦ κουθου- 
χλείου, prafecti mulatoriorum cubiculi. Alii cura- 
bant, ut cubiculum Augusti nitidum esset, et 
hi erant veterum στρῶται. Vid. Athene. p. 48. 
&ut οἱ ἐπὶ ταῖς παστάσιν ἑστῶτες, ut Anthologia 
p. 32: alii potum inferebant ad sacram mensam, 
alii prelegebant, que imperaret imperator sibi de 
libro scriptorecitari ; alii cereos ardentes tenebant, 
quos imperator in ecclesias devotionem suam fa- 
ciens a preposito porrectas in manus sumebat, 
&ut apud sacras imagines depangebat. Alii cane- 
bant et musicam exercebant coram imperatore; 
alii oblationes, quas imperator in altari depositu- 
rus esset, ferebant, et domino per manus praepo- 
siti sui tradebant ; alii faciebant orbem oirca im- 
peratorem, quando in ecclesie vestibulo aut cal- 
ceos aut vestes mutaret, aut caput nudaret induen- 
de infule causa, ne scilicet a barbato quodam 
capito nudus conspiceretur, Multa alia erant officia 
cubiculariorum, Habebat quoque augusta suas 
eubicularias, De magno eubiculario imper. vid. 
Villehard. pag. 301, cum not. Du Cangii, ]" Sed 
fueruntne iidem silentiarii et cubicularii ? aut sal- 
tim, fueruntne silentiarii peculiare quoddam genus 
cubiculariorum ? Sane illam prodidit opinionem 
Alemanus in notis ad Procopii historiam arcanam. 
Fallitur autem procul dubio vir doctissimus. Non 
tantum enim Cerimoniale nostrum cubicularios a 
silentiariis perspicue distinguit, sed etiam hoc li- 
quido refellit eum quod p. 41 et alibi nostrioperisct- 
λεντιάρισσαι, uxores silentiariorum commemoran- 
tur. Non erant ergo silentiarii spadones, quando- 
quidem maritati erant. Atqui cubicularii debebant 
omnes castrati esse. 

(18) Peculiaris dignitas est ὁ χατεπάνω, unde 
depravatum fluxit Catapani nomen in historia 
Apula, et putant. quidam Capitanei nomen inde 
deductum. Guilielmo Apuloin rebus Normannorum 
apud Du Cange ad Alexiad. p. 229, est Catapan. 
Qui Catapan fuerat Gracorum missus ab urbe. Conf. 
Idem p. 275, ubi ait, quemvis praefectum provin- 
cie designare.'(A Grecis originem ducit magistra- 
tus Apulie et Neapolis Stratici et Capitani quod 
adhuc hodie nomen superest. Dignitates Galli a 
Gothis habuere, Conf. Freccia de Subf. et Gian- 
non. p. 243 sqq.]'" Verum ὁ κατεπάνω vel Capi- 
taneus, de quo hio sermo, non excedebat sacro 
palatio, non ibatin provinoias, sed regebat τοὺς 
βασιλικοὺς Seu Cansarianos, Habebat sub se dome- 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 94 


βασιλικῶν (19), σὺν τούτοις δὲ καὶ τοῖς δυσὶ δηµάρ- A murorum, et, ut breviter dicam, officiis 80 secretis 


χοις (20): ἀποστέλλουσι δὲ καὶ µανδάτα τῷ τε δο. 


omnibus hujusmodi processionem indicant, ut 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


sticum Basilicorum, et introducebat principes pe- 
regrinos, imperatoris vasallos, ad colloquium beri, 
ut ex p. 81. D. ult. patet. In epistola Alexii ad 
Henricum V, in Alexiade p. 94. 1. commemoratur 
aliquis πρωτοπρόεδρος xai κατεπάνω τῶν ἀξιω- 
µάτων. Sed et ille diversus est a nostro, idemque 
videtur cum Magistro sacrorum officiorum. 

(19) Verti passim Basilicos, retenta Greca voce, 
quod in talibus tutissimum est, passim Cosaria- 
005, ad aliorum exemplum. Goarus ad Cod. p. 23. 
n. 8. regius domesticos vertit, (habitabant profecto 
in palatio,) Combefis. in script. post Theophan. 

. 197. comilalenses. Basilici medio 9vo Gasindii 
appellabantur, a Germanica voce Gesinde, quasi 
dicas familiares, ad familiam pertinentes : corti- 
giani, nomini della famiglia, ut interpretatur Mu- 


Francorum tempore Gregor. Turon. Megadomesti- 
cus et magnus senescallus idem sunt. Erat secun- 
dus ab imperatore. Fauchet, p. 483.]* 

(20) Cum duo precipui essent apud Byzantium 
δῆμοι, caterva seu factiones, Veneta et Prasina, 
quarum illa albam, hac russam habebat appendi- 
cem, erant quoque duo demarchi, seu decuriones, 
vel magistratus pene supremi, diversi tamen a de- 
mocralis ilem duobus, et ultra demarchos ipsos 
eminentibus. VYenete nempe factionis democrates 
erat semper, quisquis domesticus Scholarum esset, 
οἱ prasine, quisquis domesticus excubitorum 
esset, ut multis Nostri locis constat. De officio de- 
marchorum dicetur paulo post : nunc dicendum, 
quinam fuerint οἱ ὁῆμοι. Video enim eos a civibus 

istingui, et ab inquilinis atque sellulariis, et & 


rat. t. I. Ant. Ital. p. 124. Appellabant quoque p militibus, ut admodum obscurum sit quale genus 


Vassos seu basos, id est sodales; item Gardingos, 
& warten, Aufwerler. Videntur cum ordine mini- 
strorum convenisse, qui hodie in aula Turcica sub 
nomine Cjauschorum obtinet. Mittebantur enim, 
ut bi solent, in provincias, cum mandatis regiis, 
ad expedienda negotia minoris momenti. Patet e 
Constantini nostri Vita Basilii Macedonis |. ο., 
Scriptor. post Theophan., ubi dicitur dives illa ma- 
trona, que Basilium invisebat, et ab eo mater regis 
appellabatur, unici exempli titulo, rogasze Βασιλι- 
χὸν dmoccaÀryat τὸν ἀπογράψασθαι xat παραλαθὲῖν- 
ἀφείλοντα τὴν περιουσίαν αὐτῆς, mitti Comitatensem 
aliquem, qui ejus facultales in αεία redacturus, et 
ἐπ fidem manusque accepturus esset. Conf. Du Cange 
Gloss. Lat. v. Basilicus. Fuerintne femine quoque 
Basilice, non dixerim. Fere colligatur fuisse ex 
loco Script. post Theoph. p. 244 ult., ubi Βασι- 
λικὴ aliqua memoratur, niei uxor alicujus Basilici 
fuerit. De domesticis numero pluribus et genere 
variis passim agendi erit occasio. In genere tenen- 
dum, Domeslicum recentiori Grecie dictum fuisse 
omnem prefecium majorem, frimum sui generis. 
Vid. Goar. et Greteer. ad Codin. Guther. p. 423. 
Vales. ad Amm. Marcell. p. 52, et 04. Domestico- 
rum origo mihi videtur hec esse. Initio erant 
domestici, id quod appellatio significat, οἶχεια- 
xol.familiares, ministri penitioris admissionis, do- 
minorum omnium, et in specie judicum, pretorum, 
magistratuum ; iidem qui alio nomine apparitores, 
qui presto essent imperanti, et mandata exseque- 
rentur, et dominum tuerentur. Crevit hinc ordo 
domesticorum palatinorum, qui initio nihil] aliud 
quam apparitores erant, et imperatorem tantum in 
urbe comitabantur, protectoribus eum in acie sti- 

sentibus. Tandem processu temporis colliquati 
uerunt in unum corpus tam urbani quam castren- 
ses corporis custodes, et dicti domestici protecto- 
res. Sed neque hoc semper mansit. Abiit enim sen- 
sim in desuetudinem nomen domesticorum, et 
nomine scholariorum mutatum fuit; sic tamen, 
ut princeps eorum per excellentiam adhuc dome- 
sticus appellaretur, tanquam in memoriam veterum 
domesticorum ; qui jam non amplius domestici, 
sed partim οἰχειακοὶ vel βασιλικοὶ, urbani nempe 
&ut palatini, partim vero Soholarii, castrenses 
scilicet, audiebant. Ab illo domestico Scholarum, 
id est principe ac preside scholarum, dicti dein- 
ceps fuerunt domestici, quotquot in schola, scrinio, 
munere suo essent primi; ut domesticus Hicana- 
torum, domesticus castrorum, domesticus Cancella- 
riorum, ete. Omnium maximus erat domesticus τῆς 
Ἓφας, Orientis, et hoc aliquando minor τῆς Δύ- 
σεως, Occidentis. Ilium orientalem intelligunt, si 
simpliciter domesticum appellant. Audit quoque 
megadomesti eus, sed post Is&aci Comneni tempora 
demum. Vid. Scylitz. p. 807, '[Domeslici regum 


hominum hi fuerint, e! cui bono instituti, quos tot 
turbas edidisse, el toties summo cum ipsius impe- 
rii discrimine reprimendos fuisse loquuntur histo- 
rie. Cedrenus p. 765, τοὺς πολίτας καὶ τὸν δῆ- 
μον jungit. Videtur id quoque dictio Scylitze 
p. 8183, ἅπαν τὸ δημµοτικόν τε τῆς πόλεως καὶ τὸ 
κοινὸν guadere. Nam si τὸ xotvóv est communio οἱ- 
vium, qui 8 magistratu oppidano reguntur, ne- 
cesse esl τὸ δημοτικὸν τῆς πόλεως, quod ab eo 
segregatur, 8 magistratu oppidano non pepen- 
disse, ideoque ad communitatem, ut loquebantur 
medio &vo, non perlinuisse. Aperte quoque No- 
ster p. 132 distinguit τὰ µέρη a τοῖς τῆς πό- 
λεως, οἱ p. 350. in fine τὰ µέρη ἃ τοῖς πο- 
λίταις. Nicephorus patriarcha CPtanus p. 156 di- 
Blinguit ordines sic : 'Api0póv ἀνδρῶν ἐκ τῶν στρα- 
τιωτιχκῶν καταλόγων, ἔτι δὲ xal τοῦ γεωργιχοῦ, 
xai τῶν βαναυσικῶν τεχνῶν, τῶν τε ἐκ τς συγκλή- 
του βουλῆς, καὶ τοῦ τῆς πόλεως δήµου. Habes hic 
milites, rusticos, sellularios opifices, senatum et 
populum urbis. Forte intelligit per populurn urbis 

icephorus τοὺς Χτήτορας, possessores dictos, id 
est homines elegantiores, opulentos, optimates, 
quibus in urbe domus proprie et in agris predia 
essent, homines peculiatos. Constat tamen aliunde, 
et ex iis, que paulo post dicentur, constabit, τοὺς 
δηµότας, quos gregales aut factionales appellabi- 
mus, pro vili indotata plebe plerumque traduci, 
et ab illis possessoribus dictis distingui. Luculen- 
tius igilur idem Nicephorus p. 215. c. fin. factio- 
nales a civibus distinguit : Οὕς ἐπηγάγετο τῶν 
ἐζωγρημένων τοῖς τε πολίταις xal τοῖς ἐκ τῶν λε- 
γοµένων χρωμάτων δηµόταις παραδίδωσιν. Chro- 
nicon Alexandrin. anno 11 Heraclii : µετά τινων 
ἀρχόντων καὶ τινων οὐ µόνον Χτητόρων καὶ κλη- 
ικῶν, ἀλλὰ γὰρ καὶ ἐργαστηριαχῶν καὶ δημοτῶν 
it ἑκατέρου µέρους. Habemus hic τοὺς ἄρχοντας, 
nobiles et proceres aulicos, deinde τοὺς κτήτο- 
pac, cives lautiores, illos, qui olim in liberis 
rebus publicis Grecis et Asiaticis ἐγειτούργουν, 
onera publica suscipiebant gerenda, ut alendi 
equitatus, instruende classis marins, et sic 
porro; tum clericog, postea τοὺς ἑργαστηρια- 
κούς, quo nomine continentur omnes, qui in 
tabernis sedent publicis, venduntque aut alienas, 
aliunde advectas, comparaiasve merces, seu suis 
manibus effectas, adeoque cum mercatores, tum 
sellularii, alias βάναυσοι θἱ ἐπιδιφρίδιοι: et. tandem 
regales utriusque gregis, nempe veneti et prasini. 

heophanes p. 02. "Thessalonice δήµους καὶ 
λαοὸς conjungit gregales et oppidanos seu cives. 
E quibus omnibus iisque, que 18Π continuatum 
eo, conficio, greges boc fuisse cum civibus non 
eosdem, neque tamen diversos, const ese reque 
e civium omni pene ordine, eeXenus Vernen, ὃν 
greges, spectatos non bebo CiYioIh ος 





95 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 96 


singula officia et secreta secundum ordinem: suum À µεστίχῳ τῶν νουµέρων (21) xal τῷ κόµητι τῶν 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Clarius exponam meam sententiam. Sunt apud nos 
collegia quaedam conslantia numero civium cum 
lautiorum tum etiam humiliorum, eo instituta, ut, 
qui illa componunt, ad certum annorum numerum 
iractandis armis aese exerceant, et vel sagittis sus- 
pensum ex alta pertica petant avis ligneum simu- 
acrum, vel metam sclopeto feriant. Talia collegia 
civibus quidem constant, faciunt tamen peculiare 
aliquod corpus α reliqua communione quodam- 
modo diversum, legibusque et juribus suis gau- 
dens. Talia collegia fuisse τοὺς δήµους puto, in 
qua reciperentur omnes civium ordines, que ta- 
men, quia vilis inops turba ubique terrarum nu- 
mero superat, pene soli ignobiliores conficiebant. 
Vel potius eedem erant caterve ille cum nostris 
excubiis civicis, quas cives 8d certum annorum 
numerum obire ex lege tenentur; qui attamen ea 
res ab exercendis opificiis et quaestibus quemque 
suis avocaret, vicariis demandant, publica mercede 
alendis, militibus oppidanis. He civicse excubie 
interdum solemnes ad actus conveniunt in armis, 
et sub doctoribus suis arma exercent. Álio quoque 
respectu similes erant illi δῆμοι militie illi generi, 
quod a juventute civica et rusticana in necessita- 
lem celeris supplementi vere militie conscribitur, 
οἱ in armis exercetur, neque tamen vestem milita- 
rem, neque stipendia, neque ductores militares 
accipit, neque sedibus suis excitatur, sed manet 
suo quisque loco eoque in vite et questus genere, 
quod amplexus fuerit, statutis temporibus ad 
exercenda arma coeuntes; quales nos appellare 
milites provinciales solemus. Poterant in his cater- 
vis esse opulenti, et pauperes, mercatores, opifices, 
bajuli, omnes cives, verum tum temporis a civibus 
distincti, et & magistratus urbani jurisdictione 
exempti, cum functiones gregum exercerent. Que- 
nam vero ille? In maygnis processionibus sacris 
&d ecclesias cohortes illorum gregum diversis sta- 
lisque in locis earum platearum, per quas proces- 
sio transiret, stabant ad utrumque latus plates col- 
locati in seriem, prestolantes [δεχόμενοι vel ix2s- 
χόμενοι] adventum imperatoris, eumque coram 
advenientem acclamationihus letis gaudium gigni- 
ficantibus el vota prosperitatis omnis prodentibus 
excipienles. Quapropter hic actus δοχή, id est sive 

restolatio, sive exceptio, salutatio, beneventatio 
icebatur. Si longius abesset a palatio ecclesia 
ille, ad quam identidem procederetur, ad certa in- 
tervalla constitutae gregis cujusque minute parti- 
cule officium salutandi prestabant; unde legitur 
imperator interdum octies fuisse acclamatus vel 
salutatus, antequam in ecclesiam, ad quam ten- 
deret, perveniret. Eadem formula iterabatur in 
reditu e sacris ad palatium. [n prima quaque cu- 
jusque factionis exceptione porrigebat demarchus 


dis et regendis gregibus constituti, tamen suberant 
democratis, quorum venetus quidem idem erat 
identidem cum domestico scholarum, prasinus au- 
tem idem cum domestico excubitorum, ambobus 
muneribus ita conjunctis, ut divelli non possent. 
Hinc est, quod Sidonius Apollinaris in panegyrico 
civitatis Narbonensis factiones has juvenes aulicos 
appellet. 


Tunc, ait, cetus juvenum, sed aulicorum, 
Elai simulacra torva campi, 
Exercet spatiantibus quadrigis. 


Conveniebant igitur cum illis à Nerone institutis 
Augustanis vel Augustianis militibus, ut non im- 
merito credantur ab iisdem manasse, ex equestri 
et plebeia juventute lectis quinque millibus et ul- 
tra, qui divisi in factiones cantanti Neroni operam 
darent, doctique plausuum varia genera ederent 
de quibus egregia dedit Cl. Reimarus ad Xiphilini 
p. 1000, n. 38, illa verba : v τι καὶ ἴδιον αὐτῷ 
σύστηµα εἲς πενταχισχιλίους στρατιώτας — map- 
εσχευασµένον. Αὐγούστειοι δὲ ὠνομάζοντο xxl ἑξῆρ- 


χον 


i Aomert alias sunt σπεῖρα: cohortes milita- 
res. Vid. Vales ad Aimian. Marcell. p. 42 οἱ 
p. 205. Goar. ad Theophan. p. 43 et 89. '[Fau- 
chet. p. 479.]* Greci per ἀριθμὸν passim reddunt. 
Quod Theophan. p. 185, habel νουµεριοι ἀριθμοὶ 
sunt idem quod νούµεροι 7j ἀριθμοί. Corrigatur hac 
occasione latina ejus interpretatio p. 43, τριθοῦνος 
τότε ὢν τάγματος κωρωνάτων λεγομένων νουμέ- 
pov, tribunus legionis coronatorum, quibus numerus 
nomen. Ita vertitur. Debebat potius: tribunus co- 
hortis, cui nomen erat numerus coronatorum sic 
dictorum. Quando autem numerus peculiare genus 
militie designat, ut in nostro loco et passim, credo 
eos milites designari, qui CPli moenia, et Circum, 
ei carceres, et. publica quevis edificia custodie- 
bant, et vigilias obibant, Videor enim mihi ex loco 
apud Seripl. post Theophan. p. 267, colligere posse 
τὰ Nojuspa carcerem fuisse, quamvis Du Cangius 
ad Alex. p. 423, et CPli Christian. p. 125 tradat, 
fuisse porticus, in quibus milites pretoriani excu- 
babant. Confirmat me in sententia mea, quod lego 
p. 416. Domestico numerorum subesse por(arios, 
qui sane alii esse quam janilores carcerum ne- 
queunt : item ex eo, quod Αριθμός, quem cum 
numeris idem puto, mihi videatur idem quoque 
esse cum τῇ BlyÀn vigiliis, excubiis, militibus ex- 
eubialibus. Concludo id ex eo, quod Acoluthus, 
princeps Barangorum, modo dicitur Drungario vi- 
gilie subesse, modo Drungario Arithmi. Constanti- 
nus quoque Porphyr. libro de administr. imperio 
P. 140, ait Leonem, patrem suum, si in processio- 


(21 


imperatori libellum, continentem carmen, quo gra- D nes urbi vicinas iret, consuevisse τὴν µίαν οὐσίαν, 


tularetur quaque factio imperatori festum iden- 
tidem diem, et sepius eum ipsi letum redire opta- 
bat. Quibus carminibus pangendis babebat queque 
facio suos sibi peculiares mercede conductos 
poetas : non pares quidem arte poetica Pindaro, 
merocenarios tamen eque atque ille fuit, eodemque 
utentes queestu. De quibus poetis recurret deinceps 
dicendi locus. Idem salutandi et acclamandi offi- 
cium greges imperatori prestabant in Circo, 
reeuntibus formulam τοῖς χράχταις, seu clamatori- 
u$, id est preconibus, preecentoribus. Scatet codex 
noster talibua formulis. Erant ergo hi gregales eate- 
nus parasiti imperiales lege constituti, et stipendiis 
aulicis conducti ad canendas laudes imperatoris 
velut publica voce. Quo fiebat, ut gregalis quisque, 
qua talis, non ad judicium οἰνίουπ, eed aulicum 
spectaret. Nam demarchi, qui summi erant gregum 
magistratus, causis el rixis gregalium componen- 


unum dromonium de duobus, que sibi fleri curave- 
rat χαταλιµπανειν εἷς τὸν ἱππόδρομον relinquere in 
Circo (ergo Circus ad mare uaque protendebatur"* 
πρὺς φύλαξιν τοῦ παλατίου, ut etiam a parte maris 
obire palatium et lustrare possent consütuti vigiles 
de Arithmo, διὰ τὸ τάγµα τοῦ Αριθμοῦ κατὰ τὸν 
ἐπιγρατήσαντα παλαιὸν τύπον μετὰ τοῦ δοµεστίχου 
τοῦ σχολῶν ταξειδεύειν, quia tagma, cohors, Arithmi 
secundum formam, quz jam a longo tempore viget, 
presidium agii sub inspectione domestici Schola- 
rum, καὶ ἐναπομένοντες εἷς τὸν ἱππόδρομον οὐ συν- 
εξιοῦσι κατὰ τύπον τοῖς fase εἷς τὰ πρό- 
χενσα (ita legendus est ille locus), et, quandoquidem 
retro manet in. Circo, ex. prascripta. formula cum 
imperatoribus in processiones (eeu rusticationes) 
tion exit. Notat in hoc loco vox οὐσία dromonium 
vehendo sacro corpori Augusti destinatum, una 
cuum πληρώματι τῶν ἐρετῶν. Vid. ad p. 334. 


91 DE CERIMONIIS AUL/E ΒΕΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 98 


τειχξων (22), xai ἁπλῶς εἰπεῖν, πάσαις ταῖς τάἀ- À et propriam secreto formam que ipsis conveniunt 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


χον τῶν ἐπαίνων, ἠναγκάζοντο δέ aout xal οἱ ἄλλοι 
πάντες καὶ ἄκοντες ἐπεκοοᾷν (ila leg.). A Nerone- 
igitur inde hi Augustani aut retenti a secutis im- 
pera:oribus, aut postliminio veluti revocati a Byzan- 
tinis fuerunt, mutata nonnihil forma : ut nullus 
dubitem, hos δήμους perinde atque veros milites, 
stipendia ex aula imperiali accepisse. Adhibebantur 
porro gregales operibus publicis condendis, ut e 

ino patet, qui scribit, Theodosium juniorem 
collapsos urbis muros instaurasse incumbentibus 
in id opus duabus factionibus, veneta et prasina, 
illarumque eam fuisse in maturando et urgendo 
opere sedulitalcm, ut inira sexagesimum diem 
confectum esset, prasinis ab Aurea porta, et vene- 
tis & Blachernis orsis ad Polyandrium convenien- 
tibus, v. Du Cange CPI. Christ. I. 15. n. 10 Cre- 
dibile est, gregalium magistratus invigilasses con- 


τὰ μὲν ἐς τὸν xapmóv ξυνῄει σφίσιν ἐν στενῷ μᾶλιστα 
δὴ, τὰ δ᾽ ἐνθένδ μέχρις ἐς μον xáctpov r ἄφα- 
τόν τι εὕρους διεκέχυτο χρῆμα, ὁσάκις τε ἡ χεὶρ 
αὐτοῖς σείοιτο, ἀναθοῶσιν ἐν τοῖς θεάτροις τε xal 
Ἱπποδρομίοις, Ἡ ἐγχελευομένοις, ἧπερ εἰώθε:, ἐπῖρ- 
το εἷς ὕψος αὐτοῖς — αἱ ἐπωμίδες δὲ καὶ ἀναξυρίδες 
καὶ τῶν ὑποδημάτων τὰ πλεῖστα ἐς τῶν Οὔὕννων τότε 
Όνομα xai τὸν τρόπον ἀπεκέχριτό σφισιν. Ἔσιδη- 
ῥοφόρουν δὲ, νύχτωρ μὲν τὰ πρῶτα Éx τοῦ ἐμφανοὺς 
σχεδον ἅπαντες, ἐν m γε ἡμέρα ξιφίδια περὶ τὸς 
Ἀρὸν δίστοµα ὑπὸ τῷ Ἱἱματί ποκρυψάµενοι, 
υνιστάµενοί τε κατὰ ξυμµορίας ἑλωποδύτουν, ete, 
Post descriptum corum vestitum, scelera, rapi- 
nas, spoliationes occurrentium, cedesque, perse- 
quitur Procopius, quae hic omitto brevitatis studio. 
Sed alterum locum preterire non possum. Habet 
autem sic p. 39 ed. Aug. : Οἱ ὃημοι ἐν πόλει 


dendis moenibus, et opus ursisse, gregales ipsos B ἑκάστῃ ἐς βενέτους ix παλαιοῦ καὶ πρασίνους δι- 


operam struendis prestitisse. Custodiebant quoque 
urbem et urbis menia per absentiam militum, ad 
quos alias ea cura spectabat. Mauricius apud Theo- 
phylactam Simocattam ΠΠ. 8 : Περιφρουρεῖν 
τοῖς δηµόταις τὰ θεοδοσίου τείχη προτάττει, 
Theophanes o. 235,001 δὲ δῆμοι τὴν πόλιν διεφύ- 
λαττον ait, et e Nostri p. 250, idem concludo, ubi 
per absentiam imperatoris in castris agentis di- 
citur urbs augusta custodita fuisse tam a militibus 
oppidanis presidiariis, quibus nulla res cum pa- 
latinis erat, quam ab iis, qui subessent prefecto 
urbis. Quid si hi fuerint gregales, eo tempore 
prefecto urbis demandati, quo domestici schola- 
rum et excubiarum in castris agerent ? Tandem 
quoque, ubi opus esset, neque sufficerent milites 
ordinarii, mittebantur gregales in castra. Ita Ce- 
drenus p. 38060, ait Justinianum multos δη μοτεῦ- 
σαι, in greges, seu militiam provincialem, adscri- 

sisse, eosque Hunnis ingruentibus objecissc. Non 

Plitantum erant greges hi, sed etiam in municipiis. 
Procopius p. 129, Anecdota historie, ed. Lugdun. 
Venetos Tarsenses memorat. '(Thessalonice δήµους 
καὶ λαοὺς in Circum adductos confodiendos mili- 
tibus tradidit imp. Theodosius, et ceciderunt 
25000. Theophanes p, 62.]: Et sane cum in magnis 
quibusque urbibus essent Circi, necessario quoque 
circenses gregales erant. De turbis et flagitiis cedi- 
busque, quarum hi gregales auctores erant, duo 
insignes loci sunt apud Procopium, unus Ánecdo- 
tor. p. 31 sqq., unde illa tandum, que ad habitum 
earum fpruneat, afferam, alter in historie Persi- 
ce Ἱ. I. illius superioris heo ergo sunt particula : 
Tot; στασιώταις τὰ d; τὴν χόµην ἐς νεώτερόν τινα 
μετεδέθλητο τρόπον. ᾿Απεκείροντο àe αὐτοὶ οὐδὲν 
moie τοῖς ἄλλοις Ῥωμαίοις, Too μὲν γὰρ µύστα- 
κος xai τοῦ Ὑενείου οὐδαμῆ ἵἩπτοντο, AX αὐτοῖς 
καταχομᾶᾷν ἐπὶ πλεῖστον, ὥσπερ οἱ ΗἨέρσαι, εἰσαεὶ 


ᾖθελον. Τῶν δὶ dv τῇ χεφαλῇ τὸ ἔμπροσθεν ἄχρι ἐς D 


τοὺς ροτάφους ἀποτεμνόμενοι τὰ οπισθεν ἀποκρέ- 
µασθαί σφισι λόγῳ οὐδενὶ εἴων, ὥσπερ ol Μασσα- 
ica, Ad 07, xat Οὐννικὸν τοῦτο Ki εἶδος ixà 
ouv. Bcilicet Romani Byzantini. seu Greci, rade- 
bant barbam et tondebant capillum, ut ultra cer- 
vices non promineret, et partem aliquam frontis 
tegerel, pexis deorsum nasum versus crinibus, 
non retrorsum, ul nos facimus. Audivi morem 
illum tondendi Russis adhuc in usu esse. Gregales 
vero illi tonso sincipite usque ad verticem, reliquam 
comam intonsam sinebant retro pendere, ut olim, 
auctore Homero, Abantes, Massagete tempore 
Procopii, Turc& et Tatari nostro. Continuat Pro- 
copius : Ἔπειτα δὲ τὰ ἐς τὰ ἱμάτια εὐπάρυφὸι 
ἀξίουν ἅπαντες εἶναι, χομπωδεστέραν, T κατὰ τὴν 
Ὡιάστου ἀξίαν, ἐνδιδυσκόμενοι τὴν ἐσθητα. Κτᾶσθαι 
γὰρ αὐτοῖς τὰ τοιαῦτα ix τῶν 02 προσηκόντων πα- 


p*iv. Too δὲ χιτῶνος τὸ ἀμφὶ τὼ χεῖρε µέρὸς αὐτοῦ 


Πρηντο, οὐ πολὺς δὲ χρόνος ἐξ o0 τούτων τε τῶν Óvo- 
µάτων xal τῶν βαφῶν ἕνεκα — τά τε χρήματα δα- 
πανῶσι καὶ τὰ σώματα αἰκισμοῖς πιχροτάτοις 
προϊενται, xai θνήσχειν οὐκ ἀπαξιοῦσι θανάτῳ αἱ- 

ἰστῳ. Μάχονται δὲ πρὸς τοὺς ἀντικαθισταμένους, 
οὖτε εἰδότες ὅτου αὐτοῖς ἑνεχα ὁ Χίνδυνός ἐστιν, 
ἐξεπιστάμενοί τε ὡς, div καὶ περιέσοντχι τῶν δυσµε- 
νῶν τῇ µάχη, λελείψεται αὐτοῖς ἀπαχθῖναι μὲν αὐ- 
τίκα εἷς τὸ δεσμωτήριον, αἰκιζομένοις δὲ τὰ ἔσχατα 
εἶτα ἀπολωλέναι. Φύεται μὲν οὖν αὐτοῖς τὸ ἐς τοὺς 
πέλας ἔχθος αἰτίαν οὐκ ἔχον, μένει ὃ’ ἀτελεύτητον 
εἷς τὸν πάντα αἰῶνα, οὐδὲ συγγενείᾳ, οὐδὲ φιλίας 
δεσμῷ εἶκον, ἦν καὶ ἀδελφὸς, ἤ ἀλλο τι τοιοῦτό γε οἱ 
εἰς τὰ χρώματα ταῦτα φιλοστοργοῦντες διάφοροι 
εἶεν. Μέλει δὲ αὐτοῖς οὔτε θείων, οὔτε ἀντρωπείων 
πραγμάτων παρὰ τὸ ἐν τούτοις ν'κᾷν -- καὶ τῶν 
ἐπιτηδείων σπανίζοντες ἴσως -- ο) προσποιοῦνται, 
1v γε αὐτοῖς χεῖσθαι τὸ μέρος τοῦτο ἐν καλῷ μέλλγ᾽ 


C Οὕτω 4àp τοὺς στασιώτας χαλοῦσι. Μεταλαγχάνουσι 


^ 


ὃξ τοῦ ἄγους τούτου καὶ γυναῖκες αὐτοῖς, οὗ τοῖς 
ἀνδράσιν ἑπόμεναι µόνον, ἀλλὰ καὶ τούτοις, ἂν οὔ- 
τω τύχοι, ἀντιστατοῦσαι, Χαΐπε οὐδὲ tq τὰ θέατρα 
τὸ παράπαν ἰοῦσαι, οὔτε tp ἄλλῳ αἰτίῳ ἠγμέναι 
ὥστε οὐκ ἔχω ἔγωγε ἀλλο τι εἰπεῖν ἤ oy me vó- 
σηµα. Mitto, ne nimius sim, reliqua iusignis loci, 
e quo insania factionum quanta fuerit patet. Quem 
si conferemus cum Italis quibusdam medii evi 
scriptoribus, apparet eumdem furorem ad ltalos 
quoque transiisse, et tandem inde natos fuisse lu- 
dos illos equestres torneamenta dictos, nisi potius 
608 8 Saracenis Andalusie ad nostrates propagatos 
dicas. De factionibus est insignis locus apud 
Agnellum t. II. Script. Rer. ltal, p. 154, in fiae : 
Die omni Dominico, vel apostolorum die Ravennenses 
cives non solum illustres, sed etiam diverso: cetatts 
— post refectionem per diversas portas aggregatim 
egredientes αἱ pugnam procedunt, deliri et. insani, 
quando sine causa morti se subjiciunl — et que re- 
liqua de furore civili horrenda narrat. Concinunt 
que Aulicus Ticinensis, scriptor seculi xiv, de 
suis gentilibus babet : Ut autem a puerilia melius 
ad bellum doceantur, singulis diebus Dominicis ique 
festis quedam spectacula faciunt, qua battaliolg, 
sed. Latine convenientius bellicula nuncupantur. Di- 
vidunl enim civilatem in parles duas, quarum una- 
quaque multas sucietales sive cohortes aabet. Pugnal 
autem ad invicem ligneis armis, etc. Liquet succes- 
sisse his ludis ssepe crueniis nostras societates 
et exercilia sagittariorum (Schützen-Companien), 
el nostras 


(22) Comes murorum vel mentum erat qui rep&- 
randis moenibus, item militibus per mcuia excu- 
bantibus, τοῖς τειχειώταις preerex và. Gowr. νὰ 
Codin. p. 33. n. 99, ev DC. N. "how σου Sw 
χέων. 


99 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


x. —-m t m7 T -”- 


100 


proeurent. Prefecio etiam urbis id notum faciunt, A ζεσι (23) xal πᾶσι τοῖς σεχρέτοις (24) καταμηνὺουσι 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


et nostras areas, in quibus sclopeto et arcu juve: 
nes civici exercentur (Schiesgraben, valles jacula- 
torum appellamus), illis pratts de baltalia et circu- 
lis νο medio usitatis, et circis hippodromi, ut 
appellat Gualvaneus de la Flamma apud Murator. 
t. IL Antiquit. Ital. p. 833, ubi egregia de his lu- 
die tradit, et locum Augustini quoque exhibet, qui 
illustrando Procopiano superius allato egregie fa- 
cit : Quam apud Caesaream Mauritaniz, ai, populo 
dissuaderem pugnam civilem, vel políus plus quam 
civilem, quam Catervam vocabant, neque enim cives 
tantummodo, sed. etiam propinqui, fratres, postremo 
parentes ac fihi lapidibus inler se in. duas partes 
divisi per aliquot dies continuos certo anni tempore 
solemniter dimicabant. Appellat hic Augustinus par- 
tes illas pugnantes catervas. Quid hoc aliud, quam 
δήµους appellare ? Grecis est δηµος ὀρνιθων populus 
avium caterva avium. Conveniunt Italici mores cum 
Grecis in studio partium et exacerbatione animo- 
rum unius partis erga alleram : in genere pugna 
differebent. Apud Italos tote pene civitates, pueri 
senesque, committebantur, et rudibus, seu baculis, 
ad speciem ludicri, sed sepe non sine cedibus, 
pugnabant. Apud Grecos certabant equis polissi- 
simum commisse quadrige, interdum quoque 
cursu pedestri cursores cuique gregi proprii , gre- 
galihue reliquis spectantibus e gradibus circi, et 

ortantibus, plau entibus, clamore insano favorem 
aut contumeliam siguificantibus, item precibus ea 
ab imperatore, que sibi indulgeri cuperent, flagi- 
tantibus, eumque aut laudantibus, aut acerbis 
sepe conviciis impudenter proscindentibus. Apud 
Italos quoque credo partes seu catervas diverso 
sese vestitu distinxisse, idque intelligitnr e Rolan- 
dini Patavini Chronico |. I. ο. 10, quod ludum fa- 


tem deinceps candidas, auctore Philostrato, cujus 
hec sunt verba Vit. Sophist. p. 550 ed. Lipsiensis : 
Μετεχόσμησε xal τοὺς ᾿Αθηναίους ἐφήθους ἐς τὸ 
νῦν uz Ὑχλαμύδας πρῶτον ἀμφίέσας λευκάς. 
Téoc (2p δὴ µελαίνας ἐνημμένοι τὰς ἐκκλησίας 
περιεκἀθηντο καὶ τὰς πομπὰς ἔπεμπον. Ut hi ju- 
venes cum armis circumstabanL populum ín con- 
cione coactum, sic gregales cingebant in circo ple- 
bem, stantes vel sedentes in gradibus Circo proxi- 
mis et infimis, reliqua plebe e gradibus remotio- 
ribus οἱ altioribus spectante. Qux: omnia conside- 
rans nihil invenio nostris in institutis, quod aptius 
catervis illis comparari queat, quam cohortes 
civicas [Brügerwache), qui quamvis cives sint, et 
magistratui civico pareant, etiam in illis urbibus, 
ubi milites oppidaui, diversi a castrensibus, excu- 
bant, nihilominus tamen locum, et suos Capita- 
neos habent, et absque stipendio ex officio, per 
certum annorum numerum militiam civilem in- 
eruentam et nemini metuendam militant. *[De fa- 
ctionibus v. Bandur. p. 501. de eorum coloribus 
p. 644; Hec premittenda rnihi fuisse de δήµοις 
duxi, quod singulis pene paginis nostri codicis 
eorum mentio [iat. De ludis circensibus, et parti- 
bus catervarum in illis, dicendi amplior erit to- 
cus, quanto ad lib. I, cap. 65 pervenerimus, a 
quo rituum ocircensium expositio orditur. De De- 
marchis id unum adhuc habeo quod moneam, olim 
eos fuisse alytarchas appellalos, ut e vexato illo 
Theodosiani codicis lib. 11, de equis curulibus loco 
constat. Cujus appellationis facile patet ratio. 
Alytarchz olim apud Eleos in ludis Olympicis erant 
praefecti τῶν ῥαῦδοφόρων καὶ τῶν μαστιγοφόρῶν, 
uos ἀλύτας compulsores, ab ἀλύειν, ἀολλύειν, et 
do tiv compellendo, congregando appellabant, ut 


ctum, ail, in prato vallis, (alias prato Communis G qui irruentem in stadio turbam scuticis et fustibus 


dieto,] e! omnes contrate [δημοι, catervie] de Pa- 
dua, singulz?. videlicet ad unum et idem siguum ve- 
stimentorum [a una stessa divisa exponit Murato- 
rius! id est una caterva alba, alia rubra, alia pra- 
sina, alia veneta] se novis vestibus innovarant. Et 
tunc in praedicto loco de prato, doming cum militi- 
bus, [id est matronae summi loci cum equitibus] 
cum nobilibus populares, senes cum junioribus, ín 
magnis solaliis [id est gaudiis] exsistentes in festo 
Pentecostes et ante et post per plures dies cantantes 
εἰ psallentes tantam ostendebant lztítiam, Obtinet 
ille mos in prata communium post festum Pente- 
costes conveniendi, et saltando, potando, jacu- 
landis sagittis, explodendis sclopetis sese exercen- 
di, nostris in urbibus et pagis. Bimile quid caler- 
vis his olim erant apud Athenienses οἱ ἔρτδοι. 
Nam ut caterve he in omnibus πομπαϊς, processio- 
nibus solemnibus, cum sacris ad ecclesias, tum 


profanis in Ciroum, adesse debebant, et quodam- D 


modo securitatem prestare procedentibus adver- 
sus concurrentis plebecule vim et insolentiam: nam 
gcutis armale erant et hastis, ut ex Luitprandi ca- 
pitali loco constat , cujus hec gunt verba : Nego- 
tiatorum mullitudo capiosa ignobiliumque persona- 
rum ea solemnitate collecta [describit Nicephori 
Pboce processionem e palatio ad 8. Sophiam] ad 
susceptionem. [δοχήν] el. laudem [εὐφημίαν] Nice- 
phort a palatio usque ad S. Sophiam quasi pro mu- 
ris vie margines tenuit clypeolis tenuibus satis et 
spiculis vilibus dedecorata ;, ita oi ἔφηθοι apud 
Athenienses a decimo et octavo etatis anno usque 
ad vigesimnm debebant, dum populus in concione 
esset, circumsedere, et urbem obire atque vigi- 
lare cum scuto οἱ basta, publice pro concione 
datis ; habebantque hi juvenes περίπολοι vel cir- 
citores suum sibi vestitum, et olim quidem nigras 
chlamydes, e dono et instituto Ilerodis Attici au- 


reprimerent et compellerent, liberumque facerent 
campum currentibus aut alio certaminis genere 
defungentibus. Prorsus idem prestabant in Circo 
et in sacris processionibus ot 6r uóra:. Quapropter 
eorum demarchi recte potuerunt Alytarche fuisse 
&vo 'Theodosiano appellati. Conveniunt, ut e supe- 
rioribus patet, cum nositratium urbium Capilaneis 
civicis. 

23) Vox τάξις et. τάγμα illo evo fere tantum de 
militia usurpabatur, ut σέχρετον de officio civili. 
Τάξις est cohors speciose armata custodie et co- 
mitatui et pompe magnorum virorum, ut consulis, 
pretoris, prefecti urbi, et provincie oorrectoris, 
sed precipue imperatoris, addita. Georg. Alex. 
in vita B. Chrysostomi apud Fabrott. Gloss. Ced., 
voce Cubicularius : Ἡαρέστη καὶ ἡ βασίλισσα πρὸ 
τῶν θυρῶν τῆς ἐχκλησίας μετὰ πάσης αὐτῆς Φφαντα- 
σίας καὶ τῶν κουθουκλαρίων καὶ τῆςτάξεως cum 
omni sua pompa. αἱ cubicalariis, et ordine, id est 
militia pompatica corporis Augusti protegendi. 
Exempla plura habet Du Cange Gloss. Grec. h. 
voce. Erant autem plures tales ordines : ut sequen- 
tia statim docent ἑκάστη τάξις unusquisque ordo 
Erant Scholarii, erant Ilicanati, Numeri, etc. 

(24) Secretum et curia idem εδἰ. Secretum es: 
locus, in quo sedent judices pro tribunali, ait Vales. 
ad Ammian. Marcell. p. 97, ubi fuse de secretis 
agit. Secrela vocabant loca, ait Casaubon. ad Ve- 
piscum, ubi de megiiis pro ratione muneris quisque 
$uti tractaturi conveniebat. Conf. Goar. ad Codin. 
p. 74, et Gretser. p. 167. *[De Secretariis Du Can- 
ge ad Alex. p. 260, de secretario episcopi, ubi ab 
universo clero salutabatur. Idem CPlis Christian. 

. 255, et ad Zonar. Secretarium est quod Greci 
ιακονικόν appellant. Alteserr. ad Anasias. p. 58.] 
Conf. Du Cange Gloss. utroque. 


101 


DE CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


102 


περὶ τῆς τοιαύτης προελεύσεως, ἵνα ἑκάστη τάξις A ut viam imperatoriam, qua domini processuri 


xal ἕκαστον σέχρετον χατὰ τὴν ἰδίαν τάξιν x«l xarà 
τὸν ἴδ.ον τοῦ σεκρέτου τύπον (25) τὰ αὐτοῖς ἁρμόζον- 
τα προευτρεπίσωσι (26). Καὶ μὴν xal τῷ ὑπάρχῳ 
τῖς πόλεως (27) Ὑνωρίζουσι τοῦ εὐτρεπίσαι καὶ ἆνα- 
χαθᾶραι τὴν βασιλικὴν ἔξοδον, iv ᾗ µέλλουσιν ol 


sunt, et publicas omnes ad eam, qua ipsi transituri 
sunt, ducentes preparet, purget et prismate buxeo 
hederaque, lauro, myrrha, thure et aliis, quos 
tunc tempus fert, odoris ac variegatis floribus. 
exornet. 


δεσπόται προελθεῖν, καὶ πάσας τὰς ἐκεῖσε εἰσφερούσας λεωφόρους ὁδοὺς, iv αἷς µέλλουσι διέρχεσθαι ol 
δεσποται διὰ τοῦ πυξίνου πρίσµατος xal vig ix κισσοῦ καὶ δάφνης μυῤῥίνης τε καὶ δενδρολιθάνου (28) 
ταύτην καταχοσμεῖν xai ἄλλοις, ὅσα * ὁ τότε φἑρει χαιρὸς, εὐώδεσί τε xai ποιχίλοις &vgeat. 


B. Tài δὲ ἐπαύριον, ἤγουν τῇ ἡμέρᾳ τῆς αὐτῆς 
ἑορτῆς (29), ἕωθεν πρωΐας εἰσέρχονται ol πραιπόσι- 
τοι μετὰ πάσης τῆς τάξεως τοῦ κουθουκλείου clc τὸν 
χαθαλλάριον (30), καὶ * καθέζονται ἐχεῖσε. Too δὲ 


II. Postero seu ipso festo die primo mane pre- 
positi, cum omnibus qui ad cubiculi ordinem per- 
tinent, caballarium intrant, et ibi consident. Ma- 
gno autem et domestico papa palatium aperie nte, 


VARLE LECTIONES. 
8 ὅσα corr. Leich., ὅσοις ed. ex cod. ? xai deest in cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(25) Unum enim secretum alio habitu locoque B post xai et τε postes µυῤῥίνης omiserat R. in (exu). 


conveniebat quam alterum. 

(26) Gongruunt huc verba Nicete Choniatew p. 
952, ed. Ven.: Τῆς γενεθλίου ἐπ,στάσης d μέρας 
Χριστοῦ, αὐτός τε τὴν διάλιθον στολὴν ἡμφιάσατο, 
xal τοῖς λοιποῖς πᾶσιν ἐπετετάχει τὰς 


ρυσοὺφεῖς 
περιθέαθαι καὶ πλατυσήμους ἐσθῦτας. 


oros de- 


signat. 

do) Est ex antiqua Roma. Prefectis Urbis modo 
ὕπαρχος, modo επαρχος appellatur. Harduinus ad 
Themist. p. 480 ait prefectos urbis CPtano 359. 
Primum institutos et principes senatus fuisse. 
Quod intelligendum stricte de senatu urbano, qui 
τὸ πολίτευμα appellatur. Erat hec dignitas maxime 
auctoritatis. Absente imperatore regebat urbem 
una cum τῷ ἐναπομονεῖ, utex  Tactico militari no- 
stro p. 259 patet. Ex presente loco constat illum 
vias, per quas processio publica regia transitura 
esset, purgari, vestibusque, cereis et sertis, atque 
opere topiario ornari curasse. Sub eo erat τὸ ἱερὸν 
πραιτώριον, Vid. Script. post Theophan. p. 294. 
Ad ipsum pertinebat, penas in sontibus exsequi, 
quod in Circo flebat. Cujus rei passim exempla 
prostant upud Theophenem οἱ Cedren. Debebat. 
populo mandata Imperatoris, in foro Constantini 
pr&legere. Cedren. p. 790 : ᾿Αναφορὰν γράψας καὶ 
τῷ τῆς πόλεως ἐπάρχῳ δοὺς ἀναγνῶναι ἐν τῷ τόῦ 
μεγάλου Κωνσταντίνου φόρῳ τοῖς πολίταις ἐχέλευ- 
σεν. Titulus erat profectus et pater urbis μπαρ 
yos xal πατὴρ πόλεως est apud Script. Theoph. 
p. 287, et Agathiam in Epigrammale apud Ban- 
dur. Ant. lmp. Orient. p. 148.] Videtur titulis 
Patris Urbis cum titulo Profecti Urbis semper 
junctus fuisse. Vid. ad p. 30& dicenda. Et cum 
patricius idem valeret atque pater (nam patricii om- 
nes imperiales prime institutionis tempore quoque 
patres imperatoris appellabantur) patet ex eo quid 
sibi velit titulus Patricius urbis Romane, quem 
pontifices Romani imperatoribus genlis Francicem 
et aliis tribuebant. Notat enim patrem urbis Roma. 
*[Alberic. ad ann. 1084. Henricus rex patricius 
Romanorum constituitur, et a Clemente papa in 
imperatorem benedicitur, p. 188.]' Nota res de 
Carolo M. prefectus Urbis porro judicabat una 
cum magistro sacrorum officiorum ceusas patríar- 
che. Vid. Theophan. p. 133, nisi casus ille pecu- 
liaris fuerit. Precedebat populum in sacris pro- 
cessionibus, quibus imperator intererat, metu sedi- 
tionis subite ; ut e Theophane p. 128, et loco 
Theodori Lectoris a Goaro in notis ad illum locum 
citato constant. Erant adhuc alii eparchi, scilicet 
integrarum eparchiarum preftecti ; item ἔπαρχοι 
τοῦ στρατοπέδου, qurestores, de quibus alibi dico. 

(28) Leg. e membranis xai τῆς ἐκ κισσοῦ, xal 
δάφνης, μµυῤῥίνης τε καὶ δενδρολιθάνου, etc. (τῆς 


Δενδρολίοανος est rusmarinus, írutex, siquidem 
vulgares expositiones Lexicographorum sequimur, 
quod passim feci, botanices parum gnarus. Atqui 
δενδρολίοανον in Glossis Iatricis apud Du Cange 
Gloss. P. 302 fine redditur 'Exx(AtÀ μµέλεχκ it. 
Ἐκλὶλ ἐλμέλοκ] Arabice corona regis. Ita appellant 
Arabes melilo'um. Texeira l. I, de la Relucion de 
los Reyes de Pérsia, pag. 193 : Melek vale Rey, — 
y por este nombre me occorre la etimologia de la 
yerva que los medicos llaman Meliloto, y nos vul- 
garmentle Corona de Rey ; parece deducido del Ara- 
bigo, que la dice Equelilal Malek, que es lo. mismo. 
Conf. D. C. v. 'EAXOex µόλικ, µελήλοτον. Sed 'EM- 
γελ et χαλίλεγ quod eodem retulit Du Cange, illuc 
non pertinet, Eclil almalek, corona regis, est Ara- 
bibus inelilotus. Ahlileg aut Ehlileg et corruptiore 
ronuntiatione Halileg sunt myrobalani, phonico- 

alani. Du Cange v. Λεκλίλ que recte habet, et est 
ἀλεκλίλ, exponit Libanotis, λεκλίλ, f; λιθανωτίδα. Du- 
bium non est Libonatin et dendrolibanon idem esse. 
Ceterum de more vias, per quas pompa prccederel, 
floribus spargendi et opere topiario pretendendi 
credo e superioribus constare posse, et e loco 
Pauli Rhamnusii lib. 1II de bello CPtanos inter 
et Venetos initio seculi xin gesto p. 140, ubi 
pompam coronationis Balduiui Flandri in imp. 

Ptanum describit. Pompe apparatus, ait, sic ma- 
gnificus, uL Graci, qui in urbe erant, sumptluosio- 
rem non meminerint — ut veterum ([riumphorum 
splenzorem facile ezxaquaret. — Quin etiam quaa 
Blachernis palatio ad. 4ugusteonem atque inde ad 
Sophie edem et ad. Bucoleontem pompa transitus 
erat, festis frondibus topiario opere ingente« arcus 
sublatos, in vias undique et regionum compita [orum 
odorumque nimbos effundi videres. Nicetas, descri- 
bens, introitum Manuelis Comneni in urbem An- 


D tiochi», de Latinis Antiochenis, bec narrat p. 57: 


T7» εἴσοδον αὐτῷ slg τὸ πομπικώτερον ÓOteoxedaaav, 

τάς τε ἁγυιὰς καὶ ἀμφῦδους ἐπίπλοις xxl τάπησι 
διεκόσµουν, xal δένόρων νεοδρέπτοις χλωσὶ κατ- 
Ἠγλαϊζον, τὰς τῶν λειμώνων καὶ ἀνθέων χάριτας slo 
τὸ ἄστο µέσον διακηπεύοντες, Conf. cl. Wetsten. ad 
Nov. Test. t. I. p. 460. 

(29) Est more Grecorum recentium dictum pro 
τῇ ἡμέρᾳ αὐτῃ τῆς ἑορτῆς, aut pro τῇ ἡμέρᾳ t«5- 
τις τῆς ἑορτῆς. Sepe adbibent αὐτὸς pro οὗτὸς, 
p. 82, fine capitis 24, αὐτῇ (pro ταύτῃ) τᾷ ἡμέρᾳ 
μὴ συνεστ'ώμενοι τοῖς βασιλέυσι. Sic etiam αὐτήν 
pro ταύτην posuit Macedonius in Anthologia p. 

4, 181, penult. it. p. 224. penult. αὐτὸν Ἰωάννην 
pro τοῦτον. Polyenus ἐν αὐτῇ (pro ταύτῃ τῇ φυγῇ 
pag. 216. Natant exempla ubique librorum. 

Vj In membranis est καθθαλάριον. Videtur πο” 
men loci esse, in quo equi domari et cursu exer- 





103 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


104 


intrant sedentque in velo panthei : deinde vestito- A μεγάλου xal ᾿οἰκειαχοῦ παππίου ἀνοίγοντος (31), εἴσ- 


res intrantes, virgam Mosaicam ex oratorio S. 
Theodori, quod in aureo triclinio est, desumunt : 
mutatoriis cubiculi preefecti cum dietariis, qui ad 


έρχονται, καὶ καθέζονται iv τῷ βέλῳ (32) τοῦ παν- 
θέου (33), καὶ εἶθ᾽ οὕτως εἰσέρχονται οἱ βεστήτο- 
ρες (34), καὶ αἴρουσι τὴν Μωσαϊκὴν ῥάθδον (35) ἀπὸ 


ΥΑΠΙΗ LECTIONES. 


ceri solerent, catadromus equestris gymnasticus. 
Reitbahn, Francis manége, et subintelligi δρόµος. 
Δρόμος καθθαλάριος et ὀρόµος ἱππικός idem esl. 
Goar. ad Codin p. 70: καθαλλαρίἰκιον vertit. cala- 
dromus, domitura equi, arena, manége et similiter 
Du Cange Gl. Lat. v. Caballarium. Καθαλλάριοι 
gunt equorum domitores gymnaste, piqueurs. Ma- 
netho Ápotelesmat, mstus ap. Du Cange v. Βερεδα- 
ριος, jungit τοὺς καθαλλαρίους τοῖς ἱπποχόμοις et 
aliis similis hominibus. 

(34) Nempe τὸ παλάτιον. Habebat enim papias 
claves palatii, ejusque portias  reserabat alque 
claudebat idem, mane hora septima et decima, ex 
computo nostro, et post meridiem hora secunda 
atque quinta ; post quod tempus intrare nemini in 
pala 


res. Clerici palatini olim extra palatium habitabant, 
deinde post tempora Leonis Ármeni recepti sunt 
intra palatium. Quod etiam in curia Francica fuit 
observatum, ut constat ex Du Cange v. Eleemosy- 
narii regum Franciz, ubi citat veteres chartas, in 
quibus proceres jubentur extra palatium habitare, 
exceptis custode sigilli, majore domus, camara de 
nariorum, seu officio thesauri, capellanis, con- 
fessoribus, et eleemosynariis. Horum plerique de- 
prehenduntur etiam noctu diuque in palatio CPtano 
mansisse. Certe de ketonitis, sed ad camaram 
vel thesaurariam pertinentibus, et de clericis pa- 
latinis, seu capellanis constat. De Sacellio, seu, ni 
fallor, eleemosynario non dubitem. Magister tamen 
sacrorum officiorum seu majordomus, exlra pa- 


tium licebat. v. Leo Grammat. p. 469. Goar, B latium manebat seu pernoctabat. 


ad Codin. p.26 Du Cange ad Cinnamum p. 479 
fine. Commissi ejus custodie erant in carcerem 
palatinum abditi, ut ex historia Michaelis Balbi 
constat, et Cinnamo p. 135 fine. '(Papias laternam 
{η phasi lunari accendere solebat. Contin. Const. 
p. 123]* E nomine hujus officii, quod cum papa, 
seu sacerdote, congruit, concluserunt aliqui fuisse 
papiam sacerdotem ; probabili quidem sententia, 
argumento autem isto admodum debili, aut potius 
nullo. Nam papie nomen non ἃ papa, sacerdote, 
derivari debet, originemve traxit, sed ab Arabica 
voce Bab, poría, et inde producto gentili, Babi ja- 
nitor. Erat enim papias janitor palatii, el carceris 
palatini. Negare tamen nolim eum fuisse de cleri- 
cis palatinis; quin forte caput eorum fuerit. Quod 
Bi neges, non video qua ratione potuerit papias, 
quod a nostro lib. Il, c. 11, p. 317, dicitur, S. cru- 
cem ex ede palatina depromere, circumgestare, 
&doratum exponere, rursus reponere, secludere et 
reserare, quam tractare laico non licebat. Posset 
& p. 143 et 148, concludi papiam sacerdotem 
fuisse, quia ibi dicitur in solemni procerum con- 
ventu, instante alicujus ad patriciatrum promo- 
tione, thuribulum per consistorium circumferre et 
incensare; nisi ex addito ipsi mensuratore, qui 
certo certius clericus non fuit, constaret non re- 
ligiosam,sed profanam, pompaticamque suffumi- 
gationem ibi designari. Non dubito quoque castra- 
tos solos fuisse huic muneri admotos, certe Con- 
Btantini nostri tempore. Mutatos enim mores cum 
temporibus fuisse necesse esl, si verum sit quod 
perhibent,illum Joannem Cantacuzenum, qui dein- 
ceps imp. CPtanus fuit, gestasjue 8 se suoque 
tempore res litteris exaravit, initio rerum suarum 
fuisse papiam et prefectum cubiculi, quae ambo 
munera olim propria spadonibus fuere, fuit certe 
unum eorum ; neque unquam conjuncta in uno 
homine eodem tempore fuerunt. Tribuitur nostro 
loco papie titulus geminus, magnus et domesticus. 
Magnus quidem appellatur sive respectu ad vica- 
rium aut secundicerium ejus, Deuterum dictum, sive 
ex innata Grecis vanitate vel minimis quibusque 
dignitatibus πενιχραλάζον suum μέγας et πρῶτος 
preponendi, quam riserunt merito Goar. et Gretser 
ad Codinum, aliique. Constantini nostri etate ta- 
men ille fastus nondum tam intemperaunter, atque 
postea, grassabatur. Οἰκειακὸς autem appellatur, 
quod non publice minister rei, sed private impe- 
ratoris familie ascriptus esset intraque palsutium 
una cum ceteris clericis palatinis habitaret. Omnes 
enim intra palatium habitantes, et secreto alicuiseu 
eamere non adscripti, sed &ut corporis sacri, aut 
alatii custodie necessitatibusque curandis depu- 
ati, illi omnes erant οἰχειαχοί, domestici vel familia- 


C 


(32) Vox βῆλον tripliei notione gaudet apud 
Grecos recentiores, etin hoc nostro codice. 1) Idem 
notat atque Latinum velum, παραπέτασμα, quod 
pretenditur foribus auleum. 2) Fores quibus velum 
pretenditur et appendet. 3) Corpus aliquod proce- 
rum vel collegium, quod per vela sublata et fores 
patulas intromitlitur. Secunda significatio hic ob- 
tinet. Vid. ad. p. 107. De velis dudiciorum vid. 
Vales. ad Ammian. Marc. p. 203. Du Cange Gloss. 
lat. v. Velum. "(Ad primum et secundum velum, 
id est ad primas et secundas fores. vid. Alteserr. 
ad Anastas. p. 54, de dictione : Orent ad primum, 
ad secundum velum ; vid. Giornale dei Letterati 
XXIII, 333.]" 

(33) Pantheum videtur aut triclinium in vicinia 
Chrysotriclini fuisse, aut ejus pars, et nomen ha- 
buisse aut α multitudine imaginum pro eacris ha- 
bitarum et ibi spectatum atque veneratum exposi- 
tarum, aut ex eo, quod B. Virgini et martyribus 
alque sanctis omnibus dedicatum esset ad exem- 
plum Panthei Romani, quod illis ipsis temporibus 
magna in fama erat. Anastasius in Bonifacio IV: 
Eodem lempore peliit a Phoca principe templum 
quod appellatur Pantheon, in quo fecit. ecclesiam 

. Marie semper Virginis, et omnium martyrum. 


" Retentum ergo nomen ex pagana antiquitate, et 


D 


quod olim dfis deabugque omnibus sacrum erat, 
in novis numinibus, martyribus dictie et martyris- 
sabus, sacratum. Memoratur a Socylilze ἄρχων του 
πανθέου, et 4b anonymo Ταοΐῖσο, quem citat Du 
Cange v. πάνθεον, genus militum palstinorum, 
quibus nomen οἱ πανθεῶται. Videntur illi nomen 
ex eo habuisse, quod in Pantheo, seu palatio, seu 
parte palatii Chrysotriclini, excubarert, sub du- 
catu τοῦ ἄρχοντος τοῦ πανθἑέου, tribuni sui. 

(34; Vestitores sunt illi qui imperatori vestem 
srcram a vestiaritis altatam  cireumponebant. 
Disputant Goar. ad Codin. p. 25, n. 19, et Du 
Cange ad Alex. p. 285, de differentia vocabulorum 
veslilor, vestiartus el vestiarita. Fuisse discrimen 
inter vestitores οἱ vestiarios observatum dubium 
non est. At vestiarios et vestiaritas sepe confande- 

ant. 

(35) Fuit Virga Mosaica inter cimelia precipua 
imperii CPtani, ut patet e capite libri secundi 
quadragesimo, quo cimelia variis in edibus condita 
recensentur. Non puto, Grecos tam fatuos fuisse, 
ut erederent, ipsam virgam Mosis miraculosam se 
habere. Sed, ut inihi quidem videtur, facerunt ex 
argento aurove cum gemmis imitamentum illius 
virge, quod virgam Mosaicsm a similitudine dixe- 
runt. Habent adbuc virgam Mosis Rome, Florentie, 
Vienne Austriaes et Hannovere. Vid. Κοὶρ]οτὶ 
Itiner. p. 266, 378, 4908, 1218. 


E. 


105 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


106 


τοῦ εὐκτηρίου (36) τοῦ 'Avíoo Oz290p2u τοῦ ὄντος À eorum ordinem pertinent, tabulum, in qua vestis 


£v τῷ χρυσοτρικλίνῳ, καὶ οἱ τῶν ἀλλαξίμων (37) τοῦ 
γουθουκλείο», μετὰ καὶ τῶν τῇῃ τάξει αὐτῶν διαιτα- 
ρίων (38), αἴοηρσι τὸ ταθλίον 19 (30), ἐν ᾧ ἀπόχει- 
11:3, βασιλέως ἐσθὴς, xal τὰ κορνίχλια (40), ἅπερ 


imperatoria jacet, et arcas, ubi imperatoriae co- 
rone asservantur ; spatharii imperatorii arma, 
scuta bastasque imperatoris ; officium denique 
mutatorii stolam ejus sumil, et in octangulo cubi- 


VARIJE LECTIONES. 


19 «309A 7,» cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


bant. Proprie vestiarii erant oi ῥαφεῖς, sartores 
vestiarii, vestiaritae autem custodes sacrarum ve- 
stium et earum promi condi. Certe habet Du Cange 
Gloss. Gr. pag. 1285, iambos εἷς τοὺς ῥαφεῖς ἦτοι 
βεστίαρίους. Omnes illos uno nomine complectitur 
dictio οἱ ἐπὶ τῶν ἀλλαξίμων, vel ἁλλαξιμάτων. Ve- 
stitores, si ο[ΠοΙ1:Π spectes, deberent quidem spa- 
dones fuisse: id certe de hoininibus exspectures, 
qui sacrum corpus lam prope contingerent. Fuisse 
tamen barbatos, seu integros viros, ex eo patet 
quod pag. 4{ nostri codicis βεστιτορίσσας cumme- 
morari video, tqrores vestitorum, et p. 413, vesti- 
tores Syncleticis proceribus annumerantur, non 
basilicia. Erro nequibant eunuchi esse. Patet etiam 
ex eo, quod pag. 173 υἱ., dicuntur vestitores 
postquam iimnperatori chlamydem circeumposuissent 
ex ejus conspectu abire, quo imp. possit infulari, 
quia mos antiquus sit imperatorem coram barbato 
non infulari ; id est caput nudare, quod lieri debet, 
si dempto cameliucio stemma 8eu . infula impo- 
nenda est. Hos vestitores appellat Cinnamus p. 23, 
τοὺς ἐπὶ τῆς τοῦ βασιλέως ἁλουργίδος ὑπηρέτας' 
nam ipsorum officium id unum pene erat, ul pur- 
puream chlamydem imperatori injicerent. Nam 
erant alii, qui calceos et bruguas ipsi ministrarent, 
q5793::xi dicti, alii qui infulam imponerent, prie- 
positi nempe. 

(56) Eucteria oraloria, erant sacella, tam in 
aliis ecclesiis, quam in privatis vdibus constructa, 
ab episcopo consecrata, imaginibus et ara instruc!a, 
in qua sacra licebat peragere, exceptis diebus fe- 
stis majoribus. Vid. Du Cange Gl. Lat. v. oratorium 
et oraculum. Si in templis aliis essent talia εὐκτή- 
2:2, erant intra Bema, seu tribunam, et erant alii 
saneto dedicata, quam cui reliquum templum. 
Exemplum oratorii privatis edibus, aut cubicu!o 
adjuncti, babemus, przeter hunc presentem locum, 
apud Script. post Theoph. p. 8?*, ubi unum illud 
privatum εὐχτήριον duo βήματα, seu tribuaas cum 
arulis dicitur habuisse, unum pro B. V., alterum 
pro S. Michaele archangelo Jem Justiniani tem- 
pore !alia oratoria privata in usu erant. Innocen- 
tius Maronis presul, qui eum coram audivit, in 
epistola ad Thomalem narrat ejus ore hac : Ingres- 
sus sum in oratorium gloriosi Michaelis archangeli, 
quod est in Cochilo, et rogavi Dominum «dicens, elc. 
Lecum debeo notis Alemanni ad Procopium p. 72. 
Cochilum autem quid sit non exputo ; an erhysobilo, 
aureo velo. *[Da εὐκττρίῳ palatii, ubi quotannis 
feria quinta majoris hebdomadis paschalis S. Mat- 
thei Evangelium prelegebatur, v. Du Fresne ud 
Zonar. p. 51.]* 

(57) ΤΗ sunt ministri, qui mutatorias vestes 
imperalori porrigebant, quo sensu al ἀλλαγαὶ τὰ 
ἀλλχγματα, tpud scriptores, quorum loca Di Cange 
utroqoe Glossario collegit.,' Vestes pretiosas, quas 

osterior stas ἀλλάξιμα, et ἀλλαξίματα appella- 
ant, eas prior dicebat κατάχλειστα, quod arcis 
concluderentur ; unde ad Arabes transiit. mos, 
cujus in Alcorano exstant vestig!:a, vestes pretiosas 
appellandi, vesles reconditas. De vestibus χκχτα- 
x:z-o'; egit Salm. ad Tert. p. 128. Latini ad 
exemplum Gracie mutatoria dicebant, unde Ger- 
manico sermoni mansit vocabulum Gewand pro 
veste, quia nempe averiitur, abjicitur, mutatur 
alio, reponitur in arca. ᾽Αλλάσειν τινὰ est novis 


PaTROL. Ga. CXII. 


mundis splendidis vestibus indutis aliquem novum 
facere, reparare, et velut alium a priore hominem 
facere, apud Leon. Grammat. p. 460. Dicebant 
quoque Latini sequiores alterare pro induere. Vita 
S. NeoliAbbatis apud Du Cange Glosa, Lat. v. Alle- 
rare. Nonnunquam peregrinorum alteratus. induviis 
in ecclesia. pernoctabat. ltem parare, unde verbum 
Germanicum obsolescens parden, et parade : vestes 
splendida paramcenía quia illis sese parabant, id est 
exornabant, et. parattca. Hinc parator, aut sartor, 
aut indu'or, adernatcer. Consules paraticorum. lue- 
runt medio aevo consules, seu pretecti, mercato- 
rum. Vid. Du Cange v. Paratici, et Murator. t. II 
Ant. [tal. p. 8760, qui nempe paratica et paramenta, 
novos pannos, vendebant, In Ordine Romano est : 
Pontifex parat se solemnüer. rum ministris... para 
menlis tempori convenientbus... Interim rez vesti- 
bus militaribus indutus cum suis pr:elatis domesti— 
cis non paralis, id est οὐκ ἠλλαγμένοις. Qui nostro 
in loco oí τῶν ἀλλαξιμάτων dicuntur, sunt p. 81, 
οἱ ἐπὶ τῶν ἀλλαξιμάτων integra dictione. Comparari 
possint cum τοῖς a pendice cedri, τοῖς ἐπὶ τοῦ 
πήγµατος, si recte babet expositio Salmasii, existi- 
mantis id officium domus Augusta fuisse, cui ar- 
cularum et aliarum rerum e celro factarum cura 
erst. Nam vestes in ταθλίοις, ut statim sequitur, 
cedrinis asservabantur, quod id lignum vermes 
arceret, 

(38) Quales fuerint distarii, non satis bene novi. 
Anastasius p. 108, vertit aulici palatii : sed p. 39, 
retinuit vocem dimtarius. Fabroiius Glose. Cedr. 
atrienses reddit. Videniur additi cuique olficio ju- 
venes, preserliin nobiles, fuisse, qui per seplima- 
nas adjuvaren! eos, quibus additi esseat ; et quando 
adolevissent, e palatio amovebantur, οἱ o'ficiis 
preticiebantur. Du Cange Gloss. Lat. v. Dietarius 
monet, ita dictos fuisse, qui in dietas seu cia naculo 
ministrarent, mensas instruerent, dieelas mundas 
servarent. "(Horum ofticiugi erat, excubias pala- 
tiorum noctu et interdiu agere, ut ex Constant. 
Porphyrog. Continualore l. iv, p, 123, apparet, 
ubi, ot ἐν τῷ µεγάλῳ παλατίῳ xzzà τό dÀiuxóv τοῦ 
φάρου θιαιτάριοι memorantur. Menolog. 38 Julii, 
lufra apud Nostruin p. 135, οἱ θιαιτάριοι τῶν ὅλων 
διχιτῶν occurrunt.]' 

(39) Iu membranis est ταθλήν, quod eodem redit. 
Nan sepissime Greci recentes zc pro toc. et zv vel 
ιν pro tov scribunt. [ta στοµέν est apud "Theophan. 
p. 312, et librarius novie Griecie homo, e cujus 
codice Plutarchi Éroticus ad nos pervenit, seenis- 
sime Πεμπτίοτς, τίδην, clór, pro Πεμπτίδιος, τίδιον, 
τίθιε scripsit. Sed in posterum hse talia minuta 
non ΓΠΡΙΠΟΓΑΡΩ. Non male ᾖ{ἰοοιί  antecesgor 
meus ταθλίον pro ταθλήν reponendo. Neque male 
ego feci, in ea parte quam curavi, stricte inem- 
branarum exemplum in talibus sequendo. Τα- 
627» hoc loco notat arcam latam planam, qualem 
no«ratles Schubladen aut. Sehubkasten | appellant, 
Franci une layetle, un tiroir. 

(40) Sunt capsa rotunda, quales illo sunt, qui- 
bus pelliceas illas grandes chirothecas, nobis Müffe 
dictas (v. Du Cange Gl. Lat. v. Mufful*) condun- 
tur. Nomen habent a cornu, quo nomine Latini 
Sequiores omnem capsaim cylindricain cuicunque 
rei recipiende aptam et cujuscunque materie ap- . 
pellabant. Sic erat ipsis cornu atramentarium, sivo 


À 


P 


107 


CONSTANTINI PORPHYHOGENITI 


culo, quod in palatio Daphnes ὅ seu ante templum Α τὰ βασίλεια ἔνδοθεν περιφέρουσι 


108 


στέμματα (41), 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


corneuim, sive eburneum, sive fictile, sive melal- 
licum esset, V. Du Cange Gloss. Lat. v. Cornu, 
ubi ex Hugonis Flaviniacedsis Chronico citat 
capsam aureum insignilam reliquiis Xll. apostolo- 
rum, et cornua duo eburnea identidem reliquiis con- 
[erta. Cornua candelabrorum apud Anastas. in. Be- 
nedict. Ill, fuerintne manubria, an disci illi, qui 
guttas destillantes, aliasque sordes excipiunt, in 
dubio relinquam. Pari modo Latini sequiores has 
capsas vestiuriag, inlulis condendis peculiariter 
deslinatas calamariu &appellabunt, quod essent si- 
miles illis tabulis e&neis bracteatisve, quibus nos 
condere οἱ gestare calamos scriptorios solemus. 
Fortasse erunt quibus probabilior videatur deriva- 
tio a cornubus seu infulis. Seculo certe xit infulas 
seu tregumenta capitis cava, cucufas, (eo enim sensu 
νούθι infula ubique pouo) cornua et corneta. ap— 


pellabunt. Vid. Du Cange Gloss. lat. h. v. Sed 


nescio citiuane idem factum, et num Greci quoque 
infulas κέρατα appellaverint, vel xopv!x. Si fece- 
rini, quod in dubio relinquo, corniclia fuerint 
capsa, in quibus cornua seu inlulie servarentur. 
(41) Reddidi hano vocem ubique voce Latina 
infula, quo intelligo oucufam ornunentis variis 
certo quodam modo conformatam, eujus typi in 
nummis, apud Gosarum in fine Euchologii, apud 
Rhamnusium de bello Veneto cum CPanis, apud 
Baniurium, Du Gangium in Fam liis Byzantinis, in 
Dissertat. ad Joinville XXIV, in Dissert. de nummis 
evi medii, et alibi, ubi imperatorum Byzantinorum 
imagines conspiciuntur, ezstant. Sunt enim qui 
voce vitta et infula alitcr, atque nos, utuntur. Νο” 
cabulum venit ἀπὸ τοῦ στέφειν ab ambiendo, quia 
totum caput velut cassis amplectebatur. Dilfert a 2ce- 
φάνῳ corona. Στέφανος ᾿Ρωμαῖος Chronico Alexan. 
drino apud Salmas. t. 11, p. 851, est. circulus au- 
reus cum extantibus radiis acutis, velut dentibus 
serre ;qualisin nummis Romanis conspicitur. Στέμ- 
μα vero, a galea ortum, erat cucuía, cum circulis 
aureis uuo rotundo totum caput horizontaliter 
includente, et duobus sese ad rectos angulos se- 
cantibus semicircularibus, et superiimposita vertici 
plerumque cruce, cetera panno constans pretioso, 
gemmis et margaritis obsito. Anna Comnena mun- 
dum imperialem enarrans sic descripit το στέμμα. 
Τὸ βασιλικὸν διάδηµα, ait καθάπερ ἡμισφαίριον 
εὔγυρον τὴν κεφχλην διαθεῖ παντα (όθεν µαργᾶροις 
κοσμούμενον, τοῖς μὲν ἐγκειμένοις, τοῖς δὲ καὶ ἐξ- 
ηρτηµένοις. Distinctionem addit infularum imperia- 
lium ab iniulis Caesarum et minorum ; primum, 
quod hz non haberent catenulas, flectas, ut medio 
evo loquebantur, e margaritis et gemmis plexas, 
apud aurem utramque dependentes ; alteram, quod 
he non ieque accurate rotundae fuerint, atque infulee 
imperatorum; tandem quod iimnperiales crebrioribus 
margaritis resperse niterent, quam alie. ᾿Εκατὲ- 
poter γὰρ τῶν χροτάφων ὁρμαθοὶ τινες αἰωροῦνται 
(à μαργάρων καὶ λίθων, καὶ τὰς παρειὰς ἐπιξέοραι. 
Καὶ εστι τοῦτα ἐξῃρημένον τι χρημα τοῖς βασιλεῦσι 
στολῆς. Οἱ ὁὲ τῶν Σεοαστοκρατόρων καὶ τῶν Ka:sa- 
pev στέφανοι σποράδην ἔστιν ὅπου τῶν µαργαρων 
καὶ λίγων ἄνευ τοῦ ἐπισφα:ρώματος. De Ciesariciis, 
seu infulis Ceesarum, agemus loco suo. Quando usu 
recepta fuerint tales infulee mihi non liquet. Seculo 
quidem septimo adhuc in usu erant modo οἱ axíga- 
vot cuculis radiati, modo τὰ 0:207 p212, seu, quoad 
idem est, αἱ ταινίαι villa, seu lemnisci lati purpurei 
qui in occipitio religabantur ; si quidem fidem me- 
retur Nicephorus patriarcha CPt., narrans p. 39, 
Ileraclium, quo tutius lateret et aufugeret e suorum 
clade, οἴκτρόν τε x«i msvipyOv, ὡς ἂν ἰδιώτης τοῖς 
ἐντευξομένοιν φαἰνοιτο, περιθαλάµενος ἔνδυμα, τόν 
τε στέφανον τὸν βασίλειον [designat diadema] τῇ 
ὠλένῃ περιαψάμενος - - εἰς φυγην ἐτράπετο. [nvenio 


C 


quidem stemma jam in nummo Eudocias Auguste, 
uxori3 Theodosii junioris, apud Du Cange Famil. 
Byz. p. 67. Sed quia ea femina est, id exemplum 
non allezabo. Iuvenio porro quoque fizuraimn stein- 
matis iu nummis Leonis et Zenonis, et Autbemii 
ibid. p. 77. Quia vero opponi possit eas figuras ga- 
learum esse, non stem:natum, neque illos nummos 
urgebo. Veram in nummis Jus!iniani magni p. 88 et 
93, tam luculenter expressuin est stemina, ut ille 
absque coniroversía primus eo usus videri queat. 
Posset quoque monu:entum Ravennate, quod Ale. 
mannus ud Procopium primus dedit, et es eo repe- 
lit Du Cauge |. c. p. 97, in argumentum allegari 
(nam in eo Justinianus conspicitur infulutus) si de 
illius picture musive antiquitate certo constaret ; 
quam qui aequalem Justiniano vulgo faciunt, mihi 
quidem haud persuadent ut secum sentiam. [n 
nummissequentium imperatorum Tiberii. Mauricii, 
Phoce, Heraclii ipsius, conspicitur s:emma. Su- 
gpecta igitur illa Nicephori r.arratio est, et ad Ale- 
xandri M. aut vetusti alicuJus regis exemplum 
conlicta, Nam ex quo stemipatum usus invaluit, 
diadematum stricte sic dictorum usus desiit; neque 
argumentum prestat, adversantibus Cinnainus in 
his verbis p. 15 fin. de Manuele Comneno : περι- 
δυθεὶς [sic nove et solcece ille auctor pro induto, 
posuit, nam spoliatum antiquis notat] τὴν χλαμύδα 
καὶ ταινιωθεὶς τῷ διαδήµατι βασιλεὺς ὑπὸ παντὸς 
ἀνηγορεύετο τοῦ στρατοῦ. Auctor enim improprie et 
atfectate vocabulum διάδηµα usurpat, ut alii multi 
fecerunt. Erat igitur stemma nihil aliud, quam cu- 
cufa vel biretum cum corona aurea in una massa. 
Solebant sevi medii reges occidentales coronas 
uureas super bireto exemtiles el liberas gerere, 
sic ut possent demi, bireto capiti inherente. At 
imperatores CPtani coronas suas non superimpo- 
nebant biretis suis, sed simul cum his illas indue- 
bant, ut res duas in una massa coherentes. Conf. 
Du Cange v. Almutium, ubi citat hunc locum : 99 
grandes perles rondes pour. mettre en l'uumuce. qui 
soulint la coronne du roy à la feste de l'estoue. He 
αι [vocabulum Germanicum cum praeposito 
Arabico articulo al. Mütze adhuc dicimus pro bi- 
reto vel cucufa.] imperatoribus convenicbant ut 
laicis et militaris ordinis hominibus cum τὸ φιάλιν, 
vel cucullus aut cappa, clericorum esset ; et vide- 
tur hec in vestitu capitis distinctio Jum antiquis 
lemporibus obtinuisse. Theodoretus iv Hist. Ec- 
cles. 12, οὗτος [de Eusebio Samosateno loquitur,] 
πολλὰς τῶν ἐχκλησιῶν ἐρήμους ποιμένων εἶναι µχ- 
θὡν, στρατ!ωτικὸν ἀμπεχόμενος σχημµα, καὶ 1:303 
καλύπτων τὴν xtQxÀTv, τὴν Συρίαν περιῄει πρεσθ»- 
τέρους γειροτονῶν xal διακόνυς. Gestarunt igitur 
imperatores Βἰοιωπηᾶ ut milites, et summi militum 
magistri, pro galea, quicum tam prope convenit, ut 
quod paulo ante dicebam, in numinis postremorum 
imperatorum,quorumimagines nummis incus*e dici 
possunt zaleain. gestare, dubium sit galeamne illa 
liguraun stemma significet. Seldenus etiam plerum- 
que galeas hiec stemmata appellat in libro de titulis 
honorum. Vid. Menolog. Basil. t. ll, p. 112, ubi 
stemma et habitus Constantini M. synodo Nicene 
presidentis exhibetur. De diademate priorum impe- 
ralorum, cui deinceps steinma successit, egit Vale- 
sius ad Ammian. Marcell. p. 286 a, de coronis 
impp. et regum antiquis novisque copiose dixit Du 
Cange diss. XXIV ad Joinville. |v. Anna Comnena 
l. it, apud Du Cange ad Joinville p. 207. De corona 
imperatorum, eaque precipue, qua usus fuit Caro- 
lus M., v. Aleman. ad Partet. Lateran. p. 4U., de 
corona cum tintinnabulis Alteserr. ad Anastas. p. 
146. Coronam Hungaricam Belius dicit opua arüb- 
cis Greci esse. Notit. Hungar.] 


Μου π 


109 


ΡΕ CERIMONIIS AULJ/E BYZANTIN/E LIB. I. 


110 


καὶ οἱ βασιλικοὶ σπαθάριοι (42) τὰ βασιλικὰ αἴρου- A Saucli protomartyris Stephani est, reponit. Spa- 


σιν ἁρματὰ τε xal σκουτᾶρια xzl τὰ ὀύρατα (43), 
καὶ 1, μὲν τῶν ἀλλαξίμων τάξις φέρει τὴν βασίλειον 
στολὲν, xai ἀποτίθησιν iv τῷ ὀκταγώνῳ κουθον- 
χλείῳψ (AM) τῷ ὄντι ἐν τῷ παλατίῳ τῆς Δάφνης (45), 


tharii aruia portantes, cum ipsis in onopodio stunt, 
et postquam domini, scaramangiis induti, e Sacro 
cubiculo processerunt solita-que preces iu coneha 
aurei triclinii, ubi domini 8 Dei nostri divina οἱ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(42) Erant corporis sacri custodes, genere nobi- 
les, qui coram imperatore procedente arma ejus, 
id est scutum et hastam, herebunt, ut ex hoc loco 
patet. "Vid. Du Cange ad Alex. p. 259,]* abemus 
in historia Byzantina frequentes prolospatharios, 
spatbarios et spatharocandidatos. Postremos hos 
interpretatur Nicephorus Gregor. ᾿Ασπιθοφόρους 
Recte quidem ab arinis et munere illa gestandi. 
Sed et spatharii atque protospatharii eadem ge- 
Stabant, Goarus ad Codin. p. 25, omnes epathurios 
protospatharios fuisse scribit, in quo fallitur. Neque 
solus imperator spalbarios habebat, verum etiam 
magistratus superiores,ut e Theophane patet p. 363, 
ubi ὁ κατὰ Brcio el ὁ κατὰ 'Iusolou πατρικίου σπαθα- 
p:os est Bisiri e£ Himeri spathartus. Ubi non recte 
verlit Goarus. Appellati fuerunt a σπαβη, epatha, 
longo et lato gladio, quem manu gerebant. 

(43) Vario signiflcatu adhibetur a Grecis voca- 
bulum ὅπλα, appa et ἅρματα, quod postremutn, 
ἅρμα pute, & Latinis traductum et videatur, et 
vere fuit, ad Grecos, pervenerat tamen ab hi3 ad 
illoa, et in origine bene Grazuin est, ab ἄρω, apto, 
insiruo, insirumentum, eoque uti non dubitavit [8- 
stidiosus alias et pro sua etate elegans, «ed nobis 
hodie ridiculus, verborum veterum affectator Ni- 
ceiag pag. 35, ἐπιτάττει δειπνοποιἠσαντες παντας 
Ἱπποχορυστὰς γινέσθαι, καὶ τῶν ἁρμάτων [id esl 
ὅπλων] αὐτῶν ἐπιμεληθῆναι, ὡς εἷς νέωτα τοῖς 
Τούρχκοις πολεμήσοντας πρωϊαίτερον. Ambigo igitur 
dieainne ἄρματα hic luci gladios tantum, au! lori- 
cas designare, an, quo magis vergo, postrema, t 
τε σχουτἆλια xai τὰ δόρατα (Bio eniin leg.) esse 
epexegesin superioris τὰ βασιλικὰ ἅρματ. Non me- 
mini vocem ἆἅρμα pro gladiis posilam reperisse. 
Pro loricis quidem ponunt hodierni Greci, uti 
etiam ὅπλον. Vid. cl. llemsterhus. ad Aristophan. 
Piutum vs. 450. At rmnulto frequentissiine οἱ Latioi 
et Greci, cum novi, tum vel vetustissimi quique, 
ὅπλον ut ὅπλα, item area, quod illi respondet, pro 
scu/o ponunt. v. Salmas. ad Hist. Aug. t. I, p. 212, 
et 1I, p. 3514. Inde est quod scutum tractare ei arma 
rotare idem sit. Quod pluribus exemplis evicit Du 
Cange v. Arma. Glossw veteres Πέλται, μικρὰ ὅπλα 
|scula] ἔχοντα χύµθαλα προσπεπηγύτα, ἅπερ λέ- 
γουσιν οἱ ᾿Ῥωμαῖοι ἁρματώρια. Quo loco sunt x5u- 
62Xz idem atque x^u9ot, bulbi, nodi, umbones vel 
umbilici enei ferreive, buecula, mediis e clypeis 
eminentea,ad excipiendam et retundendarm ictuum 
illstorum vim. Κύμθαλον et κόµθος est omue νῦον, 
tumens in formam sphericam. Ipse Noster p. 176, 
τὸ δὲ ἆρμα fjyoov σκουτάριον dixit. Hinc jam intel- 
ligatur ratiocioium Diodori Siculi 1. xv, 44, p. 36, 
vs. 88, con-tetque illi loco de integritate sua. Οἱ 

zb τῶν ἀσπίδων πρότερον ὁπλῖται καλούμενοι, τότε 
ἀπὸ τῖς πέλττς πελτασταὶ μετωνομάσῄησαν. Argu- 
menta,quibus locum illum impugnat H. Stephanus, 
gpeciosa quidem sunt, recte tamen eum tuetur ol. 
Wesseling. lta quaque idem Diodorus XVII, 18, 
p. 173, 67. τὸ μὲν ἴδιον ὅπλον ἀνέθηκε τῇ θεᾷ [Mi- 
nervm]. τῶν δ᾽ tv τῷ νεῷ κειμένων ὅπλων τὸ 
χράτιστο» ἀναλαθὼν καὶ τούτῳ καθοπλισθεὶς ἐχρή- 
σατο. Clypeum ibi significari vltro patet et e 
p. 175. Ápud eumdem XVIII, 27, p. 278, gunt ol 
$1Ào26pot scutarii, sculis οἱ hastis, que nunquarr 
separabantur, armati, eoque respectu opponuniur 
ibi τοῖς µηλοφόροις, iis qui σπαβοθάκλ.α seu rontos 
preeferratos cum pomis in fine gererent. "Ὅπλον 
'AUnvalnc 14 carmine Luoillii in Anthologia p. 154, 


B 


C 


D 


ult. ed. H. Steph. est egís paliadis, et p. 204. 


^. 9 


"Apsssv: ο) 'Ofloui8olo Φόνῳ πκεκαλυμμένον ὅπλον 
» , , - ' 
Καρύσσει. θυρία, Ζεὺ, Λακεδαιμονίων, 


Ipse jam. Aristophanes ὅπλα pro scuto posuit in 
Vespis vs. 819, collato versu 590. Qu! enim ipse 
est νεο ὅπλων Cleonymus, hic est ὁ ἁτπιδόόλης, 
Hecte quoque sententiam Cornici reldidit οἱ. ttem- 
sterhusius in Avibus vs. 390. Pindaro quoque ὅπλα 
ἀπ᾿ "Apytoc sunt Argiva scuta, eo loco quem Athe- 
neus {, c. 22, initio citat, ab interprete non recto 
acceptum. Pari modo Latini se in arma colligere 
dicebant pro se sub sculum recipere. Virgilius : 


Substiti! /Eneas et se culleg:?t in arma 
Poylite subsidens. 


Medio etiam vo armia pro scuto dicebant. A. Cu- 
theis de gestis Spoletiuorum apud Lu Cange 
v. Grampha. ÁAntecedebant eum sui familiares ur- 
mati cum tabulartis el clypeis depictis cum grampha, 
id est clava, seu cestu] ipsius arma, |id est scuto] 
el ensibus el spathis nwudis.Inde manavit Francicum 
les armes, pro insignibus gentilitiis. Nam cum ve- 
teres equites ins'gnia sua quisque gentis in artnis, 
hoc est scutis, gererent, inde factum est, ut id 
quod in armis pictum essct, armoruin ipso nomine 
metonymice diceretur. Sculi talia cum insignibus. 
et spatharit vel candidati regii cum hasta scutum 
tenentis videre est imaginem in illa IHtavennate Ju- 
stiniani M., de qua paulo an!e dixi, apud Aleman- 
num et Du Canye Fur. Byz, item apud Ciampin. 
t. 11. Monum. Vetust, tab 22. Qui imperatoribus 
CPtanis astarent spitharii, nud candidati, aut pro- 
teclores, arrnmati eraut ecuto et hasta ; erant arini- 
geri eorum ; quoniam ipsos imp. aria gestare non 
decebat. [nde scutarii. olim dieli τὰ a2! τὸν βα- 
σιλέα cxyuita, auctore Zosimo L|, p. 183. Couf. 
Vales. ad Amm. Mareell. p. 352. Unde patet di- 
ctionem Nostri p. 237, τὸ ἅρμα γρατεῖται recte 
redditam a nobis fuisse arma, id ext scuta et hastae, 
tenentur, et apud Geurg. monach. p. DÁl, μετὰ 
ἁρμάτων vertendum esse cum stipathoribus scu atis, 
vel armigeris. Nam, ne dicamus dietionem eam ibi 
sigoificare cum magno numero curruum, vel pro- 
cerum in curribus procedentium, facit mos aula 
CPtane, quo non licebat alii cuiquam curru vehi 
in processione publica, si imperator curru vehe- 
relur, se4 omnes proceres aut pedites obseque- 
bantur, aut, magno bonore affecti, equites Ex eo 
tandeq) quoque factnm, ut Άρμα nomen esset loco 
in Circo, ubi armigeri in armis, hoo est, scutati et 
hastati stabant, de quo inferius. 

(44) Palatia mstiva vel porticus oc!angulareg 
editicandi mos adhuc in Oriente obtinet, ut e Della 
Valle liner. ]. 1v, 14, constat, qui tala edificia 
rotunda, aut multangula, deambulationibus deati- 
nata, in quorum planis tectis, que tamen podia- 
mentis seu pectoralibus carent, deainbulari, ludi 
quoque pila, non sine temeritate, sepe cum vile 
jactura solet, perhibet a Persis et Turcis Giusek 
appellari. Corridore, 8i bene memini, tales galeri: 
in cireulum, seu rotundum, seu angularem, in- 
tra eese revoluta et redeuntes appellantur ub [talis 
et Francia. 

(45) In oimnnibus imperii Romani majoribus ur- 
hibus, illia certe, qui circum baberent, aut thea- 
trum, vel amphitheatrum, et ludos ederent, erant 
quoque Daphnee, id est tribunalia, vel basilicee, in 


111 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


112 


sacra imago in throno collocata est, peregerunt, A ἤγουν πρὸ τοῦ ναοῦ τοῦ ᾽Αγίου πρωτοµάρτυρος Στε- 


prepositi & velo panthei intrantes, dominoa ado- 
rant : qui statim vestes suas auro pretextas in- 
duunt, et per excubias egrediuntur. In sigmate 
custodia corporis, que manclavium et heteria vo- 
catur, et logothetes cuin. prefecto caniclei, proto- 
gecretario ac protonotario eos excipiunt, et facta 
salutatione, cum ipsis procedunt. 


φάνου (46). Oi δὲ τὰ ἅρματα φέροντες σπαθάριοι 

- * - 9 Di ^a. RJ 
ἵστανται μετ αὐτῶν ἐν τῷ ὀνοποδίῳ, καὶ δὲ τῶν 
δεσποτῶν ἀπλ σκαβαμαγγίων (47) ἐξιόντων τοῦ ἵε - 
po3 κηιτῶνος (48), καὶ τὴν συνήθη εὐιὴν ἐν τῇ 
κόγχη τοῦ χρυσοτρικλίνου, ἐν ᾖ Ἱστόρηται dj τοῦ Κυ- 
plou ἡμῶν καὶ 8so9 θεοείκελος ἁγίᾳ εἰκὼν (49) ἐπὶ 
θρόνου Χατεζοµένη, τῷ Θεῷῴ ἀποδιδόντων, εἰσέργον- 


. I " L M ^ 7) ; nz -— : TY } &" 
τχι οἱ πραιπόσιτοι ἀπὸ τοῦ βήλου τοῦ ανθξου, καὶ προσχυνοῦσι τοὺς Οεσπότας (50), xai εἶθ᾽ οὕτως 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


quibus lauree victorihus imponereutur. Qui mos vi- 
ctoribus coronas in talibus tribunalibus Daphnis di- 
ctis tribuendi non a Diocletiano coepit, quod conjici 
osset e verbis Malale t. 1, p. 407, ἐν τῇ θείᾳ αὐτοῦ 
θιατάξει ἐκέλευσεν ἐν Δάωντῃ δαφνοῦσθαχι τοὺς ἀαγωνι- 
ζομένους ἐν τῷ ἀγῶνι Ὀλυμπίων, nempe Auatioche- 
norum, non Pisanorum. (Idein Malala t. 11, p. 62, 
Λαφνητικὴν Antiochi. nominat, subintellige Busi- 
licam, aitque duas ejus portas a Theodosio laminis 
aureis fuisse tectas.) Nam Daphnen Alexandrinam 
nominat Chronicon Alex. annojam tertio Com modi. 
Posesunt tamen, ut verum !atear, b» Daphne 
aliunde quuque nomen habuisse; sive quod ibi lau- 
rela essent, sub quibus deambularetur, sive quod, 
auctore Codino, nescio quanta fide digno, consules 
Kalendis Januariis a populo coronas laureas in 
illis Daphn.s acciperent. Nugacitas et inscitia, πο: 
vorum Grecorum circa veteris Romse ritus mihi 
bene perspecta facit, ut suspectam hane traditio- 
nem habeam, quam alibi legisse non memini.Con- 
ficio ex his, Daphnem CPtanám prima ex institu- 
tione fuisse triclinium seu basilicam illam, in qua 
lauro vel palmis coronarentur victores circenses 
(nam procul a Circo non aberat); et in qua coronas 
primum solaa laureas, dein et has, et simulaureas 
quoque, solebant ab urbe sua regiu redeuntes e 
castris cum triumpho imperatores, aut alias, acci- 
pere. Et quia posterioribus seculis in laurearum 
locum succedebant aurex corone seu circuli, quos 
brachiis inserebant gestantes,hinc Daphne accrevit 
quoque nomen τοῦ Στεφάνου uti eliam ex co, quod 
imperatores ibi solerent στεφανοῦἼσθα!, coronam 
nuptialem induere,et benedictione patriarchali cum 
sponsis suis copulari. Sed ut fuit Grece plebis 
incredibilis nugacitas sequioribus scculis et igno- 
rantia, fieri non poterat, quin populus meros san- 
ctos sorunians, e nomine sdificii Stephani, S. Ste- 
phanum efliceret, cui etiam templum ibi conditum 
fuit, in quo et imperatores boni ominis gratia 
corunam nuptialem accipiebant, ot oblatas Sibi ab 
urbe rezia coronas aureas laureasque deponebant 
aeservandas, Erat autem Daphne, cum aede S. δί0- 
phani, quam 1lla continebat, pars Augusti, seu 
palatii imperatricis Auguste, de quo deinceps. 

(4) * [Orstorium hoc a Pulcheria Augusta S. Ste- 

hano dicatum in .Daphne etiam "lheophanes 
p. 374, statuit, Εὐκτήριον, inquit, τοῦ Αγίου Exi- 
Φάνου ἐν τῇ Δάφνῃ. (Acta. SS. 11 Aug.) V. Cangius 
CPI. Christ. |. vi, p. 137." 

(47) I4 est µετς σκαραμαγγίων. 9806 apud re. 
centes Grecos et in hoe libro ἀπὸ pro μετὰ positum 
occurrit, presertim si de amictu sermo est. Usus 
ille particule vetustus et probus est, rarior tamen 
apud veteres. Ita usurpavit Áppianus p. 33, 14, ed 
Rob. Stephani : ἀπὸ χουσοῦ καὶ λίθων πολυτίµων 
ἔστεπται; et Plutarch, Vit. t. 1, p. 405, απὸ κραυγῖς 
pro μετὰ xp. dixit. Polyenus p. 228. (vi, 6) κά- 
λαθος ἀπὸ χόπρου (id est μετὰ xompou) sporta fimo 
plena. (Ita enim ibi leg.) De scaramangio dico ad 
p. 254. . 

(48) Caton (quam vocem relinendam in mea 
. Ínterpretatione putavi) est. cubiculum imperatoris 
interius, in quo dormit, ut cubiculum est conclave 


B 


exterius, in quo per diem agit, quando solus est. 
Coton erat irtra cubiculum, hoc coram illo. In cu- 
bieulo dormiebat ó παρακοιµώμενος, et. excubabat 
ὁ παραχαθήµενος, τοῦ Χοιτῶνος. Conf. Goar ad Co- 
din. p. 33: Vales. ad Aminian. Marcell. p. 324, ubi 
memoratur aliquis, cui Constantiniani thalumi cura 
commissa, Yel προεστὼς τοῦ βασιλ.κοῦ κοιτῶνος, ut 
Socrates appellat. Erant hi catonite diversi a 
cubiculariis, et illis nobiliores, qua de re infra 
dicendum erit ad p. 13. Dicitur hic imperator e 
cotone in inagnam illam salam  Chrysotriclini 
egresi, ubi thronus stabat, et ipse presidebat 
congregato procerum consistorio, ibique sub con- 
cha, hoc est apside vel lacunari arcuato, adversus 
imaginem Christi crucifixi adorasse,tuim se parasse 
vestibus, antequam proceres salutatum adinitteret. 
Habueritne penes se imperator, etatim atque lecto 
surgerct, puellas nobiles et formosas, que aquam 
porrigerent manus lavanli, et pectinem comam 
ordinaturo, non dixerim. Dubito tameu valde,num 
habuerit, cum apud Nostrum quidem non tantum 
ejus rei nullat fiat mentio, sed etiam memorentur 
spadones νιψηστιαριο: vel inalluviarii, et barbam 
ciesariemque pectendi officium procul dubio ad 
eosdem aliosve apadones cubicularios pertinuerit. 


C Ait quidem Ordericus Vitalis |. vit, narrans de 


captisab Alexio Comneno et et CPlin translatis atque 
in gyneceum Augrüste abditis filiabus Roberti 
Guiscardi, officium earum fuisse mane, dum im- 
perator GPtanus. de. strato. surrexisset. manusque 
ablueret, mapputam εἰ pectinem. eburneum afferre 
el burbum imperatoris peclere. Sed aut particularis 
ille casus fuit, et institutum Alexii, quod cum ipso 
exspiravit, quo volebat exosissimum sibi hominem 
urere et. deprimere, aut Ordericus falsa traditit, 
quod potius videtur; ut multa Latini de Grzcis, 
et vicissim hi de illis, ignorantia recti, odio, cri- 
minandi et. denique nugandi libidine, qua ista 
secula laborabaut, absurda et ridicula commenti 
&unt. Quod nobis hic est Cato, id cuminatam dor- 
miloriam appellat Monachus Sangallensis, Ἱ. v, de 
Carolo M. narrans. Finilis luudibus matutinis cum 
rex [ος ecclesia] ad. palatium vel camiuatam. dor- 
mitoriam. calefaciendi se. el ornandi |id est vestibus 


D Parandi] gratta rediret. 


(49) "| Edessena videlicet, quam Romanus Leca- 
penus imperator diu multuuique expetitam tandem 
a Barbaris impetraverat, et quam in solemnibus 
festorum in imperatoris tbrono collocatam fuisse 
ex hoo loco apparet.Unice hoc confirmat Constan- 
tinus noster in oratione de imagine Edessena xai 
τὰ τῶν βασιλειῶν, etc.] Nolim viro doctissimo 
assentire. [mago de qua hic sermo es!, diversa ab 
Edessena, erat aurea, et semper eodem fixa loco. 
Edeasena erat lintea et in Sancta Sophia asservaba- 
tur. Illa imago erat ad altitudinem hominissedentis 

rocera, el sedebat in throno, qui ad dextram 
imperialis stabat. Possisne talia legens mentem 8 
memoria Jovis Olympii Phidiaci cohibere?Sed quid 
ego vitium accuso, humane nature intexium et 
arte nulla expugrandum ? 

(90) Necesse est, ut dictioni horum temporum 
asssefiamus, qui, quamvis de uno imperatore lo- 


113 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


114 


ῥάλλουσιν (51) οἱ δεσπόται τὰ ἑαυτῶν χρυσοπερίκλειστα (52) σαγία (53), xal ἐξίασι διὰ τοῦ φύλακος (54). 
Ἐν δὲ τῷ σίγµατι (65) ἐκδέχεται αὐτοὺς τό τὲ µαγλάθιον (50) xai d ἑταιρεία (57) καὶ ὁ λογοθέτης (58), 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


querentur, lamen in plurali efferebant : Domini A eos ignorasse quid fuerit. Dicunt modo 


faciunt hoc vel illud, οἱ ócanózat βάλλουσιν τὰ Ἱμά- 
τα ot δεσπόται ἐξέρχονται pro: Dominus induil 
vestes, dominus egreditur. Docebimus iníra vel 
ipsis Augusti Cesaris temporibus et multo anti- 
quioribus jam fuisse in usu positum, bominem sin- 
gularem in plurali compellare, aut de eo velut de 
pluribus loqui, qui mos hodie apud omnes 
politiores gentes obtinet. Titulus autem 069- 
spotes absolute positus imperatorem Augustum 
nolat, ut e nummis, variisque hnjus Cudicis locis 
patet. Appellationes δεσπότης δέσποινα et ὀοῦλοι 
intruducte sunt a Justiniauo et Theodora. Vid. 
Procop. Anecdot. p. 134. Titulus, qui diznitatem 
C»sare inferiorem specialiter nolat, recentior est, 
non tamen tam recens atque putat Du Cangius 
asserens ad Cinnamum p. 468, dignitatem l'espote 
a Michaele Calephate demum fuisse institularm. 
Nam apud Nostrum |. 1, ο. 27, p. 302. Heraclii 
Magni filii duo, Constantinus et David, meinoran- 
tur despotz ; et illi quidem Augusti tribuitur titu- 
lus : Constuntine Auguste, tu vincas ; hic autem a 
patre dicitur e dignitate despota ad dignitatein 
Cesaris fuisse promotus. 

(51) Induunt. Vecbum βάλλειν pro induere nobis 
Grecis est admodum familiare. BiAAetv τινὶ σαγίον 
est apud Theophan. p. 238, item ἐμδάλλειν apud 
eumdem p. 240, τὴν χόμην ἑλόμενος Ἱερωσύνης 
ἀξίαν ἐνέδαλλεν, passus comam sibi demi, induebat 
habitum clericalem. Frequens Grecis dictio βάλλειν 
µε τανο-αν, induere  poinitentiam, de qua dicam ad 
p. 300. Saimas. ad Hist. Aug. t. Il, p. 437, com- 
paratcum Latino mittere, vestem, et Francico mettre 
son habit. 

(52) Quas auream periclisin seu oram pratextam 
habent ; v. Du CangeGl. utroque. Hinc emendanda 
glossae, in quibus Altegatio, parartisis. L. periclisis, 
περίκλεισις, Nam attogatio est id, quod loge appa- 
nitur. Cogitavi quoque arrogalio, paraclists. παρᾶ- 
z^T7,7:,. Medio evo vocem periclysis (sio. scrihi so- 
let) adibebant etium Latini, v. Du Cange Gloss. 
Lat., et dicebant quoque de aureis listis. Qua vox 
est germanica. Leisie notat oram rei. 

(53) Sunt saga, nescio an veteribus ejusdem 
formz, longa tamen ad genua pene defluentia, 
&mpla, idem fere, quod chlamydes ; quorum 1ma- 
ginem conspicere licet in illis proceribus, qui Ju- 
stiniano M. in monumento Ravennate astan!, apud 
Du Caoge Famil. Byz. p. 97. Sed hac de re am- 
plius dico ad p. 355. 

i54) Phylazappellabatursic nude, quiintegreó o5- 
λαξ τῶν ᾖβασιλιῶν θησαυρῶν alius audiebal, 
(subintell. οἶχος), domus cuslos, id est custodiens, 
asservans thesauros regios, gazophylacium ; vid. 
Constant. Porph. in Vita Basilii Macedon. p. 157 
et 159. Quoniam Phylax et vestiarium contiguo οἱ 
eub uno tecto erant, hinc factum fuit, ut unum pro 
altero poneretur. E Nostri p. 71, constat, Pliyla- 
cem inler Chrysotriclinium et Deiparam Phari 
situm fuisse. 

(55) Sigma dicebatur porticus quidam e regione 
Triconchii, in magno palatio, Theophili imperato- 
ris opus, quod sigma, Grecurn, hoc est C Latinum, 
seu circulum dimidium, referret. Conf. Leo Gram- 
mat. p. 435. Contin. Theophanis p. 87, ubi elegan- 
ter describitur, et Du Cang CPI. Christ. p. 112. 

(56) Totum corpus BMaglabitarum. Sunt autem 
Maglabitee lictores, apparitores, oi ῥαθλοφήρο:, qui 
imperatorem cum maclaviis, aut manclaviis, hoo 
est clavis manualibus, precedebant, ad parandam 
viam procedenti, et abigendam turbam. Varie de 
maclavio tradunt auctores, vel ipsi Greci, ut jures 


C 


e 29 


ῥαοοο, aut 
βακτηρίαν fuisse, idque recte dicunt, modo λῶ- 
pov, lorum uut μάστιγα sculicam, que non consi- 
stunt. Codinus Offic. : «pé£pzvtas ἐπὶ ζώνης ἑκάστου 
τούτων λῶροι, οὓς καλοῦσι µαγλάθια, ἠἡὼς βακτηρίας 
5 ῥάθδους µαστίζειν τοὺς ἀξίους µαστίζεσθαι, φὲ- 
ροντες del δικανίκια. "Osce δὲ ὁ βασιλεὺς χαθαλλι- 
κεύσῃ, προτγοῦνται, καὶ φέροντες αὐτὰ ὅὄρθια εὖτα- 
Ὑτοῦσι τὸν Απόν, Non possunt hec conviliari, 
nisi dicamus vocem λῶρον, noneo sensu, quo solel 
et debet aceipi, a Codino fuisse acceptam, sed pro 
baculo, fuste, fuso, vel festuca. Sed quid nus mo- 
retur homo neque sermonis sui, neque reruni sibi 
equalium — cailens ?. Fustes fuisse maciavia, non 
scuticas, patet eum ex more Turcarum, quorum 
Gan:tzari cum. fustibus obeunt, more a Grecis 
traducto, tum etiam ex eo, quod Greci maclavium 
voce 3)Àa«xov exponunt. Qua de voce nobis cura- 
tius exuoonendum est. Sunt igitur ἄλλακτα fustes 
aut solidi, aut ita scissi, ut multe assule uno e 
scapo exeuntes,et juxta sese parallele decurrentes 
aliquantum moveri queant, et impulse concrepi- 
tent, qualea nos Prilschen appellauius. UL poste- 
rivs credum fuisse τὰ ἄλλαντα e! procedentibus 
pompis premissos viae faciendie causa viros talibus 
crepitaculis armatos, facit mos adhuc apud nostra- 
tes agyrtas obtinens, medicastros illos puta cir- 
cumfíoraneos, quo concienda turbas gratia morio- 
nem secum trahunt centonibus diveraicoloribus el 
habitu veteris orbis amictuin, habentem in manu 
crepitaculum 

(57) Erat. Heteria militie vel presidu genus ad 
gacri corporis οἱ palatii custodiam, ex solis alie- 
nigenis, ut Persis, Chagaris, l'rancis, Anglis con- 
scriptum. Olim gentiles, schola gentilium, uuxilia 
palatina 


(58) Quando nude ponitur ὁ λυγοθέτης, intelligi- 
tur Logotlheta dromi, rationalis cursus publici, cu- 
jus auctoritasa, udimperatorem maxima tunc erat, 
utpote qui res ubiqueterrarum per totum imperium 
gestas et contingentes ad ipsum referre, et cum 
jpso decernere debebat, legatos introducere, et ipsis 
nomine imperatoria respondere. Conf. |. 1, cap. 
&7. Cedren. p. 555 et. Nicephor. Patriarch. CPI. p. 
228, fine, ubi ai: Ὁ τῶν Ornuoslov πραγμάτων 
τὰς ὑπομνήσεις significationes, motificationes, τῷ- 

ασιλεῖ ὃς πκομίζων Λογοθέτην δὲ τοῦ δρόμου τὴν 
ἀξίαν οἱ περὶ τὰ βασίλεια χαλοῦσι Sunt autein 
τάγματα δηµόσια, quando hostis in provincias ir- 
rumpit, seditio alicubi, pestis, annone peuuria, 
incendia, aliave mala contingunt, etc. Conf. de 
ipsius munere Du Cange ad Alexiud. p. 262. Erant 
preterea alii rationales. ut τῶν σεκρέτων, Genici 
nempe, seu generalis, et ldici, seu privaii erarii, 
ilem τοῦ στρατιωτικοῦ «ματι militaris, nec non 
pratorii,et τῶν ἀγελων gregum seu. armentorum 
imperialium, de quibus suo loco. Logothetas dromi 
cum curiosis et stationariis confundit Casaubon. 


D aa Seript. Hist. Auz. |, p. 15. Longe tamen minor 


eral eorum lum potestas et dignitas, quam dein- 
ceps. Quando ait Du Cange l. c. Logothetie fuisse 
builas sub-cribere, verum id non est, nisi quando 
Logoetheta simul quoque Canicleus esset, ad quem 
ista subscribendi cura pertinebat. Exemplum tale 
exstat in Seript. post Theoph. p. 92, et Leone 
Grammat. p. 457. Proprie tamen diverse erant 
functiones, et non semper juncte, ut vel ex Ώου 
No-tri pre-en!ie loco patet. Cont. Gonr. ad Ceiren. 
p. 24, et ad Codin. p. 27. n. 27. Unde corrigendus 
est Du Cange Gloss. Gr. p. 822. Logothetam dromi 
et preefectuin Caniclei eundem faciens. 


415 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


116 


- ndi - -” T - . , 
μετὰ τοῦ κανιχλείου (50) καὶ τοῦ πρωτθασηκρῆτις 1! καὶ τοῦ πρωτονοταρίου, xal ἐπευχόμενοι τοῖς δεσπόταις, 


τούτοις συμπορεύονται. 


!! πρωτοχσηχρίτες sph. ed. 


VARL/E LECTIONES. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
crepitaculum tale, et ferientem nates occurrentium A Maglabite et τοῦ οἱ ἱπποστασίου ἄρχοντες. Constant 


cum ingenti risu et petulantia. Invenio certe in no- 
tis Saxii 4d. Landulphi Junioris histor. Mediolan. 
p. 489, ex ordine Mediolanensis ecclesie Vicecomi- 
lem in processionibus praelata feruia precessisse el 
viam parasse archiepiscopo, stipatum servoruiu 
caterva cum flagellis liguets el scissis. Erant em 
ferulae crepitantes eum in flnem parata, ut homi- 
nes occurren!es processioni, audientes e longinquo 
sonitum earum, mature de via decederent. Qua- 
propter etiam leprosi panem mendicantes olim ge- 
Btabun! lignea talia sistra, ut ita dicam, quibus 
admonerent occurreutes, se leprosos esse, neque 
ad se propiua accedi oportere, simulque porrige- 
bant suos f«sles vel fusos (eo enim proprio voca- 
bulo illa instrumenta tunc appellabani) quo extre- 
mitati eorum solatium seu eleeinosynum impone- 
rent. lpse ego sepe Leyde talem leprogum cum 
crepilaculo obeuntem et mendicantem vidi. In 


vulgata est |. 11, Regum ο. 3, leprosus tenens fusum. p 


Ubi auctor Maumotrecti : Fusus οἱ instrumentum 
filandi. Fusum quidam dicunt 1n. loco isto breve 
ventilabrum de foliis palmarum, quod volvitur inter 
digitos iuslar [ust, vel instrumentum ligneum, cum 
duabus iribusve (ubellis, quas concutit. leprosus 
quavendo panem. Verum etiam baculos solidos ἆλ- 
ακτα appellabant: ut constat e loco Thome mn- 
gisiri, qui hodiernis Graecis ἄλλακτον idem esse ait, 
quod vetustis ἀνάφορον. Est autem ἀνάφορον illud 
vectis genus, quo hajuli aquigeruli hydrias aqua 
plenas gerunt, aut in Belgio, qui pisces venales in 
sportis, aut in doliolis lac venale circumferunt : 
cavum in regione cervicis, ut apte bereat in hu- 
meris. Locus est in arryumento Ranarum Aristo- 
phanis : μετὰ EavÜlou τοῦ oixétou ὄνῳ ἐπογουμένου 
tui; ὤμοις δὲ ἀνάφρορον Φφέροντος 6 ἄλλακτον ὀπμω-- 
δεστέρως καλεῖσαι. Ür'go vocabuli Greca non est, 
sed Germanica, aut Longobardica. Quo nobis 
hodie est Latte, pertica vel asser longus, sed an- 
gustus et gracilis, qualibus sternuntur tecta edium, 
ut iis lateres cocti inhiereant, id veteres Germani 
e(fer^bant promiscue a Latte, et a Lachte, unde 
adhuc in usu superest Lachter, pro pertica decem- 
peda. Illud a preponebantvocibusut nos hoie είπα; 
une; et plebs nostra atque Angli retinuerunt. A4 
lara, eina. Latte, une. latte, una. pertica, coatra- 
hebant Greci novi in unum vocabulum ἄλλακ- 
τον. V. DC. v. Lutz, ubi e Papia hoe citat : asseres 
pat vel pazilli, vulgo laci: dicuntur. Has lattas vel 
actas sustinendiset bajulandis oneribus, nominant 
Greci alio quoque nomine καλάμια, fesiucas, ad 
instar Latinorum, qui μία quaeque longiuscula 
el gracilia festucas appellant. Glosse apud Du 
Cange v. Augopia ᾽Αμφϕοριαφόρους τοὺς µι- 
σθίους τοὺς τὰ καλάμια [id est τὰ ἀνάφορα] ot. 
ovens Sed prmevidee fore quosdam, qui ἆλ- 

ακτα fustes propterea malint dictos fuisse, quod 
aapius mutarentur. &auneNicetas p. 174 fin. ait ἐπχί- 
δευσεν αὐτοὺς δι ἀλλάκτων δώδεκα, quasi dicas 
duodecim virgis aut virgarum fasciculis identidem 
mutatis, Et notus ille Taciti centurio, Celo alte- 
ram. Liberum igitur esto cuique hao de re pro 
judicio suo sentire. Sed satis de voce ἄλλα- 
κτον, qua, ut dixi, exponunt Grammatici Greci 
vocem μαγκλά ον, qua'n plerique a manus clava 
derivant ; v. Goar ad Codin. p. 75, ult. οἱ ad Ce- 
dren. p. 622, ubi clavieularios et corntculurtos olim 
dictos tuisse ait, et Du Cange Gloss. Gr. h. v. 
*[Continuatori Constantiniano appellantur ῥαθδοῦ- 
vot βασιλικοί. Venatum cum imperatore exibant 


Vit. Basil. Maced., C. H. In acriptor. post Theo- 
phan. p. 250, memoratur aliquis, Τατζάκτς τῇ τοῦ 
μαγλαθίτου ἀξίᾳ τιµηθείς. Qunf. Constantin. de 
adrnin. imper. p. 126.]" Ex his duobus locis intel- 
ligitur non adeo viles homines luisse Maglabitas. 
Nam interdum quaque simul protospatbarii erant, 
et ἀξία τοῦ µαγλαθίτου dicitur. Puto tamen, in hia 
locia non omnem Maelabitam, sed tantum prefe- 
ctum eorum τοῦ µαγλαθίτου nomine designari. Di- 
eitur. enim ibi quida:n protospatharius simul et 
Manclabita ad principem Iberis missus fuiese, ut 
ei vestem tuiagistri perferret, et ea dignitate ipsum 
investire!. Qua res non homini gregario commissa 
fuisse videtur. Mittebantur quoque cum gladio ad 
plectendos capite &ontes : ut e Leone Grammatico 
p. 466, patet. Puerintne ennuchi, non liquet. Fere 
videntur ex eo. eunuchi fuissc, quod aliquoties in- 
venio Articlinam mernorari ut Mailabitarum .pree- 
fectum. Non tamen valet consequentia, eunuchus 
si fuit praefectus, totum quoque scrinium tales 
fuisse. '| In aula Romana dicebantur majorentes vel 
stumualti, qui removent populum 6 via. Ord. Roman. 
p. 198.] Habuerintne olim regine feminas ῥαθ- 
δούχους, questio est huc non pertinens, neque 
magni momenti. Colligo tamen eas habuisse ex 
Polybio p. 716, ed. Wechel. 


palatina f[zderati., appellabantur. Vid. Vales. ad 
Ammian. Marcell, p. 352. '[Rabani Martyrolog. 
t. Vl. Canisii p. 742, ἡ τοῦ Καΐσαρος ἑταιρία co- 
hors [faderatorum Casaris memoratur Contin. Theo- 
phanis p. 228 ]' Posset ex hoc loco, ei ea Combe- 
flaii versio admitteretur, concludi, Caesarem, si 
esset aliquis, aut. minorem imperatorem, vel im- 
perii futurum haeredem, peculiarem sibi habuisse 
cohortem militie peregrine. Neque id improbabile 
est ; videntur potius tales ex aliis multie argumen- 
tis proprias sibi aulas habuisse, sed numero et 
splendore imperiali minores. Verum in citato qui- 
dem loco Continuntoris a2onymi ἑταιρία simpli- 
citer tantum notat /actionem. Ceterum de h. v. 
vid. Du Cange Gloss. Grec. h. v. et ad Alexiad. 
p. 227, qui tamen in eo fallitur, Heteriarche 
magni munus fuisse, ut legatos introduceret, ex 
loco Pachymeris, quid id omnino videtur dicere. 
Sed proprie ipsorum erat φυλαττειν τὸν ἄναχτα ἀπὸ 
τῶν ὑπόπτων προσώπων, ut est in Soript. post 
Tbeophan. p. 204, a domino *uspectos arcere. Erant 
autem tres, ni fallor, Heterie, seu sodalitates, 
magna, media et parva. Magnepreefeoctus dicebatur 
magnus lleteriarcha. Dexippus in Excerpt. Legat. 
Hoschel. p. 7, τὸν ἡγεμήνα τῶν ξενικῶν στρατοπέ- 
δων Rppellat, οἱ ibid. lin. ult. τὴν ἑταιρικὴν τάξιν 
καὶ ὅση δορυφορία τοῦ ἄ2χοντος juagit. Hetaeriarchea 
deinceps Ethuarcehe dicit ; v. Du Cange v. ἐθνὰρ- 
χης. Erant quoque pedites quidam ἑταῖροι, alii 

equites 


(89) Ὁ Καν/ίκλειος Caniclei praefectus, est eadem 
dignitas, quee olim in regum Macedonum aula ὁ ἐπὶ 
τοῦ γρααµατείου dicebatur. Pelyb. p. 485, 20, ed. 
Gronov. Caniclium est vasoulum liquorem rubrum 
vel sacrum encaustum,quoimperatores bullas sub- 
signaban!, asservans ; et qui id penes se teneret,et 
imperatori usus tempore porrigeret, is erat ὁ K«- 
γίκλειος. *(De profecto Caniclei v. M chael Lazari 
Confutatio dissertat. Malfei de fabula ord. Con- 
etantiniuni pag. 24.]" De etymologia v. infra ad p. 


1417 


T. Kal απεοχόµενοι δεσπόται dv τῷ πρωτοχκτ[- 
στῳ (00) vap τῆς ὑπεραγίας θεοτόκου, λαμθάνουσι 
πτονὺς παθὰ τῶν πβαιποσίτων, δηλονότι ὑπὸ κου- 
Β.κορλαρίου διδοµένων (61) τοὺς πραιποσίτους, καὶ 
διὰ τῆς τρ:ττῆς (635) μετὰ τῶν κτρῶν προσκ»- 
v£3:t; (03) ἀπευχαριστοῦσιν τῷ θ:ῷ. Καὶ εἶθὶ οὕτως 
ἐν τῷ κατεκξίνῳ ftot µετεχκείνῳ εὐκττρίῳ τῆς Αγίας 
Τρ.άδος, χἀκεῖσε δ.ὰ τῆς τρισσῆς μετὰ τῶν χκγῶφν 
προσχυνήσεως ἀπευγαριστοῦσ:. (64) τῷ θεῷ, καὶ εἶθ 


DE CERIMONIIS AUL/E DYZANTIN/E LIB. I. 
À 


JOAN. JAC. REISKII 


equites, quod colligo ex dictione Theodoreti Histor. 
Eccles. 1, 44, πεζεταιροι. Suidas. in. Rufino : 
ὃ τῶν περὶ τὸν βασιλέκ πεζεταίρων ᾽ἀσπιλοφή- 
ρῶν καὶ δορυφόρων τὴν Ἰγεμονίαν πεπιστευµε- 
vos. Quandoquidem tantum ex alienigenis consta- 
bant HeteerieP, contradietinguuntur aliistagmutibus, 
seu generibus vel scholis preaidiariis ut acholariis, 
Hicanatis, etc., qui poterant indigens esse. Nine 
intelligatur locus Script. post Theoph. p. 248, Ex 
τε τῶν βασιλικῶν xal τῆς ἑταιρείας καὶ τῶν ταγµα- 
zXwv.. Ubi Combefisius neque vocem βασιλ'κῶν 
recte vertit pradtoriunis, neque ταγμχτικῶν aliis co- 
hortibus. OV βασ.λ:χοὶ non sunt milites, sed fumuli 
aulici, et oY ταγματ'κοὶ sunt presidia urhis vel 
aule auguste, ex indigenis. Narra! Luitprandus 
Legat. p. 435, Niecephorum Phocam BHu"garos qua- 
draginta pretiosissumis vestibus ornatos paw onos 
sibi et defensores parasse. Quod idem est, ac si di- 
ceret, eum illos Heteerie sue ascripsisse. Patroni 
ipsi sunt adjutores, aurilia, ut Arabes milites pra- 
torianos praefecti alicujus urbis vel oppidi adjuto- 
res appellant, et preetorium domum atzilii, quia 
nempe auxilium, $ βοήθεια novis Graecis, seu mili- 
tia preetoriana, ibi excubat. Etynm.ologiam nominis 
dat Codin. de Offic., p. 65, non probam quidem, 
non tamen omnino spernendam ; à ἑταιριάρχης ὁ 
τοὺς ἑταίρους ἧτοι φίλους δεχόμενος. Certe Greci 
novi peregrinos gentis non sue CPlin venientes 
non ᾖένους, ut veteres Greci solebant, sed oi- 
λους appellabant, quod alio loco demonstro. Putavi 
aliquando, aut & Romana dictione commililones 
natam sodaltum, τῶν ἑταίρων appellationem, aut a 
ve'ustis Macedonia regibus traductam, qui etiam 
ἑταίρους in sua militia habebant, ἰθβίθ Polybio p. 
9J4À, ed. Gronov. Deinde videbatur mihi simpli- 
cius esse, Byzantinos nulla imitatione ita Φιλο- 
φοουγματικῶς appellasse peregrinos ad sua castra 
transeuntes. Verum omnia ista aliena sunt, et ap- 
pellationis hujus ratio debet ab ipsis nostris majo- 
ribus, Saxonibus illis et Francis vetustis, repeti. 
Solebant illi, et nos »dhuc patrum exemplo sole- 
mus, et solent Datavi quoque, veterum Germano- 
rum soboles, liberos hormines pro mercede ser- 
vientes, milites, opifices, alios, Gesellen. Maten, 
Felger, id est, sodales, secutores diccre. Vid. qua 
infra de Acolutho Warangorum dicam. Greci, re- 
pudiata voce Germanica, illos, quos in urbes sti- 
pendiaque sua reciperent, alienigenas, Greca voce 
appellabant, idem significante atque Germanica. 
Ἑταίρο»ς nempe et ἀκολούθους, quorum illud Ma«- 
fin vel Gesellen (unde Vasalli nati, nam Vasall est 
idem atque Gesell) Ώου Folgher exprimebat. Vox 
Mal sodalis, adhuc hodie Batavis in usu est. Hino 
intelligas, quid sint Frangomales in Assisis Hicro« 
solym. apud Du Cange v. Frunchire. De ceux qui 
s'avouent pour Prangomates ou esclaves franches. 
Composita est vox e Franc et mal, sodulis, servus 
liber, aut in libertatem datug. Ut autem posterio- 
ribus temporibus Franci hi mercenarii milites se 
Mutos et Folgheres, ἑταίρους, ἀκολούθους appolla- 
bant ita vetustis temporibus Celtae preamabant 
Geste, ξένοι, hospites appellari. Polybius I. 11, 22, 
ait Celtas διὰ τὸ μισθοῦ στρατεύειν Γαισάτους προσ- 
αὐρρεύεσθαι Η γὰρ "Abus αὕτη τοῦτο σηµαίνει xo- 


Β 


C 


118 


III. Domini autem ad veterem  sanctssimae 
Deiparse edem abeuntes, cereos a prepositis, scilicet 
a cubiculario prepositis traditos, accipiunt, et 
triplici adoratione cum cereis Deum venerantur. 
Postea in secundo seu proximo sacello ter genibus 
flexis cum .cereis, Deum precantur : deinde ad 
reposilas ibi in angiportu reliquias accedunt, et 
hic quoque ter genu flexo cum cereis Deum ado- 
rant. Porro ad baptisterium, in quo tres magne 


COMMENTARIDS. 


poc. Reola vero tradit Polybius. Geesali hi sunt 
hospiles, Gasle. GasL e&t. proprie peregrinus, qui 
extra patriam agit. Isti Celtee Gasati, vel Gosti dicti 
domi non manebant, sed e patria emigrabant, et 
in peregrino solo armis fortunam tentabant, quod 
Normanni recentioribus tomporibus seculo xti fa- 
ciebant. Quod paulo ante dicebam, vocem Fasall 
notare socium, sodalem, &zatoov, apparet e Miraculis 
S. Ludgeri apud Du Cange v. Phasallus ubi aliquis 
monasticae vite. phasalus, hoc est Arabum more, 
sodalis γι mona«stice, ejusque enltor dicitur. Mos 
autem alienigenas in aula principali ad custodiam 
sacri corporis alendi & Romanis coepit imperatori- 
bus, qui cum Celtis et Germauis bello implieiti ob 
fidem probatam eos sibi custodes apponebant. Idem 
deinceps Byzantini quoque fecerunt cum Chazaris, 
el aliis Scythicis gentibus, Persis, Saracenis, Hun- 
garis, Anglis, aliis. Helvetii precipue hodie huic 
usui in avlis regum inserviunt. Alunt adhuc hodie 
''urci in militia sua sie dictos Garibos, id est £i- 
νους peregrinos ; v. Du Cange v. καρίπιρες. Latius 
de illis ad Albufedam ορ]. 


(00) Ambigo, quomodo recte verlatur hac vox. 
An nuper demum conditum lemplum, a Basilio Ma- 
cedone, non antiquum ? 

(61) V. de hac constructione dicenda ad pag. 7. 
Τοὺς πραιποσαίτους pro τοῖς πραιποσίτοις est ole- 
gantia novi Grecismi, cujus admodum mpissa in 
hoc libro exempla ; v. pag. 7. 

(62) Ubique terne memorantur adorationes, non 
tam in memoriam S. Trini'atis, quam. ex more, 
paganorurn velerum, colore Christianiemi oblito. 
Gentillibus enim mysticus erat numerus ternarius. 
quod notum est ; vid. Casaubon. ad Athen, ad 
illud τοὶς 6' ἀπομαξαμένοισι Οξοὶ Φιδόατιν ἅμιι- 
ν”ν. 

(02) Frequentiseima Nostro fit mentio cereorum 
ante sacras imagines accengsorum et depactorum ; 
frequentissima cereorum et lampadum in altaribus, 
et polycandelis per totas ecclesias arden!ium. 
Immanis copia cereorum quotannis consumitur in 
templia Grecis, ut, quia impense in eos sunt 
maiime omnium, quas Ecelesia facit, impenem in 
Ecclesiam omnes cujuscumque generis uno no- 
mine τῶν εἷς φωταψίας ὀεδαπανγµένων ad lumi- 
naria. depensorum veniant. Forum peculiure erat 
CP]i τὰ κτρούλια dictum, in quo tantummodo cerei 
venibant. Ex Ordine Romano p. 218 constat rotulos de 
cereis (γα εἰς celebres νο medio in Europa fuisse 
e: magna copia in Occ:dentem advectos. Solemnes 
processiones non poterant absque cereis esse ; 
quoreirca etiam φωταψίαι appellantur. Novella Ba- 
gilii Porphyrogeniti deprescriptione xzunnorum : Et 
Qà εἴς τινα τῶν αὐτῶν tüxtrnoly σολέμνια |50l8m- 
nes processiones] παρὰ βασ.λεως T, φωταφίαι γίγνον- 
τα:. Ἠυρθῖοᾷ Koclesia morem tantam cere vim 
perdeudi & Greca assumi!, ut Greca e paganismo 
retinuit, V. Salmas. ad H. Aug. t- 1t, pag. 203 
et Vales. ad Amm, Marcell. p. 357. '[De proces. 
sione cum jaudibus et gloria, hoc eat cum oe- 
reis et crucibus, vid. Anasias. p. 49. Conf. 09 


91.] .. 
ib) Proprie gratias agunt. Sed novis Grecis in 





149 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 190 


ac perpulchre cruces stant, exeunt ibique signo a Α οὕτως e'sipyovezt ἐν τοῖς ixsioe ἀποχειμένοις ἐν τῷ 
preposito dato, cubicularii quos tenent cereos στενακίῳ Ἀλειψάνοις, κάπεῖσε διὰ τῆς τρισσῆς μετὰ 
reponunt, Inde domini per triclinium augustalis τῶν κηρῶν προσκυνήσεως ἀπερχαριστοῦαι τῷ θεῷ. 
transeunt, in quo aurei triclinii ministri et famuli — Etza ἐξέρχονται εἰς τὸν βαπτιστῆρα, ἐν ᾧ ἵστανται 
jmperatorii eo8 exspectant : nam ibi quoque cum — ol τρεῖς εὐμεγέθεις καὶ περικαλλεῖς σταυροὶ, καὶ διὰ 
manclavitis et custodibus palatii seu  heteria νεύµατος τοῦ πβαιπησίτου $*? πηγνύουσιν ἐκεῖσε οἱ 
dominos salutant. 6 Ipsi vero cum cubiculariis et κουθικουλάριοι οὕς κατέχουσι χηρούς 15’ οἱ δεσπότχι 
ccetonitis ad octangulum cubiculum ante sancti ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε διέρχονται διὰ τοῦ τριχλίνου τοῦ Λὀ- 
Stephani edem, in quo stola imperatoria jacet, Ὑουστέως (65), ἐν ᾧ ἐκδέχονται οἵ τε τοῦ χρυσοτρικλί- 
procedunt : ubi et cubicularii, dominos salutautes, νου xai ot βασιλικοι ἄνθρωποι' χἀκεῖσε γὰρ ἐπεί- 
adsunt. Inde cum prepositis ad s&rcti protomar- — qovtxi σὺν τοῖς µαγλαθίταις xal τοῖς ἑταιρειώταις 
tyris Stephani templum abeuntes, ter genu flexo τοὺς δἐσπότας. Οἱ δὲ δεσπόται μετὰ τοῦ κουθου- 
cum cereis Deum venerantur, et ante ΠΙΔΡΏΒΙΗ — xÀsíoo μόνου xal τῶν γοιτων:τῶν εἰσέρ'[ονται ἕως 
illam, pulcherrimam et summe venerandam sancli τοῦ ὀκταγώνου Í* κουθουχκλείου τοῦ ὄντος πρὸ τοῦ 
Constantini erucem se prosternunt. ἁγίου Στεφάνου, ἐν ᾧ xai 1, βασίλειος ἀπόχειται oz0- 
λἡ, καὶ ἐκεῖσς ἵστανται oi τοῦ κουθουκλείου ἐπευχόμενοι τοὺς δεσπότας. ᾿Απὸ δὲ τῶν ἐκεῖσε εἰσέρχοντα: 
οἱ δεσπότα'. σὺν τοῖς πβχιποσίτοις ἐν τῷ ναῷ τοῦ ἁγίου πρὠωτομάρτυρος Στεφάνου, xal 0:3 τῆς τρισ- 
σής μετὰ τῶν xnpüv προσχυνήτεως ἀπευχαριστοῦσι τῷ θ:ῷ, xal εἶθ᾽ οὕτως προσχυνοῦσι τὸν µέγαν xxi 
περικαλλῆ καὶ πολυτίµητον τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου στα»ρὀν. | 

IV. His peractis, cubiculum Daphnes ingre- Β A'. Καὶ μετὰ τὸ τελέσαι ταῦτα εἰσέρχονται ἐν τῷ 
diuntur, et tempus seu referendarium, a patriarcha — xotzàv: τῆς Δάφννης, ἐκδεχόμενοι τὸν καιρὸν, γουν 


nandatum de ecclesiasticis caerimoniis ferentem, τὸν ῥεφεγενδάριον (07), φέροντα τὸ μµανδάτον (603) 


VARIAE LECTIONES. 

13 διδοµένους τοῖς πραιποαίτοις Leich. EXOA. !loxéov, ὅτι ἑορτῆς προκειμένης ὁ µέγας σταυρὸς ἀπὸ 
- - - * »! φ 9 t f * - . , » 9 4 * 
τοῦ (τοῦ ou, ed.) βαπτιστῆρος οὖκ ἐξέρχεται' ὁ δὲ ἕτερος ἵσταται ἐν τῷ οκτακιόνῳ θόλῳ, Ἴγουν εἰς τὴν à 
σχολὴν (00), ἄνπερ παλαιὰν καιοῦσι χαραγὴν, xal ὁ ἕτερος εἰς τοὺς Ἀὔχνους. ᾿Εχεῖσε γὰρ ἄντικρυ -ῶν 
^" , ^ Y» 4 , - - ^ ' bi - , ' . 
)vqvuv i6pota: ἡ xzÀouu£vr, ἕπτακανδηλος, καὶ κάτωθεν τοῦ ἐκεῖσε ἱδρομένου σταυροῦ κρέµαται d, Ηερσιγὸς 

γραμιή, I^ ὀκταγόνου sph., ut inlra p. 9, 7. 

JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


universum notat, Deum orant : habel quoque ver- — neutium, numeri, cohortes. Ab illis scholis scho- 
bum hoc alios signifieatus, ut gratulautur, vel — (arii sunt appellati milites in genere quidem om- 


- salutant, ut vertit Leich. p. 6, ubi est festum gra- — nes, etiam gregarii et provinciales. "(Septem 


tulari ; vid. ad p. 350. scholariorum numeros, qui in Bithynia resident, 
(65) Αὐγουστεύς et αὑγουστεών est nomen pala- habet Theophanes, p. 20:7.]* In specie vero milites 
tii, Augustabus Byzantinis proprii, et «quidem X ad custodiam palatii, de quibus egregium locum 
gemini ; unius iutra Chalcen prope Chrysotriclinum Ο habet Procopii anecdo!a historia, p. 106, unde 
siti, quod Augusteon Daphnes, vel augustale Da- — discitur eorum origo, numerus, et alia illuc spe- 
phnes, appellabatur ; alterius, quod simpliciter — ciantia. Excub'as hi scholarii avebant intra Chal- 
Augustale audiebat, et extra Chulcen intra hane — cen, seu atrium et ingressum palatii ; habitabant 
et Sunciam Sophiam situm erat ; vid. pag. 43, upi— autem in propyleo edis SS. Apostolorum, ut e 
Augustale Daphnes ὁ ἐχεῖσε αὐγουστεών dicitur, ut. variis iocis hujus Carimonialis constat. Gemini 
distinguatur ab Augusteone sic proprie dieto, et — erant pedites et equites. Sed nolo in hoc argu- 
pag. 75, E Chalce autem in Augusteouem, et — mento prolixus esse. Conf. Guther. p. 399 et 
exindeinSancteSophiz horologiuimseu striumitum — 599 Vales. et! Lindenbrog. ad Amm. Marcell. 
fuisse, apparet ex hoc loco et ex p. 9. De Augus- p. 38, 83 et 479, item Du Cange Gloss. utro- 
teone, foro Augusteo, statua Just'niani Auzustea — que. 
dicta, et circumsitis multa babet Du Cange ad Si- (67) Referendarius est politica, et est quoque 
lentiarium p. 540, et in CPli Chr. Augustabus — sacra dignitas. De posteriori sermo hic fit. Est 
autem proprium id aedificium fuisse, ex eo colligo, — aulem referendarius sacer minister patriarch:e, qui 
quod ille corona imperii in eo coronarentur ; vid. — hujus mandata, id est sirnificaliones, nova, que 
p. 119, p. 120 ; et quod cum Domino, in Ecele- indicare vult, perfert ad imperatorem vel proceres ; 
siam procedente, nulli procerum, preter eunu- — ut hic loci refert referendarius ad imperatorem 
chos, in Augustale intrare licebat ; vid. p. 13. Vi- — nomine palriarehz tempus esse ad processionem 
detur ergo quasi Seraglium imperatorum CPtano- — veniendi. Vid. Goar ad Codin. p. 13, n. 22. Du 
rum fuisse. "(De Augusiali, ubi coronabatur impe- D Cange Glossar. utroque hac voce. Guther. de 


ratrix, vid. CPlis Christ. p. 37. et not. ad Zouar. Oftic. 
p.155, nec juxta altare, ut Goar vertit, sed in 
tabula ad hunc ritum parata ; v. Pachvmeris ἔκ- (68) Mandatum est omnis siguificatio rei cujus- 


ρασις τοῦ αὐγουστέως. Gregoras p. 764 sqq.j cunque, sive cum imperio fiat, ut quid agatur, aut 
Éxetat quoque illa Pachymeris Ecphrasis cum — ad alium referatur, aut historica simplex narratio, 
Latina Bandurii interpretatione in ejus Imp. Or. L. nuntius. Eo sensu adud Theophan. 376 obtinet. 
vi. p. 114. Vid. Du Cange Gloss. utroque. Potest hic sensus 

(66) Prima hic memoratur Schola. Septem enim οἱ hic loci obtinere, potest et alter ille, quo notat 
erant ; quot olim eraut vezillationes comitatenses, — significalionern ad alterum referri imperatam. 
vid, Panciroll. Notit. p. 22 b, cap. 34. Quapropter  Mandare pro signiflcure hodie in sermone Gallico 
etiam p. 238, σχολαὶ per vexillationes comitatenses — obtinet, et obtinuit olim apud Latinos, ut patet 
reddidi. Sunt autem schol idem atque contuber- — ex Martialis epigrammate apud Lamprid. in Script. 
nia, item ordines militum, ad unum signum perti- — llist. Aug. t. 1, p. 954. 


131 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINE LIB. I. 


122 


ἀπὸ τοῦ πατριάρχου περὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς χατα- À exspectant, quarum notitiam intrantes prepositi 


στάσεως (09), xai δὴ εἰσέρχονται ol πραιπόσιτοι, xal 
τὴν εἴδησιν τούτων διδοῦσι τοῖς δξσποταις, Εξιόντες 
δὲ οἱ δεσπόται iv τῷ ὀκταγώνῳ κουθουχλείῳ. κρά- 
Des qv, µεγάλῃ ὁ πραιπόσιτος, λέγων Βεστήτο: 
ot! καὶ δὴ εἰσέρχονται ol βεστήτορες xal περιτι- 
θέασ. τοῖς δεσπόταις τὰς τούτων λαμπρὰς χλανίδας, 
καὶ εὐθέως ἐξέρχονται' οἱ δὲ πραιπόσιτοι στέφουσιν 
τοὺς δεσπότας, δηλονότι τοῦ κουθουκλείου παντὸς 
τσοισταμξνου κΧάχεῖσε, ὅτε ταῦτα τελοῦντα:, xal 
μετὰ τὸ στεφθῆναι τοὺς θεσπότας ἑξέρχονται διὰ τοῦ 
τοιχλίνου τοῦ αὐγουστέως' ἐκεῖσε γὰρ Ἱσταταί ὁ λο- 
γοθέτης τοῦ δρόμου xai ὁ τοῦ χανικλείου xal ὁ κατ- 
επάνω τὼν βασιλικῶν xal τὸ μαγλάθιον καὶ d, ἔται- 
ρεία 15. Ἔνδοθεν γὰρ τῆς μεγάλης πύλης τοῦ αὐ- 
γουστέως ἵστανται οἱ νιψηστιάριοι (70), βαστάζοντες 
τὰ χρυσᾶ καὶ ἐκ λίθων µτιµίων κατεσκευασμένα 
χερνιθήξεστα (71), καὶ ἵπτανται οἱ δεσπόται εἰς τὴν 
4,2235» χεῖρα, Ἴγουν εἷς τὸν πόρτηκα τοῦ αὐγουστέως 
Έξωθεν τῆς μεγάλης πύλης' κἀκεῖσε γὰρ xal οἱ τοῦ 
χρυτοτρικλίνου παρίστανται, Καὶ δὴ διὰ νεύµα- 
τος (72) τοῦ δεσπότου ὁ πραιπόσιτος τὴν κεφαλὴν 


D 


dominis suppeditant. Hi cum octangulum cubicu- 
lum intrarunt, prepositus alta voce exclamans 
dicit: « Vestitores! » Tunc vestitores accedunt, 
dominis splendidas suas tunicas circrumimponunt 
slatimque abeunt: prepositi vero imperatorem 
coronant, astante ibi, dum hec peraguntur, uni- 
verso cubiculi ministerio, et coronati domini per 
triclinium augustalis eunt, ubi logotheta cursus 
publici, canicleo prafectus, capitaneus impera- 
torium, manclavium et heteria seu corporis cu- 
Btodes adsunt. Intra portam augustalis majorem 
lavatores, aurea et lapidibus pretiosis ornata mal- 
luvia portantes, domini et auream manum seu in 
porticu augustalis extra magnam portam stant, 
ubi et chrysotriclinarii adsunt. Tunc ad nutum 
domini prepositus, inclinato versus dominos capite, 
propria veste oatiario auream virgam tenenti .si- 
gnum dat : quatuor enim ostiarii aureas et. gem- 
mis pretiosis instructas virgas portant. Deinde 
egreditur, el magis'ros, proconsules, patricios, 
strategos, officiales et clausurarum prefeclos ad- 


ΥΑΠΙ 5 LECTIONES. 


. εἰ ἐν πάσαις ταῖς δοχαῖς διὰ νεύµατος τοῦ δεσπό- 


15 ZXOA. Ἱστέον, ὅτι διὰ τοιούτου σχήματος .. 
e - D 4 9 . ? - - 8 - 
το» 6 πρα.πόσιτος νε-ει τοῖς ὀφείλουσιν εἰσάξαι, εἴτε τὰ κατὰ τύπον εἰσαγόμενα βῆλα, ἐν ταῖς θοχαῖς, 
9 - ^ t 
ἐθνικῶν εἴσοδος ὀρξίλει γενέσθαι, εἴτε ξεναλίων ἐξ XAXoíüvov µελλόντων εἰσιέναι. [ntegrum hoc scho- 


NN 
"mw 


lion, in ed. omissum, praebet R. in annot. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Offic. p. 421, 573. Ab his sacris diversi sunt refe- 
του αγ] vel regerendarii imperaturum, qui refe- 
rebant de rebua scitu necessariis ad imperatorem. 
['Referendarius est cancellarius regius. Alteserr. 
ad Anastas. p. 114]* Vid. Novell. Justin. p. 54. 
Procop. Anecd. p. 65, 5, ubi dicuntur refteren- 
darii libellos supplices ad lmp. relerre. Videntur 
fere secutis temporibus referendarii regii desiisse, 
et ipsorum referendi munus ad Loxgothetas dromi 
et ad praefectos Caniclii transiisse. Vid. Cedren. 
p. 543. Reprehendit ibi loci Goarus Xylandri in- 
terpretationem, non quidem absque omni jure 
(nam referendarius aut Caniclius non tantum 
acta in senatu, sed etiam de dubiis, agendis, po- 
stulatis, etc... referebat), ipse tamen inierpreta- 
tionetn: multo nequiorem substituit, pre qua bona 
et proba Xylandreana habeatur. Ἡ τῶν ἀναφορῶν 
διοίκησις est actio, functío, referendi, de rebus ad 
imperatorem nempe. Non recogitabat V. D. usum 
verbi ἀναφέρειν notitiam alicujus rei alicui dare, 
εἰ ejus »enleniiam quid agendum οί explorare. 
Qua notio manavit ex. vetere. formula retulit 
Consul scil. ad Patres Conscriptos, quos senten- 
tiam rogavit. Vid. Script. Hist. August. t. m. 
pag. 42 fine. Vales. ad Ammian. Marcell. p. 39. 'Ava- 
φορα sic dicitur seriptum, quo rei alicujus status 
irnperalori exponitur, ut apud Theopbhan. p. 78, 
et ipsa imperatoris ad populum oratio, narratio, 
mandatum, signilicatio de notabili quadam in 
rebus rerni [acta mutatione dicitur ἀναφο- 
gà. Vid. Cedren. p. 750 sqq. 754, et locum Cy- 
rilli Scythopolitani apud Alemannum ad Procopium 
p. 104, ubi ἀναφορά est non tantum relatio, sed 
etiam remonstratio et supplicalio, ut ibi ad sensum 
bene vertitur. 


(69) Significationem de statu vel recta jam facta 
constitutione rerum ad disciplinam ecclesiasticam, 
eoque ad patriarcbalem inspectionem et ordinatio- 
nem pertinentium. De vove κατάστασις et τῷ τῆς 
χαταστάσεως dixi ad p. 418. 


D 


(70) Sunt qui malluvium, τὸ νιψίστιον, impera- 
tori tenent ; vid. ad p. 418. 

(711 Sunt malluvia, seu patere, pelves,in quibus αἱ 
χεῖρες νίπτονται, manus lavantur, cum adjunctis 
τοῖς ξἐστοις, seu sextariis, id est hydriis, guttur- 
niis, e quibus aqua in suppositam pelvim detundi- 
tur. V. Habert. Pontific. p. 50. De hoc modo 
novorum Grecorum appellationes duarum diver- 
Sarum rerum, attamen communione quadam inter 
ge junclarum, in unam vocem colliquandi, qualis 
est in voce ὁισκοποτήριον, discus cum superimposito 
calyce, dicam ad p. 43. Quod novi ξεστὸν sextum, 
sextarium, appellabant, sen gutturnium sextarium 
aque continens, id veteres πρόχοον appellebant. 
Homerus: 

Χέρνιθον ἀμφίπολος πρήὐχοόν 0' ἅμα χερσὶν 

[έχουσα. — 
E quo loco simul patet, χἔρνιδον, quoi in probatis 
vetustis auctoribus non reperitur (illi enim χέρ- 
vti dicunt), jam tum in usu fuisse, ut multa fuerunt 
eorum, qu& in hoc nostro codice similibusque 
nova videbuntur viris doctis, aut velerum novo- 
rumque simul non satis familiaribus, aut non satis 
firm: memorie. Habuit omnia, qua manifesto 
nova et barbara non sunt, sed sordida tantum 
sunt, vetustissima Graeca etas; verum iis auctores 
munditiarium studiosi abstinuerunt. 

(72) Πίο habetur seholion in. membranis, quod 
quia in extremo .presecto margine scriptum et 
hiulcum erat, (ut passim sunt eadem de causa 
scholia hujus codicis, omissum fuit. Unicum 
locum supplere ex ingenio non potui, ubi puncta 
posui. Est autem hoc: Ἰστέον, elc. Vide var, lect. 
Ad rem ipsam quod attinet veoev novia Grecis 
est nutu signum dare opportuni temporis peragen- 
d» alicujus imperata rei,pro quo etiam dicunt xat- 
ρὸν διδόναι, ut contra qui signo dato obtemperat, 
καιρὸν λαμθάνειν dicitur, formula frequenti in 
Pontificali Haberti. Pro διὰ νεύµατος κελεύειν, 
divina annutalione indicare. jubere nempe, hio 
quidem loci, proceres ad venerandum Augustum 


123 


CONSTANTINI PORPHYItOGENITI 


124 


ducit: quibus pro more salutantibus dominos, et A ὑποκλίνας τοῖς δεσπόταις, διὰ τῆς οἰκείας χλανίδος 


secundum suos ordines constitutis, ad nutum 


νεύει (73) τῷ ὀστιαρίῳ (74) τῷ τὴν Xposz» βέργαν 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


intromitiendos esse, Aun& Comnena Alexiadis p. 
263, dedit τὸ δοῦναι τοῖς ἔξωθεν τὴν εἴσοβον διὰ τοῦ 
βλέμματος ἐμφαίνειν. Dignus est, qui totus appo- 
natur, ille locus ; et hunc presentem nostrum, et 
alios Nostri deinceps pluresillustraturus, in quibus 
de senatus in consistorium processione Beu con- 
ventu et Silentiis agitur, ut qui clare doceat, quo- 
modo presederit imperator, quomodo protectores 
eorporis sacri adstiterinl, quein locum obtinuerint 
regii Sanguinis viri, quem senatores, quid in si- 
leutiis actum, quoiodo processum fuerit. Οἱ πά- 
λαι τῶν βασιλικῶ» σωμάτων τεταγμένοι φύλακες 
πρῶτοι πρὸς τὴν βασιλικὴν ἐχώρουν σκηνῖν, ol μὲν 
ξίφη περιεζωσµένοι, [sunt spatharii et omnes de 
spathis noirinati] ot €& ὀόρατα φέροντες, [ sunt. τὰ 
&puaza armigeri], οἱ δὲ τὰς ἡαρυσιδύρους ῤομ- 
αἰας ἐπὶ τῶν ὤμων ἔχοντες. | Per τὰς ῥομγαίας 
intelligit Auna aut τἁσπαοθάκλια, nutsecures Baran- 
gorum.,quamvis vocabuli non propria significatione 
u&&.] 'Ex διαστήµατός τινος τοῦ βασιλικοῦ θράνου 
εἰς μηνοειδὲς σχημα ἑαυτοὺς ἰλαθὸν καταστήσαντες, 
καὶ οἵον ἐναγκαλισάμενοι τὸν αὐτοκράτο-α, θομῷ 
τραττ γοὔμενοι πλᾶντες - - σον 8i συγγενὲς ἐξ at. 
ατος τε xal ἀγγιστείς τούτῳ προσΏκον, ἆγχο 
τοῦ βατ.λικοῦ θρόνου ig! ἑκάτεγα Ἱσταντο. Δεξιόθ:ν 
δὲ val ἐξ εὐωνόμων ἕτεροι καθίσταντο ὑπασπ'αταί, 
'O δὲ βασιλεὺς φοθερὸς ἐπὶ θώκου προυκάβητο, οὐ 
ασιλικῶς ἐἑσταλμένος μᾶλλον T, στρατιωτικῶς, 
Gerebantur enim hec in. castris.] -- φωνὶ δὲ τις 
παρ᾽ οὐδενὸς ἐξικοῦετο, ἀλλ᾽ ἀτενὲς πρὸς τὸν ἐφεσττ- 
Χότα τῃ πολη τῆς σχηνῆς [ostiarrum, aut. silentia- 
rium] απονεύοντες ἐπτοχµέενοι εἰστγκεσαν. - - τούτῳ 
ὁ βασιλεὺς ἐνατενίσας. ὀοῦναι τοῖς ἔξωῃεν τὴὶν εἶσο- 
δον διὰ τ͵ῦ βλέμματος ἐνέφηνεν. Ὁ δὲ παραχρῖμα 
τῆς εἰτῴβου τούτοις παραχωρεῖ. Οἱ δὲ καίπερ δεδιό- 
τες, ἀλλ᾽ ὅμως εἰσήεσαν, Κάτω τετραμμένοι τε τὰς 
ὄψεις, καὶ βραδεῖ ποδὶ exe Loves, Κατὰ στίχους δὲ 
την στάσιν λαχόντες ἐχαχ-αδόκουν τὸ μέλλον, ἔκα- 
στος δεδιὼς, ὡς τὸν περὶ duy zc λοίσθιον δρόµον δρα- 
μουενος. Εἰπίία oratione imperatoris, ἐπὶ τούτου 
θροῦς Ἴρτο παλὺς, τῶν μὲν ἔπαινούντων τὸν βασι- 
λέα καὶ θαυμαζόντων τῇ» ἀνεξικαχίας xal πραότη- 
τος, et reliqua. Ait Anna primos ad pretorium ac- 
cessisse mane antiquos custodes et protectores 
sacrorum corporum, quorum alii enees e zonis 
pendentes, alii manibus hastas, alii graves ferro 
et latos enses, geu secures super humeris gestave- 
rint; eosque in semilunarem formam  astitisse. 
Prope thronum regium stetisse sanguine et aflini- 
tate domino junctos; pone imperatorem, super 
capi/e ejus, ut Arabes loquuntur, astitisse dexira 
s'niglraque armigeros, procul dubio spadonese. 
Coram velo stantes non ausos fuisse hiscere, sed 
reapexis«e omnea ad ostiarium, ingressui pretorii 
appositum. Hunc accepta annutatione imperatoris, 
qua intellexisse! proceres intromittendos esse, eog 
intromisissge. Hos tario gradu ingreasus adstitiase 
juxta series, e! audita Alexii oratione acclamasse 
mul'o cum strepitu et laudasse. 

(73) Quia coram imperatore. omnia decenter, 
tranquille, cum venerationis quadam signiflentione 
et majestate debebant agi, silenter et ipso nutu 
significsbat quid actum vellet, e! prepositi aliiqua 
plerumque nutu et manus gesticulatione, et in aliis 
quoque tunice concussione imperata subinnuebant 
"[Toga signum dabant veteres; vid. Drukenborg. 
ad Livium tom. !II. p. 906.]* Ad varia signiti- 
canda, variisque temporibus et locis concutiebant, 
levabantve veteres vestem, olim quidem in thea- 
tris, significandi favoris ergo, deinde in aula By- 
zantina prepositi palatii aut sacri cubiculi, si qua 
de re imperatorem admonitum vellent, quia ipei 


a 


voce imperare pro indecenti et majestalem ledente 
babebatur ; in ecclesia diaconi, quando clara voca 
aut presbyteris preces recitan*ibus, aut psaltis in 
ambone, aut populi fideli utendum esset atque ac- 
clamandum. Ipse imperator in Circo sublata pur- 
pura sug, in certam plicarum formam composita, 
quam ῥωσθέλιον appellabant, populum adorabat 
vel saluiabat, qui. ritus vetuste — mi-siori 
mappe consularis successit, ut suo loco videbi- 
inus, Jam de singulis pauca quedam addeinuse. 
De more concussis olim quidem tunicis, deinde 
vero orariis, favoris Circensis significandi gratia, 
Casaubonus et Salmasius egerunt abunde ad Vo- 
pisci Aurelianum cap. 49, αἱ ο est eum imperato- 
rem primum dedisse oraria populo Romano, quibus 


B ?s ad fuvorem uterelur. Egit. quoque Petavius ad 


Themistium p. 500. ubi tiren sinistre interpreta- 
tus fuit locum Philostrati Vit. Apollon. Tyan. 1.5. 
et dictionem ὀθόντι διδόναι de more, qui Philostrato, 
nedum Apollonio Init recentior. Rectius interpre- 
tatus eum fuit Olearius. Nuperrime de hoc more 
disputavit cl. Reimarus ad illud Xiphilini p. 1000, 
de Seneca et. Burrho, qui cantante in scena Ne- 
rone τάς τε γεῖρας xal τὰ ἱμάτια, ὁπότε φθἐγξαιτό 
ἐι, ἀνέσειον καὶ τοὺς ἄλλους προσεσπῶντο. [Insignis 
est in hanc reia locus Georgii Alexandrini in vita 
Jo. Chrysostomi locus, c. 40: Ἑκράτουν αὐτὸν 
ὑψοῦντες εἰς τὸν ἀέρα, ol μὲν τὰς χλανίδας ἑαυτῶν, 
oí δὲ τὰ πτερύγια τῶν κουτζούλων, ἕτεροι δὲ τὰ 
ἐγχειρίδια, γα! ἄλλοι τὰ οακιώλια. Ait auctor quos- 
dam chlauidas seu tunicas suas in altum sublevasse 
testandi favoris causa, alios oras extimas, cuspi- 
des vel angulos, aut alas, casularum euarum, alios 
mappas manuales, alios denique tiaras suas, aut 
capitum involucra, facialia dicta. De more, quo 
prepositus submisgeo nonnihil ospite, et levata tan- 
tillum tunica imperatorem monebat, tempus esse 
surgendi atuue procedendi, testatur et hic noster 
locus, et »lii nostri codicis, et ille in primis |. i1, 
c. 10, p. 315: Ιϊσέρχεται b πβαιπήσιτος xai προσ- 
χυνεῖ αγηματοειδῶς πῶς τὴν κχεφαληὴν ὑποκλίνων, 
xai ταῖς Ὑερσὶ µετρίως κουφίζων τὸ ἑαυτοῦ σχ- 
γίον, Pro sago. vel »agto, nominantur in loco nostro 
et alibi ἡ γχλανίς. Estne igitur idem sagum et {λά- 
viz? Equidem, ut verum fatear, ne&cio. 'lam in- 
constanter οἱ obscure loquuntur, u$ de omni re 
vestiaria, ita de 8sgo quoque et chlanide scripto- 
rea, ut divereumne a chlamyde füerit, an idem, 
chlanis liquido non constet. Sunt loca, e quibus 
apyareat endem esse sagum et chlanidem, sunt 
rursus alia, e quibus contrarium colligas ; quare 
velirn nos excusatos habent. si quis forte credat 
nos peccasse vocem γλανίς Lalina tunica reddendo, 
Sagum et chlamydem aut idem aut. propemodum 
idem esse non dubitalur. Quando igitur eadem 
in re uno 
(74) Ostlariua est duplicis generis, palatinus et 
ecclesiasticus. De priore hic sermo. Erat qui in 
velis stabat, et vocatos intrordncehat ad Imperato- 
rem. Vid. Du Cange Gloss. utroque. "(Adextratores 
et o&'iarii qui fuerint, vid. ord. Rom. p. 169, de 
formula, cum ostiarius Ecclesie eligitur, Durand. 
Rational. p. 54)” Virgam auream, O-tiarii symbo- 
jum, memorat A«terius, Orat. in OEconomuimn | ini- 
quita!ia, apud Du Cauge Gloss. Lat. v. Cura, xa- 
λαμίδα χρυσῖν appellnns. Virzze talis aurem imagi- 
nem videre licet apud Bandur. t. rt, p. 633, in. illa 
tabula, que 8. Crucia inventionem «sistit oculis. 
Astant ibi imperatrici in throno sedenti dno R&eu 
eilen'iarii, &eu Ostiarii, tunicati et humeralibus 
induti, tenentes in dextra quisque virgam auream 
gemmis ornatam, et gemino illo margaritarum. 


125 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


126 


Ἀατέχοντι’ τέσσαρες γὰρ ὀστιάριοι τὰς ἸὙρυσᾶς ἐκ A imperatoris prepositus clare et harmonice dicit ; 


λίθων τιµίων ἠμφιεσμένας βαστάζουσι βέργας, Καὶ 
ἐξέρχεται, καὶ εἰσάχει τούς τε μαγίστροµς (75, ἀνθ- 


JOAN. JAC. REISRII 


in re uno loco chlania, altero sagum appellatur, 
non improbabiliter conjicias ista omnia idem esse. 
Id adhuc magis stringit, quod de χλανίδι dicatur, 
eam περ.θάλλεσβαι, eireumjici, quod flt p. 175 ult., 
et 175, ἁπλοῦσθαι expandi, distendi, quod in chla- 
my:.lem quidem, at non in tunicam quadrat, item 
quod Nilus ait ]. 11, Ep. 245: OV μοναχοὶ στολιζό- 
µενοι ἐπὶ τοῦ ἀριστεροῦ ἀναθάλλονται ὤμου, γυ- 
μνοῦντες ὅλον τὸ εὖωνυμον μέρος. Οἱ δὲ φοροῦντες 
κοσμικοὶ τὰς χλανίθας τὸ δεξιον µέρος τοῦ σώματος 
τοῖς πᾶσι φανερὸν καβ:στῶσι. Qui locus τῇ χλλνίδι 
tribuit, quod alii scriptores omnes τῷ λα μύδι tri- 
buunt, quamvis dubitem, aut potius sciam, omni 
tempore observatum non fuisse morem, quem «de 
suo &vo perhibet Nilus, ut laici fibulam chianidis 
aut chlamydis in dextro humero ferrent, clerici 
in sinistro. Sed erit forte alibi amplior de his 
agendi locus. Illam Balsamonis dictionem de con- 
cuesione orarii in sacris, a Casaubono jam alla- 
tam, repetere nolo. Constat ex ea, astantes sacra 
facientibus sacerdotibus diaconos observare tem- 
pora precum tacitarum et exclamationum, signum- 
que orario moto dere stantibus in ambone, vt 
clara voce, que opus identidem sit, recitent. Idem 
imperat quoque Pontiticale Haberti p. 53. A£ytt 6 
δευτερεύων. Τῶν Κυρίου δενγθῶμεν, τὸ Ὡράριον xpa- 
τῶν. Καὶ λέγει ὁ πατριάρχης xai οἱ λοιποὶ τὴν εὐχὴν 
τς εἰτόδου μωστικῶς. Αὐτῆς δὲ τελεσθείσης λέγει 
ὁ διάκονος πρὸς τὸν πατριάργητν. Εὐλόγτσον, δξέσποτα, 
thv ἁγίαν εἴσοδον, δεικνύσων Ana κατ πρὸς ἀνατυλὰς 
ετὰ τοῦ ὦραρίου οὕτως χρατῶν αὐτό. Idem, p. 112: 
0 δευτερεύων τῶν διακόνων μικρὸν ὑποκλίνας cv 
χεφαλὴν xal δειχκνύων σὺν τῷ ὡραρίῳ τὸν ἅγιον 
δίσκον, λέγει. εὐλόγησον, δέσποτα, τὸν ἅγιον ἄρτον, 
Quod in superiori loco οὕτως dixerat, viva docentis 
voce adjuvacdum, docendo coram monstrantis ges- 
ticulationem, id idem Pontificale p. 28, clarius τοὶς 
τρ:σὶ δαχτύλοις τῖς δεζιὰς χειρὸς enuntiat, ín illis: 
εἴτα στοέφαται [diaconus] πρὸς τὸν πατριάογτν, καὶ 
ὑποχκλίνας τὴν χεφαλἠν ἑαυτοῦ, κρατῶν καὶ τὸ ὡράρλιων 
τοῖς τρισὶ δακτύλο:ς τῆς δεξιᾶς χειρὸς καὶ ὑφοδεικνύς 
αὐτὸ [nonnihil sublatumid in conspectum pntriarche 
ingerens] λέγει Καιρὸς τοῦ ποιῆσαι τῷ xoplo* 
Δέσποτα, εὔλόγησον, lempus inslat, quo. dominus 
rpatriarcha] recitet : Domine, benedic. Scilicet pro 
indecenti habebatur nuda inanu superiorem aliquo 
dirigere et spectare jubere. Ergo subjeota orario 
vestive manu morustrabant ; quemadmodum etiam 
qui ecclesie, sanctis, regibusve coronas auress 
sertave aut munera alia offerrent, detrahere dae 
pretio doni, et maculare puritatem ejus Eccle- 
sieque, et majestatem eorum, qnibus destinata ea 
essent, violare sibi videbantur, si ea nudis mani- 
bus contingerent : quapropter in antiquis monu- 
mentis apud Ciampinum (ut t. ti, tab. 26, 27, 46, 
&T. 49, et aliis) aut ambabus aut sultem una manu 
sub chlamydem missa conspiciuntur olferentes 
donaria suam oblationem sustinere et exhibere. 
Solebant Greci quoque medio evo coacussa veste 
sese ad duellum provocare, ut Latini eorum tem- 
porum projecta chirotheca ; ut constat ex Anonymi 
de Amoribus Lybistri οἱ Rhodames apud Du 
Cange v. ᾿Ρένται, TEs autem ῥέντα arena bellica, 
vel gladiatoria, locus condictus, quo duellantes ex 
condicto conveniunt ad dirimendam rixam suam, 
le rendez-vovs, unde manavit.| 
Μέσον τῖς ῥέντας ἵσταμχι, ζητῶ ἵνα τὸν δώσω, 
Καὶ τὸ o1p!v µου ἐκίνησα, κατέθιν εἷς ἐκεῖνον, 
Ἐχεῖνος πάλιν μετ’ ἐμοῦ. Γένετα: κτόπος μέγας. 
Dictio ἵνα τὸν δώσω  ?ignificat in Gracobarbaro 
sermone idem atque ἵνα αὐτὸν πατάξω. De sermone 


C 


D 


« Jubete. » EL postquam cum dominis ad onopo- 
dium exierun!, ubi drungarii vigiiim et rei navalis 
COMMENTARIUS. 


per signa, qui medio evo in monasteriis vigebat, 
damnato lingue usu, longam tractationem intexuit 
Du Cange Gl. Lat. v. Signum ex Ordinali 8. Vioto- 
ris Parisini. 

(75) Recensio aliqualis beo est palatinorum offl- 
ciorum, quem tamen aliis loois pleniorem dabit. 
[ο magistrorum dignitate in aula Byzantina vid. 
Du Cange ad Alexiad. p. 245.]' Saepe occurrent in 
hoc libro οἱ µάγιστροι et ὁ μἆγιστρος. 8i in singu- 
lari et absolute Magister appellatur, intelligitur ó 
τῶν βασιλικῶν ὁωοφικίων, sacrorum officiorum, item 
τοῦ παλατίου el τῶν iv αὐλῃ τάξεων (que omnia 
eodem redeunt.) Magister. Aliquoties etiam οἱ δύο 
μάγιστροι occurrunt, ut cap. 47, |. 11, in formula , 
allocutionis legatorum Bulgarorum, item in Cleto- 
rologio excitatur ὁ μάγιστρος, et iterum 6 μᾶχι- 
στοος. Erant enim, ut equidem existimo, tot tna» 
gistri, quot erant imperatores ; 8i duo imperatores 
essent, erant totidem magistri. E. c. Constantinus 
noster pro se habebat magtetrum unum, et (ilius 
ejus Romanus alterum. Ita quoque Leo Sapiens et 
Alexander, ejus (rater. Sed mera heo est conje- 
clura, cui vehementer adveraari videtur locus 
Luitprandi Legat. p. 43l initio, ubi Nicephoro, se 
legatum prima vice admittenti, adstitisee uit Ba- 
silium parakymomenum, protoseeretam, protove- 
stiarium et duo magistros. Nicephorus potest 
tunc dici aut solus regnasse, aut cum collegis 
Constantino juniore et Basilio, Romani filiis, quo- 
rum se tutorem gerebat. Si solus, quare duo ma- 
gistros penes se habuit, si quidem conjectura no- 
atra recto talo stat? Si autem collega, quare non 
tres, quandoquidem tres imperatores tunc essent. 
Sed statual ea de eonjectura quantum quisque 
velit. Alias multi erant magistri in aula Dyzantina, 
et Luitprandus suo, id est &quali nostri Constan- 
lini tempore, viginti quatuor eorum numerat. 
Scilicet. quavis nobilior dignitas, tam palatina, 
quam militaris, prefixum habebat titulum magi- 
atri, ut paulo post titulus prohedri solebat prefiyi. 
Quamvis hujus rei vestigium in hoc codice Ρουθ 
non exstet, apud alios tamen scriptores hislorim 
Byzantine emepe occurrunt axiomatici cum pra-fixo 
magistri titulo. [ta Leo Grammat. p. 453, 41, 
475. magistrum et domesticum scholarum meuio- 
rat, et p. 491, μάγιστρον καὶ μέγαν ἑταιρειάρχην, 
Cedrenus p. 503, habet μάγιστρον xai στρστγλάατην 
et μάγιστρον xat λογοθέτην τοῦ ἁρόμου ; item p. 
604, magistrum et drungarium vigilie p. 613, ma- 
gistrum et stategum Armenorum, et magielrum 
atque prefectum  excubitorum. '[Mzyriexpos καὶ 
δοµέστιχος τῆς Δήσεως esi apud. script. post Theo- 
phan. p. 205.]* Scylitzes p. 822, habet magistrum 
e! protoasecretis. In. universum habebant singula 
officia nalatina suos magistros, qui et principes 
appellabantur, ut Salmasius ad soript. Ilist. Aug. 
t. u, p. 239, observavit, qui p. 220 addit, magi- 
strum officiorum omnium et principem offloii pa- 
latini, simpliciter maiwistrum vocari consuevisse, 
Conf. Agaihias p. 116, ed. Vulcan. et Procop. 
Anecdot. p. 109 ult., quam locum Alemannus bene 
restituit. [ο magistris palatii eornmque origine 
ex nula Byzantina v. les Dignitex de la France, p. 
227.] De officio et partibus magistri officiorum 
docte atque fuse disseruit Vales. ad Ammian. 
Marcell. p. 296. Medio svo hos magistros quoque 
praeceptores palatii appellabant, quorum erat ritam 
imperialis aulce et inajoru. negotta sus discretiont 
arbitrio definire, ut nit Vita 8. Aldrici epissopi 
Senonensis apud Du Cange v. Praeceptor. Aut cum 
magistro sacrorum officiorum eut cum preposito 





131 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


198 


cum spathariis imperatoriis, arma imperatoris À υπάτους (76) τε καὶ πατρικίους (77), στρατηγούς (78) 
JOAN. JAC. HEISKII COMMENTARIUS. 


convenit Siníscalcus, de quo vid. Murat. t. I Àn- 
tiq. Ital. p. 119. Disputatum hec etate fuit de 
olticio et etymologia Senescalci, aut Sinescalci. 
Mihi videtur a voce antiqua sinde et scale venire. 
Notat autem Sinde idem atque superstes adhuc vox 
cum prepositione adjecta Gestnde, id esL ὑπουρ- 
γία familia, famulitium, obsequium. Nulritios, τους 
συντρόφους, appellat Gregorius Turonens. VI, mn. 
Nutrilios, qui ad exercendum ministerium. regale 
erunt. necessarii. Gesindeknecht, famulug, qui ce- 
terorum famulorum inspectionem et procuratio- 
hem sibi habebat injunctam. 

(76) Anthypati seu proconsules posteriorum tcm- 
porum longe sunt alii a procoss. illis vetustis flo- 
rentis Romane rei. Merus tum erat titulus aucto- 
ritate cassus, nisi qui ἀνθύπατοι τῶν θεμάτων 
procosas. provinciales essent. Forte sic dicti tuere, 
non quod /oco cousulum, pro consulibus essent, sed 
quod ante [lypatos essen!, et illos precederent. 
Videntur in τῶν Ἰλλουστρίων locum successisse. 
Nam ut Illustris titulus nulli officio soli alligatus 
eral, sed tantum comitabatur summas dignitates, 
ita deinceps iidem An/ihyputi dicebantur, qui olim 
illustres, hoc titulo evanescente. Habeban!ne sin- 
gulae provincia suos proconsules ? Sane Antiochus 
᾽Ανθύπατος xr; Ἑλλάδως est apud Zosimum v, 5, 
81, et e nostri Cletorulogio coustat majorum qua- 
rumque provinciarum strategos fuisse simul Au- 
thypatos; non hoc titulo, sed illo, auctoritatem 
illis tribuente. Junctus quoque solebat esse titulus 
Anthypati cum titulo patricii ; sed uterque merus 
erat titulus, nullius potestatis aut index, aut au- 
ctor. 'Vid. Gontin. Constant. III, p. 67, ubi Alexio 
Moselli patricii primum et procos. collata a 
Theophilo diguitas, tum vero magister quoque ac 
Cesar ab ipso creatus est.]' 

(77) Erat hie quoque merus titulus, honorem et 
dignitatem conferens, at aucloritatem nullam. 
Auctorem habuit Constantinum M. teste Zosimo 11, 
40, ubi memorat aliquem. O. latum, ὃς παρὰ Κων- 
Gtxvt(vou τετυγγχει τῆς ἀξίς τοῦ πατρικίου, 
τχύτην τὴν τιμὴν καὶ προκαθῆσθαι τοὺς ταύτης 
ἡξιωμένους τῶν τῆς αὐλῆς ὑπάρχων νοµοθετήσαντ.ς. 
Signiticat patricius idem alque patrem. Etymolog. 
M. πατρίχιος otove? πατὴρ τοῦ χοινοῦ. Patricii enim 
urbium, regionum, imperatorum erant iidem atque 
"patres urbium, regionum, alque imperatorum ; 
qui eos et eas curarent, diligeren!, foverent, ut 
piter liberos suos. Olim seculo Constantini M. et 
Theodosiorum quotquot patricii essent, iidem 
quoque patres imperatoris appellabantur, ul con- 
giliarii et directores ejus, omniumque consiliorum 
ejus conscii et administri. Apud Menandrurm in 
Exc. Legat. Hoschel, p. 102, memuratur aliquis 
Παμοόριος ὄνομα, ἀξίωμα βασιλέως πατήρ, et pag. 
110, appellatur idem ἐν τοῖς βασιλέως πατράσι τε- 
λῶν. Ergo plures erant patres imperatoris, et 
omnes participabant, qui sacris consultationibus 
adhiberentur. Idem p. 132 : Στέλλεται χατὰ τὴν 
Περσῶν χώραν πρεσθευτῆὶς Τραϊανὸς ἓν τοῖς βασ:- 
λείοις πατρᾶτι τελῶν xa! τὴν λεομένην τοῦ κουαί- 
στωρος διέπων ἀρχήν. Olympiodorus apud Photium 
in Bibliotheca p. 106. Ἰοθινιανὸς πρεσθεύσας πολ- 
λάχις - - καταμένει πρὸς "AttoÀov [id est παρ’ 'Ac- 
τάλῳ] πατρἰκιος ᾿Αττάλου ὀνομασθεὶς, id est con- 
siliarius. Recte proinde Ducas Patriciis Weziros 
Turearum confert, Hist. c. 22: Ἡροσκαλεῖται τὸν 
πρῶτον τῶν µεγιστάνων αὐτοῦ, ὃν βεζύρην κατὰ 
την αὐτῶν καλοῦσι γλῶσσαν ὃν ol Ῥωμαῖοι πατρίκιον 
καὶ µεσάζοντα λέγουσι, Conf. Antholog. H. Steph. 
in carmine ουτος ὁ xosuZoxc p. 299. In Cod. Theo- 
dosiano praefecti preetorio et illustres alii proceres 
non tantum fratris nomine ab impp. compellantur 
«unde illa sigla F. A. frater ave) item fratres charis- 


D 


simi el amantissimi, ged. elium patres ; v. Gulher. 
de ΟΠ. Dom. Aug. p. 314, 465, et Negelin in diss. 
de diptycho Norimbergepsi. At quid de Cedreno 
stataeudum, qui p. 595, de Leone Sapiente Con- 
etantini nostri patre narrat eum primum titulum 
τοῦ βασιλεοπάτορος instituisse, eumque "CTzantiz:e 
socero suo tribuisse ; cum tainen is ipse p. 327, 
dixerit Theodosium M. (iliis suis Honorio et Arca- 
dio prefecisse Arsenium, ornatum titulo τοῦ βασι- 
Àsorazoooz' vid. Dissert. cl. Leichii de Con-«tanti- 
no, huic operi premissam ο. 3. Scilicet anticipavit 
Cedrenus tempora. Fuit quidem avo Theodosii in 
usu mus omnes patricios seu consiliarios aulicos 
patres. imperaloris Latine et Grece πατέρας τοῦ 
βασ'λέως appellandi ; 8& nomen illud compositum 
ῥασιλεοπάτωρ, et tota illius dignitatis ratio solius 
eonis iuventum, et artiquioribus temporibus 
ignota res fuit, ut patebit ex iis, quse ad p. 413 
ult. dicentur. Que Goarus ad Codin. dv Otfic. p. 
20, n. 360, de Tata seu patre aule, posleriorum 
etatum dignitate, attulit, non exscribam. '[Paulus 
pater imperaloris, Fredegar. p. 2060. — Marie Stuart 
envoya en Ecosse pour négocier son rétablisse- 
ment Jacques Hamilton, chef de sa maison, la 
plus illustre d'Ecosse. Elle luy donna le titre de 
eon lieutenant général dans le royaume, et l'adopta 
pour son pére, titre nouveau, exceplé dans l'an- 
cien temps. Pitaval, Cuusses illustres, t. ΙΧ, p. 
179. Syracusanre urbis prefectus ante Saracenos 
Patricius vocabatur.]* Id est procurator, rector 
vicarius; vid. ad p. 154 dicenda. [ta πατρίκιος 
'Aepizz; apud Theophun. p. 235, πατρίκιος τῆς 
Λαζικῆς xai Βαρνουκίου pag. 309. '[[In libro diurno 
exstat ad Patricium provincie epistola, qua Gar- 
nerius dicit intelligi aut pretectum provincia 
& CPtauo imperatore in Occidentem missum, aut 
eum, qui a Gallie rege sit ablegatus, p. 107. In 
Chronico Vulturn. apud Murator, !. I Scr. Ital. 
p. 425, habetur hec furmula : In nomine Dei nostri 
J. C. anno. imperii Dn. nostri Constantini VII, et 
V. anno patriciatus domini ostrÀ Landulfi, nec non 
el V anno domini noslri Athenulphi principis - - et 
p. 417, memoratur  Adenulphus | Langobardorum 
gentis Anthypatus el patricius.|' Reguli Longobardi 
Gracie majoris, qui hic memorantiur, cum pro- 
vincias suas ab impp. CPtanis ut vasalli tenerent, 
patricii erant aule CPtane, et annos sui patri- 
ciatus, id est principatus sui ab aula CPtana de- 
pendentis, numerabant, ut imperatores imperii 
sui. Gaimerius princeps Benevenlanorum patricius 
factus, poslquam ΟΡ venisset. Anonym. Balern. 
t. 1I, p. 11, 


(78) Strategi posterioribus evis erant iidem, qui 
olim propretores et proconsules in provinciis erant, 
praefecti nempe provinciarum et juris dictatores 
sam in rebus civilibus, quam in militaribus, magi- 
etri militum simul et gubernatores urbium. Milita- 
ris ordinis erant strategi, contra quam olim, cum 
civiles magistratus essent. Quod natum ex diversa 
usurpatione vocis στρατός, vel putius ex diverso 
militi:e genere. Initio quidem cives urbis alicujus 
contra hos!es suos ipsi in arma ibant. Propterea 
στρατὸς dicebantur; et ὁ δζµης alque ὁ στρατός 
idem erat, et sepe Pindarus posterius posuit, ubi 
alii prius ponere maluissent ; et magistri corum, 6i 
ór, um ol vel pretores, στραττγοί vel στρατάρχαι au- 
diebant. Deinde vero mansit quidem significatio 
vocis στρατός, itaque dicti qui adversus hostem 
arma gererent, sed oppidani ipsi non amplius in 
campum ibant, sed milites mercede seu n! tempus, 
Beu ad perpetuum conducti pro ipsis bellabant. Quo 
factum, ut eorum mayistri, quamvis immediate 
plebi non imperarent, στρατηγοί dicerentur. 


129 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. 


130 


τε καὶ ὀφφιχιαλίους (79) καὶ κλεισουράρχας (80), A ferentibus, stant, procumbunt ibi magistri ac reli- 


καὶ τούτων κατὰ τὸ cloóg προσχυνούντων τοὺς δε- 


qui, et duminos salutant, scilicet magistro cerimo- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


t.. II, p. rt, Scr. Ital. pag. 272. '[Adelgisus Desi- 
derii Longobardorum regia filius & Constantino 
Grec. imp. constituitur patricius. Schininck, ad 
Eginhard, p. 40. Gilimer Wandalorum rex non 
factus est patricius a Justiniano, quod Arianam 
haresin ejurare nollet. Procop. ei Theophan. p. 
170.]* Reges igitur et principes occidentales eorum 
temporu:in suscipiendo patriciatuma CPtanisitnpp., 
cujus rei exempla longe plurima dedit Du Cange 
Gloss. Lat. v. Patricius, ugnoscebant, se vasallos 
eorum esse, patricios ejus, id est procuratores, 
locum tenentes, vicarios. Patricii vocem ea mt!ate 
id notssse patet ex loco Benzonis p. 1002. '[Po- 
jlera die congregato concilio in ecclesia principis 
apostolorum, sedi rex Henricus in me.lto episcopo- 
rum — lum rez ail: Seniores, solito more sit. in 
electione nostra. Accipite quem vultis de tota pre- 
senti. congregatione. Qui responderunt : Ubi adest 
prasenlia regi majestatis, non. est. electionis con- 
sensus in arbilrio nostra voluntatis. LFtsi [urte ali- 
quobens absens eslis, tamen per. officium putricii, 
qui est vester vicarius, semper apostolice promotioni 
interestis. Neque. enim patricius est pap. patricius, 
verum ad przyaranda reipublice negotia est impe- 
ratoris patricius, —  Decre(um est, ut rex llenricus 
cum universis in monarchia imperii sibi succedenti- 
bus fieret patricius, sicut de. Carolo. M. factum 
legimus. — Inductus igitur rez viridissiima chlamyde 
desponsatur pat iciali annulo, coron.tur ejusdem 
praefecturae aureo circulo.]* Ducit nos hic locus ad 
celebratam illam de patriciatu Romanorum, quem 
cesserunt imperatores occidentales, questionem, 
cujus origo prima hxc mihi videtur fuisse. Impe- 
ratores CPtani Romam olim mittebant, ut alio, 


B 


minium urbis Rome assereret, annuos consules 
binos creavit, se primum patricium dici voluit, 
triumphum instituit, in quo acclamatum : Henrico 
Augusto a Deo coronato — Ecclesie defensori vita 
et victoria. Goldast. ad Eginhard. p. 170.]* Jam 
antiquus erat titulus primi patricii, idem valens 
atque princeps, senatus ; cujus rei exempla dedit 
Du Cange v. πατρίκιος, cujus utrumque Glossa- 
rium, sed Latinuin precipue, preclara multa de 
patriciis veteris juxta et recentioris evi docet. 
"[Clemens 1 coronavit Henricum. 11. et. uxorem 
Agnetem, qua occasione jurarunt. fiomani nolle se 
uuguuia. pontificem absque. imperatoris voluntate 
eligere. Ipsi praterea de uno. concesserunt. patricia- 
tum, utque preter imperatoris coronam aureum cir - 
culum ferret jussere. Leo Ost. |. 11, ο. 69. Miserunt 
Romani post Nicolai obitum Henrico IV coronam, 
rogantes simul, ut novum ipsis pontificem daret. 
Is convocatis Dasileam principibus coronam capiti 
imposuit, et proptere: patricius Romanus fuii di- 
etus. Berth. Const. ad a 1061. Conf. Hermanni 
Contracti ad eumdemannum.Otto Fris. l. vi, c. 34, 
Petr. Diac. i1, 21, Lamb. Schaffnab, 1063, 64. 
Ughelli t. II. in Vita Cedoli- p. 211. Intelligitur ex 
modo laudato Leonis Ostiensis loco, quid sit cir- 
culus patricialis, cujus meminit Benzo in Panegyr. 
Henrici IIl, p. 1064 : Romani in melius recordati 
convenientes in unum promittunt emendare quidquid 
peccaverunt. in. regem. puerum. ltaque mittunt el 
chlamydem, milram, annulum οἱ putriciulem circu- 
lum per. episcopos, per cardinales atque senatores. — 
Visum esl. ergo. imperuatrici suisque silentiarits non 
esse recipienda capitolii dona, nisi. cum regnorum 
patriciis. Temporales domini Circulo Parium (des 


patricios, res Romanas suo nomine curaluros : (? Pairs) insigniti. Caerim. Franc. p. 158. Pares curii 


cum deinceps episcopis Romanis non bene conve- 
niret cum 11198 Grecis patriciis, et deficere ab im- 
perio Orientali meditarentur,  invitabant reges 
Francos ad suscipiendam rerum apud Romam civi- 
lium procurationem, seu patriciatum. *[Vid. Mu- 
ratori Annali d'Italia,t. lI, pag. 397, 405, qui credit 
patriciatum constitisse 1n defensione Ecclesie Ro- 
mane. Conf. Later. pariet. p. 32, ubi de Caroli 
M. jpatriciatu. De dignitate patriciorum, οἱ 
quod provinciis prefeeti fuerint, postea vero 
eum titulum  reliquerint v. p. 341. Patricius 
idem, qui postea dux vocatus p. 35, ex Henrico 
Monacho. Patriciatus Caroli M. maxime in defen- 
sione Ecclesie consistebat. Idem propterea quoque 
defensor &ppe:l;mus. Conf. p. 58. Claves sepulcri 
S. Petri ad patricios mitti solebant. Testis Carolus 
Mar!ellus, t. IV, p 282 [credo Muratorii Anual. 
d'Italia] conf. p. 407, Patriciatum deposuit Caro- 
lus M. eum imperatoris titulum assumeret, Carim. 
Gall. p. 94, imperatorem cos, et patricii dignitate 
ui solium apparet ex |. Hadrianus et seqq. 
Dist. LXIII, conf. not. ad Constant. Donat. p. 64. 
Anustasii et. Leonis ztate redit [ου Hadrianus 
papa, a quo Carolus Francorum rex Romanorum pa- 
Irécius conslilutus fuerat, regnumque Italie suscepe- 
rat. Museum  [tal, p. 41. Patricium se dictt Caro- 
lus M. in litteris ad Alexium apud Baronium et 
Act. SS. iens. Jun. t. 1 p. 714. Henricus IV, 
apud Ottonein Frisingensem de reb. gest. Friderici 
Barbarosse ]l. 1, c. 1, patricium primum se appel- 
lat. Ανά Beioaríz civitatem Brixzinoram — curiam 
magnam celebravit, ubi injurias sibi a Romona Ec- 
clesia vrrogatas affectuose. conqueritur, quod videli- 
cel ipso. inconsulto, qui tanquam rez et palricius 
primus sug urbis episcopi esse deberet, Romani sibi 
pontificem prz[ecissent. Henricus imperator, ut do- 


a patriciis descendere negatur p.195 dissert. Du 
Cangii ad Joinville. Pares Francie passum ante 
omnes alias regni dignitates sibi arrogant. Fauchet 
p. 401.]* Patricii episcopos precedehant apud Gre- 
cos, teste Luitprando Legat. p. 481 u, init., qui 
etiam p. 471. Histor. |. vr, c, 5. rogam annuam 
patriciorum perhibet fuisse duodecim auri libras et 
unum Searumangium. E nostro hoc codice p. 141, 
patet patricios in Ecclesia peculiare sibi scamnum 
habuisse, »n quo sederent; et e p. 142, diversos 
fuisse patricios syncleticos, et protospatharios, 
illus civiles, hos militares. Conf. p. 138, fine. 

(79) Officiales, qii in officio seu obsequio, id est 
in comitatu imperatoris sunt. Sepe memorantur in 
hoc eodice post patricios el majores civiles milita- 
resque axiomaticos, ut sint minoris, neque tamen 
minimi zradus, quales sunt e. c. notarii, chartu- 
larii, senatores, mandatores, hypati, dishypati, 
comites, silentiarii, etc. Otficium es! apparitio, ap- 
paritores, coctus eorum qui magistratui inser. 
viunt. Guther. ΟΙ. D. A. p. 626. Vales. ad Amm. 
Marc. p. 93. 183. Du Cang. Glossar. utroque. 

(80) "[Cluse, clusure, angusetie locorum, Du 
Cange ad Joinvill. p. 179, μεχρι τῶν κλεισουρῶν 
E»2!aq. Script. post Theoph. p. 519. Forte convenit 
cum Capitaneo ad fines tuendos Christianorum 
apud Leibnit. t. ΠΠ. p. 245. Conf locus Guil. Apuli 
t. L, p. 380.|' Conf. Du Cang. Gloss. h. v. et ad 
Alexiud. p. 300, unde patet. eos, qui castellis per 
clusas, id est loca angusta, meatus dilliciles, ho- 
stico vicinos, vel et medio in territorio sitos, dis- 
positis praeerant, clisurarchas fuisse appellatos. 
Κλείσουρα pro districtu minore, quam θέµα est, 
passim occurrit apud Constantin. de Themat. ut 
p. 23. Possis cum vetustis Marckgraviis et Comitli- 
bus limitum comparare. 


134 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





132 


niarum in medio conatiiutlo : ad imperatorls vero À σπότας καὶ κατὰ τὰς olxs(ag Ἱσταμένων (81) τάξεις, 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS., 


(R1) Stabant proceres coram imperatore sedente 
in thruno, neque proceres tanlum, sed et legali, 
et principes exteri, nisi expresso verbo juberentur 
sederc. Quod si fleret, in humiliore sede conaside- 
bun!. Multa hujus rei exempla habemus. Unum ex 
Alexiude supra citavi p. 20 Addam inde quoque 
aliud. Narrans Anna, procerum Latinorum, qui ad 
Alexium venerant, homagii prestandi causa, unum 
aliquem εἰς τὸν σχίµποδα τοῦ βασιλέως ἐγκαθίσαι, 
et u Dalduino Godotredi Bullionei fratre illinc abs- 
tractum eum ira seriuone 8uo dixisse : Ἰδοῦ ποῖος 
χωρίτης | κάθηται µόνος παρισταµένων αὐτῷ τῶν 
τοιούτων ἡγεμόνων. Ecce mihi rusticum. illum | 
(Alesium designabat) solus sedelL tot principtbus 
astantibus. Lepidumquoque est, quod Maitre Wacce 
en son Homan de [οι apud Du Cange Gloss. Lat. 
v. Bancus narrut, Robertum Normannie ducem 
CPli cum Alexio colloqueuntem, cur non videret 
Bibi sedem porrigi, et stare dedignaretur, mantel- 
lum suum sibi huml subsiravisse, et ei insedisse. 
Quod ceteros proceres Normannos, cum viderent, 
imitatos fuisse. Hinc jussisse Alexium, ut in paric- 
tibus Coneisiorii audlentie scamna flerent. Locus. 
dignus est, qui legatur, neque pigebit ascribere : 


Par Constantinoble passa, 

Et à l'Emypereur torna, 

En dementiers qu'à lui parla 
Α la coustume qui est lu, 

Son manlel jus, à terre mist, 
Tout defouolé desus s'usis. 

Au partir quant il s'en torna 
Le mantel prendre ne daigna. 
Un des Grés les vit def[ublé, 
Son mantel li a relevé, 

Dist lui que son mantel príst, 
Et à son col le rependist. 

Et il respond£ par nobloy. 
Chascun dis Normans autresi 
Son mantel a terre guerpi. 


Cum aliis longe plurimis institutis aule CPtanz 
Greem, que illi suecessit, Ottomannica quasi hae- 
reditate hoc quoque accepit. ut legatus nullus, ne- 
que alius. quisquam coram maezno domino sedeat. 
Quo facturi, ut legatus aliquis Anglicus, cujus ΠΟ: 
men excidit. memoria, CPlin a Cromwello tniseus, 
coram Sultanostare dedignans, in famulum quem- 
dam suurm, manibus pedibusque, τετραποδτδὀν in- 
nixum, consideret. Ipsi quoque Clerici coram im- 
peratore Greco stabant. Quare cum aliquando 
Audronicus Comnenus ipsis, ut gratiam gratie re- 
penderet, coram se in &acamuis sedere permi-issel, 
paulo post sublatum illud privilegium et reductus 
vetus mos fuit teste Niceta, p. 140 : θαυμαστήν 
τινα παρείχε thv ἀμοιθὴν τοῖς τῶν ἐπιταγμάτων 
αὐτοῦ π.ιπρωταῖς. "ID δὲ ἦν τῶν τότε μὲν αἰτηθὲν- 
των ῥᾳθίᾳ τερµάτωσις, — T, δὲ μεγίστη, τὸ συν- 
εδρεῦειν ἐκείνους αὐτῷ σχιµποδίσχων παρατιθεμξ- 
wv, καὶ παλεισφεροµένων τῷ Bas: Aeftp 0póvtp κλι- 
σμῶν. "O καὶ oóy ἆττον εἲς γέλωτα τῶν ἑλομένων 
καὶ χασαθεξαµξ/ων ἀργ.ερέων οὐκ ἐπὶ συγναῖς ἡμέ- 
SN συωθὰν, ᾖπερ οφαντασίαν τινὰ τιμῖς, xal i- 
αλμα, ἐπὶ τὴν προτέραν ἐπαντλθε συνήθέιαν, cic. 
Insigniter igitur honorabant imperatores illos, 
quibus in consistorio et presessione publica coram 
se permitterent sedere; narratque idem Nicetas, 
p. 295, ut rem insolitam. I*aacium Angelum Lati- 
Dia, à quibusimperlo restitutus fuerut, permisisse, 
sibi assidere, ut benefactoribus, quihus omn:a de- 
beret : Οἱ τῶν Λατίνων ἡγεμόνες εἷς τὰ βασίλεια 
παραθάλλουσιν, οὐχ οὗτοι σὲ µόνον, ἀλλὰ xal οἱ τὸ 
γένος παρ᾽ αὐτοῖς ἐπίσημοι, xai παρευγνεγμένων 
σκιµπόδων τοῖς βασιλεῦσι συνήδριζον ἅπαντες, εὖ- 
εργίέται καὶ σωτῖΏρες ἀχούοντες. — Quod antea idem 


I3aacius ipsis negaverat, ut constat ex ejusdem 
Nicete p. 215, ubi ait Isaacium inter alia superba 
el iinperatore indigna, legatis Friderici Barbarossa 
non permisisse, ut apud se sederent, cum tamen 
Fridericus non tantum legatos Isaaci, sed etiam 
homines eorum sedere jusserit. Facetus est locus, 
que:n non piget ascribere, lepid«que illa Greci 
moris cum hara porcorum cormparatio : Ἵνα τὰ ἐν 
μέσῳ παρῶ, πλείω κατηγορίαν τοῦ δρῶντης γαὶ λὲ- 
Ὕοντος, περ Έπχινον, ἔχοντα, πείθετα: µύλις δικ- 
φεῖναι τοὺς πρέσθεις ἐς cov ῥῆγα [l'ridericum Bar- 
barosasam in hibernis apud Philippopolin agentem 
ἐπανελθεῖν' αὐτὺς δὲ τούτους ἰδὼν xal μαθὼν, ὡς 
οὔτε κχθέδρας 6 βασιλευς αὐτοῖς µετέδωχεν, ἁλλὰ 
δο)λοπρεπὼς, ἐπίσις ᾿Ρωμαίοις, ἀὐτῷ παρεισττχή- 
τες παλώφθησαν, οὔτε τινος ἑτέρου ἠξιώθτησαν ayai- 
0^9 ἑξαιρέτου, ἐπίσκοποί τε ὄντες καὶ αὐτῷ προσ- 
je, f(avaxet, xal δῆλος ἦν ἐπὶ τῷ γεγονότι τῷδε 
,απριόµενος. Ώς δὲ καὶ πρέσθεις ἡμέτερο: παρ᾽ 
ἐκεῖνον ἀφίκοντο, ἑαυτῷ συμπαρξὀρους πεποίτχεν 
αὐτοὺς τε xal τοὺς ὑπτρετουένους αὐτοῖς, μτὸὲ 
τοὺς ἀψοποιοὺς, xai Ἱπποκόμους xal µάττοντας παρ- 
ἰστασθαι ἄφε'ικώς. Mi, εἴναι δὲ λεγόντων ἐκείνων εἷ- 
xbc, βασιλεῖ µεγίστῳ συνθώκεῦειν ὕπγρέτας (ἀἆρκε- 
τὸν γὰρ ὅτι καὶ οἱ κύριοι αὐτῶν των ριόονσοην οὗ 
καθυφΏκὲ ct μικρὺν τοῦ σκοποῦ, ἀλλὰ xal µη ἐχόν - 
τας τοῖς ὀεσπύταις αὐτοὺς συγκατέκλινεν, dw οἷς 
ἕπραττε, ᾿Ρωμαίους κατχμωκὠμενος, καὶ δεικνὺς 
μῖ, ἀριτῆς wai γένους εἶναι παρ) αὑτοῖς διαστολὲν, 
ἀλλ ὡς εἷς σμ”εὺν οἳ σ»20200ι τὰς S5; ἁπαξατπάσας 
εἰσελῶα:ν εἲς tva σταθμὸν, ud, διιστάντες τὰς mlo- 
νας, οὕτω καὶ ᾿Ρωμαῖοι παραστατοῦντας ἔχουσιν 
ἅπαντας Si Friderici Darbarossm, non Nicetae, est 
illa Grecoruin, nobiles ignobilesque eudem omnes 
lege tractantium cum subulcis porcos pingues ma- 
crosque in unam haram compelleutibus compara- 
tio ; est ea quidem ambiguu, nam) poterat in ipsum 
quoque pari ratione retorqueri, est etiam impera- 
tore nostris quidem moribus indigna, illa tamen 
rudiora sc:ecula decet, οἱ Barbarcsse ingenium ; et 
scomina illud maxime ibidem subjectum. perlepi- 
dum hercle, quo dicebat, in hiberna distribuens et 
ditmnittens copias, cum ductoribus eorum, episcopis 


. » 4 2 e η] i - w 
uta : Αναπχύσασῃαι γρεὼν ὑμὰς ἐντχοθοῖ, ἀγρι 
07, τὰς παρεικένας Άντμας καὶ τὰ παραλελυμένα 
ατιλεῖ Γραικῶν 


όνατα ἔκ τοῦ παθίστασβαι τῷ 
ὀναῤῥωσθείητε, Apparet hine, valde incommodum 
accidisse Latinis, quibus negotium cum Grecis 
essel, hunc ipsorum rmorem coram imperatore 
standi. Nam apud imperatores Occidentis sede- 
bant, quamvis humilius, ipsorum consiliarii et ad 
ipsos legati ut ex modo citato Nicele loco, et ex 
illo Chronici Casinensis iv, 66, constat. Petrus 
Diaconus pro responsis [id est megotiis| cenobii 
apocrisiarius [legatus] ad Lotharium ΠΠ Ποπι. Imp. 


D directus, postquam ei sessionem ad. pedes suos con- 


cessit, id est euin in. senatum sanctiorem, in con- 
sistorium, admisit. Eumdem olim quoque slandi 
morem obtinuisse seculo quarto ex Augustini et 
codicis 'l'heodosiani locis, quos Du Cange in v. 
Consistorium citat, intelligitur, et ex ip-o vocabulo 
consislorium quod in genere locum omnem, in quo 
consistit hominum catus, in specie vero, salam 
notat, in quam conveniunt proceres corem impe- 
ratore in throno sedente, ipsi stantes deliberaturi ; 
item ex forinula  *exatat. κονσιστώριον. | Conf. 
Du Cange v. παβίστασθαι. Imo apud imperatores 
Romanos secundi jam. α N. C. eeculi obtinuisse, 
ut senatores in consistorio starent, haud impro- 
babiliter e loco Lampridii t. I. Scr H. Aug. p. 907 
colligatur, ubi tanquam rare humanitatis exem- 
plum in Alexandro Severo laudatur, quod sululatus 
consessum oblulerit | omnibus | senaloribus. lgitur 
ante id tempus aut stabant omnes coram impera- 


133 DE CERIMONIIS AUL/E DYZANTIN.E LIB. I. 134 
διὰ νεύματως τοῦ βασιλέως λέγει ὁ πραιπόσιτος À nulum pro more prepositus veste sua signum dat, 
εὐήγως πως καὶ ἐναρμονίώς, Κελεύτατε (82). Kal — dicens: « Jubete. » 


(82 

^s - κ. 9 - , , - , 

$1, τούτων ἐξ.όντων, ὀπλονότι μετὰ καὶ τῶν δεσποτῶν, πάλω £v τῷ ὀνοποδίῳ, ἔνθα ὁ τῆς βίγλης ὀρουγγά- 
f 


pros (83) xai τοῦ πλωέμου (81) tszxvtxi, μετὰ καὶ τῶν βασιλ.κῶν σπαθαρίων τῶν βαστακόντων τὰ βα- 
σιλ.κὰ ἅρματα, πίπτουσι κἀχεῖσε oi τε μήγιστροι καὶ οἱ λοιποὶ 16, xal ἀπευκαριστοῦσ. τοὺς δεσπότας, 
ὀηλονότι τοῦ τῆς καταστάσεως (85) iv τῷ µέσῳ ἑστῶτος, καὶ ὃ:ὰ νεύµατος τοῦ βασ.λέως Χχτὰ τὸ ε)ωθὸς vesc ὁ 
πραιπόσιτος διὰ τῆς αὐτοῦ χλανίδος τῷ τῆς καταστάσεως, καὶ λέγει" ΚελεἈσατε. 
VAlIA LECTIONES. 
15 οἱ δὲ ed. 


JOAN. JAC. REISRII COMMENTARIUS. 


ture senatores, aut saltim non sedebaut oiunes. In 
&ula quoque veleruim reguin Persarum stetisse le- 
gatos exteros ex eo colligo, quod saolis Tüebano- 
rum lega'is in eximii honoris testationein selle 
ponerentur, teste Dtodoro Siculo xvit, p. 170 : Μό- 
νους τῶν Ἑλλήνων [Thebanos] ὡς εὐεργέτας τιμᾶ- 
σθα. παρὰ τοῖς βασιλεῦσι τῶν Περσῶν, xai πρὸ τῶν 
βασιλέων τοῖς πρεσθεύουσι τῶν θιθαίΐων τίθεσβαι 
ρονους. 


(92), Frequentissime vox h:ec occurrit in co- 
dice, 8i qua& aliu, quam placeut vobis, velitis, juvet, 
aliisve similibus modis reddidi. Cl. Leiche jubele, 
stricte ad litleram et exemplum Latinorum medii 
evi. 'IScriniarius pontifici obvial,et alta voce dicil : 
Jube, domine, benedicere. Ordo Roman. p. 196. Le- 
clor 1n rathetram uscendit, nec dicil : Jube, domine, 
benedicere, Moleon. p. 135.]* Jam illa cale, qua 
vivebat auctor testamenti M. Grunnii Corocotte 
Porcelli, in usu erat jubete pro velitis, ut ex ejus 
clausula jul te signare liquet. De cujua testamenti 
wiate vil. Fabric. Bibl. Latin., p. 749. Ego vero 
urrinque παραχοῇ fu'sse peceatum autumo, pri- 
muin à Grecis male accipientibus Lutinum juvel, 
domine,solemnem formulam ofticiose humanitatis. 
lianc enim mala auditione jube pro juvel decepti 
red iebant xiàeo370v.Latini deinde a Graecis transsu- 
mentes pravum hoc χέλευσον nimium fideliter dicuin 
an stupide jubes et jubele reddebant. Mihi quidem 


lormul& hujus liquida videturetyuologia e:se.Quod C 


Αἱ tamen secus alieui videatur, subtiliorem; hanc 
eliam,et si quis tricas uinet, non minus speciosam 
amplectatur. Venit κελεύω ab antiquo verbo κέλω, 
unde cello in compositis Latinis, significatu idem 
atque xiÀo,pello. Nam /oles π et x permatabant. 
Nota antecello, pracello, excello,percello. Inde quo- 
que Jupiter κελαινεφής, quasi ὁ κέλων vel κέλλων, 
χκελέων seu κλονῶν tà νέφη. Est igitur κελεύειν idem 
atque ὁρμᾶν, impellere, instigare. Eo sensu habet 
Oppianus Halieutio. 11, v. 528, de asilo loquens : 


Οὐ πέτρη τις ἀφοίτητος κατερύχει 
ῥιπὴν ταυρείην, ὃτ ἐπιζάσῃ ὀξυ κελεύων 
ῥουτύπος ὀτρηρῇσιν ἐπισπέρχων ὀδύντσιν. 


Non scopulus ullus invius arcet 
impetum Laurinum, quando fervet acute impellens 
sinuulus perlnacibus adigeus doloribus. 


Ut hie loci κελεύων est impellens,instigans.urgens ve- 
lut {πβ-ευ stimulo (Scholiastes certe χεντῶν exponit), 
ità χελεύσατε in nostra formula potest reddi instigale, 
stimulate nempe vos Saepe ἑαυτοὺς in talibus verbis 
subintelligitar, ut in ὁρμᾶτε, im impetum date, 
nempe 505. Κελεῦσατε quoque potest reddi celerate, 
accelerate, nempe vos. Notum celeusma, instiga- 
mentum, aliquid quod in impetum dat. Hinc in- 
tellizitur, quure, quando abeundum ex aliquo loco 
aut de sede surgendum sil, dicant aovi Greci κε- 
At£27a2:e. Refert Goarus ad. Eucholozium p. 29, so- 
lere apud novos Grecos vocem κελεύσατο clara 
voce in sacris proclamari, quaudo populus, ut as- 
surgat, monendus est. Tunc subiatelligitur &£ava- 
στῆναι χελεύσασε, id est ὀρμᾶτε, ruile, οεἰεγαίε, 


ἐξχιαστῆναι, assurgere. Sed iidem quoque κέλευσον, 
0225023, dicunt, quando sacerdotein, ut consideat, 
hortantur, ὅρμα, rue, dumine. Pariter ud considen- 
duin atque ad surgenduim opus est aniic i et corpo- 
ris impetu. ldem verbu:zn πο], Πιο proprie est ὁρ- 
uiv, ruere, ot desilire et. «tesulere notabat. Hinc 
nota illa graminaticorum fabella apud Pocokium 
Specim. Hist. Arab. p. 151, de Arabe quodam pro- 
viucie nescio cujus, veniente ad regem Homeiri- 
tarum. Quem cum rex sua llomeiritica. dialecto 
considere juberet, boino accipiens verbuin dialecto 
sud provincia, desiliehal in precipitium οἱ cervi- 
ces sibi rumpebat. [n multis quoque Nostri locis 
possit καλεύσατε reddi celeusma ,edite seu concla- 
mate, ut p. 153, ubi proceres admoniti formula χε- 
λεύσατε dicuntur ἐπεύχεσθχι εἷς πολλυὺς καὶ ἀγχ- 
θοὺς χρόνους καὶ ἐξέρχεσθαι. Et sepissime legas 
hoo in libro seoutas prepositi formulam χελεύ- 
σατε, acclamationes patrum couseriptorum,ut pre. 
positus eorum celeuata, portieculus, et haee for- 
imnula ipsorum celeusma, hortatio, fuisse videatur. 
Ut redeam ad nostrum κελεύσατε, videor mihi jam 
apud Euripidem hanc verbi xeAeoetv aignificationem, 
velle puta, observasse, Sic accipio v. 881 [lhesi 
et v. 401 Heraclidarum. Tandem hoc monendum, 
deesse hic loci post χελεύαστε hec duo xai εἰσέρ- 
49v1at, qua in Latinis supplevi. Lacunie tamen ve- 
stigium in meinbranis nullum apparebat. ! 

(83) Druugarius est prefectus Drungi, vel globi 
militaris, χιλίαρχος. De vocis origine vid. Grelser. 
ad Codin. p. 191, el Goar. ad eumdein p. 26, 
ubi ait. fuisse drungarii vigilia providere incen- 
diis, furibus, grassatoribus, in castris vigilias, 
circitationes curare. Conf. Du  Canxze utro- 
que Gloss, et ad Alex. p. 315. Πο. Zonaras 
ex aule imp. CPt. magno Drungario vigiliae el 
protosecretario ascela, seu. monacbus, appellatur, 
in cod. 206 apud Lambec. L. IV.]' Ergone simul 
potuit aliquis magnus vigilie Drungarius et pro- 
toasecretis esse ? Vix ρυΐοιη. Officia enim secuin 
pugnant. lllud paludatum, hoc togatum est Fue- 
runtoe quoque plures uno. drungarii vigilie, quia 
magnus, quasi distinctionis causas, citatur? Vide- 
tur quidem. In hoo tamen codice vestigia illius rel 
nou inveni. Ex illo patet, mazni drungarii fuisse, 
scholas militares quotidie in armis exercitia fa- 
cientes cum magistris lu-trare. 

(84) *i Delongaris, sub cujus manu est omnts po- 


D testas navium. Luitprand. An. Drungarius ?j* Recto 


vero corrigit V. D. vitium librarii, quod apud 
eu:xndem Histor. vi, 3, pag. 471, recurrit De Lon- 
garistis Ploas. scrib. Drongaris tis ploas. ΔρΡΟΥΥΣ- 
ης (ta Greci moderni soribunt et pronuntiant pro 
δρογγάριος) τῆς πλώας. Formam hane τῆς πλώ- 
ας αἰιυί non reperio, sed in hoc οο/ἱσῦ passim οὐ” 
currit, τοῦ mÀwiuoo, τῶν πλωΐμων, τοῦ πλοὸς et 
της πλὼας. Videtur esae pro πλότς ; formaturque 
πλόη no πλέτσις, ut alia tulia inulta. Alibi quoque 
est ὁ ὁ200γγάριος τοῦ στόλο». 

(85) Et. qui suo res ordine decenterque fleri 
curat. Kazástas:g τῶν m2ay:icwv est apud Theo- 
phau. p. 63. rerum antea turbalarum constitulio, 
restilutio in. ordinem. Apud eumdem sunl ἆκατα- 


135 


CONSTANTINI PORPHYHOGENITI 


136 


4 V. Inde cum dominis magistri et reliqui Α — E. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε συνεξίασι τοῖς δεσπόταις 


usque ad magnum consistorium, in quo crux 
. 8. Constantini et virga Mosis stant, una egrediun- 
tur; et ibi primus a secretis et protosecretarius 
cum ipsis secretis, notariis imperaloriis ceterisque 
secreticis atque notariis et chartulariis el omni- 
bus in eum locum congregatis adest : stantibusque 
dominis supra pulpitum ante camelaucium,prepo- 
situs iteruin ad nutum imperatoris signum uti mos 
est silentiario dat, (in medio enim consistorio si- 
lentiarii presto sunt,) alta voce exclamans : « Ju- 
bete. » Inde domini ad iriclinium candidatorum 
procedunt, ubi sacer Domino clerus adest, et 
crucem a thesaurario ejus ecclesie ipsis allatam 
oaculartur. Porro ad octangulum tholum seu 


' μετὰ τῶν 


er , M 1 λ 1 t » , 
ot τε µάγιστροι xai ol λοιποὶ ἕως τοῦ μεγάλου χον- 
, 1 - n , - . , ρ 
σιστωρίου (86), ἐν ᾧ Ίσταντα. ὃ τε τοῦ ἁγίου Κων- 
σταντίνου σταυρὸς καὶ dj τοῦ Μωσέως ῥάθδος καὶ 
μὲν 6 τε πρωτοασηχρήτις xal ὁ πρὠτονοτάριος, 
ἀσηχρήύτων καὶ βασιλικῶν νοταρίων καὶ 
λοιπῶν σεχρετικῶν νοταρίων 17 τε xat χαβρτουλαρίων 
xal δὴ πάντων ἐκεῖσε ἀθροιζομένων, xal τῶν δεσπο- 
τῶν ἱσταμένων ἄνωβεν τοῦ πουλπίτου (87) ἔμπροσθεν 
τοῦ κα ελαυκίου, πάλιν διὰ νεύµατος τοῦ βασιλέως 
κατὰ τὸ εἰωθὸς νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ σιλεντια- 
ί ἐχεῖσε Υὰ2 ἐν τῷ μέ 9 ί 
ply (88) (εκεῖσε Υὰ2 ἐν τῷ µέσῳ τοῦ χονσ'στωρίου 
er , 4 L , 
ἵστανται ol σιλεντιάριοι), καὶ λέγει µεγάλως' « Κέ- 
d * - - , 
λεύσατε. » Kal ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε διέρχονται ol δεσπό - 
ται ἕως τοῦ τρικλίνου τῶν κανδιδατων (89) (ἐκεῖσε 


primam scholam, quem locum veterem mone- B γὰρ 9 τοῦ Koplou ἵσταται κλτρος), «al ἀσπάζον - 
VARUE LECTIONES. 
!7, Verba fas. voz. x. λοιπ, σεχρ. vox. et mox xai om. R. in textu, restituit in notis ex cod. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


στασίαι͵ res turbidz, p. 73. Idem p. 243, μάθε τὴν 
Χατάστασιν habet, disce modeste, ordine, sedate agere. 
In officialibus patriarche erat ὁ τῆς ἱερᾶς καταστά- 
σεως, de quo Goar. pag. 13 ad Codin.et Gretser., 
p. 167. Petrus Magister scripsit libros περὶ της 
πολιτικῆς καταστάσεως, de quibus dixi in prefatio- 
ue; v.Du Cange Gloss.Gr.Cerimoniarii erat ordinare 

roceres secundum praecedendi εἰ sequendi jura, 
incipere troparium,evocare proceres secundum suos 
ordincs ad sacram communionem, in magnis pro- 
cessionibus in Magna ecclesia, osculum pacis ab 
imperatore accepturos manu ad eum ducere, vela, 
geu classes procerum, et legatos introdrcere, etc.. 
Ep. 14. Nostri fere concludas eum fuisse caput 
gilentiariorum. 


eorum codicillos. Vales. ad Amm. Marcell. p. 323, 
originem eorum deducit a veteribus preconibus, 
qui postquam judices in tribunali consederant, 
silentium faciebant. 

(89. Candidati sunt milites pompatici,aut osten- 
eionales, ad Auzusti custodiam et comitatum dele- 
eti, specie et robore prestantes, a candido, quem 
gerebant vestitu sie dicti. Chronicon Alexandrinum 
ait Gordienum τὸν ἀρ.θμὸν τῶν λεγομένων χανδι- 
δάτων, homines τελείους καὶ εὐσθενεῖς καὶ μεγάλης 
ὄντας θέας excerpsisse κατ ἐκλογὴν ἀπὸ τοὺ τά. 

µατος τῶν λεγομένων σχολαρίων. Hi candida turba 
urippo appellantur. 
Cum palatinis stans candida turba tribunis. 

Camisia enim, seu interulas albas gerebant su- 


(86) Consistorium est locus, dieta, in qua prin- C per omni reliquo vestito, quemadmodum Verbi 


ceps cum suis consistorianis de rebus suis publi- 
cis privatisque consultat el. decernit, supplices et 
legatos audit, etc. V. Du Canye Gloss. Lat. h. v. 
Guther. Off. D. A. p. 69 sqq. Vales. ad Amm. 
Marcell. p. 87 et 330. Sedden. de Tit. honor., 
t. n, pag. 29. Harduin. ad Themist., pag. 475, 
qui tamen que habet de quatuor comitibus con- 
gistorianis,ea ad tempora Theodosiaca pertinent.Po- 
lybius pag. 717, 7, edit. Wech. Xpr,uaxtotixov x2- 
λῶνα τῶν βασιλέων, appellat talem locum, vestibu- 
lum, in quo reges de nogotiis conveniri, et responsa 
dare solent. 

(87) Pulpitum est suggestus, Qz uz, ambo. Vid. 
Du Cange Gloss. Latin. Varia erant pulpita ; ante 
Cathisma Circi, vid. Theophan. p. 157, et ante 
palatium. Cedren. pag. 369, ubi vid. Goar. et ad 
Nostri p. 292 De Camelaucio dico ad p. 331, 13. 

(56) Plerumque in membranis Lips. σελέντιον el 


divini ministri passim locorum apud nos in reci- 
tatione sacrarum orationum el administratione 
sacri officii adhuc gerunt,item quibusdam in locis 
femine luyentes. Stricte erant he linea (am sin- 
done fiebant) veste, et de ipsis interpre:or illum 
Wihelmi Britonis locum apud Du Cange v. Linea. 
Linea dicebatur camisia, quae totum corpus operit, et 
ita strictis manicis adharrebut corpori, ut nulla es- 
sel ruga, cL descendebat usque ad. pedes ; unde po- 
deris Grace, hoc est lalaris. Videtur Valesius ad 
Ammian.Marcell. p.88, ex Hieronymo elicere velle, 
hoe candidatos de candore cutis nomen accepisse. 
Si soli fuissent Germani hanc in militiam assum- 
pti, posset ea opinio quodammodo tolerari. Verum 
candidi potius illi, quam candidati tuissent. Sed ut 
pullati sunt, qui pullam gerunt, ita candidati, qui 
candidam. Conf. idem ad p. 275, 523, ubi exponit, 
quid sit candidam dare,item Lindenbrog. ad Amm. 


σλεντιάριοι scriptum inveni. De silentiis, seu con. [) p. 424, 457 ; Petav. ad Themist. p. 377 ; Du Cange 


ventibus et consessibus procerum  deliberandi 
causa, abunde egerunt Du Cange Gloss. utroque, 
ad Cinnam., p. 492; Goar. ad Theophan. p. 202, 
et ad Cedren,, p. 354 ; Alemannus ad Procop. 
p. 103. Silentiarios fuisse ait cubicularios. Non 
satis recte. Sed aliquando latius sumpsit vo- 
cem cubiculi et cubicularii,. Cubiculum ipsi est 
consistorium, et cubicularii ipsi sunt illi, qui 
curam agebant, ut in consistorio quiete atquo 
decore pro majestate principis presentis age- 
rentur. De silentio, in quo perorabat impera- 
tor, alio loco dicam. De silentiariis hic tantum 
noto, internuntios eos et cursores fere impera- 
toris fuisse in publicis processionibus,in esilentiis, 
legatorum introductione,item senatorum omnium, 
guo brachio prehensos ad imp. introducebant. 
omum deducebant recens honoratos, portantes 


utroque Glossario. Color nempe aulicus erat albus, 
et in canisiis albis debebant proceres quotidianas 


: jn aulam proce:siones obire. Hinc in charta vetere 


apud Du Cange v. Gunna, color slbus et ruber 
sunt colores regii. Cum innvwmerabili multitudine 
equitum de civibus, veslilis in coloribus regiis, vide- 
licet. in. coloribus (id est vestibus coloratis] albi 
coloris et rubri. Benzo in Panegyrico Henrici III : 
Allat» sunt. Byzanlio regales litere 1 portitores 
harum fuerunt tres missi purpura i»dutt, cum can- 
dore bvssi. Chlamydes nimiz viriditalis relucebunt 
aurcis signis, etc. Hine candidam pro militia seu 
gradu palatino posuit Hieronymus Ep. 9, pullam 
tunicam nigrosque calecos candide veslis el aurati 
socci depositione sumpsisti. Ejusdem verba de Ne- 
otiano in palatii militia sub chlamyde et candenti 
ineo corpus ejus cilicio tritum fuit, possunt eque 














137 


DE CERIMONIIS, AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΛ LIB. I. 


138 


ται (90) ot δεσπόται τὸν σταυρὸν τοῦ Κυρίου, δηλον. À tam vocant, ubi ex argento affabre elaborata et 


ὁτι ὑπὸ τοῦ σκευοφύλαχος (91) τῆς αὐτῆς ἔκκλη- 
σίας προσφεροµέναυ !€* τοῖς δεσπόταις. Καὶ ἀπὸ τῶν 
ἐχεῖσε διέρχονται οἱ δεσπόται ἀἁπερχόμενοι ἐν τῷ 
ὀκτακιόνῳ θόλῳ, Έγουν εἰς τὴν πρώτην σχολὴν, ὄνπερ 
τὴν παλαιὰν καλοῦσι χαραγὴν, ἓν dq ἵδρυται ὁ !9 ἐξ 
ἀργύρου κατεσκεωασµένος περικαλλὴς σταυρὸς, καὶ 
διὰ τῆς τρισσῆς μετὰ τῶν κηρῶν προσκυνήσεως 
ἀπευχαριστοῦσι τῷ Op. Καὶ πάλιν ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε 
διέρχονται διὰ τοῦ τρικλίνου τῶν ἐκσγουθίτων, ἐκεῖ- 


pulcherrima crux posita est, transeunt, et ter genu 
flexo cum cereis Deum venerantur; inde rursus 
per triclinium excubitorum pergunt, ubi ad dex- 
trum et sinistrum latus secundum ordines suos 
turme Romane, vela dicte, preltoriani et reli- 
quee cohortes, militares. porro signa protectorum, 
senatorum et draconariorum, labara et campidu- 
etoria cum bandis stant dominosque, ut eos comi- 
tentur, excipiunt. 


σε γὰρ ἵστανται στιχηδὸν δέκιᾷ καὶ ἀριστερᾷ κατὰ τὰς οἰχείας τάξεις, τοὺς δεσπότας ἔχδεχόμενα, τὰ τε 


VARI/E LECTIONES. 


!! προσφερόµενον Leich. !9 ὁ om ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
de militia militari, seu candidato stricte sic dicto, D Paulus Silentiarius Eephras. Sancte Sophie v. 124. 


quam de militia togata accipi. Nam militantium 
omnium vestiserat alba. Vid. Juret. ad Paulini Petro- 
corii vitam S. Martini 4, vs. 108. Quamvis igitur tam 
milites proprieesicdicti, quam in aula militantes, seu 
fungentes officiis toge, gererent albas vestes, tamen 
candidati in specie sic dicti illi protectores sacri cor- 
poris, qui solas eas, et semper gerebant, cumreliqui 
officiales et honorati, interdum alias coloratas pro 
temporum ratione sumerent, Videtur quoque in 
conformatione candide» fuisse diversitas, qua mili- 
ies el proceres aulici distinguerentur. Certe iu 
martyrio S. Acacii, n. 15, memorantur σχήµατι 
etpattet:xq λαμπροφοροῦντες, Ductus ille mos 
candidas gerendi aut a Romanis, aut a Grecis, sive 
hi primi ejus inventores sive in eo imitatores Ro- 
manorum fuerint. Grecos veteres certe in forum 
processisse candidatos, apparet ex Artemidoro, 
p. 83. 13. ed. Rigalt. Traductua idem ad posteriora 


tempora fuit, ut adhuc sub Justin. M. ad celebran- ϱ 


dum hilariter splendideque diem festum in candi- 
dis populus conveniret. Quapropter Paulus Silen- 
tiarius in Ecphrasi provocans ad celebrandam 60: 
lemni et leto ritu dedicationem Sancte Sophis 
sic ait : 
ΔεῦὈρύ µοι ἀχλυόεσσαν ἀποῤῥίψαντες ἀνίην, 
Χιονέους ἔσσασις γεγηθότες ἄψεσι πέπλους. 


Candidatorum stricte sic diclorum originem repo- 
tunt a Gordianis; v. auctores supra citi. et Salmas. 
ad Ser. H. Aug. t. II, p. 75. Sed jam instituit, aut 
certe renovavit desitos, Alexander Severus, ut e 
Lampridio t. I, Scr. H. À. p. 939, constat, ubi ail: 
Milites, quos ostensionales vocanl, non pretiosis, sed 
speciosis clarisque veilibus ornabat. Signi(lcat [ineas 
candidas, que exiguo pretio comparantur, et tamen 
oculo placent atque nitent. Clar vestes sunt can- 
dide. Greci quoque λαμπρόν et χαβαρόὀν pro λευκῷφ 
ponunt, et λαμπροφορεῖν pro λευχειμονεῖν. Ita ac- 
cipio illad Diodori Siculi xx, 7, p. 410. προελθὼν 
tv Ἱματίῳ λαμπρῷ, in. veste candida. lta λαμπρότης 
pro λευχότης posuit Jobus monachus apud Pho- 
tium Bibl. p. 308, et λαμπροφορεῖν pro candidam 
gerere in illis τὸ μέντοι λαμπροφορεῖν τοὺς βαπτιζο- 
µένους τῆς τῶν ἄγγέλων σ)μθολόν ἐστι λαμπρότη- 
τος, τὸ xazpóv ἐχείνοις τοῦ νοῦ διατυπούστης. Hinc 
dies Paschatis f$, λαμπροφόρος ἑορτή dicta fuit, ut 
multis exemplis probat bu Cange v. Aapmoa et 
Κυριαχή p. 769, non quod in splendidis, pretiosis 
vestibus, sed quod in candidis procederetur. Illo 
enim die et alii el. recens baptizati in albis proce- 
debant: Plura exempla usus hujus v. λαμπρός pro 
albus habet Du Cange Gloss. Gr. p. 787. Gerebant 
bi candidati torquem aureum, ut e multis nostri 
codicis constat locis; et arma imperatoris, id est 
scutum et hastam, eum procedentem comilantes. 
Proplerea συνεµπόρους ἀσπιδιῶτας eos appellat 


Ῥλτκοι. Gn. CXII. 


ubi processionalem imperatoris turbam sic describit: 


Οὐκ ἀνέμιμνε συνέµπορον ἀσπιδιώτην, 
Χρύσεον ἀγνάμπτοιο χατ’ αὐ χένος ὅρμον ἔχοντα, 
Οὐ γρυποῦν τινα ῥάθδον dti προκέλευθον ἀνά- 
ίγτων, 
Οὐ στρατὸν ἠνορέῃσι κεκασμένον εὔποδος ἤδης, 
Σύνδρομον εὐόπλοιο μεγανρηπῖδα χελεύθου. 


Primo loco memorat candidatos; tum osliarios, 
aut silentiarios, tandem spatharios, aut Maglabitas, 
obscurius enim significavit. Commemorantur quo- 
que spatharocandidati, qui erant spatbarii et can- 
didati, diversum :nilitie genus, qui preter scutum 
el arma, candidatorum peculium, etiam spathas, 
seu manu dextra, seu e cingulo gerebant, quales 
mihi describere quodammodo videtur monachus 
Sancti Gallensis de rebus gestis Caroli M.I. 37 : Anti- 
quorum Francorum paratura erant. calciamenta. — 
einde camisia glixsina (id est candida, nitentia et 
rigida a polline siliginis] posthae baltheus spalhze col- 
ligalus. Quz spatha vagina fagea, secundo corio qua- 
licunque, tertio linteamine candidissimo cera lucidis- 
sima roborato, ita vingebatur, ul per medium cruciculis 
eminentibus ad peremptionem gentilium auraretur, 
V. ad p. 331, de Saponislis dicenda. Procedebatur 
a candidato ad stratorem, illinc ad spatharium, ab 
hoc ad spatharocandidatum. Candidati imaginem 
videre est in monumento Ravennate apud Du Can- 
ge Famil. Byzant. p. 97, et Alemaun. ad Procop. 
p. 77, tenentis, perverso ordine, dextra hastam, et 
ante dextrum genu scutum Christi monogrammate 
pictum colobio ad medium humerum descendente, 
camelaucio in capite presso et rotundo. Candidatus 
armatus, aut certe pretorianus aliquis miles, impe - 
ratori astans conspicitur in Menologio Basiliano 
t. I, p. 64, 176. Turcae, ul alia multa instituta 
Byzantin: aula, ita eliam candidatos in suam tra- 
duxerunt. Leunclavius enim apud Du Cange v. Σο- 
λακίδες hos ait esse satollitum genus, Turcis Sola- 
cler dictos, qui circa Sultlanum equitantem in albis 
cursitent subuculis. Ferriolenses tabule tamen 
n. 16 et 17, non consentiunt. 

(50) Osculantur, ᾿Ασπάζεσθαι est proprie ad se 
trahere, quod faciunt qui rem aut hominem oscu- 
lari cupiunt. Rarissimo, sed primigenio illo signi- 
ficatu adhibuit Procopius Anecdot. p. 49, ed. Ale- 
man. : Ὁ δὲ δῇθεν οὐκ ἐπαισθανόμενος τῶν πρατ- 
τοµένων σύμπασαν αὐτῶν οὐσίαν χτήσει ἀαισχόντῳ 
ἠσπάζετο, ad se rapiebat. Crucem  osculandam 
offerre ingredienti in ecclesiam imperatori mos 
ideo fuit a clericis introductus, ut specie veneranda 
crucis ab imperatoribus honores impelrarent sibi 
non debitos, neque appetendos humilitatem pro- 
fessis. 

(91) De custode thesauri sacri, vel preltios su- 
pellectilis ecclesie vid. Du Cange Gloss. Gr. h. v. 


$ 


199 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


140 


. "Popauxà σκῆπτρα (02) τὰ λεγόμενα βῆλα, ὁμοίως καὶ τὰ ἕτερα εὐτύχια (93) xal τὰ ἕτερα σκῆπτρα, πρὸς 
τούτοις τὰ σχεύη τῶν προτικτόρων (04) καὶ σινατόρων (95), καὶ τὰ σκεύη τῶν δρακοναρίων, λάθουρά τε 
καὶ καµπιδηκτόρια, μετὰ καὶ τῶν βάνδων (06), τοῦ συμπορεύεσθαι τοῖς δεσπόταις" 

JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
et infra ad p. 21. Emendatio margini ascripta A legionum aut cohortium majoribus aureis litteris 


digna est pura Grecitate. Lectio tamen membra- 
narum in textu vulgata, propterea non sollicitanda, 
ΒΙΟ seculo est digna, προσφεροµένου, quando sci- 
licet is profertur. Multa talia in hoc codice. Sio 
supra p. 5, aderat διδοµένων, interea dum dantur, 
ubi planius fuisset. διδοµένους, conjectura in mar- 
gine notata, ob χηροὺσ praecedens. 
(92) Romana hic sunt Greca; novi enim Greci se 
Romanos ferebant, ut notum est. Sceptra vero sunt 
genusaliquod vexillilongiconti laminis et elavis au- 
. reis vel argenteis confixi, et, ut mihi quidem vide- 
tur, ad crucis formam comparati, puri seu absque 
ferro vel mucrone, sed dependentibus velis,ut colligi 
otest ex auctoris verbis. Possit tamen imperitus 
alini sermonis librarius βῆλα, id est vela, pro 
πίλα, pila, exarasse. "Videtur certe addita vox 
Ῥωμαϊχά vexillum aliquid aut instrumentum mi- 
litare apud Romanos notum et iis usitatum innuere. 
Favet illi quoque vox πιλατίχια apud Codinum, 
quam idem atque vocem σκῆπτρον significare con- 
tendit Goar. ad Codin. p. 87, n. 39. Videntur mihi 
temen Greci pilo Romano aliam induisse formam, 
pro mucrone scil. addidiese lignum transversum 
1Ώ summo, ut crux evaderet, vel simplex, ordi- 
naria, qualem omnes novimus, et qualem plerum- 
que imperatores CPlani pro sceptro regio gestare 
conspiciuntur in nummis, vel composita. Est autem 
composita, qua vel duobus transversis lignis, ine- 
qualis magnitudinis, vel duobus contis minutis et 
majori conto parallelis ad ligni transversi utrum- 
que marginem appositis constat, qualis in num- 
mo Romani Lacapeni apud Du Cangium Famil. 
Byz. p. 136 et p. 123, in nummis Leonis Isau- 
. ri, cf. p. 127, in nummo Nicephori Logothe- 
te cernitur. Quia crux sceplrum imperatorum 
CPtanorum plerumque erat, et bic loci sceptra ut 
distinctum et peculiare aliquod vexilli genus me- 
morantur, ex eo concludo fuisse sceptra bastas 
ad crucis formam factas; v. Du Gange hac voce 
et Goar. &d Codin p. 88, n. 39. Non defuisse pu- 
blicis processionibus cruces, et Grecorum erga 
crucis signum eximia pietas et mos Latinorum 
suadet, qui cruces quoque preterebant. Obviam ei 
Henrico V] misi pontifex (Paschalis 11; verba sunt 
hronici Cassinensis 1v, 37 ;) bajulos cereostatarios 
[id est cereostatariorum], stauriferarios, aquilife- 
105, leoniferos, lupiferos, draconarios [id est bajulos 
vexillornm, in quibusaquilarum, leonum, luporum, 
draconum conspicerentur imagines], candidatos, 
defensores, stratores, εἰ maximam populi multitu- 
dinem cum floribus et palmis. Non hahuisee sceptra 
ferrum, quo cederent aut ferirept, videor mihi ex 
loco Pselli apud Du Capngium Gl. Gr. p. 1389 init. 
colligere, si modo licet de loco extra connexionem 
posito judicare : Ὅπλοις ἐπιχρύσοις ἀστράπτων xal 
ορυφορυύµενος, οὐ σχήπτροις ἀπλήκτοις, sceptris non 
ferientibus ἀλλ) ἀστίαι καὶ ἐπιμήχεσι 6ópasi.Sceptrum 
decetero est generale nomen vexillorum generis om- 
nis. Nam et ptychia, de quibus tatim dicetur, in se 
complectitur (quare enim alias diceret xai τὰ λοιπὰ 
poca σκΏπτρα); et labara sunt sceptri species. 
erte Sozomenus Hist. IX, ἆ :θάτερον τῶν σχκήπτρων, 
ὃ λάδαρυν ᾿Ρωμαῖοι xaÀouct... Veni tamen in eam 
quoque opinionem, quam docliorum judicio sub- 
mitto, fuisse forle sceptra Romana vexilla ex in- 
stitutis militaribus veterum gentilium Romanorum 
asservata, ut e. c. aquilz ; et has aquilas pecu- 
liariter sceptrorum Romanorum nomine designari ; 
potuerunt quoque eo nomine venisse conti cum 
abellis in summo vertice fixis numerum nomenve 


exaratum monsirantibus. Auctor hujus conjecture 
mihi fuit Dexippus in Exceptis Legat. Haesch. p.3: 
Κατόπιν τοῦ βασιλέως Tv τὰ σήµατα τῆς ἐπιλέκτου 
στρατιᾶς [unt Nostro prolectores aut candidati], τὰ 
δὲ εἶσιν ἀετοὶ ypucoi xal εἶχόνες βασίλειοι [Nostro 
σίγνα οἳ σημείαι) καὶ στρατοπέδων κατάλογοι, 
γράμμασι χρυσοῖς δηλούμενοι, ἃ δὴ ξύμπαντα πρού- 
αίνετο txt ξυστῶν ἠργυρωμενων, 

(93) Ut sceptra, hoo est vexilla, pro sceptrigeris 
seu vexilliferis, ità quoqae Fortunula, seu victo- 
riol2, pro illis, qui ante suum collegium, legio- 
nem, cohortemve suam fortune aut victoriolee 
signum in pilo preferunt. Quia victorie aut vi- 
ctoriole in pretorio solebant asservari, videtur eo 
motus cl. Leiche, ut εὐτύχια, vel potius εὖτυ- 

eta, id est signa (ortum bona, aut victori red- 

eret przloriani. Desierat sub CPtanis impp. no- 
men pretorianorum, et e Nostri p. 415, constat 
victoriolas et sceptra Scholariorum, dracones 
&utem excubitorum signa fuisse. Dico pluribus 
hac de voce ad p. 332, et de v. σχεύη ad p. 332, 
antep. et 415. 

(94) Protectores sunt genus aliquod militie pa- 
latine pompatice protegendo principis corpori 
destinatum, qualia tot erant, ut, quomodo discre- 
pen!, non constet. Jam fuerunt temporibus Anto- 
ninorum : v. Spartian, in Caracalla t. I, p. 718. 
Guther. O. D. Α. p. 423, 617. Vales, initio preefatio- 
nis ad primam Ammiani editionem, ubi ait ducum, 
comitum et magistrorum filios in schola protecto- 
rum militasse, et p. 38, ad Amm. Marc., it. p. 52. 
ubi protectores simpliciter sic dietos a protecto- 
ribus domesticis, qui et domestici nude appella- 
bantur, diversos fuisse ait. Memorabilis est de his 
proteetoribus et domesticis locus apud Procop. 
anecd. p. 108. Protectores medio evo inolinante 
conservatlores, appellabant, qua vox in Cerimon. 


C Rom. Eccles. ssepe occurrit. 


(95) Quales fuerint Senalores, mihi non constat. 
Cerle Senatus membra hic non notat, sed videtur 
genus aliquod militie palatint ostensualis notare, 
et quidem non valde honesti ordinis, Hieronymus 
Senatores recensel inter magistratus ;nilitares, 
epist. ad Pammach. : Post tribunum primicerius, 
deinde senator, ducenarius, biarchus, circilor, eques. 
Draconarii sunt signiferi. Modestinus apud Linden- 
brog. ad Ammian. Marcell. p. 264 : Síg«iferi, quos 
nunc draconarios appellant. Dracones enim a sin- 
gulis cohorlibus feruntur in prelium. Vid. Guther. 
p. 409. Vales. ed Amm. Marcell, T 142 Goar. ad 
Codin. p. 86, n. 31. Hardin. ad Themist. p. 371, 
el Petav. ad eumdem p. 482,et precipue Du Cange 
Gloss. Lat. v. Draco et Draconariws. Dracones 
adhuc seculo xm pro signis fuisse gestatos apparet 
e Niceta p. 209. De labaris conf. idem Gl. Lat. 
h. v. Campiductoria videntur signa Campiductorum 
esse.De campiductoribus et campidoctoribus, sintne 
diversi, dispulat Vales. ad Amm. Mare. p. 230. 
Conf. Du Cange Gl. L. h. v. 

96) Infra p. 416, pen. occurrunt βανδοφόροι 
λαθουρήσιοι el σηµειοφόροι. Sunt. bandiferi illi, qoi 
bandos vel bannos gerunt, vexilla nobis hodie 
banderoles dicta. Σηµειοφόροι sunt, qui «à otl 
ferunt, vexilla cum pannis, quibus purpuree ρτίη- 
cipum imagines insute essent, autconti, in quorum 
vertice fixe erant lignes deauraue principum ima- 
fines. Labara sunt panni quadrati, aut oblongi 6 
igno transverso conti dependentes, crucem aot 
numerum Latinum decurie indicem monstrantes, 
[De bandora signo militari agit Du Cange ad Jom- 


14 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


143 


Q.'Ev δὲ τῷ αὐτῷ τρικλίνῳ τῶν ἐκσκοῦθιτων iv A. VI. In ejusdem excubitorum triolinii sinistra 


τῷ εὐωνύμῳ µέρει ἵστανται ἐπὶ μακρῷ σκάμνῳ 
πρώτη τάξις, ol τοῦ χοιαΐστωρος καγχελλάριοι 3 (97), 
μετὰ καὶ τοῦ αὐτῶν δοµεστίκου (98) 'Ῥωμαίζον- 
τις (99) τὰ τῇ ἑορτῇ ἁρμόξοντα, δευτέρα τάξις, 
ἵστανται xal αὐτοὶ ἐπὶ μακροσκάμνῳ 3 (1) οἱ λε- 
Ἰόμενοι διπανίται, καὶ αὐτοὶ τὰ εἴωθότα εὐφημοῦν. 
τες (2). Καὶ τρίτη τάξις, ἵστανται ἐπὶ μµακροσκάμνῳ 
ol νομινοὶ (3), xal αὐτοὶ τὰ εἰωθότα ἐπευχόμενοι 
τοὺς δεσπότας. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε ἀπέρχονται εἲς 
τοὺς λύχνους, iv ᾧ (4) Ίδρυται ὁ ἐξ ἀργύρου ἕτερος 
χατεσχευασμένος σταυρὸς, κσὶ διὰ τῆς τρισσῆς μιτὰ 
τῶν χηρῶν προσκυν ήσεως ἀπευχαριστοῦσι τῷ Ot, 
καὶ Ὑγίνοται ἐκεῖσε dv τῷ τριθουναλίῳ (5) πρῶτη 
δοχή (6): ἤνουν εἰς τοὺς λύχνους 33, δηλονότι sic τὴν 


parte, in scamno longo, primus ordo stat, can- 
cellarii questoris cum suo domestico, Romano 
sermone convenientes festo acclamationes dicen- 
tes. Secundus ordo : stant etiam in scamno 
longo, qui dipanit» dicuntur, et pro more accla- 
mant. Tertius ordo: stant itidem in longo 
scamno nomioci, felicia dominis, ut mos est, appre- 
cantes, Hi autem inde ad lyohnos abeunt, ubi 
crux alia ex argento facta collocata est, et triplici 
adoratione, cereos manu tenentes, Deum veneran- 
tur; ibique in tribunali Prima exceptio fit. Stan- 
tes scilicet ad lychnos seu in camera imperatores 
ercipit ibi princeps Venetorum seu domesticus 
scholarum cum transitoria 'sua Veneta turba, et 


VARDL/E LECTIONES 
9 χαγχελλάριοι emend. Leich., χελλάριοι ed. ex cod. *! paxpooxápuap codd: 5? ΣΧΟΑ. Ἰστέίον, ὅτι 
τῶν δισποτῶν διερχοµένων εἷς τοὺς λύχνους, ἀνάπτουσι τοὺς λύχνους κατὰ τὸν τύπον. 
JOAN. JAC. REISKIIL COMMENTARIDS. 


ville p. 
significatione v. Giornale dei Lettereti IT, 37 1. 
Et Du Cange Gli, v. Bandum et Banuum. Unde 
Belgirum Bon, Bonhuys, et nostsate Banner, Pa- 
nier, Bannerherr, pro Banderariw, item Pfenner, 


nata. 

(97) Ea est. conjectura Cl. Leichii, quam p. 42 
confirmat, et p. 217, ubi heo ipsa hio designata 
acta leguntur. Κοιαίστωρ et interdum χυαίστωρ 
scribitur in hoo codice latina vox questor. Nempe 
librario illi idem valebat οι et v, que frequentis- 
sime permutavit. De questoris munery, litteras 
Augusii recitandi, alio loco agam. Erat maxima 
dignitas. Questor πάρεδρο», assessor, consiliarius 
intimus et director imperatoris appellatur a Pro- 
copio Anecdot. p. 28, circ. fin. Sed multum de- 
feeit processu temporis. Questorem a Justiniano 

rimum institutum perhibet Procop. Aneocd., p., 89, 
Init., etquidem puniendis peederastis, scortatoribus 
et hereticis. Vid. 
sibi Procopius linea ultima. V. Guther. p. 454. 
Cancellarii hio memorati sunt alii a nostratibus 
cancellariie, magne dignitatis viris. llli erant qui 
cancellos velis appositos custodireot, et turbam 
aditu prohiberent. Vid. Agathias iA 26, 23. Guther. 
p. 370, 613, et Du Cange Gloss. Lat. h. v. 

(98) Domesticus eo 81ο pro corporis aut collegii 
alicojus primicerio usurpabstur, ut supra jam 
diximus. 

(99) Id est Latine recítantes. Qus» Latina Greci 
recitaverint, ea leguntur p.217. De usu lingue 
Latine apud Grecos posteriores cerimoniali, et 
interdum quoque ridiculario, ago ad p. 431. 

(1) M. μακροσκάµνων hio et. paulo poet. Quinam 
sint Dipanite, fateor me ignorare. Videntur ad Cir- 


cum pertinere. 
(2) Leti. εαπίας et gratulstiones votaque longi 
et prosperii imperii, quibus proceres et plebs im- 


116; de bando Gothica voce et ejus p 


B. II. A. p. 566: fuit ín curia honorificentissimus 
[plurimum honoris senatui tribuebat] ut senatum 
[uventem [sibi fausta acclamentem] adoraret. Dio 

αινεῖν dixit. apud Xiphilin. p. 1258, 95 : Μηδένα 
τὸ παράπαν ἔπαινέσαντες nulli Cesarum, neque 
Albino, neque Severo, dicebant laudes in Circo. 
lta enim acoipiendus est ille locus. A Greco εὖφη- 
μεῖν formabant Latini medii evi effiminare, et 
corruptius deinde fumilare ; fumilare imperatorem 

ro proclamare, et nuncupatum piis votis prosequi. 

id. Du Cange h. v. 1n universum φήμη est novis 
Graecis commemoratio alicujus cum laude, et ap- 
precatione bonorum, ut in Pontific. Haberti p. T0 : 
Γίνεται ἡ φήμη τῶν βασιλέων xal τοῦ πατριάρ- 
χου, οἱ que ibi sequuntur. 

(3) Sunt qui nomos musicos in publicis cctibus 
manu et nutu administrabant, precentores, dire- 
ctores musici, aut qui docli ritus ecclesiasticos, 

uid quotidie in eoclesia prelegendum agendumve 


Alemann., p. 95. Sed contradicit (; sit, norunt. Non reote interpres Symeonis Metaphr. 


in Script. post Theophan. p. 403, reddidit llla νοµι- 
κὸς sl; τὰ Zoopaxlov, ut neque Goarus in Anonymo 
Theophani adjuncto p. 436. (Ambo loca in Grecis 
corrupta ad prescriptum exemplum emendanda 
sunt.) Oblitus ergo fuerat vir doctus eorum, que 
ad Codinum soripsit p. 15, n. 51. Conf. Du Cange 
Gloss. Gr. h. v. 

(4) Ἐν ᾧ. Subint. τόπῳ. Interdum quoque κχαι- 
p subintelligitur. 

(5) Tribunal est omne edificium exeelsum, illu- 
stre, non tantum βῆμα, in quo cause aguntur, et 
orationes recitantur. Hoe tribunel appellabatuz οἱ 
λύχνοι, forte quia ibi in processionibus transeunte 
imperatore lychni accendebantur. 

(0) Ezxceptio, admissio ad salutandum. Δέχε- 
σθαι Latini admittere dicunt. Spartian. in Juliano: 
Senatum et equestrem ordinem 1n. Palatium venien- 
tem admisit, et afJatusest blandissime. Herodian. VII. 


peratoree ercipiebant, dicebantur εὐφημίαι οἱ ῃ 6 : Ἡσυχίας οὖν οὔσης καὶ ὀλίγων πρὺ τοῦ οἰκίσκου, 


τα, lawdes Latinis. Ῥύφημεϊν dixit Anastasius, 
p-126, diffamare laudibus ; non ineleganter, διαφέ- 
ειν differre, in. vulgus spargere suas laudes. 
[Laudes facere habet auctor Innocentio III. equalia 
apud Alemann., de Pariet., p. 10. Annales Bertin. 
Anno 812: Legati Michlaeis 'ad Carolum Magnum 
missi. Aquisgrani scriptum pacti ab eo in ecclesia sus- 
cipientes more suo, id est. Greca lingua, laudes ei 
dizeruat, p. 509, ed. Murat. Conf. Du Cange ad 
Alexiad. p. 250] et Gloss. Lat. v. Laudes, ubi 
multa et ía exempla protulit. Favere alicui 
dicebant veteres. Ita Capitolinus de Pertinace, t, I. 


δηλώσαντες αὐτῷ τὰ προειρηµένα, ῥᾳδίως εἰσεδέχθη- 
σαν. Posteriores ad morem Grecorum, suscipere. 
Anselmus episcop. Havelbergensis, |. 1n, dia- 
log. c. 12: Ingressi urbem cum magna honorificentia 
suscepti, die Dominico advocati sunt in. processionem 
ad sanctam Dei Genitricem ad Blachernas, in. tanto 
honore, «t etiam de palatio caballos stratos eis diri- 
geret cum obsequio pietas imperialis, ut sic eos 
susciperet. Item recipere ad reverentiam, nempe 
prastandam. Cerimon. Patricii p. 185: Pontifex 
ibi recipiet ad reverentiam omnes pralates paratos 
Tam princeps proceres et inferiores, quam hi illam 





143 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 144 


Domino libollum offert, 8 nimirum perceremonia- À χαμάραν (7), ἱσταμένων τῶν µβασιλέων, δέχεται 


rium ad imperatorem adductus, qui eum prepo- 
sito tradit, et factiones seu populus dominis, ut 
consuetudoest, acclamant, du minterim domesticus 
pro more secundum faustas populi precationes 
ipsos cruce signat. Tribunal ipsum vestiarii et fa- 
bri argentarii blatteis aliisque pretiosis aulsis et 
peplis ornant, aureisque et omnis generis argenteis 


35 τῷ δεσπότῃ Leich. 


ἐχεῖσε ὁ δηµοκράτης τῶν βενέτων, ἤγουν ὁ δοµέ- 
στικος (8) τῶν σχολῶν, μετὰ xal τοῦ περατικοῦ 
δήµου (9) τῶν Βενέτων, καὶ ἐπιδίδωσιν ὁ δημοκρά- 
της (10), ἦγουν ὁ δοµέστικας, τὸ λιθελλάφιον τὸν 
δεσπότην 33, ἀφικόμενος δηλονότι ὑπὸ τοῦ τῆς va- 
καστᾶσέως πρὸς τὸν βασιλέα, ὁ δὲ βασιλεὺς ἐπιδί- 
δωσι τοῦτο τῷ πραιποσαίτῳ, καὶ ἀκτολογοῦσιν (11) 


VARLE LECTIONES 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


dicuntur ὀέχεσθαι,  beneventare, suscipere. Luit- 
randus id susceptionem  appellal p. 480, b. init. : 
egotliatorum multitudo coptosa ignobiliumque per- 
sonarum ea solemnitate colle cla ad susceptionem (8o- 
χήν) et laudem. (εὐφημίαν, ἀκτολογίαν) Nicephori a 
palatio usque ad Sanctam Sophiam quasi pro murisvia 
margines tenuit. Ut hic loci plebs dicitur imperato- 
rem Nicephorum δέχεσθαι, ita quoque Cedrenus de 
iisdem usurpat eodem sensu p. 600 : Πρόοδον δηµο- 
σίαν ποιήσαντα τὸν Nor oópov ἐν tfj πηγᾷ κατὰ τὴν 
ἑὁρτὴν τῆς ᾿Αναλιψίμου τοῦ Χριστοῦ, οἱ συγγενεῖς 
τῶν iv τῷ ἱπποδρόμῳ ἀπολωλότων, δεξάµενοι (cum 
suscepissent, obvium nacli fuissent, vel eliam pra- 
stolat eum) iv «5 τῶν Gptompatüv ἀγορᾷ, 0 ne 
ἠφίεσαν κατ αὐτοῦ ἀπρεπεῖς, ἀλάστορα xal παλα- 
μναῖον ἀποκαλοῦντες, etc. Ita quoque qui redeuntes 
e sacro fonte salutabant, ritu veteris Ecclesie, di- 
cebantiur eos δέχεσθαι. Vid. Theophan. p. 149, 
quamvis deinceps parvulos attolentes e sacro lava- 
cro ἀνάδοχοι fuerint appellati. In genere est δέ χε- 
σθαι, se presentem aistere, qu copiam videndi et 
alloquendi alicui facere, et δεχθῆνάι, presens fieri, 
adduci, mapayx07va. Apud Theophan. p. 85, est 
δεχθῆναι εἷς πρόσωπον τοῦ βασιλέως, ad tmperato- 
rer adduci vel admitli. Quia vero diverso erant 
δοχαἰ, partim private, intra consistorium, paucis 
arbitris, partim etiam publice in foro, viis urbis, 
templis, etc,, hinc Nicephorus processionem s0- 
lemnem δοχὴν προπόμπιον susceptionem, in qua im- 
perator a populo deducitur, appellat. Alias δέχεσθαι 
novis Grexcis idem est atque ἐκδέχεσθαι, exspectare, 
manere aliquem. Hino δοχή alicujus exspectatio. 
Priscus rhet. in excerpt. Legat. Hoesch. p. 25: Οὓς 
εἰ ἐχπέμπειυ ευλαθτθεῖεν αὐτὸν δεξάµενον σφᾶς 
εἷς τὴν Σαρδικὴν διαθήσεσθαι. Convenit ergo δέχε- 
σθαι oum Germanico aufwarlen, quod proprie est 
prastolari aliquem, hodie tamen apud elegantiores 
pro reverentiam suam alicui coram veniendo et offl- 
cia sua offerendo testari, et 9oy7, cum Aufwartung 
δέχεσθαι seine Aufwartung machen. 
(7) Ad !ychnos, ait, puta, non ardentes, sed ca- 
maram, seu arcum a lychnis ibi ardere solitis sic 


B 


C celas p. 3 


Chrysopoli, seu Scutari, habitabat, et que majo- 
ribus factionibus CPlanis ascripte erant, veneta 
eratica venetae CPlano, et prasina peratica prasinae 
tana. Vid. Goar. ad Codin. p. 10 ubi περατικά 
reddit, que trans ponlum [Ceratinum scilicet] in Sy- 
cena seu Galatensi regione sunt. Recte quidem, sed et 
Asia CPli vicina huc pertinet. Ἡ περαία ultramarina 
regio apud Cedren., p. 501, est Asia, collat. C. vg. 
Π. Μέρη περατικά sunt partes Asiaticz, ripa [6]- 
lesponti CPli opposita apud Theophan., p. 264. Τὸ- 
πέραν est pars Aeisw CPli opposita, πέραν πόλεως 
διαγειν διὰ τὰ λύσιμα τῶν νόμων, habetur in Au- 
tholog. l. i1, p. 464, pro. processioni ob fori et tri- 
bunalium ferias in. transpontana suburbana vacare. 
Nou percepit ergo Combefis. Script. post Theoph. 
p. 88, quid sint τὰ περατικὰ τάγματα. Sunt presi- 
dia per Peram, suburbium CPtanum, et in altera 
Steni parte, Asiatica nempe, per urbes vicinas 
disposita. V. Du Cange Gloss. G. v. πέρα. Perma 
est omnis regio alteri opposita et ope freti inter- 
ecti ab illa discreta. Sic περαίαν τῆς Λογγιθαρ- 
lac appellat Anna Alexiad., p. 132, tractum Brun- 
dusii, renpectu Epiri. Περαία τῶν Πιχριδίου  Ni- 
, ΤΠΘΠΙΟΓΑΙ, e quo patet, edem illam, 

seu villam Picridii in ripa Asiatica fuisse. De Pe- 
rea Rhodiorum vid. Massvic. ad Polyasaen. p. 
(10) Est summus magistratus factionalis. Que- 
que faclio suum δήµαρχον et suum δηµοκράτην 
habebat, domesticum scholarum veneta, et excu- 
bitorum domesticum prasina. Huic suberat, et hu- 
jus veluti legatus erat ὁ δήμαρχος, magister fa- 
clionis, factionem in ordine continens. Quale autem 
fuerit τὸ λιθελλάριν (ita hic loci est in membranis) 
libellarium, seu libellus, non satis liquet. Puto 
fuisse membranam, continentem iambos aut car- 
men inlaudem imperatoris conditum, et gratulandi 
causa ob festum diem feliciter obitum, ipsi tradi- 
tum, verbo granulationem poeticam, qualem trans- 
eunti imperatori diebus festis unaquaeque factio 
per Democraten suum tradebat. Dictio ἐπιδιδόναι 
τὸ λιθελλάρἰν τὸν δεσπότην est nova Grecia digna, 


dictum. Καμάρα Grecis omnis arcus, apsis, voluta ]) et perfrequens in hoc libro. 


est. Vocabulum ἱσταμένων significat imperatorem 
ibi gradum figere, ct audire stantem Jaudes sibi 
dictas. Raro contüngebat, ut imperator staret. 
Putabant enim eum corporis gestum haud decere 
majestatem imperii, seduloque cavebant, ut in pu- 
blico sederet. Ex lege autem et cerimonia in talibus 
populi salutationibus, item ad lectionem Evangelii 
et textus epistolaris in ecclesia, in allocutionibus 
ad senatum, vel silentiis quadragesimalibus, in 
alloquiis ad milites in Campo CPtano, el ad popu- 
lum in Circo, standum ipsi erecto erat. 

(8) *[ Venetorum demarchus prope domesticum 
scholarum stabat, Prasine juxta domesticum ex- 
cubitorum ; Script. post Theophan., p. 88.) 

(9) Transmarina, vel, si quis vocem ipsam reti- 
nere malit, peratica factio, qua in Galata, (ca ho- 
die Pera dicitur,) et in Asia ultra Propontidem et 
Hellespontum e regione CPleos, Chalcedone et 


11) Acta dicunt, acclamant bona vota. Tales 
acclamationes, εὐφημίαι, olim vota dicebantur. 
Derivata vox in novam Greciam fuit, et retenta, 
et perfrequens est in hoo codice illo sensu. Apud 
Theophaneimn p. 154, acta non tantum faustas ac- 
clamationes, sed etiam querelas factionis in Circo 
et exspostulationes cum imperatore, ct omnia, que 
tunc dicta et acta fuerunt, significat. Ut acta in 
judiciis sunt, quie a partibus litigantibus utrinque 
disputantur coram tribunali, et in acta, seu com- 
mentarios, a notariis referuntur; ita quoque acta 
sunt, quz u factionibus oppositis coram impera- 
tore, aut illustri magistratu, dicuntur, et in acta, 
seu commentarios, referuntur. Scribebant nempe 
notarii quid quaeque factio, et quoties quid dixe- 
rint. Hinc sepe videas in hoo codice annotatum, 
hoo vel illud ter, aut interdum sepius recitari. 
Nullibi frequentius tales aoclamationes quam in 


145 


DE CERIMONIIS AULZE BYZANTINAE LIB. I. 


146 


but oi τοῦ µερους (12), Too» 6 δῆμος, κατὰ τὸ A vasis splendidum reddunt. In eodem enim tribu- 


εἰωθὸς τοὺς δεσπότας, ἐν δὲ τῷ ἀκτολογεῖν τὸν δῆμον 
ὁ δοµέστικος κατασφραγίζει (13) τοὺς δεσπότας 


nali, ad dextram et sinistram propelychnos factio- 
nes et post illas qui hoe tempore in urbe versantur 


JOAN. JAC. REIISKII COMMENTARIUS. 


scriptoribus historie Auguste legas, ut e. c. acta 
Senatus ad M. Antoninum philosophum sunt apud 
Vulcat. Gallien. tn vita Avidii Cassii t. I, p. 467, 
ad quem locum Casaubonus consuelo suo more 
docte et fuse de ritu ecclamandi et de etymologia 
vocis acta disputat. Pag. 524, sunl acta ad Pertina- 
cem post necem Commodi, p. 772, acta ad Macri- 
num el Diadumenum, p. 890, ad Alexandrum Se- 
verum, e quo loco etymologia vocis satis clarc 
patet. Addam, ait Lampridius, acclamationes Sena- 
lus, quibus id decretum est. Ez actis urbis ad (vel 

otius anle diem, ut Casaubonus vult) prídie nonas 

arlias, etc. Hec et talia plura aota t. II, Soripto- 
rum historie Auguste reperiunda considerans ma- 

nam eorum similitudinem deprehendet cum actis 


in nostro Codice frequenter recitatis. Conf. Sigon. B 


de regno Italie is 28, ult. Plerumque acta ἄκτα in 
plurali dicitur. Reperio tamen ia hoc codice sin- 
gularem quoque p. 31 : Ἐν δὲ τῷ τελευταίῳ 
ἀχτῳ, in. ultima. acclamatione, in. ullima particula 
actorum. V. paulo post de Craclis seu preconibus 
dicenda. Mulia congessit de more et formulis ac- 
clamandi Cl. Leichius in adversariis ad codicem 
hunc, undecaput illud totum, cui titulum Accla- 
mationes inscripserat, huc transferam, quale inveni 
Collectan. pag. 39, 40, 41. 


* [Aeclamationes. 


Consueta imperatoribus acclamatio. Const. Vit. | 


Bas. c. IX, Benno in vita Hildebrandi Pape : Hen- 
ricus imp. solo conténtus triumpho fuit, quem 
Rome habuit. Triumphus est applausus ille inau- 
gurato acclamatus : Henrico Augusto a Deo coro- 
nato, magno et pacifico, imp. Romanorum — vita 
et victoria. Αρ. 

Filii Basilii Macedonis invocanti in vetere pictura 
Deum, ut coronet manu sua cum genetrice patrem, 
dignum ipsum faciens regno colesti. Vita ejus p. 


Par August? Du Cange ad Alex. p. 207. 

Conf. Νίκα, ubi tu vincas expressi, quod idem 
est atque τουµθηκας apud. Suidam. Sic ὀμφίκιον 
pro officium apud Theoph. 316. Inde apparet p in- 
seri ante labiales. In nostro autem πρεµφέχκτωρ pro 
profecto. 

Sub Anastasio cum procederent monachi canti- 
cum psallentes, exclamabat populus : καλῶς ζλθον 
οἳ ὀρθόδοξοι, Pag. 136. Theoph. 

Dv Fresne ad Zonar., p. 106 : Κύριε, βοήθει, Vid. 
eumd. in Dissert. de nummis infer. evi 828, 30. 

In synodo contra imagines sub Copronymo pa- 
μάγο acclamatum : Κώνσταντινου οἶχουμενικοῦ 
Ἑατριᾶρχου πολλὰ τὰ ἔτη. Zonar. p. 188 


Aeclamatio Carolo Magno facta pag.93, 94. Cerim. D 


Franc. t. I. Dans la messe de tierces aprés l'oraison 
Concede deux grands Chanoines Prétres chantaieat 
et chantent encore les louanges ou les acolama- 
tions : Chrislus vincit, Christus regnat, Christus im- 
perat., Melon. p. 17. 

Les louanges, ou les acclamations : Huno diem, 
multos annos istam sedem Deus confirmel, etc. 


p. 18. 
Aureliani, Christus vincit, etc. Episcopo Aurelia- 
nensi ex omni clero : Paz, vita, etc. Domine, tu 
illum adjuva, etc. p. 189, conf, 205. 
Christus vincit, eto. Ludovico regi Francorum 
pax, eitc., p. 323. . 
Optamus te per multos annos bene valere, Domine 
beatissime Papa. Liber Diurnus p. 57, in decreto 
sübscriptum pro electo pontifice. 
Archidiaconus incipit laudem alta voce : Domino 


ldast. ad Eginh., p. 170. C 


nostro Pape vita. Scriniarii respondent : Τα illum 
adjuva. p. 168. conf. p. 227, 257, 260. 
Acclamationes coronato imperatori facta .simi- 
les Οτῶυἱ8, p. 403. 
Αὐγουστα του βῆκας. Theoph. 211. 
Φιλανθρώπου δεσπότου πολλὰ τὰ ἔτη. p. 247. 
Divinitas vos conservet per multoa annos, san- 
etissimi et beatissimi Patres, Donat. Const. p. 20. 
Acclamatum in synodis sacris, impp. filiis et pa- 
triarchis : πολλὰ τὰ ἔτη. Slc in pseudosynodo Photii 
p. 226, t. VI Harduini. 
Ibid., p. 231: Βασίλειος, Λέων xal ᾿Αλέξανδρος 
νικτταὶ “τροπαιοῦχοί βασιλεῖς xal αἰώνιοι Αὔὕγουστοι. 
Τοῖς θεοπροθλήτοις βασιλεῦσι. p. 259. 
Alie εὐφημίαι 243. 
Legati veteris Rome, acclamant imp. et pontifici 
suo Joanni p. 278 
De allocutionibus impp. deque acclamationibus 
ipsis in theatro factis, rituque illo ad Theodorici 
Gothorum regis tempora durante disserlationes in 
academia regia inscriptionum lecte. Mémoires de 
Trévoux Α. 1705. p. 1230. 
Βασιλεῖ ὑπὸ τῆς ἄνωθεν θείας προµηθείας ἐστεμ- 
ένψ, ὁδηγουμένῳ καὶ διακυθερρωμένῳ δεσπότῃ 
ὁ γαθοποιῷ, ἔ]ρηνικῷ, νικοποιῷ, θεοσυμμάχῳ, οἱο., 
289 


Annales Bertiniani anno 812: Legati Michaelis 
&d Carolum Magnum missi Aquisgrani scriptum 
pacti ab eo in ecclesia suscipientes, more suo, id 
est Greca lingua, laudes ei dixerunt. p. 509, ed. 
Murator. 

Laudes facere (εὑφημεῖν); sic auctor Innocentio 
III, equalis apud Alem. de par. p. 10, etc. et An- 
nal. Franc. Carolo Magno acelamatum est: Carolo 

iissimo Augusto a Deo coronato magno pacifico 
imp. Romanorum vita et victoria. p. 30. 

8. Basilius ad Helenam imperatricem : Custo- 
diat Deus concessi tibi cellitus imperii robur in- 
violatum in annos multos, ac deinde celorum re- 
Qna tibi impartiatur bonorum dalor et largitor. 

jt. S. Basilii Junioris pag. 673. 

Cont. Constantin. in Romano Lecapeno : Οὗτος ὁ 

Ἰωάννης εἲς λύτρωσιν xai ἄνεσιν Ῥωμπίων γε' 
νήσεται. p. 204. 

Mezeray Ahrégé p.325. Le Pape Etienne venant 
en France est attendu à Rheims. Le roi Louis I le 
requt à la descente du cheval, et se prosterna de- 
vant Jui. Ensuiteil l'accompagna à l'église de l'Ab- 
baye de Saint Remy, et en y entrant il lui préta la 
main pour le soutenir. Le clergé de France chanta 
le Te Deum, et celui de Rome fit des acclamations, 
des louanges à l'Émpereur. Le pape et lui prirent 
ensemble du pain et du vin bónits. 

Nicephorom gaudere pacis — illum et phospho- 
rum clamabant. Legat. Luitpr. 145. 

Acclamatum Nicephoro : Euge venit stella ma- 
tituna, etc., pag. 138. 

Clerus — Laudibus hi plaudunt, persultant plu- 
ribus illi. Et commune decus parili pietate salu- 
tant, p. 58, b. Vita S. Germani ab Herico scripta.]" 
Hactenus Adversaria Leichiana. 

(12) Qui ad factionem perlinent, Latini quoque 
pars pro factio dixerunt. Vid. Salmas.ad. Scr. 
Hist. Aug. t. I. p. 534. 

(13) Facto manu signo crucis benedicit. "| Cur epa- 

(« dicta fuerit crux vid. Pantin. in ]. 1, De vita 
T Thecle n. XIX. et Wagnereck, in vita S. Cos» 
m: pag. 38.] et Du Cange Glos. Gr. v. σφρα” 
γίς, Ut ex addito scholio et aliis hujus codicis lo- 
cis patet, flebat hec benedictio vel obsignalio Jaci- 
nia vestis, non nuda manu. Et sic quoque 1mpera- 


141 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 148 


peregrini, collegia item urbis, officiales prefecti A κατὰ τὴν εὐφημίαν τοῦ δήµου 34. αὐτὸ γὰρ τὸ τρι- 

cum assessore οἱ logotheta pretorii adsunt. θουνάλιον κατἀκοσμοῦσιν ol τε 3 βεστιοπράται (11) 

xal ἀἁργυροπράται διά τε βλατίων (15) καὶ λοιπῶν ἐντίμων ἁπλωμάτων τε καὶ πίέπλω (46), καὶ μὴν 

διά τε χρυσῶν καὶ ἀργυρῶν παντοίων σχευῶν τοῦτο καταγλαίζουσιν, ἐν γὰρ τῷ αὐτῷ τριθουναλίῳ δεξιᾷ 

xal ἀριστερῇ ἵστανται πλησίον τῶν λύχνων ἀπὸ τῶν δήµων (17), καὶ ἐπέκεινα οἱ xata τὸν τότε χαιρὸν 
VARL/E LECTIONES 


** ZXOA. 'Ioclov, ὅτι τοῦ δήµου ἀκτολογοῦντος κατὰ τὴν ἀκουλουθίαν τῆς ἀκτολογίας, ἤγουν τοῦ λαοῦ ἀπο- 
χρινοµένου τοῖς χράκταις κατασφραγίζει ὁ δοµέστιχος τῶν σχολῶν κατ’ ἄκρον τῆς αὐτοῦ χλανίδος πρὸς τὸν 
βασιλέα τρίτον. xal τῶν κρακτῶν λεγόντῶν ἔχει δεδεµένην ταῖς v cl. πάλιν τοῦ Àaou λέγοντος, xata- 
σφραγίζει phe ἄν πληρωθῇ πᾶσα ἡ ἀκτολογίχ. Ἡ δὲ ἡ τάξις xa f ἀκτολογίκ« xai ἐν ταῖς λὀιπαϊς δοχαῖς 
τελεῖται τῶν Βενέτων καὶ Πρασίνων. * «s om. ed. 


JOAN. 6Α6. REISKII COMMENTARIUS 


tor quando in Cathismate alibi populum signa 
orucis signare vellet, faciebat prepositus ex ejus 
lacinia vestis ῥωσθέλιον, peculiarem plicam aliquam 
quam ipsi in manus dabat, uteo populumsignaret. 
anavit ille mos imperatorum ex illo veteri Augu- 
storum Romanorum, qui populum Circensem pur- 
pnra pua vonerabantur. Claudian. Consulat. Hono- 
rii VI : 
regia Circi. 
Connixam gradibus veneratur purpura vulgus. 


Possit quoque mos veste crucis signum exprimendi 
natus eo fuisse credi, quod nemini, preter sa- 
cerdotes, licebat manu nuda crucis signo alterum 
signare. Scholion autem illud huoc pertinens, quia 
jn extremo margine fuit exaratum, quem cultellus 
bibliopegi deinceps precidit, et litteris minutis at- 
que per compendia exaratum est, ut passim sunt 
scholia hujus Codicis, ideoque lectu difficile fuit, 
inde factum, uttypis non satis accurate ad fidem 
membranarum editum prodiret. Sio autem debet 
restitui : Ἱστίον, ὅτι — κατασφραγίζει ὁ δοµέστι- 
κος τῶν σχολῶν ustà τὸ ἄχκρον τῆς αὐτοῦ χλανίδος 
πρὸς τὸν βασιλέα τρίτον. Καὶ πάλιν, τῶν κρακτῶν 
λεγόντων, σταται δεδεµέναις ταῖς χεραἰ. Καὶ πάλιν 
τοῦ λαοῦ λέγοντος, eto. Domesticus scholarum laci- 
nia (unice sum imperatorem (er signal; el rursus 
[acta sua) dicentibus, id est vices suas obeuntibus, 
praconibus aut cantoribus, stat. manibus ligatis, id 
est decussatím pectori impositis, quali habitu coram 
regibus Persis et Armenis, dein coram imperato- 
ribus CPtanis proceres stare, olim mos erat, hodie 
adhuc mos est in aula Turcica, que cum e Greca 
cum muliis aliis transsumpsit. Vid. ad. p. 303, di- 
cenda. Fit aliquoties in hoc scholio mentio τῶν 
κρακτῶν, clamatorum, hoo est preconum, vel can. 
torum. Conveniunt quodammodo clamatores hi 
cum psaltis, aut potius cum canonarchis, a qui- 
bus tamen diversi sunt. Psalte enim erant ordinis 
clericorum, et populo tantum in ecclesiis hymnos 
sacros preibant; cracte non erant ordinati, sed 
laici, el populo acta preibant, seu laudes, quasaut 


τας autem in ipsa divini cultus per hymnos sacres 
administratione. Quidquid ejus rei sit, certum est 
hos χράκτας populo, non omni puto, sed factioni- 
busad laudes imperatorum dicendas conductis et 
doctis, preivisse formulas laudum, qualibus codex 
noster scatet. Propterea Anna Comnena eos τοὺς 
τῆς εὐφημίας προεξάρχοντας appellat p. 167 : Κων- 
σταντῖνον xai "Avvay ἓν ταυτῳ ἐξεφώνουν iv τοῖς 
εὐφημίας χαιροῖς ol τῆς εὐφημίας προιξάρχοντες. 
V. que deinceps dicam de psaltis. Et sane ne- 
cesse erat, ut et illi, qui canere laudes imperato- 
rum deberent, eas prius docerentur et memoria 
comprebhenderent, et ut haberent moderatores, qui 
tempora cujusque formule dispensarent, et que 
identidem formula recitanda esset, eam preeirent 
atque de ea monerent, ideo monitores a Tertulliano 
dictos in Apologetico, respiciente ad monitores pa- 
ganorum, formulas solemnes in sacris illis, qui 
Sacra facerent, preeuntes. Latini medio evo hos 
homines Archicoros perapto vocabulo appellabant: 
S. Eulogius in documento martyrii apud Du Cange 
v. Psalmista, videtur disorimen inter psalmistam 
et cantorem facere, his verbis : Non promil cantor 
divinum carmen in publico, non voz psalmista tinni 
in choro, etc. Non tamen bene novi rationem dis- 
criminis. Forte cantor extra ecclesiam preibat po- 
pulo aut choro suorum discipulorum hymnos ϱᾶ- 
cros, quod idem psalmista sub ipso sacri officii 
exercitio in eoclesia faceret. 

(14) M. oi τε βεστιοπράται, — Sunt ot βεστιο- 
πράται mercatores vestiarii, ut ἀργυπροπράται mer- 
catores argenti, id est. collybisto,, trapexilze, fanera- 
tores, de qua signiflcatione v. Du Cange Gloss. 
Gr. h. v. et ad p. 11. Argentarii medio evo Latinis 
audiebant. 

(15) Vox blatie tam diverso sensu accipitur, 
ut de ipsius significatione certum quid sanoiri ne- 
queat, sed debeat, ex connexione cujusque loci ubi 
occurrit, estimari, sericumne, an purpuram desi- 
gnare velit. E. c. in voce sericoblatta, notat tinctu- 
ram, colorem, quotincta sunt. Quin statuit Sal- 
masius ad Ser. Hist. Aug.t. II, p. 546, βλαττὶν 


populus redderet integras, aut eorum tantum ]) idem esse atque simpliciter ἱμάτιον, vestem. Conf. 


extrema, aut quibus denique convenientes alias 
formulas doctus subjiceret ; ul οἱ χανονάρχαι, 
qui προέλεγχον τοὺς θείους µνους τοῖςῦ Vi ου- 
ev, ut ait Symeo Thessalonicensis. Excusari igitur 
potest Joannes Centacuzenus p. 123, in enarra- 
lione cerimoniarum sus ocoronationis craotas et 
psallas pro iisdem habens : Ἐξ ἑχατέρων τῶν τοῦ 
ναοῦ μερῶν ἐπὶ ξυλίνων ἀναθάθρων εἷς αὐτὸ τοῦτο 
πεποιηµένων οἱ πρωτοφάλται [alias κανονάρχαι 
Ἱστάμενοι, οἱ xal ὀομέστιχοι [nempe Psaltarum 
λεγόμενοι xai ἵτεροι τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξεων 
Heel εἶδότες, οὓς ἐπὶ τῆς τοιαύτης τελετῆς χράχτας 

ἀζειν ἴθος dari, µόλη τινὰ ἆδουσιν. Colligas 
ex hoc loco τοὺς κράχκτας et τοὺς ψάλτας eosdem 
fuisse, sed mutasse nomina pro diversa functio- 
num ratione, χράκτας quidem appellatos in ceri- 
moniis profanis, ut in coronationibus imperatorum, 
in Ciroo, in processionibus ad ecclesias, V4)- 


idem ibid. p. 540. Du Cange ad Alexiad. p. 275 et 
utroque Glossario. Hic quidem loci patet βλαττία 
esse sericos pannos. Quando autem διθλάττιν, τρι- 

λάττιν occurrit, olarum est, secundam aut tertiam 
tinoturam purpuresm intelligi. 

(16) Si qua est differentia horum vocabulorum 
in quorum usu sibi nonnihil scriptores permittunt, 
sunt τὰ ἁπλώματα stragule, panni, qui altarium 
mensis e. c. aut rei plans prone jacenti inster- 
nuntur, πέπλοι autem deorsum dependent. 

(17) Gemino modo potest hio locus explicari, 
sive a factionibus inde, vel retro factiones : sive a 
gradibus inde. Δῆμοι dicebantur gradus circenses, 
in quibus greges stabant et spectabant; ex eo fle- 
ri potuit, ut omnes gradus ὅημοι appellarentur, 
presertim in quibus greges faotionales starent, 
etiamsi extra Circum. 


σα, 


149 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 


190 


ἔντυγ χάνοντες ἐνταῦθα (18), καὶ μὴν xai τὰ συστήµατα (19) τῆς πόλεως xal ol περὶ τὸν ὕπαρχον ὀφφικιάλιοι 
μετὰ xal τοῦ συµπόνου xal τοῦ λογοθέτου τοῦ πραιτωρίου. 
Z'. Kai εἶθ οὕτως ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε διέρχονται oL Α VII. Inde domini usque ad triclinium scholarum 


δεσπόται ἕως τοῦ τριχλίνου τῶν σχολῶν, xai ἐν τῷ 
προπυλαίῳ τῶν Αγίων ᾽Αποστόλων διὰ τῆς τρισσῆς 
μετὰ τῶν κηρῶν προσχυνήσεως ἀπευχαριστοῦσι τῷ 
Oc καὶ γίνεται ἐκεῖσς δευτέρα δοχὴ, καὶ δέχεται 
ὁ δηµοχράτης τῶν Ἱ]ρασίνων, ouv ἐκσκούδιτος 
μετὰ καὶ τοῦ περατικοῦ αὐτοῦ δηµου τῶν Πρασίνων, 
xxi τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖται, xad προείρηται ἐν τῇ 
πρώτῃ δοχῇ. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως γίνεται τρίτη Soy) ἔν- 
δοθεν τῆς χαλκῆς (20), ἤγουν εἲς τὴν πύλην τῶν 
σχολῶν τὴν εἰσφέρουσαν sic τὸν θόλον τῆς Χαλκῆς, 
xal δέχεται κἀχεῖσε ὁ δηµοχράτης τῶν Βενέτων, 
χουν ὁ δοµέστικος τῶν σχολῶν, μετὰ xal τοῦ πε- 
ῥατιχοῦ δημου τῶν Βενέτῶν, xal τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖ- 
ται, χαθὼς προείρηται’ xal τὰ 16 ἕνδοθεν τῆς χαλκῆς 


procedunt, et in atrio Sanctorum Apostolorum, ter 
genu flexo cum cereis Deum venerantur : atque ibi 
Secunda exceptio est, et tribunus Prasinorum seu 
excubitor cum factione sua transitoria Pragina eos 
excipil, ceeleraque, ut supra de prima factione di- 
ctum, peragit. Ita el Tertia intra chalcen seu in 
porta scholarum, que ad tholum chalces ducit, 
Blat, et excipit ibi tribunus Venetorum seu dome- 
sticus scholarum cum transitoria turba Veneta, 
ceteraque, ut supra observatum est, perficit. Intra 
Aneam portam in magno tholo ad dextram medi- 
corum officium, dominis fausta apprecans, adest ; 
ad sinistram autem qui ex palestra sunt, ipsique 
dominis acclamant : « In multa bonaque tempora 


πύλης εἷς τὸν µέγαν θόλον δεξιᾷ f! μὲν ἵσταται τὸ B Deus inducat, » etc. 
ἱατρεῖον ἐπευχόμενον τοῖς δεσπόταις, ἀριστερῇ δὲ οἱ τῆς παλαίστρας, καὶ αὐτοὶ εὐφημοῦντες τοὺς δε- 
σπότας. « Elc πολλοὺς (24) χρόνους xai ἀγαθοὺς θεὸς ἀγάγοι 19, » καὶ τὰ ἑξῆς. 


H. Καὶ ἐξιόντων τῶν δεσποτῶν εἷς τὴν χαλκῆν 
πύλην' ἐκεῖσε γὰρ ἵστανται δεξιᾷ καὶ ἀριστερῇ οἱ 
ὀργανάριοι (29), εὐφημοῦντες χατὰ τύπον τοὺς δε- 
σκότας 33. Καὶ εἶθ' οὕτως γίνεται Doy) τετάρτη ἕξω 
τοῦ καγχέλλου τῆς χαλκῆς, xat δέχεται ἐχεῖσε ὁ δήµ- 
αρχος τῶν Ἁενέτων μετὰ τοῦ δήµου τοῦ λευκοῦ, 
δηλονότι ὄπισθεν τοῦ δημάρχου ἱσταμένου xai τοῦ 
δευτερεύοντος αὐτοῦ, xal τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖται, χαθὼς 
προείρηται. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε Ὑίνεται πέµητη 
δοχἡ πρὸ τῆς μεγάλης πύλης τῆς εἱσφερούσης εἷς 


VIII. Exeuntibus dominis in Chalcen seu /Eneam 
portam, ad dextram levamque organarii stant, do- 
minis, 9 ut mos est, fausta acclamantes. Sic 
Quarta receptio extra cancellos chalces fit, οἱ Ve- 
netorum tribunus cum factione alba, stante scili- 
cet a tergo tribuni, cumque eo, qui secundum ab 
ipso locum tenet, dominos excipit, creteraque, ut 
supra expositum est, peragit. Inde Quinta receptio 
flt ante portam Magnam augustalis, ubi princeps 
Prasinorum cum factione russa,scilicet pone ipsum 


τὸν αὐγουστεῶνα, xal δέχεται κἀάχεῖσε ὁ δήμαρχος C adstante, cumque eo, qui secundas tenet, excipit, 
VARLE LECTIONES. 


3$ τὰ om. ed. 
add. R. 


11 δεξιβμὲν om. θ4. 33 ἀγάγει cod, *?* ΣΧΟΛ. Εὐτυχῶς εἷς πολλὰς ἑορτάς om. in ed. 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 


(18) Satis bene congruit Luitprandi relatio, 
qui se in processione Nicephori collocatum scri- 


bit juxta psallas sew cantores in  eminentiore 


(19) Collegia, ordines urbis ; ut collegia mercato- 
rum et opificum. De Symponis vel assessoribus 
prefectorum urbis, qui jus dicentibus aesidebant 
et consilio aderant, vid. Guther. p. 330. In insori- 
ptione tituli e codice Justinian. apud eumdem 

. 270, appellantur adminisirantes vel assessores, 
M est consiliarii. E scriptoribus post Theophanem 
pag. 294, fere colligas, Symponos profecti Urbis 


πό respondeam sic πολλὰ ἔτη. Id quod resalutatio 
solemnis imperatoris ab subditorum πολυχρόνιον 
videtur fuisse. Corrigam quoque hac occasione 
locum Luitprandi celebrem, Cangio non preter- 
itum p. 483. : Laudibus, imo conviciis [non inven- 
Lis] suis Deus annos ut multiplicet conclamant. 
Recte subjungit argutamentum sequens. Qua in 
re quam sint Grzci stulti, quam vanz [non quamve] 
hujus gloriz amalores,quamve adulatores,hinc colii- 
gere possumus. Optant seni non solum (sic leg.), sed 
silicernio, quod naturam ipsam non patt certo sciunt. 
Gaudet εἰ silicernium ea sibi optari quz nec Deum 


ab imperatore ipso additos fuisse, interdum tamen D [acere nec sibi prodesse, sed obesse, etiamsi faceret, 


prefecti ipsi eos legebant. 

(20) /Edificium id erat eneis tegulis tectum, per 

uod in magnum palatium aditus patebat. V. Du 
Cange CPli Christiana p. 113 sqq. Observo tantum 
hie, morem tunc temporis fuisse majora queque 
et splendidiora edificia tegulis eneis operiendi, 
cojus etiam monumenta adhue hodie supersunt. 
Anastasius in Vitaliano : Ecclesiam B. Marix ad 
martyres, qua de tegulis amneis erat cooperta, disco- 

i. V. ad p. 42. A. 5.— 

(21) Formula hec, qua novi Greculi usque ad 
tsdium utantur πολυχρόνιον appellatur. Vid. Du 
Cange Gloss. utroque h. v. et Goar. ad Codin., 
p. BÍ. n. 13, quos non exscribo. Tantum indicabo, 
quid sibi velint verba apud Codinum sepius re- 
currentia : ὁρίζει εἰς πολλὰ ἔτη. Scilicet jubet im- 
perator, ut vobis ad vestrum πολυχρόνιον suo nomi- 


novit. Usurpabatur hec formula Latinis quoque, 
Augustinus Patricius Cerim. Ecclesie Rom., tit. 
11, 8 & : Ordinator sine mitra accedens versus Ele- 
clum tertio (id est ter, ἐκ τρίτου] gemu fledlens cum 
distantia convenienti ter dicel : Ad multos annos 
— Et hic modus de benediclione et Ad multos annos 
servatur etiam, si ordines acciperet in pluribus die- 
bus sigillatim. 

(22) Qui organis canunt, organa pulsant. Solebant 
enim organa sonare, quando factiones dominum 
excipiebant et salutabant. Vid. p. 20. De organis 
ipsis infra ad eam partem libri Nostri, que de lu- 
dis circensibus agit, dicam. Ad vocem τόπον addit 
margo membranarum bano notam εὐτυχῶς εἷς πολ- 
λὰς ἑορτᾶς, post vocem Ἱσταμένου lin. 85, 10, 
tollendum comma ex fide membranarum. Per- 
tinet enim ad δευτερεύοντες, non ad δήµου. 


151 


CONSTANTINI PHORPHYROGENITI 


152 


cm leraque, ut dictum esl, peraguntur. Post ipsam A τῶν Πρασίνων μετὰ xal τοῦ δήµου τοῦ ῥουσίου, 


Sexta receptio in horologio Sancte Sophie fit, et 
princeps Venetorum cum faclione alba presto 
est, ceteraque, ut supra exposuimus, perflciun- 
tur. | 


IX. Hinc per portam Speciosam domini transeunt, 
quibus a prepositis intra velum in camera seu in 


(23) De horologiis ea etate notis et usitatis ago 
ad p. 272, penult. 

(24) Celeberrima hac ecclesia superiorum tem- 
porum et hujus adhuc miraculum, nemini facile 
veterum scriptorum recentiorumve itineralorum 
non memorata fuit. Copiose strucluram et magni- 
ficenüam ejus exsecuti fuerunt Paulus Silentia- 
rias in Ecphrasi, et in nolis ad eam Du Cange, 
item 1. nt, CPlis Christiang.Sancle Sophie nomine 
non sancta quedam martyrissa, Sophia dicla, sed 
Jesus Christus, Dei Sapientia Grecis designaba- 
tur, ut ipsi volunt, aut accepit ea ecclesia id no- 
men, quod sancta Dei Sapientia, hoc est Verbum 
Dei in ea doceretur; et antequam mos invalesce- 
ret ecclesias martyribus atque martyrissis dedi- 
candi, omnes, certe majores, ubique locorum au- 
diebant Sancte, aut etiam Sancti, Sopbism. Ita 
Matthias de Michovia l. 11. de Sarmatia c. 3, me- 
morat in urbe Novogrod foisse principalem eccle- 
siam Sancii Sophisg, 4d est Salvatoris, teclam aureis 
luminis splendescentibus. Quod idem templum Pau- 
lus Jovias libello de legatione Moscovica vetustis- 
simum ac venerabile appellat,quod ante quadringen- 
tos annos [etate Jovii] Byzantiorum Caesarum emu- 
latione, Sancte Sophiz, Dei Filio, dicatum fuit. Be- 
neventi quoque fuisse aliquando ecclesiam Saneta 
Sophie constat e Chronico Casinensi 1. 0 : Hic π- 
tra mania Deneventi templum Domino opulenlissi- 
mum ac decentissimum condidit, quod Grace ᾽Αγίαν 
Zoglav, id est Sanctam Sapientiam vocavil. "Etiam 
Thessalonice templum Sancte Sopbie fuit ; p.326. 
Scr. post Theoph." Item Nice ; Theophan. anno 
octavo Constantini et Irenes : 'Eyiveto ἡ πρώτη 
συνέλευσις xal καθέδρα τῶν ἐπισκόπων iv τῇ καθ- 
ολιῃ τῇ Αγίᾳ Σοφίᾳ τῆς Νικαίας, et Antiochie, 
teste Niceta. 

(25) Porta Speciosa fuit, ut ex hoc loco et p. 45, 
patet, extima ecclesie, per quam e Pronao aditus 
n Narthecem patebat, ut porta Regia, ea que e 
Narthece in Naum, οἱ porta Sancta, que e Nao in 
sacrificatorium ducebal. Vid. Du Cange v. πύλη, 
Heinecc. de Stat. eccles. Grec. p. 99. et Goar. ad 
Codin. p. 133, n. 27, et 194. n. 39. Sed non con- 


C 


δηλονότι ὄπισθεν (τοῦ δημάρχου ἱσταμένου καὶ τοῦ 
δευτερεύοντος αὐτοῦ, καὶ τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖται, καθὼς 
εἴρηται. Καὶ μετὰ ταύτην γίνεται ἕκτη δοχἡ εἷς τό 
ὡρολόγιον (23) τῆς Αγίας Σοφίας (24), καὶ δέχεται 
κἀχεῖσε ὁ δήμαρχος τῶν Βενέτων μετὰ τοῦ δήµου τοῦ 
λευν οῦ, xai τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖται, χαθὼς προείρηται. 
θ’. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε εἰσέρχονται ol δεσπόται 
διὰ τῆς ὡραίας πύλης (25), καὶ ἀποστέφονται (26), 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


dere, ut suo loco videbimus. Hinc de captis duci- 
bus Siculis,Balduino et Richardo,et in conspectum 
Isaacii Angeli adductis, narrat Nicetas, p. 192 :'Tó τῆς 
κεφαλῖς ἀποθέμενοι χάλυμµα xai δουλικωτέραν 
προσκύνησιν ἀπονείμαντες ῥωτήθήσαν — [gitur 
&ancitum olim erat, ut in ecclesie ingressu infule 
el pilei ponerentur. Theodosius Junior et Valenti- 
nianus in constitutione pone concilium Ephbesi- 
num, Dei templum ingressurt, aiunt, foris arma 
relinquimus εἰ ipsum etiam diadema deponimus. 
Jam tempore Augustini mos ille obtinebat, ut im- 
perator templum intrans, aut memoriam sancti 
venerans diadema deponeret. Augustinus psalm. 
65 : Melius est. ut, Romam cum venerit. imperator, 
deposito diademate ploret. ad memoriam píscatoris, 
quam ul piscator ploret ad memoriam imperatoris, 
Satis epi&copaliter. Ante ingressum Nai in Nar- 
thece deponebant impp. CPtani suas infulas. Qua- 
propter tanquam rem  insolentem narrat Leo 
Grammaticus in Michaele, quod μέχρι τῶν βασιλι- 
xiv πυλῶν ἐλθὼν οὐκ ἀπέθετο τὸ στέφος, χκαθὼς 
ἔθος ἐστὶ τοῖς βασιλεῦσιν, ἀλλὰ μετ αὐτοῦ εἰσῆλθε 

χρι τῶν ἁγίων θυρῶν. '[Coronuam deponere so- 
ebat imperator ante τὰς ἁγίας πύλας. Georg. Μο- 
nach. pag. 539. Justinianus stemma capiti per 40 
dies non imposuit, sed absque corona sacris Chri- 
sti natalitiis ad ecclesiam accessit. Theophan. p. 
196.]* Faciebat hoc Justinianus, luctus et contri- 


" tionis deaonstrande causa ob tristern casum, ter- 


re motum horrendum, qui CPlin afflixerat. Re- 
verentie autem ergo fiebat, ul impp. anle porlam 
Regiam infulas demerent; quemadmodum etiam 
faciebant ante lectionem Evangelii. Conf. Vales. 
ad Amm. Marcell. p. 319. Sed totone tempore sacri 
officii nudum babebant caput ? Videatur fere ex eo, 
quod patriarche dicantur illis ex ecclesia domum 
redeuntibus et vale dicentibus in propyleo infulas 
rursus reponere,in signum finiti officii divini.Con- 
(trarium tamen colligitur ex eo, quod passim di- 
cantur imperalores ad lectionem Evangelii e 
Metatorio prodeuntes infulam demere, et quod 
hodie Greci sacris operto capite intersint, teste La 
Croixio, tantummodo apud transitum sacrorum 


sentiunt cum Nostro. Forte alia fuit appellationum D infulas dementes, quod etiam olim faciebant in 


ratio tempore Constantini nostri, et alia Codini. 
Consentit Nostro Nicetas Choniata p. 241, de 
Alex o Comneno coronando sic narrans : Εἶτα ταῖς 
ὡραίαις λεγομέναις τοῦ νεὼ πύλαις ἐγγίσας ἵκανὸν 
ἐχεῖσε χρόνον διέτριψε, προσδεχόµενος πότε ἄν ἐπι- 
ταχθείη τὴν ἐῖσοδον παρὰ τῶν ἀκριθούντων τὸ τῆς 
ὥρας xalpiow τῶν Ἱερῶν κατηχουµενείων ᾖἄνω- 
θεν. Unde patet, antequam introitus in ecclesiam 
fleret, exspectatum ad Speciosam portam fuisse, 
donec signo & catechumeniis dato tempus introe- 
undi significaretur. 

(26) A longo jam tempore invaluit ille mos, 
quo inferior in conspecta bhonoralioris ad testan- 
am conditionis suse humilitatem suamque reve- 
rentiam, qua alterum prosequatur, caput denudat. 
Hino tantum honoratioribus proceribus licebat 
lecto capite coram imperatore CPtano stare junio- 
res valeti, quamvis nobiles prosapia, tà ἀργοντο- 
γονήµατΣ, debebant ἀσκεπεῖς nudo capite proco- 


ecclesia Latina, ut pluribus demonstrat Ciampinus 
tom. I, Monum. Vetust. p. 117, 118. Ordo Roman. : 
Postquam per diaconum dictum fuerit : Sequentia 
S. Evangelii secundum Lucam, baculi omnium de- 
ponuntur de manibus, eL in ipsa hora neque corona 
neque aliud operimentum super capita eorum habe- 
tur. Quod prepositus imperatori CPtano prestabat 
officium in demenda,tenenda et reponenda infula, 
id occidentali presstabat comes palatii Lateranen- 
sis. Ita Ludovicus 1V, in bulla, qua Caetruccium, 
comitem Lucanum, comitem palatii Lateranensis 
ereat, tribui ipsi jus lecandi εἰ tenendi imperiale 
diadema de nostro [verba bullae sunt] ei successo- 
rumnostrorum Romanorum principum cayite,tempore, 
quo imperialis coronationis solemnia celebrantur, et 
etiam quocunque alio lempore, quolies publice ipsum 
diadema expediveril. elevari de capite nostro el suc- 
cessorum Romanorum principum et reponi. Ipsos 
quoque sacerdotes in sacro officio peragendo ca- 


153 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN A LIB. I. 


154 


ὑπὸ τῶν πραιποσίτων ἔοδον τοῦ βήλου τοῦ χρεµα- A atrio Narthecis suspensum corona adimitur. Pa- 


pivou εἷς τὴν χαµάραν, 500v εἷς τὸ προπύλαιον 
τοῦ Νάρθηχος. Ὁ δὲ πατριάρχης ἐκδέχεται εἲς τὴν 


triarcha vero in porta Narthecis cum consueto suo 
ministerio et ordine eos excipit, ad quem, corona 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


melagucia deponere consueviase concludo e loco 
leaaci, Invecliva secunda in Armenios, si satis 
tuto licet e loco extra connexionem evulso sta- 
tuere. Omophoria quoque sua, ut signum episco- 
patus, quemadmodum infula imperii signum est, 
ad lectionem Evangelii deponebant, αἱ ex Isidoro 
Pelusiota |. 1, epist. 136 constat, ubi mystice 
explicans indolem omophorii, rationem allegat, 
guare episcopus illud tunc deponat : Ἠνίκα αὐτὸς 
αληθινὸς ποιμὴν παραγίνεται διὰ τῆς τῶν προσκυ- 
νητῶν ἈΕὐαγγελίων ἀναπτύξεως, ἀποτίθεται τὸ 
σημα τῆς µιµήσεως ὁ ἐπίσχοπος, αὐτὸν παρεῖνει 
δηλῶν τὸν Κύριον τὸν τῆς ποιμαντιχῆς ἡγεμόνα καὶ 
θεόν. Conf. 
cia. 
Quoniam incipit auctor noster illos ritus enar- 
rere, quos in solemnibus processionibus impera- 
tores in celebratione divini cultus observare debe- 
bant, neque ea res intelligi possit absque cognitione 
riiuum sacrorum, qui cultum divinum penes Gre- 
cos constituunt: decrevi hic in ingressu istius 
tractationis de sacris rebus generalem quamdam 
speciem liturgie Grece et ecclesiarum Graecarum 
subjicere, e qua deinceps dicenda melius poterunt 
percipi. Persequar igitur lotum ordinem liturgia 
Grecs juxta relationem La Croixii et Stephani 
Gerlachi, qui Sacris Grecorum interfuit non semel, 
et que spectavit audivitque, diligenter in itinera- 
πο suo consignavit. Erit deinceps disputandi lo- 
cus, Les Eglises réguliéres se divisent en trois parlies, 
appelées viport, vestibule, ou πρόναον, avant- 
nef, ναός, la nef, et βῆμα, le sanctuaire. Le vesti- 
bule... sert à. présent à baptiser les en[auts et. expo- 
ser les corps moris des laiques pendant les obséques... 
Servit quoque cougregalioni fidelium, qui ante 
patriarcha, aut sacerdotis, et imperaloris, aut 
precipui in quaque communione viri, adventum, 
ei ante τὴν εἴσοδον in Naum non intrant. La nef 
serl à recevoir les fideles, qui s'assemblent pour 
Chaater les louanges de Dieu et τε placent. suivant 
leur rang sans. confusion. Les ministres de l'église 
et les personnes distinguées occupent la. partie la 
plus avancée αμγτὲς du sancluaire, laquelle est en- 
tourée des chaires, comme dans nos claurs, et n'est 
point séparée de l'autre οἱ le. peuple se range. Le 
sanctuaire est au. fond de l'église, séparé de la nef 
par un grand entablemement peint, avec des tableaux 
de Jésus-Christ, de la Vierge, du Patron. On entre 
au sancí(uaire Ρα; trois porles, deuz pelites el une 
grandé nommée par excellence. πύλη ἁγίσ καὶ βα- 
σιλική, la porte sainte et. royale. (Credo quidem. 
eam ita appellari novo more ; sed Constantini no- 
etri tempore porta illa tantum αἱ ἁγίαι θύραι di- 
cebantur, el αἱ βασιλικαὶ erat illa porta, per 
quam e Narihece in Naum intrabatur.] 1l y a trois 
enclos dans l'intérieur du sanctuaire destinés à des 
usages différenis ; celui du milieu, qui esi d'une seule 
pierre marquée de croix, s'appelle la table sacrée, 
divine et mystique, à cause du myslere, et. n'est 
ornée que d'une croix el du livre des Evanyiles. L'au- 
lel à la droile est desiiné à recevoir les présents des 
Kdéles et déposer les especes du sacrifoce. Celui à 
gauche seri à metire les ornemenis εἰ les. vases sa- 
crés, εἰ les diacres, sous-diacres εἰ officiers mineurs 
$'y rangent durant le sacrifice pour allumer les cier- 
ges et [aire chauffer l'eau. du calice. Dans les égli- 
$$  patriarcales et. métropoles, il y aau fond du 
tanctuaire un iróne à cóté du. grand. auiel. pour le 
patriarche ou le metropolite, pendant la célébration, 
wi se nomme ἅγιον σύνθρονον, le saint tróne; pour 
distinguer dela chaire ordinaire, qu'ils. occupent 


C 


D 


parmi leur clergé durant le reste de l'office. Les fem- 
mes ne se mélent point avec les hommes, elles se 
retirent dans les galeries autour de l'église, ou à une 
tribune ferméc de jalousies, Οἱ on ne les voit point, 
afin d'empécher la distraction, le scandale el le mau- 
vais usage, que l'on fait fréquemment de nos églises, 
qui ne ss rencontre poiut. chex les Grecs, lesquels 
sont. trés-altentifs à l'office, qui se chante presque 
loul en grec vulgaire. 1l n'est point permis auz laiques 
d'entrer dans le sanctuaire, dont la porte s'ouvre 
trois fois les jours de fétes solennelles; la premiere 
avant [a consécration, el se referme en meme temps, 
la seconde à la Communion, el [a troisióme au com- 


u Cange, v. Cervellerium et Almu- B mencement des vepres; el les jours ordinaires on ne 


l'oeuvre que deux [ois pour le sacrifice. L'on allume 
durant l'office quantité de cierges et de lampes dans 
l'intérieur, et devant les trois portes du. sanctuaire, 
mais l'on n'en. met point sur les autcis, Post haec 
allata, quae parles ecclesiarum Graecarum οἱ ali- 
qualem liturgie ordinem conlinent, necessarium 
judico caput ejusdem libelli 45 totum ascribere, 
quo agitur de quelle mpniére on céltbre [a féte des 
Pdques επ Valachie et en. Moldavie. Egregie enim 
locum hunc nostrum illustrat. La féte des Páques 
se célébre hien plus solennellement cn Valachie et en 
Moldavie, οἱ it n'y a que des Grecs, que dans tous 
les autres lieux, « cause de la liberté. Le. prince et 
la domna princesse vont en. habil de cérémonie, el 
suivis d'une cour forie lestie, trois heures avant le 
jour à UEglise, dans le parvis de laquelle il y a deux 
trónes, lun your lui et son épouse, et l'autre pour le 
métropolite, qui les γεροῖί en habits ponlificaux suivi 
de son clergé. Les o[ficiers de la cour du prince sont 
derriére lui ; savoir, les principaux seigneurs et la 
noblesse á la droile; et les officiers de justice, εἰ 
corps des marchands, à sa gauche ; et la milice fait 
une enceinte pour. empécher le peuple, qui vient en 
foule voir la cérémonie, d'incommoder les assistants. 
ll y a dans le milieu de cette place un autel, sur le- 
quel on célébre la Messe; et aprés l'Evangile, le 
prince el le métropolilo partent ἐπ méme temps de 
leurs trónes, el se rencontrent à l'autel, o& ils. $en- 
tre-saluent au visage, se donneut. à baiser muluelle- 
nent une pelile croix ornée de pierreries qu'ils tien- 
ncnl à la main, en disant Christos anesti, el retour- 
nent à leurs places. Ensuile lous les assistants 
réguliers εἰ séculiers, vont à leur rang baiser la 
main du mélropolile et de la princesse au son de 
(ambours, trompetles, timbales εἰ hautbois, au bruit 
de plusieurs décharges de canons, et de mousqueterie, 
εἰ des acclamations du peuple, qui fait retenttr 
l'air de ces paroles de la Réturreclion, en. s'embras- 
sant. 

Cetle. cérémonie est. suivie d'un festin public du 
prince dans son palais, aux principaux du clergé et 
de la noblesse ; on sert le clergé ἐπ poisson, comme 
caleyers, religieux, et toutes sortes de viandes auz 
aulres. ll y a trois tables ; une petite sur une estrade 
sous un dais pour le prince, lequel mange seul, et 
deux fort longues à droile et à gauche de celle-là, 
l'une pour le métropolite et le clergé ; et l'autre pour 
lcs officiers de la noblesse, et les nobles. Le métro- 
polite fait la. bénédiction de la table; durant le re- 
pas le prince envoie des assielles chargées des meil- 
leurs mets à ceux qu'il veut favoriser, εἰ boi la 
santé de la domna à rouge bord, à genoux eL mu 
ίόιε. Ce méme repas se réitére deux autres fois dans 
le cours de l'année, aux féles de Noel εἰ de PEpi- 
phanie ; mais celui des Páques est. accompugné de 
présents de vestes, que l'on. distribue au clergé, et à 
la noblesse; savoir trois, de velours, salin εἰ drap 


155 


CONSTANTINI PORPHY ROGENITI 





156 


deposita, domini intrant, primumque flexo genu, A πύλην τοῦ Νάρθηκος μετὰ vic συνήθους αὐτοῦ ὑπ- 


sanctum Evangelium ab archidiaoano portatum ve- 


πρεσίας xal τάξεως, καὶ μετὰ τὸ ἀποστεφθῆναι τοὺς 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


aw mélropolite, εί aux uit. principaux nobles, et 
deux de satin et drap à chacun des autres, avec 
lesquelles ils se retirent pleins de. libéralités de leur 
prince, qui rentre dans son palais pour. se. divertir 
avec la príncesse, sa famille et. ses principaux 
officiers, qu'il régale de vestes de brocard d'or. 
Addenda tandem excepta quedam er ejusdem 
capite 19, quod Liturgie ipsum ordinem aliquanto 
uberius exponit. Le célébrant et le diacre se lavent 
publiquement les. mains, pour se préparer à la ré- 
ceplion des pains de proposition que présente le 
peuple, et. lui faire connaitre avec quelle pureté 
d'áme εἰ de corps il faut. célébrer le sacrifice et y 
assister. Ensuite s'étant. approché de l'autel de pro- 


pas sur-le-champ, et le conserveut dans des bourses 
propres, qu'ils pendent au col, lorsqu'ils font voyage. 
pour s'en servir, et le manger étant atlaqués de 
maladies mortelles dans des licuxz dépourvus d'église, 
el de préires pour leur administrer le viatique, 
prétendant, que le pain bénit les fortifie contre les 
tentations du démon, et les aide à bien mourir au 
défaut du viatique. 

Cum hie et cum cerimoniali nostro ut comparari 
queat locus Gerlachi, latine conversa hic ponam 
que in illius itinerario Germanico p. 62. . le- 
guntur: Die 19 Seplembris 4. 1574, intravimus 
ecclesiam Grscam in suburbio Galat, Χρυσοπήγη 
a Grecis diclam, ubi totam eorum liturgiam spe- 
ctavimus. Stabat Capellanus coram choro dorso ad 


position, le célébrant prend le pain destiné au sacri- B populum converso, recitans preces, quibus populus 


fice, sépare la partte  carée et. empreinle avec. la 
paténe, αἱ bénit le resle, que l'on distribue au peuple 
à la fin de la Messe. Aprés celte oraison on. fail une 
procession aulour de la nef au son des timbres, 
avec l'encens ; on sort par la. petile porte du san- 
ctuaire, et l'on rentre par la grande, et le diacre porte 
le livre des. Evangiles entre ses deux mains, fort 
élevé pour le faire voir au peuple, et le repose au 
milieu du grand aulel. On chante un hymne d'ado- 
ration, lequel finit par ces paroles, ἅγιος ὁ θεός, 
Dieu saint, ἅγιος ἰσχυρός, saint. fort, ἅγιος ἀθά- 
νατος ἐλέησον ἡμᾶς, saint. ἐπιπιογίαί, ayez. pitié de 
nous, avec le Gloria Patri, et. ensuite l'Epttre. et 
l'Evangile du jour. L'Evangile éiant fini, on óte les 
pains de présent de l'autel de proposition, et l'on fait 
une seconde procession des espéces ; les acolytes por- 
tenl la croiz, les chandeliers, les timbres, el l'encen- 
soir suivis du sous-diacre, qué Lient la. paténe haute, 


crebre Κύριε ἑλέησον acclamat. Post preces incipie- 
bat sacerdos una. cum tribus aliis, el uno. monacho 
cantare, quibus canonarcha cum pueris psallis, tan- 
uam alter chorus, respondebat. Erant ergo duo ve- 
ul chori, sacerdotis intra chorum, el canonarchae 
exira eum, invicem alternantes. Post ea puer preele- 
gil textum ex. Bpistola Apostoli ad Corinthios. Quo 
facto presbyleri omnes habilu sacerdotali procede- 
bant extra chorum, [id est tribunam,] quorum unus 
codicem Novi Testamenti [vel potius evangelistarum] 
ornatum gestabat, el super ambone, media in eccle- 
sia sito, et. cruce lignea ornato, deponebat. Repete- 
bant deinceps chorum, in cujus tabulatis, vel sepi 
lignea, ab ea parte qux» ad Navim respicit, picta 
conspicitur imago Christi, cum inscriptione ὁ παντα- 
κράτωρ, coram qua sese inclinabant. Redditi choro 
sacerdotes soli intra eum canebant. Cantica. illa 
lectione Evangelii interstincta continuabant, et. li- 


du díacre porianl une. botte, οὐ est. enfermé le pain ϱ turgiz sus ritibus variis peractis, aperiebant. rursus 


du sacrifice, couvert d'un voile, élevée el appuyée sur 
son front, et le célébrant marche le dernier, ayant 
le calice couvert entre ses mains. Cette. cérémonie se 
fait avec autant de modestie que de dévotion à pas 
fort lents, pour donner le temps aux chantres de 
réciter Gloria in excelsis, et au peuple prosterné à 
terre de baiser les bouts de l'étole ἆ l'officianl, en 
disant les paroles du bon larron. Seigneur, souve- 
nez-yvous de nous dans votre royaume, que le cé- 
lébrant et ses assistants. répétent de temps en temps 
à voiz basse, el la. procession rentre par la porte 
sainte, qui se ferme à l'instant, et l'on. met le calice 
et les espécesau milieu de l'autel. On. chante plu- 
sieurs hymnes, canliques, anliennes,  versets. el 
répons, εἰ l'on fait quantité de génuflexions, adora- 
tions, bénédiclions εἰ encensements  rapportés au 
rituel grec, aprés lesquelles le célébrant offre son 
sacrifice avec ces mols. — Toutes ces cérémonies de 
la consécration se font à huis clos dans. le sanc. 
tuaire auxquelles le peuple joint. son. intention, et 
assiste des. yeux de la foi à ce mystére secret, durant 
lequel on chante le symbole et des cantiques. La 
consécration est suivie de l'élévation au son des 
Hmbres, pour avertir le peuple de redoubler 
son attention, εἱ τα décolion, et de la frac- 
(ton au pain en quatre parties, ainsi qu'il. est di- 
vis£ ; desquelles il en. méle une dans le calice, 
communie d'une autre, et garde les deux autres 
pour communier les assistants. Le. célébrant. ajamt 
communié, le diacre ouvre la porte sainte, εί invite 
le peuple à la communion, en disant : Approchez 
avec la crainte de Dieu, la foi et la charité, et il le 
communie sous les deux. espéces, en tirant du calice 
avec une pelite cuilliére, une partie du corps de Jé- 
sus-Christ et. un peu de sang mélé ensemble ; mais 
les. ecclésiastiques recoivent. séparément les espéces. 
La communion est suivie de ἰα distribution du pain 
bénil par un. autre diacre; les Grecs ne le mangent 


chorum, ter vel quater agitabant thuribulum, et pro- 
cedebant omnes hoc ordine. Primi prodibant dwo 
pueri cum cereis ardentibus, tum duo alii cum 
contis lauro cinctis. Ezcipiebat eos sacerdos panem 
sindone tectum gerens super capile. Sequebantur 
sacerdotes duo singuli singulos calyces gerentes, non 
tanquam (ot opus esset, sed spectaculi et pompg 
gratia. Stipabanl eorum latus duo pueri, singuli 
cum singulis contis lauro cinctis, quorum summa 
pars crucem re[erebat. nitentibus instar li. 
Postquam ab hac processione rediissent in. chorum, 
claudebant eum, ut nemo videre posset qua intus 
gererentur ; et primarius sacerdotum clamabat clara 
vOce:; λάθετε, φάγετε, οὗτός ἐστιν ἄρτος — τοῦτο 
ἐστιν αἷμα. — Seorsim inde ipsi communicabant ín- 
tra chorum ; deinde monstrabatur populo calyz, qui 
eum summa veneratione prosequebatur, el velut ado- 
rabat. Tandem  perageban| preces pro patriacha 
CPtono. Alexandrino, Hierosolymilano, Antiocheno, 
et omnibus reliquis episcopis. Peractis omnibus pre- 
cibus, canticis et communione, pralegebat mona- 
chus aliquis, legatus patriarchis Antiocheni, episto- 
lam, qua sibi dari eleemosynam rogabat. Ultimo 
tandem (olus celus, unus post. alium procedebant 
versus chorum, wbi singuli frustum — panis. acctpie- 
bant, ἀγάπη dictum, quod nacti velut in processione 
αὐϊδαπί εἰ venerabantur inclinatione corporis atque 
osculabantur imagines. Interjectis aliis continuat 
idem Gerlach in hunc modum: Quando minütri 
ecclesice intrant chorum, inciinant. sese. versus eru- 
cem ligneam amboni impositam media in ecclesia, 
deinde vultu ad imaginem Christi converso se signo 
crucis signant. Idem [aciunt quotquot. in. ecclesiam 
conveniunt — deinde consident loco quisque suo 
expectantes voces aliquas in precibus et canticis, al 
quarum auditum sese inclinant et cruce. signant, di- . 
centes: Κύριε, ἐλέησον, Gut: Σοφια Πατρός. His 
praemissis, multa nobis exseditiora deinceps erunt. 


151 


DE CERIMONIIS AULAS BYZANTIN.E LIB. I. 


158 


δισπότας εἰσέρχονται πρὸς τὸν πατριάρχην, καὶ iv A nerantur ; deinde patriarcham salutant οἱ osculan- 


πρώτοις μὲν προσκυνοῦσι τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον (27) 
βασταζὀµενον ὑπὸ τοῦ ἀρχιδιακόνου, καὶ stg" οὕτως 
χαιρετίζουσι (28) τὸν πατριάρχην, xal ἀσπάζονται 
αὐτὸν, xal ἀπέρχονται ἕως τῶν Βασιλικῶν πυ- 
λῶν (29), κἀχεῖσε διὰ τῆς τρισσῆς μετὰ τῶν χκηρῶν 
προσχυνήσεως ἀπευχαριστοῦσιν τῷ θιῷ, xal τῆς 
εὐχῆς ὑπὸ τοῦ πατριάρχου τελουµένης, γίνεται ἡ 
εἴσοδος (30). Τὰ δὶ σκῆπτρα xal πάντα τὰ προγε- 
Ἱραμμένα σκεύη αἱσέρχονται, καὶ Ίστανται εἷς τὴν 


ἐκχλησίαν (31) δεξιᾷ καὶ ἀριστερῇ (32) εἷς τοὺς 


tur, ac progressi ad imperatorias portas, ibi quo- 
que ter genu flexo et accensis cereis, Deum 
adorant, peractaque a patriarcha supplicatione, 
introitus fit. Turmae vero militum et cohortes om- 
nes supra memorate ingrediuntur, et in eoclesia 
ad dexirum sinistrumque latus in locis propriis 
adsunt. Romana autem vela et. cohortes utrimque 
in solea sancta, Constantini crux in dextra bematis 
perte stat. Magistri, proconsules oewterique sena- 
tores et imperatorii ministri in dextro ecclesie la- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(27) Clerici, si quando bhonoratiori obviam Du Cange v. Introitus ; et. major, quando sacriti- 


irent, eumque exciperent et beneventarent, codi- 
cem Evangeliorum ipsi obviam ferebant, et oscu- 
landum porrigebant. Nicet. Chon. p. 319 : Mzóéva 
ἴχων εἲς χεῖρας Ἱόντα, ἀλλὰ εὑρίσχων πάντας μετὰ 
σταυριχῶν σηµείων xal τῶν θείων λογίων δεξιουµέ- 
νους αὐτόν. Ekehardus junior de Casibus S. Galli 
c. 1. : Parat illico basilicam ei aram, parat tapetes, 
et. pallio dorsili caminatam; Evangelio episcopum 
aliquos, qui aderant, presbyteros recipere jubet. 
Debeo locum Alteserre ad Anastas. p. 90, qui plura 
de hoc more habet. Addam alium ex veteri cbarta 
tabularii Andegavensis e Du Cangio v. Tau. [n ea 
aiunt Canonici capituli Sancti Laudi Andegav., se 
teneri ad excipiendum comitem Andegavensem, 
uxorem et liberos, quoties ad dictam ecclesiam 
venerint, cum textu [ia est codice Evangelii]. /Au- 
ribulo et aqua benedicta, tradendo dicto comiti si- 
militer in dicla receptione Tau eboreum, id. est cru- 
cem eburncam. Insignem hunc locum exponam ad 
p. 216. Diaconus quoque, qui Evangelium legit, 
rediens ex ambone in tribunam patriarche δίδωσι 
ἀσπάσασθαι τὸ Εὐαγγέλιον, ut. ait. Pontific. Habert, 
p. 731; v. Du Cange v. Liber Pacis. Imperatori, 
quem urbe reciperent, occurrentes in pontificalibus 
sacerdotes Evangelium offerebant. Cinnam. p. 128 
Russi id adhuc faciupt. Pontiflci textus apertus, 
emleris clausus ad osculandum offerebatur teste 
Bildeberto Cenoman. Ep. 15. 

(28) Dieunt : χαῖρε, Κύριε πατριάρχα, et dein 
osculantur. Mos enim erat, ut. ecclesiam iniran- 
tes sese mutuo oscularentur. V. Habert. Pont. 

) Porta regia est ea, que e Narthece in 
Naum ducit. Hodie Greci portam regiam appel- 
lant illam. que Nostro. sanota est, et e Nao in 8a- 
erarium ducit. De regiis, vel porta regiarum, item 
rugis, v. Du Cange v. Regis; Mabill. ad Cerimon. 
Roman. cxaxvi, et Corsini diss. secunda 
appendicis ad opus de Notis et singulis Greco- 
rum pag. 29. "(Quid sit στασιδία, πύλη βασιλική, 
Seu ὡραία, χολύμθητρον, νάρθηξ, µεσόναος et in 


rimis σωλέα, docet Thom. Smith. de Ecclesia D 


Graeca, p. 47.] 

(30) Postquam facte fuissent preces, nempe τῇ» 
εἰσόδου τῆς θείας λειτουργίας, qu& solent introitum 
sacri officii precedere, fit introitus vel ingressa, ut 
evo medio loquebantur. Nam antequam ille facic 
fnerint, et aut patriarcha, aut imperator, quo tem- 
pore imperium Grecum adhuc esset, aut hodie sa- 
cerdos, et qui cuique coetui primarius vir adest, 
convebirent, manebant et manent congregati in 
Narthece, vel Antetemplo. Factis autem precibus 
introitus fit, seu ingressa. Quod videor mihi col- 
ligere et ex veteri ritu salulalorii, et e verbis 

imi, (allatis α Du Cange v. Εἰσοδος,) τὴν τοῦ 
λαοῦ σὺν τῷ ἱεράρχη γενομένην εἰς τὴν ἐχκλησίαν 
εἴσοδον. Ingresa uplex est ; minor, a qua initium 
divini cultus fit, hymnis quibusdam cantatis, ut 
aad nos ab hymno Kyrie, item Allein. Gott in der 

sey Ehr, id est, Gloria in excelsis Deo ; conf. 


cans cum grege suo e tribuna procedebat conse- 
cranda mysteria populo adoratum monstrans et 
cireumferens. De priore introitu heo babet Duran- 
dus 1v, 58 4. Hymnum ait fuisse introitum di- 
ctum, Quia, dum ille canilur, sacerdos ministratu- 
rus ad allare intrat, seu quia per illam antiphonam 
ad officium intratur. Quia igitur introitus ad sacra 
seu initium sacrorum ab hymno fiebat, qui hym- 
nus propterea introitus ipse quoque appellatur, ex 
eo factum, ut cantor, hymnos sacros in ecclesiis 
incipiens, esodiarius, vel exodiarius, quod idem est 
&tque essodiarius, gemiuato s, diceretur, V. Du 
Cange v. Exodium, ubi hoc citat Joannisde Janua: 
Exodium, initium canlilenz. Hinc exodiarius prz- 
cenlor, qui cantum incipit ante alios. Qui tamen 
malit ob ἑζάδειν repetere, statuatque ἐξ in hac 
compositione idem atque in ἔξαρχος valere, et no- 
ture rumpere vocem ante alios, me non babebit 
multum repugnantem. Introitus igitur primus, vcl 
minor, Evangelii quoque dictus, complectitur omnia 
que missam precedunt; sunt autem ea lectio τοῦ 
προκειµένου, seu propositi, id est textus e Psal- 
mis, dein epistole, tum Evangelii, didascalia seu 
tractatio, id est sermo sacerdotis ad populum. 
Aliam ideam introitus primi seu parvi dedit Du 
Cange Gloss. Gr. v. Ἐϊΐσοδος, sed quam puto a 
nostro loco alienam esse. Jam intelligere facile est 
verba Leonis Grammatici in Michaele Ebrioso p. 
405 : Tic εἰσόδου γενομένης, καὶ τοῦ Εὐαγγελίου 
τελεσθέντος, 

(31) Negat Du Cange in Nao stetisse fldeles, sed 
solos vult ibi egisse sacerdotes et psaltas. At 

uorsum tam vastum spatium pro tam paucis? 
Paulus Silentiarius quoque P. II. vs. 270. ait can- 
cellos bematis distinguere τὸν μύστην ἄνδρα τοῦ 
πολυγλώσσου ὁμίλου. Hoc ipso nostro loco docemur 
non proceres tantum in Naum intrasse, verum 
ipsos quoque milites pompaticos, qui imperatorem 
usque ad soleam comitabantur. Discessum igilur 
fuit a more, quem obtinuisse seculo v, patet e 
constitutione Theodosii junioris superius citata : 
Dei templum ingressi [oris arma relinquimus, et 
ipsum eliam diadema. deponimus. Mos ille milites 
pompaticos cum armis in ecclesiam introducendi 
et per eam disponendi adhuc bodie obtinet in Wal- 
lachia, ne de principum Latini ritus hac in re 
institutis dicam. De Despota Wallachie festum 
Paschatis celebrante hec narrat La Croix loco 
superius allato : Les officiers de la cour du prince 
sont derriére lui, — la milice fait une enceinte pour 
empécher le peuple, qui vient en foule voir a céré- 
monie, d'éincommoder les assistanls. 

(32) Quando de ecclesiis sermo est, significat 
dextra plaga illam, que intranti ad dextram est, 
sinistra vero eam, que ipsi intranti ad sinistram 
est. Patet ex illo Simonide, quod in Anthologia 
H. Stephani p. 361 legitur. Cum igitur ecclesie 
Grece ut nostre ad Orientem verse essent, et 
intrantes ad Orientem prospicerent, consequitur 


ex eo ausiralem plegam esse dextram, borealem . 


e 


109 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


160 


tere in locis suis adstant, qua etiam domini trans- A ἰδίους τόπους * τὰ δὲ 'Ῥωμαῖα βῆλα xal τὰ πτυ- 


eunt. 


χία 9 ἴατανται ἔνθεν χἀχεῖθεν τῆς σωλέας (33), ὁ δὲ 


τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου σταυρὸς εἰς τὸ δεξιὸν µέρος τοῦ βήματος (34). Οἱ δὲ μάγιστροι καὶ ἀνθόπατοι 


VARI/E LECTIONES 


90 o. εὐτυχεῖα, Leich. 


JOAN. JAC. REISEII COMMENTARIUS. 


vero sinistram. E contrario autem Du Cange ad 
Silentiar. p. 579, borealem plagam dextram facit, 
et opposilam sinistram. Verum abunde refellitur 
et ἃ nostro codice, et ab illo solo Liturgie Chry- 
sostomi dicte loco, ὁ διάκονος εὐτρεπίζει τὰ ἱερὰ, 
τὸν μὲν ἅγιον δίσκον ἐν τῷ ἀριστερῷ μέρει, τὸ δὲ 
ποτήριον iv τῷ δεξιῷ. Sane nostris in ecclesiis 
sacerdos panem fidelibus distribuens, versus bo- 
ream stat, alter calicem, versus austrum. 

(33) De solea tam multum fuit disputatum, ut 
Leo Allatius integrum libellum de solea veteris ec- 
clesie in 1. I Symmictorum ediderit. Conferendi 


quoque Du Cang. v. Σωλέας et in. Gloss. Latin. h. B psallentem inde 


voce, item ad Paulum Silentiarium p. 584 seqq. 
κ [Thomas Smith. p. 47, de Ecclesia Greca. 
Solea, idem est, quod peribolum, ait, Moleon. pag. 
4271. Peribolum autem, ubi fuit olim schola canto- 
rum. ldem p. 200.]' La Nef, ait La Croix de l'E- 
gliae Grecque, p. 22, sert à recevoir les fidéles; les 
ministres et les personnes les plus distinguées oc- 
cupenL la partie la plus avancée auprés du sanc- 
tuaire, laquelle est eniourée des chaires, comme 
dans nos clueurs, et. n'est point. séparée de l'autre, 
ot le peuple se range. Olim autem omnino separata 
erat solea cancellis, aut muro, ad pectoris altitu- 
dinem elevato, a Nao ; unde etiam nomen habet. 
Nam solear, et soleas, (ut honor et honos, arbor et 
arbos) significat δρύφακτον Βθροπι ligneam et spatium 
tali sepi interceptum. Glosse veteres solear, δρύ- 
φαξ, non δίφραξ, ut editur. Codin. in Orig. CPta- 
nis, ubi de Hippodromo : Μετὰ τῶν ἐν σφενδόναις 
στηθείων Tj συστρεμµάτων, καὶ σκαλίων καὶ σωλεῶν. 
Ubi στηθεῖον et. σύστρεμμα et σωλέα est sepes, car- 
cer. Interjectum erat solear inter ambonem et tri- 
bunam, et erat proprie elatio cleri et eorum qui 
ad clerum spectaren!, ut psallarum, lectorum ; ha- 
buit tamen imperator jus in soleam intrandi, et 
ibi, si vellet, residendi, in qualitate lectoris et 
subdiaconi, qua eum gavisum fuisse, deinceps de- 
monstrabimus. Habebat clerus geminam cathe- 
dram, unam τὴν ἄνω καθέδραν, aul τὸ σύνθρο 
vov, dictam, in summo bemate pene altare : alteram 
extra tribunam in bac ipsa solea. Fuit igitur solea 
spatium inter ambonem et cancellos bematis me- 
éium, quod neque illum, neque hos attingeret, sed 
undecunque liberum, septum a plaga orientali et 
occidentali aut cancellis ligneis, aut muro, vel po- 
diamento cczmentitio marmoreove, a plaga autem 
Beptentrionuli et australi pretensa habens scamna, 
in quibus clerici, quandro intra tribunam non ha- 
berent, quod agerent, item leclores, cantores et 
imperator, sedebant. Septum hoc habebat ostium 
in parte occidentali, et aliud in orientali ; ut e 
locis illis Nostri aliorumque constat, in quibus im- 
perator aliique dicuntur soleam εἴσέρχεσθαι xal 

ιέρχεσθαι. Fuisse hano sedem cleri, probabile 
facit et formula ἡ ἄνω καθέδρα, que respicit ad 
aliam, que necessario fuit ἡ κάτω, et, cum supe- 
rior fuerit intra tribunam, extra eam fuerit nc- 
cesse est, et canon 18 Concilii Toletani IV : sacer- 
dos et Levila [id est presbyter el diaconus; ante 
aliare communicent, in choro clerus, [id est in solea 
Bubdiaconi et reliqui inferiores, ut lectores, can- 
tores, exorcis!e, etc.) extra chorum populus. Facil 
quoque probabile mos hodiernus Grecorum, quo- 
Tum clerici assignat&m sibi stationem sedemve 
extra tribunam cum honoratioribus habent ; et de- 
nique mos ecclesie Latine, quam ea in re a Grecis 
discessisse nulla ratio suadet, nullus auctor perhi- 


bet. Insignis est locus Durandi, et Chronici Casi- 
nensis alius, e quibus structuram ecclesiarum 
Latinarum cum Graecis congruentem intelligas. Τί: 
plex veli genus, ait Durandus Ἱ. I, Ratio. divin. 
offic. c. 3. p. 17. suspenditur in ecclesia, videlicet 
quod sacra aperit, quod sacrarium a clero dividit, 
el quod clerum a populo secernit. Post exposita duo 
riorB, tertium, addit, inde habuil originem, quia 
tn primiliva Ecclesia peribolus, id est paries, qui cir- 
cuit. chorum, non elevabatur nisi usque ad. appodia- 
tionem ; quod adhuc ín quibusdam ecclesiis observa- 
lur. Quod  1deo fear, ut populus videns clerum 
onum exemplum sumeret. Verum- 
lamen hoc tempore quasi communiter suspenditur 
sive interponitur velum aut murus inter clerum et 
populum, ne mutuo se conspicere possinl, quasi ipso 
facto dicatur : Αυεγίο oculos tuos, ne videant. vani- 
latem. Intelligent locum hunc, qui facetum Boilavii 
carmen Lé Luirín legerint. Discimus hinc bema 
hoc lectorum, (ita enim & Symeone Thessalonicensi 
appellatur,) fuisse & statione plebis aut velo sus- 
penso, aut interposito muro ad appodiationem 
allo separatum, id esti µέχρι τοῦ ἐπακουμόί- 
ζειν, ut commode quis appodiare 8e, hoc est ful- 
cire ea, inniti brachiis posset. V. Du Cange v. Po- 
dium. Locus Chronici Casinensis paulo ante nobis 
laudatus hic est 1* i1, 29, p. 447: frontem chori, 
quem fere in medio basilic statuit, quatuor magnis 
marmorum tabulis sepsit. Ergo clausum erat solear 
undecunque. Notat Angelus a Nuce ad illum locum, 
auctorem ad veterem structuram respicere, nunc 
antiquatam. Juxta recentiorem enim architectoni- 
cen odeum strui post msjus altare, ubi olim fue- 
rit absida seu tribuna. In basilica cathedrali 
tamen Montis Regalis in Sicilia conspici adhuc in- 
ter alia veteris instituti jodeum seu chorum anti- 
qua forma fere in medio ecclesie. Ut imperator 
stationem in solea haberet, jam ab Ambrosii et 
Theodosii M. temporibus inde obtinuit. Nam 
quam prius imperatoribus licuisset in tribunam 
ingredi, Ambrosius Theodosium  exoludebat sa- 
crarii cancellis, et τόπον εἶναι τοῦ Bassus ἐν τῇ 
ἐχκλησίᾳ τἔταχε τὸν πρὸ τῶν δρυφάκτων τοῦ 
Ἱερατείου, ὥστε τοῦ μὲν λαοῦ τὸν χκρατοῦντα τὴν 
προεδρίαν ἔχειν, αὐτοῦ δὲ τοὺς Ἱερίας προχκαθ- 
ἤσθαχι. Erat igitur solea idem cum senalorio, seu 
loco principum, ut est in Ordine Romano. Vid. Du 
Cange ad Paul. Silentiar. p, 500. Nemo tamen ma- 
gnatum preter imperatorem in solea sedebat sta- 
atve, ut e proximis Nostri verbis hac pagina 9, 
patet : Ol µάχιστροι καὶ ἀνθύπατοι - - ἵστανται εἰ» 
τὸ δεξιὸν µέρος τῆς ἐκκλησίας. 

(34) Bema est omnis locus solo sublimior, ad 
quem βήµατι, gradu sublato, enitendum est. In 
Sacris est illa pars ecclesie aliquot gradibus eleva- 
tior, quam est area ecclesie ; nos hodie chorum 
dicimus, (aliud evo medio vocabulum illud signi- 
ficabat,) Itali tribunam, Greci quoque Bomae otov 
et ἱερατεῖον appellabant ; quoniam in eo ἱερατεύε- 
agat, sacra peragere, et sacrificium incruentum di- 
ctum ibi offerre Deo solebant ; unde quoque 
Latini sacrificatorium nominant. Latinis medii evi 
quoque est presbyterium, seu statio, mansio pres- 
byterorum, et capitium. V. du Cange Gloss. utr. 
his omnibus in vocabulis, et CPlis Christ. atque 
note ad Pauli Ecphrasin. Alias βήματα sunt sa- 
cella minora, in Magnis Ecclesiis intra majus bema 
dedicata patronis diversis a patrono ecclesie. Vid. 
p. 70, item ^1, et alibi. 


161 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


xai ol λοιποὶ συγχλητικοὶ, μετὰ xal τῶν βασιλικῶν ἀνθρώπων, ἵστανται xal αὐτοὶ εἷς τὸ δεξιὸν 


162 
μέρος 


τῆς ἐκκλησίας slo τοὺς ἰδίους τόπους, ἔνθα καὶ οἱ δεσπόται διέρχονται. 
I: Καὶ ὃτε φθάσουσιν 0l δεσπόται εἰς τὰ ἄγα Αλ X. Quibus ad sanctas januas et purpureum um- 


θύρια (35) ti; τὸ πορφυροῦν ὀμφάλιον (30), cloío- 
χεται µόνος 6 πατριάρχης |ἔνδοθεν τῶν κιγχλίδων, 
χρατῶν τὸ εὐώνυμον (37) ἅγιον θυρίον. Καὶ διὰ τῆς 
τρισσῆς μετὰ τῶν κηρῶν προσχυνήσεως ἀπευχαρι- 
ατάσαντες τῷ θεῷ οἱ δεσπδται, εἰσέρχονται (38) 


bilicum progressis, patriarcha solus intra cancellos 
ingreditur, sinistram sanctam januam occupans. 
Postquam vero domini ter cum cereis Deum ado- 
rarunt, occupatam a patriarcha januam venerantes 
intrant, sacreque astantes mense, 10 sanctum al- 


JOAN. JAC. REISKIL COMMENTARIUS. 


(35) Alias quoque βηµόθυρα. Sic legendum, 
ubique sermo de illis foribus est, per quas in 
sacrificatorium intratur. Passim enim prave βηλό- 
θυρα legitur. Quod specie quidem non caret, nam 
vela his quoque sanctis foribus pretensa erant, et 
anuas, quibus vela sunt pretensa, novi Greci Βη- 
όθυρα appellant. Distinctionis tàmen gratia puto 


minore reverentiz significatione, qug nomine προσ- 
χυν ήσεως non semel in hoc negolio. indicatur, nu- 
tu tantum, inclinationeet reverendissima salutatione. 
Habertus Pontific., p. 02. 

(38) Habebant olim imperatores facultatem in 
tribuna sedendi et manendi per totam liturgiam. 
Sed post Ambrosii et Theodosiialtercationes exacti 


omnino, ubi de sanctis foribus agitur, semper βη- B fuerunt, ut laici, imperatores (v. infra ad lib. 11, 


όρυρα legendum esse. Exempla utrisque vo- 
Pabuli du Cange in Βηλόθυρον et. B μόθυρον. * 

(36) Habebant olim in ecclesiis et. tribunalibus 
positos per intervalla magnos lapides rotundos, in 
quibus statas solemnes stationes aut actiones per- 
agebant, quos Latini rotas et bilícos (id est, corru- 
piela vocis umbilicus,) utrumque a rotunditate, 

reci ὀμφίλια appellabant; unde quoque ipsa tri- 
bunalia, in quibus tales marmoree rote jacerent, 
rolas dicebant. Celebre et nemini non notum Romse 
judicium Rota dictum ; v. Du Cange v. Rota et 
Billicus. Agnellus Pontific. p. 68D: Quidam di- 
cunt, quod ipsa Galla Placidia Augusta super qua- 
(uor rolas rubeas marmoreas, qu: sunt ante nomi- 
nalas regias, jubebut ponere cereostatas cum manua- 
lia. Etiam circulos appellabant hos lapides. Juvat 
hio ascribere verba Josephi Catalani e notis ejus 
ad Augustini Patricii Ceremoniale tit. II, $8 11 ad 
ista : Progressus usque ad secundum circulum por- 
phyreticum. Circulus hic porphyreticus lapis ma- 
gnus marmoreus orbicularis est, in pavimento Ba- 
silice Vaticane positus, designabatque olim locuin, 
jn quo functiones quedam 4 pontitice perageban- 
tur. Circulus iste porphyreticus etiam uppellabatur 
rota porphyretica in hoc eodem nostro Ceremo. 
niali, et longe ante Cencio Camerario in Ordine 
Romano ΧΙΙ. cap. 39, n. 64. Exsiant hodieque 
hujusmodi lapides porphyretici non modo in ipsa 
basilica Vaticana, sed etiam in aliis nostris eccle- 
&lis, de eisque videri inter alios polest eruditus 
Turrigius de cryptis Vaticanis esp. 8. Haclenus 
Catalanus. Habebant porro alios lapides in eccle- 
siis et in tribunalibus quadratos, in quibus stan- 
dum erat, φίνας, fines, dictos, quod termini essent, 
ultra quod procedere non liceret. De quibus supra 
memini dicere. Item alios ποταμούς dictos, fluvios, 
vel a venarum undulato decursu naturali, vel ub 
arte factis incisionibus, canaliculis non in lineis 
rectis, sed undante inotu procedentibus. Et ut an- 
lea imperatorem aut sacra tribune adoraturus ter 
debebat, semel nempe in singulis umbilicis per 
certa intervalla dispositis, procidere: ita deinceps 
dehebant ad sacra accedentes χατὰ ποταμὸν προσ- 
χυνεῖν, in unoquoque fluvio semel, id est in uni- 
versum ter (nam terni fluvii erant in tribuna) pro- 
cidere. Vid. Pontificale Haberti, p. 27, c. 7, ubi 
non recte redditur juxia [fluvium adorare. Conf. 
p. 2 B, ejusdem Pontificalis. 

(37) Tres janue sacrarii cum velis oppanstis sunt 
ín templis Grecorum. Major media, quc absolute 
januz, vel januz regie nomine donalur, εἰ du 
minores hinc et inde ab. illius latere, Imagines inter 
januas illas erecto visuntur, una Chrisli, secus 
quam apud nos, ingredientibus ad. »nanum dextram 
ipsorum ; allera B. Virginis ad. sinistram occurrens. 
accedens — propius ad illas patriarcha προσκυνεῖ, 
adorat, non illa adoratione, qua solum basialtur, sed 


D 


cap. 26. etdu Cange ad Zonar, p. 104) et pre- 
tenta vela tribune a cleris, cupientibus ubsque 
arbitro agere, et oblationes fidelium toti cetui dis- 
tribuendas ila purtiri, ut injuriam illis faceret, 
qui diceret eos partem deterrimam sibi servasse. 
Solis igitur diebus festis veniam imperatoribus 
dabant in tribunam intrandi donorum offerendo- 
rum et in sacra endyta deponendorum gratia, ut 
e multis locis nostri codicis constat: et e de- 
creto Theodosii Junioris et Valentiniani post con- 
cilium Ephesinum : Ad sacra altaria munerum tan- 
tum offerendorum gratia accedimus, el cum. circum- 
sepinm sacrorum adylorum ingressi sumus, statim 
egredimur, ne quidquam ex propinqua divinitate 
nobis arrogemus. Verba Theodosio juniore digna. 
Et quamvis sacerdotes Greci revera veniam illam 
pro decem, interdum quoque centum, illis littis 
auri, aliisque donis, qua imperator identidem of- 
ferre debebat, venderent, ne tamen viderentur 
legem ipsi suam de laico intra sacros cancellos 
noa &dmittendo violare tribuebant imperatori, et 
laicis illis omnibus, qui ecclesie alicujus ἀθίθη- 
ΒΟΓΘ8 essent, quales nati omnes imperatores erant, 
personam lectoris aut subdiaconi, eoque jus in 
tribunam intrandi. llla profecto sententia obtine- 
bat in Ecclesia Latina; Grecam idem censuisse. 
quamvis claris verbis nemo dicat auctorum, colli- 
gitur tamen haud obscuris indiciis. Russos insti- 
tula sua cum sacra tum profana a Grecis acce- 
pisse in confesso est. Cum igitur imperator Rus- 
sie hodiedum adhuc ex veteri more in festo novi 
anni hymnum ipse intonare et epistolam prele- 

ere soleat, id est tantisper Canonarcham et 

ectorem agat, vid. Verzndert liusslandt p. 59 
scriptoresque Byzantini memorent imperatores 
quosdam, ut Leonem Armenum et Theophilum, 
ipsos ore suo hymnos intonasse publico in ceetu: 
credibile est, Grecum quoque clerum efficere suis 
artibus valuisse, ut et plebs et ipsi imperatores 
crederent persuadentibus, magnum 608 sibi largiri, 
si permittant ad exiguum tempus, neque gratis, 
mimum canonarchz aut lectoris agere, aut etiam 
subdiaconi. Nam ad subdiaconos spectabat Apo- 
&toli lectio. In Ecclesia Latina subdiaconi gradum 
tenuisse imperatores patet e Du Cange v. Evange- 
lium, ev Durando p. 50. Ord. Rom. p. 398, 400, 
Sigonio de regno Italie p. 176 et 177, cd. Wechel. 
Diaconorum porro erat, altari mappam aut corpo- 
rale iusternere, incensare, muscas flabello abigere. 
Hzc ipsa quoque imperatores CPlani leguntur va- 
riis in locis nostri codicis in solemnibus processio- 
nibus modo ad hanc, modo ad illam ecclesiam fe- 
cisse. Narrat quoque Elmacinus pag. 180, Nicolaum 
patriarcham CPtanum intercedere secundis nu- 
ptiis Leonis, Sapientis dicti, post S. Theophanonis 
obitum propterea voluisse, quod diaconus esset, 
minatumque fuisse exclusionem ab introitu tribu- 


109 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





164 


taris instratum, a patriarcha scilicet sublatum, el A προσκυνοῦντες (39) τὴν ἀπὸ τοῦ πατριάρχου χρατου- 


ipsis, ut osculentur, admotum, osculantur, deinde 
duos, ut mos est, albos aeres sacre mense impo- 
nunt, et porrecta a patriarcha, duos ;sacros calices 
duosque sacros discos et fascias flexo genu vene- 
rantur. Deiade cum patriarcha per dextram par- 
tem sancti bematis concham altaris, ubi inaurata 
sancta cruocifixio exstat, intrant, atque hic iteruin 


µένην ἁγίαν θύραν, xai ἐπὶ τῆς ἁγίας τραπένης 
ενόμµενοι, ἀσπάζονται τὸ ταθλίον τῆς ἁγίας ἆνδυ- 
τῆς (40), δηλονότι ὑπὸ τοῦ πατριάρχου τοῦτο ση- 
κούμενον, καὶ τοῖς δεσπότάις πρὸς ἀσπασμὸν προσ. 
αγόµενον, xal εἶθ᾽ οὕτως ἁπλοῦσιν ἐπᾶνω τῆς ἁγίας 
τραπέζης τοὺς δύο xarà τὸ εἰωθὸς λευχοὺς ᾱέ- 
pa« (41), καὶ προσκυεοῦσι διὰ χειρὸς τοῦ πατριάρ- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


ηδ, 8i rursus matrimonium contraxerit. Verba ho- 
minis /Egypti sunt : Mortua fuerat anno Fuga 281, 
uxor Leonis regis Romani. Volebatis igituralíam du- 
cere. Sed velabat Nicolaus patriarcha CPtanws, di- 
cens : Tu es diaconus. Si feceris, rursus non intrabis 
sanctuarium. Pro díacono posuit Eutychius Patri- 
cides, rem eamdem narrans, lector, non magno 
discrimine. Nam eti diaconi legebant in ecolesia, 
sed evangelistam, ut subdiaconi Apostolum. Lepi- 
dam hanc fabellam robis hos Arabes Christianos 
narrare vult cl. Loiche. Ego quidem nullo funda- 
mento nixam narrationem dicere nolim. Patet sal- 
tim ex ea, Melchitas fuisse cum Africana Ecclesia 
in ea opinione, imperatorem esse vi dignitatis suce 
imperialis natum, quod aiunt, aut diaconum aut 
lectorem. Sententie hujus ecclesim Africans vesti- 
gium videor mihi quoque apud Papiam reperire in 
v. Lictor. Liclores, ait, ecclesie assertores. Hi laici 
sunl et in. choro inter clericos in. missa Apostolum 
legunt, vel, quod. subdiaconos faciunt, el hi faciunt. 
Hos Africa vel ( id est et ] relique regiones habent. 
Ergo etiam Greca, etiam Latina Ecclesia. Quem 
hic lictorem appellat Papias, eum Greci Latinis 
retentis vocabulis διπουτάτον et. δεφένσωµα dicunt. 
Imperatoris olim erat, ut defensoris Ecclesim nati, 
aliquem suo nomine vicesque suas, gesturum de 
ministerio svo in Ecclesiam deputare, hoc est mit- 


tere, qui coram patriarcha procederet, ferula tur- C τράπτοντα. Unum genus, 


bam arceret, et clerum cum sacris in tribunam 
introduceret. Üade factum, ut, qui idem faciunt, 
hodiedum a Grecis deputati dicantur. Conf. Sa- 
xius ad Landulphi junioris Histor. Mediolan. p. 
489, ed. Murator. Symeo Thessalonicensis pro- 
fecto claris verbis ait, imperatori ex titulo depu- 
tati et defensoris Ecclesie jus accessisse in tribu- 
nam intrandi et sanctum panem ibi de manu pa- 
triarche accipiendi et vivificum sanguinem e 08” 
lice hauriendi, Kai τοῦτο ἦν vevopiaptvov ἄνωθεν, 
καὶ ταύτην εἴληφε τὴν τιμὴν διὰ τὸ χρίσμα τῆς 
βασιλείας ὡς xal δεπουτάτου τῆς ᾿Εκχλησίας τόπον 
αθὼν καὶ ὡς δεφένσωρ αὐτῆς κληθείς. 

(39) Nempe sanctificatam attactu patriarche ja- 
nuam osculo adorant, aut labiis ipsis impresso, 
aute manu ori admota jactato, aut saltem corporis 
et capitis inelinatione. Faciebat hoc imperator erga 
tribune fores, quod alii erga pronai seu atrii eccle- 


velutlongum et latum lorum per medium instratum 
aul denique in omnibus quatuor angulis ita erat 
8ου pictum, ut omnes quatuor compositi unum 
integrum tabliumefficerent, disparati autem singuli 
haberent anguli quadrantem tablii solummodo. 

Endyta est tapes altari instratus: thecam super 
altare appellat Agnellus p. 108, et ipsa Grreca voce 
retenta Endolhim passim, ut p. 103, qui locus me- 
morabilis est, et meretur totus ascribi. Fecit endo- 
lhim super S. ecclesie ex auro. puro cum stamini- 
hus sericis ponderosam nimis, mediam habens coc- 
cam, et inter quinque imagines suam ibidem  cermi- 
mus, el subtus figuratos pedes Salvaloris, grafia [ id 
est scriptura ] contexta est purpurata : Victor, epi- 
scopus, etc. In medio relinquit Bacchinius ad illum 
locum, quid sit media cocca. Videtur mihi putoó- 
χοχχος esse, quae in medio coccineum pannum 
habet, undecunque auream pretextam, ut µεσοπόρ- 
φυρος, µεσόλευχος, et. talia. De mutatione endyta- 
rum annua, aut in magnis diebus festis facta, di- 
cam alio loco. 

(41) ᾿Λὴρ est corporale, vel sindon alba, qua tegi- 
tur sacrificium consecrandum. V. Du Cange Gloss. 
Gr. h. v. Hinc lucem accipit locus Pauli 8ilentiarii, 
ubi varia marmoris genera recenset: Τὸν μὲν ἰδεῖν 
ῥοδόεντα μεμιγµένον Πέρι λευχῷ, Τὸν δ᾽ ἅμα πορ- 
φυρέοισι xal ἀργυφέοισιν ἁώτοις 'Αθρὸν ἁἆπασ. 

juod aspeclu roseum re- 

fert colorem, sparsis passim latis maculis albis simili- 
bus illi sindoni, que aer appellatur : alterum aulem 
genus flosculis purpureis et candidis delicatum quid 
resplendens. Commemorat nostrum cerimoniale τοὺς 
λευχοὺς ἀέρας. Erant enim plures, et quidem nu- 
mero tres sindones, que sacrificio insternebantur, 
quas omnes Noster ἀέρας appellat: est enim no- 
men ἀήρ commune omni θἰπάοπὶ tenui et perspi- 
cue, quales Latini nebulas appellant, unde Greci 
promiscue νεφέλας et dipac dixerunt, vocabula 
ec pro eequipollentibus habentes. In specie tamen 
solet ἀήρ et νεφέλη sindon extima dici, quie cali- 
cem et discum et proprium eorum cuique tegmen 
involvebat. Que de mystica horum involncero- 
rum signiflcatione comminiscuntur Greci, piget 
transcribere, possuntque apud Du Cange v. Atexo- 
χάλυµµα legi. Mos ille, quo imperator in solemni 
processione in ecclesiam veniens dona debebat of- 


Bis introitum faciebant, teste Carysostomo homil. T) ferre, manavit ex illo veteris Ecclesis instituto, 


30 in epist. 2 ad Corinthios: Ναός ἔσμεν τοῦ Χρι- 
στοῦ. τὰ τοίνυν πρόθὺρα φιλοῦμεν τοῦναοῦ, xai τὴν 
εἴσοδον, ἀλλήλους φιλοῦντες. Ἡ κ οὐχ ὁρᾶτε ὅσοι xai 
τὰ πρόθυρα τοῦ vaou τούτου φιλοῦσιν, οἱ μὲν χύψαν- 
τες, οἱ δὲ τῇ χειρὶ κατέχοντες, xal τῷ στόµατι τὴν 
χέτρα προσάγοντες, Πδὶίᾳυαἵ he sunt gentilismi. 
(40) Non licebat aliis laicis tribunam et sacrum 
altaris instratum osculari ; quod posterius ne ipsis 
quidem hypodiaconis licebat. Diaconi cornua seu 
angulos ejus tantum osculabantur, presbyteri et 
superior clerus medium. Imperatori ergo, ut pro 
diacono reputato, tribuebatur, velut magnum quid, 
facultas sacram endytam osculandi, non tamen 
propriis tangendi manibus, sed sanctis patriarche 
manibus sublatam et obmotam. Adoratum altaris 
instratum ab imperatore ait cerimoniale nostrum 
in tablio. Ubinam ergo positum erat tablium in 
instrato ? Autin medio, aut protensum erat tablium 


quo solebant fideles in ecclesiam venientes cele- 
brande communionis gratia symbolas ad convi- 
vium charitatis celebrandum afferreet in communi 
ponere, qualia convivia collatitia veteres pagani 
quoque in templis agebant. In harum symbolarum 
locum successit deinceps, ut imperator alia dona 
ecclesie utilia, ut cereos, nummos, endytas, corpo- 
ralia, discos aureos, pocula aurea offerret et iu 
altari deponeret ante consecrationem sacrorum do- 
norum. Propterea concessus ipsi ingressus in tri- 
bunam, sed non permissum ibi manere, verum 
debebat in metatorium suum se recipere. Synod. 
Trullan. can. 6 : M3) ἐξέσω «wi τῶν ἁπάντων dv 
λαϊκοῖς τελοντων ἕνδον pon εἰσιέναι θυσιαστη lov, 
μηδαμῶς ἐπὶ τούτῳ τῆς βασιλικῆς cl νης t£ou- 
σίας xal αὐθεντείας, REP δ) ἂν βουληδείη προσαζαι 
δῶρα τῷ πλάσαντι κατὰ τὴν ἀρχαιοτάτην παράδοσιν. 


165 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTIN/E LIB. I. 


166 


χου τὰ ἐπιδιδόμενα αὐτοῖς δύο ἅγια ποτήρια xal A ter genu flexo cum cereis, ut mos est, Deum ve- 


τοὺς δύο ἁγίους δίσκους xal τὰ ἅγια σπάργανα (42). 
Καὶ εἶθ᾽ οὕτως διὰ τοῦ δεξιοῦ μέρους τοῦ αὐτοῦ 
ἁγίου βήματος εἰσέρχονται οἱ δεσπόται μετὰ τοῦ 
πατριάρχου εἷς τὸ κυχλὶν (A3), ἐν ᾧ Ἵδρυται ἡ 
διάχρύσος ἁγία σταύρωσις, καὶ πάλιν ἐκεῖσε κατὰ τὸ 
εἰωθὸς διὰ τῆς τρισσῆς μετὰ τῶν κηρῶν προσκυνή- 
σεως ἀπευχαριστοῦσι τῷ θιῷ, xal ἐπιδίδωσιν ὁ πα- 
τριάρχης τῷ με]άλῳ βασιλεῖ τὸν θυμιατὸν (44), καὶ 


nerantur; post magno imperatori patriarcha thu- 
ribulum tradit, qui sanctam cruciflxi imaginem 
incensat: deinde patriarcham  osculantes, vale 
ipsi dicunt, et quod ante metatorium est oratorium 
ingressi, per triplicem genuflexionem cum cereis 
Deum venerantur, ac reverendam crucem, qua om- 
nia passiouis Dei ac Domini nostri symbola con- 
tinentur, osculati, metatorium intrant. 


θυμιᾷ τὴν αὐτὴν ἁγίαν σταύρωσιν, καὶ ἀσπαζόμενοι, τὸν πατριάρχην ἀποχαιρετίζουσιν αὐτὸν, xal 
εἰσέρχονται iv τῷ πρὸ τοῦ µητατωρίου (45) ὄντι εὐκτηρίῳ, κἀκεῖσε διὰ τῆς τρισσῆς μετὰ τῶν κηρῶν 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(49) Sacre Christi fascie CPli dicebantur asser- 
vari, et quidem gemini generis, ut puto ; pueriles, 
qua in Sancta Sopbiajacebant, et hio memorantur; 
etsepulcrales, que ad Deiparam Blachernensem cum 
aliis reliquiis jucebant, de quibus v. Du Cange ad 
Alex. p. 329, et ad Cinnam, p. 445. Solebant 
Christ fascie in processionibus ad obtinendam 
pluviam circumferri. Cedren. p. 739 D. 

(43) 8i conferamus locum hunc cum p. 326 D 5, 
apparet, per compendium dictum fuisse nostro in 
loco, quod in altero latius est enuntatium, et εἰς 
τὸ χυχλὶν, iv ᾧ Ίδρυται, etc. idem valere atque εἰς 
τὸ χυχλὸν xal τὸ ἐν αὐτῷ εὐκτήριον, lv ᾧ ioputat 
— Nam ibi ubi signum Christi stabat, erst orato- 
rium sub Cyclio. Sed quid est Cyclium ? Est idem 
quod eamara. Scilicet Tribuna, vel Bema, ve 
Apsis, vel Exedra (nam idem omnia ista valent), 
habebat tres conchas, vel cyclia, medium, sub quo 
altare, idque ceteris excelsius; et duo alia late- 
ralia aliquanto humiliora, columnis, ut videtur, a 
majori cyolio distincta, per que lateralia cyclia 
intrari poterat in porticus Nai laterales, borealem 
et australem, adeoque in metatorium. Sub iisdem 
Cycliis et quidem sub sinistro, seu boreali, erat 
eliam diaconicum, seu scenophylacium, vel sacri- 
stia. V. Du Cange Gloss. Gr. v. Διαχονικόν. Corrigi 
proinde velim meam interpretationem pag. 310, 
ubi cyclium verti cochleam. Sed alterum istud cy- 
clium reponi debet; quemadmodum p. 328 habe- 
lar. Cyclii nomen dextre camare laterali tribune 
proprium, non item sinistre commune fuisse puto, 

ut conche nomen medie camare, subqua ciborium 
stabat, proprium erat ; v. Du Cange CPli Chr. 11, 
c. 90, et ad Silent. p. 565, et p. 579, ubi de prothesi 
agit, quae est concha sinistra, cum ara, in qua sa- 
cerdos et ministrantes ante Missam res sacrandas, 

nem, vinum et alia proponunt, ut in promptu 

abeant. Dextra concha Secretarium quoque οἱ 
Paratorium appellabatur, quia ibi autapparabantur 
liturgiem faciende necessaria vasa et alia ; aut 
q sacerdotes ibi pararentur, id est induerent 
vestes pontificales, et quidem εεσγείο, nemine vi- 
dente. Ait idem ibidem, melatorium, vel potius mu- 
latorium, sceuopbylacium, paretorium et secreta- 
rium unum idemque fuisse. Vid. de metatorio paulo 


pos 
(44) Non reperio in hoc codice ritum σταυροει» 
δῶς incensandi, qui hodie Grecis usitatus est. "] De 
ritu incensandi imagines in altari constitutas 
v. Ord. Roman. p. 240. Duo canonici incensant ma- 
gnum altare intra cancellos et extra. Moleon. 
p. 88. J' Memorat Noster, sed nuno non succurrit 
uo loco, incensati imperatoris : qui mos a genti- 
lismo asservatus fuit. Veteres enim, si quem ho- 
norare vellent, inter alia quoque thuribulum fu- 
mans ipsi offerebant. In monumento Pergameno 
apud Chishull. p. 147, leguntur hec: Ἔνδοξεν En- 
α τε αὐτὸν xal στεφανῶσαι χρυσῷ στεφάνῳ, 
εἶναι δὲ αὐτῷ καὶ σίτησιν iv. πρυτανείῳ, προσφἑρε- 
σθαι δὲ xal θυµιατόν. De thuris in vet. Christiano- 
rum sacris usu dissertationem superiore anno 


in hac academia edidit M. Georg. Henric. Mar- 
ni. 

(45) In inferiore porticu meridionali [Sancte So- 
phia] exstitit edicula vel aula, 1n qua imperator cum 


D sacrorum librorum lectionem auditu exciperet, consi- 


C 


D 


slere solebat. Ait enim Sileniiarius stare ad meridiem 
porticum marmoream septentrionali omnino similem, 
sed illam. quiddam habere amplius, muro enim se- 
Clusum locum, ubi imperatores sacrorum librorum 
lechiones auditu excipiant. Sic enim ille part. 2. 
vs. : 


Τείχει γὰρ τινι χῶρον ἁπσχριθέντα φυλάσσει 
Αὐοονίων MAT Georimcos- iv bopraic. 
"Ev049' ἐμὸ» σληπτοῦχος ἐφήμενος ἠθάδι θώκῳ 
Μυστιπόλοις βίθλοισιν Ev ἐπέτασσεν ἀχουήν. 
Verba sunt D. C. ad Silent. p. 55. Idem p. 580, 
hec babet, ubi loquitur de concha: Qus ad sini- 
siram seu. meridiem altaris est paratorium alias 
dictum, et Cyclium (vide paulo ante). Peraclo sa- 
erificio eo secedebant sacerdotes εἰ diaconi, et. sa- 
crorum librorum lectioni operam dabant. Certe in 
ea conchula facias ejusmodi lecliones, docet satis 
superque Codinus Off. C. XV, n. &, dum ait: [m- 
peratorem in edem Sophianam secedere, ibique M. 
Basilii precaliones a patriarcha prelectas audire πλη- 
σίον τοῦ Διακονικοῦ, hoc est juxia conchulam, que 
Λιακονικόν vocatur. Nam ud procul exslitísse 
sedem imperatoris, cum sacrorum librorum lecliones 
auditu excipiebat, supra probavimus ex Silentiario. 
Diaconicum igilur appellata hec conchula, quod 
esset quodammodo appendix majoris diuconici seu 
secretarii, in quo Ecclesiaste vestes οἱ sacra. míni- 
teria asservabantur. — — Scenophylacium | interdum 
vocatur. Metatorii denique appellationem habuit ea- 
dem conchula, quemadmodum majus  diaconicum. 
Conf. p. 593 sqq., ubi diaconicum secretarium, 
sacristiam,et Metatorium idem fuisse probat multis. 
Forte mutatorium simpliciter sio dictum erat in 
clio seu minore concha Apsidis et australi, atque 
id sacerdotibus proprium ; aliud metatorium au- 
tem imperatori, aut et proceribus proprium supra 
Narthecem. Qua de re viderint alii. Debuit Metato- 
rium duplicem aditum habuisse; unum orientalem, 
e Cyclio, per quem veniens e Tribuna imperator 
transmisso Cyclio intrabat ; alterum occidentalem, 
per quem e Narthece et Nao veniens intrabat. Patet 
ex Cedreno in Leone Philosopho « Διὰ ταύτην οὖν 
τὶν αἰτίαν ἆ πατριάρχς εἷς τὴν ἐκγλησίαν cicip- 
χεσθαι ἐκώλυε τὸν βασιλέα. Ὀθεν διὰ τοῦ δεξιοῦ μέ- 
ρους διήρχετο εἰς τὸ Μητατώριον, devitata Tribuna, 
eaque non caleata. In Metatorio celebrata fuisse 
ab imp. convivia cum proceribus, e Codino patet 
qui metatorium a Justiniano excitatum scribit, ἵνα 
ἐχεῖσε παραμένῃ μετὰ τῶν ἁρχόντων αὐτοῦ xal πολ- 
λάκις ἐσθίῃ. Vide quce dicam ad Crama p. ti, et ad 
p. 40, ubi monstrabo tria fuisse in Ecclesia cubi- 
cula, usibus imperatoris dicata, contigua, el pro- 
terea sepe inter se confusa : 1) triclinium, in quo 
mperator cum patriarcha et proceribus convivaba- 
tur, e quo euntes versus orientem intrabant in 2. 


161 


CONSTANTINI! PORPHYROGENITI 


ENENNEENNENENNNUNNNDCCC—VOJQQO-  À"É—————————— ————————————————— —— παν —— ————————— M9 


168 


προσκυνήσεως ἀπευχαριατοῦσιν τῷ θεῷ, καὶ ἀσπαζόμενοι τὸν τίμιον σταυρὸν, iv ὢ πάντα τὰ σύμθολα 
τοῦ πάθους τοῦ Κυρίου ἡμῶν xai θεοῦ 3, ἐμφέρονται καὶ εἰσέρχονται (46) ἐν τῷ µητατωρίφ. 


ΧΙ. At sacra dona cum sancto altari imponenda A 


sunt, intrantes prepositi dominos admonent, qui 
suis chlamydibus ab ipsis induti, egrediuntur, 
perque dextrum ecclesie latus cum cubiculariis et 
genatu, a turmis ac reliquis ministris stipati, trans- 
eunt, et relro ambonem, ubi sacra vasa presto 
sunt lucerneque dominorum accense, abeunt. Quo 
postquam pervenere, prepositi lucernas sumunt, 
easque dominis in manus tradunt, qui cum ipsis 
8acra, senatu et cubiculariis comitantibus, sequun- 
tur. Sceptra et relique turme suo ordine adstant, 
domini vero per soleam abeuntes, et extra sacras 
portas, primus quidem ad dexlram, secundus ad 
sinistram, constituti, lucernas suas in pectoralibus 
sacrarum januarum reponunt. Sacra in soleam 
dum ingrediuntur, subsistunt, et venit archidia- 
conus, dominos, patriarcham, postremo sacram 
tabulam thure incensans. Hoc modo postea sacra 
omnia intrant ; quo facto, domini, vale patriarche 
dicto, per dextram bematis partem discedunt, me- 
latorium petunt, rursusque 1181 eodem modo ac 
ritu ad agapen seu osculum pacis prodeunt: in 


ΙΔ’. "Ore δὲ µέλλουσι τὰ ἅγια δῶρα (41) τῃ ἁγίᾳ 
τραπεζῃ προσαχθῆναι, εἰσέρχονται ol πραιπὂσιτοι, 
καὶ Ὀπομ,μήσκουσι τοὺς δεσπότας, καὶ περιτιθέα- 
σιν αὐτοὺς τὰς ἑαυτῶν χλαμμύδας, καὶ ἑξέ;χονται 
ol δεσπόται μετὰ τῶν χλαμύδων αὐτῶν ἀποσκέπα- 
στοι (49), καὶ διέρχονται διὰ τοῦ δεξιοῦ µέρους τῆς 
αὐτῆς ἑκκλησίας μετὰ τοῦ κουθουχλείου καὶ τῆς 
συγκλήτου, ὀψικευόμενοι ὑπὸ τῶν σχήπτρων καὶ τῶν 
λοιπῶν σκευῶν, καὶ ἀπέρχονται ὄπισρεν τοῦ ἄμθω- 
vo, (A9): ἐκεῖσε γὰρ τὰ ἅγια σκεύη Ίἵστανται (50) 
ἐχδεχόμενα, καὶ al τῶν δεσποτῶών λαμπάδες ἐχεῖσε 
οὕτως Ἱστάνται ἅπτουσαι. Καὶ δὴ παραγενοµένων 
ἐκεῖ τῶν δεσποτῶν, αἴρουσιν ol πραιπόσιτοι τὰς 
λαμπάδας, καὶ ἐπιδιδοῦσιν ἕν ταῖς χερσὶ τῶν ὃε- 
σποτῶν, καὶ ὀψικεύουσιν οἱ δεσπόται μετὰ τῶν λαμ- 
πάδων τὰ ἅγια, μετὰ καὶ τῆς συγκλήτου xal τοῦ 
κουθουκλείου. Kai τὰ σκῆπτρα xai τὰ λοιπὰ σχεύη 
ἵστανται ἐν ταῖς οἰκείαις τάξεσι, xal ol δεσπόται 
ἀπερχόμενοι διὰ τῆς σωλέας, ἵστανται ἔξω τῶν 
ἁγίων θυρῶν, 6 μὲν πρῶτος δεσπότης δεξιᾷ, ὁ δὲ 
διύτερος ἀριστερᾷ, τιθέντες τὰς τούτων λαμπάδας 


ἐν τοῖς στήθεσι (51) τῶν ἁγίων θυρῶν. Τὰ δὲ ἅγια 


VARLE LECTIONES 


δι θεοῦ ἐμφέρονται, εἰσέρχονται ed. 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS 


metatorium, ubi imperatores vacabant aut medita- 
tioni solitarie, aut audiebant didascalias publicas 
ex ambone recitatas, aut lectioni sacrorum libro- 
rum aures dabant. Ex hoc denique ulterius versus 


orientem procedendo ibatur in (3) Cetonem, ubi C 


robabile est imperatorem vestilum aut paratum 
uisse, aut etiam cubasse, si quando in ecclesia 
pernoctaret. Ex hoc Cetone patebat exitus extra 
ecclesiam, et alius quoque in Cyclium, seu con- 
cham australem sub qua crat etium sacristia vel 
diaconicum, pone quam decurrebat Coton. Meta- 
torii autem nomine interdum etiam Coetopis, com- 
prehendebaturtotumillud cubiculorum imporialium 
sysiema coherens. Ita Anonymus Combetisianus 
Cottonem pulchrum a Justiniano in Sancta Sophia 
, conditum, ut ibi dormiret, ait Metatorium ab ipso 
fuisse appellatum: Ἐκάλεσε δὲ xal Μητατώριον, 
ὅπερ ἐκεῖσε ἀνήγειρε, Χοιτῶνα ὡραῖον διάχρυσον, 
ἵνα εἰσπορευομένου αὐτοῦ ἐν τῷ ναῷ ἐχεῖσε καθσύδη. 

(46) M. Θεοῦ, ἐμφέρονται καὶ εἰσέρχονται, Ín 
θεοῦ subintelligitur : ἔνεστι΄ in qua imagine insunt 
omnes significationes passionis Christi, omnia qua 
diversa genera passionum Christi designant ; ἐμφέ- 


Ρονται, tnferunt sese, nempe domini, id est ὁρμῶσι, ἢ 


προχωροῦσι, pergunt et intrant. 

(3) Sic appellatur eucharistia, panis et vinum 
benedictum. Simpliciter quoque δῶρα dicuntur, ut 

. 97, item τὸ τίµιον δῶρον, p. 53, init. Vid. Du 
Cange Gloss. Gr. b. v., et Latini v. Donum el Mu- 
nus. 
(48) Nudo capite, detecto vel detracto stem- 
mate. 

(46) Ambo, ul notum, est suggestus, e quo in 
ecclesia textus Evangelii, epistolares, psalmi, sa- 
ere orationes recitantur. '| De ambone ecclesie, 
evangelii et epistole v. Giorn. dei Letter. XXIII, 
340 et 347.] Figuram ambonis exhibet preter 
Du Cangium in ΟΡΙέ Christiana Menologium Basi- 
Jianium, t. [, p. 37, et 135. Vox est bene Greeca. 'Αμ- 
θων contractum ex ἀμθαών, ab ἀναθαίνειν, locus, 
in quem ascenditur. 


(50) Ut hoc intelligatur, apponendus locus ex 
Haberti Pontificali, p. 105: Adrertendum est, ait, 
post ingressam Evangelii et ipsius [recitationem cele- 
brari majorem íingressam, τὴν μεγάλην εἴσοδον, im 
qua sacerdotes, assumpla ex ara minori protheseos 
dicla sancta dona, panem scilicel οἱ vinum, benedi- 
cta quidem orationibus, sed nondum verbis Christi 
consecrala, ad. altare majus, seu sanclam mensam 
translaturi, prodeunt extra sanctuarium per januam 
lateralem in secundam ecclesie partem, qui virorum 
locus est, idque solemni quadam pompa, sancta mu- 
nera capiti imposila lenentes, cereis ac (huribulis 
pracedentibus, diacono (hus adolente, hymno ἵπ- 
terim Cherubico personante. Populus ad hec in ec- 
clesiis Greci profunda. inclinatione sese demit- 
Lit. 

(51) Greci novi appellant στήθη id, quod Vitru- 
vius plufeos dixit, hodie dicimus balusires a palo, 
vel vallo, omues illas sepes, aut ligneas, vallis seu 
gudibus ordinatim stantibus, aut columellis mar- 
moreis eneisve, que sudes imitentur, compositas, 
et epistelio superne junctas, ejus altitudinis, ut ad 
hominis erecti pectus pertingant. Quapropter στήθη 
el θώραχες videntur fuisse appellate. Eleganter 
describit Theophanes Cerameus in Homil. 55, (apud 
Du Cange v. Κάγχελος): Τὸ τῆς ἀῤῥήτου τελετῆς 
χωρίον μαρμάρων θώραξ τοῖς Ἱἱερεῦσι περικλείει, 

φ) ᾧ ἔστιν ἐπαναπαύεσθαί τε xal μετ’ ἀσφαλείας 
ἑστάναι καὶ τέρπειν τῃ θέᾳ τὴν ὄψι. Κώλυμα δὲ 
τοῦτο τῶν, εἰ τις προπετὴς xai ἀνίερος tico τῶν 
ἁδύτων ὑπερθῆναι φιλονεικεῖ. Schol. Aristoph. δρύ- 
φαχτοι, θώραχες ξύλινοι, τὰ διαφράγµατα, fj τὰ 
περιτειχίσµατα. Dicuntur quoque διάστολα (v. Du 
Cange h. v.), quia διαστέλλουσι neum a tribuna: Eu- 
sebius Hist. eccl. X, 4, appellat τὰ ἀπὸ ξύλου δίκτυα. 
Latini medii &vi pogia pro podía (utrumque eodem 
modo pronuntiabant) et pectoralía, item lorícas ap- 
pellabant, et soleas, vel solearia. Mabillon. Introd. 
ad Cerimon. Rom.: Qui présbyterium a choro can- 
torum dirimebant cancelli pogium ει pectoralia di- 
cebantur. V. Du Cange v. Pectorale. * [θωράκειον 


169 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 


110 


εἰσεργόμξνα (52) εἰς τὴν σωλέαν ἵσταντχι, καὶ ἔρχεται A, dextro. bernatis latere ad. metatorium palriarcha 


, ^- nw. 5» 1: 3 touc ὃεσ f) ; 79' " ^ 
ὁ ἀρχιῤιακυνος, καὶ θυμιᾷ τοὺς δεσπύτας, καὶ εἶθ᾽ οὕτως 
τὸν πα-ριάρχην, καὶ μετὰ τούτων (53) τὴν ἁγίαν τράπε’ 
Dav καὶ εἶθ) οὕτως εἰσέρχονται πάντα τὰ ἅγια, xai 
μετὰ τὸ εἰσελθεῖν πάντα ἀποχαιρετίζουσι ol δεσπόται 
^ LA ^ 8 9 - ^ x , 

τὸν πατριάρχην, καὶ δ.ἔρχονται διὰ τοῦ δεξιοῦ µέ- 
- , * Ld 

ῥρους τοῦ βήματος ἔξωθεν, xai εἰσέρχονται ἐν «p 
μη τατωρίῳ, καὶ μετὰ τοῦτο ἐξέρχονται πάλιν οἱ 
Φεσπότα! £v τῷ αὐτῷ σχέµατ. εἰς τὶν ἀγάπον (548), 
τῷ οεξιῷ μέρει τοῦ βήματος πρὸς τὸ µητα- 
ἵστατα. ὁ πατριάρχης ἔνδον τῶν κιγκλίδων, 


4 9 
xai Ev 
T6210v 
xa: 


e. -—Á p^ 1 c "PE , y" nu -f - , * 1 "n 32 p 
εν πριωτό:ς οἱ ὀξσπύται ασπανονται τὸν πατριάρχη» ἵστάμενον (29) 


intra cancellos stat, quem Domini extra cancellos 
progressum ante omnes, deinde syncellom, imetro- 
politas, archiepiscopos, protopapam Magna ecclc- 
sie el officiales patriarchz osculantur. Ili oinnes 
ad dominos osculandos manu referendarii addu- 
cuntur, et postea rursus patriarcham osculantur, 
pauloque infra cancellos constituti, eumdem hono- 
rem senatoribus omnibus, qui per cerimoniariuin 
adducuntur, exhibent : domini, vale palriarcha 
dicto, metatorium ingrediuntur. 

ἔξω τῶν κιγχλίδων, καὶ 


με: ἐκεῖνον τόν τε σύγχελον (50) καὶ τοὺς μµητροπολίτας καὶ ἀργιεπισκόπους καὶ τὸν πβωτοπαπ- 
πᾶν (97) τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας καὶ τοὺς ἄρχοντας τοῦ πατριάργου" εἰσάγοντχι δὲ οὗτοι πάντες οἱ τοὺς 


VARLE LECTIONES. 


3$ Ίσταμενου cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
Latine maceria, 8 θώραξ pectus ; v. Cominent. Pa- D ipsi communicaturi de cona Domini sibi inviceui 


tini ad tres inscriptiones Gracas Smyrna adve- 
ctas. * Reperitur quoque culandra apud Jacob. de 
Vitriaco (v. Du Cange ea voce) : Majores congr^"ga- 
ti sunt ad calandiram templi, quid facerent, deli- 
beraturi. Ea vox est Germanica, Geláinder talia 
podia dicimus. Insignis est locus Chronici Casinen- 
sia 111, 33: Fecit cancellos quatuor ex &rc fusiles, 
anle aitare, (id est ante tribunum seu bema ; nam 
altare idem est vi vocabuli atque βῆμα, omne al- 
tum, ad quod gradibus ascenditur,| scilicel hinc 
inde (dextra et sinistra transversim per totam la- 
titudinein ecclesie; inter. chorum et adytum [id est 
inter soleam et adytum] statuendos trabem quoque 
nihilominus jid est pari modo] fusilem ex aere cum 
randelabris numero quinquaginta, in. quibus utique 
totidem cerei per [estivitates precipuas ponerentur, 
lampadibus |oleo nutritis| subter in. aeneis uncis ex 
eadem trabe triginla et sex dependentibus. Sub qua 
trabe quinque numero teretes jid est rotunda:|, tre- 
decim vero quadratas imagines paris mensura ac 
ponderis desuper statuit, rotundas vero omnes ar- 
erniea solum urna 'id est auzov:, nostrates flalimen 
dicunt] circumduns, etc. Bene cum his congruunt, 
que de collocatis super his concellis cereis, de 
adoratis imaginibus, de tribus foribus sacris, Con- 
stantinus noster passim narrat. Gum enim cancel. 
lus quatuor nuieret Chronicon Casinense, non 
posaunt non tres fores fuisse. Trunsennam appel- 
lavit hec στήθεα Anastasius in Sexto III : ornavit 
transennam οἱ altare confessionem sancli Lauren- 
lii. 

(52, Hic idem est atque μέλλοντα εἰσέρχε- 
761:, dum in eot sunt, ut intrent in eacrarjium, aut 
dum celebrant introitum, majorem nemps, sub- 
sistunt in solea. Ceterum illa sacrorum donorum 
per ecclesiam circumgestatio et ostentatio mana- 
viL ex more velerum gentilium exta manibus cir- 
cumgestandi, el saerificantibus aut sacrificio as- 
wslentibus ostentandi, de quo vid. Polyen, p. 334, 
cd. Maasvic. n. 11. 

(53) Nove Greecie more pro μετὰ τοῦτους. Scatet 
Noster dictionibus ejusmodi. Vid. pag. 106, 130. 

^54) De agapis veterum seu conviviis in memoriis 
martyrum, ilem de communione sancta, agape 
quoque dicta, multa scriptores antiquitatum eccle- 
slasticorum. Agape quoque nosiro est convivium 
eharitatis, in spec:e illud, quod imperator feria 
quiuta post Pascha patriarche et clericis in Chry- 
sotriclinio dabat ; vid. p. 95, et Du Cange v. Αγά- 
πιο Charitas, necnon Murator, in Analectis Gr:e- 
tit, p. 241, eqq. Verum hic quidem loci Agape 
tihil aliud est quam osculum pacis, quod episco- 
pus 11119, quisecum communicaturi essent, et fideles 


PATROL. GR. CXII 


C 


D 


in ecclesia dabant nondum incepta comimuniono. 
Quod osculum aut junctis labiis, aut per traducein 
fiebat, ope porrecie crucis, aut tabula, in qua picti. 
esset Christus crucifixus, pro diversitate personn- 
rum et temporum : qua de re hie agere opportunum 
non est. Αγάπη» pro ἀσπασμῷ posuit eliam Pacby- 
meres apud Du Cunge v. Ασπασμὸς ubi inter atia 
citatur locus e typico S. Sabz, e quo totua ritus 
osculi pacis discitur. Fideles, ait idem in v. Εἱρήνη, 
dicebantur sibi invicem. εἰρήνην dare, cum inter 
misse solemnia sese osculabantur, dum sacerdos 
post hosti:p. confractionem haic. verba po[fert : Pac 
Domini sil semper vobiscum. V. idein v. Osculum 
pacis. Insignis est locus Chrysostomi, quo preci- 
puas sacri officii partes eo quo sese excipiebant, 
ordine, sermone quoque prosequitur. Όταν siz- 
ἐλθῃ ὁ τῆς ἐκκλησίας προεστώως, εὐθέως λέγει 
Εὐρένη ns (cf. Antholog. H. Stephan. p. 130, 
fin., ubi acerbum scomma in episcopum cum so- 
rore [rene dicta cohabitantem ad hunc morem 
pacem apprecandi alludit): ὅταν 6:25 Εἱρήνη πᾶ- 
σιν ὅταν εὐλογῇ' ElpXvr πᾶσιν. Ὅταν ἀσπάζεσθαι 
χελεύτπ᾽ Εἰρήνη mio. Όταν & θυσίκ τελεσρῇ' Ei- 
pr^ πᾶσιν xai μεταξὺ πάλιν. Χάρις ὑμῖν xal εἷ- 
2Yvr. Fiebant η salutationes et oscula singulis 
diebus Dominicis, et festis qua in dies Dominicas 
inciderent, pri&cipue majoribus Paschatis et Nati- 
vitatis Christi. I; Luitprando constat, post adora- 
tionem seu inclinationem corporie profundam pro- 
ceres ad osculum imperatoris admissos fuisse. Lo- 
cus ille, ubi ait, Nicephorum, falsidicis nzgniis (ita 
populi appellat acclamationes) inflatum ingredi S. 
Sophiam, dominis suis. imperatoribus (intelligit Ba- 
silium et Constantinum, Romani filios, quorum 
vitricus et tutor erat Nicephorus) se a longe se- 
quentibus et. in. pacis osculo ad terram usque ado- 
ranlibus. De osculo pacis et de οἵκη ἀσπαστιχὴ v. 
Vales., ad Ammian. Marcell. p. 97. [Alteserra ad 
Anastas. p. 87. De osculo pacis festo Paschatis 
additis verbis : Resurrexit Dominus, Moleon, p. 27. 
Idem p. 420, notet Agapen nupturis olim datam 
fuisse. De ritu episcoporum eos osculandi, qui vo- 
lebant communicare, v. p. Lvi. Comment. in Ordin. 
Romap.]* 

(55) M. ἱσταμένου. V. supra ad p. 5. 

(56) De Syncello egi ad p. 306. 

(57) Primum papam, seu sacerdotem principem 
Magna Ecclesiz, seu S. Sophie. Vid. Goar. ad 
Codin. p. 14, n. 42, et. Gretser. p. 172. Non recte 
intellectus Codini locus persvasit Fabrotto, ut in 
Glossario Cedreni traderet, esse primum post pa- 
iriarcham  sacerdolem. * fApud scriptores post 
Theophan. p. 240, memoratur Κωνσταντῖνος πρω- 


G 


111 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


112 


. 9 * * . φ 8 9 E 1 , , 9 

δεσπότας ἀἁσπαζόμενοὶ ὃνὰ χειρὸς to) ῥεφερενδαρίου (δ], xai εἴθ οὕτως ἀσπάζονται πάλιν τὸν πα- 
9 e. , . - P^ 4 μα 

τριάρχην, xai ἴστανται ὑποχκάτω ὀλίγον τῶν κιγκλίδων, καὶ ἀσπάζονται τοὺς τῆς συγχλήτου (50y πἀν- 

τες γὰρ οὗτοι διὰ χειρὸς τοῦ τῆς καταστάσεως εἰσάγονται' καὶ ἀποχαιρετίζοντες οἱ δεσπόται τὸν πα- 


τρ.άρχην, εἰσέρχονται ἐν τῷ μητατωρίῳ. 


XII. Postquam cormmuuio advenit, domini eo A 


ritu, quem supra explicavimue, in dextrum be- 
matis latus se conferunt, sacram ibi communionem 
excipientes, et patriarcham pro iore osculati, me- 
tatorium ingrediuntur, ibique cum optimatibus et 
quibus familiariter utuntur senatoribus confabu- 
lantur ; quo facto prepositi cum iis, qui mutatoriis 
presunt, intrant, suisque tunicis dominos induunt, 
deinde iidem patriarcham adducunt, qiii eos oscu- 
latus, ad parvam januam usque sacrum ad puleum 
cuin ipsis egreditur. Intra hujus enirn janue limen 
dominus οἱ patriarcha, prepositus vero el argento 
pra fectus extra illud, subsistunt. Tunc prepositus 
ex argyri seu argenlo prefecti manu marsupia 
auro plena sumit, traditque imperatori, hioiis, qui 
ea accipere debent, clamante argyro : « N. N. do- 
mini boni! » Hoc autem beneficio archidiaconus, 


IB'. "Ozs δὲ φθάσει ἡ χοινωνία (60), πάλιν ἑξέρ. 
χοντχι οἱ δεσπόται ἐν τῷ προειρηµένῳ σχήµατι, xol 
ἀπέρχονται ἐν τῷ ὀεξιῷ µέρει τοῦ βήματος, xai 
δέχονται κἀχεῖσε τὴν ἁγίαν κοινωνίαν, xai ἁσπαζό- 
µενοι κατὰ τὸ εἰωθὸς τὸν πατριάρχην, εἰσέρχονται 
iv τῷ µητατωρίῳ, καὶ κραµατίζυωσιν (01) ἐκεῖσε 
μετὰ τῶν µεχιστάνων καὶ οἰκειοτέρων ἀνθρώπων τῆς 
συγκλήτου) xal μετὰ τὸ χκραµατίσαι τοὺς δεσπότας 
εἰσέρχονται οἱ πραιπόσιτοι μετὰ xal τῶν ἐπὶ τῶν 
ἀλλαξίμων, xal ἐπιτ'θέασι τοῖς δεσπόταις τὰς ἕαυ- 
τῶν χλανίδας, καὶ εἶθ᾽ οὕτως εἰσάγουσιν ol αὐτοὶ 
πραιπύσιτοι τὸν πατριάρχην, Ὑαὶ ἀσπάζεται τοὺς 
δεσπότας, xai συνέζεισιν αὐτοῖς ἕως τῖς μιχκρᾶς 
θύρας τῆς εἰσφδροῦσης πρὸς τὸ ἅγιον φρέαρ (02). 
Ἐν γὰρ τῇ φλιᾷ τῆς αὐτῆς θύρας ἵστάνται oi τε δὲ- 
σπόται καὶ ὁ πατριάρχης, ὁ δὲ πβαιπόσιτος καὶ ὁ 
ἄργυρος (63) ἵστανται ἔξω τῆς αὐτῆς θύρας" καὶ 07) 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


tomar, τοῦ παλατίου, quod redditur Constantinus 
palatini cleri Sacerdotum primus.]" Videtur in omni 
certe majori quaque Ecclesia luisse Proiopapas, 
ejus loci, qualis apud nos pastor. 

(58) Hic referendarius imperatorisne an patriar- 
che intelligatur, dubium est. Pulem tamen, illum 
potius quam hunc, debere intelligi, cum pene om- 
nibus e locis hujus codicis, quibus referendarii 
imperialis fit mentio, colligi queat, ei solummodo 
cum patriarcha et rebus ecclesiasticig negotium 
fuisse. 

(59) Sunt comitatenses omnes vel proceres au- 
lici. De stricliori significatu vocabuli συγχλητι- 
xoi, dico ad p. 37, et ad p. 38. 

(60) Communio, seu participatio totius cetus 
fidelium de sancta Eucharistia, et hic loci, tempus 
ejus percipiende. Vid. Du Cange Gloss. Gr. h. v. 
et infra, p. 79. 

(60) Crama seu mixtum celebrant, hoc est de- 
jejunant cum haustu vini et tantillo liborum aut 

ellariorum. Kp&p« novis Grsecis idem esse alque 
ἄριστον, jentaculum, patet e Nostri p. 216, ubi 
dicuntur cantores Latini «iq τὸ χ-ἅμα inler crama 
dicere hec verba: :n gaudio prandete, domini. 
Recte igitur interpres noster E: 40, reddit convi- 
vium celebrat. Conf. p. 47, 53, 58, 62, 05 ; quibus e 
locis patet imperatorem consuevisse oum procerum 
selectis, interdum et cum patriarcha, in triclinio 
illius Ecclesia, in quam identidem processisset, 
post peractum sacrum officium sese Mixto, hoc esL 
dejejunatione reficere, antequam in palatium ad 


epulas meridianas reverteretur. De more in Eccle- D 


siis epulandi, traducto ad Christianos a gentilibus 
Grecis,quorum in templis peculiaris par erat. ἔστι- 
ατήριο» dicta, (v. Philostrat. p. 605, ed. Olear.), 
testatur Codinus Antiq. CPL., perhibens metatorium 
in S. Sophia a Justiniano ideo excitatum fuisse, ἵνα 
ἐκεῖσε Tacagivn μετὰ τῶν ἁρχόντων αὐτοῦ καὶ πολ- 
λάνις ἐσθίῃ. Sed hoc de ritu pluribus infra dixi ad 
. 324. 
P (62) Cisterna, vel lacus ille in vestibulo ecclesism, 
in quo qui volebat se lavabat, antequam iu Narthe- 
cem intraret. Quales lacus Muhammedani ante 
Mesgidas suas vastos murioreos habent, exemplo 
a Grecis procul dubio traducto. Distinguendus hic 
Sancius puteus ἀπὸ τοῦ Aovtzpoc, a fonte baptia- 
mali, qui erat intra narthecem ; vid. p. 45. Erat 


C 


sacer puteus asylum illuc confugientibus, ut intra 
opta Ecclesi: constitutus. V. Procop. Anecdot. 


.(63) Est Argentarius, seu nummularius, trape- 
zites, cambiator aulicus, qui pecuniam, 48 opus 
est, comparat, et rogas atque donaria imperialia, 
saccos largitionales &b imperatore distribuendos, 

r&posito tradit. Ejusdem simul eral, eos, qui 
argitionem accipere deberent, noimenolaro, seu 

nominatim evocare, ut ex hoo loco patet. Gf. p. 44, 
et Murat. Ant, Ital. t. I, p. 884. Apud eumdem t. 
Il, p. 812 est cbaria, oui multi officiales dornini 
pape aut sancte Camere subscripserunt, et inter 
eos etiam aliquis Paschalis camhitor. Dubium non 
egt, eum quoque ad apostolicum ministerium perti- 
nuisse. Qui ibidem precedunt viserii, videntur esse 
píncernz, ut quorum esset dolia vinaria visere, id 
est injecta bolide explorare, quantum insit vini, οἱ 
cujus not». In Laudo veteri apud Du Cange Gl. 
|. v, Anaglissum, habentur Campsores Domini ar- 
chiepiscopt Coloniensis. Apponam locum, quia simul 
docet, quare illi homines ἀργυροπράται fuerint ap- 
pellati. Dicimus, quod exceptis campsoribus D. 
archiepiscopi nemo debeat emere argentum, nisi ad 
usus peregrinantium vel ad anaglifi àpeciem compa- 
retur. Opponitur hic argentum, seu solide el gran- 
des moles argenteme τῷ κέρµατι, minute pecu- 
nie, qualis in vita communi usu venit, ἀργυροπρό- 
ται illas emunt, banc vendunt, illas his comparant. 
Hic dicuntur Symmacho X. 49, oendere solidos. 
Vendendis solidis !id est nummulis, τῷ κόρματι], 
quos pleruxique usus publicus exposcit, colleclartorum 
[iidem sunt cum Argyropratis] corpus obnoxium 
est. Hino monetarii et nummularii perinde audiunt. 
Tabular. Ecol. ap. DC. v. Nummularius, qui in vv. 
Collectarii et Argentarii conferri potest, ubi ex 
Salmasio et aliis affert, hos homines etiam coacto- 
res fuisse appellatos, et inde emendandas esse glos- 
sas veteres, qute habent χοµάτωρ, argentarius, sci- 
licet legendum esse xoáxtwp. Heote vero, si fin- 
gendo sunt ille glosse ad Latinismum grammati- 
cum. At quid, si vulgus sio pronuntiaverit, ut 
quasi iw inter a. el ο intersereret, at efferret cotwa- 
clor, unde deinceps natum comactor ? Sane clovaca 
pro cloaca dicebant, et ἄποῤῥοφή pro àxofporj. Vid. 
Du cange v. ἀποῤῥοφή, defluzio. Reliquiae he aunt 
digammatis /Eolioi, Hi campsores non tantum 


119 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN/JE LI!D. I. 


174 


ας 08 . ^n^ A 3 2^ . pt L αι , * a: "n . 
διὰ χειρὸς τοῦ ἀργ2ρο2 λαμβάνει ὁ πρα:πόσιτος τὰ À ostiaril, psalte, pauperes οἱ ecclesie custodes a 


χρυσᾶ βαλάντια καὶ ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ, καὶ ὁ βα- 
λε a2!- T. IAÀ ' - À p- , 
σιλεὺς δίδωσι τοῖς µέλλουσι ταῦτα λαμθάνειν, κρά- 
ζουτος Οπλονότι τοῦ ἀργύρου. Τῷ ὁ ὀεῖνα δεσπόται 
ἀγαθοί (01) εἰσὶ δὲ ol λαμθάνοντς ταύτην τὶν 
εὐεργεσίαν 9:3 χειρὸς τοῦ δεσπύτου Ó tc ἀρχιδιάκο- 
νος καὶ οἱ ὀστιάριοι (65) xai ol ψάλται (66) καὶ οἱ 
πἔνττες καὶ ol προαμονάριοι (07). Καὶ μετὰ ταῦτα 
* 9 -- , - A , 4 » 
ἐξέρχονται ἐν τῷ βήλῳ τῷ xpsuauévq εἰς τὸ ἅγιονυ 


domino afficiuntur. Deinde domini cum patriarcha 
exeunt, et velum in sacro puteo suspensurn intrant, 
eosque patriarcha coronat. Quo facto sacras e pa- 
triarche manu oblatas seu panem benedictum ac- 
cipiunt, easque prepositis reddunt ; deinde patri- 
archa unguenta ipsis offert, et apocombia aub ois 
recipit, 82 eumque osculati domini, e sacro puteo 
recedunt. Et fit prima receptio extra saerum puteum. 


2i12, καὶ στξ»ε. αὐτοὺς 6 πατριαρχτς (08). Καὶ μετὰ τὰ ; ὐτοὺς λαιμθάνο' ἐκ γειο 
gei, - ριαρχης | µετα τὸ στεφθΊναι αὐτοὺς λαμθάνουσιν ἐκ χειρός 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


grandes summas argenti procuraban!, et numera- 
ant a principibus, et communibus, ad quos per- 
tinebant, jussi, verum etiam ipsi curabant! nummus 
cudi, et erant iidem atque olim praefecti A, A, A, 
F, F, auro, argento, seri, flandis, feriundis, et a 
monetariis cusam pecuniam accipiebant et serva- 
bant. Patel ex privilegio Ludovici Marchionis 
Brundenburgici A, 1343, indulti, a J. P. de Lude- 
wir, t. ΥΠ. Reliq. MStor. p. 89, edito, ubi leguntur 
hec: Si denariis diclorum monetariorum  varam 
decrevimus adhibere, hoc nusquam, quam tn eorum 
[ubrica vet in eorumdem. campsorum asscre | banco] 
Jacicmus. Formula varam adhibere, id est probam, 
explorationem, bonine aint nummi corumatis, ud- 
hibere, venit a germanica vcce JZahre, observatio, 
consideratio, unde Warte, Guarde et J/ahrnehmen, 
ezplorare, et bewdihren, probare, tentare, probumue 
quid sit. In legibus Wisigothorum l. n. Tit. 4, S 4. 
Árgentarii quoque inter honestiora officia palatina 
numerantur : Ü/ non immerito palatinis officiis li- 
beraliter honorentur, id. est. stabulariorum, Gillona- 
riorum, jid est pinoernarum, a gillo, ἀρθταινα, 
unde nostrum Gelle, ] Argentarium, Coquorum quo- 
que prapositi. Adhibitos fuisse argentarios ad pre- 
slandam protinus pecuniam pro dignitate aulica 
vel militari, si quis eam emeret, discimus e Zc- 
simo IV, 28, p. 412. ed. Cellar. 

(64) Scilicet διδόασι τοῦτο, tali vel lali dant boni 
domint hanc largitionem, hoc saccellum. Τῷ ὁ δεῖνα 
est Griecismus novus. Veteres simpliciter dicebant 
τῷ δεῖνᾳ. Manet illud ὁ ita alligatum voci δεῖνα, ul 
non varietur, quicumque tandem alius casus genus ve 
apponatur, τὸν ὁ δεῖνα, tr, ὁ δεῖνα, τοὺς Ó δεῖνα, elc. 
Exempla mires dictionis natant in hoc codice. Si- 
militer obtinebat in aula veterum Francie regum, 
ut in publicis conviviis regiis in majoribus fcstis 
preeco clara voce sub tube siguo proclamaret Lar- 
gesse, et nominatim quemque, cui donuin destina- 
tam erat, evocaret, Vid. Du Cange ad Joinvil. p. 
88, ubi e vetustis rationariis citat, tantum et tan- 
tum datum fuisse illi et illi, hérauts poursuivants, 
sunt aut mandatores aul διατρέ(οντες nostri co- 
dicis ! ménesirels [histrionibus, hymelicis, bufoni- 
bus. ] Et trompetles pour avotr au jour de Pentccóte 
crié au diner du roit: Largesse devant sa personue. 
Modum, quo pontifex Romanus olim Cardinalibus 
et aliis sedis RHomana proceribus presby!erium scu 
munus apostolicum dare solebat, describit ponti: 
fieale sic : Pontifex sedens dat presbyterium hoc 
modo : Cardinalibus duos aureos et «uos grossos ar- 
genleos. Veniunl Cardinales. εἰ profunde caput. in- 
clinunt απίε pontificem, porriguntque ei. miram 
apertam, ἐπ quam pontifez. immiltit pecuniam. Illi 
culem accepla pecunia pontifici manum osculantur. 
Pecunías capit pontifex 6 manu cumcrari. Alii. pra- 
lati genu [lectunt ante. pontificem, el. accipiunt in 
mitra aureum unum et unum grossum, et osculantur 
dertrum genu pontificis. Alli vero prelati et officia- 
les accipiunt in manu tantumdem, el osculantur 
pedem. Imperator munera, distribueba: guis mani- 
bus. τῇ χειρὶ χοσμῶν τὸ δ,δόµενον, αὐτουργῶν, οὗ 
xat aeos, αἱ adt Libanius in Excerpt. rhetor. p. 122. 


C τῶν κανονικῶν Φαλτῶν, τῶν ἐπὶ 


D diei 


(65) Intelliguntur hic o«tiarii ecclesia", non pa- 
latini. Officium eorum erat hoc, ut. perhibet [sido- 
ru8 Junior apud Du Cange Gloss. Lat. h. v : Ad 
osltiarium ecclesig claves pertinent, ut. claudat. et 
aperiat templum Doi et omnia, qua sunt intus exstu- 
que, custodiat, fideles recipiat, infideles εἰ excom- 
muni.'atos rejiciat. 

(060) Cantores, musici vocales ecclesiastici. Mu- 
sic; enim insirumentalis, ut res profana, in ec- 
clesiis Grecis locum nullum habet. Psaltog hoe 
ordinatos fuisse et ad clerum pertinuisse, demon- 
stravit Habertus pontifical. p. 44. Nunquam igitur 
vacare polerant musice, profane, thymelice. Fue- 
rintne iide:, cum Cractis, jam in superioribus dixi, 
dubium esse. Si fuerunt, dicti fuerunt in ecclesiis 
quidem psaltae extra eas autem Cracte. Certum id 
est, psaltas populo inecclesiis preivisselaudes impe- 
raturum, ut crac extra ecclesias laciebunt. Habe- 
bant hi psalte canonarcham, seu directorem chori 
inusici, qui quas voces modulosque illi sequi de- 
berent, przibat, Symeo Thessalonic. : τοὺς θείους ; 
ὕμνους προλέγε', τοῖς Φάλλουσιν, fto κανοναβχεῖ. 
Stetisse illos in ambone, patet e variis Nostri locis 
el e canone 15 concilii Laodiceni: μὴ δεῖ πλέον 
τὸν ap6ova áva- 
ὀπινόντων καὶ ἀπὸ διφθέρας ψαλλάντων, ἑτέρους 
τινὰς ψάλλειν ἐν ἐκκλτσ'α. Quid hoc in loco signi- 
ficet ἀπὸ διφθέρας ψάλλειν, fateor me ignorare, nisi 
6vgüi2x sit codex membranaceus ecclesiasticus, 
in quo perseriplee essent hymnorum cantandorum 
formule cum nolis musicis. Neque prorsus intelligo 
illum Niconis inonachi locum (apud Du Cange v. 
Br pazix:x), quo psaltarum declaratur oífieium διὰ 
τοῦτο jd, ἐχχλησιαστικὴ τάξις προχειρίζεται Ψάλτας, 
ἂνα νώστας καὶ ὑποδιακύνους καὶ πρεσθυτέρους. 
Ψ ἆλτας μὲν, O:X τὸ ψἀάλλειν xal ἄδειν μετὰ µῖλους 
καὶ (^9 καὶ ἄσματος, καὶ προχαθτγξεισθα: τοῦ 
λκοῦ εἰς τὸ, "Άγιος ὁ θεὺς, xal εἷς τὰ προχείµενα, 
καὶ τροψάλµατα, καὶ τὰ βηµατίκια, καὶ εἷς τὴν 
προέξλευσιν. Canticum "Άγιος ὁ θεύς vel Ἡρισάγιον 
cantant in ecclesie ingreseu. V. Superius citato loco 
La Croixii p. 31. Τὰ προκείµενα sunt textus e 
Psalmis aut Veteris Testamenti alio quodam libro, 

resenti apti. Προψάλματα sunt preces, quo 
ante lectionem Psalterii dicuntur. Br, uazlz:x. sunt, 
ni fallor, hy:nni aut preces sub ingressum tribune, 
seu introitumn minoreii, dictae aut cantate. | προ- 
έλευσις videtur illa hie designari, que alios introi- 
tus major dicitur. Apparet hinc, psaltarum fuisse, 
non tantuin hymnos cantandos, sed etiam preces 
recilandas harmonica voce seu melodice incipere 
et populo przeire. 

(67) Dicuntur quoque παραμονάριηι, quia πρησ- 
µένουσι tip vai, custodes templi, mansionarii, qui 
semper in co manent, et curam ejus gerunt. Sunt 
quales apud Turcas sunt. Miudzeni, qui in pharis 
ecclesiarum habitant, et precuin. tempus clamore 
indicant, aul ut sacristani nostri, qui in cdibus 
ecclesi:& vicinis habitant, sive, ut dictione medli 
evi utar, manent ; vid. Du Cange Gloss. Gr. h. v. 
et v. Superista. ! 

(08) Mos erat, ut imperator ad ecolesiam veniens 


415 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


116 


* * ^N , * , 4 9 9 8. - ? 
τοῦ πατρ!ιάρχου τὰς εὐλονίας (09), τοι προσφορλὰς, καὶ ἀντιδίδηυσι 3 (70) ταύτας τοῖς πραιποσίτοις, καὶ 


μετὰ ταῦτα Αίδωσι τοῖς Φεσπύταις ὁ πατριάρχης τὰ ἀλε,πτὰ (743, καὶ ἀντιλαμθάνε, παρὰ τῶν 


^ 
ρεσπο- 


VARLE LECTIONES. 


33 ayxi6:6022: ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
anle ingressum in naum deponeret infulam seu A et collegis agnoscere, ipsorumque parochiie ascri- 


coronam, quam aut non reponebat toto sacro du- 
rante officio, aut saltim, si reposuit capiti, demere 
eolebat ad lectionem Evongelii, ad processionem 
sacrorum, seu introitum magnum, ad agapen et 
communioaueim ; donee tandem finitis sacris ritibus 
omnibus, cum exire imperator et domui remeare 
vellet, patriarcha. et coronam suis manibus repo- 
neret, non tanquam is, cujus in arbitrio esset co- 
ronam imperatori aut indulgere, aut negare, quein- 
admodum morem hunc illus traxerunt quidam, 
sed in significationem flaitos esse ritus ommes, 
quorum reverentia imperator capot nudaverit. — 
(09) Id est benedicliones, vel particulas de illis 
benedictis panibus, quos fideles secum inecelesiam 
afferebant, οἱ sacerdoti benedicendos offerebant. 
Solebant olim superstitionis pagaue memores, aul 
panes cibosve in templum efferre, et sacerdotali be- 
nedictionemactos rursusdomum reterre,parte eorum 
sacerdoti inopere mercedem relicta, aut etiam panes 
aliaque in communionem afferre et in communi 
deponere, indeque collatitias epulas facere, quas 
in ipsa Kcclesia assumebant. Qui mos eatenus futt 
mutatus, ut. sacerdotes oblatos a fidelibus panes 
aliogque cibos inferrent in tribunam, eorum par- 
tem consecrarent, de qua et ipsi communicarent, 
et fidelium quotquot vellent, reliquis. domum 
abeuntibus portionem adderent, εὐλογίαν dictam, 
reliqua omnia sibi servarent, distributione ex ipso- 
rum arbitrio facta. Gentiles quoque post hymnos 
cantatos et confectum sacrificium consumebant in 
templis partem victime, reliqua. secum sumebant 
domum, aut ibi absumenda,aut in macello venum 
exponenda. Christiani pariteraut ipsius consecrati 
panis quas in communione accepissent particulas 
viri quidem nudis manibus, femine autem linteo 
exceptas domum deferebant, et quousque vellent 
agservabant ; aut penis, benedicti quidem, at non 
consecrati, particulas, ἀντίδωρον et. εὐλογία diclus, 
referebant. Cujus rei mulla documenta in scriptis 
veterum theologoru:rn exstant. V. DC. v. Oblia et 
salules οἱ Eucharistia. Gentiles mazss illas, vel 
liba, crustulas, quas inter sacrificandum commu- 
nicantibus distribuebant, et quas vel in templis 
cousumere, vel secum domurn auferre licebat, 
oy:zaz, sanitates appellabant, neque nomine, 
nequo re multum a Christianorum εὐλογίαις ablu- 
dente. V. Athenaei Ἱ. mi, ο. 30, p. 115,et. ibi not. 
Cassuboni. Ab his eulogiis seu benedictionibus, id 
est particulis panis benedisti, que ad comedendum 
fidelibus dabantur, factum est, ut vox eulagia et 
convivium et donum significaret, v. Du Cange, v. 
Alogia, quod Latini ex εὐλογία effecerunt, forle 
decepti ductu scribarum Grecorum, qui ευ sic 
Sepe exarant, ut ab α distingui nequeat. Orderi- 
cus Vitalis (apud Du Cange, v. Benedictio) eulogias 
beneiliclionis dixit, pro quo Petrus Damianus donum 
benedictionis. Hinc intelligatur locus Gregorii M. 


C 


I. ΙΙ. Epist. 33: fransmisimus B. Petri Apostoli D 


benedictionem, crucem parvulam. cui de catenis cjus 
beneficia sunl inserta, id est reliquie catenarum 
ejus. Pariter Coned. Laodicen. canon. 14, eulogia 
pro dono, presertim tali, quale amici die festo in- 
ter scse missitare solent, legitur : Περι τοῦ τὰ àdtz 
μὴ εἷς λόγον εὐλογιῶν κατὰ τὴν ἑορτὶν τοῦ Πάσχα 
tiq ἑτέρας παροικίας Οιαπέμπεσθαι. ῥυάἱοθί mos 
eral eo tempore, ut episcopus de pane a se con- 
ΒΘΟΓ8ίΟ particulas in Ecclesias suc inspectionis οἱ 
ad presbyteros earum mitteret, in significationem, 
se oum illis communicare, ipsosque pro fratribus 


ptos pro riembria Ecclesie sue ; quo cum aflinge- 
rent posteriora tempora opinionein, per tale:n ab 
episcopo missim eulogiam consecratam comuiuni- 
cari vim sanctitatis panibus a presbyteris conse- 
crandis, coeperunt id fermentum appellare. Vid. Du 
Cange, v. Fermentum. Eulogia verro, de qua hic 
Ser:no est, erat partieu!a benelicti quidem, at non 
censecrati panis, quam patriarcha imperatori ex 
ecclesia domum redeunti, in sigzum charitatis, ut 
pater filio crustulum, una cum oratione seu bene- 
dictione, addebat, velut. munuseulum, quo ipsi 
festi diei hilaritatem gratularetur et augeret, et 
mori illi satisfaceret, quo amici diebus festis spor- 
tulas cum panibus, carnibus, aliisque esculentis et 
potulentis, rebusque aliis jucundis missitant, µξ- 

(cas ἑορταστικάς, aut. simpliciter ἑορταστικα dictas. 

. Du. Canze, v. Festilia οἱ Feréatica. Idem igitur 
quodammodo est eulogia et ἀντίδωρον. Qui si 
diversitas intercedit, ea h«c erit, ut ἀντίδωρον tan- 
tum illis daretur, qui non c:mmunicassent : eu- 
logia vero etiain illis, qui jam communicassent de 
pane consecrato. Nam supra dicitur imperator 
communicasse, cui patriarcha hioc dieitur eulogiam 
dare. Morem hunc eulogias dislribuendi sacerdotes 
Russorum a Grecis assumpseruut. In ipso natali 
die Joannis Daptiste triumque magorum, ait Pau- 
lus Jovius libello de legatione Moscovica, el in 
Paschate preshyleri secratos pane parvos toti pc- 
pulo largiuntur, quorum esu febribus con[lictatos 
allevari existimant. Ipsos quoque imperatores per 
festerum dierum hilaritatem panes in circelli mo- 
dum pis!os inler amices distribuisse satis conalat 
e Codini de officiis p. 08, ubi ait imperatorem 
CPlanuum Potestato Januensi ad se festum diem 
gratulatum venienti in manus dare κολίχιον, bu- 
cellam circularem tortam. V. Du Cange, v. Oleum 
benedictum. Ουσία eulozie solebant abeuntibus 
addi, ex eo factum, ut λαμθάνειν τὴν εὐλογίαν idem 
significet, atque veniam abeundi impelrare. Liber 
τῶν ἑπιτ'μίων, εἶ τις ἐξέλθοι τοῦ μοναστηρίου u, 
λαθὼν viv εὐλογίαν, T, ἀπολυθεὶς ὑπο τοῦ ἀρχ'μαν- 
δρίτου μετὰ εὐχῆς, ἔστω ἀκοινώνητος. Antequam 
ab hoc argumento decedam, monebo id unam ad- 
huc, morem illum panem et vinum secum in Ec- 
clesiam afferendi adhuc obtinere in Ecclesia Me- 
diolanensi veterum rituum relinentissima, ul per- 
hibet angelus a Nuce ad Chronic. Casinens. p. 
373, edit. Murat., cujus hec sunt verba huc con- 
grua: In publica missa fiebat olim a populo pants 
el vini oblatio pro sacrificio ad. arbitrium confe»en- 
(ium. Non enim cogebantur. E quibus oblationibus 
sacerdos partem. aliquam seligebat  consecrandam, 
reliquas a sacerdote benediclas et. proptera eulogias 
appellatas, clerici inter se el fideles dividebant, non 
vero calechumenos. Usque adeo autem crevit o[Je- 
rentium ambitio, ut attquando. nomina eorum, qui 
obtulcrant, publice  recitarentur. Invenio. quoque 
datas in die Paschatis a pontifice fidelibus preter 
osculum pacis et benedictiones seu bucellas bene- 
dictas, τρικέφαλα seu nummos trium imperatorum 
vultibus signatos. Vid. Balsatmon. Locus a Du 
Cange, v. ᾿Ασπασμός citatus. Κα liberalitate opus 
non habebant patriarche apud imperatorem, qui- 
cum Glanci permutationem faciebant, aureos num- 
mos ipsi accipientes, οἱ eorum in vicem bucellas 
panis reddentes, et minuta thura, et pyxides aro- 
maticas et cereos, et aliss ejusmodi reculas. 

(70) M. ἀντιδίδυυσι. Et. hec. forma δίδω, δίδει, 
ὀίδειν, etc. in illis est constanter observata : alte- 


171 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


178 


τῶν τὰ ἀποκόμδια (72): καὶ ἀσπάζονται οἱ δεσπότάι τοῦτον, xal ias: τοῦ ἁγίου φρέχτος 9 (T3). Καὶ γίνεται 


πρώτη δοχἡ Έξω τοῦ ἁγίου φρέατος 35. 


IT. Καὶ δέχεται κἀκεῖσε τὸ µέρος τῶν ἉΒλνέων A — XIII. Ibi quoque Venetorum factio cum tribuno 


μετὰ καὶ τοῦ ἑαυτῶν δημάρχου, καὶ ἀκτολογοῦσι 
τους δεσπότας κατὰ τὸ εἶωθός' λιθελλάρια γὰρ οὐ 
δίδονται: ἐν τῇ ὑποστροφῇ τῶν ὀεσποτῶν καθὼς καὶ 
ἐν τῇ ἀφίξει αὐτῶν" τὰ δὲ λοιπὰ τῆς δοχῆς ἐπιτελεῖ- 
τα: καθὼς προείρηται. Καὶ πάλιν γίνεται δευτέρα 
$oyi, εἰς τὴν ἔξω τοῦ χυτοῦ (74) τῆς χαλκῆς τοῦ 
ἐχεῖσε φορνικοῦ χαμάραν tiq τὴν σιδηρᾶν πύλην, 
xai ὄεχετχι χἀχεῖσε ὁ δήμαρχος τῶν Πρασίνων μετὰ 
xa: τοῦ θήµου τοῦ jouciou τὰ Oi λοιπὰ τῆς δοχῆς 


suo eos excipit et ut mos est Dominis acclamat : 
libelli enim in reditu dominorum uti dum exeunt 
non dantur: cetera autem, que ad hunc ritum 
pertinent ut supra relatum fuit peraguntur. Rursus 
SECUNDA receptio fit extra fornicem chalces in ca- 
mera ad ferream portam, et excipit ibi dominos 
tribunus Prasinorum cum transitoria sua factione 
russa: catera vero, que in receptionibus observa- 
re convenit, ut supra notatum est perficiuntur, Sic 


VARI/E LECTIONES. 


D ΣΧΟΛ. Ἱστέον, ὅτι ὀφείλε, ἔχειν τὸ ἆ [πο] κόµθιον χρυσοῦ A. 
ρίδωσι] τὰς τ΄ λίτ., εἰ δὲ 92 [ο] εἰσὶν, εἴτε καὶ Υ' εἰσὶν, . . ονται αἱ δέκα λίτρα:, ε. 

| . ὑπὲρ τῶν ἄλλων τῶν A. 
.. τὰς δέκα λίτοας. Suppletum et emend. ex cod., ut bic exhibetur, & Reiskio, *» Ver- 


ασιλέως, ὀφείλει εἶναι t |οὔτο] τὸ ποσὸν τοῦ δὲ . . 
L] 4 * 
ιὰ τὼν ἄμφοτερ. 


ba καὶ γίνεται — φρέατος om. ed. 


v (75) καὶ ε [t μὲν] ἔστιν εἴς βασιλεὺς, 
. εἰ καὶ Υ πλὴν τοῦ... 
.. ἐξίσης ὡς συµο. . . pouat... 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


ram 9,οοῦσι vel 

(74, Unguenta vel pyxides unguentarias, odora- 
tas. Mos est Orientalium in refectionem amicis 
abeuntibus addere et venientibus offerre odora- 
menta et unguenta. 5olent quoque secum ges!are 
pyxides ambra et musco plenas. Ita Josua Stylites 

Chronico Syriaco apud Asseman. t. [, Bibl. Or, 
p. 268 : Cwes per septem dies tolam noctem yer ur- 
bem. discurrunt, [unalia et odoratas pyxides manu 
gerentes, et carmina modulantes. Vid. ad p. 270, et 
382, ult. Quam studiosi veteres narium fucrint, et 
quantos fecerint sumptus in rosas in conviviis, 
item in thus, et alia suffüimenta in sacrificiis suis, 
ex Athenaeo etl aliis constat. 

(72) Quid siut apocombia et unde dicta, pluribus 
dico ad p. 261. Hic monebo tantum verbo, esse 
sacculos sericeos aut panneos cum insutis nummis. 

(73) H&c ipsa verba in continenti recurrentia in 
membranis effecerunt, ut quedain ex editione no- 
stra exciderint, nempe hec: Kai γίνεται πρώτη 
69 T, ἔξω τοῦ ἁγίου φρέατος, inter finem S 42, et 
initium $ 13, inserenda : quam in paragrapbos seu 
sectiones capitum contruneationem in imneimnbranis 
α nostra diverzain esee alibi jam monuimus. 

(14) Alibi χυτοῦ scribitur, ut ignores, sitne a 
χύτης nominativo, an  χυτός. Neque constat, 
quid significet. Doctus interpres hic pro:teriit, p. 
98 ; vertit concameratio, p. 94; locum editum, p. 
107, 135, et alibi ipsam vocem retinuit Chylum 
reddens. Ego quidem certiora non novi. Neque to- 
pographieorum, qus hic pluscula occurrunt, a me 
quis explanationem exspectet. Labor is essel pa- 
rum utilis, et utcunque sedulum ea in re te ργᾶ- 
beas, semper tamen imperfectus futurus. 

ιτ.) Schol. 2. λίτραι v. Ter per annum, festo 
scilicet. Nativitatis Chrieti, Paschatis et Pentecostes 
offerebat imperator in Magna Kcclesia, seu S. So- 
phis, et quid.imn festo Paschatis cenltenarium, aut 
eentum auri libras (qua de re vid. ad p. 20, ti- 
cer.da), reliquis denas. Originem hujus consuetu- 
dinis «i mecum reputo, credo eam fuisse, preter 
Deressitatem aliquid in sustentationem structura- 
ruin ecclesie et ministrorum ejus conferendi, etiam 
aliquele studium  ponitentiam commonstrandi. 
Nam curn. imperatores solerent magni- illis tribus 
festis ,ublicas processiones ad Magnam Ecclesiam 
faeere, et ibi publice communicare, debebant 
priu* peccata $ua apud patriarcham profiteri, et 
penitentiam ijirrogstam  preslare. Summa vero 
mulcia erat decem auri librarum (Vid. Vales. ad 
ΑπητηϊιΠ. Marcell. p. 330). Noa igitur improba- 
bile, imperatorem decem auri litras in magno al- 
tari identidem velut paenitentiam deposuisse. Vel 


διδόασι non memini ibi videre. B polest hec oblatio fuisse signum, quo imperator 


gratum animum erga Deum demonstraret, qui sibi 
vite usum ad hunc usque festum hilaremque diem 
indulsisset. Non de his, que festis diebus Ecclesie 
ab imperatore offerri solebant, apocombiis, seu 
sacculis auro plenis, sed de alia quadam annua 
ratificatione vel stipendio loqui videtur Nicetas 
Initio vite Manuelis Comneni, p. 27, ed. Veneti 
quamvis ducentenas minas et lalentu nominando 
effecerit, ut quantitatem summe minus intelliga- 
mus, quam si niissa ridicula et obscura sua ve- 
tustatis affectatione nominibus ista state usitatis 
res quasque appellassel, litras et numismata. Locus 
hic est j Γραμμα ἐρυθροσήμαντον σφραγίοι τε χου- 
σείᾳ xal στρ'χῷ νήµατι ἔμπεοον, κόγχης αναὀεδε»- 

, "n - - , 4 3 ^p^ 
μένῳ νἵματι, τῷ κλήρῳ τοῦ Μεγάλου Νεὼ ἐπισίδωσι, 
τυποῦν αὐτοῖς ἀργυρέα κέρματα ἐτήσια, εἰς οἷς ἔχα- 
τὸν μνᾶς χκορυφούµενα. Ἰλέγετο δὲ καὶ ἑτέραν 
ἠρυθροδανωμένην βασίλειον γραφὴν ἐπιφέρεσθφι τὸν 
᾽Αξοῦχον [est nomen Turcicum uqsouk| δύο χρυ- 
σέων τάλαντα β2αθεΊουσαν. Ita legendum esse exi- 
stimo, credoque, si quid in hoc loco video, μνᾶν 
esse Nicete id, quod Nostro est λίτρα, et τάλαντον 
id, quod Nostro κεντηνάριον. Libra auri, quam 
Paulus Warnefrid ]. 111, 13, memorat, est Fran- 
cica vel Longobardica, et multum differt C Ptana. 
Paulus enim ibi aureos singularum librarum Hil- 
perico, Francorum regi, a Tiberio Augusto imp. 
ΏΡιαπο missos memorat, quos constat eosdem esse 
cum Nostro dictis numismatibus vel solidis aureis, 
quorum 72 in libram vel litram C Ptanam venie- 
bant. lllustrandis nostris apocombiis egregie facit 
locus Joannis Pauli Mucantii in Cerem. Coronatio- 
nis Clementis VIII: Pontifex ad altare accessit, 
eoque, deposita mitra, 1n medio osculato, super illud 
aurea scuta L. obtulit, qug inclusa in rubra crumena 
sericea R. P. D. Bartholomeus Gaesius, S. S. Ge- 
ueralis thesaurarius, ponlifici. ministravit. Quo. in 
loco notandum primum ἡ ἀπόστεφις vel ὁ ἀποσκε- 
πασµός, depositio mitre, reverentie causa facta 
ab accedepte ad altare, secundum ὁ ἀσπασμὸς τῆς 
ἑνουτῆς, osculum sacre endyte vel instrato alta- 
ris, et quidem medio, impressum, ut ab episcopo. 
Nam diaconi et minores cornua tantum endyte 
osculabantur. Tertium depositio 50 aureorum scu- 
torum vel scutatorum super endyta in sacco serico. 
"i De offranda regum Francorum vid. Ceremontel de 
France, t. I, p. 24. Consistebat in pane, vino οἱ 
XII aureis.]* Deheo adhuc scholion huic loco in 
margine membranarum scriptum, sed a bibliopego 
misere truncatum exhibere, cujus edita tantum 
pare fuit, cum cietera legi non possent (vid. var. 
ecl.). 


119 


ducit, receptio fit, et excipit ibi tribunus Veneto- 
rum seu domesticus scholarum oum factione sua 
transitoria alba, et reliqua ut supra diximus exse- 
quitur. Deinde QUARTA receptio fit In atrio S. S. 
apostolorum eive in scholis, et ibi quoque tribunus 
Praginorum seu excubitor cum factione sua transi- 
toria russa adest: olera uero ut supra exzpositum 
fuit & factione perficiuntur. UrriMA fit in tribunali 
seu ante lychnos, ubi Venetorum princeps seu do- 
mesticus cum Iransitoria sua factione alba exspe- 
ctat ; ceteraque ut supra ostendimus observantur. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


TERTIA intra chalcen ad portam, que in scholas A ἐπιτελεῖται καθὼς πρλείρηται. Kal εἶθ᾽ οὕτως γίνε- 





180 


ται τρίτη δοχἡ ἔνδοθεν τῆς χαλχῆς πρὸς τὴν πύλην 
τὴν εἰσφέρουσαν εἰς τὰς σχολὰς, καὶ δέχεται κάχεῖσε 
ὁ δηµοκράτης τῶν Βενέτων, ᾖγουν ὁ δοµέστικος τῶν 
σχολῶν, μετὰ καὶ τοῦ περατικοῦ αὐτοῦ δήμου τοῦ 
λευκοῦ" τὰ δὲ λοιπὰ τῆς δοχῆς ἐπιτελεῖται καθὼς 
πρρείρηται. Καὶ μετὰ ταύτην γίνεται τετάρτη θ2χλ 
εἰς τὸ προπύλαιον τῶν Αγίων ᾿Αποστόλων, 
ἦγουν efc τὰς σχολὰς, xal δέχεται κἀκεῖσε ὁ ὄημο- 
χράτης τῶν Πρασίνων, Ίγουν ὁ ἐκσκούθιτος, μετὰ 
τοῦ περατικοῦ αυτοῦ δήμου τοῦ ῥουσίου τὰ δὲ 
λοιπὰ τῆς δοχῆς ἐπιτελεῖται χαθὼς προείρτται. Kai 


τελευταία δοχὴ Ὑίνειαι εἰς τὸ τριθουνάλιον, Ίγουν πρὸ τῶν λύχνων, xai ὄξχεται κἀχεῖ ὁ δηµοκράτις 


τῶν Βενέτων, Ίγουν ὁ δοµέστικος, 
δοχῆς ἐπιτελεῖται καθὼς προείρηται. 


XIV. Post hano receptionem domini per lychnos B 


et triclinium excubitorum digrediuntur, ubi rursus 
tam nomici, quam dipanite et quastoris cancolla- 
rii, solemnes apprecationes ut supra dictum est in 
locis suis constituti, recitant. Per candidatorum 
vero triclinium transeuntibus dominis, in porta 
ipsius triclinii, que in atrium novemdecim accubi- 
torum ducit, vocales musici duo staat, dominis que 
festo hoc die mos est apprecantes. Inde consisto- 
rium adeunt, ubi quoque excepturi domino fausta- 
que ipsis preoaturi adsunt protosecretarius et 
protonotarius cum a secretis caeterisque officiis, 18 
notariis, cbartulariis et reliquis. In onopodio stant 
imperatoris famuli cum capitaneo et domestico suo: 
magistri, proconsules, patricii et offlciales cum 
cerimoniario angiportum aures manus intrant, et 
ipsi quidem ad dextram, ad sinistram vero ministri 
aurei triclinii astant. 


età xai τοῦ περἀτιχοῦ αὑτοῦ δήμου τοῦ Αευκοῦ. τὰ Ót Aow tf; 


ΙΔ’. Και ὁἡ μετὰ ταύτην τὴν δοχἡν διέρχονται ol 
δεσπόται διά τε τῶν λύχνων xal τοῦ τρικλίνου τῶν 
ἐκσχουθίτων, ἐν ἂὲ τοῖς αὐτοῖς ἐκσκουθίτοις πάλιν 
εὐφημοῦσι τὰς εὐφημίας oi τε νομικοὶ καὶ ol διπα- 
vivat καὶ οἱ τοῦ κχοιαίστωρος καγκελλάριοι καθὼς 
καὶ προείρηται, ὃηλανότι dv τοῖς οἰκείοις τόποις 
Ἱστάμενοι, Τῶν δὲ δεσποτῶν διερχοµένων διὰ τοῦ 
τριγλίνου τῶν κανδιδάτων ἐν τῇ θύρᾳ τοῦ αὐτοῦ τρ'- 
Χλίνου τῇ ἐξαγούσῃ ἐπὶ τὸ ἐξάερον (76) τῶν δεκαεν- 
νέα ἀχκουθίτων (77), ἵστανται δύο βουχάλιοι, τὰ 
συνήθη τῆς ἑορτῆς λέγοντες τοῖς δεσπόταις' xal ἀπὸ 
τῶν ἐκεῖσε εἰσέρχονται ἐν τῷ κονσιστωρίῳ, κἀκεῖσε 
δηλονότι ἐναπομενόντων καὶ ἐπευχομένων τοῖς δε- 
σπόταις, ὃ τε πρωτοασηκρήτης xxi ὁ πρωτονοτάριος 
μετὰ τῶν ἀστχρητῶν καὶ λοιπῶν ὀφφίχίων, τοὺς τε 
νοταρίους καὶ χαρτουλαρίους xai Αοιπούς' iv δὲ τῷ 
ὀνοποδίῳ πάλιν ἵστανται οἱ βασιλικοὶ ἄνθρωποι, μετὰ 
καὶ τοῦ ὀοµεστίκου αὐτῶν οἱ δὲ µάγιστροι καὶ ἀνθ- 


ύπατοι καὶ πατρἰκιοι καὶ ὀφφικιάλιοι dpa τοῦ τῆς καταστάσεως εἰσέρχοντα, Ev. τῷ στενακίῳ τῆς χρυσῆς 
χειβὸς, καὶ ἴστανται δεξιῖ μὲν οὗτοι, ἀριστερᾷ δὲ ol τοῦ χρυσοτρικλίνου. 


XV. Digredientibus vero dominis cum οἱ8Υ8 ar- 
matis et magnis excubiis, acclamant omnes, tum 
ibi constituti, tum qui doininos comitantur. Ipsi 
vero soli triclinium augustalis intrant (nam eo 
quoque cubicularii cum prepositis precedunt), ot 
ordine in acoubitis astant, dominisque cum solis 
cubiculariis ingressis, janure augustalis a cubicula- 
riis claaduntur : prepositus Romanam vocem : Fit, 
pronuntiat. Precentor cubiculi eos excipit, dicitque 
sonore et harmonice: « Feliciter: » cubicularii 


IE. Kai δὴ τῶν δεσποτῶν διερχοµένων µετά -ε 
τοῦ μαγλαθίου xal τῆς μεγάλης ἑταιρείας, ἐπεύ- 
χονται πάντες oi κἀχκεῖσε ἱστάμενοι καὶ οἱ τοῖς δε. 
σπότχις συνιόντες. Τῶν δὲ δεσποτῶν µόνων εἴσερχο- 
µένων ἐν τῷ τριχλίνῳ τοῦ αὐγουστέως (κἀκεῖσε γὰρ 
οἱ τοῦ κουθουκλείου προπορευόµενοι μετὰ τῶν πραι- 
ποσίτων), καὶ αὐτοὶ κἀκεῖσε στιχηδὸν ἐπὶ ἀκκουθίτων 
ἵστανται, καὶ δὴ τῶν ὀεσποτῶν μετὰ τῶν κοιτωνιτῶν 
καὶ µόνον (78) εἰσιόντων, Χλείονται μὲν αἱ τοῦ αὖ- 
γουστέως θύραι διὰ τῶν κουθιχουλαρίων, ὁ δὲ πραι- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(76) Ἐξαερον. Locus apricus, subdialis, atrium, 
deambulacrum, quod juxta porticum csset, olim 
παραδροµίς, de qua v, Salmas. ad "Tertull. p. 230. 

(77) Accubitus vel accubita sunt Grecis et Latinis 
medii evi mense, quibus accumbebant convive. 
Dictum inde fuit celebre triclinium, vel tribunal 
(nam idem est et perinde appellabatur) Novemde- 
cim accubitorum, in quo imperatores diebus festis 
majoribus excipere solebant suos proceres, cujus 
toties mentio fit in Cletorogio, et de quo multi 
dixerunt, ut Du Cange CPli Christ. p. 135, usque ad 
140. Goar. ad Theophan. p. 333, et. 342, ilem ad 
Cedren. p. 385. Vales. ad Amniam. Maro., p. 490; 
conf. Casaubon. ad script. hist, Aug. I. p. £32, 
ubi multa de uccubztis, Bacohin. tom. II, Murator. 


D Script. Ital. p. 61. Luitprandi locum ex Hist. VI, 


3, p. 470, citatum jam aliis, quamvis egregium, 
non exscribam. In hoc triclinio exponi spectatum 
solebant imperatorum funera, ut ad Cap. 60 li- 
bri 1 dicam. 

(78) Valet idem atque µόνόν vel µόνων. Sepe zai 
ante numeros apud veteres abundat. In hoc ge- 
nere frequens ad nauseam est /Elianus in historia 
animalium. Conf. Nicetas p. 32, pen. 68. Καὶ πᾶς 
pro simplici πᾶς est in Antholog. H. Stephani 
p. 480. (n. 2587, 2.) Abundat quoque alias in nar- 
ratione historica, ut paulo post boc ipso loco, et 
Ρρ. 218, καὶ λαµθάνουσι, item 1n compositionibus no- 
minum adjectivorum, ut καπιὸς pro xai πο:ός ali- 
qualis; v. Du Cange h. v. 


481 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


182 


πόσιτος λέγει ταύτην ᾿Ρωμαϊκὴν λέξιν Bív. (79). A omnes respondent: « Feliciter venislis: multos 


Καὶ δέχεται ὁ τοῦ κουδουκλείου φωνοθόλος (80), xal 
λέγει εὐήχως πως καὶ ἑναρμονίως' Μαλῶς. Καὶ 
ἀποχρίνονται οἱ τοῦ κουθουκλείου πάντες καὶ λέγου- 


annos!» In sancta vero et. magna Dominica seu 
sancti Paschatishas tantum Romanas vocesaddunt: 
« Ánnos felicissimos! » 


σιν Καλῶς ἄλθετε (B1) αἱ μουλτούσανοι (82y tv δὲ τῇ Aug val µεγάλῃ Κοριακῆ (83), ἤγουν τοῦ ἁγίου 
Πάσχα, καὶ µόνον προστιθέασι καὶ ταύτην τὴν Ῥωμαίαν Aw: "Ast, φιλλικήσιµε 59 (84). 


IZ. Καὶ μετὰ ταῦτα εἰσέρχονται οἱ δεσπόται μετὰ 
τοῦ κηωθουκλείου ἐν τῷ ὀκταγώνῳ (86) κουθουχλείῳ 
τῷ πρὸ τοῦ ᾽Αγίου Στεφάνο», καὶ ἐκεῖσε ἀποστέφονται, 
ἐχδάλλοντες xxl τὰς ἑαυτῶν χλαμύδας, καὶ εἰσέρχονται 
ix τῷ κριτῶνι τῇ ; Δάφνης ἀπὸ διθττησίων ?! (86), κά- 
Χεῖτε σκεπαζόμενοι καὶ τὰ χρυσοπερ!χλειστα ἀμφιεν- 
νόμενο: σαγία, εἰσέγχονται εἲς τὸ Ἱερὸν παλάτιον, ὃη- 
λονότι προπορευοµένων τῶν πραιποσίτων μετὰ τοῦ 
κουθουχκλείου. Καὶ δὴ iv τῷ χρυσοτρικλίνῳ εἲσιόντος 


XVI. Postea domini cum cubiculariis octangulum 
cubiculum, quod est ante S. Stephani sedem, ingre- 
diuntur, et ibi tunicas et coronas deponunt. Cubi- 
culum Daphnes ingressi, dibetesium induunt, et 
auro pretextis sagis ornati, sacrum palatium in- 
trant, prepositis scilicet cum cubiculo preeuntibus, 
Quod postquam una cum prepositis aureum tri- 
clinium intravit, ordine ad orientalem ejus plagam 
constitutum, dominis transeuntibus acclamat: In 


τοῦ κουθουχλείου μετὰ τῶν πραιποσίτων, ἵστανται B. multa bonaque tempora | Deus πια]εεαίεηι — vestram 


στιχτδὸν ἐπ᾽ εὖρος (87) τοῦ αὐτοῦ χρυσοτριλίνου, xal 
τῶν δεσποτῶν διερχομένων, ἐπεύχονται 58 (88) τὸ, Elo 


inducat ! » Egressis autem cubiculariis cum prepo- 
sitis, domini reversi, à1 Deum precantur in concha 


VARLE LECTIONES. 
3 'Avooi) xYatue θ4. 97 διθητησίων, Sic R. pro διθητησίω quod cod. exhibet, διθητησίου ed. 58 ἐπεύ- 
χαντχι R. ex scriptura cod. ἔπευ superscriplo x, ἐπεύχεται ed. 
JOAN. JAC. KEISKII COMMENTARIUS 


(79) Ita est in membranis. Quare autem Bis, vel 
fit, dixerint isti gratulantes, non assequor. Forte 
volebant dicere, at, nempe bene, sed pre inscitia 
lingue latine fit. dicebant. An volebant sit dicere, 
siL bene pro quod [elix faustumque sit. An est pro 
vivat, βίδατ. Postremum hoc omnium mibi maxime 
placet: Nam καλῶς non videtur ad hoc βὶτ trahen- 
dum esse, sed esse classicum vel σύνθεμα, anti- 


phone καλῶς ἦλθες a cubiculariis cantandse. Vid. ϱ 


&d p. 42, dicenda. 

(81) Praecentor, ó βάλλων την φωνῖν, ὁ ἐξάρχων, 
qui Phonam incipit, cui alii antiphonam occinunt. 

81) Solemnis est formula Grecorum aliquem 
salutandi. Spon. Itiner. t. II, p. 10, edit. German. 
Καλῶς ἤλθετε, ἄρχοντες idem ait valere atque bon- 
jour, Messieurs. Proprie est bene veneritis. Nam im- 
proprie imperfectum in ea phrasi cum subjunctivo 
mutatum est. Debebat enim ἔλθης et ἔλθητε dici. 
Bene veneris, huc ad nos scilicet ; videamus te sal- 
vum et felicem, bonis in omnibus. Vel, si ea for- 
mula novum alicui munus gratularenturt, eigifi- 
cat bene veneris, fausto pede adeas ad illam digni- 
tatem. Sie novo patricio dicebat veteres, jam 
collega : Bene veniatis, domine Patricie, etc. V. Du 
Cange Gloss. Lat. 1nfra in Tactico nostro militari 
acclamant milites imperatori in castra venienti: 
Καλῶς ἤλθετε, et a libi passim in Circo et in Eccle- 
siis populus : Καλῶς ἦλθες, ἡ προθολὴ τῆς Τριάδος, 
Potest quoque reddi bene proventas, vel pervenias. 
Provenire et, pervenire Latini sequiores dicebant pro 
leto suarum rerum successu gaudere, ad lautam 
fortunam pervenire /v. Spartian. in finecap. 1. Pe- 
scennii Nigri, et quce in Miscell. Lips. ad illud 
Trimalcionis Petroniani : Satis vivus pervenero no- 
tavi.) Imo ipse jam Virgilius Eclog. IX, 2: 


0 Lycida, vivi pervenimus [to preclare fortune 
scilicet], advena nostri, 

Quod nunquam veriti sumus, ut possessor agelli 

Diceret : Hic mea sunt, veteres migrate coloni. 


Unde Franci retinuerunt suum jarvenir, cui re- 
spondet Nostrum fortkommen, ita quoque Greci 
vulrares ἔρχεσθαι dicebant pro vita et fortuna, 
presertim bona, frui, ut. constat ex inscriptione 
Greca laudata Du Cangio Gl. Gr. v. ἐπιδημεῖν et 
CPli Christ, p. 175: Βἰζζος Πάρδο ἐπιδήμτσα xa- 
λῶς, ἦλθα καλῶς, «ai «ip [id est χεῖμαι] καλῶς. 


Εὔξηται (id est εὖξιτε, sic loquebatur tum vulgus 
Greecus, pro εὐξασβε], ὑπὲρ ἡμοῦ, id est ἐμοῦ, Ait 
cippo interprete Bizzus Pardus, se bene immigrasse, 
nempe in huno mundum, felici sidere οἱ parenti- 
bus non infimis natum fuisse; id enim signilicat ἐπι- 
δημεῖν ; se vita et forluna usum fuisse commoda, 
se bene pervenisse, nempe ad votorum, aut, si 
malis, ad vite finem: se tandem bene jacere hone- 
sti8 exsequiiB et tumulo gravisum "[Sub Anastasio, 
cnm procederent monachi canticum psallentes, 
exclamabat populus: Καλῶς ζλθον ol ὀρθόδοξοι.]’ 
Bene perveniant vel bene huc loci veniant, vel vene- 
rint. 

(82) Vocabulum adjectivum μουλτούσαννος ma- 
ctandus multis annis, aut. mullos annos emensus, 
formatum a Greculis e Latino multos annos, nempe 
vobis optamus, pro quo plebs Latina dicebat mul- 
tus annus. V. ad p. 235, et qua supra ad p. 8 
penult.|de polychronto diximus. 

(83) Bene addit hanc interpretationem, ἦγουν 
tou ἁγίου Ἡάσχα. Festum enim Paschalis omni 
tempore habitum & Grecis: pro summo festorum 
omnium fuit, teste Procopio l. 1. belli Wandalici. 
V. Du Cange v. Κυριακή, et hac ipsa pagina in fine, 
et p. 14. 

δν Sic M. duabus vocibus. De quibus quid sta- 
tuerit doct. interpres, patet ex ejus interpretatione, 
Quid si ἄνω idem hic valeat atque nostratibus no- 
tum illud hoch, in acclamatione et jubilo: Vévat 
hoch ? Ut tieff in opposila illi acclamatione : pereat 
lie[J, notat dejeclionenm e fastigio glorie, Χαταπτω- 
σιν, ut Noster loquitur, ita ἄνω, Aoch, significat 
ὕψωσιν, ἀνύψωσιν, elevationem in sublimem honoris 
et fortuna gradum. Ut ἄνω φιλλικήσιμε ad. hunc 
modum significet: sublimem te ponat Deus, sur- 
sum eas, emineaa super hostes tuos etomnium 
spes atque vota, o felicissime. Erat autem Felicis- 
sime compellatio Cesari propria, ut ad p. 256. 

(85) M., ubique hac vox occurreret, exhibebant 
pro sexta littera ω. 

(86) De dibetisio profero conjecturas quasdam 
ad p. 240. . 

(87) Non in longitudinem, ἐπὶ µῆκος; sed im 
latitudinem. Recurrit hec dictio apud Nostrum 
aliquoties. 

(88) Membraus ἔπευ suprascripto y unde elfioio 
ἐπεύχονται. 


183 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI — 


184 


* . . ου . . . 9 . 9 φ 9 4 9 a e 4 3 [ 9 
aurei triclinii, ubi Domini ac Dei nostri divina san- Α πολλοὺς xai ἀγαθοὺς χρόνους ὁ θεὸς ἀγάγοι τὴν 


etaque imago humana specie in throno collocata 
cernitur, oratione facta : post hec ad sacrum suum 
cubiculum disccdunt. Scienduui vero est, secundum 
huncordinem et ritum sanctum tnagnamque dormi- 
nicam Paschatis, 84 sanctam Pentecosten, divino 
splendore coruscantem transfigurationem, sanctum 
ac natale Domini Deique nostri festum ei sacram 
splendidaumque diem luminum celebrari. 


βασιλείαν ὑμῶν. Τῶν δὲ τοῦ κουδουκλείου μετὰ 
τῶν πβραιποσίτων ἐξιόντων, ὑποστρέφουσιν οἱ 


δεσπό- 
ται, καὶ τῷ θεῷ ἀπευχαριστοῦσιν, εὑχὴν ἀποδ:θόντες 
ἐν τί κόγχη τοῦ αὐτοῦ χρυσοτρικλίνου, ἐν ᾧ Ἱστό- 
ρηται ἡ τοῦ Κυρίου ἡμῶν xai θεοῦ θεαν»ρίχκελος 
ἁγία εἰκὼν ἐπὶ θρό)ου καθεζομένη, xai εἶθ᾽ οὕτως 
εἰσέρχονται ἐν τῷ ἱερῷ αὐτῶν κοιτῶνι. Ἆρὴ, δὲ εἰδέ- 
ναι Ott κατὰ τὴν τάξιν ταύτην καὶ τὸν τύπου ἔπιτε- 


λεῖται Ἡ τε ἁγία καὶ µεγάλη Κυριχκὴ τοῦ Ηάσχα καὶ 4$ ἁγία Πεντικοστὴ xai ij θεολαμπὶς Μεταμήρ- 
ο , ” » - - 9 φ ^ , - 
φωσις 7, τε yia xal Ὑενέθλιος τοῦ ἸἹυρίου ἡμῶν καὶ θεοῦ ἑορτὴ καὶ i ἁγία ὃν ὑπέρλαμπρος τῶν 


Φώτων ἡμέρα. 

XVII. Porro notandum est, quod, cum in sancta 
magnaque Dominica ritu ac more supra exposito 
procedun!, suaqua dibetesia in cubieulo Duphnes 
mulant,postquam senatores omnes in porticu magni 
triclinii XIX acecubituum et onopodio convenerunt, 
prepositi dominos monituri intrent. Hi sua izitzacia 
induunt perquo magnum accubitum XIX aceubito- 
torum inter obsequia cubiculi, manclavitarum et 
corporis custodum, qui a dextrum et sinistrum 
triclinii latus stant, exeunt, et in dextra triclinii 
parte in deauratis gemmatisque sellis consident. 
Tunc rector, prepositi, cubicularii intrant, et 
dominos osculantur: poslea vero ad nutum dcmini 
prepositus sua veste ostiario virgam auream ge- 
&tanti signum dat, qui egreditur, ut a dextro latere 
capitaneum iimperatoriorum cum  aàomestico et 
aurei triclinii preefecto, cerinioriario, silentiariis et 
admiseionali ordine adducat. Intra velum autem 
postquaua m ostiariue venit,subsistitnutumquepre- 
positus 8 domino accipit, et sua vesle ostiario si- 
gnum dat, qui ad pedes doniinorum decenter pro- 
ceumbens, dextra manu retro velum pulsat, per 
quod a silentiariis reductum, supra memorati 
adducuntur,qui et ipsi dominos osculantur,rursus- 


B 


IZ. Χρὴ Υ.νώσκειν, ott τῇ ἁγίᾳ xai µεγάλη Ko- 
ριακῆ ἐξιώόντων τῶν δεσποτῶν κατὰ τὸν προξειρηµέ- 
voy τόπον καὶ ἁλλασσόντων (89) τὰ ἑαυτῶν διότττσια 
ἐν τῷ κοιτῶνι τῆς Δάφνης, ὅτε ἀποσυναχθῶσι (00), 
πάντες οἱ τῆς συγκλήτου ἐν τῷ πόρτηχι τοῦ μεγάλου 
τρικλίνου τῶν 0) ἀκκουθίτων xai ἐν τῷ ὀνοποδίῳ, 
εἰσέρχονται οἱ πβραιπόσιτοι, χαὶ ὑπομιμνήσκουσι 
τοὺς δεσπότας, xal βάλλουσιν oi δεσπόται τὰ ἑαυτῶν 
τζιτζάκια 99 (01), καὶ ἐξέρχονται διὰ τοῦ μεγάλου 
ἀκκουθίτου (02) τῶν ιθ ἀκκουθίτων, ὀψικευόμενοι 
ὑπὸ τοῦ γουθουκλείου xal τῶν μαγλαθιτῶν καὶ τῆς 
ἑταιρείας, Ἱσταμένων δεξιᾷ καὶ ἀριστερᾷ τοῦ τοιού- 
του τρικλίνου, ἐν Ot τῷ δεξιῷ upset τοῦ αὐτοῦ τρι- 
Χλίνου καθέζονται ἓν τοῖς χρωσοῖς xai διαλίθοις 
σελλίοις. Kai εἶθ᾽ οὕτως εἰσέρχεται 6 τε ῥαίΐκτωρ (93) 
xal οἱ πραιπόσιτοι καὶ ol τοῦ κορθουκλείου, xal 
ἀσπάζονται τοὺς δεσπότας, xal μετὰ τοῦτο διὰ νεύ- 
µατος τοῦ δεσπότου νεύει διὰ τῆς ἑαυτοῦ χλανίθος τῷ 
ὁστιαρίῳ τῷ τὴν *"! χρυσην βέργαν κατέχοντι, καὶ 
ἐξέρχεται τοῦ εἰσάξαι ἀπὸ τοῦ ὀεξιοῦ *! µέρους στι- 
χηδὸν τὸν τε κατεπάνω * τῶν βασιλικῶν, μετὰ καὶ 
τοῦ δοµεστίκου καὶ τῶν ἐπὶ τοῦ χρυσοτρικλίνου (94) 
τοῦ τε τῆς καταστάσεως καὶ τῶν σ.λεντιαρίων καὶ 
τοῦ ἀῤμηνσουναλίου (95). Kai εἰσερχόμενος ὁ ὁστιά- 


VARLE LECTIONES 
ὃν ἡμῶν 0:95 -- καὶ ἁγία ed. 10 XXOA, Ἱστέον, ὅτι τὰ τζιτζάκια ἐκ τῖς χαζάρικος oopíoust, ἄτινα ἀπὸ 
τῆς χαζάρικος τῆς αὐγοῦστης ὑπεδε[χθησαν ἐν ταύτῃ τῇ βασιλίδι θεοφυλάκτῳ πόλει. 5! xal τὴν ed. ** ἀπὸ 


εξ. ed. ^95 κατ ἐπάνω ed., καπετάνω conj. Leich. 


JOAN. JAC. REIS&SII COMMENTARIUS. 


(80) Non sine tedio legeus t!o'ies fictam com- 
meinorationem vestium  inutatarum, mirari capi 
causam moris tam tediosi el incommodi ; visussquie 
mihi sum eam in abpsurditate et superatitionc ero- 
duli illius seculi reperisse, cui facile persuadcri 
potera!, magna latere tysteria in iiara, pallave 
hoc in loco posila, in alio deposita, in aliis talibus 
mimis. AeceGebat, quod morem illum diu aluit, 
neque cilo deponere jussit quod vestes tantum 
exteriores induerent et exuerent, amplas illas et 
facili nejotio n:ulabiles ; quod nequit in strictis 
nostris vestibus eque commode fieri. 

(90) liursus congregentur, nempe ad processio- 
nem pomerijiauam, qui jam antea ejusdem diei 
maue conzreguti fuerant. V. de hoc usu particule 
&ró in compositis, qua: ad pag. 301, diximus. 

(941) Quale fucrit vestimentum Tzitzacium, non 
magis novi, quam quid dibetesium fuerit. Peregri- 
num esse sonus Jpse prodit, οἱ scholion hic loci 
additum indicat esse Chazaricum. Iu scholio ipso 
pro φορέρωσι eral co2:3: in me:zubranis, quod quid 
seit non expedio. Paulo post restituatur ex iisdem 
βασιλίδ, καὶ θεοφυλάχτ. Augusta Chazarica, quee 
lbi mernoratur, est mater Leonis Chazari, uxor 
Constantini Copronymi. De Chazarorum vel Cho- 


zarorum sede dicam ad p. 333. Nam a quibusdam 
in Chersoneso Citmbrica, ab aliis ad mare Caspium, 
idque rectius, collocantur. 

(92) Vocabulum Accubitus hoc loci non mensam, 
quod alias notare solet, sed triclinium, aut salam, 
tribunulve aut palatium (omnia illa idem sunt) si- 


D gnificat, in quo collocatu sunt accubita. Vid. p. 15 


et 16. 

(93) Vide qua de rectore ad pag. 413 dico. 

(94) Id est, cum domestico famulorum, aut ba- 
silicorum, chrysotriclini, et cum grege ipsius, Nul- 
lus enim alius hic loci domesticus significatur, 
quam eorum, quos dixi. Habebat unutnquodque 
palatium suos famulos, seu basilicos homines, ut 
palutium Lausiacum, palatium XIX. accubitorum. 
palatium Augusteonis, et sic porro; et unum- 
quodque eorum collezium tale babebat domesti- 
cuu) seu principem suum. Οἱ ἐπὶ τοῦ γρυσοτρι- 
χλίνου preP[ecli, curatores chrysotriclini ta sunt 
dicti, uL οἱ ἐπὶ τῆς τραπέζτς, prafecli mense. 

(95) Admissionulis, qui adinittendos ad impera- 
torem introiittit. Vid. Guther. pag. 611. Vales, 
ad Amuian. Marcell. pag. 89, et Du Cange Gloss. 

at. h. v. 


185 DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. I. 186 


ριος ἔνδοθεν τοῦ βήλου, ἵσταται, καὶ λαμθάνει νεῦμα À que unus post alterum qua venerant via egrediun- 
ὁ πραιπόσιπος παρὰ τοῦ δεσπότου, καὶ διὰ τῆς ol- tur. 

χείας Ἡχλανίδος νεύει τῷ ὁστιαρίῳ, xal δὴ ὁ ὁστιάρος σχηματοειδῶς πῶς προσκυνῶν τοὺς δεσπότας, 
μετὰ τῆς Orbe χειρὸς ὀπισθίως (00) κρούει τὸ βῆλον, καὶ διὰ τοῦ βήλου ὑπὸ τῶν σιλεντιαρίων συρο- 
µένου (97) εἰσάγονται oi προειρηµένοι, καὶ ἀσπάζονται καὶ αὐτοὶ, xa πἆλιν ἐξίασιν εἷς καθ’ et; (08) δι’ 
Zs ἔλθον ὁδοῦ. 

HI. Καὶ μετὰ ταῦτα ἀνίστανται οἱ δεσπὺται, xai XVIII. Postea surgunt domini,sellasque sublatas 
αἴροῦσιν οἱ κουθικουλάριοι τὰ σελλία, xal ἱστῶσιν — Cubicularii in particu, ex hedera, myrrha, ligno 
αὐτὰ εἰς τὴν ἐκ κισσοῦ καὶ nogilve; καὶ δενδρολι- — thuris, ea forma, quam littera T habet, construota 
θάνου ακατεσκευασμένην ἐν εἶδει too ταῦ στοιχείου — in medio ejus triclinii, collocant. Rursus nutum a 
φῖναν (09) ἐν τῷ µέσῳ τοῦ αὐτοῦ τρικλίνου. Καὶ — domino prepositus accipit, mediamque porticum 
εἶθ οὕτως λαμθάνει πάλιν νεῦμα Ó πβραιπόσιτος — decenterse prosternens intrat, post adducendorum 
παρὰ τοῦ ὀεσποτου, xxi εἰσέρχεται μέσον τῆς αὐτῆς — velorum causaegreditur. Una cum ipso duo ostiarii 
Φίνας, καὶ προσκυνεῖ σχηματοειδῶς πῶς, καὶ ἐξέρ- ^ exeunt, intraque velum subsistunt, 15 quorum 
4t*a: τοῦ εἰσαγαγεῖν τὰ QzÀa. Καὶ συνεξίασιν αὐτῷ — unus ad dexiram constitutus, decenter coram do- 
καὶ oi 670 ócttzpto:, καὶ ἵστανται ἔνδοβεν τοῦ βύλου, Β minis procumbit, duoque vela dextra manu retro 
καὶ ὁ tig ἐξ αὐτῶν, Ίγουν ὁ δεξιὸς, προσκυνῶν xai " pulsat. Silentiarii autem utrumque, dextrorsum 
αὐτὸς σχηματοειδῶς πως τοὺς δεσπότας, καὶ οὕτως — scilicrt et sinistrorsum, vela reducunt, et intrat 
μετὰ τῆς ODER. χειρὸς ὀπισθίως χρούει τὰ δύο — prepositus, pro muneris sui dignitate magistros el 
PiAz. Οἱ δὲ σιλεντιάριοι σύρουσι διχῶς τὰ βῆλα, ^ proconsules seu duodecim lora auro intexta gestan- 
oiov δεξ.ᾷ καὶ ἀριστερῇ, καὶ εἰσέρχεται ὁ πρχιπὀ- — tes precedens. Et is quidem eque ac ostiarii loco 
σιτος, προπορεόµενος tfj τάξει τῶν τε " µαγίστρων — guo stat, magistri vero ac reliqui dominos ul mos 
καὶ ἀνθυπάτων, fjiqoov τῶν φορούντων τούς ὁώδεχα — est osculantur : primum quidem genua eorum, 
χρωσούφάντους λώρως (1). Kal ὁ μὲν πραιπόσιτος — deinde manus, poslea os, dextraque et sinistra se- 
ἵσταται εἷς τὸν ἴδιον τόπον, ὁποίως καὶ ol ὀστιάριοι cundum ordinem suuru astant. 
ἵσταται εἰς τοὺς ἰδίους τόπους, οἱ Ob µάγιστροι καὶ οἱ λοιποὶ ἀσπάζονται κατὰ τύπον τοῖς δεσπδταις 
πρῶτον μὲν τοῖς αὐτῶν γόνασι, ἔπειτα καὶ ταῖς χερσὶν, xal εἶθ᾽ οὕτως τῷ στόµατι (2), καὶ ἴσταντσι δεξιᾷ καὶ 
ἀριστερᾷ κατὰ τὰς οἰκείας τάξεις. 

I8. Καὶ πάλι ἐξέρχεται ὁ πραιπόσιτος ἐν τῷ XIX. Eodem modo praepositus cum ostiariis ipsis 
αὐτῷ σχήματι μετὰ τῶν αὐτῶν ὁὀστιαρίων, xx! εἰσ- — iterum egreditur, ac denuo duo ostiarii ut supra 
έρχονται πάλιν ol δύο ὀστιάριοι καθὼς προείρηται, — dictum est intrant, et ostiarius ad laevam constitu- 
καὶ ἐνεργεῖ Ó αριστερᾷ ἱστάμενος ῥὀστιάριος καθὼς (| tus, omuia, qua de altero observavimus, peragit. 
Xii 6 εἰς τὰ δεξιὰ, Ἴγουν ὡς προγέγραπται. Καὶ — Eodem quo primum ritu secundum velum induci- 


VARLE LECTIONES 


ΜΗ τῶν οὲ p. ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(96) Manu retro acta pulsat velum, vultu irre- — bus Du Cange Gloss. Lat. v. Festum. 
lorto, et semper ad imperatorem converso. (2) Rarissime alias concessum, ul proceres im- 

:97) De velorum variis generibus v. que dico — peratoris labium oscularentur, ob sauctimoniam 
ad p. 303. Polest σρόμενον fzÀov hic esse aut festi, ob quam imperator sese humiliabat, et pro- 
quod funibus attraciis in altum tollitur, aut quod — ceres suos sibi equabat οἱ pro fratribus agnosce- 
in diversa distrahitur. Conf. p. 15. bat, concedebutur. Veteres quidem imperatores 

(98) Viritim, non post alterum. 1ta loquuntur  Romanisolebant, quamvis non omnes, senatum, 
novi Greeci, pro xx6' ἕνα. Theophanes quoque habet — et ante omnes pratfeclum pretorio osculari, ut e 
x10' εἷς. pag. 105, omisso prirno ct. Script. Mist. Aug. t. I, p. 297 constat. Procedente 

(99) Locum hunc expono ad p.272, ubi dico D autem tempore non licebat, nisi ad summum dex- 
faisse pergulam a4 instar littere T formatam, sic tram maniillam osculari, aut genam, si quis 
utscapus ejus esset sive teres atque cylindricus, maxim: dignitatis esset. Patriarcha tamen el 
sive etiam quadratus, intus civus, in quo sederi— imperator aibi invicem labiis oscula figebant, quod 
posset, e quo &capo exirent in diversum duo velut — hic illurn pro patre spirituali, et ille bunc pro filio 
brachia oblonga, sub quibus deambulari posset. agnosceret. Tale osculum labratam appellabatur. 

(1) Ut in festo Paschatis duodecim patricii loros — Glosse : Labratum, φίλημα actA:kóv,, ἀσπαστικὸν 
gestabant, ad reterendam ἱπιβμίηθηι duodeciui di- βασιλέως. Salmasius tamen ad Scr. H. A. t. ll. p. 
scipulorum Christi, cujus personam imperator 686 aliter exponit. Vid. Selden. Tit Hon. I, p. 58 
sogtinebat, quemadmoduni e Nostri l. i1. cap. 40, — gqq., ubi multis de oaculo imperatoribus dato et 
eonst.t : ita ex hoc loco discimus, testo Nativitatis — ab ipsis accepto agit. "[Les Pairs b«ixent Le roi. Ce- 
Christi in aula Byzantina exhibitum fuisse eumdem — reimnon. de France, t. Il, p. 28.]* Nempe recens 
mimum. Multum thymele admistum erat tunc — coronatum. Arnoldus Lubeccere:s ll, 15: Est οιᾶ- 
temporis cultui divino, et videntur ipsi illi sacer- — dam detestabilis consuetudo. regi. Grecorum, ut os- 
dotes, qui hodie tymelicos communione Christia- — culum salutationis nulli offerat. sed quicunque. fa- 
herum vivos mortuosque arcent, eo tempore in ciem ejus videre meretur, incurvatus. genua. ει» 
ipsis adytis sue religionisdramata egisse, quorum — osculatur. Quod. Conrradus rex ob. honorem imperii 
nos hodie pudet. Recogitemus modo festum stulto- — omnino detestab.tur. De variis imperatorem oscu- 
rur, festum palmarum, festuin as nurum, de qui- landi modis egi quoque ad pag. 240. 


187 


albisque tunicis clavis aureis ornatis, qui et ipsi 
dominos osculantur, et ad dextram et sinistram 
gub iis, qui aurea lora ferunt, astant. Rursus eo- 
dem quo supra ostendimus ritu prepositus exit 
tertium velum, protospatharios el officiales, addu- 
cturus, qui et ipsi dominos osculantur, inque dex- 
tro et sinistro latere sub secundo velo astant. Post- 
hac eodem ritu ao diximus iterum prepositus exit, 
et quartum velum, a secretis et notarios secreto- 
rum, adducit, qui etiam dominos, ad dextram et 
sinistram sub veli tertii ordine stantes, osculantur. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





188 


tur, proconsules scilicel et patricii in suis camisiis A εἰσάγονται κατὰ τὸ πρῶτον σχῆμα δεύτερον βζλον, 


oi τε ἀνθύπατοι xal matpixtot μετὰ τῶν ἑαυτῶν κα- 
µησίων xxl τῶν λευκῶν χρυσοτάθλων χλανιδίων 5 (3), 
καὶ ἀσπάζονται xal αὐτοὶ τοὺς δεσπότας, xal Ίσταν- 
ται δεξιᾷ καὶ ἀριστερᾷ ὑποκάτω τῶν φορούντων τοὺς 
χρυσοῦς λώρους. Kai πάλιν ἐξέρχεται ὁ πραιπόσιτος 
ἐν τῷ αὐτῷ σχήµατ! καθὼς καὶ προείρηται, xal εἰσ- 
άγει γ βῆλον, τοὺς πρωτοσπαθαρίους (4) καὶ ὀφφι- 
Χιχλίους, xai ἁσπαζονται καὶ αὐτοὶ τοὺς δεσπότας, 
καὶ ἵστανται xal αὐτοὶ δεξιᾷ xal αὐτοὶ τοὺς δεσπότας, 
τοῦ ὀρυτέρου βήλου, καὶ πάλιν μετὰ τοῦτο ἐξέρχετα: 
ἐν τῷ αὐτῷ σχήµατι ὁ πραιπόσιτος xal xxi προ- 


γέγραπται, καὶ εἰσάγει δ βῆλον, τοὺς ἀσηχρήτας καὶ νοταρίους 46 τῶν σεκρέτων, καὶ ἀσπάζονται καὶ 
αὐτοὶ τοὺς δεσπότας, καὶ ἵστανται xal αὐτοὶ δεξιᾷ καὶ ἀριστερῇ ὑποκάτω τῆς τάξεως τοῦ τρίτου βή- 


λου. 


XX. Sic omnibus in locis suis constitutis, prepo- A — K'. Καὶ πάντων στάντων slg τοὺς ἰδίους τόπους, 


situB canore et harmonice dioil :« Jubete. » Omnes 
deinde acclamant: « In longa et felicia tempora 
Deus justam majestatem vestram inducat ! » cun- 
ctisque egressis, surgunt domini, et magnum 80: 
cubitum cum prapositigel! eubiculariissolis intrant. 
In argenteis ejus triclinii columnis vela suspen- 
duntur, ne, dum lorainduuntdomini,conspiciantur: 
ibi enim mutatores cubiculi et vestitores cum pree- 
positis, secundicerio et cubiculariis dominis lora 
induunt. 16 Quo (facto coronati a prepositis 
domini dextra acaciam, sinistra cruces aureas ge- 
mis et margariris ornatas sumunt, cumque per 
gradus accubiluum descenderunt, manolavite et 


λέγει διὰ 47 νεύµατος τοῦ δεσπότου ὁ πραιπόσιτος 
εὐήχως πως καὶ ἑναρμονίως' « Κελεύσατε.» Καὶ 
μετὰ τοῦτο ἐπεύχονται πάντες « E'c πολλοὺς χρό- 
νους xal ἀγαθοὺς 6 θεὸς ἀγάγοι τὴν δικαίαν ὑμῶν 
βασιλείαν ! » Καὶ μετὰ τὸ Vx6rvat πάντας ἀνίστανται 
ol δεσπόται, καὶ ἀνέρχονται iv τῷ µεγάλῳ axxov- 
θίτῳ μετὰ τῶν πραιποσίτων καὶ τῶν κοιτωνιτῶν 
καὶ µόνων' ἐν τοῖς γὰρ ἀργυροῖς Χίοσι τοῦ αὐτοῦ 
ἀκκουθίτου κρέµανται βΊλα πρὸς τὸ μὴ ὁρᾶσθαι 
τοὺς δεσπότας, ὅτε ἐνδιδύσκονται τοὺς λώρους' Ev 
γὰρ τῷ αὐτῷ ἀχκουθίτῳ ἐνδύουσι τοὺς δεσπότας 
τοὺς λώρους ot τε düv ἀλλαξίμων τοῦ κουθουχλείου 
καὶ ol βεστήτορες, μετὰ τῶν πραιποσίτων xal τοῦ 


VARIE LECTIONES 
55 χλανιδίων R. ex ΒΟΓ. ood. χλανι superscripto δ., χλανίδων ed. 8 ἀσηκρήτους νοταρ. 64. ϱἳ λέχει δὲ 


διὰ θἀ. 


JOAN. όλο. REISKII COMMENTARIUS 
3) De (αδεῖῖδ, seu pretexta egi ad p. 255. Chla- { et aocipicbat libram unam ; ibid. p. 138. Protospa- 


nides aureis tabulis pretexte hic dicuntur. Erant 
enim alie, qu: purpureas, alie, qua segmentinas 
haberent tabulas, seu pretextas. ]n membranis esl 

λανι, ὃ superimposito. Cum igitur accentus super t: 
esit, id argumento mihi est, χλανιδίων legendum 
esse, In lectionibus dubiis nostri codicis respexi 
eemper ad accentum, cujus presentia aut absentia 
mihi sepissime fuit certus gnomon. Si librarius 

λανίδων voluisset dare, accentum non omisisset. 

(4) Tertius hic erat et summus gradus spatba- 
riorum. Primi erant spatbarii, tum spatharocandi- 
dati, seu spatharii el candidati simul, tandem 
protospatharii. Differebant hi tres ordines genere 
vestitus et armorum, qua in pompis publicis, pro- 
cessionibus, Circo, coram imperatore gestabant. 
Spatharii gestubant scuta et hastas, vel etiam dex- 
iralis seu. secures ; spatharocandidati eadem, et 
candidas et in collo torques: protospatharii tor- 
ques el spathas latas super longis contis ligneis, 
quales spathobaclia appellahant. Patet ex pag. 

ostri 160. Sxpe reperitur hoc nomen in nostro 
codice ἀσπαθάριος scriptum. Scilicet illad « eo in 
casu notat πρῶτος-. [n membranis distinctionis 
gratia semper habebat hoc a primum significans 
capilellum aliquod, velut geminum pluteum, à. 

a a 


Reperitur quoque passim ( scriptnm. "[De 0 seu 
protospathario v. Bandur. p. 126, ad Constant. De 
administr. imperio. Protospatharius phiale erat 
judex navium imperialium dromadariarum. Con- 
stant. De adm. imperio p. 140. Protospatharius 
camasum accipiebat, in Lausiacum progrediebatur 


tharii dignitaserat absque functione, ut patriciatus. 
sed minor. Script. post Theoph. p. 293. fine.]* Ne- 
scio, possitne hoc isto e loeo, evinci. Functionem 
sane exercebant omnes, qui in armis, coram im- 
peratore comparebant, sacri corporis tuendi causa. 
Si quidam impetrata missione titulum protospa- 
thariorum retinuerunt, ex eo non sequitur, digni- 
tatem hanc mere dignitatem, seu titularem, fuisse. 
Apud Assemannum t. I Bibl. Orient. p. 149, re- 
perio protospatharium aliquem in aula Mamluco- 
rum /Egyptiacorum ; quod valde miror, neque 
Intelligo, quomodo Christianus aliquis Cateb, seu 
secretarius, appellelur simul protospatarius, cum 
titulus hic in orientali seu Muhar:medano toto im- 
perio nunquam auditus fuerit. Refert ibi Asse- 
mannus subscriptionem Arabici alicujus codicis 
quam Latine damus : Convertit hunc. librum pro- 
tospalharius, Caleb (seu secretarius) Melchita lbra- 


D him, filius Joannis Antiochenus, et dictavit eum isti, 


qui exaravit. eum manu sua, sermone Arabico ex 
codice Graco. [tà sonat illa subscriptio. Forte fuit 
olim aliquando iste Ibrahim in aula Byrantina 
functus munere protospatharii ; deinde delatus in 
aulam Mamlucorum serviit illia ut gecretarius; cui 
muneri precipue Christianos adhibitos illa in aula 
fuisse constat ex Elmacinoet aliunde. Inde factum- 
ut veteris novzieque dignitatis nomen simul gere- 
ret. Quid sibi vult illud apud Constint. Porph. 
de adm. imp. καθέζεσθαι ὡς πρωτοσπαθάριον xal 
jose ἐπικουτζούλιον ? Estne. hoc scaramangium 7? 
uitne scaramangium protospathariorum ? 


189 


θῆναι * τοὺς λώρους τοὺς δεσπύτας καὶ ὑπὸ τῶν 
πραιποσίτων στεφβῆναι λαμθάνουσιν iv. μὲν τῇν δεξιᾷ 
χειρὶ τὴν ἀκαχίαν (0), àv δὲ τῇ εὐωνύμῳ τοὺς ἐκ 
λίθων καὶ µαργάρων ἠμφιεσμένους Χχρυσοῦς σταυ- 
βροὺς, xal ὅτε κατέλθωσ; τὰ ,640pz τοῦ αὐτοῦ ἀκκου-- 
θίτου, ἐπεύχονται αὐτοῖς οἵ τε τοῦ µαγλαθίου καὶ oi 


DE CERIMONII8 AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ: LIB. I. 


δευτέρου (D) καὶ τῶν κοιτωνιτῶν. Καὶ µέτα τὸ ἐνδυ- A heteeria seu cohors 


190 


pretoria ipsia aoclamat. 
Exeunt autem per medium triclinium, & cubiculo 
atipati, ad porticutn, inde ad onopodium, ubi eos 
excepturi magistri el prooonsules lora gestantes, 
eelerique cum &uis mutatoriis adsunt, postea ad 
consistorium transeunt, cctera ut supra dietum est 
et in reliquis pompis peraguntur. 


τὴς ἑταιρείας. Οἱ δὲ δεσπόται ἐξέρχονται τήν µέτην τοῦ αὐτοῦ τρικλίνου, ὀψικεωόμενοι ὑπὸ τοῦ κουθου- 
χλείου 9? εἰς τὸν πόρτηχα, καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε ἀπέρχονται iv τῷ ὀνοποδίῳ, καὶ Ὑίνεται α΄ δοχὴ 
ἐχεῖ, ot τε μάγιστροι xai ἀνθύπατοι ol φοροῦντες τοὺς λώρους καὶ ol λοιποὶ μετὰ τῶν ἰδίων ἀλλαξίμων, καὶ 
ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε κατέρχονται ἐν τῷ κονσιστωρίῳ, καὶ τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖται καθὼς καὶ ἀνωτέρω εἴρηται 


καὶ ἐν ταῖς λοιπαῖς προελεύσεσι. 

KA'. Καὶ τοῦτο δεῖ V εἰδέναι' ὅτι ἡ ἁγία καὶ 
µεγάλη Κουραχὶ, εἰς τὰ ἅγια καὶ εἲς τὸν doma- 
σμὸν καὶ εἷς Av ἁγίαν πκοινωνίαν μετὰ τῶν 
Κλανιθίων ἐξέρχονται οἱ δεσπόται χαθὼς καὶ ἐν 


ταῖς λοιπαῖς Ἠπροελεύσεσι, καὶ οὐ μετὰ τῶν 


λώρων, ἀπὸ δὲ τοῦ χράµατος ἀμφιέννυνται τοὺς λώ- D 


ρους, xal τὰ ἑξῆς ἐπιτέλεῖται καθὼς xal ἐν ταῖς 
λοιπαῖς προελεύσεσι. Xp?) γινώσχειν Vt, ὅτι τῇ ἑορτᾷ 
τοῦ Ὑενεσίου τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου οὐ στέφονται 
οἱ δεσπόται χαθὼς καὶ ἐν ταῖς λοιπαῖς προελεύσεσιν, 
ἀλλὰ πάντων τελουμένων καθώς προείρηται, ἑξέρ- 
ονται oi δεσπόται ἄπὸ διθητησίου ἀπὸ τοῦ κοιτῶ- 
ος τῆς Ἀάφνης, καὶ ἐν τῷ ὀκταγώνῳ κουθουκλείῳ 
βέλλουσι τὰς ἑαυτῶν χλανίδας κατὰ τὸν τύπον τῶν 
προλεχθεισῶν προελεύσεων, καὶ τὰ ἓξῆς ἐπιτελεῖται 
καθώς xai ἐν ταῖς λοιπαῖς προελεύσεσι' πλὴν δοχαὶ 
παρὰ τῶν δήμων o0 γίνονται 9* (7), ἀλλ᾽ ἐν τοῖς 
τόποις, ἐν οἷς αἱ δοχαὶ γίνονται, ol τῶν δύο μερῶν 
νοτάριοι καὶ μαΐστωρες Ῥωμαίζουσι τοὺς δεσπότας 
τὰ 17, ἑορτῇ ἁρμύζοντα, ἀπὸ μὲν τῆς δοχῆς τῶν 
λύχνων ὁ τοῦ µέρους τῶν Βενέτων νοτάριος, xai 
Oei 55 αὐτὸν περιπατεῖν ὄπισθεν τῶν δεσποτῶν πλη- 
σόον καὶ λέγειν τοὺς χατὰ τύπον ἱάμθους ἕως τῶν 
πυλῶν τῶν ἁγύντων εἰς τὰς σχολάς. ᾿Απὸ γὰρ τῶν 
ἐχεῖσε εἰσφερόντων μεγάλων πυλῶν, ἤγουν ἀπὸ τοῦ 
προπυλαίου τῶν Αγίον Αποστόλων, ἄρχεται ἰαμθί- 
ζειν ὁ τοῦ µέρους τῶν Πρασίνων µαΐστωρ ἕως τῆς 
μεγάλης πύλης τῶν σχολῶν τῆς ἔξαγοῦσης ἐπὶ τὸν 
τὶς χαλκῆς θόλον Ἔνλοθεν γὰρ τῆς αὐτῆς πύλης 
ἵσταται ὃ τοῦ µέρους τῶν Βενέτων µαΐστωρ, καὶ 
ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε ἄρχεται xal αὐτὸς ἰαμθίζειν ἕως 


XXI. Porro sclendum est,?n sancta el magna 
Dominica ad sacra et osculum sanctamque com- 
munionem dominos tunicis ul in ceteris proces- 
sionibus indutos exire, non autem cum loris, que, 
postquam cum amicis confabulati sunt, induunt: 
cielera uti in reliquis processionibus persguntur. 
Sciendum quoque est, dominos festo nativitatis 
sanctissimz: — Deipare non ut reliquis pompis 
coronam gestare, sed perac!is ut supra expositum 
est omnibus, dibetesio amicti a cubiculo Daphnes 
procedunt, etin octangulo cubiculo tunicas suas 
induunt, more predictarum proccesionum servato 
et ceterisita ut In aliis pompis peractis. Factiones 
tamen a populo non instituuntur, sed lis locis, ubi 
&deese solent, duarum partium notarii et magistri 
dominis Romanis verbis, que ad festo apta sunt, 
acclamani, et quidem ab ea, que ad lychnos 
stare solel, notarius Venete adest, quem proxime 
& tergo ad dominos accedere, et secundum morem 
iambos ad portas usque, que ad scholas ducunt, 


α dicere, oportet. A magnis enim portis eo ferentibus 


seu a Sanctorum Apostolorum atrio usque ad ma- 
gnam scholarum portam, ad tholum chalces feren- 
tem, inagister Prasinorum iambos dicere iucipit. 
Intra scholarum portam, magister Veneta factionis 
constitutus, inde usque ad angiportum ad porticum 
gancli putei ducentem iambos recitare incipit : ex- 
tra ferream enim ejus angiportus, in quo concame- 
ratio est, januam notarius Prasine stat, 12 qui et 
ipse inde usquead sanotum puteum iambicos versus 
canere Incipit. 


τοῦ στεναχίου τοῦ ἐξάγοντος πρὸς τὸν ἔμδολον (8) τοῦ ἁγίου φρέατος ὄξω yàp τῆς σιθηρᾶς πύλης τοῦ 
VARLE LECTIONES. 
" ἐνδυθῆναι R. ex sor. cod. ἐνδυω, ἐνδύεσθαι ed. 4) ὑποκάτω κουῦ. ed. 59 δεῖ Β. pro δὴ, quod est 


in cod 


., χρὴ ed, 59! ZXOA. ἸἹστέον, ὅτι ταυτῃ τῇ ἑορτῇ ἀπὸ τοῦ ὀκταγώνου κουθουλείου οὐκ tloépqov- 
τει οἱ δεσπόται ἓν τῷ va τοῦ Αγίου Στεφάνοῦ, ἀλλ᾽ εὖθυς ἐν τῷ κοιτῶνι. 


53 XXOA. Ἱστέον, ὅτι ταύτῃ 


τῇ προελεύσει οὗ γίνονται [δοχαὶ | iv "i πόρτηκι [τοῦ] αὐγουστέως, ἐν [τῇ] χρυσῇᾷ χειρὶ, [ἀλλ' ἐν τῇ] 3vo- 
[ 


τοδίῳ καὶ ἐν τῷ [xov] σιστωρίῳ, τὰ 
9 δεῖ conj. Leich., δὴ ed. 


οιπὰ xao προείρµτα:. Suppletum et emend. 8 Reiskio ex cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 


(5) Sepe occurrit in hoc libro Deuterus sio nude, D 


et tunc semper intelligitur Deuterus Papiz, id est 
vcundicerius Papiz, Alias in quovis munere aut 
ordine, qui secundus et proximus est primicerio, 
ejus que absentis vices gerit, est δεύτερος, Ut in 
militia, ὁ μὲν τν μιος πριµικήριος ἦν, ὁ δὲ Βάχχος 
εὐτερος αὐτοῦ, Menolog. Basil. t. II, p. 99. [ta 
ἑευτερεύων (id enim idem est) Demarchi habetur 
supra p. 9., δευτερεύοντας τῶν δηφενσόρων, ἱερέων, 


ἑιακόνων, etc. habet Du Cange Gloss. Gr. h. v. 


(0) Quid sit ἀκαχία, clementia, et. ἀνεξικα- 
xai, quod idem significat, dieam ad p. 332. 

(7) Scholion ad hunc locum, muitis compendiis 
eoriptum et α bibliopega presectum fuit. Quas 
duobus uncis inclusi voces, ea a cultello pericrant, 
et sagacilate cl. Leichii supplete fuerunt. Debet 
Μαίρη sic legi : ἸἹστέον, ὅτι ταύτῃ. έίο., ul in var. 

ect. 

(8) Vox heo porticum notat, ambulacrum desu- 
per coopertum, in. quem quis se potest ἐμθάλλειν, 


191 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


— — €. 


192 


αὐτοῦ στενχχίου, iv τῷ τὸ εἶλημά (9) ἐστιν, ἵσταται ὁ τοῦ µέρους τῶν Πρασίνων νοτάριος, καὶ ἀπὸ τῶν 
ἐκεῖσε ἆ.Ίεται καὶ αὐτὸς ἰαμθίζειν ἕως του ἁγίου φρέατος. 
XXII. Dumini sanctum puteum ingressi, post A — KB'. Καὶ δὴ τῶν ὀεσποτῶν εἰσεργομένων ἐν τῷ 


ternam curn cereis genuflexionem preces ad Deum 
fundunt, sanctoque puteo adorato, per januam inde 
ad ecclesiam ferentem ingrediuntur: ibi enim 
palriarcha cum consueto ministerio et oflicio suo 
adest. Qui dum dominos ut mos est incensat, ipsi 
eum osculantur, el per portam ad dextrum bema- 
tis latus ducentem, ubi senalores omnes fausta 
dominis apprecaturi convenere, procedunt. Inde 
ad sacras januas pergunt, ac triplici cum cereis 
adoratione facta, ad Deurn precantur ceteraque pro 
more peragunt. Postea acceptum a castrensi thuri- 
bulum patriarcha imperatori !radit, qui sacrum 
altare circumincensat, quo facto patriarcha et im- 
perator coram sacro altari stant,et intonatione ab 
archidiacono, precatione ἃ patriarcha facta omnai- 
busque ecclesiasticis cerimoniis finitis, Domini 
cum patriarcha, cruce et sacro Evangelio eis pre- 
lato, egrediuntur. 


? , " ο lÍ. - cA -— X οὗ T2093 
ἁγίῳ φρέατι, Οιάτῆς xptoorQ μετὰ τῶν χκτρῶν προσ- 
κυνήσεως ἀπευχαριστοῦσι τῷ θεῷ, xal προσχυνή- 
σαντες τὸ ἅγιον φρέαρ, εἰσέρχονται διὰ τῆς sic- 
αγούσης πύλης ἀπὸ τῷν ἐκεῖσε εἰς τὴν ἐκχλησίαν 
ἐχεῖςε γὰρ ἵσταται ὁ πατριάρχης μητὰ τῆς συνήθους 
αὐτῷ ὑπηρεσίας xai τάξεως. Kai O7, τοῦ πατριάρχου 
θυμιῶντος κατὰ τὸν τύπον τοὺς δεσπότας, ἀσπάζον- 

Σολ * 5 * Ta? er , 5 9 
ται αὐτὸν οἱ ὀεσπόται, καὶ εἴθ᾽ οὕτως εἰσέρχονται διὰ 
τῆς ἐκεῖσα εἰσφερούσης πύλης πρὸς τὸ θεξιὸν µέρος 
τού βήματος ἐκεῖσε γὰρ οἱ τῆς συγκλήτου πάντες 
ἵσταντχι ἐπευχόμενοι to) δεσπότας. Kal ἀπὸ τῶν 
ἐχεῖσε εἰσέρχονται εἷς τὰ ἅγια θύρια, xal διὰ τῆς 
τρ'ισσῖς μετὰ τῶν κηρῶν προσχυνῄσεως απευχαρι- 
στοῦσι τῷ θεῷ, καὶ τὰ ἑξῆς χατὰ τύπον τελοῦσι. Καὶ 
εἶθ᾽ οὕτως λαμθάνει ἀπὸ χειρῶν 9* τοῦ καστρησίου (140) 
ὁ πατριάρχης τὸν θυμιατὸν (11), καὶ ἐπιδίδωσι τῷ 
βασιλεῖ, καὶ θυμιᾷ ὁ βασιλεὺς πέριξ τῆς ἁγίας τρα- 
πέζης, xal μετὰ τὸ θυμιᾶσαι ἵσταται καὶ ὁ πατριάρ- 


χης καὶ ὁ βασιλεὺς ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας τραπέζης, καὶ τῆς ἐχφωνήσεως (12) παρὰ τοῦ ἀλχιδιακύνου 


VARL£E LECTIONES. 


δὲ χειρῶς cod., unde R. conj. χειρῶν, χειρὸς ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


recipere, confugere, untertrelen, quo tutus sit ab 
imbre, nive, et aliis aeris injuriis. Duplicis generis 
emboli erant. Quedam platea non ex integro de- 
super tectaeerant, sed in medio liberum prospectum 
coli concedebant, et ambo sua latera tantum habe- 
bant porticibus pretensa, ut in urbibus Europe 
nostre passim videre est; quedam plates tote 
erant tecte vel absidaiz,. Prius illud genus desi- 
gnat Papias, quando ait: Imbuli dicti, vel quia 
sub volumine sunt, vel quia sub his ambulamus. 
Sunt enim platearum porticus hinc inde. Allerum 
genus in regno Ottomanico adhuc hodie valde fre- 
queniatur, et Bazzar audit. Est autem Bazzar στε- 
νωπός, superne apsidatus, plus minusve longus, 
in quoad utrumque latvs continua serie protensa 
stant officine mercatorum, eamdem supellectilem 
vendentium, per quarum medium transire possunt 
et merces lustrare emplurientes. Propterea στενω- 
πόν et ἔμθολον idem significare ait Cinnamus p. 
164. B. 2: Στενωπὸν αὐτοῖς [Venetis] ἀποτέταχτο ὃν 
Ep 60) ov ὀνομάζουσιν ol πολλοί. 

(9) Videtur scalam cochlearem significare. 

(10) Scribitur perinde Χαστρίσιος atque xav- 
στρίσιος, et loco primi iota η invenitur. Non inde 
sequitur, a canistro dictum caunstrensem fuisse. 


Nam v illud novi Greci more suo inserunt, ut nihil ῃ 


significans. Ἰαστρίσιος, aiunt. Glossae, παρεμθολῖς 
ἄργων 7, ἐντολέως ὑπηρέτης. Ita videtur mihi locus 
ille legendus esse. Aliter eur constituit Salmasius 
&d Script. Hist. Aug. t. I, p. 9081. Nam revera eral 
magistratus aliquis castrensis, quamvis de minimis, 
ut respectu militum magistratus, respelu supe- 
riorum, quorum mandata exsequeretur, minister 
esset. [nitio quidem castrensis tantum erat gradus 
aliquis militaris ; non quidem, qui locum castris 
metandis designasset,sed ejus erat panem casiren- 
sem militibus distribuere. Deinde qui panem appo- 
neret in mensam imperialem aut patriarche, aut 
inter pauperes eorum nomine panem aliasque elee- 
mosynas distribueret, etiam castrensis appellaba- 
tur ad exmplum illius militaris. Sepe fit mentio 
ia hoe Cletorologio τοῦ κλεινοῦ κχαστρισἰου τῆς 
βασιλικῆς τραπέζης. Appellatur quoque ὁ τερπνὸς 
Χαστρήσιος, jucundus castrensis. Illius enim adven- 


C 


tum avide et libenter spectabant conviva, ut qui 
ipsis discos dapibus onustos e regia mensa alferet, 
ul ex pag. 431 apparet. Habebat quoque patriarcha 
suum castrensem, qui ejus camerarius quod;m- 
modo erat, ut ex Haberti Pontificali patet p. 18 
et 52. Conf. Du Cange Gloss. utroque h. v. et 
Vales. ad Ammian. Marcell. p. 75; Goar. ad Codin, 
p. 13, n. 21, et Grctser. a4 cum4. p. 161. 

(11) Pontificale Haberti, p. 54 fiue: Ἂμα τῷ 
εἰσελθεῖν (in tribunam) τὸν xaxoiaoymv, ὁ κανστοί- 
σιος ἔχων προητοιμασμένον τὸν θυμιατὸν, βα) ὧν ἐν 
αὐτῷ θυμίαμα λέγει Εὐλόγησον, ὀἐσποτα, τὸ ϐυ- 
plaga. 'O (patriareha) δ᾽ εὐλογῶν αὐτὸ λέγει τὴν 
εὐχὴν τοῦ θυμιάµατος καθ) ἑαυτὸν, καὶ λαμθάνων 
τὸν θυµιατον ἐκ τῶν χειρῶν αὐτοῦ, θυμιᾷ κύχκλῳφ 
σταυροειδρῶς τὴν ἁγίαν τράπεζαν. — Elta λαμθάνει 
τὸ δικγριον ἀπ᾿ αὐτον. 

(12) Greci ἐχφώνησιν, exclamationem, inlonalio- 
nem appellant, quando sacerdos partem orationis, 
plerumque extremam, clara et sonora voce recitat 
caeteris tacite recitatis. Vid. Du Cange Gloss. Gr. 
voce φωνὴ, p. 1714, el lat. v, secreta et actio. €&- 
remoniale Patricii 1I, 11: Versus ad attare sub οἳ- 
lentio dicit : Pater noster, etc., tum alte incipit pro 
Tertia: Deus in. adjutorium. etc. Ἱ Continuator 
Theopbhanis, p. 125: Ἐπεὶ δὲ xai ἀθέιν ἐχρην αὖ- 
τοὺς καὶ τελεῖν τὰ µυστήριά, τὰς μὲν ᾠδὰς εξθπλή- 
ουν χιθάρας νῦν μὲν Ἡρέμα πως οὕτω καὶ λιγυρῶς 
πηχοῦντες, τὰ μυαστικὰ μ.µούµενοι, νῦν δὲ ἀνέτῳ 
φορᾷ Χχὶ διαπρυσίῳ κατα τὰς ἐκφωνήσεις δἷθεν 
τῶν ἱερέων. Missa voce submissa celebrata missa 
secreta dici capit, p. 1371, Mémoires de Trévouz, 
ubi multa de missa et ejus origine ex Claude de 
Vert Explication des Cérémonies de l'Eglise. Pa- 
ris 1706, 12.|" Vid. Haberti Pontif. p. 145, 'Exqu- 
νησις quoque est responsio Amen ad preces pre- 
cedentes; ita in Pontificali Haberti, p. 46 μετὰ δὲ 
τὴν ἐκφώνησιν vertilür posl responsum Amen; et 
hinc antiphona quaevis, Idem Pontificale, p. 53: 
Τὰς εὐχὰς τῶν τριῶν ἀντιφωνῶν ὁμοῦ λέγων xai τὰς 
ἐκφωνήσεις καθ) ἑαυτὸν, preces ἱγίμπι antiphonurum 
simul el ipsas tres antiphonas tacite apud se recitans. 
Hie ἐχφώνησις tacite recitatur, et eadem pagina 
ἐκφωνήσεις aliquoties vertitur antiphona, et in mar- 





193 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINA LIB. I. 


194 


me: 2 —— -- ver "ao cnn» ^. . -- H - 7 T Pw) "1 Y 
Υενοµενης τῆς τε tUyTQ παρὰ τοῦ πατριᾶάρχου τελουµέντς, xal τὰ ἕξῆης τῆς ἐκκλησιαστικῖς καταστάσεως 


γενομένης πάσης, 
καὶ τοῦ Εὐαγγελίου (13). 


ἐξέρχονται οἱ δεσπόται ἅμα τῷ πατριάργῃ, προπορευοµένων αὐτῶν τοῦ τε σταυροῦ 


KT'. Καὶ δὴ ἐρχομένων 99 αὐτῶν ὅπισθεν τοῦ Xp- A — XXIII. Pone ambonem vero seu ante magnas 


θωνες, T'yo0v πρὸ τῶν μεγάλων πυλῶν (14), taxavzat 
ἐχεῖσε οἳ τε θεσπόται xal Ó πατριάρχης μετὰ τε τοῦ 
σταροῦ καὶ τοῦ Εὐαγγσλίου, καὶ δὴ ἐρχομένων αὖ- 
τῶν, γίνετα: χἀχεῖσς εὐχὴ κατὰ τὴν ἐκκλιησ'αστικὴν 
ἀκολουθίαν, καὶ εἶθ᾽ οὕτως συνεξέρχεται ὁ πατριάρ- 
Xs τοῖς δεσπόταις τὰς βασιλικὰς πύλας, καὶ ἀσπά- 
ζεται αὐτοὺς καχεῖσε, xal οἱ μὲν δεσπόται εἰσέργον- 
τα! ἐν τῷ βήλῳ τῷ χκρεμαμένῳ ἐν τῷ νάρθηκι, καὶ 
ἔχεῖσε σκεπαζόµενο:, πάλιν ἐξέρχοντα:, xal ἀσπά-- 
ζουται τὸν πατριάρχην, καὶ Ἀποχινοῦσι 99 μετὰ τῖς 
ἱκείαχς λ'τῆς. καὶ ἀπέρχονται ἕως τοῦ πορφυροῦ µε- 
(ioo Χίονος τοῦ φὔρου (15), καὶ «i μὲν δεσπόται 
ἵστανται ἓν ταῖς τοῦ πορφυροῦ µεγάλο» χίονος ἀνα- 
63022:;, oi O& µάγεστροι xal ἀνθύπατοι καὶ πατρί- 
κιοι καὶ λοιποὶ συγκλητικοί &v τοῖς θεξιοῖς µέρεσι 
τρὸ τῆς τῶν δεσποτῶν στάσεως ἵσταντα:, ἦγουν ἓν- 
90θεν τῆς κιονοστασίας (10) τοῦ φόρο», οἱ ὁὲ τοῦ xou- 
θο2κλείου ἐν ταῖς δεξιαῖς ἀναθάθραις τοῦ αὐτοῦ κίο- 
νος, oti ὃ 


ο.” 


emt 


ο ἩὉ , 
6T, Ant 


portas transeuntea domini et patrisrcha cum cruce 
et Evangelio, subsistunt, ipsisque advenientibus, 
precatio ibi secundum ecclesiasticum ritum insti- 
tuitur : deinde patriarcha cum dominis per impe- 
ratorias portas egreditur, eosque ibi osculatur; 
post velum in narthece suspensum intrant, ibique 
capite operto rursus egrediuntur, et patriarcham 
osculantur, cumque sua processione et comitatu 
18 abeunt, et ad porphyreticam magnam colum- 
nam in foro procedunt, ubi ipsi in gradibus magne 
ejus columnae, magistri autem, proconsules, pa- 
tricii cmterique senatores in dexiro latere ante 
dominorum stationes seu intra locum, ubi co- 
Jumna in foro erecta est, subsistunt ; cubicularii 
in dextris ejus columne gradibus, duarum autem 
factionum | factionarii in parva scala coram dotni- 
nis, scilicet extra columnam in dextro latere, ubi 
senatores stant, presto sunt. 


- - » - , * - 3 - - * 6, * Ml - - 
óZ uo: τῶν O20 μερῶν ἵστανται ἓν ταῖς ἐκεῖσε μικραῖς ἀναθάθραις ἀντικρὺ τῶν δεσποτῶν, 
ξω τῆς κιονοστασίας τοῦ θεξιοῦ µέρους, ἐν «p ol τῆς συγκλήτου ἵστανται. 


VARLE LECTIONES. 


85 Φιερχοµ. 64, 99 ἀποχρίνουσ, ed. 


JOAN. JAC. REISKII. COMMENTARIUS. 


gina : ἀντίρωνα prophetarum de Christi adventu 
oracula designant, p. 142, ibidem habentur hec: 
Ὅ ἐεύτεοε ων τῶν διακόνων  (secundicerius) usc 
εὐλαθείας λέγων καθ ἑαυτόν' Κύριε, τὰ χείλη µου 
ἀνοίξεις wal τὸ στύµα uon ἀναγγελει τὴν ανεσὶν 
752, καὶ οὕτως Ex20vst ' Ελάγησον, ὀέσποτα. Hinc 
ἑκθώνως adverbialiter alta vore. ''ypicum. (apud 
Du Cange, v. ἀρτοκλασία) : λαθὼν ἄρτον tva ἐπὶ 
γεἴρας X2! τοπώσας ἐν αὐτῷ στχυρὸν ἐπεύχεται τὴν 
E23 75v ταύτην ἐκφώνως. Manavyit hic mos e paga- 
nismo. Veteres pagani numina sua in templis in- 
vocantes eorum quidem nomina clare citabant, a!, 
que sibi quisque indulta vellet et flagiluret, ea 86- 
cum submissa voce dicebant, ne audirentur. Patet 


ex Horatii illo Epist. 1, 16, 57 : 


Vir bonus, omne forum quem spectat el omne tribunal, 
Quandoque deos vel porco vel bove placat, 

Jane paler clare, clare cum dixit Apollo, 

Lahbra m^vel, metuens auiri : Pulchra Laverna 

Da mihi fallere ; da justo sanctoque videri. 

Conf. infra ad pag. 209 ad dictionem ἀπὸ φωνῆς di- 
cenda. 


(13) "(Evangelium preferre inter supplicationum 
ritus erat. Constantin. D» administr. imper. p. 55.]" 
M«navit ille mos codicem genti pro sacro habitum 
proferendi ad Muhammedanos, quorum in historiis 
Alcoranus passim legitur e conto suspensus a sup- 
plicantibus prolatus fuisse. Ita Abulfeda ad ann. 
3i. (Chr. 657] narrat, Amrum, vaferrimum ne- 
quam, quod ullimum in desperatis rcbus consilium, 
$wasisse Moawic, male sibi de militibus suis ad 
seditionem Bpectantibus meluenti, codices Alcorani 
plis suffiros [tanquam χτρυκεῖα] proferret, divino- 
rumque oraculorum reverenlium rebellantibus tnterpo- 
weret. Neque carebat. effectu, [rustrabaturve destina- 
lionem consilium. Idem ad un. 320 [Chr. 932] hec 
narrat : His obseculus, utut invitus, Bagdado contra 
Munasum prodibat αἱ Moctadar, al Bordah [pallium 
Muhamedis est, unum de sacratissimis quondam 
Cbalifatus insignibus et sacrariis! indutus prace- 


dentibus Fakihis [seu doctoribus legis] οἱ Carreis, 
[aeu seripturariis], qui apertos coram se codices Alco- 
rani gerebant, lanquam si inde legerent ; eoque 


( molo se sperabat aut ho-ti reveren tium sacri co- 


dicis incussurum, aut moturum misericordiam, 
aut si spernerct supplicem et inajestatem sacai 
lihri, crudeli facturum invidiam. Hamzah lspaha - 
nensis in descriptione tumultuum, qui Bagdadutrn 
suo tempure, hoc est sreculi p. C. N. decimi parle 
prima, convellebant, inter alia heec narrat : Daina- 
warenses, a Mardzwigjo cesos Bagdadum «οπ[α- 
gisse. trepidos, lamentantes, supplices opem flagitan - 
les, vultu nigratos, et Alcorani codices ἐπ concis 
sublatos pra ferentes et. Deum | immortalem atque 
misericordem obtestantes. Marduawiqj enim Ghilanen- 
sis ille paulo ante ipsos, absque discrimine, gladio 
pascendos objecerat el dira clade laceraverat. Pariter 
narrat Marai in libello de principibus ;Egypti ab 
initiis Moslemice secte usque ad seculum supe- 
rius, Halebenses, post ingentem illam pugnam, 
qua Mamlucorum Solthanus Cansu Gauri a 022 
(Chr. 1516] cesus et imperiam Mamluhkicum ever- 


[ sum fuit, victori Selimo sese dedentes processisse 


extra urbem, et obviam ivisse cum Alcoranis ex- 
plicitis et clara voce elamantes illam Alcoraui sen- 
tentiam : Si prosiravisti hostem, non tu prostravisti 
eum, sel Deus. Quo audito Su!Lanus eos benigne et ho- 
norifice eccepit. De ritu hoc ago ad Abulfed iro latius. 

(14) Magna porta fuit, quod ego quidem ex hoc 
loco el!icio, media inter duas alias laterales, quae 
e narthece in naum ducebant, eadem cum basilica, 
sic dicta, quod soli imperatori et patriarcha por 
eam ingredi liceret, ceteris per laterales ingredien- 
tibus. Alii aliter tradunt. 

(15) Forum Constantini intelligitur, in quo sta- 
bat porphyretiea columna Constantini, de qua hic 
sermo. Vid. Du Cange, p. 76, lib. n Constant.Christ. 

(16) Videtur hzc vox totum ambitum et fundum, 
quem columnacum stisappendicibus occupat,signi- 
ficare, et hic ambitus clathris lerreis septus fuisse. 


195 


XXIV. Patriarcha cum suo comitatu veniente, A — KA', Kai δὴ τοῦ πατριάρχου ἀνερχομένου μετὰ 


defensores suos baculos gestantes intra columnam 
ante primum scale imperatorie gradum  proce- 
dunt, et metropolite et archiopiscopi intrantes, 
solemnem adorationem, scilicet a cerimoniario et 
referendario ad dominos adorandos adducti, fa- 
ciunt, et in sinistro latere graduum columna ad- 
stant. Deinde primi ecclesiaslice pompe canentes, 
postea patriarcha cum cruce et Evangelio, a pre- 
dictis ecclesie et suis ministris stipatus, ingredi- 
iur. At postquam ad primum imperatorie scale 
gradum pervenit, prepositi cereos domini pro 
more tradunt, qui venerandam vivificie crucis ima- 
ginem adorant, tam sanctum Evangelium, quam 
ipsam crucem, postremo patriarcham osculantes. 
Domini quo primuim steterant loco subsistunt, 
crux in basi gradibus imposita collocatur : patriar- 
cha vero oum Evangelio suisque diaconis et psaltis 
oratorium columne seu $. Constantini intrat, et 
ad prepositi nutum due faetiones hymuum festi 
canere incipiunt. Quo ter cantato, solemnis à dia. 
cono, per portas sinistre partis oratorii se incli- 
nante, inlonutio seu extensa fit. Qua finita, post 
orationem patriarche Domini ipsum co loco, ubi 
subsistunt, salutant, et cum idoneis precibus pro- 
cedit ad templum sancta scilicet Deipare chalco- 
prateorum, sedentque in narthece ejus ecclesie, 
19 ministris imperatoriis, scilicet cubiculariis, 
& secretis, chrysotriclinii praefectis et famulis 
suis, ipsis adstantibus. Metropolite dum digre- 


diuntur adorationem ritu supra memorato repe- C 


tunt, deinde precipui, qui ad ecclesiasticam pa- 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





196 


τῆς οἰκείας λιτῆς, moottoipygov-a: uiv & Oo0sv τῆς 
κιονοστασίας oi ἔκδικοι (17) μετὰ τὰς ἑαυτῶν (fja- 
κτηρίας π2ὸ τῖς πρώτης ἀναθάσεως τῆς δεσποτικῆς 
ἄνόδου τοῦ κίονος xai 9? εἰσέρχονται οἱ μητροπολῖται 
καὶ ἀρχιεπίσχοποι, xai τὴν κατὰ τύπον ἀποτελοῦσι 
προσκύνησιν, ὀηλονότέ διὰ τοῦ τῆς καταστάσεως xal 
τοῦ ῥεφερενθαρίου προσαγοµένους xal τοὺς θεσπότας 
προσκυνοῦντας 98, καὶ ἵστανται piv οὗτοι ἐν τῷ εὖ- 
ώνύμῳ μέρει τῶν ἀναθάθρων τοῦ χίονος. Kal μετὰ 
ταῦτα εἰσέρχοντα: οὗ προπορευόµενοι τῆς ἐκκλησια- 
στ'κῆς Anne xal Ψάλλοντες 99, καὶ εἴθ᾽ οὕτως εἴσέρ- 
χεται ὁ πατριάρχης µετά τὰ τοῦ σταυροῦ καὶ τοῦ 
Εὐαγγελίου, zapaxpavoópsvog (18) ὑπὸ τῶν πρώτων 
xai αἰχείων αὐτοῦ ' καὶ ὅτε arc (19) πρώτης βαθµί- 
δος τῆς δεσποτικῆς ἀνχθάσδως ἕλθοι, ἐπιδίδορσ. τοῖς 
δεσπότα.ς ol πραιπύσιτοι τοὺς συνέθεις κηροὺς χατὰ 
τὸ εἰωθὸς, καὶ προσκωνοῦσι τὸν σεθάσµιον τύπον τοῦ 
ζωοποιοῦ (20) σταυ2οῦ, ἀσπαζόμενοι τό τε ἅγιον 
Εὐαγγέλιον xxi αὐτὸν τὸν τίµιον σταυρὸν, ὄπειτα τὸν 
πατριά2γτν. Καὶ οἱ μὲν δεσπόται ἵστανται dv ᾧ tóm 
καὶ προΐσταντο, ὁ δὲ σταυρὸς Ἱσταται ἐν τῇ ἐφιδρν- 

ivn βάτει ταῖς αὐταῖς ἀναθάθραις, ὃ δὲ πατριάρχης 
μετὰ τοῦ Εὐσγγελίου καὶ τῶν οἰκείων διακόνων καὶ 
ψαλτῶν ἀνέρχεται ἐν τῷ εὐκτηρίῳ τοῦ αὐτοῦ Χίονος, 
$youv τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου, καὶ διὰ νξύματος 
τοῦ πραιποσίτου ἄρχονται Ψάλλειν τὰ δύο µέρη τὴν 
τῆς ἑορτῖς χαταθασίαν. Καὶ τούτου τρισσῶς 4λομᾶ- 
νου, γίνεται d, συςήθης ἐκτενὴ (21) παρὰ τοῦ Φιχχό- 
νου, Ὀπλονότι προχύπτοντος διὰ τῶν θυρίδων (22) 
κοῦ εὐωνόμου µέρους τοῦ αὐτοῦ εὐκττρίου. Καὶ 6j, 
τῖς ἀκτενῆς τελεσθείσης, μετὰ tiv τοῦ πατριαργου 


VARI/E LECTIONES 
V! xai aute ἀρχιεπ. om. θ4. 9 προσαγόµενοι — προσκυνοῦντες con. Leich. 9 ψάλλονται ed. 


JOAN. JAC. REISKII. COMMENTARIUS. 


(17) De[ensores, ecclesi nempe, hic in specie 
intelliguntur, et forte tantum ecclesie Sophiane, 
geu S. Sophie defensores, de quibus v. Du Cange 
Gloss. Gr. h. v. et lat. v. Advocati ecclesiarum. 
Munus eorum erat precipue jura ecclesiarum, et 
eos, quí illuc confugerent, defendere. 

18) Comprehensus et interceptus & comitibus, 
subjecto brachio suo eum sublevantibus. De ho- 
nore hoc, quem humiliores honoratioribus, quos 
deducunt, exhibent, egi ad pag. 3206. 

(19) Plenior quidem impresso codice non est 
calamo exaratus, nihilo tamen minus non dubito, 
πλησ΄ον hic excidisse. 

(20) Σωοποιοῦ habet Garc. de Loaisa in notis ad 
Chronic. Ieidauri edit. Taurini a. 1593, ubi p. 62 
ait : « Alexander monachus libello εἰς εὕρεσιν τοῦ 
σωοποιοῦ σταυροῦ, qui in bibliotheca mea est non- 
dum editus.]* 

(21) Dicitur ἐκτενή et ἐχτενής promiscue extensa, 
certa precum series longior, prolixior, fervidiur, 
unde ipsi nomen. Ita ἐκτενῆς λιτανείκ — processio 
supplex longa et fervidis precibus Deum exorans, 
opud Scylitzen p. 816. Recitabatur 7) ἐκτενὴ post 
Evangelii lectionem, ut e sequente pagina patet, 
et in ea pro circumstante populo et tota comimu- 
nione, presente, absente, pro principibus, sacer- 
dotibus, magistratibus, benefactoribusecclesiarum, 
aliis, vivis, mortuis, preces fiebant. Est crgo das 


Kirchengebeih et Muhammedanorum chothbah, unum 
de regalibus summorum principum, de quo v. D. 
Herbelot Bibl. Orient. p. 909 fine. Habertusin Pon» 
tificali p. 26 exponit ἐκτενή, precum quarumdam 
series, cui respondetur Kyrie eleison. Potest quoque 
elymologia ἀπὸ τῆς ἑκτάσεως τῶν χειρῶν repeti, 
qui: scilicet sacerdos eas preces manibus super 
populum expansis pronuntiabat, vel quia ἐκτάδτν 
stabat per illas populus, rectus. Chrysostomus XXIX 
homil. ad populum Antiochenum conjungit :2x7, 
xai δέησις ἐκτενής et formalam ὀρθοί, στῶμεν xa- 
λῶς, Vid. ad Nostri p. 140. Sed rectius ὅτι μετὰ 


D ἐκτενείας cum. animi contentione pronuntiabatur. 


Chrysostom. Hom. 2 de prophet. obscur. : Kotvi 
πάντες, ἀκούοντες τοῦ διακόνου κελεύοντος καὶ λὲ- 
γοντος: Αξηθῶμεν ὑπὲρ τοῦ ἐπισκόπου — καὶ ὑπὲρ 
τῶν ἐνταῦθα, καὶ ὑπὲρ τῶν ἀπανταχοῦ, οὐ παραι- 
τεῖσθε ποιεῖν τὸ ἐπιταγμα, ἀλλὰ καὶ μετ ἑκτενείας 
ἀναφέρετε τὴν εὐχήν. Videntur Latini hanc oratio- 
nem quoque longa appellasse ; et hino interpretan- 
dus esse locus S. Aicardi abbatis Gemetic. c. 20 : 
Ncc mora, post. longa paracta [ergo in plurali effe- 
rebant, aul post delendum eril] οἱ missarum solem- 
niis celebratis post fractionem panis, commendalo 
grege domino petierunt prosperum itcr. 

(22) Prospiciente et capul easerente per [enes- 
trás, otc. De verbo προκύπτειν, prospicere e summo 
despicere, prominere, dico ad p, 142. 


197 DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINAE LIB. I. 198 


ἐκφώνησιν 99 ἀποχαιρετίζουσι τοῦτον οἱ δεσπότα! ἐν A triarchie pompam pertinent, et psaltee intrant, ipse 
ois ἵστανται τόποις (23) καὶ μετὰ τῆς οἰχείας λιτῆς — cum cruce et Evangelio sequitur. 

κατέρχεται ἕως τοῦ ναοῦ τῆς 5! ὑπεραγίας θερτόκου τῶν χαλλοτρατείων (24), καὶ καθέζονται ἐν τῷ νάρ- 
Qrx: ἐπὶ τῆς αὐτῆς ἐκκλησίας, τῆς βασιλ,κῆς τάξεως ἔἐκεῖτε παρισταµένης, pov τοῦ κουδουκλείου καὶ 
τῶν ἀσηκρητῶν χρυσοτρικλινιτῶν τε καὶ βασιλικῶν ἀνθρώπων, Καὶ δὴ τῶν μητροπολιτῶν διεργοµένων, 


ποιοῦσι πάλιν 
f^vt3 καὶ ol 
πατρ.άρχης μετὰ τοῦ σταυροῦ xa: τοῦ Εὐαγγελίου. 
KE. Kai ἀνίστανται οἱ θεσπόται, xx! ὑπαντῶσιν 
αὐτῖρ καὶ ἀσπάζονται, xai ἵστανται ἀμφότεροι ἐπὶ 
τῶν βασ'λικῶν πυλῶν, xai τῆς συντθους εὐὑχῆς τὲ- 
λουμένης ὑπὸ τοῦ πατρ.ᾶἄρχου καθὼς ἀνωτέρω elpm- 
ται, γίνεται fj εἴσοδος, καὶ δὴ τῶν δεσποτῶν εἰσεργο- 
µένων ἐν τῷ βήµατι καὶ τὸ ἀποχόμδιον ἐπὶ τῆς 
ἁγίας τοππὲζης ἀποτιθεμένων, ἑξέρχωντα: OX τοῦ 
ἀριστεροῦ μέρους τοῦ αὐτοῦ θυσιαστηρί”», καὶ 9ιέρ- 
ὔονται διὰ τοῦ γυναικίτου (24) τῆς αὐτῆς ἐκκλησίας. 
Ἑν δὲ τῷ γωναικίτῃ ἐναπομένει πᾶσα ἡ σ’γκλητος, 
ἐπευχόμενοι 9! τοῖς δεσπὅταις, καὶ εἰσέργονται ol 
δεσπύτα! μετὰ τοῦ πατριάρχου καὶ τοῦ κλυθουχλείου 
διὰ τῆς τροπικῆς (20) εἷς τὴν ἁγίαν τράπεζαν τῆς 
ἁγίας σοροῦ (20), καὶ πάλιν διὰ τῆς τρισσῆς μετὰ 
τῶν χκτρῶν προσκυνήσεως ἀπευχαριστοῦσι τῷ θεῷ, 
ἀποτιθέασιν ἕτερον ὀποκόμθιον ἐν τῇ ἁγίᾳ σορῷ, 
xai εἶθ᾽ οὕτως iv τῷ εὐωνύμφ εὐκτηρίῳ τῆς αὐτῆς 
ἐκχλησίας μετὰ τῶν χηρῶν εὐ{όμενο:, ἀποτιθέασιν 
ἕτερον ἀποχόμδιον iv tij ἁγίᾳ σορῷ. Καὶ ἀπὸ τῶν 
ἐνεῖσε εἰσέρχονται ἐν τῇ τροπικῃ τῆς ἁγίας σο2οῦ, 
καὶ ἀσπαζόμενοι ἀποχαιρετίζουσι τὸν πατριάρχτν, 
καὶ ἀλλάσσουσιν οἱ δεσπόται τὰ χρυσοχέντητα τού- 
των πορφυρᾶ σκαραμάγγια (27) xxl μετὰ τὴν τοῦ 


. 4 * , "- 9 5 
προσκύνησιν κατὰ τὸν εἰρημένον Ἀνωῆεν τύπον τῆς προσχυνήσεως, xal εἶθ' οὕτως εἰσέρ- 
τῆς λιτῆς τοῦ πατριάρ/ου προπορευύµενοι καὶ Ψάλλοντες, καὶ μετὰ ταῦτα εισέρχεται ὁ 


XXV. Surgunt domini ei obviam ituri, ipsum 
osculantur, utrique ad portas imperatorias subsi- 
siunt, sole:inibus autem precibus a patriarcha ut 
eupra diclum est, per. ctis, fit introitus, domini 
bema ingrediuntur, et posito in sacro altari mune- 
re, per sinistrsem sacrarii parlem egressi, per 
gyneceum ejus ecclesi: transeunt. In hoc senatus 
omnis fausta dominis apprecaturus exspectat, el 
intrant ipsi ccm patriarcha οἱ cubiculuriia per tro- 
picen ad aram saucti Sepulcri, ubi rursus cum 
cercis adorantes, preces ad Deum fundunt, et aliud 
munus in sacro sarcophago reponunt : post in sini- 
stro ejus ecclesie oratorio cum cereis precati, 
novum apocombium in sancto sarcophago offerunt. 
Inde tropicen sancti sepulcri ingrediuntur, osculo. 
que dato, patriarcham salutant, suaque purpurea 
el auro intexta scaramangia mutani!, ac linita 
Evangelii lectione el extensa, eamdem tropicen 
patriarcha rursus intrat, ibique dominos coronat, 
el solita munera, hostias scilicet et unguenta, 
distribuit, pro quibus apocotbia ab ipsis recipit : 
haoc omnia autem ritu supra exposito peraguntur. 
Postremo domini, osculo dato, valere patriarcham 


Εὐαγγελίου ἀπόλωσιν καὶ τῆς ἐκτενῆς πάλιν εἰσέρ- C jubent, qui eos egredientes preecedit. 
χεται ὁ πατριάρχης ἐν τῷ αὐτῇ τροπική, καὶ στέφει τοὺς δεσπότας, xal τὰς συνήθεις δίδωσιν εὐλογίας, 
VARLE LECTIONES. 
€ ΣΧΟΛ. Ἰστέον, ὃτι τῆς ἐκτενῆς λεγοµένης ὑπὸ τῶν πραιποσίτων λαμθάνουσιν τοὺς κηροὺς οἱ ὃε- 
stat, xal μέχρι συμπληρώσεως ταύτης βασταζουσι, xai si οὕτως διὰ τρισσῆς προσκὀνήσεως τῷ θεῷ 
ἀτεῦχαριστοῦντες ἐπιδιδοῦσιν τοὺς χηροὺς κατὰ τὸ εἰωθὸς τοῖς πραιποσίτοις. Emend. a Heiskio ex cod. 


€! Verba xai μετὰ — ναοῦ τῆς absunt ab ed. 


63 Exegu/0'a£ym οἱ]. 
{οι i 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


23) De sede Deipare in Chalcoprateis (locus is 
erat, ubi olim tabernas habebant ferramentorum 
mercatores) agit Du Cange CP. Christ. lib. 1u, 
p. 85, et ad Alexiad. p. 293. Fallitur autein, 
quando ait, Theopbanem istius templi auctorem 
nominare Theodosium. Locum p. 85, non satis 
attente inspexerat, quod multis alils, vel minus, 

uam ille fuit, diligentibus, facile contingat; ἀν- 
*t:otv non ad Theodosium, sed ad Pulcheriam 
redit. 

(24) Locus ecclesiarum Grecarum, qui capit 
femtnas, ita appellatur, Partem mulierum appellant 
Launi. *(Da υγναικίτῃ in ecclesia 8. Sophism v. 
Smith. p. 89. matronzo, loco, uhi femine in 
sacris sdibus erant, v. Alteserra a Anastas. 

. 1.]^ Colligas ex hoo loco, stationem matronarum 
Fuisse a sinistra ingredientibus in Ecclesiam, adeo- 
que ad boream: idque confirmat Gerlach in Itinc- 
rario, p. 496, sed, αἱ ex illo ipso loco constat, etiam 
ad dextram vel austrum feminas sedisse, ita e 
Nostri p. 323. id ipsum quoque conflci potest, ut 
adeo exirema Navis in utramque partem occupasse 
femine videantur, sed clathris septa et ab aspectu 
virorum separata. Habebant quoque sedes in Ca- 
techumenlis, seu porticibus superioribus, de qui- 
bus alio loco dicimus. Gerlachí verba hec sunt: 


Apud introitum ecclesie S. Georgii esl cluthrum, 
vel transenna, per quam femine in ecclesiam prospi - 
ciunt; et ad dextram locus separatus, ubi slant fe- 
ming plebeiz. Graecae enim ecclesiam non intrant, 
sed aut foris restitant. (n. narlhece, quod fil in eccle- 
sia priarchali, aul in. porticu stant. ad, sinistram, 
ubi S. Euphemia jacet. In aede Galutensi Chrysopeges 
est earum statio ἐπ extremo recessu ecclesiz el ad 
sinistram in. superioribus apud murum, unde per 
transennam possunt despicere. 
(25) De hac voce dixi ad pag. 329. 
ο) Sanclum [feretrum vel sancta theca appella- 
balur cum capsa ipsa, qua vestis el lodices sepul- 
crales B. Mariae Virginis continebantur, tum edes, 
in que deposit:e ille. reliquia asservabantur. Fuit 
duplex ἅγία σορός, una in «ede B. Virginis Chalco- 
pratiorum, ubi cietere vestes οἱ [αθοίῶ, cujus me- 
minit Noster hic et p. 98, altera in ede Blacher- 
uensi, ubi omophorium. Conf. Du Cange CPL. 
Clirist. IV, p. 86, n. 9, ad Zonar. p. 103, et pre- 
cipue ad Alexiad. p. 330, seq. 'l'H ἁγία σορός in 
Blacheruis Theophanonis religione inclyta. Conf. 
Theoph. p. 223.]* 

(27) Noinen vestis in hoc codice frequeutissimum 
sed cujus est rutioctymologica et forma perobscura. 
Satis quidem putet fuisse extimam vestem, celeris 


199 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


200 


LT 9 * 9 -- pe» 4 - - * , E " 
ἴτοι τὰς προσφορὰς καὶ τὰ ἀλειπτὰ, καὶ ἀντ'λαμθάνει παρὰ τῶν ὀεσποτῶν τὰ ἀποκόμῦια ^ ταῦτα OE 
πάντα ἐπιτελεῖτα, κατὰ τὸν προειρημένον τύπον. Kal μετὰ ταῦτα ἀσπαζόμενοι τοῦτον ἀποχαιρετίζουσι, 


xai προέξεισι τῶν δεσποτῶν ὁ πατριάρχης. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
superinjici solitam, et amplane an stricta, undi- A clare apparet ex eo, quod penulatus idem atque 


que corpus ambiens, an hians quibusdam in locis, 
ct unusne omnium scaramangiorutn color,an varius 
fuerit, οἱ fuerintne queque unicoloria, an diversi- 
coloria, non liquet. Conjeci tamen in line prefa- 
tionis ad primum volumen, scaramangia esse pal- 
lia illa, que tresilioru:m quatuor procerum gestant, 
que Nicephorum Botoniotam imperatorem in illa 
imagine circumstant, quam Montfauconius exhi- 
bet in Bibliotheca  Coisliniana.  Stricte cor- 
pori a&dherent illa pallia, fibula una alterave in 
pectore astringuntur, deinde rursus circa ven- 
—(rem et crura recedunt. ori? a se, et intra sese 
recedit vestis, in imo angustissiina εἰ roton- 
da pene, ad instar scuti in summo lati, in imo 
in orbem imperfectum aut apsidem abeuntis. Si 
itaque falsus conjectura non fui, et sacraman- 
gia revera sunt ea pallia, que in dieta imagine 
conspiciuntur, convenit in ea, demptis quibusdam. 
descriptio mantellorum, quam dedit Jo. Mussus, 
homo seculi xiv, in Chronico Placentino apud 
Murat. t. Il Antiq. Italic., p. 3109: Matrona, nit, 
sive doming anlique portabunt nobile mantum sive 
mantellum, largum et longum usque in terram ct 
rolundum versus. terram et crispum per totum [am- 
bitum nempe] e! apertum de antea usque in terram. 
Tamen est pomellatum de versus gulam, [id est in 
regione pectoris, quo gule vicina est, habet po- 
mellas, hoc est globulos nodulosve, quorum ope 
astringatur,] pomellis argenti deaurati, vel de per- 
lis per unam spanam, [id est spithamam,] οἱ fiunt 
pro majore parte cum collare, hoc est maniacio, 
segmen!o serico torquato. Da Cinge Glossario 
Latin. vestem hanc penulam fuisse putat, quee 
totum corpus operiret, eamque e Leunclavio sic 
describit. « Scaramanga est vestis, quam viri mili- 
tares gestant supra vestes alias interiores ad arcen- 
das pluvias, nives, gelu, cietera denique aeris in- 
commoda. Videtur omninoscarumangium ad penu- 
las periinere. Nam cum scaramangium vestis esset 
honoratorum, id est virorum ordinis senatorii et 
munera publica in aula et urbe gerentium, recte 
concludi posse videtur, ad illud respicere glossas 
veleres : penulatus, συγχλητικὸς dvi,o, ὁ ἔχων πορ- 
φύραν. Ni enim hoc de aula Byzantina οἱ sequio- 
ribus temporibus accipialur statuaturque, quod 
olim penula erat, id scaramangium tunc temporis 
fuisse dictum, veritati et antiquis Itomanis institu- 
tis per prima tria post C. N. ssecula pugnat locus, 
quibus penula non magis senatorum, quam de 
plebe cujusque erat. Basilius quoque presbyter in 
notis ad Gregorii Nazianzeni Steliteutic. tribones, 
quibus ;iequivalere dicuntur penule, idem pro- 
nuntiat cum scaramangiis esse. Verba ejus sunt : 
Ἠρίθωνες, περ'Ολήματά τινα, τῶν μὲν ῥητόρων 
ἐρυθροί «s xai Φοινικοὶ, φαιοὶ δὲ τῶν φιλοσόφων. 
Παρασημον δὲ τοῦτο ἦν αὐτοῖς χαθ) ἑχάστην {ορού 
pvo ὡς τοῖς πολιτενοµένοις τὸ σκαραμάγγιον. 

onstaret ergo sic, scaramangium et penulam 
idem, aut propemodum, fuisse. At qualis erat 
forma poenula ? De ea non constat. Fuilne scara- 
mangium pellitum seu pelle duplicatum ? E Nostro 
quidem non constat, qui pene nusquam pellitii 
mentionem facit. Quod hic appellatur scaraman- 
gium castoreum, potest eque bene e pilis castoris 
textum, quam castorina pelle foderatum esse. Puto 
tamen omnino, Grecos Byzantinos, uttrigide Thra- 
cie incolas et commerciis frequentissimis cum 
gente Russica junctos, cum aliis Russie mercibus 
pelles quoque, quarum pretiosissimarum illa regio 
mater est, accepisse. Penulasautem pellitas fuisse, 


pellitus vel pellitio duplatus notat; Vid. Du Cange 
v. Penulatus. Et sane penula nihil aliud est, quam 
pellula ; τέλος et πέλας est pellis; pro jellu/a, ut 
ovilla pro orina οἱ alia talia. Sed satis de fo* ma 
scaramangii. Videamus nunc de etymologia. Ut: 
solet in obscuris antiquis rebus, varie conjecture 
hac de re cubnato animum in diversa distraxerunt. 
Quas proferamne, an preman, anceps hereo. Pro- 
feram tamen unam alteramve, que aliquali veri 
specie se commendant. Videbatur igitur aliquando 
vocis origo repetenda a verbo Arabico quod sonat, 
longus, prolixus. Hoc sensu vocem rariorem habet 
Gerir, poeta seculi octavi : 


Quando exspecto, ut ille [cameli mese] momento 
rumpanlur defutigatione, tunc. illarum generosa, 
longae, non obslante itineris tauio, insano feruntur 
impetu, velut in stadio contendentes : 


Verum et vox poetica est et ab usu vulrzari re- 
mota, ei syrmatossm fuisse vestem scaramangium, 
non constat. Incidit ergo scrupulus, essetne hoc 
vocabulum ex antiquioribus valde frequentato 
Arabico pariter vocabulo saraballa, pro quo etium 
sarabura dicebant. Β et m, item n et | permutari 
notum est. Hoo posito, saramanna, saraimannium 
fuerit initio dictum pro saraballa, deinde scara- 
muangtum, cum Greci et Latini geminum m ut ng 
vel gn in voce Bret:gne, gagaer e. ο, pronuntiau- 
rent. Sed el huic opinioni preter alia id obstaret, 
quod saraballa fuerit at; plum, totuin hominem in- 
volvena, et cingulo in luinbis adstringi solitum, 
quod ex illo Chalife alicujus apud Abultedam dicto 
patet, affirmantis erra Cadhium mirantern astan- 
les principi speciosos juveues spatharios, super 
neminem eorum se unquam sarcballum suam solvisse, 
id est nunquam eorum pudicitiam improbe tentasse. 
Atqui hoc in superiorem nostram scaramangii 
descriptionem non congruit. Fuit quoque cum 
vocis σαγομάντιον (quomodo chlamydem, teste 
Etymolorico M., sequioribus temporibus appella- 
bant), sub voce nostra latere corruptelam suspica- 
rer. Tandein ia eo hactenus acquiesco, ut credam 
hauc Gothicam, id est Saxonicam aut Germanicam, 
esse. Gothos fuisse vicinos accolas Thracie, ex 
antiqua historia Valentis imp. et ex eo constat, 
quod adhuc bodie apud incolas Chersonesi Cim- 
γιο sermonem in usu esse aiunt aul prorsus 
Gothicum antiquum, aut ejus certe reliquias. Spe- 
cimina profecto illius sermonis, que Busbekius 
Epistola IV, p. 244, dedit, luculenta produnt vesti- 
gia Germanici. Gothos olim circa Borysthenem 
habitasse, florentibus rebus Grecis οἱ Romanis, 
deinde, indulgentibus imperatoribus Constan!ino 
M. paulo antiquioribus et junioribus, propius ad 
orbem Romanum trajecto Danubio concessisse, 
loquitur vetus historiaet Saxonica lingua in Trans- 
silvania superstes. Credunt vulgo Carolum M. co- 
loniam Saxonum in Daciam deduxisse. Mihi vero 
id tabulam redolet. Denique Gothi multi erant in 
militia palatina, saltim &eculo quinto et sexto ; a 
quibus vocabulum scaramangium cum re et im- 
missum in orbem Romanum et ad posteros trans- 
missum fuisse videri queat, ut fuit vocabulum 
Chosbait? e. c. Si igitar a Gothis vel Saxonibus 
vel Francis aut Barangis derivamus, quorum zermo 
unus olim idemque tuit, notat vox scaramangium 
ldem, quod σκέπη, tegmen, tutamen, defensio, pro- 
tectio. Scharmen olim dicebant pro eo, quod 
nos schirmen, beschirmen, occultare, tegere, tueri, 
adversus injurias. Schamarag et Scharamang olim 


281 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


202 


KC. Kai εἴθ οὕτως ἐξέρχονται οἱ δεσπόται, καὶ À. — XXVI. Cum vero domini abeunt, in. dicto eccle. 


γίνεται δοχή ἐν αὐτῷ τῷ γυναικίτῃ τὶς ἐκκλησίας 
ππρά τε τῶν µαγίστρων ἀνθυπάτων ττ xal πατρι- 
Χίιυν καὶ λοιπῶν ὀφφιχιαλίων, xai διὰ νεύµατος τοῦ 
πραιποσίτου λέχει ὁ τῆς χαταστάσεως τό' « Κελεύ- 
σχτε. » Καὶ δὴ τῶν συγκλητικῶν ἐξιόντων, συνεξέρ- 
χονται xai οἱ δεσπδται, καὶ καθθαλικεύουσι ἐν τῷ 
ἐμρόλῳφ, καὶ γίνεται πρώτη δοχἡ εἰς τὸ µίλιον (28) 
εἰς 9? τὴν χαμᾶραν, καὶ δέχεται κἀχεῖσε ὁ δήμαρχος 
τῶν Βενέτων μετὰ τοῦ δήµου τοῦ λευκοῦ, δηλονότι 
τῆς συνήθους τάξεως τελουμένης κατὰ τὸν τόπον τῆς 
δοχῆς. Kal πάλιν μετὰ μικρὸν δέχεται ὁ δήµαρχος 
τῶν Πρασίνων μετὰ καὶ τοῦ δήµου τοῦ ῥουσίο», καὶ 
τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖται κατὰ τὸν τύπον τῖς δοχῆς. Πάλιν 
μετὰ μικρὸν δέχεται ὁ δηµοκράτης τῶν Πρασίνων, 


w e. m 9 ^ - 
oov 6 ἐχσκούθιτος, μετὰ καὶ τοῦ περατικοῦ δήµου p 


τῶν Πρασίνων, xal τὰ ἑἕξης ἐπιτελεῖται γατὰ τὸν 
τύπον τῆς δοχῆς. Καὶ πάλιν μετὰ μικρὸν, ἔγουν εἰς 
τὸ χάγχελον τὸ εἰσάγον εἲς τὴν χαλκῆν, δέχεται ὁ 
ὀημµοχῥράτης τῶν ἨΒενέτων, Ίγουν ὁ ῥδομέστιχος τῶν 
σχολῶν, μετὰ xai τοῦ περατικοῦ δήμου τῶν Βενέτων, 
καὶ τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖται κατὰ τὸν τύπον τῆς δοχῖς. 
Καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε διέρχονται ol. δεσπότα:, xai ἀπο- 
χαταθαίνουσι πρὸ τῆς µεγάλης πὀλης τοῦ τρικλίνου 
τῶν κανδιδάτων, xai ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε διέρχονται ἐν 
τῷ νάρθηχι τῆς τοῦ Κυρίου (.0) ἐκκλησίας, καὶ 


Sie gynewceo receptio a magistris, proconsulibus, 
patriciis et reliquis ministris fit, et ad nutum pre- 
positi cerimoniarius dicit: « Jubete » Senatoribus 
discedentibus, una egrediuntur domini, et equos 
in porticu conscendunt, fitque in milio et quidem 
in ejus camera prima receptio, ubi Venetorum 
tribunus cum factione sua alba, peracturus omnia, 
qu& factionarii solent, adstat. Haud magno spatio 
interjecto, tribunus Prasinorum cum factione russa 
exspectat, et reliqua pro more peragit. ?0 Iterum 
non procul inde Prasinorum lribunus seu excubi- 
tor cum transitoria factione Prasina presto est, 
eeleraque ut consuetudo est perficit. Tanden 
exiguo spatio interjecto, in cancellis ad chalcen du- 
centibus Venetorum tribunus seu domesticus scho- 
larum cum transitoria factione Veneta adest; ce- 
tera more solito peraguntur. Postea domini ad 
magnam triclinii candidatorum portam equis de- 
scendunt, inde ad narthbecem ecclesiz abituri, ubi, 
portis a cubieulariis occupatis, prepositis coronas 
reddunt, templuin Domini intrant, terque cum 
cereis Deum invocantes, se prosternunt. Inde ad 
sacrum palatium cum cubiculo proceduni, quod 
ad aureum triclinium ipsis ut supra diximus, ac- 
clamat. 


κεῖσε, ἀσφαλιζομένων (30) ὑπὸ τῶν κουθικουλαρἰων τῶν πυλῶν, ἀποστρέφονται παρὰ τῶν πραιποσίτων 


VARL£ LECTIONES. 


53 µίλιον xal elc ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
dicebant pro Schermíng, ut Belge, et Schirmung, C crimer. Sed Italicum Scaramucceio, Scharmutz et 


Beschirmung, ut Germani dicimus. Dicebant quoque 
veteres Scharameye, quod illis idem sonabat, atque 
nobis Scharamege. Nam quod nos per g scribimus, 
exarabant illi per y, cujus rei exempla profero in 
disputatione de Chosbaitis ; unicum hic tantum al- 
legabo Scharawayta pro Scharawagta. V. du Cange 
v. Scaraguayla, Scharwache. Vocabulum Scharmeye 
pro scaramagnio habet Stettler in Annalibus Helve- 
ticis p. 254 : Sie [dux Burgundie Carolus Audax et 
exercitus ejus ab Helvetis profligatus] haben ihre 
seidinem Scharmeyen [pallia]. Kleider [vestes inte- 
riores] und andere Kostbarkeiten widerum zuge- 
richtel. Veteres in usu habebant terminationes in 
ag, eg, qu& apud nos, ignorantia veteribus y ut 
consonantem g fuisse pronuntiatum, ut ai vel ei 
efferimus, ut Heucheley e. ο., hypocrisia, Armetay 
paupertas. Veteres hoc Ormestay (nostro more 
Ormesiag) efferebant, unde corruptus Orosiani libri 
titulus natus Ürmesta mundi pro ormestey mundi, 
Armetey der Welt, pauperies, miseria mundi. Conf. 
Du Cange v. Guarnacchia, que a warn. wehren, 
Bewehrung, apparatus, instructio sui defensoria, 
unde garmir, garantir. Veleres dixisse Scharn vel 
Scharam, ubi nos Schirm, patet ex Chronic. Pictur. 
Botbonis (p. 323, Scriptor, Rerum Brunswioc.): 
He halp ome syn lant in. Bescharminge beholden. 
Patet quoque e verbo Scharmützel et escarmoucher, 
velitari, velitatio : quod venit a scharmen, gladiato- 
ria exercitia veruto facere, batuere, quia qui id 
faciunt se tuentur et defendunt ab insultu alieno, 
Schermen, schermieren adhuc superest cum multis 
derivatis pro gladiatoriam exercere. Inde prelia, 
que gladiatorio tali exercitio essent similia, Schar- 
füzel fuerunt appellata, quasi dicas prelia gladia- 
toria, non militaria, vid. Menag. Orig. Gall. v. Es- 


PATROL. Gn. CXII. 


Scherwenel nobis, pro persona ridicula in scena, τῷ 
γελωτοποιῷ, venit 8 scharm, tulela, ei mütx, bone- 
tum, υἱ Scharm-mütz sit bonetum defensorium. 
Talia boneta vel pilei erant in conum acutum 
fagtigiati, lati in imo cum umbella seu aere, qui 
solem arceret, quales sunt pilei nautici ; qualesquia 
buffones gestare solerent, inde ipsi nomen accepe- 
runt.Denique dissimulare nou possum conjecturam, 
que aliquando in mentem venit, panni colorati 
striati genus, quod nos Calamank appellamus, a 
gcaramagnio venisse. 

(28) De Milio cf. Du Cange Cpli Christ. II, p. 72 


Bqq. 
369) Ecclesia. Domini, vel et Κύρου, Cyri, dicta, 
erat intra palatium. Sane interdum in nostro co- 
dice Κύρου offendi pro Κυρίου, neque tamen con- 
fundi debet cum ecclesia Deipare Cyri, de qua v. 
Du Cange Cpl. Christ. 

(30) Clausis foribus. ᾿Ασφαλίζειν pro claudere 
novis Grecis est admodum frequens: neque vete- 
ribus fuit ignotum. Eo sensu habet Polybius p. 716, 
34, ed. Wechel. In loco Theophylacti Simocattoe 
Histor. 5. 1v : προστάττει xai δεξιολάδοις ὀυνάµεσιν 
ἰχνηλατεῖν xal τὰς ἀτραποὺς πάσας κατασφαλίσα- 
σθαι potest sequo jure claudere et occupare verti. 
]nfra Noster habet ἀσφαλίζειν τὴν ὄρναν 199 et 200. 
Vide Du Cange v, σφαλίζειν. Nam Latini quoque 
firmare fores pro claudere dicebant, presertim ob- 
ditis seris aut obicibus, quos firmacu/a appella- 
bant. Janitor μὲ signum [id est campana] pulsabatur 
ad Completam, confestim portas monasterii firmat, 
claves Abbati referti. Verba sunt auctoris Vite 
S. Agili apud Du Cange v. Completa. Vid. idem v. 
Firmare. l1nde diffirmare, id est defirmare, notabat 
medio sevo reserare fores, aperire, et contra refr- 


7 


͵ 


203 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


204 


ol δεσπόται, xai εἰσέρχονται ἐν τῷ vai τοῦ Κυρίου, καὶ διὰ τῆς τρ'σσῆς μετὰ τῶν κτρῶν προσκυνήτεως 
ἀπευγαριστοῦσι τῷ θε. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε εἰσέρχονται εἰς τὸ ἱερὸν παλάτιων, συνεισιὄντος 9 αὐτοῖς xxi τοῦ 
κουθουχλείο», καὶ ἐπὶ τοῦ χρυσοτρικλίνου εὐφημοῦνται, καθὰ 5 προείρηται. 

XXVII. Sciendum vero est, prorsus ad hujus pro- A — KZ'. Εἰδέναι δὲ δεῖ, ὅτι κατὰ τὸν τύπον ταύτης τῖς 


cessionis formam οἱ eam, que die Annuntiationis 
beate Virginis iustituitur, celebrari. Hec enim si 
in Sabbatum seu Dominicam diem incidat, factiones 
populi conveniunt, el organa in quatuor illis rece- 
ptionibus puleantur ; sin in alium diem, factiones 
geu populus in dictis ordinis sui locis adsunt, ac 
dominis cum pompa solemni transeuntibus fausta 
quidem in suis stationibus precantur et cruce eos 
signant, sed acclamationes omittunt. Porro scien- 
dum est, secundum hujus processionis ritum et 
sancti magnique Sabbati processionem institui. 
Domini enim vestes, quas paganas dicunt, in cu- 
biculo Daphnes mutant, οἱ in octangulum cubicu- 
lum, ubi paganas chlamydes exuunt, se recipiunt 


προελεύσεως (31) ἐπιτελεῖται καὶ ἡ τοῦ Εαγγελισμοῦ 
προέλευσις κατὰ πάντα ὁμοίως. El γὰρ φθάσῃ εἴτε 
ἐν Σαῦθάτῳ εἴτε ἐν Κυριακῇ, καὶ αἱ δοχαὶ παρὰ τῶν 
δήμων γίνονται, καὶ τὰ ὄργανα (32) iv ταῖς τέσσαρ- 
σιν αὐλοῦσι Goy atc st δὲ 69 τύχῃ ἄλλη ἡμέρα, ἴσταν - 
ται μὲν τὰ µέρη, ἧτοι οἱ ὃηµοι, ἐν τοῖς προὲ,ρηµέ- 
νοις αὐτῶν τῆς τάξεως τόποις, καὶ δὴ διερχοµένων 
τῶν δεσποτῶν μετὰ τῆς συνήθους τάξεως τῆς mpo- 
ελεύσεως, ἐπεύχονται μὲν ἐν οἷς ἵστανται τόποις, 
κατασφραγίζοντες αὐτοὺς, μτθὲν ἀχτολογοῦντες. Χρὴ 
ἱ εἰδέναι, ὅτι κατὰ τὸν τόπον ταύτς προελεύ- 
σεως τοῦ ΕΒὐαγγελισμοῦ ἐπ.ιελεῖται xai Ἡ, προέλευσις 
τοῦ ἁγίου καὶ μεγάλου Σαθόάτου' ἀλλασσόντων γὰρ 
τῶν δέσποτῶν τὰ λεγόμενα παγανὰ (33) iv τῷ xoi- 


VARLE LECTIONES. 
9* συνεισιόντος R., συνισιόντος cod., σονιόντος ed. 5? καθὸ ed. ϱ6 εἴτε ed, 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARBIUS. 
mare, apertas rursus claudere Miracula S. Aigulfi B nes lignei, qui fistulas aperiunt depressi, et rursus 


c. 6: Armarium diffirmavit, ei tres calices cum pa- 
tenis inde rapiens, refirmato armario, elc. Inde fir- 
maculum pro sera, claustro, Ugutio: Erpeclorare, 
exsolvere [ἀπολύειν, laxare, egerere] firmaculum a 
pectore removere. 


(31) " [De hac processione habet Georg, Monach. . 


. 548, 531. In processione diei Annuntialionis ad 
Chaloopratea imperator 8 patriarcha prolatum san- 
guinem Domini accipiebat cum Basilio, feedus san- 
citurus. Sym. Logoth. p. 447. Εὐαγγελισμὸν τῆς 
ὑπεραμώμου Παρθένουκαὶ Otovóxou memorat Áno- 
nym. in script. post Theophan. p. 243]* 

(32) De organis v. Du Cange h. v. et copiose de 
illis agentem Muratorium t. II. Ant. Ital. p. 356 
seqq. Dubitatur, habuerintne Greci organa guis in 
ecclesiis et sacris. 1n hoc quidem codice non me- 
mini legere quod affirmet. Nam non ita stringit el 
liquetlocus p. 442, ut rem conficiat. Dicuntur ibi tz« 
θείας λειτουργίας τελουμένης, in. ecclesia Phari, 
µετα τὴν ἐκφώνησιν τοῦ μυστικοῦ ὀργάνου omnes 
vestes mutare. Non enim dicitur ibi organum in 
ecclesia stare, aut audiri. Stabant autem sonabant- 
que talia organa, et usum prestabant illum, quem 
in urbibus et aulis hodiernis interdum campanas 
aut nole minorea, interdum tuba prestant, id est 
moderabantur actionum  dictionumve certarum 
tempora eaque indicabant, in mugno triolinio 19 
accubitorum, in Magnaura, in Circo et alibi; se- 
piusque apud Nostrum dicuntur exerceri, cum aut 
exclamandum populo Circensi in laudes imperato. 
rum est, aut convivio Augusti assidendum sur- 

endumve de mensa, aut legatis ad dominum aoce- 
dendum recedendumve. V. ad p. 167. lta ο. ο. 
Theophanes p. 321, χαθαλλάριον μετὰ Boys xai 
ὀργάνων r;emorat, equestreceriamen, in quo impe- 
rator senatores et factiones excipiebat, seu copiam 
sui adorandi spectandive illis dabat, et organa sona- 


bant. Necesse est, ut grandia non fuerint illa y) 


organa, sed qualia unus homo portaret, aut ad 
susamum duo. Patet e Nostri p. 210. Passim dici- 
tur χρούουσι τὰ ὄργανα, vel etiam παίουσι, pulsan- 
tur, vel feriuntur, alias αὐλοῦσι. Quo si quis in eam 
opinionem veniat, er. organa pulsata tympana et 
aheno!yn.pana intelligi, per inflata vero illa, que 
nos stricte solemus organa pneumatica appellare, 
nescioa veroneille, et quantum abeat. Potest tamen 
utraque dictio de organis flatilibus accipi, qualia 
sunt que nostras ecclesias personant. Nam cano- 


claudunt sibi permissi, et digitis feriuntur et pedi- 
bus tunduntur atque calcantur. Et fuisse illa organa 
Nostro sepíus dicta similia nostratibus ecclesiasti- 
cis patet e Nicela Choniata, qui I. 111 Alexii Com. 
neni c. 2. p. 271 ed. Venet. positos in metis circi 
φύσας τῶν πολυαύλων ὀργάνων folles organorum 
multis fistulis instructorum iiemorat, et e Nostri 
dictione p. 211, oi φυσῶντες τὰ op(ava. Σκλάθοι in- 
telligas. Sclavi ligitur adhibebantur, ut mancipia, 
calcandisfollibus, qui fistulas organicas animarent, 
quemadmodum apud nos eidem negotio fex plebis 
adhibetur. Et organa proprie sunt Grecis instru- 
menta musica flatilia, ut patet ο Carm. 136. Jen- 
sianorum vs, 4, ubi de cicada dicitur αὐτοῦργῳ 
µέλει ἡθὺς χατωργάνιζε τῆς ἐρημίας, suavi carmine 
esse absque aliena ope ἐ[Πέεείο personabat velut orga- 


num infrequenles hominum campos. Ubi loci nisiooya- 


νου Sit aut fistula, id est syrinx, aut tibia, dicendum 
eril, organa jam Augusli Cesaris etate in usu 
fuisse, cui equales tuere Apollonides te Philippus 
Thessalonicensis, quorum uni alterique carmen hoc 
diversi tribunt. Vuit quoque Salmasius ad script. 
Hist. Aug. t. I. p. 179, vocabulum organa .in illo 
veteris epigrammatis diclo de pyrrhicha ; 


Lusus habet pugnam, sed habent certamina. pacem, 
Nam remeare jubent organa blanda pares. 


fistulas notare. Nihil tamen egoquidem video, quod 
probibeat quominusorgana ibi lociidem sint, quod 
nobis hodie, nisi forle poete prohibeatetas, de qua 
mihi non constat. [Organa Greci inter sua preci- 
pua decora numerabant. Vide Nigel. p. 76, et ibi 
Murator. Loco metarum ingentes interdum folles 
pneumaticorum organorum ponebantur. Wagnereck 
ad acta 8S. martyrum Anargyrorum p. 15. Organi 
aurei (it mentio apud Constantin. de vita Basilii 
Macedonis c. 23, et Georg. Monach. p. 533.) 

33) Credo esse vestimenta non auro aliove ornatu 
splendida, sed communia, qualia diehus paganis, id 
est profestis,et in processionibus paganis, id est non 
solemnibus, geruntur. Habemus paulo post παγανὰς 
y^ 2959a«, et p. 109, παγανὸν διθητήσιον, et passim 
processiones paganas,quaopponunturco'cooAeuv[ote 
ἦτοι φωταψίαις. Fiebantenimdiebus profestis,quando 
ut ait Silentiarius, θεόστεπτος ἑορτή, qua imperator 
coronamgerere debeba4,non esset, absqueindictione, 
absque coreis, in vestibus communibus, et imperator 
in illis neque coronam gerebat, neque acclamatio- 


205 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. 206 


cv. τῖς Δάφνης, xal ἐξερχομένων ἐν τῷ ὀχταγώνῳ Α perque augustele egrediuntur. Intra magnam por- 


κουθουκλείῳ, καὶ βαλόντων τὰς παγανὰς χλαμμύδας, 
ἑξέρχονται διὰ τοῦ αὐγουστίωνος. "Ένδον γὰρ τῆς 
μεγάλης πύλης τοῦ αὐτοῦ αὐγουστίωνος ἵσταται χου - 
θικουλάρ.ος, ἐπώμιον φόρτωμα τὸ χεντινάριον oi- 
ouv (34) καὶ περιπατῶν ὄπισθεν π]-ησίον τῶν δεσπο: 
τῶν. Καὶ δὴ τζς συνήθους τάξεως τελουµένης ἐν ταῖς 
δοχαῖς κατὰ τὴν συνήθειαν τῆς προελεύσεως τοῦ 
Εὐσγγελισμοῦ, ἑαμθίζουσι καὶ ol τῶν μερῶν νοτά- 
βιοι καὶ οἱ μαϊστορες ἐν τοῖς οἰχείοις αὐτῶν, κχθὼς 
προείρηται ἐν τῷ Εὐαγγελισμφ τόποις, xai OT, διὰ 


tam ejus ουαυἱοαἱασία5, centeaarium humeris por- 
tans, adest, et a tergo proxime ad dominos ac- 
cedit. Solemnibus autem receptionibus plane ut in 
festo Annuntiationis peractis, notarii factionum et 
magiatri locis suis, ut supra diximus, iambos reci- 
tant, et dominis per sanctum puteum 91 et bema 
ut diximus, intrantibus, ac sacro instrato secundum 
Ecclesie ritum tqutato, praepositus a cubiculario 
cenlenarium sumit, et imperatori tradit, qui id in 
atrio maris sanct:te mense reponit. Postea domini, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


nes a factionibus acciplebat, neque aurum in ara 
ecclesie, ad quam procederet, deponebat, verbo 
proceasionem faciebat, ut ita dicam, incognito. Ap- 
pellationis origo videtur heo esse. Paganus proprie 
erat nondum noinine insignitus, nondum baptiza- 
tus, nondum in cetum fidelium Christianorum 
sJlemnibus ritibus receptus. Inde nouduin matura 
ei perfecta, sed. affecta tantummodo pagana dice: 
bant. Ita pagani patricii sunt p. 423, οἱ χωρὶς ὀφφι- 
xim», ut ipse auctor per ἐπεξήγησιν declarat, mer 
patricii et titulares, quibus ad splendorem patricia- 
tus nondum accesserant officia. Alibi pagana Domi- 
niea, cui ad honorem et celebritatem deest proces- 
sio publioa, non officiala, seu in qua offi:zium, obse- 
quium non peragebatur. V. Du Cange v. O[ficiuri 
et Inofficiari. Anonymus apud Du Cange v. Paga- 
nus, ait, paganum eum esse, qui sine aliquo jure est 
alienum a jure ei sacris constitutionibus. Est ergo 
dominica pagana ea, in quam sacre constitutiones 
'l'vpici seu Ritualis non cadunt. [Infans paganus, 

ui nondum nomine donatus, nondum legibus 

hristianis adstrictus est. Omnia ista sunt non a 
pago, sed a vago. Vegum omne nulli regula, ritui, 
nomini, adstrictum, sed sibi permissum, Ba(avóv, 

anum, est. 

(34) Sitne hio loci centenarius unus, unica massa 
constans, an sacous tot nummis plenus, quot requi- 
runtur ad conficiendum centenarium, imagina- 
ram zris summam, non liquet. Cusos fuisse 
nummos centenario pondere equivalentes, liquet 
e Nostri p. 272. Dicitur enim ibi imperator in castra 
pergens ad sufflciendum necessariis sumplibus se- 
cum sumere centenaria et milliaresia, id est ingen- 
tes massas et minutam pecuniam, hanc ad minutas 
expensas, illas cominodioris transvectionis gratia. 
Cum legerem aliquando in Itinerario Keisleri t. I. 
p. 367, Florentie iu Vestiario magni ducis asser- 
vari grandem auream massam 8 Joanne VII Palao: 
logo imp. Greco, qui concilio Florentino interfuit. 
cusam, et illuc allatam, medaglionum quotquot 
exstent maximum, copi con]icere, forte id centena. 
rium esse. Constitit mihi tumen ex eo, quod addit 
ille auctor, pondere nummum illum 117 ludovicos 
aureos, pravam eam luisse conjecturam. Centena- 
rius enim tenebat centum litras auri. Litra tenebat 
72 numismata. Numisma equivalere creditur plus 
minus ducato aureo Hollandico aut sequino Veneto. 
Si ergo 72 centies multiplices, habebis 7200 ducatos 
aureos, seu valorem centenarii unius, preter pro- 
pter. Solebant evo medio principes viri, 8i quo 
proficiscerentur, auri et argenti massas ingentes 
secum ducere, quo promptius imponi jumentis et 

utius transvehi possent. Quales massas ro/as ap- 
pellabapt, Arabes quasi lapides morales, id est 
massas lapidibus molaribus similes. Ita narrat 
Abulfeda ad an. ere Saraceniem 900 (Α. C. 971.) 
de Almoezzo sedes e Libya in /Egyptum transfíc- 
rente, et recens conditam euis auspicis Alcahiram 
υοοπραπίο, Exibat [nempe Africa seu Almahdia ] 
cum familia thesaurisque suis, quos fantos et tam 


luculentos ferunt. fuisse, ul. cusum omne aurum 
curaret in moles lapidum molarium similes conflari 
et camelis imponi. [dem de rege quodam Arabie fe- 
licis hec narrat ad an. 593. (Chr. 1197.] Acervos 
apum incredibiles coegit, ut aurum colliquatum ad 
instar lapidum molarium in. cellis deponeret. Habe- 
bantquoque rotas argenti. Vincent. Bellovac. XXAI, 
143. de soldano Sebastie loquens : Argentearia de 
Lebena valere divitur tres rotas argenti depurati, que 
valent iria millia soldanos, solutis operariis. lpse 
manibus meis gessi, et admodum gravem sensi 
talem centenarium argenteum in gazoph yacio Du- 
cali Gothano, Aureng Zebo, Indorum celebri su- 
periore seculo regi, grandi Moygolo vulgo dicto, 
oblatum, teste ingoriptione Persica. Quem nummum 
cl. Kehrius, quondam in hac Academia LL. 00. 
lector, deinceps in aula Petropolitana interpres, 
peculiari libello illustravit, quo inter alía de more 

odiernorum in Oriente principum, nummos ad rota- 
rum instar viegrandes et ponderosos cudendi disse. 
rit. Neque tam novum illud est institutum, Helio- 
gibalus enim centenarias invenisse formas seu 
massas auri dicitur Lampridio in vita Severi, pag. 


G 907. quas tamen non centum auri libras, sed cen- 


tum solidos aureos tantum tenuisse ex illus, verbis 
colligitur. Qualis forma cum nummo Florentino su- 
perius memorato satis bene convenit. Prooul dubio 
tales masae rotunde, rote, fuerunt centenarii 
quoque Nostro commemorati, grandes, ut bajulua 
vix par esset uni fereudo. Quapropter ἐπωμάδιον 
φύρτωμα dicitur nostro in loco. Potest tamen etiam 
saccus vel pera fuisse. Sane per peras et bursas 
adhuc solvunt οἱ numerant Turce, οἱ medio svo 
Latini per coria cervina, et Arabes per badras seu 
ooria caprilla solvebant et numerabant ; et in histo- 
riis Arabum legitur Almauon, quo imperante res 
Chalifatus Bagdadici summum fortune illustris fa- 
stigium, sed parum diu, obtinuerunt, per badras 
argentum donasse, tanta profusione, ut opes illius 
imperii equasse, quin superasse, Romani quondam 
stupendas opea intelligas. Tenebatautem hadraque- 
vis decies millenos nummos argentos, dirhem Ara- 
bibus dictos, id est drachmas, seu milliaresiu Grecis 
novis. Sed rationes has nummariss subtilius inge- 
nium et in his rebus exercitatius me melius exponet. 
Morem festo Paschatis aurum ecclesie otfereudi et 
in ara deponendi primus instituit Constantinus M. 
Vid. Vales. ad Euseb. de Vita Constantini I. IV ο. 
22. Quoties endytam seu instratum altaris in Sancta 
Sophia mutarent, quod magno quoque Sabbato, id 
est eo, quod proxime diem festum Paschatis ante- 
cedit, fiebat, deponebat imperator infra aram in 
goabello ibi posito centenarium auri, ut hic dicitur 
aut, quod idem est, ut verbis utar Codini Offic. 
p. 107, n. 8, centum auri libras, per vestiarium offe- 
rebat inter clericos dividendas. [pse Noster quoque 
inlra p. 107, centum lilras offerri precipit, ut du- 
bium jam non sit, auri centenarium :dem esse 
atque contum aurilibras, non autem centum auri 
numismata, vel solidos. 


20] 


CONSTANTINI POHPHYROGRNITI 


208 


secundum morem qui festo Annuntiationis beatae Α τοῦ ἁγίου φρέατος τῶν δεσποτῶν 9 διερχομένων, va- 


Virginis obtinet, incensaut, et transeuntes per 

sinistram bematis partem, locum, ubi sacra vasa 

custodiuntur, intrant, quibus incensatis, ipsi in 

aureis sellis suis, patriarcha in thromo ibi colloca- 

to, consident. 

τίθησι τοῦτο ἐν τῷ πεζουλίῳ τοῦ θαλασσιδίου (36) 


θὼς προείρηται, xai ἐπὶ τοῦ βήματος εἰσερχομένων, 
καθὼς εἴπομεν, καὶ τῆς ἔνδυτῆς κατὰ τὴν ἐκκλησια- 
στικἠν κατάστασιν ὑπαλλαττομένης (35), λαμθάνει ὁ 
πρχιπόσιτος ἐκ χειρὸς τοῦ κουθικουλαρίου τὸ κεντι- 
νάριον, καὶ ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ, καὶ ὁ βασιλεὺς ἆπο- 
τῆς αὐτῆς ἁγίας τραπέζης. Καὶ εἶθ οὕτως θυμιῶν- 


τος τοῦ δεσπότου γατὰ τὸν προειρημένον τόπον τοῦ εὐαγγελεισμοῦ, διέρχονται διὰ τοῦ ἀριστεροῦ µέρους 
τοῦ αὐτοῦ βήματος, καὶ εἴσέρχονται div τῷ σκευοφυλανίῳ (37), κἀκεῖσε θυμιῶντος τοῦ δεσπότου τὰ ἱερὰ 
σκεύη, καθέζονται ἐν τοῖς χρυσοῖς τούτων σελλίοις (38), ὁ δὲ πατριάρχης ἐπὶ τοῦ ἐκεῖσε ἱσταμένου 


θρόνο». 

XXVIII. Tunc nardum et cinnamomum dominis 
patriarcha offeri, postea chartularius sacrorum 
vasorum eos adorat, et benedictione a patriarcha 
accepta, egrediens nardum senatoribus distribuit. 
Quo facto, domini cum patriarcha egrediuntur, et 
per sinistram bernatis partem Sanclique Nicolai 
edem transeuntes, ad magnam portam in sacrum 
Ρυίθυιη ducentem exeunt. Intra haac enim pa- 
triarcha stat, et hostias seu oblatas dominis tradit, 
qui, osculo dato, ipsi valedicunt, perque sanctum 
puteum transeunt. Exteriori vero sacri putei porta 
pedem elferentibus tribunus Venetorum cum fa- 
ctione alba cruce dominos signante presio est, 


dum factiones interea et cantores qus festo illi 


conveniunt, acelamant. Non enim intra factionum 
acclamationes domini, ut mos est, subsistunt, sed 


ΚΗ’. Kai δὴ τοῦ πατρ'ἄρχου ἔπιδιδοντος τοῖς Os- 
σπόταις τό τε νάρδον καὶ τὰ τριψίδια (39), καὶ μετὰ 
ταῦτα προσκωνεῖ ὁ τοῦ σχευοφυλαχίου χαρτουλάριος, 
καὶ λαμθάνει εὐχὴν παρὰ τοῦ πατριάρχο», καὶ ἔξερ- 
χόμενος ποιεῖ τὴν διανομὴν τοῦ νάοδου εἰς τοὺς τῆς 
συγκλήτου, καὶ μετὰ τὸ τελειωβῆναι τὴν τοιαύτην 
διανομὴν, ἐξέρχονται οἱ δεσπόται μετὰ τοῦ πατριᾶρ- 
χου, καὶ διὰ τοῦ ἀριστεροῦ µέρους τοῦ βήματος xal 
τοῦ ἁγίου Νικολάου διερχόµενοι, ἐξέρχονται πρὸς 
τὴν μεγάλην πύλην τὴν ἐξάγουσαν εἷς τὸ ἅγιων 
φρέαρ. "Ενδοθεν γὰρ ταύτης τῆς πύλης Ἱσταμένου 
τοῦ πατριάρχου καὶ τῶν δεσποτῶν, ἐπιδίδωσιν ὁ πᾳ- 
τριάρχης τὰς εὐλογίας, ῆτοι τὰς προσφορὰς, τοῖς 
δεσπόταις, κάχεῖσε δὲ τοῦτον ἀσπαζάμενοι οἱ δεσπό- 
ται ἀποχαιρετίζουσι, καὶ διὰ τοῦ ἁγίου φρέατος διέρ- 
Χονται. Ἐξιόντων δὲ τῶν δεσποτῶν τὴν Eo πύλην 


VARI/E LECTIONES. 


V τῶν δὲ δεσπ. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(35) Solebant imperatores quovis magno Sabbato (; meminere. Sacra hec vasa, quo pertinent, quoque 


endytam in ede Sancte Sophie mutare, et die pro- 
xime anteriore, seu Veneris, caro per eminentiam 
dicto, id faciebant in sede Blachernensi. Vid. ad p. 107 
et 442. Insignis est locus Theophanis pag. 379 : Τᾷ 
ἁγίᾳ Ἱϊαρασκευῇ ἐκέλευσεν αὐτοὺς ὀμόσαι... xal t 
ἑπαύριον, τις ἦν τὸ ἅγιον Σάοδατον... προῆλθεν 
ὁ βασιλεὺς (Leo Chazarus).. el; τὴν ἠλεγάλην 
Ἐχχλησίαν καὶ ὑπαλλάξας τὴν ἐνδυτὴν, ὡς ἔθος 
ἐστὶ τοῖς βασιλεῦσι, ἐπανῆλθεν ἐν τῷ ἄμθωνι σὺν 
τῷ υἱῷ, el adacto populo in fidem sacramentumque 
sibi et filio dicendum... «X ἐπαύριον, Ἶτις Tv d 
µεγάλτ Κυριαχὴ τοῦ Πάσχα, summo mane in Circo, 
ministrante patriarcha, ἔστεψε τὸν υἱὸν αὐτοῦ, 
καὶ οὕτω προῆλθον tv τῇ Μεγάλγ Ἐκκλησίᾳ οἱ δύο 
ασιλεῖς... 

(36) Πεζούλιον puto esse scabellum, quod coram 
mari are positum erat, ut in eo vasa are repone- 
rentur, ei que evaouanda aut eluenda erant. 8aÀas- 
σίδιον aut θάλασσα, Seu mare, erat lapis cavus, in 
quem reliquie vini aut eque benedicle, quibus 
amplius opus non erat, effundebantur. Vid. Du 
Cange Gloss. Gr. h. v. 

(37) Custodiario, vel thesauro ecclesie, mde, in 
qua ecclesie vasa et cimelia asservabantur. Τὰ ἱερὰ 
σχεύη in misse celebratione usitata recenset Goar. 
ad Codin, p. 134, n. 45. Τὰ ἱερὰ σκεύη, que in pro- 
cessionibus circumferri solebant, erant iuter alia τὸ 
ἅγιον µανδίλιον, sudarium Christi E lessenum, ejus 
ad Abgarum epistola, et τὰ ἅγια σπάργανα, (Ce- 
dren.in Michaele Paphlagone,)omophorium Mari; 
et zona ejus. Multo plures reliquias sacras CPli, ut 
ferebatur, asservatas recenset epistola Alexii imp. 
ad Robertum Frisonem, Hollandie et Flandrie co- 
mitem, apud Du Cange ad Alexiad. p. 334 et 3306, 
quarum neque Constantinus noster, neque alii 


D 


candelabra, cruces, calices, alius ornatus aureus et 
argenteus, vestes sorice, etc., sepe ostentationi im- 
peratorum inserviebant, qui ea aut monstrabant 
peregrinis legatis (v. Leon. Grammat. p. 485), aut 
e templis petebant, οἱ palatia sua iis instruebant, 
ut passim in hoc codice factum legitur, aut et 
Circum iis ornabant, quod de Alexandro, Leonis 
fratre, scriptores post "Theophanem referunt 
p. 234. Ilabemus Ἱ. 2. c. 49, indicem sacrario- 
rum, qus in variis ecclesiis palatinis asservaban- 
tur. 

(38) Non tota aurea subsellia erant, sed lignea 
foliis aureis obducta. Et id in universum de aureis 
per hunc codicem dictis vasis intelligendum est, 
auro tantum incrustata fuisse. 

(39) Mos erat, ut sabbato magno scenophylax in 
scenophylacio Magne ecclesie coram imperatore 
et patriarcha nardos, id est pyxides nardo plenas, 
distribueret, illo puta unguento odorato, non- 
dum consecrato, quod post consecrationem a sacer- 
dote factam τὸ μῦρον appellatur et ungendis crucibus, 
aris aliisque sacris vasis servit. Vid. pag. 107 et 
442. Solebant enim eo tempore homines elegantiores 
pyxides nardi secum gerere, ut nos hodie pyxides 
pulvere sternutatorio gerimus onustas. Aldhelmus 
de laudibus virginitatis : Omne patrimonium et 
ornamentorum gloriam (am discriminalia capitum 
et periscelides crurum, quam olfactoriola nardi et 
crepundia collo e gemmiferis lunulis pendentia ad 
stipem mancis εἰ matriculariis prodiga liberalitate 
contulerunt. Alias leguntur imperatores ante festos 
dies et processiones solemniores τριφίδια, frusta, 
echidia cinnamomi, item ὀσφράδια seu fasci- 
pulos florum distribuisse, de quibus dixi suo 
000. 


209 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 





210 


τοῦ ἁγίου φρέατος, ἵστανται κἀκεῖσε ὁ OYuapyoc τῶν À dum procedunt, ipse aeclamant. Prasinorum vero 


Βενέτων μετὰ καὶ τοῦ δήμου τοῦ λευκοῦ κατασφρα- 
γίζοντες' διερχοµένων τῶν δεσποτῶν [καθὼς προείρη- 
ται, ἀχτολογοῦσι 68 τὰ µέρη (40)] καὶ ἀκτολογοῦντες 
τὰ τῇ ἑρτῇ προσήκοντα. Οὐ γὰρ ἵστανται ol δεσπό- 
ται, χατὰ τὸ εἷωθὸς, iv. τῷ ἀχτολογεῖν τὰ µέρη, ἀλλὰ 


tribunus cum factione russa in ferrea porta stat, 
el, dominis transeuntibus, que festo congrua sunt 
acclamat. Inde domini per chalcen et scholas et 
ezcubitus transeuntes, sacrum palatium cum Deo 
intrant. 


διερχοµένων τῶν δεσποτῶν, καθὼς προείρηται, ἀκτολογοῦσι τὰ µέρη. 'O δὲ τῶν Ilpácivov δήμαρχος ἵστα- 
ται μετὰ τοῦ δήμου τοῦ ῥουσίου εἲς τὴν σιδηρᾶν πύλην, καὶ τῶν δεσποτῶν διερχοµένων, xal αὐτοὶ ἆχτο- 
λογοῦσι τὰ τῇ ἑορτῇ προσήχοντα. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε διέρχοντα: ol δεσπόται διὰ τε τῆς χαλκῆς καὶ τῶν 


σχολῶν xal τῶν ἐκσκουθίτων, καὶ εἰσέρχονται διὰ τοῦ Κυρίου (44) ἐν τῷ ἱερῷ παλατίῳ.: 


KESAA. B. 
"Axa τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων. 
Α΄. Ἐξιόντων τῶν ὀεσποτῶν ἀπὸ τοῦ παλατίου εἲς 
τὶν προέλευσιν xal τῆς εἰωθυίας πάσης τάξεως ἐπ- 
ακολουθοῦύσης, γῶεται πρώτη δοχἡ εἰς τὸ τριθουνά- 


CAPUT II. 
Acclamationes in festo Nativitatis Domini. 
I. Dominis e palatio ad processionem egressis 
omnique consueto ministerio sequente, fit prima in 
tribunali seu in lychnis receptio, statqueibi Venete 


λιον, ἤγουν εἰς τοὺς λύχνους, καὶ δέχεται κἀκεῖσε ὁ Β tribunus seu domesticus scholarum cum transito. 


ὁημοκράτης τῶν Βενέτων, ἔγουν ὁ δοµέστικος τῶν 
σχολῶν, μετὰ xai τοῦ περατικοῦ δήµου τῶν Βενέτων, 
xai µήπω τῶν δεσποτῶν φθασάντων ἐχεῖσε, λέγουσιν 
οἱ xpixtat τὴν φωνὴν Ty Y (49): « ᾿Αστὴρ τὸν ἥλιον 
προµηνύει ἐν Βηθλεὶμ Χριστὸν ἀνατείλαντα ἐκ παρ- 
θένου. » Δοχὴ α΄ 9?. Καὶ δὲ τῶν δεσποτῶν ἑρχομένων 
xai ἱσταμέγων εἰς τὸν εἰωθότα τόπον τῆς αὐτῶν στά- 
σεως 70, ἦγουν εἰς τὴν καµάραν, λέγουσιν ol χκρά- 
χται" « Ηολλὰ, πολλὰ, πολλά" » ὁ λαός Ηολλὰ ἔτη 
εἲς πολλά. » Καὶ πάλιν οἱ κράχται. « Πολλοὶ ὑμῖν 
χρόνοι ἡ ἔνθεος βασιλεία (A3). « Φθογγεῖ ?* (44) xai 
ὁ λαὸς ἐκ τρίτου" « Πολλοί ὑμῖν χρόνοι. « Οἱ κρά- 
χται' « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ol θεράποντες τοῦ Ku- 
píoo. » Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκ τρίτου’ « Ηολλοὶ ὑμῖν 
χρόνοι, » Οἱ κράκται’ « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι ὁ δεῖνα 
xai ὁ δεῖνα αὐτοκράτορες Ῥωμαίων' » φθογγεῖ καὶ ὁ 
λαὸς ἐκ τρίτου * Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. « Οἱ κράκται ᾿ 
« Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι ὁ δεῖνα xal. ὁ δεῖνα Αὐ (οὔσται 
τῶν ᾿Ῥωμαίων' » Φθογγεῖ xal ὁ λαὸς ἐκ τρίτου * 
e ΗΠολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, » Οἱ κράκται * «Πολλοὶ ὑμῖν 


ria factione "Veneta, et nondum dominis ibi 
comparentibus, cantores voce toni III dicunt: 
« Stella annuntiat solem Christum, Bethlehemi e 
virgine ortum. » At venientibus dominis et in soli- 
t& stationis loco seu in camera constitutis, canto- 
res dicunt : « Multos, multos, multos ! » Populus: 
« Multos annos in multos! » Iterum cantores: 
« Longa vobis tempora divina majestas ! » Clamat 
el populus ter: « Longa vobis tempora! » Canto- 
res: « Longa vobis tempora, servi Domini! s 
Clamat populus ter: « Longa vobis tempora! » 
Cantores: « Longa vobis tempora, N. N. impera- 
torss Romanorum ! » Clamat populus ter: « Longa 
vobis tempora ! » Cantores: « Longa vobis tem- 


C pora, N. N. Auguste Romanorum ! » Clamat popu- 


lus ter: « Longa vobia tempora! » Cantores : 
« Longa vobis tempora cum conjugibus et porphy- 
rogennetis.» Clamat et populus semel: « Diuturnam 
Deus sanctam majestatem tuam in multos annos 
faciut ! » 


χρόνοι σὺν ταῖς αὐγούστχις καὶ τοῖς πορφυρογεννήτοις * » φθογγεῖ xal ὁ λαὸς ἅπαξ « Πολυχρόνιον 
ποιήσει ὁ θεὸς τὴν ἁγίαν βασιλείαν σας (45) εἰς πολλὰ ἔτη. » 


VARIA LECTIONES 


68 Verba καθὼς — µέρη R. ejicienda putat. *? àoyz, x om. ed. 7? Χαταστάσεως ed. 


9Uor( cod., o0oy17 ed. et sic ubique. 


7! φθογγεῖ R., 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(40) Inclusa delenda sunt. In ipsis quidem 
conspiciuntur membranis, fateor, sed librarius 
primie gyllabe χα duo puncta, οἱ ultime syllaeb 
ρτ, item duo puncta superscripserat, indicaturus, 
ea omnia, qua istis quatuor punctis intercepta 
essent, perperam scripta et delenda esse. Nolebat 
nempe litura codicis elegantiam corrumpere. He- 
currunt eu statim post suo loco. 

(41) Potest reddi aut per, aul potius prater 
Ecclesiam Domini, de qua paulo ante diximus. 

(42) De tonis musicis Grecorum conf. Du Cange 
Gloss. Gr. v. 7; os. [Theophilus musica quedam fecit 
quarti toni et ex ode octava. Contin. p. 66. De τόνῳ 
πλαγίῳ, qui idem est πο βαρύς, v. Leo Allatius de 
libris Ecclesiasticis Grecorum pag. 66. ed. Paris. 
Respue de octavo, impleat de quarto, vid. tono. Mo- 
leon. pag, 359.] 

(55) Quia Greci imperatores pro talibus haberi 
volebant, qui Dei et Christi suffragio et judicio 
adepti essent regnum, et ἐν θεῷ in! nomine, vclun- 
ate, uuctoritate et loco Dei regnarept, inde se θεο- 
προθλήτους, θεοστέπτους et alia talia nominabant, 


et regnum suum τὴν ἔνθεον βασιλείαν, divino mu- 
nere tributum. 

(44) Ubi locorum in membranis integre expree- 
guin erat hoc vocabulum, habebat ultima littera η 
Super se semicircellum, id est circumflexum. Nam 
circumflexus in illis membranis ubique semicircel- 
lum prenum referebat, id est talem, cujus ac:bo 
cornua deorsum prospicereut. Venit igitur in hoc 
quoque verbo usu, quod singulis pene paginis 
observatur contigisse, v pro ει fuisse exaratum, 
et φθογγεῖ legi debere, id est sonat. Φθογγεῖν ra- 
rius veteres pro «φθέγγεσθαι usurpant, probum 
tamen est, Habemus hoc eapite, habebimusque in 
sequentibus formulas responsionuimn in laudibus, 
8ου phonas et antiphonas, a cantoribus et populo 
vicissim cantando recitatas, quarum exemplum in 
E«clesia Latina qui videre cupiat, inveniet lepidum 
apud Du Cange Gloss. Latiu. v. Festum asinorum, 
ubi vocalores appellantur, qui hic κράχται sunt. 

(45) Σὰς aut σᾶς, est nove Grecis, pro vester, 
aut, vestrum, ὑμῶν. Vid. Codin. Offic. p. 195, 
n. 40. 


211 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


212 


II. Seounda receptio ante portae Sanctorum Apo- À — B'. Aoy?) β΄ πρὸ τῶν πυλῶν τῶν ᾽Αγίων ᾽Αποστόλων. 


stolorum seu in scholis: etat ibi Lribunus Prasino- 
rum seu excubitor cum factione Prasina, et nondum 
eo progressis dominis, cantores voce toni III dicunt: 
« Qui sine malre in ccelo est, sine paire in terra 
nascitur. » Aliud: « Sator et amicus hominum 
homo nasoi amat. » Dominis autem venientibus et 
in solita statione eua seu camera subsistenlibus, 
cantores dicunt : « Multos, multos, multos? » Po- 
pulus: « Multos annos in multos! » Cantores; 
« Longa vobis tempora, 8 Trinitate electi! » Cla- 
mat et populus ter: « Sancte. » Cantores: « Longa 
vobis tempora N. N. imperator Romanorum ! » 
Clamat et populus ter ; « Sancte. » Cantores : 98 
« Longa vobis tempora, famuli Domini ! » Clamat et 


ἤγουν εἰς τὰς σχολάς. Αέχεται ἐχεῖσε ὁ δηµοκράτης 
τῶν Πρασίνων, ἔγουν ὁ ἐκσκούθιτος, μετὰ τοῦ 
περατικοῦ δήµου τῶν Πρασίνων, καὶ µήπω τῶν 
δεσποτῶν Φφθασάντων ῥἐχεῖσε, λέγουσιν οἱ κρά- 
κται τὴν φωνὴν 7! (46) ἠχ. Y ^ « 'O ἁμήτωρ 
ἐν οὐρανοῖς, ἁπάτωρ ᾖτίκτεται ἐπὶ τῆς γῆς. » 
Ἄλλοι * « 'O φυτουργὸς τῶν ἀνθρώπων φιλᾶνθρωπος 
καταδέχεται ἄνθρωπος Ὑεννηθῆναι. » Καὶ δὴ τῶν 
δεσποτῶν ἑρχομένων vai ἱσταμένων εἰς τὸν εἰωθότα 
τόπον τῆς ἀὐτῶν στάσεως 7), ἤγουν el; τὴν καμάραν, 
λέγουσιν οἱ χράκται ' « Πολλὰ, πολλὰ, πολλά *: » ὁ 
λαός' «Πολλὰ ἔτη εἷς πολλά. » Οἱ κράκται’ « Πολλοὶ 
ὑμῖν χρόνοι, ἡ ἐκλογὴ τῆς Τριάδος. Φθογγεῖ xal ὁ 
λαὸς ἐκ y', € Αγιε.» Οἱ xp&xtat* « Πολλοὶ ὑμῖν χρό- 


populus ter: « Sancte. » Cantores: Longa vobis B voi ὁ δεῖνα καὶ à δεῖνα αὐτοκράτωρ "* Ῥωμαίων' » 


tempora, N. N. Auguste Romanorum] » Clamat et 
populus ter: « Sancte. » Cantores : « Longa vobie 
tempora, Domini, cum augustabus et porphyrogen- 
nelis !» Clamat et populus :« Diuturnam Deus san- 
ciam, etc. » 


Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς Ex τρίτου’ «Άγιε. » Οἱ κράκται’ 
« Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ol θεράποντες τοῦ Κυρίου. » 
Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκ Υ΄ «Άγιε. « Οἱ κράκται * 
« Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα Λὐγοῦσται 
τῶν Ῥωμαίων, Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς x Y'* « "Aqu. » 


Οἱ xpáxtat * « Ιολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, δεσπόται, σὺν cdi, αὐγούσταις καὶ τοῖς προφυρογεννήτοις, » Φθογγεῖ 
vai ὁ λαός * « Πολυχρόνιον ποιήσει ὁ θεὸς τὴν ἁγίαν βασιλείαν σας εἰς πολλὰ ἔτη. » 


III. Receptio tertia intra οΏθί]οθη : stat ibi tri- 
bunus Venetorum seu domesticus scholarum cum 
faclione Veneta, et nondum eo progressis dominis, 
cantores voce toni III dicunt: « Peocati catenas 
qui fregit Deus, fusciis in presepi involvitur : » 
lete autem aeclamationes 8 cantoribus et populo 


I'. Δοχὴ Υ΄ ἔνδοθεν τῆς χαλκῆς * δέχεται ἐχεῖσε 
ὁ δηµοκράτης τῶν Βενέτων, Ίγουν ὁ δοµίστικος τῶν 
σχολῶν, μετὰ τοῦ περατικοῦ δήµου τῶν Βενέτων, 
καὶ µήπω τῶν δεσποτῶν, φθασάντων ἐκεῖσε, λέγου- 
σιν οἱ κράκται τὴν φωνὴν Ty. ('' € Σειρὰς ῥηγνύων 
τῆς ἁμαρτίας σπαργανοῦται θεὸς ἐν φάτνῃ” » τὰ δὲ 


ut in οπἰοτἰ reoeptionibus recitantur. Receptio Qj τῆς εὐφημίας ἄκτα ἄδονται παρά τε τῶν κρακτῶν 


quarta extra chalcen: stat tribunus Venetorum 
cum factione alba, dicuntque cantores voce toni 
tertii: « Stella precurrit et lucet in spelunca, ut 
Magis Dominum solis oatendat. Puer enim appa- 
ruil, et caro e Virgine pristinam Adami inobedien- 
tiam exatinxit. Ipse majestatem vestram, Domini, 
per longam temporum gerlem ad salutem Homano- 
rum servabil. » Fauste autem acclamationeg ἃ 


cantoribus et populo, ut in prima receptione di- ΄ 


tum fuit, recitantur. 


IV. Receptio quinta ad Achillem quem vocant 
prope magnam portam Meletii. Ibi tribunus Praei- 


καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς xai ἐν ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς. Δοχἡ 
δ᾽ ἔξωθεν τῆς χαλκῆς ΄ δέχεται ἐκεῖσε ὁ δήμαρχος 
τῶν Βενέτων μετὰ τοῦ OY uou τοῦ λευκοῦ, καὶ λέγου- 
σιν ol κράκται τὴν φωνὴν Ty. Υ ' « ᾿Αστὴρ προτρέ- 
χει xai λάμπει ἐν σπγλαἰῳ, τὸν Δεσπότην τοῦ ἡλίου 
τοῖς Μάγοις καταμηνῦσαι' βρέφος γὰρ ὤφθη, xai 
σὰρξ ix τῆς Παρθένου τὴν παλαιὰν παρακοὴν τοῦ 
Αδὰμ ἐξηφάνιζεν 79, ᾽Αὐτὸς τὸ 79 κράτος ὑμῶν, Os- 
σπόται, Si; μῆκος χρόνων φυλάξει εἰς ἀνέγερσιν 
Ῥωμαίων. » Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας ἄκτα ἄδονται παρά 
τε τῶν κρακτῶν κχὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ ἐν τῇ α᾿ 
δοχᾷ εἴρηται. 

A'. Δοχὴ ε’ εἰς τὸν λεγόμενον ᾽Αχιλλέα πλησίον 
τῆς μεγάλης πύλης τῆς Μελετίου Τ (47) ' δέχεται 


VARLE LECTIONES. 


7! τῇ φωνῇ ed. — ' xaxaoctác, ed. 


"^ aücoxpácop. cod. 
τὸ ed. ὁ. " Μελε superscripto τ cod., Μελέτης conj. R. 


7*6 Etaocavitov cod., ἐξαφανίσων conj. R. "79 Pro 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(40) Phona est ille hymnus, qui citatur, ὁ ἁμής D Studii idein sint, !'iquet illam tabulam etate Theo- 


τωρ. etc., et echus seu tonus ejus est modulatio. 
Phone succedebat antiphona populi. 

(47) Subintellige µονῆς. De hoc monasterio nihil 
invenio apud Du Cange in Const. Christ, In codice 
est Μελε cum littera « superimposita, unde fieri 
quogue poterat Μελέτης, Studii. Et sane sic exstat 
p. 34, tam in editione, quam in membranis, litteris 
emnibus integre exaratis, Eratne ergo hoc mona- 
Bterium celebre illud studii, unde Theodorus Stu- 
dita οἱ alii prodierunt ? Sunine idem Meletiana, 

ue in tabula Peutingenaria prope CPlin conspi- 
ciuntur? Si Meletíana et τὰ Μελέτης οἱ Canobium 


dosii multo recentiorem esse. Allegavi inter alia 
hoc quoque argumentum evincende recentissime 
etati iliius tabule in recensione nove editionis 
Viennensisin libellomenstruo vernaculeedito.' Ay (À- 
λεὺς erat nomen thermarum, haud procul Chalcen 
el Sanctam Sophiam.V. Du Cange CPI.Christ.p.88. 
Sic dicte ille therma a celebri statua Achillis ibi 
conspicua. Mos nempe erat illis temporibus ther- 
mas publicas a statuis ibi erectis nominandi. Ita 
apud 'lripolin erat balneum ὁ Ἴκαρος diotum α 
statua Icari ibi posita, teste Malala t. 1I, p. 73. 





213 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


214 


ἐχεῖσε ὁ δήμαρχος τῶν Ifpas(vv µετά τοῦ δήµου À norum cum factione russa stat, dicuntque cantores 


τοῦ ῥουσίου 18, καὶ λέγουσιν οἱ κράκται τὴν φωνήν 
Xy a^ « Ὁ ἀμήτωρ ἐν οὐράνοῖς, ἁκάτωρ τίκτεται 
ἐπὶ τῆς γῆς. » Τὰ δὶ τῆς εὀφημίας ἄκτα ἄδονται 
παρὰ τε τῶν χκρακτῶν καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ iy 
ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς, Δοχὴ ς εἷς τὸ ὡρολόγιον τῆς 
Αγίας Σοφίας’ δέχονται ἐχεῖσε ὁ δήµαρχος τῶν Βε- 
νέσων μετὰ τοῦ δήµου τοῦ λευκοῦ, καὶ λέγουσιν ot 
κράκται τὴν φωνὴν Tx." « Τὸν tv Ἐδὸμ παράδει- 
σον ἠνέῳξεν ἐν Βηθλεὶμ ἡ παρθένος, ἐξ ἧς ὁ Χρι- 
στὸς καὶ θεὸς ἡμῶν εὔδόχησε τεχθήναι’ σαρχωθεὶς 
Υ3ρ ἐξ αὐτῆς ϱ:λανθρώπως τῆς πικρᾶς ἠλευθέρωσεν 
ἡμᾶς γεύσεως τῆς ἁμαρτίας τὸν Ὑγλυκασμὸν τῆς 
ἀφάτου αὐτοῦ μεγάλης ἐξουσίας xal τὴν ἐν κρυφίῳ 
τρυφὶν ἐξ αὐτῆς σωτῆρα 7" ἡμῶν εὑρηχότες, 
σ2μφοιτοι γεγόναµεν τῆς Gela αὐτοῦ κληρονοµίας. » 
Καὶ δὴ τῶν δεσποτῶν ἑρχομένων καὶ Ἱσταμένων tiq 
τὸν εἰωθότα τόπον τῆς αὐτῶν στάσεως, Ίγουν εἷς τὸ 
ὡρολόγιον, λέγουσιν ol xpáxzac «Πολλὰ, πολλὰ, πολ- 
A4» ὁ λαύς' « Πολλὰ ἔτη ei; πολλά. » Οἱ κράκται, 
« Ὅ τῶν πάντων Ἡοιητὴς xal Δεσπότης, » Φθογγεῖ 
xai ὁ λαὸς ἐν τρίτου" « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ὁ τεχθεὶς 
lx Παρθέοου ἁγίας. » Φθογγεῖ καὶ 6 λαὸς ix Y^ «Πολ- 
λοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ κράκται’ «Τοὺς χρόνους ὑμῶν 


voce toni ΠΠ] ς «ἶ8, qui sine matre in colo est, eine 
patre in terra nascitur. » Leste vero acclamationes 
a cantoribus et populo ut in reliquis receptionibus 
cantantur. Receptio sexta ad horologium Sanote 
Sophie : stat ibi tribunus Venetorum cum populo 
&lbo, diountque cantores voce toni tertii : « Para- 
disum in Eden virgo,e qua Christus et Deus noster 
nasci voluit, Bethlehemi aperuit. Amator enim ho- 
minum ex ea incarnatus, ab amaro peccati gustu 
nos liberavit ; infande magnaque potentia .ejus 
dulcedinem et in occulto voluptatem ex nostra salute 
capientes, divin: ejus hereditatis compotes evasi- 
mus. » Venientibus vero dominis inque solita su& 
statione seu in horologio subsistentibus, cantores 


B dicunt: « Multos, multos, multos! » Populus: 


« Multos annos in multos. » $4 Cantores: « Creator 
omnium et Dominus. » Populus et cantores ter: 
« Longa vobis tempora natus ex sancta Virgine! » 
Clamat et populus ter: « Longa vobis tempora » 
Cantores : « Tempora vestra cum conjugibus et 
porphyrogennetis multiplicet | » Populus : » Longee- 
vam in annos multos sacram majestatem vestram 
Deus faciat ! » 


πληθυνεῖ σὺν ταῖς αὐγούσταις xal τοὶς πορφυρογεννήτοις» 5. λαύς « EHoAÀoypóvtov ποιήσει ὁ θεὸς τὴν 


ἁγίαν βασιλείαν σας elc πολλὰ ἔτη. » 
Ὑποστροφὴ τῶν Ιδεσποτῶν ἀπὸ τῆς )Αγίας Σο- 
plac πρὸς τὸ πἀλάτιον, 

E'. Τῶν δεσποτῶν στεφοµένων ὑπὸ τοῦ πατριάρ- 
χο» bv τῷ εἰωθότι τὸπῳ (τοῦ ἁγίου φρέατος Évbov τοῦ 
βήλου, λέγουσιν ol κράκται την φωνὴν ἠχ. Υ’ «᾿Αστὴρ 
τὸν T)tov πριµτνύει, » καὶ τὰ ἑξῆς. Καὶ δὴ τῶν δε- 
σποτῶν ἐξιόντων καὶ ἱσταμένων' λέγουσιν οἱ xpá- 
κται’ « Καλῶς ἦλθετε 39 τὸ πρόθληµα «fc ἾΊριά- 
δος » (48-49) Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκγ” «Καλῶς ἆλθε.» 
Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας ἄκτα ἔδονται παρά τε τῶν χρα- 
κτῶν καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ iv ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς 
προείρηται’ τὸ 0b τελευταὶον ἄκτον λέγουσιν ol 
αβάκται' « Προσκωνήσαντες τοῦ τεχθέντος Χριστοῦ 
τὴν ὀόξαν» καὶ 5 λαός. « Πολυχρόνιον ποιήσει ὁ 
θεὸς τὴν ἁγίαν, » Δοχὴλ δευτέρα ἔξω τοῦ θόλου τῆς 
σιδηρᾶς πύλης δέχεται ὁ τοῦ μέρους τῶν Πρασίνων 
δήμαβχος μετὰ τοῦ δήµου τοῦ λευκοῦ, xal λέγουσιν 
oi κράχται τὴν φωγὴν Ίχ. Υ «'O οὐρανὸς τὸν 


Reditus dominorum a templo Sancte Sophizg ad pa- 
| latium. 
V. Dominis a patriarcha in loco consueto sancti 


C putei intra velum coronatis, voce toni III canto- 


res dicunt : « Stella solem annuntiat, » etc. Exeun- 
tibus vero et eubsistentibus ipsis,cantores dicunt: 


' « Feliciter venistis,promoti a Trinitate. » Clamat po- 


pulus ter : « Feliciter veniunt. » Acclamationesautem 
acantoribus et populo,ut supra de reliquis receptio- 
nibus dictum,cantantur : ultimaacantoribus recita- 
tur: « Adorantes Christi nati gloriam : » populus 
respondet : « Longevam Deus esse jubeat sanctum, 
etc. » Receptio secunda extra tholum ferrez porte : 
factionis Prasins tribunus cum albo populo presto 
est, et dicunt cantores voce toni tertii : « Coelum 
sidus premittit,iter Magis in nativitate monstrans; 
terra speluncam ad suscipiendum rerum Creatorem 
parat: ipse,qui nostram ex Virgine carnem susce- 


ἀστέρα πέμπει καθοδηγῶν τοὺς Μάγους ἐν τῇ γεν- D pit, vestram a Deo coronatam majestatem in pur- 
VARI LECTIONES. 
7! αὐτοῦ 5oos, ed. ?? Σωτῆρα. R. ex oompendio cod,, σηρ., σωτηρίας ed. *9 730: ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 


(48-49) Volebant nempe a Deo electi, constituti, 
rebus praefecti videri. Sic passim occurrit à ἐκ 
θεοῦ προθληθεὶς, d, ix θεοῦ βασιλεία ὑμῶν, ὁ 
θεόστεπτος, οἱο., tritum illud in acclamationibus : 
Dii vos servenl, dii vos fecerunt, dii vos servent. Est 
autem πρόθληµα ille, qui προθάλλεται τοὶς mpdy- 
per preeficitur, preponitur rebus administrandis. 

st enim προθάλλειν idem quod ἐφιστάναι. Ita apud 
Losimum p. 342 : Ὁ τῶν ἀνηκόντων ἰδίᾳ τῷ βασιλει 
ταμείων προθεθλημένος, prafecius (seu comes) 
Terum privatarum pro ἐπιτεταγμένος, Proprie est 
προθάλλειν in fron!e, in vertice rei, in acie collo- 
care, imperator προθεθλημένος, qui in cuspide 


populi constitutus et ei prefectus est, ἄρχων προ- 
θεθλημµένος, qui in collegii sui cuspide collocatur, 
qui honos recens electis habebatur. 'O ταῦρος 
προθάλλει ἑαυτὸν τῆς ἀγέλης, ait Epictetus apud 
Arrian. p. 89 ult., cui consentit dictio Malal:e t. IT, 
p. 67 : Ei ἔχει τὸ ἐξπεδίτον aoo ὅλον ἄνδρα δυνάµενον 
μονο ιαχῆσαι xxi. νικῆσαι ἕνα Ιέρσην προθαλλόμενον 
παρ ἐμοῦ, prodire ante aciem el velut munimentum 
exercitui sese objicere a me jussum. Hinc. παραθάλ- 
λειν ttvl, ad latus alícujus se collocare, alicui se 
adjungere, discipline ejus se tradere, frequenter 
occurrit apud Diogen. Laertium. 


215: 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


216 


puracustuodiat! » Acclamationes a cantoribus et À νήσει, ἡ yr, δὸ σπήλαιον εὐτρεπίζει ὑποδέξασθαι τὸν 


populo, ut supra de prima receptione reditus ob- 
servatuim,recitantur.Receptio tertia intra chalcen : 
excipit ibi imperatorem tribunus Venetorum seu 
domesticus scholarum cum factione Veneta,dicunt- 
que cantores apelaticum tomo III: « Paradisum 
in Eden virgo Bethlehemi aperuit, etc. » Acclama- 
tiones vero a cantoribus et populo, ut in prima re- 
.ceptione dictum, recitantur. 


δήµου τῷ Βενέτων, xal λέγουσιν ol κράχκται τὸν ἀπελατικὸν (50) dy. Y" « 


τῶν ὅλων ποιητήν: ἀλλ᾽ αὐτὸς ὁ τὴν ἡμετέραν προσ- 
λαθόμενος σάρχα Ex τῆς Ἡαρθένου, τὴν ὑμῶν Ἡ θεύ- 
στεπτον βασιλείαν φυλάξει ἐν τῇ πορφύρᾳ. » Τὰ δὲ 
τῆς ὃὶ εὐφημίας ἄκτα ἄδονται παρὰ τῶν xpaxtüv 
καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ ἐν τῇ πρώτῃ δοχῇ τῆςῇῃ ὑπο- 
στροφῆς εἴρηται. Δογὴ τρίτη ἔνδοθε τῆς χαλκῆς. 
δέχεται κἀκεῖσε ὁ δηµοκράτης τῶν Βενέτων, ἔγουν 
ὁ δοµέστιχος τῶν σχολῶν, μετὰ καὶ τοῦ περατικοῦ 
Tóv ᾿ἘΕδὲμ παράδεισον 


ἠνέφψξεν ἐν Βηθλεὶὲμ dj Παρθένος », xal τὰ ἑξῆς. Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας ἄκτα ἄδονται παρά τε νῶν κρακτῶν 
καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ ἐν τι πρώτῃ δοχᾗ τῆς ὑποστροφῆς εἴρηται. . 


VI. Receptio quarta ad Sanctos Apostolos seu ad 
scholas : stat ibi tribunus Prasinorum seu excubi- 
tor cum factione Prasina, el cantores ejus voce 
toni 1I] dicunt : « Qui creaturam omnem implet 
ejusque dominus est, non inani exinanitione pro- 
pter nos exinanitur, ut mundum superiorem ex 
genere nostro inferiori impleat. Ipse vite largitor 
cornu vestrum, Domini in orbe universoexaltabit 26 
gentesque omnes in servitulem rediget, et majestati 
vesire munera sicut magi offerant. » Acclamatio- 
nes a cantoribus et populo, ut in secunda receptione 
dietum instituuntur. Quinta in tribunali seu ad 
- lychnos : stat ibi tribunus Venetorum seu domesti- 
eus scholarum cum transitoria factione Veneta, 
dicuntque cantores apelaticum toni [II : « Stella 
precurrit lucetque in spelunca,etc.» Acclumationes 
& populoet cantoribus,utin prima receptionedictum 
recilantur. Sciendum est, ad normam ritumque 
festi hujus receptiones et acclamationes in festo 
Luminum, sancto Paschate, sancta Ροηίθοοβἰο et 
festo Transmutationis, tum doroinis ad Sancte So- 
phie abeuntibus, tum inde ad palatium revertenti- 
bus, institui. 


ς. Δοχὴ τετάρτη εἲς τοὺς ἁγίους ἀποστόλους, 
ἤγουν εἰς τὰς σχολάς' δέχεται κἀχεῖσε ὁ ὀημοχρά- 
της τῶν Πρασίνων, ἔγουν ὁ ἐχσχούθιτος μετὰ καὶ τοῦ 
περατικοῦ δήµου τῶν Πρασίνων. Καὶ Αἴγουσιν ol 


B χράχται τοῦ περατικυυ τὴν φωνὴν dy. Y" « 'O πά- 


σης κτίσεως πληρωτὴς xai δεσπότης ἀχενώτῳ χενώ- 
e&t τῆς πρὸς ἡμᾶς ἐχκενοῦται, ἵνα τὸν ἂνω πληρώσῃ 
κόσμον ἐκ τοῦ ἡμῶν κατωτάτου γένους ὁ ζωοδότης 
αὐτὸς τὸ κέρας ὑμῶν, δεσπόται, ἀνυψώσει ἐν πάσι 
τῇ οἰκουμένῃ, τὰ ἔθνη πάντα ὀουλώσει τοῦ προσφέ- 
ρειν, ὡς οἱ μάγοι, τὰ δῶρα τῇ ὑμῶν βασιλείᾳ’ » τὰ 
δὲ τῆς εὐφημίας ἄχτα ἄδονται παρά τὰ τῶν χρα- 
κτῶν xai τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ ἐν τῇ δευτέρᾳ δοχῇ ci- 
ρηται 33. Δοχὴ πέμπτη εἷς τὸ τριθουνάλιον, ἦγουν δὲ 
εἷς τοὺς λύχνους' δέχεται ἐχεῖσε ὁ δηµοκράτης τῶν 
Βενέτων, ἤγουν 6 δοµέστικος τῶν σχολῶν, μετὰ καὶ 
τοῦ περατικσῦ δήµου τῶν Εενέτων, xal λέγουσιν οἱ 
κράχται τὸ ἀπελατικὸν 9? £y. Y" « ᾽Αστὴρ προτρέ- 
χει καὶ λάμπει ἐν σπηλαίῳ, » καὶ τὰ ἑξῆς. Τὰ δὲ 


Q τῆς εὐφημίας ἄχτα ἄδονται παρά τε τῶν χρακτῶν 


καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ ἐν τῃ πρώτῃ Soy εἶρηται. 
Εἰδέναι δὲ χρἠὴ, ὃτι xata τὸν τύπον καὶ τὴν τάξιν 
ταύτης τῆς ἑορτῆς Ὑίνονται αἱ δοχκαὶ xat εὐφημίαι 


τῆς τε 95 ἑωρτῆς τῶν φώτων xal τῆς ἑορτῆς τοῦ ἁγίου Πάσχα xal τῆς ἑορτῆς τῆς ἁγίας ΠΠεντηχο- 


στῖς 95 καὶ τῆς ἑορτῖς τῆς 
ἀπ αὐτῆς ὑποστρεφόντων ἐν τῷ παλατἰῳ. 
CAPUT ΠΠ. 
Festum Epiphaniz. Duarum factionum acclamatio- 
nes. 
Receptio prima, Venetorum, vox toni obliqui 
IV :« Hodie is qui draconum capita in aquis 


ετχμορφώσεως, xat ἀπιόντων ἓν τῇ ἁγίᾳ Σοφίᾳ τῶν δεσποτῶν xxi πάλιν 


ΚΕΦΑΑ. Γ'. 
Ἑορτὴ τῶν Φώτων (51). "Axxa τῶν δύο- 
μερῶν. 
Δοχἡ πρώτη,τῶν Βενέτων φωνὴ jy Aa. ὃ.«Σήµε- 
pov ὁ συντρίψας ἐν ὕδασι τὰς κεφαλὰς τῶν δρακόντων 


VARI/E LECTIOMES. 


8 ἡμῶν ed, **cx τὶ xzced. 


56 xal εἴρ. ἐν τῇ δ. 0. θά. 34 Z/xouv cod. bh. |. et passim. 


88$ ἀπελχτιον 


ed. hic ut et alibi nonnunqnam 38 «zc δὲ ed. "? Πιντεχοστῆς ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS: 


(50) Carminis aut rhythmi genus hoc esse li- [) ritate cantus nomen habuit, voce velut per vim ad 


quel ; non item, unde dictum sit. Cogitari posset 
fuisse carminis genus, quod accineretur abeunti, 
quo &biens zp»bonéumsto, aut quot a prcmoventibus 
canerelur, ὑπὸ ἀπελαυνόντων πρὸς ἀπελαύνοντα, ul 
nostri sic dicli M«rsche sunt. moduli, qui a tubis 
el tympanis accinuntur militibus iu acie proceden- 
tibus : aut repetendain esse vocem ub illa in actie 
populurum frequenti formula ἄπελα, ἀπέλα, abige, 
abige, ut in acelamationibus concilii 5 CPtani sub 
Mena : ᾽Απέλα τὰ τοῦ ᾿Αχεφάλου ἀπέλα τὰ τῶν 
αἱρετικῶν. lu exemplis tamen apelaticorum, quie 
et hic et alibi nosiri codicis produntur, nihil est, 
quod aut huic aut illi opinioni faveat. Num a cele- 


cursum adacta? ut motetum (v. Du Cange h. v.j a 
smpius variatio vocis motu. Aut ἀπελατιχὸν idem 
est, quod pensum, quantum aliquis canere debet, 
ut missa. quoque pensum valet ; V. Du Cange v. 
missa, ubi hoc citat Aureliani episcopi : facite sex 
missas de Isaia propheta, h. e. sex ἀπολύσεις, ἁπ- 
ελάσεις, pensa. 

(91) Festum Luminum, vel Epiphaniu. Incidit in 
diem 6 Januarii. Vid. Du Cange Gloss. Gr. h. v. 
*(Symeon. Mag. p. 406. Oratio in festo Luminum 
incipit : πάλιν ὁ Ἰησοὺς ἐμός. Contin. Constantio. 
p 30. 3. Gregorii Nysseni oratio in S. Lumina seu 
estum baptismi Christi, accensis cereis celebrari 





211 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


218 


τὴν κεφαλὲν ὑποχλίνει τῷ προδρόµῳ φιλανθρώπως. » A contudit, precursori caput amice inclinat, » Re- 


Δοχὴ β᾽, τῶν Πρασίνων, φωνὴ πλαγ. 8 * « Χριστὸς 
ἁγνίζει λουτρῷ ἁγίῳ τὴν ἐξ ἐθνῶν αὐτοῦ Ἐκκλησίαν.ν 
Δοχὴ Y, τῶν Βενέτων, φωνὴ ἠχ. πλαγ. a * « Ηυρὶ 
θεότητος ἓν Ἰορθάνῃ 58 (52) φλόγα σθεννύει τῇς 
ἁμαρτίας » Δοχὴ 9', τῶν Βενέτων, φωνὴ πλαγ. δ-’ 
« 'O συνάναρχος τῷ Πατρὶ θεὸς Λόγος δ ἐν Ἰορ- 
$dvn σήμερον προϊλθε βαπτισθῆναι, καὶ τὴν κάραν 
ὑποχλίνει δουλικὼῶς τῷ προδρόµῳ, ὃν οὐρανῶν αἱ 
δυνάµεις τρέµουσι καθορῶσαι * ἀλλ᾽ ὁ τὸν κόσμον 
φωτίσας τῃ αὐτοῦ ἐπιφανείᾳ ὑψώσει καὶ μεγαλυνεῖ 
τὸ χράτος τῆς ὑμῶν βασιλείας εἷς εὐτυχίαν καὶ δό- 
ξαν Ῥωμαίων, » Δοχὴ ε’, τῶν Πρασίνων, ἦχ. πλαγ. 
δ΄’ «Χριστὸς ἐνδύεται ῥεῖθρα φιλανθρώπως τοῦ Ἰορ- 
δάνο». » Δοχὴ ς’, τῶν Βενέτων, φωνὴ ἠχ. πλαγ. a' * 


ceptio secunda, Prasinorum, vox toni obliqui ΙΥ: 
« Christus sancto lavacro collectam sibi e gentibus 
Ecclesiam expiat.» Heceptio terlia, Venetorum, 
vox toni obliqui I: « Igne divinitatie in Jorda- 
ne flammam pecoeati exstinguit. Receptio quarta, 
Venetorum, vox obliqui IV : « Cocternus Patri 
Deus, Verbum, hodie in Jordanem, ut baptizetur, 
descendit, et caput more servi precursori inclinat, 
quem coelestes Potestates intuentes contremiscunt- 
Sed qui apparitione sua mundum illuminavit robur 
majestatis vestre ad felicitatem et gloriam Roma- 
norum augeat et exultet! » Receptio quinta, Pra- 
sinorum, vox toni obliqui IV : « Christus amore 
hominum Jordanis fluenta subit. » Receptio sexta, 


« Πυρὶ τῆς Ocóvntos Ἰορδάνου » καὶ τὰ ἑξῆς. 'Ax- Ἡ Venetorum, vox toni obliqui IV : « Igne divinitatis in 


τολογία τῆς ς’ δοχῆς ^ λέγουσιν οἱ κράκται: « Ὁ 
βαπτισθεὶς ἐν ὕδασιν ορδάνου. » Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς 
ἐχ τρίτου * « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ κχράκται " 
« Kal τὴν χᾶραν ὑποχλίνας δουλικῶς τῷ προ- 
δρόμῳ. » Φθογγεῖ καὶ ὃ λαὸς ἐκ τρίτου" « Ηολλοὶ 
ὑμῖν χρόνοί. » Οἱ κράχται *. α Τοὺς χρόνους ὑμῶν 
πλτθυνεῖ σὺν ταῖς αὐγούσταις καὶ τοῖς πορφυρογεν- 
γήτοις * » ὁ λαός * «Πολυχρόνιον ποιήσει ὁ θεὸς τὴν 
ἁγίαν βασιλείχν σας clc πολλὰ ἔττ. » 
Ὑποστροφὴ τῶν δεσποτῶν τῇ αὐτῇ ἑορτῇ. 

Δοχή αἲ, τῶν Βενέτων, ἀπελατικὸν Ty. πλαγ, a^ * 
« 'O συνάναρχος zip µΠατρὶ θεὸς Λόγος » καὶ τὰ 
ἑξής. Aog? β’, τῶν Πρασίνων, ἀπελατιχὸν Ty. Y 
« 'O φωτίζων (53) ἐν ΠἩνεύματι τῷ ἁγίῳ ἐθαπτίσθη 
ὕδατι ἐπιγείῳ, καὶ τὸ φῶς τοῦ βαπτίσματος ἐδωρή- 
σατο ἀνθρώποις * ἀλλ᾽ ὁ ταῦτα -ελέσας Χριστὸς φιλ- 
ανθρωπίᾳ τὸ ὑμέτερον βασίλειον κράτος κατὰ σει- 
px» (54) ἀδιάδοχον χελεύει εὐτυχεῖν 'Ῥωμαίοις 9? xal 
βασιλεύειν. » Δοχὴ Υ’, τῶν Βενέτων, ἀπελατικὸν diy. 
πλαγ. a * « Ὁ κχεφαλὰς τῶν ὁρακόντων, εὐεργέται, 
ἐν Ἱορδάνου τοῖς ῥεύμασι συντρίψας, πρὺ ποδῶν 
ὑμῶν συντρίψει τὰς κεφαλὰς τῶν Βαρθάρων " θεό- 
στεπτοι εὐεργέται, ἡ Τριὰς d, τρισάγιος τὰς νίκας 
ὑμῶν πληθυνεῖ * ὁ βαπτισθεὶς ὑπὲρ ἡμῶν κατὰ σάρχσ 
καὶ ἁγιάσας τὴν φύσιν τῶν ὑδάτων. » Δοχὴ δ’, τῶν 
Πρασίνων, ἀπέλατικὸν $3. ὃ * «Ὁ τῇ παλάμῃ βα- 
πτισθεὶς σήµερον τοῦ Προδρόμου τῇ put αὐτοῦ 
παλάμη βασιλεῖς ὑμᾶς κηρύττει (55), βεόστεπτοι 


Jordane, ete. » Acclamatio in sexta receptione : 
dicunt cantores : « Baptizatus in aquis Jordanis. » 
Clamat et populus ter : « Longa vobis tempora ! » 
Cantor: « Et caput servi more precursori incli- 
nans, » Clamat el populus ter : « Longa vobis tem- 
pora ! » Cantores: « Tempora vestra cum augusta- 
bus et porphyrogennetis 36 augeat! » Populus: 
« Longavam Deus per multos etc. » 


Reditus dominorum eodem festo. 


Receptio prima, Venetorum, apelaticum toni obli- 
qui I « Coeeternus Patri Deus, Verbum, etc. » Secun- 
Ja, Prasicorum, apelaticum toni obliqui lI : « Illu- 
minans in Spiritu sancto baptizatusest aqua terrestri, 
lumenque baptismi hominibus donavit. Sed qui, 
hec, amore in bomines incitatus, fecit Christus, 
imperatoriam majestatem vestram per non inter- 
ruptam seriem annorum felices reddere Romanos 
et imperare jubeat ! » Receptio tertia, Venetorum, 
tono obliquo I : Qui capita draconum, o benigbi 
principes, in Jordanis fluentis contrivit, anle pedes 
vesiros Barbarorum capita conterat | A Deo coro- 
nati benefactores, ter ssncta Trinitas vestras vic- 
torias augeat: qui baptizatusest pronobissecundum 
carnem et aquarum naturam sanctificavit. » Quarta 
Prasinorum, apelaticum toni IV :« Baptizatus hodie 
Precursoris manu, sua tremenda manu vos, 
imperatores 8 Deo coronati benefactores, pre- 


VARLE LECTIONES. 


δὲ θεότητος Ἰορδανοῦ cod. — ** θεὸς, λόγος ed. 


9 Ῥωμαίους ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


solitum, memoratur Lambeccio Comm. Vindob. 


I. i11, 6, cod. 111.]* Vid. Godin. Offic. c. 8. Appel- D 


lationis ratio apparet e verbis paulo inlerioribus 
C. 10: ὁ τὸν χήσμον φωτίζειν τῇ αὐτοῦ ἐπιφανείᾳ. 
Est enim natalis apparitionis Christi in carne, 
quam propterea quod luininosa, illustris esset, et 
Lumina appellarunt, et accensis luminibus cele- 
brarunt, neo non baptismo, qui absque luminibus 
non erat, initiandis ardentes cereos tenentibus. 
Qua de re alias agimus. 

(52) Liquet aliquid deesse : quod dum suggerant 
meliores libri, acquiescamus conjecture  Lei- 
chiane. 

(53) Greci novi φωτίζειν et. pro illuminare et 


pro baptizare usurpant. Unde intelligitur lusus in 
ambiguo verbi. 

(54) Greci sobolem alicujus per sseula conti- 
nuatam, stemma genealogicum, σειρἆν, id est ca- 
tenam, dicunt, ut nos arborem. Σειρὰ ἀδιάδοχος egt 
gerieg generis desinens, quam alia series non ex- 
cipit. Conf. qua ad p. 157. De verbo 9$:a0:yss0a: 
cessare, desinere, dicam. 

(66) Qualis dictio παλάμῃ κηρύττει! Voce pra- 
dicatur, non manu. Exspectes χρίει aut dzegavot 
vel simile quid, quod manus faciut. Verum /Ethio- 

em lavet, qui balbutiem infantilis evi corrigere 
instituat. 


419 


enim sanctificans, integritatis oleo majestatem 
baptizat, salutem Romanis et maximum auxilium 
et gloriam imperii donat. » Receptio quinta, Vene- 
torum, apelatieum toni obliqui IV ; « Lumen ma- 
terialiter Àn corpore apparuit, ut nos lumen faoti 
eum Dei luce commisceremur: presto est aqua 
implens et perficiens spiritu: una ad ipsum aoce- 
damus, ut una cum eo exaltemur. Signati sumus 
arcano modo, qui virtutem mysterii cognovimus, 
suscepimus omnes secundum, non primum, Ada- 
mum, ut renati. » Acolamationis verba captantur a 
precentoribus et populo, ut in caeteris factionibus. 
. Postremo cantores quoque acclamant : « Adorantes 
Christi manifestati gloriam.» Populus: « Diutissime 
majestatem vestram Deus custodiat | » 


ὁ λαός * «Πολυχρόνιον ποιήσει ὁ θεὸς τὴν ἁγίαν βασιλείαν. » 
Β 


23 CAPUT IV. 
Acclamationes in sancti Paschalis feslo. 

Receptio prima Venetorum, vox lonil : « Di- 
vine resurrectionis potentia mortis bellum solu- 
tum est. » Secunda, Prasinorum, vox tonil: 
" « Lucis inaccesse faces mortuis, qui in tenebris 
erant, illuxere. Christus enim mortuus apparuit, 
morte morlem exstinguens, captivos post tres 
dies resurgens exsuscitavit. Ipse gloriam vestram, 
domini, diu in purpura custodiet ! » Receptio ter- 
tia, Venetorum: vox toni III: « Pascha Domini 
hodie videntes, melodice et unanimiter clamamus. » 
Quarta, Venetorum, vox toni I : « Divine resur- 
reotionis potentia mortis, etc. » Quinta, Veneto- 
rum, vox toni I: «ZEternum cum Patre imperans 
ultimis diebus temporaliter cum hominibus con- 
versatus fuit et in cruce tartarum mortemque ca- 
plivam ducens, post tres dies sua resurrectione 
mortuis resuscitutionem renovat. Ipse cornu ve- 
strum, domini, victoriis contra Barbaros eralta- 
bit! » Receptio sexta, Venetorum, vox toni IIl : 
« Lucis inaccesss» faces, » etc. Acclamatio in sexta 
receptione : dicunt cantores: « Creator omnium 
et Dominus. « Clamat et populus ter: « Multos 
annos vobis. » Cantores : « Mirabiliter e sepulcro 


CONSTANTINI PORPRYROGENTITI 


dicat, unctosque orbi universo ostendit. Lavaoro A εὐεργίται, καὶ Χριστοὺς ?t. (50) ὑμᾶς δειχνύει πάσῃ 





220 


τῇ οἰκουμένῃ. Ti λουτρῷ γὰρ ἁγιάσσς, τῆς &9ap- 
σίας τῷ ἐλαίῳ βαπτίζει τὴν βασιλείαν, σωτηρίαν 
δωρούµενος τοῖς Ῥωμαίοις καὶ ἀντίληψιν (57) µε- 
γίστην xai δόξαν τῆς βασιλείας. » Δοχὴ ε’, τῶν Βε- 
νέτων, ἀπελατικὸν ἤχ. πλαγ. δ' Τὸ φῶς ἔπέφα- 
νεν ὑλικῶς ἐν σώματι, ἵνα φῶς Ὑενόμενοι θεοῦ φωτὶ 
μιγῶμεν. Ηάρεστιν ὕδατι πλύνων xal τελειῶν τῷ 
πνεύµατι, ᾿συγκατέλθωμεν τούτῳ, ἵνα συνανυψωθῶ» 
μεν. Σημειωθῶμεν μυστικῶς τοῦ μυστηρίου τὴν 
ἰσχὺν ἐγνωκότες, ἀναλάθωμὲν ol πάντες τὸν δεύτε- 
pov μὴ τὸν πρῶτον ᾿Αδὰμ ὡς ἀναγεννηθέντες,» "Τὰ 
δὲ τῆς εὐφημίας ἄχτα ἄδονται παρά τε τῶν xpaxcüv 
καὶ τοῦ λκοῦ, καθὼς καὶ ἐν ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς. Τὸ 
δὲ τελευταῖον ἄχτον λέγουσιν ol κράχκται * « Ἡροσ- 
κυνήσαντες τοῦ ἐπιφανέντος Χριστοῦ τὴν Dófav * » 


ΚΕΦΑΛ. Δ’. 
"Axza τῇ oper τοῦ ἁγίου Πάσχα. 

Δογἡ πρώτη, τῶν Βενέτων, ouv?) 3χ. α΄ ' « θεῖχΏς 
ἐγέρσεώς δυναστείᾳ ὁ τοῦ θανάτου πόλεμος διελύθη.» 
Δοχὴ β’, τῶν Πρασίνων, φωνὴ Ίχ. α * « Φωτὸς 
ἀπροσίτου λαμπηδόνες νεκροῖς ἐπέλαμψαν τοῖς iv 
σκότει, Χριστὸς γὰρ ὤφθη νεχρὸς ἐν τάφῳ, θανάτῳ 
θάνατον θανατώσας, συνανέἑσκησε τοὺς δεσµίους τῇ 
τριηµέρῳ αὐτοῦ ἐγέρσει * αὐτὸς τὴν δόξαν ὑμῶν, 
δεσπόται, elc μῆκος χρόνων φυλάξει Ἐν τῇ πορφύρᾳ.» 
Δοχὴ 4. τῶν Βενέτων, φωνὴ Ty. Υ * « Ἰ]άσχα Κυ- 
plou σήμερον καθορῶντες μελῳδικῶς χραυγάζοµεν 
καὶ *! ὁμοφρόνως. » Δοχὴ 9', τῶν Βενέτων, φωνὴ fy. 
a * « θεϊκῆς ἐγέρσεως δυ,αστείᾳ, » καὶ τὰ ἑξῆς. 
Δοχὴ £, τῶν ΠΗρασίνων, φωνὴ fy. α * » 'O ἀχρόνως 


Q τῷ Πατρὶ συµθασιλεύων ἐπ ἑσχάτων τοῖς ἀνθρώποις 


χρονικῶς συνανεστράφη 03, καὶ ἐν τῷ σταυρῷ τὸν 
ἄδην καὶ θάνατον αἰχμαλωτίσας, τριηµέρῳ αὐτοῦ 
ἐγέρσει τοῖς νεκροῖς τὴν ἁνάστασιν ἐγκαινίζων (58)* 
αὐτὸς τὸ κέρας ὑμῶν, δεσπόται, ἀνυψώσει ταῖς ν(- 
xat, χατὰ Βαρθάρων. » Δοχὴ ς’, τῶν Βενέτων, φωνὴ 
$y.Yq^ « Φωτὸς ἀπροσίτου λυμπηδόνες » xal τὰ 
ἑξίς. ᾽Ακτολογία τῆς ς’ δοχῆς. Λέγουσιν ol. κράκται * 
« 'O τῶν πάντων Ποιητὴς καὶ Δεσπότης.» Φθογγεῖ 
καὶ ὁ λαὸς ἐκ q'* « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ xpd- 


VARLE LECTIONES. 
€ χρηστοὺς cod. 9? καὶ om. cod. — 9* συνανετράφη ed; 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
56) M. χρηστούς. Quorum utrum prestet, in D ut sepe fecit Habertus in Pontificali. 


dubio relinquo. Unctine fuerint novi imperatores 
CPtani, disputo ad p. 218. 

(57) Auxilium. Proprie est reprehensio, seu ap- 
prehensio a postica, vel retractio lapsi aut pro- 
olivis in ruinam. ᾿᾽Αντιλαμθάνεσθαί τινος est idem 
nostro sich jemandes annehmen, pro curare, solari, 
juvare aliquem, ejus curam suam facere, ad se 
trahere. Vid. Infra p. 30, 203. et Constantin. Vit, 
Basil. p. 141. Hinc intelligas illud Sexti Empirici 
Pyrrhon. [: ᾽Αλλὰ xai τῶν αὐτοῦ παθῶν ἀντιληπτιι- 
κός ἐστι xai παρηγορικός, solatur et mulcel ejus 
passiones ; proprie reprehendit 688 ab excessu, aut 
&d se trahit, putat eas ad se pertinere. ᾽Αντίληψιν 
τῶν δημοσίων πραγμάτων, procurationem rei pu- 
blict habet Cedren. p. 490. et Contin. Theophan. 
p. 88. Potest quoque reddi vocabulum protectio, 


(98) Resurrectionem moriuis enceníare est mor- 
tuis in resurgendo preire suo exemplo, resurre- 
ctiunem ordiri, mortuis resurrectionem ut rem no- 
vam οἱ insuetam prestare, exhibere, monstrare, 
mortuos resurrectione initiare. Est enim ínmitiare 
aliquem aliqua re eum illius rei notitia el experi- 
mento, antea incognite, imbuere, instruere. En- 
ο πίαγό ait Du Cange Gloss. Lat. h. v., ἐγκαινί- 
ζειν, est tnitiare vel. aliquid primo exercere vel in- 
duere : unde vestem novat, encaniat, qui primo eam 
induit vel portat. Inde est ἐγκαινίζειν urbem, bal- 
neum publicum, statuam, circum, ecclesiam ipi- 
tiare, innovare, pro prima vice usurpare, initium 
facere utendi eorum unoquoque, secundum indo- 
lem cujusque. 


221 


DE.CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


232 


xtat* « Ὁ ἀναστὰς παραδόξως ἐκ τάφου.» düoyYtl À resurgens. » Clamat et populus ter: « Longa vo- 


καὶ ὁ λαὸς ἐκ q^ « Ἠολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ κράκται 
« Καὶ τὸ χαΐρε δεδωκὼς µυροφόροις (50). » Φθογγεῖ 
καὶ ὁ λαὸς ἐκ τρίτου * Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι.» Οἱ 
Χράκται « Τοὺς χρόνους ὑμῶν πληθωνεῖ σὺν ταῖς 
αὐγοῦσταις καὶ τοῖς πορφυρογέἐννήτοις. » 'O λαός" 
« Πολυχρόνιον ποιήσει ὁ θεὸς τὴν ἁγίαν βασιλείαν 
σας εἷς πολλὰ ἔτη. » 
ἹἩποστροφὴ τῶν δεσποτῶν τῇ αὐτῇ opti. 

Δοχη α΄, τῶν Βενέτων, φωνὴἡ fy.a^ «Τὸ μέγα 
καὶ σεθάσµιον τῆς ἀναστάσεως μυστέριον Aaumpu- 
vopévr σήμερον d κτίσις ἑορτάζει ὁ γὰρ τῆς δόξης 
Κύριος τὸ σκυθρωπὸν ἀφανίσας τοῦ θανάτου καὶ τὰ 
τοῦ ᾖ3ἆδου σκυλεύσας βασίλεια, σωνανέστησε τοὺς 
πάλαι τεθνεῶτας, χαρὰν ἀνεκλάλητον καὶ θεῖον 


bis tempora.» Cantores: « Et qui salutem un- 
guenta afferentibus dixit. » Clamat et populus ter: 
« Longa vobie tempora!» Cantores; « Tempora 
vobis, augustabus et porphyrogennetis augeat! » 
Populus : « Longevam Deus sacram, etc, » 


Reditus dominorum eodem festo. 

Receptio prima, Venetorum, vox lonilI: « Ma- 
gnum et venerandum resurrectionis mysterium 
splendens hodie orealura celebrat, Dominus enim 
glorie terrorem mortis removit, inferorum regnum 
spoliavit, quondam mortuos una excitavit, ineffa- 
bile gaudium ac divinum Pascba! Mirabiliter ce- 


Πάσχα **. Τελεῖται παραδόξως, μεγαλύνεται τὸ xpá- p lebratur, augetur robur vestrum, domini, ad glo- 


τος ὑμῶν, δεσπόται, εἷς δόξαν, εἷς καύχησιν, εἷς 
ἀνέγερσιν (60) τῶν Ῥωμαίων. » Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας 
ἆκτα ἄδονται παρὰ τῶν κρακτῶν καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς 
xai ἐν ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς. Τὸ δὲ τελευταῖον ἄχτον 
λέγουσιν ol xoáxtat * « Ἰαλῶς Ἴλθον οἱ δεσπό- 
ται σὺν ταῖς αὐγούσταις καὶ τοῖς προφυρογεννή- 
τοις. » "O λαός" « Καλῶς ἠλθετε.» Οἱ κράκται 
« Προσκυνήσαντες τοῦ ἀναστάντος Χριστοῦ τὴν δό- 
ξαν.» Ὁ λαός « Πολυχρόνιον ποιήῄσει ὁ θεός. » 
Aoyi, B, τῶν Πρασίνων, ἀπελατικὸν fy. a" « Σή- 
µερον τὸ τοῖς ἀγγέλοις ἀπόῤῥητον ἐχτελεῖται τῆς 
ἀναστάσεως µυστήριον. 'O γὰρ ἐμπιμπλὼν πᾶν ζῶν 
εὐδοκίας capxi θανατοῦται ὡς ἄνθρωπος, καὶ τὴν 
ἄπληστον τοῦ δου τυραννίδα αἰχμαλωτεύει, νεκρώ- 
σας τὸν νεκρωτήν * νῦν ἠφανίσθη τὸ πρὸ αἰώνων 
αἴσχος, vov ἐξήνθησεν dj χαρὰ τῶν περάτων (61). Ὁ 
παντάναξ δὲ θεὸς καὶ ζωοδότης, τοὺς δεσπότας φύ- 
λαττε ἐν τῇ πορφύρφ. » Δοχὴ Υ’, τῶν Βενέτων, φωνὴ 
5X. α΄ « Σταυρὸν καὶ θάνατον ὑπομείνας Χριστὸς, 
χατζλθεν ἐκὼν ἐν τάσῳ, xai τὰς τοῦ ἆδου συντρίψας 
πόλας τῇ θεϊκῃ αὐτοῦ ἐξουσίᾳ, πᾶσιν ἀνάστασιν 
ἐκαινίζει τοῖς ἀπ᾿ αἱῶνος νενεκρωµένοις. Ἡ κτίσις 
σήμερον Σορτάζε' διπλοῦν τὸ Πάσχα τῆς σωτηρίας, 
ὀρῶσα τὸ σχΏπτρον ὑμῶν, δεσπόται, τῇ ἀναστάσει 
Χῤιστοῦ συνανατόλλον, » Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας ἄκτα 
ἄδονται παρά τε τῶν κρακτῶν xai τοῦ λαοῦ, καθὼς 
xxi ἐν ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς. Τὸ δὲ τελευταῖον λέγουσιν 
oi κράκται. € Προσκυνήσαντες τοῦ ἀναστάντος Χρι- 
στοῦ τὴν δόξαν. » 'O λαός * « Πολυχβρόνιον ποιῄσει ὁ 
θεὸς τὴν » x. τ.λ. Δοχὴ δὲ τετάρτή, τῶν ἩΗρασίνων 
φωνὴ y. Y '«Ἡάσχα Κυρίου σήμερον κκθορῶντες » 
καὶ τὰ Mc. Δοχὴ €, τῶν Βενέτων, φωνὴ ἤχ, a. 
« Ἐγκαινίζετι σήμερον τῶν ἀνθρώπων ἡ φύσις, 
παραδόξως ix φθορᾶς µεταπλαττομένη πρὸς ἆφθαρ- 
σίαν, στολίζεται τὴν στολὴν τῆς προτέρας δόξης, 
μηχέτι τῷ θανάτῳ κατεχοµένη. Ὁ γὰρ ἔχων τὸ 


D 


riam, famam et salutem Romanorum.» 9428 


Acclamationis autem verba a precentoribus et po- . 


pulo, utin ceteris receptionibus, cantatur. Ultimum 
cantores dicunt: Pulchre venerunt domini cum 
augustabus et porphyrogennetis. » Populus : « Pul- 
chre venistis. » Cantores : « Adorantes resurgen- 
tis Christi gloriam. » Populus : » Longsevam 
Deus, » etc. Receptio secunda, Prasinorum, ape- 
laticum toni I:« Hodie impenetrabile angelis 
resurrectionis mysterium celebratur. Omne enim 
vivum gratia replens in carne ut homo occiditur, 
el insaliabilem orci tyrannidem captivam ducit, 
occisore occiso: nune seternum evanuit oppro- 
brium, nunc exsurgit gaudium terminorum. Rex 
omnium Deus vitaeque dator, serva dominos in 
purpura | » Tertia, Venetorum, vox toni I: « Cru- 
cem mortemque perpessus Christus, sponte in se- 
pulchrum descendit, contritisque divina potentia 
gua orci portis, omnibus in seculo mortuis resur- 
reclionem renovat. Creatura hodie duplex Pascha 
salutis celebrat, videns sceptrum vestrum, domini, 
cum Christi resurrectione una exoriens. » Accla- 
mationis acta a cantoribus el populo ut in caeteris 
factionibus — cantantur. Postremo  precentores 
dicunt : « Adorantes Christi resuscitati glo- 
riam, » etc. Populus : « Longevam Deus fa- 
ciat, etc. » Receptio quarta, Prasinorum : vox 
toni III : « Pascha Domini hodie intuentes, » elc. 
Quinta, Venetorum : vox toni I:« Renovatur ho- 
die humana nalura, admirendum in modum ex 
corruptione in integritatem transmulata : induit 
prioris glorie vestimentum, nom amplius a morte 
superanda. Tenens enim robur mortis coelernum 
Patris et eque inaccessum Verbum, orci regnum 
spoliavit, solvit captivorum vincula, libertatem om- 
nibus donavit : hic custodiet robur majestatis, ad 


VARLE LECTIONES 


δὲ χαρὰ ἀνεκλάλητος καὶ θεῖον Πάσχα τελεῖτχι ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


($9) Ad mulieres unguenta ad sepulcrum Christi 
ferentes respicitur Marc. xvi, 1 ; v. Du Cange Gloss. 
Gr. v. Mopogópo:. 

(60) Hinc corrigatur Contin. Constant. p. 264, 


ubi ἄνεσιν legitur. Opponitur τῇ καταπτώσει τῶν 
Βαρθάρων ; v. p. 29. 
(61) Gaudium totius terrarum orbis, Ἡδρατα τοῦ 


κόσμου vel τῆς οἰκουμένης intelliguntur. 


223 


mationis acta a cantoribus et populo ut in cete- 
ris cantantur. Ultimum vero cantores dicunt : 
« Ádorantes resurgentis Christi gloriam : » Popu- 
lus : « Longevam Deus, » eto. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


.Jaude^ , eloriam et salutem Romanorum. » Accla- À κράτος τοῦ θανάτου, ó τοῦ Ηατρὸς συνάναρχος καὶ 





221 


συναΐδιος λόγος, σκυλεύσας τὰ βασίλεια τοῦ 450v, 
ἔλυσε τὸν δεσμὸν τῶν αἰχμαλώτων, πᾶσι δωρησάµε- 
voc ἐλευβερίαν. Ὃς xal φυλάξει τὸ κράτος τῆς βα- 
σιλείας εἲς δόξαν, εἷς καύχημα, elc ἀνέγερσιν 'Po- 


µαίων. » Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας ἄκτα ἄδονται παρἀ τε τῶν κρακτῶν xal τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ tv ταῖς λοιπαῖς 
δοχαῖς. Τὸ δὲ τελευταῖον ἄκτον λέγουσιν ol χράκται' « Ἡροσκυνήσαντες τοῦ ἀναστάντος Χριστοῦ τὴν 


δόξαν. » 'O λαός’ « Πολυχῤόνιον. » 
29 CAPUT V. 
Acta in fería secunda septimana renovationis. 


Peracto ecclesiastico officio, quando domini 
mense asasident, Venetorum organum sonat, et di- 
cit populus : « Sancta. » Organo silente, precen- 
lores : « Ter 8ancte, cum dominis simul impera. » 
Clamat et populus ter: « Ter aancte. » Cantores: 
« Et tu eorum curam in omnibus suscipe. » 
Clamat et populus ter : « Ter sancte. » Cantores : 
« Augens vite tempora. » Clamat et populus ter: 
« Ter sancte. » Cantores: « Ad perfectam leti- 
tiam Romanorum. » Ulamat et populus ter : « Ter 
Bancte. » Cantores : « Cum piis Deique amantibus 
conjugibus. » Clamat et populus ter: « Ter san- 
cte. » Cantores : « Et venerandis porphyrogennetis 
in purpura. » Clamat et populus ter: « Ter san- 
cte. » Cantores: « Et Venetorum, fidelium servo- 
rum vestrorum. » Clamat et populus ter: « Ter 
sancte. » Cantores : « Resurgens Deus noster, do- 
niinos custodi. » Clamat et populus simliter ter: 
« Resurgens Deus noster, dominos custodi. » Can- 
tores : « Spiritus sancte, augustas serva ! » Popu- 
lus eadem ter.» Cantores: « Mater Dei nostri, 
custodi porphyrogennetos. » Eadem populus ter. 
Cantores : « Domine, vitam eorum per nos- 
tram. » (II.) Hymnus toni I: « Aperiantur sepul- 


ΚΕΦΑΛ. E. 
"Axt& τῇ ἑορτῃ τῇ δευτέρᾳ τῆς διαχχινησι- 
µου 95 (62.) 

Μετὰ th» ἀπόλωσιν «fq ἐκκλησίας, ὅτε ἀκουμθί- 
σωσιν (63) οἱ δεσπόται ἐπὶ τῆς τραπέζης, αὐλεῖ τὸ ὄρ. 
γανον τῶν Βενέτων, καὶ λέγει ὁ λαός: « ᾽Αγιαχάς (64).» 
« Καὶ ὅτε παύσῃ τὸ ὄργανον, λέγουσιν οἱ κράκται " 
« Τρισάγιε, συµθασίλευσον τοὺς δεσπότας 95, » Φθογγεῖ 
καὶ ὁ λαὸς ix τρίτου ' « Τρισαχιε. » Οἱ κράχται : 
« Καὶ σὺ αὐτοὺς θεράπευσον ἐπὶ πᾶσιν.» ΦΡογΥεῖ 
καὶ ὁ λαὸς Ἐκ Υ΄ « Τρισάγιε. « Οἱ χράκται ^ « Πλεσν- 
άζων τῆς ζωῆς αὐτῶν ἈΧρόνους. » Φθογγεῖ καὶ ὁ 
λαὸς ἐχ Υ. « Τρισάγιε.» Ol κράχται"' « Etc τελείαν 
χαρμονὴν τῶν Ῥωμαίων. » Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκ 
q^ « Τρισάγιε. » Οἱ κράκτα!. * « Σὺν αὐγούσταις εὖ- 
σεθέσι φιλοθέοις. » Φθυγχεῖ καὶ ὁ λαὸς Ex q^ « Τρισ- 
άγιε. » Οἱ κράχται' « Καὶ τοῖς τιµίοις πορφυρο- 
γεννήτοις ἐν τῇ πορφύρᾳ. » Φθογγεῖ xal ὁ λαὸς ἐκ 
τρίτου * « Τρισάγιε. » Οἱ κράχται’ « Καὶ Βενέτων τῶν 
γνησίων ὑμῶν δούλων, » Φθογγεῖ xal ὁ λαὺς ἐκ γ᾿ 
« Τρισάγιε. » Οἱ κράκται ^ « Ἐς, ὁ ἀναστὰς θεὸς 
ἡμῶν, τοὺς δεσπότας φύλαττε. » Καὶ à λαὸς ὁμοίως 
ix τρίτου’ » Οἱ ἐς (65), ὁ ἀναστὰς θεὺς ἡμῶν, τοὺς 
δεσπότας φύλαττε. » Ol κράχται * « Ηνεῦμα τὸ παν- 
ἁγιον τὰς αὐγούστας σκέπασον (06). » Καὶ ὁ λαὸς 
ὁμοίως Ex Υ’. Οἱ κράκται ' «Μήτηρ τοῦ θεοῦ ἡμῶν, 
φύλαττε τὰ πορφυρογέννητα. » Καὶ ὁ λαὸς ἐκ Υ. Οἱ 


VARLE LECTJONES 
95 δικαινησίµου R.. διακινησίµου cod. et. ed. 9* τοῖς δεσπόταις conj. Leich. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(62) Sic frequenter in hoc codice est exaratum 
pro διακαινΏσίμου. Ἡ διακαινήσιµος ἑθδομὰς, vel 
θδομὰς τοῦ διακαινησίµου (ila Greci novi efferunt 
pro τῆς διακαινήσεως), seplima  renovalionis, ut 
vulgo vertunt, (non prorsus recle, nisi renovatio- 
nis vocabulum pro gestatione novarum vestium 
accipiatur, quee significato medio &vo usitata ho- 
die exoluit,) est ea, que diem Paschatis immediate 
sequitur. Graeci enim septimanam a die lune or- 
diuntur, et finiunt in dominica. Vid. Du Cange Gl. 
Gr. h. v. Dicitur ἡ διακαινήσιµος, quia. neophyti 
illa septimana διὰ καινῶν in albis, quasin baptismo 
vigilia Paschatis acceperant, incedebant, et ἡ Και- 
. 3, nempe Κυριακή, Dominica nova, dicebatur, iu 
quas novas et candidas vestes pro ultima vice ge- 
stabant, seu deponebant. Methodius patriarch. 
CPtanus de iis, qui abnegarunt: Βαλλέσθω ἱμάτια 
xatvà xaxtü τὸν τύπον τῶν βαπτιζοµένων. Vestes 
ille a Latinis quidem αἰδῶ, ἃ candore, Grecis vero 
αἱ καιναὶ appellabantur. Terminatio ιµον novis 
Grecis valde frequentatur, pro nomine substantivo 
terminato in «c, ut τὸ διακαινήσιµον pro. διαχαίνη- 
σις, processio in novis vestibus ; τὸ ἀναλήψιμον pro 
$ ἀνάληψις; αἰτήσιμον et αἰτήσιον pro. αἴτησις. Ita 
quoque ἁἀσπαστικὸν pro osculo, ἀσπασμῷ vel actu 
osculandi. Glosse: Labratum, φίλημα βασιλικὸν. 


ἀσπαστικὸν βασιλέως. 

(63) Non putem negandam Luitprando fidem, qui 
in legatione ait, Grecos imperstores in solemni- 
bus conviviis per dies festos non assedisse mensis, 
sed accubuisse vetusto more. Putem itaque, ver- 
bum ἀχουμθίζειν, ubi occurrit in hoc codice. (oc- 
currit autem sepius in Cletorologio,) per accum- 


D bere reddi debere. 


(64) Quid illud χας sibi velit, nescio. Videtur ad 
illa vulgaria pertinere, qualia in hoc codice in 
Laudibus passim occurrunt, ut paulo post ἓς, et o! 
ἐς, νανὰ, etc., quorum ratio dari nulla potest, ne- 
que debet. 

(65) Recurrit sepius in hoc codice. Est procul 
dubio idem, quod ἑές, heus, exclamatio ; v. Du Cang. 
v. ἐές, pro quo etiam εἷς habemus; item ας apud 
Symeon. M ag. p. 495, item οἱ ἐς, quod aliud nihil 
quam Aué, ohe. 

(66) Est votum Augustabus proprium, quas, 
optant populi, ut Spiritus sanctus obumbret, te- 
gat, obnubat. Quia nempe velo nupte prodibant. 

imile illud Hincmari in coronatione Judithe, cum 
nuberet Edelfredo, regi Anglorum : Nubas in. Chri- 
sto, omnupia nube cclesti et refrigerala. gratia spi- 
rituali. 


(Β.) Φωνὴ Ίχ. a. ο Ἐξανοιγέσθβυσαν τάφοι, καὶ 
νεκροὶ ἐξαναστήτωσαν ὁ γὰρ Κύριος ἐκ τάφου 5] 
σήμερον ἐξανέστη. Βὐφραινίσθωσαν οἱ ζῶντες xal 
ζωῆς (67) ἔντρυφάτωσαν' τοῦ γὰρ θανάτου τὸ χἐν- 
«pov σήμερον ἠφανίσθη. ᾿Λευχειμονείτω d) Χτίσις τὸν 
κτίστην ἀνευφημοῦσα. ἡ τυραννὶς γὰρ τῆς ἁμαρτίας 
σήµερον καθηρέθη. ᾿Αγαλλιάσθω µεγάλως d; πόλις 
ὑμῶν, δεσπόται, θεότητι τῇ iv Τριάδι σήμερον προσ- 
κυνοῦσα, tl; κατάπτωσιν ἨἩαρθάρων καὶ ἀνέγερσιν 
Ῥωμαίων. » Καὶ ἀπὸ φωντς (68) λέγουσιν ἀπελα- 
τικὸν ἠχ' x. 9 Τὸ µέγα καὶ σεθάσµιον μυστγριον 
τῆς ἀναστάτεως » καὶ τὰ ἑξῆς. Καὶ μετὰ τὸ τελειῶς 
σα: τὸν δῆμον τῶν Βξενέτων ἀκτολογεῖ ὁμοίως xai ὁ 
ὀχμος τῶν Πρασίνων, καὶ λέγει ἀπελατιχὸν ἠχ' a. 


« Σήµερον τὸ τοῖς ἀγγέλοις ἀπόῤῥητον » xxl τὰ ἑξῆς. B 


Ra! μετὰ τὸ τελειῶσαι τὸν ÓZuov τῶν Πρασίνων 
λέγουσιν οὗ κράκται τῶν Βενέτων' « Κύριε, σῶσον 
τοὺς δεσπότας Ῥωμαίων. » Φθογγεῖ xal ὁ λαὸς ἐκ 
Υ. « K5pte, σῶσον,. » Οἱ χράκται « Kopie, σῶσον 
τοὺς ἐκ σοῦ ἐστεμμένους" » Φθογγεῖ xal ὁ λαὸς ἐκ qf. 
« Κύριε, σῶσον. » Οἱ κράκται. « Ἑόριε, σῶσον τοὺς 
δεσπότας σὺν ταῖς αὐγούσταις xal τοῖς πορφΌρογεν- 
νήτοις. » Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκ Y". « Κύριε, σῶσον. » 
Oi κράκτα:' «Ἐς ὁ ἀναστὰς θεὸς ἡμῶν τοὺς δεσπό- 
τας φύλαττε,. » Φθογγεῖ xal ὁ λαὸς ἐκ χρίτου: « Oi 
εἷς, ὁ Ἀναστὰς θεὸς ἡμῶν, τοὺς δεσπότας φύλαττε. » 
O0: κραχκται « Πνεῦμα τὸ πανάγιον τὰς Αὐγούστας 
σχέπασον. » Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ὁμοίως ix γ. Οἱ 
xpáxtav « Μήτηρ τοῦ θεοῦ ἡμῶν, φύλαττε τὰ πορ- 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΙ LIB. I. 


κράκται' « Κύριε, ζωὴν αὑτῶν διὰ τὴν ζωὴν ἡμῶν. » A cra et mortui resurgant ! Dominus enim hodiee 





220 


sepulero surrexit. Gaudeant viventes, et ob vitam 
exsultent : mortis enim stimulus hodie evanuit. 
Candidam vestem creatura, laudans Creatorem, in- 
duat: peccati enim tyrannis hodie sublata est. 
Valde exsuitet urbs vestra, domini, divinitatem 
in trinitate hodie adorans, in perniciem Barbaro- 
rum et Romanorum salutem. » Post hanc cantio- 
nem dicunt apelaticum toni I : « Magnum ao vene- 
randum resurrectionis mysterium, etc. » Postquam 
Venetorum factio acclamare desiit, populus Pra- 
sinus similiter acclamat et apelaticum toni I dioit : 
« Hcdie inelfabile angelis mysterium, etc. » Quo 
finito, Venetorum pracentores: « Domine, serva 
Romanorum dominos! » Clamat et populus ter: 
« Domine, serva ! » Cantores : « Domine, a te co- 
ronatos serva! » Clamat et populus ter: « $0 Do- 
mine, serva » Cantores : « Serva Domine, impe- 
ratores cum augustabus et porphyrogennetis | » 
Clamat et populus ter: « Domine, serva! » Can- 
tore8: « Qui resurrexisti, Deus noster, dominos 
serva! » Idem ter populus. Cantores: « Spiritus 
sancte, Augustas protege! » (Clamat et populus 
idem ter. Cantores : « Mater Üei nostri, porphyro- 
gennetos custodi! » Clamat et populus eadem ter 
Cantores: « Domine, vitam eorum per vitam no- 
Slram. » Clamat et populus eadem ter : et statim 
tricliniarius e fenestra duabus factionibus missilia 
distribuit, que, fausta dominis apprecate, disce- 
dunt. 


φυρογένητα | » ΦΟογχεῖ καὶ ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ y'. Οἱ χκράκται' ε Κύριε, ζωὴν αὐτῶν διὰ τὴν ζωὴν αμῶν. » 
Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ τρίτου, Καὶ εὐθέως ῥίπτει Άνωθεν ἀπὸ τῆς θυρίδος ὁ ἀρτοχλίνης τὰ δύο 
µέρη (60) τὰ ἀποχόμθια, xai ἐπεύγονται τοῖς δεσπόταις, xai ἀναχωροῦσι, 


Ἡποστροφὴ τῶν 
τους ᾽Αγίους ᾿ Αποστόλους Ὁ πρὸς παλά- 
τιου. 


A'. Aoy?, a' εἷς τοὺς Άέοντας. Δέχεται ἐχεῖσε ὁ 
ὀτμοχράτης τῶν Βενέων, Ἰγὸων ὁ δοµέττιικος τῶν 


δεσποτῶν δείλης 8 (πο) ἀπὸ C — Reditus dominorum vesperlinus a templo SS. Apo- 
t 


stolorum ad palatium. 


I. Receptio prima ad Leones. Stat ibi princeps 
Venetorum, seu *domesticus scholarum, cum po- 


VARLE LECTIONES 
? ἐξ τάφου ed. 98 θήλης cod. Ὁ ἀπὸ τῶν ᾽ΑἉγίων ᾽Αποστόλων conj. Leich. 
JOAN. JAC. HEISKII COMMENTARIUS. 


(67) Ita membrane. Erunt, qui ζωῃ malint. 
(68) Assa voce, sed clara. Opponitur cum τῷ ἀπὸ 
φθουγῆς, quod est modulata voce (v. p. 147, et 183), 


tum voci presses, aul tacite recitationi, cf συ- D 


Kai καὶ xa0'taozóv. Proreus idem est atque μετ' 
ἐχφωνήσεως, &ut ἐκφώνως, de quo sapra diximus 
ad p. 17. Liquet e novella Jusun. 127, que vetat 
consecrationem sacrorum donorum, aut in bapti- 
smo preces, tacite a sacerdote recitari, deprehenso 
forle uno et altero, qui tacite se ea dicere jactans, 
tamen nihil dixisset, et ne formulam quidem te- 
neret ; sed μετὰ φωνῖς clara voce, quam omnes au- 
diant, recitari jubet. Κελεύομεν πᾶντας ἐπισκόπους 
τε καὶ mptzootípoo; μὴ χατὰ τὸ σεσιωπηµένον, 
ἀλλὰ μετὰ φωνῆς τῷ πιστοτάτῳ Aag ἐξακονομένχς 
τὲν θείαν προσκομ!δΏν καὶ τὴν ἐπὶ τῷ ἁγίῳ βαπτί- 
σµατι προσευχὴν ποιεῖσθαι. — Διὰ ταῦτα προσήκει 
την ἐπὶ v ἁγίᾷ προσχομιδῇ καὶ τὰς ἄλλας προσευ- 
yas μετὰ Pii παρὰ τῶν ὁσιωτάτων ἐπισκόπων τε 
καὶ πρεσθυτέρων προσφέρεσθαι τῷ Κωυρίφ. Neque 
scrupulum injicere debet, quod additur 7x« a, 
Nulla enim vox, sivo assa, sive modulata sit, potest 


absque tono quodam proferri. Et significatur hic 
tantummodo, illam, que subjicitur, rhesin eese 
nuda quidem voce, al in eodein semper tono primo 
recitandam, quod Latini sequiores dicunt dire- 
ctare. Psalmus directaneus, unico tono, nullo flexu, 
nulla modulatione absolutus. V. Du Cange v. Di- 
rectare et φωνή. Veteres quoque dicebant ἀπὸ φω- 
vie, oraliter, ut vulgo dicunt, alicui aliquid man- 
dare renuntiandum alteri, imperare agendum, vel 
vetare. Ila narrat Appianus Parthicorum initio, 
Ateium trib. plebis Crassi expeditioni interceden- 
tem πρῶτον μὲν ἀπὸ φωνῆς κωλῦσαι καὶ διαμαρτύ- 
ῥασθαι μὴ βαθίζειν, elc., clara voce, conceptis ver- 
bis, expeditionem vetuissc. 

(69) Si recte habet hac lectio (et e&po sic est in 
codice), debet accusalivus pro dativo hic accipi. 
Alias possel εἷς ob priecedentem syllabam exci- 
disse videri. 

(70) M. δήλης, quod eo indico, ut intelligatur 
mos librarii η et ει permutanii, noa tanquam re- 
ctum sit. 'Azó τοὺς ἁγίους ἀποστόλους est idioti- 
smus nove Grecie. 


CONSTANTINI PORPHYROGENIT] 


ο, et dicunt precentores: « Feli- A σχολῶν, μετὰ καὶ τοῦ περατικοῦ δήμου τῶν Bivézc, 


na' majestas. » Clamat οἱ populus 

jr, venistis. » Ácclamalionis autem 

oribus et populo utin reliquis re- 

antantur. Abeuntibus dominis, popu- 

licit: « Salve, potentissime impera- 

n orbis, famule Dei, Romanorum 

itia Venetorum, voluptas eti decus, te 

men centum annos populo suo preesse 

ud: « Gaudium hodie, tranquillitas et 

ns| Domini enim gaudium induti, ut 

, in majestate splendent, et orbi felicitas 

. Ipsum enim gaudium nostrum orbis 

titia est. » Aliud: « Dextra Dei nostri, 

potentiam fecit, pax in proprio imperio 

ique in ipso, ad clementiam, in fide exal- 

iaudeant celestes spirituum exercitus, gau- 

copi& Romanorum, Christiani omnes, festum 

Jlebraturi, simul gaudeant! » Sciendum est, 

:ureoria in owteris quoque processionibus 
ii. 


. Receptio secunda in a&edesSanctli Polyeucti. Stat 
tribunus Venetorum cum factione alba, et di- 
t cantores : « Feliciter venit divina majestas. » 
lamationis vero acta a cantoribus et populo, 
ut in ceteris quoque receptionibus, cantantur. 
eptio tertia ad Sanctam Euphemiam Olybrii. 
,ibi tribunus Prasinorum seu excubitor cum 
!sitorio Prasinorum populo, et curasoria toni I 
t:«Qui aeternum Patri, » etc. Αοὶᾶ vero ac- 
nationis a cantoribus et populo, ut in ceteris 
»ptionibus mos est, cantatur. Receptio quarta 
^ hiladelphium. Stat ibi princeps Venetorum seu 
:esticus scholarum cum Venetorum populo. Αο- 
nationis autem acta a oantoribus et populo, 
in celeris receptionibus obtinet, cantantur. 
nta ad Taurum ; stat ibi tribunus Praginorum 
1 factione russa; acta vero acclamationis a 
toribus et populo ut in ceteris receptionibus 
lantur. Sexta ad fornicem pistorum : reversus 
n tribunus cum russis, dominos ibi exoipit. 
lamationis autem acta a precentoribus el po- 
) utin ceteris receptionibus cantantur. Sep- 
ο in foro; stat ibi princeps Prasinorum seu 
ibitor cum populo Prasino. Acclamationis vero 
, & cantoribus et populo ut in caeteris receptio- 
18 cantantur. Octava in Pretorio: stat ibi tri- 
us Venetorum cum populo albo. Acclamationis 


B 


D 


καὶ λέγαυτιν οἱ xoxxtav « Καλῶς Ίλθεν d, ἔνθεος 
βασιλεία. » Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκ τρίτου" « Καλῶς 
ἤλθετε 1. » Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας ἄκτα ἂδονται παρά τὲ 
τῶν κρακτῶν καὶ τοῦ λαοῦι χαθὼς καὶ ἐκ ταῖς λοι- 
παῖς δοχαῖς, καὶ μετὰ τὸ ἀποχκινῆσαι τοὺς δεσπότας 
λέγει ὁ δῆμος τὰ δροµικά (71) « Χαίροις, χραταιό- 
τατε αὐτόχρατορι χαρὰ τῆς οἰκουμένης, τοῦ θεοῦ ὁ 
θεράπων, 'Ῥωμαίων εὐτυχία, ἁγαλλίασις Βενέτων, 
εὐφροσύν, καὶ κοσµιότης, σὲ jj θεότης ἐπὶ χρόνους 
ἑχατὸν ἀξιώσῃ τὴν ἑαυτοῦ διέπειν πολιτείαὺ. » "Αλλο" 
« Xapà ὧδε σήμερον, γαλήνη καὶ πραότης µεγάλη’ 
ol γὰρ δεσπόται χαρὰν ἡμφιεσμένοι ὡς ἑωσφόροι 
ἐκλάμπουσιν ἐν τῷ κράτει, xai δεξιοῦται τῷ κόσμφ 
εὐτυχία. Αὐτὴ γὰρ Κχαρὰ ἡμῶν xai ἀγαλλίασις κό- 
σµοῦ. » "Αλλο. « Ἐποίησε δύναμιν ἡ δεξιὰ τοῦ Θεοῦ 
ἡμῶν, δεσπόται, ἀντελάθετο εἰρήνη τῆς ἰδίας πολι- 
τείας, καὶ ἐν αὐτῷ ἐν τῇ πίστει ὕψωσε πρὸς εὐμέ- 
νειαν. ᾿Αγάλλεσθε οὐράνιαι στρατιαὶ τῶν ἀσιυμάτων, 
συναγάλλου στρατόπεδον τῶν "Ῥωμαίων, xai im- 
αγάλλισθε ? πάντες Χριστιανοὶ ἑορτάζειν Κυρίψ. » 
στέον, ὅτι ταῦτα τὰ δρομικὰ λέγονται καὶ ἐν ταῖς 
λοιπαῖς προελεύσεσι. 

B'. Δοχὴ β' εἲς τὸν ἅγιον Πολύευχτον. Δέχεται 
ἐχεῖσε ὁ ὀήμαρχος τῶν Βενέτων μετὰ τοῦ δήµου τοῦ 
λευκοῦ, καὶ λέγουσιν ol χράκται' « Καλῶς ᾖἆλθεν ἡ 
ἔνθεος βασιλεία. » Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας ἄκτα ἄδονται 
παρἀ το τῶν κρακτῶν xal τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ iv 
ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς. Δοχἡ Y εἰς τὴν ἁγίαν εὐφημίαν 
τοῦ ᾿Ολυθρίου. Δέχεται buie; ὁ δημοκράτης τῶν 
Πρασίνων, Ίγουν ὁ ἐκσκούθιτος μετὰ xai τοῦ περατι- 
κοῦ δήµου τῶν Πρασίνων, καὶ λέγει δρομικὰ ἠχ. a7 
«'O ἀχρόνως τῷ Πατρὶ » καὶ τὰ ἑξῆς. Τὰ δὲ τῆς 
εὐφημίας ἄχτα ἅδονται πἀρά τε τῶν κραχτῶν vail 
τοῦ λαοῦ, καθὼς xai ἓν ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς. Δοχη 9 
εἰς τὸ Φιλαδέλφιον. Δέχεται κἀχεῖσε ὁ δηµοκράτης 
τῶν Βενέιων, ἤγοτν 4 ὁ δοµέστικος τῶν σχολῶν, μετὰ 
x1! τοῦ περατιχοῦ δήµου τῶν Εενέτων. Τὰ δὲ τῆς 
εὐφημίας ἄχτα ἄδονται παρά τε τῶν χραχτῶν xai 
τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ ἐν ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς. Δοχὴ ε 
εἰς τὸν Ταῦρον. Δέχεται ἐκεῖσε ὁ δήμαρχος τῶν Πρα- 
σίνων μετὰ τοῦ δήµου τοῦ ῥουσίου. Τὰ δὲ τῆς εὖφη- 
µίας ἂκτα ἄδονται παρά τε τῶν κρακτῶν καὶ τοῦ 
6 λαοῦ, καθὼς xal ἐν ταῖς λοιπαῖς δογαῖς. Δοχὴ C ἐν 
τῷ φουρνικῷ τῶν ἁρτοπωλῶν 5 (72). Ὑποστρεφόμενος 
αὐτὸς δήμαρχος μετὰ τοῦ δήμου τοῦ ῥουσίον, ποιοῦ- 
σιν * (73) ἐκεῖ δοχἠν. Τὰ δὲ τῖς εὐφημίας ἄκτα 
ἄδονται παρά τε τῶν κρακτῶν καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς 
καὶ lv ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς. Aog, ζ ἐν τῷ φόρψ. Δέ- 
χεται ἐχεῖσε ὁ δηµοκράτης τῶν Πρασίνων, ἔγουν ὁ 


VARLE LECTIONES. 


ἡλ. supersoripto 6 cod., ἦλθες sive ἤλθετε Β. 
ed. 5 ἀφτοπουλῶν cod. 5 ποιῶσιν cod. 


3 καθὼς tv ed. 


3 συναγάλλεσθε ed. 4 ὁ ante δομές 


JOAN. {λα REISKII COMMENTARIUS. 


"'"* carminis concitatiorig, dactylici, 
^ uale abeunti acocinilur , 


"^ 
7 "avg 


aptum. 

(73) M. ποιῶσιν. Frequentissime aut libra 
noster, aut auctor ipse ex more seculi subJur 
vum pro indicativo usurpat, aut potius ω ( 


-^Am ianua hahont εξ noatnit mada in /unernhmn 


229 DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINAE LIB. I. 230 


ἐκσκούδιτος, μετὰ τοῦ περατικοῦ δήµου τῶν Πρασί- A vero acta 8 cantoribus et populo ut in oeteris re- 
γων. Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας ἄκτα ἄδονται παρὰ τε τῶν — ceptionibus cantantur. Postremo cantores Dicunt : 
κρακτῶν καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ év ταῖς λοιπαῖς — « Pulchre venit exitium Agarenorum. » Populus: 
δοχαῖς Δοχὴ η dv τῷ πραιτωρίῳ. Δέχεται ἐκεῖσς — « Longevam Deus sacram majestatem vestram in 
ὁ δήμαρχος τῶν Βενέτων, μετὰ τοῦ Λήμου τοῦ λευ- — multos annos faciat! » Nona in fornice Milii : ra- 
x99. Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας ὥδονται παρὰ τε τῶν — versus idem Venetorum tribunuscum populo albo, 
κρακτῶν καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς xal iv ταῖς λοιπαῖς — imperatores ibi excipit. Acelamationis vero acta ἃ 
oy aic. Ἐν δὲ τῷ τελευταίῳ ἄχτῳ λέγουσιν οἱ xpaxtat — precentoribus et populo ut in ceteris receptioni- 
«Καλῶς ᾖλθεν 1d, ἀναίρεσις τῶν τῆς "Aqap (74). » bus cantantur. Non procul inde princeps Prasino- 
'O λαός' « Πολυχρόνιον ποιήσει ὁ θεὸς τήν ἁγίαν rum seu domesticus excubitorum iterum adest. 
βασιλείαν σας εἰς πολλὰ ἔτη 7. » Δοχὴ 0 ἐν τῷ qovp-— Acolamationis vero acta a preceutoribus et populo 
νικῷ τοῦ MiAlou, Ἱποστρεφόμενος ὁ αὐτὸς δήμαρ-  ulin ceteris receptionibus cantantur. Non longe 
χος τῶν Bavétov μετὰ τοῦ δήµου τοῦ λευκοῦ, ποιεῖ — inde Venetorum princeps seu domesticus schola- 
ἴκεῖσε δοχήν. Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας ἄχτα ἄδονται mapa — ruin iterum in cancellis chalces adest. Acclama- 
τε τῶν κρακτῶν xai τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ iv ταῖς — tionis vero acta a cantoribus et populo ut in cete- 
λοιπαῖς δοχαϊῖς. Καὶ πάλιν μετὰ μικρὸν τῆς τοιχύτης — ris receptionibus cantantur. 

ὁὃο(ῆς δέχεται ὁ δηµοκράτης τῶν ἱρασίνων, Ίγουν à δοµέστικος τῶν ἐκσκουθίτων, Τὰ δὲ τῆς ἑὐφημίας 
«va ὥδονται παρά τε τῶν κρακτῶν xai τοῦ λαοῦ, χαθὼς xal ἐν ταῖς λοιπαῖς δοχαῖς. Καὶ πάλιν μετὰ 
μικρὸν τῆς τοιχύτης δοχῆς δέχεται ὁ δηµοχράτης τῶν Βενέτων. Ίγουν ὁ δοµέστικος τῶν σχολῶν, εἰς τὸ 
κάγκελλον τῆς χαλκῆς. Τὰ δὲ τῆς εὐφημίας xta ἄδονται παρά τε τῶν κρακτῶν καὶ τοῦ λαοῦ, καθὼς καὶ ἐν 
ταῖς λοιπαϊῖς δοχαῖς. 


. 


ΚΕΦΑΛ. ζ’. 5 82 CAPUT VI. 
"Axa τῇ ἑορτῇ τῇ Κυριακῇ τοῦ ᾽Αντίπασχα. Αοΐα feriz secundae Dominica post Pascha. 
'[oclovy, ὅτι «fj Κυριακῇ τοῦ ᾽Αντίπασχα (75), ὅτε Sciendum est, Dominica secunda post Pascha, 


ἀχουμθίσωσιν 0) δεσπόται tni τῆς τραπέζης, 5 αὐτὴ quando mense domini assident, eumdem ritum 
τάξις καὶ ἀκολουθία γίνεται τῆς δευτέρας τῆς διακ- — idemque officium ac secunda feria renovationis 
καινησίµου, δηλονότι καὶ αἱ ἀκτολογίαι τῶν δύο µε- οὐθυττατί, Scilicet et duarum factionum acclama- 
ρῶν, xai τᾶντα, καθὼς προείρηται' πλὴν οἱ μὲν ἰοποῦ et omnia qua supra declarata fuerunt : 
Βένετοι λέγουσιν ἀπελατικὸν Ty. πλαγ. 9" «'Ava- nisi quod Veneti apelaticum toni obliqui IV 
καινίζου Ἡ χτίσις, Χριστὸς ἀνέστη, ἑόρταζε τῷ Κυ- dicant: « Renova te, creatura, Christus resur- 
pip τὰς ἑορτάς cou. 'Ecyppayispívou γὰρ τοῦ τἀ- — rexit: celebra Domino festa tua. E sepulcro enim, 
Φου, 6 τῆς ζωῆς ἥλιος ἀνατείλας, καὶ ὀφθεὶς àmo- — sigillo munito, vite Sol exorlus est, et apostolis, 
στόλοις τῶν θυρῶν κεκλεισμένων, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον οἰαιθίς januis, apparuit. Spiritus sanctus per 
84 αὐτοῦ ἐγκαινίζει, xai εἱρήνην χαρίζεται πἆσῃ τῇ ipsum renovat el. pacem orbi universo largitur, 
οἰχουμέντι, καὶ τὸ βασιλεῦον Χράτος ἀστέρος áva- | majestatem imperatorum sideris nunquam 'occiden- 
τολὴ τοῦ ἀδύτου νεουργεῖ καὶ ὃ (70) µεγαλύνει, ὡς — tis ortus renovat et imagnificat, procedens hodie 
λαμπρὸς djltoc, προερχόμενος σήμερον εἷς δόξαν, (Qj ut splendidus sol ad honorem, gloriam et salutem 
εἷς xajynga, εἲς ἀνέγερσιν Ῥωμαίων' » Οἱ δὲ Πρά- — Romanorum. » Prasini vero dicunt : « Signa 
σινοι τόνδε' «᾿Αποβαλόντες σύμθολα λυπῃρᾶς χατ- — lristis moestitia apostoli deposuerunt, in Galileam 
ηφείας oi ἁπόστολοι, χαΐροντες προῆλθον elc Γαλι- — cum gaudio processere, et quem desideraverant 
λαίαν xai εἶδον ὃν ἐπόθουν ix νεκρῶν ἐγηγερμένον, — resuscitatum e mortuis viderunt. Doctrina ineffa- 
᾿Απόῥόητον ἑἐδέξαντο map! αὐτοῦ μυσταγωγίαν, καὶ bili ab eo imbuti, orbem sicut radii penetrantes. 
ὡς ἀκτῖνές διαδραµόντες τὸν κόσμον φαιδρόµορφον — splendidam reaurreclionis diem nuntiarunt: quo- 
ἐκέρυξαν τῆς ἀναστάσεως τὴν ἡμέραν. Αὐτῶν fj προσ- — rum patrocinium per gratiam divinam vos, do- 
τασία c θεῖχῇ παντευχἰᾳ (77) ὑμᾶς διαφυλάξει, — mini, ad Romanorum felicitatem custodiat! » Scien- 
ῥεσπόται, εἷς εὐτυχίαν ᾿Ρωμαίων. » Ἱστέον, ὅτι — dum est, dominis ab aede Sanctorum. Apostolorum 
ὑποστρεφόντων τῶν δεσποτῶν δείλης ἀπὸ τοὺς ᾽Αγίους — ad palatium hoc festo revertentibus, eumdem ri- 
Αποστόλους Ὁ εἷς τὸ παλάτιον ταύτῃ τῇ opta, ἡ tum et ordinem ao in secundo renovationis ob- 
αὐτὴ τάξις καὶ ἀκολουθία γίνεται τῆς δευτέρας τῆς — servari: scilicet et excipiuntur in dictis locis, ac 
διακαινησίμου, δήλονότι xal ai δοχαὶ iv τοῖς προει- acclamationes supra commemorate recitantur: 


VARI/E LECTIONES. 
5 ἔτη deest in cod. * καὶ om. cod. * τῶν ἁγίων ᾽Απαστόλων conj. Leich. 
JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 
(74) Simile illud Francorum, ni fallor, de Josse- Ὦ mune τὴν οἴκουμένην. Spiritus sanctus per eum ini- 


lino Corteniacense, mors pallída Saracenorum. (iat totum mundum, in rebus novis etl insuetis, in 
(75) Est Dominica proximaa festo Paschatis, alias — vita nova constituit. 
ín albis, vel quasimodo diota. ( Videlur vocabulum & πᾶν omne, et *só« 


(76) M. deest copula, quo aliquanto vehemenliorfit ew facere, compositum esse, atque omnipotentiam 
oratio. At ἐγχαινίζει trahendum sequentibus com- bet significare. 


231 


« Tristis moeestilie signa apostoli deposuerunt, etc. » 
Item tono I; » Is, qui eternum Patri, » elc. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


preterquam quod Veneti tono obliquo IV canunt: A ρημµένοις τόποις καὶ αἱ ἀκτολογίαι, καθὼς προείρι- 





232 


ται. Ι]λὴν λέγουσιν οἱ Βένετοι ἀπελατικὸν ἠχ. πλαγ. 
0 * « ᾽Ανακαινίζου dj χΧτίσις » καὶ τὰ ἑξῆς. Οἱ δὲ 


Ἡράσινοι dy πλαγ. ὃ' ᾿Αποθαλόντε τὰ σύµθολα λυπρᾶς κατηφείας » xai τὰ ἑξῆς. Αλλο fy. a E. 


.« 'O ἀχρόνως τῷ llazp? » xai τὰ ἑξῆς. 
CAPUT VII. 
1n feria 1v septimana 1v. post Pascha. 

Sciendum,in hac medie Pentecostes processione, 
procedentibus iterumque revertentibus dominis, 
similes receptiones et acclamationes utin secunda 
feria renovalionis institui: nisi quod Veneli ape- 
laticum toni I dicant: « Magne et venerande Spi- 
rilus, qui in colo cum Patre 88 ut Dominus om- 
nium celebratus, in templo cum Hebreis conver- 
sans, flumina sapientie scaturire docet, et Altis- 
simi Sapientia admirandum in modum exclamat : 
Accedilte, sitientes, et Spiritus, qui potus perennis 
est, haustu irrigamini. Populi bibentes exsultant, 
et potentiam vestrum, domini, ad gloriaru, hono- 
rem et incrementum  Homanorum venerantur. 
Prasini vero voce tonil: « Mediator creature 
suique Patris divinum Verbum, in medio templo 
hoc festo libere loquitur: qui e latere purissimo 
in totuin orbem flumina immortalitatis effusurus 
es, nunc sitientibus, e labiis, doctrine flumina 
profondis; 8t imperitum vulgus miratur quidem, 
Sed agnoscere recusat, (ua sapientia omnia esse 
confecta tuaque gubernatione contineri. Tu igitur, 
Deus, qui manu tua dominos coronasti, ad leti- 
tiam Romanorum eos custodi. » Sciendum est, hoc 


ΚΕΦΑΛ. Z. 
Τῃ ἑορτῇ τῆς Μεσοπεντηκοστῆς (78). 

Χρὴ εἰδέναι, ὅτι καὶ τῇ προελεύσει ταύτῃ τῆς ε- 
σοπεντηκοστῆς, καὶ ἀπιόντων τῶν δεσποτῶν καὶ 
πάλιν ὑποστρεφόντων, xal αἱ δοχαὶ καὶ αἱ ἀχτολογίαι 
ὅμοιαι γίνονται τῆς δευτέρας τῆς διακαινησίµου. Πλὴν 
οἱ μὲν !9.11 Βένετοι λέγουσιν ἀπὸ φωνῆς ἀπελατικὸν 
fy. «^ «Πνεύμα µέγα καὶ σεθάσµιον, 6 ἄνω δοξαζό- 
µενος σὺν tp Πατρὶ ὡς πάντων Κύριος, tv ἱερῷ 
συνόµιλος ὢν Ἐδθραίοις διδάσκει Σοφίας βρύειν va- 
µατα (79), ὑπερφυῶς ἡ Σοφία τοῦ Ὑψίστου ἄναφω- 


B νῶν' Οἱ διψῶντες προσέρχεσθε, xal δροσίζεσθε ! 


τοῦ Πνεύματος τὴν πόσιν, ἐκεῖνο τὸ ἀείζωον πόµα. 
Τὰ πλήθη ἀγάλλονται πίνοντα, xai Ὑεραίρουσι τὸ 
κράτος ὑμῶν, δεσπόται, tic δόξαν, εἲς καύχημα, 
eic ἀνύφωσιν Ῥωμαίων, » Οἱ δὲ Πράσινοι λέγουσι 
τόνδε 19? ἠχ. αἱ « 'O µεσίτης ὢν πλάσματος, καὶ Ha- 
τρὸς τοῦ ἰδίου, θεῖε Λόγε, τοῦ ναοῦ ἑορτῆς ἐν µέσῳ 
παῤόησιάζει (80): ὁ µέλλων ἐκ τῆς πλευρᾶς τῆς 
ἀχράντου ῥεῖθρα προχέειν ἀφθαρσίας 39 ὅλῳ τῷ 
κόσµῳ, vov διψῶντας ποτίζεις ἐκ χειλέων διδασχα- 
λίας νάµατα, καὶ ὁ ἀσύνετος Of uoc θαυμάζει μὲν, οὗ 
βούλεται 31 δὲ γνῶναι, ὅτι cq ἐξείργασται σοφίᾳ 
πάντα καὶ συνέχεται cT χυθερνήσει. Σὺ οὖν θοξάσας 
τῷ στέφει, θεὲ, δεσπότας παλάμῃ coo, φύλαττε εἰς 


' medie Pentecostes festo, dominis mense accum- Q ἀνέγερσιν Ῥωμαίων. » Xp εἰδέναι, ὅτι ταύτῃ τῇ 


bentibus, eumdem ritum et morem ac in secunda 
renovationis feria observari. 


CAPUT VIII. 
In festo Ascensionis. 

I. Sciendum eet, festo Ascensionis, dum menge 
domini accumbunt, eosdem ritus 80 secundo re- 
novationís die, scilicet tum acelamationes duarum 
factionum, tum alia omnia, qua supra commemo- 
ravimus, observari ; nisi quod Veneti tono obliquo I, 
dicant: « Ut perenne flumen te, fontem sacrum, 
solam sanctissimam Dei Matrem, Christiani inve- 


ἑορτῃ τῆς Μεσοπεντηκοστῆς, ἐπὶ τῆς τραπέζης τῶν 
δεσποτῶν καθεζοµένων, dj αὐτὴ τάξις καὶ ἀχολουθία 
γίνεται, καθὼς xai ἐν τῇ δευτέρᾳ τῆς διακαινησί- 
μου. 
ΚΕΦΑΛ. H'. 
ΤΠ ἑορτῇ τῆς Αναληψίμου, 

A. ἸἹστέον, ὅτι τῇ ἑορτῇ τῆς ᾿Αναληψίμου, oct 
ἀκουμθίτωσιν οἱ δεσπόται ἐπὶ τῆς τραπέζης, ἡ αὐτὴ 
τάξις καὶ ἀκολουθία γίνεται τῆς δευτέρας τῖς δια- 
καινησίµου, δηλονότι καὶ αἱ ἀκτολογίαι τῶν δύο 
μερῶν xal πάντα, καθὼς προείρηται. Ηλὴν οἱ μὲν 
Βένετοι λέγουσι τὴν φωνὴρ ἠχ. πλαγ. a * «Ὡς ἀεί- 
ζωον ῥεῖθρον, πηγὴν ἁγίαν Χριστιανοὶ εὐρηκότες 


nimus. Veneramur te tanquam Deiparam, et obte- D µόνην σὲ, τὴν πανάγιον τοῦ θεοῦ Μητέρα, δυσωποῦ- 
ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 


1017 μὲν om. ed. !* δὁροσίζεσθε. Τοῦ πνευμ. x. móc. ἐκ. x. à. πόµα τὰ πλήθη conj: Β. !? τον super- 
scripto A pro τόνδε cod., unde Β, τὸ δρομικὸν conj. 3 ἀφθοσίας Ἡ., ἀφθασίας cod., ἀθανασίας conj. 
Leicb., ἀφθανασίας ed. 3 Verba οὗ βούλεται πάντα om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(78) Dies vigesima quinta a Pascha, vel feria quar- 
ta seplimane quarte post Pascha. [Ηροέλευσις 

εσοπεντηκοστῖς memoratur Georg. Monacho p. 556, 

0 in ea vulneratus ipsam abrogavit. Ad S. Mocii 
instituebatur p. 464. Chrysostomi oratio in Meco- 
πεντηκοστὶν habetur apud Lambeccium cod. 40, 
n. 20.|* Ut Μεσοπεντηκοστῆς dicitur dimidiate pro 
µέση τοῦ Πάσχατος xai τῆς Πεντηχοστῆς, ita quo- 
que ἡ µέση τοῦ Πάσχατος dicitur pro eodem integro, 
aut quod totum tempus inter Pascha et Penteco- 


sten intercedens Pascha diceretur; et ipsa Pente- 
coste. Pascha rosata. Vid. Du Cange h. v. 

(79) Veteres βλύειν — frequentabant ; novi autem 
sepe et permutant. Vid. Themisl. pag. 260 ed. 
Harduin. et Procop. Anecd. p. 85. 

(80) Est aut pro παῤῥησιάδῃ more librarii η el 
ει promiscue habentis, aut atticismus est, quem 
tamen in hoc quidem libro vix quesiverim, vix 
admittam. 


233 


DE CERIMONIIS AUL/£ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


234 


μεν ὡς θεοτόχον, xal ἐξαιτοῦμεν στόµατι ἀσιγήτῳ * Α stamur ore nunquam silente : alis tue intercessio- 


πτέρυξι τζς σῆς πρεσθείας ὁ δεῖνα xal ὁ δείνα περι- 
Φύλαττε µέχρι τέλους. « Ὁ ἀπελατικὸς fy. δ” « Xt, 
τὴν παστάδα τοῦ Χριατοῦ, δι’ Zo ἔλαμψε Χριστὸς 
χατὰ σάρκα τοῖς βροτοῖς, αἰνοῦμεν λαοὶ Ἑπαξίως ' 
θιοτόκε, τοὺς δεσπότας ὡς φωστῆρας περίσωζε eio 
ἀνέγερσιν τοῦ χόσµου, xal Βενέτων ἀεὶ σε χεχκτηµέ- 
νων χραταίωµα βοηθείας. » Οἱ δὲ Πράσινοι λέγουσι 
τὴν φωνὴν πλαγ. δ” « Ἡ Tr: τῆς ζωῆς Ῥωμαίων, 
Παρθένε, Μύτηρ O:00 τοῦ Λόγου, συστρατήγησον 
µόνη τοῖς δεσπόταις iv τῇ πορφύρᾳ, τοῖς λαθοῦσιν ἐκ 
σοῦ τὸ στέφος, ὅτι αὐτοί σε χέχτηνται κατὰ πάντα 
θυρεὸν ἀπροσμάχητον ἐν τῇ πορφύρᾳ. » "Αλλο ἠχ. 9. 
« Καταφυγῆς ἐλπίδα καὶ σωτηρίας καὶ ἀντιλήψεως 
Χλέος cà τὴν πάναγνον 13 Χριατιανοὶ xextr µένοι, 


ἐξαιτοῦμεν ὡς σκέπην, πρεσθευτικαῖς περίεπε πτέ- Β 


ρυξι * σὲ γὰρ χέκτηνται ἰσχὺν κατ’ ἐχθρῶν τροπαιο- 
φόρον. » 

B'. Ἱστέον, ὅτι ταύτῃ τῇ ἑορτῇ γίνονται al δοχαὶ 
οὕτως δοχἡ a' ἔξωθεν τῆς καµαρας τοῦ ἐμθόλου, Ev ᾧ 
xai ὁ xluv ἵστατα.. Δέχεται ἐκεῖσε ὁ ὁημοχράτής 
τῶν Βενέτων, ἤγουν ὁ δοµέστικος τῶν σχολῶν, μετὰ 
τοῦ περατικοῦ δήµου τῶν Βενέτων. Δοχὴ β' εἷς τὸ 
ἀγωγὸν, ἓν dp τὸ ὕδωρ ἐκρεῖ. Δέ/έται ἐκεῖσε ὁ δηµο- 
χράτης τῶν Πρασίνων, ἦγουν ὁ ἑκσκούθιτος, Δοχὴ Υ’ 
εἷς τὸν ἅγιον Μώκιον. Δέχεται ἐχεῖσε ὁ δήμαρχος 
τῶν Βενέτων μετὰ τοῦ δήμου τοῦ λευχοῦ. Δοχὴ δ᾽ ἐν 
τῷ Ἐξακιονίῳ. Δέχεται ἐκεῖσε ὁ δήμαρχος τῶν Πρα- 
σίνων μετὰ τοῦ δύήµου τοῦ ῥουσίου. Δοχὴ ε’ εἷς τὸν 
Ἐτρόλοφον ἀντικρὺ τοῦ εὐκτηρίου τοῦ ἁγίου Καλλινί- 
κου. Abytza: χἀχεῖσε ὁ δήμαρχος τῶν Βενέτων μετὰ 
καὶ τοῦ ὀήμου τοῦ λευκοῦ. Δοχὴ Q' tiq τὸν ΠΒοῦν. 
Δέχεται ἐχεῖσε ὁ δηµοκράτης τῶν Ἡρσσίνων, ἴγουν ὁ 
δοµέστικος τῶν ἑκσκουθίτων. Δοχὴ ζ εἰς τὰ 19? 'Aua- 
στριανοῦ (81). Δέχεται ἐκεῖσε ὁ ὃηµοχράτης τῶν Βε- 
νέτων, ἴγουν ὁ δοµέστικος τῶν σχολῶν. Δοχὴ m εἷς 
τὸ Φιλαδέλφιον. Ὑποστρεφόμενος ὁ δήμαρχος τῶν 
Βινίτών μετὰ τοῦ δήµου τοῦ λευκοῦ, ποιεῖ ἐχεῖσε 
boy jv. Δοχὴ 0 εἷς τὸν Ταῦρον. Δέγεται ἐχεῖσε ὁ δήµ- 
αρχος τῶν Πρασίνων μετὰ τοῦ δήµου τοῦ ῥουσίου. 
Δοχὴ V ἓν τῷ φουρνικῷ τῶν ἀρτοπωλῶν 39", Ὑπο- 
στρεφόμενος ὁ δήµαργος τῶν Πρασίνων μετὰ τοῦ 
ὀήμου τοῦ ῥουσίου, ποιεῖ ἐχεῖαε δοχήν. Λοχὴ ια kv τῷ 
φὀρψ. Ὑποστρεφόμενος ὁ δήµαρχος τῶν ἩΗρασίνων 
μετὰ τοῦ δήµου τοῦ ῥουσίου ποιεῖ ἐκεῖσε δοχήν. Δοχὴ 
(B ἐν τῷ πραιτωρίφ. Δέχεται ἐχεῖσε ὁ δήμαρχος τῶν 


nis N. N. perpetuo tuere. » Apelaticus toni quarti : 
« Te, thalamum Christi, per quam secundum car- 
nem Christus hominibus apparuit, merito populi 
laudamus. Deipara, dominos, ut lumina ad salu- 
tem orbis, et Venetorum tibi semper addictorum 
robur et presidium, conserva. » Prasini dicunt tono 
obliquo IV : « Fons vite Romanorum, Virgo, Mater 
Dei Verbi, sola cum dominis in purpura milita, 
quod ipsi te in omnibus, tanquam invictumclypeum 
in purpura receperunt. » Alius tono IV : « $4 
Christiani, qui te sanctissimam, refugii spem et 
auxili salutisque gloriam nacti sumus tanquam 
presidium, oramua, tutelaribus alis eos circum- 
ambias! Tua enim virtute, ab hostibus victoriam 
reportant. » 


II. Sciendum est, hoo festo principes ita excipi 
solere. Prima receptio flt extra cameram in porticu, 
ubi οἱ columna stat. Hio prioceps Venetorum seu 
domesticus scholarum cum Venetis adest. Receptio 
secunda ad aqueductum, per quem aqoa eltflait : 
stat ibi princeps Prasinorum seu excubitor. Tertia 
in S. Mocii, ubi Venetorum tribunus cum populo 
albo adest. Quarta in Exacionio, ubi tribunus Pra- 
sinorum cum factione russa. Quinta in Xerolopho 
e regione sacelli S. Callinici : stat ibi tribunus 
Prasinorum cum populo albo. Sexta in foro Bovis : 
ibi princeps Prasinorum seu domesticus excubito- 
rum. Septima in foro Amastriano : stat ibi Vene- 
torum princeps seu domesticus scholarum. Octava 
in Philadelphio : revertens Venetorum tribunus 
cum populo albo ibi principes excipit. Nona in 
Tauro : ubi tribunus Prasinorum cum populo russo 
adest. Decima in fornice pistorum : revertens tri- 
bunus Prasinorum, cum populo russo principes 
exoipit. Undecima in foro : revertens Prasinorum 
tribunus, cum populo russo presto est. Duodecima 
in preetorio : stat ibi tribunus Venetorum cum po- 
pulo alho. Deciria tertia in fornice Milii : revertens 
tribunus Venetorum cum populo albo principes 
excipit. Non procul inde princeps Prasinoruin, seu 
excubitor, cum transitoria factione Prasina, neo 
magno spatio interjecto revertens Prasinorum tri- 
bunus cum populo russo, ante Achilleaa thermas 


Βενέτων μετὰ τοῦ δήµου τοῦ λευκοῦ. Aoy3 ιΥ ἐν τῷ D ad portam Meletes adest. Venetorum autem prin- 
φουρνικῷ τοῦ M:Xiou. Ὑποστρεφόμενος ὁ δήµχρχος ceps seu domesticus scholarum cum transitorio 
τῶν Βενέτων μετὰ τοῦ δήμου τοῦ λευκοῦ, ποιεῖ ἐκεῖσε Ὑθηθίογυπι populo in cancellis chalces eos ex- 
δοχήν. Καὶ πάλιν μετὰ μικρὸν τῆς τοιαύτης δοχῆς — Cipit. ; 
δέχεται ὁ δηµοκράτης τῶν Πρασίνων, ἦγουν ὁ ἐκσρυύθιτος, μετὰ τοῦ περχτικοῦ δήµλυ τῶν Πρασίνων. 
Καὶ πάλιν μετὰ μικρὸν ὑποστρεφόμενος ὁ δήμαρχος τῶν Πρασίνων μετὰ του δήµου τοῦ ῥουσίου, ποιοῦσιν 
ἐκεῖσε δοχἠν ἀντικρὺ τοῦ Αχιλλέως πρὸς τὴν πύλην τῆς Μελέτης, καὶ πάλιν μετὰ μικρὸν τῆς τοιαύτης 
VARLE LECTIONES. 
33 πανάχεον ul supra conj. Leich. 33 εἷς «à R., εἷς cod. superscr. τ, εἷς τὸν ed. 3 ἁρτοπωλίων cod. 
JOAN. JAC. REISEII COMMENTARIUS., 


bent neutrum plurale τά, ut τὰ ᾽Αματτριανοῦ, τὰ 


d bi indicare volunt Greci 
ὃν Del illo struetüm aut den N20300, τὰ Ολυθρίου, etc. Vid. pag. 102. 


&b hoc vel illo structum aut. denominatum, rdhi- 
PaTROL. Gh. CXII. 8 


296 


CONSTANTINI PORPHYRHOGENITI 


236 


δοχῆς δέχεται ὁ δηµοκράτης τῶν Βενέτων, γουν 6 δοµἑστιχκος τῶν σχολῶν, μετὰ τοῦ περατικοῦ δήμου 


τῶν Βενέτων εἰς τὸ κάγκελλον τῆς χαλκᾶς. 


III. Sciendum est, acclamationes factionum eas- A — T'. Χρὴ εἰδέναι, ὅτι αἱ ἄχτολογίαι τῶν δοχῶν vf- 


dem ae secunda renovationis die esse. Hymni Ve- 
netorum, quos cursorie dicunt : « Salve, poten- 
tissime imperator, » etc. Apelatici : « Patrocinium 
immaculatum 85 et virgineam tutelam, a Deo co- 
ronati evergetm, accepistis, ejusque purissimis 
muneribus superbientes, inimicis gentibus appa- 
retis. Ipsa enim belli tempore vertices vestros 
obumbrat, et moostrat vos victoriarum coronis 
onustos ad felicitatem et gloriam Romanorum. 
Alius toni tertii : « Mons Oliveti laudetur ; In eo 
enim chorus apostolorum celebratur, qui gloriam 
Altissimi, ad celum in carne elatum Deum «eeter- 
nasque portas aperias et Dominum excipientes vi- 
derunt. Angelorum vero exercitus Patrem quoque 
cantu celebrant, ad Filium dicentem : Sede ad dex- 
tram meam, usque dum creature omnes genua tibi 
inclinent. » Alius tono obliquo tertio: « Christus 
apostolis astitit, ipsisque pacem nuntiane apparuit, 
et verbis prophetarum expositis, omnes ad unum 
in montem Olivetum duxit, manusque ad colum 
attollens eisque benedicens, in celum assumptus 
est, annuntia!a ipsis sancti Spiritus presentia ipsis- 
que gaudio impletig, Propterea et Deus noster, 
benefici imperatores, vobis in omnibus benedicet, 
vestramque majestatem gaudio implebit. « Prasi- 
norum cantiones, quas tono quarto dicunt : « Re- 
fugii spem et salutis » etc. Alia tono tertio : 
« Apostoli Christum ccelo receptum simul ado- 
rantes, Hierosolyma cum gaudio petiere, quod 
Christum Jesum Dei Filium, de quo Moses et ce- 
teri prophete scripserant, invenerunt, gloriamque 
ejus cum cruce ad dextram Patris sedentis vide- 
runt. Ille vos, beneflci imperatores, infelicitatem 
Romanorum servabit. » Alia tono gravi : « Pere- 
grinum miraculum { ut enim pluvia super vellus, 
sic verbum Patris : οἱ nunc videte qui carnem por- 


νονται χαθὼς xal iv vf δευτέρᾳ τῆς διχκαινησἰµο». 
Αἱ φωναὶ τῶν Βενέτων, ἃς λέγουσι δρομικῶς (82) * 
« Χαΐροις, κραταιότατε αὐτόκρατορ, » καὶ τὰ ἑξᾶς. 
Οἱ ἀπελατικοί * « Προστασίαν καθαιρετον xa! σχέ- 
πην τὴν ἀνύμφευτον λαθόντες, θεόστεπτοι εὐεργέται, 
καὶ ταῖς αὐτῆς ἐγκαυχόμενοι (83) παναχρᾶντοις πρε- 
σθείαις, ἀκαταμάχητοι ὄντες ἔθνεσιν ὑπεναντίοις. 
Αὑτὴ γὰ2 ἐπισκ'άζει ἐν ἡμέρᾳ πολέμου ταῖς xo2»- 
φχῖς ὑμῶν, καὶ ταῖς νίχαις μας M δε'νύε: στεχ- 
νίτας εἷς εὐτυχίαν καὶ δόξαν τῶν ᾿Ῥωμαίων. » "Άλλο 
dy." « Εὐλόγηται ** τὸ ὄρος Ελαιῶν' ἐν αὐτῷ γὰρ 
εὐλόγηται dj χορεία τῶν ἀποστόλων, καὶ εἶδον δόξα» 
Ὑψίστου, ἔκεῖθεν πρὸς οὐὗρανὸν σαρκὶ ἀναφερόμενον 
θεὸν καὶ πύλας αἰωνίους Ἀνοιγομένας xa! τὸν Δεσπό- 
την προσθεχοµένας. Στρατιαὶ δὲ τῶν ἀγγέλων ὄμνο- 
λογοῦσι καὶ τὸν Πατέρα πρὸς τὸν Υἱὸν εἰπόντα ' Κά- 
ou ἐν δεξιῶν µου, ἕως ἄν σοι χλίνῃ πᾶν ποιτµάτων 
qvo. » "Άλλο y. πλαγ. δ' « Ἐπέστη Χριστὸς τοῖς 
ἀποστόλοις καὶ ὤφθη αὐτοῖς εἰρήνην λέγων, xal τὰς 
ῥήσεις τῶν προφητῶν αὐτυῖς ἑρμτνεύων, πρὸς τὸ 
ὄρος τῶν Ἐλαιῶν πάντας ἐξήγαγεν 19 ἄρδην, καὶ τὰς 
χεῖρας εἲς ὄψος ἄρας, εὐλογήσας αὐτοὺς 31, εἰς οὐ- 
βανοὺς ἀνελγφθη, ἐπαγγειλάμενος αὐτοῖς xal τὴν τοῦ 
ἁγίου [Πνεύματος παρουσίαν, χαρᾶς αὐτοὺς ἐμπλή- 
σας. AU) αὐτὸς ὁ θεὸς ἡμῶν, εὐεργέται, εὐλογήσει 
ὑμᾶς ἐν πᾶσι, καὶ χαρᾶς ἐμπλήσει τὴν ὑμῶν βασι- 
λειαν, » Αἱ φωναὶ τῶν Πρασίνων, ἃς λέγουσιν fjy. 9, 
« Καταφυγῆς ἐλπίδα xal σωττρίας, » καὶ τὰ ἑξῖς. 
"Alxo 5y. Y" « Προσκυνήσαντες πάντες 39 oi ἀπό- 
στολοι ὁμοῦ Χριστὸν εἷς οὐρανοὺς ἀναληφθέντα, κατ- 


C ὰλαδον (84) τὴν Ἱερουσαλὴμ μετὰ χαρᾶς, ὅτι εὔρο- 


σαν 3 (85) Χριστὸν Τησοῦν τὸν Ylóv τοῦ Θεοῦ, ὃν 
ἔγραψε Μωσῆς xal οἱ λοιποὶ τῶν προφητῶν, καὶ 
ἐθεάσαντο τὴ) δόξαν αὐτοῦ μετὰ σταυροῦ ἐκ δεξιῶν 
καθημένου τοῦ Πατρός * αὐτὸς ὑμᾶς φυλάξει, εὐεργὲ- 
ται, εἷς ἐὐτυχίαν Ῥωμαίων. » "Άλλο Tx. Bap. 50. 


VARUE LECTIONES. . 


* ὑμῶν ed. 
30 πάντες ΟΠ. ed.  ?* 


fx. Υ. Βαρθάρων. 


35 id^ d im R. ex script. cod. εὐλόγειται, εὐλογεῖται ed. 
ε 


36 Σξάγαγεν ed. 31 αὐτοῖς ed. 


Ρησαν ed. 3? Ἠχ. Bao. cod., unde R. etfieit ἦχος βαρὺς sive ἤχου βαρέος, ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(82) Ultima syllaba eret per compendium £ scri- [) εὕρυσαν apud Nicetam  Choniaten, Isaacii Angeli 


pta, ut dubium esse possit. δροµικόν, an ὄρομι- 
x& legi debeat. Carmina vel moduli, qui vooe pre- 
οἱρίιί eL multum accelerata canereniur, tanquam 
Bi curreret, ut sunt hymni e multis daclylis con- 
stantes. 

(83) lta quoque M. solemni more o et ω permu- 
tandi. 

(84) Verbi καταλαμθάνειν apud Grecos novos 
usus est írequeutissimus pro ἔρχεσθαι, ἀφικέ- 
σθαι, pervenire aliquo. Proprie est occupare locum 
aliquem. Frequenter in nostro codice sic occurrit : 
neque monerem, nisi viderem, ex eo, quod ad 
usum hunc non attenderent, viros doctos in sestum 
datos fuisse in interpretando loco Diogenis Laer- 
tii p. 275. 1. ed. Meib., ubi reddi debet donec vene- 
rit e Mucedonia. Ergo jam Aristotelis etate waca- 
λαμθάνειν hoc sensu in usu erat. 

(R5) Sie formant novi Greci pro εὕρον. Exstat 


l. 11. ο. 5. pag. 314, ed. Venet. : ὡς à' οὐδίνα εὕ- 
Ροσαν ἀντίμαχον οἱ πολέµιοι. Idque sic posuit more 
guo. Amatenim hano lormam. [ta p. 54, Ὠδυθιπροήλ- 
θοσαν pro προήλθον, et p. 81, ᾿Απήλθοσαν. Neque 
novum hoc schema est sed vetustissimum, Posi- 
dippo Siculo, poete epiyrammatario, usurpatum, 
qui Meleagro antiquior fuit, cujus in Anthologia 
ed. Wechel. p. 614 (Steph. p. 473.) hec legun- 
Ur: 


τὴν 6t θαλάσσης 

Ψαύουσαν, πρπεις εἴχοσαν αἰγιαλοί. 

ubi Obsopeeus hec annotat : », Notabis hoo loco εἷ- 
χοσαν poni pro εἶχον, more Chalcidensium, qui 
lertiis personis pluralibua inter. onunt ca. Sic 1θ- 
gimus psaluo xcvi : Ὁ θεὸς, ἤλθοσαν ἔθνη εἲς τὴν 


Χλτηρονομίαν σου, ubi quoque ἤλθοσαν ponitur pro 
Φλθον. » 





231 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINAE LIB. I. 


« Edvov θαῦμα | ὡς γαρ ὑετὸς ἐπὶ πόκον (86), λόγος À taverat, impleta Patris voluntate, in ecslum abiit, 


τοῦ Πατρὸς, καὶ νῦν ὁρᾶτε, εἰς οὐρανοὺς ἀνιὼν σαρ- 
κοφόρος, ὅτι ἐπλήρωσε τὸ θέλημα τοῦ Πατρὸς, συγ- 
καλέσας τὰ ἔθνη πάντα τῇ dÀv0:($ λατρεόειν, ὅθεν 
«αἱ πληρώσας τὴν καθ) ἡμᾶς οἰκονομίαν (87), ἐκ 
δεξιῶν ἐκάθισε τῆς δυνάµεως Κυρίου. Αὐτὸς ὑμᾶς 
φυλάξει, εὐεργέται, εἲς εὐτυχίαν' Ρωμαίων. » 
ΚΕΦΛΑ’ θ’. 
Τῃ ἱορτῇ τῆς Πεντηκοστῆς, 

A'. Τῶν Βενέτων φωνὴ dy: πλαγ, 9. « Ἡ τοῦ 
θείου Πνεύματος παρουσία *! τοῖς iv Υῇ ἑκέλαμφε 
θεογνωσίᾳ 21(88).» ᾿Λλλο, ἦχος ὁ αὐτὸς. « 'O Πα- 
ῥάκλητος σήμερον οὐρανόθεν, ὡς àv πυρίναις γλώσ- 
σαις (89) ἐπ'φοιτήσας τοῖς ἀποστόλοις, ἐδίδασκεν 
χηρύττειν τὴν ὁμοούσιον πίστιν τῆς Τριάδος (90), τὰ 
ἔθνη ἐφώτισεν, τὴν πλάνην κατέφλεξε, τοὺς εὐεργέ- 
τας ταῖς νίχαις ὡραῖϊζει, καὶ τῷ βραχίονι αὐτῶν 
Βαρθάρους καθυποτάσσει’ ἀγαλλιάσθω πᾶσα ἡ οἶκου- 
µένη, ὅτι νίκη βασιλεύει xal yapà ἐν τοῖς Ῥωμαίοις. » 
4oy? B, τῶν Πρασίνων. ouv? fiy. 0* » Tr, τετρακλῇ 
τριάδι ἁκοστόλων ἡ τῆς Τριάδος ὤφθη noptooala 55.9 
"Allo, ἀπελατιχὸς (01) πλαγ' δ- « Ὁ iv πυρίναις 
γλώσσαις Χριστὸς τὰ ἔθνη εἷς ἐπίγνωσιν ἁἀγαγὼν 
ἑληθείας, αὐτὸς ὑμᾶς (99), θεόστεπτοι εὐσεθεῖς 
εὐεργέται, ἐν τῇ τοῦ Πνεύματος ἐπιφοιτήσει Ἁγιασμέ- 
vov στέφανον ἐπίθηχεν οὐρανόθεν ταῖς τιµίαις χορυ» 
φαῖς ὑμων) διὸ αὐτὸν δυσωποῦμεν 3 ἐκ vapBlaq 
ἁπαύστως. Κύριε, ὁ αἰωνίως βασιλεύων, τούτους ἡμῖν 
χάρισον (93) εἲς χαρὰν x«l ἀνέγερσιν τῶν Ρωμαίων. » 
hoy? *', τῶν Βενέτων, φωνὴ 3x. 9* « Πυρὸς lv εἴδει 
τὸ DveSpx τοῖς ἁποστόλοις ἐπίστη σήμερον οὖρανο- 
&v » Άλλο, ἦχος ὁ αὐτὸς « 'O γλωττομόρφοις 
θεός πυρσοφα]αις τὰς τῶν ἐθνῶν ἐχμειώσας ἀθείας, 
δ ὑμῶν, ἀνδρειότατοι δεσπόται, ἐκπολεμῆσαι ἔπαγ- 
γέλλεται καὶ ἐχμειῶσαι τὰς τῶν ἐθνῶν ἀθείας, χαὶ 
ὁμργλώττους ἐν πίστει τοὺς ἀλλογώσσους ἑλκύσει 
ὁ δεῖνα xal ὁ δεῖνα, ἡ χαρὰ καὶ ἀνέγερσις τῶν Ῥω. 
μαίων. » 

B- Δοχὴ τετάρτη, τῶν Βενέτων, oov πλαγ. V. 


« Ἡ τοῦ θείου Πνεύματος παρουσία, » xai τὰ ἑξῆς' 


gentes omnes ut veritati serviunt convocat ; quare, 
cconomia salutis nostme peracta, ad dextram po- 
testatis Domini sedet. Ipse vos, evergetae, ad Ro- 
manorum salutem tuebitur 


CAPUT IX. 
In festo Pentecostes 

I. Venetorum hymnus tono obliquo quarto : 
« Bpiritus divini presentia iis, qui in terra degunt, 
cum divina eognitioneapparuit. » 86 Aliueejusdem 
toni: « Ipse Paraocletus hodie ccelo delapsus, tan- 
quam in igneis linguis apostolis apparens, consub- 
stantialem Trinitatis fidem predicare docuit, gen- 
tes illustravit, errorem igne delevit, benefactores 
opportunis victoriis beat eorumque brachio Barba- 
ros subjicit. Universus orbis gaudeat, quo victo- 
ria et gaudium apud Romanos imperat. » Receptio 
II, Prasinorum, eantio toni IV : « Quadruplici 
apostolorum trinitati flamma Trinitatis apparuit. » 
Hymnus apelaticus toni IV : « Christus in linguis 
igneis gentes ad cognitionem veritatis perduzit. 
Ipse, & Deo coronati imperatores, Spiritus sanoti 
presentia sacratam coronam venerendis verticibus 
vestris imposuit : propterea eum ex animo indesi- 
Denter et venerabundi intuemur : Domine, eeter- 
num imperans, hos nobis in gaudium et salutem 
Romacorum serva. » Receptio III, Venetorum vox 
toni IV : « Ignia specie in apostolos Spiritus san- 
ctus hodie e eclo descendit. » Alia eodem tono : 
« Deus, qui flammis linguas mutantibus gentium 
impietatem delevit, vobis, Domini fortissimi, vin- 
cero et exstinguere gentium impietatem edixit : 
qui diversis nunc linguis utuntur, hos una lingua 
in fide loquentes trahet N. N. gaudium et salus 
Romanorum. » 


IT. Receptio quarta, Venetorum, tono obliquo IV : 
« Divini Spiritus presentia » etc. Alia vox tono IV. 


VARIA LECT!ONES. 
*! παρουσία, Toi; iv ed. 33 θεογνωσία ed. 3 πυρσοφαία ., πυρσοφαία ed. ** δυσωποῦντες cod. 
JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΙΙ COMMENTARIUS. 


(86) Videtur aliquid post hano vocem deesse : [) 


sed si tollatur punctum post Tatpóc, possit hic 
loeus utcumque juteger videri, quamvis obscurus 
sit ampullosus hic stylus theologico-poeticus. Et 
tuac ὁρᾶτε eiit idem atque ὁρᾶται conspicitur. So- 
let enim híc librarius «t et s permutare, Alluditur 
ad historiam Gideonis. . 
(87) Dictio theologis usurpata, ordinem salutis 
designans, de qua v. Vales. ad Euseb. H. Eccl. 
P. 1, e 
8) θεογνωσίᾳ idem est atque μετὰ θεογνω- 


g . 
(s *[Vid. us im Hessischen Hebopfer Part. 
xiv. o a6] " 


(90) Id est predicare Trinitatem consubstantia- 
m, el eam ut credant auditoribus persuadere. 
91) Mallem ἀπελατικόν, In membranis compen- 
dio Ü ο, ta erat ultima syllaba. Idem tenendum 


(92) Soabra et hiulca oratio, ut videatur aliquid 
deesse. lta tamen membrane, nee plura, babent. 

(93)1ta M. Sic solent novi et plebeii Greci, pro χά- 
pua. Mutta talia In ipsorum scriptis occurrunt, 
&ctive proluta, quee veteres non nisi depunentia- 
liter seu in medio, usurpabant, et vice versa, Ut ya- 
popat est apud Nostrum pro χαίρω. Vid. ad p. 172. 
et p. 179. Ita Nicetas Chon. p. 150. ed. Venet. β.ά- 
pur pro Bipest: posuit; el PE 228 : ἑφήπω pro 
gixopa:t. Ἔρχω pro ἔρχομαι habet Nicolaus Luca- 
nus apud Du Cange V. Xeóuv, id est σίθειν sese 
movere, unde σοθεῖν deinceps factum. Verba ejus 
sunt : 


Κήργχησαν và πολεμήσουν xai và σεύουν εἰς τὰ 
[τείχη. 
Que bene Greece sic efferas : 


Καὶ Ίρχοντο "yx πολεμήσωσιν, καὶ Ίνα σοθῶσιν 
[εἰς τὰ τείχη. 


300 


Suprema Trinitas, N. N. & Deo coronati, corona Α ᾽Αλλὸ fy. δ” 


vestra perpetuo delectatur. Hoc enim die Pater 
tabulas Mosi tradit, fllius Spiritum sanctum apo- 
stolis donat, ipse Spiritus in linguis igneis appa- 
ret. Triplicato autem festo vestro, domini, cele- 
bratur hodie, que vos coronavit, consubstantialis 
Trinitas. » Receptio quinta, Prasinorum, hymnus 
ton. III :« Portus diviase doctrine, sancti Spiritus 
gratia » Apelaticus hymnus : « A sancto Spiritu 
vos, domini Romanorum, coronati estis, et in ipso 
populum vestrum, in omni veritate divinam maje- 
statem adorare docetis. » Receptio sexta, Veneto- 
rum, hymnus tono IV : « Specie ignis Spiritus, eto, 
Alius, obliquo IV : » Deus Spiritus hodie apostolis 
$71 in linguis figuram ignis habentibus apparuit, 
et vos, a Deo coronati imperatores, purpura coro- 
naque ornavit, ao divino consilio Romanis pro di. 
gnitate imperare potestatem dedit. Gloria Deo, qui 
vos ia salutem Romanorum coronavit. » In rece- 
ptione sexta ita acclamatur : cantores dicunt : 
« Multos, multos, multos! » Populus: « Ia multos 
aonos, in. multos ! » Cantores : « Creator omnium 
et Dominus. » Clamat et populus ter : « Longa 
vobis temporal » Cantor.s: « Paracletum san- 
etum que Spiritum. » Clamat et populus ter : 
« Longa vobis tempora ! » Cantores : « Qui in lin- 
guis apostolorum demisit. » Clamat et populus ter : 
« Longa vobis tempora! » Cantores : « Annos ve- 
stros, Augustarum et porphyrogenitorum, augeat ! » 
Clamat et populuster : « Longreevam Deus sacram 
majestatem vestram esse jubeat! » Trilexia in 
eumdem festum diem, obl. IV : « Suscipe servos, 
Domine, pietatem tuam canta celebraturos ; Deus, 
qui sua manu vestrum verticem honore corona- 
vit. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


C 


240 


« Ἡ ὑπεράρχιος (94) Τριὰςι ὁ δεῖνα 
καὶ ὁ δεῖνα θεόστεπτοι, ἀθιαιρέτως ἐν τῷ στέφει 
ὑμῶν δείκνυται εὐδοκαῦσα' ἐν ταύτῃ γὰρ τῇ ἡμέρᾳ 
Πατὴρ τὰς πλέκας Μωσῇ παρέχει, Ylóo τὸ Πνεῦμα 
τοῖς μαθηταῖς δωρεῖται, αὐτὸ τὸ Ινεῦμα πυρίναις 
γλώσσαις τυπηύμενον φανεροῦται' τριπλασιαζομένης 
δὲ τῆς ἑορτῆς ὑμῶν, θεολογεῖται (05) σήμερον ἡ 
ὁμοούσιος Τριᾶάς 3, στέφουσα ὑμᾶς.» Δοχὴ €, τῶν 
Πρασίνων, φωνὴ 3x. q^ « Αιμὴν τῶν θείων διδαγµά- 
των, ἡ τοῦ πχναχίου Πνεύματος χάρις.» ἸΑπελατι- 
xóc « Τῷ ἁγίῳ Πνεύματι ἑστέφθητε, ol δεσπόται 
τῶν Ῥωμαίων, καὶ iv αὐτῷ ὁδηγεῖτε τὸν λαὸν ὑμᾶν 
dv «doy προσκυνεῖν ἀληθείᾳ τὸ τρισυπέρθεον xpi- 
τος. » Δοχὴ ς’, τῶν Βενέτων, φωνὴ ἠχ' ὃ, « Πυρὸς 
ἐν εἴδει τὸ Πνεῦμα » xai τὰ ἑξῆς, "Αλλο πλαχ. ὃ” 
« θεὸς τὸ Πνεῦμα, σήμερον ἐγνωρίσθη τοῖς ἀποστό- 
λοις ἐν γλώσσχις πυριµόρφοις, καὶ ὑμᾶς, θεόστεπτοι 
εὐεργέται, τῃ ἁλουργίδι xal τῷ στέφει δοξάσας, ἐδι- 
καίωσεν βουλήσει θεοκρίτῳ βασιλεύειν ἑπαξίως Ῥω- 
µαίων. Δόξα θεῷ τῷ στίψαντι ὑμᾶς εἲς ἀνέγερσιν 
Ῥωμαίων. » ᾿Ακτολογία τῆς ἕκτης δοχῆς. Λέγουσιν 
ol κράκται' « Πολλὰ, πολλὰ πολλα. » Ὁ λαός, « Εἰς 
πολλὰ έτη. εἷς πολλά. » Οἱ κράκται' « Ὁ τῶν πάν. 
των Ποιητὴς καὶ Δεσπότης.» Φθογγεῖ καὶ ὁ Λλαὸς ix 
τρίτου’ « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ χράκται. « 'O τὸ 
παράκλητον καὶ ἅγιον Πνεῦμα.» Φθογγεῖ καὶ 6 λαὸς 
ἐκ (7 « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, » Οἱ κράχται. « Κα. 
ταπέµψας iv γλώσσαις τῶν ἁἀποστόλων. » Φθογγεῖ 
καὶ ὁ λαὸς ix τρίτου « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ 
χράκται' « Τοὺς γβόνους ὑμῶν πληθυνεῖ σὺν ταῖς 
αὑγούσταις καὶ τοῖς πορφυρογεννήτοις. » Φθογγεῖ 
καὶ ὁ λα.ς ἐκ γ΄ « Πολυχρόνιον ποιήσει ὁ θεὸς τὴν 
ἁγίαν βασιλείαν σας. » Τριλέξια (90) εἰς τὴν αὐτὴν 
ἑορτὴν, πλαγ. 9. « Δίξαι δούλους, Δέσποτα, τοῦ 
ὑμνεῖν τὸ εὐσεθές σου’ ὁ θεὸς ὁ στέφας αὐτοχείρως 
τὴν κορυφὴν ὑμῶν ἀξιώσεί (97), 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(94) Vox rarior, a nova Grecia conficta, videtur 
id significare, quod super omne initium positum est, 
quod initio caret. ul supra bis habuimus οννάναρ. 
χος, comlernus. Nam ἄναρχος novo signifleatu ibi 
notat dernum. 

(95) Ad verbum dicitur Trinitas Deus consub- 
slanltalis, id est, celebratur Trinitas sermonibus, 
qui asseverant, tres perspnas Trinitatis eque di- 
vinss atque consubstantiales esse. θεογολεῖν est 
de Deo sermones facere. Theoph&n. p. 59, 77, 350, 
et Combefis. ad illius p. 59, Theologis in specie 
sermo et disputatio de divina Christi natura est θεο- 
λογία. Vid. Vales. ad Euseb. p. 5. Sio xovoAovtiv de 
Sirio sermones facere apud Atheneum I. p. 23, ubi 
vid. Casaubon. 

(90) Non reperio, qui vocem hanc exposuerit. 
Videtur carmen notare, quod aut ter iterabatur, 
aut potius & tribus cantoribus simul recitabatur, 
ut τετράλεχτα, que a quatuor cantoribus recita- 
bantur. Vid. p. 165. 

(97) Post banc vocem deesse aliquid, manifestum 
est. Nam debebat saltem ὑμᾶς εἰς χρύνους ἑκατὸν τὴν 
ὑμῶν ὃδ.ἐπειν πολιτείαν, ut p. 90, sed muito plura 
deesse deprehendet, qui sequentia cum anteceden- 
tihus attente conferut Nam non respon tent inscri- 
ptiont, sed aliud tractant. Promittit. inscriptio, et 
nstituit initium noni capitis, euarrutionem Acto- 
rum festi Pentecostes. Pro maxima vero parie ri- 


D 


tus processionis paschalis exponit hoe caput, quod 
deinceps luculenter evincam. Incipit hec argumenti 
discrepantia a $. 3, et voce ἔνθεν; cui pre&cessisse 
etiam aliqu, manifestum ex eo est, quod oratio 
hiat. Saitem verbum ἐπαίρουσιν aut σύρουσιν vel 
simile desideratur. Sed multo plura desunt de 
processione procerum seu conventu In aulam ad 
imperatorem in Chrysotriclinum. Clara tandem 
res est ex eo, quod pagina aversa vel posterior 
folii. 41 in voce ἀξιώσει desinebat, et pagina ad- 
versa folii 42 voce ἔνθεν incipiebat. Debebat ergo 
folium unum, aut potius multo plura, forte inte- 
ger quaternio, seu decem folia, periisse. Patet ex 
numero capitum, qui ab hoc capite inde discrepat 
8 nostra editione. Nam quod huio editioni caput 
decimum est, id est in codice capitis xix pars se- 
cunda, quod hic est χι caput, id est codici vige- 
simum, hic xu in Codice xxt, et sic semper porro 
decurrit hic ordo per totum librum primum, sic 
ut codex semper nostram editionem novenario 
superet. Ex. c. caput nohis 31 est codici 40; 
nobis 92, est codici 101. Mallem ab hoc numerandi 
ordine discessum non fuisse. Sed quum non tan- 
tum decessor meus, sed et Majus ita institoerit 
numerare capita, ut in bao editione conspicitur, 
debui eos in illa reliqua libri primi parte, quae sub 
oculis meis excusa fuit, sequi. Quid autem deside- 
retur, seu qualia tractaverint argumenta illa capita, 


24 | 


]". Ἔνθεν κἀχεῖθεν τὰ βῆλα οἱ σιλεντιάριοι, καὶ Α 


εἰσάγει ὁ πραιπόσιτος βῆλον a, μαγίστρους' xol ὁ 
plv πραιπόσιτος ἀνέρχεται xal ἵσταται iv τῇ τάξει 
αὐτοῦ. Οἱ δὲ μµάγιστροι καὶ οἱ μέλλοντες καθεξῆς 
εἰσέρχεσθαι, v ἑκάστῳ βήλῳ *5 εἰσερχόμενοι οὐ πί- 
πτουσι, καὶ ἀπελθόντες ἵστανται ἀπὸ τῶν ἀρχόντων 
τοῦ χκορθουκλείου ἔνθεν κχἀκεῖθεν, xatX τὰς αὐτῶν 
τάξεις xal στάσεις. Εϊθ᾽ οὕτως λαθὼν πἀλιν νεῦμα ὁ 
πραιπόσιτος. ἐξέρχεται μετὰ τῶν δύο ὀστιαρίων val 
εἰσάγει βῆλον δεύτερον, πατρικίους τοὺς καὶ ἆνθ- 
ὐτάτους. Βηλον y'* πατριχίους xai στρατηγοῦς. Βῆ- 
λον τέταρτον' τὸν Όπαργον τῶν πραιτωρίων, τὸν 
κουαΐστωρα, ἀνθυπάτους τῶν θεμάτων xal ἐπάρ- 
Χους (98). BrÀov ε τὸν λογοθέτην τοῦ στρατιωτι- 
κοῦ (09), τὸν δομέστικον τῶν ἱκανᾶτων (4), τὸν δο- 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


242 


IH. His dictis, silentiarii hinc et illinc cortinas 
reducunt, et prepositus velum primum, magi- 
Stros, adducit. Prepositus venit, οἱ in ordine suo 
subsistit, magistri et qui post ipsos intrare debent, 
in singulis velis intrantes, non procidunt in genua, 
ei cum abiere, stant hic et illio post cubiculi pree- 
fectos secundum ordines et stationes suas. Deinde 
iterum, signo dato, prepositus cum duobus ostia- 
riis exit, et velum secundum, patricios et procon- 
sules, adducit. Eodem mudo velum tertium, patri- 
cios et »trategos ; velum quartum praefectum pree- 
torio, que&storem, theinatum prefectos et preposi- 
ios; velum quintum, logothetam  castrensem, 
domesticum icanatorum, dumesticum numerorum, 
domesticum optimatum, domesticum murorum, 


VARI/E LECTIONES 


5 βήλῳ. Elcspy: ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


qus perierunt, baud difficile est assequi, si ordo, B sibi, olim reges [uisse : nunc binos. imponi, 6 quibus 


quem suctor iostituit, consideretur. Copit primo 
capite generalem ideum processionum sacrarum in 
exemplo processionis ad S. Sophiam in festo Na- 
tivitatis Christi dare. Deinde voluit simul aate 
omnia referre Acta vel laudes imperatoribus occa- 
sione talium processionum dici solitas. [aque post 
recensita Acta festi Nativitatis Christi, Epipba- 
Die, Paschatis, Antipaschatis, Mesopentecostes, 
Ascensionis, venit tandem hoc nono capile ad 
Acta Pentecostes, eaque per primos duo paragra- 
phos ejusdem recenset. Cum itaque que post ver- 
bum ἀξιώσει, seu finem secundi parayraphi sequun- 
tur, ad hoe caput non pertineant, et supersint 
aliquot dies festt in estatem et autumnum inciden- 
tes, quorum Acta ut etiam describerentur par erat, 
et instituto libri coagruum, et a lectoribus quoque 
exspectabatur ; verisimile mihi ex eo fit, capita, 
quae olim tuerunt, et e nostro codice exciderunt, 


legatus in sanguinem, procurator in bona savi- 
re. 

(09) Rationalem militarem, logolhetam castren- 
sem. Subintelligitur λόγου aut λοχείου, aut. πρυτα- 
χείου aut ταμείου, aut θησαυροῦ. Vid. Du Cange v. 
ναστρέσιον, castrense peculium.  Prapositus. tabu- 
larum ralionis castrensis appellatur in Inscript. 
apud Reines. p. 559. Στρατιωτὸς (si bene habet ea 
lectio) appellabatur ille rationalis in Ἐργριο. V. 
Du Cange v. Στρατιωτός et Goar. ad. Codin. p. 31: 
n. 47, ubi quatuor statuit Logotbetas, 1) magnum, 
qui rationalibus et erariis omnibus preesset, 2) 
Genicum, vel publicorum redituum, 3) τοῦ olxeta- 
κοῦ vel τοῦ εἰδικοῦ, privati peculii imperialis, 4) 
τοῦ στρατιωτιχοῦ, mililaris xrarii. Erant adhuc 
alii Logothete, ut Dromi, seu eursus publici, de 
quo antea dixi. Logotheta pretorii, de quo vid. 
supra p. 8. et script. post Theopban. p. 294. Lo- 


Aeta illorum festorum recitasse. Deinde resume. ϱ gotheta τῶν ἀγελῶν,δθι gregum, in appendice libri 


psit auctor tractationem de ipsis processionibus, et 
singulorum festorum processiones seorsim exse- 
cutus fuit. Igitur ea quidem, que a voce ἕν- 
θεν incipiunt, exponunt ritus processionis Pascha- 
lis, qualis nempe ipso die festo Paschatis primo, 
qui proprie Pascha dicitur, peructa fuit. Liquet hoc 
ex loco p. 40, ubi dicitur, proceres, dum impera- 
tori pacis osculum in templo S. Sophis ante com- 
munionem dant, bumi non procidere propter fe- 
stum Resurrectionis, προσκυνοῦσι τὸν βασιλέα μὴ 
πίπτοντες διὰ τὴν ἀνάστασιν. Qus verba absurda 
essent, si locus ille de festo non Pascbatia, sed 
aut Pentecostes aut alio quovis ageret. Pag. 42, 3€ 
ὅλης τῆς διακαινησίµου ait per tolam seplimanam, 
renovationis, aut paschalem. P. 43. El τόχῃ ἡ ἑορτὴ 
τοῦ Εὐαγχελισμοῦ τῇ αὐτῃ ἡμέρᾳ τοῦ llacya, si 
dies Annuntiationis B. V. 1n ipsum illum diem Pa- 
schatis incidat. in fine capitis p. 43, h»c lego: Τε- 


λεῖ ἅπαντα ἀκολούθως τὰ τοῦ Πάσχα, ὡς ἀνωτέρω ἢ 


προείρηται, peragit omnes ceremonias [esti Pascha- 
lis ordine prius exposito, Agunt ergo precedentia 
&bsque controversia de festo Paschatis, non Pen- 
tecostes. 

(98) Hi diversi non sunt ab Anthypatis, seu pro- 
consulibus thematum. Erant autem hi proconsu- 
les praefecti legati juri dicundo et observand:m po- 
liti in provinciis, -quemadmodum  proconsules 
Strategi rem militarem potissimum administra- 
bant. sic tamen, ut in civilibus quoque valeret eo- 
rum aucioritas. quippe qui ipsis Prefectis 1mpe- 
rarent. Possis hos duos magistratus cum Legato 
et procuratore comparare, quorum munera intel- 
ligas ex illo Taciti in Agricola, ο. 15: singulos 


nostri primi sreepe memoratur, de quo suo loco di- 
cam. Rationalis fisci militaris etiam ὁ τοῦ στρατω- 
τικοῦ simpliciter appellatur, pro ὁ ἐπὶ τοῦ στρα- 
τιωτικοῦ, vid. p. 114; et ὁ στρατιωτικός; vid. 
p. 270. *('O τὰς στρατιωτικὰς δέλτους ἔπειλημ- 
μένος est apud Contin. Constant. p. 76.]" Justinia- 
nus eum instituit, si vera perhibet Procopius 
Anecdot. p. 104. Sed jam sub Anastasio Dicoro 
commemorat Josua Stylites apud Asseman. t. I, 
Bibl. Or. p. 275. Appionem *erarii castrensis in 
urbe Amida prefectum, et p. 279 Calliopium in 
urbe Edessa. Va. ibi notata, unde Procopius ipse 
Bibi contradicere deprehenditur. . 
(1)Jam supra dixi, domesticum novis Grecis 
notare prefectum, prepositum. De domestico Hi- 
canatorumautem velim conferri Du Cangium Gloss. 
Lat. verb. Domesticus. Hicanati sunt genus aliquod 
lect militis, ita dicte, quod homines essent ixavuo(, 
corpore animisque vigentes el rcbus gerendis pares. 
Du Cange Gloss. v. ixavóc observat, hanc vocem 
Dotare strenuum, et Latinos quoque pro eo idoneum 
dixisse. 'Ixzvóc pro alacri, prompto, agili, vigili, ha- 
bet Aristides t. II, p. 148; opponilur enim ibi τῷ 
ἀργφ. Euseb. Hist. Eccl. IIT, 23, νεανίσκον ἵκανον 
τῷ σώματι καὶ τὴν ὄψιν ἀστεῖον appellat, ubi reddit 
Valesius statura corporis egregium, et apud Poly- 
bium in Excerptis Peirescianis p. 125, fine, homi- 
nem κατὰ τὴν Ἰπιφάνειαν ixavóvw, specie honesta. 
Unde constat, hanc vocem in lingua vulgari Graeca, 
qua Polybius scripsit, eo sensu jam vetustis tem- 
poribus usu venisse. Nicetas p. 136 : Φυῆς σώμα- 
τος f, ὥρας ἱκανωτάτης μεταλαχεῖν, im atate agere, 
quc rebus gerendi maxime par est. Cinnamus p. 





9 
CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





-a— — 


244 


sacellarium, sacello et; rehus privatis prefectos, À µίέστικον τῶν νόυμέρων, τὸν δοµέότικον τῶν ὁπτιμά- 


tribunos factionum, curatorem magnum, vicarium 
soholarum, consulares, spatharios, senatores, eon- 
sules; velum sextum, comites scholatum ; septi- 
mum, imperatorios candidatos; ooctavutn, dome- 


«wv (2), τὸν δοµέστικον τῶν τειχέων, τὸν σακελλά- 
piov (3) τὸν τοῦ σακελλίου, τὸν τοῦ εἰδικοῦ, τοὺς 
δημάρχους τῶν δύο μερῶν, τὸν xoupdtope τὸν µί- 
γαν (4), τὸν τοποτηριτὴν τῶν σχολῶν (5) καὶ δυσυπά-- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


14: Ικανούς, ait, viros robustos. "Ieaup&v τῶν περὶ 
αὑτὸν ὁπλισάμενος, οἶπερ, ὡς χαιὶλ πανιὸς αὐτῷ 
ξυνασπίσωσι, πίστεις ἔδοταν φθάσαντες. Uunde in- 
telligitur, non solum imperatorem Hicanos secum 
habuisse, sed etiam procerum quosque ; et deinde 
illorum olflcium fuisse, herum advefsus quostum- 
que demum protegere, eliam ai ipseimperalor osset, 
qi bero male vellet. Conf. Zosim. IV, p. 229. 
"heophan. p. 83, 89, 321, 391, 392, e quibus locis 
patet, proprie 1xavóc dici de viro militari, ut λόγιος 
de politico, et sspe ῥωμαλέος καὶ Ἱκανὸς jungi. Est 
igirur ἱκανός recentioribus idem, quod veteribus ὁ 
τέλειος, perfectae slature et etatis et roboris vir, 
ὃς ἴχανεν vel ὁ ἀφικόμενος slc τὸ 4fjc. Ίδης τἰ- 
λος. Aliam etymologiam respexit Anastasius Di- 
bloth., qui Concil. VIII, act. 1, Icanatorum  inter- 
retatur parentum. Forte quia presto aderant ad 
jussum heri, parentes, obsecundantes. Fueruntne 
οἱ ixavoi sagittarii ? Videor mihi id colligere posse 
ex Alexiade p. 445: 'Ixavouc εἶχε στρατιώτας τῆς 
τοξείας εἰδήμονας, E soriptoribus post Theophan. 
P 244, patet, Hicanos et Hicanatos non tantum 
n urbe αυβυεία, sed etiam in provinciis preaidia 
egisse. Leo in Tacticis p. 33, sic eos describit : 'Ixa- 
νώτατοι, ἤγουν ὅσοι καὶ πιστοὶ xal εὐγνώμονες φαἰ- 
νονται τῇῃ Ῥωμαίχῇ πολιτείφ ἡμῶν, μαριυροῦνται 
δὲ καὶ ἀνδρειότατοι. Hio locus et alter ille Theo- 
hanis p. 302. ΄᾿Ῥωμαλέος τε x«i ixavotatoc me 
inducit, ut credam, vocem ἱκατάτας esso contrs- 
ctam ex ἱχανώτατος. Amant Greci' novi superlati- 
vum pro positivo adhibere. 


(2) Optimates erani ea tempestate milites vilio- C 


res, et contumelia paene erat, optimatum esse. Idem 
atque garciones apud Latinos eorum temporum. 
Vid. Du Cange h. v., quod vocabulum est Germa- 
nicum, repelendum a warien, observare, servire. 
Conju nguntur garciones εἰ summularii seu agagones 
in charta vetere apud Du Cange v. Gurcifer. Inde 
Frencium garde. Erat eorum ceteris militibus in 
castris agentibus servire, mulos e& equos pastum 
&gere, onerare, exercitus in ilinere custodire 
infims quaque officia obire. ut ex appendice primi 
libri nostri codicis patet. Non repetam, que Du 
Cange de horum origine in utroque Glossario babet, 
item Casaubonus t. |I, Script. Histor. Aug. p. 770. 
Conf. Constantin. de Thematibus p. 10. a unum 
tantummodo noto de ipsorum nomine, sic dictos 
fuisse illos Gothos, quoniam de magno numero 
captivorum gentis suse optati, id est delecti, οἱ 
pro optimis habiti, militie asocripti et fundis mili- 


taribus in Bytbynia, que deinceps de ipsis thema [) imperator a 


optimatum appellata est, donati fuerint. 

(3) Nominantur hic, ut distincti homines, sacella- 
sius et sacellio pre[ectus, et ldícus, aeu rei privatim 
praefectus. Qua vero in re distincti fuerint, non li- 
quido mihi constat. Erant enim omnes sacello, vel 
potius sacculo, id est erario, prefecti. Thesaurus 
enim saccus appellabatur. Si reputo, magnam 
fuisse auctoritatem sacellarii, ut etiam Logothetam 
Genioum, seu rationalem »erarii publici, Questo- 
rem, Idicum, alios sub se habuerit, imo et officia 
et scrinia omnia, ut ex nostri codicig p. 416 pa- 
tet ; miror, qui flat, ut hie loci post domesticum 
optimatum, domesticum monium vel castrorum, 
viles dig::itates, nominetur. In Occidente quoque 
sacellaril magna pollebant auctoritate, judicabant 
causas gravissimas, mittelantur a Strategigs ad ur- 
bes in rebus momenti maximi componendis (vid. 
Sigon, de regn. Ital. pag. 5, 44. p. 24,34, p. 9, 


init. Murat. t. II. Rer. Ital. p. 99), rogas, seu sti- 
pendia, militibus erogabant, adeoque non tantum 
cum privato peculio principis, sed et cum fisco 
publico ipsis erat res. Sane in ordine Romano 
p. 572. inter officiales curie Bomanm precipuos 

st arcarium, tertium ordine, qui praeest tributis 
[respondet ille Genioo) recensetur quarto loco δω- 
cellarius, qui stipendia εγοθαί militibus, item alio 
loco — oscu'antur pedes pontificis εἰ accipiunt a 
Sacellario unum byzantitnum : vid. Du Cange utro- 
que glossariu. De Sacellario patriarchee, dignitate 
ecclesiastica, idem disserit, eL Goarus ad Codin. 
p. 10. Memoratur Πίο in codice nostro p. 101 fine, 
ubi dicitur imperatori cruces argenteas festo pal- 
marum distribuendas afferre. Sed id ipsum Sacel- 
lio, qui Sacellurio inferior erat, p. O8, tribuitur, 
In eo pene consentiunt sériptoros, Sacellio tan- 
ium cum privata re imperatoris negotium fuisse. 
Vid. que ad p. 266, de Suacellio dicam. ldicus, seu 
specialis, ὁ εἰδικός vel ἴδικός, item ὁ τοῦ ἰδικοῦ, el 
6 τοῦ οἰκειακοῦ, nempe θησαυροῦ, λογοθέτης, erat 
rei private, sacro peculio prefectus, de quo v. 
Guther. de Off. D. A. Hunc describit Agathias 
p. 69 : Ταμίας τῶν βααιλέως χρημάτων, οὗ piv 
τῶν ix τῆς ὁασμοφορίας ἑρανιζομένων [2 dp 
τῳ ἐπετέτραπτο ταῦτα), ἀλλὰ τῶι, ὅσα ἔχ tv P 
σιλείων θησαυρῶν etc. Conf. Du Gang. Gloss. Gr. 
v. Ἰδικόν, 

(4) Magnus curator videtur fuisse,qui curatoribus 
omnibus moribus, curatoriarum inspectoribue, 
preerat. Sunt autem curatoris predia, agri, do- 
mus, urbun: suburbaneque, interdum quoque in- 
tegri tractus terre, quorum reditus ad imperato- 
rem solum, seu ad privatam rem, pertinebant. 
Curatores olim iidem alque Logothete aut ratio- 
nales erant (vid. t. 1, Mist. Aug. p. 997] et in 
specie cur«tores dicebantur edibus prefecti, in 
quibus pecunie  àsservabantur, vid. Du Cange 
utroque glossario et ad Alexiad. p. 339. Goar. ad 
Codin. p. 31. n. 49. De curatoribus urbium et pro- 
vinciarum v. Vales. ad Amm. Marcell. p. 41, qui, 
p. 323, originem curatorum rei private babet. 
Goar. ad Cedren. p. 470. Κουρατωρία interpreta- 
tur principis privatum peculium. dominum. Et 
Inde patet, quid sit provinciam in curatoriara re- 
digere. Scilicet provincia, que armis subigeretur 
et pristinis adjiceretur, cedebat non reipublice, 
sed imperalori, et reditus ejus non ad aerarium 
publicum, sed ad rem privatam pertinebant, ita 
tamen, ut presidia iis imposita de suo deberet 

ere. Itaque provincia Melitene, quam 

Romanus Lecapenus in curatoriam dicitur rede- 
βίλες, (vid. Dissert. οἱ. Leichii de Constantino 
orphyr. p. XVIII. $ 5, ubi egregie Anne locum 
adversus Du Cangii tentamen defendit),ad impera- 
rum deinceps peculium pertinuit. Opposite igitur 
erant curatorie thematibus, aut, ut. Latini medii 
evi dicebant, ducatibus. Ekehardus junior de oa- 
sibus S, Galli: Nondum adhuc illo tempore Suevia 
in ducatum erat redacta, sed fisco regio peculiariter 
parebat, sicut hodie. εἰ Francia. Procurabant. ambas 
Camerz [id est «oo ἰδικοῦ ), quos sic vocabant 
nunt. Eum inorem imperatores Ottomanici, ut 
multa alia, ex institutis aule Byzantine retinue. 
run 


(S ) Videtur vicarius, looum tenens, domestici 
scholarum fuisse. Vid. Du Cange v. erva- 
lor. 


245 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 


216 


τους, σπαθαρίους 35, συγκλητικοὺς (6) xai ὑπάτους. À Sticos scholarum ; nomum, exprefectos, addacit. SI 


Βήλον t" κόμητᾶς τῶν σχολῶν, Βῆλον t". βασιλικοὺς 
κανδ.δάτους. Βῆλον η δοµεστίκους τῶν σχολῶν. 
BÀov 0" τοὺς ἀπὸ ἐπάρχων (7). El τύχωσι 17 δὲ καὶ 


vero eliam magna cujusdam gentis legati in urbe 
adsint, ex mandato intrant, et imperatore salu!ato 
osculoque dato, nihil preterea agentes discedunt. 


πρέσθεις μεγάλου ἴἔθνους, εἰσέρχονται ἀπὸ κελεύσεως, xai προσκυνήσαντες τὸν βασιλέα xal ἀσπασάμενοι, 


ἐξέρχονται, μηδὲν ἕτερον πράττοντες. 

N. Καὶ εἶθ' οὕτως λαθὼν νεῦμα 5 πραιπόσιτος 
παρὰ τοῦ βασιλέως, λέγδι µεγάλως τὸ, «Κελεύσατε. » 
Ἅπαντες δὲ ἀνταποκρίνονται α΄ Ri; πολλοὺς καὶ 
ἀγαθοὺς χρόνους ὁ θεὸς ἀγάγοι τὴν βασιλείαν ὑμῶν. » 
Καὶ ἐξέρχονται ὅθευ εἰσῆλθον, θασταζομένου τοῦ 
βήλο», τοῦ ὄντος κάτω ἐν τοῖς κίοσιν, ὑπὸ τῶν προει- 
ρηµένων δύο σιλεντιαρίων, Kal πάντων ἐξελθόντων, 
ἀνίστατα: ὁ βασιλὠὺς, καὶ ἀπέρχεται ὄπισθεν τῶν ιβ, 
ἀνουθίτων πρὸς τὸ ὑπαλλάξαι τὸν λῶρον διὰ τῶν 
βεστγτόρων, καὶ dvixa ὑπαλλάξει, ἑξέρχονται ot 
βεστήτορες, καὶ μένει ὁ βασιλεὺς μετὰ τοῦ χουθον- 
Χλείου μόνου, καὶ στέφεται ὑπὸ τοῦ πραιποσίτου, καὶ 
ἐξέργεται, κρατῶν iv μὲν τῇ δεξιᾷ χειρὶ ἀνεξικα- 
xlav, iv δὲ τῇ ἀριστερῇ σκηπἰωνα ἐπικείμενον τῷ 
ὤμῳ αὐτοῦ (8), καὶ διέρχεται μέσον διὰ τοῦ μεγάλου 


88 IV. Deinde sigho ab ΙπΙρθΓΒΙΟΤ8 accepto, alta 
voce prepositus dicit : « Jubete » ; omnes vero re- 
epondent : « In longa feliciaque tempora Deus 
majestatem vestram perducat! » Post qua ingressi 
erant exeunt, velo, quod iofra ia columnis est, 8 
dictis duobus silentiariis portato.Omnibus egressis, 
surgit imperator, et ad XIX accubitus abit, ut lo- 
fum per vestitores mutet, quo facto, vestitorihus 
discedeniibus, cum cubiculo solo manet, et a pre- 
posito coronatus, procedit, dexira manu acaciam, 
sinistra scipionem humero impositum gestans, 
perque medium magnum triclinium et duas colum- 
nas, ubi suspensum velum est, transit. [Imperatore 
autem e velo egresso, ad sinistrum drungarius 
vigilum barbatique protospatbarii stant, et ipse & 


VARLE LECTIONES 
δὲ δυσυπάτους σπαθ. sine distinctione cod. 3? ἂν «ox. ed, 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


runt. Nam recens expugnale urbes et provincim 
omnes, veterique orbi Moslemici imperii adject 
proprio: sunt imperatoris et ad Chasné, non ad 
eilelmal, seu fiscum publicum pertinent. Aliter 
igtur iostituebantur tunc temporis bello subacie 
provincie, quam olim se&oulo quinio e. c., quo 
il: non ad solum imperatorem, sed ad ipsum et 


ratores; unde eliam vestitus. Giann. t. IL. p. 
367.] * Simile huic videri posset, quod Sigebertus 
Gemhblac. refert, Clodoveum ab Anastasio ?mperatore 
codicillos de consulatu εἰ coronam  uuream. cum 
gemmis el (unicam blutteum accepisse, et ex. ea die 
consulem εἰ Augustum fuisse. diclum. Sed ad hos 
Hypatos θὰ non pertinent. Multum defecerant No- 


totam rem Romanam, t7,» ἀρχὴν τῶν Ῥωμαίων vel { stri etate consules ab antiquo splendore. Conf. 


τὸ δηµόσιον pertinebant, et lundi a vetustis pos- 
sessoribus soluto eorum pretio redimi debebant, 
lanquam οἱ prius non habuissent. Vid. Procopius 
He-chbel. 142 οἱ 143. Invenio apud Symeon. 
Mag. p. 427, κουρατωρίαν εἷς τὸ κατοικεῖν ἐχεῖσε 
γυναῖκας τὰς μὴ εδυίας σωφρονεῖν. Ergone mdes 
e«stigandis improbis destinate sunt ΘΙΙΔΙΠ χουρα- 
τωρίαι appellate ? Videtur omnino, et sane improbi 
atque mentis baud co: potes curatoribus opus ha- 
bent. At quid, asi curator magnus esset generalis 
receptor eris, quod e portoriis, pedagiis, ponta- 
ticis, plateaticis casaticis, etc. redibat. General- 
Α xis Bin-nehmer * Curata enim vectigal diceba- 
tur medio avo, et curatoria die Steuer-und Αοεί- 
seinnaÁme, vi4. Du Cange Gloss. Lat. h. v. et Mu- 
rator. A. 1. t. II. p. 28. 


(8) M. hic nullam distinctionem agnoscunt. Non 


qua dixi in Actis eruditor. anni 1751, in recen- 
eione Eduardi Corsini Notarum QGrecarum, ubi 
Hypati et. Spatharit mentio [llt in bulla plumbea. 
Vid. du Cange Gloss. Litin. v. Dissfpatus εἰ Hy- 
patus. In. universum hec de dignitatibus aule 
Byzantium et provincialibus eo tempore magistra. 
tibua doetrina perobscura est. 

(7) Exprzfecti. Non hie de illis cogitandum, qui 
priefectura urbisauguste functi aliquandoessent,sed 
fuerunt hi expretecti, qui olim eparchi provinciules 
fuerant, quales paulo ante cum ἀνθυπάτοις τῶν θὲ- 
µάτων memorati fuerunt, Unaqueque enim epar- 
chia videtur suum eparchum habuisse l4 clare 
couflrmatur p. 410, ubi στρατηλάται ἐπὶ θεμάτων, 
stratelalze. in. provinctis constutuli oV ἀπὸ ἐπάρχων 
pro lisdem accipiuntur. 

(B) Rcipiones eburneos et mappas fuisse veterum 
Consulum Romanorum geslamen, e diptychis et 


dixerim, quam bene maleve. Putem tamen, mem- [) aliunde constat. Non servabant eumdem ordinem 


branis potius obtemperandum et ex illis discen- 
dum esse, in aul& CPtana fuisse Dishypatos Spa- 
tharios dupliois generis, nos Basilicos seu impe- 
riales, alteros Syncleticos, seu Senaltorlos, quos 
in comitatu, dispositione etipeudiisque suis hube- 
rent Senatores, sd curanda tuéendaque diversa 96- 
cre!&, seu tribunalia. E p. ÁI5 certe pat^t, sena- 
torios ei imperiales diversos fuisse. Aut possent 
dici hí Dishypati Spatharii synoletici tales fuisse, 
qui quamvis spatharii essent, tamen nibilominus 
ad τὴν σύγχλητον pertinerent. Nam sensu atrictiore 
$ σύγκλητος sunt tantum officiales civilibus rebus 
expeuiundis lecti, quos Latini logatos vocant; ut 
patet e Nostri p. 142, ubi patricius synoleticus pa- 
tricio alieui τῷ ἀοὺ σπαθίου, sagato, inilitari, con- 
tradistinguitur. Hypati. et Dishypati oa. state de 
infimis erant nagisiratibus. [Ducibus "Venetis 
ornamenta et titulura Hypati. dabant Greoi impe- 


in gerendo, neque semper scipiones dextra, map- 
pasve sinistra tenebant, sed et illos et. has modo 
dextra, modo sinistra, ut liberel, conspiciuntur 
gestasse. Conf. Vales. ad Ammian. Marcell. p. 29; 
Du Cange dissert. de nummis medii evi, $11 et 21 ; 
Leich. de diptychis c. 2, et Negelin. de dip!ycho 
Norimbergeusi p. 32. Nolo enim a viris doctis tra- 
dita repelére. Sed pro mappa, quam QUircensem 
placet viris doctis appellare, quia ea missu consu- 
les equorum carceribus emittendorum signum da- 
bant, conspiciuntur quoque coásules interdum in 
diptychis volumen convólutum gerere. Utrumque 
retinuerunt quodammodo Grieci et sacris Christia- 
nis accommodarunt, et nugis preterea suis conta- 
minarunt, ut solent res omnes, quas atireotant, 
antiquas, vetustorum morum ínseitia. Tria ilaque 
in bae disputatione mihi exponenda eumo, primam, 
ut commenta Grecorum de acaeia vel anexie 


241 


porticum, ubi apparatus XIX accubituum instrui- 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


cubiculi praefectis stipatus, per magni cubiculi Α τρικλίνου καὶ τῶν δύο κιόνων, ἔνθα τὸ βῆλον xpipa- 





249 


ται. ᾿Εξερχομένου δὲ τοῦ βασιλέως ἀπὸ τοῦ βήλου, 


COMMMENTARIUS. JOAN. JAC. REISKII. 


perstringam ; secundum υἱ utriusque vocabuli, 
eamdem rem siynilicantis, originem et rationem 
demonstrem : tertio, ut evincam morem manu 
gestandi tam mappas, oraria, sudaria, tergendis 
naribus et ori, quam rotulos, pipas, volumina metn. 
branaceu temporibus antiquissimis Romanorum in 
usu fuiase. 

Perhibet Codinus Offic. vi, 27, acaciam esse 
sacculum e panno purpureo confectum, serico sub- 
tili mantili involutum, intus refertum terra (ἑντὸς 
ἔχει χῶμα), ut significet el nomiue et terra intua 
contenta, imperatorem debere humilem et terrens 
suse originis memorem 685.96. Counsentit Symeo 
Thessalonic., quorum amborum οσο habet Du 
Cange v. 'Axaxi« et diss. antea laudata. Procul. 


dubito hinc natum est, quod Petrus Damianus p observabatur, verba sunt 


Epist. r, 17, narrat, sed solus, Grecis in more 
fuisse positum, ut aliquis imperatori recens coro- 
nato una manu vasculum plenum mortuorum ossibus 
el pulveribus offerat [paulo post cineres dicet], in 
alia vero stuppam lini subtiliter pexam ac pilis pen- 
silibus molliter. demolitam [ρέμα εἷς Όψος ἔπτρ- 

ένην, ὑποχε(αυνωμένην,] cui prorinus 1gnis adhi- 

etur, εἰ repente in iclu oculi flamma subito vorante 
consumitur, ut. in altero. considerare debeat, quod 
est, in altero videre valeat, quil. habet. In cineribus 
siquidem se cinerem recognoscit, in stuppa vero colii- 

it, in die judicii quam subuo muudus ardebil, etc. 
be stuppa combusta silent Greci scriptores. In 
Romana tamen curia mos erat coram coronato 
pontifice floccos stuppe comburendi, clamante prse- 
cone : Sic transit gloria mundi. De vasculo autem 
illu ossibus et cineribus pleno quod narrat, videtur 
male auditum et male relatum esse ex acacia, quum 
fuisse revera sacculum sericum terra plenum, ab 
imperatoribus non postremis tantum Codini &qua- 
libus, sed Constantini Perphyrogenneti jam etate, 
patet e Nostri p. 443, ubi dicitur : limperatores ἐν 
ταῖς δεξιαῖς χερσὶν αὐτῶν τὸ νικητικὸν τοῦ σταυροῦ 
τρόπαιον κατέχουσι (successit nempe crur, Chri- 
stianorum idoluin, in vicem scipionum eburneorum 
veterum consulum), iv δὲ ταῖς εὐωνύμοις τὴν ἐξ- 
ανάστασιν τῆς χοϊκης ἡμῶν οὐσίας, in siniMra vero 
tenent resurrectionem, id est symbolum resurrectio- 
nis, terrena nostra partis. Clarum est, nibil aliud 
quam acaciam designari. 

Sed quare Ασασῖας et Anezxicacias appellarunt 
hos sacculos? Dicam. Veteres harum | nugarum 
nihil norant, sed chartas, hoc est membranas, τό: 
µοσυ, segmienta membrane convoluta, rotulos, 
pipas gestabant. Hoc in universum omnibus in 
publicum procedentibus, viris feminisquecommune 
erat, ut qui aut que manipuluin, mapparm, suda- 
rium alterutra manu non deterret, ferret membra- 
ne segmentum, sive convolutum, sive ex una tan- 
tum extremitate manuretentum, cetera prapendere 
promissum, sive dimidia ex parte prependens, 
ambabus autem extremitatibus comprehensum, ut 
commentarios rerum in publico aut gestarum a se 
aut gerendarum. Imperatores autem, nisi mappam 
gererent, &caciam seu membrane segmentum, li- 

ellum supplicem, gerebant, quem sibi in publicum 
Prosedentibus plebeii obtulissent. Quod igitur tales 

ibellos supplices ἀχάχως, clementer absque ulla 
asperitate et morositate, et ἀνεξιχάκως, cum tran- 
quilla molestiarum a subditis suis sibi creatarum 
in legendo et audiendo tolerantia susciperent, aut 
8ane deberent suscipere, predicabat aut saltem ad- 
moneoat utrumque numen dxaxía et ἀνξξικαχία. 
'Axaxia enim novis Grecis est clementia: vid. Ni- 
cetas Choniat. p. 24. Initio quidem nudi rotuli 
membrenacei tradebaatur a supplicibusimperatori, 


deinceps autem ordinatem fuit, ut quidquid ejus 
generis imperatori traderetur, non nisi sindone 
serica subtili, μετὰ µανδύλου, involutum traderetur. 
Manavit ille mos libellos supplices, item litteras 
quascunque sericis capsulis inciudendi et has ca- 
psulas demum obsignandi à Grecis ad Saracenos et 

urcas, ut pluribus ad Abultedum dicarp, et vel e 
solo Busbekio constat p. 76, ubi ait, se litteras So- 
παπί ad Ferlinandum imperatorem panno aureo 
teclas εἰ obsignatas accepisse. Latinis medii avi 
idem in usu erat, ut e Du Cangio v. Armigeri con- 
stat, ubi imaginem Caroli Calvi a Baluzio p. 1278 
Capitul. Franc. editam illustrat, in qua tres mona- 
chi sacrum codicem Carolo porrigunt pretioso 
panno involutum. Mos quippe is apud monachos 
u Cangii, ut codices, quos 
ad legendum accipiebant, manulergio involverent, 
ut est in epistola Theodomari ad Carolum M., οι 
manulergia camistas librorum vocant siatula antiqua 
Cartusiensium.Videntes itaque monachi Gresci suos 
imperatores ex veteri instituto cum tali libello sup- 
plici procedentes in admonitionem, se ideo pro- 
cedere, ut querelas et supplicationes civium αὐοί- 
piant, monachi, inquam, aut ignorantes hujus 
vetusti moris rationem, aut dissimulantes et ubi- 
quemysticam suamtbeologiam vel analogiain potius 
ingerere studentes, persuaserunt imperatoribus, 
ut pro fasciculo libellum supplicem referente bur- 
sulam pulvere aut terra plenam sibi fieri et in ma- 
nus dari curarent, tanquam alias conditionis aus 
non memores futuri, aut tali bursula arrepta pro- 
linus omuem fastum exuturi. Alii Greci, dubitantes 
quidnam sibi vellet illa cum rotulis membranaceis 
processio et pictura, conjiciebant eos rotulos esse 


C volumina Evangeliorum, Sane Rhampusius, forte 


auctore Vilharduino, ubique pro ascacia codicem 
Evangeliorum imperatoribus CPtanis in manus 
tribuit, ut p. 140. Non. admodum improbabile aut 
incongruum hoc ipsis est, et in aliis personis ad- 
miserim : acaciarum taraen imperialium originem 
eam 6886, quam dixi, constat ex eo quoque Büper- 
stile veteris moris documento, quod regibus Anglie 
adhuc hodie preces et requist'iones Parliamenti 
non in litteris more nostro complicitis, sed in tomis 
charte pergemens convolutis exbibeantur, (pipas 
appellant!,) quarum dorso inscribit rex, aut ejus, 
jussu inscribitur, 8i. quidem petitis annuit : Soit 
fats! comme il est. désiré, si autem negat : Le roi 
avisera. In reliquorum autem praeter imperatores 
imavinibus negare nolim volumina membranacea 
manibus delata codices evangelicos representare. 
Auctor Vite Basilii Macedonis (n. 58 ed. Allat.) 
narrat, Basilium in ede quadam sacra 8 se con- 
dita liberos suos curasse pingi cum voluminibus in 
manu, que divina precepla continerent . "àv οἱ 
μὲν ἁῤῥινες, ail, τόµους ἐπιφερόμενοι δείχνυνται 
τὰς θείας ἐντολὰς, aie στοιχεῖν παιδεύοντο, περι- 
έχοντας τὸ δὲ θῆλυ γένος καὶ αὐτὸ βίθλους χκατέχον 
ὁρᾶται νόµων θείων ἐχούσας περιοχήν. lpse Dasi- 
lius in nummo apud Du Cangium Famil. Byz. p. 
138, primo ainistra globum vel pomum iuperii 
cum eruce, dextra conspicitur non toiuum seu ro- 
tulum, sed codicem quadratum, religatum, Evange- 
liorum gestare. Paulus Silentiarius parte II, v. 
361, de quadam imagine Christi in 8. Sophia : 
Ἓοικε δὲ δάχτυλα τείνειι 
δεξιτερζς. ἅτε µμῦθον ἀειζώοντα Ἠπιφαύσχων, 
λαιῃ βίθλον ἔχων ζαθέων ἐπιίστορα μήλων 
Joannes Meschus Limon. ο. 87: Εκρατει δὲ xal 
μεγαλεῖον ἔχον ἀργυροῦν σταυρόν. Unde patet, talia 
volumina habuisse interdum pro umbonibus cruces 
sibi aífixas. Est autem μεγαλεῖον, volumen, non 


249 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


250 


ἴσταται ἐξ ἀριστερᾶς ὁ δρουγγάριος τῆς βίγλας καὶ À lur, transit, et in raedio duarum columnarum 


πρωτοσπαθάριοι βαρθᾶτοι (9), xai δηριγευόµενος ὁ 
βασιλεὺς ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου, διέρ- 
χεται διὰ τοῦ πόρτηχκος τοῦ μεγάλου τρ'κλίνου, ἔνθα 
ἡ ἔχθεσις (10) τῶν (θ) ἀκουθίτων τίθιται, xal ἀπελ- 
θὼν ἴσταται iv. µέσῳ τῶν δύο κιόνων. Kal δέχοντχι 
αὐτὸν ἐχεῖσε εἷς τὸν ὀνόποδα πατρἰκιοί τε καὶ στρατ- 
ηγοὶ, xai προσκυνήσαντες τὸν βασιλέα μὲ πεσόντες 
χάτω νεύει ὁ πραιπὀσὶτος τῷ tf, καταστάσεως, κὰ- 
κεῖνος λέγει « Κελεύσατε' αὐτοὶ δὲ τὸ, « El; πολ- 
λους χρένους xai ἀγαθούς. » Ἑν δὲ ταύτῃ τῇ δοχᾷ 
ἵστανται σπαθαροκανδιδάτοι xal ol σπαθάριοι ἔνθεν 


stat. [n onopodio patricii et strategi imperatorem 
suscipiuut, eoque adorato, non prono tamen in 
terram corpore, prepositus cerimoniario signum 
dat, qui dicit: « Jubete ; » hi vero: « In multa et 
felicia tempora. » In hac imperatoris solemni rece- 
ptione hic et illic spatharocandidati et spatharii 
Stant, qui per scalas consistorii, illi quidem per 
sinistram, hi per dextram porlam, descendunt. 
Patricii et strategi per mediam portam veniunt, 
et rursus qui ad dextram astant per gradus sini- 
stre porta descendunt. Imperator a cubiculariis 


JOAN. JAC. ΒΕΙΡΚΗ COMMENTARIUS. 


Greece, sed Hebraice aut Arabice originis no32 
megillah vox apud Judaeos nofissiuia, unde ad Chri- 
stianos transiit, 

Qua vero tandem manu tenebant et gerebant 
imperatores acaciam ? Modo dextra, aiodo sinistra. 
Nullus enim certus in ea re modus servabatur, 
sed usus erat arbitrio. Apud Nostrum p. 16 di- 
eitur imperator dextra manu acaciam, sinistra 
erucem ferre,et p. 38 geritimp. anexcicaciam dextra, 
scipionem humero sinistro incubentem. Contra 
vero p. A43 loco paulo ante citato inverso modo 
dextra crucem, sinistra acaciam gerit. Sic quoque 
Constantinus M. in Menologio Basiliano t. ll, p. 
112, pingitur sinistra manu tomum convolutum 

erens. Leo M. autem primus, si recte observavi, 
in nummis eorum, qui acaciam aut tale quid ge- 
ront, in nummo quarto apud Du Cangium Famil. 
Byz. p. 77, tam abantica quam a postica volumen 
dextra, crucem sinistra gerit. Puri modo Phocas in 
nummo apud Du Cangium p. 109, Leo Isaurus p. 
123, Isaacius Angelus p. 201. Consul in diptycho 
regio apud Du Cangium diss. de nummis tub. I sci- 
pionem eburneum, precursorem crucis. dextra, 
mappam, cujus succedanum «acacia fuit, sinistra 
tenet. Et sic quoque dextra crucem, sinistra volu- 
men tenet Constantinus Ducas in nummo apud Du 
Cangium Fam. p. 150, Manuel Comnenus p. 168, 
Is»sacius Angelus p.201. "Theodorus Lascaris p. 
218, Michael Paleologus p. 233, Manuel Paleo- 
loyus p. 242. 

Sed ne nimis diu minutiis inhereamus, demon- 
strendum nunc superest, veteres quoque Romanos 
in publicum procedentes alterutra manu aliquid, 
aut manipulum, aut volumen membranaceum de- 
ferre consuevisse. Nil profecto frequentius con- 
spieitur in vetustis marmoribus, quam sinistra 
manu manipulum tenentes, qui mappe interdum 
sitoilis est, interdum clare membranain convolu- 
lam exbibet. Aspice mihi philosophum apud Mont- 
laucon. t. III Aotiqu. Explicat., t. I, fig. 2, item 
tabulas V, VI. Lucian. 1, 467, 92. 1n arcu Cons!an- 
liní M. et Theodosii uterque imperator tenet rotu- 
lum. Sculptor illius lamine enes que portam basi- 
lies S. Pauli extra Urbem in via Ostiensi tegit, quam 
Ciampinus t. 1 Monum. Veter. exhibet, opus se- 
culi χι, ex imitatione veteris moris, an sui quoque 
&dhuc rotulum talem sancto, non memini cui, in 
manus dederit, non patet. Imavo diptychi Bosiani 
apud Montfaucon. l. |. tab. XXVI, conspicjiendum 
prebet in tablio pallii, quod regina gerit reuem, 
Francie, ut puto, gerentem in dextra manipulum 
vel mappam, in sinistra scipionem eburneum, qui 
ad formam crucis accedit, et in summo fasciculum 
florum cum superimposito pomo prefert. Ciam- 
pinus in modo laudatis monumentis tot exhibet 
Imagines cuamcbartis membranaceis aut in rotulum 
eonvolutis, aut ad instar mappe corrugnatis, uut 
explicitis dependentibus, aul denique ambabus 
tantum oris complicitis et manu com- 


pressis, reliquo toto sinu dependente, ut pene 
pigeat illas tabulas indicare; vid. tomi l|, tab. 


Β 15, 27, 32, 36, 76 ; t. II, tab. 43, 47. 50, 52, 


563, 54. Conf. Murat Inscript. p. 1461. Com- 
mune olim utrique sexui gestamen erat talis rota- 
lus, successu teinporis autem partim manserunt 
viris ro!uli, per aliquantum temporis, partim in 
chirothecarum, partim denique in baculorum im- 
peraturiorum (Commando-Stebe) gestationem abie- 
runt. Femine autem pro roiulis sumpserunt in ma- 
nus ventilabra, ῥιπίδια, quod nequo antiquis tempo- 
ribus extra usum erat. Certe S. Pudentiana apud 
Ciampinum t. II, tab. 49, tenet. aliquid in manu, 
quod flabelio simile est. Manipulum an chirothe- 
qam appellem id, quod Longobardi quidam in 
tabula Modoetiane coronationis regis Longobardi 
apud Horatium Blancu:n ad Paulum Diaconum ge- 
runt, ambigo. Pro rotulis gerebant imperatores 
CPtani extremi, ruente illo imperio, νάρθηκας 
ferulas. Codin. xvit, 34. Huno nati baculi summo- 
rum militarium ducum, qui à commendando seu 
imperato Commandostábe appellantur. 

(9) Barbati, il est non castrati. Nam et eunucho- 
rum bene multi erant protospatharii. 

(10) Quid significet hic loci ἔκθεσι, non bene 
novi. Probabiliter tamen reddidit cl. Leichius ap- 
paratus. Videtur nempe apparatus ferculorum, su- 
pellectilis aures et argentese, vinorum, eto., qu» 
convivis apponi debebant, publico aspectui expo- 
situs designari. Occurrit hec vox significatu sub- 
obscuriore, sed simili, spud Scriptor. post Theo- 
phan. p. 107, antep. &£oya σῆς βασιλικῆς ἐκθέ- 
σεως, Ubi vertitur regie  magnificentie supellez. 
forte supellex osteutationis aspectui exponi solita. 
lila cerle notione vocabulum hoo veteribus fre- 
quenlabatur, et smpissime Athensus ἔχθεσιν ap- 
pelleat eam mensulam παρατραπέζιον, credentiam 
posterioribus dictam, in qua culyces, disci, lances, 
et reliqua trielinaris supellex conspectui expone- 
batur convivarum. Apte ille p. 142: Ποτηρίων 
πολλῶν Ἐχθέσεις el βρωμάτων παντοδαπῶν παραθξ- 
σεις jungit. Idem p. 197, xAtvr,» mensam, nominat 
πρὸς τὴν τῶν χυλίκων καὶ ποτγρίων τῶν τε λοιπῶν 
τῶν πρὸς τῆν Χρῇσιν ἀνηκόντω κατασχευασµάτων 
ἔχβεσιν, et p. 219, domum κεκοσμημένη στρω- 
pes τε καὶ γραφαῖς xai ἀνδριᾶσι καὶ ἀργυρωμάτων 
κθέσει, ornatum stragula vesle, εἰ picluris et signis 
el argentea supellectile ostensionali spectatum expo- 
sita. Hinc intelligas, quam eleganter Greci éxzl- 
θεσθαι dicant pro declarare animi sui sensa, et 
Latini pariter exponere, velut. supellectilem pom- 
paticam in clara luce et conspectu ponere. [dem 
Athensus p. 211. dictionem alicujus, &it sl xal 
μακροτέρα ἐστὶν ἐκθήσομαι, οἰίαπισί longior sit, 
tamen, velut signum, ἐπ medio exponam, contem- 
platum et judicatum, Vid. ad p. 420, dicenda. De 
aliu significatione vocis ἔχθεσις, qua significat tabu- 
las census publice propositas, et que ex codem fonte 
manavit, dicam ad Taxidium. 


454 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





stipatus, per pulpitum descendit, etsub camelaucio B κἀκεῖσε, καὶ oi μὲν σπαθαροκανδιδάτοι καὶ ol σπα- 


in lapide rubro stat, eumque patricil et slrategi 
cum senatu ibi excipiunt. Postquam imperatorem, 
haud proni tamen in terram, adorarunt, preposi- 
tus a mandato signum silentiario dat, qui dicit ; 
« Jubete ». 


Δάριοι κατέρχονται τὰ γραδήλια τοῦ κονσιστωρίου, 
οἱ μὲν ἐκ δεξιῶν, οἱ δὲ ἐξ εὐωνύμων τῶν πυλῶν. Ot δὲ 
πατρίκιοι xal oi στρατηγοὶ διέρχονται τὴν µέσην 
πύλην καὶ εὐθέως ο) uiv ἀπὸ δεξιᾶς πατρίχιοι καὶ 
στραττγοὶ κατέρχονται τὰ Ἱραδήλια (11) τῆς ἀρι- 


στερᾶς πύλης: Ὁ δὲ βασιλεὺς δτριγευόµενος ὑπὸ τοῦ κουθουχλείου, κατέρχεται τὸ πούλπιτον, xal 59 Ἱἵσταται 
ὑπὸ τὸ καμελαύκιον dv τῷ πορφυρῷ λίθῳ, xai δέχονται αὐτὸν ἐκεῖσε πατρίκιοι καὶ στρατηγοὶ μετὰ 
τῆς συγκλήτου (12). Rai προσκυνησάντων τὸν βασιλέα μὴ πεσόντων 3 κάτω, νεύει ὁ πραιπόσιτος ἀπὸ 
χελεύσεως τῷ σιλεντιαρίῳ, κἀκεῖνος λέγει’ « Κελεύσατε. » 


V. Inde ad his omnibus β{ρδίηθ ΙΠρθΓΒίΟ5, per ex- 
cubias scholasque transiens, perque magnam por- 
tam, medium Milii et Augustale progressus, portam 
horologii magni templi ingreditur. Notandum vero 
est, ritus omnes eo modo, quem supra in universali 
processione natalis Domini 89 exposuimus, in 
hae processione imperatoria observari. Ingressurm 
per dictam horologii portam factio Veneta excipit ; 
tribunus autem ejus libellum non tradit; sed tantum 
acclama!, neo quiequam preterea facit. Deinde 
imperator velum pone narthecis portam In ιηθἰᾶ- 
torio suspensum ingreditur, et postquam preposi- 


E. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσς ὅτο.γευόµενος ὁ βασιλεὺς 
ὑπ᾿ αὐτῶν πάντων, διέρχεται διὰ τῶν ἑχσκουθίτων 
καὶ τῶν σχολῶν, καὶ ἐξέρχεται viv μεγάλην πύλην, 
καὶ διερΓόµενος διὰ µέσου τοῦ μιλίου xai τοῦ αὐ- 
γουστέως, εἰσέρχετα. ἐν τῇ πύλῃ τοῦ ὡρολοχίου τῆς 
Μεγάλες Ἐκκλησίας. "Iovéov δὲ, ὅτι ἐν τῇ διόδῳ τοῦ 
βασιλέως τελοῦνται ἅπαντα τὰ αἴσια (13) ἀκολούθως, 
ὅν τρόπων ἀνωτέρω iv τῇ καθόλου προελεύσει (14) 
τίς Ἀριστου "εννήσεως ἐξεθέμεθα. Kal εἰσελθόντος 
τοῦ βασιλέως ἐν τῇ προειρη μένχι πύλῃ τοῦ ὠρολογίου, 
δέχονται αὐτὸν οἱ τοῦ µέρους τῶν Βενέτων ἐχεῖσε, 
οὐκ ἐπιδίδωσι δὲ ἐκεῖσε 6 δύµαρχος λιθελλάριον, εἰ 


VARIUE LECTIONES 
99 ἵστανται 004. 99 πεσόντων R* ex compendio cod. vtco» superscripto «, πεσόντες ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(11) Exciderunt post heo verba quedam procul 
omni dubio, quamvis codex manuscriptus plura, 
quam editus, non habeat, Excideruntautem hec τῆς 
δεξιᾶς πύλης οἱ δὲ ἐξ εὐωνύμων κατέρχονταί τὰ 
γβαδήλια, Facile potuit librarius unam lineam 
relervidere, eadem voce bis recurrente, ut sspe 
actum est. Conf. p. 44, ubi locus integer ex- 
gtat. 

(12) Mirerie hic lociet p. 152, et alibi Patrioios 
et Sirategos a Senatu distingui, cum tamen illi hu- 
jus quoque pars fuerint. Sed solet vox senatus modo 
empliore, modo sirictiore significatu adhiberi, 
Quando ampliore, omnes dignitates, summas, imas, 
civiles, militares amplectitur ; stricliore autem op- 
ponitur Senatus militaribus. officiis illustribus, et 
significat senatores procurationi rerum civilium 
deditos, et in tribunalia varia distributos, qui non 
simul essent, neque patricii, ut luculenter locus 
Nostri p. 144, demonstrat, neque basailici, seu pri- 
vate imperatoris [amilie ascripti, ut e p. 413, init. 
liquet ; verbo qui alias οἱ σεχρετικοί, seu tribuna- 
lee, curiales dicuntur (v. p. 430), quod alii alia 
tribunalia, vel curias, judicia, procurationes nacti 
sint, in quibus se exerceant, et reipublice fiant 
vliles, bi rationes publicas, alii privatas, alii tni- 
litares, alii politiam, alii rem navalein, et sic porro. 
P. 410, distinguuntur οι συγκλητικοὶ 8 τοῖς προ- 
ελευσιµαίοις, id est rebus administrandis adhibiti & 
pompaticis, quorum tantum erat quotidie in euriam 
procedere et numerum comitatus augere, quales 
erant patricii meri, seu titulares. Alias geuerali 
sensu Patricii quoque sunt eyneletici, seu senato- 
rli, ut patet e Nostri p. 142, ubi patricii syncletioci 
contradietinguunturtot, ἀπὸ σπαθίου seu spathariis, 
et in universum militaribus. Erant enim patricii 

uidam mere titulares, et à. neutram classem per- 
üinentes, neque ad τὴν eu xA vtov stricte sic dictam, 
neque ad Strategos, aut spatharios, similesve grae 
dus militares. Et hi erant patricii ἀπρακτοι, absque 
actione vel functione, mere titulares. Alii patricii 
erant syncletici, seo togati, muneribus toge fun- 
gentes, artibus paois regendis deputati ; alii deni- 
que erant pauwicii militares . E mulus Nostri locis 


hoc intelligitur. Ita quoque Malalas patricium syn- 
cleticeum appellat. Arintheum t. Il, p. 26: Aqoet- 
σας συγκλητικὸν αὐτοῦ, τὸν πατρίκιον — 'Aplvüsov, 
δέδωκεν αὐτῷ τὸ πᾶν. lnterdum usurpatur vos βγιι- 
cleticorum sensu stricti-simo, et exclusi& non solum 
Patriciig et Strategie, sed etiam ipsis Hypaticis, 
seu viris 8 gradu Hypatorum inde inferioribus, 
significat solos tales, quules e. c. sunt Logothete, 
Chartularii, Notarii, prefeoti Urbis, Canioleus et 
alii eimiles qui non eint simul Patricii. Vid. p. 169. 
* (Honorius Constantinum facit συγκλητικόν quo 
redditur Sena:orem., Theoph. p. 65. | Gurher. p. 135, 
vertit vocem συγκλητικοί, sacri palatii. proceres, et 
reprehendit Basilicorum interpretem, qui Senato- 
res dederat. Inourrimus itaque eamdem, in notam, 
qui sepus idem fecimus. Sed forte immerito va- 
pulamus, et nil nocet ite vertere, dummodo te- 
neatur, Senatum idem nobis esse atque cotnitatum, 
neque nos eamdem ideam vocabvlo senatus tri- 
luere, quam habehat eub republica Romana a:!huc 
libera aut primis tribus Caesarum seculis Maluit 
Anastasius vocem ipsam 6recam retinere, quam- 
vie librarii eam obscuraverint, inclytos pro syncli- 
lis scribentes in Agathone: Post hac Patricii, 
Ypali, omnes synclitt introierunt, et in Constantino: 
Cum patriciis et omnibus synclitis. Qum Altesserra 
p. 73, affert vuigate tuendae lectioni, non sulli- 
ciunt. 

(13) Omnes ritus loli simul et solemnes, omnia 
lata, splendidu et solemnia, Graci novi vocem αἴσιος 
eo signilicatu adhibenl, ut αἴσιοι ἡμέραι apud 
Theophan, p. 209, pro dies solemnes. Conf. Nostri 
p. 165, Ιδ4., ubi ποιεῖν τὸ αἴσιον est. volum illud 
dicere ; αἴσιος γενέσθω atr, 4; t,uipa, feliz et fausta 
sit h»c dies, pro quo σωλέννια quoque dixerunt. 
Vid. Du Caage h. v. 

44) Illa itaque de processione in festo natali Cbri- 
sli fuit tanquam generale aliquod schema vel simu- 
lacrum processionum omnium, quas deinceps per 
singulos festos dies majores minoresque perse iui- 
tur, in quarum enarratione multa presupponit, 
ut ex illa generali jam nuta et inde repetenda. 


DE CERIMONIIS AUL/É ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


254 


μὴ µόνον (15) ἀπτολογεῖ, μὴ πράξίων '* ἕτερὸν τι. À (Cus a eapite ejus coronam démpsit, narthecem {η- 


Καὶ εἶθ οὕτως εἰσέρχεται ὁ βασιλεὺς ἔνδον τοῦ βήλου 
τοῦ κρεµαμένου ὄπισθεν τῆς πύλης τοῦ νάρθηκος iv 
τῷ µττατωρίῳ, καὶ λαθὼν ὁ πβαιπόσιτος τὸ στὲµµα 
ἀπὸ τῆς χεφαλῆς αὐτοῦ, εἰσέρχονται dv τῷ νάρθηκι, 
καὶ ἅπαντᾷ αὐτὸν ὁ πατριάρχης, ὁ δὲ βασιλεὺς ἁσπά- 
ζεται τό τε Εὐαγγέλιον καὶ τὸν σταυρόν. Καὶ sig 
οὕτως προφκυνήόαντες ἀλλήλους ὅ τε βασιλεὺς καὶ ὁ 
πατριάρχτέ, καὶ ἀσπασάμενοι ἀπέρχονται μέχρι τῶν 
βασιλικῶν πυλῶν. Καὶ ὁ plv πατριάρχης Άρχεται 
τελεῖν τὴν εὐχὴν τῆς εἰδόδου τῖς θείας λειτουργίας, 
Ὁ 8k βασιλεύς παρὰ τοῦ πραιποσίτωυ λαθὼν χηρία, 
εὔχεται. Καὶ ἁποδόντων ἁμφοτέρως τὰς εὐχὰς αὐτῶν 
τῷ Κυρίῳ, ἐπιδίδωσιν ὁ βασιλευς τοὺς κτροὺς τῷ 
πραιποσίτῳ, καὶ αὐτὸς τῷ «nc καταστάσεως. Ὁ δὲ 
βασιλευς προσκυνεῖ τὸν τίμιον σταυρὸν xal τὸ ἄχοαν- 
τον Εὐαγγέλιον καὶ διέρχεται μετὰ τοῦ πατριάρχου 
μέσον τοῦ ναοὺ, καὶ διὰ τῆς πλαγίας τοῦ ἂμθωνος (10) 
εἰσέργονται iv tf, σωλέᾳ, καὶ πλησιάσαντες ταῖς 
ἁγίαις θύρᾳις, ὁ plv πατριάρχης εἰσέρχεται εἲς τὸ 
θυσ.αστήριον, ὁ δὲ βασιλεὺς ἄψας χτηροὺς καὶ εὖξά- 
µενος ἐπιδίόως, τοὺς κηροὺς τῷ πραιποσίτῳ, καὶ 
εἰσέρχεται εἲἷς τὸ θωσιαστήριον (17): μέλλοντος δὲ 


trant ipsique patriaróha occurrit, imperator vero 
Evangelium crucemque osculatur. Postquath irm. pe- 
ratof et patriarcha se invicem venerati osculatique 
Bunt, ad portas imperatorias abeunt, ubi pairiar- 
cha preces introitus divini officii agii, imperator 
vero cereos, quos 8 pairiárcha accepit, tenens, 
precatur. Quo facto, cereos presposito, hio ceri- 
moniario tradit, imperatot autem venerandam 
crucem sacrumque Evangelium adorat,mediumque 
teinplum cum patriarcha transit, perque obliqui- 
tatem ambonis soleam intrat. sacris januis appro- 
pinquantes, pairlarcha sacrarium ingreditur, im- 
perator cum 6ereis &ccensis precatus, eos preepo- 
sito tradit, et 1pse sacrarium intrat. Dum vero 
ingressurus ést, metropolitani sacras januas occu- 
pant easque versus imperatorem paululum incli- 
nant; is cruces eis affixas osculatur ; mox sacra- 
rium intrat, ét ad sanclum altare precalus, duo 
corporalia ei insternit, allatosque discos duos toti« 
demque calices imponit, sacras fascias osculatu? 
sumptumque a preposito apocombium sacre tabu- 
le imponit. 


εἰσιέναι 41. ἴστανται μητροπολῖται χατέγοντες τὰ yix θύρια, καὶ ἐπινευσάντων αὐτὰ πρὸς τὸν βασιλέα 
μικρὺν, φιλεῖ ὁ βασιλεὺς τοὺς ἐπ αὐταῖς πεπαρµίνους σταυροὺς, καὶ εἰσέρχεται clc τὸ θυσιαστήσιον, 
καὶ εὐξάμενος ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας τραπέζτς ἐφαπλοῖ ἓν αὐτῇ εἰλητὰ (18) δύο, xal επιτίθησι τὰ mposts- 
εχθέντα, δίσκους δύο xal ποτήρια δύο (10), εἶτα ἁσπάζεται τὰ ἅγια σπάργανα, καὶ εἶθ' οὕτως λαθὼν ἀπο- 
χκόµθιον παρὰ τοῦ πραιποσίτου, τίθησι καὶ αὐτὸ dv τῇ ἁγίᾳ τραπέζῃ. 


VARI LECTIONES. 


4$ πράττοντες God, — ** ἐξιέναι ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(15) Sed tantum. Est noves Grecis usitatum.Vid. ϱ sam facere. Vid. Fabric, Bibl. Gr. t. VI, p. 479, 


Theophan. p. 135, 153. Dicunt quoque εἶ μὴ pro 
sed. 'Theophan. p. 348. Habet ipse jam Aristopha- 
nes Avihus v. 1690, ubi leg. st μὴ βαθάζει γ aut 
εἰ μὴ βαθακίζει q^. sed. tantum nugatur et 1narticula 
loquitur ut hirundines.Palladas in Anthologia |. vr!, 
p. 466: Eti μὴ τὰς πόρνας παραπέμπεται, verum 
(vel atqui) meretrices praterit. Imitati fuerunt La- 
tini novi, nisi tantum pro sed (antum dicentes 
Joannes diaconus in Chronico Neapolitano apud 
Murator, t. I, Sor. Rer. Ital. p. 204 : /7ic constituit, 
wu sacrificium allaris non iw serico, nec in panno 
tíncto, nisi tantum in linleo lerra procreato celebra- 
relur. Etiam nisi solum pro sed usurpabant. Vid. 
Du Cange v. Nisi, et nisi quod etiam pro sed etiam 
habet. Capitolinus in Vita M. Antonini philosophi, 


p. 359. 
(16) Praeter latus ambonis prateril. Ita stabat 
ambo in medio Nao, ut de quatuor lateribus suis 


nota. θύει τὰ ἐξιτέρια, communicare, antequam 


ez urbe in bellum eatur, quod fücere solebaut 1m- 
peratores, est apud Cedren. p. 671. Idem p. 018 : 
θύειν τὰ ἐπινίχια habet Deo de prada partem offerre 
et. consecrare. " [De sacrificio. quo vocebulo Mis- 
sam velerea aigniflcabant, vid. Goldast. ad ἔσια- 
hard. p. 203.]' 

(18) Gorporalia, seu r:appe, sudária, manuciola, 
lintea ; et quideui in fpecie ille mappe aic dicuu- 
tur, quibus panis beuedictus et vinim beuedictum 
immediate imponitur, et quibus diecus atque calix 
sacer involvuntur. Unde ratio appellationis intel- 
ligitur. Habertus Poniif. p. 103, sie describit : 
Est velum quoddam quadratum. lineum, quo-t con- 
volvitur εἰ evolvitur. Explicaiur quidem post lectum 
Evangelium, complicatur post synaxim. Super illu 
sacrum mysterium conficitur ad corporalis nostri in- 
star — οἱ quoad. formam et quoud materiam. Pra. 


unum, e quo ascendebatur per gradus, respiceret [) terea. Graeci &uo εἰλητῷ seu corporali inserunt reli- 


bema alterum, e quo descendebatur item per gra- 
dus, portam regiam, ei narthecem, tertium et 
quartum, ambo ceca seu olausa, septentrionem et 
austrum respicerent, Preter unum ergo tale latus 
dexirum sinisirumve preeteribat imperator e Nao 
ad soleam tendens, que media inter bema et am- 
bonem erat. Voz πλαγία pro laius nove Grecis 
frequens est. Vid. Du Cange Gloss. Gr. v. πλαγί, 
ubi reddit lafus πλευρά. Et sio quoque accepit No- 
stri cl. Interpres p. 46, 61. 

(17) Sacrificalorium, Bema, locus, in quo Deo 
victima incruenia offeriur vel sacrificatur. Anasia- 
sius p. 177, aliarium vertit, Θύειν pro. communio- 
nem oelebrare, et pro offerre Deo, usurpant Greci 
novi. inde θύτης est hieromonechus, oui licet mis- 


quias sanctorum ; nec non. in quibusdum | ecclesiis 
nomen episcopi inscribitur. 

(19) Duo nempe disci, seu lances profundiorcs, 
quibus imponebantur benedictus panis, et duo ca- 
lices, continentes vinum copsecrationi destinatuui, 
semper inter celebrationem officii stabant in altari, 
v. pag. 78. Et solemne donum anuuum ab impe- 
ratoribus B. Bophie faciendum erant δισκοποτήρια 
xal ἑνδυταί, dis&i cum calicibus εἰ wisirata ; Vid. 
Script post Theophan. p. 260, et Gedren., p. 790. 
Justinianus cupam ingenlern offerens conspicitur 
in opere musivo eoclesie Ravennatis B. Vitalis, in 
sere apud Alemanu. ad Procop. Anecdot. et Du 
Cangium in Famil. Byzant., de qua imagine conf. 
Murat. 8ος. Rer. Ital. t. II, p. 97. Conf. quas dieam 


VI.Imperator et patriarcha flexo genu se invicem A 


salutant, et egressus e sacrario imperator, ad me- 
tatorium abit, ubi cereos accendit precatusque 
lorum mutat, et finito divino officio, dum Sacra 
processura sunt, tunicam induit, et 8 consueto 
ministerio stipatus, eo, ubi cereus seu lampas, 
quam portlaturus est, sta!, procedit,perque medios 
patricios ab utroque latere adstantes transit. Post- 
quam vero cereum a8 preposito accepit, Sacra 
comitaturus procedit,soleam intrat et prope sacras 
januas constitutus, 40 cereum prseposito reddit,qui 
ipsum supra soleam prope sacras januas in dextro 
latere imponit, imperator autem ad cereum, usque 
dum Sacra processerunt, subsistit. Quo facto ipse 
el patriarcha se invicem flexo genu venerantur, 
mox imperator cum solemni comitatu extra sacra- 
rium ad metatorium abit.Saora autem communione 
appropinquante, id cerimoniarius preposito impe- 
ratori indicat, qui a dictis ministris, scilicet a 
prefectis cubiculi, patriciis, strategis et. senaltori- 
bus stipatus, egreditur,et in dexlra parte sacrarii, 
cancellis in antimensio lateris obliqui accumbit 
Bacramque agapen patriarche, metropolitis, epi- 
scopis, prefectis ecclesie ceterisque pro more die- 
tribuit. Deinde postquam ipse et patriarcha se 
invicem flexo genu salutarunt,imperalor ad locum, 
ubi agapen in omnibus processionibus distribuere 
solet, abit. T'unc in uno velo magistri, patricii, 
strategi, cum domesticis, iisque, qui supremis of- 
ficiis aed moti sunt, demarchi et cerimoniarius, in- 
trant. Omnes autem ad osculandum imperatorem 
ingressi, non in terram prooumbunt ob resurre- 
ctionis memoriam,sed singuli abeuntes imperatori 
osculum pacis dant. Posthao omnes in locis suis 
adstant, imperator et patriarcha mutua sibi oscula 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





206 


ς. Kal προσκυνήσαντες ἀλλήλους ὅ τε βασιλὲὺς 
καὶ ὁ πατριάρχης, ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ Qu- 
σιαστιρίου, xai ἀπέρχεται εἰς τό μητατώριον, xal 
ἅπτων ἔχεῖσε κηροὺς καὶ εὐξάμενος, ὑπαλλάσσει (20) 
τὸν λῶρον xai τῆς θείας λειτουργίας τελεσθείσης (21) 
iva μέλλουσι διέρχεσθαι (09) τὰ ΄Αγια, περιθάλλε- 
ται ὁ βασιλεὺς χλανίδα, καὶ δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν 
ἐξ ἔθους, ἀπέρχεται ἓν τῷ τόπῳ, ἐν ᾧ Ἱσταταί τὸ κη” 
ρίον, ἦγουν ἡ λαμπὰς (23), ἡνπὲρ μέλλει βαστάσα:, 
καὶ στάντων πάντων τῶν πατρικίων ἔνθεν κἀχεῖσε, 
δ.ἔρχεται ὁ βασιλεὺς μέσον αὐτῶν. 'O δὲ πραιπόσι- 
τος λαθὼν τὸ χηριον, ἐπιδίδωσιν αὐτὸ τῷ βασιλεῖ, ὁ 
δὲ βασιλεὺς διέρχεται ὀψιχεὺων (24) τὰ "Άγια, xal 
εἶσελθὼν ἔνδοντῆς σωλέας, καὶ πλησίον τῶν ἁγίων 
θυρῶν γενόμενος, ἐπιδίδωσι τὸ κηρίον τῷ πρλιποσί- 
ttp, κἀχεῖνος ἐπιτίθησιν αὐτὸ ἑπάνω τῆς σωλέας πλη- 
σίον τῶν ἁγίων θρῶν, ἐν τῷ δεξιῷ μέρει, ὁ δὲ fla. 
αιλεὺς ἵσταται πλησίον τοῦ αὐτοῦ κηρίου, τῶς ἄν 
διέλθωσ. τὰ "Άγια. Καὶ djvixa διέλθωσι τὰ "Αγια, 
προσκυνοῦσιν ἀμφότεροι ἀλλήλους ὃ τε βασιλεὺς xal 
ὁ πατρ,ἁρχης, καὶ ἀπέρχεται ὁ β.σιλεὺς δτριγευόµε- 
νος ὑπὸ τῶν κατὰ συνήθειαν διὰ τῶν ἔξω τοῦ θυσια- 
στηρίου ἐν τῷ µητατωρίῳ. Καὶ τοῦ καιροῦ τῆς θείας 
ἀγάπης Ἰγγίσαντος, δηλοῖ ὁ τῆς καταστάσεως τῷ 
πραιποσἰτῳ, κἀκεῖνος τῷ βασιλεῖ, ὁ δὲ βασιλεὺς ἕξ. 
ἐνχεται, xal δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν προειρηµένων 
τουτέστι τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου, πατρικίων 
τε καὶ στρατηγῶν, μετὰ xzi τῆς συγκλήτου ἀπέρχε- 
ται, xxi ἵσταται dv. τῷ δεξιῷ μέρει τοῦ θυσιαστηρίου 
ἐπακουμθίζων (25) τῷ καγκέλλῳ ἐν τῷ ἀντιμισίῳ 


C τῆς πλαγίας, καὶ ἐκεῖσε δίδωσιν ὁ βασιλεὺς ἀγάπην 


τῷ τε πατριάρχῃ µττροπολίταις τε xal ἐπισκόποις. 
&oyousl τε τῆς ἐκκλησίας, καὶ πᾶσι τοῖς ἐξ ἔθους, 
καὶ εἶθ οὕτως προσκυνήσαντες ἀλλγήλους ὃ τε βασι- 
λεὺς καὶ ὁ πατριάρχης, κατέρχεται ὃ βασιλεὺς καὶ 


VARLE LECTIONES. 


4 ὁ βασιλεὺς ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


add. n, c. 31, Talibus diseis plerumque imagines 
Christi cum suis discipulis Pascha celehrantis in- 
sculpte erant. Joannes Damascenus in Synodica ad 
Theophilum imper. : δὲ τὰ Ἱερὰ αὐτοῦ ἀναθήματα 
τὰς ἱερὰς ἑνδυτὰς, τὰ ἱερὰ σκεύη. Ψηλάφτσον xa 
ὶδὲ τὸν μέγιστον αὐτοῦ δίσκον, εἰς ὄνπερ Evxauati- 
κοῖς χαλλιεργήμασι ὁ μαστικὸς τοῦ Χριστοῦ δεῖπνος 
μετὰ τῶν δώδεχα ἀποστόλων ἐγχεκόλαπτο. 

(20) Frequens verbum hoc Nostro est pro ἆπαλ- 
λάσσει, deponit exuit. Utroque utitur. 

(21) Debet vocabulum liturgie hi loci strictius 
accipi pro illis omnibus, que confectionem sacra- 
menti et introitum majorem antecetunt. Alias λει- 
τουργία ia specie de confectione sacramenti usur- 
patur,quod si velis etiam hio ob'inere,accipiendum 
eril τελεσθείσης pro adhuc conficienda,nondum con- 
fecta : quod dubito num procedat. 

(22) B tribuna nempe per navim transire et 
pone ambonem: redire illino, unde venerant. 

(23) Ergo idem est cereus et lampas, saltem apud 
Graecos novos. Conf. pag 79, et Du Cange Gloss. 
Greco. v. Κηρός, ubi e Mosohopuli Lexico Philo- 
strati citat hec : Κηρὸς ὁ χεχωρισμένος τοῦ μέλιτος. 
Λαμπὰς, ἡ bx τούτου κατεσκευασμένη πρὸς τὸ gal- 
νει. Goar. ad Codin. 105, nullum aliud discrimen 
inter λαμπάδα οἱ x»póv agnoscit, quam inter com- 
munem et inter majorem arteque exquisitiore com- 


ptum cereum, quorum bic imperatori, ille turbae 
aulicorum distribuantur. At Latini aliter. Treb. 
Pollio Aug. |. II, pag. 203, cereos et lampades in 
processionibus ut diversa memorat. Et sic quoque 
Acta S. Silvestri apud Du Cange |. ο. μετὰ χκηρῶν 
καὶ λαμπάδων τῇδε κἀκεῖσε ἀναπτομένων. Attamen 
Antipater Thessalonicensie, qui Tiberio Cesare 
floruit, λαµπάς et κηρἰον et λύχνος pro eodem habet 
Antholog. H. Steph. pag. 4706. sic dicens : Λαμ- 
πάδα χηροχίτωνα, xpóvoo τυφήρεα λόχνον. Et Co- 
dino ipsi λαμπὰς modo est lan:pas cum oleo et 
ellychnio, modo cereus. Vid. de Oltfic. pag. 96, 
collat. p. 85. Et versa vice Juvenalis candelam 
pro lampade dixit, in illo Satyr.V1,digito candelam 
temperat, προθύει τὸ ἑλλύχνιον. 

(24) Obsequens,quod videretur precedentia sacra 
pone sequentem notare. Et sane verbum obsequi 
proprie id notat. Vid. Vales. ad Amm. Marcell. 
p. 96, sed hic loci significat pone sequentia sacra 
(pse przambulans. Sic usuepant novi Gresci verbum 
ὀψικεῦειν, obsequiare, et ὀψίκιον, obsequium, ση- 
μαίνει tf, Ελλήνων φωνῇ τοὺς προπορευομἔνους ἔμ- 
προσθεν τού βασιλέως ἐπὶ εὐταζίᾳ xax τιµῇ, ut ail 
Cons'antin. de Themat. pag. 9. Vid. Du Cauge 
Gloss. Grec. h. v. et Lat. v. obsequiare. 

(25) Brachiís níxus,vel incumbens, super cancellis, 
qui sunt. apud antimenstum | laterale. Credo. itaquo 


287 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 


ἴσταται, ἔνθα εἴθισται αὑτὸν διδόναι τὴν ἀγάπην xag! A dant; mox ille inmetatorium abit. Appropinquante 


ἑκάστην προέλευσιν. Καὶ εἰσέρχονται ἐν ἑνὶ βήλῳ 
μάγιστροί τε xal πατρίχιοι καὶ στρατη γοὶ, μετὰ καὶ δο- 
µεστίχων, καὶ οἱ τὰ πρῶτα ὀφφίχια κατέχοντες δήµαρ- 
γοί τε xai ὁ τῆς καταστάσεως, ἅπαντες δὲ ol προειρημέ- 
vot εἰσερχόμενοι πρὸς τὸ ἀσπάσασθχι τὸν βασιλέα προσ- 
χυνοῦσι, μὴ πίπτοντες διὰ τὴν ἀνάστασιν (20), ἀλλ' 
ἀπερχόμενος ἕκαστος κατὰ τάξιν, δίδωσι τὴν ἀγάπην 
τῷ βασιλεῖ. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἅπαντες ἵστανται ἓν ταῖς 
τάξεσιν αὐτῶν, καὶ προσκυνοῦσιν ἀμφότεροι ἀλλήλους 
6 τε βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης, καὶ ἀπέρχεται ὁ βα- 


saora communione, ceremoniarius preposito id 
nuntiaturus intrat, is imperalorem monet, qui a 
predictis stipatus abit, et ante sacrarium in anti- 
mensio imperatorio subsistit precatusque adscendit, 
6ἱ e patriarche manu sacram communionem, ut 
supra in festo Nativitatis Christi commemoravimus, 
accipit. Qua ipsiimpertita, patriarcham, patriarcha 
imperatorem flexo genu veneratur, et imperator 
ad metatorium «abit, et in triclinio cum amicis, 
quos vocari jussit, convivium celebrat. 


σιλεὺς ἐν τῷ µητατωρίῳ. Καὶ τῆς θείας κοινωνίας ἐγγιζούσης, εἰσέρχεται ὁ τῆς καταστάσεως xal OnAoq 
τῷ πραιποσίτῳ, κἀκεῖνος τῷ βασιλεῖ, ὁ δὲ βασιλεὺς ἐξέρχεται xal δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν προειρηµένων 
πάντων, ἀπέρχεται xai Ἱἵσταται ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου ἐν τῷ βασιλικῷ ἀντιμισίῳ, καὶ εὐξάμενος 

ἴσε ἀνέρχοται, καὶ κοινωνεῖ ἐκ τῶν τοῦ πατριάρχου γειρῶν ὃν τρόπον iv τῇ προλαθούσῃ ἑορτῇ τῆς 
Χριστοῦ Γεννήσεως εἴρηται, καὶ μετὰ τὸ κοινωνῆσαι τὸν βασιλεά προσκυνοῦσιν ἀμφότεροι ἀλλήλους ὃ τε 
βασιλευς xal à πατριάρχης, καὶ ἀπέρχεται ὁ βασιλεὺς ἓν τῷ µητατωρίῳ, καὶ ἐξελθὼν ἐν τῷ τρικλίνῳ, 
κραµατίζει μετὰ φίλων, ὧν ἂν κελεύει. 

Z. Xp? δὶ εἰδέναι, ὅτι, ἠνίκα 3 ἄρξηται d, θεία B. VII. Sciendum est, in introitu divini offlcii, cu 


λειτουργία, εὐθέως ἀνέρχονται οἱ τοῦ xouGouxAtlon 
lv τοῖς κατηχουµενίοις (27), καὶ Ἐξέρχεταί ἡ Αὐγοῦ- 


bicularios ad catechumena abire, Augustam vero 
e melaterio, quud in catechumenis est, 48 egressam 


VARLE LECTIONES. 
9 κατέχοντες Leich. idemque cod., κατέχοντα ed. — ** ὅθ᾽ ἠνίκα ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


antemensium, vel arulam suos quoque cancellos 
habuisse, coram quibus communicaturus, et reiro 
quos sacerdos communionem daturus staret. Conf. 
hujus pag. C, penult, ubi βασιλικὸν ἀντιμίσιον 
ἵμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου memorat, et p. 47, e 
quibus locis patet, imperatores ex illa ara co:nmu- 
nionem accipere consuevisse. Ibidem (p. 47), me- 
moratur ahud ἀντιμίσιον βασιλικὸν ἐν τοῖς χατ- 
ηχλουμενίοις. Est antem. ἀντιμίσιον arula. portatilis, 
consecrata, item tapes consecratus ; qui, quoniam 
ars consecra!e non ubique circumvehi possunt, 
mense vulgari iastratus Grecis sacerdotibus pro 
ara est. Vid. Gretser. ad Codin. p. 169, Goar. ad 
Theophan. P. 379, Du Cange Gloss. Gr. h. v. Hei- 
nec. ΠΠ, 430. Tale antemensium eredentia Latinis 
medii svi appellabatur. Ceremoniale Patricii tit. II, 
8 1: Paretur etiam ante altare. credentía pro conse- 
cratore εἰ credentia pro pontifice eleclo cum rebus 
opportunis ad ordinationem. Greci προθέσεις ap- 
pellabant. Tenendum tamen, τὰς προθέσεις intra 
tribunam sletisse, et serviisse acris vasis ibi repo- 
nendis. Antimensium autem, de quo hic sermo est, 
stabat extra tribune cancellos. Dixi paulo ante, 
mihi videri hanc arulam stetisse apud cancellos 
tribune. Rectius tamen forte fuerit dicere eam 
inferius stetisse, quia paulo post C penult. dicitur 
imperator, postquam stetisset coram regio anti- 
mensio, ἀνέρχεσθαι, ascendere por gradus tribune, 
ut ibi communionem a patriarcha accipiat. Αντι» 
µίσιον vel ᾽Αντιμίνσιον origine tenus est anfemensa, 
vel mensa coram alia posita, ut ἀντικωνσιστώ- 
pow, consistorium, quod primum occurrit, ante- 
quam in verum et magnum consistorium veniatur, 
atrium consistorii : ut anlicamera, camara vel tri- 
elinium coram alio nobiliore positum, atrium ca- 
mare ut ἀντικάνβαρος, Anlecantharus, atrium 
Canthari, quod nomen erat balnei Alexandrini. 
Apud Theop. p. 130, et apud Nostrum pag. 97, àv- 
τίφορος, anteforum, forum minus majori preten- 
tum. ᾽Αντίπανον quod panno preponitur, vel pre- 
suitur. Vid. Salmas, ad 8ος, 1I. A. t. Il, p. 575. 
Jam veteribus Grrecis ἀντί, et Latinis quoque anti 
et ante inde natum notavit pre in compositionibus : 
Dt ἀντίπαις propuer, nondum puer, sed mox futu- 


rus, Κάρυον λεπτῆς ἀντίδωρον λεπίδος (si proba est 
ea lectio), nur, qua est ante deglutionem tenuis 
pellicule, Anthologie pag. 430, id est ea, que illuc 
pervenit rr aturitatis, ut incipiat paiise deglubi 'Av- 
τικνήµιον, guod pro supra est, ἀντιπρόσωπον navis, 
quasi dicas anfefacios, est prora sic dicta apud 


(C Artemidorum p. 140, respectu faciei posterioris, 


vel postice, puppis πθιπρθ Apud Suidam auctori 
alicui recentiori ἀντιπαρατούρα est anteparatura, 
praeparatio. Pari modo Latini dicebant anticiput 
pro sincipite. Vid. Du Cange h. v. et antiani, les 
anciens, pro anteriores state, et antigena, pro ante 
nato, unde patet Graecis illos liberorum, qui natu 
majores essent, ᾿Αντιγόνους el ᾿Αντιγόνας fuisso 
dictos ; antilogium, pro prefatione, antipuries 4o 
antemurali, antipedes pro preeuntibus antipodium 

ro fulcro anteriori, antisper et antísecus pro ante, 
µπροσθεν. Notum quoque vocabulum antistes. 

(20) Non licebat imperatorem diebus festis majo- 
ribus et dominicis in genubus aut humi jacentem 
adorare. Vid. ad p. 240 

(27) Catechumenia erant por!icus superiores tria 
ecclesie Jatera ambientes, boreale occidentale et 
australe, ita ut sub parte occidentali narthex, sub 
parte boreali et australi autem porticus virorum 
essent ; ipsa catechumenia erant statio mulierum, 
illarum nempe, qua in τῷ γυναικίτῃ non sederent. 
Sunt igitur illud, quod nos, & Latina voce porticus 
in deterius formata alia, Boorkirchen appellamus, 
quasi dicas ecclesiae porticus ; copverso tamen usu- 

techumenia4 penes nos viri occupant, penes ve- 
teres tenebant femine ; fundum ecclesie seu na- 
vim implebant olim viri, hodie obsident femine. 
Ascendebatur e narthece per cochleam in Cate- 
chumenia, et habebat imperator ibi metatorium 
in quo metabatur, id est agebat, herebat, dum 
sacra flerent, οἱ ipsi ad introitum in tribupam, 
ad evangelium audiendum, ad obsequendum sa- 
eris in introitu majore, ad Agapen dandam, ct ad 
communionem accipiendam non essel proceden- 
dum, θοἆ vacare liceret aut hymnorum cantationi 
aux homilia auscultationi. Ádjunctum erat iti 
metatorio triclinium, in quo epulabatur, quoties 
placeret in templo manere, neque domum ad pren- 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


sell» insidere, cubiculariis omnibus ab utroque la« À στα ἐκ τοῦ µητατωρίου *5 τοῦ ὄντος ** (28) iv τοῖς 


tere, eunuchis veroprotospathariis a tergo Auguste 
adstantibus. SignoabAugusta dato, prepositus cum 
duobus ostiariis virgas gestantibus exit, et velum 
primum, patricias zostas : seoundum,magistrissas : 
teriium, patrioias et proconsulares : quartum, 
patricias et strategorum feminas : quintum, preefe- 
ctorum et quesiorum : sextum, preefectorum the- 
matum ac proconsulum uxores, drungariam vigiles, 
protospatharias, spatharocandidatas, spatharias, 
turmarcharum uxores, consulares et stratorissas, 
adducit. Velum septimum, in quo comitisse φοἱιο- 
larum, candidates, scribonisse, domestice ordinum, 
vestitorisses, silentiarie, comitisse numerorum et 
excubitorum, sequitur. He& omnes postquam ab 
Augusta osculum paois acceperunt, ea sigaum 
preposito dat, qui dicit: « Jubete. » Ipse: « In 
longa ac felicia tempora Deus, » etc., mox abeunt. 
Dein Augusta surgit, et metatoripm cum stig cu- 
bieulariis ingreditur, ceteri vero cubiculi ministri ed 
imperatorem accedunt, 


κατηχουµενίοις, καὶ καθέζεται ἐπὶ σελλίου, καὶ 
ἵστανται οἱ τοῦ χουθουκλείου ἅπαντες ἔνβεν χἀκεῖσε, 
οἱ δὲ εὐνοῦχοι πρωτοσπαθάριοι ἵστανται ὄπισθεν τῆς 
Λὐγούστης, καὶ λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόαιτος παρὰ τῆς 
Αὐγούστης, ἑξέρχεται μετὰ δύο ὁὀστιαρίων βασταζόν- 
των βεργία, κ.ὶ εἰσάχει βῆλον a', πατρικίας ζω- 
στας (29): βῆλον β’, µαγιστρίσας ' βήλον Υ, κετρι- 
xlac καὶ ἀνθυπάτους (90) ' βῆλον δ’, πατρικίας xal 
στρατηγίσας * βῆλον ε’, ἑπαρχίσας (31) καὶ γουαι- 
στωρίσας * βῆλον ς’, ἐπαρχίσας θεματικὰς ἀἆνθυπα- 
τίσσας, τὴν δρουγγαρίαν τῆς βίγλης, πρωτοσπαθα- 
piae, 9], σπαθαροκανδιδατίσας, τουρµαρχίσας τοπο- 
τηρητίσας, απαθαρίας ὑπατίσας, xai στρατωρίσας . 
[Xov ζ’, κοµητίσας τῶν σχολῶν, κανδιδατίσας, σχρι- 
θωνίσας (32), δοµεστικίσας τῶν ταγμάτων, βεστι- 
τωρίσας, σιλεντιαρίσας, χοµητίσας τοῦ ἀριθμοῦ, 
κοµητίσας τῶν ἱκανάτων. Καὶ μετὰ τὸ δοῦναι πάσαις 
τὴν ἀγάπην τὴν Αὐγοῦσταν νεύει τῷ αραιποσίτῳ, 
κἀχεῖνος λέγει « Κελεύσατε.» Αὖται δὲ τὸ, « Elo 
πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους, » xai ἐξέρχονται, 


᾿Αναστᾶσα δὲ ἡ Αὐγοῦστα, εἰσέρχεται ἐν τῷ μµητατωρίῳ μετὰ τῶν οἰκειακῶν αὐτῆς κουθικουλαρίων 
οἱ δὲ λοιποὶ τοῦ κουθουνλείου κατεργονται εἰς τὸν βασιλέα, 


VIII. Qui postquam e convivio disoessit, loro a 
vestitoribus induitur, ei prepositum patriarcham 
advocare jubet, qui postquam adveuil, se invicem 
salutant, et per triclinium,in quo convivium acetum 
fuerat, ad sacrum puteum egrediuntur, in cojus 


H'. Kai ἀναστὰς ὁ βασιλευς ἀπὸ τοῦ κράματος, 
περιθάλλεται τὸν λῶρον διὰ τῶν βεστιτόρων, καὶ κχε- 
λεύσας τῷ πραιποσίτῳ, προσκαλεῖται 98 τὸν πατριάρ- 
χην, καὶ τοῦ πατριάρχου ἕλθόντος, προσκυνοῦσιν 
ἀμφότεροι ἀλλήλους 8 τε βασιλυὺς 45 καὶ ὁ πατριάρ- 


VARIE LECTIONES. 
45 ἐχ τοῦ μητατωρίον Β., ἐν τῷ µητατωρίῳ eod. et. ed. /5 τῷ ὄντι oonj. Leich. 47 ἀσπαθαρίας ed, 


55 προσκαλεῖ θά. ' ὁ δὲ Bac. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 
dium reverti, et coto, ubi dormire polerat, si qua (j patricia eademque titulo Zostes dignata. Vila Ba- 


in ecclesia pernoctare vellet. Multa de Lis Ca!e- 
chumeniis Du Cange ad Paulum Bilentiar. et CPli 
Chr. I. 11, item Gloss. Grec. et alii. De appella- 
tionis ratione verbo adhuo dicendum superest. Si 
certum esset, olim in veteri Ecclesia Catechumenos 
ibi sletisse, posset videri nomen loco mansisse, 
quamvis Catechumeni deinceps desinerent. Putem 
igitur Catechumenia dieta fuisse & feminis, que 
forte fuerint τὰ κατηχούµενα (subint. πρόσωπα) 
appellate, subjecta, que taptummodo audiunt in- 
stitutionem fldei Christiane etsacrorum, que flunt, 
sonum eorum autem, que aguntur, nil vident, 
quandoquidem porticus earum olathris oppositis 
septe essent, ipsisque sub poena anaibematis tem- 
pore processionis sacrorum deorsum per transen- 
nam despicere interdiclum esset. Erunt igitur Ca- 
techuimnepia loca, in quibus agunt persopte, solo 
sono sacre doctrine, precum reliquorumque sa- 
crorum fteriende. 

(23) Conf. p. 41. Egreditur Augusta e metalorio, 
quod est in Catechumeniis, nempe foras, in ipsa 
Gatechumenia. 

(29) Cum imperatriz non baberet nisi unam pa- 
triciam zostam, mireris quare hjo plures memo- 
rentur. Forte ideo id factum, quod due tum essent 
Augusie, soerus et nurus, quarum unaqueque 
su&m zostam haberet. Erat patricia Zosta feminei 
comitatus Auguste princeps, eique proxima comes 
et amica, sio forte diota, non quod cineret et 
comeret Augustam, sed quod cingulum seu bal- 
theum, bonoris indicium, adipisceretur in sua pro- 
motione atque generet. Sane quee alias plerumque 
dicitur 4 ζωντή p. 162, est 5 duetaica. *| Anastasia 


silii. Junioris d. 26, Martii p. 6173: 'AJ)' & piv 
θιοδώρα διαδήµασι βασιλείας πάλαι δὴ κατεστέφετο, 
καὶ Ἡ αὐτῆς di: θεοχτίστη ζωστή τε xai. πατριχία 
τετιµητο, Cont. Const. p. 56, ubi versio Latina 

erperam reddit. ] Combetisiana versio sic habet : 

ater quoque Theoctista Zost», quam vocant (ad. est 
cingulo donate) ac patricim dignitalem consecuta 
eral. Qua in versione quid reprehendendum sit, 
equidem non video. 

(30) lta quoqueM ,neque culpo ; moneo tantum, 
ne quis aliud ín M. luisse suspicetur. Ὕπατος com- 
munis generis est. Solet tamen alias Bypalissa 
formari. 

(31) Uxores hic intelliguntur prefectorum urbi 
οἱ prefectorum praetorio. Que sutem proximo 
deinceps loco nominantur Eparchissm, sunt uxores 
prefectorum provincialium, eeu legatorum in pro- 
vinclas juri dicundo ei cogendis tributis. 

(32) Uxores scribonum. Erant autem scribones 
genus aliquod τῶν δορυφόρων xal σωμντοφυλά- 
Xwv, custodum corporis, de quibus vid. Du Cange 
utroque Glossario, Goar. ad Tbheophan. p. 231, 
Guther. p. 505 et 517. Videntur Seribones et Cen- 
didati et Mandatores imperatorem in Circum eun- 
tem stipasse. Vid. Codicis nostri p. 52. Scribones 
et Mandetores gestabant virgas, et in processio- 
nibus equestribus ibant pedites, p. 50. Mittebantur 
seepe In. provincias ad exsequenda et perferenda 
mandata imperialis : quo factum, ut interdum in 
municipiis magistralus supremos agerent. Lupus 
Protospatha. anno 1058 ; Tromby patricius fecit 
occidere scribonem ín civitate Goutroni. 


261 


DE CERIMONIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. 1. 


262 


χης, καὶ διέρχονταί διὰ τοῦ τρικλίνου, iv. ᾧ ἐκραμά- A porta imperator οἱ patriarcha, extra portam pre- 


τισε. χαὶ µελλόντων ἐξέρχεσθαι ἐν τῷ ἁγίῳ optat, 
ἵσταται ὁ βασιλεὺς ἐν τῇ πύλη μετὰ τοῦ πατριάργου, 
ὁ Cb πραιπόσιτος xal ὁ Άργυρος Ίσταντα: ἔξω τῆς 
αὐτῆς θύρας, καὶ δὴ διὰ χειρὸς τοῦ ἀργύρου Aap- 
θάνει ὁ πραιπόσιτος τὰ χρυσᾶ βαλαντίδια, καὶ ἔπι- 
δίδωσι τῷ βασιλεῖ, καὶ ὁ βασιλεὺς δίδωσι τοῖς μέλ- 
λουσι ταῦτα λαμθάνειν, κράζοντος δηλονότι τοῦ ἁρ- 
γύρου * « Ti ὁ 99 δεῖνα δεσπόται ἀγαθοί. » Βἰσὶν δὲ 
ol λαμθάνοντες ταύτην τὴν εὐεργεσίάν $ τε ἀρχιδ.ά- 
xovoc καὶ ol ἀστιάριοι καὶ ol ψάλται καὶ οἱ προσµο- 
νάρ:οι, 11 εἶθ οὕτως «᾿σέργονται ἔνδων τῆς κορτίνας 
τῖς κρεµαμένης iv τῷ ἁγίῳ φρέατι. Ὁ O& πραιπό- 
σιτος λαθὼν τὸ στέμμα, ἐπιδίδωσι τῷ πατριάργη, xal 


positus et argentarius, stant. Tunc prepositus 
crumenas auro plenas ex argentarii manu sumit, 
et imperatori, hic iis, quibus numera distribui 
solent, tradit, clamante interea argentario : « N. 
domini boni. » Hoc autem munus archidiaconus, 
ostiaril, psalte et custodes ecclesie accipiunt. 
Postea cortinam in sacro puteo suspensam intrant, 
ubi prepositus coronam sumit, eamque patriarche 
tradit, hic imperatori imponit, et panem benedi- 
ctum magno eque ac minori imperatori tradit. 
linperator pro iia apocombium a preposito allatum 
patriarch:a, hic imperatori unguenta offert, quod 
etiam alter imperator facit. 


στέφει ὁ πατριάρχης τὸν βασιλἐχ, xai ἐπιδίδοντος τεῦ πατριάρχου τῷ μµεγάλῳ (33) βασιλεῖ εὐλογίας, 
ὁμοίως xal τῷ μικρῷ, λαθὼν ὁ βασιλεὺς παρὰ τοῦ πραιποσίτου ἀποκόμθιον, ἀντιδιδοῖ τῷ πατριάρχη, ὁ 
δὲ πατριάρχης τῷ βασιλεῖ ἀλειπτὰ, ὁμρίως καὶ ὁ ἕτερος βασιλεὺς τὸ αὐτὸ ποιεῖ. 

0'. Προσχυνήσαντες δὲ ἀμφότεροι ἀλλήλους καὶ B «43 IX. Postquam vero imperatores et patriarcha 


ἑσπασάμενοι oi τε βασιλεῖς καὶ Ó πατριάργτις, ἐξέρ- 
Χετχι ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε, xai διέρχεται διὰ 
τῆς µέσης (34), xal εἰσέρχεται τὴν μεγάλην πύλην 
τὴν χαλκῆν (35), ἀπὸ δὲ τῶν ἐκεῖσε διὰ τε τῶν σχο- 
λῶν καὶ τῶν ἐκσκουθίτων, ἐκτελούντων τῶν πξρατι- 
χῶν μερῶν ἀκολούθως xxi τῶν πολιτικῶν ἁἅπαντα 
t3! κατὰ συνήθειαν. Καταλαθούσῃς δὲ τῆς σ);κλή- 
του ἐν τῷ κονσιστωρίῳ, μένει ἐκεῖσε ὑπερευχομένη 
τὸν βασιλέα * κατελθὼν δὲ τὰ γραδήλια ὁ fase, 
μένει Exet, καὶ ὁ τῆς χαταστάσεως μετὰ σιλεντια- 
pluv καὶ βεστητόρων, ὑπερευχθμένοι τὸν βασιλέα τὸ, 
« Εἰς πολλοὺς aal ἀγαθοὺς χρόνους. » Ὁ δὲ βασιλεὺς 
δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθδουκλείου 
καὶ τῶν πατρικίων, διέρχεται μέχρι ταῦ στονοῦ (36), 


si invicem adorarunt osoulatique sunt, imperator 
abit, perque medium templum digressus, magnam 
&eneam portam intrat, inde per scholas et excubias 
dum factionestransitorie ac politici omnia pro more 
et consuetudine sua peragunt, procedit. Senatus au- 
tem in consistorio congregatus, imperatorem faustig 
acela.nationibus excipiendum exspectat. Qui ut 
per scalas descendit, ibi subsisiit, cerimoniarius 
autem cum silentiariis et vestitoribus ipsi aeclamat : 
« [n multa bonaque tempora » ete. Inde a preefeotis 
eubiculi patriciisque stipatus, ad stenum usque 
abit, ubi patricii feustis preeationibus eum excepturi 
adsunt. Dum vero triclinium augustale intrat,januas 
cubicularii occupant : imperator autem preposito 


VARI LECTIONES. 


€ τῷ ὁ R., τὸ 5ed.. *! τὰ om ed. 


JOAN, JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(33) Magno, id est seniori domino, el parvo, id ϱ Idem p. 348 et 351: Ἐν τῇ µίσῃ τῆς πόλεως. lta 


est juniori. lllum simpliciter dominum, hunc domi- 
celium, Jamoisel appellabant Latini medii aevi. Vid. 
Du Cange v. domicellus. Greci quoque veteres µέ- 
γας et µιχρός pro sene e&. juvene ponebant, v. cl. 
Abresch ad JEschyl. p. 287, Diog. Laert. p. 305, 
ed. Wetsien., ubi male nomen proprium ex eo 
fecerunt, it. p. 49, ubide Pittaco recentiore sermo 


est. 

(31) Per Mesen, seu mediam. Erat id nomon 
longe latus plates, que ab aurea porte ad palatium 
ueque pertinebat, et mediam urbein secabat. Unde 
facium, ut sepe quoque mediam urbem notel, et 
vertatue per mediam urbem. Vid.Cangii CPL. Christ. 
p. 70. Meminit hujus platec et hio noster Codex, 
et alii Byzaatini, ut ''heophanes, Cedrenus, Leo 
Grammaticus, Continuator Theophanis, períre- 
quenter. Vid. Theoph. p. 88, 200, 308, 372. Leo 

remm. 462, 470, 400, 510, Cedren. p. 757 ; Cont. 
Theoph: p. 66. Patet ex his locis, interdum ἡ pier, 
simpliciter, interdum addito πλατεῖα aut λεωφό- 

efferri. Est illa longaet lata via, cujus meminit 

lla Valle I. 1 Itinerarii. Potest tamen etiam verti 
per i(ntermediam víam, qualiscunque eccleaiam et 
palatium iateresdit ; ἡ µέση, nempe ὁδός, idem est 
&lq:6 τὸ μέσον, vel τὸ ἐν µέσῳφ. Procop. de sedilic. 
justin.: Περόνη χρυσῆ τῇ χλαμύδι ἐπέκειτο, λίφον 
isl μέσης πιριφράττουσά τινα ἔντιμον, in medio sui. 
Leo Grammat. p. 450: Ἡ µέση τῆς ὁδοῦ, media 
vía. Cedren. p. 318: Kexà µέσην, media in vta 


infra apud Nostrum p. 80: Διὰ µίσης τοῦ ναοῦ, 
per metium templum, p. 87: Ἐν τῇ µέσῃ τοῦ φό- 
pov, in medio foro, et paulo post iv τῇ µέσῃ τῶν 
ἀξιωματικῶν, p. 124: Εις τὴν µέσην τῶν ὑπάτων, 
p. 142: Elc τὴν µέσην τοῦ τρικλίνου. 

(35) Est enim parva quoque porta CGhaelces, 
v. p. 75. Chalce vero erat porta palatii, vel eedifl- 
cium cuin aunplo aditu ad palatium, el vastis valvis, 
qua eneis laminis obtecte erant. Uude no:nen. 
Alii & tegulis eneis repetunt. Χαλκηλάτους πύ- 
λας appellat Genesius p. 3. Laminse ilie anew de- 
aurata videntur a Justiniano ablate et ad statuam 
euam efficiendam adhibitm fuisse. Vid. Cedren. 
p. 374, et Goar. ad eumd. p. 526, ubi de duplici 
Chalce; una palatii, et altera eoclesia fori, ait, 
οἱ pra ceeteris Uu Cange CPL. Christ. p. 113 seqq. 
fuse narrat. '[Porta, qua Chalce dicitur, Sce. post 
Theophan. p. 397. Ghaloces maxime conspicua mdes. 


Ὦ Constant. vit. Basil. ο. 25: Κωνσταντῖνος εὐφημού- 


ptyoc — εἰσῆλθε διὰ τῆς σιδηρᾶς πόρτης τῆς χαλ - 
κῆς. Script. post Theophan. p. 239. Τὸ πορφυροῦν 
ὀμβάλιον τῆς χαλκῆς, ibid. p. 206. Vid. ad p. 60. 

(30) Per angiporlum. Dubito, sitne hicloci no- 
men appellativum, an proprium. Ducebat hic angi- 
portus, ut ex hoo loco apparet, et palatio in Au- 
gusteonem, qui & palatio ad B. Sophiam ueque 
pertingebat. Alias notum est, sed aliud, Stenum, 
cervix ponti Euxini, littus, in quo sita est Constan- 
tinopolis, et οἱ opposite ora Asiatica. 


263 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





264 


signum dat, ao latine dicit : « Fit: » unus autem Α xa! µένουσιν ol πατρίχιοι, καὶ αὐτοὶ ὑπερευχόμενοι 


cubiculariorum respondet : « Bene; » ceteri autem 
cubicularii imperatorem eo modo, qui litteram « II » 
exprimit, circumstantes, Latine dicunt: « Vivas 
multos annos felicissime. » Imperatori octangulum 
triclinium ingresso coronam prepositus demit, 
vestitores lorum exuunt, et egrediuntur. Ille aureo 
sagio indutus, a cubiculo, protospathariis ceteris- 
que famulis stipatus, per augustale et apsidem a 
Deo custoditum palatium petit. 

uz ἀπὸ τῆς χεφαλΏῆς τοῦ βασιλέως, εἰσέρχονται ol 


τὸν βασιλέα. Εἰσελθὼν δὲ ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ τρικλίνῳ 
τοῦ αὐγουστέως, παραυτίκα ἀσφαλίζουσι τὰς θὕρας 
κουθικουλάριοι, ὁ δὲ βασιλεὺς νεύει τῷ πβαιποσίτῳ 
καὶ λέγει ᾿Ῥωμαῖστί * « Bic (97): » καὶ ἀποκριθεὶς εἷς 
τῶν κουθιχουλαρίων λέγει * « Καλῶς. » Οἱ δὲ λοιποὶ 
πάντες τοῦ κουθουχλείου, στάντες 5 δίχην τοῦ Π 
στοιχείου, λέγουσιν xal αὐτοὶ Ῥωμαῖστί * «Ἡλθεσὴ 
µούλτος ἄννος, φιλικήσιµε. » Βἰσελθὼν δὲ ὁ βασιλεὺς 
lv τῷ ὀχταγώνῳ, λαθόντος τοῦ πραιποσίτου τὸ στἐµ. 
βεστήτορες καὶ ἀπαλλάσσουσι τὸν λώρον, xai ἑξέρ- 


χονται. 'O δὲ βασιλεὺς περιθαλλόμενος σαχίον χρυσούν, ἀπὸ τῶν ἔχεῖσε, δτριγευόµενος ὑπό τε τοῦ xov 
θουκλείου πρωτοσπαθαρίων τε xal λοιπῶν οἰκειακῶν, διέρχεται διὰ τοῦ αὐγουστέως καὶ τῆς ἀψίδος- 


καὶ εἴσέρχεται ἐν τῷ θεοφυλάχτῳ maAatl. 

X. Hora autem instante, mense qu: θχοίθι est 
assidet, cubicularii intrant, et ab utroque cona- 
culi latere, ut mos est, adsiant: intrant quoque 
amici imperatoris, et patricii quidem tunicas suas 
gestant, quas, cum cibi afferuntur, rursus induunt. 
Sciendum est, prefectos cubiculo tota septimana 
renovationis in eadem mensa, scilicet aurea, du- 
plioem concessum facere. Porro si legati magnarum 
gentium adsint eosque advocari imperator jusserit, 


l|. Καταλαθούσης δὲ τῆς ὥρας, καθέζεται ἐπὶ τῖς 
τραπέζης, ἡ δὲ τράπεζά ἐστιν ἀποχοπτὴ (38), καὶ εἶθ᾽ 
οὕτως εἰσέρχονται οἱ τοῦ κουθουχλείου, καὶ παρίσταν- 
ται καθὼς xal ἡ τάξις ἔχει ἔνθεν κἀχεῖσε τοῦ χλητω- 
Ρίου (36): εἰσέρχονται δὲ καὶ οἱ Φίλοι ἐν τῷ κλητωρίῳ, 
φοροῦντες ol μὲν πατρίκιοι τὰ χλανίδια αὐτῶν, καὶ 
πάλιν (40), ἠνίκα εἰσέλθτ τὸ δούλκιον 53, περιθάλλονται 
acá, Ἰστέον δὲ, ὅτι οἱ ἄρχοντες τοῦ χουδουχλείου δι; 
ὅλης τῆς διακαινησίµου ἐν τῇ αὐτῇ τραπέζῃ, Ίγουν 


VARUE LECTIONES. 


8? Pro σταντες COd. πάντες. 59 δουλκὴν cod. 


JOAN. JAC. REISII COMMENTARIUS. 


(7) Sic erat superius p. 13. Hio autem et p. 80. 
dabant metnbrane Δι tanquam compendium esset, 
ut exarari solet Δαδ pro Aa6(6. Estne ergo com- 
pendium scripture pro dicite? Vix credibile hoc 
est, Grecos librarios vocem Latinam sibi ignotam 
compendio exarasse. 

(38) Abscissa mensa ad verbum, id est separata 
ab aliis, seorsim posita. Hec quia major erst quam 
cetere, atque sublimior, ideo solet quoque ἆπο- 
χοπτή major reddi, quamvis in se non significet, 
vid. P: 57 et 171. Erat mensa in triclinio XIX 
accubitorum, ex transverso e regione ostii in sum- 
mo posita, ad cujus utrumque latus catere 18, ex 
unoquoque latere novene protendebantur, ut patet 
e Cletorologio. Sed hec, de qua hic loci sertno es!, 
aurea separseta mensa stabat in Chrysotriclino. 
Spon. Itiner. t. Il, p, 15, quoque narrat, abbstem 
in monasteriis Grecis ad niensam a reliquis se- 
questrstam, hoc est. remotam, epulari. // y a trois 
tables, ait La Croix in Ritibus Ecclesie Grece c. 15, 
quo ceremonias exponit, quibus festum Paschatis 
ab Hospodaro Moldavie persgitur, une petite sur une 
estrade sous un dais pour le prince, lequel mange seul 
et deuz fort longues à droite et à gauche de celle-là, 


l'une pour le méiropolite et le clergé, et l'autre pour D 


les officiers de la noblesse et les nobles. Hac est illa 
summa tabula, quam Spartianus in vita Adriani 
c. 17. appellat, loco adhuc corrupto in editionibus, 
t. I, Scr. Hist. A. p. 161, qui mihi «sio legendus 
esse videtur: Ad deprehendendas obsoniatorum frau- 
des, cum plurimis rna Re viribus, id est plu- 
rimum, plerumque], summa fabula pasceret [id est 
cibum caperet], fercula de aliismensis etiam ultimis 
quibusque jussit apponi. Utitur alias quoque Spar- 
tianus vocabulo plurimis adverbialiter pro uf plu- 
rimum, ut eadem vita cap. 20, libros statim lectos, 
et ignotos quidem, plurimis memoriter reddidit. Ipse 
jam Tacitus Annal. IIl, 75, exemplum praivit : 
Quia robore exercitus impar, furandi melior, pluri- 
mis (ita leg. est) per globos incursaret eluderetque 
et insidias simul tentaret. Reges Parthorum quoque 
talibus mensis assidebant, ut ex Atheneo 1ntelli- 
gitur, cujus hec sunt verba, p. 153: Παρὰ Πάρθοις 


ὁ βασιλεὺς ἐν τοῖς δείπνοις τήν τε κλίνην, ἐφ᾽ 7c 
μόνος χατέχειτο, µετεωροτέραν τῶν ἄλλων καὶ χε- 
χωρισμένην εἶχε, xai τὴν τράπεζαν µόνῳ, καθόπερ 
ipu, πλήρη βαρθαρικῶν θοινηµάτων παραχειμέ- 
ντν. Etiam veteres Greecos et Thracicos reges aique 


C tyrannos in mensa separata epulari consuevisse, 


constat ex ejusdem Athene loco p. 252, ubi ait, 
parasitomaliquem regi suo, Thraci cuidam, etiamsi 
ubsenti, quotidieposuisse separatam mensam. Παρ- 
ετίθει, privatte nempe sue mense, καθ) ἑχάστην 
ἡμέραν, ὁπότε μέλλοι δειπνεῖν τράπεζαν γωρὶς, 
ὀνομαζων τῷ δαίμονι τοῦ βασιλέως, ἐμπλήας σίτου 
καὶ τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων. 

(39) Vocabulum hoc ναγί significationis est, et 
interdum notat convivium, interdum autem, ut hic 
loci, triclinium, salam, ubi convivium celebratur, 
per metonymiam. Est a χαλεῖν, κλῆσις, vocando, 
invitando. Plura de Cletoriisimperatorum CPL ano: 
rum dicendi occasio erit, quando ad finem libri 
pervenerimus. Interea liceat boc tantum observare, 
aut mutata fuisse instituta aule Byz«ntine post 
editum nostrum hoc Ceremoniule, aut errare Codi- 
num, quando p. 94, ait : Imperatorem quinguiee 
per annum epulari publice, feeto Nativitatis Chri- 
sti, Laminum, Palmarum, Paschee et Pentecostes. 
Contrarium apparet e Cletorologio nostro. 

(40) Nihilo quidem plus habent hic looi mem- 
brane, quam editio. Liquet tamen aliquid deesse. 
Eo. ἃ πρὸ τοῦ χαθεσθῆνάι, aut καταχλιθῖναι, ἀπο- 
τίθενται, quas deponunt antequam considerant. ad 
mensam. Patebit ex Cletorologio. ProSovAxlov est in 
membranis more solito δουλκήν. Est autem dulcium 
missus, quo dulcia inferebant sub convivii finem, 
ut placentas, opera mellita pistoria, tragemata, sed 
a bellariis, seu fructibus horewis diversa. Patet e 
Lampridio in Heliogabalo t. I, p. 863, qui dulciarios 
pomariis opponit. Conf. ibid. Salmasius, p. 873, et 
II, p. 603, et Du Cange Gloss. lat. h. et Dulcicium. 
Cedren. p. 539, sic describit : Kówylac παραχµα- 
ζούσης, καὶ τῶν τραγημάτων, πλακούντων δη at 
καὶ πεµµάτων, παρατιθεµένων. Conf. Script. post 
Theoph. p. 145, ubi sitne δουλκίου rescribendum 
pro δουλικίου, an retinenda posterior scriptio, et 


305 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


206 


τῇ χρυσῇ (4{), τελοῦσι διπλοῦν παραστάσιµον. Χρὴ À aurea mensa parva eo loco, ubi pentapyrgium est, 


δὲ εἰδέναι, ὅτι et μὲν τύχωσι πρέσθεις μεγάλων ἐθνῶν, 
καὶ κελεύσει ὁ βασιλεὺς τούτους χαλέσαι, ἵσταται ἡ 
χρυσῆ μικρὰ τράπεζα ἄνω ἔνθα τὸ πενταπύργιον (42) 
ἴσταται, καὶ καθέζεται ἐχεῖ ὁ βασιλεὺς, ol δὲ πρὲ- 
σθεις καθέζονται ἐν τῇ µεγάλῃ χρυσῇ τραπέζῃ. ρι- 
στερᾷ δὲ τοῦ πενταπυργίου ἵσταται σκάμνον (43), 
ἔχον βάθρα, καὶ ἀνέρχεται δι αὐτοῦ ὁ τῆς τραπέ- 
ζης (44), καὶ ἵσταται ἄνω καθυπουργῶν τῷ βασιλεῖ, 
ol δὲ ἐγγιστιάριοι 9^ (45) ἵστανται πάντες κάτω, ἴσ- 
τανται δὲ ὁμοίως καὶ t£ ἀριστερῶν τοῦ αὐτοῦ πεν- 
ταπυργίου, ἔχοντος xal αὐτοῦ βάθρα, καὶ ἄνέρχεται 
δι αὐτοῦ ὁ ἐπιγκέρνης 55 (46). Ἰσνέον δὲ καὶ τοῦτο, 
ὅτι ἵστανται ἐν τῇ xapdpq τοῦ χρυσοτριχλίνου τῇ 
ἐξαγούσῃ πρὸς τὸν τριπέτωνα παρατράπεζα (41) 
δύο, «l δὲ χελεύει ὁ βασιλεὺς γενέσθαι κατὰ προσθή- 
Xn» ἕτερα δύο παρατράπεζα, ἵσταται τὸ ἕν δ ἐν τῇ 


ἀριστερᾷ καμάρα, τὸ δὲ ἕτερον ἐν τῇ δεξιᾷ. Γνω- 


stat, eique imperatur, legati vero majori mense 
aures assident. 48 In sinistro autem pentapyrgii 
latere scamnum gradibus instructum apponitur, 
perquod mense prefectus imperatori ministraturus 
ascendit, infra aulem engistiarii omnes ad levam 
pentapyrgii stant, quod etiam gradus habet, per 
quos pincerna ascendit. Preterea observandum 
est, in camera aurei triclinii ad tripetonem ducente 
duas tabulas apponi, quod si vero et alias duas 
parari imperator jusserit, una in sinistra, altera in 
dextra camera instruitur. Si porro festum anauntia- 
tionis in diem Paschatis inciderit, ita celebratur. 
Venit imperator cum processione ex palatio suo a 
Deo custodito a Sancta Deipara Phari, perque por- 
ticus quadraginta sanctorumapsidemque progressus, . 
templum Sancte Deipare in Daphne, inde Sancti 
Stephanipetit, ritibusque solemnibus servatis, inde 


VARL£E LECTIONES. 
54 ἐγγιστάριοι θὰ. 95 ἐπιγχέρτης ed., πιγχέρνης conj. Leich. 5 τὸ μὲν Ev conj. R. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


interpretanda cena cum Combefisio, aut servitium, 
mensale nempe, id est apparatus epularis, cum Du 
Cangio in Gloss. Gr. mihi quidem non satis liquet. 
Malim tamen prius. Superiori Cedreni loco respon- 
det illo Contin. Theophan. p. 100: Ὡς οὖν τὰ τῆς 
εὐωχίας παρήκµασεν, xai εἰς βρῶσιν τὰ τραγήµατα 
μετὰ τῶν πλακούντων παρέρειτο, etc. Cum igitur 
dulcium ultimus esset in epulis missus, induebant 
illo illato convive suas chlamydas, quas sub ini- 
lium convivii deposuerant, ut abitui ge accingentes. 
Plucentas et poma in conviviis veterum postrema 
fuisse (uti etiam adhuc hodie sunt in nostris) 
consiat satis ex Alciphrone, Luciano, Petronio. 
Dulcium appellabant latini medii species. Ceremo- 
niale Daventrie : Regi servietur de speciebus cum 

lo cooperto. Dragerium est ferculum vel arca 
dragearum, tpav7 µάτων, pastillorum, morsulorum 
saccharatorum. Acta Visitationis Simonis archiep- 
Bituric. p. 235: Biberunt cum domino, et de dra- 
geria comederunt. Ordo Romanus Amalii ο. 69: 
Omnibus lotis dantur species et vinum. Non tam 
odoramenta, incensa, aquas rosatas intelligi per 
species, quam morsulos, fructus saccharo conditos, 
confectiones, sic volgo dictas, apparet ex Ceremon. 
Augustini patricii III, 13: Epulis abunde submi- 
nisiralís "i secunda lotio manuum. — Ponuntur de- 
índe vinum et. confectiones, sive species, ut habent 
antíqui codices, eb. demum finito convivio dicit, Le- 
clor : Tu autem, Domine, miserere nobis. Ubi vid. 
Joseph. Catalanus in notis p. 159, et Du Cange 
verb. Species. 

(M) Aurea mensa est eadem cum τῇ ἀποχοπτῇ, 
separata, sic dicta, non quod tota aurea, sed quod 
aures iamina obducta esset. Potest quoque ex eo 
sic dicta esse, quod aureis tantum vasis in ea mi- 
nistraretur, non argenteis, ut testatur Luitprand. 
Histor. γι, 3. Mallem tamen prius; et pari modo 
auream unamatque tres argenteas mensas habuisse 
puto Carolum M. de quibus narrat Eginhardus in 
ejus vita Διπλοῦν παραστάσιµον τελεῖν significat 
mea quidem sententia ín duplici serie astare. So- 
lebant alias in quotidianis epulis proceres cubiculi 
mens: imperiali simplici tantum serie astare ; in 
solemnibus vero per dies festos conviviis »stabant 
serie gemina. Et sic accepit quoque cl. interpres 
p. 94, Conf. p. 100. 

(42) Armarium cum quinque turriculis, in quo 
stabant pendebantve jocalia pretiosissima, ut co- 
Tono auree gemmala, monilia margarilarum, an- 


PATROL. GR. CXII. 


nuli aurei, torques, disci, crateres aurei, et alia 
talia, que luxum et opulentiam demonstrant et 
oculum feriunt: quemadmodum nos in talibus 
scrinlis porcellanas aliaque rara et pretiosa, 
exponimus. Verbum hoc pluribus expono ad pag. 
(43) Patet ex hoc loco, mensam auream, cui im- 
perator assidebat, aut aceumbebat, apocoptam, 
Seu separatam dictam, sublimiorem ceteris fuisse. 

(44) Alias quoque ὁ ἐπὶ τῆς τραπέζης. * [ Dapifer 
et senescalcus regis. Du Fresne ad Zonar. p. 85. 
Eccardus regiz mensa prafectus occurrit apud Egin- 
hardum anno 778. | * 

(45) Sic M. et sic quoque pag. 48, 162 et 108, 
editum fuit. Sunt autem οἱ ἐγγιστιάριοι engina- 
rum, id est machinarum, motores et moderatores, 
per quas pondeross lances in auream imperialem 
mensam sublevabantur, oum virorum humeris 
attolli nequirent. Egregiam lucem affert huic loco 
Luitprandus Hist. vi, 3, cujus hac sunt verba: 
Post. cibum aureis vasis tribus sunt poma [τὸ δο»λ- 
xiv] delata, que ob immensum pondus non homi- 
num manibus, sed purpura lectis vehiculis sunt 
allata. Apponuntur autem hoc modo. [n mensa per 
foramina laquearis (res sunt funes pellibus deauratis 
lecti, cum annulis aureis, qui ansis, qua in scululis 
prominent, positi, adjuvanlibus inferws quatuor aut 
eo amplius hominibus per vertibile, quod supra la- 
quearium est, ergalium, in. mensam  subvehuntur, 
eodemque modo deponuntur, Vid. Du Cange Gloss. 


lat. v. Ingenium, machina bellica, Ingentost, inge- 


niarii. Vocabulum est originis bene Grece. 
Quod recentiores maluerunt ἄγγος et ἀγγεῖον 
efferre, appellabant veteres ἔγγος, unde ἐγγο- 
θήχη. Vid. Athen. p. 153, οἱ 209, unde Lauüni 
suum incitheca habuerunt. de quo v. Casaubon ad 
Athen. p. 368. Erat horum ingeniariorum, vestes 
4 proceribus ante epulas exutas accipere et ser- 
vare, atque sub exitum epularum suas cuique red- 
dere. Vid. pag. 162. 

(46) M. ἐπιγκέρνης (edebutur ἐπιγκέρτης), quod 
pro istorum temporum more bene habet. Pincerna 
inde decurtatum est. Primaet recta scriptio est ἐπι- 
κέρνης, ab ἐπιχιρνᾶν. Conf. Goar. ad Codin. p. 24. 
Du Cange Glosa. Gr. v. πιγχέρνης, 

(47) Ita membrane. Veteres maluissent dicere πα- 

ατραπέζια, ul etiam p. 57, habetur. Credenii? 
atinis medii evi audiebant. 


267 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 268 


sacerdotes in processione ad palatium revertuntur, A στέον δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι si μὲν τύχῃ ἡ ἑορτὴ τοῦ E2a- 
imperator vero cubiculum augustale ingressus, µελισμοῦ τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ τοῦ Πάσχα, τελεῖτα οὕτως, 
tempus exspecta. quo veniente, cerimonias in  "'Eféoysta: μετὰ λιτῆς ἐκ τοῦ θεοφυλάχτου αὐτοῦ 
Paschatis festo quasque supra exposuimus obser- µπαλατίου, ἀπὸ τῆς παναγίας θεοτόκου τοῦ Φάρου (48), 
vandas peragit. καὶ διέρχεται διὰ τῶν διαθατικῶν τῶν ἁγίων μ’ (49) 
καὶ τῆς ἀψίδος (50), καὶ ἀπέρχεται ἐν τῷ vat τῆς Παναγίας Θεοτόκου ἐν τῇ Δάφνῃ, ἀπὸ δὲ τῶν ἐκεῖσε 
ἀπέρχεται εἰς τὸν ναὸν τοῦ ᾽Αγίου Στεφάνου, xai τελέσαντος τὰ συνήθη V, οἱ μὲν ἱερες ἀπὸ τῶν ἐκεῖ- 
σε λιτανεύοντες, ὑποστρέφουσιν ἐν τῷ παλατίῳ, ὁ δὲ βασιλεὺς εἰσέρχεται ἐν τῷ ἐκεῖσε ὄντι κοιτῶνι τοῦ 
αὐγουστέως, ἐχδεχόμενος τὸν καιρὸν, καταλαθόντος δὲ τοῦ καιροῦ, τελεῖ ἅπαντα ἀκολούθως τὰ τοῦ πάσχα, ὡς 


ἀνωτέρω εἴρηται. 


CAPUT X. 
Observanda die secunda septimana renovationis. 


1. Prefecti omnes, albis tunicis induti, celeriter 


ΕΦΑΛ. T. 


Όσα δεῖ παραφυλάττειν ἐν τῇ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ τῆς 


διαναινησίµου. 
A'. Προέρχονται τάχιον (51) ἅπαντες ol ἄρχοντες 


in apsidem procedunt, patricii tunicas aureis clavis, B ἀπὸ λευχῶν χλανιδίων dv τῇ ἀψίδι, ἀλλάσσουσι δὲ 


celeri vestes pro suo ordine ac dignitate, prepositi 
cubiculo et primicerii ostiariorum tunicas aureis 
clavis, spatharocubicularii spathas suas gestant. 
Aperio palatio, cubicularii omnes per quadraginta 
sanctorum adem intrant imperatorem oxcepturi ; 
patricii vero et strategi cum domesticis in hemi- 
cyclio triconchii, ut ipsi mos est, astant. Stipalus 
3utem &cubiculariis imperator, sago aureo ornatus 
per cancellos triconchii egreditur, eumque patricii, 
' gtrategi et domestici ibi excipiunt. Post a proto- 


ol μὲν πατρίχιοι χλανίδια χρυσόταθλα, ot δὲ λοιποὶ 
ἕκαστος κατὰ τὴν αὐτοῦ τάξιν τε xal ἀξίαν, τοῦ δὲ 
κουθουχλέίου ol μὲν πραιπόσιτοι καὶ ὀστιαροπριμι- 
κήριοι περιθέθληνται χλανίδια χρυσόταθλα, oi δὲ 
σπαθαροχουθικουλάριοι τὰ σπαθία αὐτῶν. ᾿Ανοίξαν- 
τος δὲ τοῦ παλατίου (52), ol μὲν τοῦ κουθουχλείου 
ἅπαντες εἰσέρχονται διὰ τῶν διαθατικῶν Μ τῶν 
ἁγίων μ', ἐκδεχόμενοι ἐκεῖσε τὸν βασιλέα, οἱ δὲ πα- 
τρίχιοι καὶ στρατηγοὶ ἅμα τῶν δοµεστίχων ἵστανται 
ἐν τῷ ἡμικυκλίῳ τοῦ τρικόγχου, ὡς ἐἴθισται αὐτοῖς' 


VARI/E LECTIONES. 
81 Στεφάνου, τελέσας τ. συνήθη. Οἱ μὲν θὰ. 9* τῶν διαθατικῶν om. ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(48) Haud proeul a Chrysotriclino intra Pala- () 


tium erat templum Deipare Pbari, et poterat e 
cotone Chrysotriclini per macronem, seu longam 
orticum, in hoc templum perveniri. Vid. pag. 08, 
9. Pharus autem, unde templo nomen esl, ibi 
erat pro. navigantibus, noctu ardere solitus. Vid. 
Contin. Theopbhan. 5 13 init. Non confundenda 
hec tdes cum ede Deipare τοῦ φόρου, que in foro, 
Constantini M. scilicet, erat. Erant. autem in pala- 
tio duo potissimum templa celebria. ἡ Θεοτόκος 
τοῦ φάρου et ἡ Νέα ᾿Εχκλησία, preter alia orato- 
ria, εὐχτήρια, que unumquodque minus palatium, 
ut xix, Accubita, Lausiacum,. Chrysotriclinum, 
habebant sibi peculiaria. Deserviebant hec clerici 
palatini, capellani dicti Latinis, a capella, sic εὖ- 
χτήρια appellabant regibus privata. Apud Sigo- 
nium de regno Italie p. 71. (32.) de Luitprando, 
rege Longobardico, lego, illum in suo palatio ora- 
torium S. Salvatoris condidisse, et, quod nulli alii 
reges habuerant, sacerdotes εί clericos instituisse, 
qui ei quotidie dina o[ficia celebrarent. Verum de 
regibus Longobardicis illud tantummodo intelli- 
ndum. Nam Eusebius I. 1v, de vita Constantini 
testatur, hunc jam imperatorem basilicas aliquot 
intra palatii sul, septa condidisse, quibus procul 
dubio etiam clericos deservientes addidit. '[KAzo:- 
χὸς τῶν iv τοῖς οἴχοις τῶν βασιλείων τεταγµένων 
εἷς appellatur Joannes Cameniata, qui scripsit de 
Thessalonice excidio p. 302. Clerici palatini be- 
nedictionem nuptialem dabant. Ser. post Theoph. 
n. 222. Constantinus Rhodius Clericus palatinus 
8ἀ pacem cum Bulgaris ineundam mittitur ibid. 
P. j55; κλήρου τῶν βασιλικῶν αὐλῶν ἀρχηγός, ib. 
par. 20. Conf. pag. 24, ubi egregius locus de clero 
alatino 


(49) "Templum quadraginta martyrum schola 
nobilis Byzantii, Contin. Theoph. p. 117.|'* De 
illis quadraginta martyribus Sebastie sub Licinio 
passis, vid. Menolog. Basil. m. Martio die 9. t. III, 


. 10. 

(50) De apside conf. Du Cange Gloss. let. οἱ 
Constant. Christ. *(Pisidas De optficio mundi pag. 
6. et prioris Morelli. Apsis est, ubi stabat episco- 
pus. Alteserra ad Anastas. p. 184.] Durandus 
p. 6. Exedra est Absida sive volta (voute] modicum a 
templo vel palatio [nempe distans]. Ugutio : Absida 
est Grzcum el interpretatur lucida, id est latus adi- 
(oi vel trebuna. Figuram ejus videre est in omni- 

us pene nostris Ecclesiis, structura nempe illa 
est, sub qua altare stat, et quam totus sic dictus 
chorus implet ; et si quis veterem desideret, inspi- 
ciat p. 82. t. I, Menologii Basil. 

(51) Cito, mature, de bonne heure, ut olim θᾶττον 
pro ταχέως, comparativus pro positivo. Ita quoque 
usurpat Cedren. p. 701, soript. post Theoph. 
p. 291. Pariter Latini. Anonymus Patavinus apud 
Murator. t. II, Ant. Ital. pag. 316: Nobiliores 
mulieres si choream aliquam factebant, non fuisset 
ausus aliquis popularis, eam [domum] intrare, quía 
juvenes filii nobilium super ipsorum maxillas quam 
cilius [pro quam citissime, quantocyus, confestim, 
&bsque mora,) alapas apponebant. Odo de Diogilo : 
Reverentiz, quas regibus exhibent capul εἰ corpus 
submissius inclinantes. Luitprandus quoque histor. 
p. 420, brevius pro breviter dixit. Et sic multi alii eo 
tempore tam Greci quam Latini. Potest quoque τά- 
χιον pro τάχιστα positum esse. Sic Lambertus Ar- 
densis pag. 17 Dominum Arnoldum juvenem 
(in excommunicatione mortuum] imblocatum exlra 
parietes capelle sus, co, quod ibi non esset atrium 
adhuc benedictum, neque cimeterium, quam proprius 
[id est quam proxime] ad parietes potuerunt, collo- 
caverunt. 

(52) Nempe ἑαυτὸ, quando se aperit palatium. aut 
pro ἀνοιχθέντος, aperto palatio. lta Scylitzes p. 855, 
πανο[γοντης τοῦ εαρος. Et noster infra p. 355, 
κρούει, pro pulsatur adhibuit: item παίουσι τὰ ορ- 
(ava pro παίονται p. 328. 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


2710 


'O δὲ βασιλεὺς δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν τοῦ κουδου- A spathariis barbatis cubiculi, manoclavitis ceterisque 


XAslou, φορῶν σαγίον χρυσοῦν, ἐξέρχεται διὰ τῆς 
γανωτῆς πύλης (93) τοῦ τριχόγχου, xal δέχονται 
αὐτὸν ἐκεῖσε πατριχιοί 9 τε xal στρατηγοὶ ἅμα ὃδο- 
µεστίχοις, xal θηριγευόµενος ἀπό τε τῶν τοῦ χοῦ- 
θουκλείου πρωτοσπαθαρίων 99 βαρθάτων, µαγλαθι- 
τῶν, καὶ λοιπῶν οἰκειακῶν, διέρχεται διὰ τῆς Δάφνης, 
ἅπτων ὡς ἐξ ἔθους ἐν τοῖς εὐχτηρίοις χηρία, xal 
εἰσέρχεταί iv τῷ χοιτῶνι τοῦ αὐγουστέως, ἐκδεχόμε- 
voc τὸν χαιρόν. Καταλαθόντος δὲ τοῦ κχαιροῦ, πεοι- 
θάλλεται χλανίδα διὰ τῶν βεστητόρων λευχὴν χρυσο- 
φεγγΏ (54), καὶ δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἁρχόντων τοῦ 
κουθουκλείου, διέρχεται διὰ τοῦ αὐγουστέως, ἵσταν- 
ται δὲ ὄξω τῆς πύλης, ἔνθα τὸ βῆλον κρέµαται, πρω- 
τοσπαθάριοι βαρθάτοι, ἠλλαγμένοι, βαστάζοντες σπχ- 


domesticis stipatus, per Daphnem transit, accensis 
pro more in oratoriis cereis, inque cubiculo augustali 
tempus statutum exspectat. Quo veniente, tunica 
alba auro splendente a vestitoribus induitur, atque 
cubiculo praefectis stipatus, per augustale transit, 
stantibus extra portam, ubi cortina suspensa est, 
protospathariis barbatis, qui mutatorias suosque 
spathobaoulos gestant. Digressus imperator, 44 
per stenum auree manus, ad eneam portam ono- 
podii procedit, ubi patricii et strategi eum exoi- 
piunt, quibus imperatorem adorantibus, prepositus 
cerimoniario a mandato signum dat, isque dicit : 
« Jubete : » at illi : « In multa bonaque tempora » 
elc. Spatharocandidati vero et spatharii cum 


θοθάχλια (55). Καὶ διελθὼν ὁ βασιλιὺς διὰ τοῦ στε- B dextralibus suis ab utroque latere astant. 
νοῦ τῆς χρυσῆς χειρὸς, ἀνέρχεται ἐν cj, χαλκῇῃ πύλῃ τοῦ ὀνόποδος, καὶ δέχονται αὐτὸν πατρίκιοι xal στρατ- 
wol: προσκυνησάντων δὲ τῷ βασιλεῖ, νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ τῆς καταστάσεως ἀπὸ κελεύσεως, xal 
VARLE LECTIONES. 
89 πατρίχιοι xai θἀ. 99 πρωτοσπαθ. Sio h. Ἱ. et v. 17 soribendum ut supra p. 67, pro eo, quod ed. 


exbibet ἀσπαθ., monente Reiskio ad p. 24, 23. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(53) Per cancellos reddidit οἱ. Interpres, et sic 
quoque p. 150, γανωτοὶ πυλῶνες, cancellata vesti- 
bula. Si recte, longe aliud notabat olim hec vor, 
nempe politum ; et ex eo significatu reddi posset 
per porium politam, id est lamina aurea vel marmo- 
rea polita, vel vitreata incrustatam, geglasirt. Glis- 
sina dicebant medio s&vo, a glissire, quod notat 
λειοῦν, item vitreata. 1 Ita accipio verba Hist. 
episcop. Antissid. ο. 52. Parieles chori ecclesie 
vtreavit, id est crusta polita obducere, velut ficuli 
ollas solent. In Tactico militari deinceps habemus 
γανωτά de vasis sneis, id est instannata. Eusta- 
thius ad Homer. lliad. T : Τὸ γανοῦσθαι λαθοῦσα 
ἐξ Ὁμήρου xai ἡ χνδαία γλῶσσα ἐπιλέχει αὐτὸ 
αλκώμασιν, ἅ κασσιτερὸς ἀλείφων Ὑχρώζει πρὸς 

ρωµμάτων ὑπόκχρισιν,. 1εγανωμένον γὰρ διὰ τὴν 
αἰτίαν λέγεται. 

(4) Auro splendentem. Ita εἰ. interpres. Potest 
id notare, potest quoque aurea φεγγία seu lunulas 
intextas habentem. Vid. ad p. 340. 

(53) Posset ambigi, fuerinine spathobaclia due 
diverse et separate res, spathe dextra et baculi 
sinistra manu gestari soliti; an unum compositum 
corpus, conti longi lignei cum inflxis spathis, seu 
longis et latis mucronibus, venabulis, rhompheis, 
ut appellare malis; quales contos Hellebardas vo- 
eare solemus. Solent Greci cum veteres tum. novi 
sic componere duo vocabula et commiscere, ut et 
duo separata, οἱ duo juncta corpora significent, ut 
infra p. 48, habemus σελλοχάλινον, sellam equinam 
et [renun equi ; p. 205 χαρτοκαλαμάριον, chartam 
cum thecu calamorum ; p. 335, τοξοφάρετρα, phare- 
tra cum sagittis el arcu, ubi velim cum arcu 1n La- 
tinis addi. V. que ad. p. 6 : de χερνιοοξέστῳ seu 
pelvi manibus lavandis cum gulturnio dixi. Sic Bro- 
deus ad Antholog. VÍ. 25. pag. 444, in carmine 
Leonid: exponit θυρεάσπιδες parma et scuta. Po- 
test tamen illud vocabulum ejusmodi scuta signifl- 
eare, qua in medio perfecte rotunda fuerint, ad 
formam τῶν ἀσπίδων, in summo autem el imo 
ἔκφυσιν, excessum habuerint geminum, unde 
de forma quodammodo et appellatione τῶν ϐθυ- 
ρεῶν participaverint. p. 180. ed. H. Steph. ejusdem 
Anthologie est ἁρτολάγυνος lagenu, seu lacuna, 
id est patera cava, vino plema cum inirilo pane. 
Apud Du Cange Gloss. Lat. est Bactreperale ho- 


mines baculis εἰ perís instructi ; Itera pharocantha- 
rus, hoc est pharus, seu corona pensilis multis 
cereis gerendis, cum cantharis, hoc est discis, pro 
excipiendis guttis cereorum demanantibus. Apud 
eumdem Gloss. Gr. : ᾿Ανδρόγυνον est. par. hominum 
utriusque sexus, et τυλοπροσκεφάλαιον, stragulae 
cum cervícali. Possent immanes acervi similium 
exemplorum e (irecis omnis etatis comportari, si 
id ageremus. Sed voluimus tantummodo demon- : 
strare, modum hunc compositionis utramque ferre 
superius positam interpretandi rationem. Patet ta- 
men e Nostri p. 49 : Σπαθοθάκλια fuisse oontos 
in summo vertice preferratos, ubi postquam 
seorsim memorassel spathas, addit xai τὰ σπα- 
θοθάκλια αὐτῶν ἐπιχείμενα τοῖς ὤμοις αὐτῶν. 
Videtur hoc armorum pompaticorum genus mo- 
nachus Sangallensis lib. 1, de rebus gestis Ca- 
roli Magni cap. 36, ita describere : Antiguorum 
Francorum paratura [ornatus, cy ua] erat contus, 
de arbore malo nodis paribus admirabilis, rigidus et 
terribilis cuspide manuali [hoc est securi, alias 
dextrario dioto] ex auro vel argento cum celaturis 
insignibus przfixo, portabalur in dextra. Unde pa- 
tet, illo jam &vo morem obtinuisse, laminas gla- 
diorum auro et argento, inscriptionibusque et fi- 
guris foliorum, animalium, aut insignium gentili- 
tiorum ornandi. Contos hoc genus appellat Paulus 
Warnefrid. reg. Longob. V. 10. : Unus de exercitu 
regis, qui regium contum [erre solebat, unum Gra- 
culum eodem conto utrisque manibus fortiter per- 
culiens, de sella, super quam equitabat, sustulit, 
eumque super capul suum levavit. Habebant medio 
evo spathobaclia quoque ab una tantum parte 
acuta. Quarum praeclaram imaginem vidi in codice 

uodam manuscripto membranaceo bibliothece 
Senatoris Lipsiensis, picturis elegantissimis illu. 
strato continente gallicam interpretationem Valerii 
Maximi, factam sub Carolo V, rege Galliarum, 
exaratam an. 1420. Talia spathobaclia videntur 
mibi fuisse ille haste, quas Flandrenses, qui iis 
precipue utebantur, Gotende, id est bonus dies, 
bon jour, appellabant, ferme ut nos hodie nervum 
taurinum, quo castigandi scelerati excipiuntur in 
edibus correctoriis, den Willkommen appellamus. 
Illas Godendacas describit poeta Francious apud 
Du Cange b. v. 


211 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


212 


λέγει) « Κελεύσατε’ » αὐτοὶ δὲ ὑπερεύχονται, « Etc πολλοὺς xai ἀγαθοὺς χρόνους. » Οἱ δὲ σπαθαροκαν διδάτοι 
xal σπαθάριοι ἵστανται ἔνθεν χἀκεῖθεν βαστάζοντες τὰ ὀιστράλια (56) αὑτῶν. 
II. Imperatore ab his stipato, epatharoosndidati A — B'. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε δηριγευοµένου τοῦ βασι- 


et spatharii per scalam oonsistorii descendunt, et 
illi quidem per dextram, hi per sinistram, patricii 
per mediam portam, exeunt, ila ut ad dextram 
stantes, per scalas dextre porte, ad sinistram per 
gradus sinistra porlia descendant. [mperator au- 
tem cum cubiculo ad pulpitum descendit, subque 
camelaucio in lapide porphyretico stat, eumque 
rursus in consistorio patricii et strategi cum sena- 
tu excipiunt, dumque adorant, prepositus silentia- 


λέως, οἱ μὲν σπαθαροκανδιδάτοι xal σπαβάριοι κατ- 
ἐρχονται τὰ γραδήλι« τοῦ κονσιστωρίου, ol μὲν τὴν 
δεξιὰν πύλην, οἱ δὲ τὴν ἀριστερὰν, ol δὲ πατρίχιοι 
ἐξέρχονται τὴν µέσην πύλην, xal οἱ μὲν ix δεξιῶν 
κατέρχονται τὰ γραθήλια τῆς δεξιᾶς πύλης, καὶ ol ἐξ 
ἀριστερῶν κατέρχονται τὰ γραδήλια τῆς ἀριστερᾶς 
πύλης. 'O δὲ βασιλεὺς μετὰ τοῦ κουθουχλείου κατέρ- 
χεται τὸ πούλπιτον, καὶ ἴσταται ὑπὸ τὸ χαμελαύ- 
xiov (57) ἐν τῷ πορφυρῷ λίθψ, xal δέχονται αυτὸν 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(56) Dextralia. Ita vocabant svi medii homines 
secures, alias µονοπελέχεις vel ἑτεροπελέχεις dictas, 
quas principum protectores dextris gestabant. V. 
Du Cange Gloss. Gr. v. Διστρία, et Latin. v, Deztra- 
lis, et infra ad p. 333 pluribus. 

(57) Sepe fit in hoc codice mentio (riclinii, 1n 
quo siat camelaucium. Puto fuisse triclinium, in 
cujus medio aut steterit columna cum superimpo- 
sita umbella vel uranisco, aut pependerit polycan- 
delum, a similitudine cum camelaucio sic dictum, 
quod camelaucium, hoc est infulam, almucciam 
(un bonnet) referret, sive ut exempla nostrum ali- 
quibus forte captu propiora futura allegem, cam- 

anam aut conum vel panem saccharinum, suffixis 
1n eo vel dependentibus ex eo per ambitum lucer- 
nis illustrantibus triclinium. Erant varii generis 
camelaucia. Unum prorsus apsidatum seu camara- 
tum, ut cassis. Talia gestare solent apud nos aut 
de corio viles homines, vulgo Blechmützen appella- 
mus, nomine 8 Blechmütxzen, nummis bracteatis, 
repetito, quoniam velut caucia, scyphias, cymbia, 
conche insident capiti, exacte congruentia ipsius 
peripherie et in conum aut vacuum epatium non 
assurgunt. Appellamus quoque Fuhrmannsmültzen, 
almuccias oarrariorum, quia carrarii vectores ta- 
lis forme bonnetis lineis cum villis AwvopaAAwtot; 
uti solent. Hujus generis camelaucia gestant illi 
duo proceres, eunuchus protovestiarius et cani- 
cleus, qui in imagiae Ceremoniali nostro prefixa 
Imperatori a dextra stant; item protectores in 
imagine Justiniani Ravennate apud Du Cangium 
Famil. Byzantin. p. 97. extremi 8 dextra impera- 
ioris; item illi Galli in monumento sub Tiberio 
Aug. condito, quod apud Murator. p. Μιχνι eri 
incisum conspicitur. Josephus hoc genus videtur 
πῖλον ἄχωνον appellare, quod Rufinus vertit pileum 
in modum calamauci sive cassidis. Locum debeo Du 
Cangio v. Camelaucium, ubi egregia hac de re ha- 
bet. Alterum camelaucii genns erat ἐσφενδονισμένον, 
e fundo, (fundum appello extremum marginem, 
qui frontem legit,) e fundo igitur orbiculari latiore 
in apicem conicum desinens ; oui apici aut recto 
in altum stanti, ad modum pilei nautici aut Ara- 
bici, et ex parte quoque mitre episcopalis, (quam 
Phrygiam appellabant, quod pileo Phrygio similis 
esset, vid. ad p. 332. A. 5.,) aut in latus reclinato, 
&ut nihil, aut σειρά, libella, nutans aliquid et laxe 
pendens additum est, eine Troddel vel Pommel, 
Quaste dicimus (une Houppe Franci, dondola Itali 
dicur!). Hujus generis camelaucia gerunt proceres 
duo reliqui in illa imagine nostra ad imperatoris 
sinistram stantes, et tres Mugi dona Christo recens 
nato offerentes in nummo Joannis Tzimisce apud 
Du Cangium Famil. Byzant. p. 152, versus primo, 
et gerebat princeps Antiochie Gerardus in tornea- 
mento cum Manuele Comneno apud Antiochiam 
instituto, teste Niceta p.57. : Ἔχων ἐπὶ χεφαλῆς πῖ- 
λον xatà τιάραν ἐπικλινῆη. Tale camelaucium erat 
id, de quo nostro in loco agitur, cujus occasione 


C camelaucii habere. 


de camelaucis dicere copl. Quia enin corone lu- 
minose, «à πολυχάνδηλα, ecclesiarum et triclinio- 
rum camaris suspendi solita, in imo ampliores, et 
quo altius ascenderent, eo minores circulos ha- 
bebant, pariterque camelaucium secundi generis 
ad modum coni sacchari coibat in apicem : factum 
ex eo fuit, ut tale polycandelum per metaphoram 
camelauciam diceretur. Erat quoque tertium ge- 
nus camelauciorum, ad instar modioli, angustius 
in imo, qu& frontem premebat, latius in summo 
et planum, quale gestat imperator Nicephorus Bo- 
toniates dicta in imagine. Hec et similia solebant 
plerumque στέµµατα apellare. Pertinent, ad hoo 
terlium genus tulbani Turcici, de quorum, ut 
etiam Arabicorum, forma et differentia ad Abulfe- 
dam dico. 

Videamus nunc, unde nomen camelaucium ve- 
niat. De calamauco vel calamaucio, quomodo multi 
Latinorum scriptorum efferunt, nuno non dicam, 
cujus originem fateor me ignorare, si nolumus 
cum viris doctis id pro corrupta pronuntiatione 
itto alias aliorum derivatio- 
nes contendoque, esse idem atque camella ejusque 
productum, terminatione acium et aucium Δρρο- 
sita. Est autem camella diminutivum a camara, 
camera. Pro cameram camella dictum fuit, ut pro 
capera capella. Est ergo cámella idem atque parva 
camara, omne apsidatum, hemisphericum. Hine 
fiscella hemispharica, vas potorium aut bausto- 
rium ligneum, xóvtAÀov, cupella, qualibus in ur- 
bibus batavicis lao vendunt, item froccus, capu- 
tium, pannus, quo monachi capita tegunt, omnia 
ista Latinis camella, id est parva camara, parva 
apsis, dicebantur : vid. Cedren. p. 169. C. 1., cu- 
jus quamvis obscuris et perplexis verbis, ut, a Gre- 
culo Latina attrectanti exspectari par est, id ta- 
men intelligitur, Latinos sporiam ad circuli 
dimidiati modum plexam camellam appellasse. 
Neque in eo fallitur, quod camelaucium 149 deri- 
vat. Camellam pro haustra vel scypho dixit Petro- 


D nius c. 137, ubi vid. interpp. Pro frocco vel ca- 


putio, cucullo habet Theodulfus |. νι, c. 18. de 
vestibus episcoporum, eleganti non minus quam 
vera sententia : 

Fluxas [id est ampla, sinuosa] camilla caput, 

mentem tegil atra voluntas, 

Aspera lana arius, vcstis ovina lupum. 
Non repugnabo tamen, si quis camella pro capella 
dictum existimet, idque a capillo repetat : m et p 
permutari novum non est. Italia quoque adhuc hos 
die capello pro capillo dicunt. Olim quoque capel- 
las idem atque camelaucia appellabant. Ordinarius 
ecclesie Rothomagensis apud Du Cangium v. Pere- 
grínus : habeant capellos super capita, et in alia 
charta apud eumdem v. Purpumtum numeratur 
Inter arma capellus ferreus, hoc est galea. Essent 
igitur camelaucía idem atque capellacia vel capil- 
latia, tegumenta capillorum. Chronicon Vosiense 
(apud Du Cangium v. Boneta) : miiras gestabant 


213 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN./E LIB. I. 


274 


πάλιν ἓν τῷ κονσιστωρἰῳ (58) πατρἰκιοι καὶ στρατ- À rio a mandato signum dat, qui dicit: « Jubete ; » 


ηγοὶ ἅμα τῇ συγκλήτῳ, xal προσκυνήσαντες, νεύον- 
τος τοῦ πραιποσίτου τῷ σιλεντιαρίῳ ἀπὸ κελεύσεως, 
Afve € Κελεύσατε' » Αὐτοὶ δὲ τό’ « Eiq πολλοὺς 
καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » ᾿Απὸ δὲ τῶν ἐχεῖσε δηριγευό- 
µενος ὁ βασιλευς ὑπὸ τῶν προειρηµέ/ων, λέγοντος 
τοῦ τῆς Χαταστάσεως χατὰ βάβρον' « Καπτάτε 9! (59), 


ipsi vero : « In longa bonaque tempora. » Inde a 
supra dictis stipatus imperator, dicente cerimonia. 
rio, dum per gradus descendit : « Captate, domini,» 
per excubias scholasque el chalcem transit, et ad 
sanctum puteum abit, factiones autem in solemni- 
bus atationibus signantes, nec quidquam pr:eterea 


VARLE LECTIONES. 


61 χαπλάτε cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


juvenes utriusque sexus, quas vocabant bonetas post 
capellas de lino vel coffias. Clare patet hio loci, ca- 
pellas esse tegumenta capitis, que immediate ca- 
pillos tangunt et hos inter atque bonetos interce- 
dunt, qualibus hodie apud nos quidem sole femine 
adhuc utuntur, (Hauben appellant, olim autem 
etiam viri, cum apud nos, tum etiam apud Grecos, 
medio evo nempe utebantur. Grecorum clerici et 
nostratium pauci quidam adhuc hodie dupla ge- 
runt camelaucia, unum interius augustius, alte- 
rum exterius amplius, splendidus. Prius subcame- 
laucium, id est subcamelaucium, appellabant, item 
suppileos, poslerius camilaucium simpliciter ; v. 
Du Cange v. Σαχαμιλαύχιον p. 501. et. Ependecen. 
Terminatio autem aucium pro acium, camilaucium 
pro capillaceum, nemini debet mira accidere. 
Sepe interponunt Latini u abundans, ut pro πλα- 
woe, platus, dicunt plautus, (vid. Salmas. ad Ter- 
tull. p. 475.,) baccalaureus pro baccalarius, de 
qua voce alibi in his notis dico. 

De aliis camelauciorum nominibus, ut e. c. 
lheristro, quo Luitprandius ea sepe appellat. Greci, 
si bene memini, nunquam, item de eorum origine 
(sunt admodum antiqua, videntur tamen a Scythis 
ad Macedones primos sub nomine causis, dein ad 
reliquos quoque Grecos pervenisse,) nun constitui 
hic disserere ; * [de camelaucio imperatorum, 
quod pontifices imitati sunt, vide. Du Fresne ad 
Joinvill. p. 291. Alteserr. ad Anastas. p. 89.;]* 
neque de camelauciorum diversitate diversi ordi- 
Dis indicio, ut sunt diversi tulbani apud Turcas, 
ut cuique vite generi sui, quos etiam diversos 
apud Grecos fuisse constat e Nicela p. 143 d. 9. 
Procedo potius ad polycandela, que ex eo, quod 
similia vittis capitis, camelaucis dictis, essent, 
eorum nomine venerunt. Non melius apparebit 
amborum similitudo, pbarorum circularium in- 
quam seu coronarum multis lucernis et cereis illu- 
cinatarum oum vittis conicis convenientja, quam 
εἰ tab. 26 et 27 Moniment. veterum Campini ins- 
picias, ubi corone hx» e camaris ecclesiarum de- 
pendentes cum catenis ad instar trianguli equi- 
cerurii in summo convergentibus exacte referunt 
conum sacchari aut bonetum cuspidatum vel pi- 


leum nauticum. Superest adhuc moris antiqui talia D 


camelaucia illuminantia in ecclesiis suspendendi 
documentum in basilica Aquisgranensi a Carolo Ma- 
gno condita, corona (sic enim pharos illos pensiles 
lychniferos appell&bant, unde nos retento nomine 

ronenleuchler dicimus,) non aurea, neque a Ca- 
rolo Magno gestata, ut vulgus autumat, sed ferrea, 
accensis cereis et lucernis ecclesiam illuminare 
facta. Erat in eadem basilica, sic scribit de illa 
corona Eginhartus in Vita Caroli Magni, in "argine 
(id est cantho seu imo lato circulo ferreo] coronz, 
qux inler superiores arcus interiorem adis parlem 
ambiebat synoptice [id est ἐν εὐσυνόπτῳ, grandibus, 
claris, perspicius litteris, que in oculos incurre- 
rent et & quovis commode legi possent,] scriptum 
continens, quis essel. auclor. ejusdem lempli. Ecty- 
pum ere expressum hujus corone per intervalla 
turrium et ecclesiarum imaginibus distincte vidi 
aliquando jn descriptione Antiquitatum urbis 


Aquisgranensis, auctore nescio quo; nomen enim 
memoria excidit. Latini medii &vi pharos hos or- 
biculares penailes a figura arcus et coronas, et pha- 
ros ab officio, Greci a multitudine luminarium, 
que gerebant, πολυκάνδηλα appellabant. * [IIoAu- 
κάνδγλον reddit Combefis. in Contin. Theoph. p. 
131. circulus multiplici face in orbem sustentanda 
factus]* V. du Gange v. Arcus et Corona et Pha- 
rus, el Angel. de Nuce ad Chronic. Cassinens. 1, 
26, p. 300, cujus hec sunt verba : Corono erant 
ampli quidam circuli pendentes per catenulas e la- 
quearibus in. ecclesiis, ad quas coronas appendeban- 
tur lychni ad illuminandas tenebras in. nocturnis 
vigiliis εἰ ad. ornatum. Earum nunc usus. exolevit 
preterquam Mediolani, cujus ecclesia priscorum ri- 
tuum retinentissima perseverat. Eze coronz ferebant 
cruces, de quibus hic. et Ll. nt, e. 73 : coronam ar- 
genteam deauratam εἰ lapidibus pretiosis ornatam, 
[erens [pro ferentem] cruces sex. H. T. Eleganter 

os pharos describit Chronicon Cassinense III. 
33., sed multo magis adhuc Paulus Silentiarius. 
Verba illius hec sunt : Fecit et charum seu coro- 
nam maximam de argento librarum circiter centum, 
habens [sic scribebant et loquebantur illo evo pro 
habentem! in circuitu cubitos viginti, cum duodecim 


C turribus extrinsecus prominentibus, sex el iriginta 


ez ea lampadibus dependentibus, eumque extra cho- 
rum [id est soleam] ante crucem majorem satis 
firma [ferrea cateua, septem deauratis malis distin- 
cta, suspendit. Pauli autem locus Eophras. v. 457 
(p. 920), ubi polycandelorum arcus in imo amplis- 
simos, quo altius autem ascenditur, eo minores 
&lque minores cum fagorum aut pinuum coma in 
conum eunte comparat, quod redii pariterque 
aptum est, atque, quod posterioribus &evis ma- 
is placuit, comparatio cu.n camelaucio apicato, 
ic est : 

Κεῖνα γὰρ 7j κώνοισιν ὁριτρεφέεσσιν ὅμοια 
Δένδρεα τις Κλλέσεον Ἡ ἀθροχόμοις κυπαρισ- 
σοις 

Εἰσὶ μὲν ὀξυκάρηνα, περιτρογάουσι δὲ κύκλο. 
Βὐρύτεροι κατὰ βαιὸν, ἕως ἐπὶ λοίσθιον ἕλθῃς 
"Avtuyoc, ἤ περὶ πρεμνὸν ἑλίσσεται, ἔνθεν ἐκεί- 

ναις 
"Av8oc ἀπεθλάστῃσε πυρἰσπορον. : 


(38) In. Consistorio, nos diceremus in corpore.Vox 
hic loci non, ut alias, locum, sed totum collegium 
senatorum in uno loco conaistentium notat. 

(59) M. καπλάτε, non tantum hioc, sed etiam dein- 
ceps constanter; quod, cum sepius recurrere ab 
editore animadverteretur, exhibitum fuit in poste- 
rioribus abjecta emendatione, que prima fronte 
probabilis videatur, et seneui profecto quadrat 
optime. Dicitur nempe Cerimoniarius imperatori per 
gradus descendenti dextram suam, non nudam, 
quod non liceat absque majestatis violatione, sed 
tunica obvolutam porrigere, ut eam apprehenderet 
dominus, eumque sic per scalam manu deduceret 
dicendo xzxà βάθρον, singulis in gradibus : Captate 
Domini, id est, firmiter apprehendile inanum meam, 
teneteque, ne cadatis, aut uno gradu aberretis. 
V.p.88. Tediosum sanc offieium, si ad singulos gra- 


315 


iambos prescriptos iis in locis ubi mos est reci- 
tant. Imperator cum oereis accensis precatus, eos 
preposito tradit, patriarcha vero egressus, ipsi in 
sancto puteo occurrit, et postquam se mutuo 
adorarunt oseulatique gunt, in ecclesiam ingrediun- 
tur, ubi ad sanclas januas progressi, patriarcha 
sacrarium petit. Imperator ad sanctas januas, ce- 
reos manu tenens, precatur, precatus eos pr&po- 
sito reddit, et sacrarium ingressus precatusque, 
sacram mensam adorat, perque soleam digreditur 
unde dum exire vult, cereum processionalem a 
preposito acoipit, psaltz interea in ambone ca- 
nunt : « Christus resurrexit. » 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


agentes eum excipiunt, notarii vero et magistri A δόµηνι, » διέρχεται διὰ τῶν ἐκσχουθίτων xal τῶν 





216 


σχολῶν καὶ τῆς χαλχῆς, xai ἀπέρχεται ἐν τῷ ἁγίῳ 
φρέατι, τὰ δὲ µέρη δέχονται τὸν βασιλέα εἷς τὰς 
συνήθεις στάσεις σφραγίζοντες, μηδὲν ἕτερον ποιοῦν- 
τες, λέγουσιν δὲ ol νοτάριοι xal οἱ μαΐστορες τοὺς 
κατὰ τύπον Ἰάμθδους, ἐν οἷς τόποις εἴθισται αὐτοῖς, 
Ἄψας δὲ κηροὺς ὁ βασιλεὺς καὶ εὐξάμενος, ἔπιδί- 
δωσιν αὐτοὺς τῷ πραιποσίτῳ, ὁ δὲ πατριάρχης ἐξελ- 
θὼν ἁπαντᾷ τὸν βασιλέα iv τῷ ἁγίῳ φρέατι, προσ- 
κυνήσαντες δὲ καὶ ἀσπασάμενοι ἀλλήλους ὃ τε 
βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης, εἰσέρχονται εἷς τὴν ἐκ- 
κλησίαν, ἀπελθόντων δὲ αὐτῶν ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων 
θυρῶν, ὁ μὲν πατριάρχης εἰσέρχεται ἐν τῷ θυσια- 
στηρίῳ, ὁ δὲ βασιλευς ἔμπροσθεν ἑστὼς τῶν ἁγίων 


θυρῶν εὔχεται κρατῶν xnpobe, καὶ εὐξάμενος ἐπιδίδωσιν αὐτοὺς τῷ πραιποσίτῳ, xal εἰσέργεται cl τὸ 
θυσιαστήριον, καὶ εὐξάμενος προσκυνεῖ τὴν ἁγίαν τράπεζαν, xal διέρχεται διὰ τῆς σωλέας μέλλων δὲ 
ἐξέρχεσθαι τὴν σωλέαν, λαμθάνει παρὰ τοῦ πραιποσίτου κηριολιτανίκην, καὶ εὐθέως ἄρχονται οἱ ψάλται dv. τῷ 


ἄμόωνι τό» « Χριστὸς ἀνέστη. » 


III. 45 Imperator &ab omnibus pro more stipatus, Β I'. Καὶ δηριγευόµεννς ὁ βασιλεὺς ὑπὸ πάντων τῶν 


per medium templum, portas regias, narthecem 
et baptisterium transit, per scalas athyris descen- 
dit, perque milium mediamque forum petit, et 
usque ad columnam, ubi templum S. Constantini 


κατὰ συνήθειαν, διέρχεται μέσον τοῦ ναοῦ, xal Dup- 
χεται διὰ τῶν βασιλικῶν πυλῶν, xal διελθὼν τὸν 
νάρφηκα xai τὸν λουτηρα, χατέρχεται τὰ γραδήλια 
τοῦ ἀθύρος (60), καὶ διέρχεται διὰ τοῦ μιλίου καὶ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIDS. 


dus iteratum fuit, quod [hic perhibetur. Sed erant 
ea secula ridicule affectata et φορτιχά, quod e Ca- 
roli Magni exemplo intelligas, quem perbibet Anasta- 
sius; omnes gradus sigillatim samctissimz B. Pelri 
ecclesie deosculatum fuisse,et ita pervenisse ad pcn- 
tificem, qui in atrio supe gradus apud fores eccle- 
sice stabat.Nibil igitur habet Captate, quod offendat, 
solum si sensum spectes. Putem tamen χαπλάτε re- 
ctum esse. Certum est,a Greco verbo κάπω, arripio, 
unde capio el capto manarunt,vocem capulus venire, 
que mere Greca est. Α χώπη enim, ansa, omni 
quod capi manibus et teneri potest, κωπύλλιον for- 
mari potuit. A capulus factum fuit verbum capulare, 
et contracte captare, ut Grece quoque dici potuit 
κωπύλλειν. Sane caplum dixerunt pro fune, a ca- 

iendo: unde Belgis reliquum factum vocabulum 

abel, pro fune nautico. Isidorus: Caplum funis a 
capiendo dictum ; ut axaxAlov Greci dicebant pro 
σκαπουλίον a scapula, et ταθλίον pro ταθουλίαν, 8 
tabula. Ergo quoque χαπλάτε dicere potuerunt pro 
καπουλάτε et hoc pro χωπύλλετε. Dicebant quoque 
Latini medio evo capulare pro stringere. seu appre- 
hendere, vel mulcere. Si puis mulieri mamillam ca- 

ulaverit, idem manum, brachium, cubitum, est in 
egibus Salicis. V. Du Cange v. stringere. Ab illo 
officio, quod olim militum pratorianorum erat,dicti 
ipsi fuerunt δεξιόλαδοι, quod dextras eorum appre- 
henderent,iisquese fulcirent ambulantes imperato- 
res. Unde patet, Latinum interpretem in Actis 
apostolorum c. xxim, 23, recte reddidisse vocem 
δεξιολάδους per lancearios. Nam protectores princi- 
pum erant scotati, el lanceati, quamvis spondere 
non ausim,jam illa Luce etate ad milites pretoria- 
nos pertinuisse officium, dextram ambulantibus 
imperatoribus pro fulcro prebendi, aut tam insolen- 
tes et affectatos jam tum foisse imperatores,ut ale- 
ren( homines peculiares, quorum manibus velut 
pueruli ducerentur. Quod nolim tamen ita accipi, ac 
8i antiquitati Actorum apostolorum controversiam 
facere vellem. Quod autem paulo ante dicebam, 
GCerimoniarii non nudam, sed velalam manum ab 
imperatore apprehensam fuisse, debetur invide 
ambitioni principum illorum, qui majestatem suam 
violari credebant, si aut nudam alterius manum ipsi 
apprehenderent, aut sinerent, ab alio suam nudam 


C 


D 


i» rehendi.Indeest,quod apud Wilhelmum Tyrium 
IX, 18. legimus, Chalifam /Egypti cum Almerico 
rege Ilierosolyme per legatosejus pactumineuntem, 
cum urgeretur, fidem suam porrecta manu, more 
prinoipum Europeorum, dare, neque posset effu- 
gere, quin faceret, quamvis multum obluctantem, 
quia Orientalibus boc pro laesione et humiliatione 
majestatis habebatur,tandem eoconcessisse, ut ma- 
num velatam porrigeret. Tandem vero (verba Wil- 
helmi) post multam deliberationem εἰ Soldani dili- 
gentem instantiam manum porrigit invitus nimium, 
sed velatam. Cui Hugo de Czsarea. multum admi- 
rantibus εἰ stupentibus /Egyptiis, quod lam libere 
coram summo principe loqueretur, dizit, in fide, per 
quam se solent, principes obligare, omnia debere esse 
nuda ; proplerea aut nudam manum dabis,aut fictum 
aliquid et minus puritatis habens ez parte iua coge- 
mur opinari. Tum demum invitus plurimum et quasi 
majestati delrahens, quod multum «gre tulerunt 
"Egypti, dextram suam in. manum domíni Hugonis 
nudam prabuit. 

(60) Nominativus nujus genitivi non potuit alius 
quam idem fuisse. Sed interdum quoque ἀθύρας in 
nominativo et ἀθύρα in genitivo reperitur. Compo- 
situm an simplex eit hoo vocabulum, non plane 
perspectum est. Et deinceps, si pro composito acci- 
piatur, non liquet, illud a signiflcetne πρῶτον, an 
µόνον. Constat enim a illud modo primum, modo 
uuum in compositis notare. Vid. quee Du Cange 
sub πρωτοσπαθάριος habet, et v. πρωτόθυρον, ubi 
preter rem Meursium reprehendit,item que nos ad 
p. 99, dicimus. Apud Nostrum quoque habemus 

. 194 πρωτέθυρον. Ego tamen malim per µονόθυρον 
Interpretari, propterea quoniam alia quoque mono: 
thyraNostro commemorantur, id eat porte solitarie, 
non valve, aut que fratres non haberent, ut p. 94 
est monothyrum Idici ; alias monothyrum Circi,seu 
porta solitaria, per quam imperator in Circum in- 
irat, µονόπορτον (non µονόπατον, ut male editur,) 
τοῦ ναθίσµατος Theophani p. 157 ult., et. Chron. 
Alexand. pag. 784. Alias quoque a in compositis 
unum valet, ut amita µονόµιτα, unilicia, apud Hu- 
gon. Falcand. in Hist. Sicul., ἅμαλον pro µονόµαλον, 
v. ad p. 267. ἄδολας pro povéoA oc, µονοθαφγς, 
semel colore (incius,unde abolla. Infra p. 905. marg. 


271 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. 1. 


218 


τὴν µέσην, xal ἀνέρχεται εἷς τὸν φύρον, καὶ µέχρι A est, abit, per soalas templi ascendit, ibique sub- 


τοῦ xlovoc ἀπελθὼν, ἔνθα καθίδρυται 6 ναὺς τοῦ 
᾽Λγίου Κωνσταντίνου, ἀνέρχεται ὁ βασιλεὺς τὰ ἔμ- 
προσθεν Ὑγραδήλια τοῦ ναοῦ, xai ἵστατχι ἐχεῖσε, 
ἐπαχουμθίζων τῷ καγχέλλῳ ἐν τῷ δεξιῷ μέρει, καὶ 
ἠνίκα μέλλει ἀνέρχεσθαι τὰ αὐτὰ γραδήλια ὁ βασι- 
λεὺς, δίδωσι τὸ xnplov αὐτοῦ τῷ πραιποσίτῳφ. Οἱ δὲ 
πατρἰκιοι xai πάντε οἱ ἄρχοντες . ἵσταται κάτω, 
ἕκαστος αὐτῶν κατὰ τὴν αὐτῶν τάξιν τε xal στᾶσιν, 
ὡς προείρηται, xal καταλαθόντος τοῦ πατριάρχου 
μετὰ τῆς λιτῆς, διέρχεται µέσων αὐτῶν, καὶ μέλλον- 
τος τοῦ σταυροῦ ἀνέρχεσθαι τὰ γραδήλια, ἔνθα ὁ βα- 
σιλιὺς ἵσταται, ἅπτει κηροὺς ὁ βασιλεὺς, Χαὶ προσκυ- 
νεῖ τὸν τίµιον σταυρὸν, xal προσκυνήσας ἐπιδίδωσι 
τοὺς χηροὺς τῷ πραιποσίτῳ, κἀκεῖνος τῷ τῆς xata- 
στάσεως, καὶ πήγνυσιν αὐτοὺς 9! ὁ τῆς καταστάσεως 
ἐν τοῖς τῆς λιτῆς µανουκχλίοις (01) ὁ δὲ σταυρὸς 
ἀνέρχεται καὶ ἵσταται ἐν τῇ βάσει ὄπισθεν τοῦ βα- 
σιλέως ἔμπρυσθεν τῆς πύλης τοῦ ναοῦ. 'O δὲ πα- 
τριάρχης ἀνέρχοται ἐν τῇ ἐχχκλησίᾳ μετὰ τῶν κατὰ 
συνήθειαν ἀνερχομένων μετ αὐτοῦ καθ’ ἑκάστην (02): 
καὶ ὁ χλῆρος ἵσταται χάτω μετὰ τοῦ κοινοῦ λαοῦ ἐξ 
ἀριστερᾶς τοῦ βασιλέως, καὶ τῆς ἐχτενοῦς τελουμέ- 
νης, λαµθάνει ὁ βασιλεὺς πυρὰ τοῦ πραιποσίτου χηρία. 


sistit, cancellis dextri lateris acoumbens, quod 
priusquam facit, cereum suum preposito tradit. 
Patricii vero et prefeoti omnes in inferiori loco, 
singuli pro suo ordine et dignitate ut supra mo- 
nuimus, stant, per quos medios patriarcha cum 
processione adveniens transit, dumque crux per 
scalas, ubi imperator stat, ascensura est, ipse ce- 
reos accendit, et venerandam crucem adorat, quo 
facto cereos preposito, prepositus cerimoniario 
tradit, qui eos in manualibus prooessionis flgit : 
crux vero aífertur,et pone. Imperatorem in basi 
ante portam templi constituitur. Tunc patriarcha 
ecclesiam cum iis, qui pro more singulis festis cum 
ipso procedunt, petit : clerus autem cuin populo 
communi ac sinistram imperatoris etat, finitaque 
extensa, imperator a preposilo cereos sumit, pre- 
catur eosque preposito, prepositus cerimoniario 
reddit, qui ipsos in manualibus processionis refi- 
git. Tunc cerimoniarius patricios ceterosque pro- 
ceres imperatorem stipaturos ordinat. Imperator 
vero et patriarcha postquam se invicem salutarunt, 
psalis troparium : « Christus resurrexit, » inci- 
piunt. 


καὶ προσεύχεται, xal πάλιν δίδωσιν αὐτὰ τῷ mpatmocitp, ὁ δὲ πραιπόσιτος τῷ τῆς καταστάσεως, αὐτὸς 
δὲ πήγνυσιν αὐτὰ ἐν τοῖς τῆς Αιτῆς µανουαλίοις. Καὶ παραυτίκα ὁ τῆς Χαταστάσεως διευθετεῖ τούς τε πα- 
τρικίους καὶ λοιποὺς ἄρχοντας, τοὺς μέλλοντας δηριγεύειν τὸν βασιλέα, xxi προσχυνήσαντες ἀλλήλους 65 


6 τε βασιλεὺς xal à πατριάρχης, ἄρχονται ψάλλειν τὸ τροπάριον οἱ ψάλται' « Χριστὸς ἀνέστη. » 


A'. Κάχεῖθεν δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν προειρηµέ- 
νων, διέρχεται τὴν µίσην λιτανεύων, τὸ δὲ τροπά- 
piov iv τῇ τῆς Acto περιόδῳ ἄρχεται ὁ τῆς κατα- 
στάσεως, xal ανθ᾽ dv τὴν µέσην (09) διέρχεται. Διά 


IV. Inde a predictis stipatus per mediam proce- 
dit, troparium vero in processione cerimoniarius 
incipit, et propterea per mediam transit. Per taber- 
nas vero piatorum forumque tauri digressus, sanc- 


VARL/E LECTIONES. 
53 αὐτοὺς Leich. αὐτὰ cod. 59 προσκ. τοὺς ἀλλήλους ed. 
JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


est βούλλα ἁἀσολδία, bulla aurea solidi unius. Hesych.: C 


"Aópoa (id esl μµονόδρυα) πλοῖα µονόξυλα, Κύ- 
πριοι. Potest tamen Αίγγας etiam a fluvio Thraciae 
Athyra dictum fuisse triclinium, seu edificium, ut 
aliud fuit. Danubius dictum. Simile quid de Hadria- 
no narrat Spartianus in ejus vita p. 215. : Tiburli- 
nam villam mire exadificavit, ila ul in ea et provin- 
ciarum et locorum celeberrima nomina inscriberet, 
velut. Lyceum, Academiam, Prytaneum, Canopum, 
Pacilen, Tempe, vocaret. Julius Capitolinus in 
Pertinace p. 561. pariter memorat locum in Palatio, 
cui nomen Sicilia fuerat, ubi CasaubonuseSuetonio 
notat, babuisse Augustum locum Syracusas dictum. 

(61) Manulia appellant Greci discos paterasve ca- 
vas, scapis cereorum suppositas, ad excipiendas 
guttas et fungos eorum, 5 i pa« dictas Paulo Silen- 
tiario in Eophrasi p. 520. v 468. : ᾿Αντὶ δὲ ῥίζης 
ἀργυρέους κρητῆρας ἴδοις ὑπένερθε παγέντας δένδρεσι 
πυρσοκόµοισι. Latini medii evi cantstra ἀπὸ τοῦ 
χανοῦ vel xav:oxioo et cantharos appellabant. V. Du 
Cange his in vocibus, et Alteserr. ad Anasias. p. 
21. Canales autem vel tubulos, in quibus herebant 
et recti sustinebantur cerei, appellabant Μαρία et 
eerostata, seu stationes cereorum, in quibus cerei 
stare jubentor, unde junguntur canthara cerosiata, 
seu disci, e quibus eminent acetabula capiendis et 
sustinendiscereis. Potüerunt quoque manualia fuis- 
se scapi illi lignei, vel pulpita, super quibus candéja- 
bra cum cereis poni solent, des guéridons, quemad- 
modum maauale est pulpitum, quod Evangeliorum 
ajorumve sacrorum librorum impositos codices su- 


stinet, e quibus in Ecclesia recitandum est. Glosss: 
Manuale, ᾿Αναλόγιον, seu pulpitum, e quo ἀναλέ- 
γεται, Subleguntur verba, et continua serie recitan- 
tur. Et eo sensu accepisse Agnellum hanc vocem 
existimo in illo p. 68. Pontific. Revennat. ed. Mu- 
rator. : Galla Placidia Augusta super qualuor rotas 
rubeas marmoreas, qua? sunl ante nomina(as regius, 
jubebat ponere cereostates cum manudlia, ad mensu- 
ram [sui corporis nempe] εἰ jactabat noctu se in 
medio pavimento Deo fundere preces, et tandiu per- 
noctabat in lacrymis orans, quandiu ipsa lumina 
perdurabant. Du Gange Gl. Gr. vocem hano inter- 
pretatur per candelabrum manuale,seu quod manu 

eritur. uem secutus fuil Montfauconius in veteri 

iplomate Greco, quod p. 405. Palaeographie Grece 
edidit, interpretando ; ubi µαγνουάλια scribitur ; 
nullo discrimine. Solent novi Greci litteras, quas 
non oportebat, geminare, et geminandas semel tan- 
tum ponere, geminumque ΥΥ perinde alque vv 


] usurpant. In eodem, quo dixi, diplomate est ἐγδήν, 


quod, quia Montfauconiusin Latinis preteriit. liceat 

mihiin transitu interpretari.Signiflcat igitur morta- 

rium, et est vetus Grecum ἰγδόΛ. Ibidem sunt Υαρ- 

4ap:gtápia, pocula seu vitra, e quibus bhauritur 

aqua mane ori eluendo. 
(62) Subint. προέλευσιν. Integra dictio legitur 
46 


P (63) Hic et deinceps non eat Media, nomen pla- 
tee, Sed idem atque τὸ iv µέσῳ, quod inter exitum 
et finem processionisaliosve duo quoscumque ter- 
minos interjacet vies. 


CONB8TANTINI PORPHYROGENITI 


selle insidere, cubiculariis omnibus ab utroque la- A στα ἐκ τοῦ µητατωρίου *5 τοῦ ὄντος 9 (28) ἐν τοῖς 


tere, eunuchis vero protospathariis a tergo Auguste 
adstantibus. SignoabAugusta dato, prepositus cum 
duobus ostiariis virgas gestantibus exit, et velum 
primum, patricias zoetas : eecoundum,magistrissas : 
terium, patrioiae et proconsulares : quartum, 
patricias et strategorum feminas : quintum, preefe- 
ctorum et questorum : sextum, prefectorum the- 
matum ac proconsulum uxores, drungariam vigiles, 
protospatharias, spatharocaudidatas, spatharias, 
turmarcharum uxores, consulares et stratorissas, 
adducit. Velum septimum, in quo comitisse sclio- 
larum, candidates, scribonisse, domestice ordinum, 
vestitorisse, silentiarie, comitisse numerorum et 
excubitorum, sequitur. He omnes postquam ab 
Augusta osculum pacis acceperunt, ea signum 
preposito dat, qui dicit: « Jubete. » Ipse: « In 
longa ao felicia tempora Deus, » etc., mox abeunt. 
Dein Augusta surgit, et metatoripm cum suis cu- 
bieulariis ingreditur, ceteri vero cubiculi minietri ad 
imperatorem accedunt, 


» 


κατηχουµενίοις, καὶ  xaüfterat ἐπὶ σελλίου, καὶ 
ἵστανται οἱ τοῦ κουθουκλείο» ἅπαντες ἔνθεν κἀχεῖσε, 
οἱ δὲ εὐνοῦχοι πρωτοσπαθάριοι ἵστανται ὄπισθεν τῆς 
λὐγούστης, καὶ λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόαιτος παρὰ τῆς 
Αὐγούστης, ἐξέρχεται μετὰ 02o ὀστιαρίων βασταζόν- 
των βεργία, x.i εἰσάγει rÀov a', πατρικίας ζω- 
στάς (29): βῆλον B', µαγιστρίσας ' βῆλον Y, πατρι- 
Χίας καὶ ἀνθυπάτους (30)* βήῆλον δ’, πατρικίας xal 
στρατηγίσας * βῆλον ε, ἐπαρχίσας (31) xai γουαι- 
στωρίσας * βῆλον ς’, ἐπαρχίσας θεματιχὰς ἀνθυπχ- 
τίσσας, τὴν δρουγγαρἰαν τῆς βίγλης, πρωτοσπαθα- 
pias, ", σπαθαροκανδιδατίσας, τουρμαρχίσας τοπο- 
τηρητίσας, σπαθαρίας ὑπατίσας, xai στρατωρίσας . 
fr Àov ζ’, χοµητίσας τῶν σχολῶν, κανδιδατίσας, σχρι- 
θωνίσας (32), δοµεστικίσας τῶν ταγμάτων, βεστι- 
τωρίσας, σιλεντιαρίσας, κοµητίσας τοῦ ἀριθμοῦ, 
κοµητίσας τῶν ἱκανάτων. Καὶ μετὰ τὸ δοῦναι πάσαις 
τὴν ἀγαπην τὴν Αὐγοῦσταν νεύει τῷ πραικοσίτῳ, 
κἀχεῖνος λέγει « Κελεύσατε,» Αὖται δὲ τὸ, « El 
πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους, » xai ἐξέρχονται. 


᾿Αναστᾶσα δὲ dj Αὐγοῦστα, εἰσέρχεται ἐν τῷ μµητατωρίῳ μετὰ τῶν οἰκειαχῶν αὐτῆς κοωθικουλαρίων 
ol δὲ λοιποὶ τοῦ χουδουγλείου κατεργονται εἰς τὸν βασιλέα. 


VIII. Qui postquam e convivio disoessil, loro 4 
vestitoribus induitur, el prepositum patriarcham 
advocare jubet, qui postquam advenit, se invicem 
salutant,et per triclinium, in quo convivium acetum 
fuerat, ad sacrum puteum egrediuntur, in cujus 


H'. Καὶ ἀναστὰς ὁ βασιλευς ἀπὸ τοῦ κράματος, 
περιθάλλετα. τὸν λῶρον διὰ τῶν βεστιτόρων, καὶ κε- 
λεύσας τῷ πβραιποσίτῳ, προσκαλεῖται * τὸν πατριάρ- 
χην, καὶ τοῦ πατριάρχου ᾖἈἑλθόντος, προσκυνοῦσιν 
ἀμφότεροι ἀλλήλους ὅ τε βασιλυὺς 49 καὶ ὁ πατριάρ- 


VARIE LECTIONES. 
5 ἐκ τοῦ µητατωρίου R., iv τῷ μητατωρίῳ cod. et. ed. '5 τῷ ovrt conj. Leich. 47 ἀσπαθαρίας ed, 


55 προσκαλεῖ ed. — " ὁ δὲ flac. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
dium reverti, et ceto, ubi dormire polerat, si qua (; patricia eademque título Zostes dignata. Vila Ba- 


in ecclesia pernoctare vellet. Multa de Lis Ca!e- 
chumeniis Du Cange ad Paulum Bilentiar. et CPli 
Chr. I. 11, item Gloss. Grec. et alii. De appella- 
tionis ratione verbo adhuo dicendum superest. Si 
certum esset, olim in veteri Ecclesia Catechumenos 
ibi stetisse, posset videri nomen loco mansisse, 
quamvis Catechumeni deinceps desinerent. Putem 
igitur Catechumenia dicta fuisse a feminis, quee 
forte fuerint «à χατηχούµενα (subint. πρόσωπα) 
appellate, subjecta, que taptummodo audiunt in- 
slitutionem fldei Christianeetsaororum, que flunt, 
sonum eorum autem, que aguntur, nil vident, 
quandoquidem porticus earum olathris oppositis 
septe essent, ipsisque sub pona apaibematis tem- 
pore processionis sacrorum deorsum per iransen- 
nam despicere interdiclum esset. Erunt igitur Ca- 
techumenia loca, in quibus agunt persopee, solo 
sono Bacre doctrine, precum reliquorumque sa- 
crorum fteriende. 

(23) Conf. p. 41. Egreditur Augusta e metatorio, 
quod est in Catechumeniis, nempe foras, in 1ρ88 
Gatechumenia. 

(29) Cum imperatriz non baberet nisi unam pa- 
triciam zostam, mireris quare hio plures memo- 
rentur. Forte ideo id factum, quod due tum essent 
Auguste, socrus et nurus, quarum unaqueque 
su&m zostam haberet. Erat patricia Zosta feminei 
comitatus Auguste princeps, eique proxima comes 
et amicos, sio forte dicta, non quod cineret et 
comeret Augustam, sed quod cingulum seu bal- 
theum, honoris indicium, adipisceretur in sua pro- 
molione atque generet. Sane quie alias Prasttsia 
dicitur 4 ζωντή p. 162, est ἡ ζνσθεῖ . *"| Anastasia 


silii Junioris d. 26, Martii p. 673 : 'AXA' ἡ μὶν 
θεοδώρα διαλήµασι βασιλείας πάλαι δὴ κατεστέφετο, 
καὶ ἡ αὐτῆς µήτηρ θεοχτίστη ζωστή τε καὶ πατριχία 
τετίµητο, Cont. Const. p. 56, ubi versio Latina 
Morperam reddit. ]" Combetisiapa versio sic habel : 

aler quoque Theoctista Zostze, quam vocant (ιά est 
cingulo donata) ac patricim dignitalem consecuta 
eral. Qua in versione quid reprehendendum sit, 
equidem non video. 

(30) lta quoqueM ,neque culpo ; moneo tantum, 
ne quis aliud in M. fuisse suspicetur. Ύπατος com- 
munis generis ost. Solet tamen alias Bypatissa 
formari. 3 

(31) Uxores hic intelligun!ur prefectorum urbi 
et prefectorum praetorio. Que «autem proximo 
deinceps loco nominantur Eparchisses, sunt uxores 
prelectorum provincialium, eeu legutorum in pro- 
vincias juri dicundo et cogendis tributis. 

(32) Uxores scribonum. Erant autem scribones 
genus aliquod τῶν δορυφόρων xa! cwpgvtoouAd- 
Xt», custodum corporis, de quibus vid. Du Cange 
utroque Glossario, Goar. ad Thbeophan. p. 231. 
Guther. p. 505 et 517. VidenturSoeribones et Cen- 
dida!l et Mandatores imperatorem in Circum eun- 
tem stipasse. Vid. Codicis nostri p. 52. Scribones 
et Manjdetores gestabant virgas, et in processio- 
nibus equestribus ibant pedites, p. 59. Mittebantur 
seepe in provincias ad exsequenda et perferenda 
mandata imperialia: quo factum, ut interdum in 
municipiis magistratus supremos agerent. Lupus 
Protospatha anno 1058 ; Tromby patricius fecit 
occidere scribonem in civitate Gottroni. 


261 


DE CERIMONIS AUL/A& BYZANTIN.JE LIB. 1. 


262 


χης, καὶ διέρχονταί διὰ τοῦ τρικλίνου, ἐν d ἐκραμά- Λ. porta imperator el patriarcha, extra portam pre- 


τισε. καὶ µελλόντων ἐξερχεσθαι iv τῷ ἁγίῳ φρέατι, 
ἵσταται ὁ βασιλεὺς ἐν τῇ πύλῃ μετὰ τοῦ mavpidpy ou, 
ὁ Ck πραιπόσιτος καὶ ὁ ἄργυρος Ίστανται ἔξω τῆς 
αὐτῆς θύρας, καὶ δὴ διὰ χειρὸς τοῦ ἀργύόρου λαμ- 
θάνει ὁ πραιπόσιτος τὰ χρυσᾶ βαλαντίδια, καί ἐπι- 
δίδωσι τῷ βασιλεῖ, xal à βασιλεὺς δίδωσι τοῖς μέλ- 
λουσι ταῦτα λαμθάνειν, κράζοντος δηλονότι τοῦ ἀρ- 
γύρου * « Ti ὁ ^9 δεῖνα δεσπόται ἀγαθοί. » Eiciv δὲ 
οἱ λαµθάνοντες ταύτην τὴν εὐεργισίαν ὃ τε ἀρχιδιά- 
χονος καὶ ol ἀστιάριοι καὶ ol ψάλται καὶ οἱ προσµο- 
νάρτοι, γαὶ εἶθ' οὕτως «σέργονται ἔνδων τῆς xoptivxq 
τῆς χρεµαμµένης iv τῷ yi φρέατι. Ὁ δὲ πραιπό- 
σιτος λαθὼν τὸ στέμμα, ἐπιδίδωσι τῷ πατριάργῃ, καὶ 


positus et argentarius, stant. Tuno prepositus 
cru'enas auro plenas ex argentarii manu sumit, 
et imperatori, hic iis, quibus numera distribui 
solent, tradit, clamante interea argentario: « N. 
domini boni. » Hoc autem munus archidiaconus, 
osliarii, psalte et custodes ecclesie accipiunt. 
Postea cortinam in sacro puteo suspensam intrant, 
ubi prepositus coronam sumit, eamque patriarche 
tradit, hic imperatori imponit, et panem benedi- 
ctum magno eque ac minori imperatori tradit, 
lnperator pro iis apocombium a preposito allatum 
patriarch:e, hic imperatori unguenta offert, quod 
etiam alter imperator facit. 


στέφει ὁ πατριάρχης τὸν βασιλἑἐα, xal ἐπιδίδοντος τεῦ πατριάρχου τῷ μµεγὰλῳ (33) βασιλεῖ εὐλογίας, 
ὁμοίως xai τῷ μικρῷφ, λαθὼν ὁ βασιλεὺς παρὰ τοῦ πραιποσίτου ἀποκόμθιον, ἀντιδιδοῖ τῷ πατριάρχῃ, ὁ 
δὲ πατριάρχης τῷ βασιλεῖ ἀλειπτὰ, ὁμοίως καὶ 6 ἕτερος βασιλεὺς τὸ αὐτὸ ποιεῖ. 

Θ’. ΙΙροσκυνήσαντε- δὲ ἀμφότεροι ἀλλήλους xx!B 43 ΙΧ. Postquam vero imperatores et patriarcha 


ἐσπασάμενοι ol τε βασιλεῖς καὶ ὁ πατριάργτς, ἐςέρ- 
Χετχι ὁ βασιλευς ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε, καὶ διέρχεται διὰ 
της µέσης (34), καὶ εἰσέρχεται τὴν μεγάλην πύλην 
τὴν χαλκῆν (35), ἀπὸ δὲ τῶν ἐκεῖσς διὰ τε τῶν σχο- 
λῶν καὶ τῶν ἐκσκουθίτων, ἐκτελούντων τῶν περατι- 
χῶν μερῶν ἀκολούθως καὶ τῶν πολιτικῶν ἅπαντα 
tà! κατὰ συνήθειαν. Καταλαθούσῃς δὲ τῆς συ;κλή- 
του ἐν τῷ κονσιστωρίῳ, μένει ἐχεῖσε ὑπερευχομένη 
τὸν βασιλέα - κατελθὼν δὲ τὰ γραδήλια ὁ βασιλεὺς, 
μένει ἐχεῖ, καὶ ὁ τῆς χαταστάσεως μετὰ σιλεντια- 
pluv καὶ βεστητόρων, ὑπερευχθομένοι τὸν βασιλέα τὸ, 
« Ei c πολλοὺς aal ἀγαθοὺς χρόνους. » Ὁ δὲ βασιλεὺς 
δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ κουδουκλείου 
καὶ τῶν πατρικίων, διέρχεται μέχρι ταῦ στονοῦ (36), 


si invicem adorarunt osculatique sunt, imperator 
abit, perque medium templum digressus, magnam 
&neam portam intrat, inde per scholas et excubias 
dum factionesiransitoria ac politici omnia pro more 
et consuetudine sua peragunt, procedit. Senatus au- 
tem in consistorio congregatus,imperatorem faustig 
acela.nationibus excipiendum exspectat. Qui ut 
per scalas descendit, ibi subsisiil, cerimoniarius 
autem cum silentiariiset vestitoribus ipsi acclamat: 
« In multa bonaque tempora » ete. Inde a preefectis 
cubiculi patriviisque stipatus, ad stenum usque 
abit, ubi patricii faustis preeationibuseum excepturi 
adsunt. Dum vero triclinium augustale intrat,januas 
cubicularii occupant : imperator autem preposito 


VARIA LECTIONES. 


9 τῷ à R., τὸ ^ ed. *! τὰ om ed. 


JOAN, JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(33) Magno, id est seniori domino, et parvo, id ϱ Idem p. 348 et 351: Ἐν τῇ µίσῃ τῆς πόλεως. [ta 


est juniori. lilum simpliciter dominum, hunc domi- 
cellum, Jamoisel appellabant Latini medii aevi. Vid. 
Du Cange v. domicellus. Greci quoque veteres µέ- 
γας οἱ µιχρός pro sene eL. juvene ponebant, v. cl. 
AÁbresch ad /Escbyl. p. 287, Diog. Laert. p. 305, 
ed. Wetsten., ubi male nomen proprium ex eo 
fecerunt, it. p. 49, ubide Pittaco recentiore sermo 
est. 

(31) Per Mesen, seu mediam. Erat id nomen 
longe late plates, qua &b aurea porte ad palatium 
ueque pertinebat, et mediam urboin secabat. Unde 
factum, ut sepe quoque mediam urbe: notel, εἰ 
vertatue per mediam urbem. Vid.Cangii CPL. Christ. 
p. 70. Meminit hujus pistes et hic noster Codex, 
et alii Byzaatini, ut Theophanes, Cedrenus, Leo 
Grammaticus, Continuator Theopbanis, perfre- 
quenter. Vid. Theoph. p. 88, 200, 308, 372. Leo 

ramm. 462, 470, 400, 510, Cedren. p. 757 ; Gont. 
Theoph: p. 66. Patet ex his locis, interdum ἡ µίση 
simpliciter, interdum addito πλατεῖα aut λεωφό- 

oc efferri. Est iila longaet lata via, cujus meminit 
lla Valle [. : Itinerarii. Potest tamen etiam verti 
intermediam viam, qualiscunque eecleaiam et 
palatium istereedit : ἡ µέση, nempe ὁδός, idem est 
aliq :6 τὸ μέσον, vel τὸ ἐν µέσψ. Procop. de eedilic. 
Justin.: Περόνη χρυσῆ τῇ χλαμύδι ἐπέχειτο, λίθον 
ἐπὶ μέσης περιφράττουσά τινα ἔντιμον, in medio sui. 
Grammat. p. 450: Ἡ μέση τῆς ὁδοῦ, media 
wis. Cedren. p. 318: Ketà µέσην, media ín via 


infra apud Nostrum p. 86: Διὰ pieno τοῦ vao), 
per melium templum, p. 87: 'Ev τῇ µέσῃ τοῦ φό- 
ρου, tn medio foro, et paulo post iv τῇ µέσῃ τῶν 
ἀξιωματικῶν, p. 124: Εις τὴν µέσην τῶν ὑπάτων, 
p. 142: Elo τὴν µέσην τοῦ τρικλίνου. 

(35) Est enim parva quoque porta Chalces, 
v. p. 75. Chalce vero erat porta palatii, vel sedill- 
cium cuin aunplo aditu ad palatium, et vastis valvis, 
qua eneis laminis obtecta erant. Uude nomen. 
Ali & tegulis eneis repetunt. Χαλκηλάτους πύ- 
λας appellat Genesius p. 3. Lamins ilie ene de- 
nurata videntur a Justiniano ablate ei ad statuam 
suam efficiendum adhibita fuisse. Vid. Cedren. 
p. 374, οἱ Goar. ad eumd. p. 520, ubi de duplici 
Chalce ; una palatii, et altera eoclesia fori, ayit, 
eL pra ceeteris Du Cange CPL. Christ. p. 113 seqq. 
fuse narrat. '[Porta, qua Chalce dicitur, Ser. post 
Theophan. p. 397. Chalses maxime conspicua edes. 


Ὦ Constant. vit. Basil. e. 26: Κωνσταντῖνος εὐφημού- 


ptvot — εἰσῆλθε διὰ τῆς σιδηρᾶς πόρτης τῆς χαλ - 
κῆς. Script. post Theophan. p. 239. Τὸ πορφυροῦν 
in τῆς χαλκῆς, ibid. p. 266.]* Vid. ad p. 60. 

(30) Per angiportum. Dubito, sitne hioloci no- 
men appellativum, an proprium. Ducebat hic angi- 
portus, ut ex hoc loco apparet, et palatio in Au- 
gusteonem, qui & palatio ad 8. Sophiam usque 
pertingeba!. Alias notum est, aed aliud, Stenurn, 
cervix ponti Euxini, littus, in quo gita est Constan- 
tinopolis, et ei opposita ora Asiatiea. 


263 


CONSTANTIN] PORPHYROGENITI 





264 


signum dat, ac latine dicit: « Fit: » unus autem Α x«i µένουσιν οἱ πατρἰχιοι, xal αὐτοὶ ὑπερευχόμενοι 


cubiculariorum respondet : « Bene; » ceteri autem 
cubicularii imperatorem eo modo, qui litteram « II » 
exprimit, circumstantes, Latine dicunt: « Vivas 
multos annos felicissime. » Imperatori octangulum 
triclinium ingresso coronam prepositus demit, 
vestitores lorum exuunt, et egrediuntur. Ille aureo 
sagio indutus, & cubiculo, protospathariis ceteris- 
que famulis stipatus, per augustale et apsidem a 
Deo custoditum palatium petit. 

pz ἀπὸ τῆς κεφαλῆς τοῦ βασιλέως, εἰσέρχονται οἱ 


τὸν βασιλέα, Εἰσελθὼν δὲ ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ τρικλίνῳ 
τοῦ αὐγουστέως, παραυτίκχα ἀσφαλίζουσι τὰς θύρας 
κουθικουλάριοι, ὁ δὲ βασιλεὺς νεύει τῷ πραιποσίτφ 
καὶ λέγει ᾿Ῥωμαῖστί * « Bic (97): » καὶ ἀποχριθεὶς εἷς 
τῶν κουθικουλαρίων Αέγει * « Καλῶς. » Οἱ δὲ λοιποὶ 
πάντες τοῦ κουθουχκλείου, στάντες 53 δίκην τοῦ [I 
στο!χείο», λέγουσιν xal αὐτοὶ '᾿Ῥωμαὶστί * « Ἡλθισὴ 
µούλτος ἄννος, φιλικήσιµε. » Εἰσελθὼν δὲ ὁ βασιλεὺς 
ἐν τῷ ὀκταγώνῳ, λαθόντος τοῦ πραιποσίτου τὸ στἐµ. 
βεστήτορες καὶ ἀπαλλάσσουσι τὸν λώρον, xai ἑξέδρ- 


χόνται. Ὁ δὲ βασιλεὺς περιθαλλόμενος σαγίον χρυσούν, ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε, δτριγευόµενος ὑπό τε τοῦ xov 
θουκλείου πρωτοσπαθαρίων τε χαὶ λοιπῶν οἰκειακῶν, διέρχεται διὰ τοῦ αὐγουστέως xal τῆς ἀψίδος- 


καὶ εἰσέρχεται ἐν τῷ θεοφυλάκτῳ παλατίῳ. 

X. Hora autem instante, mense que excisa est 
assidet, cubicularii intrant, et ab utroque cona- 
culi latere, ut mos est, adstant: intrant quoque 
amici imperatoris, et patricii quidem tunicas suas 
gestant, quas, cum cibi afferuntur, rursus induunt. 
Sciendum est, prefectos cubiculo tota septimana 
renovationis in eadem mensa, scilicet aurea, du- 
plicem concessum facere. Porro si legati maynarum 
gentium adsint eosque advocari imperator jusserit, 


l. Καταλαθούσης δὲ τῆς ὥρας, καθέζεται ἐπὶ τῖς 
τραπέζης, dj δὲ τράπεζά ἐστιν ἀποκοπτὴ (38), καὶ εἶθ᾽ 
οὕτως εἰσέρχονται οἱ τοῦ κουθουκλείου, xal παρίσταν- 
ται καθὼς καὶ ἡ τάξις ἔχει ἔνθεν χάκεῖσε τοῦ κλητω- 
plou (39): εἰσέρχονται δὲ xai οἱ φίλοι ἐν τῷ κλητωρίῳ, 
φοροῦντες οἱ μὲν πατρίκιοι τὰ χλανίδια αὐτῶν, καὶ 
πάλιν (40), ἠνίκα εἰσέλθῃ τὸ δούλκιον 35, περιθἆλλονται 
αὐτά. Ἱστέον δὲ, ὅτι οἱ ἄρχοντες τοῦ κουθουχλείιου 6r 
ὅλης τῆς διακαινηαἰµου ἐν τῇ αὗτῇ τραπέζη, ἦγουν 


VARUE LECTIONES. 


5* Pro σταντες 00ἀ. πάντες, 59 δουλχἠν cod. 


JOAN. JAC. REISII COMMENTARIUS. 


7) Sic erat superius p. 13. Hic autem et p. 80. 
dabant membrane Διθ tanquam compendium esset, 
ut exarari solet Axó pro Δαθίδ. Estne ergo com- 
pendium scripture pro dicite? Vix credibile hoc 
est, Grecos librarios vocem Latinam sibi ignotam 
compendio exarasse. 

(38) Abscissa mensa ad verbum, id est separata 
ab aliis, seorsim posita. Hec quia major erat quam 
cetere, atque suhlimior, ideo solet quoque ἀπο- 
χοπτή major reddi, quamvis in se non significet, 
vid. p. 57 et 171. Erat mensa in triclinio XIX 
accubitorum, ex transverso e regione ostii in sum- 
mo posita, ad cujus utrumque latus cietere 18, ex 
unoquoque latere novena protendebantur, ut patet 
e Cletorologio. Sed hec, de qua hic loci gertno es!, 
&urea separata mensa stabat in Chrysotriclino. 
Spon. Itiner. t. Il, p, 15, quoque narrat, abbatem 
in monasteriis Grecis ad mensam a reliquis se- 
questratam, boc est remotam, epulari. // y a trois 
tables, ait La Croix in Ritibus Ecclesie Grece c. 15, 
quo ceremonias exponit, quibus festum Paschatis 
ab Hospodaro Moldavie peragitur, une petite sur une 
estrade sous un dais pour le prince, lequel mange seul 
et deux fort longues à droite et à gauche de celle-lá, 
l'une pour le métropolite et le clergé, et l'autre pour 
les officiers de la noblesse et les nobles. Hec est illa 
summa tabula, quam Spartianus in vita Adriani 
c. 17. appellat, loco adhuc corrupto in editionibus, 
t. I, Sor. Hist. A. p. 161, qui mihi *ic legendus 
esse videtur: Ad deprehendendas obsoniatorum frau- 
des, cum plurimis pe viribus, id est plu- 
rimum, plerumque|, summa fabula pasceret [id est 
cibum caperet], ferculu de aliismensis etiam ultimis 
quibusque jussit apponi. Utitur alias quoque Spar- 
tisnus vocabulo plurimis adverbialiter pro ut plu- 
rimum, ut eadem vita cap. 20, libros statim lectos, 
et ignotos quidem, plurimis memoriter reddidit. Ipse 
jam Tacitus Annal. Ill, 75, exemplum praivit : 
Quia robore exercitus impar, furandi melior, pluri- 
mis (ita leg. est) per globos incursaret. eluderetque 
et insidias simul lentaret. Reges Parthorum quoque 
talibus mensis assidebant, ut ex Atheneo 1ntelli- 
gitur, cajus hec sunt verba, p. 153: Παρὰ Πάρθοις 


ὁ βασιλεὺς dv τοὶς δείπνοις τήν τε xÀAlvzv, ἐφ᾽ T. 
μόνος κατέχειτο, μετεωροτέραν τῶν ἄλλων xat χε- 
χωρισμένη εἶχε, καὶ τὴν τράπεζαν µόνψ, καθόπερ 
πρωῖ. πλήρη βαρθαρικῶν Δθοινηµάτων παραχειμέ- 
νην. Etiam veteres Grecos et Thracicos reges aique 


C tyrannos in mensa separata epulari consuevisse, 


constat ex ejusdem Alhenei loco p. 252, ubi ait, 
parasitum aliquem regi suo, Thraci cuidam, etiamsi 
ubsenti, quotidie posuisse separatam mensam. llap- 
ετίθει, private nempe sue mense, xa0' ἑχάστην 
ἡμέραν, ὁπότε μέλλοι δειπνεῖν, τράπεζαν χωρὶς, 
ὀνομαζων τῷ δαίµονι τοῦ βασιλέως, ἐμπλήας σίτου 
xal τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων. 

(39) Vocabulum hoo varie significationis est, et 
interdum notat convivium, interdum autem, ut hic 
loci, triclinium, salam, ubi convivium celebratur, 
per metonymiam. Est & χαλεῖν, χκλῆσις, vocando, 
invitando. Plura de Cletoriisimperatorum CPL απο: 
rum dicendi occasio erit, quando ad finem libri 
pervenerimus. Interea liceat hoc tantum observare, 
aut mulata fuisse instituta aule Byz«ntine post 
editum nostrum hoc Ceremoniale, aut errare Codi- 
num, quando p. 94, ait : Imperatorem quinquies 
per annum epulari publice, festo Nativitatis Chri- 


D sti, Luminum, Palmarum, Pasche et Pentecostes. 


Contrarium apparet e Cletorologio nostro. 

(40) Nihilo quidem plus habent hic loci mem- 
brane, quam editio. Liquet tamen aliquid deesse. 
Ec. ἃ πρὸ τοῦ χαθεσθῖνάι, aut καταχλιθῆναι, &mo- 
τίθενται, quas deponunt antequam considerant. ad 
mensam. Patebit ex Cletorologio. Βεο δουλκίον est in 
membranis more solito δουλκήν. Est autem dulcium 
missus, quo dulcia inferebant sub convivii finem, 
ut placentas, opera mellita pistoria, tragemata, sed 
8 bellariis, seu fructibus hortis diversa. Patet e 
Lampridio in Heliogabalo t. I, P 863, qui dulciarios 
pomariis opponit. Conf. ibid. Salmasius, p. 873, et 
Il, p. 603, e! Du Cange Gloss. lat. h. et Dulcicium. 
Cedren. p. 539, sic describit : Kówylac παρακµα- 
ζούσης, καὶ τῶν τραγηµάτων, πλαχούντων δη ati 
καὶ πεµµάτων, παρατιθεµένων. Conf. Script. post 
Theoph. p. 145, ubi sitne δουλκίου rescribendum 
pro δουλικίου, an retinenda posterior scriptio, et 


265 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


266 


τῇ χρυσῇ (41), τελοῦσι διπλοῦν παραστάσιµον. Xp, À aurea mensa parva eo loco, ubi pentapyrgium est, 


δὲ εἰδέναι, ὅτι et μὲν τύχωσι πρέσθεις μεγάλων ἐθνῶν, 
καὶ χελεύσει ὁ βασιλεὺς τούτους χαλέσαι, ἵσταται ἡ 
χρυσῆ μικρὰ τράπεζα ἄνω ἔνθα τὸ πενταπύργιον (45) 
ἴσταται, xal χΧαθέζεται ἐκεῖ ὁ βασιλεὺς, οἱ δὲ πρέ- 
σθεις καθἐζονται ἐν τῇ µεγάλῃ χρυσῇ τραπἐζῃ. Αρι- 
στερᾷ δὶ τοῦ πενταπυργίου ἵσταται σκάμµνον (43), 
ἔχον βάθρα, καὶ ἀνέρχεται δι αὐτοῦ ὁ τῆς τραπὲ- 
Unc (44), καὶ Ίσταται ἄνω χαθυπουργῶν τῷ βασιλεῖ, 
οἱ δὲ ἐγγιστιάριοι 9* (45) ἵστανται πάντες κάτω, ἴσ- 
τανται δὲ ὁμοίως καὶ Ἐξ ἀριστερῶν τοῦ αὐτοῦ πεν- 
ταπυργίου, ἔχοντος xal αὐτοῦ βάθρα, καὶ ἄνέρχεται 
δι αὐτοῦ ὁ ἐπιγχέρνης 55 (46). Ἰσνέον δὲ καὶ τοῦτο, 
ὅτι ἵστανται ἐν τῇ χαμάρᾳ τοῦ χρυσοτρικλίνου τῇ 
ἐξαγούσῃ πρὸς τὸν τριπέτωνα παρατράπεζα (41) 
δύο, sl δὲ χελεύει ὁ βασιλεὺς γενέσθαι κατὰ προσθή: 
xr ἕτερα δύο παρατράπεζα, ἵσταται τὸ ἕν 56 ἐν τῇ 
ἀριστερᾷ χαµάρᾳ, τὸ δὲ ἕτερον ἐν τῇ δεξιᾷ. Γνω- 


stat, cique imperatur, legati vero majori mense 
&uree assident. 48 In sinistro autem pentapyrgii 
latere scamnum gradibus instructum apponitur, 
perquod mensa preefeotus imperatori ministraturus 
ascendit, infra autem engistiarii omnes ad levam 
pentapyrgii stant, quod etjam gradus habet, per 
quos pincerna ascendit. Prexerea observandum 
est, in camera aurei triclinii ad tripetonem ducente 
duas tabulas apponi, quod si vero et alias duas 
parari imperator jusserit, una in sinistra, altera in 
dextra camera instruitur. Si porro festum anauntia- 
tionis in diem Paschatis inciderit, ita celebratur. 
Venit imperator cum processione ex palatio suo a 
Deo custodito a Sancta Deipara Phari, perque por- 
ticusquadragintasanctorumapsidemque progressus, 
templum Sancte Deipare in Daphne, inde Sancti 
Stephani petit, ritibusque solemnibus servatis, inde 


VARIA LECTIONES. 
54 ἐγγιστάριοι θά. {5 ἐπιγχέρτης ed., πιγκέρνης conj. Leich. 95 τὸ μὲν Ev conj. R. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Interpretanda cena cum Combefisio, aut servitium, 
mensale nempe, id est apparatus epularis, cum Du 
Cangio in Gloss. Gr. mihi quidem non satis liquet. 
Malim tamen prius. Superiori Cedreni loco respon- 
det illo Contin. Theophan. p. 100: Ὡς οὖν «á τῆς 
εὐωχίας παρήχκµασεν, xai εἷς βρῶσιν τὰ τραγήµατα 
μετὰ τῶν πλαχούντων παρέρειτο, etc. Cum igitur 
dulcium ultimus esset in epulis missus, induebant 
illo illato convive suas chlamydas, quas sub ini- 
tium convivii deposuerant, ut abitui se accingentes. 
Placentas et poma in conviviis veterum postrema 
foisse (uti etiam adhuc hodie sunt in nostris) 
constat satis ex Alciphrone, Luciano, Petronio. 
Dulcium appellabant latini medii species. Ceremo- 
niale Davenirie : Regi servietur de speciebus cum 
dragerio cooperto. Dragerium est ferculum vel arca 
dragearum, τραγηµάτων, pastillorum, morsulorum 
saccharatorum. Acta Visitationis Simonis archiep- 
Bituric. p. 235: Biberunt cum domino, et de dra- 
geria comederunt. Ordo Romanus Amalii c. 69: 
Omnibus lotis dantur species et vinum. Non tam 
odoramenta, incensa, aquas rosatas intelligi per 
species, quam morsulos, fructus saccharo conditos, 
confectiones, sic vulgo dictas, apparet ex Ceremon. 
Augustini patricii Il], 13: Epulis abunde submi- 
nisiratis fil secunda lotio manuum. — Ponuntur de- 
inde vinum et. confectiones, sive species, ut habent 
antiqui codices, el. demum finito convivio dicit, Le- 
ctor : Tu autem, Domine, miserere nobis. Ubi vid. 
Joseph. Catalanus in notis p. 159, et Du Cange 
verb. Species. 

(M) Aurea mensa θ8ἱ eadem cum «tfj ἀποχοπτῇ, 
separala, sio dicta, non quod tota aurea, sed quod 
aurea iamins obducta esset. Potest quoque ex eo 
sic dicta esse, quod aureis tantum vasis in ea mi- 
nistraretur, non argenteis, ut testatur Luitprand. 
Hislor. νι, 3. Mallem tamen prius; et pari modo 
auream unam atque tres argenteas mensas habuisse 
puto Carolum M. de quibus narrat Eginhardus in 
ejus vita Διπλοῦν παραστάσιµον τελεῖν significat 
mea quidem sententia ín duplici serie astare. So- 
lebant alias in quotidianis epulis proceres cubiculi 
mens? imperiali simplici tantum serie astare ; in 
solemnibus vero per dies festos conviviis »stabant 
serie gemina. Et sic accepit quoque cl. interpres 
p. 9&, Conf. p. 100. 

(42) Armerium cum quinque turriculis, in quo 
B&tabant pendebantve jocalia protiosissima, ut co- 
rone uuree gemmale, monilia margaritarum, an- 


Ῥλτλοι. GR. CXII. 


.. 
. 
a A av? 


nuli aurei, torques, disci, crateres aurei, et alia 
talia, que luxum et opulentiam demonstrant et 
oculum feriunt: quemadmodum nos in talibus 
scriniis porcellanas «aliaque rara et pretiosa, 
exponimus. Verbum hoc pluribus expono ad pag. 


(43) Patet ex hoc loco, mensam auream, cui im- 
perator assidebat, aut accumbebat, apocoptam, 
8ου separatam dictam, sublimiorem oeteris fuisse. 

(44) Alias quoque ὁ ἐπὶ τῆς τραπέζης. * [ Dapifer 
et senescalcus regis. Du Fresne ad Zonar. p. 85. 
Eccardus regiz mensae prafectusoccurrit apud Egin- 
hardum anno 778. ] * 

(45) Sic M. et sic quoque pag. 48, 162 et 108, 
editum fuit. Sunt autem ol ἐγγιστιάριοι engina- 
rum, id est machinarum, motores et moderatores, 
per quas ponderose lances in auream imperialem 
mensam sublevabantur, eum virorum humeris 
attolli nequirent. Egregiam lucem affert huic loco 
Luitprandus Híst. vi, 2, cujus haec sunt verba : 
Post. cibum aureis vasis tribus sunt poma [τὸ δουλ- 
xiv] delata, que οὗ immensum pondus non homi- 
num manibus, sed purpura tectis vehiculis sunt 
allata. Apponuntur autem hoc modo. In mensa per 
foramina laquearis tres sunt funes pellibus deauratis 
lecti, cum annulis aureis, qui ansis, qua in scutulis 
prominent, positi, adjuvanlibus inferius quatuor aut 
eo amplius hominibus per vertibile, quod supra la- 
queartum est, ergalium, in. mensam  subvehuntur, 
eodemque modo deponuntur. Vid. Du Cange Gloss. 


lat. v. Ingenium, machina bellica, Ingen:osi, inge- 


niarii. Vocabulum est originis bene Grece. 
Quod recentiores maluerunt ἄγγος et ἀγγεῖον 
efferre, appellabant veteres ἔγγος, unde ἐγγο- 
θήκη. Vid. Athen. p. 153, et 209, unde Latini 
suum incilheca habuerunt. de quo v. Casaubon ad 
Athen. p. 368. Erat horum ingeniariorum, vestes 
8 proceribus ante epulas exutas accipere et ser- 
vare, atque sub exitum epularum suas cuique red- 
dere. Vid. pag. 162. 

(46) M. ἐπιγκέρνης (edebatur. ἐπιγκέρτης), quod 
pro istorum temporum more bene habet. Pincerna 
inde decurtatum est. Primaet recta scriptio est ér:- 
κέρνης, ab ἐπικιρνᾶν. Conf. Goar. ad  Codin. p. 24. 
Du Cange Glosa. Gr. v. πιγχέρνης, 

(47) Ita membrane. Veteres maluissent dicere xa- 

ατραπέζια, ul etiam p. 57, habetur. QCredeniiz 
atinis medii &vi audiebant. 


367 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 208 


sacerdotes in processione ad palatium revertuntur, A azéov δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι οἱ μὲν τύχῃ ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγ- 
imperator vero cubiculum augustale ingressus, ἡΥελισμου τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ too Πάσχα, τελεῖτα οὕτως, 
tempus exspecta. quo veniente, cerimonias in  "Efépysrat μετὰ λιτῆς ἐκ τοῦ θεοφυλάκτου αὐτοῦ 
Pasohatis festo quasque supra exposuimus obser- µπαλατίου, ἀπὸ τῆς παναγίας θεοτόκου τοῦ Φάρου (48), 
vandas peragit. καὶ διέρχεται διὰ τῶν διαθατικῶν τῶν ἁγίων μ (49) 
καὶ τῆς ἀψίδος (50), καὶ ἀπέρχεται iv τῷ ναῷ τῆς Παναγίας Θεοτόκου iv τῇ Δάφνῃ, ἀπὸ δὲ τῶν ἐχεῖσε 
ἀπέρχεται εἰς τὸν vaby τοῦ ᾽Αγίου Στεφάνου, xai τελέσαντος τὰ συνήθη VU, ol μὲν ἱερες ἀπὸ τῶν ἐκεῖ- 
σε λιτανεύοντες, ὑποστρέφουσιν ἐν τῷ παλατίῳ, ὁ δὲ βασιλεὺς εἰσέρχεται ἐν τῷ ἐκεῖσε ὄντι χοιτῶνι τοῦ 
αὐγουστέως, ἐκδεχόμενος τὸν καιρὸν, καταλαθόντος δὲ τοῦ καιροῦ, τελεῖ ἅπαντα ἀκολούθως τὰ τοῦ πάσχα, ὡς 


ἀνωτέρω εἴρηται. 


CAPUT X. 
Observanda die secunda septimana renovationis. 


I. Praefecti omnes, albis tunicis induti, celeriter 


KEQCAA. T. 


Όσα δεῖ παραφυλάττειν dv τῇ δευτέρᾳ ἡμέρα τῆς 


διαχαινησίµου. 
A'. Ἡροέρχονται τάχιον (51) ἅπαντες οἱ ἄρχοντες 


in apsidem procedunt, patricii tunicas aureis clavis, B ἀπὸ λευκῶν χλανιδίων dv τῇ ἀψίδι, ἀλλάσσουσι δὲ 


celeri vestes pro suo ordine ac dignilate, prepositi 
cubiculo et primicerii ostiariorum tunicas aureisg 
clavis, spatharocubicularii spathas suas gestant. 
Aperlo palatio, cubicularii omnes per quadraginta 
sanctorum edem intrant imperatorem excepturi ; 
patricii vero et strategi cum domesticis in hemi- 
cyclio triconchii, ut ipsi mos est, aslant. Btipatus 
autem acubiculariis imperator, sago aureo ornatus 
per cancellos triconchii egreditur, eumque patricii, 
' atrategi et domestici ibi excipiunt. Post a proto- 


oi uiv πατρἰκιοι χλανίδια χρυσόταθλα, οἱ δὲ λοιποὶ 
Έχαστος κατὰ τὴν αὐτοῦ τάξιν τε xal ἀξίαν, τοῦ δὲ 
κουθουχλείου οἱ μὲν πραιπόσιτοι xal ὀστιαροπριμι- 
κήριοι περιθέθληνται χλανίδια χρυσόταθλα, oi δὲ 
σπαθαροκουθικουλάριοι τὰ σπαθία αὐτῶν. ᾿Ανοίξαν- 
τος δὲ τοῦ παλατίου (52), οἱ μὲν τοῦ κουθουκλείου 
ἅπαντες εἰσέρχονται διὰ τῶν διαθατικῶν Ἡ τῶν 
ἁγίων μ', ἐκδεχόμενοι ἐχεῖσε τὸν βασιλέα, οἱ δὲ πα- 
τρίχιοι καὶ στρατηγοὶ ἅμα τῶν δοµεστίχων ἵστανται 
ἐν τῷ ἡμιχυκλίῳ τοῦ τρικόγχου, ὡς έἴθισται αὐτοῖς' 


VARLE LECTIONES. 
5! Στεφάνου, τελέσας τ. συνήθη. Οἱ piv θά. 99 τῶν διαθατικῶν om. ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(48) Haud procul a Chrysotriclino intra Pala- (; 


tium erat templum Deipare Phari, et poterat e 
cotone Chrysotriclini per macronem, seu longam 
orticum, in hoc templum perveniri. Vid. pag. 68, 
9. Pharus autem, unde templo nomen est, ibi 
erat pro navigantibus, noctu ardere solitus. Vid. 
Contin. Theophan. D. 13 init. Non confundenda 
haoc edes cum ede Deiparse τοῦφόρου, quee in foro, 
Constantini M. scilicet, erat. Erant autem in pala- 
tio duo potissimum templa celebria. ἡ Θεοτόχος 
τοῦ φάρου et ἡ Νέα ᾿Εχχλησία, preter alia orato- 
ria, εὐκτήρια, que unumquodque minus palatium, 
ut xix, Accubita, Lausiacum, Chrysotriclinum, 
habebant sibi peculiaria. Deserviebant hec clerici 
palatini, capellani dicti Latinis, & capella, sic eo. 
Χτήρια appellabant regibus privata. Apud Sigo- 
nium de regno Italie p. 71. (32.) de Luitprando, 
rege Longobardico, lego, illum in suo palatio ora- 
torium S. Salvatoris condidisse, et, quod mullt alii 
reges habuerant, sacerdotes et. clericos instituisse, 
qui ei quotidie divina officia celebrarent. Verum de 
regibus Longobardicis illud tantummodo intelli- 
gendum. Nam Eusebius I. iv, de vita Constantini 
testatur, hunc jam imperatorem basilicas aliquot 
intra palatii Bui, septa condidisse, quibus procul 
dubio etiam clericos deservientes addidit. [Κληρι- 
κὸς τῶν ἐν τοῖς οἴχοις τῶν βασιλείων τεταγµένων 
εἷς appellatur Joannes Cameniata, qui scripsit de 
Thessslonice ercidio p. 362. Clerici palatini be- 
nedictionem nuptialem dabant. Ser. post Theoph. 
p. 222. Constantinus Rhodius Clericus palatinus 
ad pacem cum Bulgaris ineundam mittitur ibid. 
p. 255; χλήρου τῶν βασιλιχῶν αὐλῶν ἀρχηγός, ib. 
ag. 20. Conf. pag. 24, ubi egregius locus de clero 
Pilstino 
(49) "Templum quadraginta martyrum schola 
nobilis Byzantii, Contin. Theoph. p. 117.|* De 
illis quadraginta martyribus Sebastie sub Licinio 
passis, vid. Menolog. Basil. m. Martio die 9. t. LII, 


. 10. 

90) De apside conf. Du Cange Gloss. lat. et 
Constant. Christ. *(Pisidas De opificio mundi pag. 
6. et prioris Morelli. Apsis est, ubi stabat episco- 
pus. Alteserra ad Anastas. p. 184.] Durandus 
p. 6. Exedra est Absida sive volta [voute] modícum a 
templo vel palatio [nempe distans]. Ugutio : Absida 
est Grzcum et interpretatur lucida, id est latus adi- 
ii vel trebuna. Figuram ejus videre estin omni- 

us pene nostris Ecclesiis, structura nempe illa 
est, sub qua altare stat, et quam totus aic dictus 
chorus implet ; et si quis veterem desideret, inspi- 
ciat p. 82. t. I, Menologii Basil. 

(51) Cito, mature, de bonne heure, ut olim θᾶττον 
pro ταχέως, comparativus pro positivo. Ita quoque 
usurpat Cedren. p. 761, script. post Theoph. 
p. 291. Pariter Latini. Anonymus Patavinus apud 
Murator. t. II, Ant. Ital. ag. 316: Nobiliores 
mulieres si choream aliquam factebant, non [fuisset 
ausus aliquis popularis, eam |domum] intrare, quía 
Juvenes filii nobilium super ipsorum mazxillas quam 
citius [pro quam citissime, quantocyus, confestim, 
absque mora,) alapas apponebant. 04ο de Diogilo : 
Reverentiz, quas regibus exhibent capul et corpus 
submissius inclinantes. Luitprandus quoque histor. 
p. 426, brevius pro breviter dixit. Et sic multi alii eo 
tempore tam Greci quam Latini. Potest quoque τά- 
χιον pro τάχιστα positum esse. Sic Lambertus Ar- 
densis pag. 173: Dominum Arnoldum juvenem 
(in excommunicatione mortuum] imblocatum extra 
parietes capell» sug, co, quod ibi non esset atrium 
adhuc benediclum, neque cimeterium, quam proprius 
[id est. quam proxime] ad parietes potuerunt, collo- 
caverunt. 

(52) Nempe ἑαυτὸ, quando se aperit palatium. aut 
ro ἀνοιχθέντος, aperto palatio. lta Soylitzes p. 855, 
πανοίγοντος τοῦ εαρος. Et noster infra p. 355, 

κρούει, pro pulsatur adhibuit: item παίουσι τὰ op- 
Ύάνα pro παίονται p. 328. 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E£ BYZANTIN.E LIB. I. 


270 


'O δὲ βασιλεὺς δηρ.γευόµενος ὑπὸ τῶν τοῦ κουδου- A spathariis barbatis cubiculi, manclavitis ceterisque 


Χλείου, φορῶν σαγίον χρυσοῦν, ἐξέρχεται διὰ τῆς 
γανωτῆς πύλης (53) τοῦ τρικόγχου, xal δέχονται 
αὐτὸν ἐχεῖσε πατριχιοί 99 τε xal στρατηγοὶ ἅμα δο- 
µεστίχοις, xai δηριγευόµενος ἀπό τε τῶν τοῦ χοῦ- 
θουχλείου πρωτοσπαθαρίων 9 βαρθάτων, µαγλαθι- 
τῶν, xal λοιπῶν οἰκειαχῶν, διέρχεται διὰ τῆς Δάφνης, 
ἅπτων ὡς ἐξ ἔθους ἐν τοῖς εὐχτηρίοις χηρία, xal 
εἰσέρχεταί ἐν τῷ κοιτῶνι τοῦ αὐγουστέως, ἐκδεχόμε- 
voc τὸν χαιρόν. Καταλαθόντος δὲ τοῦ καιροῦ, πεοι- 
θάλλεται χλανίδα διὰ τῶν βεστητόρων λευκὴν χρυσο- 
etr, (54), καὶ δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ 
κουθουκλείου, διέρχεται διὰ τοῦ αὐγουστέως, lotav- 
ται δὲ ἔξω τῆς πύλης, ἔνθα τὸ βῆλον κρέµαται, πρω- 
τοσπαθάριοι βαρθάτοι, ἠλλαγμένοι, βαστάζοντες σπκ- 


domesticis stipatus, per Daphnem transit, accensis 
pro more in oratoriis cereis, inque cubiculo augustali 
tempus statutum exspectat. Quo veniente, tunica 
alba auro splendente a vestitoribus induitur, atque 
cubiculo praefectis stipatus, per augustale transit, 
stantibus extra portam, ubi cortina suspensa est, 
protospathariis barbatis, qui mutatorias suosque 
spathobaculos gestant. Digressus imperator, 44 
per stenum aures manus, ad eneam portam ono- 
podii procedit, ubi patricii et strategi eum exci- 
piunt, quibus imperatorem adorantibus, prepositus 
cerimoniario & mandato signum dat, isque dicit : 
« Jubete : » at illi : « In multa bonaque tempora » 
elec. Spatharocandidati vero et spatharii cum 


θοθάκλια (55). Καὶ διελθὼν 6 βασιλεὺς διὰ τοῦ στε- D dextralibus suis ab utroque latere astant. 
νοῦ τῆς γρυσῆς χειβὸς, ἀνέρχεται ἐν τῇ χαλκῇ πύλῃ τοῦ ὀνόποδος, καὶ δέχονται αὐτὸν matplxtot xal στρατ- 
ηγοί: προσκυνησάντων δὲ τῷ βασιλεῖ, νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ τῆς χαταστάσεως ἀπὸ κελεύσεως, xal 


VARLE LECTIONES. 


89 πατρἰκιοι καὶ ed. — 99 κ 
exhibet ἀσπαθ., monente Reískio ad p. 24, 23. 


βωτοσπαθ. Sio h. ]. et v. 17 soribendum ut supra p. 67, pro eo, quod ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(53) Per cancellos reddidit cl. Interpres, et sic 
quoque p. 150, γανωτοὶ πυλῶνες, cancellata vesti- 
bula. Si recte, longe aliud notabat olim hec vox, 
nempe politum ; et ex eo significatu reddi posset 
per porium politam, id est lamina aurea vel marmo- 
rea polita, vel vitreata incrustatam, geglasirt. Glis- 
sina dicebant medio sevo, ἃ glissire, quod notat 
λειοῦν, item vitreata. 1 Ita accipio verba Hist. 
episcop. Antissid. ο. 52. Parieles chori ecclesia 
vureavit, id est crusta polita obducere, velut ficuli 
ollas solent. In Tactico militari deinceps habemus 
γανωτά de vasis smneis, id est instannata. Eusta- 
thius ad Homer. Iliad. T : Τὸ γανοῦσθαι λαθοῦσα 
ἐξ Ὁμήρου xai ἡ Χχυδαία γλῶσσα ἐπιλέγει αὐτὸ 

αλχώμασιν, à κασσιτερὸς ἀλείφων ἸὙχρώζει πρὸς 
ῥρωμµάτων ὑπόχρισιν, Γεγανωμµένον γὰρ διὰ τὴν 
αἰτίαν λέχεται. 

(4) Auro splendentem. Ἱία cl. interpres. Potest 
id notare, polest, quoque aurea osyylo seu lunulas 
intextas habentem. Vid. ad p. 340. 

(55) Posset ambigi, fuerinine spathobaclia due 
diverse et separale res, spath:z dextra et baculi 
sinistra manu gestari soliti; an unum compositum 
corpus, conti longi lignei cum inflxis spathis, seu 
longis et latis mucronibus, venabulis, rhompheis, 
ut appellare malis; quales contos Hellebardas vo- 
care solemus. Solent Greci cum veteres turn. novi 
sic componere duo vocabula et commiscere, ut et 
duo separata, ei duo juncta corpora signiflcent, ut 
infra p. 48, habemus σελλοχάλινον, sellam equinam 
et frenun equi ; p. 205 Χαρτοκαλαμάριον, chartam 
eum thecu calamorum ; p. 335, τοξοφάρετρα, phare- 
tra cum sagillis et arcu, ubi velim cum arcu in La- 
tinis addi. V. que ad. p. 6 : de χερνιοοξέστῳ seu 
peloi manibus lavandis cum guliurnio dixi. Sic Bro- 
deus ad Antholog. Vl. 25. pag. 444, in carmine 
Leonide exponit θυρεάσπιδες parma et scuta. Po- 
test tamen illud vocabulum ejusmodi scuta aignifi- 
care, quae in medio perfecte rotunda fuerint, ad 
formam τῶν ἁσπίδων, in summo autem et imo 
ἔκφυσιν, excessum habuerint geminum, unde 
de forma quodammodo et appellatione τῶν ϐυ- 
pu»» participaverint. p. 180. ed. H. Steph. ejusdem 
Ánthologim est ἁρτολάγυνος lagenu, seu lacuna, 
id est patera cava, víno plena cum intrito pane. 
Apud Du Cange Gloss. Lat. est Bactreperaice ho- 


mines baculis εἰ peris instructi ; Itera pharocantha- 
rus, hoc est pharus, seu corona pensilis multis 
cereis gerendis, cum cantharis, hoc est discis, pro 
excipiendis guttis cereorum demanantibus. Apud 
eumdem Gloss. Gr. : ᾿Ανδρόγυνον est. par. hominum 
utriusque sexus, el τυλοπροσκεφάλαιον, stragulae 
cum cervícali. Possent immanes acervi similium 
exemplorum e Grecis omnis etatis comportari, si 
id ageremus. Sed voluimus tantummodo demon- : 
strare, modum hunc compositionis utramque ferre 
superius positam interpretandi rationem. Patet ta- 
men e Nostri p. 40 : Σπαθοθάχλια fuisse contos 
in sumino vertice preferratos, ubi postquam 
seorsim memorasset spathas, addit xai τὰ σπα- 
θοθάχλια αὐτῶν ἐπιχείμενα τοῖς ὤμοις αὐτῶν. 
Videlur hoc armorum pompaticorum genus mo- 
nachus Sangallensis lib. 1, de rebus gestis Ca- 
roli Magni cap. 36, ita describere : Antiguorum 
Francorum paratura [oruatus, σχημα] erat contus, 
de arbore malo nodis paribus admirabilis, rigidus et 
lerribilis cuspide manuali [hoc est securi, alias 
dextrario dicto] ex auro vel argento cum celaturis 
insignibus przfixo, portabatur in dextra. Unde pa- 
tet, illo jam «νο morem obtinuisse, laminas gla- 
diorum auro et argento, inscriptionibusque et Π- 
guris foliorum, animalium, aut insignium gentili- 
tiorum ornandi. Contos hoc genus appellat Paulus 
Warnefrid. reg. Longob. V. 10. : Unus de exercitu 
regis, qui regium contum [ferre solebat, unum Gra- 
culum eodem conto utrisque manibus fortiter per- 
culiens, de sella, super quam equilabat, sustulit, 
eumque super capul suum levavit. Habebant medio 
evo spathobaclia quoque ab una tantum parte 
acuta. Quarum preclaram imaginem vidi in codice 

uodam manuscripto membranaceo bibliothece 
denatorise Lipsiensis, picturis elegantissimis illu - 
strato continente gallicam interpretationem Valerii 
Maximi, factam sub Carolo V, rege Galliarum, 
exaratam an. 1420. Talia spathobaclia videntur 
mihi fuisse ille haste, quas Flandrenses, qui iis 

recipue utebantur, Gotendm, id est bonus dies, 

on jour, appellabant, ferme ut nos hodie nervum 
taurinum, quo castigandi scelerati excipiuntur in 
edibus correctoriis, den Willkommen appellamus. 
Illas Godendacas describit poeta Francicus apud 
Du Cange h. v. 


211 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


212 


λέγει’ « Κελεύσατε' » αὐτοὶ δὲ ὑπερεύχονται, « Elo πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους, » Οἱ δὲ σπαθαροκαν διδάτοι 
xai σπαθάριοι ἵστανται ἔνθεν κἀκεῖθεν βαστάζοντες τὰ ὁιστράλια (56) αὐτῶν. 
II. Imperatore ab his stipato, spatharocandidati A — B'. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε δηριγευοµένου τοῦ βασι- 


et spatharii per scalam oonsistorii descendunt, et 
illi quidem per dextram, hi per sinistram, patricii 
per mediam portam, exeunt, ita ut ad dextram 
stantes, per scalas dextre porte, ad sinistram per 
gradus βἰπίβίγα porte descendant. Imperator au- 
tem cum cubiculo ad pulpitum descendit, subque 
camelaucio in lapide porphyretico stat, eumque 
rursus in consistorio patricii et strategi cum sena- 
tu excipiunt, dumque adorant, prepositus silentia- 


λέως, ot μὲν σπαθαροκανδιδάτοι xal σπαθάριοι χατ- 
ἑρχονται τὰ γραδήλικ τοῦ Χονσιστωρίου, ol μὲν τὴν 
δεξιὰν πύλην, ol δὲ τὴν ἀριστερὰν, ol δὲ πατρίχιοι 
ἐξέρχονται τὴν µέσην πύλην, καὶ ol μὲν ἐκ δεξιῶν 
κατέρχονται τὰ γραδήλια τῆς δεξιᾶς πύλης, xal οἱ ἐξ 
ἀριστερῶν κατέρχονται τὰ γραδήλια τῆς ἀριστερᾶς 
πύλης. Ὁ δὲ βασιλεὺς μετὰ τοῦ κουθουχλείου xatiíp- 
χεται τὸ πούλπιτον, xai ἴἵσταται ὑπὸ τὸ χαμελαύ- 
χιον (01) ἐν τῷ πορφυρῷ λίθῳ, καὶ δέχονται αὐτὸν 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(56) Dextralia. Ita vocabant svi medii homines 
gecures, alias µονοπελέχεις vel ἑτεροπελέχεις dictas, 
quas principum protectores dextris gestabant. V. 
Du Cange Gloss. Gr. v. Διστρία, et Latin. v, Deztra- 
lis, et infra ad p. 333 pluribus. EE 

(57) Sepe fit in hoc codice mentio triclinii, in 
quo siat camelaucium. Puto fuisse triclinium, in 
cujus medio aut steterit columna cum superimpo- 
sita umbella vel uranisco, aut pependerit polycan- 
delum, a similitudine cum camelaucio sic dictum, 
quod camelaucium, hoc est infulam, almucciam 
(un bonnet) referret, sive ut exempla nostrum ali- 
quibus forte captu propiora futura allegem, cam- 
panam aut conum vel panem saccharinum, esuffixis 
1n eo vel dependentibus ex eo per ambitum lucer- 
nis illustrantibus triclinium. Erant varii generis 
camelaucia. Unum prorsus apsidatum seu camara- 
tum, ut cassis. Talia gestare solent apud nos aut 
de corio viles homines, vulgo Blechmützen appella- 
mus, nomine a Blechmützen, nummis bracteatis, 
repetito, quoniam velut caucia, scyphia, cymbia, 
conche insident capiti, exacte congruentia ipsius 
peripherie et in conum aut vacuum spatium non 
assurgunt. Appellamus quoque Fuhrmannsmültzen, 
almuccias carrariorum, quia carrarii vectores ta- 
lis forme bonnetis lineis cum villis λινοµαλλωτοῖς 
uti solent. Hujus generis oamelaucia gestant illi 
duo proceres, eunuchus protovestiarius et cani- 
cleus, qui in imagine Ceremoniali nostro prefixa 

,Imperatori & dextra stant; item protectores in 
imagine Justiniani Ravennate apud Du Cangium 
Famil. Byzantin. p. 97. extremi a dextra impera- 
toris ; item illi Galli in monumento sub Tiberio 
Aug. condito, quod apud Murator. p. ΜΙΧΝΙΙ eri 
incisum conspicitur. Josephus hoc genus videtur 
πῖλον ἄχωνον appellare, quod Rufinus vertit pileum 
in modum calamauci sive cassidis. Locum debeo Du 
Cangio v. Camelaucium, ubi egregia hac de re ha- 
bet. Alterum camelaucii Rennes erat ἐσφενδονισμένον, 
e fundo, (fundum appello extremum marginem, 
qui frontem tegit,) e fundo igitur orbiculari latiore 
in apicem conicum desinens ; oui apici aut recto 
in altum stanti, ad modum pilei nautici aut Ara- 
bici, et ex parte quoque mitre episcopalis, (quam 
Phrygiam appellabant, quod pileo Phrygio similis 
esset, vid. ad p. 332. A. 5.,) aut in latus reclinato, 
&ut nihil, aut σειρά, libella, nutans aliquid et laxe 
pendens additum est, eine Troddel vel Pommel, 
Quaste dicimus (une Houppe Franci, dondola Itali 
dicunt). Hujus generis camelaucia gerunt proceres 
duo reliqui in illa imagine nostra ad imperatoris 
sinistram stantes, et tres Magi dona Christo recens 
naio offerentes in nummo Joannis Tzimisce apud 
Du Cangium Famil. Byzant. p. 152, versus primo, 
el gerebat princeps Antiochie Gerardus in tornea- 
mento cum Manuele Comneno apud Antiochiam 
instituto, teste Niceta p.57. : Ἔχων ἐπὶ κεφαλῆς πῖ- 
λον κατὰ τιάραν ἐπικλινη. Tale camelaucium erat 
id, de quo nostro in loco agitur, cujus occasione 


C 


D nius c. 137 


de camelaucis dicere ccpi. Quia enin corone lu- 
minosse, τά πολυκάνδηλα, ecclesiarum et triclinio- 
rum camaris suspendi solita, in imo ampliores, et 
quo altius ascenderent, eo minores circulos ha- 
bebant, pariterque camelauecium secundi generis 
ad modum coni sacchari coibat in apicem : factum 
ex eo fuit, ut tale polycandelum per metaphoram 
camelauciam diceretur. Erat quoque tertium ge- 
nus camelauciorum, ad instar modioli, angustius 
in imo, qua frontem premebat, latius in summo 
et planum, quale gestat imperator Nicephorus Bo- 
toniates dicta in imagine. Hec et similia solebant 
plerumque στέµµατα apellare. Pertinent, ad hoc 
terium genus tulbani Turcici, de quorum, ut 
etiam Arabicorum, forma et differentia ad Abulfe- 
dam dico. 

Videamus nunc, unde nomen camelaucium ve- 
niat. De calamauco vel calamaucio, quomodo multi 
Latinorum scriptorum efferunt, nuno non dicam, 
cujus originem fateor me ignorare, si nolumus 
cum viris doctis id pro corrupta pronuntiatione 
camelaucii habere. Mitto alias aliorum derivatio- 
nes contendoque, esse idem atque camella ejusque 
productum, terminatione acium et aucium appo- 
sila. Est autem camella diminutivum a camara, 
camera. Pro cameram camella dictum fuit, ut pro 
capera capella. Est ergo cámella idem atque parva 
camara, omne apsidatum, hemisphericum. Hinc 
fiscella hemispherica, vas potorium aut hausto- 
rium ligneum, χύπελλον, cupella, qualibus in ur- 
bibus Batavicis lao vendunt, item froccus, capu- 
tium, pannus, quo monachi capita tegunt, omnia 
ista Latinis camella, id est parva camara, parva 
apsise, dicebantur : vid. Cedren. p. 169. C. 1., cu- 
jus quamvis obscuris et perplexis verbis, ut, a Gre- 
culo Latina attrectanti exspectari par est, id ta- 
men intelligitur, Latinos sporiam ad circuli 
dimidiati modum plexam camellam appellasse. 
Neque in eo fallitur, quod camelaucium inde deri- 
vat. Camellam pro haustra vel scypho dixit Petro- 
ubi vid. interpp. Pro frocco vel ca- 
putio, cucullo habet Theodulfus l. vi, c. 18. de 
vestibus episcoporum, eleganti non minus quam 
vera sententia : 

Fluzas [id est ampla, sinuosa] camilla caput, 

mentem Legil atra voluntas, 

Aspera lana artus, vcstis ovina lupum. 
Non repugnabo tamen, si quis camella pro capella 
dictum existimet, idque & capillo repetat : m et p 
permutari novum non est. Italia quoque adhuc hos 
die capello pro capillo dicunt. Olim quoque capel- 
las idem atque camelaucia appellabant. Ordinarius 
ecclesie Rothomagensis apud Du Cangium v. Pere- 
grínus : habeant capellos super capita, et in alia 
charta apud eumdem v. Purpumium numeratur 
Inter arma capellus ferreus, hoo est galea. Essent 
igitur camelaucia idem atque capellacia vel capíl- 
latia, tegumenta capillorum. Chronicon Vosiense 
(apud Du Cangium v. Boneta) : mitras gestabant 


213 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


274 


πάλιν ἐν τῷ κονσιστωρίῳ (28) πατρἰχιοι καὶ στρατ- Α rio a mandato signum dat, qui dicit: « Jubete ; » 


ηγοὶ ἅμα τῇ συγχλήτῳ, καὶ προσχυνήσαντες, νεύον- 
τος τοῦ πραιποσίτου τῷ σιλεντιαρίῳ ἀπὸ κελεῦσεως, 
λέγει ε Κελεύσατε' » Αὐτοὶ δὲ τό’ « Βὶς πολλοὺς 
xai ἀγαθοὺς χρόνους. » ᾽Απὸ OE τῶν ἐκεῖσε δηριγευό- 
µενος ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τῶν προειρηµέ/ων, λέγοντος 
τοῦ τῆς καταστάσεως xaxà βάθρον' « Καπτάτε 5! (59), 


ipsi vero : « In longa bonaque tempora. » Inde a 
supra dictis stipatus imperator, dicente cerimonia- 
rio, dum per gradus descendit : « Caplate, domini,» 
per excubias scholasque et chalcem transit, et ad 
sanctum puteum abit, factiones autem in solemni- 
bus stationibus signantes, nec quidquam prreterea 


VARLE LECTIONES. 


61 χαπλάτε cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


juvenes utriusque sexus, quas vocabant bonetas post 
capellas de lino vel coffias. Clare patet hic loci, ca- 
pellas esse tegumenta capitis, que immediate ca- 
pillos tangunt et hos inter atque bonetos interce- 
dunt, qualibus hodie apud nos quidem sole femine 
adhuc utuntur, (AJauben appellant, olim autem 
etiam viri, cum apud nos, tum etiam apud Grecos, 
medio evo nempe utebantur. Grecorum clerici et 
nostratium pauci quidam adhuc hodie dupla ge- 
runt camelaucia, unum interius augustius, alte- 
rum exterius amplius, splendidus. Prius subcame- 
laucium, id est. subcamelaucium, appellabant, item 
suppileos, posterius camilaucium simpliciter ; v. 
Du Cange v. Σαχαμιλαύχιον p. 501. et. Ependecen. 
Terminatio autem aucium pro acium, camilaucium 
pro capillaceum, nemini debet mira accidere. 
Sepe interponunt Latini u abundans, ut pro xàz- 
τὺς, platus, dicunt plautus, (vid. Salmas. ad Ter- 
tull. p. 175.,) baccalaureus pro baccalarius, de 
qua voce alibi in his notis dico. 

De aliis camelauciorum nominibus, ut e. c. 
theristro, quo Luitprandius ea ssepe appellat. Greci, 
si bene memini, nunquam, item de eorum origine 
(sunt admodum antiqua, videntur tamen a Scythis 
ad Macedones primos sub nomine causis, dein ad 
reliquos quoque Grecos pervenisse,) non constitui 
hic disserere ; * [de camelaucio imperatorum, 
quod pontifices imitati sunt, vide. Du Fresne ad 
Joinvill. p. 291. Alteserr. ad Anasias. p. 89.;]* 
neque de camelauciorum diversitate diversi ordi- 
Dis indicio, ut sunt diversi tulbani apud Turcas, 
ut cuique vite generi sui, quos etiam diversos 
apud Grecos fuisse constat e Niceta p. 143 d. 9. 
Procedo potius ad polycandela, que ex eo, quod 
similia vittis capitis, camelaucis dictis, essent, 
eorum nomine venerunt. Non melius apparebit 
amborum similitudo, pharorum circularium in- 
quam seu coronarum multis lucernis et cereis illu- 
Cinatarum cum vittis conicis convenientia, quam 
si tab. 20 et 27 Moniment. veterum Campini ins- 
picias, ubi corone hx» e camaris ecclesiarum de- 
pendentes cum oatenis ad instar trianguli equi- 
erurii in summo convergentibus exacte referunl 
conum sacchari aut bonetum cuspidatum vel 


|- 
leum nauticum. Superest adhuc moris antiqui talia D 


camelaucia illuminantia in ecclesiis suspendendi 
documentum in basilica Aquisgranensi a Carolo Ma- 
fno condita, corona (sic enim pharos illos pensiles 

chniferos appellsbant, unde nos retento nomine 
lronenieuchter dicimus,) non aurea, neque a Ca- 
rolo Magno gestata, ut vulgus autumat, sed ferrea, 
accensis cereis et lucernis ecclesiam illuminare 
facta. Erat in eadem basilica, sic scribit de illa 
corona Eginhartus in Vita Caroli Magni, in "margine 
[id est cantho seu imo lato circulo ferreo] coronz, 
qu inler superiores arcus interiorem zdis partem 
ambiebat synoptice (id est iv εὐσυνόπτῳ, grandibus, 
claris, perspicius litteris, qua in oculos incurre- 
rent et & quovis commode legi possent, scriplum 
continens, quis essel. auctor ejusdem templi. EcLy- 
pum ere expressum hujus corone per intervalla 
turrium et ecclesiarum imaginibus distincte vidi 
aiquando in descriptione Antiquitatum urbis 


Aquisgranensis, auctore nescio quo; nomen enim 
memoria excidit. Latini medii &vi pharos hos or- 
biculares penailes a figura arcus et coronas, et pha- 
ros ab officio, Greci a multitudine luminarium, 
que gerebant, πολυκάνδηλα appellabant. "[Πολυ- 
κάνδηλον reddit Combefis. in Contin. Theoph. p. 
131. circulus multiplici face in orbem sustentanda 
factus]* V. du Gange v. Arcus et. Corona et Pha- 
rus, el Angel. de Nuce ad Chronic. Cassinens. 1, 
26, p. 300, cujus hec sunt verba : Coronae erant 
ampli quidam circuli pendentes per catenulas e la- 
quearibus in ecclesiis, ad quas coronas appendeban- 
lur lychni ad. illuminandas tenebras in. nocturnis 
vigilus εἰ ad. ornatum. Earum nunc usus. exolevit 
preterquam Mediolani, cujus ecclesia priscorum ri- 
tuum retinenlissima perseverat. Ex corona ferebant 
cruces, de quibus hic. et l. a, ο, 73 : coronam ar- 
genteam deauratam et lapidibus pretiosis ornatam, 
[erens [pro ferentem] cruces sex. H. T. Eleganter 

os pharos describit Chronicon Cassinense III. 
33., sed multo magis adhuc Paulus Silentiarius. 
Verba illius hec sunt : Fecit et pgharum seu coro- 
nam mazimam de argento librarum circiter centum, 
habens [sic scribebant et loquebantur illo evo pro 
habenlem! in circuitu cubitos viginti, cum duodecim 
turribus extrinsecus prominentibus, sex et triginta 
ez ea lampadibus dependentibus, eumque extra cho- 
rum [id est soleam] ante crucem majorem satis 
firma ferrea. cateua, seplem deauratis malis distin- 
cta, suspendit. Pauli autem locus Ecphras. v. 437 
(p. 920), ubi polycandelorum arcus in imo amplis- 
simos, quo altius autem ascenditur, eo minores 
atque minores cum fagorum aut pinuum coma in 
conum eunte comparat, quod redit pariterque 
aptum est, atque, quod posterioribus evis ma- 
gis placuit, comparatio cu.n ecamelaucio apicato, 
ic eat : 

Κεῖνα γὰρ Tj x«votatv ὁριτρεφέεσσιν ὅμοια 
Δένδρεάα τις Χλλέσειεν Ἡ ἀθροχόμοις — xumapio- 
σοις 

Elci μὲν ὀξυκάρηνα, περιτρογάουσι δὲ κύκλο. 
Βὐρύτεροι κατὰ βχιὸν, ἕως ἐπὶ λοίσθιον ἕλθῃς 
Ἄντυγος, ἤ περὶ πρεμνὸν ἑλίσσεται, ἔνθεν ἐχεί- 

ναις 
Ἓνθος ἀπεθλάστῃσε πυρίσπορον. 


(98) In Consistorio, nos diceremus in corpore.Vox 
hic loci non, ut alias, locum, sed totum collegium 
senatorum in uno loco consistentium notat. 

(59) M. καπλάτε, non tantum hio, sed etiam dein- 
ceps constanter; quod, cum sepius recurrere ab 
editore animadverteretur, exhibitum fuit in poste- 
rioribus abjecta emendatione, quae prima fronte 
probabilis videatur, et sensui profecto quadrat 
optime. Dicitur nempe Cerimoniarius imperatori per 
gradus descendenti dextram suam, non nudam, 
quod non liceat absque majestatis violatione, sed 
tunica obvolutam porrigere, ut eam apprehenderet 
dominus, eumque sic per scalam manu deduceret 
dicendo κατὰ βάθρον, singulis in gradibus : Captate 
Domini, id est, firmiter apprehendite manum meam, 
teneteque, ne cadatis, aul uno gradu aberretis. 
V.p.88. Tediosum sanc offleium, 81 ad singulos gra- 


915 


jambos prescriptos iis in locis ubi mos est reci- 
tant. Imperator cum cereis accensis precatus, eos 
preposito tradit, patriarcha vero egressus, ipsi in 
sancto puteo occurrit, et postquam se muluo 
adorarunt osculatique sunt, in ecclesiam ingrediun- 
tur, ubi ad sancias januas progressi, patriarcha 
sacrarium petit. Imperator ad sanotas januas, ce- 
reos manu tenens, procalur, precatus eos prapo- 
sito reddit, et sacrarium ingressus precatusque, 
sacram mensam adorat, perque soleam digreditur 
unde dum exire vult, cereum processionalem a 
preposito acoipit, psalte interea in. ambone ca- 
nunt : « Christus resurrexit. » 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


ageniles eum excipiunt, notarii vero οἱ magistri À δόµηνι, » διέρχεται διὰ τῶν ἐκσκουθίτων καὶ τῶν 





216 


σχολῶν καὶ τῆς χαλχῆς, καὶ ἀπέρχεται ἐν τῷ ἁγίῳ 
φρέατι, τὰ δὲ µέρη δέχονται τὸν βασιλέα εἷς τὰς 
συνήθεις στάσεις σφραγίζοντες, μηδὲν ἕτερον ποιοῦν- 
τες, λέγουσιν δὲ ol νοτάριοι xal oi μαΐστορες τοὺς 
κατὰ τύπον ἰάμθους, ἓν οἷς τόποις εἴθισται αὐὗτοῖς, 
"Ajax; δὲ κηροὺς ὁ βασιλεὺς καὶ εὐξάμενος, ἔπιδί- 
δωσιν αὐτοὺς τῷ πραιποσἰτῳ, ὁ δὲ πατριάρχης ἐξελ- 
θὼν ἀπαντᾷ τὸν βασιλέα ἐν τῷ ἁγίῳ φρέατι, προσ- 
κυνήσαντες δὲ xai ἀσπασάμενοι ἀλλήλους ὅ τε 
βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης, εἰσέρχονται sic τήν ἐκ- 
χλησίαν, ἀπελθόντων δὲ αὐτῶν ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων 
θυρῶν, ὁ μὲν πατριάρχης εἰσέρχεται ἐν τῷ θυσια- 
στηρίῳ, ὁ δὲ βασιλεὺς ἔμπροσθεν ἱἑστὼς τῶν ἁγίων 


θυρῶν εὔχεται κρατῶν χηροὺς, xal εὐξάμενος ἐπιδίδωσιν αὐτοὺς τῷ πραιποσίτῳ, καὶ εἰσέρχεται εἲς τὸ 
θυσιαστήριον, xal εὐξάμενος προσκυνεῖ τὴν ἁγίαν τράπεζαν, καὶ διέρχεται διὰ τῆς σωλέας' μέλλων δὲ 
ἐξέρχεσθαι τὴν σωλέαν, λαμθάνει παρὰ τοῦ πραιποσίτου κηριολιτανίκην, καὶ εὐθέως ἄρχονται ol ψάλται lv. τῷ 


ἄμδωνι τό" « Χριστὸς ἀνέστη. » 


III. 45 Imperator ab omnibus pro more stipatus, B — I". Kai δηριγευόµεννς ὁ βασιλεὺς ὑπὸ πάντων τῶν 
per medium templum, portas regias, narthecem κατὰ συνήθειαν, διέρχεται μέσον τοῦ ναοῦ, xal διέρ- 


et baptisterium transit, per scalas athyris descen- 
dit, perque milium mediamque forum petit, et 
usque ad columnam, ubi templum S. Constantini 


χεται διὰ τῶν βασιλικῶν πυλῶν, καὶ διελθὼν τὸν 
νάρθηκα καὶ τὸν λουτῆρα, χατέρχεται τὰ γραδήλια 
τοῦ ἀθύρος (60), καὶ διέρχεται διὰ τοῦ μιλίου καὶ 


JOAN. JAC. REISKII ΟΟΜΜΕΝΤΛΗΙΟΣ. 


dus iteratum fuit, quod [hic perhibetur. Sed erant 
ea secula ridicule affectata el φορτιχά, quod e Ca- 
roli Magni exemplo intelligas, quem perhibet Anasta- 
sius; omnes gradus sigillatim samctissimze B. Petri 
ecclesie deosculatum fuwisse,el ita pervenisse ad pcn- 
tificem, qui in atrio super gradus apud fores eccle- 
sid stabat.Nihil igitur babet Captate, quod offendat, 
solum si sensum spectes. Putem tamen Χαπλάτε re- 
ctum esse. Certum est,a Graco verbo χάπω, arripio, 
unde capio οἱ capto manarunt,vocem capulus venire, 
quae mere Graeca est. Α χώπη enim, ansa, omni 
quod capi manibus et teneri potest, κωπύλλιον for- 
mari potuit. Α capulus factum fuit verbum capulare, 
et contracte captare, ut Grece quoque dici potuit 
χωπύλλειν. Sane caplum dixerunt pro fune, a ca- 

iendo: unde Belgis reliquum factum vocabulum 

abel, pro fune nautico. Isidorus: Caplum funis a 
capiendo diclum ; ut σκαπλίον Greci dicebant pro 
σκαπουλίον & scapula, et ταθλίον pro xa6ooAlov, a 
tabula. Ergo quoque χαπλάτε dicere potuerunt pro 
xamouAáts et hoc pro κωπύλλετε. Dicebant quoque 
Latini medio &vo capulare pro stringerc. seu appre- 
hendere, vel mulcere. Sí puis mulieri mamillam ca- 

ulaverit, idem manum, brachium, cubitum, est in 
egibus Salicis. V. Du Cange v. stringere. Ab illo 
officio, quod olim militum preetorianorum erat, dicti 
ipsi fuerunt δεξιόλαθοι, quod dexiras eorum appre- 
henderent,iisquese fulcirent ambulantes imperato- 
res. Unde patet, Latinum interpretem in Actis 
apostolorum c. xxi, 23, recte reddidisse vocem 
δεξιολάθους per lancearíos. Nam protectores princi- 
pum erant scotati, et lanceati, quamvis spondere 
non ausim,jam illa Luce etate ad milites pretoria- 
nos pertinuisse officium, dextram ambulantibus 
imperatoribus pro fulcro prebendi, aut tam insolen- 
tes et affectatos jam tum foisse imperatores,ut ale- 
rent homines peculiares, quorum manibus velut 

ueruli ducerentur. Quod nolim tamen ita accipi, ac 
8i antiquitati Actorum apostolorum controversiam 
facere vellem. Quod autem paulo ante dicebam, 
Cerimoniarii non nudam, sed velatam manum ab 
imperatore apprehensam fuisse, debetur invide 
ambitioni principum illorum, qui majestatem suam 
violari credebant, si aut nudam alterius manum ipsi 
apprehenderent, aut sinerent, ab alio guam nudam 


D 


a rehendi.Indeest,quod apud Wilhelmum Tyrium 
IX, 18. legimus, Chalifam /Egypti cum Almerico 
rege Iierosolyme perlegatosejus pactumineuntem, 
cum urgeretur, fidem suam porrecta manu, more 
principum Europeorum, dare, neque posset effu- 
gere, quin faceret, quamvis multum obluctantem, 
quia Orientalibus hoc pro lesione et humiliatione 
majestatis habebatur,tandem eoconcessisse, ut ma- 
num velatam porrigeret. Tandem vero (verba Wil- 
helmi) post multam deliberationem εἰ Soldani dili- 
gentem inslanliam manum porrigit invitus nimium, 
sed velatam. Cui Hugo de Cesarea. multum admi- 
rantibus et. stupentibus /Egyptiis, quod lam libere 
coram summo principe loqueretur, dixit, in fide, per 
quam se solent, principes obligare, omnia debere esse 
nuda ; propterea aut nudam manum dabis,aut fictum 
aliquid et minus puritatis habens ex parte tua coge- 
mur opinari. Tum demum invitus plurimum et quasi 
majestati delrahens, quod multum «gre tulerunt 
4Egyptii, dextram suam in. manum domini Hugonis 
nudam prabuit. 

(60) Nominativus πλαν genitivi non potuit alius 
quam idem fuisse. Sed interdum quoque ἀθύρας in 
nominativo et ἀθύρα in genitivo re erltur. Compo- 
situm an simplex sit hoo vocabulum, non plane 
perspectum est. Et deinceps, si pro composito acci- 
piatur, non liquet, illud « significetne πρῶτον, an 
µόνον. Constat enim a illud modo primum, modo 
unum in compositis notare. Vid. que Du Cange 
sub πρωτοσπἀθάριος habet, et v. πρωτόθυρον, ubi 
preter rem Meursium reprehendit,item que nos ad 
p. 59, dicimus. Apud Nostrum quoque babemus 

. 194 πρωτέθυρον. Ego tamen malim per µονόθυρον 
nlerpretari, propterea quoniam alia quoque mono- 
thyraNostro commemorantur, id est porte solitaris, 
non valve, aut que fratres non haberent, ut p. 54 
est monothyrum lIdici ; alias monotbyrum Circi,seu 
porta solitaria, per quam imperator in Circum in- 
trat, µονόπορτον (non µονόπατον, ut male editur,) 
τοῦ γαθίσματος Theophani p. 157 ult., et Chron. 
Alexand. pag. 784. Álias quoque α in compositis 
unum valet, ut amita µονόµιτα, unilicia, spud Hu- 
gon. Falcand. in Hist. Sicul., ἅμαλον pro µονόµαλον, 
v. ad p. 267. ἄδολας pro povioAos, μονοδαφής, 
semel colore línctus,unde abolla. Infra p. 395. marg. 


211 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. 1. 


218 


τὴν µέσην, καὶ ἀνέρχεται εἰς τὸν φύρον, καὶ µέχρι A est, abit, per scalas templi ascendit, ibique sub- 


τοῦ κΧίονος ἀπελθὼν, ἔνθα καθίδρυται ὁ ναὺς τοῦ 
᾽Λλγίου Κωνσταντίνου, ἀνέρχεται ὁ βασιλεὺς τὰ ἔμ- 
προσθεν γραδήλια τοῦ ναοῦ, καὶ levata ἐχεῖσε, 
ἑπαχουμθίζων τῷ καγκέλλῳ ἐν τῷ δεξιῷ μέρει, καὶ 
ἠνίχα μέλλει ἀνέρχεσθαι τὰ αὐτὰ γραδήλια ὁ βασι- 
λεὺς, δίδωσι τὸ κηρίον αὐτοῦ τῷ πραιποσίτῳφ. Οἱ δὲ 
πατρίκιοι xai πάντε οἱ ἄρχοντες . ἵσταται χάτω, 
ἕκαστος αὐτῶν χατὰ τὴν αὐτῶν τάξιν τε xal στάσιν, 
ὡς προείρηται, καὶ χαταλαθόντος τοῦ πατριάρχου 
μετὰ τῆς λιτῆς, διέρχεται µέσων αὐτῶν, καὶ μέλλον- 
τος τοῦ σταυροῦ ἀνέρχεσθαι τὰ γραδήλια, ἔνθα ὁ βα- 
σιλεὺς ἵσταται, ἅπτει κηροὺς ὁ βασιλεὺς, καὶ προσκυ- 
νεῖ τὸν τίµιον σταυρὸν, xai προσκυνήσας ἐπιδίδωσι 
τοὺς χηροὺς τῷ πραιποσίτψ, κἀκεῖνος τῷ τῆς xata- 
στάσεως, xxl πήγνυσιν αὐτοὺς 63 ὁ τῆς καταστάσεως 
ἐν τοῖς τῆς λιτῆς µανουαλίοις (61) ὁ δὲ σταυρὸς 
ἀνέρχεται xal ἵσταται ἐν τῇῃ βάσει ὄπισθεν τοῦ βα- 
σιλέως ἔμπρυσθεν τῆς πύλης τοῦ ναοῦ. 'O δὲ πα- 
τριάρχης ἀνέρχετοι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ μετὰ τῶν κατὰ 
συνήθειαν ἀνερχομένων μετ' αὐτοῦ xaü' ἑκάστην (02): 
καὶ ὁ χκλῆρος Ίσταται κάτω μετὰ τοῦ χοινοῦ λαοῦ ἐξ 
ἐριστερᾶς τοῦ βασιλέως, x«i τῆς ἐκτενοῦς τελουμέ- 
γής, λαμθάνει ὁ βασιλεὺς πυρὰ τοῦ πραιποσίτου κηρία. 


sistit, cancellis dextri lateris aceumbens, quod 
priusquam facit, cereum suum preposito tradit. 
Patricii vero et prefecti omnes in inferiori loco, 
singuli pro suo ordine et dignitate ut supra mo- 
nuimus, stant, per quos medios patriarcha cum 
processione adveniens transit, dumque crux per 
8calas, ubi imperator stat, ascenaura est, ipse ce- 
reos accendit, et venerandam crucem adorat, quo 
facto cereos preposito, praepositus cerimoniario 
tradit, qui eos in manualibus processionis figit : 
crux vero aíferiur,et pone. Imperatorem in basi 
ante portam templi constituitur. Tunc patriarcha 
ecclesiam cum iis, qui pro more singulis festis cum 
ipso procedunt, petit : clerus autem cuin populo 
communi ac sinistram imperatoris stat, finitaque 
extensa, imperator & preposito cereos sumit, pre- 
catur eosque preposito, prepositus cerimoniario 
reddit, qui ipsos in manualibus processionis refi- 
git. Tunc cerimoniarius patricios ceterosque pro- 
ceres imperatorem stipaturos ordinat. Imperator 
vero et patriarcha postquam se invicem salutarunt, 
psalts troparium : « Christus resurrexit, » inci- 
piunt. 


καὶ προσεύχεται, xai πάλιν δίδωσιν αὐτὰ τῷ πραιποσίτῳ, ὁ δὲ πραιπόσιτος τῷ τῆς Ἱαταστάσεως, αὐτὸς 
δὲ πήγνυσιν αὐτὰ ἐν τοῖς τῆς Atc µανουαλἰοις. Καὶ παραυτίκα ὁ τῆς Χχταστάσεως διευθετεῖ τούς τε πα- 
τρικίους xai λοιποὺς ἄρχοντας, τοὺς μέλλοντας δηριγεύειν τὸν βασιλέα, xxi προσκυνήσαντες ἀλλήλους 55 
6 τε βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης, ἄρχονται ψάλλειν τὸ τροπάριον οἱ ψάλται' « Χριστὸς ἀνέστη. » 


Δ. Κάχεῖθιν δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν προειρημέ- 
νων, διέρχεται τὴν µέσην λιτανεύων, τὸ δὲ τροπά- 
piov ἐν τῇ τῆς λιτῆς περιόδῳ ἄρχεται ὁ τῆς κατλ- 
στάσεως, καὶ av9' ὦν τὴν µέσην (03) διέρχεται. Διά 


IV. Inde a predictis stipatus per mediam proce- 
dit, troparium vero in processione cerimoniarius 
incipit, et propterea per mediam transit, Per taber- 
nas vero piatorum forumque tauri digressus, sanc- 


ΥΑΒΙ 5 LECTIONES. 
$9 αὐτοὺς Leich. αὐτὰ cod. {5 προσχ. τοὺς ἀλλήλους ed. 
JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


est βούλλα ἀσολδία, bulla aurea solidi unius. Hesych.: C 


"Aópua (id est μµονόδρυα) πλοῖα µονόξυλα, Κύ- 
πριοι. Potest tamen Athyras eliam a fluvio Thraciee 
Athyra dictum fuisso triclinium, seu edificium, ut 
aliud fuit. Danubius dictum. Simile quid de Hadria- 
no narrat Sparlianus in ejus vita p. 215. : Tiburti- 
nam villam mire exzdificavit, ila ul in ea εἰ provin- 
ciarum eL locorum celeberrima nomina inscriberet, 
velut. Lyceum, Academiam, Prytaneum, Canopum, 
Pocilen, Tempe, vocaret. Julius Capitolinus in 
Pertinace p. 561. pariter memorat! locum in Palatio, 
cui nomen Sicilia fuerat, ubi CasaubonuseSuetonio 
noiat, babuisse Augustum locum Syracusas dictum. 

(61) Manulia appellant Greci discos paterasve ca- 
vas, scapis cereorum suppositas, ad excipiendas 
guttas et fungos eorum, χρητῆρας dictas Paulo Silen- 
tiario in Ecphrasi p. 550. v 4063. : ᾽Αντὶ δὲ ῥίζης 
ἀργυρέους κρητῆρας ἴδοις ὑπένερθε παγέντας δένδρεσι 
πυρσοχόµοισι. Latini medii evi οαπίείγα ἀπὸ τοῦ 


stinet, e quibus in Ecclesia recitandum est. 9589: 
Manuale, ᾿Αναλόγιον, seu pulpitum, e quo ἀναλέ- 
γεται, subleguntur verba, et continua serie recilan- 
tur. Et eo sensu accepisse Agnellum banc vocem 
existimo in illo p. 68. Pontific. Revennat. ed. Mu- 
rator. : Galla Placidia Augusta super qualuor rotas 
rubeas marmoreas, quae sunl ante nominatas regias, 
jubebat ponere cereostates cum manudlia, ad mensu- 
ram [sui corporis nempe] et jactabat noctu se in 
medio pavimento Deo fundere preces, et tandiu per- 
noclabat in lacrymis orans, quandiu ipsa lumina 
perdurabant. Du Gange Gl. Gr. vocem hanc inter- 
pretatur per candelabrum manuale, seu quod manu 

eritur. Ouem secutus fuit Montfauconius in vetert 

iplomate Graeco, quod p. 405. Paleographie Grece 
edidit, interpretando ; ubi µαγνουάλια scribitur ; 
nullo discrimine. Solent novi Greci litteras, quas 
non oportebat, geminare, et geminandas semel tan- 
tum ponere, geminumque vy perinde alque vv 


xzvou vel xavtoxíoo et cantharos appellabant. V. Du [) usurpant. In eodem, quo dixi, diplomate est ἐγδήν, 


Cange his in vocibus, et Alteserr. ad Anasias. p. 
21. Canales autem vel tubulos, in quibus berebant 
et recti sustinebantur cerei, appellabant hasía et 
cerostata, seu stationes cereorum, in quibus cerei 
stare jubentur, unde junguntur canthara cerosiata, 
seu disci, e quibus eminent acetabula capiendis et 
sustinendis cereis. Potuerunt quoque manualia fuis- 
se scapi illi lignei, vel pulpita, super quibus candeja- 
bra cum cereis poni solent, des guéridons, quemad- 
modum maauele est pulpitum, quod Evangeliorum 
aliorumve sacrorum librorum impositos codices su- 


quod, quia Montfauconiusin Latinis preteriit. liceat 

mihiin transitu interpretari. Significat igitur morta- 

rium, et est vetus Grecum iy26t. Ibidem sunt ΥΣρ- 

αριστάρια, pocula seu vitre, e quibus hauritur 

aqua mane ori eluendo. mu 
(62) Subint. προέλευσιν. Integra dictio legitur 
46 


P (63) Hic et deinceps non eat Media, nomen pla- 
tee, sed idem atque τὸ iv µέσῳψ, quod inter exitum 
et finem processionisaliosve duo quoscumque ter- 
minos interjacet viee. 


279 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


280 


t» Deipare diaconisse adem petit imperator, ubi Α. τε τῶν ἁρτοπωλίων 9* καὶ τοῦ ταύρου, χαταλαθὼν 


eereum  processionalem reddit, et ad Philadel- 
phium usque progressus, a dextra deflectens per 
Olybrii et Constantianas thermas usque ad sancti 
Polyeucti vadit, ubi etiam cereum mutat, alioque 
ἃ preposito accepto, per mediam ad SS. Aposto- 
los &bit, et narthecem ingressus, in sella assidens, 
patriarcham exspectat. Qui postquam cum proces- 
sione advenit, clerici communes 46 et politici 
per dextram portam, imperatoriis proximam, or- 
phani per mediam, templum ingrediuntur: sic 
etiam metropolite et episcopi per portas impera- 
torias ingressi, imperatorem, non prono tamen in 
terram corpore, adorant. Appropinquante patriar- 
cha, imperator surgit, postque mutuam adoratio- 
nem et salutationem, ad porlas imperatorias 
abeunt, ubi patriarcha preces introitus divini officii 

. instituere incipit. Imperator autem cum accensis 
cereis precatus, eos preposito, hic cerimoniario 
tradit, el precatione finita, imperator sacrosan- 
etum Evangelium ac venerandam crucem adorat, 
perque medium templum et ambonis latus digres- 
sus, soleam, patriarcha sacrarium, intrat. Impera- 
tos autem ab sacras januas, ut ipsi solemne est, 
precatus, moxque in sacrarium ingressus, sacram 
mensam veneratur, et acceptum a preposito apo- 
combium in ea reponit. 


τὸν ναὸν τῆς παναγίας θεοτόχου τῶν διαχονίσσης, 
ἐπιδίδωσιν ὁ βασιλεὺς τὸ λιτανίκιον, καὶ µέχρι τοῦ 
φιλαδελφίου δίελθὼν, ἐκκλίνει τὸ δεξιὸν µέρος (64), 
καὶ διέρχεται διά τε τῶν ᾿ἸΟλυθρίοῦ xal τῶν Κων- 
σταντιανῶν μέχρι τοῦ ἁγίου Ηολυεύκτου, ὑπαλλάξας 
δὲ κἀκεῖσε κηρίον, καὶ λαθὼν ἕτερον Χηρίον παρὰ 
τοῦ πραιποσίτου, διέρχεται τὴν µέσην μέχρι τῶν 
Αγίων ᾿Αποστόλων, καὶ εἰσελθὼν εἰς τὸν νάρθηκα, 
καθέζεται ἐπὶ σελλίου προσµένων τὸν πατριάρχη». 
Καὶ τοῦ πατριάρχου καταλαθόντος μετὰ τῆς λιτῆς, ol 
μὲν κοινοὶ (65) κληριχιὶ καὶ ol πολιτικοὶ εἰσέρχον- 
ται εἷς τὸν ναὸν διὰ τῆς πλησίον οὔσης τῶν βασιλι- 
xiv πυλῶν δεξιᾶς πύλης, τὰ δὲ ὀρφανὰ (66) εἴσέρ- 
χονται διὰ τῆς µέσης πύλης ὡσαύτως καὶ ol µητρο- 
πολῖται καὶ ἐπίσχοπὸι εἴσερχόμενοι διὰ τῶν 
βασιλικῶν πυλῶν, προσκυνοῦσι τῷ βασιλεῖ, μὴ πί- 
πτοντες κάτω. Πλησιᾶζοντος δὲ τοῦ πατριάρχου, 
ἀνίσταται ὁ βασιλεὺς καὶ προσκυνήσαντες ἀμφότε- 
pot ἀλλήλους xal ἀσπασάμενοι, ἀπέρχονται μέχρι 
τῶν βασιλικῶν πυλῶν, καὶ ὁ piv πατριάρχης ἄρχι- 
ται τελεῖν τὴν εὐχὴν τῆς εἰσόδου τῆς θείας λειτουρ- 
γίας. Ὁ δὲ βασιλεὺς diac χηροὺς 96 xai εὐξάμεγος 
ἐπιδίδωσιν αὐτοὺς τῷ πραιποσίτῳ, xat αὐτὸς τῷ τῆς 
καταστάσεως, xal τοῦ πατριάρχου τελέσαντος τὴν 
εὐχὴν, προσχυνεῖ ὁ βασιλεὺς τὸ ἄχραντον Εὐαγιίέ- 
λιον xai τὸν τίµιον στᾶυρὸν, xal διέρχεται μέσον 


τοῦ ναοῦ διὰ τῆς πλαγίας τὸῦ ἄμθωνος, ἔρχεται elc τὴν σωλέαν, xal ὁ μὲν πατριάρχης εἰσέρχεται εἰς τὸ 
θυσἰαστήριον. Ὁ δὲ βασιλεὺς εὐξάμενος, ὡς εἴθισται αὐτῷ, ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων θυρῶν, εἰσέρχεται sic τὸ 
θυσιαστήριον, καὶ προσχυνἡσὰς τὴν ἁγίαν τράπεζαν, καὶ λαθὼν παρὰ τοῦ 66 πραιποσίτου ἀποκόμθιον, τίθησιν 


αὐτὸ Ev τῇ ἁγίᾳ τραπέζῃ. 


V. Imperator deinde preces in πιοπυπηθηἰοΡαίθ — E'. Εὐξάμενος δὲ εἰς τὸν τάφον τοῦ τε πατρὸς ἡμῶν 


nostri Chrysostomi et theologi sancti Gregorii 
fundit, cereisque accensis uterque, imperator 
et patriarcha, per sinistrum  sacrarii latus egre- 
diuntur, sanctique Constantini sepulcrum petunt, 
ubi pariter cum cereis accensis precati discedunt 
ad sanctissimorum patriarcharum, Nicephori et 
Methodii, sepulcra abituri : ubi imperator post- 
quai cum cereis ardentibus precatus est, monu- 
menta imperatorum intrat, et ibi quoque cereis 
accensis, abeunt. Inde uterque, imperator et pa- 
triarcha, per sinistrum latus templi seu gynziceum 
sacrario obvereum transeunt, et postquam se mutua 
adoratione salutarunt, patriarcha ad divinum offi- 
cium celebrandum redit; imperator autem per 


Χρυσοστόμου (67) xal τοῦ θεολόγου τοῦ ἁγίου Γρη- 
ορίου, xai ἄψαντες χηροὺς, ἑἐξέρχονται ἀμφότεροι 
ὃ τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης διὰ τῆς ἀριστερᾶς 
πλαγίας τοῦ θυσιαστηρίου, xal ἀπέρχονται iv τῇ 
σορῷ τοῦ 'Aylou Κωνσταντίνου, χἀχεῖσε εὐξάμενοι, 
καὶ ἄψαντες κηροὺς, ἐξέρχονται, καὶ ἀπέρχονται ἐν 
τοῖς τάφοις τῶν ἁγιωτάτωγ πατριαρχῶν Νικηφόρου 
καὶ Μεθοδίου. ἄψας δὲ κἀκεῖσε χηροὺς ὁ βασιλεὺς xai 
εὐξάμενος, εἰσέρχεται iv. τοῖς τάφοις τῶν βασιλέων, 
καὶ ἄψας κἀχεῖσε κηροὺς, ἐξέρχονται. Καὶ διέρχονται 
ἀμφότεροι ὃ τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης διὰ τοῦ 
ἀριστεροῦ μέρους τοῦ ναοῦ, ἤγουν τοῦ γυναικίτου, 
ἄντικρυ τοῦ βυσιαστηρίου, xai προσκυνήσαντες ἆμ- 
φότεροι ἀλλήλους ὁ βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης, ὑπο- 


VARI/E LECTIONES. 


** καὶ ἀνθῶν τ. μέσ, διέρχεται διά τε τῶν ἁρτοπωλίων ο0ἀ., ἀρτοπολίων ed. 


αὐτοῦ mp. ed. 


85 χηροὺς, εὖξ. ed. — 9* παρ) 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUM. 


(64) Subintellige πρός, vel ὡς, quod idem est, ἢ 
6. 


vertit se ad dexiram plagam. Vid. ad. p. 1I 

(65) Clerici communes videntur inihi ideo sic ap- 
pellari, quod tam imperatori, quam urbi servirent, 
et neque palatini, βασιλικοί, neque urbani, πολι- 
τικοί, sed amborum usibus destinati essent. Possunt 
tamen quoque sequiores clerici, seu vilioris ordinis 
esse. Ita p. 97, τὸ xotvóv τοῦ κλήρου videtur turba 
miscellanea, faz cleri esse. 

(66) Subintell. παιδία. 


(67) De Chrysostomi et Constantini M. sepuloris 
in s&&de S. 8. Apostolorum v. Du Cange CPli Christ. 
L. 1. p. 108. sq. Cum illud templum olim esset P . 
triarchalis ecclesia, humabantur in eo patriarche, 
quales fuerunt Gregorius Nazianzenus et Chrysosto- 
mus ; item Nicephorus et Methodius, quorum ille 
&b 806 usque ad 815,; hic autem ab 842 usque 
δά 846 thronum tenuit. Erant ibidem quoque magna 
ex parte imperatores CPtani sepulti, quorum urne 
Libro i1, Cap. 43 nostri codicis recensentur. 





281 ' 


DE CERIMONIIS AULJ£ BYZANTIN.£ LIB. I. 


908 


στρέφει (68) πρὸς τὸ ἐκτελέσαι τὴν, θείαν λειτούρ- A gyneceum narthecem intrat, dumque ad sinistrum 


γίαν, ὁ δὲ βασιλεὺς διέρχετσι διὰ τοῦ γυναικίτου καὶ 
ἐξέρχεται etc. τὸν νάρθηκα, καὶ ἐκκλίνας πρὸς τὸ ἐξ 
ἀριστερᾶς µέρος τοῦ λουτῆρος, ol μέν πατρἰχιοι 
ἵστανται ἔξωθεν τῆς πύλης τοῦ χοχλιοῦ 9, ὑπερευ- 
κόμενοι τὸν βασιλέα. Ὁ δὲ βασιλεὺς δηριγευόµενος 
ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ χουθουκλείου, σπαθαροκανδι- 
θάτων xal ἐπὶ τῶν οἰκειακῶν (609) καὶ τῶν ἐπὶ τοῦ 
µαγλαθίου xal λοιπῶν, ἀνέρχεται διὰ τοῦ αὐτοῦ 
ἀριστεροῦ χοχλιοῦ (70) ἐν τοῖς σεπτοῖς χατηχουµε- 
νείοις, τὰ δὲ βῆλα 69 τὰ χκρεµαμένα ἐν τοῖς xatnyou- 
µενείοις σιλεντιάριοι ποιοῦσι (71), καὶ ἀπελθὼν 
σταται ἐν τοῖς δεξιοῖς µέρεσι, ἔνθα εἴθισται αὐτῷ 
καθ) ἑκάστην προέλευσιν ἴστασθαι, xai τελεῖ τὴν 
θείαν λειτουργίαν, οἱ δὲ πατρικιοι καὶ ol στρατηγοὶ 


baptisterii latus declinat, patricii extra portam 
cochles& fausta imperatori apprecantes adstant. 
Qui & prefectis cubiculi spatharocandidatis οἱ 
domesticis, tum manuclavatis ceterisque stipatus, 
per eamdem sinistram cochleam, ad septa catechu- 
mena abit, dum interim silentiarii in catechume- 
nis vela suspendunt, et postquam eo venit, in dex- 
tris partibus, ubi in singulis processionibus stare 
solet, subsistit, sacramque liturgiam celebrat, pa- 
tricii vero οἱ strategi posl imperatorem per eam- 
dem cochleam veniunt, 47 et e reglone sacrarii, 
ubi etiam antimensium imperatorium, in quo in 
ejusmodi processionibus imperator communicare 
solet, repositum est, subsistunt. 


ἔρχονται ὄπισθεν τοῦ βασιλέως διὰ τοῦ αὐτοῦ κοχλιοῦ, καὶ ἵστανται ἀπέναντι τοῦ θυσιασπρίου, ἔνθα - 
καὶ τὸ βασιλιχὸν ἀντιμίσιον πρὀκειται, ἐν ᾧ xal κοινωνεῖ ὁ βασιλεὺς ἐν ταῖς τοιαύταις πβροελεύσεσιν. 
C. Καταλαδόντος δὲ τοῦ καιροῦ τῆς θείας κοινω- B — Vl. Tempore autem sacre communionis instan. 


νίας, ἀπέρχονται σιλεντιάριοι δύο ἀπὸ κελεύσεως, xai 
προσκαλοῦνται τὸν πατριάρχην, καὶ ὁ πατριάρχης, 
παρακρατούµενος ὑπ' αὐτῶν, ἀνέρχεται, xai ἆπαν- 
τῶσιν αὐτὸν ἐν τῷ τοῦ νοχλιοῦ πληρώματι (72), 
ἠνίκα μέλλει εἰσέρχεσθαι dv τοῖς σεπτοῖς χατηχου- 
µενείοις, ol τοῦ κουθουχλείου ἄρχοντες, Καὶ εἰσελθὼν 
ἐν τοῖς κατηχουµενείοις ὁ πατριάρχης, προτίθησιν €? 
τα δῶρα iv τῷ βασιλικῷ ἀντιμισίῳ, ὁ δὲ πραιπόσι- 
τος ἀπελθὼν μετὰ τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου, 
προσκαλεῖται τὸν βασιλέα, καὶ ὑπ᾿ αὐτῶν δηριγχευό- 
µενος ὁ βαςιλεὺς, ἀπέρχεται, καὶ κοινωνεῖ ἐκ τῶν 
τοῦ πατριάρχου χειρῶν, εἶτα εἰσέρχεται ἔνδον τοῦ 
διξιοῦ βήλο», καὶ χαθέζεται ἐχεῖσε ἐπὶ σελλίο», μέ- 
χρις ἂν κοινωνήσωσιν ix τῶν τοῦ πατριάρχοῦ χειρῶν 
πατρἰχιοί τε xal στρατηγοὶ μετὰ τῶν λοιπῶν τῶν d 
ἴθους. Εἶθ᾽ οὕτως ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς, xal προσ- 
χυγήσαντες ἀμφότεροι ἀλλήλους ὅ τε βασιλεὺς xal ὁ 
πατριάρχης, ὃ piv βασιλεὺς ἀπέρχεται dv ᾧ τόπψ 
ἐκτελεῖ τὴν θείαν λειτουργίαν, ὡς προέφηµεν, ὁ δὲ 
πατριάρχης χατέρχεται πληρῶσαι τὴν θείαν λειτουρ- 
γίαν, καὶ διασώζουσιν αὐτὸν ol τοῦ κουθουκλείου 
ἄρχοντες μέχρι τοῦ τόπου, ἓν ᾧ καὶ ἀπήντησαν αὖὐ- 


te, duo silentiarii a mandato abeunt, et patriar- 
cham advocant, qui, ab ipsis stipatus, adscendit, 
eique prefecti cubiculi in plenitudine cochlese, dum 
septa catechumenorum ingredi vult, obviam pro- 
cedunt. Quo cum patriarcha pervenit, imperatorio 
antimensio sacra dona imponit : prepositus vero 
cum prefectis cubiculi abit, et imperatorem vocat, 
qui ab ipsis stipatus venit, et ex patriarche mani- 
bus communicat, postea dextrum velum ingressus, . 
ibi in sella assidet, usque dum patricii et strategi 
cum osteris, quibus mos est, sacram communio- 
nem e patriarche manibus accepere. Ita mox im- 
perator regreditur, et postquam ipse et patriarcha 
se mutuo salutarunt, ad eum locum, ubi divinam 
liturgiam, uti diximus, celebrat, abit, patriaccha 
autem ad complendum sacrum officium descendit, 
comitantibus ipsum cubiculi prefectis, ad eum lo- 
cum usque, ubi, cum ascenderat, obviam ipsi 
processerant, inde duo silentiarii eum ad templum 
comitantur. Peracto divino officio, imperutor per 
loca, que ante catechumena sunt, et per interiora 
ad pa'atium a Deo servatum, quod scilicet ibi 


VARLE LECTIONES. 
*! κοχλίου ed. 9* βῆλα τὰ χρεμµάµενα cod., βῆλα κατακρεμαμᾶνα ed., '? προτίθησιν Β. προστίθησιν 


cod. et ed. 


JOAN. JAC. RESKII COMMENTARIUS. 
(68) Requirat forte aliquis ante hoc verbum, ὁ [) Athen. p. 170 disputans, idem esse τραπεζοποιὸς 


μὲν ; sed solet Noster id omittere. Similis locus est 
p. 98, ubi ante ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ quoque deest ó 
μέν. Sunt alibi quoque apud Nostrum alii tales 
multi loci. 

(69) Ita quoque clare dant. M.; credo tamen legen- 

Um 6599 xat st τι τῶν olx., et. quidquid ibi adest 
domesticorum. Et τι pro ὅ τι utrique Grecia, novere 
et veteri, usitatum est. 

(70) Sic M. Ubique constanter (edebatur xo 4A (ou) 
a nominstivo κοχλιᾶς, contracto ex xoyAtdptoc, 
cochtearis, subintellige ἀνάδαθμος. De illa forma in 
&c contracta ex άριος alibi dico. 

(71) Dicunt novi Greci ποιεῖν τὰ f Àa pro curare, 
attollere et demittere, adducere et reducere. Recur- 
rit dictio pag. 178 Similiter ἐποίησα ἐπὶ πέντε 

ς τὰ φῶτα τοῦ ναοῦ, curavi luminaria eccle- 
six, est apud Cyrillum hopolitan. in vita mscta 
8. Babe. Locum habet du Gange v. φῶτα. Conf. 


atque σβαπεζοκόµοω curator menss. 

(72) In. fine scalae cochlearis. Sed quomodo puta- 
tur ille finis? Estne ultimus gradus descendenti, an 
summus ascendenti ? Certe utrobiquo finitur scala, 
tam in summo, quam in imo. Sed res tanti non est, 
ut anxie de ea queratur. Infre. p. 60 et 65, non 
potest heec dictio aliter, quam de gradu accipi, qui 
descendenti ultimus est, aut imus. Attamen p. 90 
videtur potius summus esse. Non adeo recens aut 
vilis est vocabuli πλήρωμα usus pro finis, ut veteres 
et elegantes quoque auctores eo abstinerent. Philo- 
8trat. p. 604. sect.3.1in. 5, ed. Olear. Ἐς τὸ πλήρωμα 
τῆς ἀχροάσεως habes, sub [imem pr&lectionis, aut 
disputationis, et πλη βοῦν εἰς οµφαλον, complere, hoc 
est finire, landem abire et desinere, in. umbilicum 
dixit Aristides t. I. p. 99. 7. ed. Anglig.; v. Du 
Cange v. Complere. 


283 


Tunc duo silentiarii a mandato abeunt et patriar- 
cham arcessunt ; quem, dum appropinquat, cubi- 
culo prefecti excipiunt, et postquam advenit, pau- 
lisper assidet, dum adventum ejus imperatori 
prepositus nuntiat. Tunc quidem imperator, pa- 
triarcham «advocare prepositum jubet, dumque 
&mbo, imperator scilicet et patriarcha, una in 
triclinio, ubi mensa stat, adsunt, hio sacerdotes 
vocat, qui stichum faciunt, patriarcba autem, 
postquam mense benedixit, omophorium suum 
deponit, quod postquam sacerdotes sumpserunt, 
exeunt, imperator autem cum patriarcha mense 
accumbit : cubicularii ab utroque mense latere, ut 
diximus, astant. 48 Postquam imperator et pa- 
triarcha semel omnino biberunt, prepositus a man- 
dato signum dat, omnesque ministri intrant, e 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


situm eat, abit cubiculumque suum ingreditur, Α τὸν, ἐν τῷ ἀνέρχεσθαι αὐτὸν, xáxsiüsy διασώζουσιν 





284 


αὐτὸν σιλεντιάριοι δύο μέχρι τοῦ ναοῦ., Καὶ τῆς θείας 
λειτουργίας τελεσθείσης, διέρχεται ὁ βασιλεὺς διὰ 
τῶν ἔμπροσθεν 7? (73] κατηχουμενεἰῶν, καὶ διὰ τῶν 
ἔνδον ἀπέρχεται ἐν τῷ θεοφυλάκτῳ παλατίῳ, "ouv 
τῷ ὄντι ἐκεῖσε, καὶ εἰσέρχεται ἓν τῷ κοιτῶνι αὐτοῦ. 
Καὶ κατἐρχονται δύο σιλεντιάριοι ἀπὸ κχελεύσεως xal 
προσκαλοῦνται τὸν πατριάρχην, xai τούτου ἀνελθόν- 
τος καὶ πλησιάσαντος, δέχονται αὐτὸν ἄργοντες τοῦ 
κουθουκλείου, xal ἐλθὼν καθέζεται μικρὸν, καὶ εἶσ- 
ελθὼν ὁ πραιπόσιτος δηλοϊ τῷ βασιλεῖ, Ὁ δὲ βασιλεὺς 
χελεύει τῷ πραιποσίτῳ προσκαλἑσάσθαι τὸν πατριάρ- 
χην, xxl ἑνωθέντες ἀμφότεροι ὅ τε βασιλεὺς xal ὁ — 
πατριάρχης ἐν τῷ τρικλίνῳ, ἐν τῷ ἵσταται ἡ τράπεζα, 
προσκαλεῖται τοὺς Ἱερεῖς, xal ποιοῦσι τὸν στίχον (74), 
καὶ εὐλογήσας τὴν τράπεζαν ὁ πατριάρχης (79), 
ὑπαλλάσσει τὸ ὠμοφόριον (70) αὐτοῦ, καὶ λαθόντες 


VARLE LECTIONES. 


10 τῶν καὶ ἔμπρ. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(73) Τὰ ἔμπρόσθεν Catechumenia videntur ea esse, 
qua» super nartbece erant, et ex opposito ad tribu- 
nam prospectabant. 

(74] Recitant versum, preces ante prandium di- 
cendas. Vid. ad p. 433. 'O στίχος est excerptum ali- 
quod e Psalmis aut sacra Scriptura, invocatio Dei, 
cujus partem forte veteribus faciebat, ut nostratibus 
facit, Psalmus 147. : Gratias agite Domino, quia 
Dominus benignus est, et misericordia ejus manet in 
dtlernum. Benedicebat signo crucis addito Patriar- 
cha, id est dicebat : Εὐλογία τοῦ Κυρίου ἐφ᾽ ὁμᾶς 
xal ἐπὶ ταύτην τὴν τράπεζαν, clerici ejus faciebant, 
id est, recitabant versum, uno unam poriodum reci- 
tante, altero alteram, suscipientibus invicem et 
continuantibus ambobus phonas quasi et antipho- 
nas. Est alias quoque ὁ στίχος invocatio sancti aut 
sancto alicujus, uL in pontitic. Haberti. p. 279. : Μετὰ 
τὸ, εὐλογία Κυρίου ἐφ᾽ ὑμᾶς, λέγει τὸν στίχον τοῦτον 
ἀντὶ ἀπολύσεως' Διὰ πρεσθειῶν, etc. 

(75) De benedictione mense seu ciborum v. Du 
Cange Gl. Lat. v. Benedictio, et Joseph. Catalanus 
ad Aug. patricii Ceremoniale Eceles. Rom. p. 155. 
ad illa : Posiquam omnes laverint, pontifex benedicit 
mensam. Synodus Nannelensis canon. 54 : Presbyteri 
quando ad convivium conveniunt, prior eorum aliquis 
versum anté mensam incipiat, cibum autem potum - 
que per vices benedicaut; tum secundum | ordinem 
consideant post refeclionem hymnum domini exemplo 
dicant. 

(76) Erat omophorium gestamen 
et episcoporum, pallio, quod hodie 


atriarcharum 
omani ponti- 


flces opiscopis mittunt, simile; sigaumque dignita- D 


tis: ut τὸ ὠμοφόριον ἐπιδιδόναι esset idem atque 

alriarcham vel saltim episcopum declarare atque 
investire, ei περιαιρεῖν, adimere omophorium, 
idem atque removere cathedra episcopali. Nicephor. 
patr. CPtan. brev. pag. 95; Pyrrhus patriarcha τὸ 
περιχείµενον αὐτῷ ὡόμοφριον περιελὼν τῇ ep 
ἀποτίθιται τραπέζῃ, φήσας' τῆς ἱεροσύνης μὴ ἀφι- 
στάµενος ἁποτάσσομαι λαῷ ἀπειθεῖ. Latini hoc ora- 
rium appellabant ; et orarium alicui tollere pro epi- 
scopalu depellere. Anastasius in Silverio : Joannes 
subdiaconus tulit pallium de collo ejus. Recte ait 
de collo ejus. Nam, ut ex imaginibus perspicuum 
est, ambibat collum ab antica et postica paulum 
descendens super pectus, ex humeris in angulum 
acutum convergens, et sic quoque a tergo. Quidam 
tali forme nihil addebant, ut videre est in imagi- 
nibus 8. Nicolai, Chrysostomi et Basilii apud Du 
Cange tab. IX, ante dissert. de nummis Byzantinis, 


alii addebant tenias deorsum ad pedes ferme de- 
pendentes, natas e tabliis seu latis clavis laicorum 
ut videre est p. 166. Menol. Basil. t, I, Insignis, 
sed luce donandus, est ejusdem Anastasii locus in 
Stephano IV : Iterum prafatus Constantinus ad 
medium allatus, leclisque sacratissimis canonibus 
tia depositus est. Accedens enim Maurianus subdia- 
conus oraríum de collo ejus abstulit ; εἰ ante pedes 
projecit, et. compages ejus abscidit. AL quenam 
erant orarii compages ? Erant ille cruces, quee in 
citatis Du  Caugii, Menologii Basiliani, Mura- 
torii t. Il, Scr. Rer. Ital. p. 73, tab. 2, aliisque 
orariorum vel omophoriorum imaginibus conspi- 
ciuntur. Scilicet omophorium proprie est et erat 
olim initio pallium solidum, ἀμφίθδάλος, totum ho- 
minem amiciens et involvens, nullibi patens, nisi 
qua caput et collum exseritur. Gestamen hoc pro- 
prie episcoporum erat extimum. Et propterea ma- 
phorium quoque, quod truncata et alterata nostri 
vocabuli eet pronuntiatio, pallium significat, quale 
diximus. Quia vero talis vestis brachiorum uaum 
liberum adimit, certe valde restringit, necesse in- 
terim erat, ut libera illa baberent, regerebant, vel 
replicabant hoc pallium super humeros, ibique 
fibulis aut &acubus, aut loris vel teniis panni con- 
stringeban!, ne super humeros decideret, et sacris 
operantes turbaret. Fieri ergo aliter non poterat, 
quin super peclus et dorsum deorsum dependeret 
vestis, in humeris congesta et coangustata reliqua 
mole. Habitus talis cum gravis et incommodus 
esset, abiit deinceps in desuetudinem, remanente 
umbra et simulacro ejus, orario puta. Et quia se- 
culum illud stauromania laborabat, cui nihil pla- 
ceret, quod non aut ad instar crucie conformatum, 
aut cruce saltim signatum esset, efflngebant in cru- 
cis instar illa quoque retinacula, quae ambobus in 
humeris congestam pallii molem continuerant et 
represserant, Grecis ἀναθολέας et ἀναλάθους dicla, 
Latinis rebrachiatoria, Nam ἀνέθαλλον, rejiciebant in 
cervicem, et ἀνέλαθον, sursum assumebant attolle- 
bantque illam utrinqne pallii partem, que absque 
ipsis erat delapsura, et eam retro brachia regere- 
bant. Cassianus de monachis /Egypti ; Gestant 
resticulas (male alii vestículas. Reete igitur resti- 
culas, id est brandeas, tenias.] duplices 

plexas sublegmine, quas Grxci ἀναλάθους vocamt, 
n05 vero succinctoria, seu redimicula, vel proprie 
rebrachiatoria possumus appellare, i descendentía 
per summa cervicis et a lateribus colis divisa surarum- 
que alarum sinus [id est ille pallii, que humeros te- 


285 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. I. 


αὐτὸ οἱ ἱερεῖς ἐξέρχονται, καὶ εἶθ᾽ οὕτως καθέζονται Α quibus mense prefeotus ingressus, ad inferiorem 


ἀμφότεροι div tà τραπέζῃ ὃ τε βασιλεὺς καὶ ἆ πα- 
τριάρχης' οἱ δὲ τοῦ Ἡ κουθουκλείου παρισταντοι ἐν 
τᾷ τραπέζῃ ἔνθεν κἀκεῖσε, ὡς εἴρηται. Καὶ πιόντων 
προσάπαξ (77) τοῦ βασιλέως καὶ τοῦ πατριάρχου, 
νεύει ὁ πραιπόσιτος 7? ἀπὸ χελεύσεως, καὶ εἰσέρχον- 
ται ol τῆς ὑπουργίας, ὁ δὲ τῆς τραπέζης εἰσελθὼν 
ἵσταται iv τῇ γάτω πύλῃ ἔμπροσθεν τοῦ Aou, καὶ 
νεύει αὐτὸν πραιπὀσιτος ἀπὸ κελεύσεως, xal νύσσει 


portam ante velum stat, idque, signo a preposito 
dato, manu pulsat, engistiarii vero attollunt, quo 
facto amici ingrediuntur, omnisque mense ordo 
peragitur. Hi fausta imperatori precati surgunt, et 
&beunt, imperator cum patriarcha et astante cu- 
biculo solus manet, et postquam adhuo semel po- 
tum sumpsere, surgunt; arcessiti autem sacerdotes 
a mandato intrant, et postquam omophorium pa- 


VARLE LECTIONES 


"1 τοῦ om. ed. ᾖὰ νεύει πραιπ. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


gunt, volumina] ambiunt, atque hinc inde [dextro 
sinistroque humero] succingunt, ul constringentia 
latitudinem vestimenli ad corpus contrahant, aique 
conjungant, et ila inconstrictis. brachiis impigri ad 
omne opus expeditique reddantur. Sozomenus III, 
14, Hist. Eccles. apte ad hunc locum : Ζώνη δὲ καὶ 
ἀναθολεὺς, ἡ piv τὴν ὀαφὺν περισφίγγουσα, ὁ 
δι τοὺς ὤμους xal τοὺς βραχιόνας ἀνέχων, ἐτο(- 

ους εἶναι ποιεῖ εἲς διακονίαν Θεοῦ καὶ ἐργασίαν. 

id. du Cange v. ᾿Ανάλαθος, et Rebrachiatorium. 
llec igitur vincula compages appellat Anastasius ; 
quibus similia quoad usum erant in togis Romano- 
rum illa, que Tertullisnus in Pallio suo forcipes 
custodes ppellat. Custodiebant enim logarum um- 
bones, quibus subjacebant, ne diffluerent. Vid. Sal- 
mas. ad Tertull. p. 348. His igitur palliorum reti- 
naculis rescissis necesse erat, ut pallium, hacte- 
nus circa humeros rugosum et confertum, solutis 
jam vinculis relaberetur in pristinam amplitudinem, 
gualis exercitium functionis episcopalis impediret, 

rmamque amitteret, episcopali pallio debitam, 
qua nempe ante pectus et medio in doreo dependet 
acutis alis, in humeris autem regestum est. Verum, 
ut dixi, procedente tempore desiit mos talia pallia 
cum istiusmodicompagibus aut forcipibus ad crucis 
instar factis gestandi, οἱ remansit umbra eorum, 
pallium hodie sic dictum, quale quidem Chryso- 
stomi et equalium Patrum imagines praeferunt, 
nolim tamen propterea credas, illos quoque heo 
recentiors, et gestatu expeditiora omophoria ge- 
stasse. Vetusta illi solida, ponderosa pallia gere- 
bant. Verum pictores illis seculorum suorum habi- 
tum tribuebant. Medio evo oum fastus et impor- 
tunitas immanem in modum crevissent, non ima- 
finem solummodo veteris pallii, sed simul cum ea 
psum quoque pallium gerebant, ut ex imagine 
Greci pontificis, quam Du Cange ante dissert. de 
nummis Bysant. ΙΧ, dedit, patet. Sticharium est 
vel mand yas, vel χιτών (perinde enim est,), dalma- 
tica talaris, quam ille sacerdos gestare conspicitur. 
Quod super ea geminis longis angustis loris vel t» 
niis parallelis dependet, est orarium, diversum ab 
eo, quod Anastasius in locis superius allatis memo- 
rat. Hoc inter et superincumbentem solitariam te- 
niam, ἐπιτραχήλιον dictam, intercedit omophorium 
in humeros regestum, alias saccus, item phelonium 
dictom. Huic tandem superincumbit τὸ ἐπιτραχή- 
λιον, umbra veteris omophorii vel pallii. Diversum 
esse orariwm et superhumerale, patet ο Codino de 
Offic. eccles. c. 09: Ὅταν ὁ πατριάρχης σφραγίζει 
τοὺς totontoue ἐξωχατακοίλους, ποιεῖ αὐτοὺς «φορεῖν 
ελώνην ὡς xal πρότερον, καθ ὃ spei, ἐφόρουν, 
ὁ μὴν xal ἐπιτραχήλιον, ἀλλ᾽ ὡράριον. Orarium sub 
sacco geminis teniis, superhumerale super sacco 
unica, illud longius, hoo brevius, dependebat. 
Quaado itaque ín nostro codice Patriarcha dicitur 
ad sacram mensam assessurus omophorium tollere, 
intelligi hoo debet de ipso ejus sacco vel phelonio, 
una eum ineumbente ipsi superhumersali, quod illi 


D 


sio adhserebat, ut uno dempto, alterum quoque 
simul tolleretur. Quando vero patriarcha et episcopi 
dicuntur instante Evangelii lectione in ejushonorem 
ἐκθάλλειν, aut (si bene habet lectio apud Habertum 
in Pontiflco. p. 72) συμθάλλειν omophoria, quod 
idem est atque laicorum ἀποσκεπασμός, detractio 
pileorum et infularum ; tunc intelligi debet de solo 
superhumerali. Et facile intelligere est, quare di- 
ctum fuerit, si fuit, συµθάλλειν τὸ ὠμοφόριον. Re- 
tro enim rejiciebant omophorii dependentem ante 
ectus laciniam supeream, qua a tergo dependoebat. 
ationem, quare deposuerint episcopi pallium ad 
lectionem Evangelii, reddit Isidorus pro mystica, 
qualis est, sic satis scitam, si quid scitum esse po- 
test, quod mysticum est, certe risui movendo 
non malam. Epist. 140, l|. 1: Τὸ τοῦ ἐπισκό- 
που ὠμοφόριον ἐξ ἑρέας Ov, dÀiX οὐ Alvoo, τὴν 
τοῦ προθάτου δορὰν σηµαίνει, ὃπερ πλανηθὲν ζη- 
τήσας 5$ Κύριος ἐπὶ τῶν οἰχείων ὤμων ἀνέλα- 


εν. Ὁ Υὰρ ἐπίσκοπος εἷς τύπον dv τοῦ Χριστοῦ 
τὸ ἔργον οίνου πληροϊ, καὶ δείχνυσι δ.ἀ τοῦ αχή- 
µατος, ὅτι µιµητής ἐστι τοῦ ἀγαθοῦ xai μεγάλου 


ποιµένος xat πρόσχες ἀκριθῶς. Ἠνίκα γὰρ αὐτὸς ὁ 
ἀληθινὸς ποιμὴν παραγίνεται διὰ τῆς τῶν Εὐαγγε- 
λίων τῶν προσκυνητὼῶν ἀναπτύξεως, ὑπανίσταται, 
καὶ ἀποτίθεται τὸ σχηµα τῆς µιµήσεως ὁ inloxo- 
πος, αὐτὸν παρεῖνχι δηλών τὸν Κύριον τὸν τὴς ποι- 
μαντικῆς ἡγεμόνα καὶ θεόν. Ut. porro chlamydem, 
αχιίπιαπι honoris vestimentum laicorum procerum, 
deponere debebant ad sacram mensam accubituri 
magnates politici et militares, ita quoque patriarcha 
et episcopi! suum insigne, omophorium, debebant 
tunc temporis deponere, quandoquidem ipse quoque 
imperator absque chlamyde assideret. Quo de ritu 
vestes extimas in aditu ad sacras epulas exuendi, 
et in reditu repetendi, dico infra ad Clerotologium, 
Unum hoc addo, Latinos hoc pallium epidelen, ab 
ἐπιδέω, οἱ epiditen ab ἐπιδύω appellasse, pro quo 
Greci dicebant ἐπενδύτην. Vid. Du Cange v. Epi- 
decen, pro quo leg. Epideten. *(Constant. vit. Basil. 
ο. 49 : Γροῦλλον τὸ τοῦ πατριάρχου ἐπιφημίσας 
ὄνομα καὶ ἀρχιερατικῇῃ χρυσοστίκτῳ xal ὑπερλάμ- 
πρῳφ κοσµήσας στολῇ καὶ ὠμοφόριον περιθεὶς, eto.]. 
(T1) M. πρὸς ἅπαξ hic οἱ deinceps, quod non 
annotassom, nisi ecirem, criticos talia quoque ve- 
nari. Vid. Dukeri prefat. ad Thucydid. Notat au- 
tem πρὸς ἅπαξ unusquisque semel. De illo usu pre- 
ositionis πρὸς infraad pag. 281 ago. Ter solebat 
bibi inter epulandum, initio ante gustationem, in 
mediis epulis, et in fine. Quod videtur a veteri more 
sultim tria pocula in honorem deorum evacuandi 
tradoctum fuisse. Ordo Romanorum : Descendunt pri- 
mates Ecclesie ad aecubita, invitanle nolario vice- 
domini, et bibunt ter, de Greco [nempe vino, seu 
Malvasia vel Cyprio] primo, de Pactisi [i est Nau- 
pactensi], de Procopía [hoc est apud Tataros Pre- 
copenses nato, vel Meotico,] tertio. Postquam δὶ- 
berint omnes presbyteri per acolythi et singulos titu- 
los, redeunt ad factendas vesperas. 


281 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


288 


triarcha induit, stichum faciunt, deinde pane be- Α τὸ βῆλον μετὰ τῆς yetpóc, καὶ αἴρουσι αὐτὸ ὕπερθεν 


nedicto imperatori 8 patriarcha dato, discedunt. 


ἐγγιστιάριοι, καὶ εἰσέρχονται οἱ φίλοι (78), καὶ τε- 


λεῖται ἅπασα ἡ τῆς τραπέζης ἀχολουθία. Καὶ ἀνίστανται ὑπερευξάμενοι τὸν βασιλέα, καὶ ἐξέρχονται, καὶ 
6 μὲν βασιλεὺς μένει μετὰ μόνου τοῦ πατριάρχου, xai τοῦ κουθουκλείου παρισταµένου, xal πιόντες 
προσάπαξ ἀνίστανται, καὶ προσκληθέντες ol Ἱερεῖς ἀπὸ χελεύσεως εἰσέρχονται, καὶ περιθαλλόμενος ὁ 
πατριάρχης τὸ ὠμοφόριο, αὐτοῦ, ποιοῦσι τὸν στίχον, καὶ ἐπιδοὺς ὁ πατριάρχης τῷ βασιλεῖ εὐλογίας, ἑξέρ- 


χονται οἱ ἱερεῖς. 

VII. Postquam imperator et patriarcha se mutua 
adoratione venerati osculatique sunt, abit hic a 
cubiculariis ad catechumena usque stipatus; im- 
perator autem ibi paulisper subsistit, et hora in- 
stante, colobium triblatteum, aureis teniis orna- 
tum lapidibusque et unionibus distinctum, quod 


Ζ’. Kal εἶθ) οὕτως προσχυνήσαντες ἀλλήλους, xal 
ἀσπασάμενοι ὃ τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης, ἀπὲρ- 
χεται μὲν ὁ πατριάρχης xal διχσώζουσιν αὐτὸν ol 
τοῦ χουθουχλείου µέχρι τῶν κατηχουµένων, ὁ δὲ βα-- 
σιλεὺς ἀναπαύεται μικρὸν ἐκεῖσε, χαὶ χαταλαθούσης 


τῆς ὥρας περιθάλλεται ὁ βατιλεὺς χολόδιον (79) τρι- 


el botrys vocatur, induit, gladioque aureo et pa- B θλάτιον (80) χρυσοσωληνοκέντητον (81), διὰ λίθων 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(78) Sic sepe occurrit in hoc codice. Interdum 
quoque pro legatis exteris idem hanc vocem adhi- 
bet. Imperatores autem consuevisse clericos ad sa- 
cram mensam adhibere, multis locis hujus Ceremo- 
nialis apparet, et e Leone Grammat. p. 481. 
*( Theophan. b 17.]*. 

(79) De colobio v. Du Cange utroque Gloseario, 
Vales. ad Amm. Marcell. v, 51. Petav. ad Themist. 
p. 377, et 446, ubi Servii locum citat, e quo apparet, 
colobia fuisse talia palliola cervicem amicientia 
pectus et scapulas et humeros ad cubitos usque 
tegentia, qualia gestant Lipsienses rectores Magni- 
fici et Decani facultatum, e vetere instituto, cujus 
vestigia reperio in Fortescue Encomio legum Àn- 
glie c. 51, citsto α DC, ubi nominat colobium cum 
duobus labellutis, (id est libellis, seu oscillis, no- 
Birates Quasten οἱ Troddeln appellant.] qualiter 
uli solent doclores legum 1n universitatibus qui- 
busdam. Bed valde variant auctores in descri- 
ptione colobii. Quidam ipsi manicas perbreves 
tribuunt, alii nullas. Neque certum est de ejus for- 
ma et longitudine, fueritne pertusum in regione 
humerorum, an solidum. Ugutio, colobium, ait, pal- 
lium virginale, ad talos descendens absque manicis. 
Si solidum fuit in regione humerorum, et pertinuit 
ad talos, idem ergo erit atque maphorium, vel omo- 

horium, vel clocca, vel saccus. Idem enim omnia 
Ista sunt. Si vero solidum quidem fuit in regione 
humerorum, et tantummodo ad cubitum pertinuit, 
erit idom atque epomis. Si pertusum fuit etpertinuit 
ad media fere femora, erit idem atque armclausia, 
vel sclavina. Sed videtur foisse chlanis vel χιτών 
talaris, stricte corpori adherens, absque manicis, 
vel medium humerum procedentibus, cum forami- 
nibus tamen, per que humeri exsererentur. Si ju- 
dices secundum Niocetam in Thesaur. orthodoxe fl- 
dei c. 39. et auctorem de initis heresium c. 15., 
idem eritcolobium atque dalmatica. Atqui dalmatica 


C 


erat longa vestis talaris. Rursus vero si judices se- D 


eundum Symeonem Logothetam p. 402, collato 
Genesio p. 3, e quo locus Symeonis mutilus inte- 
grandus est, erit colobium idem atque ἀττός, genus 
aliquod chlamydis levissimum et vento permissum, 
Genesii verba sunt: Ἐκδιδύσκεται τὴν ἐσθῆτα, Tiv 
ἐπεθέθλητο ἐν δυσὶ ῥοδοειδέσι χροιαϊς ἀετίζουσαν, ἦν 
κολόθιὸν τῇ ἐγχωρίῳ ῥήσει προσονοµάζουσί, καὶ 
ταύτην ἀνειμένην ζωστῆρος χατὰ τὸ ἔκπαλαι τηρηθὲν 
θος τοῖς στρατηλάταις. Cassianum si audias, colo- 
bium a reliquis tunicis nihil differebat, nisi in eo, 
quod, cum manice tunicarum, quo proprius ad ma- 
nus accederent, eo strictiores haberent manicas, 
ipsa colobia manicas habebant per omnia eque 
amplas, non temen multo breviores manicis tunica- 
rum, sed fere ad oarpos manuum perlingentes. 
Verba ejus sunt de habitu monachorum ο. 5: Colo- 
quoque lineis induti, qu& viz ad cubitorum ima 
pertingunt nudas de reliquo manus circumferunt. Ima 


cubitorum procul dubio sunt commissure cubiti cum 
manu, seu regio carpi. Id quoque significare velle 
videtur locus Dorothei: κολόδιον μὴ ἔχει χειρίδα, 
τῶν ἄλλων πάντων ἑχόντων. Eat enim χειρὶς proprie 
illa manice pars,qu& carpum arcte stringit et am- 
bit. Sed, at dixi, colobium variis temporibus longe 
diversarum vestium fuit appellatio. Quod ita conti- 
git. Colobium veterum monachorum et sacerdotum 
erat revera id, quod nomen vult, nempe vestis mani- 
cis aut prorsus nullis, aut valde brevibus, et breve 
quoqueipsum. Deinde cum indecens putaretur inter 
s&cra peragenda nudos humeros sacerdotum conspi- 
ci, mutatum quidem fuit colobium in dalmaticam, 
nomen tamen ipsi mansit. Patet ex Honorio Augu- 
sStodunensi |. Il, c. 211. de vestibus pontificis: 
Colobium erat cucullata vestis sine manicis, sicut ad- 
hw: videmus in monachorum cucullis, sive nautarum 
(unicis. Quod colobium a S. Silvestro in dalmaticam 
est versum, et additis manicis in[ra sacrificium por- 
tari instituta, que ideo ad Missam a pontifice por- 
tatur. Cum his verbis viderint alii quomodo conci- 
lient Anselraum Decretalem, qui perhibet, a Silvestro 
el presbyteris ejus cepisse colobiorum usum, post. hos 
aulem colobia in dalmaticas [uisse conversa. Mutandi 
ratio erat, quia, ut scribit auctor vite Silvestri PP., 
τὸ τῶν βραχιόνων γυμνὸν ἐψέγετο, et inde factum, ut 
dalmatice maniclia potius quam colobia appellaren- 
tur. Δαλματικὰ µανίχλεια. μᾶλλον συνέθη ὀνομασθῆ- 
ναι ἅπερ χολόθια. Saue evanuit nomen colobiorum 
in vestitu sacerdotum sensim, et dalmatica ccpit in 
ejus locum succedere. 

(80) Panni iriblatti sunt. triplici tinctura blatte 
infecii, ait Murat. Ant. Ital. t. II. p. 409., ubi de 
blatteis vestibus late disputat, in eo tamen, si quid 
video,falsus,quod blattam et vermiculum tinctorium, 
unde coccus tingitur, eadem facit. Blatta veteribus 
dicebaturillaipsa purpura,murex,conchylium, unde 
purpure color. Tertia tinctura habebatur pro opti- 
ma, vividissimi luminis. Memorantur tamen, sed 
raro, plures. Apud Longobardioco-Latinum illum 
ohymicum octavi seculi, quem Muratorius eodem 
volumine p. 367 edidit, Linctiones quatuor pellis ale- 
tine seu purpure habentur, et in charta vetere apud 
Du Cange v. Baldekinus, tetrablaltum, it& enim puto 
leg. esse pro catablatto. Factum deinceps e frequenti 
usu talium vestium diblattearum et triblattearum, ut 
creditum fuerit, blattam idem esse atque colorem 
quemounque,etblatte fuerintappellati panniilli quo- 
que,qui blatte seu porpura tinci non essent. Petr.Da- 
mian. Et IV, 7. pallium, ait, quod triblathon appella- 
tur triumquippe colorum est.Rectius tamen ubi videtur 
color pro immersione in cortinam tinctoriam accipl. 

(84) Ambigo, quale vestimenti genus hoo sil; 
fuerintne vestes, que assutos haberent et depen- 
dentes aureos tubulos, an quarum pannus in mul- 
tas rugas parallele decurrentes,et passim fllisaureig 
trajectas, ne rugs vel plice diffluerent, compositus 


350 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN./E LIB. I. 


290 


xai µαργάρων ἠμφιεσμένον, ὅ καὶ βότρυς (82) καλεῖ- A riter gemmis ac margaritis ornato se accingit: 


ται, xai σπαθίον ὁ µοίως χρυσοῦν διὰ λίθων xal µαρ- 
γάρων ἠἡμφιεσμένον, xai εἶθ οὕτως ἐπιτίθησιν ὁ 
πραιπόσιτος τὴν τόγα (83), ἤγουν τὴν τιάραν, imi 
τῆς τοῦ βασιλεως τιµίας χεφαλῆς. Καὶ ἐξέρχεται ὁ 
βασιλεὺς δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ κου- 
6ουκλείου, φορούντων αὐτῶν σαγία ἀληθινὰ (84), καὶ 
διέρχεται διὰ τῶν κατηχουµενείων τοῦ νάρθηκος, τὰ 


tunc patriarcha togam seu tiaram venerando im- 
peratoris capiti imponit. Is nostea a cubiculo pre- 
fectis saga purpurea gestantibus stipatus per cate- 
chumena narthecis transit, cubiculariis vela, que 
ibi sunt, portantibus, perque sinistram cochleam, 
per quam venerat, redit, eumque magistri, et 
patricii extra cochleam eamdem in baptisterio, ubi 


JOAN. JAC, REISKII COMMENTARIUS. 


esset. Tales vestes rugatas Latine appellabant, et 
crosnas atque crusinas, quarum vocum rationem 
etymologicam deinceps dabo. Habet utraque sen- 
tentia quo se commendet. Aureos tubulos, sive jam 
ili solido auro, sive fllato et circa cylindros 
ligneas cireumvoluto faoti fuerint, e  fimbriis 
vestium dependentes gestasse veteris, patet ex 
illo Anthologie p. 425. Λήρων ol χρυσέοι κάλαμοι, 
el clarissime e loco Pauli Silentiarii Ecphras. 


láca διαστράπτει χρυσέη στολίς. Ἐν γὰρ ἐκείνῃ 
Τρητὸς λεπταλέος περὶ νήματα χρυσὸς ἑλιχθεὶς 
Σχήµασιν Tj σωλῆνος ὁμοίίος ἤ τινος αὐλοῦ 
Δμιος Ἱμέρόεντος ἐρείδεται ὑψόθι πέπλου 
᾿Οξυτόροις ῥαφίδεσσι δεθεὶς καὶ νήµασι Σηρῶν. 


Habes hic cylindros forte ligneas, aut potius per- 

amenas perquam graciles, primum filis sericis, 
dein aureis circumvolutas, et filis sericis ad vestis 
oram ita assutas, ut libere, dependentes oscillarent. 
Alteri tamen quoque conjecture haud pauca, fa- 
vent. Non tantum mos hodiernus feminarum Gre- 
carum vestes στολιδωτὰς, rugatas, multis plicis, 
artificiose in seriem compositis divites gestandi 
(teste Sponio t. I, " 41, ltin.,) sed etiam imagines 
vetere8, et in his illa Farnesiana, egregio commen- 
tario nuper ab eruditissimo Corsinio illustrata. 
Berculem exhibens non «àv ἀναπαυόμενον, requie- 
scentem, Sed. τὸν ἀναπλόμενον ἐξ δου, ex inferis 
revertentem ; in qua tabula sacrificantium duarum 
feminarum vestes miro modo plicate conspiciuntur. 
Fraudem tamen in ea quidem tabula Farnesiana 
commissam cavere nolim, quam que prodere vi- 
deantur, non desunt. V. Salmas. ad Tertull. p. 334, 
ubi ait rugas illas vestium in strias deductas et 
ordinatas fuisse σωλῖῆνας, tubulos, a Grecis dictos, 
ipsasque tales vestes σωληνωτὰςθἰ στολιδωτὰς, item 
tubulatas et striglatas. Vid. infra p. 334, ubi ἀετοὺς 
πολυγύρους nominat Noster, quos a rugatis his 
vestibus diversos fuisse non puto. Talia perizomata 
[nos Schürlzen. Francit devanteauz, devantiers, ap- 
ellant| mulieres evo medio gestasse intelligitur e 

incentio Bellovacensi Spec. hist. l. xxx, ο. 85: 
Alize mulieres boqueranno stricio sub cingulo mullis 
licis sumptuosis operato εἰ consuto vestiuntur Vid. 

u Cange v. Buquerannus, que significat ἐσθῆτα 
ἀπὸ ζωδίων. Originem alibi damus. A /faltis (id est 
sermone Germanico plicis vel rugis) appellabant 
olim has vestes [μέ et faltones. Kilianus: Falle, 
[sc leg. non falie] palla cyclas, vestie muliebris 
totum corpus ambiens ; qualem meadmodum pueru- 
lum in oppido patrio ab anu gestalam clim vidisse 
adhue memini; unde necesse est, ut patrum avo- 
rumque nostrorum memoria talis vestis in usu 
esset. Apellabant illam cycladem mei cives eine 
Schaube ; forte & schieben, zusammenschieben, συν- 
ωβεῖν, constipare, quia plice in talibusvestibus con- 
ferte, constipatm sunt. Alias reperimus vocabula 
ejusdem originis et significalionis crusina, crusna, 
crosna crocea et erosea. Omnia & craus, quod nobis 
crispum notat ; unde quoque Gecros oum mesente- 
rium el appensa ipsi intestina ob multiplices eorum 
gyros, tum illa finissims tele cameracensis assu- 
menta crispa, qua una cum ipsorum fulcris, indu- 


siis lino candidiore factis, viri nostri extra vestes 
in regione pectoris propendere sinunt, appellamus. 
Croseam sic describit Auctor Ceremon. Romani 
l. r, Sect.1: Genus chlamydis longz ad terram 
usquea parte anteriori apería o summo ad imum 
rugosa. Neque tantum in vestibus aíffectabant pli- 
cas, ut videre est in rusticis & districtu, quem 
incolunt, Altenburgensibus dictis, veteris vestitus 
tenacissimis: sed etiam in collaribus, qualia, gran. 
dibus rotis similia, conspiciuntur frequentissima 
in picturis et imaginibus sre expressia seculi xvi, 
et supersunt eorum adhuc in urbibus quibusdam 
Germanie monumenta, quarum sacerdotes tales 
croseas vel tubulatas collares rotas gerunt ex 
veteri ritu. De quarum antiquitatibus vir Historie 
ecclesiastice callentissimus Urb. Gotfr. Siber. nu- 
per Noster, peculiarem libellum edidit. Indequoque 
factum, ut omne collare, etiam si planum et sim- 
plex, nostro sermone QGrause, hoc est crispum 
dicatur. 

(82)Sivea multitudine margaritarum «onflatarum 
in globos dicta fuit hec vestis uva, sive, si prio- 
rem nostram τῶν χρυσῶν σωλήνων interpretationem 
assumas, a multitudine tubulorum aureorum ex ejus 
ora dependentium. 

(83) De tuga vel tufa infra dicam ad pag. 291. 

(84) Veri luminis, purpurea. Vid. Du Cange 
Gloss. Gr. h. v. et Lat. v. Alülhinus. Latini enim 
hac quoque voce, et voce verus pro purpureo vol 
rubro utuntur. Item Salmas. ad Hist. Aug. t. II, 
psg: 411, ubi mihi quidem male tentare, videtur 

ocum codicis Theodosiani Leg. XI, de scenicis : 
His quoque vestibus noverint. abstinendum, quas 
Grzco nomine a Latino crustas vocant, ἵπ quibus 
alio admistus colori puri rubor muricis inardescit. 
Hec est vulgata lectio. Putat proa Latino reponen- 
dum esse Latini. Mallem equidem Aletinocrustas, 
vel alethinocruslas, id est tales, in quibus trama 
veri luminis vel purpurea pectine textorio densata 
est. Conf. Du Cange v. Crusta. Non recte vertit 
hanc vocem Goar- apud Theophan. p. 263, ἐκ τῶν 
ἀληθινῶν τζαγγίων, ex veris et re ris suis calceis 
reddens. Volebat purpureis. id. Vales. ad Απ: 
mian. Marcell. pag. 326, ubi quemcitat Constantini 
Porphyrogenneti locum, is estin libro ceadministr. 
imper. p. 57, ubi vid. Bandur. p. 35. Vox que 
ibidem occurrit χαρέρια videtur Arabica harir esse 
que sericum. opera serica notat. Non tam recens, 
est, quam videatur, hic vocis ἄληθινὸς usus. Jam 
apud Xenophontem in OEconomico (pag. 56, edit. 
cl. Bacchii) πορφυρὰ ἀληθινὴ, purpura vera, oppo- 
nitur τῇ ἐξιτήλῳ, pallide, cujus verum lumen 
exstinctum est. Apparet hino, ἁληθινὸν et verum 
roprie splendidum, splendore ardens et oculos 
eriens notare, adeoque non tantum de rubro dici, 
quamvis plerumque de illo dicatur, sed etiam de 
aliis coloribus. Sane apud Annstasium occurrunt 
albaverz gemmas, id est margarite veri luminis 
candidi, quorum candorardet et oculos prestringit. 
Vid. Du Cange Gl. Lat. v. Albaverz  "[Conf. 
Schurzfleisch ad Eusebii Chronicon p. 93.]" Apud 
Nostrum infra habemus p. 370, ἀληθινάεργα χρο- 
axà, vestes veri luminis aut vert juris, coloreas. — 


οι 


faustis precationibus excipiunt, Ie in porta, ubi id 
in singulis processionibus facere solet, equum, 
. ephippio aureo gemmisque ao margaritis distincto 
jnstretum, in cauda vero et quatuor pedibus te- 
niis ornatam, conscendit, quod statim et cubiculo 
prefeoti, magistri, patricii, senatores omnes, fa- 
ciunt, quorum equi cataphractas, ipsi sage sua 
purpurea, gestant. Similiter et spatharocandidati 
cum spathariis, 49 equis ut diximus instructis 
vehuntur, gladiis cincti, soutari& et dextralia ge- 
stantes: spatharocandidati vero torques portant, 
utrique vero a latere patriciorum hino et illinc 
transeunt. Spatharocubicularii in camisiis, epathas 
ferentes, manibus dexiralia gestant atque ipsi in 
equis propre prefectos cubiculi hinc et illuc ve- 
huntur. Cerimoniarius purpureo sago ante impe- 
ratorem pedibus una cum silentiariis, qui et ipsi 
saga purpurea aureasque virgas gommatas gestant, 
abit: protostrator et comes stabuli ab utroque 
imperatoris latere, siratores cira ipsum, utrique 
pedibus, prodeunt. Candidati, scribe et mandalores 
imperatorii in mutatoriis suis, cursores porro et 
decani ante imperatorem, pedibus secundum ordi- 
nem suum procedunt. Sequuntur stratores cum 
scutariis, ramos palmarum manibus gerentes, et 
ipsi imperatorem precedentes, 8 tergo vero proto- 
spatharii eunuchi equis vecti, speciis purpureis 
clavisque aureis accincti spathasque suas et spa- 
thobaculos humeris impositos portantes : eorum 
porro equi cataphractis instruoti sunt. Hos proxime 
sequitur logotheta dromi sago purpureo indutus, 
in equo ornato, protospatharii barbati speciis 
accincti, spathobaeulos humeris portantes, et ipsi 
in equis ornatis : post cubicularii in equis, drun- 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


et mane advenientem imperatorem exspeclaverani, À δὲ βῆλα τὰ ὄντα ἐκεῖσε χουθικουλάριοι βαστάζουσι, 





καὶ διέρχεται διὸ τοῦ ἀριστεροῦ κοχλιοῦ, δι’ o0 καὶ 
ἀνῆλθεν, xai δέχονται αὖτον oi τε μἀγιστροι καὶ 
πατρἰκιοι ἔξωθεν τοῦ αὐτοῦ κοχλιοῦ εἰς τὸν λουτῆρα, 
ἔνθα xal τὸ πρωῖ ἀνερχομένου τοῦ βασιλέως ἔμειναν, 
ὑπερευχόμενοι τὸν βασιλία. Καὶ ἐξελθὼν ὁ βασιλεὺς, 
ἱππεύει ἐν τῃ πύλῃ (85), ἐν gj εἴθισται αὐτῷ καθ) 
ἑκάστην προέλευσιν τοῦτο ποιεῖν, ὁ δὲ Ἱππὸς ἔστρω- 
ται σελλοχάλινον χρυσοῦν διάλιθον, ἠμφιεσμένον ἀπὸ 
µαργάρων, iv δὲ τῇ οὖρᾷ τοῦ αὐτοῦ ἵππου xal τοῖς 
τίσσαρσι ποσὶν ἀποκρέμανται πέτασοι πράνδιοι (86), 
Ἱππεύουσι δὲ εὐθὺς ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε ol τε ἄρχοντες 
τοῦ κουθουκλείου µάχγιστροι, πατρίχιοι καὶ πᾶσα ἡ 
σύγκλητος ἐφ᾽ ἵππων ἑστολισμένων ὑπὸ καταφρά-- 
Χτων 7? (87), ἅπαντες δὲ αὐτῶν ἀπὸ σαγίων ἀλτθινῶν. 
Ἱππεύουσι δὲ ὡσαύτως καὶ οἱ σπαθαροχανδιδάτοι 
ἃμα τοῖς σπαθαρίοις, ἱππεύουσι δὲ ἐφ᾽ ἵππων ἐστο- 
λισμένων ὡς προείρηται, περιθεθληµένοι σπαθία 
κρατοῦντες σκοῦτάριά τε xai διστράλια, ἀλλ᾽ ol μὲν Τὸ 
σπαθαροχανδιδάτοι φοροῦσι xal μανιάχια (88), διὲρ- 
χονται δὲ ἀμφότεροι αὐτῶν lv. τοῖς πλαγίοις τῶν πα- 
τρικίων ἔνθεν κἄχεῖσε. Οἱ δὲ σπαθαροκουθιχουλάριοι 
ἀπὸ χαμµισίου φοροῦντες τὰ σπαθία, κατέχουσιν dv 
ταῖς χερσὶ διστράλια καὶ διέρχονται καὶ αὐτοὶ ἔφιπ- 
ποι πλησίον τῶν ἀρχόντων τοῦ χκουθουκλείου ἔνθεν 
κἀχεῖσε. Ὅ δὲ τῆς καταστάσεως ἀπὸ σαχίου ἀληθινοῦ 
διέρχεται ἔμπροοθεν τοῦ βασιλέως πεζὸς μετὰ καὶ 
σιλεντιαρίων πεζῶν, ὁμοίως xal αὐτοὶ ἀπὸ σαγίων 
ἀληθινῶν, βαστάζοντες καὶ βεργία χρυσᾶ διάλιθα, ὁ 
bb πρωτοστράτωρ καὶ ὁ χόµης τοῦ στἆθλου ἔνθεν 
κἀχεῖσε τοῦ βασιλέως, οἱ δὲ στράτορες πέριξ, ἀμφό- 
τεροι (89) δὲ αὐτῶν πεζοί. Κανδιδάτοι δὲ καὶ σκρί- 
θονες xai µανδάτορες βασιλικοὶ δηριγεύουσιν ἕμ- 
προσθεν τοῦ βασιλέως ἠλλαγμένοι πεζοὶ κατὰ τὴν 
αὐτῶν τάξιν, ol δὲ κούρσορες xai δεκανοὶ (00) δηρι- 


VARLE LECTIONES, 


m ὑποχαταφράκτων cod. 7* ἄλλοι μὲν ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(85) Mos erat, ut imperator in processione eques- 
stri portam extimam alicujus ecclesie, per quam 
in ejus Horologium intraretur, equo non transiret, 
sed ante eam descenderet. Vid. p. 309 

(86) Prandia brandia, brandez sunt fascim, 
vitte. tenir. Vid. Du Cange Gl. Gr. h. v. et Lat. 
v. Brandeum et Goar. ad Theophan. pag. 496. [S. 
Gregorius pontifex petentibus reliquias martyrum 
uo. ibus brandeum concludebat. Canis. t. VÍ, p 


* Proderit ad intelligendum hunc locum cita- D 


tum Cangii Gloss. Latin inspicere. Πέτασοι autem 
hic appelianturot πράνδεοι, tanquam adjectivo, quia 
late, expanse erant ille vite, vel taenim, ἆναπεπτα- 
µέναι. Ápprime congruil vox medie latinitatis 
flascilo, quod aliud nibil est quam πέτασος, tania 
lata. Monachus Sangallensis de Carolo Magno |. 11, 
ο. 41 : [ία ut nobilioribus quibuscunque aut altheos, 
aut flascilones pretiosaque vestimenta α latissimo 
imperio [id est amplissimo et maximo: nam ut 
adhuc hodie Belge breed pro magno, sio Latini 
medio evo latum pro magno dicebant. Designat 
imperium CPtan om perlata distribui juberet. Sive 
Latins sit originis vox flascilo et a flagellum repe- 
tenda, sive Germanice, et a flad, platt, planus, 
(unde /luden, πλακοὺς, flatschen, πλὰξ, planites, 
spatium late pansum,) semper notat prandia pelasa, 
sou tenias latas, late explicitas, qualia olim in 
corrigiis calceorum, infra genua, etin collo gestare 


solebant, breite Schleifen. Tales petasos seu latas 
tenias equi cruribus alligatas videre est in nummo 
Balduini Flandri, imp. CPtani, apud du Cange ad 
Alexiad. p. 200, ubi vir doctissimus pro τουδίοις 
accipit. 

(87) M. ὑποκαταφράκτων una voce. "πὸ in 
hac compositione notat idem atque ἀπὸ vel μετὰ, 
ut in ὑπόθλαττον, quod est e blatta vel serico fa- 
ctum, vel sericum secum habet, ὑποφιάλιν, ὅπο- 
καµπάγιν, quod cum phialis, enm campagis est ; 
ita quoque ἵππος ὑποχατάφραχκτος est, qui cum 
καταφράξει, totum corpus tegente armatura, est. 
Idem signiflcat, quod pag. 49 legitur ἵπποι ἔστολισ- 
μένοι ἀπὸ καταφράκτων, id est, μετὰ καταφράξεων 
seu ὅπλων καταφραττόντων. Prefero nihilominus 
tamen emendationem Leichianam propter prece- 
dens ἑστολισμένων, quod proprie est stragula te- 
elis, o;opertorio, quale solet equorum dorsis in- 
sterni. 

(83) Vid. ad p. 238. Vocabulum satis antiquum 
τοι vulgaris forquem significans. Habet οπ]αϊ 
Polybius p. {605 οἱ 165 ed. Gron. 

(89) Omnes illi simul sumpti. De hoc significatu 
vocabuli ἀμφότεροι dico ad pag. 266. 

ο Liciores. Vid. Du Cange utroque Glossario. 
Valdesius ad Amm. Marcell. p. 264, 497. De munere 
Decanorum ecclesie disserit Murator. t. 1I, Sor. 
der. Ital. p. 100, 


293 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. 


294 


γεύουσιν ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως πεζοὶ κατὰ τάξιν. A garius vigilie eL manclavite cum ceteris domesti- 


Δηριγεύουσι δὲ 75 xal (91) στράτορες πεζοὶ μετὰ 
σκουταρίων, κατέχοντες ἐν ταῖς χερσὶ κλάδους δα- 
Φνων, xal οὗτοι μὲν δηριγεύουσιν ἔμπροσθεν, ὄπισθεν 
δὲ διέρχονται ἔφιπποι πρωτοσπαθάριοι Τὸ εὐνοῦχοι, 
περιθεθληµένοι σπέχια (02) ἀληθινὰ χρυσόκλαδα καὶ 
σπαθία, χατέχουσι δὲ xal τὰ σπαθοθάκλια αὐτῶν, 


cis, qui non pedibus ire solent, legatis turmarum 
et comitibus, ex intervallo processum eorum, qui 
imperatorem sequuntur, secundum ordinem suum 
conducentes: pone ipsum vero vicarius numeri 
multitudinem populi ne processioni immisceatur 
continens, sequitur. 


ἐπιχείμενα τοῖς αὐτῶν ὤμοις οἳ δὲ ἵπποι αὐτῶν ἑστολισμένοι ἀπὸ καταφρᾶκτων. Πλησίον δὲ τῶν αὖ- 
τῶν πρωτοσπαθαρίων εὐνούχων ὁ λογοθέτης τοῦ δρόμου, περιθεθλημένος σαγίον ἀληθινὸν, ἐφ᾽ ἵκπου 
ἑστολισμένου, ἀπὸ Ok αὐτῶν (03) πρωτοσπαθάριοι βαρθάτοι, περιθεθλημένοι απέχια, κατέχοντες σπα- 
θοθάχκλια ἐπικείμενα τοῖς pot; αὐτῶν, ὁμοίως xal αὐτοὶ ἐφ᾽ ἵππων ἑστολισμένων' εἶθ οὕτως κουθικου- 
λάριοι ἔφιπποι, ὁ δὲ δρουγγάριος τῆς βίγλης xal οἱ µαγλαθίται μετὰ τῶν λοιπῶν οἰκειακῶν τῶν μὴ 
πεζευόντων, τοποτηριτῶν τῶν ταγμάτων xal χοµήτων, διέρχονται ἀπὸ διαστήµατος, κρατοῦντες (934) 
τῶν ὄπισθεν προέλευσιν κατὰ τὴν αὐτῶν τοξιν, ὄπισθεν δὲ αὐτοῦ ὁ τοποτηρητὴς τοῦ ἀριθμοῦ, κρατῶν τὰ πλήθη 


τῶν λαῶν πρὸς τὸ μὴ συγχυθῆναι αὐτοὺς v τῇ προελεύσει. 
H'. Δηριγευόμενος ὑπὸ τῶν προειρηµένων πάντων B. VIII. Imperator ab his omnibus stipatus, sd 


ὁ βασιλεὺς, διέρχεται μέχρι τῶν µαρµαρίνων λεόν- 
των, καὶ δέχεται αὐτὸν ὁ δηµοκράτης τῶν Βενέτων, 
ἦγουν ὁ δοµάστιχος τῶν σχολῶν, µετα xai τοῦ περα- 
τικοῦ δήµου τῶν Βενέτων, αὐτὸς δὲ à δηµοκράτης 
κρατούμενος ὑπὸ τοῦ τῆς καταστάσεως ἀπέρχεται, 
καὶ προσκυνήσας τοὺς πόδας τοῦ βασιλέως ἀσπάζε- 
ται αὐτοὺς, ὁ δὲ βασιλεὺς δεξαµενος αὐτὸν ἐπιδίδω- 
ew αὐτὸν τῷ κόµητι τοῦ στάθλου, ὁ δὲ δηµοκράτης 
οτὰς πάλιν dv τῇ αὐτῇῃ στάσει, τοῦ µέρους ἆχτολο- 
γοῦντος, κατασφραγίζει τὸν βασιλέα. Τελέσαντος δὲ 


marmoreos leones venit, ubi ipsum princeps Ve- 
netorum seu domesticusscholarum cum transitoria 
Venetorum factione excipit, et & cerimoniario ad- 
ductus abit, humique prostratus, pedes imperatoris 
osculatur, quem is suscipiens comiti stabuli tradit : 
is vero ilerum in sua statione constitutus, impe- 
ratorem, dum factio acclamat, signat. Postquam 
factiones ea que mos esti peregere, imperator 
discedit, quem factiones prsecedunt, dromica di- 
centes, Φ0 οἱ si imperator jusserit, etiam apela- 


VARI LECTIONES. 


"5 δὲ om. ed. "5 ἀσπαθάριοι et h. 1. et mox. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(91-92) Specia, nomen vestitus haud infrequens (j essent eoque perspicue, ut sunt in speciis nostris. 


hoc in codice, fuerunt mea sententia nihil aliud. 
uam quod nobis Spitzen sunt, Gallis de points, de 
telles, Belgis Canfen, subiilis e candidis filis 
tenuissimi lini textura cum minutissimis ocellis, 
tessulis, rhombis, speculis, innumeris figuris in- 
textis. Neque improbabile est, 8 Greco σπέχια, 
specia, manasse nostrum Spilzen, quamvis etiam 8 
voce Germanica Spilze, acies, mucro, repeti possit, 
quía opus hoc punctatum, dentatum prominentibus 
euspidibus velut hispidum est; unde Francicse 
appellationes desumpte sunt. Latini medii evi textu- 
ram hanc íasselos appellabant, unde Anglis re- 
mansit (assel, idem significans, a taxillis intextis, 
vid. Du Cange v. Tasselus, et nostrum Taltzen, 
quamvis diverse nonnihil eigniflcationis. Hinc 
emendandus est Anastasius in Benedicto II: in 
ecclesia B. Valentini fecit. coopertorium super altare 
cum clavis el (asceitis. Sic vulgo editur, sed 
nd cum tasce 
IIl, super altare majus fecit tetraveta holoserica aly- 
thina cum astillis εί rosis chrysoclavis. Leg. cum 
tascillis vel tassillis, quod perinde est. Liceat hac 
occasione Isidorum quoque corrigere, in cujus 
Glossis hecleguntur: vasculum, discus, fasculum 
Dubito pro ultima voce flaseulum, «Aaaxlov, (de 
ua voce supra dixi, ) lagenam vitream vini, an- 
sinum, λεχάνην, patinam, an denique (astulum, 
uod idem est, reponam. Dast οἱ Tast patinam, 
scum, sculellam, missorium signifloat. Sed ut re- 
deam, unde deflexi, σπέχια est vox Latina α ερε- 
endo, videndo, specíwm et speculum idem est. 
Que ergo texture specula, id est figuras orbicu- 
lares aut ovales, aut quadratas, aut rhomboideas 
teferrent, (Bpecula enim veterum omnes bas figuras 
habuisse reperiuntur,) ea propter similitudinem 
specula appellantur, sive ille flgure  pertuse 


lis id est tazillis; item in Leone [) cturam, 


Bive intexte aut insule essent panno eoque opace. 
Hinc est, quod specia quoque possint esse vestes 
άστραγαλωτοι, tassilatee vel tesselatee, quales ἑα[ία- 
las appellabant et siragulatas, que vox ipsissima 
Greca ἀστραγάλωτὴς est, et. laculatas. Wilhelmus 
episcop. Colon. A. 1306. (apud Du JCangium 
v. Fraciillaius) : monemus universos et singulos cleri- 
cos, ne de caetero vestes parlitas, virgatas, taliatas, 
scaccatas deferant, id est ne in posterum gerant 
vestes, quarum una dimidia pars hujus coloris, 
altera allerius esset, neque vestes ῥαθδωτοὺς, 
striatas, neque talis vel areis quadratis, neque 
schaccis seu tessulis rhomboideis distinctas. Lacu- 
latas vestes appellant Isidorus XIX, 22, et Papias 
illas, quz lacus quadratos [id est areas habent 
cum píclura [id est coloribus distinclivis] tntextos 
aut acu additos: vid. Salmas. ad Ser. Hist. Aug. 
t. II, p. 550 et 694. Pre fero tamen priorem conje- 
neque dubito ipsis quoque veteribus Ho- 
manis specia nostra non ignota fuisse. Specula 
veterum aut quadrata, aut rhomboidea, sed ple- 
rumque rotunda erant, ut ex illo Tertulliani loco 
de Resurrectione carnis c. 12. apparet :retornantur 
[id est. rursus tornantur, rursus rotunda fiunt,] 
specula lunz2, que snenstruus numerus [nempe di- 
clum] attriverat; ubivulgo male redornantur legitur. 

(03) Post eos autem, se. διέρχονται, veniunt pro- 
cedunt. Ita. p. 30: ᾿Απὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ χυοου- 
χλείου, post prefectos cubiculo, p. 103: ἀπὸ τῆς 
λιτῆς, α processione, nempe finita, post processio- 
nem 1901, σάσσειν ἀπὸ falou post acceptam palmam 
saltare. Et eo sensu ἀπὸ jam ad(uit in superioribus, 
et frequens ἐχ vetuslis. 

(94) Finientes, claudentes, et velut firmo repagulo 
coercentes processionem eorum, quí extremo in 
agmine eunt. 


205 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


tica, ipsumque ad S. Christophori conducunt. A τὰ ἐξ ἔθους τοῦ μέρους, ἀποχινεῖ μὲν ὁ βασιλεὺς, 


Sciendum est, principes duarum factionum trans- 
itoriarum et tribunos politice, singulos pro suis 
factionibus, in prima tantum receptione, non au- 
tem in cseteris, libellum tradere; hocenim tantum 
semel fleri solet. Politici Venete factionis impe- 
ratorem in S. Christophori excipiunt, ubi tribunus 
imperatori libellum dat : actisque finitis, imperator 
abit, quem factio conducens, dromica, si jusserit, 
et apelatica recilat. Hoc singulm factiones impe- 
ratorem comitantes, in ejus receptione observant. 
Populus transitorie factionis Prasine imperatorem 
ad S. Olybrii excipit, princeps ejus libellum tradit 
ipsumque ad philadelphium, ubi transitoria Vene- 
torum factio adest, conducit. Haec eum in phila- 
delphio excipit et usque ad Prasinos politice in 
modium ducit, a quibus in modio excipitur, ubi 
tribunus imperatori libellum tradit, et omnibus ut 
supra dictum est peractis, ad taurum, ubi politica 
Venetorum factio, eum perducit. Hec imperatorem 
in tauro excipit et ad tabernas pistorum, ubi po- 
litica factio Prasinorum adest, deducit, que eum 
in foro transitorie factionis Prasins, in substru- 
ctione milii politicae factionis Prasine excipit. In 
zeuxippo oum transitoria Venetorum factio, deinde 
in chalce, excipit. Mox omnes pedibus incedunt, 
solus imperator equo vehitur, et inde ab omnibus 
stipatus ut diclum est, per cortinas usque ad in- 
teriorem magnam portam excubitorum, ubi scri- 
barum promotio instituitur, transit, equo descendit 
perque excubias ante tres conaistorii portas dispo- 


αὐτοὶ δὲ ol τοῦ µέρους προπορεύονται ἔμπροσθε ?" (95) 
τοῦ βασιλέως, λέγοντες Opopuxà, εἰ δὲ χελεύει ὁ βα- 
σιλεὺς xai ἀπελατικὰ, ἀποσώζοντες τὸν βασιλέα 
µέχρι τοῦ ἁγίου Χριστοφόρου. Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι οἱ 
δηµοκράται τῶν δύο μερῶν τῶν περατικῶν xal ol 
δήμαρχοι τῆς πολιτικῆς, ἕχαστος αὐτῶν κατὰ τὸ 
µέρος αὐτῶν, ἐν τῇ α δοχῇ ἐπιδιδόασι λιθελλάριον, 
ἐν δὲ ταῖς λοιπαῖς δοχαϊῖς λιθελλάρια οὐχ ἐπιδιδόασι. 
πρὸς ἅπαξ γὰρ τοῦτο xal µόνον. Ἡ δὲ πολιτικὴ τοῦ 
μέρους τῶν Ἠενέτων μετὰ καὶ τοῦ δημάρχου δέχον- 
ται τὸν βασιλέα ἐν τῷ ἁγίῳ Χριστοφόρῳ, xai ἐπιδί-- 
δωσιν ὁ δήµαρχος τῷ βασιλεῖ λιθελλάριον, τελέσαντες 
δὲ τὰ ἄκτα, ἀποχινεῖ ὁ βασιλεὺς, τὸ δὲ µέρος διασώ- 
ζει τὸν βασιλέα, λέγοντες ἔμπροσθεν δρομιχὰ, εἰ 
κελεύει, xal ἀπελατικχά, τοῦτο δὲ τελεῖ ἓν ἕκαστον 
µέρος ἐν τῇ αὐτοῦ δοχῇ 3, Διασώζοντες τὸν βασιλέα, 
δέχονται ἐκεῖσε τῶν περατικῶν μερῶν Πρασίνων ὁ 
λαὸς τὸν βασιλέα ἐν τοῖς τοῦ ᾿Ολυθρίου, καὶ ἐπιδί- 
δωσιν ὁ δηµοκράτης τῷ βασιλεῖ λιθελλάριον, xal 
διασώζουσι τὸν βασιλέα μέχρι τοῦ φιλαδελφίου τῶν 
περατικῶν μερῶν τῶν Βενέτων. Καὶ δέχεται 6 περα- 
τικὸς δῆμος τῶν Βενέτων τὸν βασιλέα ἐν τῷ Φιλαδελ- 
φίῳ, διασώζουσι δὲ ἕως τῶν Πρασίνων τῖς πολιτι- 
κῆς τοῦ µοδλίου, xal δέχονται τὸν βασιλέα ἐν τῷ 
µοδίῳ, καὶ ἐπιδίδωσιν ὁ δήμαρχος λιδελλάριον τῷ 
βασιλεῖ, xal τελέσαντες ἅπαντα, ὡς προείρηται, δια- 
σώζουσι τὸν βασιλέα µέχρι τοῦ ταύροὺ τῆς πολιτικῆς 
τοῦ µέρους τῶν Βενέτων. Καὶ δέχονται τὸν βασιλέα 
iv τῷ ταύρῳ xal διασώζουσιν ἕως τῶν ἁρτοπολίων 
τῆς πολιτικῆς τοῦ µέρους τῶν Πρασίνων, καὶ δέ- 


sitas abit senatores fausta imperatori precantes C Χονται τὸν βασιλέα ἐν τῷ φόρῳ τῶν περατικών Πρσ- 


subsistunt: is vero mediam portam ad templum 
Domini ducentem ingreditur, ubi patricii et stra- 
tegi, qui et ipsi fausta imperatori apprecantur, 
adsunt. Quo c&ineam portam templi Domini ingres- 
so, cobicularii januas statim claudunt et impera- 
tori acclamant, qui postquam prsepositus togam 
seu tiaram 8 capite ejus dempsit, intrat, δΏ ad 
sanctas januas subsistit et precatur. Quo facto per 
porticum templi Dei hemicyclum triconchii perque 
porticum quadraginta sanctorum aureum tricli- 
nium intrat, ubi cubicularii omnes stantes. In 
multa bonaque tempora, imperatori acclamant, mox 
egrediuntur. 


σίνων, ἐν τῷ πλακωτῷ 7? (97) τοῦ μιλίου τῆς πολιτι- 
κῆς µέρους τῶν Πρασίνων, δέξωνται τὸν βασιλέα ἐν 
τῷ ζευξίππῳ τῶν περατικῶν μερῶν Βενέτων, δέχον- 
ται τὸν βασιλέα iv τῇ χαλκῇ. Καὶ εὐθέως πεζεύου- 
σιν (98) ἅπαντες, καὶ μένει ἔφιππος µονος ὁ βασι- 
λεύς' κἀκεῖθεν δηοιγιυόµενος ὑπὸ πάντων, ὡς προεί- 
pntat, διέρχεται διὰ τῶν κορτίνων µέχρι τῆς ἕἔνδον 
μεγάλης πύλης τῶν ἐχσκουθίτων, ἐν ᾗ γίνεται ἡ τῶν 
σκριθόνων προθολὴ, καὶ πεζεύει ἐκεῖσε καὶ διέρχεται 
διὰ τῶν ἐχσκουθίτων ἔμπροσθεν τῶν τριῶν πυλῶν 
τοῦ χονσιστωρίου, µένουσι δὲ ἐχεῖ ol τῆς συγκλήτου 
ὑπερευχόμενοι τὸν βασιλέα, καὶ εἰσέρχεται ὁ βασι- 


D λεὺς τὴν µέσην πύλην τὴν εἰσάγουσαν 39 πρὸς τὴν 


ἐκκλησίαν τοῦ Κυρίου, µένουσι δὲ ἐχεῖσε οἱ πατρἰκιοι xal ol στρατηγοὶ ὑπερευχόμενοι xal αὐτοὶ τὸν βα- 
σιλέα. Καὶ εἰσελθόντος τοῦ βασ[λέως εἰς τὴν χαλκην πύλην τοῦ Κυρίου, κλείουσιν εὐθέως τὰς θύρας οἱ 


VARLIE LECTIONES. 
Ἡ ἔμπρωσθεν ed, Τὸ δοχῇ, διασ. τ. βασιλέα. Δέχονται ed, 7? πλάκῳ τῷ ed. 8 πύλην εἰσάγουσαν ed. 


JOAN. JAC. REISKII ΟΟΜΜΕΝΤΑΒΙΟ. 


(05) Sic M. que sepe exhibet tales formas 
absque v. Vocum ἀπελατικὰ et δρομικὰ fines per 
compendium littere ξ simile scriptas exhibebant 
cedem, ut dubium sit, singularis, an pluralis pre- 
ferri debeat. 

(96) Construenda sic sunt verba paulo implica- 
liora, µέχρι τῶν περατικῶν μερῶν τῶν Bevitov 
τῶν τοῦ Φιλαδολφίου, usque ad. Peraticas [seu ri- 
penses] catervas Venetorum, qua slant in Philadel- 


phio. Idem quoque tenendum de dictione plyp: 
τοῦ Ταύρου, etc., que mox occurrit. 

(97) Πλαχωτὸν videtur solum esse magnis tabulis 
$axeis aut marmoreis (Quadersleinen) stratum. Πἱλά- 
xec enim sunt tabulm late οἱ vaste saxeem. [ta p. 
63, μαρμαρωτὸν, locus, solum marmorum sira- 
um 


(98) Ante Chalcen ergo descenderant ex equis, 
qui imperatorem procedentem in equestri pompa 





291 


DE CERIMONIIS AUL/E DYZANTIN.E LIB. I. 


208 


τοῦ κουθουχλείου xtl ὑπερεύχονται τὸν βασιλέα, καὶ λαθόντος τοῦ πραιποσίτου τὴν τύγα ἀπὸ τῆς κεφαλῆς 
τοῦ βασιλέως, εἰσέρχεται ὁ βασιλεὺς xxt ἵστατχι ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων θυρῶν, καὶ ἂψας κηροὺς, εἴ- 
χεται ἐκεῖσε, καὶ εὐξάμενος διέρχεται διὰ τῶν διαθατικῶν τοῦ Κωρίου καὶ εἰσέρχεται iv τῷ ἡμικυκλίῳ 
τοῦ τριχόγχου, xxl διελθὼν xi τῶν διαθατικῶν τῶν ἁγίων τεσσαράκοντα, εἰσέρχεται ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ, 
xal στάντες οἱ τοῦ κουδουχλείου πάντες ἐν τῷ αὐτῷ 8! τρικλίνῳ ὑπερεῦχονται τὸν βασιλέα * «Ἑϊς πολλοὺς 


xai ἀγαθοὺς χρόνους. » καὶ ἐξέρχονται. 


8'. Ιστέον δὲ, ὅτι εἰ μὲν τύχη τῇ αὐτῇ προελεύσει, Α 


ἄγουν τῇ δευτἐρᾳ τῆς διακαινησίµου, ἡ ἑορτὴ τοῦ 
Εὐαγγελισμοῦ τελεῖται οὕτως, ᾿Εξέρχεται ὁ βασιλεὺς 
ἠλλαγμένος τὴν τοῦ Βὐαγγελισμοῦ στολὴν, xxl. ἀνέρ- 
χεται ἐν τῷ φόρῳ, τῇ τάξει καὶ προελεύσει τῆς τοῦ 
Εὐαγγελισμοῦ ἑορτῆς, xal ἀνελθὼν dv τῷ φδρῳ xal 
πελέσας ἅπαντα xatX συνήθειαν, ἃ εἴωθεν ἓν τῇ τοῦ 
Εὐαγγελισμοῦ ἑορτῇῃ τελεῖν, διέρχεται τὴν µέσην 
λιτανεύων, ἀρξαμένου τοῦ τῆς καταστάσεως τὸ τῆς 
ἑορτῆς τροπάριον * « Σήµερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ 
χεφάλαιον, » xal ἀπέρχεται µέχρι τῆς Παναγίας 
θιοτόχου τῶν διχκονίσσης. Καταλαθὼν δὲ ἐκεῖσε, 
εἰσέρχεται ἐν τῷ ναῷ xal τελεῖ τὸ προχείµενον (99), 
τὸν ᾿Απόστολον (1) καὶ τὸ ἄχραντον Εὐαγγέλιον, καὶ 
μετὰ τὴν ἐκτενῆ ἀπαλλάσσει ὁ βασιλεὺς τὴν στολλν, 
f» φορεῖ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, xxi περιθάλλεται τὴν 
τῆς αὑτῆς ἡμέρας στολὴν, ἤγουν δευτέρας τῆς δια- 
καιντσίµου, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται. Καὶ ἄρξαμένων 
ἐν τῷ ἄμθωνι τῶν ψαλτῶν, « Χριστὸς ἀνέστη, » 
ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε, καὶ ἀπέρχεται 
λ.τανεύων, ἄρχομένου τοῦ τῆς χαταστάσεως τὸ τρο- 
πάριον dv τῷ ναῷ τῶν ᾽Αγίων ᾿λποστόλων, καὶ ix- 
τελοῦνται τὰ tnc προἐλεύσεως δευτέρας τῆς ὃ:αχαι- 
νησίµου ὡς ἀνωτέρω εἴρηται. Ἱστέον δὲ xai τοῦτο, 
ὅτι ἐπὶ Λέοντος τοῦ τῆς θείας λήξεως (2) ἐγένετο ἡ 


IX. Sciendum est, hanc processionem, scilicet 
secunde diei septimane rerovationis, si festum 
Annuntiationis incidil, hoc ritu celebrari. Impe- 
rator, veste quam festo Ánnuntiationis gestare solet 
indutus, ad forum in ordine et processione festi 
Annuntiationis procedit, quo facto, peractisque pro 
more omnibus qua eo die peragi solent, per me- 
diam solemni ritu procedit, cerimoniario troparium 
festi:« Hodie principium salutis nostre,» inchoante. 
Deinde ud Sanctam Deiparam diaconisse abit, ubl 
templum ingreditur. Quo postquam accessit, tem- 
plum intrat,repositum ibi apostolicum librum et san- 
ctum Evangelium recitat et post extensam, veste 
Annuntiationis, quam gestat, exuta, habitum diei 
ejus seu secunde septimana renovationis, sumit, 
ut supra dictum est. Psaltis in ambone hymnum 
« Christus resurrexit, » exorsis, egreditur et cum 
solemni pompa abit, cerimoniario troparium in 
Sanctorum Apostolorum «de inchoante: ceteri 
ritus processionis secunde renovationis, ut supra 
exposuimus, observantur. Sciendum est, sub Leone 
gloriose memoriae hunc ordinem institutum esse. 
Imperator cum searamangio auro intexto equo ad 
Sanctos Apostolos vehitur, et revertens, colobio, 
quod botrys dieitur, induitur, capiti alba corona 


VARIA LECTIONES, 


81 xgl πάντες οἱ τοῦ χουθουκλείου ἐν τῷ αὐτῷ ed. 


JOAN. JAC. REISKII. COMMENTARIUS. 
illuo deduxerant; solus imperator intro in equo { βασιλεὺς πολλὰ τῶν ἔτι μᾶλλον εἷς τιμὴν ὀρώντων 


rocedebat. Paulo post autem ipse descendit, et eo 
pso loco, quo descendit, in palatium rediens, 
eodem ascendit in equuum exiens ; neque licet ipsi 
equum ante chrysotriclinum conscendere, sed 
ipse sequitur usque ad scholas et templum 
lvatoris equum coram preductum. Vid. Creden. 

. 761, et infra nostri codicis pag. 59, et supra p. 
. Vales. ad Ammian. Marcell. p. 329. '(Nemo 
eques poterat aulam CPtanam intrare preter impe- 
ratorem. Du Cange ad Villebard. p. 304.]* Nicetas 
Choniatesp.35,describens ingressum Manuelis Com- 
neni novi imperatoris in urbem et palatium, ἐν τῷ 
παριέναι, ait, μεθ ἵππου —"Epabo« ipa evo 
νὰ àváxtopx, xat μέλλειν εἰσιένι διὰ τῆς πύλης, 
θ) ἣν 3 ἐκ τῆς ἕδρας [e sella, equestri nempe,] 
ἀπόθασις ἐφεῖται µόνοις τοῖς αὐτοχράτορσιν, elc. 
Cinnamus. 1. iv, " 107, de Balduino IV, Hierosoly- 
mitano rege, ad Manuelem Comnenum in campis 
Antiochise invisente narrat, eum aut exhibitis ho- 
noribus inflatum, aut innata arrogantia in equo 
intrasse in aulam regiam, et ibi loci descendisse, 
ubi descendere imperator ipse consueverit, quod 
egerrime tulisse Manuelem ideoque multos honorea 
ipsi antea destinatos omisisse et suppressisso. Ὁ δὲ 
τούτοις ἐπαρθεῖὶς, εἴτε xai ξύμουτόν τινα τρξ- 
ἁλαζονείαν, ἐπειδήπερ εἷς τὴν βασίλειον εἰσῆλ- 
αὐλὴν ὑπὸ τε τῶν βασιλείων ῥαθδούχων καὶ 
Ῥωμαίων τῶν ἐπὶ δόξης παραπεμπόµενος, ἐνταῦθα 
t5 Ίππου ἀπέδη, ἔνθα xal ρασιλεὺς αὐτὸ ποιεῖν 
εθιστο, Ἐφ' o ἁγερωχίαν αὐτοῦ καταγνοὺς 6 


Ῥατικοι. Gn. CXII, 


νέλιπεν αὐτῷ. 

(99) Proposilum, seu particulam e Psalmis Da- 
vidis illi diei festo congruam et imputatam. Canunt 
nempe Greci singulis diebus versus e Psalmis 
excerptos alios atque alios, qui Evangeliis et episto- 
lis cujuscunque die congruunt. Et ea pensa e Psal- 
mis τὸ προκείµενον τῆς ἡμέρας, propositum, argu- 
mentum, materiam diei appellant. Vid. infra pag. 
355. Du Cange Gloss. Gr. h. v. et Goari Eucholo- 
gium. Et quidem primo loco Propositum, tum Apo- 
glolum,seu epistolicum textum,exepistolis apostolo- 
rum, tandem Evangelium legebant. Dicebatur au- 
tem τὸ προχκείµενον Sic, quia πρόχειται τοῦ "Amo- 
στόλο», ante lectionem Apostoli vel epistola legi- 
tur; etsio esl dictio elliptica: nam integra est τὸ 
προκείµενον τοῦ Αποστόλου. Pontificale Haberti 
P 71 initio: Exclamat 6 &i4xovoc: Σοφία, Verbum 

ei, sapientia eterna, vobis annuntiabitur. 'O ἄνα- 


D γνώστης. Ψαλμός τῷ A261. Ὁ διάκονος Πρόσχωμεν- 


καὶ λέγει ὁ ἀναγνώστης τὸ προκείµενον τοῦ 'Amo- 

στόλου. 'O διάχονος' Σοφία. 'O ἀναγνώστης [scil λέγει] 

τὴν ἐπιγραφὴν τοῦ ᾿Αποστόλου. Ὁ διάκονος Πρόσχω- 
εν. 'O ἀναγνώσης ἀναγινώσει τὸν ᾽Απόστολον. 

(1) Apostolus est liber ecclesiasticus Grecorum 
continens lectiones e Pauli epistolis excerptas. V. 
Du Cange h. v. in Gloss. Grec. 

(2) Recurret in sequentibus sepius dictio de 
imperatoribus ὁ τῆς θείας λήξεως. Expedienda igi- 
tur ejus origo et significatio. Alemannus ad Pro- 
copium p. 13, pie mortuas vertit. Gretser. in Co- 


10 


209 


GONSTANTINI PORPHYROGENITI 


300 


imposita, et ita revertitur, id quod ad hunc diem A τάξις αὕτη' Ἱππεύει ὁ βασιλεὺς ἀπὸ σκαραμαγγίου 


observari solet. 


χρυσοῦφάντου ἐἑστεμμίνος, xal οὕτως ἀπίρχεται εἰς 


τοὺς Αγίους ᾿Αποστόλους, xal πάλιν ὑποστρέφων ἔφιππος περιθἀλλεται κολώθιον 33 τὸν λεγόμενον βότρυν * 
καὶ στέφεται τὸ ἄσπρον στέµµα xal οὕτως ὑποστρέφει, καὶ τελεῖται οὕτως ἕως τῆς σήμερον ἡμέρας. 


CAPUT XI. 
Obsereanda die lertio. septimana  renovationis in 
Sancti Sergii. 

]. Proceres omnes tunicis candidis, unusquisque 
suo ordine vesteque, procedunt, et intrat pompa 
Justiniani triclinium. 5*8 Circa horam tertiam me- 
tastasimum seu processio instituitur, ubi imperator 
dibetesio albo et izitzacio indulus, prefectis cubi- 


ΚΕΦΑΛ. ΙΑ. 


"Oca δεῖ παραφυλάττειν τῇ Y διακαινησίµου εἰς 
τὸν "Άγιον Σέργιον. 


Α΄. Προέρχονται ἅπαντες οἱ ἄρχοντες ἠλλαγμένοι 
ἀπὸ λευκῶν χλανιδίων, ἕκαστος κατὰ τὴν αὐτοῦ τάξιν 
καὶ τὴν αὐτοῦ στολἠἡν, καὶ εἰσέρχεται dj προξλευσις dv 
τῷ ἸΙουστινιανοῦ τρικλίνῳ. Ηερὶ δὲ ὥραν τρίτην γί- 
νεται ἀπὸ κελεύσεως µεταστάσιµον (3), xai περι- 


VARLI/E LECTIONES. 


81 χολωδίῳ τῷ λεγομἔνῳ βότρυς ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 
dino p. 183, et Combefis. in Script. post Theophan. B p. 192, locum ex antiquo Chronico aliquo CPtano, 


. 48, reddunt piz aot bealz2 memoriz. Sic satis 
bene ad sensum, sed vim vocis non cxprimunt. 
Derivarunt illi forte à λήγω, desino, sed est a 

αγχάνω. Probarem  tsmen, si constaret, solos 
defunctos ea appellatione donari, viventes non 
jtem. De quo in neutram partem equidem decer- 
nere adhuc valeo, cum explorare neglexerim. Si 
solis vita functis competeret, significaret eos, qui 
ad Dei peculium pertinent, qui omni 8e cum rebus 
humanis consortio exuerunt. Sane τῆς ἄνω λήξεως 
ἀξιωθῆναι, dixit Cedrenus p. 519, pro celitum sorte 
vel conditione beari; πρὸς τὴν ἐκεῖθεν Avi: µεθ- 
ἵστασθαι dixit Cinnamus p. 15 fine (ita ferente 
seculo pro éxet) pro tíluc ire,ad Deum nempe, 
rebus humanis excedere. Imitati hac in re Chri- 
sBtiani gentiles fuerint, qui pro mori dicebant πρὸς 
τὶν καλλίω xal θεοφιλεστέραν λῖξιν  uetaotvat, 

vid. Aristid. t. I, p. 70, ubi Az£: aut sors vel 
conditio est, aut διατριθὴ, χώρα ἐν 7j, διατρίθεται, 
locus in quo agitur; ut. λῆξις τῶν ὀμμάτων, sedes 
oculorum orbita. Euseb. Hist. Eccl. 1x, 10: Hpo- 
πηδῶσιν αὐτῷ ὄμματα xai τῆς ἰδίας λήξεως ἀποπε- 
σόντα πηρὸν αὐτὸν ἀφίησιν. Nicetas p. 34: Τοῦ 
ῥηγὸς elc τὴν ἑῴαν λῆξιν θιαθάντος, et p. 199 : "Πδη 
ἡ tpa καὶ ἑσπέριος ὑπὸ Ῥωμαίους τεχοῦσα λῆξις 
αὐτῷ προσεχώρησε. Pariter si quis σοφίας λῆξις 
appelletur, ut faclum fuit Theodoro Metochite 
(v. Du Cange v. Σκιάδιν), dubium est, sitne ille, 
qui sapientie in peculium cessit, aut ἑνδιαίτημα. 
sapientie diversorium, habitaculum. Quod si vero 
exemplis evincatur, quod evinci posse vix dubitem, 
civis quoque imperatoribus tributum hunc titulum 
fuisse, arcessenda erit ejus ratio ex illo more 
divina omnía appellandi, que ad imperatores perti- 
nerent. Erit itaque ille, cujus conditio divina est, 
cujus mandata, scripta, instituta, res omnes divina 
dicuntur. Confirmat banc interpretationem dictio 
6 τῆς εὐσεοοῦς λήξεως pic sortis vel conditionis, 
qua utitur Eustathus apud Alemann. in notis 
ad Procopium p. 87, vir in cujus titulis etiam 
pii titulus esset ; item ὁ τῆς ἀοιδήμου, vir in cujus 
titulis etiam ille τοῦ ἀνιδήμου esset, apud Nicetam 
Choniat. p. 28. 

(3) Fit melastasimum, vel melastasis. | 8o- 
let nempe Greci terminalionem in (μον pro 
terminatione :e:« adhibere, ut διακαινήσιµον, 
pro διαχαίνισις, ἀναλήψιμον pro ἀνάληψις, ὄξξιμον, 
σάξιµον, pro δέζις vel δοχἡ, σάξις, et sic quoque 
µεταστάσιμον pro µετάστασις, secessus fit; secessus 
ϱ jussione, id est jubetur voce silentiarii aut cere- 
moniarii, ut proceres in consistorio congregati 
illinc abeant, demigrent. Recte ergo cl. Reimurus 
apud Xiphilinum µετέστη vertit. emigravit, abiit in 
exilium, p. 1087. Inde processiones quoque impe- 
ratorum ex urbe in suburbana predia µεταστάσιµα 
et µιταστάσεις, secessus. Citat Goar. ad Theoph. 


in quo hec leguntur; εἰς τὰ πρόχενσα αὐτοῦ, ἤ ως 
µεταστασίµατα. Processus ibi loci secessus in 
egrum noiant. Et eo quoque sensu occurrit apud 
Script. post Theophan. pag. 266, et in loco Luit- 
prandi de legatione, quem Cangius ad Zonar. d 
105, et Leichius in adversariis citarunt. Πὲε 
tribus hebdomadibus habuit Nicephorus µετάστασιν, 
seu stationem extra CPlin ad πηγάς, seu fontes. 
Non recte vertit stationem. Est enim transmigratio 
ex priore statione in aliam novam. Combetis. in 
Seript. post Theophan. pag. 295, plane transiit 
verba εἰς jeragtáciaov Ín suas versione. Narrat 
ibi, Romanum juniorem saspe uno die post specta- 
culum circense et epulas cum proceribus celebratas 
agitasse pilam equestrem horis pomeridianis, et col- 
lusoribus s:zpe victis, xai πολλάκις νικήσας τούτους, 
εἰς Ονωράτας µετέθη secessionem in rusticanum 
palatium, prediumve, de Honorata cognominatum, 
fecisse, deinde cesis ibi per venationem apris in 
urbem sera vespera rediisse. Ita µεθιστάναι τινὰ 
τῆς ἀρχῆς est aliquem a magistratu removere, trans- 
locare. Hic autem loci est emigratio receptus pro- 
cerum e conspectu domini. ]ta quoque in novella 
Manuelis Alexii apud Labbeum, p. 194: Μετάστα- 
σις est excessus. hac vita, quod alii κοίµησιν di- 
cunt; διὰ τὴν ὑπέρδοξον τῆς ἁγίας θεοτόχου µετά- 
στασιν; uli e contrario πἀράστασις, τὸ παρεστά- 
vat, astare, est coram eo stare, in consistorio astare 
sedenti, de qua voce vid. ad initium capitis 67. Ex 
eodem fonte fluxit, quod edes Corversarum, seu 
mulierum, quz a pristina flagitiosa εἰ propudiosa 
vita ad meliorem frugem redierunt, et monadicam 
vitam amplex» fuerunt, µετάστάσιµα appellarunt, 
seccessus, loca in quibus agunt οἱ µεταστάντες, qui 
deseruerunt mundum, die der Welt abgesturben sind. 
Vid. Script. post Theophan. p. 266. Appositum est 
ad rem nostram, quod apud Demosthenem et rhe- 
tores Atticos occurrit µεθιστάναι, quod facere di- 
cuntur judices, cum litigantes e tribunali secedere 
jubent, quo possint ipsi per otium et libertatem 
dispicere, qua sententia ferenda sit. De usu vocis 
µετάστασις de republica, quo notat prolapsum a 
meliori statu ad deteriorem, egit Vales. ad Harpo- 
crat. v. Στασιώτης. Non possum facere, quia hac 
occssione elegantem  Althensi locum, aut potius 
schol Pythagorice sententíam perpulchram, illu- 
Btrem, atque a perversa interpretandi ratione, qua 
in eo usi fucrunt viri docti, asseram. Statuebat ea 
schola, animas corpori a diis illigatas fuisse, idque 
propterea ὀέμας quasi vinculum aut carcerem dici, 
quo qui sponte sua premature excedant, aut erum- 
pant potius, eos multo pejora deinceps mala et 
tormenta subire; Διὸ πάντας εὐλαθουμένους τὴν 
τῶν κυρίων ἀνάστασιν, φοθεῖσθαι τοῦ (àv ἑκόντες 
ἐχθῆναι, quapropter omnes observare εἰ manere 
tempus tllud, quod opportunum visum [uerit τοῖς 


301 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


302 


δαλλόμενος ὁ βασιλεὺς διθητίσιον λευκὸν καὶ τζιτζά- A cali eum comitantibus, per aureum triclinium ac 


xtov, δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν  ἀρχόντων τοῦ κουθου- 
κλείου, διέρχεται διὰ τοῦ χρυσοτρικλίνου καὶ τοῦ 
τριπέτωνος xal Ἱσταται dv τῇ ἔξαγούσῃ πύλῃ τοῦ 
τριπέτωνος πρὸς τὸν λανσιακὸν, ol δὲ πατρἰκιοι καὶ 
στρατηγοὶ ἹΊστανται εἷς τὴν αὐτὴν πύλην μέχρι τῆς 
ἐξαγούσης πύλης εἷς τὸν ᾿[ουστινιανὸν ἔνθον χἀχεῖσε. 
Προσκυνησάντων δὲ πάντων τῷ βασιλεῖ, νεύει ὁ 
πραιπόσιτος ἀπὸ καλεύσεως τῷ τῆς καταστάσεως xai 
λέγε: « Κελεύσατε' » αὐνοὶ δὲ ὑπερεύχονται τῷ 
βασιλεῖ * « Bio πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » Καὶ 
δηριγευόµενος ὑπὸ πάντων αὐτῶν, ἐἔξερχεται τῷ 
τρικλίνῳ 35 (&) τοῦ ἸΙουστινιανοῦ καὶ ἵσταται δὲ ἐν 
τῷ πρώτῳ ὀμφαλίῳ τοῦ αὐτοῦ τρικλίνου. ᾿Ενωθέντες 
δὲ οἱ πατρἰκιοι καὶ στρατηγοὶ ἐκεῖσε xai d λοιπὴ 
αγχλητος καὶ πεσόντες, νεύοντος τοῦ πραιποσίτου 
ἀπὸ κελεύσεως σιλεντιαρίῳ τῷ ἑστῶτι iv µέσῳ τῆς 
δοχῆς, κἀκεῖνος λέγει 95-4 Κελεύσατε * » αὐτοὶ δὲ 
ὑπερεύχονται τῷ βασιλεῖ’ « Elc πολλοὺς καὶ ἄγα- 
θοὺς χρόνους. » Οἱ δὲ σπαθαροκανδιδάτοι καὶ οἱ σπα- 
θάριοι ἵστανται ὄπισθεν τῶν πατρικίων, καὶ ἄρχοντες 
τοῦ χουθουχκλείον ἔνθεν χἀκεῖθεν ὡς εἶθισται αὐτοῖς 
ἐν ἑκάστῃ προελεύσει τοῦτο τελεῖν. ἀπριγξυόμενος δὲ 
ὑπ αὐτῶν ὁ βασιλεὺς, διέρχεται ἐπὶ τὰ σκῦλα (5), 
ἐν δὲ τῷ ἱπποδρομίῳ Ίστανται Χανδιδάτοι, σκρίθωνες 
καὶ βασιλἰκοὶ μανδάτορες (0) ὡς μέλλοντες δηριγεύειν 


Β 


tripetonem transit inque porta ejus ad lausiacum 
ducente subsistit, patricii vero strategi ab utroque 
latere porte ad eam usque, qua ad Justiniani tri- 
clinium ducit, adsunt. Qui postquam omnes impe- 
ratorem adorarunt, prepositus a mandato cerimo- 
niario signum dat et dicit : « Jubete;»at illi : « In 
longa et felicia tempora, » etc., acolamant. Ab his 
omnibus stipatus, e triclinio Justiniani egreditur et 
in primo ejus umbilico consistit. Patricii autem et 
strategi ibi congregati cum reliquosenatu adstantes, 
eum adorant, praeposito a mandato signum silen- 
tiaro dante, eoque dicente : « Jubete; » ipsi vero 
imperatori acclamant: «In multabonaque tempora.» 
Spatharocandidati et spatharii α tergo patriciis, 
cubiculo prefecti ab utroque latere ut ipsis in sin- 
gulis processionibus solenae est adstant. Ab his 
stipatus imperator ad scyla transit : in circo vero 
candidati, scribe et imperalorii mandatores impe- 
ratorem in circum procedentem comitaturi adsunt, 
Qui ut circum intravit, ab his omnibus et ante 
dictis stipatus, per eum transit, dum multitudo 
interea fausta οἱ apprecaturaincircum convenit. Bis 
comitantibus, per antiquum secretum ad Sancti 
Sergii abit. Dum  catechumena ingressurus est, 
patricii et strategi foris subsistunt, hegumenus 


VARLE LECTIONES. 
93 dy τῷ τριχλ. 64. 5* ἵστανται ed. eb mox. τρικλίνου ἐνωθέντες. 5 ΣΧΟΑ. Ἱστέον, ὅτι, πραιποσἰτοὐ μὴ 
ὄντος, νεύει τῷ σιλεντιαρίῳ ὁ πριµικήριος τοῦ κουθουχλείου. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
χυρίοις τοῦ ἀναστῆσαι, illis penes quos auctoritas (; id est novis Grecis, nequeopus τοῖς — βάθροις ἰβίο 


si emigrationem ez hac vita. imperandi, el sibi a 
voluntario fine cavere. Idem igitur hic loci est ἀνᾶ- 
στασις alque µετάστασις, jufsio 6 loco, in quo quis 
sil, surgendi d alio migrandi, quod fit in τνῖς &va. 
στάτοις, illis, quibus dieitur: veteres migrate coloni- 

(4) Membranis deest iv. Et sio quoque paulo 

ost, ἐξέλθῃ τῷ Ἱπποδρόμῳ, procelit in. circum. 
Sepe notat Grecis et Latinis dativus motum ad lo- 
cum; ποῖ est antiquus dativus πο cum adaoripto 
jota. Veteres enim o pro « scribebant. IT, nempe 
τόπῳ, voi, quorsum? Exempla plura in sola Antho- 
logia Stephani occurrunt, ut p. 31 : 


Ἰχθόσι καὶ ποταμῷ Κλειτώνυμον ἐχθρὸς ὅμιλος, 
"usw... 


protrusit in. fluvium et ad pisces ; ltem p. 45, Πνθοῖ 
xai loguip ἐκώμασα, hilarem excursum feci vd Py- 
thía et Islh mia. ltem p. 70 : 


'H 9) 


Sic legendus ille locus, id est εἷς ἔδαφας, illa vero 
versus solum inclinaía, necavil suo casu puerum. 
Arrian. Epictet. Diss. sepius utitur formula ποιεῖ 
μοι, facit πρὸς ἐμέ, hoo cure et cordi mihi est. 
Nicephorus Patr. CPl. Breviar. p. 92 : Ανέρχεται 
ἅμα Πύβέῳ ἄμθωνὶ oro εἷς τὸν ἄμθωνα. Photius 
Bibl. p. 103: Στασιασάντων αὐτῷ τῶν δυσμικῶν 
Γαλατῶν, διαπρεσθευσαµένων τε αὐτῶν καὶ ᾿Ὀδοά- 
χρου πρὸς Ζήνωνα, Ὁδοάκρῳ [id est πρὸς τὸν 'O8.] 
μᾶλλον ὁ Ζήνων ἀπέχλινεν. Anna ΟΟΠΠΙΕΠ8 Aiex: 
p. 77 : Κυνηγεσίνις ἐπένευον, ad. venaliones. incli- 
nabant. V. Casaubon. ad Athen. p. 112, ubi explicat 
ὥραισιν Ἰχέσθαι pro εἲς ὥρας, ad alleram astatem 
vivendo ire. Infra apud Nostrum, p. 352 : "Av- 
dis: «aig προῤῥηθεῖσι βάθραις, ubi el ἄνεισι ταῖς 
βάθραις notandum pro εἷς τὰς ῥάθρας el τοῖς προβ- 
ῥηθεῖσι βάθρα:ς pro πῥοῤῥηθείσαις. Non insolens 


ἐβάφει κλινθεῖσα χκατέχτανε παΐῖδα πετοῦσα. 


. 


D 


loco reponere. Posset immanis talium strues con- 
sirui. Sed poterunt heo, que sub manus venerunt, 
exempla sufficere ad probandam rem, de qua nemo 
fere dubitat. Tam est obvia. 

(9) Palatium, aut turris, inter triclinium Justi- 
niani et Circum, de quo vid. Du Cange CPI. Christ. 
p. 178, lib. u ; Luitprandus, p. 179, Sceylia(f. 
Scylla) appellat. Eine prefectus fuit ὁ Σκυλλομάγ- 

ος (interdum enin gemino À scriptnm reperitur), 

e quo Goar. ad Codin. p. 76 ? Forte fuit condito- 
rium spoliorum hostibus ademptorum, unde illi no- 
men. Du Cange putat Carcerem fuisse. P. 162 No- 
stri dicuntur in eo vestes asservate fuisse proce- 
rum cum imperatore convivantium, donec exsur- 
genditempus esset. Indeneigiturloco nomen, quod τὰ 
σχῦλα, id est exutes vestes, ibi asservareniur ; an 
proprius a vero abest conjectura, locum sio fuisse 
dictum ab enea imagine Scille ibi erecta, quod 
ex ultimo epigrammate, p. 185, Anthologie Gr. ed. 
H. Stephani colligo ? 

(6) Mandatores in exercitu sunt oi τὰ µανδάτα 
πρὸς τῶν ἁρχόντων ὀξέως ἐπὶ τοὺς στρατιώτας δια- 
κοµίζοντες, ut est in Glossis. Πορὶΐ autem mandsto- 
res ἡμεροδρόμοι, oi ταῖς βασιλικαῖς διατάξεσι τα- 
qoa ιακονούµενοι. Theophani appellantur ἔντο- 

ικάρδιοι (quae vox idem atque Latina notat) apud 
Du Cange ad Cinnam. p. 475, ubi de illis dispu- 
t«t. In Circo precipue erant mandatores vox impe- 
ratoris ad populum, ut quastor in Seuatu, ut ele- 
ganter ait Alemann, ad Procop. Anecd. p. 90. Ad- 
debantur legatis exteris, ut eos usque ad imperii 
fines deducerent. Ita narrat Luitprandus, sibi duos 
mandatores per Ionium mare comites additos fuisse, 
qui Naupacto se Hydruntem usque deduxerint, Le- 
gat p. 488 init. ; vid. Du Cange Gloss. et Petav. ad 

"hemist. p. 506. Dicti sic fuerunt a mandando, id 

est citando, evocando, vid. Du Gange v. Mandare. 


303 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


304 


vero seu monaslerio prefectus thus et unguenta A τὸν βασιλέα, ἠνίκα ἐξἐλθῃ τῶ ἱπποδρόμῳ. Καὶ ἔξελ- 


ferens et ante imperatorem incensans, excipit. Qui 
eatechumena ingressus, cereis ante sacrarium super 
imperatoriis portis accensis, precatur: precatus 
autem in oratorio Sanctissime Deipare in cate- 
ochumenis, cereos accendit et ibi quoque precatur, 
postea egressus, in eminentiori parte sacrarii, ubi 
insingulis processionibusstaredivinumque officium 
celebrare solet, subsistit, et ibi quoque cereos 
accendit. 


θὼν ὁ βασιλεὺς dv τῷ ἱπποδρόμῳ, δηριγευόµενος ὑπὶ 
αὐτῶν πάντων καὶ τῶ» προειρηµένων, διέρχεται διὰ 
τοῦ ἱπποδρόμου, τὰ δὲ πλήθη τῶν ὄχλων ἵστανται ἐν 
τῷ ἱπποδρόμω ὑπερευχόμενοι τὸν βασιλέα. Καὶ διελ- 
θὼν ὁ βασιλεὺς δηριγευόµενος ὑπὸ πάντων, διὰ τῶν 
παλαιῶν ἀσηχκρητειῶν ἀπέρχεται ἐν τῷ ναῷ τοῦ 
Ἁγίου Σεργίου. Μέλλοντος δὲ τοῦ βασιλέως εἰσέρχε- 
σθαι dv τοῖς κατηχουµενίοις, µένουσιν ἔξω τῆς πύ- 
λης πντρίκιοι καὶ στρατηγοὶ, ὁ δὲ ἡγούμενος τοῦ 


αὐτοῦ ναοῦ δέχεται ἐχεῖσε τὸν βασιλέα ἀπὸ τῆς πύλης, βαστάζων θυμιατὸν καὶ θυμιῶν (7) ἔμπροσθεν τοῦ 


βασιλέως, Ὁ δὲ βασιλεὺς, εἰσελθὼν ἐν τοῖς κατηχουµενίοις, ἅπτει 


κηροὺς ἀπέναντι του θυσιαστηρίου 


ὕπερθεν τῶν βασιλικῶν πυλῶν xal εὔχεται ἐχεῖσε * εὐξάμενος Ob ἐν τῷ ὄντι τῶν (B) κατηχουµενίων 
εὐκτηρίῳ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἄψας δὲ κἀχεῖσε κηροὺς καὶ εὐξάμενος ἐξέρχεται, xal ἵσταται ἐν τῷ 
παραχυμπτιχῷ (9) τοῦ θυσιαστηρίου, ἐν ᾧ εἴθισται αὐτῷ καθ᾽ ἑχάστην προξέλευσιν ἵστασθαι καὶ ἐκτελεῖν 96 τὴν 


θείον λειτουργίαν, ἄπτει δὲ χἀχεῖσε χηρούς, 


83 II. Tempore autem sacre communionis sa- Β B'. Tip δὲ καιρῷ τῆς θείας κοινωνίας ἀνέρχεταί ὁ 


cerdoscum reliquis clericis accedit, divinum munus 
afferens, quo allato, imperator communionem in 
oratorio accipit, et egressus metatorium intrat. 
Postquam vero omnibus cubiculariis sacra com- 
munio impertita est, sacerdotes abeunt, veneran- 
dum donum in antimenpsio, quod ante sacrarium 
supra imperatorías januas est, reponunt, et arces- 
siti a ceremoniario patricii, slrategi et senatus, 
communicant, sacerdotes ad peragendam divinam 
liturgiam abeunt. Quo facto, imperator per catechu- 
mena digreditur, et postquam se ad triclinium con- 
tulit, cum amicis, quos vocari jusserit, venerande 
mense sue assidet. Ut a convivio surrexit, izitza- 
cium induit, et & cubiculo prefectis, manclavitis 
8ο reliquis ministris stipatus, per catechumena 
transit, hegumeno ante imperatorem ad portam 
usque catechumenorum incensante. Egressum inde 
imperatorem patricii et strategi in ea porta, in qua 
in introitu imperatoris remanserant, excipiunt : 
qui a predictis eodem ordine stipatus ; per anti- 
quum secretum et circum discedit, patriciis interim 
ad scyla subsistentibus faustaque ei apprecantibus. 
Inde cum oubiculo praefectis, cerimoniario et si- 
lentiariietransit triclinium Justiniani. Cerimoniarius 
autem cum silentiariis manet in porta lausiaci, et 
fausta apprecantes comitantur ; postea a prefectis 
cubiculi stipatus, per tripetonem aureum triclinium 
ingreditur et, exuto tzitzacio, venerande el aures 


ἱερεὺς μετὰ καὶ λοιπῶν ἱερέων, προσφέρων τὸ τίμιον 
δῶρον, καὶ εἰσελθόντος τοῦ ἱερίως μετὰ τοῦ τιµίου 
δώρου, χοινωνεῖ ὁ βασιλεὺς iv τῷ εὐχτηρίῳ, xai 
ἐξελθὼν εἰσέρχεται ἐν τῷ µητατωρἰψ. Κοινωνήσαν- 
τες δὲ xal οἱ τοῦ xoufouxAclou ἅπαντες, ἀπέρχονται 
οἱ Ἱερεῖς καὶ προτιθέασι τὸ τίµιον δῶρον iv. τῷ ἀντι- 
µισίῳ τῷ ὄντι ἀπέναντι τοῦ θυσιαστηρίου ὕπερθεν 
τῶν βασιλικῶν πυλῶν, καὶ προσκληθέντες ot πατρί- 
xtot, στρατηγοί τε xai ἡ σὐγκλητὸς παρὰ τοῦ τῆς 
καταστάσεως κοινωνοῦσι, xal εἶθ᾽ οὕτως κατέρχον- 
ται οἱ Ἱερεῖς πρὸς τὸ ἐχτελέσαι τὴν θείαν λειτουρ- 
γίαν. Καὶ τῆς θείας λειτουργίας τελεσθείσης, διέρ- 
χεται ὁ βασιλεὺς διὰ τῶν κατηχουµενίων, xal κατελ- 
θὼν ἐν τῷ τρικλίνῳ, καθέζεται ἐπὶ τῆς αὐτοῦ τιµίας 
τραπέζης μετὰ καὶ φίλων, ὦν ἂν κχελευῃ καλέσαι. 
Κραµατίσας δὲ xai ἀναστὰς, περιθάλλεται τὸ τζι- 
«ζάκιον, καὶ δτριγευόµενηος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ 
κουθουχλείου, μαγλαθιτῶν τε καὶ λοιπῶν οἰκειακῶν, 
διέρχεται 0:à τῶν χατηχουµενίων. Ὁ δὲ ἡγούμενος 
θυμιᾷ ἔμπροσθε) τοῦ βασιλέως μέχρι τῆς ἐξαγού- 
σης V πύλης τῶν κατηχουµενίων 99. Ἐξελθόντος δὲ 
τοῦ βασιλέως τὴν αὐτὴν πύλην, δέχονται αὐτὸν πα- 
τρίχιοι καὶ στρατηγοὶ ἐν τῇ αὐτῇ πύλῃ, iv J| xal 
ἔμειναν dv tfj εἰσόεῳ τοῦ βασιλέως, καὶ δηριγευόµε- 
voc ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τῶν προειρηµένων κατὰ τὴν αὖ- 
τὴν τάξιν, διέρχεται διὰ τῶν παλαιῶν ἀσηκρητειῶν 
καὶ τοῦ ἱπποδρόμου, ol δὲ πατρίκιοι µένουσιν εἷς τὰ 
σχῦλα, ὑπερευχόμενοι τὸν βασιλέα. Καὶ ἀπὸ τῶν 


mense suae cum amicis, quos eo die invitari jussit, [) Ἐκεῖσε δηριγευόµενος ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τῶν ἀρχόντων 


assidet. Et boo observandum est, patriarcham eo 


τοῦ κουθουκλείου καὶ τοῦ τῆς καταστάχεως, μετὰ 


VARLE LECTIONES. 


86 xal τελεὶν ed. 9? ἀγοὺσης ed. 95 κατηχουµένων cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(7) Latini condire ecclesiam pro θυµιᾷν dicebant, 
ut est in Ord. Roman. p. 217 et deinceps fre- 
quenter. 

- (8) Ita M. ; si integer locus, subintell. ἑντός. 

(9) Pro παραχυπτικῷ, more Grecorum recen- 
lium, qui µ ubique ingerunt, £n fenestra, qua ἐπ 
aacrificatorium despicit e catechumentis. Nam παρα- 
χύπτειν est prospicere. Et igitur παραχυπτικόν, 


prospectorium, locus unde prospicitur. Pachyme- 
res ΙΧ, 9, τὰς τῶν οἰχημάτων παραχυπτικὰς dE 
ὁπτῆς πλίνθου xai τἰτάνου παρῳκοδοµηµένας ha- 
bet, fenestras domorum ez cocto latere et ορ 
adificatas, apud Du Cange CPli Christ. II, p. 68, 
antepen. Vel est etiam monianum, projectum cum 
fenestra. Yid, ad p. 142, ubi plura de hoc verbo 


dico. 


305 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. 


306 


τῶν σιλεντίαρίων διέρχεται 99 διὰ τοῦ ]ουστινιανοῦ À die cum processione ad Blachernas abire et pro- 


τριχλίνου. 'O δὲ τῆς καταστάσεως μένει μετὰ τῶν 


pterea huic pompa adesse non posse. 


σιλεντιαρίων ἐν τῇ πύλῃ τοῦ λαυσιακοῦ, ὑπερευχόμενοι καὶ αὐτοὶ τὸν βασιλέα, κἀκεῖθεν δηριγευόµενος 
ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ χκρυθουχλείου, εἰσέρχεται διὰ τοῦ τριπέτωνος ἐν τῷ χρυσοτρικλίνψ, καὶ ἁπαλλάξας 
τὸ τζιτζάκιον, καθέζεται ἐπὶ τῆς αὐτοῦ τιµίας καὶ χρυσῆς τραπέζης μετὰ καὶ φίλων, οὓς ἐκέλευσε τῇ 
αὐτῇ ἡμέρᾳ καλέσαι. Χρὴ δὲ 90 εἰδέναι καὶ τοῦτο, ὅτι ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ ἀπέρχεται ὁ πατριάρχης ἐν Βλαχέρ- 


vate (40) μετὰ λιτῆς, xai lv τούτῳ οὐχ εὑρίσχεται slo τὴν προέλευσιν ταύττν. 


ΚΕΦΑΛ. IB. 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν τῇ δ τῆς διακαινησίµου, 
καὶ ὅσα ἐν act) τελεῖται. 

Προέρχονται πάντες ἡλλαγμένοι ἀπὸ λευχῶν χλα- 
νιδίων, ὡς ἀνωτέρω προείρηται, καὶ εἴσέρχεται ἡ 
προέλευσις iv τῷ Ἰουστινιανῷ τρικλίνψ. Ὁ δὲ βα- 
αιλεὺς περιθάλλεται διθητήσιον xal τζιτζάκιον καὶ 
Ίσταται ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ ἐν τῇ ἐξαγούσῃ καµάρᾳ 
bv τῷ τριπέτωνι τὸ δὲ τῶν ἀργυρῶν πυλῶν βῆλον 
αἴρεται ὑπὸ σ’λεντιαρίο», καὶ ἐξελθὼν ἀπὸ χελεύσεως 
ὁστιάριος, εἶσάγει τὸν ὀρφανοτρόφον (11) ἡλλαγμέ- 
vov, xai σὺν αὐτῷ εἰσέρχονται φωτίσµατα EE (12), 
xxi Ex τῶν ὀρφανῶν ὀρφανὰ tf, παρακρατοῦντα (13) 


CAPUT ΧΙ. 
Observanda quaria die renovationis, εἰ de ritibus 
(unc peragendis. 

Omnes, utsupra dictum est, albis tunicis proJeunt, 
et pompa Justinianeum triclinium intrat. Imperator 
autem, dibetesio et izitzacio indutus, in aurei tri- 
clinii camera, qua tripetoni proxima est, subsi- 
Blit : ὅ 4 argentearum portarum velum a silentiario 
tollitur, et egressus ostiarius a mandato, orphano- 
trophum multata veste adducit, cum quo sex can- 
delabra totidemque ex orphanis ea portantes in- 
trant, quorum frontem presbyter et orphanotrophus 
abstergunt ; imperator autem candelabra ejusmodi 


VARIA LECTIONES. 


5 Yerba : διέρχεται — μετὰ τῶν σιλεντιαρίων om. ed., addit R. in not. 09 δὲ om. cod. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(10) Ecclesiam Blachernensem describit Du Cange 
ad Alexiad. p. 330 seqq.* [De palatio Blachernarum 
vid. p. 292, 295. Villehard. et Du Cange ad Alex. 
P. 246. Magnaura et Blancherne non longe dista- 

ant. Bandur. p. 730. Blacherne distabant a palatio 
Pegarum. Script. post Theophan. p. 222. Ludi cir- 
censes interdum in Blachernie editi. Wagnereck ad 
Martyr. SS. Anargyror. p. 15, de ede D.ipare 
Blachernensi et de regia adjunctis, quam τὸ πρύ- 
χεσσον Βλαχερνῶν dixere, idem p. 35.)" 

(11) Erat dignitas non de minimis in aula Byzan- 
tina orphanotrophus, seu curator orphanorum, et 
pem fit ejus in hoc codice mentio. Conf. p. 101. 

iror tamen promotionem, quam Cedrenus, p. 730 
memorat, e preposito &d Orphanotrophum, cum 
mos non fuerit ex altiori gradu ud humiliorem de- 
primere. Forte idem fuit, qui in curia Romana di- 
ctus fuit amminiculator, et inter officiales pontificis 
loco septimo recensetur p. 572 Ord. Rom. : Se- 
plimus amminiculator, intercedens pro pupillis el 
viduis, pro afflctis et captivis. 

(12) Sez pueri recens baptizati. Apparet e sequen- 
tibus, sex hos priores pueros non fuisse orphanos. 
Addit enim xai Ex τῶν ὀρφανῶν φωτίσµατα tt, εἰ 
ex orphanis alii sex pueri baptizati. Solebant nempe 
in veteri Ecclesia pueros non statim a nativitate, sed 
aliquot annis post, adultiores factos, simul plures, 
equalis ferme etatis omnes ex eadem communione 
magno Sabbato diem Paschatis precedente bapti- 
zare. Appellant autem Greci actum baptizandi φω- 
τισµόν el φωτίζειν,  i:!luminationem et illuminare, 
quia scilicet tuno iux in Domino fiunt, qui antea 
mersi tenebris erant ; unde nova lux baplismutis in 
codice Theodosiano : ipsos vero baptizandos φωτί- 
σµατα. Vid. Du Cange Gl. Gr. h. et Lat. v. Alba 
et Jiiuminare. Corsini diss. Il append. ad notas 
Greecorum. Mabillon. p. xcv Introducl. ad Ordin. 
Boman., ubit ait : Ad Sabbati magni ritus pertinent 
lectiones ez Scriptura duodecim cum Grace, tum 
Latine olim in Ecclesia Romana recitari solite, de- 
inde benedictio fontis. et baptismus eorum, qui per 
saria. scrutinia in Quadragesima facta ad hoc sacra- 
mentum. comparati fuerant. Pueri tales tota septi- 
mana Paschali in albis tunicis ambulabant cum 
cereis. Et hi τὰ φωτίσματα hio loci sunt. Vita Eu- 


Sebii episcopi Vercellensis : Dum in mense Martio 
celebraretur Pascha, in cujus vigilia Papa memora- 
tus sacra perageret et sacratissimum celebraret bapti- 
slerium. Conradus Urspergensis an. 1124: Infantes 
51105 in Sabbato sancte Paschae el. Pentecostes cum 
candelis et cappa, qua: dicitur vestis candida, et. pa- 
(trinis comitantibus ad baptismum deferant, eosque 
veste innocenliz indutos per singulos dies usque in 
oclavum dicem ejusdem Sabbati ad ecclesiam defe- 
rant, et celebrationi divini officii interesse satagant. 
Precipue Sabbatum quod diem Paschatis precede- 
bat, baptismale appellabatur. Petrus Comestor in 
Hist. Schol. cap. xxm Levit. : [n Sabbato bapti- 
smali, in consecrationne fontium et in mersione cate- 
chumenorum. Hec duo baptismats, Paschatis et 
Pantecostes, baptismala generalia dicebantur ; lice- 
bat tamen cuique puerum suum, quo vellet die to- 
tius anni, ad baptismum mittere. Qui aufem non 
Blatim a nativitate baptizari liberos suos curarent, 
illi eos curabant in aliquo baptismate generali ba- 
ptizari. Concil. Rotomagense an. 1072 : Ne gene- 
rale baptisma misi Sabbato Pasche et Pentecosles 
fiat; hoc. quidem servato, quod parvulis quocunque 
tempore, quacunque die pelierint, regenerationis la- 
vacrum mon negetur. Vid. Du Cange Gloss. Latin. 
v. Baptismus, ubi de diversis temporibus agit, qui- 


D bus pueri solebant in diversis Ecclesiis baptizari. 


Ab illa consuetudine totius alicujus communionis 
pueros ritibus sacris initiandos uno die baptizandi, 
manavit similis mos Turcarum et Muhammedano- 
rum circa suorum puerorum circumcisionem, de 
quo ad Abulfedam dixi. Posses hic commemorata 
photismata interpretari conversos Saracenos aut 
Judeos baptizandos. Talium conversorum patrinos 
plernmque fuisse reges et magnates docet Du Cange 

l. Lat. v. Conversus. Sed non opus, neque credt- 
bile, tantum semper fuisse CPli numerum conver- 
sorum, ut quotannis eorum sex potuerint baptizari. 
Hos si voluisset auctor, addidisset procul dubio Xa- 
paxnvix&." [De sacro baptismo inter paschalia sacra 
suscipi solito, item de templo e frondibus propterea 
contexto locus insignis est apud Herricum de 
S. Germani Antisiodorensis vita p. 40 edit. Sim. 
Colinai Paris. 1543.]* . 

(13) Stribligo hic subest huic auctori consuela. 


801 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


IEEE πο áÀ—[ÀÓQÀ MM Á ]- 1 M πο ÓÓ9 If RD RR 


308 


in fronte osculatur. Quod postquam et in reliquis À φωτίσματα 8, xal. ἐκμάσσουσι 3 «d. τούτων μέτωπα 


fa ctum, et singula imperator osculatus est, statim 
orphani, ut mos est, canunt, et solemnibus apocom- 
biis ab imperatore acceptis, discedunt, paratoque 
convivio, cibi afferuntur : imperator aures ao 
venerande mense cum proceribus, quos vocari eo 
die jussit, accumbit. 


ὅτε πρεσθύτερος 9? xal. ὀρφανοτρόφος, xai ἀσπάζιται 
6 βασιλευς τὸ αὐτὸ φώτισμα ἐν τῷ µετώπῳφ. Τελε- 
σθέντων δὲ τούτων xai iy τοῖς λοιποῖς πέντε φωτί- 
σµασι xal ἄσπασαμένου αὐτὰ τοῦ βασιλέως, εὐθέως 
φωνοθολοῦσι τὰ ὄρφανα ὡς εἴθισται αὐτοῖς, xai εἲ- 
ληφότα ἀποχόμθια παρὰ τοῦ βασιλέώς ἐξέρχονται, 


καὶ στοιχηθέντος τοῦ κλητωρίου (44), γίνονται µίνσαι, καὶ καθέζεται ὁ βασιλεὺς Ev. τῇ τιµίφ χρυσῇ τραπέζῃ 


μετὰ καὶ ἀρχόντων, οὓς dv χαλίσῃ Ὁὰ τῇ αὐτῇ ἡμέρφ. 
CAPUT XIII. 
De patriarche invitalione. 
Prepositus die quarte ferie hora prima impera- 
torem adire et querere debet, an patriarcham invi- 
tari jubeat, ut postero die cum omnibus sacerdo- 


ΚΕΦΑΛ. II. 
Περὶ τῆς τοῦ πατριάρχου προσπλήσεως. 
Χρὴ τὸν πραιπόσιτοο τῇ ἡμέρᾳ τς τετράδος ὥρᾳ 
πρώτῃ εἰσελθεῖν πρὸς τὸν βασιλέα καὶ ὑπομνῆσαι, 
εἰ dpa κελεύσει προσχληθῆναι τὸν πατριάρχην, ὅπως 


tibus, quos secum adducere solet, ad agapen im- D ἐλθὼν τῇ ἑπαύριον ὁ πατριάρχης μετὰ πάντων τῶν 


ratori dandam adque epulas cum eo in splendida 
aurea mensa celebrandas antiquo ritu et supra ac- 
curate exposito presto sit. Hoc vero singulis die- 
bus, quibus imperator ad cenam invitari patriar- 
cham jusserit, observatur : pridie enim invilatio a 
mandato fit, et | repositus cubicularium ac silen- 
tiarium mittit, qui patriarcham cum suis comiti- 
bus ad epulas advocant. 


CAPUT XIV. 


Observanda die quinta septimana renovationis, dum 
salutatio in aureo triclinio instituitur. 


1. Procedunt omnes albis tunicis induti, singuli or- 
dine suo ut supra dictum est, et ingreditur Justiniani 
triclinium processio.Mittilur vero a mandato per pree- 
positum cubicularius ac silentiarius, ut patriarchem 
advocent, qui cum advenit, per apsidem intrat per- 
que porticum triconchii et januam eerarii ad gradus 
pergit, $8 eumque per scalas lausiaci descengurum 
cubicularii onines excipiunt, perque medium lausiaci 
euntes, in tripetonem ducunt, ubi coram horologio 
stat. Ibi scamnum, oui auleum instratum, reposi- 
tum est ; ei, postquam ingressus est, insidet. Pre- 
positus vero venit et imperatori adventum patriar- 
che nuntia!, qui statim sumpto dibetesio suo, tzi- 
tzacium induit : ille, accepto ab imperatore signo, 


εἰωθότων αὐτῷ ἱερέων πρὸς τὸ δοῦνσι ἀγάπην τῷ 
βασιλεῖ καὶ ἀριστῆσαι Ev τῇ τιμίᾳ χρυσῃ τραπὲζῃ 
μετὰ τοῦ βασιλέως κατὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς καὶ vov 
παραδεδοµένην ἀκρίθειαν. Τοῦτο δὲ τελεῖται bv οἵφ 
9' ἂν ἡμέρᾳ κελεύσῃ ὁ βασιλεὺς ἀριστῆσαι μετ αὐ- 
τοῦ τὸν πατριάρχην. Ηρὸ γὰρ μιᾶς ημέρας Ὑίνεται 
à πβόσκλησις ἀπὸ χελεύσοως, καὶ ἀποστέλλει ὁ πραι: 
πόσιτος κουθικουλάριον καὶ σιλεντιάριον, xal προσ” 
καλοῦνται τὸν πατριάργην μετὰ τῶν σὺν αὐτῷ 
προειρημένᾶν. 
ΚΕΦΔΑ. ΙΔ’. 

Οσα δεῖ ποραφυλάττειν τῇ ε’ τῆς διαχαινησίµου, 

τοῦ ἀσπασμοῦ τελουμένου ἐπὶ τοῦ χρυσοτρ.- 

κλίνου. 


A'" Προέρχονται πάντες ἠλλαγμένοι ἀπὸ λευχῶν 
χλανιδίων, ἕκαστος μετὰ τὴν (15) αὐτοῦ τάξιν, ὡς 
ἀνωτέρω εἴρηται, xal εἰσέρχετάι ἡ προέλευσις ἐν τῷ 
Ιουττινιανῷ τρικλίνψ’ ᾿Αποστέλλεται δὲ ἀπὸ χελεὺ- 
σεως διὰ τοῦ πραιποσίτου χουθικουλάριος καὶ σιλεν- 
τιάριος, καὶ προσκαλοῦνται τὸν πατριάρχην' καταλα- 
θόντος δὲ τοῦ πατριάρχου, εἰσέρχεται διὰ τῆς ἀψί- 
δος, xxi διελφὼν δ.ὰ τῶν διαθατικῶν τοῦ τριχκόγχου, 
εἰσέρχεται διὰ τοῦ µονοθύρου τοῦ εἰδικοῦ καὶ xat- 
έρχεται τὰ βασμίδια, καὶ μέλλοντος αὐτοῦ χατέρχε- 
σθαι τὰ cxaÀla τοῦ λαυσιακοῦ, δέχονται 9* αὐτὸν ol 
τοῦ κὀυθουκλείου ἅπαντες, καὶ διελθόντες µέσον διὰ 
τοῦ λαυσιακοῦ, εἰσάγουσιν αὐτὸν οἱ τοῦ χουθουκλείου 
iv τῷ τριπέτωνι, xal ἵσταται ἔμπροσθιν τοῦ ὡρολο- 


VARLE LECTIONES. 
9! παρακρατοῦντα φωτίσµατα conj: Leich. παβακρατῶν φώτισμα cod. et ed. ?* ἐκμάσσωσιν cod, 33 ὁ δὲ 
χ 


πρεσθ. ed. — 9* κελεύσῃ 64. 9 xal δέχονται cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
Assentior cl. Leichio παρακρατοῦντα  emendant, [) nolarium ipsius. Quorum nomina ul impleverant 


(pro παρακρατῶν). Redit enim ad orphanotrophum, 
non ad ostiarium. Post φώτισμα videtur ἓν exci- 
isse. 

(14) Mos erat, ut in cramate, seu dejejunatione, 
de qua alias dixi, ordinaretur. convivium (hoc est 
στοιχεῖν τὸ χλητώριον) seu denominarentur et no- 
minatim clamarertur (ut »vo medio dicebant!) seu 
Invitarentur ad prandendum cum Augusto, quos 
ipse vellet. Sircili modo, ut tradit Ordo Romanus, 
postquam pontifex celebrasset missam et dixisset 
Agnus Dei, nomenclator atque cum eo sacellarius 
et notarius vicedomini ascendebant ad altare ante 
faciem pontificis, uL annueret. eis scribere nomina 
eorum, qui iuvitandi erant sive ad mensam ponlifi- 
ο per nomenclatorem, sive ad vicedomini, vel 


ἐπλήρωσαν, omnía perscripserant], descendebant 
ad invitandum, et redibant ad sedem. 

(15) Posset videri χατὰ τήν leg. esse ul p. 55, 
sed µετά cum accusativo sepe novis Grecis con- 
8Struitur, ubi debebal cum genitivo construi. Ita 
infra p. 162, μετὰ τὸ κωδιχέλλιον est in. M., cum 
codicillo ; p. 162. μετὰ φατλία, cum facibus; p. 
171, µετὰ τοὺς τῶν μερῶν προῦχοντας, Cum pro- 
Jeclis partium. Yari modo Latini quoque cum accu- 
sativo jungunt. Cum sanctos est in saxo apud Fa- 
brottum, pag. 329, et Corsin. Append, ad Notas 
Grecoruni p. 34, ubi pro Luteknia leg. Euteknia. 
Est igitur μετὰ τὴν αὐτοῦ τάξιν cum (vel £n) ordine 
quisque suo. 


309 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. 


910 


γίου. Ἱσταται δὲ σκάμνον ἐχεῖ, καὶ Ίπλωται ἔπ᾽ A egreditur et patriarcham vocat, qui manui preepo- 


αὐτὸ σκαµνάλιον, καὶ εἰσελθὼν χαθέζεται ἐπ᾽ αὐτοῦ. 
'O δὲ πραιπόσιτος εἰσελθὼν δηλοϊῖ τῷ βασιλεῖ, xai 
εὐθέως ὁ βασιλεὺς φορθῶν τὸ διθητήσιον αὐτοῦ, περι- 
ϐάλλεται τζιτζάκιον, xal λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόσιτος 
παρὰ τοῦ βασιλέως, ἐξέρχεται xal προσχαλεῖται τὸν 
πατριάρχτν ὁ δὲ πατριάρχης, ἑπαχουμθίζων τῇ τοῦ 
πραιποσίτου χειρὶ, εἰσέφχεται ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ, 
καὶ δέχεται αὐτὸν ὁ βασιλεὺς iv τῷ pop τοῦ αὐτου 
τριχλίνου, καὶ προσκυνήσαντες ἁμφότεροι ἀλλήλους 
καὶ ἀσπασάμενοι, ὃ τε βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης 
καθέζονται ὁμοῦ ἐν τῷ αὐτῷ τρικλίνψ. Καταλαθούσης 
δὲ τῆς ὥρας πρὸς τὸ δοῦναι τὴν ἀγάπην, εἰσέρχονται 
oi τοῦ κουθουχλείου ἀπὸ χελεύσεως. Καὶ ol μὲν ἆρ- 
χοντες τοῦ κουθουκλεἰου ἵστανται ἔνθεν κἀκεῖσε 38 
τῆς χρυσῆς τραπέζης πλησίον τῶν χουσῶν σκευῶν, 
oi δὲ σπαθαροχουθικουλθάριοι καὶ κουθικουλάριοι 
ἵστανται ὄπισθεν τῶν ἑστῶτων ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ 
σκευῶν ἔνθεν κἀκείσε, διὰ τὸ χωρτθῆναι (16) τοὺς 
µελλοντας εἰσιέναι dv 
τοῦ πενταπυρχίου, ὁ δὲ 


siti innixus, aureumtriclinium intrat, in cujus me- 
dio imperator eum excipit, el postquam se invicem 
adoraruat ac salutarunt, simul in eodem triclinio 
consident. Hora autem, qua agape distribuitur ad- 
veniente, cubicularii a mandato intrant, et cubiculo 
quidem prefecti ab utroque &uree mense latere 
prope aurea vasa, spatharocubiculariiet cubicularii 
postrepositain aureo tricliniovasahic illic adstant, 
ut ingressuris ad agapen sacerdotibus via pateat. 
Imperator in sella aureaante pentapyrgium, pariter 
et ipse patriarcha in sella ad sinistram imperatoris, 
non ejusdem tamen altitudinis, assidet : eunuchi au- 
tem protospatharii pone imperatorem secundum or- 
dinem suum astant. Edito ab hoc signo, prepositus 
ostiario signum dat, qui virgam auream gemmis- 
que ornatam manu tenens abit, velumqueprimum, 
metropolitas, ordinat ; deinde reversus, in limine 
argentearum portarum aureitriclinii stat, 


tfj ἀγάπῃ ἱερεῖ. Kal ὁ μὲν βασιλεὺς καθέζεται ἐπὶ σελλίου χρυσοῦ ἔμπροσθεν 
πατριάρχης ὁμοίως καὶ αὐτὸς χαθέζεται ἐπὶ σελλίου ἐξ ἀριστερᾶς τοῦ βασιλέως (17), 


οὗ μέντοι ἐπίσης (48): ol δὲ εὐνοῦχοι πρωτοσπαθάριοι 9 Ἱστανται "ὄπισθεν τοῦ βασιλέως κατὰ τὴν τάξιν 
αὐτῶν, Λαδὼν δὲ νεῦμα ὁ πραιπὀσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, νεύει τῷ ὁστιαρίῳ, κἀχεῖνος ἐξέρχεται xac 


ΥΛΒΙΕ LECTIONES. 


9* χἀχεῖσε R. ex script. cod. κἀχεῖσαι, κἀκεῖθεν ed. 


3! ἀσπαθάριοι cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(16) Quo capí possint, quo locum satis spatiosum 
et capacem habeant sacerdotes, qui ad Agapen ve- 
nient. Vid. p. 143 et 150. 

(17) Dextra igitur erat honoratior. Conf. p. 195 
Procopius ed. Hcschel. p. 173, inter Justinianum 
et Theodatum, (Gothorum in Italia regem, hec nar- 
rat fuisse pacta: Εὐφημοῦντα ᾿Ῥωμαίων τὸν δῆ- 

v ἀναθοίσειν ἀεὶ βασιλἑα πρῶτον, ἔπειτα θευ- 
ἆ τον ἕν τε θεάτροις xal ἱπποδρομίαις — εἰκόνα τε 
χαλκῆν µήποτε θευδάτῳ µόνῳ καθίστασθαι, ἀλλὰ 
γἰγνεσθᾶι μὲν dei. ἀμφοτέροις, στήσεσθαι δὲ οὕτως, 
ἓν δεξιοῖς μὲ, τὴν βασιλέως, ἐπὶ θάτερα δὲ τὴν 
θευδάτου. 

(18) Neminilicebat in eadem linea, ut ait Luitpran- 
dus, eum imperatore sedere. Sedebant, ait p. 47J 
Legat. de Romanijuniorisfliiis loquens, ad szntstram 
ron in eadem linea, sed longe deorsum inferius, 
humilius,] ejus [Nicephori Phoce] quondam domini, 
nunc subjecli. Hino inter rara et laudabilia facta 
Joannis Comneni refert, quod καθισταµένης ἔτι, 
coeunte adhuc et nascente. imperio, fratrem [saa- 
cium καβέδρας τε xal τραπέζης ἐξ ἴσου κοινωνὸν 

ελάμθανε καὶ µετεδίδου της ἀναῤῥήσεως, qui- 
bus verbis satis indicat, processu temporis et Πγ- 


mato imperio secus factum fuisse. Insignis est Ni- D 


cephori Gregorze locus, qui extremo lib. xr laudans 
Audronicum, humanitatem ejus ex eo demonstrat, 
quod cum imperialium tricliniorumita comparatum 
esset pavimentum, ut cubiculi cujusque extrem:e 
quisque ore ex adverso sese respicientes triente 
spithamae essent altiores reliquo medio intercepto 
plano; presertim ibi, ubi thronus imperialis staret, 
ut ea in requoquemajestaseximium quid pre aliis 
haberet stans, sive in sacris hymnis decantandis, 
sive in colloquendo cum subditis aut cum legatis 
exteris, eamque in stationem ascendere, ol ex equo 
adstare imperatori liceret nemini, nisi uxori et 
liberiset germanis, fortequoque patruisimperatoris, 
ipse Andronicus permiserit nobilitati juveni, aliis- 
que etiam humilioribus illuc ascendere et sibi ad- 
stare; quo factum ut sape de loco cedere coactus 
fuerit a premente turba. Verba ejus hec sunt : Δῆ- 


λόν ἐστι τοῖς ἅπασιν ὡς al τοῦ ἐπιπέδου ἐκ διαμὲ- 
«pou ἀκρότητες τῶν βασιλικῶν τρικλίνων ἀἁμφότεραι 
ὑπέρχεινται που τοῦ μεταξὺ ἐπιπέδου μέχρι καὶ sic 
τρίτον σπιθαμΏς, xal μάλιστα ὅπη καὶ ο βασιλικὸς 
ἕστηχε θρόνος, tv! ἴσως ἔχῃ τι x&v τούτῳ πλέον τῶν 
ἄλλωτ ὁ βασιλεὸς Ἱστάμενος, tv τε ταῖς ἱεραῖς ὑμν- 
ᾠδίαις, xai ὅτε διαλέγοιτο, νῦν μὲν τοῖς ὑπηχόοις, 
νῦν δὲ τοῖς ἐξ ἐθνῶν πρέσθεσιν' ἐξεῖναι γε μὴν im 
ἐχείνης τῆς στάσεως iw τῶν ἁπάντων τῷ βασιλεῖ 
συνίστασθα:, πλὴν τῆς συζύγου καὶ τῶν υἱέων καὶ 
ἀδελφῶν, προσθείην δ’ ἂν καὶ τῶν πατραδέλφων. 
᾽λλλὰ τούτου γε ἱσταμένου xal ὁμιλοῦντος ἐχεῖθεν 
οἷς ἐχρῆν, ἀνγεσαν καὶ συνἰσταντό oi, οὐχ ὅπως 
ἅπασα τῶν εὐγενῶν dj νεότης, ἀλλὰ xal τῶν χυδαίων 
καὶ ὑπηρέτου τάξιν ἑἐχόντων, οἷς πρὸς βουλήσεως 
3v», eto. Cinnamus lib. v, pag. 120 init : de Kilig 
Arslani Sultani Iconiensisadventu in Urbem regiam 
narrans ait: Κλιτζιάσθλαν δὲ ἐπειδήπερ ἐς µέσους 
παρΏλθε, θάμθους ὅλος Tv. Καὶ τοῦ βασιλέως «καθ- 
ιζῆσαι τοῦτον προτρεποµένου, ὁ δὲ τὸ μὲν πρότερον 
ἰσχυρώτατα ἀπέλεγεν, ὡς δ᾽ ἐπὶ μᾶλλον ἐγκείμενον 
ἑώρα τὸν SM χκαθΏστο λοιπὸν ἐπὶ χαμαιζήλου 
τινὸς καὶ Axtota ἐπὶ gurvepos χαθέδρας. Rex ipse 
Francie, Ludovicus VII, cum in expeditione sua 
in Palestinam CPlin transiret, et ad Manuelem 
Comnenum inviseret, humiliore sella jubebatur se- 
dere. Describit idem Cinnamus receptionis ejus ce- 
rimoniam lib. 11: Εἰσελαύνοντι τοίνυν Άνδρες ὑπ- 
ντων αὐτῷ ὁπόσοι τε κατὰ γένος xal τύχην βασιλεῖ 
γγιζον, xal ὅσοι τὰς ὑπερηφάνους τῷ τηνικάδε 
διεῖπον ἀρχὰς, προπἐμψοντές τε αὐτὸν εἲἴς τὰ best" 
λεια μεγαλον επῶς xal τὰ εἰκότα τιµήσοντες. Ἔπει- 
δή τε εἴσω τῶν ἀνακτόρων ἤδη ἐγίγνετο, ἔνθα βασι- 
λεὺς ἐπὶ µετεώρου χαθῆστο, χθαµαλή τις αὐτῷ 
ἐκομίζετο Ἔδρα, ἣν σελλίον ᾿Ῥωμαίζουτες ὀνομάζου- 
σιν ἄνθρωποι, ἐφ᾽ Tc γαθιζήσας τά εἰκότα τε εἰπὼν 
καὶ ἀχούσας τότε uiv ἐς τὸ πρὸ τοῦ περιθόλου ἁπ- 
Ἠλλάττετο προάστειον, eto. Francici quidem acri- 
ptores hoc factum negant, et Graecos ,arrogantis 
arguunt. Valde tamen est probabile, Cinnamum 
hic vera tradidisse. Nam alias Ludovicum, Conrado 
imp. minorem regem, non admisisset imperator 


311 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





312 


έχων By τῇ χειρὶ αὐτοῦ βεργίον χρυσοῦν διάλιθον, xal ἑτοιμάσας βῆλον d, µητροπολίτας. εἰσέρχεται xal 
ἵσταται iv τῷ οὐδῷ 9* τῶν ἀργυρῶν πυλῶν τοῦ χρυσοτρικλίνου. 
II. Rursus prepositus, signo ab imperatore ac- A — B'. Καὶ λαθὼν αὖθις νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ 


cepto, ostiarium àdmonet, qui velum manu pulsat, 
quod silentiarii sursum  attollunt. Et intrat per 
sinistrum aurei triclinii latus velum primum, me- 
tropolite et episcopi, qui, slante sub dicto velo 
ostiario, in terram procumbunt et, postquam sur- 
rexere, ad medium triclinii procedunt. Anle ipsos 
ostiarius progreditur et ante lucernam in medio 
auree mense subsistit ; hi, postquam ibi iterum in 
terram prociderunt et surrexere, abeunt et aures 
mense adstant, eorumque principe ad auream men- 
sam constituto, omnes in terram procumbunl, 
cerimoniarius autem et referendarius principem eo- 
rum ad imperatorem adducunt, quem, $6 genua 
ejus manusque amplexus, salutat, et ad dextrum 
latus digressus, post cubiculo prefectos adstat. 
Quod postquam deindeomnes, eodemritu ingressi, 
fecere, post eum in dextra parte, ut supra dictum 
est ordine stant. Rursus egressus ostiarius a man- 
dato, per dextramtriclinii partem velum secundum, 
clerices Magnae ecclesie, adducit: qui cum ipsi 
paritereodem ritu imperatorem adorarunt etsaluta- 
runt, abeunt et in sinistro ejus triclinii latere post 
cubiculi prefectos adstant. Sic ostiariusa mandato, 
signo & preposilo dato, iterum egressus, per sini- 
strum triclinii latusvelum tertium, hegumenos seu 


τοῦ βασιλέως, νεύει τῷ ὁστιαρίῳ, κἀκεῖνος νύσσει τὸ 
βῆλον μετὰ τῆς χειρὸς, xal aipoos:w αὐτὸ ὕπερθαν 
σιλεντιάριοι. Καὶ εἰσέρχεται διὰ τοῦ ἀριστεροῦ pi- 
pouc τοῦ χρυσοτρικλίνου βῆλον a', μητροπολῖται xai 
ἐπίσκοποι, καὶ στάντος τοῦ ὁστιαρίου ὑπὸ τὸ εἰρι- 
pávov βῆλον, πίπτουσιν ol αὐτοὶ, καὶ ἀναστᾶντες 
δεέρχονται μέχρι τῆς µέσης τοῦ τρικλίνου. Ὁ δὲ 
ὁστιάριος προπορεύεται αὐτῶν, καὶ ἑστὼς ἀπέναντι 
τοῦ πολυελαίου τοῦ κρεµαμµένου ἐν τῷ μέσῳ τῆς 
χρυσῆς τραπέζης, πιπτόντων τὸ δεύτερον ἐκεῖσε 
καὶ ἀναστάντων, ἀπέρχονται xal Ἱστανται ἐπὶ τῆς 
χρυσῆς τραπέζης, xal στάντος τοῦ πρώτου αὐτῶν 
ἔμπροσθεν τῆς χρυσῆς τραπέζης, πίπτουσι πάντες, 
λαθόντες δὲ ὃ τε τῆς καταστάσεως (19) καὶ ὁ ῥεφε- 
ῥενδάριος τὸν πρῶτον αὐτῶν, ἀποφέρουσιν αὐτὸν 
πρὸς τὸν βασιλέα, xal προσκυνήσας τὰ γόνατα xai 
τὰς χεῖρας τοῦ βασιλέως, ἀσπάζεται αὐτὸν, καὶ διελ- 
θὼν διὰ τοῦ δεξιοῦ µέρους Ἱσταται ἀπὸ τῶν ἀρχόν- 
των τοῦ 'χουθουχλείου. Ασπασάμενοι δὰ xal ol εἶσελ- 
θόντες μετὰ ταῦτα ἅπαντες τῇ τάξει ταύτῃ, ἀπέρ- 
χονται καὶ ἵστανται ἀπ᾿ αὐτοῦ ἐπ᾽ εὐθείας ἅπαντες 
ἐν τῷ δεξιῷ pipe, ὡς προείρηται. Καὶ αὖθις ἐξελ- 
Qv ὁ ὁστιάριος ἀπὸ κελεύσεως, εἰσάγει διὰ τοῦ δε- 
ξιοῦ µέρους βῆλον ff', τὸν κλῆρον τῆς Μεγάλης Ἐκ- 
κλησίας' προσκυνήσαντες δὲ καὶ αὐτοὶ ὁμοίως τῇ 


VARI/E LECTIONES. 


9 iy τῇ ὁδῷ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
CPtanus, si banc conditionem repudiasset, cum (? dus cupiebat : hee erant: Μἡ ἀτίμως ὑποδεχθῆναι 


Conradum, quamvis ex uxorefratrem,iasalutato se 
CPli abire sivisset, propterea quod voluisset ut & 
i tractari, quod Grecus negabat. De Balduino 
V regelHierosolymeadeumdem Manuelem in cam- 
pis Antiochie invisente narrat idem Cinnamus 
p. 107, quod Manuel eum coram admissum in hu- 
mili sella sedere jusserit, εἶδεν αὐτὸν καὶ προσεῖ- 
μὲν ἔδραν δέ τινα χθαμαλὴν καθτιζῆσαι παρέβετο. 

ui concinit Wilhelm. Tyrius XVIII, 24, de eodem 
colloquio, secus eum in sede Λοπερία, sed humiliore 
locutus est. Vid. Du C&nge ad Joinville p. 318 sqq. 
et ad p. 86. Hine patet, quid statui debeat de aar- 
ratione Bernardi thesaurarii c. 15 de acquisitione 
terre sancte t. VI Ser. Rer. Ital. p. 668. His dictis, 
ait, statim jussit [Alexius] Godofredum [Bulioneum] 
imperialibus vestibus indutum juxta eum in solio re- 
sidere — singulis hebdomadibus α festo. Epiphaniz 
usque ad Ascensionem. Domini hyperpyros aureos, 
quantos duo viri una vice deferre polerant, et insuper 
numorum capreorum modia decem. Tantosne hono- 
res Godofredo habuerit ille Alexius, qui Boemundo 
Normanno, Antiochia et Baris principi, ad se ad- 
mitti cupienti, non solum sedere, sed velstare ex 
equali negabat, teste AnnaComnena Alex. p. 401? 
Qui locus quod ceremonias, quibuscum exteri prin- 
cipes ab imp. CPtanis excipi solebant, beno expri- 
mit, dignus est, qui totus ascribatur. Discimus ex 
69ο, principes CPtaneosexteris non assurrexisse ad- 
venientibus, stare eos sivisse et quidem humiliore 
loco, manum non porrexisse, et flagilasse, ut genu 
et caput illi erga se inclinarent, neque sivisse eos 
cum thoracibus, aut, οἱ Du Cangii preferimus 
interpretationem, cum viris armatis in consistorium 
Intrare. Conditiones igitur, quibus admitti Boemun- 


4 


παρὰ τοῦ βασιλέως, ἀλλὰ πρὸ ἕξ σταδίων τοὺς γνη- 
σιωτάτους τῶν καθ αἷμα προσφχειωµένων αὐτῷ 
τὴν ἐμὴν ποιήσασθαι προὐπάντησιν. Περὶ δὶ τὴν 
βασιλικὴν σκηνὴν πελάσαντα ἅμα τῷ τάς πύλας 
εἰσιέναι, xal αὐτὸν vic βασιλικῆς ἐξαναστάντα πε- 
ριωπῆς ἐντίμως µε ὑποδέξασθαι. — Πρὸς δὲ τούτοις 
καὶ τὸν βασιλέα τῆς ἐμῆς κρατῆσαι χειρὸς καὶ πρὸς 
τῇ κεφαλή τῆς Χλίνης αὐτοῦ παραστῆσχι µε, xai 
μετὰ δύο χλαμύδων τὴν εἴσοδον ποιησάµενον μτὸ- 
όλως eic προσκύνησιν χάµψαι γόνυ fj τράχηλον τῷ 
ἀνάκτορι. Audiamus jam, quid horum concessum, 
uid negatum fuerit. Igitur τὸ p ἐξαναστῆναι τοῦ 
βαφιλικὸὸ θρόνου αὐτὸν οὐ προσεδέξαντο, internuntii 
nempe Alexii, ἀλλὰ καὶ ὡς περιττὴν τὴν αἴτησιν 
ἀπεπέμγαντο. Οὐ μύνον à τοῦτο ἀπεδοχίμασαν, 
ἀλλὰ xal τὸ μὴ χλῖναι Ὑόνυ µήτε τράχηλον εἰς 
προσκύνησιν τῷ βασιλεῖ. Heo negata ; ista admissa, 
τό τινας τῶν ποῤῥωτέρω συογγενῶν µεταθῆναι διά- 


D στηµα lxavóv, καὶ οὕτω τοῦτον προσδέξασθαι --- 


ἀλλὰ δὴ xai τὸ τῆς χειρὸς τούτου τὸν βασιλέα ἑφ- 
άψασθαι xat στῆσα, πρὸς τῷ ἄνωθεν μέρει τοῦ βα- 
σιλικοῦ σκίµποδος — item τὸ σὺν δυσὶ χλαμύσιν 
ἰσελθεῖν οὐκ ἀπεπεμψαντο. Conf. Polyb. p. 1037. 
ed. Gronov., ubi de Philippi cum Tito colloquio 
narrat. Traducta fuit a Parthorum regibus hec su- 
perbia ad Romanos imperatores primos, et deinde 
per hos ad Grecos Byzantinos, ut patet ex Atho- 
nteo p. 152 fine, et ex iis, qute de mensa ἀποχοπτῆῇ 
ad b 142 dicam. 

(19) Aut ad bunc aut ad Referendarium pertinet, 
quod in membranarum margire paulo inferius ad- 
scriptum erat ἐν ἅλλῳ (nempe ἀντιγράφῳφ) ὁ κα- 
στρήσι ς. 


313 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. I. 


31b 


προειρημένῃ τάξει καὶ ἀσπασάμενοι τὸν βασιλέα, A monasteriis prefectos adducit. Qui et ipsi ingressi 


ἀπέρχονται xal ἵστανται iv τῷ ἀἁριστερῷ μέρει τοῦ 
αὐτοῦ τρικλίνου, καὶ αὐτοὶ ἀπὸ τῶν αρχόντων τοῦ 
κουΏουχλείου. Kal ἐξελθὼν πάλιν ὁ ὁστιάριος ἀπὸ 
χελεύσεως διὰ νεύµατος τοῦ πραιποσίτου, εἶσάγει 


et ter imperatorem venerali, eum salutant more 
ceterorum, qui ante ipsos a&dvenerant, servato, et 
ad dextrum latus digressi, post metropolitas et epi- 
scopos stant. 


διὰ τοῦ ἀριστεροῦ pipouc βῆλον v', Ἠγουμένους" εἴσελθόντες δὲ καὶ αὐτοὶ xal προσκυνήσαντες ἐκ d, 
ἀσπάζονται τὸν βασιλέα ὃν τρόπον xal ol πρὸ αὐτῶν, xal διελθόντες διὰ τοῦ δεξιοῦ µέρους, ἵστανται ἀπὸ 


τῶν μητροπολιτῶν xai ἐπισκόπων. 

I'. Kai sig! οὕτως λαθὼν ὁ τῆς καταστάσεως τὸν 
ῥεφερενδάριον, ῥίπτει αὐτὸν πρὸς τοὺς πόδας τοῦ 
βασιλέως ἀσπασάμενος δὲ τοὺς τε πόδας xal τὰ 
γόνατα αὐτοῦ, ἀνααστὰς ἀσπάζεται τὸν βασιλέα, xal 
ἀπελθὼν, ἐν τῷ ἁριστερῷ μέρει Ίσταται μετὰ τοῦ 
Χλήρου τῆς ἐχκλησίας iv τῷ αυτοῦ βαθμῷ, καὶ εὖ- 
θέως ὁ τῆς χαταστάσεως ἐξέρχεται' νεύων δὲ ὁ fa- 
σιλεὺς τῷ πραιποσίτῳ, λέχει « Κελεύσατε. » Kai 
ἀπελθόντες πάντες οἱ εἰσελθόντες διὰ τῶν τριῶν 
βήλων, ἵστανται ὁμαδὸν ἐν τῷ κατωτέρῳ μέρει τῆς 
χρυσῆς τραπέζης. 'O δὲ βασιλεὺς xai ὁ πατριάρχης 
ἀναστάντες, ἵστανται ἐν τῷ ἀνωτέρῳ μέρει τῆς αὖ- 
τῆς χρυσῆς τραπέζης, βλέποντες πρὸς ἀνατολὰς, 
xai ποιεῖ ὁ πατριάρχης εὐχὴν συναπτην ?9 (20), καὶ 
τελεσθείσης τῆς εὐχῆς, λέχει ὁ πραιπόσιτος' « Κε- 
λεύσατε. » Kal εξέρχονται ἅπαντες οἱ ἱερεῖς τε xai 
ἡγούμενοι, καὶ ὑπερεύχονται τὸν βασιλέα. 'O δὲ fa- 
σιλεὺς μετὰ τοῦ πατριάρχου εἰσέρχονται ! εἰς τὸν 
vabv τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τοῦ φάρου, κἀκεῖσε 
τελοῦσι τὴν θείαν λειτουργίαν, xai στοιχηθέντος τοῦ 
χλητωρίου, Ὑίνονται µίνσαι, καὶ ol μὲν χκληθέντες 


III. Sic pariter cerimoniarius referendarium ad 
pedes imperatoris prosternit: is genua pedesque 
osculalur ; quo facio surgit et imperatorem oscula- 
tur: mox ut abiit, in sinistro latere in eodem cum 
clero gradu stal, et statim cerimoniarius exit, 
imperator autem praeposito signum dat, qui dicit : 


B Jubete. » Et. postquam omnes in tribus velis 


ingressi abiere, in inferiori latere auree mense 
una adstant. Imperator vero et patriarcha surgunt 
et in superiori parte auree mense ad orientem 
versi stant, jubente patriarcha, ut collecta insti- 
tuatur, quibus finitis, prepositus dicit : « Jubete. » 
Et egrediuntur sacerdotes et hegumeni omnes im- 
peratori felicia precaturi. Deinde imperator et pa- 
triarcha ad templum Sancte Deipare in pharo divi- 
nam liturgiam celebraturi procedunt et instructo 
convivio, fercula apponuntur, vocatique sacerdotes 
et hegumeni in palatio manent : ceteri vero, post- 
quam munera accepere, et ipsi faustu imperatori 
precati abeunt. Peracto divino officio, imperator una 
cum patriarcha ex ecclesia redit aureumque tricli- 


Ἱερεῖς τε xal ἡγούμενοι µένουσιν ἐν τῷ παλατίῳ' ot (? nium cum sacerdotibus, qui stichum faciunt, intrat: 


δὲ λοιποὶ εἱληφότες χρήματα ἀναχωροῦσι κπὶ αὐτοὶ 
ὑπερευχόμενοι τὸν βασιλέα. Τελεσθείσης δὲ τῆς θείας 
λειτουργίας, ἐξέρχέται ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τῆς ἔκχλη- 
σίας μετὰ τοῦ πατριάρχου xal εἰσέρχεται ἐν τῷ 
χρυσοτρικλίνῳ’ εἰσέρχονταχι δὲ καὶ οἱ κατὰ συνήθειαν 


patriarcha, postquam mensa benedixit, abit et intra 
velum in camera $4 ad dextrum latus argentearum 
portarum aurei triclinii sita omophorium deponit, 
quod postquam sacerdotes seu cubicularii acce- 
pere, egrediuntur. 


ἱερεῖς ἀπὸ κελεύσεως xal ποιοῦσι τὸν στίχον, xal εὐλογήσας τὴν τράπεζαν ὁ πατριάρχης, ἀπέρχεται 
καὶ ἵσταται ἔνδον τοῦ βήλου ἐν τῇ καµάρᾳ τῇ οὔσῃ ix δεξιῶν τῶν ἀργυρῶν πυλῶν (21) τοῦ χρυσοτρι- 
χλίνο», xal ἐχθάλλει τὸ ὠμοφόριον 3 αὐτοῦ, xal λαθόντες οἱ ἱερεῖς, Ύγουν οἱ κουθουχλείσιοι (22), ἑξέρ- 


ονται. 

&'. ᾿Εκθαλόντες δὲ τοῦ βασιλέως τὸ σαγίον, ὅπερ 
φορεῖ, καθέζονται ἀμφότεροι ὅ τε βασιλεὺς xai ὁ 
πατριάρχης iv τῇ ἀποχοπτῇῃ, τραπέζῃ, εἰσενεγχάν- 


IV. Imperator autem, postquam sagum, quod 
gostat, exuit, utrique, imperator et patriarcha, men- 
se magne accumbuni et semel, allatisa cubiculariig 


VARL/E LECTIONES. 


9? συναπτὴν Β., συναπτεῖν cod. et ed. 


! εἰσέρχεται θὰ. ? ὠμόφορον cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(20) Est ex idiographia librarii (edebatur συν. ἢ 


ακτεῖν) qui η et ει promiscue habere consuevit. Ita 
supra p. 54. WA XIII pro εἰσελθεῖν (ut ibi recte 
est editum) dederat εἰσελθῆ». Est autem εὐχὴ συν- 
απτή vel simpliciter ἡ συναπτή collecta, oratio, quee 
inter psalmos aut alias quasvis prolixiores oratio- 
nes a diacono pronuntiatur, et psalmos aut preces 
connectil, συναπτει, unde ipsi nomen. Vid. DC. 
Gloss. Gr. h. v. ; vertunt quoque ezclamatio. Vid. 
Nicol. Raysl dissert. ad acoluthiam offlcii greci 
t II, Actor. SS. mens. Junii p. XXX, Ηείποο. III, 
P: 278, Greiser. ad Codin. p. 172. Vol etiam sic 

icta fuit hec oratio, quia absque pausa et interpo- 
latione recitabatur. Certe συνάπτειν pro uno conti- 
2u0 spirílu seriem verborum odarumve recitare ha- 
bet Polvienus p. 537. 


(21) Jam aliquoties mentio facta porte argentee, id 
estargentea lamina obducte.Succurrit nuno hoc an- 
notare, portam illam argerteam chrysotriclini fuisse 
opusConstantini nostri Porphyrogenneti. Vid.Script. 
post Theophan. p. 281. [Erat olim in Basilica 
8. Petri porta argentea. Mabillon. Iter Ital. e 244.] 

(22) Cubuclisii dignitas est ecclesiastica. Vid. Du 
Cange Gloss. Gr. h. v.,qui tamen fatetur non bene 
nosse quodnam ejus munus fuerit. [Joannes Came- 
niata, qui de Thessalie excidio scripsit, erat χου- 
θουκλείσιος, ut in titulo appellatur, quod in margine 
edit. Combeflaiane p. 317, hoc scholio exponitur : 
Κληριχὸς τῶν ἐν τοῖς οἶχοις τῶν βασιλέων τεταγμέ- 
vtov εἴς.]' Obscure et prave. In fine libelli appellatur 
ille Cameniata κουθουχλείσιος τῆς ἁγιωτάτης µη- 
τρὀπόλεως θεσσαλονίκης. 


315 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


316 


iis vasis, que cucumaria vocantur, potum sumunt. A των δὲ τῶν κουθικουλαρίων τὰ κουχουµάρία (23), 


Mos enim est, ut dum imperator cum patriarcha 
" convivium celebrat, cubicularii cucumaria afferant. 
8ic, uti dielum est, mense prefeetus intrat et in 
limine portarum argontearum subsistit. Mox impe- 
rator preposito, hio mense prefecto, signum dat, 
qui postquam velum manu pulsavit, silentiarii illud 
sursum tollunt, et amici ingrediuntur ; per hanc 
septimanam enim in unoquoque introitu et exitu 
ejusdem veli α silentiariis portatur. Ingressi autem 
amici venerande auree mense imperatoris eque 
8ο appositis tabulis, dumque missus et reliquus 
apparatus in cenaculum afferuntur, assident, dum- 
que singuli missus tabule imponuntur, imperator 
patriarcham ad eorum benedictionem invitat. Is 
igitur unicuique metropolitarum pro sua priecel- 
lentia et dignitate id injungit ac benedicit, omnique 
mense ritu peracto, surgunt et imperatori fausta 
precati abeunt : solus imperator cum patriarcha ad 
mensam remanet. Postquam vero adhuc semel po- 
tumsumpsere, imperator sagum suuminduil: vocati 
sacerdotes intrant, et patriarcha omophorio suo 
in dicla camera per sacerdotes indutus, abit. Hi 
Stichum faciunt, deinde patriarcha panem bene- 
dictum imperatori tradit, sacerdotes egrediuntur, 
el postquam imperator et patriarcha se adorarunt 
et salutarunt, ille ad suum cubiculum abit, 
patriarcham vero prefecti cubiculo et cubicularii 
excipiunt ipsumque usque ad spatharicii portam 
comitantur. 


πίνουσι πρὸς ἅπαξ. ΤΠ γὰρ τάξει ταύτῃ εἰσέρχονται 
τὰ χουκουµάρια διὰ τῶν κουθικουλαρίων, Ἀνίκα ὁ 
βασιλεὺς μιτὰ τοῦ πατριάρχου ἀριστῷ' Καὶ εἶθ᾽ οὔ- 
τως, ὡς προείρηται, εἰσέρχεται ὁ τῆς τραπίζης, 
καὶ ἵσταται ἐν τῷ οὐδῷ * τῶν ἀργυρῶν πυλῶν. Elta 
νεύει ὁ βασιλεὺς τῷ πραιποσίτῳ, xáxtivoc τῷ τῆς 
τραπέζης. Τοῦ δὲ τῆς τραπέζης νύξαντος τὸ βῆλον 
μετὰ τῆς χειρὸς, αἵἴρουσιν αὐτὸ σιλεντιάριοι ὕπερ- 
θεν, καὶ εἰσέρχονται ol φίλοι" διὰ γὰρ τῆς ἑθδομάδος 
ἓν ἑκάστῃ εἰσόδῳ xal ἐξόδῳ τοῦ αὐτοῦ βήλου ὑπὸ δύο 
σιλεντιχρίων βαστάζεται. Ἐϊσελθόντες δὲ οἱ φίλοι, 
καθέζονται ἐν τῇ τ.µίᾳ χρυσῇ τραπέζῃ τοῦ βασιλέως, 
ὡσαύτως καὶ iv τοῖς παρατραπεζίοις, ὡσαύτως xa! 
ἐν ταῖς τῶν χλητωρίων εἰσοδιεξόδοις µίνσων τε «al 
λοιπῶν χρειῶν (24): iv δὲ τῇ εἰσόδῳ τοῦ ἑνὸς ixá- 
στου µίνσου iv «fj τραπἐζῃ ἀξιοῖ ὁ βασιλεὺς τὸν 
πατριάρχην πρὸς τὸ εὐλογῆσαι. Ὁ δὲ πατριάρχης 
προτρέπεται κατὰ µίνσον ivi ἑκάστῳ μµητροπολίτῃ 
κατὰ τὴν ἑαυτοῦ προχαθεδρίαν καὶ εὔλοχεῖ, xal má- 
σης τῆς τοῦ τραπεζίου ἀκολουθίας τελεσθείσης, ἀν- 
ἱστανται, xai ὑπερευξάμενοι τὸν βασιλέα ἐξέρχονται, 
καὶ μένει ὁ βασιλεὺς μετὰ µόνου τοῦ πατριάρχου lv 
τῇ τραπέζῃ. Πιόντες δὲ πάλιν πρὸς ἅπαξ ἀνίσταν- 
ται, xal εὐθέως 6 βασιλεὺς περιθάλλεται τὸ σαγίον 
αὐτοῦ, προσχληθέντες δὲ καὶ ol ἱερεῖς εἱσέρχονται, 
xai περιθαλλόµενος ὁ πατριάρχης τὸ ὠμοφόριον αὖ- 
τοῦ iv τῇ προλεχθείσῃ χαµάρᾳ διὰ τῶν ἱερέων, ἐξ- 
έρχεται. Καὶ ποιοῦσι τὸν στίχον, καὶ μετὰ τὸν στί- 
xov ἐπιδίδωσιν ὁ πατριάρχης τῷ βασιλεῖ εὐλογίας, 


καὶ ἐξέρχοντα ol Ἱερεῖς, xal προσκυνήσαντες ἀμφότεροι ἀλλήλους ὅ τε βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης καὶ 
ἀσπασάμενοι, ὁ piv βασιλεὺς εἰσέρχεται iv τῷ κοιτῶνι αὐτοῦ, τὸν δὲ πατριάρχην λαθόντες οἱ ἄρχοντες τοῦ 
κουθουχλείου xai οἱ χουθικουλάριοι, διασώζουσιν αὐτὸν μέχρι τῆς πύλης τοῦ σπαθαρικίου (25). 


CAPUT XV. 
Observanda in vigilia septimanz renovationis. 


Omnes tunicis albis induti, ut dictum esl, in pa- 
latium conveniunt, quo esperto, 88 processio 
novum triclinium, quod Justiniani vocatur, intrat. 
Hora autem adveniente, cenaculum paratur fercu- 
laque apponuntur. Vocati ad convivium amici ma- 
nent, ceteri omnes domum petunt. Imperator 
egressus, auree mense in aureo triclinio cum 
amicis, quos vocari jussit, assidet hi toto con- 
vivii ordine peracto, surgunt et omnes domum 
abeunt. Sciendum est, eumdem morem et sequenti 
die seu Sabbato ejus septimane obtinere. 


ΚΕΦΑΛ. IE. 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν Tf παρασχευῇ τῆς 
ιαχαινησίµου. 

Προέρχονται ἅπαντες iv. τῷ παλατίῳ ἠλλαγμένοι 
ἀοὸ λευκῶν Ἁχλανιδίων, ὡς προείρηται ἀνοίξαντος 
δὶ τοῦ παλατίου εἰσέρχεται d, προέλευαις dv τῷ vi 
τρικλίνῳ τῷ καλουμένῳ Ἰουστινιανφ. Καταλαθούσης 
δὶ τῆς ὥρας, στοιχεῖται 4 τὸ χλητώριον, εἶθ᾽ οὕτως 
γίνονται μίνσαι. Καὶ ol piv. κληθέντες φίλοι πένου- 
σιν, οἱ δὲ λοιποὶ ἅπαντες ἀπέρχονται lv τοῖς οἴχοις 
αὐτῶν. Ὁ δὲ βασιλεὺς ἐξελθὼν καθέζεται ἐπὶ τῆς 
χρυσῆς τραπίζης iv τῷ χρυσοτρικλίνῳ μετὰ τῶν φί- 
λων, ὦν ἐχέλευσε κληθῆναι, xal πάσης τῆς τοῦ τρα- 
πεζίου ἀχολουθίας τελεσθείσης, ἀνίστανται xai ἁπ- 


έρχονται ἕκαστος ἐν τοῖς οἴκοις αὐτῶν. Ἰστέον δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι ἡ αὐτὴ τάξις παραχολουθεῖ καὶ ἐπὶ τῇ αὔριον, 


Ἄγουν τὸ Σάθδατον τῆς αὐσῆς ἑθδυμάδος. 


VARLE LECTIONES. 


34v τῇ ὁδῷ ed, — * στείχεται ed, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(23) Videntur calices ampli ventris ad instar [) singulos missus a patriarcha, aut eo, cui is id mu- 


cymbalorum aut dimidiati globi fuisse, et nomen a 
oucumis traxisse, vasis eneis ventricosis, in quibus 
aqua solebat calefieri, Lin. 12, pro ὁδῷ leg. est 
οὐδῷ e codice, ut supra jam monui. 

(24) Heo verba aut huc non pertinent, aut mutila 
sunt. Bgo certe non percipio quid sibi velint. E!ao- 
διέξοδος est vox novem ce compositionis, ín- 
froitus et exitus. Intelligimus igitur ex hoo loco, 


neris deputare voluisset, prius benedictos foisse, 
antequam consumerentur, et patriarcham consue- 
visse metropolitis id delegare, e unum post alterum, 
singulos ad singulos missus, secundum ordinem 
Ecclesiarum, quibus preerant, excitasse. 

(25) Spatharicium videtur statio aut habitatio 
spsthariorum fuisse, prope Circum, ut ex aliis 

osiri locis patet. 


311 


ΚΕΦΑΛ. Ιζ. 
"Οσα δεῖ παραφυλάττειν τῇ Κυριαχῇ τοῦ ἀντίπα- 
sy ἀπιόντος τοῦ βασιλέως ἐν τῇ 'Ayía Σο- 
4. 

Eleloyeza: $ προέλευσις ἀπὸ ἀλλαξίμων εἷς τὸ ! 
Ἰουστινιανὸν, Χαὶ περὶ ὥραν τρίτην δίδονται µίν- 
σαι, καὶ γίνεται µεταστάσιµον (26) ἐν τῷ κονσιστω- 
pip, xxi ἀπέρχονται οἱ δεσπόται siq τὸν αὑγουστέα, 
καὶ ἀλλάσσουσι τὰ διθητήσια xal τὰς χλαμύδας καὶ 
ἐξέρχονται. Καὶ Ὑίνεται ἡ πρώτη δοχἡ, τῶν πατρι« 
χίων ἐν τῷ ὀνοποδίῳ' xai λέγει ὁ τῆς καταστάσεως 
« Κελεύσατε' » xal ἐπεύχονται' « Βὶς πολλοὺς ypó- 
νους. » Καὶ ἐξέρχονται ἕως τοῦ μεγάλου (27) xovat- 
στωρίου, ἔνθα ἴστανται ὕπατοι κονσιστώριον * (28) 
καὶ oi λοιποὶ συγχλητικοὶ, καὶ στάντων τῶν δεσπο- 
τῶν εἲς τὸ κιθώριον (29) ἑπάνω τῶν προφυρῶν γρα- 
δηλίων, πίπτουσιν ol συγκλητικοὶ πάντες ἃμα τοῖς 
πατρικίοις, καὶ ἀναστάντων αὐτῶν, λαμθάνει ὁ σιλεν- 
τιάριος νεῦμα διὰ, (30) τοῦ πραιποσίτου καὶ λέγει’ 
« Κελεύσατε' » οἱ δὲ « Βὶς πολλοὺς χρόνους, » καὶ 
ἀπέρχονται διὰ τῶν σχολῶν' Τὰ δὲ µέρη ἵστανται 
χατασφραγίζοντα καὶ µόνον, οἱ δὲ νοτάριοι xai οἱ 
µαΐστορες λέγουσι τοὺς ἰάμθους. Καὶ διὰ τοῦ χυτοῦ 
ἀπέρχονται εἷς τὰ κατηχούµενα οἱ δεσπόται xal µό- 
vov ἅμα τοῦ κουθουκλείου καὶ τῶν σιλεντιαρίων Ἱ 
xzl λειτουργοῦσιν ἐχεῖσε καὶ ἀριστοῦσι ὃ μετὰ του 
πατριάρχου, καὶ ὑποστρέφοντες φοροῦσι τὰ διθητή- 


DE CERIMONIIS AUUL/E BYZANTIN/E LIB. I. 


318 


CAPUT XVI. 


Observanda Dominica secunda post Pascha, imperatore 
ad Sancte Sophiz abeunte. 


Processio in mutatoriis triclinium — Justiniani 
ingreditur, ciroa horam tertiam fercula afferuntur 
et metastasimum in consistorio flt: domini ad 
augusteum abeuntes, dibetesiachlamydesque mutani 
et prodeunt. Prima receptio a patriciis in onopodio 
instituitur, ubi cerimoniarius dicit: « Jubete, » et 
precantur: « In multa bonaque tempora, » eto. 
Inde ad magnum consistorium, ubi comites in con- 
sistorium ceterique senatores adsunt, procedunt, 
dominisque in ciborio super porphyretiois gradibus 
stantibus, senatores omnes una cum patriciis 96 
prosternunt, et postquam surrexere, silentiarius 


p ?ignum per prepositum accipit et dicit :«Jubete ; » 


ipsi vero : « In multa bonaquetempora » acolamant, 
perque scholas abeunt. Factiones quoque adsunt, 
tantum imperatorem signantes, notarii vero et 
magistri iambos dicunt. Domini per concamera- 
tionem ad catechumena soli cum cubiculariis et 
silentiariis abeunt, peractoque ibi divino officio, 
cum patriarcha convivantur, revertentes dibetesia 
et ἰΣίἰζεοία gestant, a patriciis et silentiariis stipati, 
qui saga purpurea gestant, perque ecclesiam Do- 
mini ingrediuntur. 


ata ol δεσπόται xal τζιτζάχια, καὶ ὑποστρέφηυσνν ὀψικευόμενοι ὑπὸ τῶν παταιχίων καὶ σιλεντιαρίων φορούντων 
σαγία ἀληθ.νὰ, καὶ εἰσέρχονται διὰ τοῦ Κυρίου τῆς ἐκχλησίας, 


ΚΕΦΑΛ. IZ. 

"Oca δεῖ παβραφυλαττειν τῇ τετράδι τῆς µεσοπεν- 
τηχοστῆς xat τῆς ἐν τῷ vatp τοῦ 'Αγίου Μωχίου 
προελεύσεως. 

Α΄. Προέρχοντα: ἅπαντες οὗ ἄρχοντες ἐννύχιοι ἡλ- 
λαγμένοι ἐν τῷ παλατίῳ, ἤγουν ἐν τῷ ναῷ τοῦ Κυ- 


CAPUT XVII. 


$9 Observanda [eria φμαγία septimanz quarte 
post Pascha el in processione ad templum Sancti 
ocii. 


I. Proceres omnes in mutatoriis noctu ad pala- 
tium seu ad templum Domini procedunt, quos 


VARI LECTIONES. 


5 εἰς τὸν ood. * ὕπατοι, κονσιστώριον Β. ex. script. cod, χονσιστώριο supersoriplo o, ὕπατοι κονσιστω- 


plo» ed. Ἰ ZXOA. Ἱστέον, ὅτι τῇ Ποριακῇ tfj αὐτῇ [ταύτῃ ed.] τοῦ ἀντίπαρχα ἀπέργεται ὁ 


ασιλεὺς 


ἔφιππος ἔμπρατος εἲς τοὺς Αγίους ᾽Αποστόλους |τοῦ 'Áyiou ᾽Απόστόλου ed.] νεωστὶ γὰρ τοῦτο εξέθεντο, 


5 ἀριστῶσι ed, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(26) Secessus fit, seceditur in consistorium, et 
quidem in Circo, aut prope illum. Pag. enim 416, 
cf. lego de spathariis τοῦ σπαθαρικίου ἤτοι τοῦ 
ἱπποδρόμου. 

(27) Erat nempe parvum quoque consistorium, τὸ 
Xtpepióv, hibernum | dictum, 
p. 436. 


(28) Stant hypati consislorium, id est congre- 
diuntur et constant in consistorium, seu in corpus 
consistens. 

(29) Nemo hic de Ciborio sacro vel ecclesiastico 
cogitet, de quo plerumque ea vox usurpatur, et cui 
debebat propriaesse ex origine : sed intelligitur hic 
τὸ κιθώριον τοῦ χονσιστωρίου, thronus imperialis 
in Consistorio sub Ciborio stans, ad quem tribus 
gradibus porphyretici marmoris ascendebatur. Est 
proprie xt6ogtovoriginis Hebraice 352 notatquetó 
ἱλαστήριον, arcam feederis, apud quam expiabantur 
Jud&i; deinde imitamentum ejus et successio in 
Ecclesiis Christianis, pegmaillud quatuor columnis 
constans etsuffultum, tegens altare sub eo positum, 
tecio sive absidato, θολωτῷ, sive pyramidali, sive 
tandem plano quadrangulari. Deinde vero propagato 
et ampliato usu χιθώριον omne illud dictum fuit, 


quod eumdem usum prestaret, quem Ciborium tri- 
buna prestat altari, id est quod suppositas sellas ho- 
minesvetegit, etab illapsu radiorum solis, aliarumve 
aeris injuriarum tuetur, umbraculum, baldachinus: 
item lectica gestatilis. Glossw: Βαστέρνα, κιθοῦριν 


magno vicinum. Ὦ ἐκ ξύλων, ᾧ ὁχοῦσιν αἱ παρθένοι, Item structure 


ille aut arcuate in summo, aut in conum, pyrami- 
demve assurgentes, super eepulcris. Vid. Du Cange 
h. v. Veteres quoque reges sub uranisco sedisse, 
patet e Plutarchi Vitis p. 1389. 3, ed. H. Steph. et 
e descriptione throni Alexandri M. apud Diodorum 
Sicul. ]. xvin, et res nota est. De ciboriis ecclesia- 
sticis hoc addam, ob argumenti similitudinem, arcas 
et ecclesiasea fuisse dicla. Coopertura argenti [id est 
argentea] arca: S. Apollonii memoratur in thesauro 
ecclesie Canusine apud Murator. t. V Rer. Ital. p. 
385. Ademar. Caban. (apud Du Cange v. Ecelesia et 
Munera) : Hic composuit super altare Servatoris Eccle- 
siam ex auro et gemmis et argenlo, quam vocant Mu- 
neram,id est mináret, turrim, vel pharum. Propitiato- 
rium dicunt auctoreg, quos Du Cange h. v. laudat 
exacte ad originem Hebraicam vocis Κιπώριν. 

(30) Διά, per, accipit νεῦμα, divinam annulationem 
ab imperatore per praepositum tanquam per traducem. 


319 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


320 


inter patricii, strategi, prmpositi, ostiarii et primi- A ρίου, φοροῦντες σαγία ἀληθινὰ, πατρίκιοί τε χαὶ 


cerii saga purpurea, eunuchi, protospatharii eque 
8ο barbati protospatharii, spatharocubicularii et 
cubicularii a camisiis specia purpurea, spatharo- 
cubicularii etiam dexiralia sua, candidati vero, 
mandatores ei scribones stolas suas pro more 
gestsnt. Aperto palatio, quod templo Dei proxi- 
mum est, imperator scaramangio albo aureis clavis 
ornato et a preposito coronatus, e porta ejus egre- 
ditur, ubi eum patricii οἱ strategi excipiunt. A 
quibus omnibus stipatus, ad magnam portamexcu- 
bitorum, ubi scribones promoventur, procedit, et 
equo ephippio aureos lapidibus et unionibus ornato, 
in cujus quatuor pedibuset cauda teni seu bran- 
dea pendent, veotus, per cortinam et chalcen 
transit. Patricii, strategi et cubiculo praefecti cum 
universo senatu, saga purpurea gestantes, extra 
cortinas equis conscensis, cum silentiariis, expre- 


στρατηγοὶ, πραιπόσιτοἰ τε xal ὁστιάριοι xal πρι- 
µικήριοι. οἱ δὲ εὐνοῦχοι πρωτοσπαθάριοι ὃ (31) 
σπέχιά ἀληθινὰ, ὁμοίως δὲ καὶ ol βαρθάτοι πρω- 
τοσπαθάριοι, ol δὲ σπαθαροκουθικουλάριοι xal οἱ 
κουθικουλάριοι ἀπὸ καµινσίων, βαστάζοντες οἱ σπά- 
θαροκουθικουλάριοι καὶ τὰ διστράλια αὐτῶν, οἱ δὲ 
κανδιδάτοι καὶ µανδάτορες, ὡσαύτως καὶ ol σχρίθω- 
νες, τὰς ἑαυτῶν στολὰς, ὡς εἴθισται αὐτοῖς. ἀνοίξαν - 
τος δὲ τοῦ παλατίου ἐπὶ τοῦ Κυρίου (32), φορῶν ὁ 
βασιλεὺς σκαραµάγγιον δίασπρον (33) χρυσόχκλσθον 
καὶ στεφθεὶς ὑπὸ τοῦ πραιποσίτου, ἐξέρχεται ἕξω 
τῆς πύλτς τοῦ Κυρίου, καὶ δέχονται αὐτὸν ἔχεῖσε 
πατρίκιοι xal στρατηγοἰ. Καὶ δηριγευόµενος ὑπ' 
αὐτῶν πάντων, ἐξέρχεται μέχρι τῆς μεγάλης πύλης 
τῶν ἐσχουδίτων, ἐν ᾗ καὶ oi σχρίθωνες προθάλλον- 
ται" Ἱππεύει δὲ ἐχεῖσε ὁ βασιλεὺς ἐφ᾽ ἵππου ἑστρω- 
µένου ἀπὸ σελοχαλίνου χρυσοῦ διαλίθου χειμευτοῦ (34), 


VARLI/E LECTIONES. 


? ἀσπαθάριοι od. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(34) Id est protospatharii (edebatur ἀσπαθά- 
pit). Sepe α inat compositione πρῶτον valet. In 
membranis quidem nostris a illius notionis aut 
(riangulo squicruri, basi destituto, aut trans- 
versa virgula / designatum erat. Ad prius idque 
frequentius exemplum curavi ego, in illa parte, 
que sub meis oculis impressa fujt, a typographis 

uno characterem poni, a. Mos ille, α prO πρῶ- 
τος BOribendi, antiquus est. Artemidorus aquilam 
in Onirocriticis ait. primum annum notare. Ergo 
ἀετός idem est alque αἱ ἔτος, id est πρῶτον ἔτος. 
Locus hic est p. 107, lin. 17: Σημαίνει δὲ ὁ ἀετὸς 
καὶ τὸν ἐνεστῶτα ἐνιαυτόν. "Eott γὰρ τὸ ὄνομα αὐτοῦ 
ραφὲν οὐδὲν ἄλλο fj πρῶτον ἔτος. Quia vero πρῶτος 
et εἰς eodem signo& solebant exprimi, factum fuit, 
ut socordes aut imperiti librarii lectoresve aut ty- 
pothete unum pro altero ponerent e. c. ἡ µία τῶν 
Σαθθάτων reperitur pro ἡ πρώτη τῶν Σαδθθάτων, 
eie Paschatis [esto, qui error e signo à aut α΄ natus 
vit. 

.(32) Ita quoque M. Ego vero non dubito quedam 
hic excidisse. 

(33) Amant Greci recentiores particulam διὰ et 
lin compositis colores notantibus preponere, ut 
διροδον, δικἰτρινον, διθένετον͵, eto. Nihil auguet hoc 
signiticationem, sed notant ea simpliciler album, 
roseum, citrinum, venelum, etc. Retinent quedam 
eorum adhuo Itali, ut diaspro. Διὰ vero in hao com- 
fositione exprimit incruslationem, signiüicat, hunc 
llumve colorem in rei extima superficie conspi- 
cuum esse. lta dicitur διάχρυσον, non quod totum 
aureum est, sed quod aureum apparet. Sane p. 309 
et 382, ἀργορᾶ διάχρυσα opponuntur ὁλοχρύ- 
σοις. Contra vero Du Cange v. Diagnatus asseverat, 
διὰ in talibus compositionibus valde augere signifi- 
cationem, ideoque diacitrinus vertit coloris citrini 
intensioris ; diacynthinus, hyacinthini coloris inten- 
soris, etc. Sed annon potius διὰ in his coloribus 
maculosilatem, nonuniformitatem, τὴν ποικιλότητα 
coloris notat ? διρόδινος, sparsum maculis roseis, 
χρυσόκλαθον, aureis clavis ornatum, vel aureoclavo. 
Bi nempe clavus pro longa lata tenia purpurea vel 
aurea sumatur. Sed putant viri docti clavos fuisse 
nodos, circellos, quibus vestes arcte ad corpus 
astringuntur, continentur, Kuópfe, des boutons. Ve- 
teres gestassetales in vestibus nodos, saltim minu- 
ie sortis homines, αἱ milites, apparitores, eto., 
"p aret ex Menologio Basiliano t. II, p. 143. Goar. 
&d Theophan. p. 207, xAa6lovinterpretatur círculuset 


Du Cange χρυσοκλαθαρικόν, circellis aureis ornatum 
(Gloss. Gr. v. 'AzZp, p. 34), Goar autem ad Codin. 
p. 45, in margine vertit opere phryaio auro ductili 
pictum. Conf. idem p. 47, n.3, et initio capitis 4, 
p. 50, χλαπωτός (quod idem atque κλαθωτός) vertit 
filis sericis auro tectís lextus. *(Vid. Du Fresne ad 
Joinvill. p. 205.]* Verum non meminerant viri docti, 
quid clavus esset. Est nempe lata, seu lignum lon- 
gum, gracile, non admodum latum, sed per omnia 
ejusdem cressitiei et latitudinis. Unde lata tenia 
purpurea tunioe pretexta clavus dicta fuit. Docte 
vocis significationem exposuit Salmasius ad Scr. 
II. Aug. I, p. 279 sqq., ubi docuit quid clavus, 
quid cursus clavularis, quid plaustra clavularia fuis- 
sent. 

(34) Exponendum mihi cum esse sentiam de re- 
obscura, et attingendas artes mihi prorsus ignotas, 
picturam nempe illam, que smaltitum vel email 
appellatur, veniam statim in ingressu hujus dispu- 
tationis deprecor, si de rebus Incompertis, ut ce- 
eus, quod in proverbio aiunt, de coloribus disputo. 
Scribitur modo χειµευτόν, modo. Ἠχυμευτόν, utrum- 
que recte. Nam si χειµών dicitur α χέω, potest 
quoque χεῖμα dictum fuisse, quamvis χέχυµαι fre- 
quentetur in libris, unde χυµευτόν. Et sane yZpq 
περιχειμένον εὐνῇ (pro περικεχειµένον vel περικε- 
χυµενον) dixit Herodes Atticus in Dedicatione sta- 
tue Regille vers. 24, ubi non opus erat Salmasio 
reponere περιχείµενον. Nam περιχεῖσθαι evi, sese 
circum[/undere stragulis, verbum in ea re proprium 
est, Vid. Athen. p. 48&, ἀναπαύου μιχρῶς περιχεᾶ- 
ενος. Dixerunt veteres χῦμα non lantum liquidum 
aliquid, sed etiam massam solidam, cujus super- 


D fioies equabilis, nitida, velut vitrum aut glacies 


esset. Ita Sophocles apud Stobreum in Eclogis Gro- 
tíanis p. 263, χυμόν appellat aquam congelatam, 
ncoretum digitis glacie frustum, amorem glaciei 
comparans. Dubium igitur, χυµευτόν sitne id, quod 
Latini medio evo fusile appellabant, id est, nop 
cusum malleo diductumque vi, sed ex fervente 
liquido metallo una fusione in debitam formam 
coactum ; an Bit ejusmodi compositio, qualis erat, 
testibus auctoribus, illa mensa saora, a Justiniano 
M. in Sancta Sophia a se condita dedicata, fundo 
aureo, sed cui contrite gemmes, margarite, ar- 
gentumalieque materie pretiose admisteetin unam 
massam conflata atquocolliquate erant;an tendem 
fuerit χυμευτόν amaltitum, quale nostrum hodier- 
num est; aut alia quedam ratio imagines in 


321 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


322 


ἡμφιεσμένου ἀπὸ µαργάρων’ ἐν δὲ τοῖς τέσσαρσι ποσὶ A fectis et cerimoniario, in medio ipsorum procedente 


τοῦ αὐτοῦ ἵππου xai τῃ οὐρᾷ πράνδιοι πέτασοι 
ἀποχρέμαντάι, xal διέρχεται διὰ τῶν χορτίνων xal 
τῆς χαλκῆς. Οἱ δὲ πατρίχιοι καὶ στρατηγοὶ xal ap- 


et pompam ordinante, imperatorem comitantur ; 
reliqui pedibus euntes hi sunt : spatharii dextralia 
Scutariaque sua gestantes, candidati simili habitu, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


metallis pingendi. Nulla harum conjecturarum caret 
specie, quod de singulis ostendam. 

Fusile appellabant Latini, ut dixi, oppositum 
cuso malleis. Memorabilieestlocus apud Du Cange 
v. Ábsida, id est, sandapila reliquiis sanctorum 
onusta. Absida, quam deferebant, erat fusilis ex auro 
et argento, quod electrum dicitur. Scilicet illa 8 
composito, qua ad auri tres partes quarta argenti 
accederet, electrumdicebaturillo &vo ; v. Chilmead, 
ad Malal. t. II, p. 161, et DC. v. Freda et Capa cum 
lintinnabulis. Utrumque idem valet, fusile et ele- 
ctrum ; nempe elictum, eliquatum, fusum ; adeoque 
idem cum χυμευτῷ 6889 potest εἰ potuerunt secuta 
tempora idem Ὑχυμµευτόν, id est yopóv appellasse, 
quod priores fusum, fusileetelecirum. At quid sunt 


πιζα. Videtur tamen talis compositio ne quidem 
possibilis esse. Quapropter crederem polius, ta- 
ule illi Justinianee infixas fuissegemmas et rar- 
garitas,et fumo aliisve chymicis liquoribus adsper- 
808 varios colores, ut in variis distantiis spectanti 
varios colores exhiberet. Frenum et sella, que 
Nostro memorantur, taliauro χυμευτῷ vestita, pos- 
sunt ad hunc modum auro fusoin varias formas et 
gommis atque margaritisope glutiniscujusdam in- 
xis respersa fuisse. 

Sed potuere quoque picta fuisse imaginibus. Certe 
sunt ioca, in qutbus χύµευσις notare videtur pioctu- 
ram in metallo, sive jam illa adhuc recens et ma- 
dida, ut maneret, incocta metallo fuerit, sive illi 
superinducta crusta vitrea etiam incoquenda, sive 


imagines [usili opere czlatz. Chronicon Abbatie B tandem lamine tenues aurem argenteeve colorata 


S. Trudonis ]. vi, p. 403, apud Du Cange memorat 
pelviculam intus. habentem imaginiolas fusili opere 
exlutas. Non possum aliter animo concipere quam 
fuisse pelvim, que non cusa malleo, sed et cruo:- 
bulo οἱ forma quadam argillacea, in qua efficts 
prius fuissent ille imagines, fusa fuerit; qualia ne- 
cesse quoqueest ut fuerint vitrea vascula anaglypha 
fusilitate celata, quicitat Petrus Damianus in Vita 
S.Odilonis, Nam alias contradicere sibi videtur, qui 
[usilitate calatum dicit. Accipiendum igitur voca- 
bulum calatus pro habente figuras exs!antes, easque 
non ccelo insculptas, sed ab illa forma, in quam 
vitra fusa fuerunt,sub ipsa fusione et congelatione 
impressas. Foitne talis quoque discus, quem spe- 
ciosis imaginibus incaustis insculptum dicit Joannes 
Damascenus in Synodica ad Theophilum imperato- 
rem : WrÀigzsov xai ἴδε τὸν µέγιστον αὐτοῦ δι- 
σκον, εἷς ὄνπερ ἐγχαυστικοῖς καλλιεργήµασιν ὁ μν- 
στιχὸς τοῦ Χριστου δεῖπνος μετὰ τῶν δώδεκα ἀπο- 
στόλων ἐγκεκόλαπτο. Intelligerem locum, si auctor 
aut omisisset ἐγκαυττικοῖς, aut pro ultima voce 
dixisset ἐγγέγραπτο. Jam vero non potest aliter 
accipi, quam fusum fuisse hunc discum forma- 
tumque in forma, que ipsi signa sua imprimeret. 
Adeoque erunl τὰ ἐγκαυστικὰ χαλλιεργήματα for- 
mosse imagines per fusionem impresse. Aut sio 

uoque potest locus reddi : insculptas colo figuras 
deinceps coloribus inerustatas, et hos colores super 
igne vivo inustos fuisse. Quo de genere picture 

einceps dicetur. 

Dixi porro, τὸ χυμευτόν esse posse illam compo- 
sitionem, quam Greci novi electrinam appellant, 
mensa magnilicentiam enarrantes,quam ar: 8.80- 
phie Justinianus instravit. Si talis fuit illa compo- 
sitio, qualem Greculi perhibent (at mihi quidem 
somniare videntur, et nugas suas Justiniano affin- 
gere) fuit procul dubio ridicula et insana ; fuit 
tamen :etas illa stultitie omnis capax. Audiamus 
igitur, qualis ea fuerit compositio. Χρυσὸν καὶ 
ἄργυρον, ait Codinus apud Du Cange ad Paulum 
Silentiar. p. 567, qui plura hac de mensa habet, λί- 
θους τε τιµίους πᾶἄντων, µαργαρίτας, χαλκὸν, 
σίδηρον, µόλιθδον, ὕελον, xal πᾶσαν ὕλην τετριµ- 

ἔνην καταμίξαντες ἀμφότερα καὶ χωνεύσαντες 
χωσαν ἁθθάκιον. Alius ait: Justinianum coactis 
omnibus, qu» terra, aer et aqua ferunt pretiosis 
vilibusque, τὰ μὲν κοείττονα xal τιµιώτερα πλείω, 
τὰ δὲ ἐνδεέστερα ἑλάττω, τὰ τηχκτὰ τήξας, τὰ ξηρὰ 
ἐπέθαλεν, καὶ οὕτως ti; τύπον ἐπιχέας συνεπλήρω- 
σεν αὐτήν. Ὅθεν καὶ ποικίλη Φφαινομένη θάµδος 
παρέχει τοῖς εἷς αὐτὴν ἀτενίζουσιν. Ibidem citat Du 
Cange e Glossis ms. hec: Πλεχτρον χάλχωμα xa. 
θαρὸν fj ἀλλότυπον χρυσίον, μεμιγμένον ὑέλῳ xai 
λίθοις, ota ἦν χατασκευῆς ἡ τῆς Αγίας Σοφίας τρά- 


] runt. Constant. Vit 


prolubitu pictoris eo modo primum componerentur, 
einde vi ignis colliquarentur, et conferrumina- 
rentur,ut in musivis cum vitreis staminibus fiebat. 
Sane nonignorasse veteres artem metalla colorandi 
patet ex Plutarchi Pericle pag. 289 antep. ed. 
H. Stepbani, ubi aic distinguendum : Βαφεῖς ypo- 
σοῦ, linclores auri, μαλακτῆρες ἑἐλέφαντος emol- 
litores eboris, ad inde conficienda varia corpora. 
Narrat quoque Philostratus |. : Vit. Apoll. Tyan. 
p. ?1,Indos habuisse imagines e variis metalliscom- 
positas, varieque coloratas. Que quamvis fabulosa 
sint et conficta, apparet tamen, Philostratum ea ad 
sui seculi morem confinxisse, quod non fuisset fa- 
cturus, si modus metalla pingendi, aut varii colo- 
ris metalla in unius imaginis massam componendi 
notus tunc nondum fuisset. Si certe constaret, 
quid fuisset medio evo smallitum opus, posset dici, 
quid fuerit τὸ χυµευτόν. Nam unum idemque fuisse 


( utrumque, admodum probabile flt, cum aliis ex: 


argumentis, tum e loco Chronici Casinensis, lll, 
33, ubi dicuntur peritissimi artificesoperis smaltiti 
Byzantio petiti fuisse, illo propemodum tempore, 
quo τὰ χυμευτάῖη usu CPoli erant. Ad regiam ur- 
bem quamdem de fratribus cum litteris ad imperato- 
rem, et auro XXXVI. librarum pondo, transmittens, 
aurcam ibi in altaris facie tabulum cum gemmis ac 
smaítis valde speciosam parari mandavit, quibus 
videlicel smaltis nonnullas quidem ex Evangelio, [ere 
autem omnes B. Benedicli miraculorum | insigniri 
fecit historias. Videor tamen mihi verba hec bene 
considerans, ex iis intelligere, fuisse smalta vitra 
metallicis liquoribus imbibitis varie colorata, que 
comminuta stylo tollerentur et pro lubitu pictoris 
disponerentur super metallo, fornaci deinceps im- 
mittendo toto o pporatu, uo vitra ad certum gra- 
dum cum metallo pariter liquefacta coalescerent in 
solidum. Adeoque χύμεωσις et ἔγχαυσις idem fue- 

. Basil. Macedon. p. 203, ἀργυ- 
póv στιθαρὸν μετ ἐγκαύσεως memorat, el eadem 
pagina, versu, trabem auream, in qua Christi imago 
μετὰ χυμµεύσεως ἐντετύπωται, Auri pete smallit 
apud Anasias. in Benedicto [II videntur tabellule&e 
&ure: esse cum pictis amalto οἱ inustis imaginibus, 
Rete totum, ait, e gemmis albaveris et bullis aureis, 
inclusas εἰίαπι auri petias in se habens smaltitas. 
Fuiese smaltum veteribus idem, quod nobis est, 
nempe cylindrulos cavos vitreos varie coloratos, 
quales quidam filis sericis assutos auris vestarum 
seu tunicarum adhue hodie gerunt, patet e Chro- 
nici Casinensis III, 57, ubi coopertiorum sericum 
altaris memoratur cum urna |id est ora] purpurea 
ornatum margaritis ac smallis. Conf. Du Cange v. 
Perne, ubi smalta impernata sunt cylindri smalti- 
ne aut fllis ad modum pernarum seu perlarum 


333 CONSTANTINI PORPHYHROGENITI 324 


scribones et mandatores cum virgis suis, omnes A χοντες τοῦ χουχουθουκλείου μετὰ πάσης τῆς συγκλή- 
imperatorem utrinque ambientes ; in medio eorum — «oo, φοροῦντες σαγία ἀληθινὰ, ἱππεύουσιν ἔξω τῶν 
silentiarii quatuor, virgas aureas gemmis ornatas — xoptívov, καὶ οὗτοι μέν ἐφ᾽ ἵππων δηριγεύοντες τὸν 
gestantes, procedunt. βασιλέα μετὰ σιλεντιχρίων καὶ ἀποεπάρχων xai τοῦ 
τῆς καταστάσεως διερχοµένου iv τῷ µέσῳ καὶ ἱστῶντος τὴν προέλευσιν, ol δὲ πεζδὶ ol δηριγεύοντες τὸν 
βασιλέα eiciv οὗτοι" σπαθάριοι βαστάζοντες διστράλια, φοροῦντες xal τὰ σχουτάρια αὐτῶν, κανδιδάτον 
βαστάζοντες ὁμοίως, σκρἰδωνες xai µανδάτορες βαστάζοντες τὰ βεργία αὐτῶν, πάντες δὲ οὗτοι ἔνθεν 
κἀχεῖσε ὀηριγεύουσι τὸν βασιλέα, iv δὲ τῷ µέσῳ ἀὐτῶν σιλεντιάριοι τέσσαρες, βαστάζοντες χρυσᾶ διά- 


λιθα βεργία, φοροῦντες σαγία ἀληθινά. 

II. Ab his omnibuspartim equis, partim pedibus 
euntibus stipatus imperator, per forum, taurum, 
philadelphium, forum bovis, xerolophum et hexa- 
cionium transit. Postquam vero in trivium, ubi 
lemplum S. apostoli Onesimi situm est, pervenit, 


B'. Δηριγευόμενος δὲ ὑπ αὐτῶν πάντων Ó βασι. 
λεὺς ὑπὸ τε πεζῶν καὶ ἐφίππων, διέρχεται διὰ τε τοῦ 
φόρου καὶ τοῦ ταύρου, τοῦ φιλαδελφίου, τοῦ βοὸς, 
τοῦ ξηρολόφου xai τοῦ ἐξαχιονίου. Καταλαθὼν δὲ ἐν 
τῇ τριόδῳ, ἔνθα ὁ ναὸς τοῦ "Αγίου ᾽᾿Αποστόλου 'Ovn- 


dextrorsum deflectens, ρε 8. Jacobi Perso transit; B σίµου, ἐννεύει δεξιᾷ val διέρχεται διὰ τοῦ “Αγίου 


inde templum 8. martyris Mocii petit. 60 Baptiste- 
rium autem ingressus, ubi adscalas narthecis per- 
venit ibique manus lavit, per narthecem transit, 
patricii autem et strategi cum senatu prope portam 
in cochleam ducentem adstantes, fausta imperatori 
eo quo diximus modo apprecantur. Deinde a 
prefectis cubiculo el imperatoriis ministris, ceri- 
moniario et silentiariis cinclus, per cochleam 
ascendit, et paulo ad sinistram declinans, per 
catechumena narthecisad suum cubiculum transit, 
quod ingressus, dibetesium album mutat, ennuchi 
protospatharii dibetesia alba et sabana mutant, 
suosque spathobaculos et spathas gestantes, a tergo 
imperatoris, ut ipsis mos est, procedunt. Cerimo- 
niarius ingressus prepositum monet, tempus pro- 
cessionis cum patriarcha instare, quod isimperatori 
Indicat. Quo e cubiculo suo in catechumena super 


Ἰακώθου τοῦ Πέρσου’ ἀπὸ δὲ τῶν ἐκεῖσε εἰσέοχετχι 
ἐν τῷ σεπτῷ ναῷ τοῦ "Αγίου μάρτυρος Μωχίου, Elc- 
ελθὼν δὲ ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ λουτῆρι καὶ διελθὼν μὲ- 
Xp: τῶν γβαδηλίων τῶν ἀνερχομένων ἐν τῷ νάρθηκι, 
κἀκεῖσε νιφάµενος, διέρχεται διὰ τοῦ νάρθηκος, 
στάντες δὲ οἱ πατρίκιοι xal στρατηγοὶ μετὰ της 
συγκλήτου πλησίον τῆς εἰσαγούσης πύλης εἷς τὸν 
κοχλίάν, ἐπεύχονται τὸν βασιλέα, ἕκαστος αὐτῶν ὡς 
προείρηται. Ὁ δὲ βασιλεὺς δηριγἑἐυόµενος ὑπό τς τῶν 
ἀρχόντων τοῦ κουθουχλείου καὶ βασιλικῶν οἰχειχκῶν, 
τοῦ τῆς χαταστάσεώς τε xai σιλεντιαρίων, ἀνέρχεται 
διὰ τοῦ κοχλίου, xal μικρὸν ἐκκλίνας ἀριστερὸν, 
διέρχεται διὰ τῶν κατγχουµενίων τοῦ νάρθηχος καὶ 
εἰσέρχεται εἷς τὸν κοιτῶνα αὐτοῦ, xai εἰσελθὼν 
ἁπαλλάσσει διθητήσιον ἄσπρον, ol δὲ εὐνοῦμοι πρω- 
τοσπαθάριοι ! ὑπαλλάσσουσι διθητήσια ἄσπρα καὶ 
σαθάνια (35), βαστάζοντες καὶ τὰ σπαθοθάχλια αὖ- 


ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 


16 ἀσπαθάριοι ed. et sic deinceps ubique 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


conserle, aut margaritis intermixte. Non infre- 
quens smalti et smaltiti operis mentio apud scri- 

tores medii xvi. Conf. Du Cange hac voce in Gloss. 
Lat. el in Greco v. Σµάγδος. Ita enim Greci 
elferebant pro αµάλτος et σµαγδόννειν pro σµαλ- 
τοῦν. Fallitur tamen viv doctus, illam vocem a malto 
vel malta repetens, que archilectis solida mentum 
notet. Maliahuc non pertinet. Estenim Arabice ori- 
ginis: mala( notat cz mento consolidare murum, et 
malát cx:mentum, et omne malagma, quod struem 
Japidum consolidat, coagmentat. S5maltum autem est 
Germanicum vocabulum, liquatum vel liquorem χυ- 
μόν notans. 

Jam intelligatur, quid sint yupsuxai λίθων y pu- 
αοχολλήτων in illo Anastasii Sinaite, quod Do 
Cange ad χειμευτόν οἷία!: οὐ γὰρ δὴ χρυσοχόους 
ἡμᾶς καὶ λιθουργοὺς καὶ χειµευτάς χρυσοχολλήτων 
λίθων ἀπεργάσασθαι βουλομένη ἡ TA xai mat. 
δεύουσα ταῦτά φησι. Sunt procul dubio coloratores, 
linctores gemmarum ; unde constat, illa quoque 
tempora novisse artes gemmas adulterandi. Χυ- 
μὸς Greecis Jiquorem coloretum in specie notat; οἱ 
quia chymie hoc opus est metallorum aliarumque 
rerum colores producendi et mutandi, hino nomen 
arti mansit quod Arabes suo articulo al auxerunt, 
unde alchymia nota est. Vid. Du Cange v. Inqui- 
matizare, quod nibil aliud est, quam ἐγχυματίζειν. 

Non confundendum hoc opus cum opere de ni- 
gello, ceelature specie, quam credo Grecis ignora- 
tam Ῥτογευς fuisse. Vid. Ciampin. Monument. Vet. 
t. I, p. 35, et Du Cange v. Nigellum εἰ M£Aav, ubi 


D nap, au milieu du fond, un émail de dem 


tamen τὸ μέλαν, quod Theophanes et Cedrenus me- 
morant, cum hoc nigello prorsus nihil habet com- 
mune, sed est glastum, quod vulneribus acu in 
carne factis infricatur, et sic stigma facit. Opus de 
nigello videtur essetabuia illa Isiaca, vulgo Bembina 
dicta, Taurini asservata, ex illis, que de ea Keys- 
lerus t. I Itiner. pag: 194 retulit. Liceat mihi adhuc 
unum locum huc quodammodo pertinentem illu- 
strare. Citat Du Cange in v. Mazer hzc e Doubleto: 
Le hanap du roy S. Louis, dans lequel il beuvoil, 
fait de madre avec son. couvercle de méme matiére, 
garny d'un pied d'argent doré, et dedans iceluy ha- 
rond 
taillé de [eus de lys d'or à champ d'azur. Yocabu- 
lum madre est Arabicum, madr, glebam vel bolum 
significans, et in specie illam presltantiorem, e qua 
porcellanze fiunt. Sed pergamus. 

(35) Sabana, lintea, sudori et sordibus faciei at- 
que manuum abstergendis. Vid. Du Cange Gloss. 
utroque. Heinecc. III, 138. Ni fallor, jam alibi mo- 
nui, vocem hanc Arabice originis esse mihi videri 
$a0udn, τὰ ποτεθησαυρισµένα, τὰ ἀπόθετα, a sn, cu- 
stodiwil, presertim vestem in arca a pulvere, furao 
et sordibuscortacius. Βαστάζειν θἱ φορεῖν βο]θί Noster 
sepe jungere, et illud quidem dicit de armis et re- 
bus, que manu librata gestantur, ut dextralia, vel 
secures dextrales, haste vel hallebarde, virgem, 
quales sunt ostiariorum ; φορεῖν autem de rebus 
usurpat, que in et ab ipso corpore gestantur de- 
pendentes e loro, aut aliunde, ut gladius e balthea 
dependens. Vix unquam vidi Nostrum hunc morem 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


320 


τῶν, φοροῦντες xal τὰ σπαθία αὐτῶν, διέρχονται Α imperatoriis portis ingresso, vestitores intrapt tu- 


ὄπισθιν τοῦ βασιλέως, ὡς εἶθισται αὐτοῖς. 'O δὲ τῆς 
Χαταστάσεως εἰσελθὼν δηλοῖ τῷ πραιποσίτῳ, ὡς Ott 
Tap ὁ χαιρὸς τῆς λιτῆς μετὰ τοῦ πατριάρχου, 
ὁ δὲ πραιπόσιτος εἰσελθὼν δηλοῖ τῷ βασιλεῖ. Too δὲ 
βασιλέως ἐξελθόντος ἐχ τοῦ κοιτῶνος αὐτοῦ iv τοῖς 
κακηχουµενίοις ὕπερθεν τῶν βασιλικῶν πυλῶν, εἰσ- 
έρχονται oi βεστήτορες xal ὑπαλλάσσουσι τὴν χλα- 
γίδα τὸν βασιλία, τὰ δὲ ἐκεῖσε χρεµάµενα βῆλα ἐν 
τοῖς χατηχουµενίοις κουθιχουλάριοι ποιοῦσιν. Ἐξελ- 
θόντα δὲ τὸν βασιλέα ἐκ τῶν βήλων καὶ δηριχευόµε- 
yov 11 ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ χουθουχλείου, δέχονται 
ἐκεῖσε ἔξω τοῦ βήλου πατρίχιοί τε xal στρατηγοὶ, 
καὶ πεσόντες προσκυνοῦσι, xai νεύει ὁ πραιπόσιτος 
ἀπὸ χελεύσεως τὸν τῆς καταστάσεως, χἀχεῖνος λέγει’ 


nicamque imperatoriam mutant, vela autem in ca- 
techumenis cubicularii suspendunt egressumque e 
velis imperatorem et 8 pr»fectis cubiculo stipatum 
patricii et strategi extra velum excipiunt et prono 
in terram vultu adorant : prepositue a mandato 
cerimoniario signum dat et dicit : « Jubete ο» illi : 
« In multa bonaque tempora, » acclamant. Sic ab 
omnibus tunicas aureis segmentis gestantibus sti- 
patus, per cochleam descendit, ubi ipsum rursus 
in plenitudine ejus patricii etstrategi cum universo 
senatu excipiunt, et postquam omnes in terrem 
prociderunt, prepositus ἃ mandato silentiario si- 
gnum dat; hio dicit : « Jubete; » ipsi pariter. 
« In mulia bonaque tempora, » ei acclamant. 


κ Κελεύσατε' « αὐτοὶ δὲ ὑπερεύχονται τὸ, « Elq πολλοὺς xai ἀγαθοὺς χρόνους, « Kai δηφιγευόµενος ὑπὸ 
πάντων φορούντων τὰ χρυσόταθλα αὐοῶν χλανίδια, κατέρχεται τὸν κοχλιᾶν, καὶ δἐχοντάι αὐτὸν πάλιν ἐκεῖ- 
σε, ἤγουν iv τῷ πληρώματι τοῦ κοχλιοῦ, πατρἰχκιοί τε xal στρατηγοὶ σὺν πάσῃ tfj συγκλήτῳ, xal mdv- 
των πεσόντων, νεύει ὁ πραιπόσιτος ἀπὸ κελεύσεως τῷ σιλεντιαρίῳ, κάχεῖνος λέγει « Κελεύσατε’ » αὐτοὶ 
δὲ ὑπερεύχονται * « Eic πολλοὺς xai ἀγαθοὺς χρόνους. » 


I". Δηριγευόμενος δὲ ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τῶν ἔκεῖσε, B 


διέρχεται διὰ τοῦ νάρθηκος, xal ἐξελθὼν τὴν οὖσαν 
ἄντικρυ τῶν βασιλικῶν πυλῶν τοῦ μεγάλου ναοῦ 
πύλην, κατέρχεται τὰ γραδήλια, καὶ ἐκκλίνας ἐξ 
ἁριστερᾶς, ἐξέρχεται τὴν πύλην, Ov ἧς εἴθισται αὐτῷ 
x30' ἑκάστην προέλευσιν διέρχεσθαι, καὶ ἀπαντᾷ τὴν 
λιτὴν dv «5 µέσῃ, xai ἂψας Υηροὺς καὶ εὐξάμενος, 
προσκυνεῖ τὸν τίµιον γαὶ ζωοποιὸν σταυρὸν xal τὸ 
ἄχραντον Εὐαγγέλιον, εἶτα προσκυνήσαντες ἀμφότε- 
pot, ὅ τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης, διέρχεται ἔμ- 
προσθεν τῆς λιτῆς, δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν κατὰ 
συνήθειαν, διὰ τοῦ λουτῆρος, καὶ ἀνελθὼν τὰ εἴσ- 
άγοντα Ὑραδήλια ἐν τῷ νάρθηχι, εἰσέρχεται εἷς τὸν 
αὐτὸν νάρθηκα xal καθέζεται ἐπὶ σελλίου χρυσοῦ ἐξ 
ἀριστερᾶς τῆς εἰσαγούτης ἀπὸ τῶν βάθρων μέσης 
πύλης, ἐχδεχόμενος μέχρις ἂν καταλάθῃ ὁ πατριάρ- 
χης μετὰ λιτῆς. Καὶ τούτου γινομένου xai μέλλοντος 
τοῦ τιµίου σταυροῦ εἰσέρχεσθαι τὴν εὐώνυμον τῶν 
γραδηλίων πύλην, ἀνίσταται ὁ βασιλεὺς, καὶ ἀνελ- 
θόντος τοῦ πατριάρχου τὰ γραδήλια, ἀπέρχεται ὁ βα- 
σιλεὺς μετὰ τοῦ πατριάρχου, xal !* Ἱἵστανται ἀμφό- 
τεροι ἐν τῷ οὐδῷ !? τῶν βασιλικῶν πυλῶν, xal ὁ piv 
βασιλεὺς ἄψας χηροὺς εὔχεται, ὁ δὲ πατριάρχης τελεῖ 
τὴν εὐχὴν τῆς εἰσόδου τῆς θείας λειτουργίας, xai 
εὐξάμενος ὁ βασιλεὺς ἐπιδίδωσι τὰ χηρία τῷ πραιπο- 
cite: τελεσθείσης δὲ καὶ τῆς εὐχῆς !*, προσκυνεῖ τὸ 
ἄχραντον Εὐαγγέλιον xal τὸν τίµιον σταυρόν, Καὶ 
ἐπιλαθομένου τοῦ βασιλέως τῆς χειρὸς τοῦ πατριάρ- 
qo», διέρχονται μέσον τοῦ ναοῦ xal διὰ τῆς δξξιᾶς 


III. His comitantibus imperator per narthecem 
transit, el e porta magni templi imperatoriis obver- 
μα prodiens, per gradus descendit, et ad sinistram 
declinans, per portam, per quam egredi in omni- 
bus processionibus solet, exit, in media processioni 
occurrit, et cum cereis ardentibus precatus, vene- 
randam et vivificam crucem sanctumque Evange- 
lium adorat. Postquam vero imperator et patriar- 
cla se invicem adorarunt, ille cum solemni comi- 
tatu. per baptisterium ante processionem transit, 
et postquam per scalam narthecis ascendit, 61 
ipsum narthecem intrat ibique ad sinistram medie 
porte, que a scalis ducit, in sella aurea sedet, 
usque dum patriarcha cum processione advenerit, 
exspectans. Quo facio, dum veneranda crux per 
sinistram portam scale ingressura est, surgit im- 
perator, et ascendente patriarcha per scalam, im- 
perator cum patriarcha recedit, et ambo in limine 
imperatoriarum portarum subsistunt, ubi impera- 
tor quidem cum accensis cereis precatur, patriar- 
cha autem preces introitus divini officii recitat, et 
precatus imperator cereos preposito tradit : finita 
precatione, senctum Evangelium ac venerandam 
crucem adorat. Mox patriarcham manu prehendit 
unaque cum 60 per medium templum et dextrum 
ambonis latus soleam intrat, et ad sacras januas 
progressi, patriarcha sacrarium, eque ac impera- 
tor, postquam precatus est et cereos preposito 
dedit, ingreditur. Sacrarium ingressuro, motro- 


πλαγίας τοῦ ἄμδωνος εἰσέρχονται ἓν τῇ σωλίγ, xa! [) politee sanctas juanas pro more inclinant, et post- 
ἀπελθόντων µέχρι τῶν ἁγίω θυρῶν, ὁ μὲν πατριάρ — quam cruces eis affixas adoravit, sacrarium intrat, 


VARLE LECTIONES. 


11 δηριγευοµένων cod., et mox δέχονται αὐτὸν ἐκ. 1* τὰ γραδήλια --- πατριάρχου, καὶ om. ed. !* τῇ ὁδῷ 


ed. {9 δὲ τῆς εὐχῆς ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


deserere. Psulo ante tamen p. 59, ait βαστάζοντε» 
ἑιστράλια, φοροῦντες xnl τὰ σχουτάρια αὐτῶν, ubi 
βαστάζειν potius videatur dici ἀεδυίθςο de scutis ; 


nisi forte non manu ea libraverint, et librata gesta- 
verint, sed e loris dependentia ex humeris, 


321 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


323 


precatusque instratum sacri altaris, ut solet, mutat A χης εἰσέρχεται εἷς τὸ θυσιαστήριον, ὁ δὲ βασιλεὺς 


eique apocombium Ἱπροβί!, et cum patriarcha per 
dextrum sacrarii latus ad sanctas Januas bematis 
discedit. Interea patriarcha ad celebrandum divi- 
num officium in sacrario manet, imperator autem 
inde egressus, per latus gynecei transit, dum 
interim patricii exira portam cochlee cum stra- 
tegis, cerimoniario, silentiariis et senatu, fausta 
imperatori apprecantibus, adstant. 


εὐξάμενος xai ἐπιδοὺς τῷ πραιποσίτῳ τοὺς κηροὺς, 
εἰσέρχεται' ᾿Ἠνίκα δὲ μέλλει εἰσέρχεσθαι sic τὸ θυ- 
σιαστήριον, ἐπιῤῥέπουσιν ol μητροπολῖται κατὰ τὸ 
ἔθος τὰ ἅγια θύρια πρὸς τὸν βάσιλέα, xal προσκυνή- 
σας ὁ βασιλεὺς τοὺς ἐπ᾽ αὐταῖς πεπαρµένους σταυ- 
ροὺς, εἰσέρχεται εἷς τὸ θυσιαστήριον, xal εὐξάμενος 
ὑπαλλάξας τὴν Ἁγίαν τράπεζαν, ὡς εἴθισται αὐτῷ, 
τίθησιν ἐπ᾽ αὐτῃ ἀποχόμθιον val διέρχεται μετὰ τοῦ 


πατριάρχου διὰ τῆς πλαγίας τοῦ θυσιαστηρίου ἐκ δεξιῶν μέχρι τῶν ἁγίων θυρῶν τοῦ βήματος. Καὶ ὁ 
μὲν πατριάρχης μένει ἐν τῷ θυσιαστηρίῳ πρὸς τὸ ἐκτελέσαι τὴν θείαν Λειτουργίαν, ὁ δὲ βασιλεὺς ἐξελ- 
θὼν ἐκ τοῦ θυσιαστηρίου διέρχεται διὰ τῆς πλαγίας τοῦ γυνακίτου, οἱ δὲ πατρἰχιοι ἵστανται ἔξωθεν τῆς 
πύλης τῆς εἰσαγούστς εἷς τὸν κοχλιὰν μετὰ στρατηγῶν, τῆς χκαταστάσεώς τε xal σιλεντιαρίων, μετὰ τῆς 
συγκλήτου ὑπερευχόμενοι τὸν βασιλέα. 

IV. Hic, & prefectis cubiculi et imperatoriis mi- Ὦ A'. Ὁ δὲ βασιλεὺς, δηριγευόμενος ὑπὸ τε τῶν dp- 


nistris stipatus, per secrelam cochleam ascendit 
et capellam, ubi et divinam liturgiam celebrat, in- 
greditur, ibique, si ipsi placet, patriarcham, usque 
dum tempus, quo mense accumbit, appropinquavit, 
exspectat : sin minus, per catechumenia, a dictis 
stipatus, transit suumque cubiculum petit. Appro- 
pinquante convivii tempore, iisdem comitantibus, 
e cubiculo ad catechumenia, ubi et veneranda men- 
88 sua &tat, procedit. 62 Invitatum ad convivium 
patriarcham prafecti cubiculo cum cubiculariis a 
mandato in cochlea, per quam primum imperator, 
antequam processionis tempus venerat, ascende- 
rat, excipiunt eumque per catechumena adducunt : 
ingressus cum imperatore versatur. Intrant eliam 
sacerdotes et stichum faciunt, acceptoque patriar- 
che omophorio, exeunt ; imperator et patriarcha 
mense assident. Qui postquam semel, ut ipsis mos 
est, potum sumpsere, intrant amici, omnibusque 
mense ritibus servatis, surgunt et egrediuntur ; 
mox imperator quoque et patriarcha, qui reman- 
serant, a convivio, postquam adhuc semel biberunt, 
surgunt. Sic posteaquam se invicem adorarunt, 
patriarcha egreditur, quem ad dictam cochleam 
prefecti cubiculo conducunt. Imperator a cubiculo 
prefectis et imperatoriis ministris stipatus, ad 
suum cubiculum abit, tempus processionis exspe- 
ctans. Quo appropinquante, e cubiculo suo ad 
catechumena super imperatorias portas abit, ibique 
vestem, quam hoc induere festo solet, sumit: pre- 
positus tiaram capiti ejus imponit, ipse a cubiculo 


χόντων τοῦ κουθουχκλείου xal τῶν βασιλικῶν οἶκεια- 
κῶν, ἀνέρχεται διὰ τοῦ μυστικοῦ χοχλιοῦ xai εἶσερ- 
χεται εἷς τὸ παρακυπτικὸν (26), ἔνθα καὶ τὴν θείαν 
λειτουργίαν «eet xal εἰ μὲν χελεύει ὁ βασιλεὺς, 
ἐχδέχεται ἐχεῖσε τὸν πατριάρχην, μέχρις ἂν κατα- 
λάθῃ τοῦ ἀκουμθίσαι (37) αὐτὸν ἐν τῇ τραπέζη, st δὲ 
μή γε, διέρχεται διὰ τῶν κατηχουµενίων, δηριγευόµε- 
voc ὑπὸ τῶν πρειρηµένων, xal ἀπέρχεται iv τῷ 
κοιτῶνι αὐτοῦ. 'Ἠνίκα δὲ χαταλάθῃ ὁ τοῦ κλητωρίου 
καιρὸς, ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ χο,τῶνος αὖ- 
τοῦ, δηριγευόµενος ὑπ αὐτῶν, καὶ ἀπέρχεται iv τοῖς 
κατηχουµενίοις, ἐν οἷς καὶ ἡ τιµία τράπεζα ἵσταται 
αὐτοῦ. Καὶ δὴ καταλαθόντος τοῦ πατριάρχου ἀπὸ 
προσκλήσεως, δέχονται αὐτὸν ἄρχοντες τοῦ xov60o- 
Χλείου μετὰ χουθικουλαρίων !9 ἀπὸ χελεύσεως ἐν τῷ 
χοχλιᾷ, δι οὗ ἀντλθεν ὁ βασιλεὺς iv πρώτοις πρὸ 
τοῦ καταλαθεῖν τὴν λιτὴν, καὶ ἀποφέρουσιν αὐτὸν 
διὰ τῶν κατηχουµένων, xai εἰσελθὼν ἑνοῦται τῷ βα- 
σιλεῖ. Εἰσέρχονται δὲ καὶ οἱ ἱερες xal ποιοῦσι τὸν 
στίχον, xai λαθόντες ol αὐτοὶ ἱερεῖς τοῦ πατριάρχου 
τὸ ὠμοφόριον, ἐξέρχονται, καὶ καθέζονται ἀμφότεροι, 
ὅ τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης, Ev τῇ τραπέζῃ. 
Πιόντων δὲ ὡς εἴθισται αὐτοῖς πρὸς ἅπαξ, εἱσέρχον- 
ται οἱ φίλοι, καὶ πάσης τῆς τοῦ τραπεζἰου ἆχολου- 
θίας τελεσθείσης. ἀνίσταντάι καὶ ἐξέρχονται, xal 
μένει ὁ βασιλεὺς μὲτὰ τοῦ πατριάρχου ἐν τῷ χλητω- 
pp, πιόντες δὲ πάλιν ἀμφότεροι πρὸς ἅπαξ, ἀνίσταν- 
ται, Ἠἶτα προσχυνήσαντες ἀλλήλους ὃ τε 19 βασιλεὺς 
καὶ ὁ πατριάρχης, ὁ μὲν πατριάρχης ἐξέρχεται, δια- 
σώζουσι δὲ αὐτὸν ἄρχοντες τοῦ κουθουκλείου μέχρι 


Btipatus, dictam occidentalem cochleam subit, om- T) τοῦ πρρειρηµένου χοχλιοῦ. Ὁ δὲ βασιλεὺς δηριγευό- 


nes vero in sagis purpureis in narthece extra 
cochleze portam una cum prefectis cubiculo eum 


µεγος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ χρυθουκλείου xai βασι- 
λικῶν οἰχειακῶν, ἀπέρχεται dv xi κοιτῶνι αὐτοῦ, 


VARLE LECTIONES. 


15 κουθικουλαρίων R. ex compendio cod., χουθικουλαρίου ed. 6 τε om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIDUS. 


(36) Supra jam egi de hac voce. Cl. interpres 
hic capellam vertit, quod non improbem. Quamvis 
enim proprie fenestram, unde prospici οἱ despici 
queat, significet, procul dubio tamen ibi capella, 
oratorium erat, in quo imperator divino cultui va- 
caret. Facile hoc intelligat, qui Lipsienses nostras 
880588 edes el in iis numerosas capellas viderit. De 


capellis vid. Du Cange Gloss. Lat. h. v. 

37) Scil. ó xatpóc τοῦ ἀχουμθίσαι, aut o χαιρὸς 
ὥστε ἀχουμθίσαι. — Frequenter novi Greci τοῦ pro 
ὥστε ponunt ad morem sanctorum evangelistarum, | 
imo potius vetustissimorum et optimorum quorum- 
que auctorum, qui ὥστε aut ἕνεχα subintelligendum 
omittunt. 


329 DE CERIMONIIS AULJ/E BYZANTINJE LIB. I. 330 


ἐχδεχόμενος τὸν xatpóv, Καταλαθόντος δὲ τοῦ κχιροῦ ÁÀ excipiunt. Prepositus, signo ab imperatore dato, 
τῆς προελεύσεως, ἐξέρχεται ἀπὸ τοῦ κοιτῶνος αὐτοῦ — cerimoniario annuit, is dicit : « Jubete. » 

ἕν τοῖς καττχουµενίοις Όπερθεν τῆς τῶν βασιλικῶν πυλῶν καὶ ὑπαλλάσσει τὴν στολὴν, ἦν εἴθισται αὐτῷ 
ἐν ταύτῃ τῇ ἑορτῇ περιθεθλῆσθχι. Καὶ λαθὼν ὁ πραιπόσιτος τὴν τιάραν !7, ἐπιτίβησιν αὐτὴν ἐπὶ ciy 
κεφαλὴν τοῦ βασιλέως, xal δηριγε»όµενος ὁ βασιλεὺς ὑπὸ (38) τοῦ κουθουχλείου, κατέρχεται ὑπὸ τοῦ προ- 
ειρηµένου δυτἰκσῦ κοχλιοῦ, ἅπαντες δὲ αὑτῶν ἀπὸ σαγίων ἀληθινῶν, καὶ δέχονται αὐτὸν ἐν τῷ νάρθηκι 
έξωθεν τῆς πύλης τοῦ αὐτοῦ κηχλιοῦ ὡσαύτως καὶ ol τοῦ κουθουκλείου ἄρχοντες. Καὶ λαθὼν νεῦμα ὁ 


πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, νεύει τῷ τῆς καταστάσεως, χἀκχεῖνος λέγει’ « Κελεύσατε. » 


E'. Καὶ δηριγευόµενος ὑπ αὐτῶν ὁ βασιλεὺς ἐξέρ- 
χιται τὴν οὖσαν πρὸς τὰ Ὑραδήλια µέσην πύλην τοῦ 
νάρθτχος καὶ ἱππεύει ἐκεῖσε ἐφ᾽ ἵππου λευκοῦ ἔστρω- 
µένου ὑπὸ σελοχαλίνου χρυσοῦ διαλίθου χειμευτοῦ, 
ἡμφιεσμένου ἀπὸ µαργάρων, οἱ δὲ λοιποὶ ἄρχοντες 
Ἱππεύουσιν ἔξω τῆς πύλης. Ἐν δὲ τῇ περιόδῳ του 
βασιλέως τελεῖται ἡ τῆς προελεύσεως τάξις ὑπό τε 
τῶν ἐφίππων xal πεζῶν ᾠσχύτως καὶ τῶν μερῶν, 
ὅν τρόπον ἀνωτέρω τῇ δευτἐρφ τῆς διακαινησίµου 
τῶν Αγίων Αποστόλων ἐπὶ λεπτῷ ἐξεθέμεθα. Ἐξελ- 
θόντος δὲ τοῦ βασιλέως ἐν τῇ πΌλῃ, ἐν 7j διέρχεται 
ἐν ἑκάστῃ προελεύσει, Ίγουν τῇ οὔσῃ πρὸς ἄρχτον, 
δέχονται αὐτὸν ἐκεῖσε iv πρώτοις ὁ δοµέστικος τῶν 
σγολῶν μετὰ τοῦ περατικοῦ δήμου τῶν Βενέτων, 
ἐπιδίδωσι δὲ λιθελλάριον τῷ βασιλεῖ, φορῶν yAavl- 
διον !8 Βένετον χρυσούφαντον, xal ὃ.ασώζει τὸν βασι- 
λέα τὸ αὐτὸ µέρος µέχρι τοῦ ἐξακιονίου. Ὅ δὲ δοµέ- 
στιχος τῶν ἐκσκουθίτων μετὰ τοῦ περατιχοῦ δήµου 
τῶν Πρασίνων δέχονται τὸν βασιλέα ἐν τῷ ἑξαχιονίῳ, 
καὶ ἐπιδιδόντος τοῦ δηµοχράτου λιθελλάριον, διασώ- 
ζουσιν αὐτὸν μέχρι τῆς µονήτας' φορεῖ δὲ xal ὁ ὃτ- 
µοχράτης χλανίδα Πράσινον χρυσούφαντον κατὰ τὴν 
ἀναλογίαν (39) τοῦ μέρους !* αὐτοῦ. Καὶ τῆς πολιτι- 
κζς τὸ µέρος τῶν Πρασίνων δέχονται τὸν βασίλέα ἐν 
τῇ µονήτῃ, καὶ ἐπιδίδωσιν ὁ δήµαρχος τῷ Base 
λιθελλάριον καὶ διασώζει τὸν βασιλέα τὸ αὐτὸ μέρος 
µέχρι τῆς πρώτης xapdpac τοῦ ξτρῤλόφον, φοροῦν- 
τος τοῦ ὀημάρχου χλανίδα Πράσινον. Καὶ τῆς πολιτι- 
κῆς τὸ µέρος 39 τῶν Βενέτων δέχονται τὸν βασιλέα 
ἐν τῇ χαµάρᾳ τοῦ ξηρολόφου 3, φοροῦντος τοῦ δη- 
µάρχου χλανίδα Βέτετον, ἐπ'δίδωσι δὲ τῷ βασιλεῖ 
λιθελλάριον, καὶ διασώζουσιν οἱ τοῦ µέρους τὸν βασι- 
λέα µέχρι τῆς µέσης τοῦ ξηρολόφου’ τῆς πολιτικῆς 
τὸ µέρος 33 τῶν Ἡρασίνων δέχονται τὸν βασιλέα ἐν τῇ 
µέσῃ τοῦ ξηρολόφου xal διασώζουσιν αὐτὸν μέχρι 
τοῦ βοός. TZ πολιτικῆς τὸ µέρος τῶν Βενέτων δέχον- 
ται τὸν βασιλέα dv τῷ Bot καὶ διασώζουσι μέχρι τοῦ 
ἁμαστρ' ανοῦ, καὶ δέχεται ἐχεῖσε ὁ ἐκσχκούθιτος μετὰ 
τοῦ περατικοῦ µέρους τῶν Πρασίνων, xai διασώζου- 


V. Stipatus ab ipsis imperator, per mediam nar- 
thecis portam, scalis proximam, exit, et ibi equum 
album, aureo, gemmis et margaritis ornato albo- 
que ephippio instructum, conscendit : reliqui pree- 
fecti extra portam equis vehuntur. Interea proces- 
sionis ordo tum ab iis qui equis, tum ab iis qui 
pedibus procedunt, eque ac a factionibus, observa- 
tur, ut supra de secunda die septimane renovatio- 
nis sanctorum apostolorum breviter exposuimus. 
Imperatorem scilicet ad porlam per quam in sin- 
gulis processionibus prodire solet, seu septentrio- 
nalem, 68 egressum, imprimis scholarum dome- 
sticus, tunicam ;Venetam auro intextam gestans, 
cum transitoria Venetorum turba excipit, ei libel- 
lum tradit, et factio eadem ad hexacionium impe- 
ratorem comitatur. Domesticus excubitorum cum 
transitoria Prasinorum turba imperatorem in be- 


 xacionio excipit, eL postquam ei tribunus libellum 


tradidit, ipsum ad monetam usque comitatur. Tri- 
bunua ipse tunicam Prasinam auro intextam, 
respectu ad suam factionem habito, gestat. Politici 
factionis Prasine imperatorem in moneta exci- 
piunt, ubi demarchus libellum imperatori offert, 
eumque factio eadem ad primam camerain xerolo- 


C phi perducit, tribuno tunicam Prasinam gestante. 


Politici Venele factionis, cujus princeps habitu 
Veneto insignis est, imperatorem in camera xero- 
lophi excipit, ei libellum tradit, faclionarii autem 
ad medium xerolophi comitantur. Politici Prasine 
in media xerolophi exceptum ad forum bovis de- 
ducunt. Ibi eum politici Venetorum excipiunt et 
ad amastrianum ueque ducunt, ubi eum excubitor 
cum transitoria Prasinorum turba excipit et ad 
philadelphium usque prosequitur. Transitoria Ve- 
neta imperatorem in philadelphio excipit et ad 
modium ducit, ubi eum politici Prasine excipiunt 
et ad taurum ducunt, unde politica Venetorum 
factio ad tabernas pistorum comitatur. Sie eum 
porro Prasina factio ad forum, politica Veneta 


σιν αὐτὸν µέχρι τοῦ φιλαδελφίου' τῶν περατικῶν Ὦ ad pretorium et rursus ad millium, Veneta politica 


μερῶν 33 Βενέτων δέχονται τὸν βασιλέα ἐν τῷ φιλ- 
αδελφίῳ καὶ διασώζουσι μέχρι τοῦ µοδίου. τῆς mo- 
λιτικῆς τὸ µέρος τῶν Πρασίνων δέχονται τὸν βασιλέα 


ad cameram milii prosequitur. Politici Veneti 
imperatorem in milio seu in camera excipiunt et 
usque ad locum marmore incrustatum ducunt : 


VARLE LECTIONES. 


11 στιάρα cod. 


15 χλανίδιον R. ex comp. cod., χλανίδα ed. 
τοῦ µέρους ed. 3 αὐτοῦ ξηρ. ed, 33 τοῦ µέρους ed — 5 µέρος τῶν conj. 


19 τοῦ μάρους ed. 30 τὸ µέρος conj. R., 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


(68) Sio in codice est: mallem tamen ἀπό, ut 
mox infra. Sequentia non satis sana videntur. Ja- 


cent tamen in codice quoque siout in editione. 
Ῥλτποι. Gn. CXII. 


(39) Respicit hoc ad Πράσινον, Habebat tunicam 
viridem, ut quoad colorem sue factioni similis es- 
80 . 


11 





331 


ubi eum transitoria Pragsinorum factio exoipit et A iv τῷ µοδίῳφ xal διασώζουσι μέχρι τοῦ ταύρου, κά- 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 332 


ad zeuxippum comitatur. Politici Prasini in zeu- 
xippo exceptum ad obalcen ducunt, ubi eum tran- 
sitoria Venetorum exoipit, el sie postea omnes 


xsigev τὸ µέρος τῆς πολιτικῆς τῶν Βενέτων διασώζει 
μέχρι τῶν ἀἁρτοπολίων. Εἶθ οὕτως τὸ µέρος τῶν 
Ἡρασίνων διασώζει μέχρι τοῦ φόρου εἶθ οὕτως τὸ 
pedibus procedunt, solus ἱπρθσβίος equo vehitur. µέρος τῶν Βενέτων τῆς πολιτικῆς μέχρι τοῦ πραι- 
τωρίου καὶ πάλιν τοῦ μιλίου µέρος Βινέτων τῆς πολιτικῆς μέχρι τῆς καµάρας τοῦ μιλίου τῆς 
πολιτικής τὸ µέρος τῶν Βενέτων δέχονται τὸν βασιλέα ἐν τῷ pO, ἆγουν lv. τῇ χαµάρᾳ, καὶ διασώ- 
ζουσι μέχρι τοῦ μαρμαρωτοῦ' τῶν περατικῶν μερῶν Πρασίνων δέχονται τὸν βασιλέα iv. τῷ μαρμᾶρωτῷ 
xai διασώζουσι μέχρι τοῦ ζευξίππου. τῆς πολιτικῆς τὸ µέρος τῶν Ἡρασίνων δέχονται τὸν βασιλέα iv τῷ 
ζευξίππῳ καὶ διασώζουσι µέχρι τῆς χαλκῆς, τᾶν περατικῶν μερῶν Βενέτων δέχονται τὸν βασιλέα ἐν τῇ 


χαλκῇ, καὶ εἴθ᾽ οὕτως πεζεύουσιν ἅπαντες, καὶ μένει ἔφιππος µόνος ὁ βασιλεύς. 


VI. Sciendum est, unamquamque factionem in 
quavis receptione acta solennia recitare, in pro- 
cessu vero hymnos dromicos, et si imperator 
jusserit, etiam apelaticos, canere. Inde imperator, 
ab omnibus, 64 ut supra expositum est, stipatus, 
per cortinas ad interiorem exoubitorum portam, 
ubi seribonum promotio instituitur, digreditur at- 
quo in eadem pedibus usque ad tres consistorii 
portas, ubi eum senatores faustis acclamationibus 
excipiunt, procedit. Imperator mediam portam. 
ad templum Domini ducentem, ingreditur, ubi 
patricii et strategi, faustis precationibus eum exoe- 
pluri, adsunt. Imperatore eneam portam templi 
D:»mini ingresso, cubioularii jJanuas claudunt et 
fausta ei appreoantur, qui, postquam tiaram a ca- 
piteejus prepositus dempsit, intrat sacrisque janvis 
adatat, cum oerei8 vero accensis precatus, per 
Domini porticus iransit et hemicyolum triconchii 
ingreditur. Per sanctorum autem quadraginta por- 


ticus transgressus, aureum triclinium intrat, ubi ϱ 


oubicularii omnes adstantes imperatori acclamant : 
« In multa bonaque tempora majestatem vestram 
Deus inducat, » et egrediuntur. 


C. 'Iazíow δὲ, ὅτι Év ἕκαστον µέρος iw ἑκάστῃ 
αὐτῶν δοχῇ λέγει τὰ κατὰ συνήθειαν ἄκτα, ἐν δὲ τῇ 
προπομπῇ λέγει ἔμπροσθεν δρομικὰ, εἰ τόχῃ ἀπὸ 
κελεύσεως, λέγει καὶ ἀπελατιχούς. Κάκεῖθεν δηρι- 
γευόµενος ὁ βασιλεὺς ὑπὸ πάντων, ὡς προείρηται, 
διέρχεται διὰ τῶν κορτινῶν μέχρι τῆς ἔνδον πύλης 
τῶν ἐκσκουθίτων, iv ᾗ Ὑίνεται d) τῶν σκριθώνων 
προθολἠἡ, bv δὲ τῇ αὐτῃ πύλῃ πεζεύει ὁ βασιλεὺς, 
διελθὼν μέχρι τῶν τριῶν πὐλῶν τοῦ κονσιστωρίου’ 
µένουσι δὲ ἐκεῖσε ol τῆς συγκλήτου, ὑπερευχόμενοι 
τὸν βασιλέα. 'O δὲ βασιλεὺς εἰσέρχεται τὴν µέστν 
πύλην πρὸς τὸν ναὸν τοῦ Κυρίου, καὶ µένουσιν ἐκεῖ 
πατρἰκιοι val στρατηγοὶ, ὑπερευχόμενοι xal αὐτοὶ 
ὁμοίως. Τοῦ δὲ βασιλέως εἰσελθόντος τὴν χαλκῆν 
πύλην τοῦ Κυρίου, εὐθέως χλείουσι τὰς θύρας οἱ τοῦ 
κουθουκλείου xal ὑπερεύχονται τὸν βασιλέα, xal Aa- 
θόντος τοῦ πραιποσίτου τὴν τιάραν Ἡ ἀπὸ τῆς χεφα- 
λῆς τοῦ βασιλέως, εἰσέόχεται ὁ βασιλεὺς καὶ ἵσταται 
ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων θυρῶν, ἂψας δὲ κηροὺς καὶ 
εὐξάμενος, διέρχεται διὰ τῶν διαθατικῶν τοῦ Κυρίου 
καὶ εἰσέρχεται ἐν τῷ ἡμικυχλίῳ τοῦ τριχόγχου. 
Διελθὼν δὲ διὰ τῶν διαθατικῶν τῶν ἁγίων uw, εἰσέρ- 
χεται ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ, xal στάντες οἱ τοῦ xou. 


θουκλείου ἅπαντες iv vip χρυσοτρικλίνῳ ὑπερεύχονται τὸν βασιλέα’ e Εἰς πὸλλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους ὁ θεὸς 


ἀγάγοι τὴν βασιλείαν ὑμῶν, » καὶ ἐξέρχονται, 

V|I. Porro notandum est, quot receptiones in 
hac proeeasione & factionibus instituantur. Prin- 
ceps Venetorum eeu domesticus scholarum cum 
transitoria factione Veneta tres receptiones facit ; 
princeps Prasinorum seu excubitor oum transito- 
ria eua factione duas ; tribunus Venetorum cum 
populo albo receptiones septem instituit. Tribunus 
Prasinorum cum populo russo reoeptiones quinque. 
Numerus omnium receptionum XVII. 


CAPUT XVIII. 


Observanda in [esto el processione sancte Chrüsti, Ὦ 


Dei nostri, Ascensionis. 
Prodeunt omnes ministri noolurno tempore in 
palatium scaramangiis induti, et si jubet imperator, 
navibus pro more abire, statim cum iis, quos jubet, 


Z'. Δεῖ εἰδέναι καὶ τοῦτο, ἀνὰ πόσων δοχῶν δίχον- 
ται τὰ µέρη ἓν ταύτῃ τῇ προελεύσει. Ὁ δτηµοκράτης 
τῶν Βενέτων, Έγουν 6 δοµέστικος τῶν σχολῶν, μετὰ 
τοῦ περατικοῦ αύτου δήµου τῶν Βενέτων δέχεται δο- 
χάς τρεῖς' ὁ δηµοχράτης τῶν Πρασίνων, ἤγουν ὁ 
ἐκσκούθιτος, μετὰ τοῦ περατικοῦ αὐτοῦ δήμου δέχε- 
ται δοχὰς δύο. 'O δήµαρχος τῶν Βενέτων μετὰ τοῦ 
δήµου τοῦ λευχοῦ δέχεται δοχάς ἑπτά. 'O δήμαρχος 
τῶν Πρασίνων μετὰ τοῦ δήµου τοῦ ῥουσίου δέχεται 
δοχὰς ε, Ὁμοῦ δοχῶν ιζ». 

ΚΕΦΑΛ. IH. 
"Osa δεῖ παραφυλάττειν τῇ ἑορτῇ καὶ προελεύσει 
τῆς ἁγίας Χριστοῦ τοῦ θεοῦ ἡμῶν ᾿Αναλήψεως. 

A'. Προέρχονται ἅπαντες ol ἄρχοντες ἐννύχιοι Ev 
τῷ παλατίῳ ἀπὸ σχαραμαγγίων, καὶ el κελεύει ὁ βα- 
σιλεὺς ἀπελθεῖν διὰ τοῦ πλοὸς (41) κατὰ συνήθειαν, 


VARLE LECTIONES. 


14 στιάραν cod. 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUB. 


(40) Jam habuimus bis ve] ter olipticam hanc 
dictionem pro οἱ τῆς πολιτικῆς µερίδος, vol ἀγέλης 
vel πλήθύος τοῦ μέρους τῶν Πρασίνων, illi qui ad 


urbanam partem factionis Prasinorum, Penelorum 
pertinent. 


(44) Sie nempe formant novi Greci genitivum a 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


334 


εἰσέρχεται τάχιον εἲς τὸ χελάνδιον (42) pa0* dv ἂν A chelandium intrat et usque brachiale aures porte - 


γελεύει, xai ἀπέρχεται µέχρι τοῦ βραχιαλίου τῆς 
χρυσῆς πόρτης, κἀκεῖσὶ ἐζελθὼν ἀπὸ τοῦ χελανδίου 
αὐτοῦ, δίδοται σιλέντιον (43) διὰ τοῦ πἀραιποσίτοι ἀπὸ 
χελεύσεως τοῖς ἔκεῖσε ἄρχουσι, καὶ ὑπεξελθόντες 
μικρὸν Ίστανται οἳ ἄρχοντες τοῦ κουθουκλείου, qo- 
ροῦντες σαχίἰα ἀληθινὰ, χυκλικῷ τῷ σχήµατι' xal 
εἰσέρχεται ὁ βασιλεὺς µέσον !9 αὐτῶν xai στέφεται 
ὑπὸ τοῦ πραιποσίτου διὰ τὸ ὅλως, ὡς ἀνωτέρω εἴρη- 
ται, ἕμπροσθε 36 βαρθάτων μὴ στέφεσθαι' ἕνεκα 
γὰρ ταύτης τῆς αἰτίας τὴν χυκλικὴν στάσιν ἐχτελοῦ- 
σιν οἱ προῤῥηθέντες ἄρχοντες τοῦ χουθουκλείου. Καὶ 
ε[θ᾽ οὕτως ἱππεύει ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε ἀπὸ σκαρἀμαγγίου 
χρυαοκλάδου xal διέρχεται διὰ τοῦ ἐκεῖσε ὄντος λει- 
μῶνος (44) καὶ τοῦ παρατειχίου, καὶ ἀπέρχεται µί- 
χρι τῆς ἐξαγούσης πόρτης ἀπέναντι της πηγῆς, xal 
δέχεται αὐτὸν ἐχεῖσε ἔξω τῆς αὐτῆς πόρτης ὁ δοµέ- 
στιχος τῶν νουµέρων, φορῶν σαγίον ἀληθινὸν, βα- 
στάζων xai θυμµιατόὀν. Καὶ ἀπὸ τῶν ixsias ἀπέρχε- 
ται µέχρι τῆς Παναγίας Θεοτόκου τῆς Πηγᾶς (45), 
xal πρὸ τοῦ εἰσελθεῖν τὸν βασιλέα τὴν ἔξω πύλην 
πεζεύουσιν oi τε πατρἰχιοι xai ἡ σύγκλητος ἅπασα, 
xai δηριχευόµενος ὑπ αὐτῶν ὁ βασιλεὺς, ἔφιππος 
υὐτὸς μόνος, εἰσέρχεται µέχρι τοῦ λουτῆρος, xal 
κατελθὼν ἐχεῖσε τοῦ ἵππου, εἰσέρχεται διὰ τῆς εἴσς- 


&bit, ubi e chelandio descendit, tunc per preposi- 
tum a mandato imperatur proceribus, ut in conspe- 
ctum imperatoris veniant, 65 οἱ parum egressi 
principes cubiculi, ferente saga purpures, in oir- 
culo adstant. Imperator per hos medios ingreseus, 
& preposito coronatur, propterea quod, ut supra 
relatum est, nunquam omnino coram barbatis co- 
ronatur : hane enim ob causam dicti prefeoti cubi- 
oulo in circulo adstant. 8ic postea inde, scaraman- 
gio elavis aureis indutus, equo procedit perque 
pratum ibi situm et pomerium ad portam, que 
fonti obversa est, abit, extraque hano domesticus 
numerorum eum excipit, sago purpureo indutus 
et thuribulum gestans. Inde ad Sanctissime Dei- 
pare ad Fontem abit, ubi, antequam portam ex- 
teriorem intrat, palricii et senatores omnes pedibus 
procedunt, imperator ab iis stipatus, solus equo 
ad baptisterium prodit, et postquam ibi equo 
descendit, per dextram portam baptisterii intrat, 
patriciis ibi extra portam cochlee manentibus. Im- 
perator, cubiculi prefectis comitantibus, per co- 
ehleam ascendil, perqueaugustum triclinium, ubi eo 
die etiam convivium celebratur, perque metatorium 
digressus, cubiculum intrat. 


αγούσης πύλης δεξιᾶς τοῦ λουτῆρος, καὶ µένουσιν ἐκεῖφε πατρίκιοι ἔζω τῆς πύλης τοῦ κοχλιοῦ. 'O δὲ βασι- 
λεὺς δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου, ἀνέρχεται διὰ τοῦ αὐτοῦ κοχλιοῦ, xai διελθὼν 
àià τοῦ στενοῦ τρικλίνου, div ᾧ xai «à ἄριστον τῇῃ αὐτῃ ἡμέρᾳ τελεῖται, καὶ διὰ τοῦ µητατωρικίου. 


εἰσέρχεται ἓν τῷ κοιτῶνι. 


Β’. ᾽Απαλλάξας δὲ τὸ στέµμµα διὰ τοῦ πραιποαίτου, {ϱ 


µένει ἐκεῖσε τὸν καιρὸν προσµένων, ἀλλάασει δὲ f! 
Asoxóv διθητήσιον. Καταλαθόντος δὲ to) καιροῦ, 
καὶ δτλωθεὶς ὁ πρἀιπόσιτος παρὰ τοῦ τῆς χαταστά- 
σεως, αὐτὸς εἰσελθὼν δηλοῖ τῷ βασιλεῖ, καὶ Δοθέντος 
σιλεντίου ἀπὸ κελεύσεως διὰ τοῦ τῆς χατασάσεως, 
ἀνέρχονται οἱ πατρίκιοι διὰ τοῦ αὐτοῦ κοχλιοῦ καὶ 
εἰσέρχονται ἐν τῷ προειρηµένῳ στενῷ τρικλίνῳ. Ὁ 
δλ βασιλεὺς περιθαλλόμενος χλανίδα, ὡς εἴθισται 
αὐτῷ, ἐξίρχεται ἐκ τοῦ χοιτῶνος, καὶ δηριγευάµενος 
ὑπὰ τῶν ἀρχόντων τοῦ κχουθουκλείου, ἀπέρχεται 
μέχρι τῆς πύλης τοῦ προλεχθέντος στενοῦ τρικλίνου, 


1. Hio, postquam prepositus coronam a capite 
dempeit, remanet, tempus exspectans, albumque 
dibelesium induit. Tempore instante, monitus a ce- 
rimoniario prepositus, ipse ingressus, id imperatori 
indicat, datoque silentio a cerimoniarum magistro, 
per eamdem cochleam ascendunt patricii et dictum 
angustum triclinium ingrediuntur. Imperator tuni- 
ea, ut ipsi solemne est, indutus, eoubiculo egredi- 
tur, stipatusque &b ejus presfectis, ad portam dicti 
angusti triclinii obit, ubi patricii eum et atrategi, 
tunicas aureis olavis gestantes, exeipiunt, flezoque 
genu dum imperatorem venerantur, prepositus a 


VARLE LECTIONES. 
35 μέσον conj. R., µέσων cod. et θ4. ?9 ἔμπροσθεν ed. ?" δξ om. cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


πλοῦς, ααοὶ, iinere maritimo, nempe per sinum [) conventum procerum coram imperatore, et oratio- 


Ceratinum ad Pegas. Et in dativo formant «Aot ut 
4 νοῦς, in genit. νοος et νοῦ, et in dativo νῷ et 
vot. Propterea rectius fecisset Rhodomannus apud 
Diodorum Siculum in excerptis libri xxi, non at- 
trectando quod probum erat vÀot καὶ πεζῇ p., 802, 
fine edit. Wesseling. Potest quoque 8 κλόη. id esl 
πλότσις, πλεῦσις, natigatio,derivari.Frequentissime 
feminina in η terminantia per ι efferuntur. pix! 
in Antholog. p. 75(382, 2) pro φρίκη, &axl, et alia talia. 

(52) Est eorrupia pronuntiatio veteris vocis ἆγε- 
λάδιον ab ἄγειν, agere, navis actuaria, unde quoque 
ἑχάτιον, navis, que remis agitur. Conf. Du Cange 
utroque h. v. Brachiale est genus propugnaculi, de 
qua voce idem conferendus auclor. 

(43) Hie looi est imperatur proceribus, wt in cou- 
spectum {πιρεγαίογί veniant. Aliaa notat silenjium 


nem, quam imperator in senatu recitat. De quibus 
alibi agendi locus erit. Ὑπεξέρχεσθαι μικρὸν Bp- 
προσθεν est paululum ultra illum locum, ubi che- 
landium, vel liburnica appellit, procedere coram 
imperatore statim secuturo. 

(44) Videtur pratum hoo celebre illud Philopatium 
fuisse de quo vid. Du Cange CPI. Christ. pag. 173, 
lib. 1v. Nomen ejus in hoo auctore et antiquioribus 
non reperi, at in recentioribus frequenter occurrit. 

(9) De palatio Pegano, et ede Deipare ad Pegas, 
vel Fontem, vid. Du Cange CPli Christ. IV, p. 
172, 173. *"[De imperatoris processione ἐπὶ τὴν 
πουγὴν vid. Du Fresne not. ad Ducam pag. 105. 
Habuit Nicephorus µετάστασιν extra. CPlin, ad 
κηγάς seu fonies, Luitprand. Lopat. p. 143. De 
templo cis Pega v. Bandur. p. 728.]" 


335 


CONSTANTINI PORPHY ROGENITI 


336 


mandato signum cerimoniario dat οἱ dicit : « Jube- A xai δέχονται αὐτὸν ἐχεῖσε ol τε πατρἰκιοι xal. στρατ- 


te ; »illi:«Inmultabonaquetempora. » Inde, cubiculi 
praefectis et senatu comitantibus, per cochleam, per 
quam ascenderat, rursus descendit, inque ejus 
inferiori parte patricii et strategi una cum senatu 
eum excipiunt, et rursus signo ab imperatore pre- 
posito dato, is silentiario annuit, qui dicit : « Ju- 
bete ; » at illi : 66 « In multa bonaque tempora, » 
imperatori acclamant. Qui, ipsis comitantibus, e 
porta baptisterii egreditur, dum cerimoniarius pro 
more ipsi acclamat : « Caplate, Domini, » statimque 
eum tribunus Venetorum seu domesticus sholarum 
cum suis excipit, eique à cerimoniario adductus, 
eruces e rosis contextas tradit: paulo post princeps 
Venetorum et ipse a cerimoniario adductus, cruces 
ei et fasciculos florum, ut dictum esl, offert, quo facto 
nolarius factionisejus iambos festi orditur. In exte- 
riori porta tribunus Prasinorum seu domesticus ex- 
cubitorum adest, qui 8 cerimoniario adductus, im- 
peratori cruces e rosia contextus et flores odoros of- 
fert.PostremotribunusPrasinorum imperatorem ex- 
cipit, eademque que ceteri munuscula ipsi tradit. 


ηγοὶ ἀπὸ Ὑγρυσοτάθλων  yAaviblov, xal πἐσόντες, 
νεύε͵ ὁ πραιπόσιτος ἀπὸ κελεύσεως τῷ τῆς καταστά- 
σεως xai λέγει «Κελεύσατε" » αὐτοὶ δὲ ὑπερεύχον- 
ται’ « Εἰς πολλοὺς xal ἀγαθοὺς χρόνους. » Καὶ δη- 
Ριγευόµενος ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε ὑπό τε τῶν ἀρχόντων τοῦ 
κουθουκλεἰου xal τῖς συγκλήτου, χατέρχεται δι οὗ 
καὶ ἀνζλθε κοχλιοῦ, καὶ δέχονται πάλιν ἐν τῷ πλη- 
ρώματι τοῦ χοχλιοῦ oi τε πατρίχιοι καὶ στρατηγοὶ 
ἅμα τῇ συγκλήτῳ, καὶ πάλιν λαθὼν νεῦμα ὁ πβα- 
πόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, νεύει τῷ σιλεντιαρίῳ, 
κἀχεῖνος λέγει « Κελεύσατε’ » αὐτοὶ δὲ ὀπερεύχον- 
ται τὸν θασιλέα « Elg πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρό- 
νους. » Καὶ δηριγευόµενος ὑπ αὐτῶν ὁ βασιλεὺς, 
ἐξέρχεται τὴν πύλην τοῦ λουτῆρος, φωνοῦντος χατὰ 
τὸ σύνηθες τοῦ τῆς χαταστάσεῶς τὸ, « Καπλάτε, Δό- 
µηνι, » xal δέχεται εὐθέως ὁ δηµοκράτης τῶν Βενὲ- 
των, Άγουν 6 δοµέστιχος τῶν σχολών, καὶ ἐπιδίδωσι 
τῷ βασιλεῖ χρατούµενος 3 ὑπὸ τοῦ !* τῆς χαταστά- 
σεως, σταυροὺς ῥοδοπλόκους, xal μετ᾽ ὀλίγον δέχεται 
ὁ δήµαρχος τῶν Βενέτων, γρατούµενος δὲ καὶ αὐτὸς 
ὑπὸ τοῦ τῆς καταστάσεως, ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ 


σταυροὺς xal ὀσφράδια (46), ὡς προείρηται, xal εὐθέως ἄρχεται ὁ νοτᾶριος τοῦ αὐτοῦ μέρους λέγειν 
τοὺς ἰάμθους τῆς ἑορτῆς. Ἐν ὁὲ τῇ ἔξω πύλῃ δέχεται ὁ δηµοκράτης τῶν Πρασίνων, ἤγουν ὁ δοµέστικος 
τῶν ἐκσκουθίτων, ἐπιδίδωσι δὲ καὶ αὐτὸς τῷ βασιλεῖ κρατούμενος ὑπὸ τοῦ τῆς καταστάσεως, σταυροὺς 
ῥοδοπλόχους καὶ ὀσφράδια. Εἶτα δέχεται ὁ δήµαρχος τῶν Πρασίνων, ἐπιδίδωσι δὲ καὶ αὐτὸς τῷ βασιλεῖ ὡς 


καὶ οἱ πρὸ αὐτοῦ. 

III. Is paululum a Prasinorum factione digressus, 
& supra memoratis stipatus, processionem excipit 
cumque cereis accensis coram veneranda oruce 
precatur et sanctum Evangelium ac ipsam veneran- 
dam crucem adorat. Et sic, postquam se invicem 
adorarunt osculatique sunt, imperator revertitur, 
et a preefectis cubiculo, patriciis, etrategis et senatu 
stipelus, processionem praecedit, perque mediam 
baptisterii portam digressus, narthecem intrat et 
in sella sedet, usque dum precessio cum patriarcha 
veniat, exspectans. Qua veniente, imperator surgit, 
e! postquam se invicem adorarunt osculatique sunt, 
abeunt et in via imperatoriarum portarum subsi- 


Γ' Kai μικρὸν ὑπεξελθὼν ὁ βασιλεὺς ἀπὸ της 9o- 
χῆς τῶν Πρασίνων, δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἀνωτέρω 
εἰρημένων, δέχεται τὴν Λλιτὴν, καὶ ἂψας κηροὺς, 
εὔχεται ἓν τῷ τιµίῳ στατρῷ καὶ προσκυνεῖ τό τε 
ἄχραντον Εὐαγγέλιον xal αὐτὸν τὸν τίμιον σταυρόν. 
Καὶ εἶθὶ οὕτως προσκυνοῦσιν ἀμφότεροι ἀλλήλους, 
xal ἀσπασάμενοι, ὑποστρέφει ὁ βασιλεὺς, xai δηρι- 
γευόµενος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ κχουθουχλείου, πα- 
τρικίων τε καὶ στρατ ηγῶν xal τῆς συγχλήτου, διἑρ- 
χεται ἔμπροσθεν τῆς λιτῆς, καὶ εἰσελθὼν διὰ τῆς 
µέσης πύλης τοῦ λουτῆρος, εἰσέρχεται ἐν τῷ νάρθηκι 
xai καθέζεται ἐπὶ σελλίου προσµένων, μέχρις ἄν 
καταλάθῃ ἡ λιτὴ μετὰ τοῦ πατριάρχου. Καὶ καταλα- 


ΥΑΒΙΑΣ LECTIONES. 
15 ἐπιδίδωσι --- κρατούμενος conj. Leich., ἐπιδιδοῦσι — κρατούμενοι cod, 3 ὑπὸ τοῦ conj. R., ὑπ αὐτοῦ 


cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(46) Ὀσφράδια. Mos hic imperatori in diebus [) hernach bey ihrer Zurückkunft an gute Freunde 


festis procedenti fasciculos florum offerendi a Gre- 
cis ad Venetos manavit, Grecorum olim vasallos 
et &0cios, el apud eos adhuc obtinet. Die nempe As- 
censionis Christi, quo Venetorum dux, ut notum 
est, maris Adriatic! imperiura reipublice sue de- 
sponsat, patriarcha Gradensie duci in mare evecto 
fasciculos florum, sed erte factorum, non terra na- 
torum, presentat. Keyslerus in Itinerario pag. 

098, sic narrat: Unterweges komm! der Patriarch, 
welcher an diesem Morgen nuch einem alten Gebrauch 
der die massige Lebensart der Geistlichen von ver- 
, gaugenen Zeiten. noch. in. Andenken erhalt, in dem 
. Kloster der Olivelanermónche auf der Insel S. He- 
lena. mit. Castanien. und. Wasser tractiret. worden, 
πεδεί einem Theile der Clerisey auf das Bucentorum, 
und  beschenki den Doge nebst der Signoria mit künst- 
lich verfertiglen Blumen oder Bouquels, welche diese 


schicken. Forte inde quoque manavit mos sedis Ro- 
mane roaam auream in Dominica Lafare consecran- 
di, quam papa fert, et cardinali de comitatu cui- 
dam τοβίνο aut principi dono mittit, de qua vid. Du 
Cange Gloss. Lot. v. Rosa. Libellus Fasconis Co- 
mitis Andegavensis apud Holstenium Collect. Rom.: 
Ubi mihi florem aureum, quem manu gerebat, quem 
ego ob memoriam et amorem illius Osanna [seu 
Dominica Palmarum] semper mihi meisque succes- 
soribus deferendum constitui. Vide infra Nostri 
p. 100, ubi imperator Sabbato S. Lazari, seu qui fe- 
situm Palmarum preecedit, dicitur inter proceres 
singulos ἀνὰ ἑνὸς βαίου ἔχοντος φοινικόφυλλα καὶ 
σάµψυχα xal ἕτερα εὐώδη ἄνθη, oia ὁ τότε παρέχει 
καιρός singulos fasciculos e ramis palmarum, et 
herba majorana et aliis suaveolentibus, qualia tem- 
pus ferat, distribuere. 


3ο] 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


338 


θούσης τῆς λιτῆς, ἀνίσταται ὁ βασιλεὺς, καὶ προσ- A stunt, ubi imperator, postquam cereos a preposito 


χυνήσαντες ἄμφότεροι xal ἀσπασάμενοι ἀπέρχονται 
καὶ Ίστανται ἓν τῷ οὐδῷ 30 τῶν βασιλικῶν πυλῶν, 
xal λαθὼν χηροὺς παρὰ τοῦ πραιποσίτου ὁ βασιλεὺς, 
εὔχεται ἐχεῖσε, ὁ δὲ πατριάρχης ἐκτελεῖ τὴν εὐχὴν 
τῆς εἰσόδου τῆς θείας λειτουργίας. Εὐξάμενος δὲ ὁ 
βασιλεὺς, ἐπιδίδωσι τοὺς κηροὺς τῷ πβραιποσίτῳ, 
κἀκεῖνος τῷ τῆς καταστάσεως, xai τελέσάντος τοῦ 
πατριάρχου τὴν εὐχὴν, προσχυνεῖ ὁ βασιλεὺς τὸ 
ἄχραντον Βὐαγγέλιον καὶ τὸν τίµιον σταυρὸν, καὶ 
ἐπιλαθόμενος τῆς χειρὸς τοῦ πατριάρχου xai δηρι- 
γευόµενος ὑπὸ τῶν προειρηµένων πάντων, διέρχον- 
ται ἀμφότεροι μέσον διὰ τοῦ ναοῦ xal διὰ τῆς δεξιᾶς 
πλαγίας τοῦ ἄμθωνος, εἰσέρχονται ἀμφότεροι, 6 τε 
βασιλεὺς xai ὁ πατριάρχης, £v. τῇ σωλέφᾳ καὶ οἱ ἄρ- 


accepit, precatur, patriarcha preces introitus divine 
liturgie fundit. Imperator, postquam precatus est, 
oereos preposito, hio cerimoniarum magistro, 
tradit, et postquam patriarcha preces finivit, impe- 
rator sacrosanctum Evangelium ac venerandam 
crucem adorat : manuque patriarche prehensa, et 
ab omnibus ante dictis stipati, per medium templum 
et dextrum ambonis latus digressi, utrique, impe- 
rator et patriarcha, soleam intrant : cubiculo 
autem prefecti ac reliqui extra soleam utrinque 
adstantes, manent. 647 Postquam vero ad sacras 
januas pervenere, patriarcha sacrarium intrat, im- 
perator ad sanctas januas subsistit, ubi cum ac- 
censis cereis precatur, eisque preposito redditis, 


χοντες τοῦ κουθουκλείου, ot δὲ λοιποὶ µένουσιν ἔξω p sacras januas adorat, postea sacrarium intrat flexo- 


τῆς σωλέας ἐστῶτες ἔνθεν κχἀχεῖσε. ἘΕλθόντες δὲ 
μέχρι τῶν ἁγίων θυρῶν, ὁ μὲν πατριάρχης εἰσέρχε- 
ται εἷς τὸ θυσιαστήριον, ὅ τε βασιλεὺς ἵσταται ἔμ- 
προσθεν τῶν ἁγίων θυρῶν, καὶ ἂψας κηροὺς εὔχεται 
xxi ἐπιδίδωσιν αὐτοὺς τῷ πραιποσίτῳ, xal προσχυ- 


que genu sanctam tabulam veneratus, ei apocom- 
bium imponit, et e sacrario egressus, cum solenni 
comitatu per dextrum templi latus digreditur per- 
que dictam cochleam ad catechumenia abit et solito 
loco sanctam liturgiam celebrat. 


νήσας τὰς ἁγίας θύρας, εἱσέρχεται εἰς τὸ θυσιαστήριον καὶ προσκυνεῖ τῆν ἁγίαν τράπεζαν xai ἐπιτίθη- 
cw ἐπ᾿ αὐτῃ ἀποχόμδιον, καὶ ἐξελθὼν ἐκ τοῦ θυσιαστηρίου, δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἐξ ἔθους, διέρχεται 
διὰ τοῦ δεξιοῦ µέρους τοῦ ναοῦ xal ἀνέρχεται διὰ τοῦ προειρηµένου χοχλιοῦ ἐν τοῖς κατηχουµενίοις, καὶ 


ἀπελθὼν τελεῖ ἐν τῷ εἰθισμένῳ τόπῳ τὴν θείαν λειτουργίαν. 


Δ' Καὶ ἐν τῷ χαιρῷ τῆς θείας κοινωνίας ἀποστέλ. 
λει ὁ πραιπόσιτος ἀπὸ χελεύσεως σιλεντιαρίους, καὶ 
προσκαλοῦνται τὸν πατριάρχην, καὶ ἀνέρχεται διὰ 
τοῦ αὐτοῦ χοχλιοῦ, xal διελθὼν διὰ τῶν χατηχουµε- 
vlov, ἀπέρχεται ἐν τῷ συνήθει τόπῳ, ἔνθα xal τὸ 
ἀντιμίσιον, καὶ κοινωνεῖ ὁ Βασιλεὺς ἐκ τῶν τοῦ πα- 


IV. Tempore sacre communionis preepositus a 
mandato silentiarios mittit, qui patriarcham advo- 
cant; is per eamdem cochleam asoendit, perque 
catechumenia digressus, ad locum consuetum, ubi 
antimensium repositum est, procedit, ubi e patriar- 
che manibus imperator communicat ; mox patriar- 


τριάρχου χειρῶν, xai εἶθ᾽ οὕτως ἀπέρχεται ὁ πατρι- C cha abit, et utrique in antimensio ante portam, ubi 


άρχης, xai ἵστανται Ἡ ἐν τῷ ἀντιμισίῳ τῷ ὄντι ἁπ- 
έναντι τῆς πύλης, Év ᾧ (47) ἀριστᾷ τῇ αὐτῃ ἡμέρᾳ 
6 βασιλεὺς, xal χοινωνοῦσιν ἐκεῖσε οἱ συνήθεις ἄρ- 
χοντες, xai εἶθ) οὕτως κατέρχεται ὁ πατριάρχης ἳ3 
πρὸς τὸ Ἐκτελέσαι τὴν θείαν λειτουργίαν. 'O δὲ βα- 
σιλεὺς ἀπέρχεται διὰ τοῦ τρικλίνου, ἐν ᾧ ἀριστᾷ, 
xai εἰσέρχεται ἐν τῷ κοιτῶνι αὐτοῦ. Τελεσθείσης δὲ 
τῆς θείας λειτουργίας, ἀποστέλλονται σιλεντιάριοι 
παρὰ τοῦ πραιποσίτου ἀπὸ κχελεύσεως, xal προσκα- 
λοῦνται τὸν πατριάρχην. Ὁ δὲ πατριάρχης ἀνέρχε- 
ται, κρατούμενος ὑπὸ τῶν σιλεντιαρίων, διὰ τοῦ 
προειρηµένου κοχλιοῦ xai εἰσέρχεται ἐν τοῖς χατ- 
ηχουμενίοις, χἀχεῖσε μικρὸν προσµείναντος, εἰσέρχε- 
ται ὁ πραιπόσιτος καὶ δηλοῖ τῷ βασιλεῖ, καὶ λαβὼν 
νεῦμα παρὰ τοῦ βασιλέως, ἐξέρχεται μετὰ τῶν ἀρ- 
χόντων τοῦ χουθουχλείου, xai προσκαλοῦνται τὸν 
πατριάρχην, xal ἐνουται τῷ βασιλεῖ ἐν τῷ τρικλίνῳ, 
iv ᾧ καὶ τὸ κλητώριον ἠτοίμασται, xal εἰπόντων τὸν 
στίχον, ὑπεξέρχεται μιλρὸν ὁ πατριάρχης καὶ ἐκθάλ- 
Àe τὸ ὠμοφόριον αὐτοῦ, ᾠὡσαύτως καὶ ὁ βασιλεὺς 
ἐκθάλλει τὸ σαγίον αὐτοῦ. Καὶ καθέζονται ἀμφότε- 


hoc die imperator convivium agit, subsistunt, 
et pro more prefecti cubiculi communicant, quo 
facto, patriarcha ad divinam liturgiam perficiendam 
se convertit. Imperator autem per triclinium, in 
quo conatur, egreditur, et suum cubiculum petit. 
Divina liturgia flnita, silentiarios prepositus a 
mandato mittit, qui patriarcham arcessant. Is & 
silentiariis ductus, per dictam cochleam ascendit 
et catechumena intrat, ubi postquam paululum 
exapectavit, prepositus, imperatori id nuntiaturus, 
ingreditur, signoque ab imperatore dato, cum cu- 
biculi prefectis egreditur, ut patriarcham advocent, 
qui ad imperatorem in eo triclinio, ubi etiam con- 
vivium paratum est, accedit, ubi sticho dielo, pa- 
triarcha paululum discedit suumque omophorium 
seu humerale, eque ac imperator sagum suum, 
deponit. Tunc ambo mense accumbunt, et postquam 
semel biberunt, amici intrant, et sic quoque factio 
utraque in baptisterium descendit, et, imperatore 
convivium celebrante, ipsi consuetas acclamationes 
ordiuntur, eibisque allatis, imperator apocombia 


VARIA LECTIONES. 
9 iy τῇ ὁδῷ ed. 3 ἵσταται οοἆ. 32 Verba: 6 πατριάρχης — καὶ εἰσέρχεται absunt ab ed., add. Β., 


iu not. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(47) Ita M. et potest explicari. Ἐν ᾧ notat ubi temporis vel loci. Nihilominus tamen eredo τοῦ τρικλίνου 


excidisse. 


399 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


340 


mittit, quibus acceptis, fausta οἱ apprecantur et Α po: ἐν τῷ κλητωρίῳ, καὶ πιόντων πρὸς ἅπαξ, εισέρ- 


&urgunt ; imperator et patriarcha soli remanent, 
Qui, postquam iterum potum sumpsere, surgunt, et 
imperator sagum suum, patriarcha omophorium 
induit, stichoque dicto, se Invicem adorant 68 et 
imperator ad suum cubiculum, patriarcha quooun- 
que placet, discedunt. 


χονται οἱ φίλοι, καὶ eig! αὕτως εἰσάρχονται καὶ 6l 
τῶν ἀμφοτέρων μερῶν δηµόται κάτω ἐν τῷ λουτῆρι, 
καὶ ἀριστῶντος τοῦ βασιλέως, αὐτοὶ ἑχτελοῦσι τὰς 
συνήθεις ἀχτολογίας, καὶ Ἀνίκα εἰσέλθῃ τὸ δούλκιον, 
ἁποστέλλει ὁ βασιλεὺς ἀποχόμθια, xal λαθόντες αὐτὰ, 
ὑπερεύχονται καὶ ἀνίστανται, καὶ μένὲι ὁ βασιλεὺς 


καὶ ὁ πατριάρχης. Καὶ πιόντων πρὸς ἅπαξ, ἁνίστανται, καὶ περιθάλλεται ὁ βασιλεὺς τὸ σαχίον αὐτοῦ, ὁ 
δὲ πατριάρχης τὸ ὠμοφόριον αὐτοῦ, εἶτα λέγουσι τὸν axlyov καὶ προσχυνοῦσιν ἀλλήλους, καὶ ὁ μὲν βασιλεὺς 
ἀπέρχεται Év τῷ κοιτῶνι αὐτοῦ, ὁ Db πατριάρχης, ὅπου βούλεται. 


CAPUT XIX. 
Obscrvanda ia vigilia Sancti Elise ejusque festo. 


I. Vesperi eirca horam septimam senatus in eca- 
ramangiis ad hippodromum procedit, et postquam 
papas palatium aperuit, senatus per scycla, Justinia- 
neum, et lausiacum in aureum triclinium convenit, 
undesd templum Sancte Deipare in pharo procedit. 
Papas ad orientales portas et porphyrium marmor 
cum dietariis, basilica gestantibus, adstat, et se- 
natu eo digresso, unicuique basillcum distribuit, 
Senatu templum facrosancte Deipare ingresso. 


ΚΕΦΑΛ. Ie. 

Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν τῃ παραμονῇ τοῦ 'Avíou 
ς Ἠλιοῦ (48), καὶ d miel ἱορτῇ 9», AT 

A'. Δείλης περὶ ὥραν ἑθδόμην προέρχεται dj σύγ- 
Χλητος ἀπὸ σκαραμαχγίων sic τὸν ἱππόδρομον, xai 
ἀνοίγοντος τοῦ παπία, εἰσέρχεται dj σύγκλητος διὰ 
τῶν σκύλων x«i τοῦ Ἰουστινιανοῦ xal τοῦ λαυσιακοῦ 
εἷς τὸν χρυσοτρίκλινον, κἀχεῖθεν διέρχεται, xal cla- 
έρχεται εἷς τὸν ναὸν τῆς Ὑπεραγίας θεοτόχου τοῦ 
Φάρου. Ὁ δὲ παπἰας ἵσταται εἲς τὰς Δνατολικὰς (49), 
εἰέ τὸ πορφυροῦν µάρµαρον, μετὰ διαιταρίων βαστα- 
ζόντων τὰ βασιλικὰ (50), καὶ τῆς συγκλήτου διερχο’ 


VARI/E LECTIONES. 
55 ZXOA. Ἰστέον, ὅτι αὕτη [αὐτὴ ed.] fj ἑορτὴ ἐκχινουργήθη ἐπὶ Βασιλείου τοῦ φιλοχρίστου. 
JOAN. JAC. REISKII GOMMENTARIUS. 


(48) Notum est ex historia Byzantina, Basilium 
Mabcedonem, Constantini nostri avum, mazimo oultu 
veneratum fuiese prophelam Eliam, cui putabat 
omnem suam se fortunam debere. '[De προελεύσει 
τοῦ ἁγίου 'IlÀlou memorat Symeó Logotheta p. 
A66. Eum Basilius cultu prosequebatur. Causam 


istius cultus exponit Vita Basilii Maced. p. 439. (!emendst Du Cange h. v.] posuit su 


Ibidem p. 203, dicitur Basilius Eliae peouliare sa- 
cellum in palatio condidisse preter id, quod ipsi 
cum Domino, Deipara, Michaele et Nicolao in Nova 
ecclesia commune erat, ubi ejus µηλωτή seu rheno 
in ipsius oratorio sub altari deposita ferebatur. Vid. 
Nostri pag. 70. Erat quoque κατὰ τὸ Πετρίον edi- 
cula Elie e Basilio reparata, ut perhibet Cedren. 
p. 588. Sed qu:e hic describitur processio S. Elie 
erat ad Deiparam Phari, ut ex p seq. 69 appa- 
ret. Leves Graci, ait Luitprandus, XIII. Cal. Au- 
gusti raptum Elia in. colos ludis scenicis celebrant, 
Legat. p. 483. In scholio ad h. I. pertinente leg. c 


M. αὕτη. 
(49) Nihilo plus M., subintell. igitur πύλας, ut 
73 


(60) Quid fuerint basilioia, vestis, an panní ge- 
nus, nondum satis liquet, et unde sic dicta, num & 
fabrica imperiali, in qua texerentur, aen &b armís 
seu insignibus imperialibus, an denique ab imagine 
vel protome imperatoris intexta. Puto equidem po- 
sterius potius, quamvis prius in Latina interpreta- 
tione dederim. Nam si basilicia fuerunt vestes, qut 
intexta regni Greci haberent insignia, profecto ni- 
hil ab aetíis differebant. Insigne enim Greci imperii 
erat aquila. Fui aliquando in opinione, vestis hoc 

nus ideo basilicium et Latinis imperiale fuisse 

ictum, quod dignum esset imperatoribus et ab iig 
soleret gestari. Sio κηροὶ βασιλικοί, cerei, quales 
ab imperatoribus gestari solerent, apud Anonymum 
de festo restitutarum imeginum p. 738 : ᾽Ανὰ xnoày 
βασιλικὸν εἷς ἕκαστος αὐτῶν βαστάζων. Pari modo 

alsamo βασ͵λικὸν λῶρον dixit eo loco, quo ait, 
Papam Romanum e Constantini M. concessione ju- 
ribus imperatorum omnibus uti, ἄνευ µόνου τοῦ 
στέµµατος' διὰ γὰρ τοῦτο xal ἐν ταῖς ὁπηδήποτε 
γινοµέναις προελεῦσεσιν αὐτοῦ καὶ iv ταῖς θείαις 
ιεροτελεστίαις διὰ βασιλιχκοῦ λώρου τὴν κεφαλὴν 


D 


καλύπτεται. Latini quoque in huno modum egregia 
queque regía appellabant. Gregor. Turon. 1V. 26 : 
adspicit (lenarium artificem] lascías [Laschen, Bor- 
den, Tressen] regias componentem Anastasius Hor- 


misda : chlamydem [hoc est telam panni] impería- 
lem, id est stolam, οί substratorium [ία recte 
confessionem 


(hoo est altare] B. Petri. Addit huic interpretationi 
ondus dictio scaramannia Imperatorum ; vid. Du 
ange v. Imperiale et Scaramanga. Ipse Du Cange 
pats ab intextis regulis, avibus sic et βασιλίσχοις 
ictis pannum nomen invenisse ; vid. voo. Basilicus, 
ubi locum hunc Guilielmi Bibliothecarii nostro ap- 
prime congruum citat. Nam ut in Nostro hoc οἱ 

ετοί et τὰ βασιλικά vel aea (nam perinde 
eet) conjunguntur, sic et ille aquilata et de basilisci 
conjungit. Locus hic est : Fecit in ecclesia Domíni 

Salvatoris vela serica de Blatlin Byxantea quatuor 

in. cireuitw altaris majoris ; duo ez his aqwuilala et 

duo de basilisci, ornata in circuitu de olovero. Ego 
νότο sic dictos putem potius pannos, qui aut in 
regia fahrica essent facii, aut qui regiam protomam 
toti teles intextam et oirculisinclusam monstrarent; 
quemadmodum aquilae sio dicte aquilas. Priori opi- 
nioni favet diclio nostri codicis p. 180. C. 1 et 5, 
el alibi obvia, ubi basilica τοῖς ἀπὸ τοῦ φόρο», in 
foro emptis, opponi videntur. Posteriorem tamen 
sententiam nihi ominus veriorem 9896 mibl propter- 
ea persuadeo, quod non sola sio proprie dicta ba- 
silicia, sed etiam aeti et reliqua omnia pannorum 
genera in officina regia texerentur. Neque insolens 
erat ea mtate regias protomas in vestibus gestare. 
Non repetam, que supra de tabliis σιηθαρἰῳ βασι- 
λικῷ signatis protuli, que huc non facere possint 
ideo videri, quod vestes ille, de quibus Theophanes 
et Chronicon Alexand. loquuntur, ταθλίῳ βασιλικῷ 
illuminate solummodo in tabula et non alibi uni- 
cam regiam protomam ostenderent ; basilicia vero 
nostra senteutia per totum pannum sparsas nu- 
mero multas minutas protomas circellis albi coloris 
cireoumsoriptas haberent. Aptior itaque probando 

illi, quem dixi, mori vestes regum imaginibus aut 

saltem protomis perspersas gestandi erit loous Mo- 

nastici Anglicani t. III, p. 314, ubi memorantur 


341 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIP. I. 


342 


µένης ἐκεῖσε, δίδωσιν ὁ παπίας ἓνὶ ἑκάστῳ ἀνὰ βασι- A officinmlychnioi incipit, quofinito, olreaipsam mis- 


λικοῦ (51). Καὶ δὴ τῆς συγχλήτου εἰσερχομένης iv 
τῷ vaip τῆς Ὑπεραγίας θεοτόκου, ἀπάρχεται ἡ dxo- 
λουθία τοῦ λυγνικοῦ (52), καὶ ταύτης τελουμένης, 
περὶ τὴν ἀπόλυσιν (59) λέγεται ἀπολυτίχιον πρὸς τὸ, 
« Συνταφέντες σο:, » ὅπερ ἐποίησε Λέων (64) ὁ σο- 


sam oratio : « Una tecum sepulti, » etc., quam Leo, 
optimus οἱ sapientissimusimperator, composuit, re- 
citatur. Qua α cubioulo et imperatorio olero aller- 
natim cantata et finita singulis magistris, prepo- 
sitis" proconsulibus, patriciis et officialibus ab im- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


sandalia cum caligis, de rubeo sameto diasperato 
breudato [brodé]cum imaginibus regum simplicibus, 
id est filo eodem, quo reliquus pannus, non item 
aureo argenteove tactis. Vid. Du Cange v. Circum- 
rotatus ubi e Chronic. Episcoporum Antissiod. hunc 
locum citat: secundum pallium ímaginibus regum 
circumrolalis [id est circulo inclusis] regali modo 
equitantium [id est in equis cum pompa proceden- 
tium) pollet. Pingebant autem Latini quidem reges 
suos cum coronis radiatis in capite et sceptro in ma- 
nu, Greciautem cum infulis et oruce atque acacia. 
Obstapt tamen hvic interpretationi, ne quid diessi- 
mulem, loci quidam, quos Du Cange v. Imperiale 
citavit. Nam tmperialis et basilicus pannus idem 
est. E. c. Visitatio Thesaurarie Londinensis memo- 
rat funicam de imperiali cum arboribus rubeis et 
leonibus.Si ergo basilicum arborea et leones tenuit, 
non sane tenuit vullus regum, ideoque vacillare 
videtur hec etymologia, que ab eorum imaginibus 
intextis petitur; vid. que paulo post de appella- 
tione ῥτγιχκός dicam. Qualisqualis autem etymolo- 
gia denique fuerit, apponam exempla quedam, in 
quibus imperialis panni fit mentio, Du Cangio in 

loss. Lat. v. Imperiale preterita, e quibusconsta- 
bit, pannum hunc pretiosum et evo medio cele- 
brem fuisse. Chronicon Reicherspergense (apod Du 
Cange v. Examilum) ; fratri saladíni Sabidino [ Ara- 
bum Saiffidino, quem Arabici auctores amant al 
Malec al Adelum citare], misit sex Samilas et duas 
vestes imperiales. Radulphus de Diceto (apud Du 
Cange v. Pannus): peregre profectus (nempe in Pa- 
lestinam «icut altaria multarum per Angliam eccle- 
siarum habuerat in memoriam, sic et. rediens ha- 
buit in veneratione pannos, quos civitas CPlis vocat 
imperiales, passim locorum distribuens religiosis. In 
vetusta charta apud Murator. Ant. Ital. t. II, p. 
891, legi drapes de batilicio; quod, ni alius codex 
de bambucio preferret, non dubitarem in de basi- 
licio reformare. Appellabant Greci pannum buno 
non basilicum tantummodo, sed alio quoque, idem 
tamen signilicante nomine p,y:xóv, regicum, id est 
regium : v. Du Cange v. Ῥηγικός, ubi inter alia ait, 
in codice mslo quodam bibliuthece regie Parisine 
exstare descriptionem aulrei regici, in quo pictum 
fuerit ver. Describitur, ait. in. msto reg. 191 Ma- 
nuelis Paleologi εἴαρος εἰκὼν ἐν Ὀφαντῷ παραπε- 
τάσµατι ῥηγιχῳ, qua etiam edila esl a. Leunclavio 
p. 442; cum hoc titulo Latino: [mago veris ín aul.£o 
textili operis phrygii, etc. Si ergo ver pictum fuit in 
aulsieo regio, non potuit ab intextis regum vultibus 
basilicum aul regium fuisse appellatum. Forte igi- 
tur tütissimum fuerit, hujus nominis rationem ex 
eo petere, quod hi panni in fabrica imperiali texe- 
rentur. Habuisse imperatores Bysantinos fabricas 
pannorum eerieorum et pretiosorum sibi proprias, 
multa euadent. Procopius certe Hist. Arcane p. 
124, c. fin. Justinianum ait serio et purpuresm ve- 
stis monopolium ad se traxisse et fabricas tales 
instituisse, quod mercatores ad incitas et ad ver- 
tendum solum adegerit ; neque dubito posteriores 
imperatoresid institutum retinuisse et cum pannis 
in fabrica sua paratis mercaturam exercuisse. Pari 
modo habebant principes Muhammedani, ut Sul- 
thani ZEgypti, fabricas sues pannorum. Abulfeda 
sepe narrat, sibi, quando Misram venerit, dono 
datos a Sulthano fuissepannos de Sulthanica apud 


Alexandriam fabrica. 19 e. ο. ad ann. 728 (Chr. 


B 


D 


1327) scribit : Me filiumque chlamydibus principali- 
bus donabat ultra solitum morem pulchrís el loris 
aureis gemmatis εἰ pannis prastantisswunis de illo 
genere, quod pro ipsius el reliquis celsissimis corpo- 
ribus ín. Alexandrina fabrica elaboratur. Pannie, 
quiin tali fabrica pararentur, fuerintne Byzantii 
quoque intexta principum, qui identidem ibidem 
regnarent, nomina, non dixerim et vix putem, 
cum ejus rei vestigium nullibi reperiam. Orienta- 
les quidem principes nomina titulosque suos pan- 
nis, qui in fabricis suls texerentur, vexillis intexi 
curabant, ut ex illo Abulfede loco conetat ad Ann. 
124 [Chr. 1323], ubi legatos Abu Saidi Bahadur 
Chani ad Sulthanum /Egypti missos attulisse inter 
alia scribit undecim camelos sagmarios, splendide 
comptos et oneratos cistis, quas tenerent pannos de 
factura illarum regionum, Parthis putaet Chaldese, 
septingentas telas, quibus intexti fuerint tituli Sul- 
thani. Regale igitur erat, nomen principis pannis, 
tapetibus, vexillis intexi, et si quis prefectus pro- 
vincie de fabricis cadere faceret. nomen principis, 
cujus vasallue esset (loquar Arabum more), hoc 
est, velaret illud pannis porrointexi, rebellionis et 
&b officio defectionis erat denuntiatio. Ita narrat 
Abulfeda ad an. 2609 [Chr. 882] Tholunum, cele- 
breio historia JEgyptiacanomen, vetuisse pro salute 
ad MowafJaké preces in (ἰοπιρίο publicas [τὴν συν- 
απτήν] fieri et abrogasse nomen ejus ex fabrica pan- 
naria. 

(51) Fuerintne hz vestes proceribus commodo 
tantum date, reddende post panegyrin finitam, 
quod interdum flebat : an doniloco date, perpetuo 
servande,non liquet. Crediderim tamen potius po- 
sterius. De more Byzantinorum impp. suis proceri- 
bus in diebus festis novas robas Jargiendi v. Luit- 
prand. Hist. VI. 5, de eodem more a regibus Fran- 
cie olim festo Nativitatis Christi observato v. DC. 
ad Joinvill. p. 160, et Gl. L. v. Mulatoria, ubi e 
Matthaeo Paris. h.1. citat : Appropinquante Dominicis 
Nalivilatis festivitate, qua mutatoriía recentia (vulgo 
novas robas appellamus) magnates suis domeslicis 
distribuere consueverunt ; item v. Robe. Jam in 
aula Macedonice erat χλαμύδας διανέµειν δωρεὰ βα- 
σιλικωτάτη, ut ait Plutarch. Vitar. p. 1073, penult. 
Etiam iu aula veterum regum Persarum distribui 

uotannis vestes preceribus consuevisse patet ex 
Herodoto III, 84. 

(52) Lychnicum, lucernarium, lucernarie preces, 
prima pars officii vespertini, cum accenduntur lu- 
cerne, recitari solite. V. Du Cange Gloss. Gr. 


. V. 

(53) Circa finem, vel missam, 'AxóXoet est finis 
cujusque sacri officii, interdum ipsa oratio in fine 
officii a sacerdote recitata, quo facto plebs dimitti- 
tur. ᾽Απολυτίκιον (sive, ut hic loci in codice erat, 
ἀπολυτίχην), nempe cttympóv oratio, que in ἆπο- 
λύσει, seu fine officii cujusvis ecclesiastici, ante 
tamen formulam τῖς ἀπολύσεως α sacerdote dicitur. 
Ita Du Cange Gloss. Gr. h. v. Convenit nostro : Der 
Herr segne dich und behüte dich. 

(54) Passim in hoc codice ut p. 438, Leonishymni 
celebrantur, et recensetur Leo inter celebres Ec- 
clesie Greece hymnographos, in quibus ere celatis 
imago ejus conspicitur p. XX, dissert. Nioolai 
Rayaei ad acoluthiam officii Greci, t. II. m. Junii 
Act. S. S. ex Triodio Venetiis excuso. Elogium hic 
Leonis nomini additum, ὁ σοφώτατος xal ἀγαθὸς 


343 


peratore orux parva argentea distribuitur : pa- À φώτατος καὶ ἀγαθὸς βασιλεύς. ᾽Αντιϕώνως δὲ τούτου 


triarcha vero admonetur, ut die sequente veniat, 
gacram liturgiam celebraturus. Mane igitur senatus 
omnis albas tunicas, domini purpurea dibetesia 
induunt, et circa horam secundam domini pre- 
positos intrare jubent: quo facto, surgunt et ad 
cameram Sancti Theodori, ut tunicas suas in- 
duant, discedunt. Egressuri autem, magnus impe- 
rator in throno, minores utrinque in sellis aureie 
consident ; cubiculum eo ritu, qui in Palmarum 
festo servari solet, ingreditur suoque ordine, id 
est ad dextram et sinistram, adstat, sacellarii, 
hospitalarii et seniorum curatores imperatori cru- 
ces auro ornatas offerunt. Et sic ordine omnia 
ministeria magistrorum,'proconsulum, patriciorum, 
officialium aliorumque, quos imperator jusserit, 
adducuntur ; singulis imperator crucem distribuit. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





344 


Ψαλλομένου ὑπό τε τοῦ χουθουκλείου xa! τοῦ βασιλι- 
κοῦ κλήρου, μετὰ τὴν ἀπόλυσιν τῆς τοιαύτης ψαλµ- 
φδίας ἐπιδίδοται τοῖς τε μαγίστροις, πραιποσίτοις, 
ἀνθυπάτοις, πατρικίοις τε xal ὀφφιχιαλίοις παρὰ 
τοῦ βασιλέως ἀνὰ tvóq ἀργυροῦ μικροῦ σταυροῦ' 
µηνύεται δὲ ὁ πατριάρχης, ἵνα ἐλθὼν ἐπὶ τὴν αὔριον 
ἐπιτελέστ τὴν θείαν λειτουργίαν (55). Tq δὲ ἕωθεν 
ἀλλάσσει πᾶσα dj σύγκλητος ἀπὸ λευχῶν χλανιδίων" 
ol δὲ δεσπόται ἀλλάσσουσι τὸ πορφυρᾶ διθγτήσια, 
καὶ περὶ ὥραν δευτέραν χελεύουσιν ol δεσπόται tic- 
ελθεῖν τοὺς πραιποσίτους, καὶ εἰσελθόντων, ἀνίσταν- 
ται ol δεσπήται καὶ εἰσέρχονται ἐν τῇ καµάρᾳ τοῦ 
Αγίου θεοδώρου, κἀχεῖσε περιθάλλονται τὰς ἑαυτῶν 
χλανίδας. Καὶ ἐξερχόμενοι κάθέζονται, ὁ μὲν μέγας 
βασιλεὺς ἐπὶ τοῦ θρόνου, οἱ δὲ μιχροὶ ἔνθεν κἀκεῖθεν 
ἐν χρυσοῖς σελλίοις, τοῦ δὲ κωυθουκλείου εἰσελθόντος 


κατὰ τὸν τύπον τῆς βαϊοφόρου, xal εἷς τὴν οἴκείαν τάξιν στάντος, ἦγουν δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ, 0 τε τοῦ 
σακελλίου xai oi ξενοδόχοι xai γηροχόµιοι 50 (56), προσάγοντες τῷ βασιλεῖ τοὺς κατὰ τύπον χρυσοστοι- 
θάστους (57) σταυρους., Kal εἶθ᾽ οὕτως εἰσάγεται στοιχγηδὸν πᾶσα ἡ τάξις τῶν τε μαγίστρων 99, ἀνθυπάτων, 


2 


πατρικίων καὶ ὀφφικιαλίων xal ἄλλων, ὧν Gv χελεύσωσιν οἱ δεσπόται, xai ἐπιδίδωσιν ὁ βασιλεὺς tvi ἀκάστῳ 


τούτων ἀνὰ ἑνὸς σταυροῦ. 

69 ΙΙ. Tunc receptio fit, et omnes narthecem 
Magne Nove Ecclesie intrant, domini autem sur- 
gunt, patriarcham exspectantes, dum interim pre- 
positi cum pauciscubiculariis, papa et heteriarcha 
&beunt, eumque una cum metropolitis et reliquo 
ejus ministerio adducunt. Patriarcha per triconchii 
portioum ingressus, in camera aurei triclinii, que 
pantheo proxima est, considet, dum prepositi in- 
trantes adventum ejus dominis nuntiant, qui ipsum 
adduci jubent. Prepositi egressi eum adducunt ; 
at domini, postquam eum osculati eunt, cum eo 
solo per oblongam cubiculi porticum ad templum 
Sacrosancte Deipare Phari abeunt, atque ibi ad 


D' Kai γίνεται µεταστάσιµον, καὶ κατέρχοντα: 
πάντες ἐν τῷ νάρθηκι τῆς Μεγάλης Νέας ᾿Εχκλησίας, 
ol δὲ δεσπόται ἀνιστάμενοι ἐκδέχονται τὸν πατριάρ- 
χην. Οἱ οὖν πραιπόαιτοι μετὰ ὀλίγων τοῦ xouOou- 
Χλείου ἅμα τοῦ παπίου xal τοῦ ἑταιρειάρχου ἀπέὲρ- 
χονται καὶ εἰσάγουσι τὸν πατριάρχην μετὰ xai τῶν 
μητροπολιτῶν xai τῆς λοιπῆς αὐτοῦ τάξεως. Καὶ τοῦ 
πατριάρχου εἰσερχομένου διὰ τῶν διαδατικῶν τοῦ 
τρικόγχου, ἔρχεται xal κάθηται ἓν τῇ καμάρα τοῦ 
χρυσοτρικλἰνού τῇ οὔστ πρὸς τὸ πάνθεον 36, οἱ δὲ 
πραιπόσιτοι εἰσερχόμενοι ἀναγγέλλουσι τοῖς δεσπό- 
ταις τὴν τοῦ πατριάρχου Άφιξιν, καὶ χελεύουσιν ol 
δεσπόται εἰσαχθῆναι τὸν πατριάρχην. Οἱ δὲ πραιπό - 


VARIE LECTIONES. 
^ γηροχόµοι R. ex compendio cod., Υηροκόµητες ed. 35 τῶν δὲ pay. ed. 35 ΣΧΟΛ. ἸἹστέον, ὅτι, τοῦ 
πατριάρχου μέλλοντος εἰσελθεῖν εἷς παλάτιον, 6 ῥεφερενδάριος δηλοῖ τῷ mamiq, κἀκεῖνος ὑπομιμνήσκει τῷ 
βασιλεῖ, καὶ εἶθ᾽ οὕτως χελεύει ὁ βασιλεὺς εἰσελθεῖν τοὺς πραιποσίτους, xdi ἀπελθόντας εἰσαγαγεῖν τὸν xa- 


τριάρχην. 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 


βασιλεὺς monstrat, mea quidam sententia, capitis 
ujus auctorem sub Leone regnante vixisse el hec 
litteris consignasse. 


more librarii, terminationes pluralium iteratis litte- 
ris singularibus, aut etiam syllabis & singularium 
terminationibus compendio exaratis distinguendi. 


dS) Non enim quotidie celebrabatur sanctum Ὦ De gerontocomis, ptochocomis, vel ptochotrophis, 
0 


ciutn, sed tantum diebus festis insignioribus et 
diehus Dominicis. Ideoque debebat singulis vicibus 
patriarche indicari, et imperari, ut officium face- 
ret, 8i extraordinem flagitaretur. Constantinus Mo- 
nomachus quotidianam tandem Missam instituit. 
Cedren. p. 790, flne: Τὸ Ὑγενόμενον ἔργον εἰς τὴν 
Μεγάλην τοῦ θεοῦ Ἐκκλησίαν ἐγκωμίων οὐκ ἆπο- 
λείπεται. "Ew Ἐχείνου (ante Gonst. Monom.] γὰρ 
ἐν µόναις ταῖς ἐπισήμοις ἑορταῖς ἐν ταύτῃ [apud 
S dophiam], ἔτι δὲ xai τοῖς Σάθθασι xal ταῖς Κυ- 
ιακαῖς ἡμέραις d ἀνα(μάκτος τῷ θεῷ ἐπετελεῖτο 
ερουργία. Ἐν δὲ ταῖς λοιπαῖς οὐδαμῶς ἡμέραις 
τοῦτο ἔγίνετο διὰ προσόδου ἔνδείαν, fjv οὔτος δαψιλῶς 
ἀφορίσας xai ἀποχρώντως, καθ) ἑκάστην τελεῖσθαι 
τὴν Ἱερὰν παρεσκεύασξ λειτουργίαν. "O xal κρατεῖ 
γινόµενον μέχρις ἡμῶν. 

(56) In codice est γηροχοχο. Solet quidem com- 
pendium xoxo alias χόµητες notare: hic tamen si- 
gnifloat (»poxopot. Nalum hoc compendium 


xenotrophis, ceconomis disserendi locus hic nonest. 
Pertinebat ea cura olim ad diaconos. Quapropter 
tales edes, in quibusdebiles, vetuli, pauperes, ex- 
sules refugium et alimenta inveniebant, diaconiz 
appellabantur. Consulendi de his antiquitatum ec- 
clesiasticarum scriptores, et Habertus pontif. Grec. 
p. 200, Du Cange v. Diaconia, Crontochium Xeno- 
dochium, Flochíum elc. 

(57) Auro clausas, auro éncrustatas, obauratas. 
Στοιθάζειν novis Grecis est massam, laminam, 
planum unumsuper alterum struere. Ita est p. 196, 
στοιθάζε, 'erovccomponit, compingit ,confercit, densat 
equos ; p. 200, στοιθάζειν ἐν τῷ καμπτῷ λάχανα καὶ 
ὑπὲρ σὐτῶν πλαχοῦντας, spissant, arcte conferta 
ponunt olera, ezstruunt ; p. 201, στοιθαὶ λαχάνων, 
strues olerum. Hinc σταυροὶ χρυσοατοίθαστοι, cru- 
ces, in quibus aurum spissatum fuit, in quibus 
strate qusedam auri exaggerata fuerunt. Vide ad 
p. 200. 


345 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


346 


σιτοι ἐξερχόμενο: εἰσάγουσιν αὐτὸν, xai δὲ τοῦτον ot A Sancti Elie oratorium discedunt, ubi ipsi quidem 


δεσπόται κατὰ τὸ εἰωθὸς ἑσπαζόμενοι, εἰσέρχονται 
μετ αἁτοῦ μυστικῶς διὰ τοῦ µάκρωνος τοῦ χοιτῶνος 
εἰς τὸν ναὸν τῆς Ὑπεραγίας θεοτόχου τοῦ $220», χά- 
κεῖθεν ἀπέρχονται ἓν τῷ εὐκτηρίῳ τοῦ ᾽Αγίου Ἠλιοῦ, 
xai οἱ μὲν δεσπόται ἵστανται ἐν τῷ νάρθηκι, ὁ δὲ 
πατριάρχης εἰσέρχεται εἷς τὸ θυσιαστήριον, καὶ τῖς 
εἰωθυίας εὐχῆς τελουµένης, ἀπάρχονται oi ψάλται 
τὸ τροπάριον. Ὅ δὲ πατριάρχης ἐξερχόμενος ἀπὸ 
τοῦ θυσιαστηρίου, βαστάζων τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον, 


in narthece subsistunt, patriarcha vero sacrarium 
intrat, ubi solemnibus precibus peractis, psalte 
troparium  ordiuntur. Patriarcha e sacrario egres- 
sus, sanctum Evangelium portans, ad imperatorias 
ejusdem oratorii januas procedi!, subdiacono cru- 
cem  processionalem  gestante. Interea domini 
cereos a preposito accipiunt, ternaque cum cereis 
adoratione facta, ad Deum precantur et Evange- 
lium, Α diacono incensati, osculantur. 


w 9 4 - - 9 - 

Ερχεται εἷς τὰς βασιλικὰς πύλας τοῦ αὐτοῦ εὐκτηρίου, ὀγλονότι xai τοῦ ὑποδιαχόνου βαστάζοντος τὸν 
9 ο ^^. , A - M - - 
λιτανικὸν σταυρόν. Οἱ δὲ δεσπόται λαμβάνουσι παρὰ τοῦ πβαιποσίτου κηροὺς, xal διὰ τῆς τρισσῆς μετὰ 
τῶν κηρῶν προακυνήσεως ἀπευγαριστοῦσι τῷ θεῷ xal ἀσπάζονται τὸ Εὐαγγέλιον xat τὸν σταυρὸν, θυς 


μιώμµενο: ὑπὸ τοῦ διακόνου. 


I'. Καὶ παρακρατούµενος ὁ βασιλεὺς ὑπὺ τοῦ πα- Ὦ 


τρ!άρχου, ἐξέρχεται ἀπὸ τῆς ἐχκλησίας, καὶ διερ- 
Χομένου αὐτοῦ μέσον τοῦ ναοῦ τοῦ φάρου, xal ἐξιόντος 
τὴν πύλην τὴν ἐξάγουσαν 3 ἐπὶ τὸν ἡλιακὸν 35 (58), 
λαμθάνουσιν οἱ δεσπότχι παρὰ τών πραιποαίτων 
Χπρία λιτανίκια xal διέρχοντα! λιτανεύοντες διὰ μέ- 
σου τοῦ ἡλιακοῦ καὶ τοῦ στενωποῦ τοῦ µονοθύρου, 
χατέρχονται τὸ καταθάσιὸν (59) τοῦ βουχολέοντος, χαὶ 
ἐκνεύοντες δεξιᾷ, κατέρχονται πρὸς τὸν νάρθηκα τῆς 
Νέας (60) Μεγάλης Ἐκκλησίας (ἐκεῖσε γὰρ ἴστανται 


III. Deinde sustentatus 8 patriarcha imperator 
ex ecclesia redit, perque medium templum phari 
digressus, per portam ad solarium ducentem exit, 
ubi domini 4 prepositis cereos processionales 
accipiunt, et per medium solarium angustamque 
januam procedentes, per descensum bucoleontis 
descendunt, et ad dextram inclinantes, ad narthe«- 
cem Nove Magnie Ecclesie discedunt, ubi senato- 
res omnes adstant, et consueti ritus eoclesiastici 
introitus celebrantur. Dominis autem cum patriar- 


VARLIE LECTIONES, 


9 πύλην ἐξάγουσαν ed. 3 τὸ ἡλιάχὸν ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(98) Est à ἡλιακός, aul. τὸ ἡλιακόν, hio quidem 
loci, area, deambulacrum subdivale, apricum, 
unde ipsi nomen, a radiis nempe solis, quibus pate- 
bat. 1ta exponit Constantin. Vita Basilii p. 207, αἱθέ- 
ριον καὶ ἠλιοθολούμενον μαρµαρόστρωτον περίπα- 
τον appellans. Et eo quoque sensu adbibetur in locis 
Eustathii et Leonis sapientis apud Du Cange in 
Gloss. Gr. h. v., item in illo Anastasii in Gregorio 
IV, vox solarii debet accipi : Domum satis dignam 
undique porticibus [deambulacris tectis] ac solaris 
:deambulacris in solo plano, ανοσία] circumda- 
tam. In reliquis autem duobus apud illum locis 
Michaelis Attaliote, et Theodori Hermopolite, in 
quibus ἡλιακόν per ἐξώστην vel ἐξωστάριον reddi- 
tur, habet hec vox aliam significationem. Scilicet 
notat ὁ ἐξώστης, vel potius ἡ ἑξωστή, projectum, 
manianum, extra edes ipsas aliquantum prominens 
edificium, e quo prospici possit ; ut sunt nostrates 
Erker, vel Balcons. Bt in hoc sensu solaría quoque 
interdum dicebant Latini, ut in illo Hieronymi, ha- 
buerunt 1n. lectis domata, que Roma vel solaria vel 
maniana vocant. Vid. Du Cange Gloss. Gr. v. ἑξώ- 
στης, et Caroli Majelli dissert. de Stylitis apud As- 
semannum juniorem in Actis martyrum Syriacis 
t. II, p. 247, item Alteserr. ad Anastas. p. 122. 
Tandem ἡλιαχά quoque erant deambulacra super 
tectis ipsis aprica, qualia nostrates Altane appellant. 
Epicaustoria appellabant Latini medii, quía super 
hypocaustis erant, vel quia in aprico erant. Gloss. 
ms. apud Du Cange h. v. : Epicaustorium eminen- 
tior locus in edificio ad speculandum, vel solarium 
puellare. Solarium puellare id appellatur, quoniam 
gyneconitis et apud veteres Grecos et apud Latinos 
medii evi in summis edium partibus erat, quemad- 
modum adhuc hodie apud Moros seu in Barbaria 
Africaca mulieres in summis edibus habitant, quod 
ex itinerariis constat. Propterea dicit Athenaeus p. 57, 
ez eo, quod Helena natat fuerit ἐν τῷ ὡῷ, in superiore 
edium parte, natam fuisse fabulam de ojus ortu ex 
ovo. Conf. Euripidis Phonissarum initium. Et hec 
in summis, et illa moniana in mediis edibus mu- 


niebantur cancellis &neis. Anastasius in Adriano : 
Ubi et deambulatorium, scilicel solarium suum, cum 
cancellis neis nimis pulcherrime construi fecit. De 
tali solario, Altano, capiendus est Nostri locus 
p. 284, ubi ó ἡλιακός vel est prefectus vel totum mi- 
nisterium et presidium in Heliaco, vel alteno Phari 
excubare jussum et depositum. * [Τὸ ἡλιακόν solare 
horologium veriit Combefis. in Contin. Theophan. 
p. 125, perperam.]' 

(59) Per scalam, per gradus. Eo sensu occurrit 
apud Sozomen. Hist. Eccl. IX, 2. Locum habet Du 
Cange Gloss. Gr. h. v, Ceteris autem locis, quos 
ibi citat, significat ea vox locum ipsum, at et in 
quem per scalam descenditur (confessiones appellare 
solebant), qualibus in cavernis latitare olim sole- 
bant Christiani persecutionibus afflicti. Vid. quoque 
Corsini dissert. 2. Appendic. ad Notas Grecorum, 
ubi inscriptio p. 27, hoc videtur posse modo resti- 
ταῖ : QUORASY NOMINAE MASIME MARTYRE 


DOMI IIIV X CASTULU ISCALA CATABATICY 


SECUNDI, id est, Corasii (puelle) nomine Maxime 
Mariyre (id est Martyrisse) domini Jesu Christi 
Castulu (id est apud) Castulum, nomen loci, uhi de- 

osita est Castulu greca terminatione Καστού- 
Moo pro Castuli,) in scala Catabalicii (confessionis) 
secundi. Appellabantur autem confessiones, non 
quod ibi peccata confllerentur, sed quod reliquie 
confessorum ibi site essent. De Bucoleonte vid. Du 
Cange CPI. Christ. ]. i1, pag. 119, et ad Alexiad. 
pag. 265. [ο Satyri monasterio et Bucoleonte v. 
Script. post Theophan. pag. 13, 14.] 

(60) Νεα, aut Nova ecclesie, in palatio & Basilio 
condite. Luitprand. Hist. I. c. 2, fine : Γαὐγίσαιτί 
(Basilius) prelioso et mirabili opere juxta palatium, 
orientem versus, ecclesiam, quam Niav, hoc est Novam, 
vocant, ín honorem summi coelestis militia principis 
archangeli Michaelis, qui Grace ἁρχιστράτηγος ap- 
pellatur. Vid. Constant. Vit. Baeil. Maced. p. 196, 
et 200. Debet haud procul mari fuisse, ut patet ex 
p. 71 nostri codicis et ex eo quod hano inter ec- 


841 


CONSTANTINI PORPHYROGRNITI 


cha sacrarium oratii Sanoti Elie, quod in eadem À ἅπαντες οἱ τῆς συγκλήτου), καὶ γίνεται 3) εἰωθυῖα 


Nova Ecclesia est, pro more ingressis, patriarcha 
primus intrat; 90 domini vero extra saoras ja- 
nuas constituti, cereos 8 preposito aocipiunt ter- 
que genu flexo ad Deum precantur. Mox orato- 
rium ingressi ante omnia sacras januas, postea san- 
ctum altaris instiratum et repositam ibi sanoti pro- 
phete vestem osculantur, et apocombio, sacre men- 
ae imposito per bemala lranseunt, et cereis in 
singulis bematibus accensis, insirata pro more 
osculantur. Per gyneceum ipsum transeuntes, 
cereos ad effigiem Basilii, imperatoris Christum 
amantis, accendunt, et vale patriarchee dicto, ad 
locum elevatiorem, ubi orantes consistunt, abeunt, 
inde ad narthecem, qui prope mare seu cavum 
recessum sacre mense esi, ubi selle posite ve- 
lumque suspensum, discedunt, vestes suas mutant, 
et sancti Evangelii lectionem exspectantes, adstant, 
acceptieque a prepositis cereis, sanctum Evange- 
lium audiunt. Finita extensa, consident, et mense 
prefectus cum tricliniariis ad convivium ducil, 
quod ipse magnus imperator ordinat. Bio postea 
domini secreto per eumdem narthecem et mysti- 
cum ascensum, qui ibi est, perque superius sola- 
rium ejusdem narthecis ad palatium discedunt. 
Sciendum est, imperatores hoc festo in mutatoriis 
mense assidere. 


ἐκκλθσιαστικὴ ἀκολουθία τῆς εἰσόδου. Τῶν δὲ δεσπο- 
τῶν κατὰ τὸ εἰωθὸς εἰσιόντων μετὰ τοῦ πατρεάρχου 
el; τὸ θυσιαστήριον (01) τοῦ εὐχτηρίου τοῦ "Αγίου 
Ἠλιοῦ τῆς αὐτῆς Νέας Ἐκκλησίας, ὃ μὲν πατριάρ- 
χης προεισέρχεται, ol δὲ δεσπόται, ἱστάμενοι ἔξωθεν 
τῶν ἁγίων θυρῶν, λαμθᾶνουσι χηροὺς ἄπὸ τῶν πραι- 
ποσίτων, xal διὰ τῆς τρισσῃς προσκυνήσεως ἀπευ- 
χαριστοῦσι τῷ θεῷ. Εἶτα εἱσερχόμενοι iv τῷ θυσια- 
στηρίῳ, ἐν πρώτοις μὲν ἀσπάζονται τὰ ἅγια θύρια, 
εἶτα τὴν τῆς ἁγίας τραπέζης ἑνδυτὴν xal τὴν ixsict 
ἀποχειμένην τοῦ ἁγίου προφύήτου μηλωτὴν, καὶ τι- 
θέντες ἀποχόμθιον ἐπὶ τῆς ἁγίας τραπέζης, διέρχον- 
ται δίὰ τῶν βημάτων (02), ἅπτοντες χηροὺς καθ’ iv 
ἕχαστον fua, ἀσπαζόμενοι κατὰ τὸ εἰωθὸς τὰς ἐν - 
δυτάς. Καὶ διερχόµενοι διὰ τοῦ αὐτοῦ γυναικίτου, 
ἅπτουσι χηροὺς εἷς τὴν εἰκόνα Βασιλείου (03) τοῦ 
φιλοχρίστου Δεσπότου, xai εὐθέως ἀποχαιρετίζοντες 
τὸν πατριάρχην, εἰσέρχονται lv τῷ ἐχεῖσε προσευχα- 
δίῳ (68), κἀκεῖθεν ἐκθαίνοντες εἰς τὸν πρός τὴν θά- 
λασσαν (05) νᾶρθηχα, ἐν ᾧ xal τὰ σελλία Ἱστανται 
καὶ τὸ βῆλον κρἆμαται, ἀἁπαλλάσσουσι τὰς ἑαυτῶν 
χλανιδας, xai ἴἵστανται ἐκδεχόμενοι τὴν τοῦ ἁγίου 
Εὐαγγελίου ἀνάγνωσιν, εἶθ᾽ οὕτως λαμθάνοντες κη- 
ροὺς παρὰ τῶν πραιποσίτων, ἀκούουσι τοῦ ἁγίου 
Εὐαγγελίου. Μετὰ δὺ τὴν ἀπόλυσιν τῆς ἐχτενοῦς 
καθέζονται, καὶ εἰσάγει ὁ τῆς τραπέζης μετὰ καὶ 


τῶν ἀρτοχλινῶν τὸ κλητώριον, xai στοιχεῖ αὐτὸ ὁ μέγας βασιλεὺς, xal cg! σὔτως ol δεσπόται διέρχον- 
ται μυστικῶς διὰ τοῦ αὐτοῦ vápÜnxoc χαὶ τοῦ ἐχεῖσε μυστικοῦ ἀναθασίου, xai διὰ τοῦ ἀνωτάτου ἡλ.ακοῦ 
τοῦ αὐτοῦ νάρθηχος εἰσέρχονται oi δεσπόται el; τὸ παλάτιον. ᾿Ἱστέον, ὅτι ταύτῃ τῇ Ἱορτῇ μετὰ τῶν 


ἀλλαξίμων καθέζονται οἱ δεσπόται ἐπὶ τραπέζης. 
CAPUT XX. 


Mensis Maii primo encenia Nova ecclesie : et de 
ritibus ín festo encaniorum Nova Magno Ecclesie 
observandis. 


I. Pridie unius diei domini prepositis indicant, 
senatum omnem mutatis vestibus sequenti die pro- 
cessurum esse : quee postquam illuxit, circa horam 
secundam matutinam prepositos intrare jubent, 
quo facto, cum paucis cubiculariis una cum papa 
et heteriarcha abeunt, et patriarcham cum me. 
tropolitis et reliquo ejus offioio adducunt. Qui per 


ΚΕΦΑΛ. K'. 
Μηνὶ Mato α τὰ ἐγκαίνια τῆς Νέας, ὅσα δεῖ πα- 

MCN τῇ ἑορτῇ τῶν ἐγκαινίων τῆς 

έας 39 (06) Μεγᾶλης ᾿Εκκλησίας 99. 

À' Hoà μιᾶς ἡμέρας χελεύουσιν ol δεσπόται τοῖς 
πραιποσίτοις, προελθεῖν ἐπὶ τῇ αὔριον μετὰ ἀλλαξί- 
µων πᾶσαν viv σύγχπητον, καὶ τῇ ἕωθεν περὶ ὥραν 
δευτέραν χελεύουσιν οἱ δεσπόται εἰσελθεῖν τούς πραι- 
ποσίτους, xal δὴ τούτων εἴσελθόντων μετὰ xat ὀλίγων 
τοῦ κουθουκλείου, Ἀπέρχονται ἅμα τοῦ mama xal 


τοῦ ἑταιρειάρχου, xai εἰσάγουσι τὸν πατριάρχην 


VARLE LECTIONES. 
9 Νέας om. ed. /9 ZXOA. Ἰστέον, ὅτι xal αὕτη ἡ ἑορτὴ ἐκαινουργήθη ἐπὶ Βασιλείου δεσπότου. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


clesiam et Deiparan Phari Bucoleo, portus, medius ] 


recensetur. Photii orationem in Novam ecclesiam & 
Basilio suo tempore structam edidit Lambecius ad 
Codin. p. 187, unde repetiit Bandurus imp. Orient. 
1. vi, p. 117, seqq. 
(61) Ex hoc loco patet unumquodque orarium 
qualium in nna eademque θοο]θβίᾶ plura erant, par- 
tes ecclesie omnes habuisse, ut narthecem, naum, 
Sacriflicatorium. 

(62) Cum dicata esset hec ecclesia pluribus nn- 
minibus, Christo Salvatori, Deipare, Archistratego, 
8. Nicolao, 8. Elie, debebant totidem oratoria in 
68, et in unoquoque singula bemata seu sacrificato- 
ría fuisse. 

(63) Ut conditoris ecclesie. Solebant enim in 
ecclesiis imagines conditorum collocare. Vid. Bao- 
chin. ad Agnell. Pontific. Ravenn. p. 68. 


(64) Videtur προσευχάδιον cellula fuisse, ligneis 
clathris munita, quales ad singulas sanctorum ima- 
'ines singuli erant, similes confessoriis, aut con- 
essionibus, ubi sacerdotes confessiones audiunt, in 
nostrarium et Romanensium ecclesiis. Vid. Du 
Cange Gloss. h. v. Quedam tamen eorum, que ibi 
citat, loca videntur docere, προσευχάδιον esse sca- 
bella humilia sub sanctorum imaginibus posita, ad 
quee infirmiores genua flectebant precantos. Talia 
sunt scabella nostratibus aris apposita, ad que ge- 
nua flectunt, qui communionem accipiunt. 
(65) Qualle hic θάλασσα signiflcetur, aut quis 
horum verborum sensus sit, fateor me nescire. 
(60) Νέας addunt M. Recte. Non enim de Magna 
Ecclesia sic dicta, seu S. Sophia, in hoc capite 
sermo est, sed de Nova. Vid. p. 74. 


349 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. 


380 


μετὰ καὶ τῶν μητροπολιτῶν χαὶ τῆς λοιπῆς αὐτοῦ A porticus triconchii ingressus, in camera Sanoti Theo- 


τάξεως *5. Καὶ τοῦ Πατριάρχου εἴσερχομένου διὰ τῶν 
διαθατικῶν τοῦ τρικόγχου, ἔρχεται vol κάθηται ἐν 
tfj xaudpe '"! (07) τὸῦ 'Αγίου θεοδώρου, κἀκεῖσε πε- 
ριθάλλυνται τὰς ἑαυτῶν Ἠχλανίδας, καὶ ἐξερχόμενοι 
ἔξωθεν τοῦ βήλου τῆς αὐτῆς χαµάρας Ἱστανται. Οἱ δὲ 
πραιπόσιτοι ἐξερχόμενοι εἰσάγουσι τὸν πατριάρχην 
el δὲ δεσπόται τοῦτον κατὰ τὸ εἰωθὺς ἀσπαζόμενοι, 
παθέζονται μετ’ αὐτοῦ ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ μικρὸν 
4ι, καὶ εὐθέως Ὑίνεται µεταστάσιµον, xal οἱ μὲν 
µάγιστροι καὶ ἀνθύπατοι καὶ πατρίχιοι καὶ λοιποὶ 
συγκλητικοὶ κατὲρχονται ἐν τῷ νάρθηχι τῆς Νέας 
Μεγάλης Ἐκκλησίας, ol δὲ τοῦ κουθουχλαίου ἅπαντες 
διέρχονται διὰ τοῦ ὡρολογίου καὶ *9 τοῦ χρυσοτρι- 
Χλίνου xai τῆς καµάρας τοῦ πανθέου καὶ τοῦ φύλα- 
πος, καὶ ἐκθαίνοντες τὸ µννόθυρον, ἀπίασιν ἐν τῷ 
vaip τῆς Ὑπεραγίας θεοτόκου τοῦ φάρου, xxi οἱ μὲν 
δεσπόται ἀνίστάμενοι εἰσέρχονται μετὰ τοῦ πατοιάρ- 
χου μυστικῶς διὰ τοῦ µάχρωνος τοῦ χοιτῶνος εἷς 
τὸν vaóy τῆς Ὑπεραγίας θεοτόχου τοῦ φάρου, καὶ oi 
δισπόται ἵστανται ἐν τῷ νάρθηκι, ὁ δὲ πατριάρχιις 
εἰσέρχεται εἷς τὸ ᾿θυσιαστήριον, xal τῆς εἰωθυίας 
εὐχῆς τελουμένης, ἀπάρχονται οἱ ψάλται τὸ τροπᾶ- 
piov ὁ δὲ πατριάρχης ἐξερχόμενος ἀπὸ τοῦ Qucta- 


dori sedet, 9-8 tunicas suas comites ejus ibi in- 
duunt, et exira velum ejus camere progressi, sub- 
sistunt. Prepositi autem egressi, patriarcham 
adducunt, quem domihi pro more oseuláti, cum 
eo paululum in aureo triolínio consident, et statim 
receptio instituitur, et magistri quidem, proeonsu. 
les, patricii et ceteri senatores in narthecem Novis 
Magne Ecolesie descendunt ; cubicularil vero omnes 
per horologium aureumque triolinium, cameram 
pantbei et custodiam transeunt, eque monothyro 
egressi, ad templum Sancte Deipare phari abeunt. 
Domini surgentes sine pompa una cum patriarcha 
per longam porticum cubiculi sd templum BSanctis- 
sime Deipare phari abeunt, et ipsi quidem in nar- 
thece subsistunt, patriarcha vero in oratorium 
intrat, solemnique precatione peracta, psalie tro- 
parium incipiunt. Deinde patriarcha ex oratorio 
egressus, sanctum Evangelium gestans, portas im- 
peratorias ingreditur, subdiacono crucem proces- 
sionalem ferente, domini autem, cereis a patriar- 
cha acceptis, ter cum ipsis Deum adorant, et 
Evangelium crucemque, & subdiacono incensati, 
osculantur. 


στηρίου. βἀστάζων τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον, ἔρχεται εἰς τὰς βασιλικὰς πύλας, δηλονότι τοῦ ὑποδιακόνου βα- 
στάζοντης τὸν λιτανικὸν σταυρὸν, ol δὲ δεσπόται λαμθάνουσι παρὰ τῶν πραιπρσίτων κηροὺς, καὶ διὰ τῆς 
τρισσῆς μετὰ τῶν χηρῶν προσχυνήσεως ἀπευχαριστοῦσι τῷ θεῷ, καὶ ἁσπάζονται τό τε Εὐαγγέλιον καὶ τὸν 


. 9 [4 φ e J 
σταυρὸν, θυμιώμενοι ὑπὸ τοῦ διακόνου. 


Β’. Καὶ παρακρατούµενος ὁ βασιλεύς ὑπὸ τοῦ πα- ϱ 


τριάρχου Ἐξέρχεται ἀπὸ τῆς ἐγκλησίας, καὶ ἐξιόντων 
τὴν πόλην τὴν ἐξάγουσαν εἰς τὸν ἡλιαχὸν 49. λαµθά- 
νουσιν ol δεσπόται παρὰ τῶν πραιποσίτων χηρία λι- 
τανίκια 5, καὶ διέρχονται λιτανεύοντες διὰ μέσου 
τοῦ ἡλιαχκοῦ καὶ τοῦ στενωποῦ τοῦ μονοθύρου, xal 
γατέρχονται τὸ καταθάσιον τοῦ βουκολέοντος, καὶ 
ἐχνεύοντες δεξιᾷ, κατέρχονται πρὸς τὸν νάρθηκα τῆς 
Νίας Ἐκκλησίας (ἐκεῖσε γὰρ Ἱστανται οἱ τῆς συγ- 
κλήτο»), xal Ὑίνεται ἡ ἀκολουθία τῆς εἰσόδου τῶν 
ἐγχαινίων, Σῶν δὲ δεσποτῶν xatà τὸ ᾿εἰωθὸς εἶσιόν- 
των μετὰ τοῦ πατριάρχου εἷς τὸ θυσιαστήριον, ὁ μὲν 
πατριάρχης προεισέρχεται, oi δὲ δεσπόται, ἱστάμενοι 
ἔξωθεν τῶν ἁγίων θυρῶν, λαμβάνουσι τοὺς χηροὺς 
παρὰ τῶν πραιποσίτων xal διὰ τῆς τρισσῆς μετὰ 
τῶν κηρῶν προσχυνήσεως ἀπευχαριστοῦσι τῷ θεῷφ' 
εἶτα εἰσερχόμενοι ἐν τῷ θυσιαστηρίῳ, ἓν πρῶτοις 
μὲν ἀσπάξονται τὸ ἅγια θύρια, εἶτα τὴν τῆς ἁγίας 
τραπέζης ἑνδυτὴν, xal τιθέντες ἀπχόμθιον ἐπὶ τῆς 
ἁγίας {τραπέζης, διέρχοντχι διὰ τῶν βημάτων, 
ἅπτοντες χηροὺς χαθ᾽ ἕνα ἕκαστον (07) βῆμα, ἂσπά- 
ζόμενοι χατὰ τὸ εἰωθὸς τὰς ἐνδυτὰς, καὶ διερχόµενοι 
διὰ τοῦ γυναικίτου, ἄπτουσι κηροὺς εἷς τὴν εἰκόνα 


II. Imperator a patriarcha sustentatus, e templo 
egreditur, et postquam per portam ad solarium 
ducentem exierunt, domini cereos processionalos 
ἃ prepositis accipiunt, et in processione per me- 
dium solarium sngustiasque monothyri abeunt : 
postea per descensum bucoleontis progressi et ad 
dextram se inclinantes, ad narthecem Nove ecole- 
sie se conferunt, ubi senatores adsunt, et officium 
introitus enoeniorum celebratur. Dominis autem 
cum patriarcha sacrarium pro more ingressis, pa- 
triarcha precedit, domini autem extra sacras Ja- 
nuas constituti, cereos a prepositis accipiunt, terque 
genu flexo Deum adorant, mox sacrarium ingressi, 
primo quidem sacras januas, deinde sacrum alta- 
ris instratum osculantur, et apocombio inibi repo- 
Bito, per bemata, cereis in unoquoque bemate ac- 
censis, discedunt, sacra instrata pro more osculan- 
tur, perque gynaeceum digressi, cereos ad effigiem 
Basilii, imperatoris Christum amantis, 4? accen- 
dunt, statimque vale patriarche dicto, locum ex- 
celsum, ubi orantes stare solent, petunt, inde ad 
narthecem prope mare altaris ascendunt, ubi et 
selle stant et velum suspensum est, suasque tuni- 


ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 
*! EXOA. Ἱστέον, ὃτι ὁ ῥεφερενδάριος δηλοῖ τῷ παπίᾳ τὴν τοῦ πατριάρχου ἄφιξιν. 4ἱ xapdpg. Plura 
hic excidisse putet R., qua $. 122 leguntur, inde a vers. 8, τοῦ pugnam vao usque ad v. 12, iv τῇ 
καμάρᾳ.  χαὶ anl6 τοῦ χρυσοτρικλίνου delendum esse putat, R. ** τὸ ἡλ. θὰ. ** λιτανικὰ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(67) Ita solent novi Greci soloce pro xa0' ἔν ἕκα- 
στον. Pariter p. 176 legimus τὸ 93 ἅρμα, ἴγουν τὸ 
σχουτάριον βαστάζουσιν σπαρθάριοι 000 καθ ἕνα 


(pro καθ ἓν) ἕχαστος, Spatharii duo geruM arma: 
seu scutum, unusquisque unum. 


351 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


352 


cas mutant, et saori Evangelii lectionem exspectan- A Βασιλείου τοῦ φιλοχρίστου δεσπότου, xal εὐθέως 


tes, adstant, quam, cereos a prepositis traditos 
manu tenentes, auscultant. Finita extensa, consi- 
dent, prefectus mense cum tricliniariis convivium 
parat, quod ipse magnus imperator ordinat. Sic 
domini per eumdem narthecem et secretam scalum 
perque solarium superius soli digressi, palatiuin 
intrant. Sciendum est, secundum hujus diei ritum 
et Sancti Michaelis festum octavo meneis Novembris 
instuiti solere. ubi observandum, hoc arcbangeli 
festum in oratorio templi, Sanoti scilicet Michaelis, 
die dicto celebrari. 


ἀποχαιρετίζοντες τὸν πατριάρχην, εἰσέρχονται ἐν 
τῷ ἐκεῖσε προσευχαδίῳ, xáxsigev ἐκθαίνοντες εἰς τὸν 
πρὸς τὴν θάλασσαν νάρθηχα, iv d xxi τὰ σελλία 
ἵστανται xal τὸ βηλον κχρέµαται, xal ἁπαλλάσσουσι 
τὰς ἑαυτῶν χλανίδας, xai ἵστανται ἐκδεχόμενοι τὴν 
τοῦ ἁγίου Ευαγγελίου ἀνάγνωσιν' εἶθ᾽ οὕτως λαμθά- 
νοντες χηροὺς παρὰ τῶν πραιπησίτων, ἀκούουσι τοῦ 
ἁγίου Ἐὐαγγελίου. Μετὰ δὲ τὴν ἀπόλυσιν τῆς ἔκτε- 
νοὺῦς εὐχῆς καθέζονται, xal εἰσάγει ὁ τῆς τραπέζης 
μετα xxi τῶν ἀρτοχλινῶν τὸ χλητώριον, xal στοιχεῖ 
αὐτὸ ὁ µέγας βασιλεύς. Καὶ εἶθ οὕτως οἱ δεσπόται 


διέρχονται μυστικῶς διὰ τοῦ αὐτοῦ νάρθηχος καὶ τοῦ μυστιχοῦ ἀναθασίου, καὶ διὰ τοῦ ἀνωτάτου ἡλιακοῦ 
του αὐτοῦ νάρθηχος εἰσέρχονται εἷς τὸ παλάτιον. Χρὴ εἰδέναι, ὅτι χατὰ τὴν τάξιν ταύτης τῆς ἑορτῆς 
xai τὸν τύπον ἔἐπιτελεῖται καὶ dj ἑορτὴ τοῦ ἀρχιστρατήγου μηνὶ Νοεμθρίῳ η’ (68) Εἰδέναι δὲ δεῖ, ὅτι 
παύτῃ τῇ ἑορτῇ τοῦ ἀρχιστρατήγου ἐν τῷ εὐκτηρίῳ τοῦ ναοῦ, ἤγουν τοῦ ἀργιστρατήγου, ἐπιτελεῖται ἡ 


τοιαύτη ἑορτή. 
CAPUT XXI. 
Obervanda in festo et processione Sancti Demetrüi. 


I. Pridie unius diei domini prepositis indicant, 
die sequente cum allaximis senatum universum 
prodire, mane autem circa horam secundum pre- 
positos ingredi jubent, quo facto, cum paucis cu- 
biculariis, papaet heteriarchaabeunt,et patriarcham 
cum metropolitis et reliquo ejus officio adducunt. 
Qui per porticum triconchi ingressus, in camera 
aurei triclinii, que proxima pantheo est, considet. 
Prepositi autem ingressi imperatoribus ejus ad- 
ventum nuntiant, qui surgunt, et cameram Sancti 
Theodori ingressi, tunicas suas induunt, et extra 
velum ejuscamersegressi,adstant. Interea prepositi 
patriarcham adducunt, quem domini pro more os- 
culantur et paululum in aureo triclinio cum eo 
consident, rebusque omnibus bene ordinatis, pre- 
positi intrant, dominis id nuntiaturi, qui confestim 
cum patriarcha surgunt, et ritu ipsis solemni 
egressi, per tripelonem, lausiacum, Justinianeum, 
scycla et exteriores Marciani porticus transeuntes, 
oratorium Sancti Petri, quod ibi situm est, petunt. 


ΚΕΦΑΛ. KA". 
"Oca δεῖ παραφυλᾶἄττειν τῇ ἑορτῇ xal προελεύσει τοῦ 
Ἁγίου Λημητρίου (69). 
A'. Πρὸ μιᾶς ἡμέρας χελεύουσιν οἱ δεσπόταὶ τοῖς 
πραιποσίτοις τοῦ προελθεῖν ἐπὶ τὴν (70) αὔριον μετὰ 


' ἀλλαξίμων τὴν σύγχλητον πᾶσαν, καὶ vij ἕωθεν περὶ 


ὥρα δευτέραν χελεύουσιν οἱ δεσπόται εἰσελθεῖν τοὺς 
πραιποσίτους, xai δὴ τούτων εἰσελθόντων, μετὰ ὁλί- 
γων τοῦ κουθουχλἑίου ἀπέρχονται, ἃμα τοῦ παπία 
καὶ τοῦ ἑταιρειάρχου, xai εἰσάγουσι τὸν πατριάρχτν 
μετὰ xal τῶν μητροπολιτῶν xal τῆς λοιπῆς 46 αὐτοῦ 
τάξεως, Καὶ τοῦ πατριάρχου εἰσερχομένου, διὰ τῶν 
διαθατικῶν τοῦ τρικόγχου εἰσέρχεται, xal χάθηται 
ἐν τῇ χαµάρᾳ τοῦ χρυσοτρικλίνου tq οὔσῃ πρὸς τὸ 
πάνθεον. Οἱ δὲ πραιπόσιτοι εἰσερχόμᾶἔνοι ἀναγγὲλ- 
λουσι τοῖς δεσπὃταις τὴν τοῦ πατριάρχου ἄφιξιν, 
καὶ εὐθέως ἀνίστανται οἱ δεσπόται xai εἰσέρχονται 
ἐν τῇ χαµάρᾳ τοῦ Ἁγίου θεοδώρου, κἀχὲῖσε περιθἀλ- 
λονται τὰς ἑαυτῶν χλανίδας, καὶ ἐξερχόμενοι ἔξωθεν 
τοῦ βήλου τῆς αὐτῆς χαμάρας ἵστανται. Οἱ δὲ πραι- 
πόσιτοι ἐξερχόμενοι εἰσάγουσι τὸν πατριάρχην’' οἱ δὲ 
δεσπόται τοῦτον κατὰ τὸ εἰωθὸς ἀσπαζόμενοι, κχαθ- 
ἐζονται μετ αὐτοῦ ἐπὶ τοῦ χρυσοτρἰχλίνου μικρόν τι, 


καὶ ὅτε πάντα καλῶς εὐτρεπισθῶσιν, εἰσέρχονται ol πραιπόσιτοι δηλοῦντες τοῖς δεσπόταις, xal εὐθέως ἀν- 
ἵστανται ol δεσπόται μετὰ τοῦ πατριάρχου, καὶ ἐξερχόμενοι κατὰ τὸν εἰωθότα τούτοις τύπον, διέρχονται διὰ 
τοῦ τριπέτωνος xai τοῦ λαυσιακοῦ καὶ τοῦ ἸΙουστινιανοῦ καὶ τῶν σκύλων καὶ τῶν ἔξω διαθατικῶν τοῦ Μαρχια- 
νοῦ, καὶ ἀπέρονται ἐν τῷ ἐκεῖσε εὐχτηρίῳ τοῦ ᾽Αγίου ᾿Αποστόλου Πέτρου. 

13 II. Sciendum est, dominis cum patriarcha [) — B'. Ἱστέον, ὅτι, τῶν λεσποτῶν ἐξεργομένων ἀπὸ 


ex aureo triclinio procedentibus, ante portas ejus 
argenteas eunuchos protospatharios et logothetam 
cursus publici cum protoscriniario et primo nola- 


τοῦ γρυσοτρικλίνου μετὰ καὶ τοῦ πατριάρχου, ἵσταν- 
αι ἀντικρὺ τῶν ἀργυρῶν πυλῶν τοῦ χρυσοτρικλίνου 
ol εὐνοῦχοι πρωτοσπαθάριοι, ὅ τε λογοθέτης {1 τοῦ 


ΥΑΗΙΑ LECTIONES. 


46 λοιποῖς θἆ. *" ὁ λογοθ. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS., 


(68) Atqui rubrica marginalis in M. dat hanc no- 
tam, µηνὶ Νοεμορίῳ αἱ τοῦ ᾿Αρχιστρατήγον. Sed 
rectius quod in textu est. . 

(09) S. Demetrius apud Grecos magno in ho- 
nore est, et inter martyres militares, seu militum 
patronos et bellorum prssides et in pugnis adjuto- 
res reputatur. V. Cedren. pag. 748. C. Idem quoque 
p. 744, ait egros sanari cupidos ad ejus sepulcrum 


apud Thessalonicam confluxisse. Vid. Heinec. 11, 
227, et Goar. ad Codin. p. 68, n. 29. Is Nostri p. 
100 patet, haud procul fano Deipare Phari fuisse, 
et Du Cange ad Alex. p. 259. in extremo angulo 
Propontidis, e regione Scutari, collocat. 

(10) Ε. ἐπὶ τῇ, ut supra, Sed alterum quoque non 
malum. 


353 


DE CERIMONIIS AULJ/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


354 


bpouoo μετὰ xal τοῦ πρωτοασηκρήτης xai τοῦ πρω- À riorum, ministros autem triclinii aurei prope ho- 


«ovotxplou *5, ἐπὶ δὲ τὸ µέρος τοῦ ὡρολογίου ol τοῦ 
χροσοτρικλίνου. Ἱστέον, ὅτι ἐξιόντων τῶν δεσποτῶν 
τὰς χαλκᾶς πύλας πρὸς τὸν λαυσιακὸν "9, δέχονται 
οἱ τοῦ µαγλαθίου 99 xai οἱ τοῦ χουθουχλείου ἅπαντες, 
κλεκεῖθεν δτριγεύουσι τοὺς δεσπότας. ᾿στέον, ὅτι ἔν- 
δον τῶν σκύλων, ἤγουν εἷς τὶν ἄκραν τοῦ Ἰουστι- 
νιανοῦ, ἵστανται oi τε μάγιστροι xai ἀνθύπατοι xai 
ol ὀφφιχιάλιοι, xal τῶν δεσποτῶν δ.ερχοµένων, ni. 
πτουσιν ix ἐδάφους, τούτους προσκυνοῦντες. Οἱ δὲ 
δεσπόται, χαθὼς προείρηται, ὀιέρχονται μέχρι τοῦ 
Αγίου ᾿Αποστόλου Πέτρου, ὁ δὲ πατριάρχης εἰσέρχεται 
εἰς τὸ θυσιαστήριον, xal τῆς εἰωθυίας εὐχῆς τελου- 
µένης, ἀπάρχονται ol ψάλται τὸ τροπάριον. Ὁ δὲ 
πατριάρχης ἐξερχόμενος ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου, βα- 
στάζων τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον, ἔρχεται εἰς τὰς βασιλι- 
κὰς πύλας τοῦ αὐτοῦ εὐχτηρίου, δηλονότι xal τοῦ 
υποδιάκονος 9 (71) βαστάζοντος τὸν λιτανικὸν σταυ- 
póv. Οἱ δὲ δεσπόται λαμθάνουσι παρὰ τῶν πραιπο- 
σίτων κηροὺς καὶ διὰ τῆς τρισσῆς, προσχυνήσεως 
ἀπευχαριστοῦσι τῷ θεῷ, xal ἀσπάζονται τό τε Εὐάγ- 
γέλιον καὶ τὸν σταυρὸν, θυμιώμενοι ὑπὸ τοῦ διάκονος, 
xii παρακρατούµενος ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τοῦ πατριάρ- 
χου, ἐξέρχεται ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας. ἸἹστέον, ὃτι, ἀπὸ 
piv τοῦ 'Aylou ἠέτρου ἐξερχομένης τῆς λιτῆς, λέγου- 
σιν οἱ ψάλται τὸ τροπάριον τοῦ μάρτυρος πρὸς τὸ, 
« Λαθὼν ἐτέχθης, » ὅπερ ἐποίησε Λέων ὁ σοφώτατος 
καὶ ἀγαθὸς βασιλεὺς, εἰσερχομένης δὲ τῆς λιτῆς εἰς 
τὸ χρυσοτρίχλινον, ἀπάρχονται τὸ τροπάριον τῶν 
ἐγχαινίων, ἤγουν τὸ, « Δόξα σοι, Χριστὲ ὁ θεὸς, ἀπο- 
στόλων καύγηµα. » Καὶ διερχόµενος, ὅθεν 'χάχεῖσε 
ἀπῄει, διέρχεται διὰ µέσου τοῦ χρυσοτρικλίνου, xai 
ἐξέρχεται μετὰ τῆς λιτῆς τὰς ἀνατολικὰς πύλας, xai 
οἱ μὲν µάγιστροι xal ἀνθύπατοι καὶ πατρίκιοι xai 
ὀφφιχιάλιοι Ίστανται ἀντικρὺ τοῦ ναοῦ τοῦ Αγίου 
Δημητρίου, ἥγουν τοῦ ἀριστεροῦ µέρους, ol δὲ τοῦ 
χουθουκλείου χατὰ ἀνατολικὰς τοῦ ἡλιαχοῦ, οἱ δὲ δε- 
σπόται μετὰ τοῦ πατριάρχου dv τῷ προπυλαίῳ τῆς 


rologium adstare. Porro dominos, ex eneis portis 
ad lausiacum egressos, manclavite et cubicularii 
omnes excipiunt et comitantur. Intra scyla seu 
in extrema Justinianei triclinii parle magiatri, 
proconsules et officiales adsunt, et transeuntes 
dominos, procidentes in terram, adorant. Illi autem, 
ut supra observatum est, ad Sancti Apostoli Petri 
abeunt, ubi patriarcha sacrarium ingreditur, et 
post preces solemnes peractas psalte troparium 
ineipiunt. Patriarcha deinde ex sacrario, sanctum 
Evangelium manu tenens, ad portas imperatorias 
ejusdem oratorii procedit, subdiacono crucem 
processionalem preferente. Domini cereos a pre- 
positis accipiunt, terque genu flexo, ad Deum pre- 
cantur, tunc Evangelium et crucem osculantur, et 
diacono incensante, imperator, patriarche innixus, 
e templo egreditur. Observandum quoque est, pom- 
ρᾶ a Sancti Petri procedente, cantores troparium 
martyris, quod Leo, sapientissimus et optimus im- 
perator, composuit, usque ad verba : « Latens natus 
es ; » ingrediente autem processione triclinium au- 
reum, troparium encaniorum scilicet : « Gratia tibi, 
Christe Deus, apostolorum gloria, recitare. » Impe- 
rator inde, quo abierat, digressus, per medium 
chrysotriclium pergit et ex orientalibus portis 
cum processione egreditur, dum interea magistri; 
proconsules, patricii et officiales e regione templi 
Sancti Demetrii seu ad sinistram partem, cubicularii 
vero &d orientales solarii, domini cum patriarcha 
in atrio templi stant, ac solemnibus enceniorum 
ritibus peractis, iotroitus fit. Patriarcha sacrarium 
intrat, domini per mediam ecclesiam transeuntes, 
egrediuntur, et in tetrasero, quod ibi est, lectionem 
Evangelii audituri, adstant. Postea per argenteas 
macronis seu porticus oblonge januas progressi, 
tunicas suas induunt, areumque triclinium ia- 
gressi, pro more consident, 34 et brevi post 


VARLE LECTIONES. 


95 ανοταρίου ed: ef. H. ad p. 24, 23 et 99, 9. 
διακόνου ed. 


40 cà λαυσ. ed. 


€ oi μλγλ. ed. 9! ὑποδιαγόνου et. 20, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(71) Nomocanon Cotelerian. n- 115 : 'Eav δια- [) pro 


xtov δεσμεύει τὸν ἱερέα, μὴ εἰσχκούσεται. Sio paulo 

ost 13, in M. est διάχο, quod διάκονος esse, non 
taxóvou, eX accentu intelligitur. Nil frequentius 
hac forma diacones diaconibus, in libris ecclesiasti- 
cis Grecorum Latinorumque medii evi. Vid. Du 
Cange v. Apaltor (leg. Appactor, conductor pro certa 
mercede), ubi legitur : prohibemus clericis et pre- 
cipue presbyteris εἰ diaconibus, ne officia vel commer- 
cia secularia exerceant. maxime inhonesla. Tales 
forme perfrequeutes in illorum seculorum monu- 
mentis, ut pag. 234, habemus ὅπερες pro operz, 
κλάδους συνοµόθρονας p. 223 (ubi vide notata), pro 
συνοµοθρόνους. P. 235, πούερας pro pueros, tanquam 
& πούερες. Apul Scriptores post Theophan. pag. 
226, est. ἄποικες pro ἄποιχοι. Infra p. 172, φιάλεσι 

ro Φιάλαις tanquam a φίαλες pro φιάλαι. Domines 
[pro domíni) et femind est in charta apud Du Cange 
V. Acofrare. Κρισίν, judicibus, a nominativo κρῖτες, 


prae & nom. χριτάί, legitur in Anthologia 
pag. 65 (n. 319, 3), Πέρσες pro Πέρσαι apud Malal. 
t. lf, p. 19. Buriches et mannes pro burichi et manni 
apud Hieronymum, v. Du Cange v. Burichus, pateres 
Pro patere, idem Du Cange v. Cantharus e Gestis 
nnocentii III, choleres pro cholerz, id est κρασεις, 
humores, temperamenta. Daces pro Dace, unde 
Dacesiani. Vid. Salmas. ad Scr. Hist. Aug. t. II, 

. 395, Vicissim µυριάᾶδαι pro μυριάδες Theophanes 
babet pag. 339, Ἀποσπάδαι Anna Alexiad. p. 450, 
lampade pro lampades apud Pollionem, ut e vett. 
libris notavit Salmasius, ᾽Αρματοῦραι pro armato- 
res, qui cum armis saltant. llaixvot pro παιᾶ- 
vec, laudes et jubili, Pachymeres lib. II, Sandalibus 
pro sandaliis est apud Du Cange h. v. : More epi- 
scopi ín sandalibus missam celebret. Mitto alia innu- 


mera hujus (oneris que coacervari possent. Vid. 
qua ad p. 224 dico. 


335 QONSTANTINI PORPHYROGENITI 356 


missa datur. Convivio autem hoo die patriarcham A ἐκκλησίας, καὶ τῆς εἴωθυίας ἀχολουθίας τελεσθε[» 
metropolitas οἱ quoscunque volunt senatores ad- σης, ἄγουν τῶν ἐγχαινίων, vivstai ἡ εἴσοδος. Kal ὁ 
hibent. piv πατριάρχης εἰσέρχεται εἷς τὸ θυσιαστήριον, oi 
δι δεσπόται, διερχόµενοι µἰαον τῆς ἐκκλησίας, ἐξέρχονται καὶ Ίστανται ἐν τῷ ἐκεῖσε τετρασέρῳ (73), 
ἐχδεχόμενοι τὴν τοῦ Εὐαγγελίου ἀνάγνωσιν. Μετὰ δὲ τὴν τοῦ Ἐὐαγγελίου ἀνάγνωσιν, ἐξερχόμενοι τὰς dp- 
γυρᾶς τοῦ µάκρωνος πύλας, ἁπαλλάσσουσι τὰς τούτων χλαμύδας, καὶ εἰσερχόμενοι καθέζονται ἐπὶ τοῦ 
χρυσοτρικλίνου, καθὼς εἴθισται αὐτοῖς, καὶ μετὰ μικρὸν δίδονται µίνσαι. Τῃ αὐτῇ δὲ ἡμέρᾳ συνεστιῶνται τῷ 
πατριάρχῃ xal τοῖς µητροπολίταις καὶ τῇ συγκλήτῳ, οἷς ἄν χελεύσωσιν. 


CAPUT XXII. ΚΕΦΑΛ. KB. 
Observanda in [esto et processione Exaltalionis vene- "Όσα δεῖ παραφυλάττειν tjj ἔορτῇ καὶ προελεύσει 
randsg crucis. τῆς Ὑψώσεως τῶν τιµίων ξύλων (73). 
I. Cubicularii, patricii et domestici osterique Α΄. Προέρχονται oi τοῦ κουθουχλείὀυ, πατρἰκιοί «s 


proceres omnes in scaremangiis ad spatharioium καὶ δοµέστικοι καὶ οἱ λοιποὶ ἅπαντες ἄρχοντες ἀπὸ 
hora nona seu decima noctis &beunt, cujus porta, σκαβαµμαγγίων iv τῷ σπαθαρικίῳ ὥραν ἐἑννάτην 1] 
dum imperator processurus est, aperitur, et. pr&- p xal δεκάτην νυκτός (74): καὶ μέλλοντος τοῦ βασιλέως 
feoti cubiculo, sua saga gestantes, intrant, impe« ἐξέρχεσθαι, ἀνοίγεται ἡ πύλη τοῦ σπαθαρικίου, xal 
ratorem adoraturi, qui, ipsis comitantibus, pro- τῶν ἀρχόντων τοῦ χουθουκλείου εἰσελθόντων xai τὰ 
greditur. Tunc patricii oum domesticis extra spa- σαγία αὐτῶν φορούντων, προσκυνοῦσι τὰν βασιλέα; 
tharicii portam eum excipiunt, ministri, adoratione — ó δὲ «βασιλεὺς, δηριγευόµενος ὑπ᾿ αὐτῶν, ἐξέρχεται. 
facta, ipsum precedunt, et sic α cubiculariis et Οἱ δὲ πατρίκιοι ἃμα τῶν δοµεστίχων ἐχδέχονται τὸν 
ministris suis stipatus, per magnauram et superio- βασιλέα ἔξω τῆς πύλης ταῦ σπαθαρικίου, ὡσαύτως 
res ejus porticus transit, perque scalam ligneam καὶ οἱ βασιλικοὶ προσκυνήσαντες διἔρχανται ἔμπρο- 
ad Magna Ecclesie catechumena descendit, ubi, σθεν τοῦ βασιλέως" 6 δὲ βασιλεὺς δηριγευόµενος ὑπό 
cereis accensis et precatus, in dextro latere assidel. 1€ τοῦ κουθουκλείου καὶ τῶν βασιλικῶν, διέρχεται 
Deinde cubiculo praefecti et ceteri cubicularii tan- — 9$iz τῆς μανναύρας (75) wal τῶν ἀνωτέρων αὐτῆς 
tum camisia sua, patricii tunicas processionaleg διαθατικῶν, xal διὰ τῆς ζυλίνης αχάλας ἀνελθὼν, 
mutant, patriarcha 8 preposito, mandato ab im- κεἰσέρχεται ἐν τοῖς χατηχουµενίοις τῆς Μεγάλης 'Ex- 
peratore dato, arcessitur, et postquam paululum  »xAzcíac, εἶθ οὕτως ἄψας χηροὺς xal εὐξάμενος, 
cum imperatore consedit, ad parvum seoretum, ubi παραχύπτει iv. τοῖς δεξιοῖς µέρεσιν. Ἔπειτα ἀλλάσ- 
venerandum lignum repositum est, imperatorem ,, σουσιν οἱ τοῦ κουδουκλείου ἄρχοντες, ol δὲ κουθικου- 
excepturus, discedit. Postquam autem concio po- C λάριοι τὰ καµίσια αὐτῶν καὶ µόνον, οἱ δὲ πατρἰκίο 
puli : «Gloria in excelsis Deo, » incepit, imperatora ἉΧλανίτια λιτὰ, εἶτα χελεύει ὁ βασιλεὺς τῷ πραιποσί- 
cubiculo stipatus, ad veneraudorum lignorum ad- — *«, καὶ προσκαλεῖται ὁ πατριάρχης! καὶ ὀλίγον μετὰ 
JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS, 


(72) Videtur idem eum τετραθύρῳ vel ττερα- — lingue Punice seu Melitensis p. 110, Gonf. Goar. 
πόριῳ fuisse. ad Codin. p. 111. 

hrs) De origine festi Exaltationis crucis vide Si- (74) Id est hora quarta aut quinta matutina, se- 
gon. de Regn. Ital. p. 30, (39) qui ad annum 629 — cundum nostrum computum. Vid. Cedren. pag. 495; 
refert. Ipse tamen ritus oruces in ecclesiis et plateis — Theophanes p. 402, memorat horam noctis quar- 
manibus elevandi et in pulpito aut altari depan- tam ante mediam noctem. Sunt et alie apud eum 
gendi, populis spectandas et adorandas multo anti- ^ note,e quibus intelligitur, Grecos ab initio nootis 

uior (a),et ut pleraque rituum Christianorum auta — horas usque ad 12, et diei pariter ab ejus initio 
udeis aut a gentilibus promanarunt, sic aut ab  computasse. 
Ithyphallis, quos Athenienses circumgestasso in suis (75) Erat Magnaura, vel magna aula, palatium 
Sacris, ex Aristophane et aliis notum est, aut ab — spatiosumetsplendidum,quod precipueadmittendis 
agyrtis illis Cybeles repetendus est, qui palma in — ibi legatis exteris et celebrandis nuptiis destinatum 
triviis collocata ex ea des sue imaginem depen- — erat. [n eo quoque recitabat imperator suas ora- 
dentem superstitiosis monstrabant, miraoula ejus D tiones in Silentiis. *(In Magnaura magnos duces 
oredulis jactabani, et stiptem ab ipsis corradebant. excipere solebat imperator, Vid. Constantini vit. 
[d est, quod Arrianus qolvxa (στάνειν, Aristides — Basil. Maced. c. 53. Leo in Magnaura et XIX, Ac- 
qoia περικομίζειν appellat. Et hi sunt illi den- — cubitis nuptias celebrat. Georg. Monach. p. 574. 

rophori inscriptionum, de quibue multum disputa. Legati Saracenorum 8 Leone in Magnaurs exci- 
tum fuit, et de quibus v. Balmas, ad Soript. II.  piuntur. Script. post Theophan. pag. 231. Basiliua 
Aug. t. I, p. 729. Ut olim sevo medio reges in ur- tiam in Magnaura, quam in Circo pro tribunali se- 
bem venienteg oblatis thuribulis et crucibus et det. Glycas pag. 295. De meagnaura optime Du 

ymnis cantatis exoipiebant, it& narrante Athenseo — Fresne ad Zonar. pag. 54.]* et CPli Christ. II, p. 

. $53, Demetrium Poliorcetam Athenas venientem — 117 seqq. De etymologia certum est. Greci enim 
fovos Athenienses ἐδέχοντο οὗ μόνον θυμιῶντες καὶ — ssepe λ et p permutant, ut recte observavit Loit- 
στεφανοῦντες xai tivoyooüvree, λλὰ xal προσῴλια — prandus Hist. VI, 2. Τα quod alibi ἀνεμοδοάλιον 
καὶ χοροὶ xal ἰθύφαλλοι pez! ὀρχήσεως xal ᾠδῆς audit, offendo apud Codin. Lambec. p. 91, ἂνεμο- 
ἁπήντων αὐτῷ. Nequeunt omnino ldololatrie radi- δούριον dictum. In hoe ipso codice p. 390, habe- 
ces ex hominis animo evelli ; mutatis tantum obje- — mus ἀρεύριον pro ἀλεύριον, farina, φραγέλιον pra 
ctis ludit semper eadem. Sed hoc non est bujus flagellum, p. 410, χενοφλώριον est apud Cedren, 
looi. Inoidit hoo festum Exaltgtionis orucis in 14 Be- — pro καινοφρούριον, movum casirum. Alibi Τέρι 
ptembr., unde Melitensibus hic mensis mensis erueis Ἅµισσος θ6ἱ Τέλμισσος promiscue, et xópeqc p 
appellatur, teste Agio de Soldanis in grammatica 


(8) Cave. Lutheranum. 


351 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


358 


τοῦ βασιλέως xagesÜsiq ἱξέρχεται, xal ἄπεισιν ἓν τῷ À orationem abit, qua peraota, palriaroha cereum 


μ.κοῷ σεκρέτῳ, ἔνθα πβόκεινται τὰ τίµια ζύλα, ἐκ- 
δεχόµενος τὸν βασιλέα. ᾽Αρχομένης δὲ τῆς ἐχκλησίας 
τὸ, « Δόξα ἐν ὑψίστοις θεῷ, » ἀπέρχεται ὁ βασιλεὺς, 
θηριγευόµενος ὑπὸ τοῦ κουθουχκλείου εἰς προσκύντσιν 
τῶν τιµίων ξύλων, καὶ προσκυνήσας τὰ τίµια ξύλα, 
ἐξέρχεται ἐν τῷ µεγάλῳ cexpltp, καὶ ἐπιδίδωσιν 
αὐτῷ ὁ πατριάρχης κτρὶον λινανίχιον 5* (76) ἄνευ 
φιαλίου. Ἐν δὲ τῷ αὐτῷ σεκρέτῳ δέχονται τὸν βασι- 
λέα οἱ πατρίχιοι ἅμα τῇ συγκλήτῳ, βαστάζοντες xm. 
pla ἄνευ φιαλίων, οὐ πίπτουσι δὲ εἶτα ὁ βασιλεὺς 
μετὰ τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου καὶ πατρικίων 
καὶ πάσης τῆς συγκλήτου, ὀψικεύων τὰ τίµια ξύλα, 


κατέρχεται διὰ τοῦ μεγάλου χοχλιοῦ, καὶ ἐκκλίνας τὸ 


processionalem sine phiala ipsi tradit. In eodem 
secreto patricii cum senalu, cereos sine phialis 
gestantes, imperatorem, non prona tamen in terra 
facie, excipiunt. Is deinde cum prefectis cubiculi, 
petrioiis et universa senatu veneranda ligna se- 
quenag, per magnam oochleam descendit, et ad 
sinistram inclinans, per didascalium, ubi oyoli 
pasohales scribuntur, digreditur, et. postquam per 
scalam descendit, magnam narthecis portam in- 
greditur, cum vero ad imperatorias portas pervenit, 
subsistit, cereum, 426 quem enuerat, preposito 
reddens, aliosque ab eo acoipit, et precatus eos 
preposito, hio cerimoniario rursus tradit. Deinde 


εὐώνυμον µέρος, διέρχεται διὰ τοῦ διδασκαλείου, B iterum processionalem suum a preposito sumit, 


ἔνθα ἐπιγέγραπται τὰ πασχάλια (77), καὶ τὰ βάθρα 


et sacro Evangelio αἀοτβίο, cum patriarcha per 


VARIZE LECTIONES. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


53 λιτανίχην cod. 


κόλπος, sinus. Apud Annam Comnenam p. 76, 
πληστήρ est (si reote habet et typothetis imputari 
non debel) pro πρηστὴρ ; algalia pro algaria, ἑρ- 
xÀeix est apud Matth. Bilvaticum. Vid. Du Cange 

loss. Lat. h. v. Almarium pro armarium, βάλχκα 
Nicete pro βάρχα, βούρχαν, (quod etiam Arabes 
assumpserunt, αἱ Borcan, unde tandem ín Franci- 
eam manavit Üracan), erater montis ardentis, pro 
Vulcano, nisi forte 8 vorago sit repetendum. (Vid. 
Du Cange Gloss. Lat. v. Burca.) Calbasius pro car- 
basius, v. ibid. h. v., cervinaria pro cella vinaria, 
archimía pro alchimia (quod est ab Arabico articulo 
al., ó, 4, τό el χωμεία χυμεύειν), clamasterii pro 
χρεμαστῆριες, durus pro dulus, servus, duraria. 
ancilla, palergium D parergium, ma) .ouAdptoq 
apud M. Antonin. Phil. [. 1, pro parmularíus, ubi 

d. not. Gatakeri alia exempla hujus permutationis 
afferentis, floccus pro froccus, que est vox originis 
Arabic&, faruca, unde notum illud, perruque, venit. 
À frocco videtur Germanicum Rock natum. Sceribeba- 
mas enim olim Wrock. Sed a longo jam tempore 
assuevimus illud w et v initiale omittere, quod 
Bueci οἱ Angli retinuerunt. Malina pro marina, 
accessus maris, nisi malis ab Arabico plenitudo de- 
rivare, ut oppositum ejus Ledo, deorementum, 
recessus maris, procul dubio est ab Arabico '/Aetto 
decrementum, imminutio, humiliatio, ᾿Αρτῆρες 
Artemidorus l. 57 p. 48, antep. pro ἀλτῆρες. ldem 
p. 56, 28, στεργίδες pro στελγίδες. Utroque enim 
modo scribitur Ξύστρα ibi sunt non strigiles, sed 
Bürsten, defrictoria e setis porcinis ad fricandam cu- 
lim et detergendase vestibus sordes. Agnellus pontifl- 


repetenda. Ut enim hio aquam a siphone projectam 
recipit, ita phiala seu patella orbicularis cereo su 
posita cere lacrymas defluentes excipit. De tali 

hiala cereum sustinente accipio verba Anastasii in 

ylvestro papa, apud Du Cange Gloss. Lat. v. Phiala : 
1n medio fontis columna porphyretica, quz porlat 

hialam auream, ubi candela esl aureo purissimo, eto. 
Habebant «aulem Greci pro variis usibus varios 
cereos, ut processionales, et alios τῆς προσ. 
ευχῆς. Vid. P: 70, nostri codicis et hujus pagine 
Bub finem, ubi imperator cereum processionalem 
preposito reddere, et ab eo vicissim cereum acci- 
pere dicitur, quicum preces faciat, et rursus resu- 
mere processionalem et cum eosanetum Evangelium 
adorare. 

(77) Didascaleum fuisse ante narthecem, patet ex 
hoc loco. Puto itaque locum fuisse, ubi catechu- 
meni ἀοοίσίπα christiana im buti fuerunt, quod ante 
vel in narthece flebat. Διδάσκειν interdum notat 
calechisare, interdum «sermones sacros ad populum 
(acere, ut constat e Glossario Gr. Du Cangii h . voce. 

ideturibi tabulacum cyclo paschali exposita fuisse. 
Et forte de hao tabula accipienda sunt perobscura 
illa Luitprandi verba Legat. p. 480 : Armiger hujus 
(nempe Nicephori) sagitta calamo immissa aeram is 
ecclesia ponit, qud? prosequitur, quo nimirum tem- 
pore imperare ceperit. Alias guo ue διδάσκειν ost 
sacras oraliones recitare, διδάσκαλος sacer orator. 
Adeoque posset διδασχαλεῖον locus esse, ubi stat 
ambo, e quo sacar orator populum docet, et διδα- 
axaAlac, doctrinas Suas, aeu sacras orationes recitat. 
Conf. Theophan. p. 75. Sed hic loci nequit esse, 


eal. p. 108, t. II, Murator. Vascula mirifice anagripha D quia ambo in medio Nao stabat. De didascalo Evan- 


eperatione pro anaglypha. Supra vidimus βρύειν pro 
λύειν, scaturire. Mos p et ) permutandiantiquus est. 
robant qua Artemidorus p. 12, de camelo somniat. 
De horto Magnaure vid. Constant. vit. Basil. p. 208. 
In Magnaura condebat Barjas, Michaelis Bbriosi 
avunculus, academiam sub directione Leonis phi- 
losophi. Contin, Theophan. e 117 et 119. Conti- 
em palatio magno, seu Constantiniano, fuisse 
agnauram e multis patet locis hujus codicis, et 
inter alios ex hoc, ubi Magnaura inter palatium et 
8. Sophíam media ponitur. 

(76) Ita nempe est in codice pro λιτανίκιον. Ce- 
reus aulem processionalis absque phiala est, cui 
deest phiala, seu lamina lata cum parvo stylo vel 
Scapo quo rectus tenetur cercus, et in quam lami- 
pam defluunt que a cereo deliquescunt et ejus sor- 
des. Contraril BUnt τὰ ὑποφίαλα χηρία, p. 93, ce- 
Teicum suppositis patellis pro excipiendis cereorum 

mis et sordibus. Ratio appellationis a phiala, 
que est lacus fonti salienti exoipiendo suppositus, 


geliorum et epistolarum vid. Du Cange ad Cinnam, 
p. 460: '[In cereo Paschali annotari olim solebant 
anni & Christi incarnatione. Mabillon. Comm. in 
Ord. Rom. p. 191, v. Moleon. Voyage Liturgique.]'" 
V. Du Cange Gloss. Lat. v. Cereus paschalis, ubi ait : 
« Cereo paschali affigi aolet titulus seu tabella, quam 
paschalem vocaut, in qua pracentor inscribit, quo- 
tus annus sit Dominica incarnationis, quota indictio, 
concurrens, εἰ epactz, item circulus μπω, terminus 
Pascha, littera Dominicalis, dies Dominicus Pasche, 
luna ipsius diei, et. aureus numerus, Pontificante 
N. Papa, et quot anni sunt ejus Pontificatus, re- 
gnanle illustrissimo rege Francorum, et quot anni 
sunt regni ejus et α Nativitate ejusdem. » Habet ibi- 
dem e veteribus chartis titulum cerei paschalis ca- 

ella regis Parisine scriptum 88πο Domini 

CCOXXVYII. Titulus hie in Eoclesia Latina una 
aschali stabat ante Leetoriua. Seeus 
reeca. 


cum oereo 
in Ecclesia 


259 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 360 


medium templum abit dextramque ambonis partem À κατελθὼν, εἰσέρχεται διὰ τῆς μεγάλης πύλης τοῦ 
per soleam ingreditur, patriciis interim in solea νάρθηκος, xai τὰς βασιλικὰς πύλας καταλαθὼν, ἵστα- 
stantibus suosque cereos gestantibus. ται, ἐπιδοὺς τῷ πραιποσίτῳ Χηρίον, ὅπερ κατέχει, 
και ἕτερα παρ᾽ αὐτοῦ λαθὼν καὶ εὐξάμενος, ἐπιδίδωσιν αὐτὰ τῷ πραιποσίτῳ, ὁ δὲ πραιπόσιπος τῷ τῖς 
χαταστάσιως. Ἔπειτα λαμθάνει τὸ λιτανίκιον αὑτοῦ πάλιν παρὰ τοῦ πβαιποσίτου, xal προσχυνήσας τὸ 
ἄχραντον Ἐδαγγέλιον, διέρχεται μετὰ τοῦ πατριάρχου μέσον τοῦ ναοῦ, xai ἐν τοῖς δεξιοῖς µέρεσι τοῦ 
ἄμθώνος εἴσέρχεται διὰ τῆς σωλέας, τῶν πατρικίων ἑστώτων εἷς τὴν σωλέαν, καὶ βασταζόντων τὰ αὑτῶ, 
χηρία. 

II. Imperator autem ad sacras januas oconstitu-- B'. Ὁ δὲ βασιλεὺς ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων θυρῶν 
tus, cereum suum preposito tradit aliosque ab eo ἑστὼς, ἐπισίδωσι τῷ πραιποσίτῳ τὸ ἴδιον κηρίον, xal 
eumit, et post preces ipsi reddit : sacrarium in- ἕτερα παρ) αὐτοῦ λαδὼν καὶ εὐξάμενος, ἐπιδίδωσιν 
gressus, veneranda ligna adorat, deinde per so- αὐτὰ αὐτῷ, xa! εἰς τὸ θυσιαστήριον εἰσελθὼν, xai τὰ 
leam reversus, gradum tertium aut quartum quo- — tlj:a ξύλα προσχυνήσας, ἔξερχεται, εἶθ᾽ οὕτως ὑπό- 
que ambonis ascendit, et ibi, cereum tenens, sub- B στρεψας διὰ τῆς σωλέας, ἀνέρχεται τρίτον βάθρον 
Bistit : cubiculo prefecti in solea coram impera- τοῦ ἄμθωνος 7j xal τέταρτον, καὶ Ίσταται ἐχεῖσε, 
tore, eunuchi protospatharii in sinistro ambonis κρατῶν τὸ xnplow oi ó& τοῦ κουθουκλείου ἄρχοντες 
latere in scamno, manclavite pone eos in sinistra στανται ἐν τῇ σωλέᾳ ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, οἱ δὲ 
parle ambonis subsistunt, quoniam nemo coram εὐνοῦχοι πρωτοσπχθάριοι ἐξ εὐωνύμου τοῦ ἅμθωνος 
imperatore prodire potest. Patriarcha cum vene- κεἷς τὸ σκάµνον, οἱ δὲ τοῦ µαγλαθίου ὀπισω τῶν εὖἰ- 
randis lignis ambonem ingresso, imperator ce- Υοῦχων πρωτοσπαθαρίων, ἴσον τοῦ Ἀριστέροῦ µέρους 
reum suum processionalem preposito tradit, et τοῦ ἄμδωνος, διὰ τὸ μὴ διοδεύειν τινὰ ἐνώπιον τοῦ 
aliis supplicationis acceptis, cum {ρβίβ subsistit, βασιλέως. Too δὲ πατριάρχου ἀνελθόντος μετὰ τῶν 
donec exaltatio crucis in quatuor ambonis lateri- τιµίων ξύλων εἷς τὸν άμθωνα, ἐπιδίδωσιν ὁ βασιλεὺς 
bus facta est. Postea cereis preposito redditis τὸ λιτανίχιον αὐτοῦ κηρίἰον τῷ πραιποσίτῳ, χαὶ λα- 
ambo, imperator et patriarcha, persoleam digressi, θὼν ἕτερα τῆς προσευχῆς, Ἱσταται μετ αὐτῶν, ἕως 
sacrarium intrant, venerandis lignis ibi expositis, ἂν ὑψώσῃ ἐν τοῖς τέσσαρσι µέρεσι τοῦ ἄμδωνος. Εἶτα 
el postquam precatus imperator est lignumque ἐπιδοὺς ὁ βασιλεὺς τοὺς κηροὺς τῷ πραιποσίτῳ, κατ. 
venerandum adoravit, per sacrarii obliquilatem ἐρχονται ἁμοότεροι διὰ τῆς σωλέας, ὅ τε βασιλεὺς 
egreditur, eumque patriarcha usque ad sacrum ϱ καὶ ὁ πατριάρχης, καὶ εἰσέρχονται εἰς τὸ θυσιαστή- 
fontem ducit. Ubi postquam se invicem osculati ῥριον, προτιθεµήνων τῶν τιµίων ξύλων, xal τοῦ βα- 
Bunt, imperator cum processione per parvam por- σιλέως εὐξαμένου καὶ προσχυνήσαντος τὰ τίμια ξύλα, 
tam chalces, ubi factio Prasina, imperatorem ἐξέρχεται διὰ τοῦ πλαγίου τοῦ θυσιαστηρίου, xal 
usque dum transiit signans, nec quidquam preterea διασώζει αὐτὸν ὁ πατριάρχης μέχρι τοῦ ἁγίου opia- 
faciens, adest, ingreditur. Ingressum in chalcen τος. Káxeice ἀλλήλους ἀσπασάμενοι, ὁ μὲν βασιλεὺς 
Venetorum factio in dextro triclinii latere excipit, μετὰ τῆς προελεύσεως εἰσέρχεται διὰ τῆς μικρᾶς 
eodemque, quo Prasini modo signat. Per scholas πύλης τῆς χαλκῆς, ἐν 7j ἵσταται µέρος τῶν Ilpaoivov 
deinde el excubias digressus, per consistorium — xai χατασφραγίζει τὸν βασιλέα, ἕως ἂν διέλθῃ, καὶ 
&bit, ubi senatua adstat, imperatori: «In multa bo- οὐδὲν ἕτερον ποιεῖ. Τοῦ δὲ 5) βασιλέως εἰσελθόντος 
naque tempora, » acclamans : peronopodentran- «lc τὴν χαλκῆν, δέχεται αὐτὸν µέρος τῶν Βενέτων ἐν 
seuntem cerimoniarius cum silentiariis, fausta τῷ δεξιῷ μέρει τοῦ τρικλίνου (78), xal χατασφρα- 
precaturis, excipit, quod idem patricii in steno µγίζει τὸν βασιλέα, ὃν τρόπον xal οἱ Πράσινοι’ τὰς δὲ 
faciunt. Postremo per augusteum palatium ingre- οχολὰς xal τὰ ἐκσκούθιτα διελθὼν, ἀπέρχεται διὰ τοῦ 
ditur, ubi omnes proceres mutatorias deponunt, µΧχονσιστωρίου, xal μένει ἡ σύγκλητος ἐχεῖσε, ὑπερ- 
et in scaramangiis manent. 376 Processio autem D ευχοµένη τὸν βασιλέα" « Eig πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς 
nulla eo die ad palatium instituitur. X0óvouc, » διελθόντα δὲ τὸν ὀνόποδα, δέχεται αὐτὸν 
ὁ τῆς καταστάσεως μετὰ τῶν σιλεντιαρίων, xal αὐτοὶ ὑπερουχόμενοι τὸν βασιλέα, οἱ δὲ πατρίχιοι εἲς τὸ 
στενὸν xai αὐτοὶ ὁμοίως ποιοῦσι. Καὶ διελθὼν διὰ τοῦ αὐγουστέως εἶσέρχετα: εἰς τὸ παλάτιον, xai εὐθέως 
ἀπαλλάσσουσιν oi ἄρχοντες πάντες 95, καὶ µένουσιν ἀπὸ σκχραμαγγίων. Χρὴ δὲ 55 εἰδέναι, ὅτι τῇ αὐτῃ ἡμέρᾳ 
προέλευσις οὐκ εἰσέρχεται. 


CAPUT XXIII. KE'bAA. KT. 
Observanda in festo die et. processione sacre Chri- "Όσα δεῖ παραφυλάττειν τῇ ἑορτῇᾗ xai προελεύσει 
Sti, Dei nostri, Nativitatis secundum carnem. τῆς ἁγίας Χριστοῦ τοῦ θεοῦ ἡμῶν κατὰ cxpxa 
Γεννήσεως. 
I. Procedunt omnes in mutatoriis ad hemicyclum A'. Ἱροέρχονται ἅπαντες ἠλλαγμένοι ἐν τῷ ἐμ'- 


apsidis, patricii, cubicularii et supremis muneri- —xoxAip τῆς ἀψίδος, φοροῦντες ol πατρίχιοι xai οἱ 
VARI LECTIONES. 
35 δὲ om. ed. δ4 πάντες om. 64. 55 δὲ om. cod. 
JOAN. JAC. REISEII COMMENTARIUS. 
(78) Hunc locum sannm esse non spondeo. 


361 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


302- 


τοῦ κουθουκλείου xal oí τὰ πρῶτα ὀφφίκια κατέχον- À bus prefecti, tunicas, Tyrias illi quidem et laneas, 


τες χλανίδια, οἱ μὲν τύρεα (79) καὶ µηλινοχάθρυπτα, 
ὁμοίως καὶ οἱ τοῦ χουθουκλείου τύρεΣ, οἱ δὲ ταῶ- 
νας (80) κογχευτοὺς, ἕτεροι δὲ μαρζαύλια' καθ- 
υπουργοῦσι 0$ οἳ αὐτοὶ μετὰ τῶν αὐτῶν χλαν:δ΄ων 
µέχρι τῆς πρὸ μιᾶς ἡμερῶν παραμονῆς τῶν φώτων. 
Τοῦ δὲ παλατίου ἀνοίξαντος, ol τε πχτοίχιοι κχὶ 
στραττγοὶ καὶ οἱ τοῦ κουδουκλείού εἶσρχονται εἰς τὸ 
ἡμιχύχκλιον τῆς ἀψίδος, ὡσαύτως λαὶ οἱ ἐξ ἔθους 
εἰσερχόμενοι. καὶ πάντων ἐν τῷ παλατίῳ εἰσελθόντων, 
ol μὲν πατρίχιοι ἅμα τῶν στρατηγῶν τε xal δομµε- 
στίχων ὄξχονται τὸν βασιλέα ἐν τῷ ἡμικυγλίῳ τῆς ἀψι- 
δος, ᾖγουν τοῦ ὁρ,κόγχου' ol δὲ τοῦ κουθουκλείου 
ἅπαντες εἰσερχόμενοι διὰ τῶν διαθατικῶν τῶν 
Αγίων uw. Κάχεῖθεν δηριγευόµενος ὑπ᾿ αὐτῶν ὁ βα- 


cubicularii Tyrias, hi pavonibus conchisque pictas, 
alii marzaulia gestantes: ministrant vero suis in 
tunicis ad eum diem, qui vigiliam festi luminum 
preecedit. Palatio aperto, patricii, strategi et cubi- 
cularii, cum cateris qui ingredi solent, hemicyclum 
apsidis ingrediuntur, quo facto, patricii cum stra- 
legis el domesticis imperatorem in  hemicyclo 
apsidis seu triconcho excipiunt. Cubicularii omnes 
per porticus Quadraginta Sanctorum intrant, unde 
ab 118 stipatus imperator per daphnem ad S, Trini- 
latia abit, ubi cum cereis ardentibus per obliqui- 
tatem bematis exit, et locum ubi sanctorum re- 
liquis reposite sunt petit, et ibi, eque ao in 
exteriori parte baptislerii, in crucibus cereos accen- 


σιλεὺς διέρχεται διὰ τῆς δάφνης εἷς τὴν 'Aq(av p dit. Digressus deiade per augusteum ad 8. Stephani 


Τριάδα, κἀχεῖσε χηροὺς G&jac, ἐξέρχεται διὰ τῖς 
πλαγίας τοῦ βήματος xai εἰσέρχεται, ἔνθα τὰ λεί- 
Ψανα τῶν ἁγίων ἀπόχεινται, ἅπτων ἐκεῖσε κηροὺς, 
ὦσαύτως ἅπτει χτροὺς xal εἷς τὸν βαπτιστῇρα ἔξω 


abit, ubi cum cereis accensis precatus, cubiculum 
suum, tempus exspectaturus, intrat. Magister 
cerimoníarum venit, et horam imminere preposito, 
is imperatori indicat, qui esuo cubiculo egreditur, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(79) Videntur vestes serice purpurem fuisse; 
quales apud Tyrum et Berytum fabreliebant, ἵμάτια 
ix µετάξης ἐν Βηρυτῷ καὶ Tópu, πόλεσι ταῖς ἐπὶ 
Φοινίχης, ἐργάζεσθαι ἐκ παλαιοῦ εἰωθόσι, ut ait 
Procop. Anecdot. p. 111, vid. Du Cange Gl. Lat. 
v. Tyrium, ubi exponit purpura Tyria, aut pannus 
purpureus. Ut autem Greci sericas vestes a Tyro 
tyreas, ita vicissim nostrates a vicina illi urbe Si- 
dore, quam medio evo Saidam, Sagedam, Sagitlam 
dicebant, seídam, δείαπι dixerunt: vid. Du Cange 
v. Seta. Veteres quoque Sidonias chlamydes pro 
purpureis sericis usurpabant. Virgil. : 


Sidoniam picto chlamydem circumdata limbo 


Hinc corrigo locum "Trebellii Pollionis in Zenobia 
t. II 8ος. Hist. Aug. p. 328: post Odenatum mari- 
lum imperiali sagulo per[usa per humeros, habitu 
(id est veste] Sidonis ornata ; nisi quis malit perfusa 

» humeros, Arabie donis [id est unionibus, qui 
in littore Arabico ab Arabibus capiuntur] ornata, 
Quid autem fuerint µτλινοκάθρυπτα, non novi. Id 
quidem video, inease voci τὸ µηλινόν, colorem lu- 
teum, vel flavum, qualis est pomorum. Vid. Salmas, 
ad Scr. Il Aug. t. II, E: 063, et Du Cange Gloss. 
Lat. v. Melinas. Intelligo quoque ex ejusdem Gl. 
Gr. v. καθρεύτης et καθρέπτης, novos Grecos pro 
χάτοπτρα eiflerre κάθρυπτα. Quid autem deinceps 
tota hzc compositio significet, non assequor. Forte 
fuerunt vestes flave, citrini aut pomacei coloris, 
um intextis rotundis, quadratis, rhomboideis, 
aliusve figure teesulis, que xz0porca, specula, a 


lam, eamque art donavit, cui intexta erat medie 
magna crux, ei per totum pannum oruces parve, 
gammadia de quadruyplo dicte. Nam unam crucem 
quatuor V ad rectos angulosoppositeefficiunt,quem- 
admodum in nummis Francicis quatuor L initiales 
nominis Ludovici JL. Passim occurrunt in imagini- 
bus S. Chrysostomi, Gregorii Nazianz. et aliorum 
tales vestes de slauraci cum gammadiis de quadruplo. 
Vid. e. c. fig. IX, dissertationi Cangiane de num- 
mis Bvzant. premissarum. ldem Anastasius de 
Paschali [: fecil vestem de staurace habentem pa- 


(| vones et obtuli vestem chrysoclavam ex auro gem- 


misque confeclam habenlem historíam virginum cum 
[acibus accensis mirifice comptam. In Leone IV, me- 
morat velum acupictile habens effigiem hominis se- 
dentis super pavonem unum. Chronicon Casinense 
passim recenset pallia cum elephantis, signis duo- 
decim mensium, aquilis, leonibus, et alibi occurrunt 
intexte imagines unicornuum, caballorum, avium, 
gryphorum, anaturn, arborum, etc. Verba sunt An- 
geli de Nuce ad Chr. Cas. p. 328. Verum suntne 
pavones polius vestes de pennis pavonum consute, 
aut de pennis aliarum quoque avium sic facte, ut 
pavonum caudam imitentur? Non putem, quamvis 
non nesciam, eo tempore tales vestes fuisse gestatas, 
de quibus agit Mura'or. Ant. Ital. t. 1I, diss. XXV, 
quse agit de textrina medii evi, ubi multa quoque 
de more figuras vestibus intexendi. Quibus addi 
quoque potest locus insignis monachi Sangallensis, 
ubi proceres [talie ad Carolum M. apud Forum 


figura dicta fuerint. Vide supra not. 92. col. 000. D Julii agentem convenisse, et, quia feriatus dies es- 


(80) Pavones, id est vestes cum intextis pavonum 
imaginibus. * [In usu tum erant vestes animalibus 
intexte. Alteserr. ad Anastas. p. 143, ubi Anasta- 
sius memorat velum Alexandrinum habens phasianos 
duodecim. Magni ducis vestem leonibus signatam, 
eapitis ornamentum, cingulum, vid apud Nicephor, 
Gregor. Vestis 4puzoic πέρδιξι πεποικιλμένη est apud 
Contin. Constant. p. 128.) De vestibus cum in- 
lextisanimalium figuris vid. Vales. ad Ammian.Mar- 
cell. p. 26, et Salmas. ad Histor. Aug. t. Ii, p. 300, 
Ubi ζωδιωτάς scribit appellatas fuisse vestes tam 
animalium, quam aliurum rerum imaginibus insi- 
gne», ilem sigillatas, sigillis nempe, hoc est imagi- 
bibus, decoratis. Anastasius passim memorat vestes 
de stazraci, id est quibus intext» cruces. Ita p. 127 
εί: Fecit vestem de stauraci cum cruce el qammadiis 
timul e parairapelis suis, id est curavit fieri endy- 


PATROL. Gn. CXII. 


get, ἠλλαγμένους processisse ait hoc modo : Ceteri, 
ulpole feriatis diebus, et qui modo de Papia venissent, 
ad quam nuper Venelici de transmarinís partibus 
omnes orientalium dwitias advectussent, Phoenicum 
pellibus avium [videtur tergora plumata phonico- 
pteris seu papagiis aut ctiam corvis indicis detracta 
Fienifleare] εἰ pavonum collis cum tergo et clunis [id 
est clunibus] mox florescere [hoc est ardere, varios- 
que vibrare colores| incipientibus, Tyria purpura, 
vel diacedrina litra (hoc est lutra, vel pelle lutrina, 
qua induta esset panno serico dicitrino seu galbi- 
neo]. alii. de lodicibus [videtur byssum candidam 
velle], quidam de gliribus (hoc δεί muribus Ponticis 
vel bermelinis] circumamireti proce:'ebant. Pavonum 
nenuis clim conlectum fuisse diadema pontificis 
Romani ait Guibertus spud Murator. t. IIl. Script. 
Rer. Italic, p. 648 ; 


13 


363 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


364 


tunica sua a vestitoribus indutus, iisque egressis, À εἰς τοὺς σταυροὺς. Διοδεύων δὲ διὰ τοῦ αὐγουστέως, 


8 preposito coronatur, perque augusteum ad 
stenum abit, protospathariis barbatis extra portam 
in latere sinistro intra velum stactibus, ubi im- 
perator cum praefectis cubiculo constitutus, pre- 
posito, prepositus ostiario signum in velo infe- 
riori dat, tuno patricii stenum cum sirategis in- 
trant, et imperatorem adorant : prepositus, accepto 
ab eo signo, dicit : « Jubete. » 


εἰσέρχεται εἰς τόν "Αγιον 55 Στέφανον, ἄψας δὲ κἀκεῖσε 
κηροὺς xal εὐξάμενος, ἑξέρχεται, xal εἰσέρχετα, ἐν 
τῷ κοιτῶνι αυτοῦ, ἐκλεχόμενος τὸν καιρὸν. Too δὲ 
τῆς καταστάσεως εἰσελθόντος καὶ ἑνέγκαντος ἀπόχρι. 
σιν (B1) τῷ πβραιποσίτῳφ, ὅτι ἤγγιχεν d ὥρα, εἰσέρ- 
χεται ὁ πραιπόσιτος, καὶ λέγει τῷ βασιλεῖ, καὶ dE. 
ἕρχεται ἀπὸ κοιτῶνος αὑτοῦ, καὶ τὴν χλανίδα αὑτοῦ 
περιθαλλόμενος διὰ τῶν βεστττόριν, καὶ ἐξελθόν- 


των αὐτῶν, στέφεται ὑπὸ τοῦ πραιποσίτου καὶ ἐξέρχεται διὰ τοῦ αὔγουστέως £4 τὸ στενὸν, ἑστώτων 


πρωτοσπαθαρίων βαρθάτων ἔξω τῆς πύλης ἐξ εὖωνμων εἷς τὸ βζλον, καὶ τοῦ βασιλέως ἐκεῖσε μετὰ τῶν 
ἁρχέντων τοῦ κουθουκλείου στάντος, νεῦει τῷ πραιποσίτῳ, ὁ δὲ πραιπόσιτος ὀίόωσι νεῦμα τῷ ὁστιαρίῳ 
el; τὸ βζλον κάτω, καὶ εἰσέρχοντα, oi πατρίχιοι ες τὸ στενὸν μετὰ τῶν στρατηγῶν, καὶ πρασκυνοῦσι 
τὸν βασιλέα, καὶ λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, λέγει. » Κελεύσατε. » mE 

II. Sic imperator a cubiculo, patriciis et stra- B B'. E79' οὕτως Onotyeoexat ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τε τοῦ 


tegis stipatur, vestitores crucem preferentes, co- 
ram patriciis et senatu in tota processione trans- 
eunt. 73 Imperatorem per pulpiti portam seu ad 
onopodium progressum et ibi stantem, rursus 
patricii ceterique prono in terram vultu adorant. 
adest quoque cerimoniarius, cui prepositus, ac- 
cepto ab imperatore signo, annuit, dicens : Jubete,» 
et omnes ad consistorium abeunt, et imperatorem, 
sub camelaucio in porphyretico lapide constitutum, 
una cum senatu universo adorant, eilentiario quo: 
que ante portam stante. Deinde rursus imperator 
preposito, prepositus silentiario signum dat qui 
dicit : « Jubete. » Imperatoria vero arma gestantes 
spatharii post barbatos protospatharios sio in 


unaquaque processione prodeunt, perque excubias ϱ 


omnes procedunt. Ante tres consistorii portas cle- 
rus Domini cum cruce οἱ auf(imentis stat ; impera- 
ior, ut ia solemnibus pompis ipsi mos est, cruce 
adorata, a senatu et ministris secundum ordinem 
acreceptum morem utrinque stipatus, ante ma- 
gnam crucem trausit. Dum vero ad magnam excu- 
bitorum port&m digressurus est, si quis seribo 
provomendus est, eum, imperatore in medio porte 
constituto, domesticus excubitorum et cerimonia- 
rum magister, scribonem comilantes, adducunt. 
Cui imperator acceptam a preposito virgain tradit, 
is eam tenens abit, et in ordine suo stat. Deinde 
imperator e magno pulpito descendens, scholas 


χουθουκλείου, πατριλίων τε καὶ στρατηγῶν, ᾠσαῦ- 
τως καὶ οἱ βεστήτορες, βαστάζουτες τὸν στα»ρὸν, 
διέρχονται ἐνώπιον τῶν πατρικίων καὶ τῆς συγκλή- 
του δι) ὅλης τῆς προελεύσεως" τοῦ δὲ βασιλέως ἐἔξελ- 
θόντος τὴν τοῦ πουλπίτου πλην, ἦγουν εἲς τὸν 
ὀνόποδα, xa! στάντος αὐτοῦ ἐκεῖσε, αὖθις πετόντες 
οἱ πατρίχιοι καὶ ol λοιποὶ, ἱσταμένου τοῦ τῆς κατκ- 
στάσεως ἔμπροσθεν, λαθὼν  veüux ὁ πραιπόσιτος 
παρὰ τοῦ βασιλέως, νεύει τῷ τῆς καταστάσεως, καὶ 
λέγει: « Κελεύσατε, » xal χατέρχοντα, πάντες εἷς τὸ 
Κὀνσιστιύριον, καὶ στάντος τοῦ βασιλέως ὑποκάτω τοῦ 
χαμελαυκίου εἲς τὸν πορφυροῦν λίθον, προσκυνοῦσ, 
πάντες οἱ προειρηµένοι μετὰ πάσης τῆς συγκλήτου, 
ἑστῶτος καὶ σιλεντιχρίου ἔμπροσθεν τῆς πύλης" εἶτα 
νεύει ὁ βασιλεὺς τῷ πραιποσίτῳ, ὁ δὲ πραιπότιτος τῷ 
σιλεντιαρίῳ, κἀχεῖνος λέγει « Κελεύσατε.ν Τὸ δὲ 
βασιλικὸν Gpux βαστάζοντες σπαθάριοι βασιλικ»ὶ 
διοδεύουσιν ὄπισθεν τῶν βαρθάτων πρωτοσπαθαρίων 
ἐν ἑκάστῃ προελεύσει οὕτως, xal διέρχονται ἅπαντες 
διὰ τῶν ἐκσχουθίτων. Ἔμπροσθεν δὲ τῶν τριῶν πυ- 
λῶν τοῦ κονσιστωρίου ἀντικρὺ ἵσταται ὁ χλῆρος τοῦ 
Κμρίου, βαστάρων σταυρὸν καὶ θυμιατὸν, καὶ τρος- 
χυνήσας τὸν σταυρὸν ὁ βασιλεὺς, ὡς εἶλισται 2910 
X4:X προξλευσιν ποιεῖν, διέργετα: διὰ τῶ, ἐκτνουδί- 
τω», ὀψικέυόμενος ὑπὸ τε τῆς συγκλήτου καὶ τῶν 
σκερῶ καξὰ τᾶξιν ἔμπροσθεν τοῦ μεγάλου σταυροῦ 
ἔνθεν κἀκεῖσε. Tou δὲ βασιλέως μέλλοντος ti» µενά- 


͵ 
- p - * 
λην πύλην τῶν ἐκσκουδίτων διελθεῖν, ti μὲν cim: 


VARI/E LECTIONES. 


86 εἲς τὸ ἅγιον οἱ. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIDUS. 


Tunc senior levila manu diadema velustum 
Imperii signum, pavonis cortice candens, 
Pannorum inlezxto gemmis radiantibus auro 
Vallatum in gyrum, cui summo tn vertice carbo 
Evomit et subtus gemmarum maxima flammas. 
In statutis Massiliensibus memoratur (apud Du 
Cange v. Gardacorsium) gardacorsium muliebre de 
panno rario cabrionato cum penna et caputium vel 
almussia cum pennis, el. guarnachia. cum penna. 
Ubi cabrionalus pannus est paratus, ornatus [hodie 
chamarré dicunt] ab Arabico vocabulo ornare, co- 
mere. Quid uuten pprro hic luci sint ταώνες xov 
«oto! non liquet. Forts intexti erant talibus ve-ti- 
ζυς aliqui sinus, cavitates, concha speciem imi- 
tantes, qui velut umbracula desuper (ἰοβέτοπί 


D pavones. Quid μαρζαύλια sint, prorsus non ϱχ- 


uto. 

d (81) Recle versum índicat ; ἁπόχοισις enim. non 
tantum responsum ad quesitum, nctat novis Grecis, 
sed etiam significationem, notificationem quamcun- 
que, etiamsi cum imperio flat. Hinc infra p. 118 
est ἀπόκρισιν δέχεσθαι, mandatum exspectare, οἱ 
p. 122, δ!δοται ἀπόχρισις ἀλλαξίμων. datur manda- 
tum de mutatoriis. Conf. Script. post Theophan. 
pag. 123, ubi Combefis, non recte responsum vertit 
Gl. L. apud DC. v. Veredarii: Vercdarii dicuntur a 
vehendo, quia festinanter. in. equis currunt, noa. de- 
$cendunt «16 equo antequam responsa sua liberant. 
id est reddiderint comiissiones sibi imperatas, de- 
legatas. 


365 DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 366 


σκρίθωνες μέλλοντες προθληθῆναι 57 τῇ τάξει ταύτῃ, À ingreditur, in porta et strongylo, ubi crux οἱ logo- 
ατάντος τοῦ βασιλέως μέσον τῆς πύλης, εἰσάγει Ó — thelm stant; ibi quoque cereos accendit, stansque 
δοµέσκικος τῶν ἐκσκουθίτων xal ὁ τῆς καταστάσεως, in strongyli camera, si qui comites adsunt, qui 
χρατοῦντες τὸν σκρίθωνα. Kal λαθὼν ὁ βασιλεὺς — promoveri volunt, eis his cerimoniis novam digni- 
παρὰ τοῦ πραιποσίτου τὸ βεργίον (89), ἐπιδίδωσι τῷ — tatem impertire solet. 

σκοίθωνι: εἶτα λαθὼν τὸ βεργίον, ἀπέρχεται καὶ ἴσταται ἐν τῇ τάξει αὐτοῦ, Kal κατελθὼν τὸ μέγα 
πούλπιτον ὁ βασιλεὺς καὶ el; τὰς σχολὰς εἰσελθὼν ἔνδον τῆς πύλης siq τὸ στρογγύλων, ἔνθα ὁ σταυρὸς 
ἵσταται καὶ οἱ τοῦ λογοθεσίου, ἅπτει κἀκεῖσε κηροὺς, xai στὰς iv τῇ καµάρᾳ τοῦ στρογγύλου, εἰ μὲν εἶσι 


χόµητες οἱ μέλλοντες προθληθῆναι, προθάλλονται οὕτως. 


Γ’, Κρατοῦσιν ὅ τε δομέστικος τῶν σγολῶν καὶ ὁ 
τῆς καταστάσεως τὸν μέλλοντα προθληθᾶνχι κόμητα, 
καὶ ἄγουσιν αὐτὸν πρὸς τὸν βασιλέα : ὁ δὲ βασιλεὺς 
λαθὼν παρὰ τοῦ πραιποσίτου ὠρατίωνα (83), ἐπιδί- 
δωσιν αὐτῷ, ἀπέρχεται καὶ ἵστατα. ἐν τῇ τάξει αὐ- 
τοῦ * ὁμοίως δὲ ἐάν εἶσι xil ὀομέστικοι Tj xal προτή- 
χτωρες μέλλοντες προθληθῆναι, κρατούμενοι ὑπό τε 
τοῦ θοµεστίχου τῶν σχολῶν καὶ τοῦ τῆς καταστάσεως, 
ἄγονται πρὸς τὸν βασιλέα, ὁ δὲ βασιλεὺς λἀθὼν παρὰ 
τοῦ χανικλείου τὰ 9* χαρτία, οἵα τῶν ὑπάτων, ἔπι- 
δίδωσι τοῖς προθαλλοµένοις, xal. ἀπέλθόντες ἵστανται 
bv τῇ τάξει αὐτῶν 599, Ὁ δὲ βασιλεὺς διέρχεται διὰ 
τῶν σχολῶν, καὶ ἐν τῇ πέμπτῃ σγολῇ ἐλθὼν, ἅπτει 
ἐχεῖσε tiq τὸν σταυρὸν χηροὺς, καὶ στάντος αὐτοῦ 
ἐν τῇ τῆς πέμπτης σχολῆς πύλῃ, δέχετα. αὐτὸν ὁ 
περατικὸς ὃῆμος 9 τῶν σχολῶν καὶ ἐπιδίδωσι τῷ 
βασιλεῖ ὁ δοµέστικος τῶν σγολῶν Αιθελλάριον, ὁ δὲ 
βασιλεὺς δίδωσι τῷ πραιποσίτῳ, ὁ δὲ πβραιπόσιτος 
κορθικουλαρίφψ, καὶ τοῦ δοµεστίχου καὶ τοῦ τῖς χα: 
ταστάσεως στάντων ἐν τῷ τόπῳ αὐτῶν, εὐφημοῦντος 
xii τοῦ δήμου τὸν βασιλέα, ὁ δοµέστιχος τῶν cyo- 
low χατασφραγίζει μετὰ τῆς χροαχκῆς (85) αυτοῦ ἧς 
φορεῖ χλανίδος' Καὶ τοῦ δήµου ἐχτελέσαντος τὰς ἐξ 
ἔθους εὐφημίας, διέρχετα. διὰ τῶν σγολῶν καὶ ἐξ- 
έρχεται τὶν μεγάλην πύλην τῆς χαλκῆς, εἶτα ὁι- 
οδεύων διὰ τῆς μέσης, εἰσέρχεται διὰ τοῦ αὐγου- 


II. Domesticus scholarum et cerimoniarius co- 
mitem promovendum suscipiuntel ad imperatorem 
ducunt: qui acceptam a preposito orationem ei tra- 
dit, tunc abit et locum suum occupat. Similiter si 
domestici aut protectores promovendi sunt, a do- 
mestico scholarum οἱ cerimoniario stipati, ad im- 


B peratorem ducuntur, 98 qui allatas a caniclei 


prefecto chartas, iis,quas consules accipiunt,simi- 
les, candidatis tradit, ipsi abeuntes in suo ordine 
consistunt. Imperator per scholas digressus, post- 
quam quintam intravit,cereos ibi in cruce accendit, 
stantemque in poria schole quinta transitoria 
scholarum factio excipit,earumque domesticus libel- 
lum imperatori, is preposito, prepositus cubicula- 
rio tradit, et domestico ac cerimoniario in loco suo 
constilutis, et factione imperatori acclamante, do- 
mesticus scholarum tunica sua variegata, quam 
gerit,crucis signum facit postquam factio solemnes. 
acclamationes peregit,per scholas transit,digressus 
per scholas,e magna porta chalces procedi!,perque 
mediam iransiens, augustleum intrat. At relique 


6 partes transitorii Prasinorum ac Venetorum populi 


et ipse acclamant, libellisque traditis,dum signum 
crucis faciunt,princeps Prasinorum cum factionum 
tribunis omnia eo ordine,quem domosticus schola- 
rum servavit, peragit. 


στίωνος. Al δὲ λοιπαὶ δογαὶ τοῦ περατικοῦ δήµου τῶν Πρασίνων xai δήµου τῶν Βενέτων xai αὐτοὶ εὖφη. 
μοῦσε, καὶ ἐπ'διδώντες τὰ λιθελλάρ.α, ποιοῦντες καὶ σταυρία, ὁ ὀημοκράτης τῶν Πρασίνων xai ol δύο δήµ- 
αβχοι τῶν μερῶν ἐκτελοῦσιν ἅπαντα ἀκολούθως, ὃν τρόπον καὶ ὁ δομέστιχος τῶν σχολῶν ἐξετέλεσεν. 


A'. Καὶ εἰσελθόντος τοῦ βασιλέως πρὸ τοῦ νάρθικος 
ἔνδον τοῦ βύλου, λαμθάνει ὃ πραιπόσιτος τὸ στέµµα 
ἀπὸ τῆς κεφαλΏῆς τοῦ βἀασ.λέως, εἰσέρχεται ὁ βασι- 
λεὺς ἐν τῷ νάρθηκι, καὶ δέχετα: αὐτὺν ὃ πατριάρχης, 
εἶτα προσκυνήσαντες ἀλλήλους καὶ ἀσπασάμενοι, 
χρατήσαντες ἀλλήλων τὰς χεῖρας, διέρχονται µέχρι 
τῶν βασιλικῶν πυλῶν, κάκεῖσε στὰς ὁ βασιλεὺς 
ἅπτει χηροὺς, xal τοῦ πατριάρχου ἐκτελέσαντος τὴν 
εὐχὴν τῆς εἰσόδου τῆς θείας Λειτουργίας, ἔπιδίδωσιν 
6 βασιλεὺς τῷ πραιποσίτῳ τοὺς κηροὺς, καὶ ὁ πραι- 
πῴσιτος τῷ τῆς καταστάσεως. Καὶ ἀσπασάμενος ὁ 


IV. Imperatore ante narthecem intra velum in- 
gresso, prepositus coronam a capite imperatoris 
demit, qui narthecem intrat eta patriarcha excipi- 
tur, ubi, postquam se invicem adorarunt osculati- 
que gunt, manibus junctis ad imperalorias portas 
discedunt, ubi imperator stans, cereos accendit, et 


D precibus introitus divine liturgie peractis,eos pre- 


posito, is cerimoniario tradit. At postquam impe- 
rator sanctum Evangelium osculatus est, per me- 
dium templum et obliquitatem ambonis soleam- 
que digressus, cereos a presposito sumit, eosque 


ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 


87 προθλτθῆνα:, τῇ τάζει ταύτῃ στάντ. ed. 
putat τῶν Βενέτων μετὰ καὶ τοῦ δοµεστίχου. 


VU τὰ om. ed. 


9? ἑαυτῶν ed. — *' Post of poc R. excidisse 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(82) Erat ergo virga scribonis insigno, quo acce- 
pto dignitatem obibat. To στρογγύλον videtur adi- 
fiium aliquod rotundum zotare. Ot τοῦ λογοῦς- 
δίου sunt, qui ad erarium et dispositionem logo- 
thete pertinent. — ' 


(83) Quid hoc sit, fateor me ignorare, et ne coa- 
jectura quidem assequi.Est quidem oratio interdum 
idem atque liber precum, breviarium. Vid. Du 
Cange Gloss. Latin. Sed quid hoc ad comitem? 

(81) Vide not. ad pag. 552. 


367 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


368 


precatus iterum preposito reddit,deinde sacrarium Α βασιλεὺς τὸ ἄχραντον Εὐαγγέλιον, εἰσέρχεται; μέσον 


intrat, ibique duo instrata sacro altari imponit, 
duosque sacros calices totidemque discos et fascias 
Domini osculatus, acceptum a preeposito apocom- 
bium in s&cra mensa reponit, perque latus bema- 
tis metatorium petit,ubietiam cereosaccendit.Finito 
sancto officio,dum sacra transitura sunt,egreditur, 
& patrioiis ceterisque prefectis stipatus, perque 
latus templi eo, ubi cereus, quem gestaturus est, 
atat, abit, 9 et cum ad eum locum pervenit,sena- 
tores utrinque subsistunt,per quos medios transit. 
Appropinquanti imperatori lampadem seu cereum 
suum prepositus tradit, quo accepto,iterum rever- 
titur, & prefectis stipatus, post quos, sacra comi- 
tans, procedit, perque soleam digressus et prope 
pacras januas constitutus, preposito cereum tradit, 
qui eum suprasoleam prope sacras januas reponit ; 
imperator vero, prope eum constitutus, exspectat, 
dum sacra procedent, seque invicem imperator et 
patriarcha adorant. 


διὰ τοῦ νχοῦ, xal διὰ τῆς πλαγίας τοῦ ἄμθωνος xal 
τῆς σωλαίΐας διελθὼν, ἵσταται ἐνώπιον τῶν ἁγίων 
θυρῶν, καὶ λαθὼν Χκηρια ἀπὸ τοῦ πραιποσίτου vai 
εὐξάμενος, ἐπιδίδωσιν αὐτὰ πάλιν τῷ πραιποσίτῳ 
καὶ εἰσέρχεται ἔνδον sic τὸ θυσιαστήριον, xal ὑφ- 
απλοϊ ἐν τῇ ἁγίᾳ τραπέζῃ 020 εἰλιτὰ, ἀσπαζόμενος δύο 
ἱερὰ ποτήρια καὶ δύο ἱεροὺς 6ἱ δίσκους καὶ τὰ σπἀρ- 
ανα τοῦ Κυρίου * εἶτα λαθὼν ἀπὸ τοῦ πραιποσίτου 
ἀποχόμθιον ὁ βασιλεὺς, τίθησιν αὐτὸ ἐν τῇ ἁγίᾳ τρα- 
vifo xai ἐξέρχεται διὰ τῆς πλαγίας τοῦ βήματος, xai 
εἰσέρχεται εἲς τὸ μητατώριον, ἅπτων κἀχεῖσε χη- 
ρούς. Τελουμένης δὲ τῆς θείας λειτουργίας, ἠνίκα 
µέλλουσι τὰ ἅγια διέρχεσθαι, ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς, 
δηριγευόµενος ὐπό τε τῶν πατρικίων xal λοιπῶν dp- 
χόντων, καὶ χατέρχεται διὰ τῆς πλαγίας τοῦ ναυῦ, 
καὶ ἀπέρχεται, ἔνθα ἵσταται τὸ κηρίον, ὅπερ uil: 
βαστάξαι 63, καὶ πλησιάσαντος τοῦ βασιλέως εἷς τὸν 
τόπον, ἐν ᾧ ἵσταται τὸ χηρίον αὐτοῦ, ἵσταται d 
σύγκλητος ἔνθεν κἀχεῖθεν, xal διέρχεται µέσον αὖ- 


τῶν. Καὶ πλησιάσαντος τῇ λαμπάδι αὐτοῦ, ἤγουν τῷ χηρίῳ, λαμθάνει αὐτὸ ὁ πραιπόσιτοὸ xal ἐπιδίδωσι 
4p βασιλεῖ, καὶ λαθὼν αὐτὸ, αὖθις ὑποστρέφει, ὀψικευόμενος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων, xai διέρχεται ὄπισθεν 
αὐτῶν, ὀψικεύων τὰ ἅγια, xal διέρχεται διὰ τῆς σωλαίας, καὶ τῶν ἁγίων θορῶν πλησίον γενόμενος, ἐπι- 
δίδωσι τὸ κηρίον 9 τῷ πραιποσίτῳ, ὁ δὲ πραιπόσιτος τίθησιν αὐτὸ ἑπάνω τῆς σωλαίας, πλησίον τῶν 
ἁγίων θυρῶν, καὶ πλησίον αὐτοῦ ἑστὼς ὁ βασιλεὺς, ἐκδέχεται ἐχεῖσε, ἕως ἂν διέλθωσι τὰ ἅγια, καὶ προσ- 
κυνοῦσιν ἀμφότεροι ἀλλήλους, ὅ τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης. 


V. Illerursusad metatoriumabit, et cum solemnia 
oscula impertienda sunt, rursus abit, el patriar- 
cham, metropolitas, episcopos, preefectos ecolesiee, 
et clericos, qui pro more osculum ab imperatore 


accipiunt, eque ao tria baptisteria, osculatur, et eo ( 


Joco, ubi agapen proceribus distribuere solet, con- 
stitutus, patricii, strategi et domestici primisque 
officiis admoti,tribuni factionum et cerimoniarius, 
omnes ordine suo,adorant, eum osculantur suoque 
ín loco et statione ab utroque latere astant,et post- 
quam dicti omnes imperatorem osculati sunl, ipse 
et patriarcha se invicem adorant et osculantur. 
Deinde imperator rursus ad metatorium abit, οἱ 
divina communione appropinquante,cerimoniarius 
prepositum, praepositus imperatorem admonet, 
qui a dictis stipatus et prope patriarcham consti- 
tutus, ut sacri corporis et sanguinis Domini nostri 
Jesu Christi particeps fiat, duo ostiarii dominicale 
evolutum tenent, ipse manibus suis venerandum 
donum accipiens, osculatur patriarcham, et a pu]. 
pito descendens idque ter cruce signans,communi- 
cat. Sio ad idem pulpitum ascendit, ostiarii domi- 
nicale revolvunt,et sacro vino a patriarcha accepto, 
abit, et postquam precatus est, se invicem ad- 


E'. ᾽Απέρχεται πάλιν ὁ βασιλεὺς εἰς τό µητατώ- 
p:ov* ἠνίκα δὲ ἐγγίσει ὁ ἀσπασμὸς, ἐξέρχεται πάλιν, 
καὶ ἀπελθὼν ἀσπάζεται τὸν πατριάρ/(ην, µητροπ»- 
λίτας τε καὶ ἐπισκόπους ἄρχοντάς τε τῆς Ἐκκλησίας 
καὶ κληρικοὺς τοὺς ἐξ ἔθους ἀσπχζομένους τὸν βασι- 
λέα, ὁμοίως καὶ τρία φωτισματα, καὶ στάντος τοῦ 
βασιλέως ἐν τῷ τόπῳ, ἐν ᾧ εἴθισται αὐτὸν πάντοτε 
διδόναι τὴν ἀγάπην τοῖς ἄρχούσιν, εἰσέρχονται οἱ 
πατρίχιοι, στρατηγοί τε xal δοµέστιχοι, καὶ ol τὰ 
πρῶτα ὀφφίχια κατέχοντες, οἱ δήμαρχοι xxl ὁ τῆς 
καταστάσεως, ἅπαντες δὲ οὗτοι κατὰ τὰς ἰδίας αὐτῶν 
τάξεις προσχυνοῦντες, ἀσπάζονται xal ἵστανται εἰς 
τὰς ἰδίας αὐτῶν τάξεις τε καὶ στάσεις ἔνθεν κἀκςῖ- 
σε, χαὶ μετὰ τὸ ἀσπάσασθαι τὸν βασιλέα πάντας τοὺς 
προῤῥηθέντας, προσκωνοῦσιν ἀμφότεροι ἀλλύήλους 6 
τε βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης. Πάλιν ὀπέρχεται ὁ 
βασιλεὺς εἷς τὸ µητατώριον, καὶ τῆς θείας κοινωνίας 
αταλαθούσης, ὁ τῆς καταστάσεως δηλοῖ τῷ πραιπο- 
σίτῳ, καὶ ὁ πραιπήσιτος τῷ βασιλεῖ, καὶ ἐξέρχεται 
δηοι (εωόμεγος ὑπὸ τῶν προειρηµένων, καὶ πλησίον 
τοῦ πατριάρχου γενόμενος πρὸς τὸ χοινωνῆσαι τοῦ 
ἀχβράντου σώματος xai αἵματος (85) τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, κρατοῦσι δύο ὁστιάριοι δουµνι- 
χάλιον (B6) Ἡπλωμένον, καὶ δεξάµενος τὸ τίμιον δῶ- 


VARLE LECTIONES 
€! τὰ δύο Ἱερὰ ποτ. χαὶ τοὺς δύο conj. Β. 9* βαστάσαι ed. 9? τὼ χηρἰω cod. 


JOAN. J4C. REISKII COMMENTARIUS. 


(85) "De communione sub utraque el quando 
abrogata fuerit v. pag. 62 Ord. Rom. pontiflex et 
rex Francie prirent ensemble du pain el du vin bénits. 
Mezeray, Abrézé, p. 325. Κονταχίου veteris, in quo 
habentur preces quedam in Ecclesia dici solite, 
descriptio exstat in Montfíauconii Biblioth. Mss. 


inter codices Crasserii Leodicensis. Depictus ibi 
patriarcha imperatori sacram communionem im- 
pertiens. p. 603.]* 

(86) Apparet esse sudarium vel mappam, quo 
sacrum Christi corpus excipere et secum deferre 
domum solebant communicantes. Quo de ritu v. 


360 


DE CERIMONIIS AUL/E DYZANTIN/E LIS. 1. 


310 


pov ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ, ἀσπάζεται τον πατριάρ- A orant. Deinde reversus, metatorium intrat,etibi cum 


χην, καὶ τὸ πούλπιτου κατελθὼν δὲ xai σφραγίσας 
ix τρίτου, κοινωνεῖ τὸ ἅγιον δῶρον. Εἶβ᾽ οὕτως ἀνέρ- 
χεται τὸ αὐτὸ πούλπιτον, καὶ ὑφαπλοῦσιν οἱ ὁστιά- 
prot τὸ δουμνιχάλιον ὑποκάτω, καὶ λἀθὼν τὸ νᾶ- 
μα 55 (87) παρὰ τοῦ πατριάρχου, κχατέρχεται, xal 
εὐξάμενος προσχονοῦσιν ἀμφότεροι ἀλλήλους, εἶτα 
ὑποστρέψα εἰσέρχεται εἷς τὸ µητατώριον xai xpa- 
µατίζει μετὰ τῶν πατρικίων xal λοιπῶν αρχόντων, 
οὕς ἄν κελεύσῃ’ Elta περιθάλλεται διὰ τῶν βεστη- 
τόρων τὴν χλανίδα αὐτοῦ, καὶ κελεύει τῷ πβαιποσ(- 
τῳ προσχαλέσασθαι τὸν πατριάρχην, xal διέρχεται 
μετὰ ττῦ βασιλέως ἕως τοῦ 'Aylou Φρέατος, χἀχεῖσε 
στάντος τοῦ βατιλέως, χράζει ὁ ἄργυρος τοὺς εἰωθό- 


patriciis et reliquis ministris quos jussit convivium 
celebrat. Postea tunica sua a vestitoribus indutus, 
prepositum, ut patriarcham advocet, jubet, isque 
cum patriarcha ad Sanctum Puteum abit, ubi im- 
peratore constituto, argentarius eos, qui auro ple- 
nas crumenas accipere solent, indicat. 806 Quas 
ex argentarii manu acceptas,prepositus imperatori, 
is quos argentarius recitat, tradit, et cum intra ve- 
lum cum prefeotis cubiculo ingressus est, preeposi- 
tus coronam patriarche tradit, qui eam imperatori 
imponit, postea ipsi panem benedictum offert, pro 
quoapocombium, a preposito sumptum, patriarche 
donat, hic ipsi suffimenta dat. 


τας λαμθάνειν τὰ χρυσᾶ βαλαντίδια. 'O οὖν πραιπόσιτος λαμθάνων ix τοῦ ἀργύρου τὰ βαλαντίδια, ἵπι- 
δίδωσι τῷ βασιλεῖ, ὁ δὲ βασιλεὺς δίδωσιν, οὕς κράζει ὁ ἄργυρος, xal εἰσελθὼν ἔνδον τοῦ βήλου μετὰ τῶν 
τοῦ κρυθουχλείου ἀρχόντων, ἐπιδίδωσιν ὁ πβραιπόσιτος τὸ στέµµα τῷ πατριάρχῃ, κἀκεῖνος στέφει τὸν 
βατιλέα, xa: εἶθ) οὕτως ἐπιδίδωσιν ὁ πατριάρχης εὐλόγίας τῷ βασιλεῖ, εἶεα λαθὼν ὁ βασιλεὺς παρὰ τοῦ 
πραιποσίτου ἀποχόμβιον, ἀντιδίθωσι τῷ πατριάρχη, ὁ δὲ πατριάρχης ἀντιδίδωσι τῷ βασιλεῖ ἀλειπτά. 

QC. Καὶ ἀλλήλους ἀσπασάμενοι, ἐξέρχεται ὁ βασι- Β VI. Post mutua oscula imperator egressus, ex- 


λεὺς xai ἵστατα: ἔξω τῆς πύλης τοῦ “Αγίου Φρέατος 
τῆς ἐξαγούσης εἲς τὸν ἔμθολον, κἀκεῖσε δέχεται αὖ- 
τὸν τὸ µέρος τῶν Βενέτων, φοροῦντος τοῦ δημάρχου 
χλανίδα Βένετον, καὶ ἀκτολογοῦσιν, ὡς εἴθισται αὖ- 
τοῖς, οὐφημοῦντες τὸν βασιλέα, ὁμοίως xai οἱ τοῦ 
περατικοῦ δήµου δηµοκράται xal ὁ δήμαρχος τῶν 
Πρασίνων τοῦτο ἐκτελοῦσι κατὰ τὴν τάξιν αὐτῶν. 
Καὶ αὖθις διέρχεται διὰ τε 66 τῶν σχολῶν καὶ τῶν ἐκσ- 
κουθίτων, κἀκεῖσε ἵσταται ἡ σύγκλητος dv τῷ κον- 
σιστωρίφῳ, λέγουσα. « Ele πολλοὺς xai ἀγαθοὺς ypó- 
νους, » xal µένουσιν ἐκεῖσε, slc δὲ τὸν ὀνόποδα μένει 
ὁ τῆς Χαταστάτεως μετὰ σιλεντιαρίων ὑπερευχόμε- 
vot xai αὐτοὶ τὸν βασιλέα. Οἱ δὲ πατρίκιοι καὶ ol 
στρατηγοὶ ἵστανεαι εἰς τὸ στενὸν, ὅμοιως ὑπερευχό- 
μενοι, ὥσπερ ἡ σύγκλητος, καὶ µένουσιν ἐκεῖσε. 
Τῶν δὲ τοῦ κουθουκλείου εἰσελθόντων εἰς τὸν αὖγου- 
evía xai στάντων δίχην του Π στοιχείου, xal τοῦ 
βασιλέως εἰσελθόντος, εὐθέως αἱ µεγάλαι πύλαι τοῦ 
αὐγουστέως ἄσφαλίζονται, καὶ Λλαθὼν νεῦμα ὁ πραι- 
πόσιτος, λέγει 'Ῥωμαϊκῇ διαλέκτῳ' « Bic (58): » ἆπο- 
χκριθεὶς δὲ τῶν τοῦ κουθουκλείου τῖς λέγει’ « )ζαλῶς, » 
καὶ οἱ τοῦ χουθουκλείου ἀποχριθέντες λέγουσι Ῥω. 
μαίστί: « ᾿Πλθέσηῃ µούκτους ἄννους φιλληκήσιμε. » 
Εἰθ’ οὕτως εἰσέρχεται ὁ βασιλεὺς εἰς τὸ ὀκτάγωνον, 
καὶ λαθόντος τοῦ πραιποσίτου τὸ στέμμα ἀπὸ τῆς 
χεφαλῆς τοῦ βασιλέως, εἰσέρχονται oi βεστήτορες 
xii ἁπαλλάσσουσι τὴν Ἡχλανίδα αὐτοῦ, El9' οὕτως 


9 * ^ , - 
εἰσέρχεται εἷς τὸν κχοιτῶνα αὐτοῦ. 


ira portam Sacri Putei, que ad porticum ducit, 
subsistit el jbi eum factio Veneta, cujus tribunus 
chlamydem Venetam gestat, excipit, et pro more 
acta celebrat et acclamat, quod etiam transitoris 
factionis principes et Prasinorum tribunus seoun- 
dum ordinem suum faciunt. Imperatore rursus per 
scholas et excubias digrediente, senatus ibi in con- 
Bistorio adest, dicens: « In multa bonaque tem- 
pora, » et ibi manet, cerimoniarius vero et silen- 
tiarii in onopodio subsistunt, et imperatori accla- 
mant: patricii vero el strategi in steno stantes 
eque ac senatus acclamant et ibi , remanent. Cubi- 
culariis vero augusteum ingressis, et ad formam 
littere 1] stantibus, imperatore veniente, statim 
magne porte augustel clauduntur, et signo accepto, 
prepositus lingua Romana dicit: « Fit, » unus 
autem e cubiculariie : « Bene, » ceteri lingua 
Romana respondent: « Venias in multos annos 
felicissime. » Sic postquam imperator octagonum 
intravit, preposilus coronam e capite ejus demit, 
el vestitores ingressi lunicam ejus mutant, mox 
cubiculum suum petit, unde egressus accumbit, et 
surgens sago 80Ο induitur et, manclavitis et cubi- 
culariis comitantibus, palatium intrat. Cubicularii 
in aureo !riclinio stantes, dicunt : « In multa 
bonaque tempora, « et omnes domum abeunt. 

Ela ἐξελθὼν 


ἀχουμθίζει, καὶ ἀναστὰς περιθάλλεται τὸ σαγίον αὐτοῦ, xal δηριγευόµενας ὑπὸ τε τοῦ µαγλαδίου καὶ 
τῶν τοῦ κουθουκλείου, εἱσέρχεται εἰς τὸ παλάτιον' ol δὲ τοῦ κουθουχλείου, στάντες iv τῷ χρουσοτρικλί- 
νψ, λέγουσι τὸ’ ο Etc πολλοὺς xal ἀγαθοὺς χρόνους, » καὶ ἀναχωρεῖ ἕκαστος slo τὸν οἶκον αὐτοῦ. 


VARLE LECTIONES 


9 ἀσπάζεται — κατελθὼν om. ed. 


55 τὸ νὰμα cod., τὸν ἅμα ed. 


66 cc om ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
Du Cange et Habert. Hodie in communione nostra ]) ristia consecratum τὸ τίµιον δῶρον et τὴν τιµίᾳν 


ad scabella are pretensa bini scholares pueri stare 
solent, hinc illinc singuli, et pretendere sub mento 
eommunicantis tale dominicale, ne hostia, aut 
gutta vini in terram decidat. 

(87) Graci recentes, ut corpus Christi in Eucha- 


προσφοράν appellant, ita appellant vinum consecra- 
tum νᾶμα,, luticem. Exempla habet Du Cange Gl. 
Gr. h. v., ubi vid. 

(88) Vid. not. ad. p. 42. 


971 


CAPUT XXIV. 
Observanda primo mensis Januarii, in S. Basilii. 


1. Solemni 8ο diurna processione ad sacrum 
palatium instituta, 88 et omnibus in mutatoriis 
bb festos dies dodecaemeri progresig, hora secun- 
d& domini prepositum arcessun!, qui cum prefe- 
elis mulatoriarum ingressus, dominos suis tunicis 
induit, ipsique sine ponpa per porticum oblongam 
tubiculi ad narthecem Sacrosancte Deipare Phari 
abeunt. Magistri autem, patricii ac ceteri proceres 
una cum cubiculo, sitempus serenum est, in solario 
ohrysotriclinii ; sin minus, intra chrysotriclinium 
corsistunt. Sic postea domini a templo Sanctissi- 
me Deipare processionem incipiunt et cum pom- 
pa αὐ templum 8. Basilii abeunt, ubi, processione 


finita, usque ad lectionem sancti Evangelii ustant, B 


finitaque extensa, rursus sine pompa ad aureum 
triclinium redeunt. Accidit autem hoc dieindictione 
terlia, finita processione, sicut relatum est, ut 
post cerimonias sacras persectae metastasimum 
fleret, et omnes proceres ad Magnauram abirent. 
Domini autem Christum amantes dibetesiis gagis- 
que auro pretextis induti abiere, inque cubiculo 
Magnaure consederunt, omnique receptionis ritu 
peracto, tunicas suas et qua ad eas pertinent, co- 
ronas sumpsere, et ascendentes recens paratum 
thronum, in medio triclinio Magnaure collocatum, 
ibi consederunt. Interea cerimoniarius extra vela 
magistros, patricios ac ceteros senatores pro more 
ordinat, et omuibus rite peractis, admonentur 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


312 
hADAA. KA" 


"Oca δεῖ παραφυλάττειν τῃ α΄ Ἰαννουαρίου µη- 
νός, τοῦ ἁγίου Βασιλείου. 

A" TZc συνήθους καὶ καθημερινῆῖς προελεύσεως 
γιοµένης iv τῷ ἱερῷ παλατίῳ, xal πάντων μετὰ 
ἀλλαξίμων προερχοµένων διὰ τὰς τῆς δωδεκατμὲ- 
ρου (89) ἑορτασίμους ἡμέρας, περὶ ὥραν δευτέραν 
ζητοῦσιν οἱ δεσπόται τὸν πραιπόσιτον, καὶ εἰσερχό- 
µενος μετὰ καὶ τῶν ἐπὶ τῶν ἀλλαξίμων, ἐνδύουσι 
τοὺς δεσπότας τὰς ἐαυτῶν Ὑλαμύδας, xai εἰσέρχον- 
ται οἰγειακῶς (00) oi δεσπόται διὰ τοῦ µάχκρωνος τοῦ 
χοιτῶνος εἰς τὸν νάρθυκα τῖς Ὑπεραγίας θεοτόχου τοῦ 
Φάρου. Οἱ δὲ μµάγ.στροι xal πατρίχιοι καὶ λοιποὶ 
συγκλητιχοὶ μετὰ καὶ τοῦ κυυθουκλείου, tt μὲν ἔστιν 
εὐδία, ἵστανται ἐν τῷ τοῦ χρυσοτρικλίνου ἁλιαχῷ, 
εἰ δὲ οὐκ ἔστιν εὐδία, ἵστανται ἔνθον τοῦ χρυσοτρι- 
κλίνου. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἐπαίρουσιν οἱ δεσπόται ti, 
λιτὶν ἀπὸ τοῦ ναοῦ τῆς Ἱπεραγίας θεοτόχου, καὶ 
ἀπέρχοντχι λιτανεύοντες εἰς τὸν ναὸν τοῦ ᾽Αγίου Ba- 
σιλείου, κάκεῖσε ἄποδιδόντες τὴν λιτὴν (010), !ἵστανται 
μέχρι τῆς ἀπολύσεως τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου, xal µε- 
τὰ tiv ἀπόλυσιν τῖς ἐκτενοῦς εἰσέρχονται πάλιν oi- 
κειαχῶς ἐν τῷ χρυσοτριγλίνφ. Ευνέθη δὲ xal τοῦτο 
γενέσθαι τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ἱνδικτιῶν: q', τῆς λιτῆς τε- 
λεσβείστης. χαθὼς προείρηται, μετὰ τὴν τῆς Άλειτουρ- 
γίας ἀπόλυσιν ἐγένετο µεταστάσιμον ^al. ἀπῖλθον 
πάντες ol ἄρχοντες ἐν τῇ Μαναύρα. Οἱ δὲ φ.λόχρι: 
στοι βασιλεῖς ἀπήλθοσαν, ἀπὸ διθητησίων πενιδε. 
θλημένοι xal τὰ χρυσοπερίκλειστα σαγία, Καθίσαν- 
τες ἐν τῷ κοιτῶνι τῆς Μαναύρας, xal 87, πάσης τῆς 
καταστάσεως τῆς δοχῆς τελεσθείσης, περιθάλλονται 


imperatores, qui tunicas et coronas suas sumunt ϱ τὰς ἑαυτῶν χλαμύδας xal τὰ τούτων στέμματα, xal 
et thronum suum ascendunt, ibique consident. ἀνεθόντες ἐκάθισαν ἐν τῷ νεοκατασκευάστῳ σὲν- 
ζῳ (92) τῷ Ἱσταμένῳ ἐν τῷ τοιούτῳ τῆς Μαναύρας τρικλίνῳ' ὁ δὲ τῆς καταστάσεως ἔξωθεν διίστησι τὰ 
βῆλσ, καφὼς ἡ συνήθεια ἔχει, µαγίστρους, πατρικίους καὶ λοιποὺς συγκλητικοὺς, καὶ ὅτε πάντα καλῶς 
:εὐτρεπισθῶσι, ὑπομιμνήσκεται ὁ βασιλεὺς, καὶ περιθάλλονται (03) τὰς Ὑχλαμύδας καὶ τὰ στέμματα. 
καὶ ἀνιόντες καθέζονται ἐπὶ τῶν ἑαυτῶν θρόνων. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(89) Dodecaemerum appellantur duodecim dies 
& NativitateChristi ad Epiphaniam, ab omni jejunio 
liberi, in quibus hilaria solebant impp. CPtani 
agere, et proceres aule sue conviviis excipere, ut 
9 Cletorologio constat. Vid. Du Cange Gloss. Greec., 

. V. 

(90) Stne pompa, secrelo, privatim, ut. λογοθέτης 
τῶν oixeuaxtov, rationalis rei privata. 


— (91) Reddere processionem. est aliquo. deducere, D 


et Ecclesie sanctove alicui veluti debitum solvere 
aique presentem sistere. 

(92) Se»su, id est throno, solio. Passim prostant 
talium soliorum, qualibus insidere solebant impp. 
CPtani, imagines, ut apud Du Cange CPli Christ., 
Montfaucon ip Bibl. Coislin. ; presertim in Menolo- 
gio Basiliano passim occurrunt forme thronorum 
imperialium, qualibus vetusti Romani imperatores 
usi fuerunt, si pictoris a fide pendes, sed ille pro- 
cul dubio ad instar tunc in aula Byzantina usitatum 
eificte sunt, Ut t. 1l, p. 112, exhibetur thronus Con- 
stentini M., p. 176, conspicitur Maximianus super 
throno cum astante candidato, vel protectore, et p. 
20. t. 1l, ubi precipue notandi ejus calcei margaritis 
obsiti. T. Ii p. 66. est Herodis thronus, etiam cum 
astante protectore. Est autem cívtoc vel σέντζος 
idem quod σέσσος sessus, sella, sedile. Solent novi 
Greci et seriores Latini v sepe inserereet omittere, 


ubi non opus erat, aul polius pro geminanda littera 
ponunt, ubi Hebraei dagesch forte et Arabes te- 
&chdid ponunt. Vid. que dicam ad p. 269, de xov- 
δρίζεσθαι. Ea ratione quos alii Βρεττίους, alii Bpsv- 
τἷους appellant, antestari pro altestari dixere. Then- 
saurus et thensawrizare pro. thesaurus, acintabulum 
pro acetabulum, meses pro menses ; mesi mesorum 
itidem pro menses, mensium. Vid. Corsin. Append. 
ad notas Grecorum diss. 2 pag. 28. Πρένστεθ pro 
preslel, ancipiler, pro accipiter, accenstuncu'a pro 
accessiuncula, paroxysmus (sic morbum comitialem 
appellabant). ἁπίαίια pro Attalea ; βαντιδέρια pro 
βαττιτέρια, balritoria vel mola fullonica, Walkmühle 
apud Du Cange Gl. Lat. b. v. ; filanderia pro φιλά- 
τρια, id est filatoria, filatrix, que linum vel lanum 
in fila ducit ; flanto pro flato aut flado, ein Εἰααξπ , 
ἀδιάντροπος, tmpudens, pro ἁδιάτροπος ; anchero- 
pyita pro ἀχειροποίητος apud Anastasium in Stepha- 
no ΠΠ. Internupta dicebant pro iternupta, hoo cst 
ilerum nupla, renupla ; vid. Du Cange illa voce; 
interrogare est iterum a(que tterum rogare. Ármen- 
larium pro ermetarium, ἑρμητάριον, columells, 
ad quam appendebantur flagellandi, mercurio- 
lum. 

(93) Alibi jam dedi exempla talis subsultus a sin- 
gulari ad pluralem et &b hoo ad illum. 


313 


Β’ Kai εὐθέως διὰ νεύµατος τοῦ πραιποσίτου εἶσ- À 


έρχεται τὸ κουθούκλειον, καὶ μετὰ τὸ εἰσελθεῖν τὸ 
χουθούκλειον xal σταθῖναι δεξιᾷ καὶ ἀριστερῇ, καθ- 
ὡς ἡ συνήθεια τῶν OoyQv ἔχει, νεύει ὁ πραιπόσιτος 
τῷ ὀστιαρίῳ τῷ τὴν χρυσῆν ῥάὸδ»ν κατέχοντι, καὶ 
ἐξερχόμενος ὁ ὁὀστιάριος, εἰσάγει βῆλον αἱ, τοὺς µα- 
γίστρους' βῆλον β', τοὺς πατρικίους' βῆλον Υ', τοὺς 
συγκλητικοὺς, xxi ἁπλῶς ὅσα ἂν βῆλα ἔχε' d, συν- 
ἤθσια χαὶ dj τάξις τῶν δογῶν. Rai μετὰ τὸ σταθῆναι- 
πάντας νεύει Ó πραιπόσιτος τῷ ὁστιαρίῳ τῷ τὴν χρυ- 
ct βξργαν χατέχοντι, xal εἰσελθὼν εἶσάχει βζλον a', 
τὸν μάγιστρον καὶ ἄρχοντα τοῦ ταρῶ (04). Καὶ 0j 
τούτου εἰσελθόντος, ὑπὸ τοῦ κατεπάνω τῶν βασιλικῶν 
κρατουμένου χαὶ τοῦ λογοθέτου τοῦ δρόμου, καὶ πε- 
σόντος xal π;οσχυνήσαντος τοὺς δεσπότας, φέρουσιν 
αὐτὸν ὡς ἀπὸ ὀλίγου ὁιαστήµατος τοῦ βασιλικου 0pó- 
νου. Καὶ ὑπὸ τοῦ λογοθέτου ἐρωτώμενος (05) τὰς 
συνήθεις ἐρωτάσεις, εἰσάγε, ὁ πβρωτονοτάριος τοῦ 
ὁρόµου τὸ τοὂτου χανίσχιον (90), καὶ δὴ μετὰ τὴν 
συμπλήρωσιν τοῦ κανισκίου πἆλιν ἐπὶ τῆς γῆς πε- 
σὼν, προσκυνήσας ἐξέρ/εται. Καὶ πάλιν διὰ νεύµα- 
τος τοῦ πραιποσίτου κατέρχεται ὁ ὁστιάριος ὁ τὴν 
χρωσῆν βέργαν κατέγων, xal εἰσάγει βῆλον β’, τοὺς 
οίλους Βουλγάρους (97) τοὺς χατὰ τόπον ἐρλομένους, 


DE CEHRIMONIIS AULAE BYZANTINJE LIB. I. 


314 


II. Cubicularii, signo a prieposito dato, intrant, et 
ingressi ad dextram et sinistram, ut mos est in 
imperatoris receptione, astant, quo facto, prs- 
positus ostiario, auream virgam lenenti, signum 
dat: is egressus, velum primum, magistros, secun- 
dum ; patricios, tertium ; senatores, et uno verbo 
omnia vela pro more et ordine receptionum adducit, 
His omnibus ibi constitutis, prepositus ostiario, 
auream virgam tenenti, signum dat, qui ingressus 
velum primum, magistrum et prefectum taronis 
introducit. 82 Qui a capitaneo imperatoriorum 
el logotheta cursus publici sustentatus, ingreditur, 
procedit et imperatores adorat, deinde exiguo in- 
tervallo & throno imperatoris ab iis edducitur. 
Interrogatur autem a logotheta, uti consuetudo est; 
et protonotarius cursus publici sportulam ejusaffert, 
qua accepta rursus in terrain procidit, et imperatore 
adorato, diacedit. Ruraus signo 4 preposito »ccepto, 
ostiarius, virgam auream tenens, descendit et velum 
secundum, aimicos Bulgaros, qui pro more festum 
cum imperatoribus Christum amantibuscelebraturi 
&advenere, adducit, ac cerimoniis supra memoratis 
rursus servatis, et ipsi egrediuntur. lterum signo 8 
preposito dato, alius ostiarius, virgam auream 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(91) Taro videtur idem esse atque Dara vel Δά- 
ῥας, de qua infra dicam ad cap. 89. Sane charta 
geographica Deslisliana imperii orientalis ad! men- 
tem Constantini Porphyrogenneti concinnata, quam 
BanJurius t. Il, inseruit, regionem Taro ibi collo- 
cat, ubi Dara sita fuit, ad confinia Mesopotamis. 
Fluctuo tamen adhue, silne potius Dara quam 
Abulfeda in Thabarestan seu Hyrcania ponit, Dara 
est quoque nomen arcis probe munit in montibus 
Thabarestanz. Et huic opinioni favet totum pene 
caput 43. Constantini De administrando imperio, 
ubi res principis Taronis cum rebus principum 
Iberis, Abasgie elc. implicantur. Majus otium et 
majorem curam flagitat hec inquisitio. Caterum 
regulus illos tractuum Scythis Aeiaticee ad Ponti 
Suxini fluem site fuisse vasallos imperatorum 
CP tanorum, ideoque magistrorum honore decora- 
tos, non ex hoc tantum loco ; sed ex multis aliis 
patet ; ut ex Nostri pag. 397, ibique allatis tltula- 
turis priacipum Hyrcanorum, et ex Constant. de 
administr. imperio, p. 115, edit. Bandur. : εἶσελ- 
θόντος δὲ τοῦ Κρικορικίου ἓν τῇ θεορυλάκτῳ πόλει, 
καὶ tf^ τοῦ μαγίστρου xai στρατη (52 Ταρὼν ἀξίᾳ τι- 

Μθέντος, elc., item p. 126, 'O µακάρ.ος βασιλεὺς 

χύρης Ῥωμανὸς ἀπέστειλς τὸν πχτρίκιον Κών- 
αταντα — δεδωκὼς αὐτῷ καὶ ἱμάτιον µαγιστράτου, 
πρὸς τὸ ποιῆσάι τὸν Κουρκένιον τὸν ΄Ίθτρα µάγι- 
g*20V. 

(05) Apparet ex hoc loco, principes exleros im- 
peratorum CPtanorum vasallos per Logothetam 
dromi introductos fuisse ad dominum, et ab eodem 
interrogatos. In universum erat Logothet,& munus 
in audientiis legatos interrogare, et imperatoris 
nomine respondere (nisi hic ipse id facere vellet). 
Patet ex libri it, cap. 47, pag. 393. Luitpr. Hist. VI, 
2, pag. 370 : Imperalor mon voce sua, per logothe- 
tam, cum legatis loquitur. 

(96) Ejus sportulam, id est donum, quod exteri 
principes aut eorum legati in aulam Byzantinam 
venientes afferra solebant. Vid. Du Cange Gloss. 
Gr. h. v. Συµπλήρωσις τοῦ κανισκίου est, quando 
totum munus oblatum a bajulis coram imperatore 
traductum eique monstratum fuit, ita ut nihil am- 
plius supersit, sed omnes abierint, et sportule in 


sacrum vestiarium illata fuerint. Non enim unum 
solum individuum offerebatur, sed plura dona simul, 
lona serie stantibus bsjulis ; quemadmodum in au- 
lis Turcica, Persica, Mogolica, adhuc usitatum est ; 
vid. pag. 236. 

(97) Multum reverebantur et honorabant superbi 
Greci CPli Bulgaros, & quibus vehementer οἱ sepis- 
sime cesi el in angustias compulsi fuerant. Conce- 
debant nempe ipsis libere CPli bubitare, et negotia, 
seu mercaturam, exercere : et in diebus festis sem- 
per imperatores aliquot Bulgaros in urbe commo- 
rantes mercatores optimates ad publicas suas 
epulas adhibebant, iisque locum supra ipsos alios 
omnes legatos exterorum principum assignabant. 
Insiznis est ea de re locus queruli Luitprandi Legat. 
p. 48^,8ed eum commodiori occasioni reservo. Ca- 
terum φίλοι appellabantur, qui epulis adhibeban- 
tur, et eo 8ensu vox amici apud Lampridium quo- 
que occurrit pro convivis. Vid. Ser. Hist. Aug. t. I, 
P. 9571. Sic quoque Athenmus p. 152, fine : Ὁ xa- 

ojuevog φίλος τραπέζης μὲν οὗ κοινωνεῖ, ei p.) 
155 : Ἵνα τῆς πολυτελείας θεαταὶ οἱ φίλοι (conviva, 
γένωντα.. "(Ad cletorium in imperatoris edibus ϱχ- 
structum preter senatus proceres fideles Bu!garos, 
qui tum CPli degebant, invitavit. Constant. vit 
Basil. C, 19.]* Possent quoque per vocem φίλοι in- 
telligi Leguti, quales & rege Bulgarorum quotannis 
ad Byz antium mitli consuevisse, ut solemnibus et 
stipulatis honoribus fruerentur, et cum impp. CPta- 
nis festos dies hilariter transigerent, aut potius ve- 
lut obsides fidei Bulgarorum adversus Grecos es- 
sent: colligo e diclione τοὺς xarà τύπον ipyogui- 
νους, etc.. Constant. de adm. imp., p. 58; item in 
vita Basilii Macedonis p. 143. Πρὸς «iv εὐωχίαν 
ἀπῄέι συμπαραλαθὼν xai τοὺς ἀπὸ Βουλγάρων φί- 
λους συνήθως κατὰ τὸν τότε γαιρὸν τῇ βασιλευούσῃ 
ἑνδιατρίδοντας. Φίλος enim Nostro sunt legati, non 
lantumn. exteri ad Grecum imp., ut p. 329, sed 
etiam Graecus, qui ad aulam exteram mittitur, φί- 
λος est, p. 394, respectu ejus nempe, ad quem mit. 
titur. Poteet tamen in illa dictione τοὺς κατὰ 
τόπον ἐρχομένους per verbum ἔρχεσθαι non venire 
in urbem, sed in aulam ad sacras epulas intel- 

igi. 


915 


magistri et prefecti taronis adducit, ac dictis ce- 
rimoniis tum quoque observatis, et ipsi aheunt. 
His omnibus sic rite peractis, postquam prepositus, 
«Jubete, » dixit,eLomnes τα In multa bonaque tem- 
pora, « precati sunt, magistri patricii, senatores 
8ο ceeteri omnes abeunt, eL rursus a preposito dicto, 
«Jubete,» cubicularii, ut commemoruvimus, faustisg 
omnibus imperatorem prosecuti, abeunt. Et statim 
& thronis suis domini descendunt, suisque coronis 
et tunicis depositis, sagis auro pretextis induti, pa- 
latium suum a Deo custoditum petunt. Magister 
autem taronis et amici Bulgari, qui eo die impera- 
tori& mense non admoventur, ad sua diversoria 
abeuut. 


CONSTANTINI ΡΟΙΙΡΗΥΒΟΕΕΝΙΤΙ . 


tenens, deacendit velzmque tertium, lectos comites À συνεορτάσοντας τοῖς φιλοχρίστοις 


— 36 


δεσπότεις, καὶ ἐπὶ 
τούτων τῖς προβῥηθείσης τάξεως ἐπακολουθησάσης, 
ἑξέρχονται καὶ αὐτοὶ. Kal πᾶλιν διὰ νεύµατος τοῦ 
πραιποσίτου κατέρχεται ὁ ἕτερος ὀστιάριος ὁ τὴν χρυ- 
cz» βέργαν κατέχων, xai εἰσάγει βῆλον Υ’, τοὺς 
προκρίτους ἀνθρώπους τοῦ µαγίστρου xai ἄρχοντος 
τοῦ ταρῶ, καὶ ἐπ᾽ αὐτῶν τῆς προῤῥηθείσης τάξεως 
ἐπακολουθησάσης, ἐξέργονται xal αὗτοί. Καὶ τούτων 
οὕτως τελεσθέντων, xal τοῦ πβραιποσίτου εἰπόντος. 
« Κελεύσατε, » πάντων ἐπευξαμένων τό. « Εἰς πολ- 
λοὺς καὶ ἀγαθοὺς Ὑρόνους, » ἐξέρχονται ol τε µάγι- 
στρὸὀί xal πατρίκιο. καὶ συγκλητικοὶ xai οἱ λοιποὶ 
πάντες, val εἶθ᾽ οὕτω πάλιν τοῦ πραιποσίτου simóv- 
τος τὸ, « Κελεύσατε, » Ἐπεύχονται οἱ τοῦ κουθου- 
Χλείου, χαθὼς προείρηται, xal ἐξέρχονται xal αὖ- 


tol, Καὶ εὐθέως κατιᾶσιν 57 οἱ δεσπόται ἀπὸ τῶν θρόνων, καὶ τὰ τούτων ἐκθάλλοντες στέµµατα καὶ 
χλανίδια, καὶ περιθαλλόμενοι τὰ χρυσοπερίκλειστα σαχία, εἴσέρχονται ἐν τῷ θεοφυλάχκτῳ αὐτῶν παλα- 
&ly. Ὁ δὲ μάγιστρος ὁ ταρωνίτης xai οἱ φίλοι Βούλγαροι ἐν τοῖς ἰδίοις ἀπέρχονται ἀπλήκτοις, αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ 


μὴ συνεστιώµενοι τοῖς βασιλεῦσιν. 
CAPUT XXV. 
Observanda in vigilia Sanctorun Luminum. 


I. Prepositus hora secunda aut tertia ejus diei, 
vigilie Luminum scilicet, imperatorem adit, eum de 
patriarcha moniturus, quod vesperi sad consecra- 
tionem venturus sit, et qua hora ipsum advenire 
jubeat, utrum primum in ecclesia Magna, postea- 
que in templo S. Stephani, an primum in S. Ste- 
phani, deinde ad Magnam ecclesiam reversos, ibi 
consecrare debeat. et simul ac imperator preposi- 
tum jusserit, mittit cubicularium et silentiarium, 
ut patriarcham ea hora, qus id imperatori visum 
fuit, ad consecrationem arcessat. 88 Sciendum est, 
ab his etium sequenti die patriarcham ad convi- 
vium vocari. Mane in vigilia mutationes non flunt, 
usqus ad horam nonam, soli cubicularii mutant, et 
postquam Magna ecclesia lectionem quartam aut 
quintam recitavit, silentiarius venit, et ceremonio- 
rium, hic prepositum, prepositus imperatorem ad. 
monet ; qui per palatii porticum perque daphnem 
et augusteum digressuez, cubiculum daphnes prope 
templum 8. Stephani intrat, ubi, signo accepto, 
prepositus sacerdotibus divinam liturgiam in tem- 
plo 8. Stephani, ubi consecratio peragitur, in- 
choare imperat. In augusteo vero et consistorio 
tantum patricii mutatorias sumunt ; nullum enim 


ΚΕΦΛΛ. KE. 


παραφυλάττειν τῇ 
Ἁγίων Φώτων. 


A'. Εἰσέρχεσται ὁ πραιπόσιτος (pav δευτέραν τῆς 
αὐτῆς ἡμέρας Tj καὶ τρίτην Άγουν τῆς παραμονῆς 
τῶν Φώτων, tl; τὸν βασιλέα, ὑπομιμνήσκων αὐτὸν 
περὶ τοῦ πατριάρχου, Όπως ἑσπέρας εἰς τὸν ἁγιχ- 
σμὸν ἔλθῃ (08), καὶ ὁποίαν ὥραν χελεύει παραγινέ- 
σθαι αὐτὸν, fj πρῶτον ἁγιάσας εἲς τὴν ἐκκλησίαν τὴν 
Μεγάλην, εἶθ' οὕτως εἴσέλθῃ, ἁγιάσων εἰς τὸν ναὸν 
τοῦ 'Ayloo Στεφάνου, fj πρῶτον ἁγιάσει εἰς τὸν "Αγιον 
Στέφανον xai εἴθ οὕτως ὑποστρέψας ἁγιάσει εἰς 
τὴν Μεγάλην ἐκκλησίαν, καὶ καθὼς κχελεύσει δὲ ὁ 
βασιλεὺς τῷ πβραιποσίτῳ, ἀποστέλλει κουθικουλάριον 
καὶ σιλεντιάριον, προσκαλέσασθαι τὸν πατριάρχην 
εἰς τὸν ἁγιασμὸν, ἐν ᾗ ὥρᾳ κχελεύει ὁ βασιλεύς. 
]στέον δὲ καὶ τοῦτο, Ort διὰ τῶν αὐτῶν xai τῇ ἑξῆς 
προσκαλεῖται elg τὸ κλητώριον ὁ πατριάρχης τὸ 
δὲ πρωϊ τῇ παραμόνῇ ἀλλάξιμα οὐ γίνεται, ἕως ὥραν 0' 
ἀλλάσαει τὸ κουθούχλειον µόνον, καὶ ὅτε λέγει d 
Μεγάλη ἐκκλησία ἀνάγνωσμα (09) τέταρτου 7j καὶ * 
πέμπτον, ἐλθὼν σιλεντιάριος μηνύει τῷ τῆς xata- 
στάσεως, κἀχκεῖνος τῷ πβραιποσίτῳ, κἀχκεῖνος τῷ β1: 
σιλεῖ. 'O δὲ βασιλεὺς διέρχεται διὰ τῶν διαθατικῶν 
τοῦ παλατίου, καὶ διὰ τῆς δάφνης καὶ τοῦ αὐγου- 
στέως εἰσέρχεται εἷς τὸν κοιτῶνα τῆς δάφνης, πλη- 
clow τοῦ ναοῦ τοῦ Αγίου Στεφάςου, κἀχεῖσε λαθὼν 


Ὅσα ῥδεῖ παραμονῇ τῶν 


VARL/E LECTIONES. 


67 κατίασιν ed. 9*5 χελεύει θὰ. *9 xai om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII. COMMENTARIUS. 
(98) Ad consecrationem, aquse. scilicel, veniat 'O [) mensium. Integra dictio esi ἁγιασμός των. ὑδά- 


ἁγιασμὸς, ὁ µέγας ἁγιασμός est aque benedictio, 
qua fit in sanctis Theophaniis, ut ait DC. Gl. Gr. 
b v. Theophanie festum autem et Epiphaniz et τῶν 

ώτων idem est, Vid. que horum Counnentariorum 
p. 9. e l bro Belyico, dicto Slaat von groot Rusland, 
pro'uli, ubi cerimonia sanctilicationis aque copiose 
enarratur. D.t et ἁγιασμὸς μικρός, qui singulis 
mensibus fit. Verum de hoc sermo hic loci non 
est. Magnus Hagiasmus fiebat nomine Christi : mi- 
Dor nomine Marise Virginis singulis Kalendis 


τῶν. Ita Proclus CPtanus apud Fabric. Bibl. Gr. 
t. VII], pag. 602. Conf. Goar. ad Codin. p. 96, 
108, 412. Est etiam ἁγιασμός panis benedictus apud 
Balsamon. citatum a Goaro p. 135 et Codinus p. 
196, ἁγίασμα idem appellat. Est denique ἁγια- 
σμὸς quoque benedictio, sanctificatio sutmel 1psius, 
attactu sancti, apud Theophan. p. 17, Sed hac alie- 
na ab hoc loco. 

(990) Est particula 8. Scripture, aut Patrum, 
quales Greci solent inter sacra officia rectare. 


311 DE GERIMONIIS AULAE ΕΥΖΑΝΙΝΤΑΙ LIB. I. 918 


νεῦμα ὁ πραιπόσιτος, λέγει τοῖς ἱερεῦσιν, ὅπως ἆρ- A officium preter patricios et cubiculerios ea vespera 
ξωνται τῆς θείας λειτουργίας εἲς τὸν ναὸν τοῦ ᾽Αγίου — mutatorias induit. 

Στεφάνου, ἐν d ὁ ἁγιασμὸς τελεῖται. Εἰς δὲ τὸν αὐγουστέα (4) καὶ εἰς τὸ κονσιστώριον ἀλλάσσουσιν ol 
πατρίκιοι καὶ μόνον τῇ yàp ἱσπέρᾳ ἐκείνῃ ἆλλο ὀφφίκιον οὖκ ἀλλάσσει, εἰ μὴ ol matplx:ot xal τὸ 


κουθούκλειον. 

B'. Ὁ δὲ βασιλεὺς φορῶν τὸ διθητήσιον αὐτοῦ καὶ 
τὸ τζιτζάκιον, ἵστασαι ες τὸ ὀκτάγωνον, ἐκτελῶν τὸν 
θείαν λειτουργίαν' τελεσθείσης δὲ τῆς θείας λει- 
τουργίας, εἰσέρχεται ὁ πατριάρχτς εἲς τὸν νχὸν τοῦ 
ἸΑγίου Στεφάνου, xai ἀρξαμένου αὐτοῦ ἐκτελεῖν 
τὴν μεγάλην εὐχὴν τοῦ ἁγιασμοῦ, ἐπιδίδωσιν ἐὐθέως 
ó πραιπόσιτος τῷ βασιλεῖ κηρία, καὶ ἵσταται ὁ βα- 
σιλεὺς ὄπισθεν τῆς κρλυµθήθρας, ἕως ἂν ἐκτελέσῃ ὁ 
πατριάρχης ἅπασαν τὴν εὐχὴν, oi δὲ πρωτοσπαθά- 
ριο: οἱ εὐνοῦχοι ὄπισθεν τοῦ βασιλέως ἵστανται ἡλ- 
λαγμένοι ὡσαύτως xal ol πατρίχ,οι Ἱστανται, x2a- 
τοῦντες κηροὺς βασίλικους. Τελεσθείσης δὲ τῆς εὖ- 
χῆς, ἐπιδίδωσιν ὁ βασιλεὺς τῷ πραιποσἰτῳ ἅπερ 
κατέχει Χηρία, ὁ δὲ πραιπόσιτος τοῖς ἱερεῦσι, xai 
λαθὼν ὁ πατριάρχης ἁγίασμα, ἐπιχέει ἐν ταῖς χερ- 
ci τοῦ βασιλέως, ὁ δὲ βασιλεὺς νιψάµενος τὰς χεῖ- 
ρας xxi τὴν κεφαλὴν ἀλείψας xai τὸ πρόσωπον, xai 
εἰ θέλει, πιὼν ἐξ αὐτοῦ, προσχυνήσχντες ἀμφότεροι 
ἀλλήλους 6 τε βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης, ἀπέρχε- 
ται μὲν ὁ βασιλεὺς εἲς τὸν κοιτῶνα αὐτοῦ, κἀχεῖσε 
ἔνδον τοῦ βήλου ἑστὼς Ἐκδέχεται τὸν πατριάρχην, 
ως ἂν τὴν διακονίαν, ἤγουν τοῦ ἐπιχέειν τὸ ἁγία- 
cuz, Ἐχπλτρώσῃ, cq τε τοὺς πατριχίους, καὶ τοῦ 
κουθουκλείου (2), στρατηγούς τε xal δοµεστίχους. 
Eig! οὕτω µηνύει ὁ πραιπόσιτος τῷ βασιλεῖ, καὶ 


ll. Imperator dibetesio et tzitzacio suo indutus, 
in octangulo stans, sacram liturgiam celebrat, qua 
finita, patriarcha templum S. Stephani petit, et 
postquam magnas preces consecrationis exorsus est, 
prepositus imperatori cereos tradit, qui post la- 
brum baptisterii, usque dum patriaroba preces uni- 
versas finivit, subsistit, protospatharii autem eunu- 
chi pone imperatorem in mutaloriie, eque ac pa- 
tricii, cereos imperatorios tenentes, astant. Pre- 
catione finita, imperator quos tenuerat cereos pree- 
posito, hic sacerdotibus, reddit, patriarcha aquam 
benedictam sumit inque manus imperatoris infun- 
dit, qui manus lavat, caput faciemque inungit, et 
inde, si placet, bibit. Postquam vero se mutuo im- 
perator et patriarcha adorarunt, ille cubiculum 
suum petit, et ibi intra velum constitutus exspe- 
clat, dum patriarcha officium aque benedicte, 
patriciis, cubiculariis, strategis et domesticis im- 
pertiende, celebravit. Sic prepositus imperatorem 
admonet, signumque preposito dal, qui egressus 
patriarcham ad ecclesiam vocat, et uterque, impe- 
rator οἱ patriarcha, in oetangulum conveniunt, 
ubi hic illi panem benedictum offert, imperator 
autem sumptum a preposito apocombium pa- 
triarche tradit. 


δίδωσι νεῦμα τῷ πραιποσίτῳ, κἀκεῖνος ἐξελθὼν προσκαλεῖται τὸν πατριάρχην ἐν vf ἐχκλησιφ, xal 
ἑνοῦνται ἀμφότεροι ὃ τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης ἓν τῷ ὀκταγώνῳ, καὶ ἐπιδίδωσιν ὁ πατριάρχης τῷ 
βασιλεῖ εὐλογίας. ὁ δὲ βασιλεὺς, λαθὼν παρὰ τοῦ πραιποσίτου ἀποχόμδιον, ἐπιδίδωσι τῷ πατριαρχῃ. 

Γ’. Εἶτα κρατήσαντες ἀλλήλων τὰς χεῖρας ὅτε 44 ΠΠ]. Sic Junctis invicem manibus, imperator 


βασιλεὺς xxi ὁ πατριάρχης, ἑξέρχονται μέχρι τοῦ 
αὐγουστέως, καὶ Ἠπροσκυνήσαντες ἀλλήλους xal 
ἀσπασάμενοι, Ó piv πατριάρχης ἀπέρχεται ἐν τῇ 
Μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ, διασώζουσι δὲ αὐτὸν δύο ἄρχον- 
τες τοῦ χουθουκλείου xai ὁ τῆς καταστάσεως καὶ 
σιλεντιάριοι δύο µέγρι τοῦ ὀνόποδος fj καὶ τοῦ xov- 
αιστωρίου. 'O ὃξΣ βασιλεὺς ἀπέρχεται ἐν τῷ θεοφυ- 
λάχτῳ αὑτοῦ παλατίῳ, καὶ ἐκθαλὼν, τό τε τζιτζά- 
χιον καὶ τὸ διθητήσιον, περιθάλλεται σχαραμάγγιον 
ῥίασπρον χρυσόκλαθον, xai εἶθ᾽ οὕτω καθέζεται ἐπὶ 
τῆς τιµίας αὐτοῦ τραπέζης. Ὡσαύτως ἁπαλλάσσουσι 
καὶ oi πατρίκιοι, καὶ ἐνδυσάμενοι τὰ σχαραμάγγια 
αὐτῶν, εἰσέρχονται ol κληθέντες εἷς τὸ χκλητώριον’ 
ἐπὸ γὰρ τῆς Ἐκκλησίας ἀλλάξιμα οὔκ εἶσιν, οἱ δὲ 
τοῦ κουθουκλείου ἄπαντες παραστάσιµον οὐ ποιοῦ- 
etw, ᾿]στέον δὲ, ὅτι τῇ ἑσπέρᾳ ἐχείνῃ, ἤγουν τῇ 
παραμονῇ τῶν φώτων, τὰ ἀλλάξιμα διὰ λευκῶν χλα- 
γιδίων τελοῦνται, ol δὲ πατρίχιοι τῃ ἑσπέρᾳ ἔχεινῃ 
(à φοροῦσι χλανίδια χρυσόταθλα, ἀλλὰ Ἰχλανίδια 


et patriarcha ad augusteum usque abeunt, ubi, 
postquam 96 adorarunt osculatique sunt, patriarcha 
ad Magnam ecclesiam abit, eumque duo preefecti 
cubiculi, cerimoniarius duoque silentiarii usque ad 
onopodem seu consistorium comitantur. Imperator 
autem ad palatium suum 8 Deo custoditum disce- 
dit, exutoque tzitzacio et dibetesio, scaramangium 
&lbum, aureo clavo ornatum, induit et sic postea 
pretiosee mense sue assidet. Sic etiam patricii mu- 
tant, suaque scaramangia induti, vocati ad convi- 
vium veniunt : ab Ecclesia enim mutationes nulle 
flunt, nec cubicularii omnes eo die ad imperatoris 
thronum prasio sunt. Observandum vero esi, ea 
vespera seu vigilia luminum mutationem albis tu- 
nicis fleri, patricios autem non tunicas aureis tabu- 
lis, sed purpureis gestare: ob festum enim lumi- 
num imperator et senatus vestes albas induunt, 
ostiarii paragaudia sua virgasque protospatharii 
eunuchi dibetesia spathasque gestantes, ante impe- 


JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΙΙ COMMENTARIUS. 


(1) In Augusteone, ut Augusla palatio, muta- 
bant vestes patricii cubicularil, aut spadones : in 
consistorio, seu chrysotriclino ceteri patricii bar- 


bati. 


(2) Ita est in codice. Grammatica flagitat xal τοὺς 
tou κουθουκλεἰου. Sed supra jam habuimus exem- 
pla omissi articuli. Vid. not. ad. p. 61. 


319 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 380 


ratorem, quando e palatio progreditur, procedunt : À ἔχοντα ταθλία ἀπὸ ὀξέου ?9 (3j διὰ γὰρ vi,» ἄορτὶν 
quo ad palatium revertente, si mutata veste redit, τῶν φώτων 8 τε βασιλεὺς καὶ ἡ σύγκλητος λευκὰ 
et ipsi in mutatoriis revertuntur. - ἀλλάσσουσιν' ol Oi ὁστιάριοι φοροῦσι τὰ παρα- 
γάδδια (4) αὐτῶν, βαστάζοντες καὶ τὰ βεργία αὐτῶν. Οἱ δὲ πρωτοσπαθάριοι ot 7i εὐνωῦχοι φοροῦντες τὰ 
5.5 T } " H r] ^n L H Ü t had tet dE T Y λατίου: ἆ 
ὃ,Οητήσια xal τὰ σπαθία, ὀψικεύουσιν ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως, ἠνίκα ἐξέρχεται ἐν τοῦ παλατίου' ὑπο- 
στρέφοντος δὲ τοῦ βασιλέως dv τῷ παλατίῳ, ἐπειδὴ Ἠλλαγμένος ὑποστρέφει, καὶ αὐτοὶ ἀλλαγμένοι ὑπο- 
στρέφουσιν. 


CAPUT XXVI. ΚΕΦΑΛ. κζ. 
Übservanda in festo et processione Luminum. Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν tfj ἑορτῇ καὶ προελεύσει τῶν 
Φώτων. 
I. Omnes, qui cum solemni poinpa procedere 5ο: A'. Προέρχονται ἅπαντες ἐννύγιοι οἱ ἐξ ἔθους προ- 


lent, pro more nocte ad hemicyclium apsidia in εργύμενοι ἐν τῷ ἡμιχυκλίῳ τῆς ἀψίδος, ἠλλαγμένοι 
mutatoriis albis abeunt, et, aperto palatio, intrant ἀπὸ λευκῶν, καὶ ἀνοίξαντος τοῦ παλατίου, εἰσέοχον - 
ei imperatorem ordine suo, ut ipsis mos est, exoi- — tat xal δέχονται τὸν βασιλέα εἷς τὴν τάξιν αὐτῶν, 
piunt. Qui & solemni ministerio stipatus, per da- ὡς εἴθισται αὐτοῖς. Kai δηριγενόµενος ὁ βατιλεὺς 
phnem digreditur, cereos in oratoriis, ut ipsi mos ὑπὸ τῶν ἐξ ἔθους, διέρχεται διὰ τῆς δάφνης, xl 
est, accendit, et ad augusteum usque progressus, mts: Ἄπρους εἷς τὰ εὐκτήοιαιὼς εἶἴθισται αὐτῷ, 
tempus exspectat. Quod postquam appropinquavit, B καὶ ἀπερχωνται 7! µέχρι τοῦ αὐγουστέως, ἐχδεχόμε- 
cerimoniarius preposito, prepositus imperatori id — voz τὸ καιρών. Rai τοῦ χαιροῦ ἐγγίσαντος, ὀχλοῖ à 
indicat, qui e suo cubiculo ad octangulum se reci- τῆς Χαταστάσεως τῷ πραιποσίτῷ, ὁ δὲ πραιπόσιτος 
pit, ibiquo tunicam induit, et coronalus per au- τῷ ?? βασιλεῖ, xai ἐξελθὼν ἀπὸ τοῦ κοιτῶνος αὐτοῦ 
gusteum, stenum et onopodem transit, receptio au- εἰς τὸ ὀκτάγωνον, περιθάλλεται τὴν χλανίδᾳ αὑτοῦ, 
tein et adoratio ab iis, quibus mos est, 88 sicut — vai στεφθεὶς διέρχεται διὰ τοῦ αὐγουστέως xal τοῦ 
in processione Nativitatis Christicommemoravimus,  στενοῦ καὶ τοῦ ὀνόποδος, τὴν δὲ 9οχὲν καὶ προσκύ- 
in janua inferiori, que prope consistorium est, per- νητιν ἐκτελοῦσιν ol ἐξ ἔθους, Ov τρόπον ἐδηλώσαμεν 
agitur. Et si imperatori magistri dignitate aliquem ἐν τῇ προελεύσει τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως ἐν τῇ κάτω 
ornare placet, signum preposito dat eique, cum ad πύλη τῇ οὗσῃ ἔμπροσθεν τοῦ κυνσιστωρίου. Καὶ el 
86 accessit, nomen candidati indicat, quod prepo- μὲν κελεύει ὁ βασιλεὺς ποιῆσαι μαγίστρους, νεύει 
situs cerimoniario dicit, isque una cum silentiario τῷ πραιποσίτῳ, καὶ ἀπελθὼν πρὸς αὐτὸν Ó T21:nÓ- 
8 808 Slatione evocatum, in parte inferiori pulpiti  σιτος, λάγει αὐτῷ τὸ ὄνομα τοῦ μέλλοντος προθλτ- 
ante patricios constituit, statimque prepositus sti- θῆναι, ὁ δὲ πραιπήσιτος λέγει τὸ τῆς καταστάσεως, 
charium seu strictiorem vestem et baltheum impe- — xàx«stvoq λαμθάνει αὐτὸν ἀπὸ τῆς στάσεως αὐτοῦ 
ratori tradit, cerimoniarius vero candidatum manu C μετὰ σιλεντιαρίου, καὶ '"igvrotw αὐτὸν XXtto:v τοῦ 
prehensum ad imperatorem ducit, ad cujus pedes πουλπίτου ἔμπροσθεν τῶν πατρικίων, καὶ εὐθέως 
postquam procidit eosque osculatus est, surgit, ἐπιθίθωσιν ὁ πραιπόσιτος τῷ βασ.λεῖ στιχάριν (9) 
Deinde stichario et baltheo e manibus imperatoris καὶ βαλτίδιον, ὁ δὲ τῆς καταστάσεως, Χρατήσας τὸν 
accepl;s, pedes ejus osculatur, quo facto, cerimo- μέλλοντα προθληθΊναι, ἄγει αὐτὸν πρὸς τὸν Bastia, 
niarius cum silentiario eum ad interius consisto- καὶ προσχυνήσας τοὺς πόδας τοῦ βασ.λέως καὶ 
rium ducit, sticharioque indutum et baltheo cin- ἁἀσπασάμενος αὐτοὺς, ἀνίσταται. Εἶτα, λαδὼν τὸ στι- 
ctum abducit, et ante imperatorem infra pulpitum χάριν "* μετὰ τοῦ βαλτιδίου ἐκ τῶν γειρῶν τοῦ βασι- 
collocat. Omnes ingressi adorant, utin promotione Ἀλέως, φιλεῖ τοὺς πόδας τοῦ βασιλέως, λαθὼν δὲ αὖ- 
VARLE LECTIONES. 
"^ ὀξέος ed. '! ot ante εὐνοῦχοι om. ed. 7! ἀπέρχεται ed. 7? τῷ ante βασιλεί om. 64. '* στιχάριον ed. 
JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΗ COMMENTARIUS. 

(3) Formarunt igitur ὀξέος, £z, £ov, ἔου, &u, etc. Ὦ patet esse colorem rubrum subobscurum et nigri- 
Ταθλία ἀπὸ ὀξέου, tabulz veriluminis, id estpurpurea. — cantem. Neque satis decernit hanc rem Artemido- 
Solet enim ὀξός plerumque de purpureo colore rus p. 66, dicens : Ἔχει τὸ πορφυροῦ) χρῶμά τινα 
dici, quamvis et de aliis coloribus adhibeatur, ut συμπάθειαν πρὸς τὸν Üdvxtov. ubium enim reli- 
olare patet e Nostri p. 370, ubi ὀξέα χροακά con- quum est, intenderitne ezruleum lividum mortuo- 
junguntur, acuta varii coloris. Τὸ óE5 et purpuram rum colorem, an sanguinis concreti et aridi. Vi- 
idem esse patet e Contin. Theophan. p. 91. Solent deatur tamen potius prius in mente habuisse. 
tamen alii auctores πορφύρα óteix dicere purpura (4) Vel παραγαὐδια. Greci enim novi f et » ut f 
acuta, ardens, feriens oculos. Dictio hec proba οἱ pronunciant. Paregaude sunt vestes serice auro 
antiqua est. Exstat jam apud Aristophanem in Pace — intertexte opere phrygio vel barbaricario, quarum 
et apud Plutarch. in Vitis p. 1308, est 4 καταχόρως — orte et manice revolute (die Aufschláge) sunt de 
ἐρυθρὰ xal ὀξεῖα mopojpa. Latini talem purpuram panno aureo aut aureis filis interlexto. Vid. Du 
clarissimam et veri luminis appellant. Vid. Scr. Hist. Cange Gloss. Lat. h. v. Guther Off. D. A. p. 
Aug. t. I, p. 870. Du Cange ad Alexiad. p. 275, 022- — 720. Salmas. t. II. Hist. Aug. pag. 232, 406, 
λλατον vertit inlense purpureum, et diversum facit — 502. 

& violaceo colore, quem hyantinum ait esse. In (5) Sic est in codice. Sticharium, striclorium, est 
Glossario Greco tamen ὀξύς reddit per violaceus. 1uniea corpus arcte astringens. Vid. Du Cange 
Et ego sane fateor, sepe videri purpuram cum vio- — ütroque Glossario. Erat ergo magistri symbolum 


laceo eumdem esse colorem ;interdum tamen clare — Sticharium et baltheus. Vid. ad p. 256. 


381 


τὸν πάλι Ó τῖς γαταστάσεως 
εἰσφέρει αὐτὸν εἷς τὸ ἔνδον κονσιστώριον (6), καὶ 
ἑνδύσας αὐτὸν τὸ στ'γάριον, περιζώσας αὐτὸν καὶ τὸ 
βαλτίδιον, ἐξάχει αὐτὸν xal ἵστησι, ἔμπροσθεν τοῦ 
Βασ.λέως κάτωθεν τοῦ πουλπίτου  γαὶ πῄνιες εἶσ- 
ελθόντες προσκυνοῦνσιν, ὃν τρόπον xai ἐν τῇ προθολῇ 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. 1. 


μετὰ σ.λεντ,χρίου, À patriciorum  nolavimus, 


382 


et ducit cerimoniarius 
candidatum ad imperatorem, cujus pedes ut oscu- 
latus est eumque adoravit, surgit ct fausta ipsi ap- 
precatur: apprehendit aulem eum cerimoniarius, 
et sic retrorsus adductum, in suo ordine et statione 
collocat. 


- , » * 9 - 9 ^ - 

τῶν πατρικίων, χαὶ ἄγει αὐτὸν ὁ τῆς καταστάσεως πρὸς τὸν βασιλέα, καὶ προσκυνήσας xai ἄσπασάμε- 
* ^ - φ , ^ . * » - 

νος τοὺς πόόας αὐτοῦ, ἀἁνίσταται, ὑπερευξάμενος τὸν βασιλέα, κεατήσας δὲ αὐτὸν ὃ τῆς χαταστάσεως, 

9 », . *. M -  ϱ 9 9 -- 9 - , 

εἰσαγει (7) αὐτὸν ὀπισθοφανῶς καὶ ἵοτγσιν αὐτὸν ἐν τῇ ἐφαρμοζούση αὐτῷ τάξει τε «al στάσει. 


Β’. Εἴθ᾽ οὕτως λαθὼν νεῦμα Ó πραιπύσιτος παρὰ 
τοῦ βασιλέως, vios: τῷ σιλεντιαρίῳ τῷ ἑστῶτι ἐν 
τῃ πύλη, καὶ λέγει « Κελεύσατε. » E!0' οὕτως ὁι- 
ἔρχεται διὰ τῶν ἐκσχουθίτων xal τῶν σχολῶν µέχρι 
τῆς λεγάλης ἐκκλησίας, καὶ Oo, 9 και τάξει, καθ) 


n J $^ m ^ - - 
ὃν τρόπον ἐδηλώθη ἡμῖν 16 ἐν τῇ προξλεύσει τς Β 


Χριστοῦ Γεννήσεως, καὶ el; τὸν νάρθηκα εἰσελθὼν, 
, 


G:tog τὸ στέμμα ἀπὸ τῆς χεφαλῆς τοῦ βασιλέως, 
εἰσέρχεται ὃδ.ὰ τοῦ νάρθγκος, καὶ ὀέγεται αὐτὸν 
ἐχεῖσε ὁ πατριάρχης, καὶ ἀσπασάμενοι ἀλλέλους, 
εἰσέρχονται καὶ ἵστανται ἔμπροσῇεν τῶν μεγάλων 
πυλῶν. Καὶ ἄψας ἐκεῖτε κηροὺς, δίδωσιν αὐτοὺς τῷ 
πραιποσίτῳ, ὃ δὲ πραιπόσιτας τῷ tQ καταστάσεως, 
καὶ προσκυνήσας τὸ ἄχραντον Εὐαγγελιον, εἰσέρχεται 
εἰς τὴν ἐκκλητίαν, καὶ διελθὼν διὰ τὶς σωλαίας, 
ἵσταται ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων θορῶν, καὶ λαδὼν παρὰ 
τοῦ πραιποσίτου χπηρία καὶ εὐξάμενος, ἐπιδίόωσιν 
αὐτὰ τῷ πραιποσίτῳ. Καὶ εἴθ οὕτως εἶσε)λθὼν sl; τὸ 


θυσιαστήριον, ὑφαπλοῖ tv τῇ ἁγίᾳ τραπέζῃ εἰλιτὰ 


ρ 9 M 
δύ9, ἀσπαζόμενος δύο Ἱερὰ ποτήρικ καὶ δύο Ἱεροὺς ϱ 


ὀίσχους καὶ τὰ σπάργανα τοῦ κυρίου, χαὶ λαθὼν 
ἀποκόιιδιον παρὰ τοῦ πραιποσίτου, τίρτσιν αὐτὸ ἓν 
τῇ ἁγίᾳ τραπέζῃ, xxi ἐξελθὼν διὰ τῆς πλαγίας τοῦ 
θυσιαστηρίου, εἰτέρχεται sl; τὸ µητατώριον, εἰς Oi 
τὰ ἅγια, kai τὴν ἀγάπην καὶ τήν κοινωνίαν ἐκτελεῖ, 


II. Postea prepositus, signo ab imperatore ac* 
cepto, eilentiario ad portam stanti annuit, et di- 
Cit : « Jubete, » et sic imperator per excubias 
scholasque ad Magnam ecclesiam, eo ordiae eaque 
pompa, quam in processione Natalis Christi expo- 
suimus, procedit, et narlhecem ingressus, velum 
intrat. Tum prepositus coronam a capite imperato- 
ris demit, qui per narthecem accedens 8 patriarcha 
excipitur, cum quo post mutuam salutationem in- 
greditur et ad magnas portas subsistit. Accensos 
ibi cereos preposito, prepositus cerimoniario tra- 
dit, et adorato sancto Evangelio, ecclesiam intrat, 
perque soleam digressus, adsacras januas subsistit 
cereosque a preposito a2cipit, quos ipsi, postquam 
precatus est, reddit. Sic. sacrarium ingressus, duo 
instrata sacre mense imponit duoque sacra po- 
cula 86 duosque sanctos discos et fascias domini 
osculatus, acceptum a preposito apocombium in 
sacra mensa reponit, perque obliquitatem sacrarii 
ad metatorium et sacra progreditur et agapen ac 
communionem, ut consuetudo est, celebrat. Post 
breve colloquium e Sacro Puteo egressus, intra ve- 
]um cum patriarcha abit, a quo coronatur eti pa- 
nem benedictum accipit, pro quo ei allatum a pre: 
posito apocombium imperator tradit, et sufflmenta 
varia a patriarcha recipit. 


o , LAUR 4 κ. 9 D - - 9 7 

ὡς Ἡ συνήθεια ἔγει, Καὶ μετὰ τὸ κραµατίσαι καὶ ἐξελθεῖν τοῦ ᾽Αγίου Φρέατος, εἰσέρχεται ἔνδον τοῦ βή- 
λου μετὰ τοῦ πατριάρχου, xal στέχεται παρ᾽ αὐτοῦ, xdi εἶθ᾽ οὕτως ἐπιδίδωσιν ὁ πατριάρχης εὐλογίας τῷ 
βασιλεῖ: εἶτα λαθὼν ὁ βασιλεὺς παρὰ τοῦ πραιποσίτου ἀποχκόμδιον, ἀντιδίδωσι τῷ πατριάρχῃ, ὁ δὲ πα- 


. - ^" - 
ριᾶρχης ἀντιδιδοῖ τῷ βασιλεῖ ἀλειπτά. 
» p ον ον 
I' Καὶ ἀλλήλους ἀσπασάμενοι, ὁ μὲν βασιλεὺς, 
JUL 9 H M 9 - , 
6:00:20 τὴν µέσην, εἰσέρχεται διὰ τῆς μεγάλης 
, - ^. E . 8 . 9 - . - 
πολης τῆς χαλκῆς" αἱ δὲ δοχαὶ τῶν περατὶκῶν µε- 
ρῶν καὶ τῶν πολιτικῶν τελοῦνται ἐν τῇ τάξει καὶ 
? ^ ρε , . LÀ 
στάσε:, 0v τρόπον ἐτελέσβησαν ἐν τῇ προελεύσει τῆς 


III: Post mutua oscula imperator per forum di- 
gressus, magnam portam chalces intrat : excipitur 
autem a transitoriis urbanisque factionibus eo ritu 
locoque, quem in processione Natalis Domini su- 
pradeclaravimus. Per scholas et excubias consistorii 


(2:9102 Γεννήσεως. Kal τὰς σχολάς καὶ τὰ ἐκσκού- D stenique digressus, augustale intra!, cubicularii, 


θιτα δ.ελθὼν καὶ τοῦ κονσιστωρίου xal τοῦ στενοῦ, 
εἰσέρχεται εἰς τὸν αὐγουστέα, καὶ οἱ τοῦ κουβου- 
κλείου, τελέσαντες τὴν συνίθειαν, εἰσέρχονται εἷς 
τὸ ὀκ-άγωνον, καὶ λαμθάνεί ὁ πραιπόσιτος τὸ στέμμα 
ἀπὸ τῆς χεφαλῆς τοῦ βασιλέως, καὶ εἰσελθόντες oi 
Βεστήτορες ἁπαλλάσσουσι v7 χλανίδα αὐτοῦ. Elta 


ritibus ϱυἱβ servatis, ad octangulum se recipiunt, 
et prepositus coronam a capite imperatoris demit, 
vestitores ejus tunicam mutant, Posthec in S. Ste- 
phani patriarcha ingreditur, et cum imperator in 
novemdecim accubitis corvivium acturus est, pra- 
posito signum dat, ut patriarcham advocet, quo 


VARLE LECTIONES 


5 δοχῇ conj. R. ᾖ ὑμῖν cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(0) Non hoc est secundum velum, aut interius 
consistorium, de quo memorat Alemannus ad Pro- 
cop. Anecdot. pag. 103. [d ipsum enim consisto- 
rium, in quo magistro dignitas conferebatur, erat 
interius. Sed pone illud erat cubiculum, vel potius 


oratorium, S. Theodoro sacrum, in quo honorati 
sui& dignitatis iasignibus induebaniur, ut ex aliis 
hujus codicis apparet locis et e Cletorologio. 

(7) Usurpat Nostre sledysww pro ἐξάγειν el ἀπά- 
γειν. 


383 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


484 


facto, se invicem adorant, et sacerdotes ingressi À εἰσελθὼν ὁ πατριάρχης εἰς τὸν ΄Αγιον Στέφανον, καὶ 


stichum faciunt, tuncpatriarcha rursus 3. Stephari 
intratsuumqueomophorium deponit. Imperator pa- 
riter aagum suum exuit, et sic rursus conversan- 
tur, atque a cubiculo stipati, egrediuntur, et una 
in accubito mensem assidentes, semel bibunt. Sic 
postea prepositus, signoab imperatore accepto mini- 
stris sigaum det, et intrant, idemque οἱ apud reli- 
quos amicos observatur. 

χευόµενηι ὑπὸ τοῦ κουθουγλείου, καὶ ἀχουμθίζουσιν 


τοῦ βασιλέως μέλλοντος ἀχουμθίσαι elc τὰ ιθ ἀχού- 
θιτα, νεύει τῷ πραιποσίτῳ, καὶ προσκαλεῖται τὸν 
πατριάρχην, καὶ τούτου υγενοµένου, προσκονὀῦσιν 
ἀλλήλους, καὶ εἰσέρχονται oi ἱερεὶς, καὶ τὸν στίχον 
ποιήσαντες, εἰσέρχεται πάλιν ὁ πατριάρχης ες τὸν 
Άγιον Στέφανον καὶ ἐκθάλλει τὸ ὠμοφόριον αὐτοῦ. 
Οµαίως xai ὁ βασιλεὺς ἐκθάλλει τὸ σαχίον αὐτοῦ 


ὕ ἐξέρχονται, ὄψι- 


xai ἐνοῦνται πάλιν, καὶ εἶθ οὕτως 


oi δύο ἐξ ἴσου (8) ἐν τῷ ἀκουθίτῳ καὶ πίνουσι πρὸ» 


ἅπαξ. Καὶ sig! οὕτω λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, νεύε. τὴν ὑπουργίαν καὶ εἶσ- 


έρχεται, τοῦτο δὲ ποιεῖ καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν φἰλων. 


IV. Cum vero surgere imperator vult et amici Β Δ’. Μέλλοντος δὲ ἀνίστασθαι τοῦ βασιλεως γαὶ 


egressi sunt, ramanent ii, qui in superioribus accu- 
bitis locum tenent, metropolitm et, qui in primis 
accubitis ad dextram et sinistram assident, episcopi. 
Bibunt vero iterum semel imperator et patriarcha 
et qui remanserunt amici, et sic, à preposito signo 
accepto, ipsi egrediuntur, postquam vero signum 
protospatharius accepit, ministerium rursus disce- 
dit. Quo facto, imperator cum solo patriarcha et 
cubiculo manet, $7 et postquam ambo iterum se- 
mel hiberunt, surgunt, et abit patriarcha ad S. Ste- 
phani suumque humerale, imperator sagum, induit 
8ο rursus in octangulo conveniunt, et stichum fa- 
ciunt. Tum imperator, pane benedicto a patriar- 
cha accepto, usque ad augustale procedit, et post- 
quam se adorarunt osculatique sunt, patriarcham 
duo cubicularii suscipiunt et ad slenum seu onopo- 
dium usque perducunt. Itnperator vero a cubiculo 
et manolavitis stipatus, palatium intrat, omnesque 
cubicularii, in aureo triclinio constituti, impera- 
tori: « Ia multa bonaque tempora, » acclamant. 
Hec autem acclamatio, finito demum dodecaemero, 
instituitur. 


τῶν φίλων ἐξελθόντων, µένουσιν οἱ τοῦ ἄνω ἀχουθί- 
του φίλοι (Θ), ol μητροπολῖται καὶ ὅσοι εἰσὶν εἰς τοὺς 
πρώτους ἀχουθίτους, ἦγουν εἷς τὸν δεξιὸν καὶ εὖ- 
ώνυμον, ἐπίσκοποι * πίνουσι δὲ πάλιν πρὸς ἅπαξ 6 τε 
βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάχης καὶ οἱ ἑναπομείναντες 
φίλοι, καὶ εἶθ' οὕτως λαθόντς νεῦμα παρὰ τοῦ 
πραιποσίτου, ἐξέρχονται xal αὐτοὶ, καὶ εἶθ᾽ οὕτως 
λαθὼν νεῦμα ὁ πρωτοσπαθάριος, ἐξέρχεται xal αὖ-- 
θις d$ ὑπουργία. Καὶ πάντων ἐξελθόντων, μένει ὁ 
βασιλεὺς μετὰ µόνου τοῦ πατριάρχου καὶ τοῦ xou- 
δουκλείου. Kal πιόντες πάλιν ἀμφότεροι πρὸς ἅπαξ, 
ἀνίστανται, καὶ ἀπέρχεται ὁ πατριτρχης εἷς τὸν 
"Άγιον Στέφανον καὶ βάλλει τὸ ὠμοφόριον αὐτοῦ, ὁ 
δὲ βασιλεὺς τὸ σαγίον αὐτοῦ, καὶ ἐνοῦνται πάλιν εἷς 
τὸ ὀκτάγωνὸν, xal ποιοῦσι τὸν στίχον. "Eia ἹἹ λαδὼν 
ὁ βασιλεὺς παρὰ τοῦ πατριάρχου εὐλογίας, ἐξέρχεται 
μέχρι τοῦ αὐγουστέως, xal προσκυνήσαντες ἀλλή- 
λους καὶ ἀσπασάμενοι, τὸν μὲν πατριάρχην λαμθᾶ- 
νουσι δύο κουθικουλάριοι, xal διασώζουσιν αὐτὸν 
μέχρι τοῦ στενοῦ fj καὶ τοῦ ὀνόποδος, Ὁ δὲ βασιλεὺς, 
δτριγευόµενος ὑπό τε τοῦ κουθουκλείου καὶ τῶν 
μαγλαθιτῶν, εἰσέρχεται Ev τῷ παλατίῳ * ἑστώτων 


δὲ τῶν τοῦ κουθηυχλείου ἁπάντων dv τῷ χρυσοτρικλίνῳ, ὑπερεύχονται τὸν βασιλέα «ó* « Εἰς πολλοὺς 
καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » Γίνεται δὲ ἡ εὔὐχὴ αὕτη, ἐπειδὴ πληροῦται τὸ δωδεκαήµερον. 


CAPUT XXVII. 

Observanda ἐπ festo εἰ processione Purificationis B 
Marie Virginis. 

1. Si imperator abire et vigilias nocturnas in Bla- 


ΚΕΦΑΛ. KZ. 
Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν τῇ ἑορτῇ xal προελεύσει 
τῆς Ὑπαπαντῆς 7* (10). 
A', E! χελεύει ἀπελθεὶν ὁ βασιλεὺς καὶ παννυχεῦ- 


chernis agere cupit, pridie festi diei abit et noctur- D σαι iy Βλαχέρναις, ἀπέρχεται «T, πρὸ μιᾶς 7? τῆς 


nas vigilias instituit. Sequenti die festi omnes tuni- 
088 albas, cubicularii eque ac spatharocubicularii 
camisia induunt. Eunuchi protospatharii plerique 
mutatorias ferunt et. spathobaculos, barbati pro- 


ἑορτῆς ἡμέρᾳ, xal ἐκτελεῖ τὴν πάννυχον. ΤΠ δὲ 89 
Eze ἡμέρᾳ τῆς ἑορτῆς ἀλλάσσουσιν ἅπαντες ἀπὸ 
λευκῶν χλανιδίων * οἱ δὲ χουθικουλάριοι ἀλλάσσουσι 
χαµίσια καὶ µόνον, ὡσαύτως xal ol σπαθαροκονθι- 


VARLE LECTIONES 


T1 Pro εἶτα ed. και. 
cod. ** δὲ om. ed. 


" ὑπαπάντης R., ὑπαπαν superscripto cod., ὑπαπαντήσεως ed. ?* τῆς mob μιᾶς 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


. (9) Sella eque alta. Nam interdum aliquanto 
inferiore sella sedebat patriarcha quam imperator. 
Vid. ad p. 55. 

(9) Amici, qui in primo accubitu, cui imperator 
et patriarchaaccumbunt, et qui in summo extrans- 
verso stat, sedent. Erant neinpe sic dispositi accu- 
bitus, seu mense, ut introeunti ad dextram novem 
sirarent in longitudinem porrecte, et totidem ad 
sinistram ex opposito, et una prima, ἡ ἆποχο- 
πτὴ dicta,in summo in latitudinem e regione ostii, 
Prim: assidebat, ut dictum, imperator et patriar- 


cha, quoties cum imperatore epularetur, cum pre- 
cipuis aliquot metropolitanis : primis proximis ad 
utrumque latus mensis assidebant reliqui inferiores 
metropolitani et episcopi. 

(10) Est festum τς ὑπαπάντης, quo Christus 
templo exhibitus fuit et Bymeon justus ei occurrit. 
Invenitur quoque ὑπαντή. Ὑπαντῃ Domini, boc 
est, obviatione S. Symeonis Tagnis decessil. Ditmar. 
p. 120: vid. Anastas. Bibl. p. 15&.]* Conf. Du 
Cange Gloss. Lat. v. Hypapante οἱ Gloss. Gr- 

φ γ. 


385 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINJE LIB. I. 


386 


χουλάριοι. Oi δὲ εὐνοῦχοι πρωτοσπαθάριοι φοροῦσι À tospatharii specia sua et apathas, nullos autem spa- 


τὰ ἀλλάξιμα αὐτῶν πλήρεις 9*5, βαστάζοντες καὶ 
σπαβοθάχλια, ol δὲ βαρθάτοι πρωτοσπαθάριοι φο- 
ροῦσι τὰ σπέχια αὑτῶν καὶ σπαθία, ob βαστάζουσι 
δὲ σπαθοθάχλια. Οἱ δὲ σπαθαροχανδιδάτοι καὶ σπα- 
θάριοι καὶ ol τοῦ µαγλαθίου xal οἱ λοιποὶ οἰκειακοὶ 
σπαθάριοι περιπατοῦσιν ἔνθεν χἀκεῖθεν, ὄπισθεν τῆς 
προελεύσεως, εἷς τὰ πλάγια 9! τῶν ἀρχόντων τοῦ 
χουθουκλείου xai τῶν πατρικίων, τοῦτο τελοῦντες 
x20' ἑχάστην προέλευσιν dv δὲ ταῖς µεγάλαις προ- 


thobasculos gestant. Spatharocandidati, spatharii, 
manclavite et ceteri domestici spatharii utrinque 
post solemnem pompam ad latus prefectorum cu- 
biculi et patriciorum procedunt, et hoc in omnibus 
processionibus observant; in magnis autem tor- 
ques et spathobaculos suos gestant. Spatharucandi- 
dati torques, scutaria et dextralia cum securibus, 
spatharii scuta οἱ dextralia, utrique etiam scara- 
mangia gerunt. 


ελεύσεσι φοροῦσι τὰ µανιάχκια αὐτῶν, βαστάζοντες xal σπαθοθάκλια αὐτῶν. Οἱ δὲ σπαθαροκανδιδάτοι τὰ 
µανιάκια αὐτῶν καὶ σκουτάρια xal διστράλια μονοπέλυχα (11): ol δὲ σπατάριοι σκουτάρια xal διστρά- 


Ata, ἀπὸ σκαραμαγγἰίων δὲ ἀμφότεροι. 
B. Τοῦ δὲ τῆς καταστάσεως ἑλθόντος καὶ µηνυ- 
σαντος τῷ πβαιποσίτῳ, ὡς Ότι ὁ καιρὸς Ίγγικεν, 


II. Cerimoniario autem veniente et, tempus αρ- 


propinquare, praepositum monente, intrat is idque 


εἰσέρχεται ὁ πραιπόσιτος xal uhvóst τὸν βασιλέα, B imperatori indicat, qui e triclinio, quod Anastaeii 


ὁ δὲ βασιλεὺς ἐξελθὼν Ev τῷ τρικλίνῳ τῷ xzÀlov- 
µέιῳ ᾿Αναστασιχκῷ, φορῶν τὸ δηθητήσιον αὐτοῦ, 
ἵσταται ἐχεῖσε, καὶ ἵσταντχι ol ἄρχοντες τοῦ κου- 
θουκκείου ἔνθεν xai ἔνθεν, ol δὲ σπαθαροχουδιχου- 
λάριοι καὶ οἳ κουθικουλάριοι ὄπισθεν αὐτῶν, οἱ δὲ 
πρωτοσπαθάριοι οἱ εὐνοῦχοι ἵστανται ὄπισθεν τοῦ 
βασιλέως. Προσκαλεῖται δὲ ὁ πραιπόσιτος τοὺς βε- 
στήτορας, xal ὑπαλλάξας ὁ βασιλεὺς τὴν χλανίδα αὖ- 
τοῦ δι) αὐτῶν, εἶτα κατελθὼν ὀστιάριος, ἵσταται Ev 
τῷ βήλῳ, xai νεύει ὁ βασιλεὺς τῷ πραιποσίτῳ, ὁ δὲ 9 
κραιπόσιτος τῷ κουθικουλαρίῳ τῷ αἵἴροντι τὸ βῆλον, 
xai εἰσάγονται πατρίκιοι xal στρατηγοὶ, xal εἰσ- 
ελθόντες πίπτουσι. Καὶ ἁἀναστάντων αὐτῶν, λαθὼν 
νεῦμα 6 πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, λέγει’ 


vocatur, egressus, dibetesio suo indutus, ibi sub- 
sistit, ab utroque latere cubiculo praefecti, spatha- 
rocubicularii et cubicularii poet ipsos, protospatha- 
rii autem eunuchi a tergo imperatoris. 88 Deinde 
prepositus vestitores vocat, quorum opera tunicam 
suam imperator mutat, ostiarius descendens in velo 
stat, imperator preposito, prepositus vero cubicu- 
lario velum tollenti signum dat, et adducuntur pa- 
tricii, et etrategi : ingressi procumbunt. Qui post- 
quain surrexere, prepositus, accepto ab Imperatore 
Bigno, dicit: « Jubete. » Imperator, a prefectis cu- 
biculi, patriciis et strategis stipatus, ad triclinium, 
quod Danubius dicitur, abit, barbati protospatharii 
et drungarius vigilie utrinque prope januam stant. 


e Κελεύσατε.» Ὁ δὲ βασιλεὺς δηριγευόµενος ὑπὸ τε { Patricii vero et strategi cum senatu procidunt, et 
τῶν ἀρχόντων τοῦ κουδουχλείου, πατρικίων τε xai — postquam prepositus signum ab imperatore 'ag- 
στρατηγῶν, ἐξέρχεται ἐν τῷ τρικλίνῳ τῷ καλουμένφ — cepit, ceremoniario annuit, isque dicit : « Jubete, » 
Aavou6lq* ἵστανται δὲ οἵ τε βαρθάτοι πρωτοσπαθά- ipsi: « In multa bonaque tempora, » acclamant. 

pio: καὶ ὁ δρουγγάριος τῆς βίγλης ἔνθεν καὶ ἔνθεν πλησίον τῆς θύρας. Οἱ δὲ πατρίκιοι καὶ στρατηγοὶ 
μετὰ τῆς συγκλήτου, πίπτουσι xai λαμθάνει νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως xal νεύει τῷ τῆς 
καταστάσεως, xüxtivoq λέχει « Κελεύσατε» xal αὐτοὶ ὄπερευχονται « Eic πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » 


I' Καὶ ὑπ αὐτῶν δηριγευόµενος, διέρχεται, ὁ 
δὲ «Ze χαταστάσεως ἐν δὲ τῷ µέσῳ, καὶ κατὰ βάθρον 
ἐπιστρεφόμενος πρὸς τὸν βασιλέα, ἐφαπλῶν δὲ xal 
τὰς χεῖρας αὐτοῦ 35 ἔνδοθεν τοῦ χλανιδίου αὐτοῦ, λέγει 
πρὸς τὸν βασιλέα’ «Καπλάτε Γόμηνι" » τοῦτο ἐκτελῶν, 
ὅπως ἐν τῇ διόδψ τοῦ βασιλέως μὴ τύχῃ βάθρον 36, Καὶ 
Ec) τῆς πύλης ἐξελθὼν τῆς ἐξαγούσης πρὸς τὸν ἔμθο- 


Ill. Ab his stipatus digreditur, cerimoniarius 
vero in medio, et in scala conversus ad imperato- 
rem, veste sua manibus involutis, ad eum dicit: 
« Caplate Domini, » quod propterea facit, ut in 
trapsitu imperator scalam non contingat. Ex porta, 
qua ad porticum ducit, ad dextrum hujus latus 
discedit, patricii autem extra eamdem cereos suos 


λον, διέρχεται ἐν τῷ δεξιῷ μέρει τοῦ ἐμθόλου, οἳ δὲ p sumunt, dum interea duarum factionum cantores 


xazpixtot τῆς αὐτῆς πύλης ἔξω AapÓávoust τὰ κηρία 


iambos recitant, singuli α statione eua digressi, et 


VARLE LECTIONES. 


ει πλήρες cod., πλήρη conj. Β. 5* εἶτα πλάγια ed. 


13 ὁ δὲ om. ed. ** ἐν om. ed. *5 Pro αὐτοῦ ed. τοῦ 


** Pro μἡ τύχη βάθρον, R. legi vult aut ἀποτύχῃ βάθρου, aut τύχῃ rapaóalvwv βαθρον. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(11) Posterior vox est Interpretatio rioris ; al- 
tera idem quod altera valet. Vid. ad p. 333, ubi µο- 
ψοπέλυχα esse dico secures, unipennes. Dextralia 
autem appellabantur be secures, quod non ut haste 
sinistra, sed dextra manu gererentur, ad instar 
bacuii, cujus adminiculo ambulauus. Sane talem 
securim ad baculi usum formatam, aut, si malis, 
baculum securi armatum gerit in dextra Persa in 
imagine nonagesima illarum centum, quas M. de 
Forriol, legatus Francicus ad Portam, anno 1708, 
in Oriente ad vivum delineari curavit, deinde cezla- 
tores Parisini eri insculpserunt, et nictores colori- 


bus illuminarunt. Quod opus cum Francica inter- 

retatione Parisiis a. 1714, magno folio prodiit. 

exiralis, quod Persa ille gerere conspicitur, heo 
est imago, qua ab illa dexiralis descri- 
ptione, quam Leo imp. Tacticor. VI, 8 11, 
dat, parum differt, et in eo solo, quod 
uncum exadverso securis habeat, aut δρέ- 

πανον veluti, cum dextrale Leonis habuerit 

sicam rectam ad hunc modum. Itali quo- 

que secures manuarias ab antiquo more 


i01 appellant. Vid. Murat. Ant. Ital. t, I, p. 





38] CONSTANTINI PORPHYROGENITI 388 


postquam cantum unus finivit, alterincipit. Impera- À αὐτῶν, λἐγόντων τῶν δύο μερῶν ἰαμθικὰ 51, ἕκαστος 
tor autem, cum prope columnam, in plenitudine αὐτῶν διερχόμενος ἀπὸ τῆς στάσεως αὑτον' πλη- 
porlieus ohlique positam, transivit, patriarcham ροῦντος γὰρ *9* τοῦ ἑνός, ἄρχεται ὁ Ἕτερος' δ:ελθὼν 
cum processione ibi excipit, sumptisque a preposito δὲ 6 βασιλεὺς πλησίον τοῦ Χίηνος τοῦ κειμένου ἐγ- 
cereis et precatus, eos rursus preposito tradit, et «καρσίως ἐν τῷ πληρώματι τοῦ ἐμθόλου, Oiyita: 
gancto Evangelio ac veneranda cruce adorata, se  ix:is: τὸν πατριάργην μετὰ τῆς λιτῆς, λαθὼν δὲ 
iterum (lexo genu imperator et patriarcha veneran- Χηρία παρὰ τοῦ πραιποαίτου καὶ εὐξάμενος, imiól- 
tur et osculantur, quo facto, a preposito cereum θωσιν αὐτὰ πάλιν τῷ πραιποσίτῳ, xxi προσκρνήσας 
processionalem accipit, et reversus per eamdem τὸ ἄχραντον Εὐαγγέλ-ον xxi τὸν τίµιον στχυρὸν, xai 
porticum digreditur. Tunc vero cerimoniarius inci- πάλιν προσχυνήσαντες ἁμρότερο:ι ἀλλήλους, ὅ τε 
pit: « Salve, gratie plena Virgo Deipara: » quod βασιλεὺς xai ὁ πατριάρχης, καὶ ἁσπασάμενοι, λαμ- 
troparium omnes,qui solemnem pompam instituunt, 6iv: 6 βασιλεὺς παρὰ τοῦ πραιποσίτου κηρίον λιτα- 
canunt, deinde narthecem magni templi intrant, νίκιου, καὶ ὑποστρένας, ὃ.έργεται διὰ τοῦ αὐτοῦ 
ubi imperator in throno in narthece considet, 89 ἐμθύλου, 'Aoygtzum 6i ὁ τῆς καταστάσεως « Xaips, 
et usque dum patriarcha cum solemni processione κχεγαριτωµένη O:oczóxs DlzoÜivs* » ViAÀovteg δὲ τὸ 
advenit, exspectat, patricii vero et senalores in- p αὐτὸ τροπάριον οἱ τῆς προελεύσεως ἁἅπαντες, εἶσ- 
trant, et in templo, ut ipsis mos est, imperatorem  ἐἔρχονται ἓν τῷ νάρθτκ. τοῦ Μεγάλου ναοῦ, καὶ ó μὲν 
exspectantes, subsistunt. βασιλεὺς καθέζεται ἐπὶ σελλίου ἐν τῷ νάρθηκι, πρὀσ- 
µένων μέχρις ἄν καταλἀβάθῃ ὁ πατρ.άρχης μετὰ τῆς λιτῆς, οἱ OR πατρίχιοι καὶ d, σύγκλητος εἰσέρχονται καὶ 
ἵσταντα! ἐν τῷ ναῷ, ὡς δὲ εἶθισται αὐτοῖς, προσµένοντες τὸν βασιλἐλ. 

]V. Patriarcha autem cum processione appropin- A'. Καταλαθόντος ὃξ τοῦ πατριά2χου μετὰ 5j, 
quanie, imperator surgit, et poet mutuam adora- ἍἈλιτῆς, ἀνισταται ὁ βασιλεὺς, καὶ προσχυνήσαντε 
tionem ambo discedunt inque porta Magni templi ἁμφότερο, ἀλλήλους ὅ τε βασιλεὺς καὶ ὁ matpix2- 
stant. Tuno patriarcha preces introitus divine li- — 472, ἀπέρχουται ἀμφότεροι καὶ Vovavzx: iv vi, m) 
turgis& exorso, imperator, cereis precationis 80- τοῦ Μεγάλου ναρῦ' καὶ ἀρζάμενος ὁ  matpix2- 
lemnis α preposito traditis, precatur, post eos pre- — yze tv εὐγήν τῆς εἰτόδου τῆς θείας λειτουργίας, 
posito, hic cerimoniarum magistro reddit. Ipse, λαθὼν 6 βασιλεὺς παρὰ τοῦ πβραιποσίτου κηρία τῆς 
sacro οἱ intemeralo Evangelio adorato, cum patriar- προσευχῆς, καὶ εὐξάμενος Δίδωσιν αὐτὰ πάλιν τῷ 
cha per medium templum perque obliquitatem am- πραιποσίτῳ, γαὶ αὐτὸς τῷ τῖς καταστάσεως. Ka! 
bonis soleam intrat, et ad sacras januas constitutus  προσχυνήσας 0 βασιλεὺς τὸ ἄχραντον Εδαμρέλιον, 
cumque cereis accensis precatus, sacrarium ingre- C διέρχεται µέσων διὰ τοῦ ναοῦ μετὰ τῷ πατριάργου, 
ditur. Sanctum vero instratum osculatus, allatum καὶ διὰ τῆς πλαγίας τοῦ ἄμβωνος εἰτέρ/εται ἐν τῇ 
8 preposito spocombium in sacramensareponil,el, σωλαίᾳα, καὶ στὰς ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων θὐρῶν xz! 
accepta 8 sacerdolibus benedictione, per medium ἄψας κηροὺς καὶ εὐξάμενος, εἰσέογεται εἷς τὸ 0ὐ5:1- 
templum abit. Dum autem ad narthecem progredi- στήοιον. ᾿Ασπασάμενος δὲ τὴν ἁγίαν ἐνλυτὴν, λα- 
tur, in sinistro magne porte latere orphani in βὼν ἀποχόμθιον παρὰ τοῦ πρα:ποσίτου, τίθτσιν 
scamnis etant, et modulantes, ut ipsissolemne esl, αὐτὸ ἐν τῇ ἁγίᾳ xoami(n καὶ ἐξέογεταί, χα: διδοῦσιν 
fausta imperatori spprecantur. 18 una cum patriar- — a3zip ελλογίας ot ἱερεῖς 99, διὰ μέσης τοῦ va55. Μὲλ- 
cha ad styracium pergit, unde patriarcha post mu- — Aovxoz 6i τοῦ βατιλέως Ἐξέρχεσθαι ἐν τῷ νάρθτκι, 
tuam salutationem et adorationem ad Magnum ἵστανται ὀρφανὰ ἐπάνω τῶν σκάµνων Cm ἀριστερᾶς 
templum, sacram liturgiam celebraturus, abit, im- τῆς μεγάλης πύλης, καὶ φωνοθολοῦντες ὑπερεῦχην- 
perator autem per styracium in oratorium ascen- ται τὸν βασιλέα, ὡς d, aovyüeta ἔχει, Ἑλθόντες δὲ 
dens, cereos ibi, aeque ac in catechumenis, in ἐξ ἴσου iv τῷ στυραχίῳ (12) 6 τε βασιλεὺς καὶ ὁ 
cruce accendit, in oratorio vero divinam liturgiam πατριάρχης, προσκυνήσαντες xal ἀσπασάμενοι ἆλ- 
celebrat, dum patricii interea ac ceteri proceres D) λήλους, 6 μὲν πατριάρχης ἀπέρχεται ἐν τῷ µεγάλῳ 
foris in catechumenis subsistunt. vaio τοῦ ἐκτελέσα: τὴν θείαν λειτουργίαν, ὁ δὲ βασ:- 
λεὺς, δ.ὰ τοῦ στυραχίου ἀνελθὼν ἐν τῷ εὐκτηρίῳ ἄἅπτει ἐκεῖτε κηροὺς, ὡσαύτως 6i καὶ ἐν τοῖς χατηχο»- 
µενίοις, sl; τὸν σταυρὸν, καὶ εἰσελθὼν ἐν τῷ εὐκτηρίῳ, Ἱστάται ἐκεῖσε, ἐκτελῶν cv θείαν Άλειτουρ- 
γίαν, οὗ δὲ πατρίκιοι καὶ οἱ λοιποὶ ἄρχοντες ἅπαντες ἵστανται ἔξω ἐν τοῖς χατη χουμενίοις. 

VARLE LECTIONES. 
 "iigg6:a ed. 3 γὰρ om. ed, δὲ οἱ lepeiz διὰ sine distinctione ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(19) Videtur στυράχιον hic loci idem esse atque — Theophan. p. 87, et Noster infra p, 347. Aut si et» - 
toties memoratus χοχλιάς vel scala cochlearis, per — pxxtov diversum quid est & cochlia, fuit structura 
quam e narthece in catechumenia ascendebatur. instar vaste columna aut pile parieti ecclesie ap- 
Ést enim στυρᾶχκιον proprie columna intus cava et — posita, intus habens cochleares gradus, per quos in 
gradibus cochlearibus instructa, ita ut in verticem — catechumenia ascendebatur, quales vidi e. c. in 
columns asceadi possel ; de quibus vide Vales. ad — vetusta ede B. Virginis Hale Magdeburgicas. Per- 
Ammian. Marcell. pag. 1&4, not. d, ad illud: elatos parum ergo inter ambas sententias interest, et hoo 
vertices scansili suggestu. Talem columnam memo- — unum solummodo, quod cochlias intra parietes ec- 
rat Lampridius Heliogab. t. I, p. 858, et Contin. — clesie, styracium extra fuerit astructum. 


339 


DE CEHIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. I. 


390 


E. Τῆς δὲ θείας xowwviag ἐγγιζούσης, mpostíc- A — V. Divina autem communionis tempore immi- 


σει ὁ πραιπόσιτος ἀπὸ κελεύσεως τῷ τῆς καταστά- 
σεως, xal ἀποστέλλει σιλεντιχρίους δύο πρὸς τὸ 
προσκαλέσασθαι τὸν πατριάργην, καὶ ἀνάγουσιν αὖ. 
τὸν διὰ τοῦ στυρακίοῦ Ἐν τῷ εὐκττρίῳ, ἐν ᾧ ἵσταται 
6 βατιλεύς. Κοινωνήσαντος δὲ τοῦ ῥασιλέως παρὰ 
τοῦ πατριάρχου τοῦ ἀχράντου σώματος xal αἵματος 
τοῦ Κυρίο», εἰσέοχετχι ἐν τῷ κοιτῶν:, καὶ eU οὕτως 
εἰσελθόντος πατρίκιοί τε καὶ στρατη}οἳ καὶ θομέττι» 
xot καὶ οἱ τὰ πρῶτα ὀοφίκια χατέχοντες, κοινωνοῦσι 


xil αὐτοὶ ἐκ τῶν χειρῶν τοῦ πατριάρχου * καὶ πᾶἀν- 
ῳ ἐξελθόντων καὶ τοῦ (i2y0ou μέλλοντος χατ- 
των εζελθοντων X23! του πατρ'χρχου μέλλοντος 


ἐρχεσθα:, ἐστῶτος τοῦ βασιλέως ἔμπρησθεν τῆς θύ- 
ρας τοῦ κοιτῶνος αὐτοῦ, προσκυνοῦσιν ἀμφότεροι 
ἀλλήλους, xal ἀπελθὼν ὁ πατριάρχης ἐκτελεῖ τὴν 
θείαν λειτουθγίαν ἅπασαν. Τελεσθείσης δὲ τῆς θείας 
λειτουργίας, 9:ἔρχετχι ὁ βασιλεὺς ἡλλαγμένος διὰ 
τοῦ τρικλίνου τῆς Αγίας Σοροῦ, βασταζόντων τῶν 
κιθ.κουλαρίων τὰ ἑκείσε ὄντα Qnia τε xal ηρτί- 
vas (13), καὶ ἀνέρχεται ὁ βασιλεὺς διὰ τοῦ βισαλωτοῦ 
xii τοῦ κοχλιοῦ, καὶ εἰσέρχεται ἐν τῷ Δανουδίῳ 
τρ'ιχλίνῳ, καὶ ἵστατι d τιµία αὐτοῦ τρἀπῖζα 


ἐχεῖσε, καὶ µένουσιν ἐκεῖσε πρωτοσπαράριοι βαρθάτοι, 
λοιποὶ ἅπαντες οἰκξιακοὶ, xal τότε οἱ μὲν χκληθέντες 


ἕχαστος ἐν τῷ κοιτῶνι αὐτοῦ 90, 

C. Ὁ δὲ βασιλεὺς ἀνελθὼν ἐν τῷ ᾿Αναστασιακῷ 
τρικλίνῳ καὶ ἁπαλλάξας, μένει μετὰ τὸ διόχγτήτιον 
αὐτοῦ * οὗ δὲ σιλεντιάριοι, προσχαλεσάµενοι τὸν πα- 
τρ'άρχην, ἀναφέρουσιν αὐτὸν μµέχρ' τοῦ κοχλ!οῦ. xai 
χαθίσας ἐκεῖσε πλησίον τῆς εἰσαγοῦσης πύλης ἐν 
τῷ τρικλίνῳ, ἐν ᾧ d, τράπεζα ἵσταται, μηνύει τῷ 
βασιλεῖ ὁ πραιπόσιτος, ὁ δὲ βασιλεὺς κελεύει τῷ 
πραιποπίτῳ πβροσκαλἐσασθχι τὸν πατριάρχτν, xai 
ἴσταται ὁ βασιλεὺς, φορῶν τὸ σαγίον αὐτοῦ, ἐν τῇ 
τραπέζτῃ ἐκλεχόμενος τὸν πατριάρχτν, xii καταλκ- 
θόντος τοῦ πατριάρχου, προσκαλοῦντα. παρὰ τοῦ 
πατριά»χου οἱ ἱερες καὶ ποιοῦα, τὸν στί(ον. Kai 
εἴθ᾽ οὕτως ὁ μὲν βασιλεὺς ἐκβάλλει τὸ σχγίον αὐτοῦ, 

δὲ πατρ!αρχης τὸ ὠμοφόριον αὐτοῦ, καὶ λαθόντες 
6, ἐξέρχονται. Καὶ κχθίσαντες ἐν τῇ 
τρατέζῃ 0 τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης, εἴσφξρουσι 
τὰ x?»xoop 2:1 κουθικουλάριο: δύο, καὶ πίνουσι πρὸς 
ἅπαξ, καὶ εἶθ᾽ οὕτως εἰσέρχονται οἱ φίλοι, καὶ ἔπιτε- 
2.εἶτα: d συνήθεια πᾶσα τοῦ τραπεζίου' καὶ ἀναστάντων 
τῶν φίλων καὶ ἐξελθόντων, μένει 0 τε βασ.λεὺς vai ὁ 
πατριάρχης, xal εἰσφέρουσι πάλιν οἱ κουθικουλάριο, 
τὰ κουκορμάρια, καὶ πιόντες πἆλιν πρὸς anat ἀνίσταν- 
ται, καὶ ὁ μὲν πατριάρχης μικρὸν ὑπεξελθὼν, βάλλει 
τὸν ὠμοούρ:ον αὐτοῦ, ὁ δὲ βασιλεὺς τὸ σαγιον αὐτοῦ, 
xai εἰπόντες τὸν στίχον, ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεϊῖ ὁ ma- 
τριάρχτς εὐλογίας, xal ἐξέρχονται οἱ Ἱερεῖς Καθ- 
ἔζετα: δὲ ὅ τε βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης μικρὸν, 


Rn 
[ 9 . 
«4 
ο, 
o 
ο”. 
e * 
(5 
"ο - 
κ 


C 


D 


nente, prepositus a mandato cerimoniarum magi - 
strum jubet, ut duos silentiarios patriarcham 
vocaturos miltat, quem per styrucium in oratorium, 
ubi imperator est, adducunt. Postquam imperator 
e patriarche manu corpus et sanguinem Domini 
accepit, cubiculum intrat, in quo patricii, strategi, 
domestici et supremis olficiis admoti sacra commu- 
nione a patriarcha imperliuntur : quibus omnibus 
egressis, dum patriarcha, imperatore ad portam 
eubiculi sui constutito, descendere vult, 90 se in- 
vicem adorant, patriarcha ad sacram liturgiam 
celebrandam abit. Qua ad finem perducta, impera- 
tor mutata veste per triclinium Sancti Sepulchri 
transit, cubiculariis vela et cortinas, qui ibi sunt, 
portantibus, et per lateritiam substructionem co- 
chleamque triclinium Danubium intrat, ubi vene- 
randa monsa cjus reposita,et protlospatharii barbati, 
spatharocandidati, manclavite ceterique mibistri 
omnes congregali sunt : ex his, quos cene adhi 
beri imperator jusserit, ibi, ceteri proceres, singuli 
in suo cubiculo, manent. 

σπαθαροκανδιδάτοι xal oi ἐπὶ τοῦ µαγλαθίου καὶ 
E αὐτῶν ἔκδέχονται ἐχεῖσε, ol δὲ λοιποὶ ἄρχοντες 


VI. Imperator in triclinium Anastasii ascendit, 
et, vestibus exutis, in suo dibetesio manet : silen- 
tiarii vero advocatum patriarceham ad cochleam 
ducunt, ubi, dum prope portam in triclinium, abi 
mensa posila est, ducentem, residet, prepositus id 
imperatori indicat, qui prepositum jubet, ut pa- 
triarcham arcessal ; ipse sago suo indutus,ad men- 
sam patriarcham excipit, qui veniens, sacerdotes ad 
stichum seu orationem dicendam vocat. Imperator 
deinde sagum suum, patriarcha vero omophorium 
deponit, sacerdotes postquam accepere, abeunt. 
Interea dum mense imperator et patriarcha aasi- 
dent, duo cubicularii cucumaria afferunt, ac semel 
bibunt, deinde, ainicis iugressis, omnis mense ordo 
peragitur: postquam vero surrexere amici et egressi 
sunt, imperator et patriarcha remanent, cubicularii 
rursus cucumaria afferunt, et postquam adhuc se- 
mel potum surnpsere, surgunt, et patriarcha paulo 
ante egressus, omophorium, imperator sagu:m suum 
induit, dictaque oratione, patriarcha imperatori be- 
nedic!ionem dat, sacerdotes abeunt. Postquam vero 
adhuc paulisper imperator et patriarcha conversati 
sunt, post adorationem et salutationem mutuam 
egrediuntur, et patriarcham quidem prefecti cubi- 
culi ad cochleum, inde silentiarii ad inferiora con- 
ducunt, imperator vero, quandiu cupit et lubet, ibi 
permauaet. 


óu:Àogvcsg πρὸς ἀλλήλους, εἶτα προσχυνήσαντες ἀλλήλους καὶ ἀσπασάμενοι, ἐξέρχονται, καὶ ὁ μὶν ma- 
VARLE LECTIONES. 
9? Pro ἄρχοντες — αὐτοῦ R. conj. ἄργ. ἀπίασιν ἕκαστος ἐν τῷ οἴἵχῳ αὐτοῦ. 
JOAN. όλο. REISKII COMMENTARIUS. | 
(13) Quale discrimen sit inter vela et cortinas, equidem non intelligo. Non enim videntur hio loci 


cortina vola in fenestris suspensa esse. 


381 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 388 


postquam cantum unus finivit, alterincipit. Impera- Α αὐτῶν, λἐγόντων τῶν δύο μερῶν ἰαμθικὰ 97, ἕκαστος 
tor autem, cum prope columaam, in plenitudine αὐτῶν διερχόμενος ἀπὸ τῆς στάσεως αὗτου' rÀm- 
porticus oblique positam, transivit, patriarcham ροῦντος γὰρ $9 τοῦ ἑνός, ἄρχεται ὁ ὃτερος' δ.ελθὼν 
cum processione ibi excipit,sumplisquea preposito δὲ ὁ βασιλεὺς πλησίον τοῦ xiovoq τοῦ κειµένου ἐγ- 
cereis et precatus, eos rursus preposito tradit, et Χχρτίως ἐν τῷ πληρώματι τοῦ ἐμθόλοο, δέγετα! 
sancto Evangelio ac veneranda cruce adorata, se  iv:is: τὸν πατριάρχην μετὰ τῆς λιτῆς, λαθὼν δὲ 
iterum flexo genu imperator et patriarcha veneran- Χηρία παρὰ τοῦ πραιποσίτου xal s)biu:vos, ἐπιδί- 
tur et osculantur, quo facto, a preposito cereum δωσιν αὐτὰ πάλιν τῷ πρα:ποσίτῳ, καὶ προσκ»νήσας 
processionalem accipit, et reversus per eamdem τὸ ἄχραντον Εὐαγγέλιον καὶ τὸν τίµ;ον στχυρὸν, καὶ 
porticum digreditur. Tunc vero cerimoniarius inci- πάλι προσκυνήσαντες ἁμρότεροι ἀλλήλους, ὃ τε 
pit: «Salve, gratie plena Virgo Deipara: » quod βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης, καὶ ἀσπασάμενοι, Àxu- 
troparium omnes,qui eolemnem pompaminstituunt, θένξι ὁ βασιλεὺς παρὰ τοῦ πρχιποσίτου κηρίον λιτα- 
canunt, deinde narthecem magni templi intrant, — ví«:ov, καὶ ὑποστρέψας, διέργεται διὰ τοῦ αὐτοῦ 
ubi imperator in throno in narthece considet, 89 ἐμθύόλονυ, ᾿Αρχεται ὃξ ὁ τῆς ναταστάσεως' « Χαῖρε 
et usque dum patriarcha cum solemni processione κεγαριτωμένη θεοτόκε Παχρθένε' » Φάλλοντες δὲ τὸ 
advenit, exspectat, patricii vero el senalores in- B αὐτὸ τροπάριον ol τῆς προελεύσεως ἁἅπαντες, εἰσ- 
trant, et in templo, αἱ ipsis mos est, imperatorem — £pyovta: &y τῷ νάρθηκ: τοῦ Μεγάλου ναοῦ, καὶ ὁ μὲν 
exspectantes, subsistunt. βασιλεὺς καθέζεται ἐπὶ σελλίου ἐν τῷ νάρθτκι, προσ- 
µένων μέχρις ἄν καταλάθάθῃ ὁ πατριάρχης μετὰ τῆς λιτῆς, οἱ GE πατοἰκιοι καὶ ἡ σ/γχλητος εἰσέρχονται καὶ 
ἵστανται ἐν τῷ ναῷ, ὡς δὲ εἴθισται αὐτοῖς, προσµένοντες τὸν βασιλὲχ. 

]V. Patriarcha autem cum processione appropin- A'. Καταλαθόντος δὲ τοῦ πατριᾶργου μετὰ τῆς 
quan!e, imperator surgit, et poet mutuam adora- Ἅλιτῆς, ἀνισταται ὁ βασιλεὺς, καὶ προσχκυνήσαντες 
tionem ambo discedunt inque porta Magni templi ἁμφότερο, ἀλλήλους ὅ τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρ- 
stant. Tunc patriarcha preces introitus divine li-  χης, ἀπέρχουται ἀμφότεροι xal ἵστανται ἐν τῃ πύλη 
iurgis& exorso, imperator, cereis precalionis 80- τοῦ Μεγάλου vao? xil ἀἁρξάμενος ὁ  matoixz- 
lemnis a preposito traditis, precatur, post eos pre- — yme τὴν εὐγήν τῆς εἰσώδου τῆς θείας λειτουργίας, 
posito, hic cerimoniarum magistro reddit. Ipse, λαθών 6 βασιλεὺς παρὰ τοῦ πραιποσίτου χτρία τῆς 
sacro et intemerato Evangelio adorato, cum patriar- προσευχῆς, xx! εὐξάμενος δίδωσιν αὐτὰ πάλιν τῷ 
cha per medium templum perque obliquitatem am- πραιποσίτῳ, xai αὐτὸς τῷ τῆς καταστάτεως. Καὶ 
bonis soleam intrat, et ad sacras januas constitutus — προσκυνήσας ὁ βασιλεὺς τὸ ἄχραντον Εὐαμέλιον, 
cumque cereis &ccensis precatus, sacrarium ingre- C διέρχεται μέσον Otà τοῦ ναοῦ μετὰ τοῦ πατριάβγο», 
ditur. Sanctum vero instratum osculatus, allatum — xai διὰ τῆς πλαγίας τοῦ ἄμθωνος εἰτέογεται ἐν τῇ 
8 preposito spocombium in sacra mensareponil,el, σωλαίᾳφ, xal στὰς ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων θὑρῶν καὶ 
accepta 8 sacerdolibus benedictione, per medium ἄψας κηνοὺς καὶ εὐξάμενος, εἰσέργεται si; τὸ 0υσ:- 
templum abit. Dum autem ad narthecem progredi- στήριον. ᾿Αστπασάμενος δὲ τὶν ἀγίαν ἐνουτὴν, λα- 
tur, in sinistro magne porte latere orphani in βὼν ἀποχόμθιον παρὰ τοῦ πρα ποσίτου, τίθτσιν 
scamnis stant, et modulantes, ut ipsissolemne est, αὐτὸ ἐν τῇ ἁγίᾳ τραπέζι καὶ ἐξέοχεταί, xat διδοῦσιν 
fausta imperatori spprecantur. 18 una cum patriar- αὐτῷ εὐλογίας ol Ἱερεῖς 99, διὰ μέσης τοῦ νχοῦ. Μέλ- 
cha ad styracium pergit, unde patriarcha post mu- ἍΆλοντος δὲ τοῦ βασιλέως Ἐξέρχεσθχι ἐν τῷ νάρθτκι, 
tuam salutationem et adorationem ad Magnum Ἱσταντα, ὀρφανὰ ἑπάνω τῶν σχάµνων ἀπ᾿ ἀριστερᾶς 
templum, sacram liturgiam celebraturus, abit, im- τῆς μεγάλης πύλης, xai φωνοθολοῦντες ὑπερεύχον- 
perator sutem per styracium in oratorium ascen- «zt τὸν βασιλέα, ὡς ἡ συνήθεια ἔχει. Ἑλθόντες 6i 
dens, cereos ibi, eque ac in catechumenis, in ἐξ ἴσου iv τῷ ctopaxlo (12) 6 τε βασιλεὺς καὶ ὁ 
eruce accendit, in oratorio vero divinam liturgiam πατριάρχης, προσκυνήσαντες xal ἀσπασάμενοι ἆλ- 
celebrat, dum patricii interea ac ceteri proceres I) λήλους, ὁ μὲν πατρ.άρχης ἀπέρχεται iv τῷ µεγάλῳ 
foris in catechumenis subsistunt. vaip τοῦ ἐκτελέσα; viv θείαν λειτουργίαν, 6 δὲ Bas:- 
λεὺς, δ.ὰ τοῦ στυραχίου ἀνελθὼν ἐν τῷ εὐκτηρίῳ ἅπτει ἐκεῖσε κηροὺς, ὡταύτως δὲ καὶ ἐν τοῖς κατιχου- 
µενίοις, εἷς τὸν στα»ρὸν, καὶ εἰσελθὼν ἐν τῷ εὐκτηρίῳ, Ἱστάται ἐκείσε, ἐκτελῶν τὸν θεῖσν Άειτουρ- 
γίαν, οἱ δὲ πατρίκιοι καὶ οἱ λοιποὶ ἄρχοντες ἅπαντες ἵστανται ἔξω ἐν τοῖς xavr χουμενίοις. 

VARL/E LECTIONES. 
 Vilag6:a od. — yxp om. θ4. *? οἱ ἱερεῖς διὰ sine distinctione ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(19) Videtur στυράχιον hic loci idem esse atque Theophan. p. 87, et Noster infra p, 347. Aut si στυ - 
toties memoratus χοχλιάς vel scala cochlearis, per µῥράχιον diversum quid est & cochlia, fuit structura 

uam e narthece in catechumenia ascendebatur. instar vaste columne aut pile parieti eoclesie ap- 

st enim στυράκιον proprie columna intus cava et — posita, intus habens cochleares gradus, per quos in 
gradibus cochlearibus instructa, ita ut in verlicem — catechumenia ascendebatur, quales vidi e. c. in 
columnee ascendi possel ; de quibus vide Vales. ad — vetusta ede B. Virginis Hale Magdeburgios. Per- 
Ammian. Marcell. pag. 444, not. d, ad illud: elatos parum ergo inter ambas sententias interest, et hoo 
vertices scansili suggestu. Talem columnam memo- — unum solummodo, quod cochlias intra parietes eo- 
rat Lampridius Heliogab. t. I, p. 858, et Contin. clesie, styracium extra fuerit astructum. 


3S9 


DE CEHIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. I. 


390 


E. Τῆς δὲ θείας χοινωνίας ἐγγιζούσης, πβοστάσ- Α — V. Divine autem communionis tempore immi- 


σει Ó πραιπόσιτος ἀπὸ κχελεύσεως τῷ τῆς χαταστά- 
σεως, καὶ ἀποστέλλει σιλεντιχρίους 620 πρὸς τὸ 
προσκαλέσασθαι τὸν πχτρ:άργην, καὶ ἀνάγουσιν αὐ- 
τὸν διὰ τοῦ στυρακίου *w τῷ εὐκττρίῳ, ἐν ᾧ ἵσταται 
6 βατιλεύς. Κοινωνήσαντος δὲ τοῦ βασιλέως παρὰ 
τοῦ πατριά2χου τοῦ ἀγχράντου σώματος χαὶ αἵματος 
τοῦ Κυρίο», εἰσέρχετα. ἐν τῷ χοιτῶνι, καὶ εἴθ' οὕτως 
εἰσελθόντος πατρ!χιοί τε καὶ στρατηγοὶ καὶ θομέστι- 
κοι καὶ οἱ τὰ πρῶτα ὀφφίχια χατέχοντες, κοινωνοῦσι 
xal αὐτοὶ ἐκ τῶν χειρῶν τοῦ πατριάρχου * xal πάν- 
των ἐξελθόντων καὶ τοῦ πατριάρχο» μέλλοντος xat- 
έρχεσθαι, ἐστῶτος τοῦ βασιλέως ἔμπροσθεν τῆς θύ- 
ρας τοῦ χοιτῶνος αὐτοῦ, προσκυνοῦσιν ἀμφότεροι 
ἀλλήλους, xal ἀπελθὼν ὁ πατριάρχης ἐκτελεῖ τὴν 
θείαν λειτουργίαν ἄπασαν. Ἰελεσθείσης δὲ τῆς θείας 
λειτουργίας, διέρχεται 6 βασιλεὺς ἡλλαγμένος διὰ 
τοῦ τρικλίνου τῆς Αγίας Σοροῦ, βασταζόντων τῶν 
κ.λθικουλαρίων τὰ ἐκείσε ὄντα βῆλά τε xal κορτί- 
vas (13), xxi ἀνέρχετα: ὁ βασιλεὺς διὰ τοῦ βισαλωτοῦ 
καὶ τοῦ χοχλιοῦ, καὶ εἰσέρχετχι ἐν τῷ Δανουθίφ 
τρικλίνῳψ, καὶ ἵστατα, ἡ τ'µία αὐτοῦ τράπεζα 


ἐχεῖσε, καὶ µένουσιν ἐχεῖσε πρωτοσπαράριοι βαρθάτοι, 
λοιποὶ ἅπαντες οἰκειακοὶ, xxi τότε οἱ μὲν κληθέντες 


ἕκαστος ἐν τῷ κοιτῶνι αὐτοῦ 90, 

ζ. Ὁ δὲ βασιλεὺς ἀνελθὼν ἐν τῷ ᾿Αναστασιακῷ 
τρικλίνῳ καὶ ἁπαλλάξας, μένει μετὰ τὸ διθητήσιον 
αὐτοῦ * ol δὲ σ'λεντ,άριοι, προσκαλεσάµενοι τὸν πα- 
τρ'άρχην, ἀναφέρουσιν αὐτὸν µέχρι: τοῦ κοχλ.οῦ, καὶ 
Καθίσας ἐκεῖσε πλησίον τῆς εἶἰσαγούσης π΄λης ἐν 
τῷ τρικλίνῳ, ἐν ᾧ d, τράπεζα Ἱσταται, µηνύει τῷ 
Βασιλεῖ ὁ πραιπόσιτος, ὁ δὲ βασιλεὺς κελεύε, τῷ 
πραιποτίτῳ προσκαλέσασθαι τὸν πατριᾶάρχην, xal 
ἴστατα. ὁ βασιλεὺς, φορῶν τὸ σαγίον αὐτοῦ, iv τῇ 
τραπέ-ῃ ἐκδεχόμενος τὸν πατριάρχην, Ὑαὶ Χαταλα- 
βύντος τοῦ πατριάρχου, προσκαλοῦυτα. παρὰ τοῦ 
mit2!32400 οἱ ἱερες καὶ ποιοῦσι τὸν στί/ον. Καὶ 
εἶθ᾽ οὕτως ὁ μὲν βασιλεὺς ἐκδάλλει τὸ σχγίον αὐτοῦ, 
ὁ δὲ πατρ:αργης τὸ ὠμοφόριον αὐτοῦ, καὶ λαθόντες 
αὐτὸ o! ἐξέρχουται. Καὶ κχθίσαντες ἐν τῇ 
τραπεζῃ 0 τε βασιλεὺς xal 6 πατριάρχης, εἰσφέρουσι 
τὰ χ,οκουμάριαχ κουθικουλάριοι 030, καὶ πίνουσι πρὸς 
ἅπαξ, καὶ εἴθ᾽ οὕτως εἰσέρχονται οἳ φίλοι, καὶ ἔπιτε- 
/Εἶτα, d, συνήθεια πᾶσα τοῦ τραπεζ{ου" καὶ ἀναστάντων 
τῶν φίλων καὶ ἐξελθόντων, μένει ὃὅ τε βασιλεὺς va! à 
πατριάρχης, wal εἰσφέρουσι πάλιν oi κουθικουλάριο, 
τὰ χρυκηοµάρια, κχὶ πιόντες πάλιν πρὸς anat ἀνίαταν- 
ται, καὶ ὁ pv πατριάρχης μ'κρὸν ὑπεξελθὼν, βάλλει 


* lm-T 
tEDEIS, 


τὸν ὠμοοόρ:ον αυτοῦ, ὁ Ok βασιλεὺς τὸ σαγιον αὐτοῦ, 
καὶ εἰπόντες τὸν στίχον, ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ ὁ πα- 


τρ:άρχης εὐλογίας, καὶ ἐξέρχονται oi ἱερεῖς, Καθ- 
έζεται δὲ ὃ τε βασιλεὺς xai ὁ πατριάρχης μικρὸν, 


C 


D 


nente, prepositus a mandato cerimoniarum magi - 
strum jubet, ut duos silentiarios patriarcham 
vocaturos mittat, quem per styrucium in oratorium, 
ubi imperator est. adducunt. Poslquam imperator 
e patriarche manu corpus et sanguinem Domini 
accepit, cubiculum intrat, in quo patricii, strategi, 
domestici et supremis officiia admoti sacra commu- 
nione a patriarcha impertiuntur : quibus omnibus 
egressis, dum patriarcha, imperatore ad portam 
cubiculi sui constultito, descendere vult, 90 se in- 
vicem adorant, patriarcha ad sacram liturgiam 
celebrandam abit. Qua ad finem perducta, impera- 
tor mulata veste per triclinium Sancti Sepulchri 
transit, cubiculariis vela et cortinas, qui ibi aunt, 
portantibus, et per lateritiam substructionem co- 
chleamque triclinium Darubium intrat, ubi vene- 
randa mensa ejus reposita, et protospatharii barbati, 
spatharocandidati, manclavite caterique ministri 
omnes congregati sunt : ex his, quos cone adhi 
beri imperator jusserit, ibi, ceteri proceres, singuli 
in suo cubiculo, manent. 

σπαθαροκανδιδάτοι xal οἱ ἐπὶ τοῦ µαγλαδίου καὶ 
ἐξ αὐτῶν ἔκδέχονται ἐχεῖσε, οἱ δὲ λοιποὶ ἄοχοντες 


VI. Imperator in triclinium Anastasii ascendit, 
et, vestibus exutis, in suo dibetesio manet : silen- 
tiarii vero advocatum patriarcham &d cochleam 
ducunt, ubi, dum prope portam in triclinium, abi 
mensa posila est, ducentem, residet, prepositus id 
imperatori indicat, qui praepositum jubel, ut pa- 
triarcham arcessal ; ipse sago suo indulus,ad men- 
sam palriarcham excipit, qui veniens, sacerdotes ad 
stichum seu orationem dicendam vocat. Imperator 
deinde sagum suum, patriarcha vero omophorium 
deponit, sacerlotes postquam accepere, abeunt. 
Interea dum mense imperator et patriarcha aasi- 
dent, duo cubicularii cucumaria afferunt, ac semel 
bibunt, deinde, ainicis iugressis, omnis mense ordo 
peragitur : postquam vero surrexere amici et egressi 
sunt, imperator et patriarcha remanent, cubicularii 
rursus cucumaria afferunt, et postquam adhuc se- 
mel potum sutnpsere, surgunt, et patriarcha paulo 
ante egressus, omophorium, imperator sagu:n suum 
induit, dictaque oratione, patriarcha imperatori be- 
nedic'ionem dat, sacerdotes abeunt. Postquam vero 
adhuc paulisper imperator et patriarcha conversati 
sunt, post adorationem et salutationem mutuam 
egrediuntur, et patriarcham quidem prefecti cubi- 
culi ad cochleum, inde silentiarii ad inferiora con- 
ducunt, imperator vero, quandiu cupit et lubet, ibi 
permanet. 


ὁμιλοῦντες πρὸς ἀλλήλους, εἶτα προσχκυνήσαντες ἀλλήλους xxi ἀσπασάμενοι, ἐξέρχονται, καὶ ὁ μὶν πα- 
VARLE LECTIONES. 
..'9 Pro ἄρχοντες — αὐτοῦ Β. conj. ἄρχ. ἀπίασιν ἕκαστος ἐν τῷ οἵχῳ αὐτοῦ. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(13) Quale discrimen sit inter vela et cortinas, equidem non intelligo. Non enim videntur hio loci 


cortinz vela in fenestris suspensa esse. 


301 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 399 


οσο. 


e! 


πριάρχης προπέµπεται ὑπὸ τῶν ἀρχόντων 9! τοῦ χουθουχλείου μέχρι τοῦ χοχλιοῦ, xal ἀπὸ τῶν ἐγεῖσε 
ὑπὸ σιλεντιαρίων ἕως κάτω. 'O δὲ βασιλεὺς διαγίνεται μετὰ ταῦτα, ὡς δ᾽ ἂν κελεύῃ καὶ Boos zat. 
VII. Sciendum est, si imperator processionem e À ᾖ7. Ἱστέων ὅτι. ei μὲν οὗ χελεύει ὁ βασιλεὺς ποιῇ- 


guperiori palatio seu triclinio Anastasiano iastitui 
non jubeat, hos ritus observari. 918 imperator a 
cubiculo S. Sepulcri in mutatoriis egressus, in tri- 
clinio quod ibi est subsistit, ubi vela suspensa 
sunt, et praefecti cubiculo et pone imperatorem 
spatharocubicularii et cubicularii stant : ibi patri- 
clos et strategos excipit, qui, imperatore adorato, 
surgunt ; prepositus vero, signo ab imperatore acce- 
pto, ait : « Jubete ; » cateri : « In multa bonaque 
tempora. » Ab his stipatus imperator, per gradus 
& banniurio ducentes descendit, et postquam ad 
gradus inferioris processionis accessit, ubi qui 
processuri sunt conveniunt, subsistit, patricii cum 
senatu conjuncti adsunt, prepositus vero, signo 
cerimoniarum magistro dato, « Jubete, » ail ; cui 
reliqui omnes : « In longa bonaque tempora, » re- 
spondent. Poretremo cerimoniarius ad gradus con- 
stitutus, ait. « Caplate Domini, » et sic ab eo loco 
solemnem processionem, ut diximus, inatituunt. 

ἀποχριθέντες δὲ ἅπαντες λέγουτιν: « Βὶς πολλοὺς 


exi: τὴν προέλευσιν ἀπὸ τοῦ ἄνω παλατίου, ἴγουν 
ἀπὸ τὸν ᾿Αναστασιακὸν τρίἰκλινον 9? (44), τελεῖτα: 
οὕτως. Ἐξελθὼν ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ χὀιτῶνος τῆς 
Ἁγίας Σοροῦ ἠλλαγμένος, ἵσταται ἐν τῷ τῆς ᾿Αγίας 
Σοροῦ τρικλίνῳ, ἔνθα τὰ βῆλα κρέμανται, ἑστώτων 
καὶ ἁρχόντων τοῦ κουδουκλείου, καὶ ὄπισθεν αὐτοῦ 
ἵστανται σπαθαροκουθικουλάριοι xai κουθικουλάριοι, 
καὶ δέχεται ἔκεῖσε τοὺς τε πατριχίους xal στρατη- 
γοὺς, καὶ προσκυνῄσαντες τὸν βασιλέα, ἀνίσταντα: * 
λαθὼν δὲ νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, 
λέγει" «Κελεύσατξ!' » αὐτοὶ δὲ τό’ «Εἰς πολλοὺς xai 
ἀγαθούς. »'O δὲ βασιλεὺς δηριγευόµενος ὑπ αὐτῶν, 
διέργεται 9ιὰ τῶν βαθμίδων τῶν χατερχοµένων ἀπὸ 
τὸ βανιαριν 99 (15), καὶ ἐλθὼν εἰς τὰ βάθρα τῆς 
Κάτω προελεύσεως, ἔνθα, προκένσου ῄὙινοµένου ἐν 
τοῖς ἐκεῖσε, ἵσταται d) προξλευσις, ἵσταται ὁ βασιλεὺς, 
oi δὲ πατρίκιοι ἑνωβέντες τῇ συγχλήτῳ ἁπάσῃ, π|- 
πτουσι πάλιν μετ αὐτῶν, ὁ δὲ πραιπόσιτος δίδωσι 
νεῦμα τῷ τῆς καταστάσεως, καὶ λέγει’ « Κελεύσατε » 


χρόνους» ὁ δὲ τῆς χΧαταστάσεως κατὸ βάθρον λέ- 


ει" « Καπλάτε Δόμηνι » ἐκτελοῦσι δὲ ἀπὸ τῶν buio: τὴν ἅπασαν τάξιν τῆς προελεύσεως, ὡς ἀνω- 


τέρω εἰρήχαμεν Ὁ. 
Observanda, quando festum Purificalionis S. Mariz 
ἐπ feriam secundam prima septimana incidi. 

1. Hora prima ejus diei in lsusiaco triclinio ritu 
solemni imperator excipitur, qui sago indutus, egre- 
ditur et ad Magnauram abit, ubi in Prasino lapide 
supra gradus constitutus, populum ad celebrandam 


Ὅσα δεῖ παβαρυλάττειν, εἲ τύχῃ ἡ ἑορτ τῆς 
Ὑπαντῆς «n B! τῆς 7 ἑθδομάδος (16). 

A'. Δίόοται µεταστάσιμον ὥρᾳ a' τῆς αὐτῆς ἡμέ- 
pac iy τῷ λαυσιακῷ τριχλίνῳ, καὶ ἐξελθὼν ὁ βασι- 
λεὺς ἀπὸ σαγίου, ἀνέρχεται ἐν τῇ Μαναύρφ, καὶ 
στὰς ἂνωθεν τῶν γραδηλίων ἐν τῷ Ηρασίνῳ λίθῳ, 


cum reverentia el metu sacram et venerandam qua- C διαλαλεῖ (17) ἐκεῖσε τὸν λαὸν, τὸ ἓν ἀγνείᾳ καὶ φόθῳ 
VARIJE LECTIONES. 


*! τῶν ἀρχόντων Ἡ. τοῦ ἄρχοντος ed. 35 τῶν ᾿Αναστασιακῶν τρικλίνων οὐ. 99 τὸ βαν,ἀριον ed., τοῦ da- 
ναρίου conj. Leich. 3 προειρήκαµεν ed. 95 ὑπαντήσεως ed. vid. supr. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(14) Non semel jungit Noster απὀ cum accusa- 
tivo. 

(45) Id est βαννιάριν, banniarium, bagniarium, bal- 
tearium, sen balneum. De balneo Augusti in palatio 
Blachernensi v. ad cap. 12 libri secundi. 

(16) Unde intelligitur, quod supra dicebam, v 
et β eodem modo a novis Grecis pronuntiari, 
nempe ut f. Prima autem, que hic designstur, 
septimana est septimana jejunii quadragesimalis, 
ut atatim pluribus patebit. 

(17) Verbum κύριον. Orationes imperatoris ad 


consistorium, seu proceres, item ad populum in D 


circo et alibi, δ.αλαλιαι appellabantur. Solemne 
autem erat impp. CPtanis instante quadragesimeli 
jejunio ad procerum consistorium in Magnaura 
orationem recitare, qua eos ad rite religioseque 
celebrandum jejunium prepararent et adhortaren- 
tur. De hac ipsa oratione hic sermo est, et est quo- 
que libro rt, cap. 10. Nonnihil id obscuravit editio 
nostra exhibendo ἑορτήν, ut credi posset ad festum 
Hypapantes respici. Sed in Merr.br. loco istius vo- 
cis est litterau cum superimposita virgula, id est τετ- 
ταρακοστήν. Legendum itaque τὴν πανσέδαστον καὶ 
ἁγίαν Τετταρακοστήν. Frequens orationis hujus qua- 
dragesiinalig mentio apud scriptores Byzantinos. 
Ita Cedreno p. 606, memoratur ἡ ἐν τῆς ἔγκρα- 
τείας και ον συντθύς δημηγορία, ad quem locum 
Goarus aliena profert. Conf. Scriptor. Vitas Leonis 
in Script. post Theophan. p. 232, ubi ait : Ὥστε 
μόλις Bourüvas αὐτὸν χατὰ τὸν βασιλικὸν τύπον dy 


τῷ τῆς ἐγκρατείας καιρῷ ὀημηγορεῖν. Leo Gram. 
maticus p. 486, id idem sic effert. Leonem philoso - 
phorom imp. ait ita mgrolasse, ὥστε μὴ 02va302: 
ξε)θεῖν iv τῇ Μανναῦρᾳ, τὴν δυηµηγορίαν 9:23a- 
λῆσαι ἐν τῇ ἀργῆ τῶν νηστειῶν. "[Leo ἐν ταῖς vy,- 
στεία:ς erat orationem habiturus. Gregor. Monach. 
p. 926, que etiamnum exstat. Tompore jejunii 
impp. CPtani solemnes orationes habcbant. Cedren. 
de Leone philosopho p. 606, qua oratio silentii 
appellatur. Zonar. p. 181.)' Has orationes impera- 
tor ipse recitabat, cum alias solerent quistor, aut 
mandator, aut asecretis. ut paulo post hic loci me- 
moratur, aut et patriarcha interdum eas loco et 
nomine imperatoris recitare; dictabat autem, id est 
concipiebat et commentabstur eas qui imperatori 
ab epistolis esset; vid. Nicet. Choniat. p. 273 : Ματ- 
ryx,7np'ooq οὖν τιθεὶς λόγους, τὴν τῶν νηστίµων ἡμε- 
pov προθεσµίαν ἐφεστάναι προχαταγχέλλοντας, καὶ 
τοὺς τῆς πνευματιγῆς πάλης πρὸςτὺν ἀγῶνα ὑπ- 
αλείφοντας. Du Cange ad Cinnam. p. 492, cujus io- 
signis est locus. Áit. Cinnamus p. 169, cap. 13, 
initio de Manueli Comneno. : Κατὰ τοῦτον τὸν 
χρόνον καὶ τὸν σιλέντιον [f. σιλεντίου] ὁ βασιλεὺς 
αὐτὸς ξυνετάξατο λόγον, οὐχ, ὥσπερ ειστο, τοῦ 
ἀσηκρῆτις ἐκ βασιλέως δῇθεν ὑπαγορεύοντος, hac 
fére tempestate sientii. sermonem [in silentio reci- 
tandum (imperator ipse composuif, non, ut vulgo 
moris est, secretarius eum dictabat [ιὰ est concipie- 
bat et in calamum scribis dictabat| imperatoris ea, 
persona disserens. Non puto in his verbis dici, 





L.. 


393 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΛ LIB. I. 


394 . 


θεοῦ ἐκτελέσαι τὴν πανσέθαστον καὶ ἁγίαν Τετταρα- A dragesimalem hortatur. Quo facto, secretarius jussu 


χοστήν 99: Kal εἰθ᾽ οὕτως ἐπιτρέπει ἀσηχρήτῃ καὶ 
ἐπαναγινώσκει τὸ ἐπαναγνωστικὸν (18), τελεσθείσης 
δὲ τῆς ἀναγνώσεως, εὐφημεῖ πᾶς ὁ λαὸς τὸν βασιλέα" 
μετὰ δὲ τὴν εὐφημίαν τοῦ λαοῦ ἀποχκινεῖ "7 ὁ βασι- 
λεὺς καὶ διέρχεται διὰ τοῦ εὐωνύμου µέρους τῆς 
µανναύρας, καὶ δηριγευόµενος ὑπὸ τοῦ πραιποσίτου 
καὶ τῶν λοιπῶν τοῦ κουθουχλείου xal πρωτοσπαθα- 
piv, καὶ διερχόμενος *9 διὰ τῶν ἐκσκουθίτων καὶ 
τῶν σχολῶν, διὰ τῆς μικρᾶς πύλης τῆς χαλκῆς, εἱσέρ- 


ejus lectionem recitat, eaque finita, populus fausta 
quaevis imperatori apprecatur : qui post solemnem 
&cclamationem populi abit, perque sinistram ma- 
gnaure partem, stipatus a preposito ceterisque 
cubiculariis et protospathariis, per excubias scho- 
lasque transit, perque parvam portam eneam ad ϱ8- 
crum puteum acceditcereosque accendit. Ibi patriar- 
cha ipsum in janua ad templum ducente excipit, 
unde ambo ad sacras portas pergunt. 


4stat ἐν τῷ ἁγίῳ φρέατι καὶ ἅπτει κηρούς' ὁ δὲ πατριάρχης δέχεται αὐτὸν ἐν τῷ ἁγίῳ φρέατι, ἐν τῇ 
πύλη τῇ εἰσαγούσῃ ἔνδον τοῦ ναοῦ, xal εἰσέρχονται ἀμφότεροι μέχρι τῶν ἁγίων θυρῶν. 


B. "Agac δὲ χηροὺς ὁ βασιλεὺς καὶ εὐξάμενος, 
ἐπιδίδωσιν αὐτοὺς τῷ πβαιποσίτῳ. Καὶ προσκυνή- 
σαντες ἀλλήλους ὅ τε βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης, 
ἀπέρχεται ἐν τῷ µητατωρίῳ τῃ γὰρ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ 
ὁ βασιλεὺς οὐκ εἰσέρχεται εἷς τὸ θυσιαστήριον, xai 
τελέσας τὴν τριτοέλτην (19), ἐξέρχεται ἐκ τοῦ µητα- 
τωρίου. Καὶ προσκυνήσαντες ἀλλήλους xal ἁσπασά- 
µενοι, διέρχεται μὲν ὁ βασιλεὺς διὰ τοῦ δεξιοῦ μὲ- 
ρους τοῦ ναοῦ, τοῦ νάρθηχκος xa! τοῦ ὡρολογίου, xal 
ἐξέρχεται ἐν τῇ πρὸς δύσιν οὕσῃ µεγάλῃ πύλῃ τῇ 
ἐξαγούσῃ ἐπὶ τὸν ἀθύραν, Ἰππεύσας δὲ ἀπὸ τῶν 
ἐχεῖσε, διέρχεται διὰ τοῦ μιλίου, φόρου τε καὶ τοῦ 
μακροῦ ἐμθόλου τοῦ ἹΜαυριανοῦ καὶ τοῦ Ηετρίου, 
χαὶ ἀπέρχεται μέχρι τῆς Παναγίας θεοτόχου ἐν Βλα- 
Χέρναις. Κάχεῖσε κατάλαθὼν, κατέρχεται ἀπὸ τοῦ 
ἵππου xai ἀνέρχεται ἐν τοῖς κατηχουμενίοις, εὖξά- 
µενος δὲ ἅπτει κηροὺς ἕν τε τῷ παρακυπτικῷ τῆς 
Αγίας Σοροῦ, iv τῷ εὐχτηρίῳ καὶ iv τῷ ἔξω σταυρῷ 


II. Cum cereis autem accensis precatus impera- 
tor, eos preposito tradit, et postquam se invicem 
imperator el patriarcha venerati sunt, ille ad me- 
tatorium abit : 929 hoc enim die sacrarium non 
intrat : flnito officio tertie et sextse, e metaltorio 
egreditur. Post patriarche salutationem per dextram 
templi, narthecis et horologii partem ad occidenta- 
lem magnam portam, qua in athyrem ducit, progre« 
ditur. Inde equo vectus imperator, per millium, fo- 
rum longamque porticum Mauriani et Petrii ad San- 
cte Deipare in Blachernis abit. Quo postquam venit, 
equo descendit et ad catechumena abit, precatus 
vero cereos in throno Sancti Sepuleri, in oratorio et 
cruce exteriori catechumenorum accendit, indeque 
egressus, ad triclinium Anastasii abit, et ibi quoque 
omnia peragit, scilicet vestes mutantur et solemnis 
exceptio fit. Processionis vero occursus, divine li- 
turgie introitus, et supplicatio, ut supra de prima 


τῶν κατηχουµενίων * ἐξελθὼν ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε, ἀπέρ- C ejusdem festi cerimonia animadversum fuit, per- 


χεται dv. τῷ ᾿Λναστασιαχῷ τρικλίνῳ, καὶ εἶθ᾽ οὕτως 


agitur. 


ἐκτελεῖ ἅπαντα, olov τά τε ἀλλάξιμα καὶ αἱ δοχαί. "H τε της λιτῆς ὑπάντησις xai d τῆς θείας Λειτουρ- 
γίας εἴσοδός τε xai πρεσευχἠ, ὃν τρόπον ἀνωτέρω iv τῇ πρώτῃ Χαταστάσει τῆς αὐτῆς ἑορτῆς ἐξεθί- 


μεθα. 
ΚΕΦΑΛ. ΚΗ’. 
"Osa δεῖ παραφυλάττειν τῇ opti τῆς ᾿Όρθοδο- 
V Eae QU. s 


A'. ᾿Απέρχεται ὁ πατριάρχης ὀψὲ τοῦ Σαθθάτου 
ἐν τῷ ναῷ τῆς Ὑπεραγίας θεοτόκου iv Βλαχέρναις, 


CAPUT XXVIII 
Observanda in Dominica Orthodoziz. 


I. Patriarcha vesperi die Sabbati ad templum 
Sanctissimo Deipare in Blachernis, unaque metro- 


VARI/E LECTIONES. 
ϱ6 «ctcxoaxostiv R. ex sigla cod., ἑορτὴν ed. *! ἀποκρίνει ed. 99 xal διερχόµενος R., xal διέρχεται 


cod., xai om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIU3, 
eretarium imperatoris nomine tales orationes reci- [) quarta, quinta et sexta cantari solent; vid. Du 


tasse, sed dictasse, id est compoeuisse. Glosse 
Nomios dant : διαλαλία, πρόσταξις. Videtur ex 
Latina voce interlocutio manasse, qua Justinianus 
in Novellis utitur, utraque autem ex eo, quod im- 
perator $ià µεσίτου, per internuatium, alloqui po- 
pulum aut proceres soleret per quiestorem, man- 
datorem, prepositum, etc. ; vid. p. 154. 

(18) Quod ἐπ) τῇ δηµηγορίᾳ ἀναγινώσκεται, quod 
post recilalam oralionem e schedula scripta recita- 
fur. Quid autem b«c schedula scripta continuerit, 
non liquet ; forte ordinem jejunii demonstravit, quo 
die incipere debeant abstinentiam a carne, quo 
abstinentiam a caseo et lacte, etc. 

(19) Seu, nt mss. exhibent, τριτο ἕκτην. Ita appel- 
lstur officium ecclesiasticum quod inter tertiam ot 
sexiam horam canitur. Alias τρίτη xai ἕκτη nomi- 
natur passim ; vel quod tune canonis, id est seriei 
hymnorum in ecclesia decantandorum odo tertia, 


PaTAOL. GR. CXII, 


Cange v. Κανὼν, τριθέκτη el τρίτη. Verba ejus 
sunt : Canones dividuntur ἐπ novem odas... Post 
uariam canon  interrumpilur ταῖς ἀναγνώσεσι. 
um enim lectianes de vitiis sanctorum, quorum eo 
die commemoratio celebratur, aut de diei historia 
altiori voce a sacerdole vel alio leguntur, quibus 
finitis relique canonis ode percurruntur. 

(20) Orthodozia, et festum Orthodoxie appellata 
fuit prima Dominica jejunii seu Quadragesime, in 
qua celebratur apud Grecos festum restitutionis 
imaginum sub Michaele et Theodora impp. legitur- 
que synodicum in hano rem editum. , Verba sunt Du 
Cangii Gloss. Gr. h. v.) Conf. Contin. Theophan. 

. 08, 99; Cedren. p. 539, et ibi Goar. Menolog. 
Basil. t. 1f, p: 181. "Pompa Orthodoxi.e prima Do- 
minica sanctorum jejuniorum. Contin. 'Teoph. p. 
96, 909, Georg. Monach. p. 527. Sym. Logoth. pag. 
432. Th. Smith. de eccles. Gr. p. 28]" 


13 


395 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


996 


polite, archiepiscopi, episcopi, qui forte eo die in À συναπέρχονται δὲ αὐτῷ μητροπολῖται, ἀρχιεπίσκο- 


urbe versantur, clerici quoque Magne Ecclesise et 
templorum suburbanorum, et quicunque vitam 80- 
litariam in omnibus monasteriis per hanc a Deo 
custoditam urbem agunt, abeunt et hymnum no- 
cturnum in templo venerando recitant. Postera die, 
quz Dominica est, patriarcha cum dictis omnibus e 
templo cum solemni pompa per porticum publicam 
progreditur ; imperator vero, e palatio egressus, sa- 
gum ferens, per portam spatharicii transit, stipa- 
tusqueacubiculariis,sagis suis vestitis,per magnau- 
ram ei transitus ejus superiores perque ligneam 
scalam Magne Εοο]θθί catechumena intrat, et ibi 
cum cereis accensis precatus, tum ipse, tum oceeteri 
omnes, secundum ordinem suum,mutatoria alba in- 
duunt. Processione appropinquante, silentium da- 
tur, 893 imperator ex metatorio catechumenorum 
procedit, quem patricii una cum universo senatu 
in magno triclinio secreti excipiunt, el. procidunt. 
Deinde prepositus, signo ab imperatore dato, ma- 
gistro cerimoniarum annuit, qui dicit: « Jubete ; » 
" jpsi : « In multa bonaque tempora, « acclamant. 


τῶν κατηχουµενίων, xal δέχονται αὐτὸν ol πατρἰχιοι 
τῆς συγκλήτου καὶ πίπτουσιν. Εἶτα λαθὼν νεῦμα ὁ 


vot καὶ ἐπίσχοποι, ὅσοι 0' ἂν τύχωσιν ὄντες τῇ adc 
ἡμέρᾳ ἐν τῇ πόλει. ὁμοίως καὶ οἱ xAnpixol τῆς Με- 
γάλης Εκκλησίας καὶ οἱ τῶν ἔξω ἐκκλησιῶν (21), 
καὶ ὅσοι δ) ἂν iv πᾶσι τοῖς µοναστηρίοις τὸν μονήρη 
βιον ἀσκοῦσιν ἐν ταύτῃ τῇ θεοφυλάκτῳ πόλει, xai 
ἐκτελοῦσιν ἅπαντες παννύχιον ὕμνον ἐν τῷ σεπτῷ 
ναφ. T δὲ ἑξῆς, ἥτις ἐστὶ χυρία τῶν ἡμερῶν, &E- 
ἔρχεται ὁ πατριάρχης μετὰ τῶν προῤῥηθέντων 
ἁπάντων ἐκ τοῦ ναοῦ μετὰ τῆς λιτῆς, καὶ διέρχονται 
διὰ τοῦ δηµοσίου ἐμθόλου. 'O δὲ βασιλεὺς ἑἐξελθὼν 
ἀπὸ τοῦ παλατίου, φορῶν σαγίον, διὰ τῆς πύλης τοῦ 
σπαβαριχκίου, καὶ δηριγευόµενος ὑπό τε τῶν 9* τοῦ 
κουθουκλείου φορούντων τὰ σαγία αὐτῶν, διέρχεται 
διὰ τῆς μανναύρας xal τῶν διαθατικῶν αὐτῆς τῶν 
ἀνωτέρων, καὶ διὰ τῆς ξυλίνης σκάλας εἰσέρχεται 
lv τοῖς γατηχουµενίοις τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, xai 
εἰσιλθὼν 6 βασιλεὺς ἐν τοῖς κατηχουµενίοις καὶ 
εὐξάμενος, ἅπτων κηροὺς, ὑπαλλάσσει, ὡσαύτως xxi 
πάντες τὰ κατὰ τὴν ἰδίαν τάξιν, ἀλλαξίματα αὐτῶν 
τὰ ἄσπρα. Τῆς δὲ λιτῆς ἐγγιζούσης, δίδοται σιλἑν- 
ttov, καὶ ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς x τοῦ µητατωρίου 
ἐν τῷ µεγάλῳ τρικλίνῳ τοῦ σεκρέτου μετὰ πάση» 
πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, δίδωσι τῷ τῆς 


καταστάσεως καὶ λέγει « Κελεύσατε' » xal αὐτοὶ ὑπερεύχονται  ε« ΒΕὶς πολλοὺς xal ἀγαθοὺς χρόνους, » 


II. Sic ab omnibus cereos cum phialis gestantibug 
stipatus et per magnam cochleam et didascalium, 
ubi cycli paschales constituuntur, perque scalam 
digressus, magnam narthecem non inirat, sed ad 
levam supra metatum a trigono divertitur : cerimo- 


B. Κάχεῖθιν ὁπριγεωόµενος ὁ βασιλεὺς ὑπὸ πάἀν- 
των βασταζόντων κηρἰα ὑποφίολα, χατέρχεται διὰ 
τοῦ µἐγάλου κοχλιοῦ καὶ διὰ τοῦ διδασκαλείου, ἕνθα 
τὰ πασχάλια, καὶ κατελθὼν τὰ Ὑραδήλια, οὐκ εἶσ- 
έρχεται ἓν τῷ μεγάλῳ νάρθηχι, ἆλλ᾽ ἐχνεύσας ἀρι- 


nisrius vero ad scalas constituus ait : « Caplate C στερὸν ἐπὶ τὸ µητάτον ἀπὸ τοῦ τριγώνου, Αέχων ὁ 


Domini, » perque scalam athyris descendit atque ibi 
processionem excipit. Accensis actem cereis, preca- 
tur et venerandam crucem et sacrum Evangelium 
adorat, patriarcham salutat et ante solemnem pom- 
pam procedit. Cerimoniarius troparium : « Veri 
cultus imaginum, » orditur, quod omnes proceden- 
tes canunt. Imperator interea, narthecem ingressus, 
sedet et tantisper dum patriarcha cum processione 
venit, exspectat. Postquam vero is cum processione 
advenil, surgit, et uterque ad regias portas subsi- 
stunt, ubi imperator quidem cum cereis ardentibus 
precatur, patriarcha autem preces introitusinstituit, 
imperator, finitis precibus, cereos preposito, hio 
cerimoniarum magistro,tradit. Patriarcha postquam 


τῆς Χαταστάσεως χατὰ Bdágpov: « Καπλάτε, Δόμηνι » 
καὶ κατέρχεται τὰ γραδήλια τοῦ ἀθύρα, καὶ δέχεται 
ἐκεῖσε τὴν λιτήν. "Adae δὲ κηροὺς xal εὐξάμενος, 
προσκυνεῖ τὸν τίμιον σταυρὸν καὶ τὸ ἄχραντον 
Εὐαγγέλιον, ὡσαύτως xal ἁσπάζεται τὸν πατριάρ- 
χην, καὶ διέρχεται ἔμπροσθεν τῆς λιτῆς. 'O δὲ τῆς 
καταστάσεως ἄρχεται τὸ τροπάριον,α« Τὴν τῶν ἆλη- 
θινῶν δογμάτων, » τὸ αὐτὸ ψαλλόντων καὶ παντων 
τῆς προελεύσεως. Ὁ δὲ βασιλεὺς, εἰσελθὼν ἐν τῷ 
νάρθηκι, καθέζεται, μέχρις ἂν καταλάθῃ ὁ πατριάρ- 
χης μετὰ τῆς λιτῆς,. Καὶ τοῦ πατριάρχου χαταλα- 
θόντος, ἀνίσταται ὁ βασιλεὺς, καὶ ἵστανται ἀμφό- 
τεροι ἔμπροσθεν τῶν βασιλικῶν πυλῶν, xal ὁ piv 


βασιλεὺς ἄψας κηροὺς εὔχεται, ὁ δὲ πατριάρχης 


ritum introitus celebravit, et imperator sacrum [ τελεῖ τὴν εὐχὴν τῆς εἰσόδου, xal εὐξάμενος ὁ βασι- 


Evangelium adoravit, prehensis invicem manibus, 
per medium templi transeunt, perque obliquitatem 
ambonis soleam intrant, sacrisque januis astant : 
ubi cum cereis imperator precatur, deinde eos pre- 
: posito reddit. Et postquam ipse et patriarcha se in- 
vicem adorarunt, hic sacrarium sancte liturgie 
- celebrande causa, imperator, divinos ritus peractu- 


λεὺς ἐπιδίδωσι τὰ χηρία τῷ πραιποσίῳ, xàxsivoq 
τῷ τῆς καταστάσεως. Τοῦ δὲ πατριάρχου τὴν εὐχὴν 
τελέσαντος xai προσκυνήσαντος τοῦ βασιλέως τὸ 
ἄχραντον Ἑὐαγγέλιον, κρατήσαντες ἀλλήλων ! τὰς 
χεῖρας, διέρχονται μέσον τοῦ ναοῦ, καὶ διὰ τῆς πλα- 
γίας τοῦ ἄμθωνος ἐχνεύσαντες, εἰσέρχονται ἐν τῇ 
σωλαίᾳ καὶ Ἱστάνται ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων θυρῶν, 


VARLE LECTIONES. 
9 ὑπό τε τῶν. Aliquid deesse videtur Β. ! χρατήσαντες δὲ ἀλλήλων ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 
(21) Alias ai ἔξω ecclesi sunt suburbans. Hic autem puto esse urbanas reliquas prater 8. 8o- 


phiam. 


301 DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 368 


χλλεῖσε λαθὼν xnpooc ὁ βασιλεὺς εὔχεται, εἶτα À rus, metatorium petit: hoc enim die sacrarium in- 
δίδωσιν αὐτοὺς τῷ πραιποσίτφ. Kal ἄλλήλους προσ.  trare non solet. 

κυνήσαντες 8 τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης, εἰσέρχεται sl; τὸ θυσιαστήριον πρὸς τὸ τὴν θείαν λειτουρ- 
γίαν ἑκτελέσαι, xal ὁ βασιλεὺς ἀπέρχεται εἷς τὸ μητατώριον, ἐκτελῶν  buiss τὴν θείαν λειρουργίαν, 
iv ταύτῃ γὰρ τῇ ἡμέρᾳ εἰς τὸ θυσιαστήριον ὁ βασιλεὺς οὐχ εἰσέρχεται, 

T. Χρὴ δὲ εἰδένσι, ὅτι ἐν μὲν τῇ προσῦδῳ τῷν ΙΠ. Porro sciendum, in processu sanctorum et 
ἁγίων καὶ iv τῇ ἀγάπῃ τῶν θυρῶν (22) οὐκ ἐξέρχε- — agape imperatorem ex portis illis non progredi, in 
xat, bv. δὲ τῇ κοινωνίᾳ ἑξέρχεται καὶ κοινωνεῖ, καὶ communione autem prodire et communicare solere, 
τῆς θείας λειτουργίας τελεσθείσης, ἐξέρχεται 6 βα- —finitaque divina liturgia, Φ4 ex metatorio prodire 
αιλεὺς ἀπὸ τοῦ µητατωρίου καὶ ἑνοῦται τῷ πατριάἀρ- — seque patriarche adjungere, deinde utrumque ad 
y». καὶ διέρχονται ἀμφότεροι µέχρι τοῦ ἁγίου — sacrum puleum procedere, et post mutuam adora- 
φρίατος, προσκυνήσαντες δὲ ἀλλήλους καὶ ἁσπασά- — tionem et salutationem imperatorem per locum edi- 
µενοι, ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε, καὶ διὰ — lum parve Janum enee intrare, deinde per scholas 
τοῦ χυτοῦ τῆς μικρᾶς πύλης τῆς χαλκῆς εἰσελθὼν, οἱ excubias transire, dicente cerimoniario : « Ca- 
διά τε τῶν σχολῶν xal τῶν ἐκσκουθίτων διερχόμενος, | plate Domini. » In consistorio senatus omnis,fausta 
λέγοντος τοῦ τῆς χαταστάσεως' « Καπλάτε, Δόμηνι. » P imperatori venienti apprecans, magister vero ceri- 
Καὶ κχαταλαθόντος iv τῷ κονσιστωρίῳ, μένει μὲν — moniarium et silentiarii in onopode, bonis omini- 
ἐχεῖσε d αὐγκλητος, ὑπερευχομὲνη τὸν βασιλέα, ὁ — bus eum prosequentes, consistunt. Imperator per 
δὲ τῆς χαταστάσεως xai oi σιλεντιάριοι µένουσειν — augustale palatium intrat, ubi convivio instructo, 
εἷς τὸν ὀνόποδα, ὑπερευχόμενοι xai αὐτοὶ ὁμοίως. missus afferuntur,statimque emnes vestes mutant. 
'O 8i βασιλεύς διέρχεται διὰ τοῦ αὐγουστέως, xat — Imperator in scaramangio seque ac convive, quos 
εἰσέρχεται dv. τῷ παλατίῳ, τοῦ δὲ κκητὠρίου στοι. — vocari jussit, pretiose menee assident, cubicularii 
χηθέντος, γίνονται µίνσαι, καὶ εὐθέως ἀπαλλάσσου- ^ autem hoc die ei non astare solent. 
σιν ἅπαντες, Ὁ δὲ βασιλεὺς χαθίζεται ἐπὶ τῆς τιµίας αὐτοῦ τραπίζης ἀπὸ σχαραµαγγίου, xal  oUq 
ἐκέλευσε καλέσαι, καὶ αὐτοὶ ἀπὸ σκαραμαγγίων, oi δὲ τοῦ κουθουκλείου iv τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ παραστά- 
σιµον οὐ ποιοῦσιν, 

Δ', Ἱστίον, Ότι τὸ παλαιὸν ὁ τοιοῦτος τύπος fiv [V. Sciendum quoque est hos ritus olim quidem 
vj» δὲ ὁ βασιλεὺς τὰ ἄλλα πάντα ἐκεῖλεῖ μέχρι τῆς — observatos,nuno vero ad introitum usque,ut dictum 
εἰσόδου *, καθὼς εἴρηται. Ἑϊς δὲ τὴν εἴσοδον εἶσ θ8ἱ, omnia aliter ab imperatore institui solere. In 
έἑρχεται sic τὸ βήμα ἔνδον, xal προσκυνοῦσι τὴν , introitu vero bema ingreditur,ubi et sacram mem- 
ἁγίαν τράπεζαν καὶ τὴν ἑνδυτὴν, καὶ διὰ πλαγίας C sam et. instratum &adorat perque latera sacelli et 
τοῦ θυσιαστηρίου καὶ τοῦ χοχλιοῦ τοῦ Omicgtv τῆς — cochlee, que& pone concham est, in catechumena 
κόγχης ἀνελθὼν slg τὰ κατηχουµένια, εἰσέρχονται — ascendit, melatorium intrat, tunicam suam tantum 
εἲς τὸ μητατώριον, xxi ἁπαλλάσσουσι τὰς ἑαυτῶν — mutat ac divinum Evangelium et extensam audit : 
χλαμύδας καὶ µόνον, xal ἀκούουσι τοῦ θείου Εὐαγ- deinde prefectus mense una cum trioliniariis 
γελίου καὶ τῆς ἐκτενοῦς, xal μετὰ ταῦτα εἰσέρχε- — epulas parat. Egressi aülem domini ad meta- 
ται 6 τῆς τραπέζης μετὰ τῶν ἀρτοχλίνων, καὶ ovov-— torium patriarche abeunt, statimque missus affe- 
χεῖ τὸ χλητώριον. Καὶ ἐξέρχονται οἱ δεσπόται xdl — runtur, tunc dibelesia sua exuunt, et usque dum 
ἀπέρχονται εἰς τὸ μητατώριον τοῦ πατριάρχου, xal — divina liturgia celebrata est ot patriarcha asceadit, 
εὐθὺς δίδονται µίνσαι, ἐκδυόμενοι τὰ δἰθητήσια αὑ- — exspectant. Prepositi in aditu, per quem advenit 
τῶν, καὶ ἐχδέχονται τοῦ τελειωθῆναι τὴν θείαν Àev-.— patriarcha,consident,cujus advenientis manusoscu- 
τουργίαν xal ἀνελθεῖν τὸν πατριάρχην. Οἱ δὲ πραι lantur, deinde abeunt. eumque ad dominos addu- 
ῥόσιτοι ἀπέρχονται, καὶ καθέζονται εἷς τὴν ἄνοδον, cunt. [s,exutis vestibus suis, egreditur et oum do- 
δύ ᾗς 6 πατριάρχης ἀνέρχεται, xal τὸ (23) ἀνελθεῖν ππἰπἰθ mensas accumbit,vocati ad convivium intrant, 
αὐτὸν κρατοῦσι τὰς χεῖρας αὐτοῦ, ἄσπαζόμενοι aó- D et una cum his epulantur, quibus surgentibus,do- : 
τὰς, καὶ ἀπελθόντες εἰσάγουσιν αὐτὸν πρὸς τοὺς — mini rursus per porticus ad palatium abeunt. 
δεσπότας. Ka! ἐκθαλὼν ὁ πατριάρχης τὰ ἀλλαξί- Sciendum est magistros, prepositos et patricios ex 
pata αὐτοῦ, λαθὼν τοὺς δεσπότας, ἐξελθὼν ἆκουμ- — cconomico cereos, sub domino Theophylacto au- 
θίζει puexà τῶν ? τῆς τραπίζης, xal εἰσέρχονται — tem etiam unguenta odora accipere. 95 Dominus 
oi κληθέντες xal ἀριστοῦσι ust! αὐτῶν, καὶ τὸν dva- — Theophylactus patriarcha in parte oratorii sancti 
στῆναι αὐτοὺς, ἀπέρχονται πάλιν ol δεσπόται διὰ — Theophylacti etiam convivium instruxit,cui domini 


VARLE LECTIONES. 
* ΣΧΟΛ. Τοῦτο ἔσχατον ἐτυπώθη. 3 μετὰ τῶν Β., uez' αὐτῶν cod. et ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(asl Nempe extra metaiorium non procedere. occurrit. Jta paulo posi τὸ ἀναστῆναι pro μετὰ τὸ 
Etiam alibi Ίου in codice *ó pro μετὰ τό ἀναστήναι, Sane codex hic editioni consentit. 


399 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 400 


cum magistris, prepositis ceterisque quosjusserant, À τῶν διαθατικῶν εἷς τὸ παλάτιον. Ἱστίον δὲ, ὅτι xai 
interfuere. κηρία ix τοῦ οἰκονομίου * (24) λαμθάνουτιν ol τε 
µάγιστροι xai πραιπόσιτοι καὶ πατρἰχιοι, ἐπὶ δὲ τοῦ xoplou (25) θιοφυλάκτου xai θυμιάµατα εὔοσμα, 
ἀλλ᾽ οὖν xal δούλκιον ἐποίει ὁ Χύριος θεοφύλσόχτος ὁ πατριάρχης ἐπὶ τὸ µερος (28) τοῦ εὐχτηρίου τοῦ 
Αγίου Θεοφυλάχτου, καὶ ol δεσπόται ἀπήλαυον τοῦ δουλκίου μετὰ τῶν µαγίστρων καὶ τῶν πραιποσίτων 


xal λοιπῶν, ὧν ἐκέλευσαν. 
CAPUT XXIX. 


Observanda in Dominica medie hebdomadis jeju- 
tiorum, quando venerandum eL vivificum crucis 
lignum adoratur. 


Patricii, protospatharii, domestici et vicarii mi- 
nistrique omnes noctu ad palatium procedunt,quo 
Statim aperto, patricii sua saga et scaramangia, 
cwmteri scaramangia gestantes, intrant, perque 
magnum triclinium digressi, Sanctae Deiparae Phari 
templum petunt, adoratoque ibi venerando crucis 
ligno,rursus diseedunt et in hippodromo consident. 
Hora qua pulatium intrare debent appropinquante, 
magnum triclinium processionis, ut reliquis com- 
munibus diebus, ingrediuntur, ubi suo tempore 

: convivio instructo, missus afferuntur, et egressus 
imperator,venerande mense su: in eodem proces- 
sionis triclinio accumbit. Sciendum est, priscis 
temporibus in festo Annuntiationis proceres vestes 
suas albas in consistorio mutasse, et tempore in- 
stante, dominos discessisse, et in onopodio, non 
tamen intra porticum, in augustali, a patriciis ex- 
ceptos esse : quod si non in Dominicam incidebat, 
in terram proni imperatores adorarunt, et sic in 
consistorium abiere ; sin erat Dominica, adorantes 
non in terram procubuere, sed flexo taptum genu 
honorem edorationis imperatori exhibuerunt. 


KEXAA. Ke'. 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν τῇ Κυριαχῇ τῆς µίσης 


ἑθδομάδος τῶν νηστειῶν, Ἱνίχα τὸ τίµιον 
καὶ ζωοποιὸν µΚξύλον τοῦ σταυροῦ  mpocxu- 
νεῖται. 


Προέρχονται 5 ἑνυχιοι ἐν τῷ παλατίῳ ol τε πα- 
τρίχιοι, πρωτοσπαθάριοἰ τε καὶ δοµέστιχοι καὶ οἱ 
τοποτηρηται xal οἱ οἴχειαχοὶ ἅπαντες, καὶ ἀνοίγει 
τὸ παλατιον τάἆχιον, xal εἰσέρχονται ol πατρίχιοι 
φοροῦντες τὰ σαγία (27) αὑτῶν ἀπὸ σκαραµαχγίων, 
ol δὲ λοιποὶ ἀπὸ σχαβαμαγγίων, καὶ διέρχονται διὰ 
τοῦ μεγάλου τρικλίνου, καὶ ἀπέρχονται dv τῷ ναφ 
τῆς Παναγίας θεοτόκου iv τῷ Φάρῳ, xal προσκυνή- 
gavit, τὰ τίμια ξύλα, ἐξέρχονται πάλιν καὶ καθ. 
έζονται lv τῷ ἱπποδρόμῳ' καὶ τῆς ὥρας ἐγγιζούσης 
πρὸς τό εἰσελθεῖν αὑτοὺς ἐν τῷ παλατίῳ, εἰσέρχον- 
ται ὃν τρόπον xal ἐπὶ τῶν λοιπῶν κοινῶν ἡμερῶν, 
iv τῷ µεγάλῷ τρικλίνῳ τῆς προελεύσεως, καὶ ἣνίκα 
ἐγγίσῃ ἡ ὥρα καὶ στοιχηθῇ τὸ κλητώριον, γίνονται 
µίνσαι, xal ἐξελθὼν ὁ βασιλεὺς ἀκουμθίζει ἐπὶ τῆς 
τιµίας αὐτοῦ τραπέζης iv τῷ αὐτῷ τριχλίνῳφ τῆς 
προελεύσεως. Ἰστέον (28), ὃτι ἐν τοῖς παλαιοῖς χρό- 
νοις τῇ ἑορτῇ τοῦ Εὔὐαγγελισµου ἤλασσον οἱ ἀξιως 
ματικοὶ (29) εἲς τὸ κονσιστώριον χλανίδια λευχὰ, 
καὶ ἡνίκα Χκτέλαθεν ὁ καιρὸς, ἐξήρχοντο οἱ δεσπό- 
ται καὶ ἐδέχοντο αὐτοὺς ol πατρἰκιοι elc τὸν ἀνόπο- 


C δα, οὐχὶ δὲ ἔνδον τοῦ πορτικοῦ, εἷς τὸν αὐγουστέα, 


καὶ εἰ μὲν οὐκ dv Κυριακὴ (30), ἔπ.πτον χάτω, προσκυνοῦντες τοὺς δεσπότας. καὶ οὕτως Χατήρχοντο εἷς 


τὸ κονσιστώριον, El 
ἐποίουν τὸ σέθας τῆς προσκυνήσεως. 


δὲ div Κυρισκὴ, οὐκ ἔπιπτον κάτω προσκυνοῦντες, ἀλλὰ µέχρι τῶν γονάτων 


ΥΑΒΙΑΕ LECTIONES. 


4 οἰκονομείου θά. 5 προσέρχονται ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(24) Videtur eGconomium idem atque vestiarium 
fuisse, et ad curam τοῦ λογοθέτου τῶν oixs:a- 
κῶν, rei privata rationalie, pertinuisse. 

(25) In codice est χυροῦ. Theophylactus hic me- 
moratus est filius Romani Lecapeni imperatoris ; 
l. 11, c. 38. De dissoluta et luxuriosa ejus vita pleni 
scriptores historie Byzantine. 


(26) In parte oratorii, in plaga. Μέρος s»pe Gre- Ὦ 122, 127. Pari modo Theophanes p. 42. 


cis novis pro plaga, tractu, ponitur. Vid. Constant. 
Tact. p. 23. Ita quoque Latini medii evi, e. o. in 
artibus infilelium pro in plagis, tractibus, terris. 
ia pars mulierum, pars virorum pro statione in ec- 
clesia. 

(27) Non video, qi potuerint saga simul et sca- 
ramangia gestari. Utrumque erat amiculum exte- 
rius : sagum paulo laxius, sed magis curtum ; sca- 
ramangium strietius, sed magis prolixum. Ambo 
ad pallii modum accedebant. 

(28) Huic paragrapho ascriptum eratin margine 
ἑτέρου παλαιοῦ τακτικοῦ, ez. alio veteri ordinali vel 
cerimoniali ; vid. supra col. 74 not. 

(29) 4ziomatici, honorali, qui ἀξιώματα gerebant, 
dignitates,tam muneribus vel functionibus liberas, 
quam junctas. Hoc enim in codice amplius patet 
hujus vocis notio. Alias ἀξιώματα sunt dignitates 


muneribus libere, que solo in honore consisterent 
et opponuatur passim ἄρχοντες et ἀξιωματικοί. Ita 
Codin. p. 139, n. 6, axiomaticos appellat tales,qua- 
les sunt despota, casar, nobilissimus, qui solam 
dignitatem absque functione sustinerent; ceteros 
appellat ἄρχοντας. Conf. p. 120, ubi ol τε ἀξιώ- 
pata εχοντες xai oi ἄλλοι πάντες ἄρχωντις, et p. 
. pen. 
opponit ἀξιώματα, dignilales, et στρατείας, mili- 
(ias Beu  officta. Vid. Vales. ad Ammian. Marcell. 
p. 18, ubi de Aonoratís agit, quos ait fuisse magi- 
stratus civiles militaribus oppositos, item Angelus 
de Nuce ad Chronic. Cassinens, 1, 12. ᾿Αξιωματι- 
xóc alicujus urbis est unus de collegio senatorio, 
vel magistratu. Malala Il, 93. Sepe quidem in hoc 
codice ἀξιωματικός de. dignitatibus togatis tantum 
dicilur; est tamen ubi etiam de militaribus, Ita 
p. 113, Τὰ ἀξιώματα τῶν σχολῶν xal tavpdvov.Infra 

. 427, axiomatici scholarum sunt forte asaessores 
n judiciis militaribus. [ Aziomalici seu exercitus et 
populus hujus Romanz urbis. Liber diurnus p. 16, - 
eonf. not. et p. ?3.]* Conf. Du Cange Gloss. utro- 
que, et ad Alex. p. 275. 

(30) De hoc ritu diebus Dominicis non ingenicu- 
landi vid. ed. p. 240 dicenda. 


401 
ΚΕΦΑΑΛ. A'. 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν, sl τόχῃ ἡ ἑορτὴ τοῦ 
Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῇ 
Κυριαχκῇ τῆς µέσης ἐθδομάδος (31). 


Α’. ἸἹστέον δὴ καὶ τοῦτο, ὅτι, el. μὲν τόχῃ dj αὐτὴ * 
ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῇ Κυριακῇᾷ τῆς µέσης 
ἑθδομάδος τῶν νηστειῶν, τελεῖτχι οὕτως. Προέρχον- 
ται ἅπαντες ἐννύχιοι Ev. τῷ παλατίῳ, καὶ ἀλλάσσου- 
σιν οἱ μὲν πατρἰχιοι χλανίδιὰ λευχὰ, ἔχοντα ταθλία 
ἀπὸ ὀξέων (ἐν γὰρ ταύτῃ τῇ ἑορτῇ οὐ φοθοῦσι τὰ 
ὑποχρυσοχλάθων Ἰ ταθλίων χλανίδια), ὡσαύτως καὶ 
4 σύγκλητος ἅπασα ἀπὸ λευχῶν χλανιδίων, οἱ δὲ 
πραιπόσιτοι ἀλλάσσουσι μετὰ τοῦ κουθουκλείου, ὡς 
εἴθισται αὐτοῖς. ᾿Ανοίξαντος δὲ τοῦ παλατίου, ci- 
χιον ἀπὸ Χνλεύσεως εἰσέρχονται ἅπαντες, xal διελ- 
θόντες διὰ τοῦ χρυσοτρικλίνου, εἰσέρχονται εἷς τὸν 
ναὸν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τοῦ Φάρου, καὶ προσ. 
χυνήσαντες τὰ τίµια ξύλα, ἐξέρχονται, xal εὐθέως 
ἀπὸ κχελεύσεως δίδοτἀι µεταστάσιµὀν. Μεσούσης δὲ 
τῆς δευτέρας ὥρας, ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς καὶ Odp- 
χεται διὰ τῆς δάφνης, ἅπτων dv τοῖς εὐκτηρίοις 
χτροὺς, ὡς εἶθισται αὐτῷ, καὶ εἰσέρχεται ἐν τῷ xot- 
τῶνι τοῦ αὐγουστέως, χαὶ ὑπαλλάξας τὸ διθητήσιον 
αὐτοῦ, ἐκδέχεται τὸν χαιρόν. Καὶ τοῦ καιροῦ χατα- 
λαθόντος, δηλωθε]ς ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ τῆς xa- 
ταστάσεως, εἰσελθὼν δηλοῖ τῷ βασιλεῖ. Καὶ πεπι- 
θαλλόμενος ὁ βασιλεὺς τὴν χλανίδα αὐτοῦ, καθὼς ἡ 
συνήθεια ἔχει, ἐξέρχεται καὶ διέρχεται διὰ τοῦ αὐ- 
Υουστέως, εἶθ᾽ οὕτως δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν dp- 
χόντων τοῦ κουθουκλείου, διέρχεται διὰ τοῦ στενοῦ 
τῆς χρυσής χειρὸς, xai ἀνέρχεται εἰς τὸν ὀνόποδα, 
xai σταντος αὐτοῦ ἐν τῇ πύλτ τῇ χαλκῇ, δέχονται 
αὐτὸν ἐκεῖσε πατρίκιοι xal στρατηγοὶ, καὶ ἵσταται 
μέσον αὐτῶν Ó τῆς καταστάσεως, xal πάντων προσ 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


C 


402 


CAPUT XXX. 

Observanda, ubi inciderit festus dies Annuntiationis 
sancte Deipare in Dominicam  medim hebdo- 
madis. 

I. Sciendum est, ubi festus Annuntiationis dies 
in Dominicam medie hebdomadis jejuniorum inci- 
derit, sic eum celebrari. Omnes nocturnam pro- 
cessionem ad palatium instituunt, patricii quidem 
tunicis albis cum orbiculis violaceis induti (hoc 
enim die tupicas aureis clavis pretexias non ge- 
runt), 96 senatus quoque omnis albis vestibus, 
prepositi et cubicularii ut semper solent. Aperto 
autem palatio, subilo omnes a mandato intrant, 
perque aureumtriclinium templum Sancte Deiparae 
Phari petunt, ubi venerando crucis ligno adorato, 
statim processus ex mandato datur. Hora secunda 
mediaimperalor procedit,et per daphnem, accensis 
In ejus oratorio cereis, ut solet, venit et cubicu- 
lum augustalis iogressus, mutato dibelesio suo, 
tempus prestolatur. Quo veniente, monitusa ceri- 
moniarum magistro prepositus, ad imperatorem 
ingreditur eique tempus adesse indicat. Is tunica 
sua, ut mos est, indutus, progreditur et per augu- 
stale transit, unde a cubiculi prefectis stipatus, per 
sienum auree manus ad onopodium ascendit : in 
porta enea stantem patricii et strategi, inter quos 
medios cerimoniarius astat, excipiunt, et postquam 
omnes imperatorem adorarunt, prepositus a man- 
dato signum cerimoniario dat, qui dicit: « Jubete;» 
posthac universo senatui juncti ad consistorium 
abeunt. [mperator sub canmelaucio in lapide por- 
phyretico etat, dumque patricii cum senatu proci- 
dunt, prepositus silentiario e mandato, in loco 
inferiori constituto, signum dat, is dicit : « Ju- 


κυνησάντων, νεύει ὁ πραιπόσιτος ἀπὸ χελεύσεως τῷ — bete. » 
τῆς καταστάσεως, καὶ λέγει, « Κλεύσατε, » xai εἶθ᾽ οὕτως «ἁατέρχονται οἱ αὐτοὶ dv τῷ κονσιστωρίῳ, 
ἑνούμενοι τῇ συγκλήτῳ ἁπάσῃ. 'O δὲ βασιλεὺς Ἱσταται ὑποκάτω τοῦ Χαμελαυκίου iv τῷ πορφυρῷ 


λίθψ, xal πεσόντων 


τῶν πατρικίων μετὰ τῆς συγκλήτου, νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ σιλεντιαρίφ 


ἀπὸ χελεύσεως τῷ ἱστῶτι κάτω, χἀκεῖνος λέχει « Κελεύσατε. » 


B. Καὶ δηριγευόµενος ὑπ αὐτῶν ὁ βασιλεὺς, 
διέρχεται διὰ τῶν ἐκσκουθίτων xal τῶν σχολῶν, καὶ 
ἐξέρχεται τὴν μεγάλην πύλην τῆς χαλκῆς, τὰ οἱ 
µέρη ἴστανται Ev. ταῖς στάσεσιν αὐτῶν, σφραγίζοντα 
τὸν βασιλέα καὶ µόνον, λέγουσι δὲ καὶ οἱ νοτάριοι 
τοὺς Ἰάμθους. Καὶ εἰσελθὼν ὁ βασιλεὺς ἐν τῇ πύλῃ 
τοῦ ἁγίου φρέατος, ἅπτει χηροὺς xal εὖχεται' ὁ δὲ 


II. Abhisstipatus imperator, per excubias,scholas 
magnaique portam chalces progreditur, factiones 
in suis stationibus, imperatorem cruce signantes et 
nihil preterea agentes, adsunt, notarii etiam iam- 
bos dicunt, Imperator portamsancti putei ingressus, 
cereos accendit et precatur, patriarcha vero eum 
in porta, a sacro puteo ad templum ducente, ex- 


πατριάρχης δέχεται τὸν βασιλέα εἷς τὴν πύλην τὴν D cipit undepost mutuam adorationem etsalutationem 


εἰσάγουσαν ἀπὸ τοῦ ἁγίου φρέατος εἲς τὸν vaóv, καὶ 
προσχυνήσαντες ἀλλήλους καὶ ἁσπασάμενοι, εἰσέρ- 
χονταί sic τὸν ναόν. Ὁ δὲ βασιλεὺς, ἅπτων χηροὺς, 
εὔχεται ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων θυρῶν, xal εὐξάμενος 
εἰσέρχεται sl; τὸ θυσιαστήριον, xal προσκυνήσας 
τὴν ἁγίαν τράπεζαν xal εὐξάμενος, ἐξέρχεται ἀπὸ 


templum ἱηρτθάϊπηίας, Imperator ad sanctas 
Januas cum cereis accensis precatur, sacrarium 
intrat, sanctaque mensa adorata, precatur et e 
bemate abit, perque soleam transil. Unde egressuro 
prepositus cereum processionalem tradit, statim- 
que troparium processionis : « Hodie salutis nostre 


VARLE LECTIONES. 


9$ αὕτη ed. ' ὑπὸ χρυσοκλ. ood. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(341) Nempe jejunii quadragesimalis. 


403 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


404 


caput, » omnes cereos tenentes ordiuntur. 97 Im- A τοῦ βήματος xoi διέρχεται διὰ τῆς σωλαίας. Μέλ- 


perator,omnibuscomitantibus.per medium templum 
transit, et per regias portas egreditur perque 
narthecem baptisteri et athyrem ao millium, inde 
per mediam transiens, ad forum et columnam tem- 
plo Sancti Constantini proximam pergit; ubi 
gradus qui ante templum sunt sscendit, et ibi 
eonstitulus, dextro cancellorum lateri incumbit. 
In hanc scalam ascensurus, processionalem cereum 
preposito reddit, Patricii et senatus prope colum- 
nam, reliqua officia hinc inde in media fori, 
protospatharii et reliqui imperatoris ministri ad 
dextram et sinistram ejus in medio foro astant. 


λοντι δὲ ἐξέρχεσθαι τὴν σωλαίαν, ἐπιδίδωσιν αὐτῷ 
ὁ πραιπόσιτος κηρἰον λιτανίχιον, καὶ εὐθέως ἄρχον- 
ται τὸ τροπάριον τῆς ἑορτῆς) « Σήµερον τῆς σωτι- 
piac ἡμῶν τὸ κεφάλαιον, » κρατοῦσι δὲ χηρία ἅπαν- 
τες. Καὶ δηριγευόµενος ὑπὸ πάντων ὁ βασιλεὺς, 
διέρχεται μέσον τοῦ ναοῦ καὶ ἐξέρχετα. διὰ τῶν 
βασιλικῶν πυλῶν, διερχόμενος διὰ τε τοῦ νάρθηκος 
τοῦ λουτῆρος καὶ τοῦ ἀθύρα, ἑξέρχεται ἐν τῷ uiu, 
κἀκεῖθεν διέρχεται τὴν µέσην καὶ ἀνέρχεται ἐν τῷ 
φόρῳ, καὶ ἀπελθὼν μέχρι τοῦ κίονος, ἔνθα καθἰδρυ- 
ται ὁ ναὸς τοῦ Αγίου Κωνσταντίνου, ἀνέρχεται τὰ 
ἔμπροσθεν γραδήλια τοῦ ναοῦ, xal Ἱσταται ἐχεῖσε, 


ἐπακουμθίζων τῷ δεξιῷ μέρει τοῦ καγχέλλου. "Ἠνίκα δὲ µελλει ἀνέρχεσθαι τὰ αὐτὰ βάθρα, δίδωσι 
τῷ πραιποσίτφῳ τὸ λιτανίχιον κηπίον. Οἱ δὲ πατρίκιοι xal ἡ σύγκλητος ἵστανται κάτω πλησίον τῶν 
κιόνων, ὁμοίως καὶ oi λοιποὶ τῶν ταγμάτων ἵσταντδι ἐν τῇ µέσῃ τοῦ φόρου ἔνθεν χἀχεῖσε. Οἱ δὲ πρω- 
τοσπαθάριοι καὶ ol λοιποὶ βασιλικοὶ ἵστανται ἐκ δεξιῶν τοῦ βασιλέως iv τῇ µέσῃ τοῦ φόρου, ὡσαύτως καὶ ἐξ 
ἀριστερᾶς. 

III. Patriarcha cum solemni comitatu per eos Β I'. Καταλαθὼν δὲ ὁ πατριάρχης μετὰ τῆς λιτῖς, 
medios procedit, patres conscripti in sinistro διέρχεται µέσον αὐτῶν, τὸ δὲ πολίτευμα (32) Ίστα- 


processionis latere prope senatum (ediflcii nomen 
est), orphani in media procerum stant. Dumque 
crux per gradus, ubi imperator stat, ascensura est, 
cereos accendit, et oruce adorata, eos statim pre- 
posito,hic cerimoniarum magistro tradit, qui eosin 
candelabris processionis reponit. Crux in media 
pone imperatorem prope templi portam collocatur, 
patriarcha vero cum iis qui una cum ipso pro mo- 
re advenerunt,in ecclesiam ascendit ; ceteri &u- 
tem et clerici infra cum populi turba ad sinistram 
imperatoris astant. Finita externa, cereos impera- 
tor accendit et precatur, deinde eos rursus prepo- 
sito, hic cerimoniarum magistro, tradit, qui eos in 
manualibus processionis reponit. Imperator, per 
scalam descendens, cereum processionalem a pre- 
posito accipit, et a preedictis omnibus stipatus, per 
antiforum digressus, porticum prope lauei palatium 
ingreditur, unde ad templum Sanotissime Deipare 
Chaleopratiorum procedit et in narthece aesidet, 
patriarcham exspectans. Quo cum processione 
veniente, senatus urbis et olerici communes per 
dextram portam regiarum intrant, orphani, metro- 
polite et episcopi in conspectu imperatoris trans- 
eunt, eoque udorato, per regias januas templum 
ingrediuntur. 98 Adveniente patriarcha, imperator 


ται ἓν τῷ ἀἁριστερῷ μέρει τῆς προελεύσεως πρὸς τὸ 
σινᾶτον, τὰ δὲ ὀρφανὰ ἵστανται ἐν τῇ µέσῃ τῶν 
ἀζιωματικῶν. Καὶ τοῦ σταυροῦ μέλλοντος ἀνέρχε- 
σθαι τὰ γραδήλια, ἔνθα ὁ βασιλεὺς ἵσταται, ἅπτει 
χηροὺς ὁ βασιλεὺς xai προσκυνεῖ τὸν σταυρὸν, xai 
αὖθις ἐπιδίδωσιν αὐτοὺς τῷ πραιποσίτῳ, xai αὐτὸς 
τῷ τῆς καταστάσεως, xal πήγνυσω αὐτὰ ἐν τοῖς 
µανουαλίοις τῆς λιτῆς. Ὁ δὲ σταυρὸς ἵσταται ἐν τῇ 
µέσῃ ὄπισθεν τοῦ βασιλέως πλησίον τῆς πύλης τοῦ 
ναοῦ, ὁ δὲ πατριάρχης ἀνέρχεται iv τῃ ἐχκλησίᾳ 
μετὰ τῶν κατὰ συνήθειαν συνερχοµένων αὐτψ' οἱ δὲ 
λοιποὶ κληρικοὶ Ἱστανται Κάτω εἷς τὸ κχοινὸν τοῦ 
λαοῦ ἐξ ἀριστερᾶς τοῦ βασιλέως. Καὶ τελουμένης 
τῆς ἐκτενοῦς, ἅπτει ὁ βασιλεὺς κηροὺς καὶ προσ- 
εὐχετάι, καὶ πάλιν ἐπιδίδωσιν αὐτὰ τῷ πῥραιποσίτῳ, 
κἀκεῖνος τῷ τῆς καταστάσεως, καὶ πήγνυσιν αὐτὰ 
iv τοῖς τῆς λιτῆς µανουαλίοις, Ὁ δὲ βασιλεὺς χατέρ- 
χεται διὰ τῶν βάθρων, καὶ λαμθάνει παρὰ τοῦ 
πραιποσίτου κηρίον λιτανίχιον καὶ διέρχεται, δτρι- 
γευόµενος ὑπὸ τῶν προειρηµένων ἁπάντων, διὰ τοῦ 
ἀντιφόρου (33), καὶ εἰσέρχεται iv τῷ ἐμδόλφ πλη- 
clov τοῦ λαύσου, καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε ἀπέρχεται siq 
τὸν ναὸν τῆς Ὑπεραγίας θεοτόκου τῶν Χαλκοπρα- 
τείων, xal εἰσελθὼν iv τῷ vápOrxt, καθέζεται προσ» 
µένων τὸν πατριάρχην. Καταλαθόντος δὲ τοῦ πα- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(32) Patres conscripti vertit. Cl. interpres. Sena- 
tum urbanum πολιτείαν appellat inus offic. 
n 128, 1. Valesius ad Amm. Marcell. 18, in loco 


banii τοὺς πολιτευοµένους vertit decuriones, id [) ur^ani. Potest tamen etiam τὸ πολ 


est magistratusurbanos municipales, quatenus τοῖς 
dpysuet regiis o[ficialibus opponuntur, conf. p. 346, 
ubi ὁ δῆμος, populus, oi πολιτευτα[, ordo, id est se- 
natus, aut decuriones, et οἱ ἀξιωματιχοί, honorati 
ab aula dependentes, contradistinguuntur. Ibidem 
P. 475, in Chronici Alexandrini loco χόµης xal πο- 

ιτευόµενος τῆς πόλεως vertitur comes et decurio 
urbis. In Nov. Just. p. 53 conjungitur ἡ βασιλεία 
xai ἡ πολιτεία. Apud Cedren. 525. potest πολι. 
τεία aut civitalem CPtanam, aut totum imperium 


Romanum notare. Apud Procop. anecdot. p.11, 


posteriore sensu occurrit. Magistratum urbanum 


Procopius pag. 168 : τὸ τῆς πόλεως λεύκωμα appel- 
lat. Vid. Bandur. p. 608. Propterea infra apud No- 
strum p. 335, ἡ πολιτική verti corpus magisiratus 
τευµα in nostro 
presente loco totum corpus civium signifleare.Con- 
suevisse processiones in certas classes dividi, viro- 
rum, mulierum, puerorum, cleri, etc., patet e Gre- 
gorii M. processione septupliei, de qua alibi dixi- 
mus. Nicetas Choniates, veteris Grecismi imperi- 
tus et ridiculus affectator, senatum urbanum τοὺς 
ἁγοραίους nominat et a regiis distingott p. 216 : 
Ὡρχώθησαν ἔνδον τοῦ μεγίστου νεὼ τῶν dyo- 
paltov xai τῆς βασιλείου αὐλῆς πεντακόσιοι. 
(33 Anteforum erat locus CPli ante forum Con- 
stantini Μ., ut videtur; vid. Du Cange v. Φόρος, 


p. 1091. 


405 DE CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ: LIB. I. 406 


τριάρχου μετὰ τῆς λιτῆς, τὸ μὲν πολίτευμα καὶ τὸ A surgil, et postmutuam adoretionem et salutationem 
κοινὸν τοῦ χλήρου εἰσέρχεται διὰ τῆς δεξιᾶς πύλης αὐθυπίθί anteregias portas consistunt :ubi patriar- 
τῶν βασιλικῶν πυλῶν, τὰ δὲ ὀρφανὰ vai ol µητρο cha preces introitus recitat, imperator, cereis a 
πολῖται καὶ οἱ ἐπίσκοποι διέρχονται ἔμπροσθεν — preposito traditis, precatur, post eos rursus prs- 
τοῦ βασιλέως, προσχυνοῦντες αὐτὸν 3, καὶ εἰσ- posito, hio cerimoaario, reddit. 

έρχονται ἓν τῷ vai διὰ τῶν βασιλικῶν πυλῶν. Καταλαθόντος δὲ τοῦ πατριάρχου ἀνίστφται ὁ 
βασιλεὺς, καὶ προσκυνήσαντες ἀλλήλους καὶ ἀσπασάμενοι ἀπέρχονται καὶ Ἱσταντάι ἔμπροσθεν τῶν 
βασιλικῶν πυλῶν' Καὶ ὁ μὲν πατριάρχης ἐκτελεῖ τὴν εὐχὴν τῆς εἰσόδου, ὁ δὲ βασιλεὺς, λαοὼν παρὰ τοῦ 
πραιποσίτου κηροὺς, εὔχεται xal πάλιν ἐπιδίδωσιν αὐτοὺς τῷ πραιποσίτῳ, κἀκεῖνος τῷ τῆς καταστά- 


σεως. 

A'. Τοῦ δὲ πατριάρχου τὴν εὐχὴν τελέσαντος, 
προσκυνεὶ ὁ βασιλεὺς τὸν τίµιον σταυρὸν καὶ τὸ 
ἄχραντον Εὐαγγέλιον, καὶ κρατήσαντες ἀλλήλων τὰς 
χεῖρας, διέρχονται μέσον τοῦ ναοῦ καὶ εἰσέρχονται 
ἐν τῇ σωλαίᾳ, καὶ ἀπέρχοντα: μεχρι τῶν ἁγίων ϐ»- 
ρῶν. Άπτων δὲ κἀκεῖσε ἈΧκηρούς xai εὐξάμενος, 
ἐπιδίδωσιν αὐτοὺς τῷ πραιποσίτῳ, xal εἰσέρχεται 
εἰς τὸ θυσιαστήριον, καὶ προσκυνήσας tiv ἁγίαν 
τράπεζαν καὶ λαθὼν ἀποχόμθιον παρὰ τοῦ πραι- 
ποσίτου, τίθησιν αὐτὸ ἐν τῇ ἁγίᾳ τραπέζῃ, xal διὰ 
τῆς πλαχίας τοῦ ἀριστεροῦ µέρους ἐξελθὼν, εἰσέρ- 
χεται ele τὴν ᾽Αγίαν Σοβὸν, καὶ στὰς ἔμπροσθεν τῶν 
ἁγίων θυρῶν, ἅπτει κηροὺς, καὶ εὐξάμενος εἰσέρχε- 
ται tlc. τὸ θυσιαστήριον, xai προσχυνήσας τὴν ἁγίαν 
τράπεζαν, τίθησιν ἐπ᾿ αὐτῃ ἀποκόμθδιον, xal ϐυ- 
µιάσας αὐτὴν κυχλόθεν, ἑξέρχεται. Ὡσαύτως καὶ 
ἐν τῷ ἓξ ἀριστερᾶς ὄντι εὐχτηρίῳ εὐξάμενος, τίθη- 
σιν ἀποχόμθιον ἐν τῇ ἁγίᾳ τραπέζῃ, καὶ ἐξέρχεται 
καὶ ἀνέρχεται διὰ τῆς ξυλίνης σκάλας iv τοῖς xat- 


IV. Precibus a patriarcha, finitis, venerandam 
orucem et immaculatum Evangelium adorat, et 
prehensa patriarche manu, ambo per medium tem- 
plum in soleam intrantetad sacrasjunuas discedunt. 
Ubi postquam cum cereis ardentibus imperator 
precatus est, eos preposito reddit, et sacrarium petit 
ubi ad aram procumbens, allatum a preposito apo- 
combium inibi reponit, perque sinistre partis obli- 
quitatem ad sanctum sepulcrum abit, et ad sacras 
januas constitutus et cum cereis accensis precatus, 
sacrarium intrat, sanctaque mensa adorata, apo- 
combium in eareponit, el postquam eam circulatim 
incensavit, discedit. Eodem ritu in oratorio ad si- 
nistram precatus,apocombio in sacra mensareposito, 
abit, perqueligneam scalam ad catechumena,sacram 
liturgiam bic quoque celebraturus, abit. Tempore 
divine communionis duo silentiariiad patriarcham 
vocandumabeunt,qui ascenditet imperatorisanctum 
corpus et pretiosum sanguinem impertit. Post com- 


ηχουμενίοις, xdxsise τελεῖ τὴν θείαν λειτουργίαν. C murionem imperator metatorium intrat et cerimo- 


Καὶ iv τῷ καιρῷ τῆς θείας Χοινωνίας κατέρχοντοι 
δύο σιλεντιάριοἰ, καὶ προσκαλοῦνται 9. τὸν πατριάρ- 
χην, xal ἀνελθὼν δίδωσι σῷ βασιλεῖ τοῦ ἁγίου σώμα» 
τος καὶ τοῦ τιµίου αἵματος, Καὶ κοινωνήσας ὁ βασι- 
λεὺς εἰσέρχεται εἷς τὸ µητατώριον, xal λαθὼν νεῦμα 
ὁ τῆς καταστάσεως παρὰ τοῦ πραιποσίτου, προσ- 
καλεῖται πάντας τοὺς τῆς συγχλήτου, καὶ χοινωνοῦ- 
σιν ἐκ τῶν τοῦ πατριάρχου χειρῶν. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως 
ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς ἐκ τοῦ µητατωρίου, xà προσ- 
χυνήσαντες ἀμφῦτεροι Ἀλλήλους 6 τε βασιλεὺς xal 
ὁ πατριάρχης, ὁ μὲν πατριάρχης κατἐρχέται ixzs- 
λέσαι τὴν θείαν λειτουργίαν, ὁ δε βασιλεὺς ὑπαλλάσ- 


niarius, signo 8 preposito accepto, omnes senatores 
vocat, qui e manibus palriarche communionem 
accipiunt. Sio metatorio imperator egreditur, et 
postquam ipse et patriarcha se invicem salutarunt, 
hic ad divinam liturgiam celebrandam descendit, 
imperatorscaramangium aureis clavisinduit ensem- 
que gemmis et margaritis ornatum sumit ; patrici 
vero et cubiculo prefecti saga purpurea gestant. Fi- 
nita divina liturgia, patriarcha ascendit et post 
mutuam sulutationem et adorationem imperatori 
benedictum panem, hio ipsi apocumbium, patriar- 
cba imperatori unguenta tradit. 


σει σχαραμάγχιον χρυσόκλαθον καὶ σπαθίον σιάλιθον, ἠμφιεσμένον ἀπὸ µαργάρων, οἳ δὲ πατρἰχιοι 
καὶ οἱ ἄρχοντες τοῦ κουθουκλείο» σαγία ἀληθινά, Καὶ τῆς θείας λειτουργίας τελεσθείσης, ἀνέρχεται ὁ 
πατριάρχης, xal προσκυνήσαντες ἀλλήλους 6 τε βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης, ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ 
εὔλογίας, 6 δὲ βασιλεὺς ἐπιδίδωσιν αὐτῷ ἀποκόμθιον, 6 δὲ πατριάρχης τῷ βασιλεῖ ἀλειπτά. 

E. Καὶ στεφθεὶς ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τοῦ πατριάρχου, D — V. Ια1ρθΓ8ίΟ5, 8 ραϊτίατοΏα coronatus, per ligneam 


χατέρχεται διὰ τῆς ξυλίνης σκάλας τοῦ γυναικίτου 
τοῦ ἀριστεροῦ μὲρούς, xal κατελθὼν τὰ γραδήλια 
τῆς χόγχης bv. τῷ διδασκαλείῳ, xai πρὸς τὴν ἑξ- 
άγουσαν ἐπὶ τὸν ἔμθολον πύλην ἐξελθὼν, ἱππεύει 
ἐκεῖσε, ὡσαύτως xal ol πραιπόσιτοι καὶ οἱ ὁστιά- 
prot καὶ οἱ λοιποὶ πάντες. Ὁ δὲ τῆς κατσστάσεως, 
φορῶν σαγίον ἀληθινὸν, δηρἰγεύει ἔμπροσθεν τοῦ 
βασιλέως πεζὸς, καὶ ἔμπροσθεν αὐτοῦ σιλεντιάριοι 
τέτταρες 1€, φοροῦντες σαγία ἀληθινὰ, βαστάζοντες 


scalam gyuecei sinistre partis 89 perque gradus 
conche ad didasoalium descendit, et ad portam in 
embolum seu porticum ducentem egressus, cum 
prepositis, ostiariis ac reliquis omnibus equum 
conscendit. Cerimoniarius, sago rubro indutus, 
anteimperatorem, ante cmremoniarium vero quatuor 
silentiarij, saga rubra virgasque aureas gemmis 
ornatas gestantes, procedunt. Imperatorem, in mil- 
lium venientem, factio Veneta, acta sua pro more 


ΥΑΒΙΣ LECTIONES. 
5 αὐτῷ cod. Ὁ προσκαλοῦνται R., πρὀσκαλούν superscripto  cod., προσκαλοῦντες ed. [9 τέτταρες R., 


ex sigla cod. δ., δύο ed. 


401 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


408 


recitans, excipit; tribunus ejus, & cerimoniario A βεργία χρυσᾶ διάλιθα. Καὶ καταλαθόντος τοῦ βασι- 


sustentatus, ad imperatorem abit, cui, pedes ejus 
osculatus, libellarium offert. Et postquam factioparii 
omnia pro more peregere, imperator paululum di- 
greditur, quem transitoria Prasinorum factio exci- 
pit eadem, quee Veneti, peragit, tribunus ejus li- 
belium imperatori tradit, quem digressum postea 
in augustaii Prasina factio excipit, et postquam eos- 
dem ritus servavit, imperator ab ipsis abit, quem 
in chalce princeps Venetorum seu domesticus 
scholarum cum transitoria sua factione suscipit: 
qua postquam et ipsa omnia perfecit, et orgaaum, 
. uti in reliquis tribus receptionibus, pulsatum fuit 
per cortinas discedit. 


λέως ἐν τῷ µιλίῳ, Σέχονται αὐτὸν ol τοῦ µέρους τῶν 
Βενέτων, λέγοντες τὰ κατὰ συνήθειαν αὐτοῖς ἄκτα' ὁ 
δὲ δήμαρχος, κρατοῦὔμενος ὑπὸ τοῦ τῆς χαταστάσεως, 
ἀπέρχεται πρὸς τὸν βασιλέα, καὶ ἀσπασάμενος τοὺς 
πόδας αὐτοῦ, ἐπιδίδωσιν αὐτῷ λιθελλάριον. Καὶ τε- 
λέσαντος τοῦ ΄᾿µέρους τὰ xarà συνήθειαν, διέρχεται 
ὁ βασιλεὺς μικρὸ», καὶ δέχονται αὐτὸν ol τοῦ περα- 
τικοῦ δήµου τῶν Πρασίνων, xat αὐτοὶ τὰ ὅμοια τε- 
λέσαντές, ἐπιδιδόντος καὶ τοῦ δηµοκράτου λιθελλά- 
prov τῷ βασιλεῖ, διέρχεται, xal δέχονται αὐτὸν εἷς 
τὸν αὐγουστία οἱ τοῦ µέρους νῶν Πρασίνων, καὶ 
αὐτῶν τὰ ὅμοια ποιησάννων, διέρχεται ἀπ' αὐτῶν ὁ 
βασιλεὺς, xai δέχεται αὐτὸν ἐν τῇ χαλκῇ ὁ δηµο- 


κράτης τῶν Βενέτων, ἤγουν ὁ δοµέστιχος τῶν σχολῶν μετὰ τοῦ περατιχκοῦ αὐτοῦ δήµου. Τελέσαντες δὲ καὶ 
οὐτοὶ πάντα, αὐλοῦντος καὶ τοῦ ὀργάνου ὡς καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν τριῶν δοχῶν, διέρχιται διὰ τῶν κορτινῶν" 


VI. Sciendum est, si domesticus scholarum im- B 


peratorem excipere debeat, or:nes pedibus proce- 
dere, solum imperatorem equo vebi, et ab his omni- 
bus stipatum, 8 chalce ad templum Domini pro- 
cedere, ubi senatus ante tres consistorii portas, 
imperatori : « In multa bonaque tempora, » accla- 
mans, patricii vero et strategi, fausla quevis 
apprecaturi, extra portam templi Domini exspe- 
ctant. Imperatore portam ingresso, eam cubicularii 
custodiunt, et faustum ao diuturnum imperium ei 
apprecantur. Prepositus ab imperatoris capite co- 
ronam deinit,qui templum Domini ingressuscumque 
cereis accensis precatus, eos preposito tradit 
perque porticus Domini triconchum intrat, deinde 
per porticus quadraginta sanctorum ad aureum tri- 
clinium abit, patricii vero et ceteri per januam 
erarii lausiacum ingrediuntur. Tempore appropin- 
quanie, imperator procedit cumque proceribus, 
quos eo die invitari jusserit, pretiose mense sue 
assidet, 200 Observandum vero est patricios et 
convivas omnes in mutatoriis sive tunicis ad epulas 
venire, cubiculo vero prefectos eagis rubris indutos. 
duplicem parastasimum eo die facere, seu bis so- 
lemni ritu imperatoriasiare. Preterea, siaer eo die 
turbidus est, per porticum ad senatum (hoc mdificii 
nomen est) in foro abeunt, et antimensium in se- 
natu ponunt, catera omnia, que hactenus ordine 
exposuimus, observantur, et imperator rursus per 
eamdem porticum perque lausum descendit, et sini- 
strorsum inclinans, ad Chalcopratiaabit. Sciendum, 
haec omnia observari, preterquam quod imperator 


nuno ad catechumena non abeat, sed in tropice D 


Sancti Sepuleri stans, divinam liturgiam celebret, οἱ 
in palatium ingressus sine mutatoriis, veste sua 
indutus, mense assideat : neque vero tune cu- 
bieulum solemni ritu latus imperatoris cingit. 


πάντα τελεῖται, πλὴν ὁ βασιλεὺς οὐκ ἀνέρχεται νυνὶ ἓν τοῖς κατηχουµενίοις, ἀλλ᾽ εἰς τῆν τροπικὴν 
τῆς Αγίας Σοροῦ, ἐχεῖσε τελεῖ τῆν θείαν λειτουργίαν, xal πάλιν εἷς τὸ παλάτιον εἰσελθὼν, χωρὶς τῶν 
ξίμων ἀπὸ ἱματίου (31) χαθέζεται ἐπὶ τῆς 19 τραπέζης' ἀλλ) οὔτε δὲ τὸ χουθούχλειων παραστάσιµον 


Q* Xp δὲ εἰδέναι, ὅτι, ἠνίκα μέλλει δέξασθαι 6 
δοµέστιχος τῶν σχολῶν τὸν βασιλέα, πεζεύουσιν 
ἅπαντες, καὶ µένει ἔφιππος μόνος !! ὁ βασιλεὺς, καὶ 
ἀπὸ τῆς χαλκῆς, δηριγευόµενος ὑπὸ πάντων αὐτῶν, 
ἀπέρχεται μὲχρὶ τοῦ Κυρίου, χαὶ μένει ἐκεῖσε d 
σύγκλητος ἔμπροσθεν τῶν τριῶν πυλῶν τοῦ xovci- 
στωρίου, ὑπερευχομένη τὸν βασιλέα" « Εἰς πολλοὺς 
καὶ ἀγαθοὺς χρόνους» οἱ δὲ πατρίἰχιοι καὶ στραζ- 
"T9! µίνουσιν ἔξω tfc πύλης τοῦ Κυρίου, ὑπερ- 
ευχόμενοι xal αὐτοὶ τὸν βασιλἑἀ. Τοῦ δὲ βασιλέως 
εἰσελθόντος ἔνδον τῆς πύλης, ἀσφαλίζουσιν ol xov- 
θικουλάριοι τὴν πύλην, ὑπερευχόμενοι καὶ abtol: 
«El; πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » Καὶ λαθὼν ὁ 
πραιπόσιτος τὸ στέμμα ἀπὸ τῆς χεφαλῆς τοῦ βασι- 
λέως, εἰσέρχεται ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ vaip τοῦ Kuploo, 
καὶ λαθὼν κτροὺς καὶ εὐξάμενος, ἐπιδίδωσιν αὐτοὺς 
τῷ πραιποσίτῳ, διέρχεται διὰ τῶν διαθατικῶν τοῦ 
Κυρίου, xal εἰσέργεται &v τῷ τρικόγχῳ. Εἶθ᾽ οὕτως 
διέρχεται τὰ διχθατιχκὰ τῶν ἁγίων µ, καὶ εἶσέρ- 
χεται εἰς τὸν χρυσοτρίχλινον 13, οἱ δὲ πατρἰχιο: καὶ 
ol λοιποὶ εἰσέρχονται διὰ τοῦ ὄντος εἷς τὸ ἰδικὸν 
µονοθύρου ἐν τῷ λαυσιακῷ. Καὶ τοῦ καιροῦ ἐγγί- 
σαντος, ἑξέρχεται ὁ βασιλεὺς xal καθέζεται ἐπὶ τῆς 
τιµίας αὐτοῦ τραπέζης μετὰ τῶν ἀρχόντων, οὓς 
ἐχέλευσε τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ καλέσαι. ἸἹστέον δὲ, ὅτι οἱ 
μὲν πατρἰκιοι καὶ οἱ κληθέντες ἅπαντες ἠλλαγμίνοι 
εἰσέρχονται εἰς τὸ Χλητώριον ἄνευ χλανιδίων, ot. δὲ 
τοῦ χουθουκλείου άρχοντες, φοροῦντες ἀληθινὰ σα- 
ία, τῃ αὐτῃ ἡμέρᾳ τελοῦσι διπλοῦν παραστάσιµον. 
Χρὴ 66 εἰδέναι, ὅτι, εἰ μὲν τύγῃ τῇ αὗτῇ ἡμέρᾳ ἁὴρ, 
διοδεύουσι διὰ τοῦ ἐμθόλου, καὶ ἀνέρχονται ἐν τῷ τοῦ 
φόρου σινάτῳψ, καὶ ἵσταται 15 ἀντίμίσιον ἀνὰ μεταξὺ 
τοῦ σινάτο», xal τελεῖ τὰ ἅπαυτα í* ἐχεῖσε, ὦν ἆκο- 
λούθως εἰρήχαμεν, καὶ πάλιν δ:ὰ τοῦ αὐτοῦ ἐμθόλου 
κατέρχεται καὶ τοῦ λαύσου, καὶ ἀριστερὸν ἐκχλίνας, 
ἀπέρχεται εἷς τὰ Χαλκοπράτεια. Ἱστέον, ὅτι ταῦτα 


VABI/E LECTIONES. 
44 µόνον ed. |} τὸ χρυσοτρ. ed. 5 ἵστανται 64. 1* τελεῖται ἂπ. conj. Β. !5 καὶ ἐπὶ τῆς τρ. ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


($4) Recurrit hec dictio p. 106, significatque 
idem atque ἀπὸ [id est μετὰ vcl 9:3] χιτῶνος, in 


lunica, quatenus opponitur chlamydiaut Soaraman- 
gio, omnique vesti exteriori, mutatorio, ἀλλαξί- 


409 
ΚΒΕΦΑΛ. ΑΛΑ’. 
"Oca δει παραφυλάττειν τῇ παραμονῇ τῆς DBaio- 
ου. 


Ti Σαθθάτῳ τοῦ Λαζάρου (35) δείλης ἀνοιγομένου 
τοῦ παλατίου, εἰσέρχεται masa ἡ σύγκλητος, μά- 
γιστροι, ἀνθύπατοι, πατρίχιοι xai οἱ τοῦ κουθουκλείου 
ἀπὸ σκαρχμαγγίων καὶ µόνον, ὁ δὲ βασιλεὺς ἵσταται 
ἐν τῷ ναῷ τοῦ Αγίου Δημητρίου πρὸ τῆς χειμευτῆς 
εἶκόνος τῆς θεοτόχό» πρὸς τὴν ἐξάγουσαν θύραν siq 
τὸ ἡλιαχόν. Καὶ τῶν συγχλητικῶν ἐξιόντων τὰς Gp- 
γυρὰς ἀνατολικὰς πύλας, σηµαίνει ἡ ᾿Εκκλησία (36). 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝ ΑΕ LIB. I. 
À 


410 
CAPUT XXXI. 
Observanda in vigilia Palmarum. 


In Sabbato Lazari palatio vesperi aperto omnis 
senatus, magistri, proconsules, patricii et cubicu- 
larii tantum in scaramangiis intrant, imperalor in 
templo Sancti Deimetrii coram fusa imagine Dei- 
pare ad portam in solarium ducentem subsistit. 
Senatu per portas argenteas orientales egresso, 
Ecclesiam signum dat, et intrant senatores ordine, 
unus postallerum,intemplum Sancti Demetrii, et sin- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


ματι. Propterea dicit noster χωρὶς τῶν ἀλλαξί- 

ων. 
" (35) Lazari Sabbatum, seu dies Sabbati ille, quo 
memoria Lazari celebratur, preceditimmediate Do- 
minicam Palmarum ; vid Fabric. Bibl. Gr. t. XII, 
282. Codin. offic. p. 99. Du Cange ad Zonar. p. 96. 

(36) Sed quomodo id factum? Campanisne, an 
illis lignis, que hodiedum adhuc in Ecclesia Greca 
usui sunt, σήµαντρα appellata, tabule lignee longe, 
sed parum late, ῥόπτρῳ, seu baculo ferreo, vel 
martello inetructe, quo percusso sonum edunt, 
quem moderari norunt Greci, ad quem fideles in 
ecclesiam convocantur , vid. Du Cange v. Zr pstov. 
Procul dubio factum id fuit non campanis, quam- 
vis Du Cange demonstraverit Gl. Gr. p. 774, sem- 
culo Constantini Monomacbhi, hoc est undecimo, 
eas in usu. apud Grecos fuisse ; et quamvis apud 
Latinos eedem jam seculo Justiniani M. in usu es- 
sent; qua de re verbulum unum alteramve dein- 
ceps addam : sed illis, que dixi, lignis, quodliquet 
e Nostri pag. 194 ; ToS [Ao σηµαίνοντος τῆς ἁγίας 
ἐχχκλησίας. Liber miraculorum S. Anastasii Mar- 
tyris : τοῦ ἱεροῦ ξύλου ewuT,vavtog συναθροίσθησαν 
ἐν τῷ πανσέπτῳ vai. Non igitur, ut nos campanas, 
ita Graeci &u& σήµαντρα ad esignificandas horas, 
quas sic more nostro appellamus, id est ad divi- 
dendum diem noctemque in viginti quatuor equa- 
les particulas et temporum spatiis, sed ad siguifl- 
candas τὰς ὥρας, hoc est, Χαιροὺς εὐθέτους xal 
κυρίους τῶν sóy àv, horas, tempora statuta precum, 
pulssbant, Seculo jam septimo illura morem con- 
ciendi fidelem plebem in sacram concionem per- 
cueso ligno obtinuisse in Ecclesia Greca orienta- 
lique spparet e JGeriro, poeta Arabe, qui in 
Syria vixit, et sub illo Masalma floruit, eumque et 
ejos gentiles, itemque illum Χαγάγον laudavit car- 
minibus, quorum apud 'Theoph. in rebus Conetant. 
Pogonati e&pius fit mentio. Poeta ille alteri cuidam 
poete Arabi Christiano, Achthalo dicto, infensissi- 
mos, quando ipsum carminibus insectatur, quod 
smpissime facit, strepitum Nakusorum ipei expro- 
brat. Nukus nempe Arsbes appellent illud a nobis 
supra descriptum Grecorumseacrum lignum, σήµαν- 
τρον. Ita dicit e. ο. : Expergefacit me cantus gallo- 
rum et pulsalio nacusorum. De illo Abu Ejubo, san- 
cto Mubammedano, regnt Turcici patrono tutelari, 
ad cujus sepulcrum novi Solthani processiones ao- 
Jemnes faciunt. et cingulumsibi accingunt, queipso- 
rum est inaugurstio regia, de illo itaque narrat 
Elmacimus p. 48, eum durante illa urbis CPtanee 
sub Constantino Pogonato diuturna obsidione, de 
qua Theophanes p. 294 narrat, vita excessisse et sub 
monibus CPleos sepoltum fuisse, velut pignus et 
certam fiduciam, illud solum, in quo illustrem ali- 
quem scum ducem Arabes humassent, sui juris 
aliquando fore. Et cum Greci, excuresione ex urbe 
facta, eruere defoncti ossa minarentur, contrami- 
nestum foisse Iezidum, ducem exercitus his verbis : 
Per Deum immorialem, οἱ eruatur, non sinemus 


B 


C 


D 


ullum nakus, [σήμαντρεν, non campanam, ut Erpe- 
nius vertit,] pulsari per omnem | Arabum ditionem, 
quandiu nos quidem ei dominubimur ; CPtanos his 
minis torritos abstitisse ab ossibus sepulti turban- 
dis. E Tebrizio 41 Hamasam porro intelligimus, 
ipsum Muhammedem, qui instituta quam plurima 
& Christianis Syris et Arabicisassumpsit, prius na- 
cuso fuisse usem, donec videns suis morem Chri- 
stianumex odio religionis displicere, precones illos 
institueret, qui clara voce precum tempora e turri- 
bus significarent. Fuit igiturille mos jam ante Mu- 
hammedem ; quod eliam e superius citato aüctore 
de miraculis 8. Anastasii constaret, si spurius non 
easet. Sed habueruntne Latini quoque talia ligna 
significatoria? Habuerunt omnino. Quod non tun- 
tum e verbis anonymi colligi potest, auctorisregulee 
Magistri, quem Mabillonius ante seculum viri flo- 
ruisse vult, apud quem hzc leguntur, c. 541 : Cum 
advenisse divinam horam |id eet tempus  pre- 
cum aut in ecclesiam conveniendi], percussusinora- 
torio indez monstraverit ; item cap. 951 : Cum ad 
opus divinum oratori index sonaverit ; sed. etiam 
luculentius certiusque (possunt enim illa superiora 
de campanisquoque accipi), luculentius, inquam, id 
colligitur ex 1llis, que Muratorius diss. XXXIII 
Antiqu. Ital. habet, que agit de origine et etymo- 
logia vocum Ital. sub v. Tempella. Verba ejus aunt : 
Tabula lignea, in cujus media superficie mobilia duo 
vel plura velutimanubria e ferro utrinque infixasunt, 
a monachis appellabatur et adhuc vocatur. tempella. 
Tabula hac noclu manibus agitata monachos exci- 
tabat, ut ad chorum accederent Quare (acile intelligi- 
mus ideo crepitaculo ejusmodi inditum nomen tem- 
pella, quod tempus indiceret a. lectulo consurgendi. 
Egregie conveniunt hec loco Arabici poete supra 
laudato, ubi scholiastes addit: Contingit pulsatio 
nacusorum sub auroram ; item alteri poete 
alicujus in Hamasaeh extrema: Sirepilus — na- 
cusorum sub auroram excitat me; imo vero galli 
sunt, qui desiderium amorum meorum mihi excitant. 
Ipsa vero etymologia non satisfacit ; potius putem 
esse 8 τύµπανον repetendum vocabulum. Τύμπανον 
est omne τυπτόµενυν, percussile, tusile. De his tem- 
pellis an do campanis accipi debeat locus Chronicl 
Casinensis, 1, 32: Universis reboantibus signis proce- 
debant solemniter, in dubio relinquo ; videntur ta- 
men campane potius respici, quas signa fuisse di- 
ctas Angelus a Nuce ad illum locum et Du Cange 
Gloss. Lat. h. v. docent, item v. Campanas bapti- 
zari et v. Circuli signorum, seu. campanarum. E 
Prisciani |. τι patet, si locus ille et. scholiaste in- 
terpretatio bene habet, campanas sub Justiniano 
jam in usu fuisse, cui grammaticusille equalis fuit. 
Claxendiz est concha, qua. tegitur signum. Scholia- 
sta signum hic idem esse alque /ubam, ecclesie 
nempe, hoc est campanam, vult, cujus interpreta- 
tionem Du Cange v. Clazendiz dedit. Sed potest 
quoque signum idem atque vexillum, item sfatua 
esse, et statuas sub uraniscis fuisse poni solitas, ne 


41 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


412 


gli ab imperatore ramum unum cum palme foliis, À καὶ εἰσέρχονται οἱ τῆς συγκλήτου στιχηδὸν, εἷς καθ᾽ 


sampsucho aliisque odoris floribus, quos tunc tem- 
pus fert, accipiunt. Magistri preterea et prepositi 
singuli magnam argenteam crucem, officiales et 
otmleri omnes parvam argenteam, proconsules et 
patricii singuli magnam argenteam crucem acci- 
piunt: si vero crucicule argentecw abundant, etiam 
prothospathariis ennuchis distribuuntur. Per alte- 
ram portam Sancti Demetriiin templum Sanctissime 
. Deiparz Phari omnibus ingressis, statim lucerna- 
rium inchoatur, quo finito, bymnum : 1201 « Sub 
terra tecum sepulti, « unam partem cubiculum, al- 
teram clerici imperatoris canunt. Praepositi vero 
palme Γ8ί005 majores sumunt suisque manibus cu- 
biculo distribuunt, et lucernario ab Ecclesia finito, 
omnes per eburneam portam egrediuntur. 


eic, εἰς τὸν ναὸν τοῦ ᾽Αγίου Δημητρίου, καὶ Aau61- 
νουσιν ἐκ ἨΧχειρὸς τοῦ βασιλέως (37) ἀνὰ βαίου 
ἑνὸς (38), ἔχοντος φοινικόφυλλα καὶ σάµψυχα (39) καὶ 
ἕτερά εὐώδη ἄνθη, ola. ὁ τότε παρέχει καιρός. Kal οἱ 
μὲν µάγιστροι καὶ πραιπόσιτοι ἀνὰ ἑνὸς ἀργυροῦ 
οταυροῦ μεγάλου, ol δὲ ὀφφικιάλιοι καὶ οἱ λοιποὶ 
πάντες ἀεὰ ἑνὸς ἀργυροῦ σταυροῦ μικροῦ, οἱ δὲ 
ἀνθύπατοι καὶ πατρίκιοι ἀνὰ ἑνὸς ἀργυροῦ σταυροῦ 
μεγάλου εἰ δὲ clot κατὰ περισσείαν (40) σταυρία 
ἀργυρᾶ μικρὰ, δίδοται καὶ τοῖς πβωτοσπαβαρίοις 
εὐνούχοις. Καὶ διὰ τῆς ἑτέρας πύλης τοῦ 'Αγίου 
Δημητρίου εἰσέρχονται εἷς τὸν ναὸν τῆς Ὑπεραγίας 
θεοτύχου τοῦ Φάρου, καὶ εὐθέως ἄρχεται τὸ Augvi- 
κὸν, xai εἷς τὴν ἀπόλυσιν τοῦ λυχνικοῦ ψάλλουσιν. 


B « Ὑπὸ ἔρην συνταφέντες (Al) σοι: » pláv τὸ xov- 


θούκλειον καὶ µίαν οἱ βασιλικοὶ κληρικοί. Οἱ δὲ πραιπόσιτοι λαμθάνουσι φοίνικας µεγάλας, καὶ ἐξ 
ἰδίων χειρῶν διανέµουσι τὸ κουθούκλειον, καὶ τῆς ἸὨΕκκλησίας τὸ λυχνικὸν τελεσάσης, ἐξέρχονται 


ἅπαντες διὰ τῆς ἐλεφαντίνης (42). 
CAPUT XXII. 
Observanda ín festo et processione Palmarum. 


I. Omnes per hippodromum ad palatium eunt, quo 
8 papia aperto, prepositi, patricii et cubicularii, tu- 
nicis albis induti, intrant. Inde ad Justinianeum 


ΚΕΦΛΑ. AB. 
"Oca δει παβαφυλάττειν τῇ ἑορτῇ καὶ προελεύσει 
τῶν Βαἴων. 
A'. Προέρχονται πάντες ἐν τῷ παλατίῳ διὰ τοῦ 
Ἱπποδρόμου, xai ἀνοίξαντος νοῦ παπίου, εἰσέρχονται 
οἱ πραιπόσιτοι, ἠλλαγμένοι ἀπὸ λευκῶν χλανιδίων, 


JOAN. JAC. ΒΕΙΡΚΙΙ COMMENTARIDUS. 


corvi earum capita concacarent, ut est in Priapeiis, 
res nota est, demonstravitque Scaliger ad Catale- 
cta, ab illis meniscis morem venisse sanctorum 
statuis et imapinibus pictis orbem radiantem appo- 
nendi, aut cayitellum. Seculo nono campanas in 
Ecclesia Latina in usu fuisse, patet e Du Cenge v. 
Nolarium. Iro his ipsis diebus, quibus hec exaro. 
legi in schedis publicis, rerum novarum casus signi- 
floantibus, in Austri& reparatam ease campanam. 
seculo vit, jam fueam et in ecclesie usus adhibi- 
tam, que jam etatem mille annorum excedat, et 
credatur adhuc sexcentum annos ferre posse. 

37) Mirum hoc, patricios e manu imperatoris 
palmas accipere, non a patriarcha aut episcopo 
quodam. Certecleric; in Ecclesia Latina palmas dis- 
tribuendi jus sibi vindicabant, et pontifices Romani 
aliique primates episcopi imperatoribus Occidentis 
Sacras palmas mittebant. Landulph. Jun, in Histor. 
Mediolan. |. 37 : Mediolanensis archiepiscopus prout 
moris et legis consuetudo exigit, pro rege Henrico 
oravit, εἰ ei ramos palmarum in. Germaniam misil ; 
ubi vid. Saxius in notis. Nisi forte imperator CPta- 
nus prius ramos 8 patriarcha conseocratos acce- 
pit quod deinde inter suos distribuit. Sed ho- 

ie quidem obtinet mos in Eccelesia Greca, teste 
Gerlachio p. 469, ut ramos olearum, myrti et pal- 
marum Sabbato Lazari in ecclesiam deferant, ubi 
consecrantur, die autem ipso Palmarum a patriar- 
cha aut e vicarii manibus recipiant. 

(38) Quia imperatores solebant die Palmarum 
proceribus ei domesticis suis una cum palmarum 
ramis alia quoque munuscula dare, factum ex eo 
fuit, ut donum omne flatovy, palma, appellaretur 
(nisl de palma Circensi repetere malis) : vid. Du 

ange Gl. Gr. h. v. et Luitprand. Hist. VI, 5., cu- 
jus capitis hec est inscriptio : de erogatione numi- 
smatum et aliorum donorum pro veleri imperatorum 
Grxcorum more ante diem Palmarum in magistratus 
el clientes imperatorios. De more in festis diebus 
fasciculosflorum, distribuendi v. ad b 66. Est igitur 
Batv Lio loci fasciculus florum, un bouquet. 


(39) Sampsuchum alias quoque amaracus et ma- 
orans. quod postremum nomen notius est, appel- 
atur. Revocat hoc nomen mihi jn memoriam ele- 
gantissimum epigramma Grecum, quod e Maffeo 
reddidit Muratorius t. I Inscription. p. 140: 


νθεα πολλὰ γένοιτο νεοδμήτῳ ἐπὶ τύµθῳ, 
M7, βάτος αὐχμηρὴ, μὴ χαχὸν αἰγίπυρον' 

᾽Αλλ’ 5a καὶ σάµψουχα xai ὑδατίνη νάρχισσος, 
Οὐείδιε, καὶ περὶ σοῦ πάντα γένοιτο ῥόδα. 


Plurimus hunc tumulum [ος ambiat, atque 
[facessant 
Hinc rubi horrentes, egipyrusque mala, 
At viole huc coeant, et amaracus et narcissus, 
Omnia circa te, Vibie, sunto rose. 


(40) In abwundaniia sunt, id est, abundant. 
Amata Nostro dictio recurrit sepius. Alii ix περισ- 
coo dicunt. Mauricius Sirateg. xit, 6. σαγίττας xai 
τόξα ἐκ περισσοῦ. 

(41) Ed. ὈΨάλλουσιν ὑπὸ ἔρην συνταφέντες σὀι. 
Mss. sic distinguunt : ψάλλουσιν ὑπὸ ἔρην' συν- 
tao... Quarum distinguendi rationum utra sit 
melior, facile constaret, si de significatione aut 
probitate vocis ερην liqueret. Leichiane interpre- 
tationi obstare videtur vocis Ep» pro terra usus 
rarior et tantum poeticus. Sunt quidem, fateor, 
quod ex hoc nostro cerimoniali colligitur, non- 
nulla Grece plebi trita, haud alibi penes vete- 
rum nisi solos poetas obvia. Cogitavi tamen ali- 
quando, esseine ερην compendium scribendi pro 
ἑσπέρην. Cui conjecture obmoveri non debet hoc, 

uod non ἑσπέρην, sed ἑσπέραν debuisset dioi. 
dem enim culpa possit alteri quoque lectioni 
aspergi. Sed amant novi Greci Ionismum, in hac 
terminatione vocum in ρα exeuntium, quem passim 
apud Nicetam Choniatem et alios snimadverti. 

(42) ᾿Ἐλεφαντίνης. Nempe θύρας vel πύλης. Car- 
ceri palatino id nomen erat. Vid. Du Cange ad 
Alexiad. p. 413. Nisi potius ibi mansio fueril cubi- 
culariorum et vestiarium regium, quod colligo ex 
pag. «το. 


413 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINJE LIB. I. 


414 


ὁμοίως xal ol πατρίχιοι xai τὸ χουθούκλειον. Καὶ slo. A triclinium processio fit, quo orphanotrophus quoque 


ελθόντων αὐτῶν γίνεται ἡ πριέλευσις ἐν τῷ Ἰουστι- 
νιανοῦ τριχλίνῳ, xal εἰσελθὼν ὁ ὀρφανοτρόφος ἐν τῇ 
προελεύσει, ἐπιδίδωσι τὰ σύµθολα (458) τοῖς ἐξ ἔθους 
λαμθάνουσι καὶ ἐξέρχεται. Εἶθ᾽ υὕτως εἰσέρχονται οἱ 
δήμαρχοι καὶ ἐπιδιδοῦσι τοὺς προῤῥηθέντας πάντας, 
µαχίστρους, πβραιποσίτους καὶ πατρικίους xal λοι- 
ποὺς τοὺς τιµίους σταυροὺς, ὁποίους ἡ τῆς ἑορτῆς 
τάξις ἀπαιτεὶ. Καταλαθούςης δὲ τῆς ὥρας, ὑπαλ- 
λασσει ὁ βασιλεὺς διθητήσιον καὶ χλανίδα, xal καθ- 
έζεται ἐπὶ του σένζου sl; τὸ χρυοοτρίκλινον, oi δὲ 
τοῦ χουθουκλείου ἅπαντες ἵστανται ἔνθεν κἀχεῖσε, ὡς 
εἴθισται αὐτοῖς. Καὶ λαθὼν νεῦμα [6] ὁστιάριος ἀπὸ 
κελεύσεως παρὰ τοῦ πραιποσίτου, ἐξέρχεται, xpa- 
τῶν βεργίον χρυσοῦν διάλιθον, καὶ εἰσάχει βῆλον α΄, 
τὸν ἁρφανοτρόφον, Χοµίζοντα τῷ ᾖβασιλεῖ τὸ τῆς 
πίστεως σύµθολον, xal εἰσελθὼν προσχυνεῖ τὸν βχ- 
σιλέα, μὴ τελέως πἰπτων κάτω, àv0' ov (44) βαστᾶ- 
ζει τὰ σύµδολα, Τοῦ δὲ συρτοῦ βήλου συροµένου xai 
x02 ὀρφανοτρόφου ἐμφανιζομένου τῷ βασιλεῖ, ἄν- 
ἱσταται (45) ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ θρόνου, ἐκδεχόμενος 
δέξασθαι τὸ τῆς πἰστέως σύμθολον, καὶ τοῦτο δεξά- 
µενος xal ἀσπασάμενος, ἐπιδίδωσι τῷ πραιποσίτῳ, 
καὶ τελέσας (46) τὰς ἐξ ἔθους «psi; προσκυνήσεις, 


cum solemni pompa venit, el symbolis omnibus iig, 
quibus heo distribui solent, divisig, rursus disce- 
dit. Post eum tribuni factionum seu demarchi in- 
trant, et dictis omnibus, magistris, prepositis, 
ceteris, tot venerandas cruces, quot ordo festi requi- 
rit, distribuunt. Tempore autem veniente, impera- 
tor dibetesio et tunica sua indutus, in throno 
chrysotrielinii sedet, a cubiculariis, ut mos est, cir- 
cumdatus. Tunc ostiarius a mandato, signo 8 pre- 
posito dato, egreditur, et virgam auream lapidibus 
pretiosis ornatam tenens, velum primum, orpha- 
notrophum, symbolum fidei imperatori offerentem, 
adducit : is imperatorem, non prono tamen in ter- 
ram corpore, quia symbola gestat, adorat. Reducto 
autem, quod suspensum est, velo, dum orphanotro- 
phus comparet, imperator a throno eurgit, inteme- 
rete sancteque fidei symbolum excepturus, quod 
postquam aocepit et osculatus est, id preposito 
tradil : ille post ternam adorationem symbola impe- 
ratori reddit, manum ejus osculatur, et, versa 
semper ad eum facie, discedens,in medio subsistit, 
imperatorem prono in terram vultu adorat, fausta- 
que omnia ipsi apprecatus, discedit. 


ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ τὰ σύµθολα, ἀσπαζόμενος τὴν χεῖρα αὐτοῦ, xal ἀπελθὼν ὀπισθοφανῶς, ἵσταται ἐν 
τῷ µέσῳ, καὶ προσχυνήσας τὸν βασιλέα, πίπτει κάτω, xal ὑπερευξάμενος αὐτὸν, ἐξέρχεται. 


Β΄. Eig" οὕτως λαμθάνει νεῦμα ὁ ὁστιάριος καὶ 
εἰσάγει βῆλον β’, τὸν σαχκελλάριον τῆς ᾿Αγίας Σοφίας, 
προσφέροντα τῷ βασιλεῖ σταυροὺς, ἐπικειμένους τῷ 
ἀριστερῷ αὐτοῦ ὤμῳ, ἐν δὲ τῇ δεξιᾷ χειρὶ κρατοῦντα 
σταυρὸν ἕνα, καὶ εἰσελθὼν προσχυνεῖ καὶ αὐτὸς τρ[- 
τον, ὡς fj τάξις ἔχει, xal. ἐπιδίδωσιν ἐν πρώτοις τῷ 
βασιλεῖ τὸν σταυρὸν, ὃν κατέχει ἐν τῇ δεξιᾷ χειρὶ, 
ἀσπαζόμενος τὴν χεῖρα αὐτοῦ. Ὁ δὲ βασιλεὺς δεξά- 
µενος τὸν σταυρὸν, ἀσπάζεται αὐτὸν, καὶ ἐπιδίδωσιν 
αὐτὸν τῷ πραιποσίτῳ, καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἐπιδίδωσι τῷ βα- 
σιλεῖ xai τοὺς λοιποὺς σταυροὺς, καὶ δεξάµενος αὐτοὺς 
ἀσπάζεται, xal ἐπιδίδωσι xal αὐτοὺς τῷ πραιποσίτψ. 
Καὶ ἀπιλθὼν ὁ αὐτὸς σακελλάριος ἵσταται ἐν τῷ 
µέσῳ, xai πεσὼν χάτω προσκυνεῖ τὸν βασιλέα, καὶ 
ὑπερευξάμενος αὐτὸν, ἐξέρχεται * τοῦτο δὲ ποιοῦσι xal 
οἳ λοιποὶ ἅπαντες, εἰσερχόμενοι μετὰ σταυροῦ καθ᾽ 
ἕνα (15) ἕκαστον βῆλον, Καὶ ἐξελθὼν πάλιν ὁ ὁστιά- 
proc, εἰσάγει ἀπὸ κελεύσεως βῆλον q', τὸν σκευοφύ- 


II. Rursus signo accepto, ostiarium velum secun- 
dum, sacellarium Sancte Sophie, imperatori cruces, 
sinistro humero impositas, oblaturum, 12094 dextra 
autem crucem aliam gestantem, adducit, qui in- 
gressus eum, uti consuetudine receptum est, ter 
adorat, et cruce, quam dextra manu portat, pri- 
mum imperatori tradita, ejus manum osculatur. 
Imperator crucem osculatur eamque preposito dat, 
ille tunc et reliquas cruces imperatori offert, qui 
eas osculatus, preposito tradit. Sacellarius disce- 
dens in medio subeistit, et procumbens, imperato- 
rem adorat, eique felicia apprecatus, abit : hoc idem 
reliqui, cum cruce in unoquoque velo ingressi, 
faciunt. Ostierius à mandato rursus egressus, 
velum tertium, custodem vasorum Sacrosancta 
Deiparae in Blachernis cum chartulario sancti se- 
puleri ; quartum, hospitalarem Theophili; quintum, 
principes factionum ; sextum, hospitalarem Sam- 


λαχα τῆς Ἱπεραγίας θεοτόχου τῶν Βλαχερνῶν μετὰ D psonis; septimuin, hospitalarem Eubuli ; octavum, 
VARLE LECTIONES. 


16 κατ’ ἵνα ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(43) Enuntiavit in plurali, quia plura ejusdem 
formuli, Symboli fidei Niceni puta,exempla erant. 
Quinam autem fuerint oi ἐξ ἔθους λαμθανοντες τὰ 
eóp6oAa, illi, qui 9 veteri instituto Symboli Niceni 
exemplaria acciperent ab orphanotropheorum in- 
spectore sibi tradita, mihi non constat, neque 
memini quidquam alibi de hoc more exemplaria 
manu exarata symbolorum fidei distribuendi le- 


gere. 
44) Propterea quod. In Anthologia inedita Carm. 
649, quod etiam ex Grutero apud Fleedwodum 
in Sylloge inscriptionum et Muratorium legitur: 
Ανθ) ὧν δὲ χρονίσας ἐφετήσιον οὐκ ἀπέδωχε, etc. 
᾿Αλγήσας φρεσὶ πολλὰ... 


De more diebus Dominicis aut festis majoribus, 
item si quis sacrum quid corpore ferret, coram su- 

eriore non procidendi, egi ad pag. 240, ubi locum 
bunc exposui. 

(45) Honoris signiflcandi causa, quem symbolo 
fidei exhibeat, cum alias neque procerum, neque 
principum, neque legatorum exterorum cuiquam 
assurgeret imperator... u 

(40) Redit ad. orphanotrophum. Postquam dixisset 
auctor, que imperator faceret accepto symbolo 
fidei, subjicit que orphanotrophus faciat illud tra- 
dendo. Similis constructio est pag. 102, ubi ἐπιδί- 
δωσι pariter non ad preepositum, sed ad sacellarium 
pertinet. 


44ὔ 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


416 


hospitalarem Irenes ; nonum, hospitalarem Narsetis À τοῦ χαρτουλαρίου τῆς 'A«laq Zopobo* βῆλον 9', τὸν 


decimum, hospitalarem Sancte Irenes; undecimum 
velum, senatores urbis, adducit. Hi omnes, cum 
crucibus ingressi, ea que supra observavimus 
- peragunt. 


ξενοδόχον (47) τῶν OtoplAov * βῆλον ε’, τοὺς δηµο- 
κράτας τῶν περατικῶν δήμων  βῆλον ς’, τὸν ξενο- 
δόχον τῶν Σαμψῶν * βῆλον C, τὸν ξενοδόχον τῶν Εὖ- 
θούλου” βῆλον η’, τὸν ξενοδόχον τῶν Εἱρήνης, βῆλον 9, 


τὸν ξενοδόχον τῶν Ναρσοῦ * βῆλον v', τὸν ξενοδόχον τῶν τῆς ΄Αγίας Ἑἰρήνης ' βῆλον ια’, τοὺς δημάρχους τῆς 
πολιτικῆς. ΄Απαντες δὲ οὗτοι εἰσερχόμενοι, βαστάζοντες σταυροὺς, τελοῦσιν ἅπαντα, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται. 


.. ΠΠ. Quo facto, imperator prepositum, hic ceri- 

moniarium jubet, ut, pro moreaccedentes crucesque 
ex imperatoris manibus sumpturos suo ordine col- 
locet, ut singuli secundum ordinem ao dignitatem 
suam ingrediantur. Sic, si adsunt, patricii, strategi, 
cubiculo prefecti, domestici, primis officiis ad moti 
et vicarii, singuli pro more, in unoquoque velo ad 
imperatorem intrant. Postquam vero in terram 
procumbentes eum adorarunt, singulis crucem 
donat, hi felicia imperatori a&pprecati, abeunt. Sic 
quoque processus in lausiaco a mandato insti- 
tuitur, omnesque per monothyram, que ad era- 
rium privatum ia phiala secreta triconchi ducit. 
cereos processionales gestantes, procedunt, im- 
perator chrysotriclinium petit, sacerdotes, crucem 
ecclesie prweferentes, e templo Phari prodeunt, et 
interea troparium processionis : « Communetn re- 
surrectionem, » exordiuntur. Imperator, cubicula- 
riis coinitantibus, processionem sequitur et hemi- 
cyclum phiala: triconchi petit, ubi patricii, senatus 
omnisque pompa eum excipit: unde ad daphnem 
pergens, 1203 temp!um Sancte Deipare ingreditur, 
cumque cereis accenais precatus, extensam ibi ca- 
nit, ad cruces accedit, precatusque per triclinium 


augustalis templum Sancti primi martyris Stephani C 


intrat, et precatus extensam ibi canit, mox ab iisdem 
stipatus, per augustale et triconchi apsidem transit 
in cujus apside triconchi imperatoris ministri, 
fausta domino apprecaturi, adsuat. 


I". E:' οὕτως χελεύει ὁ βασιλεὺς τῷ πραιποσίτῳ 
κἀκεῖνος τῷ τῆς καταστάσεως, ὅπως τοὺς ἐξ ἔθους 
εἰσερχομένους xal λαμθάνοντας σταυροὺς ix τῶν 
χειρῶν τοῦ βασιλέως διευθετήσῃ "7, ὅπως ἕκαστος 
αὐτῶν κατὰ τὴν αὐτοῦ τάξιν καὶ τιμὴν εἰσέλθωσι. 
Καὶ εἰσέρχονται πατρίκιοι, el. τόχωσι, καὶ στρατηγοὶ 
καὶ οἱ ἄρχωντες τοῦ κουθουκλείου, δοµέστικοί τε καὶ 
ol τὰ πρῶτα ὀφφίχια κατέχοντες xal τοποτηρηταὶ, 
οἱ συνήθως εἰσερχόμενοι πάντες ἓν ἑνὶ βήλῳ στιχηδὀν. 
Πεσόντων δὲ καὶ προσκυνησάντων τὸν βασιλέα, ἐπι- 
δίδωσιν Evi ἑκάστῳ ὁ βασιλεὺς ἀνὰ σταυρὸν ἕνα (48), 
καὶ ὑπερευξάμενοι τὸν βασιλέα, ἐξέρχονται, καὶ 
εἶθ) οὕτως δίδοται ἀπὸ κχελεύσεως µεταστάσιμον ἐν 
τῷ λαυσιαχῷφ. Καὶ ἀπέρχονται ἅπαντες διὰ τοῦ µο- 
νοθύρου τοῦ ὄντος ἐπὶ τὸν !9 εἰδικὸν ἐν τῇ μυστικᾷ 
φιάλη τοῦ τρικόγχου, βαστάζοντες ἅπαντες αὐτῶν 
xrpla τῆς λιτῆς, ὁ δὲ βασιλεὺς ἐξέρχεται ἓν τῷ χρυ- 
σοτρικλίνῳ, ἐξέρχονται δὲ χαὶ οἱ Ἱἱερες ἀπὸ τῆς 
ἐχχλησίας τοῦ Φάρου, βαστάζοντες τὸν σταυρὸν 
τῆς ἐχκλησίας, xal παρ) αὐτὰ ἄρχονται τὸ τροπά- 
piov τῆς λιτῆς,« Τὴν κοινὴν ἀνάστασιν. » Καὶ ὃτρι- 
γευόµενος ὁ βασιλευς ὑπὸ τῶν τοῦ κουθουχλείου 
ἁπάντων, διέρχεται ὄπισθεν τῆς λιτῆς xal ἐξέρχεται 
ἐν τῷ ἡμικυχλίῳ φιάλης τοῦ τριχόγχου, καὶ δέχονται 
αὐτὸν ἐχεῖσε πατρίχιοι καὶ σύγκλητος xal πᾶσα 1 
προέλευσις, χἀχεῖθεν ἀπέρχεται λιτανεύων ἐν τῇ δά- 
φνῃ, xal εἰσέρχεται εἷς τὸν ναὸν τῆς Ὑπεραγίας θεο- 
τόκου, xal ἄψας κηβοὺς xai εὐξάμενος, τελεῖ ἐχεῖσε 
τὴν ἐχτενῆ, xal ἀπέρχεται εἷς τοὺς σταυροὺς, xal 


εὐξάμενος διέρχεται διὰ τοῦ τρικλίνου τοῦ αὐγουστέως, καὶ εἰσέρχεται elc τὸν νᾶὸν τοῦ ᾿Αγίου πρωτοµμάρτυ- 
ρος Στεφάνου, κἀχεῖ εὐξάμενος τελεῖ ἐχεῖσε τὴν ἐκτενῆ, καὶ δηριχευόµενος δι) αὐτῶν, διέρχεται διὰ τοῦ 
αὐγουστέως καὶ τῆς ἀψίδος τοῦ τρικόγχου, καὶ μένουσιν οἱ βασιλικοὶ ἐν τῇ αὐτῇ ἀφίδι τοῦ τρικόγχου. 


Ὀπερευχόμενοι τὸν βασιλέα. 

IV. Is porro a prefectis cubiculi, patriciis, proto- 
spathariis et senatu, spatharocandidatis, mancla- 
vitis et ceteris domesticis cinctus, per januam ad 
fiscum privatum ducentem transit perque scalas 
lausiaci descendit. Ad senatus, spatharocanditati, 
manclavite ceterique domestici utrinquein lausiaco 
subsistun!, imperatori acclamantes, qui a presenti- 
bus stipatus, tripetonem, ubi protospatharli, fausta 
el apprecantes, adsunt, ingreditur. Deinde cum 
cubiculariis et patriciis cbrysotriclinium petit, et 
abiens, in dextro latere ejus prope et quasi ad ca- 
meram in cubiculum ducentem subsistit, patricii 


A'.*O δὲ βασιλεὺς δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἀρχόν- 
των τοῦ κουθουκλείου, πατρικίων τε xai πρωτοσπα- 
θαρίων καὶ τῆς συγκλήτου, σπαθαροκανδιδάτων τε 
καὶ ἐπὶ τοῦ µαγλαθίου καὶ λοιπῶν οἰκειακῶν, δι- 
ἐρχεται διὰ τοῦ µονοθύρου τοῦ ἐπὶ τὸν 19 εἰδιχὸν, 
καὶ γατέρχεται τὰ βαθμἰδια τοῦ λαυσιακοῦ. Οἱ δὲ 


D τῆς συγκλήτου, σπαθαροχανδιδάτοι xal οἱ τοῦ µα- 


γλαθίου xai λοιποὶ οἰχειαχκοὶ µένουσιν dv τῷ λαυ- 
σιαχῷ ἔνθεν κἀχεῖσε, ὑπερευχόμενοι τὸν βασιλέα. 
καὶ δηοιγευόµενος ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τῶν ἑκεῖσε, εἶσ- 
έρχεται dv. τῷ τριπέτωνι, καὶ μένουσιν ἐκχεῖσε oi 
πρωτοσπαθάριοι ὑπερευχόμενοι τὸν βασιλέα. 0 δὲ 


ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 


1? διευθετἰσῃ θά. 1$ ἐπὶ τὸ θὰ. !9 ἐπὶ τὸ ed. 


JOAN. όλο. REISKII. COMMENTARIUS. 


(47) Xenodochía et xenones erant hospitia pro 
vetulis infirmis egris corporibus, quos xenodochi 
recipiebant, curabant, alebant, vestiebant, huma- 
bant, ut patet ex Theophan. . 157, et Asseman. 
t. I, Bibl. Orient. p. 271. Videntur purabolanis suc- 


cessisse, de quibus vid. Harenbergii diss. Miscell. 
Lips. t. VII, parte 4. 
(48) Ita quoque codex, ei proba est atque antiqua 


ea forma. Solet tamen Noster miulto en 
illa altera uti àv& ἑνὸς σταυροῦ. 


A1 DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. I. 418 


βασιλεὺς εἰσέρχεται μιτὰ τοῦ κουθουκλείου xai πα- A autem in sinistro latere ejusdem triclinii throno | 


τρικίων ἓν τῷ χρυσοτρικλίνῳ, xai. ἀπελθὼν ὁ βασι- 
λεὺς ἵσταται dv τῷ δεξιῷ μέρει τοῦ χρυσοτρικλίνου 
πλησίον ὡς πρὸς τὴν xapdpav τὴν εἰσάγουσαν πρὸς 
τὸν κοιτῶνα, ol δὲ πατρίκιοι ἵστανται dv. τῷ ἀρι- 
στερῷ μέρει τοῦ αὗτου χρυσστρικλίνου, xai ἴστανται 
ἔμπροσθεν τοῦ σένζου, βαστάζοντες τά τε λιτανίχια 
αὐτῶν χηρία xai τοὺς σταυροὺς ol δὲ ἱερεῖς ἀνέρ- 
χονται μέσον διὰ τοῦ χρυσοτρικλίνου, καὶ ἵστανται 
πλησίον τοῦ σἐνζου. 'O δὲ διάκονος τίθησι τὸ Εὐαγ- 
γέλιον ἐν τῷ Bae oup. θρόνῳ, xal γίνεται ἡ συνήθης 
ἐχτενὴ, xal ἀπέρχεται ὁ βασιλεὺς μετὰ τοῦ χουθο»- 
κλείου xal τῶν ἱερέων εἲς τὸν νάὸν τῆς Ὑπεραγίας 
Θιοτόχου ἐν τῷ Φάρῳ, οἱ δὲ πατρίκιοι ὑπερευξά- 
µενοι τὸν βασιλέα ἐξέρχονται, Καὶ εἶθ᾽ νὕτως, ci 
χελεύει ὁ βασιλεὺς, προσκαλοῦνται τοὺς πατριχίους, 
καὶ συλλειτουργοῦσι τῷ βασιλεῖ ἐν τῷ ναῷ τῆς Ὑπερ- 


astant, processionales cereos et cruces gestantes, 
sacerdotes per medium eorum ad triclinium ascen- 
dunt et prope thronum consistunt. Diaconus Evan- 
gelium in thronu imperatoris reponit, qui, solemni 
extensa cantata, cum cubiculo et sacerdotibus ad 
templum Sancte Deiparse Phari abit ; patricii vero, - 
fausta ei precati, discedunt. Sic postea, si jusserit 
imperator, arcessuntur patricii, unaque cum eo in. 
templo Sancte Deipare sacris intersurt ; sin minus, 
extra templum in Sancti Stephani in hippodromo 
sacros ritus celebrant. Parato vero convivio, missus 
afferuntur, et peracta divina liturgia, imperator 
discedit, ac venerande mense suse in Justiniani 


p triclinio in scaramangio, quo etiam conviva in- 


dulti sunt, assidet : unte processionem enim ome 
nes mutatorias sumuut. 


αγίας θεοτόκου, fj xai οὐχὶ, λειτουργοῦσιν ἔξω tl; τὸν "Άγιον Στέφα»ον τοῦ ἱπποδρόμου. Στοιχηθέντος 
δὲ τοῦ χλητωρίου, Ὑίνονται µίνσαι, xai μετὰ τὴν ἀπόλυσιν τῆς θείας λειτουργίας ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς 
καὶ χαθέζεται ἐπὶ τῆς τιµίας αὑτοῦ τραπέζης ἐν τῷ ᾿Ιουστινιανῷ τρικλίνῳ ἀπὸ σκαραμχγγίου, ᾠσαύτως καὶ ol 


χληθέντες' ἀπὸ γὰρ τῆς λιτῆς πάντες ἀλλάσσουσιν. 

E'. Xp?) δὲ εἰδέναι, ὅτι, εἶ μὲν τύχῃ ἐν ταύτῃ τῇ 
ἑορτῆ ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς ὑπεραγίας θεοτόκου, τε- 
λεῖται οὕτως Λιτανεύει ὁ βασιλεὺς, ὡς ἀνωτέρω εἴ- 
pai, ἐχτελῶν ἅπαντα ἀκολούθως ἐν τοῖς εὐχτηρίοις 
τῆς δάφνης, τελέσας δὲ ἁπάντα, ὡς εἴθισται αὐτῷ 
τῇ τῶν Βαΐων ἡμέρᾳ τελεῖν,. Οἱ μὲν ἱερεῖς, μετὰ τὸ 
ἐκτελέσαι πάντα ἀκολούθως ἐν τῷ 'Aylp Στεφάνῳ, 
ἀπέρχονται αὐτοὶ µόνον ἐν τῷ παλατίῳ λιτανεύοντες, 
ὁ δὲ βασιλεὺς εἰσέρχεται dv τῷ κοιτωνι αὐτοῦ, ἐκ» 


δεχόμενος τὸν καιρόν, Καταλαθόντος δὲ τοῦ καιροῦ, C 


μηνύει ὁ τῆς καταστάσεως τῷ πραιπυοσίτῳ, ὁ δὲ πραι- 
πόσιτος δηλοῖ τῷ βασιλεῖ, καὶ ἐξελθὼν ὁ βασιλεὺς 
ἐν τῷ ὀκταγώνῳ, περιθάλλεται τὴν χλανίδα αὐτοῦ 
διὰ τῶν βεστητόρων, καθὼς εἴθισται, καὶ δτριγευό- 
µενος ὑπὸ τῶν τοῦ κουθουχλείου ἀρχόντων, ἐξέρχε- 
ται διὰ τοῦ αὐγουστέως, xal διελθὼν τὸ στενὸν, 
Ίγουν τὴν χρυσῆν χεῖρα, ἀνέρχεται slc τὸν ὀνόποδα, 
xzi στὰς dv τῇ χαλχκῇ πύλῃ τοῦ ὀνόποδος, δέχονται 
αὐτὸν ἐκεῖσε οἱ 19 πατρίκιοι xal στρατηγοί’ πεσόν- 
των δὲ xal προσκυνησάντων, νεύει ὁ πραιπόσιτος 
τῷ τῆς χαταστάσιως ἀπὸ κελεύσεως, χἀκεῖνος λέγει" 
« Κελεόσατε » ᾽Απὸ δὲ τῶν bai διέρχεται, τελῶν 
ἅπαν ἀχολούθως, ὃν τρόπον ἀνωτέρω iv τῇ προελεύ- 
σει τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἐπὶ «επτῷ ἐξεθέμεθα. Ἰστέον, 


V. Sciendum est, si in eum diem Annuntiatio 
ganctissime Virginis inciderit, eam ita celebrari : 
104 Imperator, sicut supra demonstratum est, 
procedit, omnia ordine in oratoriis daphnes per- 
agens, observatis iis ritibus, quos solet in die Pal- 
marum observare. Sacerdotes tantum, sacris in 
Sancti Stephani celebratis,in processione ad palatium 
abeunt; imperator autem ad suum oubiculum, 
tempus exspectaturus, se confert. Quo appropin- 
quante, cerimoniarius prepositum, hic imperato- 
rem admonet, qui octagonum ingressus, tunica sua 
per vestitores, ut mos est, induitur, et prefeotis 
cubiculo ipsum comitantibus, per augustaletransil, 
perque stenum eeu auream manum digressus, ad 
onopodem ascendit,in cujus enea porta constitutum 
patricii et strategi excipiunt. Dum autem procidunt. 
et adorant, prepositus cerimoniario a mandato si- 
gnum dat, is dicit : « Jubete. » Inte omoibus rite 
peractis, que supra in processione Annuntiationis 
breviter explicuimus, discedit. Sciendum, festo 
Palmarum die Augustam quoque vela, eque a6 
imperatorem, admittere, et dum ab ipsam eo ritu, 
quo ad imperatorem ingrediuntur, ab ipsis cruces 
accipere solere. 


ὅτι τῷ αὐτῇ ἡμέρᾳ τῶν Βαΐων xai ἡ Αὐγοῦστα δέχεται τὰ βῆλα (A0) ὁμοίως τῷ βασιλεῖ, καὶ τοὺς σταυροὺς 
λαμθάνει ἐκ τῶν κατὰ τύπον εἰσερχομένων ἐπὶ τοῦ βασιλέως οὕτως καὶ Ex' αὐτῆς. 


ΚΕΦΛΛ. AT". 
δεῖ παραφυλάττειν τῇ (q καὶ μµεγάλ 
a3 καὶ ἐπὶ της τοῦ Bass repiten ἐν um 
γηροχοµείοις. 
Ἐξίρχεται ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ παλατίου ὥρᾳ 
πρώτῃ ἢ καὶ δευτέρᾳ ἐν - τῷ ἱπποδρομίῳ. Ἰππεύσας 
δὲ ἐχεῖσε, δηριγευάµενος ὑπὸ τῶν xarà συνήθειαν, 


CAPUT XXXIII. 


Observanda in sancta et magna feria quinta, et de 
imperatoris circuitu in gerocomtis. 


Imperator a palatio hora prima aut seounda ad 
hippodromum procedit. Equo autem ibi conscenso, 
comitantibus eum, qui solent, ad gerocomiia abit, 


VARIES LECTIONES. 


39 oi om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(49) Nempe uxores illorum procerum, quibus 
imperator cruces argenteas distribuit : et eodem 
ordine admittuntur feminina vela, atque virorum, 


et ab iisdem viris, orphanotropho nempe atque xe- 
nodocho, accipit Augusta crucee, a quibus impe- 
rator acceperat. 


419 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


420 


ut verba a Propheta, aut potius a Domino prolata A ἀπέρχεται lv τοῖς γηροκοµείοις, ἐκπληρῶν τὴν παρὰ 


jmpleat : « Sparsit munera, dedit pauperibus, ju- 
stitia ejus in secula seculorum manet : ditans 
omnes et sublevans ex inexhaustis thesauris, quos 
ipsi Deus donavit. » Omnibus, que solent in sin- 
gulis gerocomiis peragi, observatis, ad palatium re- 
vertitur, instructoque convivio, missus afferuntuar, 
et invitati quidem amici remanent, ceteri vero ad 
sua domicilia abeunt, Hora autem divine liturgie 
instante, templum Sanctissime Deipare Phariimpe- 
rator sacrorum rituum celebrandorum oausa ingre- 
ditur, et si jubet, 1055 patricii vocantur,et qui una 
cum ipso sacra celebrant ; sin minus, ad templum 
Sancti primi martyris Stephani progressi, sacras 
ibi cerimonias peragunt, et si ita imperatori visum 
fuerit, patricii advocantur. Divina autem liturgia 
finita, is iu narthece ejus templi in scamno sedet, 
οἱ magistri, patricii, prepositi et reliqui ingressi, € 
manu ejus singuli duo poma et cinnamomum acci- 
piunt. Si vero ibi considere imperatori non libuerit, 
abit ad imperatoriam cameram chrysotriclini ibique 
in scamno considet, omnes predictas cerimonias 
observans. Illi vero, osculati imperatoris manus, 
post faustas acclamationes discedunt, et posthac 
ipse imperator abit sueque pretiose mense cum 
&micis, quos eo die invitari jussit, assidet. Scien- 
.dum autem est, mutatorias hoo die non iudui 
solere. 


τοῦ προφήτου, μᾶλλον δὲ τοῦ Κυρίου, εἰρημίένην 
φωτήν' « Ἐσκόρπισεν (50), ἔλωχε τοῖς πένησιν, i 
δικαιοσύνη αὐτοῦ μένει εἷς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος' 
πλουτοποιῶν ἅπαντας xai παραμυθούµενος ἐκ τῶν 
παρὰ θεῷ (51) δεδωρηµένων αὐτῷ ἀνεξαντλήτων θη- 
σαυρῶν. » ᾿Εκτελέσας δὲ ἅπαντα τὰ κατὰ συνήθειαν 
ἐν ἑκάστῳ vnpoxopsip, ὑποστρέφει ix. τῷ παλατίῳ, 
καὶ στοιχηθέντος τοῦ χγτητωρίου, γίνονται µίνσαι (52), 
xai ol μὲν κληθέντες φίλοι µένουσιν, ol δὲ λοιποὶ 
ἀπέρχονται ἐν τοῖς ἰδίοις αὐτῶν τόποις. Καταλαθού- 
σης δὲ τῆς ὥρας τῆς θείας λειτουργίας, εἰσέρχεται 
ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ ναῷ τῆς Ὑπεραγίας θεοτόκου τοῦ 
Φάρου πρὸς τὸ ἐχτελέσαι τὴν θείαν λειτουργίαν' καὶ 
sl κελεύει ὁ βᾳαιλεὺς, προσχαλοῦνται ob πατρίκιοι͵, 
καὶ συλλειτουργοῦντες 3! αὐτῷ, ci δὲ µήγε, ἐξέρχον- 
ται ἐν τῷ vatp τοῦ "Αγίου πρωτοµάρτυρος Στεφάνου, 
ἐχεῖσε τελοῦντες 3 τὴν θείαν λειτουργίαν, xal al 
κελεύει ὁ βχσιλεὺς, προσκαλοῦνται οἱ παιρἰκιοι. 
Tic δὲ θείας λειτουργίας τελεσθείσης, καθέζεται iv 
τῷ νάρθηχι τοῦ αὐτοῦ ναοῦ ἐν τῷ σκάµνῳ, xal εἶσ- 
ελθόντες ol τε μάγίστροι xal πατρἰκιοι, πραιπόσι- 
τοι καὶ λοιποὶ, λαµθάνουσι διὰ χειρὸς τοῦ βασιλέως 
ἀνὰ μήλων δύο καὶ ἑνὸς κινναμώμου. Ei δὲ 3 οὐ 
χελεύει ὁ βασιλεὺς χαθεστάναι iv τοῖς ἐκεῖσε, ἀπέρ- 
χεται ἐν τῇ βασιλικῃ χαμάρᾳ τοῦ Ἰρυσοτριχλίνου, 
καὶ καθέζεται 3 ἐν τῷ ἐχεῖσε ὄντι σκάµνῳ ἐπιτελῶν 
πᾶσαν τὴν προῤῥηθεῖσαν διανοµήν. Αὐτοὶ δὲ ἁσπα- 


ζόμενοι τὰς τοῦ βασιλέως ripae, ἐξέρχοντοι ὑπερευχόμενοι αὐτὸν, καὶ μετὰ ταῦτα ἐξέρχεται ὁ βασι- 
λευς καὶ καθέζεται ἐπὶ τῆς τιµίας αὐτοῦ τραπέζης μετὰ φίλων, οὕς ἂν ἐκέλευσε τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ καλέσαι. 


Ἱστέον δὲ, ὅτι ἐν ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ ἀλλάξιμα οὐκ εἰσίν. 
CAPUT XXXIV. 
Observanda in magna vigilia, et quomodo celebrari 
soleat. 


Circa horam secundam imperator circum ingres- 
sus, equum conscendit et Blachernas petit, ibique 
templum ingressus ad sacras januas pergit,ubi cum 
cereis ardentibus precatus, oratorium ingreditur, 
et.sumpto thuribulo, illud cireulatim incensat, et 
postquam novo instrato sacram inensam vestivit, 
apocombium inibireponit,perqueobliquitatem egres- 
sus, templum SacriSepulcri petit, et cereis ibi in pre- 
catione, ut ipsi mos est, ante sacras januas accen. 
sis,inquesacrarium ingressus, sumpto thuribulo, sa- 


ΚΕΦΑΛ. AA. 

"Oca δεῖ παραφυλάττειν τῇ µεγάλῃ Hapaoxtof, 

καὶ ὅσα iv αὗτῃ τελεῖται, 

Περὶ ὥραν δευτέραν ἐξελθὼν ὁ βασιλεὺς iv τῷ 
Ἱπποδρομίῳ, ἱππεύει ἐκεῖσι καὶ ἀπέρχεται dv. Βλα- 
χέρναις 5, καὶ εἴσελθὼν iv τῷ ναῷ, ἀπέρχεται μὲ- 
Χρι τῶν ἁγίων θυρῶν, καὶ ἄψας χηροὺς καὶ εὐξάμε- 
voc, εἰσέρχεται εἷς τὸ θυσιαστήριον, xal λαθὼν θυ- 
μιατὸν, θυμιᾷ κυχλόθεν, καὶ ὑπαλλάξας τὴν ἁγίαν 
τρᾶπεζαν, τίθησιν ἐν αὐτῇ ἀποχόμθιον, xai ἐξελθὼν 
διὰ τῆς πλαχίας, εἰσέρχεται elc τὸν ναὸν τῆς Αγίας 
Σοροῦ, καὶ ἂψας κηροὺς tiq τὸν αὐτὸν ναὺν dv τῇ 
προσευχῇ (53) αὐτοῦ, ὡς εἴθισται αὐτῷ, ἔμπροσθεν 


VARIA LECTIONES. 


€i συλλειτουργοῦντες Ἡ., συλλειτουργοῦν superscripto τ cod., συλλειτουργοῦνται ed. 


15 τελοῦντες H. 


ex eodem cod. compendio, τελοῦνται ed. 3 Tj δὲ ed. 34 καθέζονται cod. 3 Verba: iv Βλαχέρναις --- 


ἀπέρχεται om. ed., addit R. in notis. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 
(50) Proclamabat preco heo ipsa verba etiam in Ὦ genibus preces Deo persolvunt, qui aut non valent 


ontiüeum Romanorum inauguratione, ut legisse 


n cerimoniali tali quodam recordor. 

f: Ratio lingue flagitat θεοῦ. 

52) Jam aliquoties habuimus, misse funl, id 
est consistoria procerum, qui processerant seu 
in aula convenerant, dimittuntur; quo facto, ab- 
eunt aliqui, alii manent, jussi nempe cum domino 
epulari. 

) Est idem atque προσευχάδιον, nempe sca- 
bellum, quale prefixum est altarium nostrorum 
ambabus πλαγίαις, et. illi, ubi corpus Chrieti, et 
illi, ubi sanguis ejus dispensatur ; super quo flexis 


ob corporis imbecillitatem humo se sternere, aut 
qui salva dignitate non audent. Typicum ms. Mo- 
nasterii Kecharitomenes (apud Du Cange v. Προσ- 
ευχάδιον] : μετὰ τὴν εὐχὴν γνεσθαι τὰς αυνήθεις 
]ονυκλισίας τὰς μὲν δυνατωτέρας [scil. moniales 
πὸ γῆς dvto προσευχαδίου τὰς ἀσθενεστέρας 
καὶ μετὰ τινος ποστηριγιμάτος ταπεινοῦ καὶ 
µατος. Talia quoque scabella suppedanea serviunt 
nostratibus in confessionibus, ut illis genua impo- 
nant coram confessionario suo penitentiam fa- 
cientes; item in diebus ponitentialibus publieis, 
quando dominica oratio in genubus & toto populo 


421 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I 


423 


τῶν ἁγίων θυρῶν, καὶ εἰσελθὼν Etc τὸ θυσιαστήριον, À crumaltarecirculatim incensatetapocombicumiin eo 


λαθὼν θυμιατὸν, θυμιᾷ τὴν ἁγίαν τράπεζαν xoxAÀó- 
ϐεν, xal λαθὼν ἀποχόμθιον, τίθησιν αὐτὸ ἐν τῇ 
ἁγίᾳ, τραπέζῃ, καὶ εἶθ' οὕτως ὑποστρέψας εἴσέρχε- 
ται ἓν τῷ παλατίῳ, εἴτε ἔφιππος, εἴτε τοῦ πλοός (54), 
Καὶ περὶ ὥραν τρίτην Ἡ xal τετάρτην τῆς αὐτῆς 
ἡμέρας ἀπέρχονται ol πατρἰχιοι ἀπὸ κχελεύσεως ἐν 
τῷ ναῷ τῆς Ἁγίας Βιρήνης, ὅπως, τελοῦντος τοῦ 
πατριάρχου τὰς θείας κατηχήσεις (55) iv τῷ αὐτῷ 
ναῷ, τύχωσιν ἐκεῖσε, στέον δὲ, ὅτι, εἰ μὲν πρὸ 
τῆς τριτοέκτης ὑποστρέψει ὁ βασιλεὺς ἀπὸ Βλαχέρ. 
νας, εἰσέρχεται πρῶτον ἐν τῷ βεστιαρίῳ (56), καὶ 
ἐκθάλλει (57) τήν τε pos» τράπεζαν μετὰ τῶν 
λοιπῶν χρυσῶν σκευῶν τῶν µελλόντων xaÜumoup- 
γῆσαι τῇ διακαινησίμῳ ἐν τῷ Χχρυσοτρικλίνῳ, καὶ 
εἶθ' οὕτως τελοῦσι (58) τὶν τριτοέκτην, καὶ προσχυ- 
v3l τὴν τιµίαν λόγχην (59). Ὁμοίως εἰσέρχονται 
xai ol πατρίκιοι ἄπὸ κελεύσεως μετὰ τοῦ κουδου- 
Χλείου, πρωτοσπαθάριοἰ τε xai ol ἐπὶ τῶν οἶκειᾶ- 
κῶν, προσκυνήσαντες καὶ αὐτοὶ τὴν τιµίαν λόγχτν, 
καὶ ὑπερευξάμενο, τὸν βασιλέα, ἐξέρχονται. Et δὲ 


reponit, et sio ad palatium aut equo aut nave ruzsus 
revertitur. Circa horam tertiamautquartam ejus diei 
patricii α mandato ad Sancte Irenes templum pro- 
cedunt, ut patriarche divinam catechesin in hoo 
templo peregenti adsint. Sciendum vero est, impe- 
ratorem, si ante tertiam et sextam e Blachernis non 
revertatur, primum in vestiarium ingredi, aureaque 
mensa et reliquis vasis, quae in aureo triclinio 
in renovatione adhiberi debent, inde amotis, ter- 
tiam et sextam ibi celebrare aureamque lanceam 
adorare. 1206 Eodem ritu patricii à mandato cum 
cubiculariis, protospathariis et prefectis domestico- 
rum, sacram lanceam adoraturi, ingrediuntur, quo 
facto, fausta imperatori apprecati, discedunt. Sí 
vero post tertiam et sextam imperator a Blachernis, 
ea scilicet ibi jam celebrata, redeat, venerandam 
lanceam cum dictis in Pharo adorat, deinde vestia- 
rium ingressus, vasa, ut supra monuimus, inde re- 
movet. Porro sciendum est, imperatorem etiam nave 
ad Blachernas abire, et sacrum bema Saneti Sepuleri 


JOAN: JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


recitatur. Est igitur hic loci ἡ προσευχἠ αὐτοῦ, 
nempe imperatoris, statio vel sedes imperatoris in 
ecclesia Blachernensi, cum adjuncto acabello ge- 
nuali, peragende ejus devotioni inserviens, que 
erat ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων 0. pav. Dubium non est, 
ad cancellos tribunarum reliquarum quoque sacra- 
rum sedium posita fuisse talia scabella, super qui- 
bus preces diceret imperator antequam in tribunam 
intraret. Noster deinceps, p. 10., βασμίδιον ap- 
pellat. 

(64) Ita quoque M. Subintell. διά vel µετά vel 
ἀπό. Gonf. col. 424. 

(55) Debebat igitur patriarcha CPtanus die Ve- 
neris caro dicto vel magno homiliam in ede Bla- 
chernenai recitare. Olim initio rei Christiane pene 
nulla erant conciones seu conventus sacri absque 
homilia. Sed prolapsis ed superstitionem et ignora- 
tionem cum litterarum omnium, tum veri quoque 
Christianismi Grecis, abierunt in desuetudinem 
homilie, raroque tale quid auditur in ecclesiis 
Grecis hodie, nisi forte hieromonachus aliquis 
egregie doctus admirationem et laudes mereri, et 
dierum festorum majorum (nam illis pene solis 
talis habetur honor) illustrare festivitatem velit. 
Ut in Ecclesia Latina, ita quoque in Greca officium 
perorandi a sacerdotio avulsum fuit. 

(56) Vestiarium non tantum dicebatur illis secu- 
lis conditorium supellectilis vestiarie, sed omnis 
omnino pretioss supellectilis horreum, thesaurus, 
Qasophylacium, ui e Nostro patet, qui p. 267 et i1, 

. P- 388., quo de expeditione Cretensi agit, re- 
censel ea, que ad vestiarum pertinuerint, et ex eo 
erogata fuerint in usum casirensis expeditionis. 
Vid. Du Cange," Βεστιάριον et. Vestiartus, et ad 
Alexiad. p. . Goar. ad Codin. p. 53, Guther. 
P. 658. idem I. 1. Themat. c. 1. µινσούρια memorat 

opÀ, ἅπερ χεῖται iv τῷ ᾖβασιλικῷ βεστιαρίῳ, 
inc quando vestiarium vestium in species designare 
vellent, addebsent plerumque commemorationem 
vestium, ut continuator Constant. p. 86, βεστιάριον 
appellat τῶν ἀποθησαυριζομένων πἔπλων ἐἑκεῖσε 
σηριχῶν. Ita quoque hodienum thesaurus cimelio- 
rum ium garde-robe appellatur. Henricus 
Anython ad A. 1381. : Juravit, quod credidil, quod 
non esset aliquis rex christianus, habens meliorem 
préropiam. Num, ut dixil, tanta eral copia vaso- 
mue e$ jocalium de argento, eto. "(Vestiarium 


Auguste memoratur Script. post Theophan. p. 
89 * 


(57) Expromi inde se presente et in chrysotri- 
clini atrio illo, in quo sacre epulae flunt, deponi 
jubet. Καθυπουργεῖν et ὑπουργεῖν in specie de 
servitio triclinari seu epulari adhiberi, supra jam 
dixi. 

(58) Nempe sacerdotes palatini Deiparsm Phari, 
in cujus ede sacram lanceam, qua Christi latus 


(| perfossum jactabatur, asservabatur, ut e p. 106 


constat. Sensus igitur hujus loci hic est : 8i impe- 
rator ante tertiam et sextam abeat ex ede Bla- 
chernensi, eum protinus in vestiarium, hoo est 
gazophylacium, tendere, et inde expromi coram se 
curare supellectilem triclinarem auream, craleres, 
discos, míssoria, etc., que septimana Paschali in 
solemnibus epulis, quibus excipienda tunc erat tota 
comitativa, servire deberent, eoque negotio con- 
fecto abire ad Deiparam Phari, ibique audita tertia 
et sexa, sacram lanceam adorare. 5i vero tertie et 
sextz:e cantandz intersit in ede Blachernensi, tuno 
eum illinc directe ad C. V. Phari tendere, ibique 
adorata lancea, in vestiario, que ordinanda sint, 
ordinare. . 

(59) Mirum est, hujus lancee mentionem in 
epistola Alexii apud Du Cange ad Alex. p. 336 non 
fleri, in qua reliquie sanctorum CPli, ut ferebant, 
asservate magno numero exponuntur. Magna in 
fama erat ivo medio CPlis ob abundantem copiam 
sacrarum reliquiarum. V. Du Cange CPli. Christ. 
III. p. 4. '(Fulcher. Carnotens. in Gestis Francor. 
peregrinor. laudat CPlin ob auri, argenti, palltorum 
et reliquiarum usum p. 380.]* Forte ex eo, quod in 
supra memorata epistola lances mentio non fit, 
impostura possit argui. Contendit quidem Du Can- 
gius eam epistolam genuinam esse. Verum sunt 
multa, qua spuriam et a Latino semibarbaro cone 
fictam esse produnt ; et inter alia hoc de lancea 
desumptum argumentum, quam non omisisset 
Alexius nominare, si revera hanc epistolam sori- 

sisset. Verum norat auctor ejus Latinus, reges 
Francos Hierosolymitanos lances possessionem sibi 
arrogare. Propterea non poferat eam inter oimelia 
imperii CPtani numerare. Omisit quoque omopho- 
rium et reliquas fascias B. Virginis et alia qua 
CPtani possidere jactabant. 


423 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 494 


ornare, deinde reversum in vesie quam semper ge- À μετὰ τῆς τριτοέκτης ὑποστρέψει ἀπὸ Βλαχέρνας, ὡς 
. giat, ad gerocomia cyphes abire, 8ο rogis seu donis τελέσας ἐχεῖσε πρῶτον τὴν τριτοέκτην, προσχυνεῖ 
senibus et infirmis distributis, ad palatium reverti. τὴν τιµίαν λόγχην μετὰ τῶν ἀνωτέρω εἱρημένων 
ἐν τῷ dog, xal εἶθ οὕτως εἰσέρχεται ἓν τῷ βεστιαρίῳ, καὶ ἐκθάλλει τὰ σκεύη, ὡς προείρηται. 
Ἰστέον δὲ xai τοῦτο, ὅτι xai πλοὺς ἀπέρχεται ὁ βασιλεύς ἐν Βλακέοναις, ἀλλ᾽ οὖν καὶ φιλοχαλεῖ (60) τὸ 
&pov βῆμα τῆς Αγίας Σοροῦ, καὶ ὑποστρέψας ἀπὸ ipatlou, εἰσέρχεται εἰς τὰ γηροχομεῖα τῶν κχύφης, 


καὶ ῥογεύει τοὺς γέροντας καὶ λωθοὺς (61) xai ὑποστρέφει εἰς τὸ παλάτιον. 


CAPUT XXXV. 
Observanda in sanclo magnoque Sabbato. 


I, Circa horam tertiam cubiculum mutatorias su- 
mit, et a mandato metastasimum se solemnis 
processio per cerimoniariurm in lausiaco indicitur, 
praefecti barbati per januam aerarii privati in semi- 
circulum secrete phiale triconchi abeunt. Impera- 
tor autem, a cubiculo stipatus, ab aureo triclinio 
per porticus quadraginta sanctorum, sago indutus, 
&d semicirculum secrete phiale triconchi abit, 
deinde, omnibus comitantibus, per apsidem et 
daphnem digressus, cereos in oratoriis, que ibi 
sunt, accendit et cubiculum augustalis intrat. Tunc 
patricii, domesticiet omnis senatus tunicas atraba- 
ticas, praefecti cubiculo vestes ἰγγίαβ, prepositi 
leontarisaureis fimbriis induunt. Tempore veniente, 
imperator dibetesium paganum et tunicam huber- 
nam gestal, et a prepositis ceterisque cubiculi pre. 
fectis stipatus, per augustale et stenum seu auream 
manum ad onopodem abit, in cujus enea porta con- 


ΚΕΦΑΛ. AE. 
"Osa δεῖ παραφυλάττειν τῷ ἁγίῳ xal µεγάλφῳ 
Σαθθάτῳ. 

Α’. Περὶ ὥραν τρίτην ἀλλάσσει τὸ κουθούχλειον, 
καὶ λίδοται ἀπὸ Χχελεύσεως µεταστάσιμον (02) διὰ 
τοῦ τῆς Χκταστάσεως ἐν τῷ λαυσιακῷ, καὶ οἱ μὲν 
βαρθατοι ἄρχοντες διέρχοντα:. διὰ τοῦ µονοθύρου τοῦ 
ὄντος ἐπὶ τὸν 36 εἰδικὸν, καὶ ἐξέρχονται ἐν τῷ ἡμι- 
κυκλίῳ 3 τῆς μυστικῆς φιάλης τοῦ τρικόγχου. Ὁ δὲ 
βασιλεὺς δτριγευόµενος ὑπὸ τῶν τοῦ κουθουχλείου, 
ἐξέρχεται ἀπὸ τοῦ Χχρυσοτρικλίνου, xai διέρχεται 
διὰ τῶν ὁιαθατικῶν τῶν ἁγίων μ', φορῶν σᾳγίον, 
καὶ ἐξέρχεται ἐν τῷ ἡμικυκλίῳ τῆς μυστικῖς φιά- 
λης τοῦ τριχόγχου, εἶθ' οὕτως διέρχεται, δηριγευό- 
µενος ὑπὸ πάντων, διὰ τε τῆς ἀψίδος καὶ τῆς δά- 
φνης, ἅπτων ἐν τοῖς ἐκεῖσε οὖσιν εὐκτηρίοις κηρία, 
καὶ εἰσέρχεται bv τῷ κοιτώνι τοῦ αὐγουστέως. Καὶ 
ἀλλάσσουσιν oi τε πατρίκιοι, ἑομµέστιχοί τε xal i, 
σὐγκλήτος ἅπασα ἀτραθατικὰ (03) χλανίδια, ὁμοίως 
καὶ οἱ τοῦ κουθουκλείου ἄρχοντες περιθέθληνται 
χλανίδια τόρεα, ol δὲ πβραιπόσιτοι λεοντάρια (64) 


VARLE LECTIONES. 


50 ἐπὶ τὸ ed, 117 ἡμικύχλῳ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIDUS. 


(60) Abstergil, everrit, verriculo nempe e plumis (; malia fracescunt [computrescunt] vél in masculis 


pavonum facto. In genere est e:Àoxa.tiv comere, 
mundare, parare, ornare. Hinc Latini suum filopa- 
ris, ornatus, sumpserunt. Ut φιλογχαλεῖν est studere 
efficere, αἱ aliquid pulchrum appareat, alífecture 
decorum et honestum, ita Latinis hybrida vox 
filoparare est studere efficere, ut aliquid paratum, 
d est ornatum, complum appareat, et. philoparis, 
res, cui conficiende studium parature seu ornatus 
et decoris fuit adhibitum, elegans, ecila, speciosa. 
Vid. Du Cange h. v. 

(61) λωδοί, ut plerisque placet, dicuntur recen- 
tioribus Grecis scriptoribus, qui Latinis leprosi, 
tametsi hac voce mutilati. generatim intelligi pos- 
Bint. Verba sunt Du Cangii in Gloss. Gr. h. v. Idem 
in CPli Christ. 4, 9. ὃ 17, ex Zonara docuit, ita 
appellari τοὺς τὰ σώματα λελωοημένους ix τῆς 
νόσου τῆς ἵἱερᾶς xai τοὺς λελεπρωμένους. /Eneas 
Gazeus p. 39, 7 ed. Barth. λελωθημένον pro leproso 
posuit, et apud Cedren. p. 319, opponuntur λελω- 

Ὡμένοι et πεπηρωμένοι, ubi vid. Xylander et Goar. 
ad Cedr. p. 309. λώδη apud Theophan. modo labes 
redditur [ 59. modo tabes P 136, modo contagium 
P. 142. Vid. Combefls. ad Theophan. pag. 71. 

terum non erat cur de probitate vocis λωθός du- 
bitarent viri docti ad Themist. p: 247 ; vid. not. p. 
500. Lazaros et leprosos vocabant medio evo tales 
miseros: unde talia nosocomia nostrates adhuc 
Lazarete, Batavi autem Leyprosenhuysen dicunt ; non 
quod omnes illuc depositi leprosi essent, sed pleri- 
que. Ad leprosos non tantum pertinebant scabiosi, 
ulcerosi, sed etiam lue gallica infecti. Luem illam 
vetustis jam temporibusin humanum genus szeviisse, 
non obscuris colligitur velerum testimoniis. Unum 
citabo satis luculentum ex lsidoro Mercatore, se- 
culi vir, ut reputatur, scriptore: Pro hís, qui in 
animalibus (ex concubitu cum animalibus] ut ani- 


[id est ἐξ ἀῤῥενοχοιτίας leprosi. efficiuntur. Aliud 
exemplum in dissert. observationes medicas ex 
Arabum monumentis exhibente protuli ex Abi 
Oseiba et possent hujus rei plura dari argumenta, 
sí locus hic esset. 

(62) Jubentur proceres reliquique officiales, qui- 
bus negotium est in tribunalibus Lausiaci, feriari 
et missa facere ea, in quibus sunt; verbo, juben- 
ter abire et clauduntur expeditionibus rerum de- 
Btinate diete. 

(03) De vestibus atrabaticis quod dicam post Du 
Cangium in Gloss. Lat. h. v., non habeo. Nondum 
constat, cujus coloris fuerint et quomodo formate, 
vilosene, an leves, crasse, an tenues, lanane an 
cottoneo vel serico. Videntur tamen atri aut sub- 
obscuri coloris fuisse, quia plerumque in luctu ad- 
hiberi sclebant. Forte igitur ab atro colore sic sunt 
dicte. Sed derivant viri docti αὐ Atrebatibus, ubi 
fabrefacte fuerint. Si proba est etymologia Frischii 
in Lexico Germanico, Rasch, notum genns panni 
lanei apud nos, ab Arras, urbe Belgica, derivantis 
In voce Arrasch, constat jam, quid fuerint Atraba- 
tice vestes. Veram propius a vero videtur abesse 
altera ejusdem vocis derivatio, &b ipso in v. Rasch 
proposita, a rasum. Si atrabatice ab Atrebatibus 
repetenda, et eedem sunt cum vestibus vel pannis 
arazzo (de quibus vid. Du Cange h. v.). sunt quoque 
eedem cum vestibus aresl, de quibus idem Du 
Cange h. v. inter alia hunc loeum habet ex veteri 
libro : Tres magni panni pendali (id est vela| con- 
sut. in quorum quolibet continentur sex panni de 
arest. 

(64) Id est vestes cum intextis leonum figuris, ut 
)ευχολέοντες in specie erant vestes cum intextis 
leonibus in fundo vel campo candido. 


435 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINE LIB. I. 


436 


χρυσόταθλα, Καὶ καταλαθόντος τοῦ χοιροῦ, περιθαλ- A stilutum patricii et stralegi excipiunt, et postquam 


λόμενος 6 βασιλεὺς διθητήσιον τὸ παγανὸν (65) καὶ 
χλανίδα τὸν ὀψίμαρον (60), καὶ δηριγευόµενος ὑπό 
τε τῶν πραιποσίτων xal λοιπῶν ἁργόντων τοῦ χου- 
θουκλείου, διέρχεται διά τε ταῦ αὐγουστέως καὶ τὸν 


in terram procubuere, prepositus cerimoniario & 
mandato signum dat, is dicit : « Jubete, » ipsi im- 
peratori apprecantur: « In multa bonaque tem- 
pora, eio. » 


στινοῦ, jjyoov τῆς χρυσῆς χειρὸς, xal ἀπέρχεται εἰς τὸν ὀνόποδα, xal στάντος αὐτοῦ iv τῇ χαλκῇ 
πύλῃ τοῦ ὀνόποδος, δέχονται αὐτὸν ἐκεῖσε πατρίχιοι καὶ στρατηγοὶ, xai πεσόντων νεύει ὁ πραιπόσιτος 
τῷ τῆς Χαταστάσεως ἀπὸ κελεύσεως, καὶ λέγει, « Κελεύσατε » καὶ αὐτοὶ ὑπερεύχονται τὸν βασιλέα 


« Elo πολλοὺς xai ἀγαθοὺς χρόνους. » 

B'. Καὶ δηριγωόµενος ὑπ αὐτῶν πάντων, ἑξίρ- 
χεται ἐν τῷ κὀνσιστωρίῳ, χαὶ στάντος ἐν τῷ xa- 
μελαυχίῳ ἐπὶ τοῦ πορφυροῦ λίθου, πίπτουσιν αὖθις 
οἱ πατρίκιοι xai dj σύγκλητος, xal λαθὼν νεῦμα ὁ 
πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, νεύει τῷ σιλεντια- 
ρίῳ, κἀκεῖνος λέχει ' « Κελεύσατε"' » αὐτοὶ δὲ ὑπερ- 
εὐχονται τὸν βασιλέα: « El; πολλοὺς xai ἀγαθοὺς 
χβόνους. » Κάχεῖθεν δτριγευόµενος ὑπὸ πάντων ab- 
τῶν, διέρχεται διά τε τῶν "5 ἐξκουθίτων xal τῶν 
σχολῶν, καὶ ἐξέρχεται διὰ τῆς μικρᾶς πύλης τῆς 
χαλκῆς 33 τοῦ yoto0, καὶ ἀπέρχεται μέχρι τοῦ ἁγίου 
Φρέατος. Τὰ δὲ µέρη δέχονται τὸν βασιλέα ἓν ταῖς 
στάσεσιν αὐτῶν, σφραγίζοντα τὸν βασιλέα xal µό- 
vov, λέγουσι δὲ xal ol νοτάριοι καὶ οἱ μαΐστορες, ὣς 
εἴθισται αὐτοῖς, τοὺς ἱάμθους. Ὁ δὲ βασιλεὺς εἶσελ- 
θὼν ἐν τῷ ἁγίῳ φρέατι xai ἄψας κηροὺς, δέχεται 
παρὰ τοῦ πατριαρχου iv τῷ ἁγίῳ φρέατι, καὶ προσ- 
χυνήσαντες ἁἀμφότεροι ἀλλήλους xai ἀσπασάμενοι, 
εἰσέρχονται εἷς τὸν ναὸν, καὶ ἀπελθόντες μέχρι τῶν 
ἁγίων θυρῶν, ὁ μὲν πατριάρχης εἰσέρχεται εἰς τὸ 
θυσιαστήριον, ὁ δὲ βασιλεὺς, στὰς ἔμπροσθεν τῶν 


ἁγίων θυρῶν, xai diae κηροὺσ xai εὐξάμενος, εἶσ- ϱ 


έρχεται εἰς τὸ θυσιαστήριον, καὶ μετὰ τὸ ὑπαλλά- 
Eat τὴν ἁγίαν τράπεζαν τὰς αὐτῆς ἐνδυτὰς, λαµθά- 
νει παρὰ τοῦ πραιποσίτου Ὑχρυσίου λίτρας p, καὶ 
τίθησιν αὐτὰς εἲς τὴν ἁγίαν τράπεζαν ἐν τῷ βασµι- 
δίῳ, iv. ᾧ ὁ βασιλεὺς ἵσταται, καὶ ἠνίκα ὑπαλλάξῃ 
τὴν ἁγίαν τράπεζαν, λαθὼν ἀποχόμθιον ἕτερον, 
ἔχον χαὶ αὐτὸ χρήματα πάμπολλα παρὰ τοῦ πραι- 
ποσίτου, τίθησιν αὐτὸ εἰς τὴν ἁγίαν τράπεζαν, εἶτα 
λαθὼν παρὰ τοῦ πατριάρχου θυμιατὸν, θυμιᾷ dx 
τρίτου τὸ θυσιαστήριον κυχλόθεν, καὶ ἐξίρχεται 
διὰ τοῦ ἁριστεροῦ µέρους τῆς πλαγίας, καὶ ἀπέρχε- 
ται εἷς τὸ σκευοφυλάχιον. Εἰσελθὼν δὲ καὶ ἄψας χη- 


II. Deinde ab his omnibus stipatus, ad consi- 
sloriumabit,207 et dumsub camelaucio in porphy- 
retico lapide stat, rursus patricii et senatores pro. 
cidunl,et postquam prepositus signum ab impera- 
lore accepit,silentiario annuit, qui dicit: « Jubete, » 
ceteri faustum ac diuturnum imperium principi 
apprecaotur. [nde, hia omnibus comitantibus, per 
excubias scholasque transit,perque parvam eneam 
porlam chyli ad sanctum puteum venit. Factiones 
imperatorem in suis stationibus accipiunt, et tao- 
tum cruce signant,notarii vero et magistri,ut ipsis 
mos est, iambos recitant.Imperator sscrum puteum 
ingressus,cereos accendit,et a patriarcha in sanoto 
puteo excipitur, ubi, postquam se invicem adora- 
runt ac salutarunt, templum intrant,et ad sanotas 
januas progressi, patriarcha sacrarium intrat. Im- 
perator ad sacras januas constitutus,cereos accene 
dit, οἱ precatus sacrarium intrat, mutatoque sacri 
altaris instrato, a preposito centum libras auri su- 
mit, qui eas in gradu ponit,in quo imperator stat, 
novoque instrato imposito,aliud apocombium,quod 
et ipsum admodum pretiosum est,a preposito sa- 
mit inque sacra mensa offert, deinde sufíimentis a 
patriarcha acceptis,sacrarium in circulo ter incen- 
gat,perque sinistram obliquitatis partem ad locum 
ubi vasa aeservantur,abit. Ingressus vero cum ce- 
reis ardentibus,precatur,deinde vasa omnia incen- 
sat οἱ paululuin cum patriarcha considet. Posthac 
cubicularii et reliqui prefecti,qui pro more intrare 
solent, ingressi, à thesaurario nardum accipiunt, 
itaperator vero surgit, et a sceuophylacio ejreasus 
per gyn&ceum narthecis, ubi solitam stationem 
suam diaconisse Magne E-clesie habent, transit 
perquesinistram bematis portam,accepto a patriar- 


ροὺς εὔχεται, xal εὐξάμενος θυμιᾷ τὰ σχεύη ἅπαν- D cha benedictione, egreditur. 


τα, χαὶ καθέζεται μικρὸν μετὰ τοῦ πατριάρχου. Εἶθ᾽ οὕτως εἰσέρχονται οἱ τοῦ κουβουχλείου καὶ οἱ 
λοιποὶ ἄρχοντες oi κατὰ συνήθειαν εἰσιόντε, λαμθάνουσι παρὰ τοῦ σκευοφύλακος νάρδον, καὶ «to 
οὕτως ἁἀνίσταται ὁ βασιλεὺς, xal ἐξελθὼν ἀπὸ τοῦ σκευοφυλακίου, διέρχεναι διὰ τοῦ Ὑυναικίτου νάρ- 
θηχος (67), ἐν ᾧ καὶ τὴν συνήθη στάσιν κέχτηνται αἱ τῆς αὐτῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας διακόνισσαι, καὶ 
ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 
39 διὰ τῶν ed. 3 πύλης καὶ χαλκ. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(69) Dibitisium, genus soperhumeralis non 
valde prolixi, paganum, hoc est auro et splendore 
omni carens,quale geritur in luctu, (et sane luctus 
Christianorum maximus ille est, quem ob Christi 
mortem instituunt), et quando imperator paganus, 
hoo egt λιτός, ab omni pompa remotus,velut latere 
cupiens procedit. 

66) Quid heo vox sibi velit, ne conjectura qui- 


PaTROL. GR. CXII. 


dem assequor. Quamvis enim succurrat, forte sio 
dictam esse illam chlamy.em, quod vespera, ὀψὲ 
τῆς μέρας, geslaretur, obstat tamen, quod hec 
mane fieri dicaotur. 

(07) Nihilo plus prestant M. ; nihilo tamen 
minus deesse qusedam dubio vacat, forte ex p. 110 
suppienda. 


14 


ATI 


CONSTANTINÍ PORPHYROGENITI 


438 


ἔξέρχεται διὰ τῆς ἀριστερᾶς πύλης τοῦ βήματος (08) καὶ ἐπιδίδωσιν αὐτῷ ὁ πατριάρχης εὖλο- 


γίας. 


III. Postquam ambo per angustam porticum S. A — I'. Καὶ διελθόντες ἀμφότεροι διὰ τοῦ ὄπισθεν 


Nicolai, que» pone bema est, transiere, ad sanctum 
puteum abeunt, ubi patriarcha imperatori rursus 
benedictionem dat : post mutuam vero salutationem, 
omnibus comitantibus, imperator egreditur,perque 
parvam portam seneam ad consistorium usque pro- 
cedit, 108 ubi senatores, fausta ipsi precantes, 
adsunt. Cum vero ad stenum venit,patricii ibi con- 
gregati felicia apprecantur,unde in palatium ingre- 
ditur, ubi, convivio parato, missus afferuntur,om- 
nesque mutatorias deponunt,amici vocati manent, 
omteri vero ad suae quisque edes discedunt.Cubi- 
eulum circa horam nonam vestes mutal,et tempore 
divini officii appropinquante, imperator ad sacram 
missam celebrandam in pbharum abit, et, si jusse- 
rit,patriciiintrant unaquecum ipso sacra celebrant, 
sin minus, ad circum abeunt et ibi in templo 8. 
protomartyrisStephanisacram liturgiam celebrant. 
Cum vero Psaltes: « Deus, resurge » inchoalurus 
est, cubicularii extra aureas cortinas suspensa vela 
tenentes, astant,et dum hymnum. « Deus,resurge,» 
orditur, equaliter extendentes,vela exteriora tollunt 
manentque tantum aurea. Divino officio peracto, 
postquam ibi congregati exclamarunt : « Conservet 
Deus imperatorem nostrum ? » statim organum in 
tripetone collocatum pulsatur, imperator egressus, 
venerande mense sus, scaramangio albo clavis 
aureis indutus,assidet, cum quo amici invitati par- 
tim albis,partim variegatis scaramangiis induti as- 
sident : prefecti cubili, depositis mutatoriis,disce- 
dunt,spatharocubicularii vero et cubicularii,muta- 
toriis exutis, in scaramangiis imperatori asstant. 


τοῦ βήματος στενοῦ διαθατικοῦ τοῦ Αγίου Νιχολάου, 
ἀπέρχονται μέχρι τοῦ ἁγίου φρέατος, xal αὖθις ἔπι- 
δοὺς ὁ πατριάρχης τῷ βασιλεῖ εὐλογίας, καὶ ἀμφό- 
τεροι ἀλλήλους ἁσπασάμενοι, ἐξέρχεται piv ὁ βασε- 
λεὺς, δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν προειρηµένων πάντων, 
καὶ εἰσέρχεται διὰ τῆς μικρᾶς πύλης τῆς χαλκᾶς, 
καὶ ub4pr τοῦ χονσιστωρίου ἐλθὼν, µένουσιν ἐχεῖσε 
οἱ τῆς συγκλήτου, ὑπερευχόμενοι τὸν βασιλέα. Καὶ 
χαταλαθόντος αὐτοῦ τὸ στενὸν, µένουσιν ἐχεῖσε οἱ 
πατρἰχιοι, ὑπερευχόμενοι xal αὐτοὶ, xai ἀπὸ τῶν 
ἐχεῖσε εἰσέρχεται ὁ βασιλεὺς εἷς τὸ παλάτιον, καὶ 
στοιχηθέντος τοῦ κλητωρίου, γίνονται µίνσαι, xai 
ἀπαλλάσσουσιν ἅπαντες, καὶ ol μὲν χληθέντε φἱί- 
λοι µένουσιν, oi δὲ ἀπέρχονται ἕχαστος αὐτῶν εἰς 
τὸν οἶκον αὐτοῦ. Kai περὶ ὥραν 9 ἀλλάσσει τὸ χού- 
θούκλειον, xal καταλαθούσης τῆς ὥρας τῆς θείας 
λειτουργίας, εἰσέρχεται ὁ βασιλεὺς πρὸς τὸ ἐκτελέ- 
σαι τὴν θείχν µυσταγωγίαν Ev τῷ φάρῳ, xat. εἰ μὲν 
χελεύσει εἰσέρχονται xal πατρἰχιοι καὶ συλλειτου;- 
γοῦνται αὐτῷ, εἰ δὲ µήγε, ἐξέρχονται 99 ato τὸν ἵπ- 
πὀδροµον, καὶ λειτουργοῦσιν ἐκεῖσε iv τῷ ναῷ τοῦ 
ἁγίου πρωτοµάρτυρος Στεφάνου. Kai μἕἔλλοντος τοῦ 
ψΨάλτου ἄρξασθαι τὸ, « ᾿Ανάστχ ὁ θεὸς, » ἵστανται 
κουθικουλάριοι, κρατοῦντες τὰ ἔξωθεν τῶν χρυσῶν 
βήλων κρεµάµενα βῆλα, καὶ ἠνίκα ἄρξηται τὸ 
« ᾿Ανάστα ὁ θεὸς, » παρευθὺ τανύσαντες ἐξ ἴσου, 
αἴρουσι τὰ ἔξωθεν βῆλα, καὶ µένουσι τὰ χρυσᾶ 
βῆλα xal µόνον. Καὶ τῆς θείας λειτουργίας τελε- 
σθείσης, xai ἀνακράξαντες ol ἓν τοῖς ἐχεῖσε᾽ « Στε- 
ρεώσει ὁ θεὸς τὸν βασιλέα ἡμῶν |» εὐθὺς αὐλεῖ τὸ - 


C ὄργανον, ὅ ἵσταται ἐν tip τριπέτωνι, καὶ ἐξελθὼν à 


βασιλεὺς αΧαθέζεται ἐπὶ τῆς τιµίας αὐτοῦ τραπέζης, φορῶν σκαραμάγγιον δίασπρον χρυσόκλαθον, καθ- 
ἔζονται xal οἱ κληθέντες φίλοι, ol. μὲν ἀπὸ σκαραμαγγίων λἐυκῶν, οἱ δὲ χροακῶν (68’), εὐθέως δὲ οἱ μὲν 


ἄρχοντες τοῦ κουθουκλείου ἀἁπαλλάξαντες 
λάριοι ἁπαλλάξαντες, παρίστανται ἀπὸ σχαραμαγγίων. 

1V. Sciendum est, si festum Annuntiationis in 
eamdem diem sancti Sabbati incidat, imperatorem 
ad S. Sophie abire, et ibi ritus omnes magni Sab- 
bati supra recensitos tum in sancte mense instrato 
mutando,tum in sacrarii incensatione aurique obla- 
tione servare, et inde egressum, ut ei mos est, ad 
custodiam vasorum abire. Ibi enim postquam om- 
nia, qu& supra tradidimus,peregit, per supra com- 
memoratam portam egreditur, et benedictione ibia 
patriarcha accepta, per angustam S. Nicolai porti- 
- eum ad sacrum puteum abit, acceptaque rursus 
benedictione, ad mediam,ob festum Annuntiationis 
in palatium abiturus, 109 non procedit, sed re- 
versus, parvam portam in sancto puteo, ubi in 


ἀναχωροῦσι, 


ol δὲ σπαθαρακουθικουλάριοι χαὶ χουθικου- 

A'. Χρὴ δὲ εἶδέναι, ὅτι, cl. μὲν τύχη ἡ ἑορτὴ τοῦ 
Εὐαγγελισμοῦ τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ τοῦ ἁγίου Σαθθάτου, 
ἀπέρχεται ὁ βασιλεὺς εἷς τὴν ᾽Αγίαν Σοφίαν, xai 
ἐκτελεῖ ἅπαντα τὰ τοῦ μεγάλου Σᾳθθάτου, ὡς ἄνω- 
τέρω εἴρηται * καὶ ἐν τῇ ὑπαλλαγῃ τῆς ἁγίας τρα- 
πέζης xal ἐν τῇ θυµιάσει τοῦ θυσιαστηρἰου καὶ ἓν 
τῇ εἰσχομιδῇ τοῦ χρυσίου, καὶ ἐξελθὼν, ὡς εἴθισται 
αὐτῷ, ἀπέρχεται ἐν τῷ σκευοφυλαχίῳ. Καὶ τελέσας 
ἐχεῖσε ἅπαντα, ὡς προείρηται, ἐξέρχεται διὰ τῆς 
ἀνωτέρω εἴρημένης πύλης xal λαθὼν ἐκεῖσς παρὰ 
τοῦ πατριᾶρχου εὐλογίας, διὰ τοῦ στενοῦ τοῦ ᾽Αγίου 
Νικολάου διαθατικοὺ ἀπέρχεται ἐν τῷ ἁγίῳ φρίατι, 
καὶ λαθὼν πᾶρὰ τοῦ πατριάρχου εὐλογίας, οὐκ ἑξέρ- 
χεται ἐν τῇ µέσῃ πρὸς τὸ ἀπελθεῖν αὐτὸν iv. τῷ ma- 


VARI/E LECTIONES. 


9 εἰσέρχονται ed. 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


(9) Signiflceatur porta non e tribuna in Naum, 
sed e Sceuophylacio seu sacristia extra ecclesiam 
in atrii plagam borealem educens. 


(68*) Opponuntur colores vestes albis. Vide not. 
ad p. 304. 


A99 DE CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Ἱ. |. 430 


λατίῳ διὰ τὴν ἑορτὴν τοῦ Εὐάγγελισμοῦ, ἀλλ’ ὑπο- À magnis processionibus psaltis celerisque copiosa 
αρέφας εἰσέρχεται dv τῇῃ μικρᾷ πύλῃ τῇ οὔσῃ iv — munera sua inter solemnes argentarii acclamatio- 
τῷ piat, dv 7j Ίσταται ἐν ταῖς 3 µεγάλαις προ- — nes erogat, ingreditur. lnde per triclinium, ubi in 
ελεύσεσιν, ἐπιδοὺς τοῖς ψάλταις xal λοιποῖς τὰς — majoribus processionibus convivium celebrat, tran- 
πλουσίας αὑτοῦ δωρὲεὰς 6 βασιλεὺς ἐν τῷ κράζειν — sit el melatorium petit, mutataque stola, quam 
τὸν ἄργυρον. Kal ἐκεῖθεν διέρχεται διὰ τοῦ τρικλί- — sancto Sabbato gestat, eam, qua in Annuntiatione 
νου, iv ᾧ χβαματίζει ὁ βασιλεὺς dv τοῖς µεγάλαις — utitur, induit. Unde, mutata veste, ad januas sacra- 
προελεύσεσι, xai εἰσέρχεται tv τῷ µητατωρίῳ, xai — rii abit, ubi cum ardentibus cereis precatus, sacra- 
ἁπαλλάξας τὴν στολὴν, ἦν φορεῖ τοῦ ἁγίου Xa66d- — rium intrat, et sancto altari adorato, discedit per- 
του, ὑπαλλάσσει τὴν τοῦ Εὔὐαγγελισμου στολήν. — que soleam digreditur, digressurcs, cereum proces- 
Ἐξελθὼν δὲ ἀπὸ τῶν bxeios ἠλλαγμένος, ἀπέρχεται — sionalem a preposito accipit, quo facto, statim 
ἔμπροσθεν τῶν θυρῶν τοῦ θυσιἀστηρίου, xal εὖξά- — troparium festi exordiuntur: « Hodie caput salutis 
µενος, xpatüv xai κηροὺς εἰσέρχεται εἷς τὸ Qosta- — nostre. » Deinde a praefectis cubiculo, patriciís, 
στήριον, xal προσκυνήσας τὴν ἁγίαν τράπεζαν, — strategis el senatu stipatus, per templum transit, 
ἐξίρχεται καὶ διέρχεται διὰ τῆς σωλαίας, καὶ µέλ- — perque narthecem et baptisterium abit. Per gradus 
λοντος αὐτοῦ διέρχεσθαι διὰ τῆς σωλαίας, λαμθάνει p autem athyre descendens, ad millium et per mediam 
ἀπὸ τοῦ πραιποσίτου Χηρίον λιτανίκιον, xai παρ in forum abit, omnia ibi, ut supra ostendimos, or- 
αὐτὰ ἄρχοντχι τὸ τροπάριον τῆς ἑορτῆς τὸ, « Σήµε- — dine peracturus. Deinde ad templum Sanctissimae 
pov τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ κεφάλα.ον. » Καὶ δηρι- — Deipare chalcoprateorum venit, et. divinam litur- 
γευόµενος ὑπὸ τε τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου, giam ibi ad Evangelium usque celebrat. Quo reci- 
πατρικίων τε xal στρατηγῶν καὶ τῆς συγκλήτου, tato, perligneam scalam descendi, et finita extensa, 
διέρχεται διὰ τοῦ ναοῦ, καὶ ἑἐξέρχεται διὰ τε 9? τοῦ — discedit : hoc enim die sacra liturgia non tota, sed 
v&pÜrxoc xal τοῦ λουτῆρος. Κατελθὼ» δὲ τὰ Ἱραδή- ^ ad Evangelium usqueet extensam celebratur. Impe- 
λια τοῦ ἀθύρα, ἐξέρχετχι ἐπὶ τὸ µίλιον, καὶ διοδεύων — rator in porticum, ut diximus, egressus, equum cum 
τὴν µέσην, ἀνέρχεται ἐν τῷ φόρῳ xal τελεῖ ixeise— iis, quibus mos est, conscendit, et ab his stipatus, 
ἅπαντα ἀκλληύθως, ὃν τρόπον ἀνωτέρω ἐδηλώθη. ^ad palatium abit, omniaque in transitu, statione et 
Kai κατελθὼν sic τὸν vaóv τῆς Ὑπεραγίας Θεοτό. — receptione,quesuprainsolerni processioneannun-- 
χοῦ ἐν τοῖς χαλκοπρατείοις, τελεῖ ἐκεῖσε τὴν O:lav — tiationis breviter exposuimus, observat. Ingressus 
λειτουργίαν μέχρι τοῦ Εὐαγγελίου. Καὶ ἀπὸ τοῦ EÓ- — palatium, ritus sancti Sabbati omnes celebrat. 
αγγελίου κατέρχεται διὰ τῆς ξυλίνης σκάλας, xal ἑξέρχεται, τελεσθείσις τῆς ἐχτενοῦς ἐν ταύτῃ qàp 
τῇ ἡμέρᾳ dj θεία λειτουργία οὐ τελεῖται ἅπασα, ἀλλ ἕως τοῦ Εὑαγγελίου xai τῆς ἐχντενοῦς. Καὶ 
ἐξελθὼν ὁ βασιλευς dv τῷ ἐμδόλῳ, ὡς εἴρηται, ἱππεύει ἐχεῖσε μετὰ τῶν κατὰ συνήθειαν, xal ἀπὸ 
τῶν ἐχεῖσε δηριγευόµενος ἀπέρχιται ἐν τῷ παλατίῳ, ἐκτελῶν ἅπαντα ἓν τῇῃ διόδῳ, στάσει τε καὶ 
δοχῇ, 8v τρόπον ἄνωτερω y τῇ καθόλου προελεύσει του Εὐαγγελισμοῦ ἐπὶ λεπτῷ ἐξεθέμεθα. Καὶ εἰσελθὼν εἷς 
τὸ παλάτιον, τελεῖ τὰ τοῦ ἁγίου Σαθθάτου ἆπαντα. 


ΚΕΦΑΛ. A(. C CAPUT XXXVI. — 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προελεύσει ἑνώσεως — Observanda in processione unionis Ecclesiz, seu 
'ExxÀmctac (69). quando tomus unionis Ecclesi przlegitur. 
Ἱστέον ὅτι καὶ ἡ προέλευσις τῆς ἑνώσεως τῆς Observandum θ8ἱ, processionem quoque unionis 


Ἐκκλησίας ὡς καὶ al λοιπαὶ προελεύσεις ἐπιτελεῖ- — Ecclesi: eo ritu, quo cetere processiones, institui. 
ται καὶ γὰρ ἐμπράττως (70) ὁ βασιλεὺς ἄπεισι 55, Imperator enim ad templum cum ofliciis abit, et 
xal αἱ δοχαὶ κατὰ τόπον γίνονται, δηλονότι καὶ τῶν — receptiones pro more instituuntur, factiones scili- 
OY tov κατὰ τὸ εἰωθὸς ἀκτολογούντων iv τοῖς τόποις — Cet in suis stationibus ei acclamant. Deinde ad sa- 
αὐτῶν. 'O δὲ βασιλεὺς ἀπερχόμενος ἕως τοῦ ἁγίου — crum puteum procedens, coronam deponit, 110 
φρίατος, ἁποστέφεται ἐκεῖσε, εἶτα δεξαµένου αὐτὸν ibique a patriarcha exceptus, cum ipso una ad 
τοῦ πατριάρχου, ἀπέρχονται ἀμφότεροι εἷς τὸν ναὺν — sancle Irenes pergit. Peracto ibi divino officio ab 
τῆς 'Αγίας Εἱρήνης. Kal 93 τῆς ἐκκλησιαστικῖς — ipso S. [renes templo pompam ordiuntur, et sic in 
πάσης τάξεως τελουμένης, ἐπαίρουσιν ἀπ᾿ αὐτοῦ — processione ad templum S. Sophie reversi, per gy- 
τοῦ ναοῦ τῆς 'Avlac Εἱἰρήνης τὴ λιτὴν, xal ὑπο- — naceum et narthecem ejus edis intrant, datoque ibi 
στρέφουσιν sl; τὸν ναὸν τῆς Αγίας Σοφίας λιτα- — processionis ordine, introitus fit, imperatore ot pa» 
νεύοντες, xai εἰσέρχονται διὰ τοῦ γυναιχείου µέρους D triarcha cum sacerdotibusomnibus ingrediente. Re- 


VARLE LECTIONES. 
*! ταῖς om. ed. ?* τε om. ed. ἀπίεισι cop. et ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(69) Vid. dissert. Cl. Leichii de vita Constantini — vertit Anastasius p. 334., vid. Du Cange Gloss. Gr; 
Porphyrog. 8 IV. . h. v. De ἐμπράττοις vel ἐμπράκτοις, et, ἀπράττοις 
0) Est idem atque ἑμπράχτως, cum solemme — vel ἀπράκτοις dignitatibus dicam suo looo. Anl- 
comilatu, ut vértit Goar. apud Theophan. p. 385, — «ct est quoque in codice : sed leg. ἄπεισι. 
a., vel, quod idem est, cum solemse obsequio ut 


431 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


432 


deunt autem eo, qui in reliquie processionibus Α τῆς αὐτῆς ἐκκλησίας καὶ τοῦ νάρθηχος, καὶ ἁποδόν- 


gervatur, ordine. 


τες ἐχεῖσε τὴν τῆς λιτῆς ἀχολουθίαν, γίνεται ἡ εἴσ- 


οδος, καὶ εἰσοδεύει ὁ βασιλεὺς καὶ ὁ πατριάρχης μετὰ καὶ πάντων τῶν ἱερέων. Τὰ δὲ τῆς ὑποστροφῆς ἐπιτελεῖται 


καθὼς καὶ ἐν ταῖς λοιπαῖς προελεύσεσι. 


CAPUT XXXVII. 


Observalio de veslibus, quomodo ab imperatoribus 
in festis diebus ac processionibus mutentur. 


I. In sancta et magna Dominica Paschatis, domini 
. violaceis scaramangiis οἱ sagis auro preetextis e pa- 
latio progrediuntur, in cubiculo daphnes loricas et 
— tzitzacia mutant, fitque ibi solemnis in magno tri- 
clinio XIX accubituum sa[utalio, qua peracta, tzitza- 
ciis depositis, lora et coronas, albas illas quidem 
. autrubras, sumunt, manusinistrascipiones aureos, 
gemmis et margaritis ornatos, dextra vero acaciam 
fuerunt: sic processio, utsupra observavimus, insti- 


tuitur. Sciendum est, dominos, templum ac metato-- 


rium pro more ingressos, lora deponere, et cum ad 
loca gacra,communionem sanctamqueconam prodi- 
re volunt, non lora sed chlamydes induere. Reversi 
autem ad palatium, lora et coronas sumunt, si al- 
bam mane, in reditu rubram, si rubram egressi, al- 
bam redeuntes capiti imponunt. Porro domini die 
secunda renovationis e palatio egressi, alba auroque 
intexta scaramangia et gemmis ornatos gladios ge- 
etant. In templo autem Domini coronas viriles capiti 
addunt, et ad 8. S. Apostolorum edem abeunt, 
eamque dibetesiis albis ac tunicis suis induti, in- 
trant, reduces vesperi colobia et gemmis ornatos 
gladios et albas coronss sumunt ; sin vero tiaram 
seu tupham capiti imponere malunt, hoc quoque 
8 consuetudine non alienum habetur. 1311 Hac 


septimana renovationis dibetesia albainduunt,si vero C 


processionem ad templum, aut pompam, aut rece- 
ptionem institui jubent in palatio,tzitzacia induunt. 
Dominica nova seu clausarum portarum eodem 
modo celebratur. Sepe etiam, si dominis libet, 
hoc festo pro albis auroque intextis scaramangiis 
purpurea auro ornata induunt. ln festo medie Pen- 
tecostes similibus mutatoriis utuntur. In festo As- 
censionis Domini scaramangiis triblatteis e palatio 
progressi,celocem conscenduntet ad portam auream 
abeunt, ubi aureis gemmatisque gladiis cincti, equo 
ornamentis circa collum instructo vehuntur, et ad 


ΚΕΦΑΛ. AZ. 
Χρή εἶδέναι, πῶς ἀλλάσσουσιν οἱ δεσπόται iv ταῖς 
ἑορταῖς xal προελεύσεσι. 

A', Τῇ ἁγίᾳ καὶ µεγάλῃ Κυριαχῇ τοῦ Πάσχα ἑξέρ- 
χονται οἱ δεσπόται ἀπὸ τοῦ παλατίου μετὰ ὄξεων 
σκαραμαγγίων καὶ χρυσοπερικλείστων σαγίων, xai 
Ev τῷ κχοιτῶνι τὴς δάρνης ἀλλάσσουσι τὰ θωράχια, 
περιθάλλονται δὲ καὶ τὰ τζιτζάχια, καὶ γίνεται 6 
ἀσπασμὸς (71) iv τῷ µεγάλῳ τρικλίνῳ τῶν (0 ἀχ- 
κουθίτων, xal μετὰ τὸν ἀσπασμὸν ἐκθάλλουσι τὰ 
τζιτζάχιὰ καὶ περιθἀλλονται τοὺς λώρους καὶ στἰµ- 
ματα, εἶ χελεύουσι, λευκὰ εἴτε ῥούσια, xai iv μὲν 
τῇ εὐωνύμῳ χειρὶ χρατοῦσί σκηπίονας χρυσοῦς ix 
λίθων xà! µαργάρων ἠμφιεσμένους, εν δὲ τῇ δεξιᾷ 
χειρὶ τὴν ἀνεξικακίαν' τὰ δὲ τῆς προελεύσεως ἐπι- 
τελεῖται, καθὼς εἱρήκαμεν. ἸἹστέου, ὅτι, τῶν δεσπο- 
τῶν εἰσοδευσάντων χατὰ τὸ εἰωθὸς καὶ εἰσελθόντων 
ἐν τῷ µητατωριῃ, ἐκθάλλουσι τοὺς λώρους, xai δὴ 
ἐχθαίνοντες εἷς τὰ ἅγια (79) καὶ εἷς τὴν ἀγάπην καὶ 
εἰς τὴν κοινωνίαν, ob περιθάλλονται τοὺς λώρους, 
ἀλλὰ χλαμύδας' ἐν δὲ τῷ ὑποστρέφειν αὐτοὺς ἐν τῷ 
παλατίῳ, περιθάλλονται τοὺς λώρους xal στέμματα, 
εἰ μὲν ἐν τῷ πρωϊ λευκά, iv «fj ὑποστροφῇ ῥούσια, 
εἰ δὲ τῷ πρωῖ ῥοῦσια, iv τῇ ὑποστροοφῇ λευχά. 
Ἰστέον, ὅτι, τῶν δεσποτῶν τῇ δευτἑρᾳ τῆς διακαινη- 
σίµου ἀπὸ τοῦ παλατίου ἐξερχομένων, πἐριθάλλονται 
τὰ λευκὰ χρυσᾶ σκαραμάγγια καὶ τὰ διαλιθα τούτων 9* 
σπαθία. Ἐν δὲ τῇ τοῦ Κυρίου ἐκκλησίᾳ περιδἀλ- 
λονται στέµµατα πράσινα, καὶ ἀπέρχονται ἐν τῇ 
ἐκκλησίᾳ τῶν ΄Αγίων ᾽Αποστόλων, καὶ περιθάλλονται 
τὰ ἕαυτων λευχὰ διθητήσια καὶ τὰ χλανίδια καὶ 
εἰσοδεύουσι, δείλης δὲ ἐν τῇ ὑποστροφῇ περιθάλλονται 
τὰ χολώθια, ἤγουν τοὺς κριοὺς (73), xal τὰ διάλιθα 
ζωστίχια σπαθία καὶ στέµµατα λευχὰ, εἰδὲ βουληθῶσι 
βάλλειν τὰς τιάρας, ἤγουν τὰς τούφας, περιθαλλονται 
αὐτάς. ἸἹστέον, ὅτι ταύτῃ τῇ ἑθδομάδι τῆς διακαι- 
νησαίµου φοροῦσιν οἱ δεσπόται τὰ ἄσπρα διθητήσια, 
et δὲ βουληθῶσι ποιῆσαι 7j πρόκενσον iv bo rolg, 
εἴτε λιτὴν εἴτε δοχἡν ἐν τῷ παλατίψ, περιθάλλονται 
τὰ τζιτζαχια, Ἱστέον, ὅτι τῇ χαινῃ Kopunen (749, 


VARI LECTIONES. 


34 τούτων om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(71) Id est veneratio Augusti et gratulatio, quam 
. ipsi proceres ob featum diem feliciter aditum et ab- 
solvondum,smpiusque deincepsiterandum preestant. 
(72) Subintell. δῶρα. Tripex hic memoratur pro- 
cessus imperatoris,dum in ecclesia est, e suo me- 
tatorio : 1) εἰς τὰ ἅγια, quando sacris nondum con- 
secratis, sed mox consecrandis, obviam it, dum ea 
in introitu magno aic dicto per ecelesiam circum- 
feruntur adoranda; 2) ad Agapen, seu osculum 
pacis, 3) ad communionem. 
' (93) Forte ab intexta flgura arietum sio dicta 
fuerunt hec colobia. Ζωστίχια σπαθία videntur esse, 
qua e baltheo gestantur, cum alis spathe sint, 
que manu; παραζωνίδια appellat Atheneus |. IV. 


(74) Varia nomina habet hic dies Dominicus, qui 
proximus seu octava est a die Paschatis. Nam ἡ xa:- 
và, item ἡ νέα Κυριακή, ut et ἡ διακαινήσιµος ap- 
pellatur, et 4, τῶν θυρῶν χεχλεισµένων, qui& evan- 
gelium : Et cum Janua essent clausg, tum prelegi- 
tur. Ἡ Διακαινήσιμος dicitur, quia neophotisti tunc 
pro ultima vice $n albis procedebant, quapropter 
etiam in latina ecclesia heo dominica in Albis appel- 
latur ; ἡ vía aut ἡ χαινή vero, quia est proxime 
futura dominica post Dominicam eximie sic Jictam, 
id est diem Paschatis. Simili modo uneurpamus nos 
vocem neu in sermone nostro : die neue Woche est 
septimana proxime futura, imminens. Vid. Du Cange 
Gloss. Gr. p. 769 


433 


ΡΕ CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


434 


ἤγουν τῶν θυρῶν χεχλεισµένων, ὁμοίως ἐπιτελεῖται' A venerandam sacrosancte Deipare fontium edem 


πολλάκις δὲ, sl χελεύουσιν οἱ δεσπόται, ταύτῃ τῇ 
ἑορτῇ, ἀντὶ τῶν λευχῶν χρυσῶν σκαραμαγγίων περ'θάλ- 
Aovtot τὰ πορφυφᾶ χρυσᾶ σκαραμάγγια. Ἰστέον,δτι τῇ 
ἑορτῇ τῆς Μυύοπεντηκοστῆς ὁμοίως ἀλλάσσουσιν o! 
δισπόται. ἸἹστέον, ὅτι τῇ ἑορτῃ τῆς ᾿Αναλήψεως 
ἀπὸ μὲν τοῦ παλατίου ἐξέρχονται oi δεσπόται μετὰ 
τριθλατίων σκαραµαγγίων, καὶ εἰσέρχονται εἷς τὸν 


abeunt, albisque dibetesiis suis induti eam ingre- 
diuntur: atque ita, utin secunda renovationis ani- 
madvertimus, redeunt. In festo Nove Magne Eccle- 
sie dibetesia purpurea suasque tunicas induunt: in 
festo Pentecostes vero in cubiculo daphnes candida 
cum tunicis, que ad ea pertinent, coronas quoque 
rubras, in reditu vero albas capiti imponunt. 


ὁρόµωνα xal ἀπέρχονται μέχρι τῆς χρυσῆς πόρττς, ἐκεῖσε δὲ βάλλοντες τὰ αὑτῶν χρυσὰ διάλιθα σπαθία 
xal καθαλικεύοντες τὰ χιώµατα, ἀπέρχονται iv τῇ ἐκκλησίᾳ τῆς Ὑπεραγίας θΘεοτόχου τῆς πηγῖς, xi 
χεῖσε ἀλλάσσουσι τὰ ἑαυτῶν λευχὰ διθητήσια, καὶ εἰσοδεύουσω' ἡ δὲ ὑποστροφὴ τελεῖτα καθὼς xal τῇ 
δευτέρᾳ τῆς διακαινησίμου. ἸἹστέον, ὅτι τᾷ ἑορτῇῃ τῆς Νέας Μεγάλης Ἐκκλησίας (75) ἄλλάτσουσιν οἱ δε- 
σπόται διθητήσια πορφυρᾶ xai τὰς τούτων χλαμύδας, Ἰστέον, ὅτι τῇ ἑορτῇ τῆς πεντηκοστῆς ἁλάσσουσιν ol 
δεσπύται ἐν τῷ κοιτῶνι τῆς δάφνης λευχὰ διδητήσια xal τὰς τούτων χλαμύδας καὶ στέμματα ῥούσια, ἐν 


δὶ τῇ ὑποστροφῇ στέµµατα λευχά. 


B'. Ἰστέου, ὅτι τῇ ἑορτῃ τῶν "Αγίων Πάντων (760) p 


περιθάλλονται οἱ δεσπόται χρυσὰ σκαραµχγγια, ola 
χελεύουσι, xal στέμματα ὁμοίως. Ἱστέον, ὅτι καὶ ἡ 
ἱορτὴ τῶν ἁγίων ᾽᾿Απόστόλων ὁμοίωςτελεῖται, Ἰστέον, 
ὅτι τῇ ἑορτῇ τοῦ ἁγίου Ἠλίου ἀλλάσουσιν οἱ δεσπόται 
διθητήσια 3 πορφυρὰ καὶ τὰς τούτων Ὑχλαμύδας. 
ἸἹστέον, ὅτι τῇ bopt τῆς Μεταμορφώσεως ἐν τῷ 
κοιτῶνι τῆς δάφνης ἀλλάσσουσιν ol δεσπδται λευχὰ 
διδητήσια 36 καὶ τὰς τούτων χλαμύδας καὶ στέμματα 
πράσινα, iv δὲ τῇ 7! ὑποστροφῇ στέµµατα λευκά. 
Ἰστίον, ὅτι τῇ ἑορτῇ τῆς Κοιμήσεως (77) τῆς ὑπερ- 
ῥραγίας θεοτόχου ἀλλάσσουσιν oi δεσπόται ἀπὸ τοῦ 
παλατίου τὰ ὀξία τούτων σκαραµάγγια, καὶ εἶσερ- 
χόµενοι εἲς τὸν δρόµωνα, ἀπέρχονται ἓν τῷ ταῷ τῆς 
ὑπεραγίας θεοτόχκου iv Βλαχέρναις, ἐν δὲ τῷ ἐχεῖσε 
κοιτῶνι ἀλλάσσουσιν οἱ δεσπόται τὰ ποβφυρᾶ διδη- 
τήσια καὶ τὰς τούτων χλαμύδας, ἸἹστέον, 9«t τῇ top- 
Tf τοῦ Γενεσίου τῆς Ὑπεραγίας θΘεοτόκον ἐν τῷ 
κοιτῶνιτῆς δάφνης ἀλλάσσουσιν ol δεσπόται διθητή- 
σια πορφυρᾶᾷ καὶ τὰς τούτων χλαμ΄λας, καὶ ἀνέρ- 
χονται μετὰ τῆς λιτῆς ἕως τοῦ φόρο», καὶ ἀπὸ τῆς 
ἐκτενοῦς κατέρχονται μετὰ τῆς λιτῆς ἕως τοῦ ναοῦ 
τῆς Ὑπεραγίας θεοτόκου τῶν χαλκοπρατείων, xà- 
χεῖσε ἀλλάσσουσι τὰ πορφυρὰ χρουσᾶ σκαραµάγγια, 
περιθαλλόμενοι καὶ τὰ τούτων σπαθία xal στέμματα, 


I[. In festo Omniun Sanctorum domini aurea 
scaramangia que volunt, et pariter coronasgestant: 
quod in sanctorum quoque Apostolorum festo obti- 
net. In die S. Elise sacro dibetesia purpureaet tuni- 
cas ejusdem coloris gestant. Festo Transfigurationis 
in cubiculo daphnes alba dibetesia et chlamydes al- 
988, coronas vero prasinas, et in reditu albas, su- 
munt. 1n memoria Obitus S. Deipare in palatio vio- 
lacea scaramangia sua induunt, et conscensa nave, 
ad edem 8. Deipare in Blachernis vehuntur, inque . 
cubiculo, quodibi conditum est, purpurea dibetesia 
et similes chlamydes ; in NativitateS. Virginis Dei- 
pare vero in cubiculodaphnes dibetesia purpureaac 
similes chlamydes induunt : et in processione ad fo- 
rum, extensa finita, usque ad S. Deiparechalcopra- 
teorum abeunt, ubi purpureaaureaque scaramangia 
induuntgladiosque et coronas, quas volunt, sumunt, 
1192 et Evangelio recitato, equis suis ornamentis. 
circa collum instructis vecti redeunt. In festo Exal- 
talionis sanctae et venerande crucis purpurea dibe- 
tesia et ejusdem coloris tunicas induunt, quem mo-- 
rem et in sancti Demetrii et sancti archangeli ob- 
servant. In Natali Servatoris purpurea dibetesia ao 
eimiles chlamydes in cubiculo daphnes, coronas 
quoque prasinas, in reditu albas, sumunt. Die Voti 


VARLE LECTIONES. 
8 τὰ διδητ. θά, 3* διθητήσια om. θὰ, ?' ἓν τὲ τῇ ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(75) Festum Nove Magne Ecclesi est dies nata- [) bris: 8. Demetrii in d. 15. Novembris ; Archistra- 


lis Enceenlorum ejus, seu quo inaugurata fuit. Ex 
eo, quod ille dies hic loci inter dies festos Ascen- 
sionisChristi et Pentecostes medius commemoratur, 
conficere licet, inauguratam illam ecclesiam 8 
Basilio Macedone illo tempore fuisse, quod Assum- 
püonem Christi et Pentecosten intercedit. Sane 
eo magister, p. 456, inauguratam fuisse perhibet 
illam sedem Calendis Malisanni ΧΙΥ Basilii, qui re- 
spondet anno Christi 880. Vid. de illa ecclesia Du 
nge Constantinopoli Christ. I. iv. c. 3, p. 97. 
(^6) Sanctorum omnium festum incidebat in 
Dominicam primam post Pentecosten, seu in festum 
nobis Trinitatis dictum ; (vid. Du Cange v. πενττκο- 
στᾶρ:ον ϱ) festum Sanctorum Apostolorum in diem 
29 Junii; Elie in d. Julii 20; Transfigurationis 
Christi in diem Augusti6 ; Dormitionisseu obitus B. 
Virginis in d. 15 Augusti; netivitatis ejusdem in d, 
8 8eptembris ; Exaltationis Crucis in d, 14Septem- 


tegi, seu Michaelis Archangeli, in diem aliquem de- 
cimo quinto Novembris posteriorem et festo Nativi- 
tis Chrirti priorem, quia ἃ Nostro medius inter 
utrumque collocatur; festum Basilii in Kal. Januar. 
(sed. v. qua ad Cletorologium dicemus.) Quando sit 
festum Hypapantesseu occursus, nobis Purificatio- 
nis Marie, notum est. Festum Orthodoxie incidebat 
in primam Dominicam Quadreagesimalis jejunii, πο” 
bis Quadregesims. Festum Annuntiationis Virginis 
instabile est, sed semper incidit in Quadragesimale 
tempus. Hao volui simul persequiad ductum Nostri 
ui omnes hos festos dies ad seriem temporis recen- 
suit, initio a Paschate, ut festo omnium maximo, 
facto. 
(77) (Callisti patriarche CPtani in obdormitionem 
seu assumptionem B. Virginis Deiparse oratio hac- 
tenus inedita in cod. CXl. Lambec. 1. III. 6.] 


435 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


436 


in circo pagana vestimenta proceres atrabaticas tu- À ola χελεύουσι, xal ἀπὸ τοῦ Ἐὐαγγελίου ὑποστρέφου- 


nicas gestant. In certaminibus equestribus omnibus 
purpurea dibetesia et chlamydes purpureas, et quas 
volunt coronas. In festo eanctorum Luminum incu- 
biculodaphnes preter debetesia et tunicas purpureas 
- Wenetas coronae, in reditu albas, sumunt. In festo 
occursus seu Purificationis B. Marie violacea sua 
scaramangia mutant, et celoce ad templum ter- 
sancte Deipare in blachernis vehuntur, inque ejus 
cubiculo purpurea dibetesia et similes chlamydes 
induunt. Dominice, sanctis Imaginibus restitutissa- 
cra, e palatio violaceis scaramangiis suis et sagis 
auro intextis veniunt, et ad catechumena S. Sophie 
,progressi, purpurea dibetesia, e! queead ea pertinent 
chlamydes induunt, et cum solemni pompa ingre- 
diuntur ; deinde sacro Evangelio in catechumenis 
audito, ad edes patriarchales discedunt. In festo 
Annuntiationis sanctissime Virginis Deipara in cu- 
biculo daphnes dibetesia purpurea ac similes tuni- 
cas induti, cum processione ad forum, inde post 
extensam ad templu:n S. Deiparse chalcoprateorum 
progrediuntur, ubi purpureis aureisque scaraman- 
giis iuduti, euisque gladiis, et quibus voluntcoronis 
cincti, adsunt, prelecto vero Evangelio, equis circa 
eollum pulchre ornatis domum vehuntur. 


σιν ἔφιπποι μετὰ τῶν χιωµάτων. ἸἹστέον, ὅτι τῇ 
ἑορτῇ τῆς Ὑψώσεως ἀλλάσσουσιν οἱ δεσπόται τὰ πορ- 
φυρᾶ διθητήσια καὶ τὰς τούτων χλαμύδας. ἸἹστέον, 
ὅτι τῇ ἑορτῇ τοῦ ἁγίου Δημητρίου ἀλλάσσουσιν οἱ 
δεσπόται τὰ πορφυρᾶ διθητήσια καὶ τὰς τούτων χλα- 
μύδας. ἸἹστέον, ὅτι τῇ ἑορτῇ τοῦ ᾿Λρχιστρατήγου 
ἀλλάσσουσιν οἱ δεσπρται τὰ πορφυρᾶ διθητήσια καὶ 
τὰς τούτων Ἠχλαμύδας. Ἰστέον, ὅτι tfj ἑορτῇ τῶν 
Χριστουγέννων iv τῷ κοιτῶνι τῆς δάφνης ἀλλάσσου- 
σιν οἱ δεσπόται τὰ πορφυρὰ διθητήσια καὶ τὰς τού- 
των χλαμύδας καὶ στέµµατα πράσινα, iv δὲ τῇ ὑπο- 
στροφῇ στέἐµµατα λευκά, ᾿Ιστέον, ott τῃ ἡμέρᾳ τοῦ 
Βότου 3 (78) iv τῷ Ἱπποδρομίῳ ἀλλάσσουσιν οἱ 
δεσπόται tà παγανὰ, xal οἱ ἄρχοντες τὰ ἀτραθατικὰ 
χλανίδια. ἸἹστέον, ὃτι ἐν τοῖς ἱππικοῖς πᾶσιν ἵππο- 
δροµίοις (79) ἀλλάσσουσιν ol δεσπόται τὰ πορφυρᾶ 
διθητήσια καὶ τὰς τούτων Ὑχλαμύδας xal στέµµατα. 
ola χελεύουσιν. Ἱστεον, ὅτι τῇ tope τῶν ἁγίων 
Φώτων ἓν τῷ κχοιτῶνι τῆς δάφνης ἀλλάσσουσιν οἱ 
δεσπόται τὰ πορφυρᾶ διθητήσια xal τὰς τούτων 
χλαμύδας καὶ στέµµατα βένετα, ἐν δὲ τῇ ὑποστροφῇ 
στέµµατα λευκα’ ]στέον, ὅτι τῇ ἑορτῇῃ τῆς Ύπαπαν- 
τὶς ἀλλάσσουσιν οἱ δεσπόται ἀπὸ τοῦ παλατίου 
τὰ ὀξέα αὐτῶν σκαραμάγγιαχ, xal εἱσερχόμενοι εἷς 


τὸν δρύμωνα, ἀπέρχονται bv τῷ ναφ τῆς ὑπεραγίας θεοτόχου ἓν Βλαχέρναις, ἐν δὲ τῷ ἐχεῖσε χοἰτῶνι 
ἀλλάσσουσι τὰ πορφαρὰ, διθητήσια xxl τὰς τούτων χλαμύδας. ἸἹστέον, ὅτι τῇ Κυριακῇ τῆς Ορθοδοξίας 
ἀλλάσσουσιν oi δεσπόται ἀπὸ τοῦ παλατίου τὰ ὀξέα τούτων σκαραµμάγγια xal τὰ χρυσοπερίκλειστα σαγία, 
καὶ ἀνέρχονται dv τοῖς κατηγουµενείοις τῆς Αγίας Σοφίας, χἀκεῖσε ἀλλάσσουσι τὰ πορφυρᾶ διθητήσια 
καὶ τὰς τούτων χλαμύδας, καὶ λιτανεύοντες εἰσοδεύουσιν (80). Εῑθ᾽ οὕτως ἀνερχόμενοι ἐν τοῖς χατηχου- 
µενείοις, ἀχοόουσι τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου καὶ ἀπέρχονται Ev. τῷ πατριαρχείῳ. Ἰστέον, ὅτι τῇ τῇ ἕορτῃ τοῦ 
Εὐαγγελισμοῦ τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου iv τῷ κοιτῶνι τῆς δάφνης ἀλλάσσουσιν ol δεσπόται διθητήσια 
πορφυρᾶ καὶ τὰς τούτων χλαμύδας, xxl ἀνέρχονται μετὰ τῆς λιτῆς ἕως τοῦ φόρου, χχὶ ἀπὸ τῆς ἐκτενοῦς 
χατέρχονται μετὰ τῆς λιτῆς ἕως τοῦ ναοῦ τῆς ὑπεραγίις Θεοτόκου τῶν χαλκοπρατείων, xxxsics ἀλλάα- 
σουσι τὰ πορφυρᾶ χρυσᾶ σχαραµάγγια, περιθαλλόµενοι καὶ τὰ τούτων σπαθἰα καὶ στέµµατα, ola κελεύουσι, 


καὶ ἀπὸ τοῦ Κὐαγγελίου ὑποστρέφουσιν ἔφιπποι μετὰ τῶν χιωµάτων. 


CAPUT XXXVIII. 
Übservanda in coronatione imperatoris. 

114 I. Omnes in mutatoriis procedunt, vestes- 
que senatus omnis, proceres echolarum aoc cietero- 
rum officiorum mutant, et vasa seu arma, dominos 
comitaturi, depromunt. Peratisomnibus, imperator 
scaramangio euo et sago purpureo indutus, ex au- 
gustali procedit, et cubiculariis eum comitantibus, 


ΚΕΦΑΛ, AIT. 

"Oca δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ στεψίμῳψ Βασιλέως. 

À'. Προέρχονται πάντες μετὰ ἀλλαξίμων, καὶ 
ἀλλάσσει πᾶσα ἡ σὐγκλητὸς xai τὰ ἀξιώματα τῶν 
σχολῶν xai τῶν λοιπῶν ταγμάτων, καὶ προλαμθά- 
νουσι τὰ σκεύη πρὸς τὸ ὀψινεῦσαι τοὺς δεσπότας. 
Καὶ ove πάντα ἑτοιμασθῶσιν, ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς ἐκ 
τοῦ αὐγουστέως, φορῶν τὸ σκαραμάγγιον αὐτοῦ καὶ 


VARLE LECTIONES. 
35 τοῦ ἁγίου Βασιλείου ed. pro τοῦ βότου quod dedit R. in notis. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(78) Die voti, quo votum peragebatur, seu voto- 
rum, scilicet pro salute imperatorum, nuncupatio ; 
qui festus dies in tertium Nonas Januarias incidebat, 
et ludis circensibus decorabatur. Propterea tit quo- 
que hio loci mentio hippodromi, cui cum festo S. 
Basilii, quod in Kalendas Januarias incidebat, com- 
mune nihil erat. Vid. supra cap. XXIV, et Du 
Cange Gloss. utroque. Mireristantam discrepantiam 
lectionum. 

(79) Absurdum et ridiculum videri queat, et est 
omnino, ἱππικὰ ἱπποδρόμια dicere, si ad puritatem 
veterum et indolem lingue exegeris. Sed sic loque- 
batur Constantini seculum, ἱπποδρόμια appellans, 
omniaspectacula, quecunque iv τῷ ἱπποδρόμῳ, seu 
01500 exhiberentur, etiamsi equestria non essent, 


ut cursorum, funambulorum, θαυματουργῶν om- 
nium ; ut veteres ἀχροάματα appellabant spectacula 
omnia animum exhilarantia, etiamsi nihil haberent, 
quod audiretur. Erit itaque non superfluum τοῖς 
Ἱππιχοῖς, ut videri possit, sed significabit dictio τὰ 
Ἱππικὰ ἱπποδρόμια equestria circensia seu in circo 
edenda spectacula. 

(80) In eolemni litania seu processione per ecole- 
siam intrat in Tribunam. Scilicet prius quam intra- 
ret imperator in Navim ecelesie, ascendebat in 
Catechumenia protinus e Narthece, ibique sumpto 
ornatu inillum diem congruo, descendebat, intrabat 
in Naum,el pereum in solemni prooessione intrabat 
deinceps in Tribunam, et ex 68 per Cyclium asoen- 
debat rursus in Catechumenia. 


431 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. I. 


438 


δαγίον πορφυροῦν, ὀψικευόμενος ὑπὸ τοῦ χουδου- À ad onopodium progreditur, ubi prima receptio so- 


χλείου, καὶ ἐξέρχεται μέχρι τοῦ ὀνόποδος, xal Ὑίνε- 
ται 4j πρώτη Soy? τῶν πατρικίων iv. τῷ ὀνοποδίῳ, 
xpi λέγει ὁ τῆς καταστάσεως, « Κελεύσατε' » καὶ 
ἐπεύχονται, « Εὶς πολλοὺς xal ἀγαθοὺς χρόνους, » 
Καὶ κχατέρχονται µέχρι τοῦ μεγάλου κονσιστωρίου, 
ἔνθα ἵστανται οἱ ὕπατοι χηνσιστώριον xat. οἱ λοιποὶ 
συγχλητικοὶ, καὶ ἵστανται ol δεσπόται εἰς τὸ x(60- 
p:ov (81), xal πίπτουσιν οἱ συγχλητικοὶ πάντες ἅμα 
τοῖς πατριχίοις. Καὶ ἀναστάντων, αὐτῶν, νεύουσιν οἱ 
δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, xal. λέγει ὁ σιλεντιάριος, 
« Κελεύσατὲ: » xal ἐπεύχονται, « Rl, πολλοὺς καὶ 


lenis & patriciis fit, ceremoniario dicente: « Ju- 
bete, » reliquis acclamantibus: « In multa bonaque 
tempora.»Indead magnum consistorium pergunt,ubi 
consules et c*leri senatores congregati sunt : ibi 
domini in ciborio consistunl, senatores cum patri- ' 
ciis in terram procidunt. Qui postquam surrexere, 
domini preposito signum dant, quo facto, silentia- 
rius dicit : « Jubete, » ceteri acclamant : « In multa 
bonaque tempora. » Domini per scholas ad templum 
procedunt, factiones vero mutata veste in suis sta- 
tionibus presto sunt, cruce tantum illos signantes. 


ἀγαθοὺς χρόνους. » Καὶ ἀποκινοῦσιν εἲς τὴν ἐκκλησίαν διὰ τῶν σχολῶν, τὰ δὲ µέρη ἵστανται ἐν τοῖς 


τόποις αὐτῶν ἠλλαγμένα, σφραγίζοντες 99 xal µόνον. 


B'. Καὶ ὅτε εἰσέλθῃ ὁ βασιλεὺς εἲς τὸ ὡὠρρλόγιον, B. H. Ingressus autem horologium imperator, velum 


σηκοῦται τὸ βῆλον, καὶ εἰσέρχεται ἐν τῷ µητατωρίφ 
xal ἀλλάσσει τό διθητήσιον καὶ τὸ τζιτζάκιον, καὶ 
βᾶλλει ἑπάνω τὸ σαγίον xal εἰσοδεύει μετὰ τοῦ πα. 
τριάρχου, xal ἅπτει χηροὺς εἷς τὰς ἀργυρᾶς πύλας 
xai εἰσοδεύει ἐν τῷ vag, xal εἰσέρχεται εἷς τὴν 
σωλαίαν xat εὔχεται εἰς τὰ ἅγια θυρία, ἄψας κηροὺς, 
xai ἀνέρχεται εἰς τὸν ἄμθωνα ἅμα τοῦ πατριάρχου., 
Καὶ ποιεῖ τὴν εὐχὴν ὁ πατριάρχης ἐπὶ τῆς χλαμύ- 
boc, xal ὅτον πληρώσῃ τὴν εὐχὴν, ἐπαίρουσιν αὐτὴν 
οἳ τοῦ κουθουχλείου xai ἐνδύουσι τῷ δεσπότῃ. Καὶ 
πάλιν ποιεῖ εὐχὴν ἐπὶ τοῦ στέµµατος αὐτοῦ, xal 
πληρώσας λαμθάνει αὐτὸς ὁ πατριάρχης τὸ στέμμα, 
καὶ τίθησιν αὐτὸ εἷς τὴν κεφαλὶν τοῦ δεσπότο», xal 


εὐθέως ἀναχράζει ὁ λαός * «Άγιος, ἅγιος, ἅγιος (89) ! 


suspenditur, tunc metatorium, dibetesium οἱ tzitza- 
cium induturus ac sagum his superimposilurus, 
cum patriarcha ingreditur, cereis in portis argen- 
teis accensis, templum petit, inde ad soleam abit, 
cumquecereisardentibus ad sacras januas precatus, 
cum patriarcha in ambonem ascendit. Ibi patriarcha 
preces super chlamyde dicit, quibus finitis, cubicu- 
larii eam tollunt dominumque induunt. Rursus 
patriarcha preces super corona fundit, quibus per- 
actis, eam sumit et capili imperatoris imponit, po- 
pulo statim ter acclamanie : « Sanctus, sanctus, 
sanctus! Gloria in excelsis Deo, pax in terra! » 
Postea : « N. magno imperatori et augusto multos 
annos, etc. » Imperator coronam gestans, desocen- 


VARI/E LECTIONES. 


5) σφραγίζοντα ed. 


illud operculum esse, quod altari superimmineret, 
sed etiam illud, quod thronum regium tegit. Franci 
dais appellant a Latinobarbaro dagus, quod est a 
germanico Dach, teclum. Conf. p. 126, d. 137, 138. 
(82) Addunt M. tertium ἅγιος.Εδί nempe canticum 
illud prophete : Sancius, sanctus, sanctus, Deus, 
omnis lerra plena est glorie ejus: quem Aymnum 
Trinilatis appellabant. V. Du Cange v. Hymuus. 
Codinus Offic. XVII. 18. : 'O πατριάρχης χρίει 
σταυροειδῶς τὴν xsgaÀjv τοῦ βασιλέως τῷ ΑΜ 
μόρῳ ἐπιλέγων µεγάλῃ φωνῇ τὸ, Άγιος. Οἱ δὲ ὄντες 
τῷ ἄμθωνι πάντες παρὰ τοῦ πατριᾶρχου διαδεχό- 
vot τὴν φωνὴν λέγουσι xal αὑτοὶ ἐκ τρίτου τὸ, 
Άγιος, Ὁμοίως xal τὸ λοιπὸν τοῦ λαοῦ ἐκ τρίτου 
t τὸν αὐτὸν λόγον, Confirmatur hoc ος aliis 
Nostri locis. Vid. p. 169. Sed ad quemnam per- 
tinet illud ἅγιος ; ad Deunme, an adimperatorem? 
Videatur prima fronte ad Deum pertinere, ut quem 
sanctum et venerabilem in suis Judiciis ut in ipsa 
quaque cujusqueimperatoris electioneadmirabilem 
esso significare velint clamantes. Putem tamen po- 
tius appellationem eam esse, qua veluti renuntient 
patriarche clerus et Jaici novum imperatorem, quasi 
icendo : Tues ἅγιος, sanctus et inviolabilis, sacra 
est jam deinceps tua majestas. Concludas hoc e ver- 
bis Symeonis Thessalonicensis : τὸν βασιλέα y olov 
ὁ ἀρχιεριὺς ἅγιον ἀνακηρύττει. [Buntherus in Hist. 
CPtana : Acclamatum est a mulieribus : ἅγιος βασι- 
λεὺς Marchio; expugnata nempe CPli a Francis.] 
Ex ignoratione originis et vere signiflcationisatque 
vis, qua? voci ἅγιος inest, factum fuit, ut imperato- 
rem suum Greeci τὸν ἰσαπόστολον xai ἅγιον βασιλέα 
appellerent. Vid du Cange. v. Ἰσαπόστολος et dis- 


sert. de numis Bysant..15. ο . . . ο ο . 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(81) Patet hino, χιθώριον non tantum pensile(. . . . ο 


20. 0. s. s. c5 5 o.  Nulus pene est 
Grecus sacerdos, cui titulus sanctissime pater et 
sanctilas tua nontribuatur hodie. Olim pertinebat ad 
imperatores veteris Rome. Lampridius in Vita He- 
liogabali t. I, Scr. His. Aug. p. 877. Constantine ve- 
nerabilis, ait, id est ἅγιος, quem p. 795. sacratissime 
compellaverat. Idem in Alexandro Severo p. 888 : 
Ab aliis Pius appellabatur, ab omnibus certe sanctus 
et utilis reipublice. Preclare de usu vocis sanctus 
pro venerabilis egit Salmasius ad eosdem Scr. H. Α. 
p. 629. t. II. Pari modo appellatio ἅγιος et Κύριε 


D ἡγιασμένε(ίη novella Romanijuniorisapud Labbeum 


80, fin.) tam invidenda non est, et nihilo plus 
quam sacralissima vestra majestas notat, tanq uam 
si diceres venerabilis, aut. venerandisstme, aut et 
charissime Domine. Nam ἅγιος ab ἄγω vel ἄζω, 
&touat, venit, magni duco, veneror ; item ἄγαμαι, 
amo, charum habeo; et à σὴ ἁγιότης est proprie 
tua venerabilitas, aut tua dignitas, vel et tua odama- 
bilitas, aut tandem (ua inviolabilitas. Ceterum de 
festo. Agios olim seculo XII in ecclesia Mediola- 
nensi celebrato, quo nempe hymnus eqs, ἅγιος, 
ἅγιος, vel etiam ἅγιος ὁ θεὸς, ἅγιος ὁ ἴσχυρὸς, 
ἅγιος ὁ ἀθάνατος, sanctus Deus, sanctus. fortis, sanc- 
tus immortalis, cantari solebat, bec perhibet Lan- 
dulphus junior Hist.Mediol. c. 22 : Parochianis €c- 
clesix S. Mariz cum viridibus [rondibus et ramts 


439 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


440 


dit et in mutatorium abit, inque throno sedet, quem A Δόξα iv ὑψίστοις θεῷ, καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη { » τρίτον : 


proceres ingressi adorant ejusquegenuaoaculantur. 
Sunt autem : velum primum, 18 4 magistri ; secun- 
dum, patricii et strategi; tertium, protospatharii ; 
quartum, scribe castrenses, excubiis et numeris 
jeanatis prefectus, spatharii, senatores et consules; 
quintum velum, spatharii ; sextum, stratores ; se- 
ptimüm, comites scholarum ; octavum, candidati 
equestres ; nonum, scribones et domestici; deci- 
mum, a secretis, vestitores, silentiarii ; undecimum, 
mandatores imperatorii et candidati pedestres; duo- 
decimum, comites numerorum icanatorum, tribuni 
comites classis constituunt. Tunc prepositus dicit : 
« Jubele , » ipei longum faustumque imperium do- 
minis precati abeunt. Omnia autem, que ad agapen 
et communionem, ut consuetudo festorum est, et 
reliqua pertinent, etiam pro more peraguntur. 


eixa* « 'O δεῖνα μεγάλου βασιλέως xal αὐτοχράτορος 
πολλὰ τὰ ἔτη, » xal τὰ bEzc. Καὶ φορῶν τὸ στέµµα 
κατέρχεται xai ἀπέρχεται ἐν τῷ µητατωρίῳ, xal xag- 
έζεται etc τὸ σελλίον καὶ εἰσέρχονται τὰ ἀξιώματα, πί- 
πτοντες xai φιλοῦντες τὰ δύο γόνατα αὐτοῦ: Βῆλον α’, οἱ 
μάγιστροι * βῆλον β’, ol πατρίχιοι καὶ στραττ qol. Τρί- 
τον fiov, πρωτοσπαθάριοι’ τέταρτον, ὁ τοῦ στρατιω- 
τικοῦ (83), ὁ τῶν ἐξκουθίνων τῶν ἱκανάτων (85) καὶ 
τῶν νουµέρων, οπαθάριοι, συγχλητικοὶ καὶ ὕπατοι " 
πέμπτον, σπαθάριοι ' ἔχτον, στράτορες * ἔθδομον, xó- 
µητες τῶν σχολῶν η’, κανδιδάτοι καθαλλαρικοῦ" 0', 
σχρίθωνες καὶ δοµέστιχοι τν’, ἀσηκρῆται, βεστήτορες 
xxi σιλεντιάριοι’ ιά, µανδάτορες µβασιλικοὶ xal 
κανδιδάτοι πεζοί (85) * ιβ’, κόμητες τοῦ ἀριθμοῦ τῶν 
Ἱκανάτων, τριθοῦνοι χόµητες (86) τοῦ  mAolpou. Καὶ 
λέγει ὁ πραιπόσιτος, « Κελεύσατε" » καὶ ἐπεύχονται 


τὸ, « El, πολλοὺς xai ἀγαθοὺς Χρόνους, » xai ἐγέρχόνται 99. Ec δὲ τὴν ἀγάπην καὶ τὴν κοινωνίαν, ὡς 
ἔχει ἡ συνήθεια τῶν ἑορτῶν, καὶ τὰ λοιπά (67) πάντα m) ηροῦνται, καθώς ἔστιν ἡ συνήθεια. 


VARIA LECTIONES 


20 ἐξέρχονται εἷς δὲ sine distinctione ed, 


JOAN. JAC, REISKII COMMENTARIUS 


arborum candelis accensis illigatis, iisdem et cantan- 
tibus Agios, propter quod festum dicilur de Agios, 
uod est nomen Dei. Conf. Menologz. Basil. 1. p. 69. 
Duo diaconi cappis rubris cantantes Agios. Moleon. 
p. 208.] Vid. de Trisagio Habert. pontific. p. 64. 
juvat hac occasione indicare, quare Greci CPtani 
dicantur hoc ἅγιος et alias tales furmulas ix τρίτου 
vel τρίτον, ter, iterare. In Trigagio quidem nolumus 
cum theologis pugnare, documenta Trinitatis inve- 
nientibus ; antiquarii tamen et in ea formula et in 
ahis ter iteratis antiquitatis nutas agnoscunt.Scili- 
cet primi homines, idearum et verborum pauperes, 
cum vellent aliquam rem ἐμφατικῶς signilicare et 
velut inoulcare, idem verhum, eamdem formulam, 
iterum atque iterum repetebant. Unde venit iila 
formula : Bis, terque. quaterque beatus, id est, Talis, 
qui mereatur, ut vocabulum beatus de eo ter quater- 
que iteretur. Numinum, que gentiles celebrarent, 
nomina bis et ter citabantin suis hymnis. Theocrit. : 


Ὑμνέομες Λήδας τε xai αἱγιόχου Διὸς vio, 
Κάστορα xai φοθερὸν Πολυζεύχεα πὺξ ἐρεθίζεν, 
ὑμνέομες καὶ δὶς καὶ τὸ τρίτον ἄρσενα τέκνα, 
κούρης θεστιάδὀς. Id. XXII. vs. 1. 


Presertim Orientalium ille mos erat, et in laudibus 
nominibusque Dei et in salutationibus amicorum 
eamdem formulam aliquoties iterare. Unde factum 
apud Arabes, ut idem verbum quod duplicare, bís 
iterare proprie sonat, etiam laudare, celebrare signi- 
ficet, et vox qu& proprie ílerario est, etiam laudes 
nolel. Inde formala : Laudavit Deum et reflexit 
[nempe sermonem] super eum, id est, aliquoties 
iteravil formulam : Laudatus sit Deus. 

(83) Nempe λογοθέτης, rationalis rei militaris. Cl. 
Decessor ad ὁ ascripBerat in Apographo Draudiano :, 
ita ut intelligatur eum ot emendatum ivisse, quod 
etiam Latina ejus referunt. 

6 τοῦ ἐξκουθίτου τῶν ἱκανάτων. Retinere 
malim correctionem Leichiíanam, inserto preterea 
commate post ἐξκουθίτων. Diversi enim excubitoresg 
et hicanati. In  subintelligitur domesticus ; ut adeo 
loci bujus ille sensus sit, quarto loco introduci do- 
mesticum excubitorum, domesticum hicanatorum et 
domesticum numerorum. 

(85) Infra p. :38 domestici et scholarii τοῦ πεδί- 
tov, peditatus, memorantur.Nam alii equestres can- 
ditati erant, quos paulo ante Noster nominabat καν- 
διδάτους καθαλλαρικούς. 


(86) Comma post τριβοῦνοι M. nullum monstra- 
bant, unde colligo, jungendos esse ambo titulos, et 
tribunos comites classis eosdem, non divereos tribu- 
nos comitibus fuisse. Vid. sd p. 120. 

(87) Ad eemteros coronationis imperialis ritus 
Nostro preteritos pertinere quoque videtur } ὑπα- 
«tía. Nicephorus patriaroba in fiue breviarii histo- 
rici narrans Constantinum Coprooymum duo filios 
Caesares et unum Nobilissimum creasse, ait: Προόδου 
κατὰ τὸ εἰωθὸς ἐπὶ τὴν χαθολιχὴν ἐκκλησίαν [Sanclam 
Sophiesm puta] γενοµέντς, ὑπατείαν ἔποίησαν, xai 
τοῖς παρελθοῦσι χρέµατα διένειµαν ἐκ τοῦ παλατίου 
ἁξάμενου μέχρι τῆς ἐχκλησίας τοῦτο ἐπιτελοῦντες. 

vlabile est, ey patias seu munera cousularia sparsa 
fuisse in processione a palatio ad 8. Sophiam us- 
que. Forte idem quoque fecerunt in reditu ex eczle- 
Bia sd palatiurn. llypatias adhuc Rasilii Macedonis 
tempore in usu fuisse, testis e«t Georg. Monpach, p- 
544. Sub Constantino autem Porphyrogenneto num 
adhuc viguerint, posset in dubium vocari, quando- 
quidem nulla earum memoria in nostro codice habe- 
tur. Apud Latinos quidem obtinebant adhuc longo 
tempore post, et adhuc obtinent. [ta narrat Donizo 
Vita Mathildis Comitisse de precessione in corona- 
tione Henrici IV imp. : 


Lampadibus multis cum claro lumine sumptis 
Antiquo more processio regis honore 
Facta ; fit extensa nummis ejus cooperta. 


Id est, per totam istam extensam seu longam pro- 
cessionem e Laterano ad limina8. S. Apostolorum 
Bpargi fecit llenricus nummos in populum. Seculo 
ΙΧ, etiam apud Saracenos in usu fuisse missilia, 
constat ex Abulfeda ad A. 210, ubi celebris illius 
Chalife Almamonis nuptias describit, quem locom 
insignem quidem, cum non liceat in presentibus 
explicare, ponam tamen, ut intelligatur, quem splen- 
dorem luxumque suis in nuptiis principes eorum 
temporum monetraverint. Hoc anno, ait Abulfeda 
lest in anno 210, qui respondet anno 9509 Christia- 
ne 825] celebrabat ad Mamun nuptias cum Burana, 
filia Ἰ Hasani filii SaAli, arud Fames Selch; quo 
se Bagdado contulerat. Ibi enim puellze pater agebat. 
Avia sponse paterna tum $0 mille margaritas 
prima forma et maximi pretii supercaput e at. 
Cereus ambra factus, quadraginta mannos [860 octo- 
ginta libras] penderis (unc ardebat, Pater sponse 





AM 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 


442 


᾽Ακτολογία τῶν δήμων, ἐπὶ στεφίμῳ (88) βασι- Α Acclamatio factionum in. coronatione. imperuloris. 
ὡς. 


Συνήθους ἑορτῆς τελουμένης, καὶ τῶν δεσποτῶν 
ἐν τῇ ἁγίᾳ ἐκκλησία πρσέλευσιν ποιονµένων καὶ 
πάντα τὰ συνήθη τὰῖς προελεύσεσιν ἐπιτελουμένων, 
τῶν δεσποτῶν δὲ ἀνιόντων μετὰ τοῦ πατριάρχου tiq 
τὸν ἄμθωνα (ἐκεῖσε γὰρ ἵσταται ἀντιμίσιον, ἐν ᾧ 
ἀπόχειται 7j τε χλαμὺς xai τὰ στέμματα], εἶτα !! 
ποιεῖ εὐχὴν ὁ πατριάρχης ἐπὶ τῆς χλαμύδος, καὶ 
μετὰ τὴν εὐχὴν ἐπιδίδωσι 43 ὁ πατριάρχης τὴν γλα- 
μύδα τῷ µεγάλῳ βασιλεῖ. Καὶ ὁ βασιλεὺς μετὰ τῶλ 
πραιποσίτων ἑνδύουσι τὴν χλανίδα τὸν νεοχειροτόνη- 
τον βασιλέα (89), xai πάλιν ποιεῖ εὐχὴν ἐπὶ τῶν 
στεμµάτων, καὶ πρῶτον μὲν ἰδίαις χερσὶ στέφει ὁ 
πατριάρχης τὸν µέγαν βασιλέα, εἶτα ἐπιδίδωσι τῷ 


Festo pro more celebrato, dominis cum pompa 
ad sanctam ecclesiam progressis, eL omnibus, qua 
in solemni processu observari debent, observatis, 
domini una cum patriarcha ad ambonem veniunt, 
ubi mensa seu ara, in quatunica et corona jacent, 
posita est, preces super veste patriarcha facit, qui- 
bus finitis, tunicam magnoimperatori tradit. Is cum 
prepositis recens creatum casarem ea induit, tunc 
precibus super coronis recitatis, patriarcha suis 
manibus primum magno imperalori coronam impo- 
nit, is deinde recens appellatum imperatorem coro- 
nal, quo facto, elata voce due factiones acclamant : 
« Dignus. » Et adorant sceptra et reliqua vasa cum 


µεγάλῳ βασιλεῖ τὸ στέµµα, xai στέφει ὁ βασιλεὺς D bandis, hino illino ad dextram et sinistram consti- 
VARLE LECTIONES. 


δι εἴτε ed. 91 6 πατρ. ἐπιδίδ. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


inter proceres auls pro missilibus spargebat schedas, 
in quarum singulis scripla erant singulz ville suz ; 
quarum quodcunque nomen quisquis sorle nancisce- 
retur, ille. reddita schedula villam accipiebat. Nolo 
historiam missilium hujusmodi e Romana repetere. 
Neque permittit hic locus, ut expromam, que de 
sparsione margaritarum et auri super caput spon- 
sorum, aut nobilitandorum apud orientales, item de 
usu ambre in cereis, decereo Pascbali ambra facto 
qui ardero per festum Pasebstis olim in Basilica 
Lateranensi soleba:, e! aliis talibus, afferri possent. 
Reservo ea editioni Abulfede, si eu unquam defungi 
mihi fatale sit. Jam pergo. Perlinet porro quoque ad 
ritus coronationia imperatorum Grecorum τὸ ἀπο- 
χόμθ:ον. quod imperator recens coronatus in ara 


tionem imaginem Salvatoris ad portam Chalces 
adorasse dicitur Sym. Mag. 402. Theophilus et 
[Icaeia coronantur in S. Stephani oratorio in die 
Pentecostes Georg. Mon. p. 415. Theophilus filium 
coronavit φιλοτιμησάμενος πάντας ὡς ἔθος ἓν cip 
στεψίμῳ Georg. Mon. p. 427. Basilius in festo Pen- 
tecostes ex accubitore imperator creatus est, leoto 
tomo per Castorem a secretis, cui deinde acclama- 
tum est, Μιχαὶλ xai Βασίλειος πολλά τα ἔτη. Sym. 
Logoth. p. 449. Coronatus ille in templo Sophia 
fuit. Constant. vit. Basil. c. 16, Leo coronatur per 
Euthymium patriarcham. Georg. Monach. p. 561. 
De coronatione Christophori, filii Romani, vid. 
Script. post Theophan. pag. 244 et 253. De Coro- 
natione Stepbani, filii Romani, Georg. Mon. p. 581. 


Magne Ecclesie deponebat. Id quod erat eentenarius ϱ Coronatio Romani a Constantino facta per Nicolaum 


auri ex more. Cinnamus |. r, Manuelem Comne- 
num narrans a Michaéle patriarcha. ἐπ᾽ ἐχχλησίας 
(Magnam intellizit seu S. Sophiam) τῷ βασιλικῷ 
τεταινιῶσθαι διαδήµατι, addit p. 18: Ὅτε xai χρυ- 
gloo χεντηνάριον τραπέζῃ τῇ ἱερᾷ καταθεὶς, τότε μὲν 
ἐξῄει, τὸ ἐλευθέριον αὐτοῦ xal μεγαλοπρεπὶς ἐν τοῖς 
ἁπάντων καταλελοιπὼς στόµασιν. λίαν typus ille 
erat, et cmnes dabant.] Εἰσέπειτα δὲ xal ἐτησίαν τῷ 
χλήρῳ ix παλατίου χΧλντήναρίων δύο προσαφώρισε 
δόσιν. Καλοῦσι δὲ τοῦτο τὸ νόµισµα δεύτερον. Conf. 
alius ejusdem auctoris locus infra ad pag. 123 alle- 
gandus. DC. ad illum superiorem locum exemplum 
Michaelis Rhangabecitat,qui,teste Theophane p.418, 
ἑστέφθη παρὰ Νικηφόρου πατριάρχου liv τῷ ἄμθωνι 
τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, io! ᾧ κοινἡ ἀγαλλίασις 
γέγονεν, xal ἐδωρήσατο τῷ πατριαρχΊι χρυσίου λίτρας 
πεντήκοντα καὶ τῷ χλήρῳ εἰκοσίπεντε. Hee 75. libre 
efficiebant tuno temporis Centenarium, cum olim 


centum eum confecissent.De unctione alibi disputo. p 


88) Id est. Ἀπὶ στέψει vel ἐπὶ ἡμέρᾳ στεψίμῳ. 
*[Coronationem imperatorum CPtanorum describit 
Cantacuzenus in Andronico p. 281. Ordo ad bene- 
dicendum imperatorem [occidentalem] quando co- 
ronam accipit, Ord. Roman. p. 216. Ditmar. init. 
l. vn. Ascripserat Cl. Leichius in Adversariis 
multa loea e Cerimon. Francico, ut t. I, p. 11, 14, 
17, 23, 24, 28 et. 46, eo consilio, procul dubio, ut 
coronationes regum Francorum cum Byzantinorum 
coronstione conlerret. Que quoniam proxime ad 
rem non faciunt, omitto. '(Coronationes Byzanti- 
norum Imperatorum passim celebrent istius histo- 
rie scriptores. Ita spud Theophan. p. 210. Jus'inus 
Tiberium Cesarem renuntiasse dicitur, et hic mis- 
silia in vulgus sparsisse. Leo Armenus στεφθεὶς ὑπὸ 
Νικηφόρου τοῦ πατριάρχου Georg. Monacho p. 490, 
memoratur, et Sym. Mog. 409, οἱ post inaugura- 


orta in imperio Romano et Greco vid. 


patriarcham p. 17 m. Decemb. Georg. Mon p. 
574. De unctiono et coronatione regum et oan ο 
elden. 
Titles of Honour p. 239, et Alemann. Pariet. Late- 
rap. p. 20.]* Locum Cantacuzeni valde celebratum 
I, 40, de coronatione impp. CPtanorum agentem 
primus seorsim e ms. edidit Habertus in pontificali 
P 610 &qq. Habet quoque Goar. in fine sui eucho- 
ogii ceremoniale coronationis. Idem ad c. 17. Co- 
dini satis diligenter hoc argumentum exposuit, et 
inter alia n. 24, recenset imperatores a patriarchis 
coronatos.et salia nota disputat de loco coronationis. 
Coronabantur frequenter magnis diebus festis,ut Pa- 
schatis et Pentecostes, modo in 8. Sophia, modo 
in 8. Stephano Daphnes, Theoph. p. 250, modo 
in Augusteone, Theoph. p. 252 et 335, modo in 
trielinio XIX accubitorum, Theoph. p. 335, 374, 
418, modo in Circo, idem p. 379. Ápocombium 
seu congiarium tunc patriarche ab imperatore da- 
tum certum nullum fuit. Michaél Rhangabe dabat 
50 libras auri, Theophanes p. 418, et in filii coro- 
natione dabat centum libras auri, p. 410 Accipie- 
bant aut assumebant interdum in coronatione nova 
nomina. Vid. Contin. Theophan. p. 26. Dealiis co- 
ronationis ritibus erit agendi locus ad Caput hujus 
libri XCI. 

(89) M. βασιλέαν. More nove Grecie, quo ex 
accusativo tam singulari quam plurali tertie decli- 
nationis nominativum in ac et a faciunt, et ex hoc 
accusativum suum novum in αν terminandum; uta 
ῥασελεὺς tit ordinarie accusativus pluralis βασιλέας, 

unc ipeum pro nominativo singulariassumunt novi 
Greci, unde suum accusativum βασιλέαν formant. 
In femininis pari modo procedunt. θυγάτηρ facit 
ordinarie in accusativo singulari θυγατέρα.. Huno 
]psum accusativum singularem pro nominativo ad- 


419 CONSTANTINI PORPHYROGENITI A4 


tuta,dum interea senatoresornes etfactiones orien- A τὸν νεοχειροτόνητον βασιλέα, κοὶ εὐθέως : &vaxpá- 
tem versus in dextra ambonis parte subsistunt. ζουσι τὰ δύο µέρη xai λέγουσιν. «᾿Αξιος.» Καὶ 
προσκυνοῦσι τὰ σχκῆπτρα (00) καὶ τὸ λοιπὰ σκεύη μετὰ τῶν βάνδων, ἑστῶτα δεξιᾷ xal ἀριστερῇ ἔνθεν 
κἀκεῖθεν, ol δὲ τῆς συγκλήτου πάντες καὶ τὰ µέρη ἵστανται ἐν τῷ πρὸς ἀνατολὴν δεξιῷ µέρει τοῦ αὐτοῦ 


ἄμθωνος. 

It. Et dicunt cantores: « Gloria in excelsis Deo 
et pax in terra ; » populus eadem ter. Cantores: 
« Apud bomines christianos beneplacitum ; » popu- 
lus eadem ter. Cantores : « Quod misertus est Deus 
populi sui ; » eadem populus ter. Cantores: « Hec 
magna Domini dies;» populus eadem ter.Cantores: 
« Heec dies vite Romanorum ; » populus eadem ter. 
Cantores: « Hoc gaudium et gloria orbis est ; » 
populus eadem ter. Cantores : 185 « In qua corona 
regni ; » populus similiter. Cantores : « Vertici tuo 
ex merito imposita est ; » populue eadem ter. Can- 
tores: « Gloria Deo omnium Domino; » populus 
eadem. Cantores: « Gloria Deo, qui caput tuum 
coronavit; » populus similiter. Cantores : « Gloria 
Deo, qui te imperatorem ostendit; » populus eadem. 
Cantores: « Gloria Deo, qui le sio ornavit; » 
populus eadem. Cantores : « Gloria Deo, qui te sio 
honoravit ; » populus eadem. Cantores: « Sed qui 
te N, sua manu coronavit; » populus eadem. Can- 
tores : « Custodiet te multa tempora in purpura ; » 
populus eadem. Cantores : « Cum augustis conjugi- 
bus et porphyrogenitis ; »populus eadem. Cantores: 
« In gloriam et resurrectionem Romanorum ; » po- 
pulus eadem, Cantores: Exaudiei Deus populum 
vestrum ; » similiter populus. 


B'. Καὶ λέγουσιν ol κράκται * « Δόξα ἐν ὑψίστοις 
θιῷ, xai ἐπὶ γῆς εἰρήνη * » ὁ λαὸς ὁμοίως ix. q'. Ot 
χράκται. « Ἐν ἀνθρώποις Χριστιανῶν εὐδοχία. » ὁ 
λαὸς ὁμοίως tx q'. Οἱ χράκται ' « Ότι ἠλέησεν ὁ 
θεὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ *: « ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ. Οἱ 
κράκται’ « Λὕτη dj ἡμέρα Κυρίου ἡ µεγάλη’ » à λαὸς 
ὁμοίως ἐκ q^. Οἱ κράκται * « Αὕτη ἡ ἡμέρα τῆς ζωῆς 
τῶν Ῥωμαίων * » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ, Οἱ κράκται ' 
«Αὕτη ἡ χαρὰ xai ἡ δόξα τοῦ xócpou* » ὁ λαὸς 
ὁμοίως, Οἱ χράκται΄ « Ἐν Tq τὸ στέφος τῆς βασι- 
λείας * » ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράχται' «Τῆς χορυφῆς 
σου ἀξίως περιετέθη 45: » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ’. Ot 
χράκται’ » Δόξα θεῷ τῷ ** Δεσπότῃ πάντων ὁ λαὸς 
ὁμοίως. Οἱ κράκται.« Δόξα θΘεῷ τῷ στίψαντι τὴν 
κορυφἰιν σου’ » ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ χράκται' α Δόξα 
θεῷ τῷ ἀναδείξαντί σε βασιλέα » ὁ λαὸς ὁμοίως. 
Οἱ κράχται ' « Δόξα θιῷ τῷ δοξάσαντί σε οὕτως" » 
ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ 'χράκται' « Δόξα θεῷ τῷ εὖδο- 
χήσαντι οὕτως 2 ὁ abc ὁμοίως. Οἱ κράκται 
« Αλλ᾽ ὁ στίψας σε, ὁ δεῖνα βασιλέα, αὐτοχείρως' » 
ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ χκράκται' « Φυλάξει σε slo πλήθη 45 
χρόνων iv τῇ πορφύρᾳ  » ὁ λαὸς ὁμοίως. Ot 
xpdxtav « Σὺν ταῖς Αὐγούσταις xal τοῖς πορφυρο- 
γεννήτοις (01): « ὁ λαὺς ὁμοίως, Ot χράκται’ « Etc 
δόξαν καὶ ἀνέγερσιν τῶν Ρωμαίων) » ὁ λαὸς ,ὁμοίως. 
Οἱ κράχται « Εἰσακούσῃ ὁ θεὸς τοῦ λαοῦ ὑμῶν; » 
ὁ λαὸς ὁμοίως. 


VARLE LECTIONES. 


9 περιέθετο θἆ. ** τῷ θεῷ δεσπ. θἀ. 5 πλῆθος ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


hibent novi Greci, et ex eo deinceps formant suum 
&acousativum θυγατέραν. Exemplis rem declarabi- 
mus et probatam dabimus. Ipsum nostrum βασιλέαν 
habet Malaxus apud Du Cange v. Συντυγγάνειν. 
Idem Malaxus apud DC. Gloás. Gr. p. 927, habet 
ἄνδρας pro ἀνήρ. Apud Nostrum infra p. 192, mem- 
brane non xeie", quod editori debetur, sed χεῖραν 
habent. Theophanes p. 167, νύκταν pro νύχτα. Po- 
lyenus, novi Greculi opus, τὸν θῆραν pro 6702, 
aprum, p. 17, ed. Maasvici, ubi vid. Casaubon. 
Anna Comnena in Alexiad. p. 140. τὴν φἀλαγγαν, 
& nominativo ἡ φάλαγγα, et p. 430, τὴν viav, a 


nomin. Ἡ vZ«, navis. Στάμαν pro στάµα habet Du [) tos esse cum impositisin summo vertice 


Caoge Gl. Gr. h. v., ἱερέαν pro ἱερία Nomocanon. 
Cotelerian. apud Du Cange Gl. Gr. p. 203. Idem 
Nomocanon n. 212 habet ανδραν et ἵναν, virum et 
unum, & Nom. sing. ἄνδρας et tvac. Du Cange v. 
εὐλογεῖν dat γυνέκαν pro γυναῖκα, a. Nom. γυνέκα, 
Idem ἱκμάδα et θυγατέρα in Nom. pro ἱκμάς et 
θυγάτηρ habet, el χαλαμῶνας pro xalauov, arun- 
dinetum. Idem p. 581, habet τὸν χανῶνάν µου, μῇ- 
ναν Achmet Onirocrit. c. 251 ; σκυταλίδα pro σκ»- 
ταλίς Hesycbius in voce 'Póyavov, uhi σκυταλίδα 
' nominativus est, et preterea ἄποῤῥιγλοῦσι legen- 
dum, Σµηκτρἰδα γῆ pro σµηκτρίς habet Du Cange 
v. σµηκτρίδα, et τινάν pro τινά, aliquem, h. v., 
γάλαν pro γάλα, v. σφαχτὸν, λίθαν, austrum, pro 

l6, v. φιάλη, ubi ex Alexandri monachi encomio 
S. Barnsbe heec citat: κατὰ τὸ κλῖτος τοῦ vao) 
πρὸς λίθαν, in plaga templi australi. Χεῖραν idem 


Du Cange habet h. v. Spohn in Dictionario ποτε 
Grecie, quod suo Itinerario subjunxit, nonnulla 
talia habet, ut. λείποντας perhibet novos Grecos 
dicere in nomin. singul. pro λείπων, deficiens aut 
derelinquens, unde accusativus sing, λείπονταν for- 
matur, ἔρωτας pro ἔρως, ἄρχοντας pro ἄρχων, χει» 
έννας pro χειµών. Erunt forte, qui μουνορύχαν 
α Carm. 527. Anthologie inedite et c. ; 
αἰγιπόδαν χίμαρον huc referant. Mitto alia, cum 
heo sufficere queant. 
(90) Adorant sceptra seu longi conti cum appen- 
sis vexillis vel bandis, et τὰ σχεύη (que puto con- 
guris pa- 
noplie ; πρόπαια, trophzea appellare solent), es 
itaque et haste quoque adorant novum dominum, 
eique velut sacramentum dicunt, quando versus 
eum et in ejus honorem et ad ejus recitatum nomen 
inclinantur versus humum, et deinceps eriguntur ; 
uod etiam nostris militibus in more positum est. 
uo de more vexilla et hastas inclinandi, aut etiam 
sternendi in solo, dico ad librum Nostri secundum. 
(91) Nota vox, illosque significut, qui a patre jam 
imperium tenente procreati fueruat. Verisimillimom 
est & purpura, veste imperiali, eam repetendam 
esse, ut sint qui in purpura nati, purpura excepti 
et fasciati fuere. Luitprandus Histor. p. 426 non 
de veste purpurea, sed de cubiculo Purpura dicto, 
in quo Auguste puerperio vacare consueverint, ap- 
pellatos putat. Conf. Du Cange CPli Christ. p. 1 
et ad Alex. p. 320 et Gloss. Gr. h. v Possunt ambe 


448 


- 


e Πολλὰ ἔτη εἷς πολλὰ. » Οἱ χράκται' « Πολλοὶ 
ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα xal à δεῖνα αὐτοκράτορες Ῥω- 
µαίων' » 6 λαὸς, « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Ol χράκται" 
« Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ol θεράποντες τοῦ Κυρίου" » 
ὁ λαὸς, « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ κράκται' « HoÀ- 
λοὶ ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα xal ὁ δεῖνα Λὐγοῦσται τῶν 
Ῥωμαίων » ὁ λαὸς, « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι.» Οἱ 
xpixtat « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, τῶν σκήπτρων ἡ 
εὐτυχία" » ὁ λαὸς, « Ἰ]ολλο) ὑμῖν χρόνοι, » Οἱ κρά- 
Χται' « Πολλοὶ σου χρόνοι, ὁ δεῖνα βασιλεῦ τῶν Ῥω- 
µαίων’ » ὁ λαὸς, « Πολλοὶ σου χρόνοι. » Ot χράκται’ 
« Πολλοὶ σου χρόνοι, θεόστεπτε ὁ δεῖνα' » ὁ λαὸς, 
« Πολλοὶ σου χρόνοι. » Οἱ κράκται. « Πολλοὶ ὑμῖν χρό- 
vot, δεσπόται, σὺν ταῖς Αὐγούσταις xal τοῖς πορφυ- 
Ρογεννήτοις' » 6 λαὸς, « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ κρά- 
xta « Αλλ' ὁ πάντων Ποιητὴς xal Δεσπότης) » ὁ 
λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται « 'O στέψας ὑμᾶς τῇ 
αὑτοῦ παλάμγῃ’ » ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ χκράκται' « Tob 
χρόνους ὑμῶν πληθύνει σὺν ταῖς Αὐγούσταις καὶ τοῖς 
πορφυρωγεννήτοις’ » 6 λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράχται’ « Βὶς 
τελείαν σύστασιν τῶν ᾿Ῥωμαίων. » Καὶ ἀπὸ τούτων 
εὐφημοῦσι τὰ β’. µέρη καὶ λέγουσι « Πολλὰ τὰ ἕτη 
τῶν βασιλέων, » καὶ τὰ ἑξῆς τῆς εὐφημίας, xal ἐπεύ- 
χονται καὶ ἐξίασιν 49 (01). 
ΚΕΦΛΑΛ. AO. 
"Όσα δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ στεφανώματι βασι- 
ii λέως (92). " " P 

A'. Ῥῆς συνήθους ἐκχλησιαστιχῆς τάξεως τελουµέ- 

νης ἓν τῷ ναῷ τοῦ ἁγίου πρωτοµάρτυρος Στεφά- 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN E LIB. I. 
T". Οἱ χράκται' « Πολλὰ, πολλὰ, πολλὰ’ » ὁ λαὸς, A 


446 


III. Cantores : « Multos, multos, multos; » po- 
pulus : « Multos annos in multos. » Cantores. 
« Longa vobis tempora, N. N. imperatores Homa- 
norum; » populus : « Longa vobis tempora. » 
Cantores : « Longa vobis tempora, famuli Do- 
mini ; » populus ; « Longa vobis tempora. » Can- 
tores : « Longa vobis tempora, N. N. auguste 
Romanorum ; » populus : « Longa vobis tempora. » 
Cantores: « Longa vobis tempora, felicitas sce- 
ptrorum ; » populus: « Longa vobis tempora. » 
Cantores; « Longa vobis tempora, N. imperator 
Romanorum ; » populus: « Longa vobis tempora. » 
Cantores: « Longa vobis tempora, Ν. a Deo οὐ- 
ronate; » populus: « Longa vobis tempora. » 
Cantores : « Longa vobis tempora, domini, cum 
Augustabus et porphyrcgenetis ; » populus: « Longa 
vobis tempora. » Cantores8: « Sed omnium Creator 
et Dominus ;» similiter populus. Cantores : « Qui 
Bua vos manus coronavit ; » populus pariter. Can- 
tores : « Tempora vestra augebit cum augustabus 
et porphyrogenitis : » populus similiter. Canto- 
res: « Ia perfectam Romanorum salutem. » His 
dictis, due factiones fausta precantur, dicentes : 
« Multos annos imperatoribus, » et reliquas preces 
et felicia omina dicunt, et abeunt. 


CAPUT XXXIX. 
Observanda in coronatione nuptiali imperatoris. 


1106 I. Consueto ritu ecclesiastico in S. Ste- 
phani primi martyris ede, que in palatio daphnes - 


VARL/E LECTIONES. 


* ἐξιᾶσιν cod. 


JOAN. JAC. REESII COMMENTARIUS. 
etymologie vere simul esse, ei casu quodam coin- () perioribus, quam in sequentibus magno numero 


cidere. Priorem tamen puto a nugacitate, que 
Grecis medii evi adbaerebst, longius abesse. At 
quie primus fuit Porphyrogennetus dictus ? Veteres 
an!e Constantini nostri lempora imperatores et 
imperatorum liberi, quamvis ἐν τῇ πορφύρᾳ τεχθέν- 
τες. ἐν τῇ ἁλουργίδι τραφέντες passim a panegyristis 
appelleniur ; titulus tamen Porphyrogennetus in usu 
non deprehenditur fuiase ante tempora Constantini 
nostri, Leocis filii, qui Constantinus, si fidem me- 
retur Codinus, hoc titulo primus fuit ornatus. Co- 
dini verba hec sunt: Τὴν ἁγίαν θεοφανὼ τῆν οὖσαν 

ὦθεν τῆς παλαιᾶς κόγχης τῶν βασιλικῶν µνηµοθε- 
σίων slc τοὺς ΄ Αγίους ᾽᾿Αποστόλους ἀνήγειρεν Κων- 
σταντῖνος Ó πρῶτος πορφυρογέννητος, ὁ υἷὸς Λέοντος 
τοῦ σοφοῦ. Aliqui Luitprandus I. ο. Leonem, ejus 
patrem, jam eo nomine citat, et Sigonius (nescio, 
quo auctore). p. 90, de regno Italie Porphyrogen. 
netum appellat Leonem, Copronymi filium, alias 
Cbazarum dictum, et p. 91, 54, Constantinum, 
istius Leonis Chazari ex Irene filium. Sed hanc 
qosettonem ulteriori inquisitioni committo. Posset 

einceps ex hoc et similibus Jocis hujus libri argu- 
mentum duci, Constant. Porphyr. seniorem aucto- 
rem hujus libri esse, non juniorem, Romani filium ; 
quia Porphyrogenneti memorantur : nisi responderi 
posset, Porphyrogennetorum nomen ad filias quoque 
traduci posse, quas geminas habuit Constantipus Ju- 
nior;et preterea potuisse ipsn mexantiquioribus libri 
hsec precepta ceremonialia verbotenus exscribere, 

(91"*) M. ἐξιᾶσιν. Ad acta seu laudes, quales hoo 
caput et alia plura nostri ceremonialis tam in su- 


prestat, conferendi scriptores Historie Auguste, 
qui etiam talibus formulis scatent. 

(92) Quando imperator corona nuptiali redimi- 
tur ᾿[Στεφάνωμα est corona nuptialis ejusque for- 
mula. Smith. de Ecclesia Greca p. 128. In nuptiis 
Mauritii imp. Palatii eunuchus Martinus paranym- 
phus fuit. Theopban. p. 218. Heraclius imperator 
cum sponsa a Sergio patriarcha coronas nuptiales ' 
accipit, et eodem die imperator simul et sponsus 
renuntiatur, et corona nuptiali insignitur. Theoph. 
p. 250. Eudoxia corona nuptiali ornata In ede 8. 
Stephani. Georg. Monach. p. 529. Leo nuptias ce- 
lebrat in Magnaura et 19 accubitis. Georg. Mon. p. 
547. Corona nuptialis et convivium in nuptiis Petri, 
Bulgarorum ducis, Protovestiario sponsam comi- 
tante, ibid. p. 530. Benedictio nuptialis a patriar- 
cha facia p. 984. De Constantini nostri cum Helena 
nupliis ita Script. post Theoph. p. 244: Δίδοται 
ἀῤῥαθὼν γαμικοῦ συναλλάγματος παρὰ Κωνσταντ/- 
νου βασιλέως Ἑλένῃ τῇ θυγατρὶ Ῥωμανοῦ, xai tf 
τρίτῃ τοῦ Πάσχατος S eropiv τῆς Ι αλιλαίας εὐλογεῖ- 
ται xal στεφανοῦται ἅμα αὐτῃ παρὰ Νικολάου τοῦ 
πατριάρχου. De nuptiis Constantiz imperatricis et 
Henrici imperat. scripsit Arnoldus Abbas eadem 
etate. Vid. Giannon. p. 377, t. 1I.)* Inter hec loca 
& Cl. Leichio citeta memorabilis est ille Georgii 
Monachi p. 529, c. ubi ait, Michaelem cum Eudoxia 
fuisse coronatum. ἐστεφανοῦτο ἐν τῷ ᾽Αγίῳ Στεφάνῳ 
τῷ εἰς τὴν Δάφνην, γεγονότος τοῦ παστοῦ p elc 
τὴν Mawaópav, τῆς δὲ συγκλήτου ἀνακλιθείσης dv 
τοῖς 10' ᾽Ακκουθίτοις, [η Β. Stephano itaque, edicula 


44] 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


448 


est, peracto, coronatisque sponsis, hi per octago- Α νου τοῦ ἐν τῷ παλατίῳ τῆς δάφνης, καὶ τῶν νεονύµφων 


num et augustale aureamque manum egrediuntur, 
et magistri et patricii imperatorem in onopodio ex- 
cipiunt, et stantibus ibi sponsis, officium solemne 
celebratur. Inde in obsequio magistrorum, patrieio- 
rum ac reliquorum ministrorum ad secretum usque 
consulum veniunt, ubi omnes senatores cum magi- 
Btrie el patriciis ipsos excipiunt: ritusque omnes, 
commorantibus ibi sponsis, pro more celebrantur. 
Factiones in triclinio candidatorum ab utraque 
parte prope scalas magnaure stant, et sponsis 
per consistorii portas euntibus, organa duarum 
factionum, que in sinistra parte loci, ubi as- 
eenditur per scalas, conetitue sunt, pulsan- 
tur. 


II. Extemplo cantores duarum factionum excla- 
mant : « Multos, multos, multos | » populus : « Mul- 
' tos annos in multos. » Preecentores : « Salvator 
noster, serva dominoa | Bacrosancte Spiritus, 
serva Àugustas! Domine, vitam eorum ex nostra 
auge! Imperator ac sponse, Deus te servet ! Auguste 
virlutibus instructe, Trinitas te tueatur, Deusque 
celestis nuptiis tuis letitiam addat, ut omnium be- 
nignissimus, qui Cananeis olim nuptiis adfuit, in- 
que ipsis aqui, ut amans hominum, benedixit, et 
vinum auxit hominibus ad recreationem, hio tibi 
adsit et conjugi tue, detque tibi Deus porphyroge- 
nitos | Hec est dies lz:titie Romanorum, qua nu- 


ptias N. imperator cum N. felicissima Augusta ce- C 


lebravit. » 


III. Abeuntibus sponsis, factiones conaculum 
ingrediuntur, stantibusque ibi sponsis coronatis, 
cantores duarum factionum simul exclamant : 
« Multos, multos, multos! » populus: « Multos 


στέφανουμένων 91, ἐξέρχονται διὰ τοῦ ὀχταγώνου καὶ 
τοῦ αὐγουστέως xal τῆς χρύσῆς χειρὸς, xai δέχον- 
ται αὐτὸν oi τε µάγιστροι xal πατρίκιοι ἐν τῷ ὀνο- 
ποδίῳψ, καὶ τὸ στῆναι (03) τοὺς νεονύµφους, γίνεται 
ἡ συνήθης ἀκολουθία. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε ὀψικευο- 
µένων τῶν νεονύµφων ὑπὸ τε μαγίστρων καὶ πατρι- 
κίων καὶ τῆς λοιπῆς πάσης τάξεως, ἕρχονται μέχρι 
τοῦ σεκρέτου τῶν ὑπάτων, xal δέχονται ἐκεῖσε πάν- 
τες οἱ συγχλητικοὶ ἅμα μαγίστρων καὶ πατρικίων, 
xai τὸ στῆναι τοὺς νεονύμφους, γίνεται ἡ συνήθης 
ἀχολουθία. Τὰ δὲ µέρη ἵστανται Ev. τῷ τρικλίνφ τῶν 
κανδιδάτων ἔνθεν κἀκεῖθεν πλησίον τῶν γραδηλίων 
τῆς µανναύρας, καὶ δὴ τῶν υεονύµφων ἐξιόντων τὰς 
πύλας τοῦ κονσιστωρίου, αὐλοῦσι τῶν δύο μερῶν 
τὰ ὄργανα, δηλονότι ἱσταμένων ἐν τῷ ἀριατερῷ µέ- 
pst τῆς ἀναθάσεως τῶν αὐτῶν γραδηλἰων, | 

Β', Καὶ εὐθέως λέγουσιν οἱ χράκται τῶν δύο µε- 
ρῶν ἠνωμένοι 5 apu, «Πολλά, πολλὰ, πολλὰ |» 
ὁ λαός' « Πολλὰ ἔτη εἰς πολλὰ. » Οἱ χράχκται' ε Ὅ 
Σωτὴρ ἡμῶν, τοὺς δεσπότας φύλαζον] Πνεῦμα τὸ 
πανάγιον, τὰς Αὐγούστας σκέπασον | Κύριε, ζωὴν 
αὐτῶν διὰ τὴν ζωὴν ἡμῶν ἱ βασιλεῦ νεόνυµφε, θεὸς 
διαφυλάξει ce! Ἔντιμε, ἑνάρετε *9. Τριὰς xataxo- 
σµήσει σε, καὶ χαρὰν παρέξει oo: θεὸς ὁ ἑπουράνιος, 
εὐλογῶν τὸν γάμον σου, ὡς µόνος ὑπεράγαθος ὃς 
ἐν Κανᾷ τὸ πρότερον τῷ γάμῳ παρεγένετο xai iv 
αὐτῷ εὐλόγησε τὸ ὕδωρ ὡς φιλάνθρωπος, καὶ οἶνον 
ἀπετέλεσεν ἀνθρώποις εἲς ἀπόλαυσιν, οὗτος εὐλογή- 
σει σε μετὰ τῆς συζύγου σου, χαὶ τέκνα σοι δωρή- 
σεται θεὸς πορφυρογέννητα | Αὕτη ἡ "μέρα τῆς χαρᾶς 
τῶν Ῥωμαίων, ἐν qj ἐνυμφεύθης ὁ δεῖνα ἄναξ ὁ δεῖνα 
τῇ εὐτυχεστάτῃ Λὐγούστῃ | » 

f'. Καὶ ἀποκινούντων τῶν νεονύμφων, εἰ σέρχον- 
ται τὰ µέρη elc τὸν παστὸν (04), xal Ἱσταμένων 
τῶν νεονύφων dv τῷ παστῷ ἑστεφανωμένων, dxto- 
λογοῦσι τῶν δύο μερῶν οἱ xpdxtat, ἠνωμένοι ἄμφῳω, 


VABRLE LECTIONES. 
" ZXOA. Xon εἰδέναι, ὅτι ὁ βασιλεὺς ἐστεμμένος στεφανοῦται. (Schol. hoc om. ed., dedit R. in notis.) 


9 ἐνώμενοι ed, h. |. et infra, ἑν ώμενοι cod. 


* ἑνάριστε ed. 


JOAN. JAC. RESKII COMMENTARIUS. 


palatii Daphnes, consecrabantur a patriarcha novi 
sponsi, et accipiebant coronas nuptiales ; boni omi- 
nis, ut puto, gratia, seu allusionis ad τό στεφάνωµα, 


uod tamen deinceps mutatum. In Magnaura positus Ὦ parte, in plagc, versus. Apud Eustathium in 


uit thalamus nuptialis, in quem novum par augu- 
stum conveniebat, et Senatores in xix accubitis ac- 
cumbebanotseu epulabantur.Etiamin Latina Eoclesia 
novis nuptis apud copulationem a sacerdote corone 
turri ex floribus imponebantur. Vid. Murator. 
t. If, p. 111 Antiquit. Ital. Conf. Du Cangé utroque 
Glossar. Manavit inde ad nos ille mos, quo sponse 
. virgines sertis coronata in ecclesiam procedunt ad 
impetrandam benedictionem sacerdotalem. Benedi - 
ctionem nuptialem debebat! patriarcha imperalori- 
: bus largiri, nisi ille negaret ob nuptias pro illegiti- 
mis habitas. Ita *(Leo coronatus a clerico quodam 
alatino, ᾧ ἐπίκλην Σινάπης. Contin. Theophan, p. 
. 


(93) Id est μετὰ τὸ στῆνσι, ut integre Noster ex- 
tulit p. 118, 122, 147, 155 et alibi, Sepe μετὰ post 
significans omittitur. Vid. p. 121, 308, et hao ipsa 
nostra, in qua sumus pagina, paulo infra. Bio πρὸς 


omittitur p. 154, xal νόµων διἀχράτησιν, id est xal 
πρὸς v. 9. Sic etiam «lc omittunt in illa formula 
δεξιὰ xal ἁριστερά. Vid. p. 45. Item µέρος, pro ín 
ita S. 
Eutychii patriarche CPtani est πριµιχηρίω μέρος 
Λὐγούστης pro εἷς τὸ µέρος ἁὐγούστης, Primicerio 
artis (seu Comitative) Augusta». Sic supra p. 101, 

ιανέµουσιν [subintell. εἰς) τὸ κουθουχλειον. ÜOmitti- 
tur ἀπὸ vel διὰ vel μετὰ cum ; ut p. 105, εἴτε 
[nempe μετὰ vel ἀπὸ] πλοὸς, sive navi. 

(94) Vel παστάδα, triclinium, in quo stat tbala- 
mus nuptialis, Non semper instruebatur hio in Ma- 
gnaura. Romani junioris παστὰς ἐγνωρίζετο con- 
spiclebatur, καὶ ἐτελεῖτο, das Beylager wurde voll- 
zogen, in triclinio Justiniani Rbinotmeti. Scriptor. 
post Theoph. p. 286. Male vertitur ὁ παστός czna- 
culum apud Leonem Gramm. p. 458, ubi dicitur 
Michael Imp. et Eudoxia Auguata coronas nuptiales 
in 8. Sophia accepisse yevouivoo τοῦ παστοῦ ἐν τῇ 
Μανναύρα τῆς δὲ συγκλἠτοὐ ἀνακλιθεισες dv τοῖς 
a τοις. (Vid. Du Cange CPI. Chr. Il, p. 


449 DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. 1. 4850 


« Πολλὰ, πολλὰ, πολλα [ » ὁ λαὸς, « Πολλὰ ἔτη εἷς Α annos in multos! » Cantores : « Pulchre venisti, 


πολλά ! » Οἱ κράκται' « Καλῶς ἦλθες, ὁ δεσπότης τῶν 
Ῥωμαίων ! » Ὁ λαός, « Καλῶς ἦλθες ! » Οἱ xodxzat: 
« Καλῶς 10s, ὁ δεσπότης, σὺν τῇ Αὐγούστῃ | » 6 
λαὸς, e Καλῶς ἦλθες ! » Οἱ κράκται. « Καλῶς ἦλθες, 
θεοεπίλεχτε Αὐγοῦστα { » ὁ λαὸς, « Καλῶς ἦλθες { » 
Οἱ κράκται' « Καλῶς ἦλθες, θεοσκέπαστε Αὐγοῦστα ! » 
6 λαὸς, « Καλῶς ἦλθες { » Οἱ χρᾶχται’ « Καλῶς ἦλθες, 
ὁ δεῖνα χαρὰ Ρωμαίων ! » 6 λαὸς, « Καλῶς ἦλθες ! » Οἱ 
χράκται « Καλῶς ἦλθες, ἡ εὐγένεια 99 τῆς πορφύρας» 
ὁλαὸς, « Καλῶς ἦλθες 1 » Ot χράκτα:' « Καλῶς 13016, 
3 ποθουμέντ παρὰ πάντας] » ὁ λαὸς, « Καλῶς ᾖλ- 
θες! » Οἱ χράχται' « Eb ix θείας ψήφου πρηεχει- 
ῥίσθης, εἷς σύστασιν xai ἀνέγερσιν τοῦ κόσμου, σὺ 
ἐνυμφεύθης ix Θεοῦ τῇ πορφύρᾳ, σε εὔλόγησεν ὁ 
Θεὸς ὁ παντοκράτωρ, στεφανώσας σε τῇ αὑτοῦ πα- 
λάμῃ ! ἁλλ᾽ ὁ εἷς ταύτην χαλέσας σε τὴν ἀξίαν xai 
σὺζεύξας σε ὁ δεῖνα τῷ δεσπότῃ, τοὺς χρόνους σου 
πληθύνει iv τῇ πορφύρᾳφ εἰσακοῦσει ὁ θεὸς τοῦ λαοῦ 
ὑμῶν!» 

Δ', Xl Ὑινώσκειν, ὅτι μετὰ τὴν ἄχτολογίαν τοῦ 
δήµου, τῶν δεσποτῶν ἀνιόντων πρὸς τὴν κόγχην τοῦ 
παστοῦ πρὸς τὸ ἀποθίσθαι τὰ στέµµατα καὶ τοὺς 
στεφάνους, λέγουσιν οἱ κχράχται τῶν δύο μερῶν, 
ἠνωμένοι ἄμφω, ἔσ (95): « Πνεῦμα τὸ πανάγιον, τὸν 
γἆμον ἐπευλόγησον | » 6 λαὸς ix τρίτου τὸ αὐτό. Οἱ 
κράκται᾽ « Ὅ ἐν Κανῃ Χριστὸς εὐλογήσας τὸν γά- 
μον’ » ὁ λαὸς ἐκ τρίτου ὁμοίως. Οἱ κράκται’ « Eb- 
λογήσει τὸ στεφάνωµά σου, ὁ δεῖνα αὐτεκράτωρ! » 
ὁ λαὸς ἐκ τρίτου ἔσ. « Πνεῦμα τὸ πανάγιον, τὸν γά- 
μον ἐπευλόγησον ἱ » Οἱ κράκται « Μετὰ συζύγου 
σου τῆς ὁ δεῖνα | Ὢ ὁ λαὸς ἐκ τρίτου ἔσ' « Πνεῦμα 
τὸ πανάχιον | » Οἱ χράκται, « Εὶς ἡμέρας καὶ χαι- 
ροὺς καὶ χρόνους» ὁ λαὸς ἐκ τρίτου Ec « Π,εὔμα 
τὸ πανᾶγιον |» Οἱ κράκται « "Ew ἄκρου γήρως 
ὑμῶν ἐν Bip!» ὁ λαὸς ἐκ τρίτου ἔσ' « Πνεῦμα τὸ 
πανάχιον | » Οἱ κράκται « El; δόξαν αὐτοῦ xai εἰς 
σύστασιν τῶν Ῥωμαίων | » ὁ λαὸς ἔσ' « Πνεῦμα τὸ 
πανάγιον | » Οἱ κράχται' « Εἰσακούσει ὁ θεὸς τοῦ 
λαοῦ ὑμῶν {» ὁ λχὸς ἔσ' «Ηνεῦμα τὸ πανάγιον ! » Οἱ 
χράχται’ « Πολλὰ, πολλὰ, πολλὰ | » ὁ λαὸς, « Πολ- 
λὰ ἔτη εἷς πολλὰ { » Οἱ χράκται ἔσ' « Κύριε ὁ 
τούτους συζεύξας, σὺ αὐτοὺς περισωζεὶ » ὁ λαὸς 
Ec- «Πνεῦμα τὸ πανάγιον ἱ » Οἱ κράκται $m. ε Ὁ 
θεὸς ἅχιον, δὸς αὐτοῖς ὁμόνοιαν' » ὁ λαὸς ta^ « Πνεῦ- 
µα τὸ πανάγιον | » Οἱ κράκται ἔσ' « Τοῦτο τὸ βασί-- 


domine Romanorum! » populus: « Pulchre ve- 
nisti ! » Cantores : « Pulchre venisti,domine, cum 
augusta! » populus: « 817 Pulchre venisti ! » 
Cantores : « Pulchre venisti, 4 Deo electa augu- 
sla! » populus: « Pulchre venisti! » Cantores : 
« Pulchre venisti, Dei cura, augusta ! » popnlus : 
« Pulchre venisti ! » Cantores : « Pulchre venisti, 
N. gaudium Romanorum! » populus : « Pulchre 
venisti. » Cantores : « Pulchre venisti, nobilitas 
purpure ; » populus : « Pulchre venisti! » Canto- ΄ 
res: « Pulchre venisti omnium votis expetita ! » 
populus : « Pulchre venisti | » Cantores : « Tu di- 
vina sorte ad conservationem salutemque orbis 
electa fuisti, tu divinitus purpure conjuncta es! 


p benedixit tibi Deus omnipoteng, qui manu sua te 


coronavit : at is, qui ad hanc te dignitatem voca- 
vit junxitque cum N. domino, augeat tem. 
pora tua in purpura ! Exaudiat'Deus populum ve- 
strum | » 

IV. Sciendum est, post acclamaliones populi, 
abeuntibus dominis ad concham thalami, ut serta 
et coronas ibi deponant, duarum factionum canto- 
res una voce dicere : « Spiritus sanctissimus nu- 
ptiis annuat! » populus eadem ter repetit. Canlo- 
res : « Christus, qui nuptiis Canansis benedixit; » 
populus eadem ter. Cantores : « Benedicat connu- 
bio tuo, imperator N.! » populus ter : « Spiritus 
sanctissime, nuptias prospera | » Cantores : « Cum 
conjuge tua N. ; » populus ter : « Spiritus sanctis- 
sime ! » Cantores : « In dies, tempora, secula!» 
populus ter : « Spiritus sanctissime! » Cantores : 
« Usque ad extremam senectutem vestram in hac 
vita | » populus ter : « Spiritus sanctissime, Can- 
tores : « Ad gloriam tuam et salutem HRomano- 
rum ! » populus ter: « Spiritus sanctissime. » Can- 
tores : « Exaudiet Deus populum vesirum ; » 
populus : « Spiritus sanctissime. » Cantores : 
« Multos, multos, multos ! » populus : « Multos an- 
nos in multos!» Cantores : « Domine, qui bos 
junxisti, tu ipsos serva! » populus : « Spiritus 
sanctissime. » Cantores : « Deus sanote, da ipsis 
concordiam | » populus : « Spiritus sanctissime { ο 
Cantores : « Regnum hoo custodi, Domine! » po- 
pulus : « Spiritus sanctissime. » Cantores : « Spi- 
ritus sanctissime, bis nuptiis benedicas | » popu- 


λειον, Κύριε, extplucov! » 6 λαὸς ἔσ' α Πνεῦμα τὸ D lus : « In longum tempus, etc., » et egrediuntur. 


πανάγιον ! » Οἱ κράκται Ec « Πνεῦμα τὸ πανάχιον, 
τὸν γάμον ἐπευλόγησον | » ὁ λαὸς, « Ηολυχρόνιον 1 » 
καὶ ἐξέρχονται. Καὶ μετὰ ταῦτα ἀπέρχονται οἱ νεό» 
νυµφοι ἐστεφανωμένοι εἷς τὴν κόγχην τοῦ παστοῦ, 
ἔνθι ἵσταται ὁ βασιλιχὸς Χχρυσοῦς κράδαττος, καὶ 


Deinde sponsi ad concham thalami coronati abeunt, 
118 ubi imperatorius aureus grabalus stat, in 
quo coronas reponunt : corollas vero officiales cu- 
biculi in pentapyrgio, ubi imperatorius grebatus 
positus est, suspendunt, et statim domini per por- 


VARLE LECTIONES. 


56 εὐγένεσιάτη ed. 


JOAN. JAC RRISKII ΟΟΜΜΕΝΤΑΒΙΟ». 


(95) "Ec. Oceurrunt tales aliquot voces in hoc 
codice, nihil, ut videtur, signifloantes, ut ἔς, οἵ ἐς, 
ol, eto. Non video, quid possint aliud esse, quam 
nous inusices, quales sunt uw, re, mi, sol, etc. pre- 
fis hymnis, ut sciatur, quo tono sint reoitandi. 


Aut forte est £c idem,quod Latinum heus,et oT idem 

atque v, quod est apud Aristophanem in Pluto, ubi 

parasitus nidorem esse suilla naribus captat ; aut 
atinum ÁAuy. 


151 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


402 


ticum ad XIX accubitus quasi ad amores transeunt, À ἀποτιθοῦσι 5 τὰ μὲν στέμματα dv τῷ αὐτῷ κραδάτ- 


et mensas ibi accumbunt. 


ty, τὰ δὲ στεφάνια χρεμῶσιν ol τῆς τάξεως τοῦ 


κουδουχκλείου ἓν τῷ πενταπυργίῳ, iv d ἵσταται ὁ βασιλικὸς κράθαττος (96) καὶ εὐθέως ἀπέρχον- 
ται ol δεσπόται διὰ τῶν διαβατικῶν ὡς ἐπὶ τὸν ἔρωτα (07), εἰς τὰ 10 ἀκούθιτα, καὶ ἀκουμθίζουσιν 


ἐπὶ τῆς τραπέζης. 
Acclamationes ad Augustam. 


V. « Bene precemur, ut decet gaudio nostro, 
Auguste! » Cantores: « Longa tibi tempora, ἃ 
Deo promota Augusta ! » populus ter : « Longa tibi 
tempora ! » Cantores : « Longa tibi tempors, feli- 
cissima Augusta ; » populus ter : « Longa tibi tem- 
pora. » Cantores : « Longa tibi tempora, conjux 
domini! » populus ter: « Longa tibi tempora. » 
Cantores : « Tu divino suffragio electa es ; » popu- 
Jus eadem ter. Cantores : « Benedixit Deus omni- 
potens ; » populus eadem ler. Cantores : « Tu Dei 
gratia cum purpura conjuncta es : » populus eadem 
ter. Cantores: « Qui te manu 8ua coronavit ; » 
populus eadem ter. Cantores: « At qui te ad hanc 
dignitatem vocavit; » populus hec ter repetit. 
Cantores : « Teque cum domino N. conjunxit ; » 
populus eadem ter. Cantoree : « Tempora tua do- 
minique augeat : » populus eadem ter, Cantores : 
« Exaudiat Deus populum vestrum ; » eadem po- 
pulus ter. Cantores :« N. pientissime Augu- 
ste multos annos; » populus : « In multos an- 
nos, etc. » 


VI. Observandum vero est, et illud olim conti- 
gisse tradi, ut, postquam factiones dictam actorum 
formulam ante scalam, qua ad magnauram ascen- 
ditur, finierunt, duse factiones precederent, et Ve- 
neti quidem ad scamna, in loco magnaure arbori- 
bus consito hinc inde posita,abirent,neo responsum 
&d cantum suum acciperent, cantores vero has 
deinde acclamationes recitarent : « Multos annos 
imperatoribus : » quibus populus, que responderi 
solent, respondet. Pos'quam sponsi constitere, 
prima receptio fit, et cantores populusque dictas 
acclamationes recitant. Post hanc receptionem se- 
cunda a Prasinis parvo intervallo in eodem arbo- 
reto instituitur,sponsisque coneistentibus, cantores 
populusque, uti diximus, acclamant ; quo facto,ri- 
tus, de quibus supra, celebrantur. 1196 Ceterum 


᾽Αχτολογία εἷς τὴν Αὐγοῦσταν. 

E.« Εὐφημήσωμεν χατὰ χρέως τὴν χαρὰν ἡμῶν 
τὴν Αὐγοῦσταν ! » Οἱ κράκται' « Πολλοί σου χρόνοι, 
θεοπρόθλητε Αὐγοῦστα | » ὁ λαὸς ix τρίτου, « 1ολ-- 
λοί σου χρόνοι. » Οἱ χράχται' «Πολλοί σου χρόνοι, 
εὐτυχεστάτη Αὐγοῦστα!» ὁ λαὸὺς ix τρίτου, « 11ολ- 
λοί σου χρόνοι | ο Οἱ κράκται « Πολλοί σου χρόνοι, 
ἡ σύζυγος τοῦ δεσπότου | » à λαὸς ἐκ τρίτου, « Πολ- 
λοί σου χρόνοι. » Οἱ κράκται « Σὺ dx θείας Ví. 
Φου προεχειρίσθης' » ὁ λαὸς ἐκ τρίτου ὁμοίως. 
Οἱ κράκται « Εὐλόγησεν ὁ θεὸς Ó παντοχρό- 
τωρ' » ὁ λαὸς ἐκ Υ ὁμοίως. Οἱ κράκται « Σὺ 
ἐνυμφεύθης 99 ἐκ θεοῦ τῇ πορφύρφᾳ » ὁ λαὸς ἐκ 
τρίτου ὁμοίως. Ol χκράκται΄ « Στεφανώσας σε τῇ ἴδίᾳ 
παλάμῃ’ » ὁ λαὸς iv τρίτου ὁμοίως. Οἱ χκράκται" 
«Αλλ) ὁ εἷς ταύτην χαλέσας σε τὴν ἀξίαν' » ὁ λαὸς 
ὁμοίως ἐκ τρίτου. Οἱ κράκται « Καὶ συζεύξας σε ὁ 
δεῖνα τῷ δεσπότῃ’ » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ v. Οἱ κράχται. 
« Τοὺς χρόνους σου πληθύνει σὺν τῷ δεσπότῃ’ » Ó 
λαὸς ἐκ τρίτου ὁμοίως. Οἱ κράκται' « Εἰσαχούσει ὁ 
θεὸς τοῦ λαοῦ ὑμῶν' » ὁ λαὸς ἐκ τρίτου ὁμοίως. Οἱ 
κράκται « Ό δεῖνα τῆς εὐσεθεστάτης Αὐγούστης 
πολλὰ τὰ ἔτη' » ὁ λαὸς, « Πολυχρόνιον. » 

C. Εϊδέναι δὲ δεῖ, ὃτι λέγεται 53 καὶ τοῦτο γεγο- 
νέναι 54 ποτὲ, ὅτι μετὰ τὸ πληρῶσαι τὰ µέρη τὴν 


ϱ προῤῥηθεῖσαν ἀκτολογίαν πρὸ τῶν Ὑραδηλίων τῆς 


ἀνχθάσεως τῆς µαναύρας προανέρχονται τὰ δύο 
µέρη, καὶ οἱ μὲν Βένετοι ἀνέρχονται εἰς τὰ σκάµνα 
τὰ ἱστάμενα iv τῷ τῆς μαναύρας ἀναδενδραδίῳ (98) 
ἔνθεν κἀκεῖθεν, καὶ ἀπόκρισιν μὴ δεχόµενοι, λέγουσιν 
οἱ χράχται κατάλεγµα (909), « Πολλὰ τὰ ἕτη τῶν βα- 
σιλέων 95 1 » καὶ ὁ λαὸς ἀποχρίνεται τὰ ὀφειλόμενα 
τοῦ καταλέγµατος. Καὶ μετὰ τὸ στῆναι τοὺς νεο- 
νύμφους Ὑίνεται δοχὴ α΄. καὶ λέγουσιν ol x2dxtat 
καὶ ὁ λαὸ» τὰς προῤῥηθείσας ἀκτολογίας. Καὶ πάλιν 
μετὰ μικρὸν τῆς τοιαύτης δοχῆς, γίνεται δοχη β’, καὶ 
δέχονται οἱ Πράσινοι ἀπὸ μικροῦ διαστήματος ἐν τῷ 
αὐτῷ ἀναδενδροδίῳ, xal τῶν νεονύµφων ἱσταμένων, 
λέγουσιν οἱ κράκται xal ὁ χαὸς τὰς προῤῥηθείσας 


VARLE LECTIONES. 
δι ἀποτιθεῖσι ed. 53 νυµφεύθης ed. 99 ὅτὶ λέγεται om. θὰ. 5* γεγονέναι conj. R., γίέχονε cod. οἱ ed. 


«5 τῷ βασιλεῖ ed. 


JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΙΙ COMMENTARIUS, 
(96) Diversus hic est grabbutus ab illo, quem Γ tum vitibus obumbrata et apsidata ; trichilas alias 


hujus paginee principium memorat. 

(97) Erogest nomen cubiouli,cujus appellatio unde 
sumpta et qui nata non liquet. Fuit enim initio 
armarium, et armis imaginibusque armorum ple- 
num, ut ex Contin. Theophan. p. 88, fine (quem 
locum Adversariis Leichianis debeo) constat. Armis 
et Amori parum convenit. Fuitne lavacrum? Y. 
Antholog. H. Stephani p. 354, med. et p.374, 375. 

(98) Est ἀναδενδράδιον locus arboribus consitus, 
deambulacrum sub arboribus, sive recte stent ar- 
bores,et per quincuncem disposite,sive in apsidem 
flexe.Sancit quidem Salmasius ad Dedicat.Herodis 
Attici p. m. 102, ἀναδενδράδας esse ambulacra tan- 


appellant. Sane Fiymologioum M. : ἀναδενδράς ἡ 
ἄμπελος ἡ πρὸς τὸ δένδρον ἀνερχομένη. Bed. àvabsv- 
δράδα etiam de arboribus aliis erectim stantibus et 
vite non obumbratis usurpari patet οἱ Anthol. p. 
27 : Όχνη χειρὸς ἐμῆς, etc. Forte olim apud anti- 
quos Grecos ἀναδενδρὰς tantum usurpatum fuerit 

e arboribus, quas vites ambibant et cireumplica- 
bantur. Recentiores autem Greci procul dubio de 
loco quocunque arboribus cum cura ordinatis et 
cultis opaco adhibent. 

(99) Kst aliquid, quod κατὰ λέγμα, voce sim- 
plici, recitatur, qualis est in vita communi ser- 
mocinantium cantui opposita. . 


.- 


A53 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINJE LIB. I. ASA 


ἀκτολογίας, xai μετὰ ταῦτα ἐπακολουθει ἡ τάξις, À recentiori etate id novum institutum est, ut nup- 


χαθὼς προείρηται. Xo? δὲ γινώσκειν, ὅτι ἐν τοῖς 56 
ἐσχάτοις καιροῖς ἐχαινουργήθη τοῦ Ὑγίνεσθαι 97 τὸ 
στεφάνωµα τοῦ βασιλέως ἐν τῷ ναῷ τοῦ παλατίου 
τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου τοῦ Φάρου xai δὴ τῶν 
νεονύµφων ἐξιόντων διὰ τοῦ χρυσοτρικλίνου, δηλονότι 
ὀψικευομένων ὑπό τε τοῦ κχουθουκλεἰού xal τῶν 
μαγίστρων καὶ πατρικίων, µελλόντων αὐτῶν ἐξιέναι 
τὰς ἀργυρᾶς του ἸὙρωσοτρικλίνου πύλας, αὐλεῖ τὸ 
προείρηται. 
ΚΕΦΑΛ. M'. 
Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ στεψίµῳ Λὐγού- 
στης 9. 


Α’. Ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς εἲς τὸν αὐγουστία, φο- 
pov τὴν χλαμύδα ἐστεμμένος, xal ποιεῖ προαγω- 
γὰς 9, xal περὶ ὥραν τρίτην καθέζεται μέσον του 
τρικλίνου. 'O δὲ τῆς καταστάσεως εὐτρεπίζει τὰ 
βῆλα, ὡς ἔχει ἡ 069 συνήθεια, xal νεύουσιν ol δεσπόται 
τῷ πραικοσίτῳ, xal ἐξέρχεται μετὰ ὁὀστιαρίων xal 
βεργίων, καὶ προσκαλεῖται rov a', τοὺς µαγ[- 
στρους B', πατρικίους τρίτον, τοὺς συγχλητικοὺς, 
ὑπάτους, χόµητας, κανδιδάτους, ἀπὸ ἐπάρχων xai 
στρατηλάτας 9! (1), βῆλα βῆλα. Ὁ δὲ πατριάρχης 
ἔρχεται διὰ τῆς δάφνης, xal εἰσέρχεται εἰς τὸν "Άγιον 
Στέφανον xal ἐχδέχεται τοὺς δεσπότας, xal ὅτε εἶσ- 
έλθωσι τὰ βῆλα πάντα xal πληρωθῶσι, νεύουσιν ol 
δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ καὶ ἀπάρχεταχι καὶ προσ- 
καλεῖται τὸν πατριάρχην, xai εἰσέρκεται εἷς τὸν 
αὐγουστέα. Καὶ ἐξέρχεται ἡ βουλομένη στεφθῆναι, 
ὀψικευομένη ὑπὸ τοῦ κουθουκλείου, καὶ ἐγείρονται 
ot δεσπόται xai ἀπέρχονται ἔνθα ἵσταται τὸ ἀντι- 
µίσιον ἅμα τοῦ πατριάρχου, xai τῆς Αὐγούστης φο- 
Ρρούσης µαφόριον, ποιεῖ ὁ πατριάρχης τὰς συνήθεις 
εὐχάς. Καὶ ὅτε πληρώσῃ τὴν εὐχὴν, ἐκδύουσι τὴν 
Αὐγοῦσταν τὸ µαφόριον, xal ἐνδύουσιν αὐτὴν οἱ 
δεστόται τὴν χλαμύδα, xal αὖθις ποιεῖ εὐχὴν ὁ πα- 
τριάρχης ἐπὶ τοῦ στέµµατος, xai μετὰ τὴν πλήρω- 


tialis imperatoris coronatio in templo palatii sacro- 
sancte Virginis Deipare Phari perageretur : et 
sponsi per aureum triclinium cum obsequio cubi- 
culi, magistrorum et patriciorum egressi, dum et 
portis aurei triclinii argenteis procedere volunt, or- 
ganum aureum pulsatur, et facliones, quas dixi- 
mus, acclamationes recitant. 

χρυσοῦν ὄργανον, xal τὰ µέρη ἀχτολογοῦσι, καθὼς 


CAPUT XL. 
Observanda in coronatione Augusla. 


I. Egreditur imperator ad augusteum, corona et 
chlamyde ornatus, promoliones facit et circa ho- 


B ram tertiam in medio triclinio residet. Ceremonia- 


rius vela, uti mos est, ordinat, prepositus vero, 
signo a dominis dato, cum ostiariis virgisque pro- 
dit, ac velum primum, magistros; secundum, pa- 
tricios ; tertium, senatores; deinde consules, comíi- 
tes, candidatos, exprefectos ac belli duces, singulos 
in velis suis, arcessit. Patriarcha per daphnem ad 
8. Stephani, dominos excepturus, venit, ac velis . 
omnibus ingressis nulloque deficiente, domini 
preposito signum dant,qui abit, patriarcham vocat 
et augusteum ingreditur. Tunc domini corona ore 
nanda, a cubiculariis stipata, procedit ; domini 
surgunt et ad locum, ubi ara reposita est, oum pa- 
triarcha abeunt, et Augusta maforium gestante, 
preces solemnes patriarcha recitat. His finitis, Au- 


α guste maforium exuunt, eamque chlamyde domini 


vestiunt, statimque patriarcha super corona preca. 
tur: quo facto, coronam imperatori tradit, qui 
eam Auguste imponit : ille dominis se adjungit, et 
sic per cubiculum octangulum domini et Augusta . 
digressi, in thronis, illi in dextro, hec in sinistro 
latere S. Stephani, consident. 


σιν τῆς εὐχῆς λαμθάνει ὁ πατριάρχης τὸ στέμμα xal ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ, κἀχεῖνος τίθησιν αὐτὸ εἰς 
τὴν χεφαλὴν τῆς Αὐγούστης, xal συντάσσεται (3) ὁ πατριάρχης τοῖς δεσπόταις, καὶ ἐξέρχεται διὰ τοῦ 
ὀκταγώνου χοιτῶνος, καὶ καθέζονται ol δεσπόται xai dj Αὐγοῦστα ἐπὶ σελλίων εἰς τὸ δεξιὸν µέρος, ἡ δὲ AÓ- 


γοῦστα ἐπὶ τὸ εὐώνυμον 63 µέρος τοῦ Αγίου Στεφάνου. 


B'. Καὶ εἰσέρχονται οἱ πατρίχιοι καὶ οἱ λοιποὶ 
πάντες, κρατούμενοι ὑπὸ σιλεντιαρίων Ἠπίπτοντες 
xal φιλοῦντες τὰ δύο Ὑόνατα αὐτῶν, xal ἀπευχαρι- 


II. Tunc patricii ac ceeteri omnes, a silentiariis 
sustentati, procidunt eorumque genua osculantur 
et gratulantur, finitaque gratulatione, domini pre- 


VARLE LECTIONES. 
5$ τοῖς om. θ4. 9? τὸ γίνεσθαι ed. 36 τῆς αὐγ. θ4. 9 προσαχορὰς ed, 69 ἡ om. ed, *! στρατηλάτων ed. 


60 εὐώνυμον deest in cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(1) Olim idem erat στρατηλάτης et στρατ- [) stratelatas seu magistros militum sub se habebant: 


»Y6«. Deinde véro bic major erat magistratus, ille 
minor. Habemus στῤατηλάτην τῆς ᾿Ανατολῆς apud 
Constant. Porph. de Themat. p. 4, (ubi quod in 
transitn monere liceat, άργυρα leg. pro ἀργά.) 
(Georg. Munach. p. 534 meniotat Πετρωνᾶν στρατ- 
wÀétn» τῆς Ανατολῆς xal Νάσαρ τῶν Βουκελλα- 
ρίων.] In his στρατηλάτης idem valet atque 
στρατηγός, Verum secutis temporibus erat stra- 
telates magister militis, vel militum per singulas 
urbes excubantium, ita ut singulis oppidis et pre- 
sidiis singuli stratelate preessent ; strategi autem 
integris magnis  provinolis preerant et multos 


vid. Vales. ad Ammian. Marcell. p. 131 et inter- 
pres Soript. poet. Theophan. p. 217 et 218. Stra- 
tetales in habitu suo militari conspicitur ia Meno- 
log. Basil. t. 1f, p. 172. 

(1 Valedicit. Vid. de hao significatione cl. Dor- 
ville ad Charitonem pag. 151. Hecurrit p. 179. 
Dixerunt autem συντάττεσθαι pro valedicere pro- 
pterea, quod abeuntes inter $6 συντάττονται, com 
ponunt, condicuat diem et tempus, quo rursus 
convenire, aut que interea facere velint. Vid. Goar. 
ad Theoph. p. 99. 


455 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


456 


posito signum dau, is dicit : « Jubete ; » preoan- À στοῦντες, καὶ ὅτε πληρωθῇ 9? d εὐχαριστια, νεύου- 


tur omnes :« In longa bonaque tempora, » et sic 
egrediuntur. Et statim secretum feminarum intrat, 
velum primum zoste ; 120 velum secundum, pa- 
tricie; tertium,  protospatharie 8ο spatharie ; 
quartum, consulares ; quintum, stratorisse ; sex- 
tum, comitisse, candidatisse ; septimum, scribo- 
nisse, domesticisse ; octavum, silentiarisse ; no- 
num, mandatorisse imperatorie, comitisse numeri 
icanatorum; velum decimum, tribunisse comitisse 
rei navalis ; undecimum, protectorisse ; cenlurio- 
num uxores. Ha omnes ordine ingresse, domino- 
rum sque ac Augusie genua venerantur, et con- 
Sistorio astante, signum  praposito domini dant, 
qui dicit : « Jubete, » deinde egrediuntur. Reliqui 


ex urbis incolis ordinibus et numeris, eque ao p 


vasa omnia, in tribunali XIX accubituum ordinan- 
tur : patricii in onopodio, senatores in porticu XIX 
accubituum stant. Augusta a cubiculo stipata egre- 
ditur, unaque cum ipsa domini ad auream manum 
procedunt ac revertuntur. Ipsa vero onopodium in- 
gressa, patricii cum ceteris senatoribus procum- 
bunt, et postquam surrexere, signum ceremonpiario 
dant, qui dicit : « Jubete, » reliqui faustum ac 
diuturnum imperium apprecati, ipsam ad solarium 
tribunalis com'tantur. Tunc consules ac reliqui 
senatores descendunt, patricii vero hino illinc in 
scalastant, dumque ipsa vullum suum ostendit, 
factiones acclamant : « Sanctus! Sanctus! San- 
ctus! Gloria in excelsis Deo, et paxin terral» 
Deinde factiones ea, qua coronationi conveniunt, 
acta recitant, Augusta cereos ad venerandam cru- 
cem accendit, populus vero et dominis et Auguste 
fautea apprecatur, quo facto, in utroque latereAu- 
gusta adorat, perque augusteum una cum obsequio 
revertitur. Consules in porticu, patrici ad auream 
usque manuin stant, et missa dantur. 


σιν ol δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, κἀχεῖνς λέχει. 
« Κελεύσατε' » xal ἐπεύχονται πάντες, « Εὶς πολλοὺς 
xai ἀγαθοὺς χρόνους, » xal ἐξέρχονται. Καὶ εὐθέως 
εἰσέρχεται τὸ σέχρετον τῶν γυναικῶν, βῆλον αἱ, ai 
ζωσταί' βῆλον β', at πατρἰχιαι' βῆλον Υ’, ai πρω- 
τοσπαθάριαι xai σπαθάριαι' βῆλον 9, ὑπάτισσαι" 
βῆλον ε’, στρατώρισσαι' βῆλον G', χκοµήτισσαι, xav- 
διδάτισσαι 6 βῆλον ζ, σκριθώνισσαι, δοµεστίχισ- 
σαι’ βῆλον η’. σιλεντιάρισσαι' βῆλον 9', μανδατό- 
ῥρισσαι βασιλικαὶ, χοµήτισσαι τοῦ ἀριθμοὺ τῶν ἵχα- 
νάτων" βῆλον v, τριθούνισσαι 65 (3) χοµήτισσαι 
πλοΐμων᾽ βῆλον ια), πρωτικτόρισσαι, κεντάρχισσαι, 
Εἰσέρχονται κατὰ τάξιν, προσκυνοῦσαι τὰ δύο γό- 
γατα τῶν δεσποτῶν ὁμοίως καὶ τῆς Αὐγούστης, xai 
Ίστανται 96 κονσιστώριον, xai νεύουσιν ol δεσπόται 
τῷ πραιποσίτῳ, xal λέχει, « Κελεύσατε, » καὶ ἐξέρ- 
χονται. Τὸ δὲ λοιπὸν τοῦ λαοῦ τῆς πόλεως καὶ τῶν 
ταγμάτων καὶ τῶν νουµέρων xal τὰ σχεύη πάντα 
ἑτοιμάζονται εἰς τὸ τριθουνάλιον τῶν ιθ ἀχουθίτων. 
Καὶ ἵστανται ol πατρίκιοι ἐν τῷ ὀνοποδίῳ, ol δὲ 
συγκλητικοὶ εἷς τὸν πόρτικα τῶν (0' ἀκουθίτων. Καὶ 
ἐξέρχεται dj Αὐγοῦστα, ὀψιχευομένη ὑπὸ τοῦ χου- 
θουκλείου, xai συνεξέρχονται δὲ αὐτῇ καὶ οἱ δεσπή- 
ται µέχρι τῆς χρυσῆς Χειρὸς, xai ὑποστρέφουσὶ. 
Καὶ ἐξελθούσης σὐτῆς εἷς τὸ ὀνοπόδιον, πίπτουσιν 
ci πατρἰκιοι μετὰ τῶν λοιπῶν συγχλητικῶν, xai 
ἀναστάντων αὐτῶν, νεύουσι τῷ τῆς καταστάσεως, 
καὶ λέχει, « Κελεύσατε, » καὶ ἐπεύχονται, « Εἰς πολ- 
λοὺς xai ἀγαθοὺς χρόνους, » xài ὀψικεύουσιν αὐτὴν 
μέχρι τοῦ ἡλιακοῦ τοῦ τριθουναλίου. Καὶ κατέρχον- 
ται οἱ ὕπατο: καὶ οἱ λοιποὶ συγαλητικοὶ, ol δὲ πα- 
τρίχιοι ἵστανται εἷς τὰ βάθρα ἔνθεν κἀκεῖθεν, καὶ 
δειχνυούσης αὐτῆς 97 τὴν ὄψιν (4), ἀνακράζουσι τὰ 
µέρη" « Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος. Δόξα ἐν ὑψίστοις θεῷ, 
καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη. » Kal ἀκτολογοῦσι τὰ µέρη τὰ 
τῷ στεψίμῳ ἁρμόζοντα, xal λαμθάνει dj 99 Αὐγοῦ- 


στα χηροὺς, καὶ ἅπτει πρὸς τὸν τίμιον σταυρὸν, καὶ εὐφημεῖ ὁ λαὸς τοὺς δεσπότας, εὐφημεῖ καὶ tiv Αὖὐ- 
γοῦσταν, καὶ ὅτε πληρωθῇ ἡ εὐφημία, προσκυνεῖ ἡ Αὐγοῦστα ἔνθεν κἀκεῖθεν, καὶ ὑποστρέφει διὰ τοῦ αὐγουστέως 
ὀψικευομένη: οἱ δὲ ὕπατοι Ἱστανται elc τὸν πόρτικα, ol δὲ πατρίχιοι µέχρι τῆς χρυσης χειρὸς, καὶ δίδονται 
μίνσαι, 
VARLE LECTIONES 
65 ἐπληρώθη 64. 9* κανδιδάτισσαι om. ed. et mox pro σκριθώνιασαι — βῆλον v, habet βεστητόρισσαι xy. 


Wird ir χοµήτισσαι 64. 95 ἵσταται θ4. 9" αὐτῆς τὴν ὂψιν Β., αὐτὴν ὄψιν cod., αὐτὴν ὀψικευομένηον 
ed. om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(3) M. rursus comma hic non agnoscebant, ut [) λυπτρα. Vid. Plutarch. Timoleonte p. 435. ed. II. 
&deo tribunisse comitisse non dus diversm, sed Ste 4 Vales. ad Harpoorat. p. 223, ed. Gronov. 


eadem dignitas essent, ut tribunus comes. Vid. ad 
peg. 114 

(4) Est sensus : ostendente Augusta vullum suum. 
: Bponse nempe Grecorum, ut notum est, nubunt 
vultum, neque ostendunt eum, nisi amicis, quibus 
' bene voluot, et quibus honorem exhibere volunt 
convivis ad nuptias celebrandas vocatis. Sponsam 
talem flammeo nuptam Armenam in ecclesiam 
deducendam, et aliam Turcicam sub παοτάδι, in 
mariti domum deducendam, videri qui cupit. exire- 
mas inspiciat Tabulas Ferriolenses, Parisiis 1714, 
editas. Dies quo [id flebat, olim τὰ ἀνακαλυ- 
πτήρια appellabatur; v. Olear. ad Philostr. p. 611. 
not. 8; et dona, que sponse vultum revelanti da- 
bantur, itidem erant ἀνακαλυπτήρια et dyaxá- 


et Du Cange v. θεώρητρον, quod est quidquid spon- 
Sus sponse dat ἀνακαλυπτηρίων die, cum sponsa 
se videndam praebet et in publicum prodit ; ubi 
multa Du Cange de hoc more vultum revelandi, 
Admodum invide sui vultus monstrandi erant 
Auguste CPtane. Nam cumiípso imperatore pone 
velum et cancellos loquebantur. Malalas, t. II. p. 54. 
Vid. ad Nostri p. 362, et ad p. 124, ubi dicitur ἀνά- 
φαίνει, quod. potest reddi : conspiciendam se dat, 
et conspiciendum dat. vullum. Non enim idem est 
ge, εἰ vultum suum conspiciendum dare. Prins 
absque revelatione veli potest fleri, non item pos- 
terius. In priori ὅλην ἑαυτήν, in posteriori solum 
τὸ πρόσωπον intelligitur. 


1d 


451 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. 1. 


458 


᾿Ακτολογία τῶν δήµων ἐπὶ στεψίμφ Αὐγούστης.Α Acclamatio factionum in coronatione Augusta. 


Tr συνήθους πάσης τάξεως τελουμένης τοῦ στε- 
ψίµου ἐν τῷ τρικλίνῳ τοῦ αὐγουστέως, xai ἀπὸ τῶν 
ἐκεῖσε χατὰ τὸν εἰωθότα τύπον ὀψιχευομένης τῆς 
Αὐγούστης ὑπὸ πάσης τῆς συγκλήτου, ol μὲν τῆς 
συγχλήτου ἐξέρχονται διὰ τοῦ μεγάλου πυλῶνος τοῦ 
τριθουναλίου, ot. δὲ τῶν ταγμάτων ἄρχοντες ἵσταν- 
ται ἐν τῷ αὐτῷ τριθουναλίῳ, ἔνθα ἵσταται ὁ σταυρὸς, 
τὰ τε σκῆπτρα xal τὰ λοιπλ σκεύη μετὰ καὶ τῶν 
λαθούρων, τὰ δὲ δύο µέρη ἅμα ἵστανται ἔμπροσθεν 
τῶν σχκήπτρων xal σκευῶν xxl βάνδων. Καὶ δὴ τῆς 
Αὐγούστης ὀψικευομένης ὑπό τε τοῦ πραιποσίτου 
καὶ τῆς λοιπῆς τάξεως τοῦ κουδουκλείου, xal τὸ ἕξ- 
ελθεῖν αὐτὴν xai στῆναι ἐπὶ τοῦ ἁλιακοῦ, χράζουσι 
τὰ δύο µέρη: « Άγιος, ἅγιος, ἅχιος. » καὶ εὐθέως 
προσκωνοῦσι τὰ τε σχῆπτρα xal σχεύη μετὰ τῶν 
βάνδων. Καὶ λέγουσιν ol χράκται' « Δόξα ἐν ὑψίστόις 
θιῷ, xal ἐπὶ γῆς εἰρήνη᾽ » ὁ λαὸς ἐκ τρίτου ὁμοίως. 
Οἱ κράκται « Ἐν ἀνθρώποις Χριστιανῶν εὐδοχία: » 
ὁ λαὸς ὁμοίως ἔκ τρίτου. Οἱ χράκται * « "Oct ἠλέησεν 
6 θεὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ » ὁ λαὸς ὁμοίως ix Υ. Οἱ 
κράχται’ « Αὕτη ἡ ἡμέρα Κυρίου ἡ µεγάλη’ « ὁ λαὸς 
ἐκ Υ΄ ὁμοίως. Οἱ χράχται’ « Αὕτη ὁ ἡμέρα τῆς ζωῆς 
τῶν Ῥωμαίων * « ὁ λαὸς ἐκ τρίτου ὁμοίως. Οἱ χρά- 
πται' α Αὕτη ἡ χαρὰ xai dà δόξα τοῦ κόσμου ΄ » 6 
λαὸς ἐκ γ΄ ὁμοίως. Οἱ κράκται΄ « Ἐν Jj τὸ στέφος 
τῆς βασιλείας τῇ χορυφῇ σου ἀξίως περιετέθη * «ὁ 
λαὸς ix τρίτου ὁμοίως. Οἱ χράκται * « Δόξα θεῷ τῷ 
Δεσπότῃ πάντων ὶα« 6 λαὸς ὁμοίως ἐκ τρἰτου. Οἱ 
κράκται ' « Δόξα τῷ θεῷ τῷ ἀναδείξαντί σε βασίἰ- 


Universo coronationis ordine in triclinio augustei 
pro more peracto, dum Augusta ab universo se- 
natu, ut solet, stipata, inde procedit, senatus qui- 
dem per magnam portam tribunalis procedit, ta- 
gmatum autem seu numerorum prefecti in eodem 
tribunalii, ubi crux, 123 sceptra ac reliqua vasa 
cum labaris stant, et ante sceptra, vasa ac banda 
due factiones. Porro Augusta, a prepositis et reli- 
quis cubiculo ascriptis cincta, dum procedit et in 
solario subsistit, factiones acclamant : « Sanctus, 
sanctus, sanctus ! » statimque sceptra et vasa cum 
bandis procidunt. Cantores dicunt : « Gloria in ez- 
celsis Deo, et pax in terra! » eadem populus ter. 
Cantores: «In hominibus Christianis beneplacitum { » 


p eadem populus ter. Cantores : « Quoniam Deus po- 


puli sui misertus est; » populus similiter. Cantores: 
« Hec est magna dies Domini; » populus eadea ter. 
Cantores : « Hec est dies vite Romanorum ; » po- 
pulus eadem ter. Cantores : « Haec est gaudium et 
decus orbis ; » populus eadem ter. Cantores : « In 
qua corona regni tuo vertici ex merito imposita 
est ; » populus eadem ter. Cantores : « Gloria Deo, 
omnium Dominol » sic populus ter. Cantores : 
« Gloria Deo qui te imperatricem ostendit ; » po- 
pulus eadem ter. Cantores : « Gloria Deo, qui ver- 
ticem tuum coronavit ; » populus eadem ter. Can- 
lores : « Gloria Deo, cui hoc ita visum fuit ; » 
populus eadem ter. Cantores : « Sed qui sua manu te 
N. coronavit ; » populus eadem ter. Cantores : 


Àwscav* « ὁ λαὸς ὁμοίως ix τρίτου, Οἱ ακρᾶκται’ C « Servet te longum tempus in purpura ; » populus 
ε Δόξα τῷ θεῷ tp στέψαντι τὴν χκορυφήν σου’, ὁ eadem ter. Cantores : « In gloriam et salutem Ro- ' 
λαὸς ὁμοίως ἐκ τρίτου. Οἱ χράκται' « Δόξα θεῷ τῷ manorum ; » populus eadem ter. Cantores : « Exau- 
εὐδοχκήσαντι οὕτως * « ὁ λαὸς ὁμοίως ix τρίτου. Οἱ — diet Deus populum vestrum ; » populus eadem 
xp&xtat* « Αλλ) ὁ oveja σε ὁ δεῖνα αὐτοχείρως * » — ter. 

ὁ λαὸς ἐκ τρίτου ὁμοίως. Οἱ χράκται * «'Ῥυλάξει σε εἰς πλήθη χρόὀνῶν ἐν τῇῃ πορφὺρφ « ὁ λαὸς ἐκ τρί- 
του ὁμοίως. Οἱ χράκται’ « Elo δόξαν καὶ ἀνέγερσιν τῶν ΄Ῥωμαίων'» ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ. Οἱ κράκται * 


« Εἰσακούσει ὁ θεὸς τοῦ λαοῦ ὑμῶν * 5 ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ τρίτου. 


᾽Ακτολογία slc τοὺς βασιλέας 99. 
Οἱ κράκται  « Πολλὰ, πολλὰ, πολλά’ » ὁ λαός ' 
« Πολλὰ ἕτη εἰς πολλά. » Οἱ xpdxzat* « Πολλοὶ ὑμῖν 
χρόνοι, ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα αὐτοχράτορες Ῥωμαίων » 
ὁ λαός * « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ xcdxtat * « Πολ- 
λοὶ ὑμῖν χρόνοι, ol θεράποντες τοῦ Κυρίου» ὁ λαός; 


Acclamatio ad imperatores. 
Cantores : « Multos, multos, multos ! » populus : 
« Multos annos in multos. » Cantores : « Longa 
vobis tempora, N. N. imperatores Romanorum ! » 
populus : « Longa vobis tempora. » Cantores : 
« Longa vobis tempora, servi Domini ! » populus : 


« Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. * Ot xodxvat « Πολλοὶ ὑμῖν χρό- [) « Longa vobis tempora! » Cantores : « Longa vobis 


yot, τῶν σκήπτρων ἡ eotuyla * » 6 Aaóc: « Πολλοὶ 
ὑμῖν χρόνοι. « Ot χράκται * « Πολλοί σου χρόνοι, ὁ 
δεῖνα βασιλεὺς τῶν Ῥωμαίων ' » ó. λαός' « Πολλοὶ 
σου χρόνοι. « Οἱ xpáxxat * « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, δε- 
σπόται, σὺν ταῖς Αὐγούσταις xal τοῖς πορφυρογεν- 
νήτοις * » ὁ λαός’ « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ xpá- 
πται * « ᾽Αλλ' ὁ πάντων Ποιητὴς xal Δεσπότης, » ὁ 
λαὸς ix τρίτου. Οἱ χράκται’ « Ὁ στέψας ὑμᾶς τῇ 
αὐτοῦ παλάμῃ ’ » 6 λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται ' « Τοὺς 
χρόνους ὑμῶν πληθύνει σὺν ταῖς Λὐγούσταις καὶ 
τοῖς πορφυρογεννήτοις' « ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κοά- 


tempora, felicitas sceptrorum {9 populus : « Longa 
vobis tempora ! » Cantores : « Longa tibi tempora, 
N. imperator Romanorum! » populus : « Longa 
tibi tempora ! » Cantores : « Longa vobis tempora, 
domini, cum Augustabus et porphyrogenitis ! » po- 
pulus : « Longa vobis tempora | » Cantores : « Sed 
omnium Creator et Dominus ; » populus eadem ter. 
Cantores : « Qui sua vos manu coronavit ; » populus 
eadem. Cantores : « Tempora vestra cum Augusta- 
bus et porphyrogenitis augeat | » populus similiter. 
1292 Cantores : « In perfectam salutem Romano- 


VARIJE LECTIONES. 
9 εἰς τοὺς βασιλέας R. em. ex sigl. cod,, εἰς τὴν βασίλισσαν ed, 


PATROL. 68. CXII. 


15 


439 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


460 


rum. » Postea due factiones accinunt : « Multos Α χται΄ « El; τελείαν συστασιν τῶν Ῥωμαίων. » Καὶ 


annos imperatoribus! » et reliqua acclamationis. 
Quibus paractis, fausta apprecali abeunt. 


CAPUT XLI. 
Übservanda in Augusta coronatione et nuptiis. 


J. Pridie unius diei mandatum de mutatoriis da- 
tur; sequenti omnes senalores slatim procedunt 
vestesque in consistorio mutant, patricii quoque et 
ceeteri gecretarii, si ita dominis videtur, ad auream 
manum ascendunt, thronosque in augusteo repo- 
nunt, in quibus Domini coronati consident et se- 
creti vela pro more excipiunt. Universo secreto 
astante, cerimoniarius et quinque alii silentiarii 
post secretum ab utroque latere intrant, signoque 
ab imperatore preposito dato, S. Stephani templum 
ingrediuntur : tuno patriarcha accersitur, ut ad 
augusteum veniat : quo facto, domini surgunt eum- 
que suscipiunt. Post thronos imperatorios antimen- 
sium stat, in quo chlamys imperatoria jacet, ad 
quod cum patriarcha accessit, imperator preposito 
signum dat, οἱ intrant episcopi et clerus secreti pa- 
triarchalis, eta tergo imperatorii secreti ad apsidis 
partem consistunt. Tunc mandato imperatoris pre- 
positus Augustam, preter maforium vestem astri- 
clam, quam sticharium imperatorium vocant, ge- 
stantem, per 8. Stephani porticum ad augusteum, 
cum antea in cubiculo interiori octanguli fuisset, 
ad dominos ducit, et statim patriarcha preces in 
chlamydem recitat. 


ἀπὸ τούτων εὐφιμοῦσι τὰ δύο µέρη, xal λέγουσι " 
« Πολλὰ τὰ ἔτη τῶν βασιλέων ' » καὶ τὰ ἑξῆς τοῦ 
καταλέγµατος. Καὶ μετὰ ταῦτα ἐπεύχονται καὶ ἑἐξ- 
ιοῦσι» 19, 

ΚΕΦΛΛ. ΜΑ’. 


"Osa δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ στεψίμφ Αὐγούστης 
xal στεφανώµατος. 


Α’. Πρὸ μιᾶς δίδοται ἀπόχρισις (5) ἀλλαξίμων, 
xal τῇ ἑξῆς τάχιον προέρχονται πάντες ot συγκλτ- 
τικοὶ, καὶ ἀλλάσσουσιν tv τῷ κονσιστωρίῳ, καὶ ὅτε 
κελεύουσιν ol δεσπόται, ἀνέρχονται οἱ πατρἰχιοι xai 
oi λοιποὶ τοῦ σεκρέτου εἷς τὴν χρυσῆν χεῖρα, xal 
τιθέασι σελλἰα εἰς τὸν αὐγομστία, καὶ καθέζονται οἱ 
δεσπόται ἔστεμμένοι, xai δέχονται τὸ σέχρετον βῆλα, 
βῆλα ?!, χαθὼς ἔχει ἡ συνήθεια. Καὶ μετὸ τὸ στῆναι 
τὸ σέκρετον ὅλόν, συνεισέρχεται ὁ τῆς καταστάσεως 
μετὰ xai ἄλλων πέντε σιλεντιαρίων ὄπισθεν τοῦ σε- 
κρέτου ἔνθιν κἀχεῖθιν, xal νεύει ὁ βασιλεὺς τῷ 
πραιποσίτῳ, καὶ εἰσέρχονται εἷς τὸν "Αγιον Στέφα- 
νου, xai προσχχλεῖται νὸν πατριάρχη», xal ἐξέρχε- 
ται εἷς τὸν αὐγουστέα, xai μετὰ τὸ ἐξελθεῖν τὸν 
πατριάρχην ἐγείρονται οἱ δεσπόται καὶ δέχονται αὖ- 
τόν. Καὶ ὄπισθεν τῶν βασιλικῶν σελλίων ἵσταται 
ἀντιμίσιον, ἔνθα κχεῖται dj asilo) χλαμὺς, xal 
στάντος τοῦ πατριάρχου εἷς τὸ ἀντιμίσιον, νεύει 5 
βασιλεὺς τῷ πραιποσίτῳ, xal εἰσέρχονται ol ἐπίσκο- 
ποι xal ὁ κλῆρος τοῦ σεχρέτου τοῦ πατριάρχου, καὶ 
ἵστανται ὄπισθεν τοῦ βασιλικοῦ σεχρἰτου ἐπὶ τὸ τῆς 
ἀψίδος µέρος. Kal τεὐθέως νεύει ὁ βασιλεὺς τῷ 
πραιπὀσίτῳ, xai εἰσάγει τὴν Αὐγούσταν ἀπὸ µαφο- 


C ρἰου, φοροῦσαν xai στιχάριν βασιλίκιον (0), διὰ τοῦ 


διαθατικοῦ τοῦ ᾽Αγίου Στεφάνου εἲς τὸν αὐγουστία, οὔσης αὐτῆς εἷς τὸν χκοιτῶνα ἔνδον τοῦ ὀκταγώνου, πρὸς 
τοὺς δεσπότας, xai εὐθέως ἄρχεται ὁ πατριάρχης τὴν εὐχὴν slc τὴν χλαμύδα, 


II. Interea, dum patriarcha precatur, Augusta 
cereos sumit, el precibus finitis, eos primioerio seu 
ostiario tradit : domini maforiuimn Auguste exuunt, 
quod cubicularii sumunt et circa ipsam complicant. 
Patriarcha vero chlamydem dominis tradit, qua 
Btalim Augustam induunt, ipsique fibulis eam con- 
nectunt ; hic 3293 rursus super corona vittisque 
precatur, finitisque precibus, coronam dominis tra- 
dit, qui ipsam capiti Augusta imponunt. Eodem 
modo patriaccha ipsis vtitas dat, quas corone Au- 
gusta appendunt; mox patriarchaS. Stephani edem 


B'. Καὶ ὅτε ἡ εὐγὴ παρὰ τοῦ πατριάρχου τελεῖται, 
λαμθάνει ἡ Αὐγούστα χηροὺς, καὶ πληρωθείσης τῆς 
εὐχῆς ἐπιδίδωσι τοὺς κηροὺς τῷ πριμιχηρἰῳ εἴτε 
τῷ ὁστιαρίῳ, καὶ ἀποσκεπάζουσιν (7) ol δεσπόται τὸ 
µαφόριον τῆς Αὐγούστης, καὶ λαμθάνουσιν αὐτὸ οἱ 
κουθικουλάριοι ἁπλοῦντες (8) αὐτὸ γύροθεν αὐτῆς. 
Καὶ λαμθάνει ὁ πατριάρχης Tiv χλαμύδα xai ἔπι- 
δίδωσι τοῖς δξσπόταις, καὶ εὐθέως περιτιθέασιν οἱ 
δεσπότα. τὴν χλαμύδα τῇ Αὐγούστῃ, καὶ φιθλώνου- 
σιν αὐτὴν οἱ αὐτοὶ, καὶ πάλιν ποιεῖ εὐχὴν ἐπὶ τοῦ 
στέµµατος καὶ τῶν πρεπενδουλίων (9), καὶ ὅτε πλη- ᾿ 


VARIAR LECTIONES. 


Τὸ ἐξίασιν ed. "! βῆλα om. ad. 


JOAN. JAC. REISKIIL COMMENTARIUS. 


(5) Est ἀπόκρισις omnis enuntiatio, declaratio [) De hac contractione terminationis ιον in 


sue voluntatis, sensuum suorum, quasi secretio, 
effusio animi sui ; bino mandatum. Hinc dicti apo- 
crisiarii, qui apocrisee, mandata perferunt et re- 
nuntiant, tam illius qui mittit, quam illius ad 
quem mittuntur. À Greco huc vocabulo manavit, 
quod Latini sequiores responsa pro negotiis, com- 
missionibus usurpant. Chronic. Cassin. IV, 66 : 
Petrus diaconus, pro responsis Casinensis cenobii 
apocrisiaréus, αά Lothurium. 111 Roma imp. di- 
rectus. Siguificat igitur dictio noslra : δίδοται ἀπό- 
Χρισις ἀλλαξίμων, eduntur mandata. seu. significa- 
iones de mduendis mutauloriis. 

(0) M. στιχαριν βασιλίκην, id est, Basi xov, 


v et ιος 
in ης alibi dico et stichario ad. p. . Talis 
forma est Καισαρίχκην, σπαθαρίκην, etc. 

(7) Apparet hino, maphorium caput ipsum quo- 
que involvisse, quod alio loco quoque demonstra- 
mus. Nam σχεπάτειν de vestibus in specie dicitur 
illis, qus aut solam caput, &ut hoc ipsum quoque 
cum aliis membris tegunt. 

(8) Explicant maphorium Auguste et velut cor» 
tinam ipsi pretenduat, ne & barbato quodam pree- 
ter imperatorem et patriarcham nudo capite con- 
spiciantur. 

(9) Puto prependulia idem atque τὰ κατάσει» 
στα 6909, flla illa margaritarum οἱ stemmatibus, 


404 


ΡΕ CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝ ΑΕ LIB. I. 


462 


pop την εὐχὴν ὁ πατριάρχης, ἐπιδίδωσι τὸ στέµµα Α una eum episcopis el secreto suo intrat, alius 


τοῖς δεσπότχις, xal οἱ δεσπόται ἐπιτιθέασιν (10) 
αὐτὸ εἰς τὴν χἐφαλὴν τῆς Αὐγούστης. Ὁμοίως ἐπι- 
δίδωσιν ὁ πατριάρχης xai τὰ πρεπενδούλια τοῖς 
δεσπόταις, καὶ χρεμῶσιν αὐτὰ οἱ δεσπόται ἐν τῷ 
στέµµατι τῆς Αὑγούστης, καὶ εὐθέως εἰσέρχεται ὁ 
πατριάρχης εἰν τὸν "Άγιον Στέφανον xai οἱ ἐπίσκο- 
ποι καὶ τὸ σέχρετον τοῦ πατριάρχου, καὶ τίθεται 
σελλίον ἄλλο λόγῳ τῆς Αὐγούστης, καὶ εὐθέως καθ- 
έζονται οἱ δεσπόται xal dj Λὐγούστα. Καὶ μετὰ τοῦτο 
εἰσάγονται παρὰ τοῦ τῆς Χχαταστάσεως πάντες, 
vpogxuvoüvteq τὰ γόνατα τῶν ῥεσποτῶν καὶ τῆς Αὖ- 
γούστης, καὶ μετὰ τὸ πβοσκυνῆσαι πάντος τοῦ σε- 
κρέτου, ἵἹστανταί καὶ οἱ σιλεντιάριοι, καὶ εἰσάγει 
αὐτοὺς Ó τοποτηρητὴς τῷ χόµητι τῶν ἀδμησιόνων, 
xai π;οσκυνοῦσι καὶ Ἱστανται Όπεσθεν, καὶ προσαυ- 
νεῖ καὶ ὁ «£c καταστάσεως, καὶ εὐθέως λαμθάνει 
γεῦμα παρὰ τῶν δεσποτῶν ὁ πβραιπόσιτος καὶ λέγει’ 
« Κελεύσατε, » καὶ ἐξέρχονται ἐπευχόμενοι, xal 
ἀπέρχονται οἱ πατρίχιοι εἰς τὸ ὀνοπόδιον, καὶ ol ὕπα- 
τοι εἷς τὸν πόρτηκα τῶν (0 ἀχουθίτων, xal Ίσταν- 
ται κονσιστώριον εἷς τὸ σχιστὸν βῆλον, ol δὲ χόµηττες 
καὶ oi χανδιδάτοι xai οἱ ἁομέστικοι καὶ οἱ λοιποὶ 
ἀπέρχονται ly τῷ τριθουναλίῳ, xal ἵστανται ἔμπροσ- 
θεν τῶν σκευῶν. Καὶ ἐξελθόντος τοῦ σεκοἑτου ἀπὸ 
τοῦ πόρτηχκος τοῦ αὐγουστέως, εὐθέως εἶσάγει ἆ τῆς 
χαταστάσξως μετὰ xal ἑτέρου σιλεντιαρίου 73, xpa- 
τοῦντες τὴν πρώτην τῶν συγκλητικῶν, καὶ ὄπισθεν 
al λοιπαὶ ἀκολουθοῦσαι, ἔμπροσθεν ὃξ ὀστιάριος 7? 


thronus Auguste ponitur, statimque domini cum 
Augusta consident. Deinde omnes, imperatores et 
Augustam adoraturi, a cerimoniario adducuntur, 
et postquam secretum adoravit, silentiarii adsunt 
οἱ per vicarium ad comitem admissionum adducli, 


adorant, deinde a tergo astant, magister cerimo- 


niarom adorat, prepositus vero, signo α Domino 
accepto, dicit : « Jubete. » Et sic fausta precantes 
egrediuntur, abeuntque patricii ad onopodium, con- 
sules ad triclinium XIX accubituum et ante fissum 
velum, comites vero, candidati, domestici ac reliqui 
in tribunali el ante vasa consistunt. Egresso autem 
secrelo e porticu augustei, cerimoniarius οἱ alius 
Bilentiarius statim vela adducunt, primam senato- 
riam manu ducentes, quam relique sequuntur, co- 
ram quibus ostiarius cum virgis procedit, et post- 
quam his signum dedit, ter procidunt. Omnes vero 
8 silentiariis stipatee accedunt, et imperatorum 
eque 80 Αυρυβίεξ genua venerantur, peracia vero 
adoratione, senatorum femias& ad auream manum 
abeunt et intra cortinam subsistunt. Augusta ad 
eumdem locum digressa, patriciorum ac reliquo- 
rum senatorum uxores post ipsam intrant: inde, 
cubiculo comitante, ad onopodium pergit, ubi 
patricii consistorium constituunt οἱ astantem 
Augustam adorant, Ipsis surgentihus, prepositus 
cerimoniario signum dat, et dicit : « Jubete, » c&- 
leri faustum ac diuturnum imperium apprecantur. 


μετὰ βεργίου, xai ἔνθα νεύσει, προσκυνοῦσι τρίτον, Καὶ εἰσάγονται αἱ προλῥηθεῖσχι ὑπὸ σιλεντιαρίων 
κρατούµεναι, xxi προσχυνοῦσι τὰ Ὑόνατα τῶν δεσποτῶν, ὁμοίως xai τῆς Αὐγούστης, xal ὅτε πληρώ- 
σουσιν al συγκλητικαὶ τὴν προσκύνησιν, ἐξέρχονται αὗται εἷς τήν χρυσῆν χεῖρα καὶ ἵστανται ἔνδοθεν τῆς 
κορτίνας. Kai τῆς Αὐγούστης ἐξελθοῦσης εἷς τὴν push» χεῖρα, εἰσέρχονται ὄπισθεν αὐτῆς αἱ πατρί- 
χιαι xal αἱ λοιπαὶ συγκλητικαὶ, καὶ ἐξέρχεται dj Αὐγούστα iv τῷ ὀνοποδίῳ, ὀψικευομένη ὑπὸ τοῦ 
κχουθουκλείου, καὶ ἵστανται ol πατρίκιοι κονσιστώριον εἰς τὸ αὐτὸ ὑνοπόδιον, xal στάσης αὐτῆς, mi- 
πτουσιν οἱ πατρίκιοι. Καὶ ἀναστάντων αὐτῶν, νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ τῆς κατσστάσεως, καὶ λέγει’ «Κελεύσατε,» 
καὶ ἐπεύχονται' « Βὶς πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » 

Γ’. Καὶ ἀποχιγοῦσιν ὀψικεύοντες, καὶ αἴρεαι ἡ 6 III. Dum hi exonopadio ia obsequio abeunt, cor- 
κορτίνα ὑπὸ δύο σιλεντιαρίων, καὶ ἵσταται πάλιν ἡ — tina a duobus silentiariis tollitur, Augusta rursus 

VARLE LECTIONES. 


15 καὶ τοῦ σιλεντ. ed: 15 6 ὀστιάρ. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


seu infulis sacris propter aures et super genas 
dependentia ; aut, si qua est differentia, sunt forte 
τὰ κατάσεισα ea [vid. ad p. 336], πρεπεν- 
δούλια autem frontalis ornatus, sive lamina aurea 
lata frontem tegens, aut textum aureum de frunte 
inter oculos super nasum dependens, quale femine 
orientales olim gestabant et adhue gestant. Unde 
explicandus ille Jobi locus xxi, 17 : 0 quod non 
habeo suspensas, velut, et : Latum frontale, µετω- 
πίδιὀν, 6 vultu meo lenebras ! εἰ o quod non habeo 
coram vullu meo calyptram caliginis! Hieronym. 
IV. in Exech. ο. 16: Et usque hodie inter celera 
ornamenta snulierum solent aurei circuli in os ex 
fronie pendere, quas lunulus appellare solebant. 
(10) Et simul Augustam nuncupant Cinnamus 
|l. v, 120, describens nuptias Manuelis Comneni 
eum Maria, principis Antiocheni filia; El; τὸν 
περιώγυµον τῆς τοῦ θεοῦ Σοφίας οἶκον λαμπρῶς 
χαταχβθεὶς, ἐνταῦθα ταύτην ἁρμόζεται, Λουκᾶ τὴν 
ly Wovevavslvou πόλει ᾿Εχκλησίαν τηνικαῦτα λα- 
Χόντος, Σωφρονίου Αλεξανδρείας, xai τοῦ θεουπόλεως 


[Antiochim] Αθανασίου, || Χριστιανοῖς ἴθος ἐστὶν, 
αὐτοῖς τὰς χεῖρας ἐπιθέντων Αὔγουστάν (sic leg. est) 
τε αὐτὴν ανειπὼν, ἐς τὰ βασίλεα παλινδρομὲῖ, 
µεγαλοπρεπέσι τε δείπνοις τοὺς ἐν τέλει εἰστίᾳ. 
καὶ δχ,µοθοινίας ἀπανταχῆ τῶν τῆς πόλεως ἐκάθισε 
στενωπῶν. Tr ἑξῆς δὲ συνδειπνήσοντας αὐτῷ τοὺς 
πατριάρχας ἦχεν, ἀφθόνῳ τε χρυσίῳ δεξιωσάµενος 
καστον απέλυε. Πρὸ πάντων γε pui» χρυσίου κεν- 
τηναρίῳ τὴν ᾿Εκκλησίαν ἐδωρήσατο. ᾿Ολίγῳ δὲ ὕστε- 
pov καὶ ἀμίλλαις ἵππων διῆγε τὸν ὅπμον. Ineignis et 
memorabilia hic locus est, in quo memorantur ad 
nuptias pertinentia baec : splendida processio ad S. 
Sophiam ; ibi nuptisimposite manus a presentibus 
tribus patriarchis ; renuntiata sponsa ab Augusto 
Augusla per impositionem corone autinfule ; cum 
roceribus epulie celebrate eodem die, populoque 
ltem in publicis viis οἱ angiportibus apposite ; 
altero die vocati ad convivium patriarche et auro 
donati ; eccleaia auri centenario donata ; ludi cir- 
censes deinceps celebrati. 


463 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. 1. ᾿ 


464 


in diciono subsistit, senatores vero una cum pa- Α Λὐγούστα εἲς τὸ δικιόνιον τε, καὶ πἰπτουσὶν ol. συγ»- 


triciis adorant,ipsis quesurgentibus, prepositus si- 
lentiario signum dat, et dicit : « Jubete, » ceteri 
pro more acclamant. 124 Inde senatus discedit, 
et per mediam tribunalis portam progressus, in su- 
periori scale parte ab utroque latere, ut in obse- 
quio, astat, ceterorum vero officiorum principes 
ad item tribunal, ubi crux, sceptra, labara cum 
ceteris vasis, duabus factionibus ac omni reliqua 
turba adsunt, degcendunt, prefecti turmarum suas 
stationes ante vasa occupant. Dumque senatus et 
patricii egressi astant, Augusta a preposito el 
primicerio adducta, comparet, eique, in medio 60- 
lario astanti, factiones etomnis populus acclamant : 
« Sanctus, sanctus, sanctus ! Gloria in excelsis Deo, 
pax in terra ! » recitantdeinde factiones laudes co- 
ronationi aptas. Postquam Augusta e modio solario 
excessit, ad medios cancellos subsistit, ubi ostia- 
rius duos ipsi cereos tradit, quos manu tenens, ad 
crucem adorat; quo facto, proceres, vasa omnia, 
sceptra, labara et reliqua in genua procumbunt, et 
ipsam venerantur. 


χλητικοὶ ἅμα τοῖς πατριχίοις, xal ἁναστάντων αὖ- 
τῶν, νεύει ὁ πραιπόσιτσος τῷ σιλεντιαρἰῳ, καὶ λέγει 
« Κελεύσατε, » xai ἐπεύχονται. Καὶ ἀποκινεῖ ἡ 
σύγκλητος 70, xai ἐξέρχεται διὰ τοῦ µέσου πυλῶνος 
τοῦ τριθουναλἰου ἔνθεν κἀχεῖθεν sic τὴν χεφαλὴν τῶν 
βάθρων, καθὼς ὀψικεύουσιν oi δὲ λοιποὶ ἄρχοντες 
τῶν ταγμάτων κατέρχονται ἓν τῷ αὐτῷ τριθουναλίῳ, 
ἔνθα ἵσταται ὁ σταυρὸς καὶ τὰ σκῆπτρα, λάθουρά τε 
ἅμα xxi τῶν λοιπῶν σκευῶν, τὰ δὲ δύο µέρη iv 
τῷ ἅμα, καὶ τὸ λοιπὸν ἅπαν τοῦ λαοῦ καὶ ol ἄρχον- 
τες τῶν ταγμάτων ἵστανται ἔμπροσθεν τῶν σκευῶν 
elc τοὺς τόπους αὐτῶν. Καὶ ὅτε ἐξέλθῃ ἡ αύγκλητος 
ἃμα τοῖς πατρικίοις καὶ στῶσιν, ἀναφαίνει (11) ἡ 
Αὐγούστα, ὁδηγουμένη ὑπὸ τοῦ πραιποσίου καὶ 
πριµιχηρίου, καὶ στάσης αὐτῆς εἷς τὴν μέσην τοῦ 
ἡλιακοῦ, ἀνακράζουσι τὰ µέρη xal ἅπαν τοῦ ao» 
« Άγιος, ἅγιος, ἅγιος δόξα ἐν ὑψίστοις θεῷ, καὶ 
ἐπὶ γῆς εἰρήνη,» xai ἀκτολογοῦσι τὰ µέρη τὰ τῷ 
στεψίμῳ ἁρμόζοντα, Kal ἀποχινεῖ dj Αὐγούστα ἀπὸ 
τὴν 79 µέσην (12) τοῦ ἡλιαχκοῦ, καὶ ὅτε ἀπέλθη εἰς τὸ 
μέσον χάγκελον. Ἱσταυρὸν, xal ἐπιδίδωσιν ὁ ἁστιά» 


9 M 4 - 4 4 - , 8 4 
ριος ζυγὴν χηροὺς xal λαθοῦσα τοὺς κηροὺς ποιεῖ προσκύνησιν ἐπὶ τὸν σταυρὸν, xal εὐθέως πίπτουσιν 
ol ἄρχοντες καὶ προσκυνοῦσιν αὐτὴν καὶ τὰ σκε΄η πάντα, σκῆπτρα, λάδουρα xai τὰ λοιπά. 


IV. Postremo, actis inaugurationis completis, 
postquam factiones precale sunt: « Regnum hoc, 
Deus, firmaet custodi, » tunc triclinium XIX accubi- 
tuum senatores petunt, etconsistorium usque ad di- 
cionium etonopodium consistuunt, dumquesenatus 
interiorem portam ingressusest, femine senatorum 
una astant, et ad porlaseburneas castrensium abeunt, 
ibi, dum Augusta ingrediatur augusteum, exspecta- 
ture. Senatus, usque dum due factiones acclama- 
runt : « Multos annos, etc., » ibi manet; peracta 
vero acclamatione, Áugusta hinc illinc ad duas fa- 
ctíiones adorat, mox introgreditur, factionibus di- 
centibus: « Deus Augustam servet ! » Interea pa- 
tricie intra portam tribunalis stant et Augustam, a 
solario huc νθηἱθηίθιη, ad auream manum patricii 
comitantur : secretum vero consulum usque ad di- 
cionium stat, quo postquam Augusta accessit, ac- 
rlamant : « [n multa bonaque tempora! » Sic etiam 
patricii in aurea. manu adeunt, dumque Augusta 
transit, augusteum, ubi totum cubiculum congrega- 
tum est, ingreasura, dicunt lingua Romana : « Bene, 
bene, bene, Augusta! pulchre venisti, Augusta ! » 
1325 Postea in oclagonum extra 8. Stephani edem 
venit, quod dum imperator cum Augvsta ingredi- 


A'. Καὶ ὃτε πληρώσουσιν τὰ µέρη τὰ ἄχτα τῆς dva- 
γορεύσεως, καὶ εἴπωσι (13): » Τοῦτο τὸ βασίλειον (14), 
Κύριε, στερέωσον, » εὐθέως εἰσέρχεται ἡ σύγκλητος 
εἲς τὸν πόρτηκα τῶν ιθ’ ἀκουθίτων, καὶ ἵστανται xov- 
σιστώβιον μέχρι τοῦ δικιον{ουκαὶ ὀνοποδίου, αἱ δὲ συγ- 
κλητικαὶ γυνσῖχες ἀκολουθοῦσαι, ὅτε ἀποχινήσει d 
σύγκλητος τὴν ἔσω, µεθίστανται αι γυναῖχες xai ἀπέρ- 
χονται ἐπὶ τοὺς ἐλεφαντίνους πυλῶνας τοῦ καστρη- 
σιάχου, καὶ ἐχδέχονται ἐχεῖσε, μέχρις ἄν εἰσέλητῃ ἡ 
Αὐγούστα tic τὸν αὐγουστέα. Ἡ δὲ σύγγλητος ἴστα- 
ται, μἐχρις ἄν πλτρώσωσι τὰ µέρτ.« Πολλά τὰ ἔτη 77,» 
καὶ τὰ ἑξῆς, καὶ ὅτε πληρώσωσι τὴν εὐφηρίαν τὰ 
µέρη, προσκυνεῖ ἡ Αὐγούστα ἔνθεν κἀχεῖσε πρὸς τὰ 
δύο µέρη, καὶ ἀποχινεῖ τῆν ἔσω, καὶ λέγουσι τὰ δύο 
µέρη « Περισώσει ὁ θεὸς τὴν Αὐγούσταν » αἱ δὲ 
πατρἰχιαι Ἱστανται ἔνδον τῆς πύλης τοῦ τριθουνα- 
λίου, xal ὅτε εἰσέλθῃ ἡ Αὐγούστα ἀπὸ τοῦ ἡλιακοῦ, 
ἀποχινοῦσιν οἱ πατρἰκιοι μέχρι τῆς χρυσῆς γειρὸς 
ὀψικεύοντες' τὸ δὲ σέκρετον τῶν ὑπάτων ὮἈσταται 
µέχρι τοῦ δικιονίου, xai ὃτε µεσάσῃ ἡ Αὐγούστα εἷς 
τὴν µέσην τῶν ὑπάτων, ἐπεύχονται tà: « Elo πολ- 
λοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » Ὁμοίως καὶ ol πατρί- 
χιοι εἰς τὴν χρυσῆν χεῖρα, καὶ διέρχεται ἡ Αὐγούστα, 
καὶ εἰσέρχεται εἷς τὸν αὐγουστέα, xal ἵσταται τὸ 


VARLE LECTIONES. 
*& δικίονον ο0ἆ. ?9 auv«A s toc) ed. 75 ἀπὸ τὴν conj. R., ἐπὶ τὴν cod. et ed. 1 πολλὰ ἔτη ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(11) Subiatell. ἑαυτὴν, semetipsam conspicien- 
dam dat, prodit in conspectum ; quod potest 
fleri etiamsi non sublato velo ; vel τὸ πρόσωπον tav- 
τῆς, quod ut flat, tollendum est velum. Vid. ad 


pag. 120. 

(a) Solent novi Greci ἀπὸ cum accusativo con- 
Blruere. 

(13) Coherent enim areto nexu cum his sequen- 


tia et apodosis ad ὅτε est in verbis εὐθέως εἶσέρ- 
χεται. 

14) Hec vox Grecis novis idem atque βασι- 
λεία, regnum, valet. Hinc intelligitur «ira illa 
ictio Theoph. : "Apyttv τὸ βασίλειον τῶν Σχυ- 
Qv, adipisci regnum. Scytharum. Theoph. p. 88: 
conf. p. 57. 


465. 


DE GERIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. |. 


406 


πᾶν τοῦ χουθουκλείου εἰς τὸν αὐγουστέα, xal ΄Ῥω- A tur, officium celebratur, et sio e templo discedunt, 


μαΐζουσι « Βαΐνε, gatve (51), ἡ Αὐγούστα' καλῶς 
ὖλθες, ἡ Αὐγούστα. » Καὶ εἰσέρχεται dj A ὑγούστα εἰς 
τὸ ὀκτάγωνον τὸ ἔξω τοῦ 'Αγίου Στεφάνου, xai εἰσέρ- 


Liturgiam vero sacram patriarcha celebrat, qua 
finita, Domini cum Augusta intrant, et coronatio 
nuptialis peragitur. 


Χεται ὁ βασιλεὺς καὶ ἡ Αὐγούστα εἷς τὸ 'Aqtov Στέφανον, καὶ γίνεται τὸ μνῆστρον (16), xal ἐξέρχονται 
τῆς ἐχκλησίας. Καὶ λειτουρχεῖ ὁ πατριάρχης, xal ὅτε ἀπολύσει ἡ λειτουργία, εἰσέρχονται οἱ δεσπόται καὶ ἡ 


Αὐγούστα, xal γίνεται τὸ στεφάνωµα. 

E. Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι ὁ βασιλεὺς ἐστεμμένος στε- 
φανοῦται, xai Ἰξέρχονται ἐἑστεφανωμένοι ἐπὶ τὴν 
χρυσῆν χεῖρα, καὶ δέχονται ol πατρίχιοι ἐν τῷ ὀνο- 
ποδίῳ, xai στάντων τῶν 79 δεσποτῶν, πίπτουσιν ol 
αὐτοί. Καὶ ἀναστάντων αὐτῶν, vsótt ὁ πραιπόσιτος 
τῷ τῆς καταστάσεως, xai λέγει « Κελεύσατε, » 
καὶ ἐπεύχονται' « Elo πολλοὺς xal ἀγαθοὺς χρόνους, » 
xai ἀποκινοῦσιν, ὀψικεύοντες µέχρι τοῦ σεχρέτου 
τῶν ὑπάτων, xxl στάντων τῶν δεσποτῶν, πίπτουσιν 
ol συγκλητικοὶ πάντες ἅμα τοῖς πατρικίοις, καὶ 
ἁταστάντων αὐτῶν, νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ σιλεν- 
τιαρίῳ, xai λέχει « Κελεύσατε, » xai ἀποχινοῦσιν 
ὀψιχεύοντες µέχρι τοῦ παστοῦ. Τὰ δὲ µέρη δέχονται 
εἷς τὸν τρίχλινον 79 τῶν κανδιδάτων ἔνθεν χἀχεῖθεν 
πλησίον τῶν γραδηλίων τῆς Μαναύρας, ol δὲ χράκται 
τῶν δύο μερῶν ἠνωμένοι λέγουσιν οἱ ἀμφότεροι ὁμοῦ 
τὰς ἀναφωνήσεις, τὰ δὲ ὄργανα αὐλοῦσιν ἐπὶ τὸ µέ- 
poc τῶν Πρασίνων. Καὶ ὅτε διέλθῃ τὸ στεφάνωµα, 
εἰσέρχονται τὰ µέρη εἷς τὸν παστὸν, καὶ ἵστανται ol 
βασιλεῖς ἐστεμμένοι εἲς τὸν παστὸν, καὶ ἀκτολογοῦσι 
τὰ µέρη τὰ κατὰ συνήθειαν. Καὶ ἀπέρχονται οἱ δε- 
σπόται ἑστεφανωμένοι sig τὴν κόγχην τοῦ παστοῦ, 
ἔνθα Ἱσταται ὁ βασικικὸς κράθάττος, xal τιθέασι τὰ 
στέµµατα ἐπὶ τὸν χράθαττον, xai εὐθέως ἀπέρχον- 


V. Neque pretermitti hoc loco debet,imperatorem 
serlo redimitum coronari, et ad auream manum 
egressum a patriciis in onopodio excipi, qui, dum 
gübsistunt Domini, in terram procidunt. Postquam 
vero surrexere, prepositus signum cerimoniario 
dat, qui dicit : « Jubete, » reliqui faustum aoc diu- 
turnum imperium apprecantur, et in obsequio ad 
secretum consulum abeunt, et dominis ibi constitu- 
lis, senatores omnes cum patriciis procumbunt, 
qui postquam surrexere,prepositus signum silentia- 
rio dat, qui dicit :« Jubete, » et sio in obsequio ad 
thalamum pergunt. Factiones in triclinio candida- 
torum ab utroque latere prope gradus Magnaure 
consistunt, ambarum vero factionum cantores, in- 
vicem juncti, cantiones simul recitant, dum organa 
in partePrasinorum pulsantur. Coronatione peracta, 
factiones ad thalamum, ubi coronis ornati impera- 
tores Btant, abeunt et solemnes acclamationes per- 
agunt. Illi vero coronati, ad concham thalami, ubi 
grabatus imperatorius repositus est, discedunt, ac 
depositis ibi coronis,per porticus, quasiad amores, 
ad XIX accubitus abeunt, ac ibi mense accum- 
bunt, et postquam surrexere, amicos, quos invita- 
ri vult, imperator nominat, qui, ut mos est, tha- 


ται ol δεσπόται διὰ τῶν διαθατικῶν, ὡς Eni τὸν C lamum intrant. 
ἔρωτα, εἰς τὰ ιθ’ ἀχούθιτα, xal ἀχουμθίζουσι, καὶ ὅτε ἀναστῶσιν, ὀρίζει, οὓς χελεύει φίλους (47), καὶ εἰσέρχονται 


εἷς τὸν παστὸν, ὡς ἔχει ἡ συνήθεια. 

C. Xp? δὲ γινώσκειν, ὅτι οὐ καθέζονται οἱ δεσπό- 
ται μετὰ Ὑχλανίδια εἷς τὸν παστὸν μετὰ τῶν φίλων, 
ἁλλ' 9 ὁ μέγας βασιλεὺς φορῶν σαγίον χρυσοῦν, ὁ 
δὲ μικρὸς βασιλεὺς φορῶν τζιτζάκιον, οἱ δὲ φίλοι, 
καθὼς ἀχουμθίζουσιν. Χρὴ δὲ Ὑινώσχειν, ὅτι, ἐὰν 
ἐξέλθῃ d Αὐγούστα ἐστεμμένη ἐν τῷ τρικλίνῳ, οἱ 
σπαθάριοι μετὰ διστράλια ὀψικεύουσι), τὸ δὲ ἅρμα 
οὐγ ἀκολουθεῖ, ei δὲ ἐπὶ τῶν (0. 6 ἀκουθίτων, οὐκ 
ὀψιχεύουσιν ol σπαθἀριοι τὸ σύνολον. Al δὲ συγχλη- 
τικαὶ, de' οὗ εἰσέλθῃ ἡ Αὐγούστα ἀπὸ τοῦ τριθουνα- 
λίου εἷς τὸν αὐγουστέᾳ, εἰσέρχονται καὶ αἱ γυναῖχες 
διὰ τοῦ τρικλίνου τῶν ιβ’ ἀχουθίτων διὰ τῆς εἰσόδου τοῦ 
βασιλικοῦ ἀκουθίτου, xai ἀπέρχονται sic τὸν πόρ- 
τηχα τοῦ αὐχουσθέως, ἕἔνθα γρέμαται ἡ χορτίνα. 


VI. Porro animadversione dignum est, quod do- 
mini non in chlamydibus cum amicis in thalamo 
consideant, sed magnus imperator aureum sagum, 
minor tzitzacium, amioi vestes, in quibus accum- 
bunt, gestent. Sciendum quoque est, Augustam in 
triclinium cum corona egressam, spatharios dex- 
tralia manibus ferentes comilari, arma vero nou 
sequi solere : si vero cd XIX accubitus abeat, spa. 
tharios eam plane non comitari. Que postquam a 
tribunali in augusteum ingressa est, senatorum 
uxores per triclinium XIX 126 accubituum per 
introitum imperatoriiaocubitus intrant, et ad porli- 
cum augustei,ubicortinasuspensa est, abeunt. Cum 
coronatio in aurea manu acía est, patricie ac ce- 


Καὶ ὅτε διἐλθῃ τὸ στεφάνωµα εἷς τὴν χρυσῖν χεῖρα, D tere post ipsam usque ad pontem, ad convivium 
ΥΑΒΙΑΣ LECTIONES. 


15 τῶν om. ed. 


19 τὸ τρίχλ. ed. '* ἀλλ᾽ deest in cod. Forte plura desunt. *! τῶν θ' ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(15) Bene, bene. Proximum sequens χαλῶς ejus 
est interpretatio. 

(10) Despensatio, rilus et actus desponsationis 
nubentium, que ooronationem nuptialem debebat 

um Imperatores in nuptiis suis senatores adhi- 
bebant conviviis cum uxoribus eorum et iis munera 


distribuebant. Dionis Cassii quidem tempore acci- 
piebant milites 250 drachmas in epulum, populares 
59; Xiphil. p. 1358, 75. Desiitne hic mos sub 
impp. CPtanis? Equidem nulla ejus vestigia repe- 
rio ; illa certe tempora, si forle majumam aliquam 
ferrent, tantam tamen profusionem, ut acciso im- 
perio, non ferebant. 


461 


CONSTANTINI PHORPHYROGENITI 


468 


vocate usque ad cochleam S. Christine abeunt, Α εἰσέρχονται al πατρίκιαι καὶ al λοιπαὶ ὄπισθεν τῆς 


relique discedun:. Notandum quoque est, patrio'ag 
τα coronatione Auguste propoloma (quod capitis 
tegumentum est) non gestare. Porro imperator or- 
dinarias patricias, quas vult, deligit, ut, in augu- 
steum per octangulum ingresse, Auguste corona- 
tionem videant. Sic etiam ad nuptias ordinat, ut 
paranymphus et patricii, quoscunque vult, acce- 
dant, qui, peractis nuptiis, rursus egrediuntur et 
com reliquis in euis stationibus consistunt. 


Αὐγούστης μέχρι τῆς γεφύρα», καὶ al γλητωρευθεῖ- 
στι ἀπέρχονται ἐπὶ τὸν κογλιὰν τῆς ἁγίας Χριστίντς, 
xai ol λοιπαὶ ἀναχωροῦσιν. Χρὴ δὲ ε-δίναι, ὅτι οὗ 
φοροῦσιν αἱ πατριχιαι elo τὸ στέφανωµα τῆς Αὖ (ού- 
στης προπόλωµα (18). Χρὴ δὲ γινώσκειν, ὃτι 8: ὁρί- 
ζει ὁ βασιλεὺς ἐκ τὰς πατριχίας (10), otac θέλει, ἵνα 
εισέλθωσιν εἰς τὸν αὐγουστέα διὰ τοῦ ὀκταγώνου, 
xal ἴδωσι τὸ στέἔψιµον τῆς Αὐγούστης. Ὁμοίως xal 
εἰς τὸ στεφάνωμα ὁρίζει ὁ βασιλεὺς, ἵνα εἰσέλθῃ ὁ 


παράνυµφος (20), καὶ πατρικίους. οὓς γελεύει, xal ὅτε πληρωθῇ τὸ στεφάνωµα, ἑξέρχονται ol αὐτοὶ πατρίχιοι 
xai ἵστανται εἷς τοὺς τόπους αὐτῶν μετὰ καὶ τοὺς λοιποὺς πατριχίους, 


VII. Die tertia lavacri, quando cerimonia perayi 
debet, factio Veneta in dextra porticu Magnaure, 
que porta augus'ei est, in modum pile majoris, 
Prasini in oppusito. [ntere. prope stabulum astaut. 
Organum in arboreto, aliudque in stabuli aditu in. 


tervallo quodam ; aliud organum in pulpito, unde B 


ad balneum descenditur, positum est. Quando vero 
Sabana, myrotheca, ecrinia et siclotrulla procedunt, 
consules ea usque ad descensum balnei una cum 
thymelicis omnibus pro more comitantur, et post- 
quam sabana deduxerunt, redeunt, et in substru- 
ctione pontis, patricii vero ad mensam ejusdem 
pontis consistorium constituunt. Etquando Augusta 
e tbalamo egressura est, patricii, eam comitantes, 
ad descensum pontis partemque ovati, consules ad 


Z'- Χρὴ ?& γινώσκειν, ὅτι τῃ τρίτη τοῦ λουτροῦ (21), 
ὅπως (22) ὀφέίλει γενεσθαι ἡ ἀκολουθία, ἵσταται τὸ 
μένος τῶν Βενέτων εἰς τὸν δεξιὸν ἔμθολον τῆς Μα- 
ναὀρας, ὃς (23) ἐστιν dj πύλη τοῦ αὐγουστέως, τὰ 
ἴσα τοῦ πίνσου, ἁμοίως xal οἱ Πράσινοι slc τὸ ἆντι- 
κρὺ µέρος πλησίον τοῦ στάθλο», τὸ δὲ ὄργανον εἷς 
τὸ ἀναδενδράδιον, xal τὸ ἕτερον εἷς τὴν εἴσοδον τοῦ 
στάθλου, ὀλίγον ἀπὸ ** ὁιαστήµάτος, xxl ἄλλο ὄργα- 
voy ἐχεῖθεν (94) τοῦ πουλπίτου τοῦ χαταθασίου τοῦ 
λουτροῦ. Καὶ Ote ἐξέλθωσιν τὰ σάθανα (25), ἡ µυρο- 
θήχη, τὰ σκρινία val «dá σικλότρουλλα, ὀψικεύουσιν 
αὐτὰ ὕπατοι µέχρι τοῦ χαταθασίου τοῦ λουτροῦ, τὰ 
θυμελιχὰ δὲ (26) πάντα ὀψιχεύουσιν, ὡς ἔχει dj συν-- 
θεια, xai ἀποσωθέντων 95 (27) τῶν σαθάνων, ἔρχον- 
ται οἱ ὕπατοι, καὶ ἵστανται εἲς πόδωσιν (28) τῆς 


ΥΛΒΙΑ LECTIONES. 
55 Pro ὅτι, quod R., inseruit. cod. et ed. ex precedentibus perperam repetunt: el; τὸ φοροῦσιν at 
πατρίχιαι. Ὁὃ στάθλου ὀλίγον, ἀπὸ θά. 34 θεμελιχὰ θἀ. 99 ἀπὸ σωθέντων ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(18] Turrita capitis vitta, veluti modiolus. Latius ϱ 


de voce expono au p. 288 

(19) Novi Graci ix cum dativo et accusativo 
construunt. lilius exemplum habet Du Cange v. 
Ποτῆρι, ubi locum hunc ex anonymo quodam msto 
adversus Latinos pugnante protnit, inudo recte et 
fideliter exbibuerit aut ipse, aut onere ejus typo- 
graphice : τὴν δεσποτικήην πλευρὰν, ἐξ $ ἐρόη τὸ 
αἷμα καὶ τὸ ὕδωρ. Nihil tamen obstat, quominus 
a Latinis didicerint ἐκ et ἐξ cum ablativo compo- 
nere. 

(20) Est, qui sponsam futuram ambituro prius 
laudat et commendat atque conciliat. Ut intelli- 
gatur, quomodo procentur Greci et matrimonia 
contrahant, consulendus insignis locus ex Malata 
t. II, p. 64, ubi de nuptiis Theodosii Junioris cum 
Eudocia. 

(21) Credo tertio die post τὸ στεφάνωµα, seu 
nuptias, Augustam lotum ivisse in palatio Ma- 
gnaure. 

(22( Ὅπως hio loci est pro ὅταν. 

(53) M. ὡς, uude efficio legendum esse : ὡς iq 
τὴν πυλήν. Τὰ ἴσα forte signillcat e regione pilaris 
seu columnae. 

(24) Εκεῖθεν est ultra ; ultra pulpitum... ut. int- 
χεινα probis Grecis. 

(25) Sabana esse lintea, presertim tergendo cor- 
pori, liquet ex supra notatis : myrothecam quoque 
ad balneum pertinere, sponte patet. Quo autem 
sorinia faciant et quid continuerint, non dixerim. 
Forte vestes mutatorias continebant, quas Augusta 
post balneum induebat. Σιχλότρυυλλα, vox rarior, 

uid significet, nondizerim. Con]iciebam aliquando, 

uisse arculam cum sigillis, id est, parvis sancto- 
rum icunculis, qualem describit Continuat. Theo- 


D γεφύρας. Novi quidem, x 


phan. p. 57, νιννία πολλὰ κατὰ τὸ χιθώτιον. Neque 
improbabile, Augustas, pupularum (ut est femipi- 
num leve genus) amatrices, sanctum talem comi- 
tatum ubique secum circumdoctitasse. Nuno ta- 
men maris inclino eo, ut credam σικλοτρούλλας 
esae trullas, id est, vaea semicirculuria, profunde 
cava, velut cymbia, una cum situlis vel gutturniis. 
Proprius enim hoo lavacrum tangit et novi Greci 
situlam σίχλαν appellant. 

(26) Id est, famulitium omne thymelicum, Ju- 
dionum, citbaredorum, cantorum, etc., cuui suo 
&pparatu, quales medio &vo ministellos et. minis- 
trellos appellabant. 

(27) Σώζειν est proprie promovere, ex uno loco 
ad alterum σόειν, σοθεῖν. Hinc διασώζειν, (raducere, 
comitando aliquid, per aliquam regionem ducere, 
dequo verbo infra suo loco dicetur, διασώστης 
comes traductor ; ἀποσώζειν, abducere. 

(298) Non satis intelligo, quid sit πόδωσις τῆς 

όδωσις esse novis Grecis 
idem atque xox;. Sed non video quid sit pe pon- 
tís; nisi forte scabellum inferius, per quod humo 
in pontem ascenditur. Videtur tamen inihi potius 
esse id, quod nostrates Gelender appellant, στήθεα, 
δουφάκτους, balustradas, septa lignea, vel alterius 
generis, que ambabus pontis oris preetenduntur, 
ne transeuntes in aquam possint incidere. Latini 
pariter illos cancellos aut sepes podia, appedia- 
menta, appodiatoria, appellabant, ab appodiando, 
id est fulciendo, ionitendo, quia sunt res, quibus 
effulcire se quis potest ; vid. Du Cange. v. Podium. 
Dubito quoque circa ράπεζαν τῆς Ὑιφύφας. Forte 
id est media planities pontis, in qua ambulatur. 
Certe Latini omne planum et Jatum mensam appel- 
lant. Ita mensa est lapis sepulcralis horizontaliter 


409 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. 


410 


Ὑεφύρας κονσιστώὠριον’ ol δὲ πατρίκιοι ἵστανται εἷς À descensum Β. Chriatine divertunt. Hane, dum com- 


τὴν τράπιζαν τῆς Ὑεφύρας. Καὶ ὅτε ἐξέλθτ ἡ AÓ- 
γοῦστα ἀπὸ τοῦ παστοῦ, ἀποχινοῦσιν ol πατρἰχιοι 
ὀψικεύοντες ἐπὶ (29) τὸ καταθάσιον τῆς γεφύρᾶς τὸ 
µέρος τοῦ ὡάτου, xai ἀποκινοῦσιν ol ὕπατοι ὀψιχεύ- 
οντες μέχρι τοῦ καταθασίου τῆς ἁγίας Χριστίνης. 
Καὶ δέχεται πρῶτον τὸ µέρος τῶν ΑΒινίτων, ὅτε 
ἀναφανῷ dj Δὐγούστα, xal ἀκτολογοῦσιν, ὡς ἔχει ἡ 
συνήθεια. Αὐλοῦσιν 9 xal τὰ ὄργανα, xal ὅτε µεσά- 
σει 9 d Αὐγούστα εἰς τὸ ἀναδεδράδιον, ἄρχονται 
ἀκτολογεῖν xal oi Πράσινοι ὁμοίως. Καὶ εἰσέρχεταί 
à Λὐγούστα tiq τὸ λουτρὸν, xal ὅτε ἐξελθῃ. ὁμοίως 
γίνεται d) ἀχολουθία τοῦ ὀψιχίου τῆς συγκλήτου, καὶ 
εἰσέρχονται ὀψικεύοντες μέχρι τοῦ παστοῦ, καὶ 
στανται χκονσιστώριον, ἕως οὐ αἰσέλθῃ dj Αὐγούστα 


pareti, prima Venetorum factio excipit, et, ut mos 
est, acclamat, organa quoque sonant : in medio 
arboreto constitute Prasini similiter acclamant. 
Iotrat vero Augusta balneum, ex quo dum redit, 


officium obsequii senatores celebrant, intrant cum 
obsequio ad ihalamum, et usque dum Augusta 


dexirum concbe latus ingressura est, consistorium 
constituunt. Faciionegs vero et ipse a tergo, acia 
celebrantes, usque ad thalamum, mulieres vero vo- 
cate pone ovatum veniunt. 123 Ceterum obser- 
vandum est, tria punica mala gemmis pretiosis 
ornata purpureaquein processionecircumferri,quo- 
rum unum prises honoraria tenens, Augustam se- 
quitur, reliqua ad latus ejus gestantur. 


εἷς τὸ δεξιὸν µέρος τῆς κόγχης. Τὰ δὲ µέρη ἔρχονται καὶ αὐτὰ ὄπισθεν ἀχτολογοῦντα ἕως τοῦ παστοῦ, αἱ 
δὲ κληθεῖσαι γυναῖχες ἀπέρχονται ὄπισθεν τοῦ ὡάτον. Κρὴ δὲ Υινώσκειν, ὅτι περιπατοῦοι τρεῖς ῥοδιῶ- 
νες διάλιθοι πορφυροῖ, τὸ μὲν ἕν βαστάζει d παρακαθἰστρια (30) ὄπισθε τῆς Αὐγούστης, καὶ ἄλλοι 


δύο ἔνθεν κἀχεῖθεν. 
ΚΕΦΑΛ. MB. 

ἸΑχτολογία τῶν δήµων, ὅταν τεχθῇ παιδίον πορ- 

φυρογέννητον. 

Α.. Ανιόντων τῶν δύο μερῶν ἐν τῇ φιάλῃ τοῦ σιγ- 
µατος, λέγουσιν ol χράκται" « Tolo δεσπόταις 95, » 6 
λαύς' » Νίχαις xa, ἡμέρα (31). » Οἱ κράχται. » Καὶ 
τί πρὸς αὐτοὺς ; » ὁ λαὸς. « Kal ἑνίσχυσον αὐτοὺς, ναὶ, 
Κύριε, σὺ αὐτοὺς σῶσον, vai, Κύριε, νίκαις καλὴ 
ἡμέρα. » Οἱ χράχται' « Ταῖς Αὐγούσταις'» ὁ λαὺς. 
« Νίκαις καλὴ ἡμέρα. « Οἱ χράκται' « Καὶ τί πρὸς 
αὐτάς ; » ὁ λαός' » Καὶ ἐνίσχυσον αὐτὰς, vai, Κύριε, 
σύ αὐτὰς σῶσον, val, Κύριε, νίχαις καλὴ ἡμέρα. » Οἱ 
χράκται « Ty συγκλήτῳ' »6 λαός « Νίκαις καλὴ 
ἡμίρα. » Οἱ χράχται' « Καὶ τί πρὸς αὐτήν ;» ὁ 
λαός. « Καὶ ἐἑνίσχυσον αὐτὶν, vai, Κύριε, σὺ αὐτὴν 
αῶσον, val, Κύριε, νίκαις καλὴ ἡμέρα. » Οἱ κράκται’ 
ο Tip στρατοπέδῳ !9 » 6 λαός' « Νίχαις χαλὴ ἡμί- 
ρα. » Ol κράκτα: « Καὶ τί πρὸς αὐτοὺς ; » ὁ λαός, 


CAPUT XLII. 
Acta factionum, quando puer porphyrogenitus 
natus esL. 


I.Due factiones posteaquam ad phialam sigmatis 
ascenderunt, cantores dicunt : « Dominis ; » po- 
pulus : « Dies victoriis insignis. » Cantores : « Et 
quid contingat dominis ? » populus : « Corrobor& 
eos, imo, Domine, tu ipsos serval imo, Domine, 
dies hec victoriis insignis est. » Cantores : « Áu- 
gustabus ; » populus : « Victoriis insignis dies. »: 
Cantores : « Et quid contingat ipsis ? » populus : 
« Tu ipsas corrobora ! Imo, Domine, tu ipsas con- 
serva ! imo, Domine, insignis victoriis est hec 
dies. » Cantores : « Senatui ; » populus : « Dies 
heo victoriis insignis est. » Cantores : « Quid hoio 
contingat ? » populus: « Tu ipsum corrobora, imo, 
Domine, pulchra victoriis est hec dies. » Cantores : 
« Exercitibus ; » populus : « Viotoriis insignis est 


VARLE LECTIONES 
96 συνήθεια, αὐλοῦσι ed, !' µεσσάσῃ’ ed. τὸ om. ed. 55 τοὺς δεσπότος cod. 9 τῶν στρατοπέδων cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


monumento instratus; vid. Du Cange v. Mensa. 
Τράπεζα Grecis quoque omne latum et planum 
est. 1t& τράπεζαν appellant Greci ein Fach in εἰ- 
wen Bucherschranke, pluteum, eeu tabulam ligneam 
in armario librario, super qua libri reponuntur. 
Sic in Catelogo Greco Codd. Msst. Bibl. Vati- 
cane (vid. Montíauc. Bibl. Biblioth. p. 1), iv τῇ 
πρώτῃ τραπἰζῃ κχεῖται τάδε. Est quoque τράπεζα 
tabulacum inscriptione in loco conspicuo suspensa, 
ut ab omnibus legi queat. Nicephorus Callist. XIV, 

2: Ἐκ χρυσοῦ xai À 
θεαµάτων κάλλιστον ὑπὲρ τῆς ἰδίας παρθινίας καὶ 
τῆς τοῦ ἁδελφοῦ ἡγεµονίας ἱερὰν ἀνέθετο [Pulcheria] 
τράπεζαν iv τῇ ἐχχλησιφᾳ ΚΙΙ, καὶ ἐπὶ τοῦ μετώπου 
τῆς τραπέζης, ὡς ἂν πᾶσιν ἔνδηλα f, τάδε ἐκ- 
ἐγραψεν. Esset igitur sensus hujus loci hunc ad 
modum : hypatos quidem in extremis pontig oris 
preter oancellos stare, patricios autem in medio 
ntis, sic tamen, ut geminas in longas series dex- 
m sinistramque porreoti relinquerent in medio 

transeundi spatium. 
(29) "Ex! est idem, quod µέχρι τοῦ καταθασίου. 
um puto idem esse atque Latinis quod Con- 


θων τιµίων θαυμάσιόν τι yoz uz D 


[essio, cella sacra, ad quam per gradus descenditur 
& piis devotionem peracturis. Neque pontes illis 
caruisse puto. Qualis autem pons ille fuerit, non 
dixerim, cum fluvius nullus, quod sziam, CPlin aut 
alatium perluerit. Τὸ µέρος est Nostro solemni 
ormula idem, quod ὡς τὸ µέρος, versus partem. 
Vult itaque dicere : Patricii comitantur Augustam 
in obsequio usque ad. Con[esstonem pois, qua itur ad 
Ovatum. Ovatum autem palatium, quod in summo 
fastigio tectum habet ovale rotundum, ὠωτὸν, θο- 
λωτὸν, putatque Du Cange ad Silentiarium p. 547, 
idem fuisse hoc edificium cum celebri illo Trullo, 
in quo sexta synodus ex eo dicta celebrata fuit. 

(30) Videtur femina fuisse, qnalis pananymphus 
in viri«, sponese proxime assidens et comes. 

(31) Graci καλὰς ἡμέρας appellant dies festos, 
ut Latini bonos dies. Nam bonus dies est. pro fe- 
sio, etc. Verba sunt Salmasii ad t. II, Scr. Hist. 
Aug. p. 415. Memini me adhuc puerum sepius &u- 
divisse inter populares meos salutationem matuti- 
nam et diurnam : Boms dies, corrupta voce pro 
bonus dies, scilicet est id, quod tibi vel vobisappre- 
cor , καλημέρα; vid. ad p. 218. 


4141 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


412 


hec dies.» Cantores: « Et quid ipsiscontingat ? » A « Kai ἐνίσχυσον αὐτοὺς, καὶ, Κύριε, σὺ αὐτοὺς σῶ- 


populus ;« Tu ipsos corrobora, imo Dumine, tu eos 
serva, imo, Domine, insignis victoriis est dies. » 

lI. His finitis, cantores alia deinde acta reci- 
tant : « Pulchras ac felices dies dominis, veram 
religionem servantibus, Deus tribuat! » populus 
eadem ter. Cantores : « Felicibus diebus Deus re- 
gnum impleat ! » populus eodem modo ter. Can- 
tores : « Deus felices dies dominis concedat ! » po- 
pulus similiter tribus vicibus. Cantores : « Deus 
felices dies Augusle et porphyrogenitis concedat ; » 
populus eadem ter. Cantores : « Perfectas victo- 
rias Deus N. et N. tribuat ; » sic populus ter. Can- 
tores : « Deus felices dies ac natales porphyroge- 
nito, quem suscepistis, concedal ! » populus eodem 
modo ter. Cantores : « Spiritus sanctissime, Au- 
gustas tuere; « populus eodem modo. Cantores : 
« Mater Dei nostri, serva porphyrogenitos; » po- 
pulus similiter. Cantores : « Deus sancte, domi- 
n0s serva ; » populus eodem modo. Cantores : 2898 
« Domine, vitam eorum ex nostra vita; » populus 
eodem modo. Postremo omnes: « Deus imperium 
vestrum diuturnum esse jubeat | » 


CAPUT XLIII. 
Observanda ín Cesaris electione. 

I. Senatus et omnis exercitus de promovende Ο08- 
sare sententia postulatur, quo facto, et, si domi- 
ni jubent, quando electio in sancta Dominica sancte 
Resurrectionis celebratur, ita iostituitur. Proceduut 
dicto die statim omnes proceres et copie militares 
ad tribunal are, quod extra XIX accubitus est, et 


σον, val, Κύριε, νίχαις xa) 7) f$ μέρα. » 


B'. Οἱ κράκται δὲ λέγουσιν ἀπὸ τούτων ἕτερα ἄχτα. 
« Καλὰς ἡμέρας xal ἀγαθὰς ὁ θεὸς παράσχῃ τοῖς 
ὀρθοδόξοις δεσπόταις' » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ y'. Οἱ κρά- 
ται. « 'O θεὸς xaÀai; ἡμέραις πλεονάσει τὴν βασι- 
λείαν' » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ. Οἱ κράκται « Ὁ θεὸς 
xaÀàc ἡμέρας καταπέμψει τοῖς δεσπόταις 99, » ὁ λαὸς 
ὁμοίως ἐκ Υ. Οἱ κράχται « 'O θεὸς χαλὰς ἡμί- 
pac χαταπέμψει ταῖς Αὐγοόσταις σὺν τοῖς πορ- 
φυρογεννήτοις' » à λαὸς ὁμοίως ἐκ q'.. Οἱ xpáxtac 
« Τελείας νίκας ὁ θεὸς χορηγήσει ὁ δεῖνα xal ὁ 
δεῖνα' » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ qv. Οἱ κράχται; « Ὁ 
θεὸς χαλὰς ἡμέρας καὶ xaÀà γενέθλια παράσχῃ τῷ 
τεχθέντι ὑμῖν ὁ δεῖνα τῷ πορφυρογεννήτῳ. » ὁ λαὸς 
ὁμοίως ἐκ y'. Οἱ χράχκται΄ « Πνεῦμα τὸ πανάγιον, 
τὰς Αὐγούστας σκἑπασον' » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ y. Οἱ 
κράκται' « Μήτηρ τοῦ θεοῦ ἡμῶν, φύλαττε τὰ πορ- 
φυρογέννητα. » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ. Οἱ xpixtav 
« 'O θεὸς ὁ ἅγιος 91, τοὺς, δεσπότας φύλαττε’ » ὁ λαὸς 
ὁμοίως ἐκ Υ. Οἱ κράχται' « Κύριε, ζωὴν αὐτῶν διὰ 
ζωὴν ἡμῶν. » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐν Υ. Καὶ λέγουσι πἀν- 
τες » HoÀv7 póvtov ποιήσει ὁ θεός. » 

ΚΕΦΑΛ. ΜΙ’. 

"σα δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ χειροτονιᾳ Καΐσαρος, 

A'. Αἴτησις γίνεται τῆς συγκλήτου xal πάντων 
τῶν στρατευμάτων, καὶ ὅτε χελεύουσιν ol δεσπόται, 
τῆς ὑποσχέσεως Ὑενομένης τῇ ἁγίᾳ Κυριαχκῇ τῆς 
ἁγίας ἀναστάσεως, Ὑίνεται οὕτως. Tp αὐτῃ ἡμέρα 
προέρχονται τάχιον πάντις ol ἄρχοντες xal atpa- 
τεύμχτα εἰς τὸ τριθουνάλιον τῆς ἁραίας (32) ἔξωθεν 


imperatoribus acclamant eodem modo. Tum ob Cse- C τῶν ιθ’ ἀκουθίτων, καὶ εὐφημοῦσι τοὺς βασιλεῖς (33) 


sarem precantur et brevi responsum accipiunt, dum 
aut imperator ipse progreditur, aut id per alium 
edit, etsilent. Dominiin magnotriclinio novemdecim 
accubituum consident, patriarcha vero celeriter 
ingressus, in S. Stepbani exspectat, et postquam 
consederunt domini, secreti velum primum, magi- 
stros, deinde reliqua vela pro more excipiunt, qui- 
bus omnibus, nullo deliciente, ingress's, jubent 
domini, dibetesia, chlamydes et coronas suas ge- 
stantes, ut de Cesare sermo instituatur, et quando 
omnes ín electione Cesaris consentiurt, domini 
preposito signum dant, qui dicit : « Jubete. » Tunc 
post fauetasacclamationes secretum discedit,patriocii 
consistorium in porticu XIXaccubituum constituunt, 


κατὰ τὸν ὅμοιον τρόπον. Kai αἱτοῦνται διὰ τὸν Kai- 
capa, xal συντόµως λαμθάνουσιν ἁἀπόκχρισιν, εἴτε 
αὐτοῦ τοῦ βασιλέως ἔξερχομένου, εἴτε δηλοποιοῦντος 
αὐτοῖς, καὶ σιωπῶσιν, Καθέζονται δὲ ol δεσπόται dv 
τῷ μεγάλῳ τρικλίνφ τῶν θ΄ ἀκουθίτων, xai εἰσέρ- 
χεται ὁ πατριάρχης τάχιον, xal ἐκδέχεται εἰς τὸν 
"Άγιον Στέφανον, καὶ καθεσθέντων τῶν δεσποτῶν, 
δέχονται τὸ σέχρετον, βῆλον a', τοὺς µαγίστρους, xai 
τὰ λοιπὰ βῆλα κατὰ τάξιν, ὡς ἔχει συνήθεια, καὶ 
ὅτε εἰσέλθωσι τὰ βῆλα καὶ πληρωθῶσι, χελεύουσιν 
ol δισπόται λαλῆσαι αὐτοῖς τὰ περὶ τοῦ Καΐσαρος, 
φοροῦντες xal τὰ διθητήσια xal τὰς χλαμύδας καὶ 
τὰ στέμματα αὐτῶν, καὶ πάντων συναινούντων 03 
ἐπὶ τῆ χειροτονίᾳ τοῦ Καΐσαρος, νεύουσιν οἱ δες mó- 


reliqui senatores abeunt et in gradibus aree ab ῃ ται τῷ πραιποσίτῳ καὶ λέγει « Κελεύσασε, » xal 


utroque solarii latere, sceptra vero et labara οἱ vasa 
omnia cum cruceet populo universo in tribunali con- 
sistunt, ubi etiam antimensium collocatur, cui chla- 


ἐπεύχονται. Καὶ ἐξέρχεται τὸ cíxpstov, xai ἵσταν- 
ται ol. πατρἰχιοι κονσιστώριον εἰς τὸν πόρτηκα τῶν 
(9 ἀκουδίτων, οἱ δὲ λοιποὶ συγκλητικοὶ ἐξέρχονται 


VARLE LECTIONES. 


90 κοὺς δεσπότας ood. 


5 θεὸς ἅγιος θά. ** συναιρούντων ed. 


JOAN. JAC. REISEII COMMENTARIUS. 


(32) Arez, ld est, vacure planitiei, que coram xix 
accubitis est. Vox est Latina. Ὑποσχέσεως wvevo- 
µένης, quando imperatores petitioni senatus et exer- 
cituum indulturos se esse promiserint. Volebant 
enim id rogari, quod ipsi plerumque cupiebant et 


studebant. 

(35) M. non post b. v. (ut erat in edit.), sed poat 
τρόπον distinguit, ut itaque sit: uno eodemque modo 
ambo, vel plures, si sunt, imperatores, aut et impe- 
ratorem atque imperatricem laudant, 


A13 DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 414 


χαὶ ἵστανται εἷς τὰ Ὑραδήλια τῆς àpzlac ἔνθεν xà- A mydes cum fibulis et capitis ornamentis, que et 
χεῖθεν τοῦ ἡλιακοῦ, τὰ δὲ σκῆπτρα καὶ τὰ λάθουρακαὶ — cesaricia dicuntur, imposita sunt. 

πάντα τὰ σχεύη xai ὁ σταυβὸς ἵστανται ἐν τῷ τριθουναλίῳ καὶ πᾶς ὁ λαὸς, καὶ τιθέασιν ἀντ'µίσιον dv τῷ τριθου- 
ναλίῳ, dv ᾧ κεῖνται ai χλαμύδες μετὰ τῶν φιθλῶν (34) xal τῶν περικεφαλαίων, ἤτοι τὰ λεγόμενα καισαρίχια. 


B'. Καὶ ἐξέρχονται οἱ δεσπόται ἅμα τοῦ πατριάρ- 
χου, xxi δέχονται ol πατρίκιοι ἐν τῷ πόρτηκι, καὶ 
ὀψικεύοντες τοὺς δεσπότας ἐξέρχυνται ἐν τῷ τριθου- 
ναλίῳ, καὶ Ἱἵστανται οἱ πατρίχιοι εἲς τὰ γραδήλια 
ἔνθεν κἀκεῖθεν, ol δὲ δεσπόται ἀνέρχονται dv τῷ 
ἡλιαχῷ μετὰ τοῦ πατριάρχου, καὶ εὐθέως ὁ βαᾳσι- 
λεὺς προσομιλεῖ τῷ Aa, st τι βούλεται, καὶ c? τι 
ἔχουσιν ἀποχριθῆναι ὁ λαὸς, ἀποχρίνονται. Καὶ ἐπι- 
τρέπει ὁ βασ.λεὺς τῷ πραιποσίτῳ xdi τῷ μαγίστρῳ, 
xxi ἀπέρχονται καὶ φέρουσι τοὺς ὀφείλοντας χειρο- 
τοντθῆναι ἀπὸ διθητησίων (35) xal χαμποτούθων (36). 


Il. Dominos cum patriarcha progressos patricii 
in porticu excipiunt, eosque stipantes, ad tribunal 
procedunt, in cujus gradibus ab utroque {|8- 
tere subsistunt ; domini vero cum patriarcha ad 
solarium ascendunt, ubi Dominus, si lubet, cum 
populo conversatur, qui si quid babet, id ad im- 
peratorem defert. Prepositus et magister imperatoris 
jussu abeunt, et ad Cesaris dignitatem provehendos 
in dibetesiis et campotubis adducunt. 129 Tu- 
nice enirn et flbule super tunicis, etl caesaricia in la- 
tere tunicarum in antimensio jacent, ad quod pa- 


Τὰ γὰρ χλανίδια καὶ τὰ φιθλία ἐπάνω τῶν χλανιδίων DB triarcha, domini ad utrumque latus ejus, eta tergo 


xai τὰ χαισαρίχια εἷς πλάγια τῶν χλανιδίων, καὶ 98 
ἐπίκεινται (37) εἰς τὸ ἀντιμίσιον, καὶ ὁ piv πα- 
τριάρχης ἵσταται ἔμπροσθεν τοῦ ἀντιμισίου, οἱ δὲ 
δεσπόται ἔνθε χάκεῖθεν 94 αὐτοῦ, xai ὄπισθεν τοῦ 
πατριάρχου ὁ διάκονος, xal οἱ ὀφείλοντες χειροτονχ- 
θτναι Καίΐσαρες Ἱστανται ὄπισθεν τοῦ διάκονος 95, 
Καὶ λαμθάνουσιν οἱ δεσπόται καὶ ol Καΐσαρες κηροὺς 
xal ἅπτουσι, καὶ λέγει ὁ διάκονος " « Ἐν εἰρήνῃ τοῦ 
Κυρίου δεηθῶμεν * » στρέφεται οὖν ὁ βασιλεὺς κατὰ 
ἐνατολὰς xal ἀποκρίνεται’ « Κύριε, ἐλέησον. » Καὶ 
μετὰ τὸ πληρῶσαι τὸν διάχονον τὴν Λίτανείαν xal 
ἐποκριθῆναι τὸν λαόν’ « Σὺ, Κύριε,» ἀπάρχεται ὁ 


patriarche diaconus, post huno ii qui Cesaris di- 
gnitate ornandi suat, subsistunt. Tunc domini et 
(05988198 cereos eumunt eosque accendunt : diaconus 
dicit :« In pace Domini precemur ; «buic Imperator; 
facie ad orientem conversa, respondet : « Domine, 
miserere. » Litania adiacono completa, postquam po- 
pulus respondit : « Tu, Domine, » patriarcha preces: 
« Deus ao Domine noster » orditur, iisque ad verba: 
«Nunc et semperet in secula seculorum, » recitatis, 
postquam populus respondit : « Amen, » patriarcha 
tunicam fibule impositam tollitet vestitoribus tradit, 
quam statim evolutam coram dominis tenent. 


VARLE LECTIONES. 


5 xai om. θά. ** ἔνθεν ed. Cf. Reisk. ad h. |. 


95 τοῦ διαχόνου ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(34) Fibulam intelligit, que chlamydem cesaream (? tam βασιλεὺς, quam Cesar erat. 


in dextro humero constringebat. Τὰ χαισάρίχια 
erant corona vel infule Cesaribus propri:e, ab in- 
fulis imperatorum diverse : στεγάνια καισαρίκια 
appellat Theoph. p. 374, ubi cerimonias quasdam 
creati Ciesaris affert. Landulphus Sagax eum locum 
Interpretaue reddit Casarícias galeas. Locum habeo 
ex Seldeno De titul. honor. t. 11, et 13. "[Les empe- 
reurs d'Orient accordérent ordínaiwement la couronne 
aur Césars et aux premieres dignités de. l'Emyire. 
Verba sunt du Fresne ad Joinville p. 301. Τὰ και- 
σαρίκια περιχεφάλαια, Cesarum ornamenta, Nice- 
tas, qui nobilissimus factus τὴν χρυσῆν χλαϊῖναν 
καὶ τὸν στέφανον accepit. Idem ibid. Despotarum, 
Cesarum, Sebastocratorum coronas Matth. Mona- 
chus De dignit. palatin. descripsit.] Eratne Cesar 
sub Byzantinis tanquam ὁ µονοστρατηγος, summus 
militia magister ? Videtur ex Constantino De the- 
mat. p. 14. Sane falluntur, qui Cesarem presumpii- 


vum imperii heredem sub Byzantinie putant fuisse. ῃ 


Nam imperatores plerumque tilios suos collegas im- 
perii assumebant, quod idem est atque nostro stylo : 

eredes imperii declarabant. Videtur isti opinioni, 
Ceesares fuisse summos exercituum duces, favere 
titulus ipsis ἀδίαβ εὐτυ χέστατος, eLinterdum quoque, 
sed ratius, ἀνίκητος, qui etiam in Italiam et regnum, 
Romano-Germanicum deinceps traductus est. *( De 
titulo ἀνικήτου Καΐσαρος Berengario dato et aliis 
similibus v. Valesius ad Anonymi carmen t. Il. 
Murator. p. 387.]* Ita non sine causa minor frater 
et collega, sed inferior Leonis Sapientis, Alexander 
infra in Cletorologio p. 452, *O εὐτυχὴς ᾽Αλέξανδρος 
AbTouctoc appellatur, quoniam respectui Leonis non 


) In dibetesio produclum quoque fuisse Basi- 
lium Macedonem, cum post procuratam ab ipso 
cedem Caesaris Bardein submoti locum Cesar esset 
creandus, significut Leo Grammaticus ; ejus locum, 
quia ritus coronationis illius describit, huc transfe- 
ram e p. 466 fine, ut cum Nostro conferri possit: 
Δεδωκὼς ὁ βασιλεὺς Φωτίῳ τῷ πατριάρχῇ τὸ στέµµα 
ἄρας tx τῆς αὐτοῦ κεφαλῆς. ὃς εἰσαγαγὼν iv τῇ 
ἁγίᾳ τραπέζῃ ἐποίησεν εὐχὴν ἐπ᾿ αὐτῷ, καὶ ol. πβαι- 
πόσιτοι ἐνέγκαντες διθίτισιν καὶ τζαγγία ἑνέουσαν 
Βασίλειον. "Όστις βαλὼν τὴν χλαμύδα ἔπεσεν εἲς τοὺς 
πόδας τοῦ βασιλέως. Καὶ diae ὁ πατριάρχης, 
καὶ Τρεν ἀπὸ τῆς χεφαλῆς τοῦ βασιλέως τὸ στέμμα. 
καὶ ἐπέδωχεν αὐτὸ τῷ βασιλεῖ, καὶ τῶν σκήπτρων 
πεσόντων, ὡς ἔθος, ἕστεψεν ὁ Μιχαὴλ τὸν Βασίλειον 
καὶ εὐφήμησαν πάντες ' Μιχαὴλ καὶ Βασιλείου πολλὰ 
τὰ ἔτη. 

(36) Femorialia appellant Greci corrupta Latina 
voce καμπότουθα , quasi diceres camparum, hoc 
est genuum, tubas, seu amicula ad tubarum iostar 

ertusa et in uno extremo ampliora quam in altero. 
Cave ne cum campagiis confundas, de quibus suo 
loco pag. 240 dicitur. Conf. p. 133, ubi exsertis 
verbis xaumótou6a et καμπάγια distinguuntur. 

(37) M. καὶ ἐπίχεινται et paulo post ενθε pro 
ἔνθεν, sive librario v postremum pro more suo 
solemni omittente, sive etiam, quod sio Greci di- 
ceresolerent, dequo dubitare nonsinunt perfrequen- 
tia ejus rei et in hoo codice et in probatissimis 
atque vetustissimis ecriptoribus exempla, ut πρόσθε 
pro πρόσθιν, ὄπισθε οἱ alia talia. 


A15 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 416 


πατριάρχης τῆς εὐχῆς τό" « Δέσποτα Kóput:» xal ὅτε πληρώσῃ τὴν εὐχὴν µέχρι τοῦ, « Νῦν καὶ dei, 
καὶ sic τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, » καὶ ἀποχριθῆναι τὸν λαόν’ « ᾽Αμὴν, » ἐπαίρει ὁ πατριάρχης τὸ χλα- 
νίδιον ἐπικείμενον 34 εἷς αὐτὸ τὸ φιθλίον καὶ ἐπιδίδωσι τοὺς βεστήτορας, εὐθέως ἁπλοῦσιν αὐτὸ ol 
βεστήτορες, κρατοῦντες αὐτὸ ἔμπρησθεν τῶν δεσπητῶν. 


III. Quo facto, prepositus et magister promotos A — T'. Καὶ φέρει à πραιπόσιτος xxi ὁ μάγιστρος τοὺς 


in conspectum dominorum adducit, qui manus 
pandunt, et chlamyde sublata Cesares induunt eos- 
que osculantur: factionarii seu cantores dicunt: 
« Feliciter, feliciter, » idemque populus ter repetit. 
Tuno patriarcha ter cruce populum, ut ipsi mos 
est, signans, dicit : « Pazomnibus ; » populusrespon- 
det: « Bt spiritui tuo. » Diaconus : « Capita nostra 
Dominoinclinemus :» populus: « Tu,Domine.» Tunc 
populus caput paulisper inclinat, quod et patriarcha 
et imperatores et Cesares faciunt; preces vero 
secundas patriarcha instituit. Quibus finitis, popu- 
jus, «Amen, »dicit ;ipseverocesaricia sublata oscu- 

latur et dominis tradit, qui ea quoque osculantur ac 
" Ceesaribus osculanda tradunt. Cum his deinde supra 
eaput sublatis signum oruois faciunt, invooato S. 
Trinitatis nomine, postelecti Cesaris capitiimponunt 
dum factiones interea et populus omnis aeclamant ; 
cantores quidem : e Felicissime, felicissime, felicis- 
sime ; » populuster: « Felicissime. » Cantores: « Mul- 
tos annos imperatoribus ! N. N. magnisimperatori- 
bus multos annos ! a Deo promotis imperatoribus, » 
et que sequuntur. 


Καΐσαρος, xal εὐθέως ἀναχράζουσι τὰ µέρη καὶ 


προθληθέντας, καὶ παριστῶσιν αὐτοὺς τοῖς δεσπό- 
ταις, xal ἐφαπλοῦσιν ol δεσπόται τὰς χεῖρας, xai 
κρατοῦσι τὴν χλαμύδα, xxl περιθάλλουσι τοὺς Καί- 
σαρας 9' xai φιλοῦσιν αὐτοὺς, xal ἀποκρίνεται ὁ 
λαὸς, ἤτοι ol κράχται, λέγοντες' « Βὐτυχῶς, εὐτυχῶς»» 
καὶ à λαὸς ix τρίτου τὸ αὐτό. Καὶ εὐθέως 6 πατριάρ- 
χης χκατασφραγίζει πρὸς τὸν λαὸν τρίτον τὰ κατὰ 
συνήθειαν τρία σταυρία xal λέγει’ « ΒΕἱρήνη πᾶσιν » 
καὶ ἀποκρίνεται ὁ λαός: « Καὶ τῷ πνεύματί σου. » 
Καὶ λέγει ὁ διάχονος ' « Τὰς χεφαλὰς ἡμῶν τῷ Ko- 
ρίῳ xAlvoptv* » καὶ ὁ λαός: « Σὺ, Κύρι. » Καὶ 
κύπτοντος τοῦ λαοὺ μικρὸν µέρος, xal ὁ πατριάρ- 
χης χύψας καὶ οἱ βασιλεῖς καὶ οἱ Καΐσαρες, λέχει ὁ 
πατριάρχης τὴν δευτέραν εὐχήν. Καὶ ὅτε πληρώσῃ 
τὴν εὐχὴν, καὶ ἀποκριθῇ Ἡ ὁ λαὸς τὸ» «᾽Αμὴν, » 
ἑπαίρει ὁ πατριάρχης τὰ Χαισαρίχια, φιλῶν αὐτὰ, 
xai ἐπιδίδωσι τοῖς δεσπόταις, xai λαμθάνοντες ol 
δεσπόται, φιλοῦσιν αὐτὰ xal ποιοῦσι φιλῆσαι καὶ 
τοὺς Καΐσαρας. Καὶ εὐθέως κατασφραγἰζουσιν οἱ 
δεσπόται μετ αὐτῶν ἐπάνω τῆς κχεφαλῆς αὐτῶν, 
κατονοµάζοντες 99 τὸ ὄνομα τῆς ἁγίας Τριάδος, βάλ- 
λουσιν αὐτὰ ! εἲς τὴν χεφαλὴν * τοῦ χειροτονουµένου 
πᾶς ὁ λαὸς, ol κράκται « Φιλλιχήσιμε, φιλ- 


λικήσιμε, φιλλικήσιµε’ » καὶ ὁ λαὸς ἐκ τρίτου « Φιλλικήσιμε. » Οἱ κράχται * «. Ἠολλὰ τὰ ἔτη τῶν 
βασιλέων, 6 δεῖνα καὶ à δεῖνα μεγάλων βασιλέων πολλὰ τὰ ἔἕτη, θεοπροθλήτων βασιλέων, *, » καὶ τὰ ἑξῆς. 


1930 IV. Hacacclamatione et οβ585ὐΠῃ inaugura- 
tione peracta, domini cum patriarcha et Cesaribus 
triclinium XIX accubituum ingressi, in thronis, et ad 
utrumque latus eorum Cesaresconsident. Tunc sta- 
tim vasa, factiones et omnis populus abeunt, in 
locis suis subsistuat, et considentibus dominis, ἃ 


latere agapen distribuentes intrant, genua magni et ο 


minoris imperatoris osculahtur, ita ut unum genu 
Cesaris ad dextram, unum ad sinistram assideutis 
venerentur, ad heo etiam agapen distribuunt. Qui- 
bus omnibus peractis, secretum totum intrat, ve- 
lum primum, magistri, et cetera suo ordine, ut mo- 
re receptum est ; senatus, adoratione facta, agapen 
dat, qua distributa, prepositus a mandato dicil: 
« Jubete. » Tunc egressi domini lora et coronas, 
Gesares lora et cesaricia mutant et abeunt, et 
omne officium festi, ut in typico prescriptum est, 
celebretur. Ad agapen et communionem primum 
domini cumque ipsis Ceesares abeunt, simulque me- 
tatorium intrant, omniaque secundum ordinem 
festi, ut in typico seu ordinario est, aguntur. 


Δ Καὶ ὅτε πληρωθῃ ἡ εὐφημία xai ἀναγόρευσις 
τῶν Καισάρων, εἰσέρχονται οἱ δεσπόται μετὰ τοῦ 
πατριάρχου xai τῶν Καισάρων εἲς τὸν 4 τρἰχκλινον 
τῶν ιθ ἀχουθίτων, καὶ καθέζονται ἐν σελλίοις, xai 
οἱ Καΐσαρις ἔνθεν χἀχεῖθεν. Καὶ εὐθέως τὰ στεύη 
καὶ τὰ µέρη xal πᾶς ὁ λαὸς ἀπέρχονται καὶ ἵστανται 
εἷς τοὺς τόπους αὐτῶν, xai καθισθέντων τῶν De 
σποτὼν, εἰσέρχονται οἱ διδόντες τὴν ἀγάπην ἀπὸ 
πλαγίου, καὶ προσκυνοῦσι τὰ δύο γόνατα τοῦ µεγά- 
λου βασιλέως, ὁμοίως καὶ τοῦ μιχροῦ, xal προσχυ- 
νοῦσιν iv γόνατον 5 τοῦ Καίσαρος τοῦ ix δεξιῶν καὶ 
ἐν τοῦ ἐξ εὐωνύμων, καὶ προσχυνοῦντες δίδωσι καὶ 
τὴν ἀγάπηνε Καὶ ὅτε πληρώσουσι τὰ ἀπὸ πλαγίου, 
εἰσέρχεται τὸ σέκρετον ὅλον, βῆλον a', ol. µάγιστροι, 
καὶ và λοιπὰ βῆλα xarà τάξιν, ὡς ἔχει ἡ συνήθεια, 
xal προσχυνοῦσα ἡ σύγκλητος δίδωσι τὴν ἀγάπην, καὶ 
πληρωσάσης, λέγει ὁ πραιπόσιτος ἀπὸ κελεύσεως τό" 
«Κελεύσατε. » Καὶ ἐξέρχονται καὶ ἀλλάσσουσιν ol δεσπά- 
ται τοὺς λώρους xal τὰ ατέµµατα, ὁμοίως καὶ οἱ Καίΐσα- 
ρες τοὺς λώρους xal τὰ καισαρίχια, καὶ ἐξέρχονται, 
καὶ πληροῦται πᾶσα dj ἀκολουθία τῆς ἱορτῆς, ὡς ἦν 


τυπικόν. Ele δὲ τὴν ἀγάπην καὶ τὴν κΧοινωνίαν πρῶτον οἱ δισπόται, xal ust! αὐτῶν οἱ Καΐσαρις (38) 


VARUE LECTIONES. 
96 xal ante. ἐπιχείμενον excidisse putat Ἡ. Ὁ xai χκρατοῦσι Καΐσαρας om. ed. ὃ ἀποκρίνεται ed. 


90 χαὶ Óvoj. pro. κατονοµ. ed. 
* slc τὸ ed. P rivo ed. e 


! αὐτὰ R., αὐτὸ cod. et ed. 


3 εἷς κεφ. θ4. * θεοπροθλήτῳ βασιλεῖ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 
(38) Scilicet κοινωνοῦσι, communicant, communionem sanctam peroipiunt, Vid. p. 134. Μετὰ in 


hac cum genitivo constructione signiflcat post. 


47] 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. |, 


418 


καὶ * εἰσέρχονται ὁμοῦ iv τῷ µητατωρίῳ, xal πληροῦνται πάντα κατὰ τάξιν τῆς ἑορτῆς, ὡς ἂν τυπι- 


ΧΟΝ. 


᾿Ακτολογία τῶν δήµων ἐπὶ ἈὙειροτονίᾳ Καΐσαρος. A 


A. T&v δεσποτῶν διερχοµένων μετὰ καὶ τοῦ 
πατριάρχου διὰ τοῦ μεγάλου τριχλίνου τῶν ιθ’ ἀχουθί- 
των, µήπω φθασάντων iv τῷ ἡλιακῷ τοῦ τριθουνα- 
Moo, iv ᾧ προαποτίθεται ἀντιμίσιον, tl; 8 πρόκειν- 
ται Ἡ τε χλαμὺς καὶ ὁ στέφανος, ἤγουν τὰ καισαρί- 
xix, λέγουσιν ol χράκται' « ᾿Ανάτειλον, dj ἔνθεος 
βασιλεία. ὁ λαὸς ἐκ q'* «᾿Ανάτειλον (39). ». Οἱ κρά- 
χται' «᾿Λνάτειλον ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα αὐτοκράτορες 
Ρωμαίων)» ὁ λαὸς ἐκ Υ’ « ᾿Ανάτειλον. » Οἱ κρά- 
xvzt* « ᾿Ανάτειλον ol θεράποντες τοῦ Κυρίου" » ὁ 
λαὸὺς ἐκ Υ. « ᾿Ανάτειλον.» Οἱ κρᾶκται' « ᾿Ανάτει- 
λον ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα Αὐγοῦσται τῶν Ῥωμαίων' » 
ὁ λαὸς ἐκ τρίτου: « ᾿Ανάτειλον. » Οἱ κράκται" 
« ᾿Ανάτειλον oi δεσπόται σὺν ταῖς Αὐγούσταις' » ὁ λαὸς 
ἐκ v « ᾽Ανάτειλον. » Καὶ δὲ ἐξερχομένων τῶν δε- 
σποτῶν xal Ἱσταμένων ἐπὶ τοῦ ἡλιακοῦ τοῦ αὐτοῦ 
τιδουναλίου, τοῦ πατριάρχου ἱσταμένου iv τῷ dv- 
τιµισίῳ καὶ τοῦ διαχύνου ὄπισθεν αὐτοῦ, xatacopa- 
Υέζουσιν ol δεσπόται τὸν λαὸν ix τρίτου, καὶ εἶθ οῦ- 
τως λέγουσι τὰ jo µέρη. « "Άγιος, ἅγιος, ἅγιος. » 
xxi αἴτοῦνται ἀπὸ φθογγῆς, λέγοντες' » Δεσπόται 
τῆς οἰκουμένης, δέξασθε τοὺς δούλσυς ὑμῶν παρα- 
χαλοῦντας, ὡς δοῦλοι τολμῶμεν παρακαλέσαι, μετὰ 
φόδου * δυσωποῦμεν τοὺς δεσπότας, καὶ ἀνεξικάχως 
παρχκλήθητε, ὦ εὐεργέται, εἷς τὴν δέησιν τοῦ λαοῦ 
ὑμῶν, δεσπόται, χαροποιήσατε τοὺς δούλους ὑμῶν, 
δεσπόται ὑπὲρ εὐφροσύνης τῆς πόλεως ὑμῶν ὃδυσ- 


Acclamatio factionum in. promotione Cesaris. 

I. Domini cum patriarcha per magnum trioli- 
nium XIX accubituum procedunt, ac nondum ípeis 
solarium tribunalis, in quo ara cum chlamyde et 
corona seu cesariciis ante reposita fuit, ingressis, 
cantores accinupt : « Appareat divina majestas! » 
populus ter: Appareat.» Cantores : « Appareant 
N. N. imperatores Romanorum ; » populus ter : 
« Appareant! » Cantores : « Appareant famuli Do- 
mini ; » populus ter: « Appareant. » Cantores: 
« Appareant N. et N. Auguste Romanorum ! » po- 
pulus ter: « Appareant, » Cantores : « Appareant 
domini cum Augustabus; populus ter: «Appa- 
reant.» 131 Egressi autem domini et in solario 
tribunalis constituti, dum patriarcha in antimensio, 
post hunc diaconus stat, populum ter signant, due 
factiones dicunt : « Sanctus, sanctus, sanctus, 
eto., » et precantur voce modulatahuncin modum: 
« Dominiorbis terrarum, excipite servos vestros 
obtestantes : ut servi audemus precari: cum timo- 
re veneramur dominos : benevole, o domini muni- 
fici, ad preces populi vestri attendite: gaudio 
servos vestros, o domini, perfundite : ob salutem 
urbis vestre vultu ad terram demisso precamur. ΑΡ” 
pareat servis vestris Caesar, rogamus nos servi ve- 
stri, o domini, ad gloriam maximam senatus, felici- 
tatem perfectam castrorum aco letitiam vestram, 
domini benigni. » 


ωποῦμεν ἐπιφανείσθω ὃ τοῖς δούλοις ὑμῶν ὁ Καΐσαρ, παβακαλοῦμεν ol δοῦλοι ὁμῶν, δεσπόται, εἰς δόξαν 
μεγίστην τῆς συγκλήτο», εἰς εὐτυχίαν µεγίστην τῶν στρατοπέδων, εἰς χαρμοσύνην τῶν ὑμῶν !9, εὐεργέ- 


ται. » 


B'. Καὶ ὅτε γένηται τὸ νεῦµα παρὰ τοῦ πραιποσί« 


του τοῦ σιγῆσαι τὰ µέρη εἷς τὸ λαλῆσαι τὸν βασιλέα 
πρὸς τὺν λαὸν καὶ tl; τὸ τέλος δῶσαι !! εὐχὴν dva- 
κράζουσιν οἱ xpdxta: καὶ λέγουσι « Τῆς δεῄσεως 
iu εἰσήκουσαν οἱ στεφοδόται, εὐφράναντες τὸν 
λαὸν αὐτῶν µεγάλως, χαροποιήσαντες τὴν πολιτείαν 
ol δεσπύται, εἷς πλάτος καὶ αὔξησιν τῶν Ρωμαίων, 
εὐδοχιᾳ !! τοῦ στέψαντος ὑμᾶς, εὐεργέται' ἀλλ᾽ ὁ 
πάντων Ποιητῆς καὶ Δεσπότης τοὺς χρόνους ὑμῶν 
πληθύνει σὺν ταῖς Αὐγούσταις xai σὺν τῷ Καΐσαρι, 
τὸ χράτος ὑμῶν φυλάξει εἷς πλήθη χρόνων ἐν τῇ 
πορφὀρᾷ. εἰσαχούσει ὁ θιὸς τοῦ λαοῦ ὑμῶν, ὁ δεῖνα 
xai 6 δεῖνα φιλόχριστοι ἐν θεῷ, νικᾶτε. « Καὶ δὴ 
τοῦ μέλλοντος γενέσθαι Καίσαρος ἱσταμένου ὄπισθεν 


ΙΙ. Postquam vero a preposito signum factioni- 
bus, ut sileant, datum est, et imperator ad popu- 
lum verba fecit ac tandem preces recitavit, canto- 
res voce elata dicunt : « Preces nostras coronarum 
datores, qui populum vestrum summeletitie parti- 
cipem fecerunt, audivere : audiverunt domini, qui 
rempublicam ad florem et incrementum Homano- 
rum exhilararunt, beneplacito ejus, qui vos, bene- 
factores, corona orpavit. At Creator rerum omnium 
ac Dominus tempora vobis, Augustabus οἱ Cesari 
diuturna concedat, ac robur vestrum diutissime in 
purpura custodiat! exaudiat Deus populum vestrum, 
Ν. et N. Christi amantes, in Deo vincite. « Dum vero 
futurus Cesar pone diaconum stat, cereos & prepo- 


VARLE LECTIONES 


5 xal ante εἰσέρχ. om. ed. 


? Pro λέγουσιν ed. xal. ZXOA. ἸἹστίον, ὅτι ἐν otc τόποις ἵστανται οἳ τῆς συγ- | 


χλήτου καὶ οἱ ἄρχοντες xal τὰ β΄ µέρη καὶ πᾶς ὁ λαὸς, ὅτε σταυρὸς καὶ τὰ σκῆπτρα xal πᾶς ὁ λαὸς ἐν τῷ 


στεφίμφ τῆς Avjojeens, Ίστανται καὶ ἐν τῇ χάιροτονία τοῦ Καΐσαρος. 
ο ἐπιφανήτω. — 1? τῶν δούλων ὑμῶν conj. R. !! δώσει ood. 1? εὐδοκία cod. 


* ἐπιφανείτο cod. 


8 παραχαλέσαι μετὰ φόθου, ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


39) ᾿Ανάτειλον, Surge, veni, prodi in. conspectum. 
solemnis formula acclamationum a factonibus im- 
peratorem poscentibus vel salutantibus, tam ad 
unum, quam ad plures. Vid. ad p. 163. Insigais et 

eleber est Luitprandi locus supra quoque a nobis 
citatus el alius Cedreni p. 404. fine : Ποιήῄσαντος 
αὐτοῦ ἱππικὸν xal πολλῷ ypnsmuivoo τῷ olv καὶ 


βραδύναντος ἀνελθεῖν, ἔχραξεν à. δῆμος' ᾿Ανάτειλον, 
Φωχᾶ. Mj ἐξερχομένου δὲ αὐτοῦ τάχιον πρὸς τὴν 
θέαν, eic. Hino ανατέλλειν est advenire ; vid. Nostri 
p. 183, et ἡ ἀνατολὴ adventus, p. 178, ubi est ἔκδε- 
χόμενοι τὴν ἀνατολὴν τοῦ δεσπότου, exspectantes ad- 


venium domim. 


10 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


480 


sito dominiet candidatus cesares dignitatissumunt, À τοῦ διακονου, λαμθάνουσι τοὺς χηρούς παρὰ τοῦ 


ac ter repetita adoratione gratias Deo agunt, omnis 
vero populus ad orientem faciem convertit. Interea 
dum futurus Caesar a preposito et primo magistro 
adducitur, diaconus dicit : « In pace Domini prece- 
mur ; » populus : « Domine, miserere ! » quo facto, 
preces solennes patriarcha orditur, quibus finitis, 
postquam populus: « Amen, » respondit, patriarcha 
chlamydem tollit eamque vestitoribus tradit, vestilo- 
res coram dominis explicant, prepositus et primus 
magister designatum Cesarem adducunt, etatimque 
domini manus expandunt, chlamydem tenent eaque 
Caesarem vestiunt, vestitum osculantur, et cantores ; 
1992 « Feliciter, feliciter, feliciter! » populus idem 
ter repetit. 


πραιποσίτου οἵτε δεσπόται xal αὐτὸς ὁ μέλλων qe- 
νέσθαι Καΐσαρ, xxi δια τῆς τρισσῆς προσκυνήσεως 
ἀπευχαριστοῦσι τῷ θεῷ, xal στρέφεται ἅπας ὁ λαὸς 
κατὰ ἀνατολὰς, εἰσαγομένου τοῦ μέλλοντος γίνεσθο 
Καΐσχρος παρά τε τοῦ πραιποσίτου καὶ τοῦ πρώτοι 
µαγίστρου, καὶ {5 λέγει ὁ διάκονος: « Ἐν εἰρήντ τοῦ 
Κυρίου δετθῶμεν' » καὶ ὁ λαός. « Κύριε ἐλέησον ’ » 
καὶ μετὰ τὸ πληρῶσαι τὸν διάκονον ἀπάρχεται ὁ 
πατριάρχης τὴν εὐχὴν, καὶ δὴ τοῦ πατριάρχου τὴν 
εἰωθυῖαν πληροῦντος εὐχὴν, καὶ τοῦ λαοῦ ἀποχρινο- 
µένου τὸ, « ᾽Αμὴν, » αἴρει ὁ πατριάχρης τὴν χλα- 
μύδα καὶ ἐπιδίδωσι τοῖς βεστήτορσι, οἱ δὲ βεστήτο- 
pes ἁπλοῦσιν αὐτὶν ἔμπροσθεν τῶν δεσποτῶν, καὶ 
φέρει ὁ πραιπόσιτος xal ὁ πρῶτος μάγιστρος τὸν 


χειροτονούµενον Καΐσαρα, καὶ εὐθέως ἀπλοῦσιν ol δεσπόται τὰς χεῖρας xal κρατοῦσι τὴν χλαμύδα, καὶ 
περιτιθέασι τῷ Καΐσαρι’ καὶ φιλοῦσιν αὐτὸν καὶ λέγουσιν οἱ χράκται'« Εὐτυχῶς (40), εὐτυχῶς, εὐτυχῶς. » 


xai ὁ λαὸς ἐκ γ΄ τὸ αὐτό. 


III. Tunc patriarcha ter populum cruce signat οἱ B. I". Καὶ εὐθέως ὁ πατριάρχης Χχατασφραγίζει πρὸς 


dicit : « Paxvobis. » Populus: « Etspiritui tuo. » Por- 
ro diaconus : « Capita nostra Domino inclinemus. » 
Peracto autem solemni ritu inclinationie capitis, sci- 
licet postquam imperatores eque 8ο Cesar caput 
inclinarunt, precesque finite sunt, patriarcha coro- 
nam seu casaricium sumit, idque oeculatus impera- 
tori tradit, qui id etiam osculatur osculandumque 
Caesari tradit, statimque super capite ejus signum 
facit ac dicit : «In nominePatris, et Filii, et Spiritus 
sancti. » Sio quoque coronam capiti designati Ce- 
saris imponit, cantores dicunt : « Felicissime, feli- 
cissime, felicissime; » tum populus ter: « Feliocis- 
sime, » deinde acclamant : «Multos annos, »et rel. ; 
posiremo : « Multos annos feliciseimo Cesari ; » 
deinde : « Nos servi imperatorum, nos servi Cesa- 
ris, Fili Dei, da ipsis vitam, Fili Dei, da ipsis victo- 
riam! » Peracta vero acclamatione, domini cum 
patriarcha et 08419 triclinium novemdecim accu- 
bituum intrant, consident. et adoratio peragitur. 


τὸν λαὸν τρίτον, καὶ λέγει ;« Elpyvn πᾶσιν' » ὁ λαός" 
« Καὶ τῷ πνεύματἰ σου.µ Εἶτα λέγει ὁ διάκονος” 
€ Τὰς χεφαλὰς ἡμῶν τῷ Κυρίῳ κλίνωµεν' » Καὶ τῆς 
συνήθους τάξεως τῆς κεφαλογλισίας τελουμένης, 
δηλονότι κεφαλοκλινούντων xal τῶν βασιλέων καὶ τοῦ 
Καΐσαρος, καὶ μετὰ vij τεγείωσιν τῆς εὐγχῆς αἴρει ὁ 
πατριαρχης τὸν στέφανον, ἧτοι τὸ καισαρίκιον, φιλῶν 
αὐτὸ, xai ἐπιδίδωσιν αὐτὸ τῷ faciet. Ὁ δὲ βασι- 
λεὺς ἁσπάζεται αὐτὸ, xal ποιεῖ φιλῆσαι αὐτὸ καὶ 
τὸν Καΐσαρα, xai εὐθέως χατασφραγίζει ἑπάνω τῆς 
κεφαλῆς αὐτοῦ λέγων’ « Elc τὸ ὄνομα σοῦ Ηατρὸς, xa 
τοῦ Yloo, καὶ τοῦ Πνεύματος ἁγίου. » Καὶ εἶθ᾽ οὕτως 
περιτίθησι τὸν στέφανον εἰς τὴν χορυφὴν τοῦ χειρο- 
τονουµένου Καΐσαρος, xal λέγουσιν οἱ κράκται. « Φιλ- 
λικήσιµε, φιλλιχήσιµε, φιλλικήσιµε, » Καὶ ὁ λαὸς lx 
τρίτου. « Φιλλικήσιμε 15, » καὶ εἶθ᾽ οὕτως γίνεται f, 
εὐφημία. « Ηολλὰ τὰ ἔτη 15, » καὶ τὰ ἑξῆς, ἐν δὲ τῷ 
τελευτᾷν « Ηολλὰ τὰ ἕτη τοῦ εὐτυγεςτάτου Καΐσα- 
poc. » Εἶτα' « Ἡμεῖς δοῦλοι τῶν βασιλέων, ἡμεῖς δοῦ-- 


λοι τοῦ Καίσαρος, Ὑἱὲ θεοῦ, ζωὴν αὐτοῖς "Tib Θεοῦ, vix» αὐτοῖς.ν Καὶ ὅτε πληρωθῇ d εὐφημία, εἰσίρ- 
χονται οἱ δεσπόται μετὰ τοῦ πατριάρχου xai τοῦ Καΐσαρος εἰς τὸκ τρικλίνιον τῶν i ἀκουδίτων, xai καθέζον- 


ται, xal ἐπιτελεῖται ἡ προσκύνησις. 
CAPUT XLIV. 
Observanda in promotione Nobilissimi. 


I. Pridieunius diei demarchis et referendario man- 
datum de festo datur, omnique senatui indicatur, ut 
sequenti mane cum mutatoriis veniant, quare eo die 


ΚΕΦΑΛ. MA. 
"Oca δεὶ παραφυλάττειν ἐπὶ χειροτονίφ Νωθελη- 
σίμου. 
A'. Ηρὸ μιᾶς δίδοται ἀπόχρισις εἷς ἑορτὴν τοῖς 
δηµάρχοις xal τῷ ῥεφερενδαρίῳ, καὶ µηνύεται πᾶσα 
ἡ σύγκλητος, ἵνα πρωΐ ἔλθωσι μετὰ ἀλλαξίμων, xai 


omnis senatus equeao prefecti scholarum ao reliquo- Ὦ τὸ πρωΐ ἀλλάσσει πᾶσα dj σύγκλητος καὶ τὰ ἀζιώμα- 


rumordinum vestes mutant, vasaquead deducendos 
in obsequio dominos adducunt. Paratis omnibus, ρα” 
triarcha venit perque daphnem ad S. Stephani pergit, 
dominos excipit, vasa omnia uns cum oruce ad 


τα τῶν σχολῶν xai τῶν λοιπῶν ταγμάτων, καὶ πα- 


βαλαμθάνουσι τὰ σκεύη πρὸς τὸ ὀψικεῦσαι τοὺς 


δεσπότας. Καὶ πάντων εὐτρεπιοθέντων, ἔρχεται à 


πατριάρχης καὶ εἰσέρχεται διὰ τῆς δάφνης εἷς τὸν 


VARLE LECTIONES 


13 καὶ om. ed. 


(6 φιλλ. φιλλ. xxl — φιλλ. om. ed., dedit R, not. 3 πολλὰ it» ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(40) Sapit hoo veterum Romanorum in electioni- 
bus imperatorum acclamandi morem. 1ta in Acto- 
logia senatus ad Pertinacem post necem Commodi 
hec habet Lamprid. t. | Híst. Aug. p. 325: Fidet 


protorianorum feliciler ; pretoriiscohortibus feliciter ; 
exercitibus Romanis felicuer ; pietati senatus feliciter. 
Inde feliciter alicui optare est idem, atque impera- 
torem Rom. nuncupare ; Spartian. t. I, p. 644,5. 


484 


ΡΕ CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. I. 


483 


Άγιον Στέφανον, xal ἐχδέχεται τοὺς δεσπότας, «al A, tribunal XIX accubituum procedunt, factiones, ci- 


ἐξέρχονται τὰ σκεύη πάντα xal ὁ σταυρὸς lv τῷ τρι- 
Οουναλίῳ τῶν ιϐ ἀκουθίτων, ὁμοίως xal τὰ µέρη xai 
οἱ τῆς πόλεως καὶ τὰ στρατεύματα" ὁ δὲ τῆς κατα- 
στάσεως εὐτρεπίζει τὰ βῆλα εἲς τὸν πόρτηκα τῶν 
ιθ) ἀκουδίτων, ὡς ἔχει ἡ συνήθεια, καὶ καθέζονται 
οἱ δεσπόται εἰς τὸν αὐτὸν τρίχλινον ἐν σελλίοις, φο- 
ροῦντες τὰ διθητήσια καὶ τὰς χλαμύδας καὶ τὰ στέµ- 
gata, xxl εἴς Καΐσαρ καθέζεται ἐκ δεξιῶν καὶ εἷς ἐξ 
εὐωνύμων, καὶ νεύορσιν ol δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, 
καὶ ἐξέρχεται μετὰ ὁστιαρίων xai προσκαλεῖται βῆ- 
λον αἱ, τὸν χουροπαλάτην !6 (M) δεύτερον, µαγί- 
στρους Y', τοὺς πατρικίους, καὶ τὰ λοιπὰ ra 


ves, exercitus sequuntur. Cerimoniarius vela in 
porticu XIX accubituum pro more ordinat, sedent- 
que Domini in eodem triclinio in sellis, dibetesia 


et chlamydes et coronas ferentes : unus Cesar ad 


dextram, alter ad sinisir&sm sedet, domini prepo- 
sito annuunt, qui cum ostiariis egressus, 4983 
velum primum, curopalatem ; secüandum, magistros; 
terlium patricios, ac reliqua vela ordine, ut mos 
est, arcessit. Completis autem velis omnibus ac se- 
creto universo astante, jubent eos domini, ut, 
que nobilissimo accini solent, recitent, sique vo- 
lunt, respondent. 


κατὰ τάξιν, ὡς ἔχει ἡ συνήθεια. Καὶ ὅτε πληρωθῇ πάντα τὰ βήλα xal σταθῇ τὸ σέκρετον ὅλον, χελεύουσιν ol 
δεσπόται λαλῆσαι αὐτοὺς τὰ !7 περὶ τοῦ νωθελησίµου, xal st τι βούλονται, ἀνταποκρίνονται. 
B'. Καὶ νεύουσιν οἱ δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, xai Β II. Tunc signum Domini preposito dant, isque 


λέγει, « Κελεύσατε' » καὶ ἐπευχόμενοι ἐξέρχονται, 
καὶ ἐξέρχεται dj συγκλητος καὶ ἵσταται εἷς τὰ γρα- 
δήλ-α τοῦ τριθουναλίου ἔνθεν χκἀκεῖθεν τοῦ ἡλιαχοῦ. 
Οἱ δὲ πατρἰκιοι Ἱστανται εἷς τὸν πόρτηχα τῶν (9 
ἀχουθίτων κονσιστώριον, xal εὐθέως ἐξέρχονται ol 
δεσπόται ἅμα τῶν καισάρων xal τοῦ πατριάρχου, 
καὶ δέχονται αὐτὸν οἱ πατρἰχιοι ἐν τῷ πορτήκῳ, xal 
εὐθέως πίπτουσι, xal λέγει ὁ τῆς καταστάσεως" 
« Κελεύσατε.» Καὶ ἐξέρχονται καὶ ἵστανται εἷς τὰ 
γραδήλια τοῦ τριθουναλίου Ένθεν κἀκεῖθεν, ol δὲ δε- 
σκόται ἐξέρχονται διὰ τῶν µέσων πυλῶν ἐν τῷ ἡλια- 
xi, xal εὐθέως κελεύουσι λαλῆσαι τοῖς λαοῖς τὰ περὶ 
τοῦ νωθελησίµου, xai εἴ τι ἂν θέλωσιν, ἀποχρίνου- 
ται, καὶ τίθεται ἄντιμίσιον, ἔνθα κχεῖται ἢ τε χλαμὺς 
καὶ | φίθλα, 'H μὲν χλαμύς ἐστι Ἡρασινος (&2), 
ἔχουσα ῥόδα χρυσᾶ καὶ ταθλία χρυσᾶ. Καὶ νεύουσιν 
οἱ δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ καὶ τῷ μαγίστρῳ, καὶ 
ἀπέρχονται καὶ φέρουσι τὸν ὀφείλοντά προχειρίζεσθαι 
νωθελήσιµον, φοροῦντα διθητήσιον ῥούσιον xal καμ- 
πότουθα 15 (43) καὶ καὶ xxpmdyta καὶ ἵσταται ὁ πατριἀρ- 
Ys ἔμπροσθεν τοῦ ἀντιμισίου, oV δὲ δεσπότει clc τὸ 
πλάχιον τοῦ πατριάρχου ἔνθεν κἀκεῖθεν, καὶ ὅπισθεν 
τῶν δεσποτῶν ol Καΐσαρες, καὶ οὕτως ὁ νωθελήσι- 
poc. Καὶ λαμθάνουσιν οἱ δεσπόται καὶ οἱ Καΐσαρες 


dicit : « Jubete, » precatique egrediuntur unaque se- 
natus, et in gradibus tribunalis in utroque latere 
gularii subsistunt. Patricii vero in porticu XIX ac- 
cubituum consistorium constituunt, unaque domini 
cum Cesaribus et patriarcha egrediuntur, quem 
postquam in porticu patricii excepere, se proster- 
nunt, cerimoniario dicente: « Jubete. » Egressi 
omnes in gradibus tribunalis ab utroque latere 
stant ; domini vero per medias portas ad solarium 
&beunt, statimque populum jubent, ut nobilissimo 
acclamet, cui, si lubet, respondent, mox antimen- 
sium, in quo chlamys et flbule reponuntur, collo- 
catur. Chlamys illa prasina est, rosis aureis 89 
fimbria aurea ornata. Mox domini preposito ac 
magistro signum dant abeuntque, eum, qui nobi- 
lissimus creari debet, russumque dibetesium, cam- 
potuba et campagia gestat, adducturi: patriarcha 
coram aptimensio, ad utrumque ejus latus domini, 
post hos Cesares, deinde nobilissimus, stant. Tunc 
domini, Caesares et nobilissimus cereos accendunt, 
et quando diaconus litaniam recitat, patriarcha in- 
clinato 2apite preces dicit, quo facto, tunicam su- 
mit et vestitoribus tradit, quam explicant, statim- 
que prepositus et magister nobillissimi dignitate 


VARLE LECTIONES. 


16 χουροπαλάτιν cOd., χουροπαλάτιον ed. 41 αὐτοὺ καὶ τὰ cod. !5 καµθότουθα ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(41) De curopalata vid. Goar. et Gretser. ad Co- [) Lecapeno susceptus, Script. post Theophan. p. 249.] 


din. et Du Cang. Gloss. Gr. h. v. et Lat. v. Cura. 
Est proprie c«ra palatii. Seculo sequiore cura pro 
curatore dicebant, ut ralio pro rationali seu λογο- 
θέτῃ; ratio patrimonii ; vid. Salmas. ad Scr. Hist. 
Aug. t. II, p. 609 et pluribus t. I, p. 391. Primam 
hancfuisse dignitatem post regii sanguinis principes 
in aula Byzantina, constat; non item satis bene, 
quale illorum munus fuerit. Forte fuit dignitas 
absquefunctione. Perhibent cura palatii commissam 
fuisse curam edificiorum imperialium conservan- 
dorum et reparandorum. Forte id primis tempori- 
bus ita fuit; quod haud obscure colligas e Nostri 
pog. 405 ; posterioribus multo nobilior ea dignitas 
uit. Neque idem cum oomite excubitorum fuit curo- 
palata, ut putat Alemann. ad Procop. p. 17. '(Cu- 
ropalates idem qui major domus apud Franoos; vid. 
Seriptor. apud Bessel. ad Eginhart. de Vita Caroli 
M., p. 14. Iber ouropalataquo ritu fuerit & Romano 


Observavit Du Cange, principes Iberie semper titu- 
lum curopalate gessisse. Simile id esset cum titulis 
hereditariis electorum nostratium, qui archima- 
reschalli, arcichancellarii, etc., audiunt. 

(42) Non conci'io hoc cum iis que sequente 
p. 134 leguntur: 'H δὲ χλαμὺς ἡ τούτῳ περιτεθι- 
µένη οὐκ ἔστιν πορφυρᾶ, ola τοῦ Καΐσαρος, ἀλλὰ 
xóxxivoc. *(An purpura nobilissimi insigne ? V. Zo- 
simus in Constant. Jun. |. u, et Caagius in Hanni- 
baliano p. 149 Famil. Byzant.] 

(43) M. καµπότουθα, id est, tube pro campis, hoo 
est gambis seu cruribus. Ne de tubis bellicis cogi- 
tetur, propterea mentionem membri corporis hu- 
mani, cui servit, addiderunt. Nos braccas appella- 
mus. Ad p. 240 latius de campotubis, alias etiam 
simplieiter tubiis dictis, seu braccis, et de campa- 

iis seu genere amiculi cruralis, udonum, latius 
isputo. 


483 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


484 


ornandum in conspectum dominorum producunt, À xal à νωθελήσιµος χηροὺς, xal ἅπτουσι, xal ὅτε λέ- 


qui accepta tunica eum induunt, osculantur, factio- 
nibus et omni populo exclamantibus: « Multos 
annos imperatoribus ! N. N. magnis imperatoribus 
ac dominis multos annos ! N. pios Auguste multos 
annos! felicissimo Cesari multos annos! N. illu- 
strissimo nobilissimo multos annos ! » 


Ὑει 9 διάκονος τὴν λιτανίαν, χύπτει ὁ πατριάρχης 
καὶ ποιεῖ τὴν εὐχὴν, καὶ ὅτε πληρώσῃ τὴν εὐχὴν, 
λαμθάνει τὴν χλαμύδα xai ἐπιδίδωσι τοῖς βεστήτορ- 
σι, καὶ ol βεστήτορες ἐφαπλοῦσιν αὐτὴν, xal εὐθέως 
προσφέρει ὁ πραιπόσιτος καὶ ὁ μάγιστρος τὸν ὀφει- 
λοντα προχειρίζεσθαι νωθελήσιμον ἔμπροσθεν τῶν 


ἀεσποτῶν, xal λαμθάνουσιν οἱ δεσπόται τὴν χλαμύδα καὶ περιθαλλουσιν αὐτῷ, καὶ φιλοῦσιν αὐτὸν, καὶ 
εὐθέως ἀναχκράζουσι τὰ µέρη καὶ πᾶς ὁ λαός « Ηολλὰ τὰ ἔτη τῶν βασιλέων" ὁ δεῖνα καὶ δεῖνα µα- 
άλων βασιλέων καὶ αὐτοχρατόρων πολλὰ τὰ Écn: ὁ δεῖνα τῆς εὐσεδεστάτης Αὐγούστης πυλ)ὰ τὰ ἔτη' ὁ 


δεῖνα εὐτυχεστάτου Καΐσαρος πολλὰ τὰ Ern ὁ δεῖνα ἐπιφανεστάτου (44) νωθελησίµου πολλὰ τὰ ἔτη. » 


III. Finita acclamatione, domini, Ceesares et no- 
biliesimus, ingressi in triclinio novemdecim accu- 
' bituum 134 consident, ubi, unus Cesar in dextro, 
slter in sinistro latere sedent, nobilissimus vero 
ad dextram etat, et intrant secreti vela siugula, ut 
mos est. Siqua sancta et magna Dominica incidit, 
senatus flexis genibus agapen dat ; si aliud festum, 
tantum adorat: veneratur autem pedes οἱ genua 
magni eque ao minoris domini, unumque genu 
ejus, qui ad dextram sedet Cesaris, et unum ejus 
qui ad sinistram est, nobiliseimi autem aetantis 
manum fosculatur, et post adorationem consisto- 
rium constituit. Grstiarum actione a senatu 
completa, domini praeposito annuunt; is dicit: « Ju- 
bete, » et precantur, el secretum abit, omneque ofü- 
clum festi, ut iastitutum praescriptumque est, per- 
agitur. Ceterum observari meretur, in agape et 
communione Caesares ac nobilissimum cum domi- 
nis communicare unaque agapen accipere. 


DI' Καὶ iv τῇ συμπληρώσει τῆς εὐφημίας tloip- 
Χονται οἱ δεσπόται καὶ οἱ Καΐσαρες καὶ à νωθελέσι- 
poc, καὶ καθέζονται ἐν τῷ τρικλίνῳ τῶν ιβ ἀκουθ[- 
των, xai sic Καΐσαρ καθέζεται ἐν τῷ δεξιῷ µέρει καὶ 
εἷς ἐξ ἀριστερᾶς, καὶ ἵσταται ὁ νωθελήσιµος εἰς τὸ 
δεξιὸν µέρος, xal εἰσέρχεται τὸ σέκρετον, βῆλα BzÀa, 
ὥς ἐστιν ἡ συνήθεια. El μὲν ἔστιν ἡ ἁγία καὶ µεγάλη 
Κυριακὴ, προσκυνοῦσα ἡ σύγχλητος δίδωσι τὴν ἀγά- 
ππη, εἰ δὲ ἄλλη ἑορτὴ, τὴν προσχύνησιν xal µόνον, 
καὶ προσκυνοῦσι τοὺς πόδας xai τὰ δύο vóvata τοῦ 
μεγάλου δεσπότου, ὁμοίως xal τοῦ μικροῦ, xal προσ- 
χυνοῦσιν Év Ὑόνατον τοῦ ix δεξιοῦ !9 Καΐσαρος, καὶ 
ἓν τοῦ ἐξ εὐωνύμου, τοῦ δὲ ἑστῶτος νωθελησίµου φι- 
λοῦσι τὴν χεῖρα, xal προσχυνοῦντες ἵστανται χονσι- 
στώριον. Καὶ ὅτε πληρώσῃ d σύγκλητος τὴν εὐχαρι- 
στίαν, νεύουσιν ol Ἀεσπόται τῷ πραιποσίτῳψ, καὶ 
λέγει’ « Κελεύσατε, » καὶ ἐπεύχονται, xai ἐξέρχεται τὸ 
σεχρετον, xai πλτροῦται πᾶσα ἡ ἀχολουθία τῆς top- 
τῆς, ὡς ἦν τυπικόν. Koi, δὲ γινώσχειν, ὅτι slc τὴν 


ἀγάπην (45) καὶ εἰς τὴν χοινωνίαν οἱ Καΐσαρες καὶ ὁ νωθελήσιµος μετὰ τῶν δεσποτῶν κοινωνοῦσιν ὁμοίως xal 


sl; τὴν ἀγάπην. 
Acclamatio [aclionum in promotione Nobilissimi. 


Observandum est, si imperator nobilissimum 
creare voluerit, omnem ritum ac officium idem, 
quod in Cesaris promotione, obtinere, acclama- 
tiones quoque factionum similes, tantum tunicam, 
qua induitur, non purpuream, ut Cesaris, sed coc- 
cineam esse. Corona vero ipsi non imponitur, 
neque, sicut Casar, a proceribus adoratur. 

CAPUT XLV. 
Observanda im promotione Curopalata. 


I. Domini dibetesia, tunicas coronasque suas mu- 
tant inque throno consident. Cerimoniariue foris 
vela ordinat, ut mos est ; domini preposito signum 
dant, isque cum ostiariis et virgis progressus, vela 
advooat, primum, magistros ; secundum, patricios, 
cum quibus is, qui curopalates fleri cupit, ingre- 
ditur; velum tertium, senatores; dein vela consu- 


'AxtoAoyla τῶν δήµων ἐπὶ χειροτονίφ Νωθελη- 
σίµου. 


Χρὴ γινώσχεῖν, ὅτι, ἐὰν βασιλεὺς θελήσῃ ποιῆσαι 
νωθελήσιµ»ον, dj πᾶσα τάξις xal ἀκολουθία τελεῖται, 
ὡς ἐπὶ τοῦ Καΐσαρος, ὁμοίως καὶ αἱ ἀκτολογίαι τῶν 
δήµω,, ἡ δὲ χλαμὺς fj τούτῳ περιτιθεµένη οὐκ ἔστι 
ποβφυρᾶ, oia τοῦ Καΐσαρος, ἀλλὰ κόκκινος" στέφανον 
δὲ 02 περιτίθεται, οὔτε μὴν προσκυνεῖται, ὡς ὁ Kat- 
cap, ὑπὸ τῶν ἀἁρχόντων, 

ΚΕΦΑΛ. ΜΕ. 
Ὅσα δεῖ ποραφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ Κουροπα- 
λάτου. 


A'. ᾽Αλλάσσουσιν οἱ δεσπόται τὰ διθητήσια xal τὰς 
τούτων χλαμύδας κθ) τὰ στέµµατα αὐτῶν, xal καθ. 
έζονται εἷς τὸ σένζον' ὁ δὲ τῆς καταστάσεως to 
ἑστὼς εὐτρεπίζει τὰ βῆλα, ὡς ἔχει ἡ συνήθεια, καὶ 


D νεύουσιν οἱ δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, καὶ ἐξέρχετιι 


μετὰ ὁστιαρίὠν καὶ βεργίων, xal προσκαλεῖται βῆ- 
λα a, τῶν μαγίστρων' B', τοὺς πατρικίους' συνεισ- 


ΥΛλΒΗΙΑ LECTIONES. 


19 ix δεξιὸν cod.. ix δεξιῶν Β. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(41i) Nobilissimo proprium hoc erat epithetoao, ii- 

lustrissimus, ut. Cesari. εὐτυχέστατος, lelicissimus. 

Vid. Theophun, p. 46 et Goar. ad illum locum. 
(45) Putem verba εἰς τὴν ἀγάπην hic .delenda 


esse. Recurrunt enim protinus loco suo. et in agape 
seu osculo pacis, quod communionem precedebat, 
nulla erat communio. 


483 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


486 


έρχεται 99 δὲ xal ὁ βουλόμενος γενέσθαι (46) κουρο- Α lum, comitum, candidatorum, exprefeotorum οἱ 


πἀλάτης ᾽ βῆλον Υ, τοὺς συγκλητικοὺς, ὑπάτους, 
κόµητας, Χανδιδάτους, ἀπὸ ἐπάρχων καὶ στρατη- 
λάτας, βῆλα βῆλα ' συνεισέρχονται καὶ σιλεντιάριοι 
εἰς τὴν συµπλήρωσιν τῶν βήλων, xal ἴατανται, xal 
ὅτε εἰσέλθωσι τὰ βῆλα πάντα καὶ πληρωθῶσι, νεύου- 
σιν ol δεσπόται τῷ Ἠπραιποσίτῳ, xal ἑπαίρει τὸν 
ὀφείλοντα προθληθῆναι, καὶ ἵστησιν αὐτὸν μέσον τοῦ 
σεχρέτο», xal πίπτει, xai πάλιν προσφέρει αὐτὸν, 
καὶ πίπτει καὶ φιλεῖ τοὺς πόδας καὶ τὰ γόνατα του 
μεγάλου βασιλέως, ὁμοίως xai τοῦ μικροῦ, καὶ dva- 
στὰς ἁπλοῖ τὰς χεῖρας, καὶ λαμθάνει παρὰ τῶν δε- 
σποτῶν διθητήσιον ἀληθινὸν, καὶ φιλεῖ τὰς γχεῖρας 
αὐτῶν. Καὶ ἐἑπαίρει αὐτὸν ὁ πραιπόσιτος, καὶ ἐξὲρ- 
χεται εἷς ἐπισχοπὴν (47) τῶν πατρικίων, xai. ix64À- 
λει (48) τὸ ἴδιον αὐτοῦ χλανίδιον καὶ ἐνδύει αὐτὸν τὸ 
διθητήσιον, xai προσφέρει 3! αὐτῷ (49) πάλιν ὁ 
πραιπόσιτος, xal πίπτει ἔμπροσθεν τῶν δεσποτῶν, 
γαὶ λαμθάνουσιν ol πριµικήριοι xal οἱ ὁὀστιάριοι τὴν 


ducum bellicorum. Silentiarii, una cum his ad vela 
complenda ingressi, astant : quo facto et velis 
omnibus completis, domini$35 preposito signum 
dant, qui promovendum adducit, in medio secreto 
constituit et procumbit, deinde eum rursus produ- 
cit, ac pronus in terram pedes et genua magni ac 
miaoris imperatoris osculatur, et postquam sur- 
rexit, manus pandit, a Dominis dibetesium purpu- 
reum accipit et manus eorum osculatur. Tunc a 
preposito stipatus, ad custodiam patriciorum egre- 
ditur, et propria tunica deposita, eum dibetesio in- 
duit ac rursus reducit, ubi postquam dominos flexo 
genu veneratus est, primicerii et ostiarii tunicam 
sumunt, quam domini ipsi imponunt, recti stantes, 
eamque suis maDibus fibula astringunt : preposi- 
tus vero eum a tergo sequitur inque medio consi- 
stit, et intrant omnes, a silentiariis stipati, pro- 
cumbunt in genua et gratias agunt. 


χλαμύδα, καὶ βάλλουσιν αὐτὴν αὐτῷ ol δεσπόται καὶ ἵστανται αὐτοὶ ὀρθοὶ, καὶ φιθλοῦσιν 33 αὐτὴν (50) 
ἰδίαις γεραὶ, xa! ὀπισθοποδεῖ αὐτὸν ὁ πραιπόσιτος, xal avara. εἷς τὸ µέσον, xai εἰσέρχονται πάντες, 
κρατούμενοι ὑπὸ σιλεντιαρίών, πίπτοντες xai ἀπευχαριστοῦντες, 


B'. Καὶ ὅτε πληρώσῃ f, σύγκλητος τὴν εὐχαριστίαν, 
νεύουσιν ol δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, καὶ προσφἑρεί 
αὐτὸν καὶ λέγει e. Κελεύσατε’ » xal ἐπεύχονται τὸ " 
« Elo πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » Καὶ ἐξέρχεται 
τὸ σέκρετον, συνεξέρχεται καὶ ὁ προθληθεὶς, καὶ ἴσταν - 
ται πττρίκιοι, ὕπατοι, σιλεντιάριοι, κονσιστώριον xal 
δύο σιλεντιάριοι βαστάζοντες βεργία. Οἱ πατρἰχιοι 
ὀψικεύουσιν αὐτὸν ὀλίγον τόπον, οἱ Ok ὕπατοι xal 
σιλεντιάριοι συνεισέρχονται μετ αὐτοῦ μέχρι τῆς 
ἐκκλησίας (51) τοῦ Κυρίου, καὶ ἅπτει χηροὺς xai 
ἐξέρχεται ὀψικευόμενος ὑπὸ τῶν ὑπάτων xal σιλεν- 
τιαρίων μέχρι τῆς ῥηγίας (25), καὶ ἀναχωροῦσιν ot 
δὲ ἀξιωματικοὶ καὶ κόμητες τοῦ ἀριθμοῦ xal τὰ 


II. Qua gratiarum actione 8 senatu peracta, do- 
mini preposito signum dant, qui eum adducens, 
dicil: « Jubete; » omnes : « In multa bonaque 
tempora, » acclamant. Et egreditur una oum se- 
oreto promotus ; patricii, consules, silentiarii, duo 
silentiarii virgas gestantes, consistorium consti- 
tuunt: patricii exiguo spatio sequuntur, consules . 
vero et silentiarii una cum ipso ad ecclesiam Do- 
mini pergunt, ubi cereos accendit, atque consulibus 
el silentiariis stipatus, ad regiam progreditur, pro- 
ceres, deinde comites scutarii numeri, cursores, 
dietarii omnium disetarum et decani per scholas 
abeunt. Factiones in locis suis presto sunt, libel- 


VARIA LECTIONES. 


λοῦσιν 


10 σον ρχεται ed. *! προσφέρει αὐτὸν malit R. 35 φιθλοῦσιν cod. ex emendatione vetustae manus, φι- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(40) Id. est, 'O µέλλων γενέσθαι, qui in eo est, ut 
ille vel ille fiat. Vid. ad p. 173. 

(47) In conspectum patriciorum ; sistit se illis et 
exbibet contemplanium. 

(48) Mos ille, vestes, quas quis corpore gerit, 
quando vestem honorariam a suo principe accipit, 
exeundi et missam vel donatam a principe in ejus 
vicem induendi, ut ex hoc loco patet, unacum toto 
more atque ritu proceres vestibus honorariis do- 


p. 129 et 432 ; vel οἱ quis mallet αὐτὸν, posset pres- 
sidium ex p. 129 et 131 uli. arcessere. Verum ho- 
norem, quem imperator Cesari et Nobilissimo, ut 
eininentis dignitatis viris, et imperii principibus 
exhibebat, eum ouropotate si non multum, at in- 
fe*iori tamen, non exhibebat, ideoque nequeipsum, 
neque vestes ejus osculabatur. Denique intelligi 
nequit, quid sit φιλεῖν ταῖς ἰδίαις χερσὶ, manibus 
propriis osculari. Preferenda itaque scriptio M. ex 


nandi, a Byzantinis ad sultanos Ottomannicos et [) emendatione quidem, at ipsius ejusdem vetusti 


hodiernos Persarum reges veteresque Bagdadi Cali- 
fas et orientales omnes principes fluxit. Exposuit 
della Sulle. ]. iv Itinerarii. cerimonias, quibuscum 
talis honoraria vestis Challuh Orientalibua dicta, ab 
honorato accipitur. Incidit bao occasione monere, 
vocem Gallicam gala, en gala,pro splendido amictu, 
hanc ipsam Arabicam vocem Cballah esse, et com- 
parere in fatu, proprie esse, quoad originem,proce - 
dereín aulam,et se monstrare principi in eo habitu, 
quem honorís caus& ab eo missum aoceperat. 

einde latius manavit asus ille, ut etiam vestes 
omnes splendidas, quas de suo quis sibi compara- 
verit, complectatur. 

(49) Mallem αὐτόν, Passim in his M. observavi 
ω positum pro ov. Possis quoque οὕτω legere. 

(50) Patrocinari videntur huio loco dictiones 


manus, quie céstera scripsit : φιθλοῦσιν, fibulant. 
Chlamydem humeris impositam commissa fibula 
sic astringunt, ut corpore hereat neque decidat. 
Αὐτὴν quoque ab eadem vetusta manu correctum 
est, pro quo videtur prius αὐτὸν soriptum fuisse. 
(51) De more, quo recens honorati statim a pro- 
motione in ecclesiam ibant, Deo gratias agebant, 
benedictionem sacerdotalem accipiebant et munus 
ecclesie offerebant, egi ad p. 255 
(52) Usque ad regiam, nempe portam. Cave sumas 
pro πύλαις βασιλικαῖς, que e narthece in naum 
ducebant. Heo ῥηγία, regia, erat porta extima tem- 
li, hic loci templt Domini, que e palatio in urbem 
ucebal. fregiz dicebantur olim majorum omnium 
edificiorum porte extreme ; vid. Du Cange Gloss. 
e Το 


48] 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


488 


laria ipse a demarchis accipit, hi acclamani, ut À σκουτάρια τοῦ ἀριθμοῦ καὶ κούρσωρες καὶ ol διαιτά- 


patriciis quoque solent.Deinde per chytum chalces 
ad Sanctum Puteum descendit, et cereos accendit, 
patriarcha procedit, sacras preces recitat et com- 
munionem impertit, ipse domum abit, ab his ac 
duobus silentiariis, qui per tres dies virgas ipsi 
preeferunt, stipatus sagumque purpureum gestans. 
His etiam comitibus, dum recedit, utitur. 


ριοι τῶν ὅλων διαιτῶν καὶ ol δεκανοὶ διὰ τῶν σχολῶν 
Δέχονται τὰ µέρη εἰς τοὺς τόπους αὐτῶν, λαµθά- 
νει (53) καὶ λιθελλάριν παρὰ τῶν δηµάρχων, xai 
ἀκτολογοῦσιν, ὡς ἔχει ἡ συνήθεια καὶ ἐπὶ τῶν πα- 
ερικίων. Καὶ εἰσέρχεται διὰ τοῦ χυτοῦ τῆς χαλκῆς 
εἰς τὸ ἅγιον φρέαρ (54), καὶ ἅπτει χηροὺς, καὶ ἑξέρ- 
χεται ὁ πατριάρχης xai ποιεῖ εὐχὴν, καὶ κοινωνεῖ, 


καὶ ὑποστρέφει εἷς τὸν olxov αὐτοῦ, ὀψικευόμενος ὑπὸ τῶν αὐτῶν, καὶ δύο σιλεντιάριοι (55) βαστάζον- 
τες τὰ βεργία αὐτῶν μέχρι τριῶν ἡμερῶν, φεροῦντος αὐτοῦ σαγίον ἀληθινόν * οὕτως προέρχεται (56) 


ὀψικευόμενος ὁμοίως xal εἰς τὴν ἀναχώρησιν αὖτο 
De promotione Οωγοραίαίς. 

Notandum est, in promotione curopalate silen- 

tium non fleri ; sed imperator in privato cubiculo 

candidatum dignitatis curopalate excipit, 336 

virgamque ab uno imperatoriorum ostiariorum 


9 s. 


Περὶ προαγωγῆς Κουροπαλάτου. 

Χρὴ εἰδέναι, ὅτι, γινομένου κουβοπαλάτου, οὗ 
γίνεται σιλέντιον (57), ἀλλ' ὁ βασιλεὺς λαμθάνων 
ἐν τῷ ἰδίῳ τὸν μέλλοντα Ὑενέσθαι κουροπαλάτην, 
ἑπαίρει βεργίον ἐξ ἑνὸς τῶν βασιλικῶν ὁστιαρίων, 


sumptam οἱ tradit. Atque ita ipsius promotio per- B καὶ ἐπιδίδωσιν αὐτῷ, xai γίνεται ἡ προαγωγὰ αὖ- 


agitur. 
CAPUT XLVI. 


Observandá in promotione Magistri, si imperator jubet, 
ut in processu Mogna ecclesi instituatur. 


I. Imperator coronatus ac chlamyde indutus, ex 
augusteo procedit, et in aurea manu ad velum pi- 
oturis uvium ornatum subsistit : praepositus ostiario 
velum marmorei pulpiti, quod in onopodium pro- 
tenditur, tenenti annuit. Hi signo dato, patricios, 
ut festis diebus consuetudo est, αἀάυουηί, cum 
quibus is, qui magistri dignitate ornandus est,una 
ingreditur, et in angiportu auree manus, ubi do- 
miní stant, omnes procidunt. Postquam vero sur- 
rexere, domini preposito annuunt, is : « Jubete, » 
dicit, et sic in obsequio dominorum ad onepodium, 
ubi cerimoniarius et arma et spatharii sua arma 
gestantes adsunt, procedunt patricii, pro more se 
prosternunt,prrepositus vero cerimoniario annuens, 
dicit : « Jubete. » Patricii dominos ad magnum 
usque consistorium, ubi consules ac reliqui sena- 
tores adsunt, laetis omnibus prosequuntur, ae domi- 
nis in ciborio super porphyretica scala constitutis, 
genatores omnes procumbunt. 


μεγάλου κονσιστωρίου, ἔνθα Ἱστανται ol ὕπατοι κχονσιστώριον καὶ 


τοῦ. 

ΚΕΦΑΛ. M(. 

"Oca δεῖ πχαραφυλάττεν ἐπὶ προαγωγῃ Μαγἰ- 
στρου, εἰ κελεύει (ὔδ] αὐτὸν ποιῆσαι ἐν προχένσῳ 
τῆς Μεγάλης ἐκχλησίχς ὁ βασιλεύς. 

Α’. Ἐξέρχεται ὁ βασιλευς ἀπὸ τοῦ αὐγουστέως 
ἐστεμμένος, φορῶν τὴν χλαμύδα, xai Ἱἵσταται εἰς 
τὴν χρυσῆν χεῖρα ἀπέναντι τοῦ βήλου τοῦ ταγηνα- 
βίου, xai νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ ὀστιαρίῳ τῷ xpa- 
τοῦντι τὸ βῆλον τοῦ µμαρμαρινοῦ πουλπίτου τοῦ 
ἐξερχομένου tiq τὸ ὀνοπόδιον. Καὶ ὅταν λάδῃ τὸ 
νεῦμα, εἰσάγουσι τοὺς πατριχίους, χαθὼς ἔχει d 
συνήθεια τῶν ἑορτῶν " συνεισέρχεται δὲ καὶ ὁ βου- 
λόμενος γενέσθαι μάγιστρος. xal πίἰπτόυσιν εἲς τὸ 
στενάχιον τῖς ᾿χρυσῆς χειρὸς, ὄνθα ἵστανται ol δε- 
σπόται. Καὶ ἀναστάντων αὐτῶν, νεύουσιν οἱ δεσπό- 
ται τῷ πραιποσίτῳ, καὶ λέγει « Κελεύσατε,» καὶ 
ἐξέρχονται ὀψικεύοντες τοὺς δεσπότας µέχρι τοῦ 
ὀνόποδος, ἔνθα ἵσταται ὁ τῆς καταστάσεως xai τὰ 33 
ἅρματα xai ol σπαθάριοι βαστάζοντες τὰ ὅπλα αὖ- 
τῶν, xxi πίπτουσιν οἱ αὐτοὶ πατοἰχιοι κατὰ συνή- 
θειαν, καὶ νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ τῆς καταστά- 
σεως, καὶ λέχει' « Κελεύσατε, à. xal ἐπεύχονται οἱ 
πατρἰκιοι, ὀψικεύοντες τοὺς δεσπότας μέχρι τοῦ 
οἱ λοιποὶ συγχλητικοὶ, καὶ στάν- 


των τῶν δεσποτῶν εἰς τὸ χιθώριον ἐπάνω τῶν πορφυρῶν γραδηλίων, πίπτουσιν οἱ συγκλητικοὶ πάν- 


τες. 


VARLE LECTIONES. 


223* οὐτοῦ om. ed. ** τὰ om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(53) Membrane aliter quam editus codex distin- [) tendum. Nam recle codex post αὐτῶν punetum ple- 
$ 


uunt.Sed preefero distinctionem acl. Leichio intro- 
uctam.Distinguuntautem membrane sic... Οἱ δεχα- 
voi διὰ τῶν σχολῶν δέχονται τὰ µέρη. Elo τοὺς 
τόπους αὐτῶν. Λαμθάνει. Utcunque verses, sem- 
per deest aliquid ; forte plura ; vid. p. 138 et pre- 
cipue p. 140. Ad minimum deest verbum ὀψικεύ- 
ougt, Nam post ἀναχ ωροῦσιν recte collocavitlibrarius 
in codice punctum perfectum : - - usque ad regiom, 
el abeunt deinceps. Axiomalici vero, vel honorati... 
comilantur eum per scholas. 
(54) Subintelligitur S. Sophia. 
(55) Nempe ὑποστρέφουσ. μετ αὐτοῦ εἷς τὸν οἶκον 
αὐτοῦ, quod facile e superioribus a communi repe- 


num collocat. Duo silentiarii, geslanles virgas, vel 
bacillos suos, comitantur eum domum usque suam. 
Deinde gerit per triduum purpureum sagum. 

(56) Ut verum fatear, non video, quid hec po- 
strema sibi velint : οὕτως προέρχεται, etc. 

(57) Id est : per silentiarios, cursores et manda- 
tores non indicitur illo vel illo die consistorium 
solemne fore. 

(98) Sepe usurpant novi Greci pro velle, et sic 
usurpavit quoque jam Euripides. Si vult im, 
eam facere, processionem in Magnam ecclesiam, seu 
S. Sophíam, facturus. 


489 


ποαίτῳ, καὶ εἰσάχει τὸν ὀφείλοντα τροθληθῆναι 
µάχιστρον εἷς τοὺς πόδας τῶν δεσποτῶν, καὶ cimi: 
sl; τὸ πρῶτον γραδήλιον 39 à προθλλλόµενος, καὶ 
ἀναφέρει αὐτὸν εἰς τὸ τρίτον γραζήλ:ον, xri mpos- 
κυνῶν φιλεῖ τοὺς πόδας τῶν δςσποτῶν, ἕστώτων 
αὐτῶν καὶ οὗ καθεζοµένων, διότ. εἷς ἕορτεν προ: 
βάλλεται ἐν προκένσῳ τῆς ἐκκλησίας. Καὶ ἀσ-ασἀ- 
µενος τοὺς πόδας ὁ προθλτθεὶς, ἀνίσταται, καὶ ὁ 
ἕτερος πραιπόσιτος παρέχει τοῖς δεσπόταις τὸ στ'- 
χάριον καὶ τὸ βαλτίδιον, καὶ oi ὁσσπόται ἐπιδ:δοῦσι 
τῷ προθαλλομένῳ μαχίστρῳ, xai φιλεῖ τὰς χεῖρας 
τῶν δεσποτῶν ὁ προθληθεὶς, λαµθάνων τὸ στ'(ἀρ:ον 
καὶ τὸ βαλτίδιου, καὶ λαμθάνει αὐτὰ ὁ αὐτὸς mpat- 
πόσιτος, εἰσάγων αὐτὸν ἐν τῷ χειμερινῷ χονσιστω- 
plp, val ἑνδύει αὐτὸν τὸ στιχάριον καὶ ζώννυσιν 
αὐτὸν τὸ βαλτίδιον, καὶ φορεῖ τὸ γλανίέδιον αὐτοῦ τὸ 
ἴδιον ἐπάνῶ τοῦ στιχαρίου. Καὶ ἑπαίρει αὐτὸν ὁ αὖὐ- 
τός 35 πραιπόσιτος, καὶ εἰσάχει αὐτὸν εἷς τὸ χ'θώ- 
piov, ἴνθα ἵστανται ol δεσπότα:, xal πίπτε: εἰς τὸ 
πφῶτον γραδήλιον καὶ φιλεῖ τοὺς πόδας τῶν δεσπη- 
τῶν, xal ἀναστὰς ἀπευχαριστεῖ, καὶ Ίστησιν αὖ- 
τὸν ὁ πραιπόσιτος εἷς χεφαλὴν τοῦ σεκρέτου ἐπάνω 
πάντων τῶν πατρικίων, καὶ εὐθέως oi σιλεντιάριοι 
ὄπισθεν τοῦ σεκρέτου ἔνθεν κἀκεῖθεν εἰσάγουσι κατὰ 
τιμὴν ἕκαστον, καὶ πίπτουσιν ἔμπροσθεν τῶν δεσπο- 


ΡΕ CERIMONIIS AUL.E BYZANTIN.E LIB. I. 


B'. Καὶ εἶθ οὕτως νεύουσιν ol δεσκότα: ο X2x:t- À 


490 


II. Tunc, accepto a dominis signo, ργαροσϊἰαρ 
magistri dignitate ornandum ad pedes eorum ad- 
ducit; is in primo gradu se prosternit, deinde ad 
tertium ascendens, adorat ac pedes dominorum, qui 
8tant, non sedent, quoniam festo die in processione 
ecclesie creatur, osculatur. Osculo pedibus infixo, 
promotus surgit, aliusque prepositus sticharium et 
balteum dominis, hi magistro promotodant,is manus 
dominorum osculatus, sticharium ac balteum sumit, 
rursus eadem idem prepositus accipit, ipsum, in 
hibernum consistorium deductum, stichario induit 
balteoque cingit, 183 et gestat propriam tunicam 
super stichario. Tuna idem prepositus eum ad ci- 
borium, ubi domini stant, adducit, ibi in primo 
gradu procumbens, pedes eorum osculatur, et post- 
quam surrexit, gratias agil : dein prapositus ad 
caput secreti super omnes patricios eum constituit, 
ac statim silentiarii post secretum singulos pro sua 
dignitate adducunt, qui proni in terram quasi in 
capite secreti constituti, dominis gratias agunt : sic 
el consules ceterosque uaque ad postremum sena- 
torem adducunt. Ultimo domini preposito, is tunica 
sua silentiario in medio secreto constituto signum 
dat, et dicit : « Jubete; » senatus vero, « Multa bo- 
naque tempora, « dominís apprecatus, in processu 


: ecclesie una cum dominis discedit. 


τῶν ἀπευχαριστοῦντες, ὡς λαθόντες χεφαλὴν σεκρέτου (59), ὁμοίως χαὶ Ὁπάτος µέχρι τοῦ ἐσχάτου 
τῶν συγκλητικῶν. Εἶθ᾽ οὕτως νεύουσιν οἱ δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, κἀκεῖνος νεύει διὰ τῆς χλανίδος 
αὐτοῦ τὸν σιλεντιάριον τὸν ἑστῶτα μέσον τοῦ σεχρἑτον, xai λέγει « Κελεύσατε, » xal ἐπεύχεται τπᾶσα d, αὖύγ- 
χλητος: « Ες πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους, » καὶ 1 ἀποκιοεῖ Ev τῷ προκένσῳ τῆς ἐκκλησίας ἅμα τοῖς δεσπόταις. 


Ὅσα δεῖ παρυφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ i 
στρου, si κελεύει αὐτὸν ποιῖσαι εἰς — xopiaxty 
παγανήν. . 

Α΄’. Πρὸ μιᾶς τῇ αὐτῃ ἱσπέρᾳ ἀσφαλίζονται οἳ 
τρεῖς πυλῶνες ol ἐλεφάντινοι τοῦ κονσ'στωρίου, καὶ 
οἱ ἐξερχόμενοι εἷς τὸν µάκρωνα τῶν κανδιδάτων καὶ 
χρεμῶσι βῖλα εἰς τοὺς τρεῖς πυλῶνας, ἀσφαίζε- 
ται xal τὸ τρίθυρον τοῦ ὀνοποδίου. ὁμοίως xal ai 
052a: τοῦ δέλφακος, καὶ Ίσταται τὸ σένζον εἷς τὸ 
χθδώριον νοῦ κονσιστωρίο», καὶ τῇ ἑσπέρᾳ φολάττε- 
ται ὑπὸ σιλεντιαρίων καὶ ιχοσθαϊτῶν, καὶ οὐδεὶς 
διέρχεται τῇ ἱσπέρᾳ ἐχείνῃ ἐν τῷ κονσιστωρίψ, 
ἰσταμένου τοῦ σένζου. Καὶ µηνύεται ἀφ᾿ ἑσπέρας 
πᾶσα ἡ συγκλητος, ἵνω προέλθωσιν ἐπὶ προελεύσει, 
xai τὸ πρωίΐ (60) 37 ἀλλάσσει ἡ σύγκλητος dv τῷ 
µάκρωνι τῶν κανδιδάτων, xal ol πατρίκιοι ἀλλάσ- 
σουσιν εἰς τοὺς Ἰνδοὺς, μὴ ἔχοντες ἄδειαν εἶσιέναι 
ἐν τῷ κχονσιστωρίῳ, Ἱσταμένου τοῦ σένζου. Καὶ ὅτε 
κελεύουσιν οἱ δεσπόται χκαθίσαι εἷς τὸ σένζον ἑξέρ- 
χονται ἐκ τοῦ αὐγουστέως ἐἑστεμμένοι, φοροῦντες 
καὶ τὰς χλαμύδας, xal μυστικῶς ὀψικευόμενοι ὑπὸ 
τοῦ κουθουκλείου, καθίζονται slc τὸ σένζον, ὁ δὲ 


μαγί- (ἳ Observanda in promotione magistri, si jubet 1mpe- 


rator, ut die festo pagano celebretur. 


I. Pridie ejus diei vesperi tres eburnese porte 
coneistorii, tum qus ad macronem seu porticum 
candidatorum exeunt, clauduntur, vela in tribus 
portis suspenduntur, triplex janua onopodii c:eque 
ac porte delphacis clauduntur, thronus in ciborio 
consistorii collocatur el vespere a silentiariis et 
chosbaitis custoditur, nec licet ulli hac vespera, 
posito throno, consistorium ingredi. Porro vesperi 
senatus omnis, ut/in processione prodeat, monitus, 
mane in macrone candidatorum, patricii in eo loco, 
qui ad Indos vocatur, quoniam ipsis, throno 
constituto, consistorium intrare interdictum est, ve- 
stes mutant. Si vero domini in throno considere vo- 
lunt, coronas ac chlamydes gestantes, ex auguateo 
prodeunt,etcubiculo eos secreto comitante,in throno 
consident, cerimoniarius vero extra portas ebur- 
neas in longa porticu candidatorum, unde processio 
fit, vela magistrorum, patriciorum ac reliquorum 
senatorum ordinat. 


τῆς καταστάσεως ἔξωθεν τῶν ἐλεφαντίνων πυκῶν εἷς τὸν páxpuva τῶν κἀνδιδάτων, ἔνθα xal dj moo- 
ἔλευσις, εὑτρεπίζει τὰ βἠλα ἀπὸ τε µαγίστρων, πατριχιων καὶ λοιπῶν συγχκλητικῶν, 
VARUIE LECTIONES. 
3* γραδήλιον προθαλλ. ed. 3 αὐτὸς om. ed. 36 xat ante ἀποχινεῖ om. cod. add. Leich. 
. JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(50) Ut nacti caput, vel principem secreli, seu — liberationes secretiores convenire solet. 
corporis procerum, quod apud imperatorem ad de- - (60) Vid. not. ad p. 138. 


PATROL. Gn. CXII. 16 


1, fi προῖ ed. 


AS'I 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


488 


laria ipse à demarchis accipit, hi acclamant, ut À σκουτάρια τοῦ ἀριθμοῦ xai χούρσωρες xat ol διαιτά- 


patriciis quoque solent.Deinde per chytum chalces 
ad Sanctum Puteum descendit, et cereos accendit, 
patriarcha procedit, saoras preces recitat et com- 
munionem impertit, ipse domum abit, ab his ac 
duobus silentiariis, qui per tres dies virgas ipsi 
preferunt, stipatus sagumque purpureum gestans. 
His etiam comitibus, dum recedit, utitur. 


ptot τῶν ὅλων διαιτῶν καὶ οἱ δεκανοὶ διὰ τῶν σχολῶν 
Δέχονται τὰ µέρη εἰς τοὺς τόπους αὐτῶν, λαµθά- 
νει (53) καὶ λιθελλάριν παρὰ τῶν δηµάρχων, xai 
ἀκτολογοῦσιν, ὡς ἔχει ἡ συνήθεια καὶ ἐπὶ τῶν πα- 
ερικίων. Καὶ εἰσέρχεται διὰ τοῦ Ὑχυτοῦ τῆς χαλκῆς 
εἰς τὸ ἅγιον φρέαρ (54), xal ἅπτει χηροὺς, καὶ ἑξέρ- 
χεται ὁ πατριάρχης xai ποιεῖ εὐχὴν, καὶ κοινωνεῖ, 


καὶ ὑποστρέφει εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ, ὀψικευόμενος ὑπὸ τῶν αὐτῶν, xal δύο αιλεντιάριοι (55) βαστάζον- 
τες τὰ βεργία αὐτῶν μέχρι τριῶν ἡμερῶν, φεροῦντος αὐτοῦ σαγίον ἀληθινόν ' οὕτως προέρχεται (56) 


ὀψικευόμενος ὁμοίως καὶ εἰς τὴν ἀναχώρησιν αὖτο 
De promotione Curopalatz. 

Notandum est, ia. promotione curopalate silen- 

tium non fleri ; sed imperator in privato cubiculo 

capdidatum dignitatis curopalate excipit, 1236 

virgamque ab uno imperatoriorum ostiariorum 


Q 11: 


Περὶ προαγωγῆς Κουροπαλάτου. 

Χρὴ εἶδέναι, ὅτι, Ὑινοµένου κουροπαλάτου, οὐ 
γίνεται σιλέντιον (07), ἀλλ’ ὁ βασιλεὺς λαμθάνων 
ἐν τῷ ἰδίῳ τὸν μέλλοντα Ὑενέσθαι κουροπαλάτην, 
ἐπαίρει βεργίον ἐξ ἑνὸς τῶν βασιλικῶν ὁστιαρίων, 


sumptam οἱ tradit. Atque ita ipsius promotio per- B καὶ ἐπιδίδωσιν αὐτῷ, καὶ γίνεται ἡ προαγωγὴ αὖ- 


agitur. 
CAPUT XLVI. 


Observandá inpromotione Magistri, si imperator jubet, 
ut ἐπ processu Magna ecclesi instituatur. 


I. Imperator coronatus ac chlamyde indutus, ex 
augusteo procedit, et in aurea manu ad velum pi- 
cturis uvium ornatum subaistit : prepositus ostiario 
velum marmorei pulpiti, quod in onopodium pro- 
tenditur, tenenti annuit. Hi signo dato, patricios, 
ut festis diebus consuetudo est, adducunt, cum 
quibus is, qui magistri dignitate ornandus est,una 
ingreditur, et in angiportu auree manus, ubi do- 
miní stant, omnes procidunt. Postquam vero sur- 
rexere, domini preposito annuunt, is : « Jubete, » 
dicit, et sic in obsequio dominorum ad onepodium, 
ubi cerimoniarius et arma et spatharii sua arma 
gestantes adsunt, procedunt patricii, pro more se 
prosternunt,prrepositus vero cerimoniario annuens, 
dicit : « Jubete. » Patricii dominos ad magnum 
usque consistorium, ubi consules ac reliqui sena- 
tores adsunt, laetis omnibus prosequuntur, 86 domi- 
nis in ciborio super porphyretica scala constitutis, 
senatores omnes procumbunt. 


μεγάλου κονσιστωρίου, ἔνθα ἵστανται ol ὕπατοι κονσιστώριον καὶ οἱ 


τοῦ. 

ΚΕΦΑΛ. Μς. 

"Oca δεῖ παραφυλάττεν ἐπὶ προαγωγῃ —| Mayt- 
στρου, εἰ xelednt (ὅδὶ αὐτὸν ποιῆσα, Lodi 
τῆς Μεγάλης ἔκχλησίας ὁ βασιλεύς. 

ΙΑ’. Ἐξέρχεται ὁ βασιλες ἀπὸ τοῦ αὐγουστέως 

ἐστεμμένος, φορῶν τὴν χλαμύδα, xai ἵσταται εἰς 

τὴν χρυσῆν χεῖρα ἀπέναντι τοῦ βήλου τοῦ ταγηνα- 
plou, xai νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ ὀστιαρίῳ τῷ κρα- 
τοῦντι τὸ βῆλον τοῦ µμαβμαρινοῦ πουλπίτου τοῦ 
ἐξερχομένου εἲς τὸ ὀνοπόδιον. Καὶ ὅταν λάθῃ τὸ 
νεῦμα, εἰσάγουσι τοὺς Ππατρικίους, χκαθὼς ἔχει ἡ 
συνήθεια τῶν ἑορτῶν * συνεισέρχεται δὲ xal ὁ βου- 
λόμενος γενέσθαι μάγιστρος, xal πίπτόυσιν εἲς τὸ 
στενάκιον τῖς χρυσῆς Χχειρὸς, ἔνθα ἵστανται οἱ δε- 
σπόται. Καὶ ἀναστάντων αὐτῶν, νεύουσιν ol δεσπό- 
ται τῷ πραιποσίτῳ, καὶ λέγει « Κελεύσατε,» καὶ 
ἐξέρχοντα, ὀψικεύοντες τοὺς δεσπότας µέχρι τοῦ 
ὀνόποδος, ἔνθα ἵσταται ὃ τῆς Χαταστάσεως xai τὰ ?! 
ἅρματα xai ol σπαθάριοι βαστάζοντες τὰ ὅπλα αὖ- 
τῶν, καὶ πίπτουσιν ol αὐτοὶ πατοἰχιοι κατὰ συνή- 
θειαν, καὶ νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ τῆς καταστά- 
σεως, xal λέγει" « Κελεύσατε, o. xal ἐπεύχονται οἱ 
πατρἰχιοι, ὀψικεύοντες τοὺς δεσπότας μέχρι τοῦ 
λοιποὶ συγχλητικοὶ, xal στάν- 


των τῶν δεσποτῶν εἰς τὸ χιθώριον ἑπάνω τῶν πορφυρῶν γραδηλίων, πίπτουσιν ol συγκλητικοὶ πάν- 


τες. 


VARLE LECTIONES. 


33* οὐτοῦ om. ed. 9* τὰ om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(53) Membrane aliter quam editus codex distin- [) tendum. Nam recte codex post αὐτῶν punctum ple- 


guoni-Bed preefero distinctionem acl. Leichio intro- 
uctam.Distinguuntautem membrane sic... Οἱ óexa- 
voi διὰ τῶν σχολῶν δέχονται τὰ µέρη. Εἰς τοὺς 
τόπους αὐτῶν. Λαμθάνει. Utcunque verses, sem- 
per deest aliquid ; forte plura ; vid. p. 138 et pre- 
cipue p. 440. Ad minimum deest verbum ὀψιχεύ- 
ouct, Nam post ἀναχ ωροῦσιν recte collocavitlibrarius 
in codice punctum perfectum : - - usque ad regiom, 
el abeunt deinceps. Axiomalici vero, vel honorati... 
comitantur eum per scholas. 

(54) Subintelligitur S. Sophie. 

(55) Nempe ὑποστρέφουσ: ptt' αὐτοῦ εἷς τὸν οἶκον 
αὐτοῦ, quod facile e superioribus a communi repe- 


num collocat. Duo silentiarii, geslantes virgas, cel 
bacillos suos, comitantur eum domum usque suam. 
Deinde gerit per triduum purpureum sagum. 

(56) Ut verum í[atear, non video, quíd hec po- 
gtrema sibi velint : οὕτως προέρχεται, etc. 

(57) Id est : per silentiarios, cursores et mapda- 
tores non indicitur illo vel illo die consistorium 
solemne fore. 

(58) Sepe usurpant novi Greci pro velle, et sic 
usurpavit quoque jam Euripides. Si vult imperator 
eam facere, processionem in Magnam ecclesiam, seu 
S. Sophíam, faciurus. 


489 


ποσίτῳ, καὶ εἰσάγει τὸν ὀφείλοντα προθληθῆναι 
μάγιστρον εἷς τοὺς πόδας τῶν δεσποτῶν, καὶ πίπτει 
εἰς τὸ πρῶτον γραδήλιον 39 ὁ προθαλλόµενος, καὶ 
ἀναφέρει αὐτὸν εἰς τὸ τρίτον γραδήλιον, xoi προσ- 
κυνῶν φιλεῖ τοὺς πόδας τῶν δεσποτῶν, ἑστώτων 
αὐτῶν xal οὗ καθεκοµένων, διότι εἰς ἑορτὴν προ- 
βάλλεται ἐν προκένσῳ τῆς ἐκκλησίας. Καὶ ἀσπασά- 
µενος τοὺς πόδας 6 προθληθεὶς, ἀνίσταται, καὶ ὁ 
ἕτερος πραιπόσιτος παρέχει τοῖς δεσπόταις τὸ στι- 
χάριον καὶ τὸ βαλτίδιον, καὶ oi δεσπόται ἐπιδιὸοῦσι 
τῷ προθαλλομένῳ μαγίστρῳ, καὶ φιλεῖ τὰς χεῖρας 
τῶν δεσποτῶν ὁ προθλτθεὶς, λαµθάνων τὸ στιχάριον 
καὶ τὸ βαλτίδιον, καὶ λαμθάνει αὐτὰ ὁ αὐτὸς πραι- 
πόσιτος, εἶσάγων αὐτὸν iv τῷ χειμερινῷ κονσιστω- 
ply, val ἐνδύει αὐτὸν τὸ στιχάριον xal ζώννυσιν 
αὐτὸν τὸ βαλτίδιον, καὶ φορεῖ τὸ χλανίδιον αὐτοῦ τὸ 
ἴδιον ἐπάνῶ τοῦ στιχαρίου. Καὶ ἐπαίρει αὐτὸν à αὐ- 
τός 39 πραιπόσιτος, xal εἰσάγει αὐτὸν εἷς τὸ χιθώ- 
prov, iva ἵστανται οἱ δεσπόται, xal πίπτει εἷς τὸ 
πφῶτον γραδήλιον καὶ φιλεῖ τοὺς πόδας τῶν δεσπη- 
τῶν, καὶ ἀναστὰς ἀπευχαριστεῖ, καὶ ἵἹστησιν αὖ- 
τὸν ὁ πραιπόσιτος εἷς χεφαλὴν τοῦ σεκρέτου ἐπάνω 
πάντων τῶν πατρικίων, καὶ εὐθέως οἱ σιλεντιάριοι 
ὄπισθεν τοῦ σεκρέτου ἔνθεν κἀκεῖθεν εἰσάγουσι κατὰ 
τιμὴν ἕκαστον, καὶ πίπτουσιν ἔμπροσθεν τῶν δεσπο- 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTINE LIB. I. 


B'. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως νεύουσιν ol. δεσπόται τῷ πραι- À 


490 


II. Tunc, accepto α dominis signo, prepositus 
magistri dignitate ornandum ad pedes eorum ad- 
ducit; is in primo gradu se prosternit, deinde ad 
tertium ascendens, adorat ac pedes dominorum, qui 
stant, non sedent, quoniam festo die in processione 
ecclesie creatur, osculatur. Osculo pedibus inílxo, 
promotus surgit, aliusque prepositus sticharium et 
balteum dominis, hi magistro promotodant,is manus 
dominorum osculatus, sticharium ac balteum sumit, 
rursus eadem idem prepositus accipit, ipsum, in 
hibernum consistorium deductum, stichario induit 
balteoque cingit, 8837 et gestat propriam tunicam 
super stichario. Tuna idem prepositus eum ad οἱ» 
borium, ubi domini stant, adducit, Ibi in primo 
gradu procumbens, pedes eorum osculatur, et post- 
quam surrexit, gratias agit : dein praepositus ad 
caput secreti super omues patricios eum constituit, 
ac statim silentiarii post secretum singulos pro sue 
dignitate adducunt, qui proni in terram quasi in 
capile secreti constituti, dominis gratias agunt : sio 
el consules ceterosque uaque ad postremum sena- 
torem adducunt. Ultimo domini preposito, is tunica 
8ua silentíario in medio secreto constituto signum 
dat, et dicit : « Jubeto; » senatus vero, « Multa bo- 
naque tempora, « dominis apprecatus, in processu 
ecolesia una cum dominis discedit. 


τῶν ἀπευχαριστοῦντες, ὡς λαθόντες κεφαλὴν σεκρέτου (59), ὁμοίως καὶ ὕπάτους µέχρι τοῦ ἐσχάτου 
τῶν συγκλητικῶν. Εἶθ᾽ οὕτως νεύουσιν ol δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, χἀχεῖνος νεύει διὰ τῆς Χλανίδος 
αὐτοῦ τὸν σιλεντιάριον τὸν ἑστῶτα μέσον τοῦ σεκρέτου, xai λέγει: « Κελεύσατε, » καὶ ἐπεύχεται πᾶσα dj σύγ- 
Χλητος: « Εἲς πολλοὺς xal ἀγαθοὺς χρόνους, » χαὶ 39 ἀποκινεῖ ἐν τῷ προχένσῳ τῆς ἐκκλησίας ἅμα τοῖς δεσπόταις. 


"Osa δεῖ παρυφυλάττεν ἐπὶ προαγωγῇ 
στρου, εἲ κελεύει αὐτὸν ποιῆσαι εἰς κχυριακῆν 
παγανήν. . 

A'. Πρὸ μιᾶς τῇ αὐτῃ ionípg ἀσφαλίζονται οἱ 
τρεῖς πυλῶνες ol ἐλεφάντινοι τοῦ κονσιστωρίου, xal 
οἳ ἐξερχόμενοι εἷς τὸν µάκρωνα τῶν χανδιδάτων καὶ 
κρεμῶσι βῖλα εἷς τοὺς τρεῖς πυλῶνας, ἀσφαίζε- 
c1: καὶ τὸ τρίθυρον τοῦ ὀνοποδίου. ὁμοίως xal ai 
052a τοῦ δέλφαχος, καὶ Ίσταται τὸ σένζον εἰς τὸ 
κθόώριον νοῦ κονσιστωρίου, καὶ τῇ ἑσπέρᾳ φυλάττε- 
ται Ὀπὸ σιλεντιαρίων καὶ ιχοσθαϊτῶν, καὶ οὐδεὶς 
διέρ(εται tf, ἑσπέρᾳ ἐχείνῃ ἐν τῷ κονσιστωρίῳ, 
ἱσταμέάνου τοῦ σένζου. Kai µηνύεται do! ἑσπέρας 
πᾶσα ἡ συγχλητος, ἵνω προέλθωσιν ἐπὶ προελεύσει, 
καὶ τὸ πρωΐ (60) ΣΤ ἀλλάτσει ἡ σύγκλητος ἐν τῷ 
µάκρωνι τῶν κανδιδάτων, xal ol πατρἰχιοι ἀλλάσ- 
σουσιν sic τοὺς Ἰνδοὺς, μὴ ἔχοντες ἄδειαν εἰσιέναι 
iv τῷ κονσιστωρίῳ, ἱσταμίένου τοῦ σένζου. Καὶ ὅτε 
κελεύουσιν ol δεσπόται καθίσχι tiq τὸ σένζον ἑξέρ- 
χονται ἐκ τοῦ αὐγουστέως ἑστεμμένοι, φοβοῦντες 
xai τὰς χλαμύδας, xai μυστικῶς ὀψικευόμενοι ὑπὸ 
τοῦ κουθουκλείου, καθέζονται sl; τὸ σένζον, ὁ δὲ 
τῆς Καταστάσεως ἔξωθεν τῶν ἐλεφαντίνων πυκῶν 


μαγί- C, Observanda in promotione magistri, si jubet 1πιρε- 


rator, ut die festo pagano celebretur. 


I. Pridie ejus diei vesperi tres eburnee ports 
consistorii, tum qus ad macronem seu porticum 
candidatorum exeunt, clauduntur, vela in tribus 
portis suspenduntur, triplex janua onopodii cque 
ac porte delphacis clauduntur, thronus in ciborio 
consistorii collocatur et vespere a silentiariis et 
chosbaitis custoditur, neo licet ulli bac vespera, 
posito throno, consistorium ingredi. Porro vesperi 
senatus omnis, ut/in processione prodeat, monitus, 
mane in macrone candidatorum, patricii in eo loco, 
qui ad Indos vocatur, quoniam ipsis, throno 
constituto, consistorium intrare interdictum est, ve- 
sles mutant. Si vero domini in throno considere vo- 
lunt, coronas ac chlamydes gestantes, ex auguateo 
prodeunt,et cubiculo eos secreto comitante,in throno 
consident, cerimoniarius vero extra portas ebur- 
neas in longa porticu candidatorum, unde processio 
fit, vela magistrorum, patriciorum ac reliquorum 
senatorum ordinat. 

εἷς τὸν µάκρωνα τῶν κἀνδιδάτων, ἔνθα xal d προ- 


ἔλευσις, εὐτρεπίζει τὰ βἠλα ἀπὸ τε µαγίστρων, πατρικιων καὶ λοιπῶν συγχλητικῶν. 


VARLE LECTIONES. 


5) γραδήλιον προθαλλ. ed. 3 αὐτὸς om. ed. 


(50) Ut πααί caput, vel principem secreli, seu 
corporis procerum, quod apud imperatorem ad de- 


PATROL. GR. CXII. 


?6 «at ante ἀποχινεῖ om. cod. add. Leich. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


17 τῷ προῖ ed. 


liberationes secretiores convenire solet. 
. (60) Vid. not. ad p. 138. 


16 


491 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI - 


492 


II. Prepositus, signo a dominis accepto, foras À  B' Λαμθάνει νεῦμα παρὰ τῶν δεσποτῶν ὁ πραι- 


per mediam consistorii portam, a duobus ostiariis 
stipatus, procedit, et vela adducit : primum, magi- 


astros; secundum, patricios; tertium, consules; 4138 
quartum, comites "* ; quintum, exprefectos et duces 


copiarum. Vela sic completa postquam consistorium 
ingressa sunt, domini preposito signum dant, qui 
magistri dignitate ornandum ex patriciorum ordine 
adducit, et in medio graduum porphyreticorum co- 
ram ciborio, deinde in tertio gradu constituit : ig 
ad scabellum throni procumbit, pedesque et ambo 
genua magni imperatoris :que ac minoris oscula- 
tus, surgit et expansis manibus sticharium el bal- 
teum a dominis accipit. Tunc eum prepositus, in 
hibernum consistorium deductum, stichario induit 
et balteo cingit, sicque ad pedes dominorum oonsti- 
tuitur, quos, ut primum, osculatus, ipsis gratias 
agit. Tunc eum prepositus in capite secreti patri- 
ciorum constituit, et adducuntur patrioii omnes, 
silentiariis Btipati, et gratias agunt, caput secreti 
quasi tenentes. Silentiarius autem, in medio secreto 
constitutus, nutum a preposito accipit, et dicit : 
« Jubete; » senatus, « Multa ac felicia tempora, » ap- 
precatur,et sic in macronemcanditatorum se confe- 
runt, silentiarius missam dat, Promotus ad magi- 
stri dignitatem ad Indos discedit sagumquo purpu- 
reum supra sticoharium suum induit, et domum abit : 
que si proxima palatio est, proceres, domestici et 
scholurii pedites, scutarii numeri, dietarii et decani 
eum sequuntur, sin remotior, iidem, exceptis pro- 
ceribus, comitantur. Observandum vero est, eum 
festo quoque die, si promotus est, his comitantibus, 
domum reverti. 


πόσιτος xal ἐξέρχεται ἔξω διὰ τοῦ µέσου κυλῶνος 
τοῦ κονσιστωρίου, ὀψιχευόμενος ὑπὸ δύο ὁστιαρίων, 
καὶ εἰσάγει βῆλον α, µαγίστρους 335. βήλον β', πατρι. 
λίους' βῆλον Υ’, τοὺς ὑπάτους' βῆλον δ’, τοὺς xó- 
priae σεχόρων (01) €. βῆλον c, τοὺς ἀπὸ ἐπάρ- 
Xov καὶ στρανηλάτας. Καὶ ἀφ᾿ οὗ πληρωθῶσι 9 
τὰ βῆλσ καὶ εἰσέλθωσιν ἔνδον τοῦ κχονσιστωρίου, 
νεύουσιν οἱ δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, xal κεἰσάγει 
τὸν ὀφείλοντα προθληθήναι μάγιστρον ἐκ «nc τάξεως 
τῶν πατρικίων, καὶ φέρει αὐτὸν μέσον τῶν πορφυ- 
βῶν γραδηλίων ἔμπροσθεν τοῦ κιθωρίου, xal ἆνα- 
φέρει αὐτὸν εἷς τὸ τρίτον γραδήλιον, καὶ πίπτει 
ἔμπροσθεν τοῦ ὑποποδίου τοῦ σένζου, καὶ φιλεῖ τοὺς 
πόδας τοῦ μεγάλου δεσπότου xai τὰ δύο Ὑόνατα, 
ὁμοίως xai τοῦ μικροῦ, xal ἀναστὰς ἁπλοῖ τὰς 
χεῖρας xai λαμθάνει παρὰ τῶν δεσποτῶν τὸ στιχά- 
piov καὶ τὸ βαλτίδιον. Καὶ εἰσάχει αὐτὸν ὁ πραι- 
πὀσιτος ἓν τῷ χειμερινῷ κονσιστωρίῳ, καὶ ἐνδύει 
αὐτὸν τὸ στιχάριον καὶ ζώννυσιν αὐτὸ, τὸ βαλτίδιον, 
καὶ εἶθ' οὕτως προσφέρει αὐτὸν πρὸς τοὺς πόδας 
τῶν δεσποτῶν, xal φιλεῖ τοὺς πόδας, ὡς τὸ πρότε- 
pov, ἀπευχαριστῶν τοὺς δεσπότας. Καὶ λαθὼν αὖ- 
τὸν ὁ πραιπόσιτος ἵστησιν αὐτὸν εἰς χεφαλὴν τοῦ 
σεκρέτου τῶν πατρικίων, xai εἰσάγονται ἀπὸ τε 
πατρικίων μέχρι τῶν ἐἑσχάτων, κρατούμενοι ὑπὸ σι- 
λεντιαρίων, καὶ ἀπευχαριστοῦσιν, ὡς λαθόντες χε- 
φαλὴν σεκρἐτου. 'O δὲ σιλεντιάριος, ἑστὼς μέσον 
τοῦ σεχρέτου, λαμθάνει νεῦμα παρὰ τοῦ πραιποσί- 
του xai λέγει « Κελεύσατε,» καὶ ἐπεύχεται dj σύγκλη- 
τος’ « Εὶς πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους, » καὶ ἑξέρ- 
χονται dv. τῷ µάχρωνι τῶν κανδιδάτων, καὶ δίδονται 
µίνσαι παρὰ τοῦ σιλεντιαρίο. 'O δε προθληθεὶς 


μάγιστρος ἐξέρχεται εἷς τοὺς Ἰνδοὺς, xal ἀλλάσσει σαγίον ἀληθινὸν ἑπάνω τοῦ στιχαρίου αὐτοῦ, καὶ 
ἀναχωρεῖ εἷς τὸν οἶκον αὑτοῦ, καὶ st μὲν ἔστι πλησιάζων τῷ παλατίῳ ὁ οἶχος αὐτοῦ, ὀψικεύεται ὑπὸ 
ἀξιωματικῶν καὶ δοµεστίκων πεδίτου xal [σχολαρίων πεδίτου (62) καὶ σκουταρίων τοῦ ἀριθμοῦ xal Buu- 


ταρίων καὶ δεκανῶν' εἱἶ 
ὃτι καὶ iv ἑοστῇ, ἐὰν προθληθῇ, οὕτως ἄναχωρεῖ, 
CAPUT XLVII. 


Observanda in promotione patricii senatoris et mili- 
tum profecti, 


I. Pridie unius diei responsum datur, omnisque 
senatus monetur, utin mutatoriis procedat: ismane 


δὲ ἐστι µηχόθεν, ol αὐτοὶ ἄνευ τῶν ἀξιωματικῶν. Χρὴ δὲ γινώσκειν 


ΚΕΦΑΛ. MZ. 
Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν ἐπί προαγωγι πα- 
τριχίου συγκλητινοῦ (65) καὶ στρατηγοῦν- 
τος. 


Α΄, Ἡρὸ μιᾶς δίδοται ἀπόχρισις, xal µηνύεται 
πᾶσα 1j σύγχλητος, ἵνα προέξλθῃ μετὰ ἀλλαξίμων, 


VARIA LECTIONES. 

3! βήλα, α΄ μαγίστρους, καὶ B' οἆ. 39 σεχόρων, vocabulum incerte significationis cod. h. |. prebet et 
infra p. 237. 11 et 12 Leichius ex conjectura ter σακρῶν. semel autem σεκρέτων rescripsit. utrumque jure 
improbante Reiskio. 59 πληρωθῇ ed. εἰσέλθωσιν R., εἰσελθὼν cod., εἰσῆλθον ed. 

JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(01) Quid sit σεχόρων, me non assequi fateor ; [) mini me candidatos aut domesticos sacrarum 


neque tamen aseensum dare, aut auctoritatem 
Leichiane conjecture σακρῶν, cui ipse dilfidit, 
quandoquidem p. 139. A σεκρέτων pro σεχόρων 
substituit, astruere valeo. Obtinuerintne seris illis 
temporibus comites seacrurum largitionem in aula 
Byzantina, valde dubito ; item, nudene sio dicti 
fuerint sacrarum, pro sacrarum largitionum comi- 
tes : quod quidem apud Latinos in usu erat, apud 
Grecos autem ideo non videtur fuisse, quod illi σ4- 
xpac appellarent imperatorum edicta. Preterea 
non erani plures comites largitionum, sed unus ; 
neque etiam tam viles, ut hypatis posteriores essent 
et siratelatis equipararentur. Neque unquam me- 


lurgitionum legisse, quos Latina interpretatio 
p. 139 commendat. Mihi quidem ne probabilis qui- 

em copjectura succurrit de sensu, aut emenda- 
tione, si qua opus est, vocabuli σεκόρων. 

(62) Videtur idem esse atque peditatus, οἱ opponi 
domesticis et scholariis equitatus, vel equestribus. 
Domestici, alias protectores domesticis (deinceps 
$ holarii dicti, nomine domestici in ipsorum caput 
οἱ prefectum transeunte), geminam habebant scho- 
lam, unam peditum, alteram equitum ; vid. Vales. 
&1 Amm. Marcell. p. 52. B. 

(68) Opponuntur hic patricii curiales, qui ad τὴν 
σύγκλητον, senatum regni, pertinebant, proceres con. 


493 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 


494 


xal τὸ πρωὶϊ ἀλλάσσει ἐν τῷ ἱπποδρόμῳ, xal εἶσέρ- Α. mutatorias in circo induit, et processio omnisque 


χεται ἡ προέλευσις εἰς τὸ τρίκλινον τοῦ Ἰουστινια- 
νοῦ καὶ πᾶς ὁ λαὸς, καθὼς ἔχει ἡ συνήθεια τῆς Ko- 
ριαχῆς, Καὶ ὅτε κελεύουσιν οἱ δεσπόται δέξασθαι 
τὸ σέχρετον, λέγουσι τῷ πραιποσίτῳ, καὶ ἐξέρχεται 
ὁ πραιπόσιτος καὶ λέγει τῷ τῆς καταστάσεως, καὶ 
προσχαλεῖται ὁ τῆς καταστάσεως τοὺς πατρικίους 
xai τὴν σύγχλητον. Καὶ εἰσέρχονται εἰς τὸν τριπὲ- 
τωνα, xal εὐτρεπίζει τὰ βῆλα εἰς τὸν αὐτὸν τριπέ- 
τωνα, καὶ ἀλλάσσουτιν ol δεσπόται τὰ δ.θητήσια 
xai τὰς χλαμύδας xol τὰ στέµµατα αὐτῶν, καὶ καθ- 
έζονται ἐν τῷ σἐνζῳ. Καὶ εὐθέως εἰσέρχονται ol 
κουθικουλάριοι μυστικῶς ἀπὸ πλαγίου ἔνθεν κἀχεῖ- 
θεν, καὶ Ίστανται κονσιστώριον, καὶ νεύουσιν οἱ δε- 
απόται τῷ πβραιποσίτῳ, xai ἐξέρχεται μετὰ ὀστια- 
ρίων, ὡς ἔχει dj συνήθεια, καὶ προσκαλεῖται βΏλον 


populus, ut diei dominice solemnitas postulat, tri- 
clinium Justiniani ingreditur. Et si dominis secre- 
tum excipere placet, id preposito dicunt, qui egres- 
sus, cerimoniarium admonet, ut patricios senatum- 
que advocet. His iripetonem ingresais, ipse vela ibi 
ordinat, domini dibetesia, chlamydes coronasque 
suas mutant, inque throno consident. 139 Tunc 
statim cubicularii secreto ab utroque latere veniunt 
et consistorium constituunt, domini signum prapo- 
sito dant, qui cum ostiariis pro more egressus, 
advocat velum primum, magistros ; secundum, pa- 
tricios ; tertium, consules; quartum, comites** ; 
quintum, candidatos** ; sextum, domesticos** ; se- 
ptimum, exprefectos et militum ductores. 

α, τῶν μαγίστρων βῆλον β’, τοὺς πατρικίους' βῆλον 


', τοὺς ὑπάτους' βήλον δ’, τοὺς κόµητας τῶν σεκόρων ?1« βῆλον ε’, τοὺς κανδιδάτους σεκόρων᾽ βῆλον ς', τοὺς 
δοµεστίκους σεκόρων΄ βῆλον ζ’, ἀπὸ ἐπάρχων, τοὺς στρατηλάτας. 


β’. 'O δὲ ῥεφερενδάριος εἰσέρχεται ἀπὸ πλαγίου, ὅτε D 


εἰσῆλθε τὸ βζῆλον τῶν πατρικίων, xal ἵσταται ὅπι- 
σθεν αὐτῶν οἱ δὲ ἀσηκρῆται οἱ μὴ ὄντες ὕπατοι 
εἰσέρχονται ἁἀμηνυτὶ, ὅτε εἰσέλθῃ τὸ βῆλον τῶν 
ὑπάτῶν, xal ἵστανται ὄπισθεν τῶν ὑπάτων' ὁμοίως 
εἰσέργονται οἱ σιλεντιάριοι εἰς τὴν συµπλήρωσιν 
τῶν ζ βήλων, καὶ Ίστανται ὄπισθεν ἔνθεν κἀχεῖθεν. 
TQ δὶ τῆς καταστάσεως κχελεύουσιν ot δεσπόται Aa- 
λῆσαι πρὸ τοῦ ἐλθεῖν τὰ βζλα τῷ ὀφείλοντι προθλη- 
θῆναι, καὶ ὅτε θέλει εἰσάξαι τὰ βῆλα, λέγει πρὸς τὰ 
µέρη τὸ ὄνομα μυστικῶς, xal ἀπέρχονται τὰ µέρη, 
xai ποιοῦσι (64) τὰ ποιήµατα τοῦ προθαλλοµένου 
κατὰ τὸ ὄνομα. Καὶ ἀφ᾿ οὗ σταθῃ τὸ σέχρετον (05) 
ονσιστώριον, xal σταθῶσιν οἱ σιλεντιάριοι ἔνθεν 


II. Referendariusex obliquo post velum patricio- 
rum ingreditur, ac pone illud subsistit, a secretis 
vero, quiconsules non sunt, ingresso velo consulum, 
non vocati iatrant ao a tergo consulum consistunt: 
eodem modo silentiarii ad septem vela complenda 
intrant, ac postea in utroque latere subsistunt. 
Domini cerimoniarium jubent, ut, antequam vela 
ingrediantur,cum candidato loquatur: is igitur, vela 
adducturus, factionibus nomen candidati clam dicit, 
he abeunt et carmina, que promoto accini solent, 
secundum nomen ejusconficiunt. Ex quo vero score- 
tum consistorium constituit, ac silentiarii ab utroque 
latere adsunt, domino preposito, is cerimoniario 
signum dant, cerimoniarius cum secundicerio pro- 


VARLE LECTIONES. 
3! Pro priore σεκόρων ed. σεχκρέτων, pro altero σακρῶν, idemque versu proximo. 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


gistoriales, illis, qui ad militiam pertinerent et στρα- C factionales una cum demarchis suis, ad 


τηγοὶ, strategi, praefecti provinciarum οἱ excuban- 
tium per cohortes legionum essent. Dicit ergo, se 
expositurum cerimonias in promotione patricii, tam 
eurialis, quam militaris, solemnes. Infra claris ver- 
bis oi συγχλητικοὶ πατρίκιοι opponuntur τοῖς ἀπὸ 
σπαθίου, 

(68) Erant apud Grecos eo tempore CPli poete, 
quales ea ferebat stas, qui conscribendis ad omnes 
hilares tristesque casus, festos dies, promotiones 
ad honores, victorias circenses, etc., carminibus 
victitabant, eaque semper in promptu habebant et 
vendebant, ut opus nihil esset aliud, quam ejus 
nomen inserere,cui quodque destinaretur. Nun- 
quam caruit orbis terrarum miseris id genus, quos 
nostrates appellant gratulantibus. Talem ποιητήν, 
poetam gratulantem, carminum in publicassolemni- 
tates conditorem, fuisse putem Olympiodorum, 
&uctorem materie historicae. V. Fabricii Bibl. Gr. 
VI, p. 238, ubi refert Reinesii, quam ego equidem 
probare nolim, opinionem, fuisse operatorem chí- 
micum. Solebant tales poete nominibus patrono- 
rum, ad quos carmina spectabant, ludere, et istis 
allusionibus, acrostichis et aliis talibus facetiis in- 
eipida alias futura pro captu suo condire. Illuc 
tendit, quod Noster ait, ποιοῦσι ποιήµατα κατὰ τὸ 
ὄνομα τοῦ «pobaAAopévou, Poete illi medii svi 
Byzantini super omnibus casibus, qui proceribus 
auls  contingerent, poematia faciebant, que 


pro- 
ceres  adeundo, coram ipsis  recitabant. [ta 
narrat Anna Comnena in Alexiade p. 51, ple- 


bem cantiuncula gratulatom fuisse Alexio, Annee 
patri, tum adhuc domestico Occidentis, detectam 
conlra se conspirationem et elusam : Τὸ πλῆ- 
Qo; ἀποδεξάμενον τῆς ὁρμῖς τὸν ᾿Αλέξιον καὶ 
τῆς ἀγχινοίας, ἐξ αὐτῶν τῶν πραγμάτων ἀἆσμά- 
tto v αὐτῷ ἀγεπλέξαντο ἐξ ἰδιώτιδεσ μὲν συγκεἰ- 
µενον γλώττης, mapsugatyov δὲ τὴν τε προαἰσθησιν 
τῆς xxv ἐχείνου ἐπιθουλῆς, xal τὰ παρ) αὐτοῦ 
μεμηχανημένα. Τὸ δὲ ἀσμάτιον αὐταῖς λέξεσιν 
εἶχεν οὕτως' « Τὸ σάθθατον τῆς τυρινῆς χαρεὶς, 
᾽Δλέξιε, ἑνόησες τὸ, καὶ τὴν δευτέραν τὸ πρωὶ 
ἕπτα καλῶς Ὑεράχιν µου. Efys δὲ ὧδέ πως iv- 
γοίας τὸ διαφηµιζόµενον ἐκεῖνο ἀσμάτιον, ὡς Apa 
κατὰ μὲν τὸ τυρώνυμον σάθθατον ὑπέρευγὲ σοι 
τῆς ἀγχινοίας. Την δὲ μετὰ τὴν κυριαχκὶν δευ- 
τέραν κχθάπερ τις ὑψιπέτης Ἱερὰξ ἀφίπτατο τῶν 


ἐπιδουλευόντων βαρθάρων. » Apposui totum locum, 
D po3; p 


ut simul quoque specimen egregie poeseos illorum 
phonascorum haberetur, in qua neque metrum, 
neque rhythmus est, neque boni sensus quidquam. 
Conf. qua ad pag. 335 de basiliciis dico. 

(65) Paulo ante dicebam, quid fuerit secretum. 
Unde patet sensum esse : Ex quo secretum, hoc est 
senatus, corpus procerum curialium, convenerit et 
constiterit, ita ut factum sit consistorium, seu 
corpus constans, in uno loco stang congregatum. 


495 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


496 


motum patricium in medium secretum perducit, a À κἀχεῖθεν, νεύουσιν ol δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, xal 


magistrocerimoniarum alioque silentiario stipatus: 
sique unus est, aul duo tresve, omnes, silentiariis 
stipati, una intrant, candidati semel se prosternunt, 
et primus eorum ad scabellum dominorum perduci- 
tur ;is pedes et ambo genua magni ac minoris im- 
peratoris osculatus, surgit, et expansis manibus 
codicillos a dominis aecipit, eorumque manus os- 
culatur. 
ἔμπροαθεν τοῦ ὑποποδίου τῶν δεσποτῶν, xal πίπτει 
βασιλέως, ὁμοίως vai τοῦ μικροῦ, καὶ ἐγερθεὶς ἁπλοῖ 
θεσποιῶν καὶ quist τὰς χεῖρας αὐτῶν. 

ΠΠ]. Tunc ipsum cerimoniarius eo in loco, ubi 
reliqui stant, constituit et secundum adductum in 
scabello collocat ; is procumbit, ac pedes et genua 


ὁ πραιπόσιτος τῷ τῆς 33 καταστάσεως, xal ἑπαίρει 
ὁ τῆς καταστάσεως μετὰ τοῦ σεχουνδηκηρίου τὸν 
προθαλλόµενον πατρίκιον, xal ἵσταται μέσον τοῦ 
σεχρέτου, κρατούμενος ὑπὸ τοῦ τῆς καταστάσεως xal 
τοῦ ἑτέρου σιλεντιαρίου xdv τε εἷς ἐστι, κἄν τε 
δύο, xdv τε τρεῖς, xal αὐτοὶ συνεισέρχονται ὑπὸ σι- 
λεντιαρίου κρατούμενοι, xai αίπτουσι οἱ προθαλ. 
λόμενοι καὶ µόνον, xai εἰσάγουσι τὸν πρῶτὸν αὐτῶν 


καὶ φιλεῖ τοὺς πόδας καὶ τὰ δύο 99 γόνατα τοῦ μεγάλου 
τὰς χεῖρας, καὶ λαμθάνει τὰ χωδικέλλία (60) παρὰ τῶν 


Γ’. Καὶ ἵστησιν αὐτὸν, ὅπου ἵστανται οἱ λοιποὶ, 
καὶ εἰσάγει τὸν δεύτερον, xal προσφέρει χλχεῖνον ἐν 
τῷ ὑποποδίῳ, καὶ πίπτει καὶ φιλεῖ τοὺς πόδας (67) 


dominorum osculatur, codicillis vero acceptis, ma- B ὁμοίως καὶ τὰ γόνατα τῶν δύο δεσποτῶν, xal λαθὼν 


nus osculatur et abit : sic etiam reliqui, quotquot 
eorum sunt, tres quatuorve, faciunt. Ambo vero 
4 40 postquam, acceptis codicillis, constiterunt, a 
magistro senhtores omnes, a primo ad ultimum, in 
conspectum dominorum, stipati silentiariis, ducun- 
tur et gratias agunt. Qua gratiarum actione ἃ sena- 
tu peracta, cerimoniarius primum e promotis iterum 
adducit, is in scabello se prosterait, pedes ac genua 
magni eque ac minoris imperatoris osculatur, ac 
dominis, nova dignitate ornatus, fausta precatur. 
Tunccerimoniariusipsnmin loco,quem ejus dignitas 
postulat, sive dux militum ordinarius, seu honora- 
rius sit, constituit, sic et reliquis facit, qui se itidem 
prosternunt pedesque ac genua osculantur, deinde 


singulis prosuo munere locum assignat, et postquam ϱ 


utrique promoti cerimonias ritusque omnes peregere, 
domini praepositosignum dant, is dicit : « Jubete, »et, 
« Multos annos, »apprecantur. Tunc senatus cum su- 


τὰ κωδιχέλλια φιλεῖ τὰς χεῖρας, καὶ ὀπισθοποδεῖ 
κἀχεῖνος, ὁμοίως xal οἱ λοιποὶ, ὅσοι ἑάν εἶσι, ποιοῦ- 
σιν οὕτως, XXv ts τρεῖς, κἂν τε τἐσσαρες. Καὶ ὅτε 
λάθωσιν ol ἀμφότεροι τὰ χωδικέλλια καὶ σταθῶσιν, 
εἰσάγονται ἀπὸ τε τοῦ uaylovpou μέχρι τῶν ἑσχάτων 
συγκλητικῶν ἔμπρΏοσθεν τῶν δεσποτῶν, κρατούμενοι 
ὑπὸ σιλεντιαρίων, ἀπευχαριστοῦντες. Καὶ ὃτε πλη» 
post ἡ σύγκλητος τὴν εὐχαριστίαν, προσφέρει πάλιν 
ὁ τῆς καταστάσεως τὸν προθληθέντα πρῶτον, καὶ 
πίπτει ἐν τῷ ὑποποδίῳ καὶ φιλεῖ ἀοὺς πόδας xai τὰ 
γόνατα τοῦ μεγάλου δεσπότου, ὁμοίως καὶ τοῦ µι- 
κροῦ, xal εὔχεται τοὺς δεσπότας, ὡς τιµηθείἰς. Καὶ 
ἵστησ.ν αὐτὸν ὁ τῆς Χαταστάσεως ἔνθα ἑἐστὶν ἡ τιμὴ 
αὐτοῦ, κἄν στρατηγὸς ἔμπρατος (68), xdv τε ἄπρα- 
τος, ὁμοίως xal τοῖς λοιποῖς ποιεῖ οὕτως, πίπτουσι 
κἀκεῖνοι καὶ φιλοῦσι τοὺς πόδας xal τὰ Ὑόνατα, xai 
ἵστησιν αὐτοὺς, ἕκαστον χατὰ τὴν τιμὴν αὐτοῦ, καὶ 
ὅτε συμπληρώσουσιν ἀμφότεροι ol προθληθέντες, 


VARLE LECTIONES. 


5: ὁ δὲ τῷ τῆς θά. 9? xal δύο ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(60) Codicillos, quibus nempe patricius nuncu- 
pabatur. 

(67) Id ipsum quoque sibi fleri flagitabant impe- 
ratores Carolingici & ducibus quibus provincias 
concederent, imitatione aule Byzantinse. Vetus 
Chronicon apud du Cange Gloss. Lat. v. Digot, de 
Rollone, primo Normannorum duce : hic non esl 
dignalus pedem Caroli osculari, nisi ad os suum 
evarel. Cumque sui comites illum animarent, ut 
sedem regis 1n. acceptione tanti muneris (Neustriie 
provincie) oscularetur, lingua Anglica respondit : 
Ne se bigot [Νίο 1ο bey Gott, vel, ut rustici et 
carrarii Thuringici pronuntiant : Na s0 bi Gott], 

wod inlerpretatur: Ne per Deum. Rez vero el sui 
tllum deridentes et sermonem ejus corrupte referentes 
illum vocarunt Bigoth. Unde Normanni adhuc Bi- 
gothi vocantur. 

(68) Vel ἔμπραττος, nove Grecie more pro 
Épmpaxtoc; ut contra ἄπραττος pro ἄπρακτος. Ἔμ- 
πρακτοι, qui sunt (n actione. Apellabant Latini 
sequiores actionem, quod nos functionem. Vid. Du 
Cange Gloss. L. v. Actio et Acius. Dignilas, quz 
ipso gestu pr:e[ulget, ἔμπραττος, et quae honoraria 
est, ἄπραττος, opponuntur; vid. Guther. Off. D. A. 
p. 54, et 431., ubi triplex honoratorum discrimen 
statuit: qui in aclu sunt, vacantes, seu allectí vel 
suffecti, et honorarii. Primi sunt ἔμπραχτοι, secundi 
µεσόπραχτοι, tertii ἄπρακτοι. Capitolin. in Pertinace. 


D 


t. I Hist. Aug. p. 543: Jussil eos qui prxiuras non 
gessissent. sed. allectione accepissent, post eos esse 

ui vere praetores fuissent. Vegetii locus 11, 21, quem 

utherus citat, preclarus est; His enim mullipli- 
cantur annonz, qui ín. actu sunt; qua. illis etiam 
vacantibus tribuualur, quas honorarit nullas habent. 
Vid. Du Cange Gloss. (5. h. v. et Vales. ad Amm. 
Marc. p. 78, ubi et pracíncti honore cinguli. otiosi 
dicuntur, et Selden. Tit. Honor. p. 2, p. 32, 33; 
non tamen confundendi cum ascriptitiis vel va- 
cantibus, qui erant milites supernumerarii, stipen- 
dia percipientes absque militie functione. Vid. Ca- 
saub. Hist. Aug. t. I, p. 902. Harduino ad Themi- 
stium p. 475, in actu constitui sunt pref. pretorio, 
prefecius urbi, magistri militum : diversi autem 
generis (adeoque ἄπρακτοι) comes sacrarum largi- 
tionum, comes rei private, magister officiorum 
quaestor. Sed falli eum palam est. Nam et hi, s 
qui alii unquam, erant ἵμπρακτοι. Verum toto 
celo diversa tradit &b bis auctor Cletorologii infra 
p. 461, qui primi ordinis proceres, ut patricios 
Strategos, ad τοὺς ἐμπράκτους refert ; medii ordi- 
nis, ut patricios officiales,seu in muniis aulicis, non 
militaribus, sed civilibus, constitutos, ἔμπολιτι- 
κοὺς, µεσοπράκτους ; tandem inferioris ordinis, ut 
protospatharios, etc., ἀπράκτους nominal, quamvis 

| non minus atque illi euperiores in functione 
essent. 


49] 


DE ΟΕΒΙΜΟΝΙΙ5 AUL/E BYZANTIN A LIB. I. 


498 


νεύουσιν οἱ ὀεσπόται τῷ πῥαιποσίτῳ, xal λέγει’ « Κε- À pradictisdiscedit,silentiariicodicilloseorum sumunt 


γεύσατε, » xal εὔχονται τό" « Ἑϊς πολλοὺς χρόνους, » 
Καὶ ἐξέρχεται d) σύγκλητος μετὰ τὠν προῤῥτθέντων, 


80 singuli singulos candidatos comitantur, ipsorum 
codicillos portantes. 


καὶ λαμθάνουσιν ol σιλεντιάριοι τὰ κωδικέλλια αὐτῶν, καὶ ἕκαστος σιλεντιάριος ὀψικεύει τὸν ἴδιον αὐτοῦ, 


βαστάζοντες τὰ χωδικέλλια αὐτῶν. 

A'. Καὶ ἐξέρχουτα: διὰ τῆς προελεύσεως, καὶ ἀπέρ- 
χονται εἷς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ ἱπποδρόμου, xai 
ἅπτουσι χηροὺς, ὀψικευόμενοι ὑπὸ ἀξιωματικῶν, 
xai ἀπέρχονται ἐν τῷ κονσιστωρίῳ, xal ἅπτουσι 
κἀχεῖσε χηροὺς, ὁμοίως καὶ εἲς τοῦ Κυρίου. Καὶ 
ἵστανται οἱ ἀξιωματικοὶ καὶ τὰ σκουτάρι« τοῦ 
ἀριθμοῦ καὶ ol διαιτάριοι τῶν ὅλων διαιτῶ, xal οἱ 
δεχανοὶ εἲς τὸν µάχρωνα τῶν κανδιδάτων, καὶ ἀπὲρ- 
χονται ol αὐτοὶ πατρίχιοι ὀψικευόμενοι μέχρι τῶν 
χαλκῶν πυλῶν τῶν κορτινῶν, καὶ λέχει 6 ἆδμηνσου- 
νἅλιος, ἅπερ φωνοθολεῖ ὁ νουµεράριος" καὶ λέγει (69) 
« Στήτω’ » xal κρατεῖ ὁ νουµεράριος τὸ βήλον, καὶ 
πάλιν «ἔχει ὁ ἁδμηνσουνάλιος, ἅπερ φωνοθολεῖ ὁ 
νουµεράριος’ « Λεθὰ, πατρίχκιε στρατηγὲ, λὼκ, » xal 
ἐξέρχεται ὁ πρῶτος πατρίχιος, καὶ πάλιν λέγει; 
« Στήτω, ο εἰς τὸν δεύτερον, xal λέγει, ἅπερ φωνο» 
θολεῖ ὁ νουµεράριος, εἰ μέν ἐστιν ἔπαρχος, εἴτε 
λογοθέτης, οαἴτε χυαίστωρ, λέγει’ « Λεοὰ, πατρίκιε 
ἔπαρχε, λώχ' » εἰ δὲ ἐστι πατρίκιος µόνον, « Λεθὰ, 
πατρίχιε, » Καὶ ἑξέρχεται κἀχεῖνος εἷς τὴν πύλην, 
xal ἀπέρχονται οἱ αὐτοὶ πατρίκιοι ὀψικευόμενοι διὰ 
τῶν σχολῶν, καὶ δέχονται τὰ µέρη ἕκαστος eic τοὺς 
ἰδίους τόπους, xai ἀκτολογοῦσιν ἕνα ἕνα πατρίκιον, 
ἵκαστον κατὰ τὴν τιμὴν αὐτοῦ, xal ἐπιδίδωσι τὸ 
λιθελλάριον ὁ δήμαρχος τῷ πρώτῳ ὡς πρώτῳ, τῷ δευ- 
τέρῳ ὡς δευτέρψ, ὁμοίως xal τοῖς λοιποῖς, λέγων καὶ 


IV. Egrediuntur vero in processione ud ecclesiam 
hippodromi, cereos, proceribus circumdati, accen- 
dunt, ad consistorium abeunt, et ibi eque ac in tem- 
plo Domiai cereos &ocendunt. Proceres, scutarii 
numeri, dietarii omnium dietarum et decani in lon- 
ga porticu candidatorum stant, ipsi quoque patricii 
in obsequio ad eneas cortinarum portas discedunt 
edmissionalis, quibus numerarius preiverat, verba 
repetit, ac dicit : « Sta, » Tunc numerarius velum 
tenet, et admissionalis verba numerarii: « Leva 
te, patricie stratege loco, » repetit, et. egreditur 
primus patricius: rursus dicit: ad secundum: 
« Sta, » et dicit secundum numerarium, seu priefe- 
ctus sit, seu logotheta, seu quaestor: « Leva te, pa- 
tricie prefecte, loco; » si vero palricius tantum 
est : « Leva, patricie. » Ipse ad portam dum pro- 
cedit, iidem patricii per scholas abeunt, fa- 
ctionarii singuliin locis suis adsunt, et unicuique 
patricio pro sua dignitate acclamant, demarchus 
primo libellum ut primo, secundo ut secundo, sic 
etiam ceteris, tradit simulque carmina in eos recitat 
Dum vero nomen 80 dignitatem singulorum dicit, 
demarchum ac populum adorat, demarchus vero 
cultum solemnem ipsi exhibet : 848 eodem modo 
etiam reliquis una cum populo Veneto acclamant. 
Et sbecunt promoti per chytum chalces ad sacrum 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 
(69) Aut νουµεράρης, ut hic et deinceps est in (; In Ecclesia Greca hoo dicebant ὁρθοὶ, et con- 


M. Qui qualis fuerit, non bene novi, sitne idem, 
qj numerarius, de quo v. Guther. Off. D. A., p. 
. Vales. ad Amm. Marcell. p. 93 et 353, Du 
Cange Gloss. Lat. h. v. et auctores ab eo numerosi 
citati. Erant autem illi computistee vel caleulatores, 
deinceps tabularii dicti, qui publicum nummum 
mrario inferebant, seu qui pecuniam regiam ex 
tributis, portoriis et vectiyalibus partam in eraria 
inferebant. Fuit quoque numeraríus ille, qui gladia- 
lores et aurigas numeraret et in libellum numero- 
rium referebat, do quo vid. Salmas. ad Scr. Hist. 
Aug. t. II, P 192. De alio numerario Horrei vid. 
ad p. 405. 8i talis hic intelligitur numerarius, non 
video rationem, quare admissionali addatur et quid 
ambobus rei commune sitin negotiorum tanta dis- 
similitudine. Ait autem auctor noster, admissio- 
nalem preivisse numerario verba, qu: numerarius 
deinceps clara et sonora voce recitaverit ; et pri- 
mum quidem Grece clamasse numerarium ab ad- 
missionali edoctum στήτω, surgal, nempe patricius 
e loco 8uo, aut sletin pedibus suis erectus ;et delnde 
id ipsum Latine quoque repetiisse: Leva, patricie, 
loco, &ut: Leva, palricie stratege, aut patricie 
αμ loco. Verti p. 230 vocem leva : tolle velum. 
eque desunt mihi rationes quibus eam interpreta- 
tionem defendam. Sed mallem lamen vertisse at- 
tolle te, surge in pedes. 1a solebant medib svo 
verbum levare adhibere pro levare, tollere semet 
ipsum, surgere, ut ex Ordinalibus Romanisconstat 
|. c., p. 447 : Finila litania surgit dominus pontifex 
dicens: Oremus. Diaconus : Flectamus genua. Re- 
spondetur : Levate, Pontifex dicit orationem, etc. 


junctim ac velut per epexegesin ὁρθοὶ, στῶμεν xa- 


Àoc.Nam quandoevangelium legendum esset, assur- 
gebant et stabant per totam illam lectionem : item, 
quando preces essent faciende, assurgebant. Chry- 
sostomus homil. XXIX ad populum Antiochenum : 
Εὐχὴ καὶ δέησις ἑκτενής. Καὶ γὰρ a9xo τοῦτο τὸ πα- 
ῥακελεύεσθαι τὸν διάκονον ἅπασι xal λέγειν Ορθοὶ, 
στῶμεν καλῶς, οὐχ ἁπλῶς, οὐδὲ εἰκῇ νενοµοθέτη- 
ται. — Διὰ τοῦτο γὰρ χαλῶς ἑστάναι κατ' ἐχεῖνον 
τὸν καιρὸν κελευόμε x. Τὸ γὰρ καλῶς ἑστάναι οὐδὲν 
ἄλλο ἐστί, elc. Liquet ex his verbis, ὀρθοὶ seorsim 
et distinclim a sequentibus στῶμεν xaÀc« efferen- 
dum esse, et novos Grecos inscitia antiquitatis et 
errore aurium, ex delestabili suo iotacismo sub- 
nalo, conjungere in suis exclamationibus ante 
leclionem sacrorum librorum in Ecclesia σοφία, 
ὀρθή, tanquam si esset sapientia recta; cum debe- 
rent ex veteri instituto clamare : Σοφία Sapientia, 
Dei nempe, nunc loquetur, nunc recitabitur ; ὀρθοί, 
scilicot estote, recti sitis, levate. Albertus Stadensis 
A. 1179: Data sententia [& summo  ponti(lce] 
volenti loqui deposito [in genubus et terra jacenti] 
dala non est audientia, sed hostiarii clamabant : 
Levate, andate [ seu abite binc]. Tenentes locum et 
focum, cubantes et levantes [seu surgentes! in justi- 
lia [territorio] alicujus, occurruntin veteribus char- 
tis. Sic quoque infra apud Nostrum p. 401, transfer 

ro (ransfer ie, alio migra; vid. Du Cange Gloss. 

αἱ. h. v. Ut redeam unde deverti, videtur mihi 
numerarius esse cohortalis aliquis de tagmate Nu- 
meri vel Arithmos dicto. 


499 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 500 


puteum; cumque cereis accensis templum ingressi, Α τὰ ποιήµατα αὐτῶν. "Ote δὲ λέγει τὸ ὄνομα xal τὴν 
in scamno patriciorum consistunt, et cum tempus ἀξίαν, προσκυνεῖ πρὸς τὸν δήµαρχον καὶ τὸν δῆμον, 
precationis a patriarcha super patriciis recitande καὶ ὁ δήµαρχος πρὸς αὐτὸν ποιῶν τὸ σέθας (70), 
appropinquat, venit referendarius eosque advocat, ὁμοίως ἀκτολογοῦσι val τοὺς λοιποὺς, ὁμοίως καὶ ὁ 
et sic templum et soleum,ubi antimensium positum δῆμος τοῦ Βενέτου. Καὶ ἀπέρχονται ol προθληθέν- 
est, intrant. Patriarcha ab altari procedens, codicil- τες διὰ τοῦ χυτοῦ τῆς χαλχῆς εἷς τὸ &vtov φρέαρ, 
los ab ipsis sumptos in antimensio reponit, preces — xal ἅπτουσι χκηροὺς καὶ εἰσέρχονται ἐν τῷ vaip, καὶ 
recitat, et his finitis, unicuique patricio suos codicil-  Ἱστανται elo τὸ σκάµνον τῶν πατρικίων, καὶ ὅτε ἐστιν 
los tradit; quo facto, singuli patricii dona sua seu Ó Χαιρὸς γενέσθαι τὴν εὐχὴν τῶν πατριχίων παρὰ 
apocombia in antimensio offerunt, strategus num- τοῦ πατριάρχου, ἔρχεται 6. ῥεφερενδάριος καὶ προσ- 
mos LXXII, ordinarius L, honorarius XXXVI. Pa- µκαλεῖται αὐτοὺς, καὶ εἰσέρχονται εἰς τὸν ναὺν εἰς τὴν 
triarcha ad antimensium, in quodona reposuerunt, σωλαίαν, ἔνθα ἵσταται τὸ ἀντιμίσιον. Καὶ ἑἐξέρχεται 
progresso, patricii intrant, et communione ipsisim- ὁ πατριάρχης ἐκ τοῦ θυσιαστηρίο», καὶ λαμθάνει τὰ 
pertita, ad scamnum patriciorum discedunt, omnes Κωδιρέλλια ἐξ αὐτῶν, xal τίθησιν αὐτὰ ἐν τῷ ἀάντι- 
saga purpurea gestant, et obsequio promotis dis- µισίῳ, καὶ ποιεῖ τὴν εὐχὴν, καὶ εἶθ οὕτως ἐπιδίδω- 
tributo, ad domos suas cum comitibus discedunt. ,, σιν ἑνὶ ἑκάστῳ πατρικίῳ τὰ χωδικέλλια αὐτῶν, καὶ 
Silentiarii sagis russis induti, conscensis equis, ip- B ἕκαστος πατρἰκιος τίθησι τὸ ἀποκόμθιον αὐτοῦ ἐν τῷ 
sorum codicillos portant et usquead domos suas eos ῥἀντιμισίῳ, ὁ στρατηγὸς νοµίσµατα (71) οβ, ὁ ἓμ- 
sequuntur. Si promotus patricius uxorem babet, πραττος νοµίσµατα v', ὁ ἄπραττος νομίσματα Ac. 
silentiarius codicillos patricie tradi, etab ea num- Καὶ ἀπέρχεται ὁ πατριάρχης ἓν τῷ ἀντιμισίῳ, ἔνθα 
mos XII accipit : si celebs est, silentiarius codicillos μεταδίδει 34.55 (72), καὶ εἰσέρχονται οἱ πατρἰκιοι καὶ 
in grabato ejus reponit, ab ipso nummos XII acci- κοινωνοῦσιν, εθ) οὕτως ἀπέρχονται εἲς τὸ σχάµνον 
pit, et convivio insuper exceptus, domum discedit. τῶν πατριχίων, καὶ φοροῦσι σαγία ἀληθινὰ ἀμφότεροι 
καὶ διχµερίζεται (75) τὸ ὀψίκιον εἷς τοὺς προθληθέντας, καὶ ἀναχωροῦσιν sic τοὺς οἴκους αὐτῶν ὀψι- 
κευόµενοι. Kal οἱ σιλεντιάριοι φοροῦντες σαγία ῥυῇῖς καθαλλάριοι, βαστάζοντες τὰ χωδιχέλλια αὐτῶν, 
xal ἀπέρχονται µέχρι τῶν οἴκων αὐτῶν ὀψικεύοντες. El. μὲν ἔχει γυναῖκα ὁ προθληθεὶς πατρίχιος, ἐπιδί- 
δωσιν ὁ σιλεντιάριος τὰ χωδικέλλια τῇ πατριχίᾳ, καὶ λαμθάνει ἐξ αὐτῆς νομίσματα ιβ’ εἰ δὲ οὐκ ἔχει 
γυναῖκα, τίθησιν αὐτὰ εἰς τὸν κράθαττον αὐτοῦ, xai λαμθάνει τὰ ιβ’ οοµίσµατα ἐξ αὐτοῦ, xal ἀριστᾷ 
μετ’ αὐτοῦ (74), καὶ οὕτως ἀναχωρεῖ εἷς τὸν οἶκον αὐτοῦ. 

V. Observandum est, quod die festo promotio (? E. Χρὴ δὲ γινώσκειν, ὅτι ἐν ἑορτῇ προθολὴ πα- 
patricii non instituatur, instituatur vero in dode- µτρικίου οὗ Ὑίνεται, τὴν δωδεχκαήµερον (75) τῶν 
caemero festorum, in hexaemero septimane re-  &ootov γίνεται xal vv ἑξαήμερον τῆς διακαινησί- 
novationis, in die Palmarum et Dominica pagana. go», καὶ τὴν ἡμέραν τῶν Βαΐων xai ἐν παγανῇ Κυ- 
Sancto Sabbato senatus ad monetur, ut albis tunicis ριχκῇ 39, καὶ τὸ ἅγιον Za66atov μηνύεται ἡ σύγκλη- 
et alrebaticis incedat, et priusquam domini in ec- τος, ἵνα βαστάζωσι τὰ ἄσπρα χλανίδια μετὰ τῶν 
clesiam veniant, secretum candidas tunicas ge- ἀτραθατιχῶν, καὶ πρὸ τοῦ ἀπελθεῖν τοὺς δεσπότας 
slans in chrysotriclinio presto est, promotio ad pa- εἰς τὴν ἐχκλησίαν δέχεται σέχρετον μετὰ λευκῶν 
triciatus dignitatem celebratur, et in consistorio ΧὙΧλανιδίων εἰς τὸ χρυσοτρίχλινον, xal γίνεται ἡ προ- 
solemnis imperatoris in throno consessus tit, sena- θολὴ τῆς πατριότητος, καὶ δίδοται µεταστάσιμον ἓν 
tus omnis atrebaticas tunicas, ut die sancti Sabbati τῷ κονσιστωρἰῳ, καὶ ἀλλάσσει πᾶσα ἡ σύγκλητος 
mos est, patricii recens creati atrebatica mutant, ἀτραθατικὰ Κλανίδια κατὰ τὴν συνήθειαν τῆς ἡμέρας 
sique in his strategus est, sagum purpureum 8408: t0) ἁγίου Σαθθάτου, ὁμοίως καὶ ol προθληθέντες 

VARLE LECTIONES. 

$4.35 µεταδίδωσι 64. 36 χυριακῇ, καὶ ed. 

JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(70) Videtur peculiare aliquod genus inclinationis [) tunc sese dividit, hi se huic patricio, alii secundo, 
corporis Seu προσχυνήσεως, adoralionis, fuisse. Τὸ ^ alii terlio et sic porro aggregant,et eumobsequiant. 
προσῖχον ἀπονέμειν σέθας habet Cedren. p. 489. Apqeieoot, ut in precedentibus jam aliquoties 
Idem σέθας pro fide atque religione posuit p. 604. — offendimus, omnes notat, non ambo. Quotquot de- 

(71) M.. vv, o duplici superimposito. Id est νοµί- — mum fuerint patricii, ἀμφότεροι, simul omnes. 
σµατα. Mos ille fuil librarii, ut. plurales numeros (74) De conviviis amicorum cum recens creato 
per compendia seribens litteras geminaret; ut xoxo — quocunque rmagistiratu die sui officii, seu eo, quo 
sunt comites, λλ sunt λίτραι, ubi unum xo fuisset — primum promotus fuit, v. Vales. ad ÁAmmian. Mar- 
χόμης et unum À unalibra. Nomismata autem sunt — cell. p. 84, et iníra I? 412. 

it 


nummi aurei, quorum 100 initio et secutis tempori- (75) Nihilo plus edito M. hic loci habent. Nihi- 
bus 72 tantummodo libram auri efficiebant, et sin-  loiminus certum est aliquid deesse, e. c. ὑλλά, vel 
gula duodena miliaresia continebant. €t μὴ µόνον, Vel ὅταν δὲ κατά. Ut duodecim erant 

(72) M. µεταδίδι, hoo. est μεταδίδει. Sepissime — dies a festo Nativitatis Christi usque ad festum Lu- 
Noster δίδειν pro διδόναι usurpat. minum seu Theophanie, quibus tota curia hilaria 


(73) Vult dicere : Tota turba silentiariorum — agebat, ita quoque convivabantur in aula per τὸ 
celerorumque officialium, qui recens honoratum ἐξαήμερον, sex dies, qui festum Paschatis et octa- 
obecquiare et cut pompa domum deducere debent, — vam in albis intercedebant. 


$01 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


502 


πατρίχιοι τὰ ἀτραθατικὰ, εἰ piv ἐστι στρατηγὸς A que codicillos corum dominis gestat. Et abeunt ad 


φορεῖ σαγίον ἀληθινὸν, βαστάζων xai τὰ χωδιχέλλια 
αὐτοῦ ἔμπροσθεν τῶν δεσποτῶν. Καὶ ἀπερχονται 
µέχρι τῆς ἐγκλησίας, καὶ ὃτε ἀλλάξουσιν οἱ δεσπόται 
τὰς ἐνδύτὰς τῆς ἐχκλησίας, ὑποστρέφουσιν ἐν τῷ 
παλατίῳ xal ἀλλάσσουσιν ol πγοθληθέντες πατρίἰκιοι 
τὰ ἄσπρα χλανίδια, καὶ ἐπαίρουσιν οἱ σιλεντιάριοι 
τὰ κωδιχέλλια αὐτῶν. Οἱ μὲν στρατηγοὶ μετὰ σαγίων 
ἀληθινῶν ἀπέρχονται ἐν τῇ ἐκχλησιᾳφ, καθὼς τὰ 
προῤῥηθέντα, διὰ τῶν σχολῶν xal τὰς δοχὰς τῶν 
μερῶν, xal ἐξέρχεται ὁ πατριάρχης ix τοῦ θυσια- 
στηρἰου, καὶ ποιεῖ τὴν εὐχὴν, ὡς ἔχει ἡ συνήθεια, 
xai ἀναχωροῦσιν εἰς τοὺς οἴκους αὐτῶν, καθὼς 
ἀνωτέρω εἴρηται. Ἐν ἡμέρᾳ παρακῦπτιχοῦ φιά- 
λης (76) γίνεται, καὶ παρακύπτει μετὰ τὸ χωδικέλ- 
λιον 9, καὶ ἐν τῃ συμπληρώσει τοῦ παρακυπτικοῦ 
τῆς φιάλης τῶν Βενέτων ἀπέρχονται τὰ µέρη εἰς 
τοὺς τόπους αὐτῶν εἷς τὰς σχολὰς, ὁμοίως xai οἱ 
προθληθέντες Ἠπατρίχιοι ὀψικευόμενοι ἀπέρχονται 
tiq τὰς σχολὰς, καὶ δέχονται αὐτους τὰ µέρη, καὶ 
ἀπέρχοντα: ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, καὶ πληροῦται πᾶσα ἡ 
ἀχολουθία, ὡς ἔχει dj συνήθεια, καθὼς ἀνωτέρω 
εἴρητει. Et δὲ οὐκ ἔστι συγκλητικὸς ὁ προθληθεὶς 
πατρίχιος, &AÀ' ἔστιν ἀπὸ σπαθίου, οὐκ εἰσέρχεται 
ἐν τῷ χρυσοτρικλ/νψ, ἀλλ᾽ ἐνδύει αὐτὸν ὁ τῆς xata- 
στάσεως σαγίον gor. Καὶ ὅτε εἰσέλθωσι τὰ βῆλα 


ecclesiam, dumque domini instrata ecclesie muta- 
runt, ad palatium revertuntur, promoti patricii 
&lbas tunicas induunt, silentiarii eorum codicillos 
gestant, Strategisagis purpureis, ut diximus supra, 
&d ecclesiam Ά 43 per scholas et factionum ata- 
tiones abeunt, patriarcha ab ara progressus, ut 
mos est, precatur, sicque domum unusquisque, ot 
diximus, discedit. Porro si promotio eo die, quo in 
phiala thronus imperatorius ponitur, instituitur, is 
quoque cum codicillo prospicit, et postquam Veneti 
eo die solemaes cerimonias phiale peregere, fa- 
ctiones ad loca sua in scbolas se conferunt : abeunt 
quoque promoti patricii cum obsequio in scholas, 
ubi a factionibus excipiuntur, deinde in ecclesiam, 
omnisqueritus ibi pro more, quem nos supra expo- 
suimus, peragitur. Si promotus patricius non sena- 
torii ordinis, sed unus de spathariis est, non ingre- 
ditur chrysotriclinium, sed cerimoniarius ipsum 
sago russo iaduit. Velis omnibus chrysotriclinium 
pro more ingressis et in consistorio constitutis, 
cerimoniarius candidatum in pulpito portarum ar- 
gentearum cum alio silentiario tenet, tuno solus 
osliarius venit, eum ia velo interiori constituit, et 
signo 8 preposito dato, velum pulsat, quod silen- 
tiarius tollit, et sic promotus patricius in sago 


VARI/E LECTIONES. 


$1 τῶν χωδικελλίων ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(76) Quo die imperator in 
οἰταί populis pyrrhicham  saltantibus οἱ acta 
acclamantibus. Est autem phiala proprie lacus 
marmoreus, aquam ex superimposito siphone 
prosilientem excipiens, qualis erat in tricon- 
cho, quod Theophilus imp. struxerat, et dein- 
ceps illa ipsa area, in qua exstabat ille lacus, 
circa quem factionesstatistemporibus desultabant, 
imperatore e fenestru prospectante, quod est προ- 
κύπτειν et. παρακύπτειν. [ta dicitur Michael Cala- 
phates προχύψας ix τοῦ καθίσµατος δημηγορεῖν, 
deorsum prospiciens e fenestris vel etiam e maniano 
tribunalis circensis, cathisma dicti, ad populum 
perorasse, apud Cedren. p. 751. Conf. p. 761, 
collat. p. 752. In voce πρέχυψις vacillarunt inter- 
pretes apud Codinum. Gretser. p, 92, supplicatio 
vertit, quem correcturus Goarus in margine sub- 
stituit ostentalio, et p. 06, n. 50, ille verterat orato- 
rium, hic locus imperatorii throni ; verit Goar. προ- 
χύψεις, loca, ín. quibus in throno sublimis sedet, et 
late illa de voce disputat. P. 75 exponit tribunal 
imperiale acclive aliquot gradibuseditius. Hinc ap- 
paret ratio interpretationis Leichiane. llapaxó- 
πτειν 6t προχύπτειν est Grecis spectare, item in 
conspectum venire, se conspectui offerre, preser- 
tim derepente, sive de plano, sive per fenestram. 
]ta usurpat Aristophanes in illo de meretricibus 
perquam lepido : Παρακλίνασαι τὴς αὐλείας παρα- 
χύπτουσι, τις προσέχῃ τὸν νοῦν αὐταῖς, ἄνα- 
χωροῦσι ΄ xdv ἣν ἀπίῃ, παραχύπτουσι. Item Ari- 
stides t. I, p. 307, 4. ed. Λημ]ϊο., ubi στόλος πα- 
ραχύφας est classis derepenie, nescientibus unde, 
neque exs nlibus superveniens. Et cum thronus 
imperialis in circo et alibi, ubi παραχυπτικά, pro- 
spectacula, erant, seu fenestre velis pretense, 
unde prospiceretur, cortinis cinctus erat, quibus 
reduotis subito in conspectum "venire, vel etiam 
prospicere ipse sic, ut & nemine conspiceretur. 
poterat imperator, ex eo locus ipse editior tribu- 


hiala sese mon- (, nalis, ubi stabat ille thronus in circo, et in tri- 


conchio alius, e quo prospectabat in subjectas 
areas, πβόχυµµα ei παράχυµµα appellabatur, et se 
monstrare populo, ejusque aut certamina equestria 
cursoriave, aut ludosalios, ut saltationes, spectare, 
dicebatur παράκυψιν ποιεῖν. Nicetas in Alexio I, 
n. 8; ἔστη ἑπάνω τόπου ὑψηλοῦ εξαίφνης φανεὶς, 
ποιήσας τὴν νῦν λεγομένην πρόκυψιν. Data hac oc- 
casione emendabo ineignem Athenaei locum, quo 
narrans de ordine epularum regiarum in aula 
Persica, eorum ait ad convivia 1nvitatos non in 
eodem cum rege triclinio accubuisse, sed ambos 
georsim in separatis dietis ; sic tamen fuisse stru- 
ctum triclinium regis, ul per παράχυµµα., prospe- 
clorium (sive ea fenestra vitris, sive clathris ferreis 
ligneisve munita fuerit) despicere in dietam convi- 
varum suorum, eorumque actiones observare et 
sermones audire potuerit, ipsenemini observandus, 
Locus hic est p. 145: Εστιν οἰχήματα δύο κατ 
ἄντικρυς ἀλλήλων, ἐν ᾧ ὁ βασιλεὺς τὸ ἄριστον 
ποιεῖται, καὶ ἐν ᾧ οἱ σύνδειπνοι, θύρᾳ xal ὁ βασι- 
λεὺς ἐκείνους ὁμᾷ διὰ τοῦ παρακύμµατος [ita leg. 
pro παρακαλύμματος vulgatorum librorum] τοῦ 
xl τῇ θύρᾳ, ἐχεῖνοι Ó' αὐτὸν οὐχ ὁρῶσιν. Qua in 
narratione quis est qui Divanum Turcicum, imita- 
tum Persicum hoc institutum, non agnoscat, qui 
quidem itineratores, Petrum della Valla et simile 
e rebus Turcarum narrantes legerit? quibus me- 
liores huic Joco Athenei interpretes non habeo, 
quos edam. Erant porro talia προκύμματα varia, 
ut in circo, in sigmate seu are& triconchii, in 
ecclesiis. Fuerintne hsec procyptica plana cum 
superficie perpendiculari edificiorum, in quibus 
erant, an projecta et exstantia (momniana Latini 
appellant, Greci ἔξαιτα vel ἔξετα, ab ἔξω Ίεσθαι, 
Erker, Francogalli des balconi), non liquet. Phiale 
eranl varie, ut in circo, ubi utraque factio, Veneta 
nempe et Prasina, suam phialam habebat, item in 
sigmate. 


503 


CONSTANTINI PORPRYROGENITI 


$01 


russo, a cerimoniario alioque silentiario sustenta- Α ὅλα κατὰ τὴν συνήθειαν ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ xxl στα- 


tus, ingreditur et una cum silentiariis primam ado- 
rationem exhibet, secundam in medio triclinio, ter- 
tiam quodam & throno intervallo. Mox ab iis dedu- 
ctus, pedes ac genua magni et minoris imperatoris 
osculatur, et expansis manibus, postquam codicillos 
8 dominis accepit, dexiras eorum osculatur, ceri- 
moniarius eum ad locum, ubi tertium procubuit, 
reducit, et patricii a magietris, ceteris patriciis ac 
silentiariis circumdati, intrant, e quibus tantum 
patricii gratias dominis agunt, reliqui vero sena- 
tores, quoniam non unus sui ordinis promotus est, 
haud procidunt. Postremo in eolemni obsequio ad 
consistorium, inde ad ecclesiam abit, ubi reliqua 
omnia pro more etiam 8 ceteris patriciis peragun- 


θῶσι κονσιστώριον, χρατεῖ ὁ τῆς καταστάσεως τὸν 
ὀφείλοντα προθλιθῆναι εἲς τὸ πούλπιτον τῶν ἀργυρῶν 
πυλῶν μετὰ άλλου σιλεντιαρίου, καὶ ἔρχεται ὁ 35 ὁστιά- 
proc μόνος, xal ἵσταται εἰς τὸ βζλον ἔσωθεν, xal ὅτε 
λάθῃ τὸ νεῦμα παρὰ τοῦ πβαιποαίτου, xooóst τὸ βῆλον, 
καὶ ἔπαίρει αὐτὸ ὁ σιλεντιάριος, καὶ εἰσέρχεται ὁ προ- 
θληθεὶς πατρἰχιος ἀπὸ σαγίου ῥοῆς, κρατούμενος ὑπὸ 
τοῦ τῆς καταστάσεως καὶ ἕτέρου σιλεντιαρίου, xal πί- 
πτει μετὰ τῶν σιλεντιαρίων ὁ προθληθεὶς τὸ πρῶτον 
τὸ δεύτερον πίπτει εἲς τὴν µέσην τοῦ τρικλίνου, τὸ 
τρίτον πίπτει ἀπὸ διαστήματος τοῦ σένζου. Καὶ φὲ- 
pouctv αὐτὸν, xal πίπτει ἔμπροσθεν τοῦ ὑποποδίου, 
καὶ φιλεῖ τούς πόδας τοῦ µὲἐγάλου βασιλέως xal τὰ 
δύο οὐτοῦ γόνατα, ὁμοίως καὶ τοῦ μικροῦ, καὶ ἁπλοῖ 


tur, ex ecclesia vero discedens, sagum purpureum p τὰς Χεῖρας xai λαμθάνει παρὰ τῶν δεσποτῶν τὰ 
gestans, domum abit. χωδικέλλια, καὶ φειλεῖ τὰς χεῖρας τῶν δεσποτῶν, καὶ 
ὀπισθοποδεῖ αὐτὸν ὁ τῆς κχαταστάσεωε, ἕνθα τὸ τρίτον προσεχύνησε, xai εἰσέρχονται οἱ πατρίκιοι 
ἀπὸ τε µαγίστρων xal τῶν λοιπῶν πατρικίων, κρατούμενοι ὑπὸ σ.λεντιαρίων, ἀπευχαριστοῦντες τοῖς 
δεσπόταις πατρἰχιοι καὶ µόνον οἱ δὲ λοιποὶ συγκλητικοὶ οὐ πίπτουσιν, ὡς μὴ vsvouivou σὐγκλητικοῦ. 
Καὶ ἀπίρχεται ὀψικευόμενος ἐν τῷ κονσιστωρίῳ, καὶ οὕτως ἄπέρχονται ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, καὶ τὰ λοιπὰ 
πάντα πληροῦτφι, ὡς ἔχει d συνήθεια, καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν, καὶ Ott ἀναχωρεῖ ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας, φορεῖ 


xxl αὐτὸς σαχγίον ἀληθινὸν, xal οὕτως ἀναχωρεῖ εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ. 


149 CAPUT XLVIII. 
Observanda in promolione patriciorum. 

]. Imperatore caineram prope templum Sancti 
Theodori intra velum ingresso, prepositus vestitores 
vocat, qui ipsum tunica induunt, hisque egressis, 
8 preposito coronatur, deinde e camera ubi «oro- 
natus est proditatque in throno suo in chrysotri- 
olinio constitutosedet.Interea prefecti cubiculo ab 
utroque latere, cubicularii et spathocubicularii & 
tergo throni in circulo astant, ut est semicirculus, 
quo per octo vela ingressuri venire debent : pro- 
tospatharii vero eunuchi propethronum consistunt, 
Deinde mensurator aut etiam papías palatii magni 
thuribulum sumit, et a velo sublato chrysotriclinii 
cum thure veniens, imperatorem incensat, quo ter 
facto, discedit. Tunc prepositus, signo a domino 
&coepto, abit et coram imperatore in medio prefe- 
ctorum cubiculi stat, manibusque una cum tunica 
8ua expansis, imperatorem-veneratur,non inclinatis 
tamen genibus ; est enim tantum speoies adoratio- 
nis, qualem ordo diei requirit. Sio cum duobus 
ostiariis, qui ante ipsum virgas suas in tripetone 
gestant, progreditur, magistros a cerimoniario or- 
dinatos reperit, eosque preepositus advocat : extra 


velum porte cbrysotriclinii duo silentiarii stant D 


et arcessitis a preposito magistris, velum a silen- 
tiariis sursum tollitur, et ingreditur primum velum 
magistrorum cum preposito, qui prope illud consti- 
tutus, dum post se magistroshabet, ostiariissignum 
dat intra velum stantibus. Porro prepositus in velo, 
signo ab imperatore acceptio, mensuratori aut cu- 
biculario velum tollenti capite aunuit, et ingreditur 
prepositus, suumque locum occupat. Magistri vero 


ΚΕΦΑΛ. MIT. 

"Oca δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προθολῇ πατρικίων. 

A'. Εἰσελθὼν ὁ βασιλεὺς εἷς τὴν καµάραν τὴν 
οὖσαν πρὸς τὸν ναὸν τοῦ Αγίου θεοδώρου ἔνδον τοῦ 
βήλου, προσκαλεῖτχι ὁ πραιπόσιτος τούς βεστήτορας, 
καὶ περιθάλλουσι τὴν χλανίδα τὸν βασιλέα, καὶ 
τούτων ἐξελθόντων, στέφεται ὑπὸ' τοῦ πραιποσίτο», 
ἔπειτα ἐξέρχεται ἐκ τῆς χαµάρας, iv Jj ἐἑστέφθη, 
xxi ἀνελθὼν καθέζεται ἐπὶ τοῦ σένζου αὑτοῦ τοῦ 
σταµένου εἷς τὸ χρυσοτρίκλινον. Στάντων 3) δὲ τῶν 
ἀρχόντων τοῦ κουθουχλείου ἔνθεν κἀχεῖθεν, ol χου- 
βικουλάρι-ι καὶ οἱ σπαθοκουθικουλάριοι ἵἹσταντσι 
ὀπίσω χύκλῳ τοῦ σένζου, καθὼς ἐστι τὸ ἡμικύχλιον, 
διὰ τὸ χωρηθῆναι τοὺς µέλλοντας εἰσελεῖν διὰ τῶν 
ὀκτὼ βήλων; οἱ δὲ πρωτοσπαθάριοι εὐνοῦχοι ἵστανται 
πλησίον τοῦ σένζου. Elta λαβὼν τὸν θυμιατὸν ὁ 
µινσουράτωρ Ἡ xal ὁ παπίας τοῦ παλατίου τοῦ µε- 
γάλου, θυμίᾷ ἀπό τοῦ αἱρομένου βήλου τοῦ Ύρυσο- 
τρικλίνου, xal ἀνέρχεται θυμιῶν τὸν βασιλέα, καὶ 
τοῦτο ποιῶν ἐκ τρίτου ὑποχωρεῖ. Καὶ λαθὼν νεῦμα 
ὁ πρα.πόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, ἀπέρχεται καὶ 
ἵσταται ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως μέσον τῶν ἀρχόντων 
τοῦ κουθουκλείου, καὶ ἐφαπλώσας τὰς χεῖρας αὐτοῦ 
μετὰ τοῦ χλανιδίου αὐτοῦ, προσκυνεῖ τὸν βασιλέα, 
μὴ χλίνας τὰ Ὑόνατα, «t μὴ µόνον τὸ αχῆμα τῆς 
προσχυνήσεως, bo τρόπον ἡ τῆς ἡμέρας τάξις ἆπαι- 
τεῖ. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἐξέργεται μετὰ δύο ἀστιαρίων, 
ἔμπροσθεν αὐτοῦ βασταζὀντων καὶ τὰ βεργία αὐτῶν 
ἐν τῇ τριπέτωνι, καὶ εὑρίσχει τοὺς µαγίστρους fro 
µασθέντας παρὰ τοῦ τῆς ἱκαταστάσεως, χα. Άπροσ- 
καλεῖται αὐτοὺς ὁ πραιπόσιτος xal ἵστανται Eo 
τοῦ βήλου τῆς πύλης τοῦ χρυσοτριχλίνου δύο σιλεν- 
τιάριοι, καὶ ἡνίχκα προσκληθῶσιν οἱ μάγιστροι παρὰ 


VARLE LECTIONES. 


3 6 om. ed, 9? Ἱστάντων ed. 


$01 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


508 


rursus ingressus, in suo ordine stat, et signo ab À βεστήτορες καὶ ὁ λογοθέτης xal ὁ δεχανὸς εἶσιοντες 


imperatore dato, in medium pergit, factaque ado- 
ratione, cum ostiariis et virgis tripetonem petit, 8ο 
comites scholarum ad quintum velum perducit, qui 
eosdem, ac priores, ritus observant. Prepositus vero 
accedens, in suo loco subsistit, ac rursus signo 
dato, in medium venit, adorat, et egressus, candi- 
datos ad velum gextum ducit, qui et ipsi, postquam 
solemnia, ut diximus, celebrarunt, in suo ordine 
consistunt. Iterum prepositus ingressus, post ado- 
rationem, domesticos, velum septimum, adducil, 
qui easdem cerimonias observant : deinde octavum, 
exprefectos. 


οὐ πίπτουσιν, ἀλλ᾽ ἵστανται ὄπισθεν τοῦ σεκρέτου 
ἔνθεν κἀχεῖθεν, dj δὲ σύγκλητος, ὡς προείρηται, 
ἐπελθοῦσα ἐκτελεῖ ἅπαντα, ὡς xal oi πρότερον. Elta 
ἀνελθὼν 5 πάλιν ὁ πραιπόσιτος, ἵσταται dv. τῇ τάξει 
αὑτοῦ, καὶ λαθων παρὰ τοῦ βασιλέως νεῦμα, sic- 
έρχεται μέσον, καὶ προσχυνῄήσας ἐξέρχεται μετὰ 
ὁστιαρίων καὶ βεργίων ἓν τῷ τριπέτωνι, xal ἐἰσάχγει 
τοὺς χόµητας τῶν σχολῶν εἰς τὸ &' βῆλον’ ἐκτελοῦσι 
δὲ καὶ αὐτοὶ ὁμοίως. 'O δὲ πραιπόσιτος ἀνέρχεται 
καὶ Ἱσταται ἐν τῇ τάξει αὐτοῦ, καὶ αὖθις λαθὼν 
νεῦμα εἰσέρχεται εἷς τὸ µίσον xal προσκυνεῖ, καὶ 
ἐξελθὼν εἰσάγει χανδιδάτους, βῆλον ς’, xal αὐτοὶ, 


ὡς προείρηται, τὰ συνήθη ἐχτελέσαντες, Ίστανται ἐν τῇ τάξει αὑτῶν. Καὶ ὁ πραιπόσιτος εἰσελθὼν πά- 
Aw xal προσχυνήσας, εἰσάγει δοµεστίκους, fov ζ' xml αὐτοὶ ἐκτελοῦσιν ὁμοίως. Elta εἰσάγει τοὺς ἀπὸ 


ἐπάρχων, βῆλον η, 


III. Octo autem velis ita completis, cum octavo B Γ'. Καὶ τελεσθέντων τῶν η΄ βήλων, συνεισέρχονται 


cerimoniarius οἱ silentiarius Ά 46 ab utroque latere 
post secretum intrant, et si candidatus patricie 
dignitatis in uno ex his velis ingressus est, inque 
loco secreti stat, imperator prepositum, et quem ad 
patricii dignitatem evehere vult, vocat, nomen ejus 
preposito, iscerimoniarioindicat, quisecum sumpto 
silentiario et candidato, statim eos in medium in 
conspectum imperatoris producit. Si vero foris 
mansit, cum scilicet ejus dignitas ipsi cum octo 
velis intrare non permittit, cerimoniarius ac unus 
e silentiariis cum eo remanet, imperator vero pre- 
positum vocat ac nomen promovendi ipsi indicat, 
prepositus in medio secreto adorat, deinde cum 
duobus ostiariis egressus, eum arcessit sagumque 
rubrum gestantem adducit. Cerimoniarius et siJen- 
tiarius eum comitantur, etin medio secreto coram 
imperatore constituunt, prepositus cameram in- 
gressus, tabulas a secundicerio sumit easque im- 
peratori tradit. Adducunt vero candidatum cerimo- 
niarius silentiarius, eumqueante pedes imperatoris 
prosternunt, quos, adoratione facta, seque ac ge- 
nua, deinde et manus, tabulis acceptis, osculatur. 
Tunc ipsum retro abductum in medio secreto inter 
cubiculi prefectos constituunt, ipsi silentiarii par- 
tim ad dextram, partim ad sinistram discedunt, 
quorum is qui ad dextram stat primum magistrum 
ducit, e( ad dextram promoti patricii statuit, qui, 
adoratione facta, imperatori prospera apprecatur, 
deinde ad stationem suam ordinemque abit. Preci- 
bus autem et solemni gratiarum actione 8 primo 
magistro peractis, statim silentiarius ad sinistram 
constitatus magistrum ab alio latere adducit, eum- 
que ad sinistram promoti patricii sistit, ipse so- 


μετὰ τοῦ ὀγδόου βήλου ὁ τῆς καταστάσεως xai oi 
σιλεντιάριοι ἔνθεν κἀκεῖθιν ὄπισθεν τοῦ σεκρέτου, 
καὶ εἰ μὲν εἰσῆλθεν ὁ µέλλων Ὑίνεσθαι πατρίχιος ἐν 
vi τῶν βήλων, xai ἵσταται ἐν τῇ δοχῇ τοῦ σεχρέτου, 
προσκαλεῖται ὁ βασιλεὺς τὸν πραιπόσιτον, xal ὃν ἂν 
κελεύῃ 44 προθαλέσθαι πατρίχιον, λέγει τὸ ὄνομα 
αὐτοῦ τῷ πραιποσίτῳ, κἀχεῖνος λέγει τῷ τῆς xatx- 
στάσεως, κἀκεῖνος λαθὼν μετ αὐτοῦ σιλεντιάριον 
καὶ τὸν μέλλοντα προθληθῆναι, ἑξαίφνης ἄγουσι 
xxi ἱστᾶσι 4 μέσον ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως" Ei δὲ 
ἕξω ἔμεινν, ὡς μὴ ἀξίας οὔσης τῆς τάξεως αὐτοῦ 
εἰτελθεῖν μετὰ τῶν η’ βήλων, μένει µετ’ αὐτοῦ ὁ τῆς 
καταστάσεως μετὰ σιλεντιαρίου ἑνὸς, ὁ δὲ βασιλεὺς 
προσκαλεῖται τὸν πραιπόσιτον καὶ γνωρίζει τὸ ὄνομα 
τοῦ μἔλλοντος προθληθᾶναι, ὁ δὲ πραιπόσιτος ἵστα- 
ται μέσον τοῦ σεχρέτου, xai Ἀροσκυνήσας, ἐξελθὼν 
μετὰ δύο ὁστιαρίων, προσκαλεῖται αὐτὸν, xai εἶσ- 
άγει, φοροῦντα σαγίον ῥοῆς. Κρατοῦσι δὲ αὐτὸν ὅ τε 
τῆς καταστάσεως xal σ'λεντιάριος, καὶ ἱστᾶσιν !6 
αὐτὸν µέσον τοῦ σεχρέτου ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως, 
ὁ δὲ πραιπόσιτος εἰσελθὼν iv τῇ καµάρᾳ xal τὰς 
πλᾶχας (81) παρὰ τοῦ δευτέρου λαθὼν, ἐπιδίδωσιν 
αὐτὰς τῷ βασιλεῖ. "Αγουσι Ok τὸν μέλλοντα προθλη- 
θῆναι ὁ τῆς καταστάσεως xal ὁ σιλεντιάριος, καὶ 
ῥίπτουσιν αὐτὸν εἲς τοὺς πόδας τοῦ θασιλέως, καὶ 
προσκυνήσας ἀσπάζεται αὐτοὺς, sica τὰ " γόνατα 
αὐτοῦ, εἶτα λαθὼν τὰς πλάχας ἀπὸ τοῦ βασιλέως, 
φιλεῖ xai τὰς χεῖρας αὐτοῦ. Καὶ λαθόντες αὐτὸν 
ἀποφέρουσιν ὀπισθοφανῶς, καὶ ἱστῶσιν αὐτὸν μέσον 
τοῦ σεκρέτου ἄναμεταξὺ τῶν τοῦ κουθουχλείου ἁρ- 


D «όντων, διαµερίζονται δὲ ot. σιλεντιάριοι, οἱ μὲν ἐκ 


δεξιῶν, ol δὲ ἐξ εὐωνύμων, xal λαθὼν ὁ δεξιὸς τὸν 
πρῶτον μµάχγιστρον, ἄγει αὐτὸν καὶ ἵστησιν ἐν τῷ 


VARLE ΙΕΟΤΙΟΝΕΣ. 
5 ἀνέλθη θὰ. 9 κελεύει cod. προθάλλεσθαι θὰ. *5 ἵστασι θά 46 ἵστασιν ed..." τὰ om. cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


verlitur ea de re; πελλός olim appellabant id, 
quod ὑπόκιῤῥος deinceps dicebsnt. Color is est 
hodie nobis de capucinis monachis appellatus, 
uod eorum caputia vel frocci panno soleant con- 
ecti esse hujus coloris. Est autem dilutissime 
rufus, inter album et rufum, sed sic ut ad hunc 
magis, quam ad illum, accedat, rothgrau. 


(81) Talulas vel codicillos patriciatus quibus pa- 
triciatus tribuitur. 8&unt proprie eburnes tabule 
diptyche, seu duarum alarum, plicatiles, quas me- 
dio suo continebant diploma honoris in membrana 
exaratum ; v. p. 151: ubi ἰαδκία cum codicillis 
et p. 153, ubi tabulae absque codicillis memorantur. 


$09 


DE CERIMONIIS AUL/E. BYZANTINAE LIB. I. 


510. 


δεξιῷ μέρει τοῦ προθληθέντος πατρικίου, κἀχεῖνος À lemmes imperatori gratias agit, faustaque precatur, 


προσχυνήσας, ὑπερεύχονται 18. τὸν βασιλέα, xal. c[0' 
οὕτως ἀπέρχεται ἐν τῇ αὐτοῦ στάτει τε xal τάξει. 
Καὶ ἠνίκα τελέσῃ τὴν εὐχὴν xal εὐχαριστίαν ὁ πρῶ- 
τος µάχιστρος, εὐθέως Χαταλαμθάνει ὁ εὐώνυμος 
σιλεντιάριος, εἰσάγων μάγιστρον ἐκ τοῦ ἑτέρου μέ- 
ρους, καὶ ἴστησιν αὐτὸν ἐξ εὐωνύμων τοῦ προθλη- 
θέντος πατριχίου, καὶ αὐτὸς ὑπερεύχεται τὸν βασι- 
Λία ἀπευχαριστῶν ' ἠνίκα δὲ μέλλει ἐξελθεῖν ὁ αὖ- 
τὸς μάγιστρος, χαταλαμθάνει 59 à ἐκ δεξιῶν τὰ αὐτὰ 
ποιῶν. Ἱστέον δὲ, Occ πάντες οἱ εἰσελθόντες διὰ τῶν 
ὀντὼ βήλων χωρὶς τῶν ἀσηκρητῶν xai τῶν βεστη- 
τόρων xai τοῦ ῥεφερενδαρίου, ἕκαστος αὐτῶν κατὰ 
τὴν ἰδίαν τάξιν, εἰσέρχεται, κρατούμενος ὑπὸ σιλεν- 
τιαρίου, πλησίον τοῦ προθληθέντος πατρικίου, oi 


egressurum vero magistrum silentiarius qui ad 
dexiram constitutus est, eosdem ritus observans, 
excipit. Ceterum omnes ac singuli, prater secreta- 
rios, vestitores et referendarium, per octo vela pro 
sua dignitale ac ordine, a silentiariis stipati, prope 
patricium promotum, partim 8 dextra, partim a si- 
nistra, ingrediunlur, et omnia ordine, 1846 que 
magister ad dextram sinistramque peregerunt, per- 
agunt. Postquam vero omnes adorationem et gra- 
tiarum actionem imperatori exhibuere, cerimonia - 
rius et silentiarius promotum patricium excipiunt, 
& quibus ad imperatorem perductus, pronus ia ter- 
ram pedes ac genua ejus osculatur, precatus vero 
et gratiis imperatori actis, ad suum ordinem abit : 


μὲν ix δεξιῶν, οἱ δὲ ἐξ ἀἁριστερῶν, ἐκτελοῦσι δὲ καὶ B prepositus, signo ab imperatore dato, dicit : « Ju- 
αὐτοὶ Πάντα ἀχολούθως, ὃν τρόπον ὁ ἐκ δεξιῶν µάἀ- — bete. » 

γιστρος xai ὁ ἐξ ἀριστερῶν ἐξετέλεσαν. Καὶ πάντων προσκυνησάντων xai ἀπευχαριστησάντων τὸν βασι- 
λέα, λαθόντες τὸν προθληθέντα πατρίκιον Ὁ τε τῆς καταστάσεως xal ὁ σιλεντιάριος, ἄγουσιν αὐτὸν πρὸς 
τὸν 50 βασιλέα, xal πεσὼν φιλεῖ τοὺς πόδας τοῦ βασιλέως, εἶτα τὰ γόνατα αὐτοῦ, xai εὐξάμενος xal 
ἀπιυχαριστήσας τὸν βασιλέα, ἀπελθὼν ἵσταται ἐν τῇ τάξει αὐτοῦ, εἶτα λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ 


βασιλέως λέγει 7 « Κελεύσατε. » 

A'. Kai πάντε ὑπερευξάμενοι ἐξέρχονται, ὁ δὲ 
βασιλεὺς ἀναστὰς ἀπὸ τοῦ σένζου αὐτοῦ, εἰσέρχεται 
ἐν τῇ xapdoq τοῦ ᾽Αγίου θεοδώρου, καὶ λαθὼν ὁ 
πραιπόσιτος τὸ στέμμα ἀπὸ τῆς χεφαλῆς τοῦ βασι- 
λέως, προακαλεῖται τοὺς βεστήτορας, καὶ ἀἁπαλλάσ- 
σουσιν αὐτοὶ τὴν χλανίδα αὐτοῦ. 'O δὲ προθληθεὶς 
πατρίχιος ἐξέρχεται διὰ τῶν σκύλων ἐν τῷ ἵππο- 


ὁρόμῳ, xal περιπατεῖ ἔμπροσθεν αὐτοῦ σιλεντιάριος ϱ 


βαστάζων τὰς πλᾶχας, xal εἰσελθὼν εἲς τὸν ναὸν 
τοῦ Αγίου Στεφάνου, ἅπτει κηροὺς, καὶ εὐξάμενος 
ἐξέρχεται ἐκεῖθεν, καὶ θτριγευόµενος ὑπό τε ἀξιω- 
ματικῶν (82), σκευοφόρων, στρατιωτῶν ταγμάτων 90, 
δεκανῶν xal διαιταρίων, διέρχεται διὰ τοῦ ἱπποδρό- 
poo xal τῆς θερµάστρας (83), καὶ ἀπέρχεται ἐν τῷ 
κονσιστωρίῳ, χαὶ ἄψας χηροὺς ἐξέρχεται, xai ὑπὸ 
τῶν αὐτῶν δηριγευόµενος, Ἐξέρχεταε διά τε τῶν 
ἐξχουθίτων xai τῶν σχολῶν, Δέχοντχι αὐτὸν ol τοῦ 
µέρους τῶν Βενέτων, ἐν ᾧ ἅπτει χηροὺς ὁ βασιλεὺς 
ἐν τῇ τρίτῃ τάξει, ὄρε προέρχεται ἔξωθεν 9! τῶν µε- 
γάλων πυλῶν, ἀχτολογοῦσι δὲ αὐτὸν, καθὼς τελοῦσιν 
ἐν ταῖς προθολαῖς τῶν πατρικίων, λέγοντες καὶ τό" 
« Ὁ δεῖνα, » xal: « Εἶσε πατρἰχιος (84) » καὶ ἐπιδίδωσιν 


IV.Sic omnes fausta precati discedunt, imperator 
vero & throno surgens, cameram Sancii Theodori 
ingreditur; prepositus, coronaacapite ejus dempta, 
vestitores vocat, qui tunicam imperatoriam mutant. 
Promotus autem patricius per scyla ad hippodro- 
mum abit, coram quo ailentiarius, tabellas gestans, 
procedit ; ipse, templum Sancti Stephani ingressus, 
cereos accendit, preca tusque egreditur, et ab hono- 
ratis, a scenophoris, a militibus tagmatum, decanis 
ac disetariis stipatus, per cireum balneumque in 
consistorium abit, et cereis accensis, iisdem comi- 
tantibus, per excubias scholasque discedit. Fa- 
ctionarii Veneli eum, ubi imperator cereos accen- 
dit, in tertio ordine excipiunt, et dum per magnas 
portas procedit, ipsi, ut in promotionibus patricio- 
rum solent, acclamant, dicentes : « N. N. » et : « Bg 
patricius ; » demarchus vero ipsi libellum tradit. 
Ad portam prope chalcen ascendentem factio Pra- 
gina excipit, demarchus libellum ipsi tradit, in me- 
dio, ut semper in his receptionibus solet, constitu- 
tus. His & factionibus peractis, per chalcem egre- 
ditur, et ad sanctum puteum digressus, cereos 


VARI LECTIONES. 


 ὑπερεύχεται conj. Β. 49 ἐξελθεῖν, $ αὖτος μάγιστρος κχαταλ. ed. 99 «àv om. ed. 
τῶν om. ed. 


σκευοφόρων, στρατιωτῶν, ταγμάτων ed. 


δι ἀζιωματικῶν 
& om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(82) Ab honoratis (seu syacleticis, vel ordinis [) bant refloi seu cibum capere. V. Dn Cange v. Pyrile 


senatorii atque togati viris), a sceuophoris (seu ma- 
gistratibus militaribus, quorum est τὰ σκεύη, vasa, 
ut scutum, hastam, signa, labara, etc., coram impe- 
ratore ferre, ut sunt spatharii, candidati), a militi- 
. bus tagmatum (seu presidiorum urbanorum). Conf. 
147, ult. ubi ἵστανται of τε ἀξιωματικοὶ xal τὰ 
σκουτάρια (sunt iidem atque οἱ σχευοφόροι) καὶ οἱ 
διαιτάριοι. 
(83) Thermastra est vel balneum, vel vaporarium. 
Putem posterius potius, hic quidem loci, quam 
rius. Erant autem vaporaria et pyrilia in edibus, 
n monasteriis, in scholis militum, grandes «cci 
vel sale, in quibus ignis accendebatur et convenie- 
bant, qui calefleri vellent; in quibus etiam sole- 


ei Vaporarium. Hic loci est vaporarium scholarium 
seu militum comitatensium, ut qui haud procul 
circo stationem seu scholam euam habebant. Quia 
tamen vapore balneari solebant, seu Laconica, 
ei πυριᾶσθαι  balneari notat, item θερµαίνεσθαι, 
nihil obstat, quo minus θέρµαστρα etiam balaeum 
notet, presertim cum calefactoria et balneatoria 
junota et sibi contigua plerumque essent. 

(84) Vulgari Gracismo εἶσε hic est pro e! vel 
εἷς, es paíricius, id est, vere es patricius, crealus es 
patricius, gaudemus audientes te talem esse. Eloe, 
vel potius εἶσε, est idem atque εἶσαι. Nam promis- 
one novi Greci scribunt αι et ε, iidemque verbum 
substantivum non sip, εἷς vel «t, ἐστί conju- 


511 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


512 


accendit, postea Magnam ecolesiam ingreditur, ubi Α αὐτῷ ὁ δήμαρχος λιθελλάριον. Καὶ ἀνελθὼν ἓν τῇ πύλῃ 


ad sacras januas subsistens, precatur : patriarcha, 
[ostquam eum advooavit, inclinato capite precatur, 
8 quo postea sacrum corpus et sanguinem Domini 
nostri Jesu Christi accipit, datoque osculo, dimitti- 
tir. Patricius, solemni munere ecclesie oblato, per 
n;edium templum ad narthecem abit, ubi, mutata 
veste, scaramangium suum sagumque purpureum 
induit, et conscenso equo, una cum silentiario, ta- 
Lhellas ante ipsum ferente sagumque purpureum 
gestante, discedit : Ά 47 reliqui usque ad edes 
suas eum comilantur. Hic vero observandum est, 
εοδ, quos supra commemoravimus, pedibus comi- 
tari, quos quidem patricius domi omnes excipit, ubi 
sella silentiario ad mensam prope patricium ad si- 
nistrum latus, equo honore, quod ejus dignitas 
postulat, ponitur : accipiunt vero et ipsi silentiarii 
8ο copiis prefecti a patricio solemnia munera, om- 
nesque domos suas, gratias Deo agentes et cle- 
mentissimum imperatorem nostrum Jlaudantes, 
repetunt. 


πλησίον τῆς χαλκῆς, δέχεται αὐτὸν τὸ µέρος τῶν Πρα- 
σίνων, καὶ ἐπίδίδωσιν ὁ δήμαρχος τὸ λιθελλάριον, 
καὶ ἵστατχι µέσον, ὡς εἶθισται αὑτῷ πάντοτε ἐν ταῖς 
δοχαῖς γίνεαθαι. Εἶτα τελεσάντων τῶν δύο μερῶν, 
ἐξέρχεται διὰ τῆς χαλκῆς, καὶ διελθὼν μέχρι τοῦ 
ἁγίου φρέατος, ἅπτει ἐκεῖσε χηροὺς, xal εἶθ᾽ οὕτως 
εἰσέρχεται εἷς τὴν Μεγάλην ἐχκλησίαν, καὶ ἔμπρο- 
σθεν τῶν ἁγίων θυρῶν ἑστὼς, εὔχεται, καὶ mpooxa- 
λεσάµενος αὐτὸν ὃ πατριάρχης, xÀlvat τὴν αὐτοῦ 
κεφαλὶν, λέγων εὐχὴν, εἶθ᾽ 55 οὕτως κοινωνεῖ τοῦ 
ἀχράντου σώματος καὶ αἵματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν 
Ἰησοῦ Χριστοῦ παρὰ τοῦ πατριάοχου, xai doma- 
σάἆμενος αὐτὸν ὁ πατριάρχης, ἀποπέμπει αὐτόν. Ὁ 
δὲ πατρἰκιος tiv ἐξ ἔθους τῇ ἐχκλησίφ διδοµένην 
συνήθειαν δεδωκὼς, ἐζέρχεται διὰ µέσου τοῦ ναοῦ εἷς 
τὸν νάρθηχα, κἀχεῖσε ἁπαλλάξας βάλλει τὸ σκαρα- 
μάγγιον αὐτοῦ καὶ σαγίον ἀληθινὸν, καὶ sl! οὕτως 
ἐξελθὼν ἀπέρχεται ἔφιππος αὐτὸς, xal ὁ σιλεντιάριος 
ἔμπροσθεν αὐτοῦ, βαστάζων τὰς πλάκας, φορῶν 
σαγίον ἀληθινὸν, oi δὲ λοιποὶ, οὓς ἀνωτέρω εἰρή- 


χαµεν, δηριγεύουσιν αὐτὸν µέχρι τοῦ οἴκου αὐτοῦ. ἸἹστέον δὲ, ὅτι οὓς ἀνωτέρω εἴπομεν, πεζοὶ δηρι- 
γεύουσι, καταλαθὼν δὲ 6 πατρίκιος τὸν οἶκον αὐτοῦ, ὑποδέχεται πάντας, ἡ δὲ iv τῇ τραπέζι καθέδρα 
τοῦ σιλεντιαρίου πλησίον τοῦ πατριχίὀυ εἷς τὸ ἀριστερὺν µέρος ἰσοτίμως καθίζεται (BO) ἡ γὰρ τάξις 
οὕτως παρέχει λαμθάνουσι δὲ καὶ αὐτοὶ παρὰ τοῦ πατρικίου οἵ τε σιλεντιάριοι καὶ ol στρατιῶται τὰς 
&E ἔθους διλοµένα αὐτοῖς συνηθείας (86), καὶ ἀπέρχεται ἕκαστος εἷς τὸν οἶνον αὐτοῦ, εὐχαριστοῦντες τὸν θεὸν 


καὶ ὑπερευχόμενοι τὸν πλουτοποιὸν ἡμῶν βασιλέα. 


Ασία ct acclamationes factionum in promotione pa- 
tricit. 

I. Solito promotionis patricii ritu in palatio 
peracto, in pompa egreditur, comitante silentiario, 
eo scilicet, qui codicillos patricii portat, et ad 
Sancti Stephani ecclesiam in hippodromo abit, ac 
cereos ibi accendit. Deinde ab officiis aule stipatus, 
&d consistorium pergens, cereos ibi accendit : ita 
et in ecclesia Domini, ubi proceres el scutarii nu- 
meri et dietarii omnium distarum et decani in por- 
licu candidatorum adsunt. A quibus stipatus patri- 


᾽Αχτολογία τῶν δήµων ἐπὶ προαγωγῇῃ Πατρικίου, 


A'. Tíc συνήθους τάξεως τελουμένης ἐν τῷ παλα- 
τίῳ ἐπὶ τῇ τοῦ πατρικίου προαγωγῇ, ἐξέρχεται διὰ 
τῆς προελεύσεως, ὀψικευόμενος ὑπὸ σιλεντιαρίου, 
δηλονότι τοῦ σιλεντιχρίου βαστάζοντος τὸν τούτου 
χωδίκελλον. xal ἀπέρχεται εἷς τὴν ἐχκλησίαν τοῦ 
Ἱπποδρόμου εἷς τὸν "Άγιον Στέφανον, καὶ ἄπτει 
ἐκεῖσε κηρούς. Καὶ ὀψικευόμενος ὑπὸ ἀξιωματικῶν 
ἀπέρχεται ἓν τῷ κονσιστωρίῳ, καὶ ἅπτει ἐχεῖσε 
κηροὺς, ὁμοίως xai εἰς τὴν τοῦ Κυρίου ἐκκλησίαν, 


VARLE LECTIONES. 


85 yai εἶθ᾽ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


nt; sed εἶμαι, sum, εἶσαι vel εἶσαι, 65, εἶναι, vel 
εἶνε, est. Vid. Grammat. lingue Grece vulgaris Du 
Cange Glossario Greco prefixam 
dem v. χουροπαλάτης hec prostant Ptochodromi : 
οὖκ εἶσε σεθαστοῦ παιδὶν, οὔτε xouporaAarou. Pag. 
Nostri 454, ubi nostra editio dat s?es, M. habent 
εἷς. Et sane veteribus quoque Grecis in usu fuisse 
medium verbi εἰμί, demonstrat εἶ, quod nibil 
aliud est, atque contractlum εἶσαι. Veteres, in 
scriptis certe, amabant formas contracias in. me- 
dio ; at in scriptis novorum, plebeio sermone con- 
ceptis, sepius terminatio secunde persone sin- 

ularis in medio ca: occurrit, ut apud Nostrum p. 

19, Κομίζεσαι pro xopltn, fers, p. 300, ἀναλαμ- 
θάνεσαι pro ἀναλαμθδάνῃ, accipis. Apud  Theo- 
pban. p. 118, est λυθροῦσαι pro λυθροῦ, liberaris 

(85) Mira dictio ἡ χάθεδρα καθέζεται pro ἴστα- 
ται, Χαθίεται, χατατίθεται; vel, Si καθέζεται malis 
ad silentiarium referre, debent verba ἡ δὲ xa- 
θέδρα sic accipi : quantum aulem ad sedem silen- 
tiarii in convivio attinet, sedel ille ἱσοτίμως, eadem 


p. 31. Apud eum- D 


In linea, seu. altitudine selle, i£ ἴσου, non bumi- 
ius. 

(86) Consuetudines et solemnia sunt honaroria, 
conchiaria, salaria consueta et constituta, dari 
jussa. Vid. Du Cange Gloss. Gr. h. v. et Latin. v. 
consueludo, item v. Σολέµννια et solemnia. Συνήθεια, 
ἑχταγὴ, ἐχταγιατικά, sportule, signiflcaat idem. Lab- 
beus ad Synops. Basil. p. 74, sime quadam suffragii 
solulione percipere, est ad honorem et collegium 
aliquod provenire, etiamsi pro introitu nibil sol- 
vatur ; Guther. p. 502. Notitias talium consueludi- 
num babet aliquas codex noster libro secundo. 
Notitiam consuetudinum preefect. pret. et spor- 
tular. offic. per Africam habet e codice Justinianeo 
Guther. p. 436 sqq. Notitia quantitatis consue- 
tudinum ab archontibus dandarum est in Novell. 
Justin. p. 47, sq. Preterea in fine multarum con- 
etitutionum additur, quantum bonoratus pro eodi- 
ciliis aut insignibus dare debeat, ut p. 118, 412 
fin. ed. Scrimgeri. 





513 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΕ LIB. I. 


$14 


xal Ἱστανται ol τε ἀξιωματικοὶ καὶ τὰ σκουτέρια A cius ad eneas portaa corlinarum abit, dicitque ad- 


τοῦ ἀριθμοῦ xai ol διαιτάριοι τῶν ὅλων διαιτῶν καὶ 
ol δεχα,οὶ εἲς τὸν µάκρωνα τῶν κανδιδάτων. Καὶ 
ἀπέρχεται ὁ αὐτὸς πατρἰκιος, ὀψικευόμενος ὑπ 
αὐτῶν, ἕως τῶν χαλῶν πυλῶν τῶν κορτινῶν, καὶ 
λέχει ὁ ἀδμηνσουνάλιος « Στήτω, » καὶ κρατεῖ ὁ 
νουµεράριος τὸ βῆλον καὶ λέγει « Λεθὰ, πατρικιε, 
ἑλώχ. » Καὶ πάλιν λέγει ὁ ἁδμηνσουνάλιος, ἄπερ 
φωνοθολεῖ ὁ νουµεράριος, xal ἐξέρχεται ὁ πατρί- 
xtoc, καὶ διέρχεται διὰ τῶν σχολῶν, ὀψικευόμενος 
ὀηλονότι ὑπὸ τῶν προειρηµένων. Τὸ δὲ µέρος τῶν 
Πρασίνων ἵσταται εἲς τοὺς Αγίους )Αποστόλους εἷς 
τὰς σχολὰς, ἐχδεχόμενον 5 (87) τὸν πατρίκιον, καὶ 
p3tX τὸ στῆναι τὸν πατρίκιον εἰς τὸν εἰωθότα τό-- 
πον, λέγει ὁ ὁῆμος' « Ιρὸ πάντων εὐφημήσωμεν 
τοὺς δεσπότας τῆς οἰχουμένης) » οἱ κράκται' « Ὁ δεῖ- 
να καὶ ὁ δεῖνα μεγάλων βασιλέων καὶ αὐτοκρατό- 
pov 55 πολλὰ τὰ ἔτη" ο ὁ λαὸς ἐκ τρίτου ὁμοίως. Οἱ 
κράκται « Ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα εὑωσεθεστάτων V 
αὑγουστῶν πολλὰ τὰ ἔτη » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ τρί- 
τού. Οἱ κράχται’ « Τῶν πορφυρὀγεννήτων πολλὰ τὰ 
ἔτη. » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ τρίτου. Οὕτως 7! οἱ κρά- 
xvat καὶ εἶτα λέγουσιν ἄχτα ἀπὸ φθογγῆς' « Τίς 
οὐκ ἔχει ἐπὶ πλεῖον δοξάσχι (88) τὸν µόνον ἀθάνατον 
βασιλία,» ἐκ Υ’ « καὶ προθιθάζοντα ἀξίαν τοῖς 
ἀξίοις, » Ex v', « καὶ ck ὁ δεῖνα ἐτίμησαν παραδό- 
Loc (89), » ἐκ q^ « τὴν τοῦ πατριχίου περίδοξον 
ἀξίαν, » ἐκ q* « àà3' ὁ πάντων Ποιητὴς xal Δεσπό- 
της τοὺς χρόνους αὐτῶν πληθύνει σὺν ταῖς αὐγού- 
σταις καὶ τοῖς πορφυρογεννήτοις. » Καὶ μετὰ ταῦτα 


missionalis : « Sta; » numerarius autem, velum 
tenens, inquit : « Leva te, patricie, eloco. » Rursus 
admissionalis, que acclamaverat numerarius, re- 
petit, ek egressus patricius per scholas transit, sci- 
licet a dictis stipatus. Factio Prasinorum in Sancto- 
rum Apostolorum ede ín scholis excipiens patricium, 
presto est, quo loco solemni constituto, populus 
ait: « Ante omnia fausta dominis universis prece- 
mur, » Cantores : « N. N. magnis imperatoribus e 
cesaribus multos annos | » eadem populus ter. Can- 
tores : « Ν. N. piissimis augustis multos annos ; » 
eadem populus ter. Cantores : « Porphyrogenitis 
multos annos! »egdem populus ter, et sic postea can- 
tores acta recilant : « Quis non maxime laudaret s0- 
lum immortalem regem, »ter; « Et dignitatem dignis 
Lribuenter, » 148 ter ; » Et te gloriose honorarunt 
N. N.,»ter;« Splendida patricii dignitate, »ter; «Sed 
omnium Creator et Dominus tempora vestra cum 
augustabus et porphyrogenitis augeat! » Postea 
demarchus libellum patricio tradit, οἱ dicunt can- 
tores : « Tu es N. N., imo es N. N., » ter; popu- 
lus: « Tu es patricius, es! » Cantores : « Pulchre 
venisti, a benefactoribus promotus ! » populus: 
« Pulchre venisti. » Cantores : Pulchre venisti, de- 
siderium principum! » populus: « Pulchre venisti.» 
Cantores: « Pulchre venit nobilis a majoribus | » 
populus : » Pulchre venit! » Cantorea : « Pulchre 
venisti, N. N., patricie Romanorum ; » populus: 
« Pulchre venisti. » Cantores : « Pulchre venisti 


ἐπιδίδωσι τὸ 9 λιθελλάριον ὁ δήµαρχος τῷ πατρι- C ad populum tui amantem ; » populus : « Pulchre 


VARLE LECTIONES. 
9 ΣΧΟΛ. Ἱστέον ὅτι, προελεύσεως οὔσης div τῇ ἁγίᾳ Σοφίᾳ, ἐὰν cui fora πατρίκιον, πρῶτως 


Φέχεται αὐτὸν τὸ µέρος τῶν Βενέτων εἰς τοὺς λύχνους μετὰ καὶ [καὶ om. e 


τοῦ ημάρχου. τὸ δὲ µέρος 


τῶν Πρασίνων εἲς τὰς σχολὰς μετὰ val τοῦ δημάρχου. — ἐκδεχόμενος cod. 5 μεγὰλῳ βασιλεῖ λαὶ αὐτοχρά- 


^opted. {6 εὐσεθεστάτῳ ed. 97 οὕτως om. ed. 


τὸ om. ed. 


JOAN. JAC. REISKIL COMMENTARIUS. 


(87) M. ἐχδεχόμένος, quod reprobandum quidem 
videatur post µέρος precedens. Injicit tamen scru- 
pulum, quod p. 155, $ 2, ἐχδεχόμενος quoque est 
in codice, ubi cl. Leichius pariter correxit ἔχδεχό- 

vov. Si recte habet membranarum scriptio, debet 
67 uoc subintelligi, adeoque respici ad τὸ σηµαινό- 


μενον, 

(88) Habeat glorificare, id est possit, vel velit 
glorificare, glorificet. Ita Theophan. p. 398, μηνῦ- 
σαι Eye, deferum, significabo. Anonym. Theophani 
additus P 429, εἶχον βαλεῖν τὰς χεῖρας, adorturi 
essent ; ἔχομεν νικῆσαι,  vciicemus ;. 495, ἔγομεν 
ποιῆσαι pro θέλοµεν ποιῆσαι, volumus [acere. lta 
quoque vetus interpretatio lialioa apud Marc. X, 
38, illud δύνασθε τὸ βάπτισμα βαπτισθῆναι, 6 ἐγὼ 
μόλλω βαπτίζεσθαι ; sic reddit : potestis baptisma 

aptixari, quod ego habeo baptizari * Tertulian. 
adv. Praxeam, c. 20 : Praefatio Joannis Ευαπρε- 
lizatoris demonstrat juo reiro [antea] fucrit, qui 
caro feri habebat ; ὁ μέλλων ἐνσαρκοῦσθαι. Inno- 
centíus apud Alemann. ad Procop. Anecdot. p. 72: 
Si ín virlute uniri habent nobis id est, possunt 
uníri, aut unientur. 8. Benedictus in insomnio ad 
S. Henricum imp. in cenobio Cassinenai dormien- 
tem sic ait Chron. Cassin. II, 43: cum primum 
hodie surrexeris, in egestione urinz tux tres lapil- 
los non parvos mingere habebis, id est, minges. Vetus 
inscriptio Rome in Ecclesia IV coronat.: Cod estis, 


fui : εἰ cod sum, essere abelis, id est, eritis. Neque 
tam recens ille verbi usus esl ; εἶχον ἰδεῖν, visuri 
fuissent, jam Demosthenes p. 260, 2 dixit ; vid. 
Barth. ad Gu. Briton. p. 50 fine, et du Cange v. 
habere οἱ ἔχειν. 

(89) Sic etiam est in M. F. leg. τιµήσαντα π., 
aut si ἐτίμησαν recte habet, debet ad οἱ βασι- 
λεῖς tacite subintelligendum referri. Sed videtur 
potius aliquid deesse, e. c. xai cà, ὁ δεῖνα, οἱ ix 
θεοῦ κραταιούµενοι ταῖς νίκαις, χοσµοπόθητοι δε- 
σπόται Ρωμαίων ἐτίμησαν, etc., ut p. 155 οἱ 183, 
A. Pro παραδόξως malebam aliquando περιδό- 
ἕως. Sed novi Greci splendidum et illustre quodque 
παράδοξον appellant, more e theatro ducto. Nam 
illi, qui in certaminibus solemnibus populo placuis- 
set, atque e theatro gymnasiove victor abitsset, οἱ 
acclamari consuevisse yai»e, παρᾶθοξε notat et exem- 
plis confirmat leinesius Inscript. Syntagm. p. 313, 
quem conferri velim et unde solum Curii Fortu- 
natiani locum referam, qui solaecismum vulgarem, 
quo παράδοξος pro περιδόξῳ vel ἑνδόξῳ usurpaba- 
tur, jam suo tempore notabat bis verbis : Vulgi 
consuetudine polius, quam rulione, Olympionica et 
c&eleri in sacris cerlaminibus coronati vocari paradozi 
solent. Parum enim diligenter [hoc est, oum delectu, 
judicio, studio elegantis] Grzce loquentes quidum τὰ- 
παράδοξα pro his qua sunt bong opinionis, acci- 
piunt. 


$15 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 516 


venisti ! » Cantores : « Merito te amarunt domini, A xl, καὶ λέγουσιν οἱ χράκται. « Εΐσε ὁ δεῖνα, etat 6 
ut egregium dignumque virum ! » populus:« Pul- δεῖνα, εἶσε ὁ δεῖνα. » xal ὁ λαός ix q'* ο Εἶσε πα- 
chre venit! » Cantores : « Sed omnium Creator et «plxtoc, εἶσε.» Οἱ χράκται. « Καλῶς 1108, 99, προ- 
Dominus ; » populus : « Pulchre venit! » Cantores: — 6027) τῶν εὐεργετῶν' » ὁ Aaóc « Καλῶς ἦλθες 69, » 
« Te, o patricie, quam diutissime conservet ! » Οἱ κράκται « Καλῶς TÀgec, ποθητὶ τῶν ἀνάκτων. » 
ὃ λαός' « Καλᾶ ς ἦλθες. » Οἱ κρᾶκται' « Καλῶς ἆλθεν ὁ εὐγενὴς ἐκ προγόνων’ ο ὁ λαὸς, « Καλῶς ᾖλθεν. » Οἱ 
κράκται « Καλῶς Ίλθες, ὁ δεῖνα πατρίχιε τῶν Ῥωμαίων.» à λαὸς » Εκαλῶς ἦλθες 6. » Οἱ χρά- 
xta « Καλῶς Ίλθες εἷς φιλοῦντά σὲ δήμον 63" » à λαός. « Καλῶς Ίλθες » Οἱ χράκται « ᾿Αξίως 
σε ἠγάπησαν ol δεοπόται, ως ὄντα καθαρὸν xal ἐπάξιον  ὁ λαός « Καλῶς ἦλθες. » Οἱ κράκται” 
«Αλλ’ ὁ πάντων Ποιητὴς καὶ Δεσπότης. » 6 λαὸς, « Καλῶς ᾖλθεν. » Οἱ χράχται « Φυλάξει σε, πατρί- 


xe, e πλήθη χρόνων 6), » 

II. Inde gradum dimovente patricio, comitatur 
eum 8 fronte populus, et apelaticum dicit ex 
quarto tono : « Α suprema Providentia coronati pro 
merito suo et sapientissimi benefactores te, ut cha- 
rissimum servum, N. N.,summis honoribus orna- 
runt, protospatharium illustrem et nobilem α ma- 
joribus, adque splendidam patricii dignitatem pro- 
vexerunt. » Sic abducunt eum in obsequio ad Ve- 
netum factionem ; illuc enim delatis desinit carmen; 
quo facto, cantores dicunt; « Deus sancte, serva 
patricium ; » populus ter: « Deus sancte. » Factio 
Venetorum in chalce patricium excipit, peragitur- 
que officium et ordo factionis, ut ante a Prasina : 
preterea dicit apelaticum toni IV : « Α Deo custo- 
diti, » ut supra relatum est. Deinde per chytum 
ehalces sanctumque puteum, ubi cereos accendit, 
transit, ac soleam, ubiantimensium stat, ingreditur. 
At patriarcha exit α sacrario ejusque codicillos su- 
mit, quos in antimensio reponit, deinde preces 
facit, et his finitis, patricio codicillos tradit, quibus 
acceptis, apocombium ibi reponit. Deinde patriar- 
cha 149 sacrarium intrat, et ad altare, ubi festis 
diebus etiam imperatores communicant, abit et sa- 
eram coenam patricio impertit : Quo peracto, patri- 
cius ad scamnum patriciorum discedit, sagumque 
purpureum induit, et inde exiens, equo domum ve- 
hitur, a dictis omnibus et duabus factionibus stipa- 
tus, quarum unaquaeque suum apelaticum dicit : 
silentiarius autem, sagum russum ferens, equo con- 
scenso, patricium, cujus codicillos portat, comita- 
tur. Cumque domum suam sic deductus est, co- 
mites omnes cum duarum factionum hominibus 
revertuntur; convivium vero cum patricio in &di- 
bus ejus prepositi aliique patricii et officiales, duo 
demarchi et silentiarius eo die celebrant : prepositi 


B. Kzi ἀποχινοῦνταος τοῦ πατρικίου, ὀψιχεύει ἵμ- 
προσθεν αὐτοῦ ὁ δῆμος, λέγων ἀπελκτικὸν dy. δ’. 
« Οἱ ἐκ τῆς dvo Ἱρονοίας ἔστεμμένοι ἀξιοδότως **(90) 
πάνσοφοι εὐεργέται σε, ὡς προσφιλέστατον δοῦλον, ὁ 
δεῖνα, τίμησαν ἐν ὑπερτέραις ἀξίαις, πρωτοαπαθά- 
piov ἔντιμον καὶ εὐγενῆ ἐκ προγόνων, καὶ εἰς ὑπίρ- 
τιµον δόξαν, τὴν πατρικίου ἀνύψωσαν ἀξίαν, » Καὶ 
ἀπάγουσιν αὐτὸν ὀψικεύοντες ἕως τῆς δοχῆς τῶν 
Βενέτων (µέχρι γὰρ ἐχεῖσε πληροῦται (901) τὸ ποίη- 
pa), xxi μετὰ τὸ πληρωθῆναι λέγουσιν οἱ κράκται 
Ec 95, « ὍὉ θεὸς ὁ ἅχιος, σῶσον τὸν πατρἰχιον. » 
καὶ ὁ λαὸς ἐκ Υ ἔσ. « 'O θεὸς ὁ ἅγιος, » καὶ δέχε- 
ται αὐτὸν τὸ µέρος τῶν Βενέτων εἷς τήν χαλχῆν, 
καὶ γίνεται dj ἀκολουθία xai ἡ sapie τὰς δοχῆς, xa- 
θὼς x«l πρώην ἐπὶ τῆς δοχῆς τῶν ']ρασίνων' πλὴν 
λέγει 99 ἀπελατικὸν ἠχ' δ’. « Οἱ ἐκ θεοῦ κρατούµε- 
vot, » ὡς προεγράφη, Kai διέρχεται διὰ τοῦ χύτου τῆς 
χαλχῆς, καὶ εἴσέρχεται εἲς τὸ ἅγιον φρέχρ xai ἅπτει 
χτροὺς, καὶ ᾽μετὰ τοῦτο εἰσέρχεται εἷς τήν σωλέαν, 
ἔνθα ἵσταται τὸ ἀντιμίσιον. ὍὉ δὲ πατριάρχης ἑξέρ- 
χεται ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου, καὶ λαμθάνει τὸν χω- 
δίκελλον αὐτοῦ, xxl τίθησιν αὐτοῦ iv τῷ ἀντιμισίῳ, 
εἶτα ποιεῖ τὴν Ιεὐγῆν €, xai μετὰ τὴν εὐχὴν ἐπιδι- 
ὃωσι τὸν κωδίχελλον τῷ πατρικίῳ, καὶ μετὰ τὸ λα- 
θεῖν 6 τὸν κωδίκελλον, τιθεῖ ὁ πατρίχιος τὸ ἄπο- 
χόμθιον ἐν τῷ ἀντιμισίῳ. Ὁ δὲ πατριάρχης εἰσέρχε- 
ται ἓν τῷ θυσιαστηρίῳ, xal ἀπέρχεται ἐν τῷ ἀντιμι. 
αίῳ, ἔνθα καὶ τοῖς δεσπόταις ταῖς ἑορταῖς µεταδίδωσι, 
καὶ µεταδίδωσι τῷ πατρικίψ' μετὰ δὲ τὴν µετάλη- 
ψιν ἀπέρχεται ὁ πατρἰχιος εἰς τὸ σκάµνον τῶν πατρι- 
Χίων, καὶ περιθάλλεται ἀληθινὸν σαγίον, καὶ ἐξέρχε- 
ται ἀπὸ τῶν ἐχείσε, καὶ καθθαλικεύει, καὶ ἀπέρχετχι 
ἐν τῷ οἴκφ αὐτοῦ, ὀψικευόμενος ὑπὸ τῶν προειρηµένων 
καὶ ὑπὸ τῶν δύο δήµων, xal λέγει ἕκαστος αὐτῶν τὸ 
ἴδιον ἀπελατικόν' ὁ δὲ σιλεντιάριος φορῶν σαγίον 


quoque singuli vestes consutas, limbo purpureo or- [) ῥοῆς, καὶ αὐτὸς καθαλλάριος, ὀψικεύει τὸν πατρι- 


natas, tribuni seu demarchi abdia accipiunt. 


χιον, βαστάζων τὸ τούτου κωδίχελλον. Καὶ μετὰ τὸ 


δωθῆναι τὸν πατρικιον εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ὑποστρέφουσιν οἱ ὀψικεύοντες πάντες xal οἱ τῶν δύο μερῶν 

δῆμοι, συνεστιῶνται δὲ τῷ πατρικίῳ ἓν τῷ οἴκῳ αὐτοῦ cf αὐτῃ ἡμέρᾳ οἱ πραιοόσιτοι καὶ ἕτεροι πα- 
ΥΛΒΙΑ LECTIONES 

ὃν ἦλθε ed. 69 ἦλθεν ed. 9! EXOA. Ἱστέον, ὃτι, τοῦ δηµάρχου λέγοντος α Καλῶς Ίλθες, ὁ δεῖνα πα- 


τρίχιε, » προσχυνεῖ ὁ πατρίχιος πρὸς τὸν δήµαρχον xat τὸν ὅημον' xa 
póvoy ed. 
6] μετὰ εὐγχῆν ed. *"5 λαμθάνειν ed. 


τὸ σέθας. 3 εἰς φιλοῦντας δῆμον ed. 
λέγεται Β. ex. compend. cod. 


6 δῆμος πρὸς αὐτὸν ὁμοίως, ποιῶν 
δὲ ἀξιοδόται ed. δἳ Ec om. ed. * ίγουσιν aut 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(90) ᾿Αξιοδότως idem atque ἀξίως valet, coro- 
nati a Deo ex merito suo, dono in locum dignum 
collato. Vid. p. 183. 


(04) Huc enim delatis finit, desinit. carmen, eo 
usque inter ambulandum cantando protensum. 


δι] 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


$18 


τρίχιοι καὶ ὀφφικιάλιοι xal οἳ δύο δήμαρχοι xal ὁ σιλεντιάριος, οἱ δὲ πραιπόσιτοι λαµθάνουσιν ἀνὰ ἱματίων 


ΚΕΦΛΛ. Me'. 


"Osa δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προθολῇ ἀνθυπά- 
των, 


A'. Καθέζετχι ὁ βασιλεὺς ἐπὶ τοῦ σἐνζου ἔστεμ- 
μένος, φορῶν τὴν χλανίδα αὐτοῦ, καὶ ἵσταυται ol 
τοῦ κουθουκλείου ἄρχοντες iv τῇ τάξει αὑτῶν' ol δὲ 
σπαθαροκουθικουλάριοι καὶ ol κουθικουλάριοι ἵσταν- 
ται ὄπισθεν τοῦ βασιλέως χύχλοθεν 79 (04) τοῦ ἡμιχ»- 
xÀlou. ol δὲ πρωτοσπαθάριοι οἱ εὐνοῦχοι ἵστανται 
πχησίον τοῦ σένζου, φηροῦντες τὰ σαθάνικ αὐτων, 
βαστάζοντιες xai τὰ σπαβοθάκλια αὐτῶν. Καὶ λαθὼν 
θυμιατὸν ὁ παπίας, θυμιᾷ ὁμοίως, ὡς ἐπὶ προθολῇ 
πατρικίων, καὶ ὑποχωρεῖ. Εἶτα λαθὼν νεῦμα ὁ πραι- 
πόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, εἰσέρχεται καὶ ἵσταται 
μέσον ἀναμεταξὺ τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουχλείου, 
xal προσκυνήσας, ἐξέρχέται ἐν τῷ τριπέτωνι μετὰ 
δύο ὀστιαρίων, καὶ ἐχτελεῖ πάντα, Ov τρόπον ἀνω- 
τέρω εἰρήχαμεν ἐν τῇ προθολῇ τῶν πατρικίων. Καὶ 
εἰσάγει βῆλον α, µαγίστρους, καὶ ἐκτελοῦσι πάντα, 
&c ἡ συνήθεια ὄχει, ὁμοίως πάλιν ἐξελθὼν εἰσάχει 
βῆλον B'. πατρικίους καὶ στρατηχοὺς, καὶ ἁπλῶς τὰ 
λοιπὰ βῆλα, τούς τε δημάρχους καὶ τὸν τοποττρητὴν 
τῶν σχολῶν. Καὶ st μὴ εἰσῇλθεν ἐν τῇ δοχᾷ ὁ μὲλ- 
λων γενέσθαι ἀνθύπατος, προσκαλεσάµενος ὁ Λβασι- 
λεὺς τὸν πραἰπόσιτον, λέγει τὸ ὄνομα τοῦ μέλλοντος 
προθληθῆναι, κἀχεῖνος λέγει τῷ τῆς καταστάσεως, 
κἀκεῖνος λαθὼν αὐτὸν, ὡς ἐπὶ πατρικίου, ἵστησιν 
αὐτὸν ἔμπροσθεν τῶν ἀρχόντῶν τοῦ κχουθουχλείου, 


ἑῤῥαμμένων ἀπὸ τριθλαττίων 99 ὀρνεμένων (92) β’, καὶ οἱ δήμαρχοι ἀθδία (93). 
Α 


CAPUT XLIX. 
Observanda in promotione proconsulum. 


I. Imperator in throno coronatus suaque tunica 
indutus sedet, cubiculo praefecti secundum ordinem 
suum, spatharocubicularii et cubicularii a tergo 
imperatoris, in semicirculo protospatharii eunuchi 
propo thronum, sabania sua et spathobaculos fe. 
rentes, astant.Papias, thuribulo sumpto, similiter, 
ut in processione patriciorum, incensat et discedit. 
Deinde signo ab imperatore accepto, intrat prapo- 
situs et inter cubiculi prefectos medius stat, per- 
&cla adoratione, in tripetonem cum duobus ostia- 
riis procedit, omnemque ritum, quem in promo- 
tione patriciorum supra exposuimus, observat. 
Deinde velum I sive magistros, qui omnia, ut mos 
est, perficiunt: iterum egressus,velum II, patricios 
et strategos, ceteraque vela, demarchos quoque et 
scholarum vicarium adducit. Si vero futurus pro- 
consul in processione non ingressus est, preposito 
accito imperator nomen promovendi dicit, hic ce- 
rimoniario, qui ipsum excipiens, ut supra de prewe- 
posito observatum est, coram praefectis cubiculi 
staluil, et purpureum quaternionem imperatori 
tradit : 1856 cerimoniarius vero cum silentiario 
eum in conspectum imperatoris ductum adorare 
pedesque et genua ejus osculari jubent. Postea ab 
imperatore purpureum quaternionem seu procone 


VARLE LETIONES. 


50 τριθλατίων ὀρναμένων ϱἀ, ? χυκλόθεν cod. 


JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΙΙ OMMENTARIUS., 
(02) M. τριθλαττίων ὀρνεμένων. Erit itaque sic (? stet ad sinistram imperaloris illius hyparchus, quem 


distinguenduin : ἀπὸ ἱματίων ἑῤῥαμμένων testibus 
consutis (de quibus ad p. 371 disputo) e/ ἀπὸ 
τριθλαττίων ὀρνεμένων, (id est, ὠρνημένων a verbo 
ὁρᾷν orna, hoo est ora, vel potius ornatione ; hoc 
est pratexia instruere), instructis orna triblaltea, 
seu serica pretexta ter tincia, seu saturatissimi 
coloris purpurei. Ὄρνα non tantum Grecis, sed 
et Latinis medii &vi est ora, omne quod aliquam 
non modo vestem, sed etiam rem quamcunque 
ambit et quasi continet ; vid. Du Cange Gloss. Gr. 
v. ὄρνα et Lat. v. urna, quibus addam hunc Chron. 
Cassin. III, 33 : rotundas imagines omnes argentea 
solum urnu quatuor librorum circumdans ; ubi urna 
idem est atque id,quod nostrates Rehmen appellant. 
Idem iil, 57, memorat coopertorium altaris sericum 
cum urna purpurea, ornatum margaritis ac smaltis. 
Sed ut dixi, credibilius mihi quidem est, orna esse 
pro ornalio vel ornatura ; cujus formationisexempla 
plura, et in iis boc ipsum ornu quoque, Salmasius 
protulit ad Ser. Hist. Aug. t. II οἱ 773.Non possum 
1η fine bujus capitis, quin formulam veterem Lati- 
nam creandi patricii, quam ex Paulo Forojuliano 
de gestia Longobardorum Du Cange in Gloss. Lat. 
v. Patricius edidit, hic addam. Poterit nonnulla 
nostri codicis illustrare, et jucundum erit ambo 
conferre. Pairicii dignilas taliter disponenda est, 

us illa non vili persona, nec alicui concedatur 
ignoto. Sit enim valde notus. imperatori, sit fidelis 
et prudens, non elatus. Protospatharius veniens ante 
imperatorem osculetur suum humerum et dicat : 
Maxime imperaiorum, adest, quem. vocasti. Tunc 


πο dicimus prafectum, et dicat ei imperator : Cum 
protospathario futurum patricium adducito. Dum au- 
lem venerit patricius, imprimis osculatur pedes impe- 
ratoris, deinde genu, ad extremum osculelur ipsum, 
tunc osculetur omnes Romanos circumstantes,et dicant 
omnes : Beneveniatis. Nobis nimium laboriosum esse 
videtur cox cessum nobis a Deo ministerium solum pro- 
curare : quocirca te nobis adjulorem facimua,el hunc 
honorem libi concedimus, ul Ecclesiis Deiel pauperibus 
legem facias, eL. inde apud altissimum Judicem ra- 
Lionem reddas. Tunc induat eum imperator mantum, 
et ponat ei in dextro indice annulum, et del ei bom- 
bacinum propria manu scriplum ubi taliter conti- 
neatur scriplum : Esto palricius, misericors et 
justus. Tunc ponat ei in. caput aureum circulum, et 
dimittat. Observo ad hanc formulam adhuc, post 
salutationem Beneveniatis (κχλῶς ἦλθες) deesse : 
lunc ait imperator, aut. simile quid. Pro legem [α- 
cere diceremus hodie justitiam administrare. De 
annulo et círculo patriciali Greci nihil habent. 
Bombacium notat chartam bombycinam, in qua 
diploma patriciatus scriptum erat. Greci tabulas 
eburneas diptycha, adhibebant cum intus jacente 
codicillo, seu libello chartaceo, id est pergameno. 
Vid. ad p. 411 

(95) De hac voce conjecturam profero in not. ad 
pag; 211. 

(94) M. xoxAogev. Forte quoque slc σχῆμα deest, 
elc σχῆμα ἡμικυκλίου: conf. p. 143, nisi xoxAógtv 
ipsis notet δίχην χύχλου, 


519 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 520 


sulares codicillos, manus ejus osculans, recipit, et À xai λαθὼν ὁ πραιπόσιτος πορφυροῦν τετράδιον (95) 
ita retrorsum abductum in medio collocant.Omnes ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ ὁ Ob τῆς καταστάσεως μετὰ 
vero in processione ingressi solemnem adoratio- σιλεντιαρίου, ἑνέγκαντες αὐτὸν πλησίον τοῦ βασι- 
nem, ut supra de promotione patriciorum dictum — Aéwc, ποιοῦσι προσκυνῆσαι καὶ φιλῆσαι τοὺς πόδας 
est, exhibent. τοῦ βασιλέως, εἶθ᾽ οὕτως τὰ µόνατα αὐτοῦ. τα 
λαθὼν τὸ πορφυροῦν τετρᾶδιον παρὰ τοῦ βασιλέως, Ἴγουν τὸ ἀνθυπατίκιον Ἱ, φιλεῖ καὶ τὰς χεῖρας αὖ- 
τοῦ, xal εἶθ οὕτως ἀπαγαγόντες 7? αὐτὸν ὀπισθοφανῶς, στᾶσιν αὐτὸν μέσον ἅπαντε δὲ οἱ ἐν τῇ 
δοχᾗ εἰσελθόντες ἐκτελοῦσι τὴν προσκύγησιν, ὃν τρόπον ἀνωτέρω εἴρηται bv τῇ προθολῇ τῶν πατρι- 


χίων. 

II. Si vero promovendus in pompa ingressus non 
est, sed foris remansit, quod in pompa intrare 
Inajus est quam pro ejus dignilate, aut si, quia po- 
Bterior ordine est, foris substitit, egressus patri- 
eius eum adducit, et peraguntur omnia, usque dum 
αὉ imperatore proconsulares codicillos accepit, ut 


B'. Et δὲ οὖκ εἰσῆλθεν ἓν τῇ δοχῇ ὁ µέλλων προ- 
θληθῆναι, ἆλλ᾽ ἐναπέμεινεν ἔξω, ὡς μὴ ἑνδέχεσθαι 
τὴν ἀξίαν αὐτοῦ εἰσέρχεσθαι ἐν ταῖς δοχαῖς, X κατὰ 
ὑστέρησιν (06) ἐναπέμεινεν ἔξω, ἐξέρχεται ὁ πραι- 
πόσιτος καὶ εἰσάγει αὐτὸν, τελεῖται δὲ μέχρις ἂν 
χαταλάῦθῃ (07) τὸ ἀνθυπατίχιον παρὰ τοῦ βασιλέως, 


supra in cerimonia patriciorum declaravimus. B ὡς ἀνωτέρω iv τῇ καταστάσει τῶν πατρικίων ἔδη- 


Omnes vero, qui eum excipient, postquam consue- 
tam adorationem et faustam apppecationem per- 
egere, promotum proconsulem cerimoniariue cum 
silentiario ad imperatorem ducit, quem postquam 
adoravit, revertitur et in &uo loco stat, acceptoque 
signo ab imperatore, prepositus dicit : « Jubete. » 


CAPUT L. 
Observanda in promotione patriciz zostes. 


I. Domini, dibetisiis et chlamydibus mulatia, ad 
portas phari, medium atrium prospicientes,tergo ad 
orientem converso, subsistupt, coronas vero non 
gestant. Signo ab ipsis dato, prepositus patricios 
et partem consulum ao silentiariorum ad proces- 
Bionem ecclesiasticam ducit,qui in templo cunsisto- 
rium hinc et inde ingressi faciunt. Signo a dominis 
&ccepto, prepositus in paranarthecem egreditur, 
et promovendam a custodia, ubi cancellis instructa 
vestibula sunt, ad mediam portam adducit, ubi se- 
mel in genua procidit. Postquam vero surrexit, co- 
ram dominis eam constituit, ad quorum pedes pro- 
cumbit,et postquam surrexil, manus explicat,atque 
dominis dalmaticam, thoracem et matorium album 
recipit, el manus eorum osculatur. Tunc eam ρτᾶ- 
positus ad custodiam, unde egressa est, reducit 
151 ipsique dalmaticam induit, maforium album 
gestanti ; ilerum eam in ecclesiam phari, ubi domini 


λώσαμεν. Τελέσαντες δὲ πάντες ἐν τῇ δοχῇ τὴν συν- 
ήθη προσκύνησιν καὶ εὐχαριατήσαντες, λαμθάνουσι 
τὸν προθληθέντα ἀνθύπατον ὁ τῆς καταστάσεως μετὰ 
σιλεντιαρίου, καὶ ἀπάγουσιν αὐτὸν πρὸς τὸν βασιλέα, 
xai προσκυνήσας τὸν βασιλέα ὑποστρέφει, καὶ ἴΊστα- 
ται ἐν τῇ τάξει αὐτοῦ, xxl λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπό- 
σιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, λέγει’ « Κελεύσατε. » 
ΚΕΦΑΛ. Ν.. 


Ὅσα δεῖ παβαφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ ζωστῆς 
πατρικίας. 


Α’. ᾽Αλλάσσουσιν oi δεσπόται τὰ διθητήσια καὶ 
τὰς χλαμύδας, xal ἵσταντα: εἲς τὰς πύλας τοῦ φά- 
μου, βλέποντες ἐπὶ τὸν μέσον πυλῶνα, τὰ νῶτα 
ἔχοντες πρὸς ἀνατολὴν, στέµµατα δὲ οὗ φοροῦσιν οἱ 
δεσπόται. Καὶ ὅτε λάὂῃ ὁ πραιπόσιτος τὸ νεῦμα 
παρὰ τῶν δεσποτῶν, εἰσάχει τοὺς πατριχίους καὶ 
μέρος τῶν ὑπάτων xal µέρος τῶν σιλεντιαρίων πρὸς 
tiv γώρησιν τῆς ἐχκλησίας (08), καὶ Ίστανται xov- 
σιστώριον εἷς τὴν ἐκκλησίαν οἱ εἰσελθόντες ἔνθιν 
κἀχεῖθεν. Ka! λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τῶν 
δεσποτῶν, ἐξέρχεται εἰς τὸν παρανάρθηκα, καὶ ἑπαί- 
pst τὴν βουλομένην Ἱ ἀπὸ τοῦ φύλαχος, ἕἔνθα eloiv 
οἱ γανωτοὶ πυλῶνες ol ἀντίπεπτοι 7* (90), xai εἰσάγει 
αὐτὴν ὁ πραιπόσιτος ἔνδον τῶν µέσων πυλῶν, καὶ 
πίπτει πρὸς τοὺς πόδας (1) αὐτὴ xal µόνον, xal 
ἀναστάσης αὐτῆς, ἀποφέρει αὐτὴν πρὸς τοὺς δε- 
σπότας, καὶ πίπτει πρὸς τοὺς πόδας αὐτῶν, xal 
ἀναστᾶσα ἁπλοῖ τὰς χεῖρας καὶ λαμθάνει παρὰ τῶν 


VARIJE LECTIONES. 
71 ἀνθυπατίχιον Β., ανθυπατικὸν cod. et ed. "7 ἀπάγοντες θἀ. 7? Post βουλομένην deosse censet Leich. 


προθάλλεσθαι aut aliquid simile. 7* ἀντιπεπτοὶ cod. 


| JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(95) Purpureum quaternionem seu membrane [) editam accentuationem rectius habere. Sed difflcile 


purpura tincte complicata quatuor folia; de quo 
more membranas colore purpureo, flavo, ceruleo, 
alio inficiendi, videndi viri docti ad Evangeliarium 
quadruplex Blanchini. 

(96) Quia sero venit, ceteris collegis jam intro 
vocatis et ingressis. 

(97) Non solet Noster καταλαμθάνειν hoc sensu, 
nempe pro adipisci, usurpare, sed pro advemire. 
Num igitur A465, aut xat λάθῃ legendum? 

(98) Pro capacilate ecclesiz, nempe Phari vel 
Deipare Phari, tot numero, quot χωρεῖν, capere 
commodo potest ecclesia. 

(99) M. ἀντιπεπτοὶ gravi accentu. Puto tamen 


est, certum de etymologiaet significatione vocis ob- 
scure et alibi non lecte et difficulter cum analogia 
Greci sermonis conciliande pronuntiare. Videor 
mihi quidem percipere significationem, ques est 
mea sententia,valve que sibi invicem obvertuntur, 
quarum una super alteram et adversus alteram in- 
clinatur. Sitne ab ἀντιπίπτω, aut ab ἀντιπετάω, non 
dixerim. Neutri derivationi favet analogia. Sed 
Greci novi sibi multum in corrumpenda veteri 
lingua indulgent. Num denique ἀντίστρεπτοι le 
gendum? 

(1) Cujusnam ? non imperatoris certe. Num igi- 


tur πρὸς τὸ οὖδας, procidit in solum? 


$21 


δεσποτῶν τὸ δελµατίκιον καὶ τὸ θωράκιον xxl µα- 
φΦόριον ἄσπρον, καὶ φιλεῖ τὰς χεῖρας τῶν δεσποτῶν. 
Καὶ ἀποφέρει αὐτὴν εἰς τὸν φύλακα, ὅθεν ἐξῆλθε, 
καὶ ἐνδύει αὐτὴν τὸ δελµατίκιον, καὶ φορεῖ τὸ µα- 
φόριον τὸ ἄσπρον, xal πἆλιν εἰσάγει αὐτὴν εἰς τὸν 
φάρον εἲς τὴν -ἐχκλησίαν, ἔνθα ἵστανται οἱ δεσπὀται 
καὶ ol συγκλητικοί. Εἶθ) οὕτως φιλεῖ τοὺς πόδας 
τῶν δεσποτῶν, καὶ ἐξέρχεται ἀπευχαριστοῦσα, xal 
ἄπέρχεται εἷς τὸ πάἀ,θεον, xal μετὰ μικρὸν λαμθάνει 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTIN.E LIB. I. 


et senatores stant, perducit. Deinde pedes domino- 
rum osculata et gratiis actis, exit ad pantheum, 
brevique interjecto tempore, prepositus, accepto 
signo ab imperatore, dicit: « Jubete. » Senatus ex 
ecolesia ad tripetonem abit, et cerimoniarum ma- 
gister vela e patriciis et ceteris senaloribus ad 
eumdem tripetonem ordinat. Ad pantheum vero cum 
accessit zoste patricia, thorecem super dalmaticam 
induit, lorum quoque et propoloma gestet. 


νεῦµα ὁ πραιπόσιτος, καὶ λέγει «— Keliósate. » Καὶ ἐξέρχεται ἡ σύγκλητος ἀπὸ τῆς ἔκκλησίας, καὶ 
ἀπέρχονται ἐν τῷ τριπέτωνι, καὶ ὁ τῆς καταστάσεως εὐτρεπίζοι τὰ βῆλα ἀπό τε τῶν πατρικίων καὶ 
τῶν λοιπῶν συγχλητικῶν εἰς τὸν αὐτὸν τριπέτωνα, καὶ ὅτε ἀπέλθῃ ἡ ζωστὴ πατριχία εἰς τὸ πάνθεον, 
ἐνδύετχι τὸ θωράκιον ἐπᾶνω τοῦ δελματικοῦ, καὶ φορεῖ καὶ λῶρον καὶ τὸ προπόλωµα, 


B'. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως φοροῦσιν ol δεσπόται τὰ στέἐµ- 
φορ 


µατα, καὶ καθέζονται ἐν τῷ σένζῳ, καὶ νεύουσι 
τῷ πραιποσίτῳ, καὶ ἐξέρχεται μετὰ ὀστιαρίων xai 
βεργίων, xal προσκαλεῖται βῆλον α’, µαγίστρους' 
βῆλον β’, πατρικίους' βῆλον Υ’, συγκλητικοὺς, ὑπά- 
τους, Χόμητας, κανδιδάτους, δοµεστίκους, ἀπὸ ἐπ- 
άρχων xal στρατηλάτας * συνεισέρχονται δὲ καὶ οἱ 
σα.λεντιάριοι ὄπισθεν τῆς συγκλήτου ἔνθεν κχἀχεῖθεν. 
Καὶ ὅτε πληρωθῇ τὰ βῆλα χαὶ σταθῇ τὸ σέκρετον 
ὅλον, νεύουσιν οἱ δεσπόται τῷ πῥαιποσίτῳ, xai. ἑξέρ- 
χεται διὰ τῆς πληρώσεως (1*) τῆς τάξεως τῶν πα- 
τρικίων τὸ µέρος τοῦ πανθέου, xai. ἀπέρχεται εἰς 
τὸ πάνθεον, ἔνθα ἐστιν ἡ προθληθεῖσα ζωστὴ πα- 
τριχία, xal εἶσάχει αὐτὴν, κρατῶν αὐτὴν ἀπὸ τῶν 
ὤμων, καὶ διέρχεται εἷς τὴν πλήρωσιν τῆς τάξεως 
τῶν πατρικίων, καὶ Ίστησιν αὐτὴν μέσον τοῦ σε» 
χρέτου τῶν πατριχίων, φοροῦσαν τον λῶρον 75 xai 
τὸ προπόλωµα. Καὶ προσκυνεῖ μικρὸν, ὡς μὴ δυνα- 
µίνης αὐτῆς πεσεῖν διὰ τὸν λῶρον (2) καὶ τὸ προ- 
πόλωμα, καὶ πάλιν ἀποφέρει αὐτὴν ὀλίγα βήματα, 
xal προσκυνεῖ ὁμοίως, xal εἷς τὸ τρίτον (3). Προσ- 
φέρει 76 αὐτὴν εἰς τὰ Ὑόνατα τῶν δεσποτῶν, καὶ 
φιλεῖ τὰ δύο γόνατα τοῦ μεγάλου δεσπότου, ὁμοίως 
καὶ τοῦ μικροῦ, πόδας δὲ οὐ φιλεῖ, ὡς μὴ ὀυναμένης 
αὐτῆς πεσεῖν. Ε:θ᾽ οὕτως ἁπλοῖ τὰς χεῖρας, καὶ λαµ- 
θάνει τὰς πλάκας μετὰ τῶν κωδικέλλων, καὶ φιλεῖ 
τὰς χεῖρας τῶν δεσποτῶν, xal ὑποχωρεῖ ὀλίγον xpa- 
τουµάνη παρὰ τοῦ πραιποσίτου, xal εἰσάγονται ὑπὸ 
σιλεντιαρίων κρατούμενοι ἀπό τε µαγίστρου μµέχοι 
τῶν στρατηλατῶν ἀπευχαρ᾽ στοῦντες διὰ τὴν τιµη- 


II. Porro domini, coronis ornati, in throno se- 
dent et signum preposito dant, qui cum ostiariis 
virgas gestantibus egressus, velum primum, ma- 
gistros, velum secundum, patricios, tertium, syn- 
cleticos, consules, comites, candidatos, domesticos, 
exprefectos, ductores exercitus advocat, unaque si- 
lentiarii post senatum hino et inde ingrediuntur. 
Quando vela eompleta totumque secretum con- 
stitutam est, domini preposito signum dant, perque 
colum ordinis patriciorum factio ad pantheuin 
abil, ubi promota zoete patricia stat, quam hume- 
ris sustinensadducit,digressamque per patriciorum 
cotum, lorum et propoloma ferentem, in medio 
secreti patriciorum sistit. Hec paululum se inclinat, 
quod loro impedita proocidere nequit, deinde iterum 


( per paucos gradus adducta, similiter se inclinat, 


et terio. Tum genibus dominorum admota, ambo 
magni eque 8ο minoris domini genua, non autem 
pedes, cum procidere nequeat, osculatur. Postea 
manibus expansis tabulas cum codicillos sumit, do- 
minorum manus osculans, paululumquea preeposito 
sustentata recedit : tunc omnes a silentiariis sus- 
tentati, 8 magistro ad ducem exercitus iaducun- 
tur, pro dignitate ipsi collata gratius acturi. Quibus 
8 senatu peraclis, ipsam prepositus ad genua domi- 
norum iterum adducit, ipsaque gratias agit. Impe- 
rator vero, ut signum preposito ad latus throni 
constituto dedit, etiamsi primicerius sit, preter 
eum qui zosten 36349 sustentat, dicit : « Ju. 
bete. » 


θεῖσαν. Kal ὅταν συμπληρώσῃ ἡ σύγκλητος τὴν εὐγαριστίαν, εἰσάχει αὐτὴν πάλιν ὁ πραιπόσιτος εἷς 


VARLE LECTIONES. 


7$ τὺ λῶρον ed. — ?* τὸ τρίτον προσφ. ed. 


JOAN. JAC. RESKII COMMENTARIUS. 
(43) Per finem ordinis patriciorum, illinc, ubi de- [) cere? Ignoscat nobis vir doctus, quisquis ille fuerit- 


sinunt stantes ia serie patricii. Τὸ µέρος, versus, pro 
ὡς vel πρὸς τὸ µέρος, ad plagam templi. 

(3) Videtur ergo non licuisse illis, qui loros corpore 
gererent, vestem principem virorum et majestati 
pene tantum atque patriciis propriam, genua fle- 
ctere, aut humi procidere. Vir doctus, qui in Hela- 
tionibus Gottingensibusde primo nostri oper:s volu- 
znioe judicium et indicium dedit, producto in aliis 
hoc quoque loco, causamin addita notula edidit quae 

«quidem sibi videatur, quare patricia zoste non pro- 
«ciderit, loramet propoloma gerens. (ui. si, ait, ob 
ad ipsum datz vestes rigidie primariis feminis, ui ne 
Σο. quidem, elsi oblite dignitatis vellent, sc abji- 


Ῥατλκοι. Gh. GXII, 


cujus nomen ignoran:us, si abejus sententia discedi- 
mus profitemurque, subtiliora et quesitiora ea esse, 
quam veriora. Ut diebus testis et Dominicis, ob 
tomporis religionem, codicem sacrum aut crucem, 
aut symbolum fidei, aut vas aliquod sacrum manu 
pestantibus ingeniculare non licebat ob majestatem 
et reverentiam habitus gestaminisve sui, sic tanta 
venerationis et auctoritatis erat lorum, veterum 
trabem imago, ut qui eam corpore gereret, exeinptus 
esset necessitate 1n genubus adorandi. 

(3) M. post bh. v. recte distinguunt ; subintelligitur 
enim προσκωνεῖ, a communi repetitum. 


11 


023 


CONSTAN'TINI PORPHYROGENITI 


324 


τὰ Ὑόνατα τῶν δεσποτῶν, xal ἀπευχαριστεῖ τοῖς δεσπόταις. Καὶ νεύει ὁ βασιλεὺς τῷ πβραιποσίτῳ τῷ 
ἑστῶτι εἲς τὸ πλαγίον τοῦ σέντζου, κἄν τε πριµικήριος τύχῃ, ἄνευ τοῦ κρατοῦντος τὴν ζωστὴν, xal 


λέγει * « Κελεύσατε. » 


III. Fausta apprecatus,senatusunaquezoste egre- A — l'. Kai ἐπεύχεται ἡ oÓqxAmtoq καὶ ἐξέρχεται, 


ditur, cujus tabulas silentiarlus accipit, et ad lau- 
siacum in obsequio silentiariorum et cubiculario- 
rum, tunicas albas gestantium, ad tropicen lausiaci 
abit, noc eo, ubi processio est, sed ad erotem per- 
gens, ad latus magnaure atque &d porticum candi- 
datorum, ad exoubias perque scbolas venit, ubi a 
factionibus, ut patrioil, exclpitur, libellum quoque 
& tribunis aocipit, et, ut mos est, ipsi factiones 
acclamant. Abit postea per chytum chaloes ad san- 
- etum puteum, ingreditur templum sacrasque Januas, 
ubi antimensium positum est: patriarcha ab ora- 
iorlo egreditur, sumens ejus tabulas, quas in 
antimensio reponit, precesque, ut super patriciis, 
recitat. Ad ecelesiam proceres et relique dignitates 
una ipsam comitantur, peractisque a patriarcha 
precibus, cubicularii et silentiarii ad metatorium in 
triclinium Thomettes dictum deducunt, perque por- 
ticus transeuntes, intus stant. Proceres vero ac 
ceteri ab ecclesia discedunt, patricie et strategisse 
consistorium in triclinio magnaure, zosten exci- 
pientes, constituunt. Qus cum eo pervenit, a capite 
inter patriclas media constituitur, unaque et item 
altera procidentes in genua, sportulam ab illa acci- 
piunt, singuls scilicet nummos VI, et sic abeunt. 
Similiter strategisse eam adorant, dominisque et 
promote felicia apprecantur. Deinde discedunt pa- 
tricis, ad cubicularii cum silentiarlis eam excipiunt, 
perte erotem et porticum Sanctorum XL in palatium 
dueunt, unde per solarium chrysotriclinil trans- 
iens, pharum intrat, et felicia dominis precata, 
in antimensio nummos XII reponit, et cereis ac- 
censis, ad edes suas redit. Ceterum observandum 
est, festis diebus, Dominica pagana excepia, pro- 
motionem nullam institui. 


συνεξέρχεται δὲ xal dj ζωσθεῖσα, xai λαμθάνει τὰς 
πλάκας αὐτῆς σιλεντιάριος, καὶ ἑξέρχεται εἷς τὸ 
λαυσιαχὸν, ὀψικευομένη ὑπὸ σιλεντιαρίων καὶ κου- 
θικουλαρίων φορούντων {λανίδια λευχὰ, καὶ ἀπίρ- 
χεται ἐπὶ τὴν τροπικὴν τοῦ λαυσιακοῦ, καὶ οὐχ 
ἐξέρχεται, ἕνθα ἐστὶν ἡ προέλευσις, ἆλλ᾽ ἐπὶ τὸν 
ἔρωτα, xal ἐκθαίνει ἐπὶ τὸ πλαγίον τῆς μµαναύ- 
puc, καὶ ἐπὶ τὸν µάχρωνα τῶν κανδιδάτων sl; τὰ 
ἐξχούθδιτα xal διὰ τῶν σχολῶν, καὶ δέχονται τὰ µί- 
pn, ὡς ἐπὶ τῶν πατρικίων, λαθμάνει καὶ λιδελλά- 
piov παρὰ τῶν δηµάρχων, καὶ ἀκτολογοῦσι τὰ µέρτ, 
ὡς Ἡ συνήθεια ἔχει. Καὶ ἀπέρχεται διὰ τοῦ χυτοῦ 
τῆς χαλκῆς εἷς τὸ ἅγιον φρἑαρ, καὶ εἰσέρχεται ἐν 
τῷ vai el; τὰ ἅγια θυρία, ἔνθα πρόκειται τὸ ἀντι- 
µίσιον, καὶ ἐκθαίνει ὁ πατριάρχης ἀπὸ τοῦ θυσια- 
ατηρίου, xal [λαμθάνει τὰς πλάκας αὐτῆς, καὶ τ[- 
θησιν αὐτὰς εἲς τὸ ἀντιμίσιον, wal ποιεῖ εὐχὴν, ὡς 
ἐπὶ τῶν πατρικίων. Συνοψικεύουσι δὲ αὐτὴν µέχρι 
τῆς ἔκκλησίας καὶ οἱ ἀξιωματικοὶ καὶ οἱ λοιποὶ τῶν 
ἀξιωμάτων (4), καὶ ὅταν συμπληρώσῃ τὴν εὐχὴν ὁ 
πατριάρχης, ἔπαίρουσιν αὐτὴν οἱ κχουδιχουλάριοι 
καὶ οἱ σιλεντιάριοι, καὶ ἀναφέρουσιν αὐτὴν εἰς τὸ 
μητατώριον ἐπὶ τὸν θωμαίΐτην Ἱ'" (6), καὶ τὰ διαθα- 
τικὰ ἀναχωροῦντες ἔσωθεν ἱστᾶσιν 11, Οἱ δὲ ἀξιωμα- 
τικοὶ καὶ ol λοιποὶ ἀναχωροῦσιν ἀπὸ τῆς ἐχχλησίας, 
αἱ δὲ πατρἰκιαι καὶ al στρατήγισσαι ἵστανται xov- 
σιστώριον εἷς τὸν τρίκλινον 75 τῆς μµανναύρας, ἐχδε- 
χόμεναι τὴν ζωσθεῖσαν. Καὶ ὅτε φθάσῃ 1, Ἱἵσταται 
χάτὰ κεφαλῆς ἀνὰ uicov (0) νῶν πατρικίων, xal 
ἀπέρχεται µία µία προσκυνοῦσα xal λαμθάνουσα 
σπόρτυλον παρ) αὐτῆς, ἔχοντα ἀνὰ νομίσματα c, 
Ὁμοίως καὶ at στρατήγισόαι προσκυνοῦσιν αὐτὴν, 
καὶ ἐπεύχονται τοῖς δεσπόταις, καὶ τὴν προθληθεῖ- 
σαν. Καὶ ἀναχωροῦσιν al πατρίλιαι, καὶ ἑπαίρουσιν 


αὐτὴν ol κουθικουλάριοι καὶ ol σιλεντιάριοι, καὶ εἰσφέρουσιν αὐτὴν iv τῷ παλατίῳ διὰ τοῦ ἔρωτος 
καὶ τῶν διαθατικῶν τῶν Αγίων μ’, καὶ ἐπικόπτει τὸ ἠἡλιακὸν τοῦ χρυσοτρικλίνου, καὶ εἶσέῥχεται εἷς τὸν 
φάρον, εὐχομένη τοῖς δεσπόταις καὶ τὶθεῖ σπόρτυλον νοµἰσµατα (β εἷς τὸ ἀντιμίσιον, xal ἅπτει κηροὺς 
καὶ ἐξέρχεται εἰς τὸ κελλίον αὐτῆς. Xp! δὲ γινώσκειν, ὅτι bv ἑορτῇ οὗ γίνεται, et μὴ ἐν Κυριακῇ 


παγανῄ. 
153 CAPUT LI. 
Observanda in promotione prepositi. 


I. In die mutationis vestium, quando domini se- 


ΚΕΦΑΛ. ΝΑ’. 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ πραιπο- 
σίτου. 


Α’. Ἐν ἡμέρᾳ ἀλλαξίμων, ὅτε κελεύουσιν οἱ δεσπόται 


cretum in processione excipere jubent, mutant ipsi D δέξασθαι σέχρετον ἐπὶ προελεύσει, ἀλλάσσουσιν οἱ 
VARLE LECTIONES. 
Ἡ τὸ θωμαίτιον ed. "7 ἔσωθεν Ἱστᾶσι Leich., ἔξωθεν ἔσω conj. R. ἴἔσωθεν ἔσω cod. 6 τὸ ερίκλ. ed. 


79 φθάσει cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(9 Quinam hi sint, et qui diversi ab axiomaticis, 
aleor me nescire. 

(5) Thomaites erat triclinium seu palatium patri- 
arche, in foro Auguste sitam, ubi patriarche biblio- 
theca erat; vid. Du Cange ad Silentiar. p. 540, et 
CPI. Christ., Item Rhamnus. p. 92. 

(6) Non potest hic loci in medio notare, sed debet 


idem valere atque iv τῷ yopip ; conststtt primo et 
supremo loco inter patricios, In collegio patricio- 
rum. Alias consistere nequeunt κατὰ κεφαλῆς et 
ἀνὰ μέσον. Nisi forte dicas collatam eam in medio 
fuisse, sed extra serlem patriciorum, ut hos ad dex- 
tram, alios ad sinistram pone se habuerit ; conf. P. 


DE GERIMONIIS AULA ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


536 


δεσπόται τὰ διθητήσια αὐτῶν καὶ τὰς χλαμύάδας xai A dibelesia, chlamydes et coronas, sedentque in thro- 


τὰ στέμματα, καὶ χαθέζονται ἐν τῷ σένζῳ εἷς τὸν 9 
χβρυσοτρίκλινον, xal εἰσέρχονται οἱ τοῦ κουθουκλείου 
ἀπὸ πλαχίου, ὡς ἔστιν d συνήθεια, xa! Ἱστανται 
κονσιστὠριον. Καὶ νεύουσιν ol δεσπόται, xAHv τε 
πραιπόσιτος ἕτερός ἐστι, κἂν πριµιχήριος, καὶ ἑπαί- 
pst τὸν ὀφείλοντα προθληθῆναι πραιπόσιτον, xai 
εἰσάγει αὐτὸν κατὰ παντὸς μέσον (7) τοῦ σεκρέτου 
τοῦ χονσιστωρίου τοῦ κχουθουκλείου *!, Καὶ πίπτει, 
καὶ εἰσάγει αὐτὸν ἕμπροσθεν τοῦ ὑποποδίου τῶν δε- 
σποτῶν, xal πίπτει xal φιλεῖ τοὺς πόδας καὶ τὰ t 
Υόνατα τοῦ µεγάλ»υ δεσπότου, ὁμοίως καὶ τοῦ μικροῦ, 
οἱ δὲ τοῦ χουθουκλείου ἵστανται ὥσπερ Il. Καὶ ἀναστὰς 
ἐραπλοῖ τὰς γεῖρας, xai Λλαμθάνει παρὰ τῶν δεσπο- 
τῶν πλάχας ἄνευ χωδικελλίων, καὶ φ'λεῖ τὰς χεῖρας 
αὐτῶν, xai ὀπισθοποδεῖ μικρὸν ἀπὸ τοῦ σένζου, καὶ 
εὐθέως ἀπευχαριστοῦσι πάντες οἱ τοῦ χουθουκλείαυ. 
Καὶ πάλιν προσφέρει αὐτὸν ἔμπροσθεν τῶν ὃδεσπο- 
τῶν, καὶ πίπτει χαὶ φιλεῖ τοὺς πόδας καὶ τὰ Ὑόνατα 
τῶν δεσποτῶν, xal ἀπευχαριστεῖ, καὶ ἐπαίρουσιν 
αὐτὸν οἱ κουθικουλάριοι καὶ οἱ ὀστιάριοι, καὶ ἑξέρ- 
χονται ὀψικεύοντες αὐτὸν µέχρι τοῦ τριπέτωνος, 


no in chrysotriolinio ; at cubicularii a latere, ut mos 
est, ad consistorium constituendum intrant. Signo a 
dominis dato, seu alius prepositus, seu primicerius 
adsit, simulsis promovendum prepositum, eumque 
per medium secreti consistorii cubiculi inducit. 
Deinde postquam genu flexit, eum ad dominorum 
subsellia constituit, procidensque in terram, pedes 
ei genua magbi et minoris domini osculatur : cubi- 
cularii vero ea forma, quam littera I] habet, astant. 
Surgens, manibus expansis, tabulas sine codicillis 
& dominis accipit, eorumque manus osculatus, pau- 
lulum a throno retrocedit, statimque omnes cubicu- 
larii bene precantur. Deinde iterum ad dominos 
adductus, procumbi!, eorumque pedes ac genua 
osculatus, fausta insuper apprecatur: quo peraoto, 
eum cubicularii et ostiarii sumunt, et ad tripetonem 
usque, ubi patricii ac oseteri senatores stant, eum 
comitati, abeunt. Ipse inclinato corpore patricios et 
quoscunque vult salutat, tabulas portans, iterumque 
prepositus idem cum cubiculointrat, etad thronum 
dominorum, tabulas gestans, accedit. 


iva ἵστανται ol πατρἰκιοι καὶ οἱ λοιποὶ συγχλητικοὶ, xal προσκυνεῖ τοὺς πατρικίους χαὶ οὓς βούλεται, βαστά- 
ζων xel τὰς πλάκας σὐτοῦ, xai πάλιν εἰσέρχεται ὁ αὐτὸς πραιπόσιτος μετὰ τοῦ χουθουκλείου, καὶ ἵσταται εἷς 


τὴν x20l8pav τῶν δεσποτῶν, βαστάζων καὶ τὰς πλάκας. 


B'. Ὁ àà τῆς χαταστάσεως εὐτρεπίζει τὰ βῆλα εἰς 
τὸν τριπίτωνα, ὡς ἔχει ἡ συνήθεια, καὶ ὅτε κελεύ- 
σωσιν ol δεσπόται εἰσελθεῖν τὰ βῆλα τοῦ σεχρέτου, 
νεύουσι τῷ προθληθέντι πραιποσἰτῳ, καὶ ἐξέρχεται 
μετὰ δύο ὁστιαρίων καὶ βεργίων, βαστάζων καὶ τὰς 


πλάκας. Kal εἰσάγει βῆλον α’, τοὺς µαγίστρους, καὶ C 


τὰ λοιπὰ βῆλα, ὡς ἔχει dj συνήθεια. Καὶ ὅταν ἔλθω- 
σιν ὅλα τὰ βῆλα, νεύουσιν οἱ δεσπόται τῷ προθλι- 
θέντι πραιποσίτω, καὶ λέγει « Κελεύσατε, » καὶ 
ἐπεύχονται ' « El; πολλοὺς χρόνους xal ἀγάθοὺς, » 
καὶ ἑξέρχονται, καὶ πληροϊ πάντα τὰ νούμερα (8) 
6 προθληθεὶς πραιπόσιτος. Χρὴ δὲ γινώσκειν, ὅτι 
x«t πατρίἰκιον cl χελεύωσιν 9 αὗτὸν ποιῆσαι, ἄλλας 


lI. Cerimoniarius vela in tripetone, ut mos est, 
ordinat, ac dominis, ut ingrediuntur vela secreti, 
jubentibus, signum promoto preposito dant, qui 
cum duobus ostiariis et virgas gerentibus, tabulas- 
que porlans, abit. Mox velum primum, magistcos 
ac cetera vela, ut mos est, adducit. Quibus omnibus 
ingressis, domini preposito signum dant, qui dicit : 
« Jubete, » et, « Longa bonaque tempora » precati, 
sgrediuntur, omnesque numeros promotus preeposi- 
tug congregat. Sciendum vero est eum, si ipsum pa- 
tricium quoque esse velint, alias tabulas cum codi- 
cillis accipere, officium vero ritusque omnes, 254 
ut in ceterorum patriciorum promotione, celebrari. 


πλάκας λαμθάνει μετὰ τῶν χωδιχέλλων, καὶ πληροῦται τότε ἡ ἀχολουθία, ὡς καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν πατρικίων. 


ΚΕΦΑΛ. ΝΒ’. 
Ὅσα δεῖ παροφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇῃ ὑπάρχου. 
A'. Προσκολεῖται ὁ βασιλεὺς, ὃν ἂν βούλεται προ. 
θελέσθαι 9* ὕπαρχον, προσκαλεῖται καὶ τὸν πραι- 


CAPUT LII. 
Observanda in promotione praefecti. 
I. Imperator prefectum quem creare vult, eque 
ac preepositum vocat, et dicit ad huno: « Abi, et 


xéatcov, καὶ λέγει πρὸς αὐτόν' « "Απελθε, val παράδος D ipsum urbi praefectum impone. » Quem sumens 
VARLE LECTIONES. 


90 sic τὸ ϱἀ. 5! «uà σεχρέτου, τοῦ κονφιστωρίου, τοῦ χουθουκλείου ed, δὲ τὰ om. ed. 99 χελεύσωσιν ed, 


Ἡ προσκαλέσασθαι pro προθαλέσθαι ed. 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 


(T) Diffieilis hie locus. Non enim apparet, ad se- 
quentiane pertineat,ex interpretatione etdistinctione 
Leichiania, diversa tria, secretum, consistorium et 
cubiculum ; ita ut toties debeat repeti, κατὰ παντὸς 
τοῦ etxpltou, κατὰ παντὸὸ τοῦ Χωνσιστορίου, κατὰ, 
ποντὸς τοῦ κουδουκλείου; an subintelligi debeat 
ἀνθρώπον; an denique, sublatis commatibus post 
σεκρέτου Φὲ χωνειστορίου, que ibi locorum in M 
nulla sunt, debeat reddi et construi κατὰ uéeov (vel 
ἀνὰ μέσον, κατὰ] παντὸς τοῦ σεκρέτου τοῦ κωνσι- 
στωρίου τοῦ κουδουκλείου, in medio et in (romle totius 
secreti consistorii cubiculi. Bed eque mirum mihl 
accidit seorefum seorsim nominari, nulla nota di- 


giínctiva addita, quam dictio secretum  consistorii 
cubiculi. Malo tamen cum M. facere. Nam de solo 
conaistorio seu collegio cubiculgriorum hic sermo- 
nem esse, excluso consistorio barbstorum procerum, 
ex eo liquet, quod hoc capite sermo de preposito 
sit, hoc est, capite eunuchorum. Et quamvis suffl-. 
cere possit consistorium cubiculi pro collegio spa- 
donum, cum tamen placuerit auctori dicere seore- 
tum consístoril cubiculi, neque absurdum id sit, 
debemus acquiescere. . 

(R) Numeros omnes implet, hoc. est: muniis et 
officiis provincie sue satisfacit. Dictio e latinismo 
tranesumpta. 


$21 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


prapositus, sago rubro induit, statimque silentia- Α αὐτὸν ὕπαρχον πόλεως, » Μαραλαθὼν δε αὐτὸν ὁ 


rium ad convocanduai omnem οἰνί{αι{β magistratum 
in consistorium mittit, prepositus cum prefecto per 
lausiacum et scalas perque januam, que ad fiscam 
privatum ducit, egreditur, indeque cum processione 
per porticum etapsidem usque adaugusteum transit, 
ubi uterque exspectans, dum magistratus presto 
sit,assidet. Silentiarii veroadvenientes et nuntiantes, 
magistratum in consistorio adesse, rursus a prepo- 
sito mandatum de magistratu in onopodem deducen- 
do accipiunt. Tunc prepositus prefectum sumit, et 
egressus ex augusteo, per stenum transit, prefectus 
intra portam ad onopodem ducentem manet, ac solus 
exit, ubi magistratus stat, cui ab imperatore de 


πραιπόσιτος, περιθἀλλει αὐτὸν σαχίον ῥοῆς, xal εὖ- 
ἑως ἀποστέλλει σιλεντιάριον, προσκαλέσασθαι τὴν 
πολιτικἠν κατάστασιν ἅπασαν ἓν τῷ κοναιστωρίῳ, 
καὶ ἐξίέρχεται ὁ πραιπόσιτος μετὰ τοῦ ὑπάρχου διὰ 
τοῦ λαυσιακοῦ xal τῶν σκαλίων 9, καὶ ἐξέρχεται διὰ 
τοῦ µονοθύρου τοῦ ὄντος εἰς τὸ εἶἰδικὸν, καὶ ἐχκεῖθεν 
δηριγευόµενος, διοδέύων διὰ τῶν διαθατικῶν xal τῆς 
ἀψίδος, καὶ εἰσέρχεται 6 µέχρι τοῦ αὐγουστέως, xai 
κοθέζονται ἀμφότεροι ἐχεῖσε, ἐκδεχόμενοι μέχρις ἂν 
καταλάθῃ τὸ πολίτευμα. Τῶν δὲ σιλεντιαρίων ἐλθόν- 
των καὶ ἀπαγγειλάντων, ὡς ὅτι πάρεστι τὸ πολί- 
τευµα ἐν τῷ κονσιστωρίῳ, λαμθάνουσι πάλω ol αὐτοὶ 
σιλεντιάριοι πρόσταξιν παρὰ τοῦ πῥραιποσίτου πρὸς 


equitate servandisque legibus precepta tradit. B τὸ ἀπαγαγεῖν τὸ πολίτευμα εἷς τὸν ὀνύποδα. Τότε 
λαθὼν 6 πραιπόσιτος τὸν ὕπαρχον, καὶ ἐξελθὼν ἀπὸ τοῦ αὐγουστέως, διέρχεται διὰ τοῦ στενοῦ καὶ μένει 
à ὕπαρχος ἔνδον τῆς πύλης τῆς ἐξαγούσης πρὸς τὸν ὀνότοδα, ἐξέρχεται 5Ί μόνος, ἔνθα ἵσταται τὸ πολί- 
τευµα, καὶ λέγει αὐτοῖς, X ἐδιδάχθη παρὰ τοῦ βασιλέως λέγειν 88 νουθεσίας ἕνεκα καὶ νομίµων διακράτησιν. 


II. Posthoc colloquium prepositus cerimonisrium 
jubet, velum aperiat preefectumque advocet : quem 
egressum prepositus civitati prefectum patremque 
urbis tradit. Postea prepositus &b onopodio ad pa- 
latium revertitur, cerimoniarius autem cum silen- 
tiariis prsfectum assumit, eumque in consistorium 
ducit, ubi eutn preefecti veste, camiso, scilicet pelo- 
nio et loro, pedes vero caligis induit. Deinde ceri- 
moniarius cumcivitate populoqueduarum factionum, 
qui eum omnes paululum precedunt, per excubias 
scholasque, inter acclamationes dicentium : « N. N. 
prefectus es, » transeunt; si patricius est, accla- 


B'. Μετὰ δὲ τὴν διαλαλίαν κελεύει ὁ πραιπόσιτος 
τῷ τῆς καταστάσεως ἀνοιγῆναι τὸ βῆλον, καὶ προσ- 
καλεῖται τὸν ὕπαρχον, κἀκε[νοὐ ἐξελθόντος, παρα- 
δίδωσιν αὐτὸν ὁ πραιπόσιτος τῇ πολιτεία ὕπαρχον 
καὶ πατέρα πόλεως, xai εἶθ' οὕτως ἀπὸ τοῦ ὀνόποδος 
ὑποστρέφει ὁ πραϊπόσιτος iv τῷ παλατίῳ, ὁ δὲ τῆς 
καταστάσεως μετὰ τῶν σιλεντιαρίων λαμθάνει τὸν 
ὕπαρχον, καὶ εἰσάγει αὐτὸν ἐν τῷ κονσιστωρίῳ, καὶ 
ὑπαλλάσσει αὐτὸν τὴν τοῦ ὑπάρχου στολἡν, ἤγουν τὸ 
χαμήσιον καὶ τὸ πλώνιον καὶ τὸν λῶρον 99, xai ὑποδύει 
αὐτὸν xal τὸ καλίγιον. Καὶ ttg! οὕτως ὁ τῆς κατα- 
στάσεως μετὰ τοῦ πολιτεύματος καὶ τῶν δηµο- 


mantita : «N.N.preefectusesset patricius,etc.a Atque { τῶν τῶν δύο μερῶν, ὀλίγον ὀψικεύοντες αὐτὸν, διέρχον- 


sic ad Magnam ecclesiam per sanotum puteum abit, 
cereisque accensis, et precatus, domum revertitur. 


ται διά τε τῶν ἐξκουθίτων xal τῶν σχολῶν, ἀκτολογου- 
µένου ὃο ὑπ᾿ αὐτῶν, λεγόντων αὐτῶν « Ὁ δεῖνα 


εἶσε ὕπαρχος' » ἓὰν δέ ἐστιν πατρίκιος, ἀχτολογεῖ οὕτως" « Ὁ δεῖνα εἶσε ὕπαρχος, cios *! xai πατρί- 
χιος » καὶ τὰ ἑξῆς. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως εἰσέρχεται ἐν τῇ Μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ δυὶ τυὺ ἁγίου φρέατος, καὶ ἄψας κηροὺς 


καὶ εὐξάμενος, ὑποστρέφει εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ. 
155 CAPUT LIII. 
Acta et acclamationes um in promotione pra- 
ecti. 


I. Consueto promotionis preefecti ritu in palatio 
peracto, cum eum prepositus per triconchum et 
apsidem ad augusteum eduxit, in onopodium abeunt, 
quo postquam omnis ordo prepositi pervenit, pre- 
positus patrem urbis promotum preefectum consti- 
tuit. Deinde cerimoniarius eum sumit inque consi- 
storium hibernum ducit, ubi camisio loro caligisque 


ΚΕΦΑΛ. NI". 
δήµων ἐπὶ τῆς ὑπάρχου πρν- 
αγωγῆς. 
A. Τῆς σ»νήθους τάξεως τελουμένης ἐν τῷ πα- 
λατίῳ ἐπὶ τῇ τοῦ ὑπάρχου προαγωγῇ, καὶ τοῦ πραι- 


᾽Ακτολογία τῶν 


«ποσίτου τοῦτον ἐξάγοντος διὰ τοῦ τριχόγχου xal τῆς 


ἀψίδος εἰς τὸν αὐγουστέα, ἀπέρχονται ἐν τῷ ἰόνοπο- 
δίῳ, καὶ δὴ πάσης τῆς τάξεως τοῦ πραιποσίτου iv 
τῷ ὀνοποδίῳ ἀνερχομένης, παραδίδωσιν ὁ πρχιπόσι- 
τος πατέρα πόλεως τὸν προθληθέντα ὕπαρχον. Elta 


indutus, ad porticum candidatorum venit, ab omni D) ἑπαίρει αὐτὸν ὁ τῆς καταστάσεως. xal εἰσφέρει αὐ- 


pretorii ordine ad s&neas usque cortinarum portas 
stipatus, admissionali dicente: « Sta, » tenetque 
numerarius velum, et : « Leva te, hyparcheprefecte, 
loco, » inquit, statimque admissionalis dicta a nu- 
merario repetit. Prefeotus abit, per scholas, a 
dictis circumdatus, transit. 


τὸν Év τῷ κονσιστωρἰῳ τῷ χειμερινῷ, καὶ ἑνδύει 
αὐτὸν τὸ καµήσιον καὶ τὸν λῶρον, καὶ ὑποδύετα: 
καλήγιον, καὶ ἔρχεται ἐπὶ τὸν µάχρωνα τῶν κανδι- 
δάτων, ὀψικευόμενος ὑπὸ πάσης τῆς τάξεως τοῦ 
πραιτωρίου ἕως τῶν χαλκῶν πυλῶν τῶν κορτινῶν. 
Καὶλλέχει ὁ ἁδμηνσουνάλιος" « Στήτω: » xal κρατεῖ 


ὁ νουµεράριος τὸ βῆλον, καὶ λέγει * « Asbà, ὕπαρχε προφέκτωρ (9), λὼκ, » καὶ πάλιν λέχει ὁ ἆδμηνσου- 
VARLE LECTIONES. 
55 qxsÀiov ed. 9* xai ante εἰσέρχ. om. ed. ! ὁ δὲ πραιπόσιτος ante ἔξερχεται excidisse putat R. 


"| λέγειν om. ed. 


5 τὸ λῶρον ed. et sic deinceps. 39 ἀκτολογούμενοι θ4. ** εἴσε ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(9^ Itaque illi barbare pro przfecte, de qua terminatione plura dico ad p. 200. Solebant aulem vo- 


529 


. DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIR. I. 


430 


νάλιος, ἅπερ φωνοθολεῖ ὁ νουµεράριος. Καὶ ἐξέρχεται ὁ ὕπαρχος, xai διέρχεται διὰ τῶν σχολῶν, ὀψικευόμενος | 


ὑπὸ τῶν προειρηµένων. 


B. Τὸ δὲ µέρος τῶν Βενέτων ἵστατσι εἰς τοὺς λύ- Α 


χνους, ἐχδεχόμενος 9? τὸν ὕπαρχον, xai πρὸ τοῦ φθάσχι 
αὐτὸν εἷς τὸν τοῦ Βενέτου δῆμον λέγει ὁ δῆμος ποίη- 
px δρομικὸν ἠχ. 0* « Οἱ ix θεοῦ κραταιούµενοι ταῖς 
γίκαις, χοσμοπόθητοι δεσπόται τῶν Ῥωμαίων, oi, 
ὡς γνηαιοπόθητον (10) καὶ πιστότατον δοῦλονέ προ- 
εθίθασαν ἀξίως iv ὑπερτέραις ἀξίαις, πρωτοσπαθᾶ- 
piov ἔντιμον xal εὐγενῆ ἐκ προγόνων, καὶ εἲς ὑπὲρ- 
τιµον δόξαν τῇῃ τοῦ ὑπάρχου ἀνύψωσαν ἀξίᾳ. » Kai 
μετὰ τὸ στῆναι τὸν ὕπαρχον εἷς τὸν εἰωθότα τόπον 
τῆς αὑτοῦ στάσεως λέγει ὁ δῆμος « Πρὸ πάντων 
εὐφημήσωμεν τοὺς δεσπότας τῆς οἰχουμένης' » oi 
κράχται' « 'O δεῖνα xai ὁ δεῖνα μεγάλων βασιλέων 
xal αὐτοχρατόρων πολλὰ τὰ Erw » ὁ λαὸς ὁμοίως 
ἐκ Y. Ol κράχται α Ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα τῶν εὖσε- 
θεστάτων αὐγουστῶν πολλὰ τὰ ἔτη" » ὁ λαὸς ὁμοίως 
ix Υ. Καὶ  εἶθ οὕτω λέγει ἄκτα ἀπὸ φθογγῆς' 
« Τίς οὐκ ἔχει ἐπὶ πλεῖον δοξάσαι; » iy q'* ε Τὸν 
µόνον ἀθάνατον βασιλέα, ». ἐκ Υ΄ «τὸν τοιούτους δε- 
δωκότα ὑμῖν δεσπότας, » ἐκ γ΄ « προνοούµενος ἑκάστῳ 
τὴν σωτηρίαν, » ix q'" « xal προθιθάζων 34 ἀξίαν 


II. Factio Veneta stat ad lycbnos, prefectum ex- 
cipiens,qui priusquam ad eum pervenit, ducit popu- 
lus cureorium carmen toni IV : « Per Deum victo- 
riis insignes, desiderium orbis, domini Romanorum 
te, ut ab omnibus expetitum, fidelissimum servum, 
merito in summa dignitate collocarunt, illustremet 
nobilem genere majorum protospatharium, teque ad 
excelsum honorem officii prefecti provexerunt. » 
In solito autem loco stationis sue preefecto colloca- 
to, populus dicit : « Ante omni& concelebremus 
universi dominos. » Cantores :« N. N. megnis 
imperatoribus et Augustabus piissimis multos an- . 
D0$ ; » populus eadem ter ; postea magna voce ac- 
clamat : « Quis nollet vehementer collaudare, » 
ter ; «solum immortalem regem, » ter ; « qui tales - 
nobis Dominos dedit, » ter: « omnium prospiciens 
saluti, » ter; « et dignitatem dignis tribuens, » 
ter ;«et te N. splendide honorarunt, » ter ; « ex- 
οθἱθα prefecti dignitate, » ter ; « at omnium Creator 
et Dominus tempora eorum cum Augustabusg et 
porphyrogenitis augeat. » 


τοῖς ἀξίοις,» ix Υ' «καὶ ok ὁ δεῖνα ἐτίμησαν παραδόξως,» ἐκ q'* «τῇ τοῦ ὑπάρχου περιδόξῳ ἀξίᾳ, » 
ἐκ Y* «ἀλλ ὁ πάντων ποιητὴς xal δεσπότης τοὺς χρόνους αὐτῶν πληθύνει σὺν ταῖς Αὐγούσταις καὶ τοῖς 


πορφυρογεννήτοις. » | 

I'. Εἶτα λέγουσιν οἱ κράκται « Εὐφημήσωμεν 
κατὰ χρέως τὸν ὕπαρχον Ῥωμαίων. Εἶσε ὁ δεῖνα, εἶσε 
ὁ δεῖνα, εἶσε ἆ δεῖνα 95, εἶσέ ὕπαρχος, etos. » Καὶ 
εἶθ οὕτως λέγουσιν oi χράκται « Καλῶς ἦλθες, 
θεοστέπτων 96 ὁ δοῦλος' » ὁ λαός' «Καλῶς Ίλθες, » 
Οἱ κράκται « Καλῶς ἦλθες, προθολὴ εὐεργετῶν' » 
ὁ λαός' « Καλῶς ἦλθες. » Οἱ κράκται' « Καλῶς 3À- 


θες, ὁ εὐγινὴς ἔχ προγόνων » ὁ λαός « Καλῶς C 


ἆλθες. » Οἱ χράκται' « Καλῶς ἦλθες, 6 δεῖνα ὕπαρχε 
τῶν ᾿Ῥωμαίων) » ὁ λαός « Καλῶς ἦλθες 9. » Ol 
χράκται’ « "AAA! ὁ πάντων Ἡοιητὴς καὶ Δεσπότης 
φυλάξει σε, ὕπαρχε, εἷς πλήθη χρόνων’ » Καὶ μετὰ 
ταῦτα ἐπιδίδωσι λιθελλάριον 6 δήμαρχος τῷ ὑπάρχῳ, 
καὶ λέγουσιν οἱ xpáxtav « Καλῶς ᾖλθες, ποθητὲ 
τῶν ἀνάκτων' » ὁ λαός « Καλῶς ἦλθες. » Οἱ κράκται" 
« Καλῶς ἦλθες, ὁ δεῖνα Όπαρχε τῶν Ῥωμαίων' » ὁ 
λαός" « Καλῶς ἦλθες » Οἱ κράκται" « Καλῶς ἦλθες 
elo φιλοῦντά σε δῆμον' » ὁ λαός' « Καλῶς ἦλθες. » 
Oi κράκται ο«᾿Αξίως σε ἠγάπησαν οἱ δεσπόται’ » ὁ 
λαός « Καλῶς ᾖλθες. » Oi χράκται « Ὡς ὄντα xa- 
θαρὸν xai ἐπάξιον » ὁ λαός « Καλῶς Ίλθες. » Ot 


III. Postea cantores dicunt: « Laudemus ex debito 
prefectum Romanorum ; tu es N.,tu es N., tu es N., 
preefectus es. » 856 Deinde cantores: « Bene venisti, 
famulea Deocoronatorum ; « populue : « Bene veni« 
8li. » Cantores: « Bene venisti, a beneflcis dominis 
promote ; » populus : « Bene venisti. » Cantores : - 
« Bene venisti, nobili genere illustris; » populus : 
« Bene venisti. » Cantores: « Bene venisti, N. Ro- 
manorum prefecte ; » populus : « Bene venisti. » 
Cantores : ο ALtomnium Auctor et Dominus te, pre- 
fecte, multa tempora conservet. » Postea tribunus 
prefecto libellum tradit,et cantoresdicunt ; « Bene 
venisti, desiderium principum ; » populus : « Bene 
venisti. » Cantores : e Bene venisti, N. Romanorum 
prefecte ;» populus :« Bene venisti. » Cantores : 
« Bene venisti ad factionem tui amantem ; » populus : 
« Bene venisti. » Cantores: « Digne te amarunt 
domini; » populus :« Bene venisti. » Cantores : 
« Ut preclarum et dignum ; » populus : « Beneveni- 
sti. » Cantores : « Omniuni auctor et Dominus te, 
prefecte, diu conservet ! » 


xpáxtat* « ᾽Αλλ’ ὁ πάντων Ποιητὴς καὶ Δεσπότης φυλάξει σε, ὕπαρχε, slc πλήθη χρόνων. » 
VARUE LECTIONES. 
** ixceydusvoy ed. *? xai om. θἆ. 4 προνοουµένους et προθιθάζοντας οοπἠ. R. ?*5 Tertium «tex ὁ δεῖνα 


om. ed. ** θεόστεπτος ed. 9! ΣΧΟΛ. ᾿Ἰστέον, 


προσκυνεῖ ὁ ὕπαρχος πρὸς τὸν δῆμον xal τὸν δήμαρχον, ὁμοίως καὶ 


tt, τοῦ δήµου λέγοντος' « Καλῶς ἦλθες, ὁ δεῖνα ὕπαρχε, » 


δῆμος πρὸς αὐτὸν ποιῶν τὸ σέθας. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


cibus Latinis explicationis gratia Grecas earum 
interpretationes addere. Πτα infra Αὔγουστε σε- 
£, posteríose voce priorem explicante. 

(10) Resolvi debet in γνήσιον xal ποθητόν, bene- 
volum vel sincerum et cupitum seu desideratum. Vid. 
ad p. 43. Adhibent novi Greci vocem γνήσιος liben- 
ter de liberis, amicis et servis, pro sincerus, candi- 


dus, integer, benevolus ; vid. Codin. Offic. p. 121, 

123. Tbeophan. p. 81. Nicephor. CPtan. Patr. p. 12. 

Vel potest quoque γνήσιος in. hac compositione ao- 

cipi pro caro, amato, adeoque Γησιοπόθητον esse 

amatum atque desideratum. tain Antholog. p. 218, 
'O μηδ’ ἀστοῖσι φιληθεὶς 

Τίµων ool" "Ato γνήσιός εἰμι νέχυς. 


531 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


IV. Abeuntem prefectum preecedit populus, cur- Α ΔΑ’. Kal ἀποχινοῦντος τοῦ ὑπάρχου, ὀψιχεύει ἕμ- 


sorium carmen toniIV canens :« Per Deum vieloriis 
insignes. » Supra id retulimus. EteumadPrasinam 
factionem adducunt ; ibi enim carmen completur: 
quo facto, cantores : « Unus Deus sanctus servet 
prefectum ! »populuseadem ter, Prasinorum factio 
eum in scholis excipit, cujus factionis ritus et ordo 
idem ac Veueteest, transitque per chytum obalces, 
etegoctum puteum intrens, cereosaccendit. Scien- 
dum vero, patriarcham preces pro prefecto eodem, 
&c pro patriciis, modo dicere. Prefectus scamnum 
patriciorum intrat, ubi cerimoniarius lorum ipsi et 
pelonium induit ; egreditur per latus templi ad 
partem metatorii in horologlum, ubi equus albus 
collari ornatus, calamarium et offloiales cum suís 


peloniia adeunt; deinde, equo conscenso, prefectus p 


in pretorium abit, quo cum pervenit, inque sella 
sua consedit, officiales eque 80 cives exclamant: 
« Dignus,dignus, dignus, multi anni imperatoribus! » 
et cetera acclamationis, cui adjiciunt in fine : « Et 
promoto. » $57 Sic rursus, conscenso equo, 
Blipatus a dictis, domum abit. 


προσθεν αὐτοῦ ὁ δῆμος, λέγων τὸ δρομικὸν ποίηµα 
ἠχ. 9* « Οἱ ix θεοῦ κραταιούµενοι ταῖς νίκαις. » 
Ἡροεγράφη. Καὶ ἀπάγουσιν αὐτὸν ἕως τῆς δοχῆς 
τῶν Πρασίνων (μέχρι γὸρ τῶν ἐκεῖσε πληροῦται τὸ 
ποίημα), καὶ πληρωθέντος λέγουσιν οἱ χράχται « Ὁ 
θεὸς ὁ ἅγιος, σῶσον τὸν ὕπαρχον' » ὁ λαὸς ὁμοίως 
ἐκ Υ’. Καὶ δέχεται τοῦτον τὸ µέρος τῶν Πρασίνων 
εἷς τὰς σχολὰς, καὶ γίνεται d, ἀχολουθία xal ἡ τάξις 
τῆς δοχῆς, καθὼς xat ἐπὶ τῶν Βενέτων, καὶ διέρχε- 
ται διὰ τοῦ χυτοῦ τῆς χαλκῆς, xai εἰσέρχεται εἰς τὸ 
ἅγιον φρέαρ, καὶ ἅπτει κηρούς, ἸἹστέου, ὅτι ὁ πατριάρ- 
χης εὐχὴν τοῦ ὑπάρχου ποιεῖ χχτὰ τὸν εἰωθότα τύπον 
τῶν πατρικίων. Καὶ μετὰ τοῦτο εἰσέρχεται εἲς τὸ σκά- 
μνον τῶν πατρικίων, καὶ ἐκεῖ ἑνδύει αὐτὸν ὁ τῆς χατὰ- 
στάσεως τόν τε λῶρον xai τὸ πελώνιον, xal ἐξέρχεται διὰ 
τῆς πλαγίας τοῦ ναοῦ, ὡς ἐπὶ τὸ τοῦ µητατωρίου µέρος, 
εἰς τὸ ὡρολόγιον, ἔνθα ἵσταται ὁ λευχκὸς ἵππος μετὰ 
τοῦ χιώμµατος ?* xal τὸ χαλαμάριον (11) xai οἱ τα- 
ξαιῶται μετὰ τῶν πελωνίων αὐτῶν, xal καθαλι- 
χεῦει ὁ ὕπαρχος καὶ ἀπέρχεται ἐν τῷ πραιτρῶίῳ, 
καὶ αὐτοῦ ἀνελθόντος καὶ καθεσθέντος ἐπὶ τοῦ ἑαυ- 


τοῦ θρόνου, λέγουσιν el τῆς τάξεως (12) καὶ τῆς πόλεως « Αξιος, ἄξιος, ἄξιος, πολλὰ τὰ ἔτη τῶν 
βασιλέων » xal τὰ ἑξῆς τῆς εὐφημίας' ἐν δὲ τῇ τελευταίᾳ εὐφημίᾳ λέγουσι' « Καὶ τοῦ προθληθέντος. » Καὶ 
εἶθ᾽ οὕτως πάλιν καθαλικεύσι τὸ χίωµα 99? (13), καὶ ἀπέρχεται εἷς τὸν οἶχον αὑτοῦ, ὀψικευόμενος ὑπὸ τῶν 


προῤῥηθέντων, 


ΥΛΗΙΑΣ LECTIONES. 


56 χαιώματος ed. ?? χαίωμα ed. 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 
(41) Redditur hec vox in Cangii Glossario calama- (; volucrum, auro, gemmis et margaritis illustratum, 


rium, theca calamorum, atrameniaríum. Forte itaque 
notat scribarum prefecto urbls additorum etsub ejus 
dispositione constitutorum scrinium seu officium : 
quibue opponantur οἱ ταξαιῶται, vel, quod idem est, 
at aliquanto ad leges grammatiose Greca propius, 
ταξεῶται, Notat hec vox primum officiales, id est 
apparitores majori cuidam fagistratui additos et 
ad ejus τάξιν, officium, comitatum pertinentes, ad 
exsequenda ejus mandata, comprehendendos et 
puniendos delinquentes, que? notio hio obtinet. 

rant autem tales plerumque milites, &ut certe 
armati. Deinde notat quoque mllites gregarios, co- 
hortales, presidiarios. Vid. Guther. p. 372, et 626. 
et Du Cange Gl. Gr. h. v. Quid si vero, ut ad τὸ- 
χαλαμάριον redeamus, interpretemur urnam, in 
quam conjiciuntur τὰ χαλάµια, tessere, qualeg olim 

abantur illis, qui beneficio panium gradilium frue- 
bantur : de quibus docte disputat Salmasius ad Scr. 


Hist. Aug. t. II. p. 502, 503. Desieret quidem ista Ὦ 


dilargitio panium gradilium, at supererat tsmen 
eorum quadam imago in τῷ λαχανικῷ. Aut quid, 
$i calamarium fuerit theca calamorum eum suppel- 
lectile omni scriptoria, velut symbolum investi- 
ture prefecti urbis, ut cui multum negotii cum 
chartis et acriptione ? De more recens bonorandum 
una aliqua earum rerum, in quarum tractatione 
officium ejus versaretur, investiendi, ago ad Cleto- 
rologium. 

12) Officiales, ad ejus «Ev, comitatum armatum, 
officium vel obsequium pompaticum pertinentes ; vel 
polius οἱ τῆς «dEsocsunt viri ad ordinemperlinentes, 
hoc est senatores, senatus urbanus, quibus oppo- 
nuntur οἱ τῆς πόλεως, commune civium. Senatus 
etiam Latinis nude ordo, interdum ordo honestissi- 
musappellatur; undeassumpserunt novi Greci usum 
vocabuli τάξις pro senatu ; vid. ad pag. 163. 

(13) Est mea sententia χίωµα illud pretiosum in- 


uod equo, quem Augustus inscendit, insternitur. 
Qualem morém sultani Turcici ex aula Byzantina 
transsumptum adhuc retinent. Equo enim, quo 
sultanus ad S. Sophiam vehitur diebus Veneris, 
semper  insternitur τό χίωμα operculum  selhe 
equine, quod, quam primum sultanus in ports 
templi descendit, strator ejus tollit, sub axilla sua 
recondit, et ipee in eodem equo rursus in palatium 
revehitur. Quod ipsi lícet : modo tollat operculum. 
Sed opereulo augusto insidere capitale est. V. P. 
della Valle Epistol. Itiner. I. 13, et Leo Afric. III. 
53. Crediderunl viri docti, τὸ χίωμα esso tantum 
ornatum colli equini, inducti ut videtur, ex looo 
Codine de offio. XVII, 47: "Hv πρότερον συνήθεια 
φορεῖν τὸν τοῦ βασιλέως ἵππον ἐν τῇ τοιαύτῃ παν- 
Ἠγύρει περὶ τὸν τράχηλον καὶ ὄπισθεν τῆς σέλλας 
ἑπάνω τῶν σκαπουλίων ἅπερ ὠνομάζοντο χαιώματα, 
ἐκ µαργάρων καὶ λίθων συγκείµενα. Crediderunt 
τὰ σκαπούλια scapulas notare : et qui poterant ali- 
ter? qui Latinam hano esse vocem scirent et qaid 
Latinis scapula significet. Sed novis Grecis lwmbos 
vocabulum illud slgnificat, quo vel ipsa verba ὅπι- 
σθεν τῆς σέλλας, pone sellam, ducere poterant * vid. 
Goar. P. 70. Forte ex eo, quod essent he siragule 
lineis duabus diagonalibus gemmarum et margarita- 
rum in medio se ad angulos acutos secantibus dis- 
tincte, χιώµατα sunt dicte. Χιοῦν est aliquid ad 
instar littere Grece X facere. Notum, quid sit in 
rhetoricis ὁ Χιασμός, et χιωτῶς in Glossis idem est 
atque — xzyxtAAeot&c, decussatim. Glosse Nomiom 
Vatican. apud Du Cange Gloss. Gr. v. µετάξια: 
Μετάξια ἔνδεσμα σηνίού σηρικοῦ legit du Cange] 
εἴιουν τὰ ἐἑνδεδεμένα ἀλλήλοις χαγχελωδῶς, εἴτοι 
χιωτῶς. Noster certe codex plerumque et nesoio an 
non semper xlope seriptum exhibet, non γαίωμα, 
ut Du Cange, qui conf. h. v., ubi alium dat etymo- 
logiaro. Ut subsellium appellabant Latini sequiores 





ΚΕΦΑΛ. NA. 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ κοιαίστω- 
ρος (14.) 


Κελεύουσιν ol δεσπόται Γζητῆσαι τὸν ὀφείλοντα 
προθληθῆναι χοιαἰστωρα, καὶ ἐάν εὑρεθῇ, ζητοῦσι 
τὸν πραιπὸσιτον μετὰ τοῦ προθαλλομµένου (15), καὶ 
παραλαμδάνει αὑτὸν ὁ πραιπόσιτος παρὰ τῶν δε- 
σποτῶν, ἵνα ἀπελθὼν προθάλληται αὐτὸν κοιαίστωρα. 
Καὶ ἐξέρχεται ὁ πραιπόσιτος, ὀψικευόμενος, ὑπὸ 
κουθικουλαρίων xai σιλεντιαρίων, ἤ ἐν τῷ ἡμιυ- 
χλίψ, Ἡ ἐν τῇ θερµάστρᾳ, xai ζητεῖ τοὺς ἀντιγρα. 
φέας (16) καὶ καγκελλαρίους, καὶ παραδίδωσιν αὐτοῖς 
τὸν χοιαίστωράα 1, xal ἐπεύχονται τοὺς δεσπότας καὶ 
ἀναχωροῦσι. Kai εὐθέως ὁ προθληθεὶς ἀποστέλλει 
ἄνθρωπον 3 (17) αὑτοῦ µετά τε τοῦ χωσθαίτου τοῦ βε- 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN E LIB. I. 


$34 


CAPUT LIV. 
Observanda in promotione quxistoris. 


Mandato dominorum questor promovendus que- 
ritur, eoque invento, prepositum cum promoto 
qu&runt, quem prepositus a dominis, ut abiens 
quaestorem eum constituat, secum abducit. Ipse a 
cubiculariis ao silentiariis stipatus, aut in hemicy- 
clium,autad caminum abiens, scriniorum magistros 
et cancellarios quisrit, qui, quaestore sibi tradito, 
fausta dominis precati, abeunt. Statim promotus 
primum famulum suum cum chosbaita vestiarii 
mittit,etsumit vestem decedentis questoris,cumque 


mutationes in processione flunt, ipse quoque vestes 
mutat. 


ετιαρίου, καὶ ἐπαίρει τὶν στολὴν τοῦ κοιχίστωρος τοῦ διαδεχθίντος (18), καὶ ὅτε εἰσὶν ἀλλάξιμα ἐν τῇ προελεύ- 


eet, ἀλλάσσει κἀχεῖνος. 


VARLE LECTIONES. 
! αὐτὸν χοιαίστωρα cod. et θ4. 3 ἄνθρωπον Π. ex compendio cod., ἀνοτάριον ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
stragulam sub sella equina positum, sic possethec B certe patet antigraphos a scribis diversos fuisse. 


stragula supersellium appellari, quia super sellam, 
non infra eam, poneretur. 

(14) Seribitur quoque heo vox propius ad Lati- 
num χυαίστωρ. Greci novi librarii υ et ot promis cue 
babent. Quisnain vero questor hic intelligatur, so- 
crine palatii, an urbanus, certo non liquet : videtur 
tamen potius prior designari, de quo jam alibi egi, 
el dicam adhuc deinceps. 

(19) Est idem atque μέλλοντος vel ὀφείλοντος 
προθληθῆναι. Jubet imperator arcessi eum, qui 
qu&stor honorandus vel nuncupandus est, ille cum 
aliis, &d quos ea res pertinent, adit ad prepositum, 
qui honorandum imperatori presentat, a quo pre- 
positug jubetur recens hororandum ad scrinium 
questorisadducere,ejusque membris novum questo- 
rem sistere el preficere. Pertinent autem ad scri- 
nium vel τάξιν quiestoris οἱ ἀντιγραφεῖς, magistri 
scriniorum et cancellarii, His prepositus novum 
quaestorem iradit; qui eum procapitesuoagnoscunt, 
et propter ea domino gratias agunt. Deinde mittit 
recens bonoratus suorum aliquem et choebaitam, 
quía vetereamoto quzestorevestemqueestoris repelat. 
Vestes enim symbolice seu ille, quibuscum iuve- 
stitucte flebant, et nova munera conferebantur, non 
manebant apud honoratos, sed illis decedentibug 
reddi vestiariosacro,ad quod pertinebant, debebant 
el sic transibant ad novos successores ; v. p. 158. 
Hoc fere argumentum est hujus capitis, quod 
quia paulo obscurius mihi videtatur esse, placuit 
aliquanto uberius exponere. Verba παραλαμθάνει 
αὐτόν geminum sensum patiuntur. Nam aut reddi 
possunt : accipit eum in persona, corpus ejus, ab 
mperatore sibi traditum prrepositus ; aut tantum 
ejus noinen sibi editum, ut. p. 159. 

(16) In hae voce Latine convertenda non idem 
sentiunt viri docti, dubiumque, ut in re antiqua, 
quis rectius. « ᾽Αντιγραφεῖς notariorum principis 
eontraseriptores forte dici possent, » ait Guther. 


p. 505. sed addit : « Sic tamen appellati sunt a re- i 


scriptis, que ipsi componebant et eflormabant. Nam 
ἀντιγοχφή est rescriptores imperatoris Consentitcum 
his, que p. 519, habet : «᾽Αντιγραφεῖ», mugistri scri- 
"iorum dictatores et scriptores. Diciabant nempe, 
id est, commentabantur τὰς ἀντιγραφάς, responsa, 
que imperatores ad prius exhibitae sibi aliorum 
litjeras, questiones, flagitationes 'ἀντέγραφον, re- 
scribebant, qui erant a regiis ἀντιγραφαῖς. Gloss. 
Basil. : Αντιγραφὴ λέγεται {ἡ βοσιλιχκὴ πρόσταξις, 
διὰ τὸ ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐκ προηγουμένων ἀναφ2ῶν 
Ὑίνεσθαι τὰς βασιλικάς προσταγάς. E. Nostri p. 416, 


Ergo non exarsbant seu in mundum redigebant 
ipsi sacras formas, sed ipsi potius dictabant seu 
concipiebant, in lituris eas exarabant, quas scribas 
mundarent, ἀντέγραφον ante scribebant, vel prsm- 
acribebant, quee scribe post scriberent vel exsoribe- 
rent. Nam αντί Greecis quoque sepe idem atque 
ante notare, supra demonstravimus. Evineit exem- 
plum Eugonii, qui, teste historia Miscellu XIII it- 
grammaticus olim, lillerarum Latinarum doclor relin- 
uens scholas in palatio milstabat, eratque wmp: Va- 
entínianti antigrapheus et propler eloquentiam a mul- 
tis honoratus In Novell. XI Constantini Purphyrog. 
ed. Meurs. p.233, redditur rescriptorex ; a Grelsero ad 
Codinum contrarotulatores. Goarus apud Theophan. 
60, vertit contrarotularis, vel ratiocinavii munere 
fungens ; in notis autem emendat ai6 : ἀντιγραφεύς 
ma gister scriniorum, est, ᾧ ὁ βασιλεὺς τὴν βασιλικὴν 
γλῶσσαν ἐπέτριψε. Eunap. in Nympbidiano : Talis 
δεί, qui nomine imperutoris litteras exarat et dictat. 
Idem Goarus ad Godin. p. 30, acluarios reddit. 
Apud Leonem Grammat. p. 450. redditur ezceptores. 
Theophylactus Simoeatta nominatur io titulo histo- 
ri sue ἀπὸ ἐπάρχων καὶ ἀντιγραφεύς. quod apud 
Cl. Fabricium. (Bibl. Gr. t. VI, p. 281) prefectus 
et Labularius redditur, aliis expraefectus et observa- 
tor coactorum : cujus interpretationi8 rationem eyo 
nullam video. ᾽Αντιγραφεύς τοῦ βασιλέως vertit 
Vales, ad Amm. Marcell. p. 84 : Magister scrimii 
sacri, et ἀντιγραφεὺς τῆς µνήµης, qui dictat ad 
memoriam, magister memoria», Salmasius autem ad 
Beript. Hist. Aug. t. Il, p. 785, ubi fuse de his au- 
tigraphis agit, negat seriniorum magisiros foisse, 
sed illis proximos. Conf. Du Cange. Gl. Gr. b. v. et 
Latin v. Antigraphus, ubi citat aliquot loca, e qui- 
bus concludatur, antigraphos et cancellarios eosdem 
esse, quos tamen et noster codex et alii bene multi 
distinguunt ut diversos. In universum obscure 
sunt rationes diznitatum. 

(17) Notat hic vox ἄνθρωπος, homo, famulum. 
Ea significatione utraque vox in utraque lingua 
scriptoribus sequiorum temporüm frequenter usür- 
patur, ut Capitolin. in Pertinace t. I. Sor. Hist. 
Aug. p. 666. mercaluras exercwi imperator per 
homines suos, quod idem p. 537, dixerat : mercatus 
est per servos suos. Artemidorus jam ανθρωπος pro 
familiari posuit, p. 93. Numero carent exempla hu- 
jus usus in hoc nostro codice prostantia V. DO. 
Gloss. v. Ανθρωπος et Homo. . 

(18) Recte M. Ed. ὃ,αδεχθέντος [διαδειχθέντος] 
ejus, qui διάδοχον exceptorem, successorem nactus 


538 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 536 
CAPUT LV. À ΚΕΦΑΛ. NE. 

Observanda ín promotione demarchi. "Osa δεῖ παραφωλάττειν ἐπὶ προαγωγῃ δημάρχου. 

I. Pridie unius diei prepositus a dominis respon- A', Πρὸ μιᾶς f$uípac λαμθάνει ἀπόκρισιν ὁ πραι- 


sum de eo, qui tribunus fleri cupit, accipit, idque πόσιτος παρὰ τῶν δεσποτῶν περὶ τοῦ βουλομένου 
cerimoniario refert, qui per admissionulem factioni, προβληθῆναι λημάρχου, καὶ λέγει τῷ τῆς καταστά- 
hoc est secundicerio, gitoniarche ac reliquis factio- σεως, κἀχεῖνος ἀποστέλλει ἀἁδμηνσουνάλιον, ἵνα, µη” 
nie prefectis indicat, ut principes sequenti die in υνύσῃ τοῖς τοῦ µέρους, τουτέστι τῷ δευτερεύοντι (19), 
consistoriumcumsagis veniant. Maneigilur, quando τῷ γειτονιάρχῃ (20) xal τοῖς λοιποῖς ἄρχουσι τοῦ 
factionarii cum sagie suis in consistorium convene- µέρους, xal τὰ mowttia (21) αὐτῶν, ὅπως τῇ 
runtcongregatique sunt, prepositusacerimoniarum — inc ἔλθωσιν ἐν τῷ κονσιστωρίῳ μετὰ σαγίων. Kal 
magistro admonitus, dominos de eo certiores facit, τὸ mowi, ὅτε συµφθάσωσι xai ἔλθωσιν οἱ τῶν μερῶν 
qui preposito, quem tribunum ereare velint, indi« ἐν τῷ κονσιστωρἰῳ μετὰ σαγία 3 αὑτῶν, µηνύεται ὁ 
cant. Is statim & cubiculario stipatus, una cum ἍἨπραιπόσιτος παρὰ τοῦ τῆς καταστάσεως, xol ἆν- 
promoto exit, per lausiacum, erotem et dapbnem in αγάγει ὁ τοῖς δεσπόταις, καὶ παραλαμθάνει ὁ πραι- 
augusteum ascendit, ibique sedet. At silentiarius, πόσιτος παρὰ τῶν δεσποτῶν, Ov βούλεται προθάλλε- 
factionem advocaturus, abit, eLtomnes inonopodium B σθαι ὀήμαρχον. Kal εὐθέως ἐξέρχεται ὀψιχκευόμενος 
saga ferentes conveniunt, et ibi subsistunt. Prepo- ὑπὸ κουθικουλαρίου, xai αὐτὸς ὁ προθληβεὶς utt 
situs etcerimoniarius cum silentiariis, qui per eam αὐτοῦ, xai ἀνέρχεται διὰ τοῦ λαυσιακοῦ xai τοῦ 
geptimanam officio funguntur,sagarubragestantes. ἔρωτος xai τῆς δάφνης εἷς τὸν αὐγουστέία, καὶ 
progrediuntur : cubiculariug vero prepositum co- καθέζεται ῥἐκεῖσ. Καὶ ἀπέρχεται σιλεντιᾶριος, 
miiatus, unaque promotus, sago rubro indutus, pre- καὶ προσκαλεῖται τὸ µέρος, xai ἀπέρχονται TAV- 
positum a tergo sequitur, sagum autem in augus- «i; ἐν τῷ ὀνοποδίψ, φοροῦντες τὰ σαγία, xal 
teum usque gestat. ἵστανται ἐχεῖσε. Καὶ ἐξέρχεται ὁ πραιπόσιτος καὶ 
ὁ τῆς καταστάσεως μετὰ σιλεντιαρίων (22) τῶν ὄνιων ἱθλομαρίων, φοροῦντες ἄμφότεροι σἁγία porc, 
ὁμοίως καὶ κουθικουλάριος, ὀψιχεύων τὸν πραιπόσιτον, ὁμοίως xai ὁ προθληθεὶς, φορῶν σαγίον oie, 
ἀχολουθεῖ ὀπίσω τοῦ πραιποσίτου, τὸ δὲ σᾳγίον φορεῖ sic τὸν αὐγουστέα. 

II. Deinde preepositus in onopodium ascendit, et, B'. Καὶ ἀνέρχεται 6 πραιπόσιτος ἓν τῷ ὀνοποδίῳ, 
ut mos est, 158 tribunum promotum factioni tra- — xai καθὼς ἔχει ἡ συνήθεια, ποραδίδωσι τὸν προθλη- 
dit, dicens : « Jubent domini, bunc tribunum acci- θέντα δήµαρχον, λέγων τῷ μέρει « Κελεύουσιν ol 
piatis; » factio dominisfausta precatur,sumentesque δεσπόται, παραλάδετε αὐτὸν δήµαρχον, » xal ἐπεύ- 

VARLE LECTIONES. 

3 σαγίων 64. 3 ἀνάχει ed. 

JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


est, ejus, qui munere decessit, aut amotus fuit. (; occidit. Idem tamen Chilmead. recte p. 29 exponit 
Sspissime occurrit apud Spartiarum successorem — vim verbi διαδέχεσθαι, abdicare. Bino infra p. 249 : 
alicui dare, pro munere amovere. Theophanes ἍἨΜείνεις ἁδιάδοχος maneas absque successore, semper 
p. 208: Διεδέχθη Προκόπιος 6 ὕπαρχος τῆς πόλεως — in tua dignitate, non removearis. 

καὶ γένονεν ἀντ᾽ αὐτοῦ ᾿Ανδρέας ὁ ἀπὸ λογοθετῶν, (19) Nempe τοῦ δημάρχου secundicerio demarchi, 
Procopio urbis prefecto exauctorato institutus est — vicario. Vid. p. 9. 2. 
Andreas exlogotheta. Idem auctor in significatione (20) Non novi, qualis hic fuerit in factionibus 
acliva adhibet διαδέχεσθαι pro exauctorare, curare, — magistratus, ut in universum res circencis οἱ fa- 
ut alicui veniat, subeat διάδοχος successor. p. 221 : — ctionalis perobscura est. Videtur tamen idem atque 
O αὐτοκράτωρ πάλιν tfc στρατηγίας τὸν Φιλιππικὸν — vici magister fuisse. Γειτονία enim est insula, regio 
διαδεξάµενος, Κομεντίολον στρατηγόν τῆς ᾿Ανατολῆς — urbis vicus, unde vicinia ; vid. Theophan. p.58. Me- 
ἀπέστειλεν Philippicum regendi excercitus munere — dio vo Latini hos consules viciniarum appellabant 
abdicalum, Commentiolo Ürientis duce misso, impe- — et patronos regionum ; v. Du  Canye v. Patricii et 
rator revocavit. Vid. ad codicis nostri p. 158. He- — Patronus. De vicomagistris agit idem CPI. Christ. 
rodianus dixit διάδοχόν τινι πέµπειν καὶ τοῦ ἔθνους — p. 61. Discimus e Cletorologio nostro fuisse duode- 
ἐξελθεῖν χελεύειν. Vid. Casaub. ad Scr. Hist. Aug. — cim vicomagistros aut gituniarobas. Atqui erant 
t. [. p. 207, 257. Salmas. ad t. II. p. 99. Vales. ad — quatuordecim regiones urbis. Quare igitur hic loci 
Amm.Marec. p. 562. Hinc διάδοχή opponitur τῇ προ- tentum unusnominalur?8ignificaturnegitoniarcba- 
6o) apud Annam Comnenam Alexiad. p. 84,remo- rum omnium princeps ? ᾽Αμϕοδάρχας vel μφοδιάρ- 
tío ab officio admotioni, promotioni id officium. ]) ls appellabant etiam hos vicorum magistros. Vid. 
᾿Αποδέχεσθαι interdum quoque dictum pro διαδἐχε- u Cange Gl. Gr. h. v. 

σθαι Martyrium met. S. Eusignii Antiocheni : Ἐν. (21) Credo esse faciionales, qui quamvis ma- 
Ἡκοντα γὰρ ἔτη ἑστρατευσάμην, καὶ ἐπὶ Κωνσταντί- — gistratum factionalem non gererent, tamen in fa- 
νου τοῦ μεγάλου βασιλέως, καὶ ἐπὶ Κωνσταντίου τοῦ — ctione sua post magistratus essent viri primarii 
πατρὸς αὐτοῦ, xal οὐδαμοῦ εὑρίθην μὴ ápicac, fj et maxime spectati. Conf. Theoph. p. 246. . 
διρικτώρια πράξας, [faciens directione, correctione, (22) Silentiarii et ostiarii per septimanas servie- 
animadversione digna,] ἀλλὰ καὶ ἀρέσας ἀπεδέχθην, bant, et absoluta septimana veniebant alii, suas 
sed etiam preclara cum laude dimissus militiu fuí. — vices obituri, illos priores absolutum. Cencius in 
lta legendus οἱ accipiendus bic locus est quem Du — Cerim. Rom. : Ego Cencius, camerarius ex. parte 
Cange v. Δισερτώριον vitiose dedit. Ita ἀποδέχεσθαι — domini Papa precipio vobis ostiariis, ut a. modo 
pro dimittere dixit Malalas t. 1]. p. 20 : 'Aneóttaro— hnbdomadam in vice vestra faciatis ; vel, si justam 
αυτοὺς μὴ: φονεύσας αὐτοὺς, ubi non reote reddit — excusatiónem habueritis, unusquisque vestrum com- 
Interpres, accepit eos ; notat enim dimisit eos neque — miltat hebdomadam uni de sociis vestris ostiariis. 


ΡΕ CERIMONIIS AULJE BYZANTIN.E LIB. I. 


χοντα! οἱ τῶν μερῶν τοὺς δεσπότας, καὶ λαμθάνουσι Α promotum tribunum, eum ad consistorium 


τον προθληθέντα δήμαρχον, ὀψικεύοντες αὐτὸν µέχρι 
τοῦ κονσιστωρίου. Καὶ εἰσέρχεται ὁ προθληθεὶς, καὶ 
ἅπτει κηροὺς ἐν τῷ σταυρῷ, xal ἀπέρχεται εἲς τὴν 
τοῦ Κυρίου ἐκκλησίαν, καὶ ἅπτει χάχεῖσε κηροὺς, 
καὶ ἀπέρχεται ὀψικευόμενος διὰ τῶν κορτινῶν, καὶ 
εὐφημοῦσιν αὐτὸν εἰς τὸν τόπον αὐτοῦ ἀπὸ τῆς χαλ- 
κῆς µέχρι τοῦ µχλίου. Καὶ καθαλικεύει ὁ προθληθεὶς 
ἀπὸ σαγίου, xal ὀφικεύεται ὑπὸ τοῦ μέρους, φορούν- 
τῶν κἀκείνων σαγία ῥοῆς καὶ σκαραµάγγια. Καὶ 
ἀπέρχεται οὕτω μέχρι τοῦ στάθλου τοῦ μέρους (23), 
xai θεωρεῖ τοὺς ἵππους αὐτοῦ, καὶ καθαλικεύει͵ 
xai ἀπέρχεται ὀψικευόμενος μέχρι τοῦ οἴκου αὐτοῦ, 
ἀχολουθούντων καθαλλαρίων τοῦ δευτερεύοντος xai 
τοῦ γειτονιάρχου xal τοῦ νοταρίου, φορούντων σκα- 


Ραμάγγια. Χρὴ δὲ γινώσκει, ὅτι προλαμθάνουαιν p 


εἲς τὸν οἶκον τοῦ προθληθἔέντος ὁ αὐτὸς γειτονάρχης 
καὶ ὁ νοτάριος xal οἱ λοιποὶ, xai ἴστανται μετὰ τοῦ 


comilantur. Intrat ille, cereisque in cruce ac 
ecclesiam Domini petit, ibique cereos accenc 

in obsequio per cortinas abit, eique in loco 
porta chalces ad millium omnes felicia appreca 
Promotus, sago indutus, quo vehitur, precec 
eum factione, queietiam rubra et scaramangia 
Sic ad stabulum factionis procedit, ejusque 6: 
conspicatus, domum in solemni pompa equo vehi 
caballarii secundicerii seu vicarii, gitoniarchi 
notarii, scaramangiis induti, ipsum sequuntur. ( 
terum observandum est, in edibus promoti gitoni. 
cham, notarium ac reliquos exspectare, et ci 
factione promoto gratulantes in atrio ejus, ut m 
est, adesse, ubi secundicerium, gitoniarcham, not. 
rium ac ceteros prefectos et principes ad conviviur 
vocat. Atque idem ritus ab altera etiam faction 
observatur. 


pápouc, εὐφημοῦντες τὸν προθληθέντα, εἰς τὸν πυλῶνα αὐτοῦ, καθὼς ἔχει d συνήθεια, xxl καλεῖ τὸν 
δευτερεύοντα xal τὸν Ὑειτονιάρχην καὶ τὸν νοτάριον xal τοὺς Αοιποὺς ἄρχοντας καὶ τὰ πρωτεῖα, Χρὴ δὲ 
γινώσκειν, otc ἡ αὐτὴ ἀχολουθία γίνεται καὶ ἐπὶ τοῦ ἑτέρου µέρους. 


"Osa δεῖ παραφυλάττειν, sl χελεύει ὁ βασιλεὺς προ: 
θαλέσθαι 9 δύο δημάρχους lv τῷ ἅμα. 

Μηνύονται x2! ἀνέρχονται τὰ δύο µέρη iv τῷ ὀνο- 
ποδίῳ, καὶ παραδίδωσιν ὁ πβαιπόσιτος τὸν πρῶτον 
ῥήμαρχον sle τὸ µέρος αὐτοῦ, ὁμοίως xai τὸν ἕτερον 
εἰς τὸ µέρος αὐτοῦ τὰ δὲ λοιπὰ πάντα τελεῖται, 
xad», ἀνωτέρω εἴρηται. Τὰ μὲν χλανίδια ἑπαίρου- 
σιν οἱ δήμαρχοι ἀπὸ τῶν διαδεδεγµένων * (24) δηµ- 
άρχων, ὁ Βένετος Βένετον καὶ Τύρεον, καὶ ὁ Πράσι- 
voe ὁμοίως, ἐπειδὴ βασιλικα εἶσιν. 

ΚΕΦΑΛ. Νς. 

"Osa δει παραφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ δευτε- 

ρεύοντος. 

Κελεύουσιν οἱ δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ περὶ προ- 
θολῆς δευτερεύοντος, xal ἀποστέλλει ὁ πραιπόσιτος 
σιλεντιάριον, καὶ ζητεῖ τὸν δήµαρχον, xal ἐὰν só- 
ρεθῇ, δίδωσιν ἀπόκρισιν τοῖς δεσπόταις, καὶ οἱ δε- 
σπόται παραδιδοῦσι τῷ πβραιποσίτῳ ὃν βούλονται 
προθαλέσθαι Ἰ δευτερεύοντα. Kal ἐξέρχεται ὀψικευό- 
µενος ὑπὸ κουθικηυλαρίων xal σιλεντιαρίων τῶν ὄν- 
των ἑθδομαρίων, xal παραδίδωπι τὸν δευτερεύοντα 
τῷ δηµάρχῳ, καὶ ἐπεύχονται τοῖς δεσπόταις. Προ- 
θάλλεται δὲ fj ἐν τῷ ἡμικυκλίῳ, ἤ ἐν τῇ θερµάστρᾳ, 
ei δὶ ἀσθενεῖ ὁ δήμαρχος, ἑπαίρει αὐτὸν ὁ ἐθδομά- 
ῥριος σιλεντιάριος παρὰ τοῦ ποαιποαίτου, xai ἆἁπκ- 
έρχεται ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ δημάρχου, xal παραδίδωσι 
τῷ δηµάρχω τὸν δευτερεύοντα. Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι, 
Ott ὁ πραιπόσιτος παραδίδωσι τῷ σιλεντιαρίἰῳ τὸν 
δευτερεύοντα, εὑρίσκονται xai οἱ τεῦ µέρους, ὁ γε.- 
τονιάρχης, ὁ νοτάριος, ἦτοι ὁ χαρτουλάριος, ὁ ποιη- 


Observanda, si imperatori duos demarchos una 

constituere placuerit. 

Due factionesadmonite in onopodium ascendunt, 
et prepositus primum tribunum factioni sute,pariter 
et alterum suee,tradit.Cetera omnia ut supra diclum 
est, peraguntur. Tunicas vero accipiunt ab exau- 
ctoratis tribunis, Venetus Veneiam et Tyríam, ila 
et Prasinus, quoniam he imperatoris sunt. 


159 CAPUT LVI. 
Observanda in promotione secundicerii. 

Domini preposito de promotione secundicerii 
mandatum dant, et mittit prepositus silentisrium, 
ut tribunum querat; quo reperto, responsum ad. 
dominos perfert, bi preposito, quem secundicerium 
constituere volunt, tradunt. Ipse egreditur, a cu- 
biculariis et silentiariis, qui ea septimana illo 
munere funguntur, stipatus, hi secundicerium tri- 
buno tradunt, dominisque fausta apprecantur. Pro- 
movetur autem vel in hemicyclio vel in camino. 8i 
autem iribunus morbo laborat, silentiarius quí 
per illam septimanam officio fungitur, eum 8 pre- 


D posito suscipit, et abiens ad tribuni sedes, ipsi se- 


eundicerium tradit. Observandum vero est, quod 
dum prepositus secundicerium silentiario traditu- 
rus est, factionis gitoniarcha, notarius seu char- 
tularius, poeta, musicus et magister, ut ipsl quo- 
que eum a preposito accipiant, adsint. Ceterum 


VARLE LECTIONES. 


* προθάλλεσθαι θἆ. 9 διαδεδειγµένων θἀ. 7 προθάλλεσθαι ed. 


JOAN. 140. REISKII COMMENTARIUS, 


(23) Babebant ergo factiones peculiaria sibi sta- 
1e, pro equis suis certamini committendis, iis- 
w edditos ἱπκοχόμους, Olim, cum adhuc fere 


in aream producerentur, habebant ἀρχτοτρόφους 
vel θηριοχόμοὺς ; vid. Procopius Anecdot. pag. 40. 
(24) Exauctoratís : vid. paulo ante not. 18. 


539 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


540 


utriusque factionis, Venete et Prasing, secundi- Α τῆς ὁ µελιστὴς (25) xal ὁ µαΐστωρ, ἵνα xal αὐτοὶ 


cerius eodem ritu creatur. 


CAPUT LVII. 


Observanda in promotiore assessorum judicii el lo- 
gothetarum. 


Domini preposito mandant, ut eos renuntiet, 
αἱ is non exit sed silentiarium qui per eam se- 
ptimanam officio illo fungitur ad processionem 
hippodromi mittit, ut, an preefeotus ibi sit, videat. 
Si adest, sllentiarius intrat, et preposito responsum 
dat, js vero admonet dominos, et ab iis aesessoris 
munere ornandum accipit. Dein prepositus in cu- 
biculariorum et silentiariorum obsequio procedit, 
ut prefectum in hemicyclo scylorum querant, et 
ipsi assessorem tradant, faustaque dominis precati 
egrediuntur. Prefecto autem in processione non 
reperto, 8 cursore publico queritur, el sí, antequam 
mense domini accubuerount, venit, prepositus id 
dominis annuntiat, servatoque ritu supra memorato, 
ipsum in camino tradit. Si vero accidit, ut egrotus 
git prefectus, domini assessorem preposito tradunt, 
qui egressus, querit, utrum logotheta sit, δη alius 
assessor, eumque, ipsis presentibus, silenti1rio ejus 
septimane committunt, ut, abiens ad preefecti do- 
mum, assessorem ipsi tradat. 360 Eodem modo 
et pretorii logotheta constituitur, quippe qui 
equalem plane, nec majorem minoremve dignita- 
tem habet. 
ὅπως ἀπελθὼν £v τῷ οἴκῳ τοῦ ὑπάρχου, παραδῷ αὐτῷ 


παραλάθωσιν αὐτὸν παρὰ τοῦ πραιποσίτου Χρὴ δὲ 
εἰδέναι, ὅτι οἱ δύο δευτερεύοντες τὴν αὐτὴν ἆχολου- 
θίαν ἔχουσι, τοῦ Βενέτόυ καὶ Πρασίνου. 
ΚΕΦΑΛ. NZ. 
"Osa δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ σὐμπόνων 
j p» λογοθετῶν 8 (8). mee 

Κελεύουσιν ol δεσπόται προθάλλεαθαι αὐτοὺς τῷ 
πραιποσίτψ, xai ὁ πβραιποσιτος οὐκ ἐξέρχεται, ἀλλ' 
ἀποστέλλει σιλεντιάριον τὸν ἔχοντα ἑθδομάδα ἐν τῇ 
προἑλεύσει τοῦ Ἱπποδρόμου, ἵνα ἵδῃ, ἐάν ἐστιν ὁ ὕπ- 
αβχος ἐχεῖσε. Καὶ εἶ μέν ἐστιν, εἰσέρχεται ὁ σιλεν. 
τιάριος, καὶ δίδωσιν ἀπόχρισιν τῷ πραιποσίτῳ, καὶ 
ὁ πραιπήσιτος ἀναγάγει * τοῖς δεσπόταις, καὶ παρα- 
λαμθάνει παρὰ τῶν δεσποτῶν τὸν ὀφείλοντα mpo- 
θληθῆναι σύμπονον, Καὶ ἐξέρχεται ὁ πραιπόσιτος 
ὀψικευόμενος ὑπὸ κουθικουλαρίων καὶ σιλεντιαρίων, 
καὶ ζητοῦσι τὸν ὕπαρχον ἐν τῷ ἡμικυκλίῳ τῶν σχύ- 
λων, xal παραδιδοῦσιν 10 αὐτῷ σύµπονον, xal im- 
εύχονται τοῖς δεσπόταις, καὶ ἑἐξέρχονται. "Edv δὲ οὐχ 
εὑρεθῃ ὁ ὕπαρχος ἐν τῇ προελεύσει, ζητεῖται παρὰ 
τοῦ διατρέχοντος (27), καὶ sl μὲν ἔλθῃ πρὸ τοῦ 
ἀχουμθίσαι τοὺς δεσπότας, ἀναγγέλλει ὁ πραιπόσι. 
τος τοῖς δεσπόταις, xal γίνεται dj ἀκολουθία, καθὼς 
ἀνωτέρω εἴρηται, παραδιδοὺς αὐτὸν iv τῇ θερµά- 
στρᾳ. El δὲ συµθῇ ἀσθενεῖν τὸν ὕπαρχον, παραδι- 
δοῦσιν οἱ δεσπόται τὸν σόμπονον τῇ πβραιποσίτῳ, 
καὶ ἐξελθὼν ó πραιπόσιτος ζητεῖ, ἐάν ἐστι λογοθέτης 
Ἡ καὶ ἕτερς σύμπονος, xai παραδίδωσιω αὐτὸν 
ἐνώπιον αὐτῶν τῷ σιλεντιαρίῳ τῷ ὄντί ἑθδομαρίῳ, 


σύμπονον' ὁμοίως καὶ à λογοθέτης τοῦ πραιτωρίου (28) 


οὕτως προθάλλεται, ps) ἔχων ἀκολουθίαν ἢ τάξιν πλείω T, ἐλάσσω. 
ΥΑΒΙΑ: LECTIONES. 
* λογοθέτων cod. * ἀνάχει θὰ. 1? παραδίδουσιν cod. Ἡ. 1. et mox. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(25) Ut poetas suos sibi proprios habebant fa- (; in rebus minoris momenti. Dicebantur quoque 


otiones, qui magistratibus novos honores, factiona- 
libus victorias in circo parias, imperatoribus no- 
mine factionis sus processionem solemnem ad 
ecclesiam in die festo, nuptias, natales imperii, 
natales porphyrogenitorum, apectaculn ciroensia 
etc., carminibus gratularentur : ita suos quoque µε- 
λιστάς seu musicos habebant, qui modulis et fidi- 
bus, ubi opus, hilaritatem spectaculorum et poeta- 
rum carmina prosequerentur et illustrarent. Leo 
Grammat. (apud Goar. ad Codin. p.88): Ὑπὸ 
πάντων ἑδοξάζοντο, xal οἱ δήμοι ἐμίλισαν ποιή- 
µατα καθ ἵκαστον ἍΊχον προς εὐφημίαν αὐτῶν 
πᾶσαν ἡδονὴν xoAaxtlaq Topf ova, Apud Theo- 
phan. p. 201. Memoratur 4 zt μελιστῶν, ermusi- 
cus regius, qui olim musicus regius fuerat. Ubi 
miror potuisse viros doctos eo delabi, ut moneta- 
rium aut exmonetarium redderent. (Utitur hao 
voce Anastas. Biblioth. p. 110 : Imperator et omnes 
melisti ejus." 


(26) M. λογοθέτων. Intelliguntur hic looi solum- D 


modo logothete pretorii. Vid. pag. 160. 

(27) Cursor, transcursor, discureor, internuntius 
ultro citroque means. Forte est vernaculus, quem 
magisler regionis sub se habebat velut servum in 
omnibus οἱ internuntium regionis. Vid. Descript. 
Urbis apud Du Cange in CPli Christian. p. 64, 65. 
Latinis sequioribus audiebant discursores, missi 
díscursores, missi. discurrentes (nam interdum in 
provincias mittebantur); vid. Du Cange Gloss. Lat. 
v. Discurrere ot Missi discurrentes, 2eu. decurrentes. 
Unde patet, eos interdum indicasse et exsecutiones 
mandatorum dominicorum instituisse, sed tantum 


corretarii el correarii a currendo, ad Graecum, ut 
pato, exemplum ; vid. Du Cange Gloss. Lat. h. v. 

nde adhuc hodie Galli courtiers appellant mini- 
etros publicos, quorum est variarum mercium, 
que advehuntur, aut venum in foro exponuntur, 
qualitatem inspicere, expendere et venditioni in- 
vigilare, quales nos variis nominibus appellamus 
Marktvogt, | Visitator, Gueterbeschauer. Uabebant 
quoque Latini cvrrerios, apparitores, quorum erat 
communíiali ostietim indicare, si convenire in 
curiam deberent, aut indictos census solvere, vel 
similia; vid. Du Cange v. Curreriws et Cursor. Certe 
adhuc hodie cursores Rome audiunt mandatarii 
pape, qui cardinales ad consistoria et alios actus 
excitant. Forte διατρέχοντες CPtani id idem fece- 
rubDt. Cursores quoque dicti precones tam civita- 
tum publici, ut qui proclamabant res vendendas, 
quam dominorum et principum, qui cum armis 
seu insignibus ipsorum precurrunt ipsis et viam 
parant, aut eorum nomine in giustris et alibi pu- 

lice proclamant. Joannes Chry-ostom. Hom. 3 in 
Jobum: Οὐκ εἶδε xai τοῦς map' ἡμῖν ἄρχοντας, 
ὅταν μετὰ τιμῆς τινα καλοῦσιν, πῶς ἀποστέλλουσι 
τοὺς δρομεῖς, κούρσωρας κχαλουµένους ᾿Ῥωμαῖστί. 
Vid. que alia Du Cange v. Κούρσωρ habet. 

28) Nam, utsymponus erat adjutor preefecti 
urbis in judiciis et sententiis dicendis, ita logotbeta 
quoque pretorii erat sub ejus dispositione (vid. 
Boript. post Theophan. p. 294) et habebat praci- 
pue curam carceris et delinquentium in custodiam 
migsorum. 


9M 


ΚΕΦΑΛ. NH. 
Ἐπὶ προαγωγῆ ἀντιγραφέως. 

Κελεόουσιν ol δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, xal ἕξ- 
έρχεται καὶ ζητεῖ σιλεντιάριον, καὶ ἀποστέλλει, ἵνα 
Tóm, ἐὰν προῆλθεν ὁ κοιαίστωρ, καὶ ἐὰν εὑρεθῇ, 
λαμθάνει ἀπόχρισιν ὁ πραιπόσιτος, xal ἀναγγέλλει 
τοῖς δεσπόταις, καὶ παραλαμθάνει παρὰ τῶν δεσπο- 
εῶν τὸν ὀφείλοντα προθληθῆναι ἀντιγραφίά, xal 
ἐξέρχεται ὀψικευόμενος, χαθὼς ἀνωτέρω εἴρηται, 
καὶ ζητεῖ τὸν κοιαίστωρα ἐν τῷ ἡμικυχκλίῳ, καὶ 
παραδίδωσι τὸν ἀντιγραφέα, κἄν τε εἴς ἐστι, xv. τε 
δύο, καὶ ἐπεύχονται τοῖς δεσπόταις, καὶ ἐξέρχονται 
lv. τῇ προελεύσει (29). EU δὲ συμθῇ μὴ εὑρεθῆναι 
τὸν χοιαίστωρα ἐν ταύτῃ τῇ προελεύσει, ζητεῖται 
παρὰ τοῦ διατρέχοντος, πεμποµένου αὐτοῦ παρὰ 
τοῦ πραιποσίτου, καὶ εἰ μὲν ἔλθῃ πρὸ τοῦ ἀχουμθί- 
σαι, ἀναγγέλλει ὁ πραιπόσιτος τοῖς δεσπόταις, καὶ 
λαμθάνει τὸν ὀφείλοντα προθληθῆναι, καὶ ζητεῖ τὸν 
κοιαΐστωρα iv τῇ θερµάστρᾳ, καὶ παβαδίδωσιν αὐτῷ 
τὸν ἀντιγραφία, xai ἐπεύχονται τοῖς δεσπόταις xal 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E£ BYZANTIN E LIB. I. 





543 


CAPUT LVIII. 
In creatione magistri scriniorum. 

Ad mandatum dominorum egressus prepositus 
silentiarium querit, eumque mittit, ut videat an 
processerit questor, quo reperto, responsum ac- 
cipit prrepositus, id dominis nuntiat, sumitque ab 
his scriniorum magistrum promovendum, et ín ob- 
sequio egressus, ut dictum est, questoremin hemícy- 
clio querit, cuiiscribam tradit, unus duove sint, et fe- 
licia dominis apprecati, in processione egrediuntur. 
Si vero accidit, ut queestor in illa processione non 
reperiatur, per cursorem a preposito missum que&- 
ritur, et ϱἱ adest antequam mense accubuerunt 
domini, hoc preepositus ipsis nuntiat, sumitque 
promovendum, et questori in camino quesito 
scrinlorum magistrum tradit, faustaque apprecatl 
dominis, discedunt. Sin contingat, ut questor esgro- 
tet, ac domini scribam creare velint, id eodem 
modo, ac supra de assessoris promotione dictum 
est, peragitur. 


ἀναχωροῦσιν. Bt δὲ συμθῇ iv ἄσθενείᾳ εἶναι τὸν κοιαίστωρα, xal θελήσουσιν οἱ δεσπόται προδαλέσθαι 
ἀντιγραφέα, γίνεται πᾶσα fj ἀχολουθία, καθὼς ἀνωτέρω εἴρηται ἐπὶ συµπόνῳ. 


ΚΕΦΑΛ, Νθ.. 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν, σπαθαροκανδιδάτου μὲλ- 
λοντος γίνεσθαι πρωτοσπαβαρἰου. 

Κελεύουσιν Οἱ δεσπόται τῷ πραιποσίτῳ, καὶ sic- 
έρχεται ὁ µέλλων ἨὙίνεσθαι πρωτησπαθάριος ἀπὸ 
σκαραμαγγίου xai σπαθίου, εἰσαγόμενος ὑπὸ ὁστια-- 
βίου, Χρατούμενος ὑπὸ πρωτοσπαθαρἰου εὐνούχου, 
Καὶ πίπτων φιλεῖ τοὺς πόδας καὶ τὰ γόνατα τῶν δι- 
σποτῶν, xal βάλλουσιν ol δεσπόται τὸ µανιάκιον !! (30) 
tiq τὸν τράχτλον αὐτοῦ, καὶ ἐξέρχεται. 

ΚΕΦΛΑ. E. 
Ἐπιτάφιος (31) βασιλέων. 

Ἐξέρχεται τὸ λείψανον (33) διὰ τοῦ καδαλλαρίου, 
καὶ τίθεται εἷς τὰ (9. ἀχούθιτα (33) ἡ χρυσῆ κλίνη !3 
à ἐπονομαζομένη λύπης, καὶ πρόκειται ἐκεῖσε τὸ 
αὐτὸ λείφανον, ἑστεμμένον μετὰ διθητησίου καὶ 


CAPUT LIX. 


Observanda, quando spatharocandídatus ad proto- 
spatharii dignitatem provehendus est. 


Mandato 4 dominis preposito dato, futurus pro« 
tospatharius cum scaramangio et gladio intrat, ab 
ostiario adductus, & protospathario eunucho 908” 
tentatus. Procoumbens humi, pedes et genua do- 
minorum osculatur, et postquam torquem collo 
ejus imposuerunt, egreditur. 


CAPUT LX. 
Deductio funeris imperatoris. 

Corpus exanime per caballarium effertur, re- 
positoque in XIX accubitibus aureo lecto, dicto 
doloris, ibi collocatur, 8611 corona,dibetesiis, aurea 
tunica et campagiis ornatum, et Sancte Sophie 


VARI/E LECTIONES 


!! µανιάκιν ο0ἆ. 1? χρυσῆ τοικλίνη ed. 


JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΙΙ COMMENTARIUS. 


29) Si contingat, ut eo die in curiam atque in 
tribunal suum non processerit, ut facere debebat 
ex officio. 

(30) Erat torques, µανιάκης, µανιάκιον, insigne 


luctum super mortuorum illustrium sepulcris no- 
vem dies durasse, ex antiquo ritu Grecis, de quo 
vid. Brodeus ad Anatholog. p. 238, ed. Weohel., a 
Nicephoro Gregora p. :81, n. 3, imperatores in 


militum, presertim honestissimorum, qui uno ali- [) luctu albas vestes gestasse, contra vero depositis 


quo inferiore magistratu militari fungerentur. 
Sergius et Bacchus martyres degradali seu exuti 
militia (primicerius enim ille, hic secundicerius 
erat), ἀφῃρέθησαν τῶν ἀξιωμάτων αὐτῶν xal τῶν 
μανιαχίων. Menolog. Basil. t. lI, p. 99. Vid. ad p. 
130. Dicit autem non sine causa εἰς τὸν τράχηλον 
αὐτὸν. Nam et interdum torques capiti, vel vertici, 
imponebantur. Quod tamen preter imperatorem 
novum elii factum fuisse non memini. 

(31) Nempe xósuoc aut προέλευσις. Cerimonias, 

uibus funus Pertinacis imperatoris elatum fuit, 

io apod Xiphilin. p. 1224 distincte describit. 
Juvat hic aliquot ritus funebres in exsequiis impe- 
ratorum CPianorum observatos, Nostro preeteritos, 
commemorare. Discitur itaque a Theophane p. 42, 
urbem defuncto cuperatore ad septem dies claudi 
conüsuevisse ; a ino p. 115, collatis p. 101. cap. 
11 et p. 143, cap. 21, et Du Cange v. "Evveta, 


albis senatores Juxisse in coloreis. Conf. Nostri 
p. 964, et. Du Cange Gl. Gr. p. 897, v. µελανει. 
ονεῖν: & Malala p. 136, t. II, in. purpura quoque 
uctum fuisse, et ex ejusdem p. 127 et 146, impe- 
ratorem iu luctu stemma non gestasse. *( Ritus 
funebris habetur apud Contin. Theophan. p. 217. 
Imperatrices aureis et gemmis distinctis sandapilis 
componere masg erat, et comitante senaiu doedu- 
cere. Script. post Theophan. p. 207.]* 

(32) Suprema eppellant Latini; vid. Vales. ad 
Amm. Marcell. pag. 286. Du Cange. Gloss. Lat. v. 
Lipsana. 

(33) Solebant in triclinio novendecim accubi- 
tuum imperiales reliquie exponi; vid. Scriptor. 
post Theophan. p. 201, ubi egregie ritus funeris 
imperialis exsequitur, mereturque oum hoo loco 
nostro conferri. 


543 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


στ. 


gelones et clerus, eque ac senatus omnis, in sca- A χρυσῆς χλαμύδος xal καµπαγίων, καὶ εἰσέρχονται ol 


ramangiisintrant, canuntque eaquaecanere mos est. 
Postea prepositus cerimoniarum magistro sigoum 
dat, qui dicit : « Egredere, imperator, Rex te regum 
et Dominus dominantium vocat : » quo ter repetito, 
stalim a ministris imperatoris tollitur corpus, et in 
chalcen deportatum, ibi reponitur, omniaque mo- 
re solenni peraguntur. Cum corpus efferri debet, 
cerimoniario prepositus signum dat, qui ter dicere 
in cipit : « Egredere, imperator, » etque sequuntur, 
atque ita corpus ab imperatoriis protospathariis e 
chalce exportatum, per mediam transit, cumque ad 
locum, ubi componi debet, pervenit officium, cantus 
et olera que institui solent, ibi peraguntur. Post- 
ea cerimoniariue, signo a preposito dato, ter ex- 
. elamat: « Intra, imperator, vocat te Rex reguin et 
Dominus dominantium ; » deindesic : « Depone coro- 
namacapitetuo,»etstatim hecaprteposito tollitur,et 
imponitur fascia purpurea simplex; at alio in monu- 
mento repnitur. Sciendum est eumdem morem, 
eumdem ritum eamdemque cousuetudinem etiam in 
Auguste funere observari. Debet autem cerimonia- 
rius in funere Auguste dicere : « Egredere, impera- 
trix, vocat te Rex regnantium et Dominus dominan- 
tium. » 


τῆς Αγίας Σοφίας γήλωνες (34) xal ὁ κλῆρος, ὡσαύ- 
τως xai πᾶσα d σύγχλητος ἀπὸ σκαραµαγγίων, xal 
ψάλλουσι χατὰ ἀχολουθίαν. Βἱθ) οὕτω νεύει ὁ πραι- 
πόσιτος τῷ τῆς καταστάσεως, xal λέγει ἐχεῖσε 
« Ἔξελθε, βασιλεῦ, xaAet σε ὁ !* Βασιλεὺς τῶν βασι- 
λευόντων καὶ Κύριος τῶν κυριευόντων * » τοῦτο λέ- 
ει τρίτον, καὶ παραυτίκα αἴρεται τὸ λείψανον παρὰ 
τῶν βασιλικῶν, xal παλιν εἰσφέρουσιν αὐτὸ ἔνδον 
τῆς χαλκῆς, καὶ τιθέασιν αὐτὸ ἐχεῖσε, xal ποιοῦσι 
τὰ ἐξ ἔθους. Kat ὅτε ὀφείλει ἀρθῆναι τὸ λείψανον, 
νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ τῆς καταστάσεως, καὶ ἄρχε- 
ται λέγειν Ex τρίτου τὸ, « Ἔξελθε, βασιλεῦ, » xai 
τὰ ἑξῆς, καὶ εἶθ' οὕτως ἐξέρχεται τὸ λείψανον ἀπὸ 
τῆς χαλκῆς, βασταζόµενον ὑπὸ βασιλικῶν πρωτο- 
σπαθαρίων, xai διέρχεται διὰ τῆς μέσης, xal τὸν 
τόπον καταλαθόντων !4, iv ᾧ μέλλει χηδευθῆναι, γί- 
νεται ἡ ἀκολουθία τῆς γαλμφδίας xal τὰ συνήθη. 
Εἶτα νεὀει πάλιν ὁ πραιπόσιτος τῷ τῆς καταστά- 
σεως, καὶ ποιεῖται τὴν ἀναφώνησιν οὕτως" « Efc- 
ελθε, βασιλεῦ, καλεῖ σε ὁ Βασιλεὺυς τῶν βασιλευόν- 
των xai Κύριος τῶν κοριευόντων, » ἐκ τρίτου. Elg' 
οὕτως" « ᾿Απόθου τὸ στέµµα ἀπὸ τῆς χεφαλῆς σου’ » 
καὶ εὐθέως αἴρεται παρὰ τοῦ πραιποσίτου, xal τί- 
θεται σημεντέῖνον 15 (35) µετὰ πορφυρᾶς λιτῆς (36), 


xal τίθεται ἐν τῷ μνηµείῳ. Ἰστέον, ὅτι ὁ αὐτὸς τύπος καὶ dj αὐτὴ τάξις καὶ ἀχολουθία γίνεται καὶ εἲς τὴν 
τῆς αὐγούστης χηδείαν. Χρὴ δὲ τὸν τῆς καταστάσεως ἐπὶ τῇ ἐξόδῳ τῆς αὐγούστης λέγειν' e Ἔξελθε, βασἰ- 
λισσα, καλεῖ σε ὁ Βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων xai Κύριος τῶν χυριευόντων. » 


CAPUT LXI. 
Observanda post finitas preces et vota in natali die 
tmperatoris. 

I. Prefecti omnes postquam vestibus mutatis pro- 
gressi sunt, processio in Justiniani triclinio sub- 
sistit, horaque appropinquante, convivium paratur, 
mense in Justiniani triclinio reposita. Deinde egre- 
ditur imperator, dibetesio purpureo amictus, vene- 
rande mense sue assidet, et ad convivium vocati 
magistri patricii ac reliqui senatores intrant. Omnes 
vero mutatoria,utmosest, veste incedunt, patriciitu- 
nicisauro pretextis,strategi sagis suis, protospatharii 


ΚΕΦΑΛ. EA'. 
"Osa δεῖ παραφυλάττειν, τῆς αἰτήσεως (37) τε- 
λουμένης γενεθλίων ἡμέρᾳ τοῦ βασιλέως. 

Α’. ΠροσέρχΌνται ἅπαντες οἱ ἄρχοντες ἡλλαγμέ- 
vot, καὶ ἵσταται 3, προέλευσις ἐν τῷ Ἰουστινιανῷ, 
καὶ τρίτης ὥρας καταλαθούσης, στοιχεῖται τὸ χλη- 
τώριον, ἡ δὲ τράπεζα Ἱσταται ἐν τῷ Ἰουστινιανῷ 
τρικλίνφ. Καὶ ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς περιθεθλημένος 
διθητήσιον προφυροῦν, καὶ καθέζεται ἐπὶ τῆς τι- 
plac αὐτοῦ τραπέζης, xal εἰσέρχονται oi κληθέντες 
ἀπό τε μαγἰστρων, πατρικίων καὶ λοιπῶν συγκλη- 
τικῶν. ΄Απαντες δὲ αὐτῶν εἰσέρχονται ἠλλαγμένοι, 


VARI LECTIONES. 


!* ὁ om. θὰ. !* καταλαθὸν ed. {5 σημεντεῖον ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(34) Probane sit hec vox et quid significet, alii 
forte melius, quam ego, dixerint. Incidit iamen 


aliquando, an non leg. sit γείτονες, accole vel in- D 


cole, Solebant certe, more ex veteri gentilismo 
reteato, multi preter olerum in templis habitare, 
sd ejus ministerium destinati. EL apud Muhame- 
danos templa sunt diversoria dervischorum et 
mendicorum. 

(35) Id est segmentinum. Subintelligitur came- 
laucium, vel stemma factum ex segmentis, id est 
fasciis longis et latis serici villosi. Unde vox no- 
stra Sammet videtur quoque provenisse. De se- 
gmentis aliter censet Salmasius t. II. Hist. Aug. 
Ρ. 970, scilicet esee auro consutas et contextas oras 
vestium, pretextas, paragaudia, frisium vel phry- 
gionicum opus. Verum non videtur ipsi favere locus 
noster, in quo memoratur camelaucium segmen- 
tinam, cum purpura, pura, id est auro non in- 
signita, absque sutura aurea vel opere phrygio. 
Potest tamen πόρφυρα non de carnelaucio vel in- 
fula, sed de chlamyde, si quis velit, accipi. Pag. 


171, hesbemus χρυσοσήµεντα, aurea segmenta : 
uod etiam adversus Salmasium pugbare vi- 
etur. 

(36) Purpura est, que auro argentove aut alio 
caret ornatu. 

(37) Quando rogant proceres et factiones, ut 
sibi liceat coram imperatore saximodeximum seu 
tripudium vel pyrrhicbam celebrare, eoque modo 
natales imperii ejus decorare. Formulam rogatio- 
nis babet caput sequene. Huic vero inscriptio non 
congruit. Quare copi de lacuna suspicari. Sane 
perfectum nibil est boo in capite, neque liquet, cui 
solemnitati faciant ea, que precipit. Confirmat me 
in hao sententia dictio, ὡς προείρηται, p. 168. 
Atqui hic loci debuit dictum fuisse, in frusto, 
quod periit, illud, quod ihi dicitur jam in superio- 
ribus commemoratam fuisse, et tamen nusquam ap- 
paret.Hec autem si conjectura displiceat, ἀθυθίκλή- 
σεως &ul ἀριστήσεως aul. ἑστιάσεως NA αἰτήσεως 
reponi. Caput enim exponit, quomodo imp. pro- 
ceres convivio excipiat. 


549 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINJE LIB. I. 


346 - 


χαθὼς εἴθισται, οἱ μὲν πατρίκιοι τὰ χρυσόταθλα A ao cmteri ministri 363 pro sua quisque dignitate 


αὐτῶν χλανίδια, οἱ δὲ στρατηγοὶ τὰ σαφία αὐτῶν, ot 


vestesgostantet in convivio etin mutatoriisconsident 


9& πρωτοσπαβάριοι xai oi λοιποὶ ἄρχοντες, ἕκαστος χατὰ τὸ ἴδιον ἀξίωμα, φοροῦσι xal τὰς στολὰς, καὶ 


καθέζονται ἐν τῷ χλητωρίῳ ἠλλαγμένοι, 

B. Καὶ πάντων καθεσθέντων τῶν προειρηµένων 
ἁρχόντων ἐν τῷ κλητωρίῷ, δηλοποιεῖ ὁ βασιλεὺς 
τοῖς πατρικίοις διὰ τοῦ τῆς τραπέζης, ὡς ὅτι « Ἐκ- 
ϐάλλετε τὰ χλανίδια ὑμῶν, » xai ἀναστάντες οἱ πα- 
τρίχιο' xai οἱ στρατηγοὶ ὑπερεύχονται τὸν βασιλέα, 
καὶ ἁπαλλάσσουσιν οἱ μὲν πατρίκιο: τὰ χλανίδια 
αὐτῶν, ol δὲ στρατηγοὶ τὰ σαγία αὐτῶν, ἆπολαμ. 
θάνουσι δὲ τὰς αὐτῶν στολὰς ἐγγιστιάριοι βασιλικοὶ 
oi παριστάµενοι ἐν τῇ χάτω τραπέζῃ, καὶ ἐπιδιδοῦσι 
αὐτὰ τοῖς ὑπουργοῖς αὐτῶν εἰς τὰ σκύλα. Οἱ δὲ ἁρ- 
γοντες τοῦ κουθουχλείου ἠλλαγμένοι ὄντες ἐκτελοῦσι 


lI. Omnibus autem dictis proceribus assi- 
dentibus, per mensa preefectum imperator patri- 
ciis edicil, vestes suas deponaut, seurgentesque 
patricii et strategi fausta imperatori precantur, 
mutantque patricii tunicas, strategi saga, quorum 
vestes imperatoris apparitores, in inferiori mense 
astantes, sumunt, et eorum famulis in scylis stan- 
libus tradunt. At cubiculo preefecii, mutata veste, 
duplicem faciunt consessum, si Dominica die con- 
tingit: non enim eo die susceptio solennis impe- 
ratoris fit, et propterea omnis senatus mutat. 


διπλοῦν παραστάσιµον, εἰ τύχῃ iv Κυριακῆς (38) οὐ γὰρ ivbbyevat ταύτῃ ἡμέρᾳ γενέσθαι δίξιµον, καὶ 


ὁιὰ τοῦτο ἀλλάσσει πᾶσα d) σύγκλητος. 
ΚΕΦΑΛ. ZB. 
παραφυλάττειν ἐν 
pou (39). 

Α΄. Εἰσέρχονται τὰ δύο µέρη εἰς τὸ σῖγμα, xal 
αἰτοῦνται, λέγοντες οἱ xpdxvat * « Πολλὰ, πολλὰ, 
πολλά.» ὁ λαός " « Πολλὰ ἔτη εἰς πολλά. » Οἱ 
xpixtat* « Πολλοὶ ὑμῖν Ὑρόνοι, τὸ πβόθληµα τῆς 
Τριάδος" « φθογγεῖ !6 καὶ ὁ λαὸς ἐκ Υ' Πολλοὶ ὑμῖν 
χρόνοι. » Οἱ χράχται * « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα 
xai ὁ δεῖνα αὐτοκράτορες Ρωμαίων" » φθογγεῖ καὶ 
ὁ λαὸς ἐκ q'.« Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι.» Οἱ κράκται. 
ε Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ol θεράποντες τοῦ Κυρίου" » 
φθογγεῖ xai à λαὸς ἐκ τρίτου" « Πολλοὶ ὑμῖν χρό- 
vot, » Οἱ χράκται « HoAAo! ὑμῖν Χρόνοι, ὁ δεῖνα 
καὶ ὁ δεῖνα Αὐγοῦσται τῶν Ῥωμαίων. » φθογγεῖ 


καὶ ὁ λαὸς ἐκ Υ’ « Πολλοὶ ὑμῖν ypóvot. » Οἱ κρά- 


Ὅσα δεῖ παβαμονῇῃ 


χται’ «Ὡς Δοῦλοι τολμῶμεν παρακαλέσαι * » φθογ- C 


q€ xal ὁ λαὸς ἐκ Υ ὁμοίως. Οἱ χράᾶχται * ». Mezà 
φόδου δυσωποῦμεν τοὺς δεσπότας' » φθογγεῖ καὶ à 
λαὸς ἐκ Υ ὁμοίως. Οἱ κράκται " « ᾿Ανεξικάκως παρα» 
χλήθητε, ὦ εὐεργέται 41: ν ὁ λαὸς ὁμοίως Ex. Y. Οἱ 
κράκται' « El τὴν δέησιν τῶν δούλων ὑμῶν Βενέ- 
των» ὁ ah; ἐκ Υ΄ ὁμοίως. Οἱ κράκται' « Tiv 


Β 
εξ[- 


CAPUT LXII. 


Übservanda pridie ejus diei, quo imperator in urbe 
excipiendus est. 


I. Due factiones sigma intrant, et precantur; di- 
cunt canlores : « Multos, multos, multos; » popu- . 
lus : « Multos &nnos in multos. » Cantores : « Mul- 
ta vobis tempora, trinitatis propugnaculum ; » 
clamat et populus ter : « Multa vobis tempora. » 
« Cantores : « Multa vobis tempora, N. N. impera- 
tores Romanorum : » clamat et populus ter : «Mul- 
ία vobis tempora. » Cantores : « Multa vobis tem- 
pora, famuli Domini; « clamat et populus ter : 
« Multa vobis tempora. » Cantores : « Multa vobis 
tempora, N. N. Augustas Romanorum ; » clamat et 
populus ter : « Multa vobis tempora. » Cantores : 
« Ut servi precari audemus ; » clamat et populus 
eadem ter. Cantores : « Cum timore suspioimus 
dominos ; » clamat et populus similiter. Cantores : 
« Non injuria invocamini, beneflci; » clamat et 
populus similiter tribus vicibus. Cantores : « Ad 
preces servorum vestrorum Venetorum ; » clamat et 
populus ter. Cantores : « Majestatem tuam festum 
hunc diem ut nobis celebrare permittat,precamur; » 


VARLE LECTIONES. 
!6 φθογγἡ ed. ubique prebet, ut supra. !? ὡς εὐεργ. ed. 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIDUS. 


(38) Sic M., recte, ex more nove Grecie. Vid. 
not. ad p. 312. 

(39) Pridie ejus diei, qui imperatori natalis im- 
perii est, et quo solemnlter adorandum se dare fa- 
cionibus debet. De die natali imperii hoo capite 
agi, liquet e A, 1 : τὴν αὐτοχρατορίχν σου αἱτούμεθα 
ἑορτάσαι. Videor mihi hoc in loco vestigium «etatis, 

quam referri cerimoniale nostrum debet, de- 
prehendere, si modo de tempore suo locutus fuit 
auctor hic loci, neque totum hoc caput cum se- 
quentibus e veleri cerimoniali transcripsit, aut 
anni tempora persequi voluit. Scilicet exceptionem 
factionum gratulantium imperatori natalem imperii 
collocat auctor ante aureum circense, quod in diem 
lune proximum a Dominica in Albis fuisse cele- 
bratum constat. Unde concludas, ilium imperato- 
rem, ad quem hoo caput pertinet, imperium anie 
illum diem adiisse. Constantinus, Leonis Sapientis 
filius, ille nequit esse; quippe qui a patre ipso 
esto Pentecostes collega dictus οἱ coronatus fuit. 


Congruit igitur hoo in Constantinum Juniorem, 
Romani filium, ut χε una cum fratre Basilio, po- 
tuit in patris, XV. Martii defuncti, regnum, adeo- 
que ante Paschatis festum successisse dici, quam- 
vis fratres illi minorennes sub duobus tutoribus, 


Nicephoro Phoca et Joanne Tzimisce, diu vixerint. 


absque imperio. Sed, ut dixi, debile hoc argumen- 
tum est, Non enim constat, auctorem temporum 
anni seriem in recensione hilariorum factionalium 
et circensium sequi voluisse; presertim cum eum 
ipse turbet, post aureum circense narrans de exce- 

tione hiberna ín area triconchii facta, et inter 
fachanicum, quod XI Maii, Urbis regie, natali, 
flebat, et ipsi immediate continuum Macellarium 
seu Lupercal intergerens Votorum ludicrum, quod 
in mensem Januarium incidit. Deinde potest hoc 
caput quoque ad imperatorem aliquem respicere, 
qui ante Constantinum Leonis vixit, et ante fes- 
tum, vel ipso festo Paschatis coronatus et inaugu- 
ratus imperio foit. 


541 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


clamat et populus similiter, Cantores : « Dominos À αὐτοχρατορίαν (40) σου αἰτούμεθα  boptácai* » 


Romanorum serva, Domine; « olamat οἱ populus 
ter : « Domine, serva. » Cantores : « Domine, ser- 
γα dominos cum Augustis conjugibus et porpby- 
rogenitis. » 


II. Vesperi dues factiones, sigma cum faeibus in- 
trantes feculariam (itaenim dicitur),celebrant,et sal- 
tantes, apelaticum toni gravis cantant: 168 « 8al- 
vete, domioi Romanorum ; salvete, delicie universi 
orbis salvete ; reges, N.N., quos Trinitas viotores ei 
benefaotores constituit. Posthac ascendunt in gra- 
dus,et dicant apelaticum toni gravis IV : « Gaudet 
orbis, te imperatorem dominumque conspiciens, 
tueque urbs letatur. À Deo coronate N., letatur 
ordo, prinoipem te ordinis conspiciens, et beata 
gunt sceptra, te sceptrigerum nacta. Ornes enim 
solium paterne majestetis, una cum Augusta pul- 
chri ordinis radios emittens, quare fortunata per 
te civitas imperii tul diem ut festum agit. » Can- 
tores acclamant : « Domine, serva dominos Roma- 
norum ; » populus ter : « Domine, serva. » Can- 
tores : « Domine, serva a te coronatos ; clamat et 
populus ter : « Domine, serva. » Cantores : « Do- 
mine, serva imperatores cum Augustis conjugibus 
et porphyrogenitis! » 


φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ix Υ ὁμοίως. Οἱ χράκται * « Kó- 
put, σῶσον τοὺς δεσπότας τῶν Ῥωμαίων' » φθεγχεῖ 
καὶ ὁ λαὸς ἐκ τρίτου « Κύριε, σῶσον. » Οἱ xpá- 
γται' « Γύριε, σῶσον τοὺς δεσκότας σὺν ταῖς Λὺ- 
γούσταις xai τοῖς πορφυρογεννήτοις. » 

B'. Καὶ δείλης εἰσέρχωνται τὰ µέρη τὰ δύο elc τὸ 
σἴγμα μετὰ φατλία, καὶ Ὑίνεται d λεγομένὴ φαχλα- 
pia (AM), xai λέγουσι τὸν ἀπελατικὸν χορεύοντες, 
5X. βαρύς ' « Χαίρετε, δεσπόταί τῶν Ῥωμαίων * χα(- 
Ρετε, ὁ πόθος τῆς ὅλης οἰχουμένης  χαίροτε, ἄνακτες 
ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα, οὓς ἡ Τριὰς ἀνηγόρευσεν νικητὰς 
καὶ κόσμου εὐεργέτας.» Καὶ μετὰ ταῦτα ἀνέρχονται 
elc τὰ βάθρα, καὶ λέγουσιν ἀπελατικὸν Ny. πλ. δ'" 
« Χαΐρει ὁ κόσμος ὁρῶν σε αὐτοκράτορα δεσπότην, 
καὶ ἡ πόλις σου τέρπεται, θεόστεπτε ὁ δεῖνα ὡραί- 
ζεται (45) dj τάξις σε βλέπουσα ταξιάρχην, xal εὖ- 
τυχοῦσι τὰ σκΏπτρα σκηπτοὐχόν σε κεκτημένα. 
Κατακοσμεῖς γὰρ τὸν θρόνον τῆς πατρψας βασιλείας, 
συν τῇ Αὐγούστῃ προκέµπων μαρμαρυγὰς εὐταξίας. 
ὅθεν εὐημεροῦσα διὰ σοῦ ἡ πολιτεία, τῆς ofc αὗτο- 
κρατορίας ἑορτάζει τὴν ἡμέράν. » Καὶ λέγουαιν ol 
χράχκται tà ἄχκτα' « Κύριε σῶσον τοὺς δεσπότας 
Ῥωμαίων ’ 2 χαὶ ὁ λαὸς ἐκ q'* « Ἑόριε, σῶσον. » 
Ol χράκται’ ο Κύριε, σῶσον τοὺς ix. coU ἑστεμμέ- 
νους" » φθογγεῖ xal ὁ λαὸς ἐκ q'* « Κύριε, σῶσον, » 


Οἱ κράκται’ « Κύριε, οὤσον τοὺς δεσπότας σὺν ταῖς Αὐγούσταις καὶ τοῖς πορφυρογεννήτοις. » 


CAPUT LXLI. 


Observanda mane ejus diet, quo ín wrbe exctpiendus 
est imperator. 


I. Antequam domini in thronum ascenderunt, 


KEOAA, ΞΓ’. 
"Oca δεῖ !* φυλάττειν τῇ ἑπαύριον εἷς τὸ δέξιµον. 


A'. Πρὸ τοῦ ἁἀνιέναι τους δεσπότας ἔπι του σεν- 


cantores diount : « Oriatur divina majestas; » ola- C (ov (43) λέγουσιν ot xpéxtat* » Ανάτειλον ἡ lv. 


mat et populus ter : « Oriatur, » et csetera aocla- 
mationis. Postquam consederunt in solio, primum 
cruce signant, dicente populo : « Sanctus, sanctus, 
sanctus. » Porro cantores : « Gloria in excelsis Deo, 
et in terra paz; » populus similiter. Cantores : 
« Inter homines Christianos beneplacitum ; « cla- 


θεος βασιλεία (44): » φθογγεῖ xai 6 λαὸς ἐκ Υ’ 
« Ανάτειλον, » xal τὰ ἑξῆς τᾶν ἄχτων. Καὶ ὅτε ἂν- 
ἐλθωσιν. ol. δεσπόται ἐπὶ τοῦ σένζου, κατασφραγ[- 
ζουσι (46) πρῶτον, καὶ λέγει ὁ λαός « Άγιος, ἅγιος, 
ἅγιος. » Οἱ χράκται. « Ἠολλὰ, πολλὰ, πολλά: » 6 
λαός: « Πολλὰ ἕτη slc πολλᾶ. » Καὶ εἶθ οὕτω λί- 


VARIAE LECTIONES. 


18 δεῖ deest in cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(40) Rogamus liceat nobis natalem imperii tui, 
eum, quo imperium  adiisti, hilariter peragere. 
Conf. p. 165, τῆς σῆς αὐτοκρατορίας bopedter τὴν 
Ἁμέραν, et p. 103, ubi recte interpres. Vid. Casau- 
bon. ad Scr. Hist. Aug. t. I, p. 44, ubi de diversis 


ἀρεταῖς προσανεῖχε xai ὡραίζετο, virtutibus (nienta 
mundum ab iis sibi quzrebat. Ἡ τάξις ordinem 
honestissimum, id est senatorium, in specie notat, 
imitatione Latinorum. Occurrit hoo sensu in Cod. 
Theodos. non semel. Conf. Du Cange v. Ordo et 


natalibus agi. De rogationibus fa&otionum vid. ad D Tá&«. Forma Constantini M. in marmore Asiatico 


. 65 et 170. 
P (M) Saltatio, chorea cum facibus. Ergo jam tum 
temporis quoque saltationes cum faculis aut cereis 
in usu erant, ut hodie sunt in aulis principum. 
. De illuminationibus et ignibus artificialibus vete- 
rum annotavi quedam ad p. 964, ubi de hilariis 
triumphalibus egi. 
42) ld est. καλλωπίζεται et. μεγαλαυχεῖται, hoo 
velut ornatum quemdam suum ostentat, 60 89650 
arat et fastuatur atque gloriatur, ?, τάξις, ordo 
senatorius nempe), quod tu sis ejus ταξιάρχης 
ordinarius, princeps ordinis. Ita Zosim. IV, 38, ἐπ 
- κατωρθωμένοις πράγµασιν ὡραίζεσθαι dixit, ob res 
bene geslas ει velut. ὡραῖον, speciosum, ostentare. 
Siíoh paerden, sich viel damit wissen, nos dicimus. 
Idem IV, c. 42: ὡραϊζομένου τῷ πλήθει καὶ µε. 
Υέθει τῶν δωρεῶν, cum sibi placere ob copiam 
magnitudi munerum. Nioetas, p. 29, Tau 


inter inscriptiones & Ricbardo Pocokio editas p. 9, 
n. 5, quam inde integram repetii in reoensione 
mea illius libri actie eruditorum anni hujus inser- 
ta, dicit Augustum salutem dicere ordini civilatis 
Orcistanorum, 

(43) De throno Cathismatis seu palatii cireenais, 
e quo ludos speotare solebat imperator, hío serme 


est. 
(M) Adweni, o majesias auclorilate divina re- 


ans. 

(45) Imperatores Romani olim cum in eircum 
venissent, osculo jacto manibus adorabant et sa- 
lutabant populum ; vid. Dion. Cass. p. 1056, ?1, 
ed. Hamb. Ejus in loeum successit mos eigno oru- 
cis signandi ope rhosthelii, seu chlamydia certo 
quodam modo composite, de quo deinceps sepius 
occurret sermo. 


$409 DE CERIMONIIS AUL/Á ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


580 


Ίουσι τὰ ἄκτα ol χκράκται « Δόξα ἓν ὑψίστοις θεῷ Α matet populus eadem ter. Cantores : « Quod populi 


καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη' » 6 λαὸς ἐκ τρίτου ὁμοίως. Ot 
κράκται « Ἐν ἀνθρώποις Χριστιανῶν εὐδοχία. » 
φθογγεῖ xai ὁ λαός ἐκ q" ὁμοίως. Οἱ xpixzac « "Ost 
ἠλέησεν à θεὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ. » φθογγεῖ χαὶ ὁ λαὸς 
ὁμοίως ἐκ γ'. Οἱ κράκται « Δόξα θεῷ τῷ δεσπότῃ 
πάντων’ » Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκ Υ ὁμοίως, Oi 
χράκται΄ « Πολλὰ, πολλὰ, πολλὰ. » Τριλέξιον !*. (46) 
a, jg; δ'» 'O θεὸς 6 δεσπόζων ἀοράτων καὶ ὁρωμένων 


sui Deus misertus est ; » similiter clamat et popu- 
lus ter. Cantores : « Gloria Deo omnium domino; » 
populus eadem ter. Cantores : « Multos, multos, 
multos ; » populus : « multos annos in multos. » Tri- 
lexium I. toni IV : « Deus, dominus invisibilium et 
viBibilium, vos centum annos in pace Romanis Ím- 
perare sinat, priesentemque diem vestri imperii ut 
festum celebrare ! 


ἀξιώσει pde, δεσπόται, ἑκατὸν iv εἰρήνῃ χρόνους βασιλεύειν Ῥωμαίων, xal τὴν παροῦσαν, ἡμέραν τῆς 


αὐτοκρατορίας ἑορτάζειν. » 

Β', Άκτου à. λέγουσιν οἱ κράκτα"' « Ηρλ)οὶ ὑμῖν 
χρόνοι, ἡ ἔνθεος βασιλεία’ » φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκ 
Υ΄ « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, » καὶ τὰ ἑξῆς τῶν ἄκτων. 
Τριλέξιον β΄ « ᾿Ασύγκριτοι στρατιῶται (47), οἴκου. 
µένης οἱ πρόµαχοι, στεφηφόροι, ti ἐκ θεοῦ ὑψω- 
θέντες 39 ἐπὶ θρόνου τῆς βααιλείας, διἑσκορπἰσατε 
ἔθνη ὅπλοις ἐνθέοις τῆς εὐσεθείας' ἀλλ᾽ ὁ θεὸς ὁ 
στέφας ὑμᾶς καὶ πάντων κτίστης ἐπὶ πλεῖον πλεο- 
νάσει ὑμῶν τὰς ἡμέρας. » "Άκτον β’ λέγουσιν ol 
κράκται’ e Ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα μεγάλων βασιλέων 
καὶ αὐτοχρατόρων πολλὰ τὰ ἔτη' ὡς τὰ αἴσια ἅπαντα 
εἰς τὰ πέρατα ἐκφωνεῖσθαι. Εὐφημήσωμεν Βένετοι 
κατὰ χοέως' εὐσεθεῖς, πολλοὶ ὁμῖν χρόνοι νικηταὶ, 
πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι ἐχλογὴ τῆς Τριάδος, πολλοὶ 
ὑμῖν χρόνου » Τριλέξιον γ΄ « Παρὰ θεοῦ φιλανθρώ- 
που ὑμεῖς ἐστέφθητε, Αὐγοῦσται, vont δὲ ἑλαίφ 
ἐπευλογήθητε οὐρανόθεν εἰς χαρμοσύνην τοῦ Ααοῦ 
ὑμῶν, θεοπρόθλητοι Αὐγοῦσται, καὶ tic κατάπτωσιν 
πάντων ἐναατίων. » "κτον Υ. λἐγχουσιω ol κρᾶκται’ 


II. AcclamatioI; dicunt cantores : « Longa γὀ- 
bistempore majestas divina; « populuater: Longa vo- 
bis tempora,» et cetera acclamationis. Trilexium II: 
« Incomparabiles milites, defensores ac tutores 
universi, coronati a Deo, 164 exaltati in throno 
majestalis, subigite gentes divinis armis pietatis. 
Sed Deus, qui vos coronavit, creator omnium, 
dies vestros magis magisque augeat. » Acclama- 
tio II; dicunt cantores : « N. N. magnis imperato- 
ribus et Augustis multos annos, ut felicia omnia ín 
terminis imperii nuntientur. Acoclamemus Veneti 
ex debito. Longa vobis, o pii, tempora { victores, 
longa vobis tempora ! electi a Trinitate, longa vobis 
temporal » Trilexium III:« A Deo, hominum amico, 
coronato estis, Auguste, et sapientie oleo ad leeti- 
tiam populi vestri coitus peruncte, a Deo promote 
Auguste, et in exitium omnium inimicorum. » Ac- 
clamatio III; cantores: « Longa vobis tempora, N. 
N. Auguste Romanorum ; » clamat et populus ter: 


« HoAXoi ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα zal ὁ δεῖνα Αὐγοῦσται ( « Longa vobis tempora. » Cantores : « Multos, mul- 


τῶν ᾿Ῥωμαίων" » φθογγεῖ xal ὁ λαὸς ἐκ y" « Πολλοὶ 
ὑμῖν χρόνοι, » Οἱ κράκτα:’ « Πολλὰ, πολλὰ, πολλά,» 
ὁ λαός «Πολλά ἔτη εἷς πολλά’ » xal αὐλεῖ τὸ ὅρ- 
Υανον. Καὶ λέχουσι. « "Αγιαχας. Καὶ ὅτε πλι- 
ρώσῃ, Ἀλίγουσιν οἱ χράχται φωνὴν fy. m. 9" «Τὸ 
ἰχάδιν ἅγια" » καὶ ὃ λαός. « ᾿Ανδρίζεται dj πόλις d 
τῶν Ῥωμαίων, δεξαµένη ix τοῦ ἰδίου θρέμµατος 
τὴν σωτηρίαν' καὶ δοξάζεται τὸ σκῆπτρον τῆς ἐξ- 
ουσίας ἁπάνάγια 31, ὃτι ἐπεσκέφατο αὐτῷ ἀνατολὴ 
ἐξ ὕψους διὰ σοῦ, ὁ δεῖνα ἄναξ, τοῦ ἀγαπήσαντος 


tos, multos ; » populus: « Multos annos in multos ; » . 
et sonante organo dicunt: « Sancte. » Quo finito, 
cantores tono obliquo IV : « Sancta ; » et popu- 
lus: » Confirmatur urbs Romenorum a proprio 
alumno salutem nacta, et exaliatur sceptrum Ρο: 
tentis : o sanctissima! quod ipsam orleus ex alto 
invisit per te, N. imperator, qui amavisti justitiam 
et unctus es oleo sancto a Domino ! civitati pax per 
eum, qui captivos ab inimicis liberavit, donata 
est. » 


δικαιοσύνην καὶ χρισθέντος ἐν EAal ἁγίῳ πατὰ Κυρίου, ἑθραθεύθη εἰρήνη τῇ πολιτείᾳ τῷ ῥυσαμίνῳ 33 (48) 


ἐξ ἐχθρῶν τοὺς αἰχμαλώτους. » 

I'. ᾽Απελατικὸν ἀπὸ φωνῆσ jy. m. ὃ”' « Χαΐρει ὁ 
χόσµος ὁρῶν σε αὐτοκράτορα δεσπότην, xal ἡ πόλις 
cou τέρπεται, θεόστεπτε ὁ δεῖνα' ὡραίΐζεται d) τάξις 
οἳ βλέπουσα ταξιάρχην, καὶ εὐτυγοῦςι τὰ σκῆπτρα, 
σκηκπτοὐχόν σε κεκτημένα. Κάταχοσμεῖς γὰρ τὸν 
θρόνον τῆς πασρφας βασιλείας σὺν τῇῃ Αὐγούστῇ, 
προπέµπων μαρμαρυγὰς εὐταξίας, ὅθεν εὐημεροῦσα 
διὰ σοῦ d) πολιτεί« τῆς αὐτοκρατορίας ἑορτάζει 
τὴν ἡμέραν. » Καὶ ἀπὸ τούτου λέγουσιν οἱ κράκται' 


III. Apelaticum toni obl. IV: « Gaudet orbis, 
intuens te imperatorem dominumque ; letatuec urbs 
tua, 8 Deo eoronate N.; exsultat ordo, te ordinis 
institutorem videns; felicia sceplra sunt ; te sceptri- 
gerum nacta. Ornas enim thronum paterne maje- 
statis cum Augusta, emittens splendorem boni or- 
dinis, quare per te exhilarata res publica imperii 
tui diem celebrat. » Postea cantores dicunt : « Do- 
mine, serva dominos Romanorum ; » populus ter : 


VARLE LECTIONES. 


1$ «piAdEty ο0ἆ. 3 στεφηφόροι ix θεοῦ, ὑψ. ed. 


3! ἀναναγία cod, pro ἅπαν. 


35 διὰ τοῦ ῥυσαμένου ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(46) Seu, ut M., τριλέξιν pulo esse sic dictum, 
qui& tota allooutio tribus λέξεσι sat longis consta- 
bat, uno quoque λέξει actis interpolata. 

(4 )Setis humiliter proimperatore; decentius στρα- 


τηγοὺς appellassent. At quis in seculo rudi et 148: 


ceto decus requirat ? 


(48) Subint. lv, (n. salvanie, hoc est per salvas : 
tem. 


931 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


052 


« Domine, serva. » Cantores: « Domine, serva a te A « Κύριε, σῶσον τοὺς δεσπότας "Popalov: » ὁ Aaóq 


coronatos ; » populus ter : « Domine, 8erva. » Can- 
tores : « Domine, serva dominos cum Augustis con- 
jugibuset porphyrogenitis; » populus ter. Cantores: 
« Domine, serva. » 


IV. Deinde Prasini excipiunt, qui postquam fi- 
nierunt, cantores duarum factionum simul dicunt: 
« Hoc imperium, Domine, confirma; » eadem popu- 
lus ter. Cantores: « Spiritus sanctissime, Augustas 
tuere; » populus similiter. Cantores : « Mater Dei 
nostri, serva porphyrogenitos ; » 1865 populus 
similiter. Cantores : « Domine, vitam eorum per 
nostram vitam ; » eadem populus ter. Surgentibus 
dominis a solio, dicit cantor : « Nana; » et incipiunt 
due factiones : « Conservet Deus dominos ; » eadem 
populus ter. Cantores : « Multos, multos, multos; » 
populus : « Multos annos in multos; » silentque 
dus factiones, et prospicit per eneos cancellos ante 
thronum cubiculi precentor, schedamque tenens, 
ibl inscripta legit in bunc modum : « Oninipotens 
et misericors leus, qui serenitatem vestram coro- 
navit, per intercossionem beate Virginis sinat nos 
simul cum vobis Christi amantibus has dies tran- 
quille et feliciter transigere. » 


τὴν ὑμετέραν Ὑαλήνην διὰ πρεσθειῶν 3 τῆς παναχράντου 


ix q* « Κύριε, σῶσον. » Ol κράκται' « Κύριε, σῶ- 
σον τοὺς ἐκ σοῦ ἐστεμμένους » ὁ λαὸς ἐκ Y" 
« Κύριε σῶσον.» Οἱ κχράκταςε « Κύριε σῶσον 
τοὺς δεσπότας σὺν ταῖς Λὐγούσταις καὶ νοῖς πορφ»- 
ραγεννήτοις' » ὁ λαὸς ἐκ Υ’ «Κύριε, σῶσον. » 

Δ' Καὶ ἀπὸ τούτων δέχονται ol ΠἩράσινοι, va! 
μετὰ τὸ πληρῶοαι τοὺς Πρασίνους λέγουσιν ol κρά- 
κται τῶν δύο μερῶν ἔσ' « Τοῦτο τὸ βαδίλειον, Κί- 
pte, στερἑωσον’ » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ. Οἱ κράκται’ 
« Πνεῦμα τὸ πανάγιον, τὰς Αὐγούστας σχἐέπασον' » 
6 λαὸς ὁμοίως ἐκ ('. Οἱ κράκται' s Μήτηρ τοῦ θεοῦ 
ἡμῶν 39, φύλαττε τὰ πορφυρογέννητα » ὁ λαὺς 
ὁμοίως. Οἱ κράκται' « Κύριε ζῶὴν αὐτῶν διὰ τήν 
ζωήν ἡμῶν) » ὁ λαὸς ὁμδόίως ix q* Καὶ ἀνισταμέ- 
νων τῶν βασ.λέων ἀπὸ τοῦ σένζου, λέγει ὁ χράκτης 
φΏοΥΥῇ * Νανά ** (40). » Καὶ ἄρχοντα: λέγειν τὰ 
δύο µέρη « Ἡερισώσει ὁ θεὸς τοὺς δεσπότας' » ὁ 
λαὺς ὁμοίως ἐκ τρίτου. OY κράκται’ « Πολλὰ, πολλὰ, 
πολλά. » ὁ λαός « Ηολλὰ ite εἰς πολλά. » Καὶ 
σιωπῶσι τὰ Ojo µέρη, xal προκύπτει διὰ τῶν γαλ- 
κῶν καγχέλλων ἔμπροσθεν τοῦ αέντζου (50) ὁ τοῦ 
κουθουκλείου φωνοθόλος, κατέχων τὸν τόμον 35 (51), 
καὶ λέγει τὰ ἐκεῖ ἐγγεγραμμένα, ἅπερ εἰσὶ ταῦτα. « *O 
παντοδύναµος xat πολυέλεος ἡμῶν θεὸς ὁ στέψας 
αὐτοῦ Μητοὸς ἀξιώσει ἡμᾶς ἅμα τοῖς 


φιλοχρίστοις ὑμῖν, ἐπὶ πολλοὺς χρόνους εἰρηνικῶς τὰς αἱσίας ταύτας ἡμέρας ἐπιτελεῖν (59). » 


V. Postea precentor ille dextram manum exten- 
dit, digitis instar radiorum porrectis ac rursus in 


E', Kai εἶθ οὕτως ἐκτείνει ὁ αὐτὸς φωνοθόλος 
τὴν δεξιὰν αὑτοῦ γεῖρα (53), τοῖς ἑαυτοῦ δακτύλλις 


VARLE LECTIONES. 


15 θεοῦ, ἡμῶν ed. — ?* xavayla θά. 35 vópov ed. 


16 διαπρεσθεύων ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(49 Verbum nihil significans, frequentis tamen { ret, aut prefeclum urbi aliquem amoveri ; panem, 


usus novis Grecis, presertim in fine vocum : ut a:- 
μένσ pro si; ἐμὲ, ín me; σεσένα pro sic o£, in te; 
σιλάννα, (tacite, quiele, clya. Forte manavit ab 
Hebraico M3 M3, queso, quaso, el cum ho tanna 
venit ad Grecos; vid. pag. 224 Nostri in Lexico 
Gothico. 

(50) Erat ergo ante cathisma projectum, cla- 
thris eneis munitum, in quod pro i et stare et 
ambulare homo pluresve poterant. Nos hodie talia 
Erker appellamus et balcons ; veteres πρόφορα, 
ehalcidica, peribola et patibula (quia paterent ; 
neque enim ausim hano lectionem damnare), per- 

ulas, moniana, de quibus vid. Salmas. ad Scr. 

ist. Aug. t. I, p. 677, el deinceps dicenda ad 
p. 107. 

(91) Schedium membranaceum, in quo perscri- 
ptum erat votum cubiculariorum ad imperatorem; 
conf. Du Cange Gloss. Gr. h. v. Venit a τέµνειν, 


et proprie notat frustum membrane de tergore Ὁ 


animalis resectum. 

(52) Post hanc vocem deesse hano sententiam : Kai 
τελέίσαντα αὐτοὺς ἀρχονται τὰς συνήθεις αἰτήσεις 
αἰτεῖσθάι, xai ἐἑκάστις αἰτήσιως Ἅτελεσβείσης, 
νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ φωνοβόλῳ, xal s!g' οὕτως 
elc., patet e p. 168. Licebat nempe populo quo- 
cunque in ludo circensi quatuor, que vellent, sibi 
indulgenda rogare, eaque imperatores ipsie gratifi- 
cabantur. Infra p. 170, τὰς συνήθεις τέσσαρας 
αἰτήσεις habemus, et p. 365, τῶν ὤν αἴτησα- 

v τὰς Ó αἰτήσεις, ác ἐξ ἔθοος εἰώθασιν αἰτεῖ- 
σθαι, xal τοῦ βασιλέως συνταξαμένου civ ἐχπλή- 
few τῶν τεσσάρων αἰτήσεων Ὑίνεσθαι. — Quatuor 
' bee rogationes plerumque minoris erant momenti, 
ut, hunc vel illum aurigam fleri, qui populo place- 


oleum vinumve sibi gratis donari, aut vilioris ven- 
di; querimonie de malis magistratibus, quorum 
per fraudem annona chara esset ; vid. Juliani Miso- 
pogon. p. 308. C. ed. Spanhe^. et precipue Theo- 
phan. p. 155, 156, ubi preclarum habetur monu- 
mentum talis expostulationis populi cum impera. 
tore. De clamoribus populi, aurigis et pantomimis 
similibusque vestem el dona flagitantis vid. Vales. ad 
Ammian. Marcell. p. 41&. De paupuli insanis in 
circo clamoribus in universum scitum habet locum 
Dio Chrysostomus e 103. - 

(53) Illa quam Noster bic luculenter describit, 
manus composito signifleabatl τἠνσύνθεσιν τοῦ βα- 
σιλέως, &ssensum imperatoris ad ipsorum vota ; vid. 
p. 168. Solemnis ille per digitos certo modo for- 
matos sermo, et postulandi sie promittendique mos 
in theatris et circisolim vigebat. Insignis est Xiphi- 
lini loous de M. Antonino Philosopho narrantis, 
cum, a Germanica expeditione redux (μεταξὺ 
λέχοντος αὐτοῦ τά τε ἄλλα xal ὅτι πολλοῖς ετεσιν 
ἀποδεδημικὼς T», ἄνεθόησαν Ὀχτώ' xà! τοῦτο καὶ 
ταῖς ysociv, ἵνα δὴ καὶ χρυσοῦς τοσούτους εἷς τὸ 
δεῖπνον λάθωσι, προσενεδείξαντο' διεµειδίασε, xal 
ἔφη καὶ αὐτὸς ᾿Οκτώὼ, καὶ μετὰ ταῦτα ιακο- 
σίας δραχμὰς αὐτοῖς κατένειµεν, ὅσον οὕπω πρότε- 
pov εἰλήφεισαν), in concione ad populum multorum 
annorum commemorasset a patria absentiam, con- 
clamasse turbam : octo, eumdemque numerum ma- 
nibus expressisse, quo simu] aureos totidem in 
conam 86 cupere significabant. Ad hoo risisse 
Marcum et ipsum quoque octo condixisse, et viri- 
tim ducentenas drachmas distribuisse. Quem ad 
looum conferri velim doct. Reimari notes, p. 119, 
οἱ Artemidor., p. 150, item Spartianum in Didio 


ΡΕ CERIMONIIS AULA BYZANTIN.E LIB. I. 


9564 


αχτινοειδῶς διαστέλλων, xal πάλιν βοτρυδὸν ἐπι- Α uve formam compositis, et dicunt una dues factio- 


συστέλλων. Kal λέχουσι τὰ δυο µέρη ἔσ, ol 
κράκται. « Νανά f^ » xal ὁ λαός « Βϊσακούσει ὁ 
θεὸς τῆς φωνῆς ἡμῶν. » Οἱ χράκται’ « Ηολλὰ, 
πολλὰ, πολλά » ὁ λαός « Ηολλὰ ἔτη εἷς πολλά. » 
Οἱ χράκται΄ ε Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, τὸ πρόθηµα τῆς 
Τριάδος » καὶ ὁ λαός' « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, » καὶ 
τὰ ἑξῆς τῶν ἄκτων. Elóiva: δὲ δεῖ, ὅτι κατὰ τὸν τύ- 
Tov xal τὴν τάξιν τῆς ἐπιτελουμένης ἀχολουθίας 
τῇ παραμονῇ τοῦ δεξίµου, ὁμοίως καὶ δείλης ἐν τῇ 
φαχλαρέφ, xai πάλιν ἐπὶ τῇ αὔριον εἰς αὐτὸ τὸ δέξι- 
μον ἐπιτελοῦνται πάντα τὰ θέξιµα, πλὴν ol ἄπελατι- 
xoi xal τὰ τριλέξια καὶ τὰ τετράλεκτα ὀφείλωσι λέ- 
εσθαι, περὶ οἵας ὑποθέσεώς ἔστι τὸ δέξιµον 15, ἐν 
μὲν τῇ αὐτοκρατορίᾳ τὰ τῆς αὐτοκρατορίας, ἐν δὶ 
τῷ χρυσῷ ἱπποδρομίῳ τὰ τοῦ Ηάσχα, lv δὲ τῷ λα- 
χανικῷ τὰ τοῦ γενεθλίου (54), ἐν δὲ τῇ Ηεντηκοστῇ 


Deg : cantores : « Nana ; » populus : « Exaudiet Deus 
vocem nostram. » Cantores : « Multos, multos, mul- 
tos ; » populus : « Multos annos in multos. » Can- 
tores : « Multa vobis tempora, Trinitatis propugna- 
culum ; » populus : « Multa vobis tempora, » et re- 
liqua aeclamationis. Sciendum vero est, secundum 
formam et ordinem peraeti in vigilia susceptionis 
officii, ut et vesperi facularia, ac denuo sequenti 
die in ipsa susceptione omnia, quz ad illum ritum 
spectant, peragi preter quod qua ratione et argu- 
mento apelatici, trilexia et tetralexia fiant, dici de- 
beat: scilicet in imperii suscepti memoria, que 
ad eam pertinent eique conveniunt ; in aurea hip- 
podromo, que Paschati ; in lachanico, quee natali; 
in Pentecoste, que Pentecoste, uno verbo, cujus 
rei causa susceptio imperatoris instituitur, que 


VARL/E LECTIONES. 


37 πανα θ4. 3 ἐπὶ τὸ δἐξ, ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Juliano p. 578: e senatu. ín Capitolium pergenti 
[Juliano] populus obstitit, sed ferro et vulneribus 
εἰ pollicitationibus aureorum, quo ipse Julianus, ut 
fidem faceret, digitis ostendebat, summolus aique 
depulsus est. Vid. Casaub. ad illum locum. 

(54) Natali urbis, qui in d. xi Maii incidebat. 
Dies ille sic nude τὸ γενέθλιον appellabatur ; vid. 
Theophan. p. 191, 195, Malal. t. II, p. 8. Habemus hic 
quatuor exceptiones οἱ tres ludos Circenses. Exce- 

tionem gratulantis populi natalem imperii, absque 

udo circense ; dein circense aureum in diem lune 
prortimom a Dominica in albis dicla incidebat ; 
oleraceum seu herbaceum diei urbis natali seu xt 
Maii congruum, et Pentecostes, alias Macellarium. 
Alio loco habemus quoque Vota, non equestre, sed 
pedestre ludicrum, de cujus tempore non liquido 
constat. Videntur hec quinque ludicra stata et 
solemnia imitatio foisse septem illarum processio- 
num et munerum, que consules Romani olim ex 
more per annum edebant, de quibus v. Guther. p. 
446. Faculari& enim seltatio non est peculiaris 
ludus, sed semper precedebat τὸ δέξιµον seu ado- 
rationem el gratulationem populi, vespera una ; 
hoc ordine, ut post rogatam in vigilia deximi seu 
pomeridianis horis ejus diei, qui deximum antece- 
deret, veniam altero die imperatorem adorandi 
publice, proxima vespera saltarent cum faculis, et 

roximo mane adorarent imperatorem, ipsique 
eta, que identidem contingerent, gratularentur. 
Cum tractatio de ludis oircensibus hine incipiat, 
non inutile puto, totum illud caput, quod huc per- 
tinens in οἱ. Leichii Collectaneis notarum ad Con- 
stantini nostri Cerimoniale reperi, illinc excerptum 
hio edere, loco maxime opportuno, Est autem hoc: 
Imperator victor in circensibus ludis ad S. Ma- 
mantis, Georg. Monach. p. 541, ubi multa. In ludo 
equestri ab Alexandro Basilii filio, candelabra et 
sacra suppellex ex templis adhibita, p. 504. Ἡ σφ»ν- 
δόνη circi, p. 533. Μιχαὴλ βασιλεὺς ἵππον τῷ 
iir: βουλόμενος ὑπιρεῦξαι P. 529 confera- 
tur. Theophilus imperator urbem petens ac spolia 
iriumpho exhibens, circensibusque exhibitis, ipse 
rimo munere ludens (τὸ πρῶτον φ τον πα|- 
ας), albis invectus equis utque Veneto in- 
dutus colore, cum victor exisset, coronatus est, ac- 
clamantibus fuctionibus : Bene faustequevenisli,etc., 


καλῶς ἦλθες ἀσύγκριτε Φφαχτιονάριε. P. 519. Sy- 
meon. Logotb. p. 452. Theophilus imp. gradus ao 
subsellia (ἂναθ 


ας) factionum struit; phialam 
quoque, in qua Σαξιμοδέξιµον fit. P. 424. Annal. 


PaTROL. Gn. CXII. 


Symeon. Logoth. Elegans inscriptio apud Murator. 
de factionario circensi. In theatri circo imp. con- 
salutatus Basilius. P. 397. Soript. post Theoph. 
Triumphus Const. M. in circo de Saracenis. P. 283. 
Imperator cum senaiu epulatur in circo. P. 295. 
dii σαν όνη ἡ κατὰ τὸν ἱππόδρομον Conf. Const. 
P. 76. Venetorum demarchus prope domesticum 
excubitorum stabat, Prasine juxta scholarum do- 
mesticum, Contin. Const. P. 88; in aureo gemmis- 
que distincto sedebat solio, nec prius surgebat, ut 
libris bellica ipsaque domestica imperatorum conti- 
nentibus statutum est. Ἡ pori πρὸς τὸν ἱππόδρο- 
μον κατὰ τὰ ἀσηκρήτεια xal γὰρ ἐχεῖσε τόδε τὸ τῶν 

σηκρητῶν ὑπῆρχε καταγώγιον Contin. Const. 
l. vi. p. 106. De factionibus quatuor locus. P. 123. 
Proxime orientalem metam in oirco (ἀγχιστα τοῦ 
τῶν τετρώρων — boo Χχαμπτῆρος ὃς ἐπεχέχλητο 
τοῦ Ῥουσίου ἁρματηλάται ἄνδρες ἀνεστήλωντο). 
Nicete Choniate fragm. de Latinor. dirept. P. 415. 
Fabr. V, VI, De thromo ir:peratorum, ex quo ludos 
speclabant, Du Cangius ad Bondelm. P. 183. 29. 
Phale in circo dicuntur divisiones inter euripum 
et metas, quod ibi constructis ad tempus turribus 
his telis pugna edi golebat. Servius /En. ix, v. 705, 
dat τὸ λευκὸν, ἐξ οὗ xal τὰ φαλάρια. Eustath. 
P. 87, t. l, in Hom. In statuam Justiniani, que fuit 
in Hippodromo, equestrem epigr. V. Band. P. 138, 
ex manubiis Assyriis. Porphyrii Prasine et Venett 
factionis victoris equis mutatis mentio fit ap. Band. 
P. 166. Prasima factio cantu victorem celebrat. 
P. 169. Colossum structilem, qui erat in Hippodro- 
mo CSP., a Const. Porph. erectus, canit Epigr. 
P. 18Η. In enceniis urbis statua Fortune ad Hip- 
podromum ducebatur. V. Band, P. 257, ubi non- 
nulla de enceniis urbis. De his factionibus v. p. 501 
Bandur. De eorum coloribus p. 664. Δήμους xal 
λαοὺς Thessalonice in Circum adductos confodien- 
dos militibus tradit imper. Theodosius, et ceciderunt 
25,000. Theophan. P. 62 Justinus uxorem nomine 
Lupioiam ἵστεψεν Αὔγουσταν fjv ol δἦμοι ἐκάλεσαν 
Εὐφημίαν εἰς τὸ στέψαι αὐτήν. P. 14. De factione 
Prasino-Venela v. p. 194. Imperator ad factiones 
Circenses ἔπεμψεν µανδάτα misit mandala, ad Ve- 
netos his verbis: Imperator Jusfinianus penes vos 
obiit ; ad Prasinos : Imp. Justinianus penes vos 
vivit. Theoph P. 205. Sergius δήμαρχος (tribunus) 
Prasine factionis, cujus ope Germanus imperium 
quirit. P. 342. Theoph. Locus notandus p. 246, 
sub Phoca, cuius in nuptiis laureate Prisci et Do- 
mentie imagines suspense sunt, in equestri cerla, 


18 


255 


GONSTANTINI PORPHYROGENITI 


350 


ipsi congruunt, apelatici, trilexia, tetralexia debent A τὰ τῆς Ηεντηκοστῆς, xal ἁπλῶς περὶ οἵας ὑποθέσεώς 


recitari. 


166 CAPUT LXIV. 


Observanda, ai imperator in aureo hippodromo 
posiridie antipaschaee excipiendus est. 


I. Paratum a mandato per prepositum die Domi- 
nica vesperi, quando imperator & processione san- 
cti Mocii revertitur, datur, eoque die duz factiones, 
unaquaeque in propria phiala, faculariam suam, 
' quam singule agere solent, celebrant. Sequenti vero 
seu secunda die omnes albis tunicis induti, patricii 
quidem tunicis auro preetextis, celeri vero pro sua 
quisque dignitate procedunt. GCerimoniarius autem 
venit, preposito, quod tribuni suos libellos attule- 
rint, nuntiaturus, omnesque in Justiniani triclinio 
&dsunt, prweeposili etiam tripetonem, ut supra di- 
ctum est, cum omnibus cubiculariis ac ostiariis 
virgas suas portantibus ingrediuntur. Ab his 
omnibus stipsti ex tripetone procedunt, perque 
lausiacum transeuntes, Justiniani triclinium in- 
trant. In. hoc cubicularii omnes, cerimoniarius et 
silentiarii «b utraque parte secundum suam digni- 
tatem, prepositi in capite medii iater ipsos stant. 


ἐστι τὸ δέξιµον, ὀφείλουσ. λέγεσθαι οἳ τε ἄπελατικοι 
καὶ τὰ τριλέξια καὶ τὰ τετράλεχτα (55). 

ΚΕΦΑΛ. EA. 
"Qsa δεῖ παραφυλάττεν εἰς τὸ δέξιµον τοῦ 


ρυσοῦ ἱπποδρομίου δευτέρᾳ ἡμέρᾳ μετὰ τὸ 
ἀντίπασχα. 

A'. Δίδοται τὸ πέρατον 39 (56) ἀπὸ κελεύσεως διὰ 
τοῦ πραιποσίτομ τῃ Koptaxi ἑσπέρας, ἠνίκα ὑπο- 
στρέψει ὁ βασιλεὺς τῆς τοῦ ἁγίου Μωκίου προελεύ- 
σεως (57), καὶ ἐκτελοῦσι tfj, αὐτῇ ἡμέρᾳ τὰ δύο 
µέρη, ἕκαστον ἐν τῇ ἰδίᾳ φιάἀλῃ, τήν αὐτοῦ φακλα- 
ρέαν, ὡς εἔθισται αὐτοῖς ἐν ἑκάστῃ τοῦτο τελεῖν. T 
δὲ ἐπιούσῃ, ἤγουν τῇ δευτέρᾳ, προέρχονται ἅπαντες 
ἠλλαγμένοι ἀπὸ λευκῶν χλανιδίων, οἱ μὲν πατριχιοι 
διὰ χρυσοτάθλων χλανιδίων, oi δὲ λοιποὶ, ἕκαστος 
κατὰ τὴν αὑτοῦ τάξιν' 'O δὲ τῆς καταστάσεως ἐλθὼν 
δηλοῖ τῷ πραιποσίτῳ, ὡς ὅτι οἱ δήμαρχοι ἤνεγκαν τὰ 
λιθελλάρια αὐτῶν (58) καὶ ἵστανται ἐν τῷ ἸΊουστι- 
νιαγῷ τρικλίνῳ ἅπαντες αὐτῶν 59, ol δὲ πραιπόσιτοι 
εἰσελθόντες ἐν τῷ τριπέτωνι, ὦς ἀνωτέρω εἴρηται" 
μετὰ τῶν [τοῦ] κουθουκλείου ἁπάντων, βασταζόντων 
τῶν ὁστιαρίων τὰ αὐτῶν βεργία. Καὶ δηριγευόµενος δί 
ὑπ αὐτῶν πάντων ἐξέρχοντα; ἐκ τοῦ τριπέτωνος 
καὶ διελθόντες διὰ τοῦ Λαυσιακοῦ, εἰσέρχονται ἐν τῷ 


᾿Ιουστινιανῷ τρικλίνφ. Καὶ οἱ μὲν τοῦ χουθουκλείυυ ἆπαντες καὶ ὁ τῆς καταστάσεως xal ειλεντιάριοι 
ἵστανται ἓν τῷ αὐτῷ τρικλίνῳ ἔνθεν χἀχεῖσε xarà τὰς αὐτῶν τάξεις οἱ δὲ πραιπόσιτοι Ἱἵστανται ἐν τῇ 


µέσῃ αὐτῶν πρὸς τῇ χεφαλῇῃ. 

II. Tribuni silentiariis appropinquantes, inclinato 
capite prepositos salutant, postea medium cubicu- 
lum transeuntes, libellos ipsis tradunt, qui eos 


B'. Καὶ ἐλθόντες οἱ δήμαρχοι πλησίον τῶν σιλεν- 
πιαρίων, προσκυνοῦσι τοῖς πραιποσίτοις, εἶτα διελ- 
θόντες µίσον τῶν τοῦ κουθουκλείου, ἐπιδιδοῦσι τὰ 


sumunt, paratoque & mandato reddunt, postea (; λιθελλάρια τοῖς πραιποσίτοις, αὐτοὶ δὲ δεξάµενοι αὐτὰ 


inde reversi prepositi, diclis comitantibus, per 
]ausiacum tripetonem intrant : sic et tribuni abeun- 
tes, in sua quisque phiala omnia deximo seu exce- 
ptioni imperatoris necessaria parant. Quando fa- 
etiones ordinate, vasa progressa sunt, et verbo 
omnes, quorum ministerio in deximo opus est, pro- 


ἀντιδιδοῦσι ἀπὸ κελεύσεως τὸ πέρατον (59), xai εἶθ᾽ 
οὕτως ὑποστρέψαντες ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε οἱ πραιπόσι- 
τοι, δηριγεύόμενοι ὑπὸ τῶν προειρηµένων, εἱσέρ- 
χονται διὰ τοῦ λαυσιακοῦ ἐν τῷ τριπέτωνι’ ὁμοίως 
καὶ οἱ δήµαρχοι κατέρχονται, ἕκαστος αὐτῶν ἐν τῇ 
ἰδίᾳ φιάλῃ, προευτρεπίζοντες τὰ τοῦ δεζίµου. ἠνίκα 


VARLE LEGCTIONES. 
1 περάτον DB,, πίρατον cod, 3 ἅπαντες (αὐτῶν.  H. aliquid deesse. aut αἰτοῦντες legend. censet. 


$1 δηριγευόµενοι conj. Leich. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


mine. Protooursoris ibi mentio. P. 247. De circo et [) 


ludis cire. Giorn. dei Letterati, VIII, 160. De obe- 
lisoo in scenis. XV, 54, ib. Urne premium γἱοιυ- 
rum in ludis. IV, 287. Organa Greci inter sua pre- 
cipua decora numerabant. V. Nigellus p. 76, et ibi 
Murat. Demi in eirco conciderunt. Sym. Logoth. 
p. 491. De ocircensibus lodis in encenils urbis et 
nuptiis imperatorum celebrari solitis v. ad Martyr. 
8S8. Anargyrorum Wagnerecclus p. 14 sqq. Eadem 
spectacula interdum in Blachernis celebrari sole- 
bant p. 15. Loco metarum interdum ingentes pneu- 
maticorum organorum folles ponebantur.P. 15. Zosv- 
δόνη, funda in circo. Μανία populi in sponsionibus 
circensibus. P. 17 Anargyror. De factionibus in 
solemnibus προελεύσεσι ex negotiatoribus constan- 
tibus Luitprandus locum notabilem habet p. 136 
Legationis. Equorum nobilium genealogia olim a 
Rormanis litteris tradebatur. Vid. Grevii pref. ad 
t. XII Thes. (Fa. in Equus.) Hactenus Collectanea 
Leichiana. 


(55) Ut «à τριλέξια Bunt, mea sententia, longe 
rheses ternis pausis actorum interpolates, ita tetra- 
lecta erunt diotiones quaternis actorum vicibus di- 
stincte. Quodsi vero illa fuerint dictiones, quas 
terni cantores simul recitarent, eront he quoque 
dictiones a quaternis simul recitande. Ditficile 
in rebus antiquis et obscuris certum et verum di- 
cere. | 

(50) Datur paratum, id est, imperatur, ut omnes 
parati sint. Conf. p. 166 et 168. 

(57) Nam eo die Dominico ad 8. Moolum proce- 
debat imperator, ut patet ex inscriptione cap. 16, 
p. 58 et 59 init. 

(68) Illas nempe schedas, in quibus scripta essent 
carmina gratulatoria presenti hilaritati congrua. 
Conf. not. 60 seq. et p. 173. 

(50) M. «à περέτω. Foris exaravit librarius bic 
loci ω pro o, ut ipsi solemne fuit, ideoque leg. τὸ 
περάτο ; quod idem est atque «à περάτον, reddit 
ipsís, quod imperatoris jussu. acceperat, PARATUM ; 


557 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. 1. 


509 


δὲ εὐτρεπισθῶσι τὰ µέρη, ἐξέλθωσι δὲ καὶ τὰ σχεύη, À cesserunt, apocrisiarii autem, si qui adsint, infra 


καὶ ἁπλῶς ἅπαντε οἱ καθυπουργοῦντε ἐν τῷ 
δεξίµψ, sl τόχωσι δὲ xal ἀποκρισιάριοι, καὶ ἵσταν- 


ται 9* κάτω dv τῇ quim, καὶ τότε εἰσέρχεται ὁ τῆς 


ἅπαντα ἔτοιμά ἐστιν. 

I', Ὁ δὲ βασιλεὺς εἰσελθὼν ἐν τῇ τοῦ ἁγίου G«o- 
δώρου χαµάρᾳ καὶ στεφθεὶς, διέρχεται διὰ τοῦ χρυ- 
σοτρικλίνου, δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ 
κουθουκλείου, ὄπισθεν δὲ τοῦ βασιλέως εὐνοῦχοι πρω- 
τοσπαθάριοι, φοροῦντες τὰ τε στιχάρια αὑτῶν καὶ 
σαθάνια, βαστάζοντες καὶ 3 τὰ σπαθοθάκλια αὐτῶν, 
xai ἐξελθόντες ἐν τῷ τρϊπέτωνι, ἵστανται ἐν τῇ ὁδῷ 
τῆς ἐξαγούσης πύλης ἀπὸ τοῦ τριπέτωνος ἐν τῷ 
λαυσιακῷ, οἱ δὲ πατρίκιοι xai στρατηγοὶ Ἱἵστανται 
ἔνθεν κἀχεῖσε ἐν τῷ λαυσιακῳ μέχρι τῆς εἰσαγούσης 
πύλης iv τῷ Ἰουστινιανφ. Ἔμπροσθεν δὲ τῆς αὐτῆς 
πύλης τοῦ Ἰουστινιανοῦ ἵσταται ὁ τῆς καταστάσεως, 
xai πεσόντων τῶν προειρηµένων πατρικίων τε xal 
στρατηγῶν, νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ τῆς καταστά- 
σεως ἀπὸ χελεύσεως, καὶ δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν 
ἀρχόντων τοῦ «ουθουκλείου, πατρικίων τε καὶ στρατ- 
ηγῶν, ἐξέρχεται ἐν τῷ Ἰουστινιανῷ τρικλίνῳ τῆς 
προελεύσεως 54. Καὶ στάντων ἁπάντων ἐν τῷ αὐτῷ 
τρικλίνῳ ἔνθεν χἀκεῖσε τῶν προειρηµένων πατρικίων 
τε xal στρατηγῶν μετὰ πάσης τῆς συγκλήτου, 
(stata: ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ πρώτῳφ ὀμφαλίφ. ᾿Ελθόν- 


stant in phiala, (απο intrat cerimoniarius preposito 
parata esse omnia nuntiaturus. 
καταστάσεως, xal δηλοῖ τῷ πβραιποσίτῳ, ὡς ὅτι 


III. Imperator autem S. Theodori cameram in- 
gressus et corona redimitus, per chrysotrioclinium, 
& presfeotis cubiculo stipatus, post eum eunucbi 
protospatharii tunicas, sabana et spathobaculos fe- 
rentes, prodeunt, egressique in tripetonem, prope 
portam a tripetone ad lausiacum ducentem, patricii 
vero et provinciarum prefecti ab utroque latere in 
lausiaco usque ad portam in triclinium Justiniani 
ducentem consistunt. Ad portam hanc etiam ceri- 
moniarius adest, et dictis patriciis et strategis pro- 
cideutibus, prepositus cerimoniario a mandato 
signum dat, inque comitatu prefectorum cubiculi, 
patriciorum et ducum ex processione in Justiniani 
triclinium ingreditur. 1867 In utroque hujus tri- 
clinii latere dictis patriciis et prefectis omnibus 
cum toto senalu congregalis, imperator stat in 
primo umbilico. Venientes autem dictioranes ado- 
rant, el postquam surrexere, signum prepositus si- 
lentiario in inferiore parte eorum stanti a mandato 
dat, isque dicit : « Jubele ; » ipsi imperatori 
acclamant : « In multa bonaque tempora. » 


τες δὲ ἅπαντες οἱ προλελεγμένοι προσκυνοῦσι, καὶ ἀναστάντες, νεύει ὁ πραιπόσιτος τῷ σιλεντιαρίῳ τῷ 
ἑστῶτι év τῷ κατωτέρῳ µέρει τῆς αὐτῆς δοχῆς ἀμὸ κχελεύσεως, κἀκεῖνος λέγει « Κελεύσατε » αὐτοὶ δὲ 
Ὀπερεύχονται τὸν βασιλέα, « Elc πολλοὺς xal ἀγαθοὺς χρόνους, » | 


A'. Καὶ δηριγευόµενος ὁ βασιλεὺς ὑπ αὐτῶν πάν- 
των ἅμα σπαθαροκανδ.δάτων, φόρούντων µανιάκια 
xal σπαθία, βασταζόντων xal σκουτάρια καὶ διστρά- 


IV. His omnibus comitantibus, una cum spatharo- 
candidatis, torques et gladios, scutaria et dextra- 
lia gestantibus, abit, et dum ipsi ex porta Justi- 


λια, διέρχεται, καὶ µελλόντων αὐτῶν ἐξέρχεσθαι αν (C nianei triclinii, que ad solarium fert, egresguri 


ἐξάγουσαν ἀπὸ τοῦ ἹΙουστινιανοῦ πρὸς τὸ d)taxov 
πύλην, εὐθέως ἐφαπλοῖ τὸ παρακυπτιχὸν (60) ἓμ- 
προσθεν τοῦ σέντζου ἐπάνω τοῦ στηθέου τοῦ καγχέλ- 
λου κουθιχουλάριος ὁ φωνοθόλος' ὁ δὲ τῆς κατα- 
στάσεως λαθὼν τὸ ἄκρον τῆς τοῦ βασιλέως χλαν(- 


gunt, statim velum ante solium super pectorali can- 
cellorum cubicularius precentor tollit: cerimonia- 
rius autem, apprehensaextrema imperatoris tunica, 
rhosthelium f&cit, idque imperetori tradit, qui 
&scendens ante thronum stat, terque populum 


VARI LECTIONES. 


1? xai ante ἵστανται om, θ4. 33 σαδάνια βαστάζοντες, καὶ od, 34 προέλευσις ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


hoc est, edicit illam unius vocabuli formulam : Pa- 


mani imperatores olim Rome ludos spectare solIe- 


ratum ; quo significat debere omues et omnia pa- Ὦ bant; et ex illo podio propositas identidem fuisse 


τ8ἱ08 et parata esse, vel etiam paratum esse im- 
ratorem ad procedendum ; vel paratum, τὸ 
pua, milites in armis (v. ad p. 108) advoco.) 

(80) lnsternit pulvinar, e quo deorsum despicere 
solet et potest imperator in circum, podiamento 
cancellorum, qui sunt coram throno imperiali. Su- 
pre p. 165. A. 11, monuimus fuisse ooram illa 
dieta vel sala circensi, in qua stabat thronus, ο8η- 
cellis eneis munitum monianum, in quod procedi 
et stari poterat. Hujus cancelli podiamento, seu 
columnee illi transverse, que cancellorum perpen- 
diculares ecolumelias continebat, insternebatur προ- 
χυπτιχὸν seu pulvinar, ad similitudinem illius pul- 
vinaris, de quo Suetonius Claudio ο. 4 et Nerone 
c. 45. De velo, quod solio imperatoris pretendeba- 
tur, ei de quo alibi dicemus, hio sermo non eet. 
Hic tantum notabo, mihi videri tale quoque mse- 
nianum coram illa sede circense fuisse, e qua Ro- 


tot gypseas alteriusve materie Victorias, quot iden- 
tidem essent Imperatores. De quo more insignis est 
locus apud Spartianum in Severo o. 22: Die cir- 
censium, quum (res victori more solilo essent loca- 
με gypsex cum palmis, media, qua ipsius nomine in- 
scriptum orbem palma (sic leg., hoo est manu] 
tenebat, vento icta de podio stans [id est sio, ut 
reota, non inversa, neque in pronum inolipata, sed 
linea perpendiculari deferretur,] decidit, humique 
conslilil ; eu, qua? Get2 nomine inscripta eral, cor- 
ruit et omnis comminula est ; illa vero, qua, Das- 
siani (μμ preferebat, amissa palma venti tur- 
bine vix constitit. Videntur imperatores Bysaniini 
quoque in pulpito gui cathismatis tales victorias, 
(πτυχία recentior stas appellabat pro  sóto- 
χείοις͵) habuisse stantes, quamvis in nostro codice 
nullum ejus rei vestigium deprehendam. 


559 .. CONSTANTINI PORPHYROGENITI 660 


signat, quo acclamante : « Sanctus, » in throno A 9o«, ποιεῖ τὸ ῥωσθέλιον (01), καὶ ὀπιδίδωσι τῷ βασι- 
guo residet. Cubiculo vero prefecti ab utroque la- — Aet: 6 δὲ βασιλεὺς ἀνελθὼν (62) ἵσταται ἔμπροσθεν 
tere, patricii similiter cum domesticis et senatu — «oo σέντζου, xal σφραγίζει τὸν λαὸν ἐκ τρίτου καὶ 
prope cancellorum fenestras stant, non autem ipsis µπαντὸς τοῦ λαοῦ ἄναφωνήσαντος, « "Αγιος, » χαθίζε- 
innituntur, sed recti «tant, eLpostquam populus, or- ταν ἐπὶ τοῦ σέντζου αὐτοῦ. Οἱ δὲ ἄρχοντες τοῦ κου- 
gano in phiala sonante, exclamavit : « Sanctus, eto.» δουχλείου ἵστανται ἔνθεν κἀγεῖσε, εἶθ οὕτως ἵσταν- 
nutum prepositus ab imperalore accipit, et ter — «ax πατρἰχιοι ὁμοίως ἔνθεν xhxeics ἅμα τοῖς ὄομε- 
manu signum dat, silente organo. Postea factio στίχοις xal τῆς συγκλήτου πλησίον τῶν mapaxo- 
consueta omnia peragere incipit, interque faustas µπτιχῶν τοῦ καγκέλλου, μὴ ἐπερειδόμενοι ἔπ᾽ αὐτοῖς, 
precationes et. acclamationes populi organum 80- ἀλλ᾽ Ίστδντει ὄρθιοι, καὶ μετὰ τὸ ἀνακράξαι τὸν 
nat, quo silente, apelaticun populus orditur. Tunc δῆμον τὸ, « Άγιος, » αὐλοῦντος καὶ τοῦ ὀργάνον (03) 
prepositus a mandato signum cerimoniario, hic ἐν τῇ φιάλῃ, λαµθάνει νεῦμα 6 πβραιπόσιτος παρὰ 
abiens, magnis domesticis cohortium pro more dat, τοῦ βασιλέως, xai νεύει διὰ τῆς χειρὸς ἐκ τρίτου, 
qui descendentes in phialam, in suo ordine astant. καὶ λήγει τὸ ὄργανον, xat εἶθ᾽ οὕτως ἄρχονται οἱ τοῦ 
Apelatico finito, organum sonat, eoque cessante, µέρους ἐκτελεῖν τὰ συνήθη ἅπαντα, εὐφημήσαντος 
factionarii, ut eorum mos est, tetralecta dicunt, et ,, δὲ τοῦ δήµου xal ἐκφωνήσαντος, αὐλεῖ τὸ ὄργανον, 
acclamant: preterea augustalia dicunt, hisque per- '" καὶ πχύσαντος αὐτοῦ, ἄρχεται ὁ δῆμος τὸν απελατι- 
actis, cantum incipiunt. Quo facto, signum οὐτί- — xóv. Καὶ ἠνίκα ἄρξηται ὁ δῆμος τὸν ἀπελατικὸν, 
moniarius & preposito α mandato βοοἰρ]ἰ, datque µνεύει ὁ πραιπόσιτος ἀπὸ κελεύσεως τῷ τῆς xata- 
consularibus ; ipsi vero abeunt, et Justiniani tricli- στάσεως, ὁ δὲ τῆς καταστάσεως ἀπελθὼν νεύει τοῖς 
nium intrantes, hinc et illinc in suo ordine stant, µεγάλοις δοµεστίκοις τῶν ταγμάτων κατὰ συνήθειαν, 
peractoque cantu, surgit imperator, et statim or- καὶ κατέρχονται κάτω iy cf φιάλῃ, xal Ἱστανται iv 
ganum sonat. Imperator prope thronum, ejus mini- τῇ αὐτῶν τάξει, Kai πληρουμένου τοῦ ἀπελατικοῦ, 
stri, qui mutare vestes solent, prefecti cubiculo, αὐλεῖ τὸ ὄργανον, καὶ παύσαντος αὐτοῦ, λέγουσιν ol 
168 patricii et strategi coram imperatore usque ad — «o9 µέρους, ὡς εἴθισται αὐτοῖς, τὰ τετράλεχτα, xal 
portam, qu& a latere in Justiniani triclinium du- ἀκτολογοῦσι' λέγουσι δὲ καὶ αὐγουστιακὰ, καὶ τελε- 
cit, utrinque astant. σθεντων τούτων, ἄρχοντάι τὴν φωνὴν. Ἠνίκα δὶ 
ἄρξονται τὴν φωγὴν, λαμθάνει νεῦμα ὁ τῆς καταστάσεως ααρὰ τοῦ πραιποσίτου ἀπὸ κελεύσεως, καὶ 
νεύει τοῖς ὑπατικοῖς, οἱ δὲ ἀπέρχονται καὶ εἰσέρχονται ἐν τῷ Ἰοοστινιανῷ, καὶ ἵστανται dv «f$ αὐτῶν 
τάξει ἔνθεν χκἀχεῖθεν, xal τῆς φωνῆς τελεσθείσης, ἀνίσταται ὁ βασιλεὺς, xai εὐθέως πάλιν αὐλεῖ τὸ ὅρ- 
γανον. Καὶ ἵσταται ὁ βασιλεὺς ὄπισθεν τοῦ σέντζου, καὶ ὀπίσω αὐτοῦ ἵστανται εὐνοῦχοι πρωτοσπαθά- 
prot 55 ἠλλαγμένοι (64). οἱ δὲ ἄρχοντες τοῦ κουθουκλείου, πατρίκιο τε καὶ στρατηγοὶ Ίστανται ἔνθεν 
κἀχεῖθεν ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως μέχρι τῆς εἰσαγούσης πύλης ἀπὸ πλαγίας ἐν τῷ ᾿Ιουστινιανῷ. 

V. Admonitus ab imperatore prepositus, cubi- ᾳ E. Kal λαθὼν νεῦμα 6 πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βα- 
culario precentori signum dat, is prospiciens ter «σιλέως, νεύει κουθιχουλαρίῳ τῷ φωνοθόλφψ, κἀκεῖνος 
signum populo dat : organo, cumque ipso duabus παρακύψας νεύει ἐκ τρίτου τῷ λαῷ, καὶ παύει τὸ 
factionibus silentibus, statim precentor incipit : Όὄργανον xal σὺν αὐτῷ οἱ τοῦ μέρους, καὶ εὐθέως 
« Omnipotens et misericors Deus, » et postquam Κἄρχεται ὁ φωνοθόλος λέγειν « Ὅ παντοδύναμος καὶ 
desiit, consuetas petitiones dicere incipiunt, quibus Ἠπολυέλεος θεὸς, » xal τὰ ἑξῆς., Καὶ τελέσαντος αὐτοῦ, 
singulis finitis, preposito signum precentori dante, ἄρχονται τὰς συνήθεις αἰτήσεις αἰτεῖσθαι, καὶ ixd- 
is ter post singulas preces manu signo dato, ipsis στης αἰτήσεως τελεσθείσης. νεύει & πραιπόσιτος τῷ 


VARLE LECTIONES. 
35 Verba : ὀπίσω — πρωτοσπαθάριοι R. add. Vid. p. 470. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(61) Nuspiam invenio hano vocem ejusve signifi- strum situs erat. Patet e loco Luitprandi Histor. VI, 
cationem. Forte Sclavonicm originis aut similis — 3, qui, Est domus, ait, juxta hippodromum aquilo- 
esi, non cerle Arabice. Videtur tamen signifi- — nem versus mire et altitudinis et. pulchritudinis, 
care laciniam vestis ad modum illum digitorum (us decaennea accubita vocantur. Atqui magnum pa- 
compositam et plicatam, quo benedicere populo D atium et triclinium XIX accubitorum erant conti- 
Greci sacerdotes solent. — - ο gua. Patet quoque e Niceta, qui processum incendii, 

(62) Quia nempe ad cathisma in editiore conti- — quod CPli contigit, quum ea urbs a Letinis ca- 
.guatione, sub qua porticus erat, gradibus debebat  peretur, describens p. 294, circum in regione 
ascendi. Hinc, uhicumque tandem de imperatore — urbis australi ponit, et 5. Sophiam in boreali. 
dicitur, eum in circum 1vísse ludos spectatum, di- (63) Quod organa in circo CPlano, id prestabapt 
citur ἀνελθεῖν ; vid. Theophanes p. 03. C. 8. Alias — in Romano citbarss et cymbala atque tympana. V. 
posset quoque hec ratio verbi dari, quod Byzantii — Reim. ad Xiphil. p. 1000. n. 438. 
quicunque e plaga septentrionali ad australem iret, (64) Membrane nihilo editis locupletiores.Nihilo- 
diceretur ἀνέρχεσθαι, et qui oontra, κατέρχε- minus tamen cerium est, et liquet e p. 170. 
σθαι. Vid. Nostri p. 97. A. 5, ubi imperator e S. B. 7, ita integrandum esse hunc looum : καὶ 
Sophia in forum et ad statuam Constantini M. pro- ὀπίσω αὐτοῦ ἵστανται εὐνοῦχοι πρωτοσπαθάριοι ἡλ- 
cedens ἀνέρχεται. Circus autem palatio ad au- λαγμένοι. 


501 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN E LIB. I. 


562 


φωνοθόλῳ, κἀχεῖνος συντίθεται (65) διὰ τῆς χειρὸς A annuit, ut supra dictum est. Peractis omnibus, im- 


ἐκ Υ xa0' ἔχάστην, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται, Καὶ πάν- 
των τελεσθέντων, διέρχεται ὁ βασιλεὺς, δηριγευό- 
µενος ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ κο»θουχλείου, πατρι- 
χίων τε καὶ στρατηγῶν, διὰ τοῦ Ἰουστινιανοῦ τρι- 
xAlvoo, ἡ δὲ σύγκλητος ἅμα σπαθαροκανδιδάτων κάί 
σπαθαρίων ἵστανται ἔνθεν κἀκεῖσε, ὡσαύτως xai τὸ 
ἅρμα (606) ἵσταται ἐξ ἀριστερᾶς τῆς ἐξαγούσης πύλης 
ἀπὸ τοῦ ᾿Ιουστινιανοῦ ἐν τῷ λαυσιαχῷ, ἐν ᾗ vai τὸ 
σκάµνον Ἱσταται τοῦ κουροπαλάτου (07). Διερχόμε- 
νος δὲ ὁ βασιλεὺς, ὡς προείρηται, μέσον τῆς συγ- 
χλήτου, οὗτοι ἅπαντες ὑπερεύχονται' « Ele πολλοὺς 
καὶ ἀγαθοὺς χρόνους, » καὶ δηριγευόµενος ὁ βσσιλεὺς 
ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου, διέρχεται διᾶ 
τοῦ τριπέτωγος, καὶ εἰσέρχεται ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ, 
καὶ εἰσελθὼν ἔνδον τοῦ βήλου iv τῇ καµάρᾳ τοῦ 
ἁγίου θεοδώρου, λαμθάνει ὁ πραιπήσιτος τὸ στέµµα 
ἀπὸ τῆς χεφαλῆς τοῦ βασιλέως, καὶ εἶθ᾽ οὕτως εἶσ- 
ελθόντες οἱ βεστήτορες ἀπὸ κελεύσεως, λαμθάνουσι 
τὴν χλανίδα τοῦ βασιλέως 95 καὶ ἐξέρχονται. Ὁ δὲ 
βασιλεὺς καθέζεται, μέχρις ἂν dj παρασκευὴ ἅπασα 
τοῦ δεξίµου ὁμοιοτρόπως τῆς φιάλης τῶν Πρασίνων 
µετέλθτ ἐν τῇ φιάλη τῶν Βενέτων τουτέστι τά τε 
σκεύη xal τὸ πολίτευμα, εἰ τύχωσιν, ὡς προείρη- 
ται (68), καὶ πρέσθεις ἐθνῶν, καὶ εἶθ᾽ οὕτως µετά τὸ 
πάντας εὐτρεπισθῆναι τοὺς µέλλοντας καθυπουργεῖν 


perator & prefectis cubiculo, patriciis et ducibus 
stipatus, per Justinianeum triclinium discedit, se- 
natus autem cum spatharocandidatis, spathariisque 
hinc et illinc astant, milites quoque ad sinistram 
porte e Justiniani triclinio in lausiacum ducentis 
Stant, ubi scamnum curopalate est. Imperatori, per 
medium senatum, ut diximus, digredienti, omnes 
longa ac felicia tempora apprecantur, quo facto, a 
cubiculo preefectis stipatus, per tripetonem ad au- 
reum triclinium transit, velumque in camera 
S. Theodori ingreditur, ubi prepositus coronam 
ab ejus capite tollit, vestitores quoque & mandato 
ingressi tunicam ejus sumunt, et abeunt. Imperator 
sedet, usquedum omnis apparatus deximi eodem 
modo, quo in phialam Prasinorum, in phialam Ve- 
netorum translatus est, vasa nempe, senatus et 
legati gentium exterarum, si qui, ut diximus, 
adsint. Sic omnibus, quorum ministerio in deximo 
phiale Venetorum opus est, ordinatis, cerimonia- 
rius intrat, parataque omnia esse, praeposito, pre- 
positus imperatori, ut a cerimoniario accepit, nun- 
tiat,et postquam huic prepositus a mandato signum 
dedit, solemnem imperatoris in lausiaco consessum 
ordinat. 


ἐν τῷ δεξίµῳ φιάλης τῶν βενέτων, εἰσέρχεται ὁ τῆς 


καταστάσεως, xal δηλοῖ τῷ πραιποσίτῳ, ὡς ἔτοιμά ἐστι πάντα, xal à. πραιπόσιτος δηλοῖ τῷ βασιλεῖ, ἅ παρὰ 
τοῦ τῆς καταστάσεως ἐδιδάχθη, καὶ λαθὼν νεῦμα ὁ τῆς καταστάσεως παρὰ τοῦ πραιποσίτου ἀπὸ κελεύσεως, 


δίδωσι µεταστάσιμον ἐν τῷ λαυσιακῷ. 

C. Καὶ διέρχονται οἳ τε πατρίκιοι xal στρατηγοὶ 
μετὰ τῶν συγκλητικῶν xai ὑπατικῶν τῆς θερµά- 
στρας (60), xai. ἀνελθόντες τά Ὑραδήλια, εἰσέρχονται 
διὰ τῆς διαιταρικίου πύλης, ἑλθόντες δὲ διὰ τῆς κα- 
µάρας ἵμπροσθεν τυῦ πανθἑου, ἐξέρχουται διὰ τοῦ 
µονοθύρου Ev τῷ ἡλιακῷ, xal πάντες ol προειρημένοι 
b, τῷ ἡλιακῷ Ἱστανται ἔνθεν κἀχεῖσε ἀπὸ τῆς dp 
αγούσης πύλης τοῦ χρυσοτρικλίνου, ἐν τῷ προειρη- 
μένφ ἡλιακῷ μέχρι τοῦ Χαμελαυχίου, ἐν (p καὶ τὸ 
σέντζον ἵσταται. Ὁ δὲ βασιλεὺς εἰσελθὼν ἔμπροσθεν 
τοῦ εἰρημένου βήλου, περιθάλλεται τὴν χλανίδα aó- 
τοῦ διὰ τῶν βεστητόρων, xal τῶν βεστητόρων ἐξελ- 
Βόντων, στέφει ὁ πραιπόσιτος τὸν βασιλέα, xai δηρι- 
γευόµενος ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τῶν ἀχχόντων τοῦ κουδου- 
χλείου, ἀπέρχεται μέχρι τῆς καµάρας τῆς οὕσης 
πρὸς ἀνατολὰς τοῦ χρυσοτρικλίνου, ἑστώτων ἔνθεν 
x&xsics ἀἁργόντων τοῦ xouÓouxitlou: αἱ δὲ λοιπαὶ 
πύλαι τοῦ χρυσοτρικλίνυ αἱ ἐξάγουσαι πρὸς τὸ 
ἡλιαχόν εἶσι κεχλεισµένχι. Καὶ ἵστανται δύο χουθι- 
χουλάριοι, tic ἐκ δεξιῶν, ὁ δὲ ἕτερος ἐξ ἀριστερᾶς, 
κατέχοντες üvà µίαν πύλην, λαθόντες δὲ νεῦμα ol 
αὐτοὶ χουθικουλάριοι ἐξανοίγουσιν αὐτὰς ἄφνῳ, xal 


189 VI. Patricii et strategi cum senatoribus et 
consularibus per caminum digressi, per scalam 


C ascendunt, ac portam ccnaculi, inde per came- 


ram coram pantheo perque januam solarium ingre- 
diuntur, et iB utroque ejus latere a porta aurei tri- 
clinii ad dictum  solurium ducente usque ad 
camelaucium, ubi thronus positus est, astant. Impe- 
rator ad dictum velum ingressus, tunica sua a vesti- 
toribus induitur, quibus egressis, prepositus ei 
coronam imponit. Deinde, prefectis cubiculo comi- 
tantibus, ad cameram, que versus orientem aurei 
triclinii est, abit, presfectis cubiculi utroque in la- 
tere constitutis: relique aurei triclinii porte ad 
solarium ducentes clause sunt. E duobus cubicu- 
lariis unus ad dextram, alter ad sinistram stant, 
unamque portam singuli tenent, quas, signo dato, 
statim aperiunt. Ab his cubiculariis stipatus impe- 
rator, solarium petit, et ibi in porphyretico lapide 
atat : ocyus patricii et strategi cum omni senatu in 
terram procidunt: post ipsos protospatharii, spa- 
tharocandidati et spatharii stant, quorum isti tor- 
ques et spathobaculos suos, hi torques et scutaria, 


VARLE LECTIONES. 


36 διὰ τοῦ βασιλ. ed. 


JOAN. JAC. ΒΕΙΡΚΠ. COMMENTARIUS. 


(65) Consentit, annuit. ipsis, spondet, ul recte 
vertit interpres p. 170 ; proprie sese ponit in eodem 
eum ipsis loco voluntatis; postquam, ait, terna 
ad singulas rogationes manus illa, quam p. 164.B.7. 
diximus, compositione imperatoris assensum signi- 

enavaerit. 


δη La parade, Milites in armis parati astant. 
67) Conf. p. 175. ubi scamna consulum in Jus- 
tiniani triclino memorantur. 

ον V. dicta ad p. 161. 

69) M. καὶ τῆς θερµ., quod lacunam prodit. 


665 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


$04 


spatharii pariter scutaria et dextralia gestant. Ma- A δηρἰγευόµενος ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τῶν προῤῥηθέντων 


gister cerimoniarum ín medio eorum, qui impera- 
torem excipiunt, stat,et postquam omnes adorarunt 
ac rursus consurreiere, prepositus a mandato ce- 
rimoniario signum dat: hic dicit: « Jubete. » 


ἁρχόντων τοῦ κουθουχλεἰου, ἐξέρχεται ἓν τῷ f iaxip 
καὶ Ἱσταται ἓν τῷ πορφυρῷ λίθῳ, καὶ παραυτίκα 
oi τε πατρἰκιοι καὶ στρατηγοὶ καὶ dj σύγκλητος πᾶτα 
πίπτουσι, καὶ ὄπισθεν αὐτῶν Ἱστανται πρωτοσπαθά- 


ῥιοι, σπαθαροκανδιδάτοι καὶ σπαθάριοι, οἱ μὲν πρωτοσπαθάριοι φοροῦντὶς τὰ µανιάκια αὐτών, βαστά- 
ζοντες καὶ τὰ σπαθοθάχλια αὑτῶν, ol δὲ σπαθαροκανδιδάτοι τὰ µανιάχια αὑτῶν, βαστάζουσι δὲ xal 
σχουτᾶρια, ὡσαύτως καὶ οἱ σπαθάριοι σχουτάρια xai διστράλια. “ἹἽσταται δὲ ὁ τῆς χασαστάσεως blc τὴν 
µέσην τῆς δοχῆς, καὶ 83, dc προείρηται, προσκυνησάντων πάντων xal ἀναστάντων, νεύει 6 πραιπόσιτος ἀπὸ 


χελεύσεως τῷ τῆς καταστάσεως, κἀκεῖνος λέγει « Κελεύσατε. » 


VII. Patricii et strategi cum senatu et consula- 
ribus abeunt, et, ut diximus, in sua statione con- 
sistunt, cerimoniarius vero rhosthelium pro more 
facit, et imperatori tradit, statimque cubicularius 
precentor fenestram, que super pectorali prope 
thronum sub camelaucio est, aperit, unde impera- 
tor populum ter, uti solet, signat, et in throno 
considet : demarchus, dum pulsatur organum, ma- 
gna voce exclamat : « Sanctus. » Prepositus, si- 
gro ab imperatore accepto, prospicit, terque manu 
annuit, quo facto, 170 organum silet, et princi- 
pes factionis solemnia queque peragunt. Post fau- 
βία omina et 1etas acclamationes organum pulsa- 
tur; tacente eo, populus apelaticum orditur. Porro 
prepositus,signo ab imperatore dato, cerimoniario, 
hic quatuor comesticis numerorum, uti mos est, 
annuit, qui in phialam descendunt, inque suo or- 
dine consistunt. Finitis apelaticis, organum sonat. 
eoque cessante, factionarii tetralecta et augustalia 
recitant, posthec iidem voce canunt. Quorum cum 


7’. Kal οἱ [μὲν πατρίκιοι καὶ στρατηγοὶ μετὰ τῆς 
συγκλήτου καὶ τῶν ὑπατικῶν ἀπέρχονται, καὶ ἵσταν- 
ται, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται, ἐν τῇ αὑτῶν [στάσει' ὁ δὲ 
τῆς Χαταστάσεως ποιήσας τὸ ῥωσθέλιον, ὡς εἴθισται 
atio, ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ, xal παραυτίκα ὁ φω- 
νοδόλος κουθικουλάριος ἐφαπλοῖ τὸ παραχυπτικὸν 
ὕπερθεν τοῦ ὄντος ὑπὸ τοῦ χαµελαυκίου (70) στηθέου 
ἔμπροσθεν τοῦ σέντζου, xai Χατασφραγίζει ὁ βασι- 
λεὺς τὸν λαὺν ἐκ τρίτου, ὡς εἴθισται αὐτῷ, καὶ καθ- 
έζεται ἔπὶ τοῦ σέντζου, xal εὐθέως ὁ δήµαρχος, 
αὐλοῦντος xal τοῦ ὀργάνου, ἀνακράζει µεγάλως τὸ, 
« "Άγιος, » Λαθὼν δὲ νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ 
βασιλέως xal παρακύψας, νεύει διὰ τῆς yeipüc Ex 
τρίτου, καὶ παύει τὸ ὄργανον. Μαύσαντος δὲ τοῦ ὁρ- 
γάνου, ἄρχονται ol τοῦ µέρους ἐκτελεῖν τὰ συνήθη 
ἅπαντα. Ῥὐφημήσαντος δὲ τοῦ µέρους καὶ ἐχφωνή- 
σαντος, αὐλεῖ τὸ ὄργανον, xal παύσαντος αὐτοῦ, ἄρ- 
χεται ὁ δῆμος τὸν ἀπελατικόν. Καὶ εὐθέως λαμθάνει 
νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, xal νεύει 
τῷ τῆς καταστάσεως, κἀκεῖνος [τοῖς τἐασάρσι (71) 


fleri initium debet, cerimontarius a preposito si C δοµεστίχοις τῶν ταγμάτων, ὡς κατὰ συνήθειαν, καὶ 


gnum accipit el consulares admonet, ipsi vero 
abeunt ad aureum triclinium, ubi ordine suo con- 
sistunt. Post cantum imperator surgit, organum 
puleatar, imperator pone thronum, à tergo ejus 
eunuchi prolospatharii in mutatoriis, ante ipsum 
prefecti cubiculo ab utroque latere cum patriciig et 
strategis ad portam usque in aureum triclinium du- 
centem stant. Prepositus, signo ab imperatore acce- 
pto,cubicularium precentorem monet,is prospiciens 
ter manu populo annuit, organoque et factionariis 
Bilentibus, precari incipit: « Omnipotens et dives 
misericordia Deus, etc. » Quo finito, factionarii 
quatuor solemnes petitiones instituunt, querum ut 
dala copia est, imperator preposito, hio precentori 


κατελθόντες Ἱστανται κάτω bv τῇ φιάλη ἐν τῇ τάξει 
αὐτῶν, Τελεσθέντων δὲ τῶν ἀπελατικῶν, αὐλεῖ τὸ 
ὄργανον, xal παύσαντος αὐτοῦ, λέγουσιν ol τοῦ μµέ- 
ρους τὰ τετράλεχτα ἀκτολογοῦντες, λέγουσι δὲ xal 
αὐγουστιαχὰ, xal τούτων τελεσθέντων, ἄρχονται ot 
αὐτοὶ τῆν φωνήν. Ἠνίχα δὲ ἄρξηται, λαµθάνει νεῦμα 
ὁ τῆς καταστάσεως παρὰ τοῦ πραιποσίτου, xal νεύεὶ 
τοῖς ὑπατικοῖς, αὐτοὶ δὲ ἀπελθόντες, εἰσέρχονται dv 
τῷ χρυσοτριχλίνῳ, καὶ ἵστανται ἐχεῖσε iv ταῖς αὐτῶν 
τάξεσι’ τελεσθείσης δὲ τῆς φωνῆς, ἀνίσταται ὁ βα- 
σιλεὺς, καὶ αὐλεῖ τὸ ὄργανον, καὶ ἵσταται ὁ βασιλεὺς 
οπισθεν τοῦ σέντζου, xal ὀπίσω αὐτοῦ ἵστανται εὖ- 
νοῦχοι πρωτοσπαθάριοι Ἀλλαγμένοι, καὶ ἔμπροσθεν 


αὐτοῦ ἵστανται ἄρχοντες τοῦ κουθουκλείου ἔνθεν xd 


annuit, is manu ter annuit, idque ad singulas pre- p χεῖσε μετὰ πατρικίων τε xal στρατηγῶν μέχρι vc 


cationes, ut supra diximus, repetit. 


εἰσαγούσης πύλης ἓν τῷ χρυσοτρικλίνῳ. Καὶ λαθὼν 


νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, δίδωαι νεῦμα κουθικουλαρίῳ τῷ Φφωνοθόλῳ, κἀκεῖνος ma- 
ρακύψας, νεύει ἐκ τρίτου τῷ Aa διὰ τῆς χειρὸς, xal παύει τὸ ὄργανον, σὺν αὐτῷ xal οἱ τοῦ μέρους, 
καὶ ὁ φωγοθόλος λέγει « Ὁ παντοδύναµος καὶ πολυέλεος θεὸς, » xat τὰ ἑξῆς. Καὶ τελέσαντος αὐτοῦ, 
ἄρχονται οἱ τοῦ μέρους ΄ αἰτεῖσθαι τὰς συνήθεις τἐσσαρας αἴτήσεις, καὶ τούτων πέρας εἱληφότων, νεόὰ 
ὁ βασιλεὺς τῷ απραιποσίτῳ, κἀχεῖνος τῷ φώνοδόλῷ, xàxtlvoc συντίθεται διὰ τῆς χειρὸς, ἐκ τρίτου τοῦτο 
τελεῶν καθ) ἑκάστην αἴτησιν, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται, . 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(70) Dicit hic auctor, pectorale uut cancellos 
moaniani, adeoque menianum ipsum, e quo prospi- 
ciebatur in circum, fuisse sub camelaucio. Apparet 
tegmen illud, meniano superpositum (umbellam 
aut meniscum appelles), quod pluviam solemque ab 
eo arceret, fuisse camelaucium propterea dictum, 


quod ita menianum te 
tegit; presertim si ha 
conicam figuram. 
(1) Erant enim quatuor tagmata, quorum sin- 
ula singulos domesticos habebant : schole, ezxcu- 
itores, hicanati et numeri. 


t, ut camelaucium caput 
ret aut orbicularem, aut 


569 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


$66 


H'. Εἴθ᾽ οὕτως διέρχεται ὁ βασιλεὺς διὰ τοῦ αὐτοῦ Α — VIIT. Sio imperator per idem solarium digres- 


ἡλιαχοῦ, δηριγευόµενος ὑπό τε τῶν ἀρχόντων τοῦ 
κουθουκλείου, πατρικίων τε xal στρατηγῶν, xal 
εἰσέρχεται ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ, καὶ ἵσταται ἔμπρο- 
σθεν τοῦ σέντζου, ol δὲ προειρηµένοι πάντες ἵσταν- 
ται ἔνθεν κἀχεῖσε, Καὶ λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόσιτος 
παρὰ τοῦ βασιλέως, λέγει « Κελεύσατε » οἱ δὲ 
ὑπερεύχονται τὸν βασιλέα’ « El πολλοὺς χρόνους, 9 
xai ἐξέρχονται. Τοῦ δὲ βασιλέως εἰσελθόντος, λαµθά- 
vtt ὁ πραιπόσιτος τὸ στέἐµμµα ἀπὸ τῆς χεφαλῆς αὖ- 
τοῦ, καὶ εἰσελθόντες ol βεστήτορες λαμθάνουσι καὶ 
αὐτοὶ τὴν χλαμύδα, xal ἐξέρχονται, ὁ δὲ βασιλεὺς, 
st χελεύει, προθάλλεται προθολὰς ἀξιωμάτων, ἀπό 
τε ἀπὸ ἐπάρχων Y προαναθιθάζων μέχρι πατρικίων, 
xai εἶθ᾽ οὕτως, στοιχηθέντος τοῦ κλητωρίου, γίνον- 


sus, prefectis cubiculi, patriciis, etrategis comitan- 
tibus, aureum triclinium ingreditur, et ante thro— 
num subsistit,in utroque ejus latere, quos diximus, 
proceres. Prepositus, ut ab imperatore signum 
accepit, dicit ; « Jubete; » hi imperatori tempora 
multa apprecati, discedunt. [Imperatore ingresso, 
prepositus coronam ab ejus capite demit, vestito-- 
res tunicam sumunt et egrediuntur : ille, αἱ pla- 
ce, promotiones procerum ab exprefectis inde 
usque ad patricios instituit, paratoque convivio, 
misse dantur. 12718 Ceterum observandum est, 
eo die saxima ad convivium non accedere, sed 
demarchos pro more, singulos in propria phiala, 
una cum principibus factionum epulas solemnes ce- 


ται µίνσαι. ἸἹστέον, ὅτι ἐν ταύνῃ τῃ ἡμέρᾳ σάξιµα B lebrare. 
by τῷ κλητωρίῳ οὐκ εἰσέρχονται, ἀριστῶσι δὲ οἱ δήμαρχοι κατὰ τὸ σύνηθες ἐν ταύτῃ τῇ ἡμέρῳ, ἕχαστος ἐν τῇ 


ἰδίᾳ φιάλῃ μετὰ καὶ τοὺς τῶν μερῶν προὔχοντας. 
ΚΕΦΑΛ. EE. 
Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν εἰς τὸ σάξιμον 51 (72), Ίγουν 
εἷς τὸ χλητώριον 33. 

A'. Μετὰ τὴν τοῦ δεξίµου ἀπόλυσιν δίδονται µίν- 
σαι, καὶ Ὑίνεται Χλητώριον ἀποχοπτὸν (73) ἐν τῷ 
εὐπρεπεστάτῳ τρικλίνῳ τοῦ Ἰουστινιανοῦ, καὶ τῶν 
δεσποτῶν ἀκουμθιζόντων Eni τῆς τραπέζης, ἔπιτε- 
λεῖται d συνήθης τάξις τοῦ κλητωρίου, xai ἀπὸ τοῦ 
ὁπτομίνσου (74) ἐξέρχονται οἱ ἀρτοχκλῖναι, xal εἴσ- 
άγουσι τοὺς ὀφείλοντας ἸΧχορεῦσαι Ev τῷ σαξίµῳ, 
ἤγουν τὸν δοµέστικον τῶν σχολῶν καὶ τὸν νούµερον 
καὶ τὸν δήµαρχον τῶν Βενέτων μετὰ καὶ τοῦ ἰδίου 
μέρους, τούς τε τριθούνους xai βικαρίους. Καὶ δὴ 
τούτων εἰσερχομένων ἔνδοθεν τοῦ βήλου, ἐπεύχον- 
ται τοὺς δεσπότας πολυχρόνιον, καὶ εὐθέως κρατεῖ 
το λιθελλάριον τῇ δεξιᾷ χειρὶ ὁ δομἑστικος τῶν σχο- 
λῶν. Εἶτα κατέρχεται ὁ τῆς τραπέζης, καὶ aps 


CAPUT LXV. 
Observanda in sazimo seu in convivio. 


I. Finito deximo, missa datur, mensaque magna 
in splendidissimo Justiniani triclinio reponitur, cui 
postquam domini accubuere,solemnisritus convivii 
peragitur, triocliniarii ab optomenso discedunt, eos- 
que, qui saltare in saximo debent, domesticum 
scilicet scholarum et numerorum, demarchum Ve- 
netorum cum sua factione, tribunis et vicariis ad- 
ducunt. Hi intra velum ingressi, dominis vitam 
longevam apprecantur, statimque dotnesticus scho- 
larum libellum dextra manu tenet : id prefectus 
mense accedens, tollit, sublatumque ministro a lo- 
tionibus tradit, dum factiones interea apelaticum 
toni I recit«nt : « Hodie, reposita in manibus tuig 
potestate, Deus te imperatorem dominumque con- 


VARLE LECTIONES. 
5] ἀπὸ τε ἐπάρχων ed. 3 elc σαξ. ed. ?* elo χλητ. ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(72) Saximum appellatur tripudiatio, chorea, 
saltatio, presertim que coram imperatore flebat. 
Et talis chorea, qua flebat postquam saltaturi ad 
adorandum dominum admissi fuissent, saximo- 
deximon, id est δέξιµον μετὰ σαξίµου δοχἡ µετα 
σάξεως appellatur. Choreas in honorem Augusto- 


bandite appellabantureo, quod undecunque nobileg 
et divites emisso banno (velut κρεµαμµένου πανίου 1j 
βήλου ad eas invitarentur. In illis enim curiis in- 
dulgebant conviviis et choreis. Vid. Murat. Antiq. 
Ital. T. II. dies. XXIX, ubi de ludis llalorum medio 
&vo agit. Plerumque etiam mensa palatina omnibus 


rum agitatas fuisse, apparet ex Vopisco t. II Hist. [) advenientibus parata erat, ut ait idem. Praeserüm 


Aug. p. 427, ubi vid. Salmasium. De choreis poat 
epulas publicas agit Du Cange CPli Chríst. p. 138. 
init. Saltabant autem factiones coram domino variis 
in locis ; ut in circo ; cujus rei origo fuit a pyrrhi- 
chis, ibi olim saltari solitis, de quibus Vales. ad 
Amm. Marcell. p. 127. Hic loci habemus saltationem 
in triclinio Justiniani circa mensam sacram ; 
p. 225, saitationem Gothicam ia triclinio XIX ac- 
cubitorum. Regionum curatores et sebastophori 
saltabant xv Octobris in Augustaeo in regis hono- 
rem, ait Gyllius de CPli, ed. Bandur. p. 382, A. e. 
Suida. Locus erit in sequentibus de hao re pluribus 
agendi '(Theophilus imp. gradus ao subsellia, ἀνα 
θάθρας factionum struit, phialam quoque, in qua 
σαξιμοδέξιμον fit. Sym. Logothet. p. 2k] Conf. 
Leo Gramm. p. 455. C. et Coptin. Theoph. 
peg. 88. Τὰ σαξιµοδέξιµα igitur θἱ τὰ ἱπποδρό- 
µια conveniunt cum curiis medi &vi, (ue curis 


hilares isti populorum conventus celebrarisolebant, 
quando princeps aliquis uxorem duceret, aut ho- 
nore militia donaretur. Pbilippious apud Nicepho- 
rum Patriar. Brev. p. 151 : T3» γενέθλιον τῆς 
πόλεως ἡμέραν ἐπιτελέσας καὶ ἁμιλλητήριον τῶν 
ἵππων ἀγώνα ἐπιδειξάμενος εἶτα τοὺς φίλους συµ- 
ποσιάσας amicis convivio exceptis, εἲς ὕπνον 
κατὰ τὸν μεσημθρινὸν τῆς ἡμέρας καιρὸν ἑτρά- 
πετο Áliquoties Xiphilinus testatur in Neronis 
Vita, eum post editos ludos populum cona exce- 
pisee. 

(73) Convivium sequestratum, ad quod non om- 
nes, neque omnis generis proceres, sed tantum 
familiares et domesticiipvitantur; vel potius, qunm 
inter multas alias mensas ad unam seorsim positam 
imperator cum gentilibus suis assidebat. | 


.' (74) Eet missus carnium assatarum, µίνσος τῶν 


ὠπτημένων vel τῶν ὁπτῶν. 


061 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


568 


stituit, magnus dux exercituum, calo progressus, À αὐτὸ, xal ἀναφέρει, xai ἐπιδίδώσι τῷ νιψιστιαρίῳ, 


coram facie tua portas imperii aperuit. Hino orbis 
&d sceptrum dextre tur procumbens, gratias Do- 
mino, cui sic visum fuit, persolvit. Te enim impe- 
ratorem pium, dominumque et pastorem desidera- 
vit, N. auguste. » Sio deinde mense prefectus 
revertitur, extensaque dextra digitos instar radio- 
rum demittit, rursusque at uvas componit, dome- 
sticus scho!'arum ac numerorum cum demarcho, 
tribunis, vicariis, factionariis saltare terque circa 
mensam discurrere incipit. Hoc loco observandum 
est tribunos οἱ vicarios aurea segmenta, artificiose 
exoisa, cum curtis manicis Venetis et albis, in pedi- 
bus ooreas, manibus lunulas, que phengia vocan- 
tur, gestare. 


καὶ λέγουσιν οἱ τοῦ µέρους ἀπελατικὸν fiy. à'* « "Ev 
ταῖς χερσί σου σήμερον παραθέµε)ος τὸ κράτος, 
Θεός σε ἐπεκύρωσεν αὐτοκράτορα δεσπότην, xal 
προελθὼν οὐρανόθεν ἁρχιστράτηγος ὁ μέγας, πρὸ 
προσώπου σου ἤνοιξε τὰς πύλας τῆς βασιλείας: 
ὕθεν ὁ χόσµος προσπίπτει τῷ σκήπτρῳφ τῆς δεξιᾶς 
σου, εὐχαριστῶν τῷ Κυρίῳ τῷ εὐδοχήσαντι οὕτως, 
Σὶ γὰρ ἔχειν ἐπεπόθει τὸν εὐσεθῃ βασιλέα, δεσπότην 
τε xal ποιμένα, ὁ δεῖνα αὐτοχράτωρ. » Καὶ εἶθ᾽ οὔ- 
τως στρέφεται ὁ τῆς τραπέζης, καὶ ἐκτείνι τῆν 
δεξιὰν αὑτοῦ χεῖρα, xal τοὺς δαχτύλους ἀχτινοειδῶς 
διαστέλλων καὶ πάλιν βοτρυδὸν ἐπισυστέλλων, ἄρχε- 
ται χορεύειν, ὃ xs δοµέστιχος τῶν σχολῶν μετὰ xal 
τοῦ νουµέρου xai τοῦ δημάρχου καὶ τῶν τριθούτων 


xai βικαρίων καὶ τῶν δη μοτῶν, περιερχόµενοι γυρόθεν τῆς τραπέζης τρίτον 39: (76). Χρὴ δὲ γινώσκειν ὅτι οἱ 
τριθοῦνοι καὶ οἱ βικάριοι περιθέθληνται τὰ χρυσοσήµεντα (76) διακοπτὰ χοντομᾶνικα Βένετὰ τε καὶ λευχὰ, xai 
ἐν τοῖς ποσὶ τὰ ποδόψελλα (71),βαστάζοντες ἐν ταῖς χερσὶ τὰ λεγόμενα φεχγία (78). 


1742 1I. Postquam ter choreas duxere, descen- B 


dunt omnes, inque parte mense inferiori e regione 
dominorum consistunt. Tunc cantores : « Hoc re- 
gnum, Domine, confirma! » populus ter : «Που 
regnum, Domine, confirma ! » Cantores : « Domine, 
vitam eorum per nostram vitam! » sic populus 
ter. Tunc mense prefectus cum apocombio, 
quod tricliniarius gestat, descendit, idque dome- 
stíco tradit, hisque procidentibus, cantores : « Mul» 
tos, multos, multos ; » populus : « Multos annos 
in multos. » Porro hymnum aaltationi aptum ο- 
nunt : « Splendent domini, letatur orbis ! Splen- 
dent Auguste, letatur orbis! et Porphyrogeniti, 
letator orbis. Exsultat senatus totumque palatium, 
letatur orbie. Exsultat urbs et Romania universa, 


letatur orbis. Auguste, divitie et gaudium no- C 


strum ! ita, Domine, multos ipsis annos concede. » 
Cantores : « Imperatoribus ; » populus : « Multos 
&nnos! » Cantores : « Felices annos imperatori- 


B. Καὶ μετὰ τὸ χορεῦσαι τρίτον κατέρχονται 
πάντες, καὶ ἵστανται χάτωθεν τῆς τραπέζης ἀντικοὺ 
τῶν δεσποτῶν. Καὶ λέγουσιν ol χράκται ἔσ' « Τοῦτο 
τὸ βασίλειον, Κύριε, στἐρέωσον’ » xal à λαὸς ἐκ γ' 
οἱ ἔς: « Τοῦτο τὸ βασίλειον, Κύριε, στερέωσον. » Οἱ 
κράχται΄ « Κύριε 09, ζωὴν αὐτῶν διὰ τὴν ζωὴν 
ἡμῶν » καὶ ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ'. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως χατ- 
έρχεται ὁ τῆς τραπέζης μετὰ τοῦ ἀποχομθίου, δηλον- 
ότι ὑπὸ ἁρτοχκλίνου βασταζόµενον (79), καὶ ἐπιδί- 
δωσι τῷ δοµεστίχῳ, xal τούτων προσχυνούντων, λέ- 
Ύουσιν οἱ κράκται « Πολλὰ, πολλὰ πολλὰ. » ὁ 
λαός « Πολλὰ ἔτη εἰς πολλά. » Kal λέγουσι τὸν 
χορευτικόν΄ « Λάμπυυσιν οἱ δεσπόται, χαίρεται (80) 
ὁ κόσμος λάμπουσιν al Αὐγοῦσται, χαίρεται ὁ xó- 
σµος' xal τὰ πορφυρογέννητα, ἈΧαΐρεται ὁ κόσμος" 
ἀγάλλεται ἡ σύγχλητος καὶ ὅλον τὸ παλάτιον, χαίρε- 
ται ὁ χόσµος, ἀγάλλεται ἡ πόλις καὶ δλη ἡ Ῥωμα- 
vía (81), Χαΐρεται à xócpoc Αὐγοῦσται, χαρὰ καὶ 
ὁ πλοῦτος ἡμῶν, ναὶ, Κύριε, πολλὰ τῶν (89) τὰ ἔτη. » 


VARLE LECTIONES. 
9* ΣΧΟΛ. ἸἹστέον, ὅτι, τῶν χορευόντων διερχοµένων [οοή. διέρχεσθαι] ἔμπροσθεν τῆς ἀποχοπτῆς τραπέζας, 
ἐφ᾽ ἧς ol δεσπόται καθίζονται, Ἐπεύχονται τοὺς δεσπότας ταῖς [τοῖς ed.] χεραὶ µόνον. 49 Κύριες ante ζωὴν R., 


καὶ θ4. ** βασταζομένου ed. 


JOAN. όλα. ΒΕΙΘΚΗ COMMENTARIUS. 


5) Vid. similem locum p. 292. 

760) Aurea segmenta, serici villosi aureis filiis 
interstincti tenis, διάκοπτα, in. quibus ocelli vel 
tesselle essent, velut opus cancellatum ; vel etiam 
scissa, sic ul vestis inferior per fenestras panni 
superioris transpareret. Dequo genere vestitus plura 
dico ad p. 336. D. 2, κοντοµάνικα, cum curtis ma- 
nicis ad carpos usque non porrectis, sed supra cu- 
bitum desiaentibus. 


) Sunt aut tenis, prandee pretiose, aut cir- D 


culi aurei suris, aut statim sub genu, aut proxime 
super malleum pedis, circumligati, quales sunt 
armille, pericarpia aut brachialia in manu et hu- 
meris, verbo περισκελίδες. 

(78) Baculi cum orbibus argenteis ad instar 
luns, vertici eorum, ad instar pilei plani, super- 
affixis, aut cum ansis et fulcris rnanus semicircula- 
ribus, ad instar luos cornute, per baculum traje- 
ctis. Latius hac de re expono ad p. 340. 

(79) Bubint. ἐστί : 65óv, ἐστιν ὅτι τοῦτο βαστα- 
ζόμενόν ἔστιν. 

(80) Hoc est ex vulgari usu loquenti pro χαί- 


pe: Antiquum hunc Macedonie loquendi modum 
esse patet ex Aristophanis illo noto, quod irridet, 
velut Thracicum, Ἴλομαι καὶ χαίρομαι. Usus eo 
quoque fuit Antipbilus in Anthofog. p. 85. 1. ed. Η. | 
Steph. Ducas Hist. C.34 : Τὸ τῶν Μουσουλμανῶν γέ- 
voc ἑδυσφόρει καὶ οἱ καθούρίδες [Cafferi Chri- 
stiani] ἐχαίροντο. 

(81) Orbis Romanus, id est Grecus, Byzantino 
imperio tunc subjectus. *"|Ut apud recentiores Gre- 
008, ita apud Coptitas et Arabes Ῥωμαῖο et Roma 
non Romanum hominem aut Romam, sed Orz^um 
Graeciamve significat. Renaudol. dissert. ante Li- 
turg. Greec. p. 112." 

(82) Tiv pro αὐτῶν vel τούτων Frequens. scrip- 
toribus sequioris etatis hio usus articuli ó, ἡ, τὸ 
est, neque ipsis vetustis et probis ignotus. Amat 
eum Procopius et Agathias et Continuator Constan- 
tinianus. e. c. p. 56, τῶν ὧν ἑρωτώμεθα, id est 
τούτων περὶ Gv ἑἐρωτώμεθα p. DS, τῆς, ἷς εἷ- 
i τιµηῆς pro ταύτης. Conf. p. 806,124; Euseb. 

ist. eccl. 1, 1 : Λοιμώδους xal ψωραλέας νόσου 
δίκην τὴν Ἐκκλησίαν ὑποδυόμενοι λυµαίνονται τὰ 


509 


Οἱ κράκται' « Τῶν βασιλέων ' » ὁ λαός’ « Πολλά 
τὰ ἕτη. » Οἱ κράκται' « Καλὰ τὰ ἔτη τῶν βασι- 
λέων * » ὁ λαός ' «Ναὶ Κύριε, πολλὰ xal καλά των 
τὰ (vm. » Οἱ κράκται’ « Καὶ τῶν Αὐγουστῶν * » ὁ 
λαός ' « Πολλὰ τὰ ἔτη. » Οἱ κράκται * « Καλά των τὰ 
Et * «ὁ Aaóq* « Ναὶ Κύριε πολλὰ xal χαλά των 
τὰ ἔτη. » Οἱ κράκται' « Τῶν πορφυρηγεννήτων * » 
ὁ λαός" « Πολλὰ τὰ Erw. » Οἱ κράκται' « Καλά 
των τὰ Évn* » 6 λαός. « Nai Κύριε πολλὰ καὶ 
καλά των τὰ ἔτη. » Καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἐπεύχονται πάν» 
τες πολυχρόνιον. Σάξιμον B'. Εἱἰσέρχεται τὸ µέρος 
τῶν Πρασίνων κατὰ τὸν προῤῥηθέντα τύπον μετὰ 
xal τοῦ δοµεστίκου τῶν ἐξκουθίτων καὶ τοῦ τειχεώ- 
του xai τοῦ δημάρχου xai τῶν τριθούνων καὶ βικα- 
ρίων καὶ τῶν δημοτῶν τοῦ μέρους. Χρὴ δὲ εἰδέναι, 
ὅτι κατὰ τὸν πρτειρηµένον τύπον ἐπιτελεῖται καὶ 
τοῦτο τὸ σάξιµον ἀπαραλλάκτως, πλὴν οἱ τριθοῦνοι 
καὶ οἱ βικάριοι περιθέθληνται τὰ χροσοσήµεντα δια- 


DE CERIMONIIS ΑΌΙ.Ε BYZANTIN.£ LIB. I. 


$10 


ΑΔ bus! » populus : « Imo, Domine, multos ipsis et . 
felices annos! » Cantores : « Et Augustabus ; » 
populus: « Multos annos! » Cantores : « Felices 
&nnos ! » populus : « Imo, Domine, multos ipsis et 
felices annos tribue!» Cantores : « Porphyroge- 
Ditis: » populus : « Multos annos! » Cantores: 
« Felices ipsis annos ! » populus : « Imo, Domine, 
multos ipsis adde et felices annos! » Postremo 
omnes vitam longevam apprecantur. Saximum II. 
Factio Prasina, ritu supra exposito eum domestico 
excubitorum, prefecto murorum, demarcho item, 
tribunis, vicariis et factionisejus populoingreditur. 
De reliquo notandum est, secundum cerimonias ad- 
ductas hoc etiam saximum sine ulla immutatione 
celebrari, preterea quod tribuni et vicarii aurea 
gegmenta excisa, curtis manicis, Praeina russaque 
induant. Idem ritusin Auguste etiam convivio ser- 
vatur. 


xomtà κοντοµάνιχα Ἱράσινά τε xai ῥούσια. Ἱστέον, ὅτι αὕτη ἡ τάξις ἅπασα ἐπιτελεῖται καὶ ἐπὶ τοῦ αὖ- 


γουστιαχοῦ χλητωρίου. 


ΚΕΦΑΛ. Ξς. 

"Oca δεῖ παραφυλάττειν, δεξίµου γινομένου iv τῇ 
μυστικῇ oiii τοῦ τριχόγχο», χειμῶνος ὄντος xa 
βιαίων ἀνέμων, καὶ μὴ συγχωρούντων γενέσθαι ἐν 
ταῖς ἔξ ἔθους φιάλεσι. 

Α΄. Προξρχονται τῃ αὐτῃ ἡμέρᾳ ἐννύχιοι πατρί- 
Ἄχιοι xai στρατηγοὶ xal πᾶσα dj σύγκλητος, xal ἔχα- 
-στος αὐτῶν ἀλλάσσει cv ἰδίαν στολὴν, ὁ δὲ τῆς xa- 

““παστάσεως λέγει τῷ πραιποσίτψ, ὡς ὅτι τὰ µέρη 
Ἠξτοιμά εἶσιν, οἱ δήμαρχοι ἤνεγκαν τὰ λιθελλάρια 
«αὐτῶν, καὶ iv τῷ Ἰουστινιανῷ τρικλίνῳ εἰς τὰ τῶν 
Ἑπάτων σχκάµνα ἐχδέχωνται. Καὶ ὁ πραιπόσιτος εἶσ» 
πελθῶν iv τῷ τριπέτωνι μετὰ πάντων τοῦ χουθου- 
"xÀsíou, προστάσσει τοὺς ὁστιαρίους λαθεῖν τὰ βερ- 
Ὑία αὐτῶν, xai δηριχευόµενος ὑπ αὐτῶν, ἐξέρχειαι 
wig τὸ λαυσιαχὸν, χἀκεῖσε δέχεται αὐτὸν ὁ τῆς χα- 
ταστάσεως μετὰ τῶν σιλεντιαρίων, εἶτα ἐκεῖθεν δη- 
Θιγευόµενος ὑπὸ τῶν τοῦ κουθουκλείου xal τοῦ τῆς 
χαταστάσεως, ἀλλὰ μὴν xal τῶν σιλεντιαρίων xal 
τῶν ὀστιαρίων βασταζόντων τὰ βεργία αὐτῶν, ἑξέρ- 
χεται dv. τῷ Ἰουστινιανῷ τρικλίνψ. Χρὴ δὲ εἰδέναι, 
ὅτι, τοῦ πραιποσίτου δηριγευοµένου διὰ τοῦ λαυσια- 
xou, ἀνίστανται πάντες τῇ γὰρ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ὡς 
ἐκ προσώπου τοῦ βασιλέως διέρχεται, xal. διὰ τοῦτο 
pim 3, τάξις xal dj τιμὴ οὕτως, Οἱ δὲ τοῦ xou- 
υχλείου ἄρχοντες ἵστανται dv τῷ αὐτῷ τρικλίνῳ 
ἔνθεν χαὶ ἔνθιν, καὶ ὁ πραιπόσιτος μέσον αὐτῶν. 

Εἶτα ἔρχονται oi. δήµαρχοι βαστάζοντες λιθελλάρια, 

καὶ διερχόµενοι μέσον τοῦ κονθουχλείου, πλησιά- 

ζουσι τῷ πραιποσίτῳ, καὶ προσκυνοῦσιν αὐτῷ' xal 


CAPUT LXVI. 

Observanda, si deximum in. secreta phiala trivonchii 
institui debet hiberno tempore et ventis acriter 
commotis, qui non permittunt, ut solitis in phialis 
celebretur. 

I. Nocte ejus diei patricii, strategiet senatus om- 
nis, singuli vestibus mutatis procedunt, 173 ce- 
rimoniarius preposito, factiones paratas esse, de- 
marchos libellos attulisse, inque Justiniani triclinio 
in consulum scamnis adesse, nuntiat. Tunc pre- 

6 positus, tripetonem cum omnibus cubiculariis in- 
gressus, ostiarios virgas suas sumere jubet, et ab 
his stipatus, ad lausiacum, ubi cum cerimoniarius 
cum silentiariis exspeotat, inde cubiculariis, ceri- 
moniario, silentiariis et ostiariis cum virgis suis 
comitantibus ad Justiniani triclinium progreditur, 
Observandum est, preposito per lausiacum oum 
comitibus procedenti, omnes assurgere : hoo enim 
die personam imperatoris sustinet, quare et ritus 
idem ac honos ipsis, ut principi, habetur. Cubiculo 
prefecti in utroque ejusdem triclinii latere stant, 
in medio ipsorum prepositus. Tunc demarchi cum 
libellis veniunt, perque medium cubiculum trans- 
euntes ad prepositum accedunt, eumque adorant : 
ipse, inclinato paulum corpore, libellos, quos sin- 
gulos duo demarchi tenent, unum imperatoris, al- 
terum prepositi nomine, recipit. Inde vero rever- 
sus, cum solemni comitatu dictorum tripetonem 
petit, ubi parumper moratus, abit, omnesque ad 
suos ordine se conferunt, Paratis factionibus, va- 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 


μέγιστα τοὺς {ΡΣΟ τούτους], οἷς ἑναπομάξασθαι οἷοί 
τε ἂν εἶεν τὸν iv αὐτοῖς ἀποχεκρυμμίνον δυσαλθῆ 
καὶ χαλεπὸν ióv. Ipse jam Plato in Philebo :Ζῶντες 
οὐχ ἀνθρώπου βίον πνεύμονος 3j τῶν ὅσα 
θαλάττια μετ ὀστρείων ἔμψυχά ἐστι σωμάτων. In 
Thucydide quoque et Demosthene vestigia hujus 
usus me deprehendisse memini, et 60s, 70s, τόδε 
nihil aliud est quam ὁ, ἡ, τὸ pro οὗτος positum. 


superfluo addito δὲ, nihil significante. Herodes 

Attius, in λεν li : 

ἨὙμμι Ἡρώδης, ἱερὴν αἴαν ἔηχε 

τὴν [D. e. abere]. Γὄσσην περὶ τεῖχος ἐντροχον 
[ἑστεφάνωται. 

Vel etiam posset hio loci τῶν accipi pro τόνων in- 

terrogative, quorumnam ? ut τῶν θασιλέων, xv Αὐὖ: 

γουστῶν, etc. responsio sit. 


b 


CONSTANTINI PHORPHYROGENITI 


912 


. sis, et, ut verbo dicam, omnibus, qui in deximo Α αὐτὸς μικρόν τι 59 προσκυνήσας αὐτοῖς, δέχεται τὰ 


ministrare volunt, progressis, legati quoque, ai qui 
adsint, in phiala consistunt. Tuno cerimoniariusg 
Intrat, parataque esse omnia preposito nuntiat : is 
ingressus imperatorem de eo certiorem facit, et 
tunc solemnis processio instituitur. Patricii et pro- 
, oeres omnes barbati per lausiacum et scalas ejus 
perque januam aerarii privati In hemicylum secrete 


λιθελλάρια αὐτῶν, κρατοῦσι δὲ οἱ δύο δήμαρχοι ἀνὰ 
δύο λιθελλαρίων, ἓν μὲν λόγῳ (83) τοῦ βασιλέως, τὸ 
δὲ ἕτερον λύγῳ τοῦ πραιποσίτου. Καὶ ὑποστρέψας ἀπὸ 
τῶν ἐκεῖσε ὁ αὐτὸς πραιπόσιτος καὶ δηριγευόµενος 
ὑπὸ τῶν προειρηµένων, εἰσέρχετα: ἐν τῷ τριπέτωνι, 
κἀχεῖσε μινρὸν ἑστὼς ἐξέρχεται, καὶ χαθἐζοντα: εἷς 
τὰς τάξεις αὐτῶν ἅπαντες. Τῶν δὲ μερῶν ἑτοιμα- 


phiale triconchi conveniunt. σθέντων xal τῶν σκευῶν ἐξελθόντων, xal ἁπλῶς 
πάντων τῶν καθυπουργεῖν βουλομένων (84) ἐν τῷ δεξίµῳ, cl τύχωσι δὲ xal ἀποχρισιάριοι, ἵστανται 
καὶ αὐτοὶ εἲς τὴν φιάλην. Εἶτα εἰσέρχεται ὁ τῆς καταστάσεως, καὶ λέγέι τῷ πραιποσίτῳ, ὅτι πάντα 
ἠτοίμασται, καὶ ὁ πραιπόσιτος εἰσελθὼν µηνύει τῷ βασιλεῖ, καὶ εἶθ᾽ οὕτως δίδοται µεταστάσιµον. Οἱ δὲ 
πατρίχιοι καὶ πάντες οἱ βαρθάτοι ἄρχοντες διέρχονται διὰ τοῦ λαυσιχκοῦ xal τῶν ἐχεῖσε βαθμίδων, καὶ 
διὰ τοῦ µονοθύρου τοῦ ὄντος εἷς τὸν εἰδικὸν εἰσέρχονται ἐν τῷ ἡμικυκλίῳ τῆς μυστικῆς φιάλης τοῦ 
τριχόγχου. 


II. Dictis omnibus e regione templi S. Joannis B B. Κἀάκεῖσε πάντων τῶν προειρηµένων στάντων 


stantibus acimperatorem exspectantibus, venit ille, 
' eomitante cubiculo, seque per porticus quadraginta 
Sanctorum et januam cancellatam hemicyocli ad tri- 
conchum confett. Deinde prepositus vestitores vo- 
cat, qui postquam imperatorem chlamydeinduerunt, 
174 omnes discedunt: coronam ipsi prepositus 
cubiculi, qui ibi astat, imponit. Hio notandum est, 
imperatorem ín conspectu barbatorum nunquam co- 
ronari,que consuetudo ab initio servata est. Ab 
utraque parte cubiculo praefecti, post hos spatharo- 
cubicularii et cubicolarii, illi in conchas superiori 
parte in scala, hi ad sinistram in eadem scala 


ἐνώπιον τοῦ ναοῦ τοῦ 'Aylou Ἰωάννου καὶ ἔχδεχο- 
µένων τὸν βασιλέα, ὁ βασιλεὺς, δηριγευόµενος ὑπὸ 
τοῦ κουθουκλείο», διέρχεται διὰ τῶν διαθατικῶν τῶν 
Αγίων μ΄’ (85), καὶ ἐξέρχεται διὰ τοῦ γανωτοῦ µονο- 
θύρου τοῦ ἡμικυκλίου, καὶ εἰσέρχεται εἷς τὸ τρί- 
χογχον. Εἶθ᾽ οὕτως προσκαλεῖται ὁ πραιπόσιτος τοὺς 
βεστήτορας, xal περιθάλλουσιν αὐτὸν τὴν Ἠχλανίδα 
αὐτοῦ, καὶ παραυτίκα ἑξέρχονται πάντες ' Ó δὲ βα- 
σιλεὺς στέφεται παρὰ τοῦ πραιποσαίτου τοῦ χκουθου- 
Χλείου ἐχεῖσε παρισταµένου. Χρὴ εἰδέναι, ὅτι ἐν- 
ώπιον βαρθάτων à βασιλεὺς οὐδέποτε στέφεται, ἔξ 
αὐτῆς τῆς ἀρχῆς (86) ταύτης τῆς παραδόσεως φυ- 


VARLE LECTIONES. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


43 μικρόν τε ed. 


(83) Demarchi ambo singuli binoslibellos tenent: ( Q5 παραζῃν βούλεται, 


unum pro imperatore, alterum pro preeposito. Id 
enim notat vox Aóvw soriptoribus Byzantinis eo 
sensu perfrequens, pro, propier, in usum, Vid. 
Goar. ad Codin. p. 120, ubi observat, vulgum pro 
eo λόγου dicere, cujus rel exempla quoque in hoc 
nostro codice exstant, item sic τὸν λόγον Chronic. 
MSt, apud Du Cange Gl. Gr. Εὐσεθίῳ δε τοῦ Παμφι- 
λου βίθλους ἱερὰς Κωνσταντῖνος κατασκευάσαι προς- 
έταξε λόγῳ τῶν ἐχχλησιῶν Κπλεως. Alia idem habet 
p. 832. v. λόγος Conf. Theoph. p. 21, fine. Leo 
Grammat. p. 482. Obtinebat quoque apud veteres 
Grecos : vid. Aristid. 1, p. 427, ed. B. Iebb. lin. 
ult, ubi legendum: Ποταμοὺς ἐπιλείποντας τοῖς 
ἐπιοῦσι xal πόλεις ὅλας ἀναλισκομένας εἷς δείπνου 
λόγον τῷ βασιλεῖ pro una czmna, propter vel im 
unam cenam regi apparandam. 

(84) Novi greci sspe βούλεσθαι et GE) ev ponunt 
pro μµέλλειν Adeoque τῶν µβουλομένων καθυπουρ- 
χεῖν idem valel atque eorum, qui officio suo fun- 
Ccturi erant. Conf. p. 134 et 196 et 150 Infra p. 329: 
*Ocot ἄν θέλωσιν [s] φίλοι quotquot tandem adfu- 
turi funt esteri. acedonius Hypatus in Antholog. 
p. 24, c. fin.: 
Ἔπταρον ἄγχι τάφοιο xai ἤθελον εὐθὺς dxoUcat, 

Οἴάπερ ωϊσάμην μοῖραν ἐμῆς ἁλόχου 
Sternutabam prope sepulcrum, εἰ prolinus auditurus 


eram, 
Ut mihi quidem persuadebam, de fatu meg conjugis. 
Polyenus p 252. de lphicrete : Et μὴ πόλευµος ἦν, 
dsl τι προσέταττεν, 7j ὀρύττειν, 7; παφρεύειν, f; δέν- 
Opa κόπτειν, fj ἀναζευγνύειν [f, µετασκευάζειν 
est aut varians lectio, aut interpretatio precedentis 
verbi, ] ὡς dy τῇ σχολή νεωτερίζειν βουλομένων id 
e8t νεωτερισόντων aut. γεωτεριούντων. Philemon in 
Excerptis Stobeei Grotlanis p. 385 : "Oetic πένης ὤν 


omni, pauper κινδυνεύει 
mapatnv in periculo constilulus est vita sua in no- 
xiam aliorum suamque abutendi. Sic quoque La- 
tini velle usurpant. Bruno de belloSaxonioco p. 135: 
unus ex ipsis cujusdam nobilis ex curia crusinam 
[id est vestem tubulatam, rugosam] gulis [seu pel- 
iceo collum obeunte segmento] ornatam quasi fur- 
tim abscidit, et inde recessit ; ev tamen volebat de- 
prehendi, ui acciperet, quad. accepit : idest, et tamen 
non potuit poenam auam effugere, depreheudendus 
erat, in fatis erat, ut deprehenderetur. In lingua 
nostra quoque verbum tollen sic accipitur. Das 
Schif] wtll sinken, navis vult submergi, id est in 
periculo submersionis versatur. Das Haus will ein- 
(allen, domus vult cadere, minatur ruinam. Der 

ensch will sterben, homo vult mori, animam agit. 
Potest quoque reddi : paratorum ad n[ficio fungen- 
dum; θέλει pro πέφυκε etiam veteres At'ici dice- 
bant: Τρίγλη oóx ἐθέλει νεύρων ἐπιήρανος εἶναιν 


D apud Athenszum p. 5, mugil nervis [sensu obsceno) 


amicus natus non est. Conf. Palairet observ. & 
N. Testam. p. 5. ad Matthei ri, 18. 

(85) Quadraginta marlyres fuerunt, qui apud 
Sebastiam in stagno mersi fuerunt, quorum me- 
moria celebratur die nono Martii. Vid. Menolo- 
gium Basil. t. IIT, p. 20. Theoph. p. 13, 217. Ce- 
dren. 761, 8, Du Cange Gl. Gr. p. 1504, fin. Ad 
hoscine quadrsginta martyres pertineat fj λεγεὼν 
τῶν ἁγίων u' μαρτύρων ἡ λεγομένη Χεραυνοθόλος, 
viderint alii. 

(86) Designat origines conditi & Constantino M. 
et imperii CPtani et urbis regie. Cujus in aule 
valuisse eunuchos non eqnidem memini legere 
&t multum eos potuisse in aliorum perniciem apud 
Constantium, ejus fllium, odioque sceleram ejectum 
ex aula nequissimum genus a Juliano fuisse, te. 


973 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZAN'TIN.E LIB. I. 


514 


λαττομένης' ἑστῶτων δὲ τῶν ἁρχόντων τοῦ χουδου- À astant. Preepositus, signo ab imperatore dato, ostia- 


Χλείου ἔνθεν xáxsiss, οἱ σπαθαροκουθικουλάριοι, xal 
ol κουθικουλάριοι ἵστανται ὄπισθεν τῶν ἀρχόντων 
τοῦ κουθουχλείου, ol μὲν iv τῇ κόγχῃ ἄνωθεν slc τὸ 
βἀθμίδιον, οἱ δὲ ἐξ εὐωνύμων, καὶ αὐτοὶ ὁμοίως slc 
τὸ βαθµἰδιον. Καὶ λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ 
τοῦ βασιλέως, νεύει τῷ ὁστιαρίῳ τῷ ἑστῶτι elo τὸ 
βῆλον, καὶ εἰσάγει πατρικίους xa! στρατηγοὺς, xai 


εἰσελθόντων αὐτῶν ἐν τῷ τρικλίνῳ xal στάντῶν, 


rio in velo stanti annuit, statimque is patricios et 
strategos adducit, quibus triclinium ingressis οἱ ad- 
stantibus, imperator a prefectis cubiculo adoratur, 
signumque preposito dat, ut magna voce exclamet : 
« Jubete ; » reliqui apprecantur : « In multa bona- 
que temppra, » idque, quoties novum velum intro- 

mittitur, fieri solet. 
προσχυνεῖται ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τῶν dpyóvtuv τοῦ 


χουθουκλείου, καὶ λαμθάνει νεῦμα ὁ πραιπόσιτος εἰπεῖν µειζόνως τὸ « Κελεύσατε » οἱ δὲ ὑπεριύ- 
Χονται τὸ. « Εἰς πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » Τοῦτο γίνεται χαθ᾽ ἑχάστην δοχἡν τοῦ βασιλέως, 


T'. Εἶτα (ἐξέρχονται ἴξω τῶν ἀργυρῶν πυλῶν 
ἔνθα Ἱσταται τὸ σέντζον, κχἄκεῖσε ἵἹστανται, καὶ 
ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς εἰς τὴν ἀργυρᾶν πύλην, xal 
προσκυνοῦσιν αὐτὸν πάντες οἱ προειρηµένοι. Εἶτα 
λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, 
νεύει τῷ τῆς χαταστασεως, χἀκεῖνος λέγει « Kt- 
λεύσατε, » καὶ ἀπέρχεται ἕκαστος iv τῇ ἰδίᾳ αὐτοῦ 
τάξει τε xal στάσει Ὁ δὲ τῖς καταστάσεως ποιή- 
σας τὸ ῥωσθέλιον, ὡς εἶθισται αὐτῷ, ἐπιδίδωσι τῷ 
βασιλεῖ, ὁ δὲ βασιλεὺς ἀνελθὼν ἐν τῷ σέντζῳ, χατα- 
σφραγίζει τὸν λαὸν Ex τρίτου. καὶ καθέζεται. Kai ὁ 
πραιπόσιτος λαθὼν νεῦμα παρὰ τοῦ βασιλέως, παρα- 
χύψας νεύει τῷ λαῷ ix γΥ διὰ τῆς χειρὸς, καὶ ἠσυ- 
χάτουσι τὰ ὄργανα, τὰ δὲ δύο µέρη τὰς συνήθεις φω- 
νὰς καὶ εὐφημίας ἐκτελοῦσι, καὶ τούτων παυσαµένων, 
αὐλεῖ τὸ ὄργανον µέρους Βενέτων, xai τούτου αὐλή- 
σαντος xai παυσαμἐνου, ἄρχεται ὁ Orio c τῶν Βενέτων 
τὸν ἀπελατικὸν, xal τούτου τελεσθέντος, ἄρχεται τὴν 
φωνήν. ET0' οὕτως λαμθάνει νεῦμα ^ πβαιπόσιτος 
παρὰ τοῦ βασιλέως, κἀκεῖνος ἀπελθὼν, λαμθάνει τοὺς 
δοµεστίκους τοὺς μεγάλους, ὡς d συνήθεια ἔχει, xai 
χατελθόντες, Ἱστανται εἷς τὰς τάξεις αὐτῶν' τὸ 
αὐτὸ δὲ ποιοῦσι xal οἱ Πράσινοι, λέγοντες τὰ ἄχτα 
αὐτῶν, καὶ τοῦ ὀργάνου αὐλήσαντος, λέγουσι τὸν 
ἀπελάτικχὸν, εἶθ᾽ οὕτως τὴν φωνήν. Καὶ ἁνίσταται 99 
ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ αἔντζου αὐτοῦ, xal αὐλοῦσι τὰ 
ὄργανα, ὁ δὲ βασιλεὺς Ἱσταται εἷς τὸ στέντζον, ot. δὲ 
πατρίχιοι xai ol στρατηχοὶ ἵστανται εἰς τὸ τρίκογ» 
yov ἔνθεν κἀχεῖσε, εἶτα λαμθάνει νεῦμα ὁ πραιπό» 
6ιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, καὶ νεύει τῷ φωνοδόλφ 
κουθικουλαρίῳ τῷ λέγοντι’ « ὍὉ παντοδύναµος xal 
πολυέλεος θεὸς, » xal τὰ ἑξῆς, ὁ δὲ κουθικουλάριος 
γεύει ἀπὸ τοῦ παραχυπτικοὺ, xai παύουσι τὰ ὄργανα, 


xal ἄρχονται τὰ µέρη αἰτεῖσθαι τὰς τέσσαρας αἰτήσεις, καὶ ἑκάστης πέρας εἰληφυίας, 


III. Posthac e portis argenteis, ubi thronus repo. 
situs est, egressi, consistunt, et imperatorem por- 
tam argenteam ingressurum dicli omnes adorant, 
Tuno prepositus signum ab eo accipit, datque ceri- 
moniario : is dicit: « Jubele, » omnesque ad suam 


B stationem et ordinem discedunt. Cerimoniarius, 


facto, ut mos est, rhosthello, id imperatori tradit, 
qui, throno conscenso terque populo signato, in eo - 
assidet. Preepositus ab imperatore monitus, pro- - 
spiciens, ter populo signum manu dat, et, silente 

organo, due factiones solemnes acclamationes et 

laudes recitant, quibus finitis, organum Venets pul- 

satur, quo facto et silente eo. Venetl apelaticum 

ordiuntur, eoque finito, voce canunt. Tum prepo- 

situs, signo ab imperatore accepto, discedit, ma- 
gnosque domesticos, ut mos est, assumit, qui de- 

scendunt inque locis suis astant: idem Prasini 

faciunt, acta sua reoitant, et. postquam organum 

sonuit, apelaticum, dein cantiones incipiunt. Impe- 

ratore a throno surgenie, organum pulsstur, eoque 

in throno stante, patricii et strategi utrinque in 

triconcho consistunt. Porro prepositus, signo ab 

imperatore accepto, ;precentorem cubicularium - 
monet, dlceitque : « Deus omnipotens et multe mi- 
sericordie, etc. » Cubicularius etíam e fenestra pro- 
spicit, 125 silentque organa, factiones vero qua- 
tuor postulationes instituunt, singuligque ipsis con- 
cegsis, prepositus, signo sccepio, precentorem 
monet, qui ter manum populo secundum preces 
ejus componit. Imperator, omnibus ordinatis, tri- 
conohum ingreditur, et e regione scale concha tri- 
olinii constitulus, preposito annuit, qui dicit: 
« Jubete. » 

λαμθάνει νεῦμα 


ó πραιπόσιτος, καὶ νεύει τῷ φωνοθόλῳ, κἀκεῖνος συντίθεταἰὶ τῷ λαῷ ἐκ τρίτου διὰ τῆς Χειρὸς κατὰ τὰς 
αἰτήσεις αὐτῶν. Καὶ συνταξάµενος (87) αὐτοῖς ὁ βασιλεὺς, εἰσέρχεται εἰς τὸ τρίκογχον, εἶτα στὰς 
ἕμπροσθεν τῆς βαθµίδος τῆς κόγχης τοῦ τρικλίνου ὁ βασιλεὺς, νεύει τῷ πραιποσἰτῳ, ὁ δὲ πραιπόσιτος 
λέγει. « Κελεύσατε. » 
VARLE LECTIONES. 
* ἀγίστανται ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


stantur auctores. Secutos imperatores, Theodosios, ) Simplex τάξαι hoe sensu adhibet Theophanes p. 
ad Justinianum usque multum eunuchis detulisse, — 315: Ἰδοὺ, ἀποθνήσκομεν, δέσποτα. Τάξαι τῷ 


constat etiam ex historia. 

(87) Verbum συντάσσεσθαι gemino sensu accipl 
potest hic loci, aut valedicendt, aut epondendt, pro- 
miltendi, indulgendi, ut p. 358, et 375: τοῦ βα- 
σιλέως συνιαζαµένου τὴν ἐκπλήρωσιν τῶν ὃ' al- 
τήσεων, Cum imperalor condixisset ipsis futuram 
impletionem (concessionem) quatuor postulationum, 


θεῷ, stipulare, paciscere cum Deo, voto promitte 
Deo, περὶ σωτηρίας, ἵνα, ὃ 8sóc ἐὰν ἀποδώσῃ σοι 

τὴν βασιλείαν σου, µηδένα ἀμύνεσθαι τῶν ἐχθρῶν, 

te non ullurum esse. injurias acceptas in quoquam 

inimicorum (uorum, si Deus tibi regnum tuum red« 
derit. 


515 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


916 


IV. Prefectis omnibus egressis, imperator cum A — A'. Kal πάντων τῶν ἀρχόντων ἐξελθόντων, μένει 


solo cubiculo remanet, preepositus vero, dempta ab 
ejus capite corona, vestitores vocat, ut ipsi tunicam 
exuant. Sic e triconcho per easdem porticus digres- 
sus, ad aureum cubiculum abit, preepositus vero, 
duarum factionum apocombiosumpto, cubiculi pre- 
fectis comitantibus, per porticus ad hemicyclum 
phiale triconchi abit, et in loca inferiora prospicit ; 
Veneti autem tunicam demarchi eui expansam te- 
nentes, apocombium ab imperatore per prepositum 
ipsis missum recipiunt : idemque et Prasini faciunt. 
Sic prepositus cum cubiculo redit: at imperator 
sagum suum gestans inque throno assidens, pro- 
motiones multorum procerum institui jubet, a man- 
datoribus per omnes ordines usque ad protospatha- 


rios progressus ; si placet, et etiam patricios creat. B 


His peractis, venerande mense in Justiniani 
triclinio assidet, et saxima intrare jubet. Horom 
primum cubiculum est ; in. secundo ordine patricii 
cum prolospathariis ac ceteris imperatoriis ve- 
niunt ; in tertiodomesticus scholarum cum factionis 
Venele transitorio populo; in quarto excubilor cum 
Prasine factionis; in quinto Veneti ;in sexto Pra- 
sini factionarii. Singuli horum ordinum, accepto 
apocombio haud mediocris pretii, abeunt, Deoque 
gratias agunt, et laudant ipsum et concelebrant. 

. ελθεῖν cáfiaa* καῖ εἰσάγεται πρῶτον σάξιμον, τὸ 


6 βασιλεὺς μετὰ τοῦ κουθουχλείου µόνου, ὁ δε πραι- 
πόσιτος, λαθὼν ἀπὸ τῆς κεφαλῃς αὐτοῦ τὸ στέµµα, 
προσκαλεῖται τοὺς βεστήτορας, καὶ ἁπαλλάσσουσι 
τὴν χλανίδα τοῦ βασιλέως. Εθ᾽ οὕτως ἑξέρχεται ὁ 
Βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ τριχόγχου, καὶ διέρχεται πάλιν 
διὰ τῶν αὐτῶν διαθατικῶν, καὶ ἀπέρχεται εἷς τὸν 4ὐ 
χρυσοτρἰκλινον, xal ὁ πραιπόσιτος, λαδων ἀποχόμ- 
θιον τῶν δύο μερῶν, δηριγευόµενος ὑπὸ tiv do- 
χόντων τοῦ κουθουκλείου, διέρχεται διὰ τῶν διαθα- 
τικῶν, xal ἀπέρχεται ἐν τῷ ἡμικυκλίῳ φιάλης τοῦ 
τρικόγχου, καὶ παρακύπτει κάτωθεν, οἱ δὲ τοῦ pi- 
ρους τῶν Βενέτων κρατοῦσι ἁπλωμένην τὴν χλα- 
νίδα (88) τοῦ δηµάρχου αὐτῶν, εἲς f δεχονται τὸ 
ἀποκόμθιον τὸ διὰ τοῦ πρχιποσίτου παρὰ τοῦ βασι- 
λέως πεμοθὶν αὐτοῖς. Ὁμοίως δὲ καὶ οἱ Πράσινοι 
τὸ αὐτὸ ποιοῦσιν. Εἶτα ὑποστρέφει ὁ πραιπόσιτος 
μετὰ τοῦ κουθουκλείου, xal τοῦ βασιλέως χοθεσθέν- 
τος ἐπὶ τοῦ σέντζου, φοροῦντος xai τό σαγίου αὑτοῦ, 
χαὶ τοῦ κουθουκλείου tlc τὸν χρυσοτρἰκλινον ἑστώ- 
τος, χελεύει εἰσαχθῆναι τὰς προθολὰς ἀξιωμάτων 
πολλῶν, ἀπό τε μανδατώρων προαναθιθάζων καθ 
ἑχάστην τάξιν ἕως πρωτοσπαθαρίων, εἰ χελεύει δὲ, 
προθάλλεται καὶ πατριχίους. Καὶ τούτων τελεσθέν- 
των, καθέζεται ἐπὶ τῆς τιµίας αὑτοῦ τραπέζης εἷς 
τὸν '5 ]ουστινιανοῦ τρίχλινον, καὶ κελεύει εἶσ- 
κουθούκλειον" καὶ τῇ δευτέρᾳ τάξει εἰσέρχονται ol 


πατρίχιοι ἅμα τῶν πρωτοσπαθαρίων xai λοιπῶν βασιλικῶν' τῇ τρίτ δὲ καταστάσει εἰσέρχετιι ὁ 
δομέστιχος τῶν σχολῶν μετὰ τοῦ περατικοῦ δήµου τῶν ἈΒενέτων 46 τῇ δὲ τετάρτῃ ἁΧαταστάσει εἶσέρ- 
χεται à ἐξχούθίτος μετὰ τοῦ περατικοῦ τῶν Πρασίνων δήμου" τῇ δὲ πέμπτῃ καταστάσει εἰσέρχονται 
oi τοῦ µέρους τῶν Βενέτων' τῇ δὲ Éxtp καταστάσει οἱ τοῦ µέρους τῶν ΠΗρασίνων' Καὶ ἑκάστη αὐτῶν τα- 
ξις λαθοῦσα ἀπογόμδιον, ἔχον χρήματα Ἰκανὰ. ἐξέρχεται, εὐχαριστοῦσα τὸν θεὸν 41 καὶ εὐφημοῦσα καὶ ὑπερὲυ- 


χόμένη αὐτῷ. 

176 CAPUT LXVII. 

De loco et. ordine, quo proceres omnes in singulis 
dezimis, in majoribus phíalis instilutis, astare 
solent. 

I. Notandum est, post imperatorem, eo ritu, quo 
exposuimus, in solio assidentem, eunuchos proto- 
spatharios, astrictiori veste indutos suaque saba- 
nia, torques;item et in humeris spathobaculos suos 
gestantes, prope thronum astare: post hos in 
medio solario protospatharios barbatos in mutato- 
riis cumque speciis et torquibus. Arma seu scuta- 
rium spatharii duo, unus poet alterum, gestant, 
cumque his barbati protospatharii consistunt : spa- 
tharocubicularii et cubicularii omnes ad horum si- 
nistram locum utrinque habent. Cerimoniarius paulo 


ante oubicularios siat, ut à mandato accipere signa D 


8 preposito possit. Post dictos protospatharios bar- 


ΚΕΦΑΛ. EZ. 

Περὶ τῆς τῶν ἁπάντων ἁρχόντων τάξεώς τε καί 
παραστάσεως ἐν ἑχάσιῳ διεξίμῳ ᾖἘπιτελουμέ- 
νῳ 55 ἐν ταῖς µεγάλαις φιάλεαι. 

A'. ἸἹστέον ott, μετὰ τὸ καθεσθῆνάι τὸν βασιλέα 
ἐν τῷ σέντζῳ τῇ τάξει ᾗ ἀνωτέρω εἱρήγαμεν, 
Ἱστανται εὐνοῦχοι πρωτοσπαθάριοι ὭΌὄπισθι τοῦ 
βασιλέως πλησίον τοῦ σέντζου, Ἠἠλλαγμένοι τὰ 
τε στιχάρια αὑτῶν xai τὰ σαθάνια, φοροῦσι δὲ 
xal τὰ µανιάχια, καὶ ἐπὶ ὤὥμων βαστάζουσι 
τὰ σπαθοθάχλια αὑτῶν, Όὄπισθεν δὲ τῶν αὐτῶν 
πρωτοσπαθαρίων ἵστανται µέσον του ἡλιακοῦ πρω- 
τοσπαθάριοι βαρθάτοι ἡἠλλαγμένοι τὰ τε σπέχια 
αὐτῶν καὶ τὰ µανιάκιχ. Τὸ οἱ ἅρμα, Ἴγουν τὸ σχου- 
τάριον, βαστάξουσι σπαθάριοι δύο καθ) ἕνα ἕκαστος 
αὐτῶν, xal ἵστανται μετὰ τῶν αὐτῶν βαρθάτων 
πρωτοσπαθαρίων 9" οἱ δὲ σπαθαροκουθικουλάριοι 


VARI/E LECTIONES. 


* sic τὸ ed, 5 εἰς τὺ ed. '* ΣΧΟΛ, Ἱστέον, ὅτι, si [οὐ ed.) ἀδυνάτως [δύναμιν ed. ] ἔχει ὁ δοµέστι- 
κος τῶν σχολῶν, εἴτε ὁ δοµέστιχος τῶν ἐξκουθίτων, ἐκπροσωποῦσιν αὐτοὺς [sio. ex compend. cod., αὐτῷ 


ed.] raxplxcot, 07 τὸν θεῖον βασιλέα 
ed. ταῖς om. θά. 49 βαρθάτοι ἀσπαθάριοι ed. 


pro τὸν θεὸν conj. R. 8 ἐπιτελουμένῳ R., ἐπιτελουμένων cod. et 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(88) Ex ritu vetere, dona sinu expanso exci- 
lendi, non manu cava. Ammian. Marcell. |. XVI: 
nductis quadam solemnitate agentibus im rebus in 

consistorium, ut aurum acciperent, inter alios qui- 


dam 63 eorum consortio non, ul. moris est, expansa 
chlamyde, sed &traque manu cavata suscepit ; εἰ 
imperator : Rapere, inquit, non accipere sciunt agen- 
tes in rebus. 


571 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. |. 


518 


xxi ol χουθικουλάριοι ἵστανται ἐπ᾿ εὐθείας ἅπαντες A batos spatharocandidati, spatharocubicularii vero 


ἔνθεν χκἀχεῖσε τῶν αὐτῶν βαρθάτων πρωτοσπαθα. 
ρίων. Ὁ δὲ τῆς καταστάσεως ἵσταται ἔμπροσθεν τῶν 
εουθικουλαρίων μικρὸν πρὸς τὸ λαμθάνειν αὐτὸν ἀπὸ 
κελεύσεως ἐκ τοῦ πραιποσίτου τὰ νεύµατα. Οἱ δὲ 
σπαθαροκανδιδἀάτοι Ἱστανται ὄπισθεν τῶν προειρη- 
µένων βαρθάτων πρωτοσπαθαρίων, σπαθαροκουθι- 
κουλαρίων τε καὶ κουθικουλαρίων 59 βαστάζοντες τὰ 
σχωυτάρια αὑτῶν, φοροῦντες xai τὰ µανιάχια καὶ 


et cubicularii scutaria sua, torques et gladios, spa- 
tharii idem gladios suos et sua dextralia gestantes 
&d utramque spatharocandidatorum manum astant: 
sic etiam spatharii, si qui in urbe adsunt. Silentia- 
rii in velo suspenso porte solarii in pulpito mar- 
moreo, prefeoti cubiculo et patricii utrinque in 
cancellis, unde prospicere solent, recti ipsieque 
innixi astant. 


τὰ σπαθία αὐτῶν, ὡσαύτως καὶ οἱ σπαθάριοι φοροῦντες τά τε σπαθίἰα αὐτῶν καὶ σκουτάρια, βαστά- 
ζοντες τὰ διστράλια αὐτῶν, ἵστανται ἔνθεν κἀχεῖσε τῶν σπαθαροκανδιδάτων, ὁμοίως el τύχωσι καὶ σπαθάριοι 
δ.ὰ πόλεως (89). Οἱ δὲ σιλεντιάριοι ἵστανται ἐν τῷ κρεμαμένῳ βήλῳφ πύλης τοῦ ἡλιακὸῦ ἐν τῷ μαρμαρίνῳ 
πουλπίτψφ' ἄρχοντες δὲ τοῦ κουδουκλείου καὶ πατρίχιοι ἵστανται ἔνθεν χἀχεῖσε Ev τοῖς παραχυπτιχοῖς καγκέλλοις 


ὅρθιοι, ἐπερειδόμενοι ἐπ᾽ αὐτοῖς. 


B'. Ἱστέον δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι, εἰ τοχοι γενέσθαι τὸ B 


ὀέξιμον ἐν τῇ μυστιγῇ φιάλῃ τοῦ τριχόγχο», τελεῖ- 
ται ἡ τῆς παραστάσεως τάξις οὕτως Καθέζεται ὁ 
βασ.λεὺς ἐπὶ τοῦ σέντζου, ὡς εἴθισται αὐτῷ, καὶ 
ἵστανται ἐνώπιον αὐτοῦ ἄρχοντες τοῦ κουθουχλείου, 
οἱ δὲ πατρίκιοι καὶ στρατηγοὶ ἵστανται ἅπαντες ἕν- 
θιν κἀχεῖσε ἀπὸ τοῦ πουλπίτου (00) ἐν ταῖς θυρίσι’ 
ol δὲ συγκλἠτικοὶ ὑπατικοὶ Ίστανται ἀπ᾿ αὐτῶν 
ὁμοίως καὶ αὐτοὶ ἐν ταῖς θυρίσιν. ὩὨσαύτως καὶ ol 
εὐνοῦχοι πρωτοσπαθάριοι ἵστανται ὄπισθεν τοῦ βα- 
σιλέως πλησίον τοῦ σέντζου ἠλλαγμένοι' οἱ δὲ βαρ- 
θάτοι πρωτοσπαθάριοι καὶ οἱ τὸ ἅρμα χατέχοντες 
ὡς προείρηται, ἵστανται ἔμπροσθεν τῶν πυλῶν τοῦ 
τριχόγχου Μ. ᾿Οπισθεν τῶν προῤῥηθέντων εὐνού- 
χων πρωτοσπάθαρἰίων 5 σπαθαροχουθικουλάριοἰ τε 


II. Quod si in secreta phiala triconchi deximum 
instituitur, omnes hoc ordine astare solent. Impe- 
rator, ut ipeius mos est, in solio sedet, anteipsum 
prefeoti cubiculo, patricii et strategi utrinque a 
pulpito in januis, post eos senatores et consulares 
pariter in januis consistunt. Sic et eunuchi proto- 
spatharii pone imperutorem prope thronum in mu- 
tatoriis, barbati protospatharii et qui arma tenent, 
üt dictum est, coram portis triconchi.A tergo euDu- 
chorum protospatbariorum, quorum supra memi- 
nimus, spatharocubicularii et cubicularii in tertia 
parte triconchi, 177 spatbarocandidati et spatha- 
rii aed utrumque imperatoris latus in marmoreis 
pulpitis, cerimoniarius ante dictos spetharocandi- 
dalos et spatharios, et a tergo ejus silentiarii 


καὶ κουθικουλάριοι ἵστανται ἐν τῇ τρίτῃ πὀλῃ τοῦ C astant. 
τρικόγχο», οἱ δὲ σπαθαροχανδιδάτο: καὶ οἱ σπαθάριοι ἵστανται ἔνθεν κἀχεῖσε τοῦ βασιλέως ἐν τοῖς µαρµαρίνοις 
πουλπίτοις ὁ δὲ τῆς καταστάσεως ἵσταται ἔμπροσθεν τῶν προειρηµένων σπαθαροκανδιδάτων τε καὶ σπαθαρίων, 


ὄπισθεν δὲ τοῦ τῆς καταστάσεως ἵστανται σιλεντιαριοι. 
ΚΕΦΑΛ. EB. 

Περὶ τοῦ Ὑχρυσοῦ ἱπποδρομίου xai τῶν ἐν αὐτῷ 
τελουµένων. 

A'. Προέρχονται ἅπαντες ἐννύχιοι, ἠλλαγμένοι 

ἀπὸ λευκῶν χλανιδίων, ol μὲν ἐν τῇ θερµάστρᾳ, οἱ 


9 


δὲ ἐν τῇ ἀφίδι καὶ λαθὼν κομθίἰναν (91) ὁ πραιπό- 


CAPUT LXVIII. 
De aureo hippodromo, et quz ín illo peraguntur. 


I. Omnes albis vestibus induti nocte partim ad 
caminum, partim ad apsidem procedunt : preposi- 
tus, accepta a silentiario combina, intrat eamque 


VARLE LECTIONES. 
59 σπαθαροκουθικουλάριοί τε xxl κουθικουλάριοι θἀ. 3 Post τριχόγχου distinctionem om. ed. ** áaxa- 


θαρίων ol σπαθαρ. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(89) Habebat non tantum imperator, sed proceres 
quoque et urbs, suos spatharios, ut urbes nostrae 


alere solent suos milites urbanos, a castrensibus D utendi, aut committuntur a 


diversos, ad custodienda loca publica, smdiflcia 
et monia. Videtur tamen e p. 424, protospatha- 
rios τοὺς διὰ πόλεως, qui ibi τοῖς ἐξωτικοῖς, sub- 
urbanis aut campestribus opponuntur, illis nempe, 
qui in palatiis rusticanis excubabant, fuisse impe- 
riales quoque stipendiis aule altos, et per urbis 
loca custodiam requirentia dispositos. Urbaniciani 
possent dici ad exemplum Spartiani in Geta, t. 1, 

cr. Hist. Aug. pag. 743. 

(90) Pulpitum in cubiculo aut sala est aut id, 
quod Nicephorus Gregoras fine 1l. XI ait esse altius 
ad spithames trientem reliquo solo ἐπίπιδον, aut 
quod Turci hodie Soffsh appellant, suggestum, 
qui totum parietem foribus diete oppositum 
pretendit, eum παστάδι seu. nidulo, cavo parietis, 
jn quo sedere et cubare solel paterfamilias aut ho- 
noratissimus quisque. Qua de re consuli velim 
Itineratores orientales. θυρίδες sunt fenestrae. 


(91) Combina est tessera, cujus vialicui facultas 
permittitur, aut publico cursu,aut equis circensibus 
licujus cure equi et 

muli imperiales, pastum ducendi et reducendi. 
Medius signiflcatus hic obtinet. Primus occurrit 
sepius in historia Romana ; vid. Guther. pag. 641 
et 049, ubi ait combinas, synthemata, tractorias, 
evectiones idem notare, nempe codicillos, quos 
exhibenti facultas fiebat cursu publico utendi. Ut 
autem nemini licebat absque erectione cursu pu- 
blico uti, sic neque licebat equos curules in circo 
decursuros absque permissu principis et absque 
combina seu evectione vel tessera scripta juugere; 
vid. Casaub. ad Script. Hist. Aug. t. II, p. 83. Et 
αυῖα jubebantur, quibus ille tessere scribebantur, 
equos combinare, hoc est ante currum suum jun- 
gere, vel etiam quadrigas suas cum quadrigis alte- 
rius de alia quadam factione componere, combi- 
nare (quod ἅμιλλαν ἁρμάτων Greci dicebant ; v. 
Athenaeus p. 139. c. fin.), forte quoque subscribe- 
batur Augusti manu imperativus combina : ex eo 


5170 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


880 


imperatori tradit,qui prepositum paratum dareju- A σιτος παρὰ σιλεντιαρίου, εἰσέρχεται καὶ ἐπιδίδωσιν 


bet, isque cum omnibus cubioulariis abiens, per 
porticus Sanctorum quadraginta progreditur.In he« 
micyclum triconohi venientem cerimoniarius cum 
omnibus silentiarlis excipit, hís comitantibus, per 
apsidem et daphnem transit. Postquam vero ad 
augusteum pervenit, ad triclinium in aurea manu 
pergit, ibique cursores cum decanis suis utrinque 
constitutos invenit. Per medium horum tribuni et 
actuarius ingressi, ad prepositum accedunt, et 
prono in terram corpore eum salutant, quo facto, 
eis paratum dal, et ab his reversus, in dictorum 
cemitatu palatium intrat. 


αὐτὴν τῷ βασιλεῖ, ὁ δὲ βασιλεὺς χαλεύει τῷ πραιπο- 
σίτῳ δοθῆναι τὸ πέρατον, καὶ ἐξελθὼν μετὰ τῶν τοῦ 
κουθουκλείου ἁπάντων, διέρχεται διὰ τῶν διαθατικῶν 
τῶν Ἁγίων Τεσσαράκοντα. Elva ἑλθόντα ἐν τῷ ἡμι- 
χυκλίῳ τοῦ τρικόγχου δέχεται αὐτὸν ἐκεῖσς ὁ τῆς 
καταστάσεως μετὰ σιλεντιαρίων ἁπάντων, καὶ διέρ- 
χεται μετ αὐτῶν ὁ πραιπόσιτος διά τε τῆς ἀφψίδος 
καὶ τῆς δάφνης 99. ᾽Απελθὼν δὲ µέχρι τοῦ αὖγου- 
ctio, ἐξέρχεται εἰς τὸ στενὸν ἐν τῇ χρυσῇ χειρὶ, 
καὶ εὑρίσχει ἐχεῖσε ἑστῶτας τοὺς χούρσωρας μίτὰ 
τῶν δεκανῶν ἔνβεν xdxeics, Διελθόντες δὲ µέσον 
αὐτῶν oi τε δήμαρχοι Ἡ xal ὁ ἀχτουάριος xal πλη- 


σιάσαντες τῷ πραιποσίτῳ, προσκυνοῦσιν αὐτῷ, καὶ εἶθ᾽ οὕτως δίδωσιν αὐτοῖς ὁ πραιπόσιτος τὸ πέρα: 
«ov, εἶτα ὑποστρίψας ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε, δηριγευόµεµος ὑπὸ τῶν προειρηµένων, εἰσέρχεται dv τά πα- 


λατίῳ. 


II. Imperator sagum suum auro pretextum ges- B 


tans et a cubiculo preefectis stipatus, per portioum 
triconochi, apsidis et daphnes transit, &ccensis pro 
more in oratoriis cereis. Digressus vero per augu. 
Bteum, ad 8. Stephani procedit, inde per seoretam 
cochleam ad cubiculum throni ascendit, unde, 
usquedum omnia parata sunt, prospicit. Cerimo- 
niarius abit, et preposito nuntiat vasa omnia 
prompta esse, aurigas egressos ad decursionem se 


B'. Ὁ δὲ βασιλεὺς περιθαλλόµενος τὸ χρυσοπερί- 
Χλειστον αὑτοῦ σαγίον xai δηριγευόµενος ὁπὸ τῶν 
ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου, διέρχεται διὰ τῶν δια- 
θατικῶν τοῦ τρικόγχου, ἀψίδος τε xal τῆς δάφνης; 
ἅπτων xnpooq ἐν τοῖς εὐχτηρίοις, ὡς εἴθισται αὐτῷ. 
Καὶ διελθὼν διὰ τοῦ αὐγουστέως, εἰσέρχεται εἰς τὸν 
"Άγιον Στέφανον, καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε ἀνέρχεται διὰ 
τοῦ μυστικοῦ Χοχλιοῦ ἐν τῷ κοιτῶνι τοῦ καθ 
ίσματος (92), xal Ἰκεῖσε παραχύπτει, μέχρις ἂν 


VARLE LECTIONES. 
55 YXOA. Ἱστέον ὅτι πάντα τὰ ἱπποδρόμια, τὰ τε πρωΐ xal δείλης [δήλης cod. οἆ.] γινόμενα, τοῦτον τὸν 


τύπον καὶ ταύτην ἔχουσι τὴν τάξιν. Ἡ οἱ δὶ OX. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
dicta fuit talis tessera κοµθίνα, et scribe huic offi- {) σαν & τὴν βασιλιχκὴν θέαν. Ubi egregie Casaubonus 


cio deputati, nempe scribendi et expediendi tales 
combinas, appellabantur χοµθινογράφοι, quod pura 
Greca voce dicas ἁμιλλογγάφοι, quales utraque 
factio, tam Veneta, quam Prasina, sibi proprios ha- 
bebat. Nisi potius combina sio dictum fueril pro 
combinalio, ut orna pro ornatio. Quo casu quem- 
admodum eveclio dictum fuit pro venia et jussione 
evchendi in curru, ita quoque combinatlo pro venia 
et jussione combinandi aut equos singulos, vel 
equorum bina paría ante ourerum suum, aut cum 
' curru alterius. Vid. Du Cange Gl. Gr. et Lat., sed 
ilo precipue, ubi diversas eruditorum senten- 
tias dehac voce proponit et examinat. In loco Con- 
tinuat. Constantin. p. 123, in quo combinographo- 
rum menlio fit, putem verbum σχολάζειν notare 
muneri suo vocare, eo fungi. Tertia significatio, 
quam dedi verbo κομδίνα, satis olare apparet ex 
appendice libri primi nostri Codicis. 

92) Cathisma, item τὰ καθίσµατα (ut p. 439, 
quod tamen rarius), est tribunal vel triclinium, id 
est splendidum edilicium palatium, in quo sedebat 
imperator, Guoties ]udos circenses spectaret. Vid. 
Du Cange Gloss. Grec. Κάθισμα θεωρίου βασιλικοῦ 
appellat Malalas iL 6. Dictum fuit ἀπὸ τοῦ xa0- 
ἤσθαι, quasi dicas residentia. * [Τούτων ἁπάντων 
φορος ἦν ὁ βασιλεὺς xal θυµηδίας ἀπάσης πληρού- 
µενος, iv χρυσῷ διαλίθῳ θρονῳ καθήµενος, xal μὴ 
πρότερον ιν ιστάμωνς — i τῶν σκιρτηµάτων 
ἐχείνων ἀπολαῦσαι διὰ τῆς θέας καὶ τῶν πολιτιχῶν 
ἐξαλμάτων, Cont. Constant. p. 88.]* Talem locum 
JEgypti regibus Lagidis in theatro vel circo Alexan- 
drino proprium  memoret Polybius p. 718, ed. 
Wechel.: oi δὲ MaxsBóvse, παραλαθόντες τὸν βα- 
σιλέα καὶ ταχέως εἰς τὸν ἵππον ἀναθιθάσαντες ἦγον 
si, τὸ στάδιον. "Aya. δὲ τῷ φανῆναι μεγάλης χραυ» 
γῆς xai κρότου Ὑενηθέντος, ἐπιστήσαντες τὸν ἵπ- 


Tov χαθεῖλον τὸν παῖδα, καὶ προσαγαγόντες Ἐκάθι- 


postrema reddidit in regibus proprio spectandi s 
estu collocant. Cathismatis CPtani supersunt ad- 
uc hodie rudera, sa!tem in effigie ere expressa, 

quam Bandurius t. r1 Antiqu. Imp. Orient p. 664 

dedit, in qua conspiciuntur septem porticus, ut 

credibile est, de illis duodecim superstites,quorum 
senos sd factionem quamcunque pertinuisse, et 
emittendisatque recipiendis post confectum cursum 
equis serviisse supra diximus. Quamvis breviter, 
satis tamen luculenter hoo cathisma describit Ni- 
cetas Choniates p. 62, ed. Venet., appellans πυργον 
χατὰ τὸ θέατρον (urrim in theatro conditam, οὗ 
κάτωθεν μὲν at τῶν ἐπὶ σταδίου θεόντων ἀφετήριαι 
elc ἀφίδας παραλλήλους κχεχήνασιν, sub qua carce- 
rum, e quibus emittuntur in. stadio currentes, ora 
in apsidas (seu volutas) hiant, sibi vicinas et appo- 
sila ἄνωθεν δὲ Ίπποι χαλκήλατοι πεπήγασι πίσυ- 
ρες yforo ἀληλιμμένοι, τοὺς αὐχένας ὑπόγυροι, 
ἀντιθλέποντες ἀλλήλοις, καὶ δρόµον καμπτῆρος 
πνέοντες, διαπτῆναι τὸ στάδιον ἐπηγγάλλοντο, super 
ipso autem stabant. qualuor equi anei deaurali, ad 
cursum veluti anhelantes. Imitatio heo erat sedis 
consulum antique in circis olim Romanis, ut e Si- 
donio Apollinari patet, oujus hi sunt iambi de 
circo Narbonensi : 

Mos est Cosaris hic die bis uno (Kal. Januar.) 

(Privatos vocitant) parare ludos. 

Tunc callus juvenum, sed aulicorwm, 

ΕἰΦί simulacra torva campi. 

Exercent spatiantibus quadrigis. 

Et jam te urna petit ; cielque γαμος 

Acclamatio síbilans coronae. 

Tum qua est janua, contulamque sedes, 

Ambit quam paries, utrinque senis 

rib elsi ipd formicetws. 

Q0 αι, sortie . 
Curvas ingrederis frequens ha 


581 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.£ LIB. I. 


582 


ἅπαντα εὐτρεπισθῶσαι, Τοῦ δὲ τῆς καταστάσεως ἑλ- A acoinxisse, inquelocissuis cum ourribus consistere: 


θόντος xal δηλώσαντος τῷ πραιποσίτῳ, ὡς ὅτι πάντα 
ἔτοιμά ἐστι τὰ σκεύη, ἐξελθόντες οἱ ἡνίοχοι ἐποίη- 
σαν τὰ ἀποδιαλύσιμα (03) αὐτῶν, χαὶ Ἱσταντὰι dv 
τοῖς ἰδίοις τόποις μετὰ τῶν ἁρμάτων αὐτῶν, οἱ δὲ 
δηµοκράται καὶ oi δήμαρχοι ἀνῆλθον ἐν ταῖς ἐξ 
ἴθους καθέδραις ὄπισθεν τῶν δήµων (08), ἐκδεχό- 
µενοι τὴν ἀνκτολὴν (95) τοῦ δεσπότου, ὅπως ἀνέλ- 
θωσιν ἕκαστος ἐν τῷ αὐτοῦ δήµῳ, ἅπαντες οἱ ἵπποι 
τῶν ἁρμάτων ἀνῆλθον, ὁ στρατὸς μετὰ τῶν Φφλαμού» 
λων (06) ἵσταται £v ταῖς τάξεσιν αὐτῶν, ὁ χοινγὸς λαὸς 
ἀνῆλθον xai ἐπληρώθησαν τὰ βάθρα" τότε εἰσιλθὼν 
ὁ πρχιπόσιτος δηλοϊ τῷ βασιλεῖ, ὡς ὅτι ἅπαντα 
ἔτοιμά ἐστιν’ ὁ δὲ βασιλευς κατέρχεται δ.ὰ τῆς λι- 
θίνης σκάλας, Χατερχόµενος δὲ λέγει τῷ πραιπο- 
σίτῳ' « Δὸς µεταστάσιµον (97) * » κἀκεῖνος λέχει 
µεγάλως « Μεταστάσιμον * » εἰσέρχεται δὺ ὁ βα- 
σιλεὺς ἐν τῷ κχοιτῶνι αὐτοῦ, xal προσκαλεσάµενος 
ὁ πραιπόσιτος τοὺς βεστήτορας, εἰσέρχονται καὶ 


principes vero et tribunos factionis ad solitas sedes 
pone factiones ascendisse, et mandata a dominis, 
178 ut singuli in sua factione accedant, exspe- 
ctare, equos omnes curribus jungendos adductos 
esse, exercitum cum flammulis in suis ordinibus 
astare, communem populum ascendiese scalasque 
omnes complevisse. Tuno prepositus ad imperato- 
rem accedens, paraia omnia esse nuntiat: is per 
scalam lapideam descendens, preposito edicit: 
« Da processum ; « is elata voce: « Processus. » 
Imperator se ad cubiculum confert, ad quem vesti- 
tores a preposito arcessiti intrant, et imperatorem 
tunica induunt, preposito dicente : «Jubete; » vesti- 
tores e cubiculo sbeunt, et ipse imperator, a prepo- 
sito coronalus, prefectis cubieull comitantibus, 
discedit, inque angusta porticu constitutus, signum 
preposito, hic ostiario dat, qui patricios, adducit, 
ejus porte velum silentiario curante. 


περιθάλλουσι τὴν χλανίδα τῷ βασιλεῖ, εἰπόντος δὲ τοῦ πραιποσίτου * « Κελεύσατε, » ἐξέρχονται οἱ βεστήτορες 
ἀπὸ τοῦ κοιτῶνος, καὶ στεφθεὶς ὑπὸ τοῦ πραιποσίτου ὁ βασιλεὺς ἐξέρχεται ἀπὸ τοῦ κοιτῶνος, δηριγευόµενος 
ὑπὸ τῶν ἀρχήντων τοῦ κουθουκλείου, στὰς δὲ sl; τὸ στενὸν, νεύει τῷ πραιποσίτῳ, ὁ δὲ πραιπόσιτος τῷ 
ὁστιαρίῳ, xal ὁ ὁστιάριος εἰσάγει τοὺς πατρἰχίους, τὸ δὲ βῆλον τῆς πύλης ἐχείνης σιλευτιάριος ποιεῖ. 


I", Εἰσελθόντες δὲ ἔσω οἱ πατρίχιοι μετὰ xal τῶν 
στρατηγῶν, πίπτουσι, xal ἀναστάντων αὐτῶν, νεύει 
ὁ βασιλεὺς τῷ πραιποσίτῳ, καὶ λέγει µεγάλως' « Ke- 
λεύσατε. » 'AmÓ δὲ τῶν ἐκεῖσε δηριγευόµενος ὁ βα- 
σιλεὺς, ἐλθὼν, ἵσταται ἐν τῷ τρικλίνῳ, ἐν ᾧ ἀριστᾷ 
τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, xai εἰσελθόντες 99. σιλεντιάριοι τρεῖς 
7, καὶ τέσσαρες, οἱ μὲν τρεῖς διέρχονται ἐν τῷ δεξιφ 
μέρει τῆς δοχῆς ὄπισθεν, ὁ δὲ ἕτερος ἵσταται iv τῷ 
µίσῳ. Λαθὼν δὲ νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ 
βασιλέως, δίδωσιν νεῦμα τῷ σιλεντιαρίῳ, ὁ δὲ σιλεν- 
τιάριος ἀπέρχεται ἐν τῷ βήλῳ, xal λέγει µεγάλως * 
« Λεθά' » xal εἰσάχει τὸν τῆς καταστάσεως, καὶ 
ἵσταται μέσον τῆς δοχῆς, λαθὼν δὲ πάλιν νεῦμα ὁ 


III. Patricii intro oum strategis ingressi prooci- 
dunt, quibus surgentibus; imperator rursus pre- 
posito signum dat, qui magna voce exclamat : « Ju- 
bete. » Ab his imperator stipatus, in triclinium 
prodit, ubi eo die coronatur,símulquetres quatuorve 
silentiarii intrant, quorumtres ad dextram factionis 
partem a tergo transeunt, unus in medio consistit. 
Signumab imperatore postquam prepositus accepit, 
silentiarlo annuit, qui ad velum digressus, magna 
voce clamat : « Leva, » et oerimoniarium adducit, 
inque medio factionis collocat, iterumque signo ab 
imperatore dato, prepositus magistro annuit, aut, 
si is presens non est, qusestori. Quodsi vero pre- 


VARLE LECTIONES. 
JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUSB. 


56 εἴσελθονται ed. 


ld collega tuus, simulque vobis 
Pars adversa facil mícant colores, 
Albus, vel venetus, rubens, virensque. 

(93) Recte puto cl. Interpretem vertisse ad de- 
cursionem se accinzisse. Absolvebantur enim equi 
et currus a stabulis et presepibus et vinculis, ir 
quibus hactenus steterant. Itaque erunt τὰ ἀποδια- 


λύσιμα preparatoria ad absolutionem equorum et D 


curruum a carceribus. 

(QU Obscurum est, quam signiflcationem Πίο 
habeat vox δηµοι, notetne /actiones, 8η gradus, 
ία quibus factiones stabant, vel potius stationem 
super gradibus editiorem. Vid. Gedren. p. 631, 
et ibi Goar. Pre/fero tamen posterius. 

(95) Adventum vel apparitionem, processum in 
conspectum. Vid. diota ad p. 103, C. 3, Cl. In- 
terpres ita reddidit, ac si ἔντολὴν maluisset. 

(90) De flammulo, vexilli genere, v. Du Cange 
Gloss. utroque. Que Goarus ad Codin. p. 60 n. 5, 
de flammuli forma disputat, suo loco relinquam. 
Videtur tamen vir doctus sibi paesus imponi 8 sono 
vocis cum Latina flammula conveniente, ut cre- 
deret ejus formam ad instar lingulm ignem aut 
flamme fuisse. Ejusdem sententie quoque fuit Du 
Cange ad Joinville p. 245 vocem oriflamme deri- 
vans flamma aurea: Le nom de flammulum ou 


flamma lait donné à cette espéce de banniére, parce 
qu ele &ait dcc upés par le bas en forme de flamme. 

orte fuit. Sed ideo certe non fuit dictum flammu- 
lum, quod flammam imitaretur, sed a flabello. Brat 
nempe φλάμουλον lodix vel tenia liutea sericave, 
baatis afflixa et inde dependens, quee cum indesinen- 
ter a ventis agitaretur, erat veluti flabellum, ῥιπί- 
διον. Huic derivationi consentit codex noster mem- 
branaceus Lipsiensis, qui, quantum memini, nus- 
quam φλάμμουλον, sed semper aut φλάμουλλον &ut 
φλάμουλον simplici s exaratum exhibet. Memini 
nostrates dicere, Ulanos, gentem Tataricam, cum 
tempore nuperi belli Bohemici per Saxoniam no- 
siram vagarentur (neque enim ipse vidi tuno in 
Belgio de ne), h uisse suis in hastis talia φλά- 
μουλλα, lla, tenias dependentes, non nobiles 
&ut vexilliferos, aed gregarium unumquemque. 
Talia flabella fuisse quoque φλάμουλλα Beriptori- 
bus Byzantinis memorata, evincunt loca peno 
omnia a Du Cangio in Gloss. Gr. h. v. citata. 
'(In monornachi flanmulum edidit Pselli versus 
Leo Tatius diatribe de Psellis p. 59, edit. Fa- 

rio. 

(97) Da secessum, id est indica secedendum pro- 
ceri bus alio esse neque ulterius comitandum impe- 
ratoreui. 


583 


CONSTANTINI PORPHY ROGENITI 


584 


fectus praetorio et quaestor patricii non sint, ante À πραιπόσίτος παρὰ τοῦ βασιλέως, νεύει τῷ μµαχίστρῳ, 


senatum proprium velum ingrediuntur: magister 
quoque, signo 'accepto, cerimoniario annuens, di- 
Cit: « Comites, » isque discessurus, ait: « Leva. » 
Senatores ingressi, adorant, suoque singuli ordine 
astant. Rursus imperator preposito, is magistro, 
megister iterum cerimoniario signum dat, et dicit: 
« Prefecte. » Atisin velum procedens, dioit : « Leva: » 
quo facto, expreefeotus intrat, et, postquam ado- 
ravit, in ordine suo astat. Posthac preposito im- 
perator, prepositus cerimoniario annuit, qui dioit : 
« Jubete ;»illi :829 « Inmultabonaque tempora, » 
etc., acclamant. 


μὴ ὄντος δὲ μαγίστρου, νεύει τῷ κοιαίστωρι, "Iocíov 
δὲ ὅτι, εἰ μὲν ὁ ὕπαρχος τοῦ πραιτωρίου xal ὁ 
κοιαίστωρ οὐκ εἶσὶ πατρίἰκιοι, πρὸ τῆς συγκλήτου 
ἴδιον βῆλον εἰσέρχονται' λαδὼν γὰρ νεῦμα ὁ µάγι- 
στρος, νεύει λέγων τῷ τῆς καταστάσεως, « Κόμη- 
τες, » κἀχεῖσος ἀπελθὼν λέγει « As62. α Καὶ εἷσ. 
έἔρχονται οἱ τῆς συγχλήτου, προσκυνήῄσαντες δὶ 
ἵστανται ἕκαστος αὐτῶν ἐν τῇ τάξει αὐτῶν. εἶτα 
γεύει πάλιν ὁ βασιλεὺς τῷ πραιποσίτῷ, ὁ δὲ πραιπόσι- 
τος τῷ μαγίστρῳ, ὁ δὲ μάγιστρος νεύει τὸ δεύτερον 
τῷ τῆς καταστάσεως 95, λέγων « Προφέκτῳφρ (98): » 
κἀκεῖνος εἰς τὸ βῆλον λπελθὼν Aé£yit. « Λεθὰ, » 


καὶ εἰσέρχετᾶι ὁ ἀπὸ ἐἑπάρχων ' προσκυνήσας δὲ καὶ αὐτὸς, ἵστατα. év τῇ τάξει αὐτοῦ. Βἶτα νεύει ὁ βασι- 
λεὺς τῷ πραιποσίτῳ, κἀχεῖνος τῷ τῆς καταστάσεως, καὶ λέγει’ « Κελεύσατε΄ αὐτοὶ δὲ ὑπερεύχονται' « Eiq 


πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » 


IV. Statim cerimoniarius, comprehensa impera- Ὦ A'. Καὶ εὐθίως κατασχὼν ὁ τῆς χαταστάσεως τὸ 


toris tunica, rhosthelium facit, idque huic tradit, ut, 
throno conscenso, populum eo more solemni signet. 
Stipatus ergo ab his omnibus, ut supra dixi, impe- 
rator, abit inque sedem suam revertitur, et ante 
thronum constitutus, ter populum signat, primo 
quidem medium, secundo Venetam, tertio Prasinam 
factionem, rursusque in throno residet. Peracta 
vero factionis et militum acclamatione, imperator 
preposito signum dat : is & throno progressus, su- 
pra in gradibus stat, et patricios pro more ado- 
rantes advocat, qui suo ordine ad thronum in- 
gressi, imperatorem adorant, fauetaque apprecati, 
discedunt, et ante magnam portam infra ad gradus 
astant. Peractis omnibus, prepositus signum ab 
imperatore accipit, et iterum egressus, supra in 
gradibus ante magnam portam oonstiitutus, eos, 
qui adorarunt, utad ordines suos in scamna diece- 
dant, admonet. Actis vero quatuor palmis, impera- 
tor e throno eurgit, patricii et etrategi in triclinio, 
ubi ioiperator eo die convivium instituit, utrinque 
astant: ipse a cubiculi prefectis, longa ac felicia 
tempora apprecantibus, stipatus, procedit. Ingresso 


ἄκρον τῆς χλανίδος τοῦ βασιλέως xal ποιήσας ῥωοθέ- 
λιον, ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ, ὅπως ἀνελθὼν ἐν τῷ 
σέντζψ, σφραγίσῃ μετ αὐτοῦ τὸν λαὸν κατὰ (συν- 
ἠθειαν. Δηριγευόμενος δὲ, ὡς προείρηται, ὑπ᾿ αὐτῶν 
πάντων ὁ βασιλεὺς, ἐξέρχεται καὶ ἀνέρχεται ἐν τῷ 
καθίσµατι, καὶ στὰς ἔμπροσθεν τοῦ σέντζου, σφρα-- 
γίζει τὸν λαὸν ἐκ Υ΄’, πρῶτον μὲν μέσον (99), δεύτε- 
pov τὸν τοῦ Βενέτου δῆμον, τρίτον τοῦ Πρασίνου, καὶ 
καθέζεται ἐπὶ τοῦ σξντζου. Μετὰ δὲ τὴν συμπλύήρωσιν 
τῆς εὐφημίας τοῦ δήµου καὶ τῶν στρατευμάτων νεύει 
ὁ βασιλεὺς τῷ πραιποσίτφ' ὁ δὲ πραιπόσιτος ἐξελθὼν 
ἔξω τοῦ καθίσµατος, ἵσταται ἑπάνω τῶν βάθρων, καὶ 
προσκαλεῖται τοὺς τε πατρικίους τοὺς κατὰ συν- 
Ἠθειαν ἐχτελοῦντας προσκύνησιν, καὶ εἰσελθόντες κατὰ 
τιν τάξιν αὑτῶν iv τῷ καθίσµατι, προσκονοῦσι τῷ 
βασιλεῖ, καὶ ἐξέρχονται ὑπερευχόμενοι, καὶ ἵστανται 
ὑποχάτω τῶν βάθρων ἔμπροσθεν τῆς μεγάλης πύλης. 
Καὶ μετὰ τὴν συµπλήρωσιν πάντων λαθὼν νεῦμα ὁ 
πραιπόσιτος παρά τοῦ βασιλέως, ἐξελθὼν ἵσταται 
πάλιν ἑπάνω τῶν θάθρων, καὶ νεύει τοῖς τὴν προσ- 
κύνησιν τελέσασιν, ὅπως ἀπέλθωσι 57 ἐν ταῖς αὑτῶ» 
τάζεσιν iv. τοῖς σκαµνίοις. Τελεσθέντων δὲ τῶν δ΄ 


VARLE LECTIONES. 
396 τὸν τῆς κατ. 00ἆ, 9 ἀπέλθωσι Β., ἀπελθόντες cod., ἀπέλθονται ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS., 


B9) 259 voce προφέκτωρ pro prefecte vid. not. 
ad p. 227. 

(99) Greci se cruce signaot & dextra ad sini- 
stram ; avec trois doigts, qu'ils portent d'abord à lau 
bouche et de la bouche à l'estomac, de la droite à la 


gauche (verba sunt La Croisii De l'Eglise grecque 


Ρος. 25), h. e. ab ore in regionem ventriculi, ad ῃ πρώην εἷς τὰ δεξιὰ αὐτοῦ µέρη, καὶ 


umerum porro dextrum, et in sinistro tandem 
desinunt. Cum igitur dicatur imperator populum 
crucis signo benedixisse, primum versus medium 
ciroum, dein ac α Venetam, tandem ad Prasinam 
factionem, velut osoulo projecto, liquet Venetos ad 
dextram, Prasinos ad sinistram sedisse. Claris quo- 
que verbis id dicit Procopius p. 42. 5, ed. Πα. 
schel. : Ἐπειδὴ περὶ τὴν Bere ἐγεγόνει στοάν. 1) 
τοῦ βασιλέως θρόνου ἐν δεξιᾷ ἐστιν. lnsignis quo- 
que locus est Malale t. Il, p. 401: e quo liquet 
Praeinos in sinistra cathiematis, ut caros impera- 
tori, qui id ordinavit, honesliore loco, sedisse et 
imperatorem a sinistra pariter quoque spectasse. 
Quod posterius fueritne servatum deinceps, non 


dixerim ; putem tamen Gonstantini nostri etate 


imperatores e medio oathismate et ex sequo in | 


ulramque circi partem spectasse. Locus Ma- 
lale hic est de Theodosio juniore: Ἔχαιρε τῷ 
Πρασίνῳ µέρει, καὶ ἂντεποιεῖτο αὐτῶν κατα πόλιν. 
Ἐν ὁὲ Κπόλει µετήγαγεν αὐτοὺς, θεωροῦντας 
ἐποίησεν αὖ - 
τοὺς θεωρεῖν εἲς τὰ ἀριστερᾶ βάθρα, xal τοὺς τῆς 
πιδατούρας στρατιώτας τοὺς κατίναντι τοῦ — xagl- 
σµατος θεωροῦντας μενέστησεν ἐπὶ τὸ ἈΒένετον µέρος 
xal τὰ βάθρα ἔδωχε τοῖς τοῦ Πρασίνου μέρους, εἰρη- 
κὼς τῷ ἐπάρχῳ Κύρῳ, ὅτι « Οὓς φιλῶ, κατέναντί 
µου θέλω θεωρεῖν.» xal ἔχκραξαν ἐν Κπόλει ol ix 
τοῦ Πρασίνου µέρους τῷ αὐτῷ fasst « Τὰ ἴδια 
τοῖς ἰδίοις.» vol ἔπεμχον αὐτφ µανδάτα διὰ τοῦ 
πρωτοκούρσωρος, λέγων, ὅτι « Ἑγὼ, ὡς τιμῶν ὁμᾶς, 
tl; τὰ ἀριστερὰ τοῦ καθίσµατος, ἔνθα θεωρῶ. µετ- 
ἕστησα opas. » Καὶ εὐφήμησαν αὐτόν. Καὶ ἕἔκέλευσε 
κατὰ πόλιν εἷς τὰ ἀριστερὰ τῶν ἁρχόντων θεωρεῖν 
τοὺς Ilpacivouc. 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΝΑὲ LIB. I. 


βαίων (1), ἀνίσταται ὁ βασικεὺς ἀπὸ τοῦ αἶντζου, οἱ A autemcubiculum suum coronam prepositusa. 


0i πατρίκιοι καὶ οἱ ctpatryol ἵστανται ἐν τῷ τρι- 
κλίνῳ, ἐν ᾧ ἀριστᾷ τῇ αὐτῃ ἡμέρᾳ ὁ βασιλεύς, ἔνθεν 
κἀχεῖσε, καὶ δτριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἁρχόντων τοῦ 
κουθμυχλείου, διέρχεται, αὐτοὶ δὲ ὑπερεύχονται" 
e El; πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους, » Καὶ εἶσελ- 
θόντος τοῦ βασιλέως elc τὸν κοιτῶνα αὐτοῦ, λαμθάνει 


ὁ πραιπόσιτος τὸ στέμμα ἀπὸ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, 


demit, ingressi & mandato veslitores tunican 
munt et abeunt. Sic deinde imperator egrediti 
una cum amicis, quos invitari jussit, vener: 
mense su& adsidet, postquam a convivio sur 
et paululum quievit, dum omnia ad equorum de 
sionem parata sint, exspectat. 

καὶ εἰσελθόντες ol βεστήτορες ἀπὸ κχελεύσεως, À. 


θάνουτι τὴν Ἠχλανίδα, καὶ ἐξέρχονται' εἶθ οὕτως ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς, καὶ καθέζεται ἐπὶ τῆς τιµίας ad 
τραπέζης μετὰ καὶ φίλων (2), ὦν κελεύει, xal ἀναστὰς ἀπὸ τοῦ κλητωρίου ὁ βασιλεὺς καὶ μικρὸν ἀναπαύο 
ἐκδέχεται, μέχρις ἂν τὰ πάντα ἑτοίμασθῶσιν ἐν τῷ ἱππιγῷ. 


Περὶ τοῦ δειλινοῦ ἱπποδρομίου. 

A'. Εἶτα εἰσελθὼν ὁ τῆς καταστάσεως δηλοῖ τῷ 
πραιποσίτῳ, ὡς ὅτι ἅπαντα ἔτοιμά ἐστι, καὶ ὁ πραι- 
πόσιτος δηλοϊῖ τῷ βασιλεῖ. ὁ δὲ βασιλεὺς διέρχεται 
ἰδιὰ τῆς λιθίνης σκάλας, καὶ εἰσέρχεται tv τῷ κοι- 
τῶνι αὐτοῦ, xal περιθάλλεται τὴν Ὑλανίδα aro) 
καἱ τὸ στέμμα κατὰ τὸ εἰωθὸς, καὶ δτριγευόµενος 
ὑπό τε τῶν ἀργόντων τοῦ κουθουκλείου, διέρχεται 
διὰ τοῦ στενοῦ τρικλίνου. Καὶ ἐξέρχεται Ev τῷ µε- 
γάλῳ τριχλίνῳ, ἐν ᾧ ἀριστᾷ, «x1 στὰς Exzise ἅμα τῶν 
ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου, νεύει τῷ πραιποσίτῳ, 
κἀχεῖνος τῷ ὁστιαρίω, καὶ εἰσάχει πατρικίους καὶ 
στρατηγοὺς, καὶ προσκυνησάντων τὸν βασιλέα, λαμ- 
θάνει νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, χαὶ 
λέγει’ « Κελεύσατε, » καὶ εὐθέως ἐξελθόντες ἔξω τῆς 
πύλης oi τε πατρίχιοι xal στρατηγοί μετὰ τῆς συγ- 
χλήτου, ἵστανται ἔνρεν χκἀκεῖσε. Καὶ τοῦ βασιλέως 
ἑστῶτος ἐν τῇ πύλῃ, πίπτουσιν οἱ προειρημένοι 


De vespertina equestri decursione. 

I. Post heo ingressus cerimoniarius prepositc 
omnia parata esse, nuntiat, prepositus imperatori 
qui per lapideus scalas digressus, cubiculum suun 
intrat, tunica indulus, coronam pro mcre sumit, 
atque preefectis cubiculo stipatus,per angustum tri- 
clinium transit. Inde ad magnum triclinium, ubi 
epule instituuntur, una cum omnibus cubiculi pre- 
fectis se confert, et preposito, is ostario, signum 
dat, et patricios ac strategos adducit, qui postquam 
imperatorem adorarunt, prepositus, signo ab eo 
dato, dicit : « Jubete, » statimque patricii et stra- 
tegi, extra portam egressi, utrinque adstunt. In 
porta autem 180 imperatore adstante, dicti omnes 
in terram procidunt, qui postquam surrexere, pre- 
positus signum ab imperatore accipit, ac cerimo- 
niario annuit, qui dicit : « Jubete, » ipsi felicia qua- 
vis imperatori apprecantur. 


ἅπαντες, xal ἀναστάντων, λαμθάνει νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, καὶ νεύει τῷ τῆς καταστάσεως, 
χλχεῖνος λέγει. « Κελεύσατε΄ » αὐτοὶ δὲ ὑπερεύχονται τὸν βασιλέα. 


B'. Απὸ δὲ τῶν ἐχεῖσε δηριγευόµενος ὁ βασιλεὺς C 


ὑπὸ τε τῶν ἀρχόντων τοῦ κχουθουκλείου, πατρ'κίων 
τε xai στρατηγῶν, ἄνέρχεται ἐν τῷ καθίσµατι μετὰ 
τῶν τοῦ κουθουκλείου ἀρχόντων καὶ δύο µαγλαθι- 
τῶν (3), σπαθαρίων βασταζόντων 9 τὰ διστράλια 


II. Imperator a cubiculo prefectis, patriciis et 
strategis stipatus, thronum cum cubiculariia et 
duobus manclavitie, spathariis dextralia eua spa- 
thasque gestanlibus, ut facere in omnibus decur- 
sionibus solent, conscendit. Quo facto, et populo 


VARLE LECTIONES. 


55 μαγλαθιτῶν σπαδαρίων, βασταζόντων ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(1) Quatuor palmis exactis, id est finitis quatuor 
cursibus vel decursionibus utriusque facttonis, per 
quas palme seu victorie insignia acquirebantur, 
vel et distributis quatuor palmis, quod eodem redit. 
. Palme singule enim post singulas decursiones 
victoribus dalantur, neque plures erant, quam 


πρῶτον βαίον παἰξας, (primoque ipse munere ludens 
vertit 

καὶ τὰ λάφυρα θριαµθεῦσας 
ἐπιθοώντων' 71 
νάρη. » Describit ludum curulem triumphaletn, seu 
post actum de hostibus triumphum editum, de quo 


ombeflsius,) áojxct λευκῷ ἐποχησάμενος, 


ἑστεφανώθη, τῶν δήμων 
Ἕλθες, ἀσύγκριτε Φφαχτιο- 


Καλῶς 


quatuor palme et quatuor decursus pro quavis D Noster suo loco dicet. Malalas t. II, p. 32, memo- 


actione, in universum ergo oclo mane, et totidem 
vespere. Du Cangii sententia de hac dictione Gloss. 
Gr. pag. 168. preposita mihi quidem improbabilis 
videtur. Ait βαία fuisse dicta munera vel rogas, 
erogationes ab imperatoribus populo in solemniori- 
bus cerimoniis distribui solitas : ideoque cum non 
unica die, sed poribus continuis ea largitiones seu, 
uti α Marcellino Comite appellantur, Augustalia 
eragerentur, ea dona, que primo die darentur, 
uisse dicta πρῶτον Batov, id est primum donum ; 
eoque sensu accipi debere locum Theophanis p. 
913 : Ἐπάτησε τόν τράχηλον αὐτοῦ ἄχρις ἀπολύσεως 
τοῦ πρὠτου βαΐου. Sed recte ibi dedit interpres : 
circi munus primum ezhiberetur. Eodem ten- 

dit Miscella locum si reddens : usque ad solutionem 
primi bravii, id est βραθείου, τοῦ πρώτου ἆθλου, 
toU πρώτου ἀγῶνας δρόμου. Apparet quoqne e 
jymeon. Mag. pag. 421 : Ἱππικὸν ποιήσας xal τὸ 


PATROL. Gn. CXII. 


rat quintam palmam ; vid. ibi Chilmead. Apparet o 
Nostri hoc loco collato cum p. 172, eo tempore 
plures octonis palmaa distributas per diem non 
fuisse, quaternas mane, todidem pomeridie, cum 
olim XXIV darentur. Vid. Petav. ad Juliani Miso- 
pogonem p. 3410, ubi Julianus ait, se ad sextam us- 

ue palmam in circo manere, deinceps abire. 
"Calendarii Constantiniani loca quedam exponun- 
tur p. 205. Ducatian. Hieronym. Alexander M. 
XXIV. exponit circenses missuum XXIV. De palmis 
gladiatorum locus insignis in inscriptione Lugdu- 
nensi apud Sallengre : Mémoir. de Litterature, 1. I, 
p. 144. De Prasino colore in circensibus v. Fonseca 
de basilica Damasi l. ui, c. 19.’ 

(2) Solebant imperatores in ludis circensibus 
proceres ad mensam suam adhibere. Vid. Script. 
post Theophan. p. 295, et supra ad p. 171. 

(2) Distinctio post h. v. collocata et post σπᾳα- 


19 


587 CONSTANTINI PORPHY ROGENITI 588 


ter signato, sedet, et populi acclamatione finita, A φορούντων xal τὰ σπαθία αὑτῶν, ὡς ἐν ἑκάστῳ ἱκ- 
prepositus e mandato egreditur, patriciis et stra- ποδροµίῳ εἰώθασι ποιεῖν. Kal ἀνελθὼν ἐν τῷ σέντζῳψ 
tegis signum daturus, qui omnes ad ordinem ac ὁ βασιλεὺς καὶ σρφαγίσας τὸν λαὸ, Ex τρίτου καθ- 
sedem suam discedunt. Vesperi enim hoo ritu, «ἐέζεται, καὶ μετὰ τὴν συμπλήρωσιν τῆς εὐφημίας τοῦ 
et non ut mane, imperetor procedit. Peractis qua- ἍἈλαοῦ ἐξέρχεται ὁ πραιπόσιτος ἀπὸ κελεύσεως, xal 
tuor palmis, a throno surgit, patriciis et strategis νεύει τοῖς πατρικίοις xal στρατηγοῖς, xal ἀπέρχεται 
in triclinii, ubi convivium oelebrat, utroque latere ἕχαστος ἐν τῃ αὑτοῦ τάξει τε xal xagéópq, δείλης 
adstantibus, et in obsequio prefectorum cubiculo γὰρ ἐν τῇ τοιαύτῃ τάξει ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς, καὶ 
per medios, multa et felicia tempora ipsi apprecan- οὐχὶ ὡς τὸ mpoi, Τελεσθέντων δὲ τῶν τεσσάρων 
tes, transit, perque angustum triclinium digressus, βαίων, ἀνίσταται ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ σέντζου, τῶν 
cubiculum suum petit, ubi tunica el corona de- πατρικίων καὶ στρατηγῶν ἑστώτων iv τῷ τρικλίνῳ, 
posita, sagum pro more induit, perque secrelam ἓν () dptotz, ἔνθεν κἀκεῖσε, xal δηριγευόµενος ὁ 
cochleam, augusteum, apsidem el triconchum pro- βασιλευς ὑπὸ τε τῶν ἀἁρχόντων τοῦ κουθουκλείου, 
toedit. Cubicularii omnes eum comitantur, protospa διέρχεται μέσον αὐτῶν' αὐτοὶ ὑπερεύχονται' « Εἰς 
harii vero et manclavite in hemicyelo triconchi- πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους, » xai διελθὼν διὰ τοῦ 
ante sancti Joannis edem adsiant. À dictis stipatus B στενοῦ τχιγλίνου, εἰσέρχεται ἐν τῷ κοιτῶνι αὑτοῦ, 
imperator, per idem hemicyolum transit, ipsis ἀπαλλάξας τὴν τε Ὑχλανίδα xal τὸ στέμμα κατὰ τὸ 
fausta ei apprecantibus, perque cancellatam por- σύνηθες, περιθάλλεται σαχίον, καὶ κατέρχεται διὰ 
tam et porticus quadraginta Sanctorum aureum 09 μυστικοῦ κοχλιοῦ, καὶ διέρχεται διὰ τοῦ αὐγου- 
trielinium intrat, ubi cubieularii omnes Β]ί vooe στέως καὶ τῆς ἀψῖδος καὶ τοῦ τρικόγχον. ἀτριγεύε- 
οἱ acclumant : « In longa et felicia temporal « et ται δὲ ὐπὸ πάντων τοῦ κουθουκλείου, ἑστώτων τῶν 
sic abeunt, et singuli ad edes suas discedunt, τε πρωτοσπαθαρίων xxi τῶν μαγλαθιτῶν ἓν τῷ ἡμι- 
κυχλίῳ τοῦ τρικόγχου ἔμπροσθεν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου, Καὶ διέρχεται ὁ βασιλεὺς, δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν 
προειρηµένων, διὰ τοῦ αὐτοῦ 99 ἡμιχυχλίου, αὐτοὶ δὲ ὑχεριύχονται τὸν βασιλέα, καὶ διελθὼν διὰ τῆς γανωτῆς 
πύλης τοῦ µονοθύρου καὶ διὰ τῶν διαθατικῶν τῶν ᾽Αγίων μ', εἰτέρχεται ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ, καὶ ὑπερεύξᾶ- 
µενοι µεγάλως ol τοῦ κουθουκλείου ἅπαντες τὸ, « Ες πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους, e ἐξέρχονται, xai 
ἀπίρχονται ἕκαστος αὐτῶν ἐν τῷ ἱδίῳ αὐτοῦ οἴκῳ. 


181 CAPUT LXIX. ΚΕΦΑΛ. Ξθ'. 


Observanda, quando equitatus fil designatio., θσα δεῖ παραφυλάττειν, ἱππικοῦ ἀγομένου τοῦ 
καταλόγου (4). 


1. Domini prepositos vocant, utque velarium ϱ  A'. Προσχαλοῦνται ol. δεσπόται τοῖς πραιποαίτοις, 
dentseu pannumsuspendendumcurent,precipiunt. κελεύοντες δοθῆναι τὸ βηλάριον, τοι κρεµάσαι τὸ 
Prepositus vero discedit, e tesserario dicit:« Abi, µπάνιον (8). Ὁ δὲ πραιπόσιτος ἐξελθὼν, λέγει τῷ θεσ- 
sursum projice, »atque sio Lesserarius ad stationem µσαρίῳ (6). « "Απελθε, βάλε ἄνω (T). » Ὁ δὶ ἑξερ- 
circi, que formam littere 11 refert, accedit, et Ἁχόμενος ἔρχεται εἰς τὸ στάµα, 7jqouv elc τὸ Π (8), 
ter populum cruce signat, inde ad secundam sta- καὶ κατασφραγίζων, ποιεῖ τρεῖς σταυρούς, xal ἀπὸ 


VARLE LECTIONES. 


59 αὐτοῦ om, ed. 
JAON. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


θαρίων deleta est codice manu exarato auctore. vell. CV. Cassiodor. 1, 51 : Hínc tracium est, ut 
Maglabite enim non poterant simul iidem aique — ostensa mappa οὐγία videatur promissio circensium 
spatharii esse : neque gestabant illi dextralia et futurorum. Cavendum tamen, ne heo mappa ante 
scuta, sed hi. Sensus ergo est : dscendebat impera- — diem ludi edita, suspensa, monstrala, cum illa 
tor in cathisma seu tribunal círcense cum proceribus — mappa, quam ipso ludi die consul ad equos caroe- 
cubiculi et duo maglabitis : spalharii vero gestantes — ribus emittendos projiciebat, confundatur. Trahunt 


dextralia et spathas suas astabant. hue aliqui locum Corippi, qui 
(4) Neque ex ipea hac voce, neque ex contextu ἢ Signa dedit cursor posita de more lacerna 
lationis ratio : círcense allectionis — pro lucerna legunt. Vid Eschenbach. Dissert. aca- 


capite patet appe 
vei et lustrattonis. Ευ]ιπο forte celebratum ob novos — dem. p. 538. 
magistratus factionales, aut ob novos aurigas mi- (6) Contracte, ut multa sunt, que vulgus arripit 
nistrosve alios factionum allectos, sut ob recens ex aliena lingaa, pro θεσσεραρίῳφ. Videtur fuisse, 
creatos senatores ? aut quando recenserentur capita — qui tesseras combinarum seu aurigationum oircen- 
et falcuitates civium ? sium edebat. 

(5) Παρέχειν τὸ τοῦ ἱππικοῦ βῆλον ait auotor (1) Videtur verti posse tolle, atlolle vel suspende, 
Chronici Alexandrini apud Du Cangium v. Μάππα nempe velum. Conf. infra not. 10. 
el Constantinop. Christ., n, l. p. 104, ubi ait παρ- (8) Porticus similis littere Grece II et inde 
έχειν τὸ βῆλον fuisse sua sententia ludos circenses — dicta erat statim coram ocathismate. Similem por- 
prebre seue Μάππαν, uti loquitur Justinianus No- ticum ere omlatam in imegine ville Diocletiani 





τῶν ἐχεῖσε ἀπέρχεται εἲς τὸ δεύτερον αριτάριον (9), 
κάκεῖσε ὁμοίως χατασφραγίζει τρίτον ἐπὶ τὰς θύρας, 

dye τρίτον µεγάλῃ φωνῇ” «"Απελθε, βάλε ἄνω, » 
καὶ εὐθέως ὁ κουστωδιάριος (10) κρεμᾶ τὸ βῆλον dvo, 
καὶ à μάγγανάριος (11) ἰσκῇ τὰ κάγκελλα. Ὁ δὲ 
θισσάριος ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε κατερχόµενος ἀπέρχεται 
εἰς τὸν σταῦλον «9, καὶ ἵσταται εἷς τὴν φλιάν τοῦ 
μεγάλου πυλῶνος, καὶ λέγει μικρᾷ τῇ φωνῇ" « Δεῦτε 
ἔμπροσθεν, πα!δία, χαίρετε, ἄγετε οἱ’ » καὶ ἀνταποκρί- 
νονται λέγοντες µεγάλῃ φωνῇ πάντες ot σταθλησιανοί. 





DE CERIMONIIS Αὔιμε BYZANTINJE LIB. 1. 


$90 


A tionem, ubi pariter ad januas crucem facit, terque 
magna voce exclamal: « Abi, sursum projice ; » 
tuno custodiarius velum statim in superiori loco 
suspendit, et maohinarius cancellos constituit. 
Tesserarius ub eo loco descendit, stabulumque 
ingressus οἱ ad limen magne porte subsistens, 
voce submissa dicil: « Euge, huo, filii mei, salvete 
agite; » stabularii omnes elata voce respondent: 
« Salvete. » Postea inspector : « Dei victoriam Ἡ8- 
bet; » stabularii : « Faciem tuam, oclestis : » Pra- 





VARLE LECTIONES. 


εἲς τὸ σεάθλον ed, 5! ἄγεται cod. ef. R. ad pag. 185, C. 6. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Salonine exhibet Sponius liiner. t. I, p. 20. Ut 


recureura, subjiciam typum, qualem ex hujusceri- 



































intelligenturformaciroi etvocabuladeincepsseplus ^ monialis prescripto animo concepi. 
Occidens. 
^ Mecobi pav. 
8 E 
8 E 
E 5 
5 - 2 
3 aum J 
Β TS E] 
| Meta Prasini. Καμπτός, τν 
ος 3 aut meta Veneti. M 
HEME ü 4 iz £|o 
$i 5 ει 5 ῃ 8 ο. 
ΠΙΕΡ Ε s s 581 Ε Σας 
TigER|E 8 g£|.ls9lis $$|5 
z|ex|E 8 &lsais|is ΕΡΕ 
$|2-|3 z 5 Fi ERE! 
zz E ο NE 
η ας πλ» E 
E Β La £8 z 
s E El δη 5 g 
ES * A alis Ei 
"d E $* $ 
& E E E 
ci 3 3 B 
Linnnnnpn pn nnnnnisam 
Τὰ μάγγανα Tix vel : 
cum τοῖς £t µεσοστύλοις Prasinorum. Στάμα Sex ροτίω carcerum Veneti. 











9 Puto idem esse atque κριτήριο», tribunal 
judici ro dirimendis litibus aorigantium et 
actionum. Vid. Scr. post Theoph. p. 119. 

(40) Est idem atque cusios, apparatus nempe 
circensis ad equos, currus, aurigas, factionum ma- 
gistratus etc., pertinentis, qui Bervaret omnia, ugus 
tempore expromeret, et rursus post usum recon- 
deret, Forte igitur est conditor gregum, qui in 
inscriptionibus memoratur. Sed valde disorepant 
virorum dootorum de conditore circensi sententic ; 
vid. Gruteri inscript. 338 ed. Grav., ubi Gravius 
ait, esse conditorem gregum, qui equorum greges 
ad jugum assuesceret atque exerceret ; alius expo- 
nit ἀλείπτην ἵππων, quod Casaubono est hortator 
atque inetigator, Salmasio medious equorum. Scali- 
gero ad Catalecia sunt. conditores, qui factionem 
ederent et missus suppeditarent. 

(41) Est ille, qui τὰ µάγγανά, hoo est carceres 
vel cancellos ligneos curat, a quibus equi dimittun- 
tur. Greci novi μάγγανον appellant in specie vec- 
tem et vectis illam partem, qus ferrum glandi- 
forme habet, in foramen in poste factum immit- 
lendum, alias βάλανον dictum. Glosse Ms. apud 
Du Cange Gl. Gr. p. 8&1: Βάλανός ἐστι τὸ εἰς τὸν 
μάλλον σιδήριον, ὅ καλοῦσι µάγγανον. Et forie 

arius quoque looo ibidem allegato vocem 

4 eo Sensu posuit: 'O πολύπλοχος διάδολος 








Β ἔχων µάγγανα καὶ τρίβυρα xa! ποικιλίαν πολλήν 
nisi potius µάγγανα ibi peitum pe μηχανὰς fue- 
rit. Ut concipiatur, quid fuerit βάλανος in re serra- 
ria, perobscura profeoto, dicam in transcureu 
fuisse ferrum vecti aut exernptili, auL ope clavi ad 
januam affixi, sursum deorsum mobili prefixum, 
globosum, ad instar glandis, unde nomen habuit, 
que glans ferrea immittebatur in cavitatem in 
poste factam ita, ut excipiende et tenende glandi 
apta essel. Super ferreo scapo, qui glandem cum 
yecte jungeret, depangebatur in poste clavus, qui 
impediret, ne vectis cum glande el suo sinu elevare- 
lur. Carceres igitur circi CPtani erant cancelli li. 
gnei cum addilis vectibus vel seris, quibus sublatis 
&periebatur cursus equis. Hi carceres eximi pote- 
rant et reponebantur usus tempore. Quod qui cu- 
rarel, ille manganarius erat. Et cum in circo 
uniuscujusque factionis, Veneta inquam et Prasine, 
essent sena µεσόστυλα seu intercolumnia, quorum. 

( quaterna quaternos currus in singulis palmis simul 
emittebant, bina redeuntes ab obita meta reciplen- 
bant: necesse erat, ut. totidem quoque essent in 
singulis factionibus x&yxeAA«, cancelli, et μάγγανα 
seu sere, que clauderent emissis equiset aperi- 
rent reciplendis a flnito cureu equis et currubus 
manganarii seu seraril. 














591 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


592 


sini: « Olympie, » eodemque modo albe, Prasini A «Χαΐρετε, » — «Βἶτα λέγει ὁ θεωρητής (12) « θεοῦ (13) 


russe factionis principi acclamant. Rursus ille 
voce elata : « Sancle, ter sancte; » cui omnes re- 
spondent, et dicunt: « Victoris Venetis ; » Prasini : 
« Prasinis. » Inspector: « Domina Deipara; » popu- 
jus: « Victoria Venetis; » Prasini: « Prasinis. » 
Inspector: « Crucis potentia ; » populus: « Victo- 
ria Venetis; » Prasini: « Prasinis. » Inspector: 
« Dei victoriam facies tua, o coelestis, habet: » 
Prasini : « Olympie! » Ut vero factionario, ita et 
micropannite acclamant. 


τὴν νίκην ἔχει" » εἶτα οἱ σταθλησιανοί' « Τὸ πρόσ- 
ωπόν 092, οὐράνιε (1Ay » οἱ Πράσινοι « ᾽Ολύμπιε. » 
Ὁμρίως εὑφτμοῦσι τὸν τοῦ λευκοῦ, οἱ δὲ Πράσινοι 
τὸν τοῦ ῥουσίου. Καὶ πάλιν λέγει ὁ θεωρητὴς φωνῇ 
µεγάλη « "Aye, τρισάγιε » καὶ ἀποχρίνονται 
[4 A , * ' 

πάντες xal λέγουσι « Νίκη εἰς τὸ Bévetov: » οἱ 
Πράσινοι’ « Ἑϊς τὺ Ηράσινον.» 'O θεωρητής' « Aí- 
σποινα θεοτόκε’ » ὁ λαός e Νίχη εἷς τὸ Bívexov: » 
oi [Ιράσινοι « Eig; τὸ Πράσινο. ο 'O θεωρητής. 

- - [i ^£? e 9 4 
« Τοῦ στα»ροῦ 1, δύναμις' » ὁ λαός, «Νίκη εἰς τὸ 


Βένετον' » οἱ Πράσινοι « Βΐς τὸ Πράσινον. » 'O θεωρητής € θΞεοῦ τὴν νίκην ἔχει τὸ πρόσωπόν σου, 
οὐράνιε' » ol Πράσινοι « Ὀλύμπιε, » Ὁμοίως τοῦ φακτιοναρίου εὐρτμοῦσι (15) καὶ τὸν µικροπα- 


vitu. 


1I. Acclamatione finita, tesserarius accedit, et Β 


pro consuetudine tria hordei cribra accumulata 


D'. Μετὰ δὲ τὸ πληρωθῆναι τὰς εὐφημίας εἶσερ- 
χόμενος ὁ θεσσάριος λαμθάνει λόγω σωνηθείας 55 (16) 


VARLE LECTIONES. 
61 συνηθείας R., συνη superscripto in fine 8 cod., συνήθει ed. κριθῆς DIeisk. ex cod. compendio, κρι- 


θάρι ed. 


(12) Qui tesseras combinationum, equos curules, 
currus, aurigas, alia inspiciebal, num apta cursul 
essent, et numquid fraudis subesset. Vide num. II. 

(13) Id est ἐκ θεοῦ divinam, hoc est a Deo peten- 
dam οἱ indulgendam, victorium habet. persona tua, 
Urani, Olympi. EE 

(14) Facies vel persona tua, Urani, victoriam 
habeal a Deo, id est, £u ipse, Urani, vincas. Προσ- 
ωπον est Grecis novis person: ipsa, homo ipse' ὁ ἐκ 
προσώπου τινὸς ov, quod paulo post p. 182 occur- 
rit, alicujus vicem gerens, aut, ut Anastasius loquitur, 
in alicujus personde vice depu'alus. Latini corrup- 
tius emprosopus eíferebant, v. Du Cange Gl. Lat. h. 
v. et Palairet Observ. ad N. T. ad Matth. xxii, 16. 
'Theophanis obscuraa dictio p. 78, ἀπέστειλαν αὐτῷ 
εἰς πρόσωπον τὴν καθαἰρεσιν αὐτοῦ, quam QGoarus 
non recte percepit, notat, mittebant aliquem aut ali- 
quos, qui formulam depositionis ipsius prasenti in 
manus darent. Hoóswnov pro persona, subjecto, 
jam veteres dicebant, V. Artemidor. 5. 27,5 et alibi 
gepius. Nomina vero Urani, Olympi, lcasi, Analel- 
lon, eic., sunt nomina agitatornum in ludis, quibus 
factiones in ludis leta voce victoriam apprecaban- 
tur, eo tempore, quo exarabatur hec circensis par- 
ticula ab auctore suo, quicunque tandem ille fuerit, 
celebria, Oiympii quidem apud Prasinos, Uranii 
&utem apud Venetos, Icasii apud albos, Anatellon- 
tis apud russos. Juvat hic Francisci Weisii verba 
exaddendis ad ejus Catalogum numismatum Biblio- 
thecae Bodleianz p. 343 adcribere, ubi de num- 
mis contorniatis agit.« An igitur nummi isti,ait,sunt 
volivi, pro bono cerlaminum eventu, an trium- 
phalos, ob victorias partas? Euthymius, Olympius, 

tefanas, Cervomlius, Filinus athletarum οἱ certa- 
torum in ludis nomina fuisse volunt antiquarii. 
— Quastionem porro movent, Romani cusi isti 
nummi an Byzantii fuerint. Littere quidem Latine 
gunt, sed inscriptiones Latinas nondum apud CPta- 
nos exolevisse salis evincunt imperatorum nummi 
aurei, argentei, erei. Nec ideo inscriptiones : Euli- 
mi vincas, Urse vincas, Petroni placeas, vontornia- 
tos Romo fuisse effictas probant, quod putant non- 
nuli, cum Olympi nika, Pannoni nika, que in 
aliis comparent, ad CPlin omnino pertinere videan- 
tur. » Passim occurrunttales acclamationes circen- 
ses In vetustis monumenlis: ut Garaman!i Nica, 
Genti Nica in corpore Inscript. Gruteri p. 338, 2, 
quod video a viris doctis non recte exponi. Sunt 
enim Garamanli et Geni vocativi a. nominativis 
Garamantius et Gentius. 


C 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(15) In codice est εὔφη, quod significetne id, 
quod editun; fuit, an εὐφημοῦντος, cum decernere 
nequeam, aliia reliaquo judicandum. Inclino tamen 
eo, ut putem, lectionem vulgatam εὐφημοῦσι altera 
conjectura prestare. Factionarius quia fuerit, non 
bene constat. Videatur ex celebri loco Leonis Gram- 
matici p. 453 "iSymeon Logoth. p. 452 et Georg. 
Monach. p. 519.]* colligi posse, factionarium unum- 
quemque fuisse de factione circi. Verum ex hoo 
loco potius colligitur, et ex aliis multis nostri co- 
dicis, cuique factioni non fuisse nisi unum factio- 
narium. Glosse apud Du Cange Gloss. Gr. h. v., 
qua φακτονᾶριος reddunt per ποιττὴς, τεχνίτης, 
rem magis obscurant. Dubium enim,an vox zouz c7, 
pro poeta, carminum conditore debeat accipi an 
pro quovis cujusque operis conditore, fabricatore. 
Prius si obtinet, constat e superioribus poetam 
factionalem a factionario diversum fuisse. Si po- 
sterius, non liquet, quomodo ἃ manganario seu 
cancellorum structore diversus sit. '[Elegans in- 
acriptio apud Muratorium de faetionario circensi.]* 
Utinam V. D. paginam indicasset. Ex p. 182 nostri 
codicis palet factionarium fuisse de ministerio 
factionum viliore. Obscurum denique pariter est, 
quis fuerit micropanites, penes quem τὸ μικρὸν 
πανίον, parvus pannus, seu parvum vexillum vide- 
tur fuisse. Quale autem fuerit parvum vexillum, et 
quale magnum, et cui rei atque tempori servierit, 
non novi. Forte fuerit factionarius ille, qui currum 
Circensem equis jungeret suoque periculo certaret, 
agitator, cujus deuterus, hoc est secundicerius, 
vicarius aut. minor (ut evo medio loquebantur) 
fuerit ὁ µικροπανίτηςι sane p. 190 fine dicitur e 
micropanita factionarius fieri : p. 191 dicitur deute- 


D rus in factionarium promoveri. [dem ergo fuerint 


necesse est deuterus et micropanites. Ibidem dicitur 
deuterus in ?,v(oyovaurigam, agitatorem, evehi.Ergo 
idem fuerint agitator et factionarius, consequitur. 

(16) Accipit pro consuetudine sua, nomine con- 
suetudinis suc, tres hordei modios aut sporlas cu- 
mulalas,De significatione vocis AÓvtp, pro, nomtne, 
supra egi. Consuetudo, συνήθεια, hic est Iribulum 
$olemne, constitutum, fixum, alicui dari solitum. Et 
de hoc quoque vocabulo supra dictum est. Ταγά- 
prov est aut sporta, canistrum, aut potius modius.In 
genere et omne, in quo ταγαί, prabendz, pabulum, 
victus equorum mensuraátur aut continetur ; vid. 
Du Cange Gloss. Gr. h. v. Sportam significare hanc 
vocem ct ei affinem τάγιστρον, concludas ex eo 
quod apud Nicetam Chonfat. p. 238, pro σπυριδίῳ 


$93 


DE CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 


594 


αὑτοῦ κριθῆς caYvaotx Υ χουµουλάτα καὶ γορταρίου À totidemque feni fasciculos sumit, et statim ad 


ἕέματα y', καὶ εὐθέως ἀναγιωρεῖ, καὶ ἀπέργεται εἷς 86 
τὸν τοῦ Πρασίνου στάθλον, κἀχεῖσε τὰ ὅμοια ἔκτε- 
λῶν, εὐθέως δὲ λέγουσιν οἱ ἠνίογοι" «Ἀικήσατε 9* (17) 
τὰς θύρας' » τουτέστιν, « ᾿Ασφαλίσατε. » Καὶ τού- 
του γενοµένου, ἵστανται ol δύο ἡνίοχγοι καὶ oi 920 
μαἰστόρες xai ol δύο θεωρηταὶ, xal ἐπιτρέπουσι (18) 
τοὺς σταθλησιανοὺς, xal ἐκθάλλουσιν ἕνα ἕχαστον 
ἵππον εἲς τὸ µέσον τοῦ στάθλο» ἀπὸ τοῦ πρώτου ἕως 
τοῦ ἐσχάτου, xal θεωροῦσιν ἀμφότεροι (19) τὸ σώ- 
σιππον. Δείλης δὲ προέρχονται οἱ θεωρηταὶ μετὰ 
τῶν βηγαρίων sl; τοὺς οἴχους τῶν χρατούντων ἡνιό- 
χων (20), καὶ ἀμφότεροι, ot τε ἡνίοχοι καὶ οἱ βηγᾶ- 
Ριοι καὶ οἱ θεωρηταὶ, ἕρχονται εἰς τὸ ὀρνατόριον (21). 
Μετὰ δὲ τὸ προελθεῖν τοὺς ἡνιόχους ἀνέρχεται ὁ 
δήμαρχος μετὰ ὀλίγων δημοτῶν καὶ τῶν λοιπῶν ου- 
λητῶν 95 (22), καὶ συναθροιζόµενοι πάντες ἀντιθάλ- 
λουσ: πρὸς ἀλλήλους τα χάγκελλα (23) καὶ τοὺς ἵπ- 
πους. Οἱ δὲ ὀφφικιάλιοι χράζουσι τοὺς θεωρττὰς, ἵνα 


Prasinorum stabulum abiens, idem facit : tunc 
aurigz dicunt: « Vincite januas, » id est, « custo- 
dite. » Quo facto, duo aurige, totidem magistri et 
circenses stant, οἱ stabulariis precipiunt, ut in 
medium stabulum singulos equos a primo ad ulti- 
mum deducant, quos num sani sint, omnes inspi- 
ciunt. Vesperi autem circenses cum bigariis ad 
victorum aurigarum edes se conferunt, et utrique, 
tum aurige, tum bigarii et inspectores ad urnato- 
rium discedunt. 18? Quo postquam aurige ac- 
cesserunt, demarchus cum factionariis nonnullis et 
ceteris sodalibus ascendit, et omnes ibi congregati 
cancellos et equos invicem conferunt et insipiciunt. 
Officiales vero inspectores hortantur, ut cancellos 
etequos examinent ac tentent, quo facto machina- 
rius cancellos omnes aperit, et, urgente tribuno, 
aurige οἱ bigarii cum inspectoribus et preside de- 
scendunt ac tribunal ingrediuntur. 


πειράσωσι τὰ κάγχελλα καὶ τοὺς ἵππους (24) μετὰ Ob τὸ πειράσαι τούτους τὰ κάγκελλα ὁ µαγγανά- 


VARLE LECTIONES. 


$3 εἷς τὸ θὰ. 9* νικήσετε θά. 95 φιλητῶν ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


in quibusdam codicibus exstat ταγἰστρῳ. Modium 
vero significare, ex eo probabile fit, quod Zosimus 
Panopolita du Cangio h. v. citatus cribrum perfora- 
tum ταγάριον appellat. Est autem cribro perforato 
nihil aliud similius, quam modius frumentarius. 

(17) Bene fecit auctor, quod interpretationem 
hujus verbi, cujus sensum alias vix conjectura fuis- 
ses assecutus, addidit, nempe claudile. Diciu facile 
non est, quomodo a vincendi notione plebs (irecu- 
la ad notionem claudend:i fuerit delapsa. Nisi forte 
putes v:x5oats esse per apheresin et alias corru- 
ptiones pronuntiatum pro ἐνοιγήσατε, intrudile, in- 
gerite. Ἐνοιχνεῖν ἐνοιγεῖν, ilem ενώχειν (ut διώκειν) 
est idem atque ἐνείρειν inserere, ἐνιέναι, immittere. 
Scatet vulgaris Gireecus sermo exemplis verborum, 
& quorum capite prima consonans, ut c, aut voca- 
lis, ut t, abjecta fuit; ut e. ο, pleraque verba sunt, 
qua ab εἰς incipiunt vel ἐξ. Quorum alibi longum 
texo catalogum. 4 

(18) Verbum ἐπιτρέπειν novis Grecis pro προτρέ- 
πεσθα., adhortari, est perfrequens ; vid. Theoph. p. 
62, 80, 82, 85. Eodem modo accipiendum est apud 
Xiphilin. p. 1305. 80, ἐπέτρεψε χατατρῶσαι, jussil 
ut confoderent. Item apud Theodoretum Hist. Ec- 
cles. ]. v, c. 37, ubi narrat de Theodosio Juniore 
imp.,qui excommunicatus a monacho quodam, cum 
venisset prandendi tempus, cum familiaribus sume- 
re cibum nolebat, sed πρὸς τὸν οἰκουμενιχὸν (ita 
leg.) MWOAC παρακαλῶν ἐπιτρέψαι τῷ δεδωκότι τὸν 
δεσμὸν διαλῦσαι, ad &cumenicum episcopum mittebat, 
rogans eum, velit isti, qui se vinculo excommunica- 
tionis astrinzerat, imperare, ut nodum rursus solvat. 
Sic quoque ἐντρέπειν apud Aristid. {. I, p. 72, 15, 
proprie facere aliquem mentem alio versam huoc 
advertere, ut ἐπιστῃ τῷ πράγματι. 

(19) Omnes, nempe paulo ante enumerati, agitato- 
res, magistri et inspectores. Et sic quoque voca- 
bulum hoc accipi debet versu penultimo. 

(20) Videntur aurige κρατοῦντες illi dici, qui 

roxime superioribus ludis victoriam adepti erant. 

am eos, qoi presentibus coronanti essent, non 
designari ] quet, cum nemo illos nosset, quales fu- 
turi essent. Bigarii autem videntur agitatores biga- 
rum, ut οἱ fvloyot quadrigarum fuisse. 

(24) Disputatum fuit a Goaro ad Theophan. p. 
321, ad Cedren. p. 393, quid esset ὀρνατόριον τῶν 


πρασίνων. Qus autem affert, deteriora sunt illis, 
qua codex noster nos docet. Recte Cl. l,eichius red- 
didit urnatorium. Erat autem urnatorium «des, in 
qua stabant urna, in quassortes conjiciebanturet in 
quibus sortes agitabantur, quo scilicet ordine auri- 
ge singuli deberent decurrere, ut e sequentibus 
constabit. Scilicet cum in singulis palmis (quarum 
octona per diem dabantur) semper committerenlur 
quaterni cursus in unaquaque factione, debebat 
Borte decidi, quis e carcere ad melam proximo, 
quis e carcere a meta remotissimo, qua in re mo- 
menti multum ad victoriam auferendam situm erat, 
emitteretnr. Nam qui ad metam proximo, interiore 
gyro, currum agitare!, breviorem habebat orbitam 
conficiendam, longiorem, qui exteriore gyro decur- 
reret, ut constat e Sopàoclis Electra, et illis, qui de 
regymnastica veterum scripserunt. Inde patet, quare 
in nummis urbium neocorarum przter templa sxpe 
consyiciatur urna, horum certuminum typus fere so- 
lemnis, cum palme ramis exsurgentibus viclorum 
praemia indicans. Verba sunt paulo ante laudati Fr. 
Weisii l. c. p. 197. Loquitur ibi de certaminibus 
musicis,poeticis,gymnicis,equestribus navalibusque 
in honorem imperatorum quotannis aut per quin- 
quennia iterari solitis. 'Urne premium victorumin 
ludis. Giornali dei Letterati t. IV, p. 287. In Museo 
Gervasiano globuli exstant eburnei, in quibus no- 
mina ludorum Grecorum, neocorie, et presidum, 
sub quibus acti sunt, notantur. Eosdem occurrere 
in nummis, ad hos ludos pertinenbus, sepe men- 
8:,duo vascula palmis plena sustinenti, suppositos, 
aiunt Monumenti degli antiqui Pelasgi dell'Abbate 
Olivieri p. 26. |) 

(22) Videntur fautores factionis fuisse, etiamsi ad 
factionem non pertinerent. 

(23) Quare cancellos factio nes inter se suos que- 
que cum cancellis alterius contulerit, non exputo. 


Cancelli enim omnes duodecim uno eodemque tem- 
pore aperiebantur, ut certe illi octo, quaterni 
cujusque 

(24) In decreto populi Patavini apud Murator. t. 
II, Ital. Ant. p. 851 : — ta tamen, quod currere 
non debeat ad cursum [id est in cursu vel circo] 
dextrarius aliquis, qui non fuerit. sstimatus libras 
quinquaginia per judicem εἰ mililem potestatis, id 
est per spatharium summi in quaque urbe principis 


595 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


596 


ριος 98 ἀνοίγει πάντα, ἐπείγοντος δὲ τοῦ τριθούνου, κατέρχονται oV τε ἠνίοχοι καὶ ol. βηγάριοι καὶ οἱ θεωρηταὶ 
xal ὁ ἐπιστάτης (25), καὶ εἰσέρχονται ἀμφότεροι εἷς τὸ τριθουνάλιον. 


De urna, quomodo agitari debeat. 


I. Urna in medio tribunali constituta, factiona- 
rius duos globulos factionis sue in stabulo ejus 
loco proprio, ubi et sedem suam habet, reponit, 
quod idem factionarius alterius partis facit : in 
medio silentiarius, personam prepositi sustinens, 
secundus post huno tribunus, tertius cursor, quasi 
actuarii loco, quartus combinographus imperato- 
rius, et pone urnam duo combinographi, unus Ve- 
nete, alter Prasinz, adsident, 8 tergo horum com- 
binographorum officiales adstant. Aurige in lateri- 
bus, duo in uno, totidem in altero, cumque ipsis 
prefecti, consident, Tunc omnes inspectorem unum, 
cujus nempe factio precipuam dignitatem habet, 
adducunt, ut urnam moveat; is in medio consti- 
tutus, sententiam hos quatuor rogat et dioit : « Quo- 
modo jubetis, equos instructos probatosque uti vos 
habetis, et nos habemus. » Que postquam inspector 
ordinavit, ad aurigas dicit : « Quomodo jubetis ; » 
et statim globos a stabulo tollit, eosque in urnam 
projicit, quater agitata, quicunque globulus re- 
mansit, exit, et subito definiunt, ac vocant omnes 
sinistros quatuor palmarum, et ordine discedunt, 
inque urnatorium se recipiunt, ubi trigas suas 
inter se comparant et ordinant, dum inspectores 


Περὶ τῆς ὄρνας (20), πῶς δεῖ κυλίειν. 


αἱ. ᾿]στέν, ὅτι ἡ ὄρνα ἵσταται iv τῷ µέσῳ τοῦ 
τριθουναλίου, xal ὁ φαχτιονᾶριος τιθεῖ εἰς τὸ φα- 
vlov τῆς ὄρνας τὰ δύο σφαιρία (27) τοῦ µέρους a5- 
τοῦ ἐπὶ τὸν τόπον τὸν Ίδιον 61, ἔνθα καὶ κάθηται, 
ὁμοίως τοῦτο ποιεῖ xai ὁ τοῦ ἑτέρου μέρους φαχτιο- 
νάοιος" el; δὲ τὸ µέτον καθέζεται ἐκ προσώπου (26) 
τοῦ πραιποσίτου σιλεντιάριος, δεύτερος μετ ἐχείνον 
6 τριθοῦνος, τρίτος ὁ κούρσωρ, ὡς ἐκ προσώπου τοῦ 
ἀκτουχρίου, τέταρτος ὁ βασιλ.κὸς κοµθηνογράφος, 
xai Όπισθεν τῆς ὄρνας δύω κομθηνογράφοι, sic. BE- 
νέτου xa! eic Πρασίνου, ὄπισθεν δὲ τῶν τοιούτων κοµ- 
θηνογράφων παρίστανται οἱ ὀφφικιάλιοι (29). Oi ὃς 
ἠνίοχοι ἐκ πλαγίων καθέζονται, δύο ἔνθεν καὶ δύο 
ἐχεῖθεν, xal μετ αὐτῶν ol ἐπιστάται. Elta φέρου- 
σιν ἄμφότερὸι θεωρητὴν ἕνα, olov µέρος ἔχει προ- 
τίµησιν, ἵνα κολίσῃ, τοῦ δὲ ἱσταμένου ἐν τῷ µέσῳ, 
λαμθάνει γνώµην τῶν O (30), καὶ λέγει « Πῶς κε- 
λεύετε, ἱππάρια τὰ προζεύξαντα (31) xal γνωριζό- 
μενα ἕως ὅτου ἔχετε, xai ἔχομεν. » Καὶ συνταξάµενος 
ὁ θεωρητὴς, λέγει πρὸς τοὺς ἠνιδχους, « [ῶς κε- 
λεύετε, » καὶ εὐθέως αἴρει τὰ σθαιρἰα ἀπὸ τοῦ φα- 
τνίου, xal βάλλει αὐτὰ εἷς τὴν ὄρναν xai κυλίει τρί- 
τον, καὶ oiov ἂν γαλάσῃ (32) σφαιρίον, ἐξέρχεται, 
καὶ εὐθέως ὀρίζουσι, καὶ ὀνομάζουσιν ἀμφότεροι 


VARLE LECTIONES. 


66 τούτους τὰ κάγχελλα, ὁ p. ed. 


81 τόπον ἴδιον ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
cujusque factionis, e quibus equietceurrus emittendi (j seu capsa, arcula oblonga, spectatum et indicatum 


in eursum erant; neque erat verendum, ut can- 
cellus unus fragilior esset altero. In equis alia esl 
ratio. Nam ad victoriam obtinendam multum vale- 
bat fortes aut debiles, sanos aut morbidos equos 
esse. Forte tamen ea omnino erat ratio cancellos 
ambarum factionum inter se comparandi, quia ve- 
rendum erat, ne cariosum, si forle quod esset, 
lignum cancelli perrumperentanhelantesin cursum 
equi. Quod satis indicare videtur Sidonius Apolli- 
naris in Panegyrico Narbone his verbis : 


Hortantur obiter juvantque blandis 
Ultro plausibus, et voluptuosum 
Dictant quadrupedantibus furorem. 
Illi ad claustra fremunt, repagulisque 
Incumbunt, simul et per obseratas 
Transfumant tabulas, et ante cursum 
Campus flatibus occupatur absens. 
Impellunt, trepidant, trahunt, repugnant, 
Ardescunt, saliunt, timent, timentur, 
Nec gressum cohibent, sed inquieto 
Duratum pede stipitem flagellant. 
Tandem murmure buccina sirepentis 
Suspensas tubícen vocans quadrigas 
Effudit celeres in arva currus. 


(23) Est ille, qui τὴν ἐπιστήμην, bonum ordinem, 
modestiam, disciplinam circensem observari curat, 
de qua vocis notione alibi ago. 

(26) Hec urna circensis extra usus tempus repo- 
sita erat in vestiario regio, ut patet e p. 211. 

(27) Ergo quaeque factio binos babebat globulos 
in urnam mittendos, que prius debebant in φάτνίῳ 


exponi, ita ut duo globuli Venete factionis eam circi 

artem, in qua Veneti sederent, et globuli Prasine 
actionis eam partem, in qua Prasini sederent re- 
gpicerent. 

(28) Vicem gerens, locum tenens, qui pro persona 
alicujus est. Latini medii evi imagtnartos tales ap- 
pellabant. Vid. Du Cange h. v. 

(29) Officiales, ad oflicium pertinentes, demooratte 
scilicet, aut, si malis, demarchi, ut erant magistri, 
cursores, agitatores, elc. 

(30) Agitatorum nempe, quorum binos de Veneta 
et binos da Prasina in illo sortiendi actu assedisse, 
paulo ante Noster dixerat. 

(31) Videtur significare equos, qui antea jam cu- 
currerint in ludis circensibus et juncti bigis aut 
quadrigis, et clarum nomen adepti fuerint. Quid 
autem diolio ἕως ὅτου, quousque, sibi velit, non ex- 
puto. Tempus designari, patet e sequenti συνταξα- 

ενος postquam tnspeclor Lempus ambabus factioni- 


D Á 
bus placitum constituisset. Sed looum hunc ex inte- 


gro non intelligo. 

(32) Id est. ἐξάλληται, exsiliat. Nam in gyrum 
quatiebatur urna ter ita, ut unus globulus exailiret. 

ujus rei fuisse artem, ita ut, qui agilaret urnam, 
osset efficere, ut globus partis, cui faveret, exsi- 
iret, constat e p. 212. Quare autem quatuor globuli 
et non duo in urnam injicerentur, cum non essent 
nisi due factiones sortientes, non exputo, neque 
quid sibi velit ἐξέρχεται, et redeatne ad τὸν θεωρη- 
τὴν, ΔΏ ad σφαιρίον. Est heec pars libri nostri quse 


de circensibus agit, inter difficillimas et obscurissi- 


Ina88. 


591 


DE CERIMONIIS AULJ/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


508 


τοὺς ἀριστεροὺς (33) τῶν δ' βαῖων, καὶ στοιχοῦντες À abeunt et veniunt, cumque imperatoriocombinogra 


ἐχθαίνουσι, καὶ ἀνέρχονται εἲς τὸ ἁρματούριον (84), 


pho palmas omnes ordine disponunt. 


xai ἀντιθάλλοντες πρὸς ἀλλήλους στοιχοῦσι τὰς tp!vyuc, τῶν θεωρητῶν δὲ (35) ἀμφοτέρων ἀπερχομένων καὶ 
ἐρχομένων, μετὰ τοῦ βασιλικοῦ κομθτηνογράφο» ἀποστοιχοῦσι τὰ ata ὅλα. 


D' Καὶ τῇ ἕωθεν ἀνέρχονται ol δήμαρχοι ἐν τῷ 
- w^ - 
µεγάλῳ τρικλίνῳ τοῦ χωαιστωρίου, xat δίδοτα!: ἐχεῖσε 
3 ^ 
τὸ πἑρατον, xal εἰ ἔχουσί τι πρὸς ἀλλήλους οἱ Ózu- 
αρχοι, λαμθάνουσιν ἐκεῖσε δίκην (30) κατενώπιον 
τῶν πραιποσίτων, xxi ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε χατέργονται ol 
δύο δήμαρχοι, ἕκαστος εἷς τὴν ἰδίαν διασφαγὴν (37), 
καὶ σφραγίζει ἕκαστος τὸν ἴδιον ὅῆμον ἀνὰ τριῶν 
^ w , 
σ-αυρῶν. Καὶ λέγει 6 λαὸς ἀπὸ τοῦ δήµου Es & οἱ 
εσ xopt « Χαΐρε ὅλη ἡμέρα σήμερον, καλή σου 
iuioz Ὑίνεται. » Ἰαὶ εὐθέως λέγουσιν oi χράχται 
ἑκάστου δήµου ἀπὸ «φθογγῖς « Καλῶς ἦλθε θεο- 
στέπτων ὁ δοῦλος, καλῶς ἤλθε προθολὴ εὐεργετῶν' 
καλῶς Ίλθεν ὁ πρωτοσπαθάριος τῶν δεσποτῶν ὁ 9? 
End » — ^ s 
ὑπέχοος, » Τῶν δὲ δηµάρχων ἀνερχομένων πρὸς 
τοὺς ἰδίους δήμους, ἀπάρχεται ὁ λαὸς ἑκάστου OY poU 
ἀπελατιχὸν Ty. m. 67 «Οἱ τὴν ἀξίαν θεύθεν ἀξιο- 
ὁότως λαθόντες, θεοστεφεῖς 70 εὐεργέται, ὡς προσφι- 
4 3 Ὃν 38 
λέστατον καὶ οἰκειοπόθητον δουλόν σε ἐδοξασαν 
σήµερον iv ὑπερτέραις ἄξίαις πῥωτοσπαθάριον ἔντι- 
μον καὶ δήµπαρχον ἐπαξίως, ὅπως σὺ εὐτ(ήσῃς 
νικητικῶς, ὁ δεῖνα ἡγαπημένε "5, τὸν χρυσιοθένετον 
» , b 
ὁἥμον, » ol Ηράσινοι « Χρυσιοπράσινον. » Kal ὅτε 
9 ο. «^ , *. - 9 
ἀνέλθῃ (38) ἕκαστος τῶν δηµάρχων si; τὸν ἴδιον 
, ^ 4 
ὁῆμον, λέγουσ.ν ol κράκται ἐκάστο» Of poo « Καλὴν 


II. Manedemarchi ad magnum triclinium questo- 
ris veniunt, ubi paratum datur, et si forte demarchi- 
litem aliquaminter se habent, causa ibicoram pre- 
positía dirimitur, unde duo demarchi, 1883 unus- 
quisque ad locum, ubi populum signare solet, dis- 
cedunt, suamque factionem tribus crucibussignant., 
Quo peracto, populus factionis dicit: « Salve, tota 
dies hodierna | Pulchratibi lux oritur. » Cantoressin- 
gularum factionum modulata voce: « Feliciter adve- 
nit servus prinoipum, a Deocoronatorum ! Feliciter 
venit a benefleis principibus promotus! Feliciter 
evenit protospatharius dominisobsequens.» Demar. 
chis vero ad factiones suas accedentibus, populus 
uniuscojusque factionisapelaticum toni obl. IV ordi- 
tur: «Qui ex merito dignitatem divinitus accepe- 
runt, a Deo coronati benefactores, ut amicissimum 
et desideratum servum, te hodie in excelsiori fasti- 
gio, protospatharium illustrem et demarchum, pro 
merito constituerunt, ut victoriis tuis, o dilecte 
N., felicem reddas populum Venetum; » Pra- 
sini : « Prasinum. » Et quando singuli demarchi 
ad suam factionem accessere, cantores factionum 
dicunt : « Faustam hodie letamque diem Veneti 
cum tribuno transigamus ; » Prasini similiter. Ao 


VARLE LECTIONES. 


cod. 


99 πρὸς ἀλλήλους, στοιχοῦσι τὰς στρίγας τῶν θεωρ. 64. 9? ὁ om. ed. 79 θεοστερθεῖς ed, Ἡ ἠγαπτημέναι 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(33) Videntur ol ἀριστεροὶ esse agitatores proxi- (j loous, ubi emitur, et venditur,fixuria, limes agro 


mi a primo agitatore, seu illo, qui brevissima in 
orbita, ad metam proxima agitaret. 

(34) Vid. Du Cange ΟΡΙἱ Chr. n. p. 156, quilocum 
ideo sic dictum putat, quod factiones ibi arma sua 
servarent atque induerent. Cl. Leichium, ut pro 
ἁρματούρ.ον wrnalorium redderet, videtur locus 
Theoph. p. 321 movisse, ubi ὀρνατώριον τῶν πρα- 
σίνων vocat, quod Cedrenus, eamiem rem narrans, 
p. 448, ἁρματώριον appellat. Sed ibi loci Goarus 
cum Cedreno facit, et mihi quoque Cedreni lectio 
prestare videtur. Nam urnatorium sibi peculiare 
unaquaque factio non habebat, sed commune : ar- 
matorium vero queque suum habebat, ut e Nostro 
constat. Ratio appellationis armatorii forte ea fuit, 
quam e Du Caugio modo indicavi. Potuit tamen et 
alia fuisse; nempe hec, quod ibi solerent τὰς ἀρ- 
ματοῦρας, id est pyrrhichas, in armis saltationes 
exercere. Interpresad Ptolemei Tetrabiblon, Cangie, 
l. ο. et. Vales. ad Amm. Marcell. p. 58, laudatus 
ὁπλορχτστὰς appellat τοὺς μεθ᾽ ὅπλων ὀργουμένους, 
οὓς καλοῦσιν ἁρματοῦρας. Non hoc est a nominativo 
singulari ἁρματοῦρα, sed ab. ἁρμάτωρ, quod item 
est atque αρμάτος ul mrpsuoix:op pro πρέμφεκτος, 
prefectus, et alia talia, ἆρμάτωρες et ἆἁρματοῦρες 
inde dicti sunt armati, saltatores in armis. Hinc ἁρ- 
µατώρια quoque sunt appellata scuta, in quibus 
armalores suas armaturas. id est yrrhichas, pera- 
gebant. Glosse veteres : πέλται, μἰκρὰ ὅπλα, ἔγοντα 
xópfala προσπεπιγότα, ἅπερ λέγουσιν οἱ Ῥω- 

αἴοι ἁρματώρια. Formes tales in. οὗὐριον ἀεῃεχθ a 

atina terminatione orium frequentes erantilla etate 
etiam apud Latinos. 8ic apud Du Cange in 6]. Lat. 
legimus : apparaturium, araturium, empturium, 


positus et infixus, inferturía pro infertorium ; oo 
Greci sepe faciunt ex Latino o. Ita habent Glossm 
Gr. Lat. Mste ἐμθουλουκλον, inburuclum (id est per 
transpositionem illi &vo usitatam involucrum) quod 
Du Cange v. Inburuclum non debuerat sollicitare, et 
talia ὅσα χόνις, quibus annotandis nemo finem in- 
veniret. 

(35) Comparat quaque factio trigas suas cum tri- 
gis alterius, et sic ordinant eaa, pro ordinein cursu 
debeant currus decurrere. Non enim sortiebantur 
niei de eo curru, qui deberet proximo a meta car- 
cereemitti; de reliquis tribus curribus, hio loci 
trigis dictis, qui secundo, tertio et quarto µεσο- 
στύλῳ seu carcere emittendi essent, transigebant et 

aciscebantur factiones inter se, quo ille ordine 
Heberent currere. [nter hec abibant, redíbant, ultro 
citroque commeabant inspectores ambarum factio- 
num. Hoc sibi vult. dictio ἀπερχομένων xai épyo- 
5ν ων. 
" (36) Accipiunt satisfactionem, jus sibi debitum. 

(37) Est διασφαγὶ intersectio, agger aut fossa, ver- 
bo, omne quod διχσφάττει(ΏΟΥΘ pro διακόπτει), inter- 
secat, separat duasresa seinvicem. Videtur9tzsoazyi) 
in circo fuisse, fossa, apud cristam, una in septen- 
trionein ad Venetam, altera in austrum ad Prasinam 
pertinens, e regione graduum cujusque factionis, 
sic ut qui demarchus in tali διασφαγΏ staret, totos 
sue factionis gradus collustrare uno ictu oculi et 8 
factione conspici posaet. 

(38) Seilicet sedebantdemarchi in summo gradu, 
pone τοὺς ὅτμότας et spectatores omnes. Possunt 

uoque ideo dici ἀνέρχεσθαι, quia ex plano in gra- 
dus circi acclives se conferebant. 


599 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


600 


Statim hymnum in honorem Terinitatis recitant : À ἡμέραν ποιήσωµεν oi Βένετοι μετὰ τοῦ δημάῤχονυ' » 


« Trinitatem nos Veneti (Prasini) canamus, Domi- 
num universi Deumque nostrum, unam indivisam 
Divinitatem, ter substantialem majestatem et pote- 
Btalem, ante omnia secula exsistentem, inque omnia 
secula permansuram ! Lumen hoc quasi triplicis 
solis est, quoorbisilluminatur ! Deumcolestem, ex 
Virgine nobis natum, celebremus, qui cum natura 
sua hominum amantissimus sit, homo fieri voluit 
primoque parente nostro ab antiquo peccato libe- 
rato, totum mundum miseratus est. Gloria ipsius 
bonitati. 


III. Cantores dicunt : « Domine, N. N. Romano- 
rum imperalores conserva; » populus ter : « Do- 
mine, serva. » Cantores : » Qui in Trinitate cele- 
braris, ÀAugustas adjuva ! » populus ter : « Domine, 
serva. » Cantores : « Porphyrogenitos custodi, tu 
qui in celis laudaris! populus ter: « Domine, 
serva. » Cantores : « Auge imperii, auge Venetorum 
felicitatem ! » populus ter : « Domine, serva! » Tuno 
organo trisagium modulante, cantores dicunt : « Ter 
sancte, dominos adjuva ! » populus ter :« Ter 
Bancte. » Cantores : « Tu in omnibus curam eorum 
gere! » populus eadem ter.« Adaugens tempora 
vite ipsorum ; » 184 sic populus ter. Cantores : 
« Cum imperatrieibus piis Deique amantibus ; » po- 
pulus eadem ter. Cantores : « Cum Venetis humilli* 
mis servis vestris; » populus similiter. Cantores : 
« Sancte, ter sancte, dominos tuere ; » eadem po- 
pulus ter repetit, Cantores : « Spiritus sanctissime, 
Augustas protege !» populus : ε Spiritus sanctis- 
sime, » Cantores : « Mater Dei nostri, porphyroge- 
nitos custodi ;» populus : « Mater Dei nostri. » 
Cantores : « Domine, vitam eorum per nostram 
vitam auge! » populus : Imo, Domine, vitam ee- 
rum per nostram | » 


B 


oi Πράσινοι ὁμοίως' xal εὐθέως λέγουτιν zpiatxóv: 
« Τριάδα ὑμνήσωμεν ol Βένετοι (οἱ Πράσινοι), τὸν 
Δεσπότη» τοῦ παντὸς καὶ θεὸν ἡμῶν, µίαν ἀδιαίρετον 
θεότητα, τὴν τρισυπὀστατον ἐξουαίαν, καὶ δύναμιν 
πρὸ πάντων τῶν αἰώνων ὑπάρχουσαν, xal εἰς πάν- 
τας τοὺς αἰῶνας διαµένουσαν' φῶς ὑπάρχει τρισ- 
fÀtov, QV οὗ xai ὁ κόσμος φωτίζεται, θεὸν ἑπουρά- 
vtov δοξάζωµεν τὸν ἐκ τῆς Ἱ]αρθένου ἡμῖν ἀνατεί- 
λαντα" φύσει 3 γὰρ ὑπάρχων φιλάνθρωπος, ἄνθρω- 
πος Ὑενέσθαι κατηξίωσε, τὸν προπάτορα (99) ῥυσἀ- 
µενος τοῦ ἁρχαίου παραπτώµατος, καὶ χόσμον ὅλον 
Ἠλέησε. Δόξα τῇ αὐτοῦ ἀγαθότττι, » 

Γ' Kai λέγουσιν ol χράκται « Κύριε, σῶσον ὁ 
δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα τοὺς βασιλεῖς τῶν Ῥωμαίων' » ὁ 
λαὸς ἐκ Y" «Κύριε, σῶσον. » Οἱ κράκται' « Tag 
Αὐγούστας βοήθησον, ὁ iv Τριάδι ὑμνούμενος' » ὁ 
λαὸς ἐκ Y* « Κύριε σῶσον. » Οἱ xpax:av « Τοὺς 
πορφυρογεννήτους φύλαξον, ὁ ἐν οὐρανοῖς δοξαζόµε- 
voc » 6 λαὸς ἐκ y" « Kopie, σῶσον. » Οἱ xpdxxa 
« AbEet τὸ βασίλειον, αὔξει καὶ τὸ Βένετον (40): » ó 
λαὸς ἐκ q^. « Κύριε, σῶσον. » Καὶ τρισαγιάζοντος τοῦ 
ὀργάνου, λέγουσιν οἱ χράκται' « Τρισάγιε, βοήθησον 
τοὺς δεσπότας » ὁ λάὸς ἐκ v" « Τρισάγιε. » Οἱ 
χράχκται' « Καὶ σὺ αὐτοὺς θεράπευσον ἐπὶ πᾶσι' » 
καὶ 6 λαὸς ὁμοίως &x τρίτου. « Πλεονάζων τῆς ζωῖς 
αὐτῶν ᾿(ρόνους' » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ τρίτου. Οἱ κρά- 
χται' « Σὺν Αὐγούσταις ἐὐσεθέσι φιλοθέοις' » ὁ λαὸς 
ὁμοίως ἐκ q* Οἱ χράκται' « Κάὶ Βενέτων τῶν γντ- 
σίων ὑμῶν τῶν δούλων’ » καὶ ὁ λαὸς ὁμοίως ἐν v 
Ol κράκται ἔσ' « "Άγιε, τρισάχιε, τοὺς δεσπότας 
φύλαξον » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐν Y. Οἱ χράχτα,. 
« Πνεῦμα τὸ πανάχιον, τὰς Αὐγούστας σχέπασον' » 
ὁ λαὸς οἱ ἔσ' « Πνεῦμα τὸ πανάγιον. » Οἱ κράχται 
« ἩΜήτηρ τοῦ θεοῦ ἡμῶν, τοὺς πορφυρογεννήτους 
φύλαξον' » ὁ λαὸς ol ἓσ' «Μήτηρ τοῦ θεοῦ ἡμῶν. » 
Οἱ κράχται' « Κύριε ζωὴν αὐτῶν διὰ τὴν ζωὴν 


ἡμῶν: » ὁ λαὸς οἱ ἔσ' « Κύριε, ζωὴν αὐτῶν διὰ viv ζωὴν ἡμῶν. » 


IV. Sic domini ritus solemnes celebrant, dumque 
thronum conscensuri sunt, actuarius preces insti- 
tuit, et οἱ Veneti precipuam dignitatem habent, 
cantores eorum dicunt : « Exorere, divina majestas ! » 
Prasini : « Exorere, Trinitatis electio ! populus ter: 
« Exorere ! » Cantores : « Exoriantur N. N. Augu- 
ste Romanorum! » populus ter : « Exoriantur ! » 


A. Τῶν δὲ δεσποτῶν τὰ εἰωθότα cc τᾶζεως πρατ- 
τόντων xdi µελλόντων ἀνιέναι ἐπὶ τοῦ καθίσµατος, 
ποιεῖ ὁ ἀχτουάριος τὸ αἴσιον (41), καὶ εἰ μὲν ἔχει ὁ 
Ῥένετος προτίµησιν (42), λέγουσιν ol τούτων χρά- 
χται € ᾿Ανάτειλον, dj ἔνθεος βασιλεία) » εἰ δὲ ol 
Πράσινοι, λέγουσιν « ᾿Ανάτειλον, dj ἐκλογὴ τῆς 
Τριάδος" » ὁ λαὸς ἐκ q^ « ᾿Ανάτειλον. » Οἱ χράκται;" 


Cantores: « Exoriantur famuli Domini! » populus p «᾿Ανάτειλον à δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα Αὐγοῦσται τῶν Ῥω- 


ter : « Exoriantur!» Cantores : « Exoriantur a Deo 
coronati domini cum imperatricibus ! » populus 
ter: « Exoriantur! Tunc apelatioum cursorium 


palev* » ὁ λαὸς ἐκ q'* « ᾿Ανάτειλον. » Οἱ xpixtzat- 
« ᾿Ανάτειλον οἱ θεράποντες τοῦ Κυρίου » ὁ λαὸς ἐκ 


q'" «᾿Ανάτειλον. » Οἱ κοάκται’ «᾿Ανάτειλον οἱ θεό- 


ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 


72 φύσιν ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(39) Adamum, v. Du Cange Gl. Gr. h. v. et v. 
προµήτωρ, maler omnium prima. Sic Evam appel- 
lent. Dio Chrysostom. p. , Deum appellat homi- 
num προπάτορα, auclorem generis. 

(40) [n margine ascriptum erat ol Πράσινοι, τὸ 
Ἡράσινον. 

(41) Id est, ut interpretor, dicit : αἴσιος γενέσθω 
αὕτη ᾗ ἡμέρα, feliz esto hic dies. 

(42) Pene semper proferebantur Veneti Prasinis, 


favore imperatorum, quibus Prasini plerumque in- 
visi erant. Consistebat autem prerogaliva in eo, 
quod primi ab imperatore salutarentur et benedic- 
tionem acciperent, primi imperatorem adorarent, 
primi premia ferrent. Cum tamen hioc προτίµησις 
videatur, ex nostro quidem codice, non tam ex vo- 
luntate imperatoris quam potius ex arbitrio sortis 
perpendisse, non poterant Venetisemperin his rebus 
primas ferre. 


601 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΟ LIB. I. 


602. 


στεπτοι δεσπόται σὺν ταῖς Αὐγόύσταις' » ὁ λαὸς ἐκ A hymnum toni obl. IV:« A Deo firmatum robur 


q' «᾿Ανάτειλον. » Καὶ εἶθ᾽ οὕσως λέγουσιν ἀπελα- 
τικὸν δρομικὸν Ty. π, α. « Τὸ θεοπρόθλητον κράτος 
τῆς ὑμετέρας δυάδος, ὁ δεῖνα αὐτοχράτωρ xal ὁ 
δεῖνα ἡ δόξα τῆς πορφύρας, ἐκλάμψατε ἐπὶ δούλους 
γνησίους, εὐφραίνοντες, δεσπόται, τὸν λαὸν ὑμῶν. » 
Καὶ πάλιν λέγουσιν οἱ χράκται" « ᾿Ανάτειλον, τὸ ὁρ- 
θόδοξον Χράτος » ὁ λαὸς ἐκ Υ. «᾿Ανάτειλον. » Οἱ 
χράχται. « ᾿Ανάτειλον, τῶν '᾿Ῥωμαίων ὁ πόθος" » ó 
λαὸς ἐκ Υ’ «᾿Ανάτειλον. » Οἱ κράκται, « ᾽Ανάτειλον 


ulriusque vestrum, N. imperator οἱ N. gloria pur- 
pure, illustrate radiis vestris vobis servos addictos | 
exhilarate, domini, populum vestrum ! » Cantores 
iterum : « Exorere, robur recte fldei! » populus 
ler : « Exorere ! » Cantores : « Exorere, desiderium 
Romanorum ! » populus ter: « Exorere ! » Cantores : 
« Exorere gaudium et gloria nostra | » populus ter: 
« Exorere ! » Cantores : « Exorere N. N. imperator 
Romanorum ! » populus clamat ter: « Exorere! ; 


ἡ χαρὰ ἡμῶν xai δόξα. » ὁ λαὸς ἐκ q'* «᾿Ανάτειλον" » Ob χκράχτα!:' «Ανάτείλον 6 δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα αὐτοχρά- 


τορες Ῥωμαίων) » φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκ 4" «᾿Ανάτειλον. 


Ε΄. Τῶν δὲ δεσποτῶν ἀνιόντων ἐπὶ τοῦ καθίσµατος 
xoi ἱσταμένων ἔμπροσθεν τοῦ σέντζου, κατασφρα- 
Ἱίζουσι μετὰ 73 τὸ ἄχρον τῶν χλανιδίων αὐτῶν, πρῶ- 
τον μὲν μέσον, γουν τὸ µεσοδίµη» 7* (43), ἔπειτα 
τὸν τοῦ Bsvitou Oz μον’ εἶθ᾽ οὕτως τὸν τοῦ Ηρασί- 


νου, καὶ δὴ τῶν δεσποτῶν σφραγιζόντων, λέγουσιν Β 


oi δῆμοι « "Άγιος, ἅγιος, ἅγιος. » OY κράκται, 
« Πολλὰ, πολλὰ, πολλὰ. » ὁ λαὸς, « Πολλὰ ἔτη εἰς 
πολλά, » Olxpdxtzv « Ὁ δεῖτα καὶ ὁ δεῖνα φιλό- 
χβιστοι, ἐν θεῷ νικᾶτε' » καὶ ὁ λαὸς ἐκ γ' ὁμοίως. 
Καὶ oiov µέρος ἔχει προτίµτσιν, λέγουσιν. « Οὐρά- 
Vt&* » χαὶ ὁ ἀντὶς "(44),» Στέψον νίκχις τοὺς βασιλεῖς 
ἡμῶν. ο Καὶ ὁ ἀντὶς, « Σούτους συμθασίλευσον! » 
καὶ ἆ ἀντὶς, « Ἱ ἐξουσία dj ἄνω. » Καὶ ὁ ἀντὶς, 
« Κοσμοπύθητοι' » καὶ ὁ ἀντὶς. «Μιµήσασθε θεοῦ 
φιλανθρωπίαν. » Οἱ Πράσινοι, « Τὴν ἄνωθεν ἔξου- 
σίαν' » καὶ ὁ ἄντὶ, « ᾿Πμεῖς δὲ, ὦ στρατοπεδα, 
πῶς τροπώσωμεν πολεµίους; » οἱ Πράσινοι « Τοῦ 
στέφαντος τοὺς δεσπότας Ῥωμχίων θεοῦ φυλάττον- 
τας 76 τὴν πίστιν, καὶ τὴν εὐγνωμοσύνην Ὥὅδεσπο- 
τῶν. » Καὶ λέγουσιν οἱ κράκται, « Πολλὰ. πολλὰ, 
πολλά’ » ὁ λαὸς, « Πολλὰ ἔτη εἷς πολλά. » Οἱ κρά- 
κται’ « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, τὸ πρόθληµα τῆς Τριά- 
δος. » οἱ Πράσινοι « Ἡ ἐχλογή τῆς Τριάδος.» ὁ 
λαὸς ix γ΄, « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι» ol Πράσινοι" 
«Άγιε. » Οἱ χράχται. « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα 
καὶ ὁ θεῖνα αὐτοκράτορες Ῥωμαίων' ὁ λαὸς ἐκ q', 
« Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ κράκται" « Πολλοὶ ὑμῖν 
χρόνοι, οἱ θεράποντες τοῦ Κυρίου" » ὁ λαὸς ἐκ Υ, 
« Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Καὶ πάλιν λέγουσιν οἱ χρά- 
ται. « Πόσην χαρὰν ἔχει d πολιτεία, ὅτι βλέπει 
τοὺς ἰδίους δεσπότας » φθογγεῖ καὶ ὁ Aag ἐκ (^ 
« Πολλὴν ἔχει χαρὰν dj πολιτεία. » Οἱ κράκται. 
« Ὑμεῖς ὑπάρχετε ἡ χαρὰ τῶν Ρωμαίων» ὁ λαὸς 
ἐκ v', « "Aqui. » Οἱ κράχται « Ἡμεῖς ὑπάρχετε ὁ 
πόθος τῶν Ῥωμαίων' » ὁ λαὸς ἐκ Υ, « Άγιε 7,» 


V. Postquam vero domini in suggestum ascende- 
runt et ante thronum stant, extrema tunica sua 
primo populum medium seu in medio constitutum, 
deinde Venetum, postremo Prasinum eignant, quod 
dum agunt, factiones acclamant: « Sanctus, san- 
ctus, sanctus ! » Cantores: « Multos, multos, mul- 
tos. » Populus: « Multos annos in multos ! » Canto- 
res : «1885 N. N. Christi amantes, in Deo vincite! » 
populus eadem ler: postea ea factio, que reliquis 
antefertur, dicit: « Colestis! » respondet altera: 
« Victoriis imperatores nostros corona!» Factio 
prior: « Cum his regnum gere! » altera: » Pote- 
gtas suprema. » Respondet superior : « Orbis desi- 
derium! » altera: « Divinam elementiam imita- 
mini ! « Prasina : « Supremam majestatem ! » altera 
factio: « Nos vero, o exercitus, quomodo hostes 
superabimus? » Prasini: « Dei, qui dominos Ro- 
manorum coronavit, fidem etequitatem dominorum 
servantes. » ,Porro cantores : « Multos, multos, 
multos ! » populus: « Multos annos in multos! » 
Cantores : » Multa vobis tempora, propugnaculum 
Trinitatis ! » Prasini : « Electio Trinitatis ! » populus 
ter : « Multa vobis tempora ! » Prasini : « Sancte!» 
Cantores : « Multa vobis tempora, N. N. imperatores 
Romanorum ! » populus ter: « Multa vobis tem- 
pora! » Cantores : « Multa vobis tempora, famuli 
Domini! » populus ler: « Multa vobis tempora. » 
Rursus cantores : « Quanto non gaudio civitas ex- 
sultat, dum dominos suos intuetur! « clamat et 
populus ter: « Insigni letitia civitas exsultat. » 
Cantores: « Vos gaudium Romanorum estis; » 
populus ter: « Sanote. » Cantores: « Vos estis 
desiderium Romanorum ;» populus ter : « Sancte ; » 
et quecunque factio reliquis antecellit, ejus cantores 
dicunt : « N. N. Christi amantes, in Deo vincite ;» 
hoc item populus et opposita factio, alba quoque 


Kai otov µέρος ἔχει προτίµησιν, λέγουσιν ol τούτου 79 D et russa, repetunt, quibus uterque populus respon- 


κράχκται' « ὍὉ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα φιλόχριστοι, iv 
Θεῷ νικὰτε' » καὶ ὁ λαὸς ἐκ Υ’, τὸ αὐτὸ δὲ λέγει xal 


dent et dicunt : « N. N. Augusti, tu vincas ! » et si 
Veneti precipuam laudem habent, cantores eorum 


VARI/E LECTIONES. 


73 μετὸ cod. — ?* µεσοδήµιον ed. 


δ Pro ἀντὶς, h. e. ἀντίος ed. ubique ἄν τις. 


76 φυλάττοντες ed 


1] Verba : οἱ κράκται' « μεῖς ὑπάρχετε ὁ πόθος τῶν ᾿Ῥωμαίων' » ὁ λαὸς ἐκ Υ « "Aqte, » om. ed. 


78 τούτων ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(43) Videntur fuisse gradus, in quibus consiste- 


rent, aut sederent cives, qui ad factionem nullam 
pertinerent. 


. (44) M. constanter ó ἀντίς, id est nove more Gre- 
cie ó ἀντίος, contrarius, ex adversario stans. Pho- 
ne sunt et antiphone. 


603 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


604 


dicunt: « Senatores, surgite, dominis bene prece- A ὁ ἀντὶς δῆμος, ὁμοίως xal ὁ τοῦ λευχοῦ καὶ ὁ τοῦ 


mur ;» δἷο et populus ter. Si vero Prasini majori 
dignitate sunt, cantores eorum dicunt : « Pedaturce 
murorum, resuscitemini, dominos precemur ; » sic 
etiam populus ter. Cantores : « Multos annos amicis 
nostris { » et rursus: « Mala tempora inimicis no- 
stris { » sic populus ter. 

λέγουσιν ol τούτου κράκται « 


ῥουσίου, xal ἀποχρίνονται ἀμφότεροι ol δῆμοι xai 
λέγουσιν « Ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα Αὔγουστοι τούµθη- 
xac. » Kal cl μὲν ἔχει 6 Βένετος προτίµησιν, λέγου- 
σιν οἱ τούτου χράκται. « Οἱ τῆς συγκλήτου, ἐγείρε- 
σθε 19 (45) τοὺς δεσπότας εὐξώμεθα' » καὶ ὁ λαὸς 
ὁμοίως ἐκ Υ΄ εἰ δὲ ἔχει ὁ Πράσινος τὴν προτίµησιν, 


Οἱ τῶν πεδατουρῶν, ἐγείρεσθε' τοὺς δεσπότας εὐξώμεθα. « xal ὁ λαὸς 


ὁμοίως ἐκ Υ’. Ol χράκται ἔσ' « Tv φιλούντων ἡμᾶς πολλὰ τὰ ἔτη. » καὶ πάλιν « Τῶν δὲ µισουντων 


ἡμᾶς κατὰ τὰ cn » xal ὁ λαὸς ὅμοιως ἐκ v. 

VI. Hec etiam relique factiones dicunt, quibus 
omnes huncin modum respondent : « UtJudas olim, 
suffocetur, qui domines suos non amat | » hoc idem 
populus ter repetit, ac statim organum pulsatur, et 
quacunque factio precipue diligitur et probatur, 


ea phonam dicit cantorum ore; voce toni obl. I B 


dicunt : « Gratias tibi, Christe Deus noster, persol- 
vimus, 186 quod consilia gentium dissipas, bostes 
conteris, et miracula tua in populo tuo, o potentis- 
sime, amplificas. Inimicosenim nostros tua potentia 
subjecisti, cornu fidelium imperatorum nostrorum 
munere Genitricis tus, ut solus plenus misericordia, 
exaltasti. » Postea cantores modulantur : « Nanaia : » 
populus ; « Laudamus te, Christe. » Cantores : « Na- 
na ; » populus : « Imperator seculorum ! » Canto- 
res: « Nana; » populus; « Unigenitum Patris 
Verbum | » Cantores : » Ananaia ; » populus : Quod 
respexisti οἱ illuetrasti. » Cantores ; « Nana ; » popu- 
lus : » Populum tuum.» Cantores: « Sancta ! » 
populus: « Et potestate tua nos liberasti. » Canto- 
res : « Nanaia ; » populus : « Et adduxisti nos. » 
Cantores : « Nanaia ; » populus : « Deo et Patri. » 
Cantores: « Ananaia ; » populus: « Mediatrix. » 
Cantores: « Ananaia; » populus: « Ut solus om- 
nipotens. » Sio et omnis populus postea dicit; 
« JEternam Deus sacram majestatem esse jubeat ! » 
Eadem quoque altera factio recitat, et que superior 
est, dicit: « Fili; » altera : « Dei; » prior: 
« Victoria » ter. Postea cantores: « Sancte, ter 
sancte, vitam ipsis et gloriam tribue! » Rursus, 
que superiorhabetur: « Tu, qui dominos adjuvas! » 


C. Ταῦτα δὲ λέγουσιν xal ol λοιποὶ ὅῆμοι, xal 
ἀποχρίνονται πάντες, καὶ λέγουσιν « ᾿Απάγξεται 
ὡς ὁ Ἰουδᾶς ὁ ui, φιλῶν τοὺς ἱδίους δεσπότας » 
xai ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ τρίτου, xal εὐθέως αὐγεῖ τὸ 
ὄργανον, xal otov µέρος ἔχει προτίµησιν, λέχει φω- 
νὴν ἀπὸ κρακτῶν 99 ἠχ. πλ. a^^ « Εὐχοριστοῦμέν σοι, 
Χριστὲ ὁ θεὺς ἡμῶν, τῷ διασκεδάξοντι βουλὰς ἐθνῶν 
καὶ συντρίθοντι πολεµἰους, ὅτι ἐμεγάλυνας τὰ θαυ- 
µάσιάἁ σου ἐπὶ τὸν λαόν σου, Oovaxt. Τοὺς γὰρ ἐχ 
θροὺς ἡμῶν ὐποτάξας ἐν τῇ δυνάµει goo, ὕψωσας 
τὸ κέρας τῶν πιστῶν βασιλέων ἡμῶν πρεσθείαις 
τῆς τεκούσης σε, ὡς μόνος πολυέλεος. » Καὶ elg 
οὕτως λέγουσιν οἱ χράκται τὸ ἰχάδιον, « Naváia δὲ. » 
ὁ λαός' « Δοξάζομέν σε, Χριστέ « Οἱ χρᾶκται, « Na- 
νά (40) » ὁ λαός « Βασιλε τῶν αἰώνων. » Οἱ 
κράχται, « Νανά ὁ λαύς'  Movovevz; Λόγε τοῦ 
Πατρός. » Οἱ κράκται, « 'Avavaia, » ὁ λαὸς, « "Oct 
ἐπεσχέψω xai ἐφώτισας.» Ol κράχται, « Navá: » 6 
λαός' « Τὸν λαόν σου. » Οἱ χκράκται, « ᾽Αγία. » Ó 
λαός « Καὶ ἐν τῇ ὀυνάµει σου ἀπήλλαξας ἡμᾶς. » 


6 Οἱ κράκται’ « Naváta- » ὁ λαός « Καὶ προσήγαγες 


ἡμᾶς. » Οἱ κράκται’ « Νανάῖα » ὁ λαός. « TO 
θεῷ καὶ Πατρί. » Οἱ xpáxzai. « ᾽Ανανάῖα' » ὁ λαός 
« Μεσιτεῖα 9* (47). » Οἱ κράχται, « ᾿Ανανάϊα » ὁ 
λαός. « Ὡς µόνος παντοδύναµος, » Καὶ εἶθ᾽ οὕτως 
λέγει ὁ λαὸς ἅπας « Ἡολυχρόνιον ποιήσει ὁ θεὸς 
τὴν ἁγίαν βασιλείαν. » ἸἹστέον, ὅτι τὰ αὐτὰ λέγει 
καὶ ὁ ἀντὶς δῆμος, Καὶ πάλιν ὁ ἔχων προτίµησιν 
λέχει, « Υἱέ » καὶ ὁ ἀντὶς, » θεοῦ. » Καὶ ὁ αντὶς 
«Νίκη » q* xai εἶθ) οὕτως λέγχουσιν οἳ χράκται" 
ε ΄Αγιε, τρισάγιε, ζωὴν καὶ δόξαν δὸς αὐτοῖς. » Kal 


VARL£ LECTIONES. 


?, 


dva ed. passim. 


79 ἐγείρεσθε' τοὺς δεσπ. εὖξ., Β., ἐγείρεσθχι τοὺς δεσπ. εὖξ. cod. et ed. 
ed. δὲν 


δὲ µεσιτείᾳ conj. Β. 


50 λἐγοὺσι φωνῆς ἀπὸ κράκται 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(45) Edit, ἐγείρεσθαι. Relique he sunt idio- [) meri pedum, in solo vel mcnibus, ubi consistit mi- 


graphie librarii, qui codicem Lipsiensem exaravit 
et cuisolenne erat αι et s perimutare. Ἐγείρεσθαι 
hic loci non est infinitivus, sed imperativus ἐγεί- 
ρεσθε, surgite, bene precemur dominis. Sic p. 181 
exaratum erat in M. αγεται pro dyexs, ot P 183 
ἠγαπημέναι, et. p. 187, εὐξασθαι, et. ibidem ἐλαίους 
pro ἑλέους, p. 135, ἔταιρος pro ἕτερος, v. 190, 
αἰτήσασθαι pro αἰτήσασβε, vid. ad p. 188. Et talia 
ὡς Υόνις in eo codice. Id idem quoque dictum et 
non neglectum velim ad proxime sequentem simi- 
lem locum : oi τῶν πεδατουρῶν, ἐγείρεσθαι, ϱ vos, 
qui ad pedaturas pertinetis, surgile, bene precemur 
dominis, Sunt autem, qui ad pedaturas pertinent, 
quantum ego equidem conjicio, magistratus milita- 
res; et bene hi τοῖς τῆς συγκλήτου opponuntur, 
de quibus modo sermo precesait. Pedature nempe, 
vel pediture, vel pedationes sunt spatia certi nu- 


les excubias agens, seu in castris, seu in menibus 
urbis, item in quibus agricola arat, metit, fenum 
secat, etc. Late de hac voce agit Du Cange Gloss. 
Lat., unde patet, eam, quamvis ad omnia soli 
spatia cerio pedum numero definita p?ssit extendi, 
de militaribus tamen spatiis plerumque dici, qua 
vel in meenibus urbium, vel in castrinexcubiis agen- 
dis destinata sunt ; distantia unius stationis castren- 
sis aut militaris &b altera. 

(46) Hio et deinceps erat in codice νανὰ, accentu 
in ultima. 

(47) Ita quoque est in codice. Sed sorib. µεσί- 
τείᾳ in dativo, per  inlercessionem, mediationem 
tuam. Venias tamen ex collatione loci p. 189 in 
eam opinionem, ut credae omissa quaedam hic esse, 
nempe τῶν πιστῶν βασιλέων ἡμῶν, intercessione fide- 
lium nostrorum imperatorum. 


605 


DE CERIMONIIS AUL/E£ BYZANTINAE LIB. I. 


606 


πάλιν ὁ ἔχων προτίµησιο Ἀέγει « 'O βοηθῶν τοὺς À altera : « Unus Deus!» Prior: « Tu ipsos con- 


δεσπότας:» xal ὁ ἀντὶς, « ΒἙϊς ὁ θεός. » Καὶ ὁ ἆν- 
τὶς: « Σὺ αὐτοὺς σῶσον' » καὶ ἄλλος. « Ναὶ Κύριε. » 
Ὀμοίως καὶ οἱ μικροὶ δῆμοι τὰ αὐτὰ λέγουσι, xal 
ἀποχρίνονται 'οἳ τῶν μεγάλων δήµων, καὶ λέγουσιν 
ἐκ Y'* « Τοὺς χρόνους αὐτῶν πλέθυνον. » Ei0' οὕτως 
λέγονται τὰτριλέξια καὶ τὰ τετράλεκτα τὰ τῇ ἑορτῇ 
ἁρμόξοντα, δι) ἓν καὶ τὸ Ἱπποθρόμιον ἐγεγόνει. 
"Axta ἐπὶ νίκῃ τῶν ἐνιόχων. 

Α΄. Λέγουσιν ol κράκται’ « Πολλὰ, πολλὰ, πολλά ἰν 
ὁ λαός' « [ολλὰ ἔτη εἰς πολλά. » Οἱ χκράχκται’ « Ka- 
λῶς ᾖλθετε, θεοστέπτων οἱ δοῦλοι! » καὶ ὁ λαὸς Y" 
« Καλῶς ἵλθετε. » Οἱ χράχκτα.. « Καλῶς ὦλθετε, 
προθολὴ εὐεργετῶν! » xai ὁ λαὸς d" « Καλῶς 1À- 
θετε. » Οἱ xpdxtav « Καλῶς Ἵλθες, οὐράνιε, μετὰ 
νίκης { » oi Πρασίνοι « Όλύμπιε | » καὶ ὁ λαὺς q^ 
« Καλῶς ἆλθες! » Οἱ κράκται « Καλῶς λθες, 
ἱχάσ.ε ν'κἠσας' » οἱ Πράσινοι. « ᾿Ανατέλλων. » ὁ 
λαὸς Υ΄ « Καλῶς ἦλθες. » Οἱ κρᾶκται’ « Τὰ iex (48) 
αἱτούμεθα τῆς ἐκ θεοῦ νίκης ὑμῶν ! » oi Ηράσινοι. 
« Τοῦτό ἐστιν ix θεοῦ νικῆσαι » ὁ λαὸς Y" « Καλῶς 
ἵλθες,» Oi χράκται « Πολλὰ, πολλὰ, πολλά !» 6 
λαός. « Πολλὰ ἔτη εἰς πολλά! » Καὶ ὅτε λαμθάνου- 
σιν οἱ ἠνίοχο: τὰ (49) ἔπαθλα 35 λέγουσω οἱ κρά- 


serva | » altera : « Imo Domine. » Sio et minores 
populi dicunt, quibus majores respondent, et ter 
dicunt : « Tempora eorum adauge. » Postremo tri- 
lexia et tetralecta festo diei, ob quem deocursio 
equestris instituta est, congrua, recitantur. 


Acta in vicloria aurigarum. 

I. Dicunt cantores : « Multos, multos, multos 1 » 
populus : « Multos annos in multos. » Cantores : 
« Feliciter venistis, servi a Deo coronatorum ! » 
populus ter : κ Feliciter venistis! » Cantores: 
« Feliciter venistis, a beneficis principibus pro- 
moti! » populus ter : « Feliciter venistis | » Can- 
tores : « Feliciter venisti, o colestis, cum victo- 
ria ! » Prasini : « Olympie! » populue ter : « Feli- 
citer venisti!» Cantores : « Feliciter venisti, victor 
strenue. » Prasini : « Exoriens ; » populus ter: 
« Feliciter venisti. » Canlores : « Precamur, ut 
similia vestre ex Deo victorie nobis eveniant { » 
Prasini : « Hoo est per Deum vincere ; » populus 
ler : « Feliciter venisti. » 1883 Cantores : Mul. 
tos, multus, multos ! » populus : « Multos annos 


VARLE LECTIONES. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


35 «à ἔπαθλα ed. 


(48) Fuit aliquando, cum crederem hanc dictio- 
nem significare : flagitamus exempla victoric vestra, 
id est schedulas, quibus testimonium victoria ve- 
stre perhibetur, quibus autbentice profitetur impe- 
rator, vos vicisse. "Isov certe est exemplum, ca- 
Jamo scriptum alicujus συµθολαίου aut scripti vel 
acti, cujuscunque tandem nature, tam originale, 
πρωτότυπον, Urschrift, Urkunde, quam copiz vel 
antigraphi, Abschrift, Copie. Vid. Du Cange Gloss. 
Lat. v. Appar et Copia ; ubi citat ex Concil. Con- 
stantinopol. ἴσον πράξεως σωστάστς, copia actionis 
formate contra —. Sed signiflcat quoque interdum 
prototypum, originale scriptum, ut apud Latinos 
vocabulum par. Παάθνίουθ, l. 10 : Porro quia multa 
paria [id est exempla, auto grapha] litterarum apud 
eos reperia sunt [que scilicet ejusdem omnes ar- 
gumenti, lisdemque formulis concepte, sed ad 
diversos exaraism essent, et tantum in paucis, no- 
minibus nempe virorum, ad quos directe essent, 
variarent,] et schedula sigillatz ad arbitrium eorum 
scribenda ; quales nos hodie cartes blanches appel- 
l]amus. Eo sensu usurpat v. ἴσον Theophanes p. 
114, ubi sic narrat ; dignus enim est locus exposi- 
tione, quem doctus interpres non recte percepit. 
Acacio defunclo, ait, successit Fravitas in. episco- 
patu  CPtano, qui ad Felicem, Roma, et ad Mon- 
gum, Alexandrig episcopum, litleras dabat adversas 
sibi et utrique fucum facturas. Verum litteras ad 
Mongum interceptas αὐ orthodoxis accipiebat Feliz 
prius, quam apocrisiarii vel responsales aut. legati 
Flavilz cum suis. litteris Romam venirent. Hinc est 
eensus obscure dictionis : Φίλιξ δὲ τὰ ἴσα πρὸς 
τὸν Μόγγον πεμφθέντα ἐδέξατο παρὰ τῶν ὀρθοδόξων 
προλαθόντα. Eodem sensu accipi debet in illo Con- 
.8tantini Porphyr. de vit. Basil. Maced. p. 197 τὸ 
σον τῖς δἰατάξεως αὐτῆς Emi χεῖρα λαθών, lesta- 
menli ezemplum (prototypum) in manus sumens. 
Aituli, que potui, ad speciem expositioni mes fa- 
ciendam. Verum cum deinceps pag. 187, τὰ 
toa τῆς νίκης ὑμῶν χατὰ βαρθάρων et τὰ ἴσα τῶν 
στρατοπέδων et τὰ ἴσα τῶν λαῶν habeamus: 


efficiture comparatione locorum istorum cum no- 
stro, formule istius significationem hano esse : 
Optamus nobis semper lales contingere agitatores, 
quales vos estis, victoria a. Deo beandi. Nam ὑμῷν 
redit ad superius καλῶς ἤλθετε θεοστέπτων οἱ δοῦ- 
λοι, et προθολὴ τῶν εὑεργετῶν. Pari modo for- 
mula τὰ tex τῆς συγκλήτου significat : optamus, ut 
nostre genti semper sint. lales proceres aut. magi- 
stratus, quales sunt prasentes, Τὰ — tex τοῦ 
λαοῦ, optamus, ut populus noster semper similis sit 
prasenti. Pag. 187 : xà ἴσα δεσπόται, τῆς vlxnq 
ὑμῶν, optamus, ut nobis contingant semper domini 
victoriost, ut vos estis, vel etium : optamus, ut porro 
conlinuetis hostes. vestros vincere, quemodmodum 
hactenus fecistis. Sic quoque potest nostri loci for- 
mula hunc in modum concipi : Cupimus, ut nunc 
quoque propitio Deo vincalis pro nota vestra vincendi 
consuetudine et dexteritate, vol quemadmo lum soletis 
vincere. 

(49) Aurigarum premia qualia olim fuerint, 
intelligitur ex Vopisc. Aurelian. t. I1 Script. Hist. 
Aug. p. 452. Videmus proxime, ait consulatum (id 
est τὴν ὑπατείαν, munus consulare) Furii Pladici 
tanto ambitu in circo editam, ut ΠΟΠ praemia dari 
aurigis, sed patrimonia viderentur, cum darentur 
vestes subserica, lineo paragaude, darentur etiam 
equi, ingemiscenlibus frugi hominibus ; et ex no- 
8tri codicis p. 192, 193. [n sen!zo seu solio, adeo- 
que in cathismate, coronatos seu preemiis affectos 
fuisse aurigas ab imperatoribus, ut ludorum edi- 
toribus, apparet e loco Chrysostomi apud Vales. 
ad Ammian. Marcel. p. 64. et e Theophanis p» 
107, et e Malala t. i. p. 92, 111 et 180. Unde 
constat victores ab ipso imperatore, aut illo, qui 
ejus loco presideret et ludos ederet, palmam acco- 
pisse : quod olim fiebat in Daphne, tribunali vel 
palatio sic dicto, quod in eo lauree dispensa- 
rentur. Neque dubi!o tale zedificium fuisse illud 
᾿Αριστεῖον in quod trucidatum Commodi corpus 
devectum fuisse narrat Herodianus initio libri Ἡ ; 
Τὸ μὲν οὖν σῶμα τοῦ βασιλέως οὕτω χλαπὲν, ixxo- 


601 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


608 


in multos! » Dum vero aurigre premia victorie Α xtzt* «Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ἡ ἔνθεος βασιλεία ! » ot 


accipiunt, cantores dicunt : « Longa vobis tem- 
pora, divina majestas | » Prasini : « Electio Trini- 
tatis! » populus ter : « Sancte! » Cantores : 
«Longa vobis tempora, famuli Domini ! » populus 
ter : « Sanotel » Prasini : « Sancte ! » Cantores : 
« Longa vobis tempora, N. N. Auguste Romano- 
rum ! » populus ter : « Longa vobis tempora ! » 
Prasini : Sancte! » Cantores: « Longa vobis 
tempora, domini, cum imperatricibus et porphyro- 
genitis ! » populus ter : « Longa vobis tempora ! » 
Prasini : « Sancte! » Cantores : « Longa vobis 
tempora ! Flagitamus Uranio tria numismata | 
(Prasini : « Olympio ; » ) populus ter : « Longa 
vobis tempora 1 » Cantores : « Domine, serva do- 
minos Romanorum { » populus ter : 
serva ! » Cantores : « /Equalia, domini, victoris 
vestre ! » populus ter : « Domine, serva ! » Can- 
tores : « Domine, serva a te coronatos { » populus 
ter : « Domine serva ! » Cantores : « Domine, 
serva divitias obsequentium ! » populus ter: « Do- 
mine, serva ! » Cantores : « /Equalia, domini, se- 
natui ! » populus ter eadem. Cantores : « Victorias 
vestra$ Verbum divinum augeat! » populus ter 
eadem. Cantores : « Senatus vos unanirmiter amat; » 
populus ter : « Sancte. » Cantores : « /Equalia vic- 
torie vestre contra barbaros, domini ! » populus 
ter eodem modo; Prasini : « Sancte. » Cantores : 
« Adversarli vestri divino judicio pereant ; » po- 
pulus ter : « Sancte; » Prasini : « Sancte! » Can- 
tores : « /Equalia exercitibus, domini, eveniant | » 
populus ter : « Sancte! » Prasini : « Sancte ! » 
Cantores * « Similia, domini, populo vestro ! » po- 
pulus ter: « Sancte! » Cantores : « Abite et do- 
minis vestris fausta apprecamini ! » populus ter : 
« Sancte | » 


II. Postquam vero felicia omnia dominis appre- 
eati sunt, currum aurige conscendunt, et cantores 
voce modulata dicunt : « Multos, multos, multos ;» 
populus: « Multos annos in multos ! » Posthac sal- 
tatorium hymnum toni IV canunt : « Gloria Deo 
nostro, quod ita placuit unico omnium Creatori et 
misericordie chorago, sanctificemus labra, vobis 
&cclamantes, maximi benefici, imperatares Roma- 


« Domine, B 


Πράσινοι’ «Ἡ ἐκλοιἡ τῆς Τριάδος! « 9. λαὸς Ex q'* 
« "Ave! » Οἱ χράκται" « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ol 
θεράποντες τοῦ Koploo! » ὁ λαὸς q''« "Ἁγιε!» oi 
Πράσινοι" « "Aqte! » Οἱ κράκται"' « Πολλοὶ ὑμῖν 
χρόνοι, ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα Αὐγοῦσται τῶν Ῥω- 
µαίων ! » καὶ ὁ λαὸὺς q'* «Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι! » ot 
Πράσινοι" « "Άγιε! » Οἱ κράκται * « Πολλοὶ ὁμῖν 
χρόνοι, oi θεσπόται, σὺν ταῖς Αὐγούσταις καὶ τοῖς 
πορφορογεννήτοις! » ὁ λἀὸς ἐκ Υ. « Πολλοὶ ὑμῖν 
χρόνοι!» oi Πράσινοι ' « Άγιε! » Οἱ κράκται " 
«Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι ! Τὸ τρία τῷ Οὐρανίῳ (50) * » 
(o Πράσινοι’ « τῷ Ὀλυμπίῳ' ») καὶ ὁ λαὸς ἐκ q'* 
« Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι ! » Οἱ xpdxzat* « Κύριε, σῶ-- 
σον τοὺς δεσπότας Ῥωμαίων | » ὁ λαὸς ἐκ q'* « Κύ- 
pie, σῶσον ! » Οἱ κράκται' » Τὰ ἴσα, δεσπόται, τῆς 
γίκης ὑμῶν ! » 6 λαὸς ἐκ γ΄ « Κύριε, σῶσον | » Οἱ 
χράχται ' «Κύριε, σῶσον τοὺς ἐκ σοῦ ἐστεμμένους ! » 
6 λαὸς ἐκ q': « Κύριε, σῶσον ! ν Οἱ κράκται. « Κύ- 
ριε, σῶσον τὸ πλοῦτος 9* τῶν ὑπηχκόων | » ὁ λαὸς dx 
Υ «Κύριε, σῶσον | » Οἱ κράκται ' « Τὰ ἴσα, δεσπό-: 
ται, τὰ τῆς συγκλήτου! » ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ q'. Οἱ 
κράκται * «Τὰς νίκας ὑμῶν πληθύνει ὁ θεῖος AÓque* » 
ὁ λαὸς ἐκ Υ ὁμοίως. Οἱ κράκται' « Ἡ σύγκλητος 
φιλεῖ ὑμᾶς ἐν ὁμονοίᾳ' «ὁ λαὸς ἐκ Y'* « "Aqts. » 
Οἱ χράκται' « Τὰ ἴσα, δεσπόται, τῆς νίκης ὑμῶν 
κατὰ βαρθάρων ! «ὁ λαὸς ἐκ Y ὁμοίως"' « Άγιε” » 
οἱ Πράσινοι" « "Άγιε. » Οἱ χράχται' α Οἱ Ex0pot 
ὑμῶν ἀπολοῦνται θεοκρίτως:» ὁ λαὸς Ex q'* «Άγιε » 
Οἱ Πράσινοι» «Άγιε! » Οἱ χκράκται' ε Τὰ ἴσα, δε- 
σπότα:, τῶν στρατοπξδων: » ὁ λαὸς Ex q^ «Άγιε!» 


6 οἱ Πράσινοι" « "Ἁγιε! » Οἱ χκράχται' « Καὶ σὺν αἎ- 


τοῖς ὁ θεὸς ὑμᾶς συνεργήσειὶ » ὁ Àaóq ἐκ q'* 
«Άγιε! » οἱ Πρασινοι: « "Ayiz! » Οἱ χράχται΄ «e Τὰ 
(ea, δεσπόται, τοῦ λαοὺ ὑμῶν » ὁ λαὸς ἐκ '* 
ε "Άγιε. » Οἱ κράκται * «᾿Απέλθατε 9 καὶ εὔξασθε 98 
τοὺς ἰδίους δεσπότας * » ὁ λαὸς ἐκ v" « "Aqte! » 

B. Καὶ μετὰ τὸ ἀπευχαριστῆσαι τοὺς δεσπότας 
ἀναθαίνουσιν οἱ ἡνίοχοι εἲς τὸ ὄγημα, xal λέγουσιν 
oí χκράχται ἀπὸ φθογγῆς ' « Πολλὰ, πολλὰ, πολλά ! » 
6 λαός’ « Πολλὰ ἔτη slc πολλά! » Καὶ εἶθ᾽ οὕτως 
λέγουσι τὸν χορευτικὸν ἠχ. δ'' « Δδξα τῷ θεῷ ἡμῶν, 
ὅτι δεδόξασται (51). μµόνῳ τῷ ποιητῃ τῶν ἁπάντων 
καὶ χορηγῷ τοῦ ἐλέους 37 ἁγιάζωμεν τὰ χείλη, ὑμᾶς 
ἀνευφημοῦντες, µέγιστοι εὐεργέται, αὐτοκράτορες 


VARUE LECTIONES. 


84 τὸ πλοῦτος Cod., τὸν πλοῦτον ed. 95 ἀπέλθετε ed. 


$8 εὔξασθαι cod, — 9? £Aalouc cod. 


JOAN. όλο. REISKII COMMENTARJUS. 
probi τε τῆς αὐλείου θύρας, νύγτωρ ὀχήματι ἔπι- [) tiones, ut quinos aureos τοεπὶοί acciperent, ita tamen, 


έντες εἷς τὸ Αριστεῖον ἀπέπεμψαν. Quo loco, 
ut alii alia commenti sunt de voce ᾿Αριστεῖον, ita 
ego quoque aliquando ᾿Αδραστεῖον, templum Neme- 
4605, conjiciebam. Sed, ut dixi, potest τὸ ἀρι- 
στεῖον tribunal fuisse, in quo victoribus ludorum τὰ- 
ἀριστεῖα tribuebantur. 

(50) Sc. νομίσματα, flagitamus Ucanio tria nu- 
mismata, seu solidos aureos, premium circensis 
victorie dari, v. 195 et 209 ubi τὰ δύο, et 
τὸ ἓν. Olim scenici, flagitante populo, quinos 
aureos accipiebant. Julius Capitolinus in M. An- 
tonino p. 392, ait cum temperassec scenicas dona- 


ut nullus editor decem aureos egrederetur : idem- 
que antea jam obtinebat, ut e Suetonio constat, 
ui de Galba narrat, eum choraulz mire placenti 
enarios quinque donasse, protatos manu sua e pe- 
culiaribus loculis suis: ubi loci videtur denarius 
idem significare, quod deinceps significavit, nempe 
nummum aureum,ut drachma nummum argenteum. 
Sed diminutum deinceps hoo pretium fuit forte 
post Alexandrum Severum, quem Lampridius t. I 
Script. Hist. Aug. p. 939 ait scenicis nunquam ar- 
gentum, viz pecuniam [hoo est xípua, minutum 
88], donavisse. 


609 


DE CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


610 


Ῥωμαίων. ᾽Αληθῶς γὰρ ἐν ὑμῖν ol πιστεύοντες τὰ A norum. Vere enim in vobis credentes bona omnia 


ἀγαθὰ καθορῶσυ. » "Αλλος 88. τίς ἔσγεν εὑεργέ- 
τας, ἁγαθοποιοὺς τοιούτους, φυλάττοντας πᾶσι τὸ 
δίκαιον ἀνθρώποις καὶ ἀνεγείραντας Βενέτων εὖτυ- 
χίαν; Δαθὶὸ 33 σὲ ἔχομεν, ἡγαπτμένε, οὗ οὐγ εὑρήσει 
τὸν ὅμο:όν coo μετὰ σὺ f, πολιτεία. » "Άλλος « Ἡ 
χαρὰ εἷς τὺ Βένετον ἔπιλαμπε:, ὃτε ἀνατέλλει τὸ θεο- 
πρόθλητον ἆνθος, ὡς οἰχείους περ'θάλπον τοὺς Βενέ- 
τους τοῦτο γὰρ χέχτηται dj πολιτεία εἷς εὐτυχίαν 
γαὶ δόξαν τῆς βασιλείας. » Αλλος « Ὅτε vixi ὁ 
ὀζμος οὗ ὁ βασιλεὺς ἐν πολέμοις σὺν τῷ στρατῇ 
μος ουτος, . * el / o ρ ῳ 
εὐτυχεῖ ταῖς νίκαις, καὶ ἐν τῇ πόλει 'Ῥωμαίων ὑπερ- 
αὐξει d, εὐθτνία. 99, Διὸ αἰτοῦμεν τὸ θεῖον, εἰς τοὺς 
α ῶνας ἔχειν τοῖς Βενέτοις ?! νίκας καὶ δόξαν. » 


I'. Ἱστέον, ὅτι ἀπὸ τοῦ δευτἐροὺ falou λέγουσιν 
οἱ χράκται' « Νικᾷ ἡ πίστις τῶν βασιλέων » 6 
λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ’. Οἱ κράκται' «Τῶν Αὐγουστῶν: » 
ὁ λαός «Νικᾷ ἡ πίστις τῶν Αὐγουστῶν. » Οἱ κρά- 
ται. « T£ πόλεως, » ὁ λαός 9" « Νικῇ dj πίστις 
τῖς πόλεως. » Οἱ κράκται « Τῶν Βενέτων' » (ol 
Πράσινοι « τῶν Πρασίνων, ») ὁ λαός « Nu d 
πίστις τῶν Βενέτων' » (ol Πράσινοι « Τῶν Πρασί- 
vtov. ») καὶ μετὰ ταῦτα λέγετα. ἀπελατικὸν Ty. « 'II 
τοῦ στέφους ὑμῶν ἑορτὴ ἐλευθερίαν µηνύει ἀπὸ οὐ- 
ρανῶν (04) τοῖς ἀνθρώποις, » xai τὰ ἑξῆς. "Άλλος 
iy. a7 « Κἂν θέλω σιγῆσαι, τῶν τρόπων σου à χρη- 
στότης οὐκ ἐᾷ µε, 'O γὰρ πόθος τὸν φόθον ἐκνική- 
σας, β:άζεταί µε εἲς τὴν σὴν εὐφημίαν' αἱ γὰρ κατ᾽ 
ἑναντίων 33 σου εὐτοχίαι ὡς βροντὴ ἐξιγοῦνται εἰς τὰ 
πέρατα τῆς οἰκουμένης. » Καὶ μετὰ ταῦτα λέγουσι 


ol χράκται ἰχάδιον' « ἸΑνανᾶ » ὁ λαός, « Ὅλος ὁ C 


πόθος ὁ τῶν Ῥωμαίων.» OY χκράκται « Νανά" » ὁ 
λαός « Εἰς ὑμᾶς ὁρᾶται 9*, τοὺς εὐεργέτας. » Οἱ 
κράκται' « Νανά » ὁ λαός « Τοῦ κύσμου 95 γὰρ 
εὐσεθείᾳ δεσπότετε 99 ὅλως. » Οἱ κράκτα:' « Νανά» 
ὁ λαός" « Elc δικαίωµα πρῶτον τὸ φιλάγαθον, χρά- 
τος ὑμῶν, δεσπόται. » Kal μετὰ ταῦτα λέγουσιν οἱ 
κράκται’ « Δοῦλοι' » ὁ λαός. « Ἱμμεῖς δοῦλοι τῶν 
βασιλέων, » ἐκ Υ. Οἱ κράκται' « δὲ δοῦλοι ἀγαθῶν 
βασιλέων’ » 6 λαὸς ὁμοίώς ἐκ γ'. Ot κράκται"' « Ἰδὲ 
δοῦλο, ἡμεῖς φιλοῦντες ἀξίως' » ὁ λαὺς ὁμοίως Ex Υ. 


conspiciunt. » 888 Alius : « Quis tam clementes 
et beneficos dominos unquam habuit, qui omnibus 
hominibus justitiam servarunt Venetorumque feli- 
citlatem promoverunt ? Te, dilecte, Davidem habe- 
mus, cui post te parem respublica non inveniet. » 
Alius : « Gaudium super Venetos resplendet, 
quando flos a Deo promotus exoritur, eoque Veneti 
ut servi incalescunt. Hoc enim respublica ad felici- 
tatem οἱ gloriam imperii nacta est. » Alius : 
« Quando hic populus superior est, imperator cum 
exercitu e bellis letam victoriam reportat, inque 
urbe Romana abundantia augetur et crescit. Quare 
Deum precamur, ut in secula Venetis victoriam 
gloriamque concedat. » 

UI. Sciendum est, secunda palme cantores di- 
cere :« Vincit fides imperatorum ; » populus idem 
ter. Cantores : « Augustarum ; » populus : « Vincit 
fides Augustarum. » Cantores : « Urbis; « populus: 
« Vincit fides urbis. » Cantores: « Venetorum, » 
(Prasini : « Prasinorum ; ») populus : « Vincit fides 
Venetorum. » (Prasini: « Prasinorum.) » Postea 
apelaticum canitur : « Solemnis memoria corona- 
tionis vestre hominibus libertatem colitus com- 
memorat, etc. » Alius tonoI: « Etiamsi mores tuos 
tacere velim, Christianus cetus, id non permitti- 
tur : desiderium enim, metu superato, ad celebran- 
das laudes tuas me excitat : felicesarmorum tuorum 
successus contra hostes tuos, ut fulmen, ad termi- 
nos orbis resonuit. » Postea cantores modulantur: 
« Anana ; » populus ; « Totum desiderium Roma- 
norum. « Cantores : « Nana ; populus : « Nam 
per pietatem omnem mundum gubernamini.» Can- 
tores : « Nana ; » populus : « In primam justitiam 
boni amantem, majestas vestra, domini. » Posetea 
cantores dicunt : « Servi ; » populus : « Nos servi 
Imperatorum, » ter. Cantores : « Servi bonorum 
imperatorum ; » sic populus ter. Cantores : « Servi 
sumus, qui vos ex merito amant : » eadem populus 
ter. Cantores : « Servi ; » populus ter : « Nos im- 
peratorum servi. » Cantores : « Nos ; » populus : 
« imperatorum. » 


Ot κράκται’ « Δοῦλοι' » ὁ λαός: « Ἡμεῖς δοῦλοι τῶν βασιλέων’ » ex Υ. Οἱ κράκτα:' « Ἡμεῖς" » ὁ λαὸς' « Tov 


βασιλέων. » 


A. ἸἹστέον, ὅτι οἱ στα»ροφόρο; (25) ἀπὸ τῶν ὃ’, ) 


- Πλ - 
δήμων κατέργονται, καὶ οἱ μὲν τοῦ Βενέτου xal τοῦ 
λευχοῦ δ.ὰ τοῦ χαμπτοῦ τοῦ Βενένου κάμπτοντες, 
1 I 9 9 , $ "t3 n II , 4 
εἰσέρχοντα: εἰς τὸ στάµα, oi δὲ τοῦ Πρασίνου καὶ 
τοῦ ῥουσίου διὰ τοῦ χαμπτοῦ τοῦ Πρασίνου κάµπτον- 


IV. Sciendum est, crucigeros 8 quatuor factioni- 
bus descendere, et Venete quidem albaeque per 
curvaturam Veneto ad stationem venire, Prasinye 
autem et russe per curvaturam Praeinae declinan- 
tes, ad stationem 58e recipere. Die vero votorum 


VARLE LECTIONES. 


8! ἄλλος h. |. et deinceps R. ex sigla cod., ἄλλο ed. — 9? Δαθὶὸ R. ex compendio cod., ὁ δεῖνα ed. 9? εὖ- 


θυνία ed. *! τοὺς Βενέτους ed. 


?3 Verba: 6 Aaóg « Nix3. d, πίστις τῆς π 


λεως, » om. ed. οὐκ ἐᾷ µε H., 


οὐκ ἐᾶμαι cod. et θἀ. 9? χατεναντίων 64. 9* ὁρᾶται Π., ὁρᾶτε cod. et 64. 95 Verba : τοῦ κόσμου — ὁ λαός" 


om. ed, 99 δεσπόζετε Β., δεσπόζεται cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(51) Quia diclio hec integre posita non esl, certo 
de5iniri nequit, rectene hec verba habeant, an legi 


debeat ἀπὸ ἐχθρῶν. 


($2) Quales hi fuerint, apparet ex p. 189, nempe 
viri cruces ex floribus consertas et plexas geren- 
les, quas imperatori volebant offerre. 


611 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


613 


crucigeri 3809 quatuor factionum post secundam Α. τες, εἰσέρχονται εἷς τὸ στάµα. Xo? εἰδέναι, ὅτι τῇ 


palmam a quatuor factionibus descendunt, e flori- 
bus contextas cruces gestantes, inque statione con- 
sistunt. Curgores vero cruces sublatas ad dominos 
ferunt, statimque cantores dicunt : « Crux vivifica, 
dominis opem fer! » clamat et populus ter: 
« Sancte! » Cantores: « In hac, beneflci, coronati 
estis ; » populus ter : « Sanote. » Cantores : « In 
hac  imperatis οἱ vincitis | » populus ter : 
« Sancte! » Cantores: « [In hac omnibus populis 
dominabimini! populus ter : « Sanete ! » Organo 
vero trisagium modulante, cantores dicunt: « Ter 
sancte, dominis auxilium fer ; » sic etiam populus 
ter. Sciendum est, si vespere nulli sunt ludi, pre- 
mia mane dari, si vero vespere sunt, etiam ve- 
gperi distribui. 


Observanda in vespertina. equorum  decursione. 

l. Postquam domini eo ritu ao more, qui in ma- 
tutina decursione ohservatur, ad suggestum ascen- 
derunt et ante thronum constitere, extrema tunica 
sua, ut in matutina, ter populum signant. Quod 
dum faciunt, factiones dicunt : « Sanctus, sanctus, 
sanctus | » clamat et populus ter : « Sanctus] » 
Cantores: « Multos, multos, multos |] » populus : 
« Multos annoa in multos, » etco., ut de matutina 
decursione supra diximus. Sique Veneti majori loco 
habentur, cantores voce toni IV modulantur : 
« Anana ; » populus: « Laudamus te, Christe. » 
Cantores : « Nana ; e populus : « Rex seculorum. » 
Cantores : « Nana ; » populus : « Unigenitum Patris 
Verbum! » Cantores : « Ananaia ; » populus; 
« Quod respexisti et illustrasti. » Cantores : 
« Nana ; » populus : « Populum tuum. » Cantores : 
α Sancta ; » populus : « Et in postestale tua nos li- 
berasii. » Cantores: « Ananaia ; » populus: « Et 
nos adduxisti. » Cantores: « Ananaia ; » populus; 
« Deo et Patri. » Cantores : « Ananaia ;» populus: 
« Mediatrix | » Cantores : « Ánanaia;» populus: 


ἡμέρφ τῶν βοτῶν (53) ἀπὸ τοῦ δευτέρου βαίου κατέρ- 
χονται ἀπὸ τῶν δ' δήµων ol σταυροφόροι, βαστάζον- 
τες τοὺς ἐξ ἀνθέων πεπλεγμένους σταυροὺς, καὶ 
ἵστανται εἰς τὸ στάµα. Οἱ δὲ κρύρσωρες αἴροντες 
τοὺς σταυροὺς, ἀναφέρουσι πρὸς τοὺς δεσπότας, καὶ 
εὐθέως λέγουσι τὰ ἄκτα. Ol κράκται « 'O ζωο- 
ποιὸς σταυρὸς, βοήθησον τοὺς δεσπότας! » φθλγγΣῖ 
καὶ ὁ λαὸς ἐκ q" « Ἁγιε! » Οἱ κράκται' ε Ἐν 
τούτῳ ἐστέφθητε, εὐεργέται' » ὁ λαὸς ἐκ Y^ ς Αγιε/ 
Oi κράκται « Ἐν» τούτῳ ᾖβασιλεύετε καὶ νικᾶτε » 
ὁ λαὸς ἐκ Y" « "Aqu. » Οἱ κχράκται' « Ἐν τούτῳ 
βασιλεύσετε τὰ ἔθνη πάντα’ » ὁ λαὸς ἐκ γ΄ « "Aque!» 
Τοῦ δὲ ὀργάνου τρισαγιάζοντος, Λέγουσιν ol χράκται" 
« Τρισαγιε, βοήθησον τοὺς δεσπότας' » καὶ ὁ λαὸς 
Υ΄ ὁμοίως. Ἱστέον, ὅτι, £t μὲν οὐκ ἔστι ? (54) δείλης, 
δίόοντχι τὸ mptot, εἰ δὲ ἐστι δείλης, δίδονται ὀείλτς. 
"Oca δεῖ τελεῖν εἰς τὸ δειλινὸν ἱπποδρόμιον. 

Α’. Ανιόντων τῶν δεσποτῶν κατὰ τον τύπου καὶ 
τὴν ἀκολουθίάν τὴν πρωϊνὴν ἐπὶ τοῦ καθίσματος 
καὶ ἱσταμένων ἔμπρησθεν τοῦ σέντζου, χατασφραγί- 
ζουσι μετὰ τὸ ἄκρον τῶν χλανιδίων αὐτῶν τρίτον, 
καθὼς ἐν τῷ πρωῖ προειρήκαµεν. Καὶ δὴ τῶν δεσπο- 
τῶν σφραγιζόντων, λέγουσιν oi δήμοι « "Άγιος, 
γιος, ἅγιος | » φθογγεῖ xal ὁ λαὺς Ex v" «Άγιος.» 
Οἱ κράκται’ « Πολλά, πολλὰ, πολλὰ’ » ὁ λαός" « Πολλὰ 
ἔτη εἷς πολλὰ, » καὶ τὰ λοιπὰ, καθὼς καὶ Ev τῷ πρωὶ 
εἴρηται, Kal ei μὲν ἔχουσιν oi Ἠένετοι προτίµτσιν, 
λέγουσιν οἱ χράχται φωνὴν 99 Πχ. 0 ἴχαδιον" « Ἂνα- 
wx » ὁ λαός « Δοξάζομέν σε, Ἀριστὲ. » Οἱ κρά- 
χται' « Νανά » ὁ λαός « Βασιλεῦ τῶν αἰώνων. » 
Οἱ κράκτοι. « Νανά » ὁ λαός « Μονογενῆ Aóvs 
τοῦ Πατρός. » Οἱ κράχκται' «᾿Ανανάγια' » ὁ λαός 
« "Oct ἐπεσχέψφω καὶ ἐφώτισας. » Οἱ κράκται" 
« Νανά" » ὁ λαός « Τὸν λαόν σου.» Οἱ κράκται" 
« Αγία. » xai ὁ λαύς' « Καὶ ἐν τῇ δυνάμει σου 
ἀπήλλαξας ἡμᾶς. » Ol κράκται' « ᾽Ανάνια, « ὁ λαός" 
« Kal προσήγαγες ἡμᾶς.» Οἱ κράκται « Αναναϊα » 
ὁ λαός. « τῷ θεῷ καὶ Πατρί.» Οἱ κράκται « Ανα 


VARLE LECTIONES 


9! οὐχέτι θὰ, 5 φωνὴν R., ex sigla cod., φθογγῇ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(53) Vel etiam βωτῶν, utroque enim modo sceri- 
bitur. Dies votorum quam ob causam fuerit cele- 


in specie illum fuisse dictum, quia nuptiis esset 
proximus, ut patet e charta vetere apud Baluz. : 


bratus et quo tempore, non liquet. Dicitur qui- ῃ díe post noclem nuptialem, qui est dies volorum no- 


dem infra p. 434, τὸ βωτὸν πεζοδρόµιον, votum 
ludum pedestrem, seu. votis oondictum ludum, in 

uo cursores, non equesires, sed pedestres de pe- 
dum velocitate certabant, incidere in diem a na- 
talibus Christi octavum, hoc est secundum aut ter- 
tium Januarii. Quod sane pulchre cum traditis vi- 
rorum doctorum et veteri ltomanorum ritu conve- 
nit, qui diem novi anniseu mensisJanuarii tertium 
voti8 pro salute imperatoris publice pronuntiandis 
deputabant. V. Casaubon. ad 8eript. Hist. Aug. t. 
I, p. 205, Petav. ad Julian. p. 106, Du Cange CPli 
Christ. p. 439, et v. Βωτὰ item Jejunium Calen- 
dar. Januariar. et Calende Januarie. Verum p. 
490 Nostri dicitur idem votum pedestre certamen 
in mensem Julium incidere. Quod non concilio, 
nisi dicantur plura vota per annum celebrata ludis 
cursus pedestris fuisse. Cujus rei vestigium nullum 
reperio. Recogitans igitur mecum, diem votorum 


sirorum (id est hilariorum nostrorum : nam ex 
eo quod in votorum diebus genio soleret indulgeri, 
factum est, ut hilaria conviviaque omnia vota ap- 
pellarentur),item e Chronico Casinensiapud Murat. 
t. 11 Ant. Ital. p. 939 : tertiam partem de omnibus 
rebus suis, qua wuroriin die votorum vir dederat 
ut morgingabam, cepi dubitare indicareturne Δρ” 
pellatione diei votorum in nostro cerimoniali dies 
a nuptiis imperatoris proximus, quotannis, at non 
fixo certoque tempore, sed vage recurrens. Qua de 
re quid sit, viderint alii. 

(94) Subintellige ἵππικά vel πεζοδρόμια. Si νο: 
Bpere nulli sunt aut ludi equestres curules, aut 
pedestris cursus exercitia, tunc δίδονταν, nempe 
τὰ ἔπαθλα, dantur premia mane ; si autem νθ- 
Bpere quoque, ut mane, suntludi, tunc premia nulla 
mane, sed omnia vespere dantur. 


613 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. 


614 


Mdia* » 6 λαός' « Μεσιτεῖα. » Ol κράκται΄ « Άνα- À « Fidelium imperatorum nostrorum. » Cantores : 


vdiz* » ὁ λαός » Tv πιστῶν βασιλέων ἡμῶν. » 
Oi κράκται ε Avxvdin* » ὁ λαός" « Ὡς μόνος 
παντοδύναµος. » Καὶ πάλιν λέγουσιν οἱ χράκται ἴχά- 
ὃ.ον Ty. m. δ'' « Νανά» ὁ λαός" « Όλος ὁ πόθος 
τῶν Ῥωμαίων. « Οἱ κράκται * » Αγία * » 6 λαός 
« Εἰς ὑμᾶς ὁρᾶται 9*, τοὺς εὐεργέτας, « Οἱ χράκται’ 
« Νανά, » ὁ λαός" « Τοῦ κόσμου γὰρ εὐσεθείᾳ δε- 
σπόζετε ! ὅλως, εἷς φιλάγαθον κράτος ὑμῶν, δεσπό- 
ται. » Άλλος ἠχ. δ'' « Κἂν θέλω σιγῆσαι, τῶν τρό- 
πων σου dj χρηστότης οὐκ i4 µε, }ν xai τὰ ἑξῆς. 
Ei δὲ ἔχει ὁ Πράσινος προτίµησιν, λέγει φωνὴν ? jy. 
π. δ᾽ « Εὐχαριστοῦμέν σοι. Ἀριστὲ ὁ θεὸς ὁμῶν, 
τῷ διασκεδάζοντι βουλὰς ἐθνῶν, » xai τὰ ἑξῆς. Καὶ 
πάλιν λέγουσι τροπάριον, ἤχ. ὁ αὐτός ' « Πληρο- 
φορῶ (55) τὸ θεῖον ἐν πᾶσιν ὄντως xal τὸ εὖσε- 
θές (56) ὑμῶν, εὐεργέται' οὐκ ἔχει ἄλλην dj ψυχὴ 
ἡμῶν θεραπείαν, εἰ μλ τὸ βλέπειν ὑμᾶς, τοὺς δε- 
σπότας τῆς οἰκουμένης. » "Άλλος ᾖγ. 0" « Τὸ ὑμέ- 
τερον κράτος, φιλόχριστοι, θεοπρόθλητοι εὐεργέται. 
ἐκ θεοῦ καταλάμπεται ἀλτθῶς καὶ οὐκ ἐξ ἀνθρώπων, 
6 δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα ἀγαλλίαμα τῶν Βενέτων. » Εἶθ 
οὕτως λέγουσιν ol χκράκται * « Ἡμεῖς δοῦλοι τῶν 
βασιλέων’ » ὁ λαὸς ὁμοίως. Ot κράκται * «δὲ δοῦ- 
λοι εὐσεθῶν βασιλέων * » ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται » 
« Δοῦλοι: » ὁ λαός" « Τῶν βασιλέων. « Οἱ χράκται’ 
«Δοῦλοι" » ὁ λαός, « Τῶν βασιλέων. » 

B'. Ἱστέον, ὅτι ἀπὸ νίκης λέγοντα. τὰ προῤῥηθέντα 
ἄκτα τῖς νίκης τῶν ἡνιόχων πρωί, Χρὴ δὲ εἰδέναι, 
ὅτι ἀπὸ τοῦ δευτέρου βαῖου κατέρχονται ἀπὸ τῶν δ’ 
δήμων ol σταυροφδρο., βαστάζοντες τοὺς ἐξ ἀνθέων 
πεπλεγμένους σταυροὺς, καὶ ἴἵστανται εἷς τὸ στάµα 
ol κούρσωρες, αἵροντες τοὺς τοιηύτους σταυροὺς 
ἀναφέρουσι πρὸς τοὺς δεσπότας, xal εὐθέως λέγουσι 
τὰ ἄκτα. Οἱ κράκται’ « 'O θεῖος τύπος (57), βοή- 
θησον τοὺς δεσπότας * » ὁ λαὸς ἐκ Υγ ὁμοίως. Οἱ 
χράκται' ε Ἐν τούτῳ ἑστέφθητε, οἱ εὐεργέται' » ὁ 
λαὸς ὁμοίως ὁκ Υ’. Οἱ xpdxvat* « Ἐν τούτῳ βασι- 
λεύετε καὶ νικᾶτε. » xai ὁ λαὸς ἐκ Υ ὁμοίως. Οἱ 
xpixtat* « Ἐν τούτῳ ὀλέσετε τὰ ἔθνη πάντα’ » xai 


ὁ λαὸς ἐκ (' ὁμοίως, Τοῦ δὲ ὀργάνου τρισαγιάζοντος, 


« Ananaia ; » populus : « Ut solus omnipotens. » 
Rursus cantores voce toni obliqui quarti modulan- 
tur: « Nana; » populus : « Unicum desiderium 
Romanorum ! » Cantores : « Sancta! » populus: 
« In vos, o benefici, intuetur ! » Cantores : « Nana, » 
populus : « Pietate enim universo orbi dominamini, 
in robur vestrum boni studiosum, domini. » 
1909 Alius tono IV : « Etiamsi virtutes tuas tacere 
vellem, coetus Christianus, id non licel, » et reliqua. 
Si vero Prasini precipuam laudem retulere, voce 
toni obliqui IV dicunt : « Gratias tibi, Christe 
Deus noster, agimus, qui consilia gentium dissi- 
pasti, » et cetera. Rursus troparium eodem tono oa- 
nunt : « Divinitati in omnibus conspicue vestre- 
que pietati, domini, confirmo : anima nostra haud 
aliam medelam habet, quam si vos, dominos uni- 
versi, intuelur. » Alius tono IV : « Potestas vestra, 
Christi amantes atque Deo promoti et beneflci prin- 
cipes, a Deo certe, non per homines, resplendet, 
N. N. volupias et gaudium Venetorum. » Postea 
cantores dicunt : « Nos servi imperatorum ; » popu- 
lus eadem. Cantores : « Ecce servi piorum impera- 
torum | » populus similiter. Cantores : « Servi ; » 
populus : « Imperatorum, » Cantores : « Servi ; » 
populus : « Imperatorum. » 


II. Post victorlam acta viotorie aurigarum ma- 
tutine recitantur. Post secundam vero palmam 
erucigeri & quatuor populis descendunt, cruces e 
floribus contextas portantes, in statione vero cur- 
sores adsunt, hasque cruces sumunt, iisque ad do- 
minos allatis, statim acta recitant. Cantores : « Di- 
vina imago, dominis auxiliare! « eadem populus 
ter Cantores : « In hac, muniflci principes, coronati 
estis! » sio populus ter. Cantores: « In hacimperatis 
et vincitis; » sic populus ter. Cantores: « In hac om- 
nes populos pessum dabitis ; » sic et populus ter. 
Organo vero trisagium modulante, cantores dicunt: 
« Ter sancte, dominos adjuva ; » sic et populus ter. 
Ceterum omnia spectaculaequestria,tum matutina, 


VARLE LECTIONES. 
5 ὁρᾶτε Cod. et ed. ! εὐσέδεια δεσπόζεται cod et ed. Vid. supra p. 323. 3 cod et ed. Vid. p. 323. 


3 oov?) ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(55) Πληροφορεῖν τινα est aliquem securum et [) Greculos subrepentem, et nugas trahentem ; v. Ale- 


confidentem (acere, alicui aliquid certo asseverare. 
Ita Theophanes p. 105, πληροφορεῖν τινα Όρχοις, 
et p. 110. Est ergo sensus : Assevero altestorque di- 
vino mumini οί vesirz pielati, domini benefici, re- 
vera, ttodis omnibus, animum nosirum non habere 
aliam medelam eto. ; vid. infra p. 1906. 
(56) Titulus principi proprius à εὐσεδής, a novis 
Graois confictus, ut Latinum pius exprimerent. Sed 
longe aliud est pius, diversum ab εὐσεθής. Quatenus 
pius reverentem Dei significat, congruit εὐσεδής. At 
prius quatenus princip! tribuitur, amantem civium, 
φιλόπολιν, notat, quod cum εὐσεθὴς nihil habet 
commune, et originem traxit e novo Testamento 
et α Christianis. Si Justinian. Νου. 78, titulum im- 
perialem píus ab Antonino Pio arcessit, prodit 
antiquitatum et historie ignorantiam, jam tum in 


mann. ad Procop. p. 72. et Harduin. ad Themist. 
P. 427. Pius de Deo &ut de patre hominum et li- 

erorum amante Latinis vetustis dicebatur. Et quia 
imperator paler civium et patriz? reputabatur atque 
dicebatur, ideo pis audiebat, et qui eum lederet 
aut. offenderet, habebatur impius et impietatis, τῆς 
ἀσεθείας, accusabatur, ut contra qui eum ooleret 
et amaret, pius erat. Vid. Vales. ad Xiphilia. p. 
1084. ed. Reimar. 8 57. [Προσχυνῶ σε ὡς εὐσεσῇῆ 
καὶ ἐκ θεοῦ προθληθέντα βασιλέα. Theophan. p. 
404.)* 

A Divina imago, imago Dei patientis. Ita oru- 
cem appellant Greci novi. Theoph. p. 18, τοὺς 
θείους τύπους (male τόπους editum fuit,) crucem 
appellat cum rebus illuc pertinentibus. 


615 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


616 


tum vespertina, hoc ritu hisque cerimoniis cele- A λέγουσιν ol χρᾶχτα: * « Τρισάγιε, βοήθησον τοὺς δε- 


brantur : eadem enim acta, eedem acclamationes et 


celere cerimonia omnessupraexposite observantur. 


σπότας * » xal ὁ λαὸς ἐκ Y' ὁμοίως. Ἰστέον, ὅτι 
πάντα τὰ ἱπποδρύμια, τά τε πρωὶ xai δείλης, τοῦτον 


τὸν τύπον xal ταύτην ἔχουσι τὴν τάξιν, Τὰ γὰρ αὐτὰ ἄχκτα καὶ αἱ * εὐφτμία: καὶ al ἄλλαι ἅπασχι ἀκολουθίαι αἱ 


προῤῥηθεῖσαι φυλάττοναι. 
Observanda, cum micropanita faclionarius 
enstitui decet. 

I. Actis circensibus, et auriga micropanite prima 
palma potito, imperator populo edicit, ut N. factiona- 
rium expelant, quo facto, cantores : « Domini orbis, 
exaudite Venetos precantes ! » populus ter : 391 
«Sancte. » Cantores: « Ut servirogareaudemus ;» po- 
puluster: «Sancte.» Cantores: «Cum timore dominos 
jntuemur; » populus ter: » Sancle. « Cantores: « Non 
n juria benefici principes invocamini ; » clamatet po- 
pulus ter: «Sancte. » Cantores: « Ad preces servorum 
vestrorum Venetorum ; » populuster: «Sancte. » Can- 
tores: «Secundarium faoctionarium petimus: » popu- 
]uster: «Sancte.» Cantores: « Domine,serva principes 
Romanorum ! » pupulus ter: « Domine, serva. » Can- 
tores: « Domine, serva imperatores cum conjugibus 
et porphyrogenitis, » populus ter: « Domine, serva. » 
Postea Cantores : « Unum adhuc servi vestri preca- 
mur;»populuster: «Domine,serva.» Cantores: « Fa- 
ctionem, domini, N.;» populus ter: « Domine, serva. 


"Osa δεῖ τελεῖσθαι, μιχκροπανίτου 
v£302t φακτιοναρίου. 

A'. Ἱππικο ἀγομένου, καὶ ἀνδραγαθοῦντος τὸ 
πρῶτον Batov μικροπανίτου )jvióg ou, δηλὀϊ ὁ βασιλεὺς 
τῷ δήµῳ, ὡς ὅτι « Αἰτήσασθε 5 τὸν ὁ δεῖνα εἰς oa- 
κτιονάριον, » καὶ εὐθέως λέγουσι οἱ κράκται ' « Δεσπύ- 
ται τῆς οἰκουμένης, δέξασθε Πενέτους πχρακαλοῦν- 
τας ᾿ » Φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκ τρίτου» « 'Αγιε. » Οἱ 
xpixtat* « Ὡς ὀοῦλοι τολμῶμεν παβρακαλέσα: * καὶ 
ὁ λαὸς ἐκ q'* « "Aqte, » Οἱ xpaxzaut* « Μετὰ φόθου 
δυσωποῦμεν τοὺς δεσπότας * » καὶ ὁ λαὸς ἐκ Y 
«Άγιε.» Οἱ κράκται α ᾽Ανεξικάχως παβακλήθητε, οἱ 
εὐεργέται' « φθογγεῖ καὶ ὁ λαὸς ἐκ Υ « "Aque » Οἱ 
χράκται; « Elz τὴν δέησιν τῶν δούλων ὑμῶν Βενέτων, 
ὁ λαὸς ἐχ Y «Άγιε.» Οἱ xoáxzat * « Τὸν δεύτερον 
αἰτούμαθα ci; φαχτιονάριον" » καὶ ὁ λαὸς ἐκ Y* 
« Άγιε. » Οἱ χράκται * « Κύριε, σῶσον τοὺς δεσπό- 
τας Ῥωμαίων * » ὁ λαὺς ἐκ x" « Κύριε, σῶσον. » 
Οἱ κράχκται ᾿« Ἀύριε, τῶσον τοὺς ἐκ σοῦ ἐστεμμί- 
νους * » ὁ λαὸς ἐκ v'* «Κύριε, σῶσον. » Οἱ κράκται * 


μέλλοντος γί- 


», - 4 ^ *. - 3 , 4 - Ἡὴ ο 9 , 
« Kopte, σῶσον τους ὀξεσπότας σὺν ταῖς Αὐγούστχις καὶ τοῖς πορφυρογευνήτοις » καὶ ὁ λαὸς ἐκ Y" 


τω) 


« Κύριε, σῶσον. » Kai & 


οὕτως λέγουσιν οἱ κράκται « Αλλτν μίαν αἴτησιν ἔγομεν οἱ δοῦλοι ὑμῶν" » 


ὁ λαὸς Ex y" « Κύριε, σῶσον, » Ot κράκται « Φακτίονα δεσπόται, τῷ ὁ δεῖνα (58): » ὁ λαὸς ἐκ v" « Κύριε, 


σῶσον, » 


II. Imperatore autem auream bullam seu factio- (; ΕΒ'. Τοῦ δὲ βασιλέως παρασχόντος τὴν χρυσῆν βούλ- 


nem tradente, actuarius manu populo signum dat, 
unde cognoscit, factionem imperatorem dedisse. 
Actuarius vero, a cursoribus stipatus, uno scilicet 
&nte ipsum procedente elataque manu bullam por- 
lante, banc 8 cursore sumptam factionario futuro 
tradit, qui eam, postquam osculatus est oculisque 
admovit, actuario reddit. Is eam lumbis guis impo- 
nit, ac statim cantores factionis dicunt : « Tria, 
domini, factionis ! » populus ter : Domine, serva. » 


λαν (59), fjyouv τὸν φακτίονα, νεύει ὁ ἀκτουάριος 
μετὰ τῆς χειρὸς τῷ δήμῳ' οἱ δὲ νοοῦσιν, ὅτι παρ- 
έσχε τὸν φαχτίονα ὁ βασιλεύς, 'O δὲ ἀκτουάλιος 
ὀψικευόμενος ὑπὸ τῶν κουρσώρων, δηλονότι ἑνὸς 
κούρσωρος ἔμπροσθεν τοῦ ἀκτουαρίου περιπατοῦντος 
καὶ ἐπηρμένῃ χειρὶ τὴν βούλλαν βαστάζοντος. Ὁ δὲ 
ἀκτοράριος ταύτην αἴρων ἀπὸ τοῦ κούρσωρος, ἐπιδί- 
δει ὁ αὐτὴν τῷ μέλλοντι γίνεσθαι φακτιοναρίῳ. Ὁ δὲ 
ταύτην ἀσπαζόμενος xai τοῖς ὄμμασιν ἐπιθεὶς (60), 


ΥΛλΗΙΑ LECTIONES. 


4 αἱ om. ed. ὃ αἱτήσασθαι ed. 


6 ἐπιδιδοῖ ed. bh. ]. et mox. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 
(58) Id est bullam auream, qua factionem insti- |) Mabillon. ltiner. Ital. p. 99. Diploma Rogerii, regis 


tuere ipsi permittitur, qua factionarius declaratur. 
Ut combina (pro combinatio) est diploma, quo venia 
datur equos combinandi, ul erectio testimonium 
scriptum facie venie ἐξελαύνειν, eveclionis seu 
processionis in curru extra urbem et provinciam : 
Ita factio attestatum scriptum venie facte factionem 
instituendi. Ipse Noster in continenti explicat τὴν 
χρυσῆν βούλλαν fyyouv τὸν φαχτίονα. 

(59) De aureis bullis sic dictis, non ideo, quod 
Jitleris aureis essent exarate, quamvis id interdum 
quoque, sed rarius, contingeret, sed quod ab ipsis 
e filo vel prandeo serico dependeret bulla seu cap- 
sula aurea, habens intus imaginem et nomen impe- 
ratoris cera expressum, multi multa scripserunt, et 
quidam jntegros traciutus ; conf. Du Cange Gl. 
utroque et ad Cinnam. p. 480. *'iBulle auree impp. 
interdum aureis litteris scripte. Anastas. p. 86. 
De ἐντολαῖς seu preceptis sigillo signatis v. Luit- 
prand. Leg. p. 144. Leonis de aurea bulla impp. 


Sicili», in archivo monasterii Cavensis exstat bulla 
aurea munitum hac inscriptione : Ῥογέριος ἐν Xv 
θεῷ εὐσεθὴς κραταιὸς ῥήξ καὶ τῶν Χριστιανῶς 
βοηθός; ibid. p. 118. χρυσοδούλων, hoc est. episto- 
am auro scriptam et signatam mihi dederunt vobis 
de[erendam, sed vobis non dignam. Luitprand. 
Legat. p. 155. Bulle auree imp. lamellis duabus 
tenuibus constabant; vid. Meibom. ad Andronici 
bullam p. 15. De aurea bulla Byzantinorum impp. 
v. Constantin. de administr. imperio p. 116, 123. 
De impp. subscriptione bullis item plumbeis v. DC. 
ad Alex. p. 255.]" 

(60) Mos ille imperatorum litteras et znandata 
scripta osculandi et ad oculos frontemque admo- 
vendi a Grecis videtur ad Turcas cum aliis multis 
ritibus devenisse. Turcarum magistratus quoties 
firmanam aut ordonantiam Bultani sui accipiunt, 
osculantur et oculis atque fronti apprimunt, ut ex 
Itiuerariis constat. Antiquumessehunc morem patet 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΕ LIB. I. 


 πᾶλιν τῷ ἀκτουαρίῳ. 'O δὲ 
| ἐπὶ τὸ ψύας 7 αὐτοὸ ἐπιδένε, 9 (61), καὶ εὖ- 
ἱπὸ τοῦ δήµου λέγουσιν οἱ xodxzav « Τὰ τρία, 
αι, τοῦ φακτίονος (62): » ὁ λαὸς ἐκ Υ’ « Κύ- 
ὥσον. » Οἱ κράκται « Kore, σῶτον (69). 
ντίληψιν ὃ τῶν Βενέτῶν, » καὶ ὁ λαὸς ἐκ Y^ 
i£, σῶσον. » Οἱ xodxtav « Κύριε, σῶσον. Τὴν 
νησιν τῶν αἰτησίων' » ὁ λαὸς ἐκ τρίτου. 


ἀκτουάριος À Munus Venetorum | 


618 


» populus ter: » Domine, 
Serval» Caantores : « Domine, serva. Henovatio- 
nein precum ! » populus ter : « Domine, serva. » 
Dumque factionarius bulla institutus, premia vic- 
lori& accipit, populus dicit : « Abite et fausta 
Dominis vestris apprecamini. » Tunc ad currum 
suum abit et tripudiat seu saltat, ut post victoriam 
mos est. 


t&, σῶσον. » Οἱ χράκται. Καὶ ὅτε λαδῃ 6 βουλλωθεὶς φακτιωνάριος τὰ ἔπαθλα, λέγει 6 δῆμος. 
axe !9 καὶ εὔξασθξ τοὺς ἰδίους δεσπότας, » xxi εὐθέως ἀνέρχεται εἷς τό ἴδιον ἁρμα (04), καὶ σάσσει κατὰ 
πον, ἴτοι /ορξῦει (05)) καθὼς εἶθισται ἀπὸ νίχτς. 


VARLE LECTIONES. 


ὶ τὴν y. θ4. 9 ἐπιτείνει ed, 


* σῶσον τὴν ἀντ. el mox. σωσον την ἀνακτ. ed. 


10 ἀπέλθετε ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


:lo Leonti, episcopi Neapolitani, quod refe- 
Acta synodi vii : "Ὥσπερ ὁ κέλευσιν βασιλέως 
νος xai ἀσπχσάμενος τὴν σφ2αγῖοχ, οὗ τὸν 
f. κηρὸν| ἐτίμησεν, f, τὴν χάρτην [pergame- 
τὸν µόλιθδον, ἀλλὰ τῷ eder τὴν προσκ7- 
xal «0 σίθας ἀπένειμεν. Si πηλόν hic serve- 
lebet suppoui non tantum cera, 801 etiam 
sigillaria, que impressum signum recipit et 
t, signatum olim fuisse. Árethas apud Theo- 
yn p. 270 : Δεξάμενος τὴν τοῦ βασιλέως a1xpav 
ἰλησε τὴν σφραγίδα τὴν ἔχουσαν τὸ στηθάριον 
ασιλέως. Ipsus quoque manus imperatorum 
intes non ori, sed, quod reverentius, oculis 
nebant. Nicetas p. 295, D, antep. : Ενίοτε δὲ 
πρθρωµένας (a chiragra nodosas et rigidus] 
χεῖρας [[86α8οἵ Angeli nempe] περιπτυσσόµενοι 
ionachis sermo est] xai τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτὰς 
πτοντες. 
| Codex ἐπιδένει [pro ed. ἐπιτείνει], quod esset 
(. Nam Graci novi δένειν et δέννειν pro δεῖν 
ἔειν, ligare, pronuntiant. Esset itaque sensus 
jis τὴν χρυσόῦθουλλαν ἐπὶ τὸ ψύας αὐτοῦ ἐπι- 
auream bullam e cingulo suspensam super 
, appendere, iu signum legitimationis, quem- 
luin milites hodie peras coriaceas, quas vulgo 
Maschen appellamus, gestant. Factionarius, 
irysobullam suam sic gestabat, prolitebatur se 
parium regiu n auctoritate principali consti- 
esse. Sane mos olim erat,ut cursores, man- 
i, precones principum, arma, id est insignia 
m, e cingulis dependentia in pyxidibus picta 
femoribus ferrent ; unde forte mos natus, 
jilites arma principis, cui militant, super suis 
balthearibus (Patrontaschen) gerunt. Apnd Ni- 
m Uptonum et miliiari officio 1. 9, dicuntur 
; peditantes imperatorum, regum et principum 
e arma dominorum suorum in pyxidibus depi- 
endentibus in suis cingulis sive cincloriis super 
Nec eis est. permissum dominorum suorum 
alio. aliquo loco portare. Hec ipsa quuque 
θ86ἱ τοῦ ἐπιγονατίου in vestitu patriarcharum. 
1iutem τὸ ἐπιγονάτιον mappula — scutiformis 
boidea, cruce signata, e cingulo super femur 
1m dependens et fluitans. Eo profitebatur, qui 
»t, se ministrum et predicatorem crucis esse. 
st φοία (quod idem atque ψύα) dicebant pro 
eterum. llypatus De partibus. corpori humani , 
xal φοῖαι αἱ σάρκες αἱ περικείµεναι τοῦ νεφροῦ 
[όμενα ἀπάχια. Dictee sunt ille bulge Patron- 
", quia qui eas gerunt, in iis insignia domi- 
n, patronorum, quibus serviunt, ad quorum 
iam pertinent, ostendunt. Exempla verbi δένειν 
ννειν pro. δεῖν, vincire, ligare habet Du Cange 
δέννειν θὲ v. περιτραχήλιον. Similis formatio 
iPbi vspty 2 5t. pro —— χύειν vel χεύειν vel P ; 
ν pro bares, βάειν; πέροιν, πέρνειν. Ét in 
jum omnia verba contracta in ευ forman' 
1D ivo el ἐνίω, üt verba omnia centracta in 


PATROL. GR. CXII. 


C 


όω formant in όνω vel όννω, ut γυµνώννειν pro 
γυμνοῦν eto. 

(65) Si vocabulum φακτίων hic significaret fuc- 
tionurium, crederem τὰ τρία idem valere atque su- 
pra p. 187, Α, pen., nempe tria numismata factio- 
nario debita flagitamus. Sed creto potius hic loci 
τὰ ἴσα subintelligi ; ἐγία exemplaria, tres copias, ut 
loquuatur, bullae petimus aurez, qua factionarius 
nuncupatur; unam forte, que in archivium regium 
inferretur, alteram qua ia archivo factionis depo* 
neretur, teriiam, quai factionarius ipse sibi serva- 
rei. Conf. p. 235, ubi δύο χάρτία, duo exempla 
ejusdem formula memorantur. 

(63) Post h. v. hic et paulo post ponendum pun- 
ctum. Domine, serva ; (flagitamus) munus Venetorum, 
conchiarium Venetis dari solitum. Notat enim ἀντί« 
ληψις novis Grecis idem a'que δῶρον, et. proprie 
quidem ἀντίδυρον, 8 ἀντὶ ἄλλου δώρου ἀντιλαμθά- 
νουτιν ol λαμθάνοντες. Conf. Seript. posi Theophan. 
p. n B. et. Nostri p. 218. A. penult., Theophan. 
p. 422. C. 1. 

(61) Quod hic ἅρμα vel potius ἅρμα, id paulo 

ost D. pen σκεῦος appellatur. Est autem mea qui- 
em seutentia, locus vel wdillcium, ubi non tantum 
arma agitatorum circensium, ut cassides, lora, 
gcutice, stimuli, etc., jacebant, eed etiam ubl sese 
in pyrrhichis suis exercebant; quod deinceps p. 194. 
C. pen. et p: 200. D. pen. ἁρματοῦριον et in medio 
circo situm dicitur. Ascendunt igitur Án arma seu 
locum, ubi arma jacent et induuutur, et armatures 
seu pyrrhicha, τὰ σάξιµα, fiunt. Eoque modo pu- 
tem No-trum p. 192. B. pea. iaterpretandum esse. 

(65) Bene factum in eo, quod interpretatio voci 
obscure additur S8:xpius huoc recurrit in. codice, 
σάστειν pro sallare et σάξιµον pro σάξει, snltufione. 
Si recte habet Salmasii etymologia duntzea, danser, 
& Latino demsare derivantis (Script. Hist. Aug. 
ι. Il, p. 12.) eo, quod ictus pedum in saltatione 
densentur, crebri fiant, quam etymologiam proba- 
bilem rediunt Glosse Greco-Latinse : ὀξυπόδια, 
arupedium, adensatio, (id est addensatio) ὀξυποδῶ, 
udenso, denso, acupedius cursor, quasi &cutis pedi- 
bus currens : non improbabilis nascitur conjectura, 
Graecis eodem ex fonte manasse σάσσειν pro sallare ; 
σάσσειν, nempe τὰ χρούµατα τῶν ποδῶν, ο[εγοίτε, 
crebros facere iclus pedum ; vel etiam ἀπὸ τοῦ σάσ- 
σειν, id est. γονυκλινεῖν, quia inter saltandum se- 
pius genua flectuntur, et in latera corpus inclina- 
tur. Verbum o42settv. pro genu [flectere reperio in 
Alexiade, p. 311. C. : Too πλείονος μέρους τοῦ πὀρ- 
γου ποδοκοπηθέντος κάτωθεν συνέθη σᾶξαι τὸν πύρ- 
γον ὡς ἐπὶ Ὑόνυ δοκεῖν ἐπικλιβῆναι. Habet hoo 
sensu et quoad signiflcaticnem magnam convenien- 
tiam cum Bolgico sacken. Potest tamen in Αἱοσία- 
dis quoque loco σάσσειν pro ἄλλεσθαι accipl, qua- 
lem significatum reperio etiam in composito derivato 
i i. 2µές, respirattó, quasi sobsultus pulmonis. 


aS 


619 


Cantoresdicunt : « Domini orbis, exaudite Vene- 
tos precantes ! » clamat et populus ter : « Sanctel» 
et reliqua, utisupra de faclionario notatum : preter- 
quam quo pro : « Tria, Domini, factionis! » di- 
cant : « Tria, Domini, secundarii ! » Quod si vero 
auriga bu!la institutus non est, currum non ascendit 
ut post palmam saltet. 


4199 Observanda, cum bigarius zona donatur. 


I. In decursioneequestri cum primapalma auriga. 
cujuscunque factionis sit, particeps factus est et' 
premia certaminis accepturus, intrat, per cursorem 
actuarium admonet,ac dicit :« Aurigam cingere volo.» 
Hoc actuarius ad imperatcrem refer!, qui postquam 
bigarium cingijussit, futurusbigarius intrat, etsein 
terram prosternens, primi aurige pedes amplectitur, 
aurigae vero, acceptis premiis, discedunt el ante 
faclionem, cruce dominos signantes, subsistunt. 
Populo autem, que in premiorum distributione re- 
citari solent, acia recitante, domini aurigis, foris 
scilicet ante factionem stantibus, premia mittunt. 
Tunc populus ad aurigas : « Discedite et dominis 
leta apprecamini, » quibus ad stationem rursus ab- 
euntibus, bigarius cum ipsis intrat, et procidentibus 
aurigis, ipse quoque procumbit, ac sinistra manu 
factionarii pedem tenens, dextra signat, prefecto 
ad dextram factionarii constituto. Aurigze, ab im- 
peratore dimissi, currus conscendunt, ac saliantes 
εου tripudiantes deflectunt, ad suam factionem re- 
versi, eam signant, et ad cancellos in discesgu 8ere- 
cipiunt. Prefectusetbigariusin stationerectistantes 
80 signum facientes, remanent. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


Acta, quando secundarius auriga constiluendus est. A "Axca, 


020 


μέλλοντος — vlvsugat δευτέρου $vtóy on. 

Λέγουσιν ol χράκται’ « Δεσπόται τῆς οἰκουμένης 
δέξασθε Βενέτους παβακαλοῦντας' » φθογγεῖ καὶ ὁ 
λαὸς ἐκ q" « "Άγιε, » καὶ τὰ ἑξῆς, καθὼς καὶ iv τῷ 
φακτιοναρίῳ προείρηται’ πλὴν ἀντὶ τοῦ" « Τὰ τρία, 
δεσπόται, τοῦ φακτίονος, » λέγουσι, « Τὰ «pla, δε- 
σπόται. τα !Ι τοῦ δευτέρου, » Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι, ἐὰν 
μή ἐστιν ὁ ἠνίοχος βουλλωμένος 1* (06),εἰς σκεῦος (67) 
ox ἀνέρχεται, ἵνα σάξῃ ἀπὸ τοῦ βαίου. 


"Osa δεῖ µπαραφυλάττεν, βηγαρίου ᾖζωννυμέ- 
νου (68). 


A. 'Ayouívou τοῦ ἵπτ:χοῦ καὶ ἐπιτυγγά όντος 
τοῦ ἠνιόχο» οἱουθήποτε µέρους τῷ πρώτῳ βαῖῳ !3, 
ὡς εἰσέρχεται (09) λαθεῖν τὰ ἔπαθλα, µτνύει διὰ τοῦ 
κοὂρσωρος τὸν ἀκτουάριον, λέγων" « ἸΠνίοχον θέλω 
ζὥσαι.« Ὁ ok ἀχτουάριος ἀναφέρει τῷ βασιλεῖ, vai 
xt)tóovtog τοῦ δεσπότον ζωσθῆναι τὸν βηγάριον, 
εἰσέρχεται ὁ μέλλων γίνεσθαι βηγάριος, καὶ πἰπτῶν 
ἐπὶ τῆς γῆς, κρατεῖ τούς πόδας τοῦ πρώτου ἡνιόχου' 
οἱ δὲ ἡνίοχοι λαμθάνοντες τὰ ἔπαθλα, ἐξέρχονται καὶ 
ἵστανται γατέναντι τοῦ δήµηυ, κατασφραγίζοντες 
τοὺς δεσπότας. Κράζοντος δὲ τοῦ δήμο» πρὸς τὸν 
βασιλέα τὰ ἄκτα τῶν ἐπάθλων τῆς νίκης, ἀποστέλ- 
λουσιν οἱ δεσπόται τὰ ἔπαθλα τοῖς ἠἡνιόχοις, δηλονότι 
ἔξωθεν αὐτῶν ἱσταμένων ἀντικρὺ τῶν δγµων. Καὶ 
εἶθ) οὕτως λέχει ὁ δῆμος πρὸς τοὺς ἠνιόχους, « Ἀπ- 
έλθατε 19 καὶ εὔξασθε τοὺς δεσπότας.» Καὶ ἄπερχο- 
μένω» αὐτῶν πάλιν sl; τὸ στάµα, εἰσέρχεται μετ 
αὐτῶν ὁ βηγάριος, καὶ πιπτόντων τῶν ἡνιόχων, τί- 
πτει καὶ ὁ βηγάριος, xai κρατῶν τὶν πόδα τοῦ φακτιο- 
vaploo μετὰ τὴν ἀριστερὰν χεῖρα 15 (70), μετὰ τῆς 
δεξιᾶς κατασφραγίζει 19, ὁ δὲ ἐπιστάτης ἵσταται εἲς 
τὰ δεξιὰ τοῦ φακτιοναρἰου. ᾿Απολύει δὲ ὁ βασιλεὺς 
τοὺς ἡνιόχους, καὶ ἀναθαίνουσιν tig τὸ ἅρμα, καὶ 


σάσσοντες τοι χορεύοντες κάμπτουσιν, καὶ ἀπερχόμενοι πρὸς τὸν lótov δῆμον, κατασφραγίζουσι καὶ ἆνα- 
χωροῦσιν, ἀπιόντες πρὸς τὰ κάγχελλα. Μένει δὲ ὁ ἐπιστάτης μετὰ τοῦ βηγαρίου εἷς τὸ στάµα, ἱστάμενοι 


ὀρθοὶ καὶ καταοσφραγίζοντες. 

Il. Imperator aurigarium, quod et ὀπμόσιον seu 
publicum appellatur,cassidem argenteam pretiosam 
8ο cingulum afferri jubet : actuarius vero abit, ab 
omnibus cureoribus, tribus scilicet, quorum unus 
aurigarium aeu 9zuóctov, secundus cassidem, tertius 
cingulum gestat, stipatus. Aurigarium bigario in 


D'. 'O δὲ βασιλεὺς χελεύει δοθῆναι αὐριγάριον τὸ 
λεγόμενον δηµότιον (71) xai κασσίδιον ἀργυροῦν 
σεμγὸν καὶ τὸ ζωστόν. Κατευχομένου δὲ τοῦ ἆκτουα- 
plou καὶ ὀψικευομέοου ὑπὸ πἀντῶν τῶν κονρσώρων, 
δηλονότι τριῶν κουρσώρων, βασταζόντων, τοῦ μὲν 
τὸ αὐριγάριον, ὃὅπερ ἐστὶ τὸ δηµόσιον, τοῦ δὲ χασ- 


VARLE LECTIONES. 


14 «à ante τοῦ om. ed, !! βουλλώμενος ed. 
ζει ed. 


13 $21 cod. 


JOAN. JAC. ΒΕΙΡΚΠ COMMENTARIUS. 


!^ ἀπέλβετε ed. ^?!» 


χεῖραν cod. 19 σφραγί- 


(66) Solent novi Greci augmentum partioipii pre- [) vetustissimis auctoribus producit, que ipsis magis 


teriti passivi omittere, ut hic βουλλωμένος pro 
βιδουλλωμένος, βαπτισµένος — pro µβεδαπτισμένος 
p. 335, ἁποσχέφθαι p. 309, pro ἀπεσχέφθαι, 
p. 370, κατακλασμένα pro κατακεκλασµένα, p. 400. 
Φρυγία Χαταχαυμένη memoratur, etiam aliis dicta 
pro κατακεκαυµένη. Referrem hue quoque locum 
p. 368 μετὰ καὶ χρυσωµένων πεδίλων, nisi. scirem, 
fore quosdam, qui xai pro χε scriptum contendant 
et augmentum verbo junctum malint in hunc rmo- 
dnm : Μετὰ κεχρυσωµένων π. Exempla simila pro- 
stant apu: Theophan p 107 (conf. Go:r. ad p. 273), 
p. 250, 335, 432 (ubi male mutat margo) ; 417, 455, 
antep. et alibi multis in locis. Etiam ipsi veteres 
Grieci negligentes augmenti erant, teste Casaubono 
ad Athengeum p. 418, ubi elia hujus rei exempla 


quam librariis imputanda esse evincunt marmora; 
ut διάταχεν pro δια-έταχεν est apud Chrishull. in 
Antiqu. Asial. p. 141, in psephismate Attalistaram. 

(67) Signiflcat omnino σκεῦος currum; vid. p. 1905; 
verum quia non video, quomodo aliquis aut cum 
curru, aut in curru saltare queat, magis propendo 
ad interpretationem paulo ante propositam. 

(68) Bigarius enim instituebatur velinvestiebatur 
galea arveutea et zona ; vid. col seq., lin. 3. 

(69) Nempe in ocathisma, ubi premia ab imp. 
distribuebantur. 

ση) V. ad p. 114 dicta. 

11) Aurigaría et τὰ δηµόσια, publica, erant ve- 
etes communí erarío aurigis date ; v. p. 200 pen. 


621 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINAE LiB. I. 


623 


σίδιον, τοῦ δὲ τὸ ζωστόν. Εἶτα ἐπιδίδει !!. ὁ ἀκτουά- A manum tradit, cassidem capiti imponit, cingulo 


ῥριος τό piv. αὐριγάριον εἰς τὰς χεῖρας αὐτοῦ. τὸ δὲ 
χασσίδιον ἐπιτίθησιν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, καὶ τὸ 
ζωστὸν ζωννύει tiq τὰ µέσα αὐτοῦ, καὶ εἶθ' οὕτως 
γέγει ὁ δῆμος τὰ ἄχτα' « Ἠολλὰ, π)λλὰ, πολλά; [n 
ὁ λαός' « Ηολλὰ ἔτη tlc πολλά. » Οἱ κράκται’ « Πολ- 
λοὶ ὑμῖν χρόνοι, ἡ ἐκλογὴ τῆς Τριάδος" » φθογγεῖ καὶ 
ὁ λαὸς ἐκ q*. « "Άγιε » Οἱ κράκται.α Πολλοὶ ὑμῖν 
ρόνοι, oi θεράποντες τοῦ Κυρίου’ » à λαὸς ἐκ q^ 
« Άγιε’ » οἱ Βένετοι « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι.» Ot 
χράκται" « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα xxl ὁ δεῖνα- 
αὐτοχράτορες Ῥωμαίων' » ὁ λαὸς ἐκ q^ « Πολλοὶ 
ὑμῖν χρόνοι, » Οἱ χράχται « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, 
δεσπόται σὺν ταῖς Αὐγούσταις xal τοῖς πορφυρογεν- 
νήτοις » ὁ λαὸὺς ἐκ q'* « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ 
κράκται. « Ὁ δεῖνα σὺ εὐτυχεῖς εἰς τὸν δῆμον τοῦ- 
τος" » ὃ λαὸς ἐκ q^ ε« "Αγιε ». Ot χραχται' « Στε- 
Φάνιον, δεσπόται, τῷ βηγαρίῳ. » Καὶ εἶθ οὕτως 
ἀποστέλλουσιν αὐτῷ στεφάνιον xal. ἱμάτιον, καὶ πάλιν 
λέγουσιν ol χκράκται « Κύριε,. σῶσον τοὺς δεσπότας 
Ῥωμαίωγ" » ὁ λαὸς ἐκ q* « Κύριε, σῶσον” »Οἰκράκται" 
«Κύριε, σῶσον τοὺς δισπότας σὺν ταῖς Αὐγούσταις 
καὶ τοῖς πορφυρογεννήτοις'  ὁ λαὸς ἐκ q^ « Κόριε, 
σῶσον. » Εἶτα λέγουσι πΆντες ὁμού πολυχρόνιον. Ὅ 
δὲ βηγάριος κατασφραγίζει τρίτον τοὺς δεσπότας, 
καὶ προσκυνῶν ἀπευχαριστεῖ, xal ἐξέρχεται μετὰ 


eum in medio accingit, factione inter hec accla- 
mante : «Multos, multos, multos ; » populus: « Mul- 
tos annos in multos. » Cantores : « Multa vobis 
tempora, a Trinitate electi 1» Clamatet populuster. 
« Sanete! » Cantores : « Multa vobis tempora, fa- 
muli Domini! » populus ter : « Sancte] » Veneti ; 
« Multa vobis tempora ! » Cantores : « Multa vobis 
tempora, Ν. N. Imperatores Romanorum ! » populus 
ter : « Multa vobistemporal» Cantores : « Multa vobis 
tempora, Domini cum imperatricibus et porphyro- 
genitis! » 193 populus ter : « Multa vobis tem- 
pora ! » Cantores : « Tu feliciter in hoo populo rem 
agas ; » populus ter : « Sanote. « Cantores : « Co- 
rollam, domini, bigario | » et statim corollam ac 
vestem ipsi mittunt. Rursus cantores : « Domine, 
serva dominos Romanorum ! » populus ter : « Do- 
mine, serva | » Cantores: « Domine, serva principes 
cum Augustis conjugibus et porphyrogenitis ! » po- 
pulus ter:« Domine, serva! « Postremo omnes 
simul dicunt : In multos annos, etc.» Bigarius 
vero ter dominos signat, flexoque genuipsis gratias 
agit, deinde cum prefecto ad daphnen, inde ad fa- 
otionem abit, qua ter signata, ad cancellos ascendit 
factionarium omnesque duarum factionum aurigas 
et tribunum adorans. 


τοῦ ἐπιστάτου ἕως τῆς δάφνης, εἶτα ὁ βτηγάριος ἀπίρχεται ἐπὶ τὸν δῆμον, xal κατασφραγίζων τρίτον εἷς 
τὸν δήμον, ἀνέρχεται εἷς τὰ κάγκελλα, xal προσκυνεῖ τὸν φακτιονάριον καὶ ὅλους τοὺς ἡἠνιόχους τῶν 


δύο μερῶν καὶ τὸν τριθοῦνον. 


χτα, ᾖἐπινιχίων Θθριαμθευοµένων 
Ἱπποδρομίου. 


« Δόξα θιῷ τῷ Αεσπότῃ !* πάντων, δόξα τῷ Κιτι- 
etn καὶ δημιουργῷ τῶν ὅλων, Δόξα θεῷ τῷ θριαµ- 
θιόσαντι τοὺς τὴς ᾿ Αγαρ. Δόξα θεῷ τῷ παμβασιλεῖ 
τῶν αἰώνων. Δόξα θεῷ τῷ ἐνισχύσαντι βασιλεῖς τοὺς 
ὀρθοδόξους. Δόξα θεῷ τῷ ἐπιθλέψφαντι i ἡμῖν 
φιλανθρώπως. Δόξα θεῷ τῷ πατάξαντ.ι Ἰσμαπλίτας 
τοὺς Χριστομάχους. Δόξα θιῷ τῷ ᾖῥυσαμένῳ ἐξ 
ἐχθρῶν τοὺς αἰχμαλώτους. Δόξα θεῷ τῷ προθήσαντι 
τὰς πόλεις τῶν 'Ap&Óuv. Δόξα θεῷ τῷ καταθάλλοντι 
τοὺς ἀρνητὰς τῆς Τριάδος. Δόξα θεῷ τῷ ἀπολέσαντι 
τοὺς ἀρνητὰς τῆς θεοτόχου. Δόξα θεῷ τῷ καταισχό- 
ναντι τὸ φρύαγµα 5 δεῖνα τοῦ Χριστομάχου. Δόξα θεῷ 
τῷ εὐδοκήσαντι οὕτως. Κύριε, τἰς οὐ δοξάσει τὴν 
βουλήν σου; Κύριε, cl; οὐχ ὀμνήσει τὰ ἔργα τῶν 
χειρῶν σου; Εύριε, εὐχαριστοῦμέν σοι περὶ πάντων, 
Ott ἠλέησας τὸν λαοὀν coo µεγάέλως !* ix τοιούτου 
βασιλεύεσθαι κράτους. » Καὶ ὅτε πέσωσιν ot δέσµιοι 
πρηνεῖς ἐτὶ τῆς γῆς, νεύει ὁ ἀκτουάριος, καὶ λέγο»- 
gu οἱ χράχται' « Ἔπεσον ol ἐχθροὶ ἡμῶν θεοκρί- 
xu » καὶ ὁ λαὸς ὁμοίως v. 


(72) ἐπὶ τοῦ (| Ασία, quando victoriales triumphi ἐν hippodromo 


celebrantur. 

« Gloria Deo, omnium Domino, gloria Creatori et 
Conditori univeni | Gloria Deo, triumphos de Aga- 
renis agenti | Gloria Deo regi seculorum ! Gloria 
Deo, qui imperatores recte credentes corroboravit | 
Gloria Deo, qui, ut amantissimus hominum, nos 
respexit! Gloria Deo, qui Ismaelitas, Christiano- 
rum inimicos, percussit! Gloria Deo, qui captivos 
&b hostibus liberavit ! Gloria Deo, qui urbes Ara- 
bum destruxit | Gloria Deo, qui Trinitatem negantes 
prostravit ! Gloria Deo, qui Deiparam negantes 
perdidit! Gloria Deo, qui ferocientem N. Christo 
inimicum opprobrio implevit! Gloria Deo, cui ita 
visum fuit ! Domine, quis consilium tuum non ϱ6- 
lebraret? Domine, quis non laudaret opera ma- 
nuum tuarum ? Domine, gratias tibi pre omnibus 
agimus, quod misertus es populi tui, eique huio 
potenti imperio subesse permisisti ] » Cum vero 
eaptivi proni in terram prociderunt, actuario si- 
gnum dante, cantores dicunt : « Justo Dei judicio 
inimicl nostri ceciderunt! » quod populus ter re- 
petit. 


VARLE LECTIONES. 


{6 πιδιδοῖ θά. 15 θεῷ δεσπ. ed, !* σου, µεγάλως ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(12) Signis victori: solemni cum pompa in urbem introductis. * (Triumphi voee pro solemni introitu 


usurpata Aimonl in Histor. Frano.; 


623 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


024 


194 Acla, ubi emirus barbarorum princeps bello A ΄Άκτα ἐπὶ μεγιστάνῳ ἀμηρῇ ἐν πολέμῳ ἁττη- 


vicus et interemylus fuit. 


« Gloria Deo hostes conterenti! Gloria Deo, 
qui atheos sustulit! Gloria Deo, victoriae auctori ! 
Gloria Deo, qui te, terrarum domine, coronavit ! 
Salve, imperator, felicitas Romanorum ! Salve, 
imperator, robur exercitus tui ! Salve, imperator, 
per quem N. prostratus est ! Salve, imp. N. victor 
Deus te in purpura servet in gloriam et salutem 
Romanorum cum veneranda Augusta in purpura! 
Deus exaudiat preces nostras. » 


De equo, qui in. prima palma infeliciter certavit, et 
quo pacto ipsi alii equi substituendi sint. 


Si contigerit, ut equus in prima palma noctu 


θέντι xai ávatpsüévtt, 


« Λόξα θεῷ τῷ σωντρἰθοντι πολεμίους. Δόξα θεῷ 
τῷ καθελόντι τοὺς ἀβέους. Δόςα θε τῷ αἰτίῳ τῆς 
νίκης. Δόξα θεῷ τῷ στὲψαντί σε, γεοῦχε' χαίροις 
σναξ, Ῥωμαίων ἡ εὐτυχία" χαίροις, ἄναξ, τοῦ στρα- 
τοῦ σου 1, Ἀνδρία" χαΐροις, ἄναξ, δ' οὗ ὁ δεῖνα κατ- 
επτώθτ΄ qalpo:; 30, ἄναξ ὁ δεῖνα καθαιρέτα. Ὁ θεός 
σε φυλάξει ἐν τῇ πορφύρ: εἷς τιμὴν καὶ ἀνέγερσιν 
τῶν Ῥωμαίων σὺν ταῖς τιµίαις Αὐγούσταις ἐν τῇ 
πορφὺρᾳ’ εἰσακοῦύσει ὁ θεὸς τοῦ λαοῦ ὑμῶν. » 


Περὶ ἵππου παραγωνιζομένου (73) τοῦ αἱ βαῖου, 
καὶ πῶς δεῖ αὐτὸν ὑπαλλάρσεσθαι. 


ἸἹστέον, ὅτι, ἐὰν cou διὰ τῆς νυκτὸς ix τοῦ 


male certamen agat, mos alium οἱ substituendi hic B πρώτου βαῖου ἵππον πιραγωνίἰσασθαι, ἔστιν ὁ τύπος 


est : Magister uterque factionis contrariecum duo- 
bus inspectoribus et prefecto adsunt, abeunt ad 
locum, ubi equus stat, eumque in medium dedu- 
etum accurate contemplantur, et si certo produci 
non potest, similem equum ex tertia palma seli- 
gunt, qui in locum lesi currat, quodcunque fre- 
num sortitus sit. Is autem equus in propria palma, 
Scilicet tertia, certumen instituere debet, et siad 
secundam quartamve perlineat, idem observatur, 
ut diximus. [n vespertina quoque decursione ritus 
omnes matutinse similes sunt preter globum ex 
urna prodeuntem et casum equi male se habentis. 
Aurige postquam otnnia, combinas scilicet et can- 
cellos, disposuerunt, in armatorio manent. Cum 
autem lignum sancte ecclesie signum dedit, sur- 
guat, ad ecclesiatn abeunt ac cereos incendunt, 
eosque tenentes redeunt, inque circum se confe- 
rentes abeunt, in oratorio sanctse Deipare, quod 


τοῦτον ὑπαλλάσσεσθα: οὕτως 3. Εὐπίσκονται (74) ot 
δύο μαΐστωρες τοῦ µέρους τοῦ ἀντὶς καὶ οἱ 036 θεω- 
ρηταὶ καὶ ὁ ἐπιστάτης, xai ἀπέρχονται ὅπου ἵστατα: 
ὁ ἵππος, xai ἐκθάλλουσιν αὐτὸν εἰς τὸ μέσον, καὶ 
τοῦτον θεωροῦσι μετὰ ἀκριθείας, καὶ εἰ ἔστιν ἐν 
ἀληθείᾳ ἄθλητος ?* (75), ἐπαίρουσιν &x τοῦ τρίτου 
Batou ἀντίσηχκον ἵππον, xai τρέχει εἷς τὸν τόπον τοῦ 
χακωθέντος, εἷς οἷον ἂν χαλινάριον λάχῃ (76). Καὶ 
πάλιν τὸν αὐτὸν ἵππον δεῖ ἀγωνίζεσθαι εἰς τὸ ἴδιον 
βαῖον, ἤγουν εἰς τὸ τρίτον, εἰ δὲ λάχῃ, xai εἲς δεύ- 
τερον xai εἷς τέταρτον, ὁμοίως ἨὙίνονται, καθὼς 
προείρηται' Ὁμοίως (77) καὶ δείλης 3, ἄχολουθία 
πᾶσα ὁμοίχ τῆς πρωϊνῆς Ὑίνεται δίχα τοῦ σφαιρίου 
τοῦ παραθάτου 3 καὶ τῆς συμφορᾶς τοῦ ἵππου τοῦ 
καχῶς ἔχοντος. Οἱ δὲ ἡνίοχοι στιχήσαντες πάντα. 
τάς τε χκοµθίνας καὶ τὰ κάγχελλα, µένουσιν ἐν τῷ 
ἁρματουρίῳ. Τοῦ δὲ ξύλου σηµαίνοντος τῆς ἁγίας 
ἐχκλησίας, ἐγείρονται καὶ ἀπέρχονται εἰς τὴν ἐκκλι- 


VARLIE LECTIONES. 


10 γαἱροις ὁ ἄν. ed. ἃς οὗτος ϱἆ. ?* οὐκ G6) z xoc ed. 35 παραθατοῦ cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(73) De equo, qui, cum debuisset in prima palma 
seu in primo a carceribus emissu currere, cursui et 
certamini obeundo ineptus factus est aliquo casu. 
Hino intelligitur proxime sequentium verborum 
hunc esse sensum : Quando contingat, ut nocte ante 
ludos proxima equus primi missus inhabilis certamini 


fiat. 


P 49 ; et Nicetas p. 197. Ita Codinus Olfic. χι, 
1 70. dvupótatoq τῶν καθευρεθέντων,  astan- 
lium, ἀπὸ τοῦ βασιλέως λαμθάνων ivl τῶν παιδο- 
πούλων δίδωσιν. Interdum est pro siuplici esse, ut 
infra p. 223 ; interdum pro fieri : Malalas, t. II, 
p. 79: Πῦρ ἦν καὶ ἐσθέσθη xal εὑρέθη xovía, 
égnis erat, sed exslinctus abit in. cinerem, Εδρι- 
σχεσθαι εἲς µέρος τινός, esse, adesse in partem 
alicujus, pro ejus partibus se adjungere, transire 
in ejus partes, habet Malalas t. If, p. 89. Conf. Du 
Cange Gloss. Gr. p. 166, ult. Sic quoque Latini 
medii evi inveniri pro corum adesse dicebant. Hugo 
Flaviniac. in Chronico (apud Du Cange v. Papa- 
rellus) ; aliquando magnum erat, si quis regium os- 
culum merebatur ; gratum, si quis. vestigia Pape 
oscularetur. Nunc versa vice rerum, quicunque in- 
ventus fuisseL (nempe in presentia pape], teneba- 
tur, nec antea. dimillebatur, nisi pedem paparelli 


istius oscularetur, et sic demum osculo regis potieba- 
tur. Iipsejam Polybius apud Atheneum p. 193, de 
rege Antiocho : πρὸς τοῖς ἀργυροχοπείοις εὑρί- 
σχετο καὶ χρυσοχοπεἰοις, agebat, versabatur in offle 
nis aurifabrorum. Quod nostrates apte efferunt : er 
liess sich finden. 

(75) Ἴππος ἄθλητος, equus non producibilis, pro- 


74) Prosentes sunt, adsunt ; vid. p. 210, 948, et D duci in aream et certaminis periculo committi ine- 


ptua et intutus. 

(76) Id est ad quemcunque currum pertineat ille 
equus, sive eum, qui carcere ad metam proximo 
exit, sive eum, qui exit carcere remolissimo. Nam 
singulis palmis vel missibus quaterni currus certa- 
bant. Tradit igitur auctorin vicem equi cursui non 
amplius apti, qui debuisset prima palma certare, 
Bubstitui equum tertie palme destinatum, qui, 
quamvisjam in prima palma cucurrerit, nihbilomi- 
nus tamen in tertia quoque currere debeat, loco 
£uo, ipsi primum ἀπ᾿ ἀρχῆς destinato. Quod αἱ vero 
equus secunde palme corrumpatur, ei substitui 
equumquarte palmeattributum, quiut in secunda, 
pic nihilominus quoque in quarta currere de- 

eat. 

m Ah hoc verbonovum caput incipit procul du- 
bio. Sequentia enim titulo non respondent. 


625 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINE LIB. I. 


626 


σίαν, καὶ ἅπτουσι τὰ κηρία αὑτῶν, καὶ µεταλαμθά- A ad primam portam est, precaturi, quo facio, ad 


νοντες (78) ὑποστρέφουσι, xai ἐμθαίνοντες εἰς τὸ 


armatorium redeunt seque certamini parant. 


Ἱππικὸν, ἀπέρχονται xal εὔχονται εἰς τὸ εὐχτήριον τῆς ᾽Αγίας θεοτόκου τὸ ὅν ἐν τῷ πρωτοθύρῳ, καὶ οὕτως. 
ἀνέρχονται sic τὸ ἁρματούριον, xai βάλλουσι χειραφορεῖν 35. 


Περὶ τοποτηρητοῦ. 

A'. Ἱστέου εἰθέναι, ὅτι, ἐὰν λάχῃ ἀσθενῆσαι 
φαχτιονάριον fj µικροπανίτην, ἐὰν ἔχει ὁ τοποτηρού- 
µενος ἐκ τοῦ ἰδίου µέρους ἡνίοχον εἰς τὸ 16 τοποτηρῆ- 
σαι αὐτὸν, xal εἰ ἔστι τὸ ἱππικὸν παγανὸν (79), καὶ 
εἶ δύ ὅλου ἱππικοῦ τοποτηρήσει αὐτὸν, καθ) ἕκαστον 
στεφάνιον παρέχε. αὐτῷ νόμισμα δωδέκατον᾽ st δὲ 
ἐν μέρει (80) vocan, ἡ διάχρισις ἐνέγκῃ τοῦ τοπο- 
τηρουµένου (81), εἰ δὲ xal ἀστοχήσει (82), μηδὲν 
χερδαίνων xomig* xai ἐὰν, μηδὲν ποιοῦντος (83) τοῦ 
τοποτηρουµένου 311, ἕτερος εἰσέλθῃ xai ἔπιτυχη τῶν 
ἐκ τῆς δείλης διδοµένων ἐπάθλων, ὡς προείρηται, 
λαμθάνει: ἐὰν δὲ δείξῃ (84) ὁ τοποτηρῶν ἆθλόν τί 
ποτε, xal κελεύσῃ ὁ βασιλεὺς φιλοτιµήσασθαι αὐτὸν 
τῇ τύχη τοῦ τοποτηροῦντος (83), οὐκ ἔχει ἄδειαν 
ὁ τοποτηρούµενος λαμθάνειν xl ποτε’ si; ἀπολύσι- 
μον δὲ ἱππικοῦ (86) ἐὰν τοποτηρήσῃ, xal τὰ xata- 
τρέχοντα (87) τοῦ ἀπολυσίμου ἔπαθλα κατέλθωσι, 
xai ἐπιτόχτ ὁ τοποτηρῶν, λαμύθάνει τρία δι’ ὅλης τῆς 
ἡμέρας. Βὶ δὲ, ὡς προείρηται, ἆθλον δείξῃ, τὸ 
χατερχόµενον (88) περισσὸ» ἔπαθλον τοῦ τοποτη- 
ροῦντος τυγχάνε.. 

B. Kai ἐπὶ χρόνον, ἐὰν συμθῇ τοποτρεῖσθαι ὁ 
ἔχων τὴν βούλλαν ἠνίοχος, οὕτως ἡ συνήθεια κρατεῖ, 
καὶ τὰ ἔπαθλα xal τὰ παῦστα (89) τῷ τοποτηρου- 
μένῳ ἁρμόζουσιν. Et δὲ ἴδιον σκεῦος ἔχει ὁ τοποτη- 


De vicario. 

|. Quodsi contigerit, factionarium aut micro- 
panitem egrotare, et is ex propria factione auri- 
gam, 196 qui locum ejus tenere potest, habet, 
pagana decursione instituta, si per omne illud 
tempus ejus vicarius fuit, pro singulis coronis 
nummum duodecimum ipsi solvit : si in factione vi- 
cerit, judicium ejus erit, cujus vices gessit: si a 
scopo aberret, absque lucro laborat, et ei, dumis 
nihil agit, alius ingreditur ac premiorum certami- 
nis nocturni particeps fit, quam diximus, summam 
accipit. Si vero victoriam aliquam vicarius repor- 
taverit, et imperatori placuerit, eum fortuna vica- 
rii honorare, is, cujus locum tenet, nullum liberta- 
tem aliquid sumendi habet. Finito certamine eque- 
stri, in quo locum alterius gessit, dum premia - 
solennia certaminis proferuntur et vicarius adest, 
per totum diem tres nummos accipit. Si vero victo- 
riam, ut diximus, reportavit, quod superest, vicarii 
premium ipsi datur, 


II. Si per tempus vicarium munus exercere au- 
rige bullam habenti contigit, consuetudoest, ut ei, 
cujus vices gessit, premia et munera tradantur. Si 
proprium currum vicarius habet, nec alterius cur- 


ρῶν xai οὐ πατεῖ τὸ τοῦ τοποτηρουµένου, χοµίζεται () rum conscendit, pro curru suo singulis diebus 


ὑπὲρ τοῦ σκεύους αὐτοῦ δι ὅλης τῆς ἡμξρας νοµί- 


nummos XVI ex muneribus et ipsi debita & combi- 


VARLE LECTIONES. 


** τὰ om. ed. — 35 χεῖρα φορεῖν ο0ἆ. 36 τὸ ante τοποτ. om. ed *! τοποτἠρουμένου conj. R. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(78)Posuit presens pro aoristo secundo µεταλα- 

ντες accepta sacra. communione. Μεταλαμθάνειν 
simplex pro µεταλαμθάνειν τῆς θείας τραπέζης vel 
χοινωνίας vel. συν άξεως novi Greci usurpant. lta 
Theophanes p 240. Conf. Nostri p. 139. Ita quo- 
que simplex µεταδιδόναι pro sacram cenam alicui 
porrigere supra p. 141, 149, et alibi. 

(79). Quod absente imperatore, quod septimanis 
et absque solemnibus ceremoniis fit. 

(80) M. ἐμμέρει et sic quoque p. 203. Membr. ha- 
bent ἐμμέσῳ e vetere orthographia, que passim in 
Grzecis marmoribus occurrit, ut apud Chishullum 
in Antiqo. Asiatic. p. 50, in psephismate Sigeurum : 
Tiu Basse) τῶμ πραγμάτων τὴὶμ πατρφαν do- 
x v p. 147, ἐμ πρυτανείῳ Apud Murat. Inscr. p. 

49. 11. 5, cop πατρί et p. 1437. n. 7, λυγρὸμ πό- 
tpov οἱ alibi talia plura; v. Cl. Dorvill, ad Chari- 
ton. p. 323. Dictio ἐν μέρει significat quod Gallo- 
francicum à son tour. Quando ὁ τοποτηρῶν non so- 
lummodo locum et vices alterius, sed ἐν μέρει, 
ordine certaminis ad se quoque veniente, ipse quo- 
que personam suam gerit. 

(81) Ferat,id est afferat, nempe recompensationem, 
retribuat vicario pro prestita opera quod dignum 
judicaverit premium, consideratio, discretio, ejus 
cui opera vicaria commodala fuit. Latini sequiores 
considerationem οἱ discretionem appellabant τὴν φι- 


λοτιµίαν, quam quis alteri pro judicio suo dat, aut 
ipsum judicium, quo alterius operan eestimat, 
quan!i facienda et remuneranda sit. Theodoricus 
rex apud Cassiodorum : dudum Thomati aurigzg ex 
Orientis partibus  advenienti annonas rationabiles 
consideratio nostra largita est, — 

(82) Si vicarius non vincit, nil fert. ab eo cujus 


vicarius est. 0L 
83) Si de vicario suo aliquis nihil constituerit, 


D nullum denominaverit, et aliquisultro inejuslocum 


succedat, palmamque ferat, accipit premium unum 
&liquod de illis, que, ut diximus, vespera distri- 
bauntur. 2L 

(34) Si potest monstrare victoriam 8 se compa- 
ratam. 

(85) Forte τοποτηρουµένου. Si imperator ipsi 
gratiticari vult concessione totius sortis, que de 
jure pertinuisset ad eum cui opera vicaria pre- 
Btita fuit. 

(80) Quando sub finem, versus exitum demum 
ludorum instituat vices alius gerere. 

(87) Premia ultima, ob que κατατρέχετάι, pro 
ultima vice decurritur stadium. 

(88) Congruum, conveniens. 

(55) Est multa, quam solvere debet ille, qui ob 
251 ictum aliquod & cursu cessare debet; vid. pag. 


627 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


gariis suis, ex quacunque factione sit, pro more À σµατα tq (90) ἐκ τῶν παύστων, x«i τὰ κατατρί- 


accipit. Deo autem victoriam concedente, vicarius 
currum saltationis causa non conscendit, nisi 
bullam habens, seu factionarius, seu micropanites 
git : si faclionarii partes gerit, loco ejusad dextram 
micropanite ambulet, ad sinistram faotionarii &u- 
tem, si micropanite vicarium egit. 8i forte auriga- 
rum bull& creatorum aliquis aberraverit, aut ob 
qualemcunque pratextum certamen omnino dese- 
ruerit, quintus auriga eligitur, aut ex reliquis 
bigariis, qui aptissimus esi: etiam si ez alia fa- 
ctione electus bigarius sit, eumque ceteri in suam 
factionem suscipere volunt, micropanitem reddunt, 
inque locum secedentis bigarium promovent. Vioa- 
rius si ex contraria factione, ut solet nonnunquam, 
sumptus est, sic eligitur, et currum agitat, signum- 
que panno, quod allipanisium vocatur, singulis 
spectaculis equestribus dat. 8i vero in factionem, 
in qua vicarium agit, translatus est, eliam pro 
factionis ratione vestem gymnasticam induit. 


χοντα αὐτῷ ἐκ τῶν συµθηγαρίων αὐτοῦ πρὸς συν- 
ἤθειαν, ἐξ oiou µέρους ἐστί. Toà δὲ θεοῦ παρέχον- 
τος τὴν vixnv, ὁ τοποτηρῶν sl; τὸ σκεύος οὖχ 
ἀναθαίνει χορεῦσαι, εἰ μὴ ὁ ἔχων τὴν βούλλαν καὶ 33 
φακτιονάριός ἐστι καὶ µικροπανίτης, xal ἐὰν τοπο- 
τηρῇ φακτιονάριον, εἷς τόπον αὐτοῦ περιπατεῖ ix 
δεξιῶν τοῦ µικροπανίτου, ὁμοίως xal ἐὰν τοποτηρῇ 
τὸν µιχροπανίτην, εἰς τὰ ἀριστερὰ τοῦ Φφακτιονα- 
Ρίου. Ei δὲ συµθῇ ἀστοχῆσαι ἐκ τῶν ἑχόντων τὴν 
βούλλαν ἠνιόχων, f$ ἀπολείψει παντελῶς διὰ οἱασδή- 
ποτε προφάσεως, ἐἑπαίρεται ὁ πέμπτος ἡἑνίοχος f 
κάὶ ἐκ τῶν λοιπῶν βηγαρίων oloc χρησιμώτερός 
ἐστιν ἓὰν δὲ καὶ ἐξ ἑτέρου μέρους «ἐστὶν ὁ ἐπι- 
λεχθεὶς βηγάριος, καὶ θέλουσιν αὐτὸν οἱ ἴδιοι αὐτοῦ 
κρατῆσα: sl; τὸ µέρος αὐτῶν, ἀποδώσουσι τὸν µ:- 
χροπανίτην, καὶ προθιθάζουσι τὸν βηγάριον si τὸν 
τόπον τοῦ ἀναχωροῦντος. Ὁ δὲ τοποτηρῶν ἔάν ἐστιν 
ἐν τοῦ ἐναντίου µέρους, ὡς φορεῖ (01), οὕτως ἑπαί- 
ρεται xal ἡνιοχεῖ, καὶ βαλλει maviov σημεῖον τὸ λε- 


όμµενον ἀλλιπανίσιον πρὸς ἵνα ἱππικόν, Ἐὰν δὲ µετασταθῇ εἷς τὸ µέρος, ἔνθα τοποτηρεῖ, φορεῖ καὶ γυμνασ- 


τίχιον 99 (02) κατὰ τὸ µέρος. 
196 De diversarum factionum certamine. 

Postquam imperator vesperi. certamen equestre 
diversarum factionum institui jussit, actuarius de- 
scendit, et quatuor aurigas, duarum factionum 
preefectos et inspectores ad primum signum ducit, 
lisque diversium instiluere et equos invicem mu« 
tare imperat. Aurigm emissores, equos et inspecto- 
res adducunt, currus sibi mutuo tradunt ; combi- 


nam maiutine decursionis prime palme et can- C 


eellos tamen non solvunt, sed, ut diximus, equos et 
ministros sibi concedunt, ut qui norunt qualitatem 
equorum et rationem eos tractandi, Vasa vero non 
mutantur, sed unusquisque proprio insistit, fide 
insuper ab omnibus data, nolle se currum sine 
ordine producere specie doli, ferunt quoque pannos 
seu signa, e quibus a Venetis gestata Prasinam 
notant, a Prasinis Venetam, ab albis russam, a 
russis albam. Victores ad factionem, cujus equi 
sunt, discedunt, et postquam premia accepere, et 
&b imperatore coronati sunt, ad proprium populum 
86 conferunt et acta recitant. Si vero aurige, qui 
eurrus sibi suppeditarunt, non concesserunt sibi 
janitores, neque inspectores ad officia prestanda, 


Περὶ διθερσίου (93). 

Δείλης χελεύοντος τοῦ βασιλέως γενέσθαι τὸ Oi. 
θέρσιον, κατέρχεται ὁ ἀγτουάριος, xal φέρει τοὺς 9', 
ἡνιόχους καὶ τῶν δύο μερῶν τοὺς ἐπιστάτας καὶ τοὺς 
θεωρητὰς εἰς τὸ πρῶτον σημεῖον, xai ἐπιτρίπει αὑ- 
τοῖς ποιῆσαι τὸ διοέρσιον xai ἀνταλλάξαι τοὺς ἵππους, 
Καὶ φίρουσιν οἱ ἡνίοχοι τοὺς ἀφέτας (94), τὰ ἱππά- 
ρια, τοὺς θυρανοίκτας (95) xal τοὺς θεωρητὰς, xai 
παραδιδοῦσι ἀλλήλοις 9 τὰ ἅρματα, μὴ ἀναλύοντες 
τὴν κοµθίναν τῆς πρωϊνῆς τοῦ αἱ βαΐίου μτδὲ τὰ κάγ- 
χελλα. ἀλλ᾽, ὡς εἴρηται, ἀντιπαραδιδοῦσι τοὺς ἵππους 
καὶ τοὺς ὑπουργοῦντας, ὡς Ὑνωρίζοντας τᾶς τε 
ἕξεις (00) wai τὰ κατάθηκα αὐτῶν. Τὰ σκεῦη οὐκ 
ἀντικαταλλάσσοντα,, ἆἁλλ᾽ ἕχαστος el; τὸ ἴδιον σχεῦος 
πατεῖ, καὶ πληροφοροῦσιν ἀλλήλους, μὴ προδοῦναι 
ἅρμα ἁτάκτως προφάσει δόλο», φοροῦσι δὲ πανία 
σηµεῖα, μηνύοντα ὁ τοῦ Βενέτου Πράσινου, ὁ τοῦ 
Πρασίνου Βένετον, ὁ τοῦ λευχοῦ ῥούσιον, ὁ τοῦ ῥου- 
aou λευκόν. Kal ol νικωντες ἀπέρχονται clc τὸν δᾳ- 
μον ὅθεν slav οἱ ἵπποι, καὶ μετὰ τὸ λαθεῖν τὰ [m 
αθλα, στεφοµένων αὐτῶν ἐκ τοῦ βασιλέως, ἀπέρχονται 
tiq τὸν αὑτῶν δῆμον. Λέγουσιν ?! αὐτοὶ ἄκτα. ᾿Εὰν 
0b ἀντιπαραδιδόντες ol τέσσαρες ἡνίοχοι τὰ ἅρματα, 


VARIA LECTIONES. 
** Pro xal cod. νικᾶν, R. con]. xÉv. 1 γυμναστικὴν ed. X παραδίδουσιν ἀλλήλους cod. ?! xai λέγου» 


ctv ed. 


JOAN. JAC. REIBKII COMMENTARIUS. 
(90) Dubito num hoc recte habeat. Membr. dant [) cum στολῇ ἡνιοχικῇ memorate Theophani p. 123. 


hanc figuram — , quam neque hio, neque p. 389, 
ubi recurrit, expedio- 

(91) Nen exuit Venetam vestem e. ο., qui pro 
tempore in Prasinam factionem transit vicariam 
operam prestiturus, sed illuc transit et transfertur, 
ὡς φορεῖ eo in vestitu, quem gerit corpore ; tan- 
tummodo applica! sibi panpumseu vexillum factionis 
illius ad quam transiit,quod parvum erat vexillum 
forte bumeris aut cassidi additum, quod indicabat 
eum ἐξ ἄλλου µέρους ex alia factione, mutuo tran- 
sumptum esse, et ἀλλιπανίσιον ex eo appellabatur, 

(92) Veslem gymnasticam ; v. p. 341. Est eadem 


(93) Diversium videtur fuisse, cum factiones 
equis et aurigis et curribus permutatis, Prasini 
Venetorum et Veneti Prasinorum, certabant. 

(94) Qui carceribus emittunt. 

(96 Qui januas circi aperiunt. | 

96) M. τάς τε ἕξης α nova manu, que η substi- 
luit, pro e: quod vetusta manus exaraverat. Leg. 
igitur τας τε ἕξεις utqui norint et qualitates eorum, 
equorum nempe, et rationem eos tractandi. Hec 
eunt τὰ κατάθηχα vel potius κχάθηχα ut infra, 
id est. xa07xovta. 





DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. I. 


030 


μὴ ἀντιπαραδώσουσι τοὺς ἀφετοθυρανοίκτας (97), A victores αυτὶρ cum equis mulatis ad suam factio- 


μηνὲ τοὺς θεωρητὰς εἷς τὰ xx 0n«x, καὶ οἱ νιχῶντες 
ἠνίοχοι εἷς τὸν ἴθιον δῆμον ἀπέρχονται μετὰ τῶν 
λἈντικαταλλαγέντων ἵππων, καὶ ἐχεῖ κράζοντος τοῦ 
δήµου τὰ ἴδια ἄκτα, λαμθάνουσι τὰ ἅπαθλα, ἐπειδὴ 
ol θεωρηταὶ πρὸς συνήθειαν κατὰ ἱπποδρομίας παρ- 
ἵστανται, καὶ τὰ κάθηχα ἀλλήλων τηροῦσι διὰ κχιρὸν 
διθερσίου. Εὰν δὲ νικήσωσιν 33 οἱ λειπόμενοι ἵπποι 


nom abeunt, et, ab hac propriis acclamationibus 
institutis, premia accipiunt, quia inspectores pro 
more decursioni equestri &dsunt, et tempore diver- 
sii officia sua observant. Si vero equi reliqui cura 
et labore venientium aurigarum vicerunt, ad suum 
populum seu quorum equi sunt, veniunt, et ibi 
premia certaminis accipiunt. 


δι ἐπιμελείας καὶ μόχθου τῶν µετελβόντων djvióymv, εἷς τὸν δῆμον τὸν ἴδιον ἔρχονται, ἤγουν, ὦν τὰ ἵπ- 


πάρια ὑπάρχουσι, καὶ ἐκεῖ λαµθάνουσι τὰ ἔπαθλα. 
Περὶ µερίδων. 

Κατέρχονται εἰς τὸν Ἱππόδρομον τοῦ ἁγίου Σεργίου 
ol δύο δήμαρχοι καὶ ol δύο φακτιονάριοι καὶ ol δύο 
μικροπανῖται οἱ ἐπιστάται καὶ οἱ θεωρηταὶ καὶ 
oi βηγάριοι καὶ τὰ πρωτεῖα. Αὐτῶν δὲ τῶν πρῶ- 
τείων μὴ τολμώντων λαλῆσαι ῥῆμα iv, ὁρίζουσιν 
ἕνα ἐκ τῶν δ' ἠνιόχων, xal ὀμνύει ἐπὶ πάντων (08), 
ὅτι οὐχ ἑτερομερήσει. Καὶ ἐξ οἵου µέρους ὁρισθῃ ὁ 
ἠνίοχος, ἐκ τοῦ ἕτέρου μέρους ὁ θεωρητὶς καὶ οἱ 
δύο ἐπιστάται ἐκθάλλουσι τοὺς ἵππους ἐκ τοῦ στά- 
ὔλου, καὶ ὡς δοκεῖ τῷ ὀμόσαντι, στοιθάζει, (90) ἀπὸ 
Βενέτου ἵππον ἕνα, ἀπὸ Πρασίνου Ίππον ἕνα, ἀπὸ λευ- 
κοῦ ἵππον a', ἀπὸ ῥουσίου ἵππον ἕνα δὲ ἀποτελοῦ- 
dv ἆρμο *9 (1) πρωτοθαίτας ὃ, δευτεροθαίτας ὃ, 
τριτοθαίτας δ᾽, sl; τὸ τετράδροµον 3 (2) δ', Καὶ ὃτε 
κατασταθῶσι τὰ ις ἅρματα, λαγχἀ)ουσιν οἱ τρεῖς 
οἱ μὴ ὁμόσαντες, xxt κατὰ τὸν ὅρδινον τοῦ λαχ μοῦ 
ἐπαίρει ὁ πρῶτος olov θέλει, xal τὴν περισσεία) 
ἔπαίρει ὁ µερίσας. Ei δὲ καὶ οὗ θέλουσι τὰ ις &p- 


De praemiorum distributione. 

Duo demarchi, duo factionarii totidemque micro- 
peni, prefecti, inspectores, bigarii et principes 
factionis ad hippodromum sancti Sergii descendunt. 
Cum vero principes factionis ipsi verbum nullum 
proferre audent, unum e quatuor aurigis deligunt, 
qui jurejurando omnium nomine affirmat, nolle se 
inique premia distribuere. Ex quacunque vero 
factione delectus auriga est, ex alia inspeotor ac 
duo prefecti equos e stabulo producunt, et si ei, 
qui juravit, 197 placet, a Venetis equum unum,a 
Prasinis unum, ab albis russisque unum sumere, 
eurribus quatuor prime palme, quatuor secunds, 
totidem tertie, adque didromum totidem equos 
jungunt. Hi sedecim currus postquam sic dispositi 
sunt, tres, qui non jurarunt, wortiuntur, et ordine 
sortionis, primus quantum vult, reliquum is, qui 
distribuit, sumit. Si vero sedecim currus dividere 
nolunt, sed tantum quatuor ratione prima palme, 


pata µερίσαι, εἰ μὴ µόνον τὰ δ' µερίζιι Aóvtp C hi, ut a nobis scriptum est, dividuntur; reliqui ad 


γέγραπται, 
ἰδίους ᾖτό- 


πρώτου Λβαΐου, καὶ µερίζονται, ὡς 

χχὶ τὰ λοιπὰ ἐκθχίνουωσιν εἷς τοὺς 

πους. 

"Osa δεῖ παραφυλάττειν Ἠνίωχον, ἀγομένου τοῦ 
αἴου. 

Ἡνίοχος φαχτιονάριος f, µικροπανίτης, τοῦ βα]ου 
ἀγομένου, ἐὰν ἐμπέσῃ εἷς τὰς τάθλας 3τ (3), οὐκ 
ἔχει ἐξουσίαν ἐκθάλαι τὸ κχσσίδιον αὐτοῦ, ἀλλὰ μετὰ 
τοῦ κασσιδίου πεζεύει, καὶ κατέρχεται ἕως τῶν θυ- 
βῶν. Ἐὰν δὲ λάχη ἐπὶ τὴν βασιλικην τἆθλαν πεσεῖν 
αὐνὸν, οὐκ ἔχει, ἐξουσίαν sl; τὸ T], ὅπου oi παλαι- 
στρῖται παλαίο,σιν, ἔμπ;οσθεν τοῦ καθίσµατος ἐπι- 
κόψαι, ἀλλὰ fj ἔσωθεν ἐπὶ τὸν τοῖχον, jj ἔξωθεν ἐπὶ 
τὸν εὕριπον μετὰ τοῦ αὐτοῦ κχασσιδίου καταθαίνει 
εἰς τὰς θ2ρας) ἐὰν δὲ πέσῃ βηγάριος, καὶ λάχῃ a. 
τὸν πεζεῶσαι, τὸ κχασσίδιον ἐκβάλλει, χαὶ οὕτως 
αγασσίδοτος καταθαίνει ἕως τῶν θυρῶν. 'Hvloyoq 


loca sua discedunt. 


Quonam aurigs observanda sínt, quando pre- 
miorum seu palmarum dies celebratur. 


Auriga factionarius aut micropanites, si, dum 
palma profertur, in tabulas incideri!, potestatem 
Don habet cassidem suam abjiciendi, sed cum ea 
pedes procedit, et usque ad januas abit. Si vero in 
imperatoria tabula forte ceciderit, haud licet ipsi 
ad |I, ubi luctatores exercentur, anle consessum 
diverti, sed aut intro ad murum, aut foras ad euri- 
pum cum casside sua ad portas descendit : si vero 
bigarius exciderit, et pedibus forle processerit, 
cassidem deponit, et sic usque ad portas sine cas- 
Bide abit. Auriga si in curvatura Venetorum curru 
suo alliserit, et &d funem usque seu lineam albam 


VARIA; LECTIONES. 
53 ψικῶσιν ed, 9? acoiGatevy ed. ὃν καὶ om. ed, 35 ἁώματα ed. — 99 δίδροµον θά, 9! τἆθλας conj. Leich., 


στάῦλας ed., σταύλας cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(97) Emissores e carceribus el reclusores forium. 
(G6) Coram omnibus ; vid. ad pay. 199. 

98) Στοιθάζει, nempe 6 θεωρητής, stipat, id est 
unum equum apponit ad latus alterius, condensat, 
confercit equos. 

(1) Id. est copulam, coagmentum, collegium, 
οοΓρύ8, 8b ἄρω, apto, compono. 

2) In quartum cursum vel palmam. 

Μ.σταύλας ; sed leg. ταύλας aut τἆθλας, ut 
paulo post et p. 213, ubi 4 πέµπτητ τάθλα est. Quid 


autem fuerint tabulae iu circo, in quas qui curru 
impingeret agitator, debebat curru descendere et 
edes usque ad fores circi ire, mihi non constat. 
orte idem fuerint cum cancellis, qua» facile rum- 
peret equusad cursum anbeluns et more inpatiens. 
Carceres certe labulas appellat Sidonius Apollin. : 
llli ad. claustra fremunt, repagulisque 
Incumbunt, simul eb per obseratas 
Transfumant labulas — et inquieto 
Duratum vede stipitem flageliunt. 


631 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


639 


gecundam pervenerit, et ad sinistram constitutus À ἐὰν A40p ῥάξιν εἷς τὸν χκαμπτὸν τοῦ Βενέτον, καὶ 


auriga eamdem contigerit, cessat. Auriga, prolata 
palma, si cum. opposito sibi una procurrit, isque 
manum suam expandere et cassidem huic auferre 
potest, etiamsi ei a tergo sit, vicit tamen, et is, cui 
cassis detracta, superatus est. Auriga, palma pro- 
ducia,si cassis ejus prociderit, si coram est et 
equi ejus procurrunt, magis quam currus toti, 
abundabit et cessabit. 


ἀπέλθη ἕως τοῦ σχοινίου, ἤγουν τῆς δευτέρας λευ- 
κῆς (4), καὶ πατήσῃ ὁ ἀριστερὸς αὐτοῦ (5) τὴν αὐ- 
τὴν δευτέραν λευκην, ἔπαυσε, Ἠνίοχος, ἀγομένου 
τοῦ βαῖου, tàv ζυγώστ (0) μετὰ τοῦ ἐναντίου αὐτοῦ, 
καὶ δυνηθῇ ἁπλῶσαι civ χεῖρα αὑτοῦ xal ἄποχασ- 
σιδῶσαι αὐτὸν, κάν ὀπισθότερός ἐστιν, ἐνίκησε, καὶ 
ὁ ἐποχασσιδωθεὶς ἐἑλείφθη. ὙἨνίοχος, ἀγομένου 
τοῦ βαΐου ἐὰν ἐκπέσῃ τὸ κασσίθιον αὐτοῦ, dv 


ἔμπροσθέν ἐστι, καὶ τρέχουσιν ol ἵπποι αὐτοῦ πλείω τῶν ἁρμάτων ὅλων, ποιήῄσει (7) περισοὴν καὶ 


παύσει. 
De velis suspendendis ac tollendis. 

Si, velis suspensis, die decursionis aer turbidus 
oritur, et equestre certamen propterea non insti- 
taitur, etiamsi organa a sua statione prolata, velum 
suspensum, combina equorum et cancelliad urnam 


Hil τοῦ χρεµάσαι xai ἀποκρεμάσαι. 

Εἰδέναι δεῖ, btt, ἐὰν χρεµάσῃ, xal τὴν ἡμέραν 
τοῦ ἱππικοῦ συμθῇ γενέσθαι ἀέρα, καὶ οὐκ ἀχθῆ τὸ 
ἱππικὸν, κἂν τὰ Όργανα κατέλθωσιν ἀπὸ τῆς ἰδίας 
αὐτῶν στάσεως, τὸ Ob βηλάριον κρέµαται, ἡ κοµθί- 


sublati sint, velum per dies aliquot suspensum B να ** (8) τῶν ἱππαρίων καὶ τὰ κάγχελλα αἴρων- 


manet : 198 si vero tollitur, etiam organis con- 
stitutis, combina et cancelli amoventur. 


De equo damnum passo. 

Equus si damnum patitur, megistri duarum 
factionum abeunt, et si incolumis est, ad diippium 
in stabulum abit, cauda colligata. Si vero hi certo 
cognoverint, eum omnino malum esse passum, 
caudam ejus dissolvunt, et, detractis de pedibus 
fasciis, paulisper abducunt. 


De proba 
Auriga factionarius aut micropanites, si in primo 


artis equestris specimine seu proba casside suam ( 


perdit, non potest aliam sumere, si vero bigarius 
es!, quando de curru descendit, caesidem deponit, 
eaque, que primis aurigis permittuntur, sibi 
adjungit. 


ται (9) κατὰ ti» κυλίστραν ὁσασδήποτε ἡμέρας 
μείνει τὸ βηλάριον κρεµάµενον, εἰ δὲ ἐπαρθῇ τὸ βτ- 
λάριον, κἂν τάγκ τὰ ὄργανα ἵστανται, 3, κοµθίνα xai 
τὰ κάγχελλα ἀναλύοντα". 

Bsp! ἵππου ἀπολύοντος (10). 

ππος ἐὰν ἀπολύσῃ, yo? ἀπελθεῖν τῶν δύο µε- 
ρῶν τοὺς µαΐστωρας, xai ἐὰν ἔχει σωτηρίαν, κατὲρ- 
χετχι ἐπὶ τὸ διίππιον (11) εἰς τὸν 39 στάθλον, ὅτδε- 
µέντς τῆς οὐρᾶς αὐτοῦ. El δὲ καὶ πληροφορηθῶσιν, 
ὅτι τελεία) ἀπέλωσε, λύοντες τὴν οὐρὰν αὐτοῦ xai 
τὰ καλάθρικα (19) ἐκ τῶν ποδῶν αὐτοῦ, ἐχθάλλου- 
σιν αὐτὸν τὴν µικράν (13). 

: Περὶ πρόθας. 

Ἠνίοχος φοαχτιονάριος Tj µικροπανίτης εἷς τὶν 
πρόθαν αὐτοῦ ἐὰν ἐκθάλλει (44) τὸ κασσίδιον αὐτοῦ, 
οὐκ ἔτι ἔχει ἐξουσίαν ἆλλο ζεῦξαι (15), ἐὰν δὲ dac: 
βηγάριος, καθὼς κατέλθῃ ix τοῦ σκεύους, τὸ xacol- 
διον ἐχθάλλει, καὶ ὅσα ἔπιτραπῃ παρὰ τοῖς πρώτοις 
ἠνιόχοις ζευγνύει. 


VARLE LECTIONES. 


3t $ χοµθίνα 6. ** εἷς τὸ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(4) Cassiodorus Variar. III, albam lineam menioo- 
rat, sed qua videtur a nostra diversa esse. Nostra 
enim videtur in fine cirei ultra metam fuisse, suam 
vero albam lineam ait Cassiodorus mon longe ab 
ostiis ἐπ utrumque podium quasi regulam directam 
produci, ut quadrigis progredientibus inde certamen 
orirelur, Forte tamen fuerint due albe linee, una 
apud carceres, altera (Nostro hic i, δευτέρα Aux, 
appellata) ultra metam, extra quam currui nulli 
liceret evagari. 

(3) Nempe ἵππος. 

(6) Si eadem in linea currunt duo currus, ut 
neuter neutrum pravertat, aut saltem unus alterum 
perparum. 

(η M. ac huic verbo premittunt, quod non magis 
intelligo quam ποιήσει περισσήν. Num leg. χοπιά- 
σει περισσήν, frustra laborabit. Si licet ex compen- 
dio à, quod πρώτως significat, concludere, debebit 
inde πρώτως ο(ῇοἱ. Sed frustra nos laboramus in 
Joco obscuro et re minuta. 

(8) Combina hic loci est. combinationum secre- 
tum vel cancellaria, in qua diplomata combinatio- 
num circensium expediuntur. 

(9) Forte εὕρονται imveniuntur, hoo est manent 
ín Cylistra seu tribunali urne circensis agitande. 


(10) Nempe 'τὸν δρόµον, decursum finiente equo ; 
aut potius τὸν βίον, cttam finiente, animam agente. 

(11) De dihippio v. Gosr, ad Theoph. p. 242. 
Α. 6. οἱ Cedren. p. 4560. B., item Du Cange CPli 
Christ, I. p. 74., unde constat, locum fuisse haud 
procul circo aut immediate apud ejus introitum a 
parte septentrionali. Quod colligas ex eo, quod 
Constantinus patriarcha preter dihippium in cir- 
cum per τοὺς δήµους seu gradus circenses traduc- 
tus fuisse usque iu τὸ exáp.x perhibetur. Et quidem 
fuit stabulum equorum circensium διὰ τοὺς ἵππους, 
pro equis, iocus, unde illi nomen. Hinc est p. 205, 
ἀπολύουσι τὰ διίππια, laxant, aperiunt stabuta, οἱ 
equos emittunt, Btabulum est generale nomen edi- 
ficii, cujus pars erat τὸ διίππιον, slatio equorum, 
proprie sic dicta ; relique mansiones erant pro 
equisonibus et magistris equorum, pro servandis 
stragulis, lupatis, loris et reliquo apparatu eque- 
giri. 

(12) Ocreas ; v. not. ad E 207. 
13) Forte significat hec dictio per portam parvam. 
14) Deponit, demit de capite. 

15) Nempe ἅρμα non potest alium currum jun- 
gere, aliud cursus periculum facere. 





635 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


sito coronatur, per cubiculum, a prefectis ejus sti- A αὐτοῦ, προσκαλεῖται ὁ πραιπόσιτος τοὺς βεστήτορας, 


patus, egreditur inque medio augusle porticus 
constitutus, preposito, is ostiario signum dat, 
qui patricios deinde adducit ; velum porte, qua 
ingrediuntur, seilentiarius tollit. Dumque intrant 
patricii cum strategis, procumbunt, ethis surgenti- 
bus, imperator preposito signum dat, is dicit : 
« Jubete; » ipsi bona ac diuturna tempora appre- 
cantur. Inde prefectis cubiculo, patriciis et strate- 
gis comitantibus, ad triclinium, in quo eo die con- 
vivium celebrat, transit ac ibi subsistit ; silentiarii 
ires aul quatuor intrant, e quibus tres, pone exci- 
pientes imperatorem, ad dextram digrediuntur, 
unus in medio, consistunt, et postquam prepositus 
signum ab imperatore accepit, silentiario in medio 
comitatus imperatorii constituto sigaum dat, qui 
velum ingressus, voce elata dicit : « Leva, » et ceri- 
moniarium adducit, inque medio astantium collo- 
cal. Prepositus, signo ab imperatore dato, magi- 
Stro signum dul ; 8i is forte absens, est, quastori, 
magister cerimoniario, dicens : « Comites ; » is ad 
velum dicit : « Leva, » et senatores ingressi, adorant 
suoque in loco consistunt. Deinde imperalor iterum 
preposito, $00 prepositus magistro signum dat, 
19 cerimoniario, dicens : « Prefecte ; » cerimonia- 
rius vero velum ingressus, dicit : « Leva ; » ex- 
prefectus aecedit, et, adoratione peracta, in loco 
guo consistit. 


καὶ εἰσελθόντες περιθάλλουσι τὴν χλανίδα τὸν βασι- 
λέα, εἶθ᾽ οὕτως στέφεται ὑπὸ τοῦ πραιποσίτου, καὶ 
ἐξέρχεται ἀπὸ τοῦ κοιτῶνος, δηριγευόµενος ὑπὸ τῶν 
ἀρχόντων του κοὺθουκλείου, καὶ ἑστὼς dv τῷ μέσῳ 
τοῦ στενοῦ, νεύει τῷ πραιποσίτῳ, κἀκεῖνος τῷ ὁστια- 
pip, κἀκεῖνος εἰσάχει τοὺς πατρικίους' τὸ δὲ βῆλον 
«5o πύλης, δι T4 εἰσέρχονται, σιλεντιάριος αἴρει. 
Εἰσελθόντες δὲ ol πατρίκιοι μετὰ τῶν στραττγῶν 
πίπτουσι, x3! ἁἀναστάντων, νεύει ὁ βασιλευς τῷ 
πραιποσἰτῳ, καὶ λέγει « Κελεύσατε » αὐτοὶ δὲ 
ὑπερεύχονται τὸ « Elcg πολλοὺς xal ἀγαθοὺυς ypó- 
νους. 9 Καὶ ἐκεῖθεν δτρ'γευόµενος ὁ βασιλεὺς ὑπό 
τε τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου, πατρικίων τς 
yai στρατηγῶν, διέρχεται μέχρι τοῦ τριχλίνου, ἐν 
ᾧ ἀριστᾷ τῇ αὐτῃ ἡμέρᾳ, καὶ ἵσταται ἐκεῖσε' εἶσελ- 
θόντες δὲ σιλεντιάριοι τρεῖς ἢ τέσσαρες, ol μὲν 
τρεῖς διέρχονται ὄπισθεν τῆς δοχᾶς ἐν τῷ δεξι 
µερει, ὁ δὲ ἕτερος ἵστατα: μέσον, xai λαθὼν νεῦμα 
ὁ πραιπέσ.τος παρὰ τοῦ βασιλέως, νεύει τῷ ἑστῶώτι 
μέσον τῆς δοχῖς σιλεντιαρίῳ, κἀκεῖνος, ἀπελθὼν Ev 
τῷ βήλῳ, λέγει µεγάλως' « Λεθά' 0 xai εἰσάγει τὸν 
tfc καταστάσεως, καὶ Ἱσταται μέσον τῆς Ooy tc. Καὶ 
λαβὼν νεῦμα ὁ πβραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, 
νεύει τῷ μαγίστρῳ, μὴ παρόντος δὲ μµαγίστρου, 
νεύει τῷ κχοιχίστωρι, xal νεύει μάγιστρος τῷ τῆς 
καταστάσεως, λέγων « Κόμττες » Κάκεῖνος λέγει 
εἷς τὸ βζλον" « Λεθά » καὶ εἴσέρχονται οἱ τῆς sov- 


κγήτου, xal προσκυνήσαντες, ἵστανται ἐν τῇ τάξει αὐτῶν. Εἶτα νεύει πάλιν ὁ βασιλεὺς τῷ πρχαιποσίτῳ, ὁ δὲ 
πραιπόσιτος τῷ μαγἰστρῳ, κἀμεῖνος τῷ τῆς καταστάσεως λέγων « Πρεμφέκτωρ (20) » ἀπελθὼν δὲ ὁ τῆς 
καταστάσεως εἷς τὸ βζλον, λεγει « Λεθά’ » xal εἰσέρχεται ὁ ἀπὸ ἐπάρχων, xal προσχυνήσας καὶ αὐτὸς, ἵσταται 


ἐντῇ τάξει αὐτοῦ. 


III. Quo facto, imperator preposito, is cerimo- ( T'. Εΐτα νεύει ὁ βασιλεὺς τῷ πραιποσίτῳ, κἀχεῖ- 


niario signum dat, ac dicit:« Jubete ; »ipsi longam 
8ο felicem statem apprecantur. Tunc extremam 
imperatoris tunicam cerimoniarius apprehendit, et, 
facto rhostbelio,íimperatori tradit, qui thronum suum 
pelit. Dictus silentiarius ad curvaturam Prasino- 
rum, urham secum auferens, cunique ipso factio- 
narii ascendunt, et postquam oninibus, qui pro 
more una advenerunt, bullam prefecti ostendit, 
urnam movel, el sic postea omnes, qui cum eo 
ascenderunt, cum silentiario descendunt, et in 
eadem curvatura seu meta olera, et super his pla- 
centas reponunt : in altera vero meta ao diversis 
Euripi locis pariter olera ac placenias pridie de- 
cursionis equestrisaccumulant : Prasinorum meta 


voc τῷ τῆς χαταστάσεως, xal λέγει «Κελεύσατε' » 
αὐτοὶ δὲ ὑπερεύχονται' « Elq πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς 
χρόνους.» Καὶ εἶθ᾽ οὕτως κατασχὼν τὸ üxpov τῆς 
χλανίδος τοῦ βασιλέως ὁ τῆς καταστάσεως καὶ ποιή- 
σας ῥωσθέλίον, ἐπιδιδοῖ τῷ βασιλεῖ, 6 δὲ βασιλεὺς 
ἀνέρχεται ἐν τῷ καθίσµατι ἀνέρχεται δὲ καὶ ὁ 
προῤἑηθεὶς σιλευτιάριος ἐν τῷ τοῦ Ηρασίνου καμ» 
πτῷ, συναναφέρων ἑαυτῷ xal τὴν ὄρναν, συνανἑρ- 
χονται δὲ αὐτῷ xal οἱ κατὰ συνήθειαν ἀνερχόμενοι 
σὺν αὐτῷ τῶν μερῶν' ὑποδείξας δὲ τοῖς συνανελ- 
θοῦσιν αὐτῷ ἅπασιν τὴν τοῦ ὑπάρχου βούλλαν, xu- 
λίει, καὶ εἶθ) οὕτως κα-έρχονται ἅμα τῷ σ!λεντια» 
plo ol συνανελθόντες αὐτῷ πάντες, xal στοιθάζου- 


σιν (21) dv τῷ αὐτῷ καμπτῷ λάγανα (22), καὶ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(20) Ἱροφέκτωρ est prefectus. Notum, Grecos D allocatus pro allocator, confeesor, sponsor. Pictatus 


novos ubique µ ingerere. Solebant quoque me- 
dio evo voces in us exeuntes per vp efferre.Ita quo- 
que Latini advocator pro advocatus, allector oro allec- 
tus; Du Cange Gloss. Lat. ; opinator pro opinatus 
Beu electus, bone opinionis et fame miles, ideoque 
optatus, delectus, optio ; v. Du Cange v, optio, ubi 
Glosse Anglosaxon. : optio, gekosene Kempan. Hino 
est, quod infra pag. 227. ἀδοράτορ per προσευκτέος 
exponitur, quasi adorandus esset, rogator pro roga- 
(us, id est roga donatus, stipendiatus. Vicissim in 
us terminabant, que in or debebant terminari, ut 
adjutus pro adjutor : unde aiulus, «eidus, aide; 


alienatus morbus pro alienalor quia sensus alienat ; 


pro dictatore, qui dictat, id est concipit scripto, 
epistolas aut rationes : v. Du Cange h. v. 

(21) Exaggerant; proprie est στοιθάζειν, confer- 
cire, condensure ; vid. pag. 196,201. Frequentis- 
sime hoc verbo utitur Nicetas Choniates, ut. pag. 31, 
εἰ 37, ubi est ἀναστοιθάζειν retro condensare, id est 
reprimere, repellere : p. 64, Πωυίμηιὑπαναστοιθάζὲιν, 
opposito aggere relro agere, et ellicere, ut cosgge- 
retur, constipetur ; p. 82, στοιθασμὸς τῶν xóvcuv 
hastarum conferla seges; pag. 240, νίκας im 
rne ἀναιρεῖσθαι καὶ τρόπχια τροπαἰοις ἐπιστοι- 

4ζειν. 

(22) Disoimus ex hoc Joco, qu&re λαχανιχὸν δρ. 





8037 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


038 


ὕπερθεν αὐτῶν πλακοῦντας, Ἐν ὁὶ τῷ ἑτέρρ χαµ- A ob urnam circumagendam custoditur. Bigae in οτί- 


πτῷ καὶ dv διχφόροις τόποις τοῦ εὑρίπου προστοι- 
ϐθάζουσιν ὁμοίως λάχανά τε καὶ πλακοῦντας, ἦγουν 
τῇ πρὸ μιᾶς τοῦ Ἱππικοῦ' οὗτος δὲ ὁ χαμπτὸς τῶν. 
Πρασίνων — tvaxx τοῦ κυλίσαι παραφυλάττεται. 
Ἴστανται δὲ καὶ αἱ βῆηγαι ἓν τοῖς κριταρίοις, μετὰ 
ὃξ τὸ ἐξελθεῖν τὸν βασιλέα iv τῷ καθίσµατι καὶ 
σφραγίσαι τὸν λαὸν καὶ χαθίσαι αὐτὸν ἐν τῷ αέντζῳ, 
τελεσθείσης τῆς προσχυνήσεως τῶν πατρικίων, εἰ 
τύχωσι, καὶ στρατηγοὶ, ἔργονται τὰ πρωτεῖα τῶν 
μερῶν μετὰ xal σταυρῶν ῥοδοπλύχων, καὶ ἵστανται 
ἐν ταῖς διασφαγαῖς, xxl εἶθ οὕτως ὀίδωσι νεῦμα ὁ 
ἀκτουάριος ἀπὸ κελεύσεως, xai ἀπολύονται αἱ βῖ- 
ες. Ἠνίχα δὲ καταλάθωσιν ἐν τῇ βασιλικῇ τάθλα 
iv τῷ κχαβίσµατι, ἐπεύχονται τὸν βασιλέα. εἶθ' οὔ- 


tariis stant, et postquam imperator ad sedem suam 
processit, populoque signato, in throno consedit 
peracta patriciorum et sirategorum, si qui adsunt, 
adoratione, principss factionum cum crucibus et 
rosis textis veniunt, et ad lineas subsistunt : actua- 
rius & mandato signum dat, et bige solvuntur. 
Postquam vero ad imperatoriam tabulam in throno 
venere, felicia imperatori precantur : deinde actua- 
rius a mandato signum dat, et organum imperato- 
rium pulsatur, ipsi vero e bigis suis ad factiones 
descendunt, et stationem ingressi, coronis acceptis 
abeunt. Sic postea dicti faclionarii egrediuntur, 
crucesque tradunt, et fausta imperatori precauli- 
discedunt. 


τως νεῦει Ó ἀκτουάριος ἀπὸ χελεύσεως, καὶ αὖλεῖ τὸ βασιλικὸν ὄργανον, αὐτοὶ δὲ κατέρχονται τῶν βηγῶν 
αὐτῶν ἐπὶ τὰ µέρη καὶ εἰσέρχονται ἐν τῷ στάµατι, καὶ λαθόντες τοὺς στεφάνους ἀμφότεροι αὐτῶν, ἀπανκχω- 
ροῦσι. Καὶ εἴθ οὕτως ἐξέρχοντα: οἱ προειρημένοι τῶν μερῶν, καὶ ἐπιδιδόασι τοὺς σταυροὺς, ἐπευξάμενοι δὲ τῷ 


βασιλεῖ, καὶ αὑτοὶ ἀναχωροῦσι, 


A'. Καὶ 39 εἴθ' οὕτως τελεῖται τὸ πρῶτον βαὶον, xai B 


λαμθάνουσιν οἱ νικηταὶ ἠνίοχοι τὰ ἔπαθλα αὐτῶν 
διπλασίως, καὶ ἐξ αἰτήσεως τοῦ µέρους δίδοται τὰ 
δημόσια (23), καὶ λαθόντες αὐτὰ χοσθαῖται, ἀνάγου- 
σιν αὐτὰ µέτου τοῦ ἰππικοῦ ἐν τῷ ἁρματουρίῳ τῶν 
νικητῶν ἡνιόχων. Καὶ τελεσθέντων τῶν ὃ βαίων, 
αράττουσιν οἱ τοῦ λογίου (24) τὰ κατὰ συνήθειαν 


ἅπαντα, ἄλλάξαντες δὲ οἱ ἡνίοχοι τῆς νίκης τὰ On- 


IV. Mox prima palma celebratur, ubi aurige du- 
plicia preemía accipiunt, et secundum factionis pre- 
ces munera publica dietribuuntur, que chosbaite 
per medium ciroum ad armatorium victorum auri- 
garum perferunt. Quatuor palmis celebratis, 01 
retionales omnia pro more agunt, aurige, premiis 
vietorie induti, e januis in currus descendunt, 
faciionarii partis victricis laureas ex rationario de- 


VARLE LECTIONES. 


49 x 4i om. ed. 


JOAN. JAC. HEISKII COMMENTARIUS. 
llatum faerit hoc ludicrum circense, quia nempe ϱ Fleisch, der dritte mit Kraülerwerke, und der vierte 


ἄ(ανα, olera, placente et pisces populo diripienda 
dabantur, et Lachanicum hoc celebratum fuisse die 
natali urbis. Relique ergo he sunt institutorum 
ub urbis conditore Constantino M. panium civilium 
aut gradilium, qui ad tempora usque Heraclii quo- 
tidie gratis disiribui inter τοὺς χαλαμηφόρους seu 
tesserarum  exhibitores solebant ; de quibus docte 
Inulta disputat Salmasius ad Socr. H. A. t. II. p. 
502, sqq., &d quem id unum observatum velim, 
τοὺς Χτήτορας esse divites et mobiles, τοὺς ἐργαστη- 
ῥιαχκοὺς autem mechanicos, ut medio avo dicebant, 
seu sellulariarum artium cultores. Neque solos 
panes accipiebant, sed etiam vinum, oleum, lardum, 
alia. Sed abrogati fuerunt hi panes gradiles et 
unico tantum die per annum revocatus in memoriam 
obsoletus eorum mos. Cujus adhuc supersunt ve- 
stigia in illis, quas vulgares appellant spendis, in- 
stitutis hominum pro veteri more piorum et libera- 
lium, sed non magnocum emolumentoin commune. 
Illud ipsum autem Aayzvixóv adhuc hodie viget 
Neapoli, ute Keysleri itinerario intellexi, cujuslocus 
insignis presen!em rem egregie illustrans ascribi 
meretur. Man sagt insgemein, verba d sunt, 
wen ein VFiceroy (Neapolitanus nempeJ das ge- 
meine Volk im Zaume und Ruhe behalten — wolle, 
müsse er. bessorgl seyn, dass es an drey Dingen, so 
sil dem Ε anfangen, niemals mangele. Diese sind 
Ferte, Farine, Forche, weil dus gemeine Volk immer 
offenlliche Luslberkeiten und  Geprange, nebst der 

ohlfeile des Brods wund Meels verlanget, dabey 
aber auch scharf gehallen seyn. muss, und daher of- 
£ere Todesurthele an dan. Missethatern za vollviehen 
sind. Unter die offentlichen Lustbarkeiten gehoret 
der Au[zuy, welcher id den vte). leisten Sonntagen 
vor der Fastem mit vier. Triumphwagen gemacht 
wird, und deren der erste mit. Brod, der andere mit 


mit Fischenversehen ist. Sie sind beynahe haushoch, 
und haben Musikuntlen auf sich, und. werden von 
gewa[fnetem Handwerksleulen so. lange bewachet, bis 
sie Preis gegeben werden. Noch einen. grossern Zu- 
lauf hat ein Gastell, Gocagna oder Cucagna genannt, 
weil es gleichtam xusammengesetzt und überzogen isl 
mit Üchsenvierteln, Schinken, Speck, Gansen, wal- 
schen. Hahnen. und. andern Esswaaren, womit. dus 
Schlaraffenland oder Cocagna ange[ülll x4 seyn be- 
schrieben wird, Dieses ganze Werk ist nach der Bau- 
kunst eingerichtet, und wird jahrlich. einmal aufge- 
[εί hal auf be:jden Seiten Fontainen, woraus dea 
ganzen lag Wein springet, und wird durch Solda- 
ten bewacht, bis der Víceroy sich auf dem Balcon 
sehen lasst ; denn. dieses ist. die Losung oder das 
Zeichen, dass dem Voulke nie | Erlaubniss qom 
wird, sich des Castells mit. sttürmender Hand xu be- 
meistern. 

(23) Ita appellabant vestes quas τὸ δηµόσιον, 
commune, υἱ medio evo dicebant, victoribus dabat, 
ex erario publico ; vid. p. 1902, οἱ p. 340, unde 
tamen concludere licet, vestes illas δτµόσιχ dictas 
rursus ademptas victoribus esse, absoluto ludo et in 
vestiario factionis reconditas. Τὸ δηµόσιον quoque 
est fiscus publicus, civicus, unde publica edificia 
siruebantur, ludi circenses et alia speculata ede- 
bantur, lucernae per plateas de nucte ardentes ale- 
bantur, etc., vid. Procop. Anecdot., pag. 114. 

(24) Jam p. 199, adfuit hec dictio, quam non 
intelligo, neque novi huccine pertineat, aut quid 
Sibi velit, quod in margine scriptum circa huno 
locum dabant membrane μµολό., credas μ'µρλόγιον 
&ut µιµολό(ων, non autem μιμολογίου, ob aeccen- 
tuin. Sed fateor hoc in loco, ut in multis aliis, Da- 
vum me esse, non O£dipum. 


639 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


640 


promunt, aurigas in curribusconstilutosanteipsam A µόσια, κατέρχονται ἐπ᾿ ὀχήμασιν ix τῶν θυρῶν, 


factionem accipiunt, et saltantes ad metam usque, 
stationem petunt. Quo postquam pervenere, pre- 
fectis numeroruin signum datur, hi descendunt et 
ad metas, inque ceteris locis Euripi supra comme- 
moratis, ubi acervi olerum ac placentarum jacent, 
subsistunt. Aurige postquam cum grege factionisad 
Blationem venere, ibi in curribus subsistunt, factio- 
narii fausta imperatori apprecantur, quo facto, 
aurigis victoribus imperator ceronas per actuarium 
el vicarium mittit : hi digressi eos ceronant, et 
rursus ad consessum revertuntur. Tuno factio sta- 
tim veniam abeundi inque platea saltandi petit, qua 
&b imperatore accepta, in plateam, que medía 
eppellatur, progreditur. Sio postea imperator sur- 


καὶ κατελθόντες οἱ τοῦ νικήσαντος µέρους δηµότα:, 
αἴρουσι δάφνας ἐκ τοῦ λοχίου, xai δέχονται τοὺς 
ἡνιόχους ἐπιδιφρίους ἔμπροσθεν τοῦ αὐτοῦ δήµο», 
καὶ σάξαντες μέχρι τοῦ ἀντικάμπτου, ἀνέρχονται 
ἐν τῷ στάµατι. ᾿Ανερχομένων δὲ αὐτῶν, δίδοται 
νεῦμα τοῖς ὄρχουσι τῶν ταγμάτων, καὶ κατελθόντε: 
ἵστανται ἐν τοῖς καμπτῆρσι καὶ iv τοῖς προειρη μέ- 
vote λοιποῖς τόποις τοῦ εὐρίπου, ἔνθα al στοιθαὶ τῶν 
λαχάνων xal τῶν πλακούντων εἰσίν. ᾿Ελθόντες δὲ οἱ 
ἡνίοχοι μετὰ τῶν δημοτῶν τοῦ µέρους ἐν τῷ στά- 
ματι, ἵστανται ἐχεῖσε ἐπιδίφριοι, καὶ ἀκτολόγοῦσι 
μετ εὐφημίας ol τοῦ µέρους τῷ βασιλεῖ, καὶ μετὰ 
τὴν συµπλήρωσιν τῆς εὐφημίας ἀποστέλλει αὐτοῖς 
τοῖς νικηταῖς ἡνιόχοις ὁ βασιλευς στεφάνους διὰ 


git, turba vero populi dsscendit, οἱ ex acervis B τοῦ ἀκτουαρίου καὶ τοῦ δευτέρου, καὶ κατελθόντες 


olera placentasque sumit, dum interea pisces plu- 
rimos ín navicula plaustro imposita advehunt, et in 
solum circi projiciunt : quos itidem turba commixta 
populi diripit. 


στέφο»σι τοὺς djióqouc, xal ἀνέρχονται πάλιν iv τῷ 
καθίαµατι. Καὶ εὐθέως ἄρχεται τὸ µέρος αἶτεῖσθαι 


τοῦ ἐξελθεῖν καὶ χορεῦσαι εἰς τὴν πλατεῖαν, xai λα- 


θόντες ti» αἴτητιν παρὶ τοῦ βασιλέως, ἑξέρχονται 


ἐν τῇ µέσῃ. Καὶ el0' οὕτως ἀνίσταται ὁ βασιλεύς, καὶ μετὰ τὸ ἀναστῆναι τὸν βασιλέα κατέρχεται τὸ πλῆθος *! 
τοῦ λαοῦ, καὶ αἴρουσιν ἐκ τῶν στοιθῶν τὰ τε λάχανα καὶ τὰς πλακοῦντας, kv δὲ τῷ αὐτῷ εἴσφερουσι χέλανδον 
φερόµενον ἐπὶ ἁμάξης πλῆθος ἰχθύων, καὶ ῥίπτουσιν αὐτὰ 3$ ἐπὶ ἐδάφους ἓν τῷ ἱππιῷ' αἴρουσι δὲ καὶ ταῦτα τὸ 


πλήθος τοῦ λαοῦ. 

V. Imperator, ut diximus, a throno surgit, et 
prefectis cubiculo comitantibus, per medios patri- 
cios et strategos in triclinio, in quo eo die convi- 
vium celebrat, constitutos transit : ipsi longa ac 
felicia tempora ei apprecantur. Inde cubiculum pe- 


tit, dumque prepositus a capite ejus coronam de- C 


mit, vestitores intrant, et, tunica ipsi exuta, disce- 
dunt. Imperator egressus, pretiose mense sue 
cum amicis, quos ad convivium vocavit, assidet : 
postquam vero surrexit et paulisper quievit, donec 
omnia ad certamen parata sint, exspectat. Veniente 
cerimoniario et preposito indicante, omnia jam pa- 
Γ8ἱ8 esse, prepositus imperatorem de eo certiorem 
facit, qui per lapideam scalam ad cubiculum abit, 
tunicaque et corona pro more induitur. Stipatus a 
cubiculi prefectis, per angustum triclinium 3403 
ad magnum, in quo eo die epulae instituuntur, se 
confert, et ibicum prefectis cubiculi s!ans, prepo 
Sito, is ostiario, signum dat, patricii et strategi 
adducuntur, et postquam imperatorem adorarunt, 


prepositus dicit : « Jubele. » Patricii οἱ strategi D 


cum senatu foras progressi, ab utraque parte 
astant : imperatore vero in porta constituto, dicti 
omnes se prosternunt, et postquam surrexere, pre- 
positus a mandato cerimoniario signum dat et dicit: 
« Jubete; » ipsi multa bonaque tempora apprecun- 
tur. 

Καὶ ἐξελθόντες ἔξω τῆς πύλης ol τε πατρίχιοι xal 


E. Ὁ δὲ βασιλεὺς, ὡς mposiprtat ἀναστὰς 
ἀπὸ τοῦ σίντζου xal δηριχευέµενος ὑπὸ τῶν ἀρχόν- 
των τοῦ κουθουκλείου, διέρχεται µίτον τῶν τε ra- 
τρικίων καὶ στρατηγῶν, ἑστώτων αὐτῶν ἐν τῷ 
τριχλίνῳ, iv ᾧ ἀρισῇ τῇ digg, αὐτοὶ δὲ 
ὑπερεύχοντα: τό « Εἰς πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρέ- 
νους. » Kal εἰσέρχεται ἐν τῷ πκοιτῶνι, λαθόντος δὲ 
τοῦ πραιποσίτου τὸ στέµµα ἀπὸ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, 
εἰσέρχονται οἱ βεστήτορες, καὶ ἁπαλλάξαντες τὴν 
χλανίδα, ἐξέρχονταί. Καὶ ἐξελθὼν ὁ βασιλεὺς, xa- 
έγεται ἐπὶ τῖς τιµίας αὐτοῦ τραπέζης μετὰ καὶ 
φίλων, ὦν ἂν κελεύει, xal ἀναστὰς ἀπὸ τοῦ κλη- 
τωρίου καὶ μικρὸν ἀναπαυσάμενος, ἑκδέχεται, ui- 
Χρις ἂν τὰ πάντα ἑτοιμασθῶσιν ἐν τῷ ἵππικῳ (25). 
ἘἙλθόντος δὲ τοῦ τῆς καταστάσεως καὶ γνωρίσαντος 
τῷ πραιποσίτῳ, ὡς ὅτι ἜΈτοιμά ἐστι πάντα, ὁ 
πραιπόαιτος, δηλοϊ τῷ βασιλεῖ ὁ δὲ βασιλεὺς χατ- 
έρχεται διὰ τῆς λιθίνης σκάλας, xai εἰσέρχεται 
ἐν τῷ κηιτῶνι, καὶ περιθάλλεται τὴν γλανίδα vai 
τὸ στέμμα κατὰ συνήθειαν. Καὶ δηριγευόµενος 
ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου διέρχεται διὰ 
τοῦ στινοῦ τρικλίνου, καὶ ἐξέρχεται dv τῷ µεγάλφ 
τρικλίνῳ, ἐν d ἀριστῇ τῇ αὐτῃ ἡμέρᾳ, κάχεῖ- 
ος ἑστὼς Apa τοῖς ἄρχουσι τοῦ ακηυθουχλείου, νεῦς! 
τῷ πραιποσίτῳ, κἀκεῖνος τῷ ὀὁστιαρίῳ, καὶ εἰσάγει 
πατρικίους xai στρατηγοὺς, καὶ προσκυνησάντων 
τῷ βασιλεῖ, λέχει ὁ πραιπόαιτος «Κελεύσατε. » 
στρατηγοὶ ἅμα τῇ συνκλήτῳ, ἵστανται ἔνθεν xi- 


VARLE LECTIONES. 


4! τοὺς πλ. ed. αὐτοὺς θὰ, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(25) Post haac vocem erat in codice spatium, ut 
nota distinctionis et nove tractationis, et in margine 
&dsoriptu merat Δης, id est δείλης, observanda in 


ludo vespertino vel pomeridiano. Nam plerumque 


vox δείλης scripta erat in hoc codice per gemi- 
num η. 


611. ΡΕ CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 642 


χεῖας ΄ στάντος δὲ καὶ τοῦ βασιλέως Ev τῇ πύλῃ, πίπτουσιν οἱ προειρηµένοι ἅπαντες, xal. ἀναστάντων, νεύει ὁ 
πραιπόσιτος ἀπὸ κελεύσεως τῷ τῆς χαταστάσεως, καὶ λέγει « Κελεύσατε' αὐτοὶ δὲ ὑπερεύχονται ' « Eic 
πολλοὺς xal ἀγαθοὺς Ὑρόνους. » 

ζ. Καὶ εἴθ οὕτως κατασχὼν τὸ ἄκρον τῆς — VI. Mox cerimoniarius, collecta extrema tunica 
χλανίδος τοῦ βασιλέως ὁ τῆς καταστάσεως καὶ ποιή-  imperaloris, rhosthelium facit, idque imperatori 
ea; ῥωσθέλιον, ἐπιδιδοί τῷ βασιλεῖ. Eixx ἐκε tradit. Qui a prefectis cubiculo, patriciis ac strate- 
0εν δηριγευόµενος ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τῶν ἀρχόντων — gis stipatus, cum solis cubiculo praefectis, duobus 
τοῦ κουθουκλείου, πατρικίων το xal στρατηγῶν,  manclavitis et apathariis dextralia spathasque suas, 
ἀνέρχεται iv τῷ καθίσµατι μετὰ  uóvov τῶν τοῦ utin omnibus certaminibus equestribus solent, 
κουθουκλείου ἀρχόντων xal δύο μαγλαθ,τῶν καὶ  gestantibus, ad consessum suum ascendit. Con- 
σπαθαρίων βᾳσταζόντων διστρἆλια, φορούντων καὶ  scenso vero throno, terque populo signato, sedet, 
τὰ exaüix αὐτῶν, ὡς iv ἑκάστῳ Ἱππικῳ. Ἀνελ- — et, acclamatione finita, prepositus a mandato egre- 
θὼν δὲ iv τῷ σέντζῳ ὁ βασιλεὺς καὶ σφραγίσας τὸν — ditur, patriciis et strategis signum dat, ut ad ordi- 
λαὸν Ἐκ τρίτου, Χαθέζεται, καὶ μετὰ τὴν συµπλή»- nem locumque suum singuli se recipiant. Quatuor 
peztw τῆς εὐφημίας ἐξέργεται ὁ πραιπόσιτος ἀπὸ — palmis celebratis, imperator a throno surgit, et pa- 
κελεύσεως, καὶ νεύει τοῖς τε πατρικίοις xal στρατ- — triciis ia triclinio, ubi convivium celebrat, consti- 
ηγοῖς, ἀπελθεῖν ἕκαστον ἐν τῇ τάξει χὐτοῦ καὶ tutis, 8 praefectis cubiculo stipatus, per medium 
xa0íópz* τελεσθέντων δὲ τῶν δ' βαῖων, ἀνίσταται — illorum transit, dum feliciaipsi ac diuturnatempora 
ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ καθίσµατος, xai Ἱσταμένων τῶν p apprecantur. Inde per angustum triclinium ad cu- 
πατρικίων ἐν ᾧ ἀριστᾷ ὁ Bao; τρικλίνῳ, καὶ " — bioulum abit, ubi corona sua et tunica deposita, 
δτριγευόµενος ὑπὸ τῶν ἀργόντων τοῦ κουθουκλείο»,  sagum induit, perque secretam cochleam, cubicu- 
διέρχεται μέσον αὐτῶν, αὐτοὶ δὲ ὑπερεύχονται' — lariis omnibus comitantibus, per augusteum, apsi- 
« El; πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους. » Kai διελθὼν — dem, triconchum, perque monothyrum et porticus 
διὰ τοῦ στενοῦ τρικλίνου, εἰσέρχεται Ev τῷ κοιτῦ- — Banctorum XL aureum triclinium ingreditur : cubi- 
wt, καὶ ἁπαλλάξας τό τε στέμμα xal τὴν χλανίδα — cularii vero astant, et imperatori multos ac 
αὐτοῦ, περιβάλλεται σαγίον, καὶ κατέρχεται διὰ τοῦ — felices annos apprecati, discedunt domumque 
μωστικοῦ κοχλιοῦ, xal δηριγευόµενος ὑπὸ πάντων — abeunt. 
τοῦ πχουδουκλείου, διέρχεται διὰ τοῦ αὐγουστέως, ἀψίδος τε καὶ τοῦ τρικόγΚου, διὰ τοῦ µονοθύρου 
xxi τῶν διαθατικῶν τῶν ᾽Αγίων µ, καὶ εἰσέρχεται Ev τῷ χρυσοτρικλίνῳ * στάντες δὲ οἱ τοῦ χουῦου- 
χλείου xai ὑπερευξάμενοι τὸν βασ.λἑἐα, « Εῖς πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς Ὑθόνους, » ἐξέρχονται καὶ ἀπὲρ- 
γονται οἴκαδε. 


Ὅσα δεῖ τελεῖσθαι τῇ παραμονῃ τοῦ λαχανικοῦ { Observanda ἵπ — vigilia hippodromi ἰαελαπίοί seu 


Ἱπποδρομίου, ἤγουν τοῦ Ὑενεθλίου ταύτης τῆς die natali hujus a Deu custodie et ἱπιρεγαίογία 
θεοφυλάκτοι καὶ βασιλίόος πόλεως. urbis. 
Ἱστέον εἴδέναι, ὅτι oi τῶν δύο μερῶν δήμαρχο! Duarum factionum principes, vicarii, reliqui fac- 


µετά τε τῶν δευτερευόντων xal τῶν λοιπῶν ἀρχόν- tionum prefecti et populus vesperi ad stabula sua 
των τῶν μερῶν καὶ τῶν δημοτῶν ἀπίασι τὸ δειλινὸν, — abeunt, ubi inspector uniuscujusque factionis 903 
ἵκαστος εἷς τὸ ἴδιον στἆθλον, καὶ εὐθέως ὁ θεωρητὴς — triplicem scuticam sumit, populoter acclamante : 
ἑκάστου µέρους ταθρίζει τὸ τρίπλοκον, καὶ λέγει ὁ « Vince, Venete ! « similiter Prasini : « Prasine ! » 
λαὸς ἐκ γ΄ « Nixz, Bivete* » ὁμοίως χαὶ oi Πρά- —Precentor voce elata canit: » Habemus Jesum, 
σινοι, « Dodstvs. » Καὶ δέχεται ὁ φωνοθόλος λέγων — adjutorem nostrum; » populus : « Semper vince.» 
µεγάλη τῇ φωνῃ΄ « Ἔχεται ὁ βοηθῶν ἡμῖν 'In- — Cantores : « Deus es, tu ipsos serva; « populus; 
σοῦς *** » ὁ λαός, « ἸΑεὶ νίκα. » Οἱ κράκται «Ita, Domine ! » Quando in atrium processere, in- 
« Bi, 45 à θεὸς, σὺ αὐτους σῶσον' » ὁ λαός ' « Na, — spector scutica ter insonat, populo dicente : « Vin- 
Κύριε.» Καὶ ὅτε ἐξέλθωσιν ἐπὶ τὸ ἑξάερον, Χροῦει — cit Augustorum Augustarumque fides, vincit urbis 
ὁ θεωρητὴς τὴν ταθραίἰαν q', xal λέγει ὁ λαός' — ac Venetorum ἠἀθ8ἱ» (Prasini : « Prasinorum. ») 
« Nod dj πίστις τῶν βασιλέων, νικᾷ Ἡ πίστις τῶν — Cantores : « N. et N. magnorum imperatorum ! dic 
Αὐγουστῶν, νικᾷ Ἡ πίστις τῆς πόλεως καὶ τῶν D omnino, magnorum imperatorum ; » populus: « Do- 
Βενέίτων » (oi Πράσινοι, « Πρασίνων »). Καὶ Àé- | mine, adjuva. » Cantores: Tu Deus es, ipsos 
γουσιν olxoxxtxi* « 'O δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα μεγάλων — Serva; » populus : « Ita, Domine! » Sic postea dro- 
βασιλέων, val εἶπὶ ὁ δεῖνα καὶ à δεῖνα µεγάλων βα- — micum carmen ante circum recitatur : « Nos fao- 
cbuv* 9 xai ὁ λαός: « Κύριε, βοήθει. » Ot xpí-  tionarii te Deum ac servatorem nostrum venera- 
πται᾽ « Εἷἰς θεὸς, σὺ αὐτοὺς σῶσον' 6 λαός « Nal,  mur| Victorias Venetis concede ! » (Prasini: « Pra- 
Κύριε. » Καὶ εἶθ᾽ οὕτως λέγεται τὸ δρομικὸν ποίη- — sinis! ») Adsis benignus Uranio | (Prasini : «Οἶγαι- 
px ἔμπροσθεν τοῦ ἱπποδρομίου: « Oi τῶν ἀγώνω, — pio!»)utiterum postvictoriam tripudiemus. » Aliud 
σὶ ὃ,σωποῦμεν τὸν θεὸν ἡμῶν καὶ Σωτῆρα. νίκας — carmen albe : « Deipara, que firmum quasi teg- 


VARLE LECTIONES. 


4 καὶ om. ed.  ἔχετε τὸν ὁ βοηθοῦντα ὑμὶν Ἰησοῦν ed. 5 sic ed. ubique in seqq. 


643 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


04 


men tutumque auxilium eorum es, qui ad te acenr- Α τοῖς Πενέτοις βοήθει » (οἱ Πράσινοι, « ἀρασίνοις » ), 


runt, rogamus Veneti,» (Prasini : « Prasini,»)detur 
hoc nobis et Icasio, ut victoriis in certamine excel- 
lamus, et nos exilaremur. 


« καὶ χορή/(ησον τῷ Οὐρανίῳ (οἱ Πράσινοι’ « Tip 
Ὀλυμπίῳ »), «ἵνα καὶ πάλιν χορῥεύσωμεν 49 μετὰ 
νίκης. » Άλλος elc τὸ Asoxóv* « Ὡς χκραταιὰ σκέπη 


ἡ θεοτόχος, καὶ ἀντίληψις βεθαία τῶν εἰς ck προστρεχόντων, ἐξαιτοῦμεν οἱ Βένευοι » (οἱ Ηράαινοι" 
e Πράσινοι ») « δωρηθῆναι ἡμῖν τοῦτο, τῷ Εἰκασίῳ, διαπρίπον 47 ταῖς νίκαις σὺν αὐτῷ εἰς τὸν ἀγῶνα καὶ 


ἡμᾶς εὐφρανθῆναι. » 
CAPUT LXXI. 
Ritus in facularim celebratione solemnes. 


]. Vesperi dus factiones cum facibus secretam 
phialam triconchi intrant, et facularia, ut vocant, 
instituitur, aque saliantibusapelaticum toni obl. IV 
canitur : « Corroboretur manus tua, exaltetur dex- 
tra tua, N. imperator ! Ecce enim urbs tua te ipsius 
emaatem intuetur, preclaris facinoribustuis contra 
hostes renovatur, inque medio imperio gratia re- 
gnat, quoniam adminisiratiotua, urbs magnis impe- 
ratoris, conspecta est, quando arma robore tuo 
armantur, hosteeque odio ejus, qui te natali honore 
urbis tue coronavit, cinguotur. » Deinde ad sub- 
sellia so recipiunt, ac singulis in loco suo consti- 
tutis, cantores verbasolennía recitant : « Auxilium 
Dominorum { » populus: « Tu es Deus ! » 904 
Cantores : Tu ipsos serva ; » populus : « Ita, Do- 
mine. »Cantores : « Auxilium Augustarum ! » popu- 
lus: « Deus es. » Cantores: « Tu ipsos serva ; » 
populus ; « Ita, Domine ! » Cantores : Tu, qui Por- 


KEOAA. OA. 
"Osa δεῖ καραφυλάττειν, τῆς φακλαρέας 
ςελουμένης, 

Α΄. Δείλης ἐἰσέρχονται τὰ δύο µέρη ἐν τῇ μυστικῇ 
Φιάλῃ τοῦ τρικόγχου μετὰ φατλίων, καὶ γίνεται d, 
λιγομένη Φφακλαρέα, xai Αέγουσι τὸν ἀπελστικὸν 
χορεύοντες dy. m. ὃ * « Κραταιωθήτω d χείρ σου, 
ὑψωθήτω f, δεξιά σου, ὁ δεῖνα αὐτοχράτωρ. Ἰδοὺ 
Υὰρ, ἡ πόλις σου φιλόπολιν βλέπει σε βασιλέα, xal 
ταῖς σαῖς ἐἑγχαινίζεται κατ ἐχθρῶν ἀνδραγαθίαις, 
καὶ πολιτεύεται χάρις ἐν pio τῆς βασιλείας, ὅτι 
ὤφθη τὸ πολίτευµά cov, πόλις τοῦ μεγάλου βασι- 
λέως, ὅθεν καθοπλίζονται τὰ ὅπλα σου δυναστείᾳ, 
καὶ περιθάλλονται ἐχθροὶ viv ἔχθραν τοῦ στέφαντός 
σε τῇ γενεθλίῳ δόξῃ τῆς πόλεώς σου. » Καὶ μετὰ 
ταῦτα ἀνέρχονται εἰς τὰ βάθρα, xai ἱσταμένου ixi- 
στου εἰς τὸ ἴθιον µέρος, λέγουσιν ol κράκται τὴν 
ἀνευφημίαν * « 'O βοιθῶν τοὺς δεσπότας : » ὁ λαός: 
« Εἷς ὁ θεός. » Οἱ κράχκται' « Σὺ αὐτοὺς σῶσον ’ » 
ὁ λαός: « Nai, ξύριε. » Ol κράκται:' « Ὁ βοηθῶν 
ταῖς Αὐγούσταις' » ὁ λαός) « Etc ὁ θεός. » Οἱ κρά- 


phyrogenitos adjuvas ; » populus: « Deus es. » (j xtav « Σὺ αὐτὰς σῶσον " » ὁ λαός: « Ναὶ, Κύριε. » 


Cantores : « Tu ipsos serva ; populus : «Ita, Do- 
mine ! » Cantores: « Qui urbem juvas; » populus: 
« Deus es | » Cantores: « Tu ipsam serva ; » popu- 
lus : « Ita, Dominel » Cantores : « Qui preefeetum 
juvas; » populus : « Deus es ! » Cantores : « Tu ip- 
sum serva ; »populus : « :«Ita, Domine!»Cantores : 
« Qui Uranium adjuvas ; » populus : « Deus es! » 
Cantores : « Tuipsum serva; » populus : « Ita, Do- 
mine » (Prasini: « Qui Olympium. ») Cantores : 
« Qui Prasinum adjuvas ; » (Prasini : « Qui Anatel- 
lontem ; ») populus: « Deus es. » Cantores: « Tu- 
ipsum serva ! » populus: « Ita, Domine!» 


II. Deiode alius cantor ingressus verba cum ante- 
cedentibus conjungenda recitat : « Qui Dominos, 
Augustas, Porphyrogenitos, urbem, prefectum, 
Urenium, (Prasini : « Olympium, ») Icasium, (Pra- 
sinl : «Anatellontem, »adjuvas ; » populus: « Deus 
es. » Cantores : « Tuipsos serva; » populus : « Ita, 
Domine. » Cantores :« N. N. magnorum princi- 
pum et imperatorum ! » populus : « Oomine, eos 
adjuva. » Deindealius cantor intrat, dicens :«Sem- 
per, semper, » Cantores ; « Superior sis et victor ! » 
populus : « Perpetuo, o clarissime! » Cantores : 
«Sancte, ter sancte, victoria Venete! (Prasini : 
« Prasinee. ») Cantores : « Domina Deipara ; » po- 


Οἱ κράχται' « Ὁ βοηθῶν τοῖς moppupoytvvijtote * » 
ὁ λαός' « Ες ὁ θεός . » Οἱ κράκται' «Σὺ αὐτιὺς σῶ- 
σον’ » ὁ λαός « Nai, Κύριε.» Οἱ xpáxtat: «Ὁ foz- 
θῶν τῇ πόλει' » ὁ λαός, « Εἰς ὁ θεός. » Οἱ xpdxtac 
« Σὺ αὐτὴν σῶσον' » ó λαός' « Nat, Κύριε, « Οἱ xpd- 
xta « Ὁ βοηθῶν τῷ ἐπάρχῳ' » ὁ λαός; « Ek 6 
θεός. » Οἱ κράκται'« Σὺ αὐτὸν σῷσὸν 485 » ὁ λαός ' 
« Nal, Κύριε. » Οἱ χράχται' « Ὁ βοτθῶν τῷ Οὐρα- 
vlt » (οἱ Πράσινοι" «Τῷ Ὀλυμπίφ 3): 6 λαός, « Eic ὁ 
θεός. » Οἱ κράχται’ « Zo αὐτὸν σῶσον' » ó λαύς"« Nai, 
Κύριε. » Οἱ χράχται΄ « Ὁ βοηθῶν τῷ Εἰκασίῳ » 
(οἱ Ηράσινοι' « Τῷ )Ανατέλλοντι »)* ὁ λαός, « Elc ὁ 
θεός. » Οἱ χράκται' « Σὺ αὐτὸν σῶσον' » ὁ λαός’ » Να], 
Πύριε. » 

B'. Εἶτα εἰσέρχεται ἕτερος κράκτης καὶ λέγει 
τὴν σὐνάφειαν; « 'O βοηθών τοὺς δεσπότας, ταῖς 
Αὐγούσταις, τοῖς πορφυρογεννήτοις, τῇ πόλει, τῷ 
ἐπάρχῳ, τῷ Οὐρανίῳ » (ol Mpaatiot * « Tq Ὀλυμ- 
n »), « τῷ Εἰκασίῳ » (οἱ Πράσινοι’ « Τῷ 'Aveztà- 
Àovtt »)* ὁ λαός, « Etc ὁ θεός. » Οἱ κράκται' « EU αὖ- 
τοὺς σῶσον' » 6 λαός, « Nal, Πύριε.» Οἱ χκράχται' « 0 
δεῖνα καὶ 6 δεῖνα μεγάλων βασιλέων καὶ αὐτοχρα- 
τόρων * » ὁ λαός * « Κύριε, βοήθει.» Εἶτα εἰσέργεται 
ἵτερος κράκτης, καὶ λέγει « Ἰοὺς dei, ἀεί 4. » Οἱ 
χράκτα:' « Ἡροτόνου καὶ νικᾷς' » ὁ λαός, « Elc dai 95, 
εὐδόκιμε. » Οἱ κράκται’ € "Άγιε, τρισάγιε, νίκη εἰς τὸ 
Βένέτον » oi Πράσινοι « Ἑὶς τὸ Πράσινον s»). Οἱ 


VARLE LECTIONES. 
46 χορεύσοµεν ed, —*? διάπρέπον Β., διαπρέπειν 94. 0” αὐτῷ σῶσον cod. h. l. et sic paulo post *9 dk«, 


&kc cod. {50 εἰσαίτα cod. 


945 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


040 


χκράκται’ « Δέσποινα Osotóxe*» ὁ λαός «Nal, Δέσποινα À pulus : « Imo, domina Deipara, victoria Venetis! » 


θεοτόχε, νίκη εἲς τὸ Βένετον » (οἱ Ἱἱράσινοι « Elc. τὸ 
Ἱράσινον »). Οἱ κράκται' € Τοῦ σταυροῦ dj δύνα- 
pie? » 6 λαός, « Nai τοῦ σταυροῦ ἡ δύναμις, νίκη 5t 
ἔχει τὸ Βένετον » οἱ Πράσινοι » Ἔχει 53 τὸ Πράσι- 
voy 9). Οἱ κράκται' « θεοῦ τὴν νίκην ἔχεις 9 τό 
πρὀσωπόν σου, Οὐράνιὲ » (οἱ Πράσινοι ε Ὀλύμ- 
πιε »). Οἱ κράχκται «Όλη δείλης σήμερον’ 2 ὁ λαὸς 
ἴσ' « "Όλη δείλης σήμερον’ καλή σου δείλης γίνε- 
ται. » Οἱ κράκται' » Κύριοι, πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι! » ὁ 
λαός, « Πολλοὶ ὑμῖν ypóvot » (ol Πράσινοι: « "Άγιε »). 
Καὶ εἰσέρχεται ἕτερος κράκτης xal λέγει « Ὁ δεῖνα 
καὶ ὁ θεῖνα μεγάλων βασιλέων xal αὐτοκρατόρων: » 
ὁ λαός « θεοτόχε, βοήθει, » Ol κράκται' « Elo ὁ 
θεὸς, σὺ αὐτοὺς σῶσον' » ὁ λαός' « Nol, Κύριε. » 
Εἶτα λέγει ὁ κράκτῆς' « Ναὶ εἰπὶ καὶ ποίει τὸ ἀγω- 
γεῖν 5 τῷ Οὐρανίφ » (οἱ Πράσινοι. «Τῷ Ὀλυμπίφ»)' 
« vai sik xai ποίει τὸ ἀγωγεῖν τῷ Ε᾿κασίῳ α (οἱ 
Πράσινοι’ «Τῷ ᾽Ανατέλλοντι»)' ὁ λαός'« Καλὸν ἀγῶ- 
να” » Οἱ χράχται. « Εὶς ὁ θεὸς, σὺ αὐτοὺς σῶσον. » 
ὁ λαός: « Nal, Rópie: » Ἰστέον, ὅτι τὰ αὐτὰ xta 
καὶ ἡ aot? εὐφημία λέγονται xal ἐπὶ τοῦ ἱπποθρο. 
µίου εἰς τὸ στάµα, Ίγουν slo τὸ TI 95, δηλονότι τοῦ 
ὑπάρχου καθεζοµένου elo τὸ κάθισμα, ἔνθα ὁ καὶ 56 
ἀχτουάριος ἵσταται. 
Περὶ τοῦ αὐτοῦ ἱπποδρομίο»υ, πῶς δεῖ κυλίειν' 


Πρὸ τοῦ ἱπκικοῦ γίνεται d; ποµπη τῶν ἔππων, 
xai τῷ πρωΐ τίθεται ἡ ὄρνα εἷς τὸν χαμπτὸν τοῦ 
Βενέτου, καὶ κατέρχονται οἱ τῶν 9ύο μερῶν ἡνίοχοι 
ἅμα τῶν κουθινογράφων, φορούντων αὐτῶν τῶν 


(Presini : « Prasinis!») Cantores : « Crucis poten- 
tia; » populus: « Imo crucis potentia | victoria Ve- 
netam factionem habet; » (Prasini » Prasinam 
hahet. ») Cantores : « Dei victoriam habet persona 
tua, ο Uranie! » (Prasini : « Olympiel » Canto- 
res : « Tota victoria hac vespera tibi contingit ; » 
populus : « Omnis tibi hodie ac pulchra victoria 
contingit. » Cantores : « Multa vobis tempora, do- 
mini ! » populus : « Multa vobis tempora ! » Pra- 
sini : « Sancte ! » Alius deinde cantor intrat, et 
dicit : « N. et N. magnorum principum et impera- 
torum ; populus : « Deipara, hos adjuva. » Can- 
lores : « Deus 68, tu ipsos serva ; » populus : « Imo, 
Domine. » Postremo pracentor : « [ta dic et fac, 
Uranius agat! « Prasini : « Olympius! ») imo agat 
Ieasius ! »(Prasini : « Anatellon agat | ») populus : 
« Egregiuo) certamen. » Cantores : « Deus es, tu 
ipsos serva 1 » populus : « Imo, Domine ! » Scien- 
dum est, eadem acta 905 easdemque acclamatio- 
nes etiam in decursione in statione seu II recitari, 
prefecto in consessu, ubi actuarius quoque stat, se- 
dente. 


De eadem aecursione, quomodo sortes misceri 
debeant. 


Ante decursionem processio equorum institoitur, 
urnaque in meta Venetus faclionis mane posita, an- 
rige utriusque gregis cum combíinographis, arme- 
lausia Venetum albumque et massia gestantibus, 


χομθινοφράφων ἁρμελαύσια (26) βένετον xal λευκὸν ϱ discalcealis preterea et chartocalamaria ferentibus, 


xai tà µασσία (27), ὄντων αὐτῶν καὶ ἀνυποδήτων, 
βαστάζοντες xai Χχαρτοχαλαμάρια, xal κυλιούσης 
τῆς ὄρνας, olov ἐκβάλλει σφαιρἰον, ὀνολάζει τὸν µεσ-- 
αρίστερον. Kal ovs πληρώσωσι τὰ ὃ (aia, ἀπέρ- 
χονται εἷς τὰ ὀρνατούρια, xai ποιοῦσι τὸ πέρας τῆς 
κοµθἰνας, xal ἀνερχομένου τοῦ βασιλέως, ἀπολύουσι 
τὰ διίππια, καὶ ἵσταται ὁ μαξιλλάριος εἷς τὸν τόπον 
αὐτοῦ xal οἱ δύο θεωρηταὶ, εἷς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ, 
καὶ εἷς ἐξ εὐωνύμων, βαστάζοντες τὰ καλαμάρια, 
ἕως οὗ πἐετάσῃ (28). Kai τοῦ Θεοῦ παρασχόντος τὴν 
νίχην, μετὰ τὸ λαθεῖν τὰ έπαθλα ἀπέρχονται εἷς 
τὰς θύρας, xal μετὰ τὴν συµπλήρωσιν τῶν δ' βαίων 
ἐκθαίνουσι τὰ ἅρματα τῶν νικησάντων, φορούντων 


descendunt, et, urna agitata, quicunque globulus 
exierit, is mesarislerum ( quasi medium sini- 
strum) constituit. Quatuor palmis completis, ad ur- 
natoria abeunt, terminum conibinee faciunt, et, im- 
per&tore accedente, diippia solvunt : maxillarius in 
loco 800, e duobus inspectoribus unus ad dextram, 
alier ad sinistram stant, et calamaria, usquedum 
velum extenderint, gestant. Postquam vero Deus 
victoriam concessit, et aurige premia victorie ac- 
cepere, ad januas abeunt, completis vero quatuor 
palmis, currus victorum progrediuntur, aurige 
premia publica feruat, ad metam Prasine Venete- 
que factionis deflectunt, deinde ad proprium gre- 


VARLE LECTIONES. 
V5 γίκην ἔχεις ed. 9 ὄχεις θ4, δν ἔχει conj. Β. Sh ἀγωγὴν cod. h. I. el mox. 95 eic [1 ed. δὲ καὶ om- 


cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(26) Vestis brevis, velut sagum, absque manicis. [) μοκοπεῖν. Non. enim putem, illos homines fuiase 


Vid. infra dicenda p. 387. Quid autem sint µασσία, 
non novi. Χαρτοκαλαμάρια sunt. theca chartis per- 
gamenis (χάρτη enim in hoc libro pergamenam 
notat), et calamis plene. Quid µαξιλλάριος sit, edo- 
ceri ab aliis cupio. Forte erat, qui τὰ µαξιλλάρια, 
cervicalia, pulvinaría, populo in circo sedenti gBub- 
sternebat, aut pro τηθγοθάἀθ locabat, aut, quod mihi 
quidem probabilius videtur, qui maxillis equorum 
circensium ad factiones pertinentium ferro can- 
dente notam cujusque factionis inurebat ; vid. Du 
ΏφΏβο v. mazilla et maxillare, ubi redditur στο- 


ημίους, carnifices, qui sontes naribus et labiis 

c utilarent etstigmatibus nolarent, quamvis suppli- 
cia de sontibus 1n circo sumpta fuisse constest. 

(27) Forte clavas, significat, ῥόπαλα, ut vox 
Francogallica masse. Du Cange Gloss. Lat. servientes 
ad clavam intrepretatur, sergeans à masse. 

(28) Nempe τις, donec mappam aliquis extendat, 
explicitam, expansam monstret. Vel potest πετά 
intransitive accipi, subintelleoto ἑαυτό (nempe τὸ 


Bie") pro πετασθῃ :; quod non insolens buic 
ibro. 


047 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


648 


gem redeunt, faclionarios sumunt, ac saltantes ad Α τῶν djvióyov τὰ δημόσια, καὶ κάµπτουσι καμπτὸν 


melam Praeine, ut supra diximus, divertunt. Po- 
siremo ad stationem se conferunt, descendit actua- 
rius, eos dimittit, sic etin publicum saltantes pro- 
cedunt. 


De bigis, quomodo ordinari debeant. 

Si certamen equestre, ubi imperator adoratur, 
instituitur, bigee in primo critario, bigarii in curri- 
bas, stant, et imperatore veniente, quatuor aurigae 
&ccedunt, aureas pilas occupant, et inde reverai, ad 
suas lineas redeunt. Postea, signo ab actuario dato, 
rursus intrant, armillam auream sumunt, ac re- 
deuntes cum facibus ad factiones accedunt, bigae 
vero abeunt. Bigarii vestes, Venetam unus, alter 
Prasinam, alis quasi instructas, e centunculis con- 
fectas, 206 a tergo ad lumbos usque, pro galeis 
vero camelaucia e centunculis gestant. 


Πρασίνου καὶ Βενέτου, καὶ ἔρχονται εἷς τὸν ἴδιον 
δῆμον, καὶ ἐπαίρουσι τοὺς δηµότας, xal σάασοντες 
χάµπτουσιν ὡς Ἠπροείρηται, χαμπτὸν Πρασίνου. 
Καὶ ἔρχονται εἷς τὸ στάµα, xal κατέρχεται ὁ 
ἀχτουάριος, καὶ ἀπολύεῖ αὐτοὺς, καὶ κατέρχονται 
χομεύοντες εἰς τὸ δπμόσιον. 
Περὶ νῶν βηγῶν, πῶς δεῖ αὐτὰς τελεῖσθαι. 

Ἰππικοῦ ἀγομένου Ἠπβοσκυνησίμου, αἱ βῆγες 
ἵστανται εἰς τὸ πρῶτον κριτάριον, xat ol βηγάριοι 
ἐπάνω τῶν ἁρμάτων, καὶ ἀνερχομένου τοῦ βασιλέως, 
ἔἐμθαίνουσιν ol δ’ ἡνίοχοι καὶ λαμθάνουσι τὰ χρυσᾶ 
πισσία καὶ στρέφονται, xal ἵστανται clo τὰς ἰδίας 
διασφαγάς. Καὶ εἶθ' οὕτως νεύει ὁ ἀγτουάριος, 
καὶ πάλιν εἰσέρχονται καὶ λαμθάνουσιν ἀπὸ φελ- 
λίου 5? (20) χρυσοῦ, καὶ ὑποστρέφοντες ἐχφωτίζου- 
σιν (30) ἐπὶ τοὺς δήµους, καὶ ἐκθαίνουσιν αἱ βῇγες 
Φοφοῦσι δὲ οἱ βηγάριοι μάτια, ὁ μὲν εἷς Βένετον, ὁ 
δὲ ἕτερος Πράσινον, ἔχοντα ὥσπερ πτερὰ, ἀπρ αεν- 


τούχλων 595 ἑῤῥαμμένα, ὄπισθεν εἷς τὰς ψύας αὐτῶν, ἀντὶ δὲ κασσιδίων φοροῦσι χαμελαύχια κεντουκλέῖ- 


να 59, 
Acta post victoriam in eodem cerlamine reportatam., 
I. Post palmam secundam cantores : « Multos, 
multos, multos! » populus : » Multos annos in 
multos! » Cantores : « Multa vobis tempora, divina 
majestas ! (Prasini : « Propugnaculum Trinitetis ! ») 
populus ter : « Multa vobis tempora » { (Prasini : 
« Sancte » |) Cantores : « Multa vobis tempora, 
Ν. N. Romanorum imperatores ! » populus ter : 
« Multa vobis tempora ! » (Prasini : « Sancte » !) 
Cantores : « Multa vobis tempora, famuli Domini {2 
populus ter : « Multa vobis tempora ! » (Prasini : 
« Sancte! ») Cantores : « Multa vobis tempora, 
N. N. Auguste Romanorum | » populus ter : 
« Multa vobis tempora ! » ( Prasini : « Sancte » !) 
Cantores : « Domini orbis terrarum, suscipite Ve- 
netos precantes ! » ( Prasini : « Prasinos ! ») popu- 
lus ter : « Sancte ! » Cantores : « Ut servi rogare 
audemus | » populus ter : « Sancte; » Prasini 
similiter. Cantores ; « Cum timore dominos in- 
tueri audemus ; populus ter : « Sancte ! » Prasini 
similiter. Cantores : « Merito invocamini benefici 
principes ! » populus ter: « Sancte ! » Prasini 
similiter. Cantores : « Ád preces servorum veslro- 
rum Venetorum; » populus ter : « Sancte » Prasini 
similiter. Cantores : « Premia servis vestris, si 
jubetis, » populus ter : « Sancte! » Prasini simi- 
liter. Cantores : « Domine, serva dominos Roma- 
norum ! » populus ter : « Domine, serva. » Can- 
tores : « Domine, serva a te coronatos ! » populus 
ter : « Domine, serval » Cantores : « Domine, 
serva principes orbis terrarum ! » populus ter ; 
« Domine, serva. » Cantores : « Et cum ipsis Deus 
in nobis operetur! » populus ter : « Domine, 


"Axtx ἀπὸ νίκης εἷς τὸ αὐτὸ 9 ἱπποδρόμιον. 
À. ᾽Απὸ τοῦ δευτέρου βαϊου λέγουσιν οἳ κράκται’ 
« Πολλὰ, πολλὰ, πολλά: » ὁ λαός « Πολλὰ ἔτη εἰς 
πολλά. » Οἱ κράκται’ « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ἡ ἔνθεος 
βασιλεία » (οἱ Ἡράσινοι. «Τὸ πρόθληµα τῆς Τριά- 
δος’ ») καὶ ὁ λαὸς ἐκ q^ « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι » (οἱ 
Πράσινοι’ € "Av »]. Οἱ κράκται. » Πολλοὶ ὑμῖν χρό- 
vot. ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα αὐτοχράτορες Ῥωμαίων' » 
καὶ ὁ λαὸς ἐκ q^ « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι » (ol Πράσι- 
νοι' « "Άγιε »). Οἱ κράκται. « Ἠολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, οἱ 
θεράποντες τοῦ Κυρίου’ » ὁ λαὸς ἐκ v" « Πολλοὶ ὑμῖν 
χρόνοι » (oi Πράσινοι «Άγιε »). Οἱ κράκται’ «Πολλοὶ 


C ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα xal ὁ δεῖνα Αὐγοῦσται τῶν Ῥω- 


µαίων.» καὶ ὁ λαὸς d« γ΄ « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι » 
(oi Πράσινοι’ « "Άγιε » ). Οἱ κράκται’ « Δεσπόται τῆς 
οκουμένης, δέξασθε Βενέτους παβακαλοῦντας » (οἱ 
Πράσινοι. » Πρασίνους »)* καὶ ὁ λαὸς ἐκ y* « "Άγιε. 
Οἱ κρᾶκται᾽ «Ὡς δοῦλοι τολμῶμεν παρακαλέσαί, » 
ὁ λαὸς ἐκ q^ « "Άγιε «οἱ Πράσινοι ὁμοίως. Οἱ 
κράκται' « Μετὰ φόδου δυσωποῦμεν τοὺς δεσπό- 
τας» ὁ λαὸς ix q^ « ᾽Αγιε' » οἱ Πράσινοι ὁμοίως. 
Oi κχράκται' « ᾿Ανεξιχκάκως παραχλήθητε εὐεργέ- 
ται" » ὁ λαὸς ἐκ Υ΄ « "Άγιε » ol Πράσινοι ὁμοίως. 
Οἱ κράκται’ « Etq τὴν δέησιν τῶν δοὐλῶν ὑμῶν Bs- 
νέτων’ » ὁ λαὸς ἐκ y". « "Aqu » ol Πράσινοι ὁμοίως. 
Οἱ γράκται' « Δημόσια τοῖς δούλοις ὑμῶν, sl xt- 
λεύετε' » ὁ λαὸς ἐκ Υ «Άγιε » οἱ Πράσινοι ὁμοίως, 


D Οἱ κράκται' «Κύριε, σῶσον τοὺς δεσπότας τῶν Λω- 


µαίων' » ὁ λαὸς ἐκ Υ’. « Κύριε, σῶσον. » Οἱ κράκται" 
« Κύριε, σῶσον τοὺς ix σοῦ ἑστεμμένους' » ὁ λαὸς 
ἐκ q'. « Κύριε, σῶσον. » Οἱ xoáxtav « Κύριε, σῶ- 
σον τοὺς δεσπότας τῆς οἰκουμένης' » ὁ λαὸς ἐκ q^ 
« Κύριε, σῶσον. » Οἱ κράκται « Καὶ σὺν αὐτοῖς ὁ 


VARLIE LETIONES. 


8? ἀνὰ ψελλίου conj. Β. 9* κενδούκλου οοἀ. 5" κεντουλεινὰ ed. — 99 εἰς αὐτὸ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARBIUS. 
(39) Forte leg. ἀνὰ ψελλίου, unusquisque armillam auream. 


(30) In altum sublevant et ostendant. 


649 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. I. 


660 


θεὸς ἡμᾶς συνεργήσει' » ὁ λαὸς ἐκ Υ, « Κύριε A serva!» Cantores :« Domine, serva imperatores, 


σῶσον. » Ol κρᾶχται' « Κύριε, σῶσον τοὺς δεσπό- 
τας σὺν ταῖς αὐγούσταις καὶ τοῖς πορφυρογεννήτοις' » 
6 λαὸς ἐκ q^ « Κύριε, σῶσον. » 

Β'. Καὶ ἀπὸ τοῦ τετάρτου flaiou γατέρχεται ὁ μαϊ- 
στωρ μετὰ τοῦ λαοῦ, καὶ ἵσταται ἔμπροσθεν τοῦ 
δήμου. Ὁ δὲ δήμαρχος ἀπυμένει μετὰ τῶν πρω- 
τείων ἄνω εἷς τὸν δῆμον. Εἶτα λέγουσιν ol κάτω 
Ἱστάμενοι κχράκται’ ε Et τι (31) ὁ θεὸς ὠνόμασε » 
xai ἀποχρίνονται ἄνω εἷς τὸν δῆμον' « Τίμιον τὸ Bl- 
νετον » (oi Πράσινοι, α τὸ Πράσινου). » Οἱ κράκται’ 
« 'O βοηθῶν τοὺς δεσπότὰς 6'. » — « Et; ὁ θεὸς, » ὁ 
λαὸς, xxl τὰ λοιπά. Εἶτα ἀνέρχονται oi ἠνίοχοι iv 
τοῖς ἅρμασι, φοροῦντες τα δηµόσια, xxl σάσσουσι, 
χαὶ ὁ δῆμος ἕμπροσθεν αὐτῶν λεγόντων τὸ δροµι- 
xóv' « Αγάλλου, Βένετε, οἱ δεσπόται ἐνίχησαν 9 
(oi Πράσινοι « Πράσινε). » Καὶ ὅτε ἔλθωσιν εἲς τὸ 
D, ἔμπροσθεν τῶν βασιλέων Ίστανται καὶ λέγουσιν 
ol xpáxtat, «Πολλὰ, πολλὰ, πολλὰ’ » ὁ λαὸς, » Πολλᾶ 
ἕτη el; πολλά. » Οἱ κράκται' « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, 
ἡ ἴνθεος βασιλεία, » (οἱ Πράσινοι, « ἡ ἐκλογὴ της 
τριάδος) » Ὁ λαὸς ἐκ τρίτου, « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, » 
(oi Πράσινοι « "Αγιε/.»Οἱ κράκταιε Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, 
6 δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα αὐτοχράτορες Ρωμαίων » ὁ λαὸς 
ἐχ τρίτου, « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, » (ol Πράσινοι, 
« Άγιε) » Οἱ χράκται’ « Πολοὶ ὑμῖν χρόνοι, οἱ θερά- 
ποντες τοῦ Κυρίου » 6 λαὸς ἐκ τρίτου, « Πολλοὶ 
ὑμῖν χρόνοι, » Οἱ κράκται « ΗΠολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, 
ὁ δεῖνα xal ὁ δεῖνα αὐγοῦσται τῶν Ῥωμαίων) » ó 
λαὸς Υ’, « Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, » (ot Πράσινοι, «΄Αγιε). 
Οἱ κράκται' « Ἠολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, δεσπόται, σὺν 
ταῖς αὐγούσταις καὶ τοῖς πορφυρογεννήτοις » ὁ 
λαὸς Υ, « Ηολλοὶ ὑμῖν Ὑρόνοι, » (ol Πράσινοι, 
Άγιε). » Οἱ κράχκται, « Ἠολλὰ, πολλὰ, πολλά; » 
ὁ λαὸς, « Πολλὰ ἔτη sic πολλά. » Οἱ κρά- 
xtat* α Δεσπόται τῆς οἰκουμένης, δέξασθε Βενέ- 
τους παρακαλοῦντας, » (oi Πράσινοι, « ἩΠρασί- 
νους). » ὁ λαὸς Ux Υ. « "Aqu. » Οἱ κράκτεαι' « Ὡς 
δοῦλοι τολμῶμεν παβακαλέσαι’ » ὁ λαὸς Υ, « "Aqu. » 
Οἱ χκράκται « Μετὰ φόθου δυσωποῦμεν τοὺς δε- 
σπότας. » ὁ λαὸς Υ, «Άγιε.» Οἱ χράκται' « 'Ave- 
ξικάχως παραχλήθητε, εὐεργέται' » ὁ λαὸς Y, 
« "Avus. » Οἱ χράκται' « Elo τὴν δέησιν τῶν δούλων 
ὑμῶν Βενέτων, (Πράσινοι 68, « Πρασίνων). » ὁ λαὸς 
q', « "Aqui. Οἱ κράκται α« Στεφανώσατε τοὺς δού. 
λους ὑμῶν, tl κελεύετε’ » ὁ λαὸς ἐκ τρίτου, « "Avus: » 
οἳ Πράσινοι ὁμοίως. 

I' Οἱ κράχται « Κύριε σῶσον τοὺς δεσπότας 
Ῥωμαίων' » ὁ λαὸς ἐκ qd, « Κύριε, σῶτον. » 
Οἱ κράκται « Kópu, σῶσον τοὺς ix σοῦ ἐστεμ- 
µένους » ὁ λαὸς ix Υ, « Κύριε σωσον. » Ot 
χράχκται' « Κύριε σῶσον τοὺς δεσπότας σὺν ταῖς 


augustas et porphyrogenitos | » populus ter : « Do- 
mine, serva!» 


II. Post quartam palmam magister cum populo 
descendit, et ante factionem subsistit: demarchus 
in loco superiori cum principibus in factione rema- 
net. Deinde cantores infra constituti dicunt : « Si 
Deus vocavit; » respoadent supra in factione con- 
stituti : « Venetum gregem venerandum ! «(Prasini, 
« Prasinum). » Cantores : « Qui doniinos adjuvat 1» 
populus: «Deus es» et cetera. Deinde aurigie, 
207 publica premia ferentes, currus cunscendunt, 
faclione ante ipsos dromicum carmen recitante : 
« Exsulta, Venete, domini vicerunt; » (Prasini, 


pB* Prasine). » Et quando ad I[ pervenere, coram 


imperatoribus stant, cantores dicunt : « Multos, 
multos, multos ; » populus :« Multos annosin mul- 
tos. » Cantores :« Multa vobis tempora, divina 
majestas | » (Prasini : « Electio trinitatis!) » popu- 
lus ter: « Multa vobis tempora! » (Prasini: 
« Sancte!) » Cantores : « Multa vobis tempora, 
N. N. imperatores Romanorum ; » populus ter: 
« Multa vobis tempora!» (Prasini: « Sanctel) » 
Cantores : « Multa vobis tempora, famuli Domini {» 
populus ter: « Multa vobis tempora! » Cantores : 
« Multa vobis tempora, N. N. Auguste Romsno- 
rum ; » populus ter : « Multa vobistempora ! » (Pra- 
sini : « 8ancte! ) » Cantores. « Multa vobis tem- 
pora, domini, cum augustis conjugibus et porphy- 
rogenitis! » populus : « Multa vobis tempora!» 
(Prasini : « Sanctel ) » Cantores :«Multos, multos, 
multos, » populus : « Multos annos in multos! » 
Cantores: » Domini orbis terre, suscipite Venetos 
precactes ! »(Prasini :«Prasinos ! ) » populus ter: 
« Sancte! » Cantores ;« Utservi precariaudemus; » 
populus ter : « Sancte! » Cantores : « Verecunde 
intuemur et cum timore dominos ; » populus ter : 
« Sancte. » Cantores: « Haud male beneflci prin- 
cipes invocamini! » populus ter : « Sancte. » 
Cantores : « [n preces servorum vestrorum, Vene- 
torum ! » (Prasini: « Prasinorum ;) » populus ter: 
« Sancte ! » Cantores : « Coronate servos vestros, 


οἱ placet ; » populus ter : « Sancte! » Prasini simi- 
liter. 


III. Cantores : « Domine, serva dominos Romano- 
rum!»populuster:«Domine,serva. » Cantores: « Do- 
mine, serva a tecoronatos! » populus ter: « Domine 
serva.» Cantores; « Domine,servaimperatores,augu- 
8tas,et porphyrogenitos ! «populuster:« Domine,ser- 


VARI/E LECTIONES. 
61 δεσπότας tiq ὁ θιός, ὁ λαός καὶ τ. A. θά. ** Πράσινοι, « Πρασίνων » om. ed. 


JOAN. J&C REISKII COMMENTARIUM. 


(31) Sensus οἱ constructio hujus dictionis heo 
est : Ec «c6 θεὸς τίμιον ὠνόμασεν lavi τοῦτο 55 


PATROL. Gn. OXII. 


Βένετον si. Deus. aliquid honerabile appellavit, est 
illud Peneius, vel factio Veneta. 


21 


051 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 652 


να. » Cantores : « Unum adhuo sérvi vestri a vobis A αὐγούσταις xal τοῖς πορφυροχεννήτοις' » ὁ λαὸς ἐκ 
petimus; » populuster : «Sanote; »Prasinisimiliter. — y', «Κύριε, σῶσον. » Ol κράκται « Ἔτι µίαν αἴτη- 
Cantores : « Abeamus saltaturi, si vobis, domini, σιν ἔχομεν οἱ δοῦλοι * » ὁ λαὸς ἐκ v, c'Aq » 
placet; » populus ter: « Sancte! » Cantores: οἱ Πράσινοι ὁμοίως. Ol κράκται’ « ᾿Αγπέλθωμεν χο- 
« Domine, serva Romanorum dominos ! » populus µρεῦσαι, δεσπόται, el κελεύετε' » ὁ λαὸς ἐκ Υ, « "Aqua. » 
ter : « Domine, serva.» Cantores : « Domine, serva Οἱ χράχται' « Κύριε σῶσον τοὺς δεσπότας 'Po- 
a te coronatos ! » populus ter : « Domine, serva! » µαίων' » 6 λαὸς ix Υ, « Κύριε, ds0v. » Οἱ xpd- 
Deinde actuarius descendit, aurigas coronat, et ad — xtzv «Κύριε, σῶσον τοὺς 8 ix σοῦ ἑστεμμένους' » 
eos dicit : « Ordine &c decenter saltate. » Canto- — à λαὸς ἐκ Υ, Κύριε, σῶσον. » Elta χατέρχεται ὁ 
res:« Deocenter saltablmus in vita vestra, domini, « ἀχτουάριος, xal στέφει τοὺς djvióyouc, xal λέγει 
Et solenniconsessu instituto, postquam a throno  a2:ot;, «Εὐτάκτως χορξύσατε, » Οἱ κράχται' « Εὺ- 
domini surrexere, populus omnis aurigas sequilur, τάκτως χορεύσοµεν iv τῇ ζωῇ ὑμῶν, δεσπόται. » 
$08 carmen recitantes: « Exsulta, Venete, domini Καὶ μετὰ τὸ γενέσθαι µεταστάσιμον xal ἀναστῆναι 
vicerunt ; » (Prasini: « Prasine). » EL quando can- τοὺς δεσπότας ἀπὸ τοῦ σέντζου, ὀψικεύει ἅπας ὁ 
cellos intrarunt, cantores dicunt : « Crescat impe- δῆμος τοὺς fjvióyóuc, λεγόντων τὸ molnpat* «᾿Ἀγάλ- 
rium, crescant Veneti. » Sic poslea aurígas ad ΄ Aou, Βένετε, οἱ δεσπόται ἐνίκησαν' » (οἱ Πράσινοι, 
ecclesiam usque comitantur, Veneti ad tagisteum, B, Πράσινε). » Καὶ ὅτε ἔλθωσιν εἰς τὰ κάγχελλα, λέ- 
Prasini ad ἀἱαοοηίβδῶ, carmen dromicum récitan-  Ύουσιν oi κράκται ἔς « Λῦξει δὲ τὸ βασίλειον, αὖξει 
tes: α Ezsulia, Ὑδήθίθ!» (Prasini : Praeine! ) καὶ τὸ Βένετον. » Καὶ εἶθ οὕτως ὀψικεύουσι τοῖς 
Domini vicerunt. » Ἀνιόχοις ἕως τῆς Ἐκκλησίας, fj oov ol μὲν Βένετοι 
slc τὸν ταγιστέα (32), ol δὲ Πράσινοι εἷς τὰ διακονίσσης, λέγοντες τὸ θρομικὸν ποίηµα΄ «᾿Αγάλλο», Βένε- 
τε, » (oi Πράσινοι, Πβράδινε,) « οἱ δεσπόται ἑνίκησαν. » 


Acclamutio, quando uníus factionis cursores κτα, ὅτε τρέχουσιν ol ὀρομεῖς τοῦ ἑνὸς µέρους ἀπὸ 
certatim decurrunt. δρόµου ἀπεχεῖ. 
Preocentor dioit: « Habetis auxiliatorem vestrum, Λέχει à φωνοθόλος" « Ἔχετε βοηβοῦντα ὑμῖν "In- 


Jesum | , populus ter :« Semper vincit ! » Precen- so)v: » ὁ Aabe ἐκ Υ, « "Ati νικᾷ. » Ὁ φωνοδόλος, 
lor : « Victorias ostendat! » populus; « Heus, « Νίκας δείξει" » 6 λαὸς, « ᾿Εσαίουτα (33). » Ὁ φω- 
adjuva I » Precentor: « Augenat victoriam ; » popu- νοδόλος, « Αὖξει νίκην' » ὁ λαὸς, « Τῶν Batu. » Ὁ 
109: « Palmarum! »  Preeceritor ! « Servator or- φωνού όλος. « Σωτὲρ τοῦ κόσμου’ » ὁ λαὸς, « Βοήθη- 
bis! » populus : « Nobis auzilium affer!» σον ἡμᾶς. » 
Ácclamalio, quando cursores cíto procurrunt. v Axcx εἰς τὸν ἀπολακειαμὸν τῶν δροµέων. 
Citato gressu CUTBOTSS procurrunt, el ad or 6 ᾿Απολακτίζουσιν ol δρομεῖς, καὶ ἔρχονται ἔμπροςσ- 
prium gregem μή cantores κά s «HOS ρε, τοῦ ἰδίου δήμου, καὶ λέγουσιν οἱ χράκται' « Ὅλους 
n ο ον adjovs Pt o Dei " Vine τούτους, Κύριες, βοήθησον, τοὺς πρώτους BoYgnoov, 
ανα uo munere v πα M "- V Mdh ὁ iv Τριάδι, νικήσουσι πρεσθείαις σου, θεοτόκε, vi- 
rraregnüumaorempup' oam 'mp'eniés ! rimoant, κήσουσι χαροπηιοῦντες τὴν ᾖβασιλείαν, τὴν πολι- 
Venetos exhilarantes! Deus sancte, victoriam ipsis . - . ; 

; τείαν, νικήσουσι «Καροποιοῦντες τοὺς — Bsvitouc: 
concedel»SubMichaele, imperatore Christi amante, ἔς- ὁ θιὸς ὁ ἅγιος. νἰχὴν αὐποῖς παράσχου' » Ἰστέον 
Bambaludes, Prasinorüum cursor, cum currus juh- ὅτι ἐπὶ Mui τοῦ φιλοχγίστου δεσπότου ὁ BxpÓa- 
gerentur, 80 proba seu specimen ederetur, non ade- λούδης ὁ τῶν Πρασίνων δρομεὺς εἰς τὰ ζνχιασι- 
rat, quoniama Petrona patricio tenebatur ; die vere 1 (34) xal εἰς τὰς πρόδας (35] οὐκ fv ἑκρατεῖτο 
votorum, urna Jam sgiiata, cum Veneti transiis- " ὑπὸ τοῦ Ἱπατρικίου Πετρωνᾶ (36), τῇ δὲ τοῦ 
sent, advenit, et secundum Prasinie factionis preces Boos ἡμέρᾳ, τελεσθείσης τῆς χυλίστρ ας καὶ παρα- 
mandato imperatoris in tertia palmaoucorrit,etvi- ων (37) Beétoy, μετὰ ταῦτα ἆλθιν ὁ Baufa- 
oloriam reportavit. λούδης, καὶ ἐξ αἰτήσεως τοῦ δήµου τῶν Πρασίνων 

ἕδραμεν ἀπὸ κελεύσεως εἷς τὸ τέταρτον βαΐον, καὶ 
ἐν [χησενι 
ΥΛΒΙΑ LECTIONES. 
8 τοὺς om. ed. '* lm «bts ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(82) Delooo ταγιστεὺς dicto nihil habet Du Can- ἢ frater Theodore augusti, matris Miehaelis Ebriesi 
gius 1n CPli Christ. et domesticus Scholarum ; v. ad p. 374. Nomen 
(33) Heus, adjuta seu adjuva, succurre; vid. ad — Pettouacis aut Petrone medio evo erat frequentis- 
. 904, simum : quod in aliis argumentis unum quoqueest 
(34) In compositione et eoordinatione sque con- — 6 quo recentior etas fragmeuti Traguriani evinci 
jugatione curruumet equorumcombinandorum,ut X potest ; quamvis largiar lubens, nequea docto Dal- 
ευγεου certent. thata, qui primas id edidit, neque forte seculo xiv, 
(35) Edebant nempe specimina sui, faciebantque — conlicium id fuisse. Nihil enim impedit, quominus 
ρετίδυ]α currus et equi οἱ aurige anie certamen — id ad Jusiiniani mevum referamus. 
publicum. (37) Vidétut idem significare atque ἐχόντων τὴν 
(36) Erat ille Patricius Petronas aut Petronax προτίμησιν, utalias solet Noster loqui, quum pri- 


668 


"Axca. efc τὴν χυλίστβαν τῶν πεί(ῶν. 

« Eic ἐχείνας τὰς θύρας ἀπέλθωμεν, θεὲ xal Kos 
ριε τῶν ἁπάντων, ὅπου ἔσται ἐκ θεοῦ νικῆσάι. Τοὺτό 
ἐστιν ix. θεοῦ νικῆσαι. Καὶ δυσωποῦμέν σε, θεοτόχε * 
γίχας λάθη ὁ δῆμος οὗτος. » 

"Axta χάμνοντος τοῦ µαπαρίου εἲς τὸ πεζὀν. 

« Νανά. A', 'Avavdin * » ὁ ,αὸς, « ᾿Ἐπέστη f, ἡμί- 
pa. » Οἱ κράκται, « Navá* » ὁ λαὸς, Αγία θεοτό» 
κα. 5 Οἱ χκράχται, « Νανά * » 6 λαὸς, « Ἡ νίκη τῶν 
Βενέτων, (οἱ Ἱράσινοι, twv Πρασίνων). O! xpá- 
Ἆται, « Νανά » ὃ λαὸς, « Χαρεῖ ἡ πολιτεία. » Οἱ 
κράκται, Νανά ΄ ὁ λαὺς, « ᾽Αγία θεοτόκε. » Καὶ 
ὅταν ὑψώσῃ τὰς χεῖρας ὁ µαπάριος, λέγουσιν' « "Aptt 
καὶ ἄρτι, Κύριε, βοήθησον. » 

Άλχτα, μέλλοντος λαμθάνειν τὰ ἔπαθλα τοῦ συµ- 
περέστου (38) καὶ τοῦ δευτέρου. 

« Στεφάνιον, δεσπόται, τῷ συμπερέστῃη ' Κύδιε, 
φῶσον τοὺς δεσπδτας ᾿Ῥωμαίων. Εύριε, σῶσον τοὺέ 
ix σοῦ ἐστεμμένους' Κύριε, 6ῶσον τοὺς δεσπότας 
σὺν τοῖς Βενέτοις » (οἱ Ἡράσινοι, « σὺν τοῖς Πράα[(- 
νοις). Τὰ δύο (39), δεσπόται, τῷ συιαπερέστῃ ' τὸ 
dv, δεσπόται, τῷ δευτέρφ. Κύριε, σῶσον τὸ ὀρβό- 
ὀοξον κράτος ' Κύριε, σῶσον τοὺς δεσπότας σὺν ταῖς 
αὐγούσταις 'Ῥωμαίων. » 

ΚΕΦΑΛ. OB'. 
Περὶ τοῦ βοτοῦ, ὅπως δεῖ τελεῖσθαι, 

A'. Ἱστίου, ὅτι τὸ πέρατον οὐ δίδοται τὸ πρωΐῖ, 
ὥσπερ τὸ ἱππικὸν (40), ἀλλὰ Λαµθάνει τῇ πρὸ μιᾶς 
ἡμέρας τοῦ βοτοῦ b Πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως 
ἀπόκρισιν, καὶ δίδωσι διᾶταξιν τῷ tfc χαταστά- 
εως, ὥστε τῇ ἑξῆς ἄγεσθαι. Καὶ ἑσπέρας ὥραν 9 
ἡ v τὰ µέρη Βενέτων καὶ Πρασίνων ἀνέρχονται εἲς 
τοὺς δήµους αὐτῶν ' οἱ δὲ δήμαρχοι ἵσταντα, χάτω, 
λέγοντες σκαπιικὰ πρὸς ἀλλήλους (A1), καὶ ὅσα δεῖ 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/É BYZANTIN.E LIB. I. 


À  Acclamatíones, dum urna peditum circumagttur. 


« Ad has januas, Deus 5ο Domine otnnium, abea- 
mus: ubi erit per Deum vincere. Hoc est per 
Deum vincere. Te veneramur, o Deipara, ut haec 
factio victoriam obtineat. » 

209 Acta, dum mupparius in pedestri pugna laborat. 

« Nana | Ananaía ! » populus : « Dies advenit, » 
Cantores : « Nana ; » populus : « Sancta Deipara » 
Cantores : « Nana ; » populus : « Vietoria Veneto- 
rum; » (Prasini: « Prasinorum). » Cantores: 
« Nana ; populus : « Gaudebit respublica. » Can- 
tores : « Nana ; » populus : « Sancta Deipara! » Et 
postquam mápparius manus sustulit, dieunt : 
« Nunc et nuno, Domine, adjuva. » 

Acla, quando pramia symperesta, seu qul primus atti- 
git melam, & qui ab eo secundus esl, accipere debent; 

« Corollam, domini, gyrrpereste | Domine, serva 
Romanorum dominos! Domine, serva a te corona: 
tos! Dotnine, serva imiperatores cum Venetis, ; 
(Prasini : cuti Prasinis). Duas eórollá$; dotnini, 
sympereste, unam, domini, βεδυπἀο: Domine, 
serva majestatem reote fidei observantem | Doinine, 
serva Romanorum imperatores et Augustas. 


CAPUT LXXII. 
De voto, quomodo celebrari debeat. 

I. Paretum mane, ut in decursione equestri, non 
datur, sed pridie diei votorum prepositus respon- 
sum ab imperatore accipit, et magistro cerimonia- 
rum precipit, sequenti die votum celebrari debere. 
Vesperi hora 1x aut κ Venelorum ao Prasinoruin 
greues ad suas factiones discedunt : demarobi vero 
infra stant, se invicem cavillantes, deque ritibus 68 
vespera observahdis colloquentes : cursores procur. 


JOAN. JAC. RBISKII COMMENTARIUS. 


mum paisum haberent Veneti ; qualis autem ea pree- 
rogativa essel, fáteor' me nescire. Aut potius παρα- 
θάντων θ8ἱ quum (ransiissenl, hoc est prevertissent 
in cursu Veneti Prasinos per tres palmas seu mis- 
us, venit Bambaludes et vicit quarta, nomine sue 
actionis Prasine. Ita Transil dicebaut Latini se- 
quiore&. Cássiodort. Var. ΠΠ. : /ranmóit Prasinus, 
pars populi mzrel ; praecedit Venetus, εί totius 
turba civitatis affligitur. 

(38) Reddidit doct. Interpres, qui primus attigit 
metam ; videtur a συμπεραἶνειν, convenire ad termi- 
num, derivasse, et magnum, pondus ejus sententiae 
&ddete lotus péróbscurus Nustri p. 211, ubi dicun- 
tut cursores sfare [séd nbi ? num apud inetatti 7] et 
(ehere, ἁῥατῆσαι τοὺς συμπερέστας πρὸς τὸ κάτέχειν 
αὐτοὺς bv ἀόφαλείᾳ, ὅπωό μὴ γένηταί τι σφάλμα δι 
αὐτῶν αγ ήιρετεείας. ut contineant. eos. in. securilale 
vel (ulos, quin coniingat per e0s error. Fuerurt ergo 
s$mperesie quoque pars certamitium circensiüt ; 
üt οχ 8ó duoqüe colligitur, quod premia acdeperint. 
Foit éliquatido, cum crederem hos sympefestas 
fuis$6 eustodes vel edituos edis circensis S. Sté- 
ph&nó diéste, qui, quod in alto habitarent, debs- 
fent cef'tartiniá füMubam observafé et viotorum or- 
dines atqtie nóthina copsignare scripto; quapropter 

tümit sbceperiht, ot oblationes pro suà ecclesia. 

t deutéros idtetpretabar eorum vicarios aut sé- 
eundicerios. Sane superísía dicebant Latini pfo 
&dituo medio mo. Sed ipse ego parum huic conje- 
oturee tribuo. 


D 


(39) Nempe nomismata vel solidos aureos, ut τὸ 
v, nempe νόμισμα. 

(40) Et aliis quoque locis, in quibus τὸ Bwtóv 
πεζοδρόµιον memoratur, ut ex hoc nostro, eolligi- 
tur in voto seu votis ludis cursu pedeselri tantum 
& cursoribus fuisse certatum. 

(41) Convicils et sarcasmis obvios ἱπιροίδπάϊ li- 
centiaiti hoc votorum ludo trahebat originem a vetu- 
sta libertate circensi, de qua vid. Salmas. ad Scr. H. 
A. p. 818 Mos ille scomimiáta In quettique Juetaudi 
impuhe et summa cum licentia, manavit a satyris, 
ludis Grecorum, unde satyre quoque «eu carmina 
contumelioss nomeu habueruiit ; item a notis illis 
Athenlensiuin γεφυριασμοῖς. Rome quoque in pro- 
cessionibusludorum votivorum,ltemi triumphulit.ug, 
tiec non exsejuialibus, satyristerum choros, μετὰ 
τῆς χερτόµμου καὶ τωθαδτικῆς Παιδιᾶς adfüisse, do- 
cet D onysios Halicarnass. Aunt, Rom. l. vit. p. 
&77, insigni luco, quem lectoribus coiumerido, Idem 
factum ait Herodiaánus |. 10. in matronalibus. Dio 
Chrysostomus, oratione, Alexandtina dicta de iis, ad 
quos eam dixit, ipsorum scurrilitàtem et petulan- 
tlám gravitér increpat, qua summos quosque viros 
ét innocentes probris ingestis fadabant et vexabant. 
Lampridius in vita Alexandri Severi pag. 909. ult. 
in Antiochenis et /Egyptiig seu Alexandrinis ut rem 
notam notat ipsorura morem /(émpore festo, aut, ut 
Salmasius ait in membranis Palatinis reperisse, 
lempóre frusta, conviciis vel ipsos imperatores, 
nedum alios, lacessendi. Locus hic est: Volébál vi- 


955 


CONSTANTINI PORPHYROGEÉNITI 


656 


runt, et prefectus ad signa sedet, omnia, qua par- À ἐχτελεῖν τῇ ἑσπέρᾳ ἐχείνῃ, ἀπολακτίζουσι δὲ οἱ δρο” 


tium ipsius sunt, peracturus. Sequenti die omnes 
noclu ad hemicyelum apsidis procedunt, prefecti 
cubiculo tunicis Tyriis, patricii, cerimoniariusa et 
senatus atrebaticis , apertoque palatio intrant et in 
guo ordine, ut in die decursionis equestris, quem 
supra descripsimus, singuli adstant. Ab hia stipa- 
tus imperator per apsidem, augusteum et cochleam 
secretam digressus, ad thronum in clathris conati- 
tutum procedit, silentiarius cum urna ad stationem 
abit, et in conspectu duarum factionum ibi adstan- 
tium 910 eam ler movet, et, quecumque factio 


E exierit, statim singuli gregem suum ordinant, hi 


primam, illi decimam januam. Imperator patricios, 
siralegos, cubiculo prefectos et principes officia- 
lium ad clathra vocat, ipsisque tesseras pauperibus, 
ut more antiquo in triclinio novemdecim accubi- 
tuum cum eo accumbant, distribuendas tradit. 


μεῖς, καὶ καθέζεται ὁ ὕπαρχος εἰς τὰ σημεῖα, ἔκτε- 
λῶν πάντα, à θεῖ αὐτὸν ἐκτελεῖν. [n δὲ ἓξῆς προἑρ- 
χοντχι ἅπαντες ἑννύχιοι dv. τῷ ἡμικυκλίῳ τῆς ἀφί- 
006, φοροῦντες oi ἄρχοντες τοῦ κουθουκλείου yAavl- 
δια τύρεα, ol δὲ πατρίκιοι καὶ ὁ τῆς καταστάσεως 
καὶ ἡ σύγκλητος φοροῦσι χλανίδια ἀτραθατικὰ, xal 
ἀνοίξαντος τοῦ παλατίου, εἰσέρχονται, καὶ ἵστανται 
ἵκαστος εἰς τὴν ἰδίαν τάξιν, ὡς tv ἡμέρᾳ ἱππικοῦ, 
καθὼς προείρητχι. Καὶ δηριγευόµενος ὁ βασιλεὺς ὑπ 
αὐτῶν, διέρχεται διὰ τῆς ἀψίδος καὶ τοῦ αὐγουστεως 
καὶ τοῦ μυστικοῦ κοχλιοῦ, καὶ ἀνέρχεται Ev τῷ καθίσ- 
ματι εἷς τὸ κλούθιον, xal à σιλεντιάριος κατέρχεται 
μετὰ τῆς κυλίστρας εἷς τὸ στάµα, καὶ τῶν δύο µε- 
ρῶν ἐχοῖσε ἑστώτων, χυλίει ὁ σιλεντιάριος ἐκ Y, καὶ 
olov ἂν µέρος παραθῇ, εἶθ' οὕτως ἕκαστος αὐτῶν τὸ 
ἴδιον µέρος εὐτρεπίζει, ol μὲν πρωτόθυρον, ol δὲ τὸ 
δέκατον. Ὁ δὲ βασιλεὺς προσκαλεῖται elo τὸ κλούθιον 


πατρικἰους καὶ στρατηγοὺς xai τοὺς τοῦ κουθουκλείον ἄρχοντας καὶ τοὺς τὰ πρῶτα ὀφφίχια κατέχοντας, xal 
δίδωσιν αὐτοῖς σφραγῖδας διανεῖμαι τοῖς πτωχοῖς (42), ὅπως ἀναχκλιθῶσι 99 μετ αὐτοῦ εἷς τὰ (0' ἀκούθιτα 


κατὰ τὴν ἀρχαίαν συνήθειαν. 

Il. Quo facto magister cerimoniarum preposito 
edicit, omnia parata esse, prepositus imperatori. 
Is per lapideam scalam descendens, ad prepositum 
dicit : « Solennem consessum ede ; » is elata voce. 
« Consessum. » Tunc imperator ad cubiculum dis- 
cedit, ubi α vestitoribus tunica sua indutus οἱ a 
preposito coronatus, per anguatum triclinium egre- 
ditur, et cubiculario velum sumente, magnum tri- 
clinium, ubi ea die convivium celebrat, et prefecti 
cub:culo adsunt, petit. Ostiarius infra ad velum 
stat, prepositus, signo ab imperatore accepto, 98- 
tiarium velum custodientem admonel, patriciosque, 
ul in equestri decursione, adducit. Patricii in ter- 
ram procidunt ipsisque in locis suis constitutis, 
prepositus, signo accepto, dicit: « Jubete. » Po- 
stea in obsequio abeunt, et rursus extra velum in 
terram procidunt, prepositus admonitus, signum 
cerimoniario dat, qui dicit: « Jubete. » Sic abeunt, 
imperatorem ad portam usque et subsellia comita- 
turi, qui thronum suum conscendit, preefectis cu- 


B'. Τοῦ δὲ τῆς καταστάσεως ὀπλοποιήσαντος τῷ 
πραιποσίτῳ, ὡς 99 ὅτι ἑτοιμάσθησαν ἅπαντα, ὁ 
πραιπόσιτος δηλοῖ τῷ βασιλεῖ, Ὁ δὲ βασιλεὺς κατὲρ- 
χεται διὰ τῆς λιθίνης σκάλας, καὶ λέγει τῷ πραιπο- 
σίτῳ΄ « Δὸς µεταστάσιµον, » κἀχεῖνος λέγει µεγάλως' 
« Μεταστάσιμον. » Καὶ εἰσέρχετχι ὁ βασιλεὺς «c 
τὸν κοιτῶνα, καὶ περιθάλλεται τὴν χλανίδα αὐτοῦ 
διὰ τῶν βεστητόρων, xal στεφθεὶς ὑπὸ τοῦ πραιπο- 
σίτου, ἐξέρχεται διὰ τοῦ στενοῦ, xai λαδόντος χου- 
θικουλαρίου τὸ βῆλον, εἰσέρχεται ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ 
µεγαλῳ τρικλίνῳ, ἐν ᾧ ἀριστᾷ τῇ αὐτῃ ἡμέρα, 
κἀκεῖσε ἵστανται οἱ ἄρχοντες τοῦ κουθουκλείο». Ὁ 
δὶ ὁστ.άριος ἵσταται el; τὸ βζλον κάτω, xai λαθὼν 
νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, δίδωσι 
νεῦμα τῷ ὀστιαρίῳ τῷ κρατοῦντι τὸ βῆλον, xal 
εἰσάγει τοὺς πατριχίους, χαθάπερ καὶ ἔπὶ τοῦ ἵππι- 
κοῦ, xai πίπτουσιν ol πατρἰκιοι, καὶ στάντων αὐτῶν 
εἲς τοὺς τόπους αὐτῶν, λαµθάνει νεῦμα ὁ πραιπό- 
σιτος, xa! λέχει κατ ἰδίαν' « Κελεύσατε » Καὶ 
ἐξέρχονται ὀψικεύοντες, καὶ πάλιν ἔξω τοῦ βήλου 


VARI/E LECTIONES. 


66 ἀναχληθῶσι μετὰ τοῦ ed. 66 ὡς om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


deri originem de Romanorum gente trahere, quia 
eum pudebat Syrum dici, maxime quod quodam 
lempore. festo, ut solent. Antiochemses et /Eyyptii seu 
Alexandrini, lacessiverunt. eum. conviciulis, Syrum 
archisynagogum et archier: a vocantes. Ephesii eudem 
licentià in omaem ordinem sexum.ue gras-abantur 
jn festo quodam χαταγώγια dicto. ut constat e Du 
Cange Gloss. Gr. p. 607. Heliogabalus, teste Lam- 
pridio t. II, Ser. H. Aug. p. 817, instituebat, ut. in 
festo vindemiarum multa in dominos jocularia, ipsis 
audientibus, dicerentur. Ex Athenei p. 182 et 187 
aliieque, qui convivia velusta narrarunt, constat, 
yeteres inter epulas studuisse mute dicteriorum 
jactationi, et fuisse penes eos certu«u quoddam ho- 
minum genus, τοὺς μυκτηριστὰς diclos, diversos a 
parasitis, quorum esset convivas subsannare et 
acri sale deíricare. Easdem licentia obtinebat in 
ludo Gothico et festo stultorum, de quibus partim 


nos dicemus ad p. 222, partim dixit Du Cange v. 
Festum, et nuperrime Gallus quidam, cujus nomen 
non succurrit, peculiari libro. Adhuc hodie rustica- 
nis et oppidanorum rudibus oblectatio et otii abu- 
sus est, in jaciendis iavicem scommatibus ingenium 
experiri et ostentare. 

(49) Mos pauperes ad mensam vocandi manavit 
8 veterum agapis seu conviviis, que in ecclesiis post 
sacra peracta celebrari solebant et pauperum ma- 
xime in gratiam instituebantur ; vid. Du Cange 
Gloss. Lat. v. Agape. De tesseris distributis ipter 
pauperes, ut ad earum ostentationem ad sacras 
epulas adtnitterentur, dixi ad p 440. Qui in urbes 
aliunde venirent hemines peregrini, accipiebant 
apud portas tesseras. Quo cavebatur, ne men- 
d.ci, meretrices et omne genus nebulonum in 
urbem conüluerent. Patet ex Aristophanis Avibus, 
v. . 


651 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. 


638 


πίπτουσιν οἱ πατρίχιοι, καὶ λαδὼν νεῦμα ὁ πραιπό- A biculo ac duobus spathariis, cum suis dextralibus, 


σιτος, νεύει τῷ τῆς καταστάσεως κἀκεῖνος λέγει" 
ε Κελεύσατε, » καὶ ἐξέρχονται ὀψικεύοντες τὸν βα- 
σιλέα μέχρι τῆς πύλης εἲς τὰ βάθρα, καὶ ἀνέρχεται ὁ 
βασιλεὺς ἐπὶ τοῦ σέντζου αὐτοῦ, τῶν ἀρχόντων τοῦ 
κουθουκλείου ἑστώτων καὶ δύο σπαθαρίων ἔνθεν 
κἀχεῖσε, βασταζόντων τὰ διστράλια αὐτῶν ' οἱ δὲ 
εὐνοῦχοι πρωτοσπαθάριοι ἵστανται ἐπάνω τοῦ Gxá- 


ub utroque latere constitutis : eunuchi protospatha- 
rii süuper scamno pone thronum stant, in quo impe- 
ra!or, ter populo signato, assidet. Acclamatione 
finita, praepositus signum accipil, egressusque pa- 
tricios et strategos ad maypam portam constitutos 
reperit, qui signo ipsis dato, ad suos ordines sin« 
guli abeunt. 


µνου ὄπισθεν τοῦ σέντζου, καὶ τὸν λαὸν ἐκ τρίτου κατασφραχίσας καθέζεται. Καὶ πληρωθείσης τῆς εὐφημίας, 
λαθὼν νεῦμα ὁ πραιπόσιτος καὶ ἐξελθὼν, εὐρίσχει ἐν τῇ µεγάλῃ πύλῃ ἑστῶτας τοὺς πατρικίους καὶ στρατηχοὺς, 
καὶ δίλωσιν αὐτοῖς νεῦμα, καὶ ἀπέρχεται ἕχαστες elc τὰς τάξεις αὐτῶν. 


T'. Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι ἐν ἡμέρᾳ τοῦ Βοτοῦ οὐκ 
εἰσέρχονται ἐν τῷ καθίσµατι εἰς προσκύνησιν τοῦ 
βασιλέως, ἀλλὰ τελεῖται, ὡς προείρηται. xzl τῶν 
ὃν Batov τελεσθέντων. ἀναστὰς ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ 
σέντζου, διέρχεται διὰ τοῦ τρικλίνου, οὗ εἴθισται 
ἀριστᾷν, τῶν πατρικίων ἑστώτων ἔνθεν κἀκεῖσε, καὶ 
δηριγευόµενος ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦ 
κουβουκλείου, εἰσέρχεται διὰ τοῦ μέσου αὐτῶν, αὐτοὶ 
δὲ ὑπερεύχονται τὸν βασιλέα. Καὶ εἰσελθόντος αὐτοῦ 
sie τὸν κοιτῶνα, λαμθάνει ὁ πραιπόσιτος τὸ στέμμα 
ἀπὸ τῆς χεφαλῆς αὐτοῦ, xai εἰσέρχονται οἱ βεστή- 
τορες, xai ἀπαλλάσσουσι τὴν Ἡχλανίδα αὐτοῦ, xal 
περιθαλλόμενος τὸ σαγίον αὐτοῦ, χστέρχεται διὰ τοῦ 
μυστικοῦ χοχλιοῦ, καὶ εἰσέρχεται elo τὸν κοιτῶνα τοῦ 
οχταγώνου πλησίον τοῦ ἁγίου Στεφάνου, xal ἐξελθὼν 
εἲς τὰ (θ’ ἀχούθιτα, ἀκουμθίζει ἐπὶ τῆς τιµίας αὐτοῦ 
τραπέζης μετὰ τῶν ἀρχόντων τοῦ κουθουκλείου, τὸν 
τοῦ σαχελλίου, τὸν τῆς χαταστάσεως καὶ τὸν dxtou- 
αριον, εἷς δὲ τοὺς κάτω ἀκουθίτους καθἑζονται οἱ 
διὰ Χριστὸν ἡμῶν ἀδελφοί. Καὶ ἀναστὰς ὁ βασιλεὺς 
περιθάλλεται τὸ τούτου σαχίον, καὶ δηριγευόµενος 


Ill. Die Voti ad thronum imperatoris, ut eum 
adorent, non accedunt, sed, ut diximus, diem 
illum celebrant, st palmis quatuor finitis, impera- 
tor a throno surgit, perque triclinium, in quo so- 
lemne convivium instituitur, 2131 patriciis utrinque 
adstantibus, transit, eta preefectis cubiculostipatus, 
per medium eorum, dum felicia otpia ipsi appre- 
cantur, procedit. Ut cubiculum intravit, prepositus 
coronam a capite ejus demit, vestitores quoque 
accedunt, tunicam mutaturi : ipse, sago injecto, per 
cochleam secretam cubiculum octogoni prope S. 
Stephani petit, 8ο triclinium xix accubituum in- 
gressus, venerande mense sue cum preefectis cu- 
biculo, sacellario, cerimoniarum inagistro et actua- 
rio accumbit, in inferioribus locis fratres nostri per 
Christum adsident. Imperator surgit, et ad cubicu- 
lum daphnes progressus,sagum suum induit, atque 
cubiculariis et reliquo solemni obsequio cinctus, 
pelatium suum a Deo custoditum petit. 

καὶ ἐξελθὼν ἵμπροσθεν τοῦ κοιτῶνος τῆς δάφνης, 
ἀπὸ τοῦ χουθουκλείου xal λοιπῶν τῶν ἐξ ἔθους ὀψι- 


κευόντων αὐτὸν, ἔρχεται ἐν τῷ θεοφυλάκτῳ αὐτοῦ παλατίῳ. 


A. Χρὴ δὲ τὸν 
ἀσφάλειαν ποιῆσαι πρὸς πάντας τοὺς τὰς συνήθεις 
ἐν τῷ ἱπποδρομίῳ ἐκτελοῦντας δουλείας, τοὺς μὲν 
μαγγαναρίους μὴ τολμῆσαι ἐξ ἑκατέοου µέρους δῶρα 
λαθεῖν xal ποιῆσαι δόλον, τοὺς δὲ κούρσωρας τοὺς 
μέλλοντας ἑστάναι xal χρατῆσαι τοὺς συμπερίστας 
πρὸς τὸ κατέχειν αὐτοὺς iv ἀσφαλείᾳ ὅπως μὴ Té- 
νηταί τι σφάλµα δι) αὐτῶν) ὁμοίως καὶ τοὺς λοιποὺς 
χούρσωρας τοὺς τὸν εὕριπον 59! κατέχοντας πρὸς 
τὸ μὴ ἐᾶσαί τινα κατελθεῖν καὶ ποιῖσαι ἄτακτόν τι’ 
ὡσαύτως δὲ xal τοὺς δεκανοὺς τοῦ ἔχειν πᾶσαν 
ἄσφάλειαν εἲς τε τὰς διασφαγὰς καὶ τὰς θύρας τὰς 
ἐξαγούσας ἀπὸ τῆς χύφης, ὅπως μὴ, ἀγομένου τοῦ 
πράγματος, ἐξελθών τις παρεμποδίσῃ τινὰ τῶν δρο- 
µέων ’ τοὺς δὲ τὰ ὄργανα φυσῶντας Σκλάθους μὴ 
Ἰᾷν ἵστασβαι ἐχεῖσε, ἀλλ᾽ ἀνάγειν αὐτοὺς εἷς τὰ σκα- 
λία, εἰς δὲ τὰς παρασκευὰς, ἵνα ἵστανται κούρσωρες 
ῥύο, ὅπως μὴ ἐξελθών τις ποιήσῃ ἐμπόδιόν τι’ τοὺς 
δὲ δηµότας καὶ τοὺς βαστάζοντας τὰ ἵἱμάτια τῶν 
δροµέων, µη ἐᾷν αὐτοὺς κατέρχεσθαι cic τὰς παρα- 
σχευὰς, ἀλλὰ μένειν αὐτους ἀἄνω" τῶν 6 τεσσάρων 
ταγμάτων (43) τοὺς ἄρχοντας τοὺς κατερχὸὀμένονς 


πραιπόσιτον παραγγελίαν καὶ { 


IV. Prepositum mandata dare, omnesque con- 
sueta ministeria in decursione equestri peracturos 
commonere oportet : maoganarios quidem, ne ab 
altera parte dona sumere dolosque committere au- 
deant: cursores, qui stare et symperestas tenere 
debent, ut hos in ordine contineant, ne per eos er- 
ror committatur ; pariter ceteros cursores Euripum 
occupantes, ne cui deecendere et aliquid contra or- 
dinem agere permittant; similiter decanos moneat, 
ut omni cura lineas jaouasque & cyphe educentes 
eustodiant, ne, dum spectaculum editur, egrediatur 
aliquis, et cursores impediat : Sclavos quoque or- 
gana inflaturos ibi stare non sinat, sed in scalas ac 
tabulata, ubi duo cursores presto sunt, deducat, ne 
quis egressus impedimentum ullum injiciat ; fa- 
ctionariis, et qui vestes cursorum portant, ad ta- 
bulata ascendere non permittat, sed supra stare 
eos jubeat ; quatuor ordinibus prefectis, qui ad 
lineas Euripi descendunt, ne qui ab ordinealienum 
in cursores committant affectus causa, sed potius 
summa cum verecundia adstent, quie ipsis man- 
data sunt, peracturi. Notandum, preces populi ad 


VARI LECTIONES 
*! εὕριππον cod. et ed. idemque v. 34. ϐ6δ ἄνω τῶν ed. 
JOAN. JAC. ΒΕΙΟΚΙΙ COMMENTARIUS 
(43) Quatuor tagmata sunt ; Schole, Excubita, Hicanati et Numeri. 


659 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


vela suspendenda a tertia palma institui. Ceterum A εἰς τὰς διαςφαγὰς τοῦ Εὐρίπον πρὸς τὸ μὴ weWiee: 


prepositus tribus quatuorve diebus ante silentia- 
rium urnam cireumacturum monere debet, 914 
ut e vestiario urnam depromat, ejusque curam ba- 
b»at, aq ex imperitia eo die error oriatuP. 


ἅτακτόν τι εἰς τοὺς δρομεῖς ἔνεχα προσπαθείας, ἀλλὰ 
μᾶλλον μετὰ πολλοῦ φόθου ἵστασθαι xal ἐκτελεῖν τὰ 
αὐτοῖς προστεταγµένα. Χρὴ εἰδέιαι, ὅτι ἡ αἴτησις 
τοῦ Δήμου πρὸς τὸ κρεµασθῆναι τὸ, βῆλον (44) ἀπὸ 


103 τρίτου βᾳίου γίνεται. Xa? δε τὸν πραιπόσιτον πρὰ τριῶν καὶ τεσσάρων ἡμερῶν προστάξαι τὸν giÀewq 
τιάριον φὸν μέλλοντα χυλίειν, ἄραι φὴν χυλίστραν ἀπὸ τὸ βεστιάριον xai προµελετῆσαι αὐτὴν, ὅπως μὴ bv 


αὐτῇῃ τῇ ἁμέρᾳ γένηται OU. ἀπειρίαν σφάλμα τι. 
CAPUT LXXIII. 
De hippedremo maoeliario, Lupereal appeligta. 


I. Pridie ejus dacursionis prepositus ad impere- 
torem venit, querens, an hoc equestre ceriamen 
inatitui jubeat ; θἱ postquam decretum de ejus ce- 
lebratione accipit, ab imparatore discedit, advoca- 
tumque cerimoniarium ad demgrchos et civilem 
magistratum ablegat, ut de certamine institnendo 
eos certiores faciat. Ingreditur etiam tessarius, 
quem prepositus &a mandato velum suspendere ju- 
bet. Sequantí die imperator sb omnibus pro more 
stipatus, progreditur, perque augusteum et aecre- 
tam cochleam ad palatium thropi fenestris instru- 
oti procedit, εἰ dum omnes congregali sint, exspe- 
etat. Cerimonigarius preposito nuntjat, omnia pa« 
rata esse; is ad imperatorem acpedit stgtimque 
per lapideam acalam ad vestem mutandam in cubi- 
culum abit, indeque egressus, ad prepoaitum dicii : 
« Solemnam consessum ede ; » hio : « 8olemnem 
concessum. » Imperator vero, qui ihi eat metatorium 
ingressus, suaque tunica indutus et pro more coro- 
natus, abit, et a preefectis cubiculi cinctus, tricli- 
nium, in quo convivium eo die institui aolet, petit, 
Hic patricii eum et strategi excipiunt, quibus ado- 
rantibus, prepositus mandatum ab imperatore ac- 
cipit, et dici ; « Jubete, » Patricii et etrategi om- 
nes egregsi, cum senatu extra poriam stant, impe- 
rator in limine ejus; ubi postquam omnes in lerram 
procidergnt, prepositus a mandato cerimoniario 
signum dat, et dicit « Jubete. » 


νεῦμα ὁ πραιπόσιτος παρὰ τοῦ βασιλέως, καὶ λέγει: 


ΚΕΦΑΛ. ΟΙ’. 
Περὶ τοῦ μακελλαρικοῦ ἱπποδρομίου τοῦ λεγομένου 
Λρυπέρκαλ (45). 

Α’. Εἱσίρχευχι πρὸ μιᾶς ἡμέρας τοῦ αὐτοῦ Ίππο- 
ἁρομίου à πῥραιπόσιτος πρὸς τὸν βασιλέα, ὑπομιμνή- 
σχων αὐτὸν, ei χελεύει ἀχθῆναι τὸ αὐτὸ Ἱπποδρόμιρν, 
x«i λαθδὼν παρὰ τοῦ βαφιλέως συγκατάθεσιν πρὸς 


p? ἄγεσθαι αὐτὸ, ἐξέρχεται, καὶ προσκαλεσάµενος 


τὸν τῆς καταστάσεως, ἁποφτέλλει αὐτὸν πρὸς τοὺς 
Δημάρχους καὶ óà πολίτευμα, εἰπεῖν πρὸς αὐτοὺς, 
ὡς ὅτι ἆγεται ἱπποδρόμιον. Εἰσέρχεται δὲ καὶ ὁ θες. 
qdpios, xai πβαστάσσεται παρὸ τοῦ πραιποσίτου 
ἀπὸ κελεύσεως, ὅπως χβεµάσῃ. Καὶ τῇ ἑξῆς ἑξέρ- 
χιται ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ παλατίου, δηριγευάµενος 
ὑπὸ τῶν ἐξ ἴθους, καὶ διέρχεται διᾶ «« τοῦ αὐγου- 
στέως καὶ τοῦ μυστικοῦ χοχλιρῦ, καὶ ἀγέρχεται ἐν 
τῷ παλατίῳ τοῦ καθίσµατος, ζγαυν εἷς τὰ παραχυ- 
πτικὰ, ἐχδεχόμενος, μέχρις ἂν σιμφθάσωσιν ἅπαν» 
τες. Ὁ δὶ ες καταστάσεως ῥηλοῖ φ«ῷ πραιποσίτψ, 
ᾧς ὅτι πάντα ἔτοιμά ἐστι, κἀκεῖνος οἰαέρχεται πρὸς 
τὸν βασιλέα, καὶ εὐθέως κατίρχιται διὰ τῆς Αιθίνης 
σκάλας ποὸς τὸ ὑπαλλάξαι ἐν τῷ κοιτῶνι αὐτοῦ, εἶθ᾽ 
οὕτως ἐξεργόμενος Αἐγει τῷ πραιποστῳ: « Δὸς 
µεταστάσιµον * » χκἀκεῖνος λέγει’ « Μεταστάσιμον. » 
'O δὴ βασιλεὺς εἰσελθὼν dv τῷ ιἐχεῖας µετατωρίῳ 
καὶ περιθαλλάµενος τὴν χλανίδα αὐτοῦ xai στεφθεὶς, 
ὡς d συνήθεια ἔχει, ἐξέρχεται, καὶ δηριγευόµενος 
ἡπὸ τῶν ἁρχόντων ταῦ κουθουκλείαυ, ἐξέρχεται val 
ἵσταται iv τῷ τρικλίνῳ, iv d ἀριστᾷ τῇ ἡμέρᾳ 
ἐχείνῃ. Καὶ δέχονται αὐτὸν ἐκεῖσε οἵ τε πατρίκιοι καὶ 
ατρατηγοὶ, καὶ τούτων προσκυγησάννων, λαμθάνει 
« Κελεύσατε. » Καὶ ἐξελθόντες πάντες ot τε πατρί- 


Xtot xaj στρατηγοὶ, ἔξω τῆς πύλης ἵστανται μετὰ τῆς συγκλήτου: ὁ Gb βασιλεὺς ἵσταται ἐν τῇ ουδῷ τῆς 
πόλης καὶ πάντων προσκυνησάντων, δίδωσιν ὁ πραιπόσιτασ ἀπὸ χελεύσεως νεῦμα τῷ τῆς καταστάσεως καὶ 


λέγει’ « Κελιύσατε. » 

II. Inde his comitantibus, imperator thronum 
cum prefectis cubiculi conscendit, quo postquam 
venit, cerimoniarius exiremam ejus tunicam sumit, 
factaque rhosathelio imperatori in manum tradit, 
ut populum signet. Dum in thronum adscendit, fa- 


B'. Kdxeifev δηριγερόµενος ὑπ αὐτῶν 6 βασιλεὺς 
ἀνέργεται iv τῷ καθίσµατ. μετὰ τῶν τοῦ xouÉou. 
χλείου ἁ2χάντων, xal ἡνίκα ἀποχινήσει, λαθὼν à τῆς 
καταστάτεως τὸ ἄχρον τῆς χλανίᾶος αὐτοῦ, ποιεῖ ῥω- 
σθέλιον xal ἐπιδίδωσι τῷ βασιλεῖ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ 


JOAN. JAUC. ΒΕΙΘΕΙΙ ΟΟΜΜΕΝΤΑΒΙΟΡ. 


44) Ergone sequebatur immediate post votorum 
ludos, in quibus pedum cursu certabatur, aliud 
cireense equestre ? Liquido id ex hoc loco patet. 
Λι quodnam illud erat? Non dixerim. Lupercalne 
vel Macellarium alias dictum, de quo proximo loco 
auctor disserit? Videtur ferme. Atqui medio id vere, 
inter circense natalis urbis seu χι diem Maii et 
festum Pentecostes fuit celebratum, ut e p. 218 
cons!at. Ergone votorum quoque ludierum in illud 
tempus incidebat? quod alias in anni seu Junuarii 
initia, interdum quoque ud mensem Julium refertur. 
Nodum huoc non expedio. 


(45) In. codice erat. Aourtpx'. Quare autem ludus 
hic curulis vel circensis Macellarius fuerit appella- 
ius, et quare Lupercal, si ea vera est lectio, ut esse 
videtur, noa novi. Forte prius nomen habet ex eo, 
quod carnes tum inter populum distribuebantur, 
aut ab antiquis paucarpis seu venationibus circensi- 
bus, quando fere laniatum populo permittebantur ; 
posterius, quod eo tempore agitaretur, quo solebant 
olim Lupercalia Rome agi. Atqui Lupercalia inen- 
βο Februario agebantur Rome et boc Lupercal 
CPli mense Maio, ut paulo ante diximus. 


qti 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 


6642 


πρὺς τὸ σφραγίσαι τὸν λαόν. Kai ἀνελθόντος τοῦ À ctionarii pro more acclamant, prepositus vero, si- 


βασιλέως ἐν τῷ χαβίσµατι, φωνοῦσιν ol δῆμο., ὡς 
εἴθισται αὔτοῖς, καὶ λαθὼν νεῦμα ὁ πβραιπόσιτος πα- 
ρὰ τοῦ βασιλέως, ἐξέρχεται, καὶ νεἸει τοὺς πατρι- 
χίαυς, xai ἀπέρχεται ἕκαστος ἐν τῇ αὐτοῦ καθίδρᾳ. 
Ἰστέον δὲ, ὃτι τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ οὐκ εἰαὶν οἱ πατρίχιοι 
ἐν τῷ καθίσµατι εἰς προσκύνησιν διὰ τὸ εἶναι τὸ ἵπ- 
πικὸν παγανὸν, xai τελεῖται πάντα τὰ κατὰ συν» 
ήθειαν "9 xai ἀχθέντων τῶν τριῶν βαῖων, ἀπὸ τοῦ 
τρίτου βαῖου νεύει ὁ ἀχτουάριος ἀπὸ χελεύσεως µε- 
τὰ τῆς χειρὸς αὐτοῦ, κρατῶν ἐγχείριον (46), τὸ πο- 
λίτευμα, καὶ ἀποκινεῖ ἐκ τοῦ διιππίου διὰ δύο. 
Ἐλθόντος δὲ ἕως τὰ κριτάρια, ἄρχονται λέγειν ἆν- 
τιφωνικῶς, τὸ μὲν ἓν µέρος « "8s τὸ Kap 15 καλὸν 
πάλιν ἐπανατέλλει » τὸ δὲ ἕτερον µέρος « Φέρον 
ἁγίειαν xal χαρὰν xai τὴν εὐημερίαν, » xai τὰ λοι- 
πὰ, καθὼς ἡ συνήθεια ἔχει. Καὶ κατελθόντες µεχρι 
τῶν Ἡβρασίνων καμπτοῦ, ἑνοῦνται ἁμφότεροι, «al 
λέγουσιν ἀπελατικοὺς τρεῖς Ἰὸ µέχοι τοῦ χαθίσµατος’ 
χατέρχεται δὲ xal ὁ ὕπαρχος πόλεως ἀπὸ χελεύσεως, 
καὶ ἀνοῦται τῷ πολιτεύµατι εἷς τὸν χαλκὸν, αυνεισ- 
ερχόμενος αὐτοῖς µέχρι τοῦ στάµατος, xal ποιοῦσι 
προσχήνησιν ἅπαντες ἐν τῷ στάµατι, Καὶ εἴθ οὕτως 
Ίσταται ὁ γνεανίσκος ἓν τῷ δεξιῷ µέρει τοῦ ὑπάρ- 
χου, οὐφημῶν xal λέγων οὕτως « 'O βοηθῶν τοὺς 
δεσπότας' » ὁ λαός « Ei ὁ θεὸς, » xal τὰ ἑξῆς, 
χαθὼς d συνήθεια ἔχει. Καὶ ἀνέρχονται ἐπὶ τὰς 95- 
pae εὐφημοῦντες τὸν βασιλέα, λέγοντες καὶ τοῦτο" 
u Nai Κύριε, πολλὰ αὐτῶν τὰ ἔτη, » xal ἐξέρχονται. 
ϱ δὲ ὕπαρχος λαθὼν υνεῦμα ἀπὸ χελεύσεως παρὰ 
τοῦ ἀκτουαρίου, εὐθέως ἀπὸ τοῦ στάµατος ἀπέρ- 
χετα:, ὅθεν χκατζλῆς, xai μετὰ ταῦτα τελεῖται τὸ 
τέταρτον βαίον. Καὶ ἀναστὰς ὁ βαςιλεὺς καβέζεται 
ἐπὶ τῆς τιµίας αὐτοῦ τραπέζης, καὶ πάλιν ἑἐξέρχε- 
ται ἐν τῷ καθίσµατι, ὡς dj συνήθεια ἔχει. Καὶ ἀχ- 
θέντων τῶν τριῶν βαῖων, iv τῷ τετάρτῳ βαίῳ ἀπὸ 
πίµπτης τάθλας κατέρχονται οἱ 8 ἡνίοχοι ἐν τῷ τοῦ 
Πρασίνου καμπτῷ, xal τρέχουσιν ἡνιοχοῦντες ἀλλή- 
λους (47) μέχρι τοῦ στάµατος, xai λαμθάνουσι τὰ 
ἔπαθλα, ὡς ἐπὶ πρώτου faíou τῆς δειλινῆς. Τοῦτο 
δὲ τὸ αἰτήσιον γίνεται, Ἔγουν τοῦ τρέχειν αὐτοὺς 


B 


gno ab imperatore accepto, abit,ac patriciis signum 
dat, qui ad sedem suam singuli 233 discedunt. 
Ceterum patricii eo die ad consessum imperatoris 
adorationis ergo non accedunt, quoniam equestre 
certamen paganum est; reliqua omnia pro more 
aguntur, tribusque pslmis celebratis, actuarius 
post tertiam, mandato accepto, tenens munucio- 
lum, cum eo nutum dat communitati civiom, que 
ex dihippio per paris procedit. Qui postquam ad 
critaria pervenit, factiones alternatim canere inci- 
piunt, una : « Ecce ver pulchrum rursus exoritur; 
altera : « Salutem, gaudium, tranquillitatem affe- 
Γ6Π8, » et cetera, ut mos est. Deinde ad metam 
Prasinorum digresss, omnes junguntur,et ad con- 
sessum usque tres hymnos apelsetioos canunt: 
descendit quoque prefectus urbie a mandato, et in 
chalce cum civibus se jungit, unaque cum iis ad 
Btationem procedit, ubi omnes adorant. Juvenis 
porro in dextra parte prefecti constitutus, accla» 
mit, et ita dicit : « Qui dominis auxilium prese 
lat ; » populus: « UnusDeus, »etreliqua pro mure; 
mox ad januas adscendentes, imperatori acclamant 
et dicunt : « Ita, Domine, multos ipsis annos ! » ef 
digcedunt.Prefectps signum a mandatoab actuarig 
accipit, statimque a statione, quo descendit, rever 
titur, et sic postea quarta palma celebratur. Impe« 
rator surgens venerande mensa sue assidet,deinde 
rursus ad thronum,uL consuetudo est, progreditur, 
Tribus palmis actie, in quarta augriye quatuor e 
quinta tabula ad ccrvaturam Prasinorum descen« 
dunt et currunt, pedibus tenentes unuya alterum at» 
que regentes e loris, quibus se capistrant, ad sta- 
tionem et premia certaminis, ut in prima palma 
decursionis nocturne, accipiunt.Precantur quoque 
tune, ut liceat sibi pedihug decurrare, quoniam ludi 
equestres anpi presentis clauduntur. Notundum 
est, quia certamen paganum instituitur, magnos 
domesticos ad factiones non descendere, imperato- 
rem vero, distributia premiis, surgere et ad pala» 
tium discedere. 


πεζοὺς, διὰ τὸ συγκλεῖψαχι τὰ ἵπποδρόμια τοῦ γρόνου (48). Ἱστέον δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι tà τὸ εἶναι τὸ ἱπποδρόμιον 
παγανοὴν οὐκ ἀνέρχονται αἱ μεγάλοι δοµέστικοι εἷς τοὺς Ἀήμους, ὁ δὲ βασιλεὺς μετὰ τὸ δοῦγαι τὰ ἔπαθλα 


ἀνίστκται, καὶ ἀπέρχεται εἲς τὸ παλάτιου. 


᾽Ακτολογία τῶν δήµων slc τὸ Μακελλαρικὸν 
Ἱπποδρύμιον. 


᾽Απὸ τοῦ «ετἆρτου βαϊῖου κατέρχανται οἱ τῶν δύο 
μερῶν δημῶται ἀπὸ τῶν οἰχείων δήμων, καὶ Ίσταν- 
ται ἔμπροσθεν τοῦ συµπόνο», xal τῆς πολιτικῆς lota- 
µέντς εἰς τὰ σηµεῖα, ἀφικεύοντες ol ἑημῶται τὴν 


n 


Acclamatio factionum in hippodromo Macellarío. 


Factionarii utriusque gregis a euis faetionibus 
post quariam palmam descendunt,et ante collabo- 
ratorem et cives urbis, $84 in signis constitutos, 
subsistunt : mox cives more solemni sequentes, 


ΥΑΠΙΑ LECTIONES. 


50 τὰ a»v/0y ed... τρεῖς om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARI[US, 


(46) M. post h. v. distinguunt ; /enens manucio- 
lum cum eo nulum (vel signum) dal magislratui ur- 
bano, aut. communitati civica, qui (vel qua? e di- 
hippio per paría procedit, sic ut bini junctim 
eant. 

(47) Currunti pedibus tenentes unus alierum atque 


regentes 6 joris, quibus sese capistrant. 

(43) Claudere ludos equestres anni praesentis. Er- 
gone Lupercal ultimus erat ludorum in anno? Cla- 
ris quidem verbis hoo ai! locus Noster οἱ nullug 
alius posthac memoratur Nostro. 


663 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


664 


saltatorium bymnum toni primi canunt; can- À πολιτικὴν, λέγουσι τὸν χορευτικὸν fiy. α’. Λέγουσιν 


tores incipiunt, populus respondet : « Ecce 
ver amcnum rursus exoritur, gaudium, salutem, 
. vitam et tranquillitatem, virtutem divinam et 
victoriam, divinitus adversus hostes concessam, 
afferens ! » Quando ad metam Prasini gregis per- 
veniunt,et bucdeflectunt, apelaticum hymnum tono 
gravi recitant : « Urbs tua etflorescens, imperator 
N.,tibi merito felicia precatur : tuam enim man- 
suetudinem intuens, alterum Davidem te vocat. 
Fidei preconem sapientissimum, alium Paulum 
apostolum, Christo munitum, cernit te avertentem 
tela inimicorum : propterea potens es et imperas, 
ut uncius a Domino. » Quando in lI inque conape- 
etum imperaturum venere, subsistunt, οἱ dicunt 
cantores :« Multa vobis tempora, divina majestas!» 
populus: « Multa vobisteinpora ! » Cantores : « Multa 
vobis tempora, N. N. imperatores Romanorum ! » 
populus: « Multa vobisterr pora ! » Cantores : « Multa 
vobis tempora,famuli Domini! » populuster: «Multa 
vobis tempora ! »Cantores :«Multa vobistempora,N.N. 
&uguste Romanorum 1. populus:« Multa vobistem- 
pora ! » Cantores : « Muliatibi, preefecte, temporal » 
populus: « Multa tibi tempora!» Cantores: «Domine, 
serva dominos Romanorum ! » populus ter :« Do- 
mine, serva! » Cantores : « Domine, serva a to 
coronatos ! » populus ter : « Domine,serval!» Can- 
tores : « Domine, serva majestatem recte doctrine 
studiosam; » populus ter : « Domine, serva. » 
Cantores : « Domine : serva renovationem pre- 
cum ! » populus ter : « Domine, serva! » Canto- 
res : « Domine, serva divitias subjectorum ! » po- 
pulus ter : « Domine, serva! » Cantores : « At 
omnium Creator et Dominus tempora vestra, augu- 
starum et porphyroyenitorumconservet! » populus 
ter : « Domine, serva 1» Cantores : « Exaudiat Deus 
populum vestrum ! » populus ter : « Domine, ser- 
va | » etsic fausta omnes ac vitam diuturnam im- 
peratori carmine apprecantur. 


ol κράκται, καὶ ἀποκρινεταί ὁ Aaóc* α δε τὸ ἔαρ τὸ 
γλυκὺ πάλιν ἐπανατέλλει, χαρὰν, ὑγίειαν καὶ ζωὴν 
καὶ τὴν εὐημερίαν, ἀνδραγαθίαν ἐκ θεοῦ τοῖς βασι. 
λεῦσι Ῥωμαίων, καὶ νίκην θεοδωρητὸν κατὰ τών 
πολεµίων. » Καὶ Ove. ἕλθωσιν εἰς τὸν χαμπτὸν τοῦ 
Πρασίνου καὶ χάµψφουσ!, λέγουσι τὸν ἀπελατικὸν fy. 
βαρύς. «᾿Αναθάλλουσα ἡ πήλ.ς σου, ὁ δεῖνα αὐτοχρά- 
τωρ ἐπεύχεται χαταχρέως, τὴν γὰρ πραότητάἁ σου 
Ὁρῶσα, ἄλλον Δαθίὸ 7! σε ὀνομάζει (49). Τὸν τῆς 
πίστεως χήρυκα σοφώτατον, Παῦλον ἀπόστολον τὸν 
ἐνθωρακισάμενον Χριστὸν, βλέπει 1 (50). ἀποστρέ- 
φοντα (51) τῶν ἀλλοφύλων τὰ βέλη, διὰ τοῦτο loyó- 
εις xxl βασιλεὺεις, ὡς χρισθεῖς παρὰ Κυρίου. » Καὶ 
ὅτε ἕλθωσιν εἷς τὸ HI ἔμπροσθεν τῶν βασιλέων, 
Ίστανται, καὶ λέγουσι ol χράχται' « Πολλὰ, πολλὰ, 
πολλά’ » ὁ λαὸς' « Πολλὰ ἔτη ctc πολλά. » Ot xpdxcat 
εΠολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ἡ Ένθεος βασιλεία.» ὁ λαός'« Πολ- 
Aoi ὑμῖν χρόνοι, » Οἱ χράκται’ « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, 
ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα αὐτοκράτορες Ῥωμαίων' » ὁ 
λαός * « Ιολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ κράκται" « Πολλοὶ 
ὑμῖν χρόνοι. οἱ θεράποντες τοῦ Κυρίου’ » 6 λαὸς lx 
τρίτου’ « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι. » Οἱ xpXxxat* « Πολλοί 
ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα αὐγοῦσται τῶν Ῥω. 
µίων’ » ὁ λαός" « Ηολλοὶ ὑμῖν χρόνοι" » Οἱ κράκται’ 
« Ιολλοὶ σόυ χρόνοι. Τὰ τρία τῷ ὑπάρχφ' » ὁ λαός’ 
«Πολλοὶ σου χρόνοι » Οἱ κράκται΄ « Κύριε, σῶσον 
τοὺς δεσπότας ᾿Ρωμαίων, » ὁ λαὸς ἐν y" «Κύριε, 
σῶσον. » Ol κρακται' « Κύριε, cücov τοὺς ἐκ σου 
ἑστεμμένους' » à λάγος ἐκ Υ᾽ « Κύριε, σῶσον. » 
Oi κράχται « Κύρι, ασῶσον ὀρθόδοξον κράτος » 


C ὁ λαὸς ἐκ q' «Κύριε, σῶσον.» Οἱ χράκται' « K5- 


ρε, σῶσον τὴν ἀναγαίνησιν τῶν altroitv: » ὁ λαὸς 
Ex Υ «Κύριε, σῶσον. » Οἱ κράκται' « Κύριε, σῶ- 
σον τὸν πλοῦτον τῶν ὑπηχόων'  ὁ λαὸς xq" « K3- 
pie, σῶσον. » Οἱ κράχται «᾿Αλλ) ὁ πάντων Hou, cic 
καὶ Δεσπότης τοὺς χρόνους ὑμῶν πληθύνει σὺν ταῖς 
σὐγούστχις καὶ τοῖς πορφυρογεννήτοις. » ὁ λαὸς 
ἐκ q^ «Κύριε σῶσον. » Οἱ κράχται’ « Εἰσακού- 


σει ὁ θεὸς τοῦ λαοῦ ὑμων' » 6 λαὸς ἐκ q'* « Κύριε, σῶτον, » xal ἐπεύχονται πάντες. xal λέγουσι πολυχρόνιον 


ποίημα, 
2146 CAPUT LXXIV. 


Qu a cancellariis quxstoris in. processibus domino- 
rum ad Magnam Ecclesiam Latine canuntur, haec 
sunt. 


ΚΕΦΑΛ OA. 
Τὰ ὑπὸ τῶν (52) καγκελλαρίων τοῦ κοιαίστωρος 
ἐν ταῖς προελεύσεσι τῶν δεσποτῶν ἐν τῇ Me 


γάλτ Ἐκκλησίᾳ Ῥωμαϊστὶ ἀδόμενα. 


In Nativitate Christi : « De Maria Virgine natus [) — Elc τὰ Χριστοῦ γέννα ?** « Ai, Μαρίε. Βέργηνε. 


est, et Μαρί ab oriente cum muneribus adorant. » 
Responsio : « Christus Deus noster conservet im- 
perium veatrum per multos annos et bonos ! Die 
Luminum: « Joannes in Jordanebaptizst Dominum: 
is rursus (aut, postes) illi acclamat : A te volo 


Νάτους. ἐτ. Μάγια. δωριεντεκοὺμ. µούνερα. ἄδο- 
ράντες. » ᾿Ερμηνεύεται « Ἐκ Μαρίας τῆς παρ- 
θένου ἐγεννήθη, xai Μάγοι ἐξ ἀνατολῶν μετὰ δώ- 
βων προσκυνοῦσιν. » ᾿Απόκριμα. « Κρίστους. Δίους. 
Νόατερ. κοὺσιν. σέρθετ. ἁἡμπέριουμ. βέστρουμ. πὲρ. 


VARLE LECTIONES. 


"! Δαθὶδ om. ed. 7* βλέπει Β., βλέπειν cod., βλέπουσα ed. ἀποστρίφοντας cod. 75 εἰς τοῦ Χριστοῦ 
γέννησιν ed. Ceterum Latina omnia Grecis litteris scripta om. ed. Dedit. R. in notis. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


49) Similem locum habuimus supra p. 188. 
50) Appellat te Davidem alterum, et videt te Pau- 
lum, Christo, velut lorica, munitum. : 
(54) M. ἁποστρέφοντας, ut redeat ad Paulum et 


Christam,qui detorquent. Sed prestat tamen emen- 


datio Leichiania. 


(52) Hec sunt illa ipsa acta, de quibus memorat 


Noster pag. 7. 


θ66 ΡΕ CERIMONIIS AULA BYZANTIN £ LIB. I. 666 


µουλτουσάννος. ix. βόνος. » Ἑρμηνεύεται' « Χριστὸς A baptizari. » Sancta et magna dominica Resurrectio- 
6 θιὸς ἡμῶν φυλάξει τὴν βασιλείαν ὑμῶν ἐπὶ πολ- — nis « Cum crucifixus et sepultus esset, terlia 
λοῖς ἔτεσι xai καλοῖς, » Ele τὰ do: « Ἰῶαννες. — die resurrexit. » Ia sancta Pentecoste: « Qui Spiri- 
ἐν Ἰορδάνε. βαπτίζατ. Δόμηνουμ, σεκούνδουµ. ἵλ-  tumsauctumsuperapostolos suos misit. » In Trans- 
λουμ. βόχατ δὲ. τὲ. βόλο. » "Epumvtóstat « Ἰωάννης — flguratione : « Qui transfiguratus eset in monte. » 
lv Ἰορδάνῃ βαπτίζει τὸν Κύριον ἀχολούθως αὐτὸν — Responsio semper eadem :« Christus Deus no- 
quvet ὑπὸ σοῦ θέλω βαπτισθῆναι » ἄλλως' « Ἰω- — ster, »etc. 

άννης ἐν ᾿Ἰορδάνη βαπτίζε. τὸν Κύριον ἐκ δευτέρου αὐτὸν ἐφώνησε' ὑπὸ σοῦ θέλω βαπτισθῆναι. » 
Απόκριμα’ « Ἐρίστους. Δέουσ, νόστερ. κοὺμ. Σέρει. ἡμπέριουμ. βέστρουµ. πὲρ. µούλτος. ἄννος. i. 
Bóvoc. » Tn ἁγίᾳ καὶ µεγάλῃ χοριχκῇ τῆς ᾿Αναστάσεως Κοὺμ « κρουκηφίξους. ἐστ. it. σεπούλτους ir. 
τέρξια. δίερρε. σουρρέξιτ. » Ἑρμηνεύεται « Ἐν τῷ σταυρωθῆναι καὶ ταφῆναι τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀνέσττ. » 
ἃλλως « 'O σταυρωθεὶς καὶ ταφεὶς καὶ τῇ τρίἰτῃ dog ἀναστάς. » ᾽Απόχκριμα α Κριστους. Δέους. 
vóstep. κοὺμ. » Καὶ τὰ ἑξῆς. El; τὴν ἁγίαν Πεντηκοστήν 7*. « Κούμµ μανδαθὶτ. Σπηρίτους. σάκτουµ. 
σούπερ. τούος. ἀπόστολος. » Ἑρμηνεύεται: α ὍὉ καταπέµψας τὸ ἅγιον Πνεῦμα ἐπὶ τοὺς σοὺς ἄπο- 
στόλους. » ᾿Απόχριμα. « Κρίστους. Δέους. νόστερ. xobp. σἐρθετ. ἡμπέριουμ. βέἐστρουµ. πὶρ. µούλτος, 
ἄννος. Ex. βόνος. » E?c τὴν Μεταμόρφωσιν’ « Κοὺν τρανεφιγγουράτους ἐστ. lv µώνεεμ. » Ἑρμηνεύεται. 
« Ὁ μεταμορφωθεὶς ἓν τῷ ὄρει. » ᾿Απόχκρίμα « ΚἙρίστου, Δέους, νόστερ, κοὺμ. σέρθετ, » καὶ 
τὰ ἑξῖς, 


κΕΦΑΛ OE. B CAPUT LXXV. 
ἛἜκθεσις τῶν λεγομένων ὑπὸ τῶν βουκαλίων ἐπὶ τῆς Expositio eorum, que a vocalibus ad mensam 
τραπέζης τῶν (9 ἀχουθίτων, XIX accubituum | Latine dicuntur. 
Too βασιλέως ἀκουμθίζοντος ἐπὶ τῆς τραπέζης, Imperatore mensas accumbente, et solemni ritu 


καὶ τής συνήθους τάξεως πάσης τελουμένης, ἔπει- οπιηὶ peracto, quando ad nutum preepositi advocati 
3ὰν διὰ νεύµατος τοῦ πραιποσίτου ὀφείλωσι καθ ad convivium amici consideredebent, quinque vo- 
εσθήναι oi Χεχλημένοι Φίλοι, λέγουσιν οἱ πέντε cales 8eu cantores Latino sermone dicunt : « Con- 
βουκάλιοι « Κονσέρθετ. 75 (53) Δίους, ἡμπέριουμ. — servet Deus imperium vestrum ! » postea quintus 
βέστρουμ. » 5 ἐστι μεθερμηνευόμενον « Φυλάξει — accedit et dicit: « Bonatuasemper ; » rursus quar- 
6 θεὸς τὴν βασιλείαν ὑμῶν. » ΒΕἶτα δέχεται ὁ ε’ καὶ — tus dicit : « Victorsis semper !» porro tertius ita: 
λέγει « Bóva. τοῦα. σέµπερ, » ὃ ictt µεθερµη-  « Multos annos victorem te faciat Deus ; » secum- 
vtuópuvovy* «Τὰ ἀγχθὰ σου διηνεκῶς. » Καὶ πάλι — dus deinde : « Victor semper eris ! » postremo pri- 
λέγει ὁ τέταρτος « Βίχτωο σῆς σέµπερ, » ὃ iov mus : « Deus prestet!»II. Aquam vero vino mistam 
μεθερμηνευόμενον « Toonatooyoc ἔσῃ dtl. » Καὶ cum imperator bibit, vocales acclamant : « Bibite, 
εἴθ᾽ οὕτως λέγει 6 q^. « Μούλτους ἄννους φιχίδια — domini imperatores, in multos annos ! Deusomni- 
76 0 Δέους, » Q0 ἐστι μεθερμηνευόμενον' « Νικο potens prestet | » Postea secundus sequilur, et 
ποιόν σε ποιήσει πάντοτε Καὶ εἶθ οὕτων λέχει , dicit : « Vivite vitam preclaram, Domini! » mox 
ὁ B" « Βἰκτωρ. qazt(a. σέμπερ. » 6 ἔστι µεθερ- ^ primus dicit: « Deus praestet. » Dum vinum diluit, 
μηνευόμενον. « Νικοποιὸς ἧς πάντοτε. » Καὶ «t€ primus: « In gaudio prandete, Domini ; » secundus 
λευταῖον λέγει ὁ a^ « Δέους. πρἐνστεῦ (54). » ὅ ἐστι — Greco sermone : 286 « Hilariter, Domini, convi- 
μερερμηνευόμενον α Ὅ θεὸς παρέξοι ! » (B'.) vium celebrate. » Dum cibi afferuntur, primus di- 
Kati δὲ xepasíav (55) πιόντος τοῦ βασιλέως, Ab cit : « Gratias Deo agentes fruimini, domini ! » 
Ύουσιν ol  BoüxdÀior Βήδητε 7" (50), δόµηνι ἡμ. — Post missus primus dioit : « Donis Dei fruimini, » 


VARLE LECTIONES. 
* N pro ΗΒεντηκοστήν ed. 75 χῶνσερθετ ed. 79 φιχίδιαθ cod. — 7" βήθητι cod. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(53) M. χονσέρθεθ, quod quamvis minulum sit, Grecis, presertim novis, est infundere liquorem in 
observo tamen ob sequens φικίδιαθ quod conjun-  vas,etiamsi merum. 
ctim exhibet codex. Quid autein hsc posterior vox (36) M. βήθητι Non per πίετε, bibite, debuerat 
sili velit, non assequor. hoc a Nostro reddi, quem interpres suus male La- 
(54) Tota dictio est : Deus le nobis prastet, id κι tineet antiquitatum callens in errorum induxerat, 
est, diu te nobis conservet in vivis et salvis, diu te D sed vicite. Nam bibenti imperutori ζήσειας vicas, 
superesse sinat. [ia apud Trebell. Pollion, t. I[— acclatnabatur ; vin. Vales. ad Amin. Marcellin. p. 
Hist. Aug. p. 359: Lectis. lillerís Claudii principis, |. 137, et insignem locum Xiphilini p. 1218: Κύλιχι 
λαο in Claudium dicla sunl : Augusle Claudi, di te MP παρὰ Ὑγυναικὸς Ὑλυκὺν οἶνον ἐψυγμένον, 
nobis prestent ; (dictum sexagies. etc.) Agnoscas Ἅλαθὼν ἔπιεν ἀμυστὶ ἐν piso τῇ ἀγωνίφ καμὼν, ko, 
Greculos Latine baud callentes formulas, quas re- ᾧ xxi ὁ oz uoc xai ἡμεῖς [eengatus] παραχρῆμα πάν- 
tinebat ex vetusto more Latinas, it& recitasse, ut — tec τοῦτο 67, τὸ ἐν τοῖς συµποσίοις εἶωθος λέγεσθαι 
papsago que didicerit. ἐξεθοήσαμεν ZIIZEIAZ. Confirmat sequens ζήσατε 
(55) Ad verbum «sub singulas infusiones vini in µκαλὴν ζωήν eadem iterata, sed paulum mutatis 
poculum. Est ergo diclio κατὰ κχερασίαν πιόντος τοῦ — verbis benedictio: ut p. 216, benedictio ín gaudio 
βασιλέως tantumdem atque ὁσάκις πίῃ ὁ facro; — duobus modis reddilur, iv χαρμοσύν., et iv χαρῇ. 
κρᾶμα vel οἶνον ἈΧεκερασμένον Nam κεραννύεν — Erat quoque solennis formula imp. alloquendi ε 


607 CQNSTANTINI PORPHYROGENITI 688 


Imperator vero postquam mantile suum in mensa À περατόρες ἠν' μούλτος, ἄννος Δέρυς ὀμνήποτενς 
deposuit, el amiei surrexere, quinquo vocales di- —mpígteg 75, » O ἐστι μεθερμηνευόμενον’ κ Ἠΐετε » 
cunt : « Bono domino sit semper gloria! » κύριοι βασιλεῖς, ἐν πολλοῖς ἔτεσιν, ὁ θεὺς παντο» 
δύναµος παράσχοι. » Εἶτα δέχεται ὁ β', xai λέγε" « Ζήσατε καλὴν ζωὴν, δεσπόσαι, » Καὶ μετὰ τοῦτο 
λέγει ὁ a^ α Δέους. πρένστε, » ὅ ἐστι μεβερμηνευόμενον « Ὁ Orb, παράσχοι. » Εΐς τὸ xpiupa 
λέγει ὁ a^ «Hy γαυδίῳ πρανδεῖτε 3 (57), δόµηνι, » ὃ ἐστι πεθερμηνευόµενον « Αν χαρμοσύγῃ 
. ἀριστήσατε, Κύριοι. » Καὶ εἶθ οὕτως λέγει ὁ Q^" « Ἐν qapg ἀριστήσατε, δεσπόται, » Εὶς τὸ ὁπτά. 
µισον λέγει ὁ a^ « Εὐχαριστοῦντες τῷ Geip ἀπολαύετε, δεσπόται. » Κατὰ µίασον 9? (58) δὲ λέχει ὁ a^^ « Tuv 
δωρεῶν τοῦ θεοῦ ἀπολαύετε, » Τοῦ Ob βασιλέως Ἀποτιθεμένου τὸ µανδήλιον αὑτοῦ ἐπὶ τῆς τραπίζης, 
καὶ τῶν φίλων ἀνισταμένων, λέγουσιν οἱ c* κ Βόνω Ἀύμνω σέµπερ, » ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον’ « Tip 


xaÀi Κυρίῳ ἡ τιμὴ πάντοτε ! » 
CAPUT LXXVI. 
Acclamatio, qug mane simul ab εργο instiluitur, 


« N. N. augusti, tu víncas! » sic populus ter. 


KE9AA. Of. 

Εὐφημία ἅμα προϊ (59) ὑπὸ τοῦ στρατοπέδου 
ἐκθοωμένη. 

« 'O δεῖνα xai à δεῖνα αὔγουστοι, τούµθηκας { » 


Cantores : « Rex coelestis! » populus :«Imperutores B à λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ. Οἱ κράκται « Βασιλεῦ οὐρά- 


nostros victoriis corona, » ter, « Fili Dei, cum his 
impera ! » populus similiter tribus vicibus. Canto- 
res: « À Deo promoti ; » populua:« ImitaminiDeiin 
homines amorem. » Cantores: « Nos, ο exercitus, 
quomodo hostes in fugam vertemus ? » populus: 
« Dei fidem ac dominorum s&quitatem servanles, » 
ter ; rursus populus :«Deus imperatores nostros cor« 
roboret ! imo, Dainine, multos in annos. » 


CAPUT LXXVII. 


Ácelamatio exercilus, sí imperator (riumphum da 
hostibus ducit, aul. annona aliave imperatoria lar- 
gilio exercitui distribuitur : eadem quoque, silentio 
facto, recitantur. 


« Imperatoribus multos unnos! » ter. » N. N. (C 


magnis imperatoribus et augustis multos annos! » 
ter. « N. Ν. piissimis augustis multos annos ! » ter. 
Porphyrogenitis multos annos | » ter. « Α Deo pro- 
motis imperatoribus multos annos! » ter. « A Deo 
gubernatis i: peratoribus multos annos! » ter. 


vi£ |» ὁ λαός, « Στέφον νίχαις τοὺς βασιλεῖς ἡμῶν, n 

Υ «Υἱὲ θεοῦ, τούτοις δὲ συµθασίλευσον ! » ὁ λαός" 

ὁμοίως Υ’. Οἱ xpdxtav « θεοπρόθλητοι’ » ὁ Aa. 

« Μιμήσασθε θεοῦ φιλανθρωπίαν. » Οἱ κράκται’ 

« Ἡμεῖς, ὦ στρατόπεδα, πῶς τροπώαοµεν πολεμµί(- 

ους; » ὁ λαός' « θεοῦ φυλάσσαντες τὴν πίστιν, καὶ 

τὴν εὐγνωμοσύνην δεσποτῶν, » Y. Καὶ πάλιν ὁ λαὸς 
λέχει’ « Στερεώσει ὁ θεὸς τοὺς βασιλεῖς ἡμῶν | καὶ, 

Κύριε, stc πολλὰ ἔτη. » 

ΚΕΦΑΛ. OZ. 

Εὐφήμία λεγομένη ὑπὸ τοῦ στρατοπέδου, ἓνίκα 
κατὰ πολεμίων ῥἀπινίκια ἄγει ὁ αὐτοχράτωρι 
f σιτηρέσιον (00) δοθείη τῷ στρατοπἑδῳ. εἴτε 
τις ἄλλη βασίλειος διανοµή’ τὰ αὐτὰ δὲ λέγεται καὶ 
σιλεντίου ἀγομένου. 

« Πολλὰ ἔτη τῶν βασιλέων!» Υ. « Ὁ δεῖνα xal 

ὁ δεῖνα μεγάλων βασιλέων καὶ αὐτοκρατόρων πολλὰ 

τὰ ἔτη |» Υ. « Ὁ δεῖνκ καὶ ὁ δεῖνα δὲ τῶν εὐσεθε- 

στάτων αὐγούστων πολλὰ τὰ Evy | » Υ. e Tow πορ- 
φυροχεννήτων πολλὰ «à Ev | Υ. « θεοπροθλήτων 

(64) βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτη! » Υ. « θεοχυθερνή- 


VARIAR LECTIONES. 


'5 περστεθ cod. 
om. ed. 


" HYT ANAIO ΠΡΑΝΔΕΙΤΑΙ cod. *? µίσον cod. *' τούτους cod. δὲ καὶ ὁ δεῖνα 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


τὸν αἰῶνα ζῆθι βασιλεῦ ; vid. Malul, II, p. 128, 
quod imilati Arabes formulam, In vivis conservet 
Deus Emirum, premittebant suo ad principem 
alloquio. Conf. Casaubon. a:! Athen. p. 277. 

(97) In e»dice hec sic erant exaruta ΠΥΡ ANAIO 
HPANAEITAL], etc. Conferri ad hanc forinulam 
prandenti bene precandi illa apud Atheneum me- 
retur p. 149, εὖ δειπνγσειας. 

SR M. µίσον singulis sissibus. 
(99)ld est ἅμα τῷ πρωϊ, simul cum orta aurora, 
quum primum surgunt homines. 

(60) Est annona seu stipendium militi annuatim, 
aut per ternos quaternosve annos dari solitum, 
prout imperii constitntio ferret, alias roya. Putet ex 
Cedreno p. 797, et Jo. Seylitz. p. 823, ubi τὸ ὀψω- 
νικον commea!us, res vietuales, ad victum facien- 
tes, opponuntur τῷ σιτηρεαίῳ stipendio nummis 
constanti. 

(61) A Deo renuntialorum et αἲ illam dignitatem 
provectorum Amabant nempe impp. tales titulos : 
θεοπρόθλητος, θεόστεπτος, θεοστεφῆς, θεοσυνέργη- 
τος cui Deus assistit et. collaborat, θεοσύμμαχος, 
δα Dei causam tuetur, aut. cui tuendo sevandoque 

eus opitulalum venit ; quo nempe legitime parium 
et administratum a se imperium testarentur. Vel 


ipsi tyranni jactabant se. divino nolu regnare, ut 
exemplum habetSulpitius Severus in vita Martin! 
in Maximo tyranno. Ἰϊπ pseudosymodo Photii 
p. 250, t. Vl Concil, ed. llarduin. est θεοπροθλή- 
τοις βασιλεῦσι, et p.289: βασιλεῖ ὑπὸ τῆς θείας 
ἄνωθεν προµηβείας ἐστεμμένῳ, ὀδηγουμένῳ xal δια 
κυθερνωμένῳ δεσπότῃ ἀγαθοποιῷ, νικοποιῷ, θεοσυµ- 
µάχφ. Imperatores CPtiani se Ὑγριστοὺς Κυρίου, 
uncios Domini, profiteri solebant. Irene Nicepho- 
rum ix θεοῦ προθληθέντα agnoscit apud Zonar, et 
Cedren. p. 148, not. Freheri ad Beript. Rer. Ger- 
man. j' CreJebant veteres, imperatores a Deo eligi, 
ab hominibus constituentibuset inaugurantibue, ut 
imperatoribus aliis, senatu, castris et populo, tan. 
tum declarari et promulgari divinum voluntatem ; 
vid. Themist. p. 207, item p. 73. Quapropter tam 
in orientalium quam occidentalium impp. et re- 
gum numis et imaginibus conspicuntur manus 6 
nubibus prodcuntes et coronum ipsis imponentes ; 
vid. Du Cange Gloss. Lat. v. Armiger. In corona- 
tione Caroli M. legitur populus laetissimus ter claris- 
sima voce acclamasse : CAROLO AUGUSTO A DEO 
DATO MAGNO ET PIIS8IMO IMPERATORI RO- 
MANORUM VITA ET VICTORIA. Vid. Sigon. Rega, 
Ital. p. 99, 1. Charta vetus apud. Murator. I. l1 An- 


ΡΕ CERIMONIIS ΑΡΗΣ ΒΥΖΛΝΤΙΝΑ: LIB. I. 


67Q 


των βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτη !» γ. « Κοσµασυστα- À « Orbem conatituentibus imperatoribus &nnos mul» 


των (03-05) βασιλέων πολλὰ τὰ Ev | » Υ. « Κοφµοπο- 
θήτων βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτη |» Υ. «᾿Αγδρειοτάτων 
βασιλέων πολλὰ τὰ Ben | » y'. « Νικητῶν βασιλέων 
πολλὰ τὰ (vm | à Y. « ᾿Βχθρολετῶγ βασιλέων πολλὰ 
τὰ ivn| » Υ. Ἱροπαιούχων βασιλέων πολλὰ τὰ 
ἕτη | » Y. « Βἱρηνοκοιῶν βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτη{ » 
Y. « Πλουτονοποιῶν βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτη ! κ Y. 
« Ορθοδόξων βασιλέων πολλὰ τὰ [cn ! o» Y. « YU 
θεοῦ, ζωὴν αὐτῶν |» q'. » YU Θεοῦ, συµθασίλευ- 
σον αὐτοῖς ! ». Υ. « Υἱὲ θεοῦ, χάρισαι 9* ἡμὶν αὖ- 
ούς! » Υ.. « }ὰ θεοῦ, τοὺς χβόναυς αὐτῶν πλή- 
θυνε! » Υ. « Yi θεοῦ, ἔπάκουσον ἡμῶν ! » y. 
«Αὔξει ὁ πίστις τῶν Χριστιανῶν |». Υ. « 'Huets 
δοῦλοι τῶν βασιλέων |» Υ. α Ὁ δεῖνα xai à δεῖ- 
να μεγάλων βασιλέων xai αὐτοχρατόρων πολλὰ 
tk it». » 
ΚΕΦΑΛ. OH'. 
Όσα δεῖ παραφυλάττειν dv τῇ ἡμέρᾳ τοῦ τρυγη- 
τοῦ (85) ἐν προκένσῳ τῆς ᾿Ἱερείας. 
Δίον εἰδέναι, ὅτι ἔξωθεν τοῦ παλατίου τῆς Ἱε- 


B 


tos! » ter. « Ab orbe ezpetitis imperatoribus multog 
&nn08] » ter. « Fortissimis imperatoribus annos 
multog! » ter. 29143 « Victoribusimperatoribus an- 
nos multos! » ter. « Imperatoribus hostium ever- 
soribus multos annos! » ter « imperatoribustrium- 
phatoribus multos annos! » ter. « Imperatoribus 
paciticis multos annos ! » ter. « Imperatoribug mu- 
niflcis multos annos ! » ter. « Imperatoribus ortho- 
doxis multos annos! »ter « FiliDei,ipsis vitam diutur- 
namconcede] »ter. « FiliDei,una eum ipsia regnaio 
ter. « Fili Dei, hos nobis concede ! » ter, « Fili Dei, 
tempora eorum auge! » ter. « Fili Dei, nos exaudi! » 
ter. « (Cresacat fides Christianorum 1» ter. « Ναφ 
servi imperatorum 1 » ter. « N. N. 1aagnia, impe- 
ratoribus οἱ Augustis multos annos! » 


CAPUT LXXVIII. 
Übservanda in. die vindamic in processione e palatio 
Hierie. 
Quando extra paletium Hierias in campo 8ου prato 


VARLE | LEGTIONES. 


5 χάρισε cod. et ed. 


JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΗ GOMMENTARIUS. 


tiq. Ital. p. 120: /mperante domino piissimo per- 
petuo Augusio Berengarius (sic) a Deo coronato 
pacifico magno imperatore. Apparet occidentales ti- 
tulum orientalis imperii imi!atos fuisse. lbidem p. 
789 alia charta : Dum coram prescntía 4omini nostri 
Guaimarii serenissimi et a Deo conservali [hoc est. 


efficitur initium feriarum vindemialium diem Exalta- 
tioniB crucig seu xiv. Septembris aniecessisse. Fuit 
ergo ista Theodori homilia siiilis illis qugs nostri 
pastores rusticaniin enceniis ecclesiarum suarum 
mense Novembri pronuntiare solent in Evangelium 
de Zaehso publicano. Traductus hic mos feriandi 


more Greco et Arabico pro conservandi] principis ϱ ob vindemias, (qui etiam adbuc in Helvetia et uljis 


et ducis. Insignis et consideratione dignus est locus 
charte veleris apud Du Cange v. Thau. Thau ebo- 
reum [hoc est baculum cum prefixa cruce, que ima- 

inem gemini 'C tam horizontaliter, quam perpen- 

iculariter eibi agglutinati refert] quod Fulco res 
Jerusalem, comes [Andegavensis nempe], dicte ec- 
clesim | dedit, quod habuit α Soldano Babylonia. 
quando Christus in regem Jerusalem ipsum  Fulco- 
nem sublimavit. Discimus ex hoo, forte solo, loco, 
reges Hierosolymitanos Francorum vasallossoltha- 
norum Egypti fuisse, regnumque suum ab his ut 
feudum gessisse, el pro signo investitur: baculum 
eburneum ad crucis instar formatum aocepisse; 
quemadmodum Franocici principes Antioobis, re- 
speclu sui principatus, vasalli erant imperatorum 
CPtanorum. Remtanti momenti. omnibusque, quod 
sciam et miror, passagiorum soriptoribus indictam, 
satis confirmat historia Arabica, quas totam Pale- 
stinam Syriamque ad. chalifas Egypti pertinuisse 
peulo ante Francorum adventum dicit. 

(62-65) [d est οὓς ὁ κόσμος συνίστησι quos terra- 
rum orbis commendat. 

(66) Describuntur hoc capite ritus feriarum vin- 
demialium, que ab impp. CPtanis in palatio Hie- 
rim, ex adverso CPlis in continente Asiatica ora, 
secessu illac facto, celebrari solebant. Et illuc se- 
cessus appellabatur processio Hierie. lncidebant 
ille ferie in finem vel potius medium mensis Sep- 
tembris, ut patet ex indice sermonum catechetico- 
rum Theodori Studite, quem dedit Fabricius in 
Bibl. Greece t. XII, p. 283, ubi inter homiliam Ka- 
lendis Septembribusin anni Greci initum, ataliam, 
in Exaltationem venerande cruois, die Sept. xiv, 
dictam, media ocourrit hoc iitulo.: Περὶ τοῦ μὴ εἶσ- 
eiptwv ἀχκάθας καὶ τριδόλους παθῶν, ἀλλὰ καρποφο 

iv τοὺς τῆς ἀρετῆς βότρυας Μηνὶ τῷ αὐτῷ (nempe 

eplembri) εἰς τὸν τρυγητόν Homilia illas secua- 
dum Calendarium Grecum disposite sunt. Unde 


D 


vitiferis regionibus obtinet,) e curia veterum impp. 
Romanorum, de quorum vindemiationibus seu se- 
cessibus ad vindemias vid. Casaubon. ad illum Julii 
Capitolini Jocum ia vita Antonini Pli c. r1: vinde- 
sias privali snodo cum amieis agebat ; qui loeus 9 
Nostro egregie illustratur. Commemorat ibi looi Ca- 
sSaubonus festum τῶν οἰνομάτων idemque putat 
cum feriis vindemialibus fuisse. Donec cognovero 
idoneum ejus vocabuli auctorem, suspectam hanc 
observationem habebo. Si nullum alium habuerit. 
Casaubonus, quam Agathiam, cujus locum, vitii 
immerito suspectum habitum, vindicabo et expo» 
nam ad p. 347, ubisermode Brumalibus, nz» falsus 
ille fuit. Per triginia diesoontinuasse has ferias in- 
telligimus e Paullo Warnefrido |. i1:, 12. et Grego- 
rio Turonens. V. 31, et interea consueta judicia et 
negotia aulica cessasse. Illius hc verba sunt : So- 
phia Augusta immemor promissionis quam quondam 
in Tiberium habuerat, [id est Tiberio lecer at] insi- 
dias eitentavit ingerere. Procedenteigitur eoad. villam, 
μὲ juxia imperialem ritum triginta diebus αἱ { e- 
miam jocundaretur, vocato clam Justiniano voluit 
eum in regno sublimare. Horatius Blanceus ad illum 
locum demonstrat, non tantum in vindemiis, sed 
etiain in messe ferias curiales fuisse, citans legem 
Cod. Theodos secundam de feriis : Omnes dies jube- 
mus esse juridicos, eto. Verum etiam in vere tules 
erant ferie, ῥουσάλια dicte; post festum Paschatis 
celebrari solitze, quas & rosis nomen accepisse putat 
Du Cange Gloss. Gr.h. v. et Gloss. Lat. v. Rosalia. 
Possit t&men appellatio quoque & rure repeti ; ru- 
salia pro ruralia, quod Balsamo, qui solus harum 
feriarum meminit, suggerere videtur, quando ait ad 
Concil. VI. Canon. 02; Τοιαύτη πανήγυρις ἐστι xal 
τὰ λεγόμενα ῥουσάλια, τὰ μετὰ, c) ἅγιον Πάσχα ἀπὸ 
καχκης συνηθείας ἐν ταῖς ἔξω χώραις — qtvóuava In 
pradis suburbanis, ἐν ταῖς ἔξω χώραις nit, id est 
ruri, unde ruralia, rusalia. Huccine pertinet, atque 


011 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


612 


tugurium constructum, et tempus vindemise pul- A ρείας εἰς τὸ πεδίον, ἤγοον εἷς τὸ Αιδάδιον (67), 


chrum et serenum est, magistri, prepositi, procon- 
sules, patricii, officiales et senatores e regione tugurii 
et vitiutn, post eos duorum gregum factionarii una 
cum demarchis astant. Imperator, colobio et sago 
auro cireumtexto indutus, cum patriarcha penulam 
seu casulam gestante procedit, et postquam ad 
primum vinee arboretum, ubi mensa marmorea, 
in quacanistra cun uvis jacent, pervenere, magistri 
quoque ?18 patricii et senatores cum demarchis 
et factionariis utriusque factionis accedunt, et cura- 
toredoliumuvis plenum proferente,patriarcha preces 
et officium ecclesiasticum recitat ; quo facto uvam 
unam sumil etimperatori dat, imperator rursus pa- 
triarche tradit, atque ita ordine principes senatus» 
magistri, proconsules, patricii, officiales, demarchi 
el cerimoniarius accedunt, quorum singulis uvas 
singulas imperator distribuit. Postquam primo 
magistro uva ab imperatoretradita est, due factiones 
apelaticum toni primirecitant : « Eprato cognitionis 
domini sapientia floribus sacris collectis, ordo iilu- 
slrium patriciorum, multis cantionibus prolatis, 
caputcoronemus,utLdomum boniodoriscogitationum 
suscipientes jucundissimasejus gratias. Sed, Rex im- 
mortàlis omnium, da orbi sepissime festum hunc 
diem majestatis imperatorie, N. a Deo coronati 
unctiqueimperatoris. » Aliud carmen toniobl.quarti: 
« Virtus tua, ut vitis fecunda uvas letitie proferti, 


γίνεται φρινζάτον (68), περικαλλεῖ τε καὶ ὡραῖονι 
καὶ ἵστανται ol τε µάγιστροι καὶ πραίπόσιτοι, ἀνθύ- 
πατοί τε xal πατρίχιοι καὶ ὀφφικιάλιοι καὶ Λοιποὶ 
συγχλητικοὶ ἀντικρὺ τοῦ τοιούτου φρινζάτου καὶ 
τῆς ἀμπέλου, καὶ μετὰ τούτους ol τῶν Δύο μερῶν 
δῆμοι μετὰ καὶ τῶν δηµάρχων. Ὁ δὲ βασιλεὺς κάτει- 
σι μετὰ τοῦ πατριάρχου ἀπὸ κολοδίου, φορῶν xal τὸ 
χρρσοπερίχλειστον σαγίον, ὁ δὴ πατριάρχης ἀπὸ φι- 
λωνίου xai ὠμοφορίου, καὶ δὴ τούτων εἰσερχομένων 
ἐν τῷ πρὸ τῖς ἀμπέλου ἀναδενδραδίῳ, (ἐκεῖσε γὰρ 
ἵσταται τράπεζα µαρµάρινος, ἐν ᾗ ἀπόχεινται αἱ 
σταφυλαὶ μετὰ κανισκίων), καὶ εἶθ᾽ οὕτως πλησιά- 
ζουσιν o! τε µάγιστροι καὶ πατρίκιοι καὶ συγκλητι- 
κοὶ καὶ oi τῶν Ojo μερῶν δήμαρχοι μετὰ xal τῶν 
δημοτῶν * καὶ 07, τοῦ κουράτωρος προσφέροντος τὴν 
βούτην μετὰ τῶν σταφυλῶν (69), ποιεῖ ἐκεῖσε εὐχὴν 
ὁ πατριάρχης χατὰ τὴν δὲ τῆς Ἐκκλησίας ἀχολουθίαν. 
Καὶ μετὰ τὴν εὐχὴν λαμθάνει ἓν βοτρύδιον ὁ πατρι- 
ἀρχης, xal ἐπιδίδωσι τῷ βασικεῖ. ὁμοίως καὶ ὁ βα- 
σιλεὺς πάλιν δίδωσι τῷ πατριάρχη, καὶ εἶθ οὕτως 
εἰσέργονται κατὰ τάξιν οἱ τῆς συγκλήτου ἄρχοντες, 
ot τε μάγιστροι xai ἀνθύπατοι xal πατρἰχιοι καὶ ὁφ- 
φικιάλιοι καὶ οἱ δήμαρχοι καὶ ὁ τῆς καταστάσεως, καὶ 
δίδωσιν ivl. ἑκάστῳ αὐτῶν ὁ βασιλεὺς ἀνὰ μιᾶς στα. 
φυλῆς. Ὅτε δὲ τῷ πρώτῳ μαγίστρῳ ἐπιδοθῇ παρὰ 
τοῦ βασιλέως ἡ σταφυλἠ, λέγουσιν τὰ δύο µέρη ἠνω- 
µένοι ἀπελατικὸν (70) ἦχος a^ « Ex τοῦ λειμῶνος 


VARLE LECTIONES. 


δὲ κατὰ τὴν Β., xal τὴν cod. et ed. 


JOAN. όλο. REISKII COMMENTARIUS. 
idemne est cum hoc vindemiali epulo Minerve {ἱ ruzo est Arabicum. Sed liberum cuique sit sia- 


dictum epulum, de quo vetus Kalendar. apud Du 
Cange v. Oblaqueato. Μ. Septembri dolia picantur, 
poma leguntur, arborum oblaqueatio, epulum Μί- 
nerva. 

(607)Sigoilicat locum irriguum, arboribus umbro- 
sum, pr&terfluentibus aquis humectatum, deam- 
bulando et aure frigide captande factum. lufr& 
quo«quebabemus libadium anteportam auream Con- 
stantinopolitanam, quod ego quidem putoidemfuisse 
cum philopatio deinceps sic dicto, seu loco, ubi cuin 
jucunditate deambulatur. Ut hodiesolent ante urbes 
nostras talia deambulacraesse, sic etiam veteres ha- 
bebant. Meminit Malalas t. Il, p. 41, philopatii An- 
tiocheni. 

(68) Variis modis scribitur Ώου vocabulum, quod 
tugurium frondibusconsertum,pergulam,trichilam, 
nota! Φραγγιάτα (tenendum xy ante « Grecis ut € 
vel τζ ant ut Gallieum g ante antee οἱ { pro- 
nuntiari, φρεγγιάτα, φρίντζα, φρονζάτον, opouv- 
ζάτον,. Exponunt χαλύθτ, σκιάδιον, σκηνή, οἱ deri- 
vant a /frondoso. Non repuguabo. Mihi quidem ali- 

uando visum fuil AraLicee originis esse. Faurig, 
(id est. Farilsch nostro Germanico more scriben- 
dum),est Arabibus frigidus et proprie letus, jucun- 
dus, hilaris, solutus curis, amplus, spatiosus. Leta 
enim illis omnia frigida οἱ vicissim tristia calida 
appellantur, ut gentibus a sole vehementer patien- 
tibus. Hinc pata vox Italica tanfarruza, recreatio, 
remissio, ampliatio animi, bilaritas, qua ssepe uti- 
tur in suo [tinerario Josaphat Barbarus, ut p. 36 
edit. Aldine : disse mi che voleva darmi un poco 
di tanfarruzo, el monstrar mi le gioie, che gli erano 
slate  mandule di questo signore d'India. Tanfar- 


tuendi hac de etymologia arbitrium. Porro περι: 
χαλλὲς legendum esse vel non monente me liquet 
Extra palatium Hicrice, in pretenso illi amplo d-«am- 
bulacro, erigitur pergula elegans et faceta. 

(69) Bultam | uvis plenam affert. H&bemus adhuc 
in sermone nostro superstitem hanc vocem botte 
vel butte, pro dolio ligneo in summa parte aperto 
cum ansa perlorata. Venit ab antiquo πίθος dolium, 
vel βύθος profundum, Glossm Gr. Lat. : ascopa, 
ἀσχοπύθνη id est πυθίνη bulina, seu uter coria- 
ceus ; unde nata vox boutin, ut scortum, quasi dicas 
uler scorteus, in quem sordes conjiciantur. Est 
autem ascopa vox Germanica, composita ex a, arti- 
culo. qui unum notat, et Scopa, Schoppe, ume 
chopine. Adhuc hodie dicimus ein Schoppen Wein, 
quod proprie est uter coriaceus vini. Veteres hoo 
oppellabant ad corbes sedere. Lampridius in Helio- 
gabalo, c. n, p. 817, cum ad  vindemias | vocassel 
amicos nobiles, (tunc temporis «magistri et pairicii 


[) et. patriarche nondum erant in curia Romana) e 


nd corbes sedissel, eic. Plane ut hic imperator 
CPlanuse buttisuvasinter proceres aulesusm distri- 
buebat, ita tuno. quoque Heliogabalus faciebat, ut 
appareat ritum ab illis antiquis impp. ad juniores 
demanasse. interjectis aliquot verbis continuat 
Lampridius : Ferunt ab illo primo reperlum, ut in 
vindemiarum festico multa in. dominos jocularia, el 
awlientibus. dominis, dicerentur. Cujus rei simile 
apud Nostrum nihil invenio. 

(70) In sequentibus canticulis specimina habemus 
difficlis, ampullose, dithyrembice et sano sensu 
63486 poeseos atque eloquentie quee illam etatem 
inflabat. Vide supra not. 50, col. 216. 


673 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


674 


τῆς γνώσεως τοῦ δεσπότου τῆς σοφίας (71) τρυγή- A e qua terra omnis soli subjecta fructus colligit, et 


σχντες ἄνθη, ἱερὰ τάξις τῶν ἐντίμων πατρικίων, ἐν 
τῷ προσφέρειν τῶν ἀσμάτων τὰ πλήθη, κεφαλὴν 
χαταστέψωμεν, ὡς οἶκον τῆς εὐωδίας τῶν νοηµά- 
των, ἀντιλαμθάνοντες τῶν ἐκείνου τερπνῶν χαρίτων. 
Αλλὰ, ἆθανατε Βασιλεῦ τῶν ἁπάντων, σὺ δίδου ἐπὶ 
πολὺ ταύτην τὴν ἑορτὴν τῷ κόσμῳ τῆς αὐτοχράτο- 
pos ἐξουσίας à δεῖνα τοῦ θεοστέπτου χρισθέντος (72) 
βασιλέως. » Άλλος, ἦχος π. 9. « Ἡ ἀρετή σου, ὡς 
ἄμπελος εὐκληματοῦσα, βότρνας εὐφροσύνης βλα- 
στάνει, ἐξ ἧς τρυγῶσα d ὑφήλιος ἅπασα καὶ τὸ πη- 
τήριον πλῆρες χεράσµατος (73) πιοῦσα, ἐν εὖφρο- 
σύνῃ ἄδουσα, σὺν τῇ; μυστικῇ σου xai δουλικῆ τάξει 
τῶν πατρικίων ἑορτάζει τὴν σὴν ἀνέσπερον ἀνάλη» 
ψιν (74) τῆς αὐτοκρατορικῆς ἐξουσίας, ὁ δεῖνα, τὸ 
ἀκένωτον φρέαρ τῆς οἰχουμένης Y. » "IIoc « Εὐχλη- 


poculum vino plenum exhauriens letaque canens, 
cum secreto subjectoque tibi patricium ordine 
fastigium imperatoris majestatis nunquam obcura- 
tum celebrat, N. fons orbis terrarum semper abun - 
dans. Ut vitis potentissimi domini, uvas letitie 
omnibusimpertientes, ostensi sunt. Propterea schol 
et senatus letantur, vindemialem letitiam, in Hie- 
rie edibuscelebrantes.Propterea clamimua omnes: 
« Gaudium inelfabile orbem invisit.» Postquam vero 
uvarum distributio proceribus ab imperatore facta 
est, unaquaque factio sex numiematum apocombium 
imperatoria liberalitate accipit, et dominis felicia 
apprecata discedit. Domini vero palatium cum patri- 
archa ingressi, unam cum senatu leti convivium 
celebrant. 


ματοῦσα ἄμπελος οἱ χραταῖοι ἀνεδείχθησαν δεσπόται, εὐφρασίας βότρυας διανέµοντες πᾶσι, Διὸ καὶ 
JOAN. ὀΔα. REISKII COMMENTARIUS. 
(71) Posui comma post hanc vocem, auctore 00” Β est, quam ἀναγορεύειν imperatorem, χειροτονεῖν 


dice manuscripto, ut intelligeretur eam non ad ἄνθη, 
scd ad δεσπότου pertinere ; 6 pralo cognitionis do- 
mini sapientig. Οἶκος τῆς εὐωδίας τῶν νοημάτων 
est tragice dictum pro sedes cogitationum bonarum ; 
ἀντιλαμοάνειν est im vicem sumere, pro muneribus 
8 se oblatis alteri ab eo redhbostimentum a cipere. 

(72) Ergone uncti fuerunt imperatores CPtani ? 
Questio hec est nondum decisa eL commode hio 
tractanda occurrit. In Cerimoniali nostro certe 
nulla ejue rei fit mentio. Legitur qui em p. 368, 
ubi vid. dicenda. ὁ Χριστὸς βασιλεύς, Verum dubio 
vacat, librarium ex more suo ι et e: el » permu- 
tandi sic acriysiese pro χρηστός, optimus imperutor. 
Pag. 164, in allocutione taetionum ad Augustas di- 
citur quidem, benedicte | fuistis. oleo, sed additur 
spirituali, νοητῷ ἐἑλαίῳ ἐπευλογήθητε οὐρανόθεν. 
Paulo obscurior et dubitationi magis obnoxia est 
dictio paulo post sequens ibidem ad imperatorem 


χρισθέντος tv. ἑλαίῳ ἁγίῳ παρὰ Κύριον. Unctum ( 


fuisse Carolum M. a Romano pontilice narrant hi- 
storici Grieci, mirantes ut rem a suis moribus alie. 
nam et Judaismum sapientem. Unde lique, illis 
quidem mediis seculis, v1 ad xit, unctionem impe- 
ratorum Grecorum in usu non fuisse. De postrema 
autem imperii CPtani etate idem asseverare non 
ausim, cum Pachymeres, IX, 1, de Michaele, ΑΠ: 
dronici filio, dicat : Χρίει ὁ Ἱεράρχης τῷ θείῳ μύρῳ 
τὸν τῆς βασιλείας συμμµετασχόντα καὶ παιᾶνες t 
τεῦθεν καὶ εὐφημίαι ; et. Codinus ciaris verbis di- 
cat XVII. 8 : Ὅ πατριάρχης Χρίει σταυροειδῶς τὴν 
κεφάλὴν τοῦ βασιλέως ty δείς μύρῳ ἐπιλέγων µε- 
kA qvin "Άγιος : ad quem locum conferri velim 
oari notam n. 132., ubi inter alia formulam hanc 
ex Euchologio adducit, quo probet veteres impera- 
tores unctos fuisse : χρῖται καταξίωσον τῷ ἑλαίφῳ 
τῆς ἀγαλλ.άσεως. Sed planum est, illam formulam 
nihil probare. Est enim metaphorica et e Pesalmis 


atriarebam vel sacerdotem, προθάλλειν senatorem. 

eque locus A!exiadis quidquam magis probat p. 
359 : "Ov διὰ πλούτου περιουσίαν καὶ Ὑένους αμ. 
πρότητα ῥᾳσιλία χρίσειν -- σχηματιζόµενος ἐπηγ- 
γείλατο. "l'ranslate, non stricte, verbum χρίειν ibi 
debet eccipi, a veteri more nuncupandi reges tra- 
ducia, in quorum inauguratione cum actio maxime 
solemnis esset unctio, dedit toti actioni de se no- 
men ; quod deinceps mansit, ipsa uncti« ne preeter- 
missa. Verbum χρίειν hoo. metaphorico sensu pro 
ordinare, inaugurare poni a novis Grecis luculento 
patet exemplo Nicetee Choniutee p. 36 : προθληθεὶς 
οὖν Μιχαὴλ ὁ πατριάρχης ἐξ αὐτῆς (nempe τῆς 
ἡμέρας) τὸν χρίσαντα χρίει τὰ ἱερὰ ἐσαφικόμενον 
µέλαθρᾳ, creatus patriarcha Michael eo. ipso die il- 
lum, qui se unzerat, ungil, in sucris «edibus ; id est 
illum inauguraverat. Qui enim alius ungat impera- 
tor patriarcham ? aut quis ínerit his verbis sensus, 
ni χρίεν tantumdem valeat atque ordinare, inuugu- 
rare 1 Pari itaque modo accipio ejusdem N:cete de 
eodem Alexio Comneno verba h«c : ΒΕἰσελθὼν εἷς 
τὸν τοῦ θείου Λόγου Σοφίας vabv ὅπως χρισθῃ xai 
περιθάληται τὰ τοῦ κράτους σύμθολα τὸ τῆς πίστεως 
ἔγραψε σύμθολον Baez βασιλικῇ, et illa Novelle 
]saact Angeli, |. i1 Juris Greco- Romani, p. 169 :Ὡς 
γαὶ τὴν τοῦ ἐπιστημονάρχου τῆς Ελχλησίας τάξιν 
λαχούσης τῆς βασιλείας poo παρὰ τοῦ ταύτην ypl- 
σαντός τε καὶ βασιλεύσαστος. Luculenter quoque 
patet, dictionem χρίειν εἰς βασιλέα nibil aliud quam 
imperatorem renuntiare, nuncupare, tnaugurare, con - 
stituere significare, e loco Photii in oratione in Nove 
Ecclesie dedicationem, p. 121. Banduri t. I: Ὁδηγή- 
ctt σε dj τοῦ Ὑψίστου δεξιὰ τοῦ κτἰσαντός σε xai 
αὐτῶν τῶν σπαργάνων εἷς βασιλέα τοῦ οἰκείου χα 
περιουσίου λαοῦ χρίσαντος. Basilius Macedo profecto, 
quem Pbuotius alloquitur, in cunis unctus in impe- 
ratorem non fuit, sed poteet quidem dici & Deo im- 


derivata, pretereaque de illius Euchologii setate [) perio destinatus jam ab exordio fuisse. Apud Ni- 


mibi non constat. Habertus, in pontificali p. 3-7, 
ex Arcudio locum huno Jobi monachi citat : Ταξει 
τινὶ ἐπιτελεῖται τὸ θεῖον μύρον ἐν τῇ τελετῇ τῆς 
βσιλικῆς, ordine quodam administratur unguentum 
in regum inthronatione seu inauguratione, cum in 
sella collocantur. Verum non magie constat mihi de 
hujus quoque Jobi etate. Si ille est, cujus excerpta 
Photius in Bibl. dedit, est sane non de nihilo hoc 
testimonium. Sed invenire locum quaesitum non 
potui, el est preterea non satis clarus tante rei 
probands, difficileque extra connexionem de illo 
decernere. Locus certe noster presens nihil probat. 
Nam χρίειν metaphorice novis Grecis aliud nibil 


cetam Chon. p. 298, recte quoque vertit interpres 
dictionem εἷς βασιλέα χρἰουσιν ἄκοντα invutum im- 
peratorem ínaugurant. 

(73) Grecos de vino precipue adhibere x:pváv 
vel xepavvóttv, adeoque χέρασµα infusum vinum in 
poculum significare, ibi memini me dicere, ubi de 
cramate vel misto egi, et paulo ante p. 100. 

(74) Videntur mihi verba heo sensu carere, nisi 
ille imperator, cui bec in honorem cantata, aut 
ἃ quo ad cantandum instituta fuerunt, per ferias 
vindemiales ad imperium pervenerit. Dicunt enim 
cantantes, se in vindemialibus celebrare vespera, id 
est fine atque eclipsi, carentem assumptionem su« 


615 GCONSTANTINI PORPHYROGENITI 6416 


κατευφραίνονται αἱ σχολαὶ xal d, σύγχλητος, τρυγητικὴν ἀλόλσυσιν ἐκτελοῦντες ἐν τοῖς ἐρείας 15) δώμέσιν. 
Διὸ πάντες χραυγάζοµεν" « Χαρὰ ἀνεχλάλητος ἐπεδή μησεν τῷ xósu. » Καὶ μετὰ τὸ πληρῶσαι τοὺς βεσκότὰς 
τὴν διανομλν τῶν βοτρύων bv τοῖς ἄρχουσι, καὶ λαμθάνουσι τὰ δύο µέρη ἀνὰ νομισμάτων ἐξ εὐὲργὲδίαν διὰ 
ἀποκομδίων καὶ ἐπεύχονται τοὺς δεσπότας, καὶ ἐξιοῦσιν. Οἱ δὲ δεσπόται ἀνέρχονται μετὰ τοῦ πατριάῤχυυ ἐν τῷ 


παλατίῳ, καὶ συνεστιώµενοι εὐφραίνονίαι ἅμα καὶ ἡ σύγχλητος. 


CAPUT. LXXIX. 


, dum prefectus dominica Palmarum ad templum 
dete a αρνί Romant αδίε, Fecilanda. 


Faotionsarii Veneti in camera Milii presto sunt, 
ei prefecto digrediente, anteipsum procedentes ao- 
clatnant : « Preefecte protospatharie, dies pulohradies 
tua, pulehra dies tua, pulchrum Ώου festum tuum l 
Qui post quatuor dies Lazarum e gepulero excitavit, 
Bervet te, in via recte ducat, et apud dominos plura 
concedat. Benevolentiam eorum Deus tibi obsignet, 
Domini amice ; divinum numen le servet, quoniam 
carus omnibus ac virtutibus ornatus es, preces ab 
amicis tuis tibi afferat | maneas sine successore in 
vita dominorum nostroPüm ! Nos Veneti jüte te 
precamur, quod Deum nostrum habes io coide tuo, 
et justitiam semper et ubique amas. Ubi enitri pre- 
fectus justitia servat, ibi et Deus nostercelebratur 
ac laudatur. Deus qui Lazarumi resuscitasti, sefva 
prefectum ! » $19 Sic quoque grex Presinus in 
sancti Joannis Tbeologi eonstitutus acclamat, coram 
prefecto et ipse procedens. Rursus factio Veneta in 
pretorio presto est, dumque ip&a coram préfecto 
procedit, acclamat, usque dum solemnis ille ritus 
peractus est, et sic domum revertuntur. 


τῶν Βένίτων ἓν τῷ πρἀἰτωρίῳ, xai &xtoÀo*ouUst £à 


ΚΕΦΑΛ. Oe. 
Αχτα ἀδόμενα τῷ ὑπάρχῳ τῇ κυρἰακῇ τῆς Βαιο 
ks ν πιόντι T d ap pre "loo μάρευρὸε 
ὠμανοῦ (76). 

Δέχονται οἱ τοῦ pápouc τῶν Βενέτων lv τῇ κα. 
μάρᾳφ τοῦ μιλίου, παὶ τοῦ ὑπάρχου διερχοµένου, 
ἀχτολογοῦσι ταῦτα, δηλονότι ἔμπροσθεν αὐτοῦ «ρο- 
πορευόµενοι’ « Ὕπαρχε πρωτοσπᾶθάριε, xaÀf σου 
ἡμέρα, xai καλή σου ἡμέρα, καὶ παλὶ ἑορτή σου. 
'O ἐγείρας Λάζαρον (77) ix τάφου τετραήμεβον 
σώσει καὶ κατευοδώσει xai ἐνδυναμώσει ct, xil εἲς 
τοὺς δεσπότας πλείονά σοι παράθεται "riv αὐτῶν 
εὐμένειαν (78). θεὸς ἐπισφραγίσει σοι, τοῦ δεσπότου 
γνήσιε. Τὸ θΘεῖον περισώσει σε, ὅτι παντοφίλητος 
ὑπάρχεις xal ἑνάρετος, καὶ εὐχὰς κοµίζεσαι (79) ix 
τῶν ἀγαπώντων de. Μείνεις ἁδιάδοχος lv ζωῇ τῶν 
δει ποτῶν ἡμῶν ' Βένεῖοι ἀξίως σοι εὐχόμεθα, ὅτι τὸν 
θεὸν ἡμῶν ἔχεις ἓν καρδίᾳ σου ΄ xal ὡς ἀγαπῶντὰ 
σοι πάντοτε τὸ δίκαιον * ὅπου γὰρ τὸ δίκαιον ὁ ὕπαρ- 
χος φυλάττει, ἐχεῖ καὶ ὁ θεὸς ἡμῶν ὑμνεῖται καὶ 
δοξάζεται. Ἔσ' ὁ θιὸς ὁ ἐγείρᾶς Λάζαρον, φύλαττε 
τὸν ὕπαρχον. » Καὶ εἶθ᾽ οὕτως δέχεται τὸ µέρος τῶν 
Πρασίνων εἰς τὸν ἅγιον Ἰωάννην τὸν θεολόγον, καὶ 
ἀκτολογοῦσι τὰ ὅμοια, δτλονότι ἔμπροσθεν αὐτοῦ καὶ 
αὐτοὶ προπορευόµενοι. Καὶ πάλιν δέχεται τὸ µέρος 


ὅμοια, δηλονότι καὶ αὐτοὶ προπορευόµενοι ἕμπροσθεν 


αὑτοῦ, ἕως ἂν πληρωθῇ ἡ αὐτὴ ἀκτολογία, xal εἶθ' οὕτως ὑποστρέφουσιν, 


CAPUT LXXX. 


Observanda in díe honoris demarchi die tertia 
Galilss. 


Postquam factio cum organo in anlam tribuni 
abiit, ipseque actu seu in lunica descendil, et equo 
vectus substitit, faetionarii bac ipsi acclaniafe in. 
olpiunt : « Leti huno dietn eum tribund Venetorum 


ΚΕΦΑΛ. ll . 


καλημέριν τῇ τρἰτῃ τῆς Γαλιλαίας (80). 
᾽Απιόντος τοῦ δήµου μετὰ καὶ τοῦ ὀργάνου tic τὴν 
αὐλὴν τοῦ δηµάρχο», καὶ αὐτοῦ κατιόντος ἑμπρά- 
τως, ἦτοι μετὰ τοῦ γλανιδίου, καὶ χαθαλικεύοντος καὶ 
σταµένου, ἄρχονται ol τοῦ µέρους ἀκτολοχεῖν αὐτῷ 


"Osa δεῖ παραφυλάττειν εἷς τὴν τοῦ δημάρχου 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTAHIUS. 


reme potestatis, seu halalem imperii praesentis 
mperatoris. Quod sane in Constantinum Porphy- 
rogenitum, Leonis filium, non congruit, qui a palre 
coronatus est Pentecostes festo die, neque in Ju- 
stinpianum M.,qui Paschatisdie Augustus dictus est, 
Posset enim alias hec particula ex Petri Magistri 
opere περὶ καταστάσεως πολιτικῆς, decerpta esse. 
(75) Inter varios modos nemen palatii Ἱερείας 
scribendi etiam hio pertinet. Exarant modo ραῖον, 
modo ἱερεῖον, modo lsplec, item Ἱερία, τὸ ἠρίον, ἡ 
ἁρία, τὰ Ἆρία et aliis modis ; vid. Du Cange CPli 
Christ. 1. 1V, ο. 43, p. 175, 176. Quod vs. 8. dein- 


morie Lszari sacrum est ; v. supra ad p. 100. 

(75) Bi est £/lorum erga te benevolenlitim, d&beht 
praecedentia εἲς τοὺς 0tonótaé significare in Forfifhls, 
n corde dominorum. 8i vero lib sigaificétit e»gà 
dominos, tuno illa priota hotabànt iuam erga fiios 
benevolentiam. ᾿Βπισφραγίσὲι τῆς bipniflcatit bené 
dical tibi. Nam berediotio apud Grrecos flt μετὰ t£ 
σφραγῖδος, cum signo erucías ; vid. p. 221, &bl ἔπι- 
σφραλίζων etiam est benedicens. In γνήσιὲ subihtel- 
ligitur δοῦλα, 

(79) Κομίζαισε cod. et ed. Cum librarii Greci αι 
et ε perinde habeant, debetur illoruth scribendi 


ceps appellatur palatium, non est CPtanum, sed [) rhori Χχομµίζαισε pro χοµίζεσαι ; et bec est integra, 


hoo ipsum Hierie. — 

(16) In. martyrologiis Gecis aliquot Romanos 
invenio, nullum cujus memoria in diem palmarum 
incidat. Neque novi, quis nexus inter huno marty- 
rem et prefectum urbi fuerit, ut. hic debuerit ex 
vetere ritu Dominica Palmarum ad ejus edes pro- 
cedere, Invenio quidem sanctum Patricium Roma- 
num, qui forte Tuerit prefectus pariter. Mihi vero 
non t*acat hane rem diligentius inquirere. De ede 
8. Romani vid. Du Cange CPh Chr. 1. iv, p. 136. 

(71) Lazari. mentionem faciunt, quia Sabbatum 
Dominicam Palmarum immediate preoédens, me- 


ged inusitetior forma secundi eir g. preceritis indic. 
medii, pro quo vulgo dicitur xopit», 41 est forma 
illino contracta, fers, aufers, accipis pia vota ab 
amantibus te et vite tua prospera letaque omnia 
 [preosntibus. De qua terminatione vid. ad p. 


(80) Die tertio festo Psscbhatis. Greci bebdoma- 
dem Paschatis inter slia nomina quoque Fat 
λαίαν vel τῆς Γαλιλαίας appellent, de cujus appella- 
tionis, ratione consulatut Du Cange utroque Glos- 
sa ο Τ. 


671 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.É LIB. I. 


618 


ταῦτα" « DÀ καλὴν ἡμέραν ποιήσωµεν μιτὰ τοῦ À celebremus ! ter sancte, dominis auxilium affer, 


δηµάργου τῶν Βενέτων *5 1 Τρισάχιε, βοήθησον τοὺς 
δεσπότας, xai σὺ αὐτοὺς θε2άπευωσον ἐπὶ πᾶσιν, 
πλεονάζων τῆς ζωῆς αὐτῶν Ἀχβρόνους, σὺν ταῖς τι- 
µίαις αὐγούσταις ἐν τῇ πορφθρᾷ εἰς τελείαν χαρμονὴν 
τῶν 'Ῥωμαίων καὶ Βενέτων τῶν γνησίων ὑμῶν δού- 
λῶν. "Ec" "Aqu, τρισάχις, τοὺς δεσπότας φυλαττε, 
Πνιῦμα τὸ πάνάἀγιον, τὰς αυγοὺστας σκέπχσον | Κύ- 
pu, ζωὴν αὐτῶν διὰ τὴν ζωὴν duy! ἔσ. X. oT ic. 
Κύριε, χαῖρε, χαλή σου ἡμέρα | ὅλη ἡμέρα σήμερον 
χαλή σου ἡμέρα Ὑίνεται! ὁ δεῖνα πρωτοσπαθάριε 
καὶ δήµαρχε, πολλοὶ σου χρόνοι ὁ ἀναστὰς θεὸς 
ἡμῶν ζωμν, ὑγείαν δώσει σοι. Τοῦ δεσπότου γνήσιε, 
τὸ θεῖον περισώσει σε, xai πλείονα δωρήσηται θεὸς 
ὁ ἐπουράνιος, ἵνα εὐτυχοῦντός σου ὁρῶμεν καὶ χχι- 
ῥώμεθα | τοῦτο πάντως Ὑίνεται προνοίφ τοῦ θεοῦ 
ἡμῶν, ᾿Αξίως σοι εὐχόμεθα Βένετοι, παγκόσµιε, ὅτι 
ὑπερθάλλουσαν ἔχεις χαλοθέλειαν, xai εὐχὰς κοµί- 
ζησαι ἐκ τῶν ἀγαπώντων σε ὡς γὰρ ἀγαπῶμὲν σοι, 
ἀξίως σε εὐχόμιθα, ἵνα ἁδιάδοχος µείνῃς διοιχῶν 
ἡμᾶς Ec. Ὁ ἀναστὰς θεὸς ἡμῶν, φύλαττε τὸν ὃή- 
papyov. « Ἰστέον, ὅτι καὶ οἱ τοῦ µέρους τῶν Πρα- 
σίνων τὴν ὁμοίαν τάξιν καὶ ἀκουλουθίαν ποιῶσιν τῷ 
ἰδίῳ δηµάρχῳ, καὶ τὰ αὐτὰ ἄχτα ἀκτολογοῦσιν αὐτῷ, 
Χρὴ γινώκσειν, ὅτι, τῆς προῤῥηθείσης τάξεως καὶ 
ἀκολουθίας τελεσθείσης ἐν τῷ τοῦ ὀημάρχου οἵκῳ, 
ὀψικεύει ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε αὐτὸν 6 δήμος ἕως τοῦ ἵππο- 
δρομίου, δηλονδτι αὐτοῦ ἱσταμένου ἐν τῷ δεκάτῳ κα- 
γχέλλῳ. Καὶ τοότου ἐχεῖσε ἱσταμένου, πάλιν Ἱσταται 
ὁ δῆμος ἀκτολογῶν αὐτῷ ταῦτα ! Οἱ χκράκται'« Ka- 
λῶς ἦλθες, θεστέπτων ὁ δοῦλος ! » ὁ λαὸς, « Ka- 
λῶς ἦλθες ! » Οἱ χράκται « κχλῶς Ίλθες, προδολὴ 
εὐεργετῶν! « ὁ λαός « Καλῶς Ίλθες! « Οἱ χρά- 
ται. « Καλῶς Ίλθες, ὁ εὐγχενὴς ix προγόνων ! » 
ὁ λαός « Καλῶς Ίλθες ! » Οἱ κράκται » Καλως 
ἦλθες, ὁ δεῖνα πρωτοσπαθάριε xai δήµαχε τῶν 
Βενέτων ! »'O λαὸς, « Καλῶς ἦλθες ! » Οἱ χράκται’ 
«᾽Αλλ᾽ 6 πάντων Ποιητὴς xai Δεσπότης | » 'O λαὸς 
«Καλῶς ἦλθες | » Οἱ χράκται « Ὁ ἀναστὰς παρα- 
δόξως ἐκ τάφου ! « Ὁ Λλαὸς, « Καλῶς ἦλθες ! » Οἱ χρά- 
xtxv « Καὶ τὸ χαῖρε δεθωκὼς (81) µυροφόροις ! »'O 
λσὸς, « Καλῶς ἦλθες { » Οἱ κράκται’ « Τοὺς χρόνους 
σου πληθύνει elo μήκη χρόνων { » Ὁ λαὸς, « Καλῶς TÀ- 
θες ! Οἱ χράκται’ € "Mo* «ὁ θιὸς ὁ ἅγιος, φύλαττε 
τὸν δήμαρχον᾽ » καὶ ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ Υ. Ἱστέον, 


euram eorum in omnibus suscipe, vitam eorum 
augens cum veuerandis imperatricibus in purpura, 
ad perfectam letitiam Romaaorum ac Venetorum, 
verorum servorum tuoruin. Saacte, ter sancte, do- 
minos custodi ! Spiritus sanotissime, augustas tuere! 
Domine, vitam ipsorum per nostram vitam ! Salve; 
Domine, pulchra est heo dies tua | hodierna dies 
tota pulchra tibi dies fit | N. protospatharie et da- 
marche, multa tibi tempora ! Deus, qui e mortuis 
resuürrerzit, salvam vobis vitam concedat | Genuine 
Dominorum famule, divinitas te couservet, plura- 
que Deus coelestis tibi concedat, ut te felicem vi- 
deamus et gaudeamus! hoc omne providentia Dei 
nostri accidit. Merito tibi nos Veneti, ornatissime, 


fj apprecamur, quod superabundantem benevolentiam 


habes, et preces a cultoribus tuis accipis : ut enim 
te amamus, ita et fausta tibi jure apprecamur : 
2220 ut sine successore diu later nos commoreris. 
Deus noster, qui resurrezit, deraarchum oustodiat. » 
Grex Prasinorum eumdem ordinem ritumque erga 
suum tribunum observateadeiqueacta ipsi aociait, 
Quo ritu et offlcio in edibus ejus peracto, factio 
tribunum suum inde ad ciroum comitatur, ipso 
scilicet in. decimo caucello constituto, quo facto, 
rursus populus consistit huno in modum ipsi aocla- 
mans : « Pulchre venisti, famule principum a Deo 
coronatorum | » populus : « Pulchre venisti | » Can- 
tores : « Pulchre venisti, & principibus beaevoli 8 
promote ! » populus : « Pulchre venisti ! » Cantos 
res : « Pulchre venisti, illustribus majoribus orte | » 
populus : « Pulchre venisti { » Cantores : « Pulchre 
venisti, N. protospatharie et tribune Veaetorum | « 
populus : « Pulchre venisti ! » Cautores : « At om- 
nium Creator et Dominus : » populus : « Pulohre 
venisti ! » Cantores : « Qui admirandum in modum 
e sepulcro resurrexit ; » populus : « Pulchre ve- 
nisti ! ο Cantores : « Et unguenta afferentes salata- 
vit ; » populus : « Pulohre venisti ! » Cantores : 
« Annos vestros multum augeat ! » populus : « Pul- 
chre venisti | » Cantores : « Deus sanete, tribunum 
conserva ; » populus eadem ter. Ceterum factio 
Prasiua eumdem ritum idemque officium erga de. 
marchum suum observat, eadem ipsi acta eodemque 
in loco accinit. 


ὅτι xal οἳ τοῦ µέρους τῶν Πρασίνων t3» ὁμοίαν τάξιν καὶ ἀκολουθίαν ποιῶσω τῷ ἰδίψ δηµάρχῳ, καὶ τὰ αὐτὰ 


ἅχτα ἀκτολογοῦσιν αὐτῷ xal ἓν τῷ αὐτῷ τόπῳ. 
ΚΕΦΑΛ, ΠΔ’. 
"Ὀσαδεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ νυμφαγωγίῳ (82. 
TA ἱσπίρᾳ ἀπέρχόνται τὰ δύο µέρη μετὰ καὶ τῶν 


CAPUT LXXXL 
Observánda (t. spouse deducttone. 
Vesperi due factiones oum suis organis et sponsa 


VARLE LECTIONES. 
55 XOA. Ἱστέον, 6ctt02 δήµου ἀκτολογοῦντος, αὐλεῖ τὸ ὄργανο». 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


81) [ntelliguntur tres mulieres unguenta ad se- 
pulchrum Christi ferentes ; vid. Evangelistas pas- 
fionem et resurreotionem Christi describentes, et 

u Cenge Gloss. Gr. v. Μυροφόροι. 


(82) Neque hoc in capite, neque in sequente puto 


sermonem de Augusti nuptiis esse, sed de demare 
ohi tantum. Νυμφάγώγιον est deductio sponse in 
59 les sponsi, quam sequitur t) Φτεφάνωμα seu im- 
poeitio coronarum nuptialium. 





619 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


680 


procedente, eque multitudine ct musicis cymbala A ἰδίων ὀργάνων, xal τῆς νύμφης χατιούσης (83) καὶ 


manu puleantibus stipata, abeunt, cumque equo 
vecta substitit, factiones acclamant : « Feliciter 
venis, serva principum a Deo coronatorum ! » po- 
pulus ter : « Feliciter venis. » Cantores : « Feliciter 
venis, 8 beneficis principibus promota ! » populus : 
« Feliciter venis. » €?*?*'1 Cantores : ε Feliciter 
venis, nobilissimis majoribus orta ! » populus ter : 
« Feliciter venis ! » Cantores :« Deus sancte, nup- 
tiis recens copjunctos serva ! Spiritus sanctissime, 
soceros utrosque serva ! sancte, ter sancte comites 
sponss custodi { » Postremo voce toni I dicunt : 
« Flores agri collegi et in thalamum diligenter con- 
tuli. Solem novo connubio conjunctum vidi, in ve- 
nerando cubiculo invicem desideratam voluptatem 
amplectuntur et fovent. Letitia pulchritudini ipso- 
rum duloissime, rose que pulchra specie nitentes 
sint ! Laetitia aureo amanti pari. » 


CAPUT LXXXII 
Observanda in coronatione nwptiali. 


Sponsum sponsamque ab ecclesia cum suis comi- 
tibus egressam multitudo populi et musici cymbala 
pulsantes excipiunt, quibus utraque factio accla- 
mat : « Deus, Servstor noster, dominos custodi, 
sancte, ter sancte, vitam salvam ipsis concede ; Spi- 
ritus sanctissime, augustos tuere ; Domine, vitam 
eorum per nostram vitam ! Majestatem hujus impe- 
rii, Domine, confirma ! » Quando ad thalamum 
accessere, cantores tono primo accinunt : « Nostri 
causa Cane in Galilea humilis fuisti, legitimum 
amorem, ut Deus obsignans. Ex materno enim tha- 
lamo, ut homo, te inclinasti, et sicut tum recens 
nuptos beneficiis, affecisti, ita et nunc par hoc sertis 
nuptialibus redimitum felici prole orna, ut pacatam 
vitam transigat ! » Porro oantores : « Nobiles 
sponsi, Deus vos conservet ; illustres, virtutibus 
decori. Trinitas vos in recta semita ducat, Deus con- 
jugio vestro annust, ut solus benignissimus, qui 
primum Cananeis nuptiis interfuit, inque ipsis pro 
suo in hominea amore aque benedixit vinumque ad 
letitiam hominum paravit. Is tibi tueque conjugi 


VARLE 


ὀψικευομένις ὑπὸ πληθίων καὶ χειροκυµθάλων, μετὰ 
τὸ Υαθαλικεῦσχι αὐτὴν ἵσταται, καὶ ἀκτολογοῦσι τὰ 
δύο µέρη ταῦτα. « Καλῶς Ἓλθες, θεοστίπτων d 
δούλη 991 » Ὁ λαὸς ix γ΄’, « Καλῶς ἦλθες ! «Οἱ xpd- 
χται’ « Καλῶς ἆλθες, προθολὴ εὐεργετῶν | » Ὁ λαὸς 
ἐκ Y, « Καλῶς ἦλθες ! » OU κράχται’ « Καλῶς ἆλθες, 
5 εὐγενὴς ἐκ προγόνων |» Ὁ λαὸς ἐκ q', « Ka- 
λῶς Ίλθες. Οἱ χκράκται, « "Ec Ὁ θιὸς ὁ ἅγιος, 
τοὺς νεονύµφους Φφύλαξον' Πνεῦμα τὸ πανάγιον, 
τοὺς συμπενθεροὺς (84) φύλαξον! "Άγιε, τρισάγιε, 
τοὺς παρανύμφους φύλαξον.» Kal λέγουσι τὴν φω- 
viv Ty. a" « Άνβη ἐσώρευσα τοῦ ἀγροῦ, xal slq 
τὴν παστάδα εἰσῆχα σπουδΠ. ζευγόνυμφον (85) 
ἥλιον εἶδον eic χρωσέντιμον κλίνην' ἄλληλα ἠγχαλί- 
ζοντο ποθητὴν ἐπιθυμίαν' χαρὰ εἷς τὰ χάλλη αὖ- 
τῶν τὰ ἐγγλυχοθέατα, xai ῥόδα τὰ µῥοδοεύμορφα' 
χαρὰ tic τὸ ζεῦγος τὸ χρυσόν. » 


ΚΕΦ:ΛΑ. IIB. 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν εἷς στεφάνωµα. 


Τῶν νεονύµφων ἐξιόντων ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας μετὰ 
καὶ τῶν παρανύμφων, δέχονται τούτους τά τε πλη- 
θία xal τὰ χειροκύµθαλα, καὶ ἀχτολογοῦσι τὰ δύο 
µέρη ταῦτα « 'O Σωτὴρ θεὸς ἡμῶν. τοὺς δεσπότας 
Φύλαττε. "Άγιε, τρισάγιε, ζωὴν, ὑγείαν δὸς αὖὐ- 
τοῖς. Ἠνεῦμα τὸ πανάγιον, τὰς αὐγούστας σκέπασον. 
Κύριε, ζωὴν αὐτῶν διὰ viv ζωὴν ἡμῶν ! "Ec. Τοῦτο 
τὸ βασίλειον, Κύριε, στερέωσον {» Καὶ ὅτε πλησιά- 
σωσιν τῇ παστάδι, λέγουσιν ἀπὸ χκρακτῶν ἀπελατι- 
xóv Ty. α΄. « Δι ἡμᾶς ἐμετρίασας (86) ἓν Κανᾷ τῆς 
Γαλιλαίας τὴν ἔννομον συνάφειαν, ὡς θιὸς ἔπισφρα- 
(tov: ἐκ μητρικῆς γὰρ παστάδος ὡς ἄνθρωπος 
προεχκλίθης (87), καὶ ὡς πηὑλόγησας τοὺς ἐχεῖ νυµ- 
φευοµένους, οὕτως xai νῦν εὐλόγησον δυάδα στεφα- 
νουµένην, καταχοσμῶν εὐτεχνίᾳ xal εἰρηναίφ βιώ- 
cec! » Καὶ λέγουσιν ἀπὸ χκρακτῶν' « Εὐγενεῖς, νεό- 
νυµφοι, θεὸς διαφμλάξει σας ἔντιμο:, ἐἑνάρετοι, 
Τριὰς κατευοδώσει σας, εὐλογῶν τόν γάμον cac 
Ὡς µόνος ὑπεράγαθος, ὃς ἐν Κανᾷ τὸ πρότερον τῷ 
γἀμῳ παρεγένετο, xal ἓν αὐτῷ πὐλόγησεν τὸ ὕδωρ, 
ὡς φιλάνθρωπος, καὶ olvov (88) µετεσκεύαςεν dv- 


LECTIONES. 


9 ZXOA. ἸἹστέον, ὅτι ἐν cip xatilvat αὐτὴν xal iv τῶ ἀκτολοχεῖν τὰ µέρη αὐλοῦσι τὰ ὄργανα. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(83) Ut deducere sponsam Latini dicunt pro ex [) est pro μετὰ ποθητῖῆς ἐπιθυμίας, impetu diu cupito. 


edibus paternis ad sponsum ducere, sic quoque 
Greci de sponsa ad maritum transeunte cum su- 
pellectile sua dicunt κατιέναι, devenire aut dece- 


ere. 

(84) Utrosque soceros, tam sponsi, quam sponse 
patrem atque matrem ; vid. Du Cange Gl. Gr. h. 
v. et ad Alex. p. 233. 

(85) Per solem intelligitur dies. Vult itaque car- 
men hoc Greculi, scili sua et suorum opinione 
procul dubio poete, dicere : Video diem hunc par 
amantium conjungere in throno vel thalamo, auro 
coptra caro. Ζευγόνυμφος est jungens par conjugale, 
sensu activo. In ἄλληλα ἑνηγκαλίζοντο subintelligi- 
tur τὰ ζεύγη, paria hxc sponsalia. aut si ἀλλήλους 
legas, subintelligitur o! νύμφιοι. Ποθητὴν ἐπιθυμίαν 


Dictio ἄνθη ἐσώρευσα etc., videtur e Cantico canti- 
corum Salomonis traducta. Dictio ἐγγχλυχοθέατα 
nova et conficta est, notatque ea, que cum dulce- 
dine, voluptate spectantur. 'Ῥοδοεύμυρφα ejusdem 
commatis est, tam pulchra, quam rosa. 

(86) Humilis fuisti vel humiliasti te. Sic µετριό- 
της pro humilitate usurpant novi Greci ; vid. Du 
Cange v. Μετριότης, 

(87) Id est προέχυπτες vel προεχυλίσθης, prodii- 
sti, emersisti, procidisti, provolutus es. 

(88) Hec est bene Greca et ubivis obvia diotio, e. 
ο. ὕδωρ µετασκευάγειν οἶνον pro εἷς οἶνον. Subin- 
telligendum est εἰς in talibus, quasi dicas : aquam 
transparavit vinum, ex equa aliud quid, antea non 
exsistens, novum, nempe vinum, fecit. 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. 1. 


684 


v» εἷς ἀπολαυσιν, οὕτως εὐλογήσει σε μετὰ A felicia prestet | Deus sancte recens nuptos eu- 


Ἱς συζὀγου coo! "Eq ὁ θεὸς 6 ἅγιος, τοὺς 
φους yoÀztse ! » 

KEYAA. IIT". 
Oii παραφυλάττειν ἐν 
ἀκουωθίτων — siq τὸ 
(59). 
ἐννάτῃ ἡμέρᾳ τῆς ὀἑωδεκαημέρου (90), τῶν 
&v ἐπὶ τοῦ θείπνου χαβεζομένω», ὃ xai τρυ- 


τῶν 
Γοτῦι- 


τῷ δείπνῳ 
λεγόμενον 


οἱουϊ ! » 


αντε CAPUT LXXXIII. 


Observanda in convivio novemdecim accubituum, 
seu mensarum, quo lempore sic diclum Gothicum 
celebratur. 


Nono die dodecahemeri seu duodecim illorum 
dierum, qui a testo nativitatis Christi inde proximi 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


*(Luitprandus habet aliquid de ludo Gothico 
kyatione,. Murator. Ant. [talic. diss. 29. Ludi 
κέ continuati sunt a. Gothis, ut appuret ex En- 
el Cassiodoro, fueruntque aut ficta proelia, aut 
sia et amphitheatralia spectacula. Sic ligneis pu- 
ut eculis iempore Agnelli, armati quoque ligneis 
Locus Luitprandi mihi aon occurrit.Quomodo 


uthicosdescripserintCassiodoruse:Eonudius, B 


lli «uctores ad manum non sint, non novi, et 
'roindecum illisludisGothicis,dequibusNoster 
onferri debeant. Quantum e Muratorii verbis 
0, fuerunt illi Gothici ludi ab his, quos Noster 
εἰ, multum diversi. Illi in circo exhibebant 
ntes armis lud:crie : hi in curia cantieis, sal- 
e, musica, mimis ridiculisabsolvebantur, nihil 
P imaginis. Sed potius mihi videntur cum illis 
ticis ludis convenire, quos Vopiscus in Carinno 
ifat ο. 19. inter multos alios ludos, quos novos 
ie populo Romamano imperium Cariniet Nuine- 
eoque memorabile esse ait. Mitio reliqua non 
la. Que maximead rem nostram faciunt, verba 
unt : Mimos undique advocavit. Exhibuit et (u- 
Sarmuticum, quo. dulcius nihil. est. Exhibuil 
em .Non quidem claris verbisexposuit Vopiscus 
jarmatici rationem. Quia tamen omnia, que 
enarravitel deinceps norninat ludorum genera, 
c& et ridicula eunt, nihil, quod bellicam exer- 
onem sapiat, et, quod caput rei, ludos Gothicos 
2γοἱορθ jungit, quem pene idem ludierum esse 
ludis Gothicis Nostro dictis, οἱ hig dedisse ori- 
1 protinus demonstrabo : credibile est, ludos 
aticos Vopisco et Gothicos Nostro dictos eosdein 
|, eonque id nomen adeptos non ideo, quod a 
alis, aut Gothis receus reperti el in orbeimn 
inum introducti essent:nam jamdudum antea, 
apad Grecos, vel antiquissimis temporibus-in 
iFant et satyre Greca originem dederunt : sed 
in illis Sarmate aut Gothi aut etiam Barangi 
ranci, omnes ejusdem nationis diver-i populi, 
yilitiosuo vestitu, aut homines Graeci et Roinani 
)'odum Scythicum, Gothicum, Barangicum vel 
:icum vestiti, producerentur illos ludos exer- 
is. Neque Nustri solum Constantini leumporibus 
«tate Carini et Vopisci, non Justiniani, sed etiam 
1i, postremis imperii CPtani temporibus exer: 


xov:dxiov ἡ παρθένος σήμερον ὑπερούσιον τίχττει. 
Egregie heo descriptio congruit ου descriptione 
Nostri Constantini aut potius aniiquioris, e quo 
ille transtulit, auctoris, torte Petri magistri aut 
alius equalis illis temporibus. quibus Gothi adhuc 
in palatina militia merebant. Nam a Justiniani fere 
temporibus desiit hoc nomen audiri et successerunt 
in eorum locum in Heteria, seu miluio palatina e 
nationibus peregrinie conflata, B«rangi seu Franci, 
Saraceni, Fargani, Chazari εἰ aiii. Gothi igitur illi 
aut Grieci, ad Gothicum mudum vestiti, veniebant 
in aulam et ludicro illo hab tu aut potius horribili 
gratulabantur imperatori diem festum, ab eoque 
munusculum exigebant. Erant ergo in horritíco 
apparatu vere Gothic!, hoo est monstroei et absurdi 
histriones atque agyrte. Quid nos hodie ? E«mderm 
fabulam ludimus. Qui tunc temporis Gothici audie- 
bant, hodie audiunt apud nostrates die Knecht Ruperte 
seu equites vel milites Roberti. Ut enim illi, seu Gothi 
seuad modumQGothicum vesiiti,id est pellibus lupinis 
ursinis,aprinis, cervinia, hirti«et setosis induti, non 
inaula tantum, sed etiam in urbecircumourseitabant!, 
clamabant, tripudiabant, obvios terrebuant armis 
collisis, tetricoque suu aspectu stipem exigebant, 
non dantes flagellis cedebant, saltim conviciis la- 
cerabant : ita hodieruum quoque sic dicti milites Ro- 
berti omnia eadem faciunt festo Nativitatis Christi 
et toto Dodecehemero (in den zwolf Nachten seu, 
duodecim illis diebus, qui & festo Nativit. Christi. 
ad festum usque Epiphanias intercedunt., Vidi, 
puerulus et horrui robustos juvenes pelliceis indu- 
tos, cornutos in fronte, vultus fuligine atratos, in- 
tra dentes carbones vivos tenentes, quos reciprocato 
Bpiritu animabant,etscintillisquaquaversum spareis 
ignem quasi vomebant, cum saccis cursitantes, in 
quos abdere puerulos occursantes minitabantur, 
appensis cymbalis et insano clamore frementes. 
Media vo idem obtinuisse, patet ex Du Canve 
Glosa, Lat. v. Cervula et Jotlici (id est (udi Golhici) 
et Kalendae et Vetula ; unde locum unicum e Vita 
S. Eligii ascribam |. n. ο. 15 : Nullus in Kulendis 
Januariis nefanda et ridiculosa, vetulas, aut cervulos, 
aut iot!icos faciat. Mirici illi demones medio evo 
[ugillatores appellabantur, a fugo, id est foco, eeu 
igne. Ugutio : Fugillus, ferrum, quo extrahitur ignis 


iur ilüi ludi, imo adhuc hodie in jlebecula D dé petra [signiticat silicem|. Unde fugillare, ignem 


ate, Saxonica certe, quamvis minus frequente 
u, noti tamen sunt. Codinus illos Oftic. p. 90 n. 
| deseript:one hilaritatum aulae Byz:ntine per 
m Nativitatis. Chrieti sie enarrat : "Eretca £o- 
t (assidenti ad mensa'n iinperatori postquam 
bresomnes,demarehi,consulesVenetus,Písanus, 
»Ditanus festum diem gratulati fuerun!, veniunt 
em quoque) xa! πολυχρονίζουσιν καὶ οἱ Β’ραγ- 
χατὰ τὴν πάτριον καὶ οὗτοι γ..ῶσσαν αὐτῶν, 
ν Ἰγκλιστὶ, καὶ τὰς πελέχεις αὐτῶν, συγκρού- 
' χτύπον ἀποτελοῦνται, οἱ multos ei annos 
πμ; Barangi, patria sua lingua, nempe Angli- 
$, Concussisque invicem securibus suis strepitum 
it. Ascribam quoque quod sequitur : Μετα γοῦν 
τάντας τοῦ παλλατίου πολυγρονίσα: κατὰ τάξιν 
» μέχρι καὶ τῶν Βαρδαριωτῶν, κατὰ tiv πάτριον 
το φωνὴν Ίτοι Περσιστι εἰσέρχονται καὶ o! 
κι xai πολυχρονίζουσι φάλλοντες ust! αὖτὸ -) 


PATROL. Gn. CXII. 


de petra [ugillo extrahere, et [ugillator. Et hinc per 
figuram 


(90) Greci duodecim illos dies, qui festum Nati- 
vitatis Christi et Epipbanire intercedunt Dodecuhe- 
meron appellant, nostrates duadecim noctes, vulgari 
lingua die 12 Nachte. Solebat per illos die iupera- 
tor CPianus eletoria seu solemnes epulas inetituere, 
quibus proceres suos excipiebat, «diebus singuli: 
alios, ut patet distincte e Cletorologio. H«c suntilla 
ἐξ εθους κλητώρια τῆς ὁωδεκαημέρου, quie Cedrenus 
ail. Justinian. ob everse urbis lucium non fecisse. 
Similes epulas, «ed per novem aut decem dies tan- 
tummodo continualas, prebebat imperator [νο 
Paschatis ; vid. p. 141, ubi Ἡ ἀξαήμερος τί 
διακαιντσίµου appellatur festivitas sex preX'mte 8 
Po:chatis die diebus peracta. Sed hao de re suo loco 
]- tius : v. Du Cange v. δωδεκαήµ»ρην, 


u» 





CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





68í 


festive hilariterque transiguntur, dominis ad oc- À γητικὸν (01) προσαγορεύεται, ἓν ταῖς δυσὶν εἰσόδοις 


nam, qua vindemialis appellari solet, assessuris, 


τοῦ μεγάλου τρικλίνου τῶν (0 ἀκουθίτων ἹΊστανται 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIDUS. 


figuram fugillatores dicuntur umbrae da monum, qui 
ignem [erunt. Non alios designat, quam illos nostros 
milites Robertos. Debent enitu ex instituto et volunt 
diabolos incarnatos representare, et historia Tur- 
pini, c. 18, eos ;urvas burbulas, cornutas, die monibus 
consimiles appellat. Putabant nempeGreeci Latinique 
niedio &vo, octiduo post nativitetem Christi diabolos 
per orbem terrarum circumvagar! et a Christo, ud 
destruendum diaboli reg.um adveniente, fugalos 
abitumque paranies, sed invitos et anxios per pla- 
*eus in atra et ignivoma specie circumcursitare el 
&ccurrentes misere mulcare, praesertim, rabie in 
parvulos ob parvulum Christum concepta, hos arrí- 
pere et torquere. Unde nata persuasio, inlantes 
circa id temporis non nasci nisi epilepticos aut 
maniacos et ad inale agendum aliosque vetandum 
factos ; vid. Du Canye v. Καλλικαντζάρος. Anus 
protecto nostre duodecim, ut vulgo appellant, noc- 
tib» ejre prodeunt extra limen, neque sinunt quid- 
quam supellectilis domestiee efferri, neque aliis 
commodant et parvulis illo maxime tempore aedulo 
cavent:Quoram omnium institutorum ezemp!ae ve- 
tustioribus temporibus petita habes spud DuCangell. 
cc. Superstitio itaque teligioni imputavil, quod na- 
ture erat. Horridee Bunt per se longe atre noctes 
hiberne, per quas aut petulantes juvenes comessa- 
tum currerecum laculis tempori et merori fallendo 
golent, aut tures aliique malefici sceleribus perpe- 
trandis opportunum tempus tenebras nacti Inviyi - 
Jant. Verum non & Ghristianis manarunt hi errores. 
Grecis debentur, quorum superstitiones, idola, 
mimi et perversa dogmata, quoniam e*elli & men- 
tibus bominum non poterant, quos antiqui Ecclesise 
Patres pro uo ecetu et Chri:tiauis haberi cupiebant. 
esservata fuerunt. . . . . . . . ος» * «. 


00... * . . . . . . Festum Nativitatis 
Christi et tempora sic dicti Adventus et Epiphanise 
debentur Greecis gentilibus, quos credidisse sua nu- 
mina interdum emigrare alio, dein reditum parare, 
advenire, redire, compnurere, nemici latet, Circa 
heec ipsatempora, quibus ecclesia lesta Adventus οἱ 
Epiphanis celebrst, Ephesii olluu Timothei, primi 
Ephesini episcopi, tempore καταγώγια, reditus in 
urbem Dianrm sue celebrabant mod:s a ludo Go- 
thico non multum abludentibus. Quod festum cum 
inhibere et tollere studeret Timotheus, a bacclian- 
libus Ephesiie trucidatus fuit. Martyrium ejus meas. 
(apud Du Cange v. Katavo2) ele rem et ritus festi 
narrat : "T4 δὲ Ἐφεσίως λείψανα ἔτι τῆς πρώην 
εἰδωλολατρίας ἐν τοῖς τὸ τηνικαῦτα ταὐτην οἴκοῦσιν 
ἐχούσης Καταγωγίων οὕτω κἀλουμένων, ὡς αὑτοὶ 
τότε ἐκάλουν, ἑορτὴν lv ἡμέραις ziv ἐπιτελούντων 
προσχήματα μὲν ἀπρεπη ἑαυτοῖς περ'τιθέντες, πρὸς 
δὲ τό μὴ γιγνώσκεσθα: προσωπείοις κατακαλύπτονττς 
τὰ ἑαυτῶν πρόσωπα, ῥόπαλά τε ἐπιφερούμενοι xai 
εἰκόνας εἰδώλων, καὶ τινα ἄσματα ἁἀποχαλοῦντες, 
ἐπιόντες τε ἁτάκτως ἐλευθέροις ἀνδράσι xal σεμναῖς 
γυνα:ξιν, φόνους οὐ τοὺς τυγόντας ἐργαζόμενοι xal 
πλίθος αἱμάτων ἐκχίοντες ἐν τοῖς ἐπισήμοις τῆς 
πόλεως τόποις. Conf. Menolog. Basil, t. 11. p. 24 ad 
diem XXII Jauuarii, qui martyrio Timothei sacer 
est. Ut Ephesiis ob reditum Diane licebat hilaritati 
usque ad verbera et cedes aliaeque injurias indul- 
gere, sic licebat quoque Christianis ob Christi ad- 
ventum saturhalia, brumalia, vota, Kalendas, Ja- 
nuarias, ludos Gothicos, festa stultoruui, festum 
hypodiaconorum, barbatorias, Cyclopes agere. Quid 
enim aliud Cyclopes, qu&m pelliti Gothi, milites 


Roberti, incarpati diaboli? Quod hodie nostris pue- 
rulis terrendis prestaat imaginarii milites Roberti, 
et sio dicti Popuntze, seu lemures aut Panes aul 
Spectra uno verbo, id erat olim Cyclops. Ut ad 
illorum speciem in somnis otiJatam expavescunt οἱ 
deficiunt pueruli nostrates, incubo oppressi, que« 
runturque se territos a «Πίο Roberti fuisse, ita 
olim caussubuntur Cyclopem. Hine inter insomnio- 
rum phantasmata retulit Artemidorus pag. 13, 7, 
Κύκλωπα ἰδεῖν f, τὸ ἄντρον αὐτοῦ, aitque id signili- 
C.re παραλελύσβαι 7, νοςεῖν. Sane, quem medici in- 
cubum appellant, vulgus et infantes Alp. Popunt2 ek 
alia, veteres Cyclopem, resolvit velut et exanimat 
homines et prosternit momeutanea epilepsia. Hino 
nati ludl Cyclopes et Cyclopea dicti, in quibus mon- 


B strosi coclites vultus, terriculamenta mera produce- 


bantur, de quibus v. Interpp. ad Ilist. Aug. t. |f. 
5 200 et 843, nullaque pene in re diflerebant 

othici ludi α΄ Cyzlopibus, nisi in eo, quod in 
Gothicis homines prodirent aut Gothi, aut ad 
Gothicum morem compositi ; in Cyclopibus, qui Sa- 
tyros et rusticos, opiliones, caprimulgos Grecos re- 
ferrent. Ut in luis Gothicis licebat convicia in cir- 
cu:mstantes, presertim 8i qui rogantibus stipem non 
darent, spargere, sic licebat quoque Satyris et Cy- 
clopibus, R»vera origine tenus nibil dilferebant sa- 
tyre & Cyclopibus ; ambo erant ludi rusticani. Ut 
urbani suas tragcedias et comedias habebant, dra- 
mata sue utrique fortune, nobiliori et humiliori 
propria : sic habebant rustici quoque sua dramata, 
nempe, Cyclopes seu Satyros, qui deinceps satyri- 
cam poesin pepererunt, seu ludos rustieanos et pa- 
storales in theatris urbicis productos. Satyri non 
erantreveracapripedes, sed integri hominescaprillis 
pellibus induti, quarum cruradependentia fabulain 
de Satyris hircipedibus dederunt. Possem hio que- 
dam de licentia omnibus pene gentilium festis com- 
muni, convicia et dicieria in obvios qunsque jac- 
isndi, que etiam a Gothicis ludis non aberat, afferre. 
Sane in salyricisludisregnabat, unde etiam dictum 
tuit satyris aliquem exagitare.et eatyrarum nomen 

ro mordacibus libellisnatum eat. Sed abduceret me 
ila res ab instituto. Id tantum dicam, ex illis 
Gothicis ludis adhuc bodie morem superesse, quo 
milites, musici, scholastici cum suis rectoribus Ka- 
lendis Januariis ad ades honoratorium cutn tympa- 
nis, tubis aliisque in-trumentis musicis accedunt, 
cantant, novum annum gratulantur et stipem rogant 
Vigebat ille mos τὸν ἀγυρμὸν dico, tempore Tzeize, 
qui Chiliad. XIII, ve. 248, hec habet : 


Ὅσοι xat' ἀρχίμηνον τὴν Ιανουαρίου 
Καὶ τῇ Χριστοῦ γεννήσει δὲ καὶ τῇ Φώτων ἡμέρα 
Ὁπόσοι περιτρέχουσι τὰς θύρας προσχιτοῦντες. 


Pervenit ille mos deinceps a Grecis ad nos et ad 
Russos quoque, de quorum ἀγυρμῷ locum notabi- 
lem ex libro Gerinauico, qui inscribitur Verandert 
Husland — Latine redditum  asceribam. Habetur 
ibid. p. 50 : Kulendis ipsis novi anni, qui dies apud 
Russos ínter mnuxime festos est, — post meridiem in- 
cipiebal imperator cum proceribus omnibus id, quod 
Russi slawen appellabant. Verbum illud slawen notat 
[eslum diem celebrare seu Deo gratias agere [ἀπευχωα- 
presens] continualque illud. institulum per ovto diws 
oc modo. Duo lussi praecedunt, gestantes insiru- 
mentum ferreum, lympano simile ; pistilla, quibus id 
pulsunt, hebelandi seni causa punno involuta sunt. 
Hos sequilur Czarus cum (oto elero et ingenti comi- 
lalu  Üncesorum el. Bojarorum. Tota caterva irahis 
super 

(91) Quare cena bao vindemialis appelletur, 
media hieme, mibi quidem latet ; alii conjectent. 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. 1. 


686 


.Aovteg παῖξαι 9? (92) τὸ Γοτθικὸν οὕτως 35, A stantinutroque introitu magni triclinii novemdecim 


iw τῷ ἀριστερῷ μέρει, ἐν ᾧ καὶ 6 δρουγγάριος 
λοῖμου παρίσταται, ἵσταται ὁ τοῦ µέρους τῶν 
υν μαϊΐστωρ μετὰ xal ὀλίγων ὀημοτῶν xal τῶν 
υριστῶν μετὰ τῶν πανδούρων (98], καὶ ὅπι- 
αὐτοῦ οἱ δύο Γότθοι φοροῦντες Ὑούνας 99 ἐξ 
ρόφου (94) καὶ πρόσωπα (05) διαφόρων εἰδέων, 
ζοντες ἐν μὲν τῇ ἀριστερᾷ γειρὶ σκου-άρια (96), 


accubituum illi, qui, Gothicum ut ludicrum edant, 
parati adsunt. Stant autem hoc inodo. Coram sini- 
eiro triclinii ingressu, vbi etiam druugarius ploimi 
adstal, stat mayister Venetoruin cum paucis qui- 
buedam sus factionis plebeiis et panduristis pandu- 
ras gestantibus: pone illum duo Gothi ferentes gu- 
pas, id est rhenones aut pallia pellicea ita, ut 


VARLE LECTIONES. 


"Eat cod. et ed, 


9 YXOA. Ἱστέον, ὃτι ot τὸ Γοτθιχὸν παίζοντες, ἀπὸ τῶν δύο μερῶν τῶν δήµων sloiv, 


QA. Ἰστέο,, ὃτι τὰ σκουτχρια ἀπὸ τῶν σ(ολῶν αἴρουσιν. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


glacie vel nive vehitur et ad pra:cipuos palutinos 
L. Quas in. cedes venerint, cantunt ibi Russice 
um:Te Deum luudamus, et gralulantur novum an- 
Quibus factis hospes Czaro,ul summo sacerdoti, 
sinsigne dal in numnis,satellitiumquead epulas 
W. Ut satis factum ventri est, post. all:ram ple- 
ue horam abit turba et ad alium. procerum. di- 
. Huncad modum quoiidie quinque vel sex illus- 
lomos adeunt, Eu res, oh. Cxari praesentiam, cui 
mbia omnia cedunt,ingens lw rum refert. Inci- 
]huc in memoriam veteris evi ridiculus alius 
cum Gothico ludo quodamnodo conveniens, 
19 v. Du Cange v. Bombus. Citat ibi locum ve- 
ebarte e Camdeno et Spelmanno, de quodam 
no, qui terras in comitatu Suffulkiensi tenuit 
erienciam, pro qua debuit facere singulis annis 
alali Domini corum domino rege unum sallum, 
1 suffletum el unum bombulum.ld est debuit intri- 
vicem corum rege Britannie die natali Domini 
'am desuliare, 2222e:», buccas inflare ad exci- 
lum colaphum et erepitum ventris emittere,ut 
juperiore, quam inferiore strepens ore risum 
ret. Digna illo evo et barbaris illis oblectatio. 


) Inspiciatur imago alvei lusorii cum Greco- 
wra inseriptione apud Salinas, ad. Script. Hist. 
t. II.p. 751. Indemanavit verbum τροχοπεκτεῖν 
ροχοπαικτεῖν apud Ártemidorum p. 65, 25 et 
τεχτεῖν apud eumdem p. 164. Sic infra apud 
um p. 252, Ἐξαιῶσαι pro ἐξεῶσαι, p. 411, 
ug pro πλάκες, p. 434, παιζοθρόµιον pro 
ῥόμιρν οἱ pag. 282, ἐπ αἰσχάτων pro ἐπ᾽ 
ων in fine landem, p. 202, δωραίῶν pro 
ὧν} p. 387, χαιλῶναι legitur. Apud Theoph. 
2, et alibi ἀντέρειν pro avzatpew. Possent si- 
exempla integris plaustris congeri el sexcen- 
oca auctorum ex hoc rnedicine fonte restaura- 
ed hic locus non est, et satis in praefatione 
quamobrem gnarus et prudens bao in re li- 
9 potius, qui membranas nostras exaravit, 
|! saeculo ΠΟΒΙΓΟ morem gesseriin., 

| Quale sit instrumentum musicum pandura, 
Siro quidem non apparet. At Chronicon Alexan- 
im prodit tibiam esse, cujus p. 268, heclegunu- 
Ol οὖν ἑχάστου ἀριθμοῦ πανδοῦροι, Lilicines 
cujusque cohortis, ἀπὸ ἑσπέρας [vespera diei 
edenti] εἰς τοὺς ο χους ἀπιόντες τῶν χαλούντων 
θελον ἐπ᾽ ἀρίστῳ εἷς c^ ἑξῆς πῦλουν πρὸς τὸ 
ει ἐκεῖσε. It. vita msta Simeon. Sali. : Ἔλα- 
v ριᾷ πανδούριν καὶ ἤρξατο αὐλεῖν el; στενο- 
v. Hoe ideo monendum ἁἀυσὶ, quia veteres 
ordum panduram appellabsnt; vid. Saltas.ad 
Hist. Aug., t. I, p. 874. Panduramne voluit 
tasius, in eujus Adriano I, p. 107, hec legun- 
Direzit in ejus (Caroli M] occursum universos 
t4, ad fere 30 millia ab hac Itomama urbe, in 
*, qui dicilur. Nonas, ubi eum cum Mhandora 
perunl. Sed procul dubio scripsit ille cum 
e [id est vexillo imperiali] re susceperunt. 

i) Vestes pelliceas ; vid. Lindenbrog. ad Amm. 
ell. p. 125, et Du Cange Gl. utroque h. v. 


[Pauper et gunnula. id est pellicea Saxonia. Luitpr. 
p. 154&.]" Est p. 485, edit. Murat. Remansit vox in 
sermone Anyglicano, in quo gown notat pallium, sci- 
licet medio :?vo ubique terrarum pene pelliti ince- 
debant et exiime honestiores vestes, id est pallia, 
polita erant, sic ut hirsuta pars inter'us gerere!ur. 
oesent Gothi et gentes septentrionales videri mo- 
rem hunc invexisse. Sed Romani jain gestabant 
penulas, id est pallia pellita : quamvis usus eorum 
tam írequens non esset, atque fuit evo medio. 
Unde mirari gubit,qui fiat, utin mentione tot gene- 
rum vestitus noster codex i&men pellici'orum pene 
nullam !aciat, idque eo magis, cum Greci com. 
mercia cum Russis exercerent, & quibus pellicia 
procul dubio accipiebant. Sed hac de re alibi dico, 
ubi de é:stureis ago. Ad hunc looum adhuc noto, 
joculatores hos pellitos a Papia, forte ex evi sul 
more, aut certe ex scriptore quodam medii evi, se- 
tigeros appellari. Setiger, joculator cílicio [f. pell:cio] 
vesiitus ; nisi cilicium pru pelle hirsuta, d!:phthera 
poeuertt. Porio ait Noster gestatas illas g: nus luisse 
E ἀντιστρόφου inverse, ita ut purs hirsuta, que 
communi more solet intus versus cutim gestari et 
pro maxima parte conspectun. fugit,extro vertatur, 
ut ille, de quo Moschus in Limone c. 126, narrat : 
E'v μιᾷ Κυριακῇ εἰσῆλθεν εἲς τὴν ἐχχλησίαν στρὲ- 
ψας τὸ καμµάσιον αὐτοῦ xal ἔξω φορέσας τὰ τούτου 
μαλλία. Sed ibi τὰ µαλλία τοῦ καµασίου αυπὶ flocci, 
villi linei aut lanei. Nam camasium lineum aut la- 
neum erat : de quo genere infra dicam, ubi de 
λινομµλλωτορ.οις. Omnia que perverse, contra quam 
debet atque solet, (uat, geruntur, ponuntur,Greci 
ἐξ ἀντιστρύφηυ fleri dicunt, et υπο vocabulo ἐξ- 
ανάστροφα, quo utitur Theophanes p. 312 et 375. 
(95) Id est. προσωπεία, larvas, personas, masque- 
ras. De quibus,ut dicam post eos, qui librus deiis 
integros ediderunt, opus esse non puto. Conf. Du 
Cange v. Barbator,cujus opinioni subscribo,nomen 
barbatorum (id mimorum genus est) a pregran- 
dibus barbatis larvis derivantis. Cunf. ejusdem 
Gluss. Gr. v. Μοσκάρας, quod ait esse hístrionem 
jocululorem, γελωτοποιὸν ὑποκριτήν et larvam quo- 


D que, μορμολυχεῖον, Utrumque recte. Moscher in 


quarta conjugatione et Mosaccher in secündaArubibus 
est homo risum ciens ; et Maschar est omnis res qua 
risum ciet.Binc patet origo notissime vocis masque 
et nmasquerade,que omnem mimum,simulamentum, 
glaucoma, quo homo ductitatur, lu tificatur, χωμµ- 
ψδεῖται, Dolal. Longe alia vox eat Μανσα, quatenus 
sirigam aut sagam notat, et masca vel potius ma- 
scara (hec enim integra est, illa altera truncata 
vox), persona et larva. Illa, masca, est Germanica, 
οἱ adhucdum dicimus eine Metze, pro femina alo- 
mirabili, scorto. Haec vero, Mascara, est Arabice 
originis. Vid. Du Cange Gl. Lat. v. Masca, ubi inter 
alia e Catholico Armorico hec profert : Gueen : 
Gall. faux visage; Vat. larva, quod vulgo dicitur 
Muscara. Vocabulum Guern eet. vetus Germanicum 
waehn. Hodie dicimus Wuln de omni falsa persua- 
Bione, 

(96) Umbra et reliquie he sunt veteris moris 


687 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


688 


pilosum et villosum extroversum esset, etvultus seu A ἐν δὲ «fj δεξιᾷ βεργία. 'Ὁμοίως καὶ iv τῷ Os[up 


masqueras diverssrum specierum, et in sinistra 
quidem manu scuta, in dextra vero virgas. Eadem 
omnia pene dicenda et intelligenda sunt de magi- 
stro et plebeiis quibusdam factionis Prasine, qui 
ad dextrum ingressum stant, adstante drungario 
vigilie. Hos itaque tales imperator, statim atque e 
spheerodromio seu equestre cum pila ludo excesse- 
rit, introduci mandat prefecto mense aut dapifero; 
et hic rursus idem archonti thymela seu prvetecto 
scene ludorumque theatralium mandat. Hic itaque 
posterior egressus e magno triclinio jubet illos in 


µέρει, ἐν ᾧ xal ὁ δρουγγάριος τῆς βίγλης παρίστα- 
ται, ἵσταται ὁ τοῦ µέρους των Πρασίνων μµαϊΐστωρ 
μετὰ καὶ ὀλίγων ὁημοτῶν μετὰ καὶ τῶν πανδουρι- 
στῶν μετὰ τῶν πανδούρων, xal ὄπισθεν αὐτοῦ οἱ 
δύο Γότθοι φοροῦντες Ὑούνας ἐξ ἀντιστρόφου xai 
πρόσωπα διαφὂρων εἴθέων, βαστάζοντες ἐν μὲν τῇ 
ἀριστερᾷ Χειρὶ σχουτάρια, ἓν δὲ τῇ δεξιᾷ βεπγία. 
Καὶ δὴ μετὰ τὴ» τοῦ σφαιροὀροµίου (07) ἔξοδον, τοῦ 
δεσπότου ᾿κελεύοντος τὸν τῆς τραπέζης τούτους εἰσ- 
άγεσθαι, εὐθὺς ὁρίκει ὁ τῆς τραπέζης τῷ ἄρχοντι 
τες Ὀυμέλης (08), καὶ αὐτὸς ἐξερχόμενος προτρέπε- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


gladiatores in convivia introducendi, de quo more 
apud Etruscos, Romanos, Celtas et alios usitato 
v. Athen. p | 

esse saltationum veteribus inter pocula usitatarum 
in armis, quarum exempla idem Athenaeus p. 155 
habet. 

(97) Non exercitia pili, qualia Romani norant et 
Greci veteres,sed illud designat, ex orienie a Per- 
sis acceptum, quod Tzucan, τζυχᾶν appellant, unde 
locus, in quo exercebatur, τζυκανιστήριον, cujus 
mentio fit a Nostro p. 322. Scilicet sedens in equo, 
clava, quam manu tenet, excutit humi jacentem 
globum ligneum et rapide provolutumaut volantem 
potius incitato equo persequitur, ulteriusque agit 
incusso iterum malleo ligneo, idque toties iterat, 
donec pila metam attigerit. ltineratores pene omnes 
de hoc nobili equestri exercitio, sed valde quoque 
periculoso, multa narrant. [Integram de eo disserta- 
tionem ad Juinvill. dedit Du Cange.Aliqua etiam in 
Gloss. Gr. οἱ CPli Chr. habet p. 125, lib. ri. Sed in 
eo fugit ipsum ratio, quod credidit Grecos hunc lu- 
dum & Latinis accepisse et vocem chicune, quatenus 
ludum huncequestrem notat, Gallice originis esse, 
Nam procul dubio et nomen et res e Persia venit : 
vid. della Valle et Sauson. Videtur mihi ludum 


hunc designare Paulinus in Eucharistico vers 143 : 


Firmatur facile ad juvenilia vita sequenda, 

Ut mihi pulcher equus falerisque ornauor esset, 
Strator procerus, veloz canis et speciosus 
Accipiter, Homana et nuper ab urbe petita 
Auraula instrueret nostrum sfera concita ludum. 


(98) Praefectum ergo ludorum scenicorum et mu- 
sica inetrumentalis habebant. Procul dubio idem 
eat atque domesticus thymel, qui inlra p. 417, in- 
ter officiales chartularii sacelli postremus nomi- 
natur. Quo loco satis mirari non possum, quod 
prefectus thymela fuerit sub dispositione Sacellii; 
quem alio loco dico tuibi videri simile fuisse no- 
Btris almosynariis in aulis principum catholicurum. 
Nou enim amabant impp. Greci musicam iastru- 
mentalem et errore superstitionis monachalisinfecti 
pro re turpi et vetita eam babebant. Verum quidein 
est, thymelam, id est scenam, in qua musica ργ8- 
cipuas partes agebat, multorum viliorum matrem 
fuisse antiquis temporibus, et thymelicos, id est 
histriones musicam exercentes, a Latinis medio 
&vo ministellos dictos, hodie virtnosos dicunt et 
castratos, fuisse genus bominum flagitiosissimum, 
perdendis multis, oblectandis paucis factum, qui 
vera animi oblectamenta ignorant. Sed propterea 
musica ipsa contemni non debebat. Certum tamcn 
est Grecos ab ea velut a re infami abhorruisse, 
eoque errore cum Russos, tum Muhamedanos infe- 
cisse,quorum illi musicam instrumentalem omnem 
euis templis excludunt ; hi vel 1paam quoque voca- 
lem, et eo procedunt odii, ut cum velint profliga- 
ti pudoris hominem dicere, criminibusque odiosis- 
simis inquinatum, atheum, perditum, eum perhi- 


. 153 et 154, nisi malis reliquias bas d 


beant voce fldibusque canere. Hinc factum, ut 
oppido raro per codicem hunc nostrum memoren- 
tur musici instrumentis canentes, thymelici. Vix 
unquam illis musicam suam exercere licebat, nisi 
statutis quibusdam diebus solute bilaritatiset licen- 
tie, qualis erat hic ludo Guthico destinatus. Tunc 
enim servari debebat antiquus ritus in honorem 
vetustatia, neque poterat vel a religiosissimis prin- 
cioibus abroyari. Producebantur quoque Ihymelica 
Bpect:cula in conviviis, quibus legati exteri exci 
piebantur ; vid. p. 342. Priorum quidem imperato- 
rum Romanorum utebantur aliqui musica et thyme- 
licis inter prandendum. Olympiodorus apud Pho. 
tium. p. 108. ed. Hcesch. de Constantio hac narrat: 
"Hv Κωστάντιος ἐν μὲν ταῖς πρηόδοις κατηγὴς xai 
σκυθρωπὸς..... , t&v δὲ δείπνοι xal συμποσίοις 
τερπνὸς καὶ πολιτικὸς [urbanus, lepidu., comis], 
ὡςκαὶ ἐρίζειν τοῖς μµίμοις πολλάκις παίζουσι πρὸ 
τῆς Τραπζης. Mimi, thymelici, joculatores, musici 
iidem sunt. Gloss. mst. Concilii Laodiceni c. 54 : 
Temelici, jo-ulatores. Verum jam in Alexandrino Se- 
vero laudat Lampridius p. 985, cap. ΧΙΙ, quod vo- 
luptates scenicus nunquam in convivto habuerit. Ju- 
lianus in Misopozone p. 339, ed. Spanb. : Εἴργω 
τῶν θεάτρων ἐμαντὸν ὑπ ἀθελτηρίας, ait, Antioche- 
nos subsannans, o55' εἶσω τῆς αὐλῆς παραδέχοµαι 
τὴν θυµέλην ἔξω τῆς νεοµηνίας τοῦ ἔτους ὑπ 
ἀναισθησίας. Insignis locus et rei nostre apprime 
cougruus. Arceo me a theutris per summam slulti- 
tiam, neque in aulam adm:tto scenam [id est histrio- 
nes et panduristas] nisi. anni Kalendis, prz animi 
mei stupore. Idem in Ludovico Pio laudant Annales 
Metenses A. 873 : Nunquam ín risu ezaltaeit vorem 
$uam, nec yuando in. summis. festivilalibus ad. Lxti- 
tiam populi procedebant thymelici, scurr&. et. mami 
cum coraulis et cilaristis coram eo. Contra vero 
Theophanes p. 368, iuter alia turpia et nefanda, 
quibus obruere Constantinum Copronymum et invi- 
diam ejus memoris facere studet,hoc quoque ponit, 
quod citharaedos epulis suis adhibuerit. et inter 
patriarche, ipsi equalis atque cognominis et pror- 
sus addicti flagitia numerat, quod talibus convi- 
viis interesse et musicos audire sustinuerit. Ubi 
enim thymelici essent, neque patriarche, neque 
clerico ulli locus erat. Ἔπεισεν αὐτὸν κιθαρῳδῶν 
&vi γεσθτι )v τῇ βασιλικῇ xpanitn. Leo Magnus edicto 
sanxit, ut diebusdominicis musica omnis instrumen- 
talis feriaretur. Chronicon Alexandr. anno ejusdeci- 
mo hec habet: Αὐτὸς θειότατος βασιλεὺς τὰς χυριακὰς 
ἀπράκτους ἐκέλευσε ἨυὙενίσθαι, ἐκφωνήσας περὶ 
τούτου θεῖον αὐτοῦ νόµον. ἵνα μὴ abe ἢ κιθάρα fj 
ἄλλο τι μουσικὸν λέγῃ ἐν κυριακῇ, ἀλλὰ πάντα 
ἀργεῖν. Conf. Malal. t. II, p. 78. De versione mea 
hujus loci Latina verbum adhuc addendum.Reddidi 
vocem θυµέλης, scene ludorumque thea'ralium : 
quo neininem velim ad poesin dramaticam trahere; 
quamvis olim ἡ go5£Àv et ἡ σκηνή, item agones 
θυμελιχοί el σχηνικοί diligenter distinguerentur sie, 
ut thymelica ἀκροάματα essent musica, fidibus, ti- 


4 


ΡΕ CERIMONIIS AULAE ΒΥΣΑΝΊΏΝΑ LIB. I. 


690 


ται τούτους εἰσελθεῖν. Οἱ δὲ τρέχοντες καὶ τὰ σκοὺ- À gredi. Acourrentes ergo propere simulque scuta 


τάρια ὑπὸ τῶν ὑπ αὐτῶν βασταζοµενων βεργίων 
τύπτοντες καὶ Χτύπον ἀποτελοῦντες, λέγουσιν « τοὺλ 
τούλ (99) ». Καὶ τοῦτο συνεχῶς λέγοντες ἀνέρχονται 
πλησίον τῖς ᾖβασιλικῆς τραπέζης, ὡς ἀπὸ ὀλίγου 
διαστήματος, χάἀκεῖσε μιγνύμενο, ἀμφότεροι ποιῶσι 
κυκλοφερῇ παραταγὴν, οἱ μὲν ἔσω τοῦ κύκλου dmo- 
χλειόμενοι, ol Ck ἔξωθεν περικυκλοῦντες. Καὶ τοῦτο 
τρισσῶς ποιοῦντες διαχωρίζονται, xai ἵστανται εἲς 
τοὺς ἰδίους τόπους, οἱ μὲν τῶν Βενέτων slo τὰ dpi- 
στερὰ, οἱ δὲ τῶν Πρασίνων εἰς τὰ δεξιὰ μετὰ καὶ 
τῶν ἑτέρων ὁτ μοτῶν, καὶ λέγουσιν ἄμφω τὰ" γοτθι- 
xà, ἅτινά tici ταῦτα, Όηλονότι καὶ τῶν πανδούρων 
τὸ οἰκεῖον µέλος ἀποπληρούντων) « γαύζας' βόνας" 
βηχηδίας. ἅγια Ὑγαυδέντες ἑἐλκηθόνιδες ἐνκέρτυς' 
ἅγια βόνα ὣὥρα' τούτου". βάντες βόνα ἀμόρε 
ἐπισκύαντες: ἰδεσχλθάτους: νανά' Otoug* δέους' σε- 
θαχιθά) νανά' δευμονογυγγύθελε' γυθίλους' γυθέλα- 
ptc" vavd: γυθίλους' γωθέλαρες' νανὰ' τοῦ γεγδεµα’ 
δὲ τούλθελε νικάτω τουλδο’ vavi* ὁ ᾿Εζεχίας dv 
τοῖς πολέμοις καθοπλισάµενος ᾿Ασσυρίοις. ἀνανά' 
τὴν ἐλπίδα καὶ µόνην ἔχων θεοῦ τοῦ φιλανθρώπου" 
νανά πάντα ὑπέταξεν ἔθνη xal ἀθέων τὴν τυραν- 
νίδα. ἅγια ὁ σωτὴρ, ἀγαθοὶ δεσπόται' νανά' πάντα 
ἐχθρόν σας δουλώσει πρὸ τῶν ποδῶν σας. Ἴθερ' 
ἱθερίεμ' τοῦ ἴγγερουα) γεργερεθρῷ' vavá: σικαδιασε 
περέτουρες. » Καὶ εἴθ᾽ οὕτως λέγουσιν οἱ µαΐστω- 
ρες μιτὰ xal τῶν δημοτῶν τὸ ἀλφαθητάριν' « ᾿Ανανά. 
Αηττήτῳ θιεοῦ παλάμῃ ἐστέφθητε, δεσπόται οὐρανό- 
θεν. Βραθεῖον νίκης ὤφθητε, χοσµοπόθητοι εὐεργέται. 
Γενναῖοι ὤφθητε τοῖς ἐναντίοις, δωρούµενοι τοῖς Ῥω- 
plot ζωηφόρους εὐεργεσίας. » Kal εἴθ᾽ οὕτως πάλιν 
λέγουσιν ol μαϊΐστωρες « Αγίας τα” áv2 τε avscave. 
Ἐντολαί σας ὑπὶρ τὰ ὅπλα ἰσχύουσι κατ ἐχθρῶν 
ἁπάντων. Zw) Ῥωμαίων καὶ πλοῦτος, ἀλλοφύλων 
χατάπτωσις ὄντως, Ηὐρέθητε τεῖχος τῆς πὀλιτείας. 
Θεός σοι ἔδωκεν Χλάδους συνοµόθρονας (1), εὖερ- 


virgis, quas gestant, pulsantes, magnumque eo 
atrepiturr.exceitantes,clamant identidem: « Tul Tul, » 
et eio pergunt usque proxime ad saoram mensam ; 
& qua quando parum absunt, concurrentes ibi am- 
be hinc et illinc factiones formant aciem seu sta- 
tionem armatam orbicularem, hi intra circulum 
inclusi, illi externo circulo istos interiores conclu- 
dentes. Hoc ordine ut ter cirea sacram mensam 
decueurerunt, secedit factio queque suum in lo- 
oum, et consistunt quieti, Veneti quidem ad sini- 
stram, Prasini autem ad dextram, et recitant, qui 
ex ambabus partibus, Gothos referunt, carmina sic 
dicta Gothica, 3 33 panduris interim modulo suo 
accinentibus. Sunt autem illa Gothica hec : Ya2ta«* 
βόνας [οἱ reliqua que Grecis e verbis repeti pote- 
runi]. — « Ezeohias, bellum advereus Assyrios 
gerens, » Anana, « unicam habens in Deo spem ho- 
minum amante, » Nana, « subegit gentiles, et rebel- 
lionem ignorantium Deum. » Hagia&. « Salvator, o 
boni domini, » Nana, « ponat, ut mancipium, co- 
ram pedibus vestris omnem vobis inimicum. » 
Iber etc. Post hec a Gothis ambarum partium dicta 
recitant magistri ambo una cum plebeiis utriusque 
factionis carmen hoc tot constens versibus, quot 
sunt alphabetiGrecilittere, unoquoqueversu abea 
Greeca littera, que sibi quoad numeri ordinem re- 
spondet, ordiente. Est autem hoc: « Ananas. Ab 
invecta Dei manu coronati estis domini coelitus 
Brabeo victorie. Moastrastis vos toti orbi terrarum 
desiderabiles benefactores, generosos et fortes Ὦο- 


C stibus, donantes Romanis beneficia, que vitam se- 


cum important. » Post dictum huno quaternionem 
versuum repetunt mgistri formulam : « Hagias ta. 
Anate. Anetane; » et tum continuantur versus: 
« Edicta vestra plus in hostes omnes valent, quam 
arina, Vita. qui estiset divitie Romanorum preci- 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 


biis, voce, scenica vero fabulte sermone et gestibus 
exbibite, ut clare patet ex Atheneo p. 350. Verum 
poesis dramatica eo &evo jamdudum desierat, neque 
nisi seculo XVI, demum in usum rediit ; et scenz, 
nomine appellabant medio evo τὰ θαύµατα pegumna- 
la, inquibus spectacula ludiera ab hisirionibus cir- 
eumforaneis edi solebant, ut e canone Concilii- 
Aquisgranensis de anno 816, apparet, quod non 
oportent sacerdotes aut. clericos quibuscunque specta- 
culis in scenis aut. nupliws interesse, sed. antequam 
lhymelici ingrediantur, exsurgere eos convenit, atque 
fnde discedere. Hi tbymelici sunt, quos medio evo 
joculalores dicebant, et corrupio Italico ore vocas 
bulo 2igoludri, unde nostrum Zigeuner. 

(99) Procul dubio gaudebunt rimatores veteris. 
Scythice aut Gothice lingue ob antiquas voces hic 
ex oblivione in lucem prodeuntes. Mihi autem in, 
illis barbarismis otium et ingeniumconsumere ope- 
re prelium non videtur. Posset una et altera marga- 
rita huic sterquilinio inesse, sed sepe quoque, 
Constantinus, aut quisquis auctor est hujus Glos- 
sarii barbarici, ab imperitis aut malignis deceptus, 
fuisse. Juval Cl. Leichii judicium alicubi in ejus 
adversariis depositum huo ascribere. "( Constanti- 
nus Porphyr. ineptas et barbaricus comminiecitur, 
eiymologias, ut diadora Romanis est jam erat, de 


admin. imperio p. 92 fin. ed. Bandur.]' In uni- 
versum quidem injuria Constantino non flt. At in 
allegata causa tamen eum defendere ausim. Dia- 
dora recte videlur per ἁπάρτι ἣν de munc erat, 
reddi. Nam di adora Italicum illorum temporum 
aliud nihil significat. Coterum placuisse sibi illa 
tempora nugacia et puerilitatem litterarum rejuve- 
nescere gestientium satis prodentia in talibus lusi- 
bus cum peregrinis et ignorstis dialectis, constat 


D cum ex hoc Nostri loco, tum ex illo, quod, in coro- 


natione papa soleret Evangelium sub Missa non 
solum Grece, sed etiam Hebraice pralegi ab ho- 
minibus, qui Hebraice et Graece eque bene calle- 
bant, atque Europei nos '"latarice aut Japanice 
callemus. Ridiculum equeacroasma monachos illos 
Hebraice preelegertes audire, atque Gothos et Gre- 
culos in hoc nostro capite suum γαύζχι βόνας Bux 
διας etc., recitantes. Concilii Pisani acta de anno 
1409 referunt die 7 Julii, quo Alexander papa fuit 
coronalus, prseter alia solemnia etiam illud fuisae, 
de epistola εἰ evangelio in. Missa Grece, Hebraice 
et Latine. Vid. qu: infra de usu sermonis Latini 
in curia Byzantina, et Greci in curiis et ecclesiis. 
occidentalibus dicam ad p. 431. 

(1) Duo hie observanda. Unum, κλάδους poni 
pro filiis : quod si exemplis vellem demonstrare. 


691 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


phium et ruina alienigenarum. Habet in vobis res A γέτα. » Καὶ μετὰ ταῦτα λέγοντες ol µαῖστωρες πρὸς 


publica munitum castrum. Throni tui collegas, o 
benefactor, dedit tibi Deus, rumosa florentes, tene- 
ros, a te 58/08 » (id eet filios). Post hsea dicta pro- 
nuntiant magistri ad Gothos hano vocem : « Am- 
paato, » simul ipsis nutu manuque signum dantes; 
et Gothi orbem agunt, et pulsantes virgis scuta sua 
dicentesque : « Tul Tul, » includunt ambo magi- 
stros ; quo facto rursus separati ad suam quisque 
stationem redeunt; msagistri autem versus suos 
recitare 2324 pergunt. I'" K'** A*" M"'*. Post hunc 
quoque quaternionem versuum dictum, flunteadem, 
que modo diximus ; et Gothis rursus separatis et 
restitutis in loca sua, redit orbis versiculorum de- 
cantandorum ad mazistros. ΝΤ z&"* Q*" (I***, Post 
hos quatuor dictos versus revoleitur idem actorum 
ordo: et deinceps dicunt rursus mugisiri factionum 
versiculos ab his litteris incipientes : P"* Σ'''. 
T*** Y***. Repetitis pro ultima vice iisdem, tandem 
dicunt magistri hesc : « Foraseduni validam lucem, 
et id quidem in summa vestra potestate, virtutes 
vestre, velut sol. Christus adsit unicuique vestrum, 
curans atque fovens capita vestra ; Qui ipsius de- 
creto et voluntate dominamini, O domini et arbitri 


τοὺς Γότθους «᾽Αμπαατῶ, » διὰ νεύµατος τῶν αὖτων 
µαϊστώρων κυκλεύουσιν οἱ Γότθοι, καὶ ταῖς βέργαις 
τὰ σχουτάρια τύπτοντες καὶ λέγοντες, « Τοὺλ τοὺλ, » 
πιρικλείουσιν ἔνδοθὲν τοὺς τῶν δύο μερῶν μαϊστω- 
pac, xal πάλιν ἀποχωριζόμενοι ἵσταται εἰς τοὺς 
οἰκείους τόπους, xal ἄρχονται πάλιν λέγειν οἱ μα]- 
στωρες 99, « I"*. K*". A***, M^** 9, » Kal. πάλιν τε- 
λεῖτχι, χαθὼς προείρηται, xal χωριζομίνων τῶν 
Γότθων καὶ εἲς τοὺς Ἰδίους τόπους ἱσταμένων, λέ- 
Ύουσιν οἱ μαϊστωρες' « N', Ἑ στ". Οἱ". πο. 
Καὶ πάλιν τελεῖται, χαθως προείρηται, καὶ χωριζο- 
µένων τῶν Γότθων καὶ εἲς τοὺς ἰδίους τόπους ἵστα- 
µένων, λέγουσιν οἱ µαϊστωρες « P", E". CT 
Y'"*. » Καὶ πάλιν τελεῖται, καθὼς πβοείρηται, καὶ 
χωριζοµένων τῶν Γότθων καὶ ἱσταμένων εἷς τοὺς 
ἰδίους τόπους, λέγουσιν ol μαϊστωρες' « Φῶς ἀνέτει- 
λεν (2) ἐν τῷ χκράτει ἡλίου δίκην αἱ ἀρεταί σας. 
Χριστὸς συνέστω ἑκάστῳ Ἠπεριέπων τὰς Χχορυφάς 
σας, ἵηφίσματι αὐτῶν κυριεύοντες, Ὡς (3) κύριοι 
χαὶ δεσπόται τῶν περάτων τῆς ἑξουσίας. » Καὶ μετὰ 
τὴν συμπλήρωσιν τοῦ ἀλφαθηταρίου λέγουσιν 
«Μολυχοόνιον motos: ὁ θεὸς τὴν ἁγίαν βασιλείαν 
σας. » Ot δὶ Γότθοι τόπτοντες μετὰ τῶν βεργίων τὰ 


VARLE LECTIONES. 


Hic et in seqq. erant versus vacui in cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


arriperem locum communem. Suffecerit tantummo- 
do, ὥστε ἁροσιώσασθαι, Pindari Olymp. od. 2. vers. 
81. Antholog. H. Steph. p. 8. Carin. 39, et Artemi. 
dori pag O91 citare, ubi hec verba leguntur : 
Ὥσπερ τῶν δένδρῶν τέκνα εἰσὶν oi βλαστοὶ οὕτω 
xal τῶν ἀνδρῶν τέχνα εἶσιν ol βλαστοί. Nihll fre- 
quentius, quam ἔρνος, θάλος, χλάδος, βλαστός et 
Similia de corpore adolescente et ab altero proge- 
nito dicere. Hino elegaus et certa confirmatur cl. 
Leichi1 emendatio in curis secundis ad [nscriptio- 
nes Muratorianas p. 58 proposita, ubi πορφυρόθλα- 
στος κλάδος memoratur; cujus dictionis exempla 
plura et ille ibi habet et Du Cange v. llopoupo- 
(έννητος, Alterum est formatio συνοµόθρονας pro 
συνοµοβρόνους, tanquam si nominativus esset συν- 
ouétpv. Magnam sibi licentiam in formandis contra 
regulas graminaticas vulgares nominibus arroga- 
runt non tantum novi, qui hoc in genere nimii et 
ἄλογοι prosus fuerunt, sed etiam veleres. Pos- 
sent ingentes acervi exemplorum similium congeri, 
si opus essel. Verum prestat speciminis causa 
pauca quadam delibare. Notuin ἔγγων pro ἔγγονος ; 
v. Du Cange h. v, In dedicatione Herodis statua 
Regille vers. 35 occurrit πρωτόθρονες ἔλραι, quasi 
& πρωτόθρων, ubi v. Salinas., qui ad Aram Do- 
siadei pag. 223 edit. Cren. huie ἔψανδρα pro 
ἔψανδρον imputat, quasi ab tbivne. Dioscorides c. 
661 χυνόθηρες habet pro χυνοθῆραι, venatores cum 
canibus venanles, quasi a κυνόβηρ. Chrysostomus 
orat. de circo: Ἱππεὺς αὐτοῦ oóx ἀπὸ λευκῆς ἐπὶ 
σφενδόνα μιλιοδρομῶν, quasi a σφενδὼν pro σφενδόνη. 
Scholiastes ad Harmenopuli Epitomen in Jure Gre- 
co-Romano : Συστατικαί εἶσιν αἱ διδόμεναι τοῖς ὑπὸ 
ἐπιτίμιον ὡς ἀθώοσιν, pro ἀθώοις, tanquam si ab 
ἀθώων singulari esset. Procapius, in editione Hoes- 
cheliana eerte, p. 52 ὑπὸ µήδεσι habet lanquam a 
nominativo μῆδες pro μῆδας, et p. 5o μῆδαν στρατὸν 
pro 4495», tanquam a8 µῆς nominativo. [n carmi- 
nihus a Jensio pro anecdotis editis n. 38, de 
Amphipoli legitur : Αἱγίδεσιν μέγα velxoc, argu- 


menílum conlentionis pro /£gidis seu Atheniensibus. 
A4 huno modum Latini ies dixerunt pro λτνοί. 
lacus vino servando e torculari expresso, aut et 
aqua. Στίχες pro στίχοι dixit. Homerus et alii. [n 
codice ms. Reimariano Anthologie Grece inveni 
pag. 60 ed. Steph. ἀριστονόας ubi editum dziszo- 
νόους. Ῥοδολάκτυλας pro ῥοδοδακτύλου est in An- 
tbologie edit. Flor. et Aldina, ubi edit. H. Ste- 
phani dat ῥοδοδακτύλου p. 424. /Eque νοὺς vot ac 
νοῦ vel vóou et vótp, item πλοῦς πλοὸς,πλοῖ, quam 
πλόου vel πλοῦ, πλόψ dicil constat. Vid. ad p.73, 
ubi de formatione διάχων, Bukxovoc, διάχονι, et in 
lurali διάχονες dixi. Du Cange v. Patron et 
andoz. 

(2) Schema hoc, quo 
neutra cum verbo singulari componuntur, Pin- 
daricum appellatur, de quo vid, Lesbonax. Nescio 
huccine referam ἦν pro ἦσαν de quo dico ad Thu- 
cydid. 1V, 75, p. 254. Negare illud nuper voluit 
Pauwius ad Pindarum. Sed non moramur liomi- 
nem fanaticum, in Grecis quidém litteris. Vid. ad 


Domina pluralis non 


D pag. 412 dicenda. 


(3) Tam sspe inveni Greois in libris ὡς pro ὦ 
positum, ut in Anthologia, Diogene Laertio, Ar- 
riano Epicteteo etaliis, ut credam, ὡς novis Grecis 
idem atque « valere et, ut multa alia ejus comma- 
tis, alibrariis vetustati obtrusa esso, quemadmodum 
sepet'va: quod novis Grecis est significat, pro 
veteri ἐστι substituerunt. Talis χαπηλείας καὶ µαγ- 
Υανείας infinita occurrunt exémpla, ut satis cautus 
el sagax criticus esse non possit furfuribus istis 
secernendis. Ceterum, quod ad versionem hujus 
versus meam attinet, quo intelligatur et tueri ae 
queat, tenendum me, cum verterem, sic consiru- 
xisse verba : κύριοι τῆς ἐξουσίας τῶν περάτων. 
Mallem tameu nunc verti domini finium imperii. 
Nam ἡ ἐξουσία idem est atque imperium ; τὰ πέρα- 
τα -ῆς ἔξουσίας ergo idem sunt alque fine orbis 
Romani. Patet. ex p. 104. 


093 DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 694 
σχουτάρια xal λέγοντες συνογῶς » Tob) τοὺλ, » τρέ- A finium imperii.» Post finitum earmenalphabetioum 


Χοντες ἐξέρχανται, ol μὲν τῶν Βενέτων ἀπὸ τοῦ 
ἁριστεροῦ µέρους, οἱ δὲ τῶν. Ιραφίνων ἀπὸ τοῦ 


δεξιοῦ. 


dicunt magistri polyohronium seu : « Multenne fa- 
cial Deus sanctum imperium vestrum. » tiothi au- 
tem pulsantes virgis sua scuta et ingeminantes 


identitem: « Tul tul, » et currentes exeunt, Veneti quidem α sinistra parte, Presini autem a& 


dextra. 

Λεξιχὸν τῶν dv τῷ Γοτθικῷ ἀδομένων, Ἐλ. ei. 'E62at 
Γαύζας. χαίρεσθε. δές. γνωθι. Ἑδραι 
όνας. καλαί. FA φύλαττε' Ρωμ. 
ικηδας. γειτονεῖαι. s (e. Έδραι 
αυδξντες. χαίρεσθε, Υτες. 0t. Pop 
bxsf6vbi. προσκαλούµενοι. πισκό. ἑάνπερ ἀνέλθ. Ἐδραι 
ἑνκέρτυς. ἀγωνιζόμενοι. δέ. θέωρου pe "v. Pop. 
βόνα ὥρα, νανά, σῶσον 07 σῶσον. Ἓδθραι. 

xà) ὥρα. σεθά. κάθισον. —- Ἐδραι. 
vava. vavá. σῶσον δὴ σῶσον. 'E6pa:. 
γνδίλ ους. κραυγἡ xai κράτης. ἁγύν. εἲς τὸ βάραθρον. Ἑδραι. 
γωβέλαρες. κραυγάζοντες. si. gatava. Ἑθραι 
γυθίλους. κράκτης. B ήλους. του διαθόλου. Ἑθραι, 
γ»θέλαρες. ωνοθολοῦντες. αἱλάρες. των πγευµατων, Ῥωμ. 
νανα. εξ θεὲ 7] θΞοῦ θεοῦ. του. συ. Ῥωμ. 
τοῦ Yers ἐξ dvaxvo) eq Ἡ ἀρχᾖθεν. δετούλ. ἐξάλειψον Eon 
δε τουλθελε. ἀγαθὸς à θεὸς. γικατο. νικάτω . E nV 
νικάτο τούλδο. νικάτω ὁ θεός, vav3. σωσον ὃλ σῶσον. Ἔδραι 
ταυτόθαντες. σαλπίζοντες. βήνας, xai χλλός. Pun, 
Bóva apap. χαλὴν ἀγάπην. inb τὰς Ἠμέρας. Pop 
ἅγια ἐπισκύαντες, ἐπ. γνόντες. γαυζεντες. τὰ εὐπρεπῇ. Ῥωμ. 
ἰδεσαλθάτους. σωζόμενο!. νικονί. χτίστα μου. Εδραι 
δέους, δέους. θεὸς, θεός’ νανα. ἐν κερχυς. καὶ ἀσφαλέως. Ῥωμ. 
σιθακίθα. ἑαυτοὺς εὐσχυλοῦντες, βόνα. — το καλόν. Pop 
ój40vo θελε. ἀποσυνεκτὶχῖς κραυχῖς. του τοῦ» συ He - Ῥωμ. 
6 θεὸς, 6 θεάς. πανευκλεὶς κραυγή. ἀμόρε. σε ἀγαπω. Pup. 
νανα. θιὸς, θεός. άντες. εἰς τὴν πρώτην. Ἑδραι 
&2. νανα. θεὶ, Gel. σαλδατους. ευπαθβείαν. Εθραι 
τοῦ ἴγχερ. δέους, δέους. θεὲ, Ok. Ῥωμ. 
ουα. χιθἀ. ὡς παρεγένου. E6pa:, 
γεργερεθρῶ, δαιµόν. σιώπα. Ἔθραι 
vaya. 15 tic τὸ βάραθον. Ἑδραι. 
σικχδιχσε. γυ. εἰς τὸ βάραθραν. Ἑθραι. 
περετούρες, oun εἰς το ἀραθρον. 15 
$?5 'E-ipa ἑρμηνεία τῶν πρρειρηµένων λέξεων, virósua. ὁ μαοχαρίτης, Pon. 
T45(29 à εὐπρεπής. Pop. ! é. τὰν Σατανᾶν. Ἑδριει. 
Bs τελνίτης, E62a:. τουλδο. à τροφὴ τῶν στρατευμάτων. "Pup. 
για. φύλαττε, Ρωμ. 
ΚΕΦΑΛ. ΗΛ’. CAPUT LXXXIV. 


'Ex τῶν τοῦ Μαγίστρου ἵ]έτρου (4). "Osa δεῖ 
παραφ»λάττειν ἐπὶ προαγωγῇ κόμητος ἆθγιν- 
σιύνων καὶ κόμητος σἸ(ολῆς καὶ χωροπαλά- 
τον. 

Ὁ κάµης τῶν ἀδμηνσιάνων ἐπὶ σιλεντίου γίνεται, 
xal κιθηµένου τοῦ βασιλέως ἓν κονσιστωρίφ' πολ- 

Ὅλάχις δὲ καὶ εἷς ἱππικὸν ἀνιὼν, mot? αὐτὸν ἐν τῷ 


1. 


μεγά)λῳ τρικλίνῳ, ἐν ᾧ τόπῳ δέχεταἰ τοὺς ἄρχου- 


E commentariis Magistri Petri. Observanda ἐπ pro- 
smolioue Comis admüsionum, et Comilts schola, 
et Curopalalz. 


Comes admissionum flt in silentio, sedente impe- 
ratore in consistorio. Sepe quoque creat eum im- 
perator adscendens in circum in magno triolinio, 
ibi uli proceres excipit. Creelur autem sic. Pust- 


τας. livstac O8 οὕτως μετὰ τὸ κχιτεῦσαι τὸν µά. [) quam citatus nominemayister intraverit, omnesque 


γιστρον καὶ εἰσεληεῖν τὸν μάγιστρον καὶ πάντας 
τοὺς Άρχοντας ἐπιτρέπει τῷ χκόμητι τῶν ἀδμηναιό- 
νων τῷ μέλλοντι παύεσθαι ἐνεγκεῖν τὸν πρῶτον δ.- 
X09;luvz, λέγων αὐτῷ, ὡς inl τῶν ἄλλων ἀρχόν- 
των, τὸ ὄνομα αὐτοῦ. 'O δὶ ἀπελθὼν φέρει αὐτὸν, 
xal ἐπιδίδωτιν αὐτῷ ὃ βατιλεὺς τὰ χωδικέλλα τοῦ 
κόµετος τῶν ἁδμηνσιόνων [επιτρέπει (6) ἐνεγκεῖν], 


cum eo proceres, imperat imperator comiti admis- 
sionum de provincia sua jamjam decessuro, primum 
decurionem ut arceesaL; simul ipsum nomine ap- 
pellans, quemadmodum etíam alios proceres novis 
dignitatibus ornandos nomine appellari mos est. 
Vetus itaque comes abiens arcessit et coram addu- 
cit decurionem, eui imperator codicillos oomitis 


JOAN. JAC. ΒΒΙΘΚΙΙ COMMENTARIUS 


(4) Vid. de hoc Petro Magistro qu: dixi prefat, 
ad tomum primun p. iv. 

(9) Inclusi verba hec uncis, quia &'pervacanea 
videbantur esse et nut perperam huc e sequentihug 
translata, aut idem significantia atque ἐπιλίδωσι 


precedena, Νοίαπάμο hie processus dignitatum. 
decurione fit comes admissionum, ex hoc Illu- 
strius. De his et sequentihus dignilatihua, ut agen- 
tium in rebus, augustalis et aliis. repelere nolo, 
que Gutherus, Du Cange et alii habent, qui hoc 


696 


CONSTANTINI PHORPHYROGENITI 


admissionum porrigit. Quos nactus novus comes À xai λαθὼν φιλεῖ τοὺς πόδας αὐτοῦ, xal ἴσταται ly- 


osculatur pedes imperatoris, et cousistil coram 
ipso; ἀθία jussus amotum arcessere, excomitem 
adumissionum puta, adducit eum. Huic imperator 
tradit codicillos illustrii ; 336 quos ille nactus 
osculatur pedes imperatoris extremos. Tum arri- 
piens eum novus comes admisaionum abducil et 
collocat in loco ipsi congruo post agentes, ante 
omnes honorarios illustrios seu illustres. Hanc 
enim prerogativem dat ipsi ordo suus et dignita- 
tum constitutio, ut dictum est. Comites autem sho- 
jarum et curopalatas ei cresre decrivit imperator 
in consistorio, fiunt cum ipsis eedem ceremonite, 
qua in aliis promotionibus obtinent, Ut plurimum 
tamen creantur (ille mos invaluit) in cubiculo pri- 
valim et ante prandium et vespere, prout visum 
fuerit imperatori. 
CAPUT LXXXV. 


Ex eodem Petro. Observanda, quando creatur 
augustalis aut. proconsul. 


Pridie antequan cerimonia flat, significatur cra- 
stinum silentium per mandatores. Ipso deinde die 
et actu primum quidem exuitur sua dignitate, qui 
hactenus fuit, augustalis Alexandrie ; dein creatur 
novus ritibus consuetis. Ut omnia peracia suni, 
qua decet, tradit imperator novo augustali suos 
codicillos. Non tamen ideo laudes et gratiarum ac- 
tiones accipit a proceribus, ut solet post alios crea- 
tos magistratus. Novus enim augustalie, si aliam 
dignitatem non habeat, fit tantum comes consisto- 
rianus, et, quando missa dantur pro isto conventu, 


προσθεν αὐτοῦ. Αὐτῷ οὖν τῷ δεξαµένφῳ τὰ κωδικέλ- 
λια τοῦ κόμητος τῶν ἁδμηνσιόνων ἐπιτρέπει ἐνεγ- 
κεῖν τὸν παυόµενον, τοὐτέστιν τὸν ἀπὸ κοµήτων 
ἁδμηνσιόνων, καὶ λαθὼν αὐτὸν ὁ γενόμενος χόµης 
προσάχει αὐτῷ, καὶ ἐπιδίδωσιν acr ὁ βασιλεὺς κω- 
δικέλλιν ἱλλουστρίου, καὶ δεξάµενος αὐτὸς φιλεῖ 
τοὺς πόδας αὐτοὸ κάτω. Καὶ λαθὼν αὐτὸν ὁ κόμτς 
τῶν ἁἀδμηνσιόνων ἀπάγει xal ἵστησιν αὐτὸν ἐν τῷ 
τόπῳ αὐτοῦ μετὰ τοὺς ἁγέντες ὃἱ πρὸ πάντων τῶν 
ὀνοραρίων ἱλλουστρίων. Τοῦτο γὰρ τὸ Ἠπρονόμιον 
δίδωσιν αὐτοῖς, ὡς εἴρηται, ἡ διάταξις. Too; δὲ xó- 
µητας σχολῶν Tj κουροπαλάτας ἐὰν βουλτηθῇ &v xov- 
σιστωρίῳ προαγαχεῖν, ὡς ἐπὶ τῶν ἄλλων προαγω- 
γῶν καὶ τούτους ποιεῖ. Ὡς ἐπὶ πολὺ δὲ κατέσχεν ἔθος 
ἰδίᾳ iv τῷ κουθουχκλείῳ γίνεσθαι αὐτοὺς xai πρὸ ἁρί- 
στου xai δείλτς, ὡς ἂν δόξῃ τῷ βασιλεῖ. 
ΚΕΦΑΛ. ΙΕ’ 


Too? αὐτοῦ Πέτρου, "Όσα δεῖ παραφυλάττειν, ὅτε 
γένηται αὐγουσιάλιος f, ἀνθύπατος. 


Τὰ µανδᾶτα δίδεται (6) τῇ πρὸ μιᾶς σιλεντίου, 
xal τὸν αὐγουστάλιον ᾿Αλεξανδρείας ἔπαυσεν, Καὶ 
μετὰ τὸ γενέσθαι πάντα ἔξ ἔθους δίδωσιν αὐτῷ κχωδι- 
χέλλια. Οὐκ εὐχαριστεῖται δὲ ὁ βασιλεὺς, ὡς ἐπὶ 
τῶν ἄλλων ἀρχόντων. Κόμης Ὑὰρ κονσιστωριανὸς 
γίνεται, ἐὰν μὴ ἔχει ἄλλο ἀξίωμο, καὶ εἷς τὰς µίν- 
σας μετὰ τῶν κχοµήτων ἵσταται. Συνεξέρχεται δὲ 
τοῖς ἐπάρχοις, xal οὐ χράζουσιν αὐτῷ τὰ σχρινία. 
Ἐπὰν δὲ συνεξέλθῃ µέχρι τῆς ῥιγίας 9* (7), φορῶν 
τὸ ἀτραθατικὸν, οὕτως, ὡς ἔχει, συγκάθηται τῷ ἐπ- 
ἀρχῳ τῶν πραιτορίων εἰς τὸ ὄχημα ατού (8j, καὶ 


VARI LECTIONES. 


δι ΣΧΟΛ. τοὺς πράττοντας. 


3 YXOA. τῆς βασιλικῆς. 


JOAN. JAC. ΒΗΙΡΚΙΙ COMMENTARIUS. 
argumentum pertractarunt, presertim cum eorum ϱ auratam tribuit. Quantum ad posterius attinet, 


pleraque post Heraclii tempora et forte quoque ci- 
tius desierint, mutata curia augusta forma. 

(6) ld ex more nove Grecis, quem, δίδω. θΐδεις, 
δίδει et δίόοµαι, δίδῃ. δίδεται format, frequentibus in 
nostro codice exemplis. [n ἔπαυσεν subintelligitur 
ὁ αὐτοχράτωρ, de quo sermo erat in opere olim 
integro, in illis, quae decerptam hanc particulam 
autecedebant. Augustales, /Egypti preefectos, Ale- 
xandrim& residentes, seculo vir desiisse, Sarace- 
nis /Egypto potitis, res no!a est. 

(7) Regia olim audiebat porta, que, isto nomine 
abolito, deinceps Chalce dicebatur, extrema palatii, 
in urbem educens. 

(8) Invidiosum olim erat vehiculis in urbe uti; 
vid. Vopisc. in Aureliano pag 423 t. I1, H. A. Ve- 
rum omnes honorati, seu militarium, seu civilium 
ordinum intra urbem vehiculis dignitatis sua, id est 
carrucis, utautor. Verba sunt legis ibidem p. 416 a 
Salmasio citat:»», quem etiam p. 552 inspici velim, 
ut etiam Vales. ad Amm. Marcell. illud judiciule 
carpentum p. 630. Hinc in pompa et apparatu pre- 
Tecti recenset Asterius currui et virgam silentiarii 
vel ostiarii auream, orat. in ceconomum iniquita- 
tis: Τις δὲ τῶν ὑπάρχων ctc ἀξίας ἡ cxtuY ; τὸ 
ἀργυροῦν ὄχημα d χαλαμὶς ἡ χρυσή. Notabile, 
quod currum argenteum prefecto tribuit, cum alii 
aureum,id est aureis bracteis inscrutatum, Hardui- 
nus ad Theniistium p 488, divnitalibus civilibus 
et militaribus carruchas bijuges argenteas seu ar- 
genteis laminis inductas, presfecto praetorio autem 


habet sibi consentientem Theophanem, in ceterig 
adversum. lloc enim auctore non eoli praefecti pre- 
torio, sed eiiam archontes quique aureis quadrigis 
carruchi, utebantur. Locus hic est p. 207, ubi παρ. 
rat. quo jn apparatu rex Arabum Aretas legatum 
Justiniani exceperit: "lavzxo ἐπάνω τεσσάρων ἑλε- 
φάντων [sic loquebantur tunc, volentes signiticare, 
illum junctos ad currum quatuor elephantos ba- 
buisse, et Latini quoque balbutiem eamdem imita- 
bantur ; sic Turpipus cap. 29 : Beatum Rothlandum 
super duas mulas curelo aureo subyectum ;] ἐχόντων 
ζυγὸν xai τέσσσρας τροχοὺς καὶ Ἑπάνω ὡς Oyrpua 
ὑψηλὸν ἠμφιεσμένον χρυσέοις πετάλοις ὥσπερ ioci 
τὰ τῶν ἁρχόντων xxl τῶν ἑἐπάρχων ὀχήματα. Pro- 
cedebat luxus et fastus eo ut auro gemmas et unio- 
nes adderent, ut colligitur e loco Fridegodi in 
S. Wilfrido c. 11: 
Gemmata vehilur [episcopus] archontum πας cu- 
ruli. 
Quantum ad formam harum carrucarum attinet, ex 
inspectione tabularum enearum notilie utriusque 
imperii liquet, eas & nostratibus currit-us pensilibus 
et tectis multum diversas fuisse. Nam patebant 
superne et immobiliter incubabant quatuor 86018 
rotis. Ad eumdem pene modum facti sunt curru, 
quibus vehuntur magnates Scytharum in imagini- 
bus arcus Theodosiani spud Bandurium , qualibus 
in Belgio molitores saccos frumenti et farinae con - 
vehunt in molendinas et devehunt rursus, quarum 
crasse rote canihis ferreis septe non sunt. Cete- 


091 DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. 1. 608 


ἀπερχετοι μέχρι τοῦ πραιτωρίου, καὶ ἐχκεῖ κατέρχε- Α aggregatse comitibus consistorianis reliquis ; e pat- 
ται, καὶ συνε'σέρχεται εἷς τὸ σέκρετον αὐτοῦ, καὶ — latio autem excedentibus omnibus, exit ipse cum 
συντάττεται αὐτῷ xal ἀναχωρεῖ. Τὸ αὐτὸ δὲ σχῆμα —premfectis, scriniis fausta ipsi sigillatim non accla- 
γίνεται καὶ ἐν τῷ 'IlAupuup, xai συγκάθητα: ὁ 2v0- — mantibus. Quando itaque cum praefectis simul ex- 
ύπατος τοῖς ἐπάρχοις. cesserit et pervenerit usque ad regiam [portam] in 
atrabatica veste, quam gerit, talis, qualis est, inscendit una cum prefecto preetoriorum in ejus cur- 
um, in quo pergit usque ab prelorium : ibi descendit e curru, et simul ingreditur cum prefecto in 
ejus secretum, et ibi vale ipsi dicit, ac sic tandem solus domum abit. [n lilyrico idem observatur tenor 
G.rca proconsulem. Nam Illyrici proconsul assidet preefectis. 


KEOAA. IlQ'. CAPUT LXXXVI. 
περι διαφορᾶς στρατειῶν (9), xai πόθεν αὗται — De diversis militis seu officiis, modis ea conferendi, 
ίδονται, καὶ tl dopuóLe ἑκάστῳ σκρινίῳ, ὅσα ubi unum quodque conferatur, et quid unicuique 
εὐρεῖν ἡδυνήθημεν. scrinio compelul. Quantum hoc de argumento 
reperire poluimus. 
'O γινόµενος σιλεντιάριος εἰσάγεται διὰ τοῦ πραι- Creandus silentiarius introducitur a preposito 


ποσίτου πρὸς τὸν δεσπότην, φορῶν ὀτραθατικὸν χλα- B &d dominum intuaica atrabatica, et oatiarius tradit 

νίδιν, καὶ ἐπιδίδωσιν ὁ ὁὀστιάριος τῷ δεσπότῃ τὸ — Domino virgam auream, quam vicissim Dominus 

χρυσέον βεργήν. Kai ὁ βασιλευς ἐπιδίόωσιν αὐτὸ —ei, quem creat, silentiario tradit. 327 Et heo ost 

τῷ 9 γινοµένῳ σιλεντιαρίῳ, καὶ τοῦτό ἐστιν ἡ στρα- — ejus militiaseu investitura in officio suo ;et accipit 

τεία αὐτοῦ (10)* λαμθάνει δὲ τὸ καλούμενον 9 vi- — sic dictum gregiatum, quod Romano seu Latino 
VARLE LECTIONES. 


9? αὐτῷ cod. * ΣΧΟΛ. γρεγιάτον. πυμαντικέν. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


rum erat peculiaris domus, καῤῥουχεῖον dicta, in Ἱπποχόμων, strator eo tempore et die serviens. 
qua stabat prefecti preetorio carrucha, ut e Mala- — Nicephorus Patriarch. CPtauusBreviar. Hist. p. 223 
lat. II, p. 40 discimus. Hino liquet, quid sit τῆς ed. Petuv.: στρατεαις τῶν ἀξιωμάτων φιλο- 
μεγάλης δράξασθαι ἀπήνης, grandem  carrucham τιμούμενοι, investituris, collationibus, commissionibus 
arripere, in illo epigrammate, quod libro m, An- dignitatum donati, macti. Pariter Latini sequiores 
tbologit ο. 43: et apud Constant. Porphyrogen de dicun! eodem sensu mililare, esse in offlcio quocun- 
thematibus p. 7. oxstat, a Bandurio miris modis — que publico. [mo eo excesserunt quidam, ut mi- 
expositum. Significat autem dictio, quando Cappa- litare pro oflicium suum facere, prestare usum 
doces ilerum εἰ tertium apprehendant magnum car- — de 8e exspectatum et debitum quacunque in re, 
pentum, quando toties praesides provinciarum aut 6 etiam de rebus non animatis dicerent. Sic Tertul- 
prefecti urbi vel pretorio flant. Illustra eam locus — lianus de Pallio : Aries est machina, que muros fran- 
Actorum S. Juliane virginis martyr. c. 1 pir gere milila!, id est quae frangendo muros otficium 
Du Cange Gl. Lat. v. Carrucu) : Hzc audiens dedit facit et desiinationi sue satisfacit. Ipse jam Hora- 
munera Eleusius imperatori Muzimiano εἰ successit — tius Epist. 1, 2 : 


prafeclo. alii | administrunti, seditque in carruca venalicus ex quo 
pra[eclurz agens officium, id est ipso actu capiens Tempore cervinam pellem latravit in aula, 
posse:ssiooem et exercens jura prefecture, ubi car- Miluat in sylvis catulus. 


ruca non est selia curulis, quod putabat V. D. Po- Hinc militia passim auctoribus idem est atque 
test quoque de conaulatu Βοοὶρὶ. Procopius fine, — comilatus, totum corpus militiarum, id est olficio- 
l. 1, De beilo Persico : ἄνδρα ὕπαρχον δυνατὸν οὕτω — rum et dignitatum aulicarum. Ita Stephauus Gar- 
Υεγενημένον, ἐς πατρικίους δὲ ἀναγραφέντα καὶ ἐς — landus in Chronico Mauriacensi I. 11: [foc retroactis 
των ὑπάτων ἀναθεθτκότα τὸν δίφρον, οὗ μεῖζον — s&culis [uerat tnauditum, uL homo, qui diaconatus 
εἶναι οὐδὲν Év γε τῇ Ῥωμαίων πολιτειᾳ δοχεῖ, la — fungebatur officio, militie simul post regem duceret 
carruca procedenti prefecto prieambulabant ejus rincipatum. Rectene vero Gutherus p. 539, dicat 
o!ficium seusatellitesin splendido apparatu. S. Ful- tuisse discrimen inter τὰς στρατείας et τὰς 
gentius homil. LX, de S. Laurentio : Igneacaruca, — noobo)achoc,uthoc majorum dignitatum fuerit, quae 
quam praecedunt. officia preliosa, non chlamydali, — per aacras epistolas impetrarentur, illud minorum, 
non scultati et sericati. qua per probatoriain obtinerentur, examinent alii. 
(9) Est hic loci στρατεία, militia, non id quod hac D Mihi quidem videtur hoc nosirum caput illi favere, 
etate solemus sic appellare, status in armis me- . inquo interpretando,si patiar id, quod vereorre mihi 
rentis et patrie defensioni invigilantis, sed omnis — contingal, vereoraulem ne parum satisfecero erudi- 
f'unctio, munus quodcunque, seu militare, seucivile, tejurisprudentiz studiosis, meuinerint velim astu- 
et investitura, seu commissio, impositioejus in ali- — diis jurisomni vitae alienum fuisse, et biec sacra 
cujus humeros. Oi ἐν στρατείαὶς ἐξεταζόμενοι sunt. non nisi coactum ferentesi;clibri hujusserieetargu- 
otiiciis fungentes publicis cujuscunquegeneris,apud ^ mento, attingere, non sine melu et tergiversatione. 
"Theophan. p. 47. Idem p. 487 habel στρατεύε- (10) Et heec est militia ejus, seu traditio virgee au- 
ἆθαι iv. Pe ικαῖς ὑπηρεσίαις, in regiis serviliis mi- ree ex manu imperatoris in suam, est inveslitureg 
litare, id est occupari, seu potius merere stipendium. — ejus. est symbolum, quo ipso declaratur et conati- 
Xx eo nempe, quod stipendium merere a rege vel  tuitur alquisSilentiarius. Solebant olim dignitates 
republica necessarium adjunctum et consequens — &ut διὰ λόγο», simplici verbo et jussu imperatoris, 
militie esset, factum, ut militare el στρατεύ- — aut per codicillos, nut διὰ βραθείων, traditis ho- 
τσθα. diceretur pro honorarium in servitiis aut norum siguis, conferri. Qua de re infra latius 
regis ^ut reipublice mereri, quocunque modo id — disseretur ad Cletorologium. Hic tantum annotab) 
fiat. Cedren. p. 516 habet μµετεχίντσε τοῦτον — haud ruro signa illa, quibus quis investiretur et no- 
ἧς µετῄει στρατείας,  impediebul eum, &arcebat, Το muneri preliceretur, propria etaccom modata illi 
amovebat, a. promotione, collatione, muneris, quod — muneri fuisse. Silentiariorum et ostiariorum, quos 
ambiebat, obtinenda, et p. 485 ὁ στρατεύων τῶν — cum Maurschallis nostratibus compares, erat in 


609 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


T00 


sermone nibensiatum dioltur, hoo est secundum Α ρεγιάτον (14), ἤγουν Ῥωμαιστι νηθενσιατὸν, τοντ- 


nos typum seu decretum dominicale, vel assigna- 
tionem expeditam in scrinio istius laterculi. Extra 
&utem [palatium puta] faciunt atipulationes mutuas 
inter se emens talem typum et vendens, Si quis 
aulem in locum sufücitur adhuc militantis seu 
officlo fungentis et stipendium  merentis, debet 
typus pragmaticus seu decretum formale magistro 
insinuari, quo militanti facultas datur, tironem in 
locum suum vicemque suam prestaudi, et ipse 
porro militandi atque stipendium ferendi. Presti- 


ἐστιν καθ) ἡμᾶς τόπον Ὑινόμενον ἐν τῷ σκρινίῳ τοῦ 
βενεφικίου τοῦ λατερκούλου (12). Ἔξωθεν δὲ ποιοῦ- 
σιν προσσυµβόλαια πρὸς ἀλλήλους μιτὰ τοῦ πιπρά- 
σκοντος ὁ ἀγοραζων. Ei δὲ εἰς τόπον ἔτι στρατευµέ- 
νου γίνεται, χρὴ πραγματικὸν τόπον (18) χατα- 
πεμφθῖναι τῷ pa lazo τὸν παρέχοντα τῷ στρα- 
τευομένῳ ταύτην Tiv ἄδειαν ὥστε ἐξεῖναι αὐτῷ 
τίρον« (14) βαλεῖν εἷς τὸν ἴδιον αὐτοῦ τόπον, καὶ 
ἔτι στρατεύεσθα.. Ὁ δὲ βαλόμενος σοῦπερ νούµερος * 
οὐ λαμθάνει ἐκ τοῦ δηµοσίου ἀνώνας, μέχρι οὗ 


VARU/E LECTIONES. 


δὸ YXOA. ὑπεραρίθμιος. 


JOAN. JAC. REISKII. COMMENTARIDUS. 
functione sui muneris, quando introducerent le- p ferebant ul nos sch. Impenmsiatum sonabat idem 


gatos aliosveaut precederent processionem, virgam 
auream, id est aurea bractea induclam, gestare. 
Traditio ergo talis virge, quam deinceps in func- 
tione sui muneris gererent, erat oplimum et 
maxime accominodatum signum investitura. Ita in 
eoclesiagtico ordine bypodiaconus traditione τοῦ 
χερνιθοξέστου seu malluvit, investiebatur, seu ordi- 
nabatur, et diaconus truditione τοῦ ῥιπιδίου, seu 
flabelli, quoniam illius erat aquam sscerdoti lavanti 
&ffundere et pelvim sustinere, hujus muscas flabello 
& sanctis donis abigere. Pari modo videntur prin- 
cipes orientales investilsse. De Alaoddino Chore- 
zimschaho, potentiesimo tum et magnificen!issimo 
orientis principe, narrat Abulfeda ad A. F. 628, 
seu Car. 1231, quo ista dynsstia a Genkischano 
eversa desiit, ejus aulicorum quemque in vexillis 
suis notam suo muneri convenientem gestasse. 
In vexillis suis eorum quisque gestabat, ait, notam 


e qua dignosceretur. Sic siguum. Dawadari [atramen- ϱ 


tario vel Canicleo Preefecti, cancellarii,] erat atra- 
mentarium. Signum Seliclari [seu ejus qui arma 
principis gerit, scutiferi, τοῦ ὑπερασπιστοῦ, pro- 
tectoris]erat arcus [oi inaula prineipis Seythici par 
erat]. Te»chtedari|seu pincerna] erat Misineh] videtur 
lagena argentea eese, aut poculum; non enim mihi 
constat de signifleatione vocabuli non Arabici; ) 
signum Gemdari (seu stragulis sarcinis bastagis, 
vestiario preefecti] erat sacciperium ; signum Amir- 
Archuri [seu prefecti equorum, stratorie, aut comi- 
tia etabuli] erat, solea equina. Signum Giauschorum 
[eu apparitoru;r, mandstorum,] erat Cobbah seu 
umbella, παστᾶς, aurea. Apparet ergo, principes 
orientales consuevisse traditione vexillorum inve- 
sire quibus intexte essent imagines et symbola 
earum rerum, qua ad cujusque dignitatis curam 
precipue spectsrent, quemadmodum imperatores 
occidentales et. Greci traditione ipsarum illarum 
rerum interdnm investirent. Fuit tamen apud hog 
magna diversitas symbolorum et braheorum, de 
quibus conferri potest Du Cange v. Investire, et nos 
quoque infra ad pag. 408 nonnulla his addemus. 
(11) Facile liquet γρεγιάτον, quod memhrane in 
margine dabant, esse istius, quod in textu conspl- 
citur, emendationem. Sed sceholion additum Gre- 
culo divznum est, eumque prodit, a quo profectum 
fuit, Latins lingua perparum callentem. Putabat 
homo, quia grex ποίµνη est, ideo gregalum, vel ut 
tum temporis pronuntiabant, gregtatum. (nostro gcri- 
bendi more gretschalum) esse ποιµαντικόν, pastorium, 
Non incommode quid: m pastorium appellaretur di- 
ploma, quo alicui pastus, id est τροφή, victus, assi- 
gnatur. Nam id erat gregatum, aut impensatum, quo 
alio nomine idem aisnificatur, Verum tamengrega- 
tum hoc non est, sed est mutilatum initio aggre- 
gatum, charta, qua quis st'pendiatorum numero. 
aggregatur. Νηθενσιάιον autem nibil aliud est, 
quam deformatum a Greculis impensatum. Σι pro- 


atque. impenschautum. Erat autem impensatum 
charta vel diploma, codicillus, quo significabatur 
rationali largitionum, impensas in exhibent:m 
deinceps faciendas esse, illum porro unum fore 
eorum, qui pensiones seu stipendia e fisco accipe- 
rent. 

(12) Aut ipsa re, aut saltem tacite in mente et sic 
dicta grammatiois eonstructlonetranspouenda sunt 
verba in huno medum : Ἐν τῷ σχρινίἰῳ τοῦ λατερ- 
κούλου τοῦ βξνεφιχίου, in scrinio luterculi benefici. 
Et sic velim interpretationem meam reformari: in 
scrinio islius laterculi, quod laterculum beneficii eu 
beneflcentie; τῆς εὐεργεσίας, appellari &olet. Erant 
latercula codices in scrinio memorie depositi, qui 
dignitatum etadministrationumiamcivilium quam 
militariumet mandatorum principis etpromotionum 
et consuetudinum notitiam continebant, ut ait (iu- 
ther. p. 584. Scrinium hoc memorie subdivisum in 
alia minoraerat, quorum unum scrinium beneficii, 
in quo jacebat depositum latercülum seu codex, no- 
titia, index nominum eorum, qui beneficio quodam 
ex liberalitate principis fruebantur. Talia letercu]a 
dicebant quoque libros, item commentarios beneficio - 
rum ; vid. Guther. p. 229. Tertullianus apud eu«:- 
dem p. 077, matrices beneficiorum memorat, ubl 
reponere cum Guthero beneficiariorum equidem 
nolim. Beneficia sunt beneficiurii, ut τὰ ἀλλά- 
ξιμα, mulatoria, proceres, quibus jus competit in 
mutatoriis comparendi coram principe. Vid. tamen 
quiz Casaub. et Salmasius ad Ser. H. A. t, [. p. 17 
et 95 habent. Inquisitionem. Juridicam in. morem 
militias palatinag vendendiet emendi, rerum harum 
imperitus, non aggredior, permittoque lubens illis, 
ad quos pertinet. 

(13) Pragmatica, id est actualis forma, pra- 
gmatica sanctio eet ea, Juxta cujus formulam et 
edictum in rebus gerendis, in administratione 
rerum publicarum potest et debet αραττεσθχι, agi 
et procedi ; vid. Salmas. ad S. H. A. t. II. p. 85, 
et Du C4nee Gloss. utroque. Latini quoque fa- 
clum appellant, ut Salmasius l. c. docuit ; quod 
confirmat Theophanes p. 122. ubi πρᾶξις ἔγγρα- 
qoc, factum lilleris consignalum, est jussio regia 
scripta. Pragmatica his'oria, qualis in exemplum 
libri Polybii citari solent, item  pbilosophia prag. 
matica huc non pertinewt, longe alterius generig "es, 
Aptius huc referturSuetonii lornialis epistola, τυπι- 
x7, τόπος, forma, contioens Dbormam agendorum. 
Domitiani c. 13 : Pari arrogantia cum procuratorum 
suorum nomine formalem dictaret epistolam, sic εα- 
pit : Dominus et Deus noster. sic fierit jubet. Bimpli- 
citer quoque /ypum et formam dicebant. Vid. 
Du δν 8ο in his vocibus et Alteserr. ad Anastas. 
p. 65. 

(14) Ut στρατεύεσθαι, non. tantum ἆθ castrensi, 
sed etiam palatina militia dicitur, iia. iiro eat non 
ille tantum, qui rudimenta ponit armorum tractan- 


101 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINAE LIB. I. 


102 


φθάσῃ sl βαθµόν. Χρὴ δὶ εἰδέναι, ὅτι τῷ μέρει τῆς A tus autem supernumerus seu supernumerarius non 


δεσποίντς (45) ἐκ τοῦ κοινοῦ καταλόγου ἄπονενεμη- 


accipit e publico seu aerario &nnonas, doneo, illo 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


dorum et aliquando successurus estin locum militis 
stipendiis fruentia, aut praedia militaria poasideutis, 
sed etiam ille, qui alicui munere civili et aulico 
fungenti adjungitur, ipsi per fata decedenti ali- 
quando in ejus et munus et rogam successurus. 
Utriusque generis enim tirones stipendia non per- 
cipiebant quoad tirones essent. Et ut tiro militaris 
vice militis, cui substitutus esset, in castra pergere 
debebat, ipso milite aut nolente, aut non valente 
expeditioni adesse : sic tiro pulatinus munia sui 
senioris, loco ipsius, obire debebat. Apprime huc 
facit locus Macarii Homil. 43 : "Qozep πολέμου 
συγκροτουµένου οὐκ ἀπέρχωνται οἱ σοφοὶ xai µε- 
γιστᾶνες Excel, ἀλλὰ φοθούµενοι τὸν θάνατον ἀπομέ- 
νρυσι, λοιπὸν προθάλλονται [yelut scutum ipsis 
objiciuntur, et projiciuatur a 
ρωνες καὶ ol πένητες καὶ ol ἰδιῶται. Vid. Du Cange 
Gloss. Graec. h. v. Quoniam tales rmnilitig opima 
erant, et aut rogis annuis, aul fundis militaribus 
dotate, et facultatem habebant, qui eas possiderent, 
aliis vendendi, jure approbationis imperatori reser- 
vato, caro solebant ille militie venire, et grandis 
quoque erat taxa pro confirmatione talis contractus 
sco solvenda. Sed hec a lCtia melius tradita esse 
non dubito. 

(15) Ita quoque Latini pars dicunt pro obsequium, 
comitativa, Res prival partis Auguste est in No- 
titia imperii. Cam de parte seu aula et aulica con- 
Blitutione rerum Auguste CPtanae perparum anno- 
tatum reperiam, et Augustarum rar& inentio fiat 
apud scriptores Byzantinos, libet, quie hactenus ob- 
servavi hujus rei huc in brevem indiculum, nulla 
habita ordinis ratione, conjicere. Dicitur hic loci 
Augusta suum referendarium babuisse. Habebant 
ergo Auguste peculiarem sibiaulam et eadem olficia 
atque imperator, que quidem femininum sexum 
decerent. ldem de reginis Francie observuverat cl. 
Leichius in adversariis. '(Les reines de France 
avaient leurs offices comme les rois. Fauchet, p. 477.]* 
Sic habebant primicerium suum. Eustathius in vita 
S. Eutychii, Patriarche CPtani, comuiemorat πρι- 
µιχήριον µέρους Αὐγούστης, apud Du C.nye v. πρι- 
μικήριος. Erat ipsis peculiare vestiarium seu gazo- 
pbylacium (v. Script. post Theophan. p. 89), et era- 
rinm. Nicephorus Gregores |. vii Il.stor. : "O6tv 
pita νομισμάτων οὐκ ὀλίγας τοῖς οἰκοδόμοις 

εδωκὼς ὁ βασ!λευς ἐκ τῶν τῆς δεσποίνης χρτμά- 
των. Cudebant monetam et officinam suam moneta- 
riam babebant. Sune Theophanes anno 20 Consten- 
tiui M. Bit eum matri Helene monetam indulasisse. 
Putem iamen id de omnibus Augustabus dici non 
posse ; sed quee illarum eo jure fruerentur, illas ex 

eculiari indultu maritorum aut filiorum habuisse. 

xercebant mercaturam suis navibus, ut ex nistoria 
Theophdi constat, quam Cedren. p. 514 narrat. 
Diebus festis matronas procerum ad se gratulatum 
procedentes excipiebant epulisque adhibebant, ut 
ex multis Nostri locis (v. p. 172) et e Pachymeris 
VILI, 9, constat, cujus heo sunt verba : ἐπειδὴ 
yào ἑορτὴ ἦν xai ἔδει συνάξεις piv τῶν µεγιστάνων 
πρὸς βασιλέα, πρρσόθους τε xai τῶν ματρωνῶν παρὰ 
τὴν Αὔγουσταν γίνεαθαι. Sed assistebantne in con- 
sistorio, quando res imperii tractarentur? [Interdum 
id factum puto, ut quando mariti essent uxorii, aut 
rei summe gerende non pares, aut imperium Au- 
gustabus deberent, aut urbe abessent et admini- 
aBtrandum imperium interea ÀAugustabus coinmisig- 
sent. Alesii Comneni matrem, ovi lilius imperium 
debebat, sepe presedisse in consultationibus, illo 
praeertim in piro adversus Royerium Normannum 

ella gerente, discimus ex Alexiade Anne Comne- 


nt. Margareta Augusta, Isaacii Angeli uxor, inter7 
fuisse conciliis dicitur a Rhamnusio p. 87 οἱ 404: 
de Euphrosyna, Alexii uxore, narrat Nicetas p. 243» 
sed ut rem novam carpens, eam legatos exteros una 
cum marito in consistorio presedentem excepisse : 
Ιρεσθείος µεγίστης ἐθνῶν µελλούσης βασιλεῖ ἔπο- 
πτάνεσθαι, θρόνοι συμφυεῖς πολυτελεῖς παρετίθεν- 
το, καὶ συνεδρεύουσα ἨἈπβοεκάθητο Ααμπρῶς ὃδι- 
εσχευασμένη. Manuelis Comneni altera uxor, Bertha, 
Germani sanguinis heroins, ἡ ἐξ ᾽Αλαμανών αὐτῷ 
συνοιχήσασα (ait Cinnamus p. 57) ἐπὶ µέσης ἑξελά- 
λησε τῆς συγλλήτου βουλῆς μεγάλου xal αὐτὴ xal 
πολεμικωτάτου γένους εἶναι εἰποῦσα (ita leg), coram 
pleno. senatu dicebat, se quidem illustri pariter quo- 
que et bellicosissima genle edilam esse, attamen non 


versus hostes] o! τί- B audivisse. Cont. Nicet. p. 15. Tbeodoram Augustam, 


Justiniani conjugem, in consistorio sed:82e perhibet 
Procopius in Hist. Arcana. Sed Theodoram impo- 
lentem et avidam imperii feminam, Justinianum 
autem uxorium fuisse constat. Sedebanl autem, si 
&assiderent, pone cancellos et velate, ne conspice- 
rontur a viris barbatis. Quod ex innata orientalium 
uxoribus verecundia, sau potius ferocia et superbia 
satis colligitur, et ex illo Malale loco colligi posse 
mihi videtur t. II, p. 54, ubi narrans de nuptiis 
Theodosii cum Athenaide, Leontii philosophi tilia, 
deinceps Eudocia dicia, ait eam Theodosio a sorore 
Pulcheria laudatam ita movisse stimulos, ut eam 
videre optaret, ideoque imperutoren a sorore ro- 
gasse, ut per speciem alicujus negotii Athenaidorm 
In suum,sororis nempe,cubiculum adduceret: Ὥττησε 
τὶν ἑαχυτοῦ ἀδελφὴν ὡς ἐπ ἄλλῳ ct εἰσαγαγεῖν 
τὴν Αθηναΐδα ἐν τῷ αὐτῆς χουθουκλείῳ ἵνα διὰ τοῦ 
βήλου θεάσηται αυιήν, ila (rans. velum eam specta- 
rel, id est ut ipse stans extra cancellos spectaret 
illius non sta'uram solummodo, sed nudum quoque 
vultum. BZÀov hio loci non velum, sed ouncellos 
ligneos notat. Saltem id colligi posse videtur ex hoo 
loco imperatorem quando cum tinaxime necessariis 
ageret, extra cancellos &ubstitisse, nedum alios. 
Vid. que ad p. 120 dixi. Quando maritos in castra 
comitarentur, a mulis gestata cobba vel alcova 
tecta, qua est καταπέτασµα aut θολωτόν, absida- 
tum aut in pyramidem fastigiatum, velis undecun- 
que dependentibus et lecticam operientibus. Vid. 
Alexiad, ]. xii, p. 353. init. Rubros calceos gesta- 
bant, ut mariti. Georgius Aeropolita in Chronico 
c. 52,de Marquesina., Joannis Vutaze concubina : εἰς 
τοσοῦτον τῆς ἀγάπης αὐτῆς ἐξεκρέματο ὡς xal mi- 
διλα ὑποδεδέσθαι δοῦναι ταύττι κοχχοθαφῃ καὶ ig- 
εστρίδας τοιαύτας xai γαλινὰ, ἔπεσθαι δὲ αυτῇ πλείους 
T, τῇ χυρίως δεσποίνη. Sceptrum Augus'as suum 
Bibi proprium, a sceptro Augusti diversum, gestusse 
patet e Codini libro de officiis Aule Byzant., ut 
ο. XVII, n. 24. Habebant peculiarem sibi cle- 
rum et musicam, quam appellant, cappellam. V. Du 
Cange Glosa. Gr. p. 322. v. Δομέστιχος τοῦ ὀεσποι- 
νικοῦ κλήρου. Magistro sacrorum officiorum partis 
Augusti licuisse abaque venia, quando vellet ad 
imperatricem accedere, saltem sseculo V, patet ex 
Malala t. Il, p. 50, ubi de Paullino sic ait : "Extv 
δὲ πρῤῥησίαν πρὸς τὸν βασιλέα θεοδόσιον, ὡς 
παράνυµφος, xai πρὸς τὴν Αύγουσταν Εὐδοχίαν 
εἰσήει συχνῶς ὁ αὐτὸς Παυλίνως ὡς μάγιστρος. 
Nisi dicamus Paullinum magistrum non partis 
Augusti, sed Augusta fuisee. Nam profecto neque 
magis!lro proprio carebat eorum aula. De titulis 
Augustarum et filiarum, δέσποινα περιφανεστάτη, 
ἐπιφανεστάτη, aliis, et mutationibus, quas tempo- 
rum decursus in eus invexit, nolo multa eongerere, 
nc nimius in uno sim. Procedamus ergo. 


109 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


104 


decedente cujus vicem gerit, ipse in ejus gradum A µένοι cleiv δ' σιλεντιάριοι ἐξ ὑπολήγεως χρη- 


perveniat atque succedat. Parti, hoc est aulice 
familie, Auguste attributi sunt de toto silentia- 
riorum corpore quatuor silentiarii, quibus proba 
adest opinio viteque honeste acte publicum testi- 
monium. Quem in gradum quos adsciverit Augusta, 
illi ad eam introducuntur. Tum illa traditam ab 
ostiario virgam auream sumens porrigit silentiario, 
quamvis jam habenti eam dignitatem, utpote ab 
imperatore collatam nacto. 3ic consident illi qua- 
tuor in Augusta parte seu comitatu. Referendarius 
seu anaphoreus, relator, fit a nudis mandatis seu 
significetione, qua ipsi perhibetur & preposito. 
Debet autem talis creandus esse tribunus notario- 
rum. Habet quoque domina unum referendarium, 
qui eodem modo, atque ceteri, creatur. Exemplo 
patet. Defuncta enim Diva Theodora, jubebat pius 
dominus [Justinianus], ut ejus referendarius, ob 
here excessum munere vacans, sibi serviret. De 
omnibus autem referendariis soli tres accipiunt 
annonas, nempe duo de parte Augusti, et unus 
de parte Auguste ; ceteri omnes referendarii, qua 
tales, carent annonis ; quas autem accipiunt, eas ac- 
cipiunt ut tribuni notarii pretoriani punetarii. Ve- 
slitores fiunt tales per petitorium, quod scripsit 


στῆς (10) xai βίου μεμαρτυρημµένοι (17) σεμνοῦ. 
Καὶ οὓς ἂν ἐπιλέξηται d) δέσποινα, εἰσάγονται παρ 
αὐτῇ (18). Αὐτὴ δὲ λαμθάνουσα τὸ βεργίον τὸ χρυ- 
σοῦν παρὰ τοῦ ὁστιαρίου, ἐπιθίδωσιν τῷ σιλεντια- 
pip, xaíto: ἔχοντι ἤδη τὴν στρατείαν (19), καὶ 
προσεδρεύουσιν οἱ δ’ οὔτοι εἰς µέρος αὐτῆς Ῥεφερεν- 
δάριος "9 6i γίνεται ἀπὸ Ψψιλῶν µονδάτων διδοµέ- 
νων αὐτῷ παρὰ τοῦ πραιποσίτου * δεῖ δὲ αὐτὸν εἶναι 
τριθοῦνουν νοταρίων. Aci οἱ εἰθέναι, ὅτι xai d; δί- 
σποινα ἔγει ἕνα ῥεφερενδάριον, καὶ αὐτὸς ὁμοίως 
τοῖς ἄλλοις Ὑίνεται. Καὶ ὅτε, τελευτησάσης τῆς 
θείας τὴν λῆξιν (20) θεοδώρας, ὁ εὐσεθὴς δεσπότης 
ἐκέλευσεν τὸν ῥεφερενθάριον αὐτῆς αὐτῷ ὑπηερετεῖν 
διὰ τὸ σχολάζειν αὐτὸν, ola μὴ οὕσης Αὐγυύστης. 
Xo, 9& εἰδέναι, ὅτι δύο μόνοι τοῦ δεσπότου ἄννω- 
νεύονται καὶ 6 τῆς Αὐγούστης. Οἱ γὰρ ἄλλοι πάντες 
δίχα ἀννωναρίων εἰσὶν, dÀÀ' ὡς τριθοῦνοι νοτάριοι 
πραιτωριανοὶ πουνκτάριοι 9? (21) τὰς ῥόγας λαµθά- 
νουσιν. [εστέτορες Ot γίνονται ἀπὸ πετιτωρίου 3, 
γραφομένου μὲν παρὰ τοῦ χαρτουλαρίου τῆς κατ’ αὐ- 
τὸν σχολῆς, ὑπογραφομένου παρὰ τοῦ δεσπότου. Δο- 
μἒστικοι δε xal προτίκτορες οὕτως. Ἱάλαι μὲν ἀπὸ 
προσκυνήσεως µόνης Tv d στρατεία αὑτῶων (22): 
νῦν δὲ προθατωρείαν 9* (23) ποιεῖ ὁ δεσπότις, καὶ 


VARLE LECTIONES. 


95 ZXOA. ἀναφορεύς, 
µενον ἔδιτον, 


*? EZXOA. πυγµατισταί. 98 ΣΧΟΑ. αἰτητικοῦ. 9? XXOA. δοκιµασίαν τοι χαλού- 


JOAN. JAC REIeKII COMMENTARIUS. 


(16) Novis Grecis est ὑπὄληψις id quod nobis re- (. 


putalio, existimatio, bona vel mala hominum de 
aliquo opinio. Basilius Patric. in Naumachicis apud 
Fabric. Bibl. Gr. Vol. VIII, pag. 138: Οἱ ἄλλοι 
πάντες ὅσοι μεγάλα κατώρθωσαν τὸν ἄνετον εὐθὺς 
αἱροῦνται βίον xal εὐδιάχυτον, xai θευτέροις ἆἁπ- 
οχνοῦσιν ἐγχειρεῖν κατορθώμασιν ἵνα μὴ πολλάκις 
τοῖς ὕστερον ἀτυχήσαντες καὶ τὴν τῶν προτέρων 
ὑπόληψιν ἁμαυροτέραν παράσχωσι. Sepe cum χρηστὴ 
componitur, ut hio, sa-pe quoque sic nude poni- 
tur, pro bona opinione, et ot apud Latinos opina- 
(us. virum bone existimationis significat, ita 
ὑπειλημμένος apud Grecos. Hino corrigendus 
Theophanes p. 227, et scrib. ὑπειλημμένος pro 
ἐπειλημμένος. (Vid. Salmns. ad Script. Hist. Aug. 
t. Il. z65.) Idem auctor p. 233, εὐὐπόληπτος habet. 
Hinc intelligas illud Lupi Ferrariensis epist. 22, 
vestram. opinalissmam | liberalitatem flagito, id est 
celeberrimam οἱ amplissima exapectationis libera- 
liratem, de qua summa queque sperantur, ὑπολαμ- 
θάνεται. [nfra apud Nostrum p. 233, habemus 
εὐὐπολήπτους, homines, de quibus bona omnia spe- 
rantur et existimantur. Latini sequioree tales cre- 
ditos, creditarios appellabant (hommes de crédil) ; v. 
Du Cange his in vocibus et in Gr. v. ὑπόληψις. 
(17) Commendati ob vilum honestam. Μαρτυρεῖν 
τιν, habet Zosimus p. 346, pro bona εἰ praeclara 
de aliquo prziicare, et "Theophanes p. 48 et 64: 
μαρτυρεῖν τινα ela ἐπισκοπήν. commendare, laudare 
aliquem wu aptum episcopalui. Boni et mali te«ti- 
monii sunt in vet. chartis apud Du Cange v. Nocti 
wagi, sunt homines bone aut πια [umxz. Μαρ- 
τυρειν pro ceéebrare est in veteri. inscriptione apud 
Murator. p. MXXVI, 5: γέγονα )Αλκίστις ἐχείνη 
4 πάλαι φίλανδρος, fv καὶ θεοὶ xai βροτοὶ iuap- 
τύρησαν σωφροσύντς ἕνεκα. 
. (18) Id est παρ’ αὐτήν, ut etiam Latini gequiores 
introducere quem apud alterum pro ad alterum. 


(19) Jam enim investituram ab imperatore acce- 
perat. Patet ex hoc loco et precedente χοινοῦ et 
exemplo patricie Zoste, non licuisse Augusta ali- 
quem aut aliquam in comitatum et militiam suam 
assumere, quem imperator non approbasset et as- 
sensu edictoque suo confirmasset. 

(20) Feminae divinz? conditionis. 

(21) Scholion marginale reddit πυγµατισταί, tan- 
quam si punclarit et pugnarií et punctum atque pu- 
gnus idem significarent. Qui autem punctarii fue- 
rint, a jurisconsultis pelalur. 

(22) Non enim licebat cuivis principem adorare. 
Hinc intelligitur, quare paulo post protector et 
domesticus pariter adoratores appellantur, quie 
nempe ambo sacram purpuram adorare perveme- 
rant ut codex Theodosianus loquitur, id est eo 
bons foriung pervenerant ut facultate principis 
adorandi gauderent. Conf. Gutber. p. 443. Vales. 
&d Amm. Marc. p. 340. '[Theodosius adorator mu- 
meri Theodosi, Georgius Optius numei militum, 
Eptphanius agrifex, Theodorus Acolythus S. R. Ec- 
clesie. In his subscriptionibus numerus pro regione 
ponitur, atque adeo adorator fere idem erit atque 
tribunus sive comes. Qnae conjectura est Ciambini 
et Fabretti. Mabillon. Comm. in Ord. Roman. 
p. 29.]" Potest omnino adorator et tribunus idem 
esse,quiatribunus ultimus erateorum,quibus licebat 
principem adorare. Et forte protectores ompes gradu 
tribunis equivalebant. Codes Theodos. t. [ comiteset 
tribunos scbolarum tales appellat. qut ef divini, epulis 
adhibentur et adorandi principis facultatem habent. 

23) Probatorie eunt littere vel diplomata, qui- 
bus ille, qui ad aliquod officium adaciscitur, ido- 
neus et probatus renuntiatur. Vid. Guther p. 521. 
Nam debebant prius probari seu tentari, num sese 
approb.turi probantibus essent. V. ad Ber. Hist. 
Aug. t. 1, p. 997. [ta debebat strutegus eum, qui 
scholariatum ambiret, δοχιµάζειν εἰ ἀνδρεῖός ἐστιν, 


105 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. 


106 


προσάγει αὐτὸν ὁ δηχουρίων ἀτραθατικὸν φοροῦντα A chartularius illius schole, ad quam petens quisque 


χλανίδιν, fj £v κονσιστωρίῳ μετὰ τὸ πάντα πραχθῆ- 
vat, Tj ἀνιόντος αὐτοῦ εἰς τὸ ἱππικὸν ἵσταται ἐμπρὸς 
τοῦ δέλφαχος, καὶ λέγει ἐπὶ μὲν τῶν προτικτόρων * 
α ᾿Αδοράτορ (24) προτέκτορ ! * » ἐπὶ δὲ τῶν δοµε- 
στίκων * « ᾿Αδοράτορ προτέκτορ δομεστίχους * (25). » 
Καὶ λαμθάνει τὴν προθατωρίαν παρὰ τοῦ δεσπότου, 
καὶ φιλεῖ τοὺς πόὀσς, καὶ Εξέρχεται. Πάντων δὲ τῶν 
ἁγοραζόντων τόπους xal συµθόλαια ἔξωθεν παρὰ 
τῶν πιπρασκόντων Ὑίνεται πρὸς τούτοις καὶ σὐμθο- 
λα (26) γίνεται. Νῦν δὲ καὶ £v φερίχις πολλάκις ὁ εὖσε- 
Gic δεσπότης ἡμῶν ποιεῖ. Οἱ δὲ κανδιδάτο: γίνονται 
οὕτως. ᾽Ανιόντος τοῦ βασιλέως εἰς τὸ Ἱππιχὸν, f; προ- 
Ἰόντος slc οἱονδήποτε πρόκενσον, χρὴ τὸν μάγιστρον 
προευτρεπίσαι τὸν χόµητα τῆς ἕκτης fd, ἑθδόμης 
σχολῆς xxi τοὺς πριµικηρίους τῶν χκανδιδάτων καὶ 
µανιάκιν. Καὶ αὐτὸν τὸν μέλλοντα γίνεσθαι κανδιδά- 
τον 3, φοροῦντα ῥοήύσεον πεκτρράριν (27) καὶ λευκὸν 
χλανίδιν, ἀνιόντος τοῦ βασιλέως sio τὸ ἱππιχκὸν, δεῖ 
στηναι ἐμπρὸς τῆς θύρας τῆς μετὰ τὰ ποὐλπιτά ποτε’ 
νῦν δὲ εἰληματικῆς γενομένης σκάλης παρὰ τοῦ εὖ- 
σιθοῦς ἡμῶν δεσπότου Ἰουστινιανοῦ, τὸν μέλλοντα 
προάγεσθαι ἔνθα ἵστανται ot βάρθαροι xal mposxo- 
νοῦσιν. Καὶ ἅμα εἰσελθῃ ὁ βασιλεὺ, ὁ χόµης τῆς 
σχολῆς, ἐὰν παρῇ, &b δὲ μὴ πάρεστιν, ὁ πριµική- 
ριος, ἐπιδίδωσιν τῷ μαγίστρῳ τὸ µανιάκιν’ καὶ ὁ 
μάγιστρος, ἑστὼς Ex τῶν δεξιῶν τοῦ βασ.λέως, κρα- 
τεῖ ταῖς δύο χερσὶν, καὶ πβοσσέρει cp βασιλεῖ, καὶ 
ὁ βασιλεὺς ἐπ'δίδωσἰν αὐτῷ τῷ κανδιδάτῳ, καὶ φιλεῖ 
τοὺς πόδας αὐτοῦ xal ἀνίσταται. Así δὲ εἰδέναι, ὅτι 
ὁ λαμθάνων τὸ µανιάχιν τοῦ Χανδιδάτου πάντως xai 


pertinet, et quod imperator subscripsit. Domestici 
autem et protectores fiunl sic. Olim nempe mos 
erat, ut per solam adorationem investirentur; nunc 
&utem expedil imperator probatoriam, et decurio 
producit honorandum in tunica atrabatica, sive in 
consistorio post negotia omnia expedita ; sive etiam 
imperator in circum ascendens subsistit paulum 
coram delphace, et inquit ad protectorem quidem: 
« Adorator protector; » ad domesticum 2434 au- 
tem: « Adorator protector domesticus. » Quibus 
eum verbis tradit ipsi probatoriam (seu codicillos 
eum approbantes velut idoneum muneri], et hono- 
ratus osculatur pedes domini atque abit. Fit quo- 
que interdum hoc revo nostro, ut imperator tales 
in feriis creet (seu talibus diebus, quibus senatus 
ia consistorium non convenit, nibilque rerum gra- 
vium peragitur]. Omnium autem foris ementium 
& vendentibus loca (inter militantes et stipendia- 
rios] et contractus, illis symbola quoque, hoc est 
dignitatibus suis debita insignis, dantur. Candi- 
dati flunt sio. Ascendente imperatore in circum, 
aut procedente in qualicunque tandem processione 
fid est, secedente e palatio in villam qualemcun- 
que regiam], debet magister in paratis habere co- 
mitem sexte schole septimeeve et primicerios can- 
didatorum, et torquem, et ipsum illum creandum 
eandidatum, indutum russo pectorario et candida 
tunica. In hoo apparatu stabat olim quidem talis, 
si imperator in cireum ascenderet, coram foribus, 
qua aliquando pone pulpita erant. Nunc autem, ex 


πραισεντάλιος (28) γίνεται. Ἐὰν δὲ dvapiguuóg ἐστιν C quo ibi loci gradus cochleares struxit pius noster 
VARLE LECTIONES. 


! ΣΧΟΛ. προσευκτέος ὑπερασπιστής. 


1 ZXOA. προσκυνητέος ὑπερασπιστῆς οἰκειακός, 


5 ΣΧΟΛ, στηθάτον. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


ut ait Leo Grammat. p. 45i. Quod schouliastes 
dat ἔδιτον, est idem atque editum specimen, scili- 
cet probitatis et fortitudinis. Testabantur nempe 
robatorie seu testimonia illa, editum 8 petente 
uisse specimen, e quo agnitus fuerit idoneus. 
(24) Quod scholion marginale vocem adorator 
per προσευκτέος et προσκυνητέος reddit, id non 
tam errori calami, qui suspecius omnino haberi 
possit, tanquam rescribendum sit προσευκτής et 
προσχυνητής, quam potius alii ex inscitia Latini 
sermonis orto debetur, quo Greculi credebant νο- 
cum Latinarum terminationes in or gerundiis in 
dus et tus equivalere. lllo eos errore laborasse ut 
eredam, inducit me vox ῥογάτωρ apud Codinum 
63, n. 84, qua notat rogandum, roga vel sti- 
pendio afficiendum. Multa ejus commatis apud no- 
vos Grecos reperias, in quibus top et ος promiscue 
et pru ης usurpantur, ut ἔξπλωράτος pro explorator, 
aut Greca terminatione ἑςπλωράτης. Delegator pro 
delegatus in. novell. 130, Justiniani. Adeocalor pro 
advocato est in charla vetere apud Murntor. t. II, 
Antiqu. Πα]. p. 791, ubi nominatur Wido Abbas 
cum Pagano advocatore (id. est advocato, syndico, 
detensore,) suo; µανδάτος pro µανδάτω», nuntius, 
παρασυρτάτος pro παρασύρτης, qui equos dezxtrarios 
manu duci, ταλαλάτος (alii tamen ταλαλαῖος scri- 
bunt, utrique recte,) σγρινοπλόχος. Celebris juris- 
consulti nomen meretur, cai aliquantulum insi- 
stam et lucem aífundam. Est Arabice originis. 
llal enim Arabice notat restionem, qui e fibris 
et foliis p31marum funes torquet. Vid. Du Cange 


D 


Gl. Gr. p. 1509. Sic quoque Latini barbator pro 
barbatus, laream barbatam gerens. V. Du Cango 
Gl. Lat. h. v. Ipsis veteribus Graecis huc schema 
non ignotum. Ῥητορόμοκτος est apud Laertium II, 
$ 19, 12. Ρτοῤητορ οµύκτης, rhetorum subsannator, 
qui rhetoribus blennain emungit. Inveniet talia 
multa, qui attendere velit, et forte prodam ipee 
quedam in notis ad Anthologiam Grecam. 

(25) Protector domesticus eat perfrequens in libris 
et suxis. Memoria itaque deserebat doctissimum Du 
Cangiuin, quando litteras PROTDOMESTICUS in 
illa inscriptione Mediolanensi, quem in notis a1 
Cinnamum p. 438, exhibet, per PROTODOMESTI- 
CUS explicat, cuin punctum debuisset post quar- 
tam litteram poni, quo protinus constitisset, ease 
compendium vocis protector. 

(26) Superfluum hic aliquid, aut alio modo cor- 
ruptuin. Interpretatus fui, ut potui. 

2T) Pectorarium est aut illud parvum mantel- 
lum e cervicibus dependens ueque ad juncturas 
cubitorum, undique in orbem solidum, qualia Re- 
etores Magniflci hujus universitatis et decani ge- 
runt in solennibus processionibus (veterum aliqui 
colobium appellant)* aut est idem atque τχθλίον, 
de quo suo loco dixi. Conf. Du Cange v. Pectorale. 

(28) Id est comitatensis. Nam qui in comitatu 
principis sunt, eum presentem comitantur, dicun- 
tur presentes, presentales, in presenti esse, Vid. 
Guther. p. 339. Vales. ad Amm. Marc. p. 8, et 52. 
Du Cange v. Prosens. 


701 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 108 


imp. Justinianus, stat candidatus creandus ibi A eic τοὺς μµ’ (29), προτάττεται καὶ τῶν δουπερνουμἰ- 
loci, ubi stare οἱ collocari Dominumque adorare —pwv πάντων σχολαρίων, xai ἑνάννωνος τάττετιι. 
solent in triumpho producti barbari. Quam pri- Καὶ ὅταν μέλλοι πληροϊν (30) ὁ πριµικήριος τῶν xev- 
mum ergo imperator (in cathisma] ingrediatur,  διδάτων πρὸ μ.ᾶς Tj δευτέρας ἡμέρας τῶν κἁλάνδων 
tradit comes scholae, si adfuerit, aut, eo absente, ἩΜαΐων, εἰσφέρει αὐτοὺς 6 μάγιστρος λευχειμονοῦντας 
primicerius, magistro torquem, et magister eum παρὰ τῷ δεσπότῃ, καὶ mpocxovoustw ol πληρώσαντες 
tenens ambabus manibus offert imperatori, eujus καὶ ol μέλλοντες ἐπιθαίνειν cip πριμικηράτψ’ Καὶ οἱ 
ad dextrain adstat: imperator tandem candidato — dÀÀo: εὐχαριστοῦσιν. Προσφέρεται δὲ κανδιδάτος καὶ 
torquem tradit; qui procidit humi, osculatur ἐν τῷ ἅρματι, ἔνθα ἵστανται ol κανδιδἀτοι, καὶ οὗ 
Auguati pedes et resurgit. Quisquis autem torquem µόνον ἐν τῷ ἐνταῦθα παλατίῳ, καὶ bv. τοῖς προχέν- 
candidati acceperit, is eo ipso quoque fit presen- σοις, καὶ ἔνθα ἂν ἐστιν ὁ βασιλεύς. Πάντως δὶ εἲς 
talis. In censu quadraginta candidatorum si sit, — éxeivov τὸν τόπον δεῖ προσενεγθῖναι τὸν χανδιδάτον, 
prehabelur scholariis supernumeraris omnibus, et ἔνθα ol κανδιλάτοι καὶ ἐξκουθεύουσιν xal ἵστανται. 
scribitur atque refertur inter eos, qui &anuonas Kei ταῦτα piv f συνήθεια. 'O. μέντοι εὐσεθῆς foy 
accipiunt. Pridie biduove ante Calendas Maias, δεσπότης πολλάκις καὶ ἐν ogeplawc * (31) καὶ Eso 
cum in eo est primicenus scholarum, ut absolvat ,, καθήµμενος ἐχέλευσεν Ἁενέσθαι πάσας ταύτας τὰς 
[primiceriatum nempe suum, eoque munere de- B στρατίας xat δίγα σιλεντίου. 

cedat], in:roducit eos [nempe candidatos omnes] magister ad imperatorem, candidie vestibus indutos, 
eumque adorant tam defunoti [primiceriatu], quam successuri in primicerintum ; reliqui voee tantut 
gratum animum atque benevolum testantur. Producitur seu presentatur Dotnino, et ab eo promo- 
velur candidatus etiam ín armate, loco sleicet, ubi stare solent cendidati, et non iantum in hoe 
[magno, quo heo scribuntur], palatio, sed etiam in processionibus, et in universum locis omnibus 
in quibus imperator agit, talibus tamen absque exceptione, in quibus etiam candidati exeubare e 
stare solent, Quem hactenus persecuti sumus modum ritumque variis officiis investiendi, eum fla- 
gitat quidem et importat vetus consuetudo. Sepe tamen eliam in feriis et ahsque sílentio confert 
pius noster imperator has omnes militias seu functiones intra sedens, in cubiculo nempe et proeul 


proceribus. 

?99 CAPUT LXXXVII. ΚΕΦΑΛ. IZ. 

Observanda, quando renuntiatus in. parlibus supe- — "Oax δεῖ παραφυλάττειν, ἓὰν ὁ ἄναγορευθεὶς ἐν τοῖς 
rioribus seu occidentalibus imperator huc mittat le- ἄνω µέρεσιν (32) βασιλεὺς αποστείλῃ πρέσδεις καὶ 
gatos 5105 laureutasque suas imagines, nondum ab λαυρεατα (33), µηδέπω δεχθεὶς ὑπὸ τοῦ ἐνταῦθα 
imperatore, qui híc, Constantinopoli agit, ad impe- ῥᾳσιλέως εἰς την βασιλείαν (34) xai πώ £- 
rialem dignttatem admissas ; ct quomodo impera- αιοῖ (35) τὴν βασιλείαν αὐτοῦ xxt τοὺς πρέσθεις 
lor ei dignitatem. et. auctoritatem. imperialem ἀπολύε,. 
astruat. atque confirmel, eL ejus legatos absolvat 
seu remittat. 

Quando legati [illino ex Italia vel occidente] ve- Xpi, πρεσθευτῶν ἐρχομένων, προμαθεῖν τὸν 


niunt, debel magister ejus rei certior fleri, cognito- µάγιστρον xai ἑτοιμάσαι τὰ µητάτα αὐτῶν, καὶ 
VARLI/E LECTIONES. 
* ΣΧΟΛ. αἱσίοις. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(29) Quinam hi quadraginta sint, elii, qui scient — quum fecit inimitabilis diligentia Du Cangii Gloss. 
me melius, dixerint. Lat. v. Laureatc. Conferri quoque poterunt Vale- 
(30) Situe hio error calami, an nove Grecie  8ius ad Ammian. Marcell. p. 160. Goar. ad Codin. 
mos verba in ow desinentia in infinitivo contra- — p. 57. etud Theophan. p. 247, Salmasius ad Script. 
hendi — H. Aug. t. II, p. 686. Laureats non aliunde, quam 

(341) Non recte Scholiastes reddi αἰσίοις. Sunt κα lauro dicuntur, quod lauro redimit essent. Lau- 
quidem omnes a*sto: dies, id est solemnes, festivi, [) reato fasces cum litteris victorram de hostibus 
ferie seu tales dies, quibus a silentiis seu delibe- — partam nuntiantibus Romam mitti abimperatoribus 
rationibus aulicis et expeditionibus negotiorum — olim obtinebat. Bed illis temporibus, quibus im,e- 
consuetis et a jure dicendo scrinia seu collegia pa- — ratores duo, unus in Oriente, alter in Occidente, 


latina et urbana feriarentur : at non vicissim feri» imperium 
omnes sunt αἴσιοι, Dixi de hac voce alibi. (34) Theophanes p. 73, init., ubi de Joaune, 


. (32) Non multum aberam, quin saltem in Latina — Rome tyranno : Ἰωάννης δὲ τις ἐκ τῶν βασιλικῶν 
interpretatione pro superiorthus substituerem ínfe- ὑπογραφέων τὴν ἐν "Popp βασιλείαν ἁρπάζει καὶ 
rioribus. Profecto, quod in partibus superioribus seu ἍἨπρέσθεις πρὸς τὸν θεοδόσιον ἀποστέλλει, δεχθῆναι εἰς 
occidentalibus dederim, non eo factum, quod scirem βασιλέα δεόµενος. 
partes occidentales Grecis fuisse superiores dictas, (35) "(Quando confirmabat imperator orientis 
sed quo ἄνω olaris litteris scriptum coram vide- ^ occidentalem, mittebat ipsi στέφανον βασιλικὸν, ut 
rem, et partes tamen non septentrionales, sed oc- — Theophanes, p. 73, de Theodosio Valentinianum 
eidentales — confirmante narrat. Imagines principum adoraban- 
(33) De laureatis litteris et imaginibus suis, quas — tur. Anastas. p. 86.]* Longus hic texi posset cata- 
novi in occidente imperatorew in orientem mittere — logus impp. occidentalium et regnum ltelie Gotbi- 
debebant, eo auspicia regni sui signifleaturi οἱ in- — corum, qui confirmari se ab orientalibus et velut 
dullum assensumque imperatoris orientalis roga- — investiri se curarunt. Verum id hic loci non agi» 
turi, pene nihil mihi, quod novum dicerem, reli- mus. 


ΡΕ CERIMONIIS Αὐιιά BYZANTIN/E LIU. 1. 


110 


|. καὶ εἲς ἀπάντησιν αὐτῶν, xxi εἰσαγαγεῖν A que preparare ipsorum metata seu diversoria, ipsis 


v εἷς τὸ ἴδιον µητάτον, προευτρεπίζονται δὲ 


immittere aliquem, qui appellantibus occurrat et 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


in oiv ubi alii oov solen!, non novi. 
[iidem exemplum talis contractionis aliud 
'ccurrit. Sepissime quoque librarius ποβίος 
e. c. dedit pro αὐτοὺς, et alia id genus pec- 
δι pro ov exarando. Ut facillimum esset, aut 
necessarium videretur, πληροῦν reponere. 
| tamen existimavi reddere, quod in membrau- 
:xet, bene gnarus veteres Dores et. /Eoles pro 
96 ot extiulisse, quorum dialecti reliquias esso 
)88e πλτ ροῖν quis audeat contendere ? PinJari- 
est. ὀίδοι pro ó/óoo, quidai pariter διδοῖν pro 
dixerint ? Quidni ad hunc quoque moium 
it librarius p. 231 inscriptionecap. LXX AXVILI, 
terio βεοαιοῖν dare (id est βεθαιοῦν), preser- 
um cousueverit v finale omittere, aut signo 
uod longo circumflexo pene simile est, re. 
ntare ? Sunt alie plures in Nostro reliquiie 
torum, ut e. c. εἶθῶτα pro εἷωβύτα. Atqui Si- 
ἴθα pro εἴωθα dicebant. Caeterum in πληροῦν, 
subintelligitar. primiceriatum. Unde iutelli: 
primicerios non diutius anno militasse, quo 
eus Kalendis Maiis in altiorem graduun, forte 
irioram autspatharocandidatorumascendisse. 
Uv ἀπὸ σιλεντιαρίων. excedere 6 silentiariis est 
'on. Alex. Vid. Du Cauge v. Complerc. 
ales designari ipsa res loqueretur. Solent 
alias Greci gartes ad in boream sibi sitas τὰ 
artes autem adaustrum, etin ejusinutramque 
n vicinia sitas versus oecideniem et orientem 
tX x1: µέρη appellare. Sic Gracia, Pelo- 
3u8, Sicilia, Calabria, et illinc Palestina By- 
H8 tX χατωτικὰ µέτη sunt, quod paulo post 
yis demonstrabo. [ntercesserunt tamen que- 
que me consilii ancipitem fecerunt, et id sal- 
ocuerunt, morem hunc loquendi non fuisse 
laum et ipsos Grecos sibi non constare. Pri- 
ocosrrebat Procopii locus, qui lectioni avt 
patrocinari videretur. Est Anecdotie histurice 
0 edit. Lugdunensis : Οἱ τῶν Ῥωμχίων 25- 
τορες ἐν τοῖς ἄνω Ἰωρίοις γεγενηµένο:, Sed 
post deserebat me hoc priesidiuin, cum ex 
inni nous intelligo, Ὑβρόνοις leg. esse pro 
tc. Majus autem superest hoe alteruui in fra- 
ιό auctoris nescio cujus, quod Bandurius p. 10 
iim ad Consliantini Themata citat : Αἱ ἄνω 
, καὶ τὸ ἐπέκεινα τῶν ᾽Αλπέων sla? τὰ πρὸς 
bv, οἵον Γαλατία, Ἱστπανια, Γερμανοὶ δὲ οἱ 
οι. Disputari lamen adversus hanc quoque 
itatem hoe potest, Gallias superlores dici 
;»Pleos, sed [talie respectu et Gallis Cisal- 
cum hiec χάτω, id estad austrum, illa Trans- 
, versus boream, adeoque suraum versus 
| porrecta sit. Adhuc iaimnen unum succurrit, 
lectioni ἄνω favet. Imperator in S. Sophiatn 
cipue in circuin e palatio procedens, id est e 
itrione versus auslrüutr, non. καταθαίνειν, Sed 
ΙΡ ἀναθαίνειν dicitur, Erzone mos erat DByzan- 
in austrum sita τὰ ἄνω οἱ contraria τὰ xxv 
iare ? Si fuit, in diversu profecto a Geographa- 
t aliorum sue gentis scriplorum more et in- 
) abierunt, qui in longitudinem quidem orien. 
uperiorem, occidentem inferiorem etatuerunt ; 
dinem autem orbis prosequentes e seplen- 
; tánquam editiore, in austrum, ut humilio- 
escendunt. Exemplain promptu sunt. Aristid. 
D. 350, τὸν κάτω πάντα κόπον dvoty 5vz2, ΟΠΙ- 
aeri» em regionem aperiam, «uo tempore cum 
significare vult, traclum roaris Mediterranei 
ntalem, circa Hispaniam, ipsumque oceanum 
nicum libere navigari, Theophani p.60, Theo- 
ι e Roma CPlin tendens dicitur ἀνελθεῖν, 
p. 78, et vicissim Byzantio in Italiam euntes 


i) 


κατέρχεσθαι p. 113. Pari modo qui e Bulgaria et 
septentrione CPlin tendunt, dicuntur eidem xata- 
oztestv p. 320. In Tactico nostro sepe legitur aro- 
θἀλλειν, armata manu intrare, proprie se abjicere, 
devolvi in Syriam, utpote CPli versus meridiem 
orientalem sitam. Contra e Persia Byzantium ve- 
nientes dicuntur ἀνελθεῖν p. 232. Malalas t. 
lI, p. 58 de Eudocia ad sacra loca in exsilium ex- 
eunte, εἰς τοὺς ἀγίους τυπους κατῆλθεν, ait, quamvis 
κατελθεῖν hoc quidem loco accipi possit pro ire vel 
ventre aliquo cum intentione perpetuo ibi manendi: 
qua nolio verba χατέρχεσθαι et κατιέναι ineat. Apud 
Theophanem p. 300, jur gruuturcà κατωτικὰ µέρη cum 
inaulis maria ;Eya οἱ cum Hellade. Sunt ergo in- 
sule maris Medit'erranei inter Peloponnesum. 
/Ezv ptum et Africam usque ad Siciliam site. Idem 
p. 392, τὰ κατωτικὰ µέρη ἕως Σικελίας habet. Hino 


p intelligas illum Alexiadis locum p. 338 : Ὁ Καν- 


τακουζηνὸς τὸν Γενουσιων στόλον πεοὶ τὰ κατώτερα 
µέρη διαπλέοντα ἐγγύς που εἶναι µεμαθηκώς, [n- 
lerpres verba περὶ τὰ κατώτερα µέρη preieriit. 
Sijnificant autem tractum  Rlidis et Sparte οἱ 
mare, quod illae alluit, vereus Cretam porrectum. 
Confirmant sequentia, in quibus promontorium 
Maulee meinoraptur. Ex Hellade CPlin protectio est 
ἄνοδος, et contraria seu hinc illuc, est κάθοδος 
apud Constantin. in vita Basilii Macedonis p. 196. 
Ex Alexandria Byzautiu:mn navigare est avaxo- 
µίτεσθαι Agathism p. 49, e Grecia in Pontum navi- 
are ἀναπλεῖν Plutarcho Vitar. l, p. 218, edit. 
I. Stephani. Conf. Aristidis, t. I, p. 238. Uu.um 
adhuc &addum e Commentariis Eustathii ad llome- 
rum insignem locum : Τὸ ἀνήγαγεν ὕψους dett 
δηλωτικὸν, xx! καλῶς εἴρητα:, ὡς τοῦ εἰς Τροίαν 
ἐκ τῶν νοτίων πλόου ἀναγωγῆς τινος ἦτοι ἀναθάσεως 
καὶ ὡς εἰπεῖν ἀνάπλου ὄντος ὅπερ καὶ ὁ ἐκεῖθεν 
ἀνάδῥους Ἑλλήσποντός [retro currens Hellespontus) 
δηλοῖ κατάῤόους ὦν διὸ καὶ κατωτικὰ Ελλάδα 
χοιγὸς λόγος φησὶ, Helladem appellat vulgaris sermo 
partes inferiores, ὡς κάτω χειµένων τῶν ἐχεὶ πρὸς 
τὰ καθ ἡμᾶς. Intelligit Thessaliam, cujus respectu 
Hellas ud auslrum jacet. Inversa nos ratione agi- 
mus et ad austrum sita superiora, ad boream in- 
[ογιογᾶ dicimus. E: c. Saxonia superior est nostra 
hiec patria, inferior quie versus ostia Albis et Vi- 
surgis 4d mare Germanicum prospectat. Et sic jam 
olim Zosimus τὴν Χάτω Γερμανίαν Belgium dixit 
VI, 2. Sed ibi variant codices, quorum alii ἄνω 
prelterunt, quod, quamvis damnel Sylburgius, ne- 
&cio timen annon sit preferendum. Pariter Nicetas 
Choniates p. 215, ed. Venet. Flandriam τὰς χάτω 
Γαλλίας, Walloniam inferiorem, appellat. Maximus 
quoque Tyrius oral. XIX, τὸν κατελθόντα λοιμὸν 
pestem dixit, quw ex /Ethiopia descendit in Atti- 
cu:n, ut e superiore in inferiorem. Ne qnid taddem 
dis:imulem, esset in Dione Cassio, seu Xiphiliuno, 
leetioni ἄνω presidium, qui 1020, ἀνάγειν 
posuit pro ec Asia Romam ducere, nisi de contraria 
profectione, Roma ad Euphratem, Aristides I, 
p. 219, ἄνω ἵεναι dixisset. Ex his omaibus eflicere 
non valeo nisi hoc unum, auctores modum in his 
geographicis eumdein noa tenuisse, et ob hanc ia- 
constantiam Nostrum recte videri posse Ituliam τὰ 
ἄνω µέρη dixisse, ut austrelem. 
imperium Romanum, velut. college, uaum divisis 
sedibus administraban!, debebal junior, seu qui 
modo habenas regni suscepissel tractaudas, ad se- 
niorem jatnduJum regnantem laureatas suas ima- 
gines et litteras mittere, simulque veniam regnandi 
et auctoritatis confirinationem rogare. Que si ad- 
mitterentur & seniore, juberenturque in majorum 
civitetum 


111 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


112 


introducat unumquemque in suum sibi destinatum Α xai στρώματα καὶ ἀναλώματα αὐτοῖς Kal κατα- 


metatum, stragulis ceteraque supellectile necessa- 
ria instructum, ei preterea de victu prospicere, et 
impensas in eos facere. Postquam ergo in metatis 
suis illi consederint, adeunt altero inde tertiove 
die magistrum ; qui recipiens eos sessionem cuique 
ex dignitatis, quam quisque tenet, gradu debitam 


assignat, locutusque cum ipsis es, que presens 
rerum ratio flagitat, rursus dimittit. Interea legati 


rogant eum, velit de suo adventu ejusque causa ad 
imperatorem referre. Quod ille pollicetur et pre- 
stat. Domino ilaque volente et jubente, ut coram 
illi ad 8e veniant, dantur silentio mandata pridie 


λύουσιν ἐν τοῖς µητάτοις αὐτῶν, καὶ μετὰ µίαν [ 
δύο ἡμέρας ὁρῶσι τὸν µάγιστρον. Ὁ δὲ δεχόμενος 
παρασκευάζει ἕκαστον αὐτῶν καθίσαι πρὸς τὰ ἆ- 
ξιώµατα αὐτῶν, καὶ διαλέγεται αὐτοῖς, ὅσα χρὴ, 
Xa! ἀπολύει αὐτούς. Αἰτοῦσιν δὲ αὐτὸν ἐφ᾽ ᾧ pum. 
νυθῆναι τῷ βασ.λεῖ, xal ὑπισχνεῖται ὁ μάγιστρος 
τοῦτο ποιεῖν xal μηνύειν αὐτούς. Καὶ ὅτε κχελεύ- 
σωσιν (30) προελθεῖν, ἀπὸ ὀψὲ δίδοται µανδκτα σι- 
λέντιον (37), καὶ τοὺς πρέσθεις τοὺς ἀπὸ ᾿Ιτάλίας 
δέχεται (38) καὶ ἐὰν ἔπαρχος ἢ ἔπαρχοι εἶεν οἱ 
πρέσθεις, ὁ πρώξιµος 5 τῶν ἀδμηνσιόνων ἀπέρχεται 
πρὸς αὐτοὺς, καὶ µεταστέλλεται 5 (39) αὐτούς. ᾽Νὰν 


VARI/E LECTIONES. 


56 ΣΧΟΛ. πλησίον. * ΣΧΟΛ. ἀπολύει, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
civitatum foris, circis, publicisque aliis locis ad p quedam Du Cange l. c. attulit. Ego hic aliqua tan- 


latus suarummetimaginum populosectatum et ado- 
ratum proponi, signum id erat, novum imperatorem 
in potestatis consortium admitti. Si vero repudia- 
renlur, significatio ea erat, illum, a quo misse 
fuerant, non collega, sed pro tyranno agnosci, 
usurpatione tituli regii et potestatis ipei interdici 
et, ni abstineat, bellum indici. Ante Theodosium 
quidem si in occidente regnaret senior, seu qui ci- 
tius regnare coepisset, confirmabat orientalem, qui 
serius inciperet. Verum ex quo Theodosius «dece- 
dens majori natu filio Arcadio orientem cum CPli 
sede imperii precipua, minori Honorio occidentem 
cum Roma, a veteri dignilate et prin is partibus ad 
secundss prolapsa, dedisset, pullum repetitur in 
historiis exemplum imperatoris orientalis ab occi- 
dentali confirmati ; contrario autem in occidente 
quotquot regnarunt, si a paucis tumultuariis et 
subitaneis usurpatoribus secesseris, ceteri omnes 
regnandi veniam orientalibus rogarunt. Unde merito 
colligitur occidentalesa nutu etimperioorientalium 
pependisse. Quod ex eo quoque non immerito elfi- 
cias, quod legati Rorrani honorati post honor«tos 
CPtanos quisque sui ordinis viro iret. V. p. 230. 
lpsi reges ltalie Gothici, qui in eversum occiden- 
tale imperium successerunt, cum veniaet ex auctori- 
tate imperatorum orientalium et velut ipsorum le: 

ti seu lociservatores in Italia regnabant, leges 
p»orum sibi missas admittebant et promulgabant, 
ipsorum vultus et nomina nummis incudebant, de- 
signalos ex eorum voluntate consules constiluebant, 
scipiones consulum ebu:neos et codicillos dignita- 
tum aule sue precipuarum ab illis flagitabant οἱ 
missos accipiebant et alia ageban!, que antis de- 
monstrant eos Italiam non sua, non suprema auc- 
toritate tenuisse. Ejectis deniqueGothis rediit omne 
in Italiam jus, violentia et usurpatione Gothica de- 
libatum,ad impp. CPtanos,qui etiam id plena cum 
auctoritate exercuerunt ad ea usque tempora, qui- 
bus dominationem ambientes Romani pontilices 
excussa, quam legitimis principibus debebant, obe- 
dientia aliis coronat, seu jugum potius imposue- 
runt, quod tot seculorum decursus, tot violenti 
nisus animosissimorum Germanie regum rumpere 
vix valuerunt. Sed quo delabor? De laureatis insti- 
lueram dicere. Ille ἱμίιαγθί quamin urbem inferren- 
tur, si nihil obstaret, a populis excipiebantur can- 
didatis, cereos gestantibus ardentes, clero psallente 
preeunte et cum thuribulis; oscula jactabanturima- 
ginibus cereis seu protomis potius, in allo corto 
prelatis, cum subjectis armis et signis aliis trium- 
phalibus. Gestabant illos contos viri munde vcsiiti 
auroque ornati, precedentibus tubis et militibus, 
Populi laudes ipsis acclamabant, adorabant et in 
celeberrimis locis dedicabant, A Constantino ferme 
usque ad Ileraclium tenuit hic mos, cujus exempla 


C 


D 


tum e Zosimo repetam illi pretermissa, l. 1V, p. 
251, de Theodosio Maximum adaciscente sic nar- 
rat : θεοδόσιος ὁ βᾳσιλεὺς ἐδέχετό τε Μάξιμον 
βασιλέα εἶναι xai εἰκόνων αὐτῷ κχοινωνεῖν καὶ ᾗα- 
σιλέως προσηγορίας ἠξίου — καὶ Νυνηγίῳ τῷ τῆς 
αὖὐλτς ὑπάρχῳ πεμπομένῳ χατὰ tiv Αἴγυπτον — τὸν 
Μαξίμου εἰκόνα δεῖξαι τοῖς ᾽Αλεξανδρεῦσιν ἐπέτα- 
p ἀναθεῖναί τε δηµοσίᾳ, καὶ ὅτι συμθασιλεύσειν 
λαχεν αὐτῷ προσφωνῖσαι τῷ δήμῳ. Conf. p. 278, 
ubi memoratur ad Theodosium παρὰ Εὐγενίου 
πρεσθεία, πυνθανοµένη τοῦ βασιλέως θεοδοσίου πό- 
τερον τίθεται τῷ θασιλεύειν αὐτὸν Tj ἀποτίθεται τὴν 
ἀναῤῥησιν. '[In basilicam Juliam Caroli M. simu. 
jucrum illatum tuit, more majorum, eaque basilica 
laureatis Caesarura imaginibus, que quondam mit- 
tebantur in provincias, destinata fuit. Alemann. 
Pariet. Lateran. p. 27. Locus Theopheanis notandus 
p. 246, sub Phoca, cujus in nuptiis imagines lau- 
reate Prisci et Domentie suspense sunt in equestri 
certamine.]* Videtur V. D. locum ex memoria ci- 
tasse. ld unum adhuc noto, rationem Salmasii, ob 
quam negat λαυρατα a lauro derivari posse, 
quia nempe λαυρεάτα dici debuisset, si a lauro vox 
veniret, non λαυράτα, ut interdum scribitur, nullam 
esse. Nam primum quidem claris litteris exaratum 
in membranis iuveni et reddidi λαυρεάτα. Deinde 
pretendi posset Greculorum inscitia Latini sermo- 
nis et imperitia in reddendis Latinis vocabulis, 
que mirum in modum torquent et deformant. Sed 
neque pravum est laurala et potuit a lauro formari, 
ut alterum a laurea fuit. Denique exemplo non ca- 
ret. Λουδάριοι dicunt e. c. novi Greci & ludo, qvos 
Latini /udiarios, V. Du Cauge Gl. Gr. h. v. Infra 
babemus βαλαντάδες ΡΓΟ βαλαντιάδες. Et talia multa 
occurrunt. 

(30) Posset subintelligi ot δεσπόται. Sed potest 
quoque, etiamsi χελεύσωσι pluralis sit, ὁ δεσπότης 
subintelligi.Jam illo tempore in more positum erat, 
quod hodie vulgatissimum est, de honoratiore, 
etiamsi uno, in plurali narrare : velint jubeat pro 
velit jubeat ; ut nos quoque dicimus : wenn thro Ma- 
jestat. befehlen, pro wenn Seine Μα]έσίαί befiehll. 
Jam alibi dixi de eubsultu momentaneo a singulari 
ad pluralem et ab hoc rursus ad illum, Grecis et 
Latinis nullo non tempore usitato. 

(37) Est species prosopopois, pro significatur 
fore silentium hac voce indicta : Stlentium, nempe 
er!t ; agetur convenlus silentium dictus. 

(38) Exspectat et excipit, nempe dominus. 

(39) Arcessit eos. Miro modo reddit scholiastes 
ἀπολύει, quod quamvis incongruom videatur, notat 
enim alias, absolvit, licentiat, veniam abeundi dul 
aut abire jubet, defendi tamen quodemmodo potest 
interpretando per ἐγείρει, excedere & loco, in. quo 
sunt jubet, vel significat abeundum e metato esse. 


νά 


113 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 


114 ΄ 


δὲ μάγιστρος εἶή, ὁ βοηθὸς (40) τοῦ μµαγίστρου ἁπ- A vespere, antequam id flat, altero die legatum le- 


έρχεται, καὶ φέρει αὐτὸν sl; τὸ πάλάτιν. ᾿Εὰν δὲ 
κόμης λαργιτιόνων ? (41), Ἡ ἄλλην ἔχων ἱλλουστρίαν 
ἀρχὴν *, ἁδμισσιυνάλιος ἀπέρχεται καὶ φέρειν αὐτόν. 
Οὔτε δὲ σιλεντιάριος ἀπαντᾷ τῷ ἐπάρχῳ τῶν mpai- 
τωρίων J| τῷ τῆς πόλεως, οὔτε ἄλλο cl ποτε τῶν 
εἰωθότων ἐπὶ ταῖς ἐνταῦθα ἀρχαῖς υὙίνεται, ἀλλ᾽ 
εἰσέρχονται πάντες ol πρεσθευταὶ εἰς τὴν σχολὴν 
τοῦ µαγίστρου, καὶ ἐκεῖ περιµένουσιν. Καὶ ὅτε 
παιρὸς, ἀπέρχεται ἁδμισσιονάλιος καὶ ἀναφέρει 
αὐτοὺς, καὶ εἰσερχόμενοι προσαγορεύουσιν τοὺς καν- 
διδάτους χατὰ μµ/µησιν τῶν ἄλλων ἀρχόντων, καὶ 
δέχονται ἀπὸ τοῦ πραιποσίτου ἀσπαζόμενοι αὐτὸν 
ἐν τῇ iq τάξει, καὶ εἰσέρχονται καὶ ἀλλάσσουσιν 
τὰ ἀτραθατικά. 'Appito: δὲ ἐπι τοῦ βασιλέως οὐκ 
εἰσέρχονται διὰ τὸ μὴ εἶναι βααθάρους τοὺς πρε- 
σθευτὰς. Καὶ ἐπὰν καθίσῃ ὁ βασιλεὺς μεθὸ δεχθῶσιν 
ól ἄρχοντε, ὁ κόμης τῶν ἁδμισσιόνων λέγει, 
« Λεθὰ 9 (49), » κιτατίονος μὴ γινοµένης ὡς ἐπὶ 
ἄλλων πρεσθεύων !9, καὶ εἰσέρχονται καὶ φιλοῦσιν 
τοὺς πόδας τοῦ βασιλέως, xai ἵστανται ἐν τῷ uia, 
καὶ λέγουσιν τὴν πρεσθείαν, xai ἐξέρχονται. Ἔστιν 
δὲ ὅτε δονεῖ τῷ βασιλεῖ xal παρασκευάζει καὶ λι- 
θελλησίους παραστῆναι καὶ ἐκλαθεῖν τὴν πρεσθείαν, 
xai διαλαλεῖ (A3) & βούλεται. Ἐὰν δὲ βεδαιώσει 


gatosve ex Italia exceptum a Domino iri. Qui si 
prefectus [urbis aut pretorii] fuerit, aut si plures 
iidemque prefecti fuerint, arcessit, eos proximus 
admissionum. Si autem, qui legatus fuerit, digni- 
tate tantum magister sit, abit ad eum adjutor 
magistri CPtani, et deducit eum in palatium. Si 
vero tandem comes largitionum fuerit legatus, aliave 
ornatus illustri dignitate, arcessit eum admissio- 
nalis. Neque silentiarius occurrit prefecto preto- 
riorum [tali occidentali] aut prefecto urbis [Roma], 
neque aliud quid eorum contingit, qus circa no- 
Blrates proceres eorumque receptiones fleri solent, 
sed legati, quotquot tandem fuerint, conveniunt in 
scholam magistri, ubi tempua opporiunuai presto- 
lantur; quo adveniente, venit admissionalis, et 
sursum eos in superiora palatii &dducit. Ingressi 
ergo in atrium ealutant stantes ibi candidatos, 
quod et alii nostrates proceres faciunt; et exoi- 
piuntur a preposito, quem osculo et manus pren- 
satione unus post alterum in suo quisque dignita- 
tis ordine cohonestant. Introducti induunt atraba- 
tica. Non autem adstant imperatori in ea recep- 
tione armati scutis et hastis milites, quemadmodum 
in aliorum legatorum receptionibuse solent ; quia hi 


VARLE LECTIONES 
Ἱ ZXOA, δαψιλιῶν. * ΣΧΟΛ. λαμπρότητα. 9? ΣΧΟΛ. doov. !9 πρεσθέων aut πρεσβευτῶν legend. vide- 


tur R: 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(40) De adjutoribus scriniorum vid. Guther, (; manus tradere aut ipsi domino prestare, ut ille 


p. 991. Adjutor proprie est vicarius magistri scri- 
niorum. Habebat quoque questor adjutorem ; vid. 
Fabric. Bibl. Gr. t. Xi, p. 377. ᾿Αρηγὸν quoque 
appellat Joannes Cantacuz.; v. Goar. ad Codin, 
p. 74, n. 54. Diversi sunt ot eo. et ἡ βοήθεια, 
milites pretoriani, οἱ τὸ ταξείδιον ποιοῦντες in 
urbibus, paci el securitati publice conservande, 
temperandis repentinis tumultibus et coercendis 
grassatoribus, aliisque adversis casibus invigilan- 
tes, unde Arabes quoque milites tales auxilia, ap- 
pellarunt, qua de re ad Abultedam dicam. 

(41) Comes largitionum erat, ὁ τῆς βασιλικῆς 
µεγαλοδωρίας χορηγὸς, ut Themistius ait pag. 201, 
cui thesaurorum omnium mandata custodia et dis- 
pensalio largiendi, ui Mamertini verbis utar. Gau- 
debat vocabulum largitiones illo &vo, cujus frag- 
mentum hoc est, Justinianeo puta, gemina notione. 
Primum notabat thesauros publicos, fiscum, era- 


rium commune, quod qui administrarent comites [) 


largitionum (erant enim comilatenses quidam, alii 
provinciales,) iidem erant cum logothetis seu ratio- 
nalibus postea sic dictis; quibus omnibus unus 
preerat logotheta genicus seu rationalis generalis. 
Vid. Vales. ad Amm. Marc. p. 91. Nomen id fisco 

ropterea datum puto, quia largitiones nummorum 
inde procedebant, quibus edificia publica susten- 
tanda aut reperanda, urbesque, terre motibus 
everse aut ignibus corrupte restaurande essent. 
Menander Rhetor, cujus locum paulo post dabo, 8 
largitate derivat,quoniam ibi opum large et abunde 
sit. Deinde largitiones quoque strictiore sensu et 
proprie erant αἱ φιλοτιμίχι, εὐσέθειαι, ἀντιλήψεις, 
solatia, donationes, quas princeps e re sua privata, 
e peculio suo sponte, aut ex curia cerimoniali, 
proceribus aliisve, quibus vellet, dabat. Comes ergo 
argitionum hoc sirictiore sensu erat idem cum co- 
mite rei private aut idico dicto, cui commissum 
erat, larga et gratuita dominorum dona illis in 


PaTROL. GR. CXII, 


suis manibus tradere posset illis, quibus destinas- 
86et; vid. idem Valesius ibid. p. 323. Utrumque 
genus describil Agathias: Ταμίας. οὐ μὴν τῶν 
τῆς δασµοφορίας ἐρανιζομένων, (ἄλλῳ γὰρ ἐπετέ- 
πραπτο ταῦτα,) [nempe olim quidem, ut Valesius 
l. c. animadvertit pag. 278, prefecto pretorii, 
deinceps autem logothete genico,] ἀλλὰ τῶν, ὅσα 
ἐκ τῶν βασιλείων Ürcaopüvw ἐπεπόμφει, ἐφ᾽ ᾧ τοὺ. 
ἁριστεύσαντας ἐν ταῖς µάχαις τὰ προσήκοντα τι- 
μᾶσθαι γέρα. Conf. Guther, p. 653, εἰ Du Cange 
utroque Gloss., item ad Alexiad. p. 286, Scholion 
marginale vocem lurgitionum exponit ἑαψιλιῶν. Si- 
militer Menander rhetor in Excerptis logationum 
ed. lleschel, p. 98, quo loco simul officium ccmi- 
tis largitionum declarat de Petro dicens: ὃς τῶν iv 
τῇ αὐλῆ καταλόγων πρὸ τούτου γενόμενος ἡγεμών, 
(designat aut magistrum officiorum, aut potius do- 
mesticum scholarum,) τηνικαῦτα δὲ τῶν βασιλεῖ 
ἀνειμένων πρθειστήχει θησαυρῶν, ot vt ἀπὸ τῆς 
δαψιλείας τῃ τῶν Ῥωμαίων προσαγορεύονται φωνῇ. 
Λάργους γὰρ οἱ Λατινοῖ τὸ δαψιλὲς ὀνομάζουσι. 

(42) Recte Scholastes ἆρον. Subintelligitur nem- 
e utrobique σαυτόν. Ego vero male verti tolle ve- 
um ; debueram tolle te, surge ; vid. ad p. 140. Quee 
de citatione monet, intelliguntur ex p. 285. Pro 
πρεσθεύων legendum esse aut πρεσθέων, aut πρε- 
σδουτῶν vel me non monente liquet, et satis sug- 
gerit Latina interpretatio. . 

(45) Verbum tuno temporis frequentatum, uti 
etiam διαλαλία, pro quibus veteres προσειπεῖν, 
προσαγορεύειν dicebant. Διαλαλία est allocutio, pre- 
sertim qui ab uno ad multos pertinet. Balsamo fa- 
cetam dans vocis campana etymologiam: Ὡς ὁ 
κάμπος τοῖς βουλομένοις εἲς ἐμπορίαν ἀνεμπόδιστος 
πρόκειται, οὕτω xal χαλκοστόµου κώδωνος jj μετέ- 
ωρος διαλαλία τοῖς πᾶσιν εὐπρόσιτος ἥπλωται; vid. 
Epitom. Diodori Siculi xxr, p. 497, 2. 8i ab Ar- 
temidoro profecti sunt indiculi libris et capitibus 


pA 


115 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


716 


legati barbari non sunt. 280 Ut consedit impera- A τὴν βασιλείαν, καὶ ὁ ἔπαρχος τῶν πραιτωριων καὶ 


tor post exceptos ab ipso congregatosquecoram ipso 
aule sue proceres, abit comes admissionum et 
clamat ; « Leva, » i. e. surge. Non enim hi legati 


6 ἔπαρχος τῆς πόλεως, λοιπὸν οὕτως δέχονται ὡς 


ἐνταῦθα ὄντες ἔπαρχοι, xal τὸ περσίκην (44) αὖὐ- 


τοῖς ἁπαντᾷ, καὶ ὁ μάγιστρος μετὰ τὸν µάγιστρον 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


in editione Rigaltiana premissi, usus ipse quoque 
fuit eo vocabulo libro 1v, sed et indices illi et vox 
serioris aetatis suut. Dubium interim penes me eat, 
Grecine Latinos, an hi illos imitati tuerint. Nam 
geriores quo Latini :nterlocutio pro  allocutio, 
dissertatio dicebant, ut constat ex procmio Chro- 
nici Windesemensis: proliris igitur arengarum in- 
lerlocutionibus postpositis. Ni memoria fallit, habe- 
tur quoque :interlocutio pro allocutio, edictum, in 
Codice Justinianeo. 

(44) Id est mepsuxtov, marsupium, sacellua. Ita 
certe exponit Du Cange. Cum aulem moris, quo 
novo prefecto urbia aut pretorii marsupium olfe- 
rebant, vestigium nusquam reperirem, neque pro- 
tinus exputare possem, quorsum ea res pertineret, 
copi dubitare, significaretne vox perstctum preter 
marsupium adhuc aliud quid, nempe vestem Persi- 
cam seu Medicam, id est sericam auro illusam ; 
Perse enim in eo genere valde luxuriantur ; aut 
vestem persi vel persici coloris, id est obscure 
cyanei. Habemus apud Leonem Grammaticum p. 
A65, γιτὼν χρυσοπέρσιχος, tunica aureis filis inteata, 
coloris persi; vid. Du Cange v. Persus. Posset ita- 
que non absurde statui, persicum fuisse vestem 
admodum pretiosam, qua in honoris recens collati 
insigne consueverit praefectis obviam ferri. Obtinet 
adhuc hodie mos, ex aula non magis orientalium 
principum, quam Grecorum in Turcicam deriva- 
tus, aut novisinvestiendis aut veteribusconfirman- 
dis legatis vel exarchis (Bassas id genus vocant) 
quotannis in provincias a Sultano mitti vestes ho- 
norarias (Challas Turce appellant, unde nostrum 
Gala), mittendi, quas in signum investitura οἱ be- 
nevolentie principalis et professionem fidelitatis 
sue Basse debent induere. Quia tamen hoc ad im- 
peratorem ipsum accommodari eque facile haud 

olest, cui recens electo super carruca in urbem 
intranti dicuntur p. 240. cruces et persicia pre- 
ferri vel obviam ferri (signum enim insveetiture in 
hoc casu pereicia esse nequeunt, cum chlamydes et 
coronsm el alia symbola siut imperatorum), malo 
nunc a vulgari expositione hujus vocis non rece- 
dere, sed potius de marsupio vel bursainterpretari ; 
sive jam przfeeto eo tine burse he nummis plene 
preferrentur, ut suain veluti eparchiam spargerent, 
quemadmodum novi consules suum consulatum,id 
est missilia in populum projicienda (non tamen 
memini de prefectis idem quod de consulibus le- 
gere): sive donarium hoc esset, quod aut impera- 
tor, aut urbs novo prefecto conciliande benevolen- 
tie gratia exhiberet. Quid, si horum persiciorum 
imaginem haberemus in diptycho illo consulari, 
cujus ectypum dedit Du Cange tab. 1. dissert. de 
nummis &vi medii, ubi ad singula latera sella cu- 
rulis, cui consul insidet, conspiciuntur singuli viri, 
tenentes utraque manu mapparum laciniae, in qua- 
rum mapparum medio jacet aliquid, quod nummis 
simile est ? Certe pro nummis Du Cange quoque 
habuit, cujus haec sunt verba S8 12: Nescio an 
ipsa erplicala censeatur esse in eodem diptycho mappa 
ib binis figuris, quad selle lateribus appinguntur, 
quarum singulg binis manibus mappas ezplicatas 
tenent in ludorum editionis symbolum? nisi forte ev 
mappa contineant nummorum σεγίαπι quantitatem, 
qui ef [icti quodammodo conspiciuntur, ita vt ad con- 
sulum ὑπατείας seu missilia referri debeant, Pariter 
gemino hoc modo aocipi posset locus supra lau- 

&tus p. 240. /Eque enim probabile est Lbursas 
novo imperatori eo fine oblatas fuisse, ut pecuniam 
jndedepromptam in cireumstentem et inhian tempo- 


pulum spargeret, quam eo, utdonumgratuitum ipse 
Sibi haberet, quo o»lato respublica novum sibi re- 
ctorem, et huic se faustamque fortunam gratulare- 
tur. Non enim una bursa, sed plures novo impera- 
tori preferebantur, ut ex |. c. constat. Verum 
posteriori huic conjecture obstat ille locus (infra 
p. 241 c. 4), quo dicuntur viri ordinis senatorii 
novo imperatori pittacium seu cambium de ter 
mille libris auri ut donum gratuitum urbis regie 
offerre, postquam in precedentibus (p. 240) di- 
ctum esset ipsi prelaias fuisse cruces οἱ persicia. 
Non ergo potuerunt persici& donum gratuitum im- 


B peratori destinatum continere. At quid, si prefe- 


D 


ctis, quoties procederent, toties persicum obviam 
ferretur ? Quod pene colligas e p. 231. Id si fuerit, 
persicium neque veatem honorariam, neque bur- 
sam nummis refertam eigaificare potest. Ad hanc 
objectionem quod reponam non habeo. Id tamen 
certum est, consuevisse veteres, illius evi homi- 
nes, pecunias aut in scutellis et scyphis &ureis, quee 
quidem manibus gestatiles el non nimis grandes 
essent, aut ponderosiores summas, ideoque hume- 
ris bajulandas, in bursis donare et secundum bur- 
sas numerare, quemadmodum adbuc hodie Turci 
faciunt. Sic Henricus !II, imperator Alberto vice- 
comiti epulis suis adhibito et abeunti dabat saccum 
cervinum argento plenum, ut perhibet Donizo iu 
Vita Mathildis 1l. t, c. 42: 


Rex sibi mastrucas post escam maxime pulchras 

Donavit, florent pariter quoque pelliceones 

Hoc regis [Henrici] munus ducis (Bonifacii) ad 
camaram [id est cotonem, vestiarium, 
thesaurariam] tulit, unum 

El corium cervi, quod nummis ipse rej levit. 


Idem cap. 4: 


e hn dedit. illi plurima gratis. 
Cervinos plenos nummis saccos duodenos 
Liquerat in propria genitor camara Canusina, 
Quos penitus totos dedit uno tempore dono. 


Pertiaet huc quoque locus Theodoreti sermone rx 
ad Grecos: Συλλέγουσι τὰ ψήγματα, διορύσσουσι 
τὰ μέταλλα, xal ἐπίσημον [cusum] γενόµενον τὸν 
χρυσὸν καὶ τὸν βασ,λικὸν δεξάµενον χαραὐτῇΏρς, οὗ 
χρυσὸς ἔξωθεν, ἆλλ᾽ fj σχύτιναι dj ξύλιναι τφυάι- 
τουσι θζκαι. Succurrit hac occasione, de voce 

sicium disputanti, locus Agnelli, cui vox illa forte 
restituenda sil, Est p. 155. edit. Murator. : Abje- 
cerunt, ait, feminz in luctu publico inaures et an- 
nulos εἰ dextruria [armillas] et pereselidas [id est 
periscelidas) et monilia eL obfactoría et acus et spe- 
cula et (unulas et liliola, (figuras aureas ad liliorum 
instar factas, quas super fronte, aut etiam pectore 
gerebant,] laudosias et prosidia. Pro voce praesidia 
reponendum putem aut prandea, id est tenias seri- 
ca8, aul potius brasiolia, fascias, quibus brachia 
illigabant, aut tandem persicia, id est bursulas, 
quales medio evo super cingulis et his cireum volu- 
tae, ventrem ambientes, aut eliam e femoribus de- 
pendentes, gestabant, magnum in lis luxuriae que- 
rentes argumentum, tantoque illas pretiosiores et 
ornaliores auro et gemmis et margaritis Jactantes, 
quanto quis esset nobilior et opulentior, ut protinus 
e zonis οἱ bursis iliis agnosci posset hominis con- 
ditio. Et quia picte filis &ureis et argenteis ille 
buree solebant esse, hinc dicte fuerunt marsupia, 
id est res opere phrygionico elaboratz?. Est enim vox 
Arabica. Quod autem ad postremam vocem Jaudo- 
stas attinet, videntur laudosiz, et dom idem, ni fal- 
lor, significant laudane, (vid. Du Cange h. v.) esse 


LI 


x 


11'1 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


718 


τὸν ἐνταῦθα περιπατεῖ, xal ἁπλῶς d τᾶξις ἐπὶ τῶν A nominatim et cum cerimoniis cilantur, ut alii 


ἀξιωμάτων Φφυλάττεται. Asi δὲ εἰδέναι, ὅτι ἐπὶ τοῦ 
τῆς θείας λήξεως ἍἈΆΛέοντος ἐπέμφθη Ἡλιοκράτης 
315) παρὰ Ῥωμαίων, τὰ λαυρεάτα ᾿Ανθεμίο» (46) 
τοῦ βασιλέως ἔχων καὶ γράμματα αὐτοῦ, καὶ ἐδέ- 
χθησαν οἱ πρέσθεις Ev. τῷ κονσιστωρίῳ, Ἡλιοκράτης 
xai ἡ εἰκὼν ᾿Ανθεμίου εἰσενέχθη, xa: ἐδέξαντο αὐτὴν 
ol σιλεντιάριοι, καὶ Διαφερέντιος (47), ἔπαρχος ὤν 
Κωνσταντινουπόλεως, εἶπεν ἐγχώμια (48) εἲς ἄμφο- 
τέρους τοὺς βασιλεῖς xai Διοσχόριος, ἀπὸ ἐπάλχων 
πόλεως, καὶ διελάλησεν ὁ βασ.λεὺς, ὥστε πεμφθῆναι 
τὰ λαυρεάτα εἰς πὰσαν τὴν πολιτείαν, καὶ τὰς εἷ- 
Χόνας χοινῇ ἀνατίθεσθαι ἀμφοτέροις τοῖς βασιλεῦσιν, 
Ἓστιν δὲ ἡ διαλαλία οὕτως. « Αὐτοχράτωφ Καΐσαρ 
εὐτυχὴς Λέων νικητής ἀεισέθαστος εἶπεν Τοῦ πρχο- 
τάτου ἄρχοντος (A9) ᾿Λνθεμίου τὸν χαρακτῆρα ἐπὶ 
πολὺ ἐκδεξάμενοι νῦν ἀποδοθέντα, μεγάλην ἡμῖν 
εὐφροσύνην ἐνεποίησεν. Λιὰ τοῦτο θείᾳ νεύσει (50) 
τὸν αὐτὸν χαρακτῆρα τιµίως πρὸς χαρμονὴν πάν- 
των τῶν λαῶν ταῖς ἡμετέραις εἶκόσιν κοινω)εῖν 
προστάσσοµεν, ὡς ἂν πᾶσαι αἱ πόλεις ἐν εὐφροσύνῃ 
διαγνώσονται µΧκοινωνούσας (64) ἐἑκατέρῶν µμερῶν 
τὰς ἐξουσίας, τῃ τε αὐτοῦ ἡμερότητ, ἡμᾶς συν- 
ηνῶσβαι. » Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι καὶ Al6so, ὁ πατρίκιος 
χεὶ ἔπαρχος Γαλλιῶν, ἐπέμφθη ἐνταῦθα παρὰ θευδᾶ 
(69) τοῦ ῥηγὸς Δότθων xal τῆς συγκλήτου 'Po- 


exteri citari solent. Ingressi ergo pedes osculantur 
imperatoris, in medioque triclinio stantes enuntiant 
commissaimn sibi legationem, et protinus excedunt. 
Si visum fuerit imperatori, jubet etiam libellen- 
ses adstare, legationis argumentum excepturos, et 
disseriL atque mandat, que voluerit. Postquam 
vero Romano imperatoriam dignitatem conftrma- 
verit noster imperator [quod in alia posteriore fit 
exceptione,de qua proxime sequens caput exponit], 
tunc demum recipitur et respectatur deinceps ille 
legatus, sive pretoriorum, sive urbis fuerit pre- 
fectus, non aliter ac si nostras esset et eadem 
munera hic loci gereret; persicium vel marsupium 
tali tuuc obviam fertur ; magister talis Romanus, 
si legatus is fuerit, immediate post magistrum 
nostratem procedit; verbo, servalur ordo dignita- 
tum et quem quisque Roma habet honoris gradum 
et pre alio passum, eumdem hic quoque habet, 
sed secundum a nostratibus. Juvat exemplo rem 
illustrare. Sub Leone Magno, divine sortis imp., 


.legabatur α Romanis Heliocrates, habens secum 


laureatas imagines Anthemii imperatoris ejusdem- 
que litteras. Recipiebatur totus legationis comi- 
tatus in consistorio, Heliocrates et imago Anthemii 
ad dominum introducebantur, silentiarii recipie- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


armille precari, rosaria, series confilata sphz- 
rularum vitrearum lignearumve, autet pretiosiorum, 
ad quarum numerum mulie Christiane gentes, 


mann. ad Procop. p. 73 et 79. Scatet talibus for- 
mulis uterque codex. Justinianeus et Theodosiaeus. 
Ipsi quoque patriarche tributum reperio, ut apud 


muliercule precipue, et a Christianis orientalibus (; Codin. pag. 12 : ἡ θεία xai πατριαρχικὴ χείρ. Divi- 
i 


docti Muhammedani preces suas a&bsolvunt et Deo 
annumerant. Arabes talia fila orbiculorum Musab- 
behat, in est laudatoria, appellat ; quia, qui ea 
manibus tenent et versant, Deum laudant, et preces 
peragunt, quarum inagna pars in laudibus Dei 
versatur. Hine laudosiz et laudang videntur dicte 
fuisse. 

(45) De hoc vid. Zosim. p. 346 et 361. 

(46) De hac legatione vid. Theophan. p. 98, et 
quos Goarus ibi citavit auctores. 

(47) Non Φερέντιος, ut in Chronico Alexan- 
drino legitur, cujus hec sunt verba : Τούτῳ τῷ 
ἔτει ἑθασίλευσεν ᾿Ανθέμιος xal ἀπῆλθεν εἷς ᾿Ρώ- 
µην xal εἰσῆλθεν τὰ λαθράτα αὐτοῦ ἐν Κωνσταντι- 
νουπόλει διὰ Φερεντίου ἐπάρχου. Leg. enim Δίαφε- 
ῥεντίου ἐπάρχου, nempe ὄντος, cum Diaferentius 
eparchus esset. ll un 

(48) Talia encomia sunt duodecin illi sic dicti 
veleres panegyrici a Cellario et aliis editi, item 
Juliani quidam et Themistii, et pater omnium ille 
Plinianus Traiano dictus. D. 

(49) Titelus πραότατος. clementissimus, et. γαλη- 
νότατος, serenissimus, tranquillissimus, ut hodie, eio 
et illis vetustis temporibus erat viris principibus 

roprius. Gregorius M. Epistol. ad Constantiam 
ug ustam : Cognoscat autem tranquillissima domina. 
Cinnamus p. 128, describens adventum Manuelis 
Comneni in Hunnicam, et modum, quo exceptus 
a populo fuit, acclamatum ipsi ait fuisse : O συµ- 
µαχήσας χυριε τῷ πραοτάτῳ Δαθὶδ, o domine, υἱ- 
lam illi, qui clementissimo regi nostro. Davidi 
assistiL. ] 

(50) Divina dicebantur olim omnia, que ad im- 

eratores  perlinerent. Ita μάγιστρος τῶν θείων 

φιχίων, κόµης τῶν θείων πριδάτων, diving epulse, 
divalia constituta apud Symmach. VII, 95. Ipsi 
imperatores divini et divinissimi dicti ; vid. Ale- 


D excerpt. Legat. Hoschel. pag. 36 : ὁ 


na sunt illis omnia σεμνὰ, οἱ inviolabilia, quas, 
ut deos, veneratione prosequi par est. Divina vero 
annutalio (sic enim rectius in codice Justinianeo, 
quam annolutio legi, ex Nostri hoc loco, et θεία 
νεῦσις patet) est beneplacitum, mandatum impera- 
toris, quod decoris ei majestatis conservande gratia, 
non ore, sed nutu capitis tantum significat. Inde 
Tbemistius p. 26 : O5 07, xai µόνον τὸ νεῦμα φερέγ- 
γνιον πρὸς σωτηρἰαν, de imperatore ait, cujus vel 
$0lum numen, id est vel sola annutalio, salutem 
spondet. "Vid. Valesii dissert. de honoribus divinis 
imperatorum et imperatricum Rom. eorumque filio- 
rum et coguatorum. Memoir. de Trevoux An. 1706, 
p. 1611. Carolus imp. libro De imaginibus c. 4, 
5, deridet imperatores Grecos ob titulum numini 
vestro, perennilati vestra et similia, p. 102.]* Jam 
antea irrisi fuerunt et reprehensi ob hanc stultitiam 
Graci in aula Attile, ut narrat Priscus rhetor in 
Βίγλας ἔφη, 
ὡς οὐκ sí θεὸν xai ἄνθρωπον δίκαια συγκρίνειν, 
vüpumov μὲν τὸν ᾽Αττίλαν θεὸν δὲ τὸν θεοδόσιον 
ων. 

51) Hinc patet Orientis et Occidentis impera- 
tores collegialiter unum imperium divisis tantum 
sedibus administrasse, adeoque figmentum esse, 
quo fertur Theodosius ita regnum partitus fuisse 
inter (ilios, ut orientales imperatores omne jus in 
Occidentem amitterent ; post Augustulum, ultimum 
in Occidente imperatorem, evasisse Romam in 
libertatem, ut potuerit sibi imperatorem ex arbitrio 
suo legere. Romanosque proinde, ut populum sui 
juris, Carolum M. legisse. Que mera commenta 
sunt. 

(52) De Theuda, rege Gothorum in Hispania, hic 
qui cogitarunt, falei fuerunt et fefellerunt ipsum 
me Conf. pref. nostra p. IV. Theodatum desi- 
gnat Petrus, qui Athalarico, regi Gothorum in 


749 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 720 


bant penes se imaginem, Diaferentius, qui tum A µαίων, καὶ δεξάµενος αὐτὸν ὁ εὐσεθὴς βασιλεὺς ἡμῶν 
prefectus urbis CPtane erat, pronuntiabat pane-  'Iooctwvidvóc, ἐχέλευσεν αὐτὸν ὡς ἔπαρχον πραιτω- 
gyrieum in laudes utriusque imperatoris, uti et — pluv καὶ προϊέναι xal ἀναχωρεῖν, xai πάντα 
Dioscorius, exprefectus urbis. Mandabat dein- οὕτως ἐπὶ αὐτοῦ ἐπράττετο, ὡς ἐπὶ τῶν ἐπάρχων 
ceps imperator, laureatas per totum αἀἰ[οειί ᾿λΛνατολῆς. 

imperium, &mborumque imperatorum conjunctas imagines simul proponi. Habebat autem dialalia 
vel mandatum ore sacro prolatum sic. Ex aotis : « Imperator Cesar felix Leo Victor semper Augustus 
dixi( : Clementissimi principis Anthemii imago diu a nobis exspectata, nunc tandem exhibita, 
magnum nobis gaudium tulit. Quapropter divina annutatione [seu sacro edicto] precipimus et san- 
cimus, ut illa imago eosdem honores parlicipel, quos nostra, quo populi omnes gaudeant, omnesque 
urbes lete intelligant, ambarum partium, orientis et occidentis, potestates communione rerum jun- 
ctas, nos autem ejus (Anthemii] Mansueludini coadunalos esse. » Etiam Liber, patricius et prefectus 
Gallarium, mittebatur aliquando hanc in urbem a Theuda, rege Gothorum, et a senatu Romano ; 
quem pius imperator Justinianus coram admissum jubebat tam in accessu, quam in abita, locum pre- 
fecti pretoriorum obtinere, et in omnibus omnino rebus tractari atque excipi modis iisdem, quibus 


prefecti Orientis solent excipi. 
231 CAPUT LXXXVIII. 
Observanda, quando imperator eosdem excipere 

vult legatos, εο Ἆπε ut occidentali imperatori di- 
, gnitatem | imperialem confirmet, et legatos. di- 

mittat. 

Pridie antequam legati ex Italia venientes [pro 
secunda vice] &d Dominum admittuntur, circum- 
cursitant mandatores, significantes cras fore illis 
recipiendis silentium. Postquam igitur in consisto- 
rio consederit imperator, et ingressi, qui solent; 
füerunt omnes, fit ipsis, legatis, velum proprium, 
id est seorsim soli post nostrates proceres intro- 
vocantur et iniroducuntur, et iterant supplicatio- 
nem suam prima proditam exceptione; quain im- 
perator confirmat indulgens, aut scriptis litteris, 
qus protinus exhibentur et adduntur abeuntibus, 
&ut absque scripto sola gua promissione, se litteras 
de re quaesita ad ipsum legationis auctorem mis- 
Surum esse. Ab eo tempore conveniunt, ut dictum 
ost, in silentiu velut imperatoris nostri proceres ; 
el quisquis eorum praefectus fuerit, ille a domesti- 
cis et protectoribus adoratur, et persicium seu 
masurpium occurrit seu obviam fertur ipsi, et 
fiunt reliqua omnia modo consueto. Quando autem 
imperator íllis vult audientiam valedictoriam dare, 


B 
"Oca δεῖ παραφυλάττεσθαι, ὅτε μέλλει δέχεσθαι 


ΚΕΦΑΛ. ΠΗ’. 
τοὺς αὐτοὺς πρέσθεις, καὶ βεδαιοι 1! ( τὴν 
βασιλείαν καὶ ἀπολύειν αὐτοὺς. 


Πρὸ μιᾶς δίδοται µανδάτα σιλέντιον, καὶ τοὺς 
ἀπὸ Ἰταλίας πῥίσθεις δέχεται. Καὶ μετὰ τὸ καθ- 
leat αὐτὸν Ev τῷ κονσιστωρίῳ καὶ εἰσελθεῖν κατὰ τὸ 
ἔθος πάντας γίνεται αὐτοῖς ἴδιον θῆλον, καὶ εἰσέρ- 
χονται, καὶ αἰτοῦσιν πάλιν περὶ τῶν αὐτῶν, καὶ 
βεθαιοῖ ὁ βασιλεὺς d ἐγγράφως Jj ἀγράφως, ὑπ- 
ισχνούµενος ἐπιστολὰς πέμπειν περὶ τούτου πρὸς 
αὐτόν. Καὶ λοιπὸν, ὡς εἴρηται, ἐν τοῖς σιλεντίοις 
προέρχονται ὡς ἄρχοντες τοῦ βασιλέως, xal ἐὰν 
ὧσιν ἔπαρχοι fj ἴἔπαρχος, προσχυνοῦνται παρὰ τῶν 
δοµεστίκων xal προτηκτόρων, καὶ τὸ Ηερσίχην αὖ- 


C τοῖς ἀπαντᾷ, xal πάντα κατὰ τὸ εἰωθὸς γίνεται. 


Ἐπὰν δὲ θέλῃ ἀπολῦσαι αὐτοὺς, δεῖ τὸν μάγιστρον 
ποιῆσαι γνῶσιν (54) κατὰ γνώμην τοῦ βασιλέως, 
τί ἕχαστος ὀφείλῃ λαθεῖν, καὶ πάντων τῶν ἀνθρώ- 
πων αὐτῶν τί ἕκαστος λαμθάνει, καὶ δοῦναι τῷ 
χόμητι τῶν λαργιτιόνων. Καὶ ἐπὰν κακεῖνος εὖτρε- 
πισθῇ, δίδωσι σιλέντιον ὁ βασιλεύς, Καὶ τῇ ἑξῆς 
πάντα γίνεται ὡς ἐν σιλεντἰῳ, xal ἔρχονται oi mpl- 
σθεις οὐκέτι πάντες ὁμοῦ, ἀλλ) εἷς τοὺς τόπους 


VARLE LECTIONES. 


1! βεθαιοῦ conj. R. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Italia, successit et ejus matrem Amalasuntham su- 
Btulit. Qui autem Petro Liber est, ille Procopio est 


Liberius, de hac legatione sic narranti |. 4, Go- 


thicor. p. 171. "Theodatus, ait, ideo, quod 
Amalasuntham in lacum Volsinum deportari cu- 
raverat, metuens : Mi, βασιλε ἡμῶν àm' αὐτῆς 
προσκεκρουκὼς sim, ἄνδρας ἐκ «cnc Ῥωμαίων 
Boos Λιθέριόν τε καὶ Ὀπίλιον στείλας — Eov 
τέροις τισὶ παραιτεῖσθαι πάσῃ δυνάμει µΛβασι- 
λείαν ἐπήγγειλεν ἰσχυριζομένους μηδὲν πρὸς αὐτοῦ 
ἄχαρι à ᾽Αμαλασούνθῃ ξυµθΏναι καίπερ αὐτὸν 
ἀγήχεστα δεινὰ εἰργασμίνῃ τὸ πρότερον. Paulo post 
addit Procopius, legatos hos CPlin tendentes in via 
apud Aulonam, Epiri oppidum, offendisse Petruin 
Magistrum a Justiniano in lialiam missum, ut cum 
Theodato pariter atque Amalusuntba consultationes 
agitaret. Unde pstet hanc legationem in annum 
justin. VII exeuntem aut VIII incipientem, id est 


Christi 534 aut 535, incidisse. 

(59) Vid. quid hoo de loco conjecture ad. p. 228 
(not. 30) proposuerim. 

(54) Quod Gallis hodie est notice, id est Grecis 
γνῶσις. tndiculus. Sed erat quoque Latinis illorum 
lemporum in usu hoc sensu. Notitia imperii salis 
nola ; item notitia scriniorum, notitia taxe a magi- 
8Slratibus debite pro ccdicillis, et alia talia frequen. 
ter occurrunt in codice Theodosiano ; vid. Gather. 
pag. 3623. Apud Fabricium Biblioth. Grece Vol. 
ΧΠ habetur : Γνῶσις τίτλων ταῖς ἑκάστοτε νεαραῖς 
᾿Ιουστιν.ανοὺ ἐπιγραφέντων, index fitulorum Justi- 
miani novellis prefizorum. Gregor. Magn. Epist. 
Ill, 16 : Omnium rerum non solum de suscepta eos, 
qui eas tradunt, percipere volumus, sed etiam «a t6 
nolttias earum subtiliter retineri. Vid. du Cange v. 


Notitia. 


124 


αὐτῶν μετὰ τῶν Κωνσταντινουπόλεως 
ἀναμεμιγμένοι, xal κελεύοντος τοῦ βασιλέως, εἶσ- 
ἀγει ὁ δικουρίων τοὺς ἀνθρώποτς αὐτῶν κατὰ τάγμα 
τάγμα, λαὶ μηνύει ὁ δικουρίων’ « Κόμητες φυλῶν (55), 
διδασχαλικοὶ, λευχόφοροι, δρομεῖς, δεκανοὶ, » καὶ 
ἁπλῶς πάντας τοὺς μετ) αὐτῶν ἑλθόντας, καὶ δίδω- 
σιν ἕχαστον τὴν ῥόγαν (56) ὁ βασιλεύς. Καὶ μετὰ 
τὸ ἐξελθεῖν τοὺς ἀνθρώπους αὐτῶν τότε καὶ αὐτοῖς 
τοῖς πρεσθευταῖς δίδωσιν ὅσα ἐκέλευσεν εὖτρεπι- 
σθῆναι εἰς λύγον αὐτῶν, καὶ δέχονται αὐτὸν οἱ σιλεν- 


(55) Affectata hec Latinorum vocabulorum, que 
alias retineri a Grecis solent, Grecis sequivalenti- 
bus interpretatio negotium interpreti facit. Viden- 
tur φυλαὶ hic loci idem atque scAolz notare. Cetera 
quoque nove, idest preter morem dicta, διδασκαλἰκοι 
pro magisirianis, qui nempe vox διδάσακλος voci 
ftagister quodammodo respondet, ergo magister 
sacrorum officiorum etiam apte a Greocis διδασκαλος 
vocatur. Ergo ejus officiales, Latini magistriani et 
magisteriani dicti, recte quoque Grecis διδσοσκαλικοὶ 
dicuntur. Sed non pugnamus aunc de verbis, apte 
inepteve conficiaet dispensata fuerint neone. Liquet 
magistrianos designari; vid. Guther. p. 603, et Pa- 
chomii oratio Grece et Latine edita in calce Los- 
cheri Stromatei sacri p. 166, ubi μαχιστριανὸς offi- 
cialis redditur, item Du Cange utroque Glossario. 
*[Magistriani, qui inter officia palatina militabant 
sub dispositione magistri officiorum. Alteserra 
Quaest. pag. 82. Julianum magistrianum imp. cum 
sacris ad Áretam. /Ethiopum regem, misit. Theo- 
phan. p. 200.j" /Eque insolens, paulo tamen aptior 
et planior est λευκοφὸροι pro candilati, λευχείµονες. 
Quare autem affectator hio vocem Decaní non item 
alia Grecs, ut ceteras, mutaverit, miror. Non repe- 
riebat procul dubio commodam. 

(56) Rogam dando significabat imperator, et le- 
gatos tales et ipsorum homines juris sui esse et 
stipendia sua mereri ; adeoque utrumque imperium 
unum, et ambo imperatores collegas esse. E«t aulem 
roga (sic tune pro erogatione dicebant) largitio, 
donum, donativum, stipendium, omne quod seu 
gratuito seu ex debito merenti datur. Erant rogse 

uplicis generis comitatensium et militum. Ille, 
procerum aulicorum puta, circa festum Paschatis 
quotannis nomine charitatis seu doni gratuiti, sed 
r6 vera pro mercede navate opere et ordinario sa- 
lario pendebantur. Distributionem talis roge ele- 
penter et curate describit, qui interfuit Luitprandus 
. vi Histor. cap. 5. Memorat quoque Cedrenus 
p. 793, collata p. 514 et 733, ubi distributionem 
rogarum factam ait κατὰ τὴν ἁγίαν μεγάλην πέµπτην, 
idest die Jovis, quem nos viridem solemus appellare, 
proxime precedentem ante festum Paschatis. H » 
proceribus debitas φιλοτιμίαι tam religiose observa- 
antur, ut, cum Isaacius Comnehus eas abrogare 
vellet, postmodum a Deo punitus diceretur. Soylitz. 
x 812. Ex eodem p. 829, constat citius quoque datas 
uisse has rogas, et p. 835, memorat datam pridie 
festi Orthodoxie, seu in mediis quadragesimis. 
Patet ex eodem loco donum proprie in auro fuisse, 
interdum tamen quod auro deera', vestibus sericis 
expletum fuisse. De rogis, qua dono officiis daban- 
tur ex Cod, Theod. pag. 11, de palatinis sacris lar- 
pitionibus conf. Meurs. Gloss. p. 161. de hypatiis 
mperatorum p. 162, de roga militibus data v. Α]- 
teserr. ad Anastas. p. 00. ]' Alterum autem rogarum 
genus erant roge militibus quotannis duri solite, 
vel potius, ut codex noster docet, singulis quadrien- 
nlis, quibus accedebat quinto quovis anno φιλοτιμίά 
imperialis, sen donum gratuitum, roga extraordina- 
ria, ds ni nempenummi aurei ; vid. Procop. Anecdot, 
p. 108. Non ausim tamen affirmare hoc seculis 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 
ἀρχόντων A debet magister antea notitiam seu indiculum ex 


122 


imperatoris judicio atque directione facere, quo 
perscriptum sit, quid legatorum quisque, quid 
hominum vel famulorum eos comilantium unus- 
quisque in munus et velut viaticum accipere debeat. 
Hane schedulam dat comiti largitionum. Qui si et 
ipse paratus sit, ad promenda nempe et tradenda 
omnia sibi prescripta, habens omnia in promptu, 
tunc tandem edit imperator silentium, seu jubet 


illud per mandatores indici. Altero itaque die fiunt 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. | 


quoque obtinuisse Procopio posterioribus. Differe- 
bant autem slipendia pro diuturnitate militie jam 
exacte ; vid. Vales. ad Amm. Marcell. p. 501, et 
Procop. Anecdot. p. 104. Διανεμέσεις appellat idem 

. 81 1 διανεµέσεσιν enim legendum est pro δυνάµεσιν, 
Ibi edito. Illa χρήματα ἅπερ ἐν παραψυχῆς λόγῳφ 
πολλοῖς χόρηγεῖσθαι ἀνὰ πᾶν ἔτος πρὸς βασιλωςέ ἐκ 
παλαιοῦ διατέτακται, ut ait idem p. 100 initio, sintne 

(λοτιµίαι an roga», palatine an militares certo non 
definiau: ; αυντάξεις, appellat Julianus p. 367. Milites 
hi rogandi seu rogati, id est stipendiati, rogatores 
dicebantur, et conveniunt cum genere militie, quod 
hodie Turcis in usu est, Uiufegi dicto. Sunt enim 
hiquistipendium pecuniarum, buccellam,in mensem 


 8&ut potius trimestre accipiunt. Contre timaríote 


respondent Zatmis vel Timariis hodiernis Turcarum, 
id est possessoribus fundorum, e quibus se et ti- 
rones suos alant. Conf. Goar. ad Codin. pag. 120. 
et Du Cange Gloss, utroque, item ad Alexiad. p.260. 
et 270. De posteriore quidem dubium non est, 
Zaimos timariolis respondere. At rogalores predia 
militaria nulla habuisse, vel quod idem est, tima- 
riotas rogam accepisse nullam, id est quod mibi 
persuadere vix possum. Caeterum ab isto usu vocis 
roga seu donum, largitio, pro stipendio, manavit, ut 
Arabes, quod addi potest Goliano Lexico. stipen- 
dium militare, elhata donumappellarint. Multaenim, 
presertim ceremonias aulicas, a Gemcis, vicinissuis, 
transumpserunt. Quante per annum fuerini roge 
militum gregariorum, non dixerim. Videntur tamen 
non iníra viginti nummos aureos, néque supra 
quadraginta fuisse. Narrat Symeon Logothet. p. 414, 
sub Michaele Balbo institutam fuisse expeditionem 
adversus Cretam τεσσαρακοντάριον appellatam Éx 
τοῦ διανευμηθῆναι ἑκάστοις ἀνὰ τἐσσαράχουτα χρυ- 
σίνους. Narrat Theophanes p. 410. Moawiam 198- 
mitarum Syrorum rogasad ducentos nummos aureos 
&uxisse (favebat enim illis, ut factioni sua), devic- 
torum autem et in militiam suam abditorum Hira- 
kitarum seu Chaldaeorum rogas ad triginta nummos 
minuisse. Procul dubio modum rogarum militarium 
Arabes Chalife ilorum temporum & Grecis 8006- 
perunt, οἱ imitati eos in hac re fuerunt. Quantum 
autem comitatenses quotannis acceperint, non re- 
perio. Justiniani etate, cum imperium adhuc am- 
plum el potens esset, necessario major erat roga, 
quam secutis seculis in rebus Grecorum undequa- 
que misere aocisis. Ad centum auri centenarios 
patricium unum etate sua per annum corrotundasse 
tradii Procopius Anecdot. p. 109 et 114, quod ta- 
men pene fidem excedat, certe si ad pauperiem 
medii avi respicias. Hinc flat conjectura de roga, 

uam tuno magnates acceperunt, non neglecto, in 
illa immani summa centum centenariorum reditus 
omnis generis e fundis, e sportulis, e roga, et pa- 
triciorum quidem, et forte ne eorum quidem om- 
nium, sed precipuorum tantummodo quorundam 
contineri. Atquanti fuil centenariusauriad nostram 
monetam ? Locus hic non patitur id a me def(lniri. 
Alibierit opportunius si unquam consultum duxero 
huic inquisitioni me committere. 


[E 


123 CONSTANTINI PORPHYROGENITI ria! 
omnia ut in silentio, veniuntque legati, non jam, Α τιᾶριοι, καὶ ἐγείρεται ὁ βασιλεὺς, καὶ ἐὰν μὴ ὧσιν 
ut antea, seorsim, simul omnes in uno corpore, sed 


πατρἰχιοι, προσχυνοῦσιν 
separati, suo quisque in loco, inter illos magistra- 


αὐτὸν, καὶ αυντάττονται, 
εἰ μὲν ἐν τῷ μικρῷ κάθηται κονσιστωρίῳ, ἐμπρὸς 


tua, ad quos, velut collega, pertinet, adeoque Con- 
stantinopolitanis proceribus immixti. Jussu tum 
imperatoris introducit decurio legatorum bomines 
seu comitatum, unum ordinem post alterum, sic 
eos clara voce excitans: « [Adestote vos comi- 
tes tribuum ; » vos « didascalici (seu magistriani]; 


τῶν πορφυρῶν βάθρων iv τῷ θερινῷ κονσιστωρίῳ' 
εἰ δὲ ἐν τῷ µεγάλῳ κονσιστωρίῳ κάθηται, ἄνω 
πρὸ τῆς θύρας τῶν δευτέρων (57), καὶ κατέρχονται, 
καὶ µίσας ποιοῦσι, Τὰ δὲ γράµµατα τοῦ βασιλέως 
λαμθάνει ὁ μάγιστρος, xal ἔρχονται καὶ συντάττονται 
αὐτῷ, καὶ δίδωσιν αὐτά. 


vos « leucophori » (seu candidati] vos « oursores; vos « decani; » et in univereum omnes, qui cum 
legatis advenerunt, excitat; quibus imperator singulis rogam aut stipem largitur. Illis digressis, 
tendem ipsis quoque legatis donat ea, qus ipsis preparari jussit, Quo faclo silentiarii se jam 
componunt ad exspectandum imperatoris abitum, et imperator de throno exsurgit, et legati, si pa- 
tricii non sint, adorant ipsum, valeque ipsi dicunt; quod fit, si presederit et audentiam de- 
derit imperator in parvo estivo consistorio apud gradus porphyreticos; $9842 quod si aulem ceri- 
monía contigeril in magno consistorio, fit valedictio apud fores deuterorum ; et abeunt, missseque fiunt. 


Litterae autem 


CAPUT LXXXIX. 
Übservanda sub adventum magni Persarum legati, 
eoque in urbe presente. 

Postquam de adventu magni legati ad aulam re- 
nuntiatum est, oportet a magistro magistratum ali- 
quem, illustrem [seu protospatharium) aut silentia- 
rium aut tribunum aut etiam unum aliquem de 
ordine episemorum aut insignium aut magistriano- 
rum, aut quemcunque ille voluerit et delegerit, in 
honorem viri advenientis in confinia mitli, qui eum 
ibi excipiat, in protectionem suam recipiat et ad 
Urbem augustam sospitem perducat. Hic itaque in 
eum fiaem missus proficiscitur Nisibinam, ubi lega- 
tum invisit et salutat, litterasque imperatoris ad 
eum, si quas sibi additas habet, ipsi tradit ; aut, 


imperatoris ad alterum occidentalem ad se sumit magister, 
ad se legatis et sibi domi suae valedicentibus eas tradit. 


venientibusque 


ΚΕΦΛΑ. He. 

"Osa δεῖ παραφυλάττειν, πρεσθευτοῦ μεγάλου 

ἑρχομένου Περσῶν. 

Att, µτνυοµένου μεγάλου πρεσθευτοῦ, τὸν µάγι- 
στρον πἆμψαι εἷς τὰ µεθόρια ἕνα ἄρχοντα ἱλλούστριον 
Ἡ σιλεντιάριον fj τριθοῦνον 7j καὶ ἕνα τῶν ἐπισή- 
pov (58), f μαχιστριανῶν, fj ὃν ἂν συνἰδῃ πρὸς 
τιμὴν τοῦ ἐἑρχομένου προσώπου πέμψῃ, ἵνα δέξηται 
καὶ διασώσει (57) αὐτόν. Ὁ δὲ πεμπόµενος εἰσέρχε-- 
ται slc τὸ Νησίθιος, καὶ ἀσπάζεται αὐτὸν, xal ἐὰν 
ἔχει γράµµατα τοῦ βασιλέως, ἀποδίδωσιν: (sl δὲ 
μὴ, τοῦ μαγίστρου) προτρέποντα (60) αὐτόν. Ἴσως 
δὲ οὐδὲ ὁ µάγ.στρος γράφει, ἀλλ᾽ Ex. μανλάτων µόνον 
ἡ προτροπὴ γίνετάι, ἐφ᾽ ᾧ αὐτὸν ἐλθεῖν μετὰ εὖθυ- 
µίας καὶ θεραπείας (61): καὶ ἐξέρχεται σὺν αὐτῷ. 


si non imperatoris, magistri sallem ; quibus arces- G Aci δὲ τοὺς ἄρχοντας τοῦ Δάρας (02) ἀπαντῆσαι 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(57) Bitne hoc 8 nominativo δεύτεροι, an a δεύτερα 
non dixerim. Latet ratio appellationis; vestigium 
" ejus nullum in nostro codice. Quo constat, mutata 
post Justinianum palatii structura, nomen hoc quo. 
que desiisse. 

(58) Reddidi insignium; forte rectius clarissimo- 
rum ; de quibus v. Guther. 

(59) Truducat eum per provincias juris Romani ; 
διασώζειν est, conducere, salvum εἰ incolumem αἰί- 
quem alíquo perducere ; vid. Du Cange G!. Gr. et ad 
Alexiad. p. 352, Luitprand. Legat. pag. 487. 
διασώστῃ Roc est ductori meo ; ubi quoque queritur, 
sibi el. suis datos equos, sarcinis non ttem ; σώζειν 
pro traducere, et σώζεσθαι pro fransmigrare, trans- 
fre, pervenire, vel et tendere, veteres quoque dice- 
bant. Appianus |. 1. Civil. p. 403, πέντε σπειρῶν ἐν 
τῷ ἔργῳ σεσωσµένων [id est ἐσσομένω, (ransgressis] 
ἐς τὸν Μέτελλον. Maximus Tyrius serm. 5, p. 50 ed. 
Heins.: ἡ τοῦ σώματος χρεία πνλυµερής τε οὖσα 
καὶ πολυδεὴς, σώζεται [pervenit vel tendit) τῇ 
συντελείᾳ τῶν μερῶν πρὸς τὴς ὑπηρεσίαν τοῦ ὅλου. 
Ipse jam Sophocles σωτὴρ dixit pro comite itineris, 
qui peregrinantem salvum et sospitem eo, quo de- 
stinatio fert, traducit. Versu ultimo Philoctete 
nempe Nymphas νόστου σωτείρας appellat. 

(60) Arcessentia, l.odem sensu habel hoc verbum 
Theophanes pag. 145 et 146. Est proprie prorsum 
vertere e loco, quem quis occupat, eum extrahere 
et ulterius promovere. 


(61) Signiflcat hoc loci otium, commoditas, sic ut 


liceat cure corporis vacare, itinerum spatia et vices 
quietis ex arbitrio dispensare. Conf. paulo poet 
ο. 12. Malim itaque in Latinis reponi per otium aut 
non absque valetudinis cura. 

(65) Celebre urbis limitanee et munite nomen 
apud Procopium et alios scriptores Byzantinos re- 
rum ipsi equalium. Theophanes p. 429, appellat 
χωρίον τῆς Μεσοποταμίας μέγα καὶ ὀχυρὸν μέσον 
τῶν ὅρων χείµενον Ῥωμαίων νε καὶ Ηερσῶν, et addit 
ab Anastasio Dicoro conditam Anasiasiopolim fuisse 
dictam. Conf. Goar. ad h. ], Videtur Δάρασος esse, 
quam Hieroclis Synecdemus in Isauria ponit: vid. 


D P: 710. ed. Wessel. Sitne hec Darss, an potius 
aro, 


illa, quam Constantinus in Vita Basilii p. 166 
Τάραντα appellat, mihi non liquet ; vid. Alemann. 
ad Procop. p. 61, fine. Sim. Assemann. Bibl. 
Orient. t. I, p. 26 et 281, item t. II, p. 119. Evodius 
Assemann. Marlyrol, t. I. pag. 141. Abulfeda in 
Geographia ex al Moschtareco appellat, urbem par- 
vam in pede montis Mardinensis. Quod αἱ cum Theo- 
phane non copsentit, reputandumlapsum temporum 
et vicissitudines rerum veteri urbis eplendori de- 
traxisse. Auctor fragmenti geographici, quod Ban- 
durius in notis ad Constantini Themata p. 10, pro- 
duxit, si per Δάρες banc Dares designavit, quod 
fecisse videtur, falaus procul dubio fuit in eo, quod 
eamdem cum Taurizo vel Tebriso fecit. Heec enim 
multo, quam illa, et recentior et in orientem borea- 


lem remotior est. Verba fragmenti sunt Δάρες, τό 
νῦν Ταῦρες. 


725 DE CERIMONIIS AUL/E& BYZANTIN/E LIB. I. 626 


αὐτῷ μετὰ τῶν στρατιωτῶν dv τοῖς µεθορίοις xai A situr. Interdum ne ipsi quidem magister litteras 
δέξασθαι τὸν πρεσθευτὴν καὶ τοὺς ἀνθρώπους αὐτοῦ. legato mittit, sed nudis mandatis et gignificationi- 
Καὶ et μὲν ἐστιν τι ὀφεῖλον λαληθῆναι ἓν τοῖς µεθο- — bus oralibus invitatur, ut cum fiducia, hilaritate et 
plotc, λαλεῖται, τοῦ ἄρχοντος τοῦ Νησίθιος µέχρι τῶν — per otium in Urbem veniat. Missus itaque noster 
µεθορίων μετὰ πλήθους Περσῶν συνερχοµένου αὐτοῦ. — cum legato Persico Nisibina egressus iter et dedu- 
Ei δὲ μὴ λαλεῖταί τί ποτε, καὶ οὕτως δεῖ πάντως — ctionem ejus instituit. Legato illi occurrere in con- 
συνελθεῖν αὐτὸν μετὰ πλήθους, καὶ τῶν Ῥωμαίων — finiis debent prefecti Dare cum militibus suispre- 
αὐτὸν παραλαμθανόντων xai τοὺς συνόντας αὐτῷ,  sidiariis, ipsumque famulitiumque ejus excipere. 
δεῖ τοὺς λοιποὺς ἀπομεῖναι τῶν Ἡερσῶν ἐν τοῖς Et, si quid opus est in confiniis moneri atque con-- 
Περσικοῖς τόποις, xai αὐτὸν µόνον μετὰ τῶν cov- dici ab una alterave parte, id transigitur, prefecto 
όντων ἐἴσελθεῖν εἰς tí  Aipse καὶ θεραπευθῆναι. — Nisibine cum numero Persarum ad conf(inia usque 
Προσήχει 9& τοὺς ἄρχοντας τοῦ Δάρας πολλήὴν dyoo- legatum comitante. Si vero nihil tale monendum 
πνίαν καὶ πρόνοιαν ποιεῖσθαι, ὥστε μὴ προφάσει — suppetat, oportet nihilominus tamen prefectum Ni- 
τοῦ πρεσθευτοῦ (03) πλῆθος llepsiv συνεισελθεῖν, —sibine cum cohorte suorum eum comitari, Roma- 
κατὰ µέρος ἐπακολουθῆσαι, xai δόλῳ χκρατῆσαι τὴν — nisque legatum et ejus comites excipientibus, retro 
πόλιν. 'AXAà τούτου τοῦ μέρους πολλὴν πρόνοισν οἱ p in locis dictionis Persice cum globo suo manere, 
ἂρχοντες ὤφελον ποιεῖσθαι, καὶ ἐκ τοῦ ἀἆσυμψας  solumquelegatum cum comitatu suo in urbem Daras 
νοῦς (64) ἐγρηγορέναι, καὶ φυλάττειν τὸ σχῆμα τοῦτο. "gredi et a nostris ibi dignum cultum accipere. 
Οἱ δουκικοὶ δὲ κατὰ τὸ εἰωθὸς τὸ δαπάνηµα τῆς 0900 — D&S prefecti inter hec vigili cura circumspiciant 
μέχρι τῶν ἐνταῦθα ἡμερῶν py (05) ἐπιδιδόασιν. caveanique, ne sub pretextu legati multitudo Per- 
Τοσαῦται γὰρ ἐξ ἀρχῆς ὠρίσθησαν ἀρκεῖν τῷ πρεσ- — sarum si!*ul in urbem intret, aut per parles subse- 
θευτῇ ἀνιόντι, καὶ τοσαῦται ἀπιόντι, Ἔστιν δὶ ὅτε quatur, et. sic urbe potiantur. Hunc itaque locum 
βραδύνῃ iv τῇ ὁδῷ, xal χελεύει ὁ βασιλεὺς, καὶ προσ- — diligenter sollicitgque meminerint prefecti, obser- 
θήχη αὐτῷ Ὑίνετχι. 'H δὲ γνῶσις τῶν ἔπιδεδομένων — ventque Persas atiento oculo, dissimulanter, ut 
αὐτῷ σώζεται ἐν τῷ σκρυίῳ τῶν βαρθάρων (00). id ugeriab ipsis non Ceprehendantur. Ducici [boc 
Καὶ βέρεδα (67) δὲ κατὰ τὰ πάχτα (68), ἐπὶ Κωνσταν- — est homines ad officium decum illorum thematum, 
τίνου ἐἑπάρχου πραιτωρίων Ὑενοµένου ἀπενεμήθη — perque trajectus fit, pertinentes] impensas itineris 
αὐτῷ πέντε, xal ζῶα λ’. 'O δὲ βασιλεὺς, ἐὰν θέλῃ ad hanc usque Urbem augustam in centura.et tres 
θεραπεῦσαι αὐτὸν, πολὺ πλέον αὐτῷ αὐτῷ ἐπιδοθῆναι — dies prestant. Tot enim ab initio statim et jam"^a. - 
κελεύει. Et δὲ θέλει καὶ σιμῆσαι αὐτὸν, yp?, πέµμψαι — longo tempore statuti fuerunt et imputati dies le- 
καὶ δέξασθαι αὐτὸν διὰ τινος τῶν εὐὐπολήμπτων ἐπὶ — gato, tam illino huc, quam hincilluc tendenti. Inter- 
Γαλατίαν καὶ Καππαδοχίαν xai θρέψαι' ὁμοίως δὲ C dum tamen moras in via trahit οἱ plus temporis im. 
πέμψαι xal εἷς Νίκαιαν xai θρέψαι καὶ θεραπεῦσαι. — pendit : adeoque indultu imperatoris additur, quod 
Aei δὲ xai τὸν µάγιστρον, ἐρχομένου αὐτοῦ περὶ —excurril impensarum. 9338 Notitia vero vel ind.- 
"Avcióyeiav, πέµψαι μαγχιστριανὸν ὀφείλοντα ámav- — culus in eum impensorum deponitur asservandus iu 
τῆσαι xal ἁσπάσασθαι αὐτὸν, καὶ μαθεῖν, πῶς δια- — scrinio barbarorum. Attribuuntur legato secundum 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(63) Egregie hunc locum illustrat Procopius sic in specie appellabant initio Persas, tempore 
Ἡωεοῃ. p. 85. pon Saracenos ; Latini precipue Germanoso. Vid. 

(64) Sic novi Grseci pro ἀσυνόπτου. Nicet. p. 179. eript. post Theophan. p. 835. '[Germani iidem 
vid. Theophan. p. 329, Cedren. p. 673, Scylitz. p.820. — ac barbari ; Goldast. ad Eginhard. p. 462.]* 
Συμφανὲς pro σύνοπτον aut ἐμφανὲς habet Polybius (67) Sunt equi curribus juncti et praesertim illi 
p 15a ed. (iron. Nunquam non in compositionibus — in usum cursus publici, per certas stationes dispo- 
alternant iv et σὺν. Verba xal φυλάττειν τὸ σχῆμα — sili, sempor promti et parati. Non est vox a ve- 
τοῦτο nescio qui factum ut prorsus preterierim in D hendo, quod putant grammatici, sed Germanica. 
Latinis; debent hunc habitum (cette habitude, cette " Veteres Germani peréd pro equo dicebant. Belga 
swanecuvre) semper et ubique servare. adhuc Paerd dicunt, nos Pferd paulo durius. A 

(65) Mirur tot dies, tres pene cum dimidio men- — Germanis id vocabulum ad Romanos Thraoicos, et 
ses legati Persici per Asiam minorem itineria Daras — deinceps ad Arabes transit, qui Barid cursum pu- 
inde usque ad Hellespontum imputari, cum Anna  blicum appellant. In cujus vocis etymologia gram- 
Comnena scribat Alexiad. p. 169, ab Antiochia ad — matici Arabici valde se macerant, neque mirum. 
Niceam intra octo dies perveniri. Finge id veredis — Erit de hoc ad Abulfedam dicendi locus, ad ann. 
dispositis nulla dierum noctiumquefleriquiete, con- 60 [Chr. 650] quo ait Moaviam obiisse, qui pri- 
tinuatocursu. Attamen Busbekius CPli ad Amasiam, — mus apud Arabes al Barid, τὸ βέρεδον ἤ τὸν ὀξέα 
qua sane haud multum abest Auastasiopoli, intra δρόµον, instituerit, quóm Mubammedani principes 
mensem se venisse tradit, epistola l. Debet igitur — per multa secula, et adhuc seculo xit: servabant, 
vitium nostris numeris inesse. sed ut regale privato nemini licitum. 

(66) Ubi charte ad barbaros spectantes jace- (68) Pacta sunt alias tributa, qua una gens al- 
bant et asservabantur. Latiesimi ambitus vox bar- teri ex pacto et condicto debet. Hic sunt ipsa fo- 
bari. Grecis vetustis significabat omnes et illos, — dera, contractus, stipulationes. [ta annales Berti- 
qui Grece non loquerentur, et qui Greci non es- — niani A. 812 : Legati Michaelis ad Carolum M. . 
sent sanguinis, etiamsi Greco sermone ulerentur, . missi Aquisg ani scriplum pacti ab eo suscipientes 
ut Macedones. Latinis vetustis audiebantsic omnes, X more suo, id est lingua Graca, laudes. ei dixerunt. 
qui Latine non cellarent. Byzantini deinceps Greci 


123 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 124 


omnia ut in silentio, veniuntque legati, non jam, Α τιάριοι, καὶ ἐγείρεται ὁ βασιλεὺς, καὶ ἐὰν μὴ ὥὧσιν 
ut antea, seorsim, simul omnes in uno corpore, Sed µπατρίχιοι, προσκυνοῦσιν αὐτὸν, καὶ 
.separati, suo quisque in loco, inter illos magistra- 
tus, ad quos, velut collega, pertinet, adeoque Con- 


συντάττονται, 
εἰ μὲν ἐν τῷ μικρῷ κάθηται χονσιστωρίψ, ἐμπρὸς 
τῶν πορφυρῶν βάθρων iv τῷ θερινῷ κονσιστωρίῳ * 
stantinopolitanis proceribus immixti. Jussu tum — st δὲ ἐν τῷ µεγάλῳ κονσιστωρίῳ κάθηται, ἄνω 
imperatoris introducit decurio legatorum homines πρὸ τῆς θύρας τῶν δευτέρων (57), καὶ κατέρχονται, 
seu comitatum, unum ordinem post alterum, sio — xai µίσας ποιοῦσι. Τὰ δὲ γράμματα τοῦ βασιλέως 
eos clara voce excitans: « [Adestote vos comi- λαμθάνει ὁ μάγιστρος, xat Epyovzzt καὶ συντάττονται 
tes tribuum ; » vos « didascalici (seu magistriani); αὐτῷ, καὶ δίδωσιν αὗτά. 

vos « leucophori » [seu candidati] vos « cursores; vos « decani; » et in universum omnes, qui cum 
legatis advenerunt, excitat; quibus imperator singulis rogam aut stipem largitur. Illia digressis, 
tandem ipsis quoque legatis donat ea, que ipsis preparari jussit, Quo facto silentiarii se jam 
componunt ad exspectandum imperatoris abitum, et imperator de throno exsurgit, et legati, si pa- 
tricii non sint, adorant ipsum, valeque ipsi dicunt; quod fit, si presederit et audentiam de- 
derit imperator in parvo zstivo consistorio apud gradus porphyreticos; 333 quod si aulem ceri- 
monia contigerit in magno consistorio, fit valedictio apud fores deuterorum ; et abeunt, misseque fiunt. 


Litteras autem imperatoris ad alterum occidentalem ad 2e sumit magister, venientibusque 
ad se legatis οἱ sibi domi sua valedicentibus eas tradit. 


CAPUT LXXXIX. B ΚΕΦΛΛ. Ηθ.. 
Οὐεεγυαπάα sub adventum magni Persarum legati, 
eoque in urbe presente. 

Postquam de adventu magni legati ad aulam re- 
nuntiatum est, oportet 8 magistro magistratum ali- 
quem, illustrem [seu protospatharium) aut silentia- 
rium aut tribunum aut etiam unum aliquem de 
ordine episemorum aut insignium aut magistriano- 
rum, aut quemcunque ille voluerit et delegerit, in 
honorem viri advenientis in confinia mitli, qui eum 
ibi excipiat, in protectionem suam recipiat et ad 
Urbem augustam sospitem perducat. Hic itaque in 
eum fiaem missus proficiscitur Nisibinam, ubi lega- 


"Oca δεῖ παραφυλάττειν, πρεσθευτοῦ μεγάλου 

ἑρχομένου Περσῶν. 

Ati, µηνυοµένου μεγάλου πρεσθευτοῦ, τὸν µάγι- 
στρον πἐμψαι εἷς τὰ µεθόρια ἕνα ἄρχοντα ἱλλούστριον 
fj σιλεντιάριον fj τριθοῦνον fj καὶ ἵνα τῶν ἐπισή- 
pov (58), fj μαχιστριανῶν, fj ὃν ἂν συνίδῃ πρὸς 
τιμὴν τοῦ ἐρχομένου προσώπου πέμψῃ, ἵνα δέξηται 
καὶ διασώσει (57) αὐτόν. Ὁ δὲ πεµπόµενος εἶσέρχε- 
ται εἷς τὸ Νησίθδιος, xal ἀσπάζεται αὐτὸν, xal ἐὰν 
ἔχει γράμματα τοῦ βασιλέως, ἀποδίδωσιν . (sl δὲ 
μὴ, τοῦ μαγίστρου) προτρέποντα (60) αὐτόν. Ἴσως 
δὲ οὐδὲ ὁ µάγ!στρος γράφει, ἀλλ᾽ ἐκ µανδάτων µόνον 
tum invisit et salutat, litterasque imperatoris ad — f, προτροπὴ γίνεται, ἐφ᾽ ᾧ αὐτὸν ἐλθεῖν μετὰ εὖθυ- 
eum, si quas sibi additas habet, ipsi tradit; aut, µίας xal θεραπείας (61): xai ἐξέρχεται σὺν αὐτῷ. 
si non imperatoris, magistri saltem ; quibus arces- C Aci δὲ τοὺς ἄρχεντας τοῦ Δάρας (62) ἀπαντῆσαι 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(97) Bitne hoc & nominativo δεύτεροι, an a δεύτερα — liceat cura corporis vacare, itinerum spatia el vices 
. non dixerim. Latet ratio appellationis; vestigium — quietis ex arbitrio dispensare. Conf. paulo poet 
ejus nullum in nostro codice. Quo constat, mutata ο. 12. Malim itaque in Latinis reponi per otium aut 
post Justinianum palatii structura, nomen hoc quo- — non absque valetudinis cura. 
que desiisse. (62) Celebre urbis limitanee et munite nomen 
(58) Reddidi insignium; forte rectius clarissimo- — apud Procopium et alios scriptores Byzantinos re- 
rum ; de quibus v. Guther. rum ipsi equalium. Theophanes p. 129, appellat 
(59) Truducat eum per provincias juris Romani ; χωρίον τῆς Μεσοποταμίας μέγα καὶ ὀχυρὸν μέσον 
διασώζειν est. conducere, salvum et incolumem ali- τῶν ὅρων χείµενον Ῥωμαίων νε xat lispaov, et addit 
quem aliquo perducere; vid. Du Cange Gl. Gr. et ad — ab Anastasio Dicoro conditam Anastasiopolim fuisse 
Alexiad. p. 352, Luitprand. Legat. pag. 487. dictam. Conf. Gour. ad h. 1, Videtur Δάρασος esse, 
διασώστῃ Roc est ductori meo ; ubi quoque queritur, — quam Hieroclis Synecdemus in Isauria ponit : vid. 
sibi et. suis datos equos, sarcinis non item ; σώζειν ἢ 710. ed. Wessel. Sitne hec Darss, an potius 
pro /raducere, et σώζεσθαι pro fransmigrare, trans- — 'Taro, illa, quam Constantinus in Vita Basilii p. 166 
tre, pervenire, vel et tendere, veteres quoque dice- Τάραντα appellat, mihi non liquet ; vid. Alemann. 
bant. Appianus l. 1. Civil. p. 403, πέντε σπειρῶν ἐν ad Procop. p. 61, fine. Sim. Assemann. Bibl. 
τῷ ἔργῳ σεσωσµένων [id est ἐσσυμένω, fransgressis] — Orient. t. I, p. 26 et 284, item t. II, p. 119. Evodius 
ἐς τὸν Μέτελλον. Maximus Tyrius serm. 5, p. 50 ed. Assemann. Martyrol, t. I. pag. 141. Abulfeda in 
Beins.: ἡ τοῦ σώματος pea πνλυµμερής τε οὖσα — Geographia ex al Moschtareco appellat, urbem par- 
xxi πολυδεὶς, σώζεται [pervenil vel tendit] th | vam in pede montis Mardinensis. Quod ei cum Theo- 
συντελείᾳ τῶν μερῶν πρὸς τῆς ὑπτρεσίαν τοῦ ὅλου. — phanenoncoosentit, reputandumlapsumtemporum 
Ipse jam Sophocles σωτὴρ dixit pro comileitineris, οί vicissitudines rerum veteri urbis αρ]εηάουί de- 
qui peregrinantem salvum et sospitem eo, quo de- — traxisse. Auctor fragmenti geographici, quod Ban- 
stinatio fert, traducit. Versu ultimo Philoctete — durius in notis &d Constantini Themata p. 10, pro- 
nempe Nymphas νόστου σωτείρας appellat. duxit, si per Δάρες hanc Daras designavit, quod 
(60) Arcessentía. kodem sensu habet hoc verbum — fecisse videtur, faleus procul dubio fuit in eo, quod 
Theophanes pag. 145 et 146. Est proprie prorsum — eamdem cum Ταυτίσο vel Tebriso fecit. Heo enim 
vertere e loco, quem quis occupat, eum extrahere — multo, quam illa, et recentior et in orientem borea- 


et ulterius promovere. lem remotior est. Verba fragmenti sunt Δάρες, τό 
(61) Significat hoo loci otittm, commoditas, sio ut νῦν Ταῦρες. 


725 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. 





626 


αὐτῷ μετὰ τῶν στρατιωτῶν ἐν τοῖς µεθορίοις καὶ A situr. Interdum ne ipsi quidem magister litteras 


δέξασθαι τὸν πρεσθευτὴν xal τοὺς ἀνθρώπους αὐτοῦ. 
Καὶ st μὲν ἐστιν τι ὀφεῖλον λαληθῆναι Ev τοῖς µεθο- 
ρίοις, λαλεῖται, τοῦ ἄρχοντος τοῦ Νησίθιος µέχρι τῶν 
µεθορἰων μετὰ πλήθους Περσῶν συνερχοµένου αὐτοῦ. 
Ei δὲ μὴ λαλεῖταί vl ποτε, vai οὕτως δεῖ πάντως 
συνελθεῖν αὐτὸν μετὰ πλήθους, xal τῶν Ρωμαίων 
αὐτὸν παραλαμθανόντων xal τοὺς συνόντας αὐτῷ, 
δεῖ τοὺς λοιποὺς ἀπομεῖναι τῶν Ηερσῶν ἐν τοῖς 
Ἡερσικοῖς τόποις, καὶ αὐτὸν µόνον μετὰ τῶν συν- 
όντων ἐἴσελθεῖν εἷς xí  Aápse xal θεραπευβῆναι, 
Προσήκει δὲ τοὺς ἄρχοντας τοῦ Δάρας πολλὴν dypo- 
πνίαν καὶ πρόνοιαν ποιεῖσθαι, ὥστε μὴ προφάσει 
τοῦ πρεσθευτοῦ (63) πλῆθος Ιερσῶν συνειπελθεῖν, 
κατὰ µέρος ἐπαχολουθῆσαι, καὶ δόλῳ κρατῆσαι τὴν 
πόλιν, ᾽Λλλὰ τούτου τοῦ µέρους πολλὴν πρόνοισν οἱ 
ἂρχοντες ὤφελον ποιεῖσθαι, xai ἐκ τοῦ ἆσυμ 

νοῦς (64) ἐγρηγορέναι, καὶ φυλάττειν τὸ σχῆμα τοῦτο. 
Οἱ δουκικοὶ δὲ κατὰ τὸ εἰωθὸς τὸ δαπάνηµα τῆς ὁδοῦ 
µέχρι τῶν ἐνταῦθα ἡμερῶν py' (65) ἐπιδιδόασιν. 
Τοσαῦται Υὰρ ἐξ ἀρχῆς ὡὠρίσθησαν ἀρχεῖν τῷ πρεσ- 
θευτῇ ἀνιόντι, καὶ τοσαῦται ἀπιόντι, "Ἔστιν δὲ ὅτε 
βραδύνῃ ἐν τῇ ὁδῷ, καὶ κελεύει ὁ βασιλεὺς, καὶ προσ- 
θήχη αὐτῷ γίνεται. Ἡ δὲ γνῶσις τῶν ἔπιδεδομένων 
αὐτῷ σώζεται iv τῷ σκριίῳ τῶν βαρθάρων (606). 
Καὶ βέρεδα (07) δὲ xaxà τὰ máxta (08), ἐπὶ Κωνσταν- 
τίνου — imdpyou πραιτωρίων γενοµένου ἀπενεμήθη 
αὐτῷ πέντε, καὶ ζῶα X. Ὁ δὲ βασιλεὺς, ἐὰν θέλῃ 
θεραπεῦσαι αὐτὸν, πολὺ πλέον αὐτῷ αὐτῷ ἐπιδοθῆναι 
χελεύει. Et δὲ θέλει xal σιµῆσαι αὐτὸν, χρὴ πέμψαι 
καὶ δέξασθαι αὐτὸν διὰ τινος τῶν εὐὐπολήμπτων ἐπὶ 


Γαλατίαν xai Καππαδοχίαν xai θρέψαι' ὁμοίως δὲ 


πέμψαι xal εἷς Νίκαιαν χαὶ θρέψαι καὶ θεραπεῦσαι. 
Ati δὲ xai τὸν µάγιστρον, ἐρχομένου αὐτοῦ περὶ 
Αντιόχειαν, πέμψαι μαγιστριανὸν ὀφείλοντα ἆπαν- 
τῆσαι xal ἀσπάσασθχι αὐτὸν, xal μαθεῖν, πῶς δια- 


legato mittit, sed nudis mandatis οἱ significationi- 
bus oralibus invitatur, ut cum fiducia, hilaritate et 
per otium in Urbem veniat. Missus itaque noster 
cum legato Persico Nisibina egressus iter et dedu- 
clionem ejus instituil. Legato illi occurrere in con- 
finiis debent prefecti Dare cum militibus suis pre- 
sidiariis, ipsumque famulitiumque ejus excipere. 
Et, si quid opus est in confiniis moneri atque con-^ 
dici ab una alterave parte, id transigitur, prefecto 
Nisibine cum numero Persarum ad confinia usque 
legatum comitante. Si vero nihil tale monendum 
suppetat, oportet nihilominus tamen praefectum Ni- 
sibine cum cohorte suorum eum comitari, Roma- 
nisque legatum et ejus comites excipientibus, retro 
in locis dictionis Persice cum globo suo manere, 
solumquelegatum cum comitatu suo in urbem Daras 
αρ ο et a nostris ibi dignum cultum accipere. 
Da» prefecti inter hec vigili cura cireumspiciant 
caveanigue, ne sub pretextu legati multitudo Per- 
sarum 6110] in urbem intret, aut per partes subse- 
quatur, et sic urbe potiantur. Hunc itaque locum 
diligenter solliciteque meminerint praefecti, obser- 
venique Persas atiento oculo, dissimulanter, ut 
id ageri ab ipsis non deprehendantur. Ducici [hoc 
est homines ad officium ducum illorum thematum, 
per qua trajectus fit, pertinentes] impensas itineris 
8ἀ hanc usque Urbem augustam in centurn et tres 
dies prestant. Tot enim ab initio statim et Jam a 
longo tempore statuti fuerunt et imputati dies le- 
gato, tam illinc huc, quam hineilluc tendenti. Inter. 
dum tamen moras in via trahit el plustemporis im: 
pendit ' adeoque indultu imperatoris additur, quod 
excurrit impensarum. 333 Notitia vero vel ind.- 
culus in eum impensorum deponitur asservandus iu 
scrinio barbarorum. Attribuuntur legato secundum 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(63) Egregie hunc locum illustrat Procopius 
Hosch. p. 85. 

(64) Sic novi Greci pro ἀσυνόπτου. Nicet. p. 179. 
vid. Theophan. p. 329, Cedren. p. 673, Scylitz. p.826. 
Συμφανὲς pro σύνοπτον aut ἐμφανὲς habet Polybius 
Ρ. 158 ed. (iron. Nunquam non in compositionibus 
alternant iv et σὺν. Verba xal φυλάττειν τὸ σχῆμα 
τοῦτο nescio qui factum ut prorsus preterierim in 
Latinis ; debent hunc habitum (cette habitude, celte 
mandeuvre) semper et ubique servare. 

(65) Mirur tot dies, tres pene cum dimidio men- 
868 legati Persici per Asiam minorem itineri a Daras 
inde usque ad Hellespontum imputari, cum Anna 
Comnena scribat Alexiad. p. 169, ab Antiochia ad 
Niceam intra octo dies perveniri. Finge id veredis 
dispositis nulla dierum noctiumque fleri quiete, con- 
tinuatocureu. Attamen Busbekius CPli ad Amasiam, 
qua sane haud multum abest Anastasiopoli, intra 
mensem se venisse tradit, epistola Il. Debet igitur 
vitium nostris numeris inesse. 

(06) Ubi charte ad barbaros speclantes jace- 
bant et asservabantur. Latissimi ambitus vox bar- 
bari. Grecis vetustis significabat omnes et illos, 
qui Grece non loquerentur, et qui Greci non es- 


D 


sent sanguinis, etiamsi Greco sermone ulerentur, . 


ut Macedones. Latinis vetustis audiebant sic omnes, 
qui Latine non cellarent. Byzantini deinceps Greci 


Bic in specie appellabant initio Persas, tempore 
poss Saracenos ; Latini praecipue Germanoso. Vid. 
eript. post Theophan. p. 835. '[Germani iidem 
8ο barbari ; Goldast. ad Eginhard. p. 462.]* 

(67) Sunt equi curribus juncti et praesertim illi 
in usum cursus publici, per certas stationes dispo- 
siti, sempzr promti et parati. Non est vox a ve- 
hendo, quod putant grammatici, sed Germanica. 
Veteres Germani peréd pro equo dicebant. Belge 
adhuc Paerd dicunt, nos Pferd paulo durius. A 
Germanis id vocabulum ad Romanos Thraocicos, et 
deinceps ad Arabes transit, qui Barid cursum pu- 
blicum appellant. [n cujus vocis etymologia gram- 
matici Arabici valde se macerant, neque mirum. 
Erit de hoc ad Abulfedam dicendi locus, ad ann. 
60 [Chr. 680] quo ait Moaviam obiisse, qui pri- 
mus apud Arabes al Barid, τὸ βἐρεδον 7j τὸν ὀξέα 
δρόµον, instituerit, qudm Mubammedani principes 
per multa saecula, et adhuc seculo xim servabani, 
sed ut regale privato nemini licitum. 

(68) Pacta sunt alias tributa, qua una gens al- 
teri ex pacto et condicto debel. Hic sunt ipsa /ῷ- 
dera, contractus, stipulationes. [ta annales Berti- 
niani A. 812 : Legati Michaelis ad Carolum M. 
missi Aquísgrani scriptum pacti ab eo suscipientes 
more suo, id. est lingua Graca, laudes. ei dixerunt. 


123 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


124 


omnia ut in silentio, veniuntque legati, non jam, Α τιᾶριο:, καὶ ἐγείρεται ὁ βασιλεὺς, xal ἐὰν μὴ ὥσιν 


ul antea, seorsim, simul omnes in uno corpore, sed 
separati, suo quisque in loco, inter illos magistra- 
tus, ad quos, velut collega, pertinet, adeoque Con- 
stantinopolitanis proceribus immixti. Jussu tum 
imperatoris introducit decurio legatorum homines 
geu comitatum, unum ordinem post alterum, sio 
eos clara voce excitans: « [Adestote vos comi- 
tes tribuum ; » vos « didascalici (seu magistriani] ; 


πατρίκιοι, προσκυνοῦσιν αὐτὸν, xal συντάττονται, 
εἰ μὲν dv τῷ μικρῷ κάθηται κονσιστωρίῳ, ἐμπρβὸς 
τῶν πορφυρῶν βάθρων iv τῷ θερινῷ κονσιστωρίφ * 
εἰ δὲ ἐν τῷ µεγάλῳ κονσιστωρίῳ κάβηται, ἄνω 
πρὸ τῆς θύρας τῶν δευτέρων (57), καὶ κατέρχονται, 
xxi µίσας ποιοῦσι. Τὰ δὲ γράμματα τοῦ βασιλέως 
λαμθάνει ὁ μάγιστρος, xal ἔρχονται καὶ συντάττοντα: 
αὐτῷ, καὶ δίδωσιν αὐτά. 


vos « leucophori » [seu candidati] vos « cursores; vos « decani; » et in universum omnes, qui cum 
legatis advenerunt, excitat; quibus imperator singulis rogam aut Btipem lareitur 'llia digressis, 


tandem ipsis quoque legatis donat ea, que ipsis preparari ji" 
componunt ad exspectandum imperatoris abitum, et imperator P^ 
trieii non sint, adorant ipsum, valeque ipsi dicunt; qu^ 
derit imperator in parvo estivo consistorio apud gradus * 
monia contigerit in magno consistorio, flt valedictio apud 1 
Litteras autem imperatoris ad alterum  occidentaler 
αά se legatis et sibi domi sua valedicentibus eas tre 


CAPUT LXXXIX. 


Observanda sub. adventum magni Persarum 
eoque in urbe praesente. 


. ipsi 
.üpiat, 


ἀναλώματα ἔτοιμα τῆς Ίμερας, 
Qv ἔχει ποιῆσαι (74) ἐν Χαλκη- 
πέμπει αὐτῷ Ηροσήχει δξ τὸν 
ον πέμψαι εὐθὺς εἷς ἀσπασμὸν αὐτοῦ, xal 
σαι αὐτὸν, πῶς 1λθε, καὶ μὴ ἐσιάνθη (75) τί 
καὶ ἁπλῶς κατὰ τὸ ἐγχωροῦν θεραπεῦσαι 
..ντόν. Χρὴ δὲ ἐν τῇ πόλει προετοιµασθῆναι τὸ µη- 
τάτον αὐτοῦ πρὸς τὴν ἀξίαν τοῦ ἀνθρώπου xai τὸ 
πλῆθος, ὅπερ ἐπιφέρεται, καὶ εὐτρεπίσαι ἐν αὐτῷ 
κραθθάτια καὶ στρώµµατα xal χκλιθάνια καὶ ἀρούλ- 


ἔνια 6t 


Postquam de adventu magni legati ^^. VARLE& LECTIONES. 


nuntiatum est, oportet a magistro rp.- 


quem, illustrem [seu protospatb-OÁN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


rium aut tribunum aut eti£710, Tbeophan. p. 22 


. . ;n,Hj ad Alex. p. 351: 
ordine episemorum aut Ia vor s; reperissem 


rum, aut quemcyp δή tandem, voluerit. Rarius 
honorem xKs0at, querere, cupere, et fere tantum 
ibicum. Sed poete verba vulgaria ab eruditis 
studio devilala suis oasrminibus implectebant ; 
unde non mirum si in vulgari Thracum Byzan- 
tinorum sermone tales vetustatis reliquias obser- 
vamus. 

(74) Vocabulum ζῶον novis Graecis el equum et 
mulum significat. Cum igitur τὰ ζῶα h. |. equis 
opponantur, mulos intelligere necesse est. Integra 
dictione ζῶον μουλικὸν est apud Theophan. p. 144, 
uhi Anastasius animal mulinum. Leo Grammat. 
contra P: 470, ζῶδον pro equo posuit. Et sic 
quoque Latinis animal modo est equus, modo mu- 
lus : vid. Du Cange v. Animal, Jure:. ad Symmach. 
11. 27, et Paullin. de Vita Martini IV, 17. Papias : 
Burides D Burriches pro Burrich?) animalia, manni. 
Quo in loco animalia pro mulis an equis accipias 

erinde est. Mannus enim vel burrichus inte» am- 

os quodammodo ἐπαμφοτερίζει. Vox. burrichus 
quod in transitu aspergere liceat, ex Arabica : 
al borak, celebratum fabulis et sonniis doctorum 
Muhammedanorum animal. Alborak, quo Muham- 
med raptus in colum perhibetur, et ut medium 

uid inter asinum et mulum deseribitur, erat hoc 

e genere, a diversis coloris maculis sic dictum. 
Omne enim ποιχίλον, varium, scheckig nostro ser- 
mone, Arabibus est Abrack ; vid. Du Cange v. Bur- 
richus. 

(712) Modo sic scriptum reperi in membranis, 
modo Χαλκηδόνι. Utrumquevetera dant monumenta, 
nec adhuc compertum, utrum reciius. Utrumque 
nempe in usu erat. 

(73) Optionem barbarorum penes Romanos mi- 
litantium ministerio deputatum. Est autem optio 
miles optatus, h e. delectus, honestioris gradus, 
quales in provincias mittebantur ad celeriter inde 
nuntios imperatori referendum, el aliis rebus 

regendis ob ingenii dexteritalem aliquam in 
Jpsis deprehensam preficiebantur ; vid. Casaubon, 
ad Script. H. A. t. I, p. 16. Eorum quoque et potis- 


6 ενος, facere, aut µέ 


simum erat militibus sibi attributis annonas distri- 
buere et de metatis seu hospitiis prospicere. Vid. 
Allemann. ad Procop. p. 100. Tusci tales Tschausos 
appellant, nos fouriers, provisores, χορηγοὺς στρα- 
τιωτιχοὺς. 

74) De dictione ἔχειν ποιεῖν, habere facere pro 

ἆλειν ποιεῖν, faclurum esse dixi 
alio loco ; ποιεῖν, ημέρας autem et /acere dies 
Greci Latinique juxia dicunt pro transigere : vid. 
Theophan. p. 37 et 90 Cange Gloss. Lat. v. Facere, 
Welaten. ad N. T. Matthei xx, 12 et Palairet ob- 
servat. ad Nov. 'lest. Actor XVI. 33. In. illo Lu- 
cillii aut Luciani, Anthologie p. 127 : νύχτα µέστν 
ἐποίησε τρέχων ποτὲ Μάρκες ὁπλίτης, mediam 
noctem faciebat, est idem atque conficiebat, age- 
bat, transigebat, aliquando Marcus currens in sladio 
cum armis. Ad inediam usque noctem a die vel 
vespera inde currebat, et tamen media no^te non- 
dum pervenerat ad metam. Ipse jam Demosthenes 
In orat. contra Codonem ποιεῖν χρόνους dixit. 

(756) Vezatus, egrimonia affectus, offensus, ἰα- 
$us fuerit. Ka interpretandum esse hoc verbum ex 
hoc et aliis Nostri locis et quibusdam eorum patet, 
que Du Cange Gloss. Gr. protulit e novis scripto- 
ribus Grecis, (nam antiquis ignotum fuit,) ubi non 


D putem significaro constituere, contrahere, pacisci. 


quam notionem Du Cange illi tribuit. Citat ibi 
inter alia locum Nicephori Presbyteri in Vita san- 
ete Andres Sali : xai σ'ανθεὶς οὖν iv vi πικρῷ 
ἔφη, exacerbatus ergo dicebat amara mente, et hunc 
Joannis Moschi in Limone c. 205 : ἀκούσας δὲ ταῦτα 
καὶ ἄλλα τοιαῦτα παρ) αὐτῆς σιχνθεὶς xai ἐλθὼν 
ἐδάκρυσεν, ubi interpres non male, certe haud pro- 
cul a vero sensu, reddidit commotus. Proprie est 
contritus, punctus, contristatus, Coligitur idem ex 
alio loco Vite Simeonis Sali, quem Du Cange v. 
Κοσσίζειν et. τζιμμίζειν cilat : ἔστιν ὅτε ἔοαλον 
τὰς χεῖρας αὐτῶν τὰ ἄσεμνα δύναια εἷς τὸν xÓ mov 
αὐτοῦ, καὶ ἑσίαινον αὐτὸν καὶ ἑκόσσιζον xa! ἑτζίμ- 
µιζον αὐτὸν, inlerdum quoque inhoneste potestates 
(immundi spiritus) miltebant manus suas ín ejus si- 
num eL vexabant eum et colaphis contundebant, 
e attracto sursum naso cervices ejus retro age- 
ant. 


725 


DE GERIMONIIS AUL/& ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


626 


αὐτῷ μετὰ τῶν στρατιωτῶν ἐν τοῖς µεθορίοις καὶ A situr. Interdum ne ipsi quidem magister litteras 


δέξασθαι τὸν πρεσθευτὴν xal τοὺς ἀνθρώπους αὐτοῦ. 
Καὶ et μὲν ἐστιν τι ὀφεῖλον λαληθῆναι ἓν τοῖς µεθο- 
ρίοις, λαλεῖται, τοῦ ἄρχοντος τοῦ Νησίθιος µέχρι τῶν 
µεθορίων μετὰ πλήθους Περσῶν συνερχοµένου αὐτοῦ. 
Ei δὲ p) λαλεῖταί τί ποτε, xal οὕτως δεῖ πάντως 
συνελθεῖν αὐτὸν μετὰ πλήθους, καὶ τῶν Ῥωμαίων 
αὐτὸν παραλαμθανόντων καὶ τοὺς συνόντας αὐτῷ, 
δεῖ τοὺς λοιποὺς ἀπομεῖναι τῶν Ηερσῶν ἐν τοῖς 
Περσικοῖς τόποις, καὶ αὐτὸν µόνον μετὰ τῶν συν- 
όντων ἐσελβεζως e «οὐμιὼ όας xal θεραπευθᾶναι. 
struoti accenduntur. llli olim, fürm . πολλἠν ἀγρυ- 
tum calefiebant, cum quis solus esset, e 

cis litterarumque studiis vacaret. |Hae, Δι - 
aut ad coquendum, aut ad compolationes &t^0*iv, 
via multorum amicorum serviebant. Luculentt τὴν 
in iis instructo igni cireumsedebatur. Clibanis ot 
id, quod hodie tennuri sunt orientalium, vas. ,... 
tundi cum plano fundo ferrei lacus, vel catini, bày 
eini, ollae, ut appellare malis, in scrobe depositi, 
media in zeta defossa satis profunda. Instructi erant 
illi lacus siphonibus, qui fumum per medios, ibi 
loci cavos studio relictos, parietes in teclum et 
deincepsin aureasemitterent. Instructiquoqueerant 
patentibus foraminibus, spiraculis, in quibus aura 
&alendo igni necessuria ventilaretur. Tegebant hos 
lacus operculo ferreo statim ex quo ardere ignis 
coepisset, et ut in carbones ille abiisset, tapetibus 
id insternebant, quibus pedes et medium corpus 
submittebant, qui tepore frui vellent. Sic tennuri 
Btructi sunt, quibus hodie usus est in oriente ; vid. 
della Valle epist. Itin. 1l. 17. et Olearii Iter Persic. 
p. m. 415. et aliorum Itineraria. Et sic quoque 
structi erant velerum Grecorum Ίπνοι vel χλίβανοι. 
Clare id patet ex Aristophanis Vespis vs. 147, ubi 
mentio fit τηλίας, lati rotundi operculi, quod τῇ 
χάπνγ seu τῷ ἵπνῳ imponebatur. Posset quidem 
conjectura fieri, τὰς κάπνας veteran. Graecorum 
fuisse in istum modum comparatas atque medio 
evo in Italia erant apud gentes barbaricas illi in- 
cubantes. Tum nempe sic ignem alebant. Mediis in 
tedibus defossa erat profunda scrobs, in qua ignis 
ardebat. In tecto autem relicta erat isti scrobi ad 
verticem opposita fenestra, per quam fumus exibat. 
Ubi deflagrasset ignis, obdebant isti fenestra taliam 
ligneam, aut etiam circa vesperam,quando bomines 
alaboribus diurniscessarent etcubitum irent. Unde, 
quemadmodum apud Grecos vespera fo3A»«coc di- 
cebatur, quia boves aratro tum liberabantur, sic 
etiam medio evo igni legium idem v.lebat atque 
vespera ; et quandoid faciendum esset, ingruentibus 
nempe tenebris, signum campana dabatur, quo 
monebaniur homines tegendum esseignem et fuma- 


προφάσει 


legato mittit, sed nudis mandatis et significationi- 
bus oralibus invitatur, ut cum fiducia, hilaritate et 
per otium in Urbem veniat. Missus itaque noster 
cum legato Persico Nisibina egressus iter et dedu- 
ctionem ejus instituit. Legato illi occurrere in con- 
finiis debent prefecti Dara cum militibus suispre- 
sidiariis, ipsumque famulitiumque ejus excipere. 
Et, si quid opus est in confiniis moneri atque con-^ 
dici ab una alterave parte, id transigitur, prefecto 
Nisibine cum numero Persarum ad con(inia usque 
legatum comitante. Si vero nibil tale monendum 
suppetat, oportet nihilominus tamen praefectum Ni- 
sibine cum cohorte suorum eum comitari, Roma- 
nisque legatum et ejus comites excipientibus, retro 
in locis dictionis Persice cum globo suo manere, 
golumque legatum cum comitatu suo in urbem Daras 
ingredi et a nostris ibi dignum cultum accipere. 
desP prefecti inter hec vigili cura circeumspiciant 
Grechtque, ne sub pretextu legati multitudo Per- 
SCYph08;., n! in urbem intret, aut per parles subse- 


reciprocare , . 
medio in cont urbe potiantur. Hunc itaque locum 


id estad parteiiteque meminerint prefecti, obser- 
bns oppositi. Hincento oculo, dissimulanter, ut 
ἀνακαίειν δοκεῖν πῦρ Aeprehendantur. Ducici [hoc 


ἑστίας, καὶ ἐν χλιθά 
μαίνει γονήν. Ἔοικε yip icum illorum thematum, 


qovacxl, si quis sibi videntur ignel,j:mpensas itineris 
cito ardeat, cum in foco, tum in clibano, *w et tres 
et filiorum generationem promitlit. Similis entm. 4 
f^cus, el clibanus mulieri. Hoc e doctrina symbolica, 
qua apud veteres Grecos, ut gentem origine Scy- 
thicam, frequenti in usu erat, et adhuc est apud 
Seythas, ut ex scriptoribus rerum  Russicarum 
constat. Egregiam lucem dat hic Artemidori locus 
illi Herodoti, el accipit vicissim ub eodem. qui p. 
322, exstat de Melisse umbra querente, ὅτι ἐπὶ 

υχρὸν τὸν mvov llspíavOzog τοὺς ἄρτους ἐπέ- 

αλλε, Signanter ait Herodotus τοὺς ἄρτους ἐπὶ 
τὸν ἴπνον ἐπ.θάλλειν. Quod non intelligas nisi me- 
moria teneas, veteres Grecos panes suos calefactis 
illis τηλίαις ferreis imposuisse coquendos, quibus 
eos consuevisse suos clibanos tegere paulo ante ex 
Aristophanis Vespis demonstrabam. Non faciebant 
illi panes tam vregrandes atque sunt nostri, quorum 
unus interdum vel bajulum oneret, neque fermenta- 
tos coquebant, sed ut Arabes hodiernum adhuc, 
quorum in eoquendo pane modum sic describit 
D'Arvieux apud La Rocque dans le Voyage dans la 
Palestine p, 192: [ls font du feu dans uno grande 


rium, ne per tenebras noxa fieret a flammis, aut D cruche de grés, el lorsqu'elle est. échauffíée, ils dé- 


etiam ne fumi et ignis conspectu allicerent fures et 
latrones (v. Du Cange, v. lgniteyium, et Murator. 
I. II. Antiqu. Ital. p. 418). Unde remansit apud 
nos ille mos sub vesperam campana sonandi. Si quis 
ex hoc more locum Aristophanis exponere malit, 
nihil quidem bab*o quodopponam : el puto profecto 
penes incultiores Grecie gentes, item apud ru- 
sticanos hunc ignis alendi morem obtinuisse. At in 
Athenis cum maxime cultis tum rudem in modum 
fuisse strucias edes, ut per medias pateret pluviis 
illabendi et fumo exeundi fenestra, qua omnia sor- 
didarentur et conspurcarentur, et ruinosa fierent, 
vix mibi persuadeo. Multo elegantior et commodior 
illa altera ratio, tennurorum puta. Ab horum ten- 
nurorum similitudine (liceat mibi brevitatis et per- 
spicuitatis studioso peregrino hoo vocabulo uti) ap- 
pellarunt ἴπνον laternam. Nam et hec ignem con- 
debat 1n se rotunda in ambitum, plana in fundo, 


trempent la farine dans l'eau, comme nous le faisons 
pour faire de la colle à chassis, et ils l'appliquent 
avec le creux de la main sur le dehors de la cruche, 
cette pale presque coulante s'étend et se cuit en. un 
instant. επ ayant. déséché. toule. l'humidité. Le pain 
s'en sépare mince et delié comme nos gaufres. Cette 
cuisson se [ait si vile qu'en forl peu de temps enen a 
une quantite suffisunte. Ratio patet quare feminam 
cum furno et semen humanum, quo illa fecundatur, 
cum massa panis lactea et tantum non liquida com- 
paraverint, qualis ferma et indoles Grecorum pa- 
nium fuerit, et quare illi ἄρτους ἐπὶ τὺν ἴπνον ἔπι- 
θάλλειν, non ἐμθάλλειν εἰς τὸν ἴπνον dixerint. Sed 
e divertículo in viam. 

(77) Vid. Casanb. ab Sor. H., Aug. t. I, p. 609, 
Guther. p. 759, Vales. &d Amm. Marcell. p. 323 et 
Du Cange Gloss. Gr. 


3 


404." 


731 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


132 


siones et ipsius et famulorum ejus usui, et optio- Α κατὰ πιττάκιον (78) τοῦ µαγίστρου ἀπολύει, ἥτοι ὁ 


nem barbarorum mittere, ipsique expensas enume- 
rare legato per illum diem diesve, quos Chalcedone 
transigendos habuerit, faciendas, et simul per ipsum 
xenia seu munuscula pro felice adventu peregrini 
amici mittere ; sed et mittere, qui suo, magistri, 
nomine legatum, quamprimum appulerit, salutent 
et interrogent, quomodo advenerit, et num egrimo- 
niam injuriamve et incommodum passus fuerit. 
Verbo, decet magistrum pro virili sua legato grata 
omnia et amica offlcia prestare. Ipsa in urbe οροῖ- 
tet metatum seu mansionem ejus dignam ipsius 
persona et multitudini, quam secum lrahit, accom - 
modatam preparari, in qua presto sint grabbati 
seu lecti, et stromata seu stragule, et clibani seu 
furni, et arule seu foculi, οἱ mense οἱ opers ad 


σακχελλάριος τοῦ βασιλέως (νῦν γὰρ εἷς αὐτὸν µετ- 
Ἠνέχθη dj Χρεία.) τὰ δὲ χοαθθάτια xal σχύφια xal 
τραπέζια καὶ χλιθάνια καὶ χύτρας ὁ ἔπαρχος τῆς 
πόλεως ἀπολύει, πάλιν κατὰ πιττάχιον τοῦ µαχί- 
στρου. Tac δὲ ἀρούλλας οἱ τῶν φαθρίκων !* παρέχου- 
ctv (70). ᾽Απονέμονται δὲ αὐτῷ παρὰ τοῦ ἐπάρχου 
καὶ ὄπερες ἐκ τῶν καπηλείων (80). Καὶ δεῖ τὸ βαλα- 
νεῖον τοῦ οἴκου ἐκείνου (B1), àv ᾧ μέλλει οἰκεῖν, 
ἑτοιμασθῆναι, 7| τὸ πλησίον αὐτοῦ, ἵνα, ὅτε βούλεται, 
καὶ αὐτὸς καὶ oi μετ αὐτοῦ λούονται, xal αὐτοῖς 
μόνοις σχολάζει τὸ βαλανεῖον. Καὶ ἐπὰν χαταπλεύσῃ, 
δεῖ τὸν µάγιστρον πέµψαι βασιλικοὺς ἵππους' (δίδωσι 
δὲ αὐτοὺς ὁ σπαθάριος τοῦ βασιλέως') καὶ δέχονται 
αὐτὸν ἐκ τῶν δροµόνων, καὶ ἀποφέρουσιν εἰς τὸν 
olxov αὐτοῦ. Kal εὐθὺς πέμπει ὁ μάγιστρος xai 


aquam aggerendam etalia prestandasordida mini- B ἁἀσπάζεται αὐτὸν, xxl πάλιν ἑρωτᾷ αὐτὸν, πῶς διε- 


steria. Stragulas quidem olim extradebatet presta- 
bat comes privatorum ad magistri mandatum pit- 
8οῖο vel schedula sibi exhibenda perscriptum : 
nunc translata est h»c cura in saccellarium impe- 
ratoris. Lectos autem et scyphos et mensas et fur- 
nos οἱ ollas prefectus urbis prestat, et ipse quoque 
δά pittacium magistri. Focos autem prestant pree- 
fecti fabricarum [armorum publicarum nempe et 


operarum fabrílium). 984 Priefectus urbis ipsi 


quoque, legato puta, operas e tabernis vel cauponis 
sufficit. Etiam balneum illius domus, quam inhabi- 
tabit legatus, aut saltem vicine, paratum esae debet, 
quo et ipse, quandocunque libuerit, et ejus famuli 
lavari queant, et balneum habeant eibi solis privum 


σώθη. Ἠέμπει δὲ αὐτῷ καὶ ξένια διὶ τοῦ ὁπτίο- 
νος ἃ βούλεται ὣς ἐπὶ πολὺ δὲ xal ὁ πρί- 
σθεις πέμπει, καὶ ἁντασπάζετι τὸν μάγιστρον. 
Καὶ χρὴ τὸν μµάγιστρν δέξασθαι ἠπίως τὸν 
ἐρχόμενον xai δοῦναι ἀνταπόκρισιν ἁρμοδίαν τῷ 
ἀσπασμῷφ. Δηλοϊ δὲ αὐτῷ διὰ τοῦ οἰχείου ἀνθρώπου 
ὁ μάγιστρος, ὅτι « ᾿Ανάκτησαι σαυτὸν, xal ὅτε συν- 
ορᾷς (82), ἀσπάζομαίΥ σε. » Κάκεῖνος τῇ ἑξῆς 1 
μετὰ µίαν προμηνύει, καὶ ἔρχεται καὶ ἀσπάζεται τὸν 
µάγιστρον, καὶ ὄξχεται αὐτὸν ἀπὸ στόματος (83), xal 
ἐρωτᾷ αὐτὸν ὁ μάγιστρος πρὸ πάντων περὶ τῆς ὅ- 
γείας τοῦ βασιλέως (84) αὐτοῦ, ἔπειτα χαὶ περὶ 
τῶν τέκνων τοῦ βασιλέως αὐτοῦ καὶ περὶ τῶν ἀρ- 
χόντων καὶ περὶ τῆς αὐτοῦ καὶ τοῦ otxou αὐτοῦ 


et vacana. Appulso ad litus urbis obviam mittere C ὑγείας, καὶ πῶς ἆλθε, µή τί ποτε ἐν τῇ ὁδῷ ἐσιάν- 
VARLIE LECTIONES. 


4 ZXOA. τεχνῶν. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(78) "[Pitacium est schedula. Anasias, pag. 
14, Salmas. ad Ser. H. Aug. t. 1, p. 012, 
Grestger. ad Codin. p. 162. Interpret. ad Petro. 
nium, Est a πέτω, πετάω, expando, πέταξ, πεττά- 
Χιον, πιττάχιον. Unde quoque novis Grecis πίτα et 
πίττα est idem atque πλακοῦς, placenta, utrumque 
& plano, repando et lato. 

(79) Fabricenses, οἱ φαθρικήσιοι, qui ad publicas 
fabricas pertinent, et in iis laborant, aut etiam 
fabricas publicas faciunt. Sunt enim fabrics aut 
officine, in quibus arma et alia talia publica opera 
confiebant, parabantur ; aul ipsa opera publica, 


captivi ipsi pendere suo custodi et serario publico 
debent, sub vesperam vinculis restituendi. Idem in 
nostratibus quoque majoribus urbibus fieri solet, 
ubi malefici asservantur, eternis vinculis et stru- 
cturis castellorum aliorumque publicorum operum 
destinati. 

(81) Adhuc hodie CPli sunt preter balneas pu- 
blicas etiam in edibus lautiorum hominum private, 
quia et in publicis σαπρῶς λούεται, ut scite ail 
Épietetus apud Arrianum, et aliam quoque ob cau- 
sam, ob quam nolunt mariti uxores suas ad publica 
lavacra commeare. Tutum enim non est, Qui 


edificia. arma, etc. Hoc sensu accipitur apud Lam:- [) scire cupit, adeat Busbekii epistolam lertiam. 


prid. Alex. Sever. t. I, Sor. Ilist. Aug. p. 921: 
vectigalia civitatibus ad proprias fabricas deputavit, 
id est remisit, ut ex iis possent opera publica fleri, 
restaurari et sustentari. Conf. Guther. p. 614, 
Fabrott. Gloss. Cedreni, Du Cange Gloss. Lat. v. 
Fabrica. 

(80) Puto καπηλεῖα esse hospitia publica, ta- 
bernas vino et aliis liquoribus vendendis. Qualibus 
in edibus cum multa sínt agénda, multis opus sit, 
ut in hominuum frequentia. ministris et vigilibus, 
credo consuevisse α terbanuriis e 'pretorio ad 
diurnos usus petitos fuisse pro mercede in fiscum 
inferenda captivos Suracenos et alios, ad purgandas 
edes aliaque sordida ministeria peragenda, quemad- 
modum adhuo hodie CPli captivi Christiani e se- 
ptem sic dictis turribus petenti cuique ad diurnas 


. operas permittuntur, pro mercede statuta, quam 


(82) Quando voles, quando commodum tibl 
fuerit, quando censebis. Proprie quidem est idem, 
quod alter, videre, censere. Sed hic nibilo pus, 
quam simplex ὁρᾷν notat. Amat in novorum Gre- 
corum sermone ουν in compositis redundare. Imo 
συνορᾷν jam Lyco philosophus dixit apud Diogenem 
Laert. p. 306, 8. Veteres tamen συνιδεῖν malebant 
quam συνορᾷν. Conf. Tbheophan. p. 269, 301, No- 
vell. Justin. p. 12. 

(83) Idem quod veteres ἀπὸ γλώσσης, verbis ore 
prolatis ; δέχεσθαι ἀπὸ axópatoc, aliquem. alloquio 
vel colloquio presentem excipere, opponitur τῷ ἀπὸ 

paotic vel µηνύσεως, cum aliquo per lilleras aut 
tnlornuntium agere. ᾿Απὸ λέξεως dixit Nicephorus 
Breviar. Hist. p. 16, 3. 

(84) Vid. Cont. Theoph. p. 60. 


T33 


η, µή τί ποτε παρελείφθη, xai λέγει ὅτι « Ἐκε- A debet magister imperiales equos, quos spatharius 


λεύσθημεν παρὰ οοῦ εὐσεθοῦς ἡμῶν δισπότου πάντα 
el; θεραπείαν σου ποιῆσαι' ἐὰν οὖν τί ποτε παρε- 
λειφθη, τοῦτο ἡμέτερόν ἐστιν πταῖσμα. Καὶ πα- 
Ρακαλοῦμεν ὑμᾶς (85) µήτε λυπηθῆναι (86) μηδὲ 
σιωπῆσαι, ἀλλὰ εἰπεῖν ἡμῖν, ἵνα διόρθωσις γένηται. » 
Προσκυνοῦσιν δὲ τὸν µάγιστρον xal οἱ μετ αὐτοῦ 
ὄντες πάντες, ῥίπτοντες ἑαυτοὺς ἐπὶ τοῦ ἐδάφους (87). 
Καὶ ὅτε 845m τῷ βασιλεῖ δέξασθαι αὐτὸν, πέµπει ὁ 
μάγιστρος καὶ δηλοῖ αὐτῷ ὅτι « !Εχέλευσέν σε ὁ 
δεσπότης εἶσελθεῖν. » Χρὴ δὲ xai τὸν δεσπότην iv 
Χαλκχηδόνι, xai ἐνταῦφα ἑρχομένου αὐτοῦ, πέμψαι 
δηκουρίωνα καὶ ἁἀσπάσασθαι αὐτὸν xal ἑρωτῆσαι 
περὶ τῆς ὑγείας τοῦ βασιλέως αὐτοῦ, καὶ πῶς αὐτὸς 
διεσώθη. 'Eràv δὲ δέχηται αὐτὸν, πέμπει ἀπὸ ὀψὲ 
ὁ μάγιστρος σουθαδίουθαν 15 (88), xai δηλοῖ αὐτῷ 
ὅτι « Ἐκέλευσέν σε ὁ βασιλεὺς προελθεῖν, xai 
πρόελθε. » Καὶ à βασιλεὺς ὁμοίως πέµπει δικου- 
ρίωνα, xai ἀσπάζεται αὐτὸν, xal δηλοῖ αὐτῷ ὅτι 
» Τῆ ἑξῆς δεχόµεθά σε, xal πρόελθε. » Δίδοται οὖν 
µανδάτα ἀπὸ ὀψὲ σιλέντιον, καὶ τὸν πρεσθευτὴν 
τῶν Περσῶν δέχεται. Καὶ χρὴ τὸν ἁδμισσιονάλιον 
ἐλθεῖν καὶ ἐρωτῆσαι τὸν μάγιστρον περὶ τῶν λαθα- 
βησίων, xai δίδοται µανδάτα, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἆπαν- 
τήσωσιν, καὶ δεῖ στῆναι αὐτοὺς tiq τοὺς τόπους 
μύτῶν μετὰ τοῦ ἅρματος, Προέρχοντα: δὲ πάντες 
ol ἄρχοντες ἀπὸ ὁλοσηρίκων, καὶ εἰσέρχεται ὁ mpta- 
θεις διὰ τῆς ῥιγίας, καὶ δέχεται αὐτὸν ὁ μάγιστρος 
εν τῇ σχολῇ αὐτοῦ, xai ἐρωτᾷ αὐτὸν, cl ἡένια ἔχει 
τοῦ βασιλέως, xal xpi, αὐτὸν ἰδεῖν πάντα, πρὶν 
εἰσέλθωσιν, xai λαθεῖν τὴν γνῶσιν αὐτῶν. Kal 
εἰσέρχεται πρὸς τὸν θασιλέα ὁ μάγιστρος, καὶ áva- 
φέρει αὐτῷ τὰ περὶ τῶν ξενίων,ἐπιδίδωσι δὲ αὐτῷ 
καὶ τὴν γνῶσι. Ὁ δὲ πρέσθης ἀναμένει ἔν τῇ 
σχολῃ τοῦ µαγίστρου. Καὶ μεθὸ δεχθῶσιν ol ἄρ- 
χοντες καὶ εἰσέλθωσιν siq τὸ χονσιστώριον. δεῖ τὸν 
ἁδμισσιονάλιον καὶ τοὺς χαρτουλαρίους τῶν βαρ- 
θάρων καὶ τοὺς ἑρμηνευτὰς ἀναγαγεῖν τὸν πρέσ- 
65», xal καθίσαι αὐτὸν ἐν τῷ ἀντικοναιστωρίῳν 
δοῦναι δὲ τοὺς χαρτουλαρίους καὶ ἑρμηνευτὰς xta 
τώριν τοῦ µαπίστρου τοῖς ἁδμισσιοναλίοις, καὶ τὰ 
ἄλλα γίνονται ὡς ἓν σιλεντίῳ. Χρὴ δὲ τὸ» µαγιστρον 
ἱτοιμάσχι κχανδιδάτους 1* ἁρμάτους (80) καὶ πούε- 


DE CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝΛΑ LIB. I. 





134 


imperatoris prestat. Hi eum comitesque e dromo- 
nibus escendentes excipiunt, et domum suam defe- 
runt. Quo facto magister protinuseum per legatum 
galutat, et denuo percontatur, qua ratione et satin 
ex voto conductus per viam et huc delatus fuerit. 
Munuscula simul beneventationis ipsi per optionem 
mittit, qualia placuerit. Ut plurimum vero ipse 
quoque legatus per suorum quemdam redcit magi- 
stro salutationis vices ; quem hospitem advenientem 
magistri est commode benigneque excipere,respon- 
sumque salutationi congruum reddere. Quse autem 
magister legato per ministrum suum familiarem 
nuntiat, hec ferme sunt. Jubet ipsum animumque 
et corpus otio et quiete ab itineris tediis et fatigiis 
recreare ; se ipsum coram salutaturum esse, quando 
permiserit et commodum ipsi fuerit. Tunc legatus 
aut proximo aut tertio diem significat magistro per 
premissum nuntium, se ad ipsum venturum, et sic 
accedit ad magistrum eumque salutat. Quem magi- 
ster vicissim presentem jam presens benigno col- 
loquio excipit. Cujus id primum et precipuum ar- 
gumentum est,ut inagister apud legatum perconte- 
tur, quomodo ejus princeps valeat, dein quid agant 
liberi principales, tum quid et quales ejus proceres; 
porro in quibus rerum ipse legatus versetur, et 
quomodo valeat familia ejus ; quomodo iter confe- 
cerit; num incommodum damnumyve acceperit ; 
num quid officiorum ipsi debitorum a nostratibus, 
itineris comilibus, praetermissum. « Nos quidem 
(ita debet magister eos errores excusare) in manda- 
tis a pio nostro Domino habuimus,omnia in cultum 
commodumque tuum facere. Si quid igitur eorum 
pretermissum fuit, gocordia culpaque ea nostra 
est ;: rogamusque te comitesque tuos, nolitis illud. 
egre ferre aut silentio celare ; sed eloquere libere, 
ut imposterum providere et emendare commissa 
queamus. » Legatus ad heec magistro gratias agit οἱ 
veneralionem commonstrat. Ejus comites pariter 
magistrum humillimo cultu adorant in terram pro- 
voluti. Quum dein imperatori visum fuerit legatum 
coram se admittere, significat ea de re magister 
legato per familiarem quemdam his verbis : « Vult 


VARLE LECTIONES 


5 XOA. ὑποθόηθον. !* ZXOA. ἁπλίτας. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIDUS. 


(85) Perfrequens est apud Grecos et Latinos [) 


ἡμεῖς, et nos pro ego poni. Verum ὑμεῖς, vos, in al- 
locutione ad alterum eumque unum,presertim cui 
venerationem testari studium erat, insolentius est. 
Non desunt tamen exempla, in quibus etiam pra- 
gens locus est, que mori horum seculorum jam 
antiquis illis prelusum fuisse ostendunt. 

(86) Irasci, succensere, offendi. Nam λύπη novis 
Graecis offensionem, simultutem, malevolentiam no- 
tat ; vid. p. 245, Theophanes p. 81, 95, 86: Τὰ περὶ 
Πόυλχερίας λυπηρὰ κατὰ Φλαθιανοῦ, ea qua circa 
Pulcheriam acciderant, animum Εμάοείᾶ adversus 
Flavianum ezacerbantia; item p. 126, 195, 208, 
402 ; Cedrea. p. 337 ; vid. Chilmead. ad Mailal. t. I, 
p. 90. Usurpavit jam Demosthenes λυπεῖσθαι eo 
sensu p. 373, 9. edit. Morell. 


(87) In. terram provoluti, toto corpore; minus 
recte in Latinis reddidi ; vid. ad p. 230. 

(88) Subadjuvat est vicarius adjutorie vel adjuvee, 
ut hic est magistri ; vid. Guiher. p. 391. 

(89) Reddidi, ut in membranis inveni,miscellam 
Grece scriptionis el terminationis cum Latina. 
P pro Β et terminatio US pro OS Greca sunt, re- 
liqua Latina ; vel potius terminatio us (Grecis cum 
vulgo Latino communis est Etiam grandibus litteris 
his ipsis, quas vides, lector, exaraverat librarius, 
quod passim fecit in vocibus Latinis.Solebat autem 
vulgus Latinum, seu quo sic vetus vulgaris Lati- 
nus sermo a majoribus acceptus ferret, seu quod 
Grecorum consuetudo id invexisset, accusativos 

lurales quos grammatici in os terminant, in us 
nire. Ut hic armaíus pro armatos habemus, sic 


135 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


136 


imperator te in conspectum suum venire. »Ipse au- À pac 1! εὐσχήμους τοὺς ἀκουλουθοῦντας αὐτοῖς. Καὶ- 


tem imperator debet legato, tam adhuc Chalcedone 
agenti, quam in Urbem delato, decurionem immit- 
tere interrogatum, quomodo valeat herus ipsius, et 
quomodo ipse conductus hactenus fuerit. Quando 
autem in eo jam est, ut legatum coram admittat, 
tune monet magister ea de re legatum proxime 
precedente vespera 346 per subadjuvam seu ad- 
jutorem secundarium his verbis : « Edixit impe- 
rator, ut coram venias. Tuum ergo nunc est com- 
parere. » Pariter imperator ipse legato salutem per 
decurionem nuntiat et hanc suam voluntatem : 
« Cras te excipiemus; veni ergo. » Mandata igitur 
eapse vespera dantur et senatoribus circumnun- 
tiantur, cras fore silentium, legatumque Persarum 


ἐξέρχεται ὁ βασιλες ἐκ τοῦ κουµθουκχλείου, δη- 
ριγευόµενος ὑπὸ τοῦ πατρικίου 15 (00), xal κάθηται 
εἰς τὸ µέγα κονσιστώριον, xal οἱ ἄρχοντες εἰσέρ- 
χονται, δηλονότι μετὰ ἀτραθαττικῶν χατὰ τὸ Égoc. 
Ἐν τοσούτῳ δὲ δεῖ τὸν ἁδμισσιονάλιον ἀγαγεῖν τὸν 
πρέσθην xal παραστῆσαι αὐτὸν εἰς τὸν τοῖχον ἀντὶς 
τοῦ βήλου τοῦ μεγάλου θερινοῦ χκονσιστωρίου. ᾿Ανοί- 
Ύονται δὲ αἱ τρεῖς θύραι τοῦ χονσιστωρίου, ἐὰν Σχῃ 
ἵππους (91) εἲς τὰ ξένια. Καὶ τρία βῆλα πάντως 
κρέµανται ὁλοσήριχα. Kal μεθὸ δεχθῶσιν πάντες 
ol ἄρχοντες, χιτεύει (ὡς ἐν ὑποθέσει [02]) ὁ µά- 
Ύιστρος οὕτως « Κληθήτω Ἰέσδεχος (93) ὁ πρίσ- 
6n« Χοσρόου τοῦ βασιλέως Περσῶν xai οἱ σὺν αὐτῷ 


ἑλθόντες, xal ἐπάγει (04) ἁρμάτους, » Ταύτην δὲ 


ΥΑΒΙ LECTIONES. 


1 EXOA. παϊδας. !8 πραιποσίτου con). Β. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
, alibi nostri codicis ín multus annus pro in multos B liorum ejus conscius et familiaris intime admissio- 


annos; item pag. 404, C. PARATUS pro paralos, 
nempe flagitamus, vel arcessimus, vel buc adesse 
volumus. Apud Muratorium in Thesauro Inscript. 
p. 1669, n. 7, in inscriptione retrograde exarata 
est ELIA VINCENTIA QUE VIXIT ANNUS XVI, et 
p. 1920, n. 16. VIXIT PLUS MINUS ANNUS XXII. 
In ejusdem Antiquit. Italic t. II, p. 1011, est ia- 
scriptio de fine seculi quarli IC QUIESCET CUTI- 
NUS IN PACE QUI VIXIT ANUS PM (plus minus) 
XXC. Formule veteres apud Bignonium cap. 29 : 
homo aliquis nomine ille, sic faclus, supra me venit 
cum armis suis, et colpus [id est colpos, de coups, 
ictus, verbera, venit a coluphus] super me misit, et 
sic dominus [deus] direclum (droit, jus] mihi dedit 
[id est bonam causam ipsum aggrediendi] et tales 
colpus ei dedi, pro [id est a] quibus ipse morluus est. 
Ex hoc more 0 et u permutandi manarunt termina- 
liones in o$ptov pro orium, ut armaturium, et alia, 


de quibus suo loco ; et ipsum illud,quod hic habe- (* 


mus proxime ἀχουλουθοῦντας pro ἀκολουθοῦντας. De 
more autem litteras 4296089 et Latinas cominiscendi 
vid. Salmas. ad Inscript. Herodis Attici p. 94, edit. 
Creniane. *[Medio evo commiste littere Grreca 
passim cum Latinis sunt, ut apparet ex chartis Ra- 
vennatensibus, precipue Maffei Istoria diplomatica 
p. 238.]* Imo jam sub vetustis Romanis in nummis 
conjuncti fuerunt Latinis litteris Grece. ''Nummus 
Alexandri M. cum inscriptione Μακεδόνων in altera 
facie varia symbola et nomen /ESILLAS litteris 
Latinis explicatur p. 484. Memoir. de Trevoux 
À. 1711, ubi etiam de more Latinis litteris monu- 
menta apud Grecos inscribendi.]' Apud Murato- 
rium [nscr. p. 478, in eodem versu ΓΕΛΑΟΙΟ et 
AOYTPON exaratum conspicitur. Testantur quo- 
que hoo de more nummi Graci medii evi apud Du 
Cange in Famil. Byzant., item Achates contornia- 
tus apud Caylusum in Collectione veterum sígno- 
rum Tab. LXXXVI, cui inscripta sunt hsec duo 
verba : NEPUN ATYCTE. In qua inscriptione duo 
ad tria exstantia deterioris evi deprehenduntur 
vestigia, unum ou pro ω positum, Népoov pro 
Νέρων ; alterum "Αγουστε pro Αὔγουστε, denique v 
pro ov. 

(90) Forte prepropere censui vocem hanc vitio- 
sam esse, et illi subsistui in Latinis Propositum ; 
non reputans etate Justiniani, cui frsgmentum hoc 
debetur, non tam numerosos eoque non tam viles 
fuisse Patricios, quin licuerit Petro magistro patri- 
cium xat' ἐξοχήν nominare. Patricius tuno tempo- 
ris idem erat atque pater principis, et erat consi- 


D 


nis,quod postea mutato nomine 6 μυστικός et ὁ πα- 
ραδυναστεύων erat. Quod si tamen non sine causa 
videar prepositum hic loci patricio prehabuisse, 
id mih! tanto gratius accidet. 

(91) Ut nempe traduci coram imperatore possint. 
Nam humili in loco erat consistorium ; ut solebant 
eo tempore ceterorum quoque principum Europeo- 
rum diete humili in loco esse; v. pag. 200. Caro- 
lus] V Augustus Metis solemnem curiam anno 1356 
habebat, in qua, teste Alberto Argentinensi, electo- 
res et officiales seu. ministeriales imperii veniebant 
$uper equo usque ad. mensam.  Descendentes vero de 
equo coram mensa histrionibus et. mimis dabalur 
equus, Ex eo quoque intelligitur principes viros 
tunc in humlli convivasse, quia boves de scarlata 
vestiti introducebantur, qui cornicabant [cornubus 
ge petebant arietabant| ad singula fercula, qua ap- 
ponebantur regi in. mensa, nisi forte boves hi docti 
scalas scandere, aut machinis sublevati fuerunt. 
Locus desumtus est ex Alberico monacho trium 
fontium apud Murator. t. I, Antiqu. Ital. p. 846, e 
quo etiam origo vocis charlatan, qua circumfora- 
neum, agyrtam designainus, intelligitur. Nempe a 
veste coccinea,scarlato, quam et ipsi et boves atque 
simiz gestabant, quos circumductitabant et edentes 
θαύματα monstrabant, appellati fuerunt scarlatati e£ 
scarlatani. Unde autem scarlatum seu pannus cocci- 
neue ? Ab Arabico, scharal, quod coccineum colo- 
rem notat. Vocabulum in Golii Lexico non prostat. 
Habetur tamen in Moallaeah quinta. 

(92) Ul exemplum fingam, e quo negotium hoc in- 
telligatur, exempli causa. Theorianus in Legat. 
Armen. : Ἔστωσαν, ὡς ἐν ὑποθέσει, ἐνταῦθα ὑπὲρ-- 
τωρα τρία, fingamus tantisper, adesse hic coram 
nobis tria hyperpyra ; ἐν ὑποθήκης μέρει pro eo dizit 
Plutarchus Opp. philos. p. 178. Notes sunt hypothe- 
lice argurcentationes Stoicorum.Belges perapposite 
veronderstellen dicunt pro ὑποτιθέναι, supponere 
tanquam verum, aul exsistens, aul factum quid. 

(95) Menander rhetor in excerpt. Legat. Πα- 
schel. p. 121, eum Ἰεσδεκδυσνάφ appellat (locus 
meretur cum nostro conferri, et Procopius Hoss- 
chelii p. 333, 13, Ἰσδίγουσαν. 

(94) Id est ἐπάγῃ. Nihil librario nostro frequen- 
lius, quam indicativos et subjunctivos promiscue 
habere. Adducat armatos, nempe domesticus scho- 
larum, aut silentiariug, aut alius quicunque, ad 
cujus curam heo res spectat. In Latinie supplevi 
decurio ob ea, que p. 236 leguntur. 


131 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. 


138 


τὴν κιτατίονα χρὴ τοὺς τῶν βαρθάρων !9 (95), ὡς A a Domino excipiendum. Admissionalis debet tuno 


εἴρηται, δοῦναι τοῖς ἁδμισσινναλίοις, xal οἱ ἆδμισ- 
σιονάλιοι ποιοῦσι δύο yapzla, tv μὲν µεγάλοις 
γράμµασιν γεγραμμένον, xal διδόασιν τῷ σιλεντια- 
pip, κἀκεῖνος τῷ ὁστιαρίῳ, καὶ προαναγινώσκεται 
διὰ τοῦ χαρτουλαρίου iv τῷ χουθουκλείῳ τῷ βασι- 
Asi, ἕτερον δὲ πιττάχιον ἐπιδίδωσιν τῷ μαγίἰστρῳ 
πρὸς ἀνάμντσιν αὐτοῦ. Δαμθάνει δὲ xal ὁ τερτιο- 
χήριος (06) τὸ σον τῆς κιτατίονος, καὶ στήχει ὁπί- 
σω τοῦ µαγίστρου, xai ὑπυμνήσχει αὐτόν, Μετὰ 
οὖν τὴν κιτατίονα τοῦ µαγίστρου εἰσέρχεται ὁ δηχου. 
plov εἷς τὸ μικρὸν κονσιστώριον, καὶ λαμθάνει 
τοὺς ἀρμάτους κανδιδἄτους, καὶ ἐκθάλλει αὐτοὺς, 
xil ἵστησιν αὐτοὺς δεξιᾷ καὶ ἀριστερῇ εμπρὸς τῶν 
ἀρχόντων μετὰ τοὺς ὑπατικοὺς, xal τηνικαῦτα ἑξέρ- 
χεται ἔξω, καὶ ἐὰν ἴδῃ ὅτι ἔτοιμός ἐστιν ὁ πρεσθευ- 
τὴς, χράζει ὁ δικουρίων « Λεθά » 30 (07). Καὶ ἐπαι- 
poutvou τοῦ βήλου ῥίπτει (98) ἑαυτὸν ἔξω ὁ πρέσθης 
ἐπὶ τοῦ ἐδάφους, ἔνθα τὸ πορφυροῦν μµάρµαρον, xal 
προσκυνεῖ. καὶ ἀνίσταται. Καὶ uso εἰσέλθῃ τὸν πυλῶ. 
να, πάλιν ῥιπτει ἑαυτὸν, xal προσκυνεῖ ἐπὶ τοῦ ἐδά- 
φους, xal ἀνίσταται. Kai πάλιν ἐν τῷ µέσῳ τοῦ xov- 
σιστωρίου ὁμοίως προσκυναῖ, xal τότε ἔρχεται xal 
φιλεῖ τοὺς πόδας, καὶ ἴσταται ἐν τῷ µέσῳ, xai. ἐπι- 
δίδωσι τὰ γράμματα, xai λέγει τὸν ἀσπασμὸν τοῦ 
βασιλέως αὐτοῦ. Xp? οὖν ἑἐρωτῆσαι τὸν βασιλέα" 
e Πῶς ὁ ἀδελφὸς ἡμῶν (99) σὺν θεῷ ὑγιαίνει; χαί- 
ροµεν ἐπὶ τῇ ὑχείᾳ αὐτοῦ, » xai ὅσα θέλει ἐνδιάθετα 
ῥήματα (1), λέγει πρὸς τὸν πρεσθευτήν. Μετὰ 
ταῦτα λέγει ὁ πρέσθης ὅτι « Ὁ ἀδελφός σου ἔπεμ- 
ψὲν σοι δῶρα, xai παρακαλῶ δεχθῆναι αὐτά. » Kai 
ἐπιτρέπει τοῦτο ὁ βασιλεύς. Καὶ ἐξέρχεται ὁ πρεσ- 
θευτὴς, καὶ µετὸ τῶν ἀνθρώπων αὐτοῦ βαστάζει 
τὰ δῶρα, xal εἰσέρχεται βαστάζων, αὐτὸς μὲν f 


ad magistrum accedere eumque interrogare de la- 
barensibus,[num et quol numero illos adesse velit,] 
danturque mandala, etiam illos debere adesse et 
suis in locis cum armatis stare. Procedunt et con- 
veniunt in aulam proceres omces eo die in holose- 
ricis. Legatus per regiam [portam] intrat ; quem 
magister sua in schola excipit interrogatque, num 
Secum habeat munera heri sui nomine imperatori 
offerenda, addens, se omnia illa prius, quam in 
conspectum Domini veniant, lustrare debere eorum- 
que cognilionem sumere seu indiculutm conficere. 
Confecto illo negotio, intrat magister ad Augustum, : 
ad eumque de munerum ratione, numero alque 
pretio refert, et simul cognitionem scu indiculum 
porrigit. Interim prestolatur legatus in schola mae 
gistri. Deinceps ut admissi a Domino proceres in- 
gressique fuerunt consistorium,debent ad missiona- 
lis et chartulurii barbarorum et interpretes lega- 
tum sursum [e schola per aulam in palatium] 
ducere et in anticonsistorio [vel atrio, per quod in 
consistorium introitus patet, | deponere; ipsi autem 
chartulurii et interpretes citatorium vel commoni- 
torium magistri admissionalibusexhibere ; reliqua. 
que fiunt ut in silentio. Inter hec magister paratos 
esse jubet candidatos armatos et pueros speciosos, 
istorum pedissequos ; et egreditur imperatore cu- 
biculo, stipatus a patricio, residetque ia magno 
consistorio, et intrant proceres, in  atrabaticis 
nempe, ut mos est. Dum hac fiunt, debet admis- 
sionalis legatum adducere et ad parietem, qui est e 


C regione veli magni estivi consistorii, collocare. Si 


legatus in muneribus eliam equos habeat, aperiun- 
tur tres porte consistorii. Utcunque vero ait, sem- 


VARL£E LECTIONES., 
49 τοὺς τῶν Βαρθάρω». Hoc loco aliquid excidisse censet RH... 9? ZXOA. ἔπαρον. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(95) Hic excidit aliquid e membranis procul du- 
bio. In Latinis supplevi e B. vs.12 : Τους ἕρμηνευ- 
τὰς xal χαρτουλαρίους τῶν βαρθάρων. 

(96) Rara fterciocerii fit mentio. Primíisceriuset se- 
cundicerius sepius leguntur. Quo in scrinio tertio- 
cerius hic memoratus fuerit, nonliquet; nam multa 
erani scrinia sub dispositione magistri officiorum. 

(97) His ipsis litterarum formis exaraverat libra- 


rius. Pro velum malim in Latinis te substitui ; vid. D 


dicta ad p. 140. 

(98) Humi procidebant et jacentes adorabant im- 
peratorem Grecum legati exteri, ut. patet ex Me- 
nandri rhetoriseclogislegation.ed. Hoeschel. p. 94: 
Ἠνίκα προσῆλθε [Sebochthin, legatus regis Persa 
rum ad Justinum seniorem] χατὰ τὸ ειωθὸς τὸν 
αὐτοκράτορα προσκυνήσων, χαμαὶ ῥίψαντος ἑαυτὸν, 
οὕτω ξυμθὰν, ὁ πῖλος, ὅς ἐπὶ τῇ κεφαλῇ κατὰ τὸ 
νενομισµένον τοῖς Πέρσαις ἐπέχειτο, εἰς τούὔδαφος ; 
ἔπεσε 

(99) Mosillius temporis, quo reges, qui tum pene 
duo tantum in orbe erant, Romanus imperator et 
Persarum, seseinvicem fratrisappellatione donandi, 
ad noetra termpora promanavit. Dicam de illo plu- 
ribus ad p. 398. Interea hic unum excitabo Menan- 
dri Rheloris locum ex Hoschelianis Legationum 
Ere ptis p. 114. De formula σὺν θεῷ autem v. ad 
p. 9v», 


(1! Vertenti mihi hunc locum non succurrebat 
vera signiflcatio vocabuli ἐνδιάθετος. Est nempe 
omne, quod quis in animo habet autagitat, quein- 
tus penes se velut disponit, locat, translocat, fovet, 
volvit et revolvit. Alias adhibetur pro $nsito, inha- 
renie. Ut Plutarchus Opuscul. p. 76, περιαυτολογίαν 
ivüta'sxvov, cupiditatem de se loquendi homini insi- 
iam appellat. Idem p. 83. tiw ἐνδιάθετον καὶ φιλό- 
σοφον habitum animi inharentem, quem animug 
sentit, a quo movetur et feritur, opponit ἒξει ἵστο- 
put καὶ σοφιστικῇ, habilui animi, quo res bonus 
tantum historice novit, et disserere de illis absque 
affectione potest. Hoc a nostro loco alienius; utitur 
tamen hoc sensu dictione nostra καταχόρως Casau- 
bonus in epistolis. Pro eo novi Graci σχετικὸς di- 
cunt, de quo inferius suo loco. Eo sensu quoque 
legitur apud Scholiasten Sophoclisad OEdip. Colon. 
vs. 460, ubi vocem. Εὐμενίδας interpretatur : Ἡξ 
εὐμενῶν στέρνων, olov μὴ ἐξ ἐπιπολῆς, ἀλλ᾽ ἔνδια- 
θέτως, non superficialiter, sed tolo animi affectu. 
Aptior autem huic presenti est alter ille Plutarchi 
locus p. 1301, ὁ ἑνδιάθετος Ayo, sermo in mente 
adhuc abditus, opponitur τῷ iv προφορᾷῷ, sermoni 
per os prolato. Quodsi tamen aliquis malit in uostro 
leco ῥήματα ἐνδιάθετα, verba affectuosa, charitatem 
monstrantia, interpretari, me non habebit relu- 
ctantem. 


139 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


140 


per tria vela holoserica curatur ut e tribus portis A πἆλλιν (2) 3j κοσµίδιν (3) f ὁτιδήποτε, ἑάν iscuy 


dependeant. Tandem, quum proceres omnes a Do- 
mino accepti el admissi fuerint, citat, ut exemplum 
fingam, sic verbi gratia : « Vocetur Jesdecus, lega- 
tus Chosrois, regis Persarum, et qui cum eo vene- 
runt; et arcessal [decurio; armstos. » Hanc cita- 
tionem debent interpretes et chartularii barbaro- 
rum, ut jam dictumest, admissionalibus exhibere: 
et hi, admissionales, tum conficiunt duas chartas, 
unam quidem magnis litteris conscriplam, quam 
silentiario tradunt, ethic porro tradit ostiario ;quo 
facto illa citatio ex eodem exemplari recitatur α 


τίµιον, τῶν δὲ ἄλλων ἕκαστος ἓν εἶδος βαστάζει. 
Xp; δὲ προετοιµασθῆναι αὐτοὺς διὰ τῶν ἐἔρμηνευ- 
τῶν ἐν τῷ ἀντικονσιστωρίῳ, καὶ βαστάζοντας πάντας 
ἐλθεῖν. Καὶ αὐτοὶ δὲ πάντες εἷς τὸν ἀντιχρὺ τῆς 
σέλλιις τοῖχον ἔξω τοῦ βήλου ἵστανται, xal ἔπαιρο- 
µένου τοῦ βήλου, ῥίπτουσιν ἑαυτοὺς ἐπὶ τοῦ ἑδάφους, 
xai πάλιν εἰσέρχοντα, τὴν θύραν, καὶ ῥίπτουσιν 
ἑαυτοὺς, xal τρίτον τοῦτο ποιοῦσιν. Kal τότε δέ- 
χονται οἱ σιλεντιάριοι πάντα τὰ δῶρα, καὶ xlvÓuvov 
ἔχουσιν (4) καταγαγεῖν αὐτὰ χατὰ τὴν γνῶσιν τοῦ 
μαγίστρου εἰς τὴν βεστοσάκραν Ἱ καὶ παραδοῦναι 


VARLE LECTIONES. 


1 YXOA. τιµίαν ἔσθῆτα, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(2) Ad reges Orientis absque munere accedere B nense, ILI, 20, regem [Imp. as οσοι [taliam 


neminilicet. Inter dona itaque offerenda preci- 
puum locum obtinent pallia, id est supellex serica 
vestiaria cujuscunque generis, dein equi; raro au- 
rum οἱ argentum, raro gemme, raro mancipia. 
Hac accipiunt reges illi, hec reddunt illis, quos 
honorare cupiunt ; vid. Murator. Ant. Ital. t. II, 
p. 841 aqq. : unde tautum unum alterumve locum 
excitabo. Admirabiles nuptie pro ea Medioluni 
facie sunt, ait. Chronicon Astense. et ibi data [1ιο- 
runt joculatoribus plus quam septemmillia pannorum 
bonorum... Dominabus Paduanis multa jocalia con- 
donavit et joculatoribus mulias vesles, quibus defi- 
cientibus aurum εἰ argenlum pro. supplemento largi- 
tus est. Idem etiam in Historia orientali obtinet. 
Quod joculatores principibus Europsis, id poets 
Arabici principibus orientalibus erant. Hos ergo si 
donare m;unere pro carmiue panegyrico oblato vel- 
lent, equo aut pallio, quod illi challam appellant. 
donabant. [tem si major princeps minorem bonora- 
ret, pallium et equus mittebatur. [n ludis equestri- 
bus medii evi proponebantur inter tria brabea pri- 
mum οἱ maximum pallium, unde nata diclio cursus 
ad pallium, id est pro pallio obtinendo ; v. Mura- 
tor. |. c. p. 850. Est autem, ut dixi, pallium non 
id solum, quod stricte sic appellamus, sed omnis 
ἀναθολή, omne quod induitur aut appenditur, vel 
injicitur, insternitur corpori tegendo, fovendo, or- 
nando, verbo suppellex vestiaria, integre tele pan- 
ni, et quidem serici. Pallium enim, παλλίον, aliud 
nihil est, quam πανιον, pannus ; v. Du Cange Gloss. 
utroque h. v. Otto Frisingensis opulentiam Byzantini 
laudaturus, ibi abunde ait esse auri el argenti εἰ 
palliorum. Pariter Radulphus Cadomensis in Gestis 
Boamundi et Tancredi introducit Alexium Comme- 
num Imp. sic loquentem in epistola a se conficta : 
Hic (CPli; sunt pallia, hic aurum, hic caballi, hic te 
omntum manel affluentia thesaurorum. Joannes Mo- 
nachusin Vita8. Odilonis abbatis Cluniacensis [IlI, 1: 
Reliclis namque nativis atque assuelis veslimenlis ca- 
perunt fucatas nempee purpura, aut certecoloribus, 
coloreas] atque [Ίσα fia est amplas, syrmatosas] 

allioque [id est serico] ornatas circumferre cucullas. 

urpinus c. 29 (apud Du Cange Cacelum, pro quo 
restituendum caretum, unecharrette, genus vehiculi): 
Beatum Rhothlandum super duas mulas carelo aureo 
subvectum, palliis tectum ad Blavium Carolus deferri 
curavit. Luitprandus in. Legationis sue narratione 
ait multa pretiosa pallia se CPlicoemisse ; sed cum 
vellet in Italiam mittere, intercepta in ipso portuet 
imperatoris jussu retracta fuisse. Nolebant enim 
Greci ad occidentales luxus sui delicias transmit- 
tere. Quo factum, ut, quamvis Amalfitani, Pisani, 
Januenses et Veneti cum orientalibus commercia 
exerceren!, serica tamen vestis inler carissima et 
rarissima Europe nostre cimelia haberetur, que 
ipsis quoque imperatoribus dignum munus esset. 
Ita cum. rumor percrebuissel, &it& Chronicon Casi- 


teniurum esse, perrexit (Abbas cenobii] Amalfin, 
tbique viginti pannos sericos, quos triblattos vocant, 
coémit, ut, si forte necessarium esset, haberet certe, 
quod regi donaret, pro tutela videlicet el honore mo- 
nusterit hujus. De more principum utriusque orbis 
et seculi medii vestibus eos donandi, quibus bene 
vellent, agam ad p. 271. 

(3) Jocalia appellabant medio evo. Pertinent eo 
auro, argento facta opera, pyxides, tenie,cemmee, 
margaritae, plume avium pretiose, arma affabre 
facta, omnia, quibus corpus ornatur et illustratur. 

(4) Rara hec dictio, mihiquidem nusquam alías 
reperta, notat, quod nexus et ratio loci monstrat, 
laborem habent, id est deputatum, commissum sue 
cure. Improbabilis ut accidat ob novitatem, necesse 
est. Sed ejus gencris in hoclibro multa sunt ; et ne 
sic quidem ratione caret. Κίνδυνος novis Grecis est 
lurmentum, pena, supplicium ; vid. Nicephor. Patr. 
Breviar. p. 11 et 19. Eodem sensu Latini quoque 
sequiores periculum usurpant. Hinc ipsis χίνδυνος 
est omne, quod cum cruciatu conjunctum est, 
erumna, labor teedii plenus, contentio defatigans. 
Aflirmare ausim hane significationem veteribus 
Graecis incognitam non fuisse. Sume locos, in qui- 
bus vocabulum κίνδυνος legitur, omnes, et expende ; 
videbis eorum longe plurimis significationem labo- 
ris erumnosi, sollicitudinis (prout nempe in Cod. 
Theod. et Justin. legitur) non minus bene, quam 

ericuli congruere. Diodori Siculi e. c. illud 
ibro xvin, ia. fine παντα χίνδυνον ἀναδέχεσθαι non 
magis hanc quam illam significationem tolerat. 
Recte igitur dixit Zosimus flne capitis 62, 1. 1: 
"μργα καὶ γινδύνους ἀποδείξασθαι, ubi dubito recte- 
ne ὑποδέξασθαι emendatum eant. Certe ἔργα ὑπο- 
ἔχεσθαι nemo ΜΗΝ dixit. Allegarem Polysenum, 
apud quem p. 158, κίνδυνος eo in loco positum est, 
quo alius quicunque Grecus scriptor purioris ser- 
monis studiosus ἀγών adhibuisset : Ὡς δ᾽ ἐν ἰσχυρῷ 
κινδύνῳ, ταραχωδῶς ἐμπεσόντες, καὶ διὰ νυκτὸς 
φεύγειν βιασθέντες, ἀπέθαλλον πολλοὶ τὰς ἁσπίδας, 
mulli jacluram scutorum fecerant, ut in vehementi 
lucta (vel contentione), et. invecli cum tumultu, coac- 
tique per noclem fugere. Sed absit a me, ut scripto- 
rem tam infantilem, tam anilem, tam judicio et 
eloquentia omni cassum, ipsius infime et ferrem 
Grecitatis dedecus, etate argentea (sic enim Anto- 
ninorum sequalem appellant) dignum existimem. 
Quem nos habemus Polyenum, exejus commenta- 
riis cum insutis suis commentis nugax aliquis Grae- 
culus consarocinavit. In Thucydide videor mihi signi- 
fleatum eumdem vocabuli hujus deprehendisse, 
scil. III, 14 : M?) πρόησθε ἡμᾶς ἴδιον μὲν τὸν κίνδυ- 
voy τῶν σωμάτων παραθαλλοµένους, qui locus non 
video qua ratione exponi queat, nisi κίνδυνον pro 
πόνῳ accipias : nesinite nos laborem nostrorum cor- 
porum discrimini erponere. 


741 DE CERIMONTIS AUL/E BYZANTIN. E LIB. I. 143 


καὶ γίνεται αὐτῶν διατίµησις, καὶ δεῖ τοὺς βεστο- A chartulario in cubiculo coram imperatore, prius- 
σακράνους τὴν διατίµησιν τῶν δώρων εὐθέὼς απαῃι isin consistorium egrediatur ; alterum autem 


ἀγαγεῖν τῷ μαγίστρῳ, ὥστε εἰδέναι αὐτὸν, τί ἐστιν 
τὸ προσενεχθὲν, καὶ ἐν καιρῷ ἀντιδώρων ὑπομνῆσαι 
τὸν βασιλέα, τί χρὴ αὐτὸν ἀντιπέμψαι διὰ ἰδίων 
πρεσθευτῶν. Τῶν δώρων οὖν προσενεχθέντων, λέγει 
6 βασιλεὺς τῷ πρέσθῃ * «᾿Ανάκτησαι σαυτὸν ὀλίγας 
ἡμέρας, xxi «7 τι ἔχομεν λαλῆσαι, λαλοῦμεν, xal 
μετὰ καλοῦ ἀπολύομέν σε πρὸς τὸν ἀδελφὸν ἡ μῶν. » 
Καὶ εὐχαριστεῖ ὁ πρἐσθης καὶ προσκυνεῖ, καὶ πάλιν 
προσχυνεῖ εἷς τοὺς αὐτοὺς τόπους, xal ἀναχωρεῖ, 
Καὶ ἐπὰν χαλασθῇ τὸ βῆλον, ἵσταται ὁ δικουρίων, 
καὶ κιττεύει ὁ μάγιστρος « Στρανφερ 33, (5), » xal 
λαμθάνει τοὺς ἁρμάτους κανδιδάτους ὁ δικουρίων, 
καὶ ἐχθᾶλλει εἷς τὸ µμικρὸν κονσιστώριον. Kal 
τότε ἀνίσταται ὁ βασιλεὺς, καὶ τὰ λοιπὰ πάντα 
γίνεται χατὰ τὸ ἔθος. Χρὴ δὲ τὸν πρεσθευτὴν χάτω 


exemplar 346 exarant tantum ut pittacium aut 
schedulam, quam magistro (radunt memorie gratia. 
Sed οἱ terliocerius exemplum citationis sumit, et 
stans retro magistrum commonetaoit ipsum de pro- 
nuntiauda citatione, quando tempus instat. Post oi- 
tationem itaque magistri intrat decurio in parvum 
consistorium,sumptosquesecum armatos candidatos 
illinc educens introducit (in magnum] et collocat 
dextraque sinistraque coram proceribus proxime a 
consularibus. Quo facto exit rursus, vidensque pa- 
ratum esse legatum, clamat: « Leva, » id est 
« tolle » (scilicet tel. Velo ad hec sursum levato, 
prosternit se legalus extra consistorium, in terram 
ibi, ubi rotundus porphyreticus lapis in pavimento 
conspicuus jacet ; Dominumque adorat, eoque facto, 


ἀναμεῖναι εἷς τὴν σχολὴν τοῦ µαγίστρου, καὶ τὸν — resurgit. [Ingressus deinde per fores, protinus se 
µάγιστρον κατελθεῖν xal συντάξασθχι αὐτῷ καὶ  rursusprosternit, adoratque Dominum humi jacens, 
ἀπολῦσαι. et reaurgit. Iterat banc venerationem terlia vice in 
medio consistorio : qua peracta, propius accedens osculatur pedes Augusti, et adstat coram, traditque 
litteras sui principalis, οἱ salutem imperatori ejus nomine nuntiat. Tunc interrogat imperator: « Fra- 
ter noster quomodo valet per gratiam Dei ? Letamur sospes si fuerit ; » et alia verba, que animo suo se- 
cum volvit et agitat. Tum dicit legatus : « Frater tuus misit tibi dona, qux rogo velis acceptare. » An- 
nuente imperatore, exil legatus [in anticonsistorium], et affert ipse una cum familiaribus suis illa 
dona intus ad conspectum Domini. Et ipse quidem aut pallam aut pretiosam aliam mundi muliebris 
supellectilem aut aliud quodcunque, dummodo magni et excellentis valoris sit; ceterorum barba- 
rorum singuli singulas species bajulant. Debent autem prius in aniiconsistorio per interpretes ordi- 
nati fnisse atque preparati, suaque quisque sarcina instructi, et absque mora cum suís oneribus in ma- 
gnum consistorium intrare. Stantes ad parietem, qui est e regione solii extra velum, prosternunt 
sese, simu] ac illud sublevatur, humi, tum surgunt ; et ingressi per portam, prosternunt sese iterum et 
tandem tertium quoque. Silentiarii tunc excipiunt ab illis dona, curamque et officium illud habent, ut illa 
secundum cognitionem seu indiculum a magistro sibi traditum in vestosacram seu sacrum vestiarium 
deportentur, et ia manus vestosacranorum tradantur. Ubi estimantur, debentque vestosacrani vel 
offloium sacri vestiarii protinus eam donorum estimationem in scripto magistro exhibere, quo sciat 
ille, quid munerum et quanti pretii legatus attulerit, possitque imperatori ejus rei memoriam reno- 
vare quo tempore alia dona in istorum compensationem comparanda et cum nostratibus legatis illuo 
remittenda sunt. Donis in hunc modum exhibitis, hortatur imperator legatum 397 his verbis: « In 
presentia quidem abi, poat interjectes paucos dies rursus ad colloquium de rebus necessariis vocan- 
dus, honestisque omnibus modis ad fratrem nostrum remittendus. Interea quiete te recrea, tempusque 
hilariter transige. » Ad hec gratias agit legatus, et adoret semel atque iterum iisdem in locis, in qui- 
bus id antea fecerat accedens, et sic abit. Laxato tum demissoque velo, procedit decurio in medium 
consistorium, cilatque seu clamat magister:« Transfer. » Quo audito decurio armatos candicatos se- 
cum in parvum consistorium transfert. Surgit tum imperator, ceteraque fiunt pro consueto more. Le- 
gatus interea dobet iofra (id est apud introitum palatii] in schola magistri magistrum exspectare, do- 
nec hic (e palatio] descendat ipsique vale dicat, et sic domum eum dimittat. 


ΚΕΦΑΛ. |’. CAPUT XC. 
"Oca δεῖ dv ταῖς ἄλλαις ἡμέραις ἐπὶ τοῦ πρεσθευτού — De iis, que oportet per ceteros. dies, quos legatus in 
παραφυλάττεσθαι. Urbe transigit, circa eum observari. 


Ἐντυχὼν τοῖς γράμμµασιν ὁ βασιλεὺς, ὅτε βούλε- 
ται, Επιτρέπει τῷ μαγίστρῳ δηλῶσαι τῷ πρισδευ- 


Postquam sic naclus es! imperator perlegitque 
Perse litteras, imperat quando ipsi libuerit, ma- 


VARLE LECTIONES. 


3* ZXOA. µετάφερε. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(5) Ita ipembrans, quod eo moneo, ne typogra- 
hicis operis vitium imputetnr. Mira inesf novis 
cis et ridicula scevitas oris in eiferendis pore- 


grinis vocabulia. Transponere litteras detestabilem 
in inodum solent. Recte tamen infra p. 404, legitur 


Transfer. 


743 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


144 


gisiro, ut signillcet ad legatum, proximo diein pa- Α τῇ, ἵνα «Tj ἑξῆς προέλθῃ εἷς τὸ παλάτιον' δηλοῖ δὲ 


latium ut veniat. Ipse quoque imperator, si placeat, 
id idem legato per silentiarium significat, et fit si- 
lentium, et arma seu scuta et haste ienentur 8 
candidatis, et labarenses astant [cum suis labaris 
per aulam palatii protenti]. Legatur: itaque adve- 
nientem excipit magister in schola sua ; ibique re- 
linquens sedentem ascendit ad imperatorem, eique 
significat, legatum adesse. Quem imperator intus 
sive in porticu (augustei], sive etiam in ipso augu- 
8teo excipit. Si vero legatus propria sibi sua dona 
secum habet, que oblata suo nomine imperatori 
vellet, debet pridie ejus diei, quo secunda vice ad 
Augustum admittitur, per magistrum supplicari, di- 
gnetur Dominus ea acceplare: Dominoque an- 


nuente, monstrat ea tunc ipso audientie die ma- B 


gistro in ejus schola et conficitur eorum notitia 
seu indiculus ; quem monstrare prius magister im- 
peratori debet ad eum adscendens. Legatus dein, 
cum jam in eo et opportunum tempus est, ut exci- 
piatur et admittatur ad Dominum, ingreditur, et 
jam praesens supplicatur Domino, velit munera sua 
benigne acceptare. Et tum, data ab imperatore ve- 
nia, introeunt legati domestici, bajulantes ejus 
dona, fiuntque omnia eadem, qua fieri modo dice- 
bemus, cum ipsius Persarum regis munera impe- 
rator acceptat. Et tum demum fit colloquium. 
$38 Meminerit tum imperator non minus, quam 
. superiore admissione, diligenter solliciteque atque 
frequenter Persae nomeu honorifico cum elogio ci- 
tare et interrogare, quem ille animum erga se pro- 
dat, et spesne sit impetrande ab illo pacis. Post re- 


(6) Pro magna gratia et honore debebal reputari, 
si imperator non principis exteri tantum dona ad- 
mitteret, que sine gravi causa repudiari non sole- 
bant, sed etiam a legato suo nomine oblata accipere 
dignaretur. De Nicephoro Phoca narrat Luitprun- 
dus p. 483 eum ultima demum receptione munera 
sua admisisse. Magnis die illa effeci precibus, ut 
munus, quod sepe aspernalus [uerat, dignaretur ac- 
cipere. 

(7) Colloquium. Sic usurpant novi Greci ; v. 
Theophan. pag. 54. In Anthologia p. 119, init. ap- 
peilantur littere τῶν ἀποδημοῦντων ὄργανα συν- 
τυχίης ἰποίγωπιειία conventus. εἰ colloquii absen- 
tium. 

(8) Illud σὺν αὐτῷ duhie positum, notetne preler 
ipsum, an coram ipso. Qui legationes ad Russicam 
et Turcicam aulam scripserunt (utraque autem 
propago Greca quodammodo es!), acerbe querun- 
tur, sibi acres circumpositas fuisse vigilias, ne 
cum exteris legatis aliis, aut cum ipsis indigenis 
consuescerent. Luitprandus jam questus est p. 483, 
se diligenter custoditum fuisse, ne cujusquam frue- 
reiur sermone, qui actus Nicephori ipsi indicaret. 
Insignis est locus Procopi: Gothic. IV. pag. 341. 29. 
ed laschel., ubi de eodein nostro legato Persico 
Isdigunaso, extraordinariis honoribus et officiis 
excepto a Justiniano, loquitur : Μόνος πρεσθέων 
ἁπάντων οὗτος εἷς πεῖραν φτλακῖς οὐδεμιᾶς ᾖλθεν, 
ἀλλ᾽ αὐτός τε καὶ ὅσοι αὐτῷ βάρθαροι εἴποντο πολλοὶ 
ἐς ἄγαν ὄντες ἐν πολλῇ ἐξουσίᾳ ἐγένοντο ἐπὶ Ὑρό)ου 
μῖχος ἐντυγχάνειν καὶ ξυγγενέσθαι οἷς ἄν βούλοιντο, 
xal τῆς πόλεως πάντγ  περιὼν ὠνεῖσθα, τε xal 


ἀποδίδοσθαι ὅσα ἦν βουλομένοις σφίσι, καὶ ξυµ- 


καὶ αὐτὸς, ἐὰν βούληται, διὰ σιλεντιαρίου αὐτῷ, ἵνα 
προέλθῃ, καὶ γίνεται σιλέντιον, καὶ τὸ ἅρμα xoa- 
τεῖται, καὶ οἱ λαθαρήσιοι ἵστανται, καὶ ἐπὰν προ- 
ἐλθῃ, δέχεται αὐτὸν ὁ μάγιστρος εἰς τὴν σχολὴν τὴν 
ἑαυτοῦ, καὶ ἐᾷ καθήµενον αὐτὸν xal ἀνέρχεται, xal 
μηνύει τῷ βασιλεῖ, καὶ δέχεται αὐτὸν ἔσω, εἴτε dv 
τῷ πορτίκῳ, εἴτε Ev τῷ αὐτῷ αὐγουσταίῳ. El δὲ ἔχει 
δῶρα ἴδια (6) ὁ πρέσθης, πρὸ μιᾶς παρακαλεῖ διὰ τοῦ 
μαγίστρου, ἵνα ὀεχθῶσι, xai ἐὰν ἐπιτρέφῃ 6 δεσπό- 
της, δείκνυσιν αὐτὰ τῷ μαγίστρῳ ἐν τῇ σχολῇ, καὶ 
Ὑίνεται αὐτῷ γνῶσις, Καὶ χρὴ τὸν µάγιστρον προ- 
αναγαγεῖν τῷ βασιλεῖ, ἐπιδείξαι δὲ αὐτῷ xal τὴν 
Ἰνῶσιν τῶν δώρων. Καὶ ὁ πρέσθης, ἐὰν gig δέξα- 
cxt, εἰτερχόμενος παραχαλεῖ τὸν δεσπύτην, ἵνα δε- 
X05 τὰ δῶρα αὐτοῦ ' καὶ ἐὰν ἐπιτρέψῃ ὁ δεσπότης, 
εἰσέρχονται οἱ ἄνθρωπο: αὐτοῦ βαστάζοντες τὰ δῶρα 
αὐτοῦ, καὶ κατὰ το ὅμοιον ay jux γίνεται ὡς ἐπὶ τῶν 
βασιλιγῶν δώρων, καὶ Ἠίνεται συντυχία (T). Χρὴ δὲ 
τὸν βασιλέα πάλιν καὶ συγεχῶς καὶ κχλῶς μεμνῆσθαι 
τοῦ βασιλέως τῶν Περσῶν xai τῆς διαθέσεως αὐτοῦ, 
καὶ ἐάν ἐστιν εἰρήνη, καὶ τοιαῦτά τινα λαλοῦσιν, xal 
ἀπολύει αὐτὸν ὁ βασιλεὺς, xal ἀναμένει τὸν µάγιστρον 
ἔξω, καὶ ἐξέρχεται ὁ μάγιστρος xai συντάττεται αὐ- 
τῷ ἄνω, καὶ ἄπολύει αὐτὸν xal αὐτός. Ἐν δὲ ταῖς 
ἄλλαις ἡμέραις µεταστέλλεται αὐτὸν, καὶ λαλεῖ τὰ 
περὶ τοῦ πράγματος. Καὶ ἐὰν συνίδῃ, ἐπιτρέπει τῷ 
μαγίστρῳ f, καὶ ἄλλοις ἄρχουσι σὺν αὐτῷ Et). λα- 
λῆσαι (8) μετὰ τοῦ πρεσθευτοῦ. 'Eàv δὲ εἴη τελεία 
φιλία μεταξὺ τῶν πολιτειῶν, δεῖ τὸν βασιλέα πέµ- 
πειν χαὶ συνεχῶς αὐτὸν ἐπισκέπτεσθαι xal µανθά- 


6 νειν, πῶς ἔμεινεν (OQ), xal πέµπειν αὐτῷ καὶ μί- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


D 


θόλαια ποιεῖσθαι πάντα, ἐργασίᾳ τε τῇ περὶ ταῦτα 
ἐνδιατρίδειν ξὺν πάτῃ ἀδείᾳ καθάπερ by πόλει αὐτῶν 
ἰθίᾳ, Ρωμαίων οὐθενὸς ἑπομένου f ξυνόντος ὅλως 
Tj τηρεῖν άξιουντος, ἦπερ εἰώθει. 

. (9) Quomodo manserit, id est babitet, in. man- 
8ione seu habitaculo suo 89 gerat et sibi placeat : 
μένειν, παραµένειν, κχριμᾶσθαι, manere, idem no- 
tal atque hospitari, commorari; vid. Salmas. ad 
Scr. H. A. t. l, pag. 315. Interpretes od Plinii 
Epist. 1I. 17. Jam Euripidis etate µένειν sio. nude 
positum significabat domi manere, neque opus erat, 
ut doct. Plersonus Verosircil. p. 142 versum 50 
Cyelopis et Barnesium, ibi quidem loci, contume- 
liose haberet. Hinc παραµένων erat olim inter no- 
mina parasitica, quia parasitus, degressis reliquis 
convivis, maneret apud herum et regem suum, 
essel, agerel semper cirea eum, et veluti stator, 
apparitor excubaret apud eum; vid. Alciphron. 
Epist. et Theophrast. Cbaract. c. 2. Nam οἱ παρα- 
µενοντες Sunt statores, qui ad heri jussa exse- 
quenda parati stant, παοαµένουσι prestolantur, 
num quid ille velit; et παραμοναὶ suat excubie 
prine pem per vices custodientes ; vid. Du Cange ad 
Annam. p. 476. et Gl. Gr. p. in: Παραμονὴ dicta 
feria septima, seu dies Sabbati, quoniam fideles 
tunc in ecclesia a vespera παρέμενον, mane- 
bant, exspectabant adventum Dominice. llapapo- 
νάριοι, circummancntes alicui ecclesie, sunt do- 
meslici ε)υθ, propeipsam manentes seu habitantes 
etejus servitia vacantes. Cireummanentes et com- 
manentes sunt. Latinis medii evi, qui marent, id 
est habitant, agunt, versantur, circum aliquem vel 
cum aliquo. Gaufredus Malaterra 1, 4: 4 marito 


745 DE CERIMONIIS AULAE BYZANTINAE LIB. I. 146 


ρη (10), «4i ἐν ταις ἑορταις ταῖς ἡμετέραις 33 (11) A ciprocalos ejusmodi sermones licentiam dat impe- 
καὶ ταῖς αὐτοῦ ταῖς ἐπισήμοις ξένια, xal πολυτρόπως — rator legatio abeundi: qui magistrum extra locum 
αὐτὸν θεραπεύειν’ admissionis sursum iu ipso palatio [non, ut antea, 
in ejus schola] prestolatur. Magister paulo post digressus a Domino exit foras ad legatum, valeque 
ipsi dicit, et licentiam ipse quoque dat. Post primas has binas admissiones arcessit imperator 
quoties ipsi placuerit, legatum, et cum eo de negotio ambobus imperiis communi hujusque legationis 
argumento sermones misoet. Si visum fueril, etiam magistro soli permittit, aliisve proceribus 
preter eum, foris extra palatium cum legato res agitare. Si denique amicitia perfecta intercedat 
ambo imperia, est imperatoris nostri, ut visitatores identidem legato immittat, suo nomine percontatu- 
ros, quid agat, qui valeat, quomodo sua ipsi maneio arrideat. Item ut ipsi de ferculis mense sut por- 
liones, et tam in nostris diebus festis, quam in illis, quos Perecw euo more et ex religione sua hilariter 
celebrare solent, munuscula hospitalia mittat, multisque et exquieitis modis eum colat atque deme- 


reatur. 
KEOAA.LA'. 


᾿Αναγόρευσις (12) Λέοντος ῥβασιλέως 
"me θείας Miet 


τοῦ ττς 


CAPUT XCI. 


Renunliatio Leonis imp. divina sortis ; seu, quibus 
cerimoniis Leo diclus imperator fuerit. 


Τελευτήσαντος Μαρχιανοῦ τοῦ τῆς θείας λήξεως, p Marciano divinz sortis vita defuncto, suffragioque 


καὶ τοῦ Φηφίσματος εἰς Λέοντα τὸν τῆς εὐσεθοῦς λή- 
ξέως γινομένου παρὰ τῆς συγκλήτου, συνῆλθον πάν- 
τες ἐν τῷ Κάμπῳ (13), τοῦτο μὲν οἱ ἄρχοντες xai αἱ 


senatus Leonem pie sortis imperatorem flagitante, 
conveniebant omnesin Campo, tam archontes [seu 
rectores vel honorati] et echole [seu vexillationes 


VARI/E LECTIONES. 


1? ἡμέραις cod. pro ἡμετέραις. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


plus amabatur et α circummanenlibus plurimum 
appretiabatur. Charta Ludovici Pii (apud Du Cange 
v. Distringere) - homines ecclesie tam ingenuos 
(umque servos, super lerram ejus commanentes. 
4atholicon parvum : Genecium [γοναικεῖον] polest 
dici Sayria [1d est Saydaria, otficina sericaria, ubi 
Sayda, hoc est sericum, laboratur], ubi manent 
[agunt, degunt]mulieres de sero nendo [seu quarum 
opus est sericum nere]. Vid. Du Cange v. Manere, 
emanere. Pro  uívetv interdum quoque χοιμᾶ- 
σθαι dicebant, ut cubare, exeubare Latini. Hinc ó 
παρακοιμώμενος idem qui ὁ παραµένων, excubitor ; 
vid. que de parakemomeno dico. Latini quoque 
morari, dicebant pro habitare. Moratores pro 
incolz Hispanis perirequens. Nostri quoque majo- 
res weilen, manere, morari, pro habitare dicebant, 
et Weil pro habitat0, mansio. Remansit hoc voca- 
bulum superates ex veteri sermone in terminatione 
nominum multarum civitatum Álamanni:e, quod 
tamen alii a villa derivant. 

(10) Portiones, particulas, dapum nempe. Partes 
quoque Latini d.cebant; vid. Ser. H. Aug. t. I, 
p. 951, et Legat. Luitprandi. 

(11) Reposui ἡμετέραις pro Ἡμέραις, quod mem- 
brane dabant. Sepe a libraris voces ἡμέοι et 
ἡμετέρα permutantur ; vid. Cinnam. p. 126, Con- 
stantin. Tact. p. 44. De donis per occasionem die- 
rum festorum ad amicos mitti solitis, in quibus 
etiam eduiia, v. Du Cange v. Festilia et Feria- 


(12) Item ἀνάῤῥησις renuntiatio, usurpatur ΡΓο- 
miscue de imperatoribus, posterius quoque de sa- 
cerdotibus. Maximus in scholiis ad Cap. 
Dionysii de Hierarchia: Tz ἀνάῤῥησίν φασιν 
ὅταν ἐν αὐτῷ τῷ χειροτονεῖν κηρύττῃ τὸν Japore- 
voópsvov 3| θεία χάρις πβΟχειρίζεται τόνδε εἷς 
τόνε. Anasiasius p. 70 ἄναῤῥησιν reddit appella- 
(ionem | imperii, ᾿Αναγορευτήρια θύειν, offerre Deo 
munera 1n grati animi significationem pro sua ad 
imperium elevatione, electione et renuntiatione, 
habet Nicetas Choniates in Man. Comneno l. 1; 
ἀνακλητήρια appellat Polybius pag. 773, 9, ed. 
Wechel. De cerimoniis, quibus imperator sihi col- 
legam aut Cesarem aesumebat, egit Hadr. Valesius 

Amm. Marcell. pag. 534. Hitus aliquot tum 
observatos, quum Tbierius a Justino Cesar nuncu- 


PaTBOL. GR. CXII 


paretur, et orationem hujus ad illum, habet Theo- 
phanes p. 212. Goar. ad illum, locum observat. Ti- 
erium primum fuisse cum εὐχῇ coronatum. 
Vulgum contra putatur Leo M., de quo hoo capite 
narratur, priuuseorum tuisse, qui solennibus cum 
cerimoniis 8 patriarcha CPtano coronati fuerunt ; 
vid. Haberti Pontif. pag. 627. "Πα templo 8. So- 
hie CPtano fiebat imperatorum  inauguratio. 
icet. p. 294 Theodora in maguo templo verte 


C purpurea induta cum Zoe Augusta salutatur. Ce- 


dren. pag. 751.]* Obtinebat id post conditum tma- 
gnum seu S. Sophia: templum. Sed antequam Ju- 
atinianus id conderet, fiebat renuntiatio in templo 
S. Joannis Baptiste apud Hebdomum, ut e Theo- 
phane p. 243, et e nostri codicis capite hoo, in 
quo versamur, palet. Hec enim e Petro Magistro 
particula ritus renuntiationis imperatorum Justi- 
niano et templo S. Sophie antiquiorum exponit, 
*[[n theatri circo consalutatus imp. Basilius p. 397 
Script. post Theophan. Imperator creatur patre 
vivo Joannes, Nicet, Du Cange ad Alexia d. pag. 325. 
Conf. Wittekind. de inauguratione imp. Ottonis {ο 
n,Gest.Saxon. Lex Romauorum impp. absolvendi 
reos in inauguratione. Cont. Constant. I. p. 8. Hoc 
etiain adhuc usu venit.] Vid. Goar. ad Codin. p. 
128. n. 4. 

(13) Campo, vel Campo Murtio, quales ante ma- 
jores omnes urbes erant, ut Rome, Dyzantii, per 


|) provincias, et quales ante urbes majores Hollandise 


obsite proceris arboribus delectare oculos solent, 
exercende juventuti in ludo spherodromico ser- 
vientes, unde vulgo díe Maillebaàn appellatur. 
Campos enim fuisse destinatos potissimum juveni- 
bus in armis et aliis gymnasticis exercendis 
nemini latet. Infra p. 251, memoratur campus (8- 
gare: Cappadocise.Non dubito campum hunc secuto 
tempore fuisse Philopatium dictum, quod ibi ju- 
cunda essent deambulacra et equitationes, quapro- 
pter Nicele p. 6, τὸ ἵππήλατον φιλοπάτίον appelia- 
tur. Caropum et Hebdomum idem esse, tribunal 
Hebdomi et Campi quoque idem esse, et ibi renun- 
tiatos fuisse imperatores, aut du Cange CPli Christ. 
p. 140. Diversa lamen esse, sed vicina, patet 6 
nostro hoc capite et Menolog. Basil. t. I, p. 67, 
ubi iv τῷ Κάμπῳ πλησίον τοῦ Εθδόμου, ut paulo 
post ἀπό τοῦ Βθδόμου si; τὸν Κάμπον πρὸς τὸ τρι- 


24 


141 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 118 


comitatenses] οἱ denique milites, quam etiam Ana- A σχολαὶ xai οἱ στρατιῶτα., τοῦτο δὲ xal ᾿Ανατόλιος (14) 
tolius, tum archiepiscopus Constantinopolitanus, et — ó ἀρχιεπίσνοπος Κωνσταντινουπόλεως, Μαρτιαλίου 
Martialis magister; labarisque et signis humi ja- ὄντος μαγίστρου' xal τῶν λαδάρων καὶ τῶν σίγνων 
centibus, incipiebant omnes clamare : « Audi, ἐπ ἐδάφους χειµένων (15), ἤρξαντο πάντες κράζειν 
Deus, te rogamus. Exaudi, o Deus; Leonis vitam οὕτως « ΕΒἰσάχουσον, ὁ θεὸς, cb παρακαλοῦμεν, 
indulge. Audi o Deus ; Leo imperet. O Deus homi- ᾿Επάχουσον, ὁ θεός' Λέοντι ζωή. Εἰσάκουσον, ὁ θεός: 
nibus benigne; Leonem imperatorem res publica — Kiev βασιλεύσει. θεὶ φιλάνθρωπε, Λέοντα acia 
flagitat; exercitus Leonem imperatorem flagitat; τὸ πρᾶγμα τὸ δηµόσιον αἰτεῖ' ὁ στρατὸς Λέοντα βα- 
Leonem respiciunt leges ; Leonem exspectat pala- σιλέα alvei: Κέοντα οἱ νόμοι ἐκδέχονται' Λέοντα τὸ 
tium. Hec supt vota palatii: he sunt supplica- παλάτιον ἐχδέχεται' αὗται εὐχαὶ τοῦ maÀatiou: αὔ- 
tiones castrorum ; hec sunt desideria senatus ; hac Ἅται ἐντεύξεις τοῦ στρατοπίδου" αὖται εὐχαὶ τῆς 
sunt vota populi. Leonem orbis terrarum exspeo- συγκλήτου. αὗται εὐχαὶ τοῦ λαοῦ' Λέοντα ὁ χόσµος 
tat ; Leonem exercitusexspectat. Commune decus, ἀναμένει Λέοντα ὁ στρατὸς ἐκδέχεται' τὸ κοινὸν 
Leo, veniat. Commune bonum, Leo, regnet. Exaudi, —xaÀóv (16), Λέων, ἑλθέτω' τὸ κοινὸν ἀγαθὸν, Λέων, 
o Deus, te rogamus. » Et protinus adducebalur µβασιλεύσει εἰσάκουσον, ὁ θεὸς, σὲ παρακαλοὺμεν. » 
Leo, qui tunc comes et tribunus Mattiariorum erat, B Kai παραχρημα Λέων, χόμης Gv καὶ τριθοῦνος τῶν 
eique in tribunal eniso imponebat Busalgus campi- " µαττιαρίων (17), ἠνέχθη, xal ἀνελθόντος αὐτοῦ sic 
ductor torquem super caput ; 35309 imponebat τὸ τριθουνάλιον, Ἡούσαλγος καμπιδούκτωρ 3 ἐπέ- 
etiam alium torquem Olympius, et is quoque cam- θηχεν (18) τῇ χεφαλῇῃ αὐτοῦ τὸν µανιάχιν, καὶ ἄλλος 


VARLE LECTIONES. 


1. ZXOA. παιδαγωγιανός. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


θουνάλιον. Solebant nempe solennes in Campum — Germanici tribunorum centurionumque humeris ci- 
processiones facere. [Marianus unacum patriarcha — neres portabantur, pracedebant | incompla signa 
processiones solemnes in Campum facit. Theoph. [hoc est λιτά, purpura et auro spoliata], versi fasces 
ag. 94 : Βασιλίσκος iv τῷ Κάμπῳ ἀνηγορευθη — Similis huic mos medii evi, in interdictis seu ex- 
βασιλεύς Theoph. p. 404. De campo Martio regum — communicationibus denudandi altaria, cruces et 
rancorum v. Abrégé de Mézeray t. ΠΠ. p.128. reliquias sanctorum ad terram sternendi, et cym- 
Reinesii Varie et defensio Variarum, Giornal. dei — bala invertendi ; de quod vid. Du Cange v. Interdi- 
Lettersti II, 104. Rivinus de Maiumis, Du Cangead — ctum. De inclinatione et prostratione hastarum et 
Joinville Dissert. IV, p. 152]" De more imperatores signorum devictis hostibusademptorum et in trium- 
in campo, non Rome aut Byzantii tantum, sed (; pho productorum erit infra agendi locus ad libri 
etiam alibi renuntiandi v. Vales. ad Amm. Marcell. secundi caput 19, p. 351. 
p. 262. (16) Commune decus, elogium imperatoribus 
(14) Quid hic patriarcha aut archiepiscopus — tribut solitum. *[Vita S. Germani ab Herrico βοτὶ - 
CPtanus apud renuntiationem Leonis egerit, codex — pta p. 58. 


noster non indicat. Certe claris verbis non dicit, Laudibus hi plaudunt, persultant plausibus illi, 
eum coronam novo Cesari imposuisse. Ait tamen Et commune decus parili pietate salutant." 
Nicephorus Hist. Eccles. XV, 15, de Leone hoc: (17) Mattiarii. dicebatur cohors aliqua militum. 


Ψήφῳ κοινῇ τῆς συγκλήτου βασιλευς Ῥωμαίων áva- — De nominis origine non constat; vid. Vales. ad 
γορεύεται τοῦ πατριάρχου ᾽Ανατολίου τὸ διάδτµα — Ammian. Marcell. E: 341. Chilmead. ad Malalam 
περιτιθέντος αὐτφ. Vid. quae ad p. 239 et 241 t. II, p. 18. et Du Cange h. v. Dicam unde mihi 
dicam. Mattiarii dicti videantur. Erat aliud tagma militare, 
(15) Labara esse vexilla quadrata cruce signata, — Bucellarii dicti ; non profecto ex eo, quod bucellas 
el signa vexilla imperatoris protomam gerentia, acciperent seu diaria panis biscocli ; omnes enim 
res nota est et alibi & nobis notata. Signa autem — milites eas accipiebant ; sed quod eas pararent, 
invertendi aut humo sternendi mos autluctum — quod pistores totius exercitus essent. Ut multa ne- 
significabat, aut subrnissionem, aut denique insul- — cessaria sunt exercitui, sic quoque lanionibus non 
tationem et humiliationem ejus, cujus signa inver- — minus illi opus est, quam pistoribus. Quid, si ergo 
terentur. Primum hic loci obtinet. Steruebant — mattiarii sic dicti fuerunt ab arte vel opiticio, quod 
enim milites signa, quia imperator, cujus in hono- [) exercebant? Matare est sntiqua vox Germanica 
rem erecta gestarentur, non aderat, Marciano vivis Pro cadere, occidere ; v. Du Cange h. v. Adhucdum 
exempto, et Leone nondum renuntiato. Ubi facta odie Metzger appellamas, lapicidam Steinmets. 
renuntiatio, rursus elevabantur, indicio gaudii ; v.  Fuerint ergo ex mea quidem sententia mattiarii 
Casaubon. ad Spartiani Severum t. ], p. 601. Va- — milites, tempore certe institutionis prime,Germani 
les. ad Amm. Marcell. p. 507 et 512. Alias quoque — quod appellatio satis prodit ; secutis autem tempo- 
quoties novus imperator aut Cesar nuncuparelur, ribus potuerunt illis Romani et alii admizti fuisse, 
Blernebantur signa et haste, etiamsi senior impe- — qui vietimas pro exercitu mactabant. Papias : Ma- 
rator adesset, etcoronatione paracta demum resur- — fia, intestina, qug sordesemittunt ; unde qui ea. tra- 
gebant ut disciiur e Leone Grammat, p. 460: Τῶν — ctant et vendunt mattiarii dicuntur. V, Du Cange v. 
σκήπτρων πεσόντων ὡς ἔθος ἔστεψεν ὁ Μι(αῖλ τὸν — Mazacare et Mazacrium. Hinc forte lux accedat 
Βασίλειον. Pariter invertebantur illarum cohortium — voci Matteze, de qua vid. Interpp. Petronii. Quodsi 
legionumve signa, qua cum infamia exauctoraren- — hoc improbabile videatur, possit nomen a Mattio, 
tur. lta relert Spartianus Severum imperatorem, — urbe Germanie, hodie Metz repeti. 
cum Romam veuisset et pretorianos, qui sibi ad- (18) Actio torquem alicui in caputimponendi erat 
versati fuerant, exauctorasset, perrexisse in pala- — olim αμα imperatores quarti et proximorum duum 
tium prelatis signis, qu& pretoriunis ademerat, | seculorum precipua pars inaugurationis et maxime 
supinis, non erectis ; v. Scr. Hist. Aug. t. I, p. 601. — essentialis. Frequens mentio torquis in caput impo- 
Narrat quoque Tacitus Annal. III, 2, in exsequiis — siti. Celeber est ille Ammiani Marcellini locus de 





DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


750 


ις ἀπὸ Ολυμπίου, ὁμοίως χαμπιδούκτορος, ἐν A piductor, ejus dexire. Quo facto labara rureus eri 


ᾷ αὐτῷ ἐπεδόθη' xal τὰ λάθαρα εὐθέως ἆνοο- 
καὶ ἐκράγη παρὰ πάντων « Λέων Αὔγουστε, 
ic, σὺ εὐσεθῆς, σὺ σεθαστός' ὁ θεός σε ἔδω- 
θιός σε φυλάξει τὸν Χριστὸν σεθόµενος ἀεὶ 
πολλοὺς χρόνους Λέων βασιλεύσει' Χριστια- 
σίλειον ὁ θεὺὸς περιφρουρήσει. » Καὶ παρα- 
σχκεπαστὸς ἀπὸ χελῶνος (19) ἐν τῷ τριθουνα- 
ερὰ τῶν Χανδιδάτων καὶ τὴν βᾳσιλικὴν ἐνδυ- 
ς ἐσθῶτα xal τὸ διάδηµα (20) φορέσας xai 
λανεὶς τῷ δήµῳ, παρὰ πάντων τῶν ἀρχόντων 
ξιν προσεκυνήθη, χαὶ τὸ σκουτάριν (21) καὶ 
tyxlav ἐκράτησεν, καὶ ὁμοίως εὐφημήθη (22 
ἄντων οὕτως « Kai δυνατὸς καὶ νικητὶς, καὶ 


gebantur, et proclamabatur ab omnibus : « Le. 
Auguste, tu. vincis, tu pius, tu Augustus; Deus te 
dedit, Deus te custodiet ; Christum colens, semper 
vincis ; Leo multos annos regnet ; Christianam im- 
perium Deus custodiat. » Et protinus a candidatis 
in tribunali testudine militari cinctus indutusque 
sub ejus pretentu veste imperiali et diademate, 
sese monsirabat populo. Omnes tum proceres eum 
ordine quisque suo adorabant scutum et lanceam 
lenentem ; et omnes clamabant pariter sic: « Et po- 
tens, et victor, et Augustus, feliciter, feliciter ; 
multos annos. Leo Auguste, imperes. Imperium hoc 
Deus custodiat, Christianum imperium Deus custo- 


JOAN JAC REISKII COMMENTARIUS., 
) Apostata, lib. xx. 203: Maurus quidam no- B novum imperatorem faciebont, eo fine, ne, dum in- 


bstractum sibi torquem, quo, ut draconarius, 
r, capiti Juliani (qui modo Augustus salula- 
confidenter imposuit. Socrates eadem de re 
it. Eccles. 1: Ὡς στέφανος βασιλικὸς οὐ ma- 
«τῶν δορυφόρων Óv εἶχε περιτραχήλιαν ἑαυτοῦ 
ν λαθὼν περιέθτκε; et Procopius Persic. I, 
39) ed. Hosch.: Kai (οὐ yàp ἦν αὐτοῖς οὔτε 
α, οὔτε τι ἄλλο, ὦν δὴ βασιλέα περιθἀλλεσθαι 
στρεπτόν τινα χρυτοὺν ἐπὶ τῇ κεφαλῃ θὲμε- 
tÀéa Ῥωμαίων ἀνεῖπον. Vid. Lindenbrog. et 
ad Amm. Maro. |. c., ubi simillimus Zonare 
itatur, et Selden. Tit. Honor. p. 173. Pu- 
scriptores, torquem novo imperatori tan- 
do tunc temporis impositum fuisse, quando 
non adesset. Nituntur omnino auctoritate 
4 modo allecata. Sed contradicit locus nostri 
p. 245, ubi Lanceariorum campiductor im- 
je eapiti Anastasii torquem dicitur, et paulo 
(men patriarcha ipsi coronam imposulsse 
iem dicitur. In ipso hoc nobis presente loco 
) narratur. Post torquem etiam diadema seu 
4 imponitur. Ex hoc igitur et aliis nostri co- 
cis sententia Selderi |. c. refutatur, qui pu- 
e Justinum Minorem a patriarcha coruna- 
jperatorum neminem fuisse. In presente 
loco memorabile est, non tantum capiti im- 
1 torquem unum fuisse, sed etiam dexiree 
toris novi alterum. Jam vero quaras, quare 
impositus, et deinceps corona, cum alter- 
certe vel sola corona potuisset sufficere. Vi- 
orques imperii militaris, corona vero civilis 
| füisse, ideoque ulrumque requisitem, ut 
utroque simul utrumque imperium deferri 
aretur. Torques decus et premium erat mi- 
Vid. Zotim. IV, 40, p. 149. Candidati oimn- 
quati erant ; torquibus donabantur cum mi- 
icriberentur. Torques ordinis erat signum, 
wicibus circumpositus, non capiti; buic 
positus torques erat signum collati supremi 
es imperii. Successit in locum torquis ca- 
;ositi circulus patriciatus vertici pariter im- 
, de quo insignis locus est apud WilheIm. 
ibur. 1 v, citatus a Du Cange v. Pultricius. 
apud principes orientales Muhammedanos 
siguia Solthanatus seu magni domesticatus, 
Chalifa Solthanum ornare solebat, erat tor- 
j|macinus pag. 200, cerimonias inveslitura 
i complexus, injiciebat ipsi chlamydem, et 
yat ipsi lugam (seu cidarin cum pluina os- 
|) et torquem εἰ armillas, et committebat ipst 
Jerii sui omues, quz quiluem excra aulam 
ssent. Quo de more pluribus ad Abulfedam 
ocul dubio a veteribus Persarum regibus de- 


l'estudo, quam milites scutis consertis circa 


dueretur vestibus imperialibus, nudus conspicere- 
Lur, erat gemina ; una supra caput sublevatis scutis 
altera circa corpus in orbem ductis, Vid. Vales. 
ad Amm. Marcell. p. 159. De posteriore hic loci 
sermo est. Vid. p. 249. Formavit Noster χελὼν χε- 
λῶνος, pro χελόνη, χελόνης. Talibus scatet novus 
Grecismus. Vid. supra ad p. 223. 

(20) Unum idemque esse τὸ διάδτηµα el τὸν στέ- 

φανον exira dubium est. Φορεῖν Greci novi pro 
induere sibi usurpant, ut alio loco monstravi. Li- 
quet igitur ex hoc loco, imperatores illos veteres 
Ipsos sibi suis manibue coronam imperialem impo- 
suisse. Eoque confirmari videatur opinio Seideni 
Titui. Honor. p. 174, negantis ante Justinum Mino- 
rem imperatorum quemquam coronam a patriarcha 
sibi impositam accepisse ; sed claris verbis refelht 
Seldenum sequens nostri libri caput, quo coronatio 
Anastasii Dicori describitur, et pag. 215, dicitur pa- 
triarcha ipse chlamydem imperialem et coronam 
imposuisse. Vid. Joseph, Catalan. ad Augustini 
Patricii Cerimon. Eccles. Roman. p. 182. 
. (21) Scutum et hasta insignia imperatorum. Πίπο 
in antiquis nummis hoc habitu semper conspiciun- 
tur. Ita quoque Longobardi. ex imitatione veteris 
moris, Aiboinum regem ltalim lxtis. acclumationi- 
bus salutarunt, eique hastam insigne regium, porre - 
xerunt, auctore sigonio de regno Ital. p. 8. Apud 
Themistium orat. VII, ἐπόμπευεν ἐκ βαλανείου 
ἐν ἁἀσπιοι καὶ θορατίῳ. [nspice veteres num- 
mos illorum temporum, et plures testes non desi- 
derabis; quos si tamen desideres, adi sis P. 
Pithoii Adversar |]. i1, ο. 6, p. 285, edit. Gruteri t. II 
Lampadis Critica. 

u Quomodo id factum ? Tot numero formulas, 
tam longam orationem quomodo pariter omnes 
recitare potuerunt, ut intelligerentur, quomodo in 
eadem verba conspirare? Procul dubio fuit ut in 
ecclesia etin circo, ita in campo quoque precentor, 
qui unamquamque seorsim formvlam exercitui 
preiret et subjiceret, quam reliqui deinceps seque- 
rentur. At omnesne legiones simul, an singule se- 
oreim una postalteram laudes novo dixit imperatori? 
Puto quidem, omnes simul id fecisse legiones uno 
velut ore, 81 modo tot catervis preco unus sufficere 
potuit. Discimus tamen e Niceta Comnenorum 
tempore fuisse in more positum, ut singule le- 
giones suas seorsim laudes dicerent. Nim in fine 
vite Joannis Comneni q. 25: ᾿Ανεῖπον τὸν Μα- 
vouiÀ ἑκάστου τῶν µεγιστάνων μετὰ τῆς οἰχείας 
τάξεως διακριδὸν ἔἐφισταμένου καὶ διατρανοῦντος 
την ip" (av τῷ νέῳ &vaxtt, Ho landes erant 
preaubulo sacramenti, ad quod legiones adstrin- 
gebantur. Subjicit enim Nicetas: Εφεξῆς δὲ ᾿τῶν 
θείων προτεθέντων, λογίων ἐπ᾽ αὐτοῖς ἕ ιδ ῦνται 
τφ Μανονἡλ τὰ τῆς εὐνοίας καὶ πίστεως πρὸς πάντας. 


151 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


152 


diat, » οἱ alia talia. Leo post hec voce libellarii A σεθαστὸς, εὐτυχῶς, εὐτυχῶς πολλοὺς χρόνους, Λέων 


coronam sic alloquebatur : « Imperator Cesar Leo 
victor simper Augustus: Deus omnipotens et judi- 
cium vestrum, fortissimi commilitones, imperatorem 
rei Romrnorum publice me feliciter elegit. » Clama- 
bant omnes : « Leo Auguste, tu vincis. Qui te elegit, 
custodiet te. Suam electionem custodiet atque tue- 
bitur Dcus. Pium imperium custodiet Deus. Et 
pius et potens. » Continuabat imperator Cesar 
Augustus : « Habebitis me dominum rectorem, qui 
vobis exemplo suo preibit et magistrabit, ut com- 
milito, labores, quos tolerare tum didici, quum vo- 
biscum militiam facerem. » Clamabant omnes: 
« Peliciter. Exercitus ie imperatorem, o victor; 
exercitus te imperatorem, o felix, te desideramus 
et flagitamus omnes. » Augustus : « Novi, qualia 
dona dare debeam copiis. » Clamabant omnes : « Et 
pius et potens et sapientissimus. » Augustus: 
« Pro eo, quod sanctum et felix imperium meum 
adii, dabo singulis quinos nummos seu aolidos au- 
reos et litram argenti catabuculum » [id est pro 
singulis buccis seu viiitim]. Exclamabant omnes: 
« Et pius, et liberulis atque magnificus. Α te ve- 


Αὔγουστε, βασιλεύσεις' τοῦτο τὸ βασίλειο 6 θεὸς 
φυλάξει Χριστιανὸν βασίλειον ὁ Góc φυλάξει, » 
καὶ ἄλλα τοιαῦτα. Καὶ διελάλησεν διὰ τοῦ λιδελλα- 
píou (23) οὕτως « Αὐτοχράτωρ Καΐῖσαρ Λέων νικκ- 
τὴς ἀεὶ σεθαστός' ὁ θεὸς ὁ παντοδύναμος καὶ ἡ xpl- 
σις dj ὑμετέρα, ἰσχορώτατοι (24) συστρατιῶται, αὖ- 
τοκράτορά µε τῶν τῶν Ῥωμαίων δημοσίων πραγµά- 
των εὐτυχῶς ἐξελέξατο, » Παβὰ πάντων ἐκράγη. 
« Λέων Αὔγουστε, σύ νικᾷς' ὁ σὲ ἐκλεξάμενος σὶ δια- 
φυλάξει τὴν ἐκλογὴν ἑαυτοῦ ὁ θεὸς περιφουρήσει. 
Εὐσεθὶς βασίλειν (25) ὁ θεὸς φυλάξει. Καὶ εὖσε- 
θὴς καὶ δυνατός. » ᾿Απόχρισις. Αὐτοχράτωρ Kaicap. 
Λὔγουστος" « ᾿Εξετέ µε ἐξουσιαστὴν ἄρχοντα τῶν 
χοπων συστρατιώτην Ἡ (26), ὧν μεθ᾽ ὑμῶν ἔτι στρα- 
τευόµενος ἔμαθον ὑπομένειν. » Παρὰ πάντων — iOo- 
50n:« Εὐτυχῶς, 5 στρατός σε βασιλεύοντα, νικητά" 
ὁ στρατός σε βασιλεῦοντα, εὐτυχῆ cà ποθοῦμεν 
πάντες. » 'O Αὔγουστος' « Καὶ ἔγνων, ὁποῖα ὀφείλω 
δώματα (27) παρασχεῖν ταῖς δυνάµεσιν (28). » Ὑπὸ 
πάντων ἐκράγη « Καὶ εὐσεθὴς καὶ δυνατὸς καὶ λο- 
γιώτατος. » Ὁ Αὔγουστος « Ὑπὶρ ἐντεύξεως τῆς 
ἁγίας καὶ εὐτυχοῦς βασιλείας µου ἀνὰ &' νοµισµά: 


VARLE LECTIONES. 


15 συστρατιῶται conj. R. 


JOAN. JAC. REISKII. COMMENTARIUS. 


(23) Puto λιθελλάριος et λιδελλησιος idem esse, (; Severo : Ἐκοινώνει τῶν χαµάτων αὐτοῖς, σχηνῇ τε 


libellensis. Non enim hic λιθελλάριον, libellus locum 
habet, neque verti potesl e libelto, vel de libello. De 
libellensibusconf. Fabrott. Gloss. Cedren. e: Guther. 

(2i Fortissimi. Ejus etatis eral, ut ἰσχυρόὲ pro 
ἀνδρείῳ ponerent, more Latino, quibus fortis et pro 
ἀνδρείῳ, co) umpip, θυµώδει, sfrenno et pro. robusto, 
Loroso, lacertoso adhibetur. Vix putem, sic veteres 
Griecos fecisse, quamvis secus videri posset ex loco 
"Theophrasti cap. VIII Character., ubi est ἀλλ᾽ οὖν 
ἰσχυρός vé γενόμενος, al postquam strenuum se prz- 
stitit. Verum auctor ille recentior est, et, ut videtur, 
e seculo Juliani Apostsate, quod non üno ex argu- 
mento colligo. Habet quoque Plutarchus δραστήριον 
καὶ ἰσχυρόν, sed et ille jam Latinismis infectus est. 
Sholiastes Aristophanis Pluto 1003, ἀλχιμώτατοι 
reddit per Is optcaeot liesychius Όουραιην ex- 
plicat per ἀνθρείαν θρασεῖαν ἰσχυράν. Alias pro- 

rium militum predicatum erat ἰσχυρώτατοι οἱ 

νδρειότατοι fortissimi, de quo vide Lindenbr. ad 
Amm. Marc p. 95. Elegans est locus Theinistii p. 88 
init.: Ὁ θεσμὸς τῆς πολιτείας τὴν ἑχατέροις (impe- 
ratoribus οἱ militibus) πρέπουσαν ἀρετὴν ταῖς ἔπι- 
χλήσεσιν ἐνεδείξατο ὑμᾶς μὲν εὐσεθεῖς καὶ Φιλαν- 
θρώπους προσαγορεύων, τοῖς στρατιώταις δ' ἐξ ἀν- 
δρείας µόνης τὰς ἐπωνυμίας νοµοθετήσας. 

(25) Regnum ; vox vetustis Grecis ignota, qui 
βασιλείαν dicunt. Passim occurrit apud Nostrum et 
ulios; v. p. 124. 

(26) Incruatavi, ut potui, vitium in Latinis. Mallem 
tamen συστρατιῶται. [Imperatores ita milites appel- 
labant. Vid. Vales. Amm. Marcell. p. 56. In Latinis 
ad locum Spartiani in Adriano p.81 respexi ; Militem 
quasi bellum immineret, exercuil, tolerantiz docu- 
menlis eum imbuens ; ipse quoque inter manipulares 
vilam militarem magistrabat etc., id est preibat, 
docebat exemplo suo. Conf. ibid. pag. 672. Egre- 
gie locum nostrum illustrat ille Herodiani,u, 11, de 


χρώμενος εὐτελεῖ, χα) σιτία xai ποτὰ προσφερόµενος 
καὶ πᾶσιν ὑπάρχειν ἠπίστατο. Οὐδαμοῦ δὲ τρυφὴν ἐν- 
εθείκνυτο βασιλιχήν. "0θεν καὶ μείζονα παμὰ τῶν 
στρατιωτῶν εὔνοιαν ἐπιστεύσατο. Οὐ yàp µόνον 
αὐτὸν συμπονοῦντα, ἀλλὰ xal τῶν κχαµάτων ἄρ- 
χοντα oi στρατιῶται αἰδούμενοι μετὰ προθυµίας 
πάντα ἔπραττον. 

(27 Debebant ex antiquo ritu imperatores novi 
milibus donaria, nummorum aureorum certum 
numerum que Augustiaca et. Augustatica. appella- 
bantur. Ammiam. Marcell. p, 487, ob nuncupatio- 
nem augustam debita appellat, ubi vid. Vales., et 
Theophyl. Simoc., ἐπιθατήρια τῶν σκήπτρων δῶρα. 
Conf. Procop. Aneed. p. 108. Hinc intelligatur ora- 
tio Macrini ad milites apud Lamprid. t. 1. Scr. H. 
Aug. p. 773: Habete igitur, commilitones, pro 1m- 
perio aureos ternos, pro Antonini nomine aureos qui- 
mos, eb solitas promotiones, sedgeminatas. Dii faciant 
uL hrec sz pius fiant (id est, ut quinquenalia sa- 
pius recurrant et ipsisjuncta augustatica) ; dabimus 
autem per cuncta quinquennia (d quod hodie deputa- 
vimus. Pro imperio dixit hic loci, pro illo Marcellini 
0b augustam nuncupationem debila vel ob natales 
imperi nostri ὑπὲρ τῖσ αὐτοκρατορίας ἡμῶν. Ex 
veteri more flagitabant Romani a Friderico I Bar- 
barossa tanquar debitum quinque millia libarum, 

uod ipsum vehementem in iram accendit ; vid. 

tto Frising. 

(28) Éxercitui, copiis. Δύναμις pro exercitu poni, 
pervulgatum est Δύναμις ξενική et πολλάκις δυνά- 
μεων ἀφηγούμενος sunt apud Πιοάογ. Sicut. infra 

abebimus P. 246, τὰ δυνατὰ στρατόπεδα. Hino 
sumpserunt Latini sequiores suum efforcium ; vid. 
Du Cange Gl. Lat. h. v.: item vírtus pro legione. 
Anastasius in Vigilio: Quo audito Augusta misil 
Anthemium  scribonem cum jussionibus suis et cum 
virtute majore, id est emplissimis copiis milita- 

us. 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN A LIB. I. 


194 


9) καὶ λίτραν ἀργύρου καταθουκοῦλον (30) A niunt honores, a te facultates. Aurea seoula mo- 


» Παρὰ πάντων ἐθοήθη' « Kal εὐσεθὴς καὶ 
5 Διὰ σοῦ τιμαὶ, διὰ coU οὐσίαι. ΧἈρυσέους 
βασ.λεύουσα εὐτυχὴς εἴη ἡμῖν ἡ βασιλεία 
Αὐτοχράτωρ Καΐσαρ Αὔγουςτος « 'O θιὸς 
αῶν. » Καὶ εἰσῆλθεν ἐἲς τὴν πόλιν, xal τὰ 
γένετο χατὰ τάξιν (31). Μετὰ οὖν τὴν ἀνά- 
τοῦ λιθελλαρίου εἰσέρχεται εἰς τὸ µουτατώ- 
€ οἱ πατρίχιοι ἐγγὺς αὐτοῦ, καὶ οἱ δύο ἔπαρ- 
αἱ ὁ μάγιστρος, xai εἰσέρχονται τρεῖς κατὰ 
, Καὶ δίδωσιν αὐτοῖς λιγατούρας 36 (32), καὶ 
(ica λογάρια γίνεται, καὶ ἀναπλη ροῦνται (33). 
6b πράξας, ἐξέλθὼν ἀπῖλθε πεζεύων εἷς τὸν 
ὤνα, τῆν ἔκχλησίαν (34), μὴ ὄντος ἐχεῖ τοῦ 
µου 35) ὁ γὰρ ἔπίσκοπος xal ὁ χκλῆρος αὐτοῦ 


deretur nobis felix faustumque imperium tuum. » 
Imperator Cesar Augustus : « Deus sit vobiscum.» 
El his dictis intrabat in urbem, flebantque cetera 
ut mos est. Scilicet post dictam recitationem libel- 
larii (ille mos est) intrat imperator in mutatorium 
in comitatu patriciorum et amborum praefectorum 
(urbis scilicet atque prelorii] et magistri. Tunc 
accedunt terni 3.40 e quavis schola, quibus dat 
legaturas; tum fiunt computi [presentis in wrario 
publico privatoque pecunia] et consummantur vel . 
clauduntur. Post ea peracta abit imperator pedes 
in papilionem seu tentorium,illud nempe quod ec- 
clesiam castrensem exhibet, quo tempore non adest 
episcopus [seu patriarcha CPtanus]. Preit enim 


VARIJE LECTIONES. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
Macrinus in oratione modo allegata ternos pj sitne catabuculum idem, aut saltim affine, cum cru- 


(OA. πρεσθευτικἀ. 


os aureos promittit militibus pro imperio, 
remium nuncupationis auguste.In omnibus 
nostri codicia exemplis constanter promitti 
Juinos nummos aureos et singulas libras ar- 
eu centum miliaresia. In totum ergo erat au- 
cum pro unoquoque milite viritim 160 
'ia. Indagare nunc, qualem rationem ea pe- 
:um nostrate habeat, et quantum valuerint 
) nummi argentei ad nostrum es, neque 
neque vacat. Putat du Cange Gloss. Gr. 
atica per plures diescontinuoserogata fuisse. 
id fleri potuit in tanta militum multitu- 


Pro bucca, unde rostro vestro genioque quea- 
tificari, vel in singulas buccas. Possit quoque 
& separatis vacibus scribi κατὰβουχοῦλον, vel 
φύχουλαν, ut infra p. 240, est χατὰ χάσμα, 

sensu. Solebant medio evo sic loqui. Io. 
jy in Chronico Placentino : Ad presens si unus 
in familia sua novem buccus [id esl novem 
sibi alenda] et duos roncinos |equos], expen- 
tí anno ultra. florenos auri CCC... el sic pro 
'ccarum videlicet in victu et vestitu, etc. Conf. 
inge v. Ἐμποχόνειν. Largitiones ille κατὰ 
y erant vetustis temporibus, ante medium 
admodum frequentes; hinc panes illi gra- 
t alia talia, que morientes imperatores po- 
lomano legabant. Sed secutis temporibus 
int, exbaustis fisci viribus, exstinctaque Ro- 
mperii magnificentia et accisis provinciis.De 
ο Lecapeno iantum invenio, eum semel 
αι τὸ ἐνοικικὰ πάσης τῆς πό)εως ἀπὸ μικροῦ 
(ἆλου, in habitationem mercedes [den llaus- 
plisse pro lola civitate [que nempe in condu- 
ibus, non suis, habitabat] nemine excepto, 
! seneve. Manuel Comnenus, teste Cinnamo 
pro &ugustatico singulis domibus binos au- 
)nabat : Χρήμασι τὸ στρατιωτικὸν δωρτσά- 
. ἕκαστγι τῶν ἀνὰ τὸ Βυζάντιον οἰκιῶν χρυ- 
παρέσχετο δύο. Xiphilinus p. 1075, a Domi- 
i omine patris Vespasiani, recens nuncupati 
itoris, ait datas fuisse militibus vicenas quinas 
nas viritim. Verum Antoninum, ex octenni 
lione reducem factum in urbem, populo de- 
ucentenas drachmas viritim ait p. 1106 inil., 
lo nummos aureos, διακοσίας ὁραχμὰς αὐτοῖς 
μεν, bgov οὕπω πρότερον εἱλήφεσαν. [n nuptiis 
ibant imperatores militibus viritim — 50 dra- 
. populartbus, 150, ut possentgenio indulgere 
iam dominorum suaquisque privala prosequi. 
D. P. 1358. Antipater ad celebrandum diem 
n fllii sui Alcyonei nummos mittebat Athenas 
phis. Diog. Laert. pag. 251, 841. Vide 


D 


stulo, quod memorat Guther, p. 451 

(31) Que jam sequuntur, non amplius Leonis M. 
inaugurationem in specie spectant, sed typum tra- 
qubt inaugurationis imperatorum omnium genera- 


em. 

(32) Vel, ut scholiastes exponit, πρεσθευτικά, 
ipsis legaturas dat, id est, nuncupat eos legatos. 

(33) Interpretatus hec verba fui ex conjectura. 
Fateor enim me illa prorsus non intelligere. Possis 
etiam sic accipere : fit largitio nummorum, et [co- 
hortes] integrantur, completantur. Verum non 
video qui possint hec tanta et etium tediosa tam 
brevi tempore confici. 

(34) De voce papilio pro tentorio, unde pavillon, 
vid. Du Cange Gloss. Lat., ubi etiam etymologiam 
eamdem e Papia et Jo. de Janua producit, quam 
Noster. Utitur ea voce jam, Spartianusin vita Pes- 
cenii Nigri t. 1, Scr. Hist. Aug. p. 672. Pro ἔκκλη- 
cíav cogitabam aliquando legendum esse xÀ:ctav.Sed 
non opus est. Intelligit ecclesiam castrensem, papilio- 
nem, non omnem, sed eum, in quo est ecclesia. 
Habebant nempe secum capellas, ut hodie appella- 
mus, vel ecclesias parvas, sub tentoriis in castris, 
ut ex Appendicis p. 2609, patet, ubi vide, et e Du- 
rando, cujus locum ibi ascribam, quamvis ridicula 
Bit etymologia vocis capella, quam affert. Est enim 
neque ἃ cappa, neque capra vel capella, sed pro 
cupella, id est θόλῷ, Apside, structura in. sumino 
curva. Quod autern primi Byzantini imperatores, 
qui adhuc in campo eligebantur primum, castren- 
sem ecclesiam, sub tentorio constitutam, et dein 
quoque sanctum Joannem Baptistam Hebdomi prius 
adirent, quam urbem et palatium intrarent, posset 
ex veteri more paganorum imperatorum derivatum 
videri, qui recens electi antequam in curiam intra- 
rent, prius debebant cellam curie, id est sacellum 
vel capellam, salutare. Vid. Casaubon. ad Hist. 
Aug. t. [. p. 539, ad illa Capitolini : E castris nocte 
quum venisset ad senatum. εί cellam curie jussisset 
aperiri. Ipsi quoque milites in castris extra urbem 
habebant templum castrense, inquo sacra sua per- 
agebant, νλὼν τοῦ στρατοπέδου, cujus meminit 
Herodianus in Caracalla, iv, 5 init. 

(55) Nempe Constantinopolitano, qui tunc tempo- 
ris, quum Petrus Magister ea scriberet, adhuc 
episcopus audire non dedignabatur, quamvis archie- 
piecopi et patriarche nomenjam gereret. Quamnam 
autem designet ecclesiam Magnam, quum proprie 
sic dici &olita. 8. Sophie scilicet, tunc temporis 
ante Juetinianum nondum exsistere!, cerlo non di- 
xerim., Forte designat edem SS. Apostolorum a 
Constantino M. conditam, in qua eliam imperatores 
ante Justinianum tumulabantur. 


155 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


196 


ille cum suo clero in Magnam ecclesiam: sed and- Α προέλαθεν el τὴν Μεγάλην ἐκχλησίαν' πρεσθύτεροι 


sunt presbyteri in papilione. (Est autem  papilio 
dictio Romana vel Latina, significans illud animal- 
culum vel insectum, quod circa cramben et alia 
olera obvolitat. Ratio appellationis hac est. Vela 
papilionie vel tentorii, variis coloribus distincta, 
referunt similitudine alas illius animaleuli, quod 
Romani papilionem appellant. Ex eo factum, ut in- 
secti nomen tentorio quoque adhzserit.) In hunc 
itaque papilionem intrat imperator, et post deposi- 
tam in mutatorio coronam, ibi precesad Deum fa- 
cit ; sed illinc egressus imponit sibi deinceps coro- 
nam rursus, et inscendit in equum album : data- 
que magistratibus venia pariter in equos suos 
inscendendi, procedit in ;obsequio ad sedem 
S. Joannis Baptiste. Cujus in mutatorio, quod ante 
ejus adventum preparatum fuit, deponit coronam 
et preposito tradit, qui eam manibus demissis 
gestat ; accedentique ad mensam vel altare domino 
rursus porrigit. Ibi dominus eam in sacra mensa 
deponit ; eoque facto, tollit rursus et reddit pre- 
posito, et cimelia seu monumenta donaria offert 
ecclesie, qualia vult, comite privatarum ea ipsi 
ministrante. Dein reversus in mutatorium induit 
coronam, et inscendit in equum ; quo vehitur, do- 
nec ad Helenianas venerit. Ibi autem descendit, et 
occurrit ipsi custoa palatii (quod ab Helena nomen 
habet], ingressumque per portam palatii, genu 


B 


δὲ εὑρίσκονται ἐν τῷ παπιλιῶι. (Ἡ δὲ τοῦ παπιλιῶ- 
vot προσηγορία Ρωμαϊκή ἓστι Papili, "O γὰρ λί- 
γεται, 6 καλοῦσιν ol Ἕλληνες ψυγάριον (26) τὸ πι- 
τάμενον περὶ τὰς χράµθας xal τὰ γοιπὰ λάχανα- 
ἐπειδὴ οὖν τὰ παβαπετάσµατα τοῦ παπιλιῶνος Éotxev 
τοῖς πτεροῖς τοῦ ζωῦφίου τούτου, δῖὰ τοῦτο οἱ Ῥω. 
pato: παπιλιῶνα αὐτὸν καλοῦσιν.) Καὶ ἀποθέμενος ὁ 
βασιλεὺς ἐν τῷ μουτατωρίῳ τὸν στέφανον, εἰσέοχε- 
ται xal εὔχεται, xai πάλιν ἐξερχόμενος φορεῖ, xai 
κάθηται λευκῷ ἵππῳ (37), καὶ ἐπιτρέπει τοῖς ἄρχου- 
σιν χαθίσαι͵ καὶ ὀψικευόμενος ἕἔρχεται εἲς τὸν "Άγιον 
Ιωάννην τὸν Βαπτιστὴν (38), καὶ ἐν τῷ µουτατωρίψ 
τῷ εὐτρεπιαθέντι ἐπαίρει τὸν ατέφανον, καὶ δίδωσιν 
αὐτὸν τῷ πραιποσἰτφ' ὁ δὲ πραιπόσιτος ὑποκάτω 
βαστάζει αὐτὸν, xal ὅτε εἰσέλθη εἲς τὴν τράπεζαν 
ἐπιδίδωσιν αὐτῷ τὸν στἔφανον, xai ἐπιτίθησιν αὐτὸν 
ἐπὶ τὴν ἁγίαν τράπεζαν, καὶ ἐπαίρει πάλιν καὶ δ(- 
δωσιν αὐτὸν τῷ πραιποσίτῳ, xal προσφέρει κειµή- 
λια, olx βούλεται, ὑπουργοῦντος τοῦ κόμητος τῶν 
πριθάτων. Καὶ εἰσερχόμενος εἲς τὸ μουτατώριον 
φορεῖ τὸν στέφανον, xal κάθηται τῷ "Uem ἄχρι 
ἘΕλενιχνῶν, καὶ κατέρχεται ἐχκεῖ, xal ἁπαντᾷ αὐτῷ 
ὁ φύλαξ τοῦ παλατίου, xai προσκωνεῖ, ἐὰν μὴ eim 
Κυριακὴ (30), μετὰ τὸ εἰσελθεῖν αὐτὸν τὴν θύραν 
τοῦ παλατίου. Καὶ ἐὰν εἴη ἀξιωματιχὸς, δέχεται αὖ- 
τὸν ἀπὸ στόµατος' ἔχεῖ δὲ αὐτῷ ἁπαντᾷ xal ὁ σταυ- 
ρὸς ἐκ δεξίῶν αὐτοῦ ἱστάμενος ἐπ᾽ ἐδάφους καὶ xpa- 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


(36) Credebam aliquando, aut unum aut alterum (? non adoratum csse imperatorem eo die : E? μὲν ουκ 


membrum abundare, et nam quod dicitur nibilo 
plus dicere, quam quod enim Graci appellant. Nunc 
tamen crederem potius in postremis reprehensio- 
nem et correctionem priorum esse. (juod enim vulgo 
dicitur, imo vero quod FHellenes seu idulolutrao [yro 
sua superstitione] psychorium appellant seu animu- 
lam. Non probat ergo usum hujus vocabuli, putans 
id nugas gentilis philosophie sapere. Pythagorica 
enim et Heracliti schole ψυχάς appellabant animal- 
cula, quibus aér scatet, et papilionem quoque pro 
symbolo anime pingebant. 

(37) Conf. infra p. 288. Equis candidis vehi 
erat triumphantium. Vid. Dio Cassius p. 350 et 669. 
Leo Grammatic. iu Theophilo p. 453: 'Exeigev ἀφ- 
ικόµενος εἲς τὴν πόλιν τὰ λάφυρα ἐθριάμθευσεν ἵππι- 
χὸν ποιήσας xai τὸ πρῶτον βαῖον παίξας, ἁρματι 
λευκῷ ἐποχησάμενος, et Du Cange v. Equi albi, qui 
&bunde de illis egit. 

(38) Solebant novi imperatores, antequam in 
urbem intrarent, in templui &. Joannis Baptiste 
seu Prodromii divertere, sive ut ibi donarium depo- 
nerent in altari, que ratio hic allegatur in nostro 
codice, sive ut imperatores ibi renuntiarentur, que 
causa ex Cedrenointelligitur, sive tandem ut a toto 
senatu aulico in corpore ibi salutarentur et velut 
homagium acciperent. Solebant enim proceres ibi 
imperatorem, quoties in urbem veniret, sive recens 
creatum, sive jam vetustum, ibi excipere. Vid. 
Contin. Theophan. p. 12 et Cedren. p. 485. Idem 
p. 403. de Phoca iyranno ait: 'Avayopeóstat. Ev 
τῷ vai τοῦ Προδρόμου, renuntiatur imperator in 
templo Pracursoris, καὶ μετὰ δὺο ἡμέρας ἐπὶ βασι- 
λικης ἁμάξης κχαθεζόµενος εἷς τὰ βασίλεια εἰσέρχε- 
ται. 
(39) Similis huic et insignis est locus supra p. 95. 
quo docemur ob reverentiam diei Dominico habitam 


D 


X» Κυριαχὴ ἔπιπτον κάτω, προσκυνοῦντες τοὺς 
δεσπότας... εἰ ὃ Tv Κυριακὴ, obf ἔπιπτον κάτω 
προσχυν2ῦντες, ἀλλά μέχρι τῶν γονάτων ἐποίουν τὸ 
σέθας τῆς π2οσκ»νήσεως. Conf. p. 40, item p. 101, 
ubi dicitur orphanorum curator die festo symbolum 
fidei Nicenum in membrana scriptum imperatori 
offerens προσκυνεῖν τὸν βασιλέα μὴ τελέως πίπτων 
κατω, ἀνθ᾽ dv βαστάζει τὰ σὐµθολα, adorare, non 
prorsustamen usque in humum delabi, propterea quod 
symbolum sacrum ferat. At eo tradito jam πιπτεί 
κάτω. Memorabilia hec sunt verba, quoniam gemi- 
num genus adorationis memorant, humi procidere, 
et usque ad genua tantum caput inclinare. Prior ille 
modus duo diversoe complectitur. Àut enim in ge- 
nua sua procidebant adorantes et pedes adorati 
osculabantur ; aut proni jacebant toto corpore por- 
recti, expansis manibus pedibusque velut pulverem 
terre lingentes. Gradus hos ordine persequitur Odo 
de Diogilo (apud Du Cange v. Poly«hronmia) : Poly- 
chronia& vocuntur reverentiz, quas non. selum regibus 
sed etiam quibuslibet suis majoribus | exhibent, caput 
et corpus submissius inclinantes, vel fixis in. terram 
genubus, vel etiam sese toto corpore prosternentes. 
Primus modus caput et corpus submissius inclinare 
esL ποιεῖν τὸ σέθας τῆς προσκυνήσεως μέχρι τῶν 
γονάτῶν, officium adorationis usque ad genua facere, 
Id est caput suum u:*que ad genua sua demittere. 
Vid. infra p. 946. Etfigiem sie adorantis videre est 
in Menologio Basiliano t. II, p. 57. Et Russi, si 
bene memini, superiores suos hoc modo adorant, 8 
Grecis docti. Latini sequiores eum nclinationem 
ante et retro appellant. Mire appellationis rationem 
suggerit Udalricus |. 11, Consuet, Cluniac., c. 2. ; 
Qualibel novitius est instruendus, ul regulariter sciat 
caput inclinare, scilicet non dorso arcuato . . 

ita, ut dorsum sit summisius, quam (umbi et caput 


181 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 





158 


τούµενος ὑπὸ τῶν βεστητόρων. 'O δὲ βασιλεὺς ἀλλάσ- A flexo,nisi dies Dominica sit, adorat. Si custos pala- 


σει εἷς τὸ μουτατώριον, xai βὰλλει xapmata (40) 


tii simul sitaxiomaticus seu honoratus,salutat eum 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


summissius quam dorsum, quam inclinalionem nos 
per usum ante et retro appellamus,quia cipit contra 
orientem εἰ finit contra occidentem. De adoratione 
prono ventre peracia insignis est locus apud Proco- 
pium pag. 133, Histor. Auneedote : Παρα Ἰουστι- 
νιανόν τε χαὶ θεοδώραν τὰς εἰσόδους ποιούµενοι οἵ τε 
ἄλλοι ἅπαντες xal Όσοι τὸ πατρίκιον ἀξίωμα εἶχον, 
ἔπιπτον μὲν εἰς τὸ ἔδχφος, εὖθὺς ἐπὶ στόµα χειρῶν 
xal ποδῶν tlq ἄγαν τετανυσµένων, xal xs: ποδὸς 
ixatépou ἀψάμενοι ἐξανίσταντο. Ubi morem illum ἃ 
Justiniano et Theodora recens invectum,procul du- 
bio ex imitatione regum Persarum, ut intolerabilis 
et inhumani fastus argumentum graviter reprehen- 
dit ; v. ad p. 278. Imago ἐπ᾽ ἐδάφους προσκυνοῦντος 
con spicitur apud Du Cange tabula II,Uremissarum 
diesert. de nummis Byzantinis pone Glossar. Lat. 
De adoratione multis egit Selden. Titul. Honor. 
p. 9& sqq. Quod autem ad morem, ob quem hec 
di gressio instituta fuit,attinet, illum nempe,diebus 
Do minicis eos non adorandi, quos alias oporterel, 
antiquus ille est et Tertulliano jam memvuratus, li- 
bro de Corona militum : die Dominico jejunium ne[as 
ducimus, vel de geniculo adorare, eademque immuni- 
late a die Pasche in Pentecosten. usque gaudemus. 
Alios locos citavit Josuas Arnd in Lexico Antiqu. 
Eoclesiast. Tit. Dies Dominica p. 307. Quibus addo 
illum Nili Monachi Epist. nr, 21 : Τῇ Κυριακῇ 
ἡμέρᾳ ἑστῶτες εὐχόμεθα. τὸ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος 
στάσιµον ἐκτυποῦντες. Ἐν δὲ ταῖς ἄλλαις ἡμέραις 
τὰ Ύδνατα χλίνοµεν, τὴν διὰ τῆς ἁμαρτίας πτῶσιν 
δηλοῦντες τοῦ ἀνβρωπείου γένους. Quandoquidem 
autem aacra die dominico a geniculalione in cultu 
Dei absolvebant, multo minus poterat homo hono- 
rem flagitare, cujus veniam Deus cultoribus suis 
faceret. Cum hoc more convenit ille monasticus, 
quo,qui leve quid peccasset monachus,diebus festis 
tantum manibus ad terram demissis se inclinaret 
velut quadrupes,eoque in situ faceret poenitentiam ; 
reliquis autem de geniculo, ut loquebantur, vel in 
Hiph provolutus pone slatute satisfaceret. Ordo 

isterciensis (apud Du Cange v. Arliculus) : festivis 
quidem diebus super articulos, privatis vero super ge- 
m y oternantur ad sedem. 

(40) Dubium non est καµπάγια aut χαμπάδια le- 
gendum esse. Quamvis enim forma χαμπαῖα quoad 
grammaticam bona queat esse, si nempe a xap mr, 
campa, gamba derives, eique faveat vox καµπότουθα 
(vid. p. 129,) que notat campagia cum tubiis, vel 
saltim tubiu ad campagía aut ad campas, hoc est 
crura, periinentia, non tamen in usu est, aut us- 
quam reperitur, Sunt autem campagia, campalia 
cambadia (nam perinde omnia ista usurpantur) ge- 
nus indumenti, quod crura et genua tegit,non co- 
rio, sed filtro aut lana factum, et procul dubio a 
camba vel gamba, id est crure (unde Francis la 
jambe venit,) dictum, et solis honestioribus viris in 
toga et aulicis ofliciis spectabilibus, non item 
vulgo, non sacerdotibus, non militibus usurpatum. 
Qualis autem ea parandi et induendi ratio fuerit, 
non adeo expeditum est dicere. Cum tamen fre- 
quens flat mentio campagiorum in hoc codice,mei 
puto esse officii,ut argumentum hoc paulo diligen- 
tius excutiam, quamvis Salmasius tam id copiose 
variis in locis tractaverit, ut estimanti viri doctri- 
nam videri queat vel spicilegium postventuris non 
reli,uisse. Et primo quidem loco proponam conje- 
eturas de vocabuli etymologia, quibus multis pro- 
fecto et diversis diu jactatus fui,quamvis inter om- 
nes illa mihi maxime arrideat, qu: a gamba,flexu 
el articulo tibiae cum crure, Ἰγνύα, derivat. Non 
deerunt quidem, qui a me produci 68, qui ipse 


C 


D 


improbem, mirabuntur et ridebunt. Forte lamen 
non carebit ea res usu.Inducebat itaque aliquando 
locus Corippi a Petavio ad Thermist. pag. 378 cita- 
tus, ubi de campagiis et tzangis vir ille doctus 
agit, ut crederem campagia esse a Campania, re- 
gione ltalie, dicta. Locus hic est : 


Cruraque puniceís induxit regia vinclis, 
Parthica Campano dederant qua tergora [uco. 


Parthica tergora sunt de illo corii genere,quod nos 
hodie Turcicum saffianum rubrum appellamus. Ta- 
lia tergora predicat poeta Campano [uco infecta. 
Certe Canusinz pelles admodum celebres erant, 
non quod ibi coriaria pararentur arte,sed quod ibi 
rubro colore tingerentur; v. Du Cange v. Canusi- 
nx pelles. Sed deprehendi deinceps, campagia non 
pellibus, sed flltris, πιλωτοῖς, fuisse facta. Quare 
conjectura illa irrita fuit,nisi forte a sic dictis cala- 
bricis ei praesidium querere placeat, quee fuerunt 
genus quoddam ligature, quo crura impediri et 
constringi solebant, ul constal e Pelagonio I. 1, 
Hippiatric. c. 38. : 'Avanazoüvroz αὐτοῦ καλαθριχοῖς 
τὰ σχέλη Toti χαταδεσμεῖσθχι. [n mentem deinde 
venit, a cumaso repetendam esse vocem, π littera 
servili ex more Grecorum intrusa. Καμᾶσιον ap- 
pellabant veteres τό ἀμφίμαλλον. Isidorus : Cama- 
$us, amphimullus. Üade hoc. non novi. Camasus 
certe est vox Arabica, et omnem στολὴν, σκευήν, 
indutum, presertim τὴν εὔχρηστον, expeditum, 
agilem,in quo homo se facile movere potest, notat. 
Sed quamvis filtrina essent campagia, fuisse tamen 
villosa non legi, nisi uno in loco Bernardi Udonis 
apud Muralor. Scr. Rer. Ital. t. IIT, p. 629. : lllico 
summissi cniflonibus [Pontificis Romani recens 
electi] oscula figunt. Villosis, dedit ora Pater, dedit 
oscula blanda. Sunt autem chiffones, scuffones et 
scafJones idem atque  udones et campagia » 
v. Du Cange h. v. Etiam hoc Arabicum est voca- 
bulum ; schoff vel schuf] est pannucia, pannus vilis, 
detritus, usu longo tenuis factus. Possit tamen 
non de nihilo bec conjectura videri, cum idem 
pene, quod veleres campagia, nos Camaschen ap- 
pellamus. Cepi porro suspicari, essetne vox ἃ 
campo derivanda, tanquam si eo vocabulo ti- 
biarum velamenta s:gnificarentur,quibus in campo 
usus c88el. Sane femoralia campesiria ex ista 
ralione dicebantur. Et poterat nomen rei in bello 
et in usum militum primum inventa deinceps re- 
tineri, re quamvis ad usum pacis traducta ; quod 
in multis contigit. Ocreas olim astivalia appella- 
bant (unde nobis Stiefeln), quoniam iis per sesta- 
tem maxime usus eral. Estate enim pleraque bella 
geruntur ; unde Hispani ad exemplum Arabum ex- 
peditionem bellicam Αγείῇα, id est aestivationem, 
appellant, et in cestivis habere dixit Capitolinus in 
Marco Antonino p. 390 pro in castris et in bello 
secum habere. Vocabulum tamen zslivalia mansit, 
etiamsi tempore secuto major iis usus per hiemem, 
quam estate, esset. Obtulit se deinceps vocabulum 
λαμπάδια. Potuit sane decursu temporis, ingrave- 
scen!e barbarie, pro 4 substitui c. Sunt autem 
λαμπάδια fascic, lora longa, astrictoria, bapndagia, 
ut hodie loquuntur. Vox aliquoties apud Dionem 
Cassium legitur. Inde nostra Germanica vox Lum- 
pen,pannucie, el Lappen, ῥάχος. Cum tamen jam ἃ 
tertio p. N. C. seculo campagia scriptis celebren- 
tur, quo tempore nondum seviebat omnia defor- 
mans barbaries,vix credibile est c pro { substitutum 
fuisse, presertim cum librarii non varient. Ergo 
magis placebat κοπάδια, et littera µ pro. noto Gree- 
corum more inserta, χοµπάδια, id est ῥάχη, λάχῃ, 


159 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


160 


imperator benigno alloquio. Ibidem ipsi quoque A καὶ λευχὸν αὐρόκλαθον διθητήσιον (41) xal τὴν πορ-- 


occurrit crux, humi fixa ud ejus dextram etans, 


φυρᾶν χλαμύδα, xal ἐκεῖθεν ὡς ἐν Μαρτίῳ πλᾶσα 1 


JOAN. όλα. RESKII COMMENTARIUS. 


laciniz, frusta. Sane compadiatim habet Paulus 
Diaconus pro frustatim ; vid. Du Cange v. Copudium 
et Compadiatim. A χόπτω id venire, liquet. Mirum 
procul dubiu nonnullis accidet, me nonnisi chiffo- 
nes, lampadia, compadia, id est pannucias, laci- 
nias, crepare. Sed, ut patebit paulo post, campagia 
vix aliud quid, quam laciniae erant, Verum, cedo 
alteram, ais. Eccam. Caba filtrum subtile et multa 

aratum arte notat Arabibue et Persis. Campagia 
hiltro erant confecta. Quidni ergo inde campagia 
arcessemus ? Sane terminationes mere videri pos- 
gent esse dótov et ἁγιον, el sunt quoque in multis 
vocabulis. Mihi quidem in tanta conjecturarum non 
improbabilium multitudine et in rei, ut antiquae, 
obscuritate distractus in diveraa animus dubitat, 


cui calculum ferat. Maxime tamen illuc inclino, ut B colore, tamen artificiosissimo opere variata, super 


campagia a campa vel gamba, articulo cruris cum 
femore, derivemn, ut supra jam monui. Conficmat 
banc etymologiam vocabulum camfbale, quod notat 
candidam illam latam orbicularem linteam fasciam, 
que eummitati ocrearum supponitur et genui cir- 
cumponitur. Germani ridicula et absurda dictione 
Stiefelmanschellen appellant, quasi dicas manicas 
&slivalium seu ocrearum ; v. Du Cange v. Cumbale, 
ubi veterem chartam citat, in qua cambalia et pi- 
cralia memorantur cum alia suppellectile equiti ne 
cessaria. Picralia ibi sunt calcaria. Sed satis ety- 
mologiarum. Videamus nunc, quid rei fuerit cam- 
pagi&a. Didicerat Salmasius a Pollione campagia 
reticulata fuisse, unde hec edicit ad "Tertull. 
p. 363 : Campagia diversa erant a peronibus vel bot- 
(is ; non enim solida integraque pelle crura operie- 
bant, sed. fasciis multis reticulatim implezis cinge- 
bant. Videtur vir summus verum vidisse,et campa- 
gia aliud nihil fuisse, quam fas?ize, quibus veteres 
crura vestiebant,et de quibus ipse multa disputavit 
&d Lampridii Alexandr. Severum p. 973 sqq., eo- 
que illum falli, quod campagia barbarici c lcea- 
menti genus perbibet fuisse ad Trebellii Pollionis 
Gallienum p.234,ubi copiose de cainpagis disserit. 
Apparebit hoc ex ejus verbis clarius,quz illinc non 
piget excerpere. Vertus ergo, ait |. c. p. 237, reti- 
culos ideo similes visos Gallieno campagos propter 
lororum εί corrigiarum, quibus circa crura. alltga- 
bantur, variam el. multiplicem decussatimque volu- 
tam implicationem, qua reticulutum plane opus re- 
erret. Magai momenti ad hane rem conficiendam 
ocus ille Pollionis est, quo refert Gallienum impe- 
ratorem campagos reticulos appellasse. Ex illo enim 
discimus id esse campagia, quod pene ubique in 
pedibus spiculatorum martyres Christianos omnibus 
suppliciis necantium conspicimusin imaginibus Me- 
nologii Basiliani, reticulatum opus, quod sepe non 
crura solum, sed ipsa quoque femoralia uno conti- 
nuo tractu vestit. Opere pretium est ad cogno- 
scendam rem veterum vesiiariam illas imagines,ru- 
des quamvis,inspicere.Quedam talium compagerum 
geu compagohosurum habent,prorsus ut nostre Ca- 
masche,et ut hose Husarorum,usque ad summum fe- 
mur in externa parte nodulos,quibus astringi οἱ re- 
solvi rursus a corpore possunt. Unde venias in 
suspicionem  reticulatum illud opus non ex 
diversarum fasciarum artificiosa οἱ teediosa com- 
plicatione constare, sed panno intextum esse, 
Bul alia quacunque arte impressum. Cum ta- 
men aliunde constet, usque ad viu seculum 
et ulterius veterem Romanum morem fasciis de- 
eussalim plexis crura vestiendi apud occidenta- 
les populos perduraese : piclor autem, qui Menolo- 
gium Basilianum imaginibus illustravit; res ex sui 
seculi more exhibuit, antiquitatis, ut illa ferebant 
saecula,prorsus ignarus : necesse est campagia ad- 


D 


huc nono seculo apud Grecos in usu, et non inte- 
gros solidos pannos,sed fascias coinplicitas et decus- 
satim contextas fuisse. De more occidentalium, ad 

uem digitum intendi, constat. Veterum enim 
Francorum vestitus eruralis hic erat. Crura primum 
tela linea involvebant (reddo verba cl. Muratorii t. 
II. Ant. Ital. p. 134), quam tibiale dicebant ; tum 
[asciolas superlibiales, εἰ super omnia corrigias in- 
ducebant, ut aplarent. constringerentque telam ad 
tibias. Didicit ille hoc a Monacho Sangallensi, cu- 
jus hac sunt verba valde memorabilia : Erant Fran- 
corum antiqueorum ornalus vel paratura calceamenta 
[orinsecus aurata, corrigiis (ricubitalibus insignata : 
Πιεείοίω crurales vermiculate (id est coccines] et 
sublus eas tibiulia ac coxalia linea,quamvis ex eodem 


qua et fasciolas in modum crucis intrinsecus. et εα- 
trinsecus ante et retro longissima illae corrigi? ten- 
debantur. Ait. Monachus antiquorum Francorum 
illum habitum fuisse. Atque specta Carolum M. in 
tabula (8i bene memini) sexta Parietinarum Latera- 
nensium Alemauni.videbis in ejus pedibus campa- 
gi& ula Francica. Inspice imaginem imperatoris 
Lotharii in capitularibus regum Francicorum Ba- 
Iuzianis.Duo illi proceres ipsi astantes (ni memoria 
fallit, nam neque hic liber gcribenti hec ad ma- 
num est) campagia gestant. Compara porro cum 
loco modo allato Monachi Sangellensis duo de 
campagis agentes, quos caput illud futile et insul- 
sum codicis nostri, quadragesimum puta libri se- 
cundi, suppeditat, intelliges campagia aliud nihil 
fuisse, quam fascias laneas aut filtrinas tortuosis 
anfractibus super lineum amiculum, crurium car- 
nem proxime etrinyens, circumplexas. Illo capite 
rationem reddere vult ex theologia Graecorum mo- 
nachorun inystica, quare consules olim Romani,et 
ad eoru.n exemplum deinceps magistri οἱ patricii 
aule CPtane festo die paschalis loros eeu itrabeas 
et scipiones et compagia gesserint e! gererent. Ad 
campagia hec illius capitia : Τὸ δὲ λίνῳ ἐσφηνῶσθαι 
ἁμοίφ, μετὰ xal χρυσωµένων πεδήλων... et dein- 
ceps sub finem capitis : ᾽Απὸ δὲ χαμπαγίων, ἆ Λατί- 
νων Φωνῇῃ προσανορεύεται, τοῦ πολεμικοῦ ἀνδρὸς 
τὸ εὐχίνητον. ἀλλὰ μὲν καὶ τὸ ὀχυροποιεῖσθαι διὰ της 
κατὰ τὰ σκέλη ἐχ πίλων περιπλοκῆς. Tria hic ob- 
servamus diversa, calceos auratos, linteum tegmen 
crura ambiens,quod idem cum tubiis videtur fuisse, 
de quibus v. ad p. 245, et circumplexzum filtrinum. 
Sic satis bene confecimus, quid fuerint campegia ; 
dicendum nunc est, campagia virorum ordinis sena- 
torii gestatum fuisse. Id quod ex eo patet, quod 
non liceret coram imp.nisi in campagis comparere, 
aut ad Sacram mensam accumbere, non tantum 
toga, sed etiam sayo conspicuis proceribus. Quam- 
vis enim milites caliga« gestarent,unde etiam στρα- 
τεῖαι ἀποχάλιγοι dicuntur, militie de caliga,vel que 
cum caliga fiunt (vid. Du Cange v. Apocaligus), ho- 
noratiorea tamen rectores militum,qui non minimam 
comitatus partem elflciebant, procedebant in aulam, 
et sacris epulis adhibebantur in campagis, ut e 
Cletorologii nostri multis lovis patet. Ex eo quoque 
factum, ut senatus f, ὑποχαμπάγιν σύγκλητος pas- 
sim nostri codicis appelletur. Ut militaris ordo a 
gestamine pedum apocaligus,ita senatorius ὑποχαμ- 
πάγιν diclus fuit, ut qui esset ὑπὸ καμπαχίων. 
Inusitatior quidem usus particule ὑπό hic est ; facile 
tamen patet, ὑπό hic idem atque ἀπό valere ; 
ἀποκαμπαγιν, οἱ ἀπὸ καµπαγίων, id est μετὰ xap- 
παγίων 

(41) Scribitur quoque ὀηθητίσιν ηυοὰ idem sonat. 
Satis frequens hujus vestis mentio apud Nostrum, 
rara apud 


161 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ 118. I. 


102 


οιρεκτιὼν 27-35 γίνεται, καὶ κάθῃται elc τὴν καρούχαν, Α quam vestitores tenent. Imperator tum mutat vestog 


προηγουμένου τοῦ σταυροῦ xai τῶν περσιχίων (42). 
Συγκάθηται (43) δὲ αὑτῷ xai ὁ πρῶτος πατρίχιος, ἢ 
ὃν ἂν ἐπιτρέψῃ, φιλῶν αὐτοῦ τὰς χεῖρας (44) * οἱ γὰρ 


in mutatorio, et induit campagia et candidum auro- 
clavum dibetesium et purpuream chlamydem ; et 
inde fit tota directio seu comitatus processionalis 


VARLE LECTIONES. 


37.33 ΣΧΟΛ. ὀψίκευσις. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


παγίω, προϊόντες. Quis ergo clericorum, quis vulgi 
erat indutus pedum et crurum, ai militum calige 
et procerum aulicorum eampagia erant? Puto non 
diversum a militari fuisse. Clerici vulgusque pariter 
atque milites gerebant braccas cum tibialibus ex 
una solida massa factas, ad raalleos pedum prope- 
modum procedentes, quibus perones seu caligas 

aulo infra geau desinentes superinducebant. Bed 

e his hic non est disputandi locus. (De compagiis 
clericis permissis vid. Donat. Constantini M. p. 66. 
De calceis patriciorum Romanorum υπ seu 
Kappa Latino ornatis, propterea compagiis dictis, 
vid. Salmas. p. 101 seqq. ad Simmis securim.) 
Est ad Herodis dedicationem statue manibus Re- 
gille eacrata p. 153 edit. Creniane. 


rara apud alios ; e£ neminem pene novi, qui eam 
memoret, preter Leonem Grammaticum, cujus lo- 
cum Du Cange Gloss. Gr. b. v. habet, cum expo- 
sitione, quam Leunclavius in Pandecie Turcica 
protulit, a Grecis, quibuscum versaius fuit, sibi 
communicatam, auctoribus dignam. Hos nempe 
homines antiquitatia et rerum omnium ignaros nu- 
givendulos consultum oportetire, siquid declaratum 
cupis. Suidas quoque meminit in Lexico. Sed obscu- 
rum, quod aiunt, per seque obscurum exponit. 
Reddit nempe διθητέσια per 9:360, Nos ille non 
morabitur. Videbitnus potius quid dibitesium fuerit. 
E Nostro colligitur, fuisse vestem imperialem, qua 
uti preter imperatorem, Cesarem et. nobilissimum 
nemini licuerit, qua stricte corpori adhereret (nam 
pag. 245, στιχἀρ.ν διθητήσιν appellatur), et perti- 
gerit usque ad talos, et sub chlamye vel et sago 
uerit gestata. Patet illud eloco Leonnis Grammatici 
p. 466, et e Nostri p. 13, 113, 129, οἱ 133, mitto 
alios. Hec reput4nti secum videri possit dibitisium 
idem atque grana:zam a Codino dictum et sic de- 
scriptum cap. VII Offic. n. 35 : "Ext xai ἀπὸ τὴ» 
Ασςυρίων βασιλείας χατῆλθε τὸ φόρεμα μέχρι xai 
νῦν τῶν βασιλέων Γρανάτζα λεγόµενον, ὅπερ φορεῖ ὁ 
βασιλεὺς αἄνευ ζώνης, οὗ xosuxutva τὰ μανίκια δι- 
ήχουσι μέχρι τῶν ἀστραγάλων. "O δὴ φόρεμα xai τῶν 
ἁρχόντῶν εχαστοι ἔχουσιν ἐπ᾽ ἀδείας φορεῖν, πλὴν 
ἐζωσμένον, τῶν µανικίων ἐμπεπηγμένων ὄντων προς 
τὴν ζώντν ὄπισθεν. Καὶ b μὲν ὁ βασιλεὺς φορεῖ, χαλεῖ-- 
ται γρανάτζα, τὸ δὲ τῶν ἁρχόντων λαπατζᾶς, Όπως 
δὲ, Δδηλόν ἐστιν. Si idem fuit granaiza et dibitisium, 
tenemus ejus formam : fuit tunica cum longis ad 
talos usque dependentibus manicis, qualem vestem 
imperator quidem solutam, id est cingulo non 
astrictam, gerebat, manicis libere promissis ; 
proceres autem eam gerebant cingulo ad cor- 
pus astriclam, manicis intra cingulum abditis. 

erilem vestrm grana!za dici, ait Codinus, proce- 
rum illam lapatzam. Unde id, se ignorare ; vestem 
ipsamex Assyria venisse. Idipsum quoque probat vox 
ἱαρα/χα, que Arabica est. Lebas in genere amictum, 
igátrtov notat. Verum garnacta est Germanica ; vid. 
Du Cange h. v. Mirum profecto vocis Germanice 
et Arabice in eodem vestitu conjugium. Ipsam 
veatem Arabicam esse, aut polius orientalem, du- 
bium non est. Manicas longas trahere Arabum est 
omnium, cbalifarum olim erat manicis viginti ulnas 
longis appendere. Nam revera non hominum tales 
manice, sed manicarum homines sunt appendices. 
De longis illis chalifarum inanicis locus erit ad 
Abulfedam agendi. Grecos imperatores in tunicis 


C 


insigniter manica!is processisse, fldem facit imago 
imperatricis CPtane apud Hhamnusium de bello 
Veneto ed. Gaffarelli, tab. 2, ubimanicz perparum 
& solo absunt. Si ergo dibitisium et granatza non 
discrepuerit, non improbabile esset vesti ab Arabi- 
bus accepte nominis natales ab Arabibus quoque 
arcessere. Sane si διθιτζίσιον scriberetur hec vox, 
unica littera addita, non dubitarem eam Arabicam 
pronuntiare. Dibelsch appellant Arabes vestem 
splendide auro pictam. Quandoquidetu vero lubri- 
cum hoc est,satius erit, donecexploratiusquid pres- 
lo sit, vocabulum nostrum a Latino dives derivare 
ut dibitisium sit vestis divitis operis, hoc est pre- 
tiosa dives auro. Num autem vestis genus Latinis se- 
quioribus celebratum, diapistin cum dibitisio nostro 
aut cum Suide διαθίχια conferri debeat, viderint 
me doctiores. Certe 2:266. vestem notat coloris 
galbinei, qui viciam «inuletur ; et scriptores medii 
evi vestem diapistin subviridis fuisse coloris aiunt, 
qui proxime a galbineo abest. Hugo Falocandus Hiat. 
Bicul. : Hic diapislin color subviridis intuentium 
oculos grato blanditur aspectu ; v. Du Cange v. 
Diapistus. Nolo conjecturis diutius immorari, nein 
somnia incidam. E Nostri p. 151, intelligitur ba- 
buisse hanc vestem quoque capputium aut cappam, 
qua caput velaret imperator, 81 stemnma seu infulam 
non gereret. 

(42) Non repetam, que supra ad p. 230, de per- 
Biciis disputavi. Nunc tantum id dicar, loco crucis 
et persiciorum vel burearum consuevisse imperato- 
ribus vetustis paganis ignem et purpuram praeferri, 
ut ex Herodiani lozo L. VII, c. 1, constat, ubi de 
Quartino quodam invito ad summam dignitatem 
rapio ail : ᾿Αρπάσαντες ἄχοντα xal οὐδὲν προειδότα 
στρατηγὸν ἑαυτῶν κατέστησαν, πορφύρᾳ τε καὶ πυρὶ 
πομπεύοντα [quee lectio beue habel, non mutanda] 
τιμαῖς ὀλεθρίοις ἐκύσμησαν cum purpura et igni, id 
est faculis ardentibus, publica in pompa procedentem 
honoribus exitialibus a[[ecerunt. Vid. dissert. de 
igni Augustis prolato, qure octava est inter Aca- 
demicas Eschenbaohii p. 519, sq. 

(43) Solebant veteres imperatores Romani ami- 
cum aliquem in currum secum sumere, quia solum 
vebi aliquem in curru pro arrogantia accipieba!ur; 
v. Vales, ad Amm. Marcell. p. 141, et infra p. 405. 

(44) Ubi humanum et communem se volebat im- 
perator ostendere, manus aut pectus dabat osculan- 
da. Et erant certi gradus osculorum. Quidam, vilis- 
simi nempe, nonnisi pedes, honestiores et pedes et 


D genua et manus aut has tantum : charissimi et 


maximo honore habiti pectus imperatoribus, pares 
quoque dignitate caput, ut frontem, genas, labia deo- 
sculabantur. Apud Homanos quidem amicorum 
alii oculos, alii collum, servi denique manus hero- 
rum osculabantur ; vid Arrian. Diss. Epictet. pag. 
136 ed. Cantabr. Verum aucto deinceps lastu cum 
aucta barbarie et imminuta potentia, mores Persici 
asciti, et procumbere humi atque adurare dominos 
el osculari eorum genua jussi vel illustres quique. 
Nam a Persis manasse illum morem osculandi ali- 
cujus genua, patet ex Herodoti |. [, c. 134, ubi ait: 
Οἱ συντυγχάνοντες ἀλλγλυις: lv. τᾷσι ὁδοῖσι τῷδε dv 
τις Ora qvorv, εἰ ὁμοιοί εἶσιν... ἀντὶ γὰρ τοῦ προσαγο- 
εύειν φιλέουσι τοῖσι στόµασι. "Hv. 0, f οὕτερος ὑπο- 
” έστερες ἀλίγῳ, τὰς παρειὰς φιλέονται. ἣν 6b πολλῷ 
ἔτερος ἀγεννέστερος, προσπίπεων προσκυνέει 

τὸν ἕτερον, Bene tenendum ultimis verbis Herodo- 


163 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


164 


eodem modo, ut paulo ante facta fuerat in Campo Α ἄλλοι ἄρχοντες προλαμθάνουσι’ xai ἐλθὼν εἷς τὸν 


Martio ; et inscendit imperator in carrucham, 
preeunte cruce et persiciis. Assesgorem habet in 
curru 8uo primum patricium, aut quemcunque de- 
ligat alium; qui quum inscendit, imperatoris manusg 
osculatur. Ceteri proceres currum precedunt. Ubi 
venerit in forum Constantini, descendit e carrucha, 
et salutat prefectum urbis el senatum. In his of- 
fert ipsi princeps senatorum unaque prefectus ur- 
bis modiolum [seu repandam coronam] aureum, 
Post salutatos verbis senatores omnes rursus as- 
cendit imperator in carrucham, 4241 sed solus in 
ea considet : illinc sub conductione senatorum et 
archontum pergit ad Maguam ecclesiam, transitu 
per augusteum facto e regione horologii, magnum- 


φόρον Κωνσταντίνου, κατέρχεται ἐκ τῆς χαρούγας, 
καὶ δέχεται τὸν ὕπαρχον τῆς πόλεως καὶ τὴν σύγ- 
Χλητον. Προσφέρει δὲ αὐτῷ ὁ πρῶτος τῶν συγχλητι- 
Xüv μετὰ τοῦ ἐπάρχου τῆς πόλεως μοδίολον χρυ- 
σοῦν (45). Καὶ μετὰ τὸ δέξασθαι πάντας ἀπὸ στόµα- 
τος, ἀνέρχεται εἷς τὴν καροὐχαν, καὶ μόνος κάθηται. 
Δηριγεύεται δὲ ὑπὸ τῶν συγχλητικῶν xal τῶν ἁρ- 
χόντων, καὶ ἔρχεται εἰς τὴν ἐκκλησίαν παριὼν διὰ 
τοῦ αὐγουσταίου ἀντικ;ὺ τοῦ ὡρολογίου, xal εἶσέρ- 
χεται διὰ τοῦ μεγάλου πυλῶνος ἐπὶ τὸ µέσαυλον. Ἐν 
δὲ τῷ νάρθηκι γίνεται μουτατώριον, xai ἀποτίθεται 
τὸν στέφανον, καὶ πάλιν λαμθάνει αὐτὸν ὁ πραιτό- 
σιτος, καὶ ἐπιδίβωσιν, xal ἀποτίθεται αὐτὸν ὁ βασι- 
λεὺς ἐν τῇ ἁγίᾳ τραπέζῃ, καὶ προσφέρει κειμήλια, 


que per pylonem seu poriale intrat in mesaulum B ἅπερ βουληθείη, καὶ (46) χρυσίον δωρεῖται (διαφό- 


seu atrium. In marthecefit mutatorium seu vestium 
mutatio, et deponit imperator coronam, preposito 
eam tradens. Hic eam deinceps domino reddit, qui 
eam in sacra mensa deponit, et cimilia, que vo- 


ροις γὰρ οἱ βασιλεῖς δωρεαῖς φαίνονται πρὸς τοῦτὸ 
χρτσάµενοι), xai ἐξέρχεται καὶ Ἱσταται ὀλίγον 
ἐμπρὸς τοῦ καγκέλλου, καὶ μετὰ ταῦτα εἰσέρχεται 
εἰς τὸ παρατίκλιν (47), καὶ ἀχούει τοῦ Εὐαγγελίου. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


tum non προπίπτων dicere, sed προσπίπτων, ac- 
cidit ad. stantem, et προσκυνεῖ, adgenuat, admovet 
ος ejus genubus. Id enim προσκυνεῖν proprie ; χῦνος 
et γοῦνος vel γοῦνας et. γοὺνατον omnia idem, genu. 
Vix veniam osculi pedum faciebant imperatores 
proceribus, 80lo contenti manuum osculo, nisi aut 
diebus Dominicis aut festis aut alia quadam solem- 
nitate, ubi religio aut vetus ritus eos juberet mode- 
stia uli, et de gradu &uo se demittere. Cujus rei 
passim nostri codicis prostant exempla, et paulo 
superius ad p. 240 a nobis allata fidem faciunt. 
Veteres quidem imperatores illis capita deoscula- 
bsntur,quibusosculandum suum pectusopponerent, 
ut ex Ammiano Marcellino discitur; recentiores ad 
insolentiam elati nihil borum, satis indulsigse pu- 
tentes, si manum porrigerent. Locus Ammiani est 
xxvi: Ex his quidam cum salutari pectoribus op- 
positis ceperunt, osculanda captta in modum tauro- 
rum minacium obliquantes adulatoribus offerunt ma- 
πιω aut genua suavcianda. Inira cap. 51 libri secundi 
dicitur prefectus urbi quando ascensurus est in 
oarrucham, in qua cum imperatore procedere in 
horrea, debet, ei genua osculari, mulio autem, 
antequam jussus consideat ad regimen equorum 
capessendum, pedes imperatoris osculari. Sed an 
solis licebatimperatoribus oscula pedumadmittere? 
aut licebatne proceribus patieumdem honorem sibi 
& suis clientibus haberi ? Non succurrit exemplum 
hominis privati, cui tanta demonstrata fuerit ve- 
neratio. Genua tamen et manus patriarche osculari 
mos erat, pedes non item. At quomodo osculabatur 
patriarcha imperatorem, et hio vicissim illum iu 
Agape seu osculo pacis ? Labratone, an per porre- 
ctam vicissim crucem ? Certe sacerdotes laicis, qui- 
bus os aut vel manus prebere dedignabantur, cru- 
cem argenteam aut Christum crucifixum in tabula 

ictum porrigebantosculandum. Muhammedanisibi 
nvicem occurrentesbarbam deosculantur.Illetamen 
ritus vix videtur apud Graecos obtínuisse, qui bar- 
bas radere solebant ; quamvis patriarche plerique 
eas alerent. 

(45) Modiolus erat genus corone imperialis tur- 
rite in summo latioris, in imo, qua caput tange- 
bat, angustioris, ad instar αἰίπ] (unde quoque 
situla medio evo modiolus fuit dicta, vid. Du Cange 
Gloss. Lat. h. v.) aut intar vasis potorii, modioli 
quoque dicti, quod, suctore Vitruvio, apud Goarum 
&d Cedren. p. 485 citato, ad summum elatum est 
ad imum revertit, id est ἆναχωρεῖ, angustius fit, in 


semet coit. Modiolus quoque terminus fabrorum 
lignariorum est, $ims vel Crantz, projecturam vel 
meoniana columnarum vel parietem notans, quibus 
imponi aliquid potest. Est quoque modiolusillalignea 
sepes columnis stylitarum quondam in summo cir- 
cumducta, velutcorona,neincolumnis babitantes de- 
ciderent ; v. Majelli dissert. de Stylitis apud Asse- 
mannum in Martyrologio t. Il. In unietersum omnia 
rotunda in imo angustiore, in summo latiora et 
ampliora modios etmodiolos appellabant. Sic modius 
erat ille πύργος vel turricula lignea, per quam tali 
et tessere lusorie in tabulam mittebantur. Vid. Du 
Cange v. Modiolus et Μοδίολος et Μοδιος. Facile 
apparet convenientia cum his τοῦ βασιλικοῦ 

Ὀδιόλου, imperialis mocioli vel circuli, de quo 

edrenus 1l. c. et Noster hic, et cujus egregiam 
imaginem videre est in monumento Ravennate apud 
Alemannum ad Procopium p. 77. Quee Goarus ad 
l. c. Cedreni multa de modiol babet, omnia aliena 
sunt. Sed venia debet dari docto viro, cui multa ad 
hanc partem antiquitatis necessaria sua elata dee- 
rant; quod et de aliis dictam volo, si forte quo- 
rumdam errores tango. Et hanc mihi quoque ve- 
niam dari cupio. Dies diem docet. Melius interpre- 
tatus est Banduri t. II Ant. orient imp. p. 497. 
Accedit ad figuram modioli propoloma, ornatus ca- 

itis turritus Augustarum, de quo dico ad pag. 151. 
lantum hec intercedit differentia. Modiolue erat 
Jamine aurea in summo aperta. Sed propoloma 
erat stemme seu infula pannis pretiosis facta, 
aureis circulis et gemmisornata, etin vertice clausa, 

(46) Facile patet ex interpretatione mea, fj ante 
xai inserendum esse, quod memhrane deest. 

(47) Non novi quid sit, Forte idem et atque 
paratoríium vel diaconicum, de quo vide Du Cange 
Constant. Christ. Itl cap. 68 et Gloss. Lat. v. 
Paratorium. Locus ille erat, ubi sese parabant 
pontifices et sacerdotes, id est vestes sacras mini- 
sterio destinatas cbeundo induebani, Viderint alii, 
quantum huic conjecture tribuendum sit. Vel po- 
test conjici. seribendum esse παρατρἰκλιν pro παρα- 
τρίχλινον. Nam imperatores in cyclio ad dextram 
seu meridionalem bematis plagam habuisse tres 
dietas, unam metatorium, alteram triclinium, ter- 
tiam cetonem, in quibus audirent lectiones Evan- 
gelii οἱ Epistole, pranderent post peractum cultum 
divinum, et dormirent quoque, supra demonsiravi, 
ubi de cyclio egi p. 9. Possit quoque de παρακυκλίν 
cogitari, paracyclso : sed id minus probo. 


165 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. 





166 


ἐὰν δὲ θέλει, χαὶ συνάγεται (48), καὶ ἀναχωρεῖ, ἐπι- Α luerit, offert, aut et signatum quoque aurum donat 


τιθέντος αὐτῷ τὸν στέφανον τοῦ ἐπισκόπου (49), 
χατὰ τὸ ἔθος τῶν προχέσσων τῆς ἐκκλησίας ῥογεύει 
τοῖς χληρικοῖς, καὶ ἔρχετχι ἐπὶ τὸ παλάτιον, xai 
ἁπαντῶσιν αὐτῷ πάντες ο) συγκλητικοὶ ἔσω τῆς ῥη- 
γίας ἀπαντῶσι δὲ αὐτῷ καὶ ol χόµητες τῶν σχολῶν 
ol φυλάξαντες τὴν πόλιν. καὶ τὸ παλάτιον (δεῖ γάρ 
τινας αὐτῶν ἀπομεῖναι (50) καὶ φυλάξαι τὸ παλάτιον 
μέχρι οὗ ὑποστρέψῃ ὁ γενόμενος βασιλεὺς), mpos- 
κυνοῦσιν αὐτὸν, ἐὰν μὴ εἴη Μυριαχὴ, καὶ φιλοῦσιν 
τοὺς πόδας, xal δέχεται αὐτοὺς ἀπὸ ατόµατος' xal 
μετὰ ταῦτα προσφέρουσιν αὐτῷ οἱ συγκλητικοὶ ἅμα 
τῷ ἐπάρχῳ τῆς πόλεως πιττάκιον τρισχιλίων λιτρῶν 
ἀργύρου, xal μεθὸ δέξηται, ἀντιχαρίζεται αὐτοῖς τὸ 
πιττάκιον, καὶ οὕτως εἰσέρχεται δηριγευόµενος ὑπὸ 
πάντων, «al συντάσσονται ol ἔπαρχκοι xai ὁ Emap- 
χος Ὦ (51) Ev τῷ κονσιστωρίῳ κατὰ τὸ ἔθος. Οἱ δὲ 
συγκλητικοὶ xal πάντες οἱ ἄρχοντες ἵστανται, xai 
εἰσέρχεται εἷς τὸ χουθούκλειον μετὰ τῶν πατρικίων, 
xai ἐχεῖ συντάττονται οἱ πατρίχιοι καὶ ἐξέρχονται, 
xai δίδονται µίσσαι. Ast δὲ εἰδέναι, ὅτι Opxov οἱ ἄρ- 
χοντες τοῦ παλατίου παρέχουσιν, ὡς οὐκ ἐπιθουλεύου- 
ew αὐτῷ fj τῇ πολιτείᾳ, xal τὸ περὶ τούτου όρχο- 
σκοπτικὸν (52) φυλάττεται παρὰ τῷ βασιλεῖ ' ἐὰν δὲ 


(ecclesis]. Deprehenduntur enim imperatores no- 
8tri in hocauro donario non eumdem omnes modum 
tenuisse. Dein exit imp. (e bemate], paululumque 
Btat ante cancellos ; tum intrat in paraticlium, et 
audit lectionem Evangelii. Si cupiat, etiam commu- 
nionem sacram accipit et abit, episcopo ipsi coro- 
nam imponente, secundum consuetudinem proces- 
Bionum ecclesie rogam seu stipem dat clericis, et 
intrat in palatium, ubi omnes senatores ei intra re- 
gium portam occurrunt. Sed et comites scholarum 
occurrunt, qui urbem et palatium hactenus custodi- 
verant. Debent enim aliqui, ceteris in campum 
exeuntibus, intus remanere et palatium custodire, 
donec recens electus imperator redierit. Hi in ge- 
nubuseum adorant, modo non sit eadies Dominica, 
pedesque ipsius osculantur ; quos vicissim impera- 
tor benigno alloquio excipit. Deinceps offerunt ipsi 
senatores per praefectum urbis pittacium vel sche- 
dulam, in qua ipsi ter mille argenti litre dono as- 
signantur. Imperator accipit quidem, sed protinus 
reddit offerentibus neque retinet. Sic itaque ingre- 
ditur stipatus ab omnibus ordinibus in interiora 
palatii. Prefecti tuno et magister in consistorio li- 


VARIAE LECTIONES. 


19 μάγιστρος pro ἔπαρχος conj. R. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(48) Vel, ut Nicetas p. 24, ait ἐν µεθέξει τῶν 
θείων μυστηρίων γίνεται, accipit syna2 in, id. est sa- 
cras epulas, sacram communionem vel participa- 


tumultuarie, absque ordine miscere tempora et res 
solent. Propterea distinxi p. 230, post vocem τάξιν, 
et novum paragraphum incepi 8 verbis μετὰ 


tionem eucharistie, vid. Du Cange Gloss. Lat. v. (1 οὖν... quoniam que deinceps sequuntur ad Leonis 


Synazis. Ui autem recens promoti ad dignitates 
benedictionem in ecclesia et communionem e ma- 
nibus patriarcha accipe debeban!, ita quoque 
novi imperatores et reges sub imperii auspicia eu- 
charistiam percipere. '[ In coronatione regum Fran- 
corum tollitur corona major a capite imperatoris et 
minor imponitur. Ejus inlusium crematur οὐ sa- 
cram unctionem, Communical sub utraque. Sic jussit 
Ludovicus IX anno 1179 ; v. Ceremon. de France 
t. I, p. i. Zova£« autem non est, ut volunt ine- 
ptientes Greculi, ἀπὸ τῆς τοῦ λαοῦ συναγωγῖς, 
Bed à synaxi, congregatione, coitione, convivatione, 
epulis cominunibus, ad quas coeunt ejusdem com- 
munionis homines; vid. du Cange v. σύόναξις 
µεγάλη, ubi inter alía hac citat e Joanne Carpa- 
thio : Ὡς ὁὀψία ἐγένετο ἐποίησε µεγάλη» σύναξιν, 
καὶ εἶπεν Καταλύομεν (dejejunamus) δι ὑμᾶς ὅτι 
ἀπὸ χόπου ἐστέ. Vid. Interpretes Diogenis Laertii 
Vit. Pythagore, ubi Gyraldus vocem βάρθαροι de 


Christianis et eorum syuaxibus interpretatur, pag. p 


518. Utar hac occasione, ut exponain, quid sit λε- 
θιτών, quandoquidem ὁ συνακτιχὸς λεθιτών in 
mentem venit. Sic autem appellabant τριθώ- 
vtov, pannuciam, quam propterea tunc temporis 
tantum, quum sacram synaxin celebrarent, seu ad 
communionem irent, induebant monachi, quoniam 
in eo sacrum ordinem suscepissent. Est nempe λε- 
ιτών vox Arabica, filirum, πιλωτόν notans. 

(49) Conf. que ad p. 239, ubi contra Seldlenum 
demonstravi, ante Justinoum Minorem jam datum 
fuisse pairiarchis, utimperatores novos coronarent. 
Multum tamen falleretur, qui hoc ex loco arguere 
vellet, idem patriarchas jam Leoni Magno per- 
egisse. Quamvis enim coperit hoc caput coronatio- 
nem Leonis exponere, non tamen omnia ad eum 
pertinent. Constantinus Porphyrogennetus aut ho- 
mines, quibus compilandi negotium commiserat, 


coronalionem non spectant, sed in universum ritus 
persequuntur, quibuscum imperatores eorum tem- 
porum inaugurari solebant, Leoue seculo pene 
recentiores. Quod ex commemoratione ecclesiam 
Magus seu Sancte Sophie constat, que a Justi- 
niano M. perfecta fuit A C. 537, sexagesimo quarto 
po*t excessum Leonis M. qui A. C. 473 obiit. Nou 
quidem claris verbis S. Sophie fit mentio. Atqui 
cuinam alii competit ille situs, Augusteum et lloro- 
logium in vicinia, et pretereunda e palatio in ϱ0- 
clesiam commeaturo? Extra omre dubium est, S. 
Sophiam, non aliam ecclesiam, iata locorum de- 
monustratione designari. Impositio autem corone 
caput imperatoris a patriarcha facta, quam presens 
locus attingit, non est illa solemnis, que in ipso 
inaugurationis et nuncupationis actu fit: nam in 
precedentibus jam dicitur imperator eam gestasse 
et deposuisse sub introitum ecclesie. Sed neecio 
qualis secundaria impositio corone super aliari 
ecclesie cathedralis benedictionibus consecrate, 
cum antea in antimensio tantum in loco non san- 
cto,tribunali Hebdomi nempe, consecrata fuisset α 
patriarcha. ] 

(50) Retro manere, domi manere, abeuntibus 
reliquis. Hinc ἀπομονεὺς infra in Tactico dicitur 
vicarius imperii, qui imperatore in castra exce- 
dente domi manet, urbi regie et rebus publicis gu- 
bernandis. 

(51) Non dubito καὶ ó μάγιστρος debere reponi, 
quod etiam in Latinis exhibui. 

(92) Scholiastes Basilicor. ad |. xxr, p. 185, 
habet ὁρκισκόπιον. V Du Cange Gloss. Grec. h. 
v. Notat igitur terminatio σχόπιον aut σκοπικὸν 
exemplum, ὁρχοσκόπιον exemplum juramenti, in 
quo exigenle necessitate, aut alias lubente animo, 
inspici dictum s4crumentum, consuli, expendi 
potest. 


1761 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


168 


centiam abeumdi sumunt. At senatores et ceteri À εἴη Αύγουστα ἐν τῷ παλατίῳ, ἁπαντᾷ τῷ βασιλεῖ iv 


magistratus permanent adhuc ibidem stantes, do- 
nec ingressus imperator in cubiculum in comitatu 
patriciorum, hisabeundi veniam dederit: his autem 
egressis, tandem misse dantur. Non pretereundum, 
proceres palatinos fidem suam jurejurandoobligare, 
se nunquam aut ipsi imperatori aut imperio insi- 
dias struciuros esse. Litteris consignatam ejus sa- 
cramenti formulam asservat imperator penes se. Si 
Augusta sit in palatio, obviam it imperateri novo, 
sed in palatio, id est intra augusteum ; ejusque ca- 
put imperator osculatur. Ad convivium penes se 
tum retinet imperator in magno triclinio, ad suam 
quidem, cui ipse accumbit, 2432 tabulam preposi- 
tos et patricios, quos voluerit, et prefectos et ma- 
gistrum ; ad reliquos autem accubitus seu mensas 
milites, quos inse designaverit, aut et magistratus 


τῷ παλατίῳ, Ἆτοι (53) ἐν τῷ αὐγουσταίῳ ἔσω, καὶ ὁ 
βασιλεὺς φιλεῖ τὴν χεφαλὴν (54) αὐτῆς ' καὶ τρί- 
φει (55) ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ µεγάλῳ τρικλένῳ, ἐν μὲν 
τῷ ἰδίω αὐτοῦ ἀκηυθίτῳ τοὺς πρα!ποαίτους xai πα- 
τρικίους, οὓς βούλεται, xai τοὺς ἐπάρχους καὶ τὸν 
µάγιστρον, ἐν δὲ τοῖς ἄλλοις ἀκουθίτοις τοὺς στρα- 
τιώτας, οὓς ἂν κχελεύσει, fj ἄρχοντας στρατιωτικούς. 
Eisipyovtat δὲ xai παίγνικ iv τῷ ἀρίστῳ, ἐὰν συν- 
ἰδῃ 30 ὁ βασιλεύς. Xpf, εἰδέναι, ὅτι ἀπὸ Ελενιανῶν 
ἕως τῆς πόρτης 090 χόµητες σχολῶν κρατοῦσι τὰ 
μῆλα τῆς καρούχας (56), ἀπὸ δὲ τῆς πόρττς ἕως τοῦ 
φόρου δύο χύμητες δοµεστίκων, ἀπὸ δὲ τοῦ φόρου 
ἕως τοῦ παλατίου δύο ἀπὸ ὑπάτων στρατιωτικοὶ (57) 
κατὰ τὸ σχΏμα t0 λεχθησόμενον ἐν τοῖς περὶ τοῦ 
Μαρτίου (58) γεγραμμµένοις. El δὲ βούλεται ὁ βασι- 
λεὺς, ἀναχωρῶν ἐκ τῆς ἔκκλησίας ποιεῖ κονσιστώ- 


ΥΛλΗΙΑΕ LECTIONES. 


99 σινίδῃ cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


G5) Hic est disjunctivum. Non enim idem est 
&alatium et Augusteum. Palatium est magnum 
ιά palatium, in quo Chrysotriclinium, Lausiacum, 
Justinianeum, XIX accubita, etc., et in eo babitabat 
Augustus. Áugusteeum autem contiguum quidem 
ili, st diversum tamen palatium, in quo degebat 
Augusta. Propterea velim in Latinis hic loci pro 
verbie id est reponi aut etiam. 

(54) Multum indolgebant et de majestate sua re- 
mittebant, et dans osculum et accipiens, ut parese. 
Alias eniin vix quemquam osculabatur itnperator. 
Valerii Augusti humanitatem et submiasionem lau- 
dat Ambrosius in oratione in ejus exsequias ex co, 

uod manus et caput sororibus osculubatur, memor 
mperii, memor germanitatis, et quo magis aliis po- 
testalis jure prestaret, hoc se magis humilem soro- 
ribus exhibebat. 

(55) Novus imperator debebat proceres convivio 
excipere. Non dubito, posse morem hunc e loco 
Capitolini t. I. Hist. Aug. p. 5441 probari, quamvis 
quod ibi narratur inciderit in Kalend. Januarias, 
quibus alias quoque imperatores ad epulas vocare 

enatum soleLant. Verba ejus hec sunt de novo 
imp. Pertinace: Ea dieetiam ad convivium magistratus 
el proceres senatus rogavit, quam consueludinem 
Commodus prziermiseral. De Michacle Rangabe Theo- 
pbanes ait p.&18,eum post coronationem instituisse 
ποινὴν ἀγγαλλίασιν, id est convivium publicum. 

(56) Vid. pag. 105. Videntur poma carruchz 
esse globi enei deaurati, quos apprehendebant 
olim in currum inscendentes et deacendentes sub- 
levandi sui et firmioris gradus causa. Currum im- 
ραφή» Irenes in publica splendida per festum 

&schatis processione & quatuor patriciis appre- 
bensum fuisse narr&t Theophanes p. 400, ο. 4: 
Προῇῆλθεν ἡ βασίλισσα ἐπὶ χρυσοῦ B χήματος έπο- 
χουμένη τέσσαρσιν ἵπποιὸ λευχοῖς συροµένου καὶ ὑπὸ 
τεσσάρων πατρικίων κρατουμένου. Ergo in singulis 
currus lateribus erant bina poma. Qui animo sibi 
fingere velit. quo loco posita fuerint ista poma, in- 
sSpiciat tabulam 3 et 5 arcus Theodosiani apud 
Bandurum, ubi principes Scytharum curribus vecti 
conspiciuntur, in quos inscendebatur per fenestras 
e quovis currus latere singulas. Talium fenestrarum 
singulis angulis singula poma metallica apponeban- 
tur apprehendenda inscendentibus. Quoniam vero 
tales currus alti essent, et non haberent facyl- 
δια, ut qui ascendere vellent, deberet vastos 
gressus facere et crura in amplum diducere, hinc 


habebant femine nobiles suas parasitas, que» dor- 
sum praberent calcandum in terram prone por- 
recte, et niau facto in altum tollerent sibi insi- 
stentes. Quod non tantum vetustee Syrie reginis 
factum, ut e Plutarchi libro de parasitis, ni fallor, 
constat, verum etiam medio adhuc evo in usu 
erat; et viros quoque id fecisse constat e Niceta 
Choniata, cujus hee sunt verba : O9 βραχεῖς 
0b καὶ τῶν x40 αἴμα βασιλεῖ ἐγγιζόντων καὶ 
οἷς τὰ ὑπερήφανα τῶν ὀφφικίων ἀνέχειτο τοὺς 
ὤμους ὡς θῥρανίδας ὑποθάλλοντες Emi τῶν λαμπρῶν 
καὶ μετεώρων θώκων τὴν βασιλίδα ἀνέφερον. Vel 
etiam erant in singulis carruche angulis singula 
poma, e quibus surgebat uraniscus pyramidalis, 
sub quo sedebat curru vehendus ; ad illum fere 
modum, quo fit Aímahmel seu lectica, qua quot- 
annis al Cairo Maccam devehiturendyta templi Mac- 
cani et quam lecticam Vansleb. p. 347 de sa relation 
d'Egypte sic describit : Ce Mahmel était fait en 
forme de lit... il y avait aux quatre coins quatre 
grosses pommes couvertes d'une étoffe trés riche et 
du milicu de ces pommes il s'élevait en pyramide. 
Mov est omne globousum, ad instar mali tubero- 
sum, eminens. [ία quod veteres in galea xüvov 
appellabant, novis est μῆλον, ul e locis Leonis 
atque Mauritii constat Du Cangio citatis in Gloss. 
Gr. h. v. Catense, e quibus polycandela in eccle- 
siis dependebant, dicuntur Chronico Cassinensi nl 
33 malis, id est bulbis, globis &neis deauratis, 
distingui consuevisse. Idem Chronicon m, 57: 
Candelabra argentea cum malis chrystallinis. Sunt ibi 
mala globi cum supposito petiolo angusto et fora- 
mine perquam exili, per quod oleum guttatim in 
candelabrum destillat. Super ciborio in ejus apice, 
ad formam liii efficto, foliis scissis repandis, 
apheera stabat, quam Codinus μῆλον appellat, Pau- 
lus Silentiarius πόλον, cum oruce gemmala super 
insistente ; vid. Du Cange ad Paulum p. 572. 

(57) Ergo erant quoque exconsules civiles. At 
qualis dignitas qualeve otfloium fuerit, seu in ουσία, 
seu in castris, apohypatorum, hypatorum et dishy- 
patorum, fateor meignorare. 

(58) Periit hec particula de campo Martio, 
quam promittit. Fuitne forte apud primos Byzan- 
tinos quoque imperatores talis conventusa publicus 
procerum regni in campo Martio calendis Martiis. 
qualis in historia Francica celebratur? (Vid. Du 

ange Gloss. Lat. v, Campus.) Et an hio ille desi- 
gnatur, vix putem. 


169 DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.£ LIB. I. 110 


piov, καὶ δέχεται πάντας ἀπὸ λευχκῶν xAaviótov (95) A militares. Intrant quoque ludi et ludiones in pran- 
καὶ τζαγγίων (60) διὰ τὸ ὡς ἀπὸ mpoxivcou ἐλθεῖν — dium, sed noa nisi conscio et indulgente impera- 
καίτοι τοῦ βαοιλέως καµπάγια φοροῦντος, xal xt» lore. Tenendum quoque hoc est, ab Helenianis 
τεύονται ol ἁρ{οντες, xai ποιεῖ προαγωγὰς, a; βού- — inde usquead portam poma carruche teneri a duo- 
λεται. Δεῖ δὲ ἐν τῷ ἀρίστῳ πάντας χαµπάγια qopi- — buscomitibus scholarum ;a porta vero inde usque 
σαι xal λευχὰ χλανίδια, καὶ οὕτως συναριστῆσαι αὖ- — ad forum [Constantini] a duobus comitibus dome- 
τῷ. Tà δὲ ἑξῆς ἱππικὸν ἐπιτελεῖται, ἐὰν ἡ ἡμέρα μὴ — sticorum ; aforotandem usquead palutium aduobus 
χωλύει, πάντων ὁμοίως λευκὰ χλανίδια xai καµπάγια — exconsulibus, militaribus, secundum ceremoniale, 
φορούντων, καὶ πάλι τρέφει, ἐὰν ἀρίσχει αὐτῷ. — de quo latius exponetur in tractatione de Campo 
Καὶ ταῦτα piv ἡ ἀρχαιότης (01). Nov δὲ ἐπενοήθη — Mario. Si lubet imperatori, facit, postquam ex ec- 
xai iv τῷ ἱππικῷ (02) τὰς ἀναγορεύσεις Ὑίνεσθαι. — clesia in palatium venerit, consistorium, et excipit 
᾿Λναγκαῖον δὲ ἐνομίσαμεν xxi ἑτέρων βασιλέων dva- — omnes candidis tunicis et tzangiis seu calceis indu- 
ορεύσεις ἐν ἐπιτόμῳ γράψαι, ἵνα ἕκαστος τὸ εὖτα- — tos; quia tanquam a processione veniunt, quamvis 
Χτότερον xai ἀρέσκον αὐτῷ, καιποῦ γινομένου (ὅπερ — ipse imperator adhuc campagia gestet; citantur 
βραδέως ὁ θεὸς ποιήσει), ἐπιλέξηται, proceres nominetenus, el facitimperator promotio- 
nes pro lubitu. In prandio eonvivali autem dcbent omnes campagia gestare et candidas tunicas, οἱ sio 
epulis interesse dominicis. Sequentedie, nisi ejus religio prohibeat, peragitur hippicum seu certamen 
equestre, omnibus omnino candidas tunicas el campagia gerentibus : rursusque editur convivium, si 
domino placuerit. Et hec quidem olim in usu erant. Nuno autem ex inventione recentiore solent 
in hippico [seu circo] novorum principum electiones et proclamationes fieri. Necesse vero nobis visum 
fuit etiam aliorum praeter istum Leonem imperatorum renuntiationes breviter enarrare, ul impera- 
torum state nostra posteriorum unusquisque, tempore veniente, (quod tarde tamen venire jubeat et 
quam diutissime arceat Deus,) id quod sibi videatur bono ordini decorique maxime congruum et preeci- 
pue arrideat, deligat. 


ΚΕΦΑΛ. LB. CAPUT Χο. 
᾽Αναγόρευσις ᾽Αναστασίου βασιλέως τοῦ τῆς Inauguralio Anastasii imp. divine sortis. 
θείας λέξεως. 
'O τῆς εὐσεθοῦς λήξεως (03) ᾿Αναστάσιος ἐν τῷ Pise sortis vel memorie Anastasius proclamatus 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(59) Color vestium albus erat color curie, in (; calceis neque negaret prorsus, neque omnino in - 
quo comparendum erat coram domino, vide dulgeret, τὰ μὲν peAava ἐκεῖνον ároBaÀsiv ὃδι- 
pag. 15. ωρίσατο, ἐκ ποικίλων δὲ σηρικῶν ὑφασμάτων 

(60) De tzangis copiose egerunt Salmasius ad ὑποδήματα προσέταττε περιδεῖσθχι et τὸ μὲν κὀκ- 
Soript. Hist. Aug. t. 11, Petav. ad Themist. p.  »xwov 9€ ὅλου ἀπαστράπτειν αὐτοῦ τῶν πεδίλων 
378, Du Cauge utroque Glossario el Muratorius ^ oiov ἐφθόνει, τὸ ὃξ τινας τόπους ἐκ τῶν ὕφασμάτῶν 
Antíq. Ital. t. 1i, p. 429. Erant ocrese coriacem,  vÜsiv τὸ xóxxwvov ὑπεδίδου. Ergo calceos non 
que ad genua fere pertinerent, interdum quoque corio tantum, sed etiam pannis sericis aliisque 
magnam femorum p:rtem tegerent. Unde quoque — gestabant. 
nomen habent. Nos crus appellamus Schenkel. (61) H.ec verba et quiz deinceps usque ad finem 
Diminul;ivum hoc est a vetusto Schunk, irus, unde — capitis, non sunt Petri Magistri, cujus priecedentia, 
quoque Schinken est un jambon. In colore earum — sed Constantini Porphyrogenneti aut ejus, qui pro 
dignoscebatur gestantis ordo et dignitas. Imperato- — eo compilavit. 
reset Auguste rubras gerebant, tilii imperatorum (32) Quod olim vetustis Grecis theatra erant, id 
nondum coronati violacea:, αἱ patet e loco Cin- — novis erant circi. Res omnes inajoris momenti, 
n&mi, quem nolo hic preteriro. st p. 12: Ἠπειδή que ad populum referri debebant, in circo propo- 
ποτε πρὸς ὕπνον κατέδαρθεν ὁ Μανονὴλ, γονή τις —nebanturetperficiebantur ; aut precipue electio et 
ὕναρ ἐφίσταται τούτῳ, Ou σεμνὴ, uíÀawa ἐσθὴς, homagium novis imperatoribus debitum. Exem- 
ἐν δὲ ᾿χεραὶ πἰδιλα, ὁποῖα βασιλεῦσιν ὑποδεδέσθαι — plum habemus deinceps in Anastasio Dicoro hao 
νόμος, καὶ παρεῖχε ταῦτα τῷ Μανουὴἡλ, χβρῆσθαι p ipsa pagina paulo inferius, eL in Justino Seniore p. 
χελεύουσα, ἀποσεισαμὲνῳ ταυτί' ἐδείχννε δὲ «à — 248 fine, et in Leone Juniore p. 250 et in Michaelo 
σὐνήθη xoxvà. Cum puerulus adhuc Manuel ali- — Balbo, de quo vide Cedren. p. 333. Pariter in Italia 

uando dormiret, apparebat ipsi per somnium mu- τος Longobardorum Adelwaldus in circo Mediola- 
ier, vullu venerabilis, pullata, tenens in manibus — nensi rex fuitsalutatus, teste Sigonio de Π. It. p. 30 
ocreas, quales gestare solent reges, quas ipsi por- — (28). '[ Gregorius Turonensis p. 157 : Igitur cele- 
rigebat, induere jubens, illas vero alteras (quo cum — brato justitio Mauritius indutus diademate el. purpu- 
dicto monstrabat consuetas violaceas) abjic«re. Huio — ra ad circum processit, acclamatisque sibi laudibus, 
tamen luco adversatur ille Alexiadis P. 70, ubi Anna — largiti populo muneribus, in imperio confirmatur. ]" 
claris verbisdicitGonstantinum Porbhyrogennetum. — Fadem ipsa pene verba leguntur apud Paulum 
Michaelis Duce imp. filium, regnante patre rubras— Warnefridum de Gestis Longobard. 11, 15, ubi 
ocreas gestasse, illo autem ejecto et Nicophoro vid. Lindenbrog. Antiquistemponibus electiotam in 
Botoniata in id invadente, μετὰ tz, παράλυσιν τοῦ — campo fiebat, quam in circo. Circensis erat magis 
πατρὸς αὐτοῦ Μιγαλλ τοῦ Δουκᾶ τὰ ἐρυθρὰ μὲν popularis, campanamagismilitaris. Campus enim 
ὶχκὼν ἀπεδύσατο πέοιλα, τὰ δὲ χοινὰ καὶ µέλανα — erat velut imago illorum castrorum, que Rome 
ὑπεδύσατο. Insignis hio est locus, quo discimus — olim ante urbis maeniaerant, in quibus milites pre- 
esterorum calceos aut ocreas fuisse nigras. Pergit — toriani habitabant. 

Anna: Nicephorus, quasi pudore et miseratione (03) Hes ipea et hec formula quoque clemat, 
Juvenis, ut rubris imperialis coloris usum in — etiam caput hoc Petri Magistri esse, cujus etiam 


Til 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


Ti2 


et inauguratus fuit imperator in hippico [seu hip- A ἱππικῷ ἀνηγορεύθη οὕτως. ᾽Αποθανόντος Ζήνωνος 


podromo] hoc modo. Zenone divine sortis vita 
defuncto, coibant nocte ab ejus obitu proxima 
proceres palatini et senatorii ordinis viri et epi- 
scopus (seu patriarcha] in porticu, quae magno 
triclinio pretensa est. Populus autem [proximo 
mane] in hippicum eonveniebat, suamque quisque 
stationem occupabat. Milites pariter in hippico in 
stamate astabant. Hic congregati magna cum vo- 
ciferatione et tumultu novum imperatorem flagita- 
bant, mortui supremis nondum bhumatis. Unanimi 
consensu igitur suadebant proceres Ariadne, di- 
vine sortis Auguste, ut ascenderel in hippicum 
ibique populum alloqueretur. Ascendebat ergo illa, 
imperatoria chlamydeinduta, in comitatu amborum 
prepositorum et magistri, item castrensis 248 et 
quaestoris omniumque reliquorum, quos una cum 
imperatore speciare certamina equestria mos est, 
Comitabantur eodem quoque pauciquidam cubicu- 
Jarii de parte seu comitativa ejus ; item archiepi- 
scopus, qui tum erat, Constantinopoleos Euphe- 
mius. Ceteri autem proceres eoram in conspectu 
domine astabant ibi, ubi cursores stare solent, 
ad cancellos el in gradibus secundum dignitatum 
ordines ; chartularici quidem [seu scriniarii vel 
togati] ad dextram, militares autem ad sinistram. 
Ut itaque stans Augusta sese populo inonstrebat, 
exclamabantomnes : « Ariadne Augusta, tu vincas. 
Pie Domine, vitam ipsi longam indulge. » Saepius 


τοῦ τῆς θείας λήξεως, ἓν τῇ νυκτὶ τῇ ἑξῆς συνήχθη- 
σαν οἱ ἄρχοντες καὶ ol συγκλητικοὶ (64) xai ὁ ἐπί- 
σκοπος iv τῷ πορτἰκῳ τῷ πρὸ τοῦ μεγάλου τρικλί- 
νου, 6 δὲ Üruoc ἐν τῷ ἱππικῷ ἐν τοῖς ἰδίοις µέρεσιν, 
οἱ δὲ στρατιῶται καὶ αὐτοὶ iv τῷ ἱππικῷ ἐν τῷ στά- 
ματι. Καὶ πἀντές συναχθἑντες ἐξεθόων, τοῦ λειψά- 
νου ἔτι ἔσω κειµένου. Συνεῖδον οὖν οἱ ἄρχοντες ᾿Αριά- 
ὄνην τὴν τῆς θείας λήξεως Αὐγούσταν ἀνελθεῖν εἷς τὸ 
Ἱππικὸν καὶ προσφωνΏσαι τῷ δήµφῳ. Καὶ 0j ἀνζλθεν 
φορέσασα τὴν χλαμύδα, καὶ συνεισῆλθον αὐτῇ οἱ δύο 
πραιπόσιτοι (05) καὶ ὁ μάγιστρος, xal ὁ καστρήσιος, 
καὶ ὁ κυαίστωρ, καὶ οἱ ἄλλοι πάντες, Όσοι ἔθος ἔχου- 
σιν συνθεωρεῖν τῷ ᾖβασιλεῖ Ev. ταῖς ἱπποδρομίαις. 
Συνεισῆλθον δὲ ἐν τῷ ἱππικῷ xal κουθουκλάριο: ὁλί- 


p"? τοῦ µέρους αὐτῆς, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ὁ ἀρχιεπί- 


σκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Εὐφήμὶος. Οἱ δὲ ἄλλοι 
ἄρχοντες ἐμπρὸς ἔστησαν, ἔνθα ol κούρσωρες ἐν τῷ 
καγχέλλῳ, καὶ €v τοῖς βάθροις κατὰ τάξιν, οἱ μὲν 
χαρτουλαρικο) ἐκ τῶν δεξιῶν, ol δὲ στρατιωτικο) ἐκ 
τῶν ἀριστερῶν. Καὶ ὡς ἔστη ἡ Αὐγούστα καὶ ἔφανη 
τῷ δήµῳ, πάντες Expatav: «᾿Αριάδνη Αὐγούστα, σὺ 
νικᾶς' εὐσεθῇ Κύριε, ζωὴν αὐτῃ. » Καὶ πολλάχις 
τὸ « Κύριε, ἐλξτσον (66), » εἶπον) « Πολλὰ τὰ ἔτη 
τῆς Αὐγούστης' ὀρθόθοξον βασιλέα τῇ οἰκουμέ- 
ντι (67). » Ἡ δὲ Αὐγούστα προσεφώνησεν αὐτοῖς διὰ 
λιθελλησίων ἐξ αὐτῶν τῶν βάθρων. Ὁ γὰρ λ.θελλή- 
σιος ἐν αὐτοῖς τοῖς βάθροις Ἱστάμενος ἐν τῷ καγκέλ- 
λῳ ἐμπρὸς τῆς σέλλης, ἔνθα ἵστανται οἱ κούρσωρες, 


etiam :« Kyrie eleison » iterabant, et : « Multos C ἀνξρρω οὕτως « Ἡ ὑμετέα γενναιότης (08) τὰ 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


suntiria proxime sequentia. Nunquam enim Gre- 
culi ot κληρικομανεῖς, sacerdotum mancipia, decimo 
geculo Anastasium appellassent piie sortis impera- 
torem, quideprimere nasum gentis ambitiose norat 
εὖ γε ποιῶν. . 

(0 Quando archontes et syncletici opponuntur. 
videniur illo nomine sagati, οἱ στρατιωτικοί, hoo 
autem oi χαρτουλαρικοί (ut p. 243 appellantur), id 
est Logati proceres ; quando autem nude archontes 
et indellaite memorantur, ut vs. D. 7, proceres 
omnes utriusque generis designari. 

(65) Nempe ambarum partium, unus Augusti, al- 
ter Auguste. 

(66) Vox Christianis Deo supplicantibus frequen- 
tissima, non tamen Christiane origiuis. Hac ipsa 
enim jam gentiles deos suos compellabant, ut ex 
Arriani dissert. Epict. p. 186 constat. 

(60) Precipua cura Grecorum, ex quo tricas sa- 
cerdotum magnum reputare οἱ revereri didicerunt, 
fuit, ut orthodoxum regem haberent. Conf. capite 
sequentia, in quibus eadem formula. Subintelligi- 
tur αἰτούμεθα, vel simile quid. Ita acclamationes 
concilii Chaleedonensis Actu 1: Tóv ὀρθόδοξον τῇ 
συνόδῳ orthodoxum synodo, nempe datum aut re- 
stitutum volumusepiscopum. Apud Malalam, t. Il, p. 
63 : Αὐτὸν ἐπίτροπηον, Abyoucts hunc procurato- 
rem, Auguste, flagitamus, a te petimus. Apud eum- 
dem p. 126 clamant victoriati : "AAAov booa τῇ 
Ῥωμανίᾳ. Natant exempla similia in scriytoribus. 
Alia ellipsis infra est p. 300. «àv λογοθέτην, scil. 
χάλει Qnid sil οἰκουμένη ibi dicam, ubi de sei- 

nifleatu vocis Έρημος agendum erit, p. 257. 

(68) Strenuitas vestra. Unde remansit apud nos, 
Germanos mos, sensim tamen exolescens, allocutio- 
ne Eure Gestrengem erga nobilem aut judicem pre- 
torianum utendi. Mos ille, hodie tam tritus et vul- 


aris, viros in abstracto, ut aiunt logici, appellan- 

i, ut virumstrenuum si compello, eum titulo vestra 
sirenuitas compellandi, aliosvestra excellentia, alios 
vestra magnificentia, vestravenerabilitas, eX sic por- 
ro, clementia, celsitudo, serenitas, gratia, dilectio, 
majestas — vestra, jam illis obtinebat temporibus 
non sub Anastasio natus, neque sub Leone Magno, 
qui postquam (v. supra p 230) Anthemium, impe- 
rii collegam, πραότατον ἄρχοντα appellasset, sub- 
jicit ?, ἡμερότης αὐτοῦ clementia vel mansuetudo 
aul gralia ejus ; sed jam in scriptoribus historia 
Auguste ejus vestigia prostant. Spartianus Diocle- 
tianum alloquensin Vita JElii Veri p. 224 : Eo pro- 
pe genere, ait, quo nostris temporibus α vestra cle- 
mevlia Maximianus atque Constantinus Casares. di- 
cli sunt. Concilium Arelatense medio seculo iv : 
quoniam Lucianam, Capitonem, Nasutium, episcopos 
dignitas ejus [Constantini imp.]ad proprios laresperve- 
nirepracepit. Ad imperatores alloquii formuleerant 
à βασιλεία 4 αὐτοκρατορία, ἡ γαλήνη, τὸ κράτος 
ὑμῶν, οἱ alie. Sic Supra p. 165 in aoclamatione 
ad imperatorem ; θεὸς ὁ στέψας τὴν ὑμετέραν γαλήνην 
Erga patriarcham erat formula ἡ ἀγάπη σου (v. 
Sym. Nag. p. 457), µακαριότης (vid. Novell. Justin. 
p.71. nov. 3.) Constantinus epistolu ad Leonem 
pontificem : llpotpémopev την ὑμετέραν πανιερον 
κορυφτν item τὸ τῆς ὑμειτέρας ἁγιωσύντης πρύσωπον, 
Episcopo quoque competebat ἡ ὑμετέρᾳ ἀγγελικὴ 
στρατηγία ducatus vesler in militia. aununttaloria, 
id est : o tu, qui militantibus in militia seu defun- 
gentibusofficioannuntiandi verbum Dei prees (vid. 
Du Cange v. Angelus); t; γλυκύτης ὑμῶνᾳιμαυίίας vel 
dilectio vestra, pater ad lium. Theophan. pag. 87 
$ σὴ ccufazóvnce, Eure Gestrengen, sirenuitas et 
rigiditas, inflexibilitas vestra in justitia admini- 
stranda, Maximinus in edicto ad prefectum urbi- 


T13 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


114 


πρέποντα καὶ νῦν τῇ καθοσιώσει (69) συνήθως ἐἑπ- A annos Auguste! Orthodoxum imperatorem orbi 


εδείξατο xal τὴν εὐταξίαν ἐθεθαίωσεν, τὰ ὀφειλόμενα 
τῇ βασιλείᾳ φυλάξασα | » Ηαρὰ πάντων ἐθοήθη" 
ε Ἡμεῖς δοῦλοι τῆς Αὐγούστης' εὐσεθὴ Κύριε, ζωὴν 
αὐτῇ' πολλὰ τὰ ἔτη τῆς Αὐγούστης { Αριάδνη Αὐ. 
γούστα, σὺ νικᾷς 'Ῥωμαίων (70) βασιλέα τῇ οἶκου- 
µένῃ ! » ἸΑπόκρισις « Ότι καὶ πρὸ τῶν ὑμετέρων 
αἱτήσεων ἐκελεύσαμεν τοῖς ἑνδοξοτάτοις ἄρχουσι καὶ 
τῇ ἱερᾷ συγκλήτῳ μετὰ χοινῆς τῶν γενναιοτάτων 
δοχιµασίας ἄνδρα ἔπιλέξασθαι Χριστιανὸν, Ῥωμαῖον, 
xal πάσης Ὑγέμοντα βασιλικῆς ἀρετῆς ὥστε μὴτε 
χρημάτων, µήτε ἄλλῳ τινὶ, ὅσον τό γε ἐν ἀνθρώποις, 
ἀνθρωπίνῳ πάθει ὑποκεῖσθαι ! ». Ὑπὸ πάντων» ἐκρά- 
γη « Ηολλὰ τὰ ἔτη τῆς Αὐγούστης { ᾿Αριάδνη Αὐ- 
γούστα, σὺ νικᾷς | Τῆς φιλοχρίστου βασιλίδος πολλὰ 
τὰ ἕτη | Κύριε, ἐλέησον. Βασιλεῦ οὐράνιε, δὸς ἡ μῖν 
ἐπίγειον ἀφιλάργυρον βασιλέα τῇ οἰκουμένῃ ! » ᾿Από- 
κρισις 3, « Ὥστε δὲ καθαρὰν καὶ τῷ Δεσπότῃ θεῷ 
ἀρέσκουσαν τὴν κρίσιν Ὑενέσθαι, ἐκελεύσαμεν τοὺς 
ἑνδοξοτάτους ἄρχοντας καὶ τὴν ἱερὰν σόγχλητον, 
συντρεχούσης (71) καὶ τῆς τῶν γενναιοτάτων ἕξε ρχί- 


terrarum (flagitamus]. » Tunc Augusta per os li- 
bellensis in ipsis gradibus intra cancellum coram 
sella vel throno imperiali, ibi ubi cursores stare 
solent, stantis et de charta scripta recitantis eos 
ita alloquebatur: « Strenuitas vestra decorum 
etiam nuno pro more sue devotioni consueto 
commonstravit, et confirmavit bonum ordinem in 
eo quod imperiali majestati debitos honores habuit 
atque custodivit. » Ad bec clamabant omnes : « Nos 
sumus servi Auguste. Pie Domine, vitam illi! 
Multos annos Auguste ! Ariadne Augusta, tu vincas 
Romanum imperatorem orbi terrarrum ! » Respon. 
sio: « Prevenientes nos vestras preces imperavi- 
mus gloriosissimis aule proceribus sacroque sena- 


B tui, ut communicato cum fortissimis exercitibus 


consilio atque examine virum eligerent Christia- 
num, gente Romanum, omnisque imperatoris 
virtutis plenum talemque, ut neque avaritis, ne- 
que alii humano vitio deditus sit, quantum ejus 
datum est humane fragilitati. » Ad hec exclama- 


VARIJE LECTIONES. 


δὲ ἀπόχρισις add. R. b. ]. et in seqq. aliquoties. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


apud Eusebium: ᾿Αχόλουθον ἐνόμισα τούτοις τοῖς 
γράµµασι τὴν σὴν στιθαρότητα ὑπομνῆσαι, Sinceri- 
tas vesira imperator eidem quoque tribuebat, v. 
Vopisc. t. IL Scr. II. Aug. p. 441. Senatoribus dabant 
titulum Sapientia vestra. Sic legatus Manuelis Com- 
neni in oratione ad Senatum Venetum apud Cin- 
nam. p. 133 eum appellat τὴν ἀγχίνοιαν ὑμῶν, sa- 
gacitatem vestram. Erga subditos in usu erat, 
Ἡ καθοσίωσις ὑμῶν devotio Vestra, de quo in conti- 
nenti dicam et solertia vestra. Charla vetus &pud 
Murator. 1I. Antiqu. Ital. p. 119 unicersorum Dei 
fidelium, tam prasentium, quam futurorum, nove- 
rit solertia. Ipse de se imperator si modestus esse 
et personam velut deponere vellet, aut. alius qui- 
cunque, ἡ ἡμετέρα ταπεινότης; v. Novell. Romani 
imp. ap. Labbeum p. 80. 

(69) Dubitabam. mecum, quomodo vocem hanc 
hic loci redderem, majestati ne, an devotioni ; 
utrumque recte, sed posterius tamen aptius inten- 
tioni sermonis, conformiter devotioni, id est. quem- 
admodum devotio vestra facere solet. Potest quuque 
verti, ut. religioni υεείγα solemne est. In consilio 
Ephesino p. 1, est κόµης τῶν καθωσιωµένων δυµε- 
στίκων, quod vertitur comes religiosorum domesli- 
corum. Solet iamen plerumque χαθοσίωσις devotio 
verti, et καθωσιωµένος devotus. lta in fine Novelle 
xx Justin. sunt ol καθωσιωμένοι λιθελλήσιοι, de- 
voli libellenses. Est autem devotio status subditi, 
status submissionis, quo inferior obligatus est su- 
perioris, cujus juri addictus est, commoda omni 
modo curare, eique favere et servire. Ita καθωσίω- 
ται usurpatur apud Plutarch. Vit. p. 1524, et 25, 
ed. H. Stephani, et Herodianus vn, 6, 10, et alios, 
Ut autem populus imperatori devotus dicebatur, et 
ejus χαβοσίωσις, devotio, celebratur, ita vicissim 
quoque occurrit imperatoris devotio, nempe erga 
rempublicam. In aeclamatione senatus ad D. Claud. 
αρ. Trebell. Pullion. t. ll Hist. Aug. pag. 412, le- 
itur : Claudi, duz fortissime, habeus virtutibus tuts, 
volioni (uz ; ubi vid. Casaubon. bt ut titulus 
majeslus seu καθοσίωσις, sacra. majestas, vel. quod 
idom est, sanclimonia, item clementia proprius est 
imperatorum, sio vicissim szpe leguntur hi omnes 
populo tributi ab imperatoribus. Hino intelligitur 


C 


ille Claudiani locus a Valesio ad Amm. Marcell. p. 
143, citatus: 
quantamque rependat 
Majestas alterna vicem, 

id est imperator, qui suam majestatem a majestate 
populi mutuo sumptam etquasi precariam habet.In 
specie titulus ille senatui Romano tribuebatur. Vid. 
Spaunhem. ad Julian. pag. 33. Sacratos commilito- 
nes 8u08, ἁγίους vel ὁσίους , vel καθωσιωµένους, id 
est venerabiles, ἀσύλους, appellat milites suos Ma- 
ximianus Senior, Script. Hist. Aug. t. II, p. 97. 
Conf. Salmasius ibid. p. 629, et p. 5099, ubi sanc- 
ctimonia nostra ait Consul, p. 605, vos sanctissimi 
milies et. sacratissimi Quirites, p. 607, sanctissimi 
commilitones, p. 715, sanctissimi Quirites, etc. Ana- 
stas. Diblioth. Vit. Pontif in. Vita Valentini : Lau- 
tissimis dapibus, sumptis multis et diversis munerum 
donis sacram plebem et senatum populumque Roma- 
num opime ditavit. Forte hoc ex fonte fluxit, quod 
episcopi olim in concionibus sacris plebem sic al- 
loquereotur : plebs sancta ac Deo serviens, ut intel- 
ligo ex nota marginali Evangeliarii quadruplicis 
Blanchiniani t. IV, p. 554, unde intelligitur, hanc 
formulam adhuc in ecclesiis Itaiicis usitatam esse. 
Videtur tamen potius hac in formula vox sancta 
novum Christianum nobis hodie frequentatum si- 
gnificatom habere, quam illum veterem Romanum 
géntilem. Clementia vestra titulus est imperatori 
privus. Atqui Macrinus eum apud Capitolinum t. I, 
p. 755, senatui tribuit. Vellemus,P. C... clementiam 
vestram videre. Novis autem Grecis vox χαθοσἰωσις 
pro majestate usurpatur; ἐπὶ καθρσιώσει λαμθάε- 
νεσθαι, {5 mujestatis argui, est apud Leon. 
Gramm. pag. $09. Genesius pag. 8, habet, διαθολὴ 
καθοσιώσεως ἐπισκήπτεται. Vid. Salmasii longam 
disputationem t. II, Ser. H. Aug. p. 228, 229, quam 
nec plane intelligo, nec per omnia laudo. 

(70) Est ex idiographia codicis Lipsiensis pro 
Ῥωμαῖον. 

(70) Concurrente, id. est auxiliante, cooperante. 
Ita usurpant novi Greci: vid. Theophan. p. 21, et 
σονδρωμὴ pro assistentia. Sguropulus in Histor. 
concilii Florentini viii, 6: ᾿ἘΕπαίνῳ τῆς ὑπὲρ τῶν 
ἡμετέρων συνδρομῆς καὶ προνοίας. 


T15 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


T16 


bant omnes: « Multos annos Auguste {| Ariadna A των ψήφου, προχειµένων xxl τῶν ἁγίων Εύαγγε- 


Augusta, tu vincas ? Christum amantis imperatricis 
multi sint anni ! Kyrie eleisou. Imperator coelestis, 
da nobis terrestrem imperatorem, pecunie non 
cupidum, qui urbem terrarum regat. » Resp.: 
« Quo autem pura Dominoque Deo placens fieret 
electio, imperavimus illustrissimis proceribus et 
sacro senatui, quibuscum concurrere debet fortis- 
simorum exercituum suffragium, ut coram sanctià 
Evangeliis in publico expositis, presente quoque 
eanctissimo atque maxime venerabili regie hujus 
urbis patriarcha, electionem conficerent, sic ut 
nemo seu amicitie, seu odii, seu intentionis alicu- 
jus remotioris pro paranda sibi sua fortuna, seu 
atfinitatis ulliusve alius cujuscunque tandem pri- 
vate rationis in hoc negotio meminerit, 244 eam- 
qua in censum admiserit, sed ut habens unus. 
quisque servansque puram conscientiam, et que 
unice ad Dominum Deum respiciat, electionem 
conficiat. Quoniam igitur, ut vestra quoque maje- 
stas videt, negotium hoo magni momenti est, et de 
salute totius terrarum orbis agitur, decet vestram 
majestatem nonnihil remittere moramque temporis 
concedere, donec exsequie Zenonis divine sortis 
debito modo peractee fuerint ; ne ex precipitata 
tamultuaria electione argumentum ponitentie sub- 
nascatur. » Acclamabant omnes : » Pulebrum Pa- 
soha » [seu dies festivus et letus hic es!] « orbi 
terrarum. Bonum ordinem et prosperitatem urbi 
[ο Deus largire]! Multos annos Auguste. Amove 
furem illum praefectum urbi. Multi sint anni impe- 
ratricis ! Domine, vitam ipsi! o Romana, omnia 
recta et pulchra erunt, te regnante, si peregrinum 
nihil auget numerum Romani generis. Imperium 
tuum est. Ariadne Augusta, tu vincas. » Resp. : «Gra- 


λίων (72), παρόντος τοῦ ὁσιωτάτου xal ἁγιωτάτου τῆς 
βασιλίδος ταύτης πόλεως πατριάρχου, xal προκειμέ- 
νων, ὡς εἴρηται, τῶν ἁγίων λογίων, γενέσθαι τὴν 
ἐπιλογὴν, ἐφ᾽ ᾧτε µηδένα μηδὲ φιλίας, μηδὲ ἔχθρας, 
μηδὲ σκοποῦ, μηδέ συγγενίας, μηδὲ ἄλλου τινὸς 
ἰδίου μεμνηµένον, ἀλλ᾽ ἔχοντα χσθαρὺν τὸ συνειδὸς 
καὶ ὅλον πρὸς τὸν Δεσπότην θεὸν νενευχὸς, οὕτως 
ποιήσασθαι τὴν ἐπιλογήν. Ἐπειδὺ οὖν, ὡς καὶ d 
ὑμετέρα χκαθορᾷ καθοσίωσις, τὸ πρᾶγμα μέγα χα] 
περὶ χοσμικῆς πρόχειται σωτηρίας, προσήκει τὴν 
ὑμετέραν καθοσίωσιν μικρὸν Ενδοῦναι, ὥστε xal civ 
χηδείαν τοῦ τῆς θείας λήξεως Ζήνωνος προθῆναι 
δεόντως, καὶ μὴ ἐκ προπετοῦς ἐπιλογῆς γενέσθαι τι 
µεταµελείας ἄξιον. » Ὑπὸ πάντων ἐκράγη « Καλὰ 
Πάσχα (73) τῇ οἰκουμένῃ, εὐταξίαν καὶ εὐθηνίαν τῇ 
πόλει. Πολλὰ τὰ ἔτη τῆς Αὐγούστας. Ἔξω βάλε τὸν 
κλέπτην (74) ἔπαρχον τῇ πόλει (75) πολλὰ τὰ ἔτη 
τῆς βασιλίσσης. Κύριε, ζωὴν αὐτῇ ὃλα τὰ καλὰ ἐπὶ 
σοῦ γένηται, Ῥωμαία, tt οὐδὲν ξένον αὖξει τὸ γένος 
τῶν Ρωμαίων. Τὸ βασίλειον σόν ἐστι, ᾿Αριάδνη 
Αὐγοῦύστα. Σὺ νικᾷς.» ᾿Απόχρισις' « Εὐχαριστοῦμεν 
τῷ Δεσπότῃ θ:ῷ, ὅτι πάντα, ὃσα ὑμῖν ἐστιν καὶ συµ.: 
φέροντα καὶ καταθύµια, ταῦτα xal πρὸ τῶν ὑμετέ- 
pw» αἰτήσεων εἰς τὸν νοῦν τὸν ἡμέτερον ἔρχεται καὶ 
πληροῦται. Καὶ γὰρ πρὸ τῆς ἐνταῦθα ἀνόδου συνιδύν- 
τες χρήζειν τὴν ὑμετέραν καθοσίωσιν ἀνδρὸς ἔμερο- 
νος xai τῆς ὑμετέρας εὐζωίας ποονοοῦντος, φθάσαν- 
τες καὶ προλαθόντες τὰς ὑμετέρας αἰτήσεις, τὸν ἐν« 
δοξότατον Ἰοὐλιανὸν εἷς τὴν ὕπαρχον ἀρχὶν, τοῦ Δε- 
σπότου θεοῦ ἐπινεύσαντος, προθαλλόμεθα. » Ἀπὸ 
πάντων ἐχράγη" « Ταύτη (70) καλὴ ἀρχή. Πολλὰ τὰ 
ἔτη τῆς Αὐγούστας, πολλὰ τὰ ἔτη τῶν ἀρχόντων. » 
᾽Απόχρισις « Tz οὖν ὑμετέρας ἐστὶν καθοσιώσεως, 
ὥσπερ ἀξὶ ἐφυλάξατε, οὕτω καὶ νῦν φυλάξαι τὴν εὖ- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 


(72)* [Juratum tuit in liberum Evangeliorum. Du 
Cange ad Aleziad. p. 238, ex Gatpulo morem illum 
per Evangelia jurandi notat. Procop. p. 289, et 
Anecdot. p. 48. Evangelium gestavit Justinianus 
populum in eirco allocuturus. Chronic. Alexandr. 
p. 338.)* Videntur enim proceres ad electionem per- 
tinentes viritim coram explicito Evangeliorum co- 
dice sacramentum dixiese, se nolle µηδένα μήτε 

ιλίας µήτε ἔχθρας, etc. De juramento super 8. 
Evangelio insignis est locus apud Menandr. in Ex- 
cerpt. Legat. p. 106. De variis modis ad Evange- 
Jlium jurandi, tacto sacro codice et ori appresso, 
item inspecto tantum, digitis non attacto, aut etiam 
super caput posito, vid. Du Cange Gloss. Latin. v. 
Jurare. 

(73) Quia festum Paschatis tempus apud Grecos 
in toto anno hilarissimum est, tunc enim post lon- 
gam a carnis esu abstinenliam revocant carnes; 
&deo ut etiam festum iliud per excellentiam τὴν 
ἑορτήν et τὴν ἡμέραν appellent: vid. Alemann. ad 
Procop. p. 43: hinc factum est, ut bilarem quem- 
cunque diem Pascha appellarent, et πασχάζειν, tin 
hilariis esse. Vid. Goar. ad Codin. p. 05. Pari modo 
Latini Paschatis nomine dies Dominicas οἱ alios 
precipuos testos anni appellant, et indumenta pa- 
schalia, que diebus festis atque l'ominicisinduunt ; 
vid. Du Cange Gloss. Lat. v, Pascha. Paulo post 
legi debere εὐθήνειαν, vix operae pretium est no- 
lare. 


(74) Inter solemnes populi flagitationes talibus 
occasionibus et alias in circo publice signiflcatas 
erat etiam hec, ut delatores, ut peculatores, fisci 
sanguisuga, ut extranei, alienigena, qui dignitates 
indigenis preeriperent, expellerentur, aut saltem re- 
primerentur. Conf. Theoph. p. 155, Cedren. p. 357. 
n Actologiaapud Lampridium t. IScript. Hist. Aug. 
pag. ^25, est: Exaudi. Cesar, delatores ad Leonem : 
p. 926, est delatoribus metum, ut securi simus, delato- 
ribus meum. Acclamationes in Concilio Chaloedon. 
Act. 1, τὸν ὀρθόδοξον cy, τσυνόδῃ (scilicet datum cu- 
pimus aut restitutum), τοὺς ἀνασείστας (tubas et 
faces tumultuum) ἔξω βάλε τοὺς φονέας, ἔξω βάλε, 
Passim occurrunt exempla, si bene memini, in 
scriptoribus historie Auguste. 

. (75) Prodit hoc Latinismum ἔξω βάλε τῇ πόλει, 
ejice urbe, pro τῆς πόλεως, ut etiam acclamationes 
has Latine dictas, et a Petro deinceps verbotenus 
et presse in Graecum sermonem versas fuisse pro- 
babile sit credere. Saltem adhue tum temporis CPli 
1n sermone Greco multa supererant vestigia colo- 
nie Latine militum et aliorum 8 Constantino M. 
Roma in Thraciam traducte ; v. ad p. 240. 

(76) Ut τοῦτος pro οὗτος dicebant (v. Malal., 
apud quem omnibus pene paginis occurrit), ita 
ταύτη quoque pro αὕτη ; τοῦτοι quoque pro οὗτοι 
lego apud Atheneum P 468, quod ipsine auctori, 
an librario debeatur, in dubio relinquo. 


"TH . 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I, 


118 


ταξίαν. Τῆς yàp ὑμετέρας εὐζωίας καὶ πάντων τῶν A tias agimus Deo, quod omnia, quee vobis et conferunt 


συµφερόντων ὑμῖν πρῶτον uiv ὁ Δεσπότης θεὸς, 
ἕπειτα δὲ xal ἡμεῖς ἱκανῶς προενοήσαµεν, xai εὖ- 
θέως βουλευόμµενοι μετὰ τῶν ἑνδόξων ἁρχόντων καὶ 
τῆς Ἱερᾶς συγκλήτου, συντρεχούσης καὶ τῆς τῶν 
γενναιοτάτων ἐξερκίτων συναινέσεως (77), mpobzAoó- 
µεθα ἄνδρα εἷς τὴν βασιλείαν xai ὀρθόδοξον καὶ 
&yvóv (78). ᾽Απέστω δὲ φθόνος τῆς καλλίστης ταύτης 
συµθουλίας καὶ πολιτείας. » Ταύτης οὖν τῆς προσφω- 
νῄήσεως παρ’ αὐτῆς γενομένης, κατῆλθεν d Αὐγούστα 
καὶ ol ἄρχοντες ὀψικεύοντες αὐτήν. Καὶ dj μὲν Αὐγούστα 
εἰσῆλθεν εἰς τὸν αὐγουσταϊον' ol δὲ ἄρχοντες, τεθέντων 
σκαµνίων πρὸ τοῦ δέλφαχος, ἐκάθισαν, καὶ Ίρξαντο 
βουλεύεσθαι περὶ τοῦ ὀφείλοντος γενέσθαι, καὶ πολλὴ 
φιλονειχεία μεταξὺ αὐτῶν ἐκινήθη. Ὁ δὲ πραιπόσι- 
τὸς Οὐρθίχιος εὐφυέστερον ἐδήλωσεν αὐτοῖς, ὅτι « Κά- 
λῶς ποιεῖτε τῇ Αὐγούστῃ παρέχοντες τὴν αὐθεντείαν 
(79), ἵνα αὐτὴ ἐπιλέξηται, ὃν ἂν βουληθείη. » Ἔτη- 
σεν οὖν dj σύγκλητος τὸν ἐπίσκοπον εἰσελθεῖν καὶ πα. 
ῥακαλέσαι αὐτὴν, ἵνα αὐτὴ, ὃν βούλεται, ἐπιλέξηται" 
αὕτη οὖν ἐπελέξατο ᾿Λναστάσιον τὸν σιλεντιάριον, καὶ 
µαθόντες ol ἄρχοντες πέντες ἠράσθησαν, xai παρα» 
γρῆμα ἐπέμοθησαν εἷς τὸν ofxov "Avastaclou παρά 
τοῦ µαγίστρου κόμητες προτηκτόρων xal δοµεστί- 
χων, xat ἤγαγον αὐτὸν εἰς τὸ παλάτιον, xal ἓν τῷ 
κχηναιστωρἰῳ ἐφυλάττετο, καὶ οὕτως ἐγένῖτο dj «n- 
δεία Ζήνωνος τοῦ τῆς θείας λήξεως,. Ἐν αὐτῃ οὖν τῇ 
ἡμέρᾳ οἱ βεστοσακράνοι 33 καὶ οἱ ζωγράφοι xal ol µο- 
νητάριοι (80) τὰ συνήθη ἔπραξαν, καθὰ εἴρηται, καὶ 
ὀψὶ ἐδόθη τὰ µανδάτα σιλέντιον καὶ χομέντον 9? (81), 
καὶ τῇ ἑξῆς προῆλθόν πάντες ἀπὸ λευχκῶν χλανιδίων, 


καὶ ἐλέχθησαν ἐν τῷ κονσιστωρἰῳ, καὶ ἐκεῖ προσ- { 


τιγορεύθησαν, οὐ μὴν iv τῷ ἅρματι. Προῆλθεν δὲ καὶ 
ὁ ἀρχιεπίσκοπος κατὰ τὸ σύνηθες εἰσελθὼν διὰ τῆς 
βαλνιαρίας, xal μετὰ τὸ δεχθῆναι πάντας κατὰ τὸ 
ἔθος, ἀνῆλθεν ᾿Αναστέσιος ἐν τῷ πορτίκχῳ τῷ πρὸ 
τοῦ μεγάλου τριχλίνου, καὶ ἕστη iv τῷ µέσῳ τοῦ 
πορτίκου, xai εἰσῆλθον πάντες ol ἄρχοντες καὶ 
ol συγχλητικοὶ πρὸς αὐτὸν, καὶ ἀπῄτησαν αὑτὸν 
ὄρκον (82) δοῦναι πᾶσιν ὡς οὐδεν, πρὸς ὃν 


etarrident, etiam nobis, vel ante vestrassupplicatio - 
nes, in mentem veniant, et firmiter decernantur 
perficienda. Nam et antequam huc ascenderemus, 
bene gnari, vestre majestati opus ease viro pru. 
dente, qui, ut vobis bene sit, provideret, prevertimus 
et precurrimus vestras preces et decrevimus, quod 
nuno facimus in nomine Dei ejusque benigno sub 
favore, illustrissimum Julianum ad prefecturam 
Urbis promovere. » Acclamabant omnes:« Hic 
[Julianus] est egregius magistratus. Multi sint anni 
Auguste, multi sint anni magistratuum. » Resp. : 
« Vestre majestatis igitur nunc est, modestiam, 
tranquillitatem et bonum ordinem, ut semper alias 
servastis, ita nunc etiam servare. Commodi enim 
vestri, et ut bonis omnibus afflueretis, primus qui- 
dem Deus, deinde veroetiam nos curam sufficientem 
habuimus ; statimque deliberaturi cum illustribus 
proceribus el sacro senatu, concurrente quoque 
fortissimorum exercituum suffragio ,eligemus impe- 
ratorem orthodoxum et a vitiis purum. Absit autem 
invidia, neque interlurbet pervertatve pulcherrime 
hujus deliberetionis et imperii nostri instituta. » 
Post hanc Auguste allocutionem flnitam, descende- 
bat ipsa, el proceres eam sequebantur; ipsaque in 
augusteum ingressa, considebant proceres in scam. 
nis ante delphacem positis, et ordiebantur delibe--. 
rationem de candidato imperii. Verum diu rixaban- 
tur inter se, neque in consensum venire aut decer- 
nere quidquam poterant. Urbicius ergo prepositus 
opportunum hoosuppeditabat consilium : « Bene fa- 
cielis, » aiebat, « Auguste permittentes auctorita- ' 
tem cptandi, 248 quem ipsa voluerit. » Rogabat 
igitur senatus episcopum (seu patriarcham], ut in- 
gressus ad Augustam, arbitrium electionis atque. 
denominationis ipsi offerret. Augusta,'eo facto, 
eligebat Anastasium silentiarium. Quod intelligentes 
proceres omnes approbabant; protinusque mitte- 
bantur in edes Anastasii α magistro comites pro- 
tectorum et domesticorum : hi cum ad palatium 


VARL&E LECTIONES. 
33 ZXOA. ἱεροαμφιάσται, 93 ZXOA. σιωπὴ xal συνέλευσις. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(77) Consensus. Συναινεῖν habet quoque Diog. Ὦ visse. At de monetariis el moneta funebri multum 


Laert. p. 10, segm. 32, ult, 

(78) A vitiis purum, castum, sobrium. [d profecto 
notat vocabulum. Sed pravipue solet significare, 
et hic quoque loci notat, ub avaritia, sor ibus, ra- 
pinis publicarum opum fidei suse commissarum 
slienum, qui manus alienarum opum puras servat. 

(79) Αὐθεντείαν. Auctoritatem, id est. plenam po- 
testalem ex arbitrio agendi ; vid. Chilmead. ad Ma- 
lal. Y 384. . 

(85) ictorum et monetariorum qui usus fuerit in 
exsequiis imperatoriis, non dixerim. Si liceret an- 
tiqua tempora e nostris estimare, si castra doloris, 
ut appellant, olim erecta fuissent et armis seu 1η8]”- 
gnibus pictis decorata, et si cusi memoriam defun- 
cti et exsequiarum celebrantes atque in vulgum 
sparsi fuissent nummi, facile usus eorum pareret. 
Penes me quidem, dubium nullum est, et in tabulis 
pictas ligneis et cereas laureatas imagines prinel- 
pum veterum ipgorum funeribus preeferri consue. 


PATROL. GR. CXII, 


scrupuli adhuc superest. Posset quidem buo trahi 
locus, quem Du Cange v. Numularíus citat : Est in- 
super alia consuetudo in predicta Ecclesia, vel in su- 
pradicio loco, αἱ in suo cimeterio ignobiles et po- 
tentes, dives el. pauperes, sine ulla contradictione 
sepeliant, numularios, hoc est. monetarios, habeant. 
Sed fateor, mihi de sensu loci non constare. 

(81) Ita pro conventum scribebant olim et pro- 
nuntiabant. Ita Convenc, urbis in Gallia, hodie au- 
dit Comenge. Κομέντα pro conventu habet Theo- 
η p. 145, ubi vid. Goar., et p. 964, κομμµένδον. 

irum est, quod de Patzinakitis narrat Cedrenus 
p.779: Συμοουλὴ ἥτις παρ᾽ αὐτοῖς χομέντον κκ- 

ειται. 

(82) Nibil hio memorat Noster de juramento illo, 
quo se Anastasius (ex fide Evagrii III. 32) Euphe- 
mio episcopo CPtano obligavit : Cum Ariadne Ana- 
stasium imperiali purpura vestire vellet, Euphemius, 
regie urbis episcopus, consensum suum accommo- 


719 


donec solemne ritu inauguraretur.! Interea flebant 
exsequi Zenonis divine sortis. Eo itaque die fa- 
ciebant vestosacrani el pictores alque monetarii 
consueta, de quibus alibi diximus, officia [circa de- 
corandum principis funus] vespereque edebantur 
mandata pro crastino silentio et couventu. Altero 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 
deducebant, et in consistorio tantisper deponebant, A ἔσχεν πρᾶγμα (83), 


180 


φυλάττει λύπην, καὶ ὅτι 
μετὰ ὀρθοῦ συνειδότος τῇ πολιτείᾳ χρήσεται. Καὶ 
ὑποτελεσθέντος (84) ᾿ τοῦ ὄρχου τούτου, ἀνῆλθεν 
ες τὸ Ἱἱππικὸν, καὶ εἰσελθὼν ἐν τῷ τρικλί- 
wp, ἔνθα χαθ Ἱππικὸν (85) ἔθος ἐστιν προσκυνεῖν 
τοὺς συγχλητιχους, ἑφόρεσεν στιχάριν διθητήσιν 
αὐρόκλαθον καὶ ζωνράιν xal τουθἰα (66) καὶ καμ- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


dare renuit, priusquam Anastasius cautionem pro- 
pria manu scriptam εἰ jurejurando firmatam ipsi 
dedisset, qua pollicebatur m se illibalam serva- 
iurum, neque quidquam novi in. sanctam Dei Eccle- 
siam inveclurum esse, si imperii compos fieret, idque 
ideo, quod Anastasius Manichaorum secte addictus 
esse a pluribus crederelur. Vid. que ad p 768 di- 
cam ad vocem ἐσφάλεια et Hubert. p. 633. 

83) Simullatem aut litem ; ut Latini negotium cum 


et ἄλλας, eodem judicio alque qui primus dixit. 
Apud Salmas. ad Scr. H. Aug. t. 1l, p. 469, est 
ealhomidiare pro catomidiare, χατὰ τῶν ὤμων 
τύπτειν ; ormiscum dixit Fridegodus apud Du Cange 
v. ormesta pro hormisco, id est torque, de episcopo 
sic loquens: 


Gemmata vehitur, archontum more, curuli. 
Induit ormiscum, subiit hoc schemate templum. 


aliquo habere. Ita in. veteri inscriptione apud Mu- p De hac Grecorumin pneumatismis vacillations egit 


' rator. t. 1 p. 322, 1: Πεντεκαιδέκανδρον τῶν ἐχδι- 
καζόντων τὰ πράγµατα, XV virum judicandis lui- 


bus. 

(84) Ita solebant tuno pro ἀποτελεσθέντος, vid. 
Procop. Anecd. p. 124. 

(85) Κατ ἱππιχὸν membrane, in quibus per- 
raro spiritus asper comparet etiam in illis voca- 
- bulis, quibus nos eum prefigere solemus. Multum 
variasse veteres in spiritibus, et grammaticorum 
iraditiones aut ignorasse, aut insuper habuisse, 
et omnia miscuisse, multa suadent. Πιρηνάρχης et 
ἔρημος efferuntur in Cod. Theodos. Airenarcha et 
heremus. Alibi heresipelas pro ἑρυσίπελας; ἐφευά- 


. ζειν pro ἐπουάζειν est apud. Plutarch. Vit. p. 556, 
16 ; ἐφεῖδεν pro ἐπεῖδεν apud Lucam 1, 25. in qui- 
busdam codicibus ; v. ibi Wetsten. Citatum e Gru- 


teri Corpore Inscriptionum p. 216, reperio ΚΑΘ; 
ENIAYTON. Non dubito Scaligerum et Muratorium 
talium magnam farraginem in suis indicibus anno: 
tasse. Nostre membran: constanter ἵππος οἱ ἴππι 
xov exaratum monstrant; cui favel nomen Cra- 
tippií, quod per τ, non per 9 scribitur ; uti quo ue 
Φωταψίαι, non φωθαψίαι, Exdom infra p. 450 ha- 
bent ὑπεξαιρεῖσθαι pro ὑπεξαιρεῖσθαι, p. 353 
ἐπίστησι pro ἐφίστησι, p. 152 πελώνιον pro φε- 
λώνιον, 202 ἐπ᾽ ἱκανὰς pro ἐφ᾽ ἱκανὰς. p. 419 ἐφίσσης 
pro ἐπ᾽ ἴσης, Neque sic novi solum Greci, sed etiam 
veteres variabant. Apud Atheneum p. 401 est ἀφ- 
ανανθῇᾷς, quamvis 8it ab αὐαίνω. Chishull. Antiqu. 
Asiat. p. 69 ἀφεστάλκαμεν dat, et p. 91 ágsata- 
µένων. Inscriptiones Pocokiane p. 17 κατεσταµέ- 
νοις pro καθεσταµένοις. In. Carm. 49 Anthologie 
inediie est ἐφετήσιον, annuum, pro ἐπετήσιον, et 
carm. 329 ἐφιουλκίς pro ἐπιουλκίς, alliciens ; ἀφὴλ- 
πισµένῳ est apud Gruter. p. 71. Editio Anthologie 
Florentina, & Constantino Lascari curata, omnium 

rima, ilem codex membranaceus, quem cl. 
Reimarus benigne mecum communicavit, ἐπ᾽ ἰστᾶ 
habent, ubi edit. H. Stephani p. 93 (466 5.) habet ἐφ᾽ 
ἱστῷ. Idem codex Reimarianus ἀπιπταμένων pro 
Stephani ἀφιπταμένων habet p. 85 (n. 428 2). Ea- 
dem editio Florentina ποτ dpi habet, ubi 
editio Stephani p. 287. * ποθ) ἁμάξης exhibet. Om- 
nes editiones dant ἐπιστάμενον, etiam Stephaniana, 
p. 216 ult. pro ἐφιστάμενον Novi Greci ἐπορκίζειν 
et ἐπορχιστῆς dicunt ; πάπλωµα pro ἑπάπλωμα et 
hoc pro ἐφάπλωμα ; φέτος et. ἔφετος pro tm' ἔτος, 
in annum. Vita msta Simeonis Sali [apud Du 
Cange v. Φουσκάριον) ἄνοιξον ἔφετος καὶ συμφέρει 
σοι, poscarium aperi (id est tabernam posce) in 
annum et conducet tibi. Medio evo vix ullum fuisse 
discrimen auditum in pronuntiando spiritu aspero 
et leni et littera simplici atque gemina, patet e 
Niceta Choniat. p. 232, ubi frigidissimum eunu- 
chi scomma et auctore illaque corona, in qua 
jactatum fuit, dignum refert lusum inter ἅλας 


C 


* B 


quoque Valesius ad Ammian. Marcell. p. 297, et 
u. Canterus Var. Lect. I, 2. Tam profecto insole- 
scebant in his membrane nostre, ut, si eas vo- 
luissem ubique exprimere, verendum esset, ne 
grammatici sinum saxis onerarent, et sanguinem 
mihi de capite detraherent, ut in leges Greecitatis 
omnes proterve gràssanii. 

(86) Quid iubia fuerint fere dubium reddit au- 
ctorum inconstantia, qui sic modo vestimenta 
femorum, modo crurum appellant. Locos eorum 
citare parcam, quum apud Du Cauge Gl. Gr. h. v. 
exstent sat copiosi. Videtur mihi rei hojus ratio 
hec eese, quod bracce et tibialia illis hominibus ex 
una solida massa cohsrentia factitarentur et gesta- 
rentur, quee non possent, ut noetratia, separari. 
ged tam longa fuisse ipsorum femoralia, ut ad mal- 
leos pedum pene, aut certe ad medium crus perti- 
nerent, ita ut tubas referrent, unde nomen habent, 
et qui femoralia indueret, tibialia quoque simul 
indueret. Quod videmus in illis pompaticis satelli- 
tibus, ad modum Hungaricum vestitis, quos Hei- 
duccos appellare solemus. Super heo tubia com- 

licabantur decussatim campagia, et in summo 
Infra aut supra genu astringebantur lata fascia ple- 
rumque pretiosa, que etiam τουθίον appellabatur. 
Non tamen ita gestabant Greci femoro-crura- 
lia, ut Ileiduccones illi ; id est nibil eorum in pro- 
atulo erat, sed latebant sub τοῖς ἐσωφορίοις seu 
ntimis chitonibus. Greci interulas suas non im- 
mittebant in femoralia sus, sed hec latebant sub 
ipsis et proxime tangebant cutem ;interuletegebant 
braccas, non ho illas, ut penes nos. Morem hunca 
Grecis assumpserunt Turci, quorum braccas in 
hunc modum describit Rauchwolff in Itinerario 
1. 1, €. 3: Sie tragen, sonderlich xu. Sommersxeiten, 
schneeweisse baumwollineweite Bloderhoosen,dietnen 
hinab biss au[ die Knochen reichen, (id est Κπασλεῖ, 
usque ad talos,) unde unlen um ein ziemlich enger 
seynd. eingexogen. Daran haben sie keine Lálz, welche 
sie auch an andern nil leiden, noch Fürfüss, damil 
sie sich an heimlichen Orlen und Füssen, wie auch 
an Armen und Hálsen in ihren táglichen Reinigun- 
gen uncerhindert nach Ausswaisung ihres Geselzes 
abwaschen kondien. Solche Hosen ziehens mit einer 
Bind über den blosen Leib zusammen, dass ien 
also ire Hemder darüber hinhangen. Wenn sie nun 
(mit. Urlaub zu melden) harnem wollen, hokens dazu 
nieder, lassen die Binden wiederum auff, werfen 
darzu ihre Kleider, wie die Weiber, um sich, - - u 
lassen danu also von sich gehen. Eadem forma hosa- 
rum fuit, et que de tubiis hic attuli, in hosas quo- 
que quadrant, de quibus ad p. 417 dico. Nam idem 
Bunt hose et tubia. At cujus materie erant tubia? 
Linea, lanea, serica erant. At erantne quoque co- 
riacea ? Non putem. At possintne tubia id idem 
fuisse, quod nobis hodie sunt tibialia, les bas, ut 


181 


DE CERIMONIIS AUUE BYZANTIN.E LIB. I. 


182 


πάχια βασιλικὰ, καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸ καθισµα vu- A autem die procedebant omnes in candidis tunicis, 


µνός τὰ δὲ στρατεύματα κάτω ἵσταντο ἐν τῷ στά- 
ματι, καὶ τὰς ἄστας xal τὰ σίγνα ἐπὶ τοῦ ἐδάφους 
εἶχον κεχλιµένα. Ὁ δὲ δῆμος ἵστατο ἐν τοῖς βά- 
θροις xai εὐφήμει. Ἑσηκώθη οὖν ἐπάνω τοῦ σχου- 
ταρίου Ἱστάμενος (87), xal ἀνελθὼν τῶν λαγχ,αρίων 
χαμπιδούκτωρ τὸ ἴδιον µανιάχιν ἐπέθηχετ εἲς τὴν 
χεφαλὴν αὐτοῦ. Καὶ εὐθέως τὰ σίγνα ὀρθώθη, xai 
εὐφημήθη παρὰ τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν δημοτῶν. 
Καὶ μετὰ τοῦτο κατῆλθεν ἐκ τοῦ σκουταρίου, xai 
εἰσῆλθεν πάλιν ἐν τῷ τρικλίνῳ, ἔνθα ἔφορεσεν τὰ 
βασιλικὰ (B8) καὶ ἐθεῖ ὁ ἐπίσκοπος ἐποίησεν εὐχὴν, 


et excipiebanturet alloquio cohonestabantur a novo 
imper. in consistorio, non autem in armate.Proce- 
debat quoque [seu veniebat in senatum] archiepi - 
Scopus, ingrediens,ut mos est,per balneariam.Om- 
nibus congregatis et exceptis pro more consueto, 
ascendebat Anastasius in porticum magno triclinio 
pretensam, mediaque in illa consistebat. Ingre- 
dientes illuc proceres omnes et senatorius ordo 
sacramentum ab eo postulabant, quo promitteret 
se erga neminem, quicum hactenus eimultatem 
aluerit,conservaturum aut exerciturum malevolen- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Franci dicunt, die Strümpfe. Gestarunt profecto, 
Latini quidem medii evi, tibialia, qualia nos, fil- 
trina, lanea, filo linee aut xylino facta. Vid. Du 


Cange v. Calcia, ubi producit vetus schedium, in Β ἐπιλαθόμενοι, τῶν 


quo memoraatur calciz filtring et calciz venelanz, 
id est de illo panni lanei genere factas, quod sole- 
mus Flanel appellare. Voc. Filaticium habet hunc 
locum e processu de translatione S. Antonini: 
Sanctum corpus caligis ex filatício, ul dicunt, 
albo et sandali^us ex ermesino rubro.... more ar- 
chiepiscoporum calceatum  exslitit. Sed tubia id 
non fuerunt, neque constat Grecos tibialia, qualia 
nostra sunt, gestasse. Cont. Salmas. ad Ser. Hist. 
Aug. t. I, p. 976. Liceat mihi hac occasione looum 
insignem Hamas seu Anthologie Arabice explica- 
re, qui in Excerptis ejus a cl. Schultensio editis p. 
380exstat. Describitur ibi vir fortia, qui dicitur fuisse 
de illorum numero, quos concipiunt — matres 

uum aslriclti sunt. nodi nethaki, quem gerunt. 
Gerunt nempe Arabisse, non item Arabes, hosas 
scu tubia non angusta, sed amplissima,qualia ncs 
Plauderhosen appellamus, et quorum effigiem pre- 
stat de la Rocque in suo Voyage dans la Palestine, 
p. 250. Describit illud vestitus genus, ipsis Nethac 
dictum, Rauchwolff Itinerar. lI, 5, his verbis : 
Hosas non gerunt Arabes, sed tantum  Arabissze, 
plerumque veneto Linclas colore, et usque ad malleo- 
los pedum pertinentes, ad modum Turcarum. Fe- 
mina, que virum admittere vellet, necesse erat, 
ut tales hosas, ζώνας aut. µἱτρας solveret; neque 
poterat vir illi misceri,quandiu connodatum habe- 
ret femina suum nethacum. Poetee igitur Arabes si 
quem laudant, ut tum conceptum, cum mater ejus 
zonam solutam non haberet,ged corpori astrictam, 
significant, talem non ex bomine, sed ex demone 
conceptum, ut qui cum muliere congredi possit, 
etiamsi non soluta. Tale hominum genus, de quo 
multa fabulantur Arabes, excellere rebus in om- 
nibus, virtutibus vitiisque, modum humanum per- 
hibent. 

(87) De more imperatores recens electos scuto 
imponendi, cum torque in capite, scuto et hasia 
stantes in scuto sublevandi et e tribunali turbae 
monstrandi, frequens mentio est apud scriptores 
sequioris evi, quorum nubem citavit Du Cange v. 
Clypeus. ldem de Chazaris quoque refert Constan- 
tinus de admin. imp. ο. 38. 8cd ejus etate apud 
impp. CPianos desierat ille mos, ut ex eo 
non absque causa conficitur, quod in superto- 
ribus illo capite,quo coronationis ritus enarrantur, 
nulla ejus mentio fit. Revocatus l(àmen in usum 
fuerit necesse est etate Comnenorum, aut paulo 
post, quandoquidem Joannes Cantacuzenus impe- 
rator in descriptione coronationis, qualis secum et 
sua etate instituta fuit,commemorat quoque regem 
super scuto sedentem et a patriarcha aliisque pro- 
ceribus in altum sublatum. Verba hec sunt : Περι 
δευτέραν μάλιστα ὥραν τὴς ἡμέρας του µελλοντος 


D his verbis : 


reser qus βασιλέως ἐπὶ ἁσπίδος καθεσθέντος, ὁ 
ασιλεὺς xal πατὴρ τοῦ ἀναγορευομένου (εἴ γε πε- 
[εστι) xai ὁ πατριάρχης τῶν ἐμπροσθίων μερῶ» 
* ἐπιλοίπων οἱ ἐν ἀξιώματι ὑπερ- 
έχοντες δεσπόται τε καὶ σεθαστοκράτορες, εἴπερ 
εἰσὶν, 1j οἱ ἐπιφανέστατοι τῶν συγκλητικῶν, καὶ 
ετεωρίσαντες, ὡς ἔνι µάκιστα, αὐτὸν ἅμα τῇ 
σπίδι τοῖς πλήθεσιν ἐπιδειχύουσι τὸν βασιλέα máv- 
τοθεν περιισταµένοις. Cl. Schwartz, Prof. Altor- 
finus, A. 1710 dissertationem de antiquo ritu ele- 
vandi principes inaugurandos edidit. 

, (88) Scil. ἐσθήματα. "ICorona, chlamys holose- 
rica, coccinei lapidibusque pretiosis interstincti 
calcei sunt insignia imperatorum.Constant.Vit.Ba- 
sil. C. XXI.Discessit Lazorum rex Tzathas φορέσας 
στέφανον xal χλαμύδα βασιλικὴν ἄσπραν, ἔχουσαν, 
ταυλὶν Ὑρυσοῦν, ἐν ᾧ ἐκ χεντητοῦ Ἐγκεχάραχτο d 
εἰκὼν τοῦ βασιλέως Ἱουστίνου, καὶ στιχάριον ἄσ- 
προν ἔχον πλουμία χρυσᾶ xal εἰκόνα τοῦ βασιλέως. 
Τὰ γὰρ τζαγγία αὐτοῦ ῥουσία ἦσαν ἔχοντα µαργα- -— 
ῥίτας Περσικφῳ σχήµατι. Ὁμοίως ἡ ζώνη αὐτοῦ 
χρυση διὰ μαργαριτῶν. Ἔλαθιν δὲ παρὰ βασιλέως 
tpa πολλά. Theoph. pa. 144.096 diademate cete- 
risque insignibus Selden. Tit. Hon. p. 257. Ex 
concessione Constantini imp: XCVI, d. Constanti- 
nus : Ferre polest (pontifex) chlamydem purpuream et 
tunicam et omnia imperialia indumenta, 89. sceptra, 
signa eL ornamenta. Est inter Gregorii VII, dict. 8 
quo constituit imperatoris ornamentis neminem uti 
ebere preter pontificem ; vid. Bucher. Collect. 
Concil. t. I, 15 Constantinus in donatione Sylve- 
stro facta permittit ipsi coronam gemmis intextam, 
epomidem, que collum cingat, chlamydem purpu- 
ream, coccineam tunicam, ephippia, quibus equi 
regii sternuntur, et reliqua glorie ornamenta.]* 
Cum supra Jaudato Theophanis loco conferri me- 
retur Agathias p. 85. lin. 18 sqq., ed. B. Vulcanii, 
et locus Procopii e ms. citatus a Bon. Vulcanio in 
notis ad Constant. themata pag. 08, edit. Meurs., 
qui symbola imperii vel regni regum Lazicorum, 
ab imperatore Greco ipsis mitti golita, describit 
χλαμὺς ἐξ ἐρίων πεποιηµένη (designat 
chlamydem ἀλουργῇ,θχ mari seu producto quodam 
marino factam) οὐχ οἷα τῶν προθάτων ἐκπέφυμεν, 
άλλα ἐκ θαλάσσης συνειλεγμένων... χρυσῆ δν $ 
τῆς πορφύρας χατηλήλειπτο [vel κατείληπτο] μοῖρα, 

'— qe εἴωθεν Ἡ τῆς ἁλουργίδος ἐμθολὴ γίνε- 
σθαι: fibulam designat in sequentibus et acum vel 
spinam fibula : περόνη ypucr τῇ χλαμύδι ἐπέκειτο 
Algov ἐπὶ µέσης περιφράττουσά τινα ἕντιμον, do' οὗ 
ὑάκινθοι τρεῖς χρυσαΐς τε καὶ χαλαραῖς ἁλύσεσιν 
ἀπεκρέμαντο. Χιτὼν ἐν µετάξης ἐγχαλλωπίασμασι 
χρυσοῖς πανταχόθεν ὡραϊίσμένος, ἃ δὴ νενοµίκασι 
πλουμἰα καλεῖν. Ὑποδήματα μέχρι ἐς Ὑόνυ χρώ- 
µατος φοινικοῦ, ἃ δὴ βασιλέα µόνον Ῥωμαίων τε 
xai Περσῶν ὑποδεῖσθαι θέμις. Non piguit locum 
integrum describere, perspicue pleneque regis 
ornatus exsequentem. 


183 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


T84 


tiam ; item se recta cum conscientia imperium ad- A καὶ τὸ, « Εύριε, ἐλέησον, » ἐλέχθη, xal περιέθηχεν 


ministratuarum esse. Dicto illo jurejurando, ascen- 
debat Anastasius in hippicum seu circum, et in- 
gressus in illud triclinium,in quo senatores,quando 
certamen equestre peragitur, imperatorem adorare 
solent, induebat sticharium dibetesium auroclavum 
et zonsrium et tubia seu braccas vel tibialiaet cam- 
pagia imperialia, et ingrediebatur in cathisma nu- 
dus [capite corona nondum decorato]. Interea sta- 
bant milites infra in stamate ; haste signaque in- 
clinata humi jacebant. Populus in bathris vel 
gradibus stans, bona verba acclamabat. Dein sub- 
levabatur Anastasius in scuto stans, et. ascendens 
eodem campiductor lanceariorum imponebat ejus 
capiti torquem suum sibi abstractum. Quo facto 


αὐτῷ τὴν χλαμύδα τὴν βασιλικὴν. καὶ τὸν στέφανον 
τὸν διάλιθον, καὶ ὑποστρέψας αὖθις ἀνῆλθεν ἐν τῷ 
καθίσµατι, xal ἠσπάσατο τὸν δῆμον, καὶ ἔκραξαν 
πάντες « AUGUSTE, σεθαστἐ. » Καὶ προσεφώνησε 
τοῖς στρατιώταις xal τῷ DX. Ἐπεδόθη γὰρ αὐτῷ 
λιθελλάριν, καὶ αὐτὸς ἐπιδέδωχεν τῷ λιθελλησίῳ, 
καὶ ἐκεῖνος ἑστὼς iv τῷ τριθουναλίῳ προσεφώνησεν 
αὐτοῖς, καὶ ὑπέσχετο διδόναι αὐγουστιάτικα ἀνὰ 
νομισμάτων ε΄ καὶ λίτραν ἀργύρου. Ἔχει δὲ xal ἡ 
προσφώνησις οὕτως. Αὐτοχράτωρ Καΐσαρ Αὔγουστος' 
« Δῆλόν ἐστιν τὸ ἀνθρώπινον κράτος τῆς ἀνωτάτω 
δόξης τῷ νεύµατι ἀπαρτίζειν (89). » Παρὰ πάντων 
ἐθοήθη: «΄Άφθονα τῇ οἰκουμένῃ' ὡς ἔζησας, οὕτως 
βασίλευσον (90). 'Αγνοὺς ἄρχοντας τῇ οἰκουμένῃ, » 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(89) Agnosco et hie Latinismum,ut in illo supe- B erat et sic obruto sensu, ub. ín decem annos regni 


riore ἔξω βάλε τῇ πόλει. Nam debuerat proprie ad 
lingue Grece indolem dici τοῦ νεύµατος ἀπηρ- 
τῆσθαι. Sed extulit in ablativo, ut Latinum nutu 
dependere exprimeret. Preterea novum est et so- 
locum ἀπαρτίζειν pro ἀπαρτᾶσθαι. Non enim vi- 
deo que alia significatio huc quadret,quam depen- 
. dere.Puto igitur has allocutiones imperatorum aut 
utroque sermone simul recitatas fuisse, aut Latino 
solo quidem recitatas, &a Petro Magistro autem 
deinceps Grece redditas fuisse. Prius tamen vide- 
tur potius. Nam et propter dignitatem imperii et 

ropter milites, quorum multi ex Italia et Dalmatia 
Latine callebant, necesse erat, ut Latine qua pro- 
mulganda essent promulgarentur, Grece autem 
propter plebem. Cum Leo minor inauguraretur 
viginti ferme annis ante Anastasium, ἔχραζον 
ὁ μὲν δῆμος Ἑλληνιστὶ... ol δὲ στρατιῶται ΄Ῥω- 
μαὶστί, ut infra legimus p. 250. Leges utroque 
sermone editas fuisse sub Justiniano, probat Du 
Cange praefat. ad Gloss. Grec. p. xir, cujus argu- 
menta non exscribam. Habet etiam hoc de argu- 
mento nonnulla Alemannus ad Procopium p. 76. 
Apud eundem Procopium locus est, quo docemur 
imperatorem debuisse illa state edictis publice 
proponendis Latine subsoribere. Quem locum quia 
interpres sinistre accepit, opere pretium est eum 
emendatum hic proponere et explicare. Ait ibi 
Procopius,Justinum adeo imperitum fuisse littera- 
ruin,ut ne verbum legí quidem tabulis subscriben- 
dum exarare potuerit, et preterea omnia pera- 
genda questori suo permississe, qui pro lubitu 
eacras dictaverit : ὅπως δὲ μαρτυρίαν τῆς βασιλέως 
χειρὸς ἔχοιεν ol; ἐπίχειται τὸ ἔργον τοῦτο, (ita le- 
gendum doletis asteriscis,) ἐπενούήθη τάδε, uf tamen 
lestimonium regi» manus (qua significaretur, ea 
imperatori conspecta et probata esse) haberent illi, 
uorum ea cura est (ut subscriptos manu sacra libel- 
os supplices et leges tabulasque publicas habeant,ut 
ofliciales quastoris,elc.),excogitatum fuit hoc : E5)«p 
εἰργασμένῳ βραχεῖ ἐγκολάψαντες μορφήν τινα γραμ- 
psv, ἅπερ ἀναγνῶναι τῇ Λατίνων φωνῇ δύναται 
γραφίδα τε ῥα n βάψαντες, 7j βασιλεῖς γράφειν eto) 
θασιν, ἐνεχείριξδον τῷ βασιλεῖ τοῦτο, xai τὸ ξύλον, 
οὗπερ ἐμνήσθην, τῷ βιθλίῳ ἐνθέμενοι (id est ἐπι- 
θέµενοι] λαθόµενοί τε τῆς βασιλικὶς χειρὸς, περι- 
fo» μὲν ξὺν τῇ ραφίδι ἐς τῶν τεττάρων γραμμά- 
των τὸν τόπον, ἐς πάσας δὲ τοῦ ξύλου τὰς ἐντομὰς, 
οὕτω δὴ ἀπηλλάσσοντο, τοιαῦτα βασιλέως γράμματα 
φέροντες.ΝΟΒ possum meliorem horum interpretem 
dare, quam Ánonymum Valesianum, qui de Theo- 
dorico, Gothorum et Italie rege, hec habet, eque 
arum hactenus intellecta, et eque corrupta atque 
rocopii locus fuit. Habet eum Muratorius A. I. t. 
ll, pag. 305, unde recito. Theodoricus inlitleraius 


C 


sui quatuor litteras. subscriptionis edicti sui discere 
nullalenus potuisset. De qua re jussit laminam au- 
ream interrasiiem fieri [id est hino illino pertusam] 
quatuor literas regis habentem THEOD. ut, οἱ 
subscribere voluisset, posita lamina super chartam, 
per eam penna duceretur. et subscriptio ejus tantum 
videretur. Ita vulgo editur. Atqui litteras THEOD. 
si subscripsit Theodoricus, quod vult vulgaris illa 
lectio, subscripsit quingue, non quatuor litteras. 
Legendum ergo censeo : quatuor litteras LEGI λα- 
bcntem, ut, si subscribere. etc. Recte itaque suspi- 
catus fuit cl. Muratorius, quando t. IIl, Antiqu. 
Ital. p. 117, aic ait : Inter monogrammata Augusto- 
rum et regum - - mulla ínspexi revera calamo, hoc 
est manu eorumdem principum exarata ; sed nonnulla 
occurrerunt mihi inlerdum delineata. characteribus 
tanta elegantia ac. linearum duclu adeo delicato ac 
uniformi impressis, ul [acia mihi suspicio fuerit, 
non calamo, sed. stabili aliqua tabella fuisse mono- 
jrammata illa efformata. Saltem velim accuralius in 

anc rem eruditi inquirant,etc. E loco Joannis Dia- 
coni porro, quem supra ad p. 7 citavi, concludas, 
Constantini Copronymi adhuc setate, id est seculo 
vir exeunte, usum Latine lingue foisse tantum 
apud CPtanos, ut populus in eoclesia congregatus 
sacerdotes Latinos missam Latine celebrantes in- 
telligeret, et laudibus eorum Latine responderet. 
Sed dixi ibi me de veritate narrationis dubitare.In 
id enim docti consentiunt, cum Heraclio usum et 
intelligentiam Latini sermonis in Orienteexspirasse, 
quamvis in novello Greco sermone multa Latina 
vocabula et multe quoque formula Latins reman- 
serint, quarum magnam copiam vel solum cere- 
moniale nostrum prebet. Neque magis, quam 
Joannis Diaconi locus ad contrarium probandum 
valet illud, quod Theophanes pag. 218 de τόρνα, 
τόρνα, φράτρε narrat. Videntur ee reliquie vele- 
rum formularum militarium esse,quas tirones cum 
armorum exercitiis olim & campiductoribus disce- 
bant. Ceterum simile huic fragmentum Grecum e 
primigenio Latino factum est [n Actis Concilii sub 

ena, id est imperante Justiniano, habiti,epistola 
Agapeti papm.Quis ejus non rideat hanc dictionem: 
ᾧτινι καὶ πχρὰ τοὺς λοιποὺς τῶν γαληνοτάτων βασι- - 
λέων ἐπεγέλασεν ἡ ἐκλογή, simul reputans, ἐπεγέ- 
λασεν referre Latinum arrisit, id est Placuit. Plura 
talia conficiat e Conciliis exempla,cui major eorum 
usus sit, quam mihi quidem est. 

(90) Solemnis formula ad novos imperatores. Ita 
apud Vopiscum in Probo p. 659 : imperet quemad- 
modum militavit. Exacle concinit huic nostro loco 
Cedren. pag. 357 : Too ᾿Αναστασίου τὸ τῆς βασιλείας 
σχῆμα λαθόντος iv τῷ τοῦ ἱπποδρόμου καθίαματι, 
ἅπας ὁ δῆμος ὡς ἐξ ἑνὸς στόματος εὐθυθόλως ἐθό- 


Ἴδύ 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN E LIB. I. 


186 


καὶ ἄλλα τοιαῦτα. Αὐτοχράτωρ Καΐσαρ Αὔγουστος À protinus erigebantur jacentia signa, et fausta vota 


α Ἐπειδὴ τοίνυν ipi, el xal ἄχοντα xal ἀναθιλλό- 
µενον, ἡ γαληνωτάτη Αὐγούστα Αριάδνη τῇ διας 
χρίσει (01) τῶν ὑπερφυεστάτων πρωτευόντων xai 
τῆς ἐνδοξοτάτης συγκλήτου ἡ ἐκλογὴ καὶ τῶν δυνα- 
τῶν στρατοπέδων, τοῦ τε καβοσιωµένου λαοῦ 1, 
συναίνεσις πβὸς τὸ ἀναδέξασθαι τῆς βασιλείας τῶν 
Ῥωμαίων τὴν φροντίδα, προηγουμένως τῆς ἔπιει- 
χείας τῆς θείας Τριάδος, προεχώρησεν (02). » Ὑπὸ 
πάντων ἐκράγη « Κύριε ἐλέησον' Yià θεοῦ, σὺ 
αὐτὸν ἑλέησον, ᾿Αναστάσις Αὔγουστε, τούμθηκας' 
εὐσεθῆ βασιλέα ὁ θεὸς φυλάξει ὁ θεός σε ἔδωκεν, ὁ 
Θεός σε φυλάξει, » καὶ ἄλλα τοιαῦτα. Αὐτοχράτωρ 
Καΐσαρ Αὔγουστος « Ὁπόσον µηι βάρος ὑπὲρ τῆς 
χοινῆς Πάντων σωτηρίας ἐπετέθη, οὐκ ἀγνόῶ. » 
Παρὰ πάντων ἐθοήθη' « "Atte τῆς βασιλείας, ἄξιε τῆς 
Τριάδος, ἄξιε τῆς πόλεως. Τοὺς δηλάτορας ἔξω βάλε, » 
καὶ ἄλλα τοιαῦτα. Αὐτοχράτωρ Καΐσαρ Αὔγουστος! 
«Αλλὰ τὸν θεὸν τὸν παντοκράτορα δυσωπῶ, ὅπως, 
οἷὸν µε ἐν ταύτῃ τῇ χοινῃ ἐκλογῇ γενέσθαι ἡλπίσατε, 
τοιοῦτον τῇ τῶν πραγμάτων ἐργασίᾳ χατανοήσητε, » 
Παρὰ πάντων ἐκράγη « Εϊς ὃν πιστεύεις, αὐτός σε 
αώσει. Ὡς ἔζησας, οὕτω µβασίλευσον. Εὐσεθῶς 
ἔζησας, εὐσεθῶς βασίλευσον. ᾿Αριάδνή, σὺ νικᾶς. 
Πολλὰ τὰ ἔτη τῆς Αὐγούστης. Τὸ ἐξέρχιτον σὺ ἔγει- 
pov, τὰς στρατείας σὺ ἔγειρον, τοὺς δούλους σου 
Ἑλέησον. Ὡς Μαρχιανὸς, οὕτως βασίλευσον, » καὶ 
ἄλλα τοιαῦτα πολλά. Αὐτοχράτωρ Καΐσαρ Αὔγουστος' 
ε Ἱπὶρ τῆς ἑορτῆς τῆς εὐτυχοῦς ἡμῶν βασιλείας 
ἀνὰ ε’ νομισμάτων xal λίτραν ἀργύρου ὑμῖν κατα- 
θούκολον δώσω. » Παρὰ πάντων ἐθοήθη. « ἄριστια- 
νὸν βασιλἑα ὁ θεὸς διαφυλάξει. Αὖται χοιναι εὐχαί, 
αὗται al εὐχαὶ τῆς οἰκουμένης' τὸν εὐσεθῆ (93). 
Κύριε, φύλαξον ἅγιε Ἠύριε, ἔγειρον τὸν κόσμον 
σου. Νικᾷ ἡ τύχη τῶν Ῥωμαίων, )Αναστᾶσιε Αὖ- 
Ύουστε, GU νικᾷς' ᾿Αριάδνη Αὐγούστα, σὺ νἰκᾷς. Ὁ 
θεὺς ὑμᾶς δέδωκεν, ὁ θὲὸς ὑμᾶς φυλάξει. » Αὐτοκρά- 
τωρ Αὔγουστος « 'O θεὸς μεθ’ ὑμῶν. » Καὶ μετὰ τὸ 
προσφωντθῖναι αὐτοῖς κατῆλθεν δηριγευόµενος, καὶ 
ἀπῆλθεν εἰς τὴν ἔγχκλησίαν, xai εἶσζλθεν διὰ τοῦ 
νάρθηκχος, τὸν στέφανον πρότερον ἀποθέμενος iv τῷ 


tam milites quam populares acclamabant. Descen- 
debat tum e sculo, et ingrediebatur rursus in tri- 
clinium, ubi basilica seu insignia imperii induebat, 
ab episcopo preces tiebant. Kyrie eleison recitaba- 
tur, idem patriarcha ipsi chlamydem imperialem et 
ceronam gemmatam oircumponebat. In hoo ornatu 
repetebat Anastasius rursus cathisma, et salutabat 
populum. Exolamabant tum omnes : « Anguste! » 
2240 ipse vero alloquebatur milites et populum ore 
libellensis. Nempe libellus, in quo prescripta erat 
alloquii formula, ipsi ab aliquo tradebatur, quem 
ipse vicissim libellensis tradebat, hio denique e tri- 
bunali recitabat, promittens danda ipsie augustiatiaa 
seu muneraanovis Augustis populo et militibusdari 
solita; et quidem viritim nummos aureos quinos et 
litrassingularesargenti. Habetautem alloquium sic. 
Imperator Cesar augustus : «Notum est humanam 
potestatem & nutu supreme glorie dependere. » 
Exclamabant omnes: « Abunde bonorum orbi ter- 
rarum » [nunc contingit, te ad imperium evecto]. 
« Ut hactenus vixisti, ita porro impera. Puros ma- 
gistratus orbi terrarum [flagitamus], » et alia talia. 
Imperator Cesar angustus: « Cum itaque me, 
quamvis invitum et cessitantem, serenissima An- 
gusta Ariadne judicio suo, illustrissimorum pro- 
cerum et gloriosissimi senatus electio, potentium- 
que exercituum ut et sacrosancti populi consensus, 
eo adegerit, ut, sequens ductum clementis divinm 
Trinitatis, curam imperii Romanorum in me susci- 
perem. » Ad h&c exclamabant omnes: « Kyrie 
eleison. Fili Dei, miserere ejus. Anastasie Auguste, 
tu vincas. Pium imperatorem Deus conservet. Deus 
te dedit. Deus te conservet, » et alia talia. Impera- 
tor Cesar augustus: « Intelligo, quantum onus 
mihi cum cura communis omnium salutis imposi- 
tum fuerit. » Acclamabant omnes : « Digne imperio, 
digne Trinitatis favore atque calculo, digne urbe. 
Arce delatores, » et similia plura. Imperator Cesar 
augustus : « Verum supplicor omnipotenti Deo, 
velit efficere,ut qualem me fore sperastis, eligentes 


JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΠ COMMENTARIUS. 


vcev' Ως ἔζησας, οὕτω xal βασίλευσον, δέσποτα... 


ἀκροπόλεως' pro quo alius dixisset ἔχκαλεῖν, ἐκθάλ- 


οὗτος τοὺς δελάτωβας £x τῶν πόλεων τελέως d- [ λειν, ἐκκορεῖν, velut excimicare, ut cimicem egerere, 


έχοψεν. 

(91) Subintellige cov vel ἆμα, una cum judicio. 
De phrasi χρίσει τῆς ἐνδοξοτάτις συγκλήτου καὶ 
συναινέσει τῶν ἀνδρειο-άτων στρατιωτῶν vid. Span- 
hem, ad Julian. orat. p. 32. Concinit presenti 
orationi illa Gordiani apud Capitolin. t. II Ser. 
Hist. Aug. P. 12 Invilum me P. C. juvenes, quibus 
A[rica tuenda commissa esl, ad imperium vocarunt. 
Sed. intuitu vestrum necessitatem libenler sustineo. -- 
Nam ego usque ad senatus judicium incertus el va- 
rius fluctuabo. 

(02) Notabilis usus verbi pro προιθίθασεν. Est 
tamen bene Graecum hoc sensu: προχωρεῖν non 
solum semet, sed etiam alium promovere notat. 
Pari modo ἐχχωρεῖν non tantum semet ipsum, sed 
etiam alium e loco, in quo est, extrahere, ποιεῖν 
ἐχχωρεῖν. Sic usurpat Diodorus Siculus t. 1I. p. 
25: Emsytipet λόγοις τὸν τύραννον ἐκχωρεῖν της 


excutere ; v. que ad p. 253 dicam. Ita Aristophanes 
Avibus vs. 214: γένυος ξουθῆς καθαρὰν χώρει Διὰ 
φυλλοκόμου σµἰλαχος ἠχώ. Sic enim ibi leg., aut 
sane 7,47, 8i χαθαρὰ ob metrum servare velimus : 
promove purum echo, aut puros sonos per canorum 
guttur usque ad sedes Jovis trans umbrosam laxum 
χώρει fac. cedere, procedere, cedo. Notanda quoque 
positio hujus verbi, lam longe sejuncti a nomina- 
tivo suo Ariadne. Tot interjectis ambagibus vix 
tandem reperimus in flne dimidie periodi verbum, 
quod omnia ista regit. Non sic Greci. Cireumdu- 
etior, est hec oratio, quam pro Grecis. Toto babitu 
Latina est. Apodosis particule ἐπειδή est in verbis 
ὁπόσον pot βάρος... quorum quoque structura 
mera Romana est. 

(03) Vox εὐσεθῃ potest accusativus, potest quo- 
que vocativus esse. Posterius si optes, erit τὀν pro 
τοῦτον accipiendum ; hunc, pie Domine, serva. 


181 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


188 


unanimi consensu, talem esse ipso ex operum me- A µουτατωρίῳ, xai λαθὼν αὐτὸν ὁ πραιπόσιτης ἐπέδω- 


orum documento deprehendatis. » Ácclamabant 
omnes : « Ille, cui confidis, te salvabit; ut vixisti, 
ita impera; pie vixisti, pie impera. Ariadne, tu 
vincas ; multi sint anni Auguste. Erige tu [Ana- 
stasie] exeroitam. Miserere servorum tuorum ; ut 


xtv αὐτῷ, xai &méürrto αὐτὸν iv τῷ θυσιασττηρίῳ, 
xai προσήνεγκεν ὁ flaceó; τὰ δῶρα, xai εἰσελθὼν 
εἷς τὸ μουτατώριον ἐφόρεσεν τὸν στέφανον, xal ὑπ- 
ἐστρεψεν, καὶ εἰσελθὼν ἐποίησεν τὴν προαγωγὴν τοῦ 
ὑπάρχου, καὶ ἔδωκεν µίσσας, καὶ ἔθρεψεν τοὺς ἄρ- 


"Marcianus, ita tu quoque impera, » et alia talia Ἅἆχοντας. 

multa. Imperator Cesar Augustus : « Pro festo die, felicis nostri imperii natale, dabo vobis in buccam 
[seu viritim] quinos nummos et singulas litras argenti. » Acclamabant omnes:« Christianum impe- 
ratorem conservet Deus. Hec sunt communia omnium vota. Hec eunt vota orbis terrarum. Pium 
dominum, Domine, conserva. 244? Sanote Domine, releva mundum tuum. Vincat fortuna Romanorum ; 
Anastasi Auguste, tu vincas. Áriadne Augusta, tu vinoas. Deus vos dedit, Deus vos conservet. » [m- 
perator Cesar Augustus: « Deus vobiscum. » Finito hoc alloquio, descendebat el procedebat in 
conductu ad ecclesiam, ingressusque per narthecem deponebat coronam in mutatorio, preposito eam 
arripiente ; deinde rursus ab hoc sibi redditam deponebat in ihysiasterio seu sacrificatorio, offerebat 
dona, redibat &d mutatorium, induebat ibi coronam, revertebatur in palatium, faciebat ibi promo- 
tionem prefecti Urbi [paulo ante ab Ariadne denominati], dabat missas, et tandem convivio, quos 


volebat, proceres adhibebat. 
CAPUT XCIII. 
Inauguratio imp. Justini [primi] diving sortis. 


In electione Justini pie et divina sortis contin- 
gebat aliquid turbarum, utpote quum neque Au- 
gusta adesset, neque imperator aliqnem sibi seu 
collegam seu successorem denominasset; sed in 
universum rebus provisum nihil esset. Res ita con- 
tigit. Anastasio per noctem vivis exempto, signifi- 
oabatur ea de re a silentiario ad magistrum et 
comitem excubitorum, quoin palatium convenirent. 
Adveniebant protinus Celer quidem, tum magister, 
Justinus autem, divine sortis princeps,tum comes 
excubitorum ; et magister quidemin scholas edebat 
mandata, quibus candidatos ceterosque scholarios 
arcessebat, Justinus autem militibus [gregariis) et 
tribunis vicariisque et excubitorum primiceriis con- 
ventum imperabat, et ad congregatos ita perora- 
bat: « Dominus noster, ut homo,et quatenus homo 
fuit, seu corpore tenus, mortuus est. Oportet igi- 
tur nos omnes communia consilia eo conferre, ut 
prinoipem, qui Deo simul acceptus amicusque, et 
imperio commodus utilisque sit, eligamus. Eodem 
modo magister quoque ad candidatos et scholario- 
rum primicerios disserebat. Mane facto, coibant 


ΚΕΦΑΛ. ΙΤ’. 
᾽Αναγόρευσις βασιλέως ᾿Ἱουστίνου τοῦ τῆς θείας 


λήξεως. 

Ἐν τῇ ἀναγορεύσει Ιουστίνου τοῦ τῆς εὐσεθοῦς 
θείας λήξεως ἀταξία τις ἐγένετο, οἷα μηδὲ Αὐγού- 
στης οὔσης μηδὲ βασιλέως τοῦ χειροτονοῦντος, ἀλλὰ 
ἀπρονοήτων σχεδόν ὄντων τῶν πραγμάτων. ᾿Απογ 
θανόντος γὰρ ᾽Αναστασίου τοῦ τῆς θείας λήξεως iv 
tj νυκτὶ, ἐδηλώθη παρὰ τῶν σιλεντιαρίων δὲ (94), 
τῷ μαγίστρῳ καὶ τῷ χόµητι τῶν ἐξκουθιτόρων 
ἀπαντῆσαι εἰς τὸ παλάτιον. Παρεγένετο οὖν Κέλερ 
μάγιστρος, καὶ ᾿Ιουστῖνος ὁ τῆς θείας λήξεως, xó- 
µης Qv ἐξκουθιτόρων (05) τηνικαῦτα. Kal παρα- 
χρῆμα ὁ μάγιστρος ἐδήλωσεν εἷς τὰς σχολὰς (96), 
ἵνα καὶ oi χανδιδάτοι xai ol ἄλλοι σγολάριοι ἆπλν. 
τήσωσιν. Ἑδήλωσεν δὲ καὶ ὁ τῆς θείας λήξεως 
ουστῖνος τοῖς στρατιώταις xxl τριθούνοις καὶ βικα- 
ρίοις ἀπαντῆσαι xal τοὺς πρώτους τῶν ἐξκουθιτό- 
pov, καὶ εἶπεν αὑτοῖς, ὅτι « 'O δεσπότης ἡμῶν, ὡς 
ἄνθρωπος (07), ἐτελεύτησεν δεῖ οὖν ἡμᾶς πάντας 
κοινῇῃ βουλεύσασθαι, xal τὸν τῷ θΘεῷ ἁρέσκοντα xal 
τῇ πολιτείᾷφ συμφέροντα ἐπιλέξασθαι. » Τὸν αὐτὸν 
τρόπον διελέχθη xai ὁ μάγιστρος τοῖς κανδιδάτοις 
καὶ τοῖς πρώτοις τῶν σχολαρἰων. Ὄρθρου οὖν προ- 
ἤλθον ol ἄρχοντες, τινὲς μὲν μύϊῖνα φοροῦντες (96), 


VARLE LECTIONES. 


9*5 Sic con]. R. «à σιλεντιαρίω cod. οἱ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(904) Sic ibi legend. De Justini electione nihii 
invenio apud Theophanem et Cedrenum quod huic 
narrationi comparari mereatur. 

(95) Procopius, p. 28 Aneodot., ἄρχοντα τῶν ἐν 
παλατίῳ φυλάκων appellat. 

(96) Notabilis hie locus, e quo apparet scholas 
quoque, id est scholarios, candidatos, sub dispo- 
sitione magistri officiorum, et magistrum simul 
togatum sagatumque fuisse, ut qui non solum in 
scriniis, sed etiam in scholis militantes sub se ha- 
beret. Discimus hine porro quoque, quinam ad 
officium comitis excubitorum tuno temporis perti- 
nuerint. 

(97) Ambigue positum : quía homo,qua parte homo 
erat : aut quia homo, quia mortalis erat. 

(08) Alias candidati procedebant in curiam pro- 
ceres; hic autem coloratis vestibus. De ritu in 


coloreis lugendi dicam ad libri secundi caput 30, 
p. 964, ubi de sepultura patriarche ; μύϊνα mihi 
videntur esse vestes ejus coloris, qui murium est. 
cinerei seu dilute cyanei ; ceruleo colore potissi- 
mum lugere solent Orientales ; vel etiam vestes cum 
intextis murium imaginibus, quales veteres appel- 
labant µυωτούς; vid. Pollux VII, 60. Pari modo 
habebant talpas, genus murium, iptextas; vid. Du 
Cange v. Talpa. Διάφορα geminam patitur exposi- 
tionem ; possunt enim intelligi aut vestes floride, 
varie, βαφαῖς διαφόροις πεποικιλµέναι, ut ait Hero- 
dianus |. IV, quando unus unius hominis vestitus 
varios colores simul exbibet, aut tales, quarum una 
unius hominis unum quidem colorem exhibet ; di- 
vereum tamen & colore vestis, quam socius gerit, 
e. c. quando in uno collegio unus viulaceam, alter 
cyaneam, tertius pullam et sic porro gerant. 


159 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. 


190 


τινὲς δὲ xai διάφορα. Συνήχθη δὲ καὶ ὁ δῆμος iv A proceres, partim myma [seu vestes oum intextis 


τῇ ἱπποδρομίᾳφ, xai εὐσήμουν τὴν σύγχλητον κρά- 
ζοντες' « Πολλὰ τὰ ἔτη τῆς συγκλήτου, Σύγκλητε 
Ῥωμαίων, σὺ νιχᾷς. Τὸν ix Θεοῦ βασιλέα τῷ ἑξερ- 
xlv. Τὸν ix Θεοῦ βασιλέα τῇ οἰκουμένή, » καὶ 
πολλὰ τοιαῦτα. Καὶ τεθέντων σκαµνίων ἐν τῷ πορ- 
τίχῳ τῷ πρὸ τοῦ μεγάλου τριχκλίνου, ἐκάθισαν 
πάντες οἱ ἄρχοντες καὶ ὁ ἀρχιεπίσχοπος, xal Ἱρ- 
ξαντο πρὸς ἀλλήλους φιλονειχεῖν περὶ τῆς προθολῆς 
τοῦ βασιλέως ἄλλος γὰρ ἄλλῳ ἑσπούδαζεν ὡς δὲ 
χρόνος διετρίθετο, λέγει αὐτοῖς Κέλερ ὁ μάγιστρος, 
ὃτι « Ἐν ὅσῳ ἔξεστιν ἡμῖν, βουλευσόμεθα καὶ πρά- 
ξομεν. Ἐὰν γὰρ ταχέως ὀνομάσωμεν τὸν ὀφείλοντα 
γενέσθαι, πάντες ἡμῖν ἀκολουθήσωσιν καὶ ἡσυχά- 
ζουσιν. Ἐπεὶ μετ ὀλίγον οὐ Ὑινόµεθα κύριοι τῆς 
βουλῆς, ἁλλ᾽ ἡμεῖς ἑτέροις ἔχομεν ἀκολουθεῖν. » Ὡς 
. δὲ καὶ μετὰ ταῦτα dj φιλονειχία ἐπέμενεν, οἱ ἔξκου- 
θίτορες ἄνω ἐν τῷ ἱππικῷ ἀναγορεύουσιν βασιλέα 
Ἰωάννην τινὰ τριθοῦνον, οἰχειούμενον τῷ τῆς θείας 
λήξεως Ἱουστίνῳ, ὃς μετὰ ταῦτα ἐπίσκοπος 'Hpa- 
Χλείας ἐγένετο, καὶ ἀνήγαγον αὐτὸν εἰς τὸ σχουτά- 
prov: ᾽Απηρέσθησαν 35 δὲ οἱ Βένετοι, xal ἑλίθασαν, 
xxl τινες καὶ ἑτοξεύθησαν ὑπὸ τῶν ἐξκουθιτόρων, 
Πάλιν 9ὲ σχολᾶριοι ὁρμήσαντες χατέσχον πατρἰχιον, 
ὄντα στρατηλάτην, καὶ ἀνήγαγον slo τὸν μέσον ἀκ- 
χούθιτον, xal ἕστησαν, ὀφείλοντες αὐτὸν στέψαι (99). 
Απηρέσθησαν δὲ οἱ ἐξκουθίτορες, xai ἐπελθόντες 
χατέσπασαν αὐτὸν, xai ἔμελλον μὲν xal ἀναιρεῖν, 
εὑρεθεὶς (4) δὲ ὁ εὐσεθέστατος δεσπότης Ἰούστι- 
νιανὸς, -ηνικαῦτα κανδιδάτης (v, ἐῤῥόσατο αὐτὸν, 
καὶ παρεσκεύασεν αὐτὸν πεμφθῆναι sic τὸ ἐξκούθιτον 


xal φυλαχθῆναι. Ἠνάγκαζον δὲ πάντες οἱ ἐξχουθί- C 


τορες αὐτὸν ᾿Ιουστινιανὸν (2) τὸν εὐσεθὴῇ γενέσθαι 
βασιλέα. Ὁ δὲ παρῃτήσατο' καθ) ἵχαστον δὲ τῶν 
ὀνομαζομένων ἔκρουον εἰς τὰς θύρας τὰς ἐλεφαντί- 
νους, ζητοῦντες παρὰ τῶν κουθικουλαρἰων τὸ σχῆ- 
pa (3) τοῦ βασιλέως: οἱ δὲ, ἀχούοντες τὰ ὀνόματα 
τῶν προθαλλομµένων, οὐκ ἐπίδοσαν. Τελευταῖον οὖν 
ol συγκλητικοὶ πάντες αἱροῦνται τὸν τῆς θείας 
λήξεως Ἰουστῖνον, καὶ τρόπον τινὰ ἠνάγχασαν αὐτὸν 
ἕλθεῖν ἐπὶ τὸ σχῆμα. Σχολάρισι δὲ τινες ἀπαρεσθέν- 
τες ἐπῆλθον αὐτῷ, ὥστε xal ἕνα δοῦναι αὐτῷ Ὑρόν- 
ov (4) καὶ σχίσαι τὸ χεῖλος αὐτοῦ. Πλὴν ἐκράτησεν 
4 γνώµη πάντων, καὶ συγκλητικῶν xal στρατιω- 
τῶν καὶ ὀτμοτῶν, xal ἀνγνέχθη εἷς τὸ ἱππικὸν, καὶ 
συνῄνεσαν ἐπ᾽ αὐτῷ καὶ Βένετοι καὶ Πράσινοι, xal 


murium parvis figuris, aut colorem murium cine- 
ritium imitantes], partim diaphora [seu lumina 
colorum vario fulgentes] induti. Congregabatur 
quoque populus in circo, et celebrabant senatum 
laudibus, clamantes : « Multi sint anni senatus. 
Senatus Romanorum, tu vincas. Α Deo datum im- 
peratorem exercitui [flagitamus). A Deo datum 
imperatorem orbi terrarum, » et plura talia. 248 
Positis interim scamnis in porticu magno triclinio 
pretensa, considebant proceres omnes et archi- 
episcopus, et incipiebant inter sese de creando fu- 
turoque imperatore acriter contendere, elio alii 
studente. Tempore autem inutiliter labente, adhor- 
tabatur Celer magister suos ita : « Agite, aiebat, 
amici, decernamus tandem aliquando et perficiamus 
decreta, donec lieet. Si absque mora nos e senten- 
tia nostra nuncupaverimus futurum imperatorem, 
sequentur omnes partes nostras, et tranquillos 8e 
continebunt. Quod si vero tantillum adhuc cesse. 
mus, non erit amplius penes nos deliberandi et de- 
cernendi arbitrium, sed coacti erimus aliis obse- -. 
cundare. » Quum vero nihilominus jurgium et 
contentio pertinerent, nuncupabant excubitores su- 
pra in circo imperatorem aliquem Joannem tribu- 
num, illum, qui tum temporis familiaris Divo Ju- 
Btino erat, et deinceps ad episcopatum Heracles 
pervenit. Hunc attollebant in scutum.Verum Veneti 
eam eleotionem non approbantes, dissipabant spar- 
sis saxis illam factionem ; ipsorum autem vicissim 
aliquot peribant sagittis excubitorum conflxi. Ex 
altera parte ruentes scholarii, raptabant aliquem, 

quem ipsi tenebant, patricium, stratelate munere 
fungentem, mediumque auper accubitum (seu men- 
sam magni triclinii] collocatum in eo erant ut co- 
ronarent. At excubitores irati celeriter advolabant 
hominemque (de accoubitu] detractum jam trucidare 
parabant.Sed forte tum presens piissimus Dominus 
noster Justinianus,[Petri Magistri verba sunt] tuno 
eandidatus,liberabat eum a nece efficiebatque, ut ad 
excubitum (seu stationem et dietam excubitorum] 
in custodiam mitteretur. Ad hec afferebant exou- 
bitores ad unum omnes Justiniano ipsi vim,quam 
poterant, omnem, ut pateretur imperator nuncu- 
pari. At ille vero deprecabatur. Itaque aliis atque 
aliis in censum venientibus imperii candidatis,pul- 


oi κουθικουλάριοι εὐθέως τὸ σχῆμα ἔπεμψαν. Elc- ῃ sabant partes, quoties aliquem imperatorem nun- 


ἤλθεν οὖν εἲς τὸ κάθισµα, συνόντος αὐτῷ τοῦ ἀρχιε- 


cuparent, portam eburneam, flagitantes scilicel a 


VARUE LECTIONES. 


395 ἀπηρέστησαν aut ἀπηρεστήθησαν eon]. R. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(99) Pro στέψοντες vel µέλλοντες στἐφἑιν. Eo usu 
verbum ὀφείλειν frequens est apud novos Grecos. 
Vid. Theophan. p. 44 et p. 335. Malals, t. II, p. 
208 media. Noster infra p. 206. 

(1) Praesens existens, παρών. Eodem sensu supra 
habetur p. 194, εὑρίσκονται  prasto adsunt. Et 
paulo post v. 249. οὐχ ἠδυνήθη εὑρεθῆναι, 

(2) ἹΙουστινιανόν.  Videri queat Ιουστῖνον legen- 
dum esse. Ego tamen a vulgata non discedo, Non 


enim opus est. 

(3) Ita in specie appellabatur habitus vel vestitus 
regius, insignia regni. Eo sensu jam pud The- 
mistium p. 13, ed. Hard. occurrit; v. Du Cange 


bh. v. 

4) Vox nove Grecis, notans pugni in vullum 
inflictionem. Dicitur etiam γρόθος; vid. du Cange 
Gloss. Gr. h. v. et Theophan., pag. 208, ubi 
γροθίζεσθαι. 


--ᾱ-α.-- 


191 


GONSTANTINI PORPHYROGENITI 


192 


cubiculariis schema seu ornatum imperialem. Hi A πισκόπου Ἰωάννου καὶ τῶν λοιπῶν ἀρχόντων τῶν 


vero negaban!, edita eorum audientes nomina, pro 
quibus partes identidem sacram vestem flagitabant; 
donec tandem aliquando senatus omnis divum 
Juslinum eligeret, eumque quodammodo ad accep- 
tandum schema adigeret. Quamvis autem et huic 
negotium facesserent atque obstreperent scholarii 
quidam tanta cum importunitate et impudentia, ut 
eiiam unus eorum aliquis acutis compliciti pugni 
condylis in os ejus ingestis labium ipsi finderet : 
ebtinebat tamen omnium tam senatorum, quam 
militum et popularium factionum sententia; ascen- 
debat Justinus conductus in hippicum, ubi ei se 
&cquiescere publica voce testabantur Veneti eque 
atque Prasini : et cubicularii mittebant protinus 
Schema seu ornatum imperialem. Intrabat itaque 


Justinusin cathisma,secum habens archiepiscopum 


Joannem 340 reliquosque proceres, quibus in- 
gredi cathisma fas et mos est; reliqui autem pro- 
ceres infra restitabant; dein recipiebat stans in 
scuto torquem & Godila, campiductore lanceario- 
rium sibi impositum. Quo facto protinus erigeban- 
tur signa, quae hactenus humi jacuerant, quemad- 
modum in talibus inaugurationibus fieri Bolet. Non 
autem intrabat (quod alii facere consueverunt) in 
triclinium mutandi vestitus gratia ; sed milites te- 
studinem circaipsum scutis suis facientes cingebant 
eum, et subhoc tegmine induebat Justinus schema; 
dein imponebat ipsi episcopus [vel patriarcha] co- 
ronam; ipsi manu aooipiebat lanceam et scutum, 
et ascendebat [in eathisma hoc habitu), et tum 


clamabant omnes : « Justine Auguste, tu vincas. » C 


Tradebatur ipsi porro libellus, in quo perscripta 
erat ejus ad milites et populum allocutio, et qua 
illorum singulis scutis [id est viris scutatis] quinos 
aureos nummos et singulas litras argenti promitte- 
bai. Hanc allocutionem e scripto recitabant libel- 
lenses, quandoquidem neque questor aderal,neque 
Celer magister ob articularem morbum, qui pedi- 
bus ejus interea supervenerat, adesse poterat, sed 
pro illo quidem temporis articulo desiderabatur. 
Habet autem allocutíe sic. [Imperator Cesar Justinus 


εἰωθότων εἰσέρχεσθαι εἰς τὸ κάθισμα, καὶ οἱ ἂλλοι 
ἃρχοντες κάτω ἵσταντο, καὶ tv τῷ σκουταρίῳ ἔφό- 
Ρεσεν τὺν µανιάχιν ἐπιτεβέντα αὐτῷ παρὰ Γωδίλα (5) 
τοῦ καμπιδούκτορος τῶν λαγκιαρίων 95, καὶ ὠρθώθη 
παραχρῆμα τὰ clyva κείµενα ἐπ ἐδάφους κάτω, 
ἐπὶ τῶν τοιούτων ἀναγορεύσεων εἰθισμένον. Οὖκ 
εἰσῆλθεν δὲ sl; τὸν τρίκλινον, καὶ ἤλλαξεν, ἀλλὰ 
ἐποίησαν χελώνην οἱ στρατιῶται, xal ἐκεῖ ἐνεδύσατο, 
xai τὸν στέφανον (6) ἐπέθιχεν αὐτῷ ὁ ἐπίσκοπος, 
xai ἐκράτησε λαγκίδιν xal σκουτᾶριν, xal ἀνῆλθεν, 
xai ἔχραξαν πάντες, « '[ouative Αὔγουστε, σὺ νικᾷς. s 
Καὶ προσεφώνησεν τῷ ὀήμῳ, ἐπιδοθέντος αὐτῷ τοῦ 
λιθελλαρίο», ἔνθα xal ὑπέσχετο αὐτοῖς κατασχουτά- 
pw πέντε νομίσματα καὶ λίτραν ἀργύρου. Τὸ δὲ 
λιθελλάριον ἀνεγνώσθη παρὰ λιθελλησίων, ἐπειδὴ 
οὔτε χυαίστωρ (7) εὑρέθη, xal ὁ μάγιστρος Κέλερ 
διὰ τὴν γενοµένην ταραχὶν διὰ τοὺς πόδας αὐτοῦ 
οὐχ ἠδυνήθη εὑρεθῆναι, ἀλλὰ πρὸς ci» ὥραν ἆκ- 
ελείφθη. Ἔχει δὲ ἡ προσφώνησις οὕτως. Αὐτοχράτωρ 
Kaisap Ἰουστῖνος νικητὴς ἀεὶ σεθαστός « T$ τοῦ 
παντοδυνᾶμου Θεοῦ χρίσει, τῇ τε ὑμετέρᾳ xowi 
ἐχλογῇ πρὸς τὴν βασιλείαν χωρήσαντες, τὴν οὐράνιον 
πρόνοιαν ἐπικαλούμεθα » Παρὰ πάντων ἐδοήθτ; 
« ᾿Αφθονα τῇ οἰκουμένῃ ὡς ἔζησας, οὕτω βασίλευσον' 
ἄφθονα τῇ πολιτείφ Βασιλεῦ οὐρβάνιε, σῶσον τὸν 
ἐπίγειον. Ἰουστῖνε Αὔγουστε, σὺ vixqc τοῦ νέου 
Κωνσταντίνου (8) πολλὰ τὰ ἔτη. 'Ἡμεῖς δοῦλοι τοῦ βα- 
σιλέως. » Αὐτοχράτωρ Καΐσαρ Αὔγουστος' « Ὡς ἀνλιὰ 
τὴν olxelav φιλανθρωπίαν ἐνισχύσει ἡμᾶς, ἅπαντα τὰ 
ὑμῖν τε xai τῷ δηµοσίῳ ἐπωφελῆ ὄντα τελέσαι. » Παρὰ 
πάντων ἐκράγη' « YlE θεοῦ, σὺ αὐτὸν ἐλέτσον' σὺ αὐ- 
τὸν ἐπελέξω' σὺ αὐτὸν ἐλέησον. ᾿Ιουστῖνε Αὔγουατε, 
σὺ νικᾶς, » xal πολλὰ τοιαῦτα. Ὁ αὐτοχκράτωρ Kai- 
exp Λὔγουστος « Ἡμετέρα καὶ γὰρ φροντίς ἐστιν 
tv πάσῃ εὐοθώσει ὑμᾶς θείᾳ προνοίᾳ γαθιστᾷν, xal 
μετὰ πάσης εὐφροσύνης καὶ περιθάλψεως xai ἆμερι- 
μγίας ἕνα ἔχαστον ὑμῶν διαφυλάττειν.» Παρὰ πάν- 
των ἐθοήθη. « "Αξιε τῆς βασιλείας, ἄξιε τῆς Τριάδος, 
ἄξιε τῆς πόλεως! πολλὰ τὰ ἔτη τοῦ βασιλέως, ᾿Αγνοὺς 
ἄρχοντας τῇ οἰκουμένῃ, » xai πολλὰ τοιαῦτα. Ὅ 
αὐτοκράτωρ' « Ὑπὲρ τῆς ἑορτῆς τῆς ἡμετέρας εὖ- 


ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 


95 ΣΧΟΛ. τών λογχαρίων, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(5) Hujus viri videtur Theophanes, p. 150 et 145, T) affectarunt, quod norant, Constantini M. nomen, 


mentionem facere. De lanceariis vid. Vales. ad 
Amm. Marc. p. 311. 

(6) Nihil hio de unotione, quam Justino dedisse 
gloriatur ille Joannes in epistola ad Hormisdam 

apam apud Baronium A. C. 518, n» 60. Verum 
πε epistola Baronii est, non Joannis. 

(7) Quaestoris enim proprie erat, orationes litte- 
rasque et mandata Augusti coram senatu eli po- 
pulo recitare, saltem temporibus illis quarti ad 
septimum usque seculum. Pothius, n? LXV, p. 39, 
9. f. : "Osa (Tiberius) εἰς νουθεσίαν εἶπε Μαυρικίου, 
Ιωάννῃ τῷ κοιαίστωρι χρώμενος ὑπουργῷ τῶν 
λόγων, ὃς πρός τε αὐτὸν Mauplxiov καὶ τὸν ὁῆμον 

jv dv τῷ λόγῳ πρᾶξιν ἐτάχθη πληροῦν τοῦ βασι- 


ως. 
(8) Titulum huno complures imperatores CPlani 


tam bene de CPli meritum, apud populum magno 
in honore haberi et adamari ; ut olim Antoninorum 
expelitum Romanis norren affectabant. Vid. Sel- 
den. de Titul. Hon., p. 63, [Adrianus papa in 
epistola ad Carolum M. meminit donationis Con- 
stantini, eamque in Lateranensi scrinio haberi ait, 
Carolum Constantinum novum vocat. Notae ad Do- 
nat. Constant. pap. 50.]' Ergo apparet, Petavium 
recte Themistii locum p. 70, sic constituisse ; 
ποἰας οὐκ ἀφήσεις φωνάς, alloquitur urbem Constan- 
tini... μετὰ τὸν υἱέα, μετὰ τὸν ἀδελφιδοῦν Κων- 
σταντίνου, αὐτὸν ἐκεῖνον τὸν πάνυ Κωνσταντῖνον &x- 
είληφας, post Constantini filium (Constantinum), post 
ejusdem ez fratre nepotem (Julianum). illum tpsum 
magnum Constantinum [in Joviniani] recuperas : 
ν. δα Cange Gl. Gr. v. Νέος, 


"- 


Ἴ98 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


194 


τυχοὺς βασιλείας àvà ε νομισμάτων καὶ λίτραν A viotor semper Augustus: Omnipotentis Dei de- 


ἀργύρου ὑμῖν καταχάσµα δωρήσομαι. » Παρὰ πάν- 
των ἐκράγη᾽ « Χριστιανὸν βασιλέα ὁ θεὸς φυλάξει" 
αὗται χοιναὶ εὐχαὶ τῆς οἰκουμένης, » καὶ πολλὰ τοι” 
αὔτα. 'O αὐτοκράτωρ' « 'O θιεὸς μεθ’ ὑμῶν.» Kal 
τὰ λοιπὰ ἀκολούθως Ὑέγονεν κατὰ τὸ σχῆμα 'Ava- 


creto delecotuque et vestracommuni electione atque 
suffragio capessentes imperium, invocamus cole- 
stem providentiam. » Acclamabant omnes: «Abunde 
bonorum orbi terrarum. Ut vixisti, ita impera. 
Abunde bonorum civili moderamini. Rex colestis, 


στασἰίου τοῦ τῆς θείας λήξεως. serva terrestrem. Justine Auguste, tu vincas. Ju- 
nioris Constantini multi sinl anni. Nos sumus servi imperatoris. » Imperator Cesar Augustus : « Ut 
gratia sua nobis vires indulgeat ad ea omnia, que nobis et communi rei conducent, perficiendum. » 
Exclamabant omnes : « Fili Dei, miserere ejus. Tu eum elegisti, ergo miserere ejus. Jusline Auguste, 
ία vincas, » et plura talia. Imperator Cesar Augustus: « Etenim cure nobis cordique erit, auxiliante 
divina providentia, ut vos in omni prosperitate collocemus, et ut unumquemque vestrum omni bene-,. 
volentia et sollicito teneroque amoris affectu foventes in tranquillitate curarumque otio semper con- 
servemus. » Ácclamabant omnes: « Digne regno, digne Trinitate, digne Urbe. Multi sint imperatoris 
anui. Puros moderatores orbi terrarum [flagitamus, aut presta], » et talia plura. Imperator :« Pro festo 
natale felicis nostri imperii die donabimus vobis in buecam [seu in singulas buccas] quinos nummos 
et singulas litras argenti. » Acclamabsnt omnes : « Christianum imperatorem Deus conservet. Hec 
sunt communia vota orbis terrarum, » et multa id genus alia. ?56. Imperator: « Deus vobiscum. » 


Cetera deinceps fiebant eodem ritu, qui supra in Anastasii inauguratione expositus fuit. 


ΚΕΦΑΛ. LA. 
Αναγόρευσις Λέοντος τοῦ µιχρου. 

᾽Αναγκαῖον ἐνομίσαμεν εἰπεῖν, ὅπως xai βασιλεὺς 
ὑπὸ βασιλέως Ὑίνεται. "Eni τοῦ τῆς θείας τοίνυν 
λήξεως Λέοντος Λέων ὁ μικρὸς Καΐσαρ ὢν ἐγένετο 
βασιλεύς. Συνέβη γὰρ νοσῆσαι Λέοντα τὸν τῆς θείας 
λήξεως, τὸν αὐτοῦ θεῖον, τὴν ἐπιθάνατον νόσον, xal 
παρεχλήθη ὥστε ποιῆσαι τὸν Καΐσαρα βασιλία. Τᾷ 
οὖν πρὸ δεκαπέντε Καλανδῶν Δεκεμθρίων (9) iv 
ὑπατίᾳ Λέοντος τοῦ μικροῦ, μαγίστρου ὄντος Εύσε" 
θίου, συνῆλθον ἐν τῷ ἱππικῷ ὁ δῆμος xal ol πρε- 
σθευταὶ (πολλοὶ γὰρ ἔτυχον ὄντες ἐνταῦθα, xai ἐκ 
διαφόρων ἐθνῶν), xal ol στρατιῶται πάντες μετὰ 
τῶν σίγνων ἐν τῷ στάµατι, καὶ ἔκραζον, ὁ μὲν δῆ- 
go; Ἐλληνιστ], προτρέποντες τὸν βασιλέα ἀνελθεῖν, 
ol δὲ στρατιῶται 'Ρωμαῖστί: καὶ ἀνῆλθεν ὁ βασιλεὺς, 
δτριγευόµενος ὑπὸ τῆς συγκλήτου. 'O δὲ Καΐσαρ ἔσω 
ἦν tv τῷ τρικλ/νῳ, ἔνθα τοὺς συγκλητικοὺς δέχεται, 
xai ὁ ἀρχιεπίσκοπος τῆς πόλεως Ακάκιος σὺν αὐτῷ, 
xai ἕστη ὁ βασιλεὺς ἐμπρὸς τῆς σέλλης, xal οὕτως 
Ίρξατο προσφωνεῖν τοῖς στρατιώταις xal τῷ δήµῳ, 
xai ἔκραζον πάντες « ΠἩαρακαλοῦμεν, ἵνα καθε- 
σθῇς, » καὶ ἠσπάσατο τὸν δῆμον, καὶ ἐκάθισεν (40), 
καὶ ἔκραξεν ὁ δῆμος τὸ, « Αὔγουστε » xal πἀλιν 
πολλαὶ φωναὶ ἐγίνοντο παρακαλούντων αὐτῷ στίψαι 


CAPUT XCIV. 
Inauguratio Leonis junioris. 

Jam videamus, quomodo imperatorabimperatore 
creetur. Nam et hoo necessarium dictu putamus. 
Leo magnus ergo (hic exemplo sit) morbo decumbens 
eo, qui ultimus ipsi contigit, nepotem e filia suum 
Leonem juniorem, tum Cesarem, hortatu proce- 
ruminimperatorem provehebat. Quod sic peractum, 
Die xv Kal. Decembres, Cos. Leone juniore, ma- 
gistro Eusebio, conveniebant in circo populus et 
legati, qui tum haud pauci variorum gentium ade- 
rant ; et milites omnes omniumque ordinum cum 
signis in stamate, et. clamabant, populus quidem 
Grece, rogantes imperatorem, velit ad se in cir- 
cum ascendere, milites autem Latine. Ascendebat 
igitur imperator deduotus a senatu. Cesar autem 
intus manebat in illotriclinio, in quo imperator se- 
natores excipere solet, unaque ipsi aderat Acacius, 
archiepiscopus Urbis. Imperator, utin hippicum ve- 
nerat, consistebat coram sella seu throno, et sic 
stans incipiebal ad milites et populum perorare 5 
sed exclamabant omnes : « Àuguete, rogamus velis 
considere. » Gratias propterea populo agebat be- 
nigna salutatione, et desidebat, et populus olama- 
bat : « Auguste, » vocibusque frequentibus ipsi ten- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(9) Sumptum hoo a Latinis, qui, quando volunt 
diem xv Kalendar. Decembrium significare, ante 
diem xv Kal. Dec. dicunt, quamvis illum ipsum 
diem, non alium intendant. Ita recte Casaubonus 
t. I, Sor. H. A. p. 890, ante diem (pro ad)pridie No- 
nas Martias emendat. Quod moneo, ne quis suspi- 
cetur e Latina interpretatione, quam hodierno 1o- 
quendi mori &ccommodavi, me voluisse aliquid in 
Grecis mutatum ire. 

10) Actis populo gratiis, quod sibi non bene 

enti veniam sedendi fecerit, considebat. Debe. 
baut nempe imperatores peroraturi stare, ut e 
nummis veterum impp. cognoscitur. Conf. p. 243, 
εί infra i, cap. 10, ubi de oratione quadragesi- 
mali. Ceterum adorsatio ista, ὁ ἁἀσπασμός, oconsi- 
stebatin jactatione osculi permanum ori admotam, 
cum corporis inclinatione. Sepe leguntur impera- 


tores popülum adorare, ἁσπάζεσθαι προσκυνεῖν. 
Tacitus Hist. 1: Nec deerat. Otho prolendens manus, 
adorare vulgum, jacere oscula. Capitolinus de Per- 
tinace, t. I, p. 566, fuit in curia honorificentissimus 
(id eat Patribus conscriptis in curia honoris pluri- 


mum exhibebat], ifa ut senatum  faventem (sibi 


fausta acclamantem] adoraret. Claudianus : 


,.. regia circi 
Connixum gradibus veneratur purpura vulgus, 
Plebis adorat reboat fragor. 


Sed sic solebant tantum imperatoros vetusti, qui- 
nondum sic tumebant, ut sequentes, quorum cum 
decrescente potestate superbia crescebat. Sucoes- 
sit in adorationis locum τὸ ῥωσθέλιον et ἡ σφράγισις 
de quibus suo loco dixi. 


795 


debat persuadere, ut 
Multis vicissim intercedentibus, sacris sermonibus 
promittebat tandem imperator, id se facturum. Cla- 
mabant igitur, velit missis magistroaliisque aliquot 
patriciis Cesarem arcessere. Quo imperato, ma. 
gister et delecti patricii abibant, etadducebantCe- 
sarem, eumque ad sinistram imperatoris colloca- 
bant. Sed episcopus quem una cum Cesare addu- 
cebant, consistebat ad imperatoris dextram, et 
faciebat preceset pia vota : quibus finitis, omnes: 
« Amen, » succinebant. Quo facto prepositus impe- 
ratori coronam porrigebat, quam hio stans Cesaris 
in caput imponebat, acolamans ter : « Feliciter. » 
Abibat tum episcopus,et considebat imperator Leo 
magnus ; minor autem Leo ealutabat gestu popu- 
lum ; ad quod omnes exclamabant : « Auguste. » 
Tunc veniebant prefectus Urbis et senatus a sini- 
stra parte, et offerebant ipsi modiolum seucoronam 
auream, ut mos est, οἱ alloquebatur imperator mi- 
lites, 981 licentiansipsis etabeundiveniam dans, 
simul promittens viritim pro moreconsueto quinos 
nummos et litras argenti singulas nomine augustia- 
corum. 
' CAPUT XCV. 

Inauguratio piissimi domini nostri Justiniani. 


Pari modo divus Justinus, et ipse quoque gravi 
morbo decumbens, hortatu senatorum imperatorem 
faciebat in magno triclinio piissimum nostrum do- 
minum Justinianum ; quod quomodo peractum sit 
. breviter dicetur. Quarto Aprilis die, indictione 
quiata, magistro Tatiano, imperabat dominus si- 
lentium et comentum, seu conventum, et ut scholae 
palatinze ordinesque militares omnes in delphacem 
coirent. Aderat épiscopus et preces faciebat, et 
coronabat ipsum [Justinus], et fiebant omnia eodem 
modo, quo paulo ante diximus, ea sola cum diffe- 
rentia, quod ibi res incircosursum, hic in delphace 
peracta fuit. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


imperatorem  coronaret. A τὸν βασιλέα, xai διαλαλιαὶ πολλαὶ περὶ τούτου, ὑπο- 


196 


σχοµένου αὐτοῦ τοῦτο ποιεῖν. Βΐτα Expatov ὥστε τὸν 
μάγιστρον πέμψαι καὶ πατριχίους xai ἀγαγεῖν τὸν 
Καίσαρα. Καὶ ἐπέτρεψεν τῷ μαγίσιρῳ καί τισιν πα- 
τριχίοις ἀπελθεῖν καὶ ἀγαγεῖν αὐτόν. Καὶ ἐξελθόν- 
τες Άγαγον τὸν Καΐσσρα, xal ἕστησαν εἲς τὰ dpi- 
στερὰ τοῦ βασιλέως, καὶ τὸν ἐπίσκοπον σὺν αὐτῷ, 
καὶ ἔστη εἰς τὸ δεξιὸν µέρος τοῦ Βασιλέως ὁ ἐπίσχο- 
πος, xai εὐχὴν ἐποίησεν, καὶ ὑπήχησαν 9 πάντες τὸ, 
«Αμήν. » Καὶ ὁ πραιπόσιτος ἐπέδωκεν τῷ βασιλεῖ 
στέφανον, καὶ ἐπιτέθεικέν εἷς τὴν χεφαλὴν τοῦ Kal- 
σαρος, » Εὐτυχῶς, εὐτυχῶς, εὐτυχῶς (11), » καὶ &v- 
εχώρησεν ὁ ἐπίσκοπος, καὶ ἔκαθισεν ὁ βασιλεὺς Λέων. 
Καὶ ὁ μικρὸς Λέων ἤσπάσατο (12) τὸν δῆμον, xal 
ἔχραξαν πάντες’ « Αὔγουστε. » Καὶ τότε ἦλθεν ὁ ἕπαρ- 
χος τῆς πόλεως ἐξ ἀριστερῶν xai ἡ σύγκλητος, καὶ 
προσήγαγον αὐτῷ µοδίολον, τοι στἔφανον, χρυσοῦν 
κατὰ τὸ ἔθος, καὶ διελάλησεν ὁ βασιλεὺς ἀποδεχόμε- 
νος (13) τοὺς στρατιώτας, xai ὑπέσχετο ἑκάστῳ 
διδόναι κατὰ τὸ ἔθος πρὸς (44) πέντε νομίσματα xal 
λίτραν ἀργύρου ὑπὲρ αὐγουστιαχῶν. 


ΚΕΦΑΛ. LE. 


᾽Αναγόρευσις τοῦ εὐσεθεστάτου ἡμῶν δεσπότου 
ουστινιανοῦ (15). 


'O τῆς θείας λέξεως Ἰουστῖνος τὸν εὐσεθέστατον 
ἡμῶν δεσπότην Ἰουστινιανὸν ἐποίησεν ἐν τῷ µεγά- 
λῳ τρικλίνφ. Καὶ αὐτὸς γὰρ iv νόσῳ µεγάλῃ xat- 
ἐχειτο, καὶ παρεκαλεῖτο ἀπὸ τῆς συγχλήτου εἰς τὸ 
ποιῆσαι αὐτὸν βασιλέα. ΤΠ οὖν τιτάρτῃ τοῦ 'Ámpi- 


C Mov (16) μηνὸς v8. ε’, µαγίστρου ὄντος Τατιανοῦ, 


ἐχέλευσεν σιλέντιον καὶ κοµέντυν, καὶ τὰς σχολὰς xai 
τὰ στρατεύματα πάντα παραγενέσθαι ἐν τῷ δέλφακι. 
Καὶ παρεγένετο 6 ἐπίσκοπος, xal εὐχὴν ἐποίησεν, 
καὶ ἔστεψνε αὐτὸν, καὶ πάντα κατὰ τὸ ὅμοιον σχῆμα 
ἐγένετο, οὐ µέντοι ἐν τῷ ἱππικῷ ἄνω, ἀλλὰ ἐν τῷ 


δέλφακι. 


VARLE LECTIONES. 


9 ὑπήχησαν conj R., ὑπήκουσαν cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(11) Ante εὐτυχῶς lacunam esse, cujus tamen 


totum huno locum Procopii partim exiliter adum- 


in codice nullum vestigium est res ipsa loquitur. D bravit tantum in Latinis, partim quedam Procopio 


Conf. p. 129. 

12) Ergo jam ad eam «etatem adoleverat Leo 
mínor, ut monitus gestu salutare populum posset, 
ut saperet, ut staret suis pedibus. Nam priecessit 
paulo ante ἔστησαν. Procopius tamen eum, avo 
decedente, puerulum paucorum dierum fuisse ait, 
εἷς ἡμερῶν ἔτι ὀλίγων ἡλικίαν Ἕκοντα. Malala eum 
per unum annum gestum imperii nomine decessisse 
ait, anno etatis septimo. Chronicon Alexandr. XVIT 
annos vit ipsi tribuit; vid. Chilmead ad Malal. 
t. II, p. 85. 

(13) Valedicens reddidi; non male quidem, ali- 
quanto melius tamen fuisset licentians, sbeundi ve- 
niam dans. 

(14) De usu preepositionie πρὸς, qui hic obtinet, 
dicam ad p. 281. 

(15) De renuntiatione Justiniani M. vid. Procop. 
Anecdot. p. 45, οἱ ibi not. Alemanni, qui temen 


de suo affinxit, qua cum historia pugnant. Locus 
ergo sic verti debuerat: τυ ραννῶν τεαὐτίχα... statim 
(yrannum se gerebat, ex quo summam potestatem in- 
vadebat, violentiam actionis (τῆς ἐπιθατώσεως, in- 
vasionis in imperialem dignitatem) simulato vullu 
et pretextu conficto velans. Quidquid enim probum et 
honestum | erat Romanorum (id est proceres, qui 
sunt honestus ordo), ipsum renuntiabant, - 
gium ipsi dandum (οἱ circumstantium periculorum, 
ni facerent, metu compulsi, preterquam quod Deus 
etiam hunc orbi dare dominum decreverat. Suscepe- 
runt ergo dominationem Justinianus ac Theodora 
tertio ante festum Paschatis die, ὅτε δή οὔτε ἀσπά- 
σασθαι τινα... Sio leg., uno οὔτε oum tribus aste- 
riscis deleto. Nihil enim ibi deest, sed vitiose οὔτε 
unum abundat. 

(16) Ergo falluntur, qui Kalend. Aprilis eum 
vivis excessisseaiunt. Indictiov incidit in A. C. 527. 


191 
ΚΕΦΑΛ. LC. 
Αναγόρευσις Νικηφόρου (17) βασιλέως τοῦ γεγονότος 
δοµεστίκου τῶν σχολῶν τῆς ᾿Ανατολῆς, τοῦ 


φιλοχρίστου καὶ ἀνδρειοτάτου. 

Τελευτήσαντος ᾿Ρωμανοῦ βασιλέως τοῦ viou (18), 
υἱοῦ Κωνσταντίνου τοῦ μεγάλού xai ΗἩορφυρογεννή- 
του βασιλέως Ῥωμαίων τοῦ Μακεδόνος (18*), etc μῆνα 
Μάρτιον τε, ἰνδ. ς (19), ἔτους «(ωοα', τῇ Τεσσαρα- 
κοστῇ τῶν Νηστειῶν, κχατέλιπεν τὴν ἑαυτοῦ βασι- 
λείαν Βάσιλείῳ xai Κωνσταντίνῳ, τοὺς νηπἰίους υἱοὺς 
αὐτοῦ καὶ τὴν ἰδίαν γαμετὴν καὶ Αὐγούσταν θεοφανῶ 
βασιλεύειν τῆς Ῥωμαίων ἀρχῆς. Κατέλιπεν δὲ καὶ 
τὸν παρακοιμώμενον (20) ἹἸωσὴφ (21) οἴκονομοῦντα 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


798 . 


CAPUT XCVI. 
Inauguratio Nicephori Phocs, Christum amantis ο ' 
fortissimi imperatoris, antea. domestici scholarum 

Orientis. 

Imperator Romanus junior, filius Constantini 
magni et Porphyrogenneti, imperatoris Romanorum 
Macedonis vel e Macedonibus oriundi, vita defun- 
olus mense Martii die xv, ind. 6, anno mundi 06471. 
quadragesima magni jejunii, relinquebat regni sui 
heredes parvulorum par filiorum, Basilium et Con- 
slantinum, suamque uxorem et Augualam, Theo- 
phanonem, tutricem imperii Romani, apposito re- 
rum publicarum administratore paracemomeno 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(17) De hoc Nicephoro multa habet Luitprandus, 


qua ad sacellum spectabat. llaque dormientem ag- 


qui eum vidit, in eo libello, To suam ad ipsum B gressus Nicephorum Domesticus jugulabat ; Deus au- 


legationem, nomine Ottonis 1 peractam, copiose 
describit. Revolutionis hoc capite luculenter enar- 
rate historiam quoque tradit Cedren. p. 646. Ex 
eo, quod sub finem inscriptionis habetur τοῦ φιλο- 
χρίστου xal ἀνδρειοτάτου, item ex eo, quod paulo 
post sequitur ὁ εὐσεθὴς xal φιλόχριστος βασιλεὺς, 
tem ex appellatione ὁ ἄναξ, οἱ, quod maximi mo- 
menti, e verbis p. 252, αὐτοὶ μᾶλλον (id est µάλιστα 
&ut magis, guam ipse Nicephorus] σπεύσαντες βίᾳ 
xai μὴ βουλόμενον αὐτὸν dvmyópsusav βασιλέα, col- 
ligo particulam hano, que de Nicephoro agit, ab 
ejus aliquo cliente aut officiali profectam esse; 
valdeque miror, qui potuerit Constantinus junior, 
Romani filius, ei tot laudibus vitrici referte locum 
in sua collectione facere, si modo Constantini sit 
codex, quem tractamus. Non tamen male neque 
immerito tribute fuerunt ille laudes Nicephoro, 
quem virum fortem et sapientem et gloriam ulti- 


mumque pane fulcrum ruentis imperii Greci fuisse C 


constat; τὸν faa:ÀAeótatov τῷ ὄντι Νιχηφόρον τὸν 
Φωχᾶν τὸν τὴν ἰσχὺν ὁρωϊκὸν xal πολὺν τὴν 
σύνισιν eum appellat Nicetas pag. 110 ed. Veneta. 
De more illorum temporum constitutos imperato- 
ribus, regibus, ducibus, etc., minorennibus tutores 
imperatores, reges, duces, renuntiandi, coronandi 
et pro talibus agnoscendi, donec pupilli adolesce- 
rent, egit Du Cange v. Hazres, et exempla ejus ibi 

rolulit, quibus hoc quoque Nicephori Phoce et 

oannis Tzimisce, item Romani Lecapeni potest 
addi, qui quamvis imperatores audirent, et ut tales 
honorareniur, revera tamen tantummodo admini- 
siratores erant. 

(18) Morte naturali obierit Romanus, an venenis 
et per vim exstinctus fuerit, non constat. Utrumque 
perhibet Cedrenus p. 657, Abulfeda eum a Nice- 
phoro Phoca necatum tradit. Non certe improbabile 
est, eum se passum esse a Theophanone Augusta 


tem hoc admtnislro quietem suo populoa nequam vexa- 
tore praestabat, Domesticus porro unum aliquem Au- 
fut filium, regio sanguine cretum, in solio colloca- 
at. De reliquo, appellatur ille Domesticus, qui Grace 
ditioni cis Bosporum in Orienlem porrectz praeest. 

(18*) Ita quidem Byzantini et ipsi litterati prin- 
cipes hujus gentis. Alii tamen ex AÁrmenis, alii e 
Sclavis arcessunt eorum originem. Sane Hamza 
Ispahanensis, equalis Leoni Sapienti et Romano 
Lecapeno, Porphyrogennetas hosce a sclavis dedu- 
cit. Verba ejus hec sunt de Besilio Macedone : He- 
gnabat Theophilus Michaelis in diebus Almamonis 22 
annos et tres menses ; deinde Michael, ejus filius, 
cum maíre in diebus Almoctaderi usque ad vigesi- 
mum octavum alalís sug annum ; deinde translatum: 
inii imperium ex hac gente in gentem. Sclavorum. 

am Basilius Sclavus in diebus Almotazxi, ango 
[ere Muhammedane] 253 [A. C. 876] occidebat 
eum, el regnabat per 20 annos. Deinde regnabat 
Leo [lius Basilii, in diebus Almotamadi Α. 273 
[Chr. 896]; deinde regnabat Alexander filius Basilii, 
annum et duo menses, in diebus  Almoctaderi, 
anno 299 [944]- mortuusque fuit e phthisi ; deinde 
Constantinus filius Leonis, 12 menses, quando de- 
turbato regnum invasit. Constantinus filius Andro- 
nici. Hic fuerat apud [renopolin [id est Bagdadi] ; 
sed post mortem patris illinc aufugtebat, et pervente- 
bat in fiomantam. Cum itaque regnum arripuisset, et 
in domo palatii, id. est. arce. regni, consedisset. 1m- 
petum in. eum dederunt. satellites. Constantini filit 
Leonis, et occiderunt eum, et sic potilus est Constan- 
tinus, filius Leonis, A. 301 [919]. Haclenus Ispa- 
hanenais, scriptor Constantino nostro equalis. Li- 
buit hano particulam intexere, ut constaret lectori, 

uid Orientales quoque tum temporis de rebus 

reci imperii tradiderint. Que incondita, turbida, 
chronologie veritatique et sibi repugnantia narrat 


ad rapiendum imperium et conjugium ejus pellici, [) Persa, facile erit historie Grece peritis componere 


et a perfida femina irretiri, que, ut primum mari- 
tum veneno sustulerat, ita ipsum quoque secun- 
dum ferro curavit tolli, quo tertio potiretur. Abul- 
fede hec sunt verba ad Α. 359, qui respondet pro 
maxima parte anno Ghr. 970: Nicephorus, post- 
(uam decessorem in. imperio suum de medio suslu- 
isse, uxorem ejus in matrimonium duzerat, et, 
slirpe orlus non regia, regnum invaserat, meditaba- 
£urque jam regiam superioris thori prolem, privignos 
2105, casirare, quo nempe soboli el stemmali suo 
summam potestatem perpetuam assereret, illis prole 
defeclis. Sed indignum detestata facinus puerorum 
mater conspirabat cum domestico (Joanne ''zimisce) 
in viri cadem, siructo in hunc modum dolo. Con- 
£cios, Domesticum et ejus amicos, habitu muliebri de- 
formatos, de nocte in. sacellum aliquod Nicephori 
cubiculo proximum introducebat, et tyranno profun- 
dum stertente, foribusque omnibus obseratis, ipsa 
surgens per eam por(ulam intromitlebat percussores, 


et expedire. 

19) Indictio sexta et A. mundi secundum Grecos 
64/1, incidit in A. C. 905. - 
(20) Paraceemoneni seu accubitores erant viri 
maxime dignitàtis et potentie in aula Byzantina, 
ui in conclavi, quod proxime ante cotonem seu 
ormitorium imperiale erat, dormiebant, vel potius 
excubabant, et nunquam ab ejus latere decededant, 
et quibus adeo spiritus imperatoris ipse pene cre- 
ditus erst. Eunuchi plerumque hi erant, conf. 

M LI 

(24) Designatur Joseph Bringas eunuchus, cui se 

suumque imperium tolum tradiderat Romanus ju- 

nior. Vid. Cedren. p. 6412. Jam in gratia fuerat 

»pad Constantinum, v. 8cript. post Theophan. p. 

et 203, qui anonymus scriptor virum vebemen- 

ter laudat, conf. p. 207 et 209, forie quia sub regno 

Romani scribebat, el aut beneficia ab eo ccceperat, 
aut tatum non erat hominem ledere. 


199 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


800 


Josepho. Horum potestas valuit a dicta die decima" À τὰ τοῦ κοινοῦ πράγματα. "'Expávnotw δὲ d τῶν 


quinta Martii indictionis sextae usque ad diem de- 
cimam quintam Augusti ejusdem indictionis. 8e- 
cunda vero Julii die indictionis ejusdem nuncupa- 
batur in partibus Orientis imperator Romanorum 
ab exercitu Suo pius et Christi amans dominus no- 
gter Nicephorus. Apud Cesaream nempe, que nunc 
Cappadocum prefecture accensetur, congregati in 
urbis] campo duces ordinesque militares omnes] 
nuncupabant ipsum imperatorem, tum temporis 
magistri et domestici scholarum dignitate conspi- 
cuum. 252 lHepudiabat quidem oblatos honores, 
ut cui bellum cum Ismaelitis cure magis et cordi 
esset ; in quod ipse pronus incumbens suos etiam 
acriter instigabat. Illi autem eo magis instabant, 
raptumque vi et invitum e tentorio, levatum scuto, 
imperatorem proclamabant. Neque tamen tum qui- 
dem aut coronam aut alium imperialem ornatum 
assamebat, contentus coccineorum calceorum usu. 
Ejus rei fama ut in Urbem pervenit, vehementer 
Josephum accubitorem terruit et ad magnos eden- 
dos tumultus impulit. Opponebat enim se domino 
[Nicephoro] ex contentione et ambitione, eique 
profligando et arcendo se comparabat. Neque pro- 
ficiebat Nicephorus imp., blandas litteras ad ipsum 
. exarans et mittens, quibus pollicebatur, velle ipsi 
dignitatem suam conservare sartam et tectam et 
pluribus quoque honoribus ipsum cumulare. (Se- 
natui in eamdem sententiam perscribebat, de nova 


ῥηθέντων προσώπων ῥἑξουσία ἀπὸ πεντεχαιδεχάτην 
μηνὸς Μαρτίου, ἵνδ. ς', μέχρι Αὐγούστου πεντεχαι- 
δεκάττς, ἰνὸ, τῆς αὐτῆς. Ἰουλίου δὲ μηνὸς δευτἑρᾳ, 
lv6. ὁμοίως, ἀνηγορεύθη iv τοῖς τῆς ᾿Ανατολῆς μέὲ- 
ρεσιν ὁ εὐσεθὶς καὶ Φφιλόχριστος βᾳσιλεὺς ἡμῶν 
Νικηφόρος παρὰ τοῦ lólou στρατοπέδου βασιλεὺς 
Ῥωμαίων. Ἐν Καισαρείᾳ γὰρ τῇῃ νῦν τῆς Καππα- 
δοκῶν ἐπαρχίας iv τῷ κάμπῳ, μαγίστρου αὐτοῦ 
ὄντος xài δοµεστίκου τῶν σχολῶν, συναχθέντες πάν- 
τες ol στρατηγοὶ xai τὰ τάγµατα, ἀνηγόρευσαν αὖ- 
τὸν βασιλέα. Too δὲ μὴ βουλομένου, ἀλλὰ πρὸς τὸν 
πόλεµον τῶν Ἰσμαηλιτῶν ἐπισπεύδοντος καὶ τὸν 
λαὸν εἰς τοῦτο προτρεποµένου, αὐτοὶ μᾶλλον σπεύ- 
σαντες βίᾳ xal μὴ βουλόμενον ἐκ τῆς τέντης ὑψώ- 
σαντες ἀνγγόρευσαν αὐτὸν βασιλέα. Οὐ μὴν δὲ ioó- 
Ρεσεν στέµµα 7, ἄλλην τινὰ βασίλειον ἐσθῆτα, sl μὴ 
µόνον τὰ ὑποδήματα ἐναλλάξας ῥούσεα (22), Ἆτοι 
κόκκινα. ᾽Ακουστὸν δὲ γεγονὸς τοῦτο ἐν τῇ πόλει, 
ἐταράχθη ὁ παρακοιμώμενος Ἰωσὴφ, καὶ ἀνταί- 
pev (23) ἐφιλονείκει, xal παρεσκευάζετο αντιπαρα- 
τάξασθαι τῷ ἄναχτι. Ὁ δὲ γε βασιλεὺς Νικηφόρος 
γράµμµασιν ἡμέροις χρώμενος πρὸς αὐτὸν, ἐξέπεμ- 
πεν, τὴν αὐτὴν δόξαν αὐτῷ ἔχειν ὑπισχνούμενος καὶ 
τιμὰς πλείους. Καὶ τὴν σύγκλητον τῷ ὁμοίῳ τρόπῳ 
ἐδηλοποίει. 'O δὲ πολλάχις τοῖς τοιούτοις ἔνσημαν- 
θεὶς (24), οὐκ ἠνέσχετο, xai δὴ εὑρών τινας τῶν 
ἀπὸ τῆς συγχλήτου συναγωνιζοµένους αὐτῶ, ἀνταί- 
pev ἐφιλονείχει πρὸς τὸν Αὔγουστον. Τήν τε πόλιν 


JOAN. JAC. REISII COMMENTARIUS. 


. 420; non tamen semper, ut constat exemplo (j Arrian. p. 280, pro perpetuus ipsi comes esse, et 


asilli Macedonis, qui paraceemomenvs Michaelis 
Ebriosi fuit. Falluntur enim, mea sententia, qui 
putant eum παραχοιμώμενον τῆς σφενδόνης, Beu 
sigilli regii custodem fuisse. Dignitas hec sub Por- 
phyrogennetis ignota erat, recentius nata sub Com- 
nenis. Leviter corruptus est in hac voce Luitprand. 
Hist. ΠΠ, 7, p, 447: quibus ad tuendum palatium 
[verha ejus sunt] (utandamque rem privatam, ut istic 
moris esl, eunuchum officio Parachi mmenon dedit. 
L. Parachimomenon, ltalice nempe pronuntiato ch 
ut k. Vir doctus sinistre ad illum locum conjecit. 
Ἱ[ροκοίτους talesappellare videtur Themistius p. 138, 
uti ibidem cubicularius κατευναστὰς appellat. *[In 
codice epistolarum Bibl. Veneta occurrunt παρακοι- 

ώμενος τοῦ xottüvoc, χροκσθήµενος τοῦ χοιτῶνος, 

γιστικὸς τῶν ᾿Ανατολικῶν θεμάτων ]’ Officium accu- 
bitoris erat, preter debitum coram ipso cubandi aut 
potius excubandi, supra dictum, etiam hoo inter- 


dum, ut spatham vel ensem imperialem coram im- ῃ 


poratore procedente preferret, et admittendos viros 
onoratiores ad imperatorem introduceret ; vid. 
Leo Gramm. p. 465. Videtur nomine τοῦ φύλαχος 
pareccomomepus designari in illis Anonymi apud 

u Cange v. Βεστιάρ.ος : ἐκτὸς τοῦ τοιούτου χωρίον 
πηγνύσθω ἡ τοῦ αἱ βεστιαρίου σχηνἡ... ὄπισθεν δὲ 
τοῦ αἱ βεστιαρίου dj τοῦ Φφύλακος, καὶ καθεξῆς 
Χδιτωνιτῶν καὶ ἑθδομαρίων καὶ λοιπῶν τῶν διαχο- 
νούντων, ὁμοίως tf farai ὑπτρεσίᾳ. Ratio appel- 
lationis liquet. Quod olim paramenontes, paramo- 
narii, circummanentes erant, id erant deinceps 
paracemomeni. Nam manere et cubare et µένειν 
alque χοιμᾶσθαι pro agere, versari circa aliquem 
notat; vid. supra dicta ad p. 258, ad illud πῶς 
ἔμεινεν. Il&à. χοιμᾶσθαι πρὸ κοιτῶνός τινος, cubare 
coram dormitorio alicujus, dixit Epictetus in Dissert. 


Atheneus p. 189, etymologiam dictionis aula regia 
dans, ait, inter alia edes regum fuisse sulas dictas 
διὰ τὸ παραυλίζεσθαι καὶ παβακοιμᾶσθαι τοὺς δορυ- 
φόρους τῶν βασιλέων, quod ibi die nocteque vigilent 
et excubent protectores eorum. 

(22) De calceis et caligis rubris, ut insigni im- 
perii CPtani, quo Jreter impp. nemini licebat uti, 
nota omnia sunt Vid. Goar. ad Codin. p. 21, n. 3; 
145, n. 5, et alibi. Etiam Bulgarorum reges ad 
instar Byzantinorum πέδιλα ἐρυθρὰ gerebant, vid. 
Cedren. 638. Et hino credo iutelligi posse obscu- 
rum, alias locum in Script. post Theoph. P; 200 : 
ἔτι στολῇ ἐκοσμοῦντο Βουλγαρικῇ, adhuc habitum 
gerebanl Bulgaricum, non rubras caligas, non aliud 
regii ordinis insigne, sed vestiti erant ut ceteri 
Bulgari privati homines. Conf. Luitprand. Hist. p. 
548, el supra p. 242. 

(23) Rebellans, verbum perfrequens apud novos 
Grecos, a quibus ad novos Latinos transiit. {π- 
trartixare inde formavit Anastasius. Subintelligitur 
τὴν κεφαλήν aut τὰς χεῖρας. Contra vero συναίρειν, 
assistere alicui, et σύναρσις, auxilium,ap. Theopban. 
p. 312, metaphora deducta ab illis, qui conjunctis 
manibus et viribus onus aliquod sublevant. 

(24) Jussus : anpalvew, significare, novis Grecis 
notat imperare. Eo senau apud Theophanem p. 17 
occurrit, Si que in Xiphilini epitome leguntur, 
omnia Dionis ipsius verba sunt, Dio Cassius quoque 
sio usus fuit p. 1077, ubi cl. Reimarus damnat, 
quod apud Zonaram ejus vice legitur τὰ σηµθαινό- 
μενα. Unum eque atque alterum probaverim τὰ 
σηµαινόµενα gunt dmstnuala, mandata, significata, 


praecepta ; τὰ συµθαινόµενα vero Bunt concessa, in- 


dulta, privilegia. 


801 


DE ΟΕΠΙΜΟΝΙΙ5 AUL/E BYZANTIN.E LIB. I. 


803 


Κατασφαλισάµενος, καὶ τὰς πόρτας ἀνακτίσας (25), A sua fortuna significans.) Josephus autem quamvis : 


καὶ πρὸς τὸ πολίτευμα σκληρῶς φερόµενος, ἀναθέ- 
ματι καθυπέθαλε (26) τὸν ἂἈνακτχ. Οὐ τοῦτο δὲ µό- 
vow, ἀλλά γε καὶ μυστικῶς. ἦτοι κρυφίως, τοὺς 
συγγενεῖς τοῦ ἄναχτος. Νικηφόρου, τόν τε πατέρα 


eepius iisdem insinuationibus admonitus, non ta- 
men auscultabat ; sed repertis aliquot viris senalo- 
riis, parti sue faventibus operamque strenuam na- 


vantibus,adversarium Nicephori palam sedeclarabat 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(25) Verbum hoc hic: loci non id notat, quod 
alias solet, collapsum :zdiflcium reflcere, sed pa- 
tentes aditus, seu studio factos, seu ruina et tempo- 
rum lapsu, intergestis structuris opplere, μέχρι τῶν 
&v,usque ad summum exadilicare, ut nihil hiet ;càq 
πύλας τειχισµατίοις διαλαµμθάνειν — dixit Nicetas 
p. 300. Patet, quam oppido parum inter ambas si- 
gniticationes intersit. Ita Latinis quoque resarcire 
non tantum est restaurare, sed etiam opplere. Ci- 
cero pro Sexlio : Meministis lum, judices, corpori- 
bus civium Tiberin compleri, cloacas resarciri 
[ἄνεκτίσθαι, ἀνῳκοδομῆσθαι!, e foro spongiis effingi 
sanguinem. Non habeo quidem 1n promptu exempla 
verbi οἰκοδομεῖν hoc sensu. At potest analogia 
verbi ἀνακτίζειν eorum vicem fungi. Solent novi 
Greci verba et particulas in se bonas insolenter 
componere, quas vetusti non sic solebant corjugare. 
Hoc volo. Veteres usurpant κτίζειν et οἰκοδομεῖν 
eodem sensu pro s(ruere;item ἀνὰ pro ob,obstruere, 
offercire. Verum ἀνά el χτίζειν ad. conficiendum 
sensum obstruendi non conjugabant, sed ἀνλ et 


οἰκοδομεῖν, Novi tamen, ratiocinantes κχτίζειν et 
οἰκοδομεῖν idem esse, copulam hanc tentarunt, et 
dixerunt ἀνακτίζειν, pro quo veleres in usu habe- 
bant ἀνοικοδομεῖν. Ad hoc exemplum conformata 
permulta suni verba novis Grecis improbabilia, et 
4 quibus abhorruere veteres, ut e. c. καταγίνεθαι 
(apud M. Antonin. Philes. 1], 14, fine) pro xaza- 
φέρεσθαι. ltem καταπορεύεσθα, pro κατέρχεσθαι 
apud Diodor. Siculum XIX, de quo auctore nescio 
qui fiat ut suspicionem animo delere nequeam, 
eum a novis Grecis vehementer contaminatum et 
in compendium missum fuisse. Idem t. Il, p. 459. 
ἀπιδεῖν dixit pro ἀφορᾶν, prasiolari, exspectare, 
donec tempus advenerit, ut Athenaeus p. 4, fine 
τὰ δεῖπνα ἀφορᾶᾷν dixit, cenarum tempus opperiri. 
Idem Diodorus t. II, p. ἀ98δ,ἀποχκαλεῖν pro ἆἁπ- 
&Yopsostv, interdicere, velare habet, quo loco nihil 
deest, quamvis secus videatur. Noster cum sequali- 
bus ὑπομείων usurpat pro ὑποδξέστερος. Polyenus, 
etiam in novi Greculi officina deformatus, χατα- 
γινώσκειν pro Χαταμµανθάνειν dixit p. 332, cap. ii, 
vs. 2, et p. 452, c. f. ἀπαγορεύειν pro δημτγορεῖν 
&ut ἀπολογεῖσθαι. Procopius Hoscehelii p. 367, ἀπο- 
λέγειν prO ἀπειπεῖν, desperare, animum  despon- 
dere. Possent similia exempla magno numero coa- 
cervari, si opus esset. Hoc vero satis, ut verbo 
ἀνοικοδομείν pro obstruere auctoritatem ab analogia 
et exemplis comparemus, quandoquidem cl. Lam- 
bertus Bos ci controversiam in Observation. critic. 
p. 85 movit. Amant autem et veteres et novi pre- 
ositipnem ava pro ἀπό ponere. Pro ἀποκτίσαι, 
ποφράσσειν, ἀπολαμθάνειν, ἀποπλιροῦν, etc., di- 
cunt ἀνακτίζειν, ἀναφράσσειν, oblurare, Malal. t. IT, 
p. 16, ἀναλαμθάνειν, occupare, implere usque ad 
summum una aliqua re sic, ut alteri aditus non 
&teat. Atheneus p. 4, 'Apyàc ποιημάτων πολλῶν 
Υγραψάμενος ἀνειλήοει μέχρι τριῶν καὶ τεσσάρων 
τευχῶν (ita enim legendum, non στίχων), relatis 
in adversaria initiis multorum versuum imper[ecto- 
rum impleverat, occupaverat ad (ria, quatuor volu- 
mina. Ilinc ἀναλήμματα, siructure in altum fasti- 
giate [Geruste] aditum ad aliquem locum obstruen- 
tes, Vid. cl. Wesseling. ad Diodor. Sicul, t. II, 
p. 215. ᾿Ανάπληροῦν, usque ad summam oram im- 
plere et opplere, f labet Malalas t. Il, p. 191. A mul- 
tis quoque probatis vetustis novisque scriptoribus 
verbum ἀνοιχοδομεῖν pro obstruere usurpatum fuit. 


C 


D 


inter antiquissimos est Aristophanes, Pace, v. 99 : 
Τὰς λαύρας καιναῖς πλίνθοισιν ἀνδικοδομεῖν, latri- 
nas novis lateribus undecunque  obstruere, obtegere, 
quem Jocum immerito tentavit L. Bos l. ο. Elegans 
est illud apud Diogenem Laertium cognominis Cy- 
nici dictum, qui, interrogatus quare hebetes egseut 
athlete, respondebat : "Ot: κρέασιν ὑείοις καὶ 
βοείοις ἀνῳχοδόμηνται, quia carnibus bovillis οἱ 
suillis usque ad verticem ezstructi el velut oppilati 
sunt. Utuntur quoque verbo hoc in sensu Xenophon, 
Hellenic. VI, p. 525, edit. Wechel. ; Plutarchus, 
Vit. p. 876, et Diodorus Siculus, t. I, p. 420, ubi 
significatum verbi verum Rhodomanno non obser- 
vatum indical eique auctoritatem facit cel. Wesse- 
ling. ex Appollodoro, Themistoclis epistolis et Ly- 
curgo. Quibus addi potest Polyenus p. 214. Idem 
Polyeenus ἐνοικοδομεῖν eodem sensu, neque dete- 
rius dixit p. 86, et ἐποικοδομεῖν Xiphilinus p. 1340. 
Sane si concedimus, ut par est, συνοικοδομεῖν 
idem esse atque obstruere |xubauen|, adraitti quo- 
que ἐνοικοδομεῖν debet, quia σύν οἱ ἐν Grecis pro- 
miscue usurpantur. Vid. indic. Diodori Siculi v. 
ἑνοικοδομέώ. In illo Diodori modo laudato loco ele- 
ganter opponuniur ἀνοικοδομεῖν, opere caementario 
oggesto obturare, et ἐξοικοδομεῖν, revulso obtura- 
culo reserare aditum. Idem auctor, t. II, p. 242, 
τοὺς τοίχους τοῖς ὁὀστοῖς ἄνοικοδομεῖν dixit (ita 
enim integrandus est ille locus), ei p. 192. τὸ 
πεπτωχὸς µέρος τοῦ τείχους ἀνῳκοδόμησαν νυκτὸς 
ἐπιλαθούσης, quibus ambobus in locia ambigue 
positum hoc est verbum, ut eque in altumexstruere, 
quam obstruere notet. Mitto locos auctorum alios, 
in quibus hoo verbum legitur, id unum adhuo 
additurus, me mihi videri exemplum verbi ἀνακτίζειν 
sensu obstruendi reperisse apud Malalam, t. IT, p. 90, 
ubi de exitu Basilisci tyranni loquitur : Ἔπεμψεν αὖ- 
τὸν καὶ τοὺς αὐτοῦ εἰς Αίµνας, κάστρον ἓν Καππαδοκία, 
καὶ ἐθλήθησαν εἰς ἕνα πύργον τοῦ κάστρου, καὶ ἀνεκτί- 
σθη 7, θὗρα, xal ἐφύλαττον τὸν πύργον..., ἕως λιµο- 
χτοντηθεὶς... ἀπέδωκαν τὰς Ψυχός.  Proculdubio 
recte repono ἀνεκτίσθη pro vulgato ἀνεκρήσθη, 
in quo incrustando frustra laboravit interpres. 

(26) Id est, curabat preconis voce Nicephorum 
ut perfidis erga legitimos dominos reum proscribi, 
opes ejus fisco addici, ipsumque et aseclas ejus 

ro hostibus patrise deolarari ; vel etiam clamabat 
ipse, atque proclamare preconem et recitare ple- 
bem, suos clientes, jubebat illam notam et CPtanis 
usitalam devotionis formulam ἀνασκαφείη τὰ ὁστᾶ 
αὐτοῦ, qua signiflcabant, non tantum se velle ut 
ille quem sic devoverent in vivis non amplius 
esset, sed etiam ut vel ossa ejus quiete non fruan- 
tur, sed sepulcro egerantur et spargantur. Colligo 
hoc e loco Nicet, quo τὸ ἀναθέματι καθυποθάλλειν 
opponitur ταῖς εὐφημίαις. Locus hic est p. 125, 
ed Ven. : Ὥσπερ υφ) ἑνὶ σονθηµατι κινηθέντες τὸν 
μὲν βασιλέα εὐφήμοις ἐβεξιοῦντο φωναῖς... τὸν 
πρωτοσέδαστον καὶ τὴν δέσποιναν καθυπέθαλλον 
ἀναθέματι. ubi loci describitur seditio similis illi, 
quie Nostro enarratur, ideoque non sine fructu 
conferenda. Quodsi tamen quis anathema sio pro- 
priedictum seu bannum ecclesiasticum hic designari 
urgeat, non repugnabo. Mihi propterea visum fuit 
de eo cogitari non oportere, quod laicus dicitur 
Nicephorum anathemati subjecisse, quee res tamen 
in patriarche — auctoritlale erat. Jnvenio lamen 
etiam apud Nicetam p. 190, ed. Venete, laicos 
excommunicantes et anathemati inimicum agmen 


. 803 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


804 


studebatque conatus ejus evertere. Urbem commu- A καὶ τὸν ἁδελφὸν, ἀπομματῶσαι (27) ἔθούλετο. Ὅπερ 


niebat et claudebat, portas complures structuris 
opplebat, sevum et impotentem se erga magistra- 
tum urbanum gerebat, et dominum Nicephorum 
anathemati subjiciebat. Neque sufficiebat hec ipsi, 
sed et clam studebat domini necessarios, patrem 
et fratrem, exoculare (seu excecare vel tollere]. 
Quo illi comperto aufugiebant ; et pater quidem 
domini, idemque magister, Bardae, in Magnam 
eoclesiam, frater autem domini, et is quoque ma- 
gister, Leo, in expeditum seu castra ; quippe co- 
pie, ex Oriente ad Urbem accedentes, jam ad 
Chrysopolin pervenerant. Verum populi multitudo, 
divino acta et stimulata zelo, torrentis instar afflue- 
bat ad ecclesiam, magistrum a noxa et insidiis 
adversariorum indemnem conservare studens ; et 
quoties patricius Marianus, Apambas cognominatus, 
οἱ Nicolaus Tornicius et exstrategus Paschalius 
eum vi e templo extrahere niterentur (tentabant 
autem sepius), mugno impetu ingesta extrudebat 
608, onustosque conviciis atque contumeliis et ma- 
los pro merito male mulctatos depellebat. Die vero 
dominica, nona mensis Augusti, hora matutina, 
.eum prelegeretur divinum sancte Resurrectionis 
evangelium, penetrabat se accubitor Joseph in ec- 
clesiam, ascendebat in patriarcheum seu palatium 
patriarche, colloquebatur ibi cum ipso et clericis, 
descendebat rursus, multaque dira interminabatur 
populo (apud ecclesiam stanti, si pergeret Bardam 
tueri], et inter alia annone inlerceptionem exilia- 


Ὑνόντες φυγάδες ᾧχοντο, ^ μὲν πατὴρ Βάρδας xai 
μάγιστρος ἐν τῇ Μεγάλῃ ᾿Εκκλησίφ, ὁ δὲ γε µάγι. 
στρος Λέων καὶ ἁδελφὸς τοῦ ἄνακτος εἷς τὸ ἐἔξπε- 
δίτον, τοῦ στρατοῦ ἤδη φθάσοντος idv τῃ Xpuco- 
πόλει. Τὸ δὲ πλῆθος τοῦ λαοῦ ζήλῳ θείῳ τρωθὲν 
προσεῤῥύη τῇ ἐκχλησίᾳ φυλάξαι τὸν μᾶγιστρον 
ἁλώόητον τῆς τῶν ἑναντίων ἐπιθουλῆς, Ηολλάκις 
γὰρ ἐπεχείρησα, ὅ τε πατρίκιος Μαριανὸς ὁ ”Απαμ- 
θας (28) καὶ ὁ Τορνίκης (29) Νικόλαος καὶ ὁ ἀπὸ 
στρατηγῶν Πασχάλιος ἐξεῶσαι αὐτὸν τῆς ἐχκλησίας 
τῇ βίφ. Ὁ δὲ λαὸς μετὰ ὠθισμῶν xai ὕθρεων τού- 
τους κάχοὺς κακῶς ἐξέθαλον. Κυριακῆς δὲ οὕὔσης 
θ’ τοῦ Αὐγούστου μηνὸς tfj ἑωθινῃ Gp, λεγομµένου 
τοῦ θείου Εὐαγγελίου τῆς ἁγίας ᾿Αναστάσεως (30), 
εἰσέδυ ἆ πχραχοιμώμενος ᾿]ωσὴφ ἐν τῇ ἐκχλησίᾳ, xal 
ἀνελθὼν iv τῷ πατριαρχείῳ, πβροσειπών τινα τῷ 
Χλήρῳ, κατελθὼν αὖθις προσηπείλησε πολλὰ τῷ 
ὕχλφῳ xai τὸν διὰ λιμοῦ θάνατον, καὶ ἱππεύσας xal 
διελθὼν διὰ τοῦ μιλίου τοῖς ἀρτοποιοῖς παρήγγειλεν, 
ἄρτους pute ποιεῖν, µήτε εἲς ἀγορὰν προτίθεσθαι. 
᾿Λλνελθὼν δὲ ἐν τῷ παλατίῳ καὶ τοὺς παῖδας Ῥωμα- 
νοῦ τοῦ βασιλέως μεθ) ἑαυτοῦ λαθὼν, διὰ τῶν ἄνω 
διαθατικῶν κατῆλθεν ἐν τῇ ἐχκλησίᾳ ὥρᾳ ἁρίστου, 
μὴ ὄντος τοῦ λαοῦ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, xai παρακαλέσας 
τὸν μάγιστρον Ἶρεν τῆς ἐχχλησίας, xai ἀπέστειλεν 
ἐν τῷ οἴχῳ αὐτοῦ. Toà δὲ λαοῦ τὸ δειλινὸν ἐλθόντος 
ἐν τῃ ἐκκλησίφ καὶ τὸν μµάγιστρον μὴ εὑρόντων, 
ταβαχθέντες, μᾶλλον δὲ µανέντες, ἀτίμοις φωναῖς 
πρὸς τὸν πατριάρχην καὶ τὸ ἱερατεῖον ἐχρῶντο, dq 


lemque famem. Extra templi ambitum inscenso ὅτι παρ) αὐτῶν προεδόθη, καὶ λιθάσαι ἐπεχείρουν 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


subjicientes tam valido, ut auctoritate patriarchali 
opus fuerit ad eos in communionem rursus reci- 

iendos et expiandos. Verba Nicete sunt : 'Opàv ὁ 
βασιλεὺς αὐτῷ προσκεἰµενον τὸ τῆς πόλεως πλήρωμα 
xal μὴ µόνον oux ἀνεχόμενον βασιλεύειν Βρανᾶν ἀλλά 
καὶ μᾶλλον ἀναθέματι κχαθυποθαλλον ἐκεῖνον, et 
p. 204, narrans de rebellibus ab Isaaocio devictia οἱ 
]n gratiam rursus receptis, παρῄνει, ait [nempe 
Isaacius], µετάµελον ἔπὶ τῇ παραθάσει τῶν πρὸς 
αὐτὸν ὁμωμοσμένων ἐνλδείχνυσθαι, καὶ ἀρχιερεῖ 
ὁπτάνεσθαι τῷ µεγάλῳ, καὶ ζητεῖν Ἐκεῖθεν pU 
τοῦ ἀναθέματος, ᾧπερ αὐτοὺς οἱ τῆς πόλεως οἰκήτορες 
καθυπέθαλλον, ἀἄνωθεν ἑστῶτες τῶν πυργοθαρέων. 

(27) Dubium, significetne exczcare, an de me- 
dio tollere, alio usportare, ubi a nemine amplius 
conspiciatu r, vel etiam e vivis tollere. De hoc usu 
verbi v. interpp. ad Petron. illud apoculamus vel 
aboculamus nos. Modum excecandi Grecis usita- 
tum describit Agnellus p. 160. 

(28) Nomen hoc est familie, non viri proprium. 
Nomina familiarum jam diu ante nonum saeculum, 
nedum illo ipso in usu fuisse contra Muratorium 
demonsirabitur ad p. 222. Est autem ᾿Απάμθας, 
idem quod ᾽Απαμεᾶς et hoc pro ᾽Απαμειανός, ex 
urbe Bithynie Apamea oriundus. Talia frequentis- 
sima apud Grecos occurrunt. Est ergo hoc de illis 
familiarum nominibus, que a patría primi condito- 
ris familie desumpta sunt, qualia frequentissima 
Batavis sunt. Terminationem vero βας idem esse 
atque £e; demonstrat vox ἑκατόμθη, que nihil 
aliud est, quam ἑκατομέα, centuria, et χιλιόμθη, 
millería, que idem atque χιλιοµέα, numerus rmiille 
individuorum. Ἑκατόμθη non do sacrificio tantum, 
sed de omni centuria dicitur. Ita. ἔκατόμδη ὡῶν 


D χατοκοιµαία, 


est apud Atheneum p. 58. Vox [^4 6v rarior 
exstat in martyrologio : Χχιλιόμθδας i ἑχάστου 
Ὑένους θυόµενος αὐτῷ. lambus carminis genus es! 
proprie Ἰάμεος vel Ἰάμειος, nempe στίχος vel 

όγος, ab [amo (de quo v. Aristid. t. I, p. 47, 
qui aut primus invenit, aut inter primos eo fre- 
quentius usus fuit in reddendis oraculis ; σίνθλον 
pro σιµελών, locus ubi αἱ c(uat, apes, degunt ; 
Ἰαμδβός idem est quod Ὑάμερος, nuptialis, 
µελλόνυμφος. Notum µεσηµθρἰα et μεμθλημένος 

ro µεσηµερία et µεμελημένος. A lama fit lamea, 
amena, lamella de quibus vid. ad pag. 416 di- 
cenda. Pro /amea reperitur quoque lamba, et cam- 
bra pro camera. Vid Du Cange h. v. Nota palus 
Pomptina, proprie Pometina. Catacumba, proprie 
quod veteres ut χαταχυµέα  pro- 
nuntiabant. Nolo reliqua hujus generis persequi. 

(29) Id est Τορνίκιος. Gens Torniciorum valde 
celebris in historia Byzantina. Vid. Leo Grammat. 
p. 509. Cedren. p. 634, ubi hujus ipgius Nicolai fit 
mentio, Du Cange ad Alexiad. p. 229. 

(30) Commentarium ad huno locum prestent 
verba Philippi Vitalis V. D. Hieromonachi S. Ba- 
silii M. de urbe, ex epistola ad Josephum Blanohi- 
nium data, quae habetur in Evangeliario quadeu- 
plici P. I, P 920 : Undecim | Evangelia heothina & 
Graecis in dominicalibus diebus matutinis recitan- 
tur. Quibus completis (id est, quorum orbe semel 
&absoluto], iterum a principio incipiunt, Dicuntur 
anasiasima, quia ad resurrectionem D. N. J. C. spe- 
οίαπι. Qualibet enim Dominica fit officium resurre- 
cionis a sancto Joanne Damasceno compositum εί 
in octo tonos distribulum. Denominantur heothina, 
quia matutina. 


805 


DE CERIMONIIS AULJ/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


806 . 


τοὺς τοῦ χλήρου. 'O δὲ πατριάρχης ἐδηλοποίησεν A equo, abibat, milliumque seu milliarium trajiciens, 


τὸν µάγιστρον, ἐλθεῖν dv τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ εἰρηνεῦ- 
σαι (31) τὸν λαὸν. 'O δὲ ἐδηλοποίησεν 'τοῦτο τὸν πα- 
βακοιμώμενον’ ὁ δὲ οὐκ ἐπέτρεψεν τοῦτο. Γνοὺς δὲ 
τοῦτο ὁ λτὸς, ζήλῳ, ὡς εἴπωμεν, θείῳ φερόµενοι, ol 
μὲν πρὸς τὸν οἶχον τοῦ πανευφήµου µαχγίστρου ἀπίε- 
σαν φυλάξαι τοῦτον ἀνεπιθούλευτον' οἱ δὲ πλείους 
ἐν τῇ ἐκχλησίᾳ ἐἑναπομείναντες, πάντα τὰ ἐν τῇ 
ἐχχλησίᾳ ἐκ ξόλων σκεύη ὅπλα χρησάµενοι, ἐξῆλθον 
τῆς ἐχκλησίας, καὶ τοῖς ἀνταίρουσιω προσθάλλοντες, 
παρατεταγµένοις οὖσιν ἐν ὅπλοις Μακεδόσιν καὶ 
αἰχμαλώτοις τῶν ᾿Αγάρων (32) xal τοῖς ῥηθεῖσιν 
προσώποις, Μαριανῷ xal λοιποῖς, τρέψαντες φυγάδας 
ἐποίησαν, καὶ τὴν νίχην ἀράμενοι πολλοὺς τοῦ χοινοῦ 
λαοῦ xal στρατοῦ ἀπέκτειναν. Κατέστρεφχν δὲ τοὺς 
οἴχους τῶν παραταττοµένων τῷ ἂναχτι μέχρις ἐδά- 
φους, τὰ αὐτῶν πάντα διαρπάσαντες xal τὰς πόρτας 
ἀνοίξαντες, τῷ φουσάτῳ (33) ἑνωθέντες, τῷ βασιλεῖ 
γατεµήνυσαν σπεῦσαι ἐν τῇ πὀλει. Tr αὐτῇ δὲ νυκτὶ, 
δεκάτῃ τοῦ Λὐγούστου μηνὸς, φοθηθεὶς ὁ παρακοι- 
μώμενος Ἰωσὴφ τὸν λαὸν, ὡς πρὸς ἀπερχόμενον sic 
τὸν ὀΐκον αὐτοῦ, φυγὼν τὴν βίαν, «ic τὴν ἐκκλησίαν 
εἰσῆλθεν. Καὶ à λαὸς τὰ αὐτοῦ πάντα ἁρπάσαντες, 
τὸν οἶκον αὐτοῦ κατηδάφισαν, πολλούς τε ἄλλους τῶν 
τῆς συγκλήτου ἀναιτίους αἰχμαλωτεύσαντες, ἁρπά- 
σαντες τὰ αὐτῶν πάντα χαὶ τοὺς οἶκους αὐτῶν χατα- 


ubi forum erat pistorium, 2583 interdicebat pisto- 
ribus omni panificio et expositione vendendi panis. 
Dein regressus in palatium, assumptisque secum 
filiis Romani imper., descendebat per superiora 
diabatica seu porticus in eoclesiam circa meridiem, 
tempore, quo prandetur,adeoque nemo intus erat ; 
hortationibusque et promissis pellectum extrahebat 
ex ecclesia magistrum, atque in suam (magistri] 
domum renittebat. Populus ilaque vespere ad θ09 
clesiam rediens et magistrum non inveniens, 6Χ- 
sternali aut potius perciti furore, probrosis verbis 
lacessebant patriarcham et ordinem omnem sacer- 
dotslem, ut qui supplicem suum prodiderint, et 
jam instituebant clericorum aliquos saxis impetere. 
Patriarcha igitur significabat magistro, veniendum 
ipsi esse in ecclesiam populumque sua presentia 
placandum. Magister ejus rei notitiam aocubitori 
dabat veniam rogans. Ille vero non sinebat eum 
abire. Quo cognito, populus divino, ut modo dice- 
bamus, zelo ablatus, pars ad edes laudatissimi 
magistri abibant, a noxia et insidiis eum tuituri ; 
plurimi autem, correptis, quotquot in ecolesia re- 
periebant, lignamentis et in armorum usum con- 
versis, invadebant adversam partem, que armata 
in acie adstiabat, Macedones captivosque Agarenos 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(31) Ad placandum, sopiendum populum. Valet 
hic idem atque εἰρηνοποιῆσαι, καταπραῦναι, µειλί- 
Eacga:. Pertinet itaque ad sordidam el uovam Gre- 
citatem, quo multa hujus libri. Eo sensu quoque 
habet Xiphilinus p. 1297 : ᾿Εκάλεσε piv φιλικοῖς 
γράμμασυν, ὡς δὴ εἰρηνεύσων αὐτούς, ad se amice 

r luteras vocavit, velut inter eos pacem facturus. 

onis et probis Grecis alias esl εἰρηνεύειν pacem 
agere, nunquam conciliare. Ilujus generis exemplis 
&bundat novus Grecus sermo. Ἐνεργεῖν est. alias 
operari, agere. Sed Symeon Thessalonicensis (apud 
Du Cange Gloss. Gr. p. 1244) usurpavit pro inm 
actione, vel functione constituere, in molum, actio- 
nem mittere, et ita quoque Procopius Hoeschelii 
P 83: Τάς τε σφενδόνας xal τὰ τόξα ἐπ᾿ αὐτοὺς 
νήργουν. Βασιλεύειν, quod proprie est regnare, 
Nicephoro Patr. CPtano Brev. p. 179, et Conti- 
nuatori Theophanis p. 129, aliisque est regem 
facere, constituere. In posteriore loco qui citatur 
ver8üs πρῶτον μὲν εἶδος, est ex Euripidis /Eolo 
transsumptus. Vid. Stobei cap. 65. Nicephorus 
idem p. 151, συμποσιάζειν τοὺς φίλους pro ἑστιᾷν 
habet. Anna Comnena in Alexiade p. 17, χυµαίνειν, 
in xstum dare vel adigere, εὐταχκτεῖν pro in ordi- 
nem cagere Codinus Offic. V, 5&, ἐκχωρεῖν pro ex- 
trahere Diodorus Siculus t. II, p. 25. Sed hoo 
speclate probibatis eo sensu verbum antiquum 
est.Latini quoque paria fecerunt. Adhzrere dixit 
Anastasius pro προσκολλᾶν, appingere, applicare. 
Adharens, ait in Stephano III, eidem 1mperiali 
misso quemdam  propriz gentis nefarium virum. 
V. Du Cange v. JInnotescere pro significare, insi- 
nuare. 

(32) Propterea quod Agarenos verti, nemo me 
putet etiam in Grecis ᾽Αγαρηνῶν voluisse restitu- 
tum ire. Recte habet vulgata, ᾿Αγάροι vel ᾽Αγᾶρες 
sunt iidem, atque ᾿Αγαρηνοί. Nam ος et οι et ες et 
"vol sunt tantum forme terminales, que omnes 
manant &b Arabico aut potius Persico Aggar οἱ An- 
gar. lta appellatur Orientalibus, primis Persis, 


C 


quorum vox patria, deinde Arabibus, a quibus vox 
est ascita, mulio, bajulus, quicunque jumento auo 
aut corpore operam ad tempus prastal, seu mer» 
cede, seu gratis et coactus, verbo angarus, anga- 
riam faciens. Quia vero Arabes plerumque in Pa- 
lestina, Syria et reliquo Romanis atque Grecis 
noto Oriente camelis suis vecturas mercibus et iti- 
neratoribus olim prestabant et. adhuc hodie pre- 
Stant,eaque negotiatio praeter latrocinia ipsis pene 
unice victum acquirit, ex eo factum est, ut Árabes 
in universum a negotio,quod exercebant, ab agya- 
rio vel angaria,seu prastatione jumentorum vectu- 
rarumque Agares, Agari, Agareni appellarentar. 
Hodie muckri appellantur, et nomen hoc frequens 
est in itinerariis. Itineratores nostri, qui in Orien- 
tem excurrerunt, illinc reduces facti secum in lin- 

uam nostram induxerunt vocabulum ΚΕ}, quo 
Bominem vilem eumdemque proditorem et malefi- 
dum designamus; unde vox Gallica poucre manavit. 
Proprie notat hominem, qui operam suam in ve- 
hendo aliquo ejusve mercibus ex uno loco in alte- 
rum elocat mercede, eoque victitat. V. Du Cange 
Gloss. Gr. v. µοχθηρός, ubi adducit locum e No- 
mocanone Coteleriano, qui hinc potest intelligi et 
illustrari. 

(33) Fossalum significat, ut notum est, vallum, 
castra, exercituum in unis castris congregatum et 
considentiem ; item expeditionem militarem.De va- 
riis scribendi modis et significationibus vid. Goar 
&ad Codin. p. 31, n. 52. Du Cange Alex. p. 341, et 
Gloss. utroque. Hic loci intelliguntur castra Nice- 
phori apud Chrysopolin. Juvat hac occasione lo- 
cum Capitolini in Gordianis a censura Salmasii 
vindicare. Castra omnia, sic jacent ibi verba, fos- 
sato circuibat, noctibus etiam plerumque vigilias 
frequentabal. Castra amnia sunt ibi τὸ ὃλον στρατό- 
πεδον, ἡ ὅλη παρεµθολή, partes omnes castrorum ; 
et fossato idem est atque iv τῷ φοσσάτῳ, tempore 
fossati vel belli. 


807 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 808 


et eorum duces,paulo ante dictos, Marianum et re-  σχάψαντες. Τρισὶν γὰρ ἡμέραις τοῦτο ἑποίουν ὁ λαὸς 
liquos,iigque victis et fugatis,multos tam de plebe, µανέντες. 

quam militum quoque, trucidabant; domos eorum, qui domino adversabantur, ex ipsis fundamentis 
revellobant ; supellectilem eorum et opes omnes discerpebant atque differebant, effractisque Urbis 
portis, irruebant in fossatum et signifleabant imperatori opus esse celeri in Urbem adventu. Pro- 
xime secuta nocte, que decimum Augusti diem precedebat, timore plenus paracemomenus Jose- 
phus, ut vidit populum in se quoque sedesque suas irruere, declinans vim et injuriam, recipiebat se 
in ecclesiam. Populus interea post direptas ejus facultates omnes domum $solo sequabat; multos : 
ordinis senatorii innocentes in vincula rapiebat, differebat eorum facultates omnes, medesque deji- 
ciebat. Per triduum continuabat in his rabiosa plebs. 

Optime igitur erga rem publicam animati pro- Οἱ οὖν εὐνούστατοι τῶν ἀρχόντων τὸν μάγιστρο, 
ceres magistrum eumdemque patrem domini Nice- — xa! πατέρα τοῦ ἄνακτος Νικηφόρου idv τῷ παλατίῳ 
phori ducebant in palatium, ibique manere jube- ἀνήγαγον, xai µένειν ἐκεῖσς ἑποίησαν μέχρι τῆς 
bant uaque ad imperatoris filii adventum. Altero ῥἐλεύσεως τοῦ βασιλέως τῇ δὲ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ τῆς 
autem die a flaitis et sopitis hisce tumultibus [id τοῦ πράγματος τελετῆς εἰσῆλθεν καὶ ὁ μάγιστρος 
est die decimo quarto Augusti], intrabat magister Λέων ἐκ τοῦ φοσσάτου ἐν τῇ πόλει. Τᾷ δὲ πεντεχαι- 
Lco e fossato in Urbem. 54 Die decimo quinto P δεκάτῃ τοῦ Αὐγούστου μηνὸς ἐδηλοποίησεν ὁ βασι- 
tandem Augusti mensis imperabat per litteras im- — Aeg τὸν παρακοιμώμενον Πασίλειον (34) καὶ τὸν 
perator accubitori Basilio et preposito Joanni, ut πραιπόσιτον Ἰωάννην, ὥστε ἐξελθεῖν ua0' ὧν αὐτοῖς 
cum illis proceribus,quos ipse nominatim in litteris ἔγραψεν ἀρχόντων dv τοῖς Ἱερείας παλατίοις xal 
designabat, in palatium Hierim egrederentur, ibi- ὑπαντῆσαι αὐτῷ' ὃπὲρ xal ἐποίησαν. Καὶ τῇ ἐπαύ- 
que sibi occurrerent. Id quod jussi etiam fecerunt. piov, ἑξκαιδεκάτῃ τοῦ αὐτοῦ Αὐγούστου μηνὸς, ἱνδ. 
Die nempe decimo sexto Augusti, indictione sexta, — C, ἡμέρᾳ Κυριακῇ πρωϊ ἐμθὰς εἷς τὸ βασιλικὸν 
die, que tum erat Dominica, insceneu mane facto δροµόνιον προσέθαλεν ἐν τῇ χρυσῇ πόρτῃ. Κάχεῖ 
in imperialem dromonem vel liburnicam, applica- προσυπήντησεν αὐτῷ πᾶσα ἡ πόλις, μικροί τε καὶ 
bat imperator ad portam auream; ubi ipsi tota µεγάλοι, μετὰ λαμπάδων καὶ θυµιαµάτων. Κατελθὼν 
urbs,senesque juvenesque,cum lampadibus et suffl- δὲ ἀπὸ τοῦ δρόµονας xal ἱππεύσας Bu.0sv διὰ τοῦ 
mentis occurrebant. Relicto dromone et equo Efe παρατειχίου, καὶ διὰ τῆς πλαχωτῆς στραφεὶς 
conscenso, transibat per exlernum vel suburba-  «'ozA0sv εἲς τὴν μονὴν τῶν ᾿Αθραμιτῶν (35) τὴν 
num parateichium seu pomorium ; indeque con-  Jeyopévev ᾿Αχειρρποίητον τῆς θεοτόκου, xal ὥραν 
versus,per placoten seu viam magnis tabulis saxeis — xplvev βαλὼν σκαραμάγγιον (30) καστώριον (37) 

JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUSs. 
2 Memorat hune virum Luitprandus p. 481.  (; in frigidioribus et borealibus orbis partibus, sed 
35) Videtur hic locua Du Cange refellere, qui etiam in ipsa Italia pellicia pretiosa,ut non tantum 
in Constant. Christ. p. 83 et p. 117, τὴν ἆχειρο- — vestes pellibus duplicarent,verum etiam pelles suis 
πο[ητον τῆς Θεοτόκου ab ede Abramii aut Abrami- tectis insternerent ; quod e locis a Du Cange citatis 
tarum distinguit. abunde constabit ; ut,quod paulo ante jam profes- 

36) Vide supra. sus fui, hic nequam dissimulare, me valde mirari, 

37) Gestamus hodie pileos et chirothecas et ti- — qui fiat ut in codice nostro,inter tot nomina vesti- 
bialia e pilis castorum parata. Quid ergo? Desi- — mentorum,pene nulla flat mentio pelliciorum,qui- 
gnabatne noster pallium e pilis castorum factum, — bus luxum ostendere Jautiores, qui tum erant, ho- 
an pellibus integris castorum foderatum seu subsu- mines affectabant, et quorum fama pleni sunt ejus 
tum ? Decernere arduum est ; ausim tamen poste- tatis homines. Vix credas usum pelliciorum Gre- 
rius potius pronuntiare. Castoreas enim pelles ve- — cis nullum fuisse,algido colo suppositis et amicitie 
stibus assutas et subsutas jam sua etate gestari commerciorumque nexu cum Russica gente junctis 
consuevisse testatur Herodotus IV, 108 : Ἐν ταύτῃ — nisi non nostro solum in codice, sed etiam apud 
ἐνύδριες ἁλίσκονται xal κάστορες xal ἄλλα θηρίατε- — nullum omnino, quod sciam, scriptorem Byzanti- 
τραγωνοπρόσωπα, τῶν τὰ δέρµατα περὶ τὰς σισύρας — num eorum menilo fleret. In ipsis antiquis Grecis 
περιῤῥάπτεται, V. Du Cange v. Castorini et Beber, picturis, quas quidem me vidisse memini, nemo 
que vox si forte Soythicge aut Siberiem magis est, pellitus conspicitur.Cujus rei causam dicat qui no- 
quam Germanice originis, obtinet tamen 1n ser- rit, qui velit. Lectos ipsos pretiosa pelle instratos 


mone nosiro ut castorem Biber appellemus.Joannes y medio evo fuisse apparet e loco Petri Cluniacen- 
de Garlandia in Synonymis : sis, quem eo adduco,ut illustrem atque emendem. 
Dant pelles pallis Marder, Bever, Cyrogrillus, Citat eum Du Cange v. Amorenses et Coopertorium. 
Id quoque cuniculus, cismus dant el lareones, — Est autem hic : Nihil se putabat. habere, nisi ex pi- 
. losis illis et condensis Numantinorum, hoc est. juxta 

Bernardus Sylvester : ; ns 
] modernos Amorensium cattorum pellibus  contecto 
Cismus obrepsit et vestilura potentes multi pretii cooperlorio lectus muniretur. pariter ae 
Marturis, et spolio non leviore liher, ornaretur. Quinam hi sunt Numantini et Amorenses 
id est castor, cujus βρο]{μΠ],σπολὰς,σχῦλος, σχῦτος, — cutli * Dubio vacat omni, non eos Armorenses, sed 
eruvie, pellis detracta, non leviori pretio, quam — Samorenses esse ; ideoque legendum : juxia moder- 
marder, comparatur. Habemus hic aliquot bestias — nos Samorensium cattorum pellibus. Vox Arabica 
in vulgus non notas. Cyrogrillus est χοιρόγρυλλος. — Sammor mvostelam Soythicam, vulgo Zobel, notat. 
Cismus Germanicum Ziesmaus, mus, qui odorem — Sammor autem venit forte a Cymbris olim, hodie 
spargit cisimo vel bisamo, id est musco, similem. — Siberis dictis. Sammoria et Siberia, item Cimbria 
requentissimi usus erat medio evo, non tantum et Cimmeria idem.At quid Numantini huc faciunt ? 


809 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. | 


xal καθθαλικεύσας, ἦλθεν εἷς τὴν μεγάλην yposzv A stratam intrabat in monasterium Abramitarum, 


πόρταν, καὶ στὰς ἔφιππος ἐν τῇ αὐτῇ móptn, ἔνδον 
τῶν δύο μερῶν τοῦ ὄγήμου ἰσταμένων, εὑρημίσθη 
οὕτως" « Καλῶς Ίλθες, Νικηρόρε, αὐτοκράτωρ Ῥω- 
µαίων' καλῶς ΊἽλθες, ἨΝικηφόρε, vat µέγιστε 
Ῥωμαίων' χαλῶς Ίλθες, Νικηφόρε, ὁ τροπωσάµενος 
φάλαγγας πολλεμίων" καλώς Ίλθες, Νικηθφρε, ὁ 
πορθήσας πόλεις ἐναντίων" χαλῶς Ίλθες, ἀνδριώτατε 
νικητὰ, ἀεισέθαστε' καλῶς ἦλθες, δι’ οὗ ὑπετάγησαν 
Έθνη. Διὰ σοῦ Ἰσμαήλ ἑὑττιθεὶς κατεπτώθτ' ὁιὰ σοῦ 
τὰ σκῆπτρα Ῥωμαίων κρατύνονται ἔντεινε — (38) 
οὖν καὶ κατευοδοῦ καὶ βασίλευε. Ἠλέησεν ὁ θεὺς τὸν 
λαὸν αὐτοῦ, ἀναδείζας σε, Νικηφόρε, βασιλέα αὗτο- 
χράτορα Ῥωμαίων. Εὐφραίνου τοίνυν, πόλις dj τῶν 
Ῥωμαίων. ᾿᾽Φπόδεζαι τὸν Οεόστεπτον Νικηφόρον, 
ἸΠλθεν γὰρ ὄντως λάμπων τὴν ὐφήλιον πᾶσαν, » 
E!0' οὕτως εἴσπλθε τὴν πόρταν 9, περιπατῶν ἔφιπ- 
πος τὴν µέσην μέχρι τοῦ φόρο», x&xci κατελθὼν ἐκ 
τοῦ ἵππου εἶἰσῆλθεν ἐν τῇ ἐχκλησίᾳ τῆς Παναγίας 
θεοτόκου ἐν τῷ φόρψ, καὶ λαθὼν φατλία (39) ἐποίη- 
σεν προσκύνησιν, καὶ ἐφύρεσεν τὸ διθητήσιον καὶ 
καμπάχια καὶ καμπόύτουθα (40). Καὶ ἀπὸ τοῦ φόρου 
πεζοπορῶν εἰσῆλθεῖν elc τὴν ᾽Αγίαν Σοφίαν μετὰ λιτῆς 
καὶ τοῦ τιµίου σταυροῦ, καὶ στὰς εἰς τὸ ὠρολόγιον 
εὐφημίσθη παρἀ τῶν δύο μερῶν οὕτως. « Νικη- 
φόρον βασιλέα τὸ πρᾶγμα τὸ δηµήσιον αἴτεῖ. Νι- 
κηφόρον ol νόμοι ἐκδέχοντσ'. Νικηφόρον τὸ  ma- 
λάτιον ἐκδέχεται αὗται εὐχαὶ τοῦ maÀatiou αὖται 
ἐντεύξεις (Ad) τοῦ στρατοπέδου" αὗται εὐχαὶ τῆς 


quod vulgo Acheiropaetos[seu imago manibus non 
facta] Deiparz appellatur. Hora tertia indutus sca- 
ramaugium castoreum ibat in equo ad magnam 
portam auream, ibiquesubsistens in equo nonnihil, - 
excipiebatur αὉ ambabus factionibus intra poriam 
stantibus faustis his acclamationibus : « Rene ve- 
neris, Nicephore, imperator Romanorum. Bene ve- 
neris, Nicephore, domine maxime Romanorum. 
Dene veneris, Nicephore, multarum hostilium co- 
hortium victor et fugator. Bene veneris, Nicephore, 
eversor urbium inimicaruim. Bene veneris, fortis- 
sime victor, semper Auguste. Bene veneris, per 
quem subacti sunt alienigene. Per te superatus 
Ismael (id est nomen omne Saracenicum] humi 
procubuit. Per te sceptra lomanorum robur et fir- 
mamentum accipiunt. Alacriter itaque el strenue 
prospereque perage res οἱ administra imperium. 
Misertus fuit Deus populi sui in eo quod te, Nice- 
phore, Romanorum summa cum potestate impera- 
torem; constituit. Laetare itaque tu, urbs Romano- 
rum. Suscipe Nicephorum aDeo coronatum. Advenit 
enim, ut revera collustrans suo splendore.totum 
soli suppositum terrarum orbem. » His recitatis, 
intrabat in urbem per porlam, decurrebat eques 
mediam plateam, sic dictam, usque ad forum, ubi 
delapsus equo ingrediebatur in ecclesiam sanotis- 
sime Dei Genitricis in foro, sumptisque cereis, per- 
ficiebatadorationem,induebatdibetesium,oampagia 


συγκλήτου: αὗται εὐχαὶ τοῦ λαοῦ Νικηφόρον 6 C et campotuba seu tibialia campestria. E foro pro- 
VARI LECTIONES 
3 YXOA, Xp?) γινώσχειν, ὅτι τὴν µέσην μεγάλην πόρταν εἰσῆλθεν. 
JOAN. JAC. REISKII. COMMENTARIUS. 


Toto celo Numide et Cimmerii diversi. Sed puto 
Numantinos hio dici non in Nurmidia Africe, sed 
apud Nomades, id est vagabundos mapaliares Scy- 
thas natos. Eadem de causa, quod Arabes quoque 
nomades essenl, credo Arabum murem dictum 
fuisse illud ipsum animal, Zobelum, aut polius 
ciamusum, vel murem odore moschi, quod apud 
Arabes, hoc est vagabundos Soythas, nasceretur. 
Nam profecto apud Arabes proprie sicdictos, /Egy- 
pti &ecolas, mus pretiosus nascitur nullus. Sed ve- 
rum est, veteres nomadas omnes, etiam eos, quos 
sevum frigus urit, Arabes appellasse. Arabum mu- 
rem habet Paulinus iu Eucharistico vs. 148 : 


Cultior utque mihi vestis [oret et nova sape, 
Quaeque Arabi muris leni fragraret odore. 


Nisi forte Paulinus muscum & mure proficisci cre- 
diderit. 

(38) Est e Psalmo xriv, 5, solemnis formula re- 
centibus imperatoribus, aut cum triumpho redeun- 
tibus, aut in templum solemni processione venien- 
tibus, acclamari solita. Vid. Leo Grammat. pag. 
451, et Symeon Mag. p. 418. Hunc recenset Anna 
Comnena p. 58, inter presagia futuri imperii, pa- 
tri suo Alexio facta, hoc, quod ipsi equitanti ali- 

ua4ndo aliquis, qui subito disparuerit, hec verba 

ixerit in aurem : ᾿ΕΒπιλαμθάνετα. xv ume τοῦ 'AAe- 
ξίου, xal προς ἑαυτὸν πεζὸς Ov ἱππότην ἐφελκυσά- 
µενος πρὸς τὸ οὓς τοῦτο δὴ τὸ τῆς Δαυϊδικῆς ἀν- 
εφθἐγξατολύρας' Ἔντεινε καὶ χατευοδοῦ καὶ βασίλευε 
νεχεν ἀληθείας xai πραήτητος xai δικαιοσύνης. 
Καὶ προσεῖπε τῷ λόγψ' Αὐτοχράτωρ Αλέξιε, Conf. 


PaTROL. GR. CXII. 


Photii orat. in dedicationem Ecclesie Nove, L. VI 
Antiqu.Orient. Banduri p. 131. 

(39) Cereos. Est procul dubio & facula. Sepe 
Greci, in corrumpendis Latinis vocibus ultra fldem 
ingeniosi, τ et x permutant, dicentes φατλία pro 
qaxÀía, el vicissim σικλία pro σιτλία, situlie, ant- 
τλον pro σπέχλον, speculum, dicunt quoque φύτλιν. 
8i tamen contractum quis malit existimare pro 
φατίλια, me non habebit repugnantem. Est autem 
φατίλιν, φιτίλιν, φυτίλιν et. φοιτύλιν (codem sensu) 
vox Arabica (fatiluh)idemsignificans quod Lorchia, 
μή funale torticium. V. Du Cange his in vo- 
cibus. 

(40) Videntur esse tucia et campagia, id est fe- 
moralia et tibialia in una massa. Vid. supra dicta 


D de campagiis et tubiis. 


(41) Vox vulgaris Greca pro δεήῄσεις, παρακλή- 
σεις, εὐχαί, preces, supplieationes. Ita jam apud 
Polybium p. 564, ed. Gronov. exaetat ; saltem potest 
ibi sic accipi, quamvis etiam non incongrua ibi sit 
notio congressus, colloquii deliberandi gratia de 
articulis pacis constituenda, Recte interpres Dio- 
dori Siculi t. Il, p. 124, τὴν προχεχειρισµένην ἓν- 
tcu£tv. vertit pelitionem inslitulam, id est propositam 
Bibi et animo agitatam. Apud Genesium p. 7, red- 
ditur ?ntercessiones. Cont. locus Phranzecitatus Du 
Cangio ad Alexiad. p. 244. Xylander ad Cedren. 

. 962, non percepit hunc vocissignificatum, neque 
interpres Constantini Purphyrogenn. de Themat, 

. 29, neque interpres Alexiadis p. 90. 'Evtsu- 
TM pro libello supplici habet Arrian. Diss. Epi- 
ctel. p. 112. c. f. 


26 


810 ' 


811 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


812 


cedebat pedea ad sancte Sophie edes in processione À χόσμος ἀναμένει. Νικηφόρον ὁ στρατὸς ἐχδέχεται" «d 


solemni cum ganctacruce,et subsistens in horologio 
audiebat faustas hasceambarum factionum acclama- 
tiones: « Nicephorum imperatcrem respublica flagi- 
tat. Nicephorum legesexspectant Nicephorum pala- 
tium exspectat (id est comitalus palatinus]. Hec 
He sunt preces et obiestationes exercitus. Hec 
sunt vota senatus. Hec sunt vota populi. Nicepho- 
rum orbis terrarum exspectat. Nicephorum exerci- 
tus exspectat. Commune decus Nicephorum exspe- 
ctat. Nicephorus, commune bonum, imperet. Ex- 
audi, o Deus, te rogamus ; exaudi, o Deus. Con- 
tingat vita Nicephoro. Nicephore Auguste, tu es 
pius, tu es Augustus et venerabilis. Deus te dedit, 
Deus te custodiet. 251 Christum colens semper 
vinces. Multos annos Nicephorus imperet. Christia- 
num imperium tueatur Deus. » Post h«c peracta 
ingressus per hoream pylen seu portam speciosam 
(8S. Sophie puta] in metatorium, assumptoque ibi 
izitzacio, ingrediebatur narthecem ; et in magna 
regia poria sumptis tedis aut cereis a preposito 


porrectis, adorationem perficiebat, depositaque infula, introibat in 


κοινὸν καλὸν Νικηφόρον ἐκδέχεται' τὸ κοινὸν ἀγαθὸν, 
Νικηφόρος, βατιλεῦσει' εἴσακουσον, ὁ θεὸς, σε πα- 
ρακαλοῦμεν' επάκουσον, ἆ θεὸς, Νικηφόρῳ ζωή" 
Νικηφόρε Αὔγουστε, σὺ εὐσεθὴς, σὺ αεθαστός: ὁ 
θεός σε ἔδωκεν, ὁ Θεός σε φυλάξει τὸν Χριστὸν 
σεθόµενος dei νικᾷς' πολλούς χρόνους Νικηφόρος 
βασιλεύσει' Χριστιανὸν βασίλειον ὁ θεὸς περιφρου- 
Ρήσει Μετὰ ταῦτα εἰσελθών ἔνδον τῆς ὡρω[ες πύ- 
λης εἰς τὸ μητατώριον ᾖλλαξεν τὸ τζιτζάκιον, xal 
εἴσῆλθεν ἐν τῷ νάρθηκι καὶ εἲς τὰς βασιλικὰς με- 
άλας πύλας λαθὼν φατλία παρὰ τοῦ πραιποσίτου 
ἐποίησεν προσκύνησιν, xal ἀποσκεπασθεὶς εἰσόδευ-. 
σεν μετὰ τοῦ πατριάρχου διὰ μἐσοὺ τοῦ ναοῦ xai διὰ 
τῆς δεξιᾶς τοῦ ἄμθωνος καὶ τῆς σωλαίας ἐλθὼν tle 
τὰ ἅγια θύρια, κἀχκεῖ λαδὼν φατλία παρὰ τοῦ πρὰι- 
ποσίτου, ἐποίησεν προσκύνησινικαὶ στραφεὶς ἃμα τοῦ 
πατριάρχου ἀνῆλθεν ἀπὸ τῶν ἔμπροσθεν τοῦ βχµατος 
εἰς τὸν ἄμθωνα, xai ποιήφας τὴν εὐχὴν ὁ πατριάρ- 
X5? ἐπὶ τῖς χλαμ΄-δος καὶ ἐπιδοὺς τοῖς τοῦ χουθου- 
κλείου, ἐλέδῦσαν αὐτὴν τῷ βασιλεῖ: ὁμοίως 39... 

naum (seu navim θοοἱορίσ], 


comitante patriarcha, pergensque per eum medium dextramque ambonis et soles partem, ut venit ad 
sacras fores [cancellorum et bematis], faciebat cum cereis a preposito traditis adorationem ; inde retro 
conversus ab aditu bematis ascendebal una cum patriarcha in ambonem ; ubi cum patriarcha bene- 


dictionem super chlamyde seu paludamento imperiali dixisset, tradebat eam cubiculariis; qui porro 


eam imperatori induebant. Similiter 
CAPUT XCVII. 


De promotione prohedri seu praiidis universi se- 
nalus. 


Prohedri seu presidis dignitas hoc habet bra- 


beum seu virtutis premium et honoris insigne: C 


KEPAA. LZ. 
Ἐπὶ προαγωγῇ προέδρου (42) τῆς ἁπάτης 
συγκλήτου. 
1I τοῦ προἑδρου τῆς συγκλήτου ἀξία τόδε βραθεῖον 
(49) ἔχει" διρόδινον (44) χιτῶνα (45) καὶ χρυσόθετον 


VARLE LECTIONES. 


39 Deest h. I. codici unum folium. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(42) Videtur idem esse, qui olim princeps senatus, 
caputque hoc non decimi seculi, sed quinti aut 
sexti esse : aut argumentum hoc cum aliis unum 
est, ceremoniale hoc post Joannis Tzimisce tem- 
pora a juniore Constantino, Romani filio, noa a 
seniore, Leonis filio, profectum esse. Puto enim 
selate Constantini Porphyrogenneti desiisse princi. 
pes senatus et prohedrorum phohedros, aut proto- 
prohedros, neque ipsos prohedros in usu jam fuisse. 
Nam Cedrenus p. 663, refert, Joannem Tzimiscem 
eum titulum instituisse, videturque in vicem tituli 
patricii successisse, qui stecuio decimo ineunte et 
medio adhuc valde frequens erat. Tunc enim, 
ineunte seculo undecimo et deinceps, permulios 
prohedros eodem tempore in oula Constantini 
reperimus, quorum primicerius erat ó πρωτοπρύε- 
δρος, cujus meminit Scylitz. p. 833 et p. 835. 

(43) Est. insigne, symbolum, indicium, quo col- 
lato confertur honor: quod qui gerit, honorem 
Be gerere profitetur, cujus symbolum gerit. Di- 

nitates gemino modo conferebantur olim, διὰ 

όγου, auctoritate vel elogio, et διὰ βραθείων, per 
bravia, id est premia (nam premium idem prorsus 
est atque βραθεῖον, bravium). Tale bravium nan- 
cisci infulas sortiri appellat Codex Theodos. passim. 
Alias quoque Greci σύµθολα dicunt. Elegans locus 
eet apud Themistium p. 73: Καθάπερ ὁ νόμος τὸ 
διάδηµα xal τὸν στέφανον, οὕτω τὴν πολιὰν ἡ 
φύσις ἔντιμον ἡγεμονικοῦ σύµθολον ἀξιώματος ἐπι- 
τίθησι. "ωσπερ oo οὐκ ἀνεκτὸς ὑμῖ Ó ὀίγα τῶν 
ὑμετέρων συµθόλων (absque vestris infulis, insi- 
gnibus, bráviis) ἄρχειν ἔπιχε.ρῶν. — Constantinus 


D v et γ:τών. ypooógezov 


Porphyrogenn. de admin. imperii p. 126, comme- 
morat vestem magistratus, seu eam, qua magister 
sacrorum oflticiorum investiri solebat. 

(44) Contractum ex διαρόδινον, Sic quoque 
δικίτρινα, διθένετον, pro Buaxl co cvov, διαδένε- 
τον, nis! quis malit, me non improbaturo, a 
δι, id est Latino de, arcessere. ltali quoque di pro 
ue dicunt. Panaus de roseo, de citrino, de veneto 
eubintell. celore, id est coloris γοβοῖ, etc. Reperitur 
quoque diarrhodum. Hugo Falcandus (apud Murat. 
t. 1l Ant. Ital. p. 405) : Hic diarrhodon tgueo 
fulgore visum  reverberut. Ergo erat hio color 
acutus, proxime ad coccineum accedens. Conf. 

(vll. 

(45) Panlo post dicam, qui differant χλομὺς, qAa- 
Ax constanter reperio in 
membranis ; quapropter de χρυσόδετος, quod ali- 
quando in mentem ideo venit, quia auro clusus di- 
citur, ut monstravit Salinasius ad Historiam Augu- 
stam, cogilari non debet. Ergo alia querenda 
exponendi ratio. Et incipio de probitate mee inter- 
pretationis dubitare. Reddidi teniis aureis septam; 
forte debueram aureis exemplis respersam. Figuras 
enim vestibus intexias autinsutas exempla nomina- 
bant : τὰ ἔνθετα et αἱ ἐνθέται sunt idem, quod em- 
blemata, omnia, qua in opus alius generis ἐντίθεται 
ἐμδαλλεται ornatus causa. Erit ergo χρυσόθετον 
idem atque γρυσοένθετον, auro incerium, cui aurum 
insertum est. Patrocinatur utrique pariter inter- 
pretationi, quod proxime sequitur περιορνευμέ- 
νην ἐκ διαχρυσοθέτων. P. 2356, διὰ χρυσῶν ϐι- 
τῶν Scribitur divisis vocibus. 


813 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


814 


Xai ζώνην διάλιθον ἁλουργῇ (46) χλαµύδα διάλευκον A tunioam roseam aureis teniis seplam, et zonam 


περιορνευμένην ἐκ διαχρυσοθέτων καί ταθλίων (47) 


gemmatam purpuream, et chlamydem albam circa 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(46) Videtur magis ad colorem, quam ad mate- 
riam respici. Zonam purpuream, purpura infectam, 
non e pinna lana faclam, Nam qua aut purpura 
infecta. aut lana marina parata essent, quarmvis 
diversi generis res, ambo tamen pariter ἆλουρ- 
17, erant, e productis maris parata. Purpura pote- 
rant panni quacunqne materia, lana, serico, elc., 
facti tiugi ; panni e lana marina facti, poterant co- 
lures quoslibet recipere. Bene distiuxil Basitius 
hom. 1n divites (quantum colligo e loco, quem non 
datum est in connexione expendere ; debeo enim 
illum Du Cange Gloss. Gr. v. Ηίννα) τὰ ἐκ θαλάτ- 
της άνθη ἡ xóy Aoc, purpura, vel murex, dat colores 
ardentes e mari provenientes, 1, mlvva ὑπὲρ τὸ ἐκ τῶν 
προθάτων ἔριον, pinna dat lanas, qus lanas ovium 
vincunt; Ἡ όχλος, conchylium, dat colores non 
tantnm pupuram, sed etiam alios, cyaneum et 
flavum, at lanas non dat. Pinna vero, aliud ostrei 
genus. lanas quidem, at non colores dat. Asterius 
vero pinnam pro conchylio posuit, et illi tribuit 
flavum, aut potius dilute rubrum purpureum 
succum (apud Du Cango |. c.) : Αλιεῖς βάπτουσι 
τὰ ὑπόχρυσα τῶν ἐρίων τὴν ξανθην πίνναν θτρεύον- 
τες, piscatores lanas inficíunt. caplarum pinnarum 
flavo sanguine. De pinna et vellere pinninoseu ma- 
rino multis egit Salmasius ad Tertull. p. 175 seqq. 
Et nihilominus tarnen inutilenon est ascribere que 
Keislerus de pinna et ejus vellere indeque parato 
pannificio refert in ltinerario Italico p. 744 ; Einer 
sonderbaren Fabvike muss ich hierbey gedenken, die 
vorn hmlich xu Tarento unp  R:ggio im Schwange 
ist, und wozu die Füsergen oder eine Art von Haren 
und' Wolle, die au einer gewissen Sorte von Mu- 
scheln. gefunden. wird, Gelegenheit gegeben. Denn 
diese hat man also. zu reinigen. und. 2zuxubereilen 
gelernt, dass anitzt Camisoler, Müizen, Strümp[e und 
Schuhe, welche würmer alo Wolle halten darus ge- 
stricki und verfertiglL werden. An. der Weiche und 
Feinigkeit kommen solche der Seide nicht bey, hin- 
gegen behalten sie stets e nen. sonderbaren Glanz. 
Die natürtiche Farbe dieser Muschel fállh ins. Oli- 
vengrüne. Die  Muschel, die solche hervorbringt, 
wird háuffig auch um die [nselu Malta, Corsica 
und Sardinien gefunden, ja selbst in dem Golfo di 
Venetia habe ich etliche solcher .4rl angetroffen, an 
welchen aber die rauhe Muterie, so man  einigermas- 
sen mil einem zarten Moose vergleichen kan, sparsum 
zu finden war, ldem p. 918 sic scribit : Die yró- 
sten vor den Muscheln der hiesigen Gegend (loquitur 
de tractu Anconitano) sin dic pinnae oder pernae, 
welche letztere Bennennungsie von ihrer einem Schin- 
ken gleichengen Gestalt. erhallen haben. Des áus- 
serste ihrer Schaalen ist το]. und bey ihrem spilxigen 
Ende wáchst oder setzet sich insgemein ein byssus ma- 
rinus an, der zuweilen vier biss sechs Zoll lang ist. 

(47) Cuin magna pars nostri hujus codicis in no- 
minibus vestium consumatur, quibusdam vulgo 
ignotis et prorsus novia, aliis notis quidem, at non 
B&tis clare perspectis, non inutile duxi futurum, si 
in illustranda hac antiquitatis perobscura parteali- 
quanto diligentius versarer. Gerebant igitur homi- 
nes, honestiores profecto illorum temporum, in 
quibus codex nosterobheret, vestes precipuas tres, 
quarum reliqua autaccessiones, aut varie forme vi- 
deri queant. Extima erat chlamys, Romana, non 
Greca vestis, secunda χιτὼν superior, quem alias 
χλανίδα appellant, et tertia χιτὼν | inferior, proprie 
et stricte χιτών, item evyzpiov dicta. Chlamys erat 
pallium Romanum (nam Gracum aliter compara- 
tam erat) super reliquas vestes gestari solita, non 
cerle longitudinis. in humero dextro, aut proxitne 
&d eum, nunquam medio 1n pectore. fibule ope 


constringenda, plerumque ad genua defluens, am- 
pla et libere promissa. Propendebat tamen ipter- 
dum usque ad talos. ut in imagine Justiniani Ra- 
vennate, quam protulit Alemsnnus ad Procopium 
p, 73. Hoc pallium valde prolixum videtur Btymo- 
logici M. σαγομαντίον esse, quod usum sagi vel. 
sacci praestaret et tamen formam manti haberet. 
Mantum nempe erat valde amplum et ad terram 
demissum. Sagum nonitem, quod proprie ad genua 
fere tantum, aut ad media femora pertineret, Vid. 
ad p. 285. Hoc proprie est chlamys, et fuit seculo 
v. et deinceps vestis tam togate, quam sagate 
militie, postquam toga in desuetudinem abiit. Vidi 
quoque in vetustis imaginibus tertium chlamydis 
brevissimum genus, quod apud juncturam humeri 


B cum cubito desineret diversum a colobio eo, quod 


C 


D 


colobium in pectore apertum esset, chlamys tan- 
tum a dextro latere, sic ut dextrum modo hume- 
rum sineret exseri, sinistrum occuleret. Chiamydis 
et sagi et chitonis imaginem videor mihi in Meno- 
logio Basiliano t. I, p. 63. in effigie S. Joannis Ba- 
ptisie ad habitum medii evifacta videre. Est etiam 
chlamys, qua indutus conspicitur Nicephorus Bo- 
toniates in imagine Cerimoniali nostro premissa. 
Nam per ejus fissuram trajectus totus dexter hu- 
merus cum chitonis manica dextrae et ipso pene 
toto chitoneapparet. Sinistra vero manus sola pro- 
minens per sublevatam chlamydem apparet. Qua 
parte coibant ore dextri et sinistri lateris, in chla- 
myde lata erat insuta aut intexta tabula, purpurea, 
aurea, plumata, imegines varias, pracipue vero 
principum, quorum quis esset subditus, protomas 
ostendens. Has tabulas {αδίια appellant, de qutbus 
in continenti dieam pluribus, Chlamydis igiturerat 
flbula in dextro humero, sub qua dexter humerus 
exserebatur. Constat id multis auctorum locis, de 
quibus unum Nicetam oitabo, qui |. IIl, Manuelis 
p. 71 fine, describens torneamentum ab illo impe- 
ratore et, Franco principe Antiochiseapud illam ur- 
bem institutum, ait imperatorem processisse in 
equo, χλαμύδα Ἠσθημένον ἀστειοτέραν, περὶ τὸν 
δεξιὸν ὤμον περονουµένην καὶ ἀφιεῖσαν ἐλευθέραν 
τὴν χεῖρα κατὰ τὸ πόρπηµα. Chlanides et chitones 
habebant quidem interdum quoque βΌυ]88, sed non 
semper. Multi enim earumad nostrum hodiernum 
morem facte erant sic ut inter latus colli et jun- 
cturam humeri cum claviculis nihil pateret. sed 
omnis pannus continus esset, eL manica cum ipsa 
vestes cohereret. In quibusdam tamen chitonibus 
vel tunicis hiabat pannus abutroquelatere, et lata 
lissura erat ulrinqne a mamilla pectoris ad finem 
scapule usque procedens. Geminsm igitur he rime 
fibulis astringi debebant. Differebant igitur fibula 
chitonum a fibulis chlamydum, quod h»* semper 
adessent et nunquam possent abesse, ille plerum- 
que abessent et fibula porro chlamydum semper 
essent singulares, chitonum contra, ubi adessent, 
semper gemellz. H« denique extra conspectum ]- 
tebant suq chlamyde, nisi quis γυμνός, id est tan- 
tummodotunicatus, procederet ; fibulae chlamydum 
jn oculos incurrebant, et maximum erunt chlamy- 
di» ornamentuui et ostentatio divitiarum precipua 
Aures enim plerumque erant, artificioso opere 
elaborate et gemmis fulgentibus οὐβίια. Hinc pa- 
tet inloco Chrysostomi, quem Casaubonus ad Sor. 
Aug. Hist. t. 11, p. 22. citat, e laudatione Babyle 
pro χλανίδος legi oportere χλαμύδος.. Describit ibi 
pompna'n el φαντάσίαν seu ^pparentiam imperialem 
Υπόγραψον, ait. αὐτὸν σεμνὸν ἀπὸ τῶν ἱματίων Φαινό- 
µενον, καὶ τῆς ἁλουργίδος xal τῶν λίθων τῶν παν- 
PER διεσπαρµένων, xxvi τὴν δεξιὰν, κατὰ τὴν συµ- 
60A,» τῆς γλαμύδος τῶν ἀπὸ τοῦ διχδήµατος, Per 


815 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


816 


oras teenia aurea et tabliis duobus auro obsitis or- Α δύο Ὑχρυσοπάστων xal χισσοφύλλων (48) μικρῶν. 


hatam et figurisminutis hedere folia imitantibus 


Παρὰ τοῦ βασιλέως δίδονται ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ (49) 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


gemmas in dextra possunt gemmee in dextrocheriis 
' seu armiliis intelligi, possunt. quoque annulorum 
gemme. Cum chlamysseu paludamentum in locum 
toge successerit et togm successio alque iinita- 
mentum, (ori puta, perpaucis el oppido raro usur- 
parentur, erat chlamys communis usus omnium 
utriusque militie procerum, saltem tempori»us 
Justiniani M. Nam secutis chlamys erat apud Lati- 
nos quidem honoratiorís cujusque, apud Graecos 
autem solius imperatoris, pro quo proceres scara- 
mannio utebantur. Hino στρατιωτικὴν Ἠχλαμύδα 
appellat Themiatius p. 109 et P 116 : ἂχρι χλα- 
μύδος xai ζώνης στρατιώτην. Pilostratus p. 223 
amorem χλαμύδος xxt στρατιώτου βίου conjungit. 
Verum proceribus togate quoquemilitia tribuitur, 
et πόρπη, fibula, id est chlamys, cujus pars esset 
fibula, pro functione splendidissimi cujusque ma- 
istratus urbanicomitatensisve ponitur. Plutarchus 
pusc. p. 884 : "Iva Ἱππουτινὸς fj πόρπης fj τοιαύτης 
τινὸς εὐημερίας τύχωσιν, ul equum, ul fibulam, ut 
talem aliquam felicitatem consequantur, id est, ut 
equites, ut. senatores, uL alia talia flant. Hiero- 
nymus: quod in patatina miiitia sub chlamyde et 
candente linteo corpus ejus cilicio tritum sit, id est, 
cum primum candidatum principis protectorem 
ageret et deinceps ad illustriores honores comita- 
tenses promotus mereret. Conf. Agathias p. 109, 
ubi τὴν πόρπην et τὴν χλαμύδα velut insignia τὸρηι 
conjungit: X97, o9 τῇ π em xai ctp χλαμυδίῳ xai τοῖς 
&xtóg φαινομένοις ἐγχαλλωπίσμασι ταύτην προανὲ- 
ιν τὴν ἐπωνυμίαν (nempe regni). Vid. Petav, ad 
hemist. p. 378. Sacerdotibus autem non licebat 
chlamydes gestare. Hinc cum ad se rapere vellet 
supremam potestalem ejusque imsignia Romanus 


B 


pontifex, flngenda erat donatio, in qua ipse sibi ( 


eum aliis 4 sacerdotio alienis chlamydem et tuni- 
cam coccineam etomnia imperialia ornamenta per- 
mittit. "(Constantinus in donationeSylvestro facta 
permittit ipsi coronam gemmis intexiam, epomi- 
dem, qua collum cingat, chlamydem purpuream, 
coccineam tunicam, ephippia, quibus equi regii 
sterüuntur, sceptra el reliqua glorie ornamenta.]* 
Cingulum non chlamydem, sed chitonem, constrin- 
gebat, et raro chlamys ultra medium femur pro- 
cedebat. Chiton est proprie vestis talaris, Dalma- 
tica medio evo dicta. Manicis carebat chlamys, at 
chiton habebat, certc plerumque. Nam erantquoque 
chitones absquemanicis, colobia dicte, et δίσχιστοι, 
quoniam ante et retro super utraque manulla 
usque ad finem scapule scissi erant, quales in 
Menologio Basiliano passim est videre, antiquitatem 
&ltiorem  redolentes. Plerumque tamen erant 
manicali chitones recentiore instituto. Hinc Lui:- 
randus Grecos etatis sue tunicatos, manicalos per 
udibrium appellat. Hinc etiam invidiam et repre- 
hensionem aibi conciliabat apud suos Carolus Cal- 
vus rex, quod de lialia in. Galliam rediens novos el 
insolilos habitus assumpsil, ut testantur Anaales 
Fuldenses ad A. 8706. Illi habitus quinam sunt? 
Nam talari, pergunt, Dalmatica indutus εἰ ballheo 
accincíus, capite serico velamine involulus procedere 
solebat. Qua! hic meinoratur vestis talaris Dulma- 
tica, illa est chiton. Ea singulo astringebatur. 
JEtate Prpcopii affectabant factionales in chitoni- 
bus manicas ad carpum strictas. ad humeri capul 
peramplas gestare, quem ille morem facete ridet 
Anecdotes historie p. 32, qui locus nonnulla rem 
vestiariam illius etatis illustrantia complectitur, 
quorum partem in dissertatione de hosisad p. 416 
attingo. Chlaa.ydeta fuisse vestem Romaram, non 
Grecam, supra dixi. Rea ipsa loquitur et lueu- 
lenter confirmat  Themietius p. 144: Οἱ τῶν 
γαλῶν σωμάτων ἐρῶντες πρὸς μὲν τὰ ἀμφιέσματα 


D 


οὐ διαφέρονται εἴτε ᾿Ελληνικὰ cim, s'c& χλαμύδες. 
Opponit Gr:ecis vestibus chlamydes. Ergo Graecis 
antiquis in usu chlamys non erat: ergo aliene 
originis, est, Romane scilicet, idem cum paluda- 
mento. Nam vetusta Grecorum pallia multuim erant 
ἃ chlamydibus diversa. Patebantenim scissa utrin- 
que ab 1ma pedibus vicina ora usque ad articulum 
humeri cum scapulis ad utrumque latus, ut exseri 
possent ambo humeri plane ut candide casule vel 
planeta, quas praedicatores nostri passim locorum 
adhue gerunt, Chorhembden et Chorróke dictas. 
Erant ergo ipsorum Ρ8Ι1ἱ8 δίσχισταθὶ ala utriugque, 
tam anüce quam postice, utrámque oram, dextram 
Bipistramque, revolvebant versus collum et super 
humeris infixis acubus aut trajectis fibulis conse- 
rebant.'[|In vetere nummo est Alexis vélu d'une 
longue robe ouverte à l'endroit de la droitede laquelle 
il tient un νάρθτξ, ut ait Du Cange ad Joinvill. p. 
296. |" Longa illa roha est chlamys, cujus imágines 
in nummo, quem Cerimoniali huic presimi Con- 
stantini el Porphyrogenneti, item in illorum num- 
morum quibusdam, quos Dissertationi Leichiansg 
de vita Constantini Porphyr. preimisi, et in omui- 
bus pene, presertim antiquioribus nummis Byzan. 
tinis est conspicere, Non itaque video, qui possim 
Du Cangio astipulari chlamydes et clibania con- 
fundenti. Nempe ad Joinvil. p, 111, chlamydem ap. 
pellat habit des chevaliers, et ad Alexiad. p. 401, 
diclionem μετὰ δύο γλαμύδων interpretatur avec 
deuz coltes d'armes, id est cum duobus militibus 
quia nernini preter militesinduere chlamydem seu 
loricam licuerit. *(Carolus M. diebus festis &urea 
chlamyde, aureis ocreis aureaque corona ornatus 
procedebat, quo imitabatur CPtanos imperatores, 
ut Justinianum, de quo Theophanes p. 146, 196, 
ut apparet ex Annalibus Fuldens. A. 876. Habitus 
tamen ipsos diversos putat, precipuc τετράγωνα, 
Du Canhe p. 158t Diss. Joinvill. Multum diversa 
alltaquadrataetchlamydes, Illaerant pallia Graeca, 
δίσχιστα, he pallia Roinana seu. paludamenta. De 
quadratis illis veniet suo quoque tempore agen/i 
locus. Diceendum unum adhuc, qui sint chlamydes 
Axa super humerum et rlausze? in Concil. Andega- 
vens Α. 1365, in verbis : nec chlamydes fixas super 
humerum, scd clausas, largas, longas et honestas. 
Que hic (χα super humerum chlamydes appellan- 
tur, he sunt, quas fibula super dextro humero 
continebat, Claus; uero sunt ille alias sio dicto 
εἰοου que roiunde, ad instar clocece vel cam- 
pana in imo tanto ambitu solide erant, in summo 
augustiore ambitu foramen habebant, perquotcaput 
caput 

(48) Longam Jetabliisdissertationem hic positam, 
0d quam modo ablegabam, rogatu typographi ud 
finem properantis et charte defectum causantis, 
alii loco reservandam duzi. 

(49) Cui iutexti erant corymbi et helices he- 
dere, hederam simulantes. Errore enim memorie 
apium pro hedera in Latinis nominavi. Habet hanc 
vocem historia msta Bertrandi Romani apud Du 
Cange v, Σε:στός: 


— 1 ^ d , * 
Τα λαμπροκαλαμήστυλα ὀρθομαρμάρωσίς τὲ 
Κιττόφυλλαχρυσόφυλλα, tov, κρίνων xa? ῥόδιων, 


Splendide αιἱ calamorum scriptoriorum inslar re- 
ον columnde et. marmoribus in altum. extructi 
parteles, quibus illudunt hederacei, pampini el aurea 
folia violarum, liliorum et rosarum. Jam in superio- 
ribus sliquoties monui, veteres Graecos et Romanos 
gestasse vestes fluridas (quod adhuc Turci etOrien- 
tules oinnes servant), figuris variis foliorum, race- 
morum, florum et aliarum rerum, quas figuras 
exempla nominant, intextas. 


817 


DE CERIMONIIS AULJE ΕΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. 1. 


818 


τῷ τιµωμένῳ, ἃ xal λαδὼν πίπτει καὶ κατασπάσ À respersam.Ab imperatore hec dantur in aureo tri- 


ζεται τοὺς βασιλικοὺς πόδας καὶ τὰ Ὑόνατα, xai 
ἀνιστάμενος ἀπέρχεται ἐν τῷ vatp τοῦ ἁγίου θεοδώ- 
poo ἐν αὐτῷ τῷ χρυσοτριχλίνῳ, καὶ ἐνδύεται ταῦτα 
παρὰ τοῦ τῆς καταστάσεως, παρόντος xal τοῦ πραι- 
ποσίτου (τῶν xai προσαγόντων αὐτὸν πρότερον πρὸς 
τὸν βασιλέα ἀπὸ σκαραμαγγίου καὶ μᾶνιχος xal κα- 
ταχοιλίου 49 (60) διὰ τοῦ βήλου τῶν ἀργυρῶν πυλῶν, 
τῆς συγκλήτου Ἱσταμένης E) τῷ αὐτῷ τρικλίνῳ μετὰ 
ἀλλαξιμάτων, ἐστεμμένου ὄντος τοῦ βασιλέως), xal 
μετὰ τὸ ἐνδυθῆναι ἐξάγεται map! αὐτῶν, καὶ πάλιν 
χατασπάζεται τοὺς πόδας τοῦ δεσπότου καὶ τὰ Υό- 
vata; xal εὐχαριστῶν ἵσταται ἔν τῷ pio. καὶ 
προσέρχεται xal d σύγχλητος, εὐχαριστοῦσα (51) 
τῷ δεσπότῃ, xal ἀπέρχεται ἐν τῇ ἰδίᾳ τάξει. Καὶ 
εἶθ) οὕτως ἀναθιθάζεται ὁ τιμηθεὶς διὰ τοῦ πραιπο- 
σίτου ἄνωθεν τῶν µαγίστρων, καὶ δίδοται τὸ νεῦμα, 
xai ἐξέρχεται σὺν τῇ συγκλήτῷ, xal κατασπάζεται 
ὑπ' αὐτῆς, καὶ ἀπέρχεται ἐν τῇ ᾽Αγίᾳ Σοφίᾳ (52) 
φορῶν ταῦτα. Καὶ ὀψικευόμενος παρά τε τοῦ τῆς 
καταστάσεως xai τοῦ πριµιχηρίου τοῦ κουθουκλείου 
καὶ τῶν σιλεντιαρίων, διερχόµενος διὰ τῆς χαλχῆς 
xal ἀκτολογούμενος παρὰ τῶν δύο μερῶν, ὥσπερ οἱ 
πατρἰχιοι, xai δεχόμενος εὐχὴν παρὰ τοῦ πατριάρ- 


clinio recens honorato ; qui ea nactus humi procidit, 
etdomini pedes genuaque deosculatur; inderesurgit, 
et ad ediculam S. Theodori,qua in ipso chrysotri- 
clinio est, abit, ibique a presente cerimoniario et 
preposito dictis modo vestibus honoris induitur, 
(Illi ipsi,cerimoniarius et prepositus,eum antea ad 
imperatorem adduxerant, scaramangio indutum et 
lorque et catacoilio seu ventrali,per velum argenteem 
porte,senatu in eodem triclinio in mutatoriis stan- 
te,imperatore autem stemma seu infulam gerente.) 
Abillis ipsis,jam brabeo suo indutus,e S. Theodoro 
educitur honoratus, el presentatur domino, cujus 
pedes et genua iterum osculatur, dictaque gratia- 
rum actione, medio in conclavi astat. Tum acce- 
dit senatus et gratias domino [agit pro imposito 
sibi capite], illisque peractis, rursus ad suam sta- 
tionem redit. Tum producitur honoratus a prepo- 
silo et in capite magistrorum collocatur, datoque 
imperatorie nutu, et ipse et simul senatus exeunt. 
Senatores jam exir& conspectum domini agentes 
novum suum presidem consalutant ; ille vero porro 
ad edes S. Sophie in novo suo ornatu abit, comi- 
tantibus cerimoniario et primicerio cubiculi et si- 


VARI/E LECTIONES. 


4 Sic R. h. I. et mox, χαταχυλίου cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


et cervix exsererentur. Talium clocoarum memoria 
et imagines passim occurrunt in monumentis me- 


vóptp ; vid. Murator. t. IT, Ant. Ital. p. 301. Apud 
eumdetrn p. 332,leguntur in impreoatione marmori 


dii evi, ut in. Longobardica illa tabula, que co- (; Nepesino inscripta hzc verba : cum Juda et Capha 


ronationem regis Longobardici exhibet, ab Horatio 
Blunco ad Warnefridum edita.Dilfert clocca a colo- 
bio eo quod illa scissuram modicam inter scapulas, 
aut etiam ab antica et postica simul haberet, ab 
illo foramine per quod caput exserebatur non mul- 
tum deorsum procurrentem, in imo solida ; colo- 
bium vero scissuram ab ima ora super medio pe- 
ctore ad summum usque collare ascendentem habe- 
bat, cetera solidum. Discimus de reliquo ex illo 
Concilii Andegavensis laudato loco; chlamydes 
adhuc xiv seculo gestari solitas fuisse: item ex 
imagine, si quibus eam spectare licet, in codice 
quodam membranaceo bibliothece hujus urbis pu- 
91195, qui complectitur duobus grandibus in folio 
voluminibus Valerii Maximi Gallicam interpretatio- 
nem pulcherrime scriptam et auro atque picturis 
illuminatam. Singulis libris premisse sunt sin- 

ule grandes et pulcherrime imagines, quas qui 


intuetur non potest illorum temporum,quibus exa- D 


ratus fuit codex,in pingendo subtilitatem et dexte- 
ritatem non mirari. 

(50) Credo xaxaxo!A1ov, ventrale, fnisse vestis ge- 
nus, quod pectus ambit, et in ipsis inguinibus de- 
sinit, Bruslutu vel Wambs nobis dictum, de quo 
v. Du Cange v. Gambeso, et que intra de di- 
ploide dicam ; aut fuit ventrale, si Salmasio cre- 
dimus, hac de voce ad Scr. H. Aug. t. I, p. 670 
disputanti, lata fascia ventri precingenda, cum 
habenis astrictoriis et funda vel marsupio pro 
recondendis nummis.Grecos veteres in pronuntian- 
do inter » et οι discrimen non statuisse, ex eo 
satis apparel, quod neque Greci, neque Latini 
librarii y et & distinguunt, sed ambo promiscue 
habent. Novi Greci πύχυλον dicun! pro ὑπό- 
xotÀoy vel ὑποκοίλιον, venter. Pro Μυσία Latini 
Masia dixerunt. Pro οἰκειακός yciacus exararunt 
(v. Du Cange v. Calapanus), et jconomus pro οἶκο- 


et Pilato habeat portionem, ilem turpissimam susti- 
neat mortem, ut. 210, qui. suos tradidi socios, non 
ejus sib. memoria, sed in asello. retrorsum sedeat. et 
caudam in manu lenealt. Constructio verborum 
hec est : ut ejus qui socios tradidit, id est prodidit, 
memoria non sit in cylo, id. est colo. Salmasius ad 
ἱπβοτὶρί. Herodis Attici p. 44, inter alia ait, ante 
inventas & Simonide litteras scribi consuevisse 
IIZOIKHE pro ψυχή. Infra apud Nostrum est p. 
339 συνέτοιχον pro suvéso pov, οἱ vicissim p. 
222 τύχοις pro τοἰχοις, ποίλη pro πύλη, quvt- 
κας in M., ubi editum fuit φοίνικας, p. 101. 

(51) Mos erat, ut senatus pro recens honorato 
collega gratias imperatori ageret ut patet e 
Themistio p. 200 : Δεινὸν οὖν ἐμοὶ κατεφάνη, τὴν 
μὲν βουλὴν εὐθὺς εἰσελθοῦσαν, ἠνίκα αὐτὸν ἀνεῖπεν 

βασιλεὺς (nempe consulem), δοῦναι τὰ πρέποντα 

αριστήρια, 

(52) Mos erat Grecorum, ut recens honoratus 
statim a promotione et consistorio ad ecclesiam 
aliquam,seu palatinam (ut S.Demetrii, vid. p. 135), : 
seu urbanam, ut S. Sophiam aut SS. Apostolorum, . 
abiret, Deoque gratias pre indulto honore ageret, 8 
patriarcha vel alio quodam sacerdote benedictio- 
nem et sacram communionem acciperet, et munus 
ecclesi:* donaret.Domum deinde abeuntem college 
novi et familiares comitabantur et deducebant,illuc 
afferebat regium diploma vel codicillos silentiarius, 
et omnes epulabantur; vid. Nostri p. 135, Cedren. 
p. 6012, Valesius ad Amm. Marcell. p. 523, el Du 
Canxe v. Patricius. Ipsi quoque gentiles Remani 
magistratus novo macti honore iban! in Capitolium 
Jovi gratias. actum ; vid. Arrian. dissert, Epicte'. 
p. 136. "(Ritus precum in templo super patricio 
Inaugurando v. Georg. Monach. p. 508, Boript.post 
Theophan. p. 239. Patricii Greci precibus in ec- 
clesia communiri soliti, S. m. Logothet. p. 475.]* 


819 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


820 


lentiariis. Illuc pergens dum transit per chalcen, À 7o», ἀπέρχεται ἐν τῷ οἵκῳ αὐτοῦ, εὐφημούμενος 


excipitur faustis aoclamationibus ambarum factio- 
num iisdem, quibns patricii sclent excipi ; tandem 
in ips» Magna ecclesia accipit a patriarcha bene- 
dictionem,et abit denique in domum suam sub le- 
tis vocibus et elogiis factionum. Sequuntur eum 
magistri οἱ patricii, quibus libet, et convivio ab eo 
excepti rursus abeunt. Ex eo tempore procedens 
diebus communibus 266 et operariis, induit in 
ede S. Btephani, que est in circo, scaramangium 


παρὰ τῶν δήμων. Ἐφέπονται δὲ τούτῳ μάγιστροι 
xxi πατρίκιοι ὅσοι βωύλονται, xal συνεστιώμενοι 
ἀναχωροῦσι. Καὶ ἐκ τότε ἐν μὲν ταῖς κοιναῖς ἡμέ- 
paie προερχόμενος ἐνδύεται εἰς τὸν "Αγιον Στέφανον 
τοῦ ἱπποδρόμου σκαραμάγγιον ὀξὺν πρασινοτρίθλατ- 
του (53) xal καταχοίλιον κοὶ ῥοήσ.ον ἔχον ἐξαθού- 
λιν (94) χρυσᾶ περιορνευµένη διὰ χρυσῶν θετῶν καὶ 
κισσοφύλλων μικρῶν. Καὶ ἐν τῷ εἰσέρχεσθαι αὐτὸν, 
ὀψικευόμενος (55) παρὰ τοῦ ἀχολούθου (56), πρῶτον 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(53) Gum res ad vestitum et colores pertinentes 
vix queant perspicue solis verbis tradi,et multa rei 
tinetorie ignoremus, veteres quoque non iisdem 
semper rebus eadem nomina tribuerint,sepe nihil 
aliud licel, quam conjectura in his talibus expo- 
nendis uti. Ego quidem hic loci nescio, debeatae 
ὀξύν pro violuceo. an pro acuti juris accipi.Si prius, 
deberet ὀξυπρασινοτρίθλαττον una voce scribi, el 
essel vestis, in quo fila per alternas vices modo 
violacea, modo viridia jacerent. Si posterius, esset 
vestis prasini, sed vividi et ardentis coloris. Quid 
porro triblattum fuerit, non magis liquet. Potest 
enim (ertinctum et potest quoque frilix esse. Si 
prius,fortissimus et saturatissimus fuerit color ne- 
cesse est ; quo enim saepius fila tinyebantur, eo 
profundius imbibebant colerem, ut deleri porro οἱ 
exteri nequiret. Si vero posteriua,fuerint cujusque 
coloris, tam violacei,quam prasini fila singula ter- 
nis tenuioribus filis contorta. Priori interpretationi 
favet Petrus Damianus, qui pallium sericum illud, 
guod trium essel colorum, triblattum ait appellari. 

ocum habet Du Cange v. Triblathum. Dictio trium 
colorum non indicat tres diversos in uno panno co- 
lores,sed tres tincturas, ter repetitam in cortinam 
lincloriam panni immersionem. Quod e nostro hoc 
loco liquet,in quo triblatto aut unus color prasinusg 
aut ad summum duo, violaceus el prasinus, non 

lures tribuuntur. 

(54) Quid hec vocabula sibi velint, alii me di- 
xerint melius. Ego quidem hic nihil video, nisi 
hoc unum, rhoésium a colore rubro sio esse di- 
ctum. 

($55) Dubium, ad prohedrum, an ad drungarium 
pertineat, et diu fluctuavi. Sane initio verteram : 
llluc ingresso et ab acolutho stiputo, ut ad prohe- 
drum rediret, quo casu legendum sit ὀψικευόμενο, 
in accusativo : dein mulavi, nescius optimone con- 
silio. Vereor tamen, ne, quod alias mihi contigit, 
pejus pro meliore arripuerim deceptus prava le- 
ctione. 

(£6) Acoluthus erat rnagister illorum militum pa- 
latinorum, qui Baraugi solent appellari, et custo- 


D 


C 


dis sacri corporis deputati secures gerebant ; vid. D 


Du Cange Gloss. Gr. h. v. et ad Cinnam. p. 41. 
'(Varangi seu Angli inter corporis custodes Greci 
imperatoris. DC. ad Villehard. p. 296. De vocis 
etymologia v. Bayer t. IV Comment. Academ. Pe- 
tropolit.]* Angli sint, an Franci disputatur. Mihi 
dubiura non est, Francos et Barangos et Waragos 
eosdem esse.Abulfeda in Geographia post mare,quad 
aut Burduliz,hoc est Castella veleris, au! Bordilz, 
hoc est Burdigali;e,mare est (vid. Du Cange v. Pa- 
storelli), recenset ut prosimurm et continuum mare, 
mare Warangorum Liquet Francicum id esse,nobis 
hodie Germanicum dictum,ab A5uitania inde usque 
- ad Norwegiam porrectum. Venisse Francos e se- 
ptentrione, transiisse pro partie in Angli.«m uno 
cum Saxonibus seculo v, notum est. Unde facile 
conciliari potest, Barangos Fraucos esse, et tamen 
Anglos a Codino et Anglice loquentes dici. Nomen 
Francorum olim Feranki et Faranki pronuntiabatur. 
(V. Barth. ad Guilielmi Briton. Philipp. I, 114, 


p. 28, et Du Cange v. Feranci.) De nominis autem 
Francorum ratione etymologica discrepant senten- 
tie, quibus recensendis non immorabor ; eam ta- 
men, qua mihi probabilior videtur, expediam. 
Primum quidem id improbabile videri et causam 
nostram turbare non debet,quod w et b et f promi- 
scue habemus, dicimusque, a nobis hodie et olim 
Francos dictos eosdem cum Barangis et item cum 
Waragis esse. Num,e.c., quos nos hodie Wallachos 
dicimus, eos Greci Βλάγκους vol Βλάγχους appel- 
lant, Arabes, Afla k.Deinde hoc quoque perinde est, 
Waragus un Warangus efferas. Utrumque recte,sive 
ex more Graecorum,sive ex etymologia. Solent Graci 
n ante g interponere in nominibus gentium et aliis. 
Ut,quod modo citabam exemplum, DA4yj ovs appel- 
lant, quos alii et ipsi ee Blachos ; item qui proprie 
Ugri suut, eos Greci et nos ad ipsorum exemplum 
Ungros, Ungaros appellamus. Ut nos hodie nomina 
qualitatis non tantum in ich vel ig,sed etiam in ing 
terminamus,sic quoque veteres Germani seu F'ranci 
suo more non tantum in ag el eg,sed etiam in ang 
et eng terininabant. Pro gryseus (greusig) dicebant 
grysengus, vid. Du Cange hac voc. ; ita quoque pro 
wehrig dicebant warag et wareg οἱ warang et wareng. 
Ut dicimus ltngling pro eo, qui juvenis est, Zwil- 
ling pro eo, qui gemellus est, Edeling pro no- 
bili, etc., sic optimo jure, quamvis usus non asti- 

uletur,possemus dicere Wehring pro homine tute- 
ari, protectore. Et id quoque in usu olim fuisse 
probat nomen Berínger, Berengarius, quod nibil 
aliud est, quam Barangus, protector. In usu quoti- 
diano est adhuc hodie vox Wehre, luitio, protectio. 
Sich «ur Wehr stellen, 8e comparare ad se tuendum. 
Hinc 1oar Anglis et guerre Francis aliud nihil est, 
quam nostrum Wehlre, pro aris et focis dimicare ; 
wehren dicimus pro arcere a nobis, amovere, pro- 
fligare. Hoc sensu essent Barangi οἱ ἀποσοθοῦντες, 
qui submovent turbam, aggressores profligant.Vel 
8ic potuerunt dici, quia t«ntum bello viverent et 
mercede militatum extra patriam irent. « Warings 
(ait Du Cange v. Gravaringus] vocant Angli milites, 
vocabulo, ut videtur, ducto a werra; nostris dicun- 
tur hommes de guerre. » V. Du Cange v. Warantus. 
Hi Barangi vel Franci, id est protectores, habita- 
bant in excubitis vel statione excubitorum.Zonaras 
in Alexio : Οἱ Bdpayqo: τὴν ἐν τοῖς ἐξκουθίτοις 
θιειλγφότες 000v, ἔνθαπερ τούτοις d, κατοίκησις. 
Gestabant rhomphaas οἱ bipennes super humeris, 
vel etiam bipennes ad femur habebant pendentes; 
vid. Nostr. p. 302 ; et hos intelligit Psellus in 
Historia msta (apud Du Cange v. 'Pouocía),quando 
ait Theodoram circumstelisse cum aliis protectori- 
bus eos,qui graves ferro bipennes ex humeris libra- 
bant : Περιειστήχεισαν δὲ ταύτην ἔξω πολὺ πλῄθος...οἳ 
μὲν ξίφη περιεζωσμένοι,οἱ δ᾽ ἀπὸ τῶν ὤμων ῥομφαίας 
βαρυσιδήρους ἐπέσειον, ἄλλοι δὲ δόρατα ἠγκαλ[ζοντο 
φεξῆς ἑστηχότες. Non solum in aula militabant 
Barangi, eed etiam in provinciis. Scylitzes in Mo- 
nomacho Francos et Warangos in Iberia et Chaldia 
collocat : Ὁ βασιλεὺς τὸν ἀχόλουθος Μιχαλλ µετα- 
πεμψάμµγνος ἐγ vro ἑσπέρας s heserat hactenus 
cum cohorte sua in Magna Grecia aut in Dalmatia] 


821 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LI3. I. 


833 


| piv προσυπαντᾷ αὐτῷ ὁ δρουγγδριος τῆς βίγλης καὶ οἱ Α oxyprasinotriblattum seu viridi serico textum, ter 


μάγιστροι καὶ οἱ κριταὶ οἱ ἐν τῷ ἱπποδρομίῳ καθεζό- 
μενοι, καὶ χαιρετίζουσιν αὐτὸν, καὶ ἀντιχαιρετίζονται 
παρ αὐτοῦ. Εἶτα εἰσέρχεται διὰ τῶν σκύλων, προσ- 
υπαντᾶται 5! ἐν τῇ ἀρχῃ τοῦ Ἰουστινιανοῦ τρικλίνου 
παρὰ τῶν σιλεντιαρίων καὶ τοῦ ἁἀδμινσουναλίου, 
κἀκεῖθεν παρὰ τῶν τοῦ κουθουκλείου, εἶτα ἐν τῷ 
µέσῳ τοῦ αὐτοῦ τρικλίνου παρὰ τῶν πβωτοσπαθα- 
piv καὶ σπαθαροκανδιδάτων xai λοιπῶν, καὶ χαιρε- 
εἶζεται παρ) αὐτῶν, καὶ ἀντιχαιρετίζει αὐτοὺς. Εἶτα 
εἰσέρχεται εἰς τὸν λαυσιακὸν, πβοσυπαντᾶται παρὰ 
τοῦ πραιποσίτου 5* καὶ τοῦ ἑταιρειάρχου καὶ λοιπῶν 
συγκλητικῶν, (là αὐτὸ ποιεῖ καὶ ὅτε προσυπαντᾶται 
παρὰ τοῦ πραιποαίτου τοῦ πατριάρχου. Ὁμοίως τὸ 
αὐτὸ ποιεῖ καὶ ὁ πριµικήριος τοῦ κουθουκλείου μετὰ 
τῶν πριµικηρίων ὁστιαρίων.) Καὶ προκᾶθηται τῶν 
μαγίστρων καὶ πραιποσίτων, xai πρὸς tov βασιλέα 
εἰσερχόμενος, ὥσπερ τὸ παλαιὸν ὁ πραιπόσιτος, ἀμέ- 
σως εἰσέοχεται, τιμώμενος ὑπὸ πάντων. Ἐν δὲ ταῖς 
ἑορταῖς φορῶν ἄπερ ἔλαθεν ἀλλάξιμα σὺν καμπαγίοις 
καὶ ἁλουργέσι χαμποτούθοις προπορεύεται ἔμπροσθεν 
τοῦ βασιλέως. Ἐν δὲ ταῖς ἱπριχαῖς προελεύσεσι τὰ 
δίροδα διάχρυσα στιχάριον xal σαγίον (57), συµπο- 


tinctum, vividi luminis, et catacoilium [seu ven- 
trale] et rhoesium, habens exabulium aureum cir- 
cum oras vel limbos ornatum teniis aureis et par- 
vis foliis hedere similibus respersum. lllic ingresso 
primi occurrunt drungarius vigilie, ab acolutho 
[seu barangorum securiferorum duce] stipatus, et 
magistri et judices in hippodromo sedentes ; jubent- 
que ipsum salvere, et vicissim ab eo jubentur. Dein 
per scyla transiens beneventatur initio triclinii 
Justiniani a silentiariie et ad missionali, paulo ulte- 
rius a cubiculariis ; medio in triclinio a protospa- 
thariis et spatharocandidatis et reliquis ; quibus 
omnibusdatam salutem reddit. Intrantem in lausia- 
cum excipiunt prepositus et hetariarcha et reliqui 
senatores idemque facit erga hos, quod erga supe- 
riores; idem quoque erga excipientes patriarchae 
prepositum, primicerium cubiculi et primicerios 
ostiariorum. Tum primus considet ante magistros 
et praepositos, et intral ad imperatorem immediate, 
non nuntiatus, quemadmodum olim prepositus in- 
trabat ; verbo, magno in honore habetur ab omni- 
bus. In diebus autem festis gestat, quae accepit ab 


VARLE LECTIONES. 


*4 προσυπαντοῦσι tod. * maxtpidoy ou cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


εἷς Ἱθηρίαν ἐκπέμπει. "Oc. ἐκεῖ γενόμενος καὶ τοὺ» 
διεσπαρµένους £v τε Χαλδίᾳ καὶ Ἰθηρίᾳ Ἡράχκους 
xai Βαράγγους ἀγηοχὼς κωλύειν ἠπείγετο τὸν ἐἔνον- 
τα τρόπον τοῦ Σουλτανο». Barangos, quoque in expe- 
ditiones bellicas, quas Greci tentabant, ivisse, con- 
stat etiam e Chronico Casinensi Il, 37, p. 373, ubi 
Grecidicuntur Apuliam et Calabriam sibi vindicasse, 
socialis in auxilium suum Danis, Russis εἰ Gualan- 
nis. Ejisdem originis gentes sunt Dani et Gualanni. 
Putantur enim Barangie Daniain Angliam venisse. 
Atqui Gualanni et Barangi iidem sunt. Gu ut W. 
item nn ut ng olim pronuptiabat!ur, et | saepe litte- 
re r substitui solebat ; ut ergo Gualanni et Barungi 
sono prope nihil different. Non solus imperator 
habebat Barangos suicorporiscustodeset perpetuos 
comites, verum etiam proceres, habebant, si non 
veros, at certe tamen Grecos ad modum Barango- 
rum vestitos et armalos; ut hodie quos inagnates 
nostri alunt apparitores Heiduckos appellamus, 
etiamsi natione Germanos, ad modum tamen Hei- 
duckorum compositos. Schol. Basilic. ad I. rx, 
p. 695 : Ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ βασιλέως Αλεξίου τοῦ 
Κομνηνου Βαράγγου συγκλητικοῦ τὸν ἕτερον Βά- 
Ραγγον συγκλητικὸν φονεύσαντος. Hic. Barangus se- 
natorius est, qui ad senatorum aliquem pertinebat 
eique apparebat. Horum itaque imperialium Bacan- 
gorum magister appellabatur peculiari nomine, non 
patrio quidem, at Greco tamen ad patrium conflicto. 
Ρα!γίο enim nomini ipsi se appellabant et a suis 
citabantur Folgher, id est comes, seculor, appari- 
tor, ἀκόλουθος. Vox Germanica est folgher οἱ folg- 
heres, id est [olger, folgerer, appetlabant medio evo 
qui aliis deserviunt, ut ait Bracton. [ ir, tract. 2. 
ο. 10. Apponam ejus locum e Du Cange v. Folgare : 
omnes, qui lerram tenent et. domum, qui dicuntur 
Husfastene | Hansfeste, angesessene] et etiam alii, 
qui aliis deserviunt, qui dicuntur focgheres, id est 
servientes, apparentes in obsequio, sequentes he- 
rum, quo eat, comitantes, et a latere ejus non de- 
cedentes. Superest adhuc ea vox in sermone Angli- 
cano, fellow. Nam fellow et fellower idem est atque 
fellog et felloger. In universum quidem omnes Wa- 


C 


D 


rangi in militia palatina merentes erant folgheres 
seu acoluthi ; verum ut solemne erat illi aulae magi- 
strum et caput militaris alicujus tagmatis per ϱχ- 
cellentiam eo nomine appellare, quod singulari cui- 
que militi competebat; ut e. c. bicanatum pro 
prefecto bicanatorum, excubitum, ploimum, peri- 
usium, etc., pro prefecto excubitorum, ploimorum, 
periusie: sic etiam acoluthum per excellentiam 
appellabant eum, qui tagmati acoluthorum prees- 
Bel. Ipsi enim Barangi se fel/lows, folgherer,acoluthos 
appellabant. Hos Barangos proculdubio intelligit 
Rhamnusius l. 11, de bello CPtano p. 87, 1, Mache- 
rophoros laudans, quod satellitium, griffonum vulgo 
Graecis nominatum, ex Anglis el Danis antiquo Caesa- 
rum Gracorum more conscriptum in stationibus erat. 
De grifJonibus nihil usquam comperi. Videtur tamen 
auctorem Villharduinum habuisse. 

(57) Sticharium est tunica interior, talaris, σα- 
γίον autem, item χλανίς, est sagum seu tunica bre- 
vior exterior; τὸ σαγίον τὴν et χλανίδα idem esse 
salis credo e collatione Cerimonialis nostri p. 6. 
cum p. 313. Sticharium el stichtum, item stigium 
(sic diversa ratione idem vocabulum scribitur), ut 
et s/ica, Latine reddi solet strictorium. Facile hino 
est, etymologiam ejus indagare. Est diminutivum 
secundum alterius diminutivi primarii, idem signi- 
ficantis, στιχίον. Hoc venit 8 στίζειν, στίχω, per 
orbem ambire, ei hoo ἃ στάω. Ab ejus futuro 
στήσω, collocabo, fit στίζω, ut ab οἱήσομαι fit 
ὀΐζομαι, quo utitur Moschus in Europa v. 8, et 
multa lalia; Χχρυσὸν στίζοντα, aurum ambiens vel 
circeumstans, habet Nicetas, vocum caecarum et 
poeticarum captator, p. 44. de Gerinanica quadam 
Amazone ; τις ἐκ τοῦ στίζοντος χρυσοῦ xai περὶ- 
τρέχοντος τὰ λώματα τοῦ ἐσθήματος χρυσόπους παρ- 
ὠνομάζετο. Inde furmata verba ἀποστίζειν, seorsim 
collocare, et περιστίζειν, in. orbem collocare, ami- 
cire. Illo utitur Moschus in Oarista v. 54: φεῦ, 
φεῦ, καὶ τὴν µίτραν amigttysc; recte vertitur πιέ- 
tram (τὸ ἐπιμάζιον) removistt ? et immerito suspe- 
ctum fuit visum magnis viris Scaligero et Casau- 
bono. Altero verbo περιστίζειν utitur Herodotus 


823 


CONSTANTINI PORPHYROGENIT! 


834 


imperatore, mutatoria et campagia el campotuba A ρεύεται τῷ πραιποσίτῳ, καὶ ὁπηνίκα μέλλει actos- 


purpurea, eoque in ornatu preit imperatorem. In 
processionibus equestribus vero gerit vestes roseag 
&auro pertextas, sticharium nempe et sagum, eo- 
demque passu tum cum preposito ambulat; οἱ 
imperatori volenti coronam aut ponere aut depo- 
nere, adest. Αοἰο]ορίω seu acclamationes factionum 
he sunt: Multi sint anni imperatoris; illius vel 
illius cum plena potestate imp. multi sint &nni; 
illius vel illius felicissimi Cesaris multi sint anni; 
bene veneris, illestrissime prises senatus ; bene ve- 
neris, tu, qui fidum servum et amicum imperatoris 
te monsirasti ; bene veneris, dilecte imperatori, 


, quem Deus coronavit ; bene veneris, dilecte felicis- 


simo Cesari ; bene veneris, dilecte senatui; bene 
veneris, dilecte universo populo. Gloria sit Deo, 
qui domino gloriam addidit; gloria sit Deo, qui 
magniticavit felicissimum Cesarem ; gloria sit Deo, 
qui te preesidem senatus constituit ; gloria sit Deo 
soli regnanti et dignos dignis premiis mactanti, et 
in te precipue [hic addebant et exprimebant viri 
nonien] illustrissimam dignitatem presidis confe- 
rent. Bene veneris, a benefactore nostro dilecte 
atque promote ; bene veneris, nobili sanguine pro- 


create; bene veneris ad populum tui amantem. Merito te auniavit dominus, 


σθχι ὁ βασιλεὺς 7; ἀποστέφεσθαι, σύνεστι τούτῳ. Αἱ 
ἀκτολογίαι τῶν μερῶν' « Πολλὰ ἔτη τοῦ βασιλέως" 
ὁ δεῖνα βασιλέως αὐτοκράτορος πολλὰ τὰ ἔτη. ὁ δεῖνα 
τοῦ εὐτυχεστάτου Καίσαρος πολλα τὰ ἔτη' Καλῶς 
ἦλθες, λαμπρότατε πρόελρε τῆς συγκλήτου καλῶς 
ἆλθες, ὁ πιστὸς δοῦλος καὶ φίλος τοῦ βασιλέως dva- 
φανείς καλῶς 70:5. ἠγαπημένε τῷ φεοστέπτῳ βα- 
σιλεῖ΄ καλῶς Ἴλθες, ἠγαπημένε τῷ εὐτυχεστάτῳ 
Καΐσαρι' καλῶς 70:6, ἠγαπημένς τῇ συγκλήτψῳ' 
καλῶς ἦλθες, ἠγαπημένε τῷ δήµῳ παντ[. Δόξα θεῷ 
τῷ δοξάσαντι τὸν δεσπότην' δόξα θεῷ τῷ µεγαλύ- 
ναντι τὸν εὐτυχέστατον Καΐσαρα (58) δόξα θεῷ τῷ 
τιμήσαντί σε πρόεδρον τῆς συγκχήτου' δόξα θεῷ τῷ 
μόνῳ βασιλεῖ τῷ πρλθιθάζοντι ἀξίως τοὺς ἀξίους καὶ 
τὲ, ὁ δεῖνα, τιµήσαντι τῇ τοῦ προέδρου λαμπροτάτῃ 
ἀξίφ. Καλῶς ἦλθες. προθολὴ εὐεργέτου' καλῶς TÀ- 
θες, ὁ εὐγενὴς ἐκ προγόνων καλῶς ἦλθες sl; φι- 
λοῦντα σε δῆμον' ἀξίως σε ἠγάπησεν ὁ δεσπόττς, 
ὡς ὄντα καθαρὸν xal ἐπάξιον. ᾽Αλλ᾽ ὁ πάντων Ποιη- 
τὶς καὶ Δεσπότης φυλάξῃ σε, λαμπρότατε πρόεδρε 
τῆς συγκλήτον, εἰς πλήθη χρόνων. Πολυχοόνιον ποιή- 
σε ὁ θεὸς τὸν αὐθέντην, τοὺς ἀπελτ.... (59), ὁμοίως 
τοῖς πατριχίοις. » 


ut purum vitiis et eo 


gradu suoque amore dignum. Omnium autem Conditor et Dominus conservet te, illustrissime preses 
senatus, multos in annos. Diu vivere sinat Deus imperatorem, principes in ejus familiaritate, et pa- 


tricios. » 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


bis. Libro IV, 2, p. 223. περιστίξαντα κατὰ ἆγ- 6 


γεῖα τοὺς τυφλοὺς, singulis gaulis lactis per orbem 
circumcollocantes gregem servorum cecorum. Deinde 
ejusdem libri cap. 202, p. 286, πεοιέστιξε xal του- 
τοισὶ τὸ xetyoc. Hinc emendandum Eryeii in Sopho- 
clem epigramma p. 274, edit. Henr. Stephani c. 
fin. n. 1468 : 


Αἱεί τοι βούπαισι mep:otizotzo µελίσσαις 
Tóp6oc, Ὑμηττείῳ λειθόµενος μέλιτι. 


Vulgo male περιστάζοιτο legitur ; quod si valeret, 
quid fieret de λειθόµενος, quod procul dubio tunc 
ubundaret inutiliter ? Semper. sit obsessus οἱ per 
orbem ambitus tumulus tuus ub apibus, boum sobole, 
stillans (ita ut. stillet) Hymettico melle. Xst ergo 
στίχος, stica, στιχίον, slichium, et στιχάριον, vestis 
astans, circumstans homini, stricte inhaerens; 
&deoque idem quod χιτὼν στατός, de quo Salma- 
sius ad Tertullianum disputat. 


(59) Debui punctis sensu vacuis explere termi- 
nationem vocishujus per compendium in membra- 
nis exaratam, quod assequi non valui. Nam quod 
in Latinis dedi, non interpretatio vocis est, sed ideo 
positum, ne omnino nibil dicerem, ne lacunam 
relinquerem. Sensus loci videbatur id &ealtem ferre, 
si non flagitare. Compendium illud qui exprimeret, 
typum stanneum in forulis babebant nullum opere 
typograpbice. Ergo ad puncta confugiendum erat. 

rat autem in codice aic exaratum hoc vocabulum, 
ut supra À staret τ, eique adjungeretur illud secri- 
pture compendium, quod alias librariis Graecis ter- 
minationem xc, x7), x0v, xo»c, etc., designare solet. 
et ad figuram littere £ proxime accedit. Eadem illa 
est figura, ob quam non perceptam in episto!is 
Ignatii Thomam Smithum Jacobus Gronovius initio 
prefationis ad Herodoilum pro more suo sevis 
modis increpat. Multum nempe ignorabat et idiota 
erat, qui non meminissel πνευµατι idem esso 


(58) Titulus εὐτυχέστατε et serioribus seculis [) atque πνευματικός. Jam viderint doctiores, quid 


etiam πανευτυχέστατε Cesari eral proprius ; vid. p. 
132 et 204. Habetur in formulis salutationum epi- 
stolarium ab Haberto editis : Ὅπως Υράφει ὁ µητρο. 
πολίτης πρὸς δεσπότην, βασιλέως υἱόν' Τολμη. 


ρῶς ἀναφέρω τῇ ᾖβασιλείἆ σου, πανευτυχέστατε 
δίσποτα. 


ex ἀπελτξ efficiant. Ego quidem nihil prorsus. 
extundo, aliquanto meliore fortuna usus p. 322, 
ubi membrane quoque in voce ἀνθρακιᾷ hanc 
ipsam figuram preferebant ἀνθραξ, quod aliud esse 
aique dv0pox'a, mihi non poteram persuadero. 


825 " A DE CERIMONIIS AULA BYZANTINJE LIB. I. 826 





APPENDIX AD LIBRUM PRIMUM, 


CONSTANTINI IMP. PORPHYROGENITI. 


PRECEPA 
IMPERATORI ROMANO BELLUM COGITANTI, 
AD CASTRA PERGENTI, IN CASTRIS AGENTI, IN HOSTICUM INTRANTI, 
ET INDE CUM VICTORIA IN URBEM REDEUNTI, 
OBSERVANDA, 


[tem de ipsius comitatu, sellariis, sagmariis, cibo, potu, supellectile vestiaria et culinare, 
vigiliis castrensibus, congtariis, aliis, expositio 


AD ROMANUM IMP. PORPHYROGENITUM FILIUM. 


Y πόθεσις (1) τῶν βασιλικῶν ταξειδίων (2) xal ὑπόμ- Α Expositio de ratione bellicarum, quas faciunt impe- 
νησις τῶν ἁπλήκτων (3). ratores, expeditionum, el commomoralio stationum, 
in quibus metari solent. 


Eie! τὰ ἄπληχκτα' πρῶτον ἄπληκτον el; τὰ Μαλά- — 957 Aplicla, velapplicata id est stationes et mansio- 
q:**, δεύτερον τὸ Δορύλειον, τρίτον εἷς τὸ Καδόρ- ^ nescastrorum,sunt he. Primum aplictum seu prima 
Κιν, τέταρτον εἷς Κολώνιαν, πέμπτον εἲς Κχισά- — mansio[post exitum ex urbe augusta trajectumque - 
peuxv, ἕκτον εἷς ᾿Αρμενιαχοὺς εἰς τὸν Δαζιμῶνα. — Bosporum]est in Malaginis ; secunda ad Doryleum ; 
"Ore 6 στρατηγὸς τῶν θρᾳκησίἰων xal ὁ στρατηγὸς — tertia ad Caborcium ; quarta in Colonia ; quinta in 
τῶν ᾿Ανατολικῶν ὀφείλουσιν ὑπαντᾷν τῷ βασιλεῖεἰς Cesarea ; sexta in themate Armeniacorum apud 
τὰ Μαλάγινα. Ὁ δοµέστικος τῶν σχολῶν καὶ ὁ στρατ- — Dasimonem. Et quidem ad Malagina debent impe- 
Ἠγὸς τῶν ᾿Ανατολικῶν xal ὁ στρατηγὸς Σελευχείας — ratori occurrere strategus Thracesiorum et stra- 
ὀφείλουσιν ὑπαντᾷν τῷ βασιλεῖ εἷς τὸ Ka6ópxtv. Ὅτε — tegus Anatolicorum ; ad Caborcium autem debent 
εἰ µέν ἐστι τὸ ταξείδιον εἲς Tapsóv, τὰ λοιπὰ 0í- ipsi occurrere domesticus scholarum el strategus 
µατα ὀφείλουσιν ἀποσωρεύεσθαι εἷς Κολώνιαν, «t δὲ Bucellariorum et strategus Seleucie. Si expeditio 
πρὸς τὰ µέρη τῆς ᾽Ανατολῆς (4), ὀφείλουσιν ὑπαντᾷν — instituitur adversus Tarsum, debent omnia themata 

JOAN. JAC ΒΕΙΡΚΗ COMMENTARIDUS. 


(1) Sitne prima hec particula, que ad p. 263 B militarem facere, curare, ducere, eam nempe, que 
decurrit, ejusdem Constantini, cujus cetera, non quotidie fit, monstrande causa dexteritatis militum 
liquet. Saltem ex eo dubito, quod p. 2600, ὁ à- in tractandis armis et dividundis excubisrum vi- 

ιος Katcap (sic enim ibi lego) memoratur. Atqui — cibus. Sed plerumque notat hec vox processionem 
Eesaris nomen Constantini Porphyrogenneti etate — mnilitum armatam in castra adversus hostem, et 
jam exoleverat et βασιλεῖς appellabantur imperato- — moram eorum in acie et armis, id est expeditionem 
res. Forte igitur seculi qu«rti aut quinti opus est, — bellicam. m E 
quo Cesares adhuc audiebant, ut e superius allega- (3) Aplictum novi Greci dicunt pro applicitum 
tis allocutionibus novorumimperatorumadsenatum — vel applicatum, ut ἔξπληκτον (. DC. h. v.) pro ex- 
populumque et fortes exercitus, item e Juliani Mi- — plicitum vel explicatum. Appellant autem aplictum 
sopogone p. 346, ed. Spanhem. constat. Vocabulum οἱ applicatum omnem locum ad quem applicatur, 
bró8ec: autem hic notat praceplum, suasionem, — in quem incumbitur, stationem, mansionem. 
prescriptionem rationis, secundum quam agen- (4) Partes orientales sunt aut media et que mare 
dum ; ὑποτιθέναι est suppeditaré (nempe consi- — Hyrcanum respiciunt, aut in specie sic appellaban- 
lium), suadere, ut nos dicimus jemandem unter den — tur olim a Grecis pariter atque ab ipsis Arabibus 
Fuss geben. Hinc interdum pro praecepto ponitur. partes ad Euphraten, interdum quoque partes ad 
Exempla dat DC. v. Ὑπόθεσις. Verli expositio. Eo — Tigridem sitae ; quod pluribus demonstravi in notis 
sensu ὑποτιθέναι idem valet atque ὑπογράφειν, εο- ad Abultede Historiam, et ex Assemanni Biblioth. 
ram oculis lectoris ponere vel scribere. orientali quoque intelligitur. Hic de Natolia, tractu 

(2) Novi Greci τάξιν appellant, quod veleres πα- C Minoris Asie, Lydiam et Ioniam complectente 
ῥάταξιν, et ταξιδεύειν In. παρατάξει,  provimctu, ^ (cujus dux hoc ipso loco strategus Anatolicorum 
ordine bellico, acie et armis esse, stare, procedere. dicitur), non cogitandum. Geographica heo illu- 
Hinc ταξείδιον vel ταξίδιον omnis processio in armis — strare quamvis sit hujus loci, non tamen apparatus 
et acie, sive in urbe fiat, sive in castris. Infra p. — ad hanc rem necessarius mihi ad manum est ; qua- 
302, τὸ ταξείδιον ποιεῖν signifleat processionem propter paucula tantum attingam. Pyls& confun- 


*Hinc incipit Commentariorum pars inedita. Jn fine annotationum ad libr. secundum Reiskius heec subscripsit: 

'Asolvi rudem hanc Commentarii delineationem bono cum Deo, cui laus et gloria sit soli, die 10 Maii 1752. Poste & 

lura, schedulis insertis, addidit, nonnulla etiam retraetavit : que in editione Bonnensi, euo quidque loeo, uncle 
nclusa leguntur. 


827 


CONSTANTIN1 PORPHYROGENITI 


838 


[seu legiones provinciales] congregari in thema Α τῷ βασιλεῖ ὁ μὲν Καππάδεξ καὶ ὁ Χαρσιανίτης καὶ 


Colonie. Quod si vero ad tractus interioris versus 
Interamnanam Orientisinstituitur, debent Cappadox 
quidem et Charsianites et Bucellarius in Coloniam 
convenire ; Armeniacus autem et Paphlago et Se- 
bastenus in Caesaream. Quando autem adversus 


Observanda quando imperator. expeditionem parat. 


Constantinus Magnus, si quando expeditionem 
bellicam animo agitaret, consulebat eos, quos norat 
usu doctos ad proponendas has questiones respon- 
dere sibique satisfacere posse : ubi scilicet et 

quando bellum oporteat instruere. Invento per eam 
consultationem et loco et tempore gerendi belli, in- 
quirebat porro, num etiam alii essent, qui ea, que 
scire cuperet, perspecta, et maxime per recentis- 
simam experientiam, haberent. Repertos post fa- 
ctam diligentem inquisitionein tales cogebat et ipsos 
quoque; seorsimque eorum unumquemque inter- 
rogando percontabatur, 268 quantum esset vim 
spatium ad certum, quem edebat, locum ; que via 
ex orbe Romano illuc ducat, et qualis ; et unicane, 
&an plures; aquis abundenl, an careant regiones 
illuc tendentibus trajiciende ; angustane via et 
precipitiis aliisque periculis horrens, anamplacom- 


ὁ βουχελλάρις εἰς Κολώνιαν, 6 δὲ ᾽Αρμενιακὸς, xal ὁ 
Παφλαγὼν, καὶ ὁ Σεθαστείας εἷς Καισάρειαν. Ὅτε τὰ 
λραενιακὰ θέματά ὀφείλουσιν ἀποσωρεύεσβαι εἷς 
Τεφρικὴν elc τὸν Βαθὺν 'Poaxa. 


Tephricen contentio est, congregantur Árrreniaca 
themata apud BJjathyn Rhyaca seu torrentem profundum, oppidum sic dictum. 


B 


"Oca δεῖ παραφυλάττειν, βασιλέως μέλλοντος 

ταξειδεύειν. 

Κωνσταντῖνος ὁ Μέγας, μέλλων ταξειδεύειν, ἔθου- 
λεύετο τοῖς ἔχουσι τὴν πεῖραν τῶν ἐρωτωμένων, ποῦ 
δεῖ ταξειδεῦσαι xal πὀτε. Ἐκ δὲ «tc βουλῆς ταύτης 
εὐρὼν τὸν τόπον καὶ τὸν καιρὸν, ἠρεύνα xal, τίνες 
ἄλλοι γινώσκουσι ταῦτα, καὶ μάλιστα πρὸ ὀλίγου 
χρόνου, καὶ μαθὼν καὶ εἴ τινες ἄλλοι ἔμπειροι τού- 
των εἷσὶ, συνῆγε xal αὐτοὺς, xai ἠρώτα ἰδίως xal 
ἰδίως ἕκαστον, πόση ἐστὶν dj ὁδὸς (5) ἡ ἀπάγουτα 
ἀπὸ τὰ οἰκούμενα (60) εἰς τήνδε τὴν χώραν καὶ πη- 
Bari, καὶ εἰ µία ὁδός ἐστιν 7| πολλαὶ αἱ εἰσάγουσαι 
εἰς αὐτήν' καὶ εἰ ἄνυδρά slot τὰ κατὰ τὴν ὁδὸν χω- 
pla 1j ἔνυδρα, εἶτα mola ὁδὸς ἐστι, στενόχωρος, xal 
κρηµνώδης, καὶ ἐπιγίνδυνος, καὶ ποία πλατεῖα xal 
εὐδιάθατος, καὶ s? τίς ἔστι χατὰ τὴν ὁδὸν ποταμὸς 
μέγας xal μὴ δεχόμενος πόρον. Eixa ἠρώτα περὶ 
αὐτῆς τῆς χώρας, πὀσχ χάστρα ἔχει, καὶ ποῖα τού- 
των εἰσὶν ὀχυρὰ καὶ ποῖα ἀνόχυρα, καὶ ποῖα πολυάν- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


dende non sunt cum illis Pylis quas longo tem- 
pore post Manuel Comnenus struxit et sic appella- 
vit, teste Cinnamo p. 35, Malagina, Μαλάγινα. Ma- 
λάγνα, Μελάγγινα / est oppidum ad Olympum, 
Mysie montem; vid. Du Cange Alexiad. p. 411. 
Memorat Geographus Nubiensis p. 287. De Dorylaeo 
Wesseling. ad ltiner. Anton. Aug. p. 203. De Ca- 
borico prorsus nihil invenio. Colonia est Colonia 
Armenie, de qua Wesseling. ad Hieroclis Synecde- 
mum p. 703 et Du Cange Alex. p. 386. Forte est 
Geogr. Nubiens. Czsarea hic memorata est Cappa- 
docie, etiam Abulfede laudata. Armeniaci sunt 
thema aliquod seu provincia. Legendus de his 
omnibus Constantini libellus De Thematibus Orien- 
tis. De Seleucia Isaurie v. Wesseling. |. c. p. 708. 
*[De bucellariis ciiantur auctores ad Olym:piodori 

logas a Labbeo pag. 90.]* Conf. Fabrott. Gloss. 
Cedren., Du Cange utroque Glossario, Goar. ad 
Cedren. pag. 721. Sebastía est celebris apud Arabes 
Siwas. Τεφρική videtur omnino aut ipsa urbs 
Tebris, aut regio ejus olim fuisse. 'O βαθὺς 
poat est oppidum sic diclum in themate Armeniaco, 
de quo Du Cange Alexiad. pag. 340 fine. 'Póaxa: 
est e membranis pro ῥύαχα, uti leg. 

(5) Vegetius in, 6: Duz prímum itineraria om- 
nium regionum, in quibus bellum geritur, plenissime 
debet habere perscripta, ita ut. locorum intervalla 
non solum passuum numero, sed etiam viarum qua- 
litates. perdiscat, compendia, diverlicula, montes, 
f'umina ad fidem descripta consideret. Hinc nate 
tabulae, qualis sic dicta Peutíngeriana est, Notitim 
imperii, Itineraria, ut Aptonini dictum, de quibus 
vid. cap. 2 docte disserlationis illustris Francisci 
Christophori a Scheyb ab tabulam Peutingerianam 
ἃ se hoc ipso anno Vienne Austriace ex ipsis mem- 
branis fideli ex ere redditam. Exstant in nostro 
quoque hoc Cerimoniali talium tabularum itinera- 
.Tiarum, sed particularium, specimina duo, nempein 
Teaxidio p. 283 ; stationes phanorum et laternarum 
nominantur, quibus brevi tempore irruptio Sarace- 
norum in solum Romanum elicita ad CPlin nuntia- 


D 


batur ; alterum specimen talium tabularum est ]. 2, 
(ine capitis 45, Σταδιοδρομικὸν inscriptum. Pertinent 
huc quoque Notitie episcopatuum, de quibus ad 
finem 1. 2 dicetur. 

(0) Dedi in Lalinis ex orbe Romanmo,i. e. ex 
ditione Romanorum seu grecorum. Greci enim 
illorum temporum se Romanos appellabant. Proprie 
est loca habitata. Quidquid enim ditionis Romanae 
non est, quamvis abundet hominibus et cultura 
floreat, Grecis tamen ἡ ἔρημος et ἡ ἀοίκητος dici- 
tur, quoniam ipsis ibi habitare et versari tuto non 
licet. Eo sensu accipiendum esl vocabulum τα 
ἀοίκητα paulo posi hujus Tactici p. 262. Pariter 
veteres τὴν ἔρημον appellabant, ubiubi quis deser- 
tus ab amicis esset ; vid. Diogen. Laert. p. 359 
Eo sensu legitur ἔρημος ap. Euripidem in Rheso 
214, ἔρημος χῶρος ibi est hostile solum. Apud So- 
cratem quoque Ilist. Eocles. 1, 18, τόποι épm- 

ὁτατοι est media barbaries, meditullium ditionis 
hostium, ubi summa est amicorum penuria. Ait ibi 
Socrates Constantinum M. sibi comparasse castren- 
sem ecclesiam, quam secum ferret in expeditionem 
Persicam, ἵνα ἔχῃ κατὰ τοὺς ἐρημοτάτους τόπους 
εὐκτήριον εὐτρεπιαμένον. Eodem modo accipiendus 
Balsamo Resp. 13, quando clericos castrenses ap- 
pellat τοὺς μετὰ τῶν αὐτοχρατόρων κληρικοὺς ἔπο- 
µένους εἰς πεδιάδας ἐρήμους, 665, qui imperatores 
sequuntur in campanias desertas, h. e. hostiles. Hinc 
emendandus Epictetus ap. Arrian. Diss. I, 24, P. 
143, v. 11, ed. Cantabr. : καὶ νῦν ἡμεῖς γε εἲς την 
ἐρήμην ἹΧατάσκοπον πέμπομεν, (non εἷς τὴν 
Ῥώμην. ut ibi editum est,) nos speculatorem in 
deserlum, i. e, solum hoslile, mittimus. Pari modo 
ut Greci scriptores, qui sub Romanorum imperio 
floruerunt, quidquid Romani juris non esset, ἔρημον, 
et quidquid esset, τὴν οἰκουμένην vel τὰ olxoó- 
µενα dicebant, sic Attici scriptores appellabant 
τὴν οἰκουμένην quidquid ditionis Attice esset. Ly- 
curgus orat. adv. Leocrat. p. 178 (in orat. Grec. 
minor. ed. Hanoviensis), 


839 


DE CERIMONIIS AUL/E DYZANTINAE LIB. 1. — APPEND. 


830 


θρωπα xai ποῖα ὁλιγάνθρωπα, καὶ ἀπὸ πόσου δια- À modeque permeabilis ; magnusne fluvius por viam 


στήµατός ἀλλήλων cis, xai ποδαπά slo:ck χωρία 
τὰ παρακείµενα αὐτοῖς, µεγάλα T, μικρὰ, xaL ol 
τόποι ὁμαλοὶ Ἡ ἀνώμαλοι, βοτανηφόροι fj ξηροί. 
Ταῦτα δὲ ἠρώτα διὰ τὴ» χρείαν τῶν ἵππων, Elta 
ἡρώτα, ποῖος λαὸς παράκειται ό δυνάµενος βοτθεῖν 
τοῖς χάστροις ἐκείνοις iv xatpip πολέμου, xal ἀπὸ 
πόσου διαστήµατές εἶσιν αὐτῶν, xai πὀτε εἰσὶν 
ἔτοιμοι εἷς ταξείδιον, καὶ πότε διεσπαρμένοι καὶ 
ἐπαναπαυόμενοι εἰς τὰ ἴδια καὶ πρὸς πόλεμον ἀσύμ- 
Φθαστοι (7), καὶ εἰς ποίους τόπους ταξειδεύουσι xal 
πότε, fj οὐλέποτε ταξειδεύο»σιν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὶς ἰδίας 
χώρας sisi. πάµποτε. Τὰ δὲ αὐτὰ ἑἐρώτα καὶ περὶ ἄλ- 
χων γωρῶν, ἵνα ὡρισμένως μητδεὶς olósv, εἷς ποίαν 
χώραν βοῦλεται ταζειδεύειν. Πολλάκις γὰρ ὑπὸ τῶν 
τοιούτων µηνυθέντες οἱ ἐναντίοι ἠσφἁλίσαντο τὰ ἴδια, 
Tj καὶ πρὸς παράταξιν εὐτρεπίσθησαν. Ταῦτα δὲ πάντα 
ἑρωτήσας καὶ μαθὼν, ἐπέτρεπεν αὐτοῖς ἐγγράφως 
δοῦναι αὐτῷ τὰ ἄπληκτα καὶ τὰ διαστή µατα αὐτῶν, καὶ 
πόσωυ λαοῦ ἐστιν d χώρησις αὐτῶν. Ἐκ δὲ τούτων ἁπα- 
σῶν τῶν ἀποκρίσεων μαθὼν,δτι ἀκίνδυνὸς ἐστιν ἡ ὁδὸς, 
xai ὅτι δυνατή ἐστιν dj ἔκθασις τοῦ ταξειδίου, καὶ 
ὅτι ἔνδοξὸν ἐστι τὺ ταξείδιον καὶ βασιλέως παρου- 
σίας ἄξιον, xal ὃτι συμμαχίαν ὁ τάπος οὐ δέχεται, 
fj, δέχεται μὲν, κατὰ δὲ τὸν κχιρὸν τοῦτον οὐ δέχεται, 
καθ᾽ ὃν µέλλουσι ταξειδεύειε, αὐτόὺς μὲν τοὺς ταῦτα 
διδάσκοντας εἶχε μεθ) ἑαυωτοῦ ἑπαναμιμνήσχοντας 
xai διδάσκοντας τὰ λείποντα" ἔπελαμθάνετο δὲ τῆς 
φρόντίδος τοῦ ταξειδίωυ, καὶ πρῶτα μὲν ἑπέτρεπε 
τοῖς στρατηγοῖς κεφάλαια ταῦτα" πρῶτον μὲν ἆμ- 
φιᾶσαι xal ἀσφαλίσασθαι τὰ κάστρα δεύτερον δὲ, 
ἐπιστῆφαι ἄνδρας ἐπιτηδείους εἷς τὴν χῶραν, (vs, 
ἑ συµθῇ ἐλθεῖν κατὰ τὴν χώραν ἐχθροὺς, αὐτοὶ, 
ἐκσπηλεύσωσι (8) τὸν λαὸν xal ἀπάγουσιν εἷς τὰ 
ὀχυρώματα" τρίτον, ἀμφιᾶσαι τὸν στρατὸν τὰ ὄξοντα 
καὶ δυσατὰ περὶ τε ὅπλα καὶ ἵππους τέταριον, 
ἀσφαλίσασθαι τὰς βίγλας τοῦ σπουδάζειν μανθάνειν 
τὰ τῶν ἐχθρῶν καὶ ἀναφέρειν αὐτά' πέµπτον, εὖτρε- 
πίζεσθαι καὶ πρὸς Ὑεφύρας, ἔνθα ὁ στρατὸς μέλλει 
διαθιθάξεσθα:, καὶ ἔνθα πόρον ὁ ποταμὸς οὐκ ἔχει" 
ἔκτον, παραγγέλλειν τοῖς πολιτικοῖς d 499a, ἵνα 
τοὺς ἀπομένοντας τῶν στρατιωτῶν χαταθάχειαν (9), 
ἕως τινὸς μὲν χρόνου ἐλαύνωσιν εἷς τὸ ταξείδιον, 
μετὰ δὲ τὸ ἀποθαλεῖν (40) τὸν λαὸν ἵνα κρύπτωσιν 


occurrat,qui vadum nullum praestet. Porro de ipsa 
illa regione sciscitabatur, quot haberet castra el 
quinam eorum munita sint, que secus; qua fre- 
quentia hominum abundent, que contra raros nu« 
merent incolas ; quantum singula a sese distent ; 
quomodo adjacentes ipsis habeant regiones ; sintne 
vaste, an parve et contracte ; solum equabile, an 
inequale; ferax graminis, an sterile et aridum. 
(Id autem sciscitabatur,animo ad equos eorumque 
pabulum intento.) Porro interrogabat, quale homi- 
num genus in istorum castrorum vicinia degeret, 
et potensne castris tempore belli succurrere, et e 
quanta distantia ;: quandonam parati ad expeditio- 
nem, et quando e contrario palantes οἱ disjecti, 
suisque potius sedibus incubantes et ad bellum 
coire segnes ; ubiua&am locorum confluere belluturi 
et quo tempore soleant; aut numquamne parent 
expeditionem, ejurato bello, semper inherentes 
territorio suo.Hec ipsa eodem tempore quoque de 
aliis regionibus sciscitabatur, ne quis intelligeret. 
in quam precise regionem arma decrevisset inferre. 
Sepe enimcontigit,ut a talibus hominibus in conei- 
lium adhibitis admoniti hostes sue securitati pro- 
spexerintloca sua communiendo,autet acieipstructa 
ad conflictum sese comparaverint. Hec omnia sci- 
Scitatus ut cognorat, mandabat iis, ut scripto con- 
signata sibi exhiberent nomina mansionum ca- 
strensium,et quanto intervallo una distet ab altera, 
et quantam hominum capiat multitudinem. Ex his 
omnibus responsionibus si intellexisset, periculo 
carere viam propositam, et educi commode posse 
militiam,et gloriosam fore finem ejus expeditionis, 
ipsamque dignam esse,cui ipse imperator intersit, 
locumque, quem invadere armis constituisset, non 
admittere auxilia sociorum,aut,si admittat habeat- 
que spem sibi succursum iri, eo tamen tempore, 
quo invaderetur, auxilia et. defensionern accipere 
non posse : retinebat secum illos homines,a quibus 
ea omnia didicerat, singula dictorum opportuno 
tempore in memoriam ipsi revocaturos, et alia 
nova praterea nondum tradita identidem demon- 
straturos. Et sic. suscipiebat curam expeditionis ; 
mandabatque militum magistris hec precipua ipsis 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(7) Ll. e. οὐ συµφθάνοντες, non. convenientes. Sepe [) sacrarum preetextu otio torperent et scelera quavis 


adjeciiva illa terminatione passiva significationem 
activam habent, ut apud Diog. Laert. p. 500,ῥεῦμα 
δενδρόθρεπτον, fl'uvius arbores nulriens : ἀφώνητος, 
fulus, ου φωνῶν, ap. Sophoclem OEd. Col. v. 
1247; µεμπτός εἶμι habet idem Trach. 453 pro 
uA Gccuso, increpo, vilupero. 

8) 1. e. ezpilent, vel, si mavis, cxpellant, i. e. 
ex uno loco expulsos compellant in alium ; quemad. 
modum εξπελλευτής est vel expilator vel expulser, 
qui debitos fisco census ezrpellit, i. e. exigit, aut 
expilat,cum pulvisculo corradit et in saocum suum 
compellit ; vid. DC. v. Εξπελλευτές, 

(9) Ex his verbis alium sensum extundere non 
potui preter eum, quem in Latinis dedi. Conf. DC. 
Gloss. Lat. v. Vagus, ubi vagus dicitur servus fugi- 
vus, nequam. "Tales plani, qui peregrinationum 


exercerent, medio avo erant quamplurimi. Forte 
leg. est καταθαγεύειαν. Baysóerv est novis Grecis 
vagari, v. DC. Gl. Gr. h, v., χαταθαγεύειν idem 
notat, sed potest quoque notare sinere vel facere 
vagari, θἱ Supra p. 253 habebamus εἰρηνεύειν pro 
pacificare. Proprie est καταθαγεύειν sum. vagationis 
totum stadium decurrere, finire vagum «suum 
absque regula et rectore cursum ; xatà in talibus 
composilionis idem notat, quod de Latinorum in 
deszvire, deflagrare. 

(40) Dicitur ἀποθάλλειν, qui in hosticum irrum- 
pit, presertim si Constantinopoli sit inferius aut 
versus austrum situm ; ut contra ἀναθάλλειν de 
illis dicitur, qui e regionibus ausiralibus versus 
CPlin hostiliter contendunt ; vid. Goar. et Com- 
befis. ad Theoph. p. 294, Frequenter hoo verbo 


t à 
. . . . 


834 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


832 


futura rerum studiorumque capita : primum, ut À αὐτοὺς δεσµίους. Αὐτὸς δὲ ὁ βασιλεὺς τὸν χρόνον 


castra firmis moenibus amicirent οἱ ad securitatem 
sufficienter communirent ; secundum,ut viros ido- 
neos imponerent provincie, qui, hostibus, si forte, 
irrumpentibus, omnem populum incolam expilent, 
hoc est e sedibus guis cum totis familiabus extra- 
ctum in munita loca compellant et transferant ; 
tertium, ut militibus de necessario vestitu alque 
apparatu armorum equorumque prospicerent ; quar- 
tum, ut vigiliarum seu excubiarum diligentem 
haberent curam studerentque actiones et consilia 
hostium explorare et de exploratis ad se referre ; 
259 quintum, ut paratos haberent pontes ibi 
locorum,ubi exercitui trajiciendus occurrat fluvius 
non vadosus ; sextum, ut significarent mandarent- 


que civilibus magistratibus, eos milites,qui abeque B 


venia retromansuri et castra non secuturi essent, 
sinerent tantisper libere vagari, quoad copie in 
agrum hostilem immisss fuerint, post illud tem- 
poris autem, ut eos comprehensos in vincula et 


τοῦ ταζειδίου xa0' ἑαυτὸν ὁρίσας xal πρὸς τὸν χρό- 
vov ἐπιλογισάμενος τὸ χρῆμα καὶ τὴν ἄλλην βασι- 
λικὴν Χχρείαν, ἐπέτρεπε τῷ τε σακελλαρίῳφ καὶ τῷ 
πρωτοθεστιαρίῳ καὶ τῷ µινσουράτωρι (11) καὶ τῷ 
δοµεστίκῳ τῆς ὑπουργίας (12), ἕκαστον κασὰ τὴν 
ἰδίαν ὑπτρεσίαν χετὰ τὸν ὁρισθέντα χρόνον dmap:- 
θµῆσαι τὰ φορτώμµατα, πόσων σαγµαρίων (13) tici, 
καὶ τούτων τὸν ἀριθμὸν ἀναδιδάξαι. Λαθὼν δὲ τὸν 
ἀρ'θμὸ» τῶν σαγµαρίων καὶ προσλαθὼν xai ἄλλην 
προσθήκην διὰ τε τὰ χωλευόμενα καὶ τὰ κονοδριζό- 
μενα (14) αὐτῶν, ἐπέτρεπε τῷ τε χόµητι τοῦ στά- 
6400 καὶ τῷ λογοθέτῃ τῶν ἀγελῶν συστῆσαι τὸν 
ἀριθμὸν τῶν σαγµαρἰων, ἔτι δὲ xal τῶν βασιλι- 
κῶν ἱππαρίων xal ἄλλων τινῶν ἵππων, ὅσα ἂν 
ἐθουλήθη εἷς τὸ γίνηµα δοῦναι οἷς αὐτὸς ἐχέλευεν, 
ὁμοίως καὶ κατὰ τὴν 000v, olov στρατιώταις, 
πρόσφυξιν, ἄρχουσι xal τοῖς ὁμοίοις. Καὶ ταῦτα 
ὃξ πάντα διοικήσας, ὡριζε τὸν ἐκ προσώπου αὖ- 
τοῦ ἐν τῇ πόλει, xai ἑδίδου αὐτῷ διατάξεις ταύ- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


vtitur Diodorus Siculus. Emendandus hine quoque 
est Polybius p.157, ed.Gron.et reponendum ibi ἁπ- 
έθαλεν pro ἐπέθαλεν vulgato : διαθάλλειν habet Po- 
lyneus p. 501, pro transvehere navibus ex una 
regione In aliam. 

11) Mensuratorem appellabant novi Greci, quem 
veteres Latini mensorem, cujus erat castra prece- 
dere et idoneum metandi locum dispicere atque 
designare, principique et ejus comitibus hospitia 
procurare et postibua hospitis futuri nomen ascri- 

ere; vid. Guther. p. 427. Vales.ad Amm.Marcell. 
p. 497, DC. v. Mensor et Μινσοκράτωρ. 

(12) Reddidi vocem ὑπουργία famulitium culi- 
nare. Proprie est. servitium. Sed υἱ Frauci service 
dicunt pro supellectile triclinari, qua cibo potuique 
apponendo et sumendo servit, ita quoque Grecis 
novis ὑπουργία et Latinis novis ministerium pariter 
eat suppelex triclinaris. Quando ergo dicitur dome- 
Bticus s.prefectus ministerii, significatur ille,cujus 
cur& et fidei commisea est suppellex iriclinaris et 
proinde quoque, qui eam ministrant, inferunt, 
efferunt,cibos potusque parant,eervant.Hinc ὑπουρ- 
γεῖν et. ὑπηρετεῖν est servire ad. mensam, porrigere 
dapes, tollere rursus ; et ὑπηρετεῖσθαι ministratum 
a famulis cibum potumque accipere, ut ap. Theoph. 
b 42 : δε εἷς ποταπὰ σκεύη ὑπηρετεῖται ὁ υἱὸς 

αρίας. [ία enim ibi legendum. ἨΝοτάριος τῆς 
ὑπουργίας est notarius ministerii triclinaris ap. 
Leon. Grammat. p. 496, ubi loci πεφαρμαγµένων 
restituendum est pro πεπραγμένων e Script. post 
Tbeoph. p. 245. Apud Nostrum p. 261, ἡ Χρεία 
τῆς βασιλικῆς ὑπηρεσίας, indigentia regii ministerii, 
est, id, quod requiritur ad serviendum, i. e. cibos 
&pponendum regi, aut id, quod requiritur eo, ut 
rex cibos serviat s. apponat aliis ; verbo ea,quibusg 
opus et usus est in convivio regio. Antiquus ille 
usus est vocis ministerium, quom dixi. Lampridivs 
in Alex. Severo : ducentarum argenti librarum 
pondus minislerium ejus nunquam excessit ; v. Sal- 
mas. t. I Ser. Hist. Aug. p. 984, Du Cange v. Mi- 
nisierium et Σερθίρειν. Ministrare Latinis est cibum 
yrebere. Paulus Lonrobardus vi, 35 : Carolus 

. advenientibus ad se legatis exterarum. gentium... 
ut minus. [tati ínsidiarentur, nunquam pretiosa 
vina vel ceterarum rerum delicias ministrabat. Non 
multum abludit significatio vocis ῥημιουργὸς stri- 
ctior,que significabat eum vel eam,qui vel quz pla- 
centas faceret. Τοὺς τὰ πέμματα xal τοὺς πλαχοῦντας 
ποιοῦντας ol πρότερον ὃμιουργοὺς ἐχάλουν, ait 


D 


Athenaeus p.172,idque probat testimonio Menandri, 
eui de suo hec subjicit : ὅτι δὲ ἐκεχώριστο τὰ τῆς 
ὑπουργίας, πεμμάτων μὲν προνοουσῶν τῶν ὅπημιουρ- 
γῶν, ὀψαρτυτικῆς δὲ τῶν µαγείρων unde patet, 
vocabulum ὑπουργία jam Athenaei νο significasse 
omne studium, etc., ad triclinia et eduliorum con- 
fectionem spectans. 

(13) "[De equo sagmario multa Goldastus ad 
Kginhart. p. 218. Sagmarii equi vel saumarii sunt 
sarcinis onerati. Ditmar. p. 59.]" Sagmaria hoc in 
Tactico plerumque pro mulis onerariis sumuntur; 
vid. Salmas, ad Scr. H. Aug. t. 2, p. 437, n. 3. 

(14) Posset hoc. verbum a σκονδρίζειν repeti, et 
hoc a σχονδυλίζειν. Nam sepe inittiale vocum c 
omittitur, ut ad p. 265,demonstrabo. Sepe quoque 
À in p transit et vocalis exteritur. Notat autem 
σκονδυλίζειν idem, quod ἐκσπονδυλίζειν, excideree 
verlebris, cervices frangere, sese everlebrare. Hoc 
gensu exstat ap. Callisthenem in Vita Alexandri M. 
mg : Μετὰ δὲ δύο καμπτῆρας σκονδυλίζει ὁ δεξιὸς 
ἵππος τοῦ Νικολάου.Ερο vero non dubito Arabicam 
vocem esse. Vide notas meas ad Albufedam. 
Hoc verbum,ut alia multa ,transsumpserunt γιοί 
&b Arabibus, ut vicinis, et civitate sua donarunt. 
Du Cange νἰ.᾿Αποκοντουρίζειν exponit equo dejicere, 
p. 732, Gloss. Gr. De loco scriptoris Neo-Greeci, 
quem testem adducit, ut extra connexionem posito 
et non callens hujus dialecti judicare non valeo. 
Forte derivavit V. D. eam vocem a χόντουρος, equo 
valido,crasso,carrario,sagmario.Nilil aliud est xóv- 
τοὺοος, quam x4v6apoc veterum, unde κανθήλιὸς. 
At novi Greculi nugacem etymologiam 8 κοντός 
et 0524 afferunt,quasi sic sola jumenta cauda mu- 
lilata uppellarentur. Juvat hac occasione verbum 
sliud exponere, quo Greci novi bestie interitum 
significant ; nempe πλαντάζειν. Exempla habet Du 
Cange v. Ἰλαντᾷν. Est nempe mÀaviaxtew idem 
quod πλαττάζειν θἱ πλαταγίζειν,  crepare, cum 
crepitu dissilire. Ut Latinii medii &vi crepare εἰ 
illiuc Franci créver pro rumpi, perire ponunt, sic 
Greci quoque πλαντάζειν, cum quo Germanicum 
platzen convenit. Recte igitur exhibent aliqui co- 
dices Nicete Choniate πλανταξάντων, ubi alii 
λακησάντων. Prorsus idem est λαχεῖν et πλαταγἰ. 
Cevv. Verba Nicete hec sunt : Πολλοι δὲ xal ἄνοπλοι 
καὶ ἄνιπποι tiq τὸ στρατόπεδον ἐπανήλθεσαν, τῇ 
συντονἰᾳ τοῦ ὁρόµου πλανταξάντων σφίσι τῶν Óyn- 
µάτων, 


833 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. — APPEND. 


834 


τας) ἀπαριθμῆσαι τὸν λαὸν, ὅσοι τε ὑπὸ τὰ τἀγµατά À custodiam abderent. Deinde solebat imperator (Con- 


εἶσι τῆς πόλεως xal ὅσοι ὑπὸ τὸν ὕπαρχον, xai 
τούτους προορίζειν καθ ἑαυτὸν, iv ποίῳ μέρει 
Éxactov τούτων τῶν συστηµάτων φυλάξει τὴν πόλιν 
ἐν xai ἐπιδημίας ἐχθρῶν' ἀνορθοὺν δὲ xai τὰ 
τῶν τειχῶν κλάσματα καὶ τὰ μὲν ἐκ δύσεως ipyó- 
µενα µανδάτα καταμηνύειν, ἕως ἄν αὐτὸς ὁ βασι- 
λεὺς τὰ οἰκούμενα παρέἐλθῃ' μετὰ δὲ ταῦτα τὰ piv 
σπουδαῖα xai κχίνθυνον σύντομον ἀπειλοῦντα διοι- 
χεῖν αὐτὸν, καθὼς ἂν νοµίσῃ συμφέρον εἶναι, βου- 
λευόμενον μετὰ τῶν χρησιμωτέρων τῆς πόλεως" τὰ 
δὲ µηδεµίαν σπουδην ἔχοντα, ἀλλ’ εὐτελῆ ὄντα xal 
φανερὰ, διοικεῖν, τὰ δὲ μεγάλης Φφροντίδος θεόμενα 
ὑποκρατεῖν μέχρι τῆς ὑποστροφῆς τοῦ βασιλέως) 
προσέχειν δὲ μάλιστα περὶ αἰφνιδίου ἐπιδημίας 
ἐχθρῶν, καὶ διὰ τοῦτο μάλιστα γράφειν τε συνεχῶς 
καὶ δέχεσθαι ἐκ τῶν ἄκρων θεμάτων, xai Χατασχο- 
πεῖν τὰ τῶν γειτόνων ἐχθρῶν, xal μανθάνειν xai 
ἀναδιδάσκειν' ἔτι γε μὴν καθ) ἑαυτὸν φροντίζειν 
περὶ ὅπλων, ὅθεν ἕξει αὐτὰ ἐν καιρῷ χρείας' ταῦτα 
δὲ λογίζεσθαι καθ ἑαυτὸν καὶ ἑτοιμάζεσθαι χωρὶς 
ταραχῖς, ἵνα μὴ φόθον ἐμθάλλᾳ τῇ πόλει, καὶ πολυ- 
τιµότερον καταστήσῃ τὸν σῖτον καὶ τὰ λοιπὰ τῶν 
εἰδῶν (15): κατασιγᾷν (16) δὲ τὰς Ἀλόγους qua; 
καὶ τὰς ταραχὰς, ποτὲ μὲν σώφρονίζοντα τοὺς τὰς 
φήμας γεννῶντας, ποτὲ Ob ἐπιλαλεῖν τοῖς πολίταις 
τὴν τοῦ βασιλέως καὶ τοῦ λαοῦ cutrplav: ἔστιν ὅτε 
xal πλάττειν ἀγαθὰς quao, ὡς Χελεύσεως ἐλθού- 
σης πλὴν ἀορίστως, ἤ καὶ ἄλλως ἀπό τινος τοῦ 
λαοῦ ἐλθόντων (17), τῶν μὲν τὴν ῥᾳθυμίαν (18), τῶν 
δὲ τὰς ταραχὰς παὂοντα. 


βἰαηίίηυς Magnus]tempusexpeditionis ejusque diu- 


Xurnitalem secum constituere et calculum inire, 


quanta ipsi pecunia et quanto alio apparatu ad 
expeditionem tam et tam diuturnam futuram opus 
Bit ; mandabatque proinde sacellario, et protovestia- 
rio, et mensuratori, et domestico bypurgit seü fa- 
mulitii culinaris, uteorum unusquisque in ea parte 
sollieitudinis, qua ad se spectaret, quot onera 
quot sagmariorum expeditio definiti, quod edebat, 
teinporis requirat, supputaret; scriptoqueconsigna- 
tum illum calculum sibi monstraret. Nactus numeri 
sagmariorum indicium, et quanto sit opus supple- 
mento bestiis illis quas aut fatigationes vie clau- 
das ei labori'ineptas elfecture, aut precipites 
ruine prorsus exanimature essent; mandabat co- 
miti stabuli et rationali gregum, ut curarent in 
promptu atque mundo esse numerum mulorum 
sagmariorum indictum, et equos preterea, tam 
regios regiisque usibus solisdestinatos, quam alios, 
quos imperator aut ad ineundam expeditionem 
amicis quibus ipse velit, aut in ipsa expeditione 
militibus, hostibus in sua castra transituris, item 
suorum quibus aliqua dignitas militaris et auctori- 
tas adesset, similibusque aliis hominibus honoris 
gratia in preemiumeve largiretur. Hisita constitutis, 


nuncupabat, quem per absentiam suam suas {η 
urbe vices gerere vellet, eique in preceptis dabat 


hac, ut recenseret militiam, tam eam, que ad co- 


hortes presidiarias urbis pertineret, quam que - 


C Jurisdictioni prefecti urbis subesset [id est factio- 


nes]; ambsrumque partium singulis peculiarem porro locum assignaret, e quo arcere hostes, si 
forte, incursantes niterentur ; porro ut restauraret menium rupturas et ruinas ; utex Occidente ve- 


nientes nuntios ad imperatorem per cursum publicum referret, donee ille adhuc Romanum solum . 


calcaret ; evecto autem in hostilem agrum, se hunc in modum gereret ; u& nempe magni momenti res 
et preceps diacrimen minantes ipse protinus, ita, ut sibi aliisque urbis optimatibus in consilium 
ascitis € re communi esse visum fuerit, expediret; res non valde momentosas neque urgentes, sed 
leves, cuivis perspectu faciles et dubitationi atque dubitationi exemptas pro judicio suo exsequere- 
tur; que conira, quamvis magnam curam atque oircumspeclionem requirerent, moram tamen pa- 
terentur, eas ad suum, imperatoris, reditum usque reservaret integras; ?60 precipue, ut subitanee 
hostium incursioni provideret, et propterea indesinenter litteras legatosque in extimas imperii pro- 
vincias mitteret, et illinc nuntios reciperet, vigili oculo vicinorum illis populorum orbi Romano ini- 
micorum actiones et instituta lustraret, exploraret, ad se, imperatorem, significaret ; praterea socum 
provideret, ut arma ne desint tempori, quo illis opus et usus esset. Heec autem versarel secum et 
moliretur absque magna et tumultus plena commotione, ne urbi terrorem injiciat, frumentique cum 
reliquis annonariis speciebus caritatem inducat. Rumores quoque improbabiles et sstum cientes 
supprimeret, parlim auctores eorum castigando, parlim asseverando erga cives commodis εἰ ani- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(15) Convenit cum Latina voce species, juriscon- [) φήµας. Sic solent novi Greci, Genitivum pluralem 


sultis notissima, quibus idem notat atque vete- 
ribus fruges, ut sunt vinum, oleum, frumentum, 
legumina. Utor verbis Du Cangii in Gloss. Lat. 


. V. 

(16) Ita Anna Comnena, in Alexiade p. 100, de 
Alexio ait, quod in castra iverit, fratre Isaacio in 
urbe relicto : 'Eo' ᾧ τὰ κατὰ v7» πόλιν ἑδράζε- 
σθαι, καὶ εἴπου τινὲς λόγοι ἀπάδοντες ἐξ ἐκθρῶν 
ἐξαχούοιντο, ὁποῖα εἶωθεν, αὐτὸν διασκεδάζειν 
τε καὶ φρουρεῖν τὰ βασίλεια xal viv πόλιν. 

(17) Pro ἑλθουσῶν; redit enim δά τὰς ἀγαθὰς 


masculini et. feminini generis componere amant, 
tanquam si declinare non nossent. 

(18) Debuissem nequitiam aut. improbitatem ver- 
tere. Est enim sepe idem ac ῥᾳδιουργία. Cf. p. 264. 
Ita usurpavit Atheneus pag. 17: Tr» ó' ἄλλων 
ποιπγτῶν ἔνιοι τὰς καθ) αυτοὺς πολυτελείας xal ῥᾳ- 
θυµίας ἀνέπεμπον, ceterum vero poctarum aliqui 
luxuriam et flagitia suorum temporum recoquebant, 
aut potius rejiciebaut in. vetustiora. Talis nequitia 
erat in conviviig τὰς ἀμίδας ἐν ἀλλήλοις περικατ» 
αγνύναι. 


835 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


836 


mum addentibussermonibus, imperatorem et castra in salvo esse ; ipsequoqueinterdum gratos rumores 
conüngeret atque in vulgum spargeret : venisse sacras litteras, in genere ία, sed nondum definita, 
nuntiantes ; aut et venisse litteras letasa privato quodam in castris agente. Et his modis levitatem 
quorumdam, aliorum estuantes et seditiosoganimos componeret. 

His instructionibus vicario suo datis, amaundabat A Οὕτω δὲ καὶ περὶ τούτων τῷ ἐκ προσώπου διατα- 


sanctua imperator ceteram turbarn omnem in eum 
locum, quo congregate cohortes eum exspectabant, 
reservans sibi paucos quosdam ad taxin vel cohor- 
tem pretorianam pertinentes, ut cum iis urbe 
excessurus. Praeterea quoque premittebat equo- 
rum imperialium sarcinarumque οἱ sagmariorum 
plurimam partem tentoriaque maxima. Interim 
coactis, quos inter sanctoset religiosos viros habe- 
bat, familiaribus, petebat animam suam per ipsos 
purificari absolutione et communione S. Sacramen- 
ti, dabatque eleemosynas, tam in urbe, quam in 
vicinis, circuibat sacras edes precum ibi peragen- 
darum causa, et precipue visitabat eas, in quas 
plerumque solebat procedere. Ab illis pietatis offi- 
ciis revertebatur in palatium, e quo exibat ex urbe 
versus navim, populo multomilitiaque,tam ea, que 
sub praefecti urbis attentionem cadebat. quam que 
ad presidia militaria urbana pertinebat, presente 
faustisque votis imperatorem cumulante et prose- 
quente. Ingresso tandem in navem, procidebant 
omnes inlittore astantes in genua, ipse aulem, 
Urbe ter signo crucis signata, movebat et abibat. 
In itinere, donec appelleret in castra suoque exer- 
citui veniret in. conspectum, trinis prandebat fer- 


ξάμενος à Ἰούλιος Καΐσαρ (19), ὀλίγους τῆς τάξεως 
ὑποκρατήσας λόγῳ τῆς ἰδίας ἐξόδου, τοὺς λοιποὺς 
ἀπέστελλεν ἔνθα τὰ τάγματα τὸν βασιλέα ἐξεδέ- 
χοντο, ἔτι δὲ πρὸς τούτοις καὶ τὰ πλεῖστα τῶν βα- 
σιλικῶν ἁλόγων xal φορτωμάτων xal τὰς µεγίστας 
σκηνᾶάς. Αὐτὸς δὲ τοὺς γνωστοὺς τῶν ἁγίων συν- 
αγαγὼν περὶ καθάρσεως Πτεῖτο (20) ψυχικῆς, εἶτα 
ἐλεημοσύνας ἐποίει κατά τε τὴν πόλιν καὶ τὰ πλη- 
σιάζοντα αὐτῃ. Καὶ τελευταῖον ἀπερχόμενος (21) 
πρὸς τοὺς ναοὺς χάριν εὐχῆς, iv ol; ἐποιεῖτο µά- 
λιστα τὰς προελεύσεις, καὶ ὑποστρέφων Emi τὸ πα- 
λάτιον, ἐκεῖθεν τῆς πόλεως ἐξήρχετο, xal πολλοῦ 
λαοῦ, τῶν τε ὑπὸ τὸν ὕπαρχον καὶ τοῦ τῆς πόλεως 
στρατοῦ παρόντων ἐχεῖ καὶ εὐχομένων τὸν βασιλέα. 
Τελευταῖον δὲ μετὰ τὸ εἰσελθεῖν αὐτὸν εἰς τὸ πλοῖον 
οἱ μὲν παβιστάµενοι πάντες ἔπιπτου, αὐτὸς δὲ, τρἰ- 
τον σφραγίσας τὴν πόλιν, ἐχίνε. ᾿Ἡρίστα δὲ, ἄχρι 
τοῦ συνοψισθῆναι (22) τὸν λαὸν, διὰ τριῶν (23), 
ἐδείπνει δὲ διὰ δύο πλὴν τῆς Κυριακῆς) ᾽Αχίνητος δὲ 
ἔμενεν ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ. Φθάνοντα δὲ αὐτὸν πρὸς 
τὸν λαὸν, ὑπήντων (24) αὐτῷ οἱ προλαθόντες τῆς 
τάξεως xai τὰ τάγµΊτα ἐπὶ τῷ ἄχρῳ τοῦ ἀπλήκτου, 
καὶ μετὰ τοῦ βασιλέως οὕτω συνείπουντο ἄχρι τῆς 
κορτῖνος (25). Ἐν αὐτῃ δὲ τῇ ἡμέρᾳ ἐκάλει τοὺς 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 
19) Ita membrana. Verti autem ac ei invenissem ( τινι aliquem. alicui. conciliare, unum ad. alterum 


ὁ ἅγιος Katcap, venerabilis Cesar aut sacra ma- 
jestas. imperialis nempe Constantini M., de quo 
totus hic libellus loquitur. Pradicatum hoc Sancti 
competit Corstantino, sive ut imperatori conside- 
rato: nam omnes, omnino imperatores Greci 
Grecis appellabantur ἅγιοι, neque satis valet argu- 
mentum, quod celeb. Schóbinus in epistola ad ill. 
de Scheyb (v. Tab. Pentinger. ab hoc edite p. 25) 
a titulo Sancii repetit ab probandum, seniorem 
potius, quam juniorem Theodosium in controverso 
Dickwili Heberni loco designari : sive singularem 
spectes, quam Greci Constantino M.tribuunt, san- 
ctimoniam, ob quam eum parem apostolis faciunt, 
nullo forte alio merito, quam quod Christianis 
libertatem et jura quedam opesqué noxias in- 
dulgeret clero, daretque ansam multo plura 
nunquam concessa sub nominis sui pretextu inva- 
dendi. 

(20) Forte ?j0yoAcixo. Si bene habet lectio, notabit 
id, quod in Latinis dedi. Cedrenus p. 671, θύειν 
τὰ ἐξιτήρια hoo dixit ; sacrificare pro fausto ad 
arma ezilu, seu offerre gratum Deo sacrificium, 
sumere sacram eucharistiam, quam Greca atque 
Romana Ecclesia pro sacrificio habet. Fuit apud 
omnes gentes mos ante prelium sacrificare εἰ 
sacris ritibus se adversus mortis pericula munire 
aut ad vitam alteram preparare. Velipsi Arabes pa- 
geni sic fecisse dicuntur. Sed hic locus huic cause 
non est. 

(21) Idem de Manuele Comneno narrat Nicetas VI. 
1. p. 94: Τὰ πρὸς τὴν ἔξοδον ἑτοιμασάμενος εἴσεισι 
τὸν µέγαν νεὼν, 6 ἀπὸ τῆς θείας xai ἀῤῥήτου Σο- 

lac ὠνόμασται xal τὸ θεῖον ἐπικαλεῖται συνἑριθον. 
. (22) In conspectum et colloquium ipsi venire po. 
pulum, i. e. excercitum. Eo sensu occurrit hoc ver- 
bum apud Theopban. p. 367: Συνοψίζειν τινά 


adducere spectatum el collocutum, habetur ap. Leo- 
nem Grammat. p. 473, et Symeon. Mag. p. 456. Vid. 
ad p. 301. 

(23) Non liquet satis, significetne tribus fcrculis, 
an iribus cum amicis. Probabilius tamen est 
prius ; vid. ad p. 349. Verba πλὴν τῆς Koota- 
τῆς abruptiora sunt, et subintelligendum imperato- 
rem tum διὰ τεττάρων, qualuor ferculis, pransum 
fuisse. Mos enim erat illorum temporum, ut die 
Dominicogenioaliquanto magis indulgerent et ter- 
culum unum solitis adderent. Qui mos etiam in 
ceenobia traductus fuit. Ita dicitur in Chronico Cas- 
8inensi monachorum Cassinensium more fratribus 
cwleris diebus tria pulmen!aria cocta, die vero 
dominico quatuor apponi : die vero Dominico et 
in festivitatibus przcipuis etiam quartum addidimus, 
M Murat. Ser. Rer. Ital. t. IV, p. 279, Fragmen- 

υπ). 

(24) De legionibus imperatori occurrentibus vid, 
Vales. ad Amm. Marcell.p. 561. not t. Theophanes 
p, 249: Πρὸς τὸ στρατόπεδον ἀπῄει τὴν ἑορτὴν τοῦ 
Ἱάσχα σὺν αὐτοῖς ποιτσόµενος, οἱ δὲ ἡγεμόνες τοῦ 
στρατοῦ ὑπήντησαν αὐτῷ μετὰ τῶν βάνδων ἀπὸ δύο 
σηµείων τοῦ στρατοπέδου, erercilus duces castris 
egressi ad passus bis mille bandis sublatis processe- 
runt obviam. Num σημεῖον, est signum militare, la- 
pts militaris. 

(25) Genitivus & κορτίς pro quo alias dicitur 
xS omne, κόρτη, Cohors, aula vel aulea Anastasio 
Bibliothec, la cour aut la courte, tentorium regium, 
pretorium. Vid. Du Cange utroque Gloss. h. v., 
Goar. et Combefis. ad Theophan. p. 390. Goar. ad 
Cedren. p. 476, Constantin. Vit. Basil. Maced. 
p. 147, collata p. 127; Anonym. Ant. Cpt. p. 14, et 
ad Constantin. Porphyr. de Themat. p. 12, et Vul- 
canius ibid., p. 04. 


837 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINJE LIB. I. — APPEND. 


89 


838 


ἄρχοντας, καὶ ἐδίδου αὐτοῖς ἀποκόμθδιον (20), καὶ A culis, coonabat binis, preterquam die Dominico, 


μαῖουμᾶν (27) τοῖς στρατιώταις. Ἐκεῖθεν δὲ μετὰ 
τοῦ λαοῦ κινοῦντα τὸν βασιλέα χατὰ τὴν ὁδὸν τοῦ 
"UY. » 1 t ».- ' * 
ταζειδίου, ἔκαστον θέµα ὑπήντα αὐτῷ κατὰ τὸ πλη- 
σιάζον µέρος τῖς 02300, ἵνα μὴ χοπιᾷ ὁ λαός ἐν δὲ 
τῇ αὖτζ ἡμέρφ, καθ) Ἐν ἐδέχετο αὐτὸν τὸ θέµα, 
ἐκάλει τοὺς ἄἅρχοντας τοῦ αὐτοῦ θέματος. Τὴν δὲ 
, - -- er , 4 
χρείαν τῆς βασιλιχῆς ὕπηρεσίας, τευτέστι σφακτὰ (28) 
τε καὶ ἀρνία, καὶ τὰ τοιαῦτα καὶ τὸ ψωμίον τῆς 


quo prorsus non movebat, sed considebat quietus. 
Advenienti in exercitum occurrebant ipsi in exire- 
mo applicati, quos ante suum ex urbe excessum 
coram se in castra premiserat, tam pretoriani sa- 
cri corporis custodes, quam relique cohortes, et 
prosequebantureum usquead cortin seu pretoriuin 
vel tentorium augustum. Eo die, quo ad castra 
applicabat, jubebat duces militares secum epulari, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(26) Apocombium appellant Greci sacculum se- 
riceum, qui doni nomine in manus datur aut imnitti- 
tur amicis, aut sgarzitur in vulgum, aut in ara pro 
offranda deponitur, cum insutis nummis aureis ar- 
genteisve. Sportule olim, itein lucra hie dona dicoe- 
bantur, v. Vales. ad Amm. Marcell. p. 28. Habes 
quoque χοµθίον in titulo capitis 55 lib. secundi 
nostri Cerimonialis. Áppositus ad locum nostrum 
est ille Capitolini in Masximin. p. 24: Eu semper 
[uit astutia, ut. milites non tanlum virtule regeret, 
sed etiam premiis [brabeis] et lucris (id est apo- 
combiis et. maiumadis) sué amantissimos redderet. 
Successerunt hec apocombia in locum veterum 
missilium et consularium munerum. Nam non soli 
imperatores apocombia aut in ara deponebaot, aut 
in brumalibus aliisve fesiis diebus distribuebant 
inter proceres, aut in circo factionibus mittebant : 
sed etiam duces urbium singularium,item episcopi, 
in sua quisque parocia, civibus apocoubia distri- 
buebant, neque licebat alteri hoc facere, nisi venia 
aut a duce urbis aut ab episcopo impetrata. Insignis 
in hane rem est locus in Gnomico Neapolitano 
Joannis diaconi p. 303 : His peractis [Gratio- 
$us, episcopus Neapolitanus] eum (Pyrrhum, pa- 
viarcham CPtanum] munera erogare in populo et 
cathedram ei poni juxia altare, honorans eum, ut 
sacerdotem regie urbis. Latini medii evi hec dona 
almonarias et almonaria appellabant ; v. DC. v. 
Eleemosyna, ubi citat e veteri charta hec : Dedit 
mihi dimidiam marcam argenti et unum aureum By- 
4antinum infra almonariam, id est in apocombio vel 
sacculo consuto ; item hec : reliclae — pro almona- 
riis lacus serici, id est relicte fuerunt tele serici, 
quo sacculi, almonarii dicti, inde fierent. Lacus est 
vox Germanica laken, pannus. Modo ἀποκομθδίον, 
modo ἐπικομθίων scribitur. Illa prior scribendi 
ratio constanter in nostris membranis servata ; po- 
sterius babet Codinus p. 121, ubi ait in epicom- 
biis, qualia per coronationem imperatorum sparge- 
rentur, singulis ternos nummos aureos, ternos ar- 
genteos, landem ternos quoque eneos fuisse insutos 
et istorum sacculorum tot sparsos in populum fuisse 
millenarios, quot placuerit imperatori. Neutra scri- 
bendi ratio contemnenda. Κόμθος novis Grecis 
6ecuóc, vinculum, vel potius nodus, bulbus, omne 

rotuberans. Erit igitur àzxopótov caxxlov ἀποδε- 
θεµένον, sacculus seorsim ligatus, Ἐπιχομθίον autem 
σακκίον ἐπιδεβεμένον, sacculus colligatus. Sed forte 
nimis argutor in re qua Greculorum imperitiam 
sermonis patrii et inconstantie et temerario atquein- 
discreto vocum particularumque usui debetur, Κόμ- 
6oc venit a χῦδος, unde gibbus. Κῦδον esse omne 
x90ov, tumens, notum est. [nde combi (pro combin, 
χομθίν et hoc pro xou6lov) est novis Grecis nodus 
in spherula precatoria, der Knopff an einem Pater- 
Noster, teste Sponio in dictionario Greco Itinera- 
rio ejus addito. Inde κομθοῦν πολλὰ χρήµα- 
τα pro coarcervare, exaggerare multas opes dixit 
Malalas t. II, p. 109, et κομθοῦν vel χομθόννειν τινα 
est idem quod κυθ.ῦν τινα, aliquem χλυνοῦ», ἐπαί- 
ρειν, tumidum ventosa spe facere, decipere, delu- 
dere. Putabat cl. Leichius ex impono esse natum. 
Verba ejua gunt hec: { Ex vocibus Latinis male 


intellectis, quas Greci usurpant, est etiam xop- 
θόνω, decipio, illudo, pro impono, apud Theophan. 
p. 126.]" Signiticatio tumoris facile in χόμπος et 
κομψός agnoscitur ; κόµθος et χόµπος nihil differunt - 
nisi dialecto. Macedones pro π adhibere B awabant. 
Hine ἐγχομθώσασθαι, sibi apponere κόμθον, argu- 
mentum tumoris, superbie, ἐγχομψεύεσθαι. Facile 
liquet, me vexatam illam Petri in epistola primadi- 
clionem ἐγχομοώσασθε τὴν ταπεινοφροσύνην mente 
agitare. Significat illa: facite cos κομφούς, comptos 
et speciosos humilitate, modestiam vobis apponite 
ut ornatum speciosum, in quo se quis ostentare et 
superbire quea! ; vel etiam reddi post exaggerate 
in vobis humilitatem, ingentem velut penum et ap- 
paratum humilitatis in vobis condite. Vid. de hoc 
verbo Photii epistolam secundam ab Hoschelio post 
Bibliothecam editam. Nicetas Choniates p. 236. Evy- 
χοµθώσεις ἐσθημάτων dixit, vestes in (umorem 
exaggeratas. 

(27) Notat hic et sepe alias refectionem, recreu- 
tionem, congiarium, donativum, ἀριστεῖον aut φι- 
λοτιµίαν, quam imperator militibus exhibebat, ut 
inde hilares essent, vel in pecunia vel maxime in 
esculentis, ut ex hujus Tactici locis pluribus con- 
stat. Nomen obtinuerunt ex quorumdam sententia 
he refectiones seu dona et illinc institute hilari- 
tates ex eo, quod solebant olim Kalendis Maii aut 
alio quodam mensis Maii die hilares esse et convi- 
via celebrare, isque diesin specie appellabantur der 
Muy-Tag et Mayertag, dies Mati. Memorabilia sunt 
Scheuchzeri verba in Stecheiographia p. 57, qui- 
bus hec refert ex antiquo Chronico : Den 17 Mai 
1599, ward auf dem Hofe xw Zürch den Bogen- 
Schützen ein Mayeten, oder. Anken- Braut geben, da- 
rein gesteckl ein blühendezr Traube, reife Erdbeere, 
ein reiffes Rocken und. Gerstenaere, und eine Haber- 
thümen. Quod hicest Mayeten, massa nempe butyri 
cum infixis aristis, fragis, uvis, etc., id est apud 
Nostrum µχιουµάς. In quemcunque tandem diem 
anni demum incideret talis hilaritas et coepulatio, 
appellabatur Mayettag vel Muyertag. Est in Scripto- 
ribus rerum Brunsvicens. t. IIl, p. 262: Anno 1526, 
am Sontange Kibam d. 8. Iulii hielten die Becker von 
Hildesheim, Braunschweig, Hannover — óhren gro- 
ten Mayerlag in. Hildesheimb, und worden do alle 


D Kálber von denselben upge[reten. Mihi tamen potius 


videtur μαϊουμᾶν vox Arabica originis et sic de- 
toria esse pro µουιαµαν, quod sonat, Χαλημέριν, 
ἡμέρα αἴσιος, feliz beata dies. Tales transpositiones 
perquam frequentes sunt apud Grecos omnia susque 
deque vertere et corrumpere natos. Tales porro 
Maiumas seu dies solemnes hilaritatis annue statis 
temporibus recurrentes jam Juliani imp. setate in 
usu fuisse, ex ejus Misopogone p. 362 patet, ubi 
vid. Petav. in not, et Du Cange utroque Glossario 
et Goar. ad Theophan. p. 380, sed precipue Rivi- 
nus et Frankenstein, qui argumentum hoc ex pro- 
fesso tractarunt. 

(28) Caro caprilla, licet nobis in usu non sit, 
fuit tamen olim multo frequentissimus cibus Gre- 
cis medii evi, et ipsis Romanis quoque frequenta- 
tus, ut e Script. Hist. Aug. t. 1, p. 646, et alibi 
constat. 


899 


CONSTANTININI PORPHYROGENITI 


840 


$61 et distribuebst ipsis apocombia, militibus A φιλοτιμίας (29) xai τὸν λοιπὸν μαϊουμᾶν ἐχορύγει 


gutein dabat maiumam seu refectionem. Illinc mo- 
. venti cum exercitu imperatori ea via, quam duce- 
bat expeditionis destinatio, occurrebat unumquod- 
que thema seu unaqueque legio provincialis in 
loco ad viam, qua transibatur, proximo ; ne scilicet 
milites ab imposita necessitate et longinquo occur- 
rendi fatigarentur. Eo autem die. quo unum ali- 
quod thema ipsum excipiebat el ad ipsum appelle- 
bat, invitabat imperator ejus thematis rectores ad 
epulas ; quibus necessaria, ut caprillam, agninam 
et similia, item bucellam largitionalem reliquumque 
maiumam seu recreationem suppeditabat; identi- 
dem protonotarius cujusque thematis transeunti 
imperatori ex reditibus aerii [ seu tributi extraordi- 
narii, quod pro communi vitali aura, quam hauri- 
mus, solvituc], vel et ex synonis seu prestationi- 
buset convectionibusspecierum annonariarum; aut 
si non haberet unde sumeret nummos impensis 
faciendis necessarios, ipse imperator erogabat ex 
idico, seu privato, suo peculio, precipue maiumadas 
militum prestabat illis, qui e remotioribus thema- 
libus aut provinciis venirent. Processio imperatoris 
et ordo tagma!um seu cohortium custodie sacri 
corporis et comitatui deputatarum et thematum seu 
legionum provincialium erat in huno modum. Priini 
coram imperatore procedebant ad miliaris distan- 
tiam equi, stragulis veris seu purpureis tecti, per 
paria. Post eos veniebant proceres comitatenses ; 


ἔχαστος πρρτονοτάριος ἐν τῷ ἰὶδίῳ θέματι διερχόµι- 
vov τὸν βασιλέα ix τοῦ ἀερίου (30) λόγου καὶ τῶν 
συνονῶν T, καὶ μὴ ἔχων,λαμθάνων ἐκ τοῦ εἴδιγου (31), 
αὐτὸς διῴκει ταῦτα, μάλιστα δὲ τοὺς µαϊουμάδας 
ἐδίδου τοῖς ἐκ τῶν µακροτέρων τόπων ἐρχομένοις 
θέμασιν. "lH. δὲ πρόέλευσις τοῦ βασιλέως xal ἡ calis 
τῶν ταγμάτων καὶ τῶν θεμάτων (32) ἦν οὕτως" 
Περιεπάτουν ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως ὡς ἀπὸ µιλίου 
ἵπποι μετὰ ἀληθινῶν βορκαδίων (33) διὰ στιχων 
δύο, δεξιὰ καὶ ἀριστερά' μετ ἐκείνους δὲ ol βασιλι- 
«ol ἄρχοντες' cita ol στράτωρες μετὰ σελλαρίων 
καὶ à λοιπὴ μυστικωτέρα tabu ἔλειτα ὁ βασιλεύς" 
ὄπισθεν δὲ τούτου ὡς ἄπό σαγιττοθόλων τριῶν 
ὥσπερ κατὰ µίαν εὐθεῖαν τὰ στρατεύματα. Kal 
μέσον μὲν τὰ τάγματα, xal τούτων τὰ τιμιώτερα 
ἐπὶ τὸν µέσον τόπον, παρ) ἑκάτερα δὲ τῶν ταγµά- 
των τὰ θέματα, wal τοὐτὼν πλησιέστερα τοῖς τά- 
γµασι τὰ ἐνδοξότερα τῶν θεμάτων. Οἱ δὲ τὰ ἄπληκτα 
καὶ τὰς ὁδοὺς τῆς ἡμετέρας γῆς Χατέχοντες xal 
γινώσκοντες οἳ μὲν προελάμθανον μετὰ τῆς κόρτης 
καὶ τῆς ὑπουργίας, οἱ δὲ ἕμπροσθεν τῶν θεμάτων 
προέτρεχον ὑποδειχνύοντες τοὺς τῶν ποταμῶν πὀ- 
poos καὶ τὰς εὐβείας ὁδοὺς. Τοὺς δὲ ὁδηγοὺς καθ 
ἔχαστον θέμα κατεῖχεν ὁ ὁρουγγάριος τῆς βίγλης 
ὑπῆρχον δὲ ὑπ αὐτῷ xai αἱ παραμοναὶ τῶν στρατ- 
ηγῶν πρὸς τὸ δι αὐτοῦ μηνύειν τοῖς στρατηγοὶς 
τὰ κχελευόµενα αὐτοῖς. Π δὲ πρώτη δοχὴ ἑκάστου 
θέματος ἦν οὕτως' ἀπὸ δύο xai τριῶν σαχιττοθόλων 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(39) 88ο recurret hec vox in hoc codice pro { µένων, ἀλλὰ τῶν ὅσα ix τῶν 


liberalitate, dono gratuito, quod quis studio lau- 
dum et honoris impulsu ambitionis dat. Quem 
significatum huic voci et verbo φιλοτιμεῖσθαι 
astruxit cel. Ernesti in Actis erudit. m. Augusto 
anni 1731, pag. 449. Ita φιλοτιμεῖσθαι τὴν ζωήν 
«wt, spiritum alicut ex gratia et misericordia indul- 
gere. Conf. p. 218 οἱ 360, ubi interpres non recte 
cepit. Eodem quoque sensu accipi debet apud Pro- 
copium Anecdot. p. 33, ut e p. 36, et Evagrii luco, 
quem Alemannus istic cital, constat. Plura exempla 
habet Salmas. ad Vopisci Aurelianum p. 499, 504, 
ubi etiam de bucella largitionali vel pane civili aut 
gradili pluribus agit. 

(30) F. leg. ἀερικοῦ. Vid. Du Cange Gloss. 
Gr. h. v. et de συνωναῖς idem. Que sint. συνω- 
vai, declarat optime Procopius in Anecdota p. 98 
et 102, ubi Alemannus frustra est ἀννώνη pro 
συνωνή Substiluere laborans. Est autem comportatio 
fruimnenti ad certa prescripta loca, quod maxime 
molestum accidebat colonis, ut e locis Procopii ci- 
tatis et Themistio p. 118 constat. Nata est ea vox 
ex mala aut scriptione librarium aut pronuntiatione 
vulgi pro σιτώγη, id est σίτου ἀγωγή ut. χυµατώγη 
quamvis illud &b ἄγω, duco, conduco, conveho, boc 
8b ἁγω, ἄγνυμι, jrango repetendum sit. Hodie 
Awartz appellatur hoccontributionisgenus a Turcis, 
ut patet e La Croix Eat present de l'Eglise Grecque, 
p. ?, ubi appellat tribut annuel pour la fourniture 
de l'orge, foin, paille el bois, que les Grecs de la 
campagne sont obligez d'amener aux sérails du 
Grand Seigneur, des. Vesirs et autres. grands offi- 


ciers. 

(31) Quod hic ait maiumas ex privato pe- 
culio, non ex generali erario desumi, egregie con- 
firmat locus Ágathie p. 69, ed. Vulcan. : Ταμίας 
Kv... οὐ μὴν τῶν ix τῆς δασµοφορίας épauto- 


D 


βασιλείων θησαυ- 
pov ἐπεπόμφει ἐφ᾽ d τοὺς ἁἀριστεύσαντας ἐν ταῖς 
µάχαις τὰ προσίχοντα Ύέρα χοµίζεσθαι. Noster ta- 
men maiumadas non prorsus negate publico fisco 
sumi, sed monet tantum, ubi nihil suppeditent fis- 
cus aerici seu contributionum pro usu communis 
aura, οἱ fiscuserario militari proprius, sitonarum 
scilicet seu contributionum, quibus coloni excusa- 
tionem a depor!atione specierum annonariarum ad 
longinqua loca redimant; hi duo fisci publici 
Bi nequeant prestare, quod sumptibus illis fa- 
ciendis su[ficiat, tunc e re privata principis illos 
eti. 

(32) Constanter id in nostro codice observatur, 
ut τάγμα de cohorte urbana et presertim palatina, 
θέµα vero provinciale appelletur. Alii quoque 
scriptores, quamvis interdum varient et urbibus 
quoque municipalibus atque provinciis τάγµα- 
τα iribuant, plerumque tamen Nostro consentiunt, 
v. Leo Grammat. p. 478 etSeript. post Theophanem 
p. 222 et 240. 

(33) Stragulis verti. Et pertinent profecto τὰ 
Pop δια ad genus stragularum. Sed debueram et 

io strictius interpretari, et p. 280. non eamdem 
in Latinis vocem ignotam lectori reponere, quz in 
Grecis est. Noa enim mihi tum, cum illos locos 
verterem, constabat, borcadium significare ricam, 
calyptram capitis, qua equis8 induitur, et manasse 
&ab Arabico borca, rica, calyptra capitis et vultus. 
Ut Noster l. c. τὰ σαγίσµατα, stragulas, tegumenta 
dorsi, et τὰ βορχάδια, tegumenta vultus et capitis, 
conjungit, ita quoque Nicetas Choniates jungit τὰ 
σαγίσµατα et τὰς xtozÀaptac, que idem prorsus 
sunt cum borcadiis : ἄλογα enim μετὰ  «eoaAapsiv 
καὶ σαγισµάτων memorat in Manuele. '( Equiimpe- 
ratorum purpurati a scriptoribus narrantur, quod 
nulli preterea licebat; v. Villbarduin. p. 288.] 


δή 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. 


843 


τῆς 0000 τοῦ βασιλέως ἵστατο παρατεταγµένον τὸ À tum stratores cum sellariis seu equis sellatis et 


θίμι: ἰπειδὰν δὲ εἶδον τὸν βασιλέα πλησιάχοντα, 
ὁ μὲν στρατὸς ἐκάθητο ἐπὶ τῶν ἵππων, ol δὲ ἄρχον- 
τες, χαταθάντες πάντες, ἐπὶ γῆς ἴσως ἔπιπτον, 
εἶτα ἀναστάντες μετὰ παντὸς τοῦ στρατοῦ εὐφήμουν 
τὸν βασιλέα. 0 δὲ πρὸς αὐτοὺς ἐξένευε, καὶ ὅπως 
ἔχουσιν ἠρώτα, xai οὕτως πάλιν ὑπέστρεφεν Emil 
τὴν ὁδόν * αὕτη δὲ ἡ κατάστασις ἦν αὐτῷ ἄχρι τῶν 
οἰκουμένων. Μέλλων δὲ καὶ πρὸς τὰ ἀοίχκητα εἶσ. 
έρχεσθαι, ἀπεθάλλετο τό τε περισσότερον χρῆμα καὶ 
τὰ φοριώµατα καὶ τοὺς τοῦ λαοῦ ἀσθενεστέρους 
καὶ τὰ τῶν ἁλόγων χωλὰ xal τετραυματισμένα. 
Ῥδίδου δὲ αὐτοῖς χεφαλὴν xal µέρος ὀλίγον στρα- 
τοῦ εἷς φυλακὴν, ἐχέλευέ τε πλησιάζειν καθ) ἓν τῶν 
ἀσφαλεστέρων Χάστρων, ὅπερ πλησιἑστερόὀν ἐστι 
πρὸς τὴν µέλλουσαν ἔξοδον τοῦ λαοῦ γίνεσθαι. Καὶ 
μετὰ ταῦτα ὥριζεν ἀπὸ τῶν θεμάτων μοίρας τινὰς, 
τοὺς μὲν προπορεύεσθαι (34) ἔμπροσθεν τοῦ φοσσάτου 
πρὸς φυλακὴν αὐτοῦ, τοὺς δὲ ὄπισθεν ἐπακολου- 
θεῖν, οὓς χαλοῦσι νωτοφύλακας ΄ οἱ δὲ αὐτοὶ ὑπῆρχον 
xal θηρευταὶ τῶν διὰ δειλίαν 1j ῥᾳθυμίαν στρεφο. 
µένων (35): οἱ δὶ παρ᾽ ἑκάτερα περιεπάτουν, οὓς 
ἐκάλουν πλαχιοφύλακας (36) ' ol δὲ αὐτοὶ μάλιστα 
ἑσχόπουν τοὺς μέλλοντας προσφεύχειν εἰς τοὺς 
ἐχθρούς. Περιεπάτουν δὲ πάντες τοσοῦτον ἀπέχοντες 
του φοσσάτου, ὥστε μὴ ἀποκρύπτεσθαι ἐξ αὐτῶν 
διὰ τὰς Ἐπιθουλὰς τῶν ἐχθρῶν, xal ὅσον δυνατόν ἐστι 
προευτρεπισθῆναι τὸ φΡοσσάτον εἲς ἀπάντησιν τῶν 
ἐχθρῶν ὑπὸ τούτων µηνυθέντας. Οἱ δὲ τοῦ βασιλέως 
προέχοντες ἐχείνου μᾶλλον ὑπῆρχον τοῦ θέματος, 
61 ἐπλτσίαζον τῇ τῶν ἐχθρῶν ΥΠ διὰ τὸ καὶ πεῖραν 
ἔχειν αὐτοὺς τῶν τε ὁδῶν xal τῶν λοιπῶν τόπων 
τῶν ἐχθρῶν, καὶ ἔτι τὴν πεῖραν τῶν ἐνεδρευμάτων 
καὶ τῶν πολέμων αὐτῶν. Αὐτοὸς δὲ καὶ τοὺς ὀπισθο- 


reliquus domino familiarior ordo. Tandem ipae 
imperator. Post eum ad sagitue tres jaoctus quasi in 
unam rectam lineam disposite ibant militares co- 
pie. In medio ibant tagmata; et in ipso medi: uciei 
meditullio honesliora tagmate ; cingebantautem eos 
themata, tanto queque a tagmatibus propiora, 
quanto essent honestiora. Eorum, qui mansiones 
castrenses et vias per terras nostre ditionis ocau- 
pabant et callebant, pars preibat cum corte seu 
tentorio augusto et cum famulitio culinadominioe; 
pars autem precurrebat coram thematibus, demon- 
strana ipsis vada fluviorum viasque rectas et con- 
sectandas. Vie ductores in unoquoque themate seu 
districtu tenebat secum drungarius vigilie ; sub 
cujus dispositione etiain deputati identidem obeun- 
dis in pretorioexcubiarum vicibus magistri militum 
erat, idque ideo, quia imperator ipsis per drunga- 
rium vigilie imperia sua signiflcare solet. Si quod 
imperatorem thema seu legio provincialis pro prima 
vice salutaret, fiebant hec. Ad duo tresve sagitte 
jactus distabat illud thema, in aciem instructum, 
8 pia, qua tronseundum erat imperatori. Ut autem 
videbant imperatorem appropinquantem, manebat 
quidem in equis reliqua turba, duces autem milita- 
res omnes descendebant, 363 et simul omnes 
procidebant humo ; surgentes dein concelebrabat 
οἱ beneventabat imperatorem faustis acclamationi- 
bus una velut vo2e tota legio. Deflectebat ad eos 
imperator de via interrogabatque, quomodo vale- 
rent. Eo facto, redibat in' viam. [ta fiebat, doneo 
in amico solo ambularetur. At cum in eo jam esset 
imperator, ut hosticum intraret, seponebat et retro 
manere jubebat sbperfluam supelleotilem sarci- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 


(34) Vid. Du Cange Gl. Lat. v. Antegarda, et 
Gr. v. ᾽Αντιχένσωρ. Olim enim hi precursores an- 
lecessores audiebant, item praparalores, necnon 
slratores exercilus quod nomen ipsis commune 
erat cum extremo agmine, quod tergum tueretur: 
v. Du Cange ad Alex. p. 475. Medio svo tam apud 
Grecos, quam Latinos, imo et Arabes atque Orien- 
tales, mos erat exercitum ia quinque μοίρας divi- 
dere. Unde al Chamis dibuur exercitus, quia quin- 

ue partibus constat (verba sunt αἱ Wahidei ad al 
Motanabbium), corde (media acie, que quinta dici- 
tur et maxima atque regia Wittekindo de Gestis Sa- 
xonum |. mi), duabus alis [sunt Nostro οἱ πλα- 
ιοφύλακες], pracursoribus [les avant-coureurs, 
'avant-garde] et subseculoribus (larriere-garde]. 
Notanda hic vox Arabica as Saka vel Saka, absque 
articulo, quod eam Greci quoque adhibuerunt, ut 
constat ex Du Cange Gl. Gr. v. Σάχα, ubi locum 
Anonymi citat, ex quo constat, vocem Grecis idem 

uod Arabibus notare, nempe postremam aciem. 
Videtur & voce Arabica que crus sonat, significatio 
hec repetenda esse, quia, ut crus postrema et vt- 
lissima pars hominis est, ita postrema acies exer- 
citus. Ex eo quoque hominem vilis eortis, ἀγο- 
pziov, quasi cruralem, aut unum de crure, id est 
postrema acie, appellarunt Arabes. Quam ipsam 

uoque vocem Latini sequiores assumpserunt. Vid. 

u Cange Gl. Lat. v, Alfechna, pro qua reponen- 
dum est αἰ/είπα vel alfethna ; notat ea seditionem, 
liumullum rebellionem. Dignus est locus, qui hao 


PATROL. GR. CXII. 


occasione exponatur. Citst ibi ex vetere charía 
haec: Non requiram cuntra tuam parlem plus terram 
nisi islam... in qua non ponam tibi Azaquia [τοὺς 
ἀγοραίους, exactores vel sequestros milites, qui 
tantisper, donec exegerint debitam pecuniam, in 
istis castris agrisve excubent] aut al hodera [sea- 
per presentes, προσµοναρἰους, perpetuos prasidia- 
Fios, qua libi terram tuam tollam, nec pro pacem 
id est per pacem, tempore pacis,] nec pro alfetna 
ueque tempore tumultus, belli], nec cum Mauros, 
nec cum Christiaaos [id est sive cum Mauris illud 


D bellum geratur, sive cum Christianis]. Sed redeo 


ad argumentum meum. In quinque partes quoque 
dividi Nicetas p. 72. et cum animali comparat, 
capud [antecursores], armos [τοὺς πλαχιοφύλακας], 
truncum [seu corpus militie] et crura [τοὺς νω- 
τοφύλακας] habens. Verba ejus heo sunt: 'Avópó- 
νιχος μὲν ὅσα xal ζῶον τὴν στρατιὰν εἰς χεφαλὴν 
καὶ µέρος τὸ κατόπιν xal µέλη ἀνάλογα τῷ παντὶ 
συνδιαθέµενος εἶχεν. 

(35) Verbum στρέφεσθαι est moras neclere. NàAm 
quiloco aliquo procedere cunctantur, in orbem se 
aliquoties et modo hac, modo illac vertunt, invito 
discessu; ῥᾳθυμία potest quoque hic loci nequitiam 
significare. Vid. supra p. 260. 

(36) Novi Graeci πλάγια pro πλευραί dicebant, ut 
supra jam observavi. Sunt ergo οἱ πλαγιοφόλαχες 
laterum custodes. Videntu, iidem csse cum τοῖς 
παραθανδίταις, de quibus Du Cange v. Βάνδον.. 


21 


843 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 844 


nasque et multitudem invalidam jumentorumque Α Φύλακας ἐνήλλαττον διὰ τὸν mÀsiovov χόπον. Οὐ γὰρ 
quidquid ad claudicationem deductum aut vulneri- τὴν εὐθεῖαν περιεπάτουν αὐτοὶ, ἀλλὰ τὴν τραχυ- 
bus confectom esset. His imponebat caput vel capi- Ἱέραν καὶ δυσεπίθατον' οὕτω δὲ κινούµενοι, τὰς 
taneum aut ducem,exiguamque addebat mililarem νύχτας περιχαρακωθέντες χαὶ τὴν ἄλλην ἀἁσφά- 
manum, jubebatque eos in vivinam sese recipere ἍΆλειαν ποιήσαντε διὰ τοὺς νυκτοπολέμους, v- 
castri alicujus munitioris et ad illum propioristra- επχύοντο. 

ctum, e quo descensurus in hosticum erat exercitus. Deinde deputabat selectos ethematibus ma- 
nipulos, partim precessuros fossatum seu exercitum hostiumque subitum insulitum aversuros, par- 
tim subsecuturos alios; quos postremos notophylacas seu custodes tergoris appellare mos est. 
Horum tergicustodum erat eos venari, qui &ut imbelles aut segnes castra non assectarentur et 
&ciem desererent. Alii ab utroque latere comitabantur moventem exercitum, quos plagiophylicas 
seu laterum custodes appellabant. Horum erat observare atque coercere, si qu ad hostem transfu- 
gere molirentur. Omnes auetm hi, tam precursores, quam ebusequentes et a lateribus comitantes, tan- 
fum distabant 8 fossato, ut numquam suis extra conspectum essent; idque duplici ratione, ne scili- 
cet ipsi hostium paterent insidiis, fossatum vero, ab illis de hoste imminente admonitum, sese ma- 
iure possit illi excipiendo comparare. Qui tandem eoram imperatore proxime ambularent erant ex 
ilo potissimum themate vel districtu, qui hostico proximus esset. Periti enim erant et viarum, per 
» quas hostes et invadere et rursus se subducere possent, et locorum, in quibus agere amarent, et 
modorum, quibus aut insidias, aut acies bellaque instruere solerent. In his et in postremis custodi- 
bus permutabantur et renovabantur identidem sollicitudinum vices; quandoquidem hec duo ge- 
ner& plurimum laborem !olerarent. Non enim rectam et expeditam viam, sed asperiorem et minus 
commodam ibant. In hune modum promoventes interdiu, coibant per noctem inira vallum, rebus- 
que necessariis contra nocturnos hostium impelus preevisis, capiebant quietem. 








KONZTANTINOY 


EN XPIZTQ (37) ΒΑΣΙΛΕΙ ΑΙΩΝΙΩ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΡΩΜΑΙΩΝ, 
ΥΙΟΥ ΛΕΟΝΤΟΣ 
ΤΟΥ ΑΟΙΔΙΜΟΥ ΚΑΙ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ, 
AUOTONOY ΔΕ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ TOY ΑΝΔΡΙΚΩΤΑΤΟΥ ΚΑΙ TENNAIOTATOY ΒΑΣΙΛΕΩΣ, 
ΠΡΟΣ POMANON 
ΤΟΝ ΘΕΟΣΤΕΦΗ ΒΑΣΙΛΕΑ KAI ΥΙΟΝ AYTOr, 


"Oca δεῖ γίνεσθαι, τοῦ µεγάλου καὶ ὑψηλοῦ βασιλέως τῶν Ρωμαίων 
μέλλοντος φοσσατεῦσαι. 


CONSTANTINI 


IN CHRISTO JETERNO REGE REGIS ROMANORUM, FILII LEONIS, 
CELEBERRIM: ET SAPIENTISSIMI IMPERATORIS, 
QUI FILIUS ERAT BASILII, FORTISSIMI GENEROSISSIMI IMPERATORIS, 


AD ROMANUM 
A DEO CORONATUM IMPERATOREM ET FILIUM SUUM. 


Observanda εἰ agenda, quando imperator Romanorum fossatum agere seu in castra ire 
et. in versari decrevit. 


263 Audi, fili, sermones patris tui, ait Salomo B "Axove, vlà, λόγους πατρός σου, Σολομῶν σοι πα- 

tibi precipiens. Quamvis enim a multis accipere µῥραχελεύεται * παρὰ πολλῶν γὰρ ἀκούσεις τὰ δέοντα,͵ 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 

(57) Ordinarius hic erat titulus Byzantinorum — Christi' gratie debere et ejus ut eterni regis. 


imperatorum, in Christo, eterno rege, rez Romano- — loco et mandato regnare. Minus erat ix Θεοῦ vel 
rum, quo volebant dicere, se omnem auctoritatem ἐν θεῷ, quem titulum minoribus principibus tribue- 


BAS 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. — APPEND. 


846 


&A)' οὐ φύσει τῆς ἀρετῆς εἰσοίσεις διδάγµατα, εἰ μὴ A possis ea, qua decet et oportet, a nullo tamen, pre- 


παρὰ πατρὸς ἀκούσαις τὰ ἄριστα. Γνησίους γὰρ παρ’ 
αὐτοῦ xal ἀληθεῖς τῷ ὄντι τοὺς λόγους ὑποδεξάμε- 
voc, ὥσπερ τινὰ Ἀλῆρον Cte πατρῷον, τὴν σωτη- 
plav ἀεὶ προξενοῦντά cot οἱ μὲν γὰρ ἐξ ἄλλων κατὰ 
χάριν λεγόμδνοι τῆς ἀληθείας πολλάκις ἐναποδέον- 
ται ΄ οἱ δὲ £x πατρικῆς ψυχῆς μετὰ τῖς ἀληθείας 
ἀφιχνούμενοι πολλὴν χαρίζονται τοῖς υἱοῖς διαπαν - 
τὸς τὴν ὠφέλειαν. "Άκουε τοίνυν, υἱὲ, παρὰ πατρὸς, 
ἃ μὴ καλόν ἐστιν ἀγνοεῖν' st. γὰρ ἄγνοια καχὸν, ἡ 
τῶν πραγμάτων Ὑνῶσις δῆλον ὅτι χαλὸν, xal µά: 
λιστα τῶν ἀναγχαίων καὶ Gv πολλὴ καθέστηχεν ἡ 
φροντίς, ᾽Αναγχαιότερον δὲ cl ἆλλο γένοιτο πολεµι- 
xnc εὐτολμίας xal τῆς τῶν προγόνων παλαιᾶς εὖ- 
ταξίας, ἣν ἐν πολέµοις εἶχον τὸ πρότερον βασιλι- 
χοῖς ταξειδίοις κατάστασιν; Ταύτην γὰρ πάλαι 
φημιζομένην καὶ µέχρι τοῦ νῦν παρὰ πολλοῖς θρυλ- 
λουμένην μὴ xai ἐγγράφως ἔχειν, οὗ δίκαιον, οὐδὲ 
xaÀóv ἡγησάμεθα. Λυσιτελὶς ὙΥάρ σοι, θεόστεπτε 
Ῥωμανὲ, μετὰ τῶν ἄλλων καὶ dj τούτων Ὑγε,ήσεται 
συγγραφἡ, Ῥωμαϊκὴν δηλοῦσα µεγαλειότητα. "O0tv 
πολλὰ περὶ τούτων ἀνέρευνήσαντες καὶ µηδεµίαν 
ὑπόμντησιν ἐναποχειμένην τῷ παλατίῳ εὑρίσκοντες, 
ὀψὲ xal µόλις ποτὲ περὶ τούτων ὑπάμνημα ἐν τῇ 
μον tn κχαλουμένῃ Σιγριανῆς εὐρεῖν ἠδυνήθημεν, 
ἐν ᾗ Λέων ὁ μάγιστρος, ᾧ Κατάχυλας ἦν ἐπώνυμον, 
τὸν μονήρη βίον ἠσπάσατο. Οὖτος γὰρ ὁ μάγιστρος 
περὶ τούτων ἐγγράφως διέθετο ἐκ προστάξεως 
Λάοντος τοῦ φιλοχοίστου xai σοφωτάτου βασιλέως 
Ῥωμαίων, τοῦ xal πατρὸς ἡμῶν καὶ σοῦ πάππου᾽ 
ἀλλ’ ἐπεὶ μουσικῆς ἸΕλληνικῆς (38) ἀμέτοχος ὁ 
μάγιστρος Tv, πολλὰ βάρθαρά τε καὶ σόλοικα καὶ 
ἀσυνταξίας ἡ τούτου cu pao! περιεῖχεν, ct καὶ ὁ 
ἄνθρωπος θεοσεθἠὴς καὶ ἀνὴρ ἐπιθυμιῶν ἣν τῶν τοῦ 
πνεύματος, ὡς ἔδειξεν ὁ αὐτοῦ βίος. ᾽Αλλ) ἐν τῷ 
ἁμοιρεῖν αὐτὸν, ὡς ἔφαμεν, παιδείας Ἑλληνικῆς, xal 
ἡ τούτου συγγραφὴ μᾶλλον ὑπῆρχεν ἐπισφαλὴς 
xal ἐπιλήψιμος, ὅμως ἐπαινετὴ καὶ ἀληθὴς τῷ 
θεοσεθῆ εἶναι τὸν ἄνδρα καὶ ἐνάρετον. Ταύτην ἡμεῖς 
εὑρόντες περημελημένην τῷ λόγῳ, καὶ ὡς ἐν ἴχνει 
σχιᾶς ἁμυδρῶς πως τὰ πράγματα διαγέἐέλλουσαν, 
xal μηδὲ τὸ τοῦ τρίτου µέρους τῶν, ὥσπερ ἡμεῖς 
πρὸς τὸ σαφέστερὀν τε xai πλατικώτερον (39), µετ- 
ηγάγομεν, ἔχουσαν, συνεγραφάµεθά σοι τοῦ xata- 
λιπεῖν εἲς ὑπόμνησιν, Ἡ τοίνυν τοιαύτη τῶν βασι- 
λωιῶν ταξειδίων τάξις τε xal ἄκολουθία ἐφυλάττετο 


te"quam a patre accepta οἱ velut ingenita, recon- 
das in animum tuum optima virtutis documenta. 
A patre quas acceperis genuinas et omnino veras 
institutiones, habes et habebis per omnem vitam 
ut haereditatem patrimonialem, que omni tempore 
tibi salutem prestet. Sepe enim aliorum ad ca- 
ptandum favorem composita dicta vacant veritate. 
At que ex animopaterno proficiscunturinstructio- 
nes, ut vere sunt, ita quoque filiis per omnem 
etatem et peromnes rerum casus suntutiles. Audi 
ergo, fili, et accipe 8 patre, quz ignorare non de- 
cet. Ignorantia si turpis est, liquet rerum peritiam 
pulchram et preclaram esse, et precipue rerum ne- 
cessariarum multasque et diligentes curas exigen- 
tium. Quid autem aliud, quaeso, magis usu veniat 
et sit magis necessarium. quam strenuus et acer in 
bellis animus et vetustus illebonus et decorus ordo, 
quem nostri majores in bellis et in regiis, si que 
contingerent, expeditionibus observabant ? Huno 
autem crebra olim fama celebratum et vel his ipsis 
adhuc temporibus a multis sermone jactatum si 
scripto consignatumnon haberemus,iniquumet turpe 
judicavimus ]ideoque hoc volumine comprehendere 
voluimus]. Et proderit tibi, Romanea Deo coronate, 
utalie,ita heo quoque tractatio, e qua Romanam 
poteris magnificentiam intelligere. Scribendi occa- 
sionem nobis hoc dedit. Multa diligenteque, sed 
irrita, in palatio facta inquisitione, si forte depo- 
gitosalicubidehisrebus commentarios reperiremus, 
vix tandem aliquandoejus, quod desiderabamus, ar- 
gumenti libellumaliquem invenimusin monasterio, 
quod Sigrianes appellatur, in quo Leo magister, 
264 cui cognomen erat Catacylas. vitam solita- 
riam amplexus est. llicipse magisternempe,juseusa 
Leone Christi amante et sapientissimo imperatore 
Romanorum, patre nostro et avo tuo, deillo argu- 
mento, quod nos quoque tractandum hic suscepi- 
mus, scripto exposuerat. Verum quia Greca mu- 
sica seu docta elegantia imbutus non fuerat, ille 
magister, multainfersit in suam scriptionem bar- 
bara atque βυ]ῶσ8, omneumquecommiscuitordinem, 
quem perspicua futura et grammatica verborum 
constructio flagitat. Erat profecto vir, ut vita ejus 
monstravit, Dei reverens et cupiditatum non cur- 
nie, eed spiritus asseclator. Verum ex eo, quod 


καὶ ἐνηργεῖτο ἕως  MiyadÀ τοῦ Φφιλοχρίατου δε- D Grecam, ut diximus, littereturam non delibassel, 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 


bant, de quo alibi dicam. Inde manavit nostrum 
Wir von  Goites Gnaden, Nos Dei Gratia. Hinc 
etiam θεοστεφεῖς. βεοστέπτους, θεοπροθλήτους, etc. 
sese appellabant. Exempla natant hoc codice. 

(38) Doctrine elegantioris, que e libris vetusto- 
rum gentilium Grecorum comparatur. Nam novi 
quidem Greci ut se dignos vetustis doctrinis non 
judicaruni, sed ineptias divinis artibus, quibus ve- 
teres claruere, fato quodam suo et in«auia mona. 
chorum pretulerunt, 8ic etiam veterum nomen re- 
pudiaront, se Romanos appellarunt et dici volue- 
runt, ἝἛλλην autem pre turpissimo  convitio 
reputarunt. Ἕλλην illis est idem atque paganus, 


idololatra, et Ἑλληνικός idem atque gentilis. 

(39) Fustuscule, ubertim, cam ΠΟΠ nimio ordinis 
atque elegantie studio. Hinc putant aliqui dictum 
Platonem, quod ejus oratio luxuriaret et falcem 
pateretur, quod qua brevibus dici potuissent, per 
ambages enuntiaret et iteraret sepius. Vid. Diogen. 
Laert. p. 166, et p. 267. 12, ubi Timo Sillographus 
ipsi τὴν πλατυῤῥημοσύνην objectat et ipsum ἀναλι- 
στον appellat, qualeseunt aque πλατεῖαι apud Hero- 
dotum et Hippocratem, crasse, que salis et robo- 
ris parum idque valde dilutum habent et lingnam 
parum afticiunt. Conf. Du Cange v. Πλάτος. 


841 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


848 


contigit, ut seriplionem ederet reprehensionisobno- A σπ΄του xa: Dàpox τοῦ εὐτυχεστάτου Kalcapoc καὶ 


xiam, et quae possit lectores inerrores conjicere. Est 
ni.ilominus laude dignatraditque vera ; quale quid 
8 viro Dei reverente et virtutis studioso exspectes. 
Has itaque magistri schedas stilorudiore et negli- 
gentis pleno exaratas cum preterea et paucas 
esee videremus, (nam ne tertiam quidem partem eo- 
rum equabant, que nos in his chartis perspicuo 
magis et ampliore sermone exposuitnus), et rerum 
tentum obscura velut vestigia extremasquo lineas; 
et umbras exhibere intelligeremus : consilium cepi- 
mus hos commentarios conficiendi et tibi tueque 
memorie relinquendi. Talis itaque, qualem mox 
exponam, regiarum expeditionum ordo atque for- 
mula observabatur sollicite et in usu erat usque 
ad Michaelem, amantem Christi dominum, et ejus 
patruum,Bardam, Cesarem felicissimum propagata 
ad ipsos ab imperatoribus, eorum decessoribus, 
Theophilo putaet Michaele, modo nominati junioris 
illius hoc quidemavo, illoautem patre. Simili modo 
hi ipsi eam a suia majoribus acceperant, vetustis 
illisimperatoribus,quos vetustos quando nomino,non 
designo magnum illum etceleberrimum sanctumque 
Constantinum, non Constantium ,ejus filium,non im- 
pium illumJulianum,non Theodosium Magnum,non 
ejus proximos successores : sed Ieaurosillos designo, 
qui vereerectaque statuenti fldeigravissimos errores 
et feedam heeresin alfrixerunt. Sed et sub Basilio, for- 
tissimoet piissimoimperatore etavo nostro diligenter 
observabaturetin usu erat,quam hislitteris exponere 


θείου αὐτοῦ, ἀπὸ τῶν παλαιοτέρων βασιλέων ἡ 
τοιαύτη δηλονότι παράδοσις πρὸς αὐτοὺς καταχθεῖσα, 
θεοφίλου τε xai Μιχαὴλ τοῦ πατρὸς καὶ πάππου 
τοῦ αὐτοῦ Μιχαὴλ τοῦ φιλοχρίστου δεσπότου (40) 
ὡσαύτως δὲ κἀκείνοις ἐχ τῶν προτέρων βασιλέων 
φημὶ τὴν τοιαύτην παράδοσιν κατελθεῖν. Παλαιοτέ- 
pou; δέ φηµι τοὺς Ἰσαύρους ἐκείνους xai περὶ τὴν 
ὀρθόδοξον πίστιν τὰ μέγιστα πλημμελήσαντας' οὗ 
γὰρ, Παλαιοτέρους εἰπὼν, τὸν µέγαν ἐκεῖνον λέγω 
καὶ ἀοίδιμον καὶ ἅγιον Κωνσταντῖνον, οὔτε Κων- 
στάντιον τὸν υἱὸν αὐτοῦ, οὔτε τὸν δυσσεθέστατον 
Ἰουλιανὸν, οὔτε μὴν θεοδδσιον τὸν µέγαν xal τοὺς 
μετ’ ἐκεῖνον. Ἡν δὲ xal πάλιν ἐπὶ Βασιλείου τοῦ 
ἀνδρικωτάτου καὶ εὐσεθεστάτου βασιλέως, τοῦ xal 
πάππου, ἡ τοιαύτη τάξις ἐνεργουμένη καὶ τὰ µά- 


Β λιστα τηρουμένη, καθὼς ἐγγράφως ἡμεῖς ἐκθέσθαι 


ὡς οἷόν τε πειρασόµεβα. 'O µέγας καὶ ὑψηλὸς αὐτο- 
χράτωρ μέλλων φὺσσατεύειν xai κατ ἐχθρῶν ὅπλα 
κινεῖν καὶ στρατεύματα, εὐθὺς Ἠπροστάσσει τοῦ 
κρεµασθῆναι iv τῇ χαλκῇ ἔξωθεν τῶν πυλῶν λωρί- 
χιον xal σπαθίον xai σκουτάριον. Ἐκ τούτων οὖν 
τοῖς πᾶσι γίνεται δήλη dj τοῦ βασιλικοῦ φοσσάτου 
εὐτρέπισις, καὶ Ex. τότε ἕκαστος ἄρχων καὶ ἀρχό- 
µενος τὰ ἑαυτῶν ὅπλα xai ὅσα ἐπιτήδεια καὶ ἁρμό- 
ζοντα στρατιώτῃ, παρασκευάζειν ἀπάρχεται ^ εἶτα 
μετὰ ταῦτα καὶ τῷ τῶν ἀγελῶν λογοθέτῃ (41) προσ- 
τάσσει τοῦ δικαίαν διανοµήν τε καὶ ἔκθεσιν (43) 
μετὰ φόδου Gto) ποιεῖσθαι καὶ πάσης εὐσεθείας 
καὶ ἀληθείας τοῖς τῆς ᾿Ασίας xai Φρυγίας µητάτοις 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(40) Etiam hoc praedicatum 
CPtanorum valde frequens, presertim Micbaele, 
Theophili et Theodore filio, posteriorum omnium, 
qui titulum hunc de more et jure sic gesserunt, ut 
reges Francie titulum Christtanissimi et reges Hi- 
spanie Calholiri regis. Nam ante illum Michaelem 
fueruntimperatorum multi, qui eo, quod imagines 
sanctorum et Christi non venerarentur et tanquam 
idololatriz: luculenta argumenta statuisque numi- 
nur gentilium hilum non sanctiores, noa diversas, 
summ otas orbe Christiano vellent, meruerunt hoc 
litulo ab insulsis monachis privari, quibus lozica 
sua suadebat, neminem posseChris!um amare, qui 
pictuin lignum aut dolatum in crucifixi figuram di- 
vinis honoribus non haberet, aut concidere vel 
comburere auderet. Postquam autem, regnante 
foemina superstitiosa, clero non magis sano ob- 
noxia, vicisset tandem deterior pars sancitumque 
in concilio fuisset, eum pro impio habendum, diris 


omnibus devovendum et honoribus omnibus spo- [) ad Codin. p, 


liandum esse, qui putidas imagines non summo in 
loco et oculis sui8 carius haberet: eoque factum, 
ut vel fortissimi imperatores camarinam hanc mo- 
vere et jumento suo sibi malum arcessere non au- 
derent : mansit deinceps philochristi et orthodoxi 
titulusimperatoribus illibatue et omnibus commu- 
nis. Leoni autem Isauro, Constantino Copronymo, 
Leoni Armeno, Michaeli Balbo et ejus filio Theo- 
philo nunquam videaseum tribui. quamvis srecuio iv, 
jam in usu esset, ut conslat ex Apologia Athanasii 
&ad Constantium : 'O Azóg πάνυ πολὺς καὶ τοσοῦτος 
ἦν, ὅσον ἂν εὔξαιντο xaxà πόλιν [quavis in urbe] 
εἶναι Χριστιανῶν φιλόχριστοι βασιλεῖς. In. conci- 
Jo VI appellatur Constantinus Pogonatus ὁ εὖσε- 
θέστατος xai Φφιλόχριστος μέγας βασιλεύς. Verum 
non solis imperatoribus proprium erat predieatum 


in titulis imp. (j ὁ φιλόχριστος, sed etiam privatis singularibus bo- 


minibus et urbibus et gentibus tribuebatur. In 
Actis concilii Ephesini contra Cyrillum est ὁ µε- 
αλοπρεπέστατος καὶ φιλόχριστος χουθιχουλάριος Σχο- 
λαστίκιος, In Ίοεο concilii VI, quem Du Cange v. 
Ἔξαρχοι citat, audit [talia φιλόχριστος χώρχ. Pal- 
lade in Anthologia p. 337, audit CPlis?) φιλόχροιστος 
πόλις. Recte enim ibi τῇ φιλοχρίςτῳ πόλει exhibet 
codex Reimarianus pro oye dot quod Stepha- 
nus dedit, probatque hic locus, Palladam et CPli 
vixisse, et post Constantinum M., et Christianum 
fuisse. *[ 'O φιλόχριστος λαὸς τῆς θεοφυλάκτου ταύτης 
πόλεως esl apud Theophan. p. 392/ De eadem 
CPli. Οἱ φιλόχριστοι προσγενεῖς αὐτοῦ est in jure 
Greco-Romano p. 242. Apud Nostrum infra p. 
3706, est ὁ φιλόχριστος στρατός. 

(41) Rationaiis gregum Ceesaris proprie procu- 
rator saltuum appellabatur, ait Guther. p. 691 οἱ 
6092. Magister pecoris, ait, quiet saltuarius. Goar. 

31, n. 49, ait, eum 6880 secundum 
Theodoretum τὸν τῶν ἰδίων τοῦ βασιλέως χτημᾶτων 


xai χρημάτων ἡγεμονίαν πεπιστευμένον, Nimis 
late, ni fallor. 
(42) "Ἔχθεσις est formula ἐκτεθεῖσα, publice 


proposita, τῶν ἐκτεθέντων, publice expositorum, 
cuique imputatorum, impositorum onerum. Vid. |. 
iw. c. 59. inscriptio. Est ergo ἔχθεσις τῆς Φρυγίας 
καὶ ᾿Ασίας formula, qua prescribitur, quot equos 
mulosve Phrygia et Astia prestare debeant. ll& 
paulo post est ἔχθεσις τοῦ puivsouátupo« formula, 

uot et qu& mensurator (le fourier) secum ducer 

ebeat; ἑκτίθεσθαι supra aderat p. 58, in scholio 
pro imperare; ἔχθεσις apud Constantin. in vit. Ba- 
silii pro formula occurrit, qua beneficium aliquod 
alicui assignatur. 


849 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. — APPEND. 


850 


κατὰ τὰν ἰσχύν τε xal δύναμιν ἑνὸς ἑκάστου µη» A pro virili nostra studebimus. Magnus et excelsus 


τάτου, ὡς ἡ τάξις τῶν πβροκειµένων ἑκάστου τὸν 
ὀφειλόμενον ἀριθμὸν ὡρισμένως ἔχουσα πᾶσι κχαθ- 
ἱσταται πρόδηλος. Aux τῆς ᾿Ασίας καὶ Φρυγίας µωλά- 
pix c ἀνὰ νομισμάτων (ε, Ἱππάρια o^ dvà νοµι- 
σµάτων ιβ’, ὁμοῦ νομίσματα ευκδ’, γινόμενα χρυσοῦ 


imperator, quando decrevit in fossatum ire armaque 
hosti et viros obmovere, imperat coram porta chal- 
ces loricam et spatham et scutum suspendi. Quo 
signo statim omnes intelligunt, imperialis fossati 
seu campestrisexpeditionis apparationem imperari ; 


λίτραι ος. protinusque tam illi, quibus jubendi auctoritas ad- 
est, quam qui parendi necessitate continentur, 965 arma ceteraque militi seu utilia seu decora 
comparare instituunt. Porro imperat dominus rationali gregum, ut, adhibitis in consilium reverentia 
Dei, religiosa conscientia atque veritate, concipiat equam et congruam privati cujusque viribus et 
justam repartitionem atque notitiam publice promulgandam eorum, que metata Asie et Phrygie 
secundum notum omnibus et in propatulo positum ordinem cuique metato prescriptum certo et definito 
numero prestare debent. Debent autem dicta Asimet Phrygiz metataexdeflnita formula prestare mulos du- 

centos, singulos numismatibus vel solidis aureis denis quinis estimatos, et ducentos equos idem singulos - 
denis binis numismatibus estimatos unde summa numismatum quinquies millequadringentorum et viginti 
quatuoremergit, aut, sieamdem summam ad rationem litrarum auri referas, emergunt litre septuaginta sex. 
Διὰ (49) τῶν συνηθειῶν τῶν dpyóvtov τῶν βα- B De consuetudinibus archontum, seu de iis jumentis 


σιλικῶν στάθλων τῶν Ev. τῷ πόλει καὶ τῶν ἔξω ἐν 
τοῖς στάθλοις. 


Λιὰ τοῦ κόμητος τοῦ στάθλου µωλάρια δ’ καὶ Ἱπ- 
πάρια δ' διὰ τοῦ χαρτουλαρίου (44) καὶ τοῦ ἐπεί- 
κτου (45) µωλάρια ὃ' xal Ἱππάρια 9" διὰ τοῦ ἔξω 
χαρτουλαρίου µωλάρια β΄ xai ἱππάρια β’' διὰ τῶν 
σαφραμέντων (46) µωλάριον a' καὶ ἱππάριον α” διὰ 


qu ex prascripta formula et recepta consuetudine 

prastaredebent magistratus imperialium stubulorum 

lam qua in urbe augusta, quam qua foris in pro- 
vinciis sunt. 

Praestat comes stabuli mulos quatuor et equos 
totidem ; chartularius epeictes prestant mulos 4 
et equos totidem ; chartularius extraneus vel pro- 
vincialis mulos 2 et equos totidem ; saframenta 
mulum 1 et equum 1, 4 comites mulum 1 et 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUSs. 


(43) Usu nove Grecis διά notat Latinum de. In 
capitum inscriptionibus frequens eat. [ta in libello 
novo Greco Rome edito anno 1659. Neophyti Rho- 
dini περὶ Ἀρώων, στρατηγῶν, φιλοσόφων, ἁγίων 
καὶ ἄλλων ὀνομαστῶν ἀνθρώπων, ὅπου εὐγήκασι 
ἀπὸ τὸ νησὶ τὶς Κύπρου, Cypriis claris, pene 
omnibus capitibus prescriptum est hoc διά. Ita 
. 12, cap. 1 habet hanc inscriptionem : Διὰ τοὺς 
νομαστοὺς καὶ περιφήµους ἀνθρώπους ἐθνιχοὺς 
τῆς νησιοῦ τῆς Κύπρου xai περὶ jeden Ita quo- 
que apud Malalam t. II. p. 72. Sed neque vetustis 
videtur ille particule bujus fuisse usus ignotus. 
Certe apud Diogenem Laertium p. 555. legi δια- 
πορεῖσθαι τῆς διηγήσεως pro ἀπορεῖσθαι διὰ (id est 
περὶ vel ὑπὲρ) τῆς διηγήσεως. Data. occasione ἱπεί- 

em hunc locum emendabo ; sic nempe legendum 

lum esse existimo : "Ev τισι μὲν οὖν ἑρμηνευο- 
phvoc κατὰ λέξιν σὴν Óoxsi δύναμ[ν τινα περιέχειν 

p ἐστὶν ἐν εὐθυτάτῃ χείµενα ῥήσει, qum quidem 
plana et vulgari dictione enuntiasti, τῶν δὲ πλείστων 
πέχειν σκότον, plurimis aufem tuarum sententia- 
rum creditur incubare tenebras. Interdum tamen 


veatur et absolvatur opus, ἑργοδιώκτης; vid. locus ex 
Actis S. Sebastiani quem citat Du Cange CPI. Christ. 
p. 87. et Vales. ad Amm. Marcell. p. 328, ubi ait 


(| compulsorem esse, qu! tiscalia debita exigit et len- 


tos debitores ad solvendum compellit. Fallitur ergo 
Gutherius, qui p. 713 putat exactorem auri et argenti 
esse eum, qui a cusoribus exegerit. Nam, nisi talis 
est, qualem dixit Valesius, est certe ille, qui aurum 
et argentum explorat, num probi sit commatis. Sed 
hec huc non pertinent. Saeculo xii, tales operarum 
compulsores in Francia hasteurs appellabant, v. Du 
Cange v. Pagius. 

(46) Quoquo me vertam, non invenio, qui me do- 
ceat, quid σαφοαμέντα aut σαφραμέντοι fuerint. 
Dubium enim, quomodo extulerint, in masculino an 
in neutro genere. Ne conjectura quidem probabilis 
succurrit : Quamvis enim x el » et o passim permu- 
tari sciam a novis Grecis, ut cogitari possit σαφρα- 
µέντα positum hic esse pro sacramentis, σαγραμέν- 
τα: ut σαῦμα (quod Greci ut safíma pronuntiant) 
pro σάγµα babet Du Cange : quid tamen sibi volunt 
sacramenta hic loci, ubi de genere quodam vili mi- 


verti διά prepositione pro. Et sic quoque adhibet D liti sermo est, ut sunt agasones, calones ? Si esset 


Malalas t. II, p. 99 et p. 126. Psellus (apud Du 
Cange Gl. Gr. p. 1662): διὰ δόρασι χρᾶσθαι τοῖς 
voct, pedibus pro hastis uti ; vid. paulo ante. 

44) Sepe in hoc tactico militari mentio flt char- 
tularii stabuli. Videtur hic idem esse cum illo, cujus 
meminit Cinnamus |. IIT, passim, ut hominis mili- 
taris, et de quo Du Cange in notis ad Cinnamum 
p. A52 agit, ubi inter alia scribit: « Imperatoriis equis 

refectus erat Chartularius, ut docemur ex Zonara 
n Leone Isauro p. 83, et Niceta in Isaacio Angelo 
l. ΠΠ, n. 2. Magnum cbartularium eo nomine in 
aula meruisse scribit Godinus de offic. aul: cap. v. 
n. 6. illiusque potissimum fuisse munus, ut equum 
peregre aut quovis e palatio profecturo imperatori 
&d palatii ipsius portam adduceret. » 

(45) Vertitur passim (ut apud Theophan. 306. 
Leon. Gramm. p. 479, Cedren. p. 442.) prapositus 
operi et cum plena potestate domtnans aut compulsor 
et pra fectus operarum, qui desides urget, ut promo- 


σαφµατάριοι, acciperem pro σαυµατάριοι vel σαγµα- 
τάριοι, prefecti oneribus et mulabus atque equi- 
sagmariis onerandis et exonerendis. Una est conje- 
ctura, in qua tantisper aliqualiter acquiesco, doneo 
meliora edoctus fuero, nempe τοὺς Σαφραμέντους vel 
Σαφραµέντας [supponam vocem generis masculini 
esse] eosdem 6886, atque τοὺς Σαφραµέντους vel 
Σαυροµάτους et Σαυροµατας. Fuisse autem Sauro- 
maias a Grecis pro mulionibus adhibitos, id deberet 
ex idoneis auctoribus demonstrari. Cogitavi ali- 
quando, essetne vox Arabica que sonat, plexuit fu- 
nem, lorum, non in rotandum, sed in latum, quo 
casu significaret saframentarius restionem. Est sane 
restionum, presertim coriariorum (Sattle appella- 
mus, Franci sellier dicunt,) magnus usus in exerci- 
tu. Infra quoque p. 284, dicuntur Saframentarii 
equos caligasse. Quod sane optime in sartores lora- 
rios quadraret. Sed non video, unde terminatio µέντα 
et µεντάριοι venerit. 


851 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


852 


equum 1. Patet hos magistratus in universum 12 Α τῶν τεσσάρων (47) χοµήτων μµωλάριον a^^ ὁμοῦ διὰ 


mulos et totidein equos prestare ; quorum cum 
muli singuli denis quinis nummis, et equi denis bi- 
nie eastimentur, conficitursumma324 numismatum, 
que si ad rationem litrarum reducas, habebis litras 
ἆ, num. 26. Adde huic summe superiorem (nen pe 
76 litras), habebis litras 80 et num. 26. Et illos qui- 
demsuperiusdictosex Asia Phrygiaque ducentos mu- 
los et equos pariter ducentos deducit rationalis gre- 
gum &d Malagina usque, ubi eos ab ipso traditos 
transsumunt comes stabuli et esochartularius [seu 
chartularius urbanus] stabuli. Debent autem bestie 
quinquepnes aut septennes esse, neque cauteria in 
femoribus habere. Ibi regium signum accipiunt ille 
quadringente bestie ambas in scapulas inustum. 
ctiam in sequentem annum fit eadem expositio seu 
exactio et bullatio seu candente ferro signatio bestia- 
rum, et equ: omnes fibulantur atque castraniur, οἱ 
flunt accessio atque supplementum regiorum stabu- 
lorum propter instantem bellicam expeditionem. 
Adducit autem rationalis gregum ducenta illa ju- 
menta sagmaria vel oneraria,mulos puta,suisonerata 
sagmatibus vel sarcinis aut bisacciis, et in straturis 


τῶν ἀρχόντων νομίσματα τκδ' (48)), γἰνόµενα λίτραι 
δ, υοµίσματα xg. Καὶ ὁμοῦ τὸ πᾶν λίτραι π᾿ : xq. 
Καὶ τὰ μὲν µωλαρια τὰ σ’, ὡσαύτως xal τὰ Ἱππάρια 
τὰ 0" καταθιθάζει ταῦτα ὁ λογοθέτης τῶν ἀγελῶν 
elc τὰ Μαλάγινα (49), καὶ παραλαμθάνει αὐτὰ ὁ κχό- 
µης τοῦ στάθλου (60) καὶ ὁ ἔσω χαρτουλάριος τοῦ 
στάθλου πενταέτια, ἐξαέτια καὶ ἑπταξτια, μὴ ἔχον- 
τα σπηλώματα tio t7,v ψύαν. Καὶ σφραγίζουνται (51) 
τὰ τετραχόσια εἷς τὰ δύο µέρη τῆς κχαπούλας (92) 
βασιλικὴν βοῦλλαν. "Ext δὲ καὶ εἰς τὸν ἐπερχόμενον 
χρόνον γίνεται ἡ αὐτὴ ἔχθέσις καὶ βούλλωσις. Λαθι- 
δοῦνται (58) πάντα τὰ ἱππάρια xal Ὑίνοντα: εὐνοῦχα, 
καὶ διὰ τοῦ φοσσάτου γίνεται προσθήχη. Kai φέρει 
ὁ λογοθέτης σεσαγματωμένά σ᾿ σαγµάρια  Eyovta 
ἐνδύματα ἐν ταῖς στρατούραις χέντουχλα μετὰ σω- 
καρίων φορτωμάτων (54), χεχαλιγωμένα, ἐπιφερόμε- 
να xal σελιναῖα, ἅμα xal τῶν καπιστρίων αὐτῶν, 
Καὶ οὐδὲ ὠσαύτως ἐπαρκοῦσιν εἷς τὴν βασιλικὴν 
ὑπηρεσίαν' iv γὰρ τῷ κχαιρῷ τοῦ φοσσάτου προσ- 
ἀπαξ δίδουσιν ol στρατηγοὶ µωλάρια τῷ βασιλεῖ οὔ- 
tw ὁ ᾽Ανατολιχὸς µωλάρια Υ’, ὁ ᾽Αρμενιακὸς µω- 
λάρια v, ὁ θρᾷχσιος µωλάρια v, ὁ Ὀψικιάνος (55) 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUs. 


(47) Intelliguntur comes scholariorum, exeubito- 
rum, bicanatorum et arithmi. Κόμτς autem Leoni 
in Tacticis est ὁ τοῦ ἑνὸς τάγματος T, βάνδου ἀφηγού- 

ενος. 

(48) Nolo me in rationem litrar. m et numisma- 
tum et rei nummarie Grecorum recentium immit- 
tere. Vastus ille campus est et ingenii otiique non 
mei. Saltiai id monebo paucis, litram auri nuimi- 
smata seu solidos aureos 74 continuisse. Nam 74 
quater additum efficit 206, Reliqua ergo sunt nu- 
miemata 26, que quod qualuor litris deest ad com- 
plendum summam 322 numismatum supplent. 

(49) Recurret aliquoties in hoc Tactico mentio 
stabuli regii ad Malugina. Memorat illud quoque 
Geographus Nubiensais p. 287. 

(50) Ergo jam Constantini et Leonis tempore fue. 
runl comites stabuli, neque demum a Francis in 
Orientem sacre militie causa tendentibus invecti et 
ad Grecos propagati tempore Alexii Comueni, quod 
vult Goar. ad Codin. p. 24. 

(51) Ità quoque milites cauterium in manu acci- 
piebant, et de Scythis Romano solo et in servitutem 
receptis scribit Eunapius in Excerpt. Legat. Hossch. 
p. 12, ol οἰκέται βασιλικὰ παράσηµα ἔχοντες, 

(5) Sic elferunt novi Greci pro σκαπούλας. Est 
enim ipsis in more positum c initiale ahjiciendi, ubi 
requiritur, et ubi non opus neque mos est, addendi. 


Intra p. 299 est κά μνον pro σχάµνον. Apud Mauric. D enim scribitur in 
ο 


Strateg. I, 2. κάπλίον. scapulare, cucullto, ἐπωμίς. 
Similia permulta habet Du Cange Gl. Gr., ut xap- 
θµός pro σκαρθµός, subsulius, πιθάµη, spilhama, 
κχαμπιοῦσα pro σχαμπιοῦσα, scabiosa, planta ; 
κούλχα pro σχούλχα, ezcubid ; κουλκεύειν pro σκουλ- 
κεύειν, ezcubare, item speculari, explorare res hostis. 
Est enim (idque liceat mihi paucis in transitu attin- 
gere) ab exculcare pro explorare. Exculcare et ex- 
tundere aliquid undeunde dicunt Latini prostudiosa 
inquisitione comperire ; deprehendere, proculcare 
quoque dicebant pro precurrere, prius explorare, 
Φάλεια dicunt novi Greci pro σφάλεια, et boc Pro 
ἁσφάλεια, securitas ; φαλιάζειν et φαλίζειν pro σφαλ- 
λίδειν, aliquem decipere, facere labi, in sphalma in- 
ducere ; κονδάπτειν pro σκανδάπτειν habet, Malalas 
p. 410, cernuare, ubi interpres fatetur de verbi si- 
gnifloatione sibi non constare ; τοθίον pro στοίδη, 


tomentium, θιτρέλος atque τρέλλος pro στρεθλός, mente 
molus, insanus, nove Grecitatis est ; item χαλεύειν, 
pro σκαλεύειν,. fodicare, et χαράκειν pro σχαράχειν 
aut σκαράκειν, oriri, de 80le. Verbum hoc est Ara- 
bicum Scharac, unde Saraceni, id est populi orien- 
tales. Etiam in medio sepe sigma omittunt hi ho- 
mines, ut φαγύλιον pro φασκώλιον, nisi a faciali 
derivare malis. Addunt contra sigma redicule, ut 
pleraque eorum instituta sunt, ubi non oportebat. 
Sic σχαρφίον dicunt, sors, proprie καρφίον, festucea, 
qua sortiebantur ; itein σχνίθθες, urtice, pro χνίδαι. 
Moris hujus c initiale omittendi vestigia etiam apud 
antiquos reperio. Glossa γροφὶς, ὃς habent pro scrofa. 
Vid. que Grammatici ad Aristophan. χίνδαψος et 
σκίνδαψος annotarunt. Hesychius φαιρίδδεν Laconi- 
bus tribuit pro σφαιρίζειν. 

(53) Vid. finis prefationis ad tomnm primum, ubi 
dixi verbum hoc significare flbulare. Dedici hoo e 
Polybio, qui |. vi, p. 469, ed. Wech. voce λαθδίς 
utitur, que ibi fibula redditur ; πυχναῖς λαθίσι xa- 
ταπερονᾷν, crebrius fibulis configere, id est. acubus 
apprehendentibus, arripientibus continentibusque 
immissa, occurrentia. 

(54) Forte leg. μετὰ σωκαρίων καὶ φορτωμµάτων. 
Sunt autem σωκάρια funes, forte & aot. congrego, 
colligo in unam tnassam, contineo, unde σωρός, 
acervus, v. Du Cange (1. Gr. h. v. et v. Zóxxoc, 8ic 

Olympiodori loco apud Photium, 
ibidem cita:o, qui Chilmeadum non preterit, quin 
eum scite recteque ad Malal. t. II, p. 68. exponeret. 

(55) Asie minoris nonnulle provincie temporibus 
labentis imperii Romani mutabant vetusta nomina 
novis, que ab illis militie generibus petebantur, 
qua, missione impetrata, pro premio exactorum 
Btipendiorum in illis provinciis collocabautur et 
fundis militaribus donabantur. Tales erant tbema 
bucellariorum, thema optimatum e! thema obsicii ' 
vel obsequii. Est thema, θέµα, districtus, in quem 
ἀπετίθεντο, deponebantur milites, qui in castris, aut 
in urbe regia vel pretorianis non militarent. Bucel- 
larii erant, qui buecellam geu panem biscoctum aut 
facerent aut acciperent. Optimates erant initio dele- 
cli et optati milites de Gothis captivis. De utroque 
militie genere suo locodixi. Thema tandem obsequii 
mihi videtur illa provincia foisse, in quam depone- 


853 


DE CERIMONIIS AULJ/E BYZANTIN/JE LIB. I. — APPEND. 


854 


µωλάρια Υ, ὁ Βουχελλάριος poA ppta Υ’, και οἱ λοιποὶ Α vel tergoribus suis habentia stragulas centones,one- 


στρατσγοὶ ἀνὰ µωλαρίων β’ τῆς τε ᾿Ανατολῆς xal 
Δύσεως' ὁ Σελευχείας µωλάριον a', 6. δοµέστικος τῶν 
σχολῶν µωλάρια Υ’, 6 δρουγγάριος τοῦ πλοϊῖμου µω- 
λάρια Υ’, & ἐξκούθιτος µωλάριον a', ὁ ἰχανάντος µω- 
λάριον α΄, ὁ νούµερος xal 6 τειχειώτης xxi ὁ δοµέ- 
στικος τῶν ὁπτιμάτων ἀνὰ µωλαρίου a'* ὁμοῦ µω- 
λάρια vm. 


ribus ope funium aatrictis, caligata quoad crura, 
et pedes calceata sBoleis ferreis, et os capistrala. 
366 Verum hec quidem sagmaria famulitio et 
necessitatibus regiis neutiquam sufliciunt : sed de- 
bent strategi quoque tempore fossati semel impe- 
ratori mulos nomine xenalii seu munusculi gratuiti 
prestare in hunc modum : strategus Anatolie debet 


prestare mulos 5 ; Armeniacus totidem ; Thracesius, Opsicianus et Bucellarius pariter quisque pro 
se, totidem ; reliquorum strategorum tam in Oriente quam in Occidente unusquisque binos mulos, prae- 
ter Seleucie strategum, qui tantum unum prestat ; domesticus scholarum mulos tres ; drubgarius plo- 
imi etiam tres; excubitus unum ; hicanatus unum ; numerus et teicheiotes et domesticus optimatum 
pariter, id est singuli singulos. Itaque contiunt muli 58. 


Διὰ τῶν ὀφφικιαλίων xai τῶν λοιπῶν. 


'O ὕπαρχος µωλάριον α’, ὁ σακελλάριος δύο, ὁ γενι- 
χὸς µωλάρια β’, ὁ xoalatup μωλάριον α’, ὁ τοῦ σακελ- 
λιου (56) µωλάριον a', ὁ τοῦ βεστιαρίου µωλάριον a, 
oi δύο χκουράτωρες xal ὁ κτηµάτινος ἀνὰ µωλαρίου 
ἑνὸς, ol δύο πρωτονοτάριοι τῶν δύο  xoupattopi- 


κίων µωλάριον a', ὁ ζυγοστάτης (57) µωλάριον x', 


B Officiales et reliqui ad eorum ordinem pertinentes 


praestant, mulos onerarios, ul sequitur. 
Hyparchus seu prefectus Urbis 1 ; sacellarius 
2; genicus 2 ; questor 1; prefectus sacellii 1 ; 
prefectus vestiarii 1 ; ambo ouratores [scilicet ma- 
gnus unus, et alter palatii maganorum], et ole- 
matinus [seu prediorum imperialium inspeotor] 
singuli siogulos ; ambo protonotarii ambarum cu- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


retur exacta militia illud militum genus, quod Obse- 
quentium nomen habuit, ab imp. M. Antonino phi- 
osopho inditum ; de quo Julius Capitolinus t. I Sr. 
Hist. Aug. p. 369. hec narrat : Servos, quemadmo- 
dum Punico bello factum fuerat, ad militiam paravit, 
quos voluntarios exemplo volonum appellavit. Arma- 
vit etiam [militaribus scilicet armis] gladiatores, 
quos obsequentes appellavit. Videtur hoo militie ge- 
nus, Obsequentium dictum et e gludiatoribus ad 
bellum armatis ortum, non ultra seculum unum 
alterumve durasse, quamvis Bithynie agris, in quos 
exacta militia deducebantur, Obsequii nomen doin- 
ceps manserit ; quemadmodum de vicinis agris 
ponticarum provinciarum factum, quamvis militum 
et Bucellariorum etOptimatium genus atque nomen 
desiisset. Videtur autem Marcus imp. gladiatoriam 
illam militiam obsequentes et obsequium ideo appel- 
lasse, quod ubicunque esset aut quo iret impera- 
tor, eum obsequi deberent seu comitari. 

nior) Oceurront hic nomina dignitatum, seu potius 
officiorum aliquot, que singula illustrare animus 
non est. De officiis domus Auguste disputatio per- 
ampla et perardua est, meisque viribus superior. 
Unum alterumve, quod non inutile mihi videatur 
essse, saltuatim quasi aspergam. Quis igitur sacel- 
lius fuerit, cum perspicue non tradatur, conjectu- 


ram, ut in obscuris repus, proponam. Distinctum . 


eum esse a sacellario. de quo alibi dixi, locus no- 


ster et alii multi testantur. ln eo pene consentiunt [) 


viri docti, sacellio cum privita re imperatoris ne- 

otium fuisse Ex eo, quod p. 68, prefectis hospita- 
ium et invalidariorum jungitur, et quod chartulario 
sacellii subesse p. 417, inter alios officiales dicuntur 
non tentum modo dicti praefecti hospitalium οἱ in- 
validariorum, sed etiam chartularii τῶν οἵκων, id est 
mea sententia τῶν εὐαγῶν οἵκων seu monasteriorum, 
presertim ab Augustis vel Augustabus conditorum, 
subnata mihi est suspicio, fueritne sacellius idem 
cum capellano vel sacellano aut almosinario vel elee- 
mosynario, quamvis potestate πωἰπογ. Munus ejus 
certe perinde ut eleemosynarii erat pauperibus 
eleemosynas principales erogare, ipsis tesseras ex- 
hibere, ad quarum exhibitionem suum victum acci- 
perent statutisque diebus ad sacram mensam admit- 
terentur. Dictus ergo a sacello seu sacculo fuerit. 
quomodo Greci videntur almonariam vel almosyna- 


riam bursam appellasse. Attamen, ne quid dissimu- 


lem, p. 417, modo laudata sacellii chartulario non 
tantum subesse dicuntur offlciales ad religionem 
pertinentes, ut prefecti hospilalium, senilium. 
chartularii monesteriorum, sedetiam civiles, notarii 
regii, protonotarii legionum aut provinciarum, men- 
sorea frumenti, et quod omnium maxime ab ordine 
Bacro abhorret, prefectus thymele. Non parum hic 
locus meam sententiam labefactat. 

(57) Mirum videri queat, quare libripendes in 


C bellum et castra ducti fuerint, Non parvus tamen 


eorum ibi quoque usus erat. Ipsorum enim erat 
aurum argentumque num probum sit explorare, 
idque una cum gemis, margaritis, veste et supel- 
lectile quavis pretiosa sestimare. Si quid ergo ho- 
stibus adimeretur iu preda cusi auri argentiveaut 
supellectilis pretiose, operis elegantis et artiflciosl, 
debebant illa hoc aestimare, ponderare, ut quid di- 
gnum sit in sacrum vestiarium inferri, et quanti 
faciendum, aut si quid sub basta publice secandum 
esset, pretium ejus sciri posset. Alias in quavis 
urbe majore constitutus erat libripens, qui monetas 
exploraret, num probe et cujus pouderis, ideoque 
natas controversias dirimeret. V. Panciroll. de ma- 
gistr. municip. c. XIV. Propterea quoque in re- 
ceptione pecunie adhibebantur, ut constat e Me- 
nandro Protectore, cujus verba p. 120, Excerpt. 
Legation. Hosschel, hiec sunt : Παραγινομένων τινῶν 
Περσῶν εἲς τὸ Δάρας οἷς τὸ τοιόνδε ἓν opovclaty 
ὑπῆρχε (nempe receptio nummorum, quos Romani 
Persis debehani) ἅμα tvlotq τῶν ἑρμηνέων καὶ 
τοῖς τῶν πλαστ.γγων ἐπιστάταις ἀπεκατέστη τοῖς 
περὶ τὸν Ziy τὰ ὀφειλόμενα χρήματα τῶν ἕ ἔνιαυ- 
τῶν, item Zosimo IV, 28, p. 412. ed Cellar. : "Hv 
ἰδεῖν τοὺς ἀργυραμοιθοὺς καὶ ὀθολοστάτας xal ἅλ- 
λους ἐπ ἀγορᾶς τὰ τῶν ἐπιτηδευμάτων αἰσχρότατα 
µετιόντας, ἐπιφερομένους τὰ τῶν ἀρχῶν σύμθολα, 
xai τοῖς πλείονα τελοῦσι χρήματα (a leg.) τὰς 
ἐπαρχίας παραδιδόντας, Verum non aureos ar- 
genteosque tantum nummos et vasa censebant, 
quopropter etiam infra p. 427, zygostate et au- 
rifabri palatini conjunguntur : sed etiam purpuras 
estimabant, verine luminis, an false et subdititie 
essent, item gemmas et alia pretiosa. Insignis hao 
de re locus est apud Thbemistium orat. xri, 
p. 247, quem non pigebit ascribere . Ἡ πρὸς 
Διὸς εἰ μὲν τις χρυσίον ὑπόχαλκον Ἡ πορφύραν 
ἐφευσμένην τὸ ἄνβος fj 3 [θον ἐπιθουλεύσας ele τὴν 


855 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


856 


ratoriarum unum ; zygostates seu libripens 14 ; Α εἶδικὸς µωλάριον a', ὁ παβαθαλασσίτης xal ὁ βάρ- 


idicus 1 ; perathalassites seu magister tractus ma- 
ritimi in urbe unum ; barbarus seu magister mi- 
litum barbarorum unum ; symponus seu adjutor 
[prefecti pretorio] et rationalis prietorii ambo si- 
mul 1; secretum genici 3 ; secretum sacellii 2, 
secretum vestiarii 2 ; faciunt simul omnes mulos 
25, quibus si addas superiores 58, habebis mu- 
los, xenalii seu muneris nomine imperatori oblatos, 
in universum 83. Metropolite prestant mulos one- 
ratos caligatosque 52, et quinquaginta duo archi- 
episcopi prestant alies totidem ; in universum ergo 
104. Hos in fidem accipiunt comes stabuli et stabuli 
interni seu urbuni chartularius, curantque bullari 
seu bullam regiam ipsis inuri, qualem regia pro- 
mosella seu equitatus sellarius gerit. Hos centum 
et quatuor mulos si superioribus octoginta tribus, 
muneris nomine datis, et illis ducentis mulie equis- 
queducentis, a rationalegregum curandis, addas,ha- 
bebis bestiarum universum numerum 585. Accedunt 
equicentnm,quos sancta monasteria prestant, et qui 


βαρος ἀνὰ µωλαρίου α’, ὁ σύµπονος xal ὁ λογοθίσης 
τοῦ πραιτωρίου µωλάριον α΄, τὸ σἐχρετον τοῦ γενικοῦ 
µωλάρια v, τὸ σέκρετον τοῦ σακελλίου µωλάρια f, 
τὸ σέχρετον τοῦ βεστιαρίου µωλάρια β’. ὁμοῦ μῶ- 
λάρια χε’ ὁμοῦ (58) διὰ τῶν ἀμφοτέρων μµωλαρίων 
ξενάλια πγ’. Διὰ τῶν μητροπολιτῶν (59) καὶ ἀρχι: 
επισκόπων, µωλάρια σεσαγματωµένα τῶν µητροπο- 
λιτῶν νβ’΄ µωλάρια vB τῶν πεντηκονταδύο ἀἁρχιεπι- 
σκόπων' τὰ pÓ' σεσαγματωμµένα μετὰ καὶ τῶν φορ- 
τωµάτων ἀὐτῶν καὶ κεκαλιγωμένα. παραλαμθάνει 
δὲ αὐτὰ ὁ κόµης τοῦ στάθλου ἅμα τῷ τοῦ ἔσω στά- 
Θλου χαρτουλαρίῳ, καὶ βουλλοῖ αὐτὰ μετὰ καὶ τῆς 
λοιπῆς προμοσέλλας (60). Ὁμοῦ µωλάρια pO" xai 
ὁμοῦ τὸ πᾶν διὰ τῶν ἀμφοτέρων (61), τῶν τε µιητά- 
των τοῦ λογοθέτου τῶν ἀγελῶν καὶ τῶν ξεναλίων, 
µωλάρια φπε’. Διὰ τῶν εὐαγῶν µοναστηριων Ἱππάρια 
p τὰ παρασυβόµενα (62) ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως 
δεξιὰ xal εὐώνυμα' ᾿Οφείλουσι δὲ λαθιδοῦσθαι καὶ 
εὐνουχίζεσθαι. Οὐ σφραγίζονται δὲ, διότι, ὅτε χελεύει 
ὁ βασιλεὺς ιτοῦ ποιῆσαι ἔξοδον, ἐξ αὐτῶν ἐξοδιάζον- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIDUS. 


ορὰν ὑμῖν εἰσαγάγοι, ὀργιεῖαθέ τε οὐκ  üv- 
PAN ἀλλ’ ὡς καχοῦνγὸν M» καὶ παλίμθολον µα- 
στιγοῦν παραδώσετε τῷ τεταγμένῳ, καὶ διὰ τοῦτο 
ἐξεύρηται ὑμῖν πολλὰ μὲν τοῦ χρωσοῦ πολλὰ δὲ πορ- 
φύρας πολλὰ δὲ ὑακίνθωνβασανιστήρια καὶ Άβασα- 
νισταί τινες ἐμὶ τούτῳ καθγήµενοι οὕς ὅταν ὠνῆσθε, 
παρακαλεῖτε συμπαρεῖναι ὑμῖν xal συνδοχιµάζειν τὰ 
συναλλάγµατα. Vox ultima notat merces, de quibus 
contrabitur seu mercimonium agitatur. Locus idem 
& conjectura Petavii αὖ λίθων pro ὑαχίνθων sub- 
slituentis vindicandus est. Themistius autem no- 
mine nnius precipue speciei totum gemmarum 
genus designare et complecti — voluit.  *ole- 
bant enim veteres in pretiosis hec tria potissima 
censere, albas seu margaritas, prasinas seu smara- 
gdos, et hyacinthos, ut Salmas. ad H. A, t. Il, 
docuit. 

(58) Ubicunque in talibus summis ὁμοῦ comparet 
in codice nostro, ibi sciat lector fuisse in membranis 
figuram, quam cum typothete in forulis non ha- 
berent, debui ὁμοῦ substituere, non dubitans, id 
Ipsum vocabulum, non aliud, eo scripture compen- 
dio designari. Referebat autem virgulam oblique 
sitam, in summo velut nodulatam, in medio modo 
singulari, modo gemina virgula transversa distin- 
ctam. Conspicere eam licet in specimine codicis 
membranacei aenea tabula expresso et primo volu- 
mini premisso. 

(59) Apud Grecos exemptus clerus ab oneribus 
publicis non est ; vid. Constant. Porphyr. de admi- 
nistr. imperio c. 52, p. 444, ubi similis huic recen- 
810ni laxa occurrit, ἡ γενοµένη ἀπαίττσις τῶν ἵππα- 
ων ἐν τῷ θέµατι Πελοποννίσου ἐπὶ "Ρωμανοῦ 
εσπότου. Ápud Latinos olim erant monasteria. 
que dona et militiam debebant facere (verba sunt 

onstitutionis Ludovici Pii apud Du Cange ad 
Joinvill. p. 155, qui explicat qui étaient obligés de 
fournir non seulement de dons et de présents, mais 
encore de solduts) homines monachorum illi appel- 
labaptur. (Tabular. Cluniac. Chron. 335 : homines 
monaehorum debent equitatum et exercitum.) Qus- 
dam sola dona sine militia quedam nec doua nec 
militiam, sed solas orationes pro salute imperatoris 
et liorum ejus ac stabilitate imperii. Sed actum 
agerem, si post Du Cangium commentari hac doe ra 
vellem, qui Glossario suo Latino v. Hostis longam 
et dootam dissertationem de hoste et exercitu. ερι- 


scoporum inseruit. Russorum quoque clerus hodie 
militem contribuit. 

(600 Seminarium equorum imperialium, e quo 
sello; seu. sellarii equi, Sattelpferde, depromuntur. 
Non feliciter versatus fuit hoo in verbo interpre- 
tando Goar. ad Theophanp, p. 400. 

(61) Solent novi Greci ἀμφότεροι pro πάντες po- 
nere, non improbabiliter. Quamvis enim ἄμφω 
tantum de duobus dicatur, et veteres ἀμφότεροι 
non de pluribus dixerint, est tamen in particula 
&áp.ol, que amplexum universe alicujus rei designat, 
aliquid, quod suadeat, novos Grecos vocabulum 
ἀμφότεροι pro omnibus non absque ratione usur- 
pare, quasi vellent dicere undique collecti. Sic su- 
pra p. 49, ἀμφότεροι sunt. omnes illi, nempe pro- 
tostrator, comes stabuli, et stratores, p. 181; 
ἁμφότεροι sunt aurigm, magistri οἱ inspectores, 
Cf. p. 374, 379, aliquoties, p, 400. Scriptor vite 
Constantini Porphyrogenn. p. 291, in Script. post 
Theophan. per ἀαμφοτέρους designat Helenam uxo- 
rem, liberos, nepotes, accubitorem, c»tonitas, in 
universum omnes antea recensitos. Apud Theopha- 
nem p. 95, nulio vitio laborat locus, sel sic verten- 
dus est : Misso (legato) exsecari curavit 6αραγίο 
linguam. et. simul omnes qui partem in PProterii 
cade habuerant. in exsilium egil. Apud eumdem p. 
201, delendum est πάντων, ut scholion VOGiB ἆμφο- 


D τέρων. item p. 393. [dem auctor alias quoque vo- 
ca 


ula πάντες et ἑχάτεροι permutat : ut p. 6, 
χοινῃ πάντες οὗτοι Bunt nonnisi duo, Diocletianus 
et Maximianus. Contra vero p. 20, ἑκατέρων τῶν 
σταυρῶν ait, quando de tribus crucibus sermonem 
facit. Non mirum. A Grsculo nihil non exspectes. 
Collum terra miscent. Quererem ipsis patrocinium 
8 Ρο]γᾶπο, qui p. 146, ἀμφότεροι pro πάντες dixit, 
nisi communis eum causa involveret. Non habemus 
vetustum illum Polyenum, sed à novo Greculo 
coinquinatum. Eusehius quoque 11, sic. posuit : Οἱ 
δ) εἶπον ἀμφότεροι, illi dicebant simul omnes. Apud 
Demosthenem quoque videtur ἀμφότεροι boc sensu 
accipiendum esse in illa dictione : Τούτων ὑμῖν τὰς 
τε μαρτυρίας ἀμφοτέρας καὶ τὸν νόμον ἀναγνώ» 
σεται͵ in Orat. adv. Callippum p. 681, n. 28, ed. 
Morelli. 

(62) Equi συρόµενοι vel συρτοὶ sont quos. Latini 
dextrarios appellant, quia dextra seu manu ducun- 
tur. Vid. Du Cange ad Alex. p. 227. 


831 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINJE LIB. I. — APBEND. 


858 


cal ὅπου κελεύει. Ὁμοίως δὲ xal ἐκ τῶν ξεναλίων A coram imperatore iter faciente per geminam seriem 


τῶν προσφεροµένων τῷ βασιλεῖ Ev καιρῷ τοῦ φοσ- 
σάτου. Λαμθάνει ὁ κόμης τοῦ στάθλου dpa τῷ χαρ- 
ταυλαρίῳ τοῦ στάθλου ἐκ τοῦ εἰδικοῦ εἰς ἔξοδον κί- 
τρας Y. Kai θεωρεῖ ὁ χόµης τοὔστάθλου ἅμα τῷ 
χαρτουλαρίῳ elc τὸ κελλάριον τὸ βασιλικὸν, ὁπότας 
ατρατούρας ἔχει βασιλικὰς καὶ καθαλλοκιλίκια« ἀπὸ 
Λυδίας ἐκ τῆς χουρατωρείας τῶν Τρυχίνων. Καὶ Aap- 
θάνει τὰ σ᾿ σαγµατοπασµαγάδια (63) προσάπαξ ἐν 
τῷ καιρῷ τοῦ φοσσάτου τὰ µητατινά, Ὁμοίως xai 
τὰ pÜ σαγματοπασμαγάδια προσάπαξ' ὁμοῦ σαγµα- 
τοπασµαγάδια τὸ. Καὶ πρὸς ἀναπλήρωσιν τῶν qme 
σαγµατοπασμαγαδίων ἀγοράζει, ἴγουν τὰ ὀφειλόμε- 
να ἀγορασθῆναι xal συσταθῆναι στρατοῦραι xai σάγ- 


µατα σπα’. Δέον δὲ ἀγοράζειν ῥασικὰ ἁμάλια (04) 


dextra sinistraque, preducuntur.Hic fibulari atque 
exsecari debent ; at signum regium non accipiunt 
ideo, quo possit imperator exiis, quando velit, lar- 
gitiones facere. Ex his enim, uti et ex illis, qui 
nomine muneris imperatori in bellum eunti 
ipsa expeditione offeruntur, fiunt largitiones. 
Comes stabuli et chartularius stabuli accipiunt 
&ab idico litras tres 367 ad sumptus faciendos 
[in ea nempe comparanda, qu: statim dicentur]. 
Deinde lustrant cellarium imperiale et inquirunt, 
quot in eo adsint strature regie et cilicia vel fil- : 
tra pro caballis, e Lydia ex curatoria Trychinorum 
petita.Sumitindecomesducentasagmatopasmagadia 
metatina seu tempore fossati imperari et dari con- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(63) Nesciebam, cum Tacticum hoc militare La- B quot, praesertim cum neque veteribus tales compo- 


tine verterem, quid sibi vellet hec vox ; propterea 
reliqui absque interpretatione, et reposui quulem 
inveni : quod mibi in aliis quoque locis usu venit, 
necessitatis remedium, ubi aliud capere consilium 
non licebat.Post absolutum typis primum volumen 
in mentem venit vox Turcica paschmach et protinus 
didici vocabulum nostrum significare sagmata seu 
stragulas οἱ sarcinascum adjunctis pasmagadiis seu 
ocreis, qualibus animalium onerariorum et itine- 
rariorum,ut equorum, boum, camelorum, mulo- 
rum, asinorum pedes calceare solent orientales. Ab 
eadem origine manavit quoque vocabulum πασµά- 
κζης, calceorum femineorum confector. Consuevisse 
veteres quoque Romanos et Grecos, non ut nunc 
nos facimus soleas ferreas jumentis clavis ferreis 
supeangere, sed ocreas alligare, demonstravit Jo- 
sephus Scaliger ad illud Catulli : 


Supinum animum in gravi derelinquere ceno 
Ferream ul soleam tenaci in voragine mula : 


ubi edducit Arrianum, qui χαλινάρια τοῦ vou, 
σαγµάτια, ὑποδήματα conjungit prorsus ut Noster. 
Scita et vera sunt que Isaacus Vossius ad notam 


Scaligeri notavit. Arabes hodie ocreis calceare suos 


camelos constat ex lunersriis. Conf. Wanslebii 
Voyage dans l'Epypte, p. 290, 299. Sic solebant 
tempore Muhammedis, ut e carmine panegyrico 
constat, quo eum Caab, f. Zoheiri, cecinit, edito 
Lugd. Batav. haud ita pridem a V. R. lette. Vid. 
ibi vers. 27,et Scholiast., cujus verba doctiss. Edi- 
tor in notis p. 439, prodidit. Sed Jobi jam tempore 
Bic faciebant, cujus in libro insignem locuin ex 
observatione hujus moris licet restitnere.Ascribam 
qua illi illustrando et reformando faciunt ex opus- 
culo, quod &snte quadriennium jam el paravi edi- 
tioni et promisi, repressit tamen bactenus, et, ut 
videtur, repritiet me vivo non voluntas mea, sed 


sitiones ignote fuerint, ut ex Aristophane constat. 
Ita Arrianus ἱἰσχαδοκάρυα nominat ficus et nuces, 
dissert. Epict. p. 284, civóxpra Malal. II, p. 9, vi- 
num el caro. Locus ille memorabilis est. Ait Con- 
stantinum M. instituisse panes palatinos, οὔστινας 
ἄρτους ἐκάλεσε παλατίνους διὰ τὸ ἐν παλατίῳ ῥογεύ- 
εσθαι τοὺς αὐτοὺς ἄρτους, ἑκάστου ἄρτου ἀφορίσας 
olvóxpsa xai βεστία, ἀφορίσας πρόσοδον ὑπὲρ αὐτῶν 
ix τῶν ἰδίων, et unicuique pani, id est capiti pa- 
nem accipienti,seposuisse, assignasae,velut appen- 
dicem,vinum et carnem et vestes ; fundis sumptus 
in hanc rem suffecturis e re privata dedicatis et 
destinatis. Idem auctor ξυλέλαιον habet p. 169, sti- 
pendium, unde ligna et oleum. emantur, et p. 215, 
ἀριστόδειπνον, prandium et. cena. Apud du Cange 
babes ἀρχιτέλεια, initium εἰ finis, βουκάκρατον, 
bucca, id est buccella panis, e£ merum seu vinum, 
ἀνδρειαζώδιον, id est ἀνδριὰς καὶ ζωδίόν, slatua, 
sculpta αυἱ ere fusa, et pícla imago, quam vocem 
Du Cange v. Ζωδίον Írustra sollicitat, ἡπατοπνεύ- 
µων, jecur εἰ pulmones, κκρπόχειρ, carpus e£. πια” 
nus, λαβδότυρος, lcrdeum εἰ caseus, ξυλάχυρον, li- 
gna εἰ pale, Σαθθατοχυριακὴ, Sabbatum. εἰ Domi- 
fica, σαγµασελίον, sellu equina cum stragula, σι- 
τόκριθον, prs:tatio f»umentt (fel farris) et hordei, 
σκαφοκάραθος, navis cum adjuncto. lembo, τετρα- 
δοπαβασκευή, quaria εἰ sexia feria, φαγοποτίου, 
cibus et potus, ξυστρολήχυθος, apud Hesychium, 
ampulla olei cum strigile, ἀρτολάγυνος, panis el 
lagena, in Anthologia p. 180, n. 447. Apud No- 
strum uberrima seges talium,ut oz2XoyaAtvoy,sella 
equina et frenum p. 48, βεστιομιλιαρήσια p. 289. 
(64) Rasum, ῥάσον, est Grecia novis craesi fili et 
vilissimi generis pannus,quale cum ex instituto vi- 
te gestent monachi Greci, appellantur ῥασοφο- 
ροῦντες, Rasica igitur amalia erunt amalia panno 
crasso facta. Sed quid sunt ἀμάλια ? Du Cange 


mores hujus ssculi.et metus ab iis,qui affectata in Ὦ vocem hanc e Script. post Theophan. afferens in 


animos et opiniones bominum tyrannide preter sua 
nil rectum censent. Legendum itaque est(nam ali- 
ter vulgo editur) apud Jobum cap. xxi, 40 : Bos 
ejus clitellarius i viam suam. ον) N Ael non caícea- 
tur, vel calceatus fuit,id est etiamsi non calceatus. 
Mingrelianos bobus suis ocreas alligare, et Keisler 
idem de colonis circa Pistoiam in agro Psetavino, 
Itinerari Il, p. 347. Ipse Noster in hoc Teactico 
sepius memorat τὰ χαλιγώμµατα τῶν σαγµαρίων, ut 
p. 277, et supra p. 198, τὰ καλαθριχά. Unum, quod 
addam, adhuc superest. Probandum scilicet exem- 
plís est solere novos Grecos duo diverse notionis 
vocabula componere, que a Latino interprete in- 
certa copula e£ vinciri debent ; ut σαγµατοτασµα- 
γάδια sunt σάγµατα et πασµαγάδια. Posset talium 
immanis texi recensio. Sed delungemur paucis ali- 


Gl. Gr. derivat ab ἁμαλός, tener, quod id genus 
lini teneriorum et delicatiorum esset. Verum pre- 
ter id quod ἁμαλὸς et ἁπαλὸς de homine, μαλακὸς 
de panno dicitur, etiam consistere nequeunt ῥασικὰ 
et ἀμάλια, si heec tenuiora, delicatiora lintea sunt, 
illa grosso duro panno facta. Venit igitur in men- 
tem mihi germina interpretandi hanc vocem ratio. 
Utraque a µαλλός derivat, verum discrepant in 
littera initiali à, que aut negationis, aut unilatis 
judex esse potest. "Αμαλον potest pro non [floccoso, 
defloccato, glabro, et item pro µονόµαλλον, ez una 
lantum parte floccoso, positum esse. Nam veteres 
etsi litteras scriptura doplicaren!, tamen ut sim- 
plices efferebant. Sie quamvis μαλλὸς scriberent, 
tamen ut µαλὸς pronuntiabant.Hinc quoque passum 
απο tantum | tam apud Grecos, quam Latinos 


859 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


860 


sueta simul ; et dein sumit quoque alia (doni no- Α xai βάπτειν ἀληθινα, καὶ ποιεῖν σαγίσµατα xai βορ- 


mine obla!a) centum et quatuor sagmatopasmaga- 
dia simul.Conflciunt hec 304.Reliqua, que desunt 
ad complendum numerum 585 sagmatopasmagadio- 
rum, id est 281 straturas vel stragulas, et sagmata 
seu sarcinas vel bisaccia, emi et comparari debita, 
emit [pro illie tribus auri litris,quas modo dicebsa- 
mus ab idico preberi]. Debet autem emere rasica 


κάδια pv. Καὶ τὰ piv p' Àóqu τῶν παρασυροµένων 
ἱππαρίων ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως, τὰ δὲ λ’ λόγφ 
τῶν βασιλικῶν σελλαρίων, καὶ τὰ χ΄ λόγῳ τῶν διὰ 
ξεναλίων διδοµένων Ἱππαρίων. Καὶ τάγιστρα (05) ix 
τοῦ χελλαρίου τοῦ βασιλικοῦ ἀποθέτου (06) τοῦ στά- 
θλου pv* ὁμοίως καὶ βυρσάρια διὸ τὸ γενέσθαι κα- 
πίστρια pm" καὶ ἑξακάνθηλα (67) λόγῳ κεδραίας (68). 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


scripta reperitur hec vox. Infra apud Nostrum 
p. 269, exst«t μαλὸς pro μαλλὸς e fide membrana- 
rum et p. 270. λινοµαλωτάρια. Apud Gregorium M. 
Epiat. x, 50, etiam amphimalum editam fuit. Pari- 
ter apud Malalain np. 98. salvatores dicuntur ἔμ- 
aot, id est. σύμμαλλοι vel εὔμαλλοι, cum. malis, 
1d est, cincinnis venusti, pulchre cirrati, malloni- 
buscrinium crispatisad auresscite dependentibuset 
undantibus conspicuis, unde quo que data ipsis no- 
mina Kaoaj4aAÀoe (pro Χαράμαλλος, Χαριτόμαλλος) 
ei Χρυσόμαλλος. Cum itaque probabile sit, vocem 
hanc 8 μιλλός repetendam esBse, queri jam posset, 
quenam ambarum inlterpretationum prieferri de- 
beat. Hinc apud Callimachbum echo ad ναιχ) καλὸς 
respondet ἄλλος ἔχει,οὶ frigidum scomma lususque 
inter ἁλας et ἄλλας apud Nicetam Choniat. p. 232. 
Ego quidem in posteriorem magis propendeo, nec 
desunt compositiones, in quibus prefixum ἆ tan- 
tumdem atque μόνος significat, ut ἅμιτος, uniliz, 
ἄθυρος, uniforis, seu porta singularis, ἄθολος, uni- 
color. Hino corrigenduin atcius apud Du Cange Gl. 
. Lat. in alicius, unius licii seu coloris, Oppositum 
igitur esset τὸ ἅμαλον seu povópz^ov, quod idem 
atque ἑτερόμαλλον signiflcat, ab una tantum parte 
floccosus, τῷ ἀμφιμάλλῳ, τῷ δικρόσσῳ, ut Arria- 
nus appellat in Periplo maris Erythrei, panno,qui 
utrinque est, qualem Eunapius in Excerptis Levat. 
Hoch. p. 12, ἐπ᾽ ἀμφότερα θυσανοειδῆ appellat. 
Verba ejus sunt : Τοὺς δὲ τὸ μέγεθος κατεῖχε τῶν 
δώρων, τά τε λινᾶ ὑφάσματα val τὸ τῶν στρωμάτων 
ἐπ᾽ ἀμφότερα θωσανοειοὲς : unde patet Scytharum 
hunc h:bitum, nempe ῥίρόγγίσας, fuisse. Sic enim 
et amphibulla dicebaut vestes, quae possent bis et 
utrinque geri, interna parte extrorsum versa. De 
utraque voce conferri potest Du Cange v. Amphi- 
ballum οἱ Bigerra et Salmas. ad Scr. Hist. Aug. πι, 
p. 544. Amplas et commodas fuisse has vestes,que 
ossent inverli et ab utraque parte geri, res ipsa 
oquitur, et e Glossa (apud Du Cange v. Στρίκτα), 
qua στρίκτα reddit στενά, ἀναμφίθολα, vestes au- 
gustas, non bigerricus. Noster autem ῥασιχά, de 
panno facta, ut predicatum addit voci ἀμάλια,ᾳ αἱ 
scilicet etiam vestis linea quedam floccosa erat, 
de qua deinceps dicetur ad v. λινομαλλωτάρια. Ve. 
stem laneam villosam,viliis in nodos nexis, elegan. 
ter appellat Paulinus in Vita S. Martini : 


Vestem octava solidi vix parte coemptam. 
Nodosis textum fatoso vellere filis. 


Antequam hine discedam, locum Scholiasta Ari- 
stophanis ad Vespas illustrabo,ubi de cuunace veste 
hec habet : Καυνάλης, χλαῖνα Περσικὴ ἀλεεινή. 
Ὁ δὲ Παλαμήδιις φηαί ' χαυνάχης ἐστὶ Περσικὸν ἵμά- 
ttov. ἔχον ἐκ τοῦ ἑτέρυ µέρους μαλλούς. Ungari 
adhuc hodie vestem villosam arcende pluvie Gepe- 
nec vocant, teste Leunclavio in Onomast. ad Hi- 
stor. Turc. v. Scaramannium. Unde patet veteres 
hano vocem non ut caunake, sed ut cawanaki vel 
εαώαπα kí pronuntiasse. 

(65) Τάγιστρον est vas omne (sive sporta, sive 
modius, eive saceus,)in quo jumento ταγὴ sua, 
portio victus, diaria exhibentur. 

(66) Novi Greci ἀπόθετον et ἀπόθετα appellant 
horrea, cellas. Sic Malala t. IT, p. 115, c. fin. ἀπόθετα 
σίτου horrea frumenti,pro quo veteres ἀπόθετρον di- 


B 


C 


xissent, locus, ubi aliquid reponitur, repositorium, 
ut λουτρόν, locus, ubi lavatur. In. promptu sunt, 
exempla nova hujus formationis. Ita pag. 319, 
Nostrí et deinceps sepius est ἀπόλδυτα pro ἀπό- 
δυτρον vel ἀπόδυτρα ( uod habet Nicetas in Ma- 
nuele 1v, 7), locus, ubi vestes o loturis in balneo 
exuuntur. Ita. ὑπόδυτον, locus re[ugii, ὅπου ὑποδύε- 
ται, est in inscriptione apud Reines. pag. 266. 
ἩΜάχτα pro mactra dicunt. Χειρόμακτον apud No- 
sirum est p. 338 pro χειρόµακτρον, manutergium. 
Glosse : σχέπαστον, cucullio, ubi Salmas, ad Scr. 
H. A. 1. p. 415, σκέπαστρον reponit, nescio quam 
recte. Σίτα pro σήτρα, cribum, ἀπὸ τοῦ σήθειν; 
óÀaxtov pro φύλακτρον Seu φυλακτκριον, amule- 
um. Non tamen prorsus ignotum vetustis hoo 
schema fuisse, spparet e Pindari σκἄπτον pro 
σχἄπτρον, sceptrum ; unde quoque σχηπτοῦχος, non 
σχηπτροῦγος dicitur. Procul dubio quoque ἔργα- 
στον pro ἔργαστρον dixerunt, quia érgasiulum La- 
tini usurparunt, quod mere Grecum est ἐργά- 

στυλον. Vid. que ad p. 321, de bastactis dicam. 
(67) Verti ut in Latinis jacet. Ut vererer, ne non 
satis recte, fecit hoc, quod e Du Cange dedici, 
ἐξαχάνθηλον et ἐξακάνθινον esse corbem, Cophinum. 
Si ergo erravi, induxit me membrana nostra, in 
qua sic minute erant scripti spiritus, ut sepe di- 
Btingui asper a leni non possel, et ssepe quoque 
promiscue habebantur.In hoc certe loco V. D., qui 
apographum in usus Maii fecerat, illud, ex quo 
typothete nostri hoc opus excuderunt, legerat et 
scripserat ἐξαχάνθηλα, quod mutavi, quis mihi vi- 
debar spiritum asperum super prima vocis littera 
in membrapis 


(68) Reddidi godronio. Quo me induxit Matth. 
Silvaticus, cujus hsec verba citat Du Cange Gl. 
Lat. v. Cedriía : kidria, id est alkitran ; cedría, id 
est gummi cedri. Si Kidria idem est, atque alkitran, 
profecto idem quoque est cum godronio Nam go 
dronium et alkitran idem sunt et re et sono. Alki- 
tran varie pronuntiatur, modo cattran, modo cat- 
taran, modo kiltran, modo cottran. Ipsum quoque 
an mera terminatio est et accessorium quid. Kidr, 
ergo et kitran, idem sunt; ambo stillam esigpifi- 
caut, guttam exstillantem, et binc pluvie quoque 
commune estet omni rei liquide stillapti.Ipsum ses 


D fusum ΚΙ appellatur. Sed in specie sic appellant 


Arabes gummi vel viscidum liquorem ex arboribus 
coniferis resinosis,pinu, cedro et talibus excoctum 
Ilinc sunt,qui kitran picem interpretantur. Sed po- 
tius est godronium. Nam zeft pro pice dicunt. Pro 
resina liquida vel bitumine posuit Eugippus in di- 
stantiie locorum terre eancte p. 105 Symmiocto- 
rum Leonis Allatii : multum ibi |ibi mari mortuo) 
est aluminis, multumque cataranni [delendus aste- 
riscus, locus enim integer est], quod ab incolis 
reperitur et colitur. Vid. Du Cange v. Alquitran,ubi 
citat hunc locum e veteri charta Hispanica : Nec 
eliam aliquis posset. extrahere de terra nostra res 

rohibitas, scilicet peguntam (Pech, picem], cepum, 
fia est sebum], alquatranum,fustam [Pfosten, tigna, 
materiam struendis navibus], canabum, fitum Fa- 
cile jam conciliari cum sententia nostra poterunt, 
8i qu& occurrant de cedria ab auctoribus preedicata, 
que in godronium quadrare non videantur. 


861 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. 1. — APPEND. 


862 


καὶ ἀσκία εἲς οἶνον xai ὅζος Aqu τῶν περιοδίων (69) À amalia,id est rasos seu grossioris fili laneos defloc- 


τῶν ἁλόγων, ἀξινορύγια (70), καὶ πλατυλίσκιαν (71), 
καὶ πτυάρια (72) στ'θαρὰ διὰ τοὺς πότζους. Ἐκ δὲ 
τοῦ βασιλικοῦ βεστιαρίου ὀφείλει λαμθάνειν σίότρον 
v' λίτρας λόγῳ σελιναίων, καὶ ἐξ αὐτῶν ποιῆσαι καὶ 
µασσήµατα ἐλαφρὰ pv. Καὶ ὀφείλει λαθεῖν ῥέτινα (73) 


xal καπιτζάλια ἁπλᾶ ἀπὸ τῶν βυρσαρίων. ᾿Απὸ δὲ 


catos pannos, eosque curare colore purpureo im- 
bui et inde fieri sagismata seu straturas equinas et 
borcadia 150 ; quo de numero centum quidem de- 
atinata sunt illis centum equis,qui coram imperatore 
iter faciente preducuntur et preambulant, triginta 
vero cedunt sellariis equis imperialibus, et viginti 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


in membranis videre. Si ergo frustra in hoc fui el 
peccavi, reformanda erit Latina interpretatio sic : 
et cophinos procedrea, eritque vocabulum ab ἐξ et 
ἄκανθος derivandum et ἐξακάνθηλον idem, quod 
ἐξαχάνθινον, ex acantho [actum, de qua arbore 
multa Salmasius ad Solin. p. 372 sqq. Sane ait 
ibidem V. D. e Theophrasto, acanthum ad tantam 
altitudinem excrescere, ut materies inde cederetur 
duodenos cubitos longa. Facile igitur ex acantho 
potuerunt cophini (ieri excavando, non plectendo, 
d quod etiam necesse erat continendee rei liquide, 
qualis est cedrea. Quodsi tamen mecum reputo, 
non solere 8ic Grecos componere, ut hoc i£axav- 
θινος est, sed aut ἐξάχανθος aut simpliciter ἀκάν- 
θινος, dicere, terminationemque ινὸς cum preeposi- 
tione ἐκ pene consistere non posse,incipio de priore 
mea interpretatione animum non despondere. Ne- 
que desunt illi colores, saltim excusationes.Kav6oq 
idem esse atque Χάθθος, κάδδος et x49oc, facile 
concedi potest ; unde cantharus et. canthelius, qui 
cados gerit asinus vel mulus. Τετραχάνθηλον, quasi 
dicas quatercadarium, habet Theophenes pag. 355, 
in illo celebri et parum interpretibus intellecto loco, 
pro quatuor cadis vel cophinis, quorum bini, velut 
sarcine,super singulis jumenti lateribus gestentur. 
Du Cange Gloss. Gr. p. 573, locum illum recte fuit 
interpretaetus, et ille mihi sic constituendus . vide- 
tur : Ἐκ πολλῆς οὖν περ.στάσεως ἐπενούθη ἀνὰ δύο 
ζώων σαγματουµένων ἀπὸ τετρακανθήλου σανίδας 
ἐπιτίθειν καὶ οὕτως ἐχφέρειν τοὺς νεκρούς, urgente 
igitur calamitate excogitatum fuit hoc. expediens, ut 
bina jumenta, onerata singula singulis quadrigis 
corbium 'vacuorum] conjugarentur, et super illos 
oclonos corbes exiens2 ponerentur late tabulz vel 
asseres, super quibus cudavera efferrentur. Ut igitur 
hic ioci τετρακάνθτηλον est quadriga corbium vel 
cadorum, ita in nostro loco qui ἐξακάνθηλον esse 
nequeat sexiga (ut ita dicam) cadorum, non 
video. 

(69) Quia medicorum est sgros suos, ut ait Se- 
neca, perembulare seu ab uno ad alterum vadere, 
et orbem visitationis obire, propterea medicati0 di- 
cla fuit novis Grecis περ.οδία et. mederi περιοδευειν 
et medici περιοδευταί ; vel etiam sic dicti medici, 
quod cyclo, periodo, methodo, constante dierum 
cerlorum abstinentia, certa formules, certis inter- 
vallis exercitionum et medicationum curarent, ut 
per certas temporum periodos diete, exercitio- 
num, medicationum,etc. vias recurrerent ; Vid. Du 
Cange v. Cyclus. Περιοδεύεσθαι est. medicina uti, 
corpori suo medicinam adhibere. Malala t. II; 

ag. 100. 

(70) Verti secures cedendis pariter lignis et fo- 
dienda terrz αρίᾳ, respiciens ad ἀξίνην xai ὁρύ- 
['ov-Solent enim Greci duo vocabula diversi signi- 

catus per et jungenda in unam massam conflare ; 
quo de more egi ad p. 43. Verti igitur non impro- 
babiliter. Non enim impossibile est, habuisse vete- 
res talia instrumenta ex una parte securi,ex altera 
rastro vel unico lato armata. Et est sane interdum 
ἀξίνη securis, qua. lignum czdilur ; ut vel ex uno 
Niceta patet (et in re nota exempla preter neces- 
sitatem congeram.) l. 11, c. &á. in Alexio : Δέβωκε 
και ἀξινάρια εἲς χεῖρας ὥστε χόπτειν ξύλα. Nuno 
lamen malim ἀξινορυγια per rutra vel pastina. in- 
terpretari, id est instrumenta illa, qua manubrio 


ligneo satia longum et latum ferrum in summo ha- 
bent, quod impactum in terram eam revellit. Ρίσα» 
appellabant medio evo 8 verbo Germanico picken, 
rostro tundere. Francis hodie est houe, a vocabulo 
item Germanico haue, quod omne instrumentum 
ceedendi notat.Nos Radehauen appellainus,quasi di- 
cas rutra rofarum, quia vectores carrarii eorum 
ope, 8i quando currus in profundum terre aut gla- 
ciei lacunam subsiderunt, obstantia perfringunt, 
revellunt, eoque rotas liberant. Probabile est no- 
vos Grecos hanc vocem eo confinxisse, ut has 
ἀξίνας fodiendo destinatas per appositionem a verbo 
ὀρύσσειν, [odej^, arcessito distinguerenl ab illis 
dE vatc que tantum cedendo ligno inserviunt.Nam 
et secures et rutra, qualia dixi, veteres Greci 
ἀξίνας appellabant; utrasque ἀπὸ τοῦ divOvat, 8 
confringendo, perfringendo. Prior signilicatio in 
vulgum nota est ; posterior ignotior et rarior ; ideo- 
que necesse puto allatis aliquot. exemplia eam 
astruere. Polysenus p. 57,inter instrumenta cieden- 
dis lignis numerat δρέπανα, falces, rescindendis 
ramis non nimis robustis, πελέχεις sternendis ar- 
boribus, ἀξίνας radicibus arborum e terra eruen- 
dis. Luculentius adhuc demonstrat locus Artemi- 
dori p. 111 [(l. rt, c. 24, fol. 65. ed. Ald. 1518] : 
᾽Αξείνη [id est ἀξίνη] σημεῖόν ἐστι γυναικός τε xai 

υναιχείας ἐργασίας. Kai Ὑυναιχείας μὲν ἐχγασίας 
διὰ τὸ τῷ κρατοῦντι [nempe τὴν ἀξίνην] συµφέρειν 
[scil. illam] καὶ προσελκειν. Fuit ergo ἄξινη instru- 
mentum attrabendo, revellendo factum. Continuat : 
γοναικὸς δὲ διὰ τὸ ονοµα, quia scilicet aut &yti, illi- 
cit, in amorem sui, ad ee trahit virum, íit ejus 
ἄγαλμα, delicium,aut quod ἄγεται, in matrimonium 
ducitur a viro. 

(71) Vocis hujus exemplum aut indicem Lexico- 
graphum non habeo. Ad ductum igitur conjecture 
et vocis πλατὺς, que partem compositionis efflcit, 
verti pal late averrenda terre, qualibus vespillo- 
nes e. c. eíffodiuut humum et rursus converrunt 
egestam super cadaver in fovea depositum.Nos ap- 
pellamus Spathen. 

(72, Reddidi bottas. Appellant Latini bottas vel but- 
tas omne vas cylindricum cavum, omnem scapum 
cavum.Hinc ocreee boltz? dicte. Nos quoque Germani 
in sermone nostro retinemus adhuceam vocemin illa 
dict'oneeine Lohbuttevel Butte-Loh. Induxit me,utsic 
redderem Du Cange, qui πτύον (cujus diminutivum 
πτυάριον est) ait veteribus ventilabrum signiflcasse, 
recentioribus autem ligneum batillum significare, 
quo terra egeritur. Nihil poterat V. D. planius 
aptiusve. Me tamen decepit ambiguum voois batil- 
lus. Cum enim non presens animo haberem, ba- 
tillum palam quoque ligneam notare,ferro non ar- 
matam, qua terra egeritur (nos Schüppe appella- 
mus),sed solum batillum gestabilem,quo candentes 
prune conduntur, mente conciperem,ex eo factum 
est,ut πτυάριον per boltas ad efferendum crenum red- 
derem.Male procul dubio. Nam πτυάρια sunt pala. 
Verum suntne preferrate, an. absque ferro, non 
novi. Apud Du Cange invenio φτιάρι, pala ferrea. 
Si πτυάριον sit pala lignea preferrata (ein Spathen), 
debet πλατυλίαχκιον esse pala lignea pura seu absque 
ferro (eine Schüppe), aut vice vers. 

(76) Id est re'inas. Est enim retina idem, quod 
relinaculum. Superest in. Francico sermone rénes, 
lora. Conf. Du Cange v. '"Pétevs. 


863 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 804 


tandem equis illis, qui muneri dantur. Etiam a A τῆς χαχάδεως, ἦν λαμθάνει ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ βασιλικοῦ 
cellario regie apothece stabuli sumit 150 tagistra — Bacciaplou, ὀφείλει χαμεῖν σωχάρια. 

(seu saccos pabulatorios,quales equorum capitibus alligantur,]et coria pro conficiendis inde capistris 180, 
et hexacanthela[seu repositoria scortea singula senasamphoras scorteas intus habentia], pro cedrea vel godro- 
nio ibi condendo; et utres pro vino et aceto ad curationem egrotantium jumentorum adhibendo. Axinorygia 
quoque comparari debent seu secures cedendis pariter lignis et fodiende terre apte ; item platyliscia seu 
Ραἱ plane latz ad averrendam egestam terram,et scaphas vel bottas robustas ad efferendum in lis οὔ- 
num e puteis egeslum.Debet quoque e regio vestiaro quinquaginta libras ferri sumere pro parandis inde 
soleis equinis, item lupatis levioribus centum quinquaginta. Debet quoque lora, que maxillas equorum 
sübstringant, et capitzalia (seu lora frontes eorum ambientia] simplicia [id est, in quibus ferrum non 
sit] e coriis confleri curare. E cannabi autem, quam accipit e vestiario regio, debet curare, ut resies 


fiant. 
Regie hypurgiz, id est ministerio, quod ad 
mensam ministrat, imputantur hac. 

Prefectus mense, et domesticus ministerii, et 
peculiaris regius cellarius, prestant sagmaris ju- 
menta [seu mulos] octoginta, portaturas ministe- 
rium culinare regium et argenteam regie mense 
supellectilom. Accipiunt autem prefectus mense et 
domesticus ministerii certam quamdam pecunie 
summam ab idico ad expensas faciendas,et quidem 
nomine expensarum in condituram ciborum. Vi- 
num dominicum,magistrorum et patriciorum pree- 
stat apothecarius,et dominicis quidem prestat qua- 
draginta octo mensuras, scilicet octo paria lagena- 
rum, quarum singule terpaa mensuras continent. 
268 Magistris autem et patriciis prestat paria de- 
cem utrium,quorum singuli quinas mensuras con- 
tinent. Scortzidia aut scorteos utriculos pro oleo 
dominico condendo ipsumque oleum et phaselos 


Διὰ τῆς βασιλικῆς ὑπουμγίας. 


'O ἐπὶ τῆς τραπέζης καὶ ὁ δοµέστικος τῆς ὑπουρ- 
χίας' καὶ ὁ οἰκειακὸς βασιλικὸς χελλάριος σαγµάρια 
π᾿ τὰ μέλλοντα βαστάζειν τὴν βασιλικὴν ὑπουργίαν 
καὶ τὸ ἀσήμιον (74), τῆς βασιλιγῆς τραπέζης. Aag- 
θάνουσι δὲ ὁ τῆς τραπέζης καὶ ὁ δοµέστιχος τῆς 
ὑπουργίας λογάριον ἀπὸ τοῦ εἶδικοῦ εἰς ἔξοδον λόγψ 
ἀρτυσίας. Οἰνάριν δεσποτικὸν, µαγίστρων xai πα- 
τρικίων χορηγεῖ ὁ ἀποθηκάριος' τὸ μὲν βασιλικὸν 
µη µέτρα, ζυγοφλάσκι« (75) τριμετραῖα ζυγὰς η” 
καὶ ὑπὲρ τῶν µαγίστριων καὶ πατρικίων ἀσχία πεν- 
ταμετραῖα ζυγὰς c. Σκορτζίδιχ λόγῳ τοῦ δεσποτικοῦ 
ἑλαίου, φασούλιν, ὁμύζιν πιστάκιν, ἀμύγδαλον, φα- 
Xiv παρεῖχον πάλαι τὰ δύο κουρατωρίκια, ὁμοίως 
καὶ τὸ ἔλαιον' τὰ δὲ λοιπὰ βρώσιμα, ἤγουν λαρδὴν, 
ἀπόχκτιν, τυρὶν, ὀψαρα παστὰ, σφακτὰ, πρόθατα 
ὕπαρνα (76), ἀγελάδια ὑπόμοσχα καὶ οἶνον ἐγχώριον 


aul fabas, et oryzam et pietachia et amygdala et { χορηγοῦσιν oi πρωτονοτάριοι. Βερτζίτικον (77) δὶ 


lentes prestabant olim ambe curatorie. Reliqua 
vero edulia,ut larduin,adipem, caseum ,salsamenta 
seu pisces muria conditos, capellas, oves que 
agnos, et vaccas que vitulos lactant, et vinum in- 
digenum prestant protonotarii. Bertziticum autem 
sive salsamentum piscis Oxiani et neurum [quod 
etiam salsamentum piscarium videtur esse], debent 
prefectus mense et domesticus hypurgim seu mi- 
nisterii emere.Arithmia tandem [forte piscis genus] 
et pisces Cyprinos debet mense prefectus a regiis 
curatoriis petere. Interea dum regium servitium 
seu apparatus culinaris consumitur, debet, ubicun- 


καὶ νεῦρον ὀφείλει ἀγοράζειν ὁ ἐπὶ τῆς τραπέζης 
καὶ ὁ δτμέστιχκος τῆς ὑπουρχγίας' ᾿Αρίθμια δὲ καὶ 
Χμπρίνους ὀφείλει ἔχειν ἀπὸ τῶν βασιλικῶν κουρα- 
τωρειῶν. Καὶ ἐν ᾧ δαπανᾶται ἡ βασιλικὴ ὑπουργία, 
ὅπου εὕρῃ χαλὸν οἶνον καὶ ἔλαιον καὶ ὅσπρια, ἵνα 
ἐπιθάλλει ἐν τοῖς ἀγγείοις αὐτοῦ, καὶ ὅσα ξενάλια 
φέρουσἰ τινες τῷ βασιλεῖ τὰ μὲν βρώσιµα λαμθάνει 
ὁ ἐπὶ τῆς τραπέζης καὶ ὁ δωµέστικος τῆς ὑπουργίας 
καὶ ὁ οἰκειακὸς καὶ βασιλικὸς κχελλάριος, καὶ ὅπου 
προστάξει ὁ βασιλεὺς, διανέµουσιν αὐτά. Χρὴ δὲ γι- 
νώσκειν τὸν ἐπὶ τῆς τραπέζης τοῦ ἔχειν σοόρνοκς ὃ 
πρὸς τὴν ἀποθολὴν τῆς Συρίας, καὶ δίκτυα (78) 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(74) Nove Greecie vocabulum hoc notat argen- [) meretur Isidorus, non video,a qua voce alia repeti 


tum omne, cusum, non cusum, in nummis, in asu- 
pellectile.Proprie et in origine tamen est argentum 
ceusum in nummorum usum.Putatur quidem vulgo 
Grece originis esse, et pro ἄσημον, non cuso, non 
signato, positum ; deinde ampliato significatu ad 
cusam quoque pecuniam tractum fuisse. 

(75) Paria flascorum. Nostratibus f[flascm, fla- 
schen, flascones Bunt ipse lagena; sed veteribus 
erant tantum thece, in quibus lagene reponeban- 
tur, sive ille vimine texte, sive lignes, sive οοσἰα- 
cem essent. Patet ex Isidoro : Flasca a Greco vo- 
cabulo dicla. Hae pro vehendis ac. recondendis phía- 
lis plurímum factae sunt ; indeque nuncupatee ; postea 
ín usum vini transierunt. manente Greco vocabulo, 
unde et sumpserunt initium. Expediant alii obscura 
hec verba. De origine Greca videamus. Si fidem 


flasco queat. quam ἃ 
ολὶς, φολίδος,) unde φολίσκος, folascus, flascus, 

Wasco, etc. lpsum tamen a phiala repetiisse, satis 
atet. 

P (76) Haec est plena dictio, pro qua Euripides so- 

lummodoÜnapvo« dixit,subintelligendum relinquens 

δις ; vid. Andromach. 557. Est autem ὕπαρνος qud 

cum agno est. 

(77) V. Bandur. ad Constant. Porphyr. n. 365. 
et Du Cange Gl. Gr. h. v. 

(78) Verti retia. Sed debuissem cortes retibus 
clausas. Ita caveas retibus cinctas, quibus aves as- 
servantur, Vogelbauer, Aristophanes dixit δίκτυα, 
Avibus v. 1083 : Τὰς περιστερὰς ξυλλαθὼν εἴρξας 
χει καὶ ἐπαναγκάζει παλεύει δεδεµένας dv. δι- 
χτύω. 


φόλλις (quod idem atque 


465 ΡΕ CERIMONIIS AULJ/E BYZANTIN/ZE LIB. I. — APPEND. 860 


πρὸς τὸ ἀποκλείειν τὰ ὄρνεα, καὶ καυκοπινᾶχια (79), A que locorum prestans vinum et oleum et legumina 
ἵνα πίνωσι. Καὶ ὅτε χελεύει ὁ βασιλεὺς ἀποθαλεῖν — invenerit, comparare bonam eorum copiam et vasa 
ἐν Συρίᾳ, ὀφείλουσιν φορτίζειν τὰ π᾿ σαγµάρια τῆς — iis sua implere. Hic idem prefectus mensa et do- 
κομπίνας αὐτῶν, xai ὅσα σαγµάρια στρέψει ὁ µι- mesticus ministerii et peculiaris regius cellarius 
σουράτωρ, ἵνα χἀκεῖνα φορτώσῃ ὁ τῆς τραπέζης καὶ — accipiunt, si quis imperatori edulia pro munusculo 
6 δοµέστιχος τῆς ὑπουργίας xai ὁ οἰχειχκὸς βασιλι- offerat, eaque jussi a Domino distribuunt. Debet 
κὸς κελλάριος, ἵνα καθ οἱόνδήποτε τρόπον μἡ λε- — quoque prefectus mense quatuor furnorum non 
qp τι εἷς τὴν βασιλικὴν ὑπουργίαν. oblivisci, quos secum feret, ubi in Syriam descen- 
ditur; habebit item retia, quibus invoivat et coerceat gallinas, quas secum vehet, et cavas patinag 
ligneas, e quibus illa bibant. Debent quoque dicti viri, quando imperator jam in eo est, ut in Syriam 
intret, octoginta sagmaria sue combine, vel ea, que sua conjugatio et tessera data ipsis assignant, 
onerare ; item illa omnia sagmaria, que mensurator haclenus a se curata in ipsorum porro fidem 
atque sollicitudinem traditurus et restiturus est ; ne scilicet ullo modo circa regium culinare servitium 
aliquid deficiat. 

Διὰ τοῦ μινσουράτωρος. ἤγουν τῆς βασιλικιῆς Ἁ ΡΓΟ mensuratore aut imperiale corte vel tentorio 

κόρτης, σαγµάρια γ. ῥαρπιαγία quinquaginta. 

Χρή ἐπιφέρεσθαι τὸν µινσουράτωρα δύο χόρτας καὶ Debet mensurator secum ducere duas cortes. 
ἀνάδιπλα τὰς βασιλικὰς τέντας' ἔπειδλ ἕως μέν unam earum quamque constantem binis tentis. 
ἐστιν ὁ βασιλεὺς εἰς '᾿Ῥωμανίαν, ἡ µία ζυγὴ ἀπέρ Nam, donec imperator est in Romania seu ditione 
χεται ἔμπροσθεν μετὰς τῆς ἡμισεσίας ὑπουργίας, καὶ — Romana et solo amico, preit unum per tentarum 
προευτρεπίζεται τὸ βασιλικὸν ἄπληκτον, xai εὑρίσχει — cum dimidio servitio culinari eo fine, ut adveniens 
ὁ βασιλεὺς πάντα εὐτρεπισμένα xa! ἔτοιμα᾽ δέον δὲ, — Imperator inveniat per omnia preparatum applica- 
τὸν µινσουράτωρα ἔχειν cxapvla συστελτὰ, ἵνα xa- — tum vel stationem. Debet quoque mensurator ha- 
θέζονται εἷς ἓν ἕκαστον σκαμνίον ἄνδρει Υ. Ὁμοίως — bere scamna complicatilia ejus longitudinis, ut in 
τοῦ µήχους αὐτῶν xal τραπέζια συστελτὰ, µεσάλια — unoquoque tres homines considere queant. Ejus- 
(80) xai µανδίλια τὰ ἀἁρκοῦντα τῇ βασιλικῃ τρα- — dem longitudinis mensas quoque debet babere come 
πἐζῃ᾽ ἐπεύχια (81) φούντατα (82) τὰ εἰς χαμόκουµβα — plicatiles, et missalia, id est lances et discos, man- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(79) Vid. Du Cange Gloss. utroque et ad Alex. —virurum doctorum bao de voce sententiz, quas qui« 
p. 278, et Salmas. t. l, Scr. Hist. August. (j dem novi. Goarue itaque ad Codin. pag. 49. n. 28, 
pag. 667. ait φούντα el φοῦτα idem esse, atque τούφα, apez, 

(80, Non id signiflcat heo vox, quod Latina per- — tiara, et pag. 62. margo exhibet, ut variam lectio- 
hibent, sed mensalia, instrata mensarum, ut µαν- nein, φούντα pro ea, quod Viro docto errandi 
δίλια sunt manualia tergendis manibus ; vid. Du — occasionem forte dederit. Bulengero funda'us est 
Cange v. Μενσάλιον. auro textus, acu pictus (verba sunt Du Cangii Gl. 

(81) vid. Du Cange h. v. ; sunt tapetes vel etiam — Lat. h. v.). qui idem esse opinatur, quod nobis 
sudaria munda, proprie quidem ii tantum, quos — étoffe à fond d'or; drapo di fundo d'oro Dominico 
sibi substernere solent cum Grxci tum Turce pre- — Magrio. Sed cum heo vox etiam tribuatur vasis 
ces ad Deum dicturi ; quapropter apud Muhamme- — argenteis et aureis, addit Du Cange, se non videre, 
danos sudarium tale, qualia semper secum gerunt — quomodo fundatus de acupietili dici queat. Salma- 
munda, masalla vel musella, res, quacum vel super — sius in epist. ad Sarravium p. 145. ed. Burmann. 
qua oratur, audit : deinde vulgatiore usu cujus- sententiam suam de veste fundata his verbis expo- 
cunque generis et usus sudarium vel tapes, nit, qua non pigebit, quamvis compluscula, ascri- 
ἐπεύχιον, res, super qua oratur, appellatur. Rorman- — bere: « Vestis de funato eo opere facta et aurata, 
sit vox musella in Hispanica lingua, almucella. Te- — quo reticula tiebant, quibus capita feminarum or- 
stamentum MRamiri, regis Acragonie, apud Du  nabantur; fundas etiam appellant, ut Greci σφενδό- 
Cange Gloss. Lat. v. Acitara, que stragulum notat, — vac, quia funde, quibus lapides jaciebantur, ea 
quale, e. c. sellis aut ephippiis insternitur: et meos — parte, cui lapis imponebatur vel glans, reticulato 
vestitos, et acitaras, et collectras, et amucellas, et ser- [) opere erant contexte. In vestibus autem vir ex 
vitium de mea mensa. Hinc intelligas quoque locum αυτο intexte vel phrygionico opere insute decus- 
Joannis diaconi in chronico Neapolitano p.310: Fecit  satim se intersecabant, ut macuie in retioculis. 
tres calices aureos cum patena aurea, quam in gyro — Quod opus de fundato appellabant, id est de (unda. 
et ὑπ medio gemmis decoravit. Fecit etiam et duo — Sed funda, ut dixi, intelligitur capitis muliebris 
paria macellarium ex auro mirifice sculpta, in qui- — ornameotum, quod Grecis σφενδόνη et ὀπισθοσφεν- 
bus Evangelia per [festivitates leguntur. Heo ipsa ῥδόνη dicebatur, que ornamenta erant ἐπίχρυσα, ut 
pene verba legurtur apud Rainer. de inventione — Pollux notat. Inde eL in vestibus flla aurea ita reti- 
reliquiarum S. Eutychetis et Aculii apud Du Cange — culatim et fundatim intexta nomen acceperunt. Vias 
v. Mascellare. Mascellurium hic est & nominativo — vocavit Tibullus. — A funda autem fundalum idem 
singulari mascellare, quod idem atque massellare. quod funda: ul ab arena. arenatum, a fossa. fossa- 
Nam sc medio &vo scribis idem atque 55 valebat. tum. Quippe recentiores dixere fossotum, quod ve- 

(82) Scribitur quoque φουνβάτα, et heo scribendi — teres fossam. » Conf. quse ad Script. Hist. Aug. 
ratio frequentata magis. Quandoquidem fundatz  t.l, p. 670 et t. 1I, p. 437, de funda el ventrali 
vestis in hoc codice eL apud Anastasium perfrequens — disputavit. Non juvat hec examinare, neque refu- 
fit mentio neque tamen adhucdum satis constat, lare. Similia sunt ceteris multis Salmasianis, in 
quid ea fuerit : opere pretium oredimus nos factu- — quibus doctrinam mireris, fidem et verum deside- 
ros, si aliquanto diligentius in hoo argumentum in- res. Habendus tamen honos magno ingenio etiam 
quiramus. Et primo quidem loco proponende sunt ubi flducia sui labitur. Alteserra tandem ad Ana- 


861 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


868 


tiliaque sufficiente numero pro regia mensa, item A (83) ἐνεργοῦντα" ταῦτα δὲ οὐκ ἐπιφέρεται ὁ µινσου- 


tapetes fundatos, in quibus humi decubelur. Hsc 


ῥάτωρ, ἀλλὰ qopnyti αὐτὰ ὁ πβρωτοθεστιάριος τοῦ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


stas. p. 119: Vela de fundato sunt aureis signis 
intexia, ut calyz [undatus est. signis tnsculptus... 
Apud aurifices, quos vocant, inclusores gemmarum 
funda est reticulum ex auro funda simile, quo 
[emm includuntur. Mihi quidem de significatione 

ujus vocis conjecture varie, ut in re antiqua et 
obscura, enimum subierunt. Tres tamen preci- 
puum apud me loeum obtinent. Aut enim ex mea 
sententia dictae fuerunt vestes fundate ex eo, qucd 
fundum aureum vel sericum haberent ; tramam vel 
subtegmen alias appellant ; stainen autem alterius 
generis; aut ex 60, quod coloris essent ὀξέως, 
acuti, inlensi, fundati, ut adhuc hodie dicunt Franco- 
Galli foncé, profundi coloris et intensi, obscure 
cerulei aut pene nigri ; aut ex eo, quod intextas 


δόνη simpliciter, si in postica parte capitis gererent 
inclinatum et obliquum, ὀπισθοσφενδόνη appellaba- 
tur;dequa vid.interpp.ad Polluc. V.96. Erat σφενδόνη 
denique apex boneti conicus replicatus dependens 
pone caput aut in humerum, et recte e fundo lato ro- 
tundo in angustum coiens apicem, ut Viryil. Georg. : 
Atque alius latum funda jam verberat amnem. 
Funda tandem est infundibulum ab infundendo 
(prorsus ut σφενδόνη ab antiquo σπένδειν fundere, 
defundere,) et ad ejus instar mansupium conicum, 
sive id lino sericove textum, eive corio concisum 
fuerit. Omnia hec a figura aut prorsus rotunda aut 
conica. Superest adbuc in sermone nostro vox funda 
pro caniho doliari, quando dicimus Fundgrube et 
Fundleder, fovea circu!is ligneis septa, in qua coría 


habereat fundas, id est areas orbiculares. Fuit B parantur, unde calcei soleantur, et tale crassum, 


olim quoque, cum putarem, vestes has ideo funda- 
tas fuisse dictas, quia fundas, id est marsupia, 
boxeas (de poches, Taschen) assutas haberent. Ve- 
rum quia tapetes quoque et pallia in altaribus de- 
dicata fundata dicuntur passim, in quibus marsu- 
piorum usus et locus nullus est, abjeci hanc 
conjecturam. Reliquis supra positis jam meum est 
ut fidem faciam. Disserendum mihi hac occasione 
erit de signifleatione vocis σφενδόνη et funda et de 
marsupiis veterum quoque. Pr:me sententia, juxta 
quam vestes fundate sunt fundum aureum vel ar- 
genteum vel sericum, stamen autem alius vilioris 
generis habentes, favet illud 4ramosericum vel pan- 
nus, cujus trama sericea erat, in charta vetere apud 
Du Cange v. Mafors, et valde patrocinaretur locus 
Anastasi p. 122; Vela holoserica majora sigillala 
[ζωδιωτὰ] habentia periclysin et crucem de blalhin 
seu fundato, si recte sic vulgo citarent et corrige- 


rent viri docti. Atqui in editione Parisina, qua (1 


utor, lego de bathin, idque rectum et probum est. 
Bathin, est vox Arabica, notans saturum, nutritum, 
bene pastum et distentum atque refertum. Tradu- 
ctum Ώου ad colorem fuit. Color nutritus, saturatus 
est ita densatus, ut intendi et plus particularum 
colorearum recipere nequeat, verbo, profundus. 
Est igitur fuadatus color idem, atque profundus. 
Sed color profundus, voce in se spectata, potest 
omnis color ad obscurum vergens esse. Atqui usu 
non omnis colur dicebatur profundus, sed tantum- 
modo certus quidam color, quem fuisse ceruleum 
obscurum, subnigricantem conjicio. Veteribus La- 
tinis jam peculiaris coloris species erai color pro- 
fundus, ut íntelligitur ex epistola Veleriani ad Au- 
relianum 1. H, Scr. 1I. A, p. 450, qua inter alia ipei 
tribuit subarmallem profundum, pro quo deinceps 
fundatum dixerunt ; unde Gallofranci retinuerunt 
dictionem foncé. Placuit hac vocis fundatus inter- 
protatio Du Cangio Gl. Lat., cui eubsoribere non 

ubito ; quamvis fuerit, cum tertie expositioni, ut 
speciosiori et doctius quid condenti, magis essem 
addictus, que nempe vult vestes fundatas eas 
fuisse, que intextas haberent areas rotundas, qua- 
les fundas appellabant ; alio quoque nomine de cy- 
claton οἱ cum rotis, de quibus nominibus alius 
agendi locus erit. Appellationis autem nostre hac 
ratio est. Funda Latinis et σφενδόντ Grecis est 
omne rotundum, circulare, aut saltim a fundo or- 
biculari in conum desinens. Hinc σφενδόνη est om- 
nis longa fa:cia orbicularis ad similitudinem orbis 
cornee pupillum ambiens: est meta in circo co- 
nica, est canthus seu circenlus, qui doliis cireum- 
ponitur continendorum aeserum causa, est tutulus 
seu apex capitis, quod mulieres Grece vetustae et 
nostrates occidentales quoque medio &vo gerebant, 
alte fastigiatum in coni saccharipi speciem ; quem 
&picem in vertice rectum et excelsum gererent, σφεν- 


rigidum bubulumcorium intali fovea paratum Fund- 
teder, appellatur. Σφενδόνην et fuudam esse cir- 
culum dolia ambientem et tabulas ligneas con- 
tinentem, clare patet e loco Joannis Canabutze 
(citati a. Du Cange v. Χάντρωσις) : Τινὰ κύχλον 
ἐχεῖνοι λέγουσι χάντρωσιν καὶ μετὰ τοῦ Éxtou τού- 
του, |f. μετὰ τοῦ διαθήτου. cum circino, aut μετὰ 
τοῦ ἐργαλείου τούτου, sed difficile est de hoo loco 
exira nexum posito judicare! περιγράφουσι xai ποι- 
οὔσιν ἴσον κατὰ πάντα ἁρμόδιον tl; τὴν τοῦ βουτ- 
ζίου περιφέρειαν T, ὡς {οίνου λέγουσι, χάντρωσιν. 
Vocabulum χάντρωσις venit a κανθροῦν, Est autem 
χάντρον Χάνθρον Χανθήριον diminutivum 8 κάνθος 
cireulo ferreo, qui rotis cireumponitur ad illas con- 
tiaendas Hinc vox arabica almocantharal, astrono- 
mis nota,signiflcat circulosad horizontem parallelos, 
item horologium solare talibus circulis signatum. 
Jam facile est iutelligere verba Codici IV. 53; Τὸ σχκα- 
pivixov αὐτοῦ ἐνδεδυμένον {ασδίῳ ἔχον ἐμὶ κορυφῆς 
μικρὰν φούνταν κοχκίνην. Caputium assutum babe- 
bat illud scaranicum acutum instar panis, quem 
appellant, saccharini. Apparet quoque, quare qo5v- 
τα Portio et Ulacio (apud Du Cange Gl. Gr. h. v.) 
exponatur per χύτταρος. Est nempe χύτταρος, e. c., 
loveola, cui. glandes querne insident, et alia quo- 
que vox illa notat a forma infundibuli et conica 
non procul abeuntia. Juvat hac occasione locum a 
Du Cange l. c. allatum emendare et exponere. Ex 
iisdem auctoribusaffert nempe Du Cange hasglossas; 
Antia, τζουλοῦφι φούντα πρόχοιµον ; [μία autem 
hic ideo dicuntur antie,quia veteres ἰπίθράυ!ῃ antias 
crispatas in modum geminae funde seu gemini coni 
in latum extruebant, unde creditur Moses cornulus 
dictus fuisse. Tandem vox τζουλοῦφι Arabic est, et 
signat omnia ἄντια, primu:n occurrentia in oculos, 
eminentia. Hinc intelligatur quoque, quid sit ἐσφεν- 
9ovizuivov apud Theophan. 207.Describitibi habitum 


D Aretha reguli aut phylarche Arabum, ad quem a Jus- 


tino Jun.imp.legatus fuerat Julianus Magistrianus: 
Γυμνὸς T» ὁ βασιλεὺς ᾿Αρίθας (id est non indutus 
erat cllamyde, sed sola interula ; male vertitur 
nudus erat) καὶ κατὰ τοῦ ζώσματος εἴχεν slo τὰς 
Jose λινόχρυσα lpátta κατὰ δὲ τῆς Ὑαστρὸς ἐφ- 
pet σχιστα διὰ, μαργαβιτῶν τιµίων καὶ ἐν τοῖς 
βραχίοσιν ἀνὰ πέντε κλαθίων (sunt noduli fissuras 
panni continentes, quales in stolis veterum Gree- 
carum mulierum super brachiis 8zpe conspiciuntur 
καὶ Xpucà ψελλία εἰς τὰς χεῖρας αὐτοῦ, Ev δὲ τῇ 

κεφαλῃ 


. (83) Sunt lecti aut in ipsa bumo depositi eamque 

immediate contingentes, aut ope fulcrorum tantil- 

lumsolummodoa sulo elevati. Vid. Du Cange v. Cham- 

cunid. Ergo pro verbis Latine interpretationis 18 

quibus humi decubetur malim substitui qui. adAt- 
eantur (vel insternantur) lectis humilibus. 


809 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/É ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. — APPEND. 


810 


βασιλέως ἀπὸ τῆς φορτώσεως τοῦ οἰχειακοῦ βασιλὶκοῦ Α. autem postrema secum non fert mensurator, sed 


βεστιαρίου. Πιλωτὰ διθλάττια (84) παχέα καὶ πτενὰ 
(85) διὰ τὰ χαμόχουμθα: δίδονται δὲ καὶ αὐτὰ ὁμοίως 
ἀπὸ τῆς φορτώσεως τοῦ οἰχειαχοῦ βεστιαρίου ΄ ἕτερα 
πιλωτὰ λινοθένετα (86) ἔχοντα μαλὸν χτενιστὸν ἀνὰ 
λιτρῶν λ’ διὰ τοὺς χλητωρευομένους φίλους * xia 
διὰ τὰ χαµόχουμθα πρὸς τὸ ποσὸν τῶν χλητωρευο- 
µένων φίλων. 'Ag' οὗ γὰρ ἀποθάλῃ ὁ βασιλεὺς ἐπὶ 


Συρία», τὰ σκαµνία xai τὰ τραπέζια καὶ τὰς περιτ- 


JOAN. JAC. REISKII 


xtpaÀQ Ἅλιόχρυσον Φακιόλιον ἐσφενδονισμενον, 
ἔχον ἀμφοτέρων τῶν δεσμῶν σειρὰς τέσσαρας. 
Postrema de ornatu vel vitta capitis nemo facile 
intellexeri, nisi coram habeat imaginem Arabici 
habitus a la Rocque proditam eri iucisaimn p. 4, sui 
Itinerarii per Palestinam editi Amstelod. anno 
1718. ejusque verba non legerit, quibus tulpanum 
Arabicum describit. Sant autem hec : Un turban, 
qui consistait en une calote de drap rouge, entourée 
d'un voile ou écharpe de soie noire, rayée d'or, de deux 
aunes en carré, dont la frange torse et longue d'un 
demi pied pendait sur le front et les joues. — Un des 
bouts de cetle écharpe appelée Bustmani, pendait 
sur le devant de mon épaule gauche, et l'autre, qui 
était passé. dans les replis de ses détours, sortait du 
haut du bonnet et formait une maniere de panache 
qui descendait par derriére jusque sur le dos. Eat 
ergo ἐσφενδονισμένον φαχιόλιον cidaris aut tulba- 
nus ita factus, ut elato orbiculari fundo in fundam, 
in infundibulum et conum abeat. Habebat autem 
Arethe cidaris, prorsus ut illa ejus Arabis, quem 
Gallica ista verba describunt, duos apices, e quo- 
rum singulis quaterne σειραὶ dependebant, hoo est 
strie aut tenis vel ex auro et sericis filis contexte, 
aut fila margaritarum. Hinc porro quoque clarum 
est, quare crumenam, item stomachuin (vid. Gario: 
pont. II. 23.) fundam uppellaverint : coibant nempe 
aut ex amplo orificio in angustum flnem aut ex am- 
lo medio in duo angusta crura, ul íuuda ; 
Instrumentum illud, quo lapides procul ejiciuntur. 
Utriusque generis fupdis seu crumenis pecuniariis 
adhuc hodie utimur. Quedam serico texte in me- 
dia latiore parte habent foramen duobus diversis 
loculis commune pro condendis illino aureis, hino 
argenteis nummis. Ità comparata erant veterum 
ventralia, de quibus nolo repetere, que Salma- 
sius ad Scrip. Hist. Aug. disputat. Haec ventralia 
circa zonas circumplicabant et sic gestabant. Ve- 
rum habebant quoque, certe avo medio, tales bo- 
xeas (des poches, Taschen), quales nos vestibus 
nostris insutas et abditas gerimus. Quin et tertium 
quoque genus fundarum gerebant extus in oculos 
incurrentes, a zonis dependentes eo loco, ubi mi- 
lites nostri peras suas militares (vulgo Patronta- 
schen) gerunt. De postremo genere capiendus est lo- 
cus Nicete (apud Du Cange v. Δισάχχιον) : προῇγεν 
ἡμῶν ὁ οἰκουμενιχὸς ἀρχιποίμην — x? δισάκκιον 
ων μὴ χρυσὸν ἐπὶ τὴν ὀσφὺν, ἄραθδος καὶ ἀσάν. 

i ος Vall dicere, patriarcha non gestabat bul- 
am super femore et in ea aurum. Imaginem viri 
Dulgam talem gerentis dat Valerii Maximi Gallica 
interpretatio in membranis Lipsiensibus, de quibus 
supr& dixi. In his bulgis aut punchis (quod idem 
prorsus est et illino manavit) seu bursis, quod 
conspectui pateren!, luxum et divitias ostendere so- 
lebant olim, ut patet ex 8. Audoeno in vita S. Eligii 
I. 12 : Habebat zonas ex auro et gemmis comptas, nec 
non et bursas eleganter gemmatas. Burse in vesti- 
bus sepe memorantur apud Murator. II Ant. Ital. p. 
313-316, et alibi. Bursarum, quales nostre sunt, 
intra pannum elejus duplicaturam abditarum videre 
est imaginem (neque enim veteres eas ignorabant) 
apud Ciampinum. t, II veter. monument. tab. 52, et 
jn Menologio Basiliano passim, ut t. I, p. 12, 18 et 


B 


quotiescunque illis opus, praestat ea protovestia- 
rius regis ex sarcinis privati regii vestiarii. Prestat 
idem quoque pilota 369 seu coactilia diblattia 
seu serica, bis purpura tincta, id est Lali involucro 
serico bis tincto induta ; et ptena (forle stragulas 
plumis refertas], quibus incubetur. Item alia coa- 
cliclia, lineis venetis indumentis induta, habentia 
floccos pexos, singula ad triginta librarum pondo, 
COMMENTARIDUS. 


170, et t. II, p. 20, 84 et alibi. Ares enim ille orbicu- 
lares aut plerumque rhomboidee, in regionegenuum 
conspicua, sunt orificia fundarum vel crumenarum. 
Forte has quoque intelligit Noster, quando intra 
p. 271 memorat vestes μετὰ περσικίων, crumenis in- 
structas. Videamus jam, quid calices fundati tuerint. 
Ex iis, que hactenus disputavimus, οομΗοί potest 
calices fundatos fuisse aut illos, qui ad funde vel 
infundibuli aut coni modum coirent in imo, aut 
qui circulo aureo uno per summam oram, aut ali- 
quot per certa intervalla ambirentur; aut deni- 
que qui fundo et pede vel disco lato orbiculari nite- 
rentur, cum qui tali pede carerent, in conum pre- 
sectum desinentes et ipso calicis fundo nitentes, 
non fundati dicerentur vel sine pedibus, ut in char- 
ta veteri apud Du Cange v. Maxer : Tota supellex 
mea argentea et cyphi de mazaro (id est scyphi Me- 
garici operis, fictiles, porcellani] cum pedibus et sine 
pedibus. Interdum calices alterius materie erant et 
alterius ipsorum fundi vel pedes, ut le hanap de S. 
Lows étai de madre ,porcellana] garny d'un pie 
d'argent doré. Vid. Du Cange v. Maxer. Si cui tamen 
he conjecture non satistecerint, forteilli magis arri- 
debit hec, cui et ipse ego quoque plurimum tribuo, 
calices fundatos fuisse fusos, non malleo cusos. 
Fundare enim dicebant medio evo pro fundere, et 
fundalor pro fusore, χύτῃ, liquatore metallorum. 

(81) Deleri velim in Latinis seu serica, Quamvis 
enim βλάττη sepe sericum notet et coactilia quoque 
quedam serico viliori, item bombyce flant, putem 
nihilominus hic loci sermonem tantum de colore 
blatteo seu purpureo 68:56, de quo forte alias vide- 
bimus, qualis fuerit, si unquam aliquid certi in illa 
ouctorum velerum inconstantia hoc de colore con- 
stitui potest. Quod autem in Latinis addidi i«volucro 
serico bis lincto induta, id habui e p. 270. 

(85) Vereor, ut et hic recte fuerim interpretatus 
Verum et ipsius argumenti difticuitas. et barbarus 
novorum Grecorum sermo omnia velut suffusa cali- 
gine turbans facile mihi veniam impetrabit. Conjecti 
πτενὰ esge culcifras plumis refertas. Nam culcitras 
scribere volui, non stragulas. Usos certe fuisse ve- 
teres plumaciis seu culcitris anserum plumisrefertis, 
abunde probant Vales. ad Amm. Marcell. p. 125, 
et Du Cange v. Plumacium ex Χηνοπλούματα (sub v. 


D Πλοῦμος), quibus addi queat illud Corippi. |. II: 


sedemque paternam 

Constructam plumis, pulchrisque tapetibus altam ; 
patet item ex illo Vitae S. Winwalei abbatis loco 
n. 15: Pro laneo aut lineo indumento caprinis usus 
est pellibus, pro plumis aut lectisterniis arboreíis 
ufebalur corlicibus. Quod si tamen recogito, novos 
Gracos pro ψιλὰ λεπτὰ lenuia, dicere φθενὰ (vid. 
Du Cange h. v., a φθίνειν macescere, tenuari), su- 
bit animum suspicio, πτενὰὶ hic non plumeas culci- 
tras, sed idem atque ocvà notare et opponi pre- 
cedenti voci παχέα. lta ut sensus loci nostri hio 
sit : «οποία bis tincta crassa et tenuia pro lectis 
humilibus. Amant autem novi Graeci π et 9 permu- 
ture, ut φτυάρι et πτωάριον, φταῖσμα pro πταῖσμα, 
φταίγειν pro πταίειν, φτύειν pro πτύειν, φλεμμόνι 
pro πλευμόνιον, σταπὶς pro στσφἰς. 

(86) Sunt inea venen coloris. Ad hunc igitur mo- 
dum velim Latina reformari. 


"" 


871 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


812 


que substernantur amicis ad regium convivium in- À τὰς τέντας καὶ τὴν µίαν κόρτην παραλαμθάνει ὁ 


vitatis, et que illis superioribus subjiciant, solo 
proxima cilicia, proportinato numero convivis. 
Nam ex quo in Syriam invadit imperator, relinquit 
scamna et mensas et tentoria superflua et unam 
cortem apud protonotarium illius loci, e quo iden- 
tidem immediate in hosticuro excedit; et iate proto- 
notarius ea disponi ibi locorum, ubi jussus ab 
imperatore fuerit deponere. Debet porro mensura- 


Χχτὰ τὸν τόπον πρωτονοτάριος, καὶ ὅπου προστάξει 
ὁ βασιλεὺς, ἀποτίθησιν αὐτά, Λουτρὸν — Toópxivov 
(87), fou» Σχυθικὸν τζεργὰ, μετὰ κινστέρνης δερ- 
µατίντς ἀπὸ ἀδημίου (88) * κουκούµια τριμετραῖα (6' 
πυροµάχια (89) λόγῳ τοῦ λουτροῦ ιβ’ βίσαλα εἰς 
τὸ καµίνιον, χΧραθδάτια συστελτά ΄ ἐκκλησίαν βασι- 
λικὴν μετὰ ἱερῶν (90). Ἱστέον δὲ, ὅτι τὰ ἱερὰ ὀφείλει 
βαστάζειν ὁ πρ.µικήριος τοῦ βεστια»ίου. 


tor quoque secum ferre balneum Turcicum aut Scylhicum tzerga cum cisterna scortea ex ademio 
[seu corio Parthico vel Corduano rubro]; eucumas seu lebetes eneos duodecim, singulos ternas mensu- 
ras capientes, pyromachia [forte batillos gestatiles ansatos pro prunis ardentibus condendis] duodecim 
in usum balnei; lateres pro camino ; grabbata complicatilia, ecclesiam imperialem seu oratorium portatile 
cum imaginibus ceteroque sacro ejus apparatu. Sacra isthec secuin ferre debet primicerius vesiiarii. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 
(87) Videor mihi ex hoc Nostri loco et aiio Abu- B Cangii ad Joinvill. p. 131 confundas, toto colo di- 


masaris colligere, balneum sic dictum Turcicum 
sut, quod Scythe, id est Tatari suo sermone 
τζέργα appellant, esee parvum tentorium coriaceum 
Abumasaris locus (apud Du Cange v. Τζέργη) bic 
est : Τῶν ἑνοικούντων εἷς τὰς τζέργας xai χαρ- 
κάδας τῶν τε Τχρτάρων καὶ Τούρχων. Vox Chor- 
cal, vel Chorcah unde nostrum Horde, pagi mobi- 
les et nomadici Tatarorum, tentoria lanea, flitrina 
aut pellita, mihi ez:pius apud Abulpharsgium et 
alios lecta. Verum τζέργα nusquam alias legi. Vi- 
detur mibi tale tzerga describere liber Germanicus, 
Das veráuderle Russland dictus, p. 158 bis verbis : 
« Sie [die Kosskeu oder Tatarn] haben eine Art Hüt- 
ten von Leder, die einem Reiffenrokke àhnlich se- 
hen, und Kubiten genant werden. Diese steilten sie 
mit Stangen auff, machten Feuer und Essen. darin- 
nen, und stopf]ten, nachdem das Feuer ausgebrandt, 
oben das Loch xu, und wármten sich auf solche Wei- 
se des Nachts. » Agnoscis mores et posteros Scy- 
tbarum, de quorum balneo sicco seu vaporis Hero- 
dotus IV, 75 scite narrat, negans eos balneo humi- 
do uti ; ὑποδύνουσι, ait, ὑπὸ τοὺς πίλους, subrepunt 
sub tenteria sua fllirina, et injecto in candentes 
igni lapides semine cannabis, ἀγάμενοι τῇ πυρίῃ 
πυριῶνται, grato balneo vaporoso se balneant aut 
foco sese calefaciunt, τοῦτό σφιν ἀντὶ λουτροῦ ἔστιν. 
Nullus dubito, nostrum τζέργα prorsus idem esse; 
tentorium nempe coriaceum, figure conice, cam- 
pane instar,habensin summofenestram,que fumum 
ardentis foci transmittat, lignoque in carbones mu- 
tato occlusa intra tentorii ambitum calorem conti- 
neat. E loco certe Abumasaris allegato videtur 
colligi posse, τζέργα tentorium aut maypale esse. 
Quia tamen addit noster, μετὰ κινστέρνης δερµα- 
τινης, credendum tale mapale non sicco tantu:n- 
modo, sed etiam humido balneo inserviisse. Nam 
cisterna illa scortea eratidem, quod solium in ther- 
mis, aqua calida plenum, in quo lavantes consi- 
debant 

(88) Quandoquidem certosciebam adimium idem 
esse, quod nobis hodie cordobanum appellatur, οἱ 
preterea mihi persuaseram, veteribus celebratas 
pelles rubras Armenicas aut Parthicas easdem 
cum cordubanis esse, dedi quod in Latinis jacet. 
Notat vox Arabica in genere pellem omnem, in 
specie tamen rubram, τν Hebreis quoque rubere 
notat. Apparet ex loco Meidanii, ubi narrans hi- 
storiam Nezari opes suns inter filios distribuentis, 
sic eum loquentem inducit ; Hxc alcova, seu tento- 
rium, rubrum sit Modari, cui sddit graminaticus 
explicationis gratia Erat autem illud de Adim, id est 
corio rubro. Laudabant Romani pelles Persécas et 
Parthicas et Armenicas, νο medio hermelinas,quas 
cave cum hermelinis nostris ad exemplum Du 


D πυροµάχιον esset 


vergas ; ilem cordobiscas, unde nostrum Cordotpan ; 
nos hodie celebramus Türkisch Leder, Suffian, Cor- 
dowan, Marroquin, aut 8i quibus aliis nominibus 
appellatur. Non differunt he pelles aut coria ratio- 
ne preparationis, sed tantum officinarum. Olim in- 
ter res pretiosas erant pelles rubre, vid. Murat. 
lI Ser. Rer. [tal. p. 143 οἱ Luitprand. Hist. VI, 3. 
Inter dona, que Alaricus ab obsessa Roma flagita- 
bat, erant ter mille δέρματα xox«obaoz, Zosim. 
p. 356 ;eL in iis, que Theodosii legati regine cuidam 
lllyrice dabant, erant φιάλαι τρεῖς Gzvopoi καὶ 
ἐρυθρὰ δέρματα, καὶ τὸ ἐξ Ἰνδίας πέπερι κα’ ὁ τῶν 
ελ νκων καρπός, ut ait Priscus rhetor in Excerpt. 
,egat. lle sch. p. 42, V. Vales. ad Amm. Marcell. 
p. 416. et Sulinas. ad Scr. H. Aug. t. II, b. 408. 
Hermelinas aut ermesinas h as pelles medio sevo 
appellabant pro Armentnas. Nam eque in Armenia, 
quam Parthia et in vieinis regionibus parabantur. 


(; Processus de translatione 8. Antonini (apud Du 


Cange v, Filaticum) : dictum sanctum corpus cali- 
gis ex filativo, ut dicitur, albo [weissen Zwirnstrüm- 
pen et sandalibus ex ermesino rubro — more ar- 
chiepiscoporum. calceatum | exstitit. Quod hic dici- 
tur ermesinum rubrum, est idem, quod corium 
Parthicum rubrum, et multum diversum ab illo 
pretioso pellitio, quod e Siberia affertur et vulgo 

ermmelinum appellatur, quod etiam medio «νο 
non ignorabant, ut ex Du Cange v. Hermelinum 
constat. At quis unquam hermelinum murem ru- 
brum vidit aut eo calceari hominem audivit ? De 
cordobano vid. Du Cange v. Cordebisus. 


(89) Ex conjectura interpretatus fui, neque adhuc- 
dum melius succurrit. [oterim considerandum per- 
mittam docto lectori, sitne µάγιον terminatio, qualis 
est c. c. in Latinis me: lum, ut instrumentum, tor- 
mentum, elc. Sic certe reperio σαχχοµάχιον, quod 
aliud nihil quam σάκκον significare videtur. Sio 
igniarium, vas igni tenendo, 
gerendo, transferendo. 


(90) Ecclesiam castrensem capellam Latini medii 
evi appellabant. Talem eeclesiam describit Ecke- 
hardus Junior de Casibus S. Galli c. 4, his verbis : 
Capellam, qua 1tinerans utebatur cum reliquiis (nem. 
pe eanctorum]et libris etomnibus utennilibus sacris. 
Colloca!a erat talis ecclesia in peculiari tentorio, 
ut patet eloco:;Gauterii Cancellarii in Gestis Dei 
per Francos p. 454 : Sed hec manibus impiorum 
jam asporlata non. inveniunt, exceptis principis οἱ 
capella tentoriis, in quibus nefandissimi certatim au- 
ri el argenti ornamentorumque principalium cupidine 
ense contendebant, Utriusque loci indicium Du Can- 
gio in Glossario Latino, v. Capella, debeo. Me- 
morabilis est Durandi, Mimstensis episcopi, locus 


873 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. ]. — APPEND. 


874 


Διὰ τοῦ οἰκειακοῦ βχσιλικοῦ βεστιαρίου xal τῶν A Pro privato regio vesliario, editisque e cxlone ad 


ἀπὸ τοῦ χοιτῶνος (0l) διδοµένων εἰς 
τοῦ αὐτοῦ βασιλικοῦ βαστιαρίου σαγµάρια 
Ἡ fasi od, πᾶσα ἀμφίασις καὶ ἡ λοιπὴ ἐξόπλισις 
ἓν σκευρίοις ἑνδεδυμένοις δι ἀληθινῶν τοµαρίων 
καὶ σιδήρων γανωτῶν μετὰ xal χαρταλαμίων (09) 


σρρτωσων 


illud instruendum oneribus bajulandis, destinata 
sunt sagmaria triginta. 


Regia omnis vestiaria supellex et reliquus eo 
pertinens apparatus portatur in vasis, quee induta 
sunt coriis purpurei coloris fermentisque politis et 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIDS. 


in Rationali Div. l. i1, ο. 10, n. 8 : [n plerisque lo- 
cis. sacerdotes capellani vocantur. Nam antiquitus 
reges Franci; ad bella procedentes capam B. Mar- 
tini secum portabant, quce sub quodum tentorio ser- 
vabatwr, quod ab ipsa capa dictum est. capella, et 
clerici, in. quorum custodia ipsa capella erat, inde 
capellani dicebantur. — Sunt eliam qui dicunt, quod 
antiquitus in. ipsis expeditionibus in tentorio fiebant 
domuncule de pellibus caprarum supertect;e, in qui- 
bus misse. celebrabantur ; et. inde capelle. nomen 
tractum est, Sunt ergo τὰ ἱερά sacra supellex, are 
ortatiles, ἀντιμίνσια dictae, vasa caetera misses ce- 
ebrande et precipue icuncule sanctorum, quales 
adhuc Russi in prelia et itinera secum efferunt. 
*[Imago B. Virginis et reliquie 8S8. in prelia ap- 
portantur & Grecis. Du Cange ad Villehard. p. 313.]* 

e ecclesia castrensi, eaque omuium prima, egre- 

ius locus est apud Socratem Hist. Eccles. I, 18. 
(vid. Habert. Pontiific. p. 639): Τοσοῦτος 9' ἦν ὁ 
τοῦ βασιλέως [Constantini M.] πρὸς τὸν ΧἈριστιανι- 
σμὸν πόθος, ὡς καὶ [ερσικοῦ μέλλοντος ἔσεσβαι πο- 
λέμου, κατασχευάσας σκηνὶν ἐκ ποικίλης ὀθόνης 
ἐκχλησίας τύπον ἀποτελοῦσαν, ὥσπερ Μωύὺσῆς ἐν τῇ 
ἐρήμῳ, ἐπεποιήκει ταύτην φέρεσθαι, ἵνα ἔχοι χατὰ 
τοὺς ἐρημοτάτους τόπους [in meditullio hostium, ubi 
nulli amici, nulli Christiani, nulle ecclesiz] εὐχτή- 
piov εὐτρεπισμένον. Quod Socrates εὐκτήριον appellat 
et e εἰπάοπθ diversiculore factum ait, jid Balsamo 
οἰκισκάριον e tela bombycina factum Respons. XIII: 
Οὕτω καὶ οἱ μετὰ τῶν αὐτοκρατόρων ἔπομενοι κλη- 
ρικοὶ slg πεδιάδας ἐρήμους ἱερουργεῖν δεδικαίωνται 
κατὰ µόνον τὸ εἰς ἐκκλησίαν βασιλικὴν ἀφορισθὲν 
οἰκισκάριον. Ecclesia castrensis erat in preetorio seu 
Augusti tentorio, tantummodo velo interposito 8 
profanis separata, ut constat e loco Cianami p. 30, 
ubi narrat, patruum Manuelis Comneni, Isaacium, 
spe, fore ut imperator in prelio periret,et cupidine 
rapiendi imperii ingressum fuisse in oratorium 
velis tumultuarie conciunatum, ἐπειδὴ τὸ κατὰ τὸν 
αὐτοχράτορα ἐπύθετο xal ὡς ἐν ἐσχάτοις εἴη κινδύ- 
vote, εἲς τὴν βασίλειον αὐλὴν εἰσελθὼν, εἴσω δὲ τοῦ 
διά πέπλων σχεδιαζοµένου εὐκτηρίου γεγονὼς ixxpa- 
δόκειτὸ μέλλον.Αά οοσἰθθἰ castrensis supellectilom 
pertinebat omophorum B. Virginis, quod secum 
efferebant in prelium, ute Romani Lecapeni histo- 
ria constat, v. Du Cange ad Aleziad. p. 329. Num 
aliorum quoque sanctorum reliquias et vestes in 
castra extulerint et suflixas conto gesserint, mibi 


patronam et tutricem rerum suarum habebant et 
cum ejus imagine se credebant prospere acturos. 
Preter alias imagines habere quoque in capella sua 
castrensi solebant impp. imagines suas, quod col- 
ligo e loco Nicete Choniate, ubi narrat Salum 
aliquem, hoc est monachum eremitam stultuin 
eumdemque pro sancto οἱ propheia habitum, 
Spiritu vatidico Isaaci Angeli, qui deinceps ex- 
ο candus erat, imagini, 7ZjttQ κατὰ τὸ εἰς εὖ- 
χὴν αὐτῷ ἐποτεταγμένον οἰκίδιον χρώμρσιν ἑστήλω 


B το, oculos eruisse. p. 290. 


(91) Quia in illo palatio seu magni palatii parte 
illa, que ceton ex eoappellabatur, quia imperator 
ibi dormiebat, vestiarium erat et in vestiario sum- 
mi quaque pretii res, nummi parati, gemmae, vasa 
aurea et argentea,vestis serica,etc., asservabantur, 
binc est, ut el vestiarium et οσοι promiscue de 
thesauro regio usurpentur. V. Du Cange v. Vestia- 
rius. Henricus Knyghton ad an. 1381 : Juravit quod 
credidil, quod non essel aliquis rez Christianus ha- 
bens meliorem gardaropiam. Nam, ut dixit, tanta 
erat copia vasorum et jocalium de argento. Hinc est 
quod, cum Nicetas Choniates in codice quodam 
ms., teste Montfauconio in Paleographia Greca 
p. 327, appelletur τῶν κρίσεων ὄφορος καὶ T20x20- 
ήμενος τοῦ κοιτῶνος, id vertitur prafectus fisci 
imperialis. Hinc etiam est, qued Cassiodorus cubi- 
culum pro gaza posuit Variar. I. ep. 2: cum blatta, 
quam nostro cubiculo dare singulis annis consue- 
visti, venire festina, Quod et alii auctores Latini 
fecerunt. V. Du Cange v. Cubiculum, idem quod 
camara, aerarium, thesaurus,item ad Alexiad. p. 280, 
et v. Κοιτών, Recte igitur, ad evi sui quidem mores, 
Xiphilinus p. 984 ed. Hamburg. vs. 48, τοὺς ἐν 
tip βασιλικῷ κοιτῶνι θησαυρούς dixit, quamvis forte 
Dio non sic scripserit. Non enim semper ita Dionis 
sermone utitur Xiphilinus, quin de suo inferciat. 
Quare mallem in prestantissima illa editione voca- 
bulum κοιτῶνι ejectum non fuisse. Insignis huc fa- 
ciens Alexiadis locus praetereundus non cst p. 56 : Bo- 
ζαντίῳ τινὶ καθ ὁδὸν ἐντυχὼν Ὑχρυσοῦ βαλαντιον 
Ἱκανὸν ἐπιφερομένῳ καὶ πρὸς τὴν µεγαλόπολιν 
ἀπιόντι... ἐπειδὴ παρ αὐτοῦ ἐμάνβανεν, Ott τε πο- 
λὺν χρυσὸν ἐπιφέρεται ἀπὸ τινων εἰσπράξεων, καὶ 
ὅτι πρὸς τὸν κοιτῶνα τοῦτον διακοµίζει, βιάζεται 
τοῦτον συγκαταλῦσαι αὐτῷ, et inferius eadem 
pagina: δεδιὼς μὴ xal ἔμφρουρος γένηται διὰ τὸ 
χεναῖς χερσὶ τοῖς ἀμφὶ τὸν βασιλικὸν κοιτῶνα ὀφθᾳ- 


non constat. De omophorio B. Virginis forte intelli- D ναι. 


gendus est Mauritius |. vit Strategic., ubi ait pone 
candophorum stare eum,qui capam gestet : ὄπισθεν 
δὲ αὐτοῦ ὁ τὴν χάπαν βαστάζων xal μετ) αὐτὸν ὁ τὴν 
τούθαν. Morem hunc reliquias sanctorum in prelia 
efferendi a Grecis Muhammedani, ut nugas el su- 
peretitiones multas alias, acceperunt. Hi enim Mu- 

ammedis quoque bordam seu amiculum non tan- 
tum in regni Bagdadici insignibus habebant, sed 
etiam per acies in gravissimis praeliis cireumgesta- 
bant. Vid. paulo post col. 878. Huc perti- 
net eliam imago B. V.; ἡ τῆς θεοµήτορος εἰκών, 
ἦν οἳ βασιλες Ῥωμαίων ποιοῦνται συστράτηγον, 
τοῖς ἑναντίοις ἑάλωκεν, ait Nicetas Chon. p. 300, 

uod traductum ex veteri more signum Victoria et 

ortune incastrisel praetorio habeudi. Nam, ut gen- 
tiles Romani hec signa numinum suorum pro pi- 
gnore felicitatis imperii habebant et absque iis 
actum de se credebant : sic novi Greci Mariam 


PATROL. GR. CXII. 


(92) Diu me torsit hoc vocabulum,et nihilominus 
tam fatale mihi fuit, ut in eo Latine reddendo tur- 
piter me darem. Vix audeo tam crassum errorem 
excusare, natum ex eo, quod noram χάρτης novis 
Graecis plerumque membranam significare et . cum 
B sepe permutari. Ex eo efficiebam, χαρταλάμιον 
dictum esse pro χαρταλάοιον, ansa chartacea seu 
pergamena. Credebam quoque pumice sic poliri 
posse membranas, ut. γανωταί commode dici pos- 
gent. Sed procul dubio aliena hec sunt. Χαρταλά- 

ια sunt tenues lamine vel bractee, hicloci ferrere. 
Eat ergo vox hec una 4e illis, que novis Grecis 
usitato more composite e duabus idem significan- 
tibus constant, quarum exempla deinceps dabo. 
Charta enim et. lamina idem omnino significant. 
« Χάρται et πλάκες idem sunt, » ait Salmasius t. II 
Hist. Aug. p. 548. « Hinc charlz aurea, charte 
plumbecm pro laminis aureis vel plumbeis. » Vid. la 


28 


815 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


816 


chartalamiis (seu manubriis e charla pergamena] À ὁμοίως γανωτῶν (93) διὰ τὸ εἷς τὰ σαγµάρια βαστά» 


pariter politis, quo possint in sagmaria jumenta 
attolli. Pertinent eodem psychristaria vel cellula 
frigidarie argentes oclo in coriaceis suis involucris, 
quibus enanthe [genus aliquod odoratu suavis et 
fortis unguenti], nec non rhodostagma [seu aqua 
rosarum stillatilia] et aqua asservantur : quorum 
unum parvum vasculum albam anantham, duo ma- 
gna rhodostagma et quinque magna aquam oonti- 
nent. Item beduria argentea pro aqua condenda 
duo. Ascodabla seu utres varii, magni parvique ; 
alia psychristaria seu frigidaria, ad formam am- 
phorarum facia, enea stanpata magna quatuor pro 
aqua condenda : beduria enea stannata duo.Sacra 
vasa ecclesie illius, quam mensurator secum fert; 


ζεσθχι. Ψυχριστάρια ἀργυρᾶ μετὰ dvOupdtov si 
οἰνάνθην (04) καὶ εἷς ῥοδόσταγμα xal εἷς νερὸν η" 
ἐξ αὐτῶν εἰς οἰνάνθην ἄσπρον μικρὸν αἱ, elc ῥοδόστα- 
YU µεγάλα δύο, εἰς νερὸν µεγάλά δ’. Βεδούρια (95) 
ἀργυρᾶ εἰς νερὸν β’. ᾿Ασχοδάθλαι (06) διάφοροι 
μικραὶ καὶ µεγάλαι. Ἕτερα ψυχριστάρια δίκην µαγα- 
ρικῶν (07) χαλκᾶ γανωτὰ εἷς νερὸν μεγάλα O. Βεδού»- 
pie χαλκᾶ γανωτὰ β’. Ἱερὰ τῆς ἐχκλησίας (08). fjv 
ἐπιφέρεται ὁ µινσουράτωρ. Βιθλἰα (99) ἡ ἀχολουθία 
τῆς ᾿Εκκλήσίας, βιθλἰα στρατηγικὰ, βιθλία μηχανιχὰ, 
ἑλεπόλεις ἔχοντα, καὶ βελοποιικὰ xal ἕτερα ἁρμόδια 
τῃ ὑποθέσε, Ίγουν πρὸς πολέμους xai καστροµα:- 
yi βιθλία Ἱστορικὰ, ἐξαιρέως δὲ τὸν Πολύαι- 
vov (1) καὶ τὸν Συριανόν (2) βιθλίον τὸν ὀνειροχρί: 


JOAN. JAC, REISKII COMMENTARIUS. 


Diplomatique des RR. PP. Bénédictins p. 473, et B est. 6nplxActa χρυσᾶ habet Nicetas p. 63, s 


Du Cange in fine articuli Charta. Anastasius in 
Gregorio M,: In Basilica S. Dei Genetricis, qua ad 
martyres dicitur, tectum. vetusia incuria demolitum 
purgari fecil ad purum [id est vetus omne tectorium 
ad ipsos usque lapides deruncinari] et cum calce 
abunduntissima seu (id est εί] cartis plumbeis a novo 
resiauravit. Hinc óxog apta: est opus tectorium, 
crusta calcis. Vox A&y:a, altera compositionis pars, 
venit a lama, quam idem esse atque lamina, infra 
demonstrabo sd p. 416, ubi de illa ejusque pro- 
ductis latius agetur. Liquet ergo, χαρταλάμιον 
compositum esse e duabus vocibus idem significan- 
tibus, Non desunt exempla in scriptis recentiorum 
Grecorum pariter atque Latinorum, que demon- 
Sirent, eos consuevisse duas voces idem significan- 
tes, sive ambas Latinas Grecasve, sive ex ambabus 
linguis commistas componere. Talia suut vocabula 
ποντογέφυρα, πυργυκάστελλον, arcivolta, ab arcus 
et volta a υού/ϱ), arvuscampus, arvusager, cabal- 
lialpharaces : nam alpharas Arabice est caballus 
ea9025Atov, tibia : nam safr, Arabice est tibia. 

(03) Dicuntur γανωτά, qua aut tritu, aut ictibus 
mallei lx»vigata, polita fuerint facta. Item stannata. 
Posterius hic loci el ubi γαρταλάμια γανωτά occur- 
runt, obtinet. 

(94) OEnanthe Grecis duplex est. Appellant eic 
tam vinum odoratum, florem vini, vinum optimum 
et lectissimum, de qua significatione v. Du Cange 
Gl. Gr. h. v et v. Claretum, Pigmentum et Species, 
quam genus unguenti fortis, fragrantis,quo veteres 
seque vestesque suas perfundere solebant, de quo 
egit Salmas. ad Script. Hist. Aug. t. I, p. 851. 

(95) Non latebat mihi locum hunc vertendi signi- 
ficatus hujus vocabuli et Arabice originis id esse. 
Significat nempe utriculum, quales sunt, quibus 
viatores nostri folia concisa herbe Nicotianse secum 
gerunt, lato orbiculari fundo. Badrah Arabice est 
culeus. In Rihan ad Albabi legi deposuit apud cam 
anle abitum suum utres plenos margaritis. Hinc ba- 
drah quoque pro summa decies mille drachmarum 
dicunt Arabes, quomodo fere Turce per bursas nu- 
merant et Belze interdum per Sakje Sestehalven. 
Proprie tamen badrah est culeus, qualis scilicet tot 
drachmas capit. Sunt ergo βεδούρια ápy022 utrieuli 
argentei. Sed insolentia dictionis utriculi argentei, 
cum nonnisi coriacei possint esse utriculi, scru- 
pulum injiciebat animo, ut conjecture diflidens 
vocabulum quale inveneram nudum reponerem. 
Puto tamen dubium hoc superiori interpretationi 
nihil ofücere, Sic enim commodo, neque absque 
exemplo, dici potuerunt vasa argentea ad culeorum 
instar facta. Neque infrequentes sunt apud optimos 
auctores ejusmodi dictiones. In Anthologia Inedita 
est 0A χαλκῆ. atqui ὄλπη proprie ampulla fictilig 


hos 
aureos similes fictilibus Thericleis, de Thericlo au- 
ctore sic dictis. Idem p. 144, dixit κεράμιον µολί- 
681wov, testam plumbeam, hoc est urceum, ut sunt 
testacei, eed plumbeum.Alia exempla habet Casau- 
bon. asd Athen. p. 274, apud quem auctorem p. 
199, habes θηρικλείους χρυτοῦς et p. 200, γεράµια 
ggoss καὶ ἀργυρᾶ. Idem p. 207, χεραµίδας poA 

ἵνας dixit, legulas plumbéas 

(96) Sunt utres in formam tympanorum aut cym- 
balorum vel spherarum dimidiarum cum lato fun- 
do orbiculari, Nam δαθλὶν, ταθλὶν, ταυλίν, (ympa- 
num significant. V. Du Caage h. v. 

(97) Vasa fictilia Greci µαγαρικά appellant, La« 
tini Majorica, v. ad p. 388. 

, (98) Pertinent ad hanc sacram supellectilem an- 
timeusia seu are portatiles cum imaginibus sancto- 
rum, et ritualia, disci el calices, cerei et cero- 
State. Ita narrat Nicetas Joannem Comnenum 
in eo novum (sed novum non erat tot aliis impera- 
toribus antea usurpatum) et insigne exemplum sue 

ielatis, quod ὁπότε τῶν Ῥωμαίων αἱ φάλαγγες 

Χαμνον, τὴν τῆς θεοµήτορος εἰκόνα παβεστῶσαν 
ἔχων, μετ) οἱμωγῆς ἐμθλέπων, ἐλεεινοῖς τοῖς σχή- 

ασι θερµότερα τῶν ἐναγωνίων ἱδρώτων κατέλειθε 

ἀκρυκ. Non optima laus nostri judicio evi. Heroes 
quidem hodierni eum, qui dicitur ad imaginem 
pictam calidiores lacrymas sudore bellico fudisse, 
procul dubio pro pavido habent. 

(99) Si quis de proprie sic dictis Bibliis seu sacro 
codice velit intelligere, non intercedam. Sed vix 
solebant laici Graci biblia integra legere, contenti 
ritualibus suis, in quibus pericope evangelice ha- 
bebantur. Ἡ ἀχολουθία rituale hic loci notat, quo 
series divini officii descripta est. V. Du Cange 
Gloss. Gr. h. v. 

(1) Admodum tritum et charum novis Grecis 
Polyenum fuisse, satis ex ipso ejus superstite opere 
constat. Tot enim modis ipsum mutilarant et de- 
turparunt, tot nugis contaminarunt hí ineptiarum 
omnium sedes et artifices, ut mirer, qui tam invi- 
dendas laudes viri docti huic auctori tribuant,quem 
8! potuerunt Antoninorum tempora talem ferre, 
possunt quoque vites spinas dare.Syrianus sisimilis 
sodadis fuit, ego quidem ejus jacturam facile 
feram. 

(2) Quis fuerit et q"ando vixerit ille Syrianus, 
Don novi. Non videtur enim idem cum philoso- 
pho Syriano. Procli magistro, fuisse, de quo Fa- 
bricius, vol. VIII Bibl. Grece egit. Reperio Syriani 
mechanici aut poliorcetici aut discipline militaris 
magistri nomen in iis, a quibus profecisse et desum- 
psisse Tactica sua Loo in codice Vindobonensi te- 
statur. Vid. Fabric. Bibl. Gr. t. VI, p. 371. 


877 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΊΙΝΑΕ LIB. Il. — APPEND. 


818 


την (3): βιθλίον συναντηµατικόν (4): βιθλίον τὸ περι- A item codices hi : rituale ecolesiasticum ; libri artem 


ἔχον περὶ εὐδείας (D) xai χειμῶνος καὶ ζάλης, δετοῦ 
τε xai ἀστραπῶν xdi βροντῶν καὶ ἀνέμων ἐπιφορᾶς' 
πρὸς τούτοις βροντολόγιον καὶ σεισµολόγιον (6), 
καὶ ἕτερα, ὅσα παρατηροῦνται οἱ πλευστικοὶ (T): 
ἵστέον δὲ, ὅτι τοιοῦτον βιθλίον ἐφιλοπονήθη καὶ ἐκ 
πολλῶν βιθλίων ἠρανίσθη παρ) ἐμοῦ (8) Κωνστανς 
τίνου ἓν Χριστῷ βασιλεῖ αἰωνίῳ βασιλέως Ῥωμαίων. 
Ἐπιύχια φουνδάτα εἰς τὰ Χαμόχουμθα, ἵνα ἀναπαύων- 
ται οἱ φίλοι, ἅπερ καὶ προεἰρηνται εἰς τὴν ἔχθεσιν τοῦ 
µινσουράτωρος, ὅτι δίδονται ἀπὸ τοῦ βασιλιγοῦ βε- 
στιαρίου' θηριάκην, ἠνίτζιν (9), ἕτερα ἀντιφάρμαχα 


regendi exercitus bellique gerendi docentes ; item 
libri mecbanici, quibus arteet. instrumenta capien- 
darum urbium , et telorum confectio atque ejaculandi 
modus describuntur, aliaque proposito presenti, id 
est expeditioni militari, congrua et utilia, ut de 
bellis agentes et de ratione castra oppugnandi; 
historici quoque, precipue Polyaenus et Syrianus. 
Liber ,(Artemidori] Oneirocrites dictus, seu de 
somniorum interpretatione ; alius synantematicus 
seu de ominibus que cnpiuntur e rebus vivis mu- 
tisve foras prodeuntiaut aliquid instituenti primum 


JOAN: JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(3) Procul dubio Artemidorum intelligit, qui so- 
lus, bona fortuna, nobis superest ex loneirocritico- 
rum veterum numero. Uttoti nugis el vaporibus dif- 
fcrti erant medii evi homines, crassis barbariei 
tenebris sepulti pro fatali quadain istorum seculo- 
rum inclementia, sic etiam relictis utilioribus stu- 
diis, in varias artes, interpretationes somniorum, 
constellationum judicationes et similes quisquilias 
toto pecture incumbebant. 

(4) Sic scriptum more istius seculi pro συναντη- 
µατικόν, librum in quo interpretatio tw» συναντὠν- 
των, rerum occurrentium, quid earum queque boni 
malive portendat, continetur. Amabant veteres ex 
rebus occurrentibus omen captare. Conf. Spartian. 
in Severo t. I Scr. H. Aug. p. 637, et Artemidor. 
IV, 7. Referri huc quoque posaunt dicta in libris 
scriptis primum ia oculos incurrentia, e quibus vete- 
res omina captabant. Plebecula nostra et inulier- 
cule precipue mane surgentes aut aliquod opus 
suscipientes evolvunt sacra biblia, et e letis tristi- 
busve, minis aut promissionibus de futuris conjie 
ciunt. [dem olim Greci faciebant cum sacro codice, 
ut e Theophane p. 238. Codren. p. 412, patet. 
MuhammedanisuoAlcoranoeumdem in finem utun- 
tur, et vidi multos Alcorani codices, quibus in fine 
additum erat phal nameh seu interpres omnium ex 
Alcorano emergentium. De sortibus Virgilianis egit 
Casaubonus ad Script. Ilist. Aug. t. [, p. 19, ad lo- 
cum Spartiani, quem bona cum lectoris venia in tran- 
gitu simulemendaboetillustrabobrevibus.Putonem- 
pe sic legendum eum esse; fuit (Adrianus) tn amore 

rajani,nectamen ei (Adriano) per (id est) ob, propter) 
padagogos puerorum, quos Trajanus impensius di- 
ligebat, Celso faventes detulit Rescripsi Celso pro 
Gallo ob ea qua p. 39 leguntur. Detulit autem po- 
situm promul/um delulit, nempe ΤΓΒ]ΔΠυΒ, ἐχαρίζετο' 
deferre tunc dicebant et sequiori etate pro multum 
aut aliquid alicui deferre. Sie passim occurrit in 
Script. Hist. Aug. Cano v. concilii Lateranensis 
apud Neubrigensem l. ri, ο. 3. Tantam . in Chris- 
ltanos immanitatem exercent, ut nec monasterii defe- 
rant, nec viduis ac pupillis, non pueris ac senibus, 
non cuilibet parcant cetati. 

(5) Imperatorem astronomie aliqualiter peritum 
et diei noctisque atque tempestatem esse oportere, 
Juculenter demonstrat Polybius pag.554 ed. Wechel. 

(6) Vid. Du Cange Gl. Gr. v. Ἡροντολόγιον et 
Καλανδολόχιο», ubi Calendologion Grecobarbarum 
exhibuit, quo designatur, quid tempestatis,fortune 
calamitatumveunuasquisquedies mportet. Navigan- 
tibus usum prestare libros hujus generis et neces- 
sarios esse facila largimur. Verum excessum in his 
84 insanum studium et superstitionem fuil,preser- 
tim in Oriente, cujus reges praecipuos ministros et 
amicos habuerunt semper et. adhuc habent Almo- 
naggem, astrologum, ut ex historiis et itinerariis, 
ut Bernieriet aliorum, constat. Neque minus favisse 
vane huic arti Grecos imperatores, ipsorum histo- 
ria et Nicctas Choniates p. 342 testatur, cujus haec 
sunt verba : Οἱ ἐς ἡμᾶς αὐτοκράτορες xai μέχρι 


Β 


C 


D 


βηματίσαι τὴν τῶν ἄστρων θέσιν περιεργάζονται, 
imperatores ab omni δείαίό ad ipsa nostra tempora 
fuerunt. seduli indagandarum positionum astrorum 
seu. astrologi judiciarie studiosi, adeo ut quidam 
etiam βήματα descripserint, seu tabulas, in quibus 
astra in suos gradus et constellationes disposita, 
triangulis, circulis aliisque figuris distincta sunt e 
quoram combinatione et caleulatione de futuris ju- 

icium elicitur. Consulatur Salmasius de annis cli- 
macterciis. Hic est loci sensus vulgo male intellecti. 
Verbum fir uatxíoat idem est atque θεµατίσαι, de qua 
voce vid. Du Cange Gloss. Gr. Rideas legens aliquem 
inter bona sua et libros alios, quos monasterio 
cuidam legat (apud Montfaucon, in Paleogr. Gr. 
P 41&) etiam numerare ἀλλο βιθλίον παλαιὸν κατὰ 
στρονόµους ἔχον Ὑενέθλια καὶ ὡρολόγιον καὶ τὰ 
τριάκοντα, ubi horologium est liber, in quo signifl- 
catur, que hore bone» maleve, et quibus opus quod 
incipiendum necne, vel de teinpestatibus anni. Quid 
ibi sint «à τρ:άκοντα nescio. Forte est astrologus 
aliquis Arabicus, qui librum suum cupita triginta 
inscripsit. Nugacitatem et ignorantiam istorum 
temporum et inscitiam studiorum utilium atque 
liberalium non ex illo insano in astrologiam affectu, 
Bed etiam ex eo agnoscas, quod in turba vanorum 
et inutilium librorum, quos imperatores hic dicun- 
tur in castra secum trahere, tabularum geographi- 
carum et itinerariorum nulla mentio fiat, quas co- 
mitatas fuisse veteres impp. testatur Vegetius III, 6. 
his verbis: Solerliores duces itineraria provinciarum, 
in quibus mecessilas [χρεία, res aliqua recessario 
peragenda] geritur, non tantum annotala [litterarum 
monumentis in libris scriptis consignata], sed etiam 
picta. habuisse firmantur [hoc est, certa et vera fama 
traduntur];utnon solum consilio mentis, verum etiam 
aspectu oculorum viam profecturis eligerent. 

(7) Nante, qui sepius navigant. De terminatione 
in «óc pro nomine subetantivo, ut ναυτικός pro 
nauta, στρατιωτικός pro milite, v. Vales. ad Amm. 
Marcell. p. 161 et 426. 

(8) De hoc libro nullibi mentionem factam in- 
veni. 

(9) Cum locum huno verterem, nesciebam quid 
hec vox sibi vellet aut unde veniret, quamvis su- 
spicarer Arabicam esse. Neque falsus fui conjectu- 
re. Vix tamen unquam, nisi ipsa experientia et 
hujus vocabuliexemplo doctus, credidissem Grecos 
novos, qui penes mequidem ineptiarum et sordium 
omnium capaces habentur, eo processisse unquam 
licentie in deturpandis et mutilandis peregrinis vo- 
cibus, ut exemplum tale ederent, quale hoc est. 
Pro σιχιπτνἰτζιν, quod sagapenum Arabitus notat, 
ablata meliori parte, expeditioris elocuticnis gratia 
dixerunt ἠνίτζιν. Vid. Du Cange v. Σικινίθιτζ, ubi 
varios scribendi hanc vocum modos profert pravos 
omnes preter unum σιχιπίνιτζ, οἱ adjecta termina 
tione tv (pro tov) σιχιπινίτζιν, aut. similes scriptio- 
nes νισκιθινίτζιν et σιχιθινίτζιν. Sagapenum autem 
utilissimum esse simplex tam in medicina, quam in 
chirurgia, notum est. 


819 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


880 


occurrentibus, 970 alius, qni de tempestatibus À σχευαστὰ xal μονοειδη διὰ τοὺς φαρμµακευοµένους. 


agit signisque, quibus instans aut serenitas aut 
tempestas, seu terrestris, seu marina, cognoscitur, 
de pluvia, fulminibus, tonitru, ventis, terre moti- 
bus, aliisque que naute solent observare. Talem 
librum ego, Constantinus, in Christo eterno rege 
rex Romanorum, magno studio multis e libris com- 
pilavi. Debet porro vestiarium regium tapeles quo- 
que ferre fundatos, quibus convive regii incubent; 
de quibus mentionem superiore capite jam fecimus, 
cum ea percenseremus, que ad mensuratoris cu- 
ram spectant, dicentes, ea ipsi e regio vestiario 
suppeditari. Fert quoque vestiarium theriacam, 
enitzin aliaque antipharmaca composita et simpli- 
cia pro iis, qui forle venenum hauserint ; pandectas 


Πανδέκται μετὰ παντοίων ἐλαίων xal βοηθημάτων 
vai παντοίων ἐμπλάστρων xal ἁλοιφῶν xal ἀλειμμά- 
των (10) καὶ λοιπῶν ἱατρικῶν εἴδῶν, βοτανῶν καὶ λοι- 
πῶν τῶν εἷς θεραπείαν ἀνθρώπων xai κτηνῶν τυγ- 
χανόντων. Σιτλολέκανα (11) ἀργυρᾶ καὶ ἐπιχυτάρια 
μετὰ ἑνδυμάτων λόγῳ τοῦ βασιλέως, καὶ ἕτερα ἁσπρό- 
χαλκα (12) xal γανωτὰ λόγῳ ἀρχόντων xal εὐγενῶν 
προσφύγων. Ἡιλωτὰ διθλάττια παχέι καὶ πτενὰ 
λόγῳ τοῦ βασιλέως διὰ τὰ χαμόκουμθα" σελλία δύο 
τῆς προελεύσεως, σελλία τοῦ χουκουµιλίου (13) ὁλό- 
κανα (14) διάχρυσα κόπτὰ, ἐπιστρώματα ἴἔχοντα, 
καὶ ἕτερα ἐπιστρώματα ἄνωθεν συγκαλύπτοντα τὴν 
κοπὴν (13) τῆς χρείας' καὶ λόγῳ τῶν εὐγενῶν προσ. 
φύγων ἕτερα τοιαῦτα ἀργυροκατάκλειστα (16) δύο" 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 
(10) Inter emplastra et τὰς ἁλοιφας et τα ἀλείμ- B ephippium stragulo contegunt, etc. Significationem, 


µατα nullum intercedere discrimen puto, nisi con- 
sistentie, uL crassissima sint emplastra, medie con- 
siatentie inter durum, sciseile et liquidum sint al 
ἁλοιφαί, unguenta, ut litus denique sint τὰ ἀλείμ- 
µατα. Qua. hie pandectz appellantur, nos vulgo 
Reiseapotheken dicimus. 

(11) Σιτλολέκανα sunt pelves, quales adjuncta 
solent Ὠβδῦθγθσιτλία, gutturnia, parvas stiulas. 

(12) Ignoratione signiflcatus hujus vocabuli, male 
hic et p. 329 reddidi. ᾿Ασπρόχαλχα sunt orichalci- 
na, von Messing. Nostrates quoque interdum «weíss 
Kupfer, cuprum album pro Messing, orichalco, 
usurpant. Patet e scholio Graeco, quod Du Cange 
habet in v, ΄Ασπρος * σταγών ἐστιν ὁ γελόμενος 
ὀρείχαλοκς, ἤτοι τὸ ἄσπρον χαλχωμα. Dicebant quo- 
que pro eodem λευκόχαλχος ; vid. Du Cange h. v. et 
Hesychius. 

(13) Non exputo quid sit. cucumilium. Recurrit 
p. 272, ubi probabili conjectura reddi posset tento- 
rium vellocus ubi cucume seu olle et apparatus 
omnis culinaris asservatur. Verbum id huc non 
quadrat. 

(14) Quid hoc sit, quasi per nebulam aut tran- 
sennam mihi videre videor : selta, que habet can- 
nam vei pomum totum aureum. Alias de gladio dici- 
tur χρυσόχκανος, qui habet cannam seu manubrium 
aureum ; vid. ad p. 411. Quia distinctio erat in co- 
dice posl χοπτά, retini eam ; puto tamen melius 
abesse. 

(15) Siriaturam. Esset ergo ad verbum síragulv 
legentes striaturam usus, id est stragule superiores, 
qua tegunt inferiores alias striatas aut striis sectas 
usui deputatas. Ilinc perspicietur ratio mei Latine 
interpretationis, qua proeul dubio multis obscura 
οἱ improbabilis videbitur. Apparet ex hoc loco, 
morem,qui olim in aula sulthanorum ZEgypti Mam- 
lucorum obtinuit et adhuc hodie in aula Ottomau- 


C 


quam voci κοπή tribui, striatura, non parum 
astruit vox συγχοπή, quam Combefis script. post 
Theophan. 89, reddit opus tesselatum. Est idem 
atque éyxorj. Nam σύν et ἐν novi Greeci promiscue 
ueurpant. Ἔγκοπτον habet bistoria ms. Belisarii 
apud Du Cange Gl. Gr. p. 1184; 
Tóv δὲ θρόνον τοῦ ἄναχτος xal τίς và τὸ üg- 
[ηγεῖται ; 
ὅλος παβαχρυσώµε- 


πλουμιστὸς — xal 
(vex 


Ἔγχοπτος 


Thronum regis quis describat 2 
Cum totus variegatus (vel striatus), sif, frisio et auro 
[pictus. 


Inde genus aliquod pl. centarum, quas nos Wafeln 
et Gütterkuchen, quasi clathratas, cancellatas dici- 
mus, Franci de gaufres a Germanico Wafeln, Greci 
κοπτάς dicebant, κοπτὰς σησαµἰδας habet Artemi- 
dorus I, 74. De vestibus κοπταῖς et ἔντετμημένεις 
ago ad p. 336. Sic etiam Latini medii evi secttonem 
in veste pro radiatura, cancellatura arearum et oo- 
lorum dicebant. Inusitata pannorum sectione suorum 
monachi a6 aliis discrepure appetunt. Verba sunt 
Orderici Vitalis apud Du Cangev, Bírrus. Huncenim 
sensum ea, si non flagilant, quod affirmare nolim, 
qui locum totum in connexione non legi, ferunt ta- 
men. Laudatio. Du Cangii loco, quod in transitu 
aspergere liceat, fratrum birratorum fit mentio. 
Videantur & birro vel penula pellita sic dicti. Quid, 
8i vero nomen ex eo arcessendum sit, quod vestes 
barratas, id est virgatas, gestarent ? Submitto hanc 
conjecturam equo lectori. 

(16) Est idem atque ἀργυροπερίκλειστα vel ἀργόρφ 
περἰκλειτσα. Nam. ut περί in compositione circum 
notat, circumciusus, sio κατά in compositione notat 
prorsus per omnia, quod Latini dicunt conclusus, 
Ita κατάσιγλον γράµµα, libellus totus plenus sigillis 


nica obtinet, e Byzantina manasse ; ille nempe, quo [) seu scripture compendiis; V. Du Cange Gl. Gr. 


sella vel ephippium, quo vehitur imperator, gemina 
Btragula tectum est, quorum uniinferiori immediate 
insidet imperator, altera vero insternitur priori, si 
dominus abest ; posterior portatur a stratore, dum 
dominus equitat ; illo autem descendente, strator 
insternit equo strayulam, quam gestat, exteriorem, 
el licentiam eo ipso habet in equum inscendendi. 
Priegestatio tegminis est apud principes mubam- 
medauos inter eymbola summa potestatis. Qua de 
re latius egi ad Abulfedam, qui prelate coram 89 
suisque gentilibus straguleexindultusulihanorum 
AEgyptiorum aliquoties meminit. Interea tantum 
ascribam verba Leonis Africani ex ejus Africa 
l. inr, c. 33, p. πι. 250: Utrinque slipalores iace- 
dunt, ait, quorum alius stapedes, alius. jaculum re- 
gis, alius ephippii slragulum, alius equi fert capi- 
sirum : ubi regem ex. equo descendisse vident, mox 


p. 1305; χαταζώγραφος, (ο plenus picturis et 
velut obrutus; vid. ibid. v. Σκιάστριαι. Athen, 
p. 265, τῆσον τραχεῖαν xal xavdótvópov appellat, 
totam plenam arboribus. Apud eumdem p. 422, 
poeta quidam Euripidem χατάχρυσον totum aureum, 
auro scatentem, id est scitis sententiis respersum, 
appellat. Arrian. dissert. Zpictet. p. 214, χατάγλωσ- 
σος. qui omnia implet. lingua. sua, qui omnes loqua- 
cilale obruit et obtundit. Theocritus XV, 34, κατα- 
πτυχες ἐμπερόναμα appellat vestem totam plenam 
rugis. Atheneus p. 471, tesiam appellat χισσῷ xata- 
θρύουσαν, totam florenlem hedera. Idem p. 495, 
hahet κλάδο» κατάκαρπον, lotum plenum fructibus 
ramum, el p. 550, hominem χατάσαρχον, obesum, 
offertum carnibus. Sophooles χάθυπνον, somni ple- 
num, dixit Trachin. v. 987, ubi ediit. vulgata vo- 
cem male dividunt. V. not. ad p. 380. 


881 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. — APPEND. 


882 


χαυκία βασιλικὰ yaÀlvQx (17) λόγῳ τῶν φιλων τῶν Α porro seu apothecas universales, refertas omnis 


μετὰ τοῦ βασιλέως κλητωρευομένων᾽ σπαθία βασιλικὰ 
δύο, ἓν τῆς προελεύσεως, xxl Év τῆς ὁδοῦ. Παραμή- 
prov v. ᾽γλειπτὰ, καπνίσµατα (48) διάφορα, θυμίαμα; 
µαστίχην, λίθανον, σάχαρ, xpóxov, µόσχον, ἅμπαρ, 
ξυλαλοὴν ὑγρὰν καὶ ξηρὰν, κιννάµωμον ἀλτθινὸν 
πρῶτον καὶ δεύτερον, καὶ ξυλοκιννάμωμον, μυρί- 
σµατα λοιπά. Σενδὲς (19), λινωμµαλωτάρια (20), σά- 
θανα (21), σινδόνια, βραναῖαι (22) κατωτιχαὶ, µαν- 
δίλια κατωτιχά. 


generis oleis et remediis οἱ emplastris et illitibus et 
unguentis aliisque speciebus medicis, ut herbis et 
aliis, que sanandis hominibus bestiisque condu- 
cunt ; item sitlolecana seu gutturnium cum suppo- 
sita pelvi, ambo argentea, in coriaceis suis involu- 
cris, pro usu imperatoris proprio ; alia talia vasa 
enea, externe argento, interne stanno obducta in 
usum ducum militarium et transfugarum nobilio- 
rum. Coactilia porro diblatta densa et ptena [forte 


culeitras plumis refertas] pro imperatore, in quibus humi recubet ; sellas (equinas] duas proces- 
sionis [seu quibus in processionibus usus est,] item sellas cucumilii holocanas auro pertexta siriata 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(17) Quandoquidem xavxlov ancipitis est signifi- 
cationis : nam et pateram, e qua jus sorbile coch- 
leari hauritur, aut in qua dapes cocte apponuntur, 
et poenlum, e quo vinum bibitur, notat : ex eo fit, 
utdesigniflcatione et etymologia vocabuli χαλίντζιον 
non constet. Si poculum notare debet, est procul 
dubio idem, quod χχλίτζα. Sio novi Greci calicem 
appellant, Àransumpta a Latinis voce, ut Latini suam 
antea e Greco αύλιξ assumpserant ; vid. Du Cange Gl. 
Gr. p. 558. Quod si vero amplam pateram notat, est 
&b Arabica voce Khalig. [vid. d'Herbelot. Bibl. Or. 
p. 987, sub voce.] Notat ea canalem omnem gran- 
dem aque. Hino fretam CPtanum seu Bosporus αἱ 
khalig in specie celebrari solet, V. Du Cange v. Ca- 
ligo et Calyz, quas ambas valde errat qui Latinas 
ibi esse putaverit. Et hino locum Sanuti Torselli 
p. IL, 1. 1, ο. 1. corrigas : Tempore mensis Octo^ris 
flumen illud (Nilus) abundat in tantum, quod ipse 
speciaric et mercimonia a Babylonia per dictum flu- 
men inirant per quamdam caligiatam [non (αἰφία- 
tam, ut vulgo editur| longam, et per ducenta millia- 
ria, que sunt a. Babylonia usque in Alexandriam, 
deferuntur. Vid. Du Cange v. Talgiíata. Verum quia 
Arabes pro extravaganti sua imaginatione et elo- 
quentia vastas patinas suas, hospitalitatis sume Ρο- 
tissimam gloriam, cibis coctis jurulentis redundan- 
tes, cum ingentibus fluviis, lacubus et fretis compa- 
rant : ex eo factum, ut vox chalig, quoque patinam, 
missorium notet. Preeivit hanc ideam poetis Arabi- 
eis, quam haud segnes imitati fuerunt, Labid in 
Moallacah V, |75, 76, ed. Sao.) : Applicant se, velut 
ad hospitium, ad meorum tenloriorum [unes omnes 
miselle feming in corrugatis pannuciis, referentes 
(macie et horrifico aspectu] camelum, que ad sepul- 
erum heri alligata fame sinitur, exsptrare. Earum 
orphani cingunt, ut corona ium cum venti adversi 
inter se, velut prefice, plangendi vices obeunt, la- 
cum, ad quem ducentes vic [requen commeatione 
trite sunt. Exempla plura habent commentarii mei 
ad Abulfede Arabica. 


C 


pente velut in alium orbem delatus per instituti 
ujus perversitatem debuit trepidus librum vertere 
nondum satisintellectum, nondum satis familiarem. 
Sed sic in fatis erat. Erunt igitur τὰ ἀλειπτά idem 
quod popa. Nam τὰ χαπνίσµατα ligna suaveolentia 

um accensa famant eese, nullus dubito. Conjungit 
Nicetas p. 129. τὰ µύρᾳ et τὰ Ἱνδιχὰ ξύλα in illis ver- 
bis :'O τῆς πόλεως ἅπας δῆμος εἰς ἱερὸν φροντι- 
στήριον συνδραµόντες λαμπροτάτην ἐκείνῳ συντελοῦσι 
τὴν πρόοδον, μύροις τας ἁγυιὰς τέγγοντες xal τοῖς 
Σνδικοίς ξύλοις xal καρυκευτοῖς ἀρώμασι τὸν ἀέρα 
εὐωδιάζοντες. Odores Indicos, qui sine carbonibus 
ad vaporandas zetas incendantur, &ppellat Lampri- 
dius in Heliogabalo p. 870. 

(19) Vocabulum perfrequens in scriptis tam Gre- 
corum recentium, quam Arabum, qui sondos, effe- 
runt et quorum Lexicogruphi (auctore Golio) perhi- 
bent esse preesstans et subtile panni serici genus ; 
alii pannum Attalicum, auro et argento intextum. 
Sed de etymologi: nondum constat, sitne Arabice, 
an alterius originis. Missis ergo intricatis et dubiis 
etymologiis, explicemus locum veteris Romanensis 
Francici, quem citat Du Cange v. Boqueranus, in 
quo nosira quoque vox sendes legitur. 

Tyres (tyria]et pailes [pallia], bouquerans et cendez. 
De voce bouqueran vid. omnino Du Cange l. c., ne- 
que aliud addo, ntsi hoc, scriptionem bouquerame, 
qua Itali extulerunt, meliorem et origini propiorem 
esse. Nam est Arabicum A(bukerame, pannus cum 
intextis figuris, ζωδιωτός. 

(20) Retinui nomen ipsum, quemadmodum Com- 
befie, fecit in loco modo citato Constantini Vit. 
Basil. p. 196. Sunt autem lintea villosa talia prope- 
modum, qualia sunt nostratibus sic dicte FuArmans- 
mützen. Memoratur in Ordine Rornano (apud Du 
Cangium Gl. Lat. Cubicularius tonsuratus. linteum 
villosum :; liceat eis super linteum villosum sedere, 
quod mos est ponere super sellam equi. Nisi potius 
malis λινομαλωτάρια esse involucra lectorum vel 
stragularum linea, quo sensu videtur Theodorus 


(18) Volui in Latinis discrimen harum vooum in- D Studita in Catechesi msta (apud du Cange. v, Τόσος) 


dicare ; sed vereor, ut satis bene mihi hoc loco ces- 
serit. ᾿Αλειπτὰ deliquescentia super carbonibus 
oredebam, adeoque s1cca, friabilia aromata; sed et 
verbi λείθειν, deliquescere, nihil huic vocabulo inest, 
et τὰ ἀλειπτά videntur potius liquida pigmenta aut 
species aromstice fuisse, quee litu frictuve corpori 
Ingererentur. Id cum ex etymologia colligo (venit 
enim ab ἀλείφω), et ex eo, quod infra p. 382, τὰ 
ἀλειπτά a thymiamate seu thure distinguuntur, et 
per pyxides numerantur : quod profecto non fleret, 
si i ἀλειπτὰ siceum durum corpus essent. Nemo, 
quzso, miretur, me toties vineta mea cedere. Mal- 
lem profecto necessitatem banc mihi non admotam 
esae. Prestat tamen errores emendare, quain dissi- 
mulare, quandoquidem non licuit non peceare. In 
tanta copia rerum obscurarum in se, in quibus sola 
conjectura agendum et velutin tenebris palpanpdum 
est, multa par erat ei perperam excidere, qui dere- 


posuisse his verbis : πἄλιν ἄλλος (nempe φτσίν). 
El μὴ ἔχω τόσα µαλωτάρια (male typographi dede- 
runt fa ωτόρις) tot. οἱ tot cubilis tegmina, fj καὶ 
προσκεφάλαιον, 1j xat ἄλλαγμα (lodicem linteum, cui 
inoubatur etqui sepius candidoet mundo mutatur) 
κατάπλυτον (recens lotum), οὗ χαταπαύσοµαι. 

(21) Sunt lintea candentis, nitentia; vid. Du 
Cange utroque Gloss. h. v. Etiam heec vox est 
Arabica. Sawan, est theca vestiaria et torcular, quo 
premuntur lintea, ut niteant. Hinc σαθάνιον, lin- 
teum, quod nilorem a torculari habet. Glissina nostri 
majores appellabant a gliess gleissen, pro quo hodie 
dicimus Glantz et Glanzten. Vid. Du Cange v. Gliz- 
sum, ubi camisia glissina habet, et cl. Hemsterhus. 
&d Aristopb. Plut. p. 283. 

(22) Non dubito βρανδαῖαι legendum esse, id est 
(ωπία fascise : vid. Du Cange v. Branium et Πραν- 
δίον, Hino natum nostrum Framxen, ολ. from. 


883 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 884 


Instrata habentes ; et his superinducta instrata alia, abscondentia ista et demi tum solita, cum impe- 
rator in ea insessum it, et pro nobilioribus transfugis alia talia argentea ora ornata duo. Caucia- 
seu cavas patinas imperiales, chalintzia dictos, pro convivis ad regias epulas invitatis. Spathas impe- 
riales duas; unam pro processione seu qua tuno utitur imperator, quando in regio splendore ipsi com- 
parendum est ; et alteram vie seu qua utitur itineribus , item paramerion unum seu sicam bre- 
viorem 6 femoribus dependentem. Item suffimenta, que carbonibus vivis injiciuntur et deliquescunt, 
elis, que accensa grati odoris fumum sinuntur exhalare et in carbonem aique favillam abire ; que 
varia sunt, ut thus, mastyr, clibanum, saccharum, crocus, moschus, ambara, xylaloe sicca et liquida, 
cinnamomum verum primum et secundum, sylocinnamomum, urguenta reliqua ; [et genera telarum] 
sendes, linomalotaria seu lintea floccosa, sabana, sindonia, brandee viliores et mantilia viliora. 


$371 De pannis nondum consutis, crudis formam- À Διὰ τῶν ἀβαφίων (23) τῶν sic ἐθνιχοὺς ἁποστελ- 


que vestium gestabilium nondum adeptis, quo 
exieris nomine munerum mittuntur. 


Searamangia porro secum fert regium vestiarium 


λοµένων λόγῳ Κξενίων, 


Σκαραμάγγια διαφόρων χροιῶν xai ἐξεμπλίων (24), 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(23) Quid esse crediderim ἀράφιχ et τὰ ἐῤῥαμμένα B len, quo melius se movere et agilius manus agitare 


tum temporis, cum locum hunc Latine interpretarer, 
patet ex interpretatione. Docuit me longior usus et 

ies, male me vertisse, potestque totus locus facile 
quemque docere, interpretationem illam non pro- 
cedere. Nam si ἄῤῥαφα sunt vestes nondum consu- 
te et formate aique adaptate gestationi, debuisset 
&uclor non scaramannia, non esoforia, sed pannos 
vel telas pro parandis inde scaramanniis et esotoriis 
dixisse. Sepe fit ut per trepidationem deteriora, 
preteritis melioribus, arripiamus. Ego quidem, mul- 
tum jactatus animo antequam hsc plagula prelum 
liberaret, posui, cum urgerent opere et moram non 
darent, que posviin Latinis, non quod vera scirem 
et explorata haberem, sed quod melius non succur- 
reret. Tandem persuasus sum, rite expensa re, -ὰ 
ἀῤῥάφια esse vestes gestabiles quidem, sed inquibus 
sutura nulla esset, acus nvlla esset adhibita, sed 

u& de toto essent textee, uno continuo textu, sive 
id jugo textorio factum fuerit, sive acubus illis seu 
cannulis ferreis, quarum ope tibialialanea parantur 
8 feminis, quod Germani gestrickt, Butavi gebreyt, 
Franci broché, tricoté dicant. Multum mihi dubita- 
tionis injecit Salmasius de tunica non consutili D. 
N. J. C. disputans ad Script. Hist. Aug. t. II, pag. 
506, et. parum aberat quin in suam sententiam me 
pertreheret. Tam speciosa erat argumentatio, quo 
suam sententiam fulcit. Vidi tamen tandem veram 
eam non esse, quod postea demonstratum dabo. 
Prius cognoscendum est, quid ille putet vestes ἂῤῥά 
jo fuisse. Necesse est ut potissima ejus verba hue 

anscribam. Docta sunt et instruunt, et huc eo quo- 
que titulo faciunt, quod de vestibus σχιστοῖς attingit, 

e quibus mox disserendum nobis erit. « Sciendum, 
&it, ex tunicis alias fuisse σχιστοὺς apud veteres 
Qn et ῥαπτοί dicebantur etl σ,μπορπητοί, alias 

ῥῥάφους, que ex toto tectee concluseque, et nulla 
parte sutiles scissilesque, quemadmodum sum ca- 


osset. Talis ῥαφῆς, fibule, que strictius adduci, 
axar! poterat, imagocum dependente loco conspici 
potest in imagine Constantini M. Licinium occiden- 
tis apud Bandurium Aat. imp. Or. t. II, p. 633. 
Pergit interjectis quibusdam Salmasius : Sane, ait 
cum ῥάπτειν nihil aliud s, — quam τὰ διεσπαρμένα 
συνδεῖν, td. scilicel presiare fibulas, quie in. unum 
distantia jungunt, el diversas vestimenti partes colli- 
gunt inter se colligantque : συῤῥάπτειν περόναις 
apud Lucianum in diu logo Ἔρωτες est fibulis chlamy- 
dem connectere ; hinc ῥαφήν Greci vocant vestis 
aperturam, quz fibulis commitlitur. — Inde χιτῶνες 
σγιστοι erant quoque ἄῤῥαφοι. De eo proinde genere 
lunicarum, quz fibulis stringerentur ez utraque parte, 
non fuisse Domini tunicam, indicare voluit Joannes, 
cum eam ἄῤῥαφον xal ix τῶν ἄνωθεν ὑφαντὸν v 
ὅλου ἐκ τῶν ἄνωθει dixil, quod in superiobus tuni- 
cm partibus εῶ ῥαφαί, vel fibule, locum magis ha- 


Ο berert, quibus stricla tenebatur et sedebat in humerü 


tunica. Preclare sunt omnino, que vir vastz lectio- 
nis de significatione vocis ῥαφή, fibula, babet, et 
favet illi locus a Du Cangio in Gloss. Lat. v. Boto- 
nalus e vetericharta citatus : Tunica habent manicas 
protensas ad pugnum, non consutitias, vel aliqualiler 
bolonatas ; ubi consulitie manice non possunt alie 
esse, quamqu:e fibulisastringuntur ; quandoquidem 
bolonatae sint, quie orbiculis, Knopfen, astringuntur, 
Verumtamen opinioniejus subscribere non possum, 
Bed accedo polius et adharesco vulgari, quae censet, 
tunicamDominitotam textam fuisse nullaquein parte 
acu etfiloconsutam. Favent illi expressa verba ύφαν- 
τὸν δι’ ὅλου tot imagines non tantum Christi, sed et 
aliorum sanctorum aliorumquein tunicisconspicuo- 
rum, in qnibus suture nulla nota deprehenditur, et 
reliqua adhuc monumenta quedam demonstrant, et 
veteri et medio &evo viguisse adhuc textrinam illam, 
qui vestes δι ὅλου texebat. Idque mihi videtur 


misie nostre, et interule, sive lanee sint ille, sive [) perspicuis verbis asseverareJoannes diaconus apud 


linee ; σχιστοὶ igitur χιτῶνες erant, qui, ex utraque 
parte in humeris fibula stringebantur. Pollux : ὁ δὲ 
σχιστὸς χιτὼν περόναις κατὰ τοὺς ὤμους Otfoto. 
Περόνας illas ῥαφὰς etiam dicebant οἱ ῥαφίδας : 
quod studiose velim observari : nam in eo nostre 
hujus nove interpretationis positum est fundamen- 
tum. Hesychius : συµπορπητόν, vel σύµπορπον, τὸν 
αφαῖς συνειλημμένον κατὰ τοὺς ὤμου ; χιτῶνα. — 
Ῥαφαί sunt Hesychio, que Polluci περὀναι:; idem 
Hes. : ἑτερομάσχαλος χιτὼν δουλικὸς ἐργατιχὸς, 
ἀπὸ τοῦ τὴν ἑτέραν µασχάλην ἔχειν ἐῤῥαμμένην, 
quod alferam manuleam | sutam haberel. « Addere 
ossum Plutarchi locum, in quo ῥαφὴ (i:bulam notat. 

st in Vitis p. 1509 : τὴν ῥαφὴν παραλυσάµενος ἐκ 
τοῦ δεξιοῦ ὤμου, curabat sibi fibulam tunicz (de 
chitone vel tunica ibi sermo est) laxius astringi, er 
tess. sich die Schnalle von der JFeste locker schnal- 


Isidor. ]. 1, epist. 136 : Pallium ejus, bysso candente 
conteztum, nullis fuisse cernitur acubus perforatum, 
sicut vetustissimis musis [hoc est musiis, µουσείοις, 
musivis) 
(24) kst ἐξέμπλιον, quod nos Muster solemus 
appellare, voce corrupta e proba Latina, monsira 
pro monstratio, δεῖγμα, scilicet pictura pannis in- 
texta, sive flores, sive rami arborum vitiumve, sive 
hominum animaliumve aut aliarum rerum imagines 
sint. De voce ἐξέμπλιον οἱ ἔξομπλον v. Salmas. ad 
Script. Hist. Aug. t. II, p. 853, et Du Cange Gl. 
utr., ubi marmoribus quoque exempla tribuuntur. 
Sunt eniin ibi dicta marmora in exemplis marmora 
cum exemplis, exemplis, id est picturis, rracularum 
Bilibug, et formis aliis atque aliis candidis, nigris, 
viridibus, rubris et aliis venis, tessellis, frondibus, 
et sic porro signata. 


885 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. — APPEND. 


886 


σκαραμᾶγγια δίασπρα, δικίτρινα (25), διθέντα, xo- À diversorum colorum et diversorum quoque exem- 


λόθια (26) µεγαλόζηλα (27) ix τῶν κατ’ οἴχους 


plorum seu picturarum pannis intextarum, u' alba, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


musivis [vel picturis ostenditur. Sane valde impro- 
prieessetauctor locutus, sidictionenullis acubusper- 
foratum significare voluisset nullis fibulis constrin- 
gendum.Latinslingu:e rationem omnem perverteret, 
qui stolam inconsutilem, quie apud Du Cangium v. 
Semicinctium meraoratur, contenderet esse non fibu- 
latam. Vid. Ciampini t. 1 Veter. Monument. Musiv., 
ubi detextrina veterum attingit, aitque se novisse bo- 
minem Rome, qui eamdem artem noverit, et inter- 
dum exercuerit. Passimlocorum monstranturindusia 
detototextaet omni sutura destituta, quae proincon- 
sutili tunica Domini venditantur. Ipseego quoquein 
ede R. M. V. apud Ultrajectum ad Rhenum talem 
vidi et tractavi. Et inconsutile appellat Matthias a 
Michovia illud feltri genus, quo olim Scythe, hodie 


nus dixit : tyria purpura vel diacedríina litra, alii de 
lodicibus, quidam de gliribus circrumamicti procede- 
bant. Cl. Muratorius, cui locum hunc debeo, putat 
t. II Antiqu. ltal. p. 410, pro /ztra, legendum esse 
lista, id est ora, periclysi. Ego quidem preferrem 
lutra. In pellibus lutrarum, pretioso panno colorato 
indutise, olim processisse nobiles et aliunde constat, 
et e Du Cangio v. Lutra. 

(26) De colobio V. Du Cange utroque Gloss., 
Vales. ad Ammian. Marcel! p. 51. Petav. ad 
Themist. p. 377 et 440, ubi citat Servii locum, e 
quo apparet, colobia fuisse talia pallia vel palliola 

olius, cervicem obeuntia, pectus et scapulas et 
umeros ad cubitos usque tegentia, qualia gestant 
in solemnibus actibus academia Lipsiensis rectores 


Tatari, vectiles curribus ediculas suas tegunt. Est B magnifici et decani facultatum, ex ritu vetere cujus 


pallium album spissum inconsutile [quod acus nulla 
perforavit, nullum filum continet] pro imbribus et 
fluviis bene utiie. Paulus Jovius in libello de lega- 
tione Moschovitarum eosdem centones nobiles nulla 

lorum textura, sed coactis ex lanis candidos appel- 
at. Si scaramangium illud est, quod dixi p. 5 
(neque dubito esse), refutari ex nostro loco potest 
sententia Salmasii. Hic enim referuntur inter ve- 
stes αῤῥάφους scaramangia, que tamen ex mea sen- 
tentia in pectore fibula astringebantur. Salmasius 
ipse quoque τὰ χολόδια ad τοὺς σχιστούς refert et ad 

bulatas vestes. Noster autem nominat ἐν τοῖς 
ἀῤῥάφοις, Vicissim inter τὰ ἑῤῥαμμένα referuntur 
quedam, que fibulis opus non habebant, at absque 
8ου et filo constare non poterant, ut τὰ τουθία, τὰ 
σφιγχτούρια, τὰ ὑποκαμισοθράχια, Et quare tan- 
dem tunicas, vestes sarciles, ῥαπτάς, memorarent 
veteres, si etiam non sarciles, ἁῤῥαφίους: non bha- 


buissent. Du Cange Gloss. Lat. v. Sarcile inter alia ( 


loca citat hunc: Pro ísto beneficio vult, quod P. F. 
det duobus pauperibus tunicas singulis annis ad Na- 
tale Domini, et utraque tunica sit de duabus ulnis de 
Sarail, que currunt in foro Montisbrusonis. Cogi- 
tavi aliquando ἄῤῥαφα esse non maniacata seu non 
segmentaia, psrterta vel oraserica vel paragaude 
destitüta ; ἑῥῥαμμένα contrarium. Sane ῥάμμα iden 
eat ac πιρίῤῥαμ , limbus, pretexta, clavus, peri- 
elysis ; conf. Salmas. I. c. p. 572 et 074 ; οἱ vestes 
consul de aliqua re Latinis novis dicuntur ille, 
quibus segmenta vel ore aut orn assute sunt. 

oncil. Andegav. anni 1365 : neccloccas sericalas sive 
consulas de serico alterius coloris, quam fueritclocca 
deferant. Pari modo Noster infra p. 280 memorat iuá- 
τια ἐῤῥῥαμμένα μετὰ τριθλαττίων. Verum si sic esset, 
quare addidisset uuctor Noster ad ἑῤῥαμμένα vocem 
µανιακάτα et ἀμφιεσμένα ἀπὸ διθλαττίων ? Et que- 
dam inter τὰ ἐῥῥαμμένα ejus sunt nature, ut pre- 
textam vix patiantur, velut tibialia, hypocamiso- 
braccia. [mo claris verbis Noster p. 280, ἀνὰ ἱματίου 
ἑνὸς ἑῥῥαμμένου λιτοῦ habet. Atqui si ἐῤῥαμμενον 
est preltextatum, non consistentia loquitur auctor 
juogens εῤῥαμμένα, protextata, εἰ λιτά. pura, non 
pratextata. Ceterum & voce Greca ῥᾳφή puto for- 
matum fuisse Latinum medii evi ra limenia. Vid. 
Du Cange Gloss. Lat. h. v., ubi e Gloseis vet. citat : 
rafimenia, interramenta, id est ἐντάφια ῥαπτά, lo- 
dices et vestes sepulcrales. 


(25) Cum pariter διακίτρινα ot δικίτρινα scriptum 
reperiatur, perinde erit, meo judicio, sive δι do- 
curtatum ex integro 9:4, sive ex Italico di pro de 
transumptum dicas. Nam διὰ in tali compositione 
&liud nihil est quam ἀπὸ, διρόδινος, de rosato, 
δικίτρινος, de citrino, nempe colore, seu coloris 
rosei, citrei, et sio porro. Monachus Sangallensis 
pro sua scribendi et pronuntiandi ratione diacedrí- 


vestigia reperio. 
(27) In hac voce et multis aliis hujus militaris 


tactici, que animum meum diu vexarunt et sus- 


ensum tenuerunt, conjecturam debui sequi, me- 
ioribus adminiculis destitutus. Et dubitavi profecto 


aliquando, recte hanc vocem et similes sequentes 


reddiderim, subnascentibus conjecturis, que fuit 


cum non minus speciose et probabiles viderentur. 
Nunctamen non dubitoeam interpretandi rationem, 
quam Latina versio suggerit, ceteris praeferre. In- 
cidebat igitur aliquando in animum, essentne τὰ 


µεγαλόζηλα crasso ΠΙΟ texta, µεσόζηλα filo medii 
generis, λεπτόζηλα filo tenui. Sane fenuiarii sunt 
vestiarii artifices, qui λεπτά, pannificia tenuia, 
gubtilia faciunt ; v. Salmas. ad Scr. Hist. Aug. t. II, 
p. 144. Opponi quidem huic conjecture possit hoc, 


τῷ λεπτῷ commode non opponi τὸ péyz, sed το 


παχύ, adeoque dici debuisse illo quidem sensu 


παχύζηλα. Sed eadem difficultas quoque premit 


positam in Latina versione interpretationem. Nam 
τῷ µεγάλῳ non recte opponitur τὸ λεπτόν, sed. τὸ 
µικρήν vel τὸ βραχύ. Verum facile difficultas hec 
tollitur. Vulgus Grecum, aut potius Greci omnes, 
non exemptis probis hujus gentis et antiquis aucto- 
ribus, et λεπτός et ἰσχνός el βραχύς permutant. Sio 
Polyenus p. 45, βραχυφωνίαν dixit pro ἰσχνοφωνίᾳ. 
Artemidorus p. 130, τοὺς λεπτοὺς ἀστέρους opponit 
τοῖς µεγάλοις,. Idem p. 62, λεπτοκάρυα habet pro 
minutis nucibus. Thucydides II, 83, xà λεπτὰ mA otá 
τοῖς µεγάλοις opponit. Cedren. p. 2 : ἡ λεπτὴ Γένεσις, 
parva (enesis. Apud Du Cangium habes in Gl. Gr. 
p. 804, λεπτολάχανον pro minulo olusculo, et alibi 
λεπτογένεσιν, parvam Genesin, librum Apocryphum. 
Sunt igitur in hoo quidem ambe conjectura pares. 
Deinde cogitavi, essentne τὰ μεγαλόζγλα idem atque 
τὰ µεγαλόγραμμα Cedreni, cujus celebrem locum 
p. 793 paulo post, data occasione, tractandum 


, 


D &tiquanto latius mihi sumam. Sunt autem τὰ µεγαλό- 


ραµµα tele cum grandibus et latis aut striis aut 
Moribus, et in universum exemplis ; et sic de reli- 
quis quoque estimandum, µεσόζηλα et λεπτόζηλα 
puta. Sed animadverti deinceps ζῆλος esse meram 
terminationem, quequalitatem rei indicat, colobium 
megaloxzelum vel megaloxilum ergo idem esse atque 
μέγα, et sic porro. Patet ex ἀπόζηλος, quod idem 
est atque αὐόζηλος, et hoc idem atque αὐχλέος, 
Gloss Grecobarbare apud Du Cangium : αὐαλέος, 
κατάξηρος, ξηβὸς, ξηραμµένος, ἀπόζτλος, Greci 
enim v ut B οι interdum ut π efferunt. Patet quoque 
ex illa nota, proba, veteri voce χαμαίζηλος, humilis, 
idem valente atque χθαμαλός. Similis est et ad Gre- 
corum instar conficta Latinis medii evi vox hybride 
imixilus (V. Du Cange Gl. Lat. h. v.) ab imus et 
terminatione ζηλος, brevissime mensura aut vilissi- 
πια speciei. Maxime itaque consentaneum est, cum 
diverse sint stature homines, μισο ον eS OR 


881 


CONSTANTININI PORPHYROGENITI 


888 


citrina, venela: colobia megalozela seu pro pro- A ἐσωφόρια µεσόζηλα ix τῶν κατ᾿ οἴχους (28), ἔσω- 


ceris ex iis, que domi gestantur ; esoforia mesozela 
seu pro mediocribus staturis, qualia domi gestan- 


φόρια λεπτόζηλα ἐκ τῶν κατ’ ofxouc, ἐσωφόρια (29) 
λεπτόζηλα διαφόρων Χχροιῶν xal ἐξεμπλίων ἐκ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


nos majores, uscótra media, λεπτόζηλα brevis men- 
sur. Venio nunc ad illum Cedreni vexatum a Sal- 
masio locum, in quolegunturó0ovla: μεγαλόγραμμοι. 
Locus hic est: Ἐκέλευσε [Michael Siratioticus] 
τὰς τῶν πολιτῶν κεφαλὰς pr, διὰ γραμμάτων, ὡς 
νῦν, ἀλλὰ διὰ µεγαλογράμμων ἐκ βυσσοῦ f; πορφύρας 
[ta legend. aut certe βυσσοῦ ποοφορᾶς in adjectivo) 
ξυφασμένων cxintcQat. Salmasius ad Scr. Hist. 
Aug. t. II, p. 974, pro γραμμάτων legi vult ῥαμ- 
µάτων, et pro μεγαλοΥράμμων μαργελλοῤῥήμμων, 
Sed accidit ei, quod illis solet, qui differti multarum 
rerum scientia eruditionem suam loco non suo effun- 
dunt, et objectis eodem tempore imnultis ideis a vero 
aberrant, cupidineque non 1n vulgum nota docendi 

ro simplicibus et veris rara et admirationem non 
intelligentium comparantia arripiunt. Recte pene 
omnia istius loci, certe vexata illa vocabula babent. 
Novi sane, ῥάμμα esse assumentum, segmentum ; 
verum id locut hic non habet. Nam quando panni 
id genus, quod segmentum Latini appellant, et & 
quo eque probabiliter nostrum Summet, quam ab 
hexamito derivari potest, Greci volunt significare, 
σέµεντον dicunt non ῥάμμα. Procul dubio rectum 
e8t γραμμάτων, neque dubium, id non a singulari 
γράμμα, Sed a γράμματον, derivari debere ; dubium 
tamen, sitne grammatum (media syllaba producta) 
idem atque síriatum. virgatum, lineatum, an litteris 
dístinctum,an denique picturis,imaginibushominum 
et rerum, illusiratum. Omnia enim ista notare 
potest vox γράμµατο». Ut à πλοῦμα, πλουµίζειν plu- 
mare (iL οἱ plumatus, acu pictus, et a γἔµω, γεµίζω 
fit γεμάτος, impletus, a δρύσος et δροσίζειν, δροσάτες, 
uvidus, ita 8 γραμμή et. γραμµίζω flt. γράμματος. 
Est autem γραμμµίζειν et. [ineare Latinis perinde 
sirias ducere et pingere. Lineutum pannum, id ^st 
aut ῥαθδωτόν aut ζωδιωτόν, habet vetuscharta apud 
Du Cangium ν. Afforciatus. Capa de panno aureo 
lineato. Puznat adversus Salmasium auctoritas quo- 
que scriptorum aevi medii, qui τὰ γραμµάτα (media 
producta) inter reset vestes pretiosas numerant, 
quorum e numero est Ma[aspina et Balsamo. Illius 
(apud Murator. t. Il, Ant. Ital. p. 313) heo sunt 
verba : Vias medias velaverunt chorflis et [unibus, 
suspensis ad : hordas strophiis, flectis (id est dechtis, 
imeniis aut catenulis e filis aureis plexis], dezxtro- 
cheriis, periscelidibus, arbitris,grammatis, a1millis, 
frisiis. Ad extremum hunolocum notat Muralorius 
86 putare nomina quedam hic corrupta esse. Sunt 
profecto. Arbitris enim male habet, et proxime ap- 
positum armillis ejus correctio. Sunt quidem alias 
armilla, idem quod dextrocberia, pericarpia quoque 
dieta. Hic loci autem sunt armille, fasci:e vel cir- 
culi mediis brachiis inaecti et circumponi soliti, 
Possit quoque, qui velit, vocem frísiis pro scholio 
vocis grammatis habere. Attamen, mea quidem sen- 
tentia, sunt grammata hic loci vestes aut radiata, 
aut ἀνθηραί, picturate, figurate, ut Greci quoque 
dicebant φυγουράδαι; v. Du Cange v. Βιθάχινος. 
Balsamonis, quem paulo ante promittebam, locus 
hic est ad Concil. VI, canon. 28: «à πολυτελῖ 
χρυσούφαντα ἐμθλήματα, τὰ δημοτιχκῶς λεγόμενα 
μαργέλλια, γράμματα [vel γραμματα] καὶ ἀντίπανα. 
Hic fundus est superius memoratarum Salmasii 
conjecturarum. Tria heo ergo auctore Balsamone 
idem sunt. τὴ μαργέλλια et τὰ γραμµάτα et τὰ 
ἀντίπανα. Anlipana idem sunt atque anlepamni, 
panni, qui aliis anteponerentur, assuerentur, seg- 
menta, ore, margines, pretextae. Μαργέλλια sunt 
aou picta, ricamaía, non a margine dicta ; non enim 
Latins civitatis hec vox est, sed, Arabice. Venit 
enim ab Arabico Racama, acu pinxit ; unde Itali- 


B aliphases vulturinos (id est palliacum intextis vu 


cum ricamalo, quod merum est Arab. Πίσαπιο. Που 
vocabulum et Murcum atque Marcam, quod etiam 
vulgus Morgom pronuntiabal, acu pictum opus. Si 
Greci αργέλλιον pro μαρχέμιον dicunt, ea est vulgi 
corruptela. Margemium, non margellium, esse ve- 
ram lectionem, probat llispanica quedam charta 
vetus apud DuCangium v. Aliphasis,que vox etiam 
Arabica est Allibas, et notat ἱμάτιον, vestem exte- 
riorem. Verba istius charte, multis vocabulis Ara- 
bicis onusta ideoque declaratione digna, hec sunt: 
plumatios digniores paleos 10 [id est vestes sericas, 
plumatas, seu acupictas pretiosiores et honestiores 
atque spleadidiores], alios subminores 8 [ὑπομείονας, 
ut Noster amat loqui, ut veteres, ὑπομείοναςν 
turibus], aimucallus morgomes [ἐπεύχια γράμματα 
vel πλουµάτα, phaloles puleos, τοὺς κατ οἶκον, quo- 
tidianas, domesticas vestes, robes de chambre, se- 
ricas]. Aceeperunt hanc vocem Ricam Itali ab ára- 
bibus; V. Du Cange v. Πλουμίζει, ubi ex Hieronymo 
Germano has glossas citat : Πίεαπιδ, πλουμί rtca- 
mato , πλουμισμµένος. Quales fuerint Sabana litteratg 
in alin charta Hispanica apud Du Caungium v. Alfa- 
negue, addubito, fuerintne, in quibus littere intex- 
t8, an plumate. Sane equalia in utramque partem 
momenta sunt. Locus hic est : lectos cum suos ta- 
peles cum suos plumatos  paleos εἰ Graeciscos et 
suas sabunas  litteratas el fateles alfanegues. Postre- 
ma due voces sunt Arabice, et vestes signant quo- 
tidiani domestici usus pellibus illius mustela fode- 
rate, quam fenariam, vulgo fovinam, nos Iltes el 


. liis appellamus, Árabes Faneg vel Feneg. Àut ergo 


Pontice scripsit Matthias Sylvaticus, aut erravit 


C Parthicas pelles pro. Pontwis nominans, quando 


acribit : fenucio, id est pellis Purthica. Non enim 
consentio Du Cangio v. Parthica pellis, glossam 
hanc e Grecia arcessenti. Varii generis litterati 
anni veteribus in usu erant. Vestes enim qusedam 
babebant litteras tantummodo unam aut duas ad 
sgummutrm in ima ora ad pedes versus, eo modo in- 
texta, ut apud nos lodices lectorum nostrorum et 
supellectilem omnem linteam nominis possessor 
quisque aui litteris initialibus signari curat. Eo 
modo litterate videri queant ille sabane, quee hac 
in charta commemorantur. Memornbilis est Hesy- 
chii locus : Τρίδων, στολὴ ἔχουσα σημεῖα ὡς γράµ- 
ατα.. Ergo tribones et tribonia sunt illze vestes 
esu Christiet Apostolorum in veterum ecclesiarum 
musivis, que litteras et figuras litteris similes, sed 
ignorabilis significationis, conspectui dant, perfre- 
quenles apud Ciampinum utroque tomo Veterum 
Monumentorum, qui etiam de ipsarum institutione, 
significatione et usu multa disputat. Alio modo lit- 
teral: vestes, quae unam antiquam litteram per 
totum textum millenis vicibus repetitam ustende- 
bant, ut sic dicta (ammadia, de quibus alio loco. 
Alio denique modo litterabantur vestes, quando no- 
mina gerentium, aut etiam inlegre sententie in- 
texerentur. Casule nominibus cpiscoporum intra 
circulares areas intextis cooperte insigne exem- 
plum habet Rubens |. ii Hist. Ravenn. ad an. 515, 
unde locum attulit Du Cange v. Diptychum. Habent 
quoque Greci in more positum, ut θυἱ9 εἱλητοῖς seu 
corporalibus, de quibus vid. ad p. 30. nomina. epi- 
scoporum inscribant. Superest adhuo inter insignia 
regni 
(28) De vestibus veterum domesticis V. Casán- 
bon. ad Sor. Hiet. Aug., t. l, p. 261. Ibidem p. 990. 
vestes forenses ei domestic& opponuntur. 
(29) Sintne interule linee, quales nos hodie 
super ipsacute gestare solemus, an chitonos intimi, 


889 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. — APPEND. 


890 


τῶν xat' οἴκους, ἄοπρωμύναια (30), διυγαντάρια Α tur; esoforia leptozela seu pro minutis staturis, 


ἄσπρα καὶ ἰαστὰ, λωρωτὰ τρἰμιτα (31) xal ὁλόδηρα 
Ἰαστὰ xal ἄναλεκτὰ (32) δικφόρων Χχροιῶν" Ἰστέον 
δὲ, ὅτι ταῦτα πάντα dv σκευαρἰοις ἐνδεδυμένοις δι᾽ 
ἀληθινῶν τοµαρίων καὶ σιδήρων γανωτῶν μετὰ χαρ- 
ταλαμίων ὁμοίως γανωτῶν βαστάζοντα.. 


Διὰ τῶν ἐῤῥαμμένων, 
Ἱμάτια ἐῤῥαμμένα δίσχιστα (33) µανιακάτα (34) 


qualia domi gestantur; et heo quidem postrema 
variorum colorum et exemplorum ; aspromynea, 
dihygantaria candida et iasta, lorota trilicia et ho- 
lovera iasta et analecta variorum colorum. Heo 
omnia deferuntur in vasis, que involuta sunt coriis 
rubris et tecta ferramentiis politis et chartalamiis 
pariter politis. 
De consulis. 
Deferuntur porro in expeditionem mililarem 8 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


regniGermanici pallium seu potius epomis Caroli 
M. sententia Arabica per ambitum litteris sericeig 


cen, pannum, πολύµιτον, multilicen, id est πολύ- | 
χροον ποικιλόχρουν. Forte τετράµιτα sunt illa, quse 


intextis conscripta.Solebant principum orientalium — Anastasius veía de quadruplo appellat. Hugo Fal- 
nomina non vexillis tantum, sed etiam pannis, qui Β candus |. ο: Hinc etiam videas amita, dimila et 


in eorum fabricis vestiariis conficerentur et dono 
mitterentur ad exteros aut proceres domesticos, 
intexi, qua de re ad Abulfedam dixi. Memorabile 
est, quod narrat auctor des veranderlen Russlandes, 
se vidisse in catacumbis imperialibus Moscue tegu- 
menta serica seandapiliis veteres Czaros condenti- 
bus instrata,quorum ore per ambitum ecriptura et 
sermone Ruseaico insuto, non filis sericis aureisve, 
sed minutis margaritis in figuram litterarum Rus- 
sicarum coordinatis, gesta et fata cujusque Czari. 
Sed de litteratis his vestibus veniet forte alius am- 
plior dicendi locus. Redeo ad γράµµατα, mea, que 
o88UDt tandem quoque tela esse hominum reruumve 
maginibus ornate.Meinorabile est quod ait Cedre- 
nus, suo tempore in tulpanis gestasse CPtanos 
ϱ7απιπιαία. Vivebat medio seculo xi. Conjici jam 
posset per grammmata intelligi non alias telas quam 
pictasimaginibus hominum rerumve, non litteratas, 
non radiatas,idque ex eo Joannes Cantacuzenus sa- 
eulo xiv, refert suo tempore hoc gestamen in usu 
fuisse. Verba ejus sunt l. itu, c. 36, ubi de fastu 
Joannis Glycis, patriarche  CPtani, loquitur : 
Tv ἐπὶ τῆς χεφαλῆς καλύπτραν, fv τοὺς πατριάρ- 
ας φορεῖν ἔθος, ἂν μὴ τοῦ τάγματος ὥσι τῶν µονα» 
REA ὀθόνῃ λευκῇ περιειλημμέντην πρότερον αὑτὸς 
χατεκόσµησε χρυσῷ, εἰκόνας αὐτῇ τοῦ τε Σωτῖρος 
ἡμῶν ἐγγράψας ᾿]ησοῦ Χριστοῦ xai τῆς τεχούσης 
αὐτὸν θεοτόκου xal Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ. Veteres 
quoque Grecos in suis capitum calyptris ζῶα, id est 
imegines, gestasse testatur Democritus Ephesinus: 
Τὰ δὲ τῶν Ἰώνων ἰοθαφὴ καὶ πορφυρᾶ καὶ xpóxtva 
ῥόμθοις ὑφαντὰ, αἱ δὲ κεφαλαὶ κατ ioa διεἰλημμέναι 
ώοις. Sic satis mihi videor Cedreni locum οἱ 
illustraese et vindicasse. 


talares, mihi non constat. Nondum enim satis liquet 
lineas nostro, an laneas vetusto Greco et Romano 
more super cute gestaverint tunicas novi Graeci. 
Vid. qus» inferius de σφιγκτουρἰοις et. ὑποχαμισο: 
θραχίοις dicam, Mihi quidem probabilius, vocabu- 
lum esophoria non interulas aut indusia, chemises 
Hembden, sed tunicas illis immediate incumbentes, 
talares, significare. Nam invenio esophoria serica. 
Sericum autem indusiis adhibitum fuisse vix pu- 
tem. Anastasius in Nicolao I : in ciborio Constanti- 
nianz basilicae optimos de siphori (id est de esopho- 
rio] e£ de fundato quatuor pannos appendit. Fuit 
ergo genus panni de esophorio dictam. Leo Ostien- 
sis, |, 28 : sericam ilem stericam [alii s(ricam, el 
rursus alii sticam appellant) de silphori cum auro 
et gemmis. 

(30) Quid hec vox, quid διυγαντάρια, quid taexd 
significent, fateor me nequo nosse neque expu- 


tare. 

(31)Id est vestes striatas, teniatas ad instar 
lororum, sed ternis identidem fllis trium diverso- 
rum colorum vices alternantibus. Sio δίµιτον, bili- 


C 


D 


trimita minori peritia sumptuque perfici, hinc hexa- 
mita uberioris materie copia condensari. Aut sunt 
vestes trium macularum, in quibus colores tres per 
maculas huc illue sparsi eunt nullo certo ordine, 
neque certa figura. Auctor Mamolrecti : polymitos 
vestis ex variis coloribus et gultis, a polis, quod est 
pluralitas, et mitos, quod est gulla. Vid. Du Cange 
v. Gutta et gucla. 

(32) Puto, vel conjicio potius, ἀνάλεχτον (sio 
novi Greci dicebant pro &v&Asxtpov) fuisse suda- 
rium vel muppam,ex eo sic dictam, quod analogiis 
seu pulpitis ecclesiasticis tales mappte solerent in- 
sterni iisque sacri codices superponi, e quibus 
textus evangelici et epistolici recitarentur. Talem 
mappam appellat Monachus Pegaviensis : Velamen, 

uod analogio summis in [festis superponitur, in quo 
evangelium recitari solet, et Acta Murensis mona- 
sterii. p. 20 : Linteum analogio subterponendum in 
festivis diebus. Vid. Du Cange Gl. utroque in v. 
Analogium. Vocabulum deinceps a sacris analectis 
ad mappas omnes profanas quoque similis forme 
et fabrice trunsiisse videtur. 

(33) 8i qua alia pars vetustatis obscura est, res 

rofecto est vestiaria, quam forte nunquam satis 
Intelligemus, cum nulla veteres picture exstent et 
que supersunt vetusta alia monumenta sepe magis 
implicent, quam juvent, Romani aliis quam Greci 
vestibus fuerint usi, et nulla in re magis quam in 
vestitu 

(34) Verti torquata seu assulis aureis lorquibus 
instructa. Sed mallem nunc cum limbis sericis, mut 
samlenem Kragen oder Au[schlagen um den Hals. 
Vid. Du Cange Gloss. Gr. v. Μανιάχης, ubi citat e 
Glossis µανιάχην τὸ τοῦ ἱματίου περιστόµιον, id, 
quod ambit vestis os vel hiatum. In figuris illis Ba- 
siliani Menologii, in quibus vestium scissarum ima- 
ginem exhiberi dixi, occurrit quoque imago talium 
limborum, quibus pretensi sunt οἱ cincti illi hiatus 
geu (fissure, velut segmento qnodam gerico, aut 
opere Phrygionico ; vid. e c. t. I, p. 105, 113, 161, 
162 et alibi, item Salmas. t. II Script. Hist. Aug. 
p, 569, ubi de segmentie, que guttur ornabant, 
agit. Vestes muliebres, ait, segmentis ad. guttur or- 
nabantur, hoc esl aureis [asciis. Non negem, aureas 
fascias fuisse assutas, sed segmenta proprie sunt 
fascie vel tenis purpuree sericeve plus minusve 
late, ore vestis collum ambienti assute. Pergit 
Salmasius : atque inde segmentum pro gulturts or- 
namento vel monili positum. Servius : « Colloque, 
monile ornamentum gutturis, quod et segmentum 
dicunt. » Idem habet Isidorus, et reliqua. Baadur. 
ad Constantin. pag. 35, locum Valerii Maximi cilat 
V, 2, ubi segmentum dicitur ornamentum colli, 
quod monile vocatur. Sunt ergo monilía et maniacz 
non antum aurei torques aut margaritarum fila, 
86d etiam assuta vestibus segmenta serica aut era- 

metina 


891 


pectore scilioet et dorso,] maniacata [id est tor- 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


vestiario regio vestimenta consuta, bis fissa, [in À ἀπὸ σκαραμαγγίων 


892 


(35) διαφόρων  xpounv καὶ 
ἑξεμπλίων ἀμφιεσμένα ἀπὸ διθλαττίων. Πρὸς τούτοις 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


vestitu luxuriare hominum cupido novaturiendi so- 
leat, res tamen illa sic comparata sit, ut verbis 
gatis clare significari nequeat, nisi coram oculis 
demonstretur. Multus sermo apud veteres de 
vestibus schistis seu scissis vel fissis. Qua in re 
bene distinguenda suctorum tempora, et vestes 
quoque, de quibus loquuntur. Alia enim est fissura 
pallii, alja tunice. De pallio primum dicam.Pallium 
scissum veterum Graecorum aliud erat, quamvis 
admodum simile pallio Francorum. Pallii veteris 
Greci imaginem adhuc habemus in illis sio nobis 
dictis Chorrocken, robis choralibus sacerdotum no- 
strorum. Casulas hi, alii planetas appellant.Casula 
nempe talis usque ad humerum ex utroque latere 
scissa et in summo circa collum solida, seu collum 


expedite dextram exsereret, qui vero tale palliuz 
gereret, deberet illud, si manum exserere vellet, 
attollere. Monoschiston an dischiston sit pallium 
Caroli M., de quo Du Cange |. c. loquitur, &estima- 
bunt jam, quibus t. II, Junii Actorum sanctorum ad 
manus est. [bi enim exstat illa imago, quam Du 
Cange laudat. Neglexi observare, cum eam inspi- 
cerem, qualis pallii forma esset, et in praesenti vo- 
lumen illud Actorum in promptu non est. Interea 
ut oculis estimare lectores mei pallium Francicum 
tetragonum seu bis fissum possint, apponam regis 
Francici imaginem ex illa ms. Francica Valerii 
Maximi interpretatione supra jam laudata, quamin 
membranis habet Bibliotheca senatus Lipsiensis. 
Hinc quoque apparet, Francicam esse reginam, 


in orbem ambiens, est veterum pallium quadratum, B non imperatricem CPtanam, illam feminam, quam 


Constabat pallium Grecum duabus velut alis, una 
antica, altera postica. Quod he due ale quatuor 
angulos eíficerent, quadratum appellabatur. De 
octangulari dicetur inferius. Has alas ambas ἀνέ- 
θαλλον, replicabant, rejiciebant, sic vt pars, que 
pallio promisso pedes tangeret,jam super humeris 
recumberet, ubi aut περόναις, acubus, alfligebatur, 
aut πόρπῃ, fibula inserta, firmaretur.Quando plue- 
ret, ningeret, ventus spiraretl, exempta acu vel 
laxata fibula sinebant alam deorsum cadere. Pro- 
pterea assute singulis angulis erant lacinie panni, 
quas aut acubus configebant,aut in fibulas humeris 
sumnis insidentes immittebanl, que alas revolutas 
sursum retinerent. las lacinias πτέρυγας appella- 
bant. In universum ubi esset fibula, ibi e regione 
erat πτέρυξ in fibulam inserenda, ut patet ex 
Aristophanis loco apud Pollucem VII, 14 : 
T ρτέρυγα παραλύσασα τοῦ χιτωνίου, 
Καὶ τὸν ἐπίδεσμον οἷς ἑνῆν τὰ τιτθία" 

Talis pallii imaginem non memini uspiam videre. 
Neque novi Graci eo utebantur. Nam chlamys eo- 
rum erat pallium non δίσχιστον, sed μονόσχιστον. 
Utebantur autem eo frequentius Latini, medii evi 
puta, ut Franci et Itali. Diversimode tamen scissa 
erantQuorumdamscissure laterales tantum ad genua, 
aut, ei multum, ad caput femoris usque pertinge- 
bant.Aliorum autem scissure laterales pertingebant 
usque ad juneturam humeri et ecapula,prorsus ut 
in Grecis vetustis palliis. Per hec tam alte scissa 
pallia vel casulas commode humeri exserebantur : 
per illa altera vero minus alte scissa minus com- 
mode; debebat enim qui manus exserere vellet 
pallium attollere et librare manu. Pallium tale 
quadratum minus alte scissum describit Joannes 
Mussus ita : dicta indumenta sic curta [id est valde 
curia] sunt. aliquantum plus longa de retro et de 
antea, quam de galono. Clarius adhuc Monachus 
Sangallensis de rebus gestis Caroli M. I. 36 : ulti- 
mus habitus eorum [Francorum] erat pallium canum 
[cinerei coloris] vel sapphirinum, quadrangulum, 
duplex [id est διπλωτόν, pellibus aut aliis 
rebus foderatum], sic formatum, ut. cum imponere- 
tur humeris,ante et retro pedes tangeret, de lateribus 
vero vir genua confegeret. De his quadratis pallig 
V.Du Cange ad Joinvill.p. 158, ubi sepius in chartis 
Stephani de la Fontaine memoratur un long mantel 
fendu à un cóté. Tale pallium est monoschitum, et 
accedit propius ad formam chlamydis Grece. In eo 
tantum chlamys et monoschistum Francicum diffe. 
runt, quod fissura dextri lateris ultra humerum 
procederet, et super humero ope fibule ad alteram 
chlamydis, posticam puta, partem astringeretur, si 
modo fissura in chlamydelocum habet: nar chlamys 
solida erat : sed simus in verbis faciles; in pallio 
autem Francico monoschisto ulira genu dextruin 
non ascenderet, adeo ut chlamydem gerens libere et 


ex diptycho Bosiano Montfauconius Antiqu. Ἐχ- 
plicat. t. III, tab. 26, in ere representavit. Casula 
non Graecus, sed occidentalis erat habitus. Lucu- 
lenta illa in imagine conspicuum est pallium 
quadratum a dextra pene tolum patens, a sinistra 
non tam alte scissum, in ornis seu oris gemina 
serie albarum seu margaritarum clausum. Insigne 
quoque in eodem pallio est tablium, item prepen- 
ulia, de quibus suo loco. Antequam a fissura 
palliorum 


metina ; qualia hic loci puto designari. Talis torquis 
aut collaris imaginem videre est in illa, quam li- 
brarius, qui codicem Dionysii Haliearnassei Chi- 
gianum, seculo ix, exaravit, codici suo praeposuit, 
et qjam Montfauconius in Paleographia Greca et 
t. MI Antiqu. Explicat. tab. 4, fig. 5, exhibuit, 
credens vestitum, qui Dionysio a librario ad instar 


C seculi sui circumpositus fuit, illi quoque veteri 


ettati, qua Dionysius vivebat, familiarem fuisse. In 
quo vehementer eum falsum fuisse non dubito. Ju- 
vat hac occasione imaginis illius partes breviter 
enarrare. In capite habet imago viri Dionysium 
mentientis bonetum vel camelaucium pellicio fode- 
ratum ; chlamydium exterius seu dalmatica habet 
segmentum circa collum etiam pelliceum,et mani- 
cas longas in acutum desinentes. Χιτών seu tunica 
interior habet torquem circa collum et σχίσιν, fis- 
suram longam in orbiculum desinentem, torquatam 
seu segmentatam pariter. Fissure tales require- 
bantur in vestibus, que ab antica et postica solidas 
erant et supra caput demittebantur, cum indue- 
rentur. Similem torquem monstrat primus vir in 
ultima figura tab. XIV ejusdem tomi Montfauconis- 
narum Antiquitatum, ubi Montfaucopius cole- 
tum vel collare iunicz a&ppellat et inter novos 
habitus seculi Theodosiani refert. Latissimum et 


D elegantissimum tale monile vel collare (nisi potius 


epomis aut epirrhiptarium est, vid. ad C. 9 di- 
cenda,) conspicitur in illa imagine imperatricis 
CPtane,quam Paulus Rhamnusius historie suae de 
bello Veneto adversus CPlin.1204 gesto preposuit. 
Alias complures maniaciorum imagines habes apud 
Bandurium t. Il Antiq. imp. Or. p. 632, fig. 3, in 
Helena crucem inveniente et astantibus ipsi silen- 
tiariis. Videtur tamen huic expositioni nostre ob- 
stare locus vicinus v. n, ubi habentur µανιακάτα 
λιτά. ubi vid. que proferemus. 

(35) Locum huno non expedio. Nam evertit 
omnem nostram superiorem descaramannio disputa- 
tionem. Nain οἱ ad dischista vel bis fissa pertinetsca- 
ramannium, non fuit quale superius descripsimus, 
hemicycloides, solidum per orbem, ad chlamydem 
accedens, sed fuit aut pallium quadratum Franci- 
cum, aut ei simile,id est, habuit ad latus externum 
utriusque cruris singulares fissuras. 


893 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. — APPEND. 


894 


xal µεσόζηλα δίσχιστα µανιακάτα ἀμφιεσμένα ἀπὸ A quata seu assutis aureis torquibus instructa), con» 


διθλαττίων ἕτερα χολόθια ἐκ τῶν κατ οἴκους µεσό- 
ζηλα δίσχιστα μµανιακάτα λιτά (26). Ἰστέον, ὅτι 
ταῦτα πάντα ἐν σκευαρἰοις ἐνδεδυμένοις μετ ἆλη- 
θινῶν τοµαρίων xal σιδήρων γανωτῶν μετὰ xal χαρ- 
ταλαμἰίων ὁμοίως γανωτῶν βαστάζονται. Τουθία ἐκ 
τούτων πάντων, τὰ μὲν προκριτώτερα ἀπὸ διθλατ- 


sislentíia in scaremangiis diversorum colorum et 
exemplorum cum pretexta diblattea. Praeter ea me- 
diocris longitudinis vestimenta bis fissa, maniacata, 
cum preetextis diblatteis ; alia, sed colobia, qualia 
domi gestantur, mediocris longitudinis, bis fissa, tor- 
quata, sed absque preetextis diblatteis. Haeo omnia 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


palliorum ad fissuram chitonum transeam, verbulo 
monendum duco de etymologia vocabuli casula, fre- 
quentissimi in libris Latinis medii svi, unde ad 
nos quoque venit et in voce plebeia Caseelgen adhuc 
superest. Neque Greci ea abstinuerunt ; ἐπιχκού- 
τζουλον indidem est. V. Du Cange h. v. Est igitur 
Arabice originis. Venio nunc ad χιτῶνας σχιστούς. 
Hi contrario palliis modo erant fissi. Nam ut pal- 
liorum fissura ab imo sursum ascendebat, sic de- 
scendebat chitonum scissuraasummocollodeorsum 
versus pectus et lumbos. Ut palltorum scissura ad 
latus externum crurum procedebat, sic chitonum 
decurrebat super pectore et dorso. Ut pallia qua- 
dam δίσχιστα, bis fiesa, quadrata, quadrangularia 
erant (ea enim omnia idem valent). quedem vero 
τετράσχιστα et octapgularia : sic etiam erant quidam 
chitones δίἰσχιστοι et quadrangulares, ali τετρά- 
σχιστοι et octangulares. Utriuague generis figuras 
erfrequentes videre est in Menologio Basiliano, 
illius quidem 1. c. t. I, p. 113, ubi tres conspiciuntur 
martvres quorum unusquisque bis fisso chitone 
indutus est ; hujus autem |. c. t. TI, p. 134 et 172. 
Confer has imagines cum loco Pollucis VII, segm. 
54 : 6 σχιστὸς χιτὼν περόνη xatà τοὺς ὤμους διηρ- 
το. Et facile, quid auctor ille sibi velit, intelliges. 
Hinc etiam exponi poterit vexatus Theophanis locug 
p. 207, κατὰ τῆς Υαστρὸς ἐφορει (derege Arabum 
Aretha loquitur) σχιστὰ διὰ μαργαριτῶν τιµίων, 
gerebat in ventre sci»su cum margaritis magni pretii, 
Chlamydem dixerat antea regem non habuisse, γυµ- 
γὸς ἦν. At ventre, id est thorace, gerebat chitonem 
scissum, margaritis oras fissurarum preatexentibus. 
Talem tunicam intellexit quoque Nicetas Choniates 
Andronic. II. 6, p. 175, ubi mancipiis et vili plebi 
tribuit ἀμπεχόνην εἰς γλουτὸν ἀμφισχιδῆ καταθα(- 
νουσαν, vestem, qu? gemma instruc!a flsura, ante et 
reiro, usque ad nates pertingil (qualem fere veterum 
Belgarum ait fuisse Strabo IV, p. 300: σαγηφο- 
ροῦσι δὶ «ai κομοτροφοῦσι xal ἀναξυρῖσι χρώνται 
περιτεταµέναις [ud emora arcte adhzrentlibus], 
ἀντὶ δὲ χιτώνων [quales Greci Straboni equales 
gerebant in pectore et iu dorso solidos manicisque 
defectos, gerunt alios chitonea], χειριδωτοὺς φέρου- 
σι µέχρι αἰδοίων καὶ γλουτῶν,) aut, si sio malis 
Nicetam interpretari,vestem tclorem, cujus gemina 
fissura [postica scilicet] usque ad nates pertingit, 
antica, ut par est, ad inguina descendente. Ἐπι- 
λωριχίας appellat has vestes Tzetzes ad Hesiodi 
Opera : χιτὼν xal φᾶρος, ail, ἔστι τὸ διεσχισµένον 
ἱμάτιον ὃ καλοῦμεν ἐπιλωρίκιον, diploides. Απο 
nymus Paduanus apud Murat. II Ant. ltal. 
316 : finterulas a lateribus scindi faciebant et diploi - 
des [τὰ ἐπιθωράχια, pectoralia,] ez anteriori parte ; 
tunicus etiam a lateribus scissas et a parle anteriori. 
Queri jam posset, habuerintne veteres Greci tuni- 
cas intra pedes apertas, ut nostre sunt, gradiendi 
libertatem concedentes. Non putem habuisse. Du- 
bitari quoque possit, an non τὰ σχιστά saltim fue- 
rint vestes concise, quales seculis xv et xvi gesta- 
bant nostri majores, ut ex antiquis picturis intelli- 
gitur. Sed neque Graecis in usu fuerunt vestes tam 
monstrose artificiose. neque, 8i vel eas in usu ha- 
buissent, saltim δίσχιστα diversum quid esse, no- 
men ipsum loquitur. Vid. que infra de διαχοπτοῖς 
dicam ad p. 336. Quale genus vestis significaverit 


Adalbero Laudunensis episcopus in carmine ad Ro- 
bertum, Francie regem, illis verbis, 


Et vestis crurum tenus esl. curtata. talaris 
Finditur anterius, nec parcit. posteriori, 


non liquet. Possunt enim eque bene de tunica ad 
jugulum οἱ inter scapulas scissa, quam de veste 


B inter crura et ab antica et & postica scissa inter- 


D 


pretari. 


(360) Cum scirem, λιτόν in hoc Tactico, ubi de 
vestibus sermo, significare vestem, que auri argen- 
tive et precipue segmenti circa oras collaris orbis 
et manicas assutum haberet nihil, multum flu- 
ctuavi hoc in loco. Aperte enim pugnant maniacata 
seu torquata, segmentata, et λιτά, pura, que se- 
gmenti nihil habent. Aut ergo vocabulum λιτός hic 
alio siguificatu est accipiendum, aut, quod ego qui- 
dem malim, xai est interserendum, µανιαχάτα xal 
λιτά. Sensu alio accipi si debet, nequit λιτά aliud 
significare, quam minoris przstantia, fili deterioris 
vestimenta. Qum interpretatio mihi quidem non 
probatur. Pari quidem modo reddidit illustris Ca- 
saubonus apud Polybium VI, p.468, λιτὸν περιχε- 
φάλαιον, vile legmentum capitis. At ibi quoque ea 
dictio signilicat tezumertum capitis, cui nihil aliud 
geu signi, seu ornamenti, seu tutele terriculamen- 
tive adversus ictuum vim, in hostem additum, im- 
positum esset, sed mera et nuda galeas. Vid. ibid. 
p. 169. ]ta λιτὸς ἄρτος apud Diogen. Laert. p. 609, 
est idem atque ξηρός, nudus, siccus panis, abeque ullo 
obsonio. Ad hoc igitur exemplum λιτόν ubique verti 
purum. Nam vestem puram appellabant Latini, qua 
ornamentis careret. Trebellius Pollio in Claudio 
p. 390, interulas puras habet, id est purpura non 
pretextatas, ant non segmentatas. Alias humilem 
et exiguam appellabant, auctore Salmasio ad t. I, 
Scr. H st. Aug. p. 90 et 631. Tacitus Annal. III, 2, 
signa incompta habet, id est purpura et auro, vel et 
imaginibus aquilarum, victoriarum et principum 
exuta. Latini medii evi simplices et alias appella- 
bant, nempe respectu habito ad vestes paratas, id 
est comptas, ad parandum, ὡς πρὸς ἐπίδειξιν καὶ 
ὄγχον fcctas, quas medio evo ornaias quoque appel- 
labant. Nam apud Anastasium est sarica prasina 
ornaía' nisi potius ornata pro περιορνευµένη acci- 
pias. Regula S. Ceesarii ad Virgines c. 22 : lectualia 
simplicia sint. Nam salis indecorum est, si in. leclo 
religioso stragula sacularia aut tapetiu picta resplen - 
deant. Chronicon Cassinense 1I, 74, dalmaticas pa- 
ratas, ornatas de collaribus et manicis et tabulis, 
memorat, e£ alias, id est diversi generis, λιτάς 
non paratas, undecim ; tunicas paratas quinque, et 
alias decem et novem. (Scholiastes Thucydidis 11, 
97, p. 102, explicans illam rhesin ὑφαντὰ xai λεῖα, 
texta εἰ ἰαυία, sio ait : λεῖν xà λιτὰ, πρὸς ἀντιδια- 
στολὴν τῶν ὑφαντῶν xal πεποικιλµένων. Sunt ergo 
illi τὰ λιτὰ vestes unius fili atque coloris, eoque di- 
versi a vestibus multicoloribus. quse Thucydidi τὰ 
ὑφαντά per excellentiam dicuntur ; nam quamvis 
unius fili atque coloris vestes non minus sint texle, 
quam multilices et multicolores, tamen heec in spe- 
cie nomen hoo merentur, quia cum arte οἱ diligeu- 
tia textae sunt. (Ez Addend.) 


506 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


896 


deferuntur in vasis, que coriis purpureis involuta A τίων ἀετῶν (37) καὶ βασιλικίων (38) ἀμφιεσμένα, τὰ δὲ 


gunt et firmata ferramentis politis el chartalamiis 


δεύτερα τούτων ἀπὸ βδελλίων’ (38*) σφιγκτούρια (38 *), 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


(37) Reddidi quorum prastantiora quidem assutas 
habent aquilas diblatleas, sed debueram quorum 
przstantiora quidem [υοῖα sunt ex diblatteo (seu bis- 
tíncto) illo panni genere, quod ab intextis. aquilis 
tomen habet. Credebam nempe tum, aquilas, impe- 
rii Greci insigne, assutas tibialibus seu braccis 
fuisse. Nondum scilicet tuno videram Cesaris 
CPtani imaginem illam, quam Rhamnusius laudato 
paulo ante libro suo de Bello Veneto, loco tertiam, 
proposuit,totam respersam intextis aquile singula- 
rie, non bicipitis, figuris. Ab hisaquilis figuratis ad- 
hesit panno nomen. Retulit hanc ipsam imaginem 
cum reliquis duabus a Rhamnusio cditis imagini- 
bus imperatoris etimperatricis CPtanorum Du Cange 
tabula VI illarum undecim, quas dissertationi sue 
de numismatibus evi inflmi preposvit. Verum si 
compares illud ectypum, editionis cerle Francofur- 
tensis, qua utor, cum editione Veneta Rhamnusii & 
Gaffarello curata, deprehendas, illam Capgianam in 
multis ab hac abire et nulla cum cura redditam 
fuisse. In chlamyde profecto Cesaris nullum vesti- 
gium pene aquilarum est in editione Cangiana, que 
tamen luculenter id oculos se ingerunt satis nume- 
rose in editione Veneta Rhamnusii.Tales vestes 
aquilatas appellabant. Charta Cornutiana apud 
Du Cange v. Mafors : Mafortem tramosericum, ro- 
domelinum, aquilatum. Anastasius : habentes histo- 
ríam, id est imaginem, aquilarum, Leone IV, p. 180, 
ubi memorat vestem de fundalo habentem historiam 
aquilarum. Si fundate vestes sunt circulis et areis 
rotundie obsitse, simillimam designavit Anastasius 
illi, quam Cesar Rhamnusianus modo memoratus 
gerit. Chronicon Cassipense memorat planetas pur- 
pureas cum friso et cum aquila de margaritis. In- 
texebant igitur et ineuebant pariter aquilas vestibus, 
fllis sericis, aureis et margaritis quoque. Non aliam, 
quam de aquilis historiatam (ut evo medio loque- 
bantur) tunicam puto illam fuisse, quam Noster 
p. 339, memorat his verbis : περιθαλλόμενος τὸν 
ἀετὸν τὸ γλανίδιον. Quod si tamen τὸ χλανίδιον non 

r appositionem et ἐπεξήγησιν, sed per 8e dictum 
uerit, notetque vestem ab aeto diversam (quod mihi 
quidem secus videtur), potest tamen et illud admitti 
atque explicari de veste αεἰο, que exiimum hume- 
rorum ἐπιθόλαιον, vagans et undans in auris, vo- 
Jantem velut expansis alis aquilam relerebat et aut 

rorsus idem erat cum chlamygde, aut nulla certe 
in aliu re, quam magnitudine differebat. Perfre- 
quens hujus acti figura presertim in virorum mili- 
tarium imaginibus est et expressis verbis a Contin. 
Theophan. Constantin. militarehoc vestimentum sp- 
pellatur. Ego quidem ambigo, aquilane sit, an chla- 
Inys, an utrunque (res nempe eadem diversis nomíi- 
nibus notata), id quod video Constantinum M. partim 
in pectore sinistro, partim post tergum in auris un- 
dans babere apud Bandurium t. ΙΙ Ant. imp. Or. 
p. 633, inillaimagine, quee vincentem Constantinum 
M. et ejus hasta cadentem Maxentium apud pontem 
Milvium sistit. Conspicitur ibi victorequo insidens, 
sago indutus et euper illo volitans aquila, in summo 
dextro humero fibule asserta ope lori, quod ad 
cingulum fere dependet. Plures aetorum aut chlamy- 
dum imagines conspiciuntur in figuris arcus Theo- 
dosiani ab eodem Bandurio in eodem volumine po- 
Bitis ; vid. p. 56', οἱ omnibus pene istius arcus ta- 
bulis eneis. In Menologii Basilianiimaginibus longe 
frequentissime occurrit spiculator, martyrum carni- 
fex, hae seu aquila seu chlamyde indutus, ut e. c. t. 
l, p. 50 et 74, et t. IT, p. 176. item in tsb. 18, 
tomi I Monumentor, veterum Ciampini area 23, 
ubi spiculator8. Bartholomeum strangulat. [Insignis 
est huc faciens et paulo ante a me laudatusg locus 


Continuatoris Constantiniani p. 12. Scriptorum 
post Theophauem, ubi inter omnia imperii ali- 
quando ad Michaelem Balbum perventuri hoc re- 
fertur, quod ἵματιον gotvixo6aofc, quod Leo Arme- 
nus, recens inauguretus imperator, χατά τι στρα- 
τιωτικὸν ἔθος ἄζωστον ἐπαμφιέννυτο (ἀετὸν τοῦτο 
καλοῦσιν ἤ θάλασσαν), & Leone exutum et sibi, qui 
deferret manibus traditum induerit. Partem hujus 
loci, que τὸν ἀετόν idem esse atque την θάλασ- 
σαν perhibet, in proximam hino observationem 
seponemus. Eamdem historiam referunt Symeon 
Magister p. 402, et Genesius p. 3, quorum verba 
apponere et comparare opere pretium est. Ἐκδι- 
δύσκετα. τὴν ἐσθῆτα, ait Symeon, fj» ἐπεθέθλητο 


p ῥοδοειδέσι χροιαῖς ἐκλάμπουσαν, καὶ κολόδιον, 8 


C 


D 


προσονομάζουσι κατὰ τὸ ἔχπαλαι τῶν στρατηλατῶν 
τηρηθὲν ἔθος. Genesius autem sic habet: 'Ex$:55- 
exstat τὴν ἐσθῆτα, ἣν ἐπεθέθλητο tv δυσὶ ῥοδοειδέαι 
χροαῖς ἀετίζουσαν, T» κολόδιον τῇ ἐγχωρίῳ ῥήσει 
προσονοµάζουσι, xal ταύτην ἀνειμίνης ζωστῆρος 
κατὰ τὸ ἔκπαλαι τηρηθὲν ἔθος τοῖς στρατηλάταις. 
Differunt in eo potissimum hi duo auctores, quod 
Genesius actum et colobium idem facit, alter di- 
versa. Concludas quoque ex iisdem fere aetum 
fuisse vestem, qua soleret alias cingulo astringi. 
Sed in eo, mea quidem sententia, multum falluntur, 
et apparet, eos turbidam aut nullam potiusaetiideam 
habuisse. Quid obscura et aífectoata dictio ἐσθὴς 
ἐν δυσὶ ῥοδοειδέσι ypoaic ἀετίζουσα sibi velit, non 
dixerim : vestemne, qua aquilam, chlamydem vo- 
Jantem, imitetur, an que intexias habeat aquilas ? 
Et quid tandem sunt duo rosei colores ?Suntne duo, 
tres pluresve rosei colores ? Sunt sane rose diversi 
coloris, dilutioris et profunde purpurei ; sed color 
lamen in vestibus non est nisi unus. Sed quid cum 
inepttiis nugacium et infantium Greculorum pugna- 
mus ? Ad aetos seu volantes chlamydes redeo, qui 
seculo ix, vel etiam citius, desiisso videntur. Horum 
imago quodammodo supersunt hodie adhoo illi 
parvi mantelli, quos advocati in urbibus Germani& 
quibusdam, ut Hala Magdeburgice, ubi sepe vidi, 
gestant, tam breves, ut extrema eorum in boxea 
togarum dextra recondant. Aetorum quoque reli- 
quias pulo esse tenias illas argenteis aureisque et 
sericis filis plexas, longas et multiplices, quas offi- 
ciales militares miuores, item valeti nobiliorum 
hominum assutas humero dextro gerunt. Neque 
aliud, quam tales curti mantelli advocatorum, erant 
illa τὰ κατὰ νώτου λευχκόλινα, qua a CPtanig evo 
suo gestari consuevisse bis narrat Nicetas, primum 
quidem in Alexio, Manuelis filio, c. 18, p. 174 ; 
einde vero etfam in narratione de rebus urbis ab 
ea Latinis expugnata . 382. Prior locus hic est. 
Narrans ibi gaudium factionis Andronico faventis 
ob eum imperatorem nuncupatum, ait quosdam 
mediis in plateis tripudiasse : Ἐξενεγχόντες τὰ 
συγκλητικῶς ἐξυφασμένα τῶν χεφαλῶν καλύμματα, 
καὶ των χατὰ νώτου λευκολίνων γεχυµένων λαθό- 
µενοι, διείλουν αὐτὰ, ὡς σφαίρας, χοροστατοῦντες 
τοῖς ἐκ τῶν τριόδων, prolatas calyptras, quales se- 
[candida. 
nalores capitibus gerere solent, et fusa per dorsum 
38) Vide supra not. (50) col. 339. 
38')Cum intezxtis parvis muscis. Proprie sunt βδελ- 
λία τὰ τῶν θυλαχίων τῆς πτελέας ἔσωθεν ἐξελθόντα 
μυγαδάρια, parvs musca, que prodeunt e folliculis 
in ulmis naseentibus ; vid. Du Cange v. Μυγου- 
δάριον. Unde videntur nomen habere, βδελλία ἀπὸ 
τῆς Tte) lac. 
(38'*) Quid hec sint, nescio, nisi forte indusia 
linea ; vid. Du Cange h. v. et que paulo post de 
bypocamisobraciis dicemus. 


897 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINJE LI3. I. — APPEND. 


. 898 


θάλασσαι (38**) καὶ ἁθδία (39) πλατύλωρα xal ἀθδία A pariter politis. Porro tibialia ad superiora vesti- 


μασουρωτὰ (&0), τὰ piv ἀμφιεσμένα ἀπὸ διθλαττίων, 


menta ρος.ἰπεηίία, et tot, quot illa, numero; quo- 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


candida linlea | apprehendentes, ea. velut glomos 
restiarios evolvebant εἰ obvio. cuique e triviis occur- 
renti in. manus dabant, ub. secum, apprehenso velut 
reste, choream ducerel. Designat hic ludum, quem 
veteres restim aut seriam ducere dicebant. Alter 
locus Latinorum urbe potitorum insolentiam exagi- 
tans hec inter alias eorum notat intemperies : Των 
Ἱματίων τὰ πλατύσημα μὴ χατὰ χρείαν, πρὸς δὲ γέ- 
λῶν περιθαλλόμενοι τὰς ἁγυιὰς περιῄεσαν, xal τὰς 
ὀθονοσκεπεῖς πιρικρανίούς καλύπτρας ταῖς χοµυ- 
φαῖς τῶν ὀχημάτων περιτιθέντες, xat τὰ κατὰ νώτου 
κεχυμένα λευχόλινα ταῖς ἰππείαις γένυσιν αὐτῶν πε- 
ριθέοντες ἄλλῃ καὶ ἄλλη τῆς πόλεως ἐξιππάζοντο, 
vestes latis clavis [vel lablíis) insignes non ad usum, 
sed lubidrium induli circulabant per compita; lectos 


sublilibus telis pileos imponebant equorum suorum B 


verticibus, candidis linteis, que de humeris [5 per 
dorsum undare promiltuntur, eorum ora substringe- 
bant, eoque in. apparatu huc illuc pervagantes obe- 
quitabant. Unum ad nostros aetos adhuo addo, 
videri Russos a Grecis morem aquilas vestibus 
assuendi aut intexendi accepisse. Minores enim 
officiales imperiales, uL e. c. veclores currua pu- 
blici, postiliones,aquilam rubram assutam habent, 
auctore libro Germanico, das veranderte Russlandt 
inscripto. 

(38**) Neque de hac veste multum preter con- 
jecturas afferre valeo. Si fidem habet, et habere 
omnino debet, superius citatus continuatoris Con- 
stantiniani locus, non differunt ἀετός et θάλασσα. 
Et esset sane aptum nomen θάλασσα, mare, vesti 
undanti non minus, quam aquila. Pari modo vete- 
res Greci peplos mulierum undantes et a capite ad 
pedes demissos ῥύαχας appellabant, fluvios torrentes; 
vid. Diogen. Laert. p. 305, ubi male mutarunt. 
Forte inde quoqueest, quod zauschorum seu man- 
datorum imperialium apud Turcos vestis exterior 
θαλασσοφέρεζε dicitur, voce e Greca et Arabica com- 
posita, quarum pars altera vestem amplam notat. 
Ambe denominationes congrue ; vestis enim talis, 
que& cingulo astringi non solet, ampla est et quasi 
undat. Fuittamen, antequam Continuatoris illum 
viderem locum, cum crederem, thalassas fuisse 
dictos pannos undulatos, cymatiles, quo de genere 
est vulgo sic dictus Camelot, voce nona camelorum 
pilis, sed ab illo ipso,ged corrupte prolato,cymatilis 
repetenda ; de cujus panni confectione vid. Busbek. 
Epietol: I. p. m. 57 et 62. (Utor editione Wechel. 
1605.) Suspicatus porro fui, maría fuisse has vestes 
dictas ab undantibus aut institis et oris, aut filis 

er medium pannam intextis,quales veteres µαιάν- 

ρους appellabant, novi Greci ποταμούς. Antipater 
in Anthologia 1. vi, c. 8, p. 425, habet puellas tres 
Diane donaria dedicantes, quas inter una vestem 
dedicat cum intextis puellis choream agentibus et 
flexuosis Meandri errores amantis fluentis ; 


Καὶ βιτίη μὲν τάσδε χοροιθαλέας χάμε χούρας 
MS τε Matdvbpos deibpa πολυπ ανίος, 


Vid. Salmas. ad Tertull. p. 302, ed. Parisin. Vi- 
deor mihi tale panni genus θαλασσωτὸν, χκυματῶδες 
videre iu nummis Justiniani; ut ultimo versus 
primi tabule «που apud Du Cangium in Familiis 

yzantinis p. 88, et ejusdem tabulis versu secundo, 
item quarto bis.Novorum Grecorum sic dictos ποτα- 
μούς in vestibus sic describit Du Cange. Lines 
sunt, ait, candide rubeis inlermistz in. palliis, 
mandyis et stichariis sacerdotum Grecorum. — Λη» 
dreas a S. Cruce apud eumdem cappam ait vi- 
disse Graeci patriarchz rigis albis purpureisque per 
iransversum a summo wsque deorsum  variatam. 
Nihil profecto aliud sunt ille per certa intervalla 
posite in tunicis & summa ora ad imam usque 


C 


teniole, in quibus bine extime linee candent, 
medie singulares rubent, quam veterum maandri 
aut scale Boetii in Consolatione, ubi habitum 
philosophis describit. Vestibus eam ait indutam 
fuisse, quarum in extremo margine II, ín. supremo 
vero 8 legebatur inlextum ; atque. inter. utrasque 
litteras in scalarum modum gradus quidam insigniti 
videbantur, quibus ab inferiore elemento ad superius 
esset. ascensus. Disputatur, quid ille littere sibl 
velint : non enim absque ratione confictas a philo- 
sopho fuisse palam est.Quantum colligo e sententia, 
quam ab aliis relatam habeo, extra nexum excer- 
ptam, videtur pro TI littera T reponenda esse, ques 
Γένεσις signifloet, ut 6 notare videtur θάνατος, 
Quas autem Boetius scalas appellat, ee sunt pro- 
cul dubio tenie purpuree alteriusve coloris, ves- 
tibus à summa ora ad imam parallele per certa 
intervalla assui aut intexi solita; qualium scala- 
rum, maandrorum undarumve, ποταμῶν aut θα” 
λασσῶν, exemplum est videre apud Ciampinum 
t. II Monumenti vet. tab. 39. 

(39) Si non contractum est pro ἀθάδια, adeoque 
non est Arabica vox Abaf, non novi, quid sit aliud. 
Est autem Abah vel Abat gestamen Arabum Chal- 
deorum precipue Christianorum, seculo septimo 
Satyris Geriri poete, Christianis valde infesti, ex- 
agitatum, sed et patrum memoria Itinerariis Petri 
della Valle et de la Roque celebratum. Laudatus 
ltalus ]. 1, epist. 7, describit ut tunicam crassi fili 
in pectore scissam, absque manicis, quam super 
indusio gestent Arabes. Gallus autem pallium exti- 
mum appellat, pag. 4 de son Voyage de Seyde a 
camp du grand. Emir. J'avais, ait, par-dessus le iout 
une manitére de manteau appelé aba, fait. d'une 
espéce de bourracan bariolé de blanc εἰ de moir 
avec de peliles fleurs tissues d'or. Miretur nemo me 
ubique Arabica crepare et captare. Si modum hao 
in re excedo, patior quod amantes omnes solent. 
Vigiles et somniantes amata spectant et audiunt. 
Amavi quondam Arabicas lilteras et strenue colui, 
magno cum rerum mearum dispendio, pauco in 
litteras commodo per hujus szculi indolem,cui Ára- 
bica sordent. Non tamen nihilo propterea minus 
certum est numerosam catervam et velut coloniam 
vocabulorum Arabicorum in novam Grecam lin- 
guam immigrasse, ut & bellis et commerciis conti- 
nuis gentium vicinarum contingere solet.Multa pa- 
cis bellique negotia Grevis nullo non tempore fue- 
runt cum Saracenis, donec amborum res florerent. 
Aliquando quoque traducte in Greciam integre 
colonis genlium orientalium Arabice loquentium. 
Vid. Nicephor. Patr. CPtani Breviar. p. 204. 

(40) Cum μασούριον 8 Du Cangio Gl. Gr. per 
lagenula exponi viderem, dedi in Latinis cum ?n- 
textis lagenulis. Rectene an secus, viderint alii. 
Vereor profecto, ne rectius fuerit cum inteztis si- 
phonibus aut cannulis, cylindris longis.Nam quan- 
tum colligo ex allatis α Du Cangio in Gloss. Gr. 
eremplis vocis μασούριν, fuerunt masuria tubi 
vitrei longi ad inflandum vel injiciendum liquorem 
in vas aliquod sanguiferum. Pannum admasurum 
invenio apud Du Cangium Gl. L. h. v., qui locum 
hunc ex Leone Ostiensi |, 7, Chronic. Cassin. 6. 
58, adducit : pannum admasurum pro Bysantiís 
octo. Non dubito dividendam esse vocem in duasg 
ad masurum, id est cum masuris seu lagenulis in- 
textis. Possem huoc non sine specie veritatis referre 
toaleas masoriícas, quasi legenulis intextis ornatas, 
quarum meminit Anastasius in vita Leonis IV, 

. 196 : obtulit tres toaleas [us legendum et hic et 
n allero ejusdem loco p. 188, quos ambos citat 
Du Cange v. Olea] masorícas odo καν 


dinis, serico textus colereque. depictos, ος VARY 


899 


CONSTANTIN] PORPHYROGENIT! 


: 900 


rum prastanliora quidem aasutas habent aquilas À τὰ δὲ xai λιτά. Ὑποχαμισοθράχια (41) διαφόρων ποιο- 


diblatteas et basilicia seu arma aut insignia impe- 
rialia; ab hís autem secunda et quoad pretium in- 
feriora habent pro exemplo intexta bdellia seu 
parvas museas. Sphincturia seu strictoria,thalassas 
seu maria [vestis genus ita dictum], et abdia cum 
latis loris, et abdia cum intextis lagenulis, partim 
pretextata pretextis diblatteis,partim etiam absque 
iis seu pura. Porro hypocamisobraccia seu braccas 
diversarum qualitatum, tam quoad capacitatem, 
quam quoad pretium. Epirrhiptaria seu injectoria 
scapularia, scapulas et caput tegentia, veri luminis, 
primi ordinis et secundi et tertii. Zostria seu cin- 
gula veri luminis varia, et pseudoxea seu palli- 
dioris coloris, singula pretio unius nummi et qua- 
tuor miliaresiorum, alia pallidioris luminis pretio 
nummorum singulorum, alia pretio miliaresiorum 
octonorum. Calceorum ex adimio seu corduano pa- 
ria diversa. Hiec omnia in bulgis aut et bisaccis 
debent deferri, et destinata sunt nobilibus trans- 
fugis, quibus dantur, et aliis nobilibus magnisque 
alienigenis, quibus mittuntur. Porro fert secum 
imperiale vestiarium vestes pro minutie, qua- 
les domi gestantur, prestaniiores et nitidas, pre- 


τήτων. Επιῤῥιπτάρια, (42) ὀξέα (43) πρῶτα καὶ δεύτε- 
px καὶ τρίτα, ζωστρία ὀξέα διάφορα xal ψευδοξέα (44) 
ἀνὰ νομίσματος ἑνὸς καὶ µιλιαρησίων δ’. Καὶ ἕτερα 
ψευδοξέα ἀνὰ νομίσματος αἱ, καὶ ἕτερα ἀνὰ µιλια- 
ρησίων ^w. Ὑποδήματα ἁδήμινα ζυγαὶ διάφοροι. 
Ἰστέον, ὅτι ταῦτα πάντα ἐν βουλγιδίοις ἤ καὶ iv δι- 
σακχίοις ὀφείλουσι βαστάζεσθαι. Ταῦτα δὲ διὰ τοὺς 
εὐγενεῖς πρόσφυγας τυγχάνούσι xal διὰ τὸ εἲς 
εὐγενεῖς καὶ µεγάλους ἐθνικους ἀποστέλλεσθαι. 
Ἱμάτια λεπτόζηλα ἐκ τῶν κατ οἴχους πρόχριτα xal 
καθαρὰ ἀμφιεσμένα ἀπὸ τριθλαττίων xai διθλαττίων 
ὀξέων xal διθλαττίων ἀετῶν καὶ ᾖβασιλικίων xel 
βδελλίων, ἀμφότερα δίσχιστα μετὰ περσικίων διὰ 
τοὺς στρατηγοὺς xal κλεισουράρχας. Ἕτερα μάτια 
ἐκ τῶν κατ’ οἴχους λεπτόζηλα δεύτερα λιτὰ δίσχιστα 
μανιακᾶτα διὰ τοὺς θεματικοὺς τουρμάρχας καὶ 
λοιποὺς πρὀσφυγάς τε xal ἄρχοντας. Ἰστέον, ὅτι 
ταῦτα πάντα ἐν σχευαρίοις ἐνδεδυμένοις 0 ἆλη- 
θινῶν τοµαρίων xai σιδύρων γανωτῶν μετὰ καὶ 
χαρταλαμίων ὁμοίως γανωτῶν βαστάζονται Σφιγ- 
κτούρια, θάλασσαι xai ἁθδία πλατύλωρα xal µασου» 
ρωτά, τὰ uiv ἀμφιεσμένα ἀπὸ διθλαττίων, τὰ δὲ 
λιτά. Ἐπιῤῥιπτάρια ὀξέα διάφορα, ἱπποκαμισοθράκια 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


festis diebus ín circuitu allaris majoris dependerent. 
Sed masorice ille huc non pertinent,utpote no- 
men habent de insula Majorica, in qua flebant.Sa- 
raceni Andaluseni medio evo maximum faciebant 
in Occidente commercium pannorum pretiosorum, 
ul passim celebrarentur panni de Spunisco, purpu- 
7 Almarienses, el sic quoque /oalee Majoricen- 


s. 

(41) Id est Aypocamisa et braccas. In hunc mo- 
dum reformanda nostra Latina. Quid autem sunt 
hypocamisa? Quantum intelligo e farragine exem- 
porum v, Κάμισον οἱ Ὑποχάμισον allatorum a Du 

ange in Gl. Gr., fuit χάµισον idem quod χιτὼν 
exterior, brevior, ad genua desinens, ὑποχάμισον 
autem ochito interior, ἐσωφόριον, ad pedes vel talos 
desinens. Xo:yxco3ota vero forte fuerunt subucule, 
interule lines cuti proxime incumbentes. Illustrabit 
bec nostra et rem illorum temporum vestiariam 
insignis locus Joannis Mussi in Chronico Placentino 
apud Murator. t. lI, Ant. Ital. p. 320: juvenes por- 
Lant alia indumenta et larga (pallia aut chlamydes] 
et alia curta el stricla ; εἰ sic curta, quod ostendunt 
medias nates el. genitalia [videtur τὰ καθάδια vel 
τὰς διπλοΐδας significare, quas nos Bruslatze ap- 
pellamus, quas! ῥάχη τοῦ στήθους, ἐπιφωράκια], 
φαΐνο, quod portant caligas (id est braccas, femora- 
lia] de panno sic longas (id est valde longas], lígatas 
in quinque partibus ad. zuparellos [id est annexas 

uinquies ταῖς ἐπενδύταις Beu pannis illis pectora- 
Jibus; V. Du Cange v. superalia], quos portant de 
subtus alia indumenta, quee cooperiunt totas nates, 
membrum et genitalia cum dictis caligis. El ctiam de 
subtus habent zaraballas lineas strictissimas. Ergo 
saraballas appellabant indusia, de voce Arabica, V. 
Du Cange v. Saraballa. Quod addit strictissima, 
miror; nam Arabes sarabál de amplissima quaque et 
maxime prolixa veste intelligunt. Inducit me tamen 
hio locus, ut τὰ σφιγκτούρια fuisse credam id, quod 
nobis indusia sunt. Debraccisjam attigi,cum detou- 
Glow agerem. Nam bracce Grecorum erant sic 
formate, ut heiduccorum ; procedebant scilicet a 
venire imo inde usque infra suras, ut videre est in 
Menologio Basiliano t.1, p. 9, 22, 23, 26, 27 οἱ 


C 


D 


alibi. Conf. Murat. Ant. Ital. t. II, b; 110. * (D. 
braccis imperatorum CPtanorum V. Du Cange ad 
Villeharduin. p. 309.]' Antequam argumentum hoo 
deponam, juvat brevibus Glossam apud Du Can- 
gium Gl. Gr. p. 564, illustrare, hanc nempe : xa- 
ptadcocdicunlur ministri ecclesiastici, qui in ecclesia 
calefaciendis sacris lebetibus occupantur. Vox hec 
non a χάµισον, sed ab alia descendit Arabica vel 
potius Syriaca, que ministrum signiflcat. Est qui- 
dem κάµισον etiam Arabice orignis. 

(42) [Ἐπιῤῥιπτάριον, capitis tegumentum, quo 
patriarcha utebatur. Georg. Monach. p. 567.]* Ex 

eoae Grammatico p. 490, patet esse capitis tegu- 
mentum. Frustra ergo reprehendit Goar. ad Ce- 
dren. p. 614. Xylandrum, qui cucullum vertit. Pa- 
riter Du Cange Gl. Gr. h. v. frocco monachorum 
comparat, ubi vid. Ex Nostri p. 419 apparet, ve- 
sgiem banc jugulo fibule seu agrafii ope astringi 
potuisse. 

(43) Sepe perarduum est dicere, quem colorem 
voce ὀξύς significent, rubrumne, an violaceum. 
Sane ut plurimum reddere solent viri docti hane 
vocem Latina riolaceus. Sed rubrum quoque eam 
significare apparet e loco Nicete apud Salmas. t. Il 
Hist. Aug. E 960 et ex illo Cheremonis apud Eus- 
tathium ad Odyss. K, qui ἰδίως τὰ ῥόδα ὀξυφεγγῆ 
xai ἔαρος τιθηνήµατα appellat. Non pallidi, sed in- 
tense rubri et ad fuscum pene accedentis coloris 
rosas intelligit. Sepe quoque ὀξὺ non colorem, sed 
coloris modum notat, intensum valde, vividi lumi- 
nis et oculos ferientis. Hinc opponuntur τὰ ὀξέα et 
ψευδοξέα, lumine solo in censum veniente. At 
quando ὀξέα πρῶτα, δεύτερα, τρίτα recensentur, 
coloris, non luminis habetur ratio. Sepius enim 
tinzebatur pannus, et sericum alque coccum non $6- 
mel linclum habet Vita 8. Amatoris apud Du 
Cangium v. Plumatum. 

(44) Est idem quod pseudoalethina, de qua Sal- 
mas. ad Script. list. Aug. t. II, p. 405. Ηορφύραν 
ἐψευσμένην τὸ ὄνθος memorat Themistius p. 217, 
el πολλὰ βασανιστήρια τῆς πορφυρας et βασα- 
νιστὰς ejus, de quibus supra jum dixi, ubi de ζυγο- 


. στάταις, 


901 


DE CERIMONIIS AULA BYZANTINAE LIB. I. — APPEND. 


902 


διαφόρων ποίοτήτων. ᾿Ἱστέον, ὅτι ταῦτα πάντα iv A textatas triblatteis et diblatteis veri luminis et di- 


βουλγιδίοις f] xal dv δισακχίοις ὀφείλουσι βαστά- 
ζεσθαι. Λογάριον εἲς ἔξοδον τοῦ φοσσάτου εἷς φιλο- 
φρόνησιν τῶν ἀγωνιζομένων lv πολέμοις καὶ τῶν 
ἀρχόντων xal εἷς λοιπὰς ἐξόδους, χεντινάρια (45), 
µιλιαρήσια, caxxia (46) εἷς τὸ διδόναι τοῖς φυλάσ- 
σουσι σχολαρἰοις sl; τὴν βασιλικὴν φῖναν (47), τοῖς 
τε βασιλικοῖς ἀγούροις (48) καὶ τοῖς ἐπὶ τῆς βασι. 
λικῆς ἑταιρείας xal ἄλλοις, oic ἂν χελεύει ὁ βασιλεὺς 
εὐσέθειαν (49) διδόναι, εἴτε καθ) ἑθδομάδα ἅπαξ, 


blatteis aquilis et basiliciis et bdelliis. Omnia ista 
sunt bis figsa et persiciis seu marsupiis instrucia et 
sirategis atque cleisurarchis destinata. 2638 Alia 
vestimenta ex genere domesticorum minuta secundi 
ordinis absque pretextis, bis fissa, torquata, pro 
turmarchis provincialibuset reliquistransfugis atque 
tribunis. Hec in vasia deferuntur, que coriis pur- 
pureisinduta sunt et instructa ferramentis politis el 
chartalamiis (seu manubriis pergamenis] pariter 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


- (45) Jam quidem egi de centenariis ad p. 20 
(horum Commentar. p. 44), neque rursus de illis 
: sermonem instituerem, nisi me tum, cum illa acri- 


αἱ τίσσαρες φῖναι in Ecclesia, stationes nempe 
quatuor οἱ termini velut, quos non excederent, 
qui a communione reliquorum fidelium separati 


berem et prelo excuderentur, preteriisset insignis Bj essent. Anonymus in descriptione S. Sophie p. 261, 


locus Abulfede, quem a me impetrare nequeo ut 
lectori negem, ut qui morem principum orienta- 
lium vegrandes et ponderosas auri argentique ro- 
tas dictas ad nummorum instar conflandi et ins- 
criptionibusornandi,qualium vix umbre sunt nostri 
sio dicti medagliones, praclare illustret. Narratigi- 
tar Abulfeda ad A. 377 (C. 998), Sahebum, filium 
Ebadi, primum consiliarium et administrum Fa- 
chreddauls Bujide, qui Saheb primus, ex imita- 
tione forte aule Byzantine aut Romans, titulum 
sahebi, hoo est comilis, in Arabicam gentem intulit 
(V. d'Herbelot p. 733), domino suo in Kalendis 
anni strens loco obtulisse nummum aureum mille 
miscal seu librarum pondo. Equiparari solet 
miscal sesquidrachme. Fuit ergo propemodum 
mille quingentorum ducatorum Belgicorum pondo. 
Verba auctoris sunt : Fulvus [hic est nummus] soli 
iam aspectu [ratilo], quam forma [rotunda] similis, 
a cujus attributis attributa solis omnía desumpta 
sunt ; 

Quem qui denarium [hoc est ducatum vel solidum 
aureum) appellet, verum ille nomen ei tribuil. At 
qui mille denurios eum esse asseveret, ille dicit 
unum aliquod de hujus nummi prazdicatis. 

[nventionis prorsus nore. Nam α rerum princi- 
pio cusus non fuil aller similis, neque signati fue- 
runt ejus sodules lalibus charactertbus. 

Referl genus el nomen ad. Schahinschahum [seu 
regem regum, Fachreddaulam οἱ de eo vel Fachri- 
cus vel Schahinschahicus appellatur, velut man- 
cipium ejus], etiamsi minutus [et tanto domino 
indignus] si4, ut qui. munificentiam ejus. implora- 
tum veniunt. 

Significat eum in vivis exaciurum esse tot. annos, 
quot ipse miscal pendet ; quo mundus de longa do- 
mini sui zlate latari εἰ bonam spem alere inci- 
piat. 

Dempta et in censum non admissa hyperbole, 
est elegans et nobile epigramma. En specimen 
poeseos Orientalium. 

(46) Vereor, ut satis assecutus fuerim hujus loci 
sententiam. Videtur enim velle dicere 88ccos, qui 
scholariis in stipendium darentur. Unde conclu- 
das, militibus in saccis fuiese tum quoque solu- 
tum stipendium, ut hodie apud Turcas fit, qui se- 
cundum bursas numerant, singulis bursis eamdem 
certam nummorum summam continentibus. Adeo- 
que debet, σακχία veluti pro specie quadam pecu- 
nia sumi, qualis suat centenarii, etc. 

(47) Apparet e pluribus locis hujus Tactici, finam 
esse excubias vel stationes casirenses, vel quod 
essent in ex!remis castrorum flnibus, vel quod 
essent fines, ὅροι, termini, ad quos finiti, defloiti, 
confiniti (confinés, ut Franci dicun!), id est appositi 
essent et stare jussi milites. Φῖνα in genere est 
omnis limes, terminus, opoc, ἵρμα, quod finit rem 
et secernit eam a vicina. Hinc intelligas, quid sint 


C 


ed. Combefis. in Originibus CPtanis : Τὰς τέσσαρας 
φίνας τοῦ vxo) ὠνόμασε τοὺς Ó ποταμοὺς ἐἔξερχο- 
µένους ἐκ τοῦ παραδεῖσου, καὶ ἔδωχε νόµον, ἵνα χατὰ . 
τὰς ἁμαρτίας Ίστασθαι ἕνα ἕκατον ἄφοριζομένους, 
Ergo erant fine ille Ecclesie quas mete, ubi con- 
finiti, ἀφωρισμένοι κεχωρισµένοι, BStarent a reliquo 
ecu peccatores ; V. Du Cange, h. v. in Gloss. G., 
& quo videtur Cl. Leiche inductus fuisse, ut. apud 
Nostrum p. 14, porticum redderet. Est et ibi meta 
medio in triclinio stututa ex hedera, myrto et ros- 
marino 8ic facta, ut e trunco recto duo velut bra- 
chia aut tect&à, umbellas oblongas, extenderet, 
eoque prestaret usum porticus, non tamen arcuate 
neque clause a lateribus, sed patentis et plane ad 
instar littere T formate. In nostro presente loco 
per τὴν βασιλικὴν jw intelligitur interior custodia 
circa tentorium Augusti vel prestorium. Nam erat 
alia quoque exterior per ambitum extremum castro- 
rum, ut patet e sequentibus p. 277. In circo quo- 
que fina eret, alio nomine vi dicta, porticus con- 
Blans e duobus lateralibus et uno transverso ambu- 
lacro, quarto anteriore latere, per quod intratur, 
patente, ad instar littere Grace Pi dicte, qualem 
vidi Amstelodami su»er Amstela, et exstat adhue 
in Dalmatia apud Salonam ex vetusto palatio 
Diocletiani, ut patet,e figuris illius imaginis, quam 
deditSponius in Itinerar. t. I, p. 20, et ex eo Banduri 
not.ad Constant. p.84 et Montfaucon. t. III, Antiqu. 
Explic. p. 134. Vide intra p. 355 : ἀνέρχονται μέχρι 
τῆς φίνας Ίγουν τοῦ Il, Fine nomen illa porticus 
non eo oblinuit, quod porticus esset : nam φῖνα 
porticum per se non notat : sed quod in fine circa 
esset, ubi finiretur cursus. Quod autem fina hiec 
porticns esset, id aocidens erat, neque ex eo effici 
potest, (inam porticum notare. 

(48) Interpretantur &yovpov juvenem grandi, 
robusto et venusto corpore : V. Du Cange b. v. et 
Γαρσονοστάσιον et Garso et ad Alexiad. p. 338. Veni 


D aliquando in eam opinionem, descendere hano 


vocem ab ἄκουρος, juvenis imberbis, cui barba non- 
dum crescit. Sepe Υ et x permutantur. [ta παραγά- 
δην habet du Cange Gl. Gr. pro παρακάτιον, rete, 
quod lembum sequitur u piscatoribus tractum. 

(49) Pietatem, id est muniflcientiam. Ab εὐσέδεια 
pietate, adhuc superest in Italica lingua ptetanze, 
portio esculentorum, qua monachis aliisque personis 
ultra panem ad. victum datur. Verba sunt Murato- 
rii Ant. Ital. t. 1I, p. 19605. Humanitatem appella- 
bant quoque Latini medii evi et pietatem, V. Du 
Cange his in vocibus. Solatium, solatia tribuebantur 
est in cod. Theod., boc est principis munificentiam 
effundebat ; v. Guther. p. 499 et Du Cange Gl. Lat. 
h. v. Goar. ad Codin. p. 75, inter εὐσἔθειαν et 

(λοτιµίαν ita distinguit, ut illa sit liberalitas in 
Roclesias, hec in proceres et milites erogata. Sed 
locus noster hanc distinotionem destruit. 


908 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


904 


politis. Porro strictoria, thalasse et abdia cum A εἶτε χατὰ δύο, xai εἲς λοιπὰς ἐξόδους. Παραλαμθάνεί 


Jatis loris, et masurota, quedam diblatteis pre- 
texta, quedam pura. Epirrhiptaria vel scapularia 
varia; braccas diversorum generum. Hac debent in 
bulgis aut et in bisacciis deferri, Fertporro quoque 
vestiarium imperiale secum ad expensas fossati 
faciendas logarium seu certam quamdam numerate 
pecunie copiam tam in centenartiis, quam in mil- 
liaresiis, iisque in sacculos inditis, ut habeat impe- 
rator, unde largitionibus eos, qui sese strenuos in 
bellicis periculis monstrant, et tribunos honorare 
ceterisque necessariis expeusis satisfacere possit ; 
ut et scholariis, qui regiam finam vel custodiam ca- 
strensem obeunt, et regis aguris seu ephebis, et illis, 
qui ad regiam heteriam pertinent, aliisque, quibus 


δὲ ταῦτα ὅ τε σαχελλάριος xal ὁ εἶἰδικὸς, xal βαστά- 
ζουσιν εἷς τὰς φορτώσεις αὐτῶν πυρέχκθολον μετὰ 
Ίσκας (50) xal κανδήλας ἀργυρᾶς Υ’, xal χαλχᾶς v, 
µία μὲν εἷς τὸν κοιαῶνα, µία δὲ εἷς τὸ κουκουµίλιν, 
ἑτέρα δὲ εἲς τὸ παρακοιτωνάριον. Ὀφείλει δὲ γίνεσθαι 
λάχκκος (51) ἔχων βάθος σπιθαμὰς δύο, xai ἵνα σχε- 
πάζονται ἑπάνω τῆς γῆς ὑπὸ πετάλων χαλκῶν xo- 
σκινωτών, xal συμπαράκεινται αὐταῖς πρὸς t» (52) 
τρία κηρούλιά (53), φανάρια (54) χαλκᾶ κοσκινωτὰ, 
καὶ ὡρολόγιον (55) μικρὸν ἀργυροῦν διὰ τὰ νυκτε- 
ρεύματα, Omto ὀφείλει ἵστασθαι εἷς τὸν κοιτῶνα. 
καὶ ἕτερον χαλκοῦν, ὅπερ ὀφείλει ἴστασθαι Ένθα ol 
κοιτωνῖται µένουσι. Πρὸς τούτοις σκουτέλλια 


ὁλόχρυσα O', µινσουβάκια ὁλόχρυσα β’ ὀρθομί- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(50) In Latinis permulavi harum vocum signifl- B tennibus, et cornu, ad tabulas ligneas :neasve 


cationes et pererroremtribui pyrecholo, quod hisce 
erat, et vicissim huic, quod illius. Est nempe pyrec- 
bolum terebelja lignea, qua super hyscam agitata 
fortiter hec ignem concipit. Hysca vero vel hisca, 
pro quo Latini propius ad orlginem esca dicebant, 
est fomes ignis, lignum spongiosum aut materies 
illa lignea fungosa, que in nucibus e. c. inter cor- 
ticem et medullam sepe invenitur, aut qualis est 
illa materies fungosa, qua nostratibus Schwamm, 
Feuer-oder Pulverschwamm appellatur ; V. de hac 
voce Paul. Leopard. Emendat. VIII, 7. et Du Gange 
Gl. Gr. hb. v. Non est vox barbara, quod Greculi 
perhibent, sed bene Grece originis, quamvis 
mulilata. Veteres Greci ἐσχάρα dicebant, item 
στορεύς. lllud perhibet Theophrastus Hist. Plant., 
hoc Scholiestes Apollonii Rhodii ad ].1, v. 5. 1184, 
ubi sic ait : Τὰ ξύλα παρέτριθον xal ἐπ᾿ αὐτῷ (sic 
leg., postea, eo facto, per hoc, aut ἀπ᾿ αὐτῶν ez illis 
eliciebani) τὸ πῦρ ἔθαλλον. HopYia γὰρ ταῦτά crat 
τὰ προστριθόµενα ἀλλήλοις πρὸς τὸ πῦρ ἐγγεννᾷν, 
Qv τὸ μὲν ἐστιν Όπτιον, ὃ καλεῖται στορεὺς, θάτερον 
δὲ παραπλήσιον τρυπάνῳ, ὅπερ ἔπιτριθοντες τῷ 
στορεῖ στρέφουσιν. Multis hunc morem ignerm exci- 
tandi, Grecis, Latinis et Arabibus usurpatum de- 
clararunt Petrus Scriverius in Hist. Comitum Hol- 
landie p. m. 391, et Schuliens. in Orig. t. I, p. 63. 

(61) Hoc vocabulum Grecis cavum quodcunque 
receptaculum notat, sive vacuum, sive plenum 
rebus humidis aut siccis. Ita quoque Latini lacus 
dicebant, quo sensu in Latinis posui. Latini sequio- 
res vitreas ollulas, in quibus lychbnos per noctem 
ardentes deponebant metu scintilIarum decidentium, 
ne circumposita incenderent, appellabant crucibula. 
V. Du Cange h. v. Vocabulum id & Germanica voce 
Krug, crucha, cruche, id est ollea, urceo, derivanda 
e&t, unde faetum deminutivum cruciolum, interpo- 
sito, m, crucimolum, eoque in b mutato, crucibulum. 

52) Vid. que infra ad p. 281 dicam. 

53) Dixi in Latinis, quid sit, ex mea quidem 
sententia. Nos appellamus ein Wachsstok. Forte 
Idem fuit crinale, de quo V. Du Cangium h. v. 

(54) Perhibet Du Cange Gl. Lat. Cereophalum, & 
Cinnamo inventionem laternarum castrensium Ma- 
nueli imperatori tribui. Non meminime id in Cinna- 
mo legisse. Certe [εἰ] έως. Antiquiores enim illo eas 
esse,constat ex hoc loco. Tales laternas appellabant 
Latini absconsas etsconsas (quod candele ardentes in 
iis absconsa laterent), v. Du Cange Gl. L. h. V. Ber- 
nard. Monach. in Consult. Cluniac. : prior accipit 
$consam, quam ea hora candela inlus accensa omni 
nocle parat illi hebdomadarius ad faciendam cir- 
cam, id est circitationem, Jlustrationem, que 
obeundo fit. E variis materiebus faciebant tales 
&bsconsas, vitro et corio tenuiter raso, membranis 


D 


allixis. Elegans est locus apud S. Altelmum de 
Laude Virginum : 


Nec laterna tibi vilesceat vitrea, virgo, 
Tergore vel raso et lignis compacta salignis, 
Seu membranarum tenui velamine facta, 
Quamlibet αγαία pracellat forte laterna. 


(55) Videtur mihi hoc ex loco satis tuto conflci 
posse, jam avo decimo horologia gestatilia, quae 
roiis eneis, clateribus, funibus et appersis pon- 
deribus aguntur, qualia nostra sunt, in usu fuisse. 
Nam quod parvum argenteum horologium ad vigilias 
nocturnas dicilur, profecto non potuit clepsydra 
fuisse. Pro totius enim, presertim hiberne, noctis 
spatio magnum vas requirebatur. Multo minus 
potuit gnomon fuisse. Nihil igitur reliquum aliud 
est, quam statuere, hoc parvum argenteum horolo- 
gium fuisse gestabile, non quidem in marsupio, 
qualianos perquam minuta habemus(nam id genus 
eo evo nondum erat notum), sed quale in mensa 
reponi aut ad parietem erigi solet.Patetid quoqueex 
loco noto Reginonis,quo dicitur Haroun al Raschid, 
rex Saracenorum, Carolo M. horologium misisse, 
quod ille pluribus describit ; repetere tamen non lu- 
bet. Saltem id ex eo loco colligitur, horologium istud 
mechanica arte fuisse actum. Habuerintne autem 
Greci horologi& qualia nos in campanilibus Eccle- 
siarum nostrarum habemus, campane sono diei 
noctisque horas indicantia, non liquet, sed vix 
videntur habuisse, quamvis in nostro codice passim 
mentio flat horologii S. Sophie, item Tripetonis et 
Chrysotric'inii, et apud alios horologii S. Joannis 
Prodromi. Nam potuerunt in illis turribus fuisse 
reposita illa ligna, σήµαντρα Grecis dicta, quibus 
&d preces evocabantur olim Greci Christiani. Vid. 
&ad p. 100 dicta. Non dissimulare tamen possum, 
constare e loco quodam Antbologie Grece sub 
finem libri 1v, jam ssculo vi instructa fuisse horo- 
logia Grecorum aut tabulis eneis, in quibus duo 
decim hore essent notate, aut campanis duodecies 
per diem sonantibus, initio a singulis ictibus facto 
et progressu usque ad duodenos. Nam locus potest 
utroque modo exponi, tam anceps est. Eccum : 


Δῶρον Ἰ]ουστίνοιο τυραννοφόνου βασιλῆος 
Καὶ Σοφίης ἀλόχου, φέγγος ἐλευθερίης 
Ὠράων σποπίαζε σοφὸν σηµάντορα χαλκὸν, 
Αὐτῆς ix µονάδος μέχφι δυωθεχάδος. 


De Justino juniore loquitur. Memorabile in hoc 
loco id etiam est, quod cs, argutum horarum indi- 
cem, appellat |umen libertatis. Sexto jam igitur 
seculo campane eurumque pulsatio erat symbolum 
libertatis urbium, ut hodie est. Vix putem alibi: 
hujus rei vesügium exstare. Et hoc est, quare lo- 


905 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΊΝΑ LIB. I. — APPEND. 


906 


λια (56) ὀλόχρυσα δύο. Ἰστέον ὅτι ταῦτα ἐν τῷ συν- À imperator vult pietatem seu donum caritatis dare, 


εστιᾶσθαι ἐθνικοὺς τῷ βασιλεῖ ὀφείλουτιν ἐνεργεῖν. Διὰ 
τοῦτο γὰρ καὶ ἐν ταῖς φορτώσεσι τοῦ βασιλικοῦ βεστια- 
Ρίου τυγχάνουσιν, ὡς μὴ καθ) ἑκάστην ἐνεργοῦντα εἷς 
τὸ βασιλικὸν τραπἑζιον. Τὸ δὲ ἀσῆμιν τῆς βασιλικῆς 
ὑπουργίας ὀφείλει βαστάζειν dj ὑπουργία εἷς τὴν 
φόρτωσιν τῶν π᾿ σαγµαρίων τῆς βασιλικής ὑπουρ- 
γίας ἀφ᾿ οὗ δὲ ἀποχινήσει ὁ βασιλεὺς εἷς τὰς ἐρή- 
µους, δύο φῖναι ὀφείλουσι γίνεσθαι, καὶ χαθ᾽ ἐθδο- 
µάδα ὀφείλουσι λαμθάνειν µιλίαρήσια. Ὁμοίως xai 
οἱ βασιλικοὶ ἄγουροι μαϊουμᾶν καὶ µιλιαρήσια. Οἱ 
δὲ µάγιστροι καὶ ol πατρἰχιοι xal ol ὀφφικιάλιοι συν- 
εστιῶνται τῷ βασιλεῖ εἷς τοὺς ἀχλήτους σὺν τοῖς 
πραιποσίτοις, 


sive semel per septimanam id fiat, sive singulis 
quatuordecim diebus semel. Mitto ceteras expensas. 
Ista, que diximus, accipiunt iisque onerari sua 
sagmaria curant sacellarius et idicus, uti etiam 
hec : pyrecbolum seu fomitem ignis ligneum, et 
iscam seu terebram ligneam igniariam, et cande- 
labra argentea tria et eneatotidem ; quorum unum 
quidem in cotone seu cubiculo dormitorio impera- 
toris, alterum in oucumilio, tertium in paracoto- 
Dario seu cubiculo, quod ad latus cectonis est, po- 
nitur. [nferius habere debent singula singulos lacus 
ad duarum spithamarum profunditatem; in summo 
tectos bracteis aeneis ad instar cribri perforatis ; et 


&djacere singulis terna cerulia [id est cerei, ut videtur, non recti, sed conglomerati], et laterne 
enea, in summo pertuss foraminibus, velut cribra ; et horologium parvum argenteuni propter vigilias 
nocturnas, quod collocari debet in cotone ; et aliud &neum, quod ibi debet collocari, ubi ccetonite di- 
versantur. Preterea scutellas quatuor solidas aureas, et minsuracia seu missoria, vel lances solidas aureas 
duas, orthomilia [seu pyramides, quales lancibus ad occultandas dapes superimponuntur,] due tote au- 
ree. Hec vasa pretiosiora servire et in usum vocari debent tum, quum exteri cum imperatore convivan- 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
eum huno de campanis malim, quam cum aliis de B tions εί belles-lettres, et Cl. Muratorius, t. II, 


gnomoue sciaterico accipere. que dubium porro 
est illud, quod Muhammedani in turribus moschea- 
rum suarum habebant suos horarios seu horarum 
obeervatores, ut ex Abu Oseibah didici, qui de quo- 
dam Muhammedo ait : Εγαί phznix sui temporis in 
scientia conficiendi horas (id est horologia] et in 
scientia stellarum. Erat ille homo Saladino equa- 
lis, id est vivebat seculo xir. Verum quia additur, 
eum fuisse peritum astronomiae, pronum est ocolli- 
gere, horologia illa gnomones solares horas ex 
umbra metientes fuisse. Est tamen apud euindem 
Abu Oseibam locus, qui magis stringere et aptius 
rei presenti congruere videtur. Paulo post nempe 
infra superiorem de Abul Fadhlo filio, Abdel 
Carimi, Al Muhandeso seu Geotuetra dieto, Dama- 
sceno, qui medio seculo xin, in Syria et /Egypto 
vixit, inter alia hec narrat, eum subtilem et 
dexirum fuisse mathematicum et mechanicum, initio 


quilem dexterrimum fabrum lignarium, deinde ad (c 


altiora litterarum quoque humaniorum ettheologie 
88ο0Ρ8 processisse. Hic est ille, qui reparavit [ser- 
vandis in bono statu et reparandis, si forte labem 
contraherent, invigilavit, ] horolcgia templi majoris 
Damasceni, quorum ob iaspectionem et. visitationem 
e fisco salarium fixum accipiebat. Majus quid et 
diversum a sciaterio procul düb:o hic designatur. 
Nam semel fixo in commodo loco gnomone solari, 
non amplius opus eum custodire, per temporum 
intervalla visitare et reparare ruinosum. Verum 
continuis vigiliis opus habere horologia nostra 
majora campanis instructa, nemo est qui ignoret. 
Neque de σημᾶντρῳ ligneo commode dici polest 
reparalio, cui non mathematicum hominem opus 
est, sed tantum vulgarem fabrum adhibere sufficit ; 
quamvis de tali ligneo signo rectius, quam de 
&ciaterio, dicatur id observari. Nam illud sepius 
per diem pulsari debebat, et narrat Brochardus in 
descript. terre sancte, Nestorianos ad omnes horas 
signum facere tabula lignea, defectu campanarum, 
vid. p. 335 edit. Grynei. Mihi quidem satis esto 
rem in medio ponere ulteriori examini doctorum. 
Preter alios multos, qui de veterum horologiis 
disputarunt, quos Zimmermannus in Florilegio 
Philologico v. Horologium, et Fabricius in Biblio- 
graphia Antiquaria recensent, urgumentum hoc 
recentissima memoria attigerunt Dn. de Duretie 
dans les Mémoires de l'Académie Royale des Inscrip- 


PATROL. GR. CXII. 


D 


Autiqu. Ital. p. 389, ubi inter alia miratur, quare 
in veteri charta, quam producit,memoretur noctur- 
num horologium. Non recogitabat scilicet V. D., 
veteres per diem ad solaria horologia respexisse, 
de nocte ad clepsydras, aut etiam ad campanalia, 
si que forte babuere. Et eo prorsus modo accipí 
debet Aristoxenus apud Athenaeum p. 174, narrans 
Platonem sibi fecisse vuxtepivóv ὡρολόγιον, Quim 
quidem in nostro loco memorantur horologia unum 
argenteum, alterum eaeum, videatur mihi quidem 
&rie mechanica rotis el ponderibus acta fuisse ut 
nostra, illud autem, quod tabulam horarum indicem 
argenteam haberet, argenteum, quod vero tabulam 
seneam haberet, eneum a Nostro dici. Conf. Du 
Cange v. Horologium, ubi cum interalia posuerit 
hanc vocem absque interpretatione, ut solet facere 
in suspectis eL ubi non liquet, juvat in transitu 
monere, eo loco, quem e Synodo Nemausensi 
citavit, vocem Aorologia significare fructus bormos, 
τὰ ἐν ταῖς ὥρα.ς λεγόμενα, collecta in estate. Pos- 
Bit quoque oporologia 1bi reponi. 

(56 Quid credam esse, e Latinis meis apparet. 
Forte sic appellata fuerunt e4 vasa, quod miliare, 
ceo)lumnam miliare:n, in conum prasectuui desinen- 
tem, referrent. Solebant autem olim cibaria 6005 
perta intruferri. Cerimoniale Davantrie spud Jos. 
Catalannum ad Cerim. Rom. Eccl. p. 150 : Porta. 
buntur dicto regi cibaria omnia cooperla — regi 
servietur de speciebus [dulci cum drugerio cooperto. 
Possent quoque τὰ ὀρθομίλια illa olim sic dicta 
miliaria esse videri, que vasa erant metallica, 
aque calefaciende, sic facta, ut in tubum copicum 
abirent, habentem in medio sui cavitatem, in qua 
carbones vivi reponebantur ; quales adhuc hodie 
habemus pro aqua thee calefacienda aut in calore 
conservanda. De illis miliaribus vid. Atheneus 
IlI, 20, ubi ridet Grecum philosophum, qui Lati- 
nam vocem miliarium Greca a se conficta ἰπνολέ- 
θης appellaverat, compositione prorsus non ridicula 
meo judicio, sed aptissima. Nam est λέδης, sed ab 
imo ad summum cavus, ita ut tubus cavus caminum 
referat, e& vapor carbonum haud secus atque per 
caminum exeat. Miliaria autem dicebantur tales 
lebeies, quod forma miliare, passuum in viis indi- 
cem, referrent, id est cylindrum perfectum aut 
conum. Conf. Autholog. p. 161. 


S 


901 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 908 


tur ; quem in finem quoque sarcinis vestiarii regii [non autem minislerii culinaris] induntur, utpote 
quolidie non servientia in mensa regia. Reliquam vero supellectilem argenteam culinarem debet mi- 
nisterium culinare in ceteris sarcinis attributorum sibi 463 octoginta mulorum sagmsriorum ferre. 
Ex quo movet imperator in deserta, due debent fine vel vigilie fieri, iisque septimapatim miliaresia 
dari, Pariter quoque debent imperiales aguri vel ephebi majumam et miliaresia accipere. Magietri 
autem et patricii et officiales, uti et prepositi convivantur imperatori, etiamsi non nomine tenus evo- 


cati et invitati. 
Pro idico destinata sunt sagm. A6. 

Sumitidicus e ceetone saccos pecunie signale, 
tam in centenariis, quam in miliaresiis, pro impe- 
riale heteria et imperialibus aguris et scholariis 
circaimperatorem ejuscustodiendicausa agentibus; 
item pannos e foro a mercatoribus emptos decem, 
alios novem, alios octo, alios septem, alios sex ul- 
narum, loris distinctos, metaxotos [seu sericatos, id 


Διὰ τοῦ εἰδικοῦ σαγµάρια us. 

Λαμθάνει ὁ εἰλδικὸς ἀπὸ τοῦ χοιτῶνος caxx(a χά- 
βαγµα χεντηνάρια xal µιλιαρήσια σαχχία λόγῳ τῆς 
βασιλικῆς ἑταιρείας val τῶν βασιλικῶν ἀγούρων 
καὶ τῶν σχολαρίων xal τῶν παραµενόντων τῷ βασι- 
λεῖ εἰς τὴν φῖναν μάτια ἐξ ἀγορᾶς ἀπὸ τοῦ φόρου 
(57) δεχάλια (58), ἐννάλια, ὀκτάλια, ἑπτάλια, ἑξάλια, 
λωρωτὰ μεταξωτὰ (69) Αἰγύπτικα ἀληθινὰ ἐνθάδια’ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


ϱ7) Non idem sunt ἡ ἄγορά et τὸ φόρον, quamvis 
videantur. TZ,v ἀγοράν accipio hic pro 1j ἀγόρασις, 
panni ex emplione e foro sunt panni per eraptionem e 
foro comparati, noneregia fabrica deprompti.'Avoopá 
est actus emendi, οἱ τὸ φόρον locus CPli, ubi panni 
venales prostabant. 

(58) Cogitabam aliquando, annon hsc vestium 
nomina, decalia, octalia, etc. ad pondus auri intexti 
respicerent, ut. decalia essent, que haberent auri 
intexti decera uncias, et sic porro. Sane Casaubonus 
ad Script. Hist. Aug. t. 17, p. 407, observat, pon- 
dus auri, quod vestibus inerat, a veteribus notari 
consuevisse, ut dicerent e. c. subserica alba para- 
gaudia triunz, — bilibris, sexunz, etc., et ut p. 773: 
tunica auroclavata subserica bilibris. Sed cum auri 
hic loci nulla fiat mentio, rectius puto statui, deca- 
lia fuisse telas decem ulnarum, e quibus deinceps 
formande vestes essent, et sic porro nonalia, eto. 
Certe apud Ammian. Marcell. p. 205, interpretatur 
Valesius quinquagenarias materias per trabes quin- 
quaginta ulnarum. Apparet hinc, quid sit pallium 
iriaconlasimum in Chronico Cassinensi IV, 17, 
quod dicitur Alexius Comnenus imp. pro altari 
ecclesie istius cenobii misisse et donasse. Angelus 
8 Nuce in notis ad illum locum putat ita appellatam 
fuisse illam telam, quod friginta operarum, liciorum, 
filorum, vel triginta fortasse colorum fuit. Putem 
potius triginta ulnarum fuisse. Ascribam locum alia 
quoque de causa memorabilem. Ait igitur auctor : 
Alexius imp. CPtanus per Joannem choropalsium 
[id est curopalatam] suum transmisit. Beato Bene- 
díclo vecem de dorso suo oxi deauratam ; quem 
legatum pradictus abbas honorifice satis suscepit, 
eumdemque imperalorem participem bonorum, quae 
in Casino operantur, in perpetuum manere constituit. 
— Alia vice libras octo solidorum  Michalalorum 
misi, idem imberator causa memoriz el pallium 
triacontasimum pro allari nostra ecclesise. Aliam de 
significatione hujus vocis opinionem suam propo- 
$uit Du Cange in Gl. L. h. v., quee tamen me nondum 
a mea abstrahit. Sed quid hic loci est vestis de 
dorso suo? Putat Angelus a Nuce significari chlamy- 
dem imperialem ;sed leg. potiua de diarrhodino. Sed 
redeo ad propositum. Ad hunc modumest centenaria 
arcus centum pedes amplus, unde Arabes suurr. 
cantar, pons, etiam Hiepanis servatum, assumpse- 
runt; v. Du Cange h. ν., qui tamen rectum non lerit. 

(59) l'efellit me formatio vta ut darem id quod 
in Latinis est. Sed debueram eimpliciter vertere 
sericos, Nam μεταξωτὸς novi Greci dicunt pro 
µετάξινος, ut coastat e Du Cangii Gl. Gr. h. v. For- 
te quoque delendum punctum post a'yorttaxà, 
et intelligendi panni, quorum cruda maleria, seri- 
cum ex /EgyptoCPlin advecta et ibi in telas contexta 


B ἑνδύματα | memorat, 


fuit. Nonquidem nascebatur sericum in Egypto, sed 
illuc perinare rubrum exindia apportabatur : poterat 
tamen sericum Egyptium appellari, quia Alexandria 
Constantinopolin mittebatur et illinc peti debebat. 
Omnes enim merces anatolict seu orientales (ita 
legendum apud Vopiscum in Aureliano p. 536, non 
anabolicz, de qua voce summi viri quarunt et ri- 
xantur) debebant per Alexandriam in Europam 
invehi, et Nicetas Cboniates p. 244, ed. Venet. στριχὰ 
ἅπερ ἐκ θτθῶν ἑπταπύλων 
pan ei κεχορήγηται. Pallia Alexandrina sepius 
eyuntur apud Du Cangium v. Pallium et Pigactum. 
De fabricis τῆς µετάξης e Beryto et Tyro regnante 
Justiniano CPlin translatis locus insignis est apud 
Procopium Anecdot. p. 111. Vel etiam sunt serice 
in /Egypto texte, sed hic, CPli, purpura tincta, 
Sericas certe telas in /Egyp!o textas fuisse, satis 
mihi probsre videtur, quod p. 344, lego δινίσια 
βλαττία. Atqui Dinis, Tenis, Tanis, olim Ταινία 
et Ταινιάς, item Διονυσιὰς, ἀπὸ τοῦ Διονύσου, dicta, 
eat celebris urbs Egypti, vid. que ad illum locum 
dicam. Objici posset, fuisse & Justiniano M: serici 
fabricas, aut, ut a&ntea nunquam in Grecia notas, 

rimum invectaa, aut, saltem postliminio restitutas 
(qua de re prolixe disputat Salmasius ad Tertullia- 
num) floruisse quoque tunc lemporis easdem CPli, 
et a Grecis artem serici producendi et fabricandi 
beneflcio Roberti Normauni ad Latinos pervenisse, 
ut qui captos a 86 Athenis, in Peloponneso et alibi 
Grecie Grecos texlores secum in Italiam abripuit : 
ideoque non opus fuisse Grecis, ut sericum ex 
India per /Eryptum peterent. Verum facile est re- 
spondere, serici apud (irecos nati tantam non fuisse 
copiam, ut necessitatibus eorum etmercature serici, 
quam cum Venetis et Pisanis in occidentem versus 
exercebant, sufficeret ; quapropter eos coactos 
fuisse supplementa ex JEgypto petere. Id ipsum 
hodie quoque fit. Gignitur serici sat multum in 
Italia et elaboratur apud Genuam. Nihilominus ta- 
men e Persia et India adhuc petimus. Constat quo- 
que ex historia orientali istorum temporum ab Ara- 
bicis scriptoribus tradita, commercium serici tuno 
valde in /Egypto floruisse, et Saracenos Hiepanos, 
quorum serici panni pro magpa parte in Franciam 
ob viciniam regionum ibant ideoque a Francicis 
BCcriptoribussub Almariensiumetaliorum pannorum 
nomine celebrantur, omne suum sericum ex /Egy- 
pto et precipue Alexandria arcessivisse. Dicam hao 
de re plura ad Abultede Anna. 344, seu Christi 055. 
Idem Abulfeda sepius in vita sua meminit fabricae 
pannorum sericorum Sulthanice seu Sulthanis 
/Egypti Mamlukis vulgo dictis proprie apud Alex- 
andriam, Sed de his fusius dicetur si quando ipse 
prodierit auctor. 


909 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. I. — APPEND. 


910 


ταῦτα πάντα διὰ τὸ ἀποστέλλεσθαι εἷς ἐθνικους λόγῳ Α est, ut videtur, filis sericis intertextos] /Egyptios, 


ξενίων. μάτια ἐξάγορᾶς ἀπὸ τοῦ φόρου, ἐῤῥαμμένα 
δίσχιστα µανιαχάτα, δεκάλια, ἐννάλια, ὀκτάλια, 
ἑπτάλια xai ἑξάλια, λωρωτὰ μεταζωτὰ Αἰγύπτιχα, 
ἀληθινὰ ἐνθάδια, βαμθακερὰ (60) ἀληθινὰ ἐνθάδικ 
καὶ πράσινα’ ζωστρία διαφορων τιμῶν καὶ ποιοτή- 
των) σφιγκτούρια ἑκάστου ἱματίου πρὸς ἀναλογίαν' 
ὑποκαμισοθράκια διαφόρων τιμῶν καὶ ποιοτήτων' 
ἐπιῤῥιπτάρια διαφόρων τιμῶν xal ποιοτήτων' τουθία 
ἑκάστου ἱματίου πρὸς ἀναλογίαν ὑποδήματα διχ- 
φόρων τιμῶν καὶ ποιοτητῶν σάθανα μετὰ τῶν 
ἀκολουθιῶν αὐτῶν πρῶτα, δεύτερα καὶ τρίτα. Ἰστέον, 
ὅτι τὰ μὶν βλαττία τά τε ἀράφια xal τὰ ἐῤῥαμμένα 
ἐν σχευαρίοις ὀφείλουσι βαστάζεσθαι, τὰ δὲ λοιπὰ 
πάντα, οἷον λωρωτὰ λἈληθινὰ ἐνθάδια ἐῤῥαμμένα 
τε καὶ ἀράφια ἐν βουλγιδίοις Tj καὶ δισαχχίοις' πυρ- 
ἐκθολα μετὰ ἴσκας, Φανάρια χαλχκᾶ κοσκινωτὰ f, 
κανδῆλαι χαλκαϊ εἰς τὰ βασιλικὰ πεντζιμέντα 050. 
πίταλα χαλκᾶ κοσκινωτὰ διὰ τὸ ἐπισχεπάζεσθαι 
τοὺς Adxxoue, ἔνθα οἱ χανδῆλαι ἅπτουσιν, ᾿Οφείλει 
δὲ γίγνεσθαι λάκκος ἔχων σπιθαμὰς δύο καὶ σκεπά- 
ζεσθαι μετὰ πιτάλων χαλκῶν κοσκινωτῶν διὰ τὸν 
ἄνεμον καὶ τὸν καπνὸν, καὶ ἵνα συµπαράκεινται 
καὶ ταῖς κανδήλαις φατλία δύο καὶ κηρούλια δύο xal 
φανάριον χαλκοῦν διὰ τὰς ἀναχυπτούσας χρείας τῇ 
νυκτἰ. Κηρούλια διόγκια τ’, φατλία λίτρα. τ’, ἐπειδὴ 
ὁ δρουγγάριος καθ) ἑσπέραν εἲς τὸ κέρχττον λαµθά- 
νει v, καὶ ἀφ᾿ οὗ ἑνωθῇ τοῖς θέµασι, καὶ δύο καὶ 
τρία, ἐὰν ᾗ βία τοῦ ἀνέμου' χαρτία τοµάρια v. 
στέον, ὅτι, ὅτε κελεύει ὁ βασιλευς περάσαι tiq 
Πύλας, ὀρίζει τὸν κόµητα τοῦ στάθλου, xal καταθι- 
θάζει τὴν προμοσέλλαν εἷς Πύλας (61). Ὁμοίως καὶ 
τὸν δοµέστικον τῶν ὁπτιμάτων, ἵνα κἀχεῖνος εὑρεθῇ 
μετὰ πάντων τῶν ὁπτιμάτων εἰς Πύλας, xai παρ- 
έχει κατὰ σαγµάριον ὁὀπτιμάτον. Καὶ ἵνα πρραπο- 
στέλλτ δύο βασιλικοὺς, τὸν μὲν ἕνα elc Πύλας τοῦ 
διαπερᾶσαι τὸν λαὸν, ὥσαυτως καὶ εἰς τὸν Λευκάτην 
τοῦ ἐξελαύνειν τὰ καράθια (09) πρὸς τὸν Λευκάτὴν (053), 
τὸν δὲ ἵτερον eic Σάγγαρον val εἷς τὸν ἅγιον 
Σαθῖνον. Προαποστέλλει δὲ τοὺς βασιλικοὺς καὶ παν- 
τας, ἵνα ὑπαντήσωσι τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ slo Πὐλας, 
καὶ µαγίστρους καὶ πατριχκίους καὶ ἄλλους, οὓς xs- 
λεει, dpa xal τοῖς πραιποσίτοις ἀναλαμθάνετει 
pet! αὐτοῦ sl, τὰ δρομώνια, xal ἀπὸ ἱκανοῦ δια- 
στήµατος τοῦ βασιλείου ὅρμου µὙενόμενος, ὥστε 


purpureos indigenas [vel hie, Constantinopoli, pa- 
ratos]. Destinantur ea exteris, quibus nomine mu- 
nerum mittuntur.Item pannos e foro a mercatoribus 
emptos,jam consutos in formam vestimentorum ge- 
8tabilium,bis fissos, torquatos, decem, novern, octo, 
Beptem et sex ulnarum, lorotos metaxotos /Egyptios 
et purpureos indigenas, Bambacera (seu vestimenta 
e bombace aut xylo facta], purpurea, hio terrarum 
confecta, et prasina. Cingula diversi pretii et qua- 
litatis. Sphincturia vel strictoria pro unoquoque 
vestimento talia, qualia unumquodque decent ; 
bracee diversi pretiiet qualitatis.Scapularia quoque 
diversa ratione pretii et materies, tibialia pro sin- 
gulis vestimentis, unicuique paria et apta; calceos 
diversi pretii et qualitatis; sabana cum adjunctis 
illuc pertinentibus, primi, secundi et tertii ordinis. 
Quidquid est blatteum, sive sit non consutum, sive 
consutum, debet in vasis vel cistis deferri. Reliqua 
omnia, ut lorota purpurea hic parata,tam consuta, 
quam non consuta, debent in bulgis aut et bisacciis 
deferri. Debet porro idicus secum ferre ignitabula, 
laternas :eneas cribrosas duas, candelabra enea pro 
impedimentis regiis duo ; bracteas eneas cribrosas, 
qua sint operculs lacuum,in quibus candele ardent. 
Debet autem unusquisque lacus habere spitbamas 
in profunditatem duas, et operiri eneis bracteis 
cribrosis ob ventum et fumum [quo simul huno 
emittant, illum violentius irruentem arceant]. De- 
bent quoque prope candelabra jacere fatlia duo (seu 
cerei recti] et cerulia [ceu cerei conglomerati] duo 


C et laterna aenea, ob incidentes nempe nocturnas ne- 


cessilates. Debet porro habere tercentum cerulia, 
ponderesingula binarum unciarum ; fatliorum libras 
tercentum ; nam drungarius vespere ad circitatio- 
nem obeundam accipit unum cereum ; et,postquam 
iimperator] ad legiones seu in castra venerit, inter- 
dum quoque bina et terna, 3 {4 si ventus vehe- 
menter spiret. Tandem quoquo fert idicus secum | 
volumina charta [seu tergora Pergamena) tercen- 
tum. Quando imperator vult Bosporum trajicere et 
ad Pylas [locum sic dictum] movere, mandat comiti 
stabuli, ut promosellam seu sellarium equitatum 
imperatori peculiarem in Pylas deducat ; quod 18 
facit. Pariter quoque domesticus optimatum admo- 


αὐτὸν ἐπισκοπεῖν τὴν πόλιν, ἐγείρται ἀπὸ τοῦ D netur,ut conveniat ad Pylas cum omnibus optimati- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


60) Seu de bombace facta, hoc est aut de serico 
viliore, recrementis serici, aut de xylo, lana arbo- 
rea nobis dicto, aut tandem illo de genere lunifi- 
cii, quod nobis Flanell dicitur. Latini certe medii 
avi bombacinum et panellum, hoo est flanellum, 
pro eodem habebant, v. Du Cange v. Panellum. Pro 
βαμοάκερ dicebant Latini medii evi Papayer, unde 
alii Papaver effecerunt. Vestes de papayere, vel pa- 
pavere et papaverata: vel papayeratzz sunt. xylines, 
Bau6axspal. V. DC. v. Papaver.. 

(01) Ηύλας. Πύλαι locus in Asia, prima statio a 
CPli trajectis, v. Theoph. p. 254, 398, Constant, 
Themat. p. 9. 

(62) Est pro Λἐυκάτιου, locus haud procul Chry- 


sopoli ; vid. Symeon Magist. p. 474. Non confun- 
dendus cum Leucade ad mare Ionicum, quam me- 
morat Luilprand. p. 488, De utraque, Leucata in 
Asia, et Leucade apud Actium, insignis est lo- 
cus apud Aristidem, t. [, p. 21. 

(63) Sunt navigia minora, que majoribus inser- 
viunt. Tale navigium designat vox Arabica unde 
hec orta ; v. Du Cangium v. Carabus. Non confun- 
denda species hec eum allera navium specie Ara- 
bice gorab seu corvus dicta, unde Latini sua gola- 
bia nominarunt. Vid. Caffari Annales Genuenses 
t. VI, Scr. Rer. Ital. Murat. p. 201, et Du Cange 
v. Golafri. 


.911 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


912 


bus et prestet numerum mulionum ex optimatibus A κραθθάτου (64), λαὶ ἵσταται κατ’ ἀνατολὰς (03) τὰς 


gagmariis parem. Premittat quoque imperator duo 
basilicos, unum quidem in Pylas, ut populum seu 
exercitum traducat, cui eidem quoquead Leucatium 
eundum est, quo navigia ad Leucatium conducat ; 
alterum vero ad Sangarum et S. Sabinum. Premittit 
&utem imperator basilicos et omnes reliquos conve- 
nire illuc jubet ideo, ut occurrant sure mujestati in 
Pylis. Magistros autem et patricios et alios, quos 
vult atque designat, nec non prepositos, sumit 
secum in dromonia ; et satia procul avectus a portu 
regio, ita ut jam totam urbem simul contueri possit, 
Burgit e crabbato, [est illad cubiculum, quod navis 
prefecto et nauclero in puppi construi et incoli 
Bolel,) et stans in tecto navis, vultu versus orientem 
converso, tollit manus ad coelum, dextraque ter 
Urbem signat crucis signo, simulque pii voti hanc 
formulam pronuntiat : « Mi Deus, Domine Jesu 
Cbriste, in manus tuas commendo et depono banc 
tuam urbem. Conserva eam ab omnibus eam inva- 
suris hostibus et calamitatibus, & bello civili et 
incursatione gentium exterarum ; fac ut capi, ut 
vas&tari nequeat. In te collocatas habemus spes no- 
stras : tu es Dominus misericordie et Pater commíi- 
eerationum et Deus omnis consolationis. Tuum est 


χεῖρας πρὸς τὸν οὐρανὸν αἴρων, vai τρίτον τῇ χειρὶ 
τὴν πόλιν κατασφραγίσας, εὔχεται τῷ θιῷ λέγων 
οὕτως !. « Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ, ὁ θεός µου, tiq 
χεῖράς σου παρατίθηµι ταύτην τὴν πόλιω σου. Φύ- 
λαξον αὐτὴν απὺὸ πάντων τῶν ἐπερχομένων lv αὐτῷ 
ἑναντίων καὶ δυσχερῶν, ἐμφυλίου τε πολέμου καὶ 
ἐθνῶν ἐπιδρομῆς. ᾿Ανάλωτον αὐτὴν τήρησον xal 
ἀπόρθητον, ὅτι iv col τὰς ἐλπίδας ἡμῶν ἀνεθέμεθα, 
xai σὺ si Κύριος τοῦ ἐλέους καὶ Πατὴρ τῶν οἰκτιρμῶν 
καὶ θεὸς πάσης πατακλήσεως, xal σὀν doc τὸ 
ἐλεεῖν καὶ σώζειν xal ῥύεσθαι ix πειρασμῶν καὶ 
κινδύνων νὺν xal ἀεὶ καὶ εἷς τοὺς αἰῶνας τῶν 
αἰώνων. ᾽Αμήν. » Καὶ μετὰ τὸ διαπεράσαι τὸν βασι- 
λέα θεωρεῖ τὴν προμοσέλλαν τὰ τε παρἰππια (66) 
καὶ τὰ µωλαρια, καὶ διατάσσεται τῷ τοῦ στάθλου 


B χόµητι καὶ τῷ χαρτουλαρίῳ, ἵνα, χαθὼς κατωτέρω 


ῥηθήσεται, χυμπινεύσῃ τά τε σαγµάρια xal τὰ παρ- 
ἱππια. Καὶ κατὰ σαγµάριον ὀφείλει παρέχειν ὁ τῶν 
ὁπτιμάτων δοµέστικος ὁπτιμάτον, ἐν καταγῥαφῇ 
ποιούµενος τὸ τε ὄνομα xai τὸ χωρίον" καὶ sl μὲν 
ἀπόληται, ζημιοῦται αὐτὸ ὁ ὀπτιμάτος εἰ δὶ 
ἀποθάνῃ, ἀποκομίζει τὰς σφραγίδας (07) εἴς τε 
τὸν Χόµμητα xai τὸν χαρτουλάρίἰον, Παρέχει δὲ 
xal ὁ κόμης τοῦ στάθλου εἷς τὰς «φοβτώσεις 


VARLE LECTIONES. 


! ΣΧΟΛ. Εὐχὴ τοῦ βασιλέως. (08). 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(64) Vocabulum hoc hic loci non grabbatum, 
lectulum, sed dietam, χκατάστεγον, χαταφυγὶν in 
media navi aut etiani in puppi, in quam se nau- 
clerus cum vectorum bhonestioribus recipit, reliquo 
vulgo sub tabulatis latente. Batavi Cayüt appellan:. 
Eo sensu Basilius Patricius quoque in Naumachiis 
apud Fabricium Bibl. Grec. t. VII[, p. 140, v. 5 
usurpat et continuatur Theophanis p. 217. Conspi- 
ciiur imago talis grabbati in illa tabula enea, 
quam Parisini typographi Scriptorum Historie By- 
'Zantine Codino et aliis multis regii illius operis 
.8bsque judicio preposuerunt, exhibentem Cons- 
tantinum Paleologum ut navi Florentiam appellit. 

(65) Non alio modo concipi potest quis CPli in 
Asiam irajiciens, vultu versus orientem verso, ur- 
bem videre, nisi ex ultimo sinu Ceratino solvat. 
Concipi ergo debet imperator e palatio Blacher- 
nensi, aut illo tractu, aut etiam ex angulo urbis 
meridionali, e portu quodam versus Thraciam et 
mare /Egeum spectante, navim conscendens. Nam 
8i fingitur e Bucoleonte avehoens, ordinario portu 
augusti in urbe palatii, babebat urbem a dorso et 
prorsus videre non poterat, nisi vultu in occi- 
dentem verso. Et vel sic quoque dictus modo grab- 
batus respicienti obstitissel. Favet nobis id quo- 
que, quod p. 285, rediens in urbem imperator eo- 
dem modo, quo exierat, dicitur in portu et ad por- 
tam Rhegii exscendere. Atqui propinqua ea erat 
Blachernis et in fine sinus Ceratini. 

(66) Siepissime occurrit in hoc Tactico et apud 
recentiores Grecos bic vox significatu diverso illi, 
quem primitus habuit. Origine tenus notat equum, 
qui preter alterum simul trahitur εἰ inequitatur. 
Concessa nempe evectione, unus et. aller equus con- 
cedi censebatur : cum vero tertius veredus concede- 
batur, parhippus aut. peraveredus dicebatur. Verba 
Pancirolli mea feci & Goaro ad Cedren. p. 460 ci- 
ιδία; conf. Guther. p. 631. Quoniam vero lales 
veredi eccuadarii generis erant deterioris, inde est, 
quod Anastasiuslocum Theophanis p. 347 vertens xa- 


ρἰππιον, miserum equum dedit et novi Greci,si bone 
memini, tantum pro equo carrario usurpant. Vid. 
Du Cangii Gloss. Gr. h. v. et Lat. v. Paraveredus, 
Vel potius parhippia et paraveredi sunt equi medii 
inter dextirarios, nobiiissimos, et roncinos, vilissi- 
mos. Dextrarii respondent promosellz. His inequi- 
tabant in pugna; cataphracii enim erant. Ante 
pugnam et alio tempore, quando corpus movere 
velleot equitatione, insidebant paraveredis vel pa- 
lafredis, parhippiis, qui sic dicti videntur fuisse, 
quod a latere dextrariorum incederent. ftoncini de- 
nique erant sagmarii. Brunetus in Thesauro MS. 
apud Du Cangium v. Deztrarii : ll y a chevaux de 
plusieurs maniéres, à ce que li uns sont. Destrier 
grant pour le combat, li autres sont palefroy pour 
chevaucher à l'aise de son cors, li autres sont roncis 
pour sommes porler. Qui duobus talibus equis in 
pugna uteretur, ex uno defatigato, parhippio, in 
alterum, dextrarium, transsiliens Latinis desullor, 
Grecis ζευγίτης audiebat. Hesychius : ζευγίτης, 

εταθάτης. Reddenda hec vox est Diodoro Siculo 

IX, 106. p. 399, ubi vulgo male ζευγίππας 


D legitur. Fuit tamen cum crederem, paraveredus 


noun vocem hybridam e Greca et Latina composi- 
tam, sed contractam esse ex paratus vercdus, quia 
tales veredi cursus publici semper debebant ad 
celeres nuntios perterendos in mansionibus parati 


esse. 

(67) Si id voluisset auctor, quod in Latinis 
dedi, potius τὰς κοµθίνας vel tv, χκοµθίναν di- 
xisset. Ergo rectius puto de inusto cauterio 
locum hunc intelligere ; adeoque debabat optimas 
Seu agaso exsectam e femoribus equi rupti bul- 
lam regiam, seu inusta arma regia comiti stabuli 
exhibere, quibus fidem faciet, secum animal cre- 
puisse. 

(68) Scholion hoc in margine membranarum re- 
peri. Nam de meo neque conjecturarum, neque 
aliud quidquam margini allevi, 


913 


DE CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ 118. I. — APPEND. 


914 


κατὰ δέκα σαγµάρια σύντροφον (00) τῶν Μαλα- À commisereri et servare οἱ eripere e tentationibuset 


γίνων, ἵνα οἱ ὁπτιμάτοι σύρωσι τὰ σαγµάρια, 
xai οἱ σύντροφοι ἀχολουθοῦσιν αὐτοὺς, xal διορθοῦν- 
ται τὰ γοµάρια. Καὶ ὅτε ἀποφοβτώσουσιν εἰς τὸ 
ἄπληκτον τὰ σαγµάρια, ἀναλαμθάνει ταῦτα ὁ Χαρ. 
τουλάριος τῶν Μαλαγίνων xai ὁ σαφραμεντάριος 
μετὰ τῶν κχοµήτων xai τῶν συντρόφων καὶ τῶν 
ὁπτιμάτων, καὶ ἐχθάλλουσιν εἷς τὴν βοσκήν. 
ὁμοιως καὶ εἷς τὰ παρίππια τῶν φορτώσεων 
κατὰ x παρἰίππια σύντροφος εἷς. Καὶ ὅτε δώ- 
σει (70) τὸ βούκινον, πάλιν φρουσιν αὐτὰ, xal 
παραδιλόασ:, Χκαθὼς ἐκομπινεύθησαν. Τὴν δὲ 
κριθὴν ὅλην, τῶν τε σαγµαρίων καὶ παριππίων 
καὶ σελλαρίων, ἐν οἷς ἐκομπινεύθησαν, παραλαμθά- 
νει ὁ χαρτουλάριος τοῦ στάθλου ἅμα τῷ κελλαρίῳ 
τὴν κριθὴν, ἧτοι τὰς ταγὰς αὐτῶν ix τοῦ πρωτονο- 
ταρίου τοῦ θέματος, xal χορηγοῦσιν ἑκάστου ἀλόγου 
ταγήν. Ὁ δὲ πρωτονοτάριος λαμθάνει διάταξιν παρὰ 
τοῦ βασιλέως περὶ τῶν ἁπλήκτων, xai ἀποτίθησιν 
ἔχεῖ τὴν κριηὴν xal πᾶσαν ἑτέραν χρείαν βασιλιχὴν. 
Τὰ δὲ ξενάλια τὰ τῷ βασιλεῖ φερόµενα διὰ κριθῆς 
παραλαμθάνει ὁ τοῦ στάθλου κόμης, iv καταγραφῇ 
ποιούµενος τὴν ποσότητα, ἅμα τῷ εἶἰδικῷ καὶ τοῖς 
νοταρίο:ς, ποιουμένων κἀχείνων ταῦτα ἓν κατα- 
γραφῇ, ἵνα μετὰ τὸ γενέσθαι χαταστόλιον (71) λογα- 
ριάζηται ὁ πρωτονοτάριηος καὶ ὁ Χχαρτουλάριος 
εἰς τὸ σέκριτον τοῦ εἰδικοῦ, ἵνα ὑπεξαίρων- 
ται (72) αἱ ἡμέραι τῆς χορηγίας τῶν πρωτονοτα- 
ρίων. Καὶ μιτὰ τὸ περάσαι τὸν βασιλία καὶ 
ἰδεῖν τὴν προμοσέλλαν διατάσσεται τῷ κχόµητι, καὶ 
διανέµει αὐτὴν, χκαθὼς κατωτέρω ῥηθήσεται. Διὰ 
τοῦ κόµητος τῶν ὁπτιμάτων τῆς ὑπουργίας ἄνδρες 
c" xal τοὺς μὲν ϱ ὀφείλει ἀναλαμθάνεσθαι ὁ κόμης 
τοῦ στάθλου καὶ ὁ Ὑχαρτουλάριος ἐν καταγραφᾷ 
λόγῳ τῶν p' ἱππαρίων τῶν παβασυροµένων. Καὶ 
τὸν χύµητα μετὰ τῶν ἑτέρων p' ἀναλαμθάνεται ὁ 
ἐπὶ τῆς τραπέζης καὶ ὁ δοµέστικος τῆς ὑπουργίας 
καὶ ὁ οἰχειαχὸς βασιλικὸς κελλάριος καὶ oi piv π' 
σύρουσι τὰ T' σαγµάρια, ol δὲ κ΄ ἀκολουθοῦσι, Καὶ 
ὅτι χαταθῇ ὁ βασιλεὺς εἷς τὸ ἄπληκτον, ἐπαίρουσιν 
ol σύντροφοι xal ol ὁπτιμάτοι τὰ παρίππι« τῶν 
ὑπουργῶν, xal ἀπάγουσιν εἲς τὴν βοσκὴν πρὸς τὸν 
χαρτουλάριον τῶν Μαλαγίνων. Τὸ αὐτὸ δὲ καὶ πᾶσαι 
αἱ φορτωσίαι καὶ πάντες oi κομπινευθέντες βασιλικὰ 
ἄλογα, ἤγουν xata σαγµάριον ὀπτιμάτος, καθὼς 
ἀνωτέρω εἴρηται. 


periculis nunc et semper et in βδρουῖα seculorum. 
Amen. » Postquam fretum irajecerit imperator, 
lustrat promosellum seu equitatum suum sellarium 
el parhippia seu equos veredarios et mulos, et man- 
dat comitistabuli et chartulario stabuli, ut eo modo, 
de quo deinceps ezponetur, mulos et parhippia 
combinent, hoc est mulionibus una cum regia tes- 
sera ad requisitionem monstranda committant. Do- 
mesticus optimatum debet numerum mulionum ex 
optimatibus constantem prestare sagmariis parem 
et indicem facere, in quo scriptum sit θἱ nomen 
uniuscujusque optircatis, et predii, quod ex con- 
cessione et assignatione regia possidet. Et si qui- 
dem amittatsagmarium suum optimas, sive ad aber- 
raverit a via, sive aufugerit, sive raptum ab hoste 
fuerit, luit ip:e jactura fundi sui; quodsi vero 
exspiraverit bestia, exhibet comiti et chartulario, 
stabuli nempe, tesseras regias olim sibi, quum be- 
tia sum sollicitudini committeretur, additas. Comes 
stabuli quoque pro singulis decuriis sagmariorum 
prestat singulos eyntrophos seu contubernales aut 
comites itineris, e statione et stabulis regiis apud 
Malagina depromtos eo fine, ut optimates quidem 
precedentes loro pone se trahant sagmaria, 225 
syntrophi aulem pone subsequentes ea coram s$ 
agant, oneraque aut delapsa, aut ruinam minantia 
rursusallevent, suumque inlocumetin equilibrium 
reponant. ld idem quoque in parbippiis onerariis 
obtinet, quorum singulis vicenariis singuli contu- 
bernalesadsunt. Mulos, ut instationem appulerunt, 
sarcinis liberatos tradi et adnumerari sibi curat 
chartularius Malaginorum ; saframentarius autem 
comitesque el syntrophi οἱ optimates exeunt. cum 
bestiis in pascuum. Quando autem buccina signum 
receptui dederit, reducunt animalia sua coramque 
exhibent illis, & quibus acceperant, eo modo, quo 
combinati fuerant, id est bestias simul atque tesse- 
ras acceperant. Quantum jam ad totum hordeum 
aitinet, id est tam sagmariorum mulorum, quam 
parhippiorum, uti et sellariorum equorum, illud, 
hoc est statuta eorum in hordeo diaria, accipiunt 
simul et semel in una massa ibi locorum, ubi com- 
binantur bestia [id est in singulis applicatis) char- 
tularius stabuli etcellarius a protonotario cujusque 


D thematis: et deinceps dividunt et uniouiqueanimali 


diarium suum peneum porrigunt. Protonotarius autem themstis admonitus imperiali dispositione, 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(69) Syntrophus est, quicum, in cujus contubernio 
et oculis creverunt vereii et sagmarii, agaso, mulio. 
Tales Hispani axemblarios dicunt aut dicebant olim. 
Voz hec est Arabice originis. Zemil, et cum pra- 
posito articulo azzemil, est sagmarium, jumentum 
onerarium vel onustum. Hinc azxemilarius, et 
prona depravatione awxemblarius, qui eagma- 
ria curat. V. Du Cangium h. v., ubi e charta 
quadam Hispanica heo citat : Sancimus, quod si 
ed azemllarius [syntrophus] et sui coadjutores 

optimates] et portarii (oppidani, municipales] no- 
siri in capiendo animalia nobis et curie. nosirg ne- 
cestaría nuntiati fuerint, deliquisse. Qui hic. memo- 


rantur portarii, sunt. municipales, i2cole oppido- 
rum ; v. Du Cange v. Portas, iribus vel regio urbis. 
Apud Belgas id adbuc superest, Ks vicum urbis 
eene Buy'rt, et civem vel municipalem Amsteloda- 
menses een Porler appellant. 

(70) Δώσει. Subintell, σηµεῖον. 

(71) Reditum domum. lllà visinest particule κατά 
in multis compositionibus, ut χατάχειν, reducere 
domum huclenus absentem, xagY,xsww, κατέρχεσθαι, 
redire ab exsilio. Conf. Aristophan. Ran. v. 1196. 

(79) In hoc loco Latine reddendo eudandurm mihi 
fuit, vereorque, ut aptum probumque sit, quod ex- 
tundere potui. 


915 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 916 


nomiua singulorum applicatorum continente, deponit ibi locorum, ubi deponere jussus fuerit, impu- 
tatam sibi copiam non hordei tantum, sed et aliarum omnium regii comitatus necessilatum. Id vero, 
quod in hordeo nomine muneris imperatori offertur, in fidem curamque suam accipit stabuli comes, 
scripto consignans identidem, quantum acceperit, coram idico et notariis, qui simul cum ipso idem 
faciunt, idque ideo fit, ut post reditum ab expeditione domum, quando protonotarius [generalis] el 
chartularius [stabuli] rationem a se prestiti et accepti penus reddent in secreto idici, remittantur 
[pro proxima expeditione] protonotariis dies, quibus debuissent alias necessaria prestare. Postquam 
trajecerit imperator fretum ct lustraverit promosellam seu privum sibi suum equitatum, mandat 
comiii slabuli, quomodo actum cum eo velit, distribuitque eum eo modo, qui deinceps dicetur. Comes 
optimatum ministerii culinaris prestare debet viros ducentos, quorum partem dimidiam comes stabuli 
et chartularius ejus in fidem curamque suam accipiunt, nominatim scripto designatos, pro centum 
equis, qui coram imperatore trahuntur et producuntur. Comitem optimatum vero cum altera opti- 
matum centuria suam in fidem curamque accipiunt prefectus menae et domesticus ministerii culinaris 
et privatus regius cellarius. Et horum posteriorum octoginta quidem trahunt pone se totidem sagma- 
ria ; reliqui viginti gregem sequuntur. Hi optimates, unaque cum ipsis syntrophi, accipiunt, imperatore 
instationem appulso, 8 ministris culina equos veredarios, et ducunt eos pastum ad charlularium 
2316 Mulaginorum. Id quoque fit de reliquis onerariis, et idem faciunt in universum omnes, qui regia 
jumenta in combinam, id est commissionem fidemque suam, una cum tessera acceperint ; nempe opti- 


' mates singuli singulissagmariis additi, ut supra jam dictum est. 


Onerationes autem sic fiunt. 

A (vel pro] regio ministerio culinari muli one- 
rantur octoginta, parhippia sexaginta duo. A regia 
corte seu tentorii regii famulitio sagmaria quinqua- 
ginta, parhippia 43. A privato regio vestiario sa- 
gmaria 30, Ρατ]. 15. Abidico sagm. 40, et hebdoma- 
riorum parh. 15. A protovestiario sagm. 4 et parh. 
totidem. Α duodecim cotonitis 24 sagm. et totidem 
parhippia.À quadraginta famulismense regie adstan- 
tibus sagm. 20 ettotidem parh. A ducentis ad hete- 
riam pertinentibus virissagm. 100et24 parhippia. A 
centum exteris heterie prefectis sagmaria 50, par- 
hippia 100. A comite stabuli sagm. 12 et totidem 
parhippia. Α chartulario et. epeicta sagm. 16 et to- 
tidem parh. A promocondo cellarii regii stabuli 
sagm. 30 et parh. 12. A comile stabuli Urbis sagm. 
2 et equi duo pariter ex urbanis. Ab ambobus sta- 
buli comitibus [uno palatino, qui in Urbe agit, οἱ 
altero, qui in Malaginis] sagm. 1 et equi ος urba- 
nis2. A quadraginta syntrophis vel contubernalibus 
sellariorum sagm. 5., parh. 40. Achartulario Mala- 
ginorum sagm. 5.,el totidem parh.!A saframentario 
sagm. 1 etequi duo. A quatuorcomitihus Malagino- 
rum sagm. 4, parh. 4. A stratiotico [seu rationali 
rei militaris) pro deferendis membranis regiis sagm. 
2. A decano pro deferendis item chartis regiis 
sagm. 1. À quatuor papadis [vel clericis aut mona- 
chis de clero palatino, castra sequentibus? sagm.4. 
Efficiunt in universum combinata sagmaria nume- 
rum 482. Quibus si addaniur parasyrta seu sagma- 


Εἰσὶν ai φορτωσίαι οὕτως” 

Aià τῆς βασιλικῆς ὑπουργίας σαγµάρια mw, παρ- 
ίππια EQ" διὰ της βασιλικής κόρτης σαγµάρια v, 
παρίππια pu" διὰ τοῦ οἰκειακοῦ βασιλικοῦ βεστια- 
plou σαγµάρια λ’, παπίππια w^ διὰ τοῦ εἰδικοῦ 
σαγµάρια μ΄ xal τῶν ἑθδομαρίων παρίππια τε" 
διὰ τοῦ πρωτοθεστιαρίου σαγµάρια δ’, παρίππια O^ 
διὰ τῶν κοιτωνιτῶν τῶν ιβ’ σαγµάρια κδ', παρίππια 
κδ’. διὰ τῶν σαράχηντα (73) τῶν παρισταµένων τῇ 
τραπέζη σαγµάρια x, παρίππια x" διὰ τῶν ἐπὶ 
τῆς ἑταιρείας ἄνδρας σ’, σαγµάρια p, παρίππια (74). 
διὰ τῶν p' ἐθνιχῶν τῶν ἐπὶ τῆς ξταιρείας σαγµά- 
ρια v, παρίππια p^ διὰ τοῦ κόμητὸς τοῦ στάθλου 
σχγµάρια (B', παρίππια ιβ’ διὰ τοῦ χαρτουλαρίου 
καὶ τοῦ ἐπείκτου σαγµάρ.α τς’, παρἰππια τς" διὰ 
τοῦ ἀποθέτου τοῦ χελλαρίου τοῦ βασιλικοῦ στάθλου 
σαγµάρια λ', παρἶππια ιβ’ διὰ τοῦ σταθλοχόµητος 
τῆς πόλεως σαγµάρια B' καὶ πολιτικὰ ἱππάρια δύο' 
διὰ τῶν δύο σταθλοκομήτων σαγµάριον α, xal 
πολιτικὰ ἱππάρια β'' διὰ τῶν σαράκοντα συντρόφων 
τῶν σελλαρίων σαγµάρια εἰ, παρίππια μ΄ διὰ τοῦ 
χαρτουλαρίου τῶν Μαλαγίνων σαγµάρια ε, παρίπ- 
πια £'* δια τοῦ σαφραµενταρίου σαγµάριων, ἱππά- 
ρια β’ ' διὰ τῶν Ó' κοµήτων τῶν Μαλαγίνων σαγµά- 
pia δ᾽, παρίππια δ'' διὰ τοῦ στρατιωτικοῦ εἰς τὰ 
βασιλικὰ Ὑαρτία σαγµάρια δύο) διὰ τοῦ δἐκανοῦ 
εἷς τὰ βασιλικὰ ἈΧαρτία σαγµάριον a'* διὰ τῶν ὃ 
παπάδων σαγµάρια ὃ, "Ὀμοῦ τὰ κομπινευθέντα 
σαγμάριχ υπβ. Παρασυρτὰ τὰ εἷς ὑπαλλαγὴ τῶν 
ἀποθνπησκόντων καὶ τῶν ἀποστασιαρίων, καὶ iv 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 


(73) Vulgus Grecus σάρα pro τέσσαρα effert, 
adeoque σαράχοντα pro τεσσαρακοντα, vid. Goar. 
&d Cod. p. 95, et Theophan. p. 400, v. Σἀραντό- 
πηχον et Du Cangii Gl. Gr. p. 800, ubi eapavzoAel- 
τουργο habet, quadraginta miss, quadragenarium. 
lpsi jam velercs capa. pro τέσσαρα et τᾶρα pro τἐτ- 
ταρα dicebant, ut patet ex Athenoeo p. 224, ubi 
poeta de superbia et scevitate piscariorum querens 
ait eos tam importunos οἱ feroces esse, ut 
pretia piscium nme integris quidem verbis, aed 


abruptis et parle quadam mutilatis indicent, ut 
non dicant τεττάρων ὀθολῶν, sed tantummodo τά- 
pov M 
. κ᾿οὐ λαλῶν 
Ὅλα ῥήματ ἀλλὰ συλλαθὴν ἀφελὼν, τάρων 
Βολῶν γένοιτ’ ἄν. 


(74) Hio deerat absque lacune vestigio in codice 


numerus parhippiorum, quem ex computo depre- 
hendi et supplevi in Latinis. d P 


911 


DE GERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. — APPEND. 


918 


xatpip τῆς ἀποθολῆς τῆς Συριας εἰς ταγὴν κριθῆς À ria, qut& vacua oneribus ad latus oneratorum tra- 


σαγµάρια p. Ὁμοῦ τὸ πᾶν σαγµάρια φπβ’. Kal 
τὰ παρίππια τὰ κομπινευθέντσο v'. Ἱππάρια xal 
παρασυρτὰ τὰ ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως περιπατοῦὔντα 
δεξιὰ xal εὐώνυμα, ὁμοῦ τὸ πᾶν ἱππάρια µωλάρια 
απς. Καὶ ἑἐστρωμένα σελλέρια λ’. Καὶ ὅσα ἂν ἔξ- 
έλθωσιν ἀπὸ τῆς πόλεως xal ὅσα ἂν λαθῃ ἐπὶ φοσ. 
σάτου ὁ βασιλεὺς, τούτων πάντων τῶν ἁλόγων τὰς 
ταγὰς παβραλαμθάνει ἐκ τοῦ πρωτονοταρίου ὁ χόµης 
τοῦ στάθλου xai ὁ χαρτουλάριος xal ὁ κελλάριος, 
καὶ χορηγοῦσιν εἲς πάντα τὰ χομπινευθέντα ἄλογα. 
Ταγίζονται δὲ τὰ μὲν παρίππια xal τὰ µωλάρια δι- 
τάγιον, τὰ δὲ σελλάρια τριτᾶγιον. 'O δὲ ἐπείκτης παρ- 
ἰσταται εἰς τὰς ταγὰς τῶν ἵππων xal sio τὰ καλιγώ- 
para xai εἷς τὰ χαπίστρια καὶ elc τὰ σαγίσµατα xol εἲς 
τὸν ποτόν. θέσπισµα (75) δὲ ἀρχαῖον τυγχάνει βασιλι- 
κὸν, ἵνα μηδεὶς λαμθάνῃ χαριστικὴν (76), ue µωλά- 
piov, µήτε παρίἰππιον, ἔχον βασιλικὴν σφραγίδα, ἵνα 
p καταχοινωθῇ ἡ προμοσέλλα καὶ ἀπόληται. ᾿Εὰν δέ 
τις εὑρεθῇ τοιοῦτον ἔχων, ὡς κλέπτης καταδικάζεται" 
ἐκ δὲ τῶν μµἡ ὄντων ἀλόγων ἐσφραγισμένων, ὅπου 
κελεύει ὁ βασιλεὺς, δίδωσιν, εἴτε ἐθνικοῖς, εἴτε πρόσ- 
φυξιν, eive. ἄλλοις τισὶν, οἷς χελεύει χαὶ βούλεται. 
Ἕσφραγισμένον γὰρ Ἱππάριον fj µωλάριον βασιλικῇ 
βούφλῃ οὐδενὶ δίδοται εἰς γαριστικήν. ἐπειδὴ γὰρ, 
ὅτε γηράσει καὶ ἀνενέργητον πρὸς ὁδο.πορίαν γένη- 
ται ταξειδίου, ἀλλάσσει αὐτὸ εἰς τὴν βασιλικὴν προ- 
µοσέλλαν. ᾿Οφείλει δὲ ὁ κόμης τοῦ στάθλου καὶ 
ὁ χαρτουλάριος μετὰ τῶν ἀρχόντων αὐτῶν παρίστα- 
σθα: cl; τὰς βασιλικὰς φορτώσεις, ἵνα ἕκαστον σχ- 
γμµάριον βαστάζηῃ µοδίων η) qopáptov: καὶ ἂν εὕρωσι 
κατὰ τὴν ὁδὸν ἐπιφορτώματα, τύπτουσι τοὺς τε- 
θεικοτας τὰ τοιαῦτα, καὶ ῥίπτουσιν αὐτά, Καὶ 
μετὰ τὸ ἀποκατασταθῆναι τὴν χομπῖναν, τότε, ἐὰν 
κελεύει ὁ βασιλευς περιπατεῖν τὴν µίαν χόρτην 
xal τὰς ἡμισείας τέντας, ἅμα καὶ τῆς ἡμισείας 
ὑπουργίας καὶ προευτρεπἰζειν τὰ βασιλικὰ ἄπληκτα, 
γίνεται οὕτως. Καὶ ἕως οὗ iim τοῖς θέµασιν, à 
αὐτὴ ἀχολουθία γίνεται, xal ἡ τάξις τῆς περιπατήσεως 
ἐν τῇ 00 φυλάττεται χατὰ τὸν τόπον τοῦ διακινή- 
ματος. 


buntur et incedunt, substituenda in locum exspi- 
rantium aut aberrantium aufugientiumve et aba- 
ctorum, accipiuntque diarium hordei pensum, quan- 
do in Syriam invaditur (sunt autem ea numero cen- 
tum), conficitur numerus sagmariorum 582, Par- 
hippia combinata conficiunt 400 equos, quibus si 
addantur illi equi, qui duabus in seriebus, dextra 
Sinistraque, coram imperatore precedunt (sunt 
autem illi numero 104), confiunt in universum 
jumenta mille octoginta sex ; et strata insessuique 
semper adaptata sellaria triginta. Horum omnium, 
et preterea quotquot accesserint ex Urbe, et quot- 
quot imperator tempore fossati nanciscatur, borum, 
inquam, jumentorum omnium pensa diaria & pro- 
tonotario 34 Ζ accipiunt comes stabuli el chartu- 
larius et cellarius, et inde attribuunt ea combinatis 
jumentis. Et in parhippia quidem atque mulos im- 
putatur pensum geminum, in sellarios autem equos 
triplum. Epictes vero [id est compulsor et opera- 
rum regiarum prefectus], adstat observator, quando 
equi pensa sua accipiunt, et caligas et capistra et 
stragulas et potum. Est porro vetusedictum regium, 
ne quis in munus accipiat mulum parhippiumve, 
quod habeat iinperíale signum impressum, ne pro- 
mosella seu equitatus privatis Augusti usibus de- 
stinatus in vulgi cedat usus promiscuos, eaque o6- 
casione minuatur et pereat. Si quis igitur signatum 
armis imperialibus jumentum habere deprehenda- 
tur, is tanquam fur in jus vocatur et damnatur. De 
ceteris jumentis non signatis largitur imperator 
pro !ubitu tam exteris, quam transfugis aliisque, 
quibus vult et dari jubet. Equi autem et muli, au- 
gusta signati bulla, nemini, ut dictum est, pro dono 
gratuito dantur. Vetustate autem detritum et Jabo- 
ribus bellicis itineribusque obeundis ineptum porro 
factum quidquid fuerit, id, suffectis in ejus locum 
aliis, absconditur in promosellam imperialem seu 
promtuarium et scholam velut atque seminarium 
sellariorum imperialium. Adesse debent stabuli 
comes et chartularius cum reliquo offloio suo, 


quando regie sarcine jumentis imponuntur, et prospicere, ut sagmarium unumquodque cor1petens 
suum onus, quale seilicet octo frumenti modios equat, accipiat. Potestas illis est, si ipsa in via de- 
prehendant jumentum unum alterumve superoneratum esse, illos fustibus cedendi, qui oneri pre- 
8Scripto plus adjecerint, et jipsa superaddita onera dejiciendi. Ut combinationes jumentorum tandem rite 
fuerunt reductee (sc. e pascuis], precipit imperator, si ipsi placet, alterutram cortem et dimidiam partem 
tentarum atque ministerii culinaris precedere et ante adventum suum regia applicata praeparare. 
Et donec sese adjunxerit thematibus seu pervenerit ad legiones, observatur idem tenor et ordo 
processionis in ilinere secundum formam consuetam notus, id est expeditionis bellice. 
Περὶ τῶν χερχέτων. De circiloribus et circitationibus 


Ἱστέον, ὅτι, ὅτε κερχετεύει ὁ δρουγγάριος τῆς 
βίγλης τὰς ἑσπέρας, λαμθάνει Φφατλίον ἀπὸ τοῦ 
εἰδικοῦ, xal οἱ p' σχολάριοι, οὕς ἔχει, ποιοῦσι τὴν 


Quando circitatdrungarius vigilie singulisvespe- 
ris,sumitabidicofatliumseu cereum unum.Centum, 
quos ille sub se habet, scholarii faciunt finam seu 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 


(75) Ut divina omnia erant imperatorum, ita 
quoque mandata, edicta erant θεσπίσµατα, ora- 
tula ; vid. Theoph. p. 22, 80 et 86, ut alios mit- 

m. 


(16) Ita membranae. Sed rectius χαριστίχην pro 
χαβιστίκιον, nisi forte δωρεάν priore in casu subin- 
telligatur. 


9ι9 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


920 


custodiam externam, illis, qui ad heteriam perti- À φῖναν τὴν ἔξω, xal ol ἐπὶ τῆς ἑταιρείας χκρατοῦσι 


nent, custodiam tenentibus internam sub inspe- 
clione heteriarche, extra quidem, at prope tamen 
cortem, ibi ubi annexi palis terminant funes ejus. 
Signum drungarius ab ipso imperatore privatim 
accipit, sive Salvatorem, sive Deigenitricem, sive 
archistrategum, 248 id est archangelum Michae- 
lem, sive alium aliquem SS. Martyrum, qui copiía 
et rebus militaribus preesse reputantur, sive tan- 
dem aliud quodcunque domino videatur, singulis 
vesperis aliud atque aliud. Porro constituit drunga- 
rius epistalas seu inspectores, qui excubantibus 
instent improvisi, totamque per noctem excubias 
obeundo lustrent. Id ipsum quoque heteriarcha in 
heteria sua facit, Ex quo drungarius circitavit, 
neque.cotonites amplius habet facultatem extra 
scuta, id est extra vallum, procedendi, neque ad 
heteriam pertinens aliquis, neque ullus alius, senex 
juvenisve sit, dignitate eminens aut inferior, nisi 
signum ab imperatore accipiat, et illud ad drunga- 
rium referat. Si nihilominus presumat aliquis abs- 
que signo edito extra vallum procedere, depre- 
hensum illum in vinculis abripiunt ad drungarium, 
ejusque rei notitia refertur ad imperatorem, ejus- 
que exploratur sententia, quid de tali actum velit. 
Bi vero naclus ab imperatore signum ediderit 
apud drungarium, educitur ab illo ; meminisse 
tamen euin oportet, ut per eumde:in exitum, per 
quem etnissus a drungurio fuerit, redeat. Alias 
enim vincitur a pedituris, et mane traditur impera- 
tori. Observatur id, donec, finita expeditione, 


φῖναν ἔσω μετὰ τοῦ ἑτσιρειάρχου πλησίον ἕξω τῆς 
κόρτης, ὅπου εἰσὶ δεδεµένα τὰ σχοινία αὐτῆς, καὶ 
λαμθάνει σἰγνον ἀπὸ τοῦ βασιλέως μυστικῶς, εἴτε τὸν 
Σωτῆρα, εἴτε τὴν θεοτόκον, εἴτε τὸν ἀρχιστράτηγον, 
εἴτε τῶν ἁγίων μαρτύρων τῶν στρατηλατῶν (71), 
eive ἄλλο τι, ὅ χελεύει ὁ βασιλεὺς. Καὶ ὑπαλλάσσει 
ἑχάστης ἑσπέρας τὸ σίγνον, xai ἵστησιν ἐπιστά- 
τας (78), καὶ περιγυρεύουσι δι ὅλης νυκτὸς τὴν 
φῖναν. Τὸ αὐτὸ καὶ ὁ ἑταιρειάρχης μιτὰ καὶ τῆς 
ἑταιρείας. Καὶ ἀφ᾿ ou κερχετεύσει ὁ δρουγγάριος, 
οὗτε κοιτωνίτης ἐπ ἐξουσίας ἔχει ἔξω τῶν σκου- 
ταρίων εἰσελθεῖν, οὗτε τῶν ἐπὶ τῆς ἑταιρείας, 
οὔτε ἄλλος τις μέγας fj μικρὺς, ὑπερέχων ἢἤ ὑπο- 
θεθηχὼς, *àv μὴ λάθῃ τὸ clyvov ἀπὸ τοῦ βασιλέως 
xal ἔλθη εἰς τὸν ὁρουγγάριον. El δὲ δοκιµάσει (79) 
τις ἀξελθεῖν ἄνευ σίγνου, δεσμοῦσιν αὐτὸν xal 
ἀπάγουσιν εἷς τὸν δρουγγάριον, καὶ ὑπομιμνήσκεται 
περὶ τούτου ὁ βασιλεὺς, καὶ ei τι χκελεύει ἡ βασιλεία 
αὐτοῦ. El δὲ λάθοι σίγνον παρὰ τοῦ βασιλέως, 
ὁποθεν αὐτὸν ἐκθάλλει ὁ δρουγγάριος, ἐκεῖθεν καὶ 
πάλιν εἰσάγει, καὶ ἀλλαχόθεν οὐκ ἔξεστιν αὐτὸν 
εἰσελθεῖν, ἐπεὶ παρὰ τῶν πεδητούρων (80) δεσμεῖται, 
καὶ τὸ πρωϊ τῷ βασιλεῖ παραδίδοται. Τοῦτο δὲ φυλάτ- 
τετχι µέχρι τοῦ καταστολίου. "Ὅτε δὲ ἑνωθῇ τοῖς θέ- 
µασιν ὁ βασιλεὺς. Ὑίνεται προσθήκη ἄλλης μιᾶς φίνας 
μλησίον τῶν ἐπὶ τῆς ἑταιρείας, ἦγουν ἔξω τῆς ἕται- 
ῥείας καὶ ἔσω τῶν τοῦ Σρουγγαρίου σχολαρἰων. Διερχο- 
µένου δὲ τοῦ βασιλέως dv τοῖς θέµασιν, ὑπαντᾶταί 
παρ᾽ ἑχάστου θέματος. δηλονότι παρατεταγµένου Ov- 
τος τοῦ θέµατος. Καὶ δὴ τοῦ βασιλέως διερχοµένου, ὡς 


domum rernigretur. Ex quo autem ad legiones per- C ἀπὸ διαστήματος Ἱκανοῦ πρὸ τοῦ τὸν βασιλέα καταλα- 


venerit impérator, additur superioribus ambabus 


θεῖν, ἀποδαίνουτι (81) τῶν ἵππων 6 τε στρατηγὸς xal 


VARLE LECTIONES 


* ó om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(T7) Sancti militares sunt duo SS. Theodori 
Theodorus stratelates et Theodorus tiro), et 8. 

emetrius el S. Procopius. Atque hi οἱ καλλίνι- 
xot dicuntur et invocantur a Grecis, ut victorie 
. promi condi. Conf. Nicetas 40, vid. Goar. ad Codin. 
. 86, οἱ Cedren p. 681. Addit Constantinus Vita 

asilii Maced. p. 199 duo alios, Hesperum et Zoen. 

(78) Inspectores, qui quasi stant. super militibus. 
Sed potest quoque reddi visitatores, ἀπὸ τοῦ ἐπι- 
στῆναι, qui subito uon opinantes opprimunt et 
lustrant eorum res et actiunes : vel denique obser- 
valores, custodes boni ordinis, τοὺς ἐπὶ τῆς ἐπιστή- 
gae, tnodestim vel disciplinm pra[ectos, quorum 
est videre, ut omnia inodeste fiant. Nam ἐπιστή- 

" novis Grecis est modestia, prudentia, attentio 
judiciosa bominis ad actiones suas et cuique loco 
temporique decorum, τὸ μετὰ ἐπιστάσεως πράττειν. 
Cyrillus in prefat. sd Catecheses : βλέπεις µοι τὸ 
σεμνὸν τοῦτο τῆς ἐχχκλησίας xacxotraa ; θεωρεῖς µοι 
vili καὶ ἐπιστήμην, bonum ordinem et. modestiam, 
discretionem. Euseb. VIII, 17, p. 316, ὥστε μτδὲν 
ὑπεναντίον τῆς ἐπιστήμης αὐτοὺς πράττειν. Zo- 
simus, 1l, 32 : τὰ περὶ τὴν στρατιωτικὴν ἐπιστήμην 
ἁμαρτανόμενα ταῖς καθτκούσαις ἐπανώρθου  xo- 
λάσεσι. Clemens 1l. 1, Consiit. Apostol. ο. 57 : χρὴ 
yàp ἐν ἐκκλησίᾳ ἐπιστημόνως xxi νηφαλέως xai 
Ἐγρηγορότως ἑσταναι. V. Du. Cange ν. ἐπιστημονάρ- 
ης, quasi ὁ ἄρχων τῆς ἐπιστήμης aut ἐπ'στημο- 
σύνηςι 


D 


(19) Audeat, attentet.. Ut. Franci dicunt attenter 
à la vie de quelqu'un, δοκιµάζείν, periculum facere 
necis alicuiinferende, et uttentat pro audaci scelere, 
et nos quoque dicimus probiren pro audere : ich 
wills auf die Gefahr, probiren : sic quoque Grseci 
novi δοκιµάζειν pro audere usurpant. Natant in 
Theophane et similibus exempla ; v. e. c. Nicet. 
p. 46. 


(80) Pedalurg et corruptiori pronuntiatione pedi- 
ture sunt certa spatia terre centum pedum nume- 
rum implentia. Huncstationes militares in moenibus 
el castris cerlo quodam et geometrico tot et ιοί 
pedum numero a sese invicem distanies, et tandem 
melonymice milites ipsi in stationibus, pedaluris, 
excubias agentes ; vid. Du Cange Gloss. Lat. h. v. 
Vel suntpeda:urae loca, spatia, in quibus pes, homo 
pedolur, ἐμπεδοῦται, firmiter, stabiliter consistit. 
Hinc pro arca, in qua homo vel aliud quid consietit. 
Facile hinc perspicitur, quare impedatura dictus 
fuit articulus unus in arbure genealogica, circulus 
Dnuequisque in catena genealogica : «2 βημα, & 
ἐμπόδωσις. Conf. Du Cangium voce Impedatura. 
Οἱ τῆς πεδατούρας στρατιῶται apud Matal. t. If, 
p. 50, sunt imnilites, qui per cer!as proportionatag 
distantias 8 throno imperis]i stant, hi propius, illi 
remotius, quod interpres non percepit. 


(81) Conf. epistola J. Lipsii ad Dav. Hessehelium 
in hujus notis ad Photii Bibliothecam p. 929. 


921 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. — APPEND. 


ὁ πρωτονοτάριος τοῦ θέματος xat οἱ τουῤμάρχαι xal A fina seu custodia tertia, medium tenens locum 


oi δρουγγαροκόµητες xal ὁ puspdpyve xai ὁ χόµης 
τῆς χόρτης καὶ ὁ χαρτουλάριος xal ὁ δοµέστιχος τοῦ 
θέματος, xal ποιοῦσι δέξιµον (82). Καὶ τοῦ βασιλέως 
διερχοµένου, πίπτουσι πᾶντες οἱ προκιρηµένοι ἐπὶ 
γῆς (83), προσκυνοῦντες τὸν βασιλέα, ol δὲ στρα- 
τιῶται πάντες ἵσταντχι καθαλλάριοι. Καὶ μετὰ τὸ 
προσκυνῆσαι τοὺς στρατηγοὺς σὺν τοῖς προλεχθεῖσιν 
ἄρχουσιν ἐχνεύει ὁ βασιλεὺς ὀλίγον τῆς ὁδοῦ, λέγων 
πρὸς αὐτούς' « Κιλῶς εὕρομεν (84). ». Eltz ἐρωτᾷ 
αὐτούς' « Πῶς ἔχετ, παιδία µου (85); Ἱῶς 
ἔχουσιν al γυναῖχες ὑμῶν, αἱ νύμφαι µου, xai τὰ 
παιδία; » Κάχεῖνοι λέγουσιν, ὅτι « Ἐν τῇ ζωῇ (86) 
τῆς βασιλείας σου xai ἡμεῖς ol δοῦλοί σου ὑγιαί- 
νοµεν. » Καὶ πάλιν ὁ βασιλεὺς ἀποχρίνεται' « Χά- 
pie τῷ ἁγίῳ θεῷ τῷ ἐν ὑγείᾳ διατηροῦντι ἡμᾶς. » 
Καὶ πάντων τῷ faciei ἐπευχομένων, ὁρίζει ὁ 
βασιλεὺς τὸν στρατηγὸν xai πάντας τοὺς προειρη- 
µένους ἄρχοντας χκαθαλλιχεῦσαι καὶ μετὰ τοῦ στρα- 
τοῦ αὐτῶν ἀπελθεῖν εἷς τὴν ἰδίαν καὶ ὡρισμένην 
αὐτοῖς τάξιν. Ei δὲ μᾶλλον κελεύει ὁ βαςιλεὺς ἆπο- 
σωρευθῆναι τά τε τάγματα xal τὰ θέµατα, εἴτε 
&v τῷ θέµατι τῶν )Αρμενιακῶν εἰς τὸν Δαζιμῶνα, 
εἴτε ἐν τῷ θέµατι τοῦ Χαρσιανοῦ εἴς Καισάρειαν, 
εἴτε ἐν ἑτέρῳ θέµατι πρὸς τὸν τόπον, Ev ᾧ µελλει 
φοσσατεῦσαι, ἐπιτηδείου τυγχάνοντος' κἀὶ ὅτε ἔλθῃ 
ἔγγιστα πρὸς τὸ ἄπληχτον ἀπὸ τριῶν μιλίων, προ- 
ὑπαντῶσι τά τε τάγματα καὶ τὰ θέµατα ἐπευχό- 
µενοι τῷ βασιλεῖ, xai πρὸς ἓν ἕκαστον τάγµα καὶ 
θέµα λέγει ὁ βασιλεὺς, ἐχνεύων πρὸς αὐτὸ, οὕτως" 
« Καλῶς ὑμᾶς εὕρομεν. Ιῶς ἔχετει πῶς ἔχουσιν 
αἱ νύμφαι µου, αἱ γυναῖχες ὑμῶν, καὶ τὰ παιδία ; 
Ηῶς ὑμῖν τὰ ἐν τῇ ὁδῷ διηνύσθη ; ᾽Αγωνίσασθε, 
τοῦ Χριστοῦ στρατιῶται xxi παιδί ἐμὰ, ἵνα ἐν 
χαιρῷ δέοντι ἐπιδείξησθε τὴν γενναιότητα xal τὴν 
ἀνδρείαν ὑμῶν xal τὴν πρὸς θεὸν xal βασιλείαν 
ἡμῶν πίστιν ὀρθὴ» καὶ ἀγάπην, ἵνα d βασιλεία 
ἡμῶν ἀξίως τῆς ἀνδρείας καὶ Ἠενναιότητος ὑμῶν 
xai ὀρθῆς πίστεως καὶ ἀγάπης εὔνοιαν ἀποδεξα- 


c2 


inter heteriam et scholarios drungarii. Imperator 
legiones pertransiens excipitur ab unaquaque le- 
gione in armis et acie stante. Scilicet commodo 
intervallo antequam imperator prope adveniat, de- 
scendunt ex equis strategus et protonotarius the- 
matis, turmarche, drungarocomites, merercha, 
comes cortis,chartularius et domesticus thematis ; 
et faciunt deximum seu corpus advenientem domi- 
num excipere atque salutare paratum. Imperatore 
transeunte, procidunt omnes in terram,ejus maje- 
statem adorantes ; milites autem manent copsiden- 
tes in equis. Post factam a strategis el ceteris 
dictis magistris militaribus adorationem deflectit 
imperator tantillum de via,et ad eos converso ser- 
mone :« In pulchris, » ait, « bonisque omnibus 
vos agentes reperiamus velim. » Dein interrogat : 
« Quomodo valetis, mei filii ? quomodo valent uxo- 
res vestre, mex nurus ? quomodo liberi vestri? » 
Respondent : « In vita majestatis tuse et quamdiu 
ea bene vale!, etiam nos servi tui bene valemus. » 
Respondet imperator:« Gratia sit optimo et summe 
venerando Deo, qui in sanitate nos conservat. » 
Omnibus ad hec prospere valetudinis continuutum . 
usum οἱ fausta quaevis imperatori appreoantibus, 
imperat stratego ceterisque omnibus antea memo- 
ratis rectoribus, ut rursus io equos inscendant, et 
cum suis quisque copiis in proprium et assigna- 
tum sibi suum locum abeant. Quodsi vero impera- 
tor non tam singulares pertransire et lustrare le- 
giones, quam potius omnes in eadem castra con- 
gregatas videre malit,tagmata pariteratquethemata, 
$19 sive jam id fleri jubeat in themate Armenia- 
corum apud Dasimonem,sive in themate Charsiani 
apud Cesaream, sive in alio themate eo in loco, 
ubi fossatum agere decrevit, apto nempe et com- 
modo: tune ad castra appropipnquanti ad trium 
inde milliarium distantiam obviam ipsi eunttagmata 
et themata, piis eum votis et. faustis clamoribus 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(82) Amant novi Greci formas in «4oq pro nomi- 
nibus subst«ntivis, ut δέξιµον pro δοχἡ el δεξιωσις, 
exspectatio vel exceptio, salutatio, beneventatio,&vz- 
λήψιμον pro ἀνάληψις, assumptio Christi in celum. 
Παραμόνιμα πηιεῖν, excubius agere pro παβαμονὴν 
est p. 282,etc. De dictionibus δοχή et δέχεσθαι hoo 
in codice frequentissimis alibi dico. 

(83) Morem, quo pronus in terra jacens impera- 
torem adorabat, primi Justinianus et Theodora in- 
troducebant,ut perhibet Procopius Anecdot. p. 133, 
insigni loco, quo etiam de veteri more imperatores 
adorandi agit. Unde miror, qui honorem hunc τι- 
μὴν ξένην appellaverit Theophanes p. 204, et τὴν 
παρ ἔθνεσι, apud gentiles usitatum. Verba ejus 
sunt: Ἱᾶς à λαὸς τῶν Τούρκων εἰςγῆν πεσόντες 
πρηνεῖς, ὡς ἑκσταθέντε ἐπὶ στόμα τὸν βασιλέα 
ἑτίμων τιμὴν τὴν παρ) ἔθνεσι ξένην, Non potest 
hic sensus esse honore gentibus peregrino,inusitato ; 
nam humiadorarereges suos Perse etorientales ab 
otoni tempore consueverunt. Atbeneus narrans, 
qui honores suis convivis a rege Parthorum ha- 
beantur p. 155, ait: Ῥάθδοις xal ἰμᾶσιν ἆστραγα- 
λωτοῖς μαστιγοῦται xal γενόμενος αἱμόφυρτος, τὸν 


D 


τιμµωρησάμενον ὡς εὑεργέτην ἐπὶ τὸ ἴδαφος πρη- 
vie προσπεσὼν προσκονεῖ. Continuat Theophanes ; 
Ὁμοίως xal οἱ ἄρχοντες αὐτῶν ἐπὶ πέτραν ἀνα- 
θάντες τῷ αὐτῷ σχήµατι ἔπιπτον. Πας .Ζιε- 
θήλ, de quo ibi loquitur, Arabes appellant Zenbi 
nec non Holbil. Apparet, quam variari potuerit hoc 
nomen vario punctorum positu. 

(84) Ita. membrane ex more solemni pro εὕρω- 

ev. In pace vos inveniam formula est Augustini 
erm. 169, de temper. . 

(85) Conradus Urspergensis 1101 de Alexio 
Comneno narrans : Singulurum turmurum príncipes. 
ait, Alexius more suo sub appellatione filiorum sus- 
cepit |ἐδέξατο id est dena eisdemque post 
manus arcepias ei sacramenta firmata — munera 
dispertivit. 

86) Convenit hec formula cum illa vetere : 
Salva Roma, quia salvus imperator, de qua v. Va- 
les. ad Amm. Marcell. p. 19. Milites ad Othonem 
apud Xiphilinum p. 4098, iv col, aiebant, xal 
ἡμεῖς σωζόμµεθα, xal ὑπὶρ σοῦ πάντες ἀποθανού- 


μεθα, 


923 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


914 


prosequentes. Imperator ad unumquodque tagma A µένη (87) ἀνταμείψηται καὶ εὐεργετήσῃ, xai τιμαῖς 


et thema deflectens nonnihil de via sic ait : « Ut in 
pulchro statu vos invenerimus ! Quomodo τα]οιῖθ ? 
quomodo valent nurus mee, vestre uxores et liberi 
vestri? Quomodo exantlastis itineris fata ? /Emula- 
mini, o milites Christi et fllii mei, congruo et 
opportuno tempore vestram strenuitatem et fortitu- 
dinem demonstrare, rectamque vestram in Deum 
et in regiam nostram majestatem fidem ; quo ma- 
jestas nostra, quam decet erga vestram strenuita- 
tem et fortitudinem et rectam fidem, demonstret 
benevolentiam, et compenset studia vestra benefi- 
ciis et honoribus variis ornet, et ex indignis 
dignos [id es!, ex privatis publicam personam 
sustinentes] efflciat, aliaque ipnaumera in vos 
bona et pia conferat. » Post hunc ad eos pro- 
nuntiatum sermonem abeunt pone drungarium et 
heteriam, et procedunt in armis atque acie ; et 
ubi offendant augustam viam autfluvium pontemve, 
precedunt tsgmata hoc ordine : primi eunt schola: 
rii ; eosexcipiunt excubitores ; pone illos arithmus ; 
et quarto tandem loco hicanati veniunt, tum the- 
mata ; et secundum tenorem cerimonialis magistri 
et patricii el cosdlonite et regii eunucbi ; nisi si 
quos magistrorum et patriciorum et aliorum adesse 
Bibi voluerit et ad colloquium protinus evocaverit 
imperator. In ordine patriciorum, ut dictum, pro- 
ceduntcoetonite ; paulo post veniunt protovestiarius 
et prefectus mense ; pone eos ad lapidis fere ja- 
etum procedunt eunuchi, qui simul patricii et pro- 
tospatharii sunt. Coram imperatore precedunt 


prepositi et cubiculum, mediusque inter preposi- C 


tos ambulat cubicularius gestans in cervice sanctam 
et vivificam crucem in sua capsula.Coram cubiculo 
precedunt basilici; et in eorum medio signifer 
gestans auream crucem gemmis ornatam. Coram 
basilicis ad duos sagitte Jactue precedunt duetiles 
equi regii centum in stragulis purpureis et calyptris 
duabus seriebus, ad dextram una 380 et ad sini- 
stram altera. Ad utrumque imperatorislatus modica 
distantia procedunt residentes in equis duo candi- 
dati vel et spatharii, scutis armati, quorum est 
eos, qui cum libellis supplicibus ad dominum ac- 
currunt, secum sumere et ad imperatorem intro- 


διαφόροις τιµήσῃ, xal ἐξ ἀναξίων ἀξίους (88) δείξᾳ, 
xxi µυρία καλὰ εἰς ὑμᾶς ἐνδείξηται. » Καὶ μετὰ 
τὸ λαλῆσαι πρὸς αὐτοὺς ταῦτα ἔρχονται ὄπισθεν τοῦ 
Bpouvyaplou xai τῶν ἐπὶ τῆς ἱταιρείας, καὶ περι- 
πατοῦσι παρατεταγµένοι. Καὶ ὅτε εὑρεθῇ στένωµα 
f| ποταμὸς, εἴτε zai γέφυρα, διαπερῶσι τὰ τάγματα 
ἔμπροσθεν' πρῶτον μὲν αἱ σχολαὶ, δεὐτερὸν τὰ 
ἐξχούθιτα, τρίτὀν ὁ ἀριθμὸς, τέταρτον ὁ ἱκανάτος' 
ὁμοίως xal τὰ θέµατα. Καὶ χαθὼς ὁ τύπος ἔχει, 
περιπατοῦσιν οἱ μάγιστροι καὶ οἱ πατρίχιοι xai 
οἱ κοιτωνῖται καὶ οἱ βασιλικοὶ εὐνοῦχοι 6 δὲ βα- 
σιλεὺς εὐθὺς xai παρ αὐτὰ προσκαλεῖται τοὺς 
µαγίστρους καὶ πατριχίους, xai ὧᾧτινι ἂν χελεύῃ, 
συντυγχάνει, καὶ εἲς μὲν τὴν τάξιν τῶν πατριχίων 
περιπατοῦσιν ol κοιτωνῖται, ὀπισθεν δὲ ὀλίγον πε- 
ριπατεῖ ὁ πρωτοθεστιάριος xal ὁ ἐπὶ τῆς τραπίζης, 
xal ὄπισθεν αὐτῶν ὡς λίθου βολὴν περιπατοῦσιν 
οἱ εὐνοῦχοι xal πατρίκιοι καὶ πρωτοσπαθάριοι’ 
ἔμπροσθεν δὲ τοῦ βασιλέως περιπατοῦσιν οἱ πραι- 
πόσιτοι καὶ τὸ κουθούχλειὸν, xai μέσον τῶν πραι- 
ποσίτων περιπατεῖ κουθικουλάριος βαστάζων τὰ 
τίµια καὶ ζωοποιὰ ξύλα (89) μετὰ τῆς θήκης ἐπὶ 
τοῦ τραχήλου ἔμπροσθεν δὲ τοῦ χουθουχλείου πε- 
ῥριπατοῦσιν οἱ βασιλικοὶ, καὶ μέσον τούτων περι- 
matti σιγνοφόρος βαστάζων σταυρὸν χρυσοῦν διᾶ- 
λιθον. Ἔμπροσθεν δὲ τῶν βασιλικῶν πιριπατοῦσιν 
ἀπὸ δύο σαγιττοθόλων παρασυρτὰ βασιλικὰ ἱππάρια 
p' μετὰ σαχισµάτων ἀληθινῶν καὶ βορκαδίων δεξιὰ 
xxi εὐώνυμα. Καὶ δύο κανδιδάτοι, εἴτε xal σπαθά- 
prot, δεξιὰ xal εὐώνυμα τοῦ βασιλέως περιπατοῦσι 
καθαλλάριοι ὡς ἀπὸ διαστήµατος μετὰ σχονταρίων, 
καὶ τοὺς προσερχοµένους ἑπαίρουσι xal εἰσάγουσι 
πρὸς τὸν βασιλέα, xal ἐπερωτῶνται map' αὗτου, ὅ τι 
ἂν δέονται, καὶ ἀναλαμθάνονταί τὰ δεητικὰ αὐτῶν xal 
ἀποδίδούσιν αὐτὰ εἷς τὸν ἐπὶ τῶν δεήσεων (00). Καὶ 
ὅτε χαταλάθῃ ὁ βασιλεὺς τὸ ἄπληκτον, ἔνθα dj βασι- 
λικὴ Ἱσταται Χόρτη, καλεῖ τους µαγίστρους, τὸν 
δοµέστικον τῶν σχολῶν καὶ πραιποσίτους, τοὺς ἀνθ- 
υπατοπατριχίους xai στρατηγοὺς xai τοὺς ὀφφιχια- 
λίους καὶ Χλεισουράρχας, καὶ συνευφραίνεται ἐπὶ 
τῆς τραπέζτης. ᾿Ιστέον, Oct εἰς τὸ ἄπληκτον, cl κε: 
λεύει ὁ βασιλεὺς, χαθὼς πολλάκις Βασίλειος ὁ dol- 
διµος βασιλεὺς ἐποίησε, δίδωσι τῷ μὲν στρατηγφ 


JOAN. όλα. ΒΕΙΘΚΗ COMMENTARIUS. 


(87) Implicatiora heo non strictissime reddidi [) 


in Latinis, contentus sententiam adumbrare. Con- 
structio ita explicanda est : "Iva ἡ βασιλεία ἡμῶν 
ἄξίως τῆς ἀνδρείας — ἀποδεξαμένη [scilicet αὐτὴν] 
ἀνταμείψηται εὔνοιαν -- uf πια]είας nostra modis 
vestra fortitudine εί pielate dignis admittens eam 
et sinens sibi bene placere, retribuat benevolentiam. 

(88) Solemnis formula ; vid. Constant.vit. Basil. 
Maced. p. 210. "A£toc eet vir spectabilis,venerabilis, 
ab ἄζομαι, veneror, ἀξίωμα, character, qui geren- 
tem venerabilem reddit, ἀνάξιος, eo cassue, vilis. 
Frequens vocabulum in marmoribus, ut observavit 
οἱ. Corsinius in notis Grecor. pag. 55. Μήττρ 
ἀξία idem quod ἁγία, venerabilis, ἀδελφῷ ἀξίῳ 
ὄντι καὶ ζήσαντι καλῶς. Dignáà. Domus pro illustri, 
speclabili, est apud Anastasium in Gregorio IV 
sub finem. 


(89) Cruces ut res magne apud Grecos veneratio- 
nis prelatas in acie fuisse,res nota est et exemplis 
prolatis demonstravit Du Cange v. Σταυροφᾶ» 
vtta, "(Sacre cruces offerebantur in expeditionem 
ituris. Ser. post Theophan. p. 572, coll. p. 3906. 
Cum cruce,imaginibus et cereis obviam hosti itum. 
Nicet. Choniat. p. 367, coll. p. 31, 50, 335, 369, 
ubi de jurementis in Evangelium.]" At carrocium 
eosdem in acie circumduotitasse cum imagine B.V., 
quod perhibet Rhamnusius p. 113, puto id ipsis 
ab homine tributum fuisse, qui quod in usu Latinis 
illa etate erat, etiam obtinuisse apud Grecos cre- 

eret. 


(90) De hac dignitate vid. Du Cangii Gloss. Gr. 
v. Δέησις. 


925 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. I. — APPEND. 


926 


ἱμάτιον ἑῤῥαμμένον μετὰ τριθλατίων, ταῖς τουρµ- A ducere, qui eos de necessitate οἱ petitione sua 


άρχαις ἀνὰ Ἱματίου ἐῤῥαμμένου μετὰ διθλατίων βδελ- 
λίων, τῷ pspipyn, τῷ χόµητι τῆς χόρτης, τῷ χαρ- 
τουλαρίῳ xal τῷ ὀδομεστίχῳ τοῦ θέματος δίδωσιν 
ἀνὰ ἱματίου ἑνὸς ἐῤῥαμμένου λιτοῦ' καὶ ταῦτα uiv 
ἐν τοῖς µεγάλοις καὶ ᾿Ρωμαϊκοῖς θέµασι τελεῖται. 
Τῶν δὲ ᾽Αρμενιακῶν (01) θεμάτων τοῖς στρατηγοὶς 
καὶ κλεισουβάρχαις δίδωσιν, εἶ χελεύει, ἀνὰ ἱματίου 
ἐῤῥαμμένου μετὰ διθλατίων, ἀετῶν dj καὶ βασιλι- 
xlou, τοῖς δὲ µεγάλοις τούτων τουρµάρχαις λιτὰ ἐπι- 
δίδωσιν ἱμάτια, τῷ δὲ µεράρχῃ xal τοῖς λοιποῖς ἀνὰ 
Ἱματίου ἑῤῥαμμέτου λιτοῦ δεκαλίου ἐπιδίδωσιν ἐκ 
τῶν ἀπὸ τοῦ φόρου ἁγοραζομένων. ᾿]Ιστέον, ὅτι, 
ὅτε ἀποχινήσει ὁ βασιλεὺς elc τὰς ἐρήμους πρὸς τὴ, 
Συρίαν, καταλιμπάνει τοῦλδον καὶ τὴν μίαν κόρτην 
καὶ τὰς περισσὰς τέντας xal τὰ συστελτὰ τραπέζια, 
καὶ ἄλλη ὅση ἂν |j ἀποσχευῆη, xal τὰ πτωχὰ 
ἄλογα (02) καὶ τὰ χωλά, xal παραλαμθάνει αὐτὰ 
ὁ πρωτονοτάριος τοῦ θέματος, ὅθεν ἀποθάλῃ ὁ βασι- 
λεὺς πρὸς τὴν Συρίαν μετὰ xal ἁρχόντων τῶν στά- 
θλων τῶν Μαλαγίνων. καὶ ἐκ τῶν σελλαρίων σταθλο- 
κοµήτων μετὰ τῶν συντρόφων, xal sic olov ἂν θέμα 
μέλλῃ ὁ βασιλεὺς ἐξελθεῖν ἀπὸ Συρίας, ἀντιπαραῦ|- 
δωσι ταῦτα ὁ πρωτονοτάριος τῷ πβωτονοταρίῳ τοῦ 
θέµατος ἐχείνου, καὶ σωμασκεῖ τὰ ὄλογα τὰ βασι- 
λικὰ, ἵνα, ὅταν ἐξέλθῃ ὁ βασιλεὺς ἀπὸ Συρίας, εὑρή- 
σει αὐτὰ ἀναπεπα»μένα xal ἑσταθλιαμένα, xal ἔχει 
πὰσαν χρείαν βασιλικὴν ἑτοίμην. Kal πάντες οἱ ἄρ- 
χοντες οἱ λοιποὶ οἱ παρακάτω ποιοῦσιν ἀποθολὴν xal 
συνακολουθοῦσι τῷ τούλδῳ τῷ βασιλικῷ' ὁ δὲ µιν- 
σουράτωρ ἔχει πιλωτὰ χεντουκλέῖνα (03) ἐνδεδυμένα 


interrogat, porro aceceptareipsorum libellos suppli- 
ces, et, magistro libellorum supplicum asservandos 
tradere. Hec in via inter castra et illum locum, 
quo legiones imperatori primum occurrunt. Ut tan- 
dem in castra perventum est, ubi regia cortes stat, 
advocat imperator magistros, domesticum schola- 
rum, prepositos, proconsules patricios el strategos, 
officiales, cleisurarchas, et cum ipsis hilariterepu- 
latur. Interdum, si placet imperatori (sic certe 
persepe fecit Basilius, celeberrimus imperator), 
dilargitur in castris vestimenta inter proceres: 
siralego vestimentum consutum triblattea pretexta 
munitum ; turmarcbhis singulis singula vestimenta 
consuta cum preetextis diblatteis et figuris bdellio- 
rum seu parvarum muscarum intextis; merarchem, 
comiti coriis, chartulario, domestico thematis, 
singulis singula vestimenta consuta, sed absque 
pretextis seu pura. Ita quidem fit. cum magnis et 
Bomanis thematibus seu legionibus. Armeniacorum 
vero thematum strategis et cleisurarchis largitur 
imperator, quoties nempe ipsi consultum videatur, 
singulis singula vestimenta consuta cum diblattiis, 
quibus aut aquilae aut basilicum aliquod adereant; 
magnis eorum thematum turmarchis vestimenta 
non preetextata ; merarche et reliquis singulis sin- 
gula vestimenta conauta non pretextata, decalia, 
ex iis, que in foro empta fuerint. Quando jam ia 
deserta (hoc est, hosticum et nostris haud habita- 
bilem agrum] versus Syriam movet imperator, 
relinquit tuldum seu impedimenia et alterutram 


λινοθένετα, καθὼς προείρηται, καὶ γίναται ἡ βασιλικὴ 6 οοτίθπι et superílua tentoria et mensas complicati- 


τράπεζα χαμόκουµθα. Τὰ δὲ πρόφαγα ποιοῦσιν οἱ 
βασιλικοὶ µάγειροι τῇῃ ἑσπέρᾳ. Οἱ δὲ ὀγδοήκοντα 


les et reliquàm omnem non necessariam supelle- 
ctilem, et paupertina, id est macra et invalida, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIDUS. 


(91) Opponuntur hic themata seu provincia Ar- 
menice Homanis non ideo, quod Grecis impp. 
non subessent : pertinebant enim ad Romanam di- 
tionem non minus quam Asia minor aut Thracia : 
Sed quod alterius fidei professionem facerent. Gre- 
cis non minus exososesse Àrmenos, quam prote- 
stantes aunt Homanocstholicis, res nota est. 

(92) Greci novi snimalia macilenta πτωχά ap- 
pellant, ut Latini misera, elega. Nescio an huc perti- 
neat Glosea in Nomicis apud Labbeum : Παυπέ- 
pe à δίνα χακουργίας Ὑενομένη ζημία" τοῦτο δὲ 

πὶ τῶν ἁλόγων ζώων. Clarius certe et apiius est 


Certabant elegi scapulis cornuque juvenci. 
Hinc est, quod novi Greci πτωχαίνειν pro macescere, 
exlenuari usurpant. Manuel Malaxus in Chronico 
msto apud Du Cange v. Σεφέριον͵ᾳ18 vox Arabicaest 
et notat commeatum, cibaria in viam vel iter ne- 
cessaria et in plar. que ad iter secum sumit cibo- 
rum viator : ἕνας στρατιώτης εἶχεν ἕνα μουλάρι, τὸ 
ὁποῖον εἶχε σεησανὰ [f. sunt sagmalta, saroi- 
ne,] xai ὅταν ἐπάγενε εἷς τὸν πόλεμον ἐφό τωνε 
τὰ ροὔχά του xui τὸν ἐδούλευσε πολλὰ σεφἑρια, Ηλθε 
καιρὸς καὶ ἔπαυσαν τὰ σεφέρα του xal τὸ µουλά t καὶ 
πλέα δὲν ἐχοίταζεν ὁ στρατιώτης xal τὸ μουλάρι ἑπτώ- 


illud e Grecobarbara versione fabularum /Esopi, p χηνΣιἐψωρίασε. Aliquis miles habebat mulum sagma- 


quod Du Cange v. λιγνός citat : τῶρα εἶμαι λιγνὸς 
καὶ πτωχός, ubi codex Grecus λεπτός slpi xal 
leyó. lijud λιγνός est idem atque ἐλεεινός. Sio 
ellerunt corrupte et mutile veteres probas voces 
novi, ut λίγος pro ὀλίγος, λαφβός pro ἐλαφρός, 
λεήμων pro Dri, λέηνος pro ἐλεεινός. Latini 
pariter misera et elega, id eat ἔλεεινά, commisera- 
lione digna talia jumenta appellabant. Gregor. 
Magnus XII, Epist 30: Unum nobis caballum  mise- 
rum transmisisti el quinque bonos asinus. Cabullum 
illum sedere non possum, quia miser est : illos autem 
bonos sedere non possum, quía asini sunt. Sed. peti- 
mus, uL si nos conlinere disponitis, [ex animi 
nostri sententia facere et contentos nos reddere 
cupis,] aliquid nobis condignum deferatis. Non sic 
Patriarcha CPtanus, cujus vectura ordinaria erat 
asellus, ut infra videbimus. Abbo, l. ir de bello 
Parisiaco : 


rium, cui stragulus et. mulla cibaria imponebat, εῶ- 
euns in expeditionem. Tandem | deficiebant cibaria el 
ipsi et mulo, nec reliquum videbat miles quidquam. 
Unde pauper (id est macer] et scabiosus  evadebat 
mulus V. Du Cangium v. Pauper, ubi carnibus 
pauperum ex aliquo auctore citat. 

(93) Una voce optime significamus Malraxxen 
coactilia e lana, bombyoe, serico viliori, stuppa etc. 
inter duos pannos lineos, bombacinos, sericoa etc. 
interpassata, seu crebris filis trajectis insuta, ne 
loco dimoveantur. Hec sunt illa χεντουχλέῖνα, id 
est χεντητά, crebre compuncia. Arabes Motharras 
appeilant tale opus, gesticki, ἑστιγμένον, uude 
vulgare nomen Maírazze ; conf. Murat. t. II, An- 
tiqu. Ital. Diss. XXXIII, p. 1245. Latini medii 
evi culcilas punetas appellabant, et perpune- 
tas. v. Du Cange h. v, unde vocabulum pourpotut. 
Talía πιλωτά appellabant quoque levitones, λευϊ- 


927 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


928 


et clauda jumenta ; que in ldem curamque suam À ὀπτιμάτοι σύρουσι τὰ σαγµάρια τὸ βασιλικὰ, καὶ ot 


recipit protonotarius illius themsatis vel provincie, 
e qua imperator in hosticnm, Syriam puta, descen- 
dit, uti etiam rectores stabulorum Malaginensium 
et stablocomites sellariorum et contubernales. Hec 
vicissim ille protonotarius reddit illius thematis 
seu provincie protonotario, in quam reflexurus est 
imperator in abitu suo e Syria. Hic posterior pro- 
tonotarius interea exercet bestias variis exercitiis 
6ο, ut rediens ab expeditione Syriaca imperator eas 
inveniet recreatas diuturna quiete οἱ in stabulis 
bene habitas; adeoque quidquid eorum ipsi opus 
füerit, in promptu et comparatum habeat. Omnes 
inferiores rectores, seposita non necessaria supel. 
lectile, assectantur tuldum regium. Mensurator 
habet secum coactilia centoniformia et induta lin- 
teis venetis indumentis, quemadmodum in superio- 
ribus dictum est; 981 et fit imperiulis mensa 
chamocumba seu humilis, in ipso solo expansa 
super tapetibus. Quotidie vespere comparant coqui 
regii, quie altero die debent in jentaculo apponi. 
Octoginta optimates trahunt sagmarise regia, et 
viginti alii subsequuntu» reponendarum sarcina- 
rum sublabentium causa; idem quoque cum suis 
bestiis faciunt coqui et contubernalese Malaginis. 
Et quando inveniunt trabes aut arbores in locis 
desertis [id est in hostili solo) jacentes, concidunt 
eas contubernales et coqui in truncos, ei sumunt 
singuli truncos singulos, deferuntque ad regiam 
culinam. Sub instantem promotionem et abitum 
tuldi seu impedimentorum debet prefectus mens 
onerare octoginta regia scgmaria omnibus regiís 
. necessitatibus, eL sumere a protonotario ad usum 
regie mense et ad majumadas seu recreationes 
commilitonum oves, qvibus agnelli sunt, centum, 
arietulos 500, vaccas 50, gallinas 200, anseres 100. 
Quandiu imperator est in Romania, accipiunt ma- 
jumadas e donis imperatori oblatis regii aguri seu 
ephebi et homines heterie ; et. cortinarii (seu illl, 
quorum est cortin imperialem de uno loco in alte- 
rum transferre, erigere et destruere!, item hebdo- 
marii idici, contubernales sellariorum et coqui. 


κ᾿ ἀχολουθοῦσιν εἴς διόρθωσυ τῶν σαγµαρίων, Ὁμοίως 
καὶ ol µάχειροι καὶ ol σύντροφοι τῶν Μαλαγίνων, 
καὶ ὅτε εὕρωσι ξύλα Tj δένδρα ἐὶς ἐρήμους τόπους κε[- 
μενα, Χόπτουσιν ol σύντροφοι xai ol µαχειριι, καὶ 
ἐπαίρουσι πρὸς ἵἕν ξύλον (94), xai ἀποχομίζουαι 
πρὸς τὸ βασιλικόν μαγειρεῖον. Elc δὲ τὴν ἀποχί- 
νησιν τοῦ τούλδου ὀφείλει ὁ τῆς τραπέζης φορτῶσαι 
τὰ π᾿ βασιλικὰ ααγµάρια πᾶσαν χρείαν βασιλιχὴν, 
καὶ ὀφείλειν λαθεῖν ἐκ τοῦ πρωτονοταρίου εἷς χρείαν 
τῆς βασιλικῆς τραπέζης καὶ εἷς τοὺς µαϊουμάδας 
πρόθατα Όπαρνα p', χριάρια φ’, ἀγελάδ.α Υ, ὄρνιθας 
c, χηνάρια p. "Ore δὲ ἐστιν ὁ βασιλεὺς εἷς Ῥω- 
µανίαν, λαμθάνουσι μµαϊουμάδα ix τῶν Κξεναλίων 
οἱ βασιλικοὶ ἄγουροι καὶ οἱ ἐπὶ τῆς ἑταιρείας καὶ οἱ 
κορτινάριοι καὶ οἱ ἑθδδομάριοι τοῦ εἰδικοῦ καὶ 
ol σύντροφοι τῶν σελλαρίων, ὁμοίως xal ol µάγειροι. 
Καὶ ὅτε ἀποθάλῃ ὁ βασιλεὺς εἲς τὰς ἔρήμους, λαμµ- 
θάνουσι καθ ἑκάστην Κυφιακὴν μαῖόυμᾶν καὶ 
ἀνὰ µιλιαρησίου. Λαμθάνουσι δὲ καὶ οἱ τῇς φίνας 
τῶν σχολαρίων τῆς ἔσω xal τῆς ifo καὶ αὐτοὶ 
ὁμοίως ἀνὰ µιλιαρησίου" ἐπειδὴ, ἀφ᾿ οὗ ἀποχινήσει 
πρὸς Συρίαν ὁ βασιλεὺς, δύο φῖναι κυκλοῦσι τὴν βασι» 
jux,» κόρτην. Καὶ ὅσοι ἄρχοντες παραμένουσι (95t τῷ 
βασιλεῖ, λαµθάνουσιν, εἰ χελεύει πολλάκις ὁ βασιλεὺς 
τούτους εὐεργετεῖν, διὰ µιλιαρησίων, sl. μέν εἶσιν ἄρ- 
χοντες μεγάλοι τῶν ταγμάτων, εἴτε καὶ θεμάτων, ὁ- 
φείλουσι λαµθάνειν ἀνὰ µιλιαρησίων δύο (96) fj τριῶν, 
εἴτε καὶ δ’, πρὸς τὴν ποιότητα τοῦ προσώπου’ εἷς δὲ 
ti,» ἀποθρολὴν τοῦ τούλδου, ὅσοι καθαλλικεύουσι βασι. 
λικὰ Boa καὶ ἄχουσι σαγµάρια βασιλιχὰ, καὶ αὐτὰ τὰ 
ἄλογα τὰ βασιλικὰ ἀφείλουσι λαμθάνειν κριθάριον ἀνὰ 
µοδίων δ’ εἰς ταγὴν αὐτῶν' ὁμοίως καὶ ὅσα εἰσὶ σελ- 
λάρια γυμνά, βαστάζουσιν ὑποχάτω των σαγισµάτων 
ἀνὰ µοδίων η’. Καὶ ὅσα παρίππι« ἔχει ὁ κόμης τοῦ 
στάθλου βασιλικὰ καὶ σαγµάρια, φορτοῖ αὐτὰ ἀνὰ δέκα 
µοδίων κριθῇς' ὁ δὲ ἐπὶ τῆς τραπέζης ὀφείλει ἔχειν 
ἐζκουσσάτους (70) ἔκ τοῦ θέματος τοῦ ὀψικίου ἐκ τοῦ 
χωρίου τοῦ Τέμθρη μετὰ καὶ δικτύων, ἵνα κρατῶσιν 
ὀψάρια εἷς τοὺς ποταμοὺς τῆς ἐρήμου. Ὅτε δὲ ἐστιν 
ὁ βασιλεὺς εἷς "Ῥωμανίαν, καθ fv ἵκαστον θέμα 
ὑπηρετοῦσιν οἱ πρωτονοτάριοι, ὁμοίως xai ol xó- 


JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΗ COMMENTARIUS. 


τῶνας, λεθγτῶνας dé quo v. vid. ad p. 241. 

(94) Subipntelligitur, εἷς, unus ad unum, id est 
unus unum ferme, aut unusquisque. unum, singuli 
singula tigna tollunt. Sio supra 2 1, ἑκάστῳ διδόναι 
πρὸς πέντε voulepata, viritim quinos solidos dare, 
et E 272 ; Συµπαρᾶχεινται αὐταῖς πρὸς &vtpla χη- 
ῥούλια, ubi πρὸς tv idem valet atque ἑκάστῳ, adia- 
cent unicuique tria cerulia. P. 285 : πρὸς ἕνα ἀσκὸν 

όειον, cui velut opponitur ἀνὰ particula, ἀνὰ δύο 
σχῶν, Sic jam veteres quoque. Diogenes Laert. 
p. 164 c. fin. πρὸς ἴτος, singulig annis. Polybius 
p. 907 : πρὸς εἴκοσι τάλαντα κατεγγυησάµενος, 
cum sibi curassel vicena lalenta ab eorum unoquoque 
vad dato rompromitti dependenda, hoo est viginti 
talenta a Megalea et tautumdem a Critone. Hino 
expono locum Chronici Alexandrini in Heraclio p. 
902 : EÀv οὖν θἐλετελαθεῖν ἕχαστος τῶν ἐν τῇ πόλει 
πρὸς σαγὶν xal καμἰσιν, ποιοῦμεν σιγγἰλιν, Si ergo 
vultis quisque oppidanorum singula cama εἰ camisia 
sumere, facimus pactum. Menologium: Λαμθάνουσιν 


D οἱ ἀδελφοὶ κλαστὸν καὶ πρὸς lv κρασοθόλιον dv τῷ 


νάρθηκι καὶ πλέον οὐδέν, Accipiunt fratres frustum 
panis et singulos vini cyathos in narthece, εἰ nihilo 
us. 

(95) Est omnino παραμένειν versari circa. aliquem. 
Bic tamen potius debuissem vertere, quí excubant tin 
pratorio. 

(96) Duo vel tria miliaresia, in regium munus 
pro magno quodam duce militari primi ordinis, est 
sane minutum pro nostris temporibus.Aut pauperies 
ea fuit Greci imperii, aut, si mitius volumus, eo- 
rum temporum parsimonia. Non uno tamen argu- 
mento elucet in libro Nostro Greci imperii πενι- 
χραλαζονεία. 

(97) Excusati sunt beneflciarii, qui gaudent 
immunitate quadam munerum civilium et persona- 
lium et tributorum. Conf. Du Cange ad Alexiad. p. 
390, et que das veranderte Russlandt p. &5, 
(undo albo et nigro sic in Russia dícto habet, ubi 

ncole fundi candidi sunt excusati. 


DE CERIMONIIS AUL/£ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. I. — APPEND. 


930 


µητες τῆς χόρτης, xal παρέχουσιν ἄγγαρίδια τῷ A Quando in deserta penetraverit, accipiunt quavis 


ὁρουγγαρίἰῳ τῆς βίγλης εἰς τὰσ βασιλικὰς δουλείας. 
Ὅτε δὲ ὑπάρχει ὁ δρουγγάριος εἲς Bas rv δου- 
λείαν, ἐκπροσωπεῖ αὐτὸτ ὁ Ἱἱκανἄτος. Ὅτε δὲ ἆπο- 
61)» ὁ βασιλεὺς tl; τὰς ἐρήμους, οὔτι ἡ χόρτη 
προλαμθάνει, οὔτε τὰ βασιλικὰ πράγµατα, οὔτε 
ἄλλου τινὸς οἱονδήποτε πρᾶγμα, πλὴν oUc ἔχει ὁρί- 
σειν ὁ δρουγγάριος τῆς βίγλης ἀπὸ προστάξεως τοῦ 
βασιλέως ix τῶν θεμάτων, προφυλάττουσι καὶ πι- 
Ρριπατοῦσιν ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως ὡς ἀπὸ μιλίων 
δύο ἀχρίται (08) φ’, ἄνδρες ἐξωπλισμένοι,καὶ ἕτερον 
θέµα, olov ὀρίσει, ἵνα doi πλαγιοφύλαχες ὡς ἀπὸ 
διαστήµατος τοῦ βασιλέως μιλίων δύο, xal ἕτερα 
δύο θέµατα, ola ὀρίσει ὁ δρουγγάριος τῆς βίγλης 
ἐκ προστάξεως io0 βαςιλέως, ἵνα ὧσιν ὀπισθοφύ- 
λαχες. Kal ὑπαλλάσσει τούς ἀμφοτέρος ἑκάστῃ 
ἡμέρᾳ. Καὶ παραλαμθάνει ὁ ὁρουγγάριος τοὺς 
χόµητας τῆς χόρτης τῶν θεμάτων, καὶ ἔχει αὐτοὺς 
εἷς παραμονὴν τοῦ βασιλέως tlc τὸ θεῖναι τὴν χόρτην 
xai εἷς τὸ ῥίψαι μετὰ τῶν κορτιναρίων, Διὰ τοῦτο γὰρ 
καὶ καλοῦνται κόμητες τῆς κχόρτης. Καὶ ὅτε θέλει 
κερχετεῦσχι ὁ δρουγγάριος τὰ θέµατα, ἤγουν κατὰ 
νύκτα, ἔχει µεθ᾽ ἑαυτοῦ τοὺς αὐτοὺς χόµητας τῆς 
κόρτης τῶν θεμάτων xal µανδάτορας καὶ δύο φα- 
τλία ἀπὸ τοῦ βασ[λικοῦ βεστιαρίου, xai περιγυ- 
ῥεύει τὰ θέµατα, xal θεωρεῖ τὰς πεδητούρας καὶ 
τὰ ἐξωδίγλια, καὶ ἂν εὕρῃ τινὰς τῶν ἀρχόντων 
ἀμελοῦντας ἐκ τῶν µενόντων εἰς τὴν πεδητούραν καὶ 
εἷς τὰ ἐξωδίγλια, καὶ ἀπὸ μὲν τουρμαρχῶν xal xa- 
τωτέρω τύπτει αὐτοὺς ἰσχυρῶς, xai καθὼς sÜpn- 
ἀναγγέλλει τῷ βασιλει. Ὁ δὲ πρωτοστράτωρ τοῦ 
βασιλέως μετὰ xal στρατόὀρῶν τριῶν ῥβασιλικῶν 
ἅμα τῷ κόµητι τοῦ στάθλου xal τρισὶν ἱππαρίοις 
Ἐστρωμένοις ποιοῦσι πχαραµόνιµα ὄπισθεν τοῦ βα- 
σιλικοῦ πύργου (09), ἕως οὗ ἐχθῇ ὁ βασιλεὺς ἀπὸ 
Συρίας. Τὰ δὲ ἱππάρια τὰ σεσαγισµένα xal παρα- 
συρόµενα οὐχέτι ποριπατοῦσιν ἔμπροσθεν, ἀλλ᾽ ὅπου 
ἐσιὶν ἡ προµοσέλλα d ᾖβασιλικὴ, ἐκεῖ βόσκονται 
μετὰ τῶν λοιπῶν, καὶ im psi αὐτὰ ὁ βασιλιχὸς 
σταθλοκέµης, ποιῶν τὴν πρόνοιαν αὐτῶν. "Orc δὲ 
ἀπόληται (1) ix τοῦ λαοῦ οἱονδήποτε πρᾶγμα, ὁ 
εὐσηχὼς φέρει αὐτὸ, xal δίδωσι τῷ δρουγγαρἰῳ τῆς 
βίγλης, xai ὃ ἀπολίσας ἔρχεται πρὸς τὸν δρουγγά- 
prov, καὶ λαμθάνει τὸ ἴδιον εὐχερῶς. El; δὶ ὁ εὖρη- 
κὼς τὸ πρᾶγμα ἀποχρύψει αὑτὸ xai im' ἑσχάτων 
εὗρεθῃ, ὡς χλέπτης καταδικάζετα.. ᾿ἸἹστέον, ὅτι, 


die Dominica majumam, et singuli singula miliare- 
δἷα. Qui ad finam seu custodiam castrensem 
utramque pertinent, interiorem puta et exteriorem, 
scholarii (nàm ex quo imperator in Syriam movet, - 
anibit cortem regiam non jam simplex, ut alias, 
sed gemina scholariorum vigilia), hi ergo soholarii 

accipiunt pariter singuli singula miliaresia. Etiam 
archontes seu duces militares, quotquot circa im- 
peratorem versantur, accipiunt persaepe largitiones 
in miliaresiis, si libuerit imperatori beneficium 
illis et gratificalionem prestare. Majorum quidem 
ordinum rectores, sive ad tagmata, sive ad the- - 
mata pertineant, debent eo casu, si nempe numma- 
rium est beneflcium, accipere viritim miliaresia 


p bina, aut terna, imo et quaterna, habita nempe ra- 


tione eorum, quibus dantur. Neque ipsi tantum eo 
beneflcio fruuntur, sed etiam quo tempore gravis 
supellex in hosticum immittitur, quotquot magi- 
strorum militarium regiis vehuntur equis et regiis 
utuntur sagmariis, horum illu ipsa quoque regia 
animalia debent tunc accipere hordei modios qua- 
ternos in pensum diarium. Quotquot sunt sellaria 
nuda seu equi equitationi quidem destinati, tuno 
tamen ephippio non instructi neque insessui parati, 
hi eub stragulis eo tempore debet octonos modios 
hordei portare ; quotquot autem comes stabuli sub 
se habet regia parhippia et sagmaria, illa onerat 
denis modiis hordei. Prefectus mense debet habere 
excusatos e themate opsicii et quidem e predio 
Tembrium dicto, retibus instructos, ut pisces e flu- 
viis deserti capiant. Quandiuimperator in Romania 
est, debent in unoquoque themate seu districtu, 
qui cujusque sunt, protonotarii servire et necessaria - 
subministrare. Pariter quoque 3843 comites cortis 
prestant angaridia seu jumenta coactioia cursus 
publici pro casu necessilatis urgentis drungario 
vigilie, quandois rezium aliquod mandatum expe- 
ditum it. Ob quod perficiendum dum is a castris 
abest, sustinet ejus vices atque personam hicanatus. 
seu prefectus hicanatorum. Quando autem, ia de- 
serta se projecerit suaque castra imperator, tunc 
neque cortis precedit itinere diurno, neque res et 
supellex regia alteriusve alicujus; sed illi quin- 
genti delecti viri, quos drungarius vigilim ex 
auctoritate regia designaverit et e legionibus evo- 


τοῦ βασιλέως iv Συρίᾳ ὄντος, λαμθάνουσιν ol µά- [) caverit, armati excubant pro castris, et antever- 


Y19*p0t xal oi πατρἰκιοι xai oi πρωτοσπαθάριοι 
ὀφφιχιάλιοι μαϊουμάν' οἱ piv µάχιστροι ávà δύο 
σφακτῶν, οἱ δὲ πατχίκιοι ἀνὰ αφακτοῦ tvà, οἱ δὲ 
πρωτοσπαθάριοι, ὀφφικιάλιοι σὺν δύο τὸ σφακτὸν 
ἑκάστῃ Κυριακῇ, τὸ δὲ χῦμα τοῦ λαοῦ, ἄγουν ol 
βασιλικοὶ ἄγουροι γαὶ οἱ ἐπὶ τῆς ἑταιρείας καὶ οἱ 
λοιποὶ σὺν δέκα τὸ σφακτόν’ οἱ δὲ ἐθνικοὶ σὺν X τὸ 


tunt ea ad duorum milliarium distantiam. Alia le- 
gio, qualemcumquetandem deputaverit drungarius, 
expeditur, ut ab utroque latere ad duorum millia- 
rium ab imperatore distantiam excubet ; alie tan- 
dem due legiones a drungario ex imperatoris man- 
dato ablegantur pone castra, ut, que a tergo sunt, 
custodiant. Omnes ille excubie antice, laterales 


JOAN. JAC. REISEII COMMENTARIUS. 


(98) Verli delecti viri, nescio quoerrore, tanquam 
8i ἔχχριτοι scriptum invenlssem. Sed vulgata lectio 
8408 est et notat τοὺς iv &xpotc τεταγµένους, aclem 
que exercitus τὰ ἄχρα obtinet, extreroa, frontem, 


alias prodromi, l'avant garde. . 

(99) Hic loci nihil aliud est quam tentorium re- 
gium, preetorium. 

(4) Conf. Polybius, p. 478, init. ed. Wechel. 


944 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


932 


et postice, quotidie permutant vices. Assumit quo- A ἀγελάδιον τὸ α. Ὅτε δὶ ἔστιν εἷς 'Ῥωμανίαν ὁ 


que drungarius e thematibus comites cortis sio 
dictos, ut proxime cirea imperatorem versentur, et 
depangende pariter atque revellend:» corti, quod 
cortinariorum opus est, adaint : unde etiam nomen 
comitum cortisadepti sunt. Hosipsos comites cortis 
theinatum habet drungarius secum, quando de 
nocte circitare vult, item mandatores et duo fallia 
seu cereos e regio vestiario depromtos, quibuscum 
circitat themata seu legiones, et lustrat pedaluras 
seu stationes, et exobiglia seu extimas viyilias. 
Quo tempore si quos rectores militares inveniat in- 
curiose suum officium facientes aut prorsus ἀθῃ- 
cientes, eorum qui adesse pedaturis et extimis vi- 
giliis debebant eos ipsepavtim vehementer verberat, 
turmarcham nempe et quidquid eo deinceps infe- 
rioris ordinis fuerit, partim ad imperatorem refert, 
prout rei conditionem deprehenderit. Protostrator 
regius cum tribus regiis stratoribus et comite eta- 
buli ettribus equis sellatis stratisque excubant pone 
regium burgum, donec imperator e Syria redierit. 


βασιλεὺς, λαμθάνουσιν μαϊουμᾶν οἱ προειρηµένοι 
ix. των ξεναλίων. Ei δὲ ξενάλια οὐκ εἰσὶ, χορηγοῦ- 
σιν oi πβρωτονοτάριοι Ὁ δὶ ἐπὶ τῆς τραπέζης xal 
ὁ δοµέστικος τῆς ὑπουργίας ὀφείλουσι βαστάζεἰν 
ὑπηρεσίαν βασιλικὴν τραπεζίου, δηλονότι τοῦ βασι- 
λέως Ev Συρίᾳ ὄντος, εἰς ἀσκοὺς οἶνον Νικαινὸν πα- 
λαιὸν µέτρα p', καὶ ἔλτιον Νικαινὸν µέτρα λ’, καὶ ὁ τοῦ 
βασιλέως οἰνοχόος οἶνον δεσποτικὸν τὸν ἁρκοῦντα" 
τὰ δὶ λοιπὰ πάντα ὀφείλουσιν ἀναλαμθάνεσθαι ἀπὸ 
τῆς χορηχίας τῶν πρωτονοταρίων, ouv ἀπὸ Ῥω- 
μανίας. Ὅτι τὰ ἱππάρια τὰ ἑστρωμένα, ὃτε κεἰσὶν 
ἐν Zopíg περιπατοῦσιν ἔμπροσθεν μετὰ τῶν βασι- 
λικῶν σελλαρίων, xal βόσκονται ἔσωθεν τῆς φίνας. 
"Ext xal ταῦτα πρὸς τοῖς εἰρημένοις, ul πολυέραστς, 
καλὸν εἲς γνῶσιν ἀνήχειν τὴν σήν. Π Ὑὰρ τῆς 
πλείονος γνώσεως πεῖρα, εἰωθυῖα τεχνοῦν τὴν διά- 
νοιαν τῶν ἐχόντων διὰ σπουδῆς τῶν προσηχόντων 
μηδὲν ἀγνοεῖν, ὕστερον αὐτοὺς πρὸς τοὺς ἀγῶνας 
εὐτολμοτέρους ἐργάζεται πολλῷ — xal ἀσφαλι- 
στέρους. 


Equi strati, qui antea coram domino preduci solebant, non amplius precedunt, sed ubiubi fuerit 
regia promosella, ibi pascuntur una cum caeteris equis sub observatione comitis stabuli. 8i quid in 
populo seu inter milites amissum desideretur, id quisquis invenerit defert ad drungarium vigilie, 
eique exhibet ; 8 quo rursus ejus verus possessor qui amiserat, facile recuperat. Si autem quam 
quis invenerit rem celet, at deinceps tamen amissa res penes eum nihilominus in fine reperiatur, is 
velut iur penas dat. 383 Imperatore in Syria herente, accipiunt quavis die Dominica magistri 
patricii, singuli singulas, protospatharii officiales bini quiquesingulas. Fex autem populi seu famu- 
litii regii, aguri puta et ad heteriam pertinentes atque reliqui, per singulas decurias accipiunt singu- 
las capellas. Exteri seu quotquot alienigense in castris militant accipiunt per ternas quasque decu- 
rias singulas vaccas. Quandiu autem in Romania adhuc versatur imperator, accipiunt predicti ma- 
jumam e muneri datis; que si nulla adsint, debent protonotarii dicta pecora prestare. Prefecius 
mense et domesticus hypurgie sou ministerii culinaris debent in ministerio mense regie, quandiu 
imperator in Syria agit, secum ferre vini antiqui Niesni mensuras centum in utribus, et olei Niceni 
mensuras triginta. Pincerna regius quoque vini dominici sufficientem fert copiam. Cetera, quibus 
opus est, omnia peti debent ex eo apparatu, quem protonotarii sufficere tenentur, e Ποπιδηία nempe. 
Equi strati [illi centum et quatuor], quandiu castra herent in Syria, praecedunt una cum sellariis 
regiis, et pascuntur intra flnas seu vigilias castrenses. Cum hactenus dictis etiam hec protinus di- 
cenda digna sunl, que tuam ad cognitionem veniant, fili dilectissime. Experientia enim humanorum 
casuum ampliore cognitione, qualis per doctrinam acquiritur, instructa, quum soleat habilem agendo- 
sum repertorem promptumque et dextrum efficere intellectum eorum, quibus rerum necessariarum atque 
. se decentium nihil ignorare cura cordique est, facit, ul, qui ea pollent et premuniti sunt, ad disocri- 
mina deinceps multo, quam natura sua facturi essent, audaciores simul atque tutiores et a lapsi- 
bus securiores accedant. 


Quandoquidem ergo prescriptam tibi a nobis ex- (?— 'Exe! οὖν τὴν πρὸ ἡμῶν σοι προεχτεθεῖσαν βασι- 


positionem regiarum expeditionum militarium bene 
solliciteque legisti, filius patri rebus in omnibus 
obsequens: opportunum nunc est decelque me do- 
cere, et te audire ea, que ante expeditiones fleri 


λικῶν ταξειδίων ἔκθεσιν, πατρὶ κατὰ πάντα πειθό- 
µενος, ἀνέγνως καλῶς, προσήκον ἄρα σοι xal τὰ 
πρὸ τῶν ταξειδίων Ὑινόµενα διελθεῖν τε xal ἔχμα- 
θεῖν, ὅπως διὰ φανῶν (2) τινων καὶ λαµπαδων τῶν 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(2) De phanis seu laternis, depredationis Sara- 
cenice indicibus, observatio hec trivialis est et 
apud Scriptores Historicte Byzantine passim occur- 
rit, ut apud Cedren. p. 552. Zonar, t. II, p. 162, 
Symeone Mag. p. 450, non absque nugis, omnium 
optime apud Continuat. Theoph. Constant. p. 122, 
unde possunt Greca nostra emendari ad eum fere 
modum, quem in Latinis observuvi. Non disputabo 


nunc de ignibustalibus et eorum diversitate, φιλίοις 
et πολεµίοις [v. Aristides t. 1, p. 225, 1. 6 et Po- 
lyanus 584, ipit.] aliisque hujus argumenti, Vastior 
ille est campus, quam pre nostris commentariis, 
neque animus mihi est eum ingredi, neque 
eulliciens adhuc in eam. rem apparatus ad ma- 
num est. 


933 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. I. — APPEND. 


934 


ἐκ διαδοχῆς πρὶν ἀνημμένων ὁ βασιλεὺς iv μιᾷ ὥρᾳ À quondam solebant, scilicet quomodo per phanes 


τὴν τῶν ἐχθρῶν εὐθὺς xatejávÜxvev ἔφοδον, Αλλ’ 
ἐκ τῶν προκειµένων σοι χεφαλαίων ταῦτα τρανώτε- 
pov δηλωθήσεται. ᾿Ἰστέον, ὅτι τὸ παλαιὸν ἀπὸ 
Ταρσοῦ Σαρακηνῶν Ἱατὰ Ῥωμαίων ἐξερχομένων, 
εὐθέως τὸ κάστρον τὸ λεγόµενον Λοῦλον (3) ἐν περι- 
όπτῳ προσκείµενον ἐξῆπτε φανὸν, ὃν ἐκ διαδοχῆς 
ὁ καλούμενος ᾽Αργίας βουνὸς διεδέχετο, xal ἦπτε 
δὲ καὶ αὐτός. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἀπὸ τῶν ἑχεισε ὁ 
βουνὸς ὁ Σάµος ἀνῆπτε. Καὶ μετὰ τοῦτο ἐδέχετο 
τὸ κάστρον τὸ Αἴγιλον, xai ἧἦπτε xal αὐτό. Καὶ ἀπ᾿ 
αὐτὸ ἐδέχετο ὁ βουνὸς ὁ ἜΌὌλυμπος, xai ἧἅπτεν ἐν 
κορυφῇ. Καὶ μετ ἐκεῖνον ἐδέχετο ὁ βουνὸς ὁ Κύ- 
ριζος, xai ἧπτε καὶ αὐτός. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἐδέχετο 
ὁ βουνὸς ὁ Μούκιλος ἑπάνω τῶν Πυλῶν, καὶ fmt 
xai αὗτός. Καὶ μετὰ τοῦτον ἐδέχετο ὁ τοῦ 'Αγίου 
Αὐξεντίου (A) βουνὸς ὁ σκοπὸς (5) προσαγορευόµενος, 
καὶ ἧπτε xai αὐτός. Καὶ μετ αὑτὸν ἑἐδέχετο ὁ iv 
τῷ παλατίῳ τοῦ Φάρου ἡλιακὸς, xal Tomte καὶ αὐτός. 
Διαιτάριοι γὰρ ἐχεῖσε µβίγλας ἀεὶ xai πάντοτε 
κρατοῦντες πρὸς τὸ μὴ λαθεῖν αὐτοὺς, ἀκριθὼς 
ἀπεσχόπουν πρὸς τὸν βουνὸν τοῦ ᾿Αγίου Αὐξεντίου, 
Ἱστέον, ὅτι, τῶν φανῶν τούτων πάντων ἀψάντων, 
εὐθὺς ol χαρτουλάριοι τῶν ἔξω στάθλων xai σαφρα- 
µεντάριοι ἐκαλίγουν τὰ βασ,λικὰ ἄλογα, xai τὰ 
βασιλικὰ σαγµάρια εὐτρεπίσαντες εὐθὺς ἐκίνουν, 
καὶ κατήρχοντο εἰς τὴν τοῦ βασιλέως ἀπάντησιν iv 
Πύλαις. Ὁ δὲ βασιλεὺς ἐξήρχετο μέχρι τῶν Πυλῶν, 
τὰ δὲ βασιλικὰ σελλάρια καὶ ol ἄρχοντες xai οἱ λοι- 
ποὶ οἱ ἀπὸ τῆς πόλεως ἐξερχόμενοι τῆς ξηρᾶς, προ- 
ελάμθανον τὸν βασιλέα εἰς ΗἨύλας, xai ὅτε τὸ τῶν 
Σαρακηνῶν φοσσάτον ὤφθη τισὶ πρὸς τὰ τῆς Ῥω- 
μανίας σὺστάμενα (6), ἦν ὁ βασιλεὺς εὐθὺς εἷς ἁπ- 
άντησιν αὐτοῦ. Ἱστέον, Ott ol προῤῥηθέντες φανοὶ 
διεκράτουν µέχρι τῶν ἡμερῶν Μιχαὴλ βασιλέως 
τοῦ ix θεοφἰλου. ὍὌντος δὲ αὐτοῦ ποτε ἐν τῷ τοῦ 
“Αγίου Μάμαντος (7) προκένσῳ καὶ μέλλοντος ποιῆσαι 
ἱπποδρόμιον, ἐν ᾧ xal ἀντὶ βασιλέως ἡνίοχος ἐγνω- 
ῥίζετο (καὶ γὰρ iv ταῖς ἱππηλασίαις ἀντὶ ἡνιόχου 
ἱππηλάτει), συνέθη τοὺς συνήθεις ἄψαι φανοὺς, xai 
εἶπε τοῦτο διαλογισάµενος, ὅτι « Ei κατάδηλος γέ- 
νηται ἡ ἔξοδος τῶν Σαρακηνῶν, λυπηθήσονται ol 
πολῖται, xal o0 μὴ ἐξέλθωσιν εἷς τὸ ἱπποδρόμιον 
πρὸς τὸ τὴν ἐμὴν ἱππηλασίαν θεάσασθαι, » Καὶ ix 


seu laternas, et per lampades aut faculas seriatim 
dispositas, singulis earum ardendi vices s proximas 
&cceptas proxime reddentibus, brevissimo tempo- 
ris a:nbitu imperator de hostium invasione modo 
facta cognoverit. Argumentum hoc clarius ex infra 
scriptis capitibus seu momentis licebit tibi perspi- 
cere. Saracenis itaque Tarsensibus olim adversus 
Romanos egredientibus, protinuslaternam aocendo- 
bat castrum Lulum dictum, in edito et conspicuo 
loco situm. Immediate accipiebat ab eo accendende 
laterne vices collis Argee dictus. 38 4 Ab eo collis 
Isamus dictus. Ab eo castrum /Ezilum. Ab eo collis 
Olympus, qui e summo suo culmine accensam pro- 
tendebat laternam. Ab eo collis Cyrizus. Ab eo 
collis Mucilus, qui est supra Pylas. Ab eo collis 
sancti Auxentii, qui scopus seu meta observationis 
appellatur. Ab eo tandem heliacus seu prefectus 
heliaci in palatio Phari. Dietarii enim ibi semper 
continuas agebant vigilias, solliciteque, ne unquam 
se flamma lateret non animadversa, versus collem 
S, Auxentii respiciebant. Laternis illis omnibus ac- 
censis, protinus caligabant seu caligia induebant 
regios equos chartularii stabulorum, que eatra 
Urbem augustam sunt, et saframentarii, mulisque 
necessario sarcinarum apparatu oneratis, move- 
bant et descendebant ad Pylas imperatori ibi oc- 
cursum eique sese adjunctum. Imperator autem 
exibat ex urbe, postquam regia sellaria et duces 
militares et reliqui, quos ex urbe in castra conve- 
nire oportebat, per xeram [id ,porte CPtane no- 


C men es!) egressi in Pylas prevertissent. Imperator 


itaque illuc delatus, si quibus aliqua in parte Ro- 
mani orbis coaspecti fuissent Saraceni, protinus 
eo movebat ipsis obviam. Mos ille per laternas 
accensas e predictis speculis de incureatione ho- 
stium significandi obtinebat usque ad Michaelem 
imperatorem, Theophili filium ; qui eum abrogavit 
hac de causa : Contingebat aliquando, illo proses- 
sionem S. Mamantis agente [id estin palatio S. Ma- 
mentis rusticante], et certamen equestre per οἱ» 
cum [qui ibi est] edituro, in quo eliam pro rege 
auriga conspectus fuit, qualem personam induere 
persepe solebat in editione talium spectaculorum : 


JOAN. JAC, REISKII COMMENTARIUS. . 
(3) Est castrum Elmacino aliquoties memoratum, [ rii cum suis appendicibus ; mallem tamen συστα- 


lulu. 

(4) Erat apud Prusam et Olympum. Damascenus 
Studita Homil. 25 (apud Du Cangium v. Παραδοῦ- 
v): ονηγοῦντας μὶ ἄλλους πολλοὺς εἰς τὸν Ὄλυμ- 
zov τῆς Προύσας πρὸς τὸ τοῦ 'Αγίου Αὐξεντίου παρα- 
θοῦνιν. v. Du Cangium ad Cinnam. p. 435. et ad 
Zonar., p. 81. 

(5) Forte ex eo, quod admodum excelsus esset, 
testo Nicephoro Patr. CPtano Brev. p. 223, ubi 
memorat οἰκίδιον στενώπατον ὑπὸ τὴν τοῦ μεγίστου 
ὄρους ἱδρυμένον ἀκρώρειαν 5 καλοῦσι τοῦ 'Αγίου Αὐ- 
ξεντίου λόφον. 

(6) Ita membrane, et patitur expositionem. Τὰ 
συστάµενα (pro συνιστάμενα) aut τὰ συσταµένα 
(BPO συνεσταμένα) τῆς Ῥωμανίας possunt esse 
idem atque τὸ σόστηµα, totum corpus impe- 


ΥΟν. 

(7) Imperator victor in circensibus ludis ad 8. 
Mamantis. Georg. Monach. P. 941, ulbi multa. 
Bulgari Mamantis palatium aliasque wdes vasta- 
runt. Symeon. Mag. p. 408. Palatium, ia quo 
Michael Ebriosus sepe aurigabat, erat extra CPlin. 
seu in suburbio Pera. Vid. Constant. Vit. Basil. 
Maced. p. 152, infra * 290. Hine dicitur ὄντος iv 
τῷ προχένσῳ τοῦ 'Avlou Μάμαντος, cum processionem 
ad S. Mamantis faceret, ubi rusticatum et simul 
festum ejus celebratum, quod in diem 17 Junii 
incidebat, ut e Theophane constat p. 398, qui 
etiam p. 363, ait in isto festo per peractam so- 
lemnem processionem agi consuevisse certamen 
equestre in Blachernarum palatio. 


935 . 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


936 


contingebat igitur eo tempore, ut consueto modo A τότε διετάξατο μὴ ἅπτειν τοὺς φανούς, '[vxéov, 


laterne illa belli indices accense conspicerentur. 
Ratiocinabatur itaque secum hoc mado : « Si per- 
misero, ut rumor de Saracenorum invasione in 
cives emanet, tristitiam inde concipient neque in 
circum meas aurigationes spectatum convenient. » 
Et propterea vetabat, imposterum laternas illas 
acceundi. Olim typus seu tenor vel forma hec ob- 
servabatur in rogis aut stipendiis militaribus sol- 
vendis. Bolebant themata seu legiones singule 
quarto quovis anao reccurrente suus rogas accipere 
hoc modulo. Hoc primo anno accipiebant strategi 
lii : Anatolicus, Armeniacus, Thracesius. Secundo 
anno hi : Opsicianus, Bucellarius, Cappadox. Ter- 
tio hi : Chrasiani, Colonie, Paphlagonie. Quarto 
tandem Thracise, Macedonis et Chaldie. Recurrebat 
deinde 286 orbis erogationum ad idem principium. 
decurrebatque iterum atque iterum easdem vices, 
Debent strategi mandatum in subditos sibi turmar- 
echas, et hi in subiitos sibi  drungarocomites 
edere, ut unumquodque bandum seu vexillum aut 
cohors habeat suum comodromum seu fabrum fer- 
rarium, utetsutorem calcenrium, singulosque utres 
bovillos, et binos utres ex aluta, quo fluvios profun- 
dos et trajectu difficiles facile trajiciant ; item ut 
penes 86 nunquam non habeant instrumenta sua 
absque ullius defeclu, secures puta singulas et do- 


ὅτι τὸ παλαιὸν τύπος ἦν, τὰ θέµατα ῥογεύεσθαι xa- 
τὰ τέσσαρα ἔτη, οἱονεὶ τῷ καιρῷ τούτῳ ὁ "Avato- 
λικὸς, ὁ ᾽Αρμενιαχὸς, ὁ θρᾳχήσιος (8) τῷ δὲ ἑτέρῳ 
χρόνῳ ὁ ᾿Οψ.κιανὸς, ὁ Βουχελλάριος, ὁ Καππάδοξ 
τῷ δὲ ἄλλῳ χρόνῳ ὁ Χαρσιανίτης, ὁ Κολωνείας, ὁ 
Παφλαγωνίας xal παλιν τῷ ἑτέρῳ ὁ τῆς θράκης, 
6 Μακεδονίας, ὁ Χαλδίας. Καὶ τῶν δ' χρόνων διελ- 
θόντων, πάλιν ἐῤῥογεύοντο τὰ ῥογευθέντα θέµατα 
τῷ πρώτῳφ χρὀνῳ. Δέον, πάντας τοὺς στρατηγοὺς 
ποιεῖν τε πχραγγελίαν εἷς τοὺς τουρµμάργας αὐτῶν, 
κἀκεῖνοι εἷς τοὺς δρουγγαροχόµητας, ἵνα dvi ἑκά- 
στῳ βάντῳ ἔχωσι τὸν κχομοδρόµον αὐτῶν, ὁμοίως 
καὶ τζαγγάριον x3l κατὰ βάντον ἔχωσι πρὸς ἕνα 
ἀσκὸν βόειον, xai ἀνὰ δύο ἀσκῶν ἀπισίων πρὸς τὸ 
εὐχόλως διαπερᾷν αὐτοὺς τοὺς βαθεῖς χαὶ δυσχό- 
λους ποταμούς. ἔχωσι δὲ καὶ τὰ ἐργαλεῖα, αὐτῶν 
ἀνελλιπῶς, ἤγουν ἀξινάριον ἓν, σχεπάριον α, αµι- 
λαριον α΄ μετὰ τοῦ ξυλοσφύρου αὐτοῦ. τὴν αὐτὴν 
παραγχελίαν ποιεῖν xal ὁ δοµέστικος τῶν σχολῶν 
καὶ εἷς τὸν τοποτηρητὴν τῶν σχολῶν, ἵνα καὶ ol 
κόµητες χατὰ µίαν σχολὴν τὴν αὐτὴν ἀκολουθίαν 
ἔχωσιν. Ὁμοίως καὶ 6 ἐξκούθιτος sl; τοὺς σκρίδω- 
νας αὐτοῦ ποιήσει τὴν αὐτὴν παραγγελίαν, xal ὁ 
δρουγγάριος τῆς βίγλης εἰς τοὺς χόµητας τοῦ ἄρι- 
θμοῦ, καὶ ὁ ἱκανάτος elc τοὺς χόµητας αὐτοῦ ἐχέτω 
τὰ αὐτὰ ἐργαλεῖα, 


labras singulas et cultros curvos scalptorios siogulas et clavas ligneas. Domesticum quoque scbolarum 
oportet vicario scholarum imperare, ut curet ab uniuscujusque schole comite beo ipsa in schola 
sua prompta et parata haberi. Mandata eadem edet excubitus in suos scribones, et drungarius vigilie in 
comites arithmi, et hicanatus in comites sui ordinis. 


Observanda, quando imperator ab expedito 
expeditione militari, aliove longo et diuturno ití- 
nere in urbem revertatur. 


Redeunte imperatore, tiunt eadem omnia eodem 
tenore, qua (leri, eo abeunte, diximus in superio- 
ribus. Ubi autem ad Constantinopolin accessit, oc- 
curruat ipsi proceres, qui domi manserant, in 
K hegio [navali]J. Kt tribunus quidem presentalis, 
qui remanserat ia urbe, custodienda illius causa, 
occurrit ipsi in mantio seu sago russo, statim ex 
quo modo imperator apud Rhegium pedem e navi 


seu 0 "Osa δεῖ γίνεσθαι, ὅταν ἔταν ἐξπεδίτου ἢ μακρᾶς όδοι- 


πορίας, ἐπανέρχεται ὁ βασιλεὺς. 


Επανερχομένου τοῦ βασιλέως, τὰ αὐτὰ πάντα 
γίνεται κατὰ τὴν 600v. ὅσα ἐν τῷ ἀπιέναι αὐτὸν εἰρή- 
χαµεν. Γινοµένου αὐτοῦ περὶ Κωνσταντινούπολιν, 
ol ἀπομείναντες ἄρχοντες ἀπαντοῦσιν ἐν τῷ ᾿Ρηγίψ' 
ἀλλ) ὁ uiv τριθοῦνος πραισεντάλιος ὁ ἀπομείνας εἷς 
παραφυλαχὴν τῆς πόλεως ἁπαντᾷ μετὰ µαντίου, 
ἦτοι σαγίου (0) ῥουσέου, εὖὐθὺς μετὰ τὸ κατάθα (10) 
τοῦ Ῥτχγίου, καὶ καθήµενος ὁ βασιλεὺς étq τὸν ἵππον 


JOAN. JAC. ΒΕΙΞΘΕΙ COMMENTARIUS. 


(8) Est prefectus themati Thracesiorum seu ve- 
teri Ilonie vel As8i$ minori, eoque ΠΟΒ confun- 
dendus cuni sequente ó τῆς θράκης, stratego Thra- 
cie vulgo sic dicte ; vid. Constant. de themat. p. 
7. Fabelle, quam ibi infercit, non sine nugis pro 
more istius seculi relata, auctorem habet Herodo- 
tum. A Tbracibus appellata est ea regio, qui eam 
sequioribus temporibus occuparunt vel potius ab 
omni evo habuerunt, vel antequam Greci colonias 
illuc ducerent. Prutendebatur usque ad ostium Ponti 
Euxini, adeoque etiam Trojanum agrum in secom- 
prehendebat. Ad Hellesponti utrsmque oram babi- 
tabspnt vetustissimis temporibus Thraces, quorum 
Europei suum nomen nunqeam non servarunt, 
Asiastici autem pro aliquo tempore perdiderunt, 
donec sic volente nescio qua fortuna revivisceret. 
Adeoque recte Guilelmus Brito Philipp. I, v. 10, Ho- 
merum describens ait : Qui sup, ost Thraciam vi - 
ctoribus Argis, id est, cujue carmina vastatum Gre- 
cis armis agrum Trojanum narrant, falliturque 


Barthius, quando locum illum sollicitat. Thema sen 
Ἰομίο Thracesiorum vel Thracesionorum erat ἵππι- 
xóv, seu equestre, equites ibi  presidia age- 
bant, ut colligitur e Constant. de themat. p. 18. 

(9) Sitne hic loci ?[to: particula interpretativa 
an disjunctiva, non liquet. Videtur tamen prius 
potius. Quo admisso fuerit idem µαντίον et σαχίον. 
Sane nou multum diversa fuisse mantum et sagum 
credo ex iis constare, que ad p. 255 disputavi. 
Preterea malim in Latinis cum supponi pro is: 
adorantem cum sago. Est autem adorare cum sage 
motitationequadan, sagi inflguram aliquam certam 
Bubmissionis dignum facere, ut nos hodie motu et 
positu quodam pilei solemus ; vid. dicla ad pee: 8. 

(10) Est truncata vox pro κατάθασις vel κατα- 
θάσιμον, quod. novis Grecis idem est atque xata- 
6ac:c, Pari modo διάβα dicunt (v. Du Cange h. v.) 
pro διάθασις, (transitus, et ἔχθα vel Epna, ἐπίγοὶ- 
(us ; v. bu Cange v. μπα, ]ta Latini medii evi 
camilla pro capillacium. 


931 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. Il. — APPEND. 


938 


δέχεται αὐτόν. 'O δὲ προσχυνεῖ μετὰ τοῦ σαγίου A prolatum in continente posuerit; quem imperalor 


µόνον, καὶ ὀψιγεύει αὐτό. Οἱ δὲ κόμητες κονσ!στω- 
ριανοὶ xal τριθοῦνοι πάντες λευχειμονοῦντες κατὰ 
τὸ αὐτὸ σχῆµα προσκυνοῦσιν xal ὀγικεύουσιν. Παρ- 
ἰστατχι δὲ αὐτοῖς σιλεντιάριος καὶ λέγει « Φύλαρχος 
παρουσίας, κόμητες συστατήριοι, φύλαρχοι πραιτω- 
píoo, » 'O οὲ ἔπαρχος τῆς πόλεως καὶ ol ὑπατικοὶ 
xai, ἐὰν εὑρεθῃ, καὶ πατρίκιος ἐμπρὸς τοῦ παλκτίου 
Ἱστανται, καὶ ὡς κατέλθτ τοῦ ἵππο», προσκυνοῦσιν, καὶ 
δέχεται αὐτοὺς ὁ βασιλεὺς ἀπὸ στόματος" ἐὰν δὲ βού- 
λονταί τινες τῶν ἀρχόντων καὶ εἰς 'Ἡράκλειαν ἀπελθεῖν 
κἀχεῖ δέξασθχι τὸν βασιλέα, καὶ τοῦτο ἔξεστιν αὐτοῖς. 
Οἱ δὲ συγκλητικοὶ, ἐὰν πεζῇ ἔρχεται ὁ βασιλεὺς εἰς 
τὸ Εθδομον, ἀπαντοῦσιν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τῶν Νηπίων 
ἐμπρὸς τοῦ μαρτυρίου, καὶ χατέρχεται ὁ δεσπότης, 
xal θέχετχι αὐτοὺς ἀπὸ στόματος, καὶ εἶσέρχεται εἰς 
τὸ µαρτύριον καὶ εὔχεται. Kat. ὁ μὲν δεσπότης ἀπέρ- 
χεται se τὸ "Βθόομον, οἱ δξ συγκλητικοὶ, ὅπου βού- 
λοντα.. El δὲ πγὐῳ ἔρχεται ὁ δεσπότης, ἵστανται 
πρὸς τῷ αἰγιαλῷ, καὶ ἐξιόντα αὐτὸν τοῦ ὀρόμονος 
προσκυνοῦσιν ὡς ἐν Ἰωνσταντινουπόλει ὁ ἀπομονεὺς, 
καὶ ὀέχεται αὐτοὺς ἀπὸ στόαατος, xal ὁὀγικεύουσιν 
μέχρι τῆς πόρτης, καὶ ἐκεῖ μετὰ των ἄλλων ἀργόντῶν 
ἀφίστανται. ᾽Αλλὰ ταῦτα, ἐὰν ἀπὸ ἐξπεδίτου ἔρχεται 
f μακρᾶς ἑδο.πορίας' ἐπεὶ, ξὰν ἀπέλθῃ ἕως Σαλαμ- 
δρίας, f; Ἡρακλείχς, 3; ἀλίγῳ ποῤῥωτῆρω, καὶ ὀλίγας 
ἡμέρας ποιήσῃ, καὶ εὐθὺς ὑποστρέψῃ, ὅπου σονετά- 
ξαντο οἱ ἄρχοντες, ἐκεῖ καὶ δέχονται αὐτόν. El. γὰρ ὁ 
βασιλεὺς ἓκ τοῦ Ἑοδόμου ἐξῇλθεν καὶ elc τὸ 'Ἔθδομον 
ὑποστρέφει, ἐκεῖ ἀπαντοῦσιν' εἰ δὲ καὶ βούλεται 
ὀρθοποδῆσαι εἷς τὴν πόλιν, ἐκεῖ πάλιν ἀπαντοῦσιν 
αὐτῷ, οἱ δὲ συγκλητικοὶ προλαμθάνουσι,. Καὶ ἐὰν 
πεζᾷ εἰσέρχεται ὁ βασιλεὺς, ἀπαντοῦσιν αὐτῷ ἐν τῷ 
φόρῳ θεοδοσίου τῷ κχαλουμένῳ ταύρῳ, καὶ προσφέ- 
ρουσιν αὐτῷ στεφάνους, ἕνα μὲν χρυσοῦν, ἄλλους δὲ 
ἀπὸ δαφνῶν: ὁ δὲ βασιλεὺς ἀντιδίδωσιν αὐτοῖς vopl- 
σµατα ὑπὲρ τοῦ χρυσοῦ στεφάνου, ὥστε μὴ ζημίαν αὖ- 
τούς ὑπομεῖναι. 'Exv 06 ἀπὸ ᾿Ασίας,ἢ Βιθυνίας, ἢ Περ- 
σικοῦ πολέμου ἐπανέρχεται ὁ βασιλεὺς, ὁ ἔπαρχος τῆς 
πόλεως ἁπαντᾷ ἔνθα ἂν συνίδῃ ὁ βασιλεὺς µεσάλλαγον 
ποιῆσαι, εἴτε ἐν τῇ Σατύρῳ εἴτε ἐν τῷ Ηπλεατικῷ Ἡ ἐν 
Ῥοφηνιαναϊς (11), ἢ ἐν τῇ Ἱερείᾳ' εἰδὶ θελήσει ὁ βα- 
σιλεὺς δ.ὰ τοῦ στρατηγίου ἀνελβεῖν, προλαμβάνουσιν 
οἱ συγχλητικοὶ τὸν φόρον τοῦ στρατηγίου (12), κἀκεῖ 
τοὺς στεφάνους προσφέρουσιν. El δὲ πλόῳ βοῦλεσαι 
ὀρθοποδῆσαι εἷς τὸ παλάτιον, ἵσταται ἐμπρὸς τῆς 
σχάλης, xxi ἔνθα δέχεται κατὰ τὸ ἔθος τὸν ἔπαρχον 


in equo residens, adorantem in sago solummodo | 
salutat et obsequentem habel : comites autem con- 
sistoriani et tribuni omnes in candidis vestibus 
adorant eodem omnes modo et obsequuntur, silen- 
liario astante, qui eos ex ordine sic citat: « Phy- 
larchus parusie » (id est tribunus presenti» aut 
presentalis, scilicet procedat imperatorem adora- 
tum], tum « Comites syataterii » seu consistoriani, 
adoranto scilicet dominum ; tandem : « Phylarchi, » 
seu tribuni, « pretorii,» nempe officium faciant 
velim. Prefectus urbis autem et consulares, et, si 
qui etiam in urbe tunc adaint patricii, consistunt 
coram palatio [Rhegii nempe?!, descendentemque 
ex equo imperatorem adorant, qui eos benignis 
verbis salutat. Licet quoque, si quis procerum 
lleracleam adire ibique cultum suum imperatori 
inonstrare velit. Quod &i vero per continentem pro- 
feclus imperator ad Hebdomum 386 appulerit, 
conveniunt senalorea in ecclesiam Innocentium 
Puerorum Bethleemiticorum, ibique coram marly- 
reo (seu tymbo illorum martyrum memorie 88050 
ipsi occurrunt: quos imperator benigno alloquio 
excipit, eoque faclo, in martyreum intrat, et pre- 
ces ad Deum fundit. Et ipse quidem deinceps abit 
in Hebdomum [seu palatium tribunal Hebdomi 
dictum] : senatorii autem abeunt, quo voluerint. 
Si navi [in Hebdomum] appellit, stant in littore, 
et exeuntem e dromone adorant, quemadmodum, 
qui in urbe remansit, apomoneus seu vicarius 
regius, ipsa in urbe facit ; quos imperator humanis 
verbis appellat; ipsi autem porro pergenti obse- 
quuntur imperatori nsque ad portam tribunalis, 
ubi cum celeris proceribus (qui cum ipso ab ex- 
peditione redeunt], eum mittunt. Et hic quidem 
tenetur modus, quando dominus ab expeditione 
aul itinere longinquo redit. Quod si vero tantum ad 
Sclymbriam, aut Heracleam, aut paulo ulterius 
excesserit, et paucos tantummodo dies ibi egerit 
citoque redeat, occurrunt ipsi proceres ibi loci, 
ubi ei vale paulo ante dixerant. Ex. c. si in Heb- 
domo deseruerit 608 imperalor, redit iterum in 
Hebdomum, adeoque ibi quoque occurrunt ipsi 
proceres. Quod si vero deflectere noluerit impera- 
tor, sed recta potius via in vurben contendat, 
coeunt quidem proceresin eamdem locum: senato- 


D rii autem in urbem pravertunt salutandi domini 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(14) Non sunt ille thermse urbane sic dicte, de 
quibus Du Cange CPli Christ. |. I, p. 93: sed pala- 
tium suburbanum Asiaticum in suburbio Chalce- 
donensi situm, de quo idem |. iv, p. 175 conferen- 
dus, ubi quoque pluribus de palatio 'Hpi vel 
Ἱερείας agit, cujus antiquum nomen mihi videtur 
fuisse 'Hoatov, templum Junonis, quod idem Ale. 
manno ad Procopium p. 80 quoque visum fuit. De 
satyro et poleatico nihil invenio. Neque mirum. 
Dodum enim ante Constantinum Porphyrogenne- 
tum nostrum desierant quedam horum palatiorum 
et nominum, ut strategicum e. c. deuterum, capi- 
lolium, satyrus, poleaticum, etc. Particula heo 


PaTRoL. GR. CXII. 


tota de reditu imperatoris in urbem non seculi 
decimi, sed sexti est; non Constantini hujus, sed 
Petri Magistri, e cujus toties laudato libro de Con- 
stitutione Heipublice hoc verbotenus transcripta 
fuerunt; ut ex eo quoque collegi, quod imperator 
in SS. Apostolos, non in S. Sophiam ingredi dica- 
tur, ut que tum nondum sirucia esset. [Palatia 
Erita Constant. Porphyrog. exstructa, Script. post 
Theophan. p. 481.] 

12) Designatur forum Theodosii, quod in ea 
urbis regione, que Strategium eppellabatur, exsti- 
tisse dicitur; vid. Du Cange CPI Christ. I, p. 80. 


PON 


950 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


910 


cauea. Si ab terrestre quadam in occidentem expe- À τῆς πόλεως xal τὸν ἀπομονέα, καὶ τοὺς στεφάνους 


ditione redeat imperator, occurritur ipsi in foro 
Theodosii, quod Taurus appellatur, ei offerunt ipsi 
coronas, unam quidem auream, alias autem e lauro. 
Pro aurea reddit ipsis imperator equum in num- 
mis pretium, ne sumptus de suo faciendo dammum 
passi videantur. Si autem ab Asia Bithyniave, aut 
Persico bello redeat, occurrit ipsi prefectus urbis 
ibi, ubi decreverit imperator mesallagum facere, 
[hoc est, e navi egressus tantisper in Asiatico 
quodam palatio morari, donec vestitum viaticum 
splendidiore mutaveril] ; sive jam in Satyro id fiat, 
sive in Poleatico, sive in Βυβηἰαπίβ, sive in Hie- 
ria. Si porro per strategium ascendere in palatium 


velit imperator, prevertunt senatores in forum. 


προσφέρουσιν αὐτῷ. Ἑνδεχάτῃ tolvuv τοῦ Αὐγούστου 
μηνὸς, ἡμάρᾳ β’, ἔτους, ζλΥ' (13), εἰσῆλθεν ὁ εὖσε- 
θὴς βασιλεὺς ᾿Ιουστινιανὸς εἲς Κωνσταντινούπολιν 
περὶ ὥραν a' διὰ τῆς πόρτης τῶν Χαρισίου (14), 
τῶν συγκλητικῶν καὶ τοῦ ἑπάρχου τῆς πόλεως ἐκεῖσε 
ἁπαντησάντων δίχα στεφάνων, καὶ ἐλθὼν ἐπὶ τὸ δεύ- 
τερον ηῦξατο ἐν τοῖς ᾽Αποστόλοις, καὶ ἦψεν κηρούς (15) 
εἰς τὸ μνῆμα τῆς Δεσποίνης, xal κατῆλθεν ἐπὶ τὸ 
καπετώλιον, Ως δὲ εἰσῆλθεν elo τὴν µέσην, ὑπήν- 
τησαν δοµέστικοι πρωτἰχτωρες, at ἑπτὰ σχολαὶ xai 
μετ᾽ αὐτοὺς τριθοῦνοι καὶ κόμητες, πάντες μετὰ 
λευχῶν Ἠλανιδίων καὶ κηρῶν δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ 
Ἱστάμενοι, καὶ μετ αὐτοὺς μαγιστριανοὶ, φαθρική- 
σιοι, τάξις τῶν ἐπάρχων (46) xal τοῦ ἐπάρχου, ἀργυ- 


strategii, et ibi coronas offerunt. Si vero navi recta p ῥοπρᾶται xal πᾶντες πραγματευταὶ (17), xal mày 


via invehi in palatium absque diverticulo velit, 
consistit coram scala seu exscensu, et salutat pre- 
fectum urbis et apomoneum seu vicarium regium; 
et accipit oblatas sibi coronas. Agedum afferamus 
exemplum ingressus regii in urhem. Undecimo 
nempe die Augusti mensis, feria secunda, anno 
mundi 6033, intrabat pius imperator Justinianus 
in Constantinopolin cirea horam primam per por- 
tam monasterii Charisie, ubi prefectus urbis et 
senatorii ipsi, sed absque coronis, occurrebant. 


σύστηµα, xal ἁπλῶς ἀπὸ τοῦ καπιτωλίου µέχρι τῆς 
χαλκΏς τοῦ παλατίου πάντα ἐπεπλήρωτο, ὥστε μόλις 
προθαίνειν τὸν ἵππον τοῦ βασιλέως. Ὡς δὲ εἶσῄει τὴν 
χαλκῆν ὁ βασιλεὺς, ἔστὴ ὁ ἁδμισσιωνάλιος, ἔχων (18) 
τὸν ᾿πρωτίκτωρα καὶ τὸν θριαµθευτήν, καὶ ἔκραξεν 
τό πηριαµθευτάλιον. Οὕτω γὰρ συνεῖδεν γενέσθαι à 
μάγιστρος διὰ τὸ μὴ εἰσέρχεσθαι τὸν βασιλέα διὰ 
τῆς χρυσῆς πόρτης. Πάντες δὲ οἱ ἄρχοντες χαὶ πα- 
τρίκιοι πεζεύνντες ἀπὸ των Αποστόλων ἐδηρίγευσαν, 
καὶ oi κουθιγουλάριοι πεζεύοντες ἠκολούθησαν. 


Inde abiens ad deuterum preces faciebat 384 in ede SS. Apostolorum, et accendebat cereos in 60Η- 
JOAN. JAC. REISKIL COMMENTARIUS. 


( 3) Non potest alius, quam epocha mundi con- (C 


diti secundum Grecos annus hic designari. Nam 
non solent eorum historici annos imperii alicujus 
imperatoris sic nude citare. Atqui tamen incidit 
annus ille33. (id est 6033.) in A. C, 525, quo non- 
dum imperator erat Justinianus. Nam A. C. 527, 
demum coronalus fuit. Non video, quomodo Ώου 
dubium solvam nisiculpam in librariosdevolvendo, 

ui pro more Buo sat noto Justinianum hic pro 

ustino substituerint. Sed solentine titulum τοῦ 
εὐσεθοῦς etiam defunctis tribuere ? Profecto Petrus 
Magister non sub Justino seniore, sed sub ejus suc- 
cessore Justiniano suum opus condidit. 

(14) Scribendum esse Χαρσίου patet ex Du Can- 
gi modo laudato libro p. 50. Videtur ex hodierna 

ujus porta? appellatione Eari Cupi, porta obliqua, 
nomen ipsi olim fuisse non Χαρσίου, sed χάρσιος, 
quod idem Grecis est, atque ἐγκάρσιος. Si tamen a 
viro nomen duxit, preferenda lectio Χαρσίου. Nam 
Charisius nomen fuit viri, non Χαρσίας. Lectionem 
Χαρισίου habet etiam (indice Du Cangio) Cantacu- 
zenus IIl. 85. Idem Du Cange laudato loco hanc 
portam maritinam facit; at in notis ad Alexiadem 
P. 258 facit mediterraneam. Posset ex hoc loco ea 

i8 dirimi, si addidisset auctor hujus historie πο" 
men tractus aut urbis, unde Justinianus aut Justi- 
nus tum venerit. 

(15) De more accendendi cereos et ardentes de- 
pangendi coram imaginibus sanctorum si commen- 
tari vellem, actum agerem. Res quoque nota est 
hunc morem gentilis idololatrie reliquias esse ; 
vid. Arrian. dissert. Epictet. p. 111. Salmas. ad 
Script. H. Aug. t. II, p. 203. Vales. ad Ammian. 
Marcell. p. 357. Indidem quoque ritus manavit cum 
ardentibus cereis imperatoribus occurrendi. Nam 
imperatores olim pro diis habebant et divinis om- 
nibus honoribus aíficiebant : hino neque cereorum 
et ignis prelati honorem ipsis negabant ; vid, Theo- 
phan. p. 164. 


(16) Delenda sunt, que in Latinis addidi, sed 
uncis incluaa, nempe petroriorum. Cum latine ver- 
terem hunc locum, nondum noram, qualesnam hi 
essent Eparchi ; nempe provinciales erant, ut mihi 
videri dixi supra ad p. 37. Forte tamen recte habet 
illud additamentum. Nam Justiniani etate adhuc 
erant prefecti praetoriis quatuor. 

(11) Negotitores, mercatores. Ita stpe apud novos 
Grecos, v. Theophan. p. 121, 188, et 189. Πρα- 
γματεία, negotialio, mercatura, commercium, et πρα- 
Υματευεσθαι, sibi acquirere, ibid. p. 217, 277, σω- 
τηρίαν πραγµατεύεσθαι, salutem sibi comparare. Ce- 
dren. p. 401, πραγματευτιχὰ σκάφη naves mercatoria. 
Forte quoque vox πραγματιχοὶ apud Polybium 
p. 678, ed. Wechel. pro negoliatoribus, mercatoribus 
castrensibus, lixis accipienda est. Illustris Casau- 
bonus vertit spectate prudentia viros, respiciens ad 
viros in rebus agendis (ritos et subaotos. Ab ista 
notione acquirendi, comparandi dicti quoque sunt 


D πραγµατευταί, agentes in. rebus, actores rerum Aw- 


gusti, [vid. Guther. p. 907,] eo quod cupita et flagi- 
tata comparabant, conquirebant, suppeditabant, 
quales sunt proxenete, die Mackler, a Plutarcho 
in libello de faenore non contrahendo πραγµατευταί 
dicti p. 1480, ed. Steph. ubi πραγματευτά, et τρα- 
πεζίτας ita conjungit, ut. Noster hio τοὺς πραγµα- 
τευτάς et ἀργυροπρᾶτας, quos {ωπεταίοτεε, trapeaitas, 
cambiatores esse, supra demonstravi p. 8, Conf. 
p. 11. Potestergolocus hic reddi sic, ut exhibetur in 
Latinis et dari quoque jure cambatiores ct actores 
rerum Augusti. Sed prefero tamen Latina priora. 
Nostri quoque majores Haniler pro mercatore di- 
cebant et nos adhue hodie hanc vocem apponimus 
aliis, (nam simplici non sque utimur, ut Rauch- 
handler, Lederhandler. 

(18) Verti ac si legissem λέγων aut. ἠχῶν Alias 
enim retenta vclgata non video, quis sit ὁ θριαµ. 
θευτής preeter Justinianum alius. 


941 DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. I. — APPEND. 942 


ditorio Despone seu Domine nostre beate Virginis. Inde descendebat in Capitolium. In mesen 
deinceps, id est mediam, viam sic dictam, delato ipsi occurrebant domestici proteotores et septem 
Schole ; post eos tribuni et comites, omnes in candidis tunicis et cereos gestantes, seriatim ad dextram 
platee sinistramque stantes ; post eos magistriani, fabricences, ordo seu apparitio prefectorum [nempe 
pretoriorum], et pr&fecti [urbis], aurifabri eL. omnes aegotiantes, omne corpus aut collegium '; 
verbo, a Capitolio inde usque ad chulcen palatii [portam] plena hominum erant omnia, adeo ut vix 
gressum promovere posset equus imperatoris, In chalcen tandem ut venerat, offendebat ibi stantem 
&admissionalem, qui eum titulo protectoris et triumphatoris excipiebat, et olara voce carmen trium- 
phale (Io triumphe| canebat. Ita nempe ordinaverat magister, ut fleret, proplerea quod imperator per 


auream portam ingressus non fuisset. Omnes autem archontes et |patricii pedibus euntes stipaverant 
imperatoris latera a SS. Apostolis inde ; cubicularii vero, etiam pedites, obsecuti fuerant. 
Ἡ ἀπὸ τοῦ Φοσσάτου μετὰ νίκης (19) ἔπάνοδος A Victoriosus e costris apud Tephricen et Germaniciam 


Βασιλείου τοῦ φιλοχρίστου βασιλέως ἀπὸ Τεφρικῆς 
xai Γερμανικίας. 


Toà βασιλέως ἐπανελθόντος μετὰ νίκης ἀπὸ τοῦ πο- 
λέμου Τεφρικῆς καὶ Γερµανικίας, διεπέρασεν ἐπὶ τὰ 
Ἠρία (20) ἐν τῷ Ἑθδόμῳ, ὑπαντησάσης αὐτῷ ἐχεῖσε 
ἁπάσης ἡλικίας τῶν τῆς πόλεως μετὰ στεφάνων τῶν ἐξ 
ἀνθέων καὶ ῥόδων κατεσκευασµένων. Ὡσαύτως καὶ d 
σύγκλητος πᾶσα dj iv τῇ πόλει ἐχεῖσε αὐτὸν ἐδέξατο, 
xai ὁ βασιλεὺς ἀπὸ στοµατος αὐτοὺς ἐδέξατο. Εἰσελθὼν 
δὲ καὶ εὐξάμενος ἐν τῷ τοῦ Προδρόμου ναῷ τῷ ἐν τῷ 
Ἑθδόμῳ, ἄψας κηροὺς ἐξῆλθεν, xai βαλὼν σκαρα- 
μάγγιον τριθλάτιον, ἅμα vip Κωνσταντίνῳ τῷ vit 


reditus Basilii Christum amantis imperatoris. 


Imperator cum victoria in urbem rediens e bel- 
lica adversus Tephricen et Germaniciam expeditione 
trajiciebat ex Asiatico palatio Hierise in Hebdomum, 
ubi omnis etas urbana ipsi occurrebat cum corollis 
e rosis aliisquefloribus consertis. Ibidem quoque 
excipiebat ipsum omnis in urbe presens senatus; 
quos cum benignis verbis salutasset imperator, 
intrabat in edem S. Joannis precursoris, quee in 
Hebdomo esl, et post peractas ibi preces accensos- 
que cereosegressus induebat scaramangium tribiat- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 
(19) Symeon Logothetes p. 455, perhibet Basilium B Du Cangium ad Zonar. p. 71 exstat, Et ila quoque 


apud Tephricam semper victum fuisse et a Germa- 
nicia eum rebus infectis abiisse tradit Glycas 

296, quam oppugnavit anno imperii sui 13, A. C. 
879. Dicunt tamen Constant. Vit. Basil. p. 166, et 
Cedren. p. 570. Basilium, quamvis urbem Tephrice 
capere nequiverit, tamen totum suppositum agrum 
et mullas in eo arces devastasse atque deslruxisse 
et cum opulenta preda domum rediisse. [Agareni 
Tephrici commemorantur Script. post Theoph. p. 
455, Germanicia a Basilio imp. bello petita Scr. p. 
Th. pag. 4560. Germanica, Germanicopolis, Adata 
oppidum Syrie, Glycas p.295. Addatam, oppidum 
barbarorum, ab avo frustra obsessum, expugnat 
Constantinus Porphyr., Leonis fllius. Vit. Basil. 
Maced. c. 34, ed. Allatii.J* Est ergo Germaniocia, 
al Hadath, quam Geographus Nubiensis p. 292, 
uno modico die et una statione a Tarso abesse ait. 
Abulfeda quoque in Historia ad A. C. 036, eodem 
modo scribit, et sio probatiores auctores Greci et 
Arabes. Sunt tamen etiam libri baud pauci, qui al 
Hadab, ui Greci 'A&ra, exarant; vid. Cedren. p. 
640. Ita Elmacinus p. 221, initio obsidebat [A. C. 
947.) Leo filius Βαγάα Phoce, αἱ Hadabam, donec 
eam ezpugnaret. Sic emendandus illelocus et inter- 
pretandus est. Pre ceteris memorabilis est locus 
Scholiastze Motanabbii, quiad poete hac verba, no- 
vitne Hadata rabra colorem suum, hac affert : Ηα- 
dat est nomen arcis note, quam condidit Saifoddan- 
lah in solo Romano. Quod eam poeta rubram appel- 
lat, respicit eo, quod tincta fuerit sanguine Romano- 
rum. Hi nempe surripuerant eam, εἰ communtebant 
sibi in casirum tulum. Sed Saifdodaulah eos op- 
pressos in ea arce trucidabat. Heec 8i vera gunt, ne- 
quit Adala vel Adapa et Germanicia idem esse. 
Nam Saifoddaulah, liasilio regnante aut nondum 
nalus aut sane adhucdum puer erat. Forte igitur 
rectius scriptores alii aiunt. Germaniciam Arabibus 


habet Abulfeda, e quo situm loci aliqualiter intel- 
ligere licet. Aitin notis marginalibus ad tab. VI, 
que de Syria sagit, sic : Ad al Awasem [seu Cleisu- 
ras, castra limitanea] refert lbn Cardadebah mul- 
las, ut eparchias Mambeg et Tizin et Bales εἰ Ro- 
safah εἰ Gumah, ilem  Schaixar, Apamea  Maarrat 
an Nomau, Sauran, al Athamaine, Tel. Bascher, Ca- 
pharthab, Salamiah, Gusiah, Libanum usque ad at 
Castel inter llemus et Damascum. | Unde hauserit 
notitiam suam οἱ. Evodius Assemani, non novi. 
Scribit autem ille in notis ad Acta S. Simeonis 
Stylite pag. 402, sio : « Que Syris οἱ Arabibus 
vulgo Marhas, dicitur, Latinis Germanicia. » di- 
versa sunt Maresium et Hadata ut vel ex lauda- 
to loco Geographi  Nubiensis constat, item ex 
Abulfeda, qui sub Marasch hec habet: al Hadath 
et Maresch sunl dug parve urbes bene cultz, aqua- 
rum εί segelum | divites urborumque. Ambz sunt 


C cleisurz. Ait. Abu. Rihan αἱ Birunius. longitudinem 


al Hadalz esse 62 gr. min. 35, εί latitudinem 31, 
gr. 30 min. In al. Azizico scriptum invenio, eam in- 
ter εἰ Antiochiam interesse 16 millia, el ipsam inter 
atque Gihanum seu Pyranum fluvium intercedere 
mill. 12. Procul dubio non multum dissitie fuerunt 
Hadatha et Sauran. Sed illa in libris Arabicis ce- 
lebrior est. 1n Germanicis situm inquirit quoque 
Guil. de l'Isle in annotationibus in chartam suam 
geographicam imperii Greci e Thematibus Con- 
stantini Porphyrog. concinnatam, ponitque eam in 
Syria Euphratesia. Vide sitne, que hodie Germuk 
audit et in tabulis geographicis, inter Diarbekir 
seu Amidam eL Muresiam media locatur. Ubi autem 
collocanda sit Tephrice, non satis liquet. Forte est 
Theodorias in finibus Colchidis, corrupta pronun- 
tiatione in Tephriki ex Thefdoriki ; nam θευδω- 
pxz est idem atque θεοδωρίκη et θεφδωρίκη in 
pronuntiatione. ld si bene habet, haud parum dis- 


Tel Sauran dici. Γερμανικία Συρίας ἡ vov Τελε [) Junctespatiis terrarum erant ambe he urbes. 


σαῦρα legitur in fragmentulo 
Bandur. t. II, p. 10. notar. ad Constant. Themata 
edidit. Omisit librarius pro more novorum Greco- 
rum ultimum v, et leg. est Τελεσαύραν, ut apud 


eographico, quod 


(20) Marginalem notam in codice inveni, de meo 
non addidi, αἱ nunquam feci in ea operis bujus 


arie, quam curavi. Pro ἐπὶ autem legi debere ἀπὸ, 
acile liquet. 


943 


CONSTANTINI POHPHYROGENITI 


941 


teum, el conscenso equo, abibat cum Constantino À ἱππεύσαντες TÀ0ov iv. τῷ ναῷ τῆς ὑπεραγίας 0:7:ó- 


filio juniore [qui expeditionis comes fuerat], pariter 
equitante,in templum sanctissime Dei Genitricisin 
monasterio Ábramitarum, preeunte toto senatu et 
populo urbano cum flamulis quibusdam puris seu 
purpura non pretextaiis. Apud illam edem descen- 
debant ex equis ambo, pater et filius, intrabant in 
dictum Dei Genitricis templum, et post peractasibi 
preces accensosque cereos desidebant in eo pau- 
lisper, donec spolia hostibus erepta in urbem ma- 


κου τῶν ᾿Αθραμιτῶν, προηγουμένης πάσης τῆς 
συγκλήτου xal τοῦ λαοῦ τῆς πόλεως ἅμα καὶ φλα- 
µούλων τινῶν λιτῶν, καὶ καταθάντε τῶν Ίππων 
εἰσῆλθον cl; τὸν νχὸν τῆς θεοτόχευ. Εὐξάμενοι xal 
ἄψαντες κηροὺς, ἐκαθέσθησαν μ’κρόν ὁ δὲ ἔπαρχος 
τῆς πόλεως προητοιµάσατο γαταστέψας τὴν πόλιν 
ἀπὸ τῆς Χρυσῆς πόρτης μέχρι τῆς Χαλκῆς ἀπὸ 
δάφνης (21) καὶ δενδρολιθάνου καὶ µερσύνης καὶ 
ῥόδων xai λοιπῶν ἀνθέων, ἀλλὰ γε xal ἀπὸ σκαρα- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(21) Lauro redimitas et lucernis ardentibus illu- 
stratas fuisse domos jara florente re Romana in 
publico gaudio, discimus e Tertulliano a4 uxorem, 
ubi ait : Procedil. de janua laureata et lucernala, 
tanquam de consistorio publicarum libidinum ; (vid. 
Goar. ad Theophan. p. 11 ;) et e Xipbilino, qui in- 
troitum Severi in urbem Romam, p. 1242, sic de- 
scribit: Αὐτῷ [βαδίζοντι] ὁ στρατὸς πᾶς xal ol πε- 
Coi καὶ οἱ ἱππεῖς ὡπλισμένοι παρηκολούθησαν. Καὶ 
ἐγένετο d, θέα πασῶν, ὦν ἑώρακα [Dio loquitur] 
λαμπροτάτη: TY, t& γὰρ πόλις ἀνθεαί τε xai ὀάφναις 
ἑστεφανωτο val ἱματίοις ποικίλοις ἐκεκόσμητο, φωτὶ 
τε καὶ θυμιάμασιν ἔλαμπε. Kai οἱ ἄνθρωποι λεν- 
χειμονοῦντες καὶ γαννύμενοι πολ)ὰ ἐπευφήμουν, ol 
τε στρατιῶται ἐν τοῖς ὅπλοις ὥσπερ ἐν πανηγΌρει 
τινὶ πομπῆς ἐκπρεπόντως ἀνεστρέφοντο, xal προσέτι 
γαὶ ἡμεῖς ἐν xócpup περιῄειμεν. Mallem. omnino 
cum cl. Reimaro προῄειµεν, processimus, Quod si 
tamen recie habet vulgata, notabit senatores in 
gemina serie circa imperatorem processisse. Idem 
Dio p. 1028, describens aureum sic dictum diem 
quo Nero Tiridati diadema imponebat, ait : Πᾶσα ἡ 
πόλις ἐκεχόσμητο καὶ φωσὶ xxi στεφανώµασι, ubi 
vid. citatos a cl. Πθδίπιαγο auctores. Populum in 
candidis processisse et laureis sertis, ludos iu thea- 
iro editos fuisse, eoque operto velo serico, ad ar- 
cendum 80lem, cui velo insutum acu aurea fuisse 
Neronem currum agitentem, stellis cinctum. Ab 
illo more theatro sericum velum obducendi vide- 
tur natus fuisse mos pannos sericos ductis super 
medias plateas et ad utriusque lateris edes firmatis 
chordis insternendi, aliosque pannos pretiosos ex 
ipsis edium tectis suspendendi, quibus in certis 
intervallis ardentes cerei et funalia et seria laurea 
aliaque interponebantur. Urbem eo modo ornare, 
ut nos, qui 80lis luminaribus utimur, illuminare 
dicimus, sic veteres a corollis suspensis στεφανοῦν 
ot coronare dicebant. Arabes, qui a Grecis acce- 
perunt, pompam hanc ornalionem, paraturam et Zi- 
nah, appellant. '"l'alium Zinarum frequens mentio 
est apud Abulfedam. Meminitearum quoque passim 
et luculenter describit della Valle, et brevius 
Wansleb. in itinere /Egyptiaco p. 335. Exacte hec 


congruunt illuminationibus aut coronationibus me- Ὦ possum, 


dio evo Byzantii et in Italia usitatis, ut ex affe- 
rendis quibus.iam exemplis constabit. Ex oriente 
morem hunc in Greciam venisse, constat e sacris 
Bacchicis. In his enim, que constat e Syria in 
Graeciam transiisse, frequens usus erat. tiedarum 
ardentium, sub quibus Bacchus deducebatur. Et 
hine intelligas illum Atheenei locum 1. 1v, p. 148. 
de M. Antonio triumviro, Athenis luxurie indul- 
gente et pro Daccho se gerente: µετέθαινε ἑνίοτε 
καὶ ἐπὶ τὴν ἀκρόπολιν, tanquam in Capitolium 
lriumphantessub comitatu funaliam,áró τῶν τεγῶν 
λαμπάσι δᾳδουχουµένης πάσης τῆς ᾿Αθηναίων mó- 
λεως [tecta urbis plana affixassibi habebant ἰΦάββ, 
&ul dependentes α se lucernas oleo plenas], xai 
ἕκτοτε ἐκέλευσεν ἑαυτὸν Διῤνυσον ἀνακηρύττεσθαι 
κατὰ τὰς πόλεις. Insignis est locus Odonis de S. 
Blasio apud Du Cangium v. Coronari, qui totum 
coronationis talis ritum complectitur, Tola coro- 


natur civitas, ail, tapelibus sertisque diversi generis 
el pretii compita illustrantibus, thure, myrrha aliis- 
que speciebus odoriferis intus el. extra civitatem re- 
dolentibus plateis. Sed multo luculentior est Sabe 
Malespine locus 1l. 1v Ilistorie (edite. t. VIII, Rer. 
Italic. p. 842), quo introitum et receptionem Con- 
radini Suevi in urbe Roma anno 1268 describit ; 
neque continere me possum, quin eum, quamvis 
paulo longiorem, ascribam. Tripudíantium militum 
agmina vestium [reorum divertorumque colorum 
desuper arma [id est armis seu thoraci superindu- 
tarum] habitus distinguebat. Quodque magnum est 
et auditu mirabile, mulierum chorez ludentium inira 
urbem in cymbalis εἰ tympanis, lituis εἰ phiolis et 
in omni genere musicorum concinunt. Volentesque 
suarum pretiosarum rerum abundantiam, quam ple- 
rumque sequitur voluptas, ostendere, de domo in 
domum in oppositum consistentem  jaclalis ad. mo- 
dum arcus aut pontis chordis εἰ funibus vias medias 
desuper non lauro, nan ramis arboreis, sed caris 
testibus el pellibus variis, [du vair] velaverunt, pensis 
ad chordas strophaeis, [id est strophiolis, manipulis) 
flectis, [id est plectis, σειραῖς χατασείστοις, plexi- 
bus filorumsericorum, aureorum et margaritarum], 


C dexirocheriis [seu armillis] periscclidibus, gramma- 


(is, aurifrisiis el diversorum ac presiosorum annula- 
rum appensione diadematum — etiam et fibularum 
seu monilium, in quibus gemma [ulgentissimaz relu- 
cebant, bursis serícis, cultris tectis de piancavo, 
samito, bysso et purpura, cortinis toraliis et lintea- 
minibus contextis auro sericoque per totum, junctis 
velis et palliis deauralis, qug docws opifex citra et 
ultra are de. diversa et. operosa maleria curaque 
siruxerat. Ad istud exemplum recepta quoque urbe 
Roma fuit regina Suecia Christina, ut ex illo opu- 
sculo Italico apparet, quod ceremonias receptionis 
ejus describit, et legitur n. LXX Appendicis ad 
cl. Arkenholtzii Mémoires de la Reine Christine. 
Verba ejus sunt hec : Tutte le sirade dal loco άεβο 
di Ponte Molle síno al palazzo di S. Pietro, che sono 
di longuezza. di tre miglia, siano tutte. apparate di 
panni d'arazzi finissimi et alle finestre damaschi e 
veluli rossi. Nicete. Choniate locum preeterire non 
uem primum omnium dare debueram. 
Exponens ille pompam triumphalem Joannis Com- 
neni e Colchide cum victoria in urbem regiam re- 
deuntis |. I, p. 13, sic ait : Ἐνστάσης τῆς ἡμέρας, 
καθ fv 1 πρόοδος ὥριστο, ἅπαξ πέπλος τὰσ ἁγυιὰς 
κατηγλάϊζε χουσουφής τε καὶ περιπόρφυρος, οὐδὲ 
τὰ Χριστοῦ καὶ τῶν ἁγίων Ἐκεῖθεν ἀπῆν ἀγάλματα, 
ὁπόσα Ἱστουργικὴ χεὶρ ἐπίπλοις ἐνετυπώσατο, à καὶ 
εἴρηκέν ἂν τις ἔμχυχα, οὐχ ἐνύφαντα, "Hv δὲ καὶ 
τοῦ ἄγασθαι ἄξια καὶ τὰ περὶ civ πάροδον ἑκατέρω- 
θεν πρὺς ὑποδοχὴν τῶν θεωµένων διὰ ξύλων πή- 
pus καὶ ἱχρία. Χῶρος δὲ τῆς πόλεως Tv, ὃς οὐτωσαὶ 
ιεσκεΊαστη, 6 διήκων ix τῶν ἑφων πυλῶν τῆς πό- 
λεως ἐς αὐτὸ τὸ µέγα παλήάτιον,. Καὶ δὴ τὸ μὲν τὲ- 
τρωρον εὐτρεπὲς, xai εἶλκον τοῦτο πίσυρες ἵπποι 
καλλίτριχες, Ἀχιόνος λευκότεροι,. Ὁ G3 βασιλεὺς τὴν 
τοῦ ἅρματος ἐπίδασιν παρεικώς, etc., quie Jato ad 
pag. 392. Memorabile hoo in loco id est, alibi non 
eotum, fuisse CPli ad utrumque latus illacum pla- 


919 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. 1l. — APPEND. 


946. 


μαγγίων δια φόρων xal σενδὲς καὶ πόλυκανδήλων) A gnifice exornatam precessissent. Curaverat enim 


ὡσαύτως καὶ ἡ γῆ πᾶσα φιλοχαληθεῖσα κατέστρωτο 
ἄνθεσιν 3: ἐν δὲ τῷ λιθαδίῳ τῷ Eo τῆς Χρυσῆς πόρ- 
της ἐπήγησαν τένται, xal διεπέρασαν ἀπὸ Ἱερείας 
ἐχεῖσε τοὺς εὐγενεῖς xai ἐμφανεῖς τῶν αἰγμαλώτων 
ὁλγαρηνῶν καὶ τὰ ἐξαίρετα τῶν λαφύρων τοῦ πολέ- 
μου, φλαμούλων (22) τε xai ἁρμάτων, xai ἐν ταῖς 
τέντεσιν ἔνδον ἀποτεθέντα διῃρέθησαν, καὶ ὃιΤλθον 
ἐν τῇ µέσῃ θριαµθευόµενα ἀπὸ τῆς χρυσῆς πόρτης 
ἕως τῆς χαλκῆς τοῦ παλατίου, ἀνοιγείσης τότε τῆς 
μέσης καὶ μεγάλης Χρυσῆς πόρτης. Μετὰ δὲ τὸ τὰ 


prefectus urbis domos illarum platearum, per quas 
pompe transeundum erat, id est ab aureainde porta 
usque ad s»neam palatii, non tantum lauro, rosma- 
rino, myrto, ?88 rosis aliisque floribus, sed et 
sScaramangiis variorum colorum et pannis sendes 
et polycandelis comptas atque illustratas esse. Ne- 
que domus tantum ornate erant, sed et omne 
platearum pavimentum verrendo prius mundatum 
fuerat atque deinceps floribus consitum. [n tentoria 
vero, quee fixa fuerant in eo prato, quod ante por- 


VARLE LECTIONES. 
* XOA. ἸἹστέον, ὅτι δίκην νυμφικῶν παστάδων ἦν κατεσκευασµένη ἡ πόλις, 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
tearum, per quas processio triumphalis incederet, B e£ ope corvorum accendendos, quorum numerum 


compaginata asseribus tabulata cum gradibus, 
unde pompa conspici posset, quemadmodum, teste 
Keyslero, in urbibus Italicis talia pulpita eriguntur 
in Carnavallis ad spectandos equos de pernicitate 
ceriantes. Id ipsum non omittit in alius triumphi 
descriptione, quse ad p. 83, ed. Venet. exstat, ubi 
tabulata illa binarum, 1mo trernarum quoque conti- 
gnationum fuisse ait. Ipsi jam Athenienses olim 
viis, per quas pompa Minerve in Panatheneis 
aliorumve numinum in aliis festis procedebat, pre- 
struebant ad utrumque latusixpía, in quibus starent 
spectatores ; de quibus hic avzendi locus non est. 
Quandoquidem in conferendis locis auctorum evi 
medii versamur, qui ritus triumphales sui temporis 
exseculi sunt, neque hujus loci partem aliquam af- 
ferre pigebit, quo triumphus Manuelis Comneni de 
Pannonibus describitur : Ἅπας περιπόρφυρος πέπλος 
xai χρυσίῳ κατάστικτος ἀπῃωρεῖτο — τὰ καθεχάτερα 
µέρη τῆς ἁγνιᾶς, xag! fjv ἔμελλε τελεῖσθαι ὁ θρίἰαµ- 
οος, παρυφιστάµενα δρύφακτα εἷς διώροφα καὶ 
τριώροφα παρυψούμενα πᾶσιν ἐνεποίει θαυμασμόν. 
Post currum, in quo sedebat imago B. V., quam 
dum negat Nicetaa polymatbie sue ostentator Mi- 
nerve Pisistrali comparari debere, ipse comparat 
et ingerit lectori sententiam, quam ipse impiam 

ronuntiaturus fuisset, neque multi erunt, quibus 

etestabilie non videatur, sequebantur viri regie pro- 
sapie et magnalesaulici, sequebatur tandemimpera- 
tor Manuel in equo candido cum Contostepbhano, co- 
piarum duce. Dixi superius, illustratas fuisse plateas 
urbium sic comtarum luminibus per certa intervalla 
dispositis. Verumetiam norantetsolebantspectacula 
ignea in aquis edere. Hujus rei insigne documentum 
apud Cinuanum p. 120 : ὑγρῷ πυρὶ κατὰ τὸ ἔθος 
λέμθους καὶ ἁκατίους Ἰνεπίμπρα. Apparet ex eo 
loco, artem pyrotechnicam non eo usque quidem 

erfectionis perductam fuisse, quo pervenit hodie ; 
uisse tamen illis in more positum publics hilari- 
tatis demonstrande gratia super aquis lembos et 
minora navigia comburere, a quibus picture tamen, 
inscriptiones aliaquc ingenii litterati et dexteritatis 

yrotechnice documenta videntur abfuisse. Apud 
ipsos orientales ignium artificiosorum invenio ves- 
tigia per dies festos in Abulfed:e insigni loco, e quo 
discitur, morem illum diebus festis ignes pre hila- 
ritate accendendi fuisse Persis quoque notum, οἱ 
forte ab illis, ut ignis summis cultoribus, ad Eu- 
ropaos venisse, deinde Persas quoque nonignorasse 
supplicium, quo nobiles nostri medio sevo solebant 
inlamari, nempe Sella, equine portande, de quo 
multisegit Du Cange V. Seila geslatio. Locus hic est 
ad Ann. 323 : Anno 323 occisus [uit Mardawigj Dailo- 
mila, dominus Parthie et. aliarum regionum, quod 
hac de causa et ralione contigit : jusserat nempe, quo 
splendidiorem celebraret diem suum natalem, per cir- 
cumsitos Isfahana montes et colles lignorum ingentes 
acervosconsirui, per noctemproxime secuturam arsuros 


ulira bis mille coegerat, el cum pyxidibus ardentis 
napthz plenis ad eorum pedes religatis uo vellent 
avolare sinebat. [Monstrosi ignes artificiales, gustus 
barbarici, sed grande quid produnt.] Praeterea ap- 
paratissimas epulas jusserat instruit, mille mactari 
equos, bis mille boves, pecudum vim incredibilem ; 
neque minus dulciariorum comparari. Posila coram 
tamen fastidiebat, ut majeslate sua humiliora, gravi - 
terque in aulicos idcirco stomachabatur. Erat. enim 
íracundus, el prz coteris Turcas vexare solebat in 
suis castris merenles. Solulo convivio et exstincta il- 
luminatione, cum altero mane in urbem redire vellet, 
(hzc enim omnia in processu in agrum lsfahanensem 
fiebunt,) aderant in armis et equis ad heri tentorium. 
Equi, ut eumdem in locum muti conducti, cum hin- 
nitus strepitumque ederent, fremens ἴγα Mardawigj 
interrogabat, quorumnamessent illi equi, ad praetorium 
suum (am prope ausi accedere ; el Turcarum esse 


(| doctus, jubebat, quo puniret et infamaret exosam sibi 


gentem, Turcas ipros ademptas equis sellas humeris 
tollere, eoque gestamine regiam urbem ingredi. Quod 
cum nequiret non fieri, mullum addebat odio, νο 
Turce ardebant in. hominem, ne gentilibus quidem 
Dailomitis admodum acceptum , vultu. teterrimum 
indoleque aspera, etc. Sed erunt, quibus spectaculum 
hooigneum non tam cum pyrotechnicis nostris, quam 
cum illo sacrificio Mithridatis, item Perse aut Parthi, 
convenire existimabunt, de quo Appianus p. 215 ed. 
Henr. Stephani narrat inter alia his verbis : ἅπτουσι 
τὴν vA nv(struem lignorum regiis manibuscongestam) 
ἡ δὲ αἰθομένη διὰ τὸ μέγεθος τηλοῦ ἀπὸ χιλίων στα- 
δίων τοῖς πλέουσι γίνεται χαταφανής. Constat tamen 
inde barbaros quoque Orientales olim hilaria sua 
ignibusillustrasse. Id ipsum taciebantquoque Greci, 
sed multo, quam isti Hyrcani, elegantius, ut ex 
Atheneo disco, qui in convivio Carani enarrando 
|. v, initio p. 130, convivas ait introductos in cubicu- 
lum fuisse, Elc οἶκον, àv ᾧ χύκλῳ ὀθόναις διείληπτο 
πάντα λευκαῖς, xal ἀναπετάσθεισῶν, δᾷδες ἐφαίνόντο 
λάθρα κατὰ μηγανὰς, χασθέντων τῶν φραγμάτων, 
καὶ Ἔρωτες xai ᾿Αρτέμιδες, καὶ Πᾶνες, καὶ Ερμαϊ, 
καὶ τοιαῦτα πολλὰ εἴδωλα, ἀργυροῖς δᾳδουχοῦντα 
λαμπττρσι, cujus omnes plaga prietensz erant. can- 
didis velis, quibus sursum regestis et subduclis, in con- 
spectum prodiisse transmicantes (aces per hiatus peg- 
matum ligneorum, sludio factos a quibusdam machi- 
nis, eL quis eas lenerent super candelabris argenteis 
Cupidines, et Dianas, et Panes, εἰ Mercurios, et alia 
sigilla.En aliquid imaginibus pictis illuminationum 
nostratium jam temporibus regum Macedonum non 
absimile. 

.(22) Varie scriptam inveni banc vocem in men- 
branis nostris, modo enim, idque frequentius, ge- 
minabant 3, modo simplex dabant ; nunquam ta- 
men geminum y. vidi. E quo mibi constitit, vocem 
hano à flabello derivandam esse, e qua corrcuxts. 
uit. 


941 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


948 


tam auream est, translati fuerant e palatio Hierim A λάφυρα διελθεῖν (23) ἀναστάντες οἱ δεσπόται xal 


nobiliores atque illustriores captivi Agareni et de- 
lecta prestaniiora spolia bellica, ut flamula et arma, 
ibique deposita primum, et deinceps partim captivi 
ordinatiin processionem, partim spolia inter bajulos, 
quiea in urbem, triumphalespectaculum, ferrent, di- 
stributa fuerant. Itaque per medias aures porte val- 
vas, que in gratiam istius solennis actus aperieban- 
tur, intrabant ea in urbem, et pergebant usque ad 
chalcen. Postquam ergo spolia cum captivisin trium- 
phali pompain urbem intrassent, surgebant laudati 
supra dominietemploS. Dei Genitricis, etinduebant, 


ἐχθαλόντες τὰ σκαραµάγγια, ἐφόρεσαν ὁ μὲν αὖτο- 
κράτωρ κα) μέγας βασιλεὺς ἱμάτιον ἐπιλώριχον (24) 
χρυσοῦφαντον διόλου καγχελωτὸν διὰ μαργαριτῶν 
καὶ iv ταῖς ρναις ἠμφιεσμένον διὰ μαργαριτῶν 
τελείων, ζωσάμενος καὶ σπαθίον ζωστίχιον *, φορέσας 
καὶ διαδτµα ἐπὶ τῆς χεφαλῆς αὐτοῦ χαισαρίχιον (25) 
ὁ δὲ υἱὸς αὐτοῦ Κωνσταντῖνος ἐφόρεσε χλιθάνιον 
χρυσοῦν (26) καὶ σπαθίον ζωστίκιον, ποδόψελά τε 
χρυσᾶ, καὶ iv τῇ χειρὶ ἔλαθε λόγχην χρυσᾶν διὰ 
μαργαριτῶν ἠμφιεσμένην. "Eni δὲ τῆς χκεφαλῆς αὐτοῦ 
ἐφόρεσεν φακιόλιον (27) δίκην προπολώµατος (28). 


ΥΔΗΙΣ LECTIONES. 
? ZXOA. ἸἹστέον, ὅτι ὁ χιτὼν οὗτος λέγεται ὁ ῥοδόθοτρυς. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(23) Chrysostom. t. VIII, p. 573 : Καθάπερ βα- B bant, ut ex imaginibus Mercurii. Castoris et Pol- 


σιλέως εἰς πόλιν εἰσιόντος ol στρατιῶται προλαμ- 
θάνοντες τὰ λεγόμενα a^a βαστάζουσιν ἐπὶ τῶν 
' ὤμων αὐτῶν προαγγέλλοντες τὴ εἴσοδον αὐτοῦ. 

(24) Tunicam loralum verti &d loros recogitans,non 
recte ; debueram Tunicam loricx superinductam ; vid. 
Du Cange h.v. Idem mihi ad pag. 291. dictum esto. 

(25) Infulae Cesarum erant diveree forme ab 
infulis imperatorum, ut constare potest ex imagine 
imperatoris cum imagine Cesaris apud Rhamnu- 
eium initio historie capte a Venetis CPleos col- 
Jata. Imperator in sua infula gerebat interdum 
crucem, Cesar in sua nunquam, ut neque in lau- 
dailà modo imagine gerit, quicum concinit locus 
Nostri p. 412, ubi ait Cesaris insigne esse στέφανον 
(id est στέµµα χωβὶς σταυρικοῦ τύπου. Nescio, an 
huc referam locum e vita msta S. Melane Romane 
(apud Du Cangium v. Katcap), ut in quo non satis 
clarum est, nullene infule, an diverse ab impera- 


toriis tribuantur : Τοῦτο δὲ τὸ Kaíceapoc ἀξίωμα] ὁ (C 


λαβὼν ἕτερός ἔστιν, ὡς ἂν εἴποι τις ὑποθασιλεύς' 
ἁλουργίς τε γὰρ αὐτῷ γατάγρῦσος xal τἆλλα τῆς βα- 
σιλείας παράσημα ὅτι μὶ µόνον τῆς χρυσῆς στεφά- 
ης ἅπαντα ἔχει τὰ τῆς βασιλείας ύμθολα. 

(26) Clibanum ferreum inauralum. Diversa esse 
loricam et clibanum consiat; qui autem fuerint, 
mihi quidem non liquet, Sunt qui clibana fuisse 

utant πιλωτά, talia coactilia, qualia describit 

hronicon Colmaniense ad an. 1298 : wambasía, id 
est. tunicam spissam e líno οἱ stuppa vel veteribus 
jannis corsutum. Sed illi satis ex eo refutuntur, 
quod hie loci clibania aurea, seu ferro inaurato 
confecta, el alibi ὁλοσίδηρα appellantur. Indicat 
quoque nomen ipsum clibanus, quod idem est atque 
chalybinus, e chalybe, durissimo ferro, factus. 
Duxerunt me ad hanc ety mologiam Glosse Basili- 
corum : Οἱ xA:6aváp:ot ὁλοσίδηρο:. Κλίθανα γὰρ οἱ 
Ῥωμαῖοι τὰ σιδτρᾶ καλύμματα καλοῦσιν ἀντὶ τοῦ 
χαλαμῖνα. Leg. χαλυθῖνα. 

(27) Manavit hac vox a [aciali, velo, quo vultus 
olim velari el abstergi sudor, lacryme, sordes Β0- 
lebant. Dependebat super humeros, ad medium fere 
pectus. Frequens talis figura in antiquis imagini- 
bus, ut in illis Marise Virginis, quas Du Cange 
Gloss. Lat. t. III, in fine tab, IlI et VII dedit. Fa- 
cialia hec, cum deinceps aliter formarentur, et 
circa pileum acutum aut hemisphericum obvolve- 
rentur, evaserunt ex eo tulbani seu cidares, quales 
hodie gestant Turce Grecorum exemplo. Quando 
mos illas cidares gestandi fuerit invectus, non 
liquet. Si mores vetusti seculi e suo mensus non 
fuit Georgius Alexandrinus in vita Chrysostomi, 
ϱπου]ο jam quarto fuerunt turbani in ueu apud 
Grecos. Ait enim ille cap. 41 : Ἐκρότουν αὐτὸν 
ὑψοῦντες elc τὸν ἀέρα, οἱ μὲν τὰς χλανίδας ἑαυτῶν, 
ol δὲ τὰ πτερύγια τῷ, κουτζούλων, ἕτεροι δὲ ἐγχειρί- 
δια, ἄλλοι δὲ τὰ φακιόλια, Sed jam olim Gremi gesta- 


lucis, pileo Phrygio et aliis constat ; vid. que de 
camelaucio infra dicam. Disputat quoque multis de 
antiquitate bujus gestaminis Du Cenge Gl. Gr. 
ν., qui conferri meretur. Forte invectum fuit & 
Scythis. Nam in columna Theodosiana apud Ban- 
durium Scythe almucias gestaptes frequentes con- 
spiciuntur, ut tab. [. 4, 8, 9, 12, elc. . 
(28) Propoloma est modiolus seu infula turrita, 
rotunda, in imo angustior, in summo latior, προ- 
TiÀÀlov vel potius aliquid, quod factum est προ- 
πάλλειν, eminere el in occulos incurrere, qualis in 
Augustarum Byzantinarum imaginibus apud Rham- 
nuscum, Du Cangium ante gloss. Gr. tab. V. et 
one Gloss. Lat. tab. VI et VII conspiciuntur. Vid. 
ldem v. Τυμπάνιον. Facete Nicetas  Choniates 
p. 282, tamen galericulum καθέδραν ἀμφιγέφαλον 
appellat. Veteres talia στεφάνας appellabant. Nam 
στεφάνη diversum erat a στεφάνῳ, üt bene monuit 
Casaub. ad Athen. p. 352. Hic enim est totus ro- 
tundus equaliter, permodice altitudinis, at στεφάνη 
est procerus circulus, neque semper equalis per 
omnia amplitudinis, ut specie turres in moenibus 
exstantes referat, itidem στεφᾶνας dictas. Juval 
scitam talis modioli descriptionem e Busbckio ad- 
dere, qui Epist. I, ai!, se in Bulgaricis feminis ta- 
lem capilis ornatum vidisse. Nihil, ait, tam novum 
occurrebat, quam turritum caput, el. galeri (si sic 
vocari potest) plane inusitata forma. Est ille ex stra- 
mine inducla tela, figura plane contraria ei, qua 
apud mos utuntur rusticanc? mulieres. Hic enim in 
humeros demiltitur et qua infimus [id est capiti 
proximus] est, ibi latissimus est, deinde 1n. pyrami- 
dem fastigiatur; contra ille infima parte est angustu- 
simus, deinde supra caput surgit in. turbinem, fere 
ad dodrantem ; qua vero supinus calum spectat, ca- 
pacissimus est. el aperlus, ut non minus videatur ad 
imbrem et solem accipiendum factus, quom noster ad 
arcendum, esse. Eo vero spatio, qucd est. inter. ejus 
inferiorem el superiorem oram, numuli et imagun- 
culz et frusta vitri diversi coloris εἰ quidquid nilet, 
quamvis vile, pro ornamento dependet. Hujusmodi 
galeri cum ad proceritatem adjuvant, tum ad gravi- 
tatem, quamvis levi jactatione ad casum faciles & 
parati. Ila. ergo se inferunt, ut Clytomnestram  ali- 
quam aut Hecubam, sed Troja florente, in. scenam 
prodire putes. Àcceperunt Bulgari pariter atque 
Turce a Grecis. Nam etiam Turcis familiare esse 
boc galeri genus apparet ex imagine Seraglii CPtani 
apud Bandur. p. 4046. Ut vero hi & Greecis, sio 
Greci a Romanis acceperant. Qualia enim tympana 
modiosve aut galeros Greci aut Grece serico 
aliisve subtilibus pannis indutos capite gerebant, 
tales Roman: olim crinibus factos gestabant, ut 
ex illo noto Tertulliani loco de ον feminarum 
constat : affigitis prseterea nescio quas enormilates 
sutilium atque textilium capillamentorum nunc. in 


949 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.£E LIB. I. — APPEND. 


950 


λευκὸν χρυσούφαντον, ἔχων ἐπὶ τοῦ μετώπου ὁμοίωμα À sui quidem juris et magnus imperator,Basilius, vesti- 


στεφάνου χρυσούφάντου (29). ᾿Επέθησαν δὲ ἀμφό- 
τεροι ἱππεύσαντες ἐν Ίπποις λευκοῖς ἑστρωμμένοις 
χιώµασιν διαλίθοις. Ἐν d ἔστησαν ἔφιπποι δεξά- 
µενοι τοὺς δηµάρχους xai τὰ δύο µέρη, φορούντων 
τῶν δημότῶν χαμµίσια καὶ στεφάνια σημεντέίνα (30) 
ἐπὶ τῆς χεφαλῆς αὐτῶν, ἐν δὲ τοῖς τραχήλοις αυτῶν 
ἕτερα στέφανια ἀπὸ ῥόδων xai ἀνθέων χατεσκευα- 
σµένα, ταῖς δὲ Ὑχερσὶν ἐγχείρια (31) βασταζόντων' 
τῶν δὲ δηµάρχων φορούντων τὰ νικητικὸ αὐτῶν σα- 
γία, καὶ τῶν ἀρχόντων αὐτῶν (32) καµίσια xal χλα- 
νίδια. Ἐν οἷς ἐξεφωνήθη ἐν πρώτοις οὕτως) « Δόξα 
θιῳφ τῷ ἀποδόντι ἡμῖν μετὰ νίκης τοὺς ἶδίους δεσπό- 
τας δόξα θεῷ τῷ µεγαλύναντι ὑμᾶς, αὐτοκράτορες 
Ρωμαίων δόξα col, παναγία Τριὰς, ὅτι εἴδομεν 
νικήσαντας τοὺς ἰδίους λεσπότας' καλῶς ὤλθετε vi- 
χήσαντες, ἀνδρειότατοι δεσπόται.» Καὶ λοιπὰ ἔπευ- 
φηµήσθησαν νικητικὰ, καὶ ἀπελατικοὶ στρατηγι- 
xoi (33) ἐλέχθησαν, ἔμπροσθεν περιπατούντων τῶν 
δύο μερῶν. ᾽Απὸ δὲ τῶν ᾿Αθραμιτῶν ἑλθόντες dv τῇ 
Χρυσῇ πόρτῃ (954). ὡς εἴπομεν, ἀνοιχείσης αὐτοῖς, 


mentum loratum auro pertextum et ubique filis mar- 
garitarum cancellatum,et in oris precipue pretexta- 
tum filis margaritarum ρἱθΏ εἰ prime maznitudinis: 
accipngebatque sibi spatham e cingulo depeadentem, 
etimponebat capiti diadema,quale cesaricium appel- 
lari solet, Constantinus autem, ejus filius, gestabat 
clibanium seu loricam auream, et spatham e cin- 
gulo dependentem, et podopsela seu circulos pedum 
aureos; in manu tenebat hastam auream margari- 
tis amiotam ; in capile gerebat tiaram, ad modum 
propolomatis seu ornatus turriti capitis muliebris, 
compositam, candidam, auro intertextam, haben- 
tem in fronte aliquid corone simile auro inter- 
texte. Ambo equis singulis inequitabant candidis, 
quibus stragule gemmis conspicue instrate» fue- 
rant. Super talibus equis et in eo paratu consi- 
stentes excipiebant primo loco demarchos seu 
factionum prefectos et ipsas ambas factiones apud 
ipsum protinus Abramitarum monasterium. Gesta- 
bant factiones camisia, et in capite infulas e 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


galeri modum, quasi vaginam capilis et operculum 
verlicis, nunc ín cervicem reiro suggestum. Vos 
plane adjicitis ad pondus collyridas quasdam  scuto- 
rum umbilicos cervicibus astruendo. Galeros Tertul- 
liano dictos, vaginas capitum, non crinibus quidem 
exstructos, at pileis in acutum conum abeuntibus 
et subtilibus telis indntos gestabant femine Latine 
vel occidentales medio evo, ut videre est in ima- 

ine Valerii Maximi Francice versi in membranis 


ipsiensibus. Collyrides, quas Tertullianus appel- 60 


lat, erant texta crinium orbicularia plana cum 
exstante acuto cono, velut scuti umbilico. Has, sed 
pannis factas, seculo xvr, feminis in usu fuisse, 
testatur loco paulo ante citato Busbekius, et testan- 
tur quoque vetuste imsgines, qualis fere est illa 
Maris Burgundice apud Soriverium in Vitis Comi- 
tum Hollandie t. IIT, p. 441. Tales collyrides um- 
bonatas auribus apportas ibidem videre est p. 319, 
in imagine infeliois illius Jacobe Comitisse. Κόμ- 
θους hos, tumores inanes, liripipia, id est leere Pi- 
pen, dolia aut canales inanes appellabant medio 
&evo ; vid. Du Cange v. Liripipium. De χεκρυφάλοις 
veterum easet quidem hic agendi locus. Sed ni- 
mium oa res nos a proposito abduceret. Propolo- 
matis igitur imago conspicitur quoque in tabule 
XLI, fig. 2, t. IIl Ant. Explic. Montfauconii, ubi e 
Begero duo capita redduntur, viri et f(emines. Cre- 
didit Begerus, ut sunt antiquarii faciles ad omnia 
Bibi persuadendum, ea capita Batti, regis Cyrena- 
rum, et Pheretime uxoris esse. Sed sunt procul 
dubio capita regis alicujus Longobardici aut Hun- 
garici et talis regine, aut denique imperatoris et 
imperatricis Germanorum e medio svo, quod habi- 
tus vultuum, longi capilli et stemma seu infula viri 
aliaque eatis probant. Preestant imaginem propolo- 
matis quoque nummi et lapides erave vetusta, in 
quibus imago τῆς πυργοφόρου Ῥείης (ut in Antho- 
log. p. 457 est) conspicitur. 

(29) Pro auro intexte malim in Latinis reponi 
auro contexiz. Referebat hio aureus circulus coro- 
nam veterum impp., nisi quod forte dentibus aut 
radiis per ambitum careret. Aut erat loco frontalis. 
- Bugerius apud Du Cangium v. Phrygium appellat 
ornamenlium imperiale instar galez circulo aureo 
circumcircinatum. Loous hio integer est: ipsi 
[Callisto II) »nore Romano — circumdantes capiti 
ejus (rigium (hoo est calanticam phrygionico opere 
breudalam], ornamentum imperiale [allas Basi 


λείαν, regnum, dictum] instar galec circulo aureo 
circumcircinatum imponunt. Fueritne hic circulus 
aureus totus aureus, metallo solo et solido, an 
aureis filis contextus, non liquet. In ordine ad be- 
nedicendum ducem Aquitania appellatur garlanda 
aurea: princeps debel venire baronum comitatus 
caterva et capile suo garlanda [tenia) redimitus 
aurea, cujusmodi circulu: aureus a capile cjus, cum 
ibi advenerit, amovebilur. De cireulo aureo patri- 
ciorum alibi ago. 

(30) Facta segmentis seu serico villoso, quod se- 
cando resecundo βία paratur; unde nomen. Vid. 
Du Cange v. Segmentum. Dixi jam alibi non mi- 
nus commode ab hac voce segmentum derivari 
posse vocabulum Sammet [velours], quam ab heza- 
mito, unde vulgo repetitur. 

(31) Sunt ἐγχείρια manucciola, sudaria, facialia, 
oraria, abstergende faciei et ori. Glosss Basili- 
cor. : 'Oóóvia. xai ὁδονάρια [sic scribebant pro ó06- 
via xal ὀθονάρια]. ὑφάσματα ἐπιμήχη, à xal ópá- 
ρια παρὰ τισιν λέγεται. Ταῦτα δὲ οἱ εἰς τὸ παλά- 
τίον εἰσιόντες συγχλητικοὶ ἐπιφερόμενοι ἐν αὐτοῖς xai 
ἀπεμύττοντο xai ἀπίπτυον, Lucem aliquam bic lo- 
cus alteri dat apud OEcumenium ad Acta aposto- 
lor. : τὰ σηµιχίνθια ἐν ταῖς gspoiv κατέχουσιν ol μὴ 
δυνάµενοι ὠράρια φορέσαι, οἷοί [nempe oraria ge- 
renles!] slew οἱ φοροῦντες ὑπατικὰς στολὰς xal του- 
θία. Qua nos hodie in boxeis cireumferimns suda- 


[ ria, veteres in manibus gestabant, ut latius dico, 


ubi de acacia vel anexicacia disputo. 

(32) Male in Latinis ad rectores militares retuli, 
quorum certe gostamen non erat camisia et chlani- 

ia; αὐτων pertinet ad factionales ; magistratus 
eorum demarchis subminores designantur, quorum 
frequens fit in hoc codice mentio. 

ο Subintell. ὑμνοι De apelaticis sententiam 
alibi jam dixi, et Latina quoque satis declarant, 
quid penes me quidem fuit. 

(34) Per hano enim portam recipiebantur in ur- 
bem imperatores, sive recens electi et e castris pro 
prima vice in urbem venientes, sive veteres ab 
expeditione redeuntes cum solemni pompa. Nice- 
phorus Patr. CPtanus in Breviar. pag. 165: 
Ὡς ἣν ἔθος βασιλεῦσι διὰ προποµπἰου δοχῆς διὰ τῆς 
Χρυσῆς χαληυμµένης πύλης slc τὸ Βυζάντιον εἰσελαύ- 
vtt, xal iv τῇ Μεγάλῃ Εκχλησίᾳ γενόμενος ἐχεῖσε τὸν 
τῆς βασιλείας ἀνεδήσατο στέφανον, 


951 


CONSTANTINI PORPHYHOGENITI 


932 


segmentis confectas, et in collo consertas e rosis Α ἕστησαν πρὸ τῆς εἰσόδο, αὐτῆς εὔφημισθέντες 


aliisque floribus corollas, in manibus manucciola. 
Factionum magistri gerebant saga sua victorialia, 
seu quibus utuntur victoriam in ludis circensibus 
adepti; archontes tandem seu duces militares ab 
expeditione reduces gerebant camisia et tunicas. 
Acclamationes, quibus imperatorem excipiebant, 
prima erant he: « Laus Deo, qui nobis dominos 
nostros cum victoria restituit; laus Deo magnifi- 
canti vos, imperatores Romanorum ; laus tibi, 
sanctissima Trinitas, propterea quod victoriosos 
videmus nostros dominos ; beneveneritis victores, 
fortissimi domini. » Reliquas mitto fauüstas accla- 
mationes victoriales, et apelatica strategica seu 
prosecutoria ducalia [vel hymnos, 269 quibus 
victores imperatores militares prosequi mos est], et 
quos precedentes coram dominis ambe factiones a 
monasterio Abramitarum inde usque ad Auream 
portam recitabant. Coram Aurea vero porta, que, 
ut diximus, aperta ipsorum intromittendorum 


ὁμοίως. Δεξάμενοι ἐχεῖσα τὸν ἔπαρχον τῆς πόλεως 
καὶ τὸν ἀπομονέα, οἵτινες πεσόντες προσεκύντσαν, 
καὶ προσήνεγχαν τῷ αὐτοκράτορι στέφανον γρυ- 
σοῦν (35) κατὰ τὸν παλαιὸν τύπον, καὶ ἑτέρους ἀπὸ 
δαφνῶν, ὡς τῆς νίκης σύμθολα' ἔλαβον (36) δὲ οἱ 
αὐτοὶ παρὰ τοῦ βασιλέως νομίσματα χάραγµα τὴν 
τιμήν, καὶ πλείω, τοῦ γρυσοῦ στεφάνου. Τῶν δὲ 
μερῶν πλγρωσάντων, εἰσῆλθον τὴν Χρυσῆν μεγάλην 
πόρταν δηριγευόµενοι, xal ᾖλθον ἐν τῷ σίγµατι, καὶ 
διὰ τῶν ἀριστερῶν ἐν τῷ ἐξακιονίῳ xal ξτρολόφῳ, 
αὐτίχα τὸν βοῦν xal τὸ χαπετώλιον, Φφιλαδελφίῳ τε 
καὶ ταύρῳ, ἀρτοπουλίῳ τε καὶ τῷ φύρῳ 5". Ἐπὶ δὲ 
τοῦ φόρου ἑλθόντες χατέθγσαν τῶν ἵππων (37), καὶ 
εἰσζλθον εἲς τὸν ναὸν τῖς ὑπεραγίας θεοτόκου, προσ- 
απαντήσαντος αὐτοὺς ἐγεῖσε τοῦ πατρ,άρχου μετὰ 
λιτῖς τῆς Μεγάλης Εκκλησίας. Ἐν d (38) λαθόντες 
κτροὺς παρὰ τοῦ πραιποσίτου καὶ εὐξάμενοι, ἐξ- 
ελθόντες καὶ ἐκθαλόντες τὰ στρατηγιχὰ, ἐφόρεσαν 
διθητήσια τριθλάτια καὶ χλαμύδας χρυσούφάντους 


VARUE LECTIONES. 
* XOA. Ἰστέον, ὅτι ἐν τοῖς ἐξονομασθεῖσι τόποις δοχαὶ τῶν μερῶν xal εὐφημίαι γινονται. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


G5) De corona aurea triumpbanti imperatori ab 
urbe oblata elegantem Jocum habet Themistius 
p. 181: Τὸν μὲν ἀπὸ τοῦ πλούτου [paulo ante 
dixerat τοῦ χρυσοῦ] στέφανον εἰς τὴν ἡμέραν ἐχείνην 
3 καλλίπολις εὐτρεπίζεται, καθ Tv ἀναθήσεται Àau- 
πρῶς ἐπανήκοντα τροπαιοφόρων ἀπὸ τῶν δυσωνύ- 
µων βαρθάρων. De auro coronario vid. Harduin. 
ibid., Vales. ad Amm. Marcell. p. 461. et Casau- 
bon. ad Scr. H. Aug. t. bp. 94. Non igitur retra- 
etabo pervulgatum locum de coronis triumphalibus, 
sed tantum hac occasione exponam et emendabo 
locum Trebellii Pollionis, ad quem Cl. Sulmasius 
egregia quidem nononulla notat, nescio tamen, an 
vera omnia. Narrat laudatus auctor t. II, Scr. 
Il. Aug. p. 322, de imagine quadam, in qua Aure- 
lianus piclus est utrique [Tetrico victo victor ipse] 
pretextam tribuens el. senaloriam dignitatem, acci- 
piens ab. his sceptrum, coronam civicam picturatam 
de museo. Cum in Palatino codice Salmasius hic 
loci reperiret coronam, cycli picluríz de museo, effi- 
ciebat inde coronam cyclum, picla omnia de museo, 
per cyclum intelligens scutum. Facit conjecture 
sui speciem, sed veritatem non conciliat. Si om- 
nino reprobanda est vulgata leetio,quod non putem, 
potius esset servare lectionem codicis Palatini, 
mutata tantum unica littera picturis pro picturiz : 
coronam cycli, picturis (id est in picluris, picta) de 
museo (vel musivo). Est autem corona cycli idem 
atque circulus pratricialis, cognominatus, quod pa- 
triciorum Romanorum insigue esset, et in sola ro- 
tunda lamina aurea vel orbe consistebat, absque 
radiis. Radiate enim corone imperatorum erant. 
Differentiam ambarum coronarum,imperialis radia- 
ie et patricialis λιτῆς, prodit Leo Ostiensis apud 
Du Cangium v. Circulus: eidem Henrico IV, patri- 
cialus honorem Romani contribuunt, eumque praeter 
imperialem coronam aureo circulo uli decernunt ; 
item ille locus Arnoldi Lubecensis ibidem de uxore 
Philippi Suevi Πρ. : regina regio diademate, non 
tamen coronata, sed circulata processit. Credam 
equidem coronas triumphales absque radiis, adeo- 
que similes fuisse dictis posteriore avo circulis et 
coronis cycli; verum dictionem corona cycli jam 
tempore Pollionis fuisse usitatam difficile probatu 
esset. Interea non difflteor, difficile quoque con- 
ceptu esse, qui possit hostis victus victori coronam 


civicam dare. Quamvis enim hostis civis esset, quo 
servato victor coronam civicam merebatur, atta- 
men populus Romanus debebat civicam dare, 
non poterat victus. Expediant hunc nodum doctio- 
res. 

36) Convenit cum hoc exemplo illud Antonini 
Pii apud Spartian. t. I, Scr. H. A. p. : aurum 
coronarium, quod. adoptionis sux causa, oblatum fue- 
rat, Italicis totum, medium provincialibus, reddidit. 
Vid. supra p. 286. (Olim mos erat dona vel etiam 
tributa in coronis aureis offerendi. Neque contem- 
nenda erant corone tales. Procopius Gothic. I. 
p. 172. antep. ed. Hosch. narrut, Petrum Magi- 
strum ita pepigisse cum Theodato, rege Gothorum 
in Italia, ut hic sponderet preter Siciliam Justi- 
niano quotannis se missurum coronam auream va- 
lentem 300 libras auri. Sed an imperatores Greci 
regibus exteris quoque coronas, et quidem non 
στεφάνους, sed siemmata, qualia ipsi gerebant, εἰς 
φιλοτιμίας ἐπίδοσιν donabant ? Asseverant Hungari, 
qui regni sui coronam 86e aiunt n CPtano quodam 
Imperatore in premium praestiti officii accepisse ; 
vid. Gabriel de Juxta Hornad, Initia christiane re- 
ligionis inter Hungaros eccles. orient. asserta. Ez 
Addend. 

(37) Veteres imperatores Romani reverentia ur- 
bis Rome ante ejus portas descendebant. Xiphili- 
nus de Severo p. 1242. init: slc Ρώμην ἑἔσει 
μέχρι μὲν τῶν πυλῶν ἐπὶ τε τοῦ ἵππου xai ἐν ἐσθῆτι 

ππιγΠ ἑλθὼν, ἐντεῦθεν δὲ τήν τε πολιτικὴν ἆλ» 
λαξάμενος xal βαδίσας. 

(38) Non satis accurate Latina hic loci ia {βίο 
lemplo. Ἐν ᾧ notat quo tempore aut loco, quando, 
ubi vel ibi, quod dum fit, vel hoc modo, Ἐν ᾧ eo 
sensu &epe usurpat Thucydides, ut p. 118, ubi 
non recte interpres; vult enim dicere: difficile est 
modum in dicendo tenere ibi, ubi vel odumbratae tan- 
tum verbis verilali fides conciliari gre polest, χαλε- 
πὸν τὸ µετρίως εἰπεῖν ἐν d (id est ἐνταῦθα, οπου) 
μόλις καὶ d δύκτσις τῆς ἀληθείας θεθαιοῦται. Vid. 
Aristid. t. I, p. 114, Diogenes Laert. p. 507. S 104, 
Lio Cassius p. 287, et alii multi. Est enim pervul- 
gata dictio. Conf. Viger. de idiotismis L. Gr. no- 
visseime edit. p. 468. Dicunt quoque ἐν otc, si pre- 
cessit aul sequitur pluralis. Ita certe ἐν ot; pro ubi 
&coipi potest, si quis velit, p. 320. 


933 


DE CERIMONIIS AULZE BYZANTIN/E LIB. I. — APPEND. 


9354 


xai xxpmdyux, καὶ στεφθέντες διζλθον τὴν µέσην A causa fuerat, subsietebant sub faustis acclamatio- 


τοῦ φόρου, ἱσταμένων xai προπορεοµένων ἔμπροσ” 
θεν αὐτῶν τῶν σκευῶν, λαθούρων, σίγνων xai βάν- 
ὃων xal τῶν μεγάλων σχήπτρων καὶ τῶν χρουσῶν 
Φλαμούλων xxi τοῦ τιµίου σταυροῦ τοῦ μεγάλου τε 
καὶ διαλίθου, καὶ διελθόντες τὴν µέσην ἕως τοῦ µι- 
Aloo εἰσῆλθον διὰ τοῦ ἐμθόλου τοῦ μιλίου εἰς τὸ 
ὡρολόγιον, xal ἀπέθεντο τὸ στέµµατα ἐν τῷ ἔνδον 
τῆς Ὠραίας πύλης µητατωρίῳ, καὶ εἰσῆλθον ἐν τῷ 
νάρθηκι εὐξάμενοι μετὰ κηρῶν εἰς τὴν µέσην ἁγίαν 
πύλην, εἰσοδεύσαντες μετὰ τοῦ πατριάρχου xal τὰ 
λοιπὰ τῆς θείας λειτουργίας, καὶ Tj εἴσοδος ἡ πρὸς τὸ 
παλάτιον ἑτελέσθησαν καθ᾽ ὃν τρόπον ἓν ταῖς ἐμπράτ- 
τοις προελεύσεσιν' προετέθη δὲ καὶ χλητώριον µέ- 
γιστον ἐν τῷ Ἰουστινιανοῦ τρικλίνῳ, καὶ εὔφραν- 
θέντες δεδώκασιν πᾶσιν τοῖς vfi συγκλήτου βεστο- 
µιλιαρήσια (39). Ἰστέον δὲ, ὅτι τὴν μὲν κατάστασιν 
τῆς πόλεως καὶ φιλοχαλίαν ἁτοιμάσατο ὁ ἔπαρχος, 
τὴν δὲ τῆς προελεύσεως τάξιν καὶ ἀπαντὴν τῆς συγ- 
Χλήτου xal τῶν μερῶν τὰς ἐπινικίους φωνὰς xal 
προόδους xai τῶν θοχῶν τὰς τοποθεσίας ὁ πραιπὀ- 
σιτος διωρίσατο, ὑπουργούντων αὐτῷ τοῦ τε cQ 
Χαταστάσεως xai τῶν σιλεντιαρίων καὶ τοῦ κουθου- 
Χλείου παντός: Ὁ τοίνυν ἑναπομείνας μετὰ τοῦ µα- 
γίστρου xal τοῦ ἐπάρχου, ὁ xal διέπων τὴν ἐκ προσ- 
ὥπου τοῦ βασιλέως δουλείας ἀρχὴν Βαάνης ἦν, 6 
πατρίκιος πραιπόσιτος xai σακελλάριος, καθὼς τὸ 
παλαιὸν ἐγράτει τοῖς βασιλεῦσιν ἔθος, ἐξερχομένου 
τοῦ βασιλέως ἐπὶ φοσσάτου τὸν πραιπόσιτον παρεᾷν 
τὴν ἑαυτοῦ ἀρχῆς ἐπιχράτειαν, xxi τῷ μαχίστρφ 
καὶ τῷ ἐπάρχῳ τὴν τῆς πολιτείας xal τοῦ κοινοῦ 
τὴν διοίχησιν, Ἐπανιόντι τοίνυν τῷ βασιλεῖ ἀπὺ τοῦ 
φοσσάτου ἀντικήψεις πλεῖσται καὶ δώρεῶν παροχαὶ 


nibus excipientes prefectum urbis et apomoneum 
seu vicarium regium, qui humi procidentes pri- 
mum adorabant, et dein offerebant geniori summo 
imperatori auream coronam secundum veterem 
ritum aliasque lauvo factas, ut victorie indices. Hi 
pro aurea corona nummos aureos ab imperatore 
accipiebant non tantum equantes et compensantes, 
Bed etiam excedentes impensi auri pretium. Post 
absolutas factionum faustas acclamationes intra- 
bant domini per magnas Aures porte valvas, οἱ 
abibant porro, stipati a proceribus, ad sigma, et 
dein conversi ad sinistram iu hexacionium, in 
xerolophum, bovem, capitolium, philadelphium, 
taurum, artopolium et forum. In forum autem ut 
venerant, descendebant ex equis, et intrabant in 
templum sanctissime Dei Genitricis, occurrente ibi 
patriarcha cum toto ordine Magne Ecclesie ad 
modum supplicantium procedente. In isto templo 
accendebant domini cereos a preposito traditos, οἱ 
peractis precibus, exibant, exuebant vestimenta, 
qualia hactenus gestaverant, militaribus imperato- 
ribus congrua, et induebant contra dibetesia tri- 
blattia et chlamydas aurojintextas et campagia ; et 
sic porro, precedentibus coram ipsis sacris vasis, 
labaris, signis, bandis, maguis sceptris, aureis 
flamulis et venerabili cruce, que magnitudine 
geinmarumque numero spectabibis est, trajecto me- 
dio foro, procedebant usque ad millium ; per cujus 
porticum ingressi in horologium, deponebant infu- 
las et coronas in metatorio, quod est intra Formo- 
sam portam [Magne Ecclesie seu 8. Sophie], et 
intrabant in narthecem, peragebant preces cum 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(39) Vid. supra ad p. 207, ubi de vocibus ad 
hunc modum compositis ab interprete resolvendis 
et per insertum et jungendis dixi. Signiticat enim 
vestes et milliaresia. Tam pervulgatus olim mos erat 
in aulis Persica et orientalibus Muhammedanis 
omnibus, Hussica, Christianis Europeis omnibus, 
el adhuc est in Turcica, et tam plena ejus monu- 
menta, ut pene supervacaneum sit de illo exponere. 
Cum tamen toties ejus in nostro codice fiut mentio 
religioni duco eum plaue intactum preterire. Jam 
antiquissimis temporibus vestes dono dari consue- 
visse, apparet e Diodoro Siculo, in cujus |. xxi, 
Eclog. pag. 491, edit. Wesseling. heec leguntur : 
ἀσμένως δε μένος τὸν νεανίσκον [Agathoclis filium] 
στολὴν περιθεὶς βασιλικὴν καὶ 


ὥρα δοὺς µεγαλο- 


nempe] τὰ τῶν ἀναθολῶν, ὧν εἶχον, παρὰ βασι- 
λέως Φιλοτιμότερον µετημφίαστο. Chronic. Gassi- 
nense 11, 39 : Michael Parapinacius pro salute ani- 
mie suam per praceptum [sacram χκέλευσιν] aurea 
bulla bullatum constituit, uL per unumquemque an- 
num monasterium [Cassinense] accipiat de palatio 
6ριαπί imperii auri libras viginti quatuor et pallia 
ualuor ad mostre congregalionis sustentalionem. 
Caffarus Annal. Genuensz. (t. VI Script, Rer. Ital. 
Murat.) pag. 265, ait, anno 1154 pacem cum le- 
gato imperatoris Manuelis Comneni hanc initam 
fuisse, ut deinceps in perpetuum per unumquemque 
annum ducentos perperos εἰ duo palliu a curia ἵπιρε- 
ratoris commune haberet, et insuper archiepiscopus 
per annum in perpetuum perperos sexaginta etunum 


πρεπῆ ἀπέστειλεν. Apud Noslirum sepe fit mentio [D pallium haberet, dictumque commune unum fundi- 


vestium ad exteros λόγῳ ξεναλίων missarum, item 
τοῖς πρόσφυξι, principibus exteris sui juris et du- 
cibus militaribus alterius ditionis ad imperatorem 
Grecum venientibus, aut in castra ejus transeun- 
tibus, item rectoribus militum strenue se geren- 
tibus honori datarum ; ut et vestium, quibuscum 
recens honorati investiebantur. Luitprandus in 
historia Ἱ. vi, recenset quot vestes cum nummis 
solemni ante festum Paschatis largitione summi 
quique aule CPtane proceres acceperint. Pachy- 
meres VII, 29 : ὑπερθαυμάτας τὸν ἄνδρα πολλοῖς 
δωρεῖται, ὀφέλλων [id est αὐξάνων] τὴν ἐκείνορ 
τιμὴν, οὐκ αλλα χαῖς µήνον ἱματίων, ἀλλὰ xal χρυσῷ 
καὶ ἵπποις αὐτὸν δεζιούµενος, Idem ΧΙΙ, 40: τοῦ- 
τον βσσιλεὺς μετ εὐμενίας δέχεται καὶ ἀλλαγαῖς 
ἀγάλλει et cap. 99 : τοῖς ναυάρχοις [Januensibus 


cum et ecclesiam ἐπ CPli. Obtineret ille mos apud 
nos hodie quoque, nisi vestitum veterem et pallii 
gestandi morom abjecissemus. Qua enim nationes 
aut olim dabant aut adhuc hodie dant vestes in 
donis, earum dona consietunt in palliis vastis, ques 
cuivis stature congruunt,et tantummodo injiciun- 
tur reliquis vestibus easque contegunt. Nos autem 
Btrictis utimur Tam. appetentes hodie sunt talium 
donorum Turca, ut vestes aericas aureis m:uneri- 
bus preferantquod e Busbekii Epistolis constat. 
De more adhue apud nos superstite et olim, in cu- 
ria tam Byzantina, quam Francica observato libe- 
rationes [id est livrées) distribuendi inter aule mi- 
nietros, erit alibi agendi locus. Interea vid. Du 
Cange v. Liberalio. 


955 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 936 


cereis apud mediam sacrarum portarum, intrabant A πᾶσιν κατὰ τὸ δυνατὸν τοῖς τε µετ᾽ αὐτοῦ xat τοῖς 
deinceps in bema cum patriarcha, et sio porro re- — iv τῇ πύλει ἐδίδοντο. 

liqua divini officii et ingressus in palatium peragebantur eodem modo, quo peragi solent in solemni- 
bus formalibus processionibus. [n fine exponebantur dapes, et fiebat convivium maximum in magno 
Justiniani triclinio, eaque finita hilaritate, donabant domini senatui vestes et miliaresia. Adhuc 
notandum, cerimonialem quidem apparitionem et mundationem urbis opus fuisse prefecti urbis ; or- 
dinationem vero processionis et 290 occursum senatus el factionum clamores triumphales atque 
processus et loca receptionum a preposito constituta fuisse, cui eam in rem cerimoniarius et silen- 
tiarii totumque cubiculum adjutrices manus prestabant et mandata perflciebant. Regius vicarius, 
qui, imperatore in Orientem ea vice profecto, una cum magistro et prefeoto urbis in urbe manserat 
et loco imperatoris imperium, sed ut subditus, administraverat, is Baanes eral, patricius, prepo- 
situs sacellarius ; idque ex antiquo imperatorum more, qui incasira exeuntes preposito quidem 
administrationem imperii sui permittebant et commendabant, magistro autem et prefecto urbis cu- 
ram civilis regiminis et rerum communium. Reduce in hunc modum e castris facto imperatore, 
contingebant largitiones plurime, et, prout ejus fleri poterat, impertiebantur dona et premia tam 
illis, qui expeditioni cum ipso interfuissent, quam qui domi seu in urbe mansissent. 


Reditus 6 fossato Theophili imperatoris, cum Sara- B Ἡ 


cenorum Cilicum, qui e Tarso, e Mopsuestia, ex 
Adana, ex lrenopoli, ex Anasarbo et aliuude ad- 
versus ipsum cowerant εἰ consurrexerant valida 
manu, viginti millia cecidisset. 


Rediens itaque Theophius e bello, quod ipsi cum 
Agarenis in Cilicia fuerat, intrabat in urbem hoc 
modo. Ut pervenerat in palatium Hierise, exibant 
&d ipsum ex urbe Augusta et Diepon seu vicarius 
regni per imperatoris absentiam &dministrator οἱ 
magister et prefectus urbis et totus, qui tum in 
urbe aderat, senatus, relictis intus exarchis seu 
presfectis tagmatum pro urbis custodia. Et senatus 
quidem, ut parum aberat imperator a palatio, humi 
procidens adorabat eum ; Augusta vero occurrebat 
ipsi, ul modo ex equo descenderat, intra cancel- C 
lum chameetriclinii seu triclinii humilis et eolo 
proximi, etadorans ipsum cum osculo beneventabat. 
Imperator dein mandabat, ut senatus secum in 
Hieria seu Hierie palatio, velut in processu seu 
rusticstione suburbana, in septiduum ageret, donec 
Agarenorum bello captorum numerus compedibus 
illigatus advenisset ; et ut senatorum uxores ex 
urbe eodem convenirent Augustseque sodalitium 
prestarent. Quo facto, septimo die post excedebat 
ex Hieria, οἱ transferebat se per íretum in navi 
ad S. Mamantis palatium, in quo triduum cum 
senatu exigebat. Inde rursus enavigans appellebat 
ad Blachernas ; 901 egressusque dromone in- 
scendebal in equum ; in quo intra murum ezte- 


ἀπὸ τοῦ Φφοσσάτου (40) ἐπάνοδος Θεοφίλου 
βασιλέως, ὅτε ἐνίχησεν Χατὰ κράτος τοὺς ἀπὸ 
ιλικίας στρατοπεδεύσαντας κατ αὐτοῦ Tap. 


σίτας, ἩΜομψονεστίτας, — 'Abavixac, Έίρηνου- 
πολίτας (41), ᾽Απαζαρθήτας, καὶ λοιποὺς, χι- 
λιάδας κ’. 


Ἐπανελθόντος τοίνυν Θεοφίλου τοῦ βασιλέως ἀπὸ 
τοῦ πολέμου τῶν ἀπὸ Κιλικίας κατ αὐτοῦ στρατο- 
πεδευσάντων ᾽Αγαρηνῶν, ἐγένετο ἡ πρὸς τὴν βασι-- 
λεύουσαν πόλιν εἶσοδος αὐτοῦ τοιαύτη, Φθάσαντος 
αὐτοῦ ἐν tj Ἱερείᾳ, ἐξῆλθεν ἡ Αὐγούστα ἀπὺ τῆς 
πόλεως xai ὁ διέπων σὺν τῷ μαγίστρῳ καὶ τῷ ἑπ- 
ἄρχῳ τῆς πόλεως, καὶ dj iv τῇ πόλει σύγκλητος 
ἅπασα, παρεάσαντες τοὺς τῶν ταγμάτων ἐξάρχους 
εἰς φυλαχὴν τῆς πόλεως. Kal d$ μὶν σύγκλητος 
ὑπήντησαν τῷ βασιλεῖ ὡς ἀπὸ διαστήµατος μικροῦ 
πρὸ τοῦ φθάσαι εἷς τὸ παλάτιον, καὶ πεσύντες προσ- 
εχύνησαν. Ἡ δὲ Αὐγούστα ἔνδον τοῦ καγκέλλου τοῦ 
χαμαιτριχλίνου τοῦτον ὑπήντησεν ἀποθάντι τοῦ 
ἵππου, καὶ προσκυνήσασα τοῦτον ἠσπάσατο ὁ δὲ 
βασιλεὺς διωρίσατο ὡς ἐπὶ προκένσου τὴν σύγκλη- 
τον διάχειν σὺν αὐτῷ iv τῇ Ἰερείᾳ μέχρις ἡμερῶν 
ἁπτὰ, ὅπως καὶ οἱ δέσµιοι τῶν αἰχμαλώτων ᾽Αγαρηνῶν 
Φθάσωσιν. Ἐχέλευσε δὲ καὶ τὰς γυναῖκας τῶν συγ- 
κλητικῶν ἐξελθούσας τῆς πόλεως διάγειν σὺν τῇ 
Αὐγούστῃ ἐκεῖσε. Μετὰ δὲ τήν ἑθδόμην ἡμέραν ἅπο- 
πλεύσας τῶν ἐχεῖσε ἦλθεν elc τὸν "Αγιον Μάμαντα, 
καὶ ἐποίησεν ἅμα τῇ συγκλήτῳ ἡμέρας Υ. ᾿Απὸ δὲ 
τῶν ἐκεῖτε διχπλεύσας ἔφθασεν ἐν Βλαχέρναις, καὶ 
ἐξελθὼν τοῦ δρόµονος ἐπιθὰς ἵππῳ διὰ τοῦ ἔξω τεί- 
χους ἦλθεν εἰς τὴν πρὀετοιμασθεῖσαν κόρτην ἐν τῷ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(40) Non dubito auctorem Nostrum de illa expe- [) ἑστερανώθη τῶν δήµων ἐπιθοώντων * Καλῶς Ίλθες, 


ditione loqui, quam ipsi quoque Arabum historici, 
ut Elmacinus pag. 145 et Abulfeda ad A. C. 838 
celebrant, (vid. Leon. Grammat. p. 453, et Sy- 
meon. Logothet. Annal. p. 441,) qua Zapetram vel 
Sozopetram et alia expugnavit, sed vicissim ita in 
iram concitavit Chalipham Bagdadicum, Almotase- 
mum, Almamonis fratrem et successorem, ut bien- 
nio post, nempe A. C. 838, numerosissimo exercitu 
Romaniam invaderet, et Amorium deleret. Trium- 
phum hoc eapite enarratum breviter sic describit 

ymeo | o. : 'Exeigev [e Brya] εἰς τὴν πόλιν 
ἀφικόμενος καὶ τὸ πρῶτον falóv παίξας, ἅρματι 
λευκῷ ἔποχησάμενος καὶ τὰ λάφυρα θριαµθεύσας 


dos yrprt φακτιονάρη. 
(41) Ita menbrane. Irenopolín designant, sed 
incertum quam, illamne Cilicie, Neroniadem alias 
dictam, an aliam Isaurie, an denique Medinat as 
Salami, (Medina Coli, ut cognominem in Hispania 
vulgus nostrate appellat,) urbs pacis ; quo nomine 
Bagdadum, capitalem Assyrie et imperii Sarace- 
nici scriptores Greci et Arabici celebrant. Ego 
quidem e hac postrema puto hic loci sermonem 

eri, quamvis vicinia reliquarum urbium hic memo- 
ratarum, Mopsuheslie vel Massise, Adane, Ana- 
zarbi. Tarsi, Cilicie totius, potius indicare Ireno- 
polim Cilissam videatur. 


951 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. — APPEND. 


958 


λιθσδίῳ τοῦ xopO:voszaslou. Ἔφθασαν δὲ τῃ αὐτῖ A riorem provehebatur equitans versus magnam Au- 


ἡμέρᾳ καὶ οἱ τοὺς δεσµίους φέβοντες ἐν Χρυσοπόλει, 
καὶ βαλόντες αὐτοὺς εἰς πλοῖα, διεπέρασαν αὐτοὺς 
ἔνθα καὶ ὁ βασιλεὺς παρῆν' 6 δὲ τῆς πόλεως ἔπαρχος 
ἦν προετοιµάσας xai καταστέψας τὴν πόλιν δίκην 
νυμφικῶν παστάδων (42) ἀπὸ σκαραμαγγίων διάφό- 
pev xai σενδὲς καὶ ἀργύρου πολυφότων τε καὶ dv- 
θέων καὶ ῥόδων ποικίλων ἀπὸ τῆς Χρυσῆς πόρτης 
μέχρι τῆς Χαλκῆς, xai διελόντες οἱ τῶν τάξεων 
ἰδίᾳ καὶ χωρὶς κατὰ τάξιν τοὺς δεσµίους, τὰ λάφυρα 
τὰ ἅρματα, ἐθριάμθευσαν μέσον τῆς πόλεως. Μετὰ 
ταῦτα δὲ ἀναστὰς ὁ βασιλευς ἐφόρεσεν χιτῶνα χρυ- 
σούφαντον ἐπιλώρικον τὸν µῥοδόθοτρυων, ζωσάμενος 
καὶ σπαθἰον, βαλὼν καὶ τιάραν (49) ἐπὶ tfc κεφαλῆς 
αὑτοῦ. ᾿Επάθη δὲ ἵππῳ λευκῷ ἐστρωμμένῳ χιώματι 


ream portam ; in cujus vicinia descendens equo 
intrabat in curtem sibi pra paratam in prato com- 
binostasii [seu stationis combinationum circen- 
sium], doneo captivi et spolia a militibus triumphan- 
tibusin urbem introducta essent. Eodem ipso nempe 
die ad Chrysopolin venerant, qui captivos duce- 
bant, impositosque in naves eum in locum traje- 
cerant, in quo imperator tum agebat, ut diximus. 
Hos itaque et hec suas in classes dirempta ta- 
xeote seu milites presidiarii captivos et spolia et 
arma introducebant triumphantes mediam in ur- 
bem, quam prefectus urbis antea curaverat ad 
instar thalamorum genialium variis scaramangiis, 
pannis sendes, argento, candelabris multas lampades 


διαλίθῳ, λαθὼν ἐν τῇ δεξιᾷ χειρὶ σκήητρον. 'O δὲ D sustinentibus, rosis aliisque variorum oolorum 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(42) Aliquoties recurrit hoc in codice hec com- 
paratio urbis illuminate (ut nos loquimur) cum 
παστῷ vel παστάδι nuptiali; ut pag. 288 fine in 
scholio. Est παστάς, item θαλάμη, umbella aut 
uraniscus, baldachinus, forme aut quadrate aut 
rotunda, velis et pannis sericis supernetectus et a 
latere undique dependentibus cinctus, ope aliquot 
perticarum gestatilis, sub quo olim quidem iinagi- 
nes deorum, hodie interdum monstranzia circum- 
gestatur, reges et regine in solemnibus pompis 
procedunt, (vid. Mémoires de la reine Christine 
par Mer. Arkenholz t. |. p. 534,) et sponse Tur- 
cice ex more a Grecis derivato in domum mariti 
deducuntur. Et quia lectus genialis, in quo eponsus 
et sponsa primum concumbunt, prorsus eodem 


retinuerint. Vides quoque, ut Janitzari a Barangis 
acceperint gestamen libelle seu fasciculi pennarum, 
super calantica sua e cono argenteo exsurgentis, 
qualiuminlunamcornutamconformatarum imaginen 
videre est in collectione Ferriolensi tabularum 
eri incisarumedita Parisiis 1714, tab, 16. in imagine 
Sulack Baschi seu Capitanei protectorum magni, 
domini, et tab. 30, in imagine Tschorbadschi seu 
Capitanei Janissarorum, Oscilaríum regale signum 
hanc libellam appellatJoannes Thwroczius apud Du 
Cangium v. Ostillarium (sic ille maleexhibet) : dez- 
trarii solemnes cum armis εἰ operimentis omnibus ipso- 
rum gloriosissimis, seu attinentiis, cum Sartanea 
currus [ita videtur legendum esse, non curru,] seu 
mobili aut oscillario regnali.signo desuper forma avis 


modo constructus et adornatus est, etiam ipse C struthionis deaurato et gemmato dicto monasterio dati 


παστὸς appellatur. Priscus in Eclegis Hoschella- 
nis pag. 91,describens lectum Attila, appellat eum 
εὐνὴν κολυπτομένην ὀθόναις xai ποιχίλοις παρα. 
πετάσµασι χόσµου Ὑχάριν, χαθάπερ ἐπὶ τῶν γαμούν- 
των "Ελληνές τε xai Ῥωμαῖοι χατασκευάζουσι. Quia 
igitur tensis per medias plateas chordis insterne- 
bantur in tali στεφανώσει seu coronatione et illu- 
minatione urbis regie tele serice pretiosissime, 
&lie de parietibus sedium ex utroque platearum 
latere dependebant, adipiscebatur urbs hoc modo 
speciem umbelle nuptialis; vid. ad pag. 351. Πα- 
στάδος imaginem videre licet in illo grandi Heraclii 
nummo, quem Du Cange in Familiis Byzantinis 
p. 112. et diss. de nummis med. «svi tab. 4 exhi- 
et. 


(43) Vocem: hanc Scholion marginale reddit τούφα, 
Vicissim p. 48, τὴν τόγα ouv τὴν τιάραν legimus. 
Est autem /og, tug, τόγα et τούφα idem vox Arabica. 


ει concessi exstiterent. Viderint lungari, verane 
tradideritcivissuus, libellam, qualem diximus,Hun- 
garice Sartaneam appellari. Tu(ia, qualia vult Tac- 
ticum Constantini Meursianum in postica sellarum 
equinarum figi, suntsetarum aut'pennaru a fasciculus 
in imo angustus, in summolatusin orben. Pro tufa 
tyfa dixit Zonaras, ut locum inveniret etymologia 
guae. Κατήγαγε θρίαµθον, ait, de Basilioimp. loquens, 
τιάρᾳ ταινιωβεὶς ὁρθίᾳ, £y τύφαν καλεῖ ὁ δηµιώδης 
xal πολὺς ἄνθρωπος, τῦφον οἶμαι ὠνομασμένην, ὡς 
τετυφῶσβαι ποιοῦσαν τοὺς ταῦτ ἀναδουµένους. 
Putat nempe non recle a vulgo τύφαν dici, idque 
depravatum esse ex antiquo ποπι]ηθτῦφος, quorec- 
tam banc acuminatam tiaram veteres ideo appella. 
rint, quod homines τύφου, fastus plenos faceret. Sed 
est vox Persica 8 fug vel tog corrupta. Solent Greci 
4 in get vicissim mutare. Ita σαῦμα (id. est safma 
secundum ipsorum pronuntiationem) dicunt pro 


tog vel tug. Persis est πίλος ὀρθοπαγὴς, ἀκλινής, [) σάγµα ; εὐλωτροῦν pro ixAotpoov ; Xplroc pro Eop:- 


super quo fasciculus pennarum seu plumarum pre- 
tiosissimarum auro vel aliunde factarumeminet et 
velut libella nutat. Libellam dico omnpe oscillans : 
λιθέλλιον & librando appellant quoque novi Greci. 
Variis modis corrupta hec vox a Grecis Latine 
originis ignaris. Modo enim λιθρίον exhibet Tac- 
ticumConstantini Meursianum, modo διθέλιον ; vid. 
DuCange utraque voce etin Liberatio. Inter insignia 
imperialia numerat Codinus c. XV. n. 20. prelatum 
in ecclesias procedenti imperatori ὑπὸ τοῦ Τζαγγᾶ 
(id esta τζαγγαρίου, a calceario imperiali) τὸ διθελ-« 
λιον ἐπὶ τῶν ὤμων. Idem vid. n. 63, omnes Barangos 
gestasse libellium, idque imperatori in castra pro- 
cedenti prelatum fuisse ait. Vides originem caudes 
equine,ineignis militaris Turcici quod Greci post 
seculum decimum a Bulgaris assumpsisse (vid. Du 
Cange Famil. Byzant. p. 311.) et ad Turcas trans- 
misisse videntur. Nisi potius Turci. esdem Hunnica 
crigine cum Bulgarie nati, id a patribus, treditum 


voc, Efripus, Adhuo hodie Turome vexillum cauda 
equina esarissa suffixa factum, tug, appellant, contra 
veteres Germani, Angli vcl Anglosaxones el ab 
illis Romani vezilli genus e confertis pilorum plu- 
marumve fasciculisconstans fufam appellabant; vid. 
Du Cange v. Tufa, Frisch. in Lex. Germ. v. Zopf]. 
Lexicographi Francioi v. Toupet. A tufa vel tupa 
venit (utuwpa, honnetum quadratum clericorum, uta 
cufa cucufa ; vid. Du Cange h. v.[Detupha imp. co- 
rona vid. Du Cange n. 17, dissert. deinfer. eevinum- 
mis, Wachterus v. Zopff, et specimen codicis, quo 
antiquus poeta continetur a Scheidio Hannovere 
imprimendus p. 138. Ῥοΐύφα est genus tiare, qua 
usus Basilius, cum triumphum duceret deBulgaris. 
Dufresne ad Joinville p. 292, ubi ex Tzeize locus 
adducitur. Talem tulam seu galerum conicum vel 
pyramidalem cum crista inter insignia regni nu- 
merat Georg. Acropolita Chronio. c. 11, ubi vid. 
Georg. Dusa. 


959 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


960 


floribus indui, coronari et illustrari. Militibus in A Καΐσαρ ἐφόρεσεν χρυσοῦν χλιθάνιον σὺν μανικελλίων 


triumpho urbem ingressis, exeurgebat imperator e 
corte, indutus tunica auro pertexta, loros habente, 
qualem rhodobotryn (seu rosuveam] appellant, spa- 
tham ad latus habens e cingulo dependentem, et 
in capite tiaram seu, ut vulgari sermone appellant, 
tufam ; eoque in apparatu inscendebat in equum 
candidum, cui phalere straguleque gemmate de 
cervicibus et dorso dependebant, in quo provehe- 
batur, dextra manu sceptrum gerens. Qui ad latus 
ipsi equitabat Cesar, (Alexius Moseli, gener ejus,] 
etiam in equo candido gemmatis phaleris illustri, 
gerebat corpore loricam auream, armillas aureas 
in manibus, podopsella seu genualia aurea in cru- 
ribus, in capite cassidem cum capitali seu redimi- 
culo aureo, ad latus spatham, et in dextra manu 
hastam auream. Ad exiguam ab Aurea porta distan- 
tiam delatus descendebat imperator ex equo, proci- 
debat humi, vultu ad orientem converso, et ado- 
rabat Deum ter. Deinde resurgens rursus conscen- 
debat equum, et sic tandem intrabat in auream 
portam. Per cujus magnas medias valvas intranti 
afferebant, magister et diepon seu vicarius imperii 
adininistr&tor et praefectus urbis auream coronam, 
gemmis et margaritis magni pretii ornatam ; quam 
&cceptans dextro suo brachio circumponebat. Et 
protinus obventabant ipsi factiones haud aliter, 
quam in processionibus dierum festorum fleri Βο- 
let, accinentes hymnos triumphales. Inde pergente 
imperatore per sigma οἱ plateam, que ad edem 
Sancti Mocii ducit, usque ad millium, descendebant 
senatores in millio ex equis, et procedebant coram 
ipso in pedibus ad usque puteum vel cisternam 
Iustralem Sancte Sophie. At. qui cum imperatore 
in urbem e castris et expeditione redibant, illi 
aureis cum loricis et spathis et contis sen hastis 
intrabant equites, 292 ordo quisque seorsim, hoo 
ordine. Coram imperatore precedebant prepositi 
et ad cubiculum pertinentes in aureis loricis; 
pone eos autem et pone imperatorem ad quinque 
ferme orgyarum distantiam protospatharii eunuchi, 
itidem cum aureis loricis et spathobacliis. Ut ergo 
in ea processione provenerat imperator ad S. Sa- 
phiam, descendebat ex equo, intrabat in templum 
per aream sancti putei, /acoiebal ibi preces, factis- 


καὶ ποδοφέλλων καὶ αὐτῶν χρυσῶν, βαλὼν ἐπὶ τῆς 
κεφαλῆς αὐτοῦ καὶ χασίδα σὺν περικεφαλαίᾳ χρυσῇ, 
ζωσάμενος xal σπαθίον, ἐπιθὰς καὶ αὐτὸς Umm 
ὁμρίως Aeoxip σὺν χιώματι διαλίθου. Ἔλαθεν δὲ καὶ 
τῇ Χχειρὶ λόγχην χρυσᾶν μικρὸν δὲ τῆς πόρτης 
πιφθαχκὼς (44) κατέθη τοῦ ἵππου ὁ βασιλεὺς, καὶ 
ἔπεσεν πρὸς ἀνατολὰς προσκυνήσας τρίτον. ET0' οὗ-- 
τως ἀναστὰς ἐπέθη τῷ ἴππῳ. Καὶ εἰσερχομένῳ αὐτῷ 
τὴν μεγάλην Χρυσῆν πόρταν, προσήνεγχαν αὐτῷ ὁ 
μάγιστρος καὶ ὁ διέπων xal ὁ ἔπαρχος τῆς πόλεως 
χρυσοῦν στέφανον χατεσκευασμµένον ἐκ λίθων τιµίων 
xai µαργάρων πολυτίµων, 6v καὶ λαθόµενος ὁ βασι- 
λεὺς, ἐφόρεσεν αὐτὸν ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ βραχίονος, καὶ 
εὐθὺς τὰ µέρη αὐτὸν ὑπήντησαν ἐμπράττως, ὡς ἐπὶ 
ἑορτασίμου προκένσου, εὐφημοῦντες ἐπινίχια. Καὶ 
διοδεύσας ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε διὰ τοῦ σίγµατος xai τῆς 
πρὸς τὸν Άγιον Μώκιον μέχρι τοῦ μιλίου. Ἐν ᾧ µι- 
Alp ἀπέθησαν τῶν ἵππων ol τῆς συγκλήτου καὶ πε- 
ζεύοντες δηρίγευσαν ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως ἕως 
τοῦ φρέατος τῆς Αγίας Σοφίας. Πλὴν οὖν οἱ ἀπὸ τῶν 
ἔξω συνεισελθόντες τῷ βασιλεῖ ἐν τῇ πόλει, μετὰ 
χρυσῶν κλιθανίῶν καὶ σπαθίων καὶ κονταρίων εἶσ- 
ἤλθον ἔφιπποι, τάξις ἑκάστη ἰδίᾳ καὶ χωρίς. ἔμπροσ- 
θεν τοῦ βασιλέως ol πραιπόσιτοι καὶ τὸ κουθούχλειον, 
χρυσοκλίθανοι' ὄπισθεν δὲ ὡς ἀπὸ ὁὀργυιῶν πέντε 
πρωτοσπαθάριοι εὐνοῦχοι μετὰ χρυσῶν κλιθανίων 
καὶ σπαθοθακλἰων. Ἐν δὲ τῇ χαλκῇ τοῦ παλατίου 
ἵστη ἔμπροσθεν τῆς πύλης πούλπιτον (45), xai εἷς 
τὸ ἕν µέρος τὸ χρυσοῦν ὄργανον τὸ λεγόμενον πρω- 
τόθαυµα, el; δὲ τὸ ἕτερον µέρος σέντζον χρυσοῦν xai 


(ὁ διάλιθον, µέσον δὲ τούτων ὁ Ὑχρυσοῦς σταυρὸς xai 


διάλιθος ὁ µέγας' Ὁ δὲ βασιλεὺς ἀποθὰς τοῦ ἵππου 
εἰσῆλθεν διὰ τοῦ φρέατος sic τὴν Αγίαν Σοφίαν, xai 
εὐξάμενος ἐξῆλθεν πάλιν διὰ τῆς αὐτῆς πύλης, καὶ 
πεζεύων ᾖλθεν ἐν τῇ Χαλκηῆ, xal ἀνελθὼν (46) 
κατεσφραγίσατο ἐπὶ τοῦ σέντζου, καὶ ἔχκραζαν τὰ 
μέρη « Εἷς ἅγιος (47). » Καὶ καθίσας, προσήνεγ- 
xav αὐτῷ τὸ πολίτευμα τῆς πόλεως χρυσοῦς βρα- 
χιόλους, καὶ λαθὼν τούτους ὁ βασιλεὺς ἐφόρεσεν ἐπὶ 
τῶν βραχιόνων αὑτοῦ, xai ἀπεδέξατο αὐτοὺς εὖχα- 
ριστῶν, δημηγορήσας ἀφ᾿ ἑαυτοῦ τὰ περὶ τῆς imt 
τυχίας τοῦ πολέμου. Kal πᾶντες ἔἐπινικίως αὐτὸν 
εὐφήμησαν ἀναστὰς δὲ τοῦ σέντζου ἐπέθη τῷ ἵππῳ, 
καὶ διῆλθε διά τε τῶν διαθατικῶν τοῦ ᾿Αχιλλέως καὶ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(44) Est. parum ultra Ῥοτίαπι evectus. Eamdem [) Hoc est illud παράθυρον προσχήνιον, quod memorat 


quidem sententiam, sed ambigue in Latinis expressi. 
Illud alterum, ut clarius, eupponi malim. 

(45) Ante palatium erat pulpitum seu suggestus, 
etiam Zosimi jam tempore, qui 
τῆς αὐλῆς βῆμα appellat. 

(46) Nempe in pulpitum, quod coram chalce exr- 
structum erat et in thronum super isto pulpito col- 
locatum. Est autem pulpitum idem, quod βῆμα, 
suggestus excelsus,e quo magistratus aut imperator 
verba faciebat. Latini me lii evi arengaréam appel- 
labant ab arengando seu perorando. Luogo dinanzi 
al palaxso, dove, quando entrava la Signoria, il Po- 
desia salilo in bigonciu, che cosi si chiamava quel 
pulpito di pergamo d'entrel quale arengava e faceva 
μ΄ orazione. Vid. Du Cange Gl. L. v. Arengaria. 


], 1v, c. 6, τὸ πρὸ 


Nicetas pag. 203 : 'O βασιλεὺς τραπόµενος clc ἑστίασιν 
πᾶσαν τῶν ἀρχαίων ἀνῆχε M αὔλειον καὶ παρά- 
Όυρον προσκήνιον, ὥστε τοὺς βουλομένους εἰσιέναι 
καὶ θεἄσθβαι αὐτὸν τροπαιοῦχον, Coram palatio regum 
Persicorum 68569 tale pulpitum, asylum illuc con- 
fugientibus, memini apud Sansonum legere. Et mo- 
rem fuisse Latinorumquoque medii evi pulpita coram 
foribus sedium suarum struendi, patet e Chronico 
Laurisham. anno 948: paradisum totum plumbo 
cooperuit, pulpita anie portas ejusdem paradisi fa- 
bricavit. 

(&7) Ita mihi visus fui in membranis reperisse. 
In superioribus segpe est εἷς ἅγιος, es sanctus, vel 
venerabilis, quod forte preferendum ; ἅγιος enim 
est titulus imperatori competens. 


961 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. I. — APPEND. 


962 


των πλαγίων τὔδευξίππου, καὶ ἐξηλθεν εἲς τὸν ἀσκέ- A que, rursus egrediebatur per eamdem portam 


παστον ἱππόδρομον (48), καὶ ὑποχάτω τοῦ καθίσµατος 
εἰσελθὼν κατίθη διὰ τῆς δάφνης εἷς τὸν κάτω σκεπα- 
στὸν ἱππόδρομον, καὶ χκαταθὰς τοῦ ἵππου εἰσῆλθεν εἲς 
τὰ σχῦλα ἐν τῷ παλατίῳ, xai ἐγένετο αἴτησις δεξί- 
µου (40). Καὶ «5 ἐπχύριον ἐτελέσθη τὸ δέξιµον, καὶ 
προετέθτσαν ἀντιλήψεις πλεῖστι ἀναθιθαζόμεναι 
ἀπὸ τῆς τῶν βασιλικῶν µανδατόρων ἀξίας µέχρί τῆς 
κυριωνύμου (50) πατρικιότητος, xal δωρεαὶ πλεῖ- 
σται τοῖς πολιτάρχαις, xal τὸ πολίτευμα παρὰ τοὺ 
βασιλέως ἐδόθησαν, xal ἱππικὰ ἐτελέσθγσαν, «Axel 
πάλιν τοὺς Φεσµίους xai τὰ λάφυρα ἐθριάμθευσαν, 
ἐφ᾽ ἱχανὰς δὲ ἡμέρας ἐκράτησεν di δεξίωσις τῶν δω- 
ρεῶν διὰ χειρῶν τοῦ βασιλέως διδὀµένων. Ἰστέον δὲ 
καὶ τοῦτο, ὅτι πάλιν ἐκ δευτέρου (51) ἐξελθόντος 


per quam intraveral, et sic procedebat porro pe- 
des usque ad chalcen. In cbalce vel enea, porta 
palatii stabat coram porta pulpitum,ejusque in una 
parte aureum organum, protothau:na seu miracu- 
lun primum et precipuum dictum ; in altera 
senzum sou sessum, id est solium, aureum gem- 
matum : inter ambo media crux illa ingens aurea 
et gemmata. In hoc pulpitum et in illum thronum 
enitebutur imperator, et stans super solio signa- 
bat se crucis signo ; quod videntes factiones aocla- 
mabant : Unus est sanctus. Tunc desidenti οὔθ- 
rebat urbanus magistratus aurea brachialia, quse 
&cceptang ille brachiis circumponebat, et dimitte- 
bat eos, qui exhibuerant, cum gratiarum actione. 


τοῦ αὐιοῦ θεορίλορ ἐπὶ φοσσάτον, ἐν τῷ ὑποστὸέφειν B Dein enarrabst publica oratione non per queesto- 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(48) Videtur mon leclum vel apricum, sub nudo 
Jove positum, addere, respectu habito ad porticus 
circi. Vult ergo mediam aream, in qua decurrunt 
equi certantes, designare. Sed ut verum fatear, 
locum hunc non intelligo, ut multos alios, qui to- 

ographiam CPtanam spectant, quos nemo unquam 
intelliget, nisi qui loca ipsa spectaverit. Cum vero 
loca illa destructa et prureus mutata sint, facile 
liquet, magnam partem hujus codicis in eternum 
mysterium fore. Potest quoque id ex hoc loco non 
sine niaxima probabilitate effici, duo fuisse circos 
CPli, unum auperiorem dictum, velis per circum 
medium super chordas diductas tentis et instratis 
non tectum, τὸν ἀσχέπαστον, alium inferiorem dic- 
tum, velis tectum. Sed hec res ad circensem dis- 
)utationem pertinet, quam in superioribus attu- 
imus. 

(49) Si quid ab imperatore cuperet populus, id 
claro clamore in Circo flagitabat. Quando igitur 
flagitarent se ad venerandam sacram purpuram 
admitti gratulandi gratia ob natum heredem, ob 
felicem ab hoste victo reditum, ob ductam Augus- 
tam thori sociam, ob natales imperii et nativitatis 
renovalos, et alia talia, tunc dicebatur αἴτησις τοῦ 
δεξίµου. flagitatio exceptionis vel exspectationis fieri. 
Nam τὸ δέξιµον idem est atque δοχἅ, receplio 
advenientis aut prasstolatio adventuri, autidem quod 
δεξιωσις τοῦ προσελθόντος, beneventatio coram adve- 
nienlis. Et fleri δέξιμον dicebatur, quando impera- 
lor proceres et senatum urbanum et magistros 
factionum ad se adorandum et sibi gratulandum 
admitteret. 

(90) Patriciatus dicitur sic, quia post Augustum 
atriciis proprie competebat titulus κύριος. Legi in 
rocopii Anecdot. locum, unde hoc probari possit. 

Sed non enotavi, neque nunc querenti succurrit. 
Cl. Corsini in Append. ad notas Grecas diss. I. p. 
9. demonstravit quoque pluribus exemplis, etiam 
consules simplices, qui neque Cesares, neque 
Augusti. essent, fuisse dominos nostros et δεσπότας 
ἡμῶν dictos. Du Cango in notis ad Alexiadem p. 

, Citat inscriptionem statue Dominico Sylvio, 
Paci Venetiarum, posita ob victoriam ab ipso in 
Robertum Guiscardum apud Dyrrhachium partam. 
Est autem hec anno 1081 : 


Obsesso repuli Guiscardum Marte Robertum 
Dyrrachio : hinc dominum me vocat prosul Alexis. 


Notat Du Cange in margine, voce dominum desi- 
nari, titulum Despotz Duci Veneto attributum 
uisse. Nimis illustris erat Despote titulus, quam ut 

eum imperatores Greci aliis, suo sanguine non 
cretis, communicarent. Vult potius dicere, ducem 
illum Venetum ob prestitam egregiam operam ah 


C 


D 


Alexio Patricium nuncupatum et κυρίου, domini, 
titulo cohonestatum fuisse. Fateor tamen rarius 
aut forte nunquam hoc sensu κυριώνυµος sic 
occurrere. Notat enim in 89 vox illa eum, qui hoc 
vel illud nomen proprie et vere gerit, respectu 
habito ad illos, qui improprie id gerunt, uut falso 
Sibi arrogant, τοὺς ἀχυρωνύμους 8ut φευδωνύµους. 
Ita apud Pachymerem VII, 28, ημέρα τῆς τυρινῆς 
χυριώνυµος vocalur Dominica Caseivorii, quamvis 
multi alii dies per annum esui casei dicati sint, sic 
tamen in &8pecie dicta. Apud Nicetam Chon. p. 300 

dies Dominica ἡ κυριώνυµος appellatur, de Domino 
dicla. Secutus fuissem hano interprelandi ratio- 
nem, 8i mihi constitisset fuisse Patricios veros et 
alios titulares tantum, cum dignitas patricialis non ' 
esset olficium, sed merus titulus, mera dignitas. 
Intelligunturne, qui preter dignitatem patricialem 
muneribus aulicis aliis omnibus vacabant ? 

(31) Secunda Theophili adversus Saracenos 
expeditio, de qua hie sermonem esse vix dubitari 
debet, contigit anno post illam superiorem secundo, 
sc. Α. C. 838, hubuitque successus triumpho 
certe non dignos, amissa Ámorio : πολέμου γενοµένου 
ἡττηθεὶς ὁ βασιλευς ἔφυγε καὶ μετ αἰσ(ύνης 
ὑπέστρεψε μόλις διασωθείς, ait Symeon Logothetes 
Annal. p. 423. Quem ille Γούνδεπ nominat, (ita 
enim legendum, non Γουδεή, ut editur, eum 
Abulfeda ^Afschin Chaidsar appellat ; que discre- 
pantia librariis debetur. Parum enim Arabice dif- 
ferunt, demptis punctis diacriticis, Giondub et 
Chaidsard. Preferenda tamen procul dubio lectio 
posterior, non ideo tantum, quod Abulfeda, singu- 
las litteras nominatim  dictans, velut inculcat 
Chaidsar, non aliter, legendum, sed etium, quod 
Chaidsar Persicum nomen esl Perse conveniens. 
Afechinus enim Persa erat. Giondob autem est 
nomea Arabicum adeoque miuus aptum. Juvat 
illius helli historiam ex Abulfeda repetere, cum ut 
comparari Grecis auctoribus, tum ut Elmacini de 
eodem locus pag. 141, hinc emendari et reote 
intelligi possit. Habent autem Abulfede verba sic 
t. Il, p. 170 : Hoc anno | ere Muhammedane 223, 
A. C. 838.] Amurie contigit expugnatio. Nempe 
Theophilus, Romanorum imperator, cydem et rapinas 
ad Zahethram [Sozopetram] usque circumtulerat per 
Moslemicam ditionem, et ita. fideles habuerat, quot- 
quot in ejus manus inciderent, ut horrori spectanti- 
bus el audientibus esset. Quod quamvis agerrime 
[erre αἱ Motasem, tamen ipsum mazime pupugit, 
aliquam Haschemitidem [prophete cognatam] dum 
rapitur a Romanis, alta voce Proh Motasem excla- 
masse [absentis auxilium et vindicias agitentem]. 
Quo ille percitus adeo fuil indigno et intolerabi 
facinore, ut coactis confestim copiis die vq 


903 CONSTANTINI PORPHYROGENITI - 904 


rem, sed ipse, res sibi eo in bello felioiter et ex Α αὐτὸν xal μέλλειν τὴν πόλιν εἰσέρχεσθαι οροσέταξεν 
animi sententia gestas, gratulationes et fausta om- ᾖΤτοὺς τῆς πόλεως παϊῖδας ἐξελθεῖν πάντας tlc ἁπάν- 
nia omnibus acclamantibus. Desurgens tandem de ἍΊΤησιν αὐτοῦ μετὰ τῶν ἐξ ἀνθέων κατεσκευασµένων 
solio, rursus inscendebat in equum ; et transibat στεφάνων, εἴσελθὼν ὁμοίως τοῦ προτέρου σχήματος. 
per porticus thermarum Achillis et preter latera Zeuxippi, intrabatque in circum non tectum ; ubi 
ingrediens infra cathisma descendebat per daphnem id inferiorem contectum circum, et equo relicto, 
iIntrabat per scyla in palatium ; quo tempore fiebat regatio deximi, quod altero die contingebat ; οἱ 
fiebant gratificationes atque promotiones longe plurime a dignitate regiorum mandatorum inde usque 
81 dignitatem patriciatus, cui cyrii seu domini titolus competit. Accipiebant quoque urbani magi- 
stralus et communitas urbana largitiones ; peragebantur certamina equestria ; et rursus produca- 
bantur ibidem, in circo puta, captivi atque spolia ; et in multos dies obtinebat largitio donorum ος 
augustis manibus venientium. Cum altera vice revertes e fossato Theophilus in eo esset, ut urbem 
triumphans ingrederetur, imperabat, ut pueri urbsni corollis variorum florum ornati sibi oc- 
currerent. In ceteris erat hio alter introitus illi priori similis. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
οεἰαυο mensis quinti hujus anni moveat tanto cum B parasangis a se abessent, quod. jussi fuerant. flam- 


armorum et scorleorum tentoriorum aliarumque 
rerum apparatu, quantus Chalifarum nulli ante eum 
diem comparatus, quantus conspeclus nulli fuerat. 
Agitabat enim animo urbis, Amorii pula, eversionem, 
quam Ootculum  Chrislianismi  penesque | Romanos 
majore in loco, quam ipsam CPlin, esse et ab 1sla- 
mismi nalalibus inde Arabibus intactam mansisse 
acceperat. Ea ígitur mente procedebat ad Motasem 
usque ad fluvium mari vicinum, sic ut a Tarso ad 
diei iler abesset, ubi copiis trifariam distributis, 
dexiro cornu praf[iciebat  Afschinum  Chaidzarum, 
filium Cavusi, sinistrum addebat Aschnaso, medium 
pss ducebat. Haec ita dimissa castra, ut singula binis 


mis pagos et Romanum omne solum devastabant. Quo 
facto ad. 4 morium primus Aschnas, tum ad Molasem, 
postremus Afschin provehuntur. (Quam castra die 
septimo noni mensis hujus anni juncia cingunt 
corona et machinis impetunt. Certalum Graecos inter 
et Moslemos fuit acerrime. Moslemi landem perfo- 
ratis manibus expugnabant urbem, cedebant viros, 
opes el debilem sexum ἀἰγιρίεδαπί predamque 
ingentem et captivos undecungue ad. principem con- 
vehebant, cujus jussu redacta urbs in cineres et solo 
&quata fuil. Quibus intra quintum et. quinquagesi- 
mum α capta obsidione diem peractis redibat ad 
Motasem ad Marchiam Syriz. 





IIINAE *? ΣΥΝ ΘΕΩ 
TOY AEYTEPOY BIBAIOY. 


INDEX CAPITUM 
LIBRI SECUNDI. 


203.1. Quz oporlet observare, quando palatium quo- () a. Ὅσα δεῖ φυλάττειν, 


tidie reseratur, el qnando quotidiana processio fit. 


2. Qua oporlet observare in processione, quz singulis 
diebus Dominicis instituitur. 


καθ ἐἑκάστην ἡμέραν 
ἀνοίγοντος τοῦ παλατίου, xal τῆς χαθηµερι- 
νῆς ἱσταμένης (53) προελεύσεως. 
β΄ "Osa δεῖ παραφυλάττιν ἐν τῇ προελεύσει 
τῇ καθεκάστῃ Κυριακῇ τελουμένῃ. 


JOAN. 1460. REISKII COMMENTARIUS. 


..(82) Indicem capitum generalem etiam primo 
libro fuisse olim prefixum, liquet ex ejus reliquiis, 
sed corruptis, de quibus alibi dixi. Libri bujus 
Becundi indicem jam olim ol. Viri Jo. Henr. Majus 
in Catalogo Biblioth. Uffenbach. et Jo. Alb. Fabri- 
cius t. VI Biblioth. Grece publicaverant, interdum 
ab ipsis titulis capitum, qui medio in opere legun- 
tur, abeuntem. Consuevisse veteres libris suis tales 
eapitum indices prefigere, demonstravit exemplis 
Henr. Valesius initio notarum ad Eusebii Histor. 
6ccies. 


(55) Stante, id est succedente, contingente, vel 
eliam instanle. Proprie ἵστασθαι pro incipere,adesse, 
ins(are, imminere ponitur, ut infra p. 442, ἵσταται 
τὸ χλητώριον, incipit vel adest sacrum epulum, 2 161, 
ἴσταται ἡ προέλευσις, incipit processio, et tetacat 
τράπεζα, convivium incipit. Ita, quoque καθ᾽ Ἱσταμένην 
βασιλείαν dixit Nicetas p. 5. ed. Venet. pro ὑιαρῥίεν- 

nascente, coeuate imperio. Nota formula μηνὸς 
Ἱσταμένου : καθισταμένης ἔτι τῆς ἀρχῆς, incipiente 
imperio. Nicetas p. 5; ἱσταμένου τοῦ ἔαρος, instante 
vel incipiente vere, Appianus p. 224. 


965 


. "Oca δεῖ παραφυλάττειν, τοῦ βασιλέως προ- 
θαχλλομένου δοµέστικον τῶν αχολῶν, 1 
στρατηγοὺς, Tj δρουγγάριον τῶν πλοΐμων, Ἡ 


σαχελλάριο, 7j τοῦ σαχελλίο, ἤ λοιποὺς 
ὀφφικιαλίους. 

ὃ. Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ ῥαί- 
χτωρος. 

s, "Oca δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇῃ συ- 
γκέλου. 

ς᾿. Ὅσα δεῖ παραφυλάττεν, ὡς τὰ νῦν ἔπιτε- 


λεῖται dj τοῦ ἁγίού xal µεγάλο Κωνσταντί- 
νου ἐἑτήσιος μνήμη, xxi τὰ ἑγκαίνια τῶν 
Ἱδρυνθένων τιµίων σταυρῶν iv τῷ vép πα- 
λατίῳ τοῦ Βόνου. 

ζ. Ὅτα δεῖ παραφυλάτειν ἐν τῇῃ ἑορῇ καὶ 
προελεύσει τῶν ἁγίων πάντων. 

η. Oca δεῖ παραφυλάττειν tfj πρώτῃ τοῦ AD- 
γούστου μηνὸς, τοῦ Ἠτιµίου καὶ ζωοποιοῦ 
σταυροῦ ἐξερχομένου. 

θ’. "Osa δεῖ παραφυλάττειν τῇῃ ἑορτῇ τῆς χοιμὴ- 
σεως τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου ἐν Βλαχέρναις 
μηνὶ Αὐγούστῳ Ww. 

("Osa δεῖ παβαφυλάττεν τῇ 
πρώτης ἑθδομάδος, τοῦ 


δευτέρᾳ τῆς 
βασιλέως δηµ:Ύο- 


ροῦντος ἐπὶ τοῦ σιλεντίου τῆς µμανναύ- 
ρας, 

ία. Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν, τῶν τιµίων σταυ- 
ρῶν µελλόντων ἐξιέαι τῇ µέσῃ ἑθδομάδι 
τῆς ἁγίας ur. 


tB. "Osa δεῖ παραφυλάττει», τῶν δεσποτῶν ἀπιόντων 
λούσασθαι iv Βλαχέρναις. 

t. "Oca δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ παγανῇ Κυρια- 
xü, Ἡ iv ἅλλῃ κοιῃ ἡμέρα  µελλόντων 
τῶν δεσποτῶν ἀπιέναι slq τοὺς "Ἁγίόυς ᾿Λποστό- 
λους εἴτε εἰς ἕτερον ναὸν εὔξασθαι. 


ιδ’, "Oca δεῖ παραφυλαττειν ἐπὶ χειροτονίᾳ πα- 
τριάρχου Κωνσταντινουπόλιως. 

uw. "Osa δεῖ (54) παραφυλάττεν, δοχῆς γινομέ- 
νης iv τῷ µεγάλῳ τρικλίνῳ τῆς µανναύρας, 
τῶν δεσποτῶν καθεζοµένων ἐπὶ τοῦ Σολο- 
µωντείου θρόνου. Περὶ τῆς δοχῆς τῆς (tvo- 
µένης ἐν τῷ αὐτῷ τρικλίνῳ ἐπὶ Κωνσταντί- 
νου καὶ Ῥωμανοῦ ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ τῶν παρὰ 
τοῦ ἁἀμεριμνῆ ἀπὸ Ταρσοὺ ἑλθόντων πρί- 
σθεων περὶ τοῦ ἀλλαγίου καὶ τῆς εἰρήνης, 
μηνὶ Maly λα ἡμέρᾳ α ἱνδικτιῶνι δ’ Ev 
d καὶ περὶ τῆς τῶν ᾿ἸἹΙσπανῶν δοχῆς καὶ 
περὶ τοῦ Ὑεγονότος τότε ἱπποδρομίου. Ὡσαύ- 
τως καὶ περὶ τῆς ἑορτῆς τῆς τοῦ Κυρίου 
μεταμορφώσεως xai τῆς τοῦ Δελεμίχη 5o. 
χῆς. Ἔτι τῆς ἡγεμόνος καὶ τῆς ἀρχοντίσης 
Ἔλγας τῶν 'Püg. Ὁποίως ταῦτα πάντα 


ἑτελέσθησαν. 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ 118. 1I. 


966 


3. Observanda, quando imperator domesticum scho- 


larum aut. strategos aut. drungarium classis, aut 
sacellarium,aut sacellio prz[ectum reliquosve offi- 
ciales creat. 


4. Observanda in promotione rectoris. 
9. Observanda in promotione syncelli. 


6. Observanda in annua, qualis nunc peragitur, ce- 
lebratione memoriz? sancti εἰ magni Conslantini, 
et in encaniis sanclarum crucium in novo palatio 
Boni fizarum. 


7. Observanda in [festo eique adjuncta processione 
sanctorum omnium. 


8. Observanda Kalendis Augusti, quando venerabi- 
lis εἰ vivifica crux prodit. 


9. Observanda in festo dormitionis sanclissima: Dei- 
parz in Blachernis mensis Augusti die decimo- 
quinto. 

10. Observanda in feria secunda septimanz primz 
(sancte quadragesime), quando imperator ín si- 
lentio seu conventu procerum in. magnaura verba 
facit. 

11. Observanda, quando sanct? cruces in. media 
septimana tessaracost? seu quadragesima circum» 
ferendz in publico sunt. 


12. Observanda, quando Domini lotum ad Blacher- 
nas eunt. 


13.  Observanda in pagana Dominica [id est talt, in 
quam magnum festum aut processio solemnis non 
incidil,] aliove die profesto, volentibus dominis ad 
Sanctos Apostolos aliudve lemplum devotionis gra- 
tía ire. 

14. Observanda in electione patriarche Constanti- 
nopotitani. 

294 15. Observanda tn exceplione vel audientia, 
qu dalur in magno triclinio magnaurz, dominis 
throno Salomoneo insidentibus. In specie excep- 
tione illa, cum  Conslaniinus εἰ Romanus legatos 
Amerimna, qui Tarso permutandorum captivorum 
et constituenda pacis gralia in urbem advenerant, 
die Maii (rigesimo primo, feria prima seu. die lu- 
πάν, indictione quarta exceperunt. Eodem capite 
quoque agitur de admissione Hispanorum et edito 
tum ludo equestri curuli ; ilem de [esto transfigura- 
tionis Domini ; nec non de admissione Delemici ; 
landem et de receptione Elgz, qua fuit. hegemon 
seu aucissa et. principissa Russorum. Qu: omnes 
ad colloguium imperatoris admissiones, ezponilur, 
quibus cum cerimoniis contigerint. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(54) Titulus hujus capitis in ipso medio opere ab hoc variat, ubi conferri potest. 


907 


46. Observdnda,quando magislraius quatuor tagma- 
tum in circum veniunt. 


17. De inauguratione Romani Porphyrogeniti, filii 
Constantini imperatoris. 

18. Observanda in celcbratione  brumalium tam 
eorum, quie imperator senior, quam quae junior, 
el tandem, qu Augusta, edunt. 

19. Observanda quando (riumphus de hostibus de- 
viclis in [oro cum solemne processione celebratur et 
imperator cervices magnalis Agarenorum calcat. 


20. Observanda in celebratione triumphi in circo. 
21. Observanda, quando imperatori filius nascitur. 
22. Observanda in baptismo filii imperatoris. 


23. Observanda in tonsione capillorum filii tmpera- 
torzs. 

24. De promotione cubiculariz. 

29. De promotione cubicularii. 

20. De üs,qua diversis temporibus conligerunt,mu- 
tationibus antiquz consuetudinis [seu tributi hono- 
rarii| Magna Ecclesi olim solvi solis. 

21. Quomodo Heraclius a suo patre a dignitale Ce- 
saris ad schema seu ornatum. imperialem evectus, 
et quomodo David, frater ejus, Casar creatus 
[uerit. 

98. De processione in Magnam Ecclesiam. 

29. Quomodo die quodam ludi curulis Heraclius se- 
natores, prazsenle quoque patriarcha, exceperit. 


30. De sepultura patriarcha. 

34. Quibuscum ritibus imperator donaria Magne 
Ecclesiz offerat. 

32. (Quomodo, inslante die [esto, ambae [facliones 
deximum, sive salutatum αἱ Dominum admitti, 
rogent. 

298 33. De promotionibus ad dignitates, quce fiunt 
diebus annuis, quibus natalis, aut suscepti primum 
imperii, aut coronalionis, cut nativitatis, aul nup- 
tiarum imperatoris celebratur. 

94. De promotionibus, qux fiunt, diebus natalibus 
aliisve talibus annuatim recurrentibus. 

35. De sazimo seu pyrrhicha. 

36. De introductione exprzfecti die ludi curulis 
circensis, qui creatus fuit in deximo ejusdem ludi. 


37. Quomodo accepti ab imperatore fuerint rebelles 
quidam, qui defecerant, sed in ordinem fuerant 
redacti. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


968 
ες’. "Oca δεῖ (55) παραφυλάττειν, προερχοµένων 


τῶν ἀρχόντων τῶν Ü' ταγμάτων εἷς τὸν ἱππὸ- 


δροµον. 

ιζ. ᾽Αναγόρευσις Ῥωμανοῦ τοῦ Πορφυρογεννήτου 
υἱοῦ Κωνσταντίνου βασιλέως. 

vn. "Osa δεῖ παραφυλάττειν, βρουµαλίου ἔπιτε- 


« 


λουμένου, εἴτε τοῦ μεγάλου βασιλέως, εἷτε 
τοῦ μικροῦ, εἴτε τῆς ἀὐγούστης. 

."Osa δεῖ Ὑενέσθαι, θριάµθου ἐπινιχίων (ὦθ) 
τελουμένου iv τῷ φόρῳ μετὰ λιτῆς, μέλλον- 
τος τοῦ βασιλέως πατῄησαι ᾿Αγαρηνῶν µεγι- 
στάνον. 

κ’. Ὅσα, δεῖ παραφυλάττειν, θριάµθου τελουµένου 
ἐπινικίων Ev. τῷ ἱπποδρομίῳ. 

καὶ. Όσα δεῖ παραφυλάττειν, ὅταν τεχθῃ ἆῤῥεν πχι- 
δίον τῷ βασιλεῖ 

xf'. "Osa δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ βαπτισμῷ ἄβῥενος 
παιδὸς βασιλέως. 

ΧΥ. Ὅσα δεῖ παβαφυλάττειν ἐπὶ κουρεύµατι παιοὸς 
βασιλέως. 

κδ’. Ἐπὶ προαγωγῇ κουθικουλαρέας. 

κε. Ἐπὶ προαγωγῇ κουθικουλαρίου. 

XS. Περὶ τῶν) κατὰ διαφόρους κχαιροὺς συµθάν- 
τῶν γενέσθαι περὶ τῆς παλαιᾶς συντθείας τῆς 
τελουμένης ἐν τῇ Μεγάλῃ Ἐνκλτσίφ. 

κζ. Ὅπως Ἡράκλειος ὑπὸ τοῦ ἰδίου πατρὸς ἀπὸ 
τῆς τοῦ Καΐσαρος ἄξίας ἀνήχθη εἲς τὸ σχηµα 
τῆς βασιλείας, καὶ πῶς Δαθὶὸ, ὁ ἀδελφὸς 
αὐτοῦ, γέγονε Katicap. 

xr. Ἡερὶ προχένσου iv τῇ Μεγάλη Ἐκκλησίᾳ. 

x0. Πῶς Ev ἡμέρᾳ ἱπποδρομίου ἐδέξατο Ἡρᾳ- 
Χλειος τοὺς τῆς συγκλήτου, παρόντος xal τοῦ 
πατρ.ἀρχου. 

À. Περὶ κηδείας πατριάρχου. 

λα’. Πῶς δεῖ προσφἑρειν τὸν βασιλέα ἐν τῇ Mean 
Ἐκχκλησίᾳ ἀναθήματα. 

λβ’. Περὶ αἰτήσεως δεξίµου τῶν δύο μερῶν, ἕορτης 
παρούσης. 


e 
e 
- 


A('. Περὶ προαγωγΏς ἀξιωμάτων ἐν ἡμέρα αἰτησίῳ 
αὐτοκρατορίας καὶ στεψίµου καὶ γενεθλίου xai 
στεφανώματος, 


λδ’. Περὶ προαγωγῆς ἀξιωμάτων dv ἡμέρ αἴτη- 
σίῳ γεννήσεως xal ἑτέρων τοιούτων. 

λε. Hep! σαξίµου. 

Ag. Περὶ εἰσαγωγῆς ἀπὸ ἐπάρχων ἐν ἡμέρᾳ ἵππο- 
δροµίου προθληθέντος ἐν τῷ δεξίµῳ τοῦ αὐτοῦ 
ἱπροδρομίου. 

AC. Hezl τινων ἁποστατησάντων xal πάλιν δου- 
λωθέντων, πῶς ἐδέχθησαν παρὰ τοῦ βασι- 


λέως, 


JOAN. όλα. REISKII ΟΟΜΜΕΝΤΑΒΙΟΑ. 


.. (95) Capitis hujus finis, totum sequens caput et 
Inittum capitis 28,desiderantur in codice Lipsiensi, 
ad minimum folia duo. Utinam rapax manus vel 
80ll capiti 17 pepercisset. Studio factam hanc vim 
fuisse et, ab intelligente quid raperet, fere colligas 
ex eo, quod eliam caput 4&2 desideretur, in quo 


series imperatorum CPtanorum habebatur olim. 

(59) Bene habet hec dictio et elegans est. Nam 
θρίαµθος est pomposa in publioum productio et 
traduetio rei cojuscunque. Ergo θρίαµθος ἐπινικίων 
est ostentatio processionalis spoliorum hostibus 
vietis ademptorum. 


969 

Aw. Περὶ τῆς χειροτονίας θεοφυλάκτου τοῦ ἁγιω- 
τάτου πατριάρχου. 

10’, Περὶ τοῦ πατριάρχου, ὅτι τὸ παλαιὸν ἴδιον εἶχε 
πραιπύσιτον. 

p. Περὶ τοῦ τίνι τρόπφ τῇ ἁγίᾳ καὶ µεγάλῃ Ko- 
ριακῇ τοῦ Πάσχα περιθάλλονται τοὺς λώρους 
ὅ τε βασιλεὺς καὶ oi µάγιστροι καὶ ἀνθύπατοι 
xal πατρίχιοι, 

p^. Τὰ iv τῷ vat τῆς ὑπεοαγίχς θεοτόχου τοῦ 
Φάρου χείµενα σχεύη xal λοιπὰ, καὶ τὰ εἲς τὸν 
ἅγιον Στέφανον ἐν τῇ Δάφνῃ. 

μα’. Όσα εἴδη τῶν ἀλλαξίμων. 

uf. Ὑπόμνημα (57) dv συντόμῳ τῶν βασιλευ- 
σάντων βασιλέων ἓν τῇδε τῇ µεγάλη καὶ 
εὐτυγεστάτῃ Κωνσταντινουπόλει ἀπὸ τοῦ µε- 
γάλου καὶ εὐσεθεστάτου καὶ ἁγίου Κωνγσταν» 
τίνυυ, 

pi. Περὶ τῶν τάφων (58) τῶν βασιλέων τῶν ὂν- 
των ἓν τῷ vai τῶν Αγίων ᾿Αποστόλων ἐν 
τῷ ipu τοῦ ἁγίου xai μεγάλου Κωνσταντί- 
νου. ἡρφον τοῦ μεγάλου ᾖἸουστνιανοῦ. Εὺ- 
φημία ὑπὸ τῶν στρατοπέδων, νίχης καὶ 
θριάµδων ἁγομένων. (Ἱστέον δὲ, ότι ἡ αὐτὴ 
εὐφημία ἄδεται xol παρὰ τοῦ λοιποῦ στρα- 
τοπέδου, Ἠνίκα ῥΦιλοτιμίφ τις, ἢ µμαϊουμᾶς 
παρὰ τοῦ βασιλέως αὐτοῖς παρασχεθῃ.) 'H 
παρὰ τῶν Σάρδων ἀδομένη εὐφημία τοῖς βασι- 
λεῦσιν. 

μδ’. Ἡ γενοµένη ἑἐξόπλισις καὶ ἔξοδος xal τὸ πο» 
σὺν τῆς ῥόγας καὶ τοῦ λαου τοῦ ἀποσταλίν- 


τος κατὰ τῆς θεολέσου Κρήτης µμιτὰ τοῦ 
πατρικίου "Ἡμερίου καὶ λογοθέτου τοῦ ὃρό- 
µου ἐπὶ ἈΑέοντος τοῦ φΦφιλοχρίστου δεσπό- 
του. 


µε. Ἡ κατὰ τῆς αὐτῆς θεολέστου Κρήτης γενο- 
piv, ἑκστρατεία καὶ ἔξοδος ἐπὶ Κωνσταντίνου 
καὶ 'Ῥωμανοῦ τῶν Πορφυρογεννήτων clc ἰνδικ- 
τίονα QC. 

ps. Οἷς ὀφείλει ὁ βασιλεὺς ὀνόμασι τιμᾷν τοῖς 
μεγιστᾶσιν καὶ πρώτοις τῶν ἐθνῶν. 

μζ, Οἱ τῶν ἀπὸ διαφόρων ἐθνῶν ἑρχομένων πρέ- 
σθεων πρὸς τὸν βασιλέα Χχαιρετισμοἰ. 

p» Τὰ ἄκτα τῶν εἷς τοὺς ἐθνικοὺς γενοµμένών 
ἐπιγραφῶν, 

μθ’. Eiciv τὰ ἐκτεθέντα δίδοσθαι παρὰ τῶν όφει- 
λόντων τιμᾶσθαι (79) Ev τε ἀξιώμασι καὶ 
ὀφφικίοι. Καθὼς ὑπῆρχον ἐπὶ Λέοντος τοῦ 
φιλοχρίστου δισπότου. 

v. Εἰσὶν αἱ κατὰ τόπον ῥόγαι τῶν στρατηγῶν καὶ 
κλεισουραρχῶν, καθὼς ἑῤῥογεύοντο ἐπὶ ἍΑέοντος 
τοῦ φιλοχρίστου δεσπότου. 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. Il. 


970 
38. De electione Theophylacti, sanctissimi patrlarchae. 


39. Quod patriarcha suum antiquitus habuerit prz- 
positum. 

40. Quomodo et quare in sancta et magna. Dominica 
Paschatis dominus el magistri atque proconsules εἰ 
patricii loros induant. 


A0*. De vasis et reliquiis ín sanctissime Deipara 
Phari templo conditis. Ilem de illis, que in ze 
S. Stephani Daphnes jacent. 

44. De variis generibus mutatoríorum. 

42. Indiculus imperatorum, qui a magno piissimo et . 
sanclo Constantino inde in hac magna et felicissima 
Constantinopoli aulam lenuerunt. 


43. De sepulcris imperatorum, qua sunt ín tempto 
SS. Apostolorum. Heroum S. et M.  Conslantini, 
heroum Justiniani M. Liz εἰ honorifice accla- 
maliones atque benedicliones exerciluum in trium- 
phis ob hostes deviclos peractis. (Tenendum 
easdem formulas quoque a tolo exercilu cantari, 
quando imperator ipsis munusculi gratuiti εγοβα- . 
tienem aut majumam | prestat.) Fausta Sardorum 
erga imperalores acclamatio. 


44. De armatura, impensis in eam factis numeroque 
rog seu slipendiorum et populi missi adversus 
Cretam, quam Deus  perdal, duce classis Himerio 
patricio et logothela dromi, sub Leone Christum 
amante domino. 


45. De expeditione adversus eamdem | maledictam 
insliluta sub. Constantino el Romano  Porphyro- 
genilis, indict. vi, 


46. Quibus appellationibus imperator magnates et 
primales aliarum gsntium honorare debet. 

290 47. Formule, quibus a variis gentibus adve- 
nienles legati imperatorem salutant. 

48. Formule titulorum sacrís litteris ad. aliarum 
gentium principes inscribenda. 

49. Exposilio (ασ seu statutorum tributorum, qug 
penderc debent ad axiomala seu dignitates, et ad 
officia seu functiones palalinas promoti, qualis erat 
tempore Leonis, Christum amantis domini. 

90. Expositio rogarum seu stipendiorum, qua statuta 
ex [ormula strategis et cleisurarchis dabantur tem- 
pore Leonis ejusdem. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(57) Totum hoc caput deest. Quod suspicionem 
movet ab homine nou indocto fuisse ablatum, qui 
membranarum: suarum veram etatem voluerit ce- 
lare. Constitisset enim hoc ex indice, non avum 
Constantinum, Leonis filium, sed nepotem, Romani 
filium, hoc opus condidisse. 

(58) Exhibui titulum huno, qualem inveni. Alium 


PATROL. Gn. CXII. 


ex ipso medio opere expromptum dare maluit Majus 
apud Fabricium Dibl. Crece t. Vl. p. 618., cujus 
editionem horum titulorum cum nositra comparari 
velim. 


(59) Dedi promoti. Striclius ad litteram est pro- 
movendi. 


"^. 


911 


51. Observanda, quando imperator in curru procedit 
horrea strategii visitatum. 


b2. Accurata exposilio constilulionis sacrorum con- 
viviorum, el ordinis secundum quem unaquazque 
dignitas introvocatur et gradum prz altera habet ; 
collecia ex aniiquis cletorologiis seu libris cerimo- 
nias convivales et nomenclaturarum ordinem expo. 
nentibus tempore Leonis Christum amantis Domini. 
Simul etiam agilur de consuetudine seu tributo 
omnis dignitatis majoris αἱ patriciorum, qui ad 
secundam classem convivarum pertinent. 

53. De ratione pias largitiones ὑπρεγαίογί per bru- 
malia et diebus annuis, quibus memoría inaugura- 
tionis el coronationis celebratur, disiribuendi. 

54. Epiphanii, episcopi Cypri, expositio presessionum 
patriarcharum, metropolitarum, archiepiscoporum 
et episcoporum. 

55. De distributione combiorum, qua consueludini- 
bus patriciorum confiuu ; item de consuetudinibus 
quas preposili accipiunt a tagmalibus hippodromii, 
seu militia circi. 

56. Vita Alexandri Macedonis, histlorice enarrata 
per facta nonaginta quatuor. 

57. Physiologi tractatus de admiranda cujusque ani- 
salis indole. Sursum ad Deum cordis elevatio. De- 
moribus in humana vita gratis et decoris. Sermoni- 
bus quinquaginta. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


972 


να. "Oca δεῖ παραφιλάττεν, ὅταν dv ὀχήματι 
mpoil0m ὁ βασιλευς θεωρεῖν τὰ ὁῤῥία τοῦ στρα- 
τηγίου, 

vB. ᾿Ακριθόλογία (60) τῆς τῶν βασιλικῶν κλη- 
“ πωρίων καταστάσεως, xai ἑκάστου τῶν ἄξιω- 
µάτων πβρόσκλησις καὶ τιμὴ, συνταχθεῖσα 
ἐξ ἀρχαίων κλητωρολογίων ἐπὶ Λέοντος τοῦ 
φιλοχρίστου δεσπότου. Ἐν ᾧ xal περὶ συν- 
ηθείας παντὸς ἀξιώματος xal πατρικίων κει- 
µένων εἰς τὸ δεύτερον Φῦλον τῶν κλητό- 

ρων. 


νγ'. Περὶ διανομῶν τῶν εὐσιθιῶν τοῦ βασιλέως 
ἔν τε τοῖς βρουµαλίοις καὶ στεψίµοις καὶ 


αὐτοχρατορίαις. 
vb. Επιφανίου, ἐπισκόπου Κύπρου, ἔχθεσις 
πρωτοκλησιῶν κματριαρχῶν τε καὶ µμήητροπο- 


λιτῶν καὶ ἀρχιεπισκόπων xxl ἐπισκόπω». 
νε. Περὶ τῆς διανομῆς τῶν Χχοµθίων τῶν συν- 
ηθειῶν τῶν πατρικίων περὶ τῶν συντθειῶν 


τῶν πραιποσίτων, | dv λαμθάνουσιν ἐν τοῖς 
τάγµασι τοῦ Ἱπποδρομίου. 
vt Βίος Αλεξάνδρου τοῦ Μακεδόνος (61),  xa0' 


Ἱστορίαν ἔχων φάκτα L8". 

vC. Too Φυσιολόγο dj τῶν ἑχάστου θηρίου θαυ- 
μαστιχὴ ἕξις (02), πρὀς τε θεὸν ἀναγωγὴ, καὶ τῶν 
ἐν βίῳ εὐαρεστούντων λόγοι V. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


n Titulum hunc aliter exhibet Fabricius ]. c. 
61) Caput hoc, vel potius liber hic, cum sequenti 
prorsus periit, et videtur secundum hujus miscella- 
nei codicis volumen constituisse. Dictio χαθἹστορίαν 
άκτα idem valet atque φάχτα τῆς ἱστορίας vel ἐκτῆς 
στορἰας facia, hoc est. narrationes, historie, con- 
Bentaneas historie, ex historia petitas, ergo veras, 
nou fictas, Romanticas, ad quas respicitur, et qua- 
rum magnus apud Grecos, Arabes, Europaos nu- 
merus esl. Quamvis, ut verum fatear, maxima pars 
historie Alexandri Magnique pro vera circumfertur, 
' ut Arrianea illa, mihi quidem prolepida fabella Grae- 
corum, omnia sua in majus tollere natorum, semper 
habita fuerit. Legat modo tantilla quis cum atten- 


tione Arrianum, et protinus Romanistam deprehen- 
det, qui nullam chronologie, nullam geographie, 
nullain ordinis, quo natura res humanas agere solet, 
rationem habet. Φάχτα appellant novi Greci narra- 
tiones. Vid. Salmas, Script. H. A. t. II. p. 85. 

(62) Subintellige πραγμάτων; rerum. uniuscujus- 
que animalis habitus admirationem movens. 'O 4«- 
σιολόγος alias est libri inscriptio, hic ipsius ignoti 
&uctoris designatio. Et hinc pondus accedit ad eo- 
rum sententiam, qui non Epiphanio, sed anonymo 
cuidam, et forte vetustiori, quam Epiphanius est, 
auctori tribuunt. Editus tamen est hio Physiologus 
in operibus Epiphanii. Vid. Fabricii Bibl. Grec. 
vol. VII, p. 427. 





CONSTANTINI IMP. 


PORPHYROGENITI 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJ/E 
LIBER SECUNDUS. 


IIPOOIMION. 

'O περὶ τῆς βασιλικής καὶ συγκλητικῆς τάξεως 
λόγος, ἐπείπερ πολυσχεδὴς τίς ἐστιν καὶ μὴ ῥᾳδίως 
τοῖς πολλοῖς κχαταλαμθχνόμµενος, µεταπιπτόντων 
πάντως xal µεταθαλλομένων ταῖς κατὰ καιρούς τῶν 
πραγμάτων µεταποιῄσεσι καὶ τῶν τάξεων" box μὲν 
αὔτῶν συγγραφῆς, παρά τισιν ἔτυχεν, οὐκ ἐμμελῶς 
οὐδὲ κεχριµένως, ἀλλὰ χύδην τε καὶ σποράδην ἔκτε- 
θειµένα, ἐξίτηλά τε ὄντα ἤδη xal τῷ Ὑέροντι γρόνῳ 
συγγεγηραχότα, xai ὅσον οὕπω πρὸς ἀνυπαρξίαν 
περιστήσεσθαι μέλλοντα, ἡμετέραις ἐπιμελείαις φι- 
λοπόνως αυναθροισθέντα iv τῇ πρὸ τῆσδε βίθλῳ 
εἱρμῷ τινι xal [τάξει λελογισμένῃ περιελήφθη τε καὶ 
συντέτακται. Όσα δὲ ἡ παροῦσα βίθλος ἐμπεριέχει, 
ἔτυχεν piv συγγραφῆς ὑπὸ τινος οὐδαμῶς (05), εἴτε 
ἀμελείᾳ τῶν πάλαι εἴτ ἴσως καὶ τῷ μή ἐπιτηδείως 
ἔχειν πρὸς τὰ [τοιαῦτα, Taic µνήµαις μέντοι διχσω- 
ζόμενα καὶ παρὰ τῶν πρεσθυτέρων ἀκολούθως τοῖς 
νεωτέροις παβαπεµπόµενα τὸν φθόνον (04) ἤδη δια- 
φυγόντα μέχρις ἡμῶν ἴσχυσε καταντῆσαι. OO δίκαιον 
οὖν ᾠύήθημεν χόσμον τοσοῦτον τάξεων ἀσύντακτον 
παριδεῖν, καὶ ὅσον δήπου τὸ ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ τῆς βασι- 
λικῆς δόξης καταλιπεῖν ἀχρωτηριάζεσθαι — xalpta. 
Ὃς γὰρ, lv. σώματί τινι τῆς κεφαλῆς πονηρῶς ἐχού- 
σης, ὃ γε μὴ τὰ πρὸς θεραπείαν πάντα προσαγαγὼν 
κατὰ τοῦ παντὸς ἔτυχε τὸν κίνδυνον ἰπιφέρων, οὕτως 
οἷμαι xal à τοῦ κοινοῦ τοῦδε τῆς καθ᾽ ἡμᾶς πολι- 
τείας σώματος τῷ μµεγαλειοτέρῳ μἐρει xal ὑπερέχοντι 
κακῶς ἔχοντι μὴ τὰ πρὸς θεραπείαν τε καὶ ὁλοχλη- 
ρίαν προσενεγχὼ, xai τὰ παρὰ τὴν ἀταξίαν κάµνοντα 
συνάγων xol συγχροτῶν τοῦ τε δήµου xot καὶ τῆς 


πολιτείας ἡμεληκὼς ἔσται xal τὸ σύμπαν ἅμα καθ- C 


πρηκώς. Διὰ ταῦτα δὴ καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν συλ- 
λογὴν ταύτην xal µή τισι πονηθεῖσαν ἄλλοις τῆς τα” 
χτ'κῆς διανέστηµεν (05) µεθόδου, τῆν μὲν βασιλείαν 


PROOEMIUM. 

297 Cum multiplex et multifida sit de ordine 
regio atque senatorio tractatio vulgoque haud facile 
percipienda (quandoquidem, ut ceters res a de- 
cursu temporum aliasidentidem aliasque formas in- 
duunt, sic etiam bumanarum dignitatum ordines 
vices suas patiuntur terminosque &uos migrant), 
studuimus primo quidem hujus operis, et, qui huno 
precedit, libro contexta quodam velut filo sapienter- 
que et consulte digesta coordinatione tradere et 
complecti ea omnia, que studium nostrum congre- 
gare et eruere e veterum monumentis scripto consi- 
gnatis ad hoc argumentum spectantia potuit. Neque 
enim illud a vetustis prorsus derelictum fuit ; at ita 
tamen tractatum, ut, cum illi neque cura, neque 
delectu et judicio usi fuissent, neque serio rem 
egissent,sed sua potius, ut tulerat, effudissent atque 
gparsissent, obsolescere inciperent ab ipsis tradita 
temporique senescenti consenescere, et tantam non 
ex usu hominum rerumque circulo excidere mina- 
rentur. Que vero liber, quem nunc ordimur, com- 
plectitur, ea litteris quidem a nemine mandata fue- 
runt, sive id incuria priscorum hominum contigerit, 
sive natura minus idonei talibus commentandis illi 
fuerint : at memoria tamen ea conservavit et a ma- 
joribus ad juniores propagavit, potiorque invidia et 
adversis casibus ad nostra usque tempore transmi- 
git. Iniquum ergojudicavimus nostraque personain- 
dignum permittere, ut tantus et tam pulcher mun- 
dus atque ordo subordinationum et constitutionum 
politicarum inordinatus porro jaceret, et ut (quod 
socordia non dediti potueramus impedire), membra 
velut capitalia imperialis glorie, necemque et rui- 
nam imperio, si vulnerentur, illaturacontrucarentur 
unumque post alterum defluerent. ?98 Ut enim, si 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(63) Hec non nimis stricte ad litteram accipienda. 
Insunt enim quoque volumini, que auctor non 
de suo dedit, sed ex antiquis codicibus Bibliothecae 
Palatine excerpsit, ut est Epiphanii Notilia episco- 
patuum, Cletorologium Philothei Articlinse, item 
capita 27, 28, 20, 37, 44, 49, 50, 51 et forte alia 

uedam. 

(64) Id est τὸν φθῖνον, ut ita dicam, interitum. 


Quidquid enim vetustatis interiit, id fortuua rerum 
humanarum nobis invidet et subtrahit ex ocnlis. 

(65) Nos accinzímus, consurreximue, agressi su- 
mus. Frequentes sunt in hac voce novi Greci ; vid. 
Theophan. p. 78, Cedren. 591, 593, 601, 633 ; Nioet. 
p. 200. Habet tamen inter veteres etiam Polybius 
p. 158. ed. Gron. et ἐπανίστασθαι eodem sensu Ar- 
rian. Dissert. Epict. p. 233. | 


975 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 916 


quis capiti male affecto medelam, quam potest, om- A ταύτῃ βασιλικωτέραν xal φοδερωτέραν dxobstxvóv- 
nem non afferat, totum corpus in excidii periculum — «cc τῷ δὲ συγχλητικῷ πληρώματι xal παντὶ τῷ 
conjicit: ita etiam quisquis communis hujus nostre µὑπηχόῳ τὸν μετὰ τῆς εὐταξίας βίον xal τὴν διαγω- 
rerum civilium gubernationis corpusita negligit, ut γὴν νέµοντες, ὑφ᾽ Tic σεμνότεροἰ τε xal. χκοσμιῶτεροι 
cjus eminentiori atque capitaliori parti egrotanli ea — xz0tocdpevot εἶναι ἂν καὶ βασιλεῦσιν ἑπέραστοι, αἱ- 
omnia, que vitium sanare et integritatem conser- δέσιµοί τε ἀλλήλοις καὶ παντὶ ἔθνει θαυμαστοὶ xal 
. vare valent, non applicet, defluviumque minantiaet περίδοξοι, 

ob turbatum ordinem resoluta pendentia non cogat et compingat : ille meo quidem judicio populum de- 
struit. Primi nos itaque ad hanc tentatam bactenus nemini partem ejus discipline, que de vicibus mu- 
niisque civilium ordinum tradit, nos accinximus, ea ratione imperio quidem eo plus majestatis et terroris 
additumri ; senatorio autem coetui totique in universum parenti multitadini vite atque consuetudinis 
mutus in decoro ordine atque tranquillitate transigends copiam facturi, quo spectabiliores honestio- 
resque redditi, principum suorum amorem civiumque et equalium venerationem mereantur, exterís 


autem in ore atque admiratione sint. 
299 CAPUT PRIMUM. 

Observanda, quando palatium quotidie sese reclu- 
dit, εἰ processio in. palatium diebus prof[estis seu 
quotidiana orditur. 

Post absolutum orthrum seu officium matutina- 
rum descendit heteriarcha cum ceteris magistrati- 
bus hetzris et cum ejusdem hebdomariis [seu per 
llam septimanam servitii vices obeuntibus], ut et 
papias cum hebdomariis dietariorum [vel septima- 
nariis atriensium]horumque primicerio, et aperiunt 
portam eburneam ; et intrant parhebdomarii [seu 
vicarii septimanariorum] heterie, et ascendunt 
per cochleam, et descendunt per cochleam, que 
ducit ad portam ganotam [seu polita lamina mar- 
morea inorustatam], per quam aditus ad lausiacum 
patet. Et per hano portam intrant inlausiacum. Tum 
iuduunt heteriarcha atque papias sua scaramangia, 
pretereuntque cum diestariis chrysotriclinium et 
horologium, et aperiunt portam, que ex bhorologio 
inlausiacum ducit. Deinde aperiunt cum maglabitis 
et parhebdomariis heterise Justiniani triclinium et 
scyla et portam, qua in circum patet. Et ibi quidem 
in scylis sinuntur remanere atque residere, qui ad 
mediam hefseriam pertiaent. Heteriarcha vero atque 
papias et qui ad magnam heteriam pertinent atque 
dietarii revertuntur. Heteriarcha quidein residet 
in lausiaco ante poriam &neam, que in culinam 
ducit. Papias autem intrat in chrysotric'inium cla- 
vesque deponit in scamno, quod stat intra velum 
camare vel fornicis ad occidentem spectantia sini- 
stre. Duo autem di&larii unusque maglabita abeun- 


ΚΕΦΑΛΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ. 


"Osa δεῖ παραφυλάττειν καθ ἑκαστην ἡμέραν, 
ἀνοίγοντος τοῦ παλατίου καὶ τῆς καθημερινῆς 
ἱσταμένης προελεύσεως, 

Μετὰ τὴν τοῦ ὄρθρου ἀπόλυσιν κατέρχεται ὁ ἑἕται- 
ῥειάρχης μετὰ τῶν ἀρχόντων τῆς ἑταιρείας καὶ τῶν 
τῆς ἑταιρείας ἑθδομαρίων, ὁμοίως xai ὁ παπίας μετὰ 
τῶν ἑδδομαρίων διαιταρίων καὶ τοῦ πριμ.κηρίον 
αὐτῶν, καὶ ἀνοίγουσιν τὴν ἐλεφαντίνην, καὶ εἰσέρ- 
χονται ol. παρεθδοµάριοι τῆς ἑταιρείας, καὶ ἀνέρχον- 
ται διὰ τοῦ χοχλιυῦ, καὶ κατέρχονται τοῦ κοχλιοῦ τοῦ 
κατάγοντος εἰς τὴν γανωτὴν πύλην τὴν εἰσάγουσαν 
εἷς τὸν λαυσιακὸν, καὶ δι αὐτῆς τῆς πύλης εἰσίρ- 
Χονται eig τὸν λαυσιακόν. 'O δὲ ἑταιρειάρχης μιτὰ 
τοῦ παπίου ὀλλάσσουσιν τὰ ἑαυτῶν σκαραµάγχια, 
καὶ μετὰ διαιταρίων διέρχονται διὰ τοῦ χρυσοτρικλ[- 
νου xai τοῦ ὡρολογίου, καὶ ἄνοίγουσιν τὴν ἐξάγουσον 
πύλην ἀπὸ τοῦ ὠρολογίου sl; τὸν λαυσιακόν. Eig" 
οὕτως μετὰ τῶν μαγλαθιτῶν καὶ τῶν παρεθδοµα- 
pluv τῆς ἑταιρείας ἀνοίγουσι τὸν Ἰουστινιανοῦ τρί- 
Χλινον καὶ τὰ σκύλα καὶ τὴν ἐξάγουσαν εἲς τὸν ἰππό- 
δρομον πύλην, καὶ cl μὲν τῆς µέσης ἑταιρείας ἑῶνται 
καθέζεσθαι cl; τὰ σκύλα 4, 'O δὲ ἑταιρειάρχης xal 
ὁ παπίας xal οἱ τῆς μεγάλης ἑταιρείας μετὰ τῶν 
διαιταρίων ὑποστρέφουσιν, καὶ ὁ μὲν ἑταιρειάρχης 
ἐρχόμενος καθέζεται εἷς τὸν λανσιαχὸν πρὸ τῆς χαλ- 
κῆς πύλης τῆς ἀνοιγούσης sl; τὸ μαγειρεῖον. Ὁ δὲ 
παπίας εἰσέρχεται εἰς τὸν χρυσοτρίχλινον, xai τίθησι 
τὰ κλειδία εἲς τὸ σκάμνον τὸ ἱστάμενον ἔνδον τοῦ 
βήλου τῆς πρὸς δύσιν ἀριστερᾶς καµάρας. Δύο δὲ 
διαιτάριοι μετὰ μαγλαθίτου ἀπέρχονται, xai ἀνοί- 


tes illino aperiunt secrelarias et portam, que ad D ουσιν τά τε ἀσηκρητεῖα καὶ τὴν ἐξάγουσαν εἰς τὸ 


idicum seu fiscum domini peculiarem ducit. Heb- 
domarii autem ccetonis acceptum a vestiario scara- 
mapngium imperatoris deponunt in scamno, quod 
est extra portam argenteam caetonis illam, que in 
ehrysotriclinium — educit. Decursa prima hora, 
venit dietariorum primicerius, et cum clave obicis 


εἰδικὸν πύλην' οἱ δὲ τοῦ κοιτῶνος ἑθδομάριοι αἴρου- 
σιν ἀπὸ τοῦ βεστιαρίὀυ τὸ τοῦ βασιλέως σκαραµάγ- 
γιον, καὶ ἀποφέροντες τιθέασιν αὐτὸ εἰς τὸ σκάµνον 
τὸ ἔξω τῶν ἀργυρῶν πυλῶν τοῦ κοιτῶνος ἱστάμενον, 
δηλονότι τῶν ἑξαγόντων εἷς τὸν ἸὙχρυσοτρίκλινον. 
Καὶ τῆς πρώτης ὥρας πληρουμένης, ἔοχεται ὁ τῶν 


VARLE LECTIONES. 
* ZXOA, ἸἹστέον, ὅτι τῆς μεγάλης ἑταιρείας ἑθδομάριοι ἑῶνται καθέζεσθαι ἐπὶ τοῦ ῥαφείου (66). 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(65) Id est ῥαφείου. Puto locum fuisse, ubi eartores imperiales officinam habebant, ubi vestes au- 


. lies et donarie consarciebantur. 


9] 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. Il. 


978 


διαιταρίων πριµιχήριος, καὶ κρατῶν τὸ τοῦ ῥωμανη- A [vel ea, quss obicem resolvere et amoliri apta est, 


σίου (67) χλεῖθρον κΧρούει τρίτον ἐπὶ τῆς ἀργυρᾶς 
ἐκείνης θύρας, καὶ εὐθέως, κελεύοντος τοῦ βασιλέως, 
φἰσάγουσιν ol κοιτωνῖται τὸ σκαραμάγγιον καὶ περι- 
θάλλεται τοῦτο ὁ βασιλεύς, xal ἐξερχόμενος εἰσέρ- 
χεται εἷς τὸν χρυσοτρἰκλινον, καὶ ἵσταται ἐν τῇ κατὰ 
ἀνατολὰς κόγχη, ἐν Ti xxl dj θεανδρείχελος τοῦ Κυ- 
ῥίου ἡμῶν xal θεοῦ ἑστηλογράφηται (68) εἰκών, καὶ 
τῷ sip τὰς συνήθεις εὐχὰς ἀποδοὺς καὶ µετάνοιαν (00) 
βαλὼν, τὸ δουλικὸὀν πρὸς θεὸν δείχνυσι σέθας, xal 
εἶθ᾽ οἔτως καθέζεται dv τῷ ἐχεῖσε ἱσταμένῳ χρυσῷ 
σελλίῳ, καὶ λέγει πρὸς τὸν παπίαν *, αὐτοῦ δηλονότι 
τοῦ παπἰου xai τοῦ δευτέρου Ἱσταμένων εἷς τὸ πρὸς 
δύσιν δεξιὸν βῆλον, πλησίον τοῦ συρτοῦ βήλου, « Tóv 
λογοθέτην. » Kal εὐθέως ἐξερχόμενος ὁ παπίας slo 
τὸν λαυσιακὸν, iva ol μαγλαθῖται ἵστανται, λέχει 
τὸν ἀδμινσουνάλιον ἀπελθόντα εἰσάξαι τὸν λογοθέ- 
την. Ὁ δὲ ἀπερχόμενος εἷς τὰ ἀσηκρητεῖα εἱσάγει 
τὸν λογοθέτην πβροπορευόµενος αὐτοῦ. Ὁ δὲ παπίας 
ἀνιστάμενος ἀπὸ τοῦ τῶν μαγλαθιτῶν σκάµνου, ἆνα- 
λαμθάνεται τὸν λογοθέτην προπορευόµενος αὐτοῦ, 
xai εἰσάγει αὐτὸν εἰς τὸν χρυσοτρίχλινον. Καὶ 97 τοῦ 


pulsat ter argenteam illam portam. Quo audito, 
ce&elonit» protinus imperatoris jussu intus deferunt 
ejus scaramangium. Quo indutusimperator egredi. : 
tur in chrysotriclinium, 800 οἱ stat erectus in 
concha orientali, in qua imago Domini et Dei no- 
siri, sub humana specie Deum exhibens, depicta 
conspicitur, precesque Deo consuetas exsolvit, et 
metancam induit [id est velut poenitens caput οἱ 
corpus inclinat], se Deo servum ipsique debitum 
cultum commonstrans. Quibus peractis, demum 
considet in aurea sella, que ibi stat, conversoque 
ad papiam sermone, qui una cum deutero seu se- 
cundano in occidente triclinii apud dextrum velum 
[seu dextros cancellos] prope velum attractile atat, 
imperat ei, ut logothetam arcessat. Protinus exit 
papias in lausiacum, ubi maglabite stant, et impe- 
rat admissionnali, ut requirat et adducat logothe- 
tam. Hic abiens in secretarias adducit logothetum, 
corem illo ambulans, usque ad eum locum, in quo 
papías restitavit. Ibi vero papias surgens a scamno 
maglabitarum, sumit secum logothetam, et ipse 


VARLE LECTIONES. 
5 ZXOA. ἸἹστέον, ὃτι ἐν τῇ κόγχη, ἐν di βασιλικὸς ἵδρυται θρόνος, δεξιᾷ (70) μὲν πρὸς ἀνατολὰς ἵσταται 


χρυσοσελλίον, ἓν ᾧ καθέζεται 
ται τὰ ταύτων σελλία. ἸἹστέον, ὅτι xal τῷ ἀριστερ 


βασιλεύς, εἰ δὲ τύχῃ xai ἑτέρους εἶναι βασιλεῖς, κάτωθεν τῆς κόχχης ἹΊσταν. 
μέρει τοῦ αὐτοῦ θρόνου ἵστανται ἕτερον σελ 


ον βλατ- 


τόστρωτον. Ἱστέον, ὅτι ἐν τῇ αὐτῃῇ κόγχῃ εἷς τὸ πρὸς ἀνατολὴν δεξιὸν µέρος τοῦ ἡμικυκλίου ἵστανται ὁλό- 


χρυσα es la. xal ἕτερα βλαττόστρωτα. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
Est romanisium obex, vectis quo fores obse- (; Apud Contin. Theophan. p. 273, exstat βάλλειν «tvi 


rantur, interprete Du Cange hac v. Vox est Arabice 
originis : romman est Arabibus malum granalum. 
Hinc vectem in uno extremo globum aut bulbum 
vel corpus habentem malo granato simile rommaníi- 
sium appellarunt ; et hinc libra Romana, non quod 
& Romanis inventa aut sola usurpata essct, sed 
quod cnum vectis extremum sic formatum esset, ut 
granatum pomum. Si recte ex hac voce concludere 
quid licet, in usu fuerunt medio adhuc evo claustra 
et claves ad veterem morem facta. Trajiciebantur 
autem olim vectes per postem Bic, ut ultraeum pro- 
minerent nodi vel bulbi vectium, qui, si deberent 
tolli, non tantum retrahendi, sed etiam priusin al- 
tum erant tollendi. Est admodum obscura res sera- 
ria veterum, neque verbis describi potest, nisi co- 
ram demonstretur. 

(68) Picta est. Greci novi στήλη non de statua tan- 
tum, sed de quavis imagine picta usurpant. Vid. Du 
Cange Gloss. Gr. h. v., ubi etiam στηλογράφηµα ex 
Constant., Manasse citat. Στηλοῦν pro pingere habet 
Nicetas Alexii l. 11: iv προνάῳ, xag 6 δὴ 6 πρώτιστος 
xai uev orae τῶν παραστατούντων d θιφ ἀρχαγ- 
γέλων Μιχαὴἡλ ἑσπασμένος ῥομφαίαν ἑστήλωται, ψη- 
φίδων λεπταῖς ἐπιθέσεσι, opere musivo pictus est. 
idem p. 210. στήλη pro imagine metallo vel nummo 
incusa habet : ἀργυρέον χέκοφε νόµισµα τὴν olxelav 
ἐγχαράξας ἓν αὐτῷ στήλην. 

(69) Novi Greci dicunt βάλλει, µετάνοιαν, induere 
paenitentiam, pro caput et corpus sepius velut ponli- 
tentem inclinare. Quoniam panitentes et verbis ges- 
tibusque poenitentiam sacerdoti commonstrantes ca- 
put inclinabant et genua flectebant, ideo actus hic 
Ipse poenitentia dietus est, Chryaostomi Liturgia : 
*O Ἱερεὺς λέγει’ Πρόσελθε, διάκονε. Καὶ προσελθὼν ὁ 
διάκονος ποιεῖ µετάνοιαν εὐλαθῶς αἰτῶν συγχώρησιν, 
86. peccatorum. Vid.Goar. ad Codin. p. 97, ubi 
βάλλοντες µετανοίας τρεῖς vertit éribus factis reve- 
reniii:, et precipue Du Cange Gl. utroque b. v. 


µετάνοιαν, alicui flexo genu humiliter supplicari. Pari 
modo Latini sequiores penitentiam pro inclinatione 
corporis dicebant. Cassian.de Conob. Institut.III. 7: 
Congregationis missam stans pra foribus praestolatur 
donec egressis cunclis submissa in terram poenitentia 
negligentwe sua vel ta: dilatis impelrel veniam. Petrus 
Damianus ipsam vocem retinuit Epist. v1. 27 : Lorica 
est homo indulus ad carnem, ferreis divisa circulis 
ambit membra, mittit cum labore metaneas [id est 
egre flectit genua], allidit in pavimenlum sepius 
palmas. Mittere meteanasest ipsum nostrum βάλλειν 
μετάνοιαν. 

(70) Non succurrit nuno, ubi legerim, thronum 
imperatorum CPtanorum geminum fuisse, unum a 
dextra vacuum Christo dicatum, à quo regnum ha- 
bere profitebanturimperatoreset quem Regem regum 
et eternum Regem, respectu sui, ut regum tempora- 
riorum et vicariorum, appellabant ; alterum a sinis- 
tra, in quo ipsi sederent. Favet illis quodammodo 
hic locus, et precipue proxime sequens, qui ait, 6ο” 
lere imperatorem diebus Dominicis thronum dex- 
trum, velut Christo, reverentia diei Christo sacri, 
vacuum relinquere. Et de hoc intelligo locum Nos- 
tri infra p. 311. Pari modo item presentibus legatis 
exteris ostentandae causa devotionis erga sue reli- 
gionis auctorem, in conciliis stabat in summo thro- 
nus vacuus cum imposito et publice exposito Evan- 
geliorum codice, velut Christo summo doctore prse- 
sidente, et a sinistra aliquando inferior thronus 
imperatoris, ut videre est in imagine apud Bandu- 
rium, unde repetiit Fabricius ante Volumen XI, 
Bibliothece Grece. Insignis et Nostri locus iníra 
p. 339, ubi dicitur throno, Arcadii dicto, insedisse 
Romanus Junior imp., ad ejus sinistram vero ste- 
tisse thronum Constantini vacuum. [Imagines tamen 
yacuum huno tronum imperialem nusquam ezxbi- 

ent. 


910 


CQNSTANTINI PORPHYROGENITI 


980 


quoque coram eo precedens, introque ducit in À λογοθέτου εἰσελθόντος ἔν ὃον τοῦ βήλου, πίπτει ἐπ- 


ehrysotriclinium. Quo ingressus logothela procidit 
humi intra velum, et adorat dominum, statimque 
surgens accedit ad eum. Tenendum, logothetain 
egredientem et rursus intrantem non rursus, ul 
prima vice ingrediens fecerat, dominum adorare. 
Pariter si quem archontem vel honoratum palati- 
num aut et senatorium videre cupit imperator, 
ingreditur ille, consuetoque modo adorat humi pro. 
cidens, et rursus exit. At si denuo flagitatusintret, 
noníterat adorationem. In reliquis omnibus diebus, 
quando non urget neque continet necessitas cu- 
randi et expediundi publica negotia, dantur misse, 
hore terti a finita. [nstante autem hora vel tempore, 
quo misse dande sunt, ait imperator papi : « Abi, 


ἐδάφους προσχυνῶν, καὶ εὖθεως ἀνέρχεται πρὸς τὸν 
βασιλέα. “Ἱστέον, ὅτι, τοῦ λογοθέτου ἐξερχομένου xal 
πἆλιν εἰσερχομένου, οὗ προσκυνεῖ. Ἰστέον, ὅτι otóv 
τινα ἄρχοντα T, συγκλητικὸν κελεύει ὁ βασιλεὺς θεᾶ- 
σχσθα!, εἰσεργόμενος ὁ τοιοῦτος πίπτει καὶ mposxo- 
νεῖ καὶ ἐξέρχεται. Ei δὲ πάλιν βουλιθῇ τοῦτο θεά- 
σασθχι ὁ βσσιλεὺς, ἐν τῷ εἰσέρχεσθαι τοῦτον οὐ προσ- 
κυνεῖ. Ἱστέον, ὅτι ἐν τοῖς µεγάλαις ἡμέραις, εἰ oox 
ἕστιν ἡ ἐπείγουσᾳ val συνέχουσα δουλεία εἷς τὴν τῶν 
δηµοσίων πραγμάτων ἀντίληγψιν, δίδονται µίνσαι (71), 
ὥρας τρίτης πληρουµένης. Ἰστέον, ὅτι, τῆς ὥρας 
καταλαθούσης, ὅτε μέλλουσιν γίνεσθαι µίνσαι, λέχει 
ὁ βασιλευς πρὸς τὸν παπίαν « "Απελθε, ποίήσον 
µίνσας. » Καὶ εὐθέως αἴρων ὁ παπἰας ἀπὸ τοῦ σκά- 


fao missas. » Papias igitur protinus corripiens a p µνου τὰ κλειδία, ἔξερχόµενος ταῦτα Outlet, ὥστε 


scamno clavesegreditur, easque conquassat, et sic 
strepituun facit, e quo agnoscuntomnes, papiam e 
chrysotriclinio egressum missas facere. Gommuni- 
bue seu profestis diebus residet imperator in dextra 
parte throni, que ad orientem spectat, in aurea 
nempe sella, que ibi stat, 808 indutus scaraman- 
gio absque sago auro pretextato. Verum in diebus 
Dominicis sedet in throni sinistra parte in sella, 
qu& ibi stat, blatteis instrata, indutus preter alia 
etiam sago auro cireumsepto. Et tunc temporis 
intrant non logotheta primus, sed ante eum mini- 
stri, qui ad chrysotriclinium spectant, introducti a 
papia, qui eos intra velum attractile in occidentali 
triclinii parte pendens collocat. In eadem sinistra 
throni parte residet quoque imperator, si vult 
exteros quosdam ad 8e admittere, sagum indutus 
&uro circumseptum, introeuntibus ante legatis et 
stantibus chrysotriclinii ministris eodem πποἆο et 
ibidem, atque dictum est. Diebus Dominicis ve- 
niunt magistri et patricii et officiasles in sagis 
russis ad processionem [id est in aulam ad scrinia 
et expeditiones quisque suas! ; diebus autem pro- 
festis in scaramangiis. Atsivoluerit dominus etiam 
profestis magistros et patricios videre, introcunt 
ad eum in sagis russis. Officiales autem introcunt 
[sd dominum) diebus quidem Dominicis in russis 
suis sagis, profestis autem in scaramangiis. Si ex- 
cipere imperator extraneos quosdam in chrysotri- 
clinio vult neque tamen capiti suo infulam impo- 
nere, induit coronam eam, que dicitur cesaricium, 


τῇ τούτων διασείσει χτύπον ἀποτελεῖσθαι, ἵνα διὰ 
τοῦ κτύπου γνῶσι πάντες, ἐξέρχεσθαι τὸν παπίαν 
ποιῆσχι µίνσας. "[otéov, ὃτι ταῖς καθημεριναῖς ὁ βα- 
σιλεὺς ἐν τῷ πρὸς ἀνατολὰς δεξιῷ µέρει τοῦ θρόνου 
ἐν τῷ ἐχεῖσε ἱσταμένῳ χρυσῷ σελλίῳ καθέζεται ἀπὸ 
σκχραμαγχίου ἄνευ τοῦ Ὑρυσοπερικλείστου σαγίου" 
ἐν δὲ ταῖς Κυριακαῖς iv τῷ ἀριστερῷ μέρει τοῦ αὐ- 
τοῦ Üpóvoo ἐν τῷ ἐχεῖσε ἱσταμένῳ βλαττοστρώτῳ 
καθέζεται σελλίῳ, περιθεθληµένος xal τὸ χρυσοπε- 
Ρρίκλειστον σαγίον. Καὶ πρὸ τοῦ εἰσελθεῖν τὸν λογο” 
θέτην εἰσέρχονται ol τοῦ χρυσοτρικλίνου, εἰσάγει δὲ 
τούτους ὁ malae, xal Ἱἵστανται ἕἔνδον τοῦ συρτοῦ 
πρὸς δύσιν βήλου, ἸἹστέον ὅτι, εἶ βουληθῇ Όεασα- 
σθαι ὁ βασιλεὺς ἐθνικούς τινας, iv. τῷ αὐτῷ ἀριστε- 
pip μέρει τοῦ θρόνου χαθέζεται, περιθεθληµένος xai 
τὸ χρυσοπερίχλειστον σαγίον, καὶ προεισέρχονται 
ὁμοίως οἱ τοῦ χρυσοτρικλίνου, xal ἵστανται, ὡς εἴ- 
ρηται. ἸἹστέον ὅτι ταῖς Κυριακαῖς ol τε μάγιστροι 
καὶ πατρίχιοι καὶ ὀφφικιάλιοι μετὰ σαλίων ῥοῆς εἶσ- 
έρχονται εἰς τὴν προέλευσιν, ταῖς δὲ xar μεριναῖς 
ἀπὸ σκαραμαγγίων. Ἱστέον ὃτι, εἰ βουληθῇ ὁ βασι- 
λεὺς ταῖς καθημεριναῖς ἡμέραις τοὺς τε µαγίστρους 
καὶ πατρικίους θεάσασβαι, μετὰ σαγίων pore εἰσέρ- 
χονται εἰς τὸν βασιλέα. Οἱ δὲ ὀφφιχιάλιοι ταῖς μὲν 
Κυρίαχαῖς μετὰ τῶν αὐτῶν onc σαγίω», ταῖς δὲ 
καθτμεριναῖς ἀπὸ σκαραμαγγίων. Ἱστέον ὅτι, δο- 
χῆς 6v τῷ χρυσοτρικλίνῳ Ὑινοµένης πρὸς τὸ Usdoa- 
σθαι τὸν βασιλέα ἐθνικοὺς τινας, εἰ οὐ βουλτθῇ στε- 
φθῖναι, περιθάλλεται ἐν τῇ κεφαλῃ τὸν στέφανον 
τὸ λεγόμενον καισαρίκιον καὶ τὸ δι ὅλου χρυσοῦφαν- 


sagumque totum auro contextum et quoad oras vel D τον σαγίον τὸ ἀπὸ μαργάρων ἠμφιεσμένον ἐν ταῖς 


limbos margaritis pretextatum. Eodera modo 8a- 
racenicos magnates admittit imperator, quibus 
privatum indulget colloquium. Eodem, quo mane, 
ritu erdineque vesperequoqueaperitur palatium, et 
in illud proceditur; excepto, quod mane quidem 
proceres in scaramangiis, vespers autem in inte- 


ὄρναις, [στέον ὅτι καὶ εἰδικώτερον εἶ βουληθῇ συν- 
τογεῖν ὁ βασιλεὺς Σαρακηνούς μεγιστᾶνας, τῷ αὐτῷ 
σχήµατι τ/,ύτους ὁρᾷ. ἹἹστέων ὃτί κατὰ τυπον καὶ 
τὴν τάξιν τῆς πρωϊνῆς Ὑίνεται jj ἀκολουθία καὶ δεῖ- 
λης, ἀνοίγοντος τοῦ παλατίου. Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι τὸ 
μὲν πρωΐ πάντες προέρχονται ἀπὸ σκαραµαγγίων, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(71) Μίνσαι. Vid, Vales. ad Amm. Marcell. p. 318. 
et Du Cange Gloss. Lat. h. v., ubi non preeteriitlocum 
1n r6 presenti capitalem Luitprandi p. 465. a Histor. 

I. c. 9: Moris est palatium hoc (CPtanum) post ma- 
Iutinum diluculum omnibus palere, post tertiam vero 


diei horam dimissis omnibus, dato signo, quod ' est 
Mis, usque in horam nonam cunctis aditum prohi- 
bere. Traductum id e veteri more consulum sena- 
tum hac formula dimitteudi : Nihil vos moramur, pa- 
tres conscripti. Vid. Soriptor. Hist. Aug. t. I, p. 330. 


981 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Il. 


982 


δείλης δὲ ἀπὸ ἐσωφοροχκολοθίων (72). Ἱστέον, ὅτι µά- A rulis atque colobiis adveniunt. Magister, aut patri- 


γιστρος, fj ra spixtoc, 7j avpatryóc, εἴτε elc. ταξείδιον 
ἢ βασιλικὴν δουλείαν, εἶτε καὶ εἰς ἰδίαν αὐτοῦ ὑπάρ- 
yov, ἐν τῷ ἀποσυνοψίζέσθαι (73) τοὺς δεσπότας οὐκ 
εἰσέρχετσι μετὰ σαχγίου, ἀλλ᾽ ἀπὸ σκαραμαγγίου xai 
μόνον, 


KESAA. B. 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν ἐν μί προελεύσει τῇ 
καθεχκάστῃ Κυριακῇ τελουμένῃ. 
Ὑπομιμνήσχκει ὁ τῆς καταστάσεως τῷ πραιποσ[- 
τωρ, εἰ ἄρα κχελεύει ὁ βασιλεὺς στῆναι προέλευσιν. 
'O δὲ πραιπόσιτος λέγει τῷ κατὰ τὴν ἡμέραν παρα- 
δυναστεύοντι (74). 'O δὲ ὑπομιμνήσκει τὸν βασιλέα, 
καὶ si χελεύει ὁ βασιλεὺς στῆναι τὴν προέλευσιν, 
ἐξέρχεται ὁ πραιπόσιτος xal ὁρίζει τὸν τῆς xata- 
στάσεως περὶ τούτου. Καὶ μετὰ τὸ ἀπολῦσαι τὴν 


cius, aut strategus, qui licentiam habet extra do- 
mini conspectum agendi, sive quod in castra eat, 
sive quodadexpediendum aliud quoddam imperiale 
mandatum delegatus peregere proficiscatur, sive 


. etiam ob privatas suas necessitates : ille, quando 


redux factus Dominos rursus salutat, nunquam sa- 
gum, sed tantum scaramangium gestat. 
CAPUT II. 


Observanda in. processione seu. conventu. magnatum 
in aulam, qui singulis diebus Dominicis fit. 


Commonefacit cerimoniarius interrogando pre- 
positum, num velit imperator processionem fieri. 
3032 Prepositus autemeadere ad paradynasteuon- 
tem [seu proxtimum adomino cureque gerendarum 
rerum consortem ministrum], qui eo die ministerio 
fungitur, refert. Hic admonet ei interrogat impera- 
torem. Eoque jubente, processionem constare at- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(72) In interulis atque colibiis. Velim sic in 
Latinis reponi. 

(13) Denuo videre. Egit de verbis συνοψειν et 
ἀπησυνοψίζειν et. ἀποσυνοψίζεσθαι Du Cange in Gl. 
Gr. Hic tautum monebo, id verbi tam insolens aut 
novum non esse, quam videatur. Sane ἄποψις, con- 
spectus amici, conventus cum amico post aliqualem 
absentiam, revisio (ἀπό enim in hac compositione 
idem quod re valet,) reperitur in Anthologia p. 53. 
n. 213 : 

Ἡμεὶῖς δ᾽ οὔτ ἀκτῆς ἐπιθαίνομεν, οὔτ) ἐν ἀπόψει, 

Γιγνόμεθ’ ὡς alel, Σώσυλε, καὶ πρότερον. 
Vult dicere : noa congredimur ut olim Solebant 
autem potissimum in Pireo et in littoribus urbium 
maritimarum convenire et de novis rebus sciscitari 


Malalas t. II, p. 54. Forte quoque titulus πατροθα- 
σιλέως huc pertinet. Quos alii δορυφόρους, eos 
Joannes Phocas in descriptione terre sancte c. 22. 
παραδυναστεύοντας appellat, quia nempe ambo, tam 
protector vel scutiger, quam  paradànasteuon, 
perpetuo circa principem sunt: Πρόσεγγυς ixsi- 
νο τὸ φρέαρ tori, ἐξ οὗ αἰσθγτῶς xal νοητῶς ὁ 
προπάτωρ ἡμῶν πιεῖν ἐπεθύμησεν, οὗ ὕδατος ol 
παραδυναστεύοντες ἐκείνῳ ἄνδρες δύο τὰς τῶν ἆλ- 
λοφύλων διατεµόντες παρεμθολὰς, xal διὰ τοῦ καὸ-- 
δίου ἀρυσάμενοι. Nicephoros Gregoras Muzalon 
logothetam sic describit:"Hv 6 Μουζαλὼντῷ βασιλεῖ 
παραδυναστεύων τότε καὶ τοῖς βασιλικοῖς καὶ δηµε» 
σίοις µεσιτεύων πράγµασι, xal παρὰ τοῦ βασἰλέως 
µεγίστην καρπούµενος τὴν alóo. Habemus hio 


atque audire, ut vele solo Plauto constat. Ineadem (; paradynasteuontem οἱ logothetam. Apud Leonem 


Anthologia p. 471, circa finem est ἀπόπτεσθαι, 
rursus videre 3j πάλιν τὴν τρυφερῆν Σχύλλαν ἀποψό- 
µεθα, Est prorsus idem πάλιν ἀποψόμεθα atque si 
dixisset παλιν αὖ ὀψόμεθα Nam οὗ vix ab ἀπ᾿ (unde 
ἀπό ductum) pronuntiatione dilfert. Ita ἀποσυν- 
άγεσθαι p. 14, rursus coire. 

(24) Ditficilis hic locus cum propter ipsam vocem 
παραδυναστεύων, tum propler additum κατὰ τὴν 
" ἡμέραν, Colligitur enim sic satis e locis aucto- 
rum sat numerosis, in quibus τοῦ παραδυνσστεύ- 
οντος fit mentio, plures fuisse eodem tempore in 
aula paradynasteuontas seu amico principis pluri- 
mum apud ipsum gratia et auctoritate valentes, 
neque peculiarem fuisse dignitatem paradynasteu- 
ontis peculiaribus ceremoniis collatam, sed qui 
felicitate principi placendi gauderent, quascunque 
alias gererent dignitates aut oflicia, hoc nomiue 
fuisse a vulgo et historicis appellatos. At cumdigni- 
tas paradynasteuontis nulla fuerit, nihilominus dici 
τὸν κατὰ viv ἡμέραν παραδυναστεύοντα, illo die 
plurimum valentem apud. domimum, tanquam si 
dominus soleret gratiam suam per dierum vices 
partiri et in orbem agére, certis curriculis cireum- 
scriptam, id mirum est. Nam sive uni precipue 
faveat, semper eum amabit et penes se habebit, 
sive plures, habebit eos simul sibi comites. Sed 
forte dictio κατὰ τὴν ἡμέραν non adeo stricte est 
sumenda, nihilquealiud valetquam vetustis Grecis 
usitatum illud ἀεὶ, τὸν ἀεὶ παραδυναστεύοντα, illum, 
qui quavis in dynastia, apud imperatorum quem- 
que, slius apud alium, plurimum gratia valebit. 
Interpretes in hac voce Latine reddenda fluctuant, 
et ipsi quoque Greci hunc ipsum paradynasteuonta 
aliis atque aliis nominibus appellant, modo µυστι. 
xóv, modo συµπράκτορα καὶ φίλον τοῦ βασιλέως, ut 


Gremmaticum p. 502, est. aliquis προθαλλόµενος, 
πρωτοθεστιάριος xal παραδυναστεύων, ubi vertitur 
imperii administer. In scriptoribus post Theopban. 
p.273, est aliquis παρακοιμώμενος xal παραδυνα- 
στεύων τῆς συγκλήτου, ubi Combells. reddit : sena- 
tus primis ab. imperatore partibus prasidem. Unde 
fere concludas, τὸν παραδυναστεύοντα eL τὸν πρόεδρον 
τῆς συγκλήτου, principem Senatus, eumdem fuisse. 
Ergone non uni cuidam dignitati alligatus erat 
Senatus principatus, sed quicunque gratia principis 
plurimum valerent, illi, quacunque de cetero di- 
gnitate aut officio fungerentur, erant Senatus prin- 
cipes. Ibidem p. 293, conjunguntur oi παραδυνα- 
στεύοντες xal πρῶτοι τῆς συγκλήτου, Goarus ad 
Codin. p. 24, imperii consortem reddit. Cl. Ritterus 
in dissert. de prefecto pretorio p. 15, eosdem putat 
τοὺς παραδυναστεύοντας el amicos principis apud 
Spartianum, ducem secutus Vulesiumad Ammian. 
Marcell. p. 138. Apud Theophanem p. 84 vertitur 
6 παραδυναστεύων ἐν τοῖς βασιλείοις summam in 
palatio potestatem exercens. ldem paulo post ὁ του 
τε παλατίου xol τοῦ βασιλέως χκρατῶν appellatur 
p. 402, pen., vertitur omnia adminüstrans, et. p. 65, 
τῶν παραδυναστευόντων αὐτῷ, 63 tis, quorum penesse 
auctoritas erat summa Hino non male conservam 
esse apparet dictionem Nicete p. 423, ed. Venetae, 
παραδυναστεία τῆς δεσποίνης, fugustg gratia, tan- 
quam si dixisset ἡ δυναστεία παρὰ τῇ δεσποίνη- 
Verba sunt : 'O πρωτοσέθαστος Αλέξιος τὴν τῶν 
ὅλων διοίκησιν εἷς ἑαυτὸν ἐπεσπᾶτο, τῷ ilu. φυσιού- 
µενος χράτει xal τῃ παραδυναστείᾳ τῆς δεσποϊΐνης 
καταχρώμενος. Eleganter idem Nicetas p. 131 : 'O β1- 
σιλεὺς ἀρχέτω μὴ ὡς στάχυς ταῖς αἴραις, τοῖς mapa- 
δυναστεύουσι συμπνιγόµενος. Conf, Idem p. 106. 
1. Zosimus 1, 40. Claudium appellat μετὰ τὸν βααιλέα 


983 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


984 


que celebrari, exit prepositus, mandataque in hanc A θείαν λειτουργίαν ἐν τῷ λαυσιακῷ (75), ὅσους πρω- 


rem dat cerimoniario, finitoque divino officio in 
lausiaco, introeunt et consident eodem in lausiaco 
protospatharii illi omnes, quos artoclinius [seu 
nomenclator convivalis] ; cujus vices eo die sunt 
&ad sacras epulas invitare, nominatim citaverit. 
Reliqui autem non invitati consident in Justiniani 
triclinio. Tum exit aliquis silentiarius in Justiniani 
triclinium et clamat clara voce: « Celousate » (id 
est, « placeat vobis surgere » ]. Exeunttum omnes 
basilici aut Casariani e palatio, et abeunt ad 
suam quisque mansionem. Magistri autem et pre- 
positi, εἰ officiales consident in scylis una cum 
drungario vigilia. Acoluthus autem stans ad por- 
tam illam triclinii Justinianei, e qua velum tagena- 
rium [ab atiagenibus intextisita dictum] dependet, 
circumspicit, num cerimoniarius atque silentiarii 
convenerint ad conficiendum intra dictum velum 
consistorium. Cerimoniarius autem cum ostiario, 
gestantes camisium εἰ paragaudium [ingressi Ju- 
stiniani triclinium], salutant ambo genu flexo pre- 
positum. Et ostiarius quidem, postquam tagenarium 
velum transiit, stat intus, inclinans caput suum 
versus drungarium vigiliae. Cerimoniarius autem et 


τοσπαθαρίους κλητωρεύσει ὁ κατὰ τὴν ἡμέραν κλη- 
τωρεύων ἀρτοκλίνης, εἰσέρχονται xal καθέζονται iv 
τῷ λαυσιακῷ' οἱ δὲ λοιποὶ καθέζονται ἐν τῷ Ἰουστι- 
νιανοῦ. Εξέρχεται δὲ σιλεντιάριος ἐν τῷ Ἰουστινια» 
νοῦ τρικλίνῳ, xai λέγει µεγάλως' « Κελεύσατε (76), » 
καὶ ἐξέρχονται πάντες οἱ βασιλικοὶ, καὶ ἀπέρχονται 
ἕκαστος εἰς τὰ ἴδια. Οἱ δὲ μάγιστροὶ καὶ πατρἰχιοι 
καὶ ὀφφικιάλιοι χαθέζονται εἰς τὰ σκύλα ἅμα τοῦ 
δρουγγαρίου τῆς βίγλης, ὁ δὲ ἀχόλουθος ἵσταται áxo- 
θλέπων πρὸς τὴν πύλην τοῦ Ἰουστινιανοῦ τρικλίνου, 
ἐν ᾧ κρέµαται τὸ ταγηνάριον βηλον (77), εἱ ἄρα συν- 
ἔφθασεν ὁ τῆς καταστάσεως ἅμα τῶν σιλεντιαρίων 
τοῦ στῆναι ἔξω τοῦ αὐτοῦ βήλου κοναιστώριον. Ὅ δὲ 
τῖς καταστάσεως μετὰ τοῦ ὀστιαρίου, φοροῦντες 
κἀμίσιον καὶ παραγαύδιον, προσκυνοῦσιν ἀμφότεροι 
τῷ πραιποσίτῳ, καὶ ὁ μὲν ὁστιάριος μετὰ τὸ εἶσελ- 
θεῖν αὐτὸν dv τῷ ταγηναρίῳ βήλῳ Ἱσταταί ἔνδοθεν, 
δεικνύων τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ πρὸς τὸν ὁρουγγάριον 
τῆς βίγλης. Ὁ δὲ τῆς καταστάσεως καὶ ὁ σιλεντιά- 
ριος ἵσταντα:, καθὼς ἔχει ὁ τύπος, νεύοντες τῷ àxo- 
λούθῳ τοῦ εἰσελθεῖν. Ὁ δὲ δρουγγάριος εἰσέρχεται 
φορῶν τὸ ἑαυτοῦ σπαθίον, καὶ τῇ δεξιᾷ χειρὶ κρατῶν 
τό τε µαγλάθιον (78) καὶ τὸ τζικούριον (79) ἐπικεί- 


JOAN. JAC. ΒΒΙΘΚΙ COMMENTARIUS. 


(Gallienum) τῶν ὅλων ἐπιτροπεύοντα. Idem est ὁ τοῦ 
Ἱίστου πράγματος προστατεύων | apud Euseb. 
ist. Eccles. VII, 13, summa rei prafectus. Cf. 

Zosiin. 360 οἱ Petav. ad Julian. Misopog. p. 365 

ed. Spanhem. Medio evo apud Latinos tales appel- 

labantur deliciosi, quos recte, ut videtur, existimat 

Muratorius t. I. Ant. Ital. ρ 490, fuisse non alios, 

quam qui nunc [talis audiunt confidenti sive fovo- 

riti ;item pracordiales, ut Conradus III imp. in 
epistola sua ad Alexium Comnenum apud Otton. 

Frieing. I, 24 le:atum suum, episcopum Wirtzbur- 

gensem, appellat, Fridericus |. apud Du Cangium 

v. Exarchus Heraclium urchiepiscopum Lugduuen- 

sem appellat e.xcarchumregni Burgundici et summum 

principem consilii sui, et in omnibus faciendis agen- 
disque suis pracipuum. Auriculares vel Auricularios 
quoque appellabant. Vid. Alteserra ad Anastas. 

p. 115. [Nobiles Thracum,imperio aliqualiin plebém, 

sed minore, quam regis est auctoritas, gaudentes, 

Thueylides I], 97, p. 162, παραδυναστεύοντας xal 
νναίους τῶν ᾿Οδρυσῶν appellat, quod παρὰ τὸν 

ασιλία, preter regem et ad. ejus latus, ipsiusque 
vice regnarent. Ez addend.) 

(75) At quenam ecclesia erat in Lausiaco ? Non 
certe Nova Salvatoris, neque Deipara Phari, ambe 
ecclesie palatinre. Crediderim quidem fuisse, utin 
omnibus tribunalibus, ita quoque in Lausiaco ca- 
pellos seu ediculas privatas, in quibus quotidie, 
antequam negotiorum expeditio susciperetur, cultus 
Dei perageretur. Attamen diebus Dominicis debe- 
bant proceres inunarn aut alteram ecclesiam pala- 
linam couvenire, nisi imperatorin publica solemni 
processione ad aliquam urbanam tenderet, quo 
proceres eum comitabantur. Vid. p. 317 et 323, 
ubi memoratur oratorium S. Ba:ilii in Lausiaco, 
quod forte hic loci designatur. 

(76) Vide supra not. 82, col. 133. 

(77) Vela tagenaria sun!, quibus intexti atta- 
genes. Solebant enim. aulmis varie figure homi- 
num, ferarum, avium, regionum aliorumque interi 
et ab iniextis appellari. Sio. ταῶνας, appellabant 

annos intextos pavonibus, ἀετούς, aquilis, βόφους, 

bobus, λευκολέοντας, leonis incandido fundo, et sic 
porro. Scatet nostrum Ceremoniale (alibus exem- 


C 


lis. Devestibuscum intextisanimaliurn figuris. Vide 

ales. ad Ammian. Marc. p. 26, et Salmas. ad 
Hist. Aug. t. II, p. 300, ubi tales vestes, tam ani- 
malibus, quam aliis pictas, ζωδιωτάς et sigillatas, 
ut sigillis, hoc est imcaginibus, decoratas, ait fuisse 
dictas et ex oriente venisse. De pictis Persarum 
auleis res not est. De peplis eum intextis figuris 
memora! jam Euripides lone, v. 1146 seqq. Dicebant 
quoque Atsloriatas, hoc esthistoriis seu imaginibus 
distinctas, Petrus, rex Arragoniem, in Chronico III, 
16 (apud Du Cangium v. Daímatica): una Dalmatica 
de drap vermell historiat ab obres deaur et ab 
fullatges, id est dalmatica panni coccinei, picta acu 
aurea et mustela vel pellitio. Vela columbina babet 
idem Du Cange v. Amphibalus. Vid.ad p. 271, dicta 
de vestibus cum intextis muscis aliisque imagini- 
bus. Capellam, hocest parvam capam, albam opera- 
tam de brodaria cum papagaldis seu papagonibus 
aureis bubel Du Cange v. Papagen. . . * - 


EMEN 


200. 0. 5. 5. o. 5. Wid.Du CCenge v. 
Ἐπιμανίριον et Ἱπομανίκιον et supra dicta ad p.76, 

(78) Quid fuerit maglabium v. not. ad p. 62. 

(79) Acoluthum fuisse Francorum vel Barangorum 
magistrum, supra jam fuit expositum. Horum inter 
arma propria erat bipennis, quam pro more sue 
gentis in humerodeztro jacentem gerebant. Nicetas 
1n Alexio l. r,sic Barangos describit : Φρουρὰ Γερ- 
μανῶν ol κατωμαδὸν τοὺς ἑτεροστήμους πελέχεις 
ἀνέχουσι. Concludas ex hoc loco, secures eorum 
fuisse non ancipites, sed uno tantum a latere se- 
cantes, simplices, non geminas. Eaque in sententia 
confirmaris ad aspectum illius tabule collectionis 
Ferriolonsis (num. 35) que Serdingestium ex- 
hibet cum unipenni securi. Est id genus militie 


985 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


986 


µενον τῷ Ῥεξιῷ αὐτοῦ ὤμῳφ. "Hv(xa δὲ ἔλθη ἐν τῷ A silentiarius stant loco et more consueto, nutu capi- 


µεγάλῳ τρικλίνῳ τοῦ Ἰουστινιανοῦ, προσκυνεῖ εἲς tv 
ἔχαστον τῶν μεγάλων ὀμφαλίων (80) τόν τε «zc κχα- 
ταστάσεως xal τοὺς σιλεντιαρίους, καὶ ἵσταται ἄνω 
ἀποθλέπων πρὸς τὸ δυτικὸν µέρος, ἤγουν πρὸς τὰ 
σχύλα, καὶ παραύτ'κα λαμθάνει νεῦμα ὁ ἀχόλουθος 
καὶ λέγει τοῖς μαγίστροις ε Κελεύσατε' » οἱ µάγι- 
στροι xal πατρἰκιοι, προσκυνοῦντες τὀν τε δρουγγά- 
piov xai τὸν τῆς καταστάσεως ἅμα τῶν σιλεντιαρίων 
xil καθέζονται εἷς τὰ σκἀμνκ. Καὶ πάλιν λαμθάνει 
νεῦμα ὁ ἀχόλουθος παρὰ τοῦ τῆς καταστάσεως, καὶ 
λέγει « Κελεύσατε, σεκρετικοἰ. » Καὶ εἰσέρχονται 
ol χαρτουλάριοι τοῦ γενικοῦ καὶ τοῦ στρατιωτικοῦ 
καὶ οἱ ἀντιγραφεῖς, φοροῦντες σαγία ῥοῆς, προσχυ- 
νοῦντες καὶ αὐτοὶ κάτω tv τῷ τυµπάνέῳ τοῦ Ἰουστι- 
ν,ανοῦ, καὶ χαθέζονται xal αὐτοὶ εἲς τὰ σκάµνα. Καὶ 
πάλιν λαμθάνει νεῦμα ὁ ἀκόλουθος παρὰ τοῦ τῆς 
καταστάσεως, xal προσχαλεῖται τοὺς δ' τῶν ταγµά- 
των τοποτηρητὰς, Χαστουλαρίους, κόµητας τῶν σχο- 
λῶν, σκρίθωνάς τε xal λόιποὺς μεγάλους ἄρχοντας, 
καὶ τῶν νουµέρων καὶ τειχέων. Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι, 
τῶν δ᾽ ταγµατων ἐν τῇ πόλει μὴ ὄντων, προσκαλεῖται 
τοὺς τοποττρητὰς xal γαρτουλαρίους τῶν νουµέρων 
καὶ τειχέων καὶ τοὺς ἄρχοντας τοῦ ἀριθμοῦ καὶ εἶσ- 
έρχονται ἀπὸ σκαραμαγγίων, φοροῦντες τὰ ἑαυτῶν 
σπαθία, xal ἵστανται ἐπ᾿ εὖρος τοῦ αὐτοῦ τρικλίνου, 
καὶ τὰς χεῖρας δεδεµένας ἔχοντες (81) xal σιωπῇ 


tis significantes acoluthbo, ut ingrediatur. Tum 
intrat acoluthus, gerens suam spatham et dextra 
manu tenens maglabium seu clavam et securim 
Super dextro humero repositum. Ubi autem in 
magnum Justiniani triclinium pervenit, adorat, 
quoties singula magnorum ompbaliorum seu um- 
bilicorum [id est marmorearum in pavimento ro- 
tarum] caloeat, cerimoniarium et silentiarios, con- 
gistitque in superiore parte, despiciens ad occiden- 
tem, id est ad scyla ; et protinus accipit acoluthus 
nutu signiflcationem, et pronuntiat erga magistros. 
« Celeusate, » [id est « velitis huc venire vos, magistri 
οἱ patricii. » Eo audito, intrant] magistri et patri- 
cii, adorantes drungarium, cerimoniariura et silen- 
liarios, desidentque suis in scamnis. Rursus dein- 
ceps accipit acolutbus nutu imperium a cerimo- 
niario, et clamat: « Celeusate, secretici. » Tuno 
ingrediuntur chartularii genici seu rationum flsca- 
lium, et chartularii stratiotici seu rei militaris, et 
antigraphei seu magistri scriniorum, induti sagis 
russis, adorantes et hi inferius in tympaneo [id est 
in statione tympanorum in triclinio] Justiniani, 
desidentque tum in scamnis. Rursus dein accipit 
acoluthus indicium a cerimoniario, et advocat 
opoteretas quatuor totidem tagmatum [seu cohor- 
tium], chartularios, comites scholarum, scribones 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
Turcice equestris. Multa sane Turci a Grecis mu- (1 ἐν αἰχμαλώτων σχήµατι xal — ἴκέτευσαν, non li- 


tuati sunt instituta. Sed πέλεχυς est non securis 
unius aciei, sed bipennis hinc et illinc secans, ut 9 
bipenni Theocriti constat. Putes ergo pro ἕτερο- 
στόµους legendum esse ἑκατεροστόμους, id est 
ἀμφοτεροστόμους. Verum el in hoc falleris. Novi 
Greci susque deque conturbantes omnia ἑτερόστο- 
pov, ἑτερόχοπον, ἑτερότηκτον et sic porro pro 
utrinque aculo, ulrinque secante dixerunt. Conf. 
Codin, p. 80, n. 30, et Du Cange ad Alex. p. 257, 
et supra ad p. 87. Sane Francorum secures, ab 
ipsis Francisci | Franzische] dictae, fuerunt bipennes. 
inecmarus in Vita S. Remigii: accepit rez [απ 
ciscam ejus, quz vocatur [alibi, quod est] bipenna ; 
Vid. Du Cange v. Francisca. Degoribit eas Procopius 
Gothic. 1I, p. 247, ed. Hescb.: gerit eorum unus- 
uisque ξίφος xal ἀσπίδα val πέλεκυν ἕνα, οὗ δὴ 
μὲν σίδηρος ἀδρός τε xai ὀξὺς ἑκατέρωθεν Ec τὰ 
μάλιστα ᾖν eto. Nicetas p. 9. Barangorum gesta- 
men ait fuisse ἀσπίδας περιµήχεις xa 
πελέχεις. Hinc apparet origo vocis Branca [id est 
Franca), que spatham seu gladium ἀμφίστομον 
notat, asimilitudine bipennium Franoiscarurm sic di- 
cta. Vid. Du Cange v. Branca. Dicitur porro hic loci 
acoluthus subesse drungario vigilie. Atqui p. 416, 
dicitur drungario arithbmisubesse.Unde consequitur, 
aut vitium alterutri loco subesse, aut idem esse 
arithmum atque vigiliam. 


(80) Vide supra not. 30, col. 161. 


(81) Varias manuum compositiones potest heo 
dictio significare. Nam possunt χεῖρας δεδεµέναι 
esse manus io dorsum, ὀπισθαγκηδὸν rejects οἱ 
decussatim sic posite, ut crucem B. Andree dictam 
referant, vel talem manuum ante pectus veluti 
cuncellationem, vel digitorum utriusque manus 
muluam ἐναλλάγδην consertionem. De utro horum 
loquatur Dio Cassius p. 1127 de legatis Decebali 


dicens: τὰ ὅπλα τε καταθέντες συνῆφαν τὰς χεῖρας 


quet. Erat tamen veteribus in more potiesimum po- 
situm, 8i submissionem suam, servitulem, imbecil- 
litatem suam, alteri testari veilent, aut ipsi suppli- 
cari, manus aut super pectore, aut in dorso decus- 
gatim com ponere, ut de alterutro modo accipiendum 
esse Dionis σωνάπτειν τὰς χεῖρας in illo modo 
allato loco videatur. Facit tamen additum ἐν al- 
χµαλώτων σχήµατι et testimonium Petri Magistri, 
ut hune quidem locum de rejectis in dorsum 
manibus interpretemur. Solent enim captivis ma- 
nus Pon tergum  revinciri. Petri locus hio est 
p. 15. Excerpt. Legat. Hoescbel.: venientes illi 
ad Trajanum ἔῤῥιψάν τε τὰ ὅπλα xal τὰς χεῖ- 
pac ὄπιαθιεν δήσαντες. Est hic loci δήσαντες. 
non vincientes loris, sed componentes in fermam 
crucis decussate. Idem p. 20: καὶ νῦν εἰ βούλεται 
ἐλαφροτέρας κολάσεως τυχεῖν, ὀπίσω τὰς χεῖρας 
δήσας προσπεσέτω. Sed forte mos hio supplicandi 


ἑτεροστόμους D Dacorum proprius erat, Parthi et orientales aliter. - 


Certe utrum designet Dio Cassius et in hoo 
p. 1028 : slc γῆν τὸ Υόνυ καθεὶς [Tiridates] xai τὰς 

εἴρας ἐπαλλάξας, δεσπότην τε αὐτὸν [Neronem] 
T άζει xai προσκυνεῖ, non liquet. Dubium quoque 
ἐπαλλάττειν τὰς χεῖρας Plutarchi de manibus reje- 
ctia in dorsum, an coram pectore decussatis accipi 
debeat, in illo p. 923. Vitarum, ubi ait Tigrani καθ» 
ημένῳ xal χρηµατίζοντι circumstetisse ministros 
ἐκηλλαγμέναις δὺ ἀλλήλων ταῖς ipe [puto δα- 
Χτύλοις dixisset, si consertos digitos voluisset 
signifloare], ὅπερ Χει μάλιστα τῶν σχημάτων 
ἐξομολόγησις εἶναι δουλείας. Cum tamea constet, 
Grecos imperatores rituum multos ex antiqua aula 
Persica ascivisse, et Graci proceres domino suo 
non rejectis in dorsum manibus, sed coram pectore 
decussatis astiterint, ut statim demonstrabitur, et e 
Grecis morem hunc primum Longobardi deinde 
quoque Turce acceperint, qui eo adhucdum utun- 
tur, credibile est, vetustis quoque Parthorum et 


987 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


9088 


omterosque proceres palatinos et numerorum et A χρώμενοι. Καὶ ὅτε πάντα ταῦτα τελεσθῶσιν, ἑξὲρ- 


castrorum rectores. Quando autem quatuor tagmata 
in urbe non adsunt, advocat acoluthus topoteretaus 
303 et chariularios numerorum et castrorum et 
magistratus arithmi, qui in scaramangiis intrant 
gestantes suas spathas seu gladios, et consistunt 
per latitudinem triclinii, manibus quisque pectori 
decussatim impositis et taciturni. His omnibus 
peractis, exit artoclinius spatha accinctus una cum 
cerimoniario et ostiario ; bi ambo abeunt ad pre- 
positum interrogantes, veliine missas dari. Arto- 
clinius autem egressurus adorat drungarium vigi- 


χεται ὁ ἀρτοχλίνγς φορῶν σπαθἰον μετὰ τοῦ τῆς xa- 
ταχστάσεως καὶ τοῦ ὁστιαρίου, καὶ ἔρχονται ἀμφότε- 
pot εἰς τὸν πραιπὸσιτον, ὑπομιμνήσχκοντες αὐτῷ τοῦ 
γενέσθαι µίνσαι. Ὁ δὲ αὐτὸς ἀρτοχλίνης µέλλων 
ἐξέρχεσθαι, προσκυνεῖ τὸν ὁρουγγάριον τῆς βίγλης, 
εἶτα κρᾶάζει ἐν τῷ τοῦ χλητωρίου τομαρίῳ κατ’ ὄνο- 
μα οὓς ὀφείλει κλητωρεῦσα:ι, καὶ παρ) αὐτὰ ἐκθάλ- 
λει ὁ δρουγγάριος τὸ σπαθίον αὐτοῦ, ἐξέρχεται δὲ 
καὶ ὁ παπίας τῇ χειρὶ σείων τὰς χλεῖς, καὶ εὐθέως 
λέγει ὁ σιλεντ!άριος τὸ, « Κελεύσατε, » xal λύετα. d 
προέλευσις, xai ἀπέρχεται ἕκαστος οἴκαδε. 


lie, dein clara voce e tomario cletorii [seu volumine vel codicillo nomenclature] recitat eorum 
quos ad sacras epulas invitare debet, nomina. Protinus, eo facto, deponit drungarius gladium 
suum, et exit papias, concutiens manu sua claves, et stalim dicit silentiarius : « Celeusate » [seu « pla- 
ceat vobis, » nempe surgere et abire]. Sic dissolvitur processio, et abit unusquisque domum euam. 


CAPUT III. 


Observanda, quando ἐπιρεγαίογ domeslicos schola- 
rum aut strategos (seu magistros militum), aut 
drungarium classis, aut. genicum [seu rari pu- 
οί rationalem], aut. sacellaríum, sacelli prafe- 
ctum, reliquosve officiales creat. 


Imperat dominus logothete, ut promovendum 
seu honorandum introducat. Egrediens igitur logo- 
theta [ex chrysotriclinio] iatroducit eum scaraman- 
gio indutum ; nisi sit dies mutatoriorum, vel in 
quo pompe gratia splendide vestes induuntur, et 
honorandus jam officialis sit. Eo enim in casu 
introducit eum in suis ipsi competentibus mutato- 
riis. Velum itaque chrysotriclinii attractile trans- 
gressus novi honoris candidatus procidit humi, 
adorans imperatorem, dein surgit el sequitur 


ΚΡΕΦΑΛ. I". 


"Oca δεῖ παραφυλάττειν τοῦ βασιλέως προθαλ- 
λομένου δοµεστίκους τῶν σχολῶν [dj στρατ- 
ηγοὺς 7j δρουγγάριον τῶν πλοίμων dj γενικὸν ἤ 
σακελλάριον ᾖ τοῦ σαχελλίου ἤ λοιπους ὁὀφφι- 
χιαλίους. 


Κελεύει ὁ βασιλεὺς τὸν λογοθέτην εἰσάξαι τὸν ὀφε:- 
Aópsvoy προθληθῆναι. Ὁ ἓὲξ λογοθέτης ἐξιρχόμενος 
εἰσάγει αὖτον ἀπὸ σκαβαμαγγίου. Z! δὲ ἐστιν ἡμέρα 
ἀλλαξίμων, ἐὰν ἄρα xai ἔστιν ὀφφικιάλιος, εἰσάγει 
αὐτὸν μετὰ τῶν ἰδίων ἀλλαξίμων. Καὶ γενόμενος Év- 
δον τοῦ συρτοῦ βήλου (82) τοῦ χρυσοτρικλίνου, πίπτει 
ἐπ᾽ ἐδάφους, προσχυνῶν τὸν βασιλέα, εἶτα ἀνιστάμε- 
νος καὶ τούτου προπορευόµενος ὁ λογοθέτης, ἔρχεται 
καὶ ἵσταται ἀπὸ ὀλίγου διαστήµατος τοῦ βασιλέως. 
Ὁ δὲ βασιλεὺς παραινεῖ αὐτὸν τοῦ μετὰ φόθου Θεοῦ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 
Persarum aulis eum obtinuisse morem, ut ministri (; oculos incurrunt duo, qui manus decussatim super 


coram regibus astarent manibus in pectore decus- 
satis ; unde sequitur, dictionem δεδεµέναις χερσὶ 
esse manibus in crucis Andreans formam compo- 
sitis super pectore s!are. Graecos autem proceres 
coram suis imperatoribus hoc modo stetisse, liquet 
ex imagine Ceremoniali nostro prefixa, unde intel- 
ligas, quid sibi velitfictum a Nicetaadjectivum δεσµό- 
χειρ 1saaci Angeli l. 1, p. 201, ed. Venet. : ὃν 
χθὶς ὡς δεσπότην δεσµόχειρες ἐθεράπευον, τοῦ- 
τον ἀθετοῦσι σήμερον, quem heri ut herum ma- 
nibus decussatis | colebant, hunc repudiant M ho- 
die. Liquet etiam ex illa apud Horatium Blan- 
cum in notis ad Paulum Warnefriduin (t. I, 
Script. Rer. Italic.) que coronationem regum 
Longobardicorum dare dicitur e tabula marmorea 
Basilice  Modoetiensis, modo ea satis antiqua 
sit, ut etatem Longobardicorum in Italia regnum 
attingat, de quo non absque re dubitatur. Varia 
illinc discimus, que non inutile eril breviter per- 
stringere. Primum videmus regem, cui episcopus 
coronam imponit. Cujus id agentis pedum tenet 
pone astans aliquisclericus vel presbyter. Pone huno 
Btat acoluthus, manibus, ut videtur, δεδεµέναις, de- 
cussatis super pectore. Ab altera parte proximus 
regi sceptrum tenenti et in throno sedenti, pone 
quod velum suspensum est, stat alius presb ter ; 
tum longo ordine senatores, quorum alii nihil, alii 
tomos charla tenent, qui aut sunt codices Evange- 
liorum expliciti, aut continent sacramentum vel ca- 
nitulationem, cui se rex coronandus astringere jure- 
jurando debet ; alii tenent mappas manipulosve, aut, 
si mavis, chirothecas digitatas. Tandem etiam in 


D 


pectore positas gerunt. [In media chirotheca episcopi 
una, qua in conspectum venit, foramen conspicitur, 
quod sitne errori lapidarii, an rupto marmori, an 

enique istius seculi mori tribuendum, pertusas in 
medio manus dorso chirothecas geslandi, viderint 
alii. Sed ut redeam ad antiquum morem coram rege 
decussatis super pectore manibus standi, manavit ex 
eo ritus in precibus quoque coream Deo sic standi. 
[Inter ritus precantiam erant manus cancellate ante 

ectus, Ordo Roman. XIV. p. 305.! Eo quoque modo 
junctas habere manus, utJ anitzari Turcarum habere 
solent, id etiam est slare manibus ligatis, scilicet non 
guper pectore sursum versus compositis, sed super 
&bdomine deorsum. Talis manuum compositionis in 
illo militie genere occurrit aliquoties imago in illa 
tabularum Ferriolensium collectione, que Parisiis 
prodiit 1714., ut tab. 29. 

(82) Erant quedam vela συρτὰ, que ope funicu- 
lorum in diversa, διχῶς, otov δεξιὰ καὶ ἀριστερά, ut 
noster ait p. 15. distrahi poterant, alia ἀνελκόμενα, 
quz funium opein altum attollebantur, alia denique 
αἱρόμενα vel βασταζόµενα, quee manibus sublevaban- 
tur ; vid, 38, 107, 108. In quorum primo loco βὴλον 
αἱρόμενον, in altero βῆλον συρτὸν συβόµενον legi- 
mus, in ultimo ἐξ ἴσου τανύσαντές [nempe τοὺς 
μάντας τῶν βήλων] αἴρουσι τὰ βζλα. Chrysostomus 
ἀνελχόμενα B, Àa habet in illo : ὅταν Ίδῃς ἀνελχόμενα 
τὰ ἀμφίθυρα [vela tibune], τότε νόµισον διαστὲλ- 
λεσθχι τὸν οὐρανὸν ἄνωθεν. Quo tamen in loco du- 
bium est, sitne ἀνέλχειν sursum, an in latus trahere. 
Que demiiterentur ex alto dicebantur χαλᾶσθαι 
Vid. Nostri p. 257, et Du Cange v. Συρτή. 


980 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN E LIB. II. 


990 


καὶ ἁἀληθείας καὶ δικαιοσύνης τὴν ἐμπιστενομέντν À preeuntem logothetam usque ad parvam distantiam 


αὐτῷ διἐπειν καὶ ἰθύνειν δουλείαν, xai τὸ ἀδωροδό- 
X5tov καὶ ἀπροσωπόληπτον ἔχειν εἷς τοὺς ὑπηκόους, 
καὶ ἄλλα, ὅσα ἁρλμόζει τοῖς τοιχύτας ἐπιστασίχς 
ἐμπιστενομένοις. El δὲ τύχη εἶναι J| δοµέστικον τῶν 
σχολῶν 1j στρατηγὸν 9 d; ἕτερόν τινα τῶν ἐν τοῖς 
στρατιωτικοῖς καταλεγοµένων τάγµασιν, τὰ πρὸς dv- 
δρείαν καὶ γεννχιότητα ἐπαλείφοντα (83) καὶ διεγεί- 
βοντα παραινεῖ. Τοῦ δὲ πρὸς ταῦτα προσαπολογον- 
µένου τὰ δέοντα, λέγει πρὸς αὐτὸν ὁ βασιλεύς: « "Enti 
ὀνόματι τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ }ἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος, προθάλλεταί σε ἡ ἐκ θεοῦ βασιλεία µου 
δομέστικον τῶν θεοφυλάκτων σχολῶν. » Kal εὐθέως 
πίπτει Ἐπ᾽ ἐδάφους καὶ προσχυνεῖ, εἶτα φιλεῖ τοὺς 
πόθας τοῦ μεγάλου βασιλέως, xai εἶθ) οὕτως τοῦ µι- 
X009 καὶ ἐξάγετα: ὑπὸ τοῦ λογοθέτου εἰς τὸ ὡρολό- 
(tov, ἥτοι εἲς τὸν πόρτικα τοῦ χρυσοτρικλίνου. Καὶ 
παραθίδωσιν αὐτὸν ὁ λογοθέτης τοῖς πραιποσίτοις 
λέγων" « Οἱ βασιλεῖς ἡμῶν οἱ ἅγιοι θεόθεν ὁδηγη- 
θέντες προεθάλοντο τοῦτον δομέστικον τῶν σχολῶν. » 
Καὶ ἐπεύχονται ol πραιπόσιτοι κατὰ τὸ εἰωθὸς τοὺς 
δεσπότας, καὶ ἀναλαμθάνονται αὐτὸν, καὶ ἐξάγουσιν 
ἐν τῷ λαυσιακῷ, καὶ λέγει πρὸς πάντας ὁ πρωτο- 
, πραιπύσιτος" « Οἱ βασιλεις ἡμῶν oi ἅχιοι θεόθεν 
ὁδηγηθέντες προεθάλλοντο τοῦτον δοµέστικου τῶν 
σχολῶν. » Καὶ πάντες ἔπεύχονται τὸ πολυχρόνιον. 
Ἴστεον, Ott καὶ εἰς στρατηγῶν προδολὴν καὶ εἷς 
σεγρετικῶν xal λοιπῶν ἡ αὐτὴ τάξις xal ἀκολουβία 
φυλάττεται, πλὴν ἐπὶ μὲν τῷ δοµεστίκῳ τῶν σχολων 
καὶ τῷ ὀρουγγαρίῳ τῶν πλοϊμων λέγει ὁ βασιλεύς’ 
« Ἐν ὀνόματι Πατρὸς, Υἱοῦ καὶ ἁγίου Ηνεύματος' » 
Ἐπὶ δὲ στρατηχῶν xal σεκρετικῶν xal λοιπῶν λέ- 
yet « "Eni ὀνόματι Κυρίου. » Εἴθ᾽ οὕτως ἀναλαμθά- 
νεται αὐτὸν ὁ τῆς καταστάσεως, val ἐξάγει αὐτὸν εἷς 
τὸν ἱππόδρομον Αέγων’ « Ot βασιλεῖς ἡμῶν ol ἅγιοι, » 
καὶ τὰ ἑξῆς, Κχὶ ταῦτα μὲν ἐπὶ τῶν δοµεστίκων xal 
στρατηγῶν) ἐπὶ δὲ τῶν σεχρετικῶν ἡ αὐτὴ τάξις 
φυλάττεται, πλὴν ἀπὸ τοῦ ἱπποδρόμου ἀναλαμθάνε- 
ται τὸν προθληθέντα ὁ τῆς καταστάσεως, xai ἀποφέ- 


ab imperatore. Coram sic adstantem hortatur im- 
perator, ut in timore Dei, veritate, fide atque 
justitia officium sibi accreditum administret diri- 
gatque, ut erga subditos candore utatur, a nemine 
munera accipiat, neminiconniveat, et que sunt alia 
plura, isti tempori locoque et homini tantis mu- 
neribus preficiundo dictu congrua. Ita si creandus 
aut scholarum sit domesticus, aut strategus, aut 
alius aliquis magistratus de ordine militari, preoci- 
pit ipsi ea, 804 que nobile pectus ad constan- 
tiam virilem fortitudinemque stimulare et accen- 
dere valent. Honorandus ad eam cohortationem 
apta decoraque respondet. Quo facto imperator ait : 
« [n nomine Patris et Filii et Spiritussancti, meum 
& Deo mihi concessum imperium et suprema maje- 
stas creat te domesticum scholarum, quas Deus 
salvas et sospiles semper esse jubeat.» Protinus 
concidit honoratus humi, et adorat imperatorem, 
et osculatur pedes senioris domini, et tum quoque 
junioris ; et sic educitur a logotheta in horologium 
aut in porticum chrysotriclinii. Ibi tradit eum lo- 
gotheta prepositis cum hac formula: Sancii et 
venerabiles imperatores nostri a Deo directi crea- 
runt hunc domesticum scholarum. » Ad hac fausta 
multa comprecantur prepositi dominis, ut mos 
est, sumptumque secum traducunt honoratum in 
lausiacum, ubi protoprepositus totum collegium ita 
alloquitur : « Sancti nostri imperatores a Deo di- 
recti bunc nuncuparunt domesticum scholarum. » 
Omnes ad hec solemnem illam et notam formulam 
polychronion dictam : « Multicontingantaoni, » etc. 
acclamant. Iidem pene ritus observantur in strate- 
gorum et secretalium ceterorumque promotione, 
preterquam quod imperator domesticum quidem 
scholarum et drungarium classis creans, utitur 
jam citata formula: « In nomine Patris, et Filii et 
Spiritus sancti. » Verum strategos et secreticos et 
reliquos creans, dicit simpliciter: « In nomine 


VARLE LECTIONES. 


ὃ στρατηγὸς, cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(83) Instiganlia, horlantia acuentia. Verbum tr- 
αλείφειν hoo sensu, sumptum a palestra, in qua 
luctaturi ἀλείφονται ἐπὶ τὸν ἀγῶνα, ad. ineundum 
certamenunguntur,translatum ad ulium quamcunque 
adhortationem, perfrequens est novis juxta vetustis- 
que Scriptoribus. Apposite Cedrenus ad originem 
p. 078 : αλείφειν πρὸς τοὺς ἀγῶνας, ad. fortitudinem 
incilare. Scriptor. post. Theopban. p. 93: ἀλείπτης 
κάὶ διδάσκαλος xaxov, inlensor ei doctor malorum. 
Martyrolog. Basilian. t. 1. p. 208: θεραπεύων xal 
ἐπαλείφων πρὸς τὸ µαρτύριον, ad snartyrium [orti- 
ter subeundum impellens. Anna Comnena Alexiad. 
p. 214: Μεταπεμπόμενος δι ὅλης νυκτὸς οοὺς ocpa- 
τιώτας πολλὰ περὶ τῶν Σχκυθῶν ὠμίλει, ἐπαλείφων 
oiov αὐτοὺς xai τὰ συνοίσοντα πρὸς τὴν ἐλπιζομένην 
εἰς νέωτα µάχην ξυµθουλεύων. Theophan. p. 260: 
ὁ δὲ βασιλεὺς ἐπίσυνάξας τὸν στρατὸν λόγοις ἀνεπτέ- 
βωσεν xal π.ραινέσεσι τούτους Ίλειοε, Manuel Com- 
nenus, teste Niceta p. 35, Turcas χατὰ τῶν 'AAa- 
μαννῶν Ὑράμµασιν ἐπήλειφεν, Idem p. 41 : τῶν 
στρατιωτικῶν καταλόγων ἑφρόντιζε, μάλιστα πιαίνων 


συχνοῖς φιλοδωρήμασι, xai ταῖς καθ ὥραν γυµνα- 
claw, ὑπαλείφων πρὸς ἔργα πολέμια. Idem p. 81: 
εἰδὼς, ὡς ula To)Àixtq ὤνησε τὸν ágÀoovta βρα- 
γεῖά τις ὑποφώντσις τοῦ ἀλείφοντος πρὸς τὸν ἐν χερ- 
civ ἀγῶνα, διανίστησι λέγοις τὸ στράτευμα. Conf. 
ejusd. p. 273, pen. 284. Hinc emendandus Cinna- 
mus p. 8. init., ubi ait: monachi quidam Joannem 
Comnenum ἐπήλειφον [male editum est ἀπέλεγον] 
πρὸς τὴν ἐγχείρησιν µονονουχ{, tantum non  inctta- 
bant ad conatum illum, θαρσεῖν τὰ ἐπὶ τῇ Γάγγρας 
ἁλώσει διατεινάµενοι, jubentes verbis fiductam facien- 
tibus urbis occupationem certo sperare. Eadem medi- 
cina sanandus Nicetae p. 16: τὸν EKo2otodttov 
φωναῖς ἐπήλειφον (vulgo editur. ἀπέίληφον) ot ΄Ῥω- 
μαῖοι καὶ ἀντιπλήττειν αὐτὸν ὑπεφώνουν. Neque sic 
soli novi, sed etiam veteres. Ita Polybius p. 190. 
33. ed. Gronov.: βουλόμενοςαὐτὸν ἐπαλείφειν ἐπὶ 
τὸν ᾿Αντίγονον, et Plutarchus in Themistocle p. 206. 
ἀρχὴ µειζόνων ἀγώνων, ἐφ᾽ oU ἑαυτὸν ὐπὲρ τῆς ὅλης 
Ἑλλάδος ἔλειφεν ἀεὶ καὶ τὴν πόλιν ἤσκει, Conf. Arís- 
tid. t. II, p. 29, et Diogen. Laert. p. 103. 8 18. 


991 


CONS'TTANTINI PORPHYROGENITI 


9902 


Domini. » Hos etiam sibi tradilos nactus cerimo- À ρει αὐτὸν ἐν τῷ ἰδίῳ σεκρἐτψ. Αὕτη ἡ τάξις καὶ ἐπὶ 


niarius educit in circum, presentatque corone [ibi 
congregate, cohortium nempe palatinarum amba- 
rumque factionum] eadem, quam paulo anie po- 
suimus cum formula: « Sanoti nostri imperato- 
968, » etc. Circa secretales peculiare hoc observatur. 


δοµεστίχων καὶ στρατηγῶν καὶ σεχρετικῶν φυλάτ- 
τεται, καθὼς εἴρηται, πλὴν τοῦ ὑπάρχου. Τὸν γὰρ 
ὕπαρχον ὁ πραιπόαιτος ἐξάγει εἷς τὸν ὀνόποδα, καὶ 


παραδίδωσιὃ αὐτὸν τῇ πολιτείᾳ ὕπαρχον καὶ πατέρα 
πόλεως (84). 


Cerimoniarius recens honoratum e circo secum in illud secretum, cui ascriptus est, traducit. Hypar- 
chum tandem seu prefectum urbis educit prepositus in onopodium, ibique tradit magistratui 


futurum prefectum et patrem urbis. 
CAPUT IV. 
Observanda ἐπ proveclione rectoris. 


In die mutatoriorum seu eorum uno, per quos 
splendide vestitis precedere fas est, advocat impe- 
rator prepositos, 805 jubeique creandum recto- 
rem introduci. Qnod si vero dies ille, quo edere 
imperator huno solemnem actum constituit, talis 

. per se non sit, in quo proceres debeant in muta- 
toríis comparere : tunc significat imperator prece- 
: dente vespera preposito de sua voluntate, totusque 
senatus venit altero manein mutatoriis in curiam. 
Introductum itaque et coram imperatore astantem 
rectoratus candidetum alloquitur ipse sic: « In 
nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, nostra per 
Dei gratiam majestas imperialis creat te recto- 
rem. » Simulque porrectum sibi a preeposito indu- 


KE94AA. 4A. 
Όσα δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ ῥαίχτω- 
ος 


Ἐν ἡμέρᾳ ἀλλαξίμων προσκαλεῖται ὁ βασιλεὺς 
τοὺς πραιποσίτους, καὶ χελεύει τοῦ εἰσάξαι τὸν ὀφεί- 
λοντα προθληθήναι ῥαΐκτωρα. Ἰστέον, ὅτι, st οὐκ 


Β ἔστιν ἡμέρα ἀλλαξίμων, val θέλει ὁ βασιλεὺς προθα- 


λέαθαι ῥαίκτωρα, ἀφ᾿ ἑσπέρας, μήνύεται ὁ πραιπόσι- 
τος, xal προξρχεται πᾶσα d σύγχλητος μετὰ ἆλλα- 
ξίμων. Τούτου δὲ εἰσχγομένου παρὰ τῶν πραιποσί- 
των xai πλησίον τοῦ βασιλέως ἑστῶτος, λέγει πρὸς 
αὐτὸν ὁ βααιλεύς' « Ἐν ὀνόματι Πατρὸς, xal You, 
xai ἁγίου Ηνεύματος, προθάλλεταἰ σε ἡ ix. θεοῦ βα- 
σιλεία ἡμῶν (83) ῥαίχτωρα » Καὶ ἐπιδίδει αὐτὸν ο 
βασιλεὺς ἱμάτιον τὸ καλούμενοο ῥαικτωρίκιον. Ἱστέον, 
ὅτι ὁ πραιπόσιτος ἐπιδίδωσι τὸν βασιλέα τὸ 'μάτιον. 
στιν δὲ τὸ τοιοῦτον διασπρον, ἔχον φιάλιον (86) σε- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(84) De hoc titulo, qui przefectis urbi proprius 
erat, egi ibi loci, ubi de patriciis egi, ad caput I., 
ubi monstravi,patricium et patrem imperatorisidem 
olim fuisse, titulum patris idem atque curatoris va- 
luisse. Sic imperatorem milites appellabant patrem 
suum. Unde intelligitur obscurus alias et vexatus 
locus Lampridii in Antonino Diadumeno p. 773: 
Antoninum nobis (milites loquuntur] dii dederunt 
Ῥαΐγεπι [nempe militum), Antoninus dignus imperio. 
Sic patrem monasterii dicebant. Testamentum S. 
Fulcranni apud DuCangium v. Advisor : tali tenore, 
ut Maucfredus episcopus sit provisor et pater et ordina- 
tor et defensor ipsius monasterii. In concilio Ephe- 
sino memoratur aliquis Dalmatus: πρεσθύτερος 
καὶ ἀρχιμανδρίτης πατὴρ µοναστηρίων. Hinc est, 
quod Januenses olim, item Brixienseset Mediolanen- 
ses populi rectores, pretores et collegiorum quo- 
rumcunque praefectos Abbates appellarent, id est 
patres. Abbas enim patrem signiflcat. Vid. Du Cange 
v. Abbas et Advocati urbium et. v. Πατρόθουλος, Est 
enim ὁ πατρὄθουλος vel ὁ πατὴρ τῆς βουλῆς pater 


senatus, princeps, ceput defensoratque curator ejus. D 


Hinc patet, recteintellexisse Scholiasten Anthologis 
Grece, quisquis ille fuerit, locum illum Anonymi I. 
1v, cap. 3, carm. 2: T 


Ταῦτά σοι, ὦ βασιλεῦ Μηδοκτόνε, δῶρα κοµίζει 
Σῆς Ῥώμης Ὑενέτης καὶ πάϊς Εὀστάθιος, 


Explicat enim vocem γενέτης per ὡς σύμθουλος, 
alteram autem aic per ὡς πολίτης. Erat igitur ille 
Eustathius Romanus, Rome incola, idemque Pater 
urbis seu princeps senatus. Male illum locum 
Brodeus interpretstus fuit. Idem Brodeus flne 
capitis 23. Libri ejusdem IV, non recte illum Aga- 
thie locum interpretatur, quo is 86 πατέρα πόλεως 
appellat : 


᾽Αλλὰ πατήρ µε πόλτος ἐναλλάξας ᾿Αγαθίας 
θῆχεν ἀρίζηλον τὸν ἀτιμότατον. 


Sio apud Libanium ep. 876, 5: χ ώμωος τοια 
δυνάµει πατὴρ ἐκλήθης πολλάκις Im itum pater], 


δείξας ὡς ἔστι καὶ στρατιωτῶν ἡγούμενον μὴ χαλι- 
419. 


πὸν εἶναι. Vid. dicenda ad p. 

(85) Converti ex more nostri seculi majestas 
nostra imperialis. Potuissem ex formula medii evi 
vertere imperium meum, de qua vid. Du Cange v. im- 
perium. [O0 κατὰ βασιλείαν "Ρωμαίων, indignum 
majestate imperat., 'Theophanes p. 9. imperium tuum 

ro Votre majcsté est apud Luitprandum p. 12, et à 
γία σου δεσποτεία ibidem.] 

(86) Phiala vel phialium est cucullus, Kutte, 
pannus erteriori vesti circa cervicem aesutus, qui 
replicatus caput legit : ἐρέαν τῆς χεφαλῆς appellat 
Nicetas Choniat. P. 219. ubi monachis et clericis 
velut peculiarem habitum tribuit : Οὐδεὶς τῶν ὑψο- 
θρόνων ἀρχιερέων, ail, xal τὰς πρώτας καρπουµένων 
τιμὰς, ἤ τῶν τὴν ἐρέαν τῆς χεφαλῆς μέχρι xal ῥινὸς 
δια χα ώντων βαθυπωγώνων μοναστῶν. Fuisse tamen 
apud Grecos elegantiorum hominum et nobiliorum 
hunc vestitum, observavit Du Cange ex Georg. 
Acropol. inGloss. Gr. h. v. Figuram phiale talis etea 
induti conspicere licet in illa imagine Hippocratis, 
qoam Boivinus notissuisad NicephorumGregoram p. 

78 inseruit. Recentior Grescus eam procul dubio ad 
suiseculi moremeffinxit. Ex eadem imagine quoque 
intelligatur, quid θἰὲπεριθεθλαττωμένον. Nam phiala 
illa pretextam nescio qualem, aureamne an seri- 
cam, habet, an plumatam seu acu pictam, phrygio- 
nicam, frisium et frisum vulgo dictum. Hinc intelli- 
gas illud veteris charte apud Ughellum Italis sacre 
t. VII, p. 1275 : obtuli Ecclesiae unum amictum cum 
[riso magno, id est cum lata pretexta plumata. La- 
tini medii evi amictum appellabant. Vid. Du Cange 
Gloss. Lat. v. 4mictus, et Durandus III, 2, ubi sic 
describit: Sacerdos celebraturus assumit. amictum 
quo caput tegitur, quem pontifea loco ephod. 16. su- 
perhumeralis habet, et nunc eliam superhumerale vo- 
cari polest — amictus super humeros circumquaque 
diffunditur — duo funiculi sive chordulom, φαί 
amictus anle pectus ligatur. — Amictu collum strin- 
gitur, illo etiam capul operimus, ni que 
prospicendo illicita cogitemus. Peclus seu cor eo tegt- 


993 DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 994 


μνὸν χρυσούφαντον, πλᾶτος ἔχον ὡσεὶ δαχτύλων 9', A mentum, quod rectoricium appellatur, ipsi tradit. 
καὶ μικρόν τὶ ἐπὶ τοῖς ὤμοις ἐπεχτεινόμενον μετὰ — Est autem illud candidum, habens phialium [seu 
xai ἀκρομανίκων χρυσοὔφάντων σεμνῶν καὶ ὄρνας — tegmen capitis] perquam splendidum,auro textum, 
χρυσοὔφάντους. Γονάτεια δὲ οὐχ ἔχει, χαθὼς xai τὰ — ad quatuor digitorum latitudinem,in humeris non- 
τῶν εὐνούχων πβωτοσπαθαρίων καὶ τὰ τῶν gayl- — nihil largius excurrens. Habet idem quoque mani- 
στρων στιχάρια. Καὶ τοῦτο ἐκ xeipüc τοῦ βασιλέως — carum extremitates, auro textas perquam splendi- 
δεξάµενος ἐπὶ τῆς γῆς προσκυνεῖ, καὶ φιλεῖ τοὺς πόδας — das, et limbos vestis auro textos. Genualia non 
τοῦ βασιλέως xai τὰ qóvata, ὁμοίως καὶ τοῦ μικροῦ — habet,quemadmodum neque eunuchorum protospa- 
βασιλέως xol μετὰ ταῦτα ἐξάγουσιν αὐτὸν ol πραι- — thariorum, neque magistrorum seticharia ea ba- 
πὀσιτοι εἰς τὸ βῆλον τὸ πρὸς τὸ ἀριστητήριον (87), — bant.Iadumentum hoc e manu imperatoris senioris 
Tyoov ἔμπροαθεν τοῦ κοιτῶνος, κἀχεῖσε ἐνδύουσιν — nactus,adorat eum humi,pedesque et genua ipsius 
αὐτὸν τὸ τοιοῦτον ἱμάτιον, xxl πάλιν εἴσάγουσιν αὖ- — osculatur, et deinceps idem quoque juniori impe- 
τὸν εἷς τὲν βασιλέα, xal πίπτων προσκυνεῖ καὶ φιλεῖ — ralori facit; el sic. educunt ipsum prepositi in 
τοὺς πόδας xai τὰ Ὑόνατα τοῦ μεγάλου βασιλέως, — velum, quod ad aristeterium seu pransorium spe- 
ὁμοίως xai τοῦ μικροῦ, xal ἐπιδίδει αὐτὸν ὁ βασι- — ctat, aut. quod ante cotonem est. Ibi postquam 
λεὺς τὸ χρυσοπερἰκλειστον µαντίον, xal περιθάλλε- B induerunt ipsi, quod modo descripsimus, indu- 
ται αὐτὸ παρὰ τοῦ πραιποσίτου, χαὶ πάλιν πίπτων — mentum,introducunt eum rursus ad imperatorem. 
προσκυνεῖ καὶ φιλεῖ τοὺς πόδας καὶ τὰ Ὑόνατά τοῦ — Cujus ille, humi jacens, pedes osculatur atque ge- 
μεγάλου βασιλέως, ὁμρίως καὶ τοῦ μικροῦ. Elsa ἔπι- nua, senioris primum et consequenter junioris 
δίδωσιν αὐτὸν ὁ βατιλεὺς µαφόριον (88) ὀξὺν πορφυ- — quoque. Tum tradit ipsi dominus auro circumse- 
ροῦν, ἔχον Ov ὅλου χρυσοχέντητα ῥόδα δίκην λουπη- ptum mantium vel pallium, quod ipsi protinus & 
ναρίων. ἸἹστέον, ὅτι καὶ τὸ μαντίον xai τὸ µαφόριον — preposito cireumjicitur. Quo facto, procidit hbuml, 
ὁ πραιπόσιτος ἐπιδίδει τὸν βασιλέα. Τὸ δὲ τοιοῦτον — adorat, et osculatur pedes aique genua senioris 
µαφόριο» iv τῇῃ προθολῇ πρὸς ἅπαξ xal µόνον. Οὐ — imperatoris et junioris pariter. Deinde tradit ipsi 
περιθάλλεται δὲ οὔτε ἐν τῇ προελεύσει, ὀῦτε ἐν ἄλλη — imperator mapborium [seu humerale] purpureum 
ἆτινι ἂν 6 οὖν ἡμέρᾳ. Kal περιθάλλεται τὸ τοιοῦτο — vividi luminis, totum rosis aureis acu piotis, 
µαφόριον παρὰ τῶν Tpatrocitov ἀπὸ τῆς χεφαλῆς, —velut lupinis totidem, obsitum. Hoc maphorium et 
ὥστε τὸ πᾶν αὐτοῦ σῶμα συγκαλύπτεσθααι ὑπὸ τοῦ — mantium tradit prepositus imperatori ; induitque 
τοιούτου µαφορίου. Καὶ πάλιν πίπτων προσκυνεῖ καὶ — honoratus maphorium tantummodo semel, in pro- 
φιλεῖ τοὺς πόδας xai τὰ Ὑόνατα τοῦ μεγάλου βασι — motione nimirum ; deinceps autem neque in pro- 
λέως, ὁμοίως καὶ τοῦ μικροῦ, καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἐξάγου- — cessione, neque ullo alio die id induit. Sic autem 
ctv αὐτὸν οἱ πραιπόσιτοι διὰ του ὡρολογίου slo τὸν C id ipsi tunc circumvolvunt prepositi circa caput, 
λαυσιαχὸν, xai ἀπευχαριστεῖ πᾶσα dj σύγκλητος τὸν — ut totum ejus corpus eo veletur. Hoc facto, rursus 
βασιλέα, xal ἁσπάζεται αὐτὸν, xal συγκαθέξεσθαι — procidit et osculatur pedes et genua imperatorum 
δεῖ αὐτὸν ἐν τῷ λαυσιακῷ τοῖς πραιποσίτοις ἐν τῃ — successive amborum ; et tum tandem educunt 
ἰδίᾳ αὐτοῦ τάξει, Ἰστέον, ὅτι ἀεὶ ὁ ῥαίκτωρ τοῖς ipsum prepositi per horologium in lausiacum. 
πραιποσίτοις συγχαθέζεται ἐν τῇ προελεύσει τοῦ λαυ- — Totus senatus 806 ad haoc gratias agit imperatori 
σιακοῦ xal ἓν ταῖς λοιπαῖς προελεύσεσι. pro dato rectore, et salutat honoratum, qui sua in 
sede et ordine prepositis in lausiaco assidet. Semper enim assidet rector prepositis, tam in con- 
ventu in lausiacum, quam in aliis processionibus. 


ΚΕΦΑΛ. E. CAPUT V. 
"Oca δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ συγχέλλου. Observanda in creatione Syncelli. 
Κελεύει ὁ βασιλεὺς τῷ παραδυναστεύοντι, καὶ Jussu imperatoris introducit paradynastenon [seu 


εἰσάχει τὸν ὀφειλόμενον προθληθῆναι αὔύγκελλον, D imperii consors] eum, qui debet syncellus oreari, 


VARIJE LECTIONES. 
* Sic. con]. R., ἄλλῃ τοίνυν ἂν cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 


tur. — Amiclus, quo sacerdos capul obnubilat.Corri- .(87) Pransorium ἀριστηριον, ut apud Du Can- 
gatur hinc locus Innocenti IIT, de mysteriis Misses — gium ad Alex. p. 411, et CPI. Christ. p.121 et 123. 
apud Du Cangium |. c. Legitur ibi : duo vasctuli, (88) Est depravatu.n ex dptopópiow. Apparet ex 
quibus amiclus anie pectus ligatur, etc. Durandus — paulo post sequentibus,vestem hano fuisse pallam, 
funiculos aut chordulos appellat.Ergo legendum est — que totum corpus ambiret, ἀπὸ τῆς κεφαλῆς τὸ πᾶν 
duo nastuli.Nastel est longum οἱ tenuelorum coria- αὐτοῦ σῶμα συγκαλύπτεσθαι. Adeoque fuit id, quod 
ceum,quo e. ο. calcei apud rusticos, item pectora- Latini cloccam appellabant. Est autem clocca vox 
lia juvenum et mitre costis balenarum diífferte, — Germanica, campanam notans,et ad ejus instar fa. 
uibus domicelle mamillas castigant, die Schnier- — ctum pallium circa collum angustiue,infra latius et 
ioiber, per foramina utrinque crebra trajecto con- — per orbem ambiens; vid. Du Cange ad Alex. ad 
stringuntur. Hino Nestel. Knüpfen, nodum in loro p. 329, 330,ubi quod aliis est ὠμοφόριον τῆς θεοτό- 
facere ; die Nestel pro reste patibulari olim diceba- κου, aliis est µαφόριον, item Salmas. ad Script. II. 
tur. Vid. Du Cange Gloss. Lat. v. Nastuli et Friseh. — Aug. t. II, p. 542. 
Lexic, German. v. Nestel. 


905 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


996 


Hic ut primum intravit in conclave Augusti,genu- À καὶ ἃμα τῷ εἰσιέναι αὐτὸν προσκυνεῖ τὸν βασιλέα, 


bua flexis adorat eum, et tum accedit propiua. Cui 
dominus postquam mandavit et injunxit, que ἰ8η- 
dem voluerit,subjungit : « In nomine Patris,et Fi- 
lii, et Spiritus sancti,nostra per D»i gratiam impe- 
rialis majestas creat te syncellum. » Protinus pro- 
cumbit humi pedesque domini senioris,et deinceps 
junioris quoque osculatur.Tnm tradit ipsum impe- 
rator ccetonitis, qui eum ad patriarcham ducunt, 
signiflcantque ipsi nomine et ex persona imperalo- 
ris : « Majestas nostra hunc presentem hominem 
syncellum nuncupavit. » Patriarcha pro more gra- 
tias agit imperatori, et signo crucis confirmat no- 
vum syncellum,advocatque metropolitas et archie- 
piscopos,quotquot eo tempore in urbe regia adsunt, 
significatque ipsis : « Venerabilis et sanctus impe- 
rator noster α Deo directus et illuminatus hunc vi- 
rum syncellum creavit. » ld audientes omnes impe- 
ratori gratias agunt et exeunt. Deinde jubet pa- 
triarcha scamnum parvum ad suam ainistram 
collocari separatum a scamnis metropolitarum. 
Quod si vero adhuc alius adsit syncellus [alterius 
patriarche],collocatur illud scamnum a dextra pa- 
triarche seorsim. Semper enim, ut prius ingre- 
diuntur syncelli in patriarchale, quam metropoli- 
te, ita etiam sedent ab iis seorsim. Magnis in pro- 
cessionibus resident syncelli non in parvis scamnis, 
sed in suis sellis; scilicet in secretis patriarche 
tantum,imperatore non presente. At eo presente, 
sedent infra magistros in macroscamnis vel longis 
scamnis. Et quando in eo sunt metropolite, ut in 
secretum veniant, eurgunt syncelli e scamnis auis, 
et occurrunt intrantibus metropolitisin ipsis foribus 
gecreti,et deinceps rursus a patriarcha jussi consi- 
dent. Et deinceps rursus ingressuris metropolitis, 


εἶτα πλησιάζει τῷ βασιλεῖ, xal λέγει πρὸς αὐτὸν ὁ 
βασιλεὺς, ὅσα xai βούλεται. Καὶ εἶθ οὕτως λέγε: 
«'Ἐπὶ ὀνόματος Πατρὸς, 1ἱοῦ xai ἁγίου Πνεύματος 
προθάλλεταί ὃ ἐκ θεοῦ βασιλεία ἡμῶν σύγκελλον. » 
Ὁ δὲ πίπτει, καὶ φιλεῖ τοὺς πόδας τοῦ μεγάλου βα- 
σιλέως, ὁμοίως xal τοῦ μικροῦ, xai παραδίδωσιν αὖ- 
τὸν ὁ βασιλεὺς Χοιτωνίταις, xal ἀποστέλλει αὐτὸν 
πρὸς τὸν πατριἀρχην. xai δηλοῖ αὐτὸν, ὡς ὅτι « Ἡ 
βασιλεία ἡμῶν προεθάλετο τοῦτον σύγκελλον. » Ὁ 
δὲ πατριάρχης κατὰ τὸ εἰωθὸς ἀπευχαριστεῖ τὸν βα- 
σιλέα, καὶ εὐθέως σφραγίζε τὸν προθληθέντα σύγ- 
Χελλον, καὶ προσκαλεῖται τοὺς µητροπολίτας καὶ 
ἀρχιεπισκόπους τοὺς κατὰ τὸν τότε χαιρὸν ἐνδημοῦν- 
τας τῇ πόλει, καὶ λέγει πρὸς αὐτοὺς' « Ὁ βασιλεὺς 
ἡμῶν ὁ ἅγιος θεόθεν ὁδηγηθεὶς τοῦτον ποοεθάλετο 
σύγκελλον. » Καὶ ἀπευχαριστοῦσι πάντες καὶ ἐξέρ- 
χονται. Elta κελεθεῖ ὁ πατριάρχτς τεθῆναι Ἱ σκα- 
μνίον μικρὸν εἷς τὸ εὐώνυμον αὐτοῦ µέρος ἆποχο- 
πτὸν (89) τῶν σκάµνων τῶν μητροπολιτῶν. E! δὲ 
τόχῃ εἶναι ἕτερον σύγχελλον, τίθεται τὸ τοιοῦτον axa- 
µν[ον εἷς τὸ δεξιὸν µέρος ἀποκοπτόν "Aci γὰρ οἱ 
σύγχελλοι προισέρχονται τῶν μητροπολιτῶν (9ἱ)) εἲς 
τὸ πατρ'αρχεῖον xai καθέζονται ἀποχοπτοι. ἸἹστέον, 
ὅτι ἐν ταῖς µεγάλαις προελεύσεσιν οὐκ εἷς µιχρά 
σκαµνία καθέζονται οἱ σὀ]χελλοι, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς ἰδίοις 
σελλίοις, δηλονότι ἐν τοῖς τοῦ πατρ.άρχου σεκρέτοις, 
οὐχὶ δὲ τοῦ βασιλέως παρόντος. 'Emi γὰρ παρουσία 
βασιλέως κάτωθεν τῶν μµαγίστρων (91) καθέζ.νται ἐν 
τοῖς µακροσχαµνίοις. Καὶ ἐν τῷ μέλλειν εἶσιέναι 
τοὺς µητροπολίτας τὴν τοῦ σεκρέτου πύλην, ἀνίσταν- 
ται τῶν σκαµνων ol σὐγχελλοί, καὶ τῶν µητροπολι- 
τῶν εἰσεργομένων, εὑρίσκουσιν αὐτοὺς ἐχεῖσε, xai 
χελεύει ὁ πατριάργης καθεσθῆναι τοὺς συγχέλλους, 
Καὶ πάλιν εἰσέρχονται ol μητροπολῖται xal οἱ ἀρχιε- 


VARI/E LEC'TIONES, 


1 πεθῆνα: conj. Β., τεθεῖνα cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(89) Sepe occurrit bec vox in nostro Cerimo- 
niali, presertim dictio τράπεζα ἀποχκοπτή, mensa 
sequesirata,ut Latini medii evi loquebantur, id est 
aliquando spatio semota, separata, distans a reli- 
quis, remotior, ut dixit Juvenal. Satyr. VIII, 176 : 
communia pocula lectus Nonalius cuiquam, nec 
mensa remotior ulli. (ta. p. 346 : ἵσταται áxoxomtóq 
ὡς ἀπὸ ὀργυιᾶς μιᾶς. Solebant ille sequestrate 
mense et subsellia sequestrata altiora esse, idque 
ex oriente ductum.Parthorum enim reges ἐφ᾽ ὑψη- 
λῆς χκλίνης κατέχειντο, et vocati amici seu convivee 
χαμαὶ ὑποκαθήμενοι τὸ παραθληθὲν xuvistl ἐσι- 
τοῦντο, ut ait Athenaeus h: 152. Hic autem seque- 
siratum scamnum 8yncelli humilius est, quam pa- 
triarche; οἱ si quidem syncellus unus esset,sedebat 
in sinistra patriarchse,si vero adhuc alius adesset, 
(nam cum tempore vulgabatur ille titulus et multi 
metropolite eum adipiscebantur,) sedebat recens 
honoratus in dextra. Nam semper habebatur re- 
cens honorato prierogativa τῆς προθολῆς seu collo- 
cationis in superiore loco pre aliis ejusdem ordinis 
jam veteranis. De mensa sequestrata imperatoruin 
alibi agendi erit locus. Hic tantum notabo,in Rus- 
8ia quoque, cum adhuc gauderet patriarcha, hunc 
presedisse in throno quatuor gradus altiori, quam 
reliquorum prelatorum throni essent. V.Verandert 
Busslandi p. 137. 


(90) Saepe agitata videtur fuisse controversia de 
presidentia vel precedentia inter syncellos et me- 
tropolitas, et quamvis hic definita videatur fuisse, 
tributusque illis super hos gradus,recruduit tamen 
sub Romano Argyro, ut patet e Scylitze p. 723 : 
Ἐγένετο χατὰ τὴν ἡμῖέραν τῆς ἁγίας Πεντηκοστῆς 
ταραχὴ διὰ τὴν καθέεδραν iv τῇ λειτουργίᾳ, μὴ xata- 
δεἑαµένων τῶν μητροπολιτῶν προχαθίσαι τοὺς συγ- 
χέλλους ἐν τῷ συνθρόνῳ. 

(91) Erat quadam proportio dignitatum eccle- 
siasticarum in aula Byzantina cum aulicis,ut que- 
dam illarum quibusdam barum essent pares : quod 
argumentum latius persequitur Cletorologium : sio 
tamen, ut eemper aulice dignitates iis ecclesiasti- 
carum, que sibi gradu analoge essent, preirent. 
Melius ergo Grecus clerus, quam Latinus, memor 
erat precepti Christi de humilitate et. imitatione 
simplicitatis puerilis etcontemnendo ambitu pompes 
mundane, quamvis pauperiatem non professus ; 
&ut potius Grecos, natura non minus ambitiosos 
et, si libertate non caruíssent, eadem ausuros cum 
Latinis, repressit presentia imperatorum.Ques se- 

uuntur obscurius tradita non parum negotii mihi 
ecerunt vertenti. Quod si recte perfecero, letabor, 
sin autem sinistre, non mirum. Conpjectura enim 
magie quam ceri& scientia hic. utendum mihi 
erat. 


997 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


- 


998 


πίσκοποι κατὰ τὸ εἰωθὸς τῇ ἐκκλησιαστικῇ καταστά- À sed simulcum archiepiscopis 307 secundum ordi. 


σει. Τῶν δὲ μητροπολιτῶν τὴν πύλην τοῦ σεκρέτου 
µελλόντων εἰσιέναι, ἀνίσταντα. ἀπὸ τῶν σχάµνων 
οἱ σύγχελλοι, xal ἵσταντα:' καὶ εἰσέρχονται πάντες, 
καὶ κελεύσει τοῦ πατριάργο» καθέζονται ol τε σὀγ- 
χελλοι καὶ oi μητροπολῖται, καὶ περί τινων ἔχκλησια- 
στ'κῶν ὑποθέσεων συναίρει λόγον ὁ πατριάρχης μετ 
αὐτῶν, ola καὶ ὅσα βούλοντα:, καὶ μετὰ μικρὸν xt- 
λεύσει τοῦ πατριάρχου ἀνίστανται καὶ ἑξέρχονται 
πάντες. 


ΚΕΦΑΛ. ζ. 

"Osa δεῖ πὰραφωλάττειν, ὡς τανῦν ἐπιτελεῖται d) 

τοῦ ἁγίου καὶ µεγάλο Κωνσταντίνου ἔτήσιος 

μνήμη (2) xxi τὰ ἐγκαίνια (93) τῶν ἱδρυθέν- 
των τιµίων σταυρῶν (94) ἐν τῷ vip παλατίῳ 

τοῦ Βόνου (95). 

Πρὸ ἡμερῶν, ὅσων ἂν κελεύσωσιν ol δεσπόται, 
γίνεται πρόκενσον ἓν τῷ vip. παλατίῳ τῷ τοῦ Βόνου, 
xai τῃ παραμονῇῃ (90) τελεῖται οἰκειακῶς d, παννυ- 
yis εἰς τοὺς τιµίους xal ἁγίους σταυροὺς (07). Καὶ 
αὐττ τῇ ἡμέρᾳ περὶ ὥραν β’ περιθάλλονται οἱ δεσπό- 
τα! τὰ ὀξξα τούτων σκαραµάγγια xal τὰ τούτων σπα- 
θία, καὶ ἱππεύουσιν ἀπὸ τῶν ἐγεῖσε, xai ἀπέρχονται 
t'; τοὺς Αγίους ᾽Αποστόλους διὰ τῆς ἀπαγούσης 
ὁδοῦ εἰς τὸ» ἄγιον Ιωάννην τὸ ξηροχήπιον (93), κά- 


nem ecclesiasticarum constitutionum, &assurgunt 
quidem syncelli e scamnis [non autem occurruntip- 
8ís, sed suo in loco], persistunt, donec, omnibus in- 
gressis, patriarcha considere omnes jusserit. Ut 
deinceps consederunt pariter eodem tempore tam 
syncelli, quam metropolite, instituit patriarcha 
collationem aut colloquium de argumentis ad Ec- 
clesiam pertinentibus, quot et qualibus οσιυἱ pla- 
cuerit. Paulo post jussu patriarche assurgunt om- 
nes et exeunt. 
CAPUT VI. 

Observanda (prout. nunc quidem ritus esl) in. cele- 

bratione annua memoriz sancti et magni Cons- 


tantini, el encaniorum sacrarum crucium in novo 
palatio Boni dedicatarum. 


Tot diebus ante, quot voluerit imperator, fit pro- 
cessio [geu transit imperator e niagno palatio] in 
novum palatium Boni ; et in vigiliis festi, quem 
diximus, diei peragitur privatim [in gratiam solius 
Dominice devotionis et procul vulgo] pervigilium 
in bonorem venerabilium et sanctarum crucium- 
Ipso autem illo festo die circa horam secundam in- 
duunt domini purpurea sua scaramangia el spathas 
suas, el illinc avecti in equis tendunt ad mdem 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(92) Memorie, μνῆμαι, appellabantur solemnes 
cum supplicationibus et agapis seu silicerniis ap- 
positis et distributis inter pauperes et apud tymbos 
martyrum aut in porticibus ecclesiarum consumptis 
celebrationes emortualium morlis martyrum aut 
suorum cuique affinium annuatium iterate, Vid. 
Du Cange utroque Gloss. h. v. et Muralorius in 
Anecdotis Graecis dissert. de Agapis veterum. Cum 
ilaque Constantinus M. die 22 Maii obierit, insti- 
tutum fuit ab ejus excessu illo die annuum ejus 
memoriae sacrum festum, idemque simul matris 
Helene memorie dicatum ; vid. Menologia Greca 
ad istum diem. *|[In codice Greco Basileensi N. Τ., 
scripto in ueum alicujus ecclesie, additur in mar- 
gine : slc «zv μνήμην τοῦ Κωνσταντίνου xal. Ελένης, 
qua duo postrema festa a Consiantino et Helena 
instituta fuisse, ex Cerimoniali Constantini appa- 
ret. Wetsten. Prolegom. in N. T. p. 19.j' Sintne 
Wetstenii an Leichii hec verba, non expediam, 
cum ad manum non sint illa Prolegomena. Vel- 
lem clarius et uberius exposita, mihi certe non om- 
nino pervia. 

(93) Dixi de verbo ἐγχαινίζειν ad. p. 27. Quando 
autem encenia non primam quamque dedicatio- 


nem : seed dedicationis renovatam memoriam no- D 


tat, positum est pro ἀναχαίνια. Saepius celebrabant 
encenia, non tantum urbium aut ecclesiarum, sed 
etiam natalium aliorumve dierum, quibus cuique 
letum aliquid contigisset. Hinc encceniare, hilaria 
agere, encadnia, munera, qua occasione talis hila- 
ritatis ad amicos mittuntur ; enceniare, aliquem, 
hilariter aliquem excipere et in lautis habere, de 
quibus vid. Du Cange h. v. 

(94) Crucem figere, depangere in aliqua ecclesia, 
est eam dedicare, cultui divino aptam declarare, ce- 
lebrandi veniam dare et initium facere. Fiebat bec 
crucis fixio plerumque sub initia structure, inter- 
dum quoque ede jam exeedificata. Vid. Du Cange 
v, Crucem figere et Σταυροπήγιον. Celebratio igitur 
natalium fizarum crucium in aliqua ecclesia (nam 
una pluresve pro lubitu depangebantur) est idem 
atque celebratio natalis dedicationis ejus. 


(95) Est in hoc loco argumentum, Constantinum 
Seniorem, Leonis fllium, non Juniorem, Romani, 
auctorem esse hujus Cerimonialis. Nam Romanus 
Senior vel Lecapenus, teste Cedreno p. 644, pala- 
tium prope cisternam Boni et in vico Boni con- 
struxit, idem illud, quod hic loci non ab auctore, 
Bed a vicinia palatium Boni novum sppellatur. No- 
vum ergo potuil dici sub Constantino Semore, at 
sub Constantino Juniore jam vetustum illud erat. 
Accedit, quod paulo post Leonis Sapieatis et Basi- 
li Macedonis sepulcra, non recentiora, memo- 
rantur. 

(96) Sic dictus fuit dies proxime festum ante- 
cedens, quia fideles eo inclinante in sacras edes 
conveniebant et tota nocte ibi παρἐμενὸν, ma- 
neant, id est, vigilabant et exspectabant adventum 
esti. 

(97) Non de crucibus illis magnis, spectabilibus, 
pretiosis et insignila veneratione olim cultis, qua 
circumferrj per urbem lustrandi causa solebant et 
in quibus vera crux jactabatur esse, sed de cruci- 
bus ecclesise palatii Boni propriisintelligendum esse 
puto. Nam isto supra dicte Processionales cruces 
majores asservabantur in ecclesia palatina Deipare 
Phari. Obstat tamen, quod p. 308, dicitur magna 
Constantini crux, id est. ills, quam Helena, mater 
ejus, invenit, aut sane illa, quam juxta visionem 
crucis celestis fabrefieri curaverat, in ede palatii 
Boni stetisse. 

(98) Non ignobilis in historia Byzantina locus, de 
cujus situ fatisque agere mei non est instituti. Tan- 
tum rationem appellationis reddere animus est. 
Εο]]οθί ξηροκήπιον notat hortum nudum, absque 
palatio nempe bhorlensi aut suburbano, due alias 
adesse hortis imperialibus solebant. Ἐηρὸν Grecis 
id notat, quod nostratibus drucken in dictione 
drucken Brod, panis siccus, absque obsonio quo- 
cunque tandem, Ita ξηροὶ λίθοι sunt rudia, agrestia 
saxa, &bsque arte, ut creverunt sua sponte, ferro 
non cesa, ut vult Du Cangs ad Alex. p. 208, aut 
nullo cemento, fncto, ut statuit Goar. ad Theo- 
phan. p. 329. fta ξηρὸν ἔδσφος, durum solum, est 


909 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1000 


. BS. Apostolorum per viam,que[ad edes. Joannis, À Χεῖσε τῶν ἵππων ἀποθάντες εἰσέρχονται διὰ τῆς µε- 


in xerocepio ducit. Ut prope venerunt ad SS. Apo- 
stolos, descendunt ex equis, eLintrant per magnam 
portam baptisterii in narthecem, declinantesque ad 
sinistram versus orientem ejusdem oarthecis in- 
trant intra velum ibi suspensum, retro quod selle 
imperiales posite stant, et preparata ipsis jacent 
sua mutatoria, induuntque ibi dibetesia sua et chla- 
mydes, et sio deinceps intrant in naum seu navim 
BS. Apostolorum. Ibi antesanctam portam ter cum 
cereis adorant laudibusque celebrant Deum genu- 
bus flexis, tum declinant ad sinistram versus orien- 
'tem bematis seu tribunalis, quod in illo templo est, 
et procedunt versus sepulera, id est versus 8. Con- 
Btantinum. 1Οἱ, intra portam ad ea sepulcra ducen- 
tem, excipit eos patriarcha ; rursusque Deo in be- 
mate, quod ibi est, trina cum cereis adoratione 
gratum et devotum testantur animum ;traditque pa- 
triarcha seniori domino thymiatum seu thuribulum; 
quicum ille et sanctum bema et tymbum Leonis ος. 
thodoxi domini [patris Constantini Porphyrogeniti], 
et sancte imperatricis Theophanonis 808 [que 
Leonis υχος fuit], et Basilii, imp. orthodoxi atque 
boni, et tandem primi Christiani magnique impera- 
toris Constantini, sancti illius et gloriosi principis, 
iymbum incensat. Post hec peracta revert;turimpe- 
rator cum patriarcha. Et hic quidem intrat in bema 
S8. Apostolorum, facitque benedictionem, et psalte 
incipiunt troparium, quod ab his verbis orditur : 
« Crucis tuse imaginem in celo contemplatus, »etc. 
Imperator autem valedicit et esculum pacis imper- 


tit patriarche, et inter supplicationes atque cantica (; 


procedit una cum magistris et patriciis reliquoque 
senatu, transitque per atrium fornicis Sanctorum 
omnium et per viam, qua illinc in palatium Boni 
ducit, intrat in aulam palatii. Resident ibi ambo 
imperatores in sellis per archontogennemata seu 
valetos allatis et ibi depositis, exspectantes, quoad 
patriarcha cum ecclesiastica supplicabunda proces- 


γάλης πύλης τοῦ λουτροῦ dv τῷ νάρθηκι, xal ἐχνεύ-- 
ουσιν ἀριστερὰ πρὸς ἀνατολὴν τοῦ αὐτοῦ νάρθηχος iv 
τῷ ἐκεῖσς χρεμαμένῳ βήλῳ. Ἐκεῖσε γὰρ xal τὰ fa- 
σιλικὰ Ἱἵστανται σελλία xal τὰ τούτων πὐτρέπισται 
ἀλλάξιμα, καὶ ἀλλάσσουσιν τὰ τε διθητήσια αὐτῶν 
xal τὰς χλαμύδας, xal εἰσέρχονται ἐν τῷ ναῷ τῶν 
Ἁγίων ᾿Απαστόλων, xai πρὸ τῶν ἁγίων θυρῶν διὰ 
τῆς τρισσῆς μετὰ τῶν xrpüv πβροσχκυνήσεως ἀπευ- 
χαριστοῦσιν τῷ θεῷ, xzi ἐκνεύουσιν ἀριστερᾷ πρὸς 
ἀνατολὴν τοῦ αὐτοῦ βήματος, καὶ ἀπέρχονται πρὸς 
τοὺς τάφους (99), ἤγουν εἲς τὸν "Άγιον Κωνσταντῖνον, 
Κάχεῖσε ἔνδον τῆς εἴσαγούσης πύλης δέχεται τούτους 
ὁ πατριάρχης, xal πάλιν ἐν τῷ ἐχεῖσε βήµατι διὰ 
τῆς τρισσῆς μετὰ τῶν κηρῶν προσκυνήσεως ἆπευ- 
χαριστοῦσιν τῷ θεῷ, xai ἐπιδίδωσιν ὁ πατριάρχης 
θυμιατὸν τῷ πρώτῳ βασιλεῖ, xal θυμιᾷ εἴς τε τὸ 
ἄγιον βῆµα καὶ τὸν τάφον Λέοντος τοῦ ὀρθοδόξου 
δεσπότου καὶ τῆς ἁγίας καὶ βασιλίδος θεοφανοῦς καὶ 
Βατιλείου τοῦ ὀρθοδόξου xni ἀγαθοῦ βασιλέως, 
καὶ εἶθ᾽ οὕτως εἰς τοῦ πρώτου καὶ μεγάλου 
Κωνσταντίνου τοῦ ἁγίου καὶ ἐἑνδόξου ᾖβασιλέως. 
Καὶ μετὰ ταῦτα ῥἐἑπιστρέφει ὁ µᾖβασιλὺς μετὰ 
τοῦ πατριάρχου, καὶ ὁ μὲν πατριάρχης εἰσέρ- 
χεται ἐν τῷ βήµατι ποιῶν τὴν εὐχὴν, xal ἀἁπάρ- 
χονται ol ψάλται τὸ τροπάριον' « To) σταυροῦ 
σου τὸν τύπον ἐν οὐρανῷ θεασάµενος.» 'O δὲ βασι- 
λεὺς ἀποχαιρετίσας τὸν πατριάρχην, τοῦτον ἀσπάζε- 
ται, καὶ λιτανεύουσιν (1) µετά τε τῶν μαγίστρων καὶ 
πατρικίων καὶ τῶν λοιπῶν τῆς συγκλήτου, διέρχε- 
ται διὰ τοῦ ἐξαέρου τῆς χόγγχης τῶν Αγίων Πάντων 
καὶ trc ἐχεῖσε ἀπαγούσης ὁδοῦ, καὶ εἰσέρχεται εἰς 
τὴν αὐλὴν τῶν παλατίων, xat σελλίων τιθεµένων τῶν 
ὑπὸ τῶν ἀρχοντοφεννημάτων (2) βασταζοµένων, 
καθέζονται, μέχρις ἄν ὁ πατριάρχης μετὰ τῆς ἐχ- 
χλησιαστικῆς λιτῆς χαταλάθοι. Ἰστέον, ὅτι ἡ λιτὴ, 
μέχρις ἂν εἰσέλθῃ τὴν πύλην τῆς αὐλῆς τῶν παλα- 
τίων, φάλλει τὸ τροπάριον' « Τοῦ σταυροῦ σου τὸν 
τύπον ἐν οὐρανῷ θεασάµενος' » καὶ μετὰ τὸ εἶσελ- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Cedren. p. 403; ἐπὶ ξηροῖσι καθῆσθαι nempe 
λίθοις, Idyllio primo Theocriti, super duris lapidi- 
bus sedere, nullo stragulo, vellere virgultisve sub- 
stratis. Gloss. : Χχαμευνία ἡ ξηροχοιτία, humicuba- 
tio, cubatio in sicca dura humo, nulla substrata 
stragula. Sicum vehiculum est apud Script. Hiat. 
Aug. t. II, p. 37, stragulis aut stramine non stra- 
tum ; πνεῦμα ξηρόν apud Cinnamum pag. 12,ven- 
dws solitarius,quem nulla pluvia comitatur ; M οι 
ξήρὸϊ, collesterrei aut arenacei, nullis saxis, nullis 
venis metallicis intermisti, sed mera terra aggesti, 
e quibus tluentem aquam Hippocrates maxime pro- 
bat; vid. Casaubon. ad Athen. Ἱ. II. c. 8, p. 93. 
Suidas v. Διονύαιος Osogávtep : μάλιστα Πρόχλος 
θεωρήµασι πολλάκις τοῦ µακαρίου Διονυσίου χέχρηται 
xal αὐταῖς δὲ ξηραῖς ταῖς λέξεσι. ἘἙηροπυρῖται lidem 
panes aique oi αὐτόπυροι, tritico solo, absque 
alterius admixtione. Ceterum adhuc notandum 
το ξηροχήπιν, sic nude positum esse pro εἰς τὸ 
»pox?ztw, quod in Latinis expressi. Sepe omil- 
itur eic vel tv et similes prepositiones ; vid. 
ad 308. 
(09) Nam in ede SS. Apostolorum sepulti erant 
plurimi imperatores et in his, qui hoc loco memo- 


D 


rantur, Leo, Basilius, Constantinus M., ut capite 42 
libri secundi constat. 

(1) Est pro λιτανεύει. Sic paulo post xagítovca: 
pro καθέζεται. De hoc. desultorio schemate, quod 
singularem et pluralem promiscue habet, alibi jam 
in superioribus egi. 

(2) Sunt ἀρχοντογεννήματα, quos posterior stas 
ἀρχοντοπούλους nominavit, fllii magnatum, inter- 
dum quoque sanguinis resti juvenes ad ministeria 
minora, non tamen ignobilia, peragenda destinati. 
Vid. Du Cauge h. v. et ad Alexiad. p. 337, et v. 
Adelingi. Sic enim eos, item scutiferos et servientes 
armorum appellabant; item paedagogianos, de qui- 
bus omnibus conf. Du Cange Gl. Lat. Ut hic loci 
archontogennemata sellas imperatori in processione 
deferebant, sic. eliam in Ceremon. Romano faldi- 
sforium cum suis attinentiis porlant servientes armo- 
rum, ut moris est. Velerum quoque tyrannorum 
aliqui ἠνάγχαζον τῶν πολιτῶν τοὺς μὲν διφρο ορεῖν, 
τοὺς δὲ αἀδουχεῖν. etc., teste Atheneo p. 259, quo 
in loco διφροφορεῖν sitne sellam gestare, αἱ pedise- 
quus, quam procedenti domino et alicubi sedere cu- 
plenti substernat ad mandatum, an sit dominum in 
ectica ferre, in medio relinquo. 


1001 


θεῖν τὴν πύλην αβχεται ψάλλειν τῶν 
ἤγουν τὸ, « Δόξα col, Χριστὲ ὁ θεὸς, ἀποσ-όλων 
καύχημα. » Καὶ δὴ τοῦ πατριάρχου πλησιάσαντος ἐν 
τῷ τόπῳ, iv. ᾧ κχαθέζονται οἱ δεαπόται, ἀνιστάμενοι 
ol δεσπόται δέχονται τοῦτον" Καὶ εὐθέως τελεῖται ἡ 
ἀκολουθία (3) τῶν ἐγκαινίων, χαθὼς εἴθισται τῇ Ex- 
χλησιαστιχῇ χαταστάσει, xai τῶν ἀνοίξεων (4) τελε- 
σθέντων, εἰσέρχονται ol δεσπόται μετὰ τοῦ πατριάρ- 
χου, καὶ ἀπάργονται iv. τῷ βήµατι τοῦ ἁγίου Κων- 
σταντίνου (5) (τὰ γὰρ ἐκεῖσε βήματα, τὸ μὲν fv 
τῆς ἀχίας Ἑλένης ὑπάργχει, τὸ δὲ ἕτερον, ἐν ᾧ καὶ 
τὸ ἀργυροῦν γιθώριον, τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου τυγ- 
χάνει) κἀχεῖσε διὰ τῆς τρισσῆς μετὰ τῶν κηρῶν 
προσκυνήσεως ἀπευχαριστοῦσιν τῷ θεῷ, καὶ ὑπο- 
στρέφοντες ἐξ ἀριστερᾶς ἀνέρχονται τὰ βάθρα, καὶ 
Ίστανται ἔμπροσθεν τοῦ μεγάλου σταυροῦ τοῦ ἁγίου 
Κωνστάντίνου, ἐκδεχόμενοι τὴν τοῦ ἁγίου Βύαγγε- 
λίου ἀνάγνωσιν, καὶ τὴν τῆς ἐκτενοῦς ἀπόλυαιν, 
ἀνέρχονται iv τῷ ἐχεῖσε παλατίῳ, xal μετὰ τὴν τῆς 
λειτουργίας ἀπόλυσιν συνεστιῶνται τῷ πατριάρχη καὶ 
τῇ συγκλήτῳ xal µητροπολίταις, οἷς ἂν χελεύσωσιν. 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTIN.E LIB. II. 


1002 


ἐγχαινίων, A sione eodeni advenerit. Intrante illa processione in 


portam aule palatii, souat adhuc troparium modo 
memoratum : « Crucis tue, » etc., ea vero porta 
transita, incipit troparium cani diei enceniorum vel 
dedicationis proprium, scilicet illud, quod incipit 
& verbis : « Gloria sit tibi, Christe Deus, qui es 
argumentum gloriationis apostolorum. » Patriarche 
tum ad illum locum appropinquanti, in quo sedent 
imperatores, assurgunt hi, et beneventant ipsum. 
Protinusque perficitur ritus enceniorum seu dedi- 
cationis, sanctarum nempelcrucium, quemadmodum 
Secundum constitutiones ecclesiasticas fleri mos 
est; et post peractas ancxxes [seu cerimonias, que 
precedurt apertionem templi], intrant domini cum 
patriarcha [in des sacras, que sunt in palatio 
Boni], proceduntque ad bema S, Constantini. (Sunt 
enim ibi duo bemata, unum S. Helene, alterum 
S. Constantini, argenteo ciborio ornatum.) Ter ibi 
cum cereis adorant Deum, et redeunt deinceps & 
sinistra parte, ascendunt gradus et magnam oru- 
cem S. Constantini ducentes ; et consistunt coram 


ea, prestolantes recilationem sancti Evangelii, et, extensa finita, ascendunt in pulatium templo conti- 
guum, peractaque liturgia seu divino oflicio, epulantur cum patriarcha et senatu et metropolitis, 


delectis nempe et invitatis. 
ΚΕΦΑΛ. Z. 
*Oex δεῖ παραφυλάττειν τῇ ἑορτῇῃ Καὶ προελεύσει 
τῶν ᾽Αγίων πάντων (6) 
Ἰστέον, ὅτι ἡ προέλευσις τῶν Αγίων πάντων έπι- 
τελεῖται χατὰ τὸν τύπον τῆς µεσονηστίµου (7), καὶ 
ὡς τὰ νῦν ἐπιτελεῖται f] τε δευτέρα τῆς διαχαινησἰ-- 


309 CAPUT VII. 


Observanda in festo et processione Sanctorum 
omntum. 


Processio Sanctorum omnium peragitur secun- 
dum ritum mesonestimi seu mediane vel medias 
quadragesimarum hebdomadis, el secundum ritum, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(3)Jam sepius vidimus, hanc vocem pro lota (; duodecim cruces in ecclesie parietibus depiclas. 


serie, ordine liturgie occurrere. Latinis medii sevi 
eat sequentia et officium. Ordo Rom. in ritibus Pa- 
schalis convivii : cantores ex pracepto domini pon- 
Lificis cantanl sequentiam, qus sil. conveniens Pa- 
sche, modulatis organis. Vid. Du Cange Gloss. Lat. 
h. v., qui tamen aliter derivat. Neque vetustis 
Grecis 1gnota fuit vox hoc sensu. Alciphro p. 408, 
τῆς ἑστιάσεως τὴν ἀχορλουθίαν dixit, et ordinem con- 
vivii Petronius. Medii quoque Latini consequentia 
pro serie dicebant. Lambertus Vita S. Heriberti : 
favel in íd ipsum tola curia una consequentia. 

(4) Apertio, 3voiztc, τὰ ἀνοίξια sunt ritus dedi- 
cationis ecclesie. Ad dedicationem et inauguratio- 
nem ecclesie requiritur primum τὰ ἐγχαίνια, ea, 
que in nova nondum consecrata ecclesia fleri de- 
bent, preces et consecratio ecclesie cum trinis 
processionibus, cum laudibus et gloria, ut loque- 
bantur, seu hymnis et funalibus circa ecclesiam 
adhuc elausam ; alterum ἡ ἄνοιξις, quando ad fla- 
gitationem episcopi vel presbyteri alteriusve dedi- 
canti&, exira portam narthecis cum reliquiis depo- 
nendis in eoclesia stantis, aperitur porta ab illis, 
qui intus sunt ; tertium ὁ ἐνβρονιαμὸς, quando dedi- 
cans sacerdos semetipsum, aut alium ecclesie illi 
prefuturum in throno seu sede presbyteriali in 
summa tribuas collocat ; vid. Du Cange v. ΄Ανοιξις 
et auctores, qui de ritibus Grecorum sacris scri- 
pserunt. Interim juvat quee Durandos Rationalis di- 
vinor. offic. |. I, c. VI, de ritibus, quibus Latini 
ecclesiam dedicant, tradit, pro parie ascribere. 
Quarto, ait dicendum est, qualiter ecclesia dedice- 
tur. Et quidem omnibus de ecclesia ejectis, solo dia- 
cono ibi remanente recluso, episcopus cum clero 
anle. fores ecclesia aquam non. sine sale benedicit ; 
interim intrinsecus ardent duodecim luminaria ante 


Ῥλπκοίι. Gn. CXII. 


Poslmodum vero, clero et populo insequente, cir- 
cumeundo ecclesiam exterius cum fasciculo hysopi- 
parietes aqua benedicta aspergit et. qualibet vice. ad 
januam ecclesie veniens percutit. superliminare cum 
baculo paslorali, dicens : Altollite portas, principes, 
vestras etc. Et diaconus deintus respondet : Quis est 
iste re» gloriosus ? Cui pontifex : Dominus fortis. 
Terlia vero vice reserato oslio ingreditur pontifex ec- 
clesiam cum paucis ev ministris, clero et populo fo- 
ris manente, et dicil lilanias, etc. Longam tractatio- 
nem de sacra cde dedicanda habet Symeo Thes- 
salonicengis a p. 114 — 125, multis capitibus, 
quorum indicem habet Fabricius Bibl. Gr. t. ultimo 
p. 64, 65, ubi inter alia cap. 118 quaeritur, quare 
claudantur poris, διὰ τί χλείονται at πύλαι καὶ τὸ, 
"Aoxte πύλας ἄδεται; ο. 120 : xl δύναται d πρὸ 
τῶν πυλῶν ἐγχαινίων εὐχή ; Caput 124 est περὶ 
τῆς τάξεως τῶν ἐγκαινίων. quod, nisi brevitati stu- 
dendum esset, totum transcriberem. 

(5) Pro sancto habere Grecos Constantinum M. 
et dies festus ejus memorie sacer. et are ipsi de- 
dicate testantur. Nihil ergo, quamvis Christianus, 
Augusto deterioris in apotheosi conditionis fuit. 
Cum autem in una ecclesia multas aras habeant 
Greci, necesse est, ut tribunas quoque totidem, quot 
aras habeant. 

(0) Festum Sanctorum omnium incidebat in fe- 
stum S. Trinitatis more nostro seu in octavas Pen- 
tecostes. 

(7) Est omnino ἡ µεσονήστιµος mediana seu he- 
bdomas Quadragesimarum media ; vid. Du Cange h. 
v. utroque Gloss. Rectius tamen hic quidem preci- 
puam istius hebdomadis partem, Dominicam ejus 
diem, intelligas, eamque nomine totius appellatam 
existimes, ut partem capitalem. 


EY 


1003 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1004 


quo nuno celebrantur lam secunda feria diacene- A poo καὶ ἡ Κυριακή τοῦ ᾿Αντίπασχα. Κατέρχονται δὲ 


simi vel septimane renovationis, id est Paschalis, 
quam Dominica antipascha, vel quse proxime fe- 
stum Paschatis sequitur. Descendunt domini ex 
equis in porta sanctorum Apostolorum ad horolo- 
gium ejusdem ecolesie ducente, et inde, stipati 8 
cubiculo et consuetis proceribus, declinant versus 
dextram, trejectoque narthece templi sanctorum 
omnium, ascendunt in catechumenia ejusdem tem- 
pli, et intrant intra velum ibi suspensum, fiuntque 
cetera, quemadmodum mos est fleri in reliquis 
processionibus, per quas domini ad sanctos Apo- 
stolos in equis vehuntur. Adveniens interim cum 
turba processionale patriarcha consistit intra sedem 
SS. Apostolorum extra cancellos sacrificatorii, tem- 


poreque opportuno ingruente, intrant praepositi ad B 


Augustos, et amiciunt eos ipsorum tunicis. Exeuntes 
extra velum dominos excipiunt et venerantur ma- 
gistri et patricii, fitque ibi doche seu exceptio et 
consalutatio dominorum et procerum, qua peracta, 
clamat cerimoniarius, nutu prepositi admonitus : 
« Celeusate » [seu : « velitis movere »]. Sic descen- 
dunt per cochleam et narthecem ; et egredientes e 
narthece Sanctorum omnium excipit atque venera- 
tur poraticus demus [seu suburbana e Pera factio] 
Venetorum eum domestico scholarum dominis udo- 
rata seria rosis implexa tradente. Paulo illinc ante- 
quam ingrediantur domini in horologium, excipiunt 
eos in atrio demarchus Venetorum cum factione 
alba, serta et ipse quoque porrigens. Dominos jam 
ipsam horologii SS. Apostolorum portam intrantes 
excipit excubitus (seu prefectus excubitorum) cum 
demo peratico Prasinorum, et ipse quoque corollas 
tradens. Et tandem intrantes dominos in portam 
gyneconita seu stationis mulierum in ede SS. Apo- 
stolorum, excipit demarchus Prasinorum cum fac- 
tione russa, tradens et ipse, que ceteri. Sic porro 
libere absque impedimento procedentes dominos 
excipit patriarcha extra cancellos sancti bematis 
(vel tribunalis), osculoque pacis invicem dato, in- 
trant simul in sacrificatorium, 3110 ubi domini 
endytam seu tapetem altari instratum et sacrum 
Evangelium osculantur, patriarcha utrumque pro- 
tendente et ori admovente. Exinde ordiuntur sup- 
plicabundam processionem, clero canente illud : 
« Gloria tibi, Christe Deus. » Domini hac in pro- 


ol δεσπόται ἀπὸ τῶν ἵππων ἓν τῇ πύλῃ τῶν ᾽Αγίων 
Αποστόλων τῇ εἰσαγούσῃ πρὸς τὸ ὠὡρολόγιον τῆς 
αὐτῆς ἐχκλησίας, κἀχεῖθεν δηριγευόµενος (8) ὑπὸ 
τοῦ κουθουχλείου καὶ τῶν iE ἔθους ἁρχόντων ἐκτεύ- 
ουσι δεξιὰ, καὶ διέρχονται διὰ τοῦ νάρθηχος τῶν 
Ἁγίων πάντων, xai ἀνέρχονται ἐν τοῖς κατηχουµε- 
νίοις τῆς αὐτῆς ἐκχλησίας, καὶ εἰσέρχονται ἔνδον τοῦ 
ἐχεῖσε χρεµαμµένου βήλού, καὶ τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖτχι xa- 
θὼς καὶ iv ταῖς λοιπαῖς προελεύσεσι», ἐν alc ἀπέρχον- 
ται οἱ δεσπόται ἔφιπποι slc τοὺς ᾽Αγίους Αποστόλους, 
'O δὲ πατριάρχης μετὰ τῆς λιτῆς καταλαθὼν ἵσταται 
ἔνδον τῶν ᾽Αγίων ᾽Αποστύλων ἔξω τῶν κιγχλίδων τοῦ 
θυσιαστηρίο», καὶ τοῦ καιροῦ καταλαθόντος, εἰσέρχον- 
ται ol πραιπόσιτοι xal περιθάλλουσι τοὺς δεσπότας τὰς 
ἑαυτῶν χλανίδας' ἐξερχομένων δὲ τῶν δεσποτῶν τοῦ 
βήλου, δέχονται τούτους ol τε µάγιστροι καὶ πατρίχιοι, 
καὶ γίνεται ἐχεῖσε δοχἡ, xal ἀπὸ νεύµατος τοῦ πραιπο- 
σίτου λέγει ὁ τῆς καταστάσεως. « Κἐλεόσατε.»Καὶ κατ- 
έρχονται διά τε τοῦ χοχλιοῦ καὶ τοῦ νάρθηκος, καὶ ἐχ- 
θαινόντων τὸν νάρθηκα τῶν Αγίων ᾽Αποστδλων (9), 
δέχεται τούτους ὁ περατικὸς δῆμος τῶν Βενέτων μετὰ 
καὶ τοῦ δοµεστίκου τῶν σχολῶν, xal ἐπιδίδωσιν à 
δοµέστικος τῶν σχολῶν τοῖς δεσπόταις τὰ ῥοδόπλακα 
ὀσφράδι:. Καὶ pev! ὀλίγον πρὸ τοῦ εἰσελθεῖν εἷς τὸ 
ὡρολόγιον δέχεται εἷς τὸ ἐξάερον ὁ δήµαρχος τῶν 
Βενέτων μετὰ τοῦ δήµου τοῦ λευκοῦ, καὶ αὐτὸς ἔπι- 
διδοὺς ὁμοίως τοῖς δεσπόταις, Kal εἰσιόντων τῶν δε- 
σποτῶν εἲς τὴν pav ὡς πρὸς τὸ ὡρολόχιον τῶν 
Αγίων ᾽Αποστόλων, δέχεται ὁ ἐξκούθιτος µετά τοῦ 
περατικοῦ δήµου τῶν Πρασίνων, καὶ ἐπιδίδωσι καὶ 
αὐτὸς ὁμοίως. Καὶ πάλιν εἰσιόντων τῶν δεσποτῶν 
εἰς τὴ» θύραν τοῦ Ὑυναικίτου τῶν 'Αγίων ᾿Αποστό- 
λων, δέχεται ὁ δήμαρχος τῶν Πρασίνων μετὰ xai τοῦ 
δήµου τοῦ ῥουσίου, καὶ ἐπιδίδωσι καὶ αὐτὸς ὁμοίως. 
Καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἀπέρχονται ol. δεσπόται, καὶ δέχεται 
τούτους ὁ πατριάρχης ἔξω τῶν κιγκλίδων τοῦ ἁγίου 
βήματος, καὶ ἀσπάζονται ἀλλήλους, καὶ εἰσέρχονται 
ἅμα tic τὸ θυσιαστήριον, xal ἀσπάζονται οἱ δεσπόται 
τὴν ἑνδυτὴν καὶ τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον, δηλονότι ὑπὸ 
τοῦ πατριάρχου προσφερόµενα, καὶ αἴρουσιν ἀπὸ τῶν 
ἐχεῖσε τὴν λιτὴν, ψάλλοντος τοῦ κλήρου τὸ, « Δόξα 
voi, Χριστὶ ὁ θεός. » Τῶν δὲ δεσποτῶν ἐξερχομένων 
τὸ βῆμα, λαμθάνουσι παρὰ τῶν πραιποσίτων xmpla 
λιτανίχια, καὶ dpa τοῦ πατριάρχου λιτανεύουσι µέ- 
χρι τῶν ᾽Αγίων πάντων, καὶ τῆς ἀκολουθίας τῶν 


cessione e bemate egredientes accipiunt a prepo- [) ἀνοίξεων τελεσθείσης, ἤγουν τῶν ἐγκαινίων, εἶσ- 


sitis cereos processionales, et sic, comitante patriar- 
cha, procedunt cantantes Deoquesupplicantes usque 
&d s&dem Sanctorum omnium ; ubi post peractum 
&anoxeon seu apertionum, vel, quod idem est, en- 
ceniorum officium, (id est post dictas preces, que 
in annuatim renovanda dedicate istius edis memo- 
rja dici solent, et per quas nemini ad clausam edem 


οδεύουσι xal εἰσέρχονται dv τῷ βήµατι, καθὼς d 
συνήθεια ἔχει, καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε διὰ τοῦ πρὸς ἆνα- 
τολὴν δεξιοῦ µέρους εἰσέρχονται ἐν τῷ εὐκτηρίῳ 
τῆς αὐτῆς ἐχκλησίας τοῦ ἁγίου μάρτυρος Λέοντος, 
κἀκεῖσε διὰ τῆς τρἰσσῆς μετὰ τῶν κηρῶν προσκυνή- 
σεως ἀπευχαριστοῦσιν τῷ θεῷ, xal εὐθέως άποχαι- 
βετίζουσι τὸν πατριάρχην, τοῦτον ἀσπαζόμενοι. Καὶ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(8) Ita est in membranis pro δηριγευόµενοι, quod 
precedentia et sequentia pluralia flagitant. 

(9) Ita membrane. Contextus tamen monstrat, 
legendum esse ἁπάντων, αἱ in Latinis dedi, Nam 


imperator ex ede 98. Omnium in edem 98. A 
stolorum procedebat, patriarcha vero e patriarobee 
vel 8. Sophia protinus κά 889. Apostolos. 


1005 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


1006 


ὁ μὲν πατριάρχης ἀπέρχεται εἷς τους 'Ἁγίους πἀν- À adilus patet,) inferunt pedem, et progrediuntur in 


τας. Οἱ δὲ δεσπόται διὰ τοῦ ἔνδον τοῦ βήματος χυ- 
λίου ἀπέρχονται εἰς τὸ εὐχτήριον τῆς ἁγίας xal 
βασιλίδος θεοφανοῦς. Κάχεῖσε ἀπαλλάσσουσι τὰ χλα- 
νίδια, καὶ καθέζονται ἐκδεχόμενοι τὴν τοῦ ἁγίου 
Βὐαγγελίου ἀνάγνωσιν. Ίοῦ δὲ ἁγίο Εὐαγγελίου 
μέλλοντος ἀναγινώσκεσθαι, ἐξέρχονται Ete τοῦ αὐτοῦ 
εὐκτηρίου, xai ἵστανται (10) ἕνδον τοῦ ἕλεῖσε ἆπο- 
χρεμαμµένου βήλου ὡς πρὸς τὸ βῆμα, xai ποιοῦνται 
τὴν τοῦ ἁγίου Εὐχγγελίου ἀχρόασιν, xai μετὰ τὴν 
τελείωσιν τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου εἰσέρχονται πάλιν dv 
τῷ αὐτῷ εὐχτηρίῳ τῆς ἁγίας θεοφανοῦς, xal χαθ- 
εζόμενοι στοχιοῦσι τὸ χλητώοιον, xal εἶθ᾽ οὕτως πε. 
ῥριθάλλονται τὰ χρυσοπερίκλειστα σαχία, xal διέρχον- 
ται διὰ τοῦ νάρθηκος τοῦ εὐχτηρίου τοῦ ᾿Αγίου 
Ὑπατίου xai τοῦ ἐχεῖσε ἐξάγοντος ἐζαέρου, xal ἀπὸ 
τῶν ἐκεῖσε ἀνέρχονται διὰ τῆς ξυλίνης σκάλας τῆς 
ἐξαγούσης ἔξω τοῦ ᾽Αγίου Κωνσταντίνου τῆς ἀναγού- 
σης εἷς τὰ κατηχούµενα τῶν Αγίων ᾿Αποστόλων, 
καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε διέρχονται διὰ τῶν κατηχουµε- 
νίων τῶν Αγίων ᾿Αποστόλων, xal εἶσέργονται εἲς 
τὰ παλάτια. Κάχεῖσς πὐτρέπισται ἡ τιµία αὐτῶν 
τράπεζα, Τὰ δὲ ἐπὶ τῆς τραπέζης τελούμενα xai τὰ 
τῆς δειλινῆς προελεύσεως, καθὼς προείρηται, ὁμοίως 
τῆς δευτέρας τῆς διακαινησίµου καὶ τῆς νέας Ku- 
ριακῆς, καθὼς, τὰ νῦν ἐπιτελοῦνται. 


ejus edis bema, prout mos est ; et exinde per dex- 
tram tribunalis orientalem plagam intrant in ora- 
torium, quod ibidem est, S. Leonis martyris, et 
trina cum cereis adoratione Deum ibi venerati,pro- 
tinus valedicunt etosculum pacis dant patriarchee. 
Et patriarcha quidem abit in edem Sanctorum om- 
nium : domini autem per cyclium, qua est intra 
bema, abeunt ad eucterium sancte imperatricis 
Theophanonis [quod est in ede SS. Apostolorum], 
ibique depositis tunicis, exspectant tempus, quo 
recilari sanctum Evangelium debet. Eo instante, 
exeunt oratorio, et stant intra velum ibidem ea 
parte, qua? bema respicit, suspensum, audiuntque 
(a nemine conspecti] lectionem sancti Evangelii. 


p Qua finita, redeunt in idem sancte Theophanonis 


eucterium, ibique residentes ordinant cletorium 
[id est nominatim deBignant et a nomenclatore ci- 
tari jubent, quos eo die sibi volunt convivas ac- 
cumbere]. Tum induti sagis auro septis transeunt 
per narthecem eucterii seu sacelli S.Hypatii et per 
atrium illi pretensum ; inde oscendunt per scalam 
ligneam, que ex ede 8. Constantini exeuntes in 
catechumenia SS. Apostolorum docil ; trajectisque 
modo dictis SS. Apostolorum catechumeniis,intrant 
in palatium [isti edi adstructum) ; ubi parata ipsis 


est sacra mensa. Ritus aulem in prandio, item in processione pomeridiana, observandi sunt, ut nuno 
quidem fiunt, [similes illis,] quoe in descriptione processionis ferite secunde diacenesimi [seu proxime 
a Paschatis festo], et nove Dominice [seu, ejus, qua in albis dicitur,] exposuimus. 


ΚΕΦΑΛ. Π’. 
"Osa δεῖ παραφυλάττειν «fj πρώτῃ 
στου μηνὸς, τοῦ τιµίου καὶ 
ἐξερχομένου. 

Ἰστέον, ὅτι, αἱ μὲν λάχῃ dj πρώτη τοῦ Αὐγούστου 
ἐν Κυριαχῇ, ὀφείλει ἐξέῶχεσθαι ἀπὸ τοῦ σκευοφυλα- 
xloo τοῦ μεγάλου παλατίου (11) ὁ τίμιος σταυρὸς τῇ 
ὄπισθεν Κυριακᾷ, ἤγουν πρὸ ἑπτὰ ἡμερῶν τῆς πρώ- 
της τοῦ Αὐγούστου, Εξέοχεται δὲ ψάλλοντος τοῦ ὄρ- 
θρου περὶ τρίτην J| καὶ ἕκτην ᾠδὴν, xai ἀποτίθεται 
ἐν τῷ σκευοφυλακίψ, xai ὑπὸ τοῦ πρωτοπάπα βαλ- 
σαμιζόµενος (12) προτίθεται ἐν τῆ ἐκκλησίᾳ εἰς 
προσχύνησιν πάντων. Καὶ μετὰ τὴν ἀπόλυσιν τοῦ 
ὄρθρου παρίσταται ἅπας ὁ βασιλειος χλῆρος ψάλλων 
τὰ συνήθη σταυρώσιμα, καὶ ὅτε κελεύσουσιν οἱ δε- 
σπόται, εἰσέρχονται xal ἁσπάζονται αὐτὸν, καὶ 


τοῦ Αὐγού- 
ζωοποιοῦ σταυροῦ 


311 CAPUT VIII 
Observanda Kalendis Augusti, prodeunte in publicum 
fen] ni et vivifica cruce [in qua Christus passus 
uit). 

Si Kalendas mensis Augusti in diem Dominicum 
incidere contingat,debet sancta crux proxime pre- 
cedente die Dominica seu die retro septimo e sceu- 
ophylacio [vel custodiario pretiosorum vasorum et 
sacrarum reliquiarum] magni palatii expromi et 
produci,quotempore matutinaseanunt,intra tertiam 
gexlamve odam. Et primum depromptus e sede sua 
el depositus humi in sceuophylacio, balsamisatur 
vel inungitur sacris unguentis a (cleri regii] proto- 
papa ; dein proponitur sic in ecclesia (magni palatii, . 
Deipare Pbhari, ut videtur, aut et nea] communi 
omnium adorationi.Tum post finitum officium ma- 


ἀπερχόμενοι καθέζονται ἐπὶ τοῦ χρυσοτρικλίνου elc D tutinum accedit ad eam sanotam crucem,et coram 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTA RIUS 


(10) Stetisse ad Evangelii lectionem imperatores, 
e variis Nostri locis patet; vid. p. 308 fin. Fide- 
les quoque idem fecisse, demonstravit Valesius ad 
Philostorg. I1I, 6.Conf.Leo Allatius de libris Grec. 
Eccles. Bibl. Gr. Fabr. t. V, p. 24 

(11) Magnum palatium est ordinaria residentia 
imperatorum etopponitur aliis urbanis et suburba- 
nis. Quia vero sceuophylacium est tantummodo 
sedium sacrarum,debet hicquoque ecclesia palatina 
intelligi, et quidem Deipara Phari, ut e p. 312, 
patet. Quapropter verba aut et Nea in Latinis hu- 
jus pagine 311, deleri velim. 
. (42) Magnam curam adhibet Greca Ecclesia ia 
idolorum suorum cultu, neque minus Latina. Ter- 
gebant, ungebant ea singulis annis, novam quoque 
$tolam annuatim induunt,concedere gentilibus im- 


pium ducentes. Ordo Roman. p. 572 : Cruz es 
desuper inuncta balsamo et singulis annis eadem 
uncito renovatur, quando dominus Papa cum cardi- 
nalibus facil. processionem in FEzaltatione S. Crucis. 
Sic quoque pagani, qui, teste Artemidoro p. 122, 
c. 34, idola sua solebant ἐκμάσσειν, siccis pannis 
laneis aut linteis extergere, καθχίρειν, aqua, sa- 
pone, scalptris, setis porcinis sordes abluere et re- 
vellere, ἀλείφειν, ungere, quod Noster βαλσαμίζειν 
appellat, σαροῦν τὰ πρὸ τῶν νεῶν xai τὰ πρὸ τῶν 
ἀγαλμάτων. Quibusdam gentilis ea erat dignitas 
et cura ungendi et lavandi idola.Sic Phidiz ἔκγονοι 
erant φαιδρυνταὶ Jovis Olympii, teste Pausania in 
Eleis,quorum erat setstuam illam celeberrimam se- 
mel per annum abstergere et ornare, 


1007 


6ΟΝΡΤΑΝΏΌὉΝΙ ΡΟΒΡΗΥΒΟΑΕΝΙΊΙ 


1008 


ea consistit totus clerus palatinus,canens consueta Α τὴν συνήθη xai καθημερινὴν προέλευσιν. Καὶ εἴἶθ᾽ 


Btaurosima vel cantica in laudem crucis. Domini,si 
volunt,[exeuntes e sacro cubiculo, ante consuetam 
processionem] intrant [in ecclesiam] et venerati 
crucem abeunt,residentquein chrysotriclino et pera- 
gunt ea,que in consuetaquotidiana processione vel 
conventu procerum in aulam peragi mos est.Papias 
tum sublatam in capitegerens sanctam crucem,indu- 
tug scaramangioelsago purpureo stipatusqueobse- 
quio cleri palatini et protopapseS. Stephani, Daphnes 
et dietariorum tam Stephani quam palatii,et horum 
quidem omnium cereos geslantium,procedit[ex eccle- 
sia palatii]perheliacum seusolarium([illi pretensum], 
et praeter chrysotriclinum.Inde ulterius prolata orux 
deponitur et exponitur communi totius senatus ado- 
rationi in lausiaco,et quidem in ejus sinistra parte 
ante portam eucterii S.Basilii.Adoratam itaque ibi 
crucem rursus attollit papias,et procedit eodem in 
obsequio,deponitque in palatio Daphnes in templo 
Sancti Protomartyris Stephani. Die vero vigesimo et 
octavo mensis Julii incipitcrux obire atque sanctifi- 
care omnem locumomnemque domum regie hujus 
urbis, quam Deus conservare velit ; neque edificia 
tantum,sed etipsos urbisrurosobitatquesanotiflcat; 
quoetipsaurbs etei circumjectagratia et sanctifica- 
tioneimpleantur.Illa Crucisobitio continuat usque ad 
diem Augusti mensis decimam tertiam. Ea enim die 
mane redit in sacrum palatium, et proponitur super 
senzo[id est sessu vel throno],quistatin chrysotricli- 
no. Diaetarii ad hecconsuetaBtaurosimata seu tropa- 
riainlaudem cruciscanunt,factaque extensa a proto- 
papa, Daphne 31312 addunt ipsi benedictionem, 
figentes pro more [id est,voventes concepta consue- 
taque formula:Velit Deus et urbem,etin ea sanctam 
crucem, στερεὰν, fixam, immobilem nullaque cala- 
mitate percellendam essejubere].Et protinus rursus 
altollitur crux a papia, circumlataque in obsequio 
protopape Daphnes et disetariorum obit atque sanc- 
tificat cubicula palatii ipsumque totum. Deinceps 
deponitur in oratorio 8. Theodori. Sub vesperam 
infert eam papias et deuterus in Pharum,ubi sceu- 


C 


οὕτως αἴρων ὁ παπίας τὸν xlptov σταυρὸν ἐπὶ τῆς 
κεφαλῆς, ὃηλονότι φοροῦντος αὐτοῦ σκαραμάγγιον 
xal σαγίον ἀληθινὸν, ὀψικευόμενος ὑπὸ τοῦ βασιλείου 
κλήρου xai τοῦ πρωτοπάπα τῆς Δάφνης τοῦ ᾽Αγίου 
Στεφάνου καὶ διαιταρίων τοῦ ᾽Αγίαυ Στεφάνου καὶ 
τοῦ παλατὶου, πάντων κηροὺς βασταζόντων, διέρχε- 
ται διᾶ τε τοῦ ἡλιακοῦ val τοῦ χρυσοτριχλίνου, καὶ 
ἀπαγόμενος προτίθεται εἲς προσχύνησιν πάσης της 
συγκλήτου ἐν τῷ λαυσιακῷ ἐν τῷ ἀριστερῷ μέρει 
πρὸ τῆς πύλης τοῦ εὐκτηρίου τοῦ ᾽Αγίου βασιλείου, 
Καὶ μετὰ τὴν προσχύνησιν πάλιν βαστάζεται παρὰ 
τοῦ παπίἰου, δηλονότι ὀψικευόμενος ὑπὸ τῶν προει» 
ρηµένων, xal ἀποτίθεται iv τῷ παλατίῳ τῆς Δάφνης 
ἐν τῷ ναῷ τοῦ 'Ayloo Ἱρωτομάρτυρος Στεφάνου. To 
δὲ xx τοῦ Ἰουλίου μηνὸς ἄρχεται περιπολαύειν (13) 
καὶ ἁγιάζειν πάντα τόπον καὶ πᾶσαν οἴκίαν ταύτης 
τῆς θεοφυλάκτου καὶ βασιλίδες πόλεως, ἀλλὰ μὴν 
καὶ αὐτὰ τὰ τείχη, ὡς ἂν καὶ αὐτὴ ἡ πόλις καὶ τὰ 
πιρὶ αὐτὴν πάντα τῆς χάριτος καὶ τοῦ ἁγιασμοῦ 
πληρωθωσιν, µέχρι τῆς ty τοῦ Αὐγούστου µηνός. 
Ἐν αὐτῇ γὰρ τῇ ιΥ τοῦ αὐτοῦ μηνὸς πρωί εἰσέρχε- 
ται dv τῷ ἱερῷ παλατίῳ xal προτίθεται πάνω τοῦ 
σέντζου τοῦ ἱσταμένου ἐν τῷ χρυσοτρικλίνφ. Οἱ δὲ 
διαιτάριοι ψάλλουσι τὰ συνήθη σταυρωσίµατι, καὶ 
ἐχτενοῦς γινοµένης ὑπὸ τοῦ πρωτοπάπα τῆς Δάφντς. 
ἀποδιδοῦσιν τὴν εὐχὴν, στερεοῦντες (44) χατὰ τὸ 
εἰωθός. Καὶ εὐθέως αἱρόμενος ὁ σταυρὸς πάλιν ὑπὸ 
τοῦ παπἰου καὶ ὀψικευόμενος ὑπὸ τοῦ πρωτοπάπα 
τῆς Δάφνης καὶ τῶν διαιταρίων περιέρχεται ἁγιάζων 
τούς τε χοιτῶνας xai ἅπαν τὸ παλάτιον. Καὶ elg 
οὕτως ἀποτίθεται dv τῷ εὐκτηρίῳ τοῦ ᾽Αγίου θιοδώ- 
ρου, καὶ τῇ ἑσπέρᾳ εἰσφέρει αὐτὸν ὁ παπίας καὶ ὁ 
δεύτερος εἷς τὸν Φάρον, παραδιδόντες αὐτὸν τῷ 
σκευοφύλακι, xal τῇ ἕωφεν, ψάλλοντος τοῦ ὄρθρου 
τρίτην Tj καὶ ἕκτην ᾠδὴν, ἑκμασσομένου παρά τε τοῦ 
πρωτοπάπα καὶ τοῦ σκευοφύλαχος, ἀἁποτίθεται ἓν 
τῷ ἱερῷ σκευοφυλακίῳ. El δὲ ἐν δευτέρας (15) Adyy 
ἡ πρώτη τοῦ Αὐγούστου, ὀφείλει ἐξέρχεσθαι τῇ ὅπι- 
σθεν Κυριακῇ, ἤγουν πρὸ γ΄ ἡμερῶν τῆς α τοῦ Αὖ- 
χούστου. Et δὲ iv τρίτῃ λάχῃ fj πρώτη 1009 Αὐγού- 


VARLE LECTIONES 


5 4, πρώτη τῇ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(13) Describit Christianorum ambarvalia, qui ϱ Et pondus tandem certitudinemque addit Goarus 
a 


cruce et Sanctorum reliquiis circum urbis muros 
et per plateas cireumgestatis putabant mala omnia 
se averruncaturos esse. Vita 8. Aniani Episcop. 
Aurelian. (apud Du Cangium v. 4mbulatorium) : 

ntifex fisus in Domino per muri ambulatorium 
[est τὸ µεσοτείχιον, pomaria; nos Zwinger appella- 
mue] Sanctorum gestans pignora. 

(14) Quid sit στερεοῦν et sicne simpliciter, an 
στερεοῦν τὴν εὐχὴν dicatur, fateor me nescire.Quod 
in Latinis dedi, non certa scientia, sed conjectura 
ductus dedi, ne omnino preterirem intactum, et 
quo2 videretur locus impuiatam sententiam,si non 

agitare, saltem ferre. Favet ei certe conjecture 
id, quod inter acta seu laudes et acclamationes 
festivas votaque felicitatis unanimi voce cantari 
solita esset etiam hac formula : στερεώσει ὁ θεὸς 
τοὺς βασιλεῖς ἡμῶν : vid. e. ο. p. 376 : item hec ; 
τοῦτο τὸ βασίλειον Κύριε, στερέωσον ut p. 104, 


ucholog. p. 26, claris verbis tradens στερεοῦν 
esse preces recitare, quibus Deus rogatur, ut reges 
confirmet, ipsamque precum formulam recilans : 
ἐπουράνιε βασιλεῦ etc., et tandem addens, Grascos 
sacerdotes de hujus orationis vi loquentes dicere se 
στερεοῦν τοὺς βασιλεῖς confirmare reges, hoc est, 
ut Deus eos confirmet, rogare. 
(15) Sic paulo post recurrit iv παρασκευῆς. 
Non insolens novis Grecis est iv cum genitivo com- 
onere. Infra p. 373, habemus iv χαμοσωρίου pro 
y Agponeoly in humili et parva arcula. Supra 
p. 162, ἐν χυριακῆς est in membranis, quod Edi- 
tor credidit refingendum esse. Procopio perquam 
frequens est ἓν γειτόνων pro. iv. Ίειτοσι vel ix 
Jesivam, in vicinia. Malalast. i, p. ς γενεθλίου 
γοµένου ἐν Βυζαντίῳ ἁμιξία [id est. ἀταξία, tumul- 
(us) ἐγένετο lv ἄμφοτέρων τῶν μερῶν. 


1009 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. Il. 


1010 


στου, ὀφείλει ἐξέρχεσθαι αὐτῇ τῇ Κυριαχῇ τῆςτρί- Α ophylaci seu custodi vasorum eam tradunt. Altero 


της ἤγουν πρὸ δύο ἡμερῶν τῆς α΄ τοῦ Αὐγούστου. 
Et δὶ ἐν δ' λάχῃ ἡ πρώτη τοῦ Αὐγούστου, ὀφείλει 
ἐξέρχεσθαι αὐτῃ τῇ Κυριακῇ τῆς τετράδος, ἤγουν 
πρὸ τριῶν ἡμερῶν τῆς πρώτης τοῦ Αὐγούστου. Rl 
δὲ ἐν ε’ λάχῃ fj πρωτη τοῦ Λὐγούστου, ὀφείλει ἑξέρ- 
χεσθαι αὐτῇ τῇ Κυριαχῇ τῆς εἰ, ἦγουν πρὸ δ΄ ἡμερῶν 
τῆς πρώτης τοῦ Αὐγούστου. El δὲ ἐν Παρασκευῆς λάχῃ 
$ πρώτη τοῦ Αὐγούστου, ὀφείλει ἐξέρχεσθαι αὐτῇ τῇ 
Κυριαχῇ τῆς Παρασχευῆς, Ἴγουν πρὸ «' ἡμερῶν τῆς 
a' τοῦ Αὐγούστου. El δὲ ἐν Σαθθάτῳ λάχῃ ἡ πρώτη 
τοῦ Αὐγοὺστου, ὀφείλει ἐξέρχεσθαι αὐτῇ τῇ Κυριακῇ 
τοῦ Σαθθαάτου, ἤγουν πρὸ ἔξ ἡμερῶν τῆς α΄ τοῦ Αὖ- 
γούστου, 


mane tandem, dum cantatur matutinum officium, 
circa tertiam aut et sextam odam, extersa et re- 
purgata crux a protopapa et sceuophylace reponitur 
rursusin sacrosceuophylacio. Quod si vero kalende 
mensis Augusti in secundam feriam inciiant, efferri 
debet sacra crux penultima retro die Dominica seu 
octavo die ante Kalendas Augusti. Si porro ille Ka- 
lende in feriam tertiam seu diem Martis incidant, 
debet Sancta cruxefferri ipsa illa die Dominica,que 
illam tertiam feriam proxime antecedit, hoo est 
secundo die ante Kalendas Augusti. Si deinceps in- 
cidant ille Kalend: ip tetrada [6ου quartam feriam 
vel diem Mercurii), debet Sancta crux efferri die 


Dominica illam tetrada proxime antecedente, seu die tertio ante Kalendas. Ita quoque si Kalendes in 
pemptada [seu quintam in feriam vel diem Jovis) incidant, debet Sancta orux dieDominica illam quintam 
feriam proxime precedente seu quarto die ante Kalendas efferri. Si denique in Parasceuen (id est 
sextam in feriam vel diem Veneris] incidant Kalendae, debet Sancta crux die Dominica Parasceuen illam 
proxime precedente seu die quinto ante Kalendas efferri. 8i tandem in sabbatum incidant Kalende 
Augusti, debet Sancta crux die Dominica septimam illam feriam seu Sabbati diem antecedente vel die 


ante Kalendas sexto efferri. 
ΚΕΦΑΛ. 9. 

Όσα δεῖ παραφυλάττειν τῇ ἑορτι τῆς κοιµή- 
σέως τῆς περαχίας θε τόκο un joa 
στῳ t8. 

El κελεύει ὁ βασιλεὺς ἀπελθεῖν καὶ παννυχεῦσαι 
ἐν βλαχέρναις, ἀπέρχεται τῇ πρὸ μιᾶς ἡμερῶν, καὶ 
ἐκτελεῖ τὴν παννυχίδα. ΤΠ δὲ ἐπαύριον, ᾖγουν τῇ 
ἡμέρᾳ τῆς optic, πυοέρχονται ἅπαντες ἐννύχιοι 
μετὰ ἀλλαξίμων, ol τε μάγιστροι καὶ πραιπόσιτοι, 
πατρἰχιοι xal ὀφφικιάλιοι' οἱ δὲ εὐνοῦχοι πρωτοσπα- 
θάριοι μετὰ cà) ἀλλαξίμων αὐτῶν, βαστάζοντες xai 
τὰ σπαθοθάχκλια, οἱ δὲ οἰκειακοὶ πρωτοσπαθάριοι 
μετὰ σπεχίων (16). οἱ δὲ λοιποὶ ἅπαντες μετὰ σκα- 
βαμαγγίων ἄνευ τῶν σεκριτικῶν. Προέρχονται δὲ 
ἅπαντες dv τῷ τρικλίνῳ τῷ λεγομένῳ Δανουδίῳ, καὶ 
χαθέζονται ἐχεῖσε. E! δὲ xai ὁ βασιλεὺς οὐ θελήσει 
ἀπελθεῖν xal παννυχεῦσαι, τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἑορτῆς 
ἀλλάσσει τὸ σκαραμάγγιον αὐτοῦ, καὶ tl μὲν οὖκ 
ἔστιν εὐδία, ἱππεύει, καὶ ἀπέρχεται ἀπὸ σχαραµαγ- 
γιου’ &t δὲ ἔστιν εὐδία, ἀπέρχεται διὰ τοῦ πλοός (17). 
Καθάζεται δὲ ἡ σύγκλητος ἅπασα ἀπὸ σχαραμαγγίου 
ἔξωθεν τῇς χοιλιωµένης (18) πόρτης, ἐν τῷ αἰγιαλῷ 


CAPUT IX. 


Observanda in festo obdormitionis sanclissima Dei- 
genitricis die Augusti decimoquinto. 


Si cupit imperator magno e palatio exire in bla- 
chernas ad peragendum ibi devotum pervigilium, 
facil id die proxime precedente, sacroque pervi- 
gilio defungitur ; et tum altero mane, id est ipso 
festo die, procedunt omnes, die nondum prorsus 
oborto, in mutatoriis quidem magistri et prepositi 
et patricii et officiales ; eunuchi autem protospa- 
tharii preter mutatoria sua quoque spathobaclia 
gestant ; ciciaci autem seu familiares vel domestici 
protospatharii specia gestant. Preeter secreticos 
reliqui omnes procedunt in scaramangiis.Procedunt 
autem et conveniunt omnes in triclinium, quod 


C Danubius 313 appellatur, et ibi consident. Quod 


8i autem non placuerit imperatori precedente die 
in blachernas ire sacorumqueibi pervigilium perfice- 
re, induitipso festo die scaramangium suum, etequo 
evehitur, si nempe tranquillum mare non fuerit ; illo 
autem silente atque composito, in liburnica illuc 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


16) Vide supra, nota 92, col. 293. 
μη lta formant Greci : πλοῦς, πλόου, πλόῳ, πλοῦν 
et πλοῦς, πλοὺς, tÀot, πλόα. Pariter νοῦς, νοῦ vel 
νόου et νοὺς, νὸῳ et vot. Non ergo debuerat mutari 
apud Diodorum Siculum Eclog. xxi, p. 489: πλοί 
xai πεζὶ est idem atque πλόῃ καὶ πεζῇ. Perinde 
novis Grecis et πεζὶ et πεζῃ scribere, et veteri- 
bus quoque fuit; πλοῖ autem vel 8 πλοῦς, πλοὸς 
otest derivari, quod sepius apud Nostrum legi- 
ur, vid. ad p. 1 
σις repeti. 
(18) Humilis, depresse. Nam novi Greci humile 
κοῖλον appellant et augmentum perfecti participii 
omittunt. Vid. Goar. ad Codin. pag. 98, n* 8. Et 
hino dicti fuerunt ol ἕξω κατάκοιλοι, de quibus 
multum disputatur ; vid. Du Cange h. v. Sic nempe 
dicebantur ol ἕξω τῆς ἀναθάθρας κατὰ τὰ χοῖλα 
καθήµενοι, qui extra suggestum palriarchz aliquot 
gradus altum in bumilioribus desidebant. Liquet 
ex Haberti Pontifloali p. 27. Et illino quoque 


cardinalium titulus repetendus est. Cardinales enim 
non 1ideo sic dicti, quod cardinalium litulorum vel 
ecclesiarum, parochisrum essent presbyteri, sed 
quod in csrdine, hoc est in ostio, aditu throni 

ontificalis starent aut. sederent, aut etiam, quod 
In cardine, aditu tribuna, extra bema in solea lo- 
cum haberent. Apud Eustathium in vita S. Eutychii 
contradistinguuntur ol τοῦ βήματος illis ὅσοι τῶν 
κάτω, qui infra hema sedent. Hos Sguropulus τοὺς 


, vel a πλόη pro πλόησις, πλεῦ- D ἔξω τοῦ βήματος appellat. Sant tamen οἱ ἔξω xa- 


τάκοιλοι, in humili sedentes, a clero extra tribunam 
sedente diversi, Signiflcatio hec vocis χοῖλος, hu- 
milis, preterquam quod nature respondet : nam 
deorsum versa, cava omnia sunt humilia : etiam 
velustis Grecis non ignota fuit. Loca depressa κοῖλα 
dicebant; ἡ χοίλη Λακεδαίµων est in. Anthologia 
P 118. (508, 3) Lacedemon in humili sita. Quod 
n Anthologia inedita Carm. 469, est κοίλη ἄτραπος, 
est carm. 470, καταντὲς, ἄντρον, antrum in pro- 
fundo situm. 


1011 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1012 


pergit ; ibique a toto senatu excipitur, qui scara- À ἐκδεχόμενοι τὸν βασιλέα. Too δὲ βασιλέως ἐξιόντος 


mangiis indutus extra portam coliomenen [seu de- 
pressam et in humilius deductam; id ei nomen est) 
in littoresedet,exspectans domini adventum. Et exs- 
cendentem quidem e dromonio excipiunt prepositi : 
aliquanto autem illinc ulterius magistri et patricii 
et officiales adorantes eum,porroque comitantureum 
sursum percochleam ad catechumenia Magni templi 
[blachernensis] ducentem. Inde trajecto triclinio 
sancte sori [vel conditorii, in quo B.Virginis amictus 
jacet] ascendit imperator per bisalotum [seu lateri- 
bus coctis constructum triclinium] et per cochleam 
in triclinium Danubium dictum. Eo transmisso, 
procedit in porticum Josephicam dictam et landem 
usque ad cotonem, comilantibus prepositis. Rema- 
nent autem magistri el patricii et totus senatus 
sedentes in Danubio, et induunt mulatoria sua, ex- 
Bpectantqueadventum temporis,quo,surgendum est. 
]ilo adveniente, indicat cerimoniarius prepositis, 
instare tempus ; hi ad dominum intrant,eaque de 
re monent. Dominus igitur e cotone procedit in 
Anastasiacum triclinium, indutus dibetesio suo, 
ibique stanti sese hinc et illine,dextr& sinistraque, 
aggregant proceres cubiculi ; pone hos stant spa- 
tharocubicularii; protospatharii eunushi autem 
stant pone dominum.Itaque ordinatis,advocat pre- 
positus vestitores, qui postquam domino chlamydem 
ejus cireumposuerunt,rureus egrediuntur.Post hee 
descenditostiarius ad velum,ibiquesubsistens [extra 
velum] una cum cerimoniario dirimit et secedere 
jubet suam quemquein classem,magistros οἱ patri- 


ἀπὸ τοῦ δρόµονος, δέχονται αὐτὸν ol πραιπόσιτοι’ 
παραχατιὼν (49) δὲ, δέχονται αὐτὸν µάγιστροι καὶ 
πατρἰκιοι καὶ ὀφφιχιάλιοι προσκυνοῦντες αὐτὸν, καὶ 
ἀναφέρουσιν αὐτὸν iv τῷ κοχλιᾳ τῷ εἰσφέροντι εἰς 
τὰ χατηχουµένια τοῦ μεγάλου ναοῦ, Καὶ διέρχεται 
διὰ τοῦ τρικλίνου τῆς ἁγίας σοροῦ, καὶ ἀνέρχεται 
διὰ τοῦ βισαλωτοῦ xai τοῦ χοχλιοῦ, διακόπτων τὸν 
τρίκλινον τὸν καλούμενον Δανούθιον. Καὶ ἐξέρχονται 
εἷς τὸν πόρτιχα τὸν λεγόµενον Ἰωσηφιαχὸν, xai 
ἀναφέρουσιν αὑτὸν οἱ πρχιπόσιτοι ἕως τοῦ κοιτῶνος. 
Οἱ ον µάγιστροι καὶ ἡ σύγκλητος, ἅπασα καθέζον- 
ται ἐν τῷ Δανουθίῳ, καὶ ἀλλάσσουσιν τὰ ἀλλάξιμα 
αὐτῶν, xai χκαθἐζονται ἐχεῖσε ἐκδεχόμενοι τὴν ἕλευ- 
civ τοῦ καιροῦ. Ἑλθόντος δὲ τοῦ τῆς καταστάσεως 
xai μηνύσαντος τοῖς πραιποσίτοις, ὣς ὅτι ὁ καιρὸς 
ἔφθασεν, εἰσέρχονται οἱ πραιπόσιτοι δηλοποιοῦντες 
τὸν βασιλέα. Ὁ δὲ βασιλεὺς ἐξελθών ἐκ τοῦ χοιτῶ- 
vog αὐτοῦ εἰσέρχεται ἐν τῷ ᾿Αναστασιαχῷ τρικλίνῳ, 
φορῶν τὸ διθητήσιον αὐτοῦ καὶ στὰς ἐχεῖσε, ἴσταν- 
ται οἱ ἄρχοντες τοῦ κουθουχκλείου ἔνθεν κἀχεῖθεν, Οἱ 
δὲ σπαθαροχουθικουλάριοι ἵστανται ὄπισθεν αὐτῶν. 
Οἱ δὲ πρωτοσπαθάριοι εὐνοῦχοι Ἱστανται ὄπισθεν 
τοῦ βασιλέως. ΠΗροσκαλεῖται δὲ ὁ πραιπόσιτος τοὺς 
βεστήτορας, xai περιθαλλόµενος ὁ βασιλεὺς τὴν χλα- 
μύδα αὐτοῦ δι) αὐτῶν, ἐξέρχονται. Elta. κατελθὼν 
ὁστιάριος ἱσταται ἐν τῷ βήλῳ, xai διΐστησι ἃμα τοῦ 
τῆς καταστάσεως µαγίστρους καὶ πατρικίους καὶ 
στρατηγοὺς xal ὀφφικισλίους. Καὶ εἰσερχόμενος ὁ 
ὁστιάριος ἵσταται κάτω ἐν τῷ βήλῳ, νεύσας ὃξ ὁ βα- 
σιλεὺς τῷ πραιποσίτῳ ὁ δὲ πραιπόσιτος τῷ ὁστια- 


cios,strategos et officiales.Peractis his,rursus intrat C ply, εἰσάγει µαγίστρους καὶ πατριχίους xai στρα- 


ostiarius in Ànastasiacum, sed remanet infra stans 
intra velum. Quod videns imperator, nutum dat 
preposito, et hic porro dat ostiario ; bic autem, eo 
accepto, introducit magistros el patricios et stra- 
tegos et officiales.Qui ingressi humo procidunt. Ut 
autem resurrexerunt,monitus nutu regis prepositus 
ait : « Celeusate » [id est « placeat vobis, » nempe 
movere]. Exit tum imperator, stipatus a proceribus 
cubiculi, patriciis et strategis in triclinium Danu- 
bium: 8«1 4 ad cujusingressumab utraque partebar- 
bati protospatharii cum drungario vigilie stant. Hic 
denuo procidunt in genua patricii,strategi totusque 
Benatus. Ut surrexerunt, accipit nutu regis manda- 
tum prepositus,qui porrocerimoniario communicat; 


τηγοὺς, xal εἰσεθόντες πίπτουσιν. ᾿Αναστάντων δὲ 
αὐτῶν, λαμθάνει νεῦμα ὁ ποαιπόσιτος παρὰ τοῦ βα- 
σιλέως, καὶ λέγει ἐχεῖσε, « Κελεύσατε.» Ὁ δὲ βασι- 
λεὺς δηριγευόµενος ὑπὸ τε τῶν ἀρχόντων τοῦ xou- 
βουχλείου, πατρικίων τε xal στρατηγῶν, ἑξέρχεται 
ἐν τῷ Δανουθίῳ τρικλίνφ. Ἵστανται δὲ οἱ τε βαρ- 
θάτοι πρωτοσπαθάριοι xai ὁ δρουγγάριος τῆς βίγλης 
ἔνθεν καὶ ἔνθεν πλησίον τῆς θύρας. Οἱ δὲ πατρίχιοι 
καὶ στρατηγοὶ ἅμα τῇ συγκλήτῳ πίπτουσιν, 'Ava- 
στάνεω, δὲ αὐτῶν, λαμθάνει νὲῦμα ὁ πραιπόσιτος 
παρὰ τοῦ βασιλέως, xal αὐτὸς δίδωσι τὸν τῆς κατα- 
στάσεως, καὶ λέγει « Κελεύσασε. » Δηριγευόμενος 
δὲ ὁ βασιλεὺς ὑπ' αὐτῶν διέρχεται ἕως πλησίον τοῦ 
xtovíou τοῦ κειµένου ἐγκαρσίως ἐν τῷ πληρώματ: 


el hic tandem clamat : « Celeusate. » Inde procedit D τοῦ ἐμθόλου, καὶ δέχεται ἐκεῖσε τὸν πατριάρχην 
JOAN. ἆλα. REISKII COMMENTARIUS. 


(19) Id est παρακατιόντος vel παραχατιόντα, 
aliquanto ulterius progresso illo aut progressum : 
quoad sensum παρκαάτω, aliquanto inferius vel 
ulterius : vid. ad p. 332, ubi ὑποχατιὼν pro 
ὑποκάτω. In Grecis Latipisque scriptoribus anti- 
quis el novis frequentia bujus enallages occur- 
runt exempla, et nemo in eo genere χαταχορέστε- 
ρος Nostro et Philostrato. Vel unum saltem locum 
adducam ex Alberti Argentinensis Chronico ad A. 
C. 4356 : electores et. officiales imperii veniebant 
super equo usque ad mensam ; descendentés vero. (id 
est ut autem descenderant ex equis) histrionibus et 
mimis dubatur equus. Sic apud nostrum paulo post 
huno locum hac ipsa pagina, στὰς ἐχεῖσε est 


ro στάντος, et περιθαλλόμενος pro περιθαλ- 
opívou eli, νεύσας pro νεήσαντος ; p. 214, ἁσπα- 
σάμενοι pro ἀσπασαμένων et p. 350, τῷ βα- 
σιλεῖ τεχθἐν παϊδίον ἄῤῥεν pro τεχθέντος παι- 
δίου ἄῤῥενος. Possent exempla integris cervis 
effundi : unum tamen adhuc addam memorabile ex 
Georgii Hamartoli Chronico misto (apud Du Can- 
gium v. Κόρτη, ubi de Constantino M. dicitur : 
χτίσας ἱππιχὸν καὶ παλάτιον xal τοὺς μεγάλους ἐμ- 
όλους καὶ τὸν φόρον iv (p τόπῳ ἔστησεν ἡ xóptm 
αὐτοῦ ἐπανελθὼν ἀπὸ Ῥώμης. Duo hoo in loco sunt 
memoranda, unum ἕστησεν pro ἕστη, et alterum 
ἐπανελθὼν pro ἐπανελθόντος ; nolim tamen de non 
admisso quodam librarii peccato cavere. 


1013 


DE CERIMONIS AULJ/E BYZANTIN/E LIB. 1l. 


1014 


μετὰ xal τῆς λιτῆς. Λαθὼν δὲ κηρία παρὰ τοῦ πραι- À imperator ab iisdem stipatus usque propemodum 


ποσίτου xai εὐξάμενος, ἐπιδίδωσιν αὐτὰ πάλιν τῷ 
πραιποσίτῳ, προσχυνήσας δὲ τὸ ἄχραντον Εὐαγγέ- 
λιον xai τὸν ζωοποιὸν σταυρὸν, προσκυνοῦσιν ἀμφό- 
τεροι ἀλλήλους, 6 τε βασιλεὺς xal ὁ πατριάρχης, xai 
ἀσπασάμενοι, λαμθάνει ὁ βασιλεὺς παρὰ τοῦ πραι- 
ποσίτου χηρίον λιτανίκιον, xal ὑποστρέφας διέρχε- 
ται διὰ τοῦ αὐτοῦ ἐμθόλου. "Αρχεται δὲ ὁ τῆς κατα- 
στάσεως τροπάριον. « 'Ev τῇ γεννήσει τὴν παρθε- 
νίαν ἐφύλαξας. » Ψάλλοντες δὲ τὸ αὐτὸ τροπάριον 
ol τῆς προελεύσεως ἄἅπαντες, εἰσέρχονται dv cw νάρ- 
θηχι τοῦ Μεγάλου ναοῦ. Τὰ δὲ λοιπὰ πάντα τῆς 
τάξεως φυλάττονται ἐν τῇῃ αὐτῇ ἑορτῇ, χαθὼς καὶ τῇ 
ὑπαπαντῇ. Ἰστέον, ὅτι à λογοθέτης τοῦ ὁρόµου xal 
ὁ ῥαίκτωρ xai ὁ πρωτοασηκρήτης xal ὁ μυστιχὸς (20) 
μετὰ τῶν χρυσοτρικλινιτῶν πρωτοσπαθαρίων Ἱσταν- 
ται ἐν τῷ ᾿Ιωσηφιακῷ πόρτιχι, 


&ad columnam transversim positam in fine porticus, 
ibique excipit patriarcham cum lite seu turba sup- 
plicantium eum comitante ; sumptisque cereis a pre- 
posito porrectis, facit preces factisquerursuseos pre- 
posito reddit; adoratis deincepsimmaculato Evange- 
lio et vivificacruce, adorantambo sese invicem, im- 
perator scilicet et patriarcha, pacisque osculum inter 
secommutant, ettum accipiens 8 preposito cereum 
processionalem imperator legit vestigia sua peream- 
dem porticum ; cerimoniarius autem ad hec intonat 
troparium :«In tuo partu conservasti virginitatem. » 
Omnes, qui processioni huic intersunt, idem tropa- 
rium canentes intrant in narihecem Magni templi 
[blachernarum]. Reliquiritus autem eo die festoob- 
servandi sunt similes ritibus hypapante seu festi 


B purificationis Beate Virginis. Adhuc id tenendum, 


logothetam dromi et rectorem et protoasecretam et mysticum una cum protospatharii ohrysotriolinii 


in porticu Josephica stare. 
ΚΗΕΦΑΛ. I'. 

Οσα δεῖ παβαφυλάττειν τῇ β τῆς πρώτης ἑθδομάδο 
τοῦ βασιλέως retos όνος) Ve ως MEAN 
τῆς μανναύρας. 

Περὶ ὥραν τρίτην δίδοται µεταστάσιµον, καὶ ἀπέρ- 
χεται ἅπασα ἡ σύγκλητος, καὶ Ἱστανται χάτω τῶν 
γραδηλίων τῆς µανναύρας ol τε µάγιστροι καὶ πα- 
τρίχιοι xal ol βασιλικοὶ πάντες ἄνθρωποι xai πᾶς ὁ 
πολιτιχὸς ὄχλος, ὅ τε δρουγγάριος τῆς βίγλης μιτὰ 
xal τοῦ τάγµατος αὐτοῦ καὶ τῆς βασιλικῆς περιου- 
σίας (22), xal ὁ δρουγγάριος τοῦ πλοίμου μετὰ καὶ 
τῶν ὑπ αὐτῷ πάντων. Οἱ δὲ δεσπότα. ἐξέρχονται 
ἀπὸ σκαραµμαγγίων, φοροῦντες καὶ τὰ χρυσοπερί- 
Χλειστα αὐτῶν σαγία, καὶ διέρΚονται διὰ τε τῶν δια- 
θατἰκῶν τῶν ἁγίων μ' xal τοῦ σίγµατος καὶ τῆς τοῦ 
Κυρίου ἐχχλησίας, xal ἅπτόυσιν ἐχεῖσε χηροὺς, xal 
ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε διέρχονται διὰ τε τῆς σακέλλης xal 
τοῦ ὡάτου xal τοῦ ἀνάγοντος στενωποὺ εἷς τὸν τῆς 
μανναύρας ἡλιακὸν, xal εἰσέρχονται dv τῷ μεγάλφ 
τριχκλίνῳ, δηλονότι δηριγευόµενοι ὑπό τε τοῦ κου- 
θουχλείου xai τῶν μαγλαθιτῶν xal τῆς ἑταιρείας. 
Ἐκεῖσε γὰρ iv τῷ μἐγάλῳ «poly κάτωβεν τῆς 


πλαγίας καµάρας τῆς δεξιᾶς πρὸς ἀνατολὴν ἵσταν - 


ται τῶν δεσποτῶν χρυσᾶ σελλία. Κάχεῖσε μικρόν τι 
καθεζόµενοι, ἕως ἂν ὑπὸ τοῦ πραιποσίἰτου πάντα xa- 
λῶς εὐτρεπισθῶσιν (ἐχνικᾷ Ὁ γὰρ τὸ καθῖσαι τοὺς 


CAPUT X. 

Observanda die secundo prima septimanz [jejunii 
quadragesimalis], domtno in silentio snagnauree 
sermonem pronuntiante. 

Circa tertiam horam datur metastasimum seu 
abeundi ex aula et negotiis curialibus licentia, et 
abit totus senatus, consistitque infra gradus ma- 
gnaure, scilicet magistri et patricii et basilioi omnes 
etomnis populus urbanus, drungarius vigiliecumoo- 
hortesua et sacra periusia (seu comitativa pecu- 
liare], item drungarius ploimi vel classis oum om- 
nibus ab suam inspectionem pertinentibus. Domini 
autem prodeunt [e magno palatio] in scaramangiis 
et sagis suis auro septis; trajectisque porticibus 
Sanctorum quadraginta (martyrum] et sigmate et 
Domini ecclesia, in qua cereos accendunt, et sacel- 
lo et ovato et angiportu tandem, qui ad solarium 
magnaure ducit, intrant in magnum triclinium 
315 stipati et conducti & cubiculo, maglabitis et 
heteria. Ibi parumper desident in collocatis sub 
laterali dextro ad orientem fornice magni triolinil, 
sellis aureis, (nam stricte id observandum, et mos 
receptus exigit, ut imperatores nunquam diu stent. 
sed semper sedeant,) doneo a preposito preparata 
fuerint omnia. Hic enim exit una cum cerimoniario 
ad ordinandos asecretaset reliqua omnia, quee ceri- 


VARLE LECTIONES. 


? ἐχνικᾷ conj. R., ἠνίχα cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(20) Fueritne peculiaris aulica di 
an appellatus sic a vulgo et historicis, qui amicus 
imperatoris familiarior esset, interioris admissio- 
nis, non novi. Satis frequenter memoratur Scripto- 
ribus Byzantinis. Apud Leonem Grammat. p. 
480, retinuit Goar. vocem Grecam  Mysticus in 
Latinis, sd Cedrenum vero p. 599, adscripsit 
in margine, senalorem secretioris consilii : esse. 
Conf. Script. post Theophan. p. 224, et p. 
291, ubi memoratur aliquis ó μυστικὸς xal πα- 
ῥαδυναστεύων. Ibidem p. 276, occurrit aliquis 
μυστινὸς καὶ καθηγητὴς τῶν φιλοσόσων " (Joan- 
nes Nicolaus cognomine Mysticus occurrit in cod. 


itas Mystici, D Lambec. Jurid. 77. 1, L. VII.) Gonf. Du Cange v. 


Μυστιχὸς et Mistico. 

(21) Dehao selemni oratione v. dictasuperiusp. 91. 

(22) Quinam hi sint, non exputo. Debent de pro- 
tectorum genere esse, sive scholarii jam sint, sive 
Barangi, eive de alio quocunque genere, quos im- 
perator elegerit sibl perpetuos comites scutiferos, 
qui circa se sint, quocumque eat. Hinc λαὸς mepto5- 
σιος est militia chara, delecta et dilecta, militia 
τῆς περιουσίας, peculii seu peculiaris ; vid. Theo- 

han. p. 305, ubi ait. de Justiniano Rhinotmeto: 
Εστράτευσε χιλιάδας À xal ὀπλίσας αὐτοὺς επωνό. 
µασεν αὐτοὺς λαὸν περιούσιον. 


1015 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1016 


moniale importat. Sunt autem ea hec. Explicatur A δεσπότας), ἐξέρχεται ὁ πραιπόσιτος μετὰ xal τοῦ 


per gradus magnaure a summo gradu ad infimum 
usque epeuchium seu tapes, super quodomini pero- 
rantes stant. Hinc autem et illinc, a dextra nempe 
et a sinistra, stant inseriem collocati a primo gradu 
ad infimum usque asecrele et notarii, verba do- 
mini excepturi. ln primo autem gradu ad dextram 
orientalem partem stantlogotheta et protoasecretis 
et protonotarius. Interea dum domini sic in magno 
tricliniomagnaure sedent,exspectantesopportunum 
prodeundi tempus, astant ipsis cubicularii omnes 
et maglabile οἱ heleria et chrysotriclinite. Omni- 
bus autem comparatis, intrat prepositus et adorat 
dominum certo quodam gestu caput inclinans sa- 
gumque suum manibus nonnihil attollens. Quo 
dato signo, protinus exsurgit dominus egressusque 
extra cancellos stat in summo gradu super orario 
ibi expanso ; protinusque ad nutum prepositi dicit 
omnis populus polychronium seu votum diuturna 
el prospere vite. Reddito silentio, incipit dominus 
perorare. Quo sic ad teleiam seu perfectionem, vel, 
quod idem est, ad stasin seu pausam, delato [hoc 
est sermono finito] tacet ipse quidem ; populus 
autem prepositi nutu monitus recitat canticulum, 
quo longam ipsi vitam et felix imperium a Deo 
precatur. Eo finito, signat imperator populum ter, 
et primum quidem coram se in medio stantes, 
deinceps ad dextram, et tandem ad sinistram. His 
peractis, revertuntur domini &d easdem, quibus 
antea sederant, sellas aureas, ibique resident ; et 
statim inoipiunt milites ad arithmum pertinentes 
consuetas laudes dicere. Interim digressus ab impe- 
ratore prepositus reliqua ordinat discessui necessa- 
ria el congrua ; magistri nempe οἱ patricii et sena- 
tores seriatim consistunt iu laterali porticu sini- 
sire occidentalis plage, dominorum adventum 
exspectantes. 816 Omnibus bene ordinatis, ingre- 
ditur rursus prepositus, adoratque dominos modo, 
quo paulo ante diximus, simulque sic. admonet 
tacite, parata jam omnia esse. Surgunt ergo domi- 
ni protinus, et transeunt per sinistram plagam gra- 
duum dictamque per porticum, qua magistri et 
patricii ordinisque senatorii viri stant ; el sic porro 
per portam, qua ad triclinium canditatorum ducit, 
egressi perguut illuc, et illinc continuantes per 
excubita, per scholas, per chytum chalces, deve- 


τῆς Χαταστάσεως πρὸς τὸ εὐτρεπίσαι τοὺς τε ἆση- 
κρήτας (23) καὶ πάντα, ὅσα ἡ συνήθεια ἔχει. "Avo 
γὰρ τῶν γραδηλίων μέχρι τοῦ τελευταίου τίθεται 
ἐπε'χιον, dv ᾧ ἵστανται ol δεσπόται ἔνθεν δὲ κά- 
χεῖσε, ἤγουν δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ, ἤγουν ἀπὸ τοῦ πρώ- 
του Ἱραδηλίου µέχρι τοῦ τελευταίου, ἵστανται στῖ- 
χηδὸν oi το ἀσηχρῆται xal νοτάριοι μέλλοντες ἐχλα- 
θέσθαι τὰ ὑπὸ τοῦ βασιλέως δηµηγορούµενα. "Avo 
δὲ cl; τὸ πρῶτον γραδήλιον ἐν τῷ πρὸς ἀνατολὰς 
δεξιῷ μέρει ἵστανται ὁ τε λοχοθέτς xal πρῶτος 
ἀσηχρήτης καὶ ὁ πτρωτονοτάριος. ἸἹστέον, ὅτι, τῶν 
δεσποτῶν καθεζοµένων, παρίστανται ol τε τοῦ κχου- 
θουχλείου πᾶντες xal οἱ τοῦ µαγλεθίου xal τῆς ἔται- 
ρείας ἅμα xai τῶν χρυσοτρικλινιτῶν. "Occ δὲ πάντα 


B »αλῶς εὐιρεπισθῶσιν, εἰσέρχεται ὁ πραιπόσιτος, xai 


προσκυνεῖ, σχηματοειδῶς πως τὴν κεφαλὶν ὑποχλί- 
vov xal ταῖς χερσὶ µετρίως κουφίζων τὸ ῥἑαυτοῦ 
σαγίον, καὶ εὐθέως ἀνίστανται οἱ δεσπόται, καὶ ἔξερ- 
χόμενοι ἔξω τοῦ καγκέλλου ἵστανται ἄνω εἰς τὸ 
πρῶτον Ἱραδήλιον, lv ᾧ xal τὸ ἐπεύχιον ἥπλωται, 
xal εὐθέως διὰ νεύµατος τοῦ πβραιποσίτου λέχει 
ἅπας ὁ λαὸς πολυχρόνιον. Καὶ μετὰ τὸ σιγῆσαι 
πάντας ἄρχεται δημηγορεῖν ὁ βασιλεύς. ἸἹστέον, ὅτι 
τοῦ βασιλέως δημηγοροῦντος, xatà τελείαν, τοι 
στάσιν, τῆς αὐτῆς δηµηγορίας σιγᾷ piv ὁ βασιλεὺς, 
ὁ δὲ λαὸς διὰ νεύµατος τοῦ πραιποσίτου λέγει « Mo- 
λυχρόνιον ποιήσει (24) 6 θεὸς τὴν βασιλείαν ὑμῶν 10. » 
Καὶ μετὰ τό πληρῶσαι τὸν λαὸν κατασφραγίζει τρί- 
τον ὁ βασιλεὺς, μέσον, δεξιὰ xal ἀριστερά. Καὶ εἶθ᾽ 
οὕτως ὑποστρέψαντες ol δεσπόται καθέζονται ἐν τοῖς 
χρυσοῖς τούτων σελλίοις, ὅπου xal πρότερον, xai 
εὐθέως ἄρχονται εὐφημεῖν ol τοῦ ἄριθμοῦ τὰ ἐξ 
ἔθους, xal ὁ πραιπόσιτος ἐξερχόμενος εὐτρεπίζει 
πάντα καλῶς' οἱ γὰρ µάγιστροι xai παιρίχιοι καὶ 
συγκλητικοὶ ἵστανται διὰ τοῦ πλαγχίου ἐμδόλου τοῦ 
πρὸς δύσιν ἀριστεροῦ μέρους, ἐκδεχόμενοι τὴν τῶν 
δεσποτῶν ἄφιξιν. Καὶ ὅτε πάντα χαλῶς εὔτρεπι- 
σθῶσιν, εἰσέρχεται ὁ πβαιπόσιτος, καὶ προσχυνήσας 
τῷ προειρημένῳ σχήµατι, εὐθέως ἀνίστανται οἱ 5s- 
σπόται, xal διέρχονται διὰ τοῦ ἀριστεροῦ µέρους 
τῶν γραδηλίων καὶ τοῦ ἔμθόλου, ἐν ᾧ ἵστανται ot τε 
μᾶχιστροι xai πατρἰχιοι xal συγχλητιχκοὶ, καὶ ἑξέρ- 
χονται διὰ τής ἐξαγούσης πύλης 1! εἷς τὸν τρίκλινον 
τῶν χανδιδάτων, καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε διέρχονται διά 
τε τῶν ἐξχουθίτων xai τῶν σχολῶν xal τοῦ χυτοῦ 


niunt ad sanctum puteum [seu phialam S. Sophie]. D «zc χαλκῆς, καὶ ἀπέρχονται μέχρι τοῦ ἁγίου φρέα- 


Ibi accendunt cereos, et. venerantur sanctum pu- 
teum, magnaque in porta, que illinc in ecclesiam 
dacil, occurrit ipsi patriarcha ibi loci, ubi sancta 
crux adoratum exponitur. Domini patriarcham 


τος. Κάχεῖσε ἅπτοντες χηροὺς xal ἀσπαζόμενοι τὸ 
ἅγιον φρέαρ, ὑπαντᾷ τούτους ὁ πατριάρχης tiq τὴν 
πὀλην τὴν μεγάλην τὴν εἰσάγουσαν ἀπὸ τοῦ ἁγίου 
φρέατος, ἐν ᾧ τόπῳ εἰς προσκύνησιν τίθεται ὁ τί- 


VARLE LECTIONES. 
1 ποιήσει — ὑμῶν em. R., cod. ποιή. !! ποίλης cod. 
JOAN. JAC. REISKII. COMMENTARIUS. 


(23) Illi nempe tachygraphicis notis excipere de- 
bebant sermonem ab impersiore pronuntiatum ; 
vid. paulo post B 9. 

(24) God. ποιή. Non dubito id compendium esse 
formule usitate : πολυχρόνιον ποιήσει ὁ θεὸς τὴν 


βασιλείαν ὑμῶν. Auctor apogrephi, Draudius, dede- 
rat ποίηµα. In Latinis dedi aliquid, quod ἕπαμ- 
φοτερίζει, οἱ illam simul atque hane conjecturam 
exprimit. 


1011 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. Il. 


1018 


µιος σταυρός. Καὶ δὴ τοῦ πατριάρχου θυμιῶντος A dum ab ipso ex more incensantur, osculo pacis ve- 


xatà τὸν τύπόν τοὺς δεσπότας, ἀσπάζονται αὐτὸν, 
καὶ εἶθ᾽ οὕτως εἰσέρχονται διὰ τῆς ἑἐχεῖσε εἰσφερού- 
σης πύλης πρὸς τὸ δεξιὸν µέρος τοῦ Βήματος. 
Ἐχεῖσε γὰρ ol τῆς συγχλήτου πάντες ἵστανται μετὰ 
καὶ τῶν βασιλικῶν καὶ τοῦ κουθουλείου, ἐπευχόμε- 
vot τοὺς δεσπότας. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε εἰσέρχονται 
εἷς τὰ τὰ ἅγια θύρια. xal ἅπτουσιν χηροὺς κατὰ τὸ 
εἰωθὸς, xal τὰ ἑξῆς κατὰ τὸν τύπον τελοῦσιν. Καὶ 
εἶθ᾽ οὕτως παραλαμθάνει ἀπὸ χειρὸς τοῦ καστρησίου 
ὁ πατριάρχης τὸν θυμιατὸν, καὶ ἐπιδίδωσι τῷ 
βασιλεῖ, καὶ θυμ:ᾷ ἆ βασιλεὺς πὲἐριξ τῆς ἁγίας τρα- 
πέζης, καὶ s0' οὕτως διὰ τοῦ δεξιοῦ µέρους τοῦ βή- 
µατος ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε μικρῶν ἁγίων θυρῶν ἐξέοχον- 
ται οἱ δεσπόται ἅμα τοῦ πατριάρχου ἕως τῶν πορ- 
φυρῶν κιόνων, 
πατριάρχην, τοῦτον ἀσπαζόμενοι, Καὶ ὁ μὲν πατριάρ- 
χης εἰσέρχεται εἷς τὸ Bruna ἐχτελέσων τὴν τριτοέκ- 
την’ ol δὲ δεσπόται εἰσέρχονται ἐν τῷ µητατωρἰῳ, 
καὶ μετὰ τὴν τῆς τριτοέκτης ἄπόλυσιν ἀνέρχονται 
μυστιχῶς διὰ τοῦ ἐχεῖσε τοῦ µητατωριχίου χκοχλιοῦ 
εἷς τὰ χατηχούµενα, xal. διὰ τῶν διχθατικῶν εἶσέρ- 
χονται μυστικῶς δηριγευόµενοι ὑπό τε τῶν µαγλα- 
βιτῶν καὶ τῆς ἑταιρείας εἰς τὸ θεοφύλακτον παλά- 
ttoy* οἳ δὲ τῆς συγκλήτου πάντες xal οἱ τοῦ xou- 
θουκλείου xai ol βασιλικοὶ ἄνθρωποι μέτὰ τὴν τῆς 
τριτοέκτης ἀπόλυσιν ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε, ἄγουν ἀπὸ τῆς 
ἁγίας Σοφίας, ἀπέρχετχι ἕκαστος εἷς τὰ ἴδια. Aid 
γὰρ τὸ εἶναι τὴν ἡμέραν τάύτην παγανὴν tiq τὴν 
ὑποστροφὴν o0 δηριγεύουσιν οὗτοι τοὺς δεσπότας. 


ΚΕΦΑΛ ΙΛ’, 
Οσα δεῖ παρα υλάττειν, τῶν τιµίων σταυρῶν 
μελλόντων Edvat τῇ µέσῃ ἑδδομάδι τῆς ἁγίας 
τεσσαραχοστῆς. 


Ἰστέον, ὅτι τῇ τρίτῃ Κυριακῇ τῆς ἁγίας μ’, ἤγουν 
ἀπὸ τῆς ὀρθοδοξίας, μετὰ τρίτην 7] καὶ ἕκτην ᾠδὴν 
τοῦ ὄρθρου, ἑξάγονται οἱ τίµιοι καὶ ζωοποιοὶ τρεῖς 
σταυροὶ, xal αποτίθενται dv tà σκευοφυλαχίῳ, xal 
εἶθ) οὕτως ὑπὸ τοῦ πρωτοπάπα βαλσαμιζόµενοι προ- 
τίθενται ἐν τῇ box slg εἲς προσκύνησιν πάντων (25), 
καὶ μετὰ τὴν ἀἁπόλυσιν τοῦ ὄρθρου ἄνοίγει τὸ τῆς 
νέας ἀναθάσιον, xal ἀνέρχεται ὁ τῆς νέας xoc, 
καὶ ἅμα τοῦ βασιλείου χλήρου τοῦ παλατίου παρ- 
ἵστανται ψάλλοντες τὰ συνήθη σταυρώσιµα. Καὶ ὅτε 
κελεύουσιν οἱ δεσπόται, εἰσέρχονται xal ἀσπάζονται 
τοὺς τιµίους xxl ζωοποιοὺς σταυρούς. Ε]θ) οὕτως 


nerantur. Tum pergunt per portam ad dextram 
plagam bematis ; ubi senatorii omnes et palatini 
ministri et cubieularii astant dominis benedicentes. 
Hi per sacras fores cancellorum ingressi accendunt 
cereos, ut mos est, et cetera quoque ex ritu per-' 
agunt. Tandem acceptum e manu castrensis patri- 
archa thuribulum tradit imperatori. Hic totam circa 
sacram mensam incensat ; et tum exeunt domini & 
dextra bematis una cum patriarcha per minores, 
qus ibi sunt, sacras fores, et usque ad porphyreti- 
cas columnas procedunt ambo. Ibi autem valedicunt 
et osculum pacis impertiunt patriarche. Et hic 
quidem redit in bema, tritohecten, id est officium 
intet tertiam et sextam horam peragendum, per- 


xal ἐχεῖσε ἀποχαιρετίζουσι τὸν B acturus ; domini autem intrant in metatorium, et 


illinc post absolutionem vel finem tritohectes as- 
cendunt mystice vel clam arbitris et cum intimis 
amicis et custodibus per cochleam e melalorio ad 
catechumenia ducentem ; et denique per diabatica 
vel tectas porticus redeunt in palatium, quod Deus 
custodiat, stipati a maglabitis et hetieria. Senatorii 
autem omnes et cubicularii et palatini ministri 
post absolutam tritoheclam abeunt illinc, id est e 
sancta Sophia, ad sua quisque. Pagana enim cum 
sit illa dies [id est solemni et solemniter indicta 
proceassioni non dicata], non oomitantur dominos 
in palatium redeuntes. 


3117 CAPUT XI. 


C Übservanda, quando cruces efferena sunt media 


septimana sancte Quadragesima. 


Dominios sancte quadragesime tertia seu, quod 
idem est, tertia a festo orthodoxis et restitutarum 
sacrarum imaginum, post tertium sextumque can- 
licum canonis matutinarum expromuntur sanote 
et vivifice tres cruces [e sede et basi sua in pala- 
tio] δἱ deponuntur in [ejusdem] sceuophylacio, et 
deinceps balsamisate vel inunctee 8 protopapa pro. 
ponuntur in ecclesia [palatii seu nea] vulgari 
omnium adorationi. Post absolutum autem orthrum 
seu officium matutinum recluditur anabasium [seu 
gradus, per quos ad catechumenia ascenditur,] 
nee [seu Nove in palatio eoclesie], et ascendit 


ἀπερχόμενοι καθέζονται ἐπὶ τοῦ χρυσοτρικλίνου εἰς [) illuc nee clerus una cum olero palatino; et astant 


τὴν συνήθη xai χαθημερινὴν προἑλευσιν. Καὶ ὁ μὲν 
εἷς αἱρόμενος ὑπὸ τοῦ διάκονος τῆς νέας xal ὄψι- 
χευόµενος ὑπὸ τοῦ ταύτης κλήρου, κατέρχεται xal 
προτίθεται ἐν τῇ avi Νέφ Ἐκχλησίᾳ. Ὁ δὲ ἕτερος 
αἱρόμενος καὶ βασταζόµενος ὑπὸ τοῦ παπἰου τοῦ 
Μεγάλου παλατίου, φοροῦντος αὐτοῦ σκαραμάγγιον 
xai σαγίον ἀληθινὸν, ὀψικαυόμενος ὑπὸ τοῦ βασιλείου 
κλήρου xal τοῦ πρωτοπάπα τῆς Δάφνης τοῦ ᾽Αγίου 


canentes consueta staurusima seu cantica {η laudem 
erucis. Domini, si lubet, intrant (in ecclesiam pa- 
latii novam et venerantur sanctas οἱ vivificas oru- 
ces ; deinde digressi resident in chrysotriclino con- 
guete quotidiane processionis gratia. Trium autem 
illarum erucium una quidem a diacono nee sublata 
descendit [9 catechumeniis nec], comite clero ejus- 
dem nes seu Nove ecclesie, et exponitur in ea- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(25) Dominica tertia quadragesime seu jejunii 
quadre esimalis, quod incipit a Dominica Ortho- 
oxie dicta, Grecis appellatur σταυροπροπκύνησις, 


(vid. Du Cange h. v.| et χυριαχη της προσκυ”- 
νήσεως, quia Greci tuno propositam publice in ec- 
clesiis erucem adorant. 


1019 


CONSTANTINI PHORPHYROGENITI 


1030 


dem ipsa Nova ecclesia. Altera vero sublata 8 p&- À Στεφάνου xai διαιταρίων τοῦ παλατίου, πάντων xn- 


pia magni palatii, qui scaramangium et sagum pur- 
pureum corpore geri!, et stipata a clero palatino 
et 8 protopapa S. Stephani Daphnes et a dietariis 
palstii, omnibus illis cereos gestantibus, permeat 
per heliacum (seu solarium] et chrysotriclinum, 
et illinc porro ablata exponitur adorationi tolius 
senatus in lausiaco ad sinistram, coram porta 
eucterii [vel sacelli] 8. Basilii. Ubi postquam satis 
adorata fuerit, aufertur rursus & papia in eodem 
comitatu, el exponitur in palatio Daphnes in tem- 
plo, quod ibiest, S. Protomartyris Stephani [illius 
nempe, qui primus martyrum omnium supremum 
supplicium subiit]. Altero die ejusdem septimane 
post factas missas exit papias et tollit eam crucem 


e S. Stephano, et proferteam in magnam ecclesiam B 


8. Sophie. Tertia nempe orux e eucro palatio non 
efferlur. Parasceve autem seu sexta feria ejusdem 
medie in sancta Quadragesima septimane, post 
absolutionem non: [ode scilicet officii circa nonam 
boram cantari soliti], 818 inferi! rursus papias 
sanctam crucem e S. Sophia in sacrum palatium. 
Similiter quoque nee clerici inferunt rursus alte- 
ram crucem e sua ecclesia eodem die atque tem- 


ροὺς βασταζόντων, διέρχεται διά τε τοῦ ἡλιαχοῦ καὶ 
τοῦ χρυσοτρικλίνο», xai ἀπαγόμενος προτίθεται sic 
προσκύνησιν πάσης τῆς συγκλήτου iv τῷ λαυσιαχῷ 
ἐν τῷ ἀριστερῷ μέρει πρὸ τῆς πύλης τοὺ εὐκτηρίου 
τοῦ ᾽Αγίου βασιλείου, xai μετὰ τὴν πηροσκύνησιν 
πάλιν βαστάκεται πχρὰ τοῦ παπίου, ὀηλονότι όψι- 
χευόµενος ὑπὸ τῶν προειρηµένων, xal ἀποτίθετα 
ἐν τῷ παλατίῳ τῆς Δάφνης dv τῷ vai τοῦ ᾽Αγίου 
Πρωτομάρτυρος Στεφάνου. Kal τῇ δευτέρᾳ τῆς αὐτῆς 
ἑθδομάδος μετὰ τὸ γενέσθαι µίνσας ἐξέρχεται ὁ πα- 
πίας, καὶ αἴρει τόν σταυρὸν ἀπὸ τοῦ ᾽Αγίου Στεφά- 
νου, καὶ ἀποφέρει αὐτὸν ἐν τῇ µεγάλῃ ἐχχλησίᾳ τῆς 
Αγίας Σοφίας. 'O δὲ ἕτερος σταυρὸς ἑναπομένει ἓν 
τῷ ἱερῷ παλατίῳ. Ἰστέον, ὅτι τῇ παρασχευῃ τῆς 
αὐτῆς μέσες ἑθδυμάδος τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς 
μετὰ τὴν ἀπόλωσιν τῆς ἑνάτης εἰσάγει ὁ παπίας τὸν 
τίµμιον σταυρὸν ἐν τῷ ἱερῷ παλατίῳφ. Ὁμοίως καὶ οἱ 
τῆς νέας χληρικοὶ εἰσάγουσιν xal αὐτοὶ «fj αὐτῇ 
ἡμέρᾳ τὸν ἕτερον σταυρὸν μετὰ τὴν ἀπόλυσιν τῖᾶς 
ἐνάτης. Καὶ τῇ Κυριαχῇ μετὰ τρἰτην εἴτε xal ἕκτην 
ᾠδὴν τοῦ ὄρθρου ὑπὸ «τοῦ πρωτοπάπα καὶ τοῦ 
σκευοφύλαχος ἐκμασσόμενοι κατατίθενται ἐν τῷ 
αὐτῷ σχευοφυλακἰφῳφ' 


pore. Proxima autem Dominica intra tertiam et sextam odam orthri reponuntur rursus cruces protopapa 
et sceuophylace in eodem, quo prius asservatefuerant, custodiario vasorum, prius bene probeque 


exterse. 
CAPUT XII. 
Observanda, quanda domini lotum ad blachernas 
eunt. 


Parasceve seu feria sexta mane procedit seu con- 


venit scaramangiis indutustotus senatus in blacher- 


ΚΕΦΛΑ. IB. 
δεῖ παραφυλάττειν, τῶν δεσποτῶν ἀπιόν- 


των λούσασθαι ἐν Βλαχέρναις (26). 
Tf παρασκευῇ ἕωρεν προέρχεται ἅπασα ἡ σύγχλη- 
τος ἀπὸ σχαραμαγγίων iv βλαχέρναις ἔξω τῆς πὀρ- 


"Oca 


nis extra poriam palatii ibi loci, ubi domini appel- (j τας, ἓν ᾧ τόπῳ ὁρμῶσιν ol δεσπόται’ οἱ δὲ δεσπόται 


lerecum dromone solent.Pariterinduti scaramangiis 
intrant domini in dromonem una cum privato sui 
corporis ministerio et logotheta dromi et protoase- 
cretis et prexfecto supplicationum, heteriarcha et 
drungario vigilie. Appellunt autem ad portam, ad 
quam senatus eos exepeotat ; οἱ primi quidem ma- 
gistri, patricii et officiales eztra portam a dexira 
parte vie, qua domini transeunt ; ad sinistram vero 
regia stant sellaria [seu equi sellati et ad inequitan- 
dum acoincti]. Proceres, ubi dominis prope flunt, 
&dorant humi procidentes ; domini autem stipati a 
prepositis cubiculi et maglabitis, basilicis et he- 
tria, intrant in eoclesiam (S. Dei genitricis] per 
viam, que illuc ducit. Dominos per portam extimam 
ingressos subsequuntur magistri, patricii et officia- 
les. In propyleo seu'anteportali autem ecclesie exci- 
pit dominos sceuophylax (seu custodiarius vasorum 
et sacrarum reliquiarum in ea cde repositarum] cum 


εἰσέργονται ἀπὸ σκαραμαγγίων εἷς τὸν δρόμονα 
μετὰ τῆς οἰχείας αὐτῶν θεραπείας, τοῦ τε λογοθέ- 
του τοῦ ὀρόµου xal τοῦ πρωτοασηκρήτου καὶ τοῦ 
ἐπὶ τῶν δεήσεων μετὰ τοῦ ἐἑτειρειάρχου xal τοῦ 
δρουγγαρίου τῆς βίχλας, ἸΟρμῶσιν δὲ εἷς τὴν xóp- 
ταν, ἴνθα ἡ σύγχλητος τούτους ἐχδέχεται, Οἱ δὲ 
µάγιστροι καὶ πατρἰχιοι καὶ ἀφφικιάλιοι ἔξω τῆς 
πόρτης τῷ διξιῷ µέρει τῆς βασιλικῆς διόδου δέχον- 
τχι τοὺς δεσπότας, ἐν δὲ τῷ ἀριστερῷ Ἱστανται τὰ 
βασιλ.χὰ σελλάρια. Καὶ ἐν τῷ πλησιᾶάσαι πρὸς αὖ- 
τοὺς τοὺς δεσπότας πίπτουσι προσκυνοῦντες. Οἱ δὲ 
δεσπόται δηριγευόµενοι ὑπό τε τῶν πραιποσίτων τοῦ 
κουθουκλείου καὶ τῶν μαγλαδιτῶν, βασιλικῶν τε καὶ 
τῶν τῆς ἑταιρείας, ἀπέρχονται διὰ τῆς ἀκαγούσης 
ὁδοῦ πρὸς τὴν bod slav. Ἰστέον, ὅτι, τῶν δεσπο- 
τῶν εἰσιόντων τὴν πόρταν, καταχολουθ»ῦσιν ὄπισθεν 
ῥἵ τε µάγιστροι καὶ πατρίχιοι καὶ ὀφφικιάλιοι. "Bv 
δὲ τῷ προπυλαίῳ τῆς αὐτῆς ἐκκλησίας δέχεται αὐ- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(20) Habebant imperatores Greci balneum do- 
mesticum et prooul dubio plura in magno palatio, 
gue quotidie aut sepius pro more istius nationis 

requentarent. Blachernense igitur illud tantum- 
modo ceremonise 08091, ex vetere ritu, semel per 
&nnum, aut certe oppido raro (ut ad balneum, 
quod haud vulgarem sanctimoniam utentibus ad- 
eret, ot benedictionem prosperitatemque largire- 
tur, quapropter eliam infra p. 320, τὸ ἄγ'ον 


λοῦσμα appellatur) adibant. Quod si tieret, quibue- 
cum ceremoniis fleret, bic exponitur. De balneo 
isto Blachernensi vid., si tanti est, inepti Gresculi 
commentum, quod habent noie Alemanni ad Pro- 
copium p. 83. Nam preter ipsius rei absurditatem 
Impingit homo quoque in ohronologicas rationes. 
Ba noum illud Blachernense diu post Justinum fuit 
conditum. 


10231 


τοὺς ὁ σχευοφύλαξ μετὰ θυμιατοῦ 
σίας κλῆρος, ὀψικεόοντες αὐτοὺς, Καὶ δὴ τῶν δε- 
σποτῶν εἶσ,ὄντων εἲς τὸν νάρθηκα, περιθάλλονται 
τὰ Ὑχρυσοπερίκλειστα σαγία, καὶ ἅπτουσιν χηροὺς, 
xai διέρχονται διὰ µέσης τῆς ἐχκλησίας xal τῆς 
σωλαίας, καὶ πάλιν ἅπτουσιν κηροὺς Έξω τῶν ἁγίων 
θυρῶν, καὶ εἰσέρχονται εἰς τὸ ἅγιον θυσιαστήριον, 
καὶ ἀσπάζονται τὴν ἁγίαν ἑνδυτήν Ἱστέον, ὅτι, τῶν 
Φεσποτῶν εὐχομένων εἲς τὸ ἅγιον βῆμα, ἡ σύγκλη- 
τος xai οἱ τοῦ χουθουκλείου xal ol βασιλικοὶ διέρ- 
χονται xai ἵστανται εἲς τὸν νάρθηκα τῆς ἁγίας σο- 
poU. Εἶθ᾽ οὕτως δεέρχονται διὰ τοῦ πρὸς ἀνατολὴν 
δεξιοῦ µέρους τοῦ βήματος καὶ τοῦ σκευοφυλαχίου, 
καὶ εἰσέρχονται εἷς τὸν νάρθηκα τῆς ἁγίας σοροῦ, 
καὶ oi uiv βασιλικοὶ ἵστανται ἀριστερᾷ τῆς βασιλι- 
κῆς προόδου, ol δὲ µάγιστροι xal πατρἰχιοι δεξιᾶ 
ὡς πρὸς τὰς πύλας. Οἱ οἳ δεσπόται ἅπτουσιν χηροὺς 
κατὰ τὸ εἰωθὸς εἷς τὰς βασιλικὰς πύλας τῆς ἁγίας 
σοροῦ, xal εἰσέρχονται, xai εὐθέως κχλείουσιν τὰς 
αὐτῶν πύλας κουθικουλάριοι’ (βαρθάτοι γὰρ ἐχεῖσε 
οὐκ εἰσέρχονται, εἰ μὴ ol τοῦ κουθουκλείου μόνοι’) 
οἱ δὲ δεσπόται πάλιν κατὰ τὸ εἰωθὸς ἅπτουσιν xz- 
βροὺς ἔμπροσθεν τοῦ ἁγίου βήματος, καὶ εἰσέρχονται 
καὶ ἀσπάζονται τὴν ἁγίαν ἑνδυτὴν, xal λαμθάνει 6 
πρῶτος βασιλεὺς θυμιατὸν παρὰ τοῦ πβραιποσίτου, 
καὶ θυµιᾷ πέριξ τῆς ἁγίας τραπέζης: Elta ἐκδάλ- 
λουσι τὰ τούτων σαγία, xal λαμθάνει ὁ πρῶτος 
βασιλευς παρὰ τοῦ πραιποσίτου τὸ ἀπὸ ταωνοπτέ- 
pev ῥιπίδιον (27), καὶ φιλοκαλεῖ πέριξ τῆς ἁγίας 
τραπέζης, xal ἐξέρχονται τοῦ βήματος, xal ἀπέρ- 
χονται ἀπὸ δεξιᾷς εἰς τὴν ἐπίσχεψιν, καὶ ἅπτουσιν 
κἀάκεῖσε χηροὺς xai προσχυνοῦσιν. Καὶ ἀπὸ τῶν 
ἐχεῖτε ἀπέρχονται ἔξω τοῦ µητατωρικίου, ἐν d d 
εἰχὼν τῆς θεοτόχου xal à ἀργυροῦς "putat σταυρὸς, 
xal ἅπτουσιν κακεῖσε χηροὺς, καὶ εἰσέρχονται εἷς 
τὸ µητατώριον (28), καὶ εἰ χελεύουσι, σχεπάζονται. 


ΡΕ CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΊΝ ΑΕ LIB. II. 
xai ὁ τῆς ἔκχλη- A thuribulo;clerus autem ejusdem ecclesie subsequi- 


1022 


tur in obsequio. Domini narthecem ingressi saga 
auro pretextata induunt, accendunt cereos, trang. 
eunt per mediam partem ecclesise et preter soleam, 
ubi rursus extra sancias fores accensos cereos de - 
ponunt. Inde intrant in sanctum thysiasterium seu 
sacrificatorium, et venerantur osculo gacram endy- 
tam vel altaris instratum. Interea vero, dum domini 
sacro in bemate [vel tribunali] devotione sua defun- 
guntur, transeunt senatus et cubicularii et basilioi 
in narthecem sancte sori [vel conditorii sacri amic- 
tus B. Virginis], ibique se in series suas collocatos 
tenent. Devotione peracta, transeunt domini per 
dextram 389 versus orientem partem bematis el 
per sceuophylacium, et intrant in narthecem sancte 
sori, stantibus in via, qua transeundum ipsis est, 
ad sinistram quidem basilicis seu imperialibus ho- 
minibus, ad dextram autem magistris et patriciis, 
respectu ad portam besilicam ejus sacelli habito. 
Ad has basilicas fores sanote sori accensos figunt 
domini cereos pro more, et tum [in navim sori] 
intrant. Ingressis autem, protinus claudunt illam 
portam cubicularii. Barbati enim illuo non ingre- 
diuntur, sed tantummodo ^ubicularii. Ibi rursus 
extra sanctum bema cereos accendunt, ut mos est, et 
tum intrantin bema, veneranturquesacram endytam 
osculo. Primus autem seu supremus imperator thu- 
ribulum a preposito nactus cireumcirca incensat 
sacram mensam. Eo facto, exuunt domini sua saga, 
traditque prrepositus majori domino flabellum e 
pennis pavoninis factum, quicum ille sacram men- 


G sam circumverrit. Eo facto, exeunt e bemate, et abe- 


unta dextra parte ad episcepsin [seu visitationem at- 
que adorationem sacrarum B. Virginis reliquiarum] 
et ibi quoque accendunt cereos et [reliquias] ado- 
rant. Illino procedunt usque ad metatorium, in quo 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(27) Inter instrumenta saora erat quoque flabel- 
lum, e tenuibus membranis, item sindone, pennis 
quoque pavoninis factum (unde ῥιπίδιον ταωνόπτε- 
pov et χύχλος ταωνόπτερος appellatur), quo diaco- 
nus aut unus aslans aut duo ad altaris singula la- 
tera singuli astantes diaconi muscas, dum sacra 
flebant, abigebant, aut alias pulverem de sacris 
endytis decutiebapnt. Clemens Constit. apostol. VIII, 
12: δύο διάκονοι ἐξ ἑκατέρῶν τῶν μερῶν τοῦ ϐθυ- 
σιασττρίου κατεχέτωσαν ἐξ ὑμένων λεπτῶν ῥιπίδιον, 
Ἡ πτερὸν ταῶνος, 1j ὀθόνης E ἔρέμα ἀποσοθείτωσαν 
τὰ μικρὰ τῶν ἱπταμένων ζώων, ὡς ἂν μὴ ἐγχρί- 
πτωνται εἰς τὰ κύπελλα. Pontificale Haberti p. 
ἄλλοι δύο τῶν διακόνων λαθόντες ῥιπίδια ἵσταν- 
ται ἐξ ἑκατέρου µέρους τῆς ὁγίας τραπέζης ἐκ πλα- 
γίων καὶ ῥιπίζουσιν ἑπάνω τῶν ἁγίων μετὰ πάσης 
εὐλαθείας, ὥστε μὴ κχαθῆσθαι μυῖαν dj τι τοιοῦτον 
τῶν ζωϊδίων, Quia igitur imperatores cum in Greca, 
tum in Latina Ecclesia qualitatem diaconorum aut 
gubdiaconorum gerebant: quapropter etiam illislice- 
bat in tribunam intrare, epistolam publice prele- 
gere, instratum altaris mutare et alia talia laico 
non permíssa peregere, ut alio loco demonstratum 
fuit: licebat ipsis quoque, ut nostro boc e loco 
patet, flabellum tenere, eoque sacram mensam 
purgare ; vid. Du Cange v. Ῥιπίδιον, et ad Alexiad. 
pat. 946, Vales. ad Ammian. Marcell. p. 578, Ma- 

illon in Museo Italico psg. XLViI. Émendemus 


bac occasione locum Anastasii in Nicolao I, p. 210: 
et ripidia duo [sio leg. pro vulgato et repidis duobus] 
in typo pavonum [id est picta, ut caude pavonine 
instar referrent] cum scutis [id est tabulis, tesseris 
pretiosi metalli quadratis aut rhomboideis] e£ diver- 
sis lapidibus preiiosis. Ab his flabellis nata esse, 

uibus domicelle nostre sese parant ot ludunt 
liquet. Habebant imperatores Greci assidenteg sibl 
dormientibus puellas, que ventum agitarent el 
muscas abigerent, quod ex Alexiade pag. 254, 

ale : τὴν παιδίσκτν θεασάµενον τὴν τὸν ἀέρα 

αῤῥιπίζουσαν χαὶ πόῤῥω mo! τοὺς κχώνωπας 


1 : D ἀσωθουμένην τοῦ τῶν βασιλέων χρωτός. 


(28) Μητατώριο, Cod., ut sepius. Ita solent novi 
Greci pro µητατώριον, omissa littera finali v : quem 
librarii nostri morem presertim insecundo volumine 
religiose expressi. Nibil frequentiusilli quam καρφίο, 
σιλέντιο et talia. Sic in specimine nostri codicis 
mre expresso est καταπερίσσεια pro χατὰ περίσ- 
σειαν, λαθδαρέω pro λαθδαρέων. Paulo ante p. 315 
habebamus γραδήλιο. Infra p. 337, babebimus 
χλανίδι pro χλανίδιν, p. 348, κλητωρολόγιο, p. 380, 
καρφίο et Χυνοστομαῖο et σπιθαμιαῖο, p. 381, 
&i« Συρία. In glossis nomicis Labbei est παρα- 
θλέτιο pro παραθλέτιον. Apud cl. Corsinum in 
libro de notis Grecorum p. 306. est APXQ pro 
ΑΡΧΩΝ, super D et sd ejus latus ducta linea 
circumfleza, quce ipsissimum est v. Nam litleram 


1023 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1024 


imago Dei Genitriciset argentea crux exetant ; in cu- Α. Ἱστέον, ὅτι dv d τόπῳ ἵστανται ol βασιλεῖς ἐπευχό- 


jus aditu quoque, priusquam ingrediantur, cereos 
accendunt. Ingreasi autem deinceps in metatorium, 
siquidem cupiunt,infulantur. Tenendum, eoinloco, 
in quo subsistunt domini preces ad Deum facientes, 
ibi subsistere quoque, qui hactenus eos comitati 
fuerant, media heterie, homines post bona verba 
dominis dicta. Transeunt porro domini per narthe- 
cem, quos venerantur secunda vice magistri et pa- 
tricii ét officiales; etascendunt domini per cochleam, 
et ulterius pergunt ad apodyta [vel vestiarium exu- 
torium, ubi a loturis vestes deponuntur]. Interea 
vero dum hec fiunt, ordinant sese, qui prius a do- 
minis eum in finem abscesserant, basilici ad dex- 
tram sinistramque partem foras paraptera [sive alas 
aut substructiones laterales) ad apodyta ducentes, 
dominisque per se medios transeuntibus bona pre- 
cantur. Domini autem stipatiacubiculoet maglabitis 
et magna heteria intrant in paraptera ad apodyta 
ducentes. Illinc autem egressos comitati aliquantu- 
lum, subsistunt post bona verba dominis dicta ma- 


pivot, ἵστανται οἱ τῆς µέσής ἑταιρείας, xal αὐτοὶ 
ἐπευχόμενοι. Καὶ ἐξιόντες διέρχονται διὰ τοῦ νάρ- 
θηχος, xai πάλιν δέχονται τούτους oi τε μάχγιστροι 
καὶ πατρίκιοι xai ὀφφικιάλιοι, καὶ ἀνίασιν οἳ δε- 
σπόται διὰ τοῦ κοχλιοῦ καὶ ἀπέρχονται. Οἱ δὲ βασι-- 
λικοὶ προαπερχόµενοι ἵστανται δεξιᾷ καὶ ἀριστερᾷ 
ἔξω τῶν εἰσαγόντων παραπτέρων εἲς τὰ ἀποδυτά, 
Καὶ τῶν δεσποτῶν διερχοµένων, ἐπεύχονται καὶ 
αὐτοί. Οἱ δὲ δεσποται δηριχευόµενοι ὑπό τε τοῦ 
κουθουχλείου xal τῶν μαγλαθιτῶν xal τῆς μεγάλης 
ἑταιρείας, εἰσέργονται sic τὰ ἁπάγοντα παβάπτερα 
tl; τὰ ἁποδυτά. Kal ol μὲν τῆς μεγάλης ἑταιρείας 
Ἱσταντχι εὐθὺς μετὰ ὀλίγων ἐπευχόμενοι, καὶ μετ' 
ἐχείνους οἱ μαγλαθῖται ἵστανται, καὶ αὐτοὶ ἐπευχό- 
µενοι, xal μετ αὐτοὺς οἱ τοῦ χουθουκλείου, xal 
αὐτοὶ ἐπευχόμενοι tiq τὸ εἰσάγον ἑνδότερον µονό- 
θυρον, xai ἔξωθεν τοῦ µονοθύρου ἵστανται oi πραι- 
πόσιτοι xai αὐτοὶ ἐπευχόμενοι, Οἱ δὲ δεσπόται 
ἀπέρχονται iv τοῖς ἀποδυτοῖς xai ἀποδυόμενὸι 
περιθάλλονται τὰ Ἀχρυσᾶ τούτων λέντια (29), xai 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


istam in codicibus msstis quoque circumflexo re- 
presentant. Idem Corsini Appendice ad laudatum 
opus pag. 28, observat, in Insocriptionibus Psy- 
chario pro Psycharion reperiri. Infra p. 342, 
. est. ᾽Αποχαθδᾶ pro ᾿᾽Απουχαμθδᾶν. Apud Du Can- 

um Gl. Gr. p. 1111. παραμιᾶ pro mapapíav, 

bique prostat forma ᾽Αμερουμνη vel 'Apep- 

ουμνῆ, que lectio nata est ab illis, qui non in- 

ligebant, circumflexum et vice accentus ibi fungi 
et litteram deficientem v repraesentare. Nam plena 
et recta forma est ᾽Αμερμουμνῆν, Amer Mumnin. 
Ex hoc canone multa possunt veterum auctorum 
et marmorum loca emendari, corrupta non tam 
antiquis ab librariis, et lapidariis, quam a typo- 
graphis et editoribus nostris, qui compendium 
scripture veteris non percipiebant. Non enim vi- 
tium faciunt qui litteram omittunt more sui tenipo- 
ris universali, sed illi, qui non addunt in libris 
typorum ope expressis, in quibus omitti talia non 
solent. Videbor aliquibus ipsa mihi dicam soribere 
etin aliis facinus meum improbare. Et profecto 
aliam institissem viam, si mihi contigisset hunc 
librum secundo edere; jam vero cum primus edam 
e membranis, que gemellas non habere creduntur, 
legem mihi scripsi eam, ut sequerer earum exem- 
pum. quod mutet deinceps venturus aliquis editor. 

go vero et illurum et superiorum temporum mores 
ex auctoritate membranarum religiose reddere vo- 
lui debuique. Bene enim novi, Grecos hodiernos 
N finale non in scribendo tantum, sed eti&m in 
sermone omittere; neque novo id exemplo, sed 
veteres quoque sic consuevisse. Unde enim Latini 
vocum Grecarum terminationes in «v ultima lit- 
tera mutilassent, nisi patres eorum, JEoles et Do- 
res, id eos docuissent? Plato, Amphilruo, item 
statio, generatio dicunt et similia. Sunt enim heo 
mere Greca; ut 8 στατὸς fit στατίων, ita 8 γενε- 
páxoc fiL γενερατίων. Neque v finale solummodo, sed 
etiam ς in terminatione ης et ος omittebant. Nihil 
frequentius apud Lupum Protospatham, quam Ma- 
niaci. Stratigo, Patricio, Anatolico et talia in nomina- 
tivo efferre. Sicomnes Lupi etate loquebantur et scri- 
bebant, et ex antiqua traditione loquuntur et scri- 
bunt adhuc Itali et Hispani Paolo, Nicolao, Domingo, 
elo. In tabula XVIII tomi I Monumentorum vete- 
rum Ciampini p. 35, habetur in area 23 imago S. 
Bartholomei, qui strangulatur, cum inscriptione, ὁ 


D 


Βαρθόλόμε χρεμασθεὶς Emi σταυροῦ τελειοῦται. Et 
sic ipsi quoque veteres Greci haud raro ς omitte- 
bant, ut ex ἄφνω pro ἄφνως vel ἀφανῶς et simili- 
bus concluditur, quorum possit immanis copia 
cogi, si hoc agerem; vid. ad p. 342 dicenda. 
Interim unum et alterum exemplum omissi v 
finalis in antiquis marmoribus subjungam in 
specimen, quomodo cum talibus procedendum sit. 
In Diario italico Montfauconii p. 425, legitur hoc 
distichon cum multis aliis : 
Τοῦ Διὸς Αλκμήνης τε γόνον τιμαῖσιν ἀέξω 
υιὸς Λασθενέος στῆσεν ἄγαλμα τόδε 

In primo horum versu littera ultima non vitio la- 
pidarii, aed ex more vetusto abest, lectori Greece 
callenti suppletum relicta. Id idem censendum de 
inscriptione Herodis Attici, qua Triopium dedica- 
vit; in qua v omissum viros doctos in errorem im- 
plicuit, ut v. 6 : 

Τόφρακε ταὶ Τριόπειαι ἐν ἀθανάτοις ἀλέγησθον. 
Ita enim legendus ille locus est. In ejusdem dedi- 
catione statue Regille v. 34, ἄνασσα legitur pro 
ἄνασσαν et v. 43, μὲ pro μὲν, ubi v omissum dexte- 
ritas et prudentia legentis tacite supplere debet, 
non lapidarium criminari, ut neque librarium, qui 
Anchialo vastavit pro Anchialon exaravit. V. Script. 
Hist. Aug. T. I, p. 848, et II, 377. Rectum id 
est, sive librario tribuas, qui Palatinum codicem 
exaravit, lineam Iransversam n significantem omit- 
tenti, sive dialecto plebeie, que in ipsa pronua- 
tiatione n et m et s finalia omittebat. Scalent tali- 
bus inscriptiones et tabula Peutingeriana. Ad Capsa 
Juliam pro ad Capsum J. Corintho, Bpidauro, 
Pireo, que perinde seculi Theodosiani atque de- 
cimi tertii, quo revera exemplum illud membrana- 
ceum, quod adhuc hodie superest, Colmarise ex ap- 
tiquiore codice efformatum fuit, ease possunt. Nam 
frustra laborat V. D. demonstrare, Theodosiani 
seculi membranas et litteras esae illas, e quibus 
tabula prodiit primum, iterumque nuperrime Vien- 
ne Austriace. Textus ipse quidem forte Theodo- 
sium ejusve potius agrimensores habet auctores, at 
illud exemplum absque controversia est recentius ; 
quod ipsa facies litterarum monstrat, exacte similis 
illi, qua monachi ante hec quatuor secula mem- 
branas exarabant. 

(29) Sunt quas veteres lineas paragawdas appel- 
labant. Notug locus Codicis Theodosiani : Nemo vír 


1035 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. Il. 


1926 


εἰσέρχονται sic τὸ ἅγιον λοῦσμα. ᾿Ἱστέον, ὅτι προ- À gna hetaerie homines ; aliquando ulterius comitati 


εισέρχονται τῶν δεσποτῶν ol πραιπόσιτοι μετὰ καὶ 
τινων τοῦ κουθουκλείου xal κουθικουλαρίω, βαστα- 
ζόντων τὰ φατλία, ἅπερ ἅπτουσιν ol δεσπόται εὐχό- 
μενοι. Καὶ πρὸ τοῦ χολύµθου πλησίον τῆς εἰσαγού- 
σης θύρας τῷ δεξιῷ μέρει ἵστανται οἱ πραιπόσιτοι 
καὶ ol τοῦ κουθὀυκλείου μετὰ τῆς μυστικῆς θερα- 
πείας τῶν δεσποτῶ», τοῦ τε βαλνιαρίτου xai τοῦ 
πρωτεµθαταρίου (30(. οἱ δὲ λοιποὶ λοῦσται τῶν 
βλαχερνῶν ἀριστερὰ τῶν δεσποτών ἵστανται. Καὶ 
τῶν δεσποτῶν εἰσιόνων, λαμθάνουσιν κηροὺς παρὰ 
τῶν πραιποσίτων καὶ ἅπτουσιν, xal προσκυνοῦντες 
τὰς ἀργυρᾶς ἁγίας εἰχόνας τὰς ἐν τῷ κχολύμὀῳ, 
διέρχονται τῷ δεξιῷ μέρει τοῦ κολύμθου. Ἐν δὲ τῷ 
αὐτῷ δεξιῷ µέρει τοῦ κχολύμθου ἵστανται δύο xa- 
πνιστήρια, ἐν ofc διερχόμενος ὁ βασιλεὺς, παρὰ 
τοῦ πραιποσίτου λαμθάνων ἀλειπτὰ ἰδίαις χερσὶ 
τοῖς καπνιστηρίοις ἐντίθησι, Εἶτα ἅππτουσιν οἱ δε- 
σπόται χηροὺς εἷς τὴν πρὸς ἀνατολὴν κόγχην, iv 
Ti καὶ ἡ ἀργυρᾶ εἰχὼν τῆς Ototóxou ἐπὶ τῆς φιάλης 
Ἱἵσταται. Καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε ἀπέρχονται ἀριστερὰ, 
ἐν ᾧ ἡ τῆς Χειρὸς τς Θεοτόκου ἔχτύπωσις ἐν τῷ 
µαρμάρῳ ἐχτετύπωται, xal διὰ ἀργυρᾶς περιφε- 
ῥείας περικέκλεισται (31), καὶ ἅπτουσιν κχἀχεῖσε 
χηροὺς, xal oixsig χειρὶ εἰς τὸ ἐκεῖσε καπνιστή» 
piov ὁ πρῶτος βασιλεὺς ἐντίθησιν ἀλειπτὸν, ἐκ τοῦ 
πραιποσίτου τοῦτο δεχόμενος. ᾿Απὸ δὲ τῶν ἑχεῖσε 
ὑποστρέφοντες ol δεσπόται, εἰσέρχονται εἷς τὸν 
ἅγιον Φωτεινόν elc τὸν ἐἑνδότερον θόλον, xal ἄπερ- 


subsistunt maglabite, οἱ hi quoque fausta dominis 
comprecati, denique cubicularii subsistunt, neque 
hi absque piis votis,haud procul a monothyro [seu 
porta singulari] ad apodyta ducente ; 8:90 tandem 
prepositi ante hanc singularem portam subsistunt, 
etiam hi piis votis dominos prosecuti.Domini autem 
intrant in apodyta, vestibusque depositis, induunt 
aurea Bua lintea. Quo facto, intrant in sacrum la- 
vacrum.Sed prius illuc introeunt regii prepositi et 
aliqui de cubiculo et nonnulli cubiculariorum,quo- 
rum hi cereos illos gestant, quos accendere solent 
domini devotionem ibi suam facientes. Consistunt 
hi prepositi atque cubiculenses,et qui ad privatum 
corporis dominici ministerium pertinent, item bal- 
nearitesseu balneator et protembatariusseu embate, 
id est solii balnearis,inspector,a dextra parte prope 
fores,per quas intratur,ante colymbum seu labrum 
vel lacum : reliqui autem luste vel lotores palatii 
blachernarum stant a sinistra parte dominorum. 
Ingressi domini accipiunt cereos a preepositis,quos 
accendunt, et adorant colymbi seu labri aut nata- 
torii sacras argenteas imagines,et per dextram ejus 
regionem transeunt.In illa ipsa vero colymbi dexira 
regione stant duo thuribula,in que imperator,dum 
transit, suis ipse manibus odoramenta,quie a pre- 
posito acceperat, injicit.Deinde accensos figunt ce- 
reos imperatores in concha orientale,in quam etiam 
argentea Deigenitricis imago super phiala stat. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


auratas habeat aul in. tunicis, aut. in. lineis. para- 6 


gaudas. Lampridius in linea aurum memorat p.972, 
t. I, Scr. H. Aug. : In linea autem aurum mitti 
eliam demenliam judicabat [Alexander Severus], 
cum asperitati etíam adderetur rigor, vid. ibi doct. 
interpretes et ad T. rm, p. 452 et p. 231, ubi manti- 
libus aureis semper stravisse dicitur Gallienus. Apud 
Nostrum infra E 399, habemus χρυσοῦ, ἐγχεί- 
prov, orarium vel sudarium aureum, aureis filis in- 
textum. 8. Audoenus in Vita S. Eligii r, 15. lineas 
metallo rulilas appellat : Habebat quoque zonas ez 
auro et gemmis comptas, nec non et bursas eleganter 
gemmaltas, lineas vero metallo rulilas, orasque sar- 
carum [{. leg. saramancarum aut saranicarum] auro 
operas. Jam antiquissimis Herodoti temporibus 
erant lintea aurea manuciola in usu,ut ex ejus l.i1, 
c. 122 patet, ubi ex /Egyptiorum traditione refert, 
regem ΡΒΔΠΙΠΙΘΙΙοΏ 1n regnum Plutonis vivam 
descendisse, χἀχεῖθι συγχυθεύειν «T Δήμητρι καὶ 
τὰ μὲν νικᾷν αὐτὴν, τὰ h ἑσσοῦσθαι óm' αὐτῖς xal 
µιν πάλιν ἀπικέσθαι δῶρον ἔχοντα παρ) αὐτῆς 
χειρόµακτρον ἸΧρύσεον. "[Awóypuca tales vestes 

recis audiunt; vid. Theoph. p. 270] et χόυ- 
voire; vid. p. 320. 

(30) Protembatarius est, qui ταῖς ἐμθάταις vel 
ἐμθᾶσι, soliis balnearibus praeest. Nam ἐμθάτας et 
ἐμδάδας el ἐμθάσεις ἀπὸ τοῦ ἐμθαίνειν τοὺς λουο- 
μένους appellant Greci, descenstones Latinis dictas ; 
vid. Salmas. ad Ser. II. Aug. t. r, p. 691. Du Cange 
Gl. Gr. h. v. Εμθαδὸν [nisi potius ἐμθαδὼν aut 
ἕμδατον aut ἐμθατῶν] est Constantino Porphyr. in 

ita Basilii Macedonis p. 201, phiala, lacus mar- 
moreus, qui manantem et salientem e siphone 
aquam excipit. Vox phiala (unde nostrum fiole)est, 
bene Greeca. Veteres dicebant πύελος. Tales lacus, 
in quibus lavantes natarent et se abluerent,véteres 


πυέλους et µάκτρας appellabant. Corrigam hac 00- 
casione locum Polybii, qui Valesio negotium crea- 
vit. Est in. Excerptis Peiresc. p. 142, eumque ad- 
scribam, ut existimo legendum; esse : τῆς τῶν 'Av- 
τιγονείων πανηγύρεως ἐν Σιχυῶνι συντελουμένης καὶ 
τῶν βχλανείων ἐχόντων τά» τε κχοινὰς µάκτρας, 
(communis usus mactras seu grandes lacus) xal 
πυέλους (solia) ταύταις πχαρακειµένας, εἷς ἆς ol 
κοµψότεροι τῶν ἀνθρώπων εἰώβασι κατ ἰδίαν ἆμδα[- 
νειν εἰ ταύταις ποτὲ (aut εἰς ταύτας εἴποτε) τις 
καθίῃ [nempe ἑαυτὸν] τῶν περὶ τὸν ᾿Ανδρωνίδαν et 
reliqua. 

(31) Sic solent novi Greci,ut imagini Maria Vir- 
ginis dextram manum argenteam porrectam et ex- 
tra superficiem picture eminentem addant, ut ia- 
telligitur e Gerlachi Itinerario p. 63, cujus verba 
hac sunt : Circa altare in choro |seu tribuna) picti 
conspiciuntur sancti Gregorius, Basilius, Chryso- 
stomus, vullu macilento ; item. Nicolaus Damascenus 
et alii doctores Ecclesize.In summo super omnes emi- 
nel ὃ παντοκράτωρ sive J. C. cum duobus discipu- 
lorum suorum. Semper in tabulatis chori [super fo- 
ribus, quibus sanctarum nomen est] ad dextram 
conspicilur imago τοῦ παντοκράτορος sive D. J. 
Christi cum argentea manu, e qua lamina et mas. 
sula argenie, integros homines, nec non brachia, 
manus, pedes et. alia membra referentes pendent. In 
medio stal imago Deiparz cum puerulo Jesu, dextra 
quoque manu argentea dives, e qua pariter tales la- 
mina el massul:e argentez filaque aurea dependent. 
Ad sinistram stant imagines mulierum, qua speciem 
plorantium prabenl,e quibus etium donaria suspendi 
solent. Conferat cum his qui volet illos, qui de 
donariis veterum scripserunt, et neget deinceps,si 
audebit, Christianismum Grecorum esso veterem 
paganismum idolorum mutato nomine. 


403] 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1028 


Illinc abeunt ad sinistram, ubi manus Deipare mar- À χόµενοι ἅπτουσιν κηροὺς ἔμπροσθεν τῆς µαρμαρίνης 


more expressa sui exhibet formam, argenteo mar- 
gine circumsepla. Cereos et ibi accendunt ; et pri- 
mus seu major imperator propria manu aleiptum 
seu suffimentum ia thuribulum, quod ibi adest, 
injicit, à preposito traditum nactus. Illinc rever- 
tentes domini, ingrediuntur in sacellum S.Photini. 
quod est in interiore tholo. Illinc ἀθρτοθεί accensos 
flgunt cereos coram marmorea imagine Deipare, 
que sanctis suise manibus ipsa effundit hagiasma 
seu aquam benedictam. Post accensos ibi cereos 
accipit prepositus traditam a balnearita sacram 
stacten seu sacrum lixivium, et dominis communi- 
cat. Hi suis manibus eo sese cruciatim signant, et 
lavantur, egressis ceteris. Loti exeunt in minorem 
exteriorem tholum, positisque suis linteis, induunt 
alia auro intexta. Protembatarius autem seu solii 
magister stans coram colymbo facit benedictionem; 
821 quy dum dicitur, introducunt lusti a sinistra 
colymbi parte duodecim bastactas seu aquigerulos, 
qui postquam transierunt coram inferiore concha 
orientale, ordinant sese in stationem in dextra re- 
gione colymbi. Quo intrantesdomini subsistuunt,et 
primus maximusque imperator dat singulis bajulis 
singulos aureos nummos. Debet autem prepositus 
manum cujusque bastacte seu bajuli prius in eam 
formam composuisse, ut cum decore atque gratia 
nummum inditum a domino accipiat. Post finitam 
hancnummorum elargitionem atque distributionem 
sanctificat protembatarius lacum natatorium sua 
cruce, et cum eadem porrigit dominis e colynbo 


hagiasma seu sanctiflcatam aut benedictam aquam. C 


Domini, hagiasmate accepto, intrant in colymbum, 
et dum fit extensa, immergunt sese ter; dein 
exeunt e colymbo εἰ ascendunt in apodyta, rursus- 
que suis solitis vestibus amicti exeunt cum mystico 
seu privato sui corporis ministerio. Dum vero 
exeunt domini per portam singularem, coram qua 
paulo ante dicebamus solere preposilos fausta do- 
minis apprecantes subsistere, astat ibidem quoque 


εἶκόνος τῆς Θεοτόκου, ἥτις ix τῶν τῆς αὐτῆς ἁγίων 
χειρῶν προχεῖ τὸ ἁγίασμα. Καὶ μετὰ τὸ ἄψαι τοὺς 
xnpouc λαμθάνει τὴν ἁγίαν στακτὶν ὁ πραιπόσιτος 
παρὰ τοῦ βαλνιαρίτου, καὶ ἐπιδίδωσι τοῖς δεσπόταις. 
Οἱ δὶ δεσπόται οἰκείαις χερσὶν ἑαυτοὺς ἐπισφραγί- 
ζουσιν, xal ἐξιόντες λούονται. Καὶ μετὰ τὸ λούσα- 
σθαι ἐξέρχονται εἷς τὸν ἐξώτερον μικρὸν θόλον, καὶ 
ἀλλάτσοντες τὰ τούτων λέντια περιθἀλλονται ἕτερα 
χρυσούφαντα. Ὁ δὲ Ἠπροτεµθατάριος ἱστάμενος 
πρὸ τοῦ xoAóu6oo, λέγει τὴν εὐχήν. Ἰστέον, tt, 
τῆς εὐχῆς λεγομἔνης, οἱ λοῦσται εἰσάγουσιν τὰ ιβ' 
βασταχτὰ (32) ἀπὸ τοῦ ἁἀριστεροῦ µέρους τοῦ κο- 
λύμδου, xal διέρχονται πρὸ τῆς κάτω !* ἆνατολι- 
κῆς (33) κόγχης, καὶ Ίστανται εἷς τὸ δεξιὸν µέρος 
τοῦ χολύµθονυ, Οἱ δὲ δεσπόται εἰσιόντες Ἱἵστανται, 
καὶ ὁ πρῶτος βασιλεὺς ἐπιδίδωσιν ἑκάστῳ τῶν Ba- 
στακτῶν ἀνὰ νομίσματος tvóc. Χρὴ δὲ τὸν πραι- 
πόσιτον τὴν χεῖρα τοῦ µβαστακτοῦ προευτρεπί- 
ζειν (34) πρὸς τὴν τῆς βασιλικῆς δωρεᾶς ὑποδοχήν. 
Καὶ μετὰ τὴν συμπλήρωσιν τῆς διανομῆς ἁγιάζει 
μετὰ τοῦ σταυροὺ ὁ ποωτεµθατάριος τὸν χόλυμόδον, 
ἐπιδιδοὺς τοῖς δεσπόταις ἀπὸ τοῦ κελύμδο» ἀγίασμα 
μετὰ τοῦ αὐτοῦ σταυροῦ (35). Οἱ δὲ λαμθάνοντες 
τὸ ἁγίασμα εἰσέρχονται εἰς τὸν χόλυμθον, καὶ τῆς 
ἐκτινοῦς γἰνομένης, χαταδύουσι τρίτον, xai ἐξερχό- 
µενοι ἀνέρχονται ἓν τῷ ἀποδύτῳ, καὶ ἀμφιασθέντις 
χατὰ τὸ εἰωθὸς ἐξέρχονται μετὰ τῆς μυστικῆς αὐτῶν 
τάξεως. Ἱστέον, ὅτι ἔξω τοῦ µονοθύρου, ἐν ᾧ ἵσταν- 
ται ol πραιπόσιτοι ἐπευχόμενοι τοὺς δεσπότας, loxa- 
ται 6 τῶν Εὐγενίου γηβωκομος, ἐπιδιδοὺς τοῖς δε- 
σπύταις διερχοµένοις τὰς εὐλογίας. Γῶν δὲ δεσπο- 
τῶν δ.ερχοµένων, συγχινοῦσι προπορευόµενοι τῶν 
δεσποτῶν, dq' ὧν τόπων Ἱστανται, ol τοῦ κουθου- 
χλείου καὶ οἱ μαγλαθῖται xal τῆς ἑταιρείας. Οἱ δὲ 
δεσπόται sl μὲν κελεύουσιν ἱππεῦσαι καὶ ἀπελθεῖν 
εἴτε Ev τῇ πηγῇ, εἴτε ἀλλαχοῦ, τοῦτο ποιοῦσιν’ εἰ 
δὲ µήγε, εἰσερχόμενοι εἷς τὸν δρόµονα εἰσέρχονται 
εἰς τὸ παλάτιον, ἢ xal ἀλλαχοῦ, ὅπου βούλονται, 


ἀπέρχονται. 


gerocomus hospitalis Eugenii, impertiens dominis prstereuntibus eulogias seu benedictiones. Dominis 
autem apud quemque ordinem eorum, quos in apodyta ingressuri fores stantes reliquerant, preter- 
euntibus, incipiunt hi se quoque simul commovere et coram abeuntibus dominis precedere eo ex loco 


VARI/E LECTIONES 


1* χάτω con]. R., κατὰ cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(32) Aut sic positum fuit pro τοὺς ιθ᾽ βαστακτὰς, [) 


bajuli, aut τὰ βἀάστάκτα sunt idem atque τὰ βάστα- 
πτρα, vectes, quibus res deferuntur (v. ad p. 207 
dicia!. Posteriore modo οἱ explices, habebit 
metonymia locum, instrumenium pro utente nomi- 
nans. Πἱ bajuli possunt jam esse aut aquigeruli, 
qui aquam in lacum congerunt aut egerunt, vepo- 
φόρους Grecis dictos, vid. du Cange v. Aquarius, 
aut quicorpusAugustiet Auguste deferuntin lecticis, 
aut mulos leoticarios agunt, et in universum τῇ 
βασταγῇ sarcinas imperiales et impedimenta sacra 
onerant, exonerant, curant, observant ; vid. de ba- 
slagia et bastagariis Guther. p. 730, du Cange Gl. 
Lat. h. v. et Vales. ad Ammian. Marcell., p. 83, 
ubi βασταγὴν exponit « sarcinalia principis ju- 
menta. » 


(33) It& est in membranis. Sed leg. aut χά- 
τω ἀνατολικῆς aut xarà ἀνατολήν. Incerlus quod- 
nam borum amplecterer, prius arripui in Lati- 


nia. 

(34) Ad aurum nempe cavatis dexteris  accipien- 
dum, ut sit Amm. Marcell. p. 16 (19) ed. Lin- 
denbr. Alias enim protenso vestis sinu accipiebant 
oblata. 

(35) Ergo crux illa sicerat formata, ut in summo 
extremo haberet parvam patinam nonnihil cavam, 
qua aqua hauriretur. Russi a Grecis docti talem 
patinam adhucadhibentin lustrationeaque dio Lu- 
minum, ut ex allato Angli cujusdam loco pag. 6 
horum Commentariorum constat, qui nostrum hunc 
egregie illustrat et conferri meretur. 


1039 DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 1030 


et statione, quam quisque obtinet, primi cubicularii e sua, tum inaglabile, tandem heterie ascripti, e 
suis quique stationibus. lllinc porro, si placet, avehuntur dominiin equis ad pegam [id est ad pa- 
Jatium peganum et Deiparam fontis], aliove, quo libuerit ; quodsi vero equitare noluerint, aut alio quo 


ire libuerit, abeunt. 

ΚΕΦΑΛ. II". 

"Oca δεῖ παραφολάττειν ἐν παγανῇ Κυριακῇ, Tj ἐν 
ἄλλῃ κοινῃ ἡμέρᾳα, µελλόντων τῶν δεσποτῶν 
ἀπιέναι εἴτε εἲς τοὺς ᾽Αγίους Αποστόλους, εἴτε εἷς 
ἕτερον ναὸν εὔξασθαι. 


Ἡρὸ μιᾶς ἡμέρας δίδοται µανδάτα τῷ πραιποσίτῳ 
καὶ «ip χατεπάνω τῶν βασιλικῶν, τῇ ἕωθεν ἐλθεῖν 
ἅπαντας ἀπὸ σκαραμαγγίων, ὁπόθεν ἂν κελεύσωσιν 
οἱ δεσπόται Ἱππεῦσαι. Καὶ τῇ ἕωθεν προέρχονται 
ἅπαντες ἀπὸ σκαραμαγγίων, καὶ εἰσέρχονται οἳ 
πραιπόσιτοι μετὰ τοῦ κουθουκλείου, εἴτε ἀπὸ τὸν 
καθαλλάριον, site ἀπὸ τὴν τοῦ Κυρίου ἐχχλησίαν, 
εἴτε ἀπὸ τὸν ἱππόδρομον, εἴτε ἀπὸ τὸ τζουκανισδήριον, 
εἴτε ἀπὸ τῆς Δάφνης. ᾽Απὸ τούτων γὰρ τῶν εἴσοδων 
εἰώθασιν del ἱππεύειν οἱ δεσπόται !2, Οἱ δὲ δεσπόται 
ἐξέρχονται ἀπὸ σκαραµαγγίων φοροῦντες καὶ τὰ 


CAPUT XIII. 


Observanla, quando in Dominica paganaaut alia die 
communi domini volunt aut ad SS. Apostolos aut 
ad alíud aliquod templum devolionis peragende 
caua ire. 


Precedente die dantur mandata preposito et 
catepano basilicorum, ut altero mane omnes in 
scaramangiis illuc conveniant, unde domini decre- 
verunt et edicunt exequitare. Itaque conveniunt 
omnes in scaramangiis statim mane, et prepositi 
una cum cubiculo 32322 e palatio prodeunt, sive ad 
caballarium [id est catadromum vel domitorium 
equorum], sive ad Domini Ecclesiam, sive ad οἱς- 
cum, sive ad tzucanisterium [id est aream exer. 
cende equestris pile], sive ad Daphnen. Ab his 
enim ad palatium aditibus solent imperatores, 


τούτων σπαθία, xal δἠριγευόµενοι ὑπό τε τῶν πραι- B quando exequitant, semper avehi, ipsi autem do- 


ποσίτων καὶ τοῦ κουθουκλείου ἱππεύουσιν. Οἱ δὲ 
πραιπόσιτοι xai oi τοῦ κουθουκλείου xai αὐτοὶ im- 
πεύοντες προπορεύονται τῶν δεσποτῶν. Οἱ δὲ µαγλα- 
θίται καὶ ol βασιλικοὶ πάντες ἄνθρωποι μετὰ σκαρα- 
µαγγίων καὶ σπαθίων εἰς τὴν ἑαυτοῦ ἕκαστος προ: 
πορεύεται τάξιν. Οἱ δὲ µάγιστροι καὶ ἀνθύπατοι καὶ 
πατρἰκιοι καὶ ὀφφικιάλιοι ὄπισθεν τοῦ ἅρματος μιτὰ 
τοῦ δρουγγαρίου τῆς βίγλης xal τοῦ δρουγγαρίου 
τῶν πλοΐµων, ἐπακολουθοῦσι τοῖς δεσπόταις. Καὶ δὴ 
τῶν δεσποτῶν ἀπιόντων εἷς τὸν ναὸν καὶ τῶν ἵππων 
ἀποθαχινόντων, τίθενται σελλία, δηλονότι τὰ ὑπὸ 
τῶν ἀρχοντογεννημάτων ῥβασταζόµενα, εἴτε ἐν τῷ 
προπυλαίῳ τῆς αὐτῆς ἐκχκλησίας, εἴτε ἐν τῷ νάρ- 
θηκι, καὶ ἐν τούτοις χαθέζονται ol δεσπὀται, xai 
ὑπὸ τῆς µμυστικωτέρας τῶν κοιτωνιτῶν τάξεως 
κυχλευόµενοι πρὸς τὸ μὴ ῥᾳδίως τῶν 1^ πολλῶν ὁρᾶ- 
σθαι, ἀλλάσσουσιν ἅπερ φοροῦσιν ὁποδήματα, περι- 
θαλλόμενοι στρἰκτα. ᾿]στέον, ὅτι ἐν τῷ νάρθηκι τῆς 
ἐχκλησίας xil οἱ πραιπόσιτοι περεθάλλονται τὰ 
αὐτῶν σαγία. Καὶ εἶθ οὕτως ἁἀνιστάμενοι xai τὰ 
ἑαυτῶν ἉΧρυσοπερίκλειστα µπεριθαλλόμενοι σαγία, 
ἕρχονται πρὸς τὰς βασιλικὰς πύλας, xal ὑπὸ τῶν 
πραιποσίτων λαμθάνουσι κηροὺς, xal ἀπευχαρι-» 
στοῦσιν tip θεῷ διὰ τῆς τρισσῆς μετ) αὐτῶν προσ» 
χυνήσεως, Καὶ εἶθ οὕτως εἰσέρχονται, καὶ διέρ- 
χονται διὰ µέσου τοῦ ναοῦ κἀὶ τῆς σωλαίας, καὶ 
ἱστάμενοι ἔξω τῶν ἁγίων τοῦ βήματος θυρῶν πάλιν 
λαμθάνουσιν ἑτέρους κηροὺς παρὰ τῶν πραιποσίτων, 
καὶ ὁμοίως ποιοῦσιν. Εἶτα εἰσερχόμενοι εἲς τὸ ἅγιον 
θυσιαστήριον ἀσπάζονται τὴν τὴν ἁγίαν ἑνδυτήν. Εἴθ᾽ 
οὕτως λαμοάνει ὁ πρῶτος βασιλεὺς ix χειρὸς τοῦ 
πραιποσίτου τὸν θυμιατὸν καὶ ἀλειπτὰ, xal οἶκείᾳ 
χειρὶ ἐπιτιθεὶς τῇ ἀνθρακιᾷ !5 (36) θυµιᾷ πέριξ τῆς 


mini procedunt in scaramangiis, gestantes spathas 
suag, et in obsequio prepositorumet cubiculi cabal- 
licant, prepositis nempe atque cubiculo in equis 
dominos pr&euntibus; at maglabitse et basilici om- 
neshominescum scaramaugiis et spathis,suo quisque 
in ordine, preambulant. Magistri landem, proconsu- 
les patricii et officialea, itemque drungarius vigilie 
et drungarius ploimornm seu classiariorum sequun- 
tur dominos pone armatum 8eu spatharocandida- 
tos scutigeros, proximos dominorum satellites.Do- 
mini itaquead ecclesiam delati descenduntex equis, 
et residen! in illis sellis, quas attulerunt et aut in 
propyle&o istius templi, autin narthece,deposuerunt 
&rchontogennemata seu nobiliores valeti juvenes. 
Sic considentes eoscircumstat facta velut testudine, 
et impedit, ne a vulgo conspiciantur, intimuscoto- 
nitarum ordo; intereaque domini pone hoc quasi 
velum mutant, quos gerunt, calceos, et induunt 
stricta. (Ibidem quoque, in narthece puta, induunt 
prepositi sua saga.) Calceati surgunt domini, et 
induunt auro septa sua saga, et accedunt ad por- 
tam basilicam, ubi cereos a prepositis accipiunt ; 
quibuscum ter Deum adorant. Eo facto, intrant per 
eam portam in ecclesiam, transeunt per eam mee 
diam et per soleam, et consistunt extra sacras be- 
matis fores, ubi rursus accipiunt a preposito cereos 
alios, quibuscum eosdem ritus devotionis, quos cum 
precedentibus, peragunt. Doin sacrum in sacrifl- 
catorium intrant, ubi sacram endytam osculo verne- 
rantur. Dein accipit maximus imperator e manu 
prepositi thuribulum, etsuffimenta suis ipse mani- 
bus imponit prunis ardentibus, sacram mensam cir- 
cumcirca incensat, eoque facto, rursus reddit 


ΝΑΒΙΣ LECTIONES. 
1* ZXOA. '[otíov, ὅτι 6 βασιλεὺς ἄνευ σκαραμαγγίου xal χιώμµατος πρωϊ ἓδ ἐκχλησίᾳ ἀποστόλων οὐχ Ἱππεύει. 


14 ὑπὸ τῶν ed. (5 ἄνθραξ cod. pro ἀνθραχιᾷ. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(30) Cum in membranis reperirem ἆνθραξ, 
quod non esse ἄνθραξ, carbo, et sensus et de- 


fectus accentus monstrabant, liquebat mihi lit- 
teram ultimam non simplicem, sed compositam 


1031 


. CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1032 


preposito thuribulum, et transit (per bema]ea parte, A ἁγίας τραπέζης, εἶτα ἐπιδίδωσι τῷ πραιποσίτῳ τὸν 


qua eum exire congruit. Tandem his peractis, si 
volunt in eo templo prandere, fit illud ; 833 sin 
minus, redeunt equitantes in palatium eodem or- 
dine, quo, ut diximus, illino in lemplum pariter 
equitantes excesserant. 8i in Quadragesima domini 
volunt abire ad eccleaiam, tunc flt metastasimum, 
seu indicitur discedendiecuria el negotiis curialibus 
venia, quo temporetritohecte in lausiaoo, et quidem 
in oraculo S. Basilii, quod ibi est, canitur. Data 
licentia, abeunt omnes illuc, unde futurum est, ut 
domini exequitent. Congregatis, inscenduntdominj 
in equos, et abitur. Mensis Martii die nono celebra- 
tur memoria SS. Quadraginta Martyrum, dominis 
in eorum ecclesiam venientibus, eodem ritu, qui 
observatur, quando domini ad ecclesiam aliquam 
urbanam caballicant, et quem modo exposuimus. 
Kalendis mensis Julii celebratur memoriaS88. Anar- 
gyrorum, dominis ad venerabilem eorum ecclesiam, 
quee estin vico Paulini, prout placuerit, sive in 
equis, sive in dromone, pergentibus. Ordoet series 
processionis est ut supra. Notandum tamen de hoc 
festo praeterea, quocunque tandem modo domini in 
vicum Paulini pergant, sive in equis, sive in dro- 
mone, semper eos scaramangis uti ; deinde hoc, do- 
minos, postquam corarn sacris cancellorum foribus 
devotionem suam cum cereis peregerint, in bema 
quidem non intrare (id enim eo die fieri mos non 
est), sed coram cancellis sacras SS. Anargyrorum 
reliquias adorare, et post accensoa ibi fixosque 
cereosin exaerum seu atrium exire, ubi conscendunt 
in equos etreditum ad palatium instituunt ; sivejam 
in equis redeant, sive in dromone. Sepe autem fit 
in hac quidem processione, ut cum proceribus in 
palatio blachernarum epulentur, et sic demum ves- 
pere in palatium redeant. Mensis Julii die vige- 
simo septimo similiter peragitur memoria S. Pan- 
teleemonis, dominis in venerabilem ejus ecclesiam, 
que est in monasterio vel tractu Narsetis, caballi- 
cantibus. Quodsi vero dominis placuerit navi illuc 
ire, fit ordo atque series in hunc modum : Mane 
procedit totussenatus etcubiculum in scaramangiis 
in tractum vel monasterium Caniclei dictum, et im- 
peratore palatiointrat inimperialem dromonem cum 
privato suo ministerio et logotheta [dromi] et pro- 
toasecreta, magistro supplicationum et heteriarcha 


B 


θυµιατόν. Διέρχεται δι’ οἶου μέρους ἁρμόζει τοῦτον 
ἐξιέναι. Καὶ εἰ piv κχελεύσωσιν ol δεσπόται ἐκεῖσε 
γεύσασθαι (37), γίνεται τοῦτο χαθως βούλονται. El 
δὲ µήγε, ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε ἱππεύοντες ὑποστρέφουσιν 
κατὰ τὴν προειρημένην, ὡς ἔφαμεν, τῆς προόδου 
τάξιν εἷς τὸ παλάτιον. ᾿Ἱστέον, ὅτι, st iv. τεσσαρα- 
κοστῇ κελεύσωσιν ἀπιέναι οἱ δεσπόται ἐν ἐκκλησίφᾳ, 
ἀπὸ τὴς φαλλομένης τριτοέκτης dw τῷ λαυσιακῷ kv 
τῷ εὐκτηρίῳ τοῦ ἁγίου Βασιλείου, γίνεται µεταστά- 
σιµον, καὶ ἀπέρχονται πάντες, ὅπου δεῖ τοὺς δεσπό- 
τας ἱππεῦσαι. Καὶ elg! οὕτως ἱππεύουσιν ol δεσπό- 
ται xal ἀπέρχονται. Μήνὶ Μαρτίῳ 0' Ἱστίον, ὅτι 
κατὰ τὸν προῤῥηθέντα τύπον τῆς ἀφίξεως τῶν δε- 
σποτῶν iv ταῖς ἁγίαις ἐχκλησίαις ταῖς ἐν ταῖς πό- 
λεσι ἐπιτελεῖται καὶ dj µνήµη τῶν ἁγίων μ' Μάρ- 
τύρων, τῶν δεσποτῶν ἀπιόντων dv τῷ ἁγίφ αὐτῶν 
ναφ. Μηνὶ Ἰουλίῳ α’. ᾿Ἱστέν, ὅτι ὁμοίως ἔπιτε- 
λεῖται xal d µνήµη τῶν ἁγίων Αναργύρων (38). 
Tv δεσποτῶν ἁἀπιόντων clc τὸν σεβάσµιον αὐτῶν 
vaóv sl; τὰ Παυλίνου (39), ἀπέρχονται οἱ δεσπόται, 
κελεύουσιν ἔφιπποι, Χελεύουσιν πλοῖ. Τὰ δὲ ἕξης 
τῆς προελεύσεως ῥἐπιτελεῖται, χαθὼς προείρηται. 
»]στέον, ὅτι οἱ δεσπόται ἀπιόντες εἷς τὰ Παυλίνου 
καὶ πλοὶ καὶ ἔφιπποι μετὰ σκαραμαγγίων ἀπέρχον- 
ται. Ἱστέον, ὅτι μετὰ τὸ εὔξασθαι μετὰ τῶν κηρῶν 
τοὺς δεσπότας ἔμπροσθεν τῶν ἁγίων θυρῶν, εἶθ᾽ 
οὕτως προσκυνοῦσιν τὰ ἅγια λείψανα, ἅπτοντες 
κηροὺς, καὶ ἐξερχόμενοι ἔξω εἰς τὸ ἐξάερον, ἐκεῖθεν 
Ἱππεύουσιν, xal ὑποστρέφουσιν idv τῷ παλατίῳ, 
κελεύουσιν ἔφιπποι, κελεύουσιν πλοϊὶ. Ηολλᾶκις δὲ 
συνεστιῶνται τοῖς ἄρχουσιν idv τῷ παλατίῳ τῶν 
βλαχερνῶν, xai δείλης εἰσέρχονται εἷς τὸ παλάτιον. 
Ἰστέον, ὅτι ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ οὐκ εἰσέρχονται οἱ 
δεσπόται el; τὸ ἅγιον θυσιαστήριον. Μηνὶ Ἰουλίφ 
xt, ἱστέον, Ott ὁμοίως ἐπιτελεῖται καὶ ἡ μνήμη τοῦ 
ἁγίου Παντελεήμονος (40), τῶν δεσποτῶν ἀπιόντων 
εἰς τὸν σεθάσµιον τούτου ναὸν sl; τὰ Ναρσοῦ. Et 
δὲ θουληθῇ ὁ βασιλεὺς ἀπελθεῖν mÀot, γίνεται ἡ 
ἀκολουθία καὶ d τάξις οὕτως. Ἱρωϊ προέρχεται 
πᾶσα dj σύγκλητος xai τὸ κουθούκλειον ἀπὸ σκαρα- 
μαγγίων slc τὰ Κανικλείου, καὶ ὁ βασιλεὺς εἰσέρχε- 
ται ἀπὸ τὸ παλάτιον εἷς τὸν βασίλειον δρόµονα μετὰ 
τῆς οἰκείας αὐτοῦ θεραπείας καὶ τοῦ λογοθέτου καὶ 
τοῦ πρωτοασηχρήτου καὶ τοῦ ἐπὶ τῶν δεήσεων καὶ 
τοῦ ἑταιρειάρχου xal τοῦ δρουγγαρἰου τῆς βίγλας, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


seu scripture compendium esse, quod ὤἄνθρα- [) dren. p. 502, Theophan. p. 318, et ibi Goar. 


xi& interpretabar : aptiusnihil inveniens ; vid. dicta 


ad p 256. 

(37) Greci veteres Ὑεύεσθοι jentare dicebant 
el γεῦμα jentaculum, novi pro prandere et pran- 
dio adhibent ; v. Salmas. t. II, pag. 615. Hist. Aug. 
Palairet. Observ. ad N. T. ad Acta XX, 11 

(38) Anargyri dicli sancti aliquot, et inter eos 
precipue Cosmas et Damianus, qui pauperibus 
medicinam gratis faciebant: v. Du Cange Gloss. 
Gr. b. v. et Ricaul Etat présent de l'Eglise grecque, 
κ (39) In tractu, in vico,in insula Paulini dicta, vel 
de edibus quondam Paulinisio appellata; vid. Ce- 


et Du Cange CPI. Christ. l. :v, p. 1814. "(An- 
argyrorum templa Dei Genitrici et Blachernis pro- 
xima erant. Wagnereck. ad sanctorum Cosme et 
Damiani Vitam p. 28.]* Templum hoc erat in ipsis 
Blachernis seu suburbio sic dicto. In dictione εἰς 
τὰ, quando hoc sensu debet accipi, subintelligitar 
obeipiara vel συνοίκια vel simile quid. 

(40) Fuitet hic sanctus medicus ; vid. Menolog. 
Basil. t. III, ad diem Julii 27. Seript. post Theo- 
phan. p. 269, ubi dicitur Romanus Lecape- 
nusipsius nomini ecclesiam et monasterium con- 
didisse, vid. Du Cange CPli Christ. IV, p. 173 

ne. 


1033 
καὶ ἐξέρχονται 


Ὁρμώντων δὲ τῶν δεσποτῶν !9, δέχονται τούτους ol 
τε μαγλαθῖται καὶ οἱ τῆς ἑταιρείας ἅμα τῶν πραι- 
ποσίτων καὶ τοῦ χουθουχλείου καὶ τῶν ἀρχοντογεν» 
νημάτων. Καὶ ἐξερχόμενοι ἀπὸ τοῦ δρόμονος, ὃδι- 
ἐλχονται καὶ ἀπίασιν εἰς τὴν αὐλὴν, καὶ ἐκεῖσε 
δέχονται τούτους ol βασιλικοὶ, xal ἀπὸ τῶν ixeics 
Ἱππεύουσιν οἱ δεσπόται xal ἀπέρχονται μέχρι τοῦ 
ἔξω προπυλαἰου τοῦ εἰς τὸν ἔμθολον, καὶ τῶν ἵππων 
ἐχεῖσε ἀποθάντες, ἀνέρχονται τὰ σκαλία, xai διέρ- 
χονται διὰ τοῦ πρὸς ἀνἀτολὴν δεξιοῦ µέρους τοῦ λουτή- 
poc: Ἐκεῖσε γὰρ ἵσανται xal δέχονται τοὺς δεσπότας 
ot τε µάγιστροι xal πατρίχιοι xal oí λοιποὶ συγκλητικοὶ 
xal βασιλικοὶ ἄνθρωποι, xal ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε εἰσέρ-- 
χονται οἱ δεσπόται εἷς τὸν νάρθηκα, καὶ περιθαλλό- 
µενοι τὰ χρυσοπερίκλειστα σαγία, ἅππουσιν xnpobq 
εἲς τὰς βασιλικὰς πύλας. Kal εὐθέως εἰσέρχοντα 
xal διέρχονται διὰ µέσου τοῦ ναοῦ xai τῆς salas: 
xai πάλιν ἅπτουσιν ἔξω χηροὺς τῶν ἁγίων θυρῶν, xai 
εἰσέρχοντάι εἷς τὸ ἅγιον θυσιαστήριον, xai ἁσπά- 
ζονται τὴν ἑνδυτὴν καὶ τὴν τοῦ μµάρτύρος ἁγίαν 
χάραν (Al), καὶ διέρχονται δ.ὰ τοῦ πρὸς ἀνατολὰς 
τοῦ βήματος ἀριστεροῦ μέρους, xai iv τῷ ἐκεῖσε 
τετρασέρῳ εἰσέρχονται, xal πάλιν ὑπὸ τῶν Ἱερέων 
προσφέρεται ἡ ἁγία κάρα, καὶ πάλιν μετὰ κηρῶν 
ὑπὸ τῶν δεσποτῶν προσκυνεῖται, xal ἀπ' αὐτῆς 
λαμθάνουσιν ἅγιον ἀπομύρισμα (49), καὶ ἔξερχονται 
εἰς τὸ ἐξάερον εἷς τὸ ἐκεῖσε ἀναδενδράδιον, κἀχεῖσε 
σκεπαζόµενοι (A3) ἐκθάλλουσι τὰ σκχραμάγγια, καὶ 
χολόθια περιθκλλόμενοι ὑποστρέφουσιν, κελεύουσιν 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. II. 


ol δεσπόται εἷς τὰ Κανικλείου. A et drungario vigiliee. Cum his pergunt domini [per 


1034 


sinum Ceratenum] ad dictum monasterium Caniclei. 
3724 Appellentes autem ad continentem excipiunt 
maglabite, heteria, prepositi, cubiculum et archon- 
togennemata. Transeunt hinc in aulam monasterii, 
ubi eos basilici excipiunt. Illinc inscendunt domini 
inequos,etproceduntequitantes usquead propyleum 
vel portale, quod in embolum seu porticum ducit. 
Ibi descendentes ex equis ascendunt per scalam, et 
transeunt perdextramorientalem plagam luterisseu 
baptisterii, ubi a magistris et patriciis reliquisque 
senatoriis el imperialibus hominibus excipiuntur. 
Illinc intrant in narthecem ; ubi induti saga sua 
auro septa accendunt cereos in porta basilica, eo- 
que facto, intrantin ecclesiam, transeunt per naum 
et per soleam, rursus accendunt cereos coram 
sanctis foribus, intrant in thysiasterium, osculan- 
tur endytam et sanctum martyris caput ; tum trans- 
eunt per sinistram orientalem plagam bematis et 
intrant in tetraserum, quod ibi est [seu cellam 
quatuor seris munitam]. Illuc ipsis denuo prsesen- 
tatur a sacerdotibus sancta cara seu sanctum ca- 
put ; quod domini rureus cum accensis cereis ado- 
rant ; et ab ipso accipiunt sanctum apomyrisma 
[seu destillantem rorem sanctitatis unctuosum]. 
Tumexeuntper atrium in anadendradium [quincun- 
cem seu arboretum], quod ibi est, et sub testu- 
dinis ambitu exuunt scaramangia, et induunt colo- 
bia, et in hoc apparatu revertuntur in palatium, 
sive in equis, sive in dromone ; quod posterius αἱ 


ἔφιπποι, μέχρι τοῦ παλατίου, χελεύουσι πλοὶ, ὃν C fiat, eodem modo fit in abitu, atque in adventu di- 
VARI/E LECTIONES. 


16 YXOA. Ἰστέον, ὅτι xal οἱ μαγλαθῖται ἴδιον ἔχουσι χελάνδιον, καὶ αὐτοὶ προπορευονται τῷ βασιλεῖ ἄπιόντι 


elc τὸν ὁὀρόμονα. 


JOAN. JAC. REISKII. 


(44) Retinui vocem cara, id est caput, in Latinis, 
quanadoquidem Latini quoque scriptores ea utuntur; 
Vid. Du Cange v. Cara. Rhamnusius p. 133, capitis 
S. Joannis portionem CPli a Latinis expugnata 
Venetias pervenisse, quod lim sub Valente Ci- 
licia in viciniam Chalcedonis, et dein sub Theodo- 
sio majore CPlin pervenerit et in Hebdomo fuerit 
dedicatum. 

(42) Liquor vel udor e reliquiis sanctorum ex- 
stillans. Vita Theophanis p. 9 circa fin. et p. 362, 
ubi de capite 8ancti Joannis Baptistae apud Edes- 
sam asservato hec narrat Theophanes: ἡ χάρα 
— µέχρι τῆς σήμερον ὑπὸ τῶν πιστῶν προσχυνου- 
µένη εὐωδίᾳ σωματικῇ τε xal πνευματικῇ τιμᾶται 
βλόζουσα πᾶσι τοῖς προστρέχουσι ἱάματα. lta e 


sepulcro sancti Demetrii apud Thessalonicam &va- D 


ολύον μύμον memorat Cedren. p. 748, et Anna 
Comnena Alex. p. 60. Cyrilli, Gortyna in Creta 
episcopi, sanguinem µμύρον slillare, quod in- 
cole spongiis excipiant, ait Contin. Theophan. 
p. 48. ^3 Nicolaus in Myris, oppido Lyeie, &va- 
θλύζει τὰ µύρα χατὰ τὸ τῆς πόλεως ὄνομα, ut 
erhibet Constantin. Porphyrog. de Themat. p. 46. 
drales imagines uvescentes dicebantur µυροδο- 
τεῖν, Theophan. p. 370, eoque procedebant er- 
roris Greci, ut vel arcas humido forte in loco ρο- 
sitas,et A(6tpàc, ut ait llippoorates, id est udas, 
uvescentes, pro signo Mhaberent, intus positum 
Sanctum esse ; vid. Scylitz Curopal. p. 812, 
ei Du Cange v. Απομύώρισμα ἨΜύρον, Μνά- 
να et Manna et Oleum S. Crucis. Manavit hec su- 


PATROL. GR. CXII. 


COMMMENTARIUS. 


perstitio e paganismo, aut potiueg, ut ejus alia multa 
apud hodiernos paganos Greecos, Christianos dictos, 
remansit. Veteres enim optabant quibus bene vole- 
bant, vita defunctis, ut ex eorum tumulis largo pro. 
ventu flores suave fragrantes exsurgerent, per quos 
ipsa eorum corpora viderentur bene olere, et quibus 
id contingeret, eos pro hominibus habebant, qui, 
dum viverent, cari diis fuerint. Clare de illa 
persuasione testatur elegans Greca inscriptio apud 


Murator. Thesaur. p. 1693, cujus hsec est parti- 
cula : 
Αλλὰ σὺ, qaia, πᾶλοις ἀγαθὴ κουφή τ᾽ ᾽Αχυλίνῳ 

καὶ δὲ παρὰ χλευρὰς ἄνθεχ λαρὰ φύοις, 
"Ocsa κατ᾽ ᾿Αραθίους τε φέρεις, ὅσα τ ἐστὶ κατ’ ]νδοὺς, 

ὡς ἄν ἀπ᾿ εὐόδμου χρωτὸς ἰοῦ σα δρόσος 
ΛΥΥέλλῃ τὸν παῖδα θεοῖς φίλον 104b χεῖσθαι, 

οιθῆς καὶ θυέων ἄξιον, oy γόων’ 

Tu igitur, terra, Aquilino bona esto et levis, 

et ad ejus latera suavis odoris ferto flores 
quacunque apud Arabes profers, quaecunque apud 

Indos reperiuntur, 

quo de corpore bene fragrante exsudans ros 
significet, lbi jacere puerum diís carum, 
lébationibus et suffimentis [aut sacrificiis], non 

lamentis dignum. 

. (43) Accepi de testudine, de qua supra dixi in 
ritibus Coronationis Augustorum, et Noster p. 322 
admonet. Potest tamen sensu ordinario de in- 
fula induta accipi, quam imperatores in ingressu 
in ecclesiam deponebant, in exitu rursus in capite 
reponebant. 


δν 


1035 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1036 


cium fuit. Si per sinum maris domini revertantur, À τροπον εἱρήκαμεν τὴν τούτων ἄφιξιν, Ἱστέον, Oct, 


intrant ipsorum ex mandato in dromonem simul 
cum ipsis quotquot ipsi voluerint jusserintque pro- 
cerum eo die secum epulari. Mensis Septembris die 
vigesimo sexto similiter celebratur memoria 8. 
Joannis Theologi, dominis eo die ad venerabilem 
ejus ecclesiam, que in dihippio est, abeuntibus. 
Kalendis mensis Novembris peragitur simili modo 
memeria SS. Anargyrorum, dominis ad venerabilem 
eorum ecclesiam, que in iractu vel monasterio 
Basilisci est, abeuntibus. Mensis Augusti die vige- 
simo nono similiter eelebratur memoria decapita- 
tionis 8. Joannis Precursoris, 8228 dominis ad vene- 
randam ejus edem, que in monasterio Studii est, 
abeuntibus eodem ritu, quem in memoria seu festo 
S. Panteleemonis supra exposuimus. Nam totus 
senatus in scaramangiis convenit mane in monaste- 
rium Studii ; magistrique et patricii et officialea 
Btant extra portam, que ad mare respicit ; cubicu- 
lum autem et busilici et maglabite et heteria et 
&rchontogennemata stant in portu, ubi dromo ap- 
pellit. Monachi autem illius monasterii stantin serie 
gemina, dextra sinistraque, ab illa inde extima 
porta usque ad portum. In quo appellentes dornini 
cum eodem comitatu et eodem ordine, quem in 
memoria 8. Panteleemonis diximus, egressique 6 
nave, procedunt in obsequio cubiculi et maglabita- 
rum et heterie, precedentibus monasterii Studiani 
hegumeno thuribulum fumans gerente et monachis 
cum cereis ardentibus. Dominos, ut ad eam por- 
tam appropinquarunt, in qua stant magistri, patri- 


πλοὶ ὑποστρεφόντων τῶν δεσποτῶν, ὅσους ἂν xs- 
λεύσωσιν συνεστιαθῆναι τῶν ἀρχόντων, τῇ τούτων 
χελεύσει συνεισέρχονται αὐτοῖς sig τὸν δρόµονα. 
Μηνὶ Σεπτεμθρίἰῳ κς ἱστέον, ὅτι ὁμοίως ἔπιτε- 
λεῖται xal ἡ µνήµη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ θεολό- 
ου, τῶν δεσποτῶν ἀπιόντων ἐν τῷ σεθασµίῳ αὐτοῦ 
ναφ τῷ ἐν τῷ διιππἰῳ. Μηνὶ Νοεμθριῳ a' ἱστέον, 
ὅτι ὁμοίως ἐπιτελεῖται καὶ dj µνήµη τῶν ἁγίων 
᾽Αναργύρων, τῶν δεσποτῶν ἀπιόντων εἷς τὸν ἅγιον 
αὐτῶν ναὸν εἷς τὰ Βασιλίσκου. Νηνὶ Αὐγούστῳ κθ’ 
ἱστέον, ὅτι ὁμοίως ἐπιτελεῖται καὶ ἡ ᾽Αποτομὴ τοῦ 
ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου, τῶν δεσποτῶν 
ἀπιόντων ἓν τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ ναῷ εἷς τὰ Στουδίου 
κατὰ τὸν προῤῥηθέντα τύπον iv τῇ µνήμῃ τοῦ 
ἁγίου ΠἩαντελεήμονος. Ti ἕωθεν γὰρ προέρχεται 
πᾶσα 1j σύγκλητος ἀπὸ σκαραμαγχγίων tic τὰ Στου- 
δίου. Καὶ οἱ μὲν µάγιστροι καὶ mátplxtot καὶ ὀφφι- 
κιάλιοι ἵστανται ἔξω τῆς πρὸς θάλασσαν πόρτης: ol 
δὶ τοῦ κουθουκλείου καὶ οἱ βασιλικοὶ καὶ oi τοῦ 
µαγλαθίου xal τῆς ἑταιρείας καὶ τὰ ἀρχοντογεννή- 
µάτα εἷς τὸν ὅρμον, ἔνθα ὁ δρόμων ὁρμᾷ. Ἰστέον, 
ὅτι οἱ τῆς μονῆς ἀθδάδες ἀπὸ τῆς πόρτης ἕως τοῦ 
ὅρμου ἵστανται στιχηδὸν δεξιᾷ καὶ ἀριστερᾷ. Tov δὲ 
δεσποτῶν πλοϊ Ἐρχομένων χατὰ τὸν προῤῥηθέντα 
τύπον τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος xai «zc νηὸς ἐκθάν-- 
των, δηριγεύονται ὑπό τε τοῦ χουθουχλείου xal τῶν 
μαγλαθιτῶν xal τῶν τῇς ἑταιρείας, δηλονότι τοῦ 
Ἡγουμένου προπορευοµένου μετὰ θυμιατοῦ καὶ a6- 
θάδων μετὰ κηρῶν. Τῶν δὲ δεσποτῶν πλησιασάν- 
των τῇ πόρτῃ, ἔνθα ἵστανται oi τε µάγιστροι xai 


cii et officiales, adorant hi humo procidentes, el C πατρίχιοι καὶ ὀφφιχιάλιοι, πίπτουσιν ol αὐτοὶ προσ- 


relevati prosequuntur eos iidern. Sic praeuntes 
domini per atrium ascendunt et transeunt porticus 
quae ibi sunt, et sic perveniunt in dextram orien- 
talem partem narthecis, ubi saga sua auro septa 
induunt, et accensos flgunt cereos ; porroque in- 
terius una cum sacerdotibus [intra navim] pergunt, 
ubi rursus cereos accendunt. Quo facto, protinus 
fit introitus (seu initium divini officii] ; prepositus 
thuribulum tradit imperatori seniori, qui id tenens 
incensat ; inde pergunt ad dextram partem tribune, 
ubi caput sancti Preecursoris expositum est ; quod 
religiose venerati exeunt in metatorium, quod ibi 
est, exuunt scaramangia, induunt colobia, trajecta- 
que parte feminarum, consistunt in dextra orientali 
plaga bematis, accenduntque ibi cereos pro exci- 
pienda S. Evangelii lectione. Dein exeunt rursus in 
viridarium quod ibi est, sub quo mistum celebrant, 
adhibitis proceribus pro lubitu delectis, monachis 
interea pocula et dapes ministrantibus. Post mi- 
stum finitum surgunt, et per eadem, qua venerant, 


χυνοῦντες τοὺς δεσπότας, xai ἀνιστάμενοι συν- 
ακολουθοῦσιω ὄπισθεν αὐτῶν. Οἱ δὲ δεσπόται προπο- 
ῥευόµενοι διὰ τοῦ ἐξαέρου ἀνέρχονται, xal διὰ τῶν 
ἐκεῖσε διαθατικῶν εἰσέρχονται διὰ τοῦ πρὸς ἀνατο- 
iv δεξιοῦ µέρους τοῦ νάρθηκος, χἀχεῖσε περιθαλλό- 
pivot τὰ ἑαυτῶν χρυσοπερίχλειστα σαχία, ἅπτουσιν 
κηροὺς, xai εἰσοδεύουσιν μετὰ τῶν ἱερέων, καὶ 
πάλιν ἅπτουσιν χηρούς. ᾿Ἱστέον, Ort εὐθέως γίνεται 
Ἡ εἴσοδος τῆς λειτουργίας, καὶ ὑπὸ τοῦ πρχιποαίτου 
λαθὼν ὁ πρῶτος βασιλεὺς θυμιατὸν, θυμιᾷ, καὶ 
δεξιᾷ τοῦ βήματος ἐρχόμενοι (κἀχεῖσε γὰρ πρόχει- 
ται ἡ τοῦ Προδρόμου ἁγία κάρα), ἅπτουσιν ἐκεῖσε 
Ἀπροὺς, καὶ ταύτην ἀσπάζονται, καὶ ἐξερχόμενοι 
εἰσέρχονται elc τὸ ἐχεῖσε µητατώριον, xal ἐκθάλ- 


D λουσιν τὰ σκαραµάγγια, καὶ περιθαλλόμενοι χολόθια 


εἰσερχόμενοι Ἱστανται εἷς τὸν γυναικίτην εἰς τὸ 
δεξιὸν πρὸς ἀνατολὰς µέρος τοῦ βήματος, καὶ 
ἅπτουσιν κηροὺς εἲς τὴν τοῦ Εὐαγγελίου ἀχρόασιν. 
Εἶθ᾽ οὕτως ἐξερχόμενοι εἲς τὸ ἐχεῖσε ἀναδενδράδιον 
κραµατίζουσι (44) μεθ’ ὧν ἂν κελεύσωσιν ἁρχόντων, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(44) Sepius hoo in [codice τοῦ κράµατος καὶ τοῦ 
κραμµατίζειν fit mentio. Est autem χραµα et miz- 
tum dejejunatio, jentaculum, el miziare κραµατί 
ζειν, dejejunare ; vid. Du Cange v. Mixtum. ubi 
multa hujus significationis exempla attulit. Solebant 
nempe Greci jejuni ad celebrationem divini cultus 
et misse precipue accedere ; quia cibum gustare 


ante sumptam communionem pro magno crimine 
babent. Ne igitur nimis diu jejunando sese fatigent, 
solent, antequam ex ecclesia decedunt, buccellas 
panis aliquot et vini poculum, seu meri, seu aqua 
mixti, seu aromatibus, que Latini sequiores pt- 
gmenta appellabant (vid. Du Cange h. v.), conditi 
et fructus horeos atque dulciaria in porticus ecole. 


10371 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΕ LIB. Il. 


1038 


διαχονούντων ἐπὶ τοῦ χράµατος τῶν ἀθθάδων, 'Arà À viam remeant ad dromonem predictis cum direc- 


δὲ τοῦ κράµατος ἀνιστάμενοι ἀπέρχονται δι ἧς 
διῆλθον ὁδοῦ slc. τὸν δρόµονα, δηριγευόµενοι χαθὼς 
εἰρήχαμεν. 


tione et cerimoniis. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


sie inferre, iisque sese reficere ad positas ibi lon- 
as tabulas, antequam domum quisque suam disce- 
dant. Imperatores Greci, cum adhuc essent, pro- 
ceres suos in metatorio suo seu capella imperiali 
proposito et exhibito hoc mixto seu jentaculo ex- 
cipiebant, et quando die quodam festo deberent 
rocerum aliquos ad sacras epulas adhibere, debe- 
at tempore cramatis Atriclinus nominatim singu- 
los, quos secum prandere aut conare vellet impe- 
rator, invitare, ut ex 421, patet, ubi me- 
morabilia hec verba leguntur: δεῖ ὑμᾶς, ὦ φίλοι, 
ἐν τῇ βασιλικῆ τραπέζη sub regiis epulis cramalis, 
τοῦ χράματος τῆς Μεγάλης ἐκκλησίας καλεῖν εἷς 
συνεστίασιν τῶν βασιλέων μεγιστᾶνας. Heec est. bre- 
vis idea cramatia. Jam de origine et rei el vocabuli 
aliquando uberius dicendum est. Ego quidem puto, 
erama esse reliquias, imarinem et successionem 
veterum agaparum. Sentit quidem aliter Joannes 
Belethus c. 119 Explicationis divini officii, qui 
mizium hoc aut parvum prandiolum (ita appellat) 
perhibet metu institutum fuisse, ne accepte eucha- 
ristie quidquam cum saliva exspuant qui commg- 
nicaverint, sed collutione hac oris omnia sacra 
probe detersa in ventriculum descendant. Digna 
sunt que hic legantur ejus verba, neque pigebit 
ascribere.  . . -. "D 


. e e 
. LU e. ο ο 
ο ο e. ο e . 
e e . . e. e. e. ο e 
e . . ο ο 
ο e. e 

φ 


Exponendum modo est, ait, de parvo quodam pran- 
ponendum modo esi ait, de parvo quodam pran- 
diolo, quod fieri debet ante magnum prandium in Pa- 
schate, quando communicalum est. Statutum enim 
est in. quibusda»n ecclesiis, et ubique terrarum sic 
deberel fieri, ut illo die panis εἰ vinum in ecclesia 
haberetur, et, cum homines communicaverint, detur 
statim unicuique buxea panís, priusquam redeat, et 
paulum vini, ne forie quidpiam de sacramento in ore 
remanserit, quod exspuendo facile emilti queat. Pos- 
sel enim [acile contingere, si non statim comederetur. 
Que sane laudata consuetudo. omnibus probatur, 
sumpsitque originem ez instilulione B. Benedicti. In- 
stituit namque vir ille sanctissimus ob samdem cau- 
sam, ut illi, quí aliis fratribus debent in prandio post 
communionem ministrare, aliquid prius comederent. 
Atque hoc quidem prandium | mizium | appellant. 
H. T. Locum hunc cum primum pone Durandum 
(nam ejus Ratíonali subjunctus est Belethus in edit. 

ugdunensi) et deinde apud Du Cangium v. Miz- 
tum quoque legerem : non poteram satis novitatem 
sententie mirari, que censet, mixta fuisse ideo 
instituta, utsaporem et reliquias omnes sacramenti 
ex ore abstergeret, ejusque nihil quidquam sineret 
perire. Sed inveni deinceps auctorem antiquum et 


ravem Chrysostomum, qui, teste in ejus Vita Pal- 
adio, p. 66, πἀρῄνει πᾶσι μετὰ τὴν κοινωνίαν ἄπο- 
γεύσασβαι ὕδατος xal παστίλου, ἵνα μὴ ἀκουσίως 
c σιέλῳ ἢ τῷ φλέγματι συνεκπτύσωσί τι τοῦ συµ- 
09. . φ 9 . 9 . e. . 9 ο 


. e e . ο . ο 9 


000. 5. 5 o o. « Primi Patres Ecclesise. 
cum viderent, neque Judaeos, nequeGrecos absque 
ritibus pontificalibus traduci suos in partes posse, 
indulserunt ipsis et hostiam et sacrificium et epulas 
sacriflciis adhaerentes. Inde remansit in Ecclesia 
mos in templis epulandi, de quo cum aliquoties 
fuisset ad nostrum Ceremoniale disserendi occasio, 
hic oblatam non dimittemus. Adjuncta nempe erant 
majoribus ecclesiis, in quas solemniter procedere 
statis diebus solebant imperatores, palatia, aut 
ipsis potius eoclesiis aic intexta, ut partem earum 
efficerent. Erat ibi metatorium, in quo desideret 
imperator, quotempore nihilipsius presentia opus, 
aut ipsinihilin ecclesia peragendum esset, audiens 
hymnos et sermones, si qui recitarentur. [n hoo 
ipso quoque metatorio crama celebrabat seu jenta- 
bat cum proceribus, antequam ex ecclesia in pala- 
tium reverteretur pransurus. Adherebat huio me- 
tatorio triclinium, in quo aut solus, aut proce- 
ribus, quibus vellet, epo abatur, si nempe vesperas 
in eadem ecclesia celebrare vellet et prandendi 
causa in palatium reverti nollet, Conf. p. 308. o. 
fin., 310 c. fin., 323, et alibi. Tandem erat ibi 
quoque Coton seu cubiculum, dormitorium, si per- 
noctare in ecclesia velletimperator. Huc respiciunt 
illa Nicete Choniate de Andronico verba p. 175 
υἱί, : ᾽Ανεγείρας κατὰ τὸν νεὼν τῶν τεσσαράκοντα 
αρτύρων πολυτελῆ οἰχήματα ἑαυτῷ ἀφώρισεν εἷς 
ἑνοίκησιν, ἠνίκα ἂν ἀφίκοιτο πρὸς τὸ τέμενος. 
Istius roris imperatorum in ecclesiis prandendi ex- 
stant alibi quoque exempla, quorum non pauca Du 
Cange exhibuit in CPlis Christiane |. t. p. 136. 
quibus addo Leonem Grammaticum, apud quem 
. 480, hec leguntur : προφασισάµενος ὁ βασι- 
Aoc ἀπελθεὶν xl δειπνῆσαι εἰς τὸν "Άγιον 
ζαρον, et Joannem Diaconum in Chronico Neapoli- 
tano, p. 304 : Constantinus Augustus Romam venti, 
— dominico die processit ad. Sanctum Petrum cum 
exercitu suo. Omnes cum cereis exiverunt. ei obviam, 
et obtulit super altare ipsius unum pallium auro tez- 
tilem et celebrat: sunt. misse. Sabbato sequentt 
venit ad Lateranum, lavit et ibidem pransil in. basi- 
lica Vigilii. Clerici quoque in ecclesiis convivaban- 
tur, et hoc convivium χυριακὸν appellabatur, teste 
Phavorino, in cujus lexico hec glossa legitur: Av- 
ριαχὸν τὸ ἔγκληρον dv ἐκκλησίᾳ δεῖπνον, epulum 
soli clero destinatum et abeo solo celebrari solitum 
in ecclesia. Saxiusin notis ad Landulphi historiam 
Mediolan. ait vestigia veterum agaparum seu con- 
viviorum ad fovendam charitatem mutuam institu- 
torum vestigia usque ad seculum xiv in ecclesia 
Mediolanensi perdurasse,epulas nempe in ecclesiis 
soli clero sacra facienti indultas, amoto luxu omni 
et vulgi promiscui intemperantia. Solent adbuc 
hodie Greci epulas funebres propinquorum suorum 
memorie sacras, aut illorum martyrum natalitías, 
quibns ecclesia queque dedicata est, in porticibus 
ecclesi: seu in narihececelebrare, ubi longa mensa 
una aut plures stant, quibus dapes imponuntur et 
assidetur a convivantibus. Vid. Gerlach. lItinerar. 
p. 206, et Ricaut, De l'état de U'EqUise qrecqot v 8S, 


1099 


329 CAPUP XIV. 


Observanda  ἵπ electione el. ordinatione patriarche 
Gonstantinopolitani. 


Vivis exempto patriarcha, significat imperatque 


CONSTANTINÍ PORPHYROGENITI 


10g 


KE'PAA. ΙΔ’. 


Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ ytipotov(g πατριάρ- 
χαυ Κωνσταντινουπόλεων (45 


Τελευτῶντος τοῦ πἀτριάρχου, δηλοὶ ὁ βασιλεὺς 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


cujus verba,quoniam crama nostrumillustrant,appo- 
nam. Au bout de huit jours [ab exsequiis] on leur 
rend une visite de charité pour les consoler de leur 
perte et pour les accompagner ἆ l'église, ou 1l se fait 
des priéres pour le repos de láme du mort. Les 
hommes mangent et boivent encore dans l'église tan- 
dis que les femmes renouvellent leurs lamentalions ; 
— à la fin de la cérémonie on donne aux amis du 
bled et du ris bouilli, du vin et des fruits secs. 
Cette pratique connue. par le. nom de τὰ σπερ- 
va passe parmi eux pour étre d'une trés grande anii- 
quité, etc. Est sane, ut e dictis hactenus patet, mos 
antiquus, qui natales debet cramati et agapis. Cer- 


recens baptizatis dandi. Nam ut hac refectio con- 
clusio rituum baptismi et velut gratiarum actio sa- 
cerdotis ad baptizatum pro suscepta flde erat : sic 
erat quoque crama conclusio divini officii, eoque 
clerus profitebatur quasi populo gratum anin:um ob 
prostitam sibi operam, et hoc quasi premium stu- 
dii dabat. Si queritur, unde panis, vinum, bellaria, 
totus apparatus jentaculí talis sumptus fuerit, con- 


' jicio procuratores ecclesie cujusque illas species e 


reditibus ecclesie comparasse: consuevisse quoque 
fideles portiones panis,vini,aliarum rerum secum in 
ecclesiam afferre, quorum partem sacerdos sumeret 
sacrificio inde conticiendo, aliam agape seu antidoro 


Jach. hunc morem sio describit p. 63, cujus verba D aliam cramati destinatam. Transeamus nunc ad in- 


Latinereddam.Post celebratum cultum divinum et dis- 
tributam Agapen fiebant exsequi? femine cujusdam, 
id est cantabatur ; quem cantum populus sepe suo, K5- 
ριε, ἐλέησον ínterpolabat. Sacerdos dicebat preces, 
incensabat fructus, uvas passas, amygdala, legu- 
mina alia, dulcíaria, in magnis lancibus in superiore 
parte coram tribuna expostta, interea dum Psaltes 
cum suis discipulis antiphonas caneret. Postremo 
fructus illi consecrati. cum delicatissimo vino rubro 
inter concionem distribuebantur. Quo facto, missa da- 
i», εἰ discessum fuit. Dona hec, lances inquam 
saturas dulciariis et vino et bellariis onustas et in 
memoriis martyrum aut aliorum fidelium ec- 
clesie oblatas et in concione distribuendas, χα- 
vloxta, sportulas olim appellabant. Balsamo ad ca- 
non. ἆ Apostol. : Τὰ ἐπὶ ταῖς µνήµαις τῶν ἁγίων 
καὶ τῶν Χχατοιχοµένων προσφερόµενα xal κανίσχια 
λεγόμενα διὰ πολνειδῶν ὀπωρῶν µκοσµούµενα τῷ 
θυσιαστηρίῳ προσφέρονται. Sed redeo ad inceptum 
de cramate sermonem. Manavit «4b hoc cramate seu 
distributione buecelle panis cum baustu vini aut 
buccella vino intincte aut cochlearis vini cum in- 
trito vel injecto panis frusto, antequam ex ecclesia 
discederetur, mos laicis poculum negandi. . . 


ϱ e. e. 
e e e e. e. 
e e e 9 ο . e ο 
ϱ 
e. e. e. e. ο 9 , e. . ο e. 
e e ο *. 
e. e * 9 


Venit tandem successu temporis etiam crama in 
desuetudinem, ei sic factum, ut laici prorsus 
calice exciderent, atque pro sacramento id unum 
retinerent, quod Greci ἀγάπην aut ἁἀντίδω- 
pov appellant, frustum panis consecrati, quod in 
Ecclesia Greca solet non communicantibus distri- 
bui. Cramatis quoque species est illa largitio mo- 
nachorum, de qua Goarus ad Euchologium p. 715 
refert solere eos die Paschatis, peractis misse so- 
lemnibus, panes, caseum et ova in ecclesia bene- 
dicere οἱ consistentibus in narlhece ante lautiorem 
cibum degustanda cum benedictione apponere Or- 
dinarie crama consistebat in frusto uno panis 
et haustu vini, interdum quoque addebantur τρω- 
χτὰ, ficus. dactyli, amygilala, item saccharata. Me- 
nologium ipud Du Cangium Gl. Gr. p. 752) : Aag- 

άνουσιν οἱ a0&À oo: κλαστὸν καὶ πρὸς tv χρασοθόλιον 
ἐν τῷ νάρθηκι, καὶ πλέον οὐδὲν, accipsunt fratres 
crus'utlum et. singulos cyathos vini in nmarthece εἰ 
nihilo plus. 'I'riodium in Sabbato Sancto : Εἰσέρχεται 
ὁ χελλαρίτης, καὶ ἐπιδίδωσι τοῖς ἀδελφοῖς ἀνὰ κλάσμα 
τοῦ ἄρτου καὶ ἀνὰ Ἐξ ἱσχάδων 7, φοινίκων xai àva 
ὶνὸς χρασοθολίου ot;ov. Huc quodammodo etiam 
pertinet ille mos (de quo vid. Casalium de Ritibus 
veter, Christian. p. 61) lac et vinum dulce mixtum 


C 


D 


dagandam nominis etymologiam. Crama potuit vel 
ideo sicdictum fuisse, quod miscellaneisin speciebus 
et velutin satura quadam lance consisteret : vel quod 
κεκραμμένον id est, infusum, nempe vinum, exhibe- 
retur, aut quod misceretur, id est infunderetur in eo 
vinum: veldenique quod vinumdaretur aqua mixtum 
et temperatum. Habent omnes tres etymologie spe- 
ciem, sed maximam due posteriores. Mirtum op- 
poni solet mero θἰκρᾶμα τῷ ἀκράτὼ : vid. Du Cange 
v. Merus.S8uadet quoque primorum Christianorum, 
a quibus hic mos manavit, nota sobrietas, vinum, 
quod in agape 'üdelibus daretur, aqua mixtum et 
ideo χρὰμα dictum fuisse, quod miscendum esset 
aqua ei misceretur, idque Christianos maluiese, 
quam Grecorum gentilium ἄκρατον, vinum me- 
rum, quo ill in suis ἀκρατοις vel ἀχρατι- 
σμοῖς, dejejunationibus, utebantur. Clare id patet e 
loco Justini Martyris in Apologia : ᾽Αλλέλους φιλή- 
ματι ἀσπαζόμιθα παυσάµενοι τῶν εὐχῶν, ἔπειτα 
προσφέρεται τῷ προεστῶτι τῶν ἀδελφῶν ἄρτος καὶ 
ποτγριον ὕδατος xal κράµατος. Est hic crama 
vinum meracum, sed aqua miscendum : propterea 
paulo post pro ea voce οἶνον substituit : Ot καλού- 
μενοι map ἡμῖν διάκονοι διδόασιν ἑκάστῳ τῶν xapóv- 
των μεταλαθεῖν ἀπὸ τοῦ εὖχαρισ [τη] θέντος ἄρτου καὶ 
olvou καὶ ὕδατος. Patrocinatur huic etymologise 
quoque vox εὔνρατον, de qua vid. Du Cange GI. Gr. 
p. . Est autem sÜxpatov εὐκρὰς more novo- 
rum Grecorum v pro y usurpantium idem, quod 
ἔγχρατον et σύγχρατον. Potest lamen a vino vel ma- 
xime meraco dictum fuisse. Nam quamvis miz- 
tum notat illud vocabulum, usurpatur tamen χεραν- 
νύειν Greecis el miscere Latinis pariter pro infundere 
liquorem in vas quemcunque tandem. Exempla 
dedit Du Cange v. Miscere. Homerus : ἔλαιον θυμῆ- 
pet κεράσασα  xatà κρατός τε xal ὤμων, de- 
fundens oleum super caput et. humeros. Hinc κρᾶ- 
cet est novis Grecis omne vinum, merum perinde 
8ο mixtum, el quia meri haustu solebant dejeju- 
nare, propterea χρὰσιν πίνειν ipsis est jentari, 
γεύεσθαι. Gloss. Grecobarb. (apud Du Cangium v. 
Πίνειν) : γεύεται, T γεύγεται, ἢ πίνει χρὰσιν, Con- 
slitisse autem ipsorum ἄχκρατον seu jentaculum in 
haustu vini, patet ex loco Cinnami p. 158 fine, 
ubi Dionysius, Hunnorum dux, in arma suos ire 
et σὺν εἴρωνείᾳ πολλῃ ἀκρατίζεσθαι ἐχέλευσεν, εἷς 
ὑγίειαν τῶν Ῥωμαίων προσιεµένους τὸ ἔκπομα, οἱ 

€ ἄναστάντες ἔπιόν τε xai ἐν τοῖς ὅπλοις ἑγί- 
vovto. Ünum adbuc est quod addam de ver- 
sione Leichiana hujus vocubuli. Que etsi mibi 
non probatur, potuit tamen V. D., ut χραµατί- 
ζειν pro confabulari &cciperet, inducere usus verbi 
miscere apud Latinos medio evo, quando miscere 
simplex idem erat atque miscere sermones ; vid. Du 
Cange Gl. Lat. h. v. 

(49) De ritibus electionis patriarche CPtani mult 


1041 


DE CERIMONIIS AUL/JE BYZANTIN/E LIB. 1I. 


1042 


τοῖς θεοφιλεστάτοις (46) µητροπολίταις ψηφίσασθαι A imperator Deo charissimis etDei amantissimis me- 


τρεῖς, ot xal αὐτοῖς !7 δόξουσιν εἶναι ἄξιοι εἷς πα- 
τριάρχην. Καὶ δὴ τούτων συναθροισθέντων ἐν τοῖς 
κατηχουµενίοις τῆς ἁγιωτάτης Μεγάλης ἐἔκκλη- 
σίχς (4T), καὶ ψηφισάµενοι οὓς ἂν βουληθῶσι, ἀντι- 
δηλοῶσι τῷ βασιλεῖ τούτους, xal χελεύει ὁ βασιλεὺς 
εἰσελβεῖν τούτους (48) εἰς τὸ παλάτιον. Καὶ δὴ τού- 
των εἰσελθόντων xal στάντων ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, 
διδοῦσιν ἐγγράφους (A0) οὔστινας ἐψηφίσαντο. Ὁ δὲ 
βασιλεὺς εἰ μὲν συλκατατίθεται xai ἀρεσθῃ εἲς 6v 


ἂν εὐδοκήσῃ ci δὲ καὶ µήγε (50), λέγὲι «᾿Εγὼ 


tropolitis, tres ut candidatos, quos ipsi patriarcha- 
tui aptos et dignos reputent, denorninent. Conve- 
niunt ergo in catechurneniis sanctissime Magn: 
ecclesie, et vota edunt sua iis, quibus visum fuerit, 
et electorum a se virorum nomina ad imperatorem 
renuntiant. Ergo convenire illos jubet imperator 
in palatium. Ingressi et coram domino collocati 
porrigunt ipsi scripto designata eorum trium,quos 
ipsi elegerint, nomina. Quos inter si etiam ille fue- 
rit, quem imperator cupiat, aut in quo acquiescat, 


VARLE LECTIONES. 


17 ol καὶ αὐτοῖς conj. R., οἷς αὐτοὺς cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


multa, ut Habertus in Pontificali, et Du Cange v. 
Μήνυμα et Πρόθλησις, quos hic exscribere nolo. 
De vooe Patriarcha id unum adhuc noto, repe- 
tendam eam esse inde, quod ille sit νᾶρχω τῶν 
πατρίων, institutorum patriorum rituum a inajori- 
bus ad posteros transmissorum » ἐξήγητὴς xal 
φύλαξ, ordinator, preitor et custos. Notum τά πα- 
τρια ceremonias, instituta genti cuidam aut familie 
propria notare. Plutarch. in Numae p. 24 : ἔνια τῶν 
Νουμᾶ πατρίων ἄποῤῥητον ἔχει τὸν λόγον. Caput 
nostrum de reliquo illustrat, et non inutile erit 
conferre caput hujus ippius secundi libri 38, 
quod agit de electione Theophylacti in patriar- 
cham. 

(46) Hominum sacri ordinis et Deo dicatorum hic 
titulus est, clericorum et monachorum. Reddidi 
« Deo cherissimis et Dei amantissimis, » ne vim 
vocabuli non exhaurirem. Inest sane utraque idea. 
Poteram tamen posterius omittere. Greci enim 
quando de talibus loquuntur, θεοφιλεῖς appellant 
non iam ad eorum amorem erga Deum quam ad 
amorem Dei erga ipsos respicientes, et observavit 
Hoschelius &d Vitam sancti Antonii, Deum amantes 
θεοφίλους et φιλοθέους, a. Deo amatos autem θεο- 
φιλεῖς appellari. Quamvis enim clarum ait, θεοφιλἠς 
πάροδος apud Nicetam p. 32 esse « transitum 
Dei amantem » qui propter amorem Dei fit, et 
neutri opinioni repugnet analogia, favet tamen 
posteriori magis. Ut πορνογενὴς est » a scorto 
natus, » Basilicor. |. XLÍIX, tit. 4, c. 18, ita θεο- 
φιλής « & Deo amatus, » Hoc sensu Aristides T. I 
p. 48, c.fin. poetas θεοφιλεῖς dixit : Οἱ ποιηταὶ 
μόνοι θεοφιλεῖς εἶσι, « soli sunt Deo » vel « diis 
chari, » xai παρὰ τούτων ol θεοὶ ἠδιστα δέχονται τὰ 
δῶρα. Pariter eumdem eodem loco θεοφιλῆ οἱ θεῷ 
κεχαρισμένον appellat Alexander Trallianus V, 4, 
Jabocum Psychristam, medicum sic dictum, quod 
dieta refrigerante uteretur, μεγάλου ἀνδρός, uit, 
καὶ θεοφιλεστάτου περὶ τὴν τέχνην γενοµένου, « cui 
Deus ex ingenti amore preclaram in arte medica 
fortunam et dexteritatem raram indulsit, » ἦν γὰρ 
θεοφιλἠς καὶ Ἐπιεικὴς ὁ ἀνὴρ xal θεῷ τῷ ὄντι χεχα- 

ισµένος. De quo loco vid. Schurtzfleisch. ad Eusebii 

hronicon p. 91. Olim tribuebatur ille titulus etiam 
imperatoribus ; deinde clerus eum in peculium 
accepit, titulo τῶν φιλοχρίστων imperatoribus per- 
misso. Athanasius in Apologia ad Constantium 
imp. σὺ δὲ, ὠωθεοφιλέστατε Αὔγουστε, ζήσαις πολλαϊῖς 
ἑτῶν περιόδοις xa! τὰ ἐγκαίνια ἐπιτελέσχις. Deinde 
inter 81108 titulos, quibus compellabatur patriar- 
cha coram et in scriptis, erat quoque ἡ c3) θεο- 
φίλεια, ut e jure Greco Romano constat. [n nostro 
presenti loco datur praedicatum θεοφιλέστατοι 
metropolitis. [n formula vero renuntiandi pa- 
triarcham, quam Du Cange Gl. Gr. p. 927 e Ma- 
laxo refert, datur iisdem praedicatum θεοφιλέστατοι; 
episcopis autem πανιερώτατοι ; vid. paulo post ad 
336 dicenda. 


C 


(47) Magna ecclesia est. eadem atque Sancta 
Sophia, et quia olim sedes patriarchatus CPtani 
penes eam erat, dicebantur qui ad patriarchatum 
llum promoverentur « ad exceleissimum et magnum 
patriarchalem thronum Magne Christi  eoclesie 
romoveri. » Sic in laudata modo formula apud 

u Cangium Jeremias e metropolita  Larisse 
in patriarcham CPtanum sublimatur his ver- 
bis, que referre haud piget neque a re pre- 
genti alienum est. Ἡ θεία xai ἱερὰ σύνοδος τούτους 
τῶν  πανιερωτάτων µμητροπολιτῶν, θεοφιλεστά- 
των ἐπισκόπων, τῶν τιµιωτάτων κλήἠριχῶν, τῶν 
εὐγενεστάτων ἁρ χόντων καὶ παντὸς τοῦ Χριστ- 
ὠνύμου λαοῦ προσκαλοῦνται τὴν ἀρχιερωσύνην σου 
ἀπὸ τὸν θρόνον τῆς ἁγιωτάτης µητ od etae Λαρίσσης 
εἷς τὸν ὑψηλότατον καὶ µέγαν θρόνον τὸν πατριαρχι- 
xiv τῆς ἁγιωτάτης τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης ἐκχλη- 
σισς. 

(48) Hoc primum τούτους pertinet ad electos, de- 
nominatos, secundum vero proxime sequens τοῦ- 
τους ad electores, denominatores. Maluissem tamen 
pro primo τούτο aut περὶ τοὺτου; « renuntiant 
&ad imperatorem, se mandata perfecisse. » Quorsum 
enim opus erat nomina eorum in scripto exhibere, 
que jam orali relatione significassent? Nihil tamen 
ausus hio fui in Latinis movere, aut & Grecis 
discedere. De more ternos viros ad episcopatum 
denominandi, quorum unum primis temporibus or- 
dinator, et deinceps imperator eligeret, egit Haber- 
tus p. 499. 

(49) Syntagma patriarchale (apud Habertum p. 
ATI : Ὡρίσθησαν οἱ ἄρχοντες τοῦ πατριαρχείου καὶ 
οἱ ἀρχιερεῖς pnm ὠμοδοτῆσαι, καὶ προεθλήθη 
διὰ προστάγµατος Μάξιμος, Vocem πρόσταγμα 
non recte accepit ibi Habertus. Est enim non, quod 
ipse vult, designatio nominum candidatorum pa- 
triarchatus imperatori & proceribus patriarchei 
scripto exhibita, sed ipsa προθλησις, renuntiatio 
ex imperatoris ore profecta, Ἡ ὁμολογία τοῦ pen 
λέως διὰ στόµατος οἰκείου, ὡς στἐρχει τὸν ἔκλε- 
γέντα παρ᾽ αὐτῆς ἐἑψηφισμένον etc., ut ail Sy- 
meon Thessalonicensis apud Du Cangium v. Πρό- 

Ὠσις. 

(50) Apparet ex hoc capite et hoo precipue Ioco, 
τὴν πρόθλτσιν seu renuntiationem imperatoris non 
fuisse meram, ut Symeon Thessalonicensis vult. 
συγχατάθεσιν, assensionem et contestationem sue 
acquiescentie in proposito candidato, sed pleno 
cum jure constitutionem ejus, quem pro suo libero 
arbitrio, a clero coromendatum nec ne, velit jubeat 
patriarcham esse. Voluerunt quidem Greci sacer- 
dotes jugum hoc dependenticx sue a potestate sse- 
culari excutere, verbisque captiosis illuc viam 
eibi sternere studuerunt: sed eque illis atque La- 
tinis non successit. Verba Symeonis hec sunt. Ait 
imperatorem hunc Ecclesie honorem habere ut 
profiteatur ore suo, inactu renuntiationis, ὡς στέργει 
τὸν ἐκλεγέντα map! αὐτῆς ἐψηφισμένον, τὴν Ἐκκλη- 


1043 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1044 


. bene τοῦ habet, et renuntiat illum : quod εἰ vero A τὸν ὁ δεῖνα θέλω γενέσθαι. » Καὶ τῶν μητροπολιτῶν 


preter ibi scriptos alium aliquem patriarcham 
creatum velit, significat se hunc vel illum, nomi- 
natim citans, velle patriarcham creatum habere. 
Metropolitis, ut par est, imperiali mandato atque 
optioni acquiescentibus atque cedentibus (modo 
dignus et aptus muneri sit a domino denominatus), 
fit metastasimon, vel exitur e palatio, totusque 
senatus et metropolit:e omnes, ecclesiastici omnes, 
proceres et presbyteri reliquique sacerdotes abeunt 
ad magnauram; quo etiam imperalor in scaraman- 
gio et sago aurea pretexta septo pergit, et coram 
ibi astans alloquitur senatum et metropolitas his 
verbis : « Divina gratia et nostra, que illi debetur, 
imperialis majestas creat huno » [quem videtis et 
monsiro] « virum piissimum Constantinopoleos pa- 
triarcham. » (Adest enim coram honorandus.) Ac- 
quiescunt omnes et acceptant domini judicium, 
eique pia vota ingerunt, et alia significant, qua vo- 


ἐπὶ τούτῳ συγκαταθεµένων xa) τι βασιλιχῇ προστά- 
ξει xal χρίσει κατὰ τὸ δίκαιον ὑπεικόντων, εἰ ἄρα 
ἄξιος εἴη, Ὑίνεται µεταστάσιµον, καὶ ἀπέρχετα: Ev 
τῇ μανναῦρᾳ πᾶσα d σύγκλητος xal οἱ μητροπολῖ- 
ται πάντες καὶ πάντες οἱ τῆς Εκκλησίας ἄρχοντες xai 
πρεσθύτεροι καὶ λοιποὶ ἱερεῖς. Καὶ ἐξέρχεται ὁ βασι- 
λεὺς ἀπὸ σκαραμαγγίο», φορῶν καὶ τὸ χρυσοπερί- 
Χλειστον σαγίον, καὶ ἵσταται, καὶ λέγει πρὸς τε τὴν 
σύγκλητον xai τοὺς µητροπολίτας « Ἡ θεία χά- 
pis (61) καὶ 4 ἐξ αὐτῆς βασιλεία ἡμῶν προθάλλεται 
τὸν εὐλαθέστατον τοῦτον (52) πατριάρχην Κωνσταν- 
τινουπόλεως. » Kal αὑτὸς γὰρ ἐκεῖσε πάρεστιν ὁ 
μέλλων χειροτονγθῆναι. Καὶ πάντων ἀποδεξαμένων, 
ἐπεύχονται τὸ» βασιλέα, xai ἄλλα, ὅσα βούλονται, 
λέγουσι πρὸς αὐτόν. Εἶθ᾽ οὕτως ὁ βασιλεὺς παραδί- 
δωσιν αὐτὸν τῷ πραιποσίτῳ καὶ ἄρχουσι τοῖς τοῦ 
κουθουκλεἰου xai σιλεντιαριοις, xal ὑπὸ τοῦ πραι- 
ποσίτου xai σιλεντιαρίου παρακρατούμενος (53) xai 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


σίαν ποιµαίνειν καταδεξάµενον, καὶ iv τῇ ἁγίᾳ Γριάδι 
τῇ δωρησαμένῃ τούτῳ τὴν βασιλείαν, ἔχει [gratum 
et acceptum habet,] xai αὐτὸς ἀρχιεπίσκοπον KII 
νέας ᾿Ῥώμτς καὶ οἰκουμενικὸν πατριάρχην, οὐ μὴν 
Ίνεργεῖ αὐτὸν αὐτὸς, οὐδὲ δίδωσί cout τι ἀλλὰ 
συμφρονεῖ καὶ ἐπαχολουθεῖ τῷ ἔργφ. Falsa sunt. heec 
postrema : « Non tamen infunctionem et exercitium 
muneris eum ipse imperator immittit, neque dat 
ipsi quidquam, sed consentit et acquiescit rei jam 
antea perfecte ab aliis, velut pedissequus pone se- 
doen. » Si vera hec sunt, nemini unquam ullam 

ignitatem secularem contulit imperator, sed ab 
ipsis honoratis arreptam tantummodo consensu suo, 
guem negare non potuerit, confirmavit. Fademenim 


nequeat. Eleganter M. Antoninus Philosoph. imp. 
X1l,: 18 τὸ πνευμάτιόν σου xai τὸ πὐρῶδες πᾶν 
ὅσον ἐγχέκραται παρακρατεῖται ἐνταῦθα ὑπὸ τοῦ 
συγχρίµατος. Hoc modo quos honorare vellent, 
deducebant comites, presertim si quis ad impera- 
torem adducendus esset, medius interceptus a 
duobus brachia ejus tenentibus coram sistebatur ; 
quod honoris sub specie vere erat imperatoris se- 
curitati prospicere. Hodieque mos ille in aula Tur- 
cica observatur, in quam e Greca cum multis 
aliis traductus fuit. « Singuli, » ait Busbekius Epist. 
I. p. 71, de se suisque comitibus ad Solimannum 
deductis, « ut ingressi sumus, ad eum a cubicula- 
riis ejus deducti sumus, brachia nostra tenentibus. 


ormula, qua dignitates et officia quecunque alia (1 (Ita enim fert eorum consuetudo ab eo tempore, 


conferebat : « Nostra per Deum majestas creat et 
renuntiat te talem vel talem, » patriarchatum quo- 
que conferebat. Que mentiendi impudentia illud 
affirmare ad clerum pertinere, et a solo clero tri- 
bui, quod ni quis ab imperatore acceperit, nunquam 
obtineat ; cujus collationi sola voluntas et ediclum 
imperatoris intercedere valet. Aliquanto modestius 
et verius Nicephorus Gregoras |. III: Αρσένιος ἱερᾶ- 
ται καὶ πατριάρχης χειροτονεῖται χοινΏ τῶν τε ἂρχιε- 
ρέων γνώμµῃ xat vie, xai τοῦ βασιλέως τὰ μέγιστα 
συναινοῦντος xal ἐπικυροῦντος, ὡς ἔθος baci, τὴν ἁρ- 
χιερωσύνην. Recte vero addit τὰ μέγιστα quod rei 
caput est. Nam in voluntate et assensu imperatoris 
vertebatur totius negetii cardo. 

(51) Solemnis formula in ordinationibus seu 
promotionibus ecclesiasticis, et tanti ponderis, ut 
absque ea ordinatio irrita et nulla sit; Habet. Pon- 


tif. p. 116. Unde apparet, apud Cedrenum p. 419 D 


post ἐκπεφώνηται, non posl ἐπίσκοπον, ponen- 
am esse majorem distinctionem. Habet tamen 
Codinus aliam, cui baec formula deest, hanc nempe : 
Ἡ ἁγία Τριὰς διὰ τῆς map' αὐτῆς δωρῃθείσης ἡμῖν 
βασιλείας προθάλλεταί σε ἀρχιεπίσκοπο, ΚΠ., νέας 
Ρώμης, xa! οἰκουμενικὸν πατριάρχην. 

(92) A pronuntiante hxc verba dehebat identidem 
pro varia qualitate subjecti addi character ordi- 
nandi patriarche quem hactenus quisque gesse- 
rii, Ἱερέα aut ἱερομόναχον aut πρεσθύτερον, ἐπὶ- 
σχοπον, ἀρχιεπίσκοπον, µητροπολίτην, aut denique 
σύγκελλον. Titulus εὐλαθέστατος erat minoribus 
gradibus ecclesiasticis proprius. Concil. Vl, Act. 12: 
0l θεοφιλέστατοι ἐπίσκοποι xal oi εὐλαθέστατοι κλη- 
ριχοὶ οἱ ὑπὸ τὸν θρόνον τυγχάνοντες τῆς ᾽Αντιοχέων 
πόλεως. 

(53) Verbum παρακρατεῖν  signiflcat aliquem 
medium interceptum a lateribus tenere, ut elabi 


quo Croata quidam in vindictam domini sui inter- 
fecti, Marci, despote $Servim petito colloquio 
Amuratem occidit.) Posteaque, veluti deosculata 
ejus manu, ad parietem oppositum cessim ita 
sumus reducti, ne illi tergum aut ullam posterioris 
corporis partem obverteremus. » Potest illa ratio, 
quam allegat Rusbekius, Turcas cautos fecisse, 
et eo magis huno morem suasisse. Sed procul 
dubio manavit in aulam Turcicam e Greca. Illa 
enim se ad hujus exemplum plurimis in rebus for- 
mavit. Saepius apud Nostrum flt mentio patriarche 
ἃ silentiariis tam in accessu ad imperatorem, 
quam in recessu, παρακρατουµένου ; p. 18, Luit- 
prandus Histor. VI, 2, se ipsum ait « duorum 
eunuchorum humeris incumbentem anteimperatoris 
presentiam deductum fuisse. » Id idem in se 
quoque instituebant Romani pontifices. ἸΟγάο Ro- 
man. I, de missa pontiticia p. 15 : Descendit pon- 
tifex de sede cum primicerio notariorum et primi- 
cerio defensorum tenentibus ei manus, et p. 141 : 
Tunc surgit dominus pontifex a duobus sustentalus 
in processione progrediens, sicut mos est] In collec- 
tione tabularum Ferriolenaium tab. 87, exhibetur 
imago sponse Armenice, quam due amice pa- 
ranymphe mediam interceptam ad ecclesiam de- 
ducunt marito copulandam, tenentes eam utroque 
brachio, sed manibus non nudis, sed pretioso ma- 
nucciolo velatis. Vita sanoti Nili junioris p. 152 : 
Κρατήσαντες αὐτὸν ἀμφοτέρωθεν τῶν χειρῶν ἀν- 
YYayov εἷς τὸ πατριαρχεῖν καθίσαντες αὐτὸν μέσον. 
Sed precipue elegans et memorabilis est locus 
Sguropuli in Bist. Concilii Florent. sect. IV, c. 5 : 
Λιερχομένων οὖν ἡμῶν τὰς ὁδοὺς ἐκρατεῖτο ὁ πατριάρ- 
χης ἀπὸ τῶν ἀγχαλῶν ἀπὸ μὲν τοῦ ἑνὸς µέρους 
παρὰ τοῦ Κορώνης Χριστοφόρου εὀπρυπέστερον, 
π ου 


δὲ θατέρου παρὰ τοῦ {[ἱορτουγά ἄκροις 


1045 


LE CERIMONIIS AULJE BYZANTIN;E LIB. II. 


1046 


ὑπὸ τῶν ἐκκλησιαστικῶν δηριγευόµενος, ἀπάρχεται À luerint. Tum presentat et committit imperator no- 


ἐν τῷ πατριαρχείῳ. 'O δὲ βασιλεὺς ὑποστρέφει xal 
εἰσέρχεται ἐν τῷ παλατίῳφ. Kai ἑορτῆς ἐνιστάμένης 
ἤ Κυριακῆς, Ὑίνεται πρόκεντον ἐν τῇ Μεγάλι ix- 
κλησίφ, καθὼς ἡ συνήθεια ἔχει, καὶ δέχεται τούτους 
ὁ ὑποψήφιος (54) μετὰ τῆς ἐχχλησιαστικῆς πάσης 
τάξεως. Καὶ δὴ κατὰ τὸν εἰωθότα τύπον εἱἰσοδεύσαν- 
τες, xai τῶν ἑξῆς ἐπιτελεσθέντων χατὰ τὰς Λοιπὰς 
προελεύσέις, ἀπάρχονται oi θεοφιλεῖς μητροπολῖται 
τῆς τιµίας χειροτονίας. Οἱ δὲ φιλόχριστοι βασιλεῖς 
μιχρόν τι ὀπισθοποδοῦσιν (55), ἕως ἂν τελεσθῇ παρὰ 
τῶν μητροπολιτῶν τὰ τῆς χειροτονίας, xai εἶθ᾽ οὗ-- 
τως διὰ τοῦ δεξιοῦ µέρους τοῦ βήματος xai τοῦ χυ- 
Χλίου εἰσέρχονται ἐν τῷ εὐκτηρίῳ, iv ᾧ xal fj ἁρ- 
γυρᾶ Ίδρυται σταύρωσις, καὶ διὰ τῆς τρισσῆς μιτὰ 
τῶν χκηρῶν προσκυνήσεως ἀπευχαριστοῦσιν τῷ θιῷ, 
καὶ τὸν πατριάρχην ἀποχαιρετίσαντες, ἐξελθόντες, 
εἰ piv ἔστιν µεγάλη Κυριαχὴ 3| Πεντηκοστὴ, εἴτε 
ἄλλη ἑορτὴ, ἐν αἷς ἀπέρχονται oi δεσπόται ἐν τῇ 
Μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ, ιἱσέρχονται ἐν τῷ µητατωρίῳ, 
xai τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖται, χαθὼς xal iv ταῖς λοιπαῖς 
προελεύσεσιν. Et δὲ ἄλλη ἑορτὴ, ἐν ᾗ οὖκ ἀπέρχεται 
6 βασιλεὺς ἐν τῇ Μεγάλῃ ἐχχλησίᾳ, ἤ παγἀνὴ Ko- 
ριακὴ, ἀνέρχονται διὰ τοῦ κοχλιοῦ τοῦ πρὸς τὸ µέ- 
poc τοῦ ἁγίου Φρέατος iv τοῖς πρὸς ἀνατολὴν δεξιοῖς 


vum patriarcham preposito et proceribus cubiculi 
et silentiariis : et sic utrinque brachio sublevatus 
deducitur a preposito et uno quodam silentiario 
in patriarcheum seu residentiam patriarche, eccle- 
siasticis dirigentibus et obsequentibus ; imperator 
autem revertitur in palatium. Proxime illinc in- 
stante die festo Dominicove fit processio in Magnam 
ecclesiam, prout illuo processiones fieri solent. 
Klectus aut prepositus, unaque cum eo totus ecole- 
siastious ordo, imperatores ibi cum comitatu exci- 
pit. Intratur in navim, et officium fit secundum 
formulam consuetam, fiuntque omnia deinceps ea 
serie iisque ritibus, qui aliis in processionibus ob- 
tinent. Tum, peractis illis, incipiunt Deo cari me- 
tropolite electionem et ordinationem patriarche. 
Imperatores autem Christi amantes parum retro 
iu vestigia sua recedunt, et exspeotent donec a 
metropolitis ea que ad ordinationem pertinent 
peracta füerint. Tum intrantes per dextram regio- 
nem tribunes et per cyclium in sacellum, in quo 
argentea dominica passionis imago conspicitur, 
adorant ter Deum cum cereis, et salvere jusso pa- 
triarcha, exeunt in metatorium, fiuntque reliqua, 
ut in consuetis processionibus, si nempe solemnis 


JOAN. JAC. REISKIl COMMENTARIUS. 


δακτύλοις, καθὼς εἰώθασιν ol Λατῖνοι πρεσενταρίζειν. 
Ergo minus decorum reputabatur Grecis alicui 
tantum extremos manus articulos non lam appre- 
headendos, quam tangendos, solummodo, in epe- 
ciem, Latino more, porrigere, decentius autem, ut 
Greci ipsi faciebant, suem brachium alterius bra- 


chio subjicere et circumplicare et sic ipsum ducere. ϱ 


Vetustus ille mos est et ad Byzantinos a Romanis 
venit. Legitur enim in vita Caracalle T. I Script. 
Hist. Aug. p. 710, eum e Capitolio, ubi pro suscepto 
recens imperio Jovi Capitolino gratias egerat et 
vota fecerat, in palatium rediisse innilentem [παρά- 
κρατούμενον] Papiniano et Chiloni, ambohus pre- 
fectis pretorio. Plerumque qui alterum sic dedu- 
corent, ipsi erant dignitate suppares; interdum 
etiam equales, ut apud nostrum pag. 363 Hera- 
clius junior, e despote dignitate in Cesarem 
evehendus, dicitur in solemni ad ecolesiam bre" 
cessione ivisse ad latus majoris fratris sui Con- 
stantini, ab eodem παρακρατούµενος. Significetne 
idem Gervasius verbo Subascellatus apud Du Can- 
gium Gl. Lat. h. v., viderint quibus volupe et locus 
ille ad manus fuerit integer. 

(94) Sic appellatur, quem Latini electum dicunt, 
id est suffragiis et spe muneri alicui sacro civilive, 
seu sacro precipue, destinatus, nondum tamen 
ordinatus, renuntiatus aut investitus, ille, ad quem 
pertinet ἡ ὑποψήφισις vel τὸ ὑπεψηφίσθαι, altera 
ἀθποπι]ηδί]ο, pren subjecta et submissa. Cleri- 
eorum enim denominatio ψφῆφος suffragium, sim- 
pliciter dicitur, et ψηρίζεσθαι, votare, ut sic di- 
cam, dicuntur clerici, quando candidatos tres de- 
nominant et proponunt imperatoris delectui velut 
habiles et dignos. Imperator autem dicitur ὕποψη- 
φίζεσθαι, subvolare, id est postvolare, quando unum 
aliquem a clero denominatorum aut alium aliquem 
ipse denominat et ordinari jubet ; et talis denomi- 
natus ὑποψήφιος, id est. subvotarius, postvotarius, 
secundo voto designatus dicitur. Usus hic, quem 
dixi, verbi ὑποψηφίζεσθαι clare patet in illis Joan- 
nis Cantacuzeni, p. 8590: τοιγαροῦν ζητήσεως προ- 
κειμένης περὶ πατριάρχου τὴν ἀρχαίαν ἐλευθερίαν 


ἀποδίδωμι οὐχ ὑμῖν μᾶλλον fj Ott, d µελήσει 

ἁλιστα τὸν καλῶς τῆς Ἐκκλησίάς προστησόµενον 
ἀποκαλύπτειν' ὕστερον δὲ xai αὐτὸς ἕνα τῶν τριῶν 
ὑποψηφιοῦμαι ὥσπερ ἔθος. Est ergo ὑπό in hoo com- 
positione idem quod ἐπὶ, super, post aliud quidquam 
precedens. 

(55) « Cessim se recipiunt,» ut ait Busbekius loco 
modo laudato, ne posticam prebeant venerabili 
consessui spectandam. Quorsum autem et quoad 
cesserit imp., patet ex 367, ubi dieitur 
imp. parumper retro cessisse µέχρι τοῦ ἀργυροῦ 
Κίονος τοῦ κχιθωρίου. Ergo intra altare et cancel- 
los tribune perficiebant ordinationem sacerdotes. 
Mos idem adhuc a Turcis observatur, Grecorum 
exemplo doctis, ne bonoratiori, aut cui quis honorem 
habere velit, tergum obvertat, sed retro in vesti- 

ia sua vultu irretorto eat. ldem Busbekius alio 
oco p. 14 salutationem Ganizarorum sic describit. 
« Ubi in cenaculum erant admissi, ait, capite de- 
misso me salutabant. Inde propere et pene cursim 
accedentes vestem mihi aut manum, veluti deoscu- 
laturi, tangebant, fasciculumque hyacinthorum vel 
narcissorum obtrudebant [ὀσφράδια Nostro sunt], 
et mox pari fere celeritate recessim ad fores, ne 
mibi tergum obverterent, regrediebantur ; id enim 
institutis eorum habetur indecorum. Ibi summa 
cam modestia compositis sinum manibus [χερσὶ 
δεδεµέναις] terramque intuentes tacite adstabant, 
magis ut in iis monachos nostros agnosceres, quam 
milites. « Noster id ὀπισθοποδεῖν uno verbo et 
ὀπισθοφανῶς ἀπέρχεσθαι dicit p. 101, item p. 85, 
et p. 453, habet ὀπισθοφανῶς ἀπάγειν. Xenophon, 
si bene memini, ἀναποδηδὸν et ἀναποδίζεσθαι dixit. 
Ceterum non licebat imperatoribus electioni 
interesse, ne auctoritate sua scilicet clerum terre- 
rent et ad electionem vitiosam pertraherent aut 
cogerent ; clerus vicissim nolens volens alium 

uam vellet et jussisset imperator non eligebat, 

libere tamen eligebat. Sic mimum ludimus, sa- 
crum hi, profanum alii. Conf. Sigon de regno 
Iialie p. 22, v. 49, ad A. 595. 


1047 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 1048 


hzc actio aut in magnam Dominicam seu festum A µέρεσιν τῶν κατηχουµενίων, ἐκδεχόμενοι τὴν τοῦ 
ipsum Paschatis, aut in festum Pentecostes aliumve ἁγίου Εὐαγγελίου ἀνάγνωσιν. 

diem festum incidat, in quo dominos 827 ad Magnam ecclesiam abire obtinet. Quodsi vero hec 
actio in diem festum alium, quo dominus de more non abit, aut in Dominicam paganam [qua processio 
solemnis celebrari alias non solet] incidat, ascendunt per cochleam, que est in regione sancti putei, 
ad partem ad orientem, versus dextram catechumeniorum, et ibi exspectant audiuntque sancti Evan- 


gelii recitationem. 
CAPUT XV. 


Observanda, quando [legati exteri] exceptio fit in 
magno triclinio magnaurz, dominis super throno 
Sa eo residentibus. 


Exceptio si fleri debet in magnaura, non reclu- 
ditur palatium eo, ut ibi matutina constet atque 
celebretur quotidiana processio et conventus : sed 
procedit totus senatus mane in magnauram, ibique 


ΚΕΦΑΛΙ. IB. 

Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν, δοχῆς µΥενοµίνης iv 
τῷ µεγάλῳ τρικλίνῳ τῆς µανναύρας, τῶν δε- 
σποτῶν καθεζοµένων ἐπὶ τοῦ Σολομωντείου θρό- 
νου (56). 

Ἱστέον, ὅτι δοχῆς µελλούσης γίνεσθαι iv τῇ pav- 
ναύρᾳ, οὐκ ἀνοίχει τὸ παλάτιον πρὸς τὸ πρωϊ Gtrvat 
τὴν καθημερινὴν προέλευσιν, ἀλλὰ προέρχεται πᾶσα 
ἡ σύγκλητος npo ἐν τῇ μανναύρᾳ, xai ἀλλασσει ἐχεῖσε 


mutant vel induunt mctatoria. Finita ferme hora B τὰ ἀλλάξιμα, Καὶ περὶ πλήρωμα τῆς δευτέρας ὥρας, 


secunda, cum omnia parata sunt intrant [in domi- 
norum cubiculum] prepositi et cubicularii omnes 
per ecclesiam Domini. Imperatores autem, induti 
dibetesia et saga auro pratextata, exeunt per por- 
ticus SS. Quadraginta et per sigma, stipantibus cu- 
biculo et maglabitis et heteria; per viam intrant 
in ecclesiam Domini, accendunt ibi cereos, traus- 
eunt inde per sacellum et ovatum et angiportum, 
qui ad magnaure solarium ducit. Illinc ingrediun- 
tur in magnum triclinium, in quo Salomoneus 
thronus collocatus est. Ibi enim in dextra, si ad 
orientem respicias, parte infra concham stant au- 
ree selle, et exposita jacent paludamenta et in- 
fule. Domini autem [trajecto triclinio] in coetonem, 
quiasinistra parteest, intrant [opportunum publice 


ὅταν πάντα ἑτοιμασθῶσιν, εἰσέρχονται ol πραιπόσιτοι 
καὶ oi τοῦ κουθουκλείου πάντες διὰ τῆς τοῦ Κυρίου 
ἐχχλησίας, vai περιθαλλόμενοι οἱ δεσπόται τὰ ὃδι- 
θητήσια xal τὰ χρυσοπερίκλειστα σαγία, ἐξέρχονται 
διὰ τῶν διαθατικῶν τῶν Αγίων M' xal τοῦ σίγµα- 
τος, δηριγευόµενοι ὑπό τε τοῦ κουθουκλείου xai τῶν 
μαγλαθιτῶν καὶ τῆς ἱταιρείας, καὶ ἐξέρχονταὶ εἰς 
τοῦ Κυρίου, xai ἅπτουσιν Χτροὺς, xal ἀπὸ τῶν ἐχεῖ- 
σε διέρχεται διὰ τῆς σαχέλλης xal τοῦ ὡάτου καὶ 
διὰ τοῦ ἀνιὄντος στενωποῦ πρὸς τὸ τῆς μανναύρας 
ἡλιακόν. Καὶ εἰσέρχονται εἷς τὸν μέγαν τρίχλινον, 
ἐν d καὶ ὁ Σολομώντειος Ίδρυται θρόνος. Εάχεῖσε 
γὰρ εἰς τὸ πρὸς ἀνατολὴν δεξιὸν µέρος χάτωθεν τῆς 
κόγχης ἵστανται τὰ χρυσᾶ σελλία, καὶ ἀπόχεινται ai 
τε (λαμύδες καὶ τα στέμματα, xal ol μὲν δεσπόται 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(56) Ita dictum fuit solium, super quo sedentes ( 


imperatores legalis exleris aures prebebant, ob 
leones per ejus gradus ad instar throni a Salomone, 
rege Judae, facti et usurpati, utrinque dispositos. 
Thuanus ad ann. 16006, de pseudo-Demetrio, Rus- 
sie tyranno, narrat, objectum inter alia ipsi fuisse, 
« quod thronum ex argento inauratum sibi fabri- 
cari jusserit, cujus latera seni leones hinc inde 
gradibus divisi ambiebant, quo fastu nullus deces- 
sorum fuerat usus. » Potuit in bac appellatione si- 
mul quoque partem habuisse illius evi mos, quo 
miranda quevis et spectabilia opera Solomonea 
appellabant. Ita Nicetas 1. II[ Isaacii Angeli, de- 
claraturus ejus opulentiam et largitatem in distri- 
butione dapum, mensam ipsi tribuit Salomoneam, 
inter alia thrasonica et ampullosa dicens : εἶχεν 
ἀτεχνῶς τράπεζἀν Σολομώνειον. Vid. Du Cange 
Gl. Lat. v. Salomo, ubi inter alia citat ex Gui- 
lielmo Bibliothecario, Stephano VI, locum hunc: 
« Contulit ibidem cantharam exauratam unam, 
Salomonem unum,regnum aureum unum cum gom- 
mis preliosissimis, » elc. Fallitur procul dubio 
Du Cange, quando hoc in loco, Salomonem signifi- 
care ait librum Salomonie, Proverbia forte, aut 
alium, et regnum libros Regum. Regnum est co- 
rona, de qua significatione alius agimuse ; Salomo 
autem idem est atque amula. Salam Arab., est situla 
µόνωτος. Est ergo vox Arabica. Ex altero autem 
quein Du Cange proxime citat, loco monastici An- 
glicani clarius patet, medio evo pretiosa et artifi- 
cios& quaeque opera Salomoniaca appellari consue- 
visse. Est aulem ille: Duas patenas argenteas cum 
duobus urceolis pretiosissimis ex operibus Salomonis. 
Tertium, quem ibidem, sed contractius, integrio- 


rem sub voce Forlera ex Antonii Yepez Chronico 
Ord. sancti Benedicti citat, non possum facere quin 
illustrem. Vendant illos vasos vel forteras Salomo- 
naticas in duplum pro plata, et illas alias illo va- 
lente, et tolo. pretio donent illud ad dona Auria et 
ílla dispendat illud in opera de sancta Maria pro 
mea anima, et meo seniore. In his barbaricis vast 
valent opera aurea el argentea oslata et pretiosa. 
Forterz autem per transpositionem dicte sunt pro 
fotrerze vel fodrerz, fourrures, panni pretiosi fode- 
rati, pellibus murium exoticorum pretiosis et unio- 
nibus ornati. Hac Salomonatica appellat ista charta, 
quod et pretio rerum exoticarum et artificio com- 
positionis essent rara atque admiranda, et viro, 
qualis Salomo tunc temporis habebatur, digna. Sen- 
sus autem istius loci hic est, si quis aliquando me- 
liore Latinitate reddere velit : Vendant illa vasa et 
pellilas vestes pretiosiores duplo pretio materi: eo- 
rum, sic ul ars operum el raritas Lantidem redima- 


D tur atque ipsa materia valet : cztera vero minus ar- 


lificiosa vendant pretio suo, quoniam ingenium 
arlificis nativo eorum valori nihil addidit. Nummos 
inde confeclos omnes exhibeant Dominz Auria, quse 
in ecclesia S. Mari» et Domini nostri dedicet, in 
salutem animz mez. More itaque sseculi sui locu- 
tus fuit Mubammed in Alcoraeno, quando miranda 
queque et stupenda opera Salomoni tribuit, euque 
illum nonsine geniorum opera confecisse fabulatur. 
Quod secuti Arabes imitati deinceps fuerunt. Tes- 
tatur deillo more locus quoque Lamberti Ardensis 
&pud Du Cangium v. P/atura (pro quo reponendum 
est plastura, gypsatum tectorium, Siuccaturarbeit.). 
Capellam ille memorat Salomoniaco tabernaculo in 
plastura et pictura, assimilitam. 


1049 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 





1050 


εἰσέρχονται dv τῷ ἐκεῖσε Ἐξ ἀριστερᾶς κοιτῶν:. Kal A presessioni et legati exceptioni tempus presto- 


ὅτε πάντα χαλῶς εὐτρεπισθῶσιν ὑπό τε τοῦ τῆς xa- 
ταστάσεως xal τῶν πβραιποσίτων xai τοῦ λογοθέτου 
τοῦ δρόµου, εἰσέρχονται ol πραιπόσιτοι καὶ ὑπομι- 
µνήσκουσι τοὺς δεσμώτας. Καὶ εὐθέως ἐξέρχονται ol 
δεσπόται καὶ ἀπέρχονται ἔνθα αἱ χλαμύδες xal τὰ 
στέµμµατα ἀπόκχεινται, xal περιθαλλόμενοι τὰ αὐτὰ 
ὑπὸ τῶν πβραιποσίτων, ἀνέρχονται xal καθέζονται 
ἐπὶ τῶν θρόνων, καὶ ὁ λαὸς, ἔξω ἑστὼς τῶν δύο πρὸς 
δύσιν συρτῶν βήλων, λέχει µεγάλως τὸ πολυχρόνιον" 
Καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἐξερχόμενοι οἱ πραιπόσιτοι εἶσ- 
ἀγουσι τοῖς (57) τοῦ κουθουκλείου διὰ τῶν δύο µε- 
ρῶν δεξιᾷ xal ἀριστεῤῷ, χαθὼς ἡ συνήθεια ἔχει. Καὶ 
ἐν τῷ τούτους στῆναι νεύει ὁ πραιπδσιτος τῷ ὁστια- 
pl τῷ τὴν χρυσῆν βέργαν κχατέχοντι, καὶ ἐξέρχεται 
xal εἰσάγει βῆλον α’, τοὺς µαγίστρους. Kal πάλιν 
διὰ νεύµατος τοῦ πραιποσίτου ἐξέρχεται ἕτερος ὁστι- 
άριος, xal εἰσάγει τῷ αὐτῷ σχήµατι βῆλον β’, τοὺς 
πατρικίους. Καὶ πᾶλιν διὰ νεύµατος τοῦ πραιπυσ(- 
του ἐξέρχεται ὁ ἕτερος ὁστιάριος, xal εἰσάγει τῷ 
αὐτῷ σχήματι βῆλον Υ, τοὺς συγχλητιχοὺς, xal 
ἁπλῶς ὅσα ἂν βῆλα ἔχει ἡ συνήθεια καὶ ἡ τάξις τῶν 
δοχῶν. Καὶ elg" οὕτως εἰσέρχεται ὁ κατεπάνω μετὰ 
xai τοῦ δοµεστίχου xal τῶν χρυσοτρικλινιτῶν, xal 
ἵστανται δεξιᾶ xal ἀριστερᾷ πρὸ τῶν δύο πρὸς δύσιν 
συρτῶν βήλων, καὶ μετὰ τὸ στῆναι αὐτοὺς νεύει ὁ 
πραιπόσιτος τῷ ὀστιαρίῳ τῷ τὴν χρυσῆν βέργαν κατ- 
έχοντι, καὶ εἰσάγει τὸν ἐθνικὸν, δηλονότι  xpacoó- 
µενον ὑπὸ τοῦ κατεπάνω τῶν βασιλικῶν ἤ xal ὑπὸ 
τοῦ κόμητος τοῦ σταύλου ἤ xai ὑπὸ τοῦ πρωτοστρά- 
τωρος, συνόντος αὐτοῖς xai τοῦ ἑρμηνευτοῦ, mpoe 
πορευοµένου δηλονότι xal τοῦ λογοθέτου τοῦ δρό- 
μου. Καὶ δὴ τούτου εἰσελθόντος, πίπτει im^ ἐδάφους 
προσκυνῶν τοὺς δεσπότας, καὶ εὐθέως αὐλοῦσι τὰ 
ὄργανα" εἶτα εἴσέρχεται xal ἵσταται ἀπὸ διαστή- 
µατος τοῦ βασιλικοῦ θρόνου καὶ εὐθέως παίουσι τὰ 
ὄργανα, ἸἹστέον, ὅτι, τοῦ φίλου ἀποχινοῦντος πρὸς 
τὸν βασιλέα, εἰσέρχονται vi προκριτώτεροι τούτου 
ἄνθρωποι, xal προσκυνοῦντες ἵσταντοαι ἔνδον τῶν 
δύο συρτῶν βήλων. Καὶ ποιοῦντος τοῦ λογοθέτου 
τὰς συνήθεις ἐρωτήσεις εἷς αὐτὸν ἄρχονται βρυχᾶ- 
σθαι οἱ λέοντες (58) xal τὰ ὄρνεα τὰ ἓν σἐντζῳ, 


lantes]. Omnibus itaque rite preparatis tam a ceri- 
moniario, quam a prepositis et rationali cursus 
publici, intrant prepositi (in coetonem| et signifi- 
cant ea de re dominis; qui protinus exeunt, et il- 
luc ascendunt, ubi chlemy des οἱ stemmata jacent ; 
que a prepositis induti ascendunt in thronum, et 
in eo resident ; 8?S quo facto, turba, qua extra 
gemina versus occidentem vela attractilia stat, ma- 
gna voce clamat polychronium seu votum vite diu- 
turns. Dein exeunt prepositi et introducunt cubi- 
ouli ministros ex ambabus plagis, dextra sinistra- 
que, ut consuetudo secum fert. Ut hi constiterunt, 
exit ostiarius auream virgam tenens, prepositi 
mutu monitus, st introducit velum seu missum vel 
corpusadmittendorum procerum primum, magistros 
puta. Eo facto, rursus exit, sed alter ostiarius, et 
is quoque prepositi nutu admonitus, et introducit 
eodem modo velum secundum, nempe patricios. 
Rursus deinceps monet prepositus illum priorem 
ostiarium, et is egressus introducit tertium velum ; 
el hoc alternatim ita fit, donec intraverint vela 
omnia, quotquot intrare consuetudinis est el ceri- 
moniale receptionum flagitat. His factis, intrant 
c&tepano basilicorum et domesticus [chrysotriclini- 
tarum, ut videtur] et chrysotriclinite, et consi- 
stunt hinc illincad dextram etsinistram coram am- 
bobus attractilibus velis. Ut hi constiterunt, exit 
ostiarius cum aurea virga, prepositi nutu monitus, 
et introducit ethnicum seu legatum alienigenam ; 
quem catepano basilicorum aut et comes stabuli 
aut et protostrator ex brachio tenent, comitante 
interprete et preeeunte logotbeta dromi. Legatus 
[intra velum) ingressus humi statim procidit, et 
adorat dominos ; et simul sonant organa flatilia. Ut 
surrexit et processit ulterius, consistit ad aliquam 
ab imperiali throno distantiam, et protinus into- 
nent organa pulsatilia [naccare]. Amico, id est le- 
gato extraneo, ad imperatorem itaque accedente, 
intrant honoratiores hominum seu familiarum ejus 
factaque erga dominum adoratione, subsistunt in- 
ferius apud et intra ambo attractilia vela. Logo- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(57) Pro τούς, Idiotismus ille est nove Gracie, 


um occidentalium pervasit puerilis ille sapor. 


dativum pro accusativo usurpantis ; vid. ad p. 390. D Narrat autem Abulfedu, anno ere Muhammeda- 


(58) De spectaculie, que hic commemorantur, 
aureis, vel potius ligneis deauratis, organis, leoni- 
bus rugientibus, arbore aurea et insidentibus ipsi 
aviculis variis varie cantilantibus, videndi Cedre- 
nus 544, collata 568, du Cange ad Zonar. 
P 76, οἱ CPli Christ. p. 128, a quo allatos locos 

onstantini Manassis et Luitprandi precipue ἱηβί- 
gnem, qui puerilem hanc comodiam ipse spectavit 
et audivit, non exscribam, contentus unum citasse 
Leonem Grammaticum, qui p. 450, nominat in- 
ter alia δένδρον χρυσοῦν, iv ᾧ στρουθία ἐφεζόμενα 
διὰ μηχανῆς μουσικῶς ἐχελάδουν. [ta ibi legendum 
est. Sed addam insignem Abulfede locum, e quo 
apparet ineptias illas Chalifarum quoque Bagdadi- 
corum aulam invasisse et aut illuc & Grecis, aut 
illine ad Grecos transmigrasse, aut eodem tempore 
utramque regiam sedem corripuisse. Unde mirum 
non est, si porro a Grecis ad aulas quoque princi- 


nt 305, seu Christi 917, venisse legatos imperato- 
ris Greci, id est Constantini nostri porphyrogen- 
neti, quos nominat Leo Magister p. 476, in aulam, 
ubi excepti fuerint baud vulgari pompa, quam sic 
describit: Eodem anno Bagdadum veniebant impe- 
raioris Romanorum legati, quos incredibili cum 
splendore excepit suarumque diwiliarum admiratione 
implevit Al Moctader. Nam quo die illos ad se vene- 
randum evocabat et. ad mittebat, jusserat. exercitu 
in acie et armis stare. Totum palatium et armorum 
et varie. pompa instructum collucebat ostentatione. 
Totus exercitus, pedestris cum equestri, sic in Armate 
stans conficiebul centum et sexaginta capitum millia. 
Αάῑίαδαπι Aguri cubicularii (designat protospatha- 
rios et protectores] ἐπ splendidissimis mulatoriis et 
cingulis auro gemmisque illustribus, Pariter adsta- 
bant eunuchi numero septies mille, quorum quater 
mille candidi, reliqui nigri coloris erant. Tandem 


4051 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1032 


theta vero consuetas interrogationes erga legatum A ὁμοίως καὶ τὰ ἐν τοῖς δένδρεσι, ἄδειν ἑναρμονίως' 


instituente, incipiunt aurei leones rugire avesque 
aurea tum in sacro throno, quam in aureis arbo- 
ribus circeumpositis sedentes, harmonice cantillare. 
Fere autem in throno conspicue iucipiunt sese 
suis e basibus in altum et in pedes suos erigere. 
Interea dum hec peraguntur, infertur a protono- 
tario dromi legati sportula vel donum, quod impe- 
. ratori nomine heri aui offert. Paulo post sonant or- 
gana puleatilia, et conquiescunt a rugitu leones, de- 
Binuntque aves cantillare, et fere sua in fulcra se 
rursus demittunt. Post finitam sportule ostenta- 
tionem monetur legatus a logotheta, regemque ve- 
neraius exit. Eo ad exitum consurgente et pro- 
cedente, sonant organa flatilia 829 et leones aves- 
que, sua queque voco et ratione, fereque suis e 
gradibus exsurgunt. Legato autem extra velum 
egresso, pulsanturorgana, etaves omittuntcantum, 
et fere suas in sedes redeunt. Si preter hunc 
alius adhuc adest amicus, quem videre volunt do- 
mini, intrat ille atque exit iisdem cum cerimoniis 
eodemque agendorum ordine, ut modo diximus. Et 
in universum, quotquot sint amici, contingunt eo- 
rum unicuique que diximus. Egressis amicis, pro- 


τὰ δὲ ζῶα τὰ ἐν τῷ θρόνῳ ἀπὸ τῶν ἰδίων βαθμῶν 
ἀνορθοῦνται. Kal ἐν τῷ ταῦτα οὕτως τελεῖσθαι εἰσ- 
άγεται τὸ τοῦ ἐθνινοῦ κανίσκιον ὑπὸ τοῦ πρωτονοτα- 
plou τοῦ δρόµου, καὶ πάλιν μετ’ o. yov παίουσι τὰ ὅρ- 
ανα, καὶ οἱ λέοντες ἠρεμοῦσι, καὶ τὰ ὄρνεα τοῦ güstv 
παύονται, τά τε θηρία τοῖς ἰδίοις τόποις ἐγχατέζονται. 
Καὶ δὴ μετὰ την συµπλήρωσιν τοῦ χανισκίου ὑπὸ 
τοῦ λογοθέτου προτραπεὶς ὁ ἐθνικὸς προσχυνήσας 
ἐξέρχεται, καὶ ἐν τῷ τοῦτον ἀποχινῆσαι ἐξελθεῖν (59) 
τά τε ὄργανα αὐλοῦσιν xal οἱ λέοντες xal τὰ ὄρνεα τὴν 
ἰδίαν ἕκαστον ἀποπληροῦσι φωνὴν, καὶ τὰ θηρία viv- 
τα τῶν ἰδίων βαθμίδων διανίστανται. Kai ἐν τῷ ἑξιί- 
ναι τὸν ἐθνικὸν τοῦ f) ou παἰουσι τά τε ὄργανα, xal 
τὰ ὄρνεα καὶ τὰ θηρία ταῖς ἰδίοις τόποις ἐγκαθί- 
ζονται. El δὲ καὶ ἔστιν ἕτερος φίλος xal χελευουσιν 
οἱ δεσπόται τοῦτον εἰσελθεῖν, πάλιν ἐν τῷ εἰσέρχε- 
σθαι αὐτὸν καὶ ἐξέρχεσθαι ἡ αὐτὴ τάξις καὶ ἀκολονυ- 
θία φυλάττεται, ὃν τρόπον εἰρήκαμιν, xal ἁπλῶς 
ὅσοι ἂν θέλωσιν φίλοι (60), ἐφ᾽ ivl. ἑκάστῳ τελεῖτα:, 
ὡς προείρηται. ᾿Ἱστέον, ὅτι, τῶν φίλων ἐξελθόντων, 
λεγει ὁ πραιπόσιτος µεγάλως' « Κελεύσατε,» Καὶ 
ἐξέρχονται ol τε µάγιστροι xal πατρίκιοι καὶ συγ- 
χλητικοὶ ἐπευχόμενοι τὸν, « Elo πολλοὺς χρόνους. » 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


etiam processerant ostiarii. septingenti. Dromonía et 
chelandia splendidissimo in apparatu missa fuerant 


in Tigridem. Quantum ad ornatum palatii Chalifici, . 


suspensa 1bi fuerant. velorum 38 millia, qua inter 
blattea. aurifrisiata erant. duodecies mille et quin- 
genia. Tapelum instratorum numerabantur bis εἰ 
vicesies mille. Conspiciebantur ibi centum leones, 
singuli cum singulis suis magistris. Inter reliquam 
pompz supelleciilem erat aurea. partim et. partim 
quoque argenlea arbor ἵπ octodecim ramos mafores 
diducta, per quos εἰ reliquos minores aves diverse 
forma selebant, aurez et argentea. Folia pariter 

ujus arboris ex utroque metallo erant facta. Ut 
rami machínis acti librati certa lege nutabant, sic 
eliam aves, demensis quoque et indilis arte organica 
modulis, pipulabant, Hzc et. alia. plura snagnarum 
opum illustria documenta, qua singula percensere 
nimium et tedio esset, postquam vidisset Grece |έ- 
gationis princeps, exponebat mandala sua coram al 
Chalifa, internuntium  Waziro agente. Hactenus 
Abulfeda. Facile liquet hanc arborem esse reliquias 
platani auree Xerxis, olim Grecis tantopere cele- 

rate, sive ea manserit in aula regum Persarum et 
cum ipsorum regno ad Saracenicos Chalifas imme- 
diate et ab his ad Grecos, sive inverso ordine a 
Persis ad Graecos primosetab his ad Saracenos trans- 
lerit. Id certum est, a Grecis in ulterioreu: Occi- 
dentein, in ipsam nostram Germaniam penetrasse 
hanc pompseet divitiarum ostentationem. Legoenim 
in historia Saxonica, Henricum Illustrem anno 1265, 
in torneamento apud Nordhausen instituto arborem 
argenteam spectatum exposuisse. Chronicon Vete- 
rocellense t. Il Scriptor. Rer. German. Menkenii 
col. 405 : « Hic princepsinclytus, magna laude di- 
gnissimus, inter omnes principes Alemanni:e ditis- 
simus ct virtule famosissimus, quoddam forestum 
arboribus viridibus consitum, in Thuringia prope 
civitatem regiam Northusen mirabili pulchritudine 
construi fecit, ubi tanquam alter Assuerus cunctis 
regni Alemannise optimatibus convocatis divitias 
regni sui ostendit. Nam arte fabrili ex auro et ar- 
gento arborem factam mire pulchritu/inis ibidem 
collocari fecit et siquis comitum, baronum, militum 
In hastiludio hastam suam super alio fregit, mox 


C 


folium urgenteum de arbore in signum virilitatis 
pro merito obtinebat: quisquis vero socium seu 
comparem de equo dejecerat, ipso persistente, mox 
folium aureum de dicta arbore in signum virtutis 
egsequebatur. » Sed aberant ab hac arbore ridicula 
et puerilia ludicra, cantilantes avicule et rugientes 
ad risum leones. Dixi paulo ante, ab bis leonibus 
dictum fuisse hoc solium Salomoneum. Et dubitari 
ea de re non debet. Erat tamen in more positum 
gentibus vel illis quoque, quibus Salomonis et Ju- 
deorum proreus ignota erant instituta, Persis puta 
et Grecis, ut thronis regum suorum protomas fera- 
rum apponerent pro sustentaculis. A Persis docti 
imitati tuerunt Greci, ab his Romani. Didici Ώου ex 
insigni loco Diodori Siculi, t. Il. p. 278. quo so- 
lium illud megnificum, sive castrum doloris aut 
lectum parature malis appellare, Alexandro M. vita 
defuncto ab ejus ducibus dedicatum, copiose de- 
scribit. Quem locum utinam transferre huc totum 
et ad Nostri Cerimoniale applicare et uberiusexzpo- 
nere per instituti mei rationes possem! Allegabo 
igitur tantummodo locos illos dicte perioche, qui 
proprie ad rem presentem faciunt. Ait igitur Dio- 
dorus, fuisse ibi conspicuum solium aureum, θρό- 
voc χρυσοῦς, τετράγωνος, ἔχων τραγελάφων προτο- 
μὰς ἐχτύπους, ἐξ dv Ἡρτηντο χρἰκοι ypocot. Aliquan- 
to post addit: παρὰ τὴν εἰς τὴν Χαμάραν εἴσοδον 
ὑπῆρχον λέοντες χρυσοῖ, δεδορχότες πρὸς τοὺς sic- 
πορευοµένους. "Tandem, τῶν δ᾽ ἀξόνων τὰ  mpo- 
byovta χρυσᾶ κατεσκεύαστο, προτομὰς ἔχοντα λεόν- 
των, e vr ὁδὰξ κατεχούσας. Thronum Juliane 
apud Lambecium et Du Cangium diss. de nummis 
evi medii t. 1I, sustinent aquile duo, sellam con- 
sulis, in diptyeho ibid. t. 1, rictus leonum. 

(59) Videri possit posterius scholion esse prioris 
verbi. Sed non opus ea suppositione. Commode 
enim subintelligitur ὥστε : iv τῷ ἀποκινῆσαι αὐτόν, 
« dum procedit e loco suo, » ὥστε ἐξελθεῖν, « ea 
mente, ut palatio exeat. » 

(90) Aut excidit e membranis, aut tacite supplen- 
dum est εἶναι ὅσοι ἂν θελωσιν (id eet µέλλωσιν] εἶναι 

ἰλοι. De usu verbi βυύλεσθαι et θέλειν pro μέλλειν 
dixi ad p. 173, et de v. φίλοι pro hospites p. 





1053 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. Il. 


1054 


Καὶ μετὰ τὸ τούτους ἐξελθεῖν πάλιν λέγει ὁ πραιπό- A nuntiat praepositus sonora voce: « Celeusate » [seu 


σιτος « Κελεύσατε.» Καὶ ἐξέρχονται ol τε χρυσο- 
τρικλινῖται xal ol τοῦ κουθουκλείου, ἐπευχόμενοι’ 
« Ei c πολλοὺς χρόνους. » Καὶ πάντων ἐξελθόντων, κατ- 
ίασιν ol δεσπόταἰ ἀπὸ τῶν θρόνων, xal τὰ τούτων 
ἐκθάλλοντες στἐμµατά τε καὶ χλανίδια, περιθάλλον- 
ται τὰ χρυσοπερίχλειστα αὐτῶν σαγία. Καὶ εἰσέρ- 
χονται μυστικῶς ἐν τῷ θεοφυλάκτῳ παλατίῳ δι) Tio 
καὶ ἀνῆλθον ὁδοῦ, δηριγευόµενοι ὑπὸ τοῦ κουθου- 
Χλείου: τοῦ δὲ χουθουκλείου στάντος iv τῷ χρυσο- 
τριχλίνῳ, ἐν τῷ διέρχεσθαι τὸν βασιλέα ἐπεύχονται 
« Ele πολλοὺς χρόνους, » xa? τὰ ἑξῆς. 


Περὶ τῆς µενομένης δοχῆς ἐν τῷ πιριθλέπτφ 
καὶ µεγάλῳ τρικ) [vp τῆς μανναύρας Ἐπὶ Κων- 
σταντίνου (61) xai ᾿Ρωμανοῦ τῶν Ἰ[ορφυροχεν: 
νήτων ἐν Χριστῷ βασιλέων Ῥωμαίων, ἐπὶ τῇ 
παρουσἰᾳ τῶν παρὰ τοῦ ᾽Αμεριμνῆ Ἀπὸ τῆς 
Ταρσοῦ ἑλθόντων πρέσθεω» µπερὶ τοῦ ἀάλλα- 
γίου (62) xai τῆς εἰρήνης, μηνὶ Μαΐῳ λα’, ἡμέρᾳ 


9, 


a, ἱνδικτ. Ó. 
ἸἹστέον, ὅτι ἐκρεμάσθη ἓν τῷ μεγάλῳ τρικλίνῳ 
τῆς μανναύρας, iv ᾧ ὁ Σολομώντειος ἵσταται θρόνος, 


« placeat vobis]; » et θχουηί magistri atque patricii 
el senatores cum boni voti, « Multos in annos,» 
recitatione. Illis egressis, rursus clamat prepositus: 
« Celeusate, » et exeunt chrysotriclinite et cubi- 
cularii, et ipsi quoque eadem vota facientes. Itaque 
digressis omnibus, descendunt domini de throno, 
infulisque atquetunicis depositis, induunt auro pree- 
textata saga, et mystice seu absque solemne pompa 
et comitativa redeunt in palatium, quod Deus con- 
servare velit, eadem via qua venerant, stipati a 
cubiculariis ; qui cum dominus in chrysotriclinum 
venit, ibi restitant et velut valedicentes ipsi mul- 
tos annos apprecantur. 


De receptione facta in illustri εἰ magno triclinio 
magnaurg tempore Constantini et Homani Por- 
phyrogenitorum, in. Christo imperatorum Roma- 
norum, ob przsenliam legatorum | Amerumna, 
qui Tarso adveneraut negotiand. permutationis 
caplivorum et pacis causa. Contigit ea recpetio die 
trigesimo primo mensis Mati, feria prima, ἱπὰι- 
clione quarta. 

Suspendebantur in magno triclinio magnaure, 
in quo thronus Salomoneus stat, catena cupreeme 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(61) Cum dicatur horum ex aula Bagdadica lega- 
torum receptio contigisse mense Maio indictionis 
13, regnantibus Constantino patre et Romano filio, 
Porphyrogennetis, efficitur, id contigisse A. C. 946, 
adeoque jam tum coronatum fuisse Romanum, 
quem Du Cange demum anno?948 collegam imperii 
& patre fuisse renuntiatum perhibet in Familiis 
Byzantinis. Chalifa, qui tunc temporis apud Bagda- 
dum sedebat, erat Almothius. Sed legatio sub AI 


(iua de significatione paulo post plura dicentur), 
abrotto Gloss. Gedren. permulalio pecuniarum, 
interpreti Leonis Grammatici p. 4061, - vertitur 
fxdus, quod videtur etiam ibi significare; sed 
p. 9505, est procul dubio permutatio captivo- 
rum, ut in nostro hoc loco et apud Cedren. p. 
540. Interdum simul hoc estet illud. Coherere 
enim &eolent captivorum permutatio et fedus. De 
archonte allagii, de quo disputant Goarus 1. c. et 


Mostefio, Bagdado excesserat; si modo unquam C Du Cange v. ᾽Αλλάγιον, breviter monendum esl, 


Baudado et non potius Tarso recta excesserit. Ad 
quom autem spectabat tuno temporis Tarsus seu 

ilicia ? Quandoquidem Tarsenses hi legali non a 
minore quodam Amiro, sed nomine Amiril Mume- 
nine vel Chalifzee missi leguntur, necesse est Tarsum 
tunc temporis ad Buiidas et quidem ad Mozzod- 
daulam, Chalifatus Bagdadici procuratorem vel 
Amiralomaraum, pertinuisse. Absque hoc loco es- 
set, credidissem alias Tarsum tunc temporis sub 
ditione aut Hamdanidarum aut Achschidi, reguli 
JEgypti, fuisse. 

2) Negotiandse, id est conciliande et efflciendre 
causa permutationis captivorum utriusque partis. 
De hoc pacto permutandorum oaptivorum et co- 
lend& pacis procul dubio narrat Continuator Theo- 
phbanis Constantinianus p. 275, dicens Con- 
stantinum, exstincto Romano Lecapeno et amotis 
usurpatoribus, solum imperio gaudentem cogitasse 
de redimendis Christianis ex erumnis vinculorum 
apud Saracenos. Propterea Joannem Curcuam et 
Cosmam magistrum in Asiam ad Marsenses misisse, 
qui negotium hocconfecerint apud fluvium Lamum. 

ulehre concordant heo chronologie nostre. Ro- 
manus senior decessit exeunte a. 044. Sub inilio 
anní 945 deturbavit et in exilium egit Constanti- 
nus Romani fllios, rivales et usurpatores imperii 
sui. Credibile est eum eodem anno paulo post id 
factum Romano filio stemma imposuisse flrmandi 
regni sui causa; et liberum his curis cogitasse de 
redimendis Christianis, legatosque suos eam ob 
rem Tarsum expediisse estate aut autumno anni 
945, cum quibus redeuntibus vicissim Tarsenses 
CPlin migraverint vere anni 946 redimendorum 
captivorum oausa suorum gentilium. Ceterum vo- 
cem ἀλλάγιον varie vertunt interpretes. Goaro ad 
Codinum p. 32, n. 53, globum, agmen militum, 


D 


eum fuisse praefectum τοῦ ἀλλαγίου, illius cohortis 
quae ad custodiam palatii et sacri corporis semel 
per diem et noctem, aut quoties placuerit principi 
ordinatumque fuerit, ἀλλάσσει, cum altera, que 
defuncta hactenus fuit eodem officio, vices per- 
mutat easque, usque dum ab alia süccedente suum 
in locum liberetur, usque ad tempus τῆς ἀλλαγῆς 
xai δ,αδοχῆς, gerit. Franci la garde et ἀλλάσσειν, 
monter la garde, nos die ache eli die Wache 
ablósen, auf die Wache xiehn dicimus. Hinc facile 
est intelligere quare vox λόχος a scholiaste Op- 
piani |. I Halieutio. per ἀλλάγιον reddatur. Arabes 
exacte ad Grecam vocem .nmnubat, id est τὴν 
ἀλλαγήν, vicem, appellant, quam vocem non Turci 
solum, sed etiam Latini assumpserunt; vid. Du 
Cangium v. Anubda et Anupda, Leunclav. Pan- 
decte Turcica, qui more Turcico WNeubet effert. 
Noster ταξείδιον quoque appellat l. II, c. 19 et 20. 
Non reperio, quoties mutate per diem et nootem 
fuerint vices excubiarum in aula Byzantina, nisi 
forte ex Nostri capite libri secundi primo conoludi 
posset, semel per diem id factum fuisse. Putem 
tamen id potiussaltem bis factum. Nam Codinus τοῦ 
ἡμεροθιγλίου meminit. Attamen apud Romanos 
quoque semel per diem et noctem mutabantur 
excubiales cohortes ; vid. Julii Africani locus apud 
Du Cangium Gl. Gr. p. 199. Principes Muhamme- 
dani solebant olim ant big per diem, mane et ve- 
spere, aut quinquies, sub precum quina tempora, 
suas excubias mutare. Par illud Nubarum vel 
Nubtarum, sub diei principium et finem in armis 
cum tympanis et tubis explioitisque vexillis proce- 
dens, Nubat Dxil Carnein, allagium | Alexandri M 
appellabant. Insignis hae de re locus est apud 
Abulfedam, quem, quia dictionem quoque Nostri : 
αὐλοῦφι τὰ ὄργανα, sonant. insirumenía [latilia, quo 


1055 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1056 


inargentate e monasterio sanctorum Sergii et À ἁλυσίδια ἀσπρόχαλκα (63) τῆς μονῆς τῶν ἁγίων Σερ- 


Bacchi, quod est in tractu Hormisde, de- 
prompte, septem a dextra et totidem 8 sinistra, 


γίου καὶ Baxyou τῶν Ὁρμίσδου, ζ ci; τὸ δεξιὸν µέ- 
poc καὶ ἑπτὰ sl; τὸ εὐώνυμον, xal εἷς τὰ δ' 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


pertinent organa etricte sic dicta el tuba atque 
tibie, et alteram : παίουσι τὰ ὄργανα, sonant instru- 
menta pulsatilia, tympana nempe et. abenotympana 
vel naccare, illustrat, non pigebit ascribere : 
His quatuor filiis quotidie pro more Selgukidarum 
principum [quorum suecessores Chorezimschahi et 
erant et videri volebant] quínz fiebant Nubz [vel 
alternantium excubiarum processiones armate] sub 
instanlia quinarum precum momenta. Sibi vero pecu- 
liarem  nubam reservabat pater, illam, quà» Nuba 
Dxil Carnaíne [seu Alexandri Magni vel potius τοῦ 
δικέρωτος] appellatur et bis per diem, oriente sole 
et occidente, celebratur. His destinata nubis instru- 
menta numero erant viginti septem tympana aurea, 
gemmis variis ornata, qua, quo die primum institu- 
tum [uil, ut pulsarentur a totidem primi ordinis prin- 
cipibus, Sollhanico sanguine cretis, percutiebantur. 
(63) Toto hoc sparsa capite habemus exempla 
vasorum pretiosorum, e monasteriis et edibus 
sacris depromptorum et ostentationis causa specta- 
tum expositorum. Quod clare monstrat, illorum si 
quid vasorum imperatores in ecclesiis dedicarent, 
non eo consilio factum id fuisse, ut ecclesiis omni 
ex parte donarent, suumque omne in eam supel- 
lectilem jus ecclesiis permitterent atque transcri- 
berent, sed deponebant ea tantummodo in ecclesiis, 
ut ipsis ornamento, interdum quoque usui essent, 
tantisper doneo necessitas veniret eam inde repe- 
tendi ; quando licebat imperatoribus et ipsis, qui 
deposuissent, eL eorum successoribus, ablata vel 
restituere, si vellent, vel servare, nummos inde 
cudere alioque modo in usus suos convertere. Ne- 
que tamen legimus patriarchas obmutuisse. Upum 
illum (non succurrit nunc nomen) Alexio Comneno, 


innatam cupiditatem, abjecta dissimulatione, exer- 
cere majoruinque deposita, ecclesiarum fidei com- 
missa, sibi arrogare, repelentesque per vim arcere 
et ad silentium redigere. Cujus nequitie exemplum 
habes in Chronico Cassinensi I, 26. Consuevisse 
olim nummos et supellectilem in ecclesiis, ut in 
loco tuto, deponi repetendos a proprietariis iisque 
reddendos, patet ex loco Gregorii M. L. II, Ind. Il, 
ep. 49, ubi inter alia (locum integrum dat Du 
Cange v. Desuscepiu) hec habet : Clericis ejus 
οκ, a pari [ἀπὸ τοῦ ἴσου, ex copia] aliud 
acere desusceplum [hodie dicimus Πεοερισεε] te 
convenit, in quo [ua fraternitas fateatur, qui desu- 
sceptum de iisdem rebus in scrinio noslro emiserat, 
[forte vult dicere: fatearis, te ab hoc vel illo hoc 


B vel illud in acenopbylacio ecclesie deponendum 


accepisse] quatenus, dum necesse fuerit, competenti 
persone res omnes possint sine detrimento restitui, 
et I. III, ep. 16: Omnium rerum non solum desu- 
scepta eos, qui eas tradunt, percipere volumus, sed 
etiam a te nolilias earum subtiliter [id est sollicite] 
retineri. Adhuc hodie solere Grecos in solo non 
patrio decedentes suas opes monachorum suorum 

dei committere, eosque hortari, ut heredibus 
flagitantibus reddant, boc est caprum hortularium 
facere, testatur Gerlach. in Diario Itineris CPtani 
p. 477. Eadem olim in Italia et occidente nos- 
tro erst facies, idem agendi mos alque apud 
Colchos vel Mingrelios Rusbekii etate, hoc est ante 
duo fere secula, de quibus ille Ep. IIT, p. 153, sic 
narrat : Argenti signati minimum penes «05 est, 
argenteum nummum norunt pauci, aureum paucio- 
res, habent fere nulli. — Eutenus tamen argento 
honos est, ut, si. quod e peregrinorum commercio 


ni fallor, exprobrantem extracta e sacris edibus ϱ redactum fuit, ut fieri necesse est, id omne ad usum 


vasa Deo dicata et Saracenis monstrata eoque 
polluta, minantemque tantum non imperatori ana- 
thema, facile regia majestas in ordinem coegit, 
insolescentem ulira sacerdotis modum et rebus non 
suis cupidos oculos immittentem et ad Latini cleri 
exemplum tyrannidi insidiantem. Latini enim, 
procul a telis imperatoris potestatis positi οἱ do- 
minis non tam parentes, quam dominantes, a quibus 
ob litterarum ignorantiam | impetrari poterant 
omnia, inulto malas has artes exercebant, quibus 
non Christiane rei opes, sed ignavi rerum publica- 
rum turbatores et scelesti hypoerite, innocenti 
simplicitati illudere et insultare nati, crescebant. 
Cum enim, Italia barbaris gentibus obundata 
exstirpatisque bonis omnibus artibus et paulo hu- 
manioribus civilibus institutis omnibus exactis, 
. rudes Gothi et Longobardi eraria, in quibus num- 
mos suos conderent, privali homines et parva 
municipia non haberent, neque litteris mandarent 
rerum memorias, sed eorum fidei sua omnia, qui 
verbis magis et astutis strophis, quam ipsa re 
sanctimonie magnam apud imperitos opinionem 
de se faciebant, eo flebat, ut creduli et simplices 
homines, decedentes de vita aut etiam vegeti adhuc, 
si quid opum collegissent, quod furibus servatum 
vellent, id apud monachos et in ecclesiis, tutiora 
loca, quibus committeretur, nescientes deponerent, 
mandato, ut sibi servarent atque redderent, si vel 
ipsi, vel illi, ad quos eorum hereditas et dominium 
deinceps esset perventurum, sibi reddi essent po- 
etulaturi. Servata initio per paulum tempus fuit ea 
fides ; deinde vacillante et evanescente gestorum a 
majoribus traditionali memoria, clerique aucta per 
laicorum stuporem et opes potentia, quando aut 
liceret latere prevaricantibus, aut ad reddendum 
aliena cogi & veris dominis non possent, ceperunt 


templorum conferalur, crucibus aut. calicibus aut 
aliis templorum ornamentis conflandis : qug rez- 
ubi visum, per publica necessitatis speciem omnia 
convasat, ad seque averlit. Sic quoque narrat Athe, 
neus p. 337, de aliquo divite Atheniensi 
paulo post bellum Persicum, qui ἤτησεν Αθηναίους 
ποτὲ Év ἀχροπόλει τόπον, ἵν οἰκοδομήσεται τοῖς χρή- 

ασιν ὅπου κείσεχαι, λέγων, ὡς οὐχ ἀσφαλῶς Ov 
ἐν ἰδιωτικῇ οἰκίᾳ πολλὰ χρήματα εἶναι καὶ ἔδοσαν 
᾿Αθηναῖοι. Exercuisse Grecos imperatores jus suum 
in sua et deprompsisse vasa ex ecclesiis ad usum, 
cordatos nempe illos et vere viros, muliercularum 
et monachorum terriculamentis non obnorzios, 
constat cum hoc e loco et multis aliis hujus Ceri- 
monialis, tum e Leonis Chazari exemplo, qui de- 
positum ab Heraclio in Magna ecclesia stemma ex 
&ra depromebat et in processione quadam gerebat. 
A qua cum haud multo post fato suo decederet, cla- 
mabant infruniti Greculi clerici et eque fatuus 
Theophanes, eum in capite, quo peccassel, visibi- 
liter et e vestigio punitum a Deo fuisse enato car- 
bone, et phrenesi correptum. Απηνθραχώθη, dicunt, 
ἐν τῇ χεφαλῇ καὶ xaxiv xaxü« τὴν ψυγὴν dámnib- 
puis, τῆς ἱεβοσυλίας κομισάµενος τὰ ἐπίχειρα. Non 
gacrilegium commisit, o boni, Leo, sed non sinebat 
vos alienis, ad vos nibil quidquam pertinentibus, 
incubare. Hodie ineptaejusmodi ratiocinia ridemus. 
Sed corolle hz» sunt virtutis premia, quas Leo non 
tulisset, si mollis et indulgens ignavis et nequam 
agyrlis fuisset. Conf. Constantin. de admin. Imp. 
p. 63, 64, ed. Bandur. (Aurea vasa e templis sumit 
et non reddit Isaacius Angelus, Nicet. p. 200. 
seqq., item p. 233, n. 7, , 1. Conf. p. 294, 
206. Mos dedicata in templis usus tempore pro- 
mendi derivatus a gentilibus, vid. Diodor, Sicul. 
t. II, p. 73,08, Gregor. Turon. apud Cangium v. Palla. 


1051 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. II. 


o ——— —À a 


1058 


µεγάλα oxóvix ἀπὸ τῆς αὐτῆς μονῆς δ’, καὶ Α €t quatuor alie ex eodem monasterio petite 


ἔξω τοῦ τρικλίνου εἰς τὴν μεγάλην τροπικὴν (04) 
ἀπὸ τῆς αὐτῆς μονῆς tv καὶ ἐν τούτοις ἆλυσι- 
δίους ἐκρεμάσθησαν τὰ τῆς Νέας μεγάλα ἀργυρᾶ 
πολυκάνδηλα. Ἔστησαν δὲ ἐν τῷ αὐτῷ τρικλίνῳ τῆς 
μανναύρας ἐν μὲν τῷ δεξιῷ μέρει μέσον τῶν µελά- 
λων κιόνων τὸ χρυσοῦν ὄργσνον ἔξω τῶν ἐχεῖσε xps- 
μαμένων βήλων, xal ἄνωθεν αὐτοῦ ὡς πρὸς ἀνατο- 
λὴν τὸ τοῦ Βενέτου ἀργυροῦν ὄργανον, ὁμυίως καὶ iv 
τῷ εὐωνύμῳ μέρει τὸ τοῦ Πρασίνου ἀργυροῦν ὄργα- 
vov, Ἱστέον, ὅτι τὸ ἀναθενδράδιον ὅλον ἐποίησαν ol 
παστοποιοὶ δίκην τροπικῆς ἀπὸ σενδές' ἔνθεν δὲ 
κάχεῖσε τῶν χιόνίων ἀπὸ τῶν σετδὲς μέχρι τοῦ ἐδά. 
φους ἐκρεμάσθησαν σχαραμάγγια μεγάλα τὰ xai δο- 
θέντα ἀπὸ τοῦ παλατίου. ἸἹστέον, ὅτι, τῶν σπα. 


et quatuor magnis columnis ; et extra triclinium 
in meagna tropioa seu trichila una ex eodem 
monasterio. Ex his catenis dependebant argen- 
tea Nove ecclesie polycandela seu candelabra 
multorum cereorum hastis seu foveolis et can- 
tharis multisque cereis in ambitum instructa. 
330 Collocaverant quoque in eodem triclinio 
magnaure a dextra parte medium intra magnas 
columnas aureum organum extra vela ex illis co- 
lumnis dependentia, et ab utraque ejus parte ad 
dextram quidem superius versus orientem organum 
argenteum Veneta factionis, ad sinistram vero in- 
ferius organum argenteum Prasine factionis. Ar- 
boretum vel atrium triclinii arboribus obsitum 


νῶν (65) ἑλθόντων, γέγονεν Doy, κατὰ πάντα ὁμοία D efformaverant aulerii e pannis sendes ad instar 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(64) Verti trichila, id est porticus curva, hemi- 
spharium pensile, ambulacrum cujuscunque forme, 
Blve in longum productum, sive rotundum esset, 
quacunque tandem re, seu vitibus, seu palliis sericis, 
lectum et obumbratum. Αά Athenei exemplum 
p. 148, σχεδιάν et ἄντρον, une grolle, antrum 
[actitium, cito structile appelles. Coof. ejusd. p. 196 
et p. 200. Ut Latini curvam et curvulam, sic 
Greci τροπικήν appellabant & τρέπω, verto, 
curvo, volvo, volutam, une voüle. Propterea recie 
Combefis. in Contin. Theophan. p. 87, vertit 
apsis. P. 278 vertit (ropica, sic dictus palatii locus. 

orle induxit eum, ut locum palatii sic dictum cre- 
deret, (in quo falsuin eum fuisse nol'm equidem 
asseverare), locus 'Cheopbanis p. 373 fine, ubi de 
Niceta patriarcha imaginibus inimico bec habet : τὰς 
ἐν τῷ πατριαρχείῳ εἰκόνας τοῦ μικροῦ σεκρέτου 
διὰ μουσείου οὖσας ἔξεσεν, καὶ tou μεγάλου σεκρέ- 


του τῆς τροπικῖς d ὑλογραφίας οὖσας κατήνεγ- C 


xtv, όπδίαπίε in  patriurcheo imagines, musivo 
quidem opere [aclas in parvo secreto abradi, in 
magno awtem secrelo iropice in ligno piclas tolli 
curavit. In quoloco interpretando instituta a Goaro 
ratio mihi quidem non placet. Potuit quidem Tro- 
pica nomen proprium alicujus structure in palatio 
fuisse, eique id nomen adhesisse ab adjuncta curva 
porticu. Sed in hoc quidem loco Theophanis tropica 
non palatii, sed patriarchei memoratur, et secretum 
tropice dictum ideo mihi videtur, quod curvulam 
adjunetam haberet. Consuevisse tales porticus viti- 
bus obuinbratas palatiis et basilicis seu ecclesiis 
apponi, constat e Du Cangio v. Lobia et Laubia [vox 
est, Germanica], unde duo tantum hosce locos 
excerpere juvat, unum charta veteris apud Puri- 
cellum : Peto, ut tectum seu lobiam moveant peni- 
(us et auferant, quam fecerunt vel fieri fecerunt, 
juxia murum ecclesio, et alterum alterius charte 
Ludovici IV Imp. apud Ughellum, que data dicitur 
ὑπ palatio, quod est. fundatum juxta basilica beatis- 
simi — principis — Apostolorum, in  laubia — majore 
ipsius palatii. Talem porticum, lobiam (a Laub, 
id est frondibus et virgultis dictam) Marcus car- 
mine in S. Benedictum appellat silvam comis do- 
ππαίαπι, id est in dome, tholi seu cuppolz:e modum 
arcuatum : 


Pomiferisque viret silva domala comis. 


De porticu curva vid. Salmas. ad Sor, H, Aug. 
t. I, p. 656, de irichila idem p. 86, ubi tamen 
vulgatam ego quidem servare malim. Curvulas 
quoque dictas fuisse pergulos tales vitibus obum- 
bratas et perplexas, conjicio e loco quodam Joannis 
Canani p. 4189 : Κατέκαυσε xal ἐνεπύρισε πᾶν ζύλον 
κάρπιµον xal δἐνδρον εὔκαρπον, καὶ τὰς κουρθούλας 
πῶν ἅἄμπελώνων * ῥίζης ἀπέτεμον, ubi vocem 


illam χουρθούλα 8 Latino curva, curvula, nempe 
porticus, quam Α χούρμος pro xóppoc, fruncus, 
derivare malim. Preter exempla hujus vocis, 
quae Du Cange Gl. Gr. 1618, in serie protulit, 
habet idem quoque aliud in v. ΗΠαρακέλλιον, latrina, 
p. 630. Concludo ex hactenus dictis, tropicam no- 
stri looi fuisse deambulacrum, porticum, curvam, 
pergulam aut vitibus revera obumbratam et palliig 
sericis ad breve tempus poinpe causa tantum ami- 
ctam; aut porticum ad tialis pergulae modum fa- 
clam, non tamen vitibus perplexam, sed pompe 
causa tantummodo asseribus aut schidiis tumultua- 
rio opore constructam, quo amiciri posset palliis 
sericis, sub quorum velo et umbra consideri et 
deambulari, auraque libere perspirans captari pos- 
set. Differt igitur τὸ ἀναδενδράδιον a tropica. Illud 
est seris arborum erectarum, stantium et liberum 
coli aspectum permittentium, certo ordine dispo- 
sitarum. [In bac vero vites aut alie arbores flexileg 
coacti in apsidem demunt adspectum coeli. Quando 
igitur paulo post dicit Noster, anadendradium vel 
topiarium injectis pannis sericis fuisse ad imaginem 
tropic conformatum, significat eo, fuisse tropiario 
superimpositas camaras e lattis seu longis schidiis 
factas pro sustinendis palliis sericis, que insterni 
debebant. Fuisse morem evi medii talibus pergulis 
e lattis concamaratis pannos sericos in ostentatio- 
nem insternendi aut eos de armariis ad parietes 
erectis suspendendi, probant non tantum loci au- 
etorum, quos ibi citavi, ubi de triumphalibus pro- 
cessionibus egi, sed etiam hi duo a Du Cangio v. 
Mufator:ia citati, unus S. Bernardi : Quid juvant tot 
mutaloria vel extensa in perticis vel plicata in man- 
ticis, alter Jacobi de Vitriaco : Mimus et histrio ad 
mensam cantat, multa vestium mulaloria ad osten- 
lationem vanilatis in pertica extenduntur, et. Christi 
pauperes [ame el [rigore cructantur. 

(65) Utinam addidisset auctor, a quo rege His- 
pano et cujus Hispanici regni domino (tunc enim 
adhue Saraceni Hispaniam obtinebant et minuta 
regna in unum corpus nondum coierant), et quando 
et ad quem Grecum imperatorem heoc legatio missa 
fuerit. Concludas fere ex eo, quod horum nihil nos 
docuit auctor, et quod hec legatio in rebus memo- 
ratur sub Constantino, hujus operis auctore, gestis, 
haud diu ante seriptum hoc opus eam legationem 
CPlin venisse ; quapropter crediderit auctor nihil 
amplius et propius de ea, ut re nuper gesta et in 
recenti lectorum memoria adhuc herente, nar- 
rare. Ego quidem non dubito, sermonem hic esse 
de illis legatis Hispanis, de quibus Luitprandus 
Hist. VI, 2, memorat, dicens paulo post adventum 
suum CPlin eodem qood venisse nuntios Hispa- 
nos. Ait autem ipse XIV Cal. Octobris illuc κα 
lisse. Cum igiturtemporum ratio utrinqueconcordet, 


1059 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1060 


tropices seu ambulaori fornicati. Ab utraque autem A ταύτης, πλὴν τὸ ἀναδενδράδιον τῆς µανναύρας οὗ κατ- 


parte columnarum e pannis sendes inde fornicem 
sursum tegentibus usque ad fundum suspendeban- 
tur scaramangia magna, a palatio suppeditata. Le- 
gaü Hispani cuin adessent, recipiebantur eodem 
proreus modo, atque illi Tarsenses, ea tantum dif- 
ferentia, quod anadendradium vel viridarium ma- 
gnauree non pannis sendes, sed totum scaramangiis 
coornatum fuerit. Suspendebantur quoque tunc 
opera materia pretiose, smaltita vel incausto picta, 
e phylace seu erario dominico deprompta. Hispani, 
quos dixi, admissi fuerunt die 24 Octobris. Sed 
redeo ad ceptam narrationem de legatis Tarsen- 
Bibus. In illa itaque tropica e pannis sendes confe. 
οία suspendebantur calene quatuordecim «dene: 
inargentate, ex Hormisde (vel 8. Sergii) monaste- 
rio petite, el totidem polycandela argentea ex Nea, 
In fornice autem, qui in triclinium candidatorum 
ducit, suspensa erat catena una cum uno polycan- 
delo. Triclinium candidatorum instructum et orna- 
tum fuerat a sacellario magnis blatteis scoraman- 
giis variisque argenteis imperialibus operibus, et 
habebat quinque catenas, e quibus totidem argentea 
Nove ecclesie polycandela dependebant. Spatium, 
quod extra stabulum mulorum est, et primam 
scholam ornaverat prefectus urbis pannis sericis et 
haplomatibus seu vastis altarium mappis et sindi. 
cis pretereaque affabre factis et exsculptis operihus 
argenteis, ad varia hospitalia peregrinorum et se- 
num et ecclesias pertinentibus, et alias ibi deposi. 
tis. EL coram stabulo mulorum quidem depende- 
bant quinque polycandela e suis catenis, in prima 
vero scbola dependebat tantum unum e medio 
trullo. In triclinio excubitorum dependebant e sex 
catenis totidem argentea polycandelai ex ecclesia 
Nova petila. 881 Tribunal [seu triclinium XIX αο. 
cubituum] ornaverat praefectus urbis eo modo, ut 
fleri solet in processionibus, nempe blatteis, haplo- 
matibus et sendes pannis, item operibus aureis en- 
causto artificiose pictis argenteisque eleganter ex- 
sculptis, que cambiatores suppeditaverant. Ibidem 
dependebant duodecim argentea polycandela e toti- 
dem catenis. Hec ad Novam ecclesiam pertinebant. 


εχοσμήθη ἀπὸ σενδὲς, ἀλλ) ὅλον διὰ σκαραµαγχγίων, 
μεγάλων καὶ ἐκρεμάσθησαν iv αὐτῷ xal τὰ χειμευτὰ 
ἔργα τοῦ φύλακος (06). Γέγονε δὲ ἡ τῶν Ἰσπανῶν 
δοχἡ μηνὶ ᾿Οχτωθρίῳ κδ’ Ἰστέον, ὅτι ἐν ταύτῃ τῇ 
τροπικῇ τῇ ἀπὸ τῶν σενδὲς κατασκευασθείσῃ i«ps- 
µάσθησαν ἁλυσίδια ἀσπρόχαλκα ιγ ἀπὸ τῶν Ὅρμί- 
σδου xa! πολυκάνδηλα ἀργυρᾶ ἀπὸ τῆς Νέας ἔκκλη- 
σίας. Καὶ elc τὸ φουρνιχὸν τὸ ἐξάγον εἷς τὸν τρίκλινον 
τῶν κανδιδάτων ἕτερον ἁλυσίδιον α΄ καὶ πολυκέἀνδτ- 
λον α΄. ᾿Ἱστέον, ὅτι ὁ τρίκλινς τῶν κανδιδάτων 
ἐξωπλίσθη παρὰ τοῦ σαχελλαρίου ἀπὸ βλαττίων 
σκαραμαγγίων μεγάλων καὶ ἀπὸ βασιλιχκῶν διαφό- 
pov ἀργυρῶν ἔργων, xal ἐκρεμάσθησαν iv αὐτῷ 
ἁλυσίδια ε’ καὶ πολυκάνδηλα ἀργυρᾶ ἀπὸ τῆς Νέας 
ἐκκλησίας ε’. ἸἹστέον, ὅτι τὸ ἔξω τοῦ σταύλου τῶν 
Ἠμιόνων xai τὴν πρώτην σχολὴν ἐξώπλισεν ὁ Όπαρ- 
qos tvüsv κἀκεῖθεν ἀπὸ βλαττίων καὶ ἁπλωμάτων 
καὶ σενδὲς, xai ἀπὸ τῶν ἑναποκειμένων ἀναγλύφων 
ἀσημίων ἓν τοῖς ξενῶσι xai Ὑηροχοµείοις καὶ ταῖς 
ἀχχλησίαις. ᾿Εκρεμάσθησαν δὲ ἁλυσίδια ἔξωθε μὲν 
τοῦ σταύλου των ἡμιόνων ε’' ἐν δὲ τῇ πρώτῃ σχολῇῃ 
μέσον τοῦ τρούλλου αἱ’ iy δὲ τῷ τρικλίνῳ τῶν ἐξ- 
κουθίτων ἐκρεμάστησαν ἁλυσίδα ς’, καὶ dv τούτοις 
ἐχρεμάσθησαν πολυκάνδηλα ἀργυρᾶ ἀπὸ τῆς Νέας 
ἐχκλησίας. ᾿Ἱστέον, ὅτι τὸ τριθουνάλιον ἐξώπλισεν ὁ 
ὕπαρχος κατὰ τὸ εἰωθὸς τῆς προελεύσεως ἀπό τε 
βλαττίων ἁπλωμάτων καὶ σενδὲς xal ἀπὸ ἔργων χρ»- 
σῶν xal χειμευτῶν καὶ ἀναγλύφων ἀργυρῶν, ὅπλον- 
ότι τῶν ἀργυροπρατῶν ταῦτα παρεχόντων. ᾿κρε- 
μάσῄησαν δὲ ἁλυσίδια β΄ xal πολυκάνδηλα dp- 
γυρᾶ ἀπὸ τῆς Νέας ἔΕκκλησίας δώδεκχ. Ἰστέον, 
ὅτι τὸον τρίκλινον τῶν σχολῶν ἐξώπλισεν ὁ ὕπαρ- 
χος ἔνθεν κἀκεῖθεν ἄπὸ βλαττίων xai ἁπλωμά- 
των xal σενδὲς xal ἀπὸ τῶν ἐναποχειμένων ἀσημίων 
Ev τε τοῖς ξενῶσι xal γηροχοµείοις καὶ ταῖς ἔχκλη- 
ciate* ἐκρεμάσθησαν δὲ ἁλυσίδ.α ὁ καὶ πολυκάνδηλα 
ἀργυρᾶ ἀπὸ τῆς Νέας ἔκκλησίας v. ἹἸστίον, ὅτ. 
ἔσωθεν τῆς χαλκῆς πύλης οὐδὲν ἀπὸ βλαττίου ἤ 
ἁπλώματος Jj σενδὲς γέγονεν ἐξόπλισις, ἀλλ’ ἤ µόνον 
ἐκρεμάσθησαν ἁλυσίδια 6' xai πολυκάνδηλα ἀργυρᾶ 
ἀπὸ τῆς Νέας ἐκκλησίας δύο. στέον, ὅτι, ἔξω τῆς 
χαλκῆς πύλης ἑξώπλισεν ὁ ὕπαρχος ἔνθεν κἀκεῖθεν 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
non dubito quin legationem et Luitprandi et Hispa- [) enim Hispani e regno Valentie Cretam imperante 


norum in unum commemoravit, majorem negligens 
et minutiarum consectator, prorsus ut Noster infra 
quoque pag. 343, « Die Kal. Augustarum, ait, 

apia egressus, » sed annum reticet, « Venetias 
veni, » quonempe CPlin iret, a Berengario secundo, 
qui anno 947 [talie regnum recuperaverat, illuc 
legatus. « Ubi, pergit, et Salomonem comitem (forte 
comitis appellatione protospatharium voluit expri- 
mere), Gracorum nuntium, κοιτωνίτην, eunuchum, 
reperi ab Hispania et. Sazonta regressum, » etc. At 
quid egerat Salomo in Hispania et Saxonia? Videtur 

omanus Lecapenus expeditionem contra Cretenses 
Saracenos animo agitans in societatem belli regein 
aliquem Chrizianum in Hispania, forle Arragonium, 
sollicitare voluisse, qui e mari Mediterraneo eos 
adoriretur, aut regulum Valentie Mubammedanum 
arrnis vexaret, eoque prohiberet, ne ille Saracenis 
Cretensibus, suis civibus, succurreret. Saraceni 


Theophilo rapuerant. Quid autem in Saxonia ege- 
rit tum quidem, non exputo. Volebatne Othonem I 
imperatorem in societatem belli adversus rebelles 
Campagnie regulos pertrahere, aut adversusHunga- 
rire regem armare ? Quis verum dixerit ? Quidquid 
auteni hujus rei sit, videntur Hispani legati, quorum 
hic fit mentio missi ab illo H:spano rege, ad quem 
Romanus miserat, ut responsum ejus &d Greci lega- 
tionem referrent. Aliam post hoc tempus in Hispa- 
niam misisse legationem ipsum nstantinum 
A, C. 948., forle ex eo patet, quod infra p. 383, 
regie classi adversus Cretam destinate computan- 
tur cum aliis tria navigia, et heec dicitur ostiarius et 
nipsistiarius Stephanus cum regia commissione in 
Hispaniam missus secum sumpsisse. Illa autem 
classis adversus Cretam expedita fuit, teste nostro 
Ind. VII, A. C. 919. V. dicenda ad p. 383. 
(66) Vide supra not. 54. col. 113. 


4061 


DE CERIMONIIS AUL/E ΡΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Ilf. 


1062 


ἕως τοῦ ἐξάγοντος ἐκεῖσε καγκέλλου ἀπὸ βλαττίων A Triclinium echolarum ornaverat idem prefectus ur- 


καὶ ἁπλωμάτων xai κχενδὲς, ἐχρεμάσθη,δὲ ἁλυσίδιον 
tv καὶ τὸ µέγα πολυκάνδηλον τὸ ἀργυροῦν τῶν Βλα- 
χερνῶν. Ἱστέον, ὅτι ὁ τρίκλινος, ἐν ᾧ καὶ τὸ χαμι- 
λαύκιον ἵσταται (67) xal οἱ µάγιστροι, γίνονται, xal 
τὸ λεγόµενον ὀνοπόδιον ἐξωπλίσθη παρὰ τοῦ σακελ- 
λαρίου ἀπὸ βλαττίων καὶ ἀπὸ βήλων τοῦ χρυσοτρικλί- 
νου. Ἱστέον, ὅτι ὁ πόρτηξ τοῦ αὐγουστέως, ἤγουν 1 
χρυωσῆ χεὶρ, ἐξωπλίσθη παρὰ τῶν ὀξέων βήλων τοῦ 
Κβυσότρικλίνου, Ἰστέον, ὅτι τὰ ἀπὸ τοῦ αὐγουστίως 
διαθατικὰ ὡς πρὸς τὴν ἀψίδα ἔξωπλίσθησαν ἀπὸ δια- 
φόρων βήλων χεντητῶν, Ἰστέον, ὅτι ὁ ἱππόδρομος 
ἐξωπλίσθη παρὰ τοῦ ὑπάρχου ἀπὸ βλαττίων καὶ 
ἀπὸ βασιλικῶν διαφόρων βήλων. Ἰστέον, ὅτι ἔγρα- 
µίστισαν ἀπὸ δαφνῶν κατὰ τὸ εἰωθὸς τῶν προελεύ- 
σεων, olov σταυρίἰα (68) xal στεφάνια τὰ λεγόμενα 
σκ.αστὰ, δεξιὰ xal ἀριστερὰ dv τοῖς τοίχοις (600) ὑπὸ 
καγχέλλων τῶν λεγομένων ποταµίων, xal τῶν ὁρ- 
θίως Ἱσταμένων τῶν λεγομένων δένδρων, ἀλλὰ καὶ 
λοιπῶν ἀνθῶν, ὧν ὁ τότε χαιρὸς παρεῖχεν' ἀλλὰ καὶ 
τὰ τούτων ἐδάφη κατεράνθησαν γχισσοῦ τε καὶ δά- 
φυνης, τὰ δὲ οἰκειότερα ἀπὸ μυῤῥίνης καὶ δενδρολ.θ4- 
νοῦ. Ἱστέον, ὅτι, μετὰ τὸ εἰσελθεῖν τὰ βῆλα ἐν τῷ 
µεγάλῳ τριχλίνῳ τῆς µανναύρας, κατεράνθη ὅλος ὁ 
τρίκλινος ἀπὸ ῥόδου. ἸἹστέον, ὅτι iv τῷ ὅλῳ ἑδάφει 
τοῦ ἀναδενδραδίου xai τοῦ ἀνάγοντος πουλπίτου alc 
τὸν μεγατρίκλινον ἡπλώθησαν ἁπλώματα πέρσικα 
τολύτιµα, ἸἹστέον, ὃτι οἱ μάχγιστροι xal οἱ εὐειδέ- 
στεροι τῶν ἀνθυπάτων ἑφόρεσαν τοὺς λώρους (70) 


bisab utraque parte blatteis ethaplomatibus et pan- 
nis sendes operibusque argenteis in variis hospita- 
libus,senicuriis et ecclesiis dedicatis,et decem argen- 
teis Nove ecclesie polvcandelis e totidem catenis de- 
pendentibus. Intra cbalcen nulle suspendebantur 
blattee, mappe aut panni sendes, sed lantum due 
catene et totidem polycandela e Nova eoclesia. 
Verum extra chalces portam suspendi curaverat 
prefectus urbis ab utraque parte usque ad cancel- 
los, per quos illuc intratur, blatteas et pallia et 
pannos sendes et dependens ex sua catena unicum 
magnum illud e Blachernis argenteum polycande- 
lum. Sacellarius exornaverat triclinium, in quo 
camelaucium stat magistrique creantur, et, quod 
ita dicitur, onopodium blatteis el velis chrysotri- 
clinii. Porticus augusteonis aut manus aurea aic 
dicta compta fuerat purpureis velis chrysotriclinii ; 
porticus ab augusteone inde usque ad apsidem 
instructe variis erant velis acu pictis. Circum or- 
naverat prefectus urbis blatteis variisque imperia- 
libus velis. Lauro, ut mos est facere in processio- 
nibus, nec non cancellis sic dictorum potamiorum, 
et illis erecte stantibus vulgo sic dictis arboribus, 
imo et aliis quibusdain, quos illa ferebat anni tem- 
pestas, floribus configurale, veluti parve cruces et 
corolle, (vulgo ea sciasta solent appellari) ad 
dextram pariter atque sinistram parietum affixe 
erant: sparsaque illius tractus humus hederis et 


JOAN, JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


ed Vide supra not. 57, col. 271. 
(68) Perticas lauro implicitas cum trabe in summo 
transversa quo crucem referant, adhuc sua etate 
circumgestari in Grecisecclesiis consuevisse easque 
se vidisse, testatur Gerlach. in Diario p. 64, his 
verbis : Vor ihnen [loquitur de sacerdotibus e tri- 
buna procedentibus et Venerabile per ecclesiam 
cireumferentibus] gingen her zwecn Knaben mil 
Wachskertzen, und noch zween andere mil gesierten 
Lorberstangen, weiche fast den Crucifizen, wie man 
sie im Pabstum hoch auffgerichtet trágt, gleich sind : 
ει paulo post] : Zur Seiten Ρερἰείίείεπ sie νιυεέη Kna- 
en, welche xween vergülte Spies oder Stangen mit 
Loberkrántzen umwunden, und. oben fast wie ein 
Creutx waren, und wie ein Spigel glàntzsten trugen. 
(69) [ta membrane pro τοίχοις et χαγχέλλο pro 
xa, Fluctuavi diu quomodo locum hune 
redderem, et prius verteram sic : Lauro, ut mos est 
facere in processionibus, et aliis quibusdam, quos illa 
ferebat anni tempestas, floribus configurate — ad 
dexiram pariter atque sinistram parietum a cancellis 
inde Potlamiorum sic dictorum, εἰ ab illis e recte 
slanlibus vulgo sic dictis Arboribus affixm erant. 
Deinde mutavi, malo fato, procul dubio. Quamvis 
enim nescio quid Potamia, quid Arbores fuerint : 
non dubito tamen hanc, quam modo attuli, inter- 
pretationem illi praeferendam esse, que Grecis ver- 
bis apposita fuit. Sed spe contingit nobis homun- 
cionibus, ul per trepidationem omissis et abjectis 
melioribus, que in promptu et in manibus erant, 
deteriora arripiamus. Τὰ δένδρα videntur arbores 
opere topiario facte, buxus vel taxus in arborum 
speciem concisa, fuisse. Τὰ ποτάμια vero forte fue- 
runt met: marmore cum lineis undantibus, coram 
illie cancellis positae ; vid. Du Cange v. Ποταμοί, et 
qua supra dixi ad p. 271 de /Ahalassis ; aul fue- 
runt genus aliquod materie seu lignes seu marmo- 


6 ree, cujus aut asseres aut tabule saxes sic pictas 


naturave formate essent, ut undantes rivos exhibe- 
rent, id est haberent lineas serpentino more fluc- 
tuantes. Scilicet ea, quae γραδωτῶς, per gradus, sed 
non recte, verum undatum parallelos procedunt, ea 
novi Greci ποτάµια appellant. Contin. Theophanis 
L. III, n. 42:'0 Καριανὸς οὕτω φέρει viv χκλῆσιν 
διὰ τὸ ἀπὸ τῆς γραδώσεως ἔχειν ἀπί λίτου Καριανοῦ 
otoy πλατύν τινα ποταµόν : vid. Du Cange h, v. et 
dicta à nobis ad p. 302 de umbilicis, 

(70) Quamvis de loris, de scipionibus et anexi- 
caciis vel acaciis, de quibus hic sermo fit, ample 
disseruerit Du Cange in dissertationis de nummis 
evi medii ingressu, reliquum tamen nihilominus 
nobis quoque, quod diceremus, fecit. Tria, qua 
diximus, loros et scipiones et acacias vetustis con- 
sulibus Rom:e propria fuisse, si non ipsa iisdemque 
nominibus, atres tamen admodum siiniles, aliquan- 
tum mutatas longo temporum cursu, et invadente 
superstitione, morum atque sacrorum diversitate, 
et antiquitatis denique ignoratione, constabit pro- 
tinus e nostra disputatione. Sed prius dicendum, 

uid lorus aut lorum fuerit. Est autem perquam 
difficile definitionem aut descriptionem dare locis 
omnibus auctorum, quilororum mentionem faciunt, 
aut lororum generibus omnibus congruam. Non 
enim idem appellatum fuit temporibus omnibus, sed 
diversissima figuralori antiquioris a loro recentiore ; 
neque potest hac res perspicue sic describi, ut per- 
cipiatur, nisi nummietvetuste imagines ad manum 
sint et inspiciantur, e quibus et diversitatem for- 
marum, et quomodo successu temporis magis com- 
posite atque φορτικαί et affectate simplicibus anti- 
quioribua successerint, intelligas. Gestabant, ut 
notum est, veteris Rome consules trabees. (1e erant 
lati clavi purpurei, togse intexti aut assuti aut 
denique libere superinjecti, ad instar trabis aut οἱ 





1066 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Il. 


1066 


καµίσια καὶ τὰ χρυσόταθλα Χλανίδια. Οἱ δ’ εὐνοῦχοι A post introitum velorum in magnum triclinium ma- 


πρωτοσπαβάριοι μετὰ τὰ ἑαυτῶν στιχάρια καὶ σα- 
θάνια καὶ χρυσᾶ µανιάκια ἐθάστασαν τὰ χρυσᾶ διά- 
λιθα σπαθοθάκλια. Οἱ λοιποὶ εὐνοῦχοι πρωτοσπαθά- 
pio: ἐφόρεσαν τὰ ἐχυτῶν στιχάρια καὶ µανιάκια. Οἱ 
πριµικήριοι ἐφόρεσαν τὰ ἑαυτῶν στιχάρια ἄνευ χλα- 
νιδίων. Οἱ µάγιστροι, ὡς φορέσαντες τοὺς λώρους, 
δεδώκασι τὰ ἑαυτῶν στιχάρια τοῖς μὴ ἔχουσι πρι. 
µιχηρίοις ἴδια στιχάρια. Οἱ ὁστιάριοι ἑπάνω τῶν 
καµισίων ἐφόρεσαν τὰ χρυσᾶ παβραγαύδια καὶ ἐδά- 
στασαν τὰ Ὑχρυσᾶ διάλιθα βεργία. Οἱ λοιποὶ ὁστιά- 
ριοι οἱ μὴ ἔχοντες χρυσᾶ παραγαύδια ἐφόρεσαν ἕπ- 
ἄνω τῶν χαµισίων τὰ ἑαυτῶν χλανίδια. Οἱ σπαθαρο- 


gnaure conspergebatur id ipsum totum rosis. Tota 
quoque humus viridarii et pulpiti seu pavimenti 
excelsioris, per que in magnum modo dictum tri- 
clinium intratur, constrata erat tapetibus Peraicis 
magni valoris. Quantum ad habitus procerum atti- 
net, magistri quidem et proconsulum maxime spe- 
ciosi gestabant loros, absque tamen socipionibus 
aut manipulis; reliqui autem proconsules et patricii 
camisia sua gerebant et tunicas cum aureis tabliis. 
Eunuchi protospatharii quatuor, preter strictoria 
8u& et sabania vel lintea et aureos torques, gesta- 
bant quoque aurea gemnis obsita spathobaclia (seu 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUR. 


spicere voluerit, imaginem eril 
cipere, et qua in re novum lorum a veteri discre- 
pet. Diserepat autem permultum, et novum lorum 
cum veteri nihil habet commune preter striaturam. 
De cietero est, ut Grecorum novorum instituta om- 
nia sunt, ridicula, affectata et φορτική miscela chi- 
tonis seu tunicae, cujus formam habet (stricte enim 
corpori adhaeret et habet manicas), et chlamydis, 
cujus vestigia refert lacinia cubito sinistro gestata, 
et lori denique seu collaris, ad instar lori vel bal- 
thei, lati, per pectus aut utrinque libere propendere 
permissi, aut decussatim compositi. Ex his trium 
diversarum vestium diversis dotibus consutum fuit 
lorum novum, a vetere prorsus diversum. Veteris 
lori reliquie supererant adhuc seculo xvr et xvi, 
et supersunt adhuc apud matronas nostrates in loro 
pelliceo, quod liberum seu vestibus reliquis non 
assutum, sed exemptile circa collum gestant et ge- 
stabant, appendicem utramque super pectus decus- 
satim componentes. 

Hinc jam intelligatur celeber ille locus suppositi- 
tie donationis Constaptini Magni Silvestro pape, ut 
aiunt, facte: Deinde diademu (heo flngitur Au- 
gustus Pontifici indulsisse), videlicet. coronam 
capilis noslri, simulque phrygium vel mitram 
necnon εἰ superhumerale, videlicet lorum, quod im- 

eriale circumdare solet. collum. » Reprehenditur 

ujus loci Grecus interpres, quod verba necnon et 
superhumerale, videlicet lorum, reddiderit ἅμα xal 
τὸ λῶρον καὶ τὸ ὠμοφόριον Omso xoxÀot τὸν βα- 
σιλικὸν τράχηλον. Peccavit profecto in eo, quod 
pro diversis habuit lorum et superhumerale. Sed 
potest facile excusari et emendari, τὸ ante xxi 
ponendo, sic: ἅμα καὶ τὸ λῶρον, τὸ καὶ ὠμοφό- 
tov. Male tamen ex hoc loco deducitur origo pal- 
ii sacerdotalis et concluditur, lorum et omopho- 
rium idem esse. Si Blastares omophorium hic 
usurpavit, quod putaret alia Greca voce commo- 
dius non exprimi Latinam superhumerale, condo- 
nandum hoo illi est, abuso dictione. Tribuit enim 
ipsi notionem, quam revera poterát per grammati- 
cas ràtiones, at usu contradicente. Nam quod 
Greci omophorium vulgo solent appellare, etiamsi 
super humeris non secus atque lorum portetur, non 
tamen idem cum loro, sed multum diversum est, 
ut suo loco demonstratur. Erravit quoque Balsamo, 
lorum pro mitra vel calyptra accipiens illis in locis, 
quos Du Cange Gl. Gr. h. v. protulit, e quo reli- 

ua, que de loris dici queant, hauriri poterunt. 

itat ibi inter alia locum ex Abmedis Onirocritico, 
ubi habet: Ζώνην ἀπὸ χρυσοῦ καὶ λίθων καὶ µαρ- 
γάρων, ῆτοι λῶρον. Dubium est, ἦτοι interpretà- 
tive, an disjunctive debeat intelligi. Utroque modo 
recte fit, si posterius, λῶρος potest aut baltheum (a 
zona diversum quid), aut orarium significare, seu 
collare cervicem et pectus amplectens. "'[Vid. 
Comment. ad Donat. Constantini M. p. 05. Theo- 
philus imperator vestes, que lora vocantur, re- 


PATROL. Gn. CXII 


6 Ὠωριστικὰ τῶν 


D 


ejus animo poterit con- B stauravit. Georg. monach. p. 516. Conf. Symeon 


logoth. p. 416.)" Locum Symeonis attulit Du Cange 
Gl. Gr. p. 838, cui intelligendo facit hoc tenuisse, 
vestes imperiales aulae CPtane, quarum in proces- 
sionibus publicis usus esset, non a quovis impera- | 
tore, aut sepius, novas factas, sed Yeteres retentas 
ei usurpatas fuisse, donec detrite non amplius 
possent adhiberi. Propterea ridet Luitprandus Ni- 
cephorum Phocam, aitque brevem statura illum et 
fadum aspectu fediorem factum eo fuisse, quod 
ornamenta imperialia gereret vetustate detrita et 
&d majorum personas sumpta et conformata. Ge- 
stabat nempe vestes illas, quas Theophilus imp. ad 
sui forte corporis mensuram fleri curaverat, cum 
illaa prioribus imperatoribus ad se transmisse non 
amplius servire possent, sed vetustate diífluerent, 
idque ex instituto majorum. Satis certe intelligitur 
e Niceta initio Manuelis Comneni, non potuisse 
quemquam pro legitimo imperatore haberi, qui «à 
ικὰ τὶ κρατούντων, Coronas, sceptra, 
vestes, insignia imperialia vetusta omnia non ac- 
cepisset in coronàtione. Quod ipsum in corona- 
tione imperatorum nostrorum contingit aliorumque 
regum Christianorum, qui vestes Caroli M. quam- 
vis situ diffluentes induunt, et coronas vegrandes 
ejusdem et S. Stephani et 8. Eduardi et aliorum 
tamen gerunt. lmo procerum quoque vestes pro- 
cessionales et pompatice ipsis e vestiario regio ad 
lemporis brevis usum commodo dabantur, post 
flnitam processionem restituenda. Propterea distin- 
guuntur mutatoria βασιλικά, regia, et τὰ οἰκεῖα 
vel τὰ ἑαυτῶν, qua senatorum propria essent ; sic 
paulo post hune nostrum locum p. 332. ἆσπα- 
θάριοι μετὰ τὰ ἑαυτῶν στιχάρια memorantur, et 
Codinus Offic. V. 53. monet.: Τοιαῦτα ἐνδύματα 
ἐνδύονται οὐκ ἐκ τῆς κούρτης, ἀλλ’ ἐξ οἰκείων. Conf. 
p. 335. ubi magistri collegiorum urbanorum 
dicuntur vestes secreticorum gestasse. Apud ve- 
teres Romanos jam pretiose vestes pompatiom in 
Capitolio asservabantur et a Consulibus usus tem- 
pore expromebantur ; vid. Script. Hist. Aug. t. II, 
83, αι. Vestes quoque, qua recens honoratis 
induebantur in signum honoris, post peractam 
promotionem reddi debebant. Conf. Theophan. 
p. 108. Vestes ille symbolice 8 decedente ma- 
istratu, ut e. c. quaestore, reddi et succedenti 
injiei debebant, ut e Nostri p. 157 et 158. 
constat, quorum locorum in posteriore memora- 
bilia hec leguntur verba : Τὰ χλανίδια ἐπαίρουσιν 
oi δήμαρχοι ἀπὸ τῶν διαδεδεγµένων δήμάρχων 
..εἐπειδὴ βασιλικά εἶσι. Non gestatos fuisse loros 
nisi solemnissimis et splendidissimis in processio- 
nibus, patet cum ex presente Nostri loco, tum e 
libri secundi cap. 40., item e loco Leonis Gramma- 
lici, p. 472 : Τοῦ βασιλέως (de Basilio loquitur) ἐν 
τῷ αὐτῆς ἀναχκχινισμῷ fin dedicatione Deipare 
Phari] λῶρον φοθέσαντος καὶ χρήματα πολλὰ δον- 
τος. 


34 


1067 


CONSTANTINI PORPRYROGENITI 


1068 


contos in summo lata romphaa preferratos]. 06- A χουθικουλάριοι ἔφορεσαν ἑπάνω των χαµισίων αὐτῶν 


teri eunuchi protospatharii sua slrictoria et torques 
tantummodo gerebant. Primicerii gerebant stricto- 
τί sua absque tunicis ; et, si qui eorum propria 
non haberent strictoria, induebant illa magistro- 
rum, utpote loros gerentium. Ostiarii super cami- 
* siis gerebant aurea paragaudia virgasque aureas 
goemmatas. Sed si qui horum aurea paragaudia non 
haberent, illi super camisiis suis gerebant suas 
tunicas. Spatharocubicularii gerebant super cami- 
slis suis aurea paragaudia et spathas honoratorum 
aureo manubrio instructas. Qui autem eorum aurea 
paragaudia non habebant, illi gerebant sua camisia 
et spathas suas. Cubicularii omnes gerebant sua 
camisia, et pars quidem preterea, quales diebus 
festis gestare solent, tunicas aureis tabliis instru- 
ctas, illas fundátas patriciorum nempe proprias ; 
pars autem tunicas acu argentea pictas et similia 
contomanica et purpurea contomanica (seu tunicas 
brevium manicarum]. Protospatharii, qui simul 
officiales essent, gerebant sua camisia et fundatas 
festales «unicas magistrorum proprias. Protospatha- 


B 


χρυσᾶ παραγαύδια καὶ τὰ χρυσόκανα anagla τῶν ἄξιω- 
µάτων. Οἱ λοιποὶ σπαθαροκουθιχουλάριοι ol μὴ ἔγοντες 
χρυσᾶ παραγαύδια ἐφόρεσαν τὰ ἑαυτῶν χαµίσια xal 
σπαθία. Οἱ κουθικουλάριοι πάντες ἐφόρεσαν τὰ ἑαυ- 
τῶν καμµίσια. Καὶ οἱ μὲν ἐξ αὐτῶν ἐφόρεσαν τῶν ἔορ- 
τῶν τὰ χρυσόταθλα χλανίδια τὰ φουνδάτα, ἤγουν τῶν 
πατρ'χίων’ οἱ δὲ τὰ ἔξαργυροχέντητα χλανίδια xal τὰ 
ἀργυροχέντγτα κοντοµάνιχκα xal τὰ ὀξέα κοντοµάνικα. 
Οἱ πρωτοσπαθάριοι ol ἀφφιχιάλιοι ἐφόρεσαν τὰ ἑαυτῶν 
καµίσια xal τὰ φουνδάτα τῶν ἑορτῶν χλανίδια, ἤγουν 
τῶν μµαγίστρων. Οἱ τοῦ χρυσοτρικλίνου πρωτοσπα- 
θάριοι Ἐφόρεσαν τὰ χρυσᾶ σπέχια xal χρυσᾶ µανιά- 
κια" ὅσοι δὲ σπέκια οὐκ εἶχον, ἐφόρεσαν σκαραµάγ- 
για καὶ σαγία porc. Οἱ τῶν σεχρέτων χαρτουλάριοι 
καὶ νοτάριοι ἐφόρεσαν τὰ ἑαυτῶν χαµίσια καὶ σαγία 
ἀληθινά. Οἱ ἀσηκρῆται καὶ oi νοτάριοι τῶν ἀσηκρη- 
τειῶν καὶ λοιποὶ σεκρετικοὶ ἐφόρεσαν τὰ ἑαυτῶν xa- 
µίσια καὶ τὰ φουνδάτα χλανίδια τῶν ἕορτων, ἦγουν 
τὰ ἔχοντα ὀξέα ταθλία. Ἠλησίον τοῦ βασιλικοῦ θρό- 
νου ἔνθεν κἀχεῖθεν, Tot δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ, ἕστη- 
σαν τὰ ᾿Ρωμαϊκὰ σκῆπτρα (72) καὶ πτυχία (73) xal 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(72) Romana hio sunt Greca ; novi enim Graeci 
se Romanos ferebant, ut notum est. Sceptra vero 
sunt genus aliquid vexilli, longi conti laminis et 
clavis aureis vel argenteis confixi, et, ut mihi qui- 
dem videtur, ad crucis formam comparati, puri 
seu absque ferro vel mucrone, sed dependentibus 
velis, ut colligi potest: Ἐκεῖσε γὰρ ἵστανται... τοὺς 
δεσπότας ἑχδεχόμενα '᾿Ῥωμαϊκὰ σκΏπτρα, τὰ λεγό- 
µινα βῆλα, ὁμοίως καὶ τὰ εὐτύχια, καὶ τὰ ἕτερα 
σκῆπτρα, πρὸς τούτοις τὰ σχεύη τῶν προτικτόρων. 
Vide not. 02 col. 139. . 

(73) sio solet plerumque hec vox in nostro co- 
dice efferri ; interdum tamen integre et incorrupte 
scribitur εὐτύχια, ut in loco Nostri paulo ante lau- 
dato pag. 7, quo absque loco fuisset nunquam 
conjectando veram rationem ptychiorum fuissem 
assecutus. Nam cum primum hanc vocem lege- 
rem, suspicabar (neque enim aliud poteram) iilam 
codices Evangeliorum significare, quales grandes, 

onderosos in membranis nitidissimis sumnia cal- 
figraphices venuslate litteris grandibus exaratos 
rubro holoserico indutos et umbonibus et laminis 
augularibus, item agrafiis seu uncis aureis el ar- 
genteia firmatos atque ornatos praeferre e contis 
suspensos solebant. Vid. Garbelli Epistol. ad Jose- 
phum Blanchinutmn in Prolegomenis ad Evangelia- 
rium quadruplex, p. 6, et cl. Leich. de Diptychis 

. XL. Sane de nihilo non erat heo conjecture. 

«am p. 342 dicitur nia τῶν Εὐαγγελίων res 
inter alias pretiosas publice coram legatis Sara- 
cenicia exposita spectatum fuisse. Thuanus quo- 
que describens processionem, qua Pseudo De- 
metrius a. 1605 Moscoviam ingressus est impera- 
tor salutatus: Proxima secundum principem, ait, 
incedebat clericorum turba, cum vexillis. quadratis, 
in quorum singulis appensa erat aut. Divi. alicujus 
ímago, aut Evangeliorum liber. In illo loco libri 
Mubachiani, quem p. 6 horum Commentar. cita- 
vimus, vidimus apud Russos prelatos quoque codi- 
ces Evangeliorum in publica processione festi Lu- 
minum. Accedit buc, quod svo medio pontiflci 
Romano in processionibus publicis pugillaren pre- 
ferreatur ; vid. Du Cange v. Pugillares ; quos pulo 
codices evangeliarios fuisse, neque aliud pugillum, 
quam codicem Evangelii, memoratum illo in loco, 
quem idem v. Pugillus citat. 


C 


In multis quoque nummis imperatorum CPtano- 
rum dubium videri queat, labarumne an codex 
Evangelii quadratus e conto dependeat. A Grzcig 
Saraceni quoque mutuati sunt morem al Corani co- 
dices e contis dependentes in acie pro vexillis pre- 
ferendi, quo de more ad Abulfedam dico. ὅσα, 
tamen primi imperatores Byzantini plurima veteris 
Romans curie imperialis instituta retinerent, quas 
secuta secula aut additamentis Christianismi auxe- 
runt, aut ineptiis suis deformarunt ; et inter vexilla 
veterum imperatorum signa Fortune quoque fue- 
rint, ipsi quoque in cubiculis suis aurea Fortuna 
simulacra, velut majestatis et felicitatis imperii 
pignora, haberent et colerent ; et in primorum im- 
peratorum Byzantinorum nummis alata Victoria fre- 
quens conspiciatur : et infra, p. 415 domest- 
cus scholarum inter officiales suos habere dicatur 
εὐτυχιοφόρους eL σκηπτροφόρους, quod procul dubio 
ad imitationem aulae imperialis factum fuit. /Neque 
enim putandum, domesticum vexilla οἱ vexilliferos 
habuisse, quibus imperator careret.) Conf. p. 427. 
Nullus dubito vocem πτυχία, εὐτύχια vel εὖτυ- 
χεῖα esse corruptam et vexilla significare, quorum 
aut contis in summo superimposita, aut bandis vel 
pannis intexta essent Fortune vel Victorie simula- 
0Γ8, νικάρια, victoriolze, ut appellat Cedrenus p. 322, 
ubi exponit CONOB., solemnem nummorum 


D Byzantinorum subecriptionem, que mihi quidem 


videlur Constantinopolis olim Byzantium, significare. 
Nullo tempore Byzantinis desiisse usum Victoris» in 
signis constat e loco Codini Offic. vr, 20, p. 79, 
ubi memorat flamullum Archistrategum dictum. Hic 
Archistrategus seu Angelus Michael aliud nihil erat 
quam Victoria. Greci superstitiosi credentes ange- 
loe alatos esse, quia in vexillis retentam ex antiquo 
figuram alatam videbant, ignorantes eam Victoriam 
6586, e pagano numine angelum Michaelem eflicie- 
bant. Et excusandi profecto sunt. Sane piotores 
nostri non aliter pingunt angelos, qjuam victoria in 
nummis primorum imperatorumeffictaconspicitur; 
e. c. nummos Constantini apud Du Cangium Fam. 
Byz. p. 56, et Theodosii p. 61. A Grecis vexillum 
hoc Latini medii evi quoque assumebant, ut alia 
multa, et Angelum appellabant ; vid. Du Cange v. 
Angelus, ubi inter alia e Wittekindo bsec citat : In 
quinta. acie, qua eral. maxima, et dicebatur regt , 


1069 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ 118. 1f. 


1010 


λοιπὰ χρυσᾶ σκῆπτρα, κρατούµενα ὑπὸ τῶν κανδι- A rii chrysotriclinii gerebant specia aurea et aureos 


δάτων, δηλονότι φορούντων σκαραμάγγια καὶ τὰ 


torques. Qui autem eorum non haberent specia, 


JOAN: JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


ipse priuceps vallatus lecta ex multis millibus alacri- 
que juventute, coramque 60 angelus, penes quem vi- 
cloria, denso agmine circumseptum. Credebant igitur 
boni nostri majores ex male intellecta ambigua 
traditione, victoriam ibi esse, ubi angelus esset. Et 
erat revera. Nihil enim aliud angelus quam victoria. 
numen fictitium paganismi, novo Christiano angeli 
et archistrategi nomine donatum. Consideremus 
nummum Longobardicum, quem Horatius Blancus 
ad Paulum Warnefridum in eadem tabula ere ex- 
ressa, qua coronam ferream Modoetiensem exhi- 
buit, cum inscripüone Sanctus Michael. eumque 
comparemus cum nummis viotoriatis; nullam repe- 
riemus differentiam inter ambos, nisi hanc, quo1 
victoria nudo aut laureato capite est, S. Micbael 
autem non pileum, ut videtur, sed nimbum oirca 
caput habet. Moris hujus signa victorie in proces- 
sionibus circumferendi vestigia supersunt adhuc 
in eclesia Greca. Refertenim Stephanus Gerlach. in 
Diario CPtano p. 474, ubi ritus processionis pa- 
schalis Grecorum describit,sic processisse litaniam. 
Primum venisse protogyncellum cum codice Evange- 
lii 8. Joannis, lamina aurea, tecto, secundum hiero- 
monachum cum cruce stationali, tertium psaltum 
cum imagine Christi e sepulcro surgentis, quarto 
loco processisse duo hieromonachos, quorum unus- 
quisque gestaverite conto rotundam latam deaura- 
tam laminam, super qua effictus cherubinus senis 
alis instructus. Mitto reliqua. Aliquando post deseri- 
bens idem processionem sacrorum donorum e tri- 
buna in naum, sic ait: Darauf finge die grosse Pro- 
cession oder der Umgang an, da, sechs oder sieben zu 
der hintern Thüre des Chors [porta sancta parva ad 
dextram bematis laterali] heraus, und in der Kirche 
gar langsam herum gingen. Du beneigten sich alle 
Anwesenden, elliche fielen gar darnieder, audere er- 
woischlen der herumgehenden Priester Kleider und 
küsten sie. Der erste trug das Brod zum Abendmahle 
auf dem Kopf mit einem rothen leinen Tuche bedekt. 
Zween andere trugen xween Kelche, einen voll, den 
anderen leer : der vierle und fünfle die zwey Vorbil- 
der Cherubim und Seraphim, denen allen xwey 
Leser mit Kerlzen voran gingen. Hi cherubini et 
seraphinisuccesseruat in locum Fortune vel Vieto- 
rie, ut S. Eliasin possessionem templi, quod olim 
Solis erat, spud Malalam t. II, p. 40. Quod olim τοῦ 
Ἡλίου fuerat, jam Christiani jubebant τοῦ ἁγίου 
Ἡλίου esse. Statuam Matris deum tenentem mani- 
bus leonem mutilabant Constantini M. tempore 
leonibus, manus in speciem orantis aut bene- 
dicentis urbi conformabant, ut deinceps Chbri- 
stianum vulgus idem illud idolum, quod olim 
Mater Deum nominabatur, mutato paululum nomine 
pro Matre Dei adoraret, teste Zosimo II, 31 ; vid. ad 
p. 336 dicenda. E Semone sanco fabulam de Si- 
mone sancto producit Eusebius Hist. Eccles. II. 
13. Insignis est locus apud Athenaeum p. 497 F 1., 
e quo patet, jaro Ptolemeorum tempore fuisse vioto- 
rias in pompis publicis pregest!atas. Locus hic est: 
ἙἩπηκολούθουν σάτυροι, καθ) ἕχαστον τοῦ σταδίου 
µέρος εἴχοσι, λαμπάδας σέροντες κισαΐνας διαχρύ- 
σους [id est inauratas et cum hedere ambientis 
helicibus celatas ; non recte Casaubonus emendat 
ibi], μεθ) οὓς Νῖκαι χρυσᾶς ἔχουσαι πτέρυγας 
[nam cztera lignea erant vestibus aureis induta], 
ερον δὲ αὗται θυμιατήρια ἑἐξαπήχη κισσίοις [κισ» 
σίνοις χαταχρύσοις aut χροσοῖς στέµμµασι xal ῥοδῶσι" 
sic videtur leg. esse] διαχεκοσμηµένα ζωωτοὺς ἐν- 
εδυχυῖαι χιτῶνας. Possunt innumera talia exempla 
retentie pagane superstitionis et idololatrie, sed 
Christianis nominibus dissimulate et mysticis ridi- 
culis expositionibus incrustate referri, si id agere- 
mus. Suboluit etiam cl. Leichio hujus rei. Veteres 


imperatores usurpabant divinoshonores,et curabant 
sibi ignem, ut numinibus, praeferri. Novis quoque 
relatus ignis fuit ex veteri instituto. "(Imperatori 
reeco preferebatur lampes preeter sceptrumet spa- 
tham propterillud : Luceat lux vestra, Codin. p. 104. 
Bed i potius ignis ille, qui Augustis preeferri so- 
ebat.]* 

Superest nunc, ut, qui manaverit πτυχία ex εὖτυ- 
χία, demonstretur. Tenendum ergo, vulgus Grecum 
et novum et vetus consuevisse c et alias vocales ini- 
tiales abjicere et υ ut b vel etiam ut f pronuntiusse. 
Pronuntiabant igitur vocem εὐτυχία, ut ftychía vel 
plychia, ut σιδροχάψιά, πλεῦσις, φτηνία, σιδηροκαύ- 
σια, Schmelshütten, officina metallorum fusoriee, 
Βλέψις, plaga quo respicitur, εὐθηνία,  uberlas et 
prosperilas rerum omnium, item βηµερία pro εὖ- 
Ἡμερία, feliz rerum suarum status, βγενιχός pro 
εὐγενικός, nobilis, βγαΐνειν pro. εὐγένειν. Dicunt 
aulem εὐγένειν pro ἐκγένειν, et hoc. pro. &xyevistac- 
πεύχια pro p^ (v. cl. Hemsternus. ad Aristo- 
phan. Plut. p. 159), πιτιµία pro ἐπιτιμία, Pityncha- 
nusininscriptionibus pro Epitynchanus ; vid.Salmus. 
ad Hist. Aug. t. II p. 99, ξάρτιον pro ἐξάρτιον na- 
valis apparatus, πίσκοπος pro episcopo, φρύδι pro 
ὀφρύδιον, supercilium, βλογεῖν pro εὐλογεῖν, λάδι et 
λάδιν pro ἐλάδιον, oleum, λάμνειν pro λαθνειν et hoo 
pro ἐλαύνειν, agere, λάργυρος pro ὁλάργυρος, λάφος 
pro ἔλαφος, cervus, λαφρὸς pro ἐλαφρὸς, λεήµων pro 
λκήμων, λίγος pro ὀλίγος, λιτροθούλης pro ἆλιτρο- 
θούλιος, µάτιν pro. ἱμήάτιον, ματομένος pro ἡματω: 
μόνος, crueniatfus, µέρα pro ἡμέρα, μιερεὺς pro 
Ἰμιιερεὺς, µοιάζειν pro ὁμοιάζειν, νικοχυρία pro 
ἑνοιχοχυρία, πάγειν pro ἀπάγειν, πίον pro opium. 
πἰσω pro ὀπίσω, πιτήδειος pro ἐπιτήδειος, πιτύχε- 
poc pro ἐπιτύχερος, ἐπιτόγχαγος, ἐπιτυγχάνειν πεφυ- 
κὠς, εὔστοχος, ῥέχειν pro ὀρέγεσθαι, cupere, ῥημά- 
ζειν pro o» μοῦν, vastare, ῥίφος pro ἔρίφος, haedus, 
ῥωτᾷν pro ἐρωτᾷν, interrogare, σάζειν pro ἰσάζειν 
aequare, σχουρία pro ἴσχουρία, σκάζειν pro ἡσυχά- 
ζειν, prae tristitia silentium agere, iristem et tracitur- 
num esse, σόδηµα pro εἰσόδημα, εἴσοδος, ingressus 
vel reditus, ooxÀitew pro ἀσφαλίζειν, claudere, 
σχάριν pro ἐσχάριον, ἐσχάρα, foculus, τισάνη pro 
Ίδαπα, φίδι pro. ὀφίδιον, ὄφις, anguis, φόδος pro 

golos, sLercus χνάρον pro ἰχνάριον, vestigium, ψη- 
λός pro ὑψηλός altus, oov. pro ὀψώνιον, panis quoti- 
dianus, Possent plaustra talium congeri. Sed ohe 
jam satis est. [Πτυχές pro codicibus Evangeliorum, 
et iater thesauros ecclesi; recensentur Nicete Cho- 
niat, p. 233, quos Isaacius Angelus spoliasse 
ipsi dicilur: 'Ex σίνου τὰ ἱερὰ σκεύη xix τῶν θείων 
αὐτὰ ναῶν ἀποσπῶν ταϊςἑαυτοῦ τραπέζαις παρεισ- 
έφερεν. — ᾽Αφαιρῶν καὶ ἀπὸ τῶν τιµίων σταυρῶν καὶ 
πτυχῶν τῶν ἀκηράτων Χριστοῦ λογίων χόσµους πο- 
λυτελεῖς, περιδέραια xal στρεπτοὺς ἐτίθετο l αὐτῶν. 
Die Russen tragen nock in ihren Processionem Sera- 
phinen oder Cherubinen (wie sie es nennen) herum 
Stat von. Groot-Russland p. 337. Imperatores Ro- 
mani olim in suis cubiculishabebant signa victoris, 
ut pignorafelicitatis imperii, et quo essent impera- 
tores college, tot etiam erant signa victoris, ut 
constat non tanium e Spartiani loco in Vita Severi 
p. 637, quo narrat, in podio sedis imperatorie cir- 
censis stetisse Lresgrypseas victorias, mediam Severi 
patris, duas hincillinc, amborum filiorum, Bassiani 
et Getae tenentes manibus palmas et orbes vel scota 
cum inscriptis cujusqueimperatoris nominibus sed 
eliam ex illo loco, quo aitp. 640 : Fortunam regiam 
qu& comitari principes el in. cubiculis poni solebat, 
geminare slaluerat, ut sacratissimum simulacrum 
utrique relinqueret filiorum. Sed cum viderel se per- 
urgeri, $ub hora mortis jussisse ferlur, ul allernis 
diebus apud filios imperatores in. cubiculis Fortuss. 


1071 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1072 


gestabant illi scaramangia et saga russa. Seoretorum À κανδιδατίκια, Τὰ λοιπὰ σκεύη (74), τά τε χαμπιδι- 


chartularii et notarii gestabant camisia sua et saga 
purpurea. Asecrete οἱ notarii asecretiarum et 
reliqui secretici camisia sua, et preterea fundatas 
festales tunicas, illas nempe, qua tabulas purpu- 
reas habent, gestabant. Prope thronum imperialem 
stabant ad dexiram et sinistram Romana sceptra, 
Romani imperii signa et ptychia (seu signa fortune 
secunde], et reliqua aurea sceptra seu vexilla, que 
omnia candidati tenebant, gestantes scaramangia 
et sic dicta candidalicia seu vestes candidatorum. 
Reliqua autem vasa, campiductoria, labara, signa 
stabant infra predicta instrumenta, el tenebantur 
α remigibus primi drominii gestantibus fundata 
tagmaticorum mutatoria. 833 Extra vela supra 
gradus stabant maglabite gestantes scaramangia 


κτόρια (75), καὶ λάθουρα (76), καὶ σίγνα (17), ἕστησαν 
υποκατιῶν (78) τῶν προῤῥηθέντων σκευῶν, δηλονότι 
xal αὐτὰ κρατούµενα ὑπὸ τῶν ἑλατῶν τοῦ πρώτου 
δροµονίου. Οἱ δὲ αὐτοὶ ἔλάται ἐφόρεσαν τῶν ταγµα- 
τικῶν τὰ φουδάτα ἀλλάξιμα. Ἔξωθεν τῶν βήλων 
ἂνωθεν τῶν ἀναθάθρων ἔστησαν οἱ μαγλαθῖται φο- 
ροῦντες σκαραµαγγια xal τὰ ἑαυτῶν σπαθία. Kal 
μετὰ τοὺς µαγλαθίτας εὐθὺς ἔστησαν ol τῆς μεγάλης 
ἑταιρείας Μακεδόνες ἀπὸ ἐσωφορίων, φοροῦντες σπα- 
θία ζωστίκια καὶ ἀργυρᾶ μετὰ καὶ λωρίων διαχρύ- 
σων xai ἀργυρῶν, βαστάζοντες xal σκουτάρια χρυσᾶ 
xal χαλκόχρυσα xai σιδηρᾶ xai µονοπέλυκα (70) καὶ 
τζικούρια. Κάτωθεν δὲ τῶν αὐτῶν ἀναθάθρων ἔστη 


Β 5 µεγάλη ἑταιρεία, ὁμοίως xai 4$ μεσαία, μετὰ καὶ 


τῶν Φαργάνων (80) xal Χαζάρων (81) πάντων oo- 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


poneretur. Sic loquebatur illorum seculorum infan- 
tia pro: uL alternis diebus, hoc in Bassiani, altero 
in Gretz cubiculo hareret. Argumentum inscitia 
antiquitatum, quod, Niceta teste, p. 339, Btatuam 
Constantini M. equestrem quidam pro Pegaso et 
Bellerophonte, alii pro Josua, filio Nave, haberent 
Conf. ejusdem Fragm, t. Vl. Bibl. Gr. Fabrici p. 
107. Ez Added] ο 0 
(74) Videtur hic et similibus in locis σκεύη nihil 
aliud quam vexilla notare. Satis hoc apparet cum ex 
adjectivo λοιπά, reliqua, quod supponit, preceden- 
tia idem cum sequentibus esse, et e versu pagina 
bujus ultimo ; τὰ προῤῥηθεντα σχεύη, praedicta vasa, 
sunt sceptra, victorie, signa, etc. Verti tamen vasa 
respiciens ad p. 944, ubi inter τὰ σχεύη quedam 
referuntur, que vexilla non sunt, ut magna crux 
et virga Mosis. . 
(75) Campiductoria erant signa, qualia campidu- 
ctores gererent, aut qualia manipuli haberent, quo- 
rum unusquisque 8 campiduotore vel doctore rege- 
retur. De campidoctoribus vel campiductoribus γυ- 
μνασταϊῖς τῶν στρατιωτῶν, non repetam a Vaulesio 
aud Amniap. Marcell., & Guthorio, a Du Cangio Gl. 
Lat. et aliis dicta. 
(79) Labara quid fuerint, notum est, et multi 
multa de eo. Conf. Du Cange Gl. Lat. h. v. De ety- 
mologia tantum monebo, lingue Grece esse voca- 
bulum, et non barbarice originis: mihi videri a 
λαπαρά repetendum esse, et λαπαρόν initio dictum 
fuisse hoc velum vel vexillum, quod duplo panno 
aut corio paratum el intus cavum atque vacuum 
esset, ut. vento tumescere atque detumescere pos- 
set. Scribitur autem hic λάοουρα pro λάδωρα. Nam 
λάθαρο» et λάθωρον perinde dicitur atque scribitur. 
Alqui ω et ου sape permutari exemplis demonstravi, 
ubi de terminatione οὗριον (ut ὀρνατούριον pro ur- 
natorium, ete.| dicerem. MEME . 
(77) Erant olim nomen generale insignium mili- 
larium omnium. In nostro tamen codice vexilla 
tantummodo illa denotant, in quibus protome impe- 
ratoris purpureo panno insuta esset. Colligo e locis 
lossarum et commentarii msli Apocryphi de Vita 
esu Christi, quos dedit Du Cange v. IIpozogu,. Conf. 
qua idem Gl. Gr. p. 1343 de sebastophoris hab«t. 
Nicetas, p. 126, D 8: Σημεῖαι, ai τοὺς βασιλεῖς ; 
elxovitouoc:. ] ! 
(78) Id. est ὑποκατιόντος vel ὑποκατιόντι, δὲ quis 
descendat, et quoad sensum ὑποχάτω, infra, vid. 
dicta ad p. 313. 
(79) Sunt alias ἡμιπέλεχκα: dictae secures unipen- 
nes, utita dicam, non bipennes. Nam bipennes sunt 
proprie ai πειέχεις, hic autem loci τζιχοῦρια. Greci 
ἡμιπέλεκκαν vaenbant τὸ $179. τοῦ πέλέκεως, -5 ἐκ 
τοῦ ἑνὸς µόνον µέρους Eyov τὴν ἀχμὴν, ὃ καὶ δεξτρά- 


λιον χαλοῦσι, Bit. vetus interpres Homeri ; v. Du 
Cangium ad Alexiad. 257. et Gloss. Gr., ubi locum 
hunc citat. |De dextralibus vid. locusveteris llomeri 
interpretis apud Salmasium ad Simmie securim 
p. 200.] Est idem ille modo allatus. Videor mihi 
discrimen harum duarum vocum μονοπελύχου et 
τζικουδίου in isto Wilhelmi Britonls versu, quem 
Du Cange |. c. citat, deprehendere: 
Ascia dum dextris, bísacuta securis el ensis 
Fulminat. 
Et huc conformavi Latinam interpretationem. Po- 
luissem quoque pro ascia dextrale dare ;vid.ad. p. 87. 
(80) Phargani sunt genus militiae seu protectorum 
corporis Augusti &ut ex /Egypto aut e provincia 
Transoxana, Fargana, oriundi. Frequens eorum 
apud historicos orientales mentio, sedilli plerumque 
non alf(araghnah per Gain punctatum Farganos, sed 
atfarannah Pharaones appellant, tanquam ei non a 
provincia patria Fargana, sed a Pharaonibus, /Egy- 
pli regibus, sic fuissent appellati, ob ferociam et in- 
domitos spiritus. Omnem enim immanem, trucem 
giganteum bominem Arabes Pharaonem, aut rem 
immanem ΡΛαγαοπίσαπι, ut Greci Titanicum, ap- 
ellant. Utra seriptio, preferenda sit, ambigo, 
osterior videri queat preferenda esse. quia prin- 
cipes orientales plerumque Turcas, quorum patria 
Fergana erat, in corporis protectoribus habebant. 
Attamen non minus famosi α ferociiate allecti- 
que in custodes Augustorum corporum fuere 
Afri quoque et Misrenses seu /Egyptii, qui de anti- 
quis /Egypti dominis, Pharaonibus, quorum inso- 
lentiam et immanitatem vel etiam staturam refer- 
rent potuere farahnah Pharaones dicti fuisse. Les 
Egyptiens appellent tout ce qui est d'une grandeur 
e.c aordinuire du nom de Pharaon, s'imaginant qu'ils 
[les vieux τοὺς d'Egypte] ont. tous étd des géants: 
verba sunt Wanslebi Foyage d'Egypte p. 266. 
c. fin. Erunt ergo hi Faraores reliquie istorum Co- 
pthorum 


(81) Nomen Chaxororum notum in historia By- 
zantina, neque habeo quod de iis addam, nisi hoc, 
apud Arabes et Orientales ceteros inolevisse, ut 
chozaros per o pronuntient. Hinc celeber ille liber. 
ἃ Buxtortho vulgatus, Cosri vel Cosari, quasi dicas 
disputatio Cosarica. Venit tandem nomen hujus 

entis olim a fortitudine celebre 1n latrociniorum 
infamiam, ut latrones et sicarii Ἀοσιάριοι fuerint 
appellati Vid. Du Cange v. Χοσιάριοι. (Greci 
Chazaros in Chersoneso Cimbrica collocant, Ara- 
bes autem in Iberia vel Circassia. Et sic quoque 
Matthias & Michow de Sarmatia utraque p. 457. 
qui insignis est locua, in specie ait novos Grecos 
eas gentes Abgaros et Abgazetos nominare. 


1013 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.£, LIB. Il. 





1014 


ρούντων σπαθία xai βασταζόντων σκουτάριχ. Οἱ ol- A suasque spathas. Statim post eos stabant Macedo- 


κειακοὶ πρωτοσπαθάοιοι ἔστησαν εἷς τὴν σωλαίαν (82) 
ἔνθεν κἀκεῖθεν φοροῦντες σκαραμάγγια πβασινορό- 
δινα (83) xal σπαθία, Καὶ µετ αὐτοὺς ἔστησαν ol 
n i 
^p - , 

σπαθαροχανδιθάτοι φοροῦντες σχαβαμάγγια πολύ- 

A , 8 9 ^ , » ο 
χροα καὶ σπαθία xai τὰ σπαθαλοκανδιδατίχ.α. Καὶ 
μετ᾽ αὐτοὺς ἔστησαν οἱ σπαθάριοι φοροῦντες καὶ 
αὐτοὶ) πολύχροα σκαραμἆγγια xal τὰ ἑαυτῶν σπαθία͵ 

. ^ N ^ - 1). p. * ο. M ^ t - 

βαστάζοντες xai διστράλια. Καὶ μετ αὐτοὺς ἔστη- 
σαν ol στράτωρες «φηροῦντες σκαβραμάγγια λευκο- 
λέοντας (84), καὶ ἑτέρων γροιῶν καὶ ἐξεμπλίων. 
βαστάζουτες xal τὰ στρατωρίκια (S5). Δεξιὰ δὲ πρὸς 
δύσιν tlg τὴν σόµπηξ.ν τῶν δύο βήλων ἔξωθεν ἄνω- 
ev τῶν ἀ,αθάθρων τοῦ μεγάλου τρικλίνου τῆς µαν- 
ναύρας ἔστη τῆς (80) μεγάλης ἑταιρείας βαστάζων 
τὸ χρυσούφαντον σενδὲς βασιλικὸν φλάμουλλον, "Ev- 
θεν δὲ xdxeigev τῶν αὐτῶν ἀναθάθρων τοῦ αὐτοῦ 
µεγάλου τρικλίνο» τῆς μανναύρας ἔξωθεν τῶν αὐτῶν 


nes magne heterie, gereptes interulas et spathas 
cingulares vel a cingulo et femoribus dependentes 
argenteas cum loris inauratis argenteis,item scuta 
aurea οἱ alia enea inaurata et ferrea quoque ; item 
secures unius ferri οἱ bipennes. Infra autem illos 
gradus stabant utraque heteria, magna et media, 
et Fargani et Chazari : omnes una manu spathas, 
altera scuta gerentes. Domestici protospatharii 
stabant in solea hinc et illinc, gestantes scaraman- 
gia gemino colore, viridi et roseo, distincta spathas- 
que. Post eos stabant spatharocandidati gestantes 
spathas et scaramangia multicoloria et spatharo- 
candidaticia. Post eos stabant spatharii, gestantes 
et hi quoque multicoloria scaramangia et spathas 
suas et dextralia. Dein stabant stratores, gestantes 
scaramangia leonibus albis aliisque variis tam co- 
loribus quam figuris rerum picta. Gestabant hi 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


pthorum rebellium et indomilorum, Baschinusrita- 
rum 8u0 nomine dictorum,quos Renaudot,llist. Patr. 
Alex. p. 281 ait Almamunum, cum domare non 
posset Bagdadum transtulisse et in militiam suam 
abdidisse. Certe apud Hamzam lspanensem inve- 
nio genus militie equestris in aula Bagdadica, Mis- 
rense dictum. ldem quoque Hamzah aliud genus mi- 
litie pedestrisin aula Bagdadica memorat, qui nulli 
alii possunt esse quam Cyrenaenses seu Afri e pro- 
vineia Africa desumpti : Incidebat tumullus inter pe- 
dites nigros et Alcarawenasi (seu Cyrenzos] multisque 
ulrinque casis, landem nigri superiores evadebant. 
EtAbulfeda adann. 255[Chr. 809] decasu Al- Motazzi 
chalif& narrans, tres diversos ordines proteclorum 
seu militie palatine in aula Baudadica hos recenset 
Almagarebah seu Magrabinos, vel occidentales, 
Afros, Mauritanos et Turcas, Farganenses nempe 
εἰ Transoxanos, et Pharaones. De Αἰπιοραγαδὶς et 
4 lmogawaris, genere militie etiam Latiniset Graecis 
medii evi non ignoto, agendi hic locus non est. 

(82) Ergo etiam extra ecclesiam erat solea, quan- 
doquidem hic loei solea triclinii Magnaure comme- 
moratur. De solea fusius egi ad caput prinum 
hujus codicis. 

(83) Vestes sic dictas a gemino colore, prasino 
et roseo, constat; quomodo autem hi duo colores 
misti aut dispositi fuerint in tali panno, non item 
constat. Potuerunt enim misti et in maculis, talis, 
orbibus aliisve figuris sparsi per totum pannum 
fuisse, ut fundus e. c. roseus, macule autem viri- 
des essent, aut potuerunt stria rosea et prasinw 
per vices ductu parallelo una apud alteram decur- 
risse; aut denique potuit una dimidia veslis pars 
loto rosea colore non misto, et altera item tota 
prasina fuisse; quemadmodum hodie e. c. orphani 
in urbibus Belgii una dimidia, corporis parte pullati, 
altera pyrrhati vel rubri procedunt, aut in quibus- 
dam urbibus Germanie, quod ipse vidi, precones 
in certaminibus arcubalisticis (Vogelschiessen) pal- 
lium gerunt una parte dimidia bruni, allera cro- 
cei coloris. Vestes tales partite et diviso (ita ap- 
pellabant) hoc est diverse, evo medio admodum 
requentis usus erant. Generis au!em alterius ve- 
stes, quarum colores misti per totam telam essent, 
mislas appellabant. Joannes Signiensis (apud Du 
Cangium v. Joculuris): « Alii, quod propriejocularium 
est, ab utroque latere divisis coloribus, item mistis, 
vestimenta variabant » Henricus de Knygthon de 
Eventibus Anglise. |. τν (apud Du Cangium v. Li- 
rij ipium) ait dominas vestitas fuisse vestibus par- 
iuis. Ipse Du Cange dubitavit, quomodo vocem 


ἀσπροχόκκινος redderet. Dat enim in Gl. Gr. h. v, 
partim albus, partim coccineus vel coccineus subal- 
idus. At in Latino leucoporphyrus vertit ex purpura 
alba. Voluit purpuram dilutiorem dicere (nam pur- 
pura alba est ἀσύστατον), ut palet ex addito (euco- 
rhodinus, quod vertit ex roseo colore dilutiore. 

(84) Sunt intexte pannis fundo coloreo imagines 
candide leonum rectorum stantium, vel et ince- 
dentium, aut etiam leonum imagines colores in 
fundo candido intra cireulum comprehenso. Con- 
spicere vestem hano licet in eunucho ad dextram 
imperatoris stante in illa imagine, quam Cerimo- 
niali nostro prefiximus, item in illa magni ducis 
Apocauci, quam notis suis ad Nicephorum Grego- 
ram inseruit cl. Boivinus p. 52. Latini tales leones 
in alea rotunda circulo circumscripta leones ínro- 
tatos vel circumrotatos appellabant. Histor. Episco- 
por. Antisidor. (apud Du Cangium v. Circumrota- 
lus): Tria prastantissima pallia mille solidorum 
prelio constanlia, quorum unum viridis coloris, leo- 
nibus multicoloribus circumrotutis fulgel, secundum 
imaginibus regum pariter circumrotatis regali modo 
equitantium pollet, terlium quoque leonibus aurico- 
loribus circumrotalis aspicientibus arridet. Solebant 
quoque leones el oviculas in textura jungere. Du 
Cange v. Scapolus, que oviculam notat, caligas 
breudatas cum scapolis et leonibus habet. 

(85) Juxta formam et terminationem suam debe- 
ret haec vox vestitum stratorum notare, ut καισαρί- 
Xtov, σπαθαρἰίκιον, etc. ; quia tamen stratores non 

ορεῖν, quod verbum vestitui proprium est, sed 
ἆαστάξειν τὰ στρατωρἰχκια dicuntur, quod de re 

estatili inter manua et libratili, ut est scutum, 
P eta, bipennis, etc., tantum dicitur credidi me re- 
ctius facturum, si interpretarer virgas sibi pecu- 
liares. Forte debueram idem consilium secutus esse 
paele ante p. 332, et reddidisse non vestes, sed 
virgas candidatorum. Forte κανθιδατίκια, σπαθα- 
plxta, σπαθαροκανδιδατίχια sunt virge candidato- 
rum, spathariorum, spatharocandidatorum. Certe 
infra, sectione secunda capitis 40, stratoricia, can- 
didaticia, spatharocandidaticia referuntur inter τὰ 
cxtór, 8 quibus diveraa sunt, et ut diversa paulo 
post seorsim recensentur mutatoria. Bed isto qui- 
dem in loco eam interpretandi rationem dissuade- 
bat appositum verbum φορεῖν, quod, ut dixi, de re- 
bus usurpatur toto corpore gestabilibus, non de iis, 
qua βαστάζεται, mauibus librantur. 

(86) Ita membrane. Aut excidit ó, aut tacite est 
supplendum. 


1018 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1070 


preterea stratoricia seu peculiares sibi suas virgas. A Βήλων ἔστησαν o! δύο πρωτοελάται βαστάζοντες τὰ 


Ad dextram versus οοοἰἀθηίθηι apud compagem 
duorum cancellorum, et quidem extra eos, stabat 
in summo graduum, per quos ad megnum tricli- 
nium magnaure ascenditur, magister magne he- 
teris, gerens aura pertextum e panno sendes fa- 
cium imperiale flamullum. Ab utraque vero parte 
eorumdem graduum extra eadem vela stabant duo 
protelate seu primicerii remigum, gestantes aurea 
sacra flamulla. immediate post ambo protelatas 
stabant ad dexiram et sinistram omnia aurea chry- 
soclaba [est vexilli species ex aureo panno cum 


χρυσᾶ βασιλικὰ φλάμουλλα. Καὶ εἶθ οὕτω χαθεξῆς 
τῶν δύο πρωτοελατῶν δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ ἕστησαν 
πάντα τὰ Ὑχρυσᾶ αὐρόκλαδα xal σενδὲς καὶ λοιπὰ 
βασιλικὰ φλάμουλλα, ὑπὸ τῶν ἑλατῶν τοῦ βασιλικοῦ 
δρομονίου βασταζόµενα, δηλονότι φορούντων adio 
τῶν ἐλατῶν τῶν ταγματικῶν τῶν δ' χροιῶν (87) τὰ 
ἀλλάξιμα. Οἱ δὲ δηµόται τῶν δύο μερῶν καὶ ol 
ἀποστολῖται ψάλται (88), ὁμοίως καὶ ol ἁγιοσοφῖ- 
ται, ἔστησαν ἐπὶ σκᾶμνων ὑψηλῶν ἔνθιν κἀκεῖθεν 
τῶν αὐτῶν ἀναθάθρων εὐφημοῦντες xal ἄδοντες βᾳ: 
σιλίκια (80). Καὶ οἱ μὲν δηµόται ἐφόρεσαν τὰ 


JOAN. JAC, REISKII COMMENTARIUS. 


(87) Veneti, prasini, russi et albi. Videntur ergo 
hitagmatici seu presidiarii diverei a quatuor palatii 
tagmatibus fuisse, nisi putes l&gmata hec palatina, 
scholas puta, excubitores, hicanatos el numeros, 

er urbem regiam distributos fuisse obeundis vigi- 
iis et stationibus et illino unicuique de quatuor 
factionibus attributum atque deputatum fuisse nu: 
merum, qui ejus necessitatibus inserviret et custo- 
die preesset. 

(88) Canlores sedis Sanctorum Apostolorum. ut 
ἁγιοσοφῖται cantores edis  Sanctz Sophie. Olim 
enim non omnes edes sacre cantores sibi suos ha- 
bebant, ut neque hodie habent, sed tantum preci- 

ue. Caeteras curabat schola cantorum. Vid, Du 
angium Gl. L. v. Cantores. 

(89) Carmina in laudem imperatoriset familie au- 
guae ; quale iliud est p. 223, per alphabeti litteras 

igestum, ubi etiam aliqua de more talia carmina 
recitandi dixi. Subintelligitur στιχτρὰ, τροπάρια, 
pin, vel simile quid. Pari modo ἀποστολικά diota 
erunt carmina in laudes apostolorum cani solita 
in ecclesia, θεοτόχια carmina in laudem Deipare. 
Morem hunc reges occidentales transsumpserunt ub 
Orientalibus. Hodevenus in Richardo I: Hic a4 ar- 
gumentum (f. augmentum] εἰ [amam sui mominis 
emendicata carmina εἰ rhythmos adulatorios compa- 
rabat el de regno Francorum cantores et joculatores 
muneribus allexeratl, ut de illo canerent in plateis, et 
jam dicebatur ubique, quod non eral ei similis in orbe. 
Etiam in aula Attile Hunni post finitas epulas δύο àv- 
τικρὺ τοῦ Αττίλα παρελθόντες βάρθαροι ἄσματα 
πεποιη μένα ἔλεγον, γίκας αὐτοῦ xal τὰς κατὰ πόλεμον 
ἄδοντες ἀρετάς, leste Risco Rhetore in excerptis 
Legation. Hoschel. p. 52: Καὶ οἱ μὲν f90vto τοῖς 
ποιήµασιν, continuat, οἳ δὲ τῶν πολέμων ἀναμιμνη- 
σκόµενοι δ,εγείροντο τοῖς φρονήμάτιν, Bio: δἐχώρουν 
ἐς δάκρυα, ὦν ὑπὸ τοῦ χρόνου ἠσθένέι τὸ σῶμα καὶ 
ἠσυχάζειν ὁ θυμὸς ἠναγχκάζετο. Successerunt. haeo 
carmina in locum illorum veterum panegyricorum, 
e quorum immani numero superstites habemus 


B 


C 


igitur Abulfeda ad a. 469 [Chr. 1076], de princi- 
pibus, qui tum erant, Halepensibus, hec tradit : 
Mahmudo, filio Nasri, filii Salehi, de gente Mar- 
dasidurum, eo, quo diximus anno vivis exempto suc- 
cedebat filius Nasr, quem poeta lbn Goiusch [male 
apud Eimac. p. 282 Habus legitur, ubi hi iidem 
versus et plures, sed misere depravati, babentur] 
illo carmine laudavil, cujus huzc est particula : 

Orto sunt, qus, ex quo comparasti, nunquam 

sepurati fuerunt, neque separabuntur unquam : 

Mens tua εἰ Dei timor, liberalitas tua et 

divitiz, diclio (ua et elegantes sensus; pru- 
dentia (ua et victoria. 

Mahmudo, Nasri filio (patri tuo), mos erat 
uidam, quem aut mullum fallor, aut restituet 
asr. 

Mos ille hic erat. Quoltes polea Mahmudum car- 
mine celebraret, mille nummos aureos ferebat. Tan- 
tumdem Nasr quoque largiebatur, addito, si poeta 
non est tuet, sed duplicabit dixisset, duplum se ἆα- 
(urum fuisse. Paulo post subjici hec : Die primo 
mensis decimi a. 468, celebrabat Να festum Ru- 
pturz (quo nempe jejunium menstruum rumpitur, 
κατάλυσίἰν novi Greci appellant], quod cum eo anmo 
ἐπ vernam tempeslatem | incideret, fiebat, ul omnes 
in splendidissimis, quibus quisque potuisset, mula- 
toriis mazimoque numero ad principem gratulandi 
causa confluerent. Aderat ium. quoque Ibn Gtojusck 
illudque carmen recitabat, cujus haec sunt, ete. in- 
siructis inde epulis potabat Nasr usque ad vesperam. 
— gitur festis tautummodo diebus illi Arabicl 
poete carmina sua non exhibebant acripta, ul 
Greci, sed ore ipsi recitabant, ut die principis na- 
tali, die natali Muhammedis, die Rupture seu Pa- 
schalis minoris, item Paschate seu Bairam majore, 
et quando imperium adisset princeps, aut hostem 
ferasve venando stravisset. Sed redeamusad nostros 
Grecos. Morem perantiquum, principes in hilariis 
et epulis eorum carminibus celebrandi preter Ho- 
merum aliosque veteres poetas testatur etiam Athe- 


duodecim a Cellario postremoeditos. Greci morem D neus IV, p. 155, exemplo Antiochi Magni, qui 


hunc dominos suos quacunque occasione carmini- 
bus in plenacuria decantatis vel recitatis Jaudandi, 
ul ad Occidentales, ita ad Arabes quoque transmi- 
serunt. Ῥ6γβαρο legas apud Abulfedam fragmenta 
aut saltim memoriam factam carminum, que hic 
vel ille Arabicus poeta in hujus vel illius principis 
Saracenici diem natalem,autdiem natalem Muham- 
medis, aut in Pascha Muhammedicum, aut alia 
occasione, non sine lauto premio in frequentissi- 
mo conventu recitavit. Noninjucundum spero lecto- 
ribus fore, si locum inde vel unicum repetam, e 
quo, qualis fuerit illorum poetarum Arabicorum ra- 
tio, qui in aulis principum orientalium pasceban- 
tur, queipsorum stipendia, quod recitandi tempus, 
cognoscantur. Lucem indeilla accipient, quse supra 
ad. p. 8, dixi de λιθελλαρίῳ seu carmine gratu- 
lJatorio, imperatori in diebus festisa quavis factione 
per suum democratem exhiberi solito, Narrans 


cum ederet epulas solemnes, quas armata saltatio 
sequebatur, habebat in comitatu illum Hegesiana- 
cten historicum. Quem cum ordo saltandi tange- 
ret, deprecabatur hoe insuelum spectaculum de 
se edere et offerebat potius carmina in ejus laudem 
recitare : ᾿Επεὶ δὲ xal εἲς 'Homotdvaxta — τὸν τὰς 
Ἱστορίας Ὑράψαντα d τῆς ὀρχήσεως τάξις νετο, 
ἀναστὰς εἶπε « [ότερον, à peas, κακῶς ὀρχού- 
ptvov ἐμὲ θεάσασθαι po, καλῶς ἀπαγγέλλοντός 
µου ἴδια ποιήµατα θέλεις» ἀκροᾶσθαι ; Κελευσθεὶς οὖν 
οὕτως ᾖσε τὸν βασιλέα, ὥστ' ἐράνου τε ἀξιωθῆναι xal 
τῶν φίλων etc γενέσθαι. In. his verbis memorabilis 
est significatio vocabuli ἴδια ποιήµατα, propria non 
poete, sed regi Antiocho, ἰδίως slc αὐτὸν πεποιτ- 
píva: deinde ἐράνου ἀξιωθῆναι, convivas omnes 
collata stipe donasse; tertio Ioetam inter τοὺς 
φίλους, familiares et commensales regis fuisse nu- 
meratum. Antiquius exemplum et fragmentum talis 


1077 


ΡΕ ΟΕΒΙΜΟΝΠΣ AUL/JE BYZANTINAJE LIB. II. 


1078 


ἑαυτῶν ἀλλάξιμα xal χρυσᾶ στεφάνια, βαστάζοντες À aureis clavis [et alia panno sendes facta vexilla et 


καὶ τὰ ἑαυτῶν ἐγχείρια. Οἱ δὲ ἀποστολῖται καὶ 
ἁγιοσοφῖται ἐφδρεσαν τῶν ταγματικῶν τὰ φουνδάτα 
ἀλλάξιμα καὶ τοῦ σκέπτου (90) τὰ ὁλόθλαττα xai 
ὑπὸ φιάλιον καμίσια (01), καὶ τῶν ὑπουργούντων 
el; τὰς Χαµάρας τῶν :0' ᾽Ακουθίτων. ἸἹστέον, ὅτι 6 
λογοθέτης τῇ ἡμέρᾳ τῆς δοχῆς xal αὐτὸς ἐφόρεσεν 
λῶρόν. ἸἹστέον, ὅτι εἰς τὴν ἐξάγουσαν πύλην ἐν τῷ 
τρικλίνῳ τῶν κανδιδάτων ἕστησαν ἔσωθεν καὶ ἕξω- 
θεν οἱ τοῦ ἀριθμοῦ ἄρχοντες, xal αὐτοὶ μετὰ oxa- 
βαμαγγίων, φοροῦντες καὶ τὰ ἑαυτῶν σπαθία, βα- 
στάζοντες xal σκουτάρια. Ἱστέον, ὅτι, αὐτῇ τῇ 
ἡμέρᾳ τῆς δοχΏς πάντες ol προῤῥηθέντες ἀπό τε 
πρωτοσπαθαρίων xai ἕως ἐσχάτου ἀνθρώπου τοῦ 
φοροῦντος σκαβαμάγγιον ἕστησαν ἕκαστος πρὸς τὸ 
ἴδιον τῆς χροιᾶς καὶ τοῦ ἐξεμπλίου σκαραμάγγιον, 
ἦγουν ol τοὺς πρασινοροδίνους ἀετοὺς (902) φοροῦν« 
τες ἔνθεν κἀλεῖθεν, οἱ τοὺς βόφους (93) val τοὺς 
πολυγύρους ἀετους (94), ὁμοίως οἱ τὰς θαλάσσας, 
κοὶ τοὺς λευκολέοντας ὁμοίως. Καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, 
καθὼς εἴρηται, ἕκαστος πρὸς τὸ ἴδιον σκαραμάγγιον 
ἔστη. Οἱ δὲ κανδιδάτοι ἕστησαν ἓν τῷ Up τρικλίνῳ 
ἔνθεν κἀκεῖθεν μετὰ τῶν ἰδίων σκαβαµαγγίων, φο- 
ροῦντες τὰ κανδιδατίχια, xal Όπισθεν τῶν αὐτῶν 
κανδιδάτων ἔστησαν ἔνθεν κἀκεῖθεν οἱ τοῦ ἀριθμοῦ 
µανδάτορες μετὰ σπαθίων xal σκουταρῖων. Οἱ δὲ 
ἑλάται τῶν βασιλικῶν δροµονίων ἔστησαν ἔνθεν κἄ- 
χεῖθεν iv τῷ αὐτῷ τρικλίνῳ τῶν κανδιδάτων ὡς πρὸς 
τὸ µέρος τῆς Εκκλησίας τοῦ Κυρίου xal εἲς τὸν 
τρίκλινου, ἐν τῷ τὸ χαμελαύκιον ἵσταται xal οἱ µά- 
γιστροι Ὑίνονται, xal εἰς τὸν ὀνόποδα. Kal μιτὰ 


reliqua sacra flemulla, a remigibus regii dromo- 
nii gestata, gestantibus mutatoria tagmaticorum 
omnium quatuor colorum. Duarum autem factio- 
num plebeii et. cantores apostolite 83.4 [seu e 
temploSanctorum Apostolorum] ethagiosophite (seu 
cantoresetemplo SancteeSophie!stabantsuper altis 
scamnis ab utraque parte eorumdem graduum, 
cantibus et carminibus, que basilicia, id est rega- 
lia, ut in laudem regum facta, dicuntur, et bene- 
dictionibus prosequentes imperatorem. Et factio- 
narii quidem gestabant sua mutaloria eti aureas 
coronulas et suos manipulos. Apostolite autem οἱ 
hagiosophite gestabant tagmaticorum fundata mu- 
tatoria, et ad sceptum [Auguste] pertinentia camisia 
holoblatta (seu vestes solide serica absque alterius 
materie mistura] et assuto instructa caputio indu- 
δία, item illa ministrantium in fornicibus novemde- 
cim Accubituum. Logotheta quoque isto die rece- 
ptionis gerebat lorum. In porla, per quam in tri- 
clinium candidatorum intratur, stabant intus et 
extus magistratus arithmi, gestantes scaramangia, 
et spathas, etscuta. Illiautem,quotquod scaraman- 
gia eo die gestarent, omnes a protospathariis inde 
usque ad extremum famulum ita stabant, ut colo 
rum unusquisque et exemplorum vestibus intexto- 
rum unumquodquecorpus unum efficeret. Exempli 
causa hinc illinc consistebant uno aliquo loco illi, 
qui aetos seu aquilas [sagi genus ita dicitur] pra- 
sinoroseas gestabant ; alio, qui sic dictos boves; 
alibi, qui multis gyris vel canaliculis rugatos aetos ; 


τούτους ᾿εἷς τὸν πόρτηχα τοῦ αὐγουστέως, ἤγουν εἰς C qui thalassas seu maria ; alibi, qui leucoleontes 


τὴν χρυσῆν χεῖρα, ἔστησαν ἔνθεν κάχεῖθεν τὰ dp- 
χοντογεννήµατα xal oi σαπωνισταὶ (05) τοῦ βεστια« 


seu albos leones gestabant. Verbo, unusquisque 
stabat ibi, ubiceteristabant ejusdem secum coloris 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS 


basilicii, quod Neoptolemus tragosdus in convivio 
Philippi, regis Macedonis, patris Alexandri Magni 
cecinit, affert Diodorus Siculus xvi, 92, p. 152, 
t. II ed. Wesseling. 

(90) Conjicio, scepti nomine fuisse dictam mili- 
tiam pompaticam Auguste propriam, eunuchis con- 
stantem, ἀπὸ τοῦ σχέπειν, quod illi eam proceden- 
tem ambirent, eingendoque a conspectu publico te- 
gerent. 

(91) Sie solebant membrana nostre pro bxó 
φιαλίν. Pariter quando &vá distributivum occurre- 
ret, nunquam separabant, sed jungebant nomini- 
bus, ut ἀναδύο, ἀναέξ, bini, seni; vid. 
ubi προσδύσιν exhibui ad prescriptum membrana- 
rum. Sunt autem τὰ ὑπὸ φιάλιν χαµίσια idem at- 
que τὰ ἀπό vel μετὰ φιαλίου καµήσια, ut fj ónoxa- 
µπάγιν σύγκλητος idem atque ἡ ὑπό vel ἀπό vel 
μετὰ χαμπαγίων σύγκλητος, camisia, qua simul 
secum habent phíala seu. capucia, eucullos. Senatus, 

ui cum  campagiis incedit. Iníra P; 418, est 
ὑποθλαττωμένον Χαμίσιον σχήµατι φιαλίου, id est 
χαµίσιον μετὰ ῥάμματος Ῥλαττίου, δίχην φιαλίου 
im µατισµένου. Dicta autem sunt phialia a phialis 
vel cymbiis, quia similitudinem phialte, cymbii vel 
olle gerunt, in quam caput immittitur. Phiale au- 
tem novis Grecis idem sunt atque vetustis al πύε- 
Jot, bassini, lacus, ingentia vasa rotunda hemigphee- 
rica cava, recipienda aque. 

.(92) Quod hic in Latinis addidi sagí genus, ila di- 
cur respicit ad vestem militarem aquitam ideo 
diclam, quod undans in aura volantem expansis 


&lis aquilam referret. Potest tamen quoque vestis 
cum inlextis aquilarum imaginibus designari. De 
utroque genere supra dixi. 

93) Id est vestes cum | intexlis, boum vel bubalo- 
rum imaginibus. Tales quoque confido fuisse quos 
Anastasius in Leone III, cum bubilo, quasi cum bu- 
balo, nominat : Fecit velum rubeum cum bubilo. 

(94) Incertum est, sintne vestes, quibus multe 
instite ad Meandrorum modum multis gyris, fle- 
xibus, ambagibus, modo ascendentibus, modo de- 
scendentibus assutz fuere, an tutulate vel tubu- 
late, plicis et recessibus panni frequentibus, unis 


. 330 D &d alteros appositis, de quibus dico ad vocem 


χρυσοσωληνοχέντητος, p. 48. 

(95) Sunt qui vestes sapone mundant et lavant. 
Latini hos candidatores et candidaríos appellabant, 
et tales feminas candidalríces, ut apparet e Petri 
Bellunensis epist. 14, si modo recte ibi editum est 
candidatrices. Puto enim potiue cantatrices reponen- 
dum esse. Recenset enim damnosam euriarum ca- 
tervam, pestem principum, in qua cundidatores, ut 
necessarii vite communi, numerari non possunt. 
Cantores autem eunuchi et cantatrices ad recre- 
menta curie et luxurie apparatum pertinent. Hic 
locus est : judicet quisque, Regis curiam sequuntur 
assidue hislriones, candidatrices, aleatores, dulco- 
rarií, caupones, nebulatores |pistores nebularum, 

ui parent tenues canceliatas placentulas, Wafflen, 

s gauffres dictas|, mimi balatrones, barbatores et 
hoc genus omne. Necessarii autem erant candidato- 
res in aula Byzantina propterea maxime, quod color 


1019 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


4080 


scaramangium et in eo ejusdem rei simulacra go- A ptoo xzi ol τοῦ τραπεξίου, φοροῦντες tà μὲν ἄρχον- 


Btantes. Candidati stabant in suo triclinio, Candi- 
datorum nempe dicto, hinc et illinc, eum euis 
scaramangiis eliam candidaticia gestantes. Pone 
hos stabant ab utraque parte mandatores arithmi 
cum spathis el scutis. Remiges imperialium dro- 
moniorum stabant hinc et illinc ineodem Candida- 
torum triclinio versus tractum Ecclesie Domini ; 
Blabant quoque iidem in iilo triclinio, in quo ca- 
melaucium stat et magistri creantur ; uti etiam in 
onopode. Post 608 stabant in porticu augusteonis 
seu, quod idem est, in aurea manu, ab uiraque 
parte archontogennemata seu valeti nobiliores, et 
saponistse vel candidatores lintearii vestiarii et fa- 
muli sacre menace. Horum archontogennemata qui- 
dem gerebant scaramangia sua et spathas suas ; 
saponiste vestiarite autem tunicas atrabatioas. 
Mensales tandem contomanica pseudoxea seu ve. 
stes cum curtis manicis colore dilute purpureo. 
Rxtra portam eneam triclinii Candidatorum stabat 
hinc et illinc drungarii ploimorum seu classiario- 
rum usia [vel familia], et magnus pamphylus seu 


τογεννήµοτα τὰ ἑαυτῶν σχαραµάγγια xal σπαθία. 
ol δὲ σαπων,στα) βεστιαρῖτα: τὰ ἀτραθατικὰ (λανί- 
δια, οἱ δὲ τοῦ τραπεζίου τὰ ψευδοξέα κοντοµάνικα. 
Ἔξωθεν δὲ τῆς Χαλκῆς πύλτς τοῦ τριχλίνου τῶν χαν- 
διδάτων ἔστη ἔνθεν κἀχεῖθεν ἡ τοῦ δρουγγαρίου τῶν 
πλοΐμων οὐσία (06) καὶ ὁ μέγας πάμφυλος (97), βα- 
στάζοντες δόρκας (08) xai τὰ ἑαυτῶν φοροῦντες σπα- 
θία. Ἐν δὲ τῇ πρώτῃ σχολῃ καὶ τῷ τρικλίνῳ τῶν 
ἐκσχορθίτων ἕως τοῦ αὐτοῦ τριθουναλίου ἔστισαν 
ἔνθεν κἀκεῖθεν al οὐσίαι τῶν παμφύλων, βαστάζον- 
τες ὀόρκας καὶ τὰ ἑχυτῶν φοροῦντες σπαθία. Οἱ Gi 
ἄρχοντες τῶν πλοΐίμων ἔστησαν xal αὐτοὶ ἔνθεν χὰ- 
κεῖθεν, ἔκαστος εἲς τὴν ἰδίαν οὐσίαν. Ἐν δὲ τῷ τρι- 
θουναλίῳ ἕστη ἔνθεν κἀκεῖθεν ἡ πολιτικὴ μετὰ τῶν 
συστηµάτων (09) xai τῶν ἰδίων ἀρχόντων, φορούν- 
των τῶν μὲν ἀρχόντων τὰ EE χλανίδια τῶν σεχρετι- 
xüv τὰ πλατώνια (1), οἳ δὲ λοιποὶ πάντες τὰ λευκὰ 
χλανίδια τῶν ταγματικῶν. Καὶ ὄπισθεν αὐτῶν πλόϊ- 
μοι βαστάζοντες δόρχας, φοροῦντες xal τὰ ἑαυτῶν 
σπαθία. Εὶς δὲ τὸν τρικλινον τῶν σχολῶν ἔνθεν κά- 
κεῖθεν ἔστησαν πλόῖμοι βαστάζοντες δόρχας, φοροῦν- 


JAON. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


aule quotidianus candidus esset, et non tantum 
protectores sacri corporis in candidis lineis appa- 
rere (unde candidatorum nomen acceperunt), sed 
etiam proceresomnes candidas vestes gerere debe- 
rent, traducto more ex antiqua Roma, qua hone- 
Btiores togas candidas gerebant. Quod igitur olim 
fullones Rome creta perficiebant in togia Romano: 
rum candidis, utpote laneis, id saponisie apud 
CPlin sapone οἱ siligine perficiehant, utin candidis 
magnuin partem lineis. Consuevisse enim jam illo 
tempore lintealota glutine siligineoinspissari et ri- 
gidari, quod Franci ab isspissando empeser, nos 
starken ἃ rigidando appellamus, patet ex loco Petri 
Damiani Opusc. 42, Landulph. c. 7 : Hic itaque ni- 
tidulus ct semper ornatus et conspicuus incedebat, ita 
ut caput ejusnunquam nisi gibellina [id estzobelina] 
pellis obtegeret, indumenta carbasina alque niventia 
siligo per artem fullonis [idest saponiste, candida- 
toris] tnficeret. Hinc inteliigas illud Ugutionis : Can- 
didarius, fullo, qui parat [id est ornat, comit] pan- 
10s et excandidat et eos fulgere facit. Potest tamen 
hic (gationis locus eque de fullone cretatore, quam 
de fullone saponista intelligi. Veteres Franci et 
Germani artem hanc lintea roborandi et ad nitorem 
]evigandi glissire sppellabant, vocabulo Germanis 
hodiernis nou prorsus ignoto. Habemusenim adhuc 
et, quamvis rarius, usurpamus verbum gleissen pro 
splendere, nitere ; vid. Du Cangium v. Glissum et 
locum Monachi Sangallensis Ἱ. 1, 3, 6, de rebus 
Caroli M. supra ad p. 7, in disputatione de 
candidatis allatum. | Lavanderos porro appellabant 
hos homines Latini sequiores,a nominativo lavan- 
der, quod nihil aliud est quam ἰαναίογ, et inter of- 
ficiales aule quoque numerabaut; víd. Du Cangium 
v. Lavundarius, ubi versus hos citat : 


llle est. sinscalcus, vere buticlarius ille, 
llle lavander adest ;. etiam focarius | ille. 


Numerat horum versuum auctor inter aulicos 
sinscalcum, senescalcum magistrum sacrorum offi- 
ciorum, sic diclum, quod stno vel sindo (nos hodie 
dicimus dem Gesinde, familie, comitative regie) 
preesset ; secundum buticularium seu pincernam 
vel cellarium, tertium lavatorem, qui vestium la- 
vandarum, parandarum, id est ornandarum, et in 
vestiario condendarum gereret curam. Denique fo- 
carium, id est calfactorem simul et coquum. Ilino 


putem saponistas fuisse eosdem cum magistris linea: 
vestis aut certe iis affines ; Vid. Du Cangium v. Ma- 
gister. 

Q9 Familia, quz alicui est, quam aliquis pos- 
Sidet, uL ἡ περιουσία eodem sensu, qua de voce 
supra dixi, familia qus circa aliquem est. In specie 
dicebatur οὐσία de familia nautarum, qui sacrum 
corpus in dromoniis ad suburbana palatia et alio 
veelitabant. Hinc legas apud Constantin. de admin. 
imperio p. 140, B, 4, ἡ µία οὐσία pro umum de 
duobus dromonium cum nautis ad id. pertinentibus, 
Conf. infra p. 383. D. 2, et apud Nostrum οἱ τῆς 
βασιλικης οὐσίας ἑλάται, regii dromonii vel navigii 
remiges. Vid. ad p. 355. 

(97) Puto prefectum fuisse pamphylorum, et haoc 
pamphyla navigia vehentia pamphylos seu milites 
nauticos ex omnibus nationibus non Grecis, ut 
Italis, Russis, Turcis, Mardaitis, Sclavis, etc. 

(98) Scula in. universum omnia, sed praecipue 
coriacea. Vox est Arabice originis. Darcah vel Dor- 
cah et cum preposito articulo al, Addarca, idem no- 
tat. Non est pellis cervina, ut vertitur apud Con- 
stantin. de Imp. admin. p. 81, C. 7 ; vid. Menag. 
Orig. L. Francie v. Targe et Du Cangium v. 
Targa. Hinc venit in nostrum sermonem vox Tar- 
ische, sed hodie obsoleta, in vereione Germanica 
Bibliorum adhuc superstes; v. Frischii Lexio. 
Germ. v. Tartsche, et Du Cangium v. Testina, ubi 
locum huno e testamento regis Ranimiri in historia 
Pinatensi adducit,: Do meas autem armas, quz ad 
varonet [virilem sexum bereditate] pertinent — es- 
patas εἰ adarcas el. gelmos [id est helmos, cassides) 
— demitlo ad filium meum Sanctium. 

(99) Collegia urbana artificum et opiflcum desi- 
gnat, ut mercatorum, aurificum, sutorum, sarto- 
rum et aliorum talium. 

(1) Ita scripta in membranishic erat et semel aut 
bis deinceps hec vox. Inferius autem et p.370 
reperi in membranis nostris πλατάνιον. Red- 
didi ubique et in Grecis et in Latinis hanc vocem 
qualemqualem codex dabat, neacius utra lectio 
melior et unde derivaada. Πλαιάνιον possit vel a 
platani foliis intextis dictum fuisse videri, vel ἀπὸ 
τῶν πλατῶν, quasi scapulare vel humerale fuisset. 
Alteram vero lectionem si preeferas, possis ab in- 
textis platoniis, hoc est damis vel cervis, repetere; 
vid. Du Cangium v. Πλατώνιον, 


1081 


DE CERIMONIIS AUL/E£ BYZANTINAE LIB. Π. 


o o-—— —— ------ -ᾱ 


1082 


τες καὶ τὰ ἑαυτῶν σπαθία. Έσωθεν δὲ τῆς Χαλκῆς A prefectus pamphylorum [id est militum navalium|], 


πύλης ἔστήσαν ἔνθεν xüxsíQ:v οἱ Τουλμάττοι (2) 
μετὰ φ)αμοῦύλλων, βαστάζοντες ὀόρκας, φοροῦντες τὰ 
ἑαυτῶν σπαθία καὶ τοξοφάρετρι. Ἔξωθεν δὲ τοῦ 
καγχέλλου τῇς χαλκῆς ἔστησαν πάχωμα (3). οἱ μὲν 
τρὸς τὸ µέρος τῶν νουµέρων, ol δὲ πρὸς τὴν καμά- 
px» τοῦ μιλίου. Οἱ λοιποὶ πλόῖμοι καὶ οἱ περισσοὶ 
τῶν ΤῬαλματζίων xai οἱ βαπτισμένοι Ρῶς μετὰ φλα- 
µούλλων, βαστάζοντες σκουτάρια, φοροῦντες καὶ τὰ 
ἑαυτῶν σπαθἰα. Ἰστέον, ὅτι ὁ τρἰκλινος Ιουστινια- 
νὸς xal ὁ λαυσιακὸς οὐδὲν ἕτερον ἐξωπλίσθησαν, οἱ 
μὴ κατὰ τὸ εἰωθὸς ἔκρεμάσθησαν ὁλόφωτα (A), xal 
ἀνελλιπῆ τὰ τούτων πολυχάνδηλα. Ἐν δὲ τῷ πόρτηκι 
τοῦ χρυσοτρικλίνου, τοι ἐν τῷ ὡρολογίῳ, ιἔστησαν 
τὰ δύο χρυσὰ ὄργανα τὰ βασιλικἁ καὶ τὰ δύο ἆρ- 


gestantes dorcas [seu δουία coriacea] et spathas 
suas. Iu prima schola et in triclinio excubitorum 
ueque ad tribunal stabant hiac et illinc familie 
pamphylorum, gestantes dorcas et spathas suas. 
Magistratus ploimorum seu ,classiariorum stabant 
hinc et illine, quisque penes familiam et cohortem 
suam. $355 In tribunali stabat hinc et illino poli- 
tice seu corpus magistratus urbani cum systemalti- 
bus seu corporibus collegiorum urbanorum οἱ 
uniuscujusque collegii prefectis ; quorum hi qui- 
dem sex tunicas secreticorum, platonia dictas, 
ceteriomnes candidas tagmaticorum tunicas gesta- 
bant. Post eos stabant ploimi vel nautze, gestantes 
dorcas et spathas suas. In triclino scholarum sta- . 


γυρᾶ ὄργανα τῶν μερῶν. 'O δὲ χρυσοτρίκλινος ἔξ- p bant ab utraque parte ploimi, gestantes dorcas et 


ωπλίσθη, καθὺις εἴωθε τὸ Πάσχα ἐξοπλίζεσθαι, ?yoov 
διὰ τοῦ πενταπυργίου (5) καὶ τῶν βασιλείων θρόνων, 


spathas suas. Intra chalcen sou portam eneam 
stabant binc et illinc Tulmatze (vel Dolbatschi aut 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(2) Videntur iidem atque Dalmat- esse ; quos no- 
velle publice sepius nuperrimo belle nomine Tal- 
palschorum citabant. Quo accedit propius altera 
lectio paulo post occurrens Ταλμάτζιοι. Utram- 
que scriptionem, qualem in meribranis inveni, 
exhibendam duxi. 

(3) Videtur τὸ παχύ, crassum, fex, amurca veluti 
plebis nautica esse. 

(4) Reddidi ex conjectura frabes ad instar cru- 
cium factz, dependentibus polycandelis gravida. Do 
hoc genere luminarium vid. Du Cangium ad Pauli 
Silentiarii Eephrasin p. 558 et 559. Sed quem ibi 
αμα locum Pauli non recte cepit. Est part. 11, vers. 


Ἐς δὲ βαθὺ χρηπῖδος ἐδέθλιον ἀδρὰ νοήσεις 
Δούρατα, δικραίροιο μέσον τροχάοντα σιδήρου, 
"Qv επι νηοπόλοιο φἀλαγξ διανείσσετα: αἴγλης 
Ἰθυπόροις κανόνεσσιν ἐρευθομένοισι δεθεῖσα' 


Nihil hic poeta da clericis, nihil de regulis canoni- 
cis, sed dithyrambi hi aliud nihil dicere volunt, 
quam lampades in illis crucibus vel arboribus holo- 
fotis sic esse in altum et latum, vel perpeudicula- 
riter et borizontaliter dispositas, ut in duabus sese 
transversim ad rectos angulos secanlibus rubro co- 
lore tinetis lineis ardeant : 


In imo fundo molis videas robustas 

Trabes, medium ferrum biceps dividentes, 

Super quibus phalanx [series longum porrecta] 
lucis per templum vagantis 

Transit, rectis lineis »ubris illigata. 


Ut in nostro presente loco dicitur ὁλόφωτον, ila 
κανδήλαν πάμφωτον dixit Auctor Actorum sancti 
Elie junioris p. 194: Οἱ μὲν κανδήλαν πάµμφωτον 
ἔλεγον βλέπειν ὑπὲρ τῆς αὐτοῦ κεφαλῆς λάμπου. 
σαν, Lucernos scapum multis inde prodeuntibus lu- 
cernulis instructum, omnibus ardentibus εἰ lucem 
spargentibus. 

(5) Quid Pentapyrgium fuerit, cujus non infre- 
quens Nostro et aliis mentio fit, non constat. Du 

ange CPli Chr. p. 128 putat, edificium quinque 
turribus constans el partem palatii Magnaure 
fuisse. Neque dubium est, pentapyrgium in Ma- 
gnaura conditum a Theophilo imp. fuisse, testan- 
tibus id Cedreno p. 513, et Leone Grammatico 
p. 450, quos Du Cange ibi cilavit. Verum 
nostro hoc in loco, p. 42 Cletorologio appa- 
ret, Pentapyrgium nop edificium, sed ornatum 
mobilem fuisse, qui non solum in Magnaura, 
sed etiam in Chrysotriclinio fuisset, qui per dies 
maxime solemnes spectatum  expoueretur. Sio 
enim habent Cletorologii [. I, verba : Ἐπὶ δὲ τῆς 
προκειµένης ἐν τῷ περ'θλέπτῳ Ὑχρυσῷ τρικλίνῳ 
χρυσῆς τραπέζης, i, ᾧ καὶ τὸ περιφανὲς κτῆμα τοῦ 
χρυσοῦ πενταπυργίου ἐς τιμὴν προετέθη. Veni 
primum in eam cogitationem, fuisse peunlapyrgium 
m;achinam ligneam ad instar castelli cum turribus, 
monibus, portis etructam (castrum. honestatis ap- 
pellabant), in quod domicelle includi et panni pre- 
tiosi suspendi solebant, ut expugnata tali arce a 
militibus nobilissimis cujueque esset quod rapuis- 
set; quale imitamentum velut miseilium veterum 
in usu fuisse apud Occidentales evo medio, apparet 
e Rolando Patavino, cujus locum cl. Muratorius 


Erat ergo talium arborum vel crucium luminosa- [) Ant. Ital. t. Il, p. 416 et 837, retulit, et ex Hen- 


rum scapus ligneus, brachia vero ambo efflciebat 
pertica terrea per illum ligneum scapam medium 
trajecta. Quod etiam apparet ex eleganti descri- 
ptione Leonie Ostiensis ΠΠ, 31. Trabem fusilem ez 
ere cum candelabris numero quinquaginta, in quibus 
utique totidem cerei per festivitates procipuas pone- 
rentur, lampadibus, subter in nets unus ez eadem 
trabe306 dependentibus, queevidelicet enec trabes ceneis 
vwque brachiis ac manibus sustentat.e trabi lignea, 
quam pulcherrime sculpi et auro colorumque fucis fe- 
ceral ezornari, commissa est. Locum debes adden- 
dis notarum ad Paulum, in quibus errorem suum 
ipse Du Cange agnoscit et revocat. Idem Paulus par- 
tissecunde v. 411 holofotum oruciatum sic describit: 
Καὶ μεγάλου σταυροῖο τύπον πολύωπα νοήσεις 
Γείτονα μὲν δίσχοιο [polyoandeli cum cantharo 
supposito] πολυτρήτοισι δὲ νώτοις 


Αγγος ἑλαφρίζοντα σελασφόρον, 


rici VIII, regis Anglie, vita quoque, quem simili 
modo castrum ligneum mobile ludicri causa expu- 
gnandum suis proceribus proposuisse, tradunt Án- 
gli scriptores. Verum cum p. 118 nostri codi- 
cis dicatur sub Pentapyrgio stetisse grabbatum . 
imperialem, et p. 336 describatur ut armarium, 
habens diversa tabulata, e q1o pretiosa quaque 
cimelia dependerent : liquet armarium fuisse quin- 
ue constans arcis, singulis turritis, tribus forte in 
rontem porrectis, duobus autem lateralibus, sub 
quorum medio, ut maximo et celsissimo, steterit 
grabbatus imperialis, non semper expositum con- 
spectui, Sed tantum in preocipuis diebus fes- 
tis, quandoquidem ei p. 339: τὸ ἀδιάλειπτον καὶ 
καθ) ἡμέραν Ἱστάμενον πυργίον opponitur, turrt- 
cula seu armarium turritum indesinenter et quotídie 
prostant. Solebant veteres quoque Greci arculas 
rerum pretiosarum et eximiarum ad modum tur- 





1085 | CONSTANTINI PORPHYROGENITI 1084 


Dalmate] cum fiamullis, gestantes doreas et. spa- À τῶν χραθάττων τε xal τῆς σρυσῆς τραπέζης xal τῶν 


πας et pharetras cum sagittis. Extra cancellum 
chalces vel enes porte stabat pachoma [id est 
turba miscella, ut videtur], pars in tractu versus 
numeros, pars versus camaram aut fornicem milli, 
reliqui nempe ploimi et saperabundantes Talmatze, 
quos capere sua statio non potuerat, item Rossi 
baptizati cum flamullis, gestantes scuta et spathas. 
Triclinium Justiniani etlausiacum palatium nullum 
habebant alium ornatum, quam hunc. Holofota [seu 
trabes ad instar crucium facte, dependentibus ex 
se gravide polycandelis), ibi pro more suspensa 
erant, plenis candelabris et nullum suorum cereo- 
rum desiderantibus. In porticu chrysotriclinii seu 
in horologio stabant ambo aurea dominicalia or- 
gana et ambo argentea organa factionum. Chryso- 
triclinium exornatum erat eo modo, quo 8olel per 
festum Paschatis; nempe pentapyrgio ibi exposito 
et imperialibus thronis seu sellis et grabbatis et 
aurea mensa reliquisque, que sub festum Paschatis 
exponi solent, (Quo tempore legati Hispanorum 
aderant, non ornabatur chrysotriclinium ; quia die 
audientie non convivabantur dominis; ideoque 
opera metalli pretiosi artificiose encausto picla, 
quie solent in phylace vel erario principali asser- 
vari, suspendebantur in viridario magnaure in 
tropica vel porticu arcuata, que a tapetiariis e 
vastis scaramangiis confecta fuerat.) Per octo au- 
tem camaras vel fornices chrysotriclinii suspensa 
erant stemmata vel infula ex templo Sanctissimae 
Deipare Pbari ceterisque templis palatii, variaque 


λοιπῶν, μεθ ὦν τὸ Πάσχα κοσμεῖται. (Ἱστέον, ὅτι ó 
χρυτοτρἰκλινος ἐν τῇ ἐλεύσει τῶν Ισπανῶν οὗ κατ- 
εχοσµήθη, ἐπειδὴ οὗ συνεστιάθησαν τοῖς βασιλεῦσι 
τῃ ἥμερᾳ τῆς δοχῆς οἱ ἀπὸ ᾿Ισπανίαν ἐλθόντες πρέ- 
σθεις, xal τῷ τρόπῳ τούτῳ τοῦ φύλακος Χχειμευτὰ 
ἔργα ἐκρεμάσθησαν iv τῷ ἀναδενδραδίῳ τῆς µαν- 
ναύρας ἐν τῇ τρόπικῷ τῇῃ παρὰ τῶν παστοποιῶν διὰ 
μεγάλων σκαβαμαγγίων γεγονυ/φ.) Elc δὲ τὰς ὀκτὼ 
χαµάρας τοῦ χρυσοτρικλίνου ἐκρεμάσθησαν τὰ τοῦ 
ναοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τοῦ Φάρου στέµµατα 
καὶ τῶν ἑτέρων ἐκκλησιῶν τοῦ παλατίου, καὶ ἔργα 
διάφορα χειμευτὰ ἀπὸ τοῦ φύλαχος, καὶ τὰ βασιλικὰ 
καὶ αὐγουστιακὰ χλανίδια οὕτω. τοῦ ᾽Αγίου Πέτρου 
τὸ ὁλόχρυσον xai διὰ μαργαριτῶν πλατάνιον τοῦ 
ἁγίου θεοδώρου τὸ χοροσαγχόριον (6) μετὰ τοῦ γρυ- 
πολέοντος (7) καὶ τοῦ γρυπαρίου τοῦ ἀριστητηρίου" 
τὸ πλατάνιον τὸ τριθλάττιον τοῦ πανθέου, ὁ καθαλ. 
λάριος, τὸ αὐγουστιακὸν ἡπλησίον τῆς χαµάρας τοῦ 
ἀριστητηρίου' ὁ τάων, τὸ αὐγονστιακὸν μανδίον τοῦ 
διαιταρικἰου’ ὁ καθαλλάριος, τὸ καισαρἰκιον τῶν πρὸς 
δύσιν ἀργυρῶν πυλῶν' τὸ ταώνιον καὶ ὄπισθεν αὐτοῦ 
τὸ ἀετάρίον. Ανω δὲ τῶν ἀργυρῶν πυλῶν τοῦ αὖ- 
τοῦ χρυσοτρικλίνου ἐκρεμάσθη τὸ χρυσοῦν σαγίον τὸ 
λεγόμενον χαισαρίκιον. 'Iacéov, ὅτι τὰ στέµµατα xal 
τὰ χειμευτὰ ἔργα tv παρ tv ἐκρέμαντο, ἦγουν μέσον 
στέµµα καὶ ἔνθεν κἀκεῖθον ἔργα χειμευτὰ» ἐν δὲ τῇ 
ἀνατολικῇ καμάρᾳ οὐκ ἐχρεμάσθη ἔργα γειμευτὰ. 
ἀλλ᾽ ὅλη ἀπὸ στεμµάτων v κεκαλλωπισμίνη. 
Ἱστέον, ὃτι εἷς τὰς ζ καµάρας τοῦ χρυσοτρικλίνου᾽ 
πολυχάνδηλα ἄργυρᾶ μετὰ ἅλυσιδίων ἀργυρῶν ἀπὸ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
rium comparare ei πυργίσκους ex eo appellare. ϱ rii, ut alio loco demonstravi. Posset autem χοιρα- 


Artemidorus I, 76, p. θά, 1, κίστας xal πυργίσκους 
καὶ θησαυροφυλάκια Jungit. Kt in angulis atriorum 
tales arcas turritas collocari solitas fuisse, auotor 
est Chronic. Cassinense III, 34, cujus hec suut 
verba : /Edeculs ille quas instar turrium in atrii 
diximus angulis constitutas. 'Thece propterea, in 

uibus Venerabile, ut appellant, et Sanctorum re- 
liquie asservantur, olim habebant turricula for- 
roam. Glossse Gr. Lat. πυρ]ίσκοι atque πυργισκά- 
pix turriculae et armaria reddunt ; vid. Du Cangium 
ad Silentiar. p. 574. Vid. ad p. 42, D. 7, dicta. 
juvat hao occasione morem, cubicula, tentoria, 
porticus, in quibus expiicitum suum luxum et opes 
ostentare vellent veteres, vestibus pretiosis, item 
missoriis seu, velustiori tempore, scutis, que a 
missoriis figura parum differunt, aureis et argen- 
leis ornandi, ex antiquitate repetere et cum loco 
hoc nostro illum Athensi comparare, quo tentorium 


describit illud, quo Ptolemeus Philadelphus ali- [) emendationem ejusdem librarii 


quando Alexandrie convivas excipiebat, Cujus par- 
tem tantummodo exiguam referam, totum legi 
velim. Est. I. v, p. 196 : Ἐν ταῖς ἀνὰ μέσον χώραις 
FÉ columnas nempe] πίναχες τῶν Σιχυωνιχῶν 
ωγράφων, ἐναλλὰξ δ᾽ ἐπίλεχτοι εἰχασίαι παντοῖαι καὶ 
ιτῶνες χρυσοῦφεῖς, ἐφαπτίδες δὲ κάλλισται, τινὲς 
μὲν εἰχόνας ἔχουσαι τῶν βασιλέων ἐνυφασμένας, αἱ 
à μυβικὰς διαθέσεις ὑπεράνω δὲ τούτων θυρεοὶ 
περιέχειντο ἐναλλὰξ ἀργυραϊ τε καὶ χρυσαϊ. 

6) Retinni in Latinie, ut par eet in tam obscu- 
ris, ipsam vocem, cum de probitate lectionis et 
significatione non constet. Pulem tamen χυροσαγ- 
Χόριν fuisse ab auctore profectum, hoc est χοιρο- 
σαγχόριν. Nam οι etu permutare solent Greci libra- 


σαγχόριν significare vestem cum intextis porcis vel 
apris, et accipitribus vel vulturihbus. Accipiter enim 
vel vuliur Arabibus Sacar et Soncor vel Sungur 
appellatur, unde celebris illius Bursequini vel Bur- 
sekini cognomen Acsungur, accipiter candidus, quod 
Wilhelmus Tyrius et alii equales scriptores, ut fit 
in barbaricis nominibus, forte quoque librariis in 
culpe partem venientibus, Assungur efferunt. Hoc 
ipsum est illud animal συγκούριον dictum in Or- 
neosophio Michaelis imp., quod Du Cange h. v. 
interpretatur avis venatice genus. Inde quoque ca- 
nes cum accipitribus venari docti Grecis 1 τα 
dicuntur, quasi accipitrini. Sacre in sermone Fran- 
cico ex Arabismo adhuc superest, ut notum. Quid 
fuerit aliphases vulturini in. charta Hispanica, ex- 
posui ad p. 271. 
(7) Ita edidi, cum in membranis esset γρυφο- 
λέοντος π supra ψ imposito quod interpretabar 
pecostum suum 
corrigentis et jubentis π pro y substituere. Nescio 
tamen an satis recte fecerim. Dicunt certe novi 
Grseci. Ύρυψός pro gryphe, ave fabulosa. Favet ta- 
men mihi γρυπόναγροι, quod infra legitur p. 340. 
Monstrosa animalia τραγελάφους, Ἱππαλεκτρύονας 
auleis intexendi mos a Persis venit ; v. cl. Wesse- 
ling. ad Diodor. Sicul. t. Il, p. 278, 60. 8i modo 
tragelaphi et ἱππαλεκτρύονες fuerunt compositiones 
monsirose et non potius cervi et hirci seorsim, 
item equi et galli quoque seorsim quique picti, non 
in unam massam commisti. Ἱμάτια στρου ωτά cum 
aviculis inlextis, jam apud antiquissimos Grecos 
reperio in Athenaeo. 


— ———  —— ———P—— -— em ο 


1085 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. IT. 





1086 


τοῦ νχοῦ τῆς "Ymtpayla; Θεοτόκου τοῦ Φαρου txpi- À pretiosa opera smallita seu chymice picta e phy- 


µάσθησαν. Elc δὲ τὴν ἀνατολικὴν χόγγην ἀντὶ τῶν 
τριῶν µκανδήλων ἐκρεμάσθησαν τρία στέμματα" 
ἔμπροσθεν μὲν τὸ πράσινον στέµµα τῶν ἁγίων xal 
ἐνδόξων ᾿Αποστόλων μετὰ xal τοῦ σταυροῦ καὶ τῆς 
περιστερᾶς (8) αὐτοῦ. δεξιᾷ δὲ τὸ βένετον στέμμα 
τῆς Ὑπεραγίας θεοτόχου τοῦ Φάρου μετὰ χα! τοῦ 
σταυροῦ καὶ τῆς περιστερᾶς αὐτοῦ. ἁρ.ιστερᾷ δὲ τὸ 
βένετον στέµµα τοῦ ἁγίου μµεγαλομάρτυρος Δημι- 
τρίου μετὰ καὶ τοῦ σταυροῦ xal τῆς περιστερᾶς 
αὐτοῦ. Ἰστέον, ὅτι ταῦτα τὰ τρία στέµµατα παρὰ 
Κιωνσταντίνον τοῦ φιλοχρίστου δεσπότού κατεσχευά- 
σθησαν. Ἰστέον, ὅτι ἐν τοῖς τέσσαρσι µεσοκάρδίἰοις 
τοῦ µεσοπυργίου τοῦ πενταπυργίου καὶ εἰς τὸ ἕμ- 
προσθεν μεσοχᾶρδιον τοῦ ἔμπροσθεν πυργίου καὶ 


lace, tuniceque tam basilice seu ordinis regii viria, 
quam augustiace vel solis Augustabus proprie. 
Erant autem ille vestes he, quas recensebimus. 
Erat platanium holochrysum et margaritis obsitum 
ex rede Sancti Petri, que in palatio est, depromptum. 
Erst chorosanchorium e sancto Theodoro cum 
grypoleonte seu pallio, cui imagines vulturum οἱ 
leonum erant intexte; ilem gryparium seu pannus 
figuris vulturum referius ; et hec quidem e pran- 
ἑοτίο. Tum erat platanium triblatteum seu sericum 
ter tinctum e pantheo. 886 Caballarius porro seu 
pannus equorum imaginibus obsitus, augustiacum 
heplesium vel tapetium e fornice pransorii. Item 
pavo (seu pannus pavones exhibens], pallium au- 


εἰς τοῦ δεξιοῦ xal ἀριστεροῦ πυργίὀν τὰ ἔμπροσθεν B gustiacum οἱ dietaricio vel triclinio dietariorum. 


µεσοκάρδια ἐκρεμάσθησαν διάφορα ἐργομούκια (9) 
ἀπὸ τοῦ ναοῦ τοῦ Αγίου µεγαλομάρτυρος Δημητρίου 
καὶ ἐκ τῶν ἐναποχειμένων εἲς τὸν φύλακα. Ἐν δὲ 
τοῖς ξυλίνοις ἑκδέταις τοῖς ἀπὸ τὸ πενταπύργιον ἐν 
τοῖς τοίχοις ἐκδεδεμένοις σωνεδέθησαν τὰ νυμφικὰ 
ζωνάρια (10) τὰ ἐκ λίθων xal papyápuv ἠμφιεσμί- 


Caballarius cesariciumseu pannus ad Caesares pro- 
prie pertinens e porta argentea, que versus occi- 
dentem est ; pavonarium, pone hoc aquilarium, 
&inbo panni. Super argenteam vero ejusdem ohry- 
gotriclinii portam suspensum erat aureum sagum, 
quod osesaricium apppellatur, Sic autem erant dispo- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(8) Infule imperatorum habebant interdum in 
vertice crucem et super ea columbam expansis alis 
velut volantem. Trtactum hoc α Romanis, quorum 
morem Greci novi, antiquitatum ignari, partim 
quoque Christiano mysterio sanctiflcare, quod 
aiunt, volentes, imitando vel retinendo obscura- 
runt. Pro scipione veterum consulum successores 
et imitatores eorum, imperatores Byzantini, sub- 
stituebant crucem, et pro aquila, quam consules 
super eburneo scipione gestabant, ad morem vete- 
rum regum Grecorum et barbarorum (vid. Aris- 
toph. Aves v. 510, seqq.) columbam reponebant, 
vel potius Grecum nugax vulgus aviculam super 
cruce videns, imperii Romani insigne, non id quod 
erat, aquilam, sed columbam putabat esse. Inspi- 
ciat ectypa diptychorum consularium, qui scipiones 
tales cum aquila videre cupit, ut e. c. tab. I, ad 
dissert, Du Cangii de nummis medii evi, et num- 
mum Philippici in Famil. Byzant. p. 116, οἱ famo- 
sum illum nummum Sallustii Crispi, Constantini 
M. filii, Cesaris, cujua ectypum nuperrime reno- 
vavit Franciscus Blanchinus, V. Cl., in fine pre- 
fationis ad Anastasium Bibliothecarium, credens 
eum miriflci momenti et. prestantie esse. Miror 
ergo profecto, qui potuerit viro doctissimo de illius 
fraude et improbitate non suboluisse ; et quare, 
qui nummum illum corrupit, falsarius e scipione 
crucem non fecerit, quod facile potuerat transversa 
trabe addita. In aversa certe nummi parte luculenta 
se produnt fraudis indicia. Nummus ipse quidem 


antiquus et probus est ; verum interpolavit eum D 


nova manus in favorem ecclesie Bomane. Nunquam 
enim defuerunt Rome, qui sedis Romane auctori- 
latem, cum idoneis argumentis non possent, sup- 
positiis chartis,nummis et aliis similis farine mo- 
numentis stabilire laborarunt, sed incassum, apud 
eos quidem, qui scientes volentes sibi non patiun- 
tur illudi. Insculptus olim fuerat isti nummo Con- 
stantinus Magnus, in throno sedens, crucem sinistra 
tenens, aut scipionem cum manubrio transverso, 
dextra perorans, capite laureato. Sed falsarius 
dextram pro schemate perorantis composuit in figu- 
ram illam, qua pontifex populo benedicit, et pro 
corona laureata, tonsam et nimbo cinctam suppo- 
suit. Tandem in vetusta inscriptionemummi : SALUS 
ET SPES R. PVBLICAE, inter litteras S et R seu 


C 


inter tertiam et quartam vocem super capite seden* 
tis in throno intersit litteram X, tanquam si sedens 
ille Christus esset. Verum Christi nomen ibi lool 
opportunum non est et turbat sententiam, ipsique 
patroni nummi ietius non Christum, sed Petrum in 
eo representari aiunt. Quis autem unquam aut 
Christo aut Petro aliive Sancto in nummis et reli- 
quis monumentis milites pretorianos ad latus ap- 
posuit? Debuerat saltim milites in apostolos mutare 
epidum illud caput. De obscuratis vafritie cleri et 
stupore vulgi antiquitatibusjam supra dixi, quum 
mihi de acacia et ptychiis sermo esset. Morem huno 
columbas super sceptris gerendi Anglie quoque 
reges imitati fuerunt evo medio. Bromton (apud 
Du Cangium v. Baculus, ubi plura prostant An lo- 
rum au ctorum testimonia) : Vilhelmus Marescallus 
portant sceptrum regale, in. cujus summitate signum 
crucis aureum erat, et aller — pcrtans virgam rega- 
lem, habentem columbam in summitate. Videntur 
he columbe exemptiles et forte cochlearum ope 
crucibus adapiate fuisse ; vid. ad p. 339. Super- 
est alia quoque ratio vocem περιστερά exponendl 
nostro hoo in loco. Scilicet περιστεράν appellant 
novi Greci Iaciniam infula in scapulas dependen- 
tem easque tegentem ad instar caudae columbine ; 
quo modo si quis bio malit accipere, non interce- 
dam. Notat hunc vocabuli usum Ricaut in descri- 
ptione ecclesie Grece p. m. 208 : Ils portent desbon- 
neis doublés de blanc, d'ou pend derriére le dos une 
queue de méme éloffe, qu'ils appellent περιστερά, 
une colombe, prétendant, quelle est l'embléme de 
l'innocence de leur vie, eic. ; vid. Du Cangium v. 
Liripipium et περιστερά. Talis οοἰαπιΏ seu lacinie 
cervicem legentis videre est imaginem in titulo 
libelli, quem P. M. Paciaudi deumbelle gestatione 
Rome anno superiore 1752 edidit, in gemma Musei 
Victoriani, in qua pontifex conspicitur equo ve- 
cius, populo benedicens, quem sequitur apparitor 
cum umbella. 

(9) Quid hec vox sibi velit, non assequor. Liquet 
quidem opera arte et materie eximia designari, 
qualia ἔργα χειμευτὰ sunt, el stemmata, et auro 
atque gemmis facta omnia, at illa terminatio μού: 
xia male me habet, neque exputo, unde veniat. 

10) In cingulis, ut viri, sio. femine quoque 
Or;entales maximum exercent luxum adbuc hodie, 


1087 


CONSTAN'TINI PORPHYROGENITI 


1088 


sita opera pretiosa smaltita et corone, ut vicissim A να καὶ τὰ ἑναποχείμενα dv τῷ φύλαχι. Ἰστέον, ὅτι 


unum alterum exciperet, opus aureum, tum co- 
rona, tum rursus opus smaltitum, et sic porro. At 
in fornice orientale suspensa nulla erant opera 
chymice picta, sed infulis tantum erat exornatus. E 
septem reliquis camaris vel fornicibus chrysotricli. 


εἰς τὸ μέσον πολυκάνδηλον τοῦ χρωσοτριχλίνου ἔχρε- 
µάσθησαν τὰ δύο αὐγουστιαχὰ στηθοκαράκαλα (11) 
καὶ αἱ δύο διακοπταὶ (12), µία ἡ νυμφικὴ καὶ ἑτέρα 
ἡ ἐν τῷ φύλακι ἀποχειμένη, καὶ τὰ δύο αὖγουστια 
xX κατασειστὰ (13) xal τὰ δύο αὐγουστιαχκὰ πνικτά 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Turce ei Arabes vocem hane a Grecis retinue- 
runt, sunnar appellantes latum cingulum, quod 
Christiani utriusque sexus super ventre gerunt. 
Nam quod Muhammedani gerunt, est Uschach. 
Peraptus est locus Teixeire in libro Hispanico de 
regibus Persis p: 25-28, ubi multis de cingulis 
Orientalium disputat ; unde hec decerpere juvat : 
Siempre en la Persia, fueron las cinturas sennal de 
honra y dignidad ; y au» oy lo son, y segun la mate- 
ria y obra, dellus se conosce, qual es de mas o 
menos preeminencia, — porque mas noble es la de 
oro, menos la de plata ; mas la guarnecida con cier- 


tas piedras, y menos la de menos hechura : de suerie B στῆρας appellant et χρεµαστάρια. Achmet 


que segun cada qual Liene et lugar en palacio, ansy- 
trahe ia cintura. 

(11) Verti cuculli pectorales, sed malim cappe 
vel paenule pectorales. Nam cuculli pectori non 
conveniunt. Caracalle sunt vestes villosa talares; 
quare autem στῆθος ingrediatur hano compositio- 
nem, non exputo. Nam sane caracalla nulla erat, 
quae cum trunco corporis pectus quoque simul non 
velaret. 

(12) Vocem banc cl. Antecessor meus p. 172 
per ezxcisas vcstes reddidit, respiciens procul 
dubio ad vestes fissas vel scissas, que per certa 
intervalla fissuras et hiatus amplos habebant arte 
factos, presertim in manicis et femoralibus, quales 
vestes in usu Latinis erant evo medio et adhuc se- 
culo XVI., ut ejus superslites picture testantur. 
Vestes has cultellatas,id est cultello sectas, et fracti- 
latas appellabant : vid. Du Cangium his verb. et, 
ut idem vult, quoque /repatas, nisi potius frepal 
fuerint contorte, contortiliate, rugatea, & twrapp, 
Anglico verbo, quod /orquere notat. Franci veteres 
copées, id est coup£es, appellabant, ut e loco Assi- 
sarum Hierosolymit. patet, quem Du Cange v. Epi- 
decen citat. Non itaque negavero, δικοπτὰς vestes 
excisas vel fissas significare posse. Quominus ta men 
hano interpretandi rationem sequerer, effecit hoc, 
quod nullo in monumento Byzantine antiquitatis 
vestitum sic excisum usquam hactenus conspexe- 
rim. Ergo malui radiata reddere. Κοπήν esse ra- 
diaturam vel s'riaturam panni, supra p. 270 
demonstravi. Et quidem dupliei modo potuerunt 
panni tales διακοπτοί, secli, fuisse, virgis vel 
deorsum parallele decurrentibus, aut sese decus- 
santibus ; cancellatas tales vestes appellabant eo 
&vo. Charta vetus apud Du Cangium v- Apopia- 
cius memorst vela apoplattia coccoprasina cancel- 
lata, id est serica coccineis et prasinis virgis sese 


decussantibus, et epistola Basilit Macedonis ad Had- ἢ 


rian, 1I. Pontific. esophorín dicitrinum cancellatum. 
Vestes has utroutro modo sectas, sive parallelis, 
sive decussatis virgis, ἐντετμημένας appellabant 
veteres. Sophro apud Atheneum p. 48 στρου- 
θωτὰ ἑλίγματα ἐντετμημένα habet (non évteti- 
µηµένα, ut vulgares editiones preferunt), fascias 
aviculis intextiis et radiis sectas. 

(13) Fuerunt, mea quidem sententia, fila mar- 
garitarum, qui: in nummis Byzantinis aliisque ima- 
ginibus conspiciuntur ab auribus Augustorum Au- 

ustarumque dependere, ἀπὸ τοῦ σεζειν, 8 quassa- 
lione, jactatione, nutando, oscillando, sic ἀἱοία. 
Omne laxe pendens, ut impelli et oscillare possit, 
est σειρά et σε:στὀν. Anonymus de templo Β. 8o- 
phie p. 258: 'O σταυρὸς τοῦ ἄμθωνος ἔστενε (pen- 
debat) χρυσίου λίτρας β’, εἶχε δὲ xai σειστὰ xai 


λυχνίτας σὺν µαργαρίτων ἀπιδωτῶν, habebal ex se 
dependentes catenulas lychnos suslinentes cum mar - 
garitis pyrorum similibus. Recte catenulas vertit 
ibi interpres, quidquid Du Cange (il. Gr. p. 1345. 
en contradicat. Σειρά apud Theophanem anno Mau- 
ricii 7, p. 207, est dependens de camelaucio la- 
cinia (eine Troddel, ein Zipffel). Idem quod σειστά 
sunt quoque σεῖα ; vid. Goar. ad Codin. p. 47 
et Ou Cangium v. Zeta. Latini medio svo pendentes 
appellabant ; vid. Du Cangium h. v. et Salmas. ad 
ll. Aug. t. I, 23, unde etiam Gallicum pendant 
d'oreilles item plectas et flectas. Greci quoque χρεµα- 
nei- 
rocr. c. 248 : 'Exv ἴἵδῃ τις βασιλεὺς, ὅτι τὰ ἐνώτια, 
ftot χΧρεµαστάρια τοῦ στέμματος αὐτοῦ ἀπεκόπτ, 
τὸ βασίλειον αὐτοῦ ὁλιγόχοσμον καὶ ὁλιγοχρόνιον 
ἔστα' : vid. Du Cange v. Οἱαπιαδίαγίέ, item χαλαν- 
δάρια, unde Latinorum calendaria : Tertull. de ha- 
bitu mulierum : Saltus et insulas tenera cervix fert, 
graciles aurium cules calendarium expendunt, ἀπὸ 
τοῦ y2)2v. Anna Comnena ὁρμαθούς appellat et sic 
describit : Ἑκατέρωθεν Υὰρ τῶν χροτάφω, ὁρμαθοὶ 
τινες ἀπαιωροῦνται δ.ὰ µαργάρων xal λίθων καί 
τὰς παρειὰς ἐπιξέουσι. Καὶ ἔστι τοῦτο ἔξῃρημένον 
τι χρῆμα τοῖς βασιλεύουσι στολῆς. Inaures et dex- 
trocheria regum insignia esse monstrat Du Cange 
v. Dexirocherium. Heraclius apud Nicephor. Patr. 
CPtanum Breviar. p. 47. : Ὃν περιέχειτο στέφανον 
τῆς κεφαλῆς λαθὼν tü tou Τούρχου xepaÀn πε- 
(έθετο [de principe Turcorum circa Colchidem 
oquitur, quicum amicitiam contrahebat Heraclius], 


Qj συµποσιάσας τε αὐτῷ, πάντα τὰ tiq ὑπηρεσίαν τοῦ 


συµποσίου σκεύη ἅμα καὶ στολὴν βασιλικὴν, καὶ 
ἐνωτίοις ix μµαργάρων χεκοσμημένοις δωρεῖται αὖ- 
τὸν, ὡσαύτως δὲ xai τοὺς περὶ αὐτὸν ἄρχοντας τοῖς 
ὁμοίοις Ἑνωτίοις ἑκόσμει. Imagines tatum xzta- 
σειστῶν videre est in nummis quibus apud Du 
Cangium in Famil. Byz. persepe, ut p. 67. v. 2. 
pag. 92 . v. 3. p. 07, 136, 152 et alibi, in aliis au- 
tem monumentis apud Alemann, ad Procop. p. 47. 
et Bandur. T. II p. 633. in imagine Helene crucem 
invenientis, et apud Montfaucon. t. III Ant. Ex- 
plic. tab. 26, que exhibet reginam quamdam Fran- 
cie, ut puto, cum fllis margaritarum tam ex inau- 
ribus, quam 6 pallio dependentibus. Ut autem 
recentiores Greci χατατειστά, deorsum velat .oscil- 
lantía vel lazata, appellant plexus hos humeros aut 
scapulas flagellantes sive crinium puroram, sive 
margaritarum purarum, sive amborum in se gem- 
misque implicitorum, ita veteres Greci eosdem ἐπί- 
σειστα vocabant, et qui ea gererent ἐπισείστους. 
Hinc a Polluce in personis comicis appellantur ἐπί- 
σειστος et ἐπίσειστος δεύτερος. Antequam hinc dis- 
cedam, exponendum mihi est, quid sit σειροµά- 
στης. Appellant sic Graeci hastam longam teretem ; 
omne recte porrectum, teres, longum, nutans, 
oscillans Grecis est σειρά, ut. Ár&bibus Salab et 
Sabil. Et ut Arabes hastas cum funibus comparant, 
ita quoque Greci hastam σειροµάστην et. σαλίθαν 
appellaruat, similitudine et ipsa voce ab Arabibus 
—ranssumpta. Codinus Offio. IV, 40: Φέρει οὗτος 
ἀπὸ τοῦ ἀριστεροῦ µέρους τῆς ζώνης αὐτοῦ σειρο- 
άστην, ὃν χοινῶς χαλοῦαι σαλίθαν. Erit forle, vo- 
ente Deo, locus hac de voce plura dicendi ad An- 
thologie inedite, quam paro, editionem, αὈἱ ad 
carmen Jensianum 23 : Στᾶλαι xa! σειρῖνες dpal, 
ubi σειρῆνας esse aut corollas dependentes, aot 





1089 


ΡΕ CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΠΝΑ LIB. II. 


1090 


pix (14): ἓν δὲ τῷ µεγάλῳ κοσµήτῃ (15) τοῦ αὐτοῦ A nii dependebant argentea polycandela ab argenteis 


χρυσοτρικλίνου elg τοὺς ἐκεῖσε δαυγίτας (16) ἔκρε- 
µάσθησαν μινσούρια xa μεσοσκούτελλα (17) ἀργυρᾶ 
μεγάλα ἀνάγλυφα (18) ἐκ τῶν ἐναποκειμένων ἐν τῷ 
βεστιαρίῳ τοῦ Καριανοῦ. "Ανωθεν δὲ εἰς τὰς tz φωτ- 
αγωγούς καµάρας τοῦ τρούλλου τοῦ αὐτοῦ χρυσο- 
τρικλίνου ἐκρεμάσθισαν τὰ μικρὰ σκουτέλλια τῶν 
προειρηµένων µινσουρίων καὶ μεσοσκουτέλλων κατὰ 
Χαμάραν Q'. xal αὐτὰ ὄντα ἀνάγλυφα. 


catenis e templo Sanctissime Deipare Phari pe- 
tita : in concha orientale vero suspensa erant loco 
triuimn polycandelorum tres infule ; in medio qui- 
dem Prasine factionis concolor e Sanctis Apostolis 
cum superstante cruce et columba ; ad ejus autem 
dextram pendebat infula Veneti populi coloris e 
Sancta Deipara Phari, cum cruce et columba; ad 
ejus tandem sinistram infula Veneta ex ede sanoti 


et magni martyris Demetrii cum oruce et columba. Tres h: infule confectae fuerunt jussu Constantini 
Christum amantis Domini. [n quatuor meditulliis seu mediis loculis vel tabulatis media turris pen- 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


prandeas dicam. Videtur mos ille elenchos aut pen- 
dulos cremasleresve tales gerendi ex Oriente venis- 
8e. Certe reges et magnates Persarumeos gesta- 
bant. Ita narrat auctor libri Arabici RiyAán elabáb 
inscripti et rebus historiisque scitis referti, in de- 
scriptione prelii, quod Arabibus iaum dhy qdr ap- 


Banduri dedit ἀργά, meliusMeursiusdpyopda, neuter 
recte vertit. 

(17) Non a µέσος, sed a µέσα, hoc esi µένσα, 
repedendum est hoc. vocabulum. Medio evo haud 
pauci mesa pro mensa elferebant εἰ mesis pro 
mensis. Atto I5piscopus (Apud Du Cangium v. Con- 


pellatur, eum, qui Persicum imperatorem occidit, Ὦ fertum) vocat commessalia, que Isidorus Mercator 


cepisse vestem ejus. sericam auro piciam et utrumque 
tremasterem et armillus ejus. Nam eum fuisse orna- 
lum imperatorum Persicorum. » Quod idem Bris- 
sonius quoque in libro De regno Persarum ex au- 
ctoribus Grecis demonstravit. 


(14) Conjicio idem fuisse, quod hodie dicimus 
Schnierbruste, strictoria mamellarum, sive jam 
eacosiis balenarumrigidata, sivealio modo compa- 
rata fuerint. 


(15) Videtur triclinium aut sala fuisse, in qua 
aut ornarentur, pararentur auguste (Paratortum 
appellant Latini sequiores), aut in qua 6 κόσμος, 
mundus, jocalia, gemmmze, imnargarile asservarentur; 
eoque idem fuit cum τῷ µαρναρίτῃ, cujus men- 
tionem facit Leo Grammat. p. 473. Si exercitia 
gymnastica medio &voin usu fuissent CPli, conji- 
cerei, τὸν χκοσµήτην fuisse palesiram, gymnasium. 
Sane edes Marix in GCosmedin apud ltomam, de 
qua Radevicus in Vita Friderici I, 17 et 22. et Keis- 
lerus Itinerar. p. 519, nihil aliud olim fuit, quam 
palestra, ut etiam alterum ejus nomen Schola 
Graca salis indicat. Juvenes Romani illuc a3 dis- 
cenda corporis exercitia juxta morem Graecum ibant 
(der griechische Fecht. und Tantxboden). Forte idem 
cum stadio Grecorum, quud memorat Capitolinus 
in Antonino Pio c. 8. ]ta enim ibi leg., non Graz- 
costadium, ul vulgo editur. Posteriora secula pari- 
turium appellabant.  Descript. regionum urbis, 
edit. Mabillonii : 4 porta Flaminea usque paritu- 
rium, id est paralorium, quod natum e sinistra 
acceptione verbi κοσμεῖν, quod hio aliud, quam 
ornare, parare notat χοσμεῖν. Grecis idem est atque 
ἀσκεῖν, γυμνάζειν. Hinc jungit Arrian. dissert. 
Epict. sepe ὁπλίσαι καὶ κοσμῆσαι, vid. p. 304, 305 
et 310, ubi Alexandrum M. ait fuisse τάξαι xai ὁπλί- 
σαι xai χοσμῆσαι δαηµονέστατον, scientissimum ordi- 
nandi mililis in. aciem et. armandi εί exercendi. 
Maximus Tyrius serm.22. p. 222. ed. Heins. : T0 δὲ 
οἱ Kprj:tc; o9 σοι δοκοῦσιν ὑπὸ βασιλεῖ τῷ Μίνφ 
κοσμηθέντες καλῶς, non tantum pulchris legibus in- 
$iructz? sed etiam cursu, jaculo, arcu aliisque exer- 
citiis probe exercitii ἁγασθεντες τῆς ἀρετῆς διδάσκα- 
λον αὐτῷ ἐπιφημίσαι τὸν Ala ; In Gracis gmnasiis 
magister exercitiorum erat ὁ χοσµύτης. Vid. Cora. 
Fast. Attic. T. I. Hinc intelligas et emendes illud 
Antagore apud Diogenem Laertium p, 24 : καθαρὸς 
βίοτος σοφίας ἐπὶ θεῖον ἐκόσμει ἀγῶνα (non alàva), 
pura vita exercebat. ad. divinum sapientie οεγία- 
men. » 


(16) Quid hoc sit, non capio. An διαυγίτας, 
fenestras ? liluc certe respexi in versione. Melius 
hunc non succurrit. Ad sequentia conferri potest 
Conslantini de Thematibus locus p. 4. Α, ubi male 


commensalia. Pesa pro pensa, pensalione, et pe- 
sare pro pensare, ponderare. [tsque omittebant n 
ubi non debebant, et contra prseter rem et necessi- 
tatem inferciebant, ut in proxime precedente voce 

ὡσούρια pro missoria, que sic dicta, quod in 
ilis missus inferrentur. Joannes Episcopus Citri 
p. 330. Juris Greco-Romani non male observat, 
vocem µίνσον, missum, significare κατὰ τὴν 
Ἰταλικὴν γλῶσσαν τὸ πεπραγματευμένον τοῖς ὀψο- 
ποιοῖς ἐδεστόν. . 

(18) Verti interdum levata opera. Sie enim 
celata in figuras exslantes appellabant Letini, 
Monast. Anglio. t. III. p. 310 : Unum vas argenteum 
ad aquam benedictionis cum opere levato de imagi- 
nibus et interlaqueato de vineis, id est in quo pam- 
pini discurrentes distinguerent imagines protube- 
rantes. Appellabantquoque in/errasilia, quia spatia 
inter imagines rasa, abrasa essent, quamvis non 
negem, interrasile etiam 6896 perforatum et iralu- 
cens, ut patet e loco auctoris incerti (apud Du Can- 
gium v. [nterrasilis) de Theodorico : Laminam au- 
ream jussit interrasilem fieri, quatuor litteras LEGI 
[sic leg., non Regis, ut. editur) habentem. Missoria 
ances et reliquus apparatus convivalis veterum 
solebat levato sculptusopere esse. Hincait Sidonius 
Appollinar. |. ix : 


Geruli (nempe ferculorum] caput plicantes. 
Anuglyphico metallo. 

Epulas superbiores. 

Humeris gestaut onustis. 


Vid. que Salmas. ad t. I[ Script. Hist. Aug. 
p. 401, ad boletar halieuticum notat. Effigiem talis 
boletaris aut saltem disci halieutici, seu piscatorum 
pisces hamo extrahentium imaginibus distincti 
videre est. apud Ciampini, t. 11, Monum. Veter. 
tab. I. Scyphi anaglyphi elegans et nota est descri- 
ptio initio Theocriti, quam comparare licet cum 
illis chartae veteris (apud Du Cangium v. Crucibo- 
lum) : Scyphum meum deauralum et per tolam par- 
tem exteriorem vinitoribus ad dracones pugnantibus 
ceelatum. Hinc intelligatur, quid sit thuribulum de 
opere pinonato apud Du Cangium v. Ptnonatus, 
nempe cum figuris pinearum seu strobilorum 1n- 
celatis. Item quid opus scapolatum apud eosdem 
h. v. ubi locum hunc citat : Caliz. argenteus deau- 
ralus cum pede cocleato et scapolato οἱ pineato, id 
est in quo cochlez et scapule seu ovicule et pinee 
geu strobii essent oxlate. Appellabant avo medio 
talia opera quoque gravellata, quod hodie gravé 
dicunt Francogalli, Histor. Episcop. Antisidor. 
(apud Du Cangium v. Missorium) : Dedit, misso- 
rium anacteum gravellautum, ubi Du Cange non 
audiendus est. 


1091 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 1092 


tapyrgii seu structure quinque scrinia habentis, et in anteriore meditullio anterioris scrinli et ante- 
rioribus meditulliis dextre sinistreque turris seu scrinii pendebant varia ergomucia e templo sancti 
magni martyris Demetrii, et alia e phylace deprompta. Et ligneis paxillis e parietibus pentapyrgii 
eminentibus dependebant alligata sponsalia zonaría, gemmis et margaritis distincta, e phylace de. 
prompta. E medio polycandelo chrysotriclinii dependebant duo augustiaca stethocaracala seu cara- 
calle aut cuculli peclorales et dus diacoplz seu vestes radiate, una sponsalis, altera in phylace 
deposita, et duo augusliaca oataseista [seu fila margaritarum, qualia solent ex utroque capitis la- 
tere in humeros dependere], et duo augustiaca pnictaria [seu mamellarum strictoriaJ. In magno 
cosmeta [vel paratorio] ejusdem chrysotriclinii e fenestris dependebant missoria et scutelle mensa- 
les, argentee magne anaglyphee vestiario Cariani deprompte. Superius e sedecim fornicibus fene- 
giratis trulli vel cupole chrysotriclinii pendebant minores scutell ad illa modo memorata missoria 
et mensales scutellas pertinentes, etiam ipse anaglyphe seu figuris exstantibus protuberantes, in 


singulis fornicibus septene. 


487 De ipsa receptione ejusque formalitalibus. — A 


Domino e palatio egresso et in metatorium ma- 
gni triclinii magnaure ingresso, significabatur Sa- 
' racenis, ut adessent et coram domino corupare- 
rent. Amici ergo Saraceni, egressi e chryseone 
[suo hospitio] primum per cochleam, que veraus 
augustiacum stabulum spectat, descendebant, et 
fornicem, qui Anetha dicitur ; inde transmisso 88- 
cro Puteo, descendebant extra cancellos chalces ex 
equis, et transmissis chalce, triclinio scholarum 
atque tribunali, versi ad dextram, considebant in 
fornice, qui ibi est (erat enim blatteis circum- 
amictus et septo cinctus), donec imperator adesset 
in triclinium exceptionis cum omnibus illi actui 
necessariis. Quo tempore imperator e palatio ve- 
niens in metatorium magnaure intrabat, inciple- 
bant psalte seu cantores cum popularibus carmina 
basilicia seu imperialia et imperatorum canendis 
laudibus dicata canere. [Imperator autem, amictus 
octangulari tunica magnaque candida infula, ascen- 
debat in thronum Salomoneum, et residebat in eo. 
Quo facto, polychronium omnes acclamabant, psal- 
teque tam apostolite, quam hagiosophite, incipie- 
bant basiliciu canere: et introducebantur vela 
scundum ritum consuetum, et posiremi tandem 
amici Saraceni, prehensi & catepano basilicorum et 
comite stabuli. Hi duo, catepanus el comcs, gesta- 


Πεοί τῆς δοχῆς. 

Τοῦ βασιλέως ἀπὸ τοῦ παλατίου ἐξελθόντος xal 
ἐν τῷ µητατωρίῳ τοῦ μεγάλου τριχλίνου τὴς μαν- 
ναύρας εἰσελθέντος, ἐδηλώθησαν ol Σαρακηνοὶ τοῦ 
ἐχθεῖν καὶ τὸν βασιλέα θεάσασθχι. Οἱ δὲ αὐτοὶ φίλοι 
Σαρακηνοὶ τὸν χρυσιῶνα (19) ἐξελθόντες, κατήλθὀν 
τὸν κοχλιὰν ὡς πρὸ» τὸν αὐγουστιαχὸν στᾶθλον καὶ 
τὴν χαμέραν τὴν λεγομένην τὸν ᾿Ανηθᾶν, xal ἀπὸ 
τῶν ἐκεῖσε διῆλθον διὰ τοῦ ᾽Αγίου Φρέατος, καὶ ἔξω- 
θεν τοῦ καγκέλλου τῆς χαλκῆς τῶν ἵππων ἁποθάν- 
τες διῆλθον διά τε τῆς χαλκῆς καὶ τοῦ τρικλίνου τῶν 
σχυκῶν καὶ τοῦ τριθουναλίου, καὶ ἐκνεύσαντες δε- 
ξιὸν (τὸ ἐκεῖσε γὰρ φουρνικὸν διὰ βλαττίων ἵν 
ἐξωπλισμένον καὶ περιπεφραγμένον), ἐκαθέσθησαν 
ἐχεῖσε, ἕως ἂν συνέφθασεν ὁ βασιλεὺς xal πάντα τὰ 
τῆς δοχῆς. ἸἹστέον, ὅτι, τοῦ βασιλέως ἀπὸ τοῦ παλα- 
τίου ἑλθόντος εἰς τὸ μητατώριον τῆς μανναύρας 
καὶ εἰσελθόντος ἐχεῖσε, ἤ2ξαντο οἱ ψάλται μετὰ τῶν 
δημοτῶν ἄδειν τὰ βασιλίχια. Ἰστίον, ὅτι ὁ βασιλεὺς 
περιθαλλόµενος τὸ ὀχτάγωνον Ὑλανίδιον (20) καὶ τὸ 
μέγα λευκὸν στέµµα, ἀνῆλθεν iv τῷ Σολομωντείῳ 
θρόνῳ, καὶ ἐκαθέσθη. Καὶ μετὰ τὸ γαθεσθῆναι πάν- 
τες ἐπηύξαντο πολυχρόνιον, Οἱ δὲ ψάλται, oi τε 
ἀποστολῖται καὶ οἱ ἁγιοσοφῖται, ἤρξαντη ἄδειν τὰ 
βασιλίχια, καὶ εἰσήχθησαν κατὰ τὸν εἰωθότα τύπον 
τὰ βῆλα, καὶ τελευταῖεν οἱ φίλοι Σαρακηνοὶ χρατού- 
µενοι παρά τε τοῦ χατεπάνω τῶν βασιλικῶν καὶ τοῦ 


JOAN. όλα REISKII COMMENTARIUS. 


(19) Soribitur χρυσὼν, χρυσεών et χρυσιών, 
Credidi aliquando Chrysonem fuisse forum, in 
quo essent officine auroclavariorum, in quibus 
panni pretiosissimi, frisiati auro et argento pro- 
starent. Quo me induxit Theophanes p. 395, 
sic narruns : ἀνήγθη καὶ µέρος τοῦ βασιλικοῦ ἐργο- 
οσίου τῶν Ὑρυσοκλαθαρίων κατὰ τὸν χουσεώνα, 
conflagravit pars fabrice imperialis auroclavario- 
rum in Chryaeone. » Posset omnino, quo dixi, inde 
colligi, sed potest etiam hoo, in Chryseone noa 
solas officinas pannoruin sericorum ditissimorum, 
sed etiam alia peragenda fuisse. Satis igitur clare 
signifleat Nicetas Chrysonem fuisse non unum, 
sed plures, et omnes grandes edes, in quibus au- 
rum et argentum aut in fiscum imperialem quo- 
cunque nomine inferrentur, aut inde efferretur et 
expenderetur, la douane. Σµήνει ἔῴχεισαν µελισ- 
civ, &ail p. 31, ix πέτρας Ὑλαφυρῆς βομθηδὸν 
ἱπταμένων, oi οὐδὲν τῶν im" ἀγορᾶς εἱλουμένων δι- 
ενηνόχεισαν, ὅσοι τοὺς βασιλιχους χρυσῶνας εἶσήε- 
σαν ὁποιουδήτινος φιλοτιμήματος ἀπολαύσοντες, ὡς 
τοὺς περὶ ταῖς πύλαις συνθλίθεσθα. xal πράγματα 


παρέχειν xal λαμθάνειν ἁμοιθαδὸν, τοὺς μὲν ἔπει- 
γομένους εἰσιέναι, τοὺς δὲ τὴν ἔξοδον ἔπισπ Ρχοντας, 


(; Aparet ex bocloco, fuisse Chrysones domos, in 


quibus stipendia iis, quibus assignata essent. sol- 
verentur. Idem ex initio cap. 6.1. III. Manuelis 
Comneni apparet, ubiait : Δῶρα πολλὸ xal λαμπρὰ 

τῶν βασιλικῶν  xpucóvtov ὁ Σουλτάνος ἀπαρυσά- 
µενος... ὙΧαίΐρων ἔπανέζευξεν ἔμφορτος' item ος 
ejusdem p. 174: Tv τῶν ἀναλωμάτων τιμὴν 
οἷς τὸ πολλαπλάσιον ἐχέλευσε καταθέσθαι τοὺς ἐπὶ 
τῶν χρυσώνων τῶν βασιλικῶν: p. 278: Ὡς ἡ 
ἄνθη τῆς ὁπώρας πάλαι τοὺς  νάρχας ἐδουλαγώ- 
Υησεν, οὕτω xal τοῦ χρυσίου 4 πυρωπὸν τοὺς ἐπὶ 
τῶν βασιλείων χρυσώνων εἲς τὴν ἐκείνου τρυγὴν 
ἐφείλκυσεν. 

(28) Quomodo formatum hoc fuit ? Novi pallium 
quadratum regum Francorum, de quo Du Cange 
ad Joinvill. et supra dixi p. 271. An ergo ut 
illud scissum erat ad utrumque femur, et pre- 
terea inter crura ab antica et postica, ot quatuor 


flssuras et octo angulos haberet ? Sic sane quidem 
videtur. 


1093 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Il. 


1094 


κόμητος τοῦ στάθλου. ᾿Εφόρεσαν δὲ xal αὐτοὶ σπὲ- A bant et ipsi quoque specia, non sua quidem, at 


xut, οὐ τὰ ἑαυτῶν, ἀλλ᾽ ἕτερα χάλλιστα καὶ ἀναγ. 
.xaix (21), καὶ µανιάχια ἠμφιεσμένα ἀπὸ λίθων τι- 
µίων καὶ μαργαριτῶν μεγάλων. Οὐκ ἔστιν δὲ τόπος, 
βαρθάτον περιθάλλεσθαι τοιοῦτον µανιάκιον fj μετὰ 
μαργαριτῶν ἢ καὶ λίθων τιµίων, ἀλλὰ δι’ ἔνδειξιν 
καὶ µόνον τὸτε ὡρίσθησαν παρὰ Κωνσταντίνου τοῦ 
φιλοχρίστου δεσπότου [τοῦ ταῦτα περιθάλλεσθαι. Καὶ 
τῆς εἰωθυίας τάξεως τελεσθείσης, οἱ μὲν Σαρακηνοὶ 
ἐξελθόντες διῆλθον διὰ τοῦ ἀναδενδραδ[οῦ καὶ τοῦ 
τρικλίνου τῶν κανδιδάτων καὶ τοῦ τρικλίνου ἐν ᾧ τὸ 
καμ.ελαύκιον ἵσταται xai ol µάχγιστροι γίνονται, καὶ 
ἀπὸ τῶν ἔχεῖσε διὰ τοῦ ὀνόποδος καὶ τοῦ πδρτηκος 
τοῦ αὐγουστέως, ἤτοι τῆς χρυσῆς χειρὸς, εἰσῆλθον 
ἐν τῷ τρικλίνῳ τοῦ αὐγουστέως; xal ἐκαθέσθησαν 
ἐκεῖσε, ἕως οὗ εἰσῆλθεν ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ ῥΡαλατίῳ' 
μετὰ δὲ τὸ εἰσελθεῖν τὸν βασιλέα ἐν τῷ παλατίῳ 
προσεκλήθησαν μετὰ τινα ὥραν καὶ οἱ φίλοι Xapa- 
κηνοὶ ἀπὸ τοῦ αὐγουστέως xal διῆλθον διὰ τῶν ἕν- 
δοθεν διαθατικῶν τοῦ αὐγουστέως καὶ τῆς ἀφψίδος 
εἰς τὸν ἱππόδρομον, καὶ ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε διῆλθον µέ- 
χρι τῶν σκυλῶν, xal εἰσελθόντες ἐκαθέσθησαν ἐν τῷ 
δυτιγῷ µέρει τοῦ ουστινιανοῦ τρικλίνου ἐν τοῖς 
ἐχεῖσε σχαµνίοις. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἀπεστάλη αὐτοῖς 
παρὰ τοῦ βασιλέως διὰ κοιτωνίτου ἱμάτια ἐῤῥαμ- 
μένα καὶ λοιπὰ ἀλλάξιμα αὐτῶν. Ἰστέον, ὅτι ἕστη- 
σαν ἔνθεν κἀκεῖθεν, ἤγουν δεξιᾷ καὶ ἀριστερῇ, τὰ 
χρυσᾶ Ῥωμαῖα σκῆπτρα καὶ φτὰ πτυχία καὶ τὰ 
ἕτερα χρυσᾶ σχῆπτρα, δηλονότι ὑπὸ τῶν κανδιδάτων 
κρατούµενα, φορούντων σκαραµάγγια xal τὰ Ίδια 
κανδἰδατίχια. Διήρχεσαν δὲ δι ὅλου τοῦ χλητω- 
βίου (29) ἱστάμενα. ἸἹστέου, ὅτι ἐν τῷ κλητωρίῳ οἱ 
µάγιστροι ἑἐφόρεσαν τὰ ἑαυτῶν µαγιστράτα στιχά- 
ρια xal βαλτίδια καὶ χλανίδια κατὰ τὸν τύπου τοῦ 
Πάσχα. 'O δὲ παρακοιµώμενος 1€ ἐφόρεσεν σπἔχιον, 
ὁμοίως xal ὁ λογεβέτης «al οἱ λοιποὶ πἀτρίχιοι ἐφό- 


alia multo pulcherrima et pretiosa, et torques di- 
stinctos lapidibus pretiosis, et unionibus prime 
magnitudinis. Talem torquem, sive gemmis, sive 
margaritis distinctum, moris non est, ut barbatus 
gestet, sed tunc tantummodo, ut eum in solemni 
pompa ostentationis gratia gestarent, jussi fuerunt, 
ab amante Christi domino Constantino. Peracta 
secundum consuetos ritus exceptione, exibant Sa- 
raceni, et transibant per viridarium et triclinium 
candidatorum et triclinium illud, in quo camelau- 
cium stat magistrique creantur; inde per onopo- 
dem, et porticum augusteonis sive auream manum, 
tandem intrabaut in triclinium augusteonis, in quo 
desidebant, donec revertisset imperator in pala- 
tium. Aliquanto post reditum imperatoris in pala- 
tium arcessebantur amici Saraceni 838 ex augu- 
8teone. Transibant tunc per interiores porticus au- 
gusteonis et per apsidem in circum usque ad 
βογία ; ubi ingressi desidebant in occidentali plaga 
triclinii Justinianei in scamnis ibi stantibus. Illuc 
ipsis mittebantur ab imperatore per cotonitam 
vestes jam consute et indutui habiles, aliaque pro 
ipsis mutatoria [tela non consute; et sic invita- 
bantur ad coepulandum imperatori). Stabant (in 
cleterio seu triclinio convivali] ab utraque parte, 
dextra sinistraque, aurea Romana sceptra seu 
vexilla et ptychia [vel signa Fortune] et reliqua 
aurea sceptra, que candidati tenebant,scaramangiis 
propriisque suis candidaticiis induti. Hec sceptra 
cum suis sceptrigeris per totum triclinium ab uno 
termino ad alterum usque pertinebant. [n eo con- 
vivio gestabant magistri sua magistrata seu magi- 
sterialia strictoria, et balteos et tunicas, ut mos. 
est illos per festum Paschatis gestare. Paracemo- 
menus seu accubitor et logothetes et reliqui patri- 


VARLE  LECTIONES. 


16 παραχυμώμενος cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(21) Pretiosa. Greci aliquando recentiores vet 
xato; pro pretioso usurpant. Ita Palladius in H. 
Laus: 'Hv εν νεότητι αὐτοῦ λιθουργὸς (gemmarum 
sculptor), 8v λέγουσι καθιδάριον (cavatorem, cte- 
Jatorem, ut Salmasius vult, a cavando), xai ἀπελθὼν 
λέγει αὐτῇ' Λίθοι ἀναγκαῖοι, σµάραγδοι xal ῥάχιν- 
θοι ἐμτεπτώκασί pot, obtigerent, occurrerunt, mihi 
lapides necessarii ; id est. pretiosi. Epiphanius de 
Lapidibus pretiosis : "Oe γὰρ εὑρίσχεται ὁ λίθος 
βαθὶ 


ut Canterus recte ibi vertit. Unde Latini quoque, 
quos quis caros haberet, necessarios dixerunl una 
cum Grecis. Polybius l. II: Πάσας ἐξελέγχουσι τὰς 
αφετέρας ἐλπίδας πρότερον fj παραχωρῆσαί τινος τῶν 
ἀναγχαίων. Reperio apud Du Cangium v. Απας, 
missorium anacleum, bacconicam [Beeken, bassin, 
pelvim] anacteam, scutellam anacteam. Posset ergo 
in mentem alicui venire, ananceam debere legi, 
id est pretiosam. Sed recte habet anacteam, quas 


oc[id est βαθύτερος, ὀξύτερος, υἱρίάίογ, arden- J) dicas dominicam vel regíam, imperialem. Latini 


tior, saturatior] τῇ χροιᾷ, τοσούτῳ ἀναγχαιότερός 
ἔστι τῶν ἄλλων. Ambo locos debeo Salmaasio, illum 
notis ad Scriptor. Hist. Aug. t. II, p. 730, hunc 
notis ed Tertulliani Pallium p. 136. Habet idem 
alios in addendis p. 449. Veteres Glosse : Βεστιά- 
prov nep Ῥωμαίοις τόπος, ἔνθα ἡ ἀναγχαία ἀπό- 
χειτχι ἐσθής. Manavit heo notio pretiositatis ex eo, 
quod ἀναγκαῖος veteribus charum, jucundum, utile 
signiflcaret, vid. 'Theophan. p. 126 370 403. 
Apud Procop. Anecdot. p. 18. Antonina que- 
dam appellatur Theodore τῇ βασιλίδι φιλτάτη 
καὶ ἀναγκαιοτάτη dv τοῖς μάλιστα τνχγάνουσα, 
amicissima el charissima, tam ut ea careri ne- 
quiverit. Aristides t. II, p. 174, τὰ &vevxato- 
τατα xal κάλλιστα, charissuma εί pulcherrima, 


medii evi anaz pro rege dicebant. Ut porro Greci 
pretiosa et proinde cara sibi ἀναγχαῖα appellabant, 
eoque titulo ex pretiosis metallis, auro, argento, 
gemmis et margaritis confecta comprehendebant, 
sio 8d eorum imitationem Latini sequiores illa 
ipsa jocalias res caras, quibus Jocetur, delettetur 
aliquis, 4, ἀθύρματα, παίγνια appellabant ; 
vid. Salmas. ad Solin. p. 190. Nostri majores 
Kleinodiía appellabant, hoo klein nzihige Dinge, res 
minutas necessarias, h. e. charas. 

(22) Potest κλητώριον pro triclinio, in quo con- 
vivatur, acoipi, et eo sensu bene habent Latina 
nostra : quod si tamen malis a κλητωρίου vulgari 
significatione non recedere, vertendum erit síabant 
per totum convivium. 


1096 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


eli gestabant specia. Amicis Saracenis ad sacram A pesav σπίχια. Τῶν δὲ φίλων Σαρακηνῶν συνεστιω- 


mensam assidentibus, canebant psalte, apostolitie 
quidem intra velum in camara vel fornice, qui ad 
sacruni coctonem spectat, hagiosophite autem intra 
velum in camara, qua& ad pantheum spectat, stan- 
tes. Canebant hi per totum convivium carmina in 
Jlaudem imperatoris, excepto quod, sub introitum, 
missuum seu ferculorum pausarent. Tunc enim s80- 
nabant organa flatilia. Finito convivio dominoque 
8 mensa relevato, antequam amici Saraceni e tri- 
clinio exirent, distribuebantur ipsis et eorum oco- 
mitatui munera imperialia per praefectum mense. 
Kt duo quidemn amici seu legati accipiebant in 
aureis gemmatis ecutellis, unugquisque pro portione 
sua quingentena milliaresia, reliqui autem. homi- 
nes seu comites et famuli ipsorum accipiebant in 
universum simul omnes ter mille. Egressi e coena- 
culo amici desidebant in Justiniani triclinio in ejus 
tractu orientali, qui ad hortum medium spectat, 


B 


μένῶν τοῖς δεσπόταις, ἔστησαν ol ψάλται ἀποστολτ- 
ται ἔσωθεν τοῦ βήλου εἰς τὴν καμάραν τὴν πρὸς τὸν 
βασιλικὸν κοιτῶνα οἱ δὲ ἁγιοσοφῖται ἔστησαν ἔσωθεν 
τοῦ βήλου ἐν τῇ χαµάρᾳ τῇ πρὸς τὸ πάνθεον, δι’ 
ὅλου (22) του κλητωρίου ἄδοντες βασιλίχια, µόνον εἷς 
τὰς εἰσόδους τῶν μινσῶν ἡρεμοῦντες διὰ τὸ τὰ ὄργανα 
αὐλεῖν. Ἱστέον, ὅτι μετὰ τὸ ἀναστῆναι τῆς τραπέζης 
τὸν βασιλέα πρὸ τοῦ ἐξελθεῖν τοὺς φίλους διὰ τοῦ 
τῆς τραπέζης ἐδόθησαν ἐν χρυσοῖς διαλίθοις σχου- 
τελλίοις (23), τοῖς μὲν 9υσὶ φίλοις ἀνὰ µιλιαρησίων 
πενταχοσίων, τοῖς δὲ λοιποῖς ἀνθρώποις αὐτῶν µι- 
λιαρήσια Υ΄ Ἐξελθόντες δὶ οἱ αὐτοὶ φίλοι ἔχαθ- 
ἐσθησαν ἐν τῷ Ἱουστινιανοῦ τρικλίνῳ ἐν τῷ &vaxo- 
λικῷ μέρει τῷ πρὸς τὸ µεσοχήπιον (24), ἐν τοῖς ἐχεῖ- 
σε σκάµνοις, καὶ ἀπέστειλεν αὐτοῖς ὁ βασιλεὺς διὰ 
κοιτωνίτου οἱνάνθια καὶ ῥοδοστάγματα, γάλαιά τε καὶ 
λοιπὰ µυριστικἀ. Καὶ διὰ τῶν προευτρεπισθέντων 
ἐκεῖσε ἀναγλύφων (25) χερνιθοξέστων νιψάµενοι καὶ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(22*) Traductus forte ille mos hino in aulas 
regum Persie fuit, de quorum inter convivia 
musica vivendi della Valle, Olearius et alii 
peregrinatores. Canebant autem musici impe- 
ratorum CPtanorum laudes eorum, ut noster ap- 
pellat βασιλίκια, pro more ietorum temporum, qui- 
us principes Europe, ad exemplum aule Byzan- 
tinz, nutrire solebunt immanem copiam mimarum, 
Bcurrarum, musicorum, quos omnes minislellos 
appellabant (unde nati les ménestreux et ménestriers) 
velut sequioris ordinis ministros, comilative feces, 
quorum munus eral principes non spectaculis 


densi p. 967, t. VI, Scr. Rer. ltal : Mediolanenses 
unam cuppam auream ct ex denariis plenam ipsi 
regi portaverunt, quatenus gratiam suam et bonam 
voluntatem recuperarent. Francorum reges olim, 
teste Du Cangio ad Joinvill. p. 88, quando largi- 
tiones vellent festis diebusinter proceres distribuere, 
aíTerri curabant in medium scyphos nummis ple- 
nos, unde sumebant, clamante preecone : Largesse, 
largesse. Ia. Cerimoniali Romano Cencii Camerarii 
|. 1I dicitur pontifici a Camerario argenteum scy- 
phum cum nummis preesentari. Angli in banapis 
offerebant munera annua seutributa sua. Est autem 


tantum ludicris oblectare, sed et eorum aures variis ( hanap. (a Nap, ein nap, aut id, quod nobis hodie 


avorum adeoque ipsorum principum laudibus non 
sine assentatione cum cantilenis et musicis instru- 
mentis demulcere. Verbis utor Du Cangii, cujus 
locus Gloss. Lat. v. ministelli conferri meretur, 
item nota ejus ad Joinvill. p. 161. Hagiosophitae 
autem ad hoc impurum genus hominum non perti- 
nent, et musica eorum non erat petulans, non vo- 
luptuosa, sed temperata et pene sacra, ut de- 
cel homines ecclesiasticos. Musicam thymelicam 
intemperantem,  flagitiosam — aversabatur aula 
CPtana. 

(23) Mos olim erat si quid nummorum alicui 
donare vellent, in scypho id aut in scutula por- 
rigendi. Vetustus ille mos est et Herodoto jam 
commemoratus eleganti illo loco III, 130 : Ἱποτύ- 
πτουσα ἑκάστη φιάλῃ τοῦ χρυσοῦ σὺν θήκτι ἐδωρέετο 
τὸ Δημοκήδεα, οὕτω δή τι δαψιλὲί δωρεῃ, ὡς τοὺς 
ἀποπίπτοντας ἀπὸ τῶν φιαλέων στατῆρας, elc. Olym- 
piodorus apud Photium p. 408, describens nuptias 
Athaulfi cui Placidia, sponss* ait a sponso donatos 
fuisse quinquaginta juvenes formosos. εὐειδεῖς, ἐν - 
δεδυµένους σηρικὴν ἐσθῆτα, φέροντος ἑκάστου ταῖς 
χερσὶν ἀνὰ δύο "C δίσκων, ὧν ὁ μὲν χρυσίου 
πλήρης, ὁ δὲ τιµίων λίθω,, μᾶλλον δὲ ἀτιμήτων, serica 
veste indutos, ferentes singulos bina scutula, quorum 
unum plenum erat auro, alierum lapidibus gstimabi- 
libus, imo vero inzslimabitibus (seu pretium omne 
excedentibus). Symmachus Ep. X, 28 : Merito vo- 
bis solemnes pateras cum quinis solidis, ut numini- 
bus integritatis, offerimus, quibus nec vester pudor, 
nec nosler census oneratur. De sirenis loquitur. 
Gualfaneus de Flamma apud Murator. Ant. Ital. t. 
II, p. 862, describens festivos ritus, quibus oliin 
Mediolani festum Epiphanias celebrabatur, inter 
alia ait : Sanclos tres reges coronatos aureis coro- 
nis, lenentes ín. manibus. scyphos aureos cum auro, 
thure et myrrha processisse. Morena in historia Lau- 


vox illa, Nap. notat, patera paulo profuadior, aut 
idem quod scyphus. Sane Francicus interpres Petri 
Crescentii |l. v, verba : Azerus optime convemit 
scyphis et paropsidibus εἰ incisoriis faciendis, sic 
vertit : est. trés bon pour [aire hanaps [scyphos], 
escuelles [(scutula| et plateaux ; cid. Du Cange v. Ha- 
nappus et Incisorium. Hinc factum est, ut manu- 
secula sculellze dicerentur ex ec, quod in scutellis 
porrigerentur, quemadmodum sportule enim di- 
cebantur a sportelis, in quibus offerebantur, 
Anastasius in Bonifacio II : Hic presbyteris scutellas 
de adeptis hareditatibus obtulit, id est ἆπαρ- 
46, particulas, gustus hereditatum, quas nactus 
uerat. 

(24) Medius hortus ideo dicitur, quod in ipso 
palatio interceptus et structuris undique septus es- 
set, ut ejus nihil conspici posset. 

(28) Recenseretur hic aliquot species olfactorise 


D et unguentarie. Ut hodie gestamus nobiscum py- 


xydes tabaci in pulverem comminuti, ita olim non 
in Oriente tantum, sed et in Occidente pyxides 
odoriferas secum ferebant. Agnellus Pontilic. Ra- 
venn. p. 155, describens magnum [uctum projece- 
ruRl a se malrons inaures, ait et annulos et dextralia 
el pereselidas, el monilia, et olfactoria, el acus, spe- 
cula, etc. Rolandinus Patavinus in Chronico l. I. ο. 
10, memorat inter alia, quibuscastrum honestatis sic 
dictum expugnari olim consuevit, etiam jactatas 
ampullas balsami. Vox οἰνάνθια posset quidem de 
illo vini genere sumi, quod medio evo claretum ap- 
pellabant. Id enim post epulas et secundum lotio- 
nem fuisse inter species seu dulcia ministratum, 
apparet ex Ordine Romano Gregorii X, 8 14, malo 
tamen de odoramento aut unguento accipere, cum 
ejusdem generis sint, que deinceps memorantur. 
Vid. ad p. 260. 


1091 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΙ LIB. Il. 


1098 


διὰ πολῦτίμων χειροµάκτων (26) απομαξάμενοι καὶ À in scamnis ibi positis. Illuc mittebat ipsis impera- 


τῶν µυριπνόων (27) xal εὐώδων σταγµάτων xal ἆλη- 
µατων ἀφθόνως ἐμπλησθεντες, πάλιν διὰ τοῦ λαυσια- 
κοῦ καὶ τοῦ ὡρολογίου καὶ τοῦ χρυσοτρικλίνου ἑξίε- 
σαν τὰς ἀνατολικὰς πύλας τοῦ Χρυσοτρικλίνου, καὶ 
διὰ τοῦ ἡλιακοῦ τοῦ Φάρου ἐξελθύντες, χα:ᾖλθον 
διὰ τοῦ ἡλιαχοῦ τῆς νέας xal τοῦ μεγάλου τρικλίνου 
ἷς τὸ τζυχανιστήριον ἐχεῖσε οὖν ἱππεύσαντες ἁπ- 
πλθον ἐν τῷ toi ἀπλήκτῳ, ῆτοι εἰς τὸν Ὑχρυσίωνα. 
Ἱστέον, ὅτι ἀνάγλυφα μινσούρια καὶ σκουτέλλια ἐν 
τῷ µεγάλῳ χοσµήτῃ τοῦ χρυσοτρικλίνου ἀχμὴν ἐκρὲ- 
µαντο, καὶ τὰ μικρὰ ἀνάγλυφα σκουτέλλια ἐν ταῖς 
φωταγωγοῖς ὙΥαµάραις τοῦ τρούλλου ἐκρέμαντοι 
Ἱστέον, ὃτι, ἡμερῶν διελθουσῶν οὐκ ὀλίγων, ἠτή- 
σαντο οἱ φίλοι Σαραγηνοὶ θεᾶσασθαι xal συντυχεῖν 
τὸν βασιλέα, xal ἐπεὶ ὁ χρυσοτρἰκλινος ἀπεγραμίσθη 
τῆς προῤῥηθείσης γραμμῆς (28) év τῷ ἁδιαλείπτῳ 
καὶ καθ) ἑκάστην Ἱσταμένῳ ἐν τῷ ἸΧχρυσοτρικλίνφ 
πυργίῳφ ἐχρεμάσθησαν, ἐν τοῖς τοῦ αὐτοῦ πυργίου 
µεσοχαρδίοις, τὰ τρία στέμματα" πρὸς ἀνατολὴν 
μὶν τὸ τῶν ᾽Αγιων ᾽Αποστόλων πράσινον στέµµα, 
δεξιᾷ δὲ τὸ τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου τοῦ Φάρου βὲ- 
νετον στέµµα, ἀριστερᾷ δὲ τὸ τοῦ ἁγίου µεγαλο- 
μάρτυρος Απημητρίου βένετον στέµµα μετὰ καὶ τῶν 
σταυρῶν αὐτῶν. Al δὲ τῶν τριῶν στεμµάτων τρεῖς 
περιστεραὶ (29) ἐκρεμάσθησαν ἐν τῷ πρὸς δύσιν 
µεσοχαρδίῳ τοῦ αὐτοῦ πυργίου, "EvOsv δὲ κἀχεῖσε 
τοῦ αὐτοῦ πυργίου ἕστησαν θρένοι δύο’ δεξιὰ μὲν 
πρὸς ἀνατολὴν ὁ τοῦ ᾽Δρκαδίου, iv. ᾧ ἐκαθέσθη Ῥω- 
μανὸς ὁ Πορφυρογέννητος καὶ θεόστεπτος βασιλεύς, 
εὐώνυμα δὲ ὁ τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου θρόνος. "Ev- 
θεν δὲ κἀχεῖθεν, ἦτοι δεξιὰ xal ἀριστερὰ τοῦ Έχρυσο- 
τρικλίνου, ἔστησαν ol λοιποὶ βασίλειοι θρόνοι xal τα 
δύο χρυσᾶ κραθάττια καὶ τὰ δύο ἄργυρᾶ ἱστοπόδια, 
ἐν οἷς xal τὸ δυτικὸν αἴρεται βῆλον' ἔστησαν δὲ 


tor per coetonitam cnanthia (genus unguenti est], 
et aquam rosarum etillaticiam et galías et alia uu- 
guenta et odoramenta. Postquam ibi in paratis 
levati operis pelvibus sese lavarant, οἱ pretiosis 
mantilibus manus absterserant atque siccaverant, 
unguentisque»t liquoribus suave spirantibus corpus 
probe delibutum habebant, exibant rursus per luu- 
siacum et horologium et chrysotriclinium, portam 
orientalem chrysotriclinii et solarium Phari, de 
scendebantque per solarium Nove ecolesie οἱ 
magni triclinii in tzucanisterium. Ibi conscendebant 
rursus in equos suos, el sic avehebantur in man- 
sionem suam, id est in chryseonem. 889 Tenen- 
dum adhuc, interrasilia missoria et scutellas susg- 
pensa tum fuisse in magno cosmeto chrysotrioli- 
nii : parve autem anaglyphee scuttella dependebant 
e fenestratis fornicibus trulli. Non paucis diebus 
post rogabant amici Saraceni denuo veniam videndi 
imperatorem eique colloquendi. Quandoquidem 
vero chrysotriclinium pictu cultuque illo, quem 
supra descripsimus, fuisset exutum, suspendeban- 
tur in turricula, que quotidie et nunquam non ibi 
Stat, ex ejus mediis tabulatis orientalibus tres in- 
fule, in medio stemma SS. Apostolorum viride ; 
&d ejus dextram venetum sanctissime Deiparae 
Phari ; et ad sinistram venetum stemma sanoti et 
magni martyris Demetrii. Habebant illa tria stem- 
mata suas totidem cruces ; at tres columbe ad ea 
pertinentes dependebant ex ejusdem turricule seu 
scrinii meditulliis occidentalibus. Ab utraque ejua. 
dem parte stabant throni duo, hino unus, versus 
orientem nempe, et a dextra thronus Arcadii, in 
quo Romanus Porphyrogenitus et a Deo coronatus 
imperator sedebat ;lillino autem & sinistra stabat 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(26) Membran. ἀνογλύφων οἱ l. m, χειροµάχ- 
των pro ἀναγλύφων et χειροµάκτρων; vid. ad p. 
267. Sic. ἀνυμένεν dicunt. hodierni pro ἀναμέ- 
νειν. (At quare toto libro nihil de cameis aeu gem- 
mis auaglyphis ecavatisve memoratur ? Credo, quia 
rudis illa bonarum artium etas non estimabat, ne- 
dum faceret tam subtilis οἱ doctae manus opera. 
Juvat hac occasione vocem cameo explicare, de 
cujus etymologia video disceptari. Est Greca, non 
Arabica vox Posset quidem ab Arabico gamah,punzit 
acuto ferro, repeti. Sed est, si verum volumus, a 
καμεῖον, fabrica. Sio appellant novi Greci et offi- 
cinam, in 

uidque fit, et subtiliter aliquid efflcere κάμµνειν 

icunt. Ex Addend. ) 

(27) De more veterum Grecorum unguentis fra- 
grantibus post epulas sese lavandi et imbuendi vid. 
Athen. p. 409 c. fin. 

(28) Τραμμὶλ est pictura, lineatura, ut dicebant 
medio 89ο, ut γραμμίξδειν, pingere Ίραμμστής 
pictor, in celebri loco Theopbanis p. 247. Hi 
tales sunt, quos Themistius p, 223, ποιχίλ- 
λοντας appellat, qui parietes sedium ab extus 
dealbant aut calcario inorustant opere, intus autem 
pingunt coloribus et figuris, item qui opere tesse- 
ato vel musivo ἐδάφη ἄνθινα efflciebapt, de qui- 
bus vid. Salmas. ad Script. Hist. Aug. t. II. p. 
550 et 710, ubi ait, eos dealbatores, coloratores 
et ἱνδικοπλάστας dictos, quod indigo vel glasto 


Ῥλτκοι. Gs. CXII. 


parietes inficerent. Pingebant quoque in luctu 
arietes nigro colore; vid, Du Cange Gl. lat. v. 
itra. 8unt quoque γραμµισταί, qui non tantum 
in parietibus, ligno, linteis coloribus et penicillo 
rerum imagines, sed etiam in arboribus forcipe 
resectis exprimebant, Sic supra p. 331 habe- 
bamus γραμμίζειν ἀπὸ δαφνῶν σταυρία καὶ στε- 
qvi, lauris in crucium formam sectis et in serta 
contortis pingere et exornare triclinia, deambula- 
ora, etc. 

(29) Paulo superius mentem meam de columbis 
infularumexposui,fuisse nempe figurascolumbarum 


qua pretiosum, artificiosum, rarum [) crucibus quibus ornati erant infularumn vertices, 


impositas. [nflixene fuerint et immobiliter lis inhe- 
serint, ibi dubitabam. Hoc e loco apparet, columbas 
has demi ab infulis potuisse. Fueruntne ergo cru- 
cibus ope cochlearum adaptatee ? An potius fuerunt 
infularum capsule? Certe solebant medio evo 
capsulas pro rebus sacris, pane consecrato, reli- 
quiis condendis ad instar columbarum conformare, 
volentes eo significare, vim Spiritus sancti condi- 
tis intus reliquiis incubare easque conservare et 
sanctificare; vid. Du Cange ad Pauli Silentiarii 
Ecphrasin 8. Sophie p. 575, et Gloss. Lat. v. Co- 
lumba et Gr. v. Ηεριστερά. Apparet e locis ibi citatis 
columbe imaginem in ciboriis super altaribus et 
super baptisteriis pependisse, e quorum pedibus ex 
unco vel catenula dependebant cruces. 


Ὃ 


1.09 


CONSTANTINI PHORPHYROGENITI 


1100 


thronus S. Constantini. ΑΟ ipsius autem chry- A κάτωθεν τοῦ αὐτοῦ βήλου τὰ τρία μεγάλα μινσούριᾶ. 


gotriclinii ambabus partibus, dextra sinistraque, 
stabant reliqui throni imperiales et duo aurea 
grabbatia et duo argentea histopodia [seu crassi 
οἱ proceri styli, ad formam malorum navalium 
efficti], e quibus occidentale velum dependet. Infra 
idem velum stabant tria magna missoria, Suspensa 
quoque erant in eodem ohrysotriclinio aurea vela, 
que per festum Paschalis suspendi solent. Solum 
ejusdem conspersum erat myrto et dendrolibano 
(seu rosmarino] et rosis. At aurea mensa tum ibi 
non prostabat. Magistri et proconsules et patricii 
gettabant eua, ut ritus ferebat, mutatoría ; item- 
que cubicularii : αἱ qui ad chrysotriclinium perti- 
nebant, omnes gestabant sagas russa. Becreticl 
omnes gesiabant vera seu purpurea saga. Prepositi 
stabant in sua statione. Imperator amictus aquila, 
tunica puta sic dicta, et alba magna infula, sede- 
bat. Cetonite, catepano [basilicorum] et mysticus 
in propriis mutatoriis stabant in proprio velo chry- 
sotrielinil. Saraceni intrabant per circum et scyla, 
trangmissoque Justiniani triclinio et lausiaco, in- 
trabant ad imperatorem, a logotheta introducti pro 
consueto more, collocatique coram saero throno 
alloquebantur et eomponebaat eum domino, que 
volebant. Illorum homines vel famuli introduoti 
slabant versus occidentem intra velum, quod e 
duobus illis histopodiis vel proceris malis argen- 
" teis dependebat, 840 id est retro tria illa magna 
míissoria aurea; ubi exspeetabant, donec amici, 


Ἐκρεμάσθη δὲ xal τὰ χρυσᾶ τοῦ Πάσχα βῆλα dv τῷ 
abt Ὑχρυσοτρικλίνῳ. Κατεράνθη δὲ καὶ τὸ τούτου 
ἔδαφος ἀπὸ μυῤῥίνης καὶ δενδρολιθάνου καὶ ῥόδου" 
Ἡ δξ χρυσῆ τράπεζα οὐκ ἔστι. Οἱ δὲ µάγιστφοι, xai 
ἀνθὂπατοι, καὶ πατρίκιοι ἑφόρεσαν τὰ λαυτῶν ἐκ 
τύπου ἀλλάξιμα, ὁμοίως καὶ οἱ τοῦ κουθουχλείου" 
Οἱ δὲ τοῦ χρυσοτρικλίνου πάντες ἑἐφόρεσαν σαγία 
ῥοῇς. Οἱ δὲ τῶν σεκρέτων πάντες ἑφόρεσαν τὰ ἆλη- 
θινὰ σαγίκ. Οἱ δὲ πραιπόσιτοι ἕστησαν ἐν τῇ ἰδίᾳ 
στάσει. 'O δὲ βασιλεὺς περιθαλλόμινος τὸν ἀετὸν, 
τὸ χλανίδιον καὶ τὸ ἄσπρον μέγα στέμμα, ἐκαθέσθη. 
Οἱ δὲ κοιτωνῖται καὶ ἆ κατεπάνω καὶ ὁ μυστικὸς 
μετὰ των ἰδίων ἀλλαξίμών ἕστησαν ἐν τῷ ἰδίῳ τοῦ 
χρυσοτρικλίνου βήλῳ’ οἱ δὲ Σαρακηνοὶ εἰσῆλθον διὰ 
τοῦ ἱπποδρόμου καὶ τῶν σκύλων, καὶ διελθόντες διὰ 
τοῦ Ἰουστινιανοῦ καὶ τοῦ λαυσιακοῦ καὶ παρὰ τοῦ 
λογοθίτου εἰσαχθέντες κατὰ τὸ εἰωθὸς πρὸς τὸν βα- 
σιλέα xxl πλησίον τοῦ βασιλείου θρόνου γενόµενο:, 
συνέτυχον μιτὰ τοῦ βασιλέως ὅσα ἐθούλοντο. Οἱ δὲ 
ἄνθρωποι αὐτῶν εἶσαχθέντες ἕστησαν ἐν τῷ πρὸς 
δύσιν τόπῳ τῷ ἐν τοῖς δυσὶν Ἱστοποδίοις αἱρομένῳ, 
δηλονότι ὄπισθεν τῶν τριῶν μεγάλων χρυσῶν µιν- 
σουρίων, χαρτερήσαντες ἐχεῖσε, μέχρις ἂν καὶ οἱ 
φίλοι ἀποχαιπετίσαντες τὸν βασιλέα ἐξίεσαν. Tov δὲ 
φίλων πρὸς τὴν psv» τοῦ χρυσοτρικλίνου γενομέ- 
γων, εὐφημήσαντες οἱ τούτων ἄνθρωποι συνεξίασιν 
αὐτοῖς, καὶ πάλιν διὰ τοῦ λαυσιαχοῦ καὶ τοῦ Ἴουστι- 
νιανοῦι τῶν τε σχύλων καὶ τοῦ Ἱπποδρόμου καὶ 
τῆς ἀψίδος ἀπῆλθον ἐν τῷ Ἱδίῳ τοῦ χρυσίωνος 


valere jusso imperatore, abicent. Legati abeuntes C ἁπλήχτῳ. 

cum pervenissent ad mediam chrysotriclinii partem, inciplebant ipsorum homines imperatori bona 
verba dicere et cum ipsis simul exire. Per eamdem, qua venerant, viam, nempe per lausiacum, 
Justiniani triclinium, scyla, circum et apsidem remeabant domum in chryseonem, suum h»ospi- 


tium. 


De tudo equestre instituto in. gratiam amicorum Sa- 
racenorum, qni conciliandg pacís et permutando- 
rum captivorum gratia venerant, indict. ιν [A. 
c. 946], sub Constantino et Romano Porphyro- 
genitis imperatoribus. 

In demo seu gradibus eircensibus Veneti (seu 
factionis Venete) stabat numerus [seu domesticus 
vel magister numerorum] vice domestici scholarum, 
gerens ejus auream Venetam tunicam. Ia demo 
Prasini stabat domesticus castri, gerens auream 
Prasinam tunicam domestici excubitorum. In gradi- 
bus factionis albe stabat demarchus factionis Ve- 
nela ; et in gradibus factionis russe stabat demar- 


chus factionis Prasine. In gradibus Veneti pariter D 


. atque Prasiní suspensa erant vela rosea, segmentis 
cancellatis preetextata, ternain unaquaque factione. 
Ingradibus autem elbes russeque factionissuspensa 
erunt vela purpurea ehrysotriclinii, in quibus figu- 
re gryponagrorum s8eu vulturum ferie asinis com- 
mistorum conspiciebantur. Factionarii et. cantores 
tam 6 templo Sanctorum Apostolorum, quam e 


Περὶ τοῦ Ὑεγονότος ἱπποδρομίου ἐπὶ τῇ ἑλεύσει 
τῶν φίλων Σαρακηνῶν, διὰ τὴν εἱἰρήνην καὶ 
τὸ kA dio, sl; ἴνὸ, 9 ἐπὶ Κωνσιᾶντίνου καὶ 
Ῥωμανοῦ τῶν Πορφυρογεννήτων µβασιλέων. 
Εἰς τὸν ὀἦλον τοῦ Βενέτου ἕστη ὁ γούμερος ἀντὶ 

τοῦ δοµεστίχου τῶν σχολῶν, φορῶν τὸ χρυσοῦν Bi- 

νετον χλανίδιον τοῦ δοµεστίκου τῶν σχολὼν' εἲς 
τὸν δῆμον τοῦ πρασίνου ἕστη ὁ δομέστικος τοῦ τεί- 
χους, φοσῶν τὸ χρυσοῦν Πράσινον Χλανίδιον τοῦ δο- 
µεστίχου τῶν ἐξσκουθίτων 19. Εἰς τόν δῆμον τοῦ Λευ- 
κοῦ ἕστη ὁ δήμαρχος τῶν βενέτων' εἷς τὸν δἧμον 
τοῦ ᾿Ῥουσίου ἔστη ὁ δήµαρχος τῶν Πρασίνων. Elq 
δὲ τοῦ Βενέτου τὸν ὀῆμον καὶ εἷς τὸν τοῦ Πρασίνου 
ἱκρεμάσθησαν τὰ ἀπὸ φημίντων διακοπτῶν ἠμφιι- 
σµένα διρόδινα βηλα, κατὰ δῆμον dvk τριῶν. Εἰς δὶ 
τὸν τοῦ Λευκοῦ δῆμον καὶ εἷς τὸν τοῦ Ῥουσίου δὴ- 
μον ἐχρεμάσθησαν τὰ ὀξέα βζλα τοῦ Ὑχρυσοτρικλίνον 

ol γρυπόναγροι' o! δὲ δημῶται πάντες καὶ οἱ φἄλ. 

τοι, Oi τε ἀποστολῖται xal ἁγιοθοφῖται, ἕστησαν cl; 

τοὺς δ᾽ δήµους' καὶ οἱ μὲν δημῶται φιροῦντες τὰ 


VARI LECTIONES. 
19 ZXOA. '[velov, ὅτι παρῆν tip τότε καιρῷ dv τῇ πόλει ὁ ἑξσκούδιτος, καὶ αὐτὸς ἕστη ἐν τῷ B pup τοῦ 


Πρασίνου, οὐχὶ δὲ ὁ τειχεώτης. 


4101 


ἑαυτῶν xapcta xai τὰ ἀπὸ σηµέντων 
βαστάζοντες xal τὰ ἴδια ὄγχείρια" οἱ δὲ ἀποστολῖται 
καὶ ἁγιοσοφῖται ἐφόρεσαν τὰ ὁλόθλαττα καµίσια τοῦ 
σχεπτοῦ xal τὰ ὑπὸ φιαλίον καὶ τὰ ἕτερα τῶν Óm- 
ουῤγούντων εἷς τὰς χαµάρας τῶν ιθ) ἀχουθίτων. Οἱ 
δὲ δημῶται οἱ στάντες elc τοὺς δύο μεγάλους δήµους 
τοῦ τε Βενέτου xal τοῦ Πρασίνου ἐθάστασαν τοῦ ca- 
ξίµου τὰ φεγγία (30). Οἱ δὲ δ) ἠνίοχοι ἑἐφόρεσαν τὰ 
χρυσᾶ δηµόσια τοῦ χρυσοῦ Ἱπποδρομίου. τὰ δὲ 
ἕτερα δημόσια ἐφόρεσαν δ βιγάριο.. Οἱ δὲ λπιποὶ 
βιγάριοι ἐφόρεσαν γυµναστίχια,. Οἱ δὲ δ' εἰκασταὶ 
καὶ οἱ ἑργάται πάντες ἐφόρεσαν τὰ χρυσᾷ ὁλοσή- 
µεντα κοντοµήνικα, Ἡ δὲ πολιτικὴ ἐφόρεσεν τὰ 
λευκὰ Ὑλανίδια τῶν Ó' ταγμάτων, Τοῦ δὲ Βενέτου 
µέρους νικήσαντος, ἔγένετο σάξιμον κατὰ τὸν τύπον 
τοῦ λαχαν[κοῦ ἱπποδρομίου, δηλονότι ὀψιχευθέντων 
τῶν νικησάντων ὑπὸ τῶν 0 εἰχαστῶν x«l ὃλων τῶν 
ἐργατῶν τῶν Dóo μερῶν τῶο φορεσάντων τὰ ὁλοσή- 
µεντα χοντοµάνικα, xal τῶν ὃτμωτῶν τῶν δύο µε- 
pav βασταζόντων καὶ τὰ τοῦ σαξίµου φεγγία. Ὁ δὲ 
δήμαρχος τῶν Βενέτων, ὡς ν;κήσας, κατὰ τὸν τύπον 
τοῦ λαχανικοῦ ἱπποδρομίου ἐφόρεσεν τὸ ἆληθινὸν σα- 
γίον, καὶ ὀψίκευσεν xal αὐτός. Λιὰ γὰρ ἔνδειξιν 
τῶν φίλων Σαρακηνῶν ὡρίσθη. ἀφικεῦσαι καὶ τοῦ 
ivípoo μέρους τοὺς δημώτας xal τοὺς εἰκαστάς xal 
τοὺς ἐργάτας. Ὁ γὰρ παλαιὸς τύπος τοῦτο οὖκ ἔχει, 
εἰ μὴ µόνον τοὺς δημώτας καὶ εἰχαστὰς καὶ ἐργάτας 
τοῦ νικήσαντος μέρους ὀψιγχεύειν. Οἱ δὲ ἀνίοχοι xai 
6 δήµαρχος xal ol δημῶται καὶ εἰκασταὶ καὶ ἐργά- 
ται σάξαντες χατὰ τόπον, εἷς τὸ I] στάντες xat εὖ- 
φημήσαντες, διηλθον τὴν µέσην, καὶ ἀπῆλθον etc τὴν 
ἰδίαν αὐτῶν ἐκκλησίαν slc τὴν ὑπεραλίαν Osotóxov 
εἷς τὰ διακονίσσης κατὰ τὸν τύπον τοῦ λαχαν[ἰκοῦ 
Ἱπποδρομίου. Tí δὲ ς τοῦ Αὐγούστου μηνὸς, Έγουν 
tfj ἑορτῇ τῆς λαμπρᾶς μεταμορφώσεως τοῦ Kuplou 
Ἱησοῦ Χριστοῦ, ἑτελέσθη 5$ ἑορτή κατὰ τὸν ἐξ ἀρ. 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTINAZE LIB. 1I. 
στεφάνια, À templo Sanote Sophie, stabant per quatuor demos 


1103 


seu gradus eircenses totidem factionum : llli qui- 
dem, factionaril puta. In suis camisiis, gerentes 
coronulas e segmentis et sna manucciola : hiautem, 
epostolite et hagiosophites cantores, gerebant holo- 
blatta seu integre sericea, camisia scepti et hypo- 
phíalía [vel subcaputia] et cestera pallia ministrare 
seu appendi solita in fornicibus xix accubituum. 
Demote stantes in magnis duobus demis seu divíi- 
sionibus graduumocireensium. Venetee scilicet atque 
Prasinee faetíonis, gestabant phengla seu baculos 
cum lunulig, qualesin ludosaltatorio gestare solent. 
Aurige quatuor primarii gerebant aurea demosía 
vel vestes faetionis cujusque publícas, ad aureum 
sie dietum círcense pertinentes. Reliqua demosía 
gestabant quatuor preecipui bigarii. $48 Ceteri 
bigarii gerebant gymnaetiea. Quataor pictores et 
opere fabriles omnes gestabant aurea holosementa 
(vel tota ex segmentis facta] brevibus manicis. 
Magistratus urbanus gestabat candidastunicas qua- 
tumor tagmatum. Veneta itaque faetione tuno vin- 
eente, fiebat saximum (vel saltatio] eo ritu, qui in 
h!ppodromio laehanico (seu eo ludo equestri, per 
quem olera et αἰία esculenta spargi solent], obsee- 
vatur. Scilicet victores comitabuntur quatuor ρἱσίο- 
res et omnes opere fabriles ambarum factionum, 
gestantes holosimenta brevibus manicis, et popula- 
res ambarum faetíonum; gestantes phengía saximl, 
Demarchus autem οποία factionis, ut victor, ge- 


'Stabatverumseu purpureum sagum, ut mosest in 


ludo curuli olerario, et eomitabatur ín obsequio 
suam factionem. Dixi, ambas factiones in obsequio 
tum processisse. Jussum nempe fuerat ostentationis 
erga hospites Saracenos gratia, αἱ alterius quoque 
victes factionis, Prasins, factionarii plebeii et picto- 
res et fabri processioni interessent. Alias id non 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(30) Puto phengia fuisse bacnlos cum manubrio 
seu fulero manuum utrinique recurvo ad instar lit- 
terze Graece V, itaut manubrium dimidiae lune duo 
cornua referret. Similem adhuc hodie gerit baculum 
patriarcha CPtanus δικανίχιον dictum, in eo tantum 
differentem ab ista figura, quod in supimo adhuo 
transversaimn trabem argenteam habeat, quemad ao- 
dum ipsa quoque cornua vel manubrium argentea 
sunt. Aut fuiese jevris nostra tale baculos, qua- 
lem habere consp 
eapitaneus ostiariorum in collectione Ferriolenei 
tabularum enearum, tab. 14 in huno modum oon- 
formatum : 


--ί 


Greci lunam olim σελήνη et ἀστήρ vocabant, ho- 
dierni φέγγος et φεγγήν, hoo est φεγγίον, appel- 
lant. Patet igitur, quare bacglos bicorni manubrio 
instructas lunas vel junulas appellarint. Pari modo 
σεληνίδας olim vocabant illes senatorum calceis 
&s8utas ad instar dimidie 109139 acutas utrinque et 
in media cavas corriyjae, item ἐπισφύρια µη- 
vottót, et lales calceos appellat Herodes Atticus 
in dedicat, statum Begille ἀστερόεντα πέδιλα, luna- 
tos calceos. Nam ὁ ἀστήρ luna est ; vid. Salmas. 
ad illum locum p. 11. 452. Hec mihi optima et 


citur ille Basck Giauschorum aut ῃ quibusdam díctos ? Secunda heo est. 


verissima videtur exposido vocis  nosire  essé. 
Nune proponam alies duas mes quidem sententia 
minus probabiles, sed statuant de illis eruditi. 
Primam quidem hanc. Appellabant veteres Greci 
σελήνια calvas ; vid. Salmas. Dialog. de Coma inter 
Cesarium οἱ Curtium 86. Fueruntne ergo 
phengia baculi cum cepitulis virorum ealvie ebore 
factis, aut argento  aurove, quales in baculis 
nostris hodie gerimus, Socrates aut JEsopos au 
Φεγγίον notat 
novis Grecis nímóum, quales cirea sanctorum 
capita pipguntur. Veteres eos ἃ ]una pariter µηνί- 
σχους appellabant. Quid si ergo baculi phengia 
vel *«imbi dicti babuerint in summo vertice nim- 
bos tales seu Jatas rotundes tabulas argenteas? 
Quemadmodum scutiferi apud Latinos pilea seu 
pileos super baculis gerebant. Ceremoniale Ro- 
manum ]. 1, sect. 2, illorum pileorum meotio- 
nem facit his verbis: Hos sequuntur qualuor 
nobiles pilea quatuor de cremesino supra baculos 
quosdam deferentes, qui sculiferi honorarii vocantur 
cubiculurii. Sane inira p. 418, dicitur  ostia- 
riorum brabeum seu insigne esce ῥάόθδος περικεφα- 
λαίαν ἔχουσα, baculus cumcapitello. lllud capitellum 
DoD videinraliud, quum tegmen rotundum istum ad 
pilei aut disci plant formam factum fuisse. 


1103 


habet ritus antiquus, vi cujus factionarii el picto- A χαίων 


res et fabri victricis tantummodo factionis proces- 
sionem celebrabant. Ut venerant in II, consistebant 
ibiaurige, etdemarchus, et populareset pictores, et 
opere fabriles, desultabantque suas choreas, dictlis- 
que imperatori laudibas, abibant per mesam in 
propriam suam ecclesiam, inSancte Deipare edem 
puta, que in diaconissarum monasterio est ; prout 
fieri soletin ludo curuli olerario. Sexto die Augusti, 
Βου festo splendide Trans(igurationis Domini nostri 
Jesu Christi, peragebatlur festum secundum anti- 
quum ex remotis temporibustraductum ritum, nisi 
quod domini in gratiam Saracenorum hospitum 
loros corpore, cruces et acasias manibus gestebant. 
Magistri autem et proconsules et patricii gestabant 
et ipsi quoque loros, absque tamen soipionibus et 
absque acaciis. Producebantur sceve seu vasa pre- 
tiosa et reliquie sanctorum, omnia inobsequio pro 
more consueto, ut magna crux, virga Mosis sceptra 
(seu vexilla] Romana, eutychia [vel signa Fortune] 
et alie quacunque reliquie in templo Domini de- 
posite. Aderant cum factionibus psaltae apostolitae 
et hagiosophite ibi, ubi transeuntes dominos salu- 
tare bonis verbis et venerari mos eet, fausta illis 
&acclamantes et induti mutatoriis iisdem, que illos 
in exceptione legatorum gestasse antea dicebamus. 
Tribunal, in quo stare amicos et spectare imperato- 
rem mos est, 3434 4m ad ecclesiam in processio- 
ne euntem, quam inde redeuntem, exornatum erat 
eodem modo, quo diximus in exceptione eorui. 
Magnum Sancte Sophie templum ornatum erat eo 
modo, quo solet per festum Paschatis esse. In ca- 
techumenis seu supra portam regi&m suspenaa 
erant aurea velacolumnarum ciborii aliaque vela 
et instrata, tam e Sancta Sophia quam ex Nova 
ecclesia petita : item catene variis ex ecclesiis de- 
prompte, e quibusdependebant magnaNove eccle- 
sie polycandela ; item infule et varia ergomucia 
crucesque auree gemmate, codices evangeliorum 
quoque ibi collocabantur. Reliqua processionis fle- 
bant secundum consuetam formam. Die nona Au- 
gusti eademque Dominica celebrabatur cletorium 
seu sacrum solenne convivium intriclinio Justinia- 
ni. Producebatur tum anaglypha seu exstante ce- 
. latura conspicua suppellexargentea, qua in vestia- 
rio Cariani solet asservari, in eaque inferebantur 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1104 


χρόνων Ἠπαβακολουθήσαντα τύπον αὐτῆς, 
πλὴ, διὰ τοὺς φίλους Σαρακηνοὺς ἐφόρεσαν oi βασι- 
λεῖς τοὺς λώρους, βαστάσαντες καὶ τοὺς στανροὺς 
καὶ τὰς ἀκακίας. Οἱ δὲ µάχιστροι, χαὶ ἀνθύπατοι, καὶ 
πατρἰκιοι ἐφόρεσαν xai αὐτοὶ τοὺς λώρους, οὗ μέν- 
τοι δὲ σκεπεῶνας Tj ἀχαχίας ἑἐθάστασαν. Ἐξήλθον 
δὲ καὶ πάντα τὰ σχεύη καὶ ὀψίκευσαν χατὰ τὸ εἶἰω- 
θὸς, ἤτοι ὁ μέγας σταυρὸς, ἡ τοῦ Μωσέως ῥάθδος, 
τὰ ᾿ΡῬωμαῖα σκήπτρα, τὰ πτυχία καὶ Όσα ἕτερα ἐν 
τῷ τοῦ Κυρίου ἀπόκεινται vaip. ' Αλλὰ xal ol φάλ- 
ται, ἀποστολῖται καὶ ἁγιοσοφῖται, συνῆσαν τοῖς δή- 
μοις ἔν ταῖς ὀοχαῖς εὐφημροῦντες, ὃηλονότι τὰ προῤ- 
ῥηθέντα ἐν τῇ Soy t φοροῦντες ἀλλάξιμα. Τὸ δὲ τρι- 
θουνάλιον, ἐν ᾧ κατὰ τύπον ἵστανται ol φίλοι καὶ 
θεωροῦσιν τὸν βατιλέα, ἀπιόντος t&v τῷ προχένσῳ 
τῆς ἐχκλησίας xal πάλιν ὐποστρέφοντος, ἐξωπλίσθη 
κατὰ τὴν προῤῥηθεῖσαν τῆς δοχῆς ἑξόπλισιν. Ὁ δὲ 
τίς ἁγίας Σοφίας μέγας ναὸς ἐξωπλίσθη κατὰ τὸ 
εἰωθὸς τοῦ Πάσχα. Εἰς δὲ τὰ κατηχούµενα, ὕγουν 
ἄνωθεν τῶν ᾖβασιλικῶν πυλῶν, ἐκρεμάσθησαν τὰ 
χρυωσᾶ βῆλα τῶν κιόνων τοῦ κιθωρίου χαὶ ἕτερα 
βῆλα xai ἑνδυταὶ ἀπὸ τε τῆς ἁγίας Σοφίας καὶ τῆς 
Νέας ἐχκκλησίας' ἀλλὰ xal ἁλυσίδια πλεῖστα ἀπὸ δια- 
φόρων ἐκκλησιῶν, καὶ τὰ τῆς Νέας πάντα μεγάλα 
πολυκάνδηλα. ἀλλὰ xal στέμματα καὶ διάφορα ip- 
γομούχια, σταυροί τε χρυσοῖ διάλιθοι καὶ πτυχία Εὺ- 
αγγελίων ἐκχεῖσε ἱδρύνθησαν. Τὰ δὲ ἑξῆς τῆς προ- 
ελιύσεως ἐκελέσθη Κάατὰ τὸν εἰωθότα τύπον. Τᾷ δὲ 
ἐννάτῃ τοῦ Αὐγούστου μηνὸς, ἡμέρᾳ Κυριακῇ, ἐγέ- 
νετο κλητώριον ἐν τῷ τρικλίνῳ τοῦ ἹἸουστινιανοῦ, 
ἐξηλθεν δὲ τὸ ἀνάγλυφον ἀσήμιον 39 τὸ ἐναποχείμι- 
vov ἐν τῷ βεστιαρίῳ τοῦ Καριανοῦ, καὶ δι αὐτοῦ 
γέγονεν Ἡ πᾶσα ὑπηρεσία τοῦ τραπεζίου. ἕἔπαιξαν 
δὲ καὶ τὰ θυμελικὰ πάντα παίγνια. Ἔφαχον δὲ ἐν 
τῷ αὐτῷ κλητωρίῳ οἱ δύο φίλοι Ταρσῖται καὶ οἱ àv- 
θρωποι αὐτῶν, xal δέσµοι (31) ἀπὸ τοῦ πραιτωρίου 
Ταρσῖται µ’. Ἔλαθον δὲ ἓν χρυσοῖς σνουτελλίοις οἱ 
μὲν δύο φίλοι ἀνὰ µιλιαρησίων φ’, ol δὲ λοιποὶ av- 
θρωποι αὐτῶν ut. v, οἱ δὲ μ' δέσµιοι µιλ. x. "Az- 
εστάλησαν δὲ καὶ τοῖς iv τῷ πραιτωρίῳ ἑναπομεί- 
νασιν δεσµίοις µιλ. Τοῦ δὲ βασιλἐῶς ἄναστάντος, 
ἑχαθέσθησαν πάλιν ot αὐτοὶ φίλοι ἐν τῷ δέξιῷ µέἑρει 
τοῦ αὐτοῦ τρικλίνου, «καθ Ov προείρηται τρόπον. 
Καὶ ἀπεστάλησαν πάλιν αὐτοῖς διὰ χοιτωνιτῶν µν.: 
ριστικὰ, στἀγµατά τε xal ἀλείμματα εὐώδη, καὶ 
νιψάµενοι καὶ εὐωδιασθέντες διῆλθον πάλιν διὰ τοῦ 


dapes flebatque reliquum omne circa mensam mi- [) χρυσοτρικλίνου καὶ τῶν ἀνατολικῶν πυλῶν, καθ ὄν 


nisteriuin. Spectacula simul ludebant seu edeban- 


τρόπον προειρήκαµεν. 


tur omnis generis scenica. Convivabantur tum ambo amici seu legati οἱ hospitos Tarsenses, unaque co- 
VARI LECTIONES. 


:. 9* ἀσίμην cod. et ed., ut sepius. Cf. ad pag. 7. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(31) Captivi Saraceni servaebantur olim in prwe- 
torio, ut hodie in septem sic dictis turribus CPli, 
aut ut in urbium Africe balneis hodie Christiani 
servantur etin balneis Genus atque Livorni Turce 
capti. Multo humanius iili captivi Sacaceni a 
Grecis impp. babebantur, quam captivi Christiani 
hodie habentur a Turcis. Non tantuin enim singu- 
lis diebus Dominicis liberabantur vinculis et 


operis, vid. Du Cange v. Humanitas, sed etiam tola 
septimana paschali liberi erant ; vid. Durand. p. 
545. 9. 117, et spectabant ludos circenses non 
minus quam ipsi cives : vid. infra p. 359, et inter- 
dum adhibebantur sacris epulis et refectionem in 
nummis et vestibus accipiebant, ut e variis locià 
nostri codicis constat; vid. κά p. 353 dicenda. 





1105 DE CERIMONIIS AULAE BYZANTINAE LIB. II. 1106 


mites eorum et captivi Saraceni e prefectura Tarsense olim abrepti, nuno e pretorio arcessiti, velut 
captivitate recens liberati, numero quadraginta. Bi omnes accipiebant muneris nomine nummos in 
scutellis argenteis. Amborum quidem amicorum in suam unusquisque personam accipiebat quingentena 
miliaresie, reliqui ejus comites in universum accipiebant ter mille miliaresia, mille tandem miliare- 
sia accipiebant illi quadraginta captivi sacris epulis adhibiti. Sed et captivis Saracenis, qui in pretorio 
et vinculis remanserant, mittebatur numerus miliaresiorum. Finitis epulis, cum surgeret impera- 
tor, jubebantur amici Saraceni rursus in dextra parte ejusdem triclinii secundum predictum modum 
desidere. Illuc et tum quoque mittebantur ipsis per cotonitas odorati liquores et unguenta, quibus 
cum loti probe se imbuissent, abibent domum, preter chrysotriclinium transeuntes et portam orien- 


talem, et sic porro ut prediximus. 
Δοχὴ ἑτέρα τοῦ Δελεμίχη (32). 

ἸἹστέον, ὅτι τῇ À' τοῦ Αὐγούστου μηνὸς, ἡμέρᾳ 
Κυριακή, ἐπὶ τῇ ελρύσει τοῦ Δελεμίκη τοῦ ᾽Αμηρᾶ 
τοῦ Ἔμετ xal ἀποχρισιαρίου τοῦ ᾿Αποχαθδᾷ iyi- 
veto δοχἡ κατὰ τὴν προειρηµένην δοχἡν κατὰ πάντα 
ὅμοια. Καὶ ἔστησαν μέσον τοῦ μεγάλου τρικλίνου τῆς 
μανναύρας σελλία χρυσᾶ, iv οἷς ἐκαθέσθησαν οἱ βα- 
σιλεῖς, ol τοῦ κουθουχλείου δὲ οὐχ εἰσῆλθον παραστῆ- 
ναι, Παρέστησαν δὲ οἱ κοιτωνῖται μόνοι καὶ ἑθδομά- 
ριοι πᾶντες μετὰ τῶν ἰδίων ἀλλαξίμων. σταντο δὲ 


Alia receptio, nempe delemici [vel dilemita]. 

Mensis Augusti die trigesimo eodemque Dominico 
flebat &dmissio ob adventum Delemici, Amir Emet 
[vel Amide] ejusdemque apocrisiarii seu legati 
mandatarii, Abu Chabdani [vel Hamdanide]. Hec 
receptio similis in omnibus erat precedenti. Sta- 
bant in medio magni triclinii magnaure selle au- 
res, in quibus domini residebant. Cubicularii ibi 
non astubant, sed soli ceetonite cum hebdomariis 
in suis mutatoriis. 848 Astabant quoque candi- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(52) Id est Δελεμιχίου. Sic. novi Greci ad Lati- B Quo loco ἀρετῆς xal δείγµατος (non δείµατος, ut 


norum exemplum genitivum formant. Ubi Latini 
1! duplex, sed solutum iota habent, quod in unum 
contractum majore littera solent exprimere, ibi 
Greci ponunt duplex iota, sed in medio transversa 
trabe copulatum H. Δελεμίχη est. ergo idem atque 
Delemic] seu  Delemicii. Sic infra p. 379 eet 
Συµθατίκη, Symbaticl, et p. 379, ὁ τοῦ Παγκράτη, 
Theodorus de gente Pancratl P. 385 est: παρ- 
αλία τοῦ  Opgqxícn, ora maritima Thracesl, pro 
θρακησίου, nempe θέματος. V. ad. p. 371 dicenda. 
Cedrenus p. 702 Χρυσοθέργη habet, Chrysoverg |, 
pro Χρυσοβερχγίου, Leo Grammaticus ^ 458, ᾽Αρμένη 

ro ᾽Αρμένίου. Anna Comnen. in Alexiad. p. 230 
f abet: τόπον τινὰ καλούμενον τοῦ Λεθούνη, quem 
p. 232, τοῦ Λεθουνίου vocat. Nicetas p. 125, 
ed. Ven. τὸ τοῦ Παντεχνη θεοδώρου περιχαλλὲς 
οἴκημα indpyou ὄντος τῆς πόλεως memorat, id 
est Παντεχίου, quod ibi nomen familie est. Hinc 
intelligatuc et emendetur marmor, quod Aringhius 
t. I.]. 1i. ο. 22, οἱ Corsinius Append. ad Notas 
Graecorum p. 39 babent: Βάρη βαλέρη est Varl 
Valer 1, non recte prima vox gravi redditur. Ibidem 
leg. ᾽Αντωνίε, id est. ᾿Αντωνίαι, et. τέχνων µητηρι 
(pro μητρὶ), e qua liberos suscepit, Φιλία non est 
vox Greca amicitiam notans, sed Latina vox fllia, 
Grecis litteris scripta. Preterea leg. βίον ἀλυπῇ. 
Sed hoc in transitu. Non dubito bene Greecam et 
vetustis quoque Grecis usitatam genitivi termina- 
tionem illam fuisse, Latinosque illam a Grecis 
&ccepisse, Non dubito Grecos sic olim formasse: 
'Epixpne 6. c. pro ἙἈρέτριος, ᾿Ερέτρη pro 'Eps- 
τρίου, Ἐρέτρην pro ᾿Ερέτριον, Sane ταῦρον 'Epií- 
e exstat apud Diogen. Lrert. p. 153, ub1 metrum 
Ἐρέτριον non admittit, Terminationem ης in no- 
minativo aliud nihil quam :oc contractum esse, alibi 
demonstro. Pari modo ην contracte pro τον dice- 
bant interdum, exigente necessitate, aut ferente 
casu. Ita est βραοὴν pro βραδίον in illo epigram- 
mate veteri apud Demosthenem de corona versus 
finem ; qui locus eic emendandus e: : 


Mapvápevot δ᾽ ἀρετῆς καὶ δείγµατος, οὐκ Ἐσάωσαν 
Ψυγάς, ἀλλ) "Ais κοινὸν octo βραθήν. 
Virtutis el monstrandi sui ergo pugnantes ποπ tue- 


bantur vilum suam, sed tumulum sibi ducebant 
(aut sumebant) commune omnibus brabeum. 


vulgo editur) µάρνασθαι idem est atque ὑπὲρ 
ἀρετῆς καὶ ἐπιδείξεως αὐτῆς bo" ivóc ἑκάστου µάχε- 
at. 

Quis autem ille Deleiicius fuerit, quem codex 
noster ab Abu Hamdano ad Constantinum Porphy- 
rogenn. ait legatum fuisse, non constat. Nam Dele- 
micius vel Delemicus non est verum viri nomen, 
sed geatile. 3ic ille dictus fuit, quia natione Dile- 
mita erat. Videtur non suijuris regulussed amirus, 
hoc est dux vel strategus vel castellanus (ut appel- 
lare malis), fiduciarius urbis et tractus Amida 
fuisse, provinciamque Amidensem ut timarium vel 
feuduin ab Hamdanida tenuisse. Dilemica gens 
eque celebris est in historia cum Greca poste- 
riore, tum Arabica, a!quo urbs Emet vel Amida, 
hodie Diarbekir vel brevius Diarbek. Dominabantur 
Cilicie parti, Mesopotamie et Syrie Emiri Arabici, 
Hamdanide de gentis conditore Hamdano dicii. 
Horum unusquisque Abu Hamdaun, id est Hamdani- 
des, de gente Hamdani, appellabatur. Nam neque 
id proprium, sed gen!ile nomen est. Grammaiicos 
Arabes si consulas, precipiuot illi non Abu Ham- 
dan, 8ed Ibn Chamdan vel Hamdan dicere. Et eic 
gemper atque ubique in libris scriptis legitur. Usus 
tamen vulgaris hano regulam non curat, sed A^u, :. 
quod proprie patrem notat, indifferenter in nomi- 
nibus gentilibus pro Ibn seu filio, adhibent. Memo- 
rant della Valle et Teixeira in suis Itinerariis 
principis Arabici sibi equalis Abu Risch. Erat ille 
unus de (eue Rischi, quem libri Iba Raiesch di- 
cunt. Nil frequentius et celeríus olim nomine 
Avicenna. Á^u Sina, vulgus dicebat pro Ibn Sina, 
ut in libris omnibus exaratur. Aberroes, Abu 
Roschd, Ibn Roscha. Sic ergo gnoque ᾽Αποχαθδᾶ 
(id est 'A6ou Χαμδᾶν) pro 'Ióv Χαμδᾶν. Ἠροία 
enim scriptio est Χαμδᾶν et Χαμθδᾶν. Qui autem 
Χαθδἂν exhibent, permutarunt ignoratione Ara- 
bismi β et i litteras in codd. msstis valde sibi 
dissimiles. Defloientis in fine v denique defectum 
quodammodo supplet, saltem indicat circumflexus ; 
vid. que ad p. 319 dixi. Ille Abuchamdan, qui 
hic commemoratur, vix potuit alius fuisse quam 
Naseroddaulah, frater natu major illius Saifod- 
daule, quem Nicephorus Phocas apud Berrheam 
et in Cillcia aliquoties fudit. 


1107 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1108 


dati & dextra atque sinistra parte ejusdem trielinil, A xal ol κανδιδάτοι δεξιᾷ καὶ ἀριστερῇ τοῦ αὐτοῦ τρι» 


jn scaramangiis et candidaticiis, tenentes Romana 
goeptra eteutychiaet reliqua pretiosa vasa. Primum 
quidem inttoducebat logotheta Tarsenses amioos, 
qui cum satis de suis rebus imperatori colloouti 
fuissent, eszibant, vale dicto, et desidebant in trieli- 
nio trulli, qui vulgooatos seuovatum appellari,sed 
male, solet. Oatos etiim est scrinium chartarum 98. 
celli. Digressis itaque Tarsensibus, amiociebatur 
imperator octangulari tunica, οἱ induebat capiti 
niagnam candidam infulam, et sic considebat in 
throno 8alomoneo, fiebatque ipsa, de qua dicere 
eo pímus, receptio eodem per omnia modo, quo 
diximus receptionem Tarsensium amicorum factam 
fuisse. Egressus et ille [apocrisiarius Hamdanide 
puta] collocabatur extra Domini ecclesiam eo in 
loco, ubi domini solent infulas induere, quando in 
equis procederevoluntad templum Sanctorum Apo- 
stolorum fería secunda septim ene renovationis [aut, 
quod idem, secundo die festo Paschatis], et Domí- 
nica nova seu in albis. Eodem ipso die flebat cleto- 
rium in megno triclinio novemdecim accubituum 
secundum ritum et ordinem dodecahemeri [seu con- 
vivii per duodecim a festo Nativitatis Christi proxi- 
mos dies celebrari soliti]. Aderant enim prefectus 
Bacelli et vestiarii et comes rei private, cum suis 
quisque notariis ; uti el omnes ad cubiculum perti- 
nentis in suis mutatoriissecundum typum dodeca- 
hemeri. In dextra autem versus occidentem regione 
stabat paratrapezium [seu mensulalateralis, creden- 


xAlvou μετὰ σκαβαµαγγίων καὶ ιτῶν κανδιδατιχίων. 
κρατοῦντες τά τε Ῥωμαῖα σκῆπτρα xal τὰ ατυχία 
καὶ λοιπὰ σκεύη, καὶ εἰσήγαγεν ὁ λογοθέτης τοὺς 
φίλους Ταρσίτας Σαραχηνοὺς, xai ἐθεάσαντο «τὸν 
βασιλέα, καὶ ὅσα ἐδούλοντο εἰπεῖν, ἐλάλησαν, καὶ 
ἀποχαιρετίσαντες ἐξίεσαν, xal ἀπελθόντες ἐκαθίσρχ- 
σαν lv τῷ τρικλίνῳ τοῦ τρούλλου, τόν παρὰ. πολλοῖς 
καχῶς ὡάτον λεγόµενον' ὠάτος γὰρ τὸ ἐκεῖεε yap- 
τοθεσίον τῆς σαχέλλης ὀνομέζεται,. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως 
περιθαλλόμενος 6 βασιλεὺς εὸ ὀκτάγωνον χλανίδιον 
xal τὸ ἄσπρον μέγα στέμμα, ἐχαθέσθη ἐπὶ τοῦ Eo. 
λομωντείου θβόνου, xal Πάντα τὰ τῆς δοχᾶς γέγονεν 
κατὰ τὴν προῤῥηθεῖαν δοχἠν τῶν φίλων Ταρσιτῶν, 
Τούτου δὲ ἐξελθόντος, ἐκαθέσθη χαὶ αὐτὸς ἕξω τῖς 
τοῦ Κυρίου ἐκκλησίας iv (p τόπῳ στέφονται ol βα- 
σιλεῖς, µέλλοντες ἀπιέναι ἔφιπποι ἐν τῷ ναῷ τῶν 
Αγίων Αποστόλων, tf δευτέρᾳ τζς διακαιντσἰµου 
καὶ τῇ καινῃ Κυριακή. Tr, 9b αὐτῃ ἡμέρᾳ ἐγένετο 
χλητώριον iv τῷ μεγάλῳ τρικλίνῳ τῶν 10 ἀχουδί- 
των κατὰ τὸν τύπον καὶ τὴν τάξιν τῆς δωδεχατµέ- 
ρου. Παρεστησαν γὰρ ὃ τε τοῦ σαχελλίου καὶ ὁ τοῦ 
βεστιαρίου xal à εἴδικὸς μετὰ τῶν ἰδίων νοταρίων, 
ὁμοίως καὶ οἱ τοῦ κουθουχλείου, πάντες μιτὰ ἀλλα- 
[ίμων κατὰ τὸν  τύπον τῆς δωδεκαηµέρου. Ἐν δὲ τῷ 
δεξιῷ πρὸς δύσιν μέρει ἔστη παβατραπέζιον στρογ- 
γύλον διᾶ τὸ μὴ δόξαι τοὺς φίλους Σαραχηνοὺς ἔτε- 
βος τοῦ ἑτέρου προκχθέξεσθαι, ᾿Ἐκαθέσθηααν δὲ iv 
αὐτῷ τῷ παρατραπεζίῳ ὁ µάλιστρος Κοσμᾶς xal ό 
παρακθιμώμενος xai οἱ δύο Ταρσῖται Φίλοι xal ὁ τοῦ 


tia], rotunda ; rotunda vero erat ea ideo, ne amico- C ᾽Αποχαμθδᾶν ἀποκρισιάριος. 
rum Saracenorum unus in sessione sibi prehaberi putaret eoque injuriam pati. Assidebant illi 
oredentie mesgister el paracaemomenus Cosmas et duo Tarsenses amici el apocrisiarius Hamdanida. 


Alia receptío Elye Hussa., 

Mensis Septembris die nono, feria quarta, flebat 
receptio similis precedenti ob adventum Elges, ar- 
chontisss vel principisss Rosie vel Russis. Ipsa 
intrabat archontissa cum aguatis suis feminis prin- 
cipalis sanguinis et conditionis et famulabus hone, 
Btioribus. Prima ducebat chorum ipsa archontissa ; 
relique sequebantur ín ordine, una post alteram. 
Stabat Elga in eo loco, e quo logotheta solet no- 
mine imperatoris legatos, quibus admissio indul- 
getur, interrogare. Pone eam intrabant prinoipum 
Russie 844 apoorisiarii et negotiatores [CPli ha- 


"Exipa δοχἡ τῆς Ἓλγας τῆς "Pocivnc. 
Μηνὶ Σεπτεμδρίῳ θ’, ἡμέρᾳ δ', ἐγένετο oy) κατά 
πάντα ὁμοία τῆς προῤῥηθείσης, δοχῆς ἐπὶ τῇ ἐφόδψ 
ἝἜλγας τῆς ἀρχοντίσσης Ῥωσίας, xai εἰσῆλεθν αὐτὶ 
ἡ ἁρχόντισσα μετὰ τῶν οἵκείων αὐτῆς συγγενῶν dp- 
χοντισσῶν καὶ προκρειτοτέρων θεβσπαινῶν, ἑκχείνη 
μὲν προητουµένη πασῶν τῶν ἄλλων γυναικῶν, ἐκεῖ- 
ναι δὲ ἑνορδίνως ἑτέρα τὴν ἑτέραν ἀχολουθνῖαι, xai 
ἕστη iv ᾧ τόπῳ εἴωθεν ὁ λογοθέτης τὰς ἑρωτήσεις 
ποιεῖσθαι. Ὅπισθεν δὲ αὐτῆς εἰσῆλθον οἱ τῶν ἀρχόν- 
των Ῥωσίας ἀποχρισιάριοι xal πραγματευταὶ, καὶ 
ἵστησα, κάτωθεν sic τὰ βῆλα, καὶ τὰ ἑξῆς ἐτελέσθη 


bitare soliti). Hi restitabant interius apud vela. ) χατὰ τὴν προῤῥηθεῖσαν δοχήν. Καὶ ἐξελθοῦσα πάλιν 


Cetera fiebant secundum modum predictarum re- 
ceptionum. Egressa rursus e conspectu domini, 
transibat archontissa viridarium, triclinium eandi- 
datorum, triclinium illud in quo camelaucium stat 
et magistri creantur; per onopodem porro et au- 
resm manum seu porticum augusteonis, ubi consl- 
debat. Imperatorein palatium [magnum e magnaura) 
pro more consueto reverso, flebat secunda receptio 
in hunc modum. In triclinio Justiniani stabat pul- 


διὰ τοῦ ἀναδενδραδίου καὶ τοῦ τρικλίνου τῶν κανδι- 
δάτων, τοῦ τε τρικλίνου, v ᾧ τὸ καμελαύκιον Ίστα- 
ται καὶ ol µάγιστροι γίνονται, διῆλθεν διὰ τοῦ Óvó- 
ποδος καὶ τῆς χρυσῆς χειρὸς, ἦτοι τοῦ πόρτηκος τοῦ 
αὐγουστέως, καὶ ἐκαθίσθη ἐκεῖσε. Too δὲ βασιλέως 
κατὰ τὴν εἱωθυῖαν τάξιν εἴσελθόντος iv τῷ παλατίῳ, 
γέγονεν ἑτέρα Boyd) τρόπῳ τοιῷδε. Ἐν τῷ τρικλἰνῷ 
τοῦ ᾿Ι]ουστινιανοῦ ἔστη πούλπιτον ἀπὸ ὀξέων δινι- 
σίων (33) βλαττίων ἑσκεπασμένον, xal lv αὐτῷ ἔστι 


JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΙΠ COMMENTRAIUS. 


(33) Forte sic appellate fuerunt vestes serica in 
Aigypto, et quidem ia urbe Tennis vel Tinnis (sic 


enim Arabes efferunt veterum Tanis), aut eontexte, 
aut inde certe adveoie. Nam omnis mercatura 


1109 


ίου σελλίον χρυσοῦν βασιλικόν. Τὰ δὲ δύο ἀργυρᾶ 
ὄργανα τῶν δύο μερῶν ἔστησαν κἀτωθεν, ἔσωθεν τῶν 
δύο βήλων, Τὰ γὰρ αὐλοῦντα Έξω τῶν βήλων ἕστη- 
σαν. Καὶ προσκληθεῖσα ἡ ἁρχόντισσα ἀπὸ τοῦ αὐ- 
γουστέως, τῆς τε ἀφίδος xal τοῦ ἱπποδρόμου τῶν 
ἐνδοτέρων διαθατικῶν τοῦ αὐτοῦ αὐγουστέως διῆλθεν, 
καὶ ἑἐλθοῦσα ἐχαθέσθη cl; τὰ σχύλα. 'H δὶ δέσποινα 
ἐκαθέσθη ἐν τῷ προῤῥηθέντι θρόνῳ, καὶ ἡ νύμφη (34) 
αὐτῆς àv τῷ σελλίῳ, xal εἰσῆλθεν τὸ χουθούκλειον 
ἅπαν, καὶ διὰ τοῦ πραιποσίτου καὶ τῶν ὁστιαρίων 
εἰσήχθησαν βῆλα' βῆλον α’, αἱ ζωσταί. βῆλον β’, αἱ 
µαχίστρισσαι βῆλον v, αἱ πατρίκιαι' βῆλον δ’, a 
ὀφφικιαλέαι πρωτοσπαθαρέαι' βῆλον v, al λοιπα 
πρωτοσλαθαρέαι' βῆλον c, al σπαθαροκανδιδάτισ- 
σαι βῆλον (QC, αἱ σπαθαρέαι xai στρατώρισσαι xai 
xavài δάτισσαι. Εἶθ᾽ οὕτως εἰσῆλθεν ἡ ἀρχόντισσα διὰ 
τοῦ πραιποσίτου καὶ τῶν δύο ὁστιαρίων, αὐτὴ μὲν 
προηγουµένη, ἐπακολουθοῦσαι δὲ, καθὰ προείρτται, 
a τε συγγενεῖς αὐτῆς ἁρχόντισσαι (35) καὶ al προ: 
κρειτότεραι τῶν θεραπαινῶν αὐτῆς. Καὶ γέγονεν 
παρὰ τοῦ πραιποσίτου ἐρώτησις πρὸς αὐτὴν, ὡς ἐκ 
τῆς Αὐγούσττς, καὶ ἐξελθοῦσα ἐκχθέσθη clc τὰ σκύλα. 
'Il δὶ δέσποινα ἀναστᾶσα ἀπὸ τοῦ θρόνου διῆλθεν 
διὰ τοῦ λαυσιακοῦ καὶ τοῦ τριπέτωνος, καὶ εἰσῆλθεν 
εἲς τὸν καινούρχιον (30), καὶ δι αὐτοῦ εἰς τὸν έαυ- 
τῆς κοιτῶνα, xxl elg" οὕτως ἡ ἀρχόντισσα μετὰ τῶν 
συγγενῶν αὐτῆς καὶ θεραπαινῶν, εἰσζλθεν διὰ τοῦ 
ουστινιχνοῦ καὶ τοῦ λαυσιαχοῦ xai τοῦ τριπέτωνος 
εἰς τὸν κχινούργιον, xai ἀνεπαύσατο. Rica καθεσθεὶς 
ὁ βασιλεὺς μετὰ τῆς Λὐγούστης καὶ τῶν mopoupo- 


γεννήτων αὐτοῦ τέχνων, προσεκλήθη ἡ ἀἁρχόντισσα C 


ἀπὸ τοῦ Χαινουργίου τρικλίνου, καὶ κελεύσει τοῦ 
βασιλέως καθεσθεῖσα, ἑλάλτσεν, ὅσα ἐθούλετο, πρὸς 
τὸν βασιλέα. Tg δὲ αὐτῇ ἡμέρᾳ γένονεν χλητώριον 
ἐν τῷ αὐτῷ τρικλίνῳ τοῦ Ἱουστινι.νοῦ, ἙἘκαθέσθη 
ἐν τῷ προῤῥηθέντιι 0póvi ἡ δέσποινα xai ἡ νύμφη 
αὐτῆς, ἡ δὲ ἀρχόντισσα ἐκ πλαχίου (37) Extr; ὑπὸ 


δὲ τοῦ τῆς τραπίέζης κατὰ τὸν εἰωθόνα τύπον εἴσελ- 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ 118. Π. 
ὁ μέγας θρόνος θεοφἰίλου τοῦ βασιλέως, καὶ Ex πλα- A pitum, purpureis blatteis dinisiis instratum.Super 





1110 


eo stabat magnus thronus Theophili imperatoris et 
8 latere aurea sella imperialis. Inferius intra duo 
vela stabant argentea duo factionum organa; nam 
flatilia organa extra vela stabant. In dicto itaque 
throno considebat imperatrix ; ad quam arcessita 
archontissa ex augusteone, facto per apsidem et 
circum et interiores porticus ejusdem augusteonis 
transitu, deponebatur in scylis. Interea introduce- 
bantur a preposito οἱ ostiariis vela ad imperatricem 
in predioto throno residentem, cui nurus ejus In 
apposita laterali sella assidebat, astante toto ou- 
biculo. Velorum, que introducebantur, primum 
efficiebant zosle ; secundum magistrisse seu magi- 
strorum uxores; tertium patricie; quartum of(lcia- 
les protospatbarie ; quintum relique protospatha- 
rise ; sextum epatbarocandidatisse ; septimum spa- 
tharie,stratorisse et candidatiesm.His congregatis, 
tandem intrabat archontissa Russica, introducta a 
preposito et ostiariis. Ipsa preibat ; sequebatur,ut 
predictum,reliquus comitatus muliebris archontis- 
sie,agnate ipsius et selectiores famula. Preposilus 
tum nuntiabat aliquid archontisse, clan in aurem 
dicens, nomine imperatricis, et archontissa proti« 
nus exibat atque considebat in scylis. Imperatrix 
autem, surgens de tbrono,transibat per lausiacum 
et tripetonem in cepnurgium [seu novas edes], et 
illinc in suum costonem. Eo facto,intrabat archon- 
tigsa quoque per Justiniani triclinium,lausiacum et . 
tripetonem in cenurgium,ibique respirabat aliquan- 
tulum sistens gradum, Interea veniebat imperator 
in cetonem et considebat ibi cum Augusta liberis- 
que suis porphyrogenitis, et tum arcessebatur ar- 
chontissa e cenurgio, jussuque imperatoris consi- 
debat, et collequebatur ipsi quee tandem volebat. 
Eodem die fiebat cletorium seu sacrum convivium 
845 in triclinio Justiniani. Residebat ibi impera- 
trix in tbrono, de quo supra diximus ; ejus nurus 
ipsi assidebat. Archontissa primum astabal ex 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


orientalis olim & mari Rubro per /Egyptum et aut 
Alexandriam,aut ostium Taniticum vel Pelusiacum 
Nili in Europam veniebat. Vid. supra que dixi de 
vestibus /gyptiacis . 273. Forte tamen potius 
sunt panni Tenesici, sic dieti ab urbe Indie Tena 
vel Tanah, quam mercatoribus olin. frequentatam 
et mercatura presertim pannorum celebrem fuisse 


erant; alias posset quoque domina vel domicella 
reddi. Novi Greci enim id, quod nos matronam 
vel dame appellamus, ἁρχόντισσαν dicunt, vid. Du 
Cange v. Ναγαρίδες, et ἄρχοντα id, quod nos Noble, 
von Adel. 

(36) De Cenurgio, quasí dicas novo opere, víd. 
Script. post Theoph. p. 91 et 204. Novi tsmen 


disco ex Abulfeda, cujus in Geographia tab. XIV p Grieci καινούργιον d!cunt pro dco seu cenaculo; 


sunt hao : Teneh pertinet ad. provinciam ad Guau- 
ratte, capitali urbi et cognomini Guzurala ad orten- 
Lem sita, εἰ ad. occidentem  Nibadi. Filius Saidi ait 
eam esse vltimam urbem provincir Lar, celebrotam 
sermonibus mercatorum. Litiorts hujus Indici incolae 
omnes sunt infideles. — Gentile iude est Tenen ; 
unde panni Tenesici. Vide que supra dixi de vesti- 
bus Sendes. 

(34) Nurus hic loci. Alias quoque fratris vrcrem 
notat. Evitande confusionis ergo interdum ἐφ᾽ ulip 
et ἐπ᾿᾽ ἀδελοῷ additur ; vid. Theoph. p. 131, 
ubi male sponsa vertitur.Per Augusiam intelligitur 
Helena, Romani Lecapeni filia. Constantini Porph. 
UXOr; peP "urum ejus autem Theophano, Romaui 
junioris uxor. 

(35) Id est principissz, quia Elge corsanguiree 


v:d. Du Cange v. ᾿Ασθεστομένος. 

(37) Id est ad aliqualem distantiam, non ex 
equali, non in recta linea. Observavimus supra, 
imperatores CPanos nemini principi extero ad se 
venienli permississe, ut secum ex equali sederei, 
sepe quoque fl«gitasse, ut. ustarent ; sultim ipsos 
venientibus ei coram se stantibus non assurrexisse, 
neque capitis inclinationem alia sua compensasse, 
Boemundo Normanno flagitanti inter conditiones, 
quibus ad Alexium admitti volebat, ut hic sibi iu 
tentorium Augustum intranti assurgeret de throno 
et occurreret, seque stare ad caput throni sineret: 
neuirum concedebat Alexius, ut Anna Comnena p. 
&01 refert. Loeun supra ad p. 59 attulimus. Vid, 
et quie diximus p. 6 


4407 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1108 


dati & dextra atque sinistra parte ejusdem triclinii, A καὶ οἱ κανδιδάτοι δεξιᾷ καὶ ἀριοτερᾷ τοῦ αὐτοῦ τρι- 


jn scaramangiis et candidaticiis, tenentes Romana 
goeptra eteutychiaet reliqua pretiosa vasa. Primum 
quidem introducebat logotheta Tarsenses amicos, 
qui cum satis de suis rebus imperatori colloouti 
fuissent, ezibant, vale dicto, et desidebant in trieli- 
nio trulli, qui vulgooatos seuovatum appellari, sed 
male, solet. Oatos enim est scrinium chartarum 08. 
celli. Digressig itaque Tarsensibus, amiciebatur 
imperator octangulari tunica, et induebat capiti 
miagnam candidam infulam, et sic eonsidebat in 
throno 8alomohneo, fiebatque ipsa, de qua dicere 
ecpímus, receptio eodem per omnia modo, quo 
diximus receptionem Tarsensium amicorum factam 
fuisse. Egressus et ille [apocrisiarius Hamdenide 
puta] collocabatur extra Domini eeclesiam eo in 
loco, ubi domini solent infulas induere, quando in 
equis procedere voluntad templum Sanctorum Apo- 
stolorum fería secunda septimanem renovationis [aut, 
quod idem, secundo die festo Paschatis], et Domi- 
nica nova seu in albis. Eodem ipso die flebat οἱθίο- 
rium in megno triclinio novemdecim &ccubituum 
secundum ritum et ordinem dodecahemeri [seu con- 
vivii per duodecim a festo Nativitatis Christi proxi« 
mos dies celebrari soliti]. Aderant enim prefectus 
sacelli et vestiarii et comes rei private, cum suis 
quisque notariis ; uti el omnes ad cubiculum perti- 
nentis in suis mutatoriissecundum typum dodeca- 
hemeri. In dextra autem versus occidenter regione 
stabat paratrapezium [seu mensulalateralis, creden- 


xAlvou μετὰ σχαραµαγγίων καὶ |τῶν κανδιδατικίων, 
χρατοῦντες τά τε ᾿Ῥωμαῖα σκῆπτρα xal τὰ ατυχία 
καὶ λοιπὰ σκεύη, καὶ εἰσήγαγεν ὁ λογοθέτης τοὺς 
φίλους Ταρσίτας Σαραχκηνοὺς, xai ἐθεάσαντο τὸν 
βασιλέα, καὶ ὅσα ἐδδόλοντο εἰπεῖν, ἐλάλησαν, καὶ 
ἀποχαιρετίσαντες ἐξίεσαν, xal ἀπελθόντες ἐκαθέσθτ- 
σαν ἓν τῷ τρικλίνψ τοῦ τρούλλου, τόν παρὰ πολλοῖς 
καχῶς ὡάτον λεγόμενον' ὠάτος γὰρ τὸ ἐκεῖεε Υαρ- 
τοθεσίον τῆς σαχέλλης ὀνομέζεται. Καὶ εἶθ' οὕτως 
περιθαλλόμενος 6 βασιλεὺς «à. ὀκτάγωνον χλανίδιον 
xal τὸ ἄσπρον μέγα στέμμα, ἐχαθέσθη ἐπὶ τοῦ Σο- 
λομωντείου Qpóvou, xai πάντα tà τῆς δοχῆς Υέγονεν 
κατὰ τὴν προῤῥηθεῖαν Soy)» τῶν φίλων Ταρσιτῶν, 
Τούτου δὲ ἐξελθόντος, ἐκαθέσθη χαὶ αὐτὸς ἕξω τῆς 
τοῦ Κυρίου ἐχγλησίας dv (p τόπῳ στέφονται οἱ βα- 
σιλεῖς, μέλλοντες ἀπιέναι ἔφιπποι dv. τῷ vato τῶν 
᾽Αγίων ᾿Αποστόλων, τῇ δευτἐρᾳ τῆς διακα!ινησίµου 
καὶ; τῇ καινῇ Κυριακή. ΤΠ 0b αὐτῃ ἡμέρᾳ ἐγένετο 
χλητώριον ἓν τῷ µεγάλῳ τοικλίνῳ τῶν ιθ’ ἀχουδί- 
των κατὰ τὸν τύπον καὶ τὴν τάξιν τῆς δωδεχατµέ- 
pov. Ιαρεστησαν γὰρ ὃ τε τοῦ σαχελλίου xa? ὁ τοῦ 
βεστιαρίου xal à εἶδικὸς μετὰ τῶν ἰδίων νοταρίων, 
ὁμοίως καὶ οἱ τοῦ κουθουκλείου, πάντες μετὰ άλλα- 
[ίμων κατὰ τὸν  τύπον τῆς δωδεκαηµέρου. Ἐν δὲ τῷ 
δεξιῷ πρὸς δύσιν μέρει ἔστη παβρατραπέζιον στρογ. 
γύλον διὰ τὸ μὴ δύξαι τοὺς φίλους Σαρακηνοὺς ἔτι- 
βος τοῦ ἑτέρου προκαθέξεσθαι. ᾿Εκαθέσθησαν δὲ iv 
αὐτῷ τῷ παρατραπιζίῳ ὁ µάλιστρος Κοσμᾶς xai ὁ 
παρακθιμώμενος xal οἱ δύο Ταροῖται φίλοι καὶ ὁ τοῦ 


tia], rotunda ; rotunda vero erat ea ideo, ne amico- C Αποχαμθδᾶν ἀποχρισιάριος. 
rum Saracenorum unus in sessione sibi prehaberi putaret eoque iojuriam pati. Assidebant illi 
oredentie msgister el paracaomenus Cosmas et duo Tarsenses amici el apocrisiarius Hamdanide. 


Alia receptio Elye Hussoe. 

Mensis Septembris die nono, feria quarta, flebat 
receptio similis precedenti ob adventum Elges, ar- 
chontisss vel principisss Rosie vel Russie. Ipsa 
intrabat archontissa cum aguatis suis feminis prin- 
eipalis sanguinis et conditionis et famulabus hone, 
tioribus. Prima ducebat chorum ipse archontissa ; 
relique sequebantur in ordine, una post alteram. 
Stabat Elga in eo loco, e quo logotheta solet no- 
mine imperatoris legatos, quibus admissio indul- 
getur, interrogare. Pone eam intrabant prinoipum 
Russie 844 apoocrisiarii et negotiatores [CPli ha- 


"Exipa δοχἡ τῆς "EXq2€ τῆς Ρωσένης. 
Μηνὶ Σεπτεμδρίῳ ϐ’, ἡμέρᾳ δ', ἐγένετο δοχἡ κατά 
πάντα ὁμοία τῆς προῤῥηθείσης, δοχῆς ἐπὶ τῇ ἐφόδψ 
Ἔλγας τῆς ἀρχοντίσσης ᾿Ῥωσίας, xai εἰσῆλεθν αὐτὴ 
ἡ ἀρχόντισσα μετὰ τῶν οἰκείων αὐτῆς συγγενῶν dp- 
χοντισσῶν καὶ προκρειτοτέρων θερσπαινῶν, ἐἑκείνη 
μὲν προητουμένη πασῶν τῶν ἄλλων γυναικῶν, ἐκεῖ- 
ναι δὲ ἑνορδίνως ἑτέρα τὴν ἑτέραν ἀχολουθυῖαι, xai 
ἕστη iv ᾧ τόπῳ εἴωθεν ὁ λογοθέτης τὰς ἑρωτήσεις 
ποιεῖσθαι. Ὅπισθεν δὲ αὐτῆς εἰσῆλθον οἱ τῶν ἀρχόν- 
των Ῥωαίας ἀποχρισιάριοι xal πραγματιυταὶ, καὶ 
ἵστησα, κάτωθεν εἲς τὰ βῖλα, καὶ τὰ ἑξῆς ἐἑτελέσθη 


bilere soiiti. H1 restitabant interius apud velas. ) χατὰ τὴν προῤῥηθεῖσαν δοχήν. Καὶ ἐξελθοῦσα πάλιν 


Cetera fiebant secundum modum predictarum re- 
ceplionum. Egressa rursus e conspectu domini, 
transibat archontissa viridarium, triclinium eendi- 
datorum, triclinium illud in quo camelaucium stat 
οἱ magistri creantur; per onopodem porro et au- 
resm manum seu porticum augusteonis, ubi consi- 
debat.Imperatorein palatium [magnum e magnaura] 
pro more consueto reverso, flebat secunda receptio 
in bunc modum. In triclinio Justiniani stabat pul- 


διὰ τοῦ ἀναδενδραδίου καὶ τοῦ τρικλίνου τῶν κχανδι- 
δάτων, τοῦ τε τρικλίνου, ἐν ᾧ τὸ καμελαύχιον ἴστα- 
ται καὶ ol µάγιστροι γίνονται, διῇ}θεν διὰ τοῦ ὁνό- 
ποδος xal τῆς χρυσῆς χειρὸς, ἦτοι τοῦ πόρτηκος τοῦ 
αὐγουστέως, καὶ ἐκαθίσθη ἐκεῖσε. Too δὲ βασιλέως 
κατὰ τὴν εἰωθυῖαν τάξιν εἰσελθόντος ἐν τῷ παλατίῳ, 
γέγονεν ἑτέρα δοχἡ τρόπῳ τοιῷδε. Ἐν τῷ τρικλἰνῷ 
τοῦ ἸΙουστινιανοῦ ἕἔστη πούλπιτον ἀπὸ ὀξέων δινι- 
σίων (33) βλαττίων ἐσχεπασμένον, καὶ lv αὐτῷ ἕστη 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTRAIUS. 


(33) Forte sic appellate fuerunt vestes serios in 
JEgypto, et quidem ia urbe Tennis vel Tinnis (sic 


enim Arabes efferunt veterum Taniís), aut oontexte, 
&ut inde certe adveoie. Nam omnis mercatura 


1109 


ίου αελλίον χρυσοῦν βασιλικόν. Τὰ δὲ δύο ἀργυρᾶ 
ὄργανα τῶν δύο μερῶν ἔστησαν κἀάτωθεν, ἔσωθεν τῶν 
δύο βήλων, Τὰ γὰρ αὐλοῦντα Έξω τῶν βήλων ἕστη- 
σαν. Καὶ προσκληθεῖσα ἡ ἀρχόντισσα ἀπὸ τοῦ αὖ- 
γουστέως, τῆς τε ἀψίδος xal τοῦ Ἱπποδρόμου τῶν 
ἑνδοτέρων διαθατικῶν τοῦ αὐτοῦ αὐγουστέως διῆλθεν, 
xai ἐλθοῦσα ἐχαθίσθη εἰς τὰ σχύλα. 'H δὶ δέσποινα 
ἐκαθέσθη ἐν τῷ προῤῥηθέντι θρόνῳ, καὶ ἡ νύμφη (34) 
αὐτῆς àv τῷ σελλίῳ, καὶ εἰσῆλθεν τὸ χουθούκλειον 
ἅπαν, καὶ διὰ τοῦ πραιποσίτου καὶ τῶν ὁστιαρίων 
εἰσήχθησαν βῆλα βῆλον α’, αἱ ζωσταί. βῆλον β᾽, al 
μαγίστρισσαι βῆλον Υ, αἱ πατρίχιαι' βῆλον ὃ, al 
ὀφφικιαλέίαι πρωτοσπαθαρέαι' βῆλον c, al λοιπαὶ 
πρωτοσλαθαρέαι' βῆλον qc, αἱ σπαθαροκανδιδάτισ- 
σαι βῆλον ὅ, αἱ σπαθαρέαι xal στρατώρισσαι xai 
χανδι δάτισσαι. Εἶβ᾽ οὕτως εἰσῆλθεν ἡ ἀρχόντισσα διὰ 
τοῦ πραιποσίτου καὶ τῶν δύο ὁστιαρίων, αὐτὴ μὲν 
προηγουµένη, ἐπακολουθοῦσαι δὲ, καθὰ προείρηται, 
αἵ τε συγγενεῖς αὐτῆς ἀρχόντισσαι (35) xai al προ- 
κρειτότεραι τῶν θεραπαινῶν αὐτῆς. Καὶ Ὑέγονεν 
παρὰ τοῦ πραιποσίτου ἐρώτησις πρὸς αὐτὴν, ὡς ἐκ 
τῆς Αὐγούστης, καὶ ἐξελθοῦσα ἐκχθέσθη εἰς τὰ σκύλα. 
'Il δὲ δέσποινα ἀναστᾶσα ἀπὸ τοῦ θρόνου διῆλθεν 
διά τοῦ λαυσιακοῦ καὶ τοῦ τριπέτωνος, καὶ εἰσῆλθεν 
εἲς τὸν καινούργιον (30), xal. Qi αὐτοῦ εἰς τὸν έαυ- 
τῆς κοιτῶνα, xal. εἶθ᾽ οὕτως ἡ ἀβχόντισσα μετὰ τῶν 
συγγενῶν αὐτῆς καὶ θεραπαινῶν, εἰσῆλθεν διὰ τοῦ 
Ἰουστινιανοῦ xal τοῦ λαυσιακοῦ xai τοῦ τριπέτωνος 
εἰς τὸν κχινούργχιον, καὶ ἀνεπαύσατο. Εἶτα καθεσθεὶς 
ὁ βασιλεὺς μετὰ τῆς Αὐγούστης καὶ τῶν πορφυρο. 


γεννήτων αὐτοῦ τέχνων, προσεκλήθη d ἁρχόντισσα C 


ἀπὸ τοῦ καινουργίου τρικλίνου, καὶ κελεύσει τοῦ 
βασιλίως καθεσθεῖσα, ἐλάλησεν, ὅσα ἐθούλετο, πρὸς 
τὸν βασιλέα. Tq δὲ αὖὐτῇ ἡμέρᾳ Ὑένονεν κλητώριον 
ἐν τῷ αὐτῷ τρικλίνῳ τοῦ Ιουστινι.νοῦ. ἘΕκαθέσθη 
ἐν τῷ προῤῥηθέντι θρόνῳ ἡ δέσποινα xai ἡ νύμφη 
αὐτῆς, fà δὲ ἀρχόντισσα ἐκ πλαγίου (37) Extr: ὑπὸ 
δὲ τοῦ τῆς τραπέζης κατὰ τὸν εἰωθόνα τύπον εἴσελ- 


ΡΕ ΟΕΒΙΝΟΝΗΒΡ AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 





4410 
ὁ µέγας θρόνος θεοφίλου τοῦ βασιλέως, καὶ Ex πλα- A pitum, purpureis blatteis dinisiis instratum.Super 


eo stabat magnus thronus Theophili imperatoris et 
& latere aurea sella imperialis. Inferius intra duo 
vela stabant argentea duo factionum organa; nam 
flatilia organa extra vela stabant. In dicto itaque 
throno considebat imperatrix; ad quam arcessita 
archontissa ex augusteone, facto per apsidem et 
circum et interiores porticus ejusdem auguateonis 
transitu, deponebatur in scylis. Interea introduce- 
bantur a preposito οἱ ostiariis vela ad imperatricem 
in predicto throno residentem, cui nurus ejus Ín 
apposita laterali sella assidebat, astante toto cu- 
biculo. Velorum, que introducebantur, primum 
efficiebant zosi& ;secundum magistrisse seu magi- 
strorum uxores; tertium patricie; quartum ο[[]οία- 
les protospatbarie ; quintum relique protospatha- 
rise ; sextum spatharocandidatisse ; septimum spa- 
tharie,stratorisse et candidatissm.His congregatis, 
tandem intrabat archontissa Russica, introducta a 
preposito et ostiariis. Ipsa preibat ; sequebatur,ut 
predictum,reliquus comitatus muliebris archontis- 
si,agnate ipsius et selectiores famule.Preposíilus 
tum nuntiabat aliquid archontisss, clan in aurem 
dicens, nomine imperatricis, et archontissa proti« 
nus exibat atque considebat in scylis. Imperatrix 
autem, surgens de throno,transibset per lausiacum 
et (ripetonem in cenurgium (seu novas edes], et 
illino in suum coetonem. Eo facto,intrabat archon- 
tigsa quoque per Justiniani triclinium,lausiacum et , 
tripetonem in cenurgium,ibique respirabat aliquan- 
tulum eistens gradum, Interea veniebat imperator 
in cetonem et considebat ibi cum Augusta liberis- 
que suis porphyrogenitis, et tum arcessebatur ar- 
chontissa e cenurgio, jussuque imperatoris consi- 
debat, et collequebatur ipsi ques tandem volebat. 
Eodem die fiebat cletorium seu sacrum convivium 
845 in triclinio Justiniani. Residebat ibi impera- 
trix in throno, de quo supra diximus ; ejus nurus 
ipsi assidebat. Archontissa primum astabal ex 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


orientalis olim & mari Rubro per /Egyptum et aut 
Alexandriam,aut ostium Taniticum vel Pelusiacum 
Nili in Europam veniebst. Vid. supra que dixi de 
vestibus /Egyptiacis p. 273. Forte tamen potius 
gunt panni Tenesict, sic dieti ab urbe Indie Tena 
vel Tanah, quam mercatoribus olin. frequentatam 
et mercatura presertim pannorum celebrem fuisse 
disco ex Abulfeda, cujus in Geographia tab. XIV 
sunt hao : Teneh pertinet ad provinciam ad Guzu- 
ratte, capitali urbi et cognomini Guzurat? ad orten- 
tem sila, eL ad occidentem Mibadi. Filius Said ait 
eom esse vltimam urbem provincis Lar, celebratam 
sermonibus mercatorum. Litioris hujus Indici incolae 
omnes sunt infideles. — Gentile inde est Tenes; 
unde panni Tenesici. Vide que supra dixi de vesti- 
bus Sendes. 

(34) Nurus hic loci. Alias quoque fratris vxorem 
notat, Evitande confusionis ergo interdum ἐφ᾽ υἱῷ 
et ἐπ ἀδελοῷ additur ; vid. Theoph. p. 131, 
ubi male sponsa vertitur.Per Augus!am intelligitur 
Helena, Romani Leocapeni filia. Constantini Porph. 
UXOF; per "turum ejus autem Theophano, Romani 
junioris uxor. 

(35) ld est principisse, quia Elge copsanguinec 


erant; alias posset quoque domina vel domicelle 
reddi. Novi Greci enim id, quod nos matronam 
vel dame appellamus, ἀρχόντισσαν dicunt, vid. Du 
Cange v. Ναγαρίδες, et ἄρχοντα id, quod nos Noble, 
von Adel. 

(36) De Cenurgio, quasi dicas novo opere, vid. 
Script. post Theoph. p. 91 et 204. Novi tamen 
Grieci. καινούρχιον dicunt pro (co seu cenaculo ; 
vid. Du Cange v. ᾿Ασθεστομίνος. 

(37) Id est ad aliqualem «islantiam, non ex 
equali, non in recta linea. Observavimus supra, 
imperatores CPanos nemini principi extero ad se 
venienli permississe, ut secum ex equali sedere, 
sepe quoque flsgitasse, ut astarent; saltim ipsos 
venientibus et coram &e stantibus non assurrexisse, 
neque capitis inclinationem alia eua compensasse, 
Boemundo Normanno flagitanti inter conditiones, 
quibus ad Alexium admitti volebat, ut hic sibi iu 
tentorium Augustum intranti assurgeret de throno 
et occurreret, seque stare ad caput throni sineret: 
neutrum concedebat Alexius, ut Anna Comnena p. 
&01 refert. Locuin supra ad p. 59 attulimus. Vid. 
et quee diximus p. 6. 


1111 


CONSTANTINI PORPHYROGENIT: 


1112 


obliquo, donec per magistrum menses introducte A θουσῶν τῶν ἀρχοντισσῶν καὶ προσκυνησάντων, 4j 


relique principalis sanguinis feminee adorassent {πι- 
peratricem ; ipsa deinceps archontissa, capitis ali- 
quali inclinatione snam ipsi submissionem testata, 
considebat in eo loco, ubi stabat, ad mensam ad 
aliqualem ab imperiali distantiam positam una cum 
zostis, prout mos est. Illi convivio aderant psalie 
&postolite et hagiosophite, canentes carmina in 
laudes regie familie. Ludebant quoque ludiones 
thymelici generis omnis. Fiebat eodein tempore in 
chrysotriclinio aliud convivium, quo excipiebantur 
omnes apocrisiarii principum Rusei* et homines et 
egnati arcbontisse et negotiatores ejus.Post epulas 
accipiebant illi munera ; triginta quidem miliaresia 
avunculus archontisse ; octo autem ejus amici pri- 


ἀρχόντισσα τὴν κεφαλὴν μικρὸν ὑποχλίνασα, iv d 
τόπῳ ἵστατο, ἔκαθέσθη clc τὸ ἀποκοπτὸν μετὰ πῶν 
ζωστῶν κατὰ τὸν τύπον. ᾿Ἱστέον, ὅτι οἱ ἀποστολῖται 
ψάλται καὶ οἱ ἁγιοσοφῖται παρῆσαν tv τῷ αὐτῷ 
κλητωρίῳ ἄδοντες τὰ βασιλίκιχ, Έπαιξαν δὲ καὶ τὰ 
θυμελικὰ πάντα παίγνια. Ἐν δὲ τῷ χρυσοτρικλίνῳ 
γέγονεν ἕτερον κλητώριον, xal ἔφαγον πάντες o! 
ἀποχρισιάριοι τῶν ἀρχόντων “Ρωσίας καὶ οἱ ἄνθρω- 
ποι καὶ συγγενεῖς τῆς ἀρχοντίσσης καὶ ol πραγµα- 
τευταὶ, καὶ ἔλαθον ὁ μὲν ἀνεψιὸς αὐτῆς p. λ', ot 
η’ ἴδιοι (38) αὐτῆς ἀνὰ µιλ. κ’, οἱ κ΄ ἀποχρισιάριοι 
ἀνὰ µιλ. ιβ, ol py! πραγματευταὶ ἀνὰ ju. (8, ὁ 
παπᾶς Γρηγόριος µιλ. η (39), οἱ δύο ἑρμηνευταὶ 
ἀνὰ pi. (', oi ἄνθρωποι τοῦ Σφενδοσθλάδου ἀνὰ 


vati et confidentes accipiebant singuli vicena milia- p tA. ε’, οἱ ς ἄνθρωποι τῶν ἀποκρισιαρίων ἀνὰ µιλ. 


resia; viginti ejusapocrisiariiduodena ; quadraginta 
ires negotiatores duodena pariter ; papas Gregorius 
accipiebat octo ; ambo interpretes duodena ; homi- 
nes Sphendosthlabi [is Elge filius Russis tum im- 
perabat], quina ; sex homines apocrisiariorum 
terna ; interpres archontisse tandem quindecim ac- 
cipiebat miliaresia.Ut surrexerat imperator a con- 
vivio, flebat dulcium,id est apponebantur placent 
el bellaria in pransorio super ibi posita parva aurea 
mensa, que in pentapyrgio stare solet,in scutellig 
gemmatis et smaltitis. Ibi copsidebat imperator 
[Constantinus] et Romanus Porphyrogenitus impe- 


Y. 9 ἑρμηνεὺς τῆς ἀρχοντίσσης pi. w'. Μετὰ δὲ 
τὸ ἀναστῆναι τὸν βασιλέα ἀπὸ τοῦ κλήτωρίου ἐγένετο 
δούλκιον ἐν τῷ ἀριστητηρίῳ, xal ἕστη ἡ χρυσῆ µι- 
xoà τράπεζα d ἐν τῷ πενταπυργίῳ Ἱσταμένη, xai 
ἐτέθη ἐν αὐτῇ δούλκιον διὰ χειμευτῶν καὶ διαλίθων 
σκουτελλίων, καὶ ἐκαθέσθη ὁ βασιλεὺς vai δωμα- 
và, ὁ Πορφυρογέννητος βασιλεὺς καὶ τά πορφυρο- 
Ὑέννητα τούτων τέχνα καὶ ἡ νύμφη xal ἡ ἀρχόν- 
τισσα, καὶ ἐδόθη τῇ ἀρχοντίσσῃ idv χρυσῇ διαλίθῳ 
σκουτελλίῳ µιλ. φ', καὶ ταῖς EE ἰδίαις αὐτῖς ἀνὰ 
μιλ. x, καὶ ταῖς ιη΄ θεραπαΐναις αὐτῆς ἀνὰ pi, η. 
Μηνὶ Ὀκτωθρίῳ tw, ἡμέρᾳ Κυριακῇ, ἐγένετο χλη- 


rator, et amborum liberi porphyrogeniti et nurue ϱ τώριον Ev. τῷ χρυσοτρικλένῳ, καὶ ἐκαθέσθη ὁ βασι- 


imperatoris et archontissa. Huic pro munere da- 
" bentur in aurea gemmata scutella miliaresia quin- 
genta. Sex ejus intimis amicabus dabantur vicena 
miliaresia, et octodecim ejus famulabus octona. 
Mensis Octobris die decimo et octavo eodemque 
Dominico fiebat aliud convivium in chrysotriclinio, 
in quo imperatori Russi convivabantur, et rursus 
&liud in pentacubiclio Sancti Pauli,in quo despona 
vel imperatrix cum porpbyrogenitis suis liberis et 
nuru sua et archontissa convivabatur. Accipiebat 


λεὺς μετὰ τῶν Ῥῶς. Kal πᾶλιν Ὑέγονεν ἕτερον 
κλητώριον ἐν vip πεντακουθουκλείῳ τοῦ Αγίου Παύ- 
λου, xal ἐκαθέσθη ἡ δέσποινα μετὰ τῶν πορφ»ρο- 
γεννήτων αὐτῆς τέχνων xal τῆς νύμφης xal τῆς do- 
Χχοντίσσης, xal ἐδόθη τῇ μὲν ἀρχοντίσσῃ µιλ, σ’, τῷ 
δὲ ἀνεψιῷ αὐτῆς µιλ. κ’, τῷ παπᾷ Σρηγορίῳ µιλ.η, 
ταῖς ις ἰδίαις αὐτῆς ἀνὰ µιλ. (β’ ταῖς τη δούλαις 
αὐτῆς dvà µιλ. ς’, τοῖς xf' ἀποκραιιαρίοις dvà µιλ. 
(β’, τοῖς μδ πραγματευταῖς ἀνὰ µιλ. ς, τοῖς δύ0 
ἑρμηνευταϊῖς ἀνὰ µιλ" ιβ’. 


archontissa tum in πζηυβ ducenta miliaresia, ejus avunculus vinginti papas [vel confessionarius] Gre- 
gorius octo ; sedecim ejus intime familiares duodena ; octodecim ejus famule sena; viginti duo apo- 
erisiarii duodena ; quadraginta quatuor negotiatores sena, et dena bina ambo interpretes. 


3846 CAPUT XVI. 


Observanda quando magistratus quatuor tagmalum 
in circum procedunt. 


Quatuor tagmata si sunt in urbe,qua.n Deuscusto- 
diat, procedunt et conveniunt quotidie in circum eo- 
rum magistratus.Et primi quidem ingrediuntur do- 
mesticus scbolarumet excubitusseu domesticus excu- 
bitorum et hicanatus seu domesticus hicanatorum 
per illud ostium, per quod intrare solent magistri 
et patricii, salutatoque drungario vigilie, desident 


ΚΕΦΑΛ. IC. 
σα δεῖ παραφυλάττειν, προερχοµένων τῶν dp- 
pire τῶν τεσσάρων ταγμάτων εἰς τὸν ἱππό- 
popov, 

Ἰστέον, ὃτι, τῶν ταγμάτων ὅντων ἐν τῇῃ θεοφυλά- 
xttp πόλει, καθ ἡμέραν προέρχονται εἲς τὸν ἱππό- 
ὄρομον οἱ τῶν δ΄ ταγμάτων ἄρχοντες καὶ ὁ μὶν δο- 
µέστικος τῶν σχολῶν xal ὁ ἐξχούθιτος καὶ ὁ ἵκα- 
vatac εἰσέρχονται, ἔνθα καὶ ol μάγιστροι καὶ παιρί- 
xt0t, καὶ πρῶτα μὲν χαιρετίζουσιν τὸν δρουγγάριον 
τῆς βίγλας, xal εὐθέως καθέζονται εἷς τὰς τάξεις αὖ - 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(38) Novis Grecis sunt familiares, amici, quibus 

recipue quis utitur. Ita ín Menol. Basil. t. II, p. 
106 (ine ; Ἰδὼν τὸν Ελεόνικον τὸν ἴδιον αὐτοῦ πλη- 
δίον ἑστῶτα, εἶπε, etc. 

(39) Hic et paulo post scriptus erat hic numerus 


littera majore, que significaretne octo et essetne 
δία, &n quinquaginta, et esset «i, dignosci non 
oterat, tàm exaraverat librarius ambigue. Secutus 
ui quod maxime probabile videbatur. 


1113 


ρητὴς τῶν σχολῶν, φορῶν σκαραµάγγιον xal σπα- 
θίον, xal μετ αὑτοῦ oi πρῶτοι καὶ δεύτεροι ἄρχοντες 
τῶν σχολῶν, ἄγουν κόµητες xai δοµέστιχοι, φοροῦν- 
τες καὶ αὑτοὶ σκαραμάγγια xal σπαθία. Καὶ ὁ μὲν 
τοποττρτητὴς ἵσταται ἀποκοπτὸὺς ὡς ἀπὸ ὁργυίας 
pte oi δὲ χόµητες καὶ δοµέθστικοι στιχηδὸν ἀπὸ 
ἄχραν ἕως ἄκραν, καὶ μέχρι τῶν γονάτων προσκυ- 
νοῦντες χαιρετίζουσι τὸν δρουγγάριον τῆς βίγλας. Ὁ 
δὲ ἀωτιχαιρετίζων αὐτοῖς λέγει »Καλὴ ἡμέρα ὑμῖν, 
ἄρχοντες. » Καὶ μετὰ ταῦτα ἵσταται ὁ πρόξιµος (40) 
µέαον τῆς προελεύσεως, xai λαμθάνει νεῦμα παρὰ 
τοῦ Δομεστίχου τῶν σχολῶν καὶ διὰ τῆς χειρὸς αὐτοῦ 
νεύει ὑπαναχωρεῖν. Οἱ δὲ πάλιν κροτκυνοῦντες κατὰ 
τὸ εἰρημένον σχῆμα ἐξέρχονται' Καὶ χκτὰ πόδας 
εὐθέως εἰσέρχεται ὁ τοποτηρητὴς τῶν ἐξκουθίτων 
μετὰ σχρίθωνας xai δὁρακοναρίους, «φοροῦντες xal 
αὐτοὶ σκαραµάγγια xal σπαθία, xal Χαιρετίζουσιν 
καὶ αὐτοὶ καθὼς καὶ οἱ τῶν σχολῶν ἄρχοντες, καὶ 
νεόµενος ὁ πρωτομανδάτωρ τοῦ ἐξκουθίτου παρὰ 
τοῦ ἐξκουθίτου, καὶ αὐτοὶ διὰ χειρὸς τοῦ πρωτο- 
µανδάτωρος νευόµενοι ἐξέρχονται. Καὶ μετὰ τούτων 
εἰσέρχεται ὁ τοποτηρητὴς τοῦ ἀριθμοῦ μετὰ κοµή- 
των καὶ χεντάρχων 31... βίου (44) καὶ τῆς ἑταιρείας 
παρεθδοµάριοι προέρχονται xal ἀνέρχονται διὰ τῆς 
ἐλεφάντίνης, xal κατὰ τὸν εἰωθότα τύπον ἄνοιγείσης 
τῆς προελεύσεως, εἱσέρχονται, καὶ ἕκαστος καθέζε- 
ται ἐν τῇ ἰδίᾳ τάξει, καὶ εἶθ' οὕτως κατέρχονται xai 
εἰσέρχονται ἐν τῇ τοῦ τρικόγγου μυστικῇ φιάλφ. 
Εἶτα ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς, xai τοῦ παρχαχυπτικοῦ 
κρεμαµένου ἐν τῷ τοῦ προχύμματος µέσῳ, ἐν ᾧ 
τόπῳ εἴθισται τοῖς βασιλεῦσιν ἐπὶ θρόνου καθέζε- 
σθαι, τελουµένου δεξίµου ἅπτουσι κτροὺς, θηλονότι 
παρὰ τοῦ εἰδικοῦ τηύτους λαμθάνοντες, πάντες οἱ 
προῤῥηθέντες τῆς συγκλήτου ἀπό τε μαγίστρων καὶ 
ἕως ἐσχάτου ἀνθρώπου, καὶ γυρόθεν τοῦ σίγµατος 
σάσσωσι χορεόοντες καὶ ἄδοντες, οἱ μὲν µάγιστροι 
καὶ ol ἀνθύπατοι xai πατρἰχιοι καὶ oi ὀφφικιάλιοι 
καὶ οἱ λοιποὶ τῆς σογκλήτου μετὰ τῶν βασιλικῶν 
ἀνθρώπων, ἴδια βασιλίκια τοῦ βρουµαλίου’ ol δὲ τοῦ 
κουθουκλείου ἅμα τῶν ἐπὶ τῆς τραπέζης εὐνούχων 
ἄδουσιν xal αὐτοὶ ἴδια aci xia τοῦ βρουμαλίου, 
Ἰστέον, ὅτι, ἠνίκα ἄρξοντα. οἱ τῆς συγκλήτου καὶ 
τοῦ κουθουχλείου ἄδειν τὰ τοῦ βρουμαλίου βασιλίκια 
καὶ γορευύειν, xam ποοείρηται, κατέρχεται διὰ τῶν 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINAE LIB. Π. 


τῶν, καὶ εἶθ᾽ οὕτως εἰσέρχεται ἔκ πλαγίου ὅ τοποτη- Α in sua quisque classe et ordine. Deinde ingreditur 





1114 


per introitum lateralem topoteretes vel locum te- 
nens scholarum in ecaramangio et cum spatha ; 
et cum eo primi secundique ordinis magistratus - 
aut tribuni scholarum, ut comites et domestici, 
similiter et hi tam scaramangia, quam spathas 
gerentes. Lociservator ab ipais seorsim stat ad di- 
siantiam orgyme ferme, comites autem et domestici 
in unam seriem collocati occupant conclave ab uno 
termino usque ad alterum. Druogarium vigilie et 
hi quoque salutant inclinato ad genua usque ca- 
pite. Drungarius autem salutem ipsis reddens ait : 
« Bonus dies vobis, archontes. » Postea surgit proxi- 
mus et abit in medium processionis vel conventus, 
&acceptumque nutu signum a domestico scholarum 
reddit illis astantibus manu sua commota, tmno- 
netque, abeundum esse. Quo concepto, adorant illi 
seque profunde sese inclinantes atque antea fece- 
rant,ut dictum est, et abeunt. Digressis illia, proti- 
nusadest lociservator excubitorum cum scribonibus 
et draconariis. lli gestantes pariter scaramangia et 
spathas, ut magistratus scbolarum salutant !drun- 
gsrium nempe, diotaque vicissim salute] accipit 
protomandator excubiti ab excubito signum nutu 
capitis: quod ipse motitatione manus predictis 
lociservatori exoubitorum ceterisque astantibus 
reddit. Hi, eo percepto, exeunt. Tum intrant tertii 
lociservator arithmi, comites arithmi et centuriones 
maglabitarum, et heterie septimanarii laterales 
procedunt seu conveniunt et ascendunt per portam 
eburneam et intrant in palatium, ubi illud reclu- 
sum more consueto processionem admiserit ; tum 
occupant sedes quisque suas ex ordine. Deinceps 
descendunt et intrant in secretam phialam tricon- 
chii. Deinde prodit imperator in conspectum, sus- 
pensaque cortina in medio procymmatis 847 [seu 
moniani, vel editioris tribunalis in quo impera- 
tores, quando deximum seu receptio circensis per- 
agitur, presidere solent] accendunt predicti sena- 
tores ΟΠ.Π68 a comite rei private traditos nacti 
cereos,a magistris inde usque ad ultimum hominem 
imperialem ; et tripudiant circumcirca sigma cho- 
ream ducentes et cantantes, magistri quidem et 
proconsules et patricii et officiales ceterique sena- 
tores et bomines imperiales, basilicia brumalio 


βάθρων εἲς ἐκ τῶν βασιλικῶν dv τῇ φιάλῃ καὶ ὁρ- D propria ; cubicularii autem et eunuchi ad mensam 


χεῖται' ἀμφότεροι δὲ, ot τε µάγιστροι καὶ λοιποὶ καὶ 
οἱ τοῦ κουδουκλείου μετὰ τῶν ἐπὶ τῆς τραπέζης εὖ- 
νοῦχων ἐκ τρίτου, χαθὼς προείρηται, χυχκλεύσαντες 
ἐν τῷ τῆς φιάλης πλριπάτῳ, ἵστανται κατὰ τὸ πρὸς 


servientes canunt et ipsi, sed propria sibi, basilica 
brumalii. Quando incipiunt tam senatores quam 
cubicularii brumalii basilicia canere et saltare, ut 
predictum est, descendit per gradus [predicti pro- 


VARUE LECTIONES. 
*! Hic desideraniur finis capitis 16, caput 17 tolum, εἰ initium capitis 18. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(40) In scriniis epistolarum, libellorum et me- 
morie qui primi erant inter homines ordinis sui 
prorzimi dicebantur, ait Salmas. ad Soript. list 
Aug. t. II, p. 239, aut, ut Gutherus ait p. 556, 
proximi scriniorum sunt, qui secundum a magistris 
locum 8ο dignitatem. in scriniis obtinent, et qui, 
dum magistrorum vices agerent, promagüstri voca- 


bantur. Vid. idem p. 694, ubi de proximis rationa- 
lium, et Vales. ad Amm. Marcell. p. 138 et 276, 
el Du Cange Gloss. utroque. Est ergo proximus 
hic loci proximus a ἁγαηματίο vigilie et ejus ub- 
sentis vicarius ; vid. p. 415 

(M) Videntur mihi be reliquie vocis Μαγλα- 
6lou esse, idque in Latinis expressi. 


1115 


GONSTANTINI PORPHYROGENITI 


4116 


oymmatis aut tribunalis] aliquis basilicorum in A εὖρος αὐτῇ µέρος, xal ἐπευφημοῦσι 1: (49) τὸν βα- 


phialam eli saltat ibi. Omnes autem, tam ma- 
gietri puta el reliqui senatores quam cubicularii 
et meusales eunucbi, ter obeunt, uf dictum est, 
saltando phiale ambitum vel aream ; tum consistunt 
ad ejus latiorem plagam, et pia vota pro salute 
" imperatoris dicunt. Descendit tum protinus e sig- 
male per ligneum styracium [eeu rotundam, intus 


ciAéa* καὶ εὐθέως κατέρχεται ἀπὸ τοῦ σιγµατος διὰ 
τοῦ ξυλίνου στυρακίου ὁ τοῦ βἀσιλέως πρωτοθεστιά- 
ριος μετὰ τοῦ ἀποκομθίο», καὶ ἠἡνίκα πλησίον αὐτῶν 
γένηται, προσχκυνοῦσι πάντες, καὶ τούτων ἀνιστα- 
µένων, ὁ α΄ μάγιστρος λαμθάνει ἐκ χειρὸς τοῦ πρω- 
τοθεστιαρίου τὸ ἀποχκόμθιον λίτρας x, sic δὲ τὸ τοῦ 
μικροῦ βασιλέως βρουµάλιον (43) λίτρας i, εἲς δὲ τὸ 


VARLE LECTIONES 


3* ἐπεφη μοῦσι cod, et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(49) 8ic est In membranis; vid. dicta ad p. 11. 
.Novi nempe Greci υ ut φ propemodum effe- 
runt. Hinc librarii pro suas socordia litteras 
geminandas semel tantummo:o et vicissim simpli- 
Ces bis exhiben'!es, scribebant lev μεῖν pro εὐφη μεῖν, 
quoniam boc εὐφημεῖν ipsis non aliter sonubat, 


quam ἐφφτμεῖν. Similiter ἐφήμησαν pro imt B συντυγχάνει, 
a 


σαν εὶ hoc pro εὐφήμησαν exstat apud Malal, t. 11, 
p. 214. 

5) Apparet ex hoc loco et Ínfra e Cletorologio 
p. 452, brumsle Augusti senioris et junioris 
et Auguste seorsim tuisse celebratum. Sed quo id 
ordine factum fuerit, omnesne illi uno die, eed suo- 
cessive, brumalia dederint, an die quisque suo, el 
quo mense quove mensís die aul diebus id faclum, 
subobscurum est, et studebimus hac disputatione, 
quid ejus reí fuerit, indagare. Precipus partes bru- 
malium eraat, ut tam in urbe cives, quam in aula 
hilares. essent, epularentur, cantarent, saltarent 
coram Augustis, et hi vicissim ipsis nummos, ve- 
stes, bellaria alia donarent. Insignis est locus Con- 
tinuatoris Constantiniani in Soriptor. post Theo- 
phan. p. 284, ubi brumale Constantini Porphyro- 
genniti enarratur his verbis: Τὴν δεξίωσιν τοῦ βρο»- 
µαλίου τοῦ Πο φυρογεννήτου δεῖ ἐξειπεῖν. Ἔθος γὰ 
τοῖς πάλα! βασιλε δει τελοΆµενον [hic excidit τέως Πα 
λητο *vel simile quin] xal 5 Πορφυρογέννητος τοῦτο 
κ οθις] ἐξήνεγχεν. Consentiunt hec illis, qua 

oster p. 350. tradit. Pergit Anonymus: τὴν γὰρ 
ἡμέραν, lv 3j τὸ τῆς Χλήεως αὐτοῦ στοιχεῖον Καπ- 
πα ἀποχεχλγήρωται, λαμπροτάτην ἑορτάζων πανύήγυ- 
pw, πολυάνθριυπον ταύτην δειχνύει' ταῖς γὰρ πολυ- 
τελέσι καὶ πολνόψοις ἐχείναις τραπέζαις τὴν σαύγ- 
κλητον ἅπασαν δεξιούµενος, χορηγίαις εὐεργετιχω- 
τέραις τὸ φαιδρὸν τῆς ἑορτῆς ἐπολλαπλασίχζεν 
σηρικῶν περιδολαίων "inb, ἀργυρίων TtoÀÀty 
καὶ ἀπείρων, ἐσθημάτων ἁλουργῶν, EJÀow ἰνδἰκῶν 
εὐωδίας, & οὔτις ἀκήκοιν, fj Ὑεγονότα τεθέαται, 
Diem (sic vertit Combefisius), cui. nominis ejus 
[Constantini] initíalís litle»a Kappa addita esl, ce- 

berrimz festivitatis sibi loco ducens fngenti cele- 
brandum conventu indicebat, 'Maluissem sio prope- 
modum vertere : Diem enim illum, quo coriém a4 
sacras epulas vocare ez sorle lillere, qux nomini 


ejus inibialis. est, Kappa puta, debebal, maxime D 


eslum apparatus. splendore et hominum frequentia 
exhibuit.] Laufísvimis enim largissimisque dapibus 
sene lum omnem excipiens beneficientie majoris mu- 
neribus festivitatis |mtitiam ac splendorem multis 
partibus cumulabat, sericarum vestium ac prextezta- 
rum abunde largitione, vis magnae pecunie et innu- 
merabilis purpurissarumque vestium ac trabearum 
Indicarum arborum fragrantia recreans ; quz οἱ 
quanta nemo antea audiverat neque viderat. In his 
verbis maxime memorabilis est dictio : ἡμέρα, ἐν 
4 τὸ τῆς χλήσεως αὐτοῦ στοιχεῖον Κάππα ἆποχε. 
κλήρωται, dies, quo. vocare suo nomine proceres ad 
sacras epulas ez sorte litterae Kappa debebat. Nam 
κλῆσις ibi non est nomen, ὄνομα, sed íinritalio ad 
epulas. Designat ígitur diem, quo ipse suum Bru. 
male debebat edere Constantinus. Huis diei litte- 


ram Kappa ait ἀποκεχληρῶσθαι. Dubium est, ver- 
bum ἀποχεχληροῦσθαι num bic loci signiülcet, 
sortes ante brumalía ductas ordirari, an potius 
μην etiam absque ductis sortibus, incidere. 
atebit ex illis, que statim dicentur, posterius 
bic obtinere et ἀποχεκλήρωται nihil aliud, quam 
συµθαίνει, ἀποτέτακται — notare οἳ 
8οΓἱ68 locum hic non habuisse. Habebat nempe res 
brumalium hoc modo. Per viginti tres dies, quot sunt 
littere Greci alphabeti, continuabant Brumalia, 
quorum singuli litteris alphabetcis, juxta ea- 
rum ordinem & grammaticis constitutum, ap- 
pellabantur ; primus a', secundus β', tertius y' et sic 
porro usque ad o'. Quando ergo Cletorologium infra, 
p. 452, dicit, Leonem imperatorem, sub quo 
illud litteris mandatum fuit, et Alexandrum, ejus 
fratrem, et Zoen, Leonis uxorem, Brumalia egisse, 
die quemque suo, ἐφ᾽ ἑχάστου χΧλήσει, uno eorum 
quoque senatum ad epulandum secum nomine suo 
evocante et invitante : liquet, Alexandri brumale in 
diem primum, Zoes in septimum, Leonis in duode- 
cimum brumalium diem incidisse. Pariter, quaodo 
capite nostro dicuntur Constantinus pater et Homa- 
nus filius et Augusta Helena brumalia quisque sua 
egisse, egit Congtantinus suum die ab initio bruma- 


C lium undecimo. Helena quinto, Romanus octavo et 


decimo. His diebus impe ator major et minor et 
Augusta proceres conviviis et donis excipiebant. 
Num minori quoque Augusta, Theophanoni. Ro- 
mani uxori, et filisbus Auyusti. que etiam Augu- 
Btarum nomen gerebant, licuerit ^rumalia suo no- 
mine edere, in dubio positum relinquam, cum 
editorum ab iie brumalium mentio nusquam fiat. 
Ceteris brumalium diebus procerum maximi quique 
imperatorem et familiam augustam penes se convi- 
vio exciplebant ex ordine litterarum, que eujusque 
nomini essent initiales. E. c., si proceres interes- 
sent Basilii, Gregorii, Theodori, Joannes. Petri, 
Symeones, Philothei etc., vocabant illi augustam 
fontem ad se diebus illis, quorum numerum valeret 
ittera cujusque nomini initialis, ut secundo Basi- 
liua aliquis, tertio Greyorius, nono Theodorus, de- 
cimo Joannes, seplimo et decimo Petrus, nono et 
decimo Syineo, vigesimo secundo Philotheus, et sic 
de ceteris. Ex eo est, quod December in Anthologia 
Jibri primi fine de se ait: 

Δαΐῖτα φέρω Ὑαρίεσσαν ἐς οὕνομα φωτὸς ἑχάστον, 

« Epulus fero jucundas in nomen hominis cujusque.» 
Inter plebeios idem mos observabatur. Ditiores ad 
86 vocabant amicos bumiliores illo die, cujus littera 
responderet littere initiali sui nominis, aut, quod 
idem est, illo die, & quo ad diem brurpalium pri- 
mum retrogradiendo tot effluxissent dies, quot es- 
sent littere alphabeti ante litteram sui nominis íni- 
tíalem. lisdem quoque brumalibus natales celebra- 
bant virorum ez ultima antiquitate celebrium, ut 
Homeri, Archilochi, aliorum, qui quo die nati aut 
vita defuncti fuissent, nemo scire poterat. Ita qui 
Homeri natalem agere vellet, epulas ejus in hono- 
rem die brumalium aut xiv aut xv ipnstituebat, 
Non enim certe constat, eignum (', quod sex notat, 


1117 


τῆς Αὐγούστης βρουµάλιον λίτρας w. Καὶ μιτὰ τὸ A cavam et scala cochleare instructam columnam] 


λαμθάνειν τὸ ἀποχόμθιον ἐπεύχονται ἅπαντες τοὺς 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Il. 





1118 


imperatoris protovestiarius cum apoocombio : qui 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 


inter titteras computaverint In hoo brumalium 
computo» nec ne. Intelligas hinc iliud Anthologie 
p. 173 : 


Σήµερον ᾿Αρχιλόχοιο καὶ ἄρσενος ἦμαρ Ὁμήρου 
Σπένοοµεν. 


Ne quid tamen dissimulem, adversari videtur 
nostre interpretationi hic locus. Poeta enim uno 
die celebratos Archilochi et Homeri natales ait ; 
quod ex hypothesi nostra non procedit. Inveniat, 
qui melius novit, rationem aptiorem natules cele- 
brandi virorum, quorum natales neque nativitatis 
neque funeris noti erant. Mense certe Novembri et 
ex magna parte quoque Decembri alphabetica heo, 
ut iia dicam, convivia celebrantur, que Agathias 
τὰ ὑπὲρ τῶν ὀνο 
loco p. 140. 1119 codex editionis Vulcaniane Aga- 
tbie, quo utor, non integer (sola enim Greca te- 
net) ascriptam a nescio quo viro doclo velutemen- 
dationem in margine ostendit οἰνωμάτων pro óvo- 
µάτων. Cujus ea sit conjectura, Vulcaniine, an 
α]ίυδ, non novi ; note enim Vulcanii ad menus non 
sunt. Casaubonus quidem T. I Hist. Aug. p. 275 
(estum vindemiale τὴν τῶν οἰνωμάτων ἕορτην appel- 
at, quo jure et quo auctore, non dixerim, neque 
hujus est loci inquirere. Concesso etlam, ita eum 
recte appellasse, non tamen hucad Agathiam qua- 
drat, neque de vindemialibus epulis cogitari hic 
debet, sed recte hubet scriptio τὰ ὑπὲρ τῶν ὀνομά- 
των συμπόσια, el significat epulas institutas ob ht- 
teras initiales nominum litteris dierum brumalium 
respondentes. Ipse locus demonstrat, non de vin- 
demialibus, que Septembri mense celebrabantur, 
sed dealia quadam hilaritate sermonem esse, qure 
in ipsum anni exitum incideret. Ait enim epulas ob 
nomina celebratas fuisse illotempore, cum immanis 
ille terra motus, qui CPlin anno Justiniani 31, 
Christi 557 misere afflixit, ingrueret. Contigit tri- 
stris ille casus die xiv Decembris, teste Theophane 
p. 196. Ergo convivia ob nomina celebrata fue- 
runt mense Decembri. Verba Ayathis ipsa tempus 
satis accurate designant : ?vixa γὰρ eelvoo τοῦ 
ἔτους ἡ τοῦ φθινοπώρου ἔληγεν ὥρα, autumni. desi- 
neret tempestas (atqui mense Septembri non desi- 


nit, sed incipit), ἔτι δὲ τὰ ὑπὲρ τῶν ὀνομάτων 
συμπόσια ῥἐτελεῖνο, ἠπερ τοῖς Ῥωμαίοις νενό. 
µιστχι, Χρόος μὶν Ίδη ὑπῆρχεν ὁποῖον εἶναι 


εἰκὸς τοῦ ἁλίου ἐπὶ τὰς τροπὰς ἑλαύνοντος τὰς 
[ue vic [solstitium hibernum in diem Decem- 

ri8 Z1. aut 22 incidit] καὶ πρὸς τὸν αἰγοχέρωτα 
φεροµένου [ipso solstitii hiberni diesol in Gapricor- 
num intrut] — τότε δὴ ἀμφὶ µέσην τὴν νύχτα ἐνέπεσε 
τὸ δεινὸν, xxl ἅπαντα δν ἐκ τῶν βάθρων αὐτῶν 
εδονεῖτο, Ex hoc itaque loco patet, brumalia (nam 
de illis, neque aliis, hilariia Agathias loquitur) 
die xiv Decembris ἔτι, quod vocabulum pondere 
non caret, adhuc fuisse celebrata. Fuerint ergo non 
uno, non duobus acta, sed pluribus continuata die- 
bus. Neque pugnat locus Agathim Cletorologio no- 
stro, quod l. c. brumalia in mensem Novembrem 
reponit. Cum enim per 23 aut 24 dies continua- 
rentur, incipiebant versus finem Novembris οἱ desi- 
nebaut medio fere Decembri. Certius adhuc epocha 
illa constitui potest ex insigni loco Vita S. Ste- 
phan junioris, ubi dicitur ille mortuus fuisse μην) 

oup pl εἰκὰς ὁιδόη, ἐν ᾧ τὸ στοιχεῖον τοῦ E. παρὰ 
τῶν Φιλοδαιμύνων ἔκπομπεύεται βρουμαλιστῶν, 
mense Novembri, die xaxvin, quo  t«smpore ab 
amanlibus daemonum [id est gentilibus, idololatris] 
brumalistis littera E. solemni cum pompa celebratur. 
Siergo in diem Novembris 28 littera BE incidit seu 
numerus 5, necesse est, ut in diem Novem- 


µάτων συμπόσια appellat, insigni B 


D 


bris xxiv inilum Brumalium inciderit, et si 
per 23 sut 24 continuata illa fuerint, necesse 
est, ul die xvir aut. xviii. Decembris deeierint. 
Conflcitur ex hoc Vite S. Stephani loco, singulis 
brumalium diebus singulas alphabeti Greci litteras 
ordine ab initio inde alphabeti ad flnem usque 
contipuo fuisse imputatas. Sed clarius id patet ex 
loco Alexandrini Chronici p. 268, ubi quamvis 
qua de Romulo narrat, vera non sint, οἱ reliqua 
ejus obscura sint, mire tamen rem nostram illu- . 
Strat : Τούτου ἕνεκεν ὁ ᾿Ρῶμος ἐπενότσέν τὰ βρουµά- 
λια [Ramulus non brumalia, sed Ruminalia insti- 
tuit] εἰρηχὼς, φησι, ἀναγκαῖον εἶναι τὸν κατὰ xatpóv 
βασιλέκ cvv» ἑαυτοῦ σ0γκλητον πᾶσαν τὰς ἔνδον τοῦ 
παλατίου οὔσας στρατείας ὡς ἐντίμως do τῷ παρ 
τοῦ χειμῶνος, ὅτε τὰ πολεμικὰ ἔνδοσιν ἔχει. Κα 
ὕρέατο πρώτους xzÀtiv xal τοἰφειν τοὺς ἀπὸ τοῦ d 
ὄνταζ ὄνομα, καὶ λοιπὸν ἀχολούθως ἕως τοῦ uw, 
κελεύσας xai τὴν ἑαυτοῦ σύγκλητον θρέψαι τῷ auttp 
σκήματι. Καὶ ἔθρεφαν καὶ αὐτοὶ τὸν ὄχλον ἅπαντα 
ἕκαστατος ὡς ἐθούλετο. Οἱ οὖν ἑκάστου ἂρίθμοῦ παν- 
δουροὶ ἀπὸ ἑσπέρας εἲς τοὺς ὄἴχους ἀπιόντες τῶν κα” 
λούντων οὓς ἦθελον ἀπ᾿ ἀρίστῳ εἰς τὴν ἑξῆς. πΌλουν 
πρὸς τὸ γνῶνα: ἐκεῖσε ὅτι παρ αὐτῷ τρέφονται αν: 
iov. Καὶ κατέσχε τὸ ἔβος τῶν βρουμαλίων παρὰ τῇ 
Ῥωμαίων πολιτείφ ἕως τοῦ vov. Sui seculi, non 
Romuli, instituta tradidit auctor Chronici. io recte 
postrema eapio, significant, pandurietas seu tibicl- 
nes cujusque cohortis in sdes ejus, qui alios in al- 
terum diem vocare vellet, sub vesperam diet convi- 
vium instituendum pr:ecedentis abire, et acceptis 
vocandorum nominibus abire ad vocanti cujusque 
edes, concentuque tibiarum musico illi significare ' 
consuevisse, altero proximo die ipsi apud τὸν δεῖνα 
epulandum esse, Conferatur lecus des verdnderten 
Russlandes p. 59, quem supra ad p. 222, ubi de 
]udis Gothicis dixi, attuli. Reliquias illas esse ve- 
terum Saturnalium, facile liquet, et hüaria illa 
non tam Romulo, quam ipsi rerumet hominum na- 
ture tribui debent. Homines litterarum rudes et 
longas hibernas noctes fallere voluptatibus eruditis 
nescientes torporeque οἱ desidia videntes vigorem 
corporis minui, epulando, saltando, jocando, rl. 
dendo longas vesperas ducebant breviandas esse. 
Hinc nata lot nominibus diversa, re eadem, et 
temporibus quoque vicina hilaria, Brumalia, Satur- 
nalia, Kalende Januarie, Vota, ludi Gothici, etc. 
Fuerintne cum brumalibus his, mense Novembri et 
Decembri actis, lidem brumatici sic dicti, nempe 
dies, in Capitul. Pipini regis apud Du Cangiumn 
v, Brumalici, non liquet. Diversi forte tuerint, ve- 
rum non re, sed tantum tempore. Juvat, cum in 
eo argumento versemur, ad locum illum observa- 
tionem aliquam aspergere : De bravis illis homini- 
bus (ita precipit rex Pipinus) qut brumaficos co- 
tunt, et de hominibus suis sublus maida cereos ac- 
cendunt, et votos vovent. Dicuntur hic aliqui de 
hominibus suis cereos sub maida accendere et votos 
vovere. Quid hec sibi volunt ? De hominibus est pro- 
cul dubio idem atque pru hominibus, pro salute ho- 
minum, gentilium, familiarium, dumesticorum suo- 
rum. Mata vero est vox antiqua Germanica aut 
Francioa, beiulam significans. Nos adhuc aliquanto 
brevius Meye dicimus. Solebant autem pagani 06. 
reos ardentes sub arboribus ponere aut de ramis 
arborum appendere. Charta vetus apud Salmas. 
t. II Seript. Hist. Aug. p. 802: Nullus Chrislia- 
nus ad [ana, vet. ad pelras, aut ad fontes, vel ad ar- 
bores, autad cancellos vel per trivia luminaria faciat, 
aul vota reddere suscipiat. 
In brumaelibus consuevisse proceres convivio ex- 
cipi et nummis, vestibus, bellariis αλα tolo. 


1119 


CONSTANTINl PORPHYROGENITI 


1120 


ubi prope ad eos accesserit, adorant omnes. Ubi se A δεσπότας, καὶ ἐξέρχονται διὰ τῆς θερµάστρας, xal 


rureus in directumelevarunt, accipit protomagister 
e manu protovestiarii apocorobium constans litris 
viginti, et in brumali minoris vel junioris impera- 
toris aliud continens decem litras, et tandem in 
brumali Auguste aliud octo litrarum. Post accepta 
illa dona gratuita benedicunt omnes dominis et 
exeunt per caldarium vel vaporarium, et ad sua 
quieque abeunt. Remíiges imperialium dromoniorum 
qui eacra corpora dominorum in atriusque conti- 
nentis suburbana vectitare solent, descendunt in 
bucoleontem et ibi consistunt, ubi dromonium im- 
perialestat, laudibus et benedictionibus cumulantes 
dominum et canentes basilicía brumalii. Ad illos 
ex editioribus dejicitur apocombium ducentorum 
miliaresiorum. Tempore Constantini autem, Chri- 


stum amantis domini,addebanturadhuctercentum B 


miliaresia : ita ctab eo temperein universum quin- 
geni& miliaresia acceperint. Idem ille Christi 
amans dominus addidit antiquis moribus hanc 
constitutionem, ut agrariarum quoque sec lenuncu- 
lorum imperialium remiges illuc descenderent et 
simili modo canerent acciperentque projectum ex 


JOAN. JAC REISKII 


(ut Latini appellant. Grzeci ea ἀντιλήψεις dicebant), 
donari, patet ex hoc Nostri loco et toto hoo cepite, 
quo brumalium ritus describuntur. Alii quoque 
moris hujus mentionem faciunt. Continuator Theo- 
phsnis p.91 nomen cubiculi Porphyra dicti deri- 
vat ex eo, quod Auguste consueverint ibi τὸ ὀξὺ, 
vestem purpuream, interuxores procerum aule dis- 
tribuere : Ἆτις, ait, οὕτω λέγεται διὰ τὸ τὴν δέ- 
σποιναν ἐχεῖσε ἔκπαλαι διανέµειν τὸ ὀξὺ ταῖς ἄρχον- 
τίσσαις κατὰ τὸν τῶν βρουμαλίων χαιρόν. λα 
&uctor loco supra citato Constantinum Porphyro- 
gennetum in 8uo brumali dedisse proceribus serica 
pallia, argenti cusi immane quaptum,vestes ἆλουρ- 
γεῖς, purpureas aut potius lana marina factas, et li- 

na [ndica fragrantia (ervispara Noster appel- 
sat). ldem Auctor p. 87, tempore Deximorum, 
cum liceret populo imperatorem in Circo excipere 
et venerari, quod etiam in brumalibus flebat, ait 
Phialam seu lacum Circi plenum fuisse pistaciis, 
amygdalis, pineis, item condito, id est vino medi- 
cato, odoribus vel pigmentis (uL loquebantur medio 
&vo) seu aromatibus infecto, quod elflueret e cu- 
cuma enea, siphone in imo instructa, et ad strobili 
modum conformata, eoque phialam illam miscuisse; 
id est profudisse (respicit ad conditum) et prebuiese 
argumentorum hilaritatis et unde genio indulgeatur 
abunde. Verba sunt : Ἡ φιάλη κατὰ τὸν watpóv τῶν 
δεξίµων πιστακίἰων καὶ ἀμυγδάλων, ἀλλὰ μὲν καὶ 
xouvaplev πεπλγρωμένη, κονδίτου ἐκ στροθίλου ἐχδι- 
δοµξνου πᾶσιν ἐχίρνα xat παρεῖχε τρυφᾷν τοῖς ὅσοι OU 
ἐφίσεως εἶχον τῶν ἑστηκότων et anavit hoc ex 
antiquo more imperatorum, qui diebus sui consu- 
latus, id est Calendis Januariis, proceres convivio 
excipiebant,ipsie solatia dabant etin populum mis: 
siliaspargebant. De Heliogsbalo narrat Lampridius 
t. |, p. 814: Quum consulatum | inisset, non num- 
mos vel aureos vel argenteos vel beltaria vel minula 
animalia, sed boves opimos, et camelos, et asinos et 
servos populo diripiendos objecit, imperalorium id 
esse dictitans, Sed desierunt deinceps miseilia. Inci- 
dit hac occasione locus codicis Theodosiani, quem 
Gutherus p. 499 tractat : In praefectura. protorii 
patroní fisci die festivitatis Kal. lanuar. ipsius anni, 
per quem tale peragunt officium, inter spectabiles sa- 
eri consülorii comites imperatoris manu puncti sola- 


ἀπέρχεται ἕχαστος εἷς τὰ ἴδια. Οἱ δὲ ἑλάται τῆς πε- 
ριουσίας, τοι τῶν βασιλικῶν δρομονίων, κατέρ- 
χονται ἐν τῷ βουκρλέοντι, καὶ ἵστανται ἔνθα τὸ βα- 
σιλικὸν ὁρομόνιον Ἱστατοι, εὐφημοῦντες καὶ αὐτοὶ 
καὶ ἄλοντες βασιλίκια τοῦ βρουµαλίου. ᾿Ῥίπτεται δὲ 
αὐτοῖς ἄνωθεν ἀποχόωθιον µιλ. σ’. "Exi δὲ Κωσταν- 
τίνου τοῦ φιλοχρίστου δεσπότου προσετίθη ἕτερα µιλ. 
τ΄, ὁμοῦ φ’. Ιροσετέθη δὲ παρὰ τοῦ αὐτυῦ φιλοχρί- 
στου δεσπότου, κατέρχεσθαι καὶ τοὺς τῶν ἀἆγρα- 
ρίων (44) ἔλατὰς x3i ἄδειν καὶ αὐτοὺς ὁμοίως, καὶ 
ῥίπτεσθαι αὐτοῖς ἀποχόμθιον pA. σ’ ᾿Ιστέο, ὅτι 
ἐπὶ Λέοντος τοῦ φιλοχρίστου xai ἀειμνήστου βασιλέως 
οὐκ ἤνοιγε δείλης τὸ παλάτιον' ἀλλ᾽ ol προῤῥηθέντες 
ὥρᾳ τῆς ημέρας θ΄ εἰσήρχοντο διὰ τῆς θερµάστρας 
ἐν τῇ τοῦ σίγματος μωστικῇ φιάλῃ, xxi ἑτελεῖτο 
πάντα, καθὼς προείρηται. Τᾷ δὲ ἑσπέρᾳ, ὥρᾳ τῆς 
ἡμέρας τα’, ἵσταται τραπέζιον Ev τῷ ἀριστητηρίῳ, 
καὶ συνεστιῶνται τῷ βασιλεῖ ol κατὰ συνήθειαν συν- 
εστιώµενοι, μάγιστροι, πρχιπόσιτοι πατρίνιοι, ὀφ- 
φικιάλιοι, € τύχωσιν δὲ, καὶ στρατηγοὶ, καὶ λοιποῖ, 
μᾶλλον δὲ οἱ πρὸς συγγένειαν ὄντες τοῦ βασιλέως. 
Εὐφημοῦσι δὲ πᾶντες ol παριστάµενοι, ἄδοντες βα- 
COMMENTARIUS, 


ία consequuntur. Speciosa est Gutheri explicatio 
puncti pro notati, signati. Forte tamen rectius ac- 
cipias pro icti, percussi, νυττόµενοι, quos imperator 
mapu s8ua tetigit. Nam ex ipsis imperatoris manibus 
accipiebant niunera : vid. p. 368 et 351. 

Antequam ab hocargumento decedam, dicendum 
mihi de festis veterum nominalibus esse existimo. 
Celebrasse veteres dies fesios ob nomina amico- 
rum, possit e loco Gregorii Nazianzeni paulo post 
citando concludi. Num autem preter rationem su- 
perius exposilam in brumalibus nominalia cele- 

randi etiam aliis temporibus eadem celebraverint, 
non constat. Putem tamen omnino aliis quoque die- 
bus natales sui quemque nominis egiese. At quo- 
modo ve! quando hoc fiebat ? Sane tunc noncalen- 
daria habebant cum attributo diei cuique suo 
nomine. Necesse igitur est, ut natalem nominis sui 
gentiles quidem octavo post nativitatem suam, 
Christianiautem baptismi sui die celebrarent. Tunz 
enim hi novum nomen accipiebant. Locus Gregorii 
hic est in orat. de Baptismo : Καὶ γὰρ ἔπρεπε χαρ- 

όσυνα θέσθαι τῆς σωτηρίας ἡμῶν xal πολυ μᾶλλον 
7 γαμήλια, xal γενέθλια, καὶ ὀνομαστήρια τοῖς 
τῆς σαρχὸς Φφίλοις, χουρόσὺνά τε xal κατοιχέσια καὶ 
ἐτήσια. Possit ex hoo loco concludi, dies natales no- 
minum quotannis renovatos fuisse. Sed quum csete- 
rorum simul recensitorum quadam siut, ut τὰ 
xoupócuvx et τὰ κχατοιχέσα, que plus semel 
celebrata fuisse vix videntur, etiam ὀνομαστή- 
p:« satius fuerit pro festo accipere celebrari tum 
eolilo, semel per totam cujusque vitem, quum 
primum et aprimis ipsinomenimponperetur, quem - 
&dmodum γαμήλια festum —sigaificat occasione 
nuptiarum, γενέθλια occasione nati infantis, xoupó- 
συνα occasione capilli et barbe prime ite, 
κατοιχέσια occasione immigrationis in edes, in 
quibus manendum et habitandum sit, celebra- 
tum semel, neque sepius. Officit tamen huic in- 
terpretationi appositum xa! ἐτήσια, quo, ni fal- 
lor, urbium dies natales annuatim renovati desi- 
gnantur. 

(A4) Agraris? erant genus aliquod lenunculorum, 
ita, ut videtur, appeilatum, quod in 8 vel ru- 
sticatum in suburbia peratioa euntes imperatores 
veherent. 


1131 


DE CERIMONIIS ΑΟ BYZANTIN./E LIB. 1 


1122 


σιλίκια τὰ τῷ βρουμαλίῳ ἁρμόζοντα, ὁμοίως δὲ xal A editioribusapocombum ducentorum miliaresiorum. 


ol καθεζόµενοι, ἄδουσιν xal αὐτοὶ ὁμοίως. Τοῦ δὲ 
δουλκίου εἰσεργομένου ὀλίγοι τινὲς τῶν ἐπὶ τῆς τρα- 
πέζης καταλέγουσιν τὸ" » Πολλὰ τὰ Et,» καὶ ἁπο- 
κρίνονται οἳ τε καθεζόµενοι εἷς τὴν τράπεζαν φίλοι 
καὶ οἱ παριστάµενοι λοιποὶ τοῦ τραπεζίου, καὶ πρὸ 
τοῦ τὸν βασιλέα ἐπονομάσαι (A5): « Ec τὴν πρεσθείαν 
τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, » λαμθάνουσι πάντες ol 
καθεζόµενοι παρὰ τῶν τοῦ βασιλέως χειρῶν uu, (46). 
Καὶ μετὰ τὴν συµπλήρωσιν τῆς ἐπιδόσεως τῶν µι- 
λιαρησίων εὐφημοῦσιν οἱ παριστάµενοι, ὁμοίως καὶ 
oi καθεζόµενοι, τὸν βασιλέα, καὶ εὐθύς ὀνομάξει ὁ 
βασιχεὺς' « Εἰς τὴν πρεσθείαν τῆς ὑπεραγίας θεοτό- 
x09, » καὶ πάντων κατὰ τὸ εἰωθὸς πινόντων, λαμ- 
θάνουσι πάντες ol καθεζόµενοι διὰ χειρὸς τοῦ τῆς 
τραπέζης ἀνὰ φατλίου a', δηλονότι πἀρὰ ἀρτοκλίνου 
ταὔταλαμθάνων. Καὶ ἀνίστανται 139. τῆς τραπέζη» xal 


Sub Leone,Chriati amante et eterna memoria digno 
domino mos erat,ut palatium vespere non aperire- 
tur ; sed magistratus supra recensiti intrabant hora 
diei nona 348 per thermastram seu caldarium in 
myslicam sigmatis phialam ; οἱ fiebant deinceps 
omnia,ut preedizimus. Vespera,hora diei undecima, 
collocatur mensa in pransorio, convivanlur cum 
imperatore qui id facere ex ritu recepto solent, 
magistri, prepositi patricii, officiales et interdum 
quoque strategi et alii, maxime vero assident ad 
imperialem mensam, qui dominum necessitudine 
sanguinis attingunt. Astantes omnes laudibus et 
benedictionibus cumulant dominos et canunt car- 
mina in laudem dominorum, qualia brumali con- 


B gruunt.Similiter etiam,qui mense assiden!,canunt. 


Dulcium ut infertur seu missus dulciariorum,exor- 


VARIA LECTIONES 
15 Sio em. R., ἀνίστ. τῆς τραπέρης, ἐξερχόμενοι — ἐλεφεαντίνης, ἀπέρχ. cod. el ei. 
JOAN. JAC. RBISKII COMMENTARIUS. 


(45) ᾿Επονομάζειν εἰς τὴν πρεσθείαν τῆς Osotó- 
κου est invocare protectionem el intercessionem Dei- 
pura, aut saltem verbis conceplis profiteri, δὲ hoc 
vel illud in ejus nomine ipsiusque auctoríitale el in 
honorem ejus facere. lta parasitus aliquis, narrante 
Atheneo p. 292, quoties pranderet, regi Thra- 
cie cuidam, quem captabat, παρετίθει τράπεζαν 
χωρίς, statuebat mensam. sequestratam prope illam, 
e qua ipse epularetur, absentique quamvis, ὀνομά- 
ζων τῷ δαίµνοι τοῦ βασιλέως, conceptis verbis profi- 
lens, eam se genio regis sacram esse velle aique ju- 
bere, vel ipsi eam se propinare. Apud eumdem 
p. 426 initio, Ulpianus Citucitus poculum accipiens, 
Hoc ego, aiebat : 

τήνδ ἐγὼ 


Μεστὴν ἅπασαν, ἐπονομάσας προπίοµαι 
Συγγενέοι, πίστωµα φιλίας 
totum plenum hauriam, propinans cognatis ροεί- 
quam clara voce nomina eorum singula citavero in 
amicitie testificationem. Hoc est quod alius poeta 
&pud eumdem p. 405 : 


Προπόσεις ὀρέγων ἐπιδέξια xal προχαλεῖσθαι 
Ἐξονομακλήδην ᾧ προπίνειν ἐθέλεις. 


Hoc est ἐξ ὀνόματος χαλοῦντα, Ἐπονομάζοντα. Pro- 
terea χαλεῖν καὶ ὀνομάζειν jungit Appianus de B. 
arthico p. 136 init. de Ateio, tribuno plebis, 

Crassi in Parthis expeditioni intercedenti : δεινούς 

τινας καὶ ἀλλοχότους θεορὺς ἐπὶ ταῖς ἀραῖς καλῶν 

xai ὀνομάζων. Non possum, quin hoc loco, quid sit 

δαὶς ἐπωνομασμένη apud Sophoclem Electr. v. 268, 
exponam. Est cona, ad cujus mentionem δεῖ 
ἐπονομάγειν τοὺς προστροπαίους καὶ ἀλεξικάχους 

θεούς, oportet. deos malorum averruncatores invo- 

care ut nos a& simili tutos servent. 'Ovogz- 
ζειν novis Graecis est citare, invocare, appellare, 

It& Concil. Laodic. c. 35 : Οὐ δεῖ Χριστιάνοὺς 

ἀπιέναι καὶ ὀνομάζειν ἀγγέλους,, καὶ συνάξεις ποι- 

eiv,non decet. Christianos clara voce citare angelos 
et in eorum nomine communiones facere. Ita quoque 

Herodianus V, 5 : Προσέταξε πάντας τοὺς 'Po- 
αίων ἄρχοντας καὶ et τινες δηµοσίας θυσίας ἔπιτε- 

ρα πρὸ τῶν ἄλλων θεῶν οὕς δὴ ἐπουρανίους Id 
excidit] καλοῦσιν, ἱερουργοῦντας ὀνομάζειν τὸν νέον 

θεον ᾿Βλαιαγάθαλον. Hic loci intelligitur invocatio 

Marie, que flebat apud (inem convivii, cum 

ulimum poculum circumferretur. Nam quod ve- 

teribus Graecis erat poculum τοῦ ἀγαθοῦ δαίµο- 
νος (Batavi hodie dicunt het. groeyen en bloeyen) 

id novis est poculum Marie, ultimum convivii ; 


vid. Meineoc. de statu eccles. Grec. ΙΙ p. 465. 
Habent quoque bucellam B. V., quam παν: 
αγίαν appellant. Multa et de hac bucella, post 
quam absumptam poculum Marie bibitur, et de 
more in honorem et intercessionem sanotorum 
bibendi habet Du Cange v. Παναγία et Πρεσθεία οἱ 
Bibere in amore Sanclorum,unde non possum quin 
saltem unum el alterum [ocum repetam, ut appa- 
reat, quibus ritibus et quem in finem biberint in 
honorem aut, ut tum dicebant, ín amore sancto- 
rum, S. Joannis, Michaelis Archangeli, Marie Vir- 
ginis et aliorum. Ducas p. 133 narrat : 'O χυδαῖος 
κχὶ ἀγοραῖος ὄχλος ἐρελθόντες ἐκ τῆς αὐλῆς τοῦ 
µοναστηρίου ἐν χαπηλίοις χρατοῦντες ἐν χερσὶ τὰς 
φιάλας πλήρεις ἀχράτου ἀνεθεμάτιζον τοὺς ἕνω ι- 


C χοὺς [Latinos et Grecos Latinis faventes], πίνοντες 


εἰς πρεσθείαν τῆς εἰκόνος τῆς Θεομήτορος xal 
παρακαλοῦντες αὐτὴν γενέσθαι οροστάτις xai ἆρω- 
γὸς τῆς πόλεως, Christianus de Scala in vita 
B. Wenceslai : Locum convivii petens,calice accepto, 
pocula coram omnibus porians, alia przfatur voce 
In nomine beati archangeli Michaelis bibamus hunc 
calicem, orantes 6ἱ deprecantes, quo animas nostras 
introducere nunc dignetur in pacem exsultatiois per- 
peluz. Cui cum quique fideles respondissent Amen, 
hausto potu, universos exosculans hospitium repeti- 
vit. Hinc intelligatur, quid sibi voluerit mos vete- 
rum Germanorum et aliorum populorum septen- 
trionalium medii &evi,in honorem,amorem et salu- 
lem Dei bibendi, de quo vid. Keisleri [tinerar. 
p. 1305. Scilicet accepto calice cum invocatione 
divini nominis, eoque suppliciter rogato velit sibi 
fautor et. protector adesse resque suas secundare, 
bibebant. Unde patet, morem illum in ealutem Del 


D immortalis bibendi adeo absurdum non esse,quam 


prima fronte videatur. Narrat Mabilloniua in Itinere 
Germanico, cauponem aliquem in Alaatia, ad quem 
diverterat, abeunti sibi poculum in honorem 
S. Joannis propinasse, et idem solere caupones 
istius tractus omnes hospitibus a se abeuntibus of- 
ferre. 

(46) Dubium mihi natum, ununne miliarense,an 
plur& notet hoc compendium. Certe si reputo mo- 
rem librarii, ubi pluralis significandus est litteras 
geminandi (quod hic non fecit : non enim µι, cum 
gemino superimposito, pluralis nota, sed µι scri- 
psera!), videtur prius suaderi, singula singulis 
data fuisse miliarensia. Verum mihi quidem nimis 
minutum visum fuit tantillum munusculum pro 
majestate tanti imperii. 


411] 


DE CERIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. Η. 


1128 


combium. Laudes itaque atque benedictiones in À µαλίζειν νοµίσας, ταῦτα σχολάζειν ἐκέλευσεν, οὗ 


Michaelem congerebant, quales mos est congeri in 
imperatores, et canebant poematia illi brumaliorum 
diei congrua, et abibant tandem, sed absque cereis 
ob tempestatem. Scholarum domesticus autem et 
domesticusexcubitorum et domesticus hicanatorum 
una cum magistratibus quatuor tagmatum [id est 
ordinum procerum militarium] dessendebant vel 
conveniebant inferius in thermastra vel vaporario. 
Drungarius vigilie autem servabat suam stationem 
in circo. Sacellarius ergo descendebat in vapora- 
rium ; at tradebat domestico scholarum [seu vertici 
militarium] apocombium ; quo facto, dominum 
celebrabant omnes predicti laudibus et benedictio- 
Dibus erga imperatores consuetis, et canebant poe- 
mata diei brumalium congruo. Et sio deinceps 
&abibant magistri, proconsules, patricii et senatorii 
omnes,item cubicularii quisque ad edes suas: cohor- 
talesautem suas ad stationes abibant. Hec cirea bru- 
maliaconstitutio mutabaturaut potius prorsus tolle- 


κατὰ νοῦν λαθὼν τοὺς μεγάλους ἐκείνους vai ἁοιδί- 
µους βασιλεῖς olov οὐ τὸν µέγαν ἐκεῖνον xal ἁοίδι- 
μον Κωνσταντῖνον, οὗ θεοδόσιον, οὐ ἩΜαρκιανὸν, οὐ 
Λέοντα τὸν Λεομακέλλην, οὐκ Ἰουστινιανόν, οὔτε τοὺς 
ἄλλους φιλοχρίστους, οὓς καὶ ἡμιθέους εἴποιμι ἂν, 
&)À' ὅπερ ἔδοξεν αὐτῷ, νόµος καὶ κανὼν καὶ εὐθύ- 
τῆς xal εὐλάδεια νενόµιστο. Ἐπὶ δὲ Κωνσταντίνου 
τοῦ φιλοχρίστου δεσπότου τὴν παλιµθιωσιν d) τῶν 
βρουμαλίων εὕρατο τάξις. Διὸ dv. μὲν τῷ τοῦ µεγάλο» 
βασιλέως βρυμαλίῳ ἑδίδοτο τὸ παλαιὸν ἀποχκόμδιο, 
λίτραι κ’, kv δὲ τῷ τοῦ μικροῦ βασιλέως λίτραι v, 
ἐν δὲ τῷ τῆς Αὐγούσττς λιτ. η’. Οὗτος δὲ Κωνσταν- 
τῖνος ὁ φιλόχριστνς βασιλεὺς ἐτύπωσεν δίδοσθαι ἀντὶ 
πάντων τούτων τῶν βρουµαλίων ἐν τῷ τοῦ µεγάλο» 


B βασιλέως βρουμαλίῳ ἀποχόμθιον χάραγµα λίτρας v', 


Ἐπὶ δὲ τῆς τραπέζης διὰ τῆς οἰχείας χειρὸς τοῖς 
συνεστιωµένοις αὐτῷ φίλοις οὕτως, ἤγουν ἀνὰ $t- 
πλατὰ (53) µιλαρίσια. τοῖς μὲν μαγίστροις ἂἀνὰ 
pO, pl! xai ἀνὰ '(σσδἰου βηλαριου (94) ἑνός' τοῖς 


VARLE LECTIONES. 


35 ὐστόνων cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


rog. De themat. n. 29 ; Ignatius in Vita S. Nice- 
hori apud Du Cange ad Cinnam. p. 492. 
psi quoque Latini sequiores Ausonium pro Italia 
ponunt. Chronicon Cassinens. 1v, 07 : /ngens ἵπ- 
terea pavor et ebitudo mentis corripit. Ausonium, et 
uid dicerent vel facerent, unus ab alio. inquirebat. 
e exempla poetarum et prosaicorum vetustiorum 
commemorem, que in libris natant. Attamen Ba- 
silius patricius, eujus Naumachica Fabricius DBi- 


δὴ βασιλεὺς πεδίον, quam aliquando damnabam, 
preferre Muratoriane nunc non dubito et Basilii 
titalo Constantinum Porpbyr. imp., Leonis filium, 
appellari. Quod confirmare videtur illa in prefa- 
tione Basilii patricii ad fortissimum ducem allocu- 
tio, quem quamvis uberrimis et summis quibusque 
laudibus efferat, tamen non nominavit. ERO vero 
Nicephorum Phocam fuisse nullus dubito. Sed bac 
de re viderint alii. Ausones pro Grecis eliam dixit 


blioth. Gr. t. VIII, p. 136 eqq. eddidit, /tusones pro { Nicetas in fine l. iv rerum Manuelis Comneni et 


Grecis dixit, forte putans Thraces suos, ut Roma- 
norum nomen s8ibi arrogaverant, iià Ausonum 
quoqne nomen mereri. Αὐσονίων σοφίης διδιδαγμέ- 
voc ἔξοχα ἔργα, ait initio dedicationis, iu, cum 
excellentia Graco sapientie opera doctus noris. 
Et ne quis dobitet, Grecos, non Latinos, de- 
signari, appellat eum, cui librum suum inscribit, 
V. . 

Αὐσονίων στρατιῆς πανυπέρτατον ἀρχήν, 

Exercitus Greci summum imperalorem. 
Dedicavit autem librum suum Basilio impera- 
tori, si credimus versui penultimo, qualem Mu- 
ratorius dissertat. XXVI, Antiq. Italic. p. 540. 
exbibvit : 

Ἔνθεν δὴ, Βασίλειε, πέδον Κρήτης ἁλαπάξεις, 

Καὶ γενεὴν ὀλέσεις Καρχηδονίων µεγαθύμων. 


Cartibaginenses appellat Saracenos Afros, eo quod e 


in Anthologia Greca H. Steph. p. 360. Anony- 
mus describens τὴν βασιλικὴν τῶν παιδευτηρίων ἐν 
Βυζαντίῳ, ait, ibi effundi πηγὴν ἄφθονον Αὐσονίων 
νοµίµων. Scilicet novi Greci ut Romani, sic etiam 
Ausones affectabant appellari. 

(35) Ita membranes. Mallem aut διπλωτά, aut po- 
lius διπλάτα, dupíata, retracto accentu. 

(54) Vocabulum χασδίον notat novis Greecis same- 
lum willosum, nobis Sammel, vel etiam Plüsch, de- 
terius examiti genus ; víd. Goar. ad Codin. p. 60, 
n. 30; Du Cange Gloss. Gr. h. v. Occurrit sepius 
jn Arsenii, episcopi Elassonis, Itiner. in. Mosco- 
viam, quod nuper prodiit in Catalogo menuscri- 
ptorum codd. Bibl. Regie Taurinensis. Videtur 
Arabice aut Persice originis esse. Sane Chazz οἱ 
Caxz, est sericum nondum laboratum, presertim 

rossius, eaque vox neque Latinis medii evi 
Ignola ; Du Cange v. Alchazs, ubi e charta vetere 


Creta Grecos incursionibus atfligebaut. Quis autem D Bispanica citat locum, in quo nominantur ignora- 


Basilius ille sit, Macedone an Bulgaroctonus, non 
liquet. Illum quidem, Macedonem, adversus Sara- 
cenos in Longobardia bella gessisse, sociatis cum 
Ludovico Balbo viribus, constat ; vid. Annal. Sy- 
meon. Logothete p. 458. De basilio Bulgaroctono 
non constat, ei rem cum Saracenis Cretensibus 
fuisse. Non tamen obstat temporum ratio, quem- 
cunque tandem Basilium puteshac dedicationecom- 
pellari, quominus auclor ejus paraccemomenus 

onstantini Porphyrogenneti fuerit, utfuisse a Nau- 
deo perhibetur. Nam si Basilio Macedoni juvenis 
Naumachica sua inscripserit Basilius hic patricius, 

otuit senior factus Copstantino, Leonis filio, accu- 

itor fuisse. Quod si autem Basilio Bulgarectono 
librum suum dedicaverit, potuit apud fratrem ejus 
Constantinum  accubitoris officio functus fuisse. 
Mira tamen, ei posterius statuatur, Constantino 
üu 


tios, quam fratri ejus opus snum inseri . 
tarüs foisse. Óeproptér letionim F'ebrie!! δν 


biles multe species pannorum, in quibus paucas 
agnosco, et bas duas pene solas, Barragan et pla- 
πέίαδ urtiones. Prius est vox Arabica, significans 
pennum variorum colorum, ἀλλάσσσοντα, qui pro 
vario situ varios luminis radios oculis ingerit, mo- 
m;,ento mulabiles. Planete autem urttones sunt roset 
coloris, ab urd vel ord et orod, rosa. Hinc intelligas, 
quid sint casule episcopales de orodonas apud Du 
Cangium v. Oredona. Sunt nempe rosei coloris. 
Marayce videtur Arabicum Maroysch, plumatus, 
esse, id est auro et opere Phrygio pictus. Orale 
idem est alque ἐπεύχιον, tapes. Sed redeo ad chag: 
dium, cujus mentio quoque fit in epistola Basilii 
Maced. ad Hadrian. Il PP. fine octave synodi: 
Transmisimus Sanctitati vestra vestimenta di 
tria, esophorium  dicitrinum  cancellatum — unum, 
chagdium | orobeum unum, cassidin — dirodinum. 
Forte oróbeum est habens colorem oroborum eut 
cióérum. 


1129 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. II. 


1130 


ἀνθυπάτοις xat πατρικίοις ἀνὰ p. pu, καὶ ἀνὰ À batur sub imperatore Romano ; qui per speciem 


ἐσωφορίου λωρωτοῦ Σαρακηνικοῦ (55), εἶτε καὶ ὁλο- 
θήρου ἑνός τοῖς πρωτοσπαθαρίοις ἀνὰ ui, pu καὶ 


pietatis erga Deum et iniquum reputans, si Romani 
secundum ritum veterum Àusonum [seu Italorum] 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


De voce βηλαρίου dubito, silne nomen proprium, 
&n appellativum,idemque cum villoso et a villo, non 
8 velo derivanda. Sane χασδίον villosum est sericum 
seu exametum, eLin epistola Basilii Macedonis modo 
laudata Latinus interpres vilarin prasinum reddidit 
per vellus prasinum, unde velu Francicum et velours, 
quasi dicas vellus et vellerosus, venit. At cum lo- 
cum hunc latine verterem, eram in ea opinione, 
pannum sericum significari de urbe Indica Belarí 
aut Balori, ut alii efferunt, dictum, sive quod seri- 
cum inde afferretur,sivequod ipse pannusibi fieret. 
Nemo miretur, me tot vestiuin aut pannorum no- 
mina ex Oriente petere. Cum pretiosissime qu:z- 
que tele nullo non tempore illinc petite et ad nos 
translate fuerint, facile potuerunt cumipsistelisno- 


quoque monachi olim munera a suis abbatibus ac- 
cipiebant. Agnellus pontifex Neapolitanus, referente 
Joanne diacono in Chronico p. 305., pro lavandis 
curis [forte stolis] bis in anno, nativilatis el resur- 
rectionis Domini, ad anni circulum exsequendum sa- 
ponem dari sancivit. Itaque, pergit, wsque hodie, 
domino annuente, perficitur [illud institutum soili- 
cet) atque mille siliquas in nativitate Domini milleque 
in ipsius resurrectione tribuitur. Sinummariam sum- 
mam he silique conficiunt, ut Muratorius credi- 
disse videtur, emergeret summa nimisgrandis quam 
pro monachis. Ipso enim teste erat siliqua pars vi- 
esima quarta solidi aurei. Videntur itaque tot si- 
ique (ponderis species) saponis inter monachos 
distribute fuisse. Quidam de piis suis legatis ita 


mina earum quoque orientalia in linguas et oras B disponebant, ut census annui fes!o nativitatis 


nostras immigrasse. Paulo post habebimus vocem 
Μουλχουμάτ Arabice haud dubie originis. Supra ha- 
bebamus Δινίσια de Tinis, /Egypti urbe, dicta. Όο- 
current deinceps λωρωτὰ Σαρακηνικὰ, unde patel, 
eum pannum a Sarecenis petitum fuisse. Mercatu- 
ram exercuisse Constantinum Porphyrogennetum in 
Arabiam felicem et Indiam, patet ex eo, quod infra 
p. 399, occurit formula inscriptionis litterarum, 
Εἰς τὸν ὑπερέχοντα χυριεύοντα τῆς Ἰνδίας, et, Ele τὸν 
κὐριεύοντα τῆς εὐδαίμονος ᾿Αραθίας. Patet id quo- 
que ex continuatione Theophania Constant. p. 984, 
cujus locum illustrationis egentem huc apponam. 
Narrat ibi /Egypti Amiram (fuit aliquis de gente 
Achschiddidarum) Constantino amicitiam per lega- 
tos et litteras obtulisse. Persidis quoque Amiram, 
Bujidarum aliquem designat, foedus cum illo iniisse. 
simultatibus sublatis, xai ó αὐτοχράτωρ ὄψιδας πρὸς 
αὐτὸν ἐκπέμπει, οἵτινς πρὸς τὴν κατάξηρον γῆν 
ἐκείνην ἀφικόμενοι τοῦ ἀποστολο» θωμᾶ τὸν τάφον 
προσκυνήσαντες xal κατασπασἆμενοι, καὶ τὰς βασι- 
λικὰς κατασταλείσας λαμπαδας Ὀπανάψαντες xai ἐμ- 
πορευσάµενοι λίθων τιµίων xal μαργαριτῶν ἔπαν- 
ᾖεσχν. Ultima vox, aut alia similis dosideratur in 
editione Combefisii, qui lectionem τὴν χατάξηρον 
γην lrustra sollicitat. Arídam terram Indiam esse 
sponte patet. 

Ceterum jam aliquoties significavimus, munera 
nummaria et vestiaria proceribus aule Byzantina 
ab imperatoribus in majoribus diebus festis et hila- 
riis, ut brumalibus, festo nativitatis Christi et Pa- 
schatis fuisse data, aut potius nomine munerum 
pensiones annuas, rogas dictas, ipsis fuisse partim 
in nummis, partim in telis pretiosis solutas et ero- 
fatas. Olim id calendis Janvariis fiebat, quapropter 

aulus Silentiarius illum mensem parle secunda 
v. 182, τὸν χρυσοχίτωνα appellat. Deinde translatus 
fuit ille mos in brumalia. Reges Occidentales quot- 


C 


Christi inter pauperes distribuerentur; v. Du Cange 
v. Barbarinus. 

(35) Quid si τὸ λωρωτόν, fateor mihi certo non 
constare. Potest enim aut loris vel striis, virgis si- 
gnatum, aut loris, pretioso panni genere, e quo lori 
fiebant, de quibus supra diximus, preetextatum esse. 
Propendel tamen animus magis ad priorem inter- 
pretationem, ideo maxime, quod apud Saracenos 
vel Arabes vestes striatze, quas Burdas appellant, 
maxime in ueu essent, idque panni genus optime 
in Arabia Felice pararetur, unde a poétis Arabicis 
in maximis divitiiset pretiosissima suppellectile nu- 
meraniur, Burdz? Jemeinez, seu in Arabia Felice, 
quam Arabes al Iemen appellant, parate. Mentio- 
nem earum facit Wansleb. in Itinerar. Jgyptinco 
p. 205. Per Saracenos ergo, de quivus he interule 
nomen habuerunt, non Saraceni Hispani sunt intel- 
ligendi, quorum lanificia valde quidem νο medio 
celebrabantur, et in Franciam atque Germaniam et 
Britanniam copiose evehebantur : vid. Murat. t. II 
Antiq. ital. p. 408: nam cum illis negotium non 
erat Constantinopolitanis : sed intelligendi sunt Sa- 
raceni Arabie, Syrie, JEgypti et Crete item Bag- 
dadici et Persici, utpote propiores et familiariores 
imperio CPtano. Patet hinc, quales fuerint cortina 
Arabicze quce pendent super. chorum, memorate in 
Chronico Cassinensi ΠΠ, 57. Scilicet erant burde 
Jeminica. Solebant medio νο, et adhuc hodie so- 
lemus, pannos de gentibus, apud quas conflebant, 
appellare. Jam Evagrius VI, 21 ἀμφίθυρον Οὐννικὸν 
X092 κεκοσμημένον, velum  Hunnicum memorat ; 
vid. Du Cange v. Hunniscus. Chronicon Cassinense 
vallia Sarmatica. [n scriptis aliis medii evi fre- 
quentia sunt vela de Spanisco, tunicz et infulze de 
Pignolato, blattin Byzantea, Tyrea, sericum Pigazium 
et Alexandrinum, vestes de Araxzo, hodie Rasch, de 
Duagio vel Duaco, de Damasto vel Damascense, de 


annis festo nativitatis Christi suas liberationes inter [) Rensa vel Remenses, Scarleta de Camo vel Cado- 


officiales guos distribuebant, id est novas robas, 
(hodie lZvrée dicimus, voce inde retenta,) de quibus 
v. Du Cange v. Liberatio. Idem in v. Muntum e 
Grammatico quodam deterioris evi hunc cum aliis 
versum citat: 

Qui dedit in bruma mihi maniellum sine pluma. 
Vult dicere qui mibi mantellum non plumatum in 
Brumalibus dedit, id est aut acu non pictum, aut 
plumis avium diversicoloribus non ornatum. Tales 
enim vestes tunc gerebant, ut alio loco exemplis de- 
monstro. Manavit ille mos ad nos quoque. Nostirates 
enim patres el matres familias, quibus servi et an- 
cille sunt, mercedem debitam illis circa festum na- 
tivitatis Christi diem solvunt, cum nummis vesti- 
mentorum quoque calceorumque nonnihil dantes: 
unde factum, ut circa illud tempus familiarium do- 
minos mutent quotquot velint. Cirea idem tempus 


PATROL. GR. CXII. 


mensis, Toaleas [non oleas, ut vulgo editur] Maso- 
ricas, hoc est Majoricas appellat Ánastasius apud 
Du Cangium v. Olea, que in insula Majorica essent 
facte, nisi malis Mansoricas legere, de Mansoro 
quodam principe Arabico, aut de Mansoria quadam 
urbe orientali appellatas. Et talium posset magna 
caterva cogi. Sed redeo ad Saracenicas vestes, in 
quibus erant preter τὰς λωρωτὰς etiam alie cum 
intextis arborum foliis et ramis vitiumque pampi- 
nis; quarum exemplum cum musivarii quoque 
suis in operibus imitarentur, factum ex eo est, ut 
musiva foliata aut pampinata. ut ita dicam, Arabica 
&ppellarentur. Jn Musivis majoribus nit Ciampinus 
t. [ Monum. Vet. p. 82, solebant veteres non homi- 
num aliorumve animalium imagines, sed foliatas tan- 
tum picturas illisque persimiles, quas Αταδίοσι waw- 
namus, reprasentare. ποσο qaoqxsS ον S 


^S 


1123 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1194 


diuntur pauci quidam ennuchorum 84 mensam A ἐξερχόμενοι διὰ τῆς ἐλεφαντίνης (47), ἀπέρχεταν 


ministrantium illud : «Μαιος annos,etc. » quibus 
tam assidentes ad mensam amici dominí et convivae 
quam reliqui astantes et ministrantes ad men- 
samomnes idem respondent ; etLantequamimperator 
poculum in honorem sanctissime Deipare haurit, 
ad quod protectionem ejus invocat,accipiunt men- 
se assidentes omnes e dominicis manibus miliare- 
eiorum numerum. Finita largitione miliaresiorum, 
benedicunt astantes mense pariter atque assidentes 
imperotori.Hic deinde dicit: « In nomine atque per 
intercessionem sanctissimz Deipare, » et bibunt 
deinceps omnes pro more,et accipit quisque e ma- 
nibus prefecti mense tedam unam. Prefectus 
mense autem eas ab artoclino prius accipit. Cum 
his tedis,sua quisque, aurgunt de mensa,et exeunt 
per portam eburneam, et abeunt unusquisque ad 
sua.Digressis illis,rursus alia proponitu? mensa in 
eodem pransorio, adhuc secretior,quam prior erat. 
Ad eam assidet senior ir;perator et minor et Augu- 
sta cum liberis porphyrogenitis et familiarissimis 
guis proceribusatque mipietrisintime admissionis : 
quales sunt accubitor et protovestiarius et alii,quos 
impera&ior delegit. Hi omnes bilares se monstrant 
et exsultant,et celebrant imperatorem et Augustam 
laudibus. Altero proximo brumaliorum die colloca- 
turinconepicuoetillustri triclinioJustinianeo tabula 
privats pro eedecim aut propemodum capitibus exci- 
piendis.Ad illum superioremassident domini cum ma- 
gistris, proconsulibus, patriciis, offlclalibus, proto- 
spathariis, 849 prout codex cerimoniarum convi- 


valium edicit. Dein fit secundum ritum in illo C 


cerimoniali codicecontentum saximum aeu ludicrum 
tripudiatorium.Intrantnempein saximum seu locum 
et spatium,in quo saltandum est,magistri, procon- 
sules, patricii, officiales, protospatharii, et saltant, 
prout typus seu ritussecum fert.Qui ejusdem ordinis 
et dignitatis viri alii ad sacram mensam (invitati) 


ἕκαστος slc τὰ ἴδια. Καὶ μετὰ ταῦτα mdÀtw Ίστατα: 
ἑτέρα τράπεζα ἐν τῷ αὐτῷ ἀριστητηρίῳ, µυστικω- 
τέρα (48) τῆς πρώτης, xal καθέζεται ὁ μέγας βασι- 
λεὺς xal ὁ μικρὸς xii d Αὐγούστα μετὰ καὶ τῶν 
πορφυβογεννήτων xxl τῶν ἰἱδίων xal μάλιστα olxsto- 
τἐρῶν ἀρχόντων xal οἰκείων ἀνθρώπων, ἆγουν τοῦ 
παρακοιμωμένονυ, τοῦ πρωτοθεστιαρίου xal ἄλλων, 
ὧν ὁ βασιλεὺς Χελεύει, πάντων εὐφρραινομένων xa) 
ἀγαλλομένων καὶ εὐφρμούντων τὸν βασιλέα καὶ τὴν 
Αὐγούσταν. Τᾷ δὲ ἑπαύριον τοῦ βρουμαλίου ἵσταται 
τράπεζα ἐν τῷ περιθλέπτῳ τρικλίνῳ τοῦ Ἰουστινιςκ- 
νοῦ διὰ τις xai τὰ ἐγγὺς (40) ἀποχοπτὸν, ἐν 7, xa- 
θέζονται οἱ δεσπόται μετὰ τῶν μαγίστρων ἀνθυπά- 
των, πατρικίων. ὀφφικιαλίων πρωτοσπαθαρίων κα- 
θὼς τὸ τακτ'κὸν Κλητωρολόγιον δῖαγορεύει. Καὶ 
γίνεται κατὰ τὸν περιεχόµενον τύπον εἷς τὸ ταντι- 
κὸν τὸ σάξιμον, καὶ εἰσέρχονται ἐν τῷ σαξίµμῳ oi τε 
µάγιστροι, ἀνθύπατοι, πατρἰχιοι, ὀφφιχιάλιο., πρω- 
τοσπαθἑριοι, καὶ σάσσουσιν (50), καθὼς ἔχει ὁ 
τύπος. El δὲ τινες ἐξ αὐτῶν καθέξονται ἐν τῷ «λι- 
τωρίῳ, ἀνιστάμενοι ἀποπληροῦσι τό σάξιµον, καὶ 
πάλιν κελεύσει ταῦ βασιλέως καθέζονται ἐν τῇ ἰδίφ 
τάξει ἕκαστος. Ἰσνέον, ὅτι τῷ σαξίμῳ οἱ zpottpz- 
µένοι ἅπαντες ὁμοῦ εἰσέργονιαι, Ev δὲ τοῖς ποιήµα- 
σιν, ἄγουν τοῖς τοῦ βρουµαλίου βασιλιχίοις ἀδομένοις 
ἀντιφώνως, διέρχονται. Ηληρούντων γὰρ τῶν µαγί- 
στρων μετὰ τῆς αὐτῶν τάξεως, ἀἆρχανται οἱ τοῦ 
κουθουκλεῖου, Εἶτα τῶν τοῦ καυθουχλείου πληρούν- 
των μετὰ τῆς αὐτῶν τάξεῳς, ἄρχονται ol ἀνθύπατοι 
πατρἰχιοι τὰ ἴδια αὐτῶν τνῦ βρουμµαλίου βασιλίχια καὶ 
αὐτοὶ πληροῦσιν, ὡς προείρηται, μετὰ τῆς αὐτῶν τά- 
ξεως. Ἐν δὲ τῇ δευτέρᾳ τάξει εἰσέρχονται οἱ τῶν ταν- 
µάτων ἄρχοντες' τῶν σχολῶν, τοῦ ἀριθμοῦ, τῶν voupi- 
ρων iv μιᾷ τάξει. οἱ δὲ τῶν ἐξκουθίτων, οἱ ἱκανάτοι 
καὶ οἱ τοῦ βασιλικοῦ πλοίµου ἐν ἑτέρα τάξει. Οὗτοι δὲ 
πάντες ἐν τῷ σαξίµμῳ λαμθάνουσιν παρὰ τοῦ ἐπὶ ες 
τραπίζης ἀποκόμθια, εὐφημοῦντες καὶ ἐπευχόμενοι 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(47) Religiose hio, ut alias, exhibui scriptionem 
el interpunctionem membranarum. Mallem ts- 
mon sic coustitutum habere : ... ἀνίστανται xfj, 
τραπέζης xal ἐξερχόμενοι διὰ τῆς ἐλεφαντίνης, ἔξερ- 
χεται, etc. 

(48) Quia tantum imperialis familia illig epulis jn- 
tererat, proceribus exclusis, nisi qui quotidie circa 
Augustum et Augustam easent, diu noctuque. Fuil 
ergo illud quidem convivium quale olim sio dictum 
συγγενικὸν in aula regum Persarum, de quo Athe- 
nteus p. 48. 

(49) Quod non observarem verum, qui hic loci 
obtinet, significatum — vocis τράπιζα, contigit 
mibi, ut in hoo Joco et similibus paulo inferioribus 
vehementer a vero aberrarem, et dubiis me impli- 
carem inexplicabilibus. Τράπεζα híc Joci non men- 
sam materialem, cui assidetur convivandi causa 
et cul dupes imponuntur, sed convivium ipsum si- 
gnificat. Est ergo ἵσταται τράπεζα διὰ ις καὶ τὰ 
εγγὺς idem diclum atque celebratur. convivium de 
sexdecim mensis. aut propemodum, et p. 2349, 
Ἱσταται µία τράπεζα ιὰ τριῶν καὶ τὰ 
ἐγγῦς. celebratur. convivium de tribus mensis, id 
est de quo participant tot convive, quot im- 
pleant tres menses. Singulis autem mensis as- 


D 


sidebant capita duodena, et allerum convivium, διὰ 
t£, de sez mensis. Vocem τράπεζα, convivium, δεῖ- 
πνον, non mensam, significare in hao formula, 
probat p. 428 dictio, 7, δευτέρα θὲσις της τρχ- 
πέτης, secunda positio mensz, id est secundus 
ordo convivii. In τὰ iyy5c subintelligitur κατά: 
κοτὰ τὰ ἐγγὺς, dv τῷ ἐγὺς, ὡς ἐγγυτάτω. Quod 
autem addit ἀποχοπτόν, videtur dicere velle, con- 
vivium hoc non soletapiter,sed velut tacite et seor- 
sim a pompa et tumultu celebrari. Ad hanc nor- 
mem igitur erit versio nostra Latina reformanda, 
ad hunc fere modum : Al/ero post Brumale die ce- 
lebratur in conspicuo triclinio Justiniani privutim 
convivium sexdecím, aut. propemodum mensarum, 
Alias quae solemnia et pompatica instituerentur 
convivia erant de novemdecim mensis. 

(50) Tlodieque adhuc post epulas geniales salta- 
mus, et medio &vo Itali quoque idem faciebant. 
Anonymus Patavinus apud Murat. t. 1 Ant. Ital. 
p. 316, narrat,juvenes nobiles statutis festis diebus 
rogasse viros patrie primarios,ut sibi permitterent 
Uxores eorum conviviis excipere. Concesso, oele- 
braia fuisse splendida copvivia. El cum prandide- 
rant vel cenaverant, ibant. choreisalum cum eisdem 
demicellís, aut hastiludia evercebaM. 


1125 


τὸν βασιλέα καὶ 
"ἡμέραν. ἸἹστέον, ὅτι ἐπὶ Άξοντος τοῦ φιλοχρίστου 
δεσπότου ἐτυπώθη οὕτως) Ti ἐπαύριον τοῦ βρουµα- 
λίου ἵστατο µία τράπεζα ἓν τῷ ἀριστητηρίῳ olxtto- 
τέρα διὰ τριῶν xal τὰ ἐγγὺς, ἐν d συνηστίων τῷ 
μεγάλῳ βασιλεῖ οἱ συνήθως αὐτῷ συνεστιώµενοι, µά- 
λιστα οἰχεῖοι καὶ συγγενεῖς τοῦ βασιλέως, µάγιστροι, 
πραιπόσιτοι, ἀνθύπατοι πατρίκιοι καὶ σἰκεῖοι πρω- 
τοσπαθάριοι xal ἄλλαι τινὲς γνωστοὶ τοῦ βασιλέως. 
Ἐν δὲ τῷ περιθλέπτῳ το:κλίνῳ τοῦ Ἰουστινιανοῦ 
ἵστατο ἑτέρα τράπεζα διὰ Ep καὶ τὰ ἐγγὺς ἀποκο» 
πτὸν, ἐν di ἐκαθέζετο ὁ μικρὸς βασιλεὺς καὶ ol λοιποὶ, 
μάγιστροι, ἀνθύπατοι, πατρίκιοι, ὀφφικιάλιοι καὶ 
πρωτοσπαθᾶριοι, καθὼς xal τὸ τακτικὸν Χλητωρο- 
λόχιον διαγορεύει. Ἰστέον, ὅτι ἐπὶ Μιχαἡλ τοῦ φιλο- 
χοίστου δεσπότου τοῦ υἱοῦ θεοφίλου, χειμῶνος γε” 
Ὑδνότος μεγάλου, βιαίων τε ἀνέμων ἐμπνευσάντων 
καὶ κολλῆς χιόνος κατενεχθίσης, ἄθατος dj τοῦ τρι- 
κόγχου (51) μυστική φιάλη γέγονεν, καὶ οὐ κατῆλ- 
θον oti τε µάγιστροι, ἀνθύπατοι, πατρίκιοι τῆς συγ- 
κλύέτου τε xal ol τοῦ κουθουκλείου πάντες τὰ εἰθῶτα 
τῷ βουμαλίῳ πανηγορίσαι, ἀλλὰ πάντων ἓν τῷ 
τοῦ λαυσιαχοῦ τρικλίνῳ εἰσελθόντων, ἐξῆλθεν ὁ πραι- 
πόσιτος,  Xxl προσεχαλέσατο τοὺς προῤῥηθέντας 
πάντας, καὶ ἵστησι πρὸ τῆς πύλης τοῦ λαυσιακοῦ tpi 
κλίνου τῆς εἰσαγούσης iv τῷ τοῦ χρυσοτριχκλίνου 
πόρτηκι, ἤγδων iv τῷ ὡρολογίῳ, καὶ ἐξῆλθεν ὁ 
πρωτοθεστιάριος, καὶ ἐπιδίδωκε τῷ πρὠτῳ μαχίσιρῳ 
τὸ κατὰ τύπον ἀποχόμθιον, xal εὐφημήσαντίς τὰς 
ἐξ ἔθους τοῖς βασιλεῦσιν εὐφημίας (σαν δὲ καὶ τὰ 
τῇ ἡμίρᾳ τοῦ βρουμαλίου ἁρμόζοντα ποιήματα), καὶ 


ἐξζλθον μὴ ἄψαντες χηροὺς. Ὁ δὲ δοµέστικος τῶν C 


σχολῶν καὶ ὁ δοµέστιχος τῶν ἐξκουθίτων καὶ ὁ δο- 
µέστικος τῶν ἱκανάτων ἅμα τῶν ταγματικῶν κατηλ- 
θον &v τῇ θερµάστρᾳ, Ὁ γὰρ ὀρουγγάρἰος τῆς βἰ- 
γλας ἐν τῷ ἱπποδρόμῳ ἦν φυλάττων τὴν {ἑαυτοῦ 
τάξιν. ὁ δὲ σακελλάριος κατζλθεν ἐν τῇ αὐτῇ θερµά- 
cvpq, καὶ ἐπιδἔδυχεν τῷ δοµεστίκῳ τῶν σχολῶν τὸ 
ἀποχύμδιον, καὶ εὐφήμησαν 6 τε δοµέστικος καὶ πἀν- 
τες οἱ τῶν ταγμάτων τὰς ἐξ ἔθους τοῖς βασιλεῦσιν 
εὐφημίας, ἄδοντες xal τὰ τῇ ἡμέρᾳ τοῦ βρουμαλίου 
ἅλμόζοντα ποιήματα. Εθ οὕτω" ἀπίεσαν o! τε μά- 
γιστροι, ἀνθύπατοι, πατρἰχιοι καὶ συγκλητικοὶ ἅπαν- 
τες, καὶ οἱ τοῦ κουθουχλείου, ἕκαστος ἐν τῇ ἰδίᾳ 
αὐτοῦ οἶγίᾳ, oi δὶ τῶν ταγμάτων ἕκαστος ἐν τῇ ἰδίᾳ 
αὐτοῦ τάξει. Ἱστέον, ὅτι dj τῶν βρουμαλίων αὕτη 
τάξις ἡλλοιώθη χαὶ εἷς τὸ μηχέτι εἶναι παρήχθη ἐπὶ 
τῆς βασιλείας ᾿Λλωμαιοῦ δεσπότου, Οὗτος γὰρ προ» 
σχήµατι 9* εὐλαθείας, καὶ οὐχὶ δίκαιὸν εἶναι κατὰ 
τὰ παλα.ὰ ἐθέματα Αὐσόνων (52) Ῥωμαίοις βρου: 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 





1126 


την τοῦ βρουµαλίου αὐτοῦ αἱσίαν Α assident, dum celeri (non invitati] sio saltant, 


illi surgunt de mensaet satisfaciunt saximo, partem 
suam saltantes et dein releupt ad mensam, et, per- 
mittente imperatore, rursus ad eam assident quis- 
quein locoetordinesuo. Hi, quos diximus, magistra- 
tasintrant quidem simul omnesin saximumetordiun- 
tur simul omnes tripudium ; at ubi ad concinenda 
poemata, hoc est basilicia brumalii, perventum est, 
non eque canunt omnes simul, sed, secessu facto, 
per classes et antiphonias alternantes. E. c.,quando 
magistri et qui ad eorum classem pertinent canendo 
suum pensumabsolverunt,tuncinoipiunt cubiocularii. 
et qui ad eorum classem pertinent. His rursus desi - 
nentibus, incipiunt proconsules patricii et ad illam 
classem spectantes basilicia brumalii sibi propria 
canere. Post primam hanc classem procerum intrat 
in saximum secunda classis magistratuum tagma- 
tum seu ordinum militarium, ut scholarum, arithmi 
et numerorum, simul et in uno corpore : in altero 
autem corpore intrant magistratus excubitorum 
hieanatorum et imperialis ploimi seu militie pnava- 
lis. Hi omnes accipiunt in saximo apocoimbia per 
mense prefectam, laudibusque et votis dominum 
faustumque a!que solemnem brumalii ab ipso 
celebrati diem prosequuntur. Sub Leone Christum. 
amante domino typus obtinebat hic : Altero bruma- 
liorum die collocabatur in pransorio una mensa 
privata pro tribus fere missibus. Eo die ibi convi- 
v&bantur mazimo imperatori convivte ordinarii. 
potissimum familiares intimiores et affinitate juncti 
magistri, prepositi, proconeules patricii et privati 
protospatharii, aliique quidam noti et amici impe- 
ratori. [n illustri autem Justiniani triclinio colloca- 
batur alia privata mensa pro sex aut propemodum 
missibus ; assidebatibiimperatorjunior [ Alexander] 
et reliqui magistri, proconsules, patricii, officiales 
et protoepatharii, prout rituale conviviorum edicit, 
Sub Michaele,Christi amante domino,filio Theophili, 
contingebat aliquando tempore brumaliorum seva 
tempestas. Spirabant vehementes venti et cadebat 
multa nix, ita ut in&aocessa esset triconchii secreta 
phialia, eoque descendere ad ibi celebrandos ritus 
ejus festivitatis neque magistri, proconsules, patri- 
cii ordinis senatorii, neque illi de ordine cubicu- 
lariorum 850 possent. Conveniebant igitur omnes 
in lausiaci triclinio. Ad quos egrediebatur prepo- 


D situs, advocatosque collocabat ante portam lausiaci 


triclinii, que in porticum chrysotrichnii aut ín 
horologium fert. Eo facto, exibat ad ipsos proto- 
vestiarius et dabat primo magistro consuetuin apo- 


VARLE LECTIONES. 


3* πρὸς σχήµατι cod. eted. 


JOAN. JAC. REISEII COMMENTARIUS. 


(51) Triconehum et Sigma et Phala idem sunt. 
Sigma erat edifloium a tergo rotundum, ut Sigma 
novorum Greecorum, aut C. Latinorum, instar me- 
die lune. Sed ab antíca distinctum erat hoc edifl- 
cium in tres conchas seu porticus in summo apsi- 
datas, e quibus prospectus patebat ad oppositam 
Phialam seu lecum marmoreum, cirea quem factio- 


saltarent, orbes suarum pyr- 


nes et qui alii 
Gramm. 


rhichiarum  evolvebant ; vid. Leon. 
4b5 


P 83) Plerumque novi Greci ante smeulum zt 
Italos hoo nomine designant, ab antiquis Ansoni- 
bus. Latii incolis, Romanorum nomensibi proprium 
servantes. Agathias p. 43, 18 ; Constantin, Porphy- 


411] 


DE CERIMONIIS AULJ/E ΒΥΖΑΝΤΝΑΕ LIB. Il. 


1128 


combium. Laudes itaque atque benedictiones in À µαλίζειν νοµίσας, ταῦτα σχολάζειν ἐκέλευσεν, οὗ 


Michaelem congerebant, quales mos est congeri in 
imperatores, et canebant poematia illi brumaliorum 
diei congrua, el abibant tandem, sed absque cereis 
ob tempestatem. Scholarum domesticus autem et 
domesticusexcubitorum et domesticus hicanatorum 
una cum magistratibus quatuor tagmatum [id est 
ordinum procerum militarium] descendebant vel 
conveniebant inferius in thermastra vel vaporario. 
Drungarius vigilie autem servabal suam stationem 
in circo. Sacellarius ergo descendebat in vapora- 
rium ; at iradebat domestico scholarum [seu vertici 
militarium] apocombium ; quo facto, dominum 
celebrabant omnes predicti laudibus et benedictio- 
Dibus erga imperatores consuetis, et canebant poe- 
mata diei brumalium congruo. Et sio deinceps 
abibant magistri, proconsules, patricii et senatorii 
omnes,item cubicularii quisque ad edessuas: cohor- 
tales autem suas ad stationes abibant. Hec cirea bru- 
maliaconstitutio mutabaturaut potius prorsus tolle- 


κατὰ νοῦν λαθὼν τοὺς μεγάλους ἐκείνους zai &o:6í- 
µους βασιλεῖς olov οὐ τὸν µέγαν ἐκεῖνον xal ἀοίδι- 
μον Κωνσταντῖνον, οὐ θΘεοδόσιον, οὐ ἩΜαρκιανὸν, οὗ 
Λέοντα τὸν Λεομακέλλην, οὐκ Ἰουστινιανόν, οὔτε τοὺς 
ἄλλους φιλοχρίστους, οὓς xai ἡμιθέους εἴσοιμι ἄν, 
ἆλλ᾽ Omeo ἕλοξεν αὐτῷ, νόµος καὶ κανὼν καὶ εὐθύ- 
τῆς καὶ εὐλάθεια νενόμιστο. "Eri δὲ Κωνσταντίνου 
τοῦ φιλοχρίστου δεσπότου «iv παλιµθιωσιν ἡ τῶν 
βρουμαλίων εὕρατο τάξις. Διὸ ἐν μὲν τῷ τοῦ µεγάλο» 
βασιλέως βρυμαλίῳ ἑἐδίδοτο τὸ παλαιὸν ἀποχόμδιο, 
λίτραι x', kv δὲ τῷ τοῦ μιχροῦ βασιλέως λίτραι v, 
ἐν δὲ τῷ τῆς Λὐγούστης λιτ. η’. Οὗτος δὲ Κωνσταν. 
τῖνος ὁ φιλόχριστνς βασιλεὺς ἐτύπωσεν δἰδοσθαι ἀντὶ 
πάντων τούτων τῶν βρουµαλίων ἐν τῷ τοῦ μεγάλου 


B βασιλέως βρουμαλίῳ ἀποχόμθιον χάραγµα λίτρας v', 


Ἐπὶ δὲ τῆς τραπέζης διὰ τῆς οἰχείας χειρὸς τοῖς 
συνεστιωµένοις αὐτῷ φίλοις οὕτως, ἤγουν ἀνὰ Σ.- 
πλατὰ (53) µιλαρήσια τοῖς μὲν μαγίστροις ἀνὰ 
pO, pP xal ἀνὰ '(ασδίου βηλαριου (54) ivóc τοῖς 


VARLE LECTIONES. 


35 Δὐστόνων Cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


rog. De themat. n. 29; Ignatius in Vita S. Nice- 
hori apud Du Cange ad  Cinnam. p. 492. 
psi quoque Latini sequiores Ausonium pro Italia 
ponunt. Chronicon Cassinens. 1v, 97 : Ingens in- 
terea pavor et ebitudo mentis corripit. Ausonium, et 
uid dicerent vel facerent, unus ab alio inquirebat. 
e exempla poetarum et prosaicorum vetustiorum 
comimemorem, que in libris natant. Attamen Ba- 
silius patricius, eujus Naumachica Fabricius ΕΒἰ- 


δὴ βασιλεὺς πεδίον, quam aliquando damnabam, 
preterre Muratoriane nunc non dubito et Basilii 
titalo Constantinum Porpbyr. imp., Leonis filium, 
appellari. Quod confirmare videtur illa ia prefa- 
tione Basilii patricii ad fortissimum ducem allocu- 
tio, quem quamvis uberrimis et summis quibusque 
Jaudibus efferat, tamen non nominavit. Ego vero 
Nicephorum Pbocam fuisse nullus dubito. Sed bac 
de re viderint alii. Ausones pro Grecis etiam dixit 


blioth. Gr. t. VIII, p. 136 eqq. eddidit, /tsones pro { Nicetas in fine ]l. iv rerum Manuelis Comneni et 


Grecis dixit, forte putans Thraces suos, ut Roma- 
norum nomen s8ibi arrogaverapt, ita Ausonum 
quoqne nomen mereri. Αὐσονίων aoolzc διδιδαγµέ- 
voc ἔξοχα ἔργα, ait initio dedicationis, iu, cum 
excellentia Graco sapientie opera doclus noris. 
Et ne quis dobitet, Grecos, non Latinos, de- 
signari, appellat eum, cui librum suum inscribit, 
V. M 


Αὐσονίων στρατιῆς πανυπέρτατον ἀρχόν, 
Exercitus Greci summum imperatorem. 


Dedicavit autem librum suum Basilio impera- 
tori, si oredimus versui penaltimo, qualem Mu- 
ratorius dissertat. XXVI, Antiq. Italic. p. 540. 
exbibvit : 

Ἔνθεν $7, Βασίλειε, πέδον Κρήτης ἀλαπάξεις, 

Καὶ γενεὴν ὀλέσεις Καργηδονίων µεγαθύµμων. 


Caribaginenses appellat Saracenos Aíros, eo quod e 
Creta Grecos incursionibus atfligebant. Quis autem 
Basilius ille sit, Macedone an Bulgaroctonus, non 
liquet. Illum quidem, Macedonem, adversus Sara- 
cenos in Longobardia bella gessisse, sociatis cum 
Ludovico B4lbo viribus, constat ; vid. Annal. Sy- 
meon. Logothete p. 458. De basilio Bulgaroctono 
non constat, ei rem cum Saracenis Cretensibus 
fuisse. Non tamen obstat tem porum ratio, quem- 
cupque tandem Basilium putes bac dedicationecom- 
pellari quominus auclor ejus paraccmomenus 

onstantini Porphyrogenneti fuerit, ut fuisse aNau- 
deo perhibetur. Nam si Basilio Macedoni juvenis 
Naumachica sua inscripserit Basilius hic patricius, 
potuit senior factus Copstantipo, Leonie filio, accu- 

itor fuisse. Quod &i autem Basilio Bulgarectono 
librum suum dedicaverit, potuit apud fratrem ejus 
Constantinum  accubitoris officio functus fuisse. 
μα amen, si Po οί e statuatur, Constantino 
unio 09, quam fra us opus süum inscri . 
tarüs folsss. Qaeproptér leetióném Fabric! d» 


in Anthologia Greca H. Stepb. p. 360. Anony- 
mus describens τὴν βασιλικὴν τῶν παιδευτηρίων ἐν 
Βυζαντίῳ, ait, ibi effundi πηγὴν ἄφθονον Αὐσονίων 
νοµίµων. Scilicet novi Greci ut Romani, sic etiam 
Ausones affectabapt appellari. 

(35) Ita membrane. Mallem aut διπλωτά, aut po- 
tius διπλάτα, ἀμρίαία, retracto accentu. 

(54) Vocabulum χασδίον notat novies Greecis same- 
lum willosum, nobis Sammel, vel etiam Plüsch, de- 
terius examiti genus ; vid. Goar. ad Codin. p. 60, 
n. 30; Du Cange Gloss. Gr. h. v. Occurrit sepius 
in Arsenii, episcopi Elassonis, Itiner. in. Mosco- 
viam, quod nuper prodiit in Catalogo menuscri- 
ptorum codd. Bibl. Regie Taurinensis. Videtur 
Arabice aut Persice originis esee. Sane Chazaz οἱ 
Cazs, est sericum nondum laboratum, presertim 

rossius, eaque vox neque Latinis medii evi 
Ignota ; Du Cange v. Alchazz, ubi e charta vetere 


D Bispanica citat locum, in quo nominantur ignora- 


biles multe species pannorum, in quibus paucas 
egnosco, et has duas pene solas, Barragan et pla- 
netas urtiones. Prius est vox Arabica, significans 
pannum variorum colorum, ἀλλάσσσοντα, qui pro 
vario situ varios luminis radios oculis ingerit, mo- 
m; ento mutabiles. Planete autem urtiones sunt roset 
coloris, a&b urd vel ord et orod, rosa. Hinc intelligas, 
quid sint casule episcopales de orodonas apud Du 
Cangium v. Oredona. Sunt nempe rosei coloris. 
Marayce videtur Arabicum Maraysch, plumatus, 
esse, id est auro et opere Phrygio pictus. Orale 
idem est atque ἐπεύχιον, tapes. Sed redeo ad chag: 
dium, cujus mentio quoque fit in epistola Basilii 
Maced. ad Hadrian. Il PP. fine octave synodi: 
Transmisimus Sanclitati vestra vestimenia diaspra 
tria, esophorium  dicitrinum  cancellatum | «mum, 
chagdium | orobeum unum, cassidin istam. 
Por oróbeum est habens colorem oroborum aut 
οἰθόσυση, 


1129 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


1130 


ἀνθυπάτοις xai πατριχίοις dvà µιλ. pu', καὶ ἀνὰ A batur sub imperatore Romano ; qui per speciem 


ἐσωφορίου λωρωτοῦ Σαρακην,κοῦ (55), εἴτε καὶ 0Ào- 
θήρου ἑνός' τοῖς πρωτοσπαθαρίοις ἀνὰ μιλ. px καὶ 


pietalis erga Deum οἱ iniquum reputans, si Romani 
secundum rituin veterum Ausonum [seu Italorum] 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


De voce βηλαρίου dubito, sitne nomen proprium, 
an appellativum,idemque cum villoso et a villo, non 
8 velo derivanda. Sane χασδίον villosum est sericum 
seu exametum, elLinepistola Basilii Macedonis modo 
laudata Latinus interpres vilarin prasinum reddidit 
per vellus prasinum, unde velu Francicum et velours, 
quasi dicas vellus et vellerosus, venit. At cum lo- 
cum hunc latine verterem, eram in ea opinione, 
pannum sericum significari de urbe Indica Belar£ 
&ut  Balori, ut alii efferunt, dictum, sive quod seri- 
cum inde afferretur,sivequod ipse pannusibi fleret. 
Nemo miretur, me tot vestium aut pannorum no- 
mina ex Oriente petere. Cum pretiosissime quz- 
que tele nullo non tempore illinc petite et ad nos 
translate fuerint, facile potuerunt cumipsistelisno- 


quoque monachi olim munera a suis abbatibus ac- 
cipiebant. Agnellus pontifex Neapolitanus, referente 
Joanne diacono in Chrooico p. 305., pro lavandis 
curis (forte solis] bis in anno, nativitatis el resur- 
rectionis Domini, ad. anni circulum exsequendum sa- 
ponem dari sancivit. Itaque, pergit, wsque hodie, 
domino annuente, perficitur [illud institutum soili- 
cet) atque mille siliquas in nativitate Domini milleque 
in ipsius resurrectione tribuitur. Sinummariam sum- 
mam he silique conficiunt, ut Muratorius credi- 
disse videtur, emergeret summa nimisgrandisquam 
pro monachis. Ipso enim teste erat siliqua pars vi- 
fresima quarta solidi aurei. Videntur itaque tot si- 
ique (ponderis species) saponis inter monachos 
distribute fuisse. Quidam de piis suis legatis ita 


mina earum quoque orientalia in linguas et oras B disponebant, ut census annui festo nativitatis 


nostras immigrasse. Paulo post habebimus vocem 
Μουλχουμάτ Arabice haud dubie originis. Supra ha- 
bebamus Δινίσια de Tinis, Ἐργρίί urbe, dicta. Oc- 
current deinceps λωρωτὰ Σαραχηνικὰ, unde patet, 
eum pannum a Sarecenis petitum fuisse. Mercalu- 
ram exercuisse Constantinum Porphyrogennetum in 
Arabiam felicem et Indiam, patet ex eo, quod infra 
p. 399, occurit formula inscriptionis litterarum, 
Εὶς τὸν ὑπερέχοντα κυριεύοντα τῆς Ἰνδίας, et, Eie τὸν 
χὐριεύοντα τῆς εὐδαίμονος ᾿Αραθίας. Palet id quo- 
que ex continuatione Theophania Constant. p. 284, 
cujus locum illustrationis egentem huc apponam. 
Narrat ibi /Egypti Amiram (fuit aliquis de gente 
Achschiddidarum) Constantino amicitiam per lega- 
tos et litteras obtulisse. Persidis quoque Amiram, 
Bujidarum aliquem designat, feedus cum illo iniisse. 
simultatibus sublatis, xa! ὁ αὐτοχράτωρ ὄψιδας πρὸς 
αὑτὸν ἐκπάμπει, οἵτινες πρὸς τὴν κατάξηρον Ὑγῆν 
ἐκείνην ἀφικόμενοι τοῦ ἀποστολου θωμᾶ τὸν τάφον 
προσχυνήσαντες xal κατασπασάμενοι, xal τὰς βασι- 
λικὰς κατασταλείσας λαμπάδας ὑπανάψαντες καὶ ἐμ- 
πορευσάµενοι λίθων τιµίων χαὶ μαργαριτῶν ἔπαν- 
ᾖεσαν. Ultima vor, aut alia similis desideratur in 
editione Combefisii, qui lectionem τὴν κατάξηρον 
γην !rustra sollicitat. Arídam (erram lndiam esse 
sponle patet. 

Calerum jam aliquoties significavimus, munera 
nummaria et vestiaria proceribus aule Byzantine 
&b imperatoribus in majoribus diebus festis et hila- 
riis, ut brumalibus, festo nativitatis Christi et Pa- 
Bchatis fuisse data, aut potius nomine munerum 

ensiones annuas, rogas dictas, ipsis fuisse partim 
1n nummis, partim in telis pretiosis solutas et ero- 
gatas. Olim id calendis Januariis flebat, quapropter 
Paulus Silentiarius illum mensem parte secunda 
v. 182, τὸν χρυσοχίτωνα appellat. Deinde translatus 
fuit ille mos in brurmalia. Reges Occidentales quot- 


C 


Christi inter pauperes distribuerentur; v. Du Cange 
v. Barbarinus. 

(35) Quid si τὸ λωρωτόν, fateor mihi certo non 
constare. Potest enim aut loris vel striis, virgis si- 
gnatum, aut loris, pretioso panni genere, e quo lori 
fiebant, de quilus supra diximus, preetextatum esse. 
Propendet tamen animus magis ad priorem inter- 
pretationem, ideo maxime, quod apud Saracenos 
vel Arabes vestes striate, quas Burdas appellant, 
maxime in ueu essent, idque panni genus optime 
in Arabia Felice pararetur, unde a poétis Arabicis 
in maximis divitiiset pretiosissima suppellectile nu- 
merantur, Burdie Jemeinez, seu in Arabia Felice, 
quam Arabes al Iemen appellant, parate. Mentio- 
nem earum facit Wansleb. in Itinerar. JEgyptinco 
p. 205. Per Saracenos ergo, de quivus he interule 
nomen habuerunt, non Saraceni Hispani sunt intel- 
ligendi, quorum lanificia valde quidem «νο medio 
celebrabantur, et in Franciam atque Germaniam et 
Britanniam copiose evehebantur : vid. Murat. t. II 
Antiq. ital. p. 408: nam cum illis negotium non 
erat Constantinopolitanis : sed intelligendi sunt Sa- 
raceni Arabie, Syrie, JEgypti et Crete item Bag- 
dadici el Persici, utpote propiores et familiariores 
imperio CPtano. Patet hinc, quales fuerint cortinze 
Arabice quie. pendent. super. chorum, memorate in 
Chronico Cassinensi Il, 57. Scilicet erant burde 
Jeminica. Solebant medio ὤνο, et adhuc hodie so- 
lemus, pannos de gentibus, apud quas conflebant, 
appellare. Jam Evagrius VI, 21 ἀμφίθυρον Οὐννικὸν 
X029 κεχοσμημµένον, velum Hunnicum memorat ; 
vid. Du Cange v. Hunniscus. Chronicon Cassinense 
vallia Sarmatica. [n scriptis aliis medii evi fre- 
quentia sunt vela de Spanisco, tunicz el infula de 
Pignolalo, blattin Byzantea, Tyrea, sericum Pigaxium 
et Alexandrinum, vestes de Arazxo, hodie Rasch, de 
Duagio vel Duaco, de Damasto vel Damascense, de 


annis festo nativitatis Christi suas liberationes inter D Rensa vel Remenses, Scarleta de Camo vel Cado- 


ofliciales suos distribuebant, id est novas robas, 
(hodie Ιἐυγέε dicimus, voce inde retenta,) de quibus 
v. Du Cange v. Liberatio. Idem in v. Muntum e 
Grammatico quodam deterioris evi hunc cum aliis 
versum citat : 

Qui dedit in bruma mihi maniellum sine pluma. 
Vult dicere qui mibi mantellum non plumatum in 
Brumalibus dedit, id est aut acu non pictum, aut 
plumis avium diversicoloribus non ornatum. Tales 
enim vestes tunc gerebant, ut alio loco exemplis de- 
monstro. Mauavit ille mos ad nos quoque. Nostrates 
enim patres et matres familias, quibus servi et an- 
cille sunt, mercedem debitam illis circa festum na- 
tivitatis Christi diem solvunt, cum nummis vesti- 
mentorum quoque calceorumque nonnihil dantes: 
unde factum, ut circa illud tempus familiarium do- 
minos mutent quotquot velint. Cirea idem tempus 


PATROL. GR. CXII. 


mensis, Toaleas [non oleas, ut vulgo editur] Maso- 
ricas, hoc est Majoricas appellat Ánastasius apud 
Du Cangium v. Olea, qua in insula Majorica essent 
facte, niei malis Mansoricas legere, de Mansoro 
quodam principe Arabico, aut de Mansoria quadam 
urbe orientali appellatas. Et talium posset magna 
caterva cogi. Sed redeo ad Saracenicas vestes, in 
quibus erant preter τὰς λωρωτὰς etiam alie cum 
intextis arborum foliis et ramis vitiumque pampi- 
nis; quarum exemplum cum musivarii quoque 
suis in operibus imitarentur, factum ex eo est, ut 
musiva foliata aut pampinata. ut ita dicam, Arabica 
appellarentur. In Mustvis majoribus nit, Ciampinus 
t. [ Monum. Vet. p. 82, solebant veleres non homi- 
num aliorumve animalium imagines, sed [oliatas tan- 
lum picturas tllisque persimiles, quas Acabicoa wow- 
namus, reprasentare. VaXewsS oQaSqse ον ὃν 


*& 


1131 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 1132 


brumalizent, hilaritate hac inlerdixit omnibus; non À ἀνὰ µολχαμίου (56) βηλαρίου a', εἶτε καὶ ἁθδίου" 
recogitans magnos illos et cclebres imperatores; ^ «xoi; σπαθαροκανδιδάτοις dvà µιλ. π' καὶ ἀνὰ µολ- 
non magnum illum et celeberrimum Constantinum, — yzpíoo* εἶτε καὶ ἀδδίου ἑνός. Τὰ δ.δόµενα παρὰ τοῦ 
ut exemplum allegem, non Theodosium, non Mar-  xgaztoovtog τὴν ἔξοδον, τοῖς µαγλαδίταις pi τ', τῇ 
cianum, non Leonem, cognomine Leomacellium µμµεγάλῃ ἑταιρείφ µιλ. o', tf nion ἑταιρείφ pi. c, 
aut Macellarium dictum, non Justinianum,non reli- τοῖς Φαργάνοις µιλιαρίέσια c. 

quos Christi amantes principes, quos parum abest quin divos aut semonea appellem ; sed id solum, 
quod ipsi videbatur, pro lege et regula et reclo atque pietate habens. At sub Contantino philochristo 
despota recuperavit solemnitas brumaliorum suam denuo vitam, ea tantum, quam dicam, cum differen- 
tia. Dabatur antiquis temporibus ia brumalio magni domini apocombium viginti ; in brumalio minori- 
domini dabatur apocombium decem ; et tandem in brumalio Auguste apocombium octo litrarum. Hic 
autem, quem dixi, Constantinus Christi amans imperator constituit, ut loco particularium istarum largi- 
tionum nomine omnium simul et semel in aureis signatis nummis daretur in brumalio majoris imperatoris 
apocombium 351 quinquaginta litrarum. Super meuea vero aut inter convivandum largiebatur imperator 
propriis suis manibus convivis miliaresia, intellige ubique dupla, in hunc modum ; magistris miliaresia 
centum et sexaginta et singulis singula chasdia [seu pannos e serico villoso] belarienses. Proconsulum et 
patriciorum singulis largiebatur centena quadragena muliaresia et singula esophoria vel interulas loro 
seu loris et striis insignita, Saracenica ; aut et holovera vel integre purpurea. Protospathariis donabat cen- 
tena vicena miliaresia et singula molchamia aut abdia. Ea vero, que magister expensarum dabat, erant 
heo: Maglabitis dabaptur in universum tercentum miliaresia; magne heterie quingenta ; medie 


hetsmrie ducenta, et tantumdem quoque Farganis. 


CAPUT XIX. B ΚΕΦΑΑ. Ie. 
Peragenda quando triumphus ab hostibus devictis in "σα δεῖ γίνεσθαι 0ᾳ.άμδου ἐπινιχίων (57). τελου- 
foro cum processionali aupplicatione agilur. µένου ἐν τῷ φόρῳ μετὰ λ,τῆς 
Procedunt mane in mutatoriis omnes ordinis Ἔωθεν προέρχονται μετὰ ἀλλαξίμων ἅπαντες οἱ 


senatorii viri, quibuscum {ΠΙΡΘΓΒΙΟΣ in scaramangio τῆς συγλλήτου, οἷς συνεξέρχεται ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


racenica apud DC. v. Mantum et Aumosniéres οὐ plumatum vel aurifrisiam] εὑρῆσει πλοῦτον πολὺν 
bourses Saraxinoises apud eumdem v. Eleemosyna. σύλλεκτον διὰ τὸ τοῦ χιτῶνος πολυσύναχτον ἐκ βελόνης 
De voce Aimonaria, que bursam, fundam, rungum, — Eoyov. Aér denique in loco Basilii est. segunentuin, 
marsupium notat, dubito adhuc, sitne, ut vulgo pu-  σκιάδιον, collare, vesti circa collum assutum, eim 


tant, corruptum ex eleemosynaria, an potius repe- — Kragen. 


tendum ab Arabico almunuh, victus, commeatus, (97) Vox θρίαµθος hic significal προαγωγὶν μετὰ 
provisio, ut sit veluti provistonarium. πομπῆς καὶ φαντασίας, in hominum frequente comita- 


(56) Est panni genus Saracenici. Noinen cerleSa- — tu pruductionemetostentationern. Hinc θρίαµθος τῶν 
racenicum seu Arabicum est. Molcham est trama seu ῥἐπινικίων est productio et ostentatio argutuentorum 
subtegmine textum, alio nempe et pretiosiore, quam — victori ab hostibus parte, qualia sunt hostes ipsi 
stamen vel tela est. Occurrit vox Mulchumst(vel po- οἱ eorum vestes, αγιηᾶ, jumenta, tentoria ceteraque 
tius Mulchamat) in Epistola Basilii Macedonis ad Ha- spolia. Theophanes p. 385: Εθριάμοευσε τὰ éz:- 
dríanum 1] Pontitic. apud Du Cangium v. Usis, quem {ἱ νίκια ἐπὶ ἱπποδρομίας, instgmia victori ἐπ ludo 
memorabilem et multie obscurum procul dubio fu- ^ Circensi, coram populo tn Circo congregato, produzit 
turum locum juvat hio illustrare. Transmisimus εἰ monstravit. Noster p. 193 habet τα ἄχτα ἐπινι- 
Sanctitati vesirz, ait Basilius, vellus prasinum, víé- — x!ov Qp:a6:op£vov, acta seu luudes lum diclus, cum 
larnipinnium pro casula facienda. unum usin ru- — pompatice traducerentur partze signa vicloriz, οἱ in 
beum aerem. habentem unum, usin album unum, — illis ipsis Actis hanc formulam : δόξα τῷ θεῷ τῷ 
mulchumat unum, planetilia castanca duo. 1n hoc  ριαμθεύσαντι τοὺς τῆς ᾿Αγαρ. Georg. Monach. in 
loco primum delendasuntvilarnipiunium.Precedens — Script. post "heophan. p. 535, θριαµοεύειν τι 
enim, vellus [rasinum id partim explicat, partim — pex ἐπινικίων, cum (triumphali apparatu. circum- 
emendat. Explicat quidem vellus vocem villarin. Sio — ferre aliquid dixit. Nam et alie pompatica proces- 
enim, non etlarni, dederatlibrarius. Est autem vilu-— siones, etiamsi ob victoriam non instituta» neque 
rin, βτλάριν, pannus villosus sericus, exametum. — argumenta ejus ostentantea, θρίαµθοι el. triumphi 
Prasinum &utem est proba scriptio corrupti pfnuium, — apud scquiores Latinos diccbaptur, et triumphi seu 
Porro usin est idem quod plumatum,opere Phrygio- processiones pompatice victoriales addita voce &r:- 
nico piclum. Vocabulum est Arabicum, quod pro- — víxioza triumphis alius generis sollicite distingue- 
miecue l'schi et. Weschi effertur, et in gerere qui- — bantur, ut apud Zonar. t. ll, p. 197 cst ἐπι- 
dem ornatum, paraturam oinnern, in specie autem — vlog. θρίαµθος. Vocem ρίαμµθος pro προελεύσε; 
vestis picturam filis aureis sericisve vcl insutis vel velprocessione usurpavit Joun. Cinnamus V,6, p. 120: 
intextis, id est opere plumario factarn signilicaL; — 'O βασιλεὺς τῷ τῶν εὐτυγτμάτων Όὄγχῳ οιλοτ.- 
v. Du Cange v. Alguezis et Albexis. Ita nempe exa- p, µούµενος βριάµθου ἐξ αὑτῃ ἀχροπόλεως ἐπὶ τὸν 
rant llispuni more suo hanc vocem, pronuntiando ^ περιλάλητον τῆς τοῦ θεοῦ Σοφίὰς νιὼν ἔποιγσατο μὲν 
autem non differunt a nostro Weschi. Affert ibi Du ἐμπαρασχευὴν, ἐφ᾽ ὦ σὺν ἐκείνῳ (kiligj Arslano 
Cange ex Yebex in Chrouic. Ord. S. Benedictilocum — principe Selgjukida] πομπεῦσα:, οὐ μὴν εἰς τέλος 
hunc: Mantos duos aurifusos |l. aurifrisos, alia al- f yx: τὸ 30v). giv. Pa'riarcha enim obstabat, negans 
guezi auro tezto et alia alguezi auro leztia. ldem — licere O4 ἐπίπλων Λείων λιελθεῖν ἄνδρας ἀσεδεῖς. 
v. Oó52:oy inter alia ex Achmedis Ünirocritico affert — Hodie conversis vicibus eadem de causa suis a mo- 
hunc locum ; Εαν :9* ὅτι i2ep:: οὐσίον, |vo:rlem — scheia urcent Turca Christianos, qua hi olii illos 


1133 


DE CERIMONIIS AUL/&£ BYZANTIN.E LIB. Π. 


1134 


παλατίου μετὰ σχχραμαγγίου καὶ τοῦ χρυσοπερι- Α et sago aureis teniis pretextato cam consueta sua 


Χλείστου Gaytoo μετὰ τῆς συ)έθους αὐτῇ ελεύ 
εί Y μετὰ τῆς συήθους αὐτῷ προελεύ- 
σεως, δηριγευήµενος ὑπὸ τοῦ χουθουχκλείου, καὶ 
εἰσέργεται £y τῇ τῆς Δάφνης κοιτῶν:, κἀκεῖτς ἆπαλ- 
λάστει τὸ σχχραμά»νγιον, καὶ ἀλλαστει ὃ,ὀττήσιον, 
M a Lb] 3 9) e, 
καὶ περιθαλλεται τὴν χλαμύθα, Καὶ δέχηντα: οἱ τε 
μάγ.στροι καὶ πατρίκιοι ἐν τῷ ὀνοποθίῳ καλεῖσε 
προσχυνοῦσιν, καὶ διὰ νεύµατος τοῦ πραιποσίτου 
λέγει ὁ τῆς καταστάσεως τὸ, « Πελεύσατε. » Καὶ ἀπὸ 
τῶν ἔχεῖσε κατέρχονται εἷς τὸ μέγα κονσιστώριον, 
^J. 2t A 1 45 θέ --- er - 4 
xal 6i;ovt:at πἆλι οἱ προῤῥηθεντες ἅπαντες μετὰ 
καὶ τῶν αεχρηετικῶν, ἦτοι χαρτουλαρίων xai νοτα- 
ρίων xal ἀσηκρτῶν, καὶ πάλιν προσχυνοῦσι τοὺς 
δεσπότας, καὶ διὰ νεύµατος τοῦ πρα,ποσίτου λέγει ὁ 
σ'λεντ.ἁριος τὸ, « Κελεύσατε. » Ἐν 0ὲ τῷ uisu τοῦ 
σόι» νο c 9 ? 4 "ve p Bs p 
χονσιστωρίου ἵσταται ὁ τοῦ Βασιλέως πρωτοστράτωρ, 
βαστάζων τὸ βασιλικὸὺν δόρυ σὺν τῷ φλαμούλλῳ 
ἄνωθεν τὸν τίμιονκαὶ ζωοποιὸν xal νικοποιὸν στα»- 
pov ἔγοντι, καὶ προπορεύεται πλησίον τοῦ βασιλέως, 
, 9 9 - - 9 ^p 
Εἶτα διέρχεται ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε ὁ βασιλεὺς τὰ O:a0a- 
τ'κὰ, fjyou τὰ ἐξσκούθιτα, τὰς σχολὰς, τὴν χαλκῆν, 
1 à - My» ελλ . - ^ λ T. οι ο) ως, Ἀ 
καὶ ἀπὸ τοῦ ἔξω καγχέλλου τῆς χαλχῆς ἐκνξύει δεξιὰ 
ὁ βασιλεὺς σὺν τῇ προξλεύσει καὶ ἀπέργεται εἰς τὸ 
Άγιον Φρέαρ. Κάχεῖσε κατὰ τὸ εἶωθὸς ἅπτει κηροὺς, 


processione vel obsequio exit, obsequentibus cubi- 
culariia ; et intratin cotonem Daphnes. Ibi deponit 
scaramangium et induit dibetesium et super id 
chlamydem ; magistri et patricii ipsum in onopodio 
excipiunt οἱ salutant adorantes. Quo facto, admo- 
nitus prepositi nutu cerimoniariusait: « Keleusate » 
[seu : « juvet, » nempe movere]. Tllinc descenditim- 
perator in magnum consistorium uhi eum rursus 
excipiunt predicti omnes et simul cum ipsis secre- 
tici, nempe chartularii, notarii, asecrete. Dominus 
tuncrursus, utante, profundainclinationeadoratur; 
quo facto, admonitus prepositi nutu silentiarius pro- 
nunciat : «Keleusalte. » Continuaturtunc processio, 
protostratore imperatoris, qui medio in consistorio 
8lat, lenens imperialem hastam et flammulum cum 
superimposita huio venerabili οἱ vivifica et victo- 
riam consiliante cruce, proxime ante imperatorem 
preambulante. Transit itaque porro imperator por- 
ticus [ad Sanetam Sophiam ducentes], ut excubita, 
scholas, chalcen. Ab exteriore cancello chalces 
convertit se imperator ad dextram et pergit cum 
comitante processione usque ad Sanctum Puteum 
[SaneteeSophiae!. Ibi 882? accendit pro more cereos 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


arcebant. Latiniquoqueseriores, ut modo dicebam, 
triumphum pro quavis pompatica processione cum 
leudibusseu faustis acclamationibus conjuncta usur 
pabant. '(Bennoin Vita Hildebrandi papa : Henri- 
cus imperator solo contentus triumpho fuit, quem [Π0. 
mz habuil. Triumphus est applausus ille inaugurato 
acclamatus : Hlenrico Augusto a Deo coronato, maquo 
εἰ pacifico imp. Rom. tita εἰ υἱείογία : apud Goldast. 
ad Eginhard. P: 170. )." Luculenter describit Noster 
auctor triumphales ceremonias ut nullus alius. Mc« 
retur ergo clegans hic locusillustrationem et confir- 
mationem abaliisexemplis.Observamus hic duplicem 
triumphum, unum in forum, alterum in Circum. 
Illius ceremonias hoc capite, hujus capite sequenti 
exponit. Procedebant autem vel ἐξ ἐφόδου, statim 
atque ab expeditione venirent, neque dum adhuc 
ingressi essent in palatium, νο] etiam e palatio, si 
qui nempe non per se, sed per legatos suos victo- 
riam nacti fuiesent, primum ad Sanctam Sophiam, 
et ex hac post peracia ibi sacra dataque ecelesie 
munera, aut in Cireum, aut in forum ad statuam 
Constantini Mazni, ubicalcabant cervices principum 
devictorum sub hymnis etactis. Deindabantur ludi 
circenses, et urbs tota sertis coronabatur et facibus 
illumiaabatur. De singulis horum uliquid amplius 
disserere juvat, postquam prius de signiticatu vario 
vocis ἐπινίκια dixero. Significat ergo parta victorie 
insignia et documenta publice monstruta et circuni- 
lata. Ita apud Theophan. p. 195 : Τὰ ἐτινίχια suut 
vestes Totilae ccesi ογιεπιᾶ;.. P. 201 sunt ἐπινίχια aul 
litllerze victoriam nuntiantes aut. insignia victoria 
cum lilteris et nuntiis addilis. P. 225 : Ἐπινίκια 
sunt epulze triumphales,qua οὗ victoriamezhibentur. 
Nisi forte phrasis ἐπινίχια ἑστιᾷν esl Exi. νίκη ἐστ'ᾶν 
quod eodem redit. Porrositriumphans e Campo ve- 
niret, imponebat ipsi ὁ ἐναπομένων sub aurea porta 
coronam auream, ut vidimusin Tactico snb finem, ubi 
triumphos Basilii Macedonis et Theophili descripsit, 
qua particula precipue huc conferri meretur ; si 
autem epalatio procederettriumphans imperator in 
Sanctam Sophiam, patriarcha ipsi ibi coronam au- 
ream imponebat ; vid. Soript. p. Theophan. p. 168. 
Ducti in Circo triumphi exemplum habet Contin. 


C 


D 


Constant. Script. p. Theophan. p. 282, ubi Καὶτ 
est vox Arabica ducem, capitaneum notans. Post 
triumphum edebantur populo ludi circenses ; vid. 
Script. Hist. Aug. titut. II . p. 497. Themist. p. 582. 
(Georg. Monach. p. 519. Sym. Logoth. p. 452]. 
Ludum curulem post insignem Romanorum victo- 
riam de ltudagaiso, Gothorum rege, in Etruria re- 
portatam celebrarunt Florentini anno 405; vid. 
Scipio Amiratus l. 1. Hist. Florent. Ornata denique 
urbs pannissericis coram edibus dependentibus, et 
sertis et funalibus ardentibus, quod στεφανοῦν τὴν 
πύλιν appellabant. Jam loca quaedam indicemus au- 
ctorum, ubicelebriorestriumphos imperatorum de- 
scribuntaut memorant. *[De triumpho Maximini 
Hereulii vid. Theophan. p. 7. Gilimer, Vandalorum 
rex, adorareJustinianum coactusestin hippodromo. 
Marc. Proc. Tiberius ob reportatam a Mauritio vi- 
ctorium triumphum egit. Theoph. p. 213.] Trium- 
phum Constantini Copronymi de Bulgaris describit 
Theophan. p. 364, Theuphili a Saracenis Sym. 
Mag. p. 421, Dasilii Macedonis a Tephrice re- 
deuntis Cedrenus p. 571, et Constant V. Basil. 
p. 168, οἱ allernum & Lulu ib. p. 176, et Cedren. 
p. 575. '[Basilius triumphum veterum imperato- 
rum Homanorum imitatur, perque auream portam 
ingreditur. Const. V. Basil.c.29 Glyo. p.311. :Χρυ- 
σῷ στεφάνῳλόφον ὕπερθενἔχοντι ἐθριάμθευσε per por- 
ας magnas|" idest processit per portam ecclesie sic di- 
ctam ; vid. supra p. 98. *[LeoPhocasorientalibusAga- 
renis devictis ἐπινιχίῳ θριάµθῳ ἐτετίμητο. Zonaras 
II p. 197. ]* Constantini Porphyrogenneti triumphum 
de Saracenis habent Sc. post Theoph. p. 282. Joan- 
nis Tzimisce e Bulgaria redeuntis Cedren. p. 682. 
Basilii Junioris idem p. 717, Joannis Comneni 
Nicet. p. 10, cujus locum, quia insignis est et 
triumphi ceremonias bene persequitur, adeoque 
ad rem presente egregiem facit, partim jam ad p. 
287 attuli, reliqua paulo post ascribatn. *(Alphonsus 
triumphos veterum Romanorum renovavit Neapo- 
litano regno superato anno1442 Hujusfacti memoria 
auctor fabule Milesie Hist. Tirante Blanc eum libe- 
rata CPli honoribustriumphalibus usum esse memo- 
rat. Sic conjicit editor Gallicus pref. p. 21.]* 





4135 


stico, incensatimperatorem, etsalutant sese invicem 
osculo pacis. Deinde intratimperator cum patriarcha 
in divinum tribunal sacramque mensam circumcirca 
incensat ; diaconusautem facit orationem collectam ; 
psalte super ambone canunt carmina in luudem 
Deipare, presenti tempori et instituend e celebra- 
tioni triumphi congrua ; ut est illud, quod incipit & 
verbis : « Presidium metuendum » ; et illud, quod 
incipit & verbis :« Tui causa letatur » ; et illud : 
« Castrum inexpugnabile » ; et illud : « Propugna- 
trici copiarum duci debentur parta victoria ejusque 
insignia, » et alia similia. Interdum quoque, si re- 
cens facta tum forle fuerint troparia, presenti ne- 
gotio congrua, simililer hec, atque illa superiora, 
recitantur a cantoribus. Post heo abit imperator 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


et excipit eum patriarchacum toto corpore ecclesia- A καὶ δέχεται αὐτὸν ἔχεῖσε ὁ πατριάρχης 


1136 
σὺν πάστ 


τῃ ἐκκλησιαστικῇ Υαταστάσει, καὶ θυμιᾷ τὸν βα- 
σιλέα, καὶ ἁσπάζονται ἄλληλους. Elta εἰσέργε- 
ται X ᾖβασιλους σὺν τῷ πατριάρχῃ ἐν τῷ θείῳ 
βήματι, καὶ θυμίᾷ πέριξ τῆς ἁγίας τραπέζης. 0 
δὲ ὁιάκονος ποιεῖ εὐχὴν συναπτήν. (58) Οἱ δὲ Φάλται 
ἄνωθεν ἐν τῷ ἅμθωνι ψάλλουσιν θεοτόχια πρόσφορα 
xai τῇ ὑποθέσει τῶν ἐπινικίων ἁρμόζοντα, οἷον τό" 
« Ἡροστασία φοθερὰ, » καὶ τό. Ἐπὶ col χαίρει, » xal 
τό: « Τεῖχος ἀκαταμάχητον, » xai τό: « Τῇ ὑπερ- 
μάχῳ στρατηγῷ (59) τὰ νικητήρια » xal τὰ τούτοις 
ὅμοια. Ηολλάκις δέ καὶ, εἰ νέα τύχῃ γενέσθαι τρο- 
πάρια τῇ ὑποθέσει ἁρμόζοντα, φάλλουσιν καὶ αὐτὰ 
ὁμοίως. Kai, ὡς εἴρηται, τοῦ πρωτοστράτορος σὺν- 
τῷ βασιλιχῷ Φφλαμούλλῳ τοῦ βασιλέως ἔγγιστα 
προπορευοµένου, ἀνέρχεται μετὰ τῆς ἴδιας λιτῆης 


cum turba Deo supplicantium, se comitante protic- B (60) ἐν τῷ φορῳ, Καὶ ἄνεισι πρὸς τὰς ἀναθάθρας, 


stratore, ut dictum, et imperiali flammulo imme- 
diate coram ipso preeunte, in forum. [bi ascendit 
in gradus, super quibus marmorea crucis basis col- 
locata est ; et eubsistit. Post eum quoque patriar- 
cha in forum cum sua turba processionale venit, el 


ἔνθα καὶ d μαρμάρινος τοῦ σταυροῦ ἵδρυτα. a 

| d μαρμµάρινος στα»ροῦ ἵδρυτα, βατις, 
καὶ ἵσταται Exeige, εἶτα κατόπιν ἀνέρχεται καὶ ὁ ma- 
τριάρχης μετὰ τῆς ἰδίας λιτῆς, καὶ ἄνεισι καὶ αὐτὸς 
ὁ πατριάοχης ταῖς προῤότθεῖσι τοῦ χίονος ἀναθά- 

4 «d p i 
ο - ?$ » 

θραις (61), καὶ εἰσέρχεται ἔνδον τοῦ ἁγίου Κωνσταντί- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


58) De collecta jam ad caput primum dixi. —— 

(39) Deorum gentilium pene omnium, etin his 
quoque Palladis virtutes novis Grecis una Maria 
habet. Victoriam in bellis largiri Pallas vetustis 
Grecis credebatur, novis creditur Maria. Non Deo, 
sed Marie victorias imputant. Propterea in bellis 
imperator Isaacius Angelus (apud Nicetam l. 1, c. 7, 
p. 199) pro scuto el hasta B. Virginis imaginem 
corripit et e monibus hostibus objicit : "Ανω τῶν 
τειχῶν ἀγαγὼν οἵα τε apa yov ὀχύρωμα καὶ ἀνάλωτον 
αράχωµα τὴν εἰκόνα τῆς θεοµήτορος. Et supra p. 
5 Greculi Virginem sic alloquuntur: Συστρατ- 
ήγησον τοῖς δεσπόταις τοῖς λαοοῦσιν ἐκ σοῦ τὸ στέ- 
ος, ὅτι αὐτοί σε Χέκτηνται xatà πάντα Ουρεὸν 
ροσµάχητον, et p. 35: Αὐτὴ ἐπισκιαζει ἐν 
ἡμέρᾳ πολέμου ταῖς Χορυφαις υμων και ταις vlxatq 
ὑμᾶς δειχνύει στεφανίτας, elo. Joannes Comnenus 
triumphum agens noninscendebatin currum trium- 
phalem, sed sinebat eo imaginem Marie vehi, ipse 
pedes ibat, crucem gestans, novo more et vetustis 
imperatoribus ignoto. Fallitur tamen Cinnamus, 
uando p. 7 ait, οὕπω μέχρι τοῦ τότε conspectum 
id fuisse, ἐξ ὅτου ᾿ΠΗράκλειοι xai Ἱ]ουστινιανοὶ τὴν 
Ῥωμαίων διεῖπον ἀρχήν. Preiverat enim exemplum 
modestie hujus Grecis digne Joannes Tzimisces, 
ut Du Cange in notis ad illum Cinnami locum de- 
monstravit. Rem eamdem narrans Nicetas p. 13, 
sic ait: 'O βασιλεὺς τὴν τοῦ ἅρματος ἐπίδασιν παρ- 
εικὼς, τὴν τῆς θεομήτορος εἰκόνα τούτῳ ἐπανεθί- 
δασεν, ἐφ᾽ Jj xxl ἂν γεγηθὼς, καὶ τὴν ψυχὴν ἐχλεί- 
πων αὐτὶν xal τὰς νίχας ὡς συστρατηγἑτιδι ἁμάχῳ 
ἐπιγραφόμενος, xai δοὺς ἄγειν τὰ χαλινὰ τοὺς παρ' 
ἐκείνῳ δυναµένους τὰ μέγιστα καὶ τοῖς ἐκ γένους 
ἑγγίζουσιν ἀμφιπονεῖσθαι τὸ ἅρμα ἐνοοὺς, προῆγεν 
αὐτὸς σταυρικὸν σημεῖον ἐπαγόμενος, καὶ ποσὶ τὴν 
πορείαν ποιούµενος, καὶ τὸν ἐκ τῆς τοῦ θεοῦ σοφίας 
παρωνυμοῦμενον ναῦν εἰσιὼν, καὶ τὴν ἐπὶ τοῖς κατ- 
ωρθωμένοις ἀνθομολόγησιν Κυρίῳ. τῷ Oti  ἀπονεί- 
µας τοῦ λεὼ παντὸς ἐνώπιον, τῷ ἀρχείῳ οὕτω παρ- 
εδαλε. Neque solus Joannes Comnenus tantos ho- 
nores habuit imagini Marie, sed eliam filius ejus, 
teste eodem Niceta l. v. rerum Manuelis c. 3, p. 83, 
ubi amplissime describens triumphum ab illo im- 
peratore de Hungaris actum, inter alia hec narral : 
Ἐπεὶ δὲ ὁ τοῦ τὸν αὐτοχράτορα παρελθεῖν ἐπῆγε και- 
ρὸς, προηγεῖτο μὲν ἀργύριον ἔπίγρυσον τετρωρον 


C. 3 


ἵπποις λευχοῖς ἑλκόμενον. Ἵδρυτο δ᾽ ἐπ᾽ αὐτοῦ ἡ 
εἰχὼν τῆς ἀπροσμάχου, συμμάχου xal ἀκαταγωνί- 
στου σ)στρατήγου τῷ βασιλεῖ θεοµήτορος. Οὐ μέγα 
δ) ἔθραχεν ἄξων, ὅτι μηδὲ θέαν Toys δεινὴν τὴν ψευ- 
δοπἀρθενον ᾽Αθηνᾶν [respicit ad ridiculum οἱ ia- 
credibilem, sed Herodototamen narratum Pisistrati 
mimum], ἀλλὰ τὴν ὡς ἀλγθὼς παρθένον xai ὑπὲρ 
λύγον διὰ λόγον τὸν λόγον λοχευσασαν. . 


. ο Mariam tiv συστράτηγον appellabant, quia 
el imaginem et ὠμοφόριον ejus secum jn castra 
sumebant ; vid. ad p. 269 dicta. Loc. Nicete 
p. 300. Processioni huic Comueniane haud 
multum absimilis est illa, quam Martinus Ballaius 
apud Du Cangium v. Eucharistiu describit, dicens 
summum pontificem in introitu in urbem non pe- 
dibus, ut Comnenus, sedlectica gestatum sequi Eu- 
charistiam in vase aureo portatam &b equo albo. 
Cf. Herodian, v. 6, S 10. 

(60) Divise olim ibant turbe processionales in 
certas classes ; clerus cum patriarcha, proceres 
aulici cum imperalore, cives cum 1nasgistratu ur- 


D bano, factionales cum demarchiset sic porro. Unde 


nata Litania major septiformis ; vid. Du Cangium 
v. Lilania. Chronicon Cassinensep. 155 ed. Murat. : 
Die Dominico przdicavit jejunium. — Przsul prz- 
cepit populo, ut gregatim incederet. lpse cum cleri- 
cis et monachis in. unam partem, laici vero senes, 
adolescentes et pueri unus przcepil ut essel chorus. 
Nupla vero mulieres et innuptz, vidue et puellae in 
alleram partem, turma vero pauperum separatim. 
Non omnes in unum incedebant, sed ieparatim quasi 
medio jactu lapidis. 

(61) Toig προῤῥηθεῖσι — ἀναθάθραις' Putes, aut 
ταῖς προῤῥηθείσαις aut ἀναθάθροις legendum esse. 
Sed novi Greci grammaticos parum curant. Si 
exempla huic similia in adversaria retulissem pos- 
sem eorum ingentem acervum dare. Sed paucie, que 
annotavi, defungar. Eusebius Hist. Eccles. V, 30, 
p. 159, edit. Moguntin. : ἐξουσιῶν παραπεµπόντων 


1131 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. Il. 





1138 


voy Ev τῷ μξσῳ, καὶ ἵστατα'. Ὁ δὲ βασιλεὺς Ἱστατάι A enititur in eosdem gradus; at hio quidem intrat 


89 


ἔξωθρξν οἱ δὲ 2έσμιοι ἵστανται ἐν τῷ πραιτωρίῳ, fj 
καὶ iv τῷ σεννάτῳ, παρὰ τῶν 
4 , AER! ^t ' ^ , * 
ἐπινικιαρίων. Τὰ οἳ o52aca καὶ τὰ oÀauou))a αὐτῶν 
βαστάζονται παρὰ τῶν ταξεωτῶν (02). Εἶτα ἀπέργε- 
ται ὁ πρωτονοτᾶρ:ος τοῦ δρόµο», καὶ αἲρξ, αὐτοὺς 
ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε, xal ἄγει ἐν τῷ µέσῳ τοῦ φόρο» καὶ 
ἵστησιν αὐτοὺς μονοξειδῶς κατὰ τὴν τοῦ τόπου θέσιν, 
Καὶ εὐθέως ἄρχετα: ὁ ψάλτης μετὰ µέλους ti» ἐπι- 
νίκιον ἆθειν ᾠδήν. « "Ασωμεν τῷ Πυρίῳ (63). Ἐν- 
δόξως γὰρ δεδόξαστα:. Ίππον xxi ἀναθάττν ἐῤδιψεν 
εἰς θάλασσαν.» Τῶν δὲ λο,πῶν ψΨαλτῶν xal τοῦ λαοῦ 
παντὸς ἀποχοινομένου, κα. τῖς (OS πάσης üno- 
λγοουμένχς, εὖὐθὺς alot ὁ λογοθί 5 ὀ2όμο: 
πληρουµένης, εὐθὺς αἴρει ιογοθέττς τοῦ 026100 
εγ'στᾶνας τῶν Σαοακτνῶν μετὰ xai τοῦ δο- 


/Ξιροκρατούµενοι 


τοὺς 
µεστίχου τῶν σχολῶν xal τῶν τυγόντων στρατηγων 
3 HJ - 9 - ' 
εἰς τὸ ταξείδιο», εἴτε τοῦ ὀρουγγαρίου τῶν mÀo:jtoy 
9 - R - * - , *. 
καὶ τῶν πλοίµμων στρατηγῶν καὶ τῶν μεγάλων Xp- 
χόντων τοῦ πλολµου, εἶτε καὶ τῶν µελάλων, ὀτλονότι 
τῶν τὸ ταξείδιον ποιησάντων, μετὰ τῶν τουρμαργῶν 
1 3 -- er 
καὶ μεγάλων ἀρχήντων τῶν θεμάτων αὐτῶν, καὶ 
» » - , * 9 . - 
ἄγει ἔμπροσθεν τοῦ βασ.λέως, ἴγουν ἐπὶ τῶν τοῦ 
, ^ 6r » * - 
xiovog ἀναθάθρων, xai αἴρει ὁ λογοΏέτης μετὰ τοῦ 
δοµεστίκου τῶν σχολῶν, εἶπερ αὐτὸς T» ὁ τὸ ταξεί- 
^ 9 M - LI 
010v πο!ήσας, τὴν κεφαλὴν, Ἰ.γουν τὸν πρῶτον 'Aum- 
pXv, καὶ τίθησιν ὑπὸ τῶν τοῦ βασιλέως ποδῶν, καὶ 
πατεῖ αὐτὸν (04) ὁ βασιλεὺς ἐπὶ τὴν κεφαλὶν τῷ 


porro in φάθπι Sancti Constantini,et in ejus medio 
subsistit : imperator autem restitat extus. Inter 
heec parati stant in pretorio aut et in senato captivi 
bello subacti, quos manibus apprehensos tenent 
ministri triumphales [insignia victoris ducere et 
gestare jussi]; hastas et flammula ipsis in acie 
erepta gestant cohortales, urbis presidium. Hos 
itaque captivos e statione sua repetit et abducit 
protonotarius dromi, medioque in foro collocat 
seorsim,ut loci situs permittit. Tuno incipit cantor 
unus modulata voce carmen triumphale canere, 
quod hoc est [Mose auctore] : « Canamus Domino. 
lllustri enim et giorioso exemplo prodidit gloriam 
et potentiam suam. Equum et equitem conjecit in 
mare. » Cui reliquicantores et totus populus respon- 
dentes continuant hymnum illum, donec post sa- 
pius alternatas partium ambarum vices totus ca- 
nendo absolutus fuerit. Absoluto protinus rapiunt 
logotheta dromi, domesticus scholarum et qui ex 
cubiarum vices in pretorio identidem obeunt stra- 
tegi e statione sua magnates Saracenorum : sive 
jam eo die classiariorum drungarius et strategi et 
ceteri majores rectores sive thematum seu legio- 
num provincialium strategi, turmarche et majores 
rectores, illud taxidium [seu cohortem in armis 
procedentem securitatique atque bono ordini pro- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


pro παραπεμπουσῶν. Noster supra p. 16 : Πυλῶν (1 


τῶν ἀγόντων, et paulo post εἰσφερόντων pro ἀγουσῶν 
et εἰσφερουσῶ». llerodes Atticus in dedicatione Sta- 
tue Regill: v. ἐλαιήεντες ἄρουραι dixit pro ἐλαιήεσ- 
σαι. [n edicto Juliani Prisci apud Pocokium in in» 
script. p. 66 : Ηΐσοδον ποιησάµενος tiq τὸ ἡμέτερον 
δικχστήριον ἄτοπωτάτην ἡμῖν προσήγγειλεν [περὶ] 
πράξεων τελούντων εἷς τὸ βουλευτήριον τῶν ὑπάτων 
etc. Plura exempla e vetustissimis poetis collegit 
Casaubonus ad Athbeneum p.230.Duker, ad Thucy- 
did. N. 79, p 36$, ubi non tantum κοινᾶν ἑόντων 
τᾶν σπονὸᾶν (pro xowüv οὐσῶν τῶν σπονδῶν), sed 
etiam at ἀλλαι πόλιες — αὐτόνομοι,ἔχοντες τὰν αὐτῶν 
etc. Idem p. 533 ult. ὦν υρωθόντων, quamvis pre- 
cesserit πίστεων et συνθήκας. Observavi schema hoc 
etiam apud Sophoclem aliqueties ; quia tamen locos 
non enotavi, nunc non sucourrit,nisi unicus ille in 
OE1ipo Coloneo v. 1747, ubi OEdipi dus filie de se 
dicunt : 
Ἐν πυμάτῳ 8' ἀλόγιστα ποροἰσομεν 
Ἰδόντε καὶ παθοῦσα. 

Ad quem locum Seholiasta hec notat : '[Sóvce καὶ 
παθοῦσα ἀντὶ τοῦ Ἰβοῦσαι xal παθοῦσαι, πολλαγοῦ 
ὁξ τῷ σχήµατι χρῆται, ἀντὶ τῶν θηλυκῶν τὰ ἁρσε- 
ικα τιθείς καὶ ἐν Ηλέκτρα et que ibi reliqua 
habet omnia conferenda, unde patet, schema id 
olim vulgare et frequens fuisse. 

(62) Τάξις et τάγµα est, ut supra demonstravi- 
mus, cohors, qu: ad magistratus, presertim pre- 
fecti urbi, dispositionem est, ipsi presto est, ejus 
mandatis expediundis servit, cohors apparitoria ; 
hinc milites urbani presidiarii. [Ταξιῶται in Ed. 
Jur. Gr. et Rom. et Chron. Alexandrino pro officia- 
libus et ministris, qui magistratibus ot assessori- 
bus presto sunt, alias cohortales, cohortalini,£zap- 
χικοι et prefectiani. In novellis Justiniani : Τάττε- 
σθαι ἐν ταξεώταις τοῦ λαμπροτάτου τῆς ἔπαρχίας ἄρ- 
pus |. e, p. 279.]" Hoc cl.Leich.in schedis,in qui- 

us multa de correctoribus provinciarum congesserat, 
ut videatur hoc de argumento commentari voluisse. 


(63) Est ex hymno Mosis, quem post traductos 
per mare rubrum Judaeos cecinit. Sed illud, quod 
sequitur p. 353, τίς θεὸς piyac, est e Psalmis. 
Fuisse solennem Grecis formulam jubilandi post 
partam victoriam,etiam in ipso campo martis cani 
solitam, patet ex Cedreno p. 774. 


(64) Cervix recta et rigida est symbolum poten- 
tio non fracte, non humiliate ; inobedientis, au- 
dacie neminem curantis; inclinata vero cervix et 
conculcata humilitatem victi et necessitatem pa- 
rendi velut succumbentis instanti et premeati 
notat. Caleare cervices victi mos est ex oriente 
traduetus (vid. lib. Josue cap. X, et Baruch IV, 
apud Barth. ad Philipp. Guilelmi Britonis p. 33). 
Jam Alexandri M. tempore notus erat in palesira 
Gr:eca, ut patet e Diodori Siculi xvir, cap. 100 in 
fine,ubi Dioxippum Macedonem victum prosternit : 
Ῥιφέντος δὲ ἐπὶ τὴν γην, ἐπιθὰς ἐπὶ τὸν τράχηλον 
τῷ ποδὶ, καὶ τὸ ῥόπαλον ἀνατεινάμενος eto. Obtine- 
bat ille mos victorum cervicem publice calcandi 
apud Carlhazinenses quoque. Nam de Gescone re- 
fert Polysenus p. 485 : Δεδεμένους αὐτοὺς προσεέταξε 
τοῦ πλήθους ἐναντίον κχτὰ Ὑγαστέρος [ita leg.] χατα- 
κλίναι γαμαί. Τρὶς δὲ ἑκάστοις ἑλαφρῷ τῷ ποδὶ ἐπὶ 
τὸν τράχηλον ἐπιθὰς, ἱκανὴν ἔφη τιµωρίαν ἔχειν 
τῆς τοῦ ἀδελφοῦ προαναιρέσεως. Frequeutius tamen 
occurrit evo medio, quo non tantum viclores im- 
peratores de hostibus bello subactis publice trium- 
phabant eorum cervicem calcando, sed etiam pri- 
vati vindictam sic sumebant ab hoste victo, et 
ponilentes calcandas cervices prebebant, et ado- 
ptantes eorum, quos adoptabant, cervices, et libros 
denique igni damnatos, antequam cremarentur, 
pedibus conculeabant. Exemplis singula hec de- 
monstrabimus.lta Justinianus Rhinotmetuscum ab 
exsilio rediisset, cervices anticesarum suorum 
Leontii et Apsimarii calcavit iu circo : Τὸν ᾽Αψί- 
µαρον xal Λεόντιον ἁλύσεσι δεδεµένους εἷς πᾶσαν 
πόλιν πομπεῦσαι πεποίηκεν, xal τοῦ ἱππικοῦ dxS- 


4199 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1140 


spicientem] conficiant, Inde ducit eos nempe logo- A δεξιῷ ποδί. "O δὲ πρωτοστΓάτωρ ἐπὶ τοῦ tpa Aov 


theta 853 dromi, ad imperatorem super gradus 
columnae ([Constantini,] οἱ adjutus a domestico 
scholarum (si nempe hic tunc texidium ducat), 
prosternit caput,id est primum et precipuum Ami- 


bl 


αὐτοῦ ἐπίστησι τὸ βασιλ.γὸν δόρυ, κρατοῦντος Ov Àov- 
ότι τοῦ βασιλέως τῇ δεξιᾷ χειρὶ τὸ αὑτὸ δόο»: 
Καὶ εὐθέως πίττουσι πάντες οἱ 


^? 
δέσμιοι 
ἐπὶ τῆς γῆς τὰ δὲ τούτων δόρατα μετὰ τῶν φλα- 


πρ νξῖς 


JOAN. JAC. ΒΕΙΡΘΚΗ COMMENTARIUS. 


µένου, xal iv τῷ σἐνζῳ ἀγομένου Ίχθησαν σ»ρό- 
μενοι δηµοσίᾳ καὶ ἐῤῥίφησαν ὑποταγάόην αὐτῷ, 
καὶ ἑπάτησε τὸν τράχηλον αὐτῶν ἄχρις ἀπηλύσεως 
τοῦ πρώτου βαϊῖου, τοῦ δήµου βοήσαντος, ὅτι Ἐπὶ 
ἀσπίδα καὶ βασιλἰσκον ἐπέθης x«l ἐπάτησας λέοντα 
xai δράκοντα. Neque solum Greci, verum etiam 
Muhammedani principes solebant captorum princi- 
pum cervices calcare, si fides Byzanlinis scripto- 
ribus. Narrat nempe Scylitzes p. 842, Glycas et 
alii, Asanum,ut ipsi appellant (is est Arabicis aucto- 
ribus Alp Arslanus) pedes imposuisse cervici jacen- 
tis corum se victique Diogenis Romani iinperatoris ; 
vid.ad locum cylitzm Goar. in notis. Eyo tamen 
vestigia morishujusapud scriptores Muhammedanos 
reperire non memini ; videnturque mihi Greci Tur- 
cicoimperatori triumphantiidemtribuisse,quod no- 
rantautsuosimperatoresinsimilicasuconsuetomore 
lacere. Conf. Cedren. p. 507 οἱ 637, quem lucum 
digoum est ut illustrem.Ait ibi, quod Leon Phocas 
᾽Απολασάιρ, ἄνδρα ἐπίσημον καὶ τοῦ Χαθδὰν συγγενῆ 
σὺν ἀπείρῳ πλήθει κατὰ 'Ῥωμαίων ἐξελθόντα τρε- 

ἆμενος xai Κατασχὼν ἐν τῃ Κωνσταντινουπόλει 
ἀπὲστειλε ὃν ἀχθέντα πρὸς τὴν βασιλίδα, ὁ βασιλεὺς 
Κωνσταντῖνος τοῦτον Οθρίαμῦὂον ποιγσας καὶ χατὰ 
τοῦ τραχήλου πατήσας τιμαῖς τε xal δωρεαῖς ἔφιλο- 
φρονἩσατο. Qui hic commemoratur ᾽Απολασάτρ 
laudatur in carminibus al Motanal.bii. Elmacinus 
p. 229 hoc ipsum factum narrat eitque virum CPli 
in eaptivitate periisee. Tam frequens erat ille mos 
devictorum hostium cervices caleandi, ut etiem 
privati erga privatos eic agorent. lta narrat Theo- 
phancs p. 372 4ο Constantino pseudopatriarcha : 
Ἑλθόντος αὐτοῦ iv τοῖς δήµοις, xatnAÜov καὶ ἐν- 
ἐπτυσαν καὶ Κόνιν ἐπέῤόιπτον εἷς αὐτόν. ᾿Ενέγκαντες 
δὲ αὐτὸν εἷς τὸ στάµα ἔόῥιψαν αὐτὸν ἐκ τοῦ ὄνου 
xal ἐπάτησαν τὸν τράχηλο» αὐτοῦ etc.; ilem p. 
442: "Ἠγαγόν τινας µητροπολίτας καὶ ἐπισκόπους 
τῶν ὀρθοδόξων τυραννικώς αύροντες ῥήξαντες ἐν 
µέσῳ τῆς λῃστρικῆς αὐτῶν συνόδου, ἐπάτησαν vai 
παραδόσαντες αὑτοὺς τοῖς στρατιώταις αἱματοφύτους 
ἀπήγαγον εἷς τὰς φυλακὰς. Severe quoque poui- 
tentie genus erat collum calcandum praebere. Ni- 
cetas Choniates |. Maruelis de patriarcha, qui ex 
monacho ad thronum sublimatus,.deinde ad mona- 
sterium redierat : Ἔνθα καὶ τὸν οἰκεῖον ἀποδοχμώ- 
σας αὐχἒνα πρὸς tm εἰσόξῳ τοῦ προνάου πατεῖν παρ- 
εἴχε τῷ εἰσιόντι παντὶ μοναχῶ. Hine ego quidem 
non improbabile puto,ritus Éeclenia circa ponniten- 
eset Honiane sedis,qui tum erat et nunquam non 


Grecos 


porro inter adoptationis ritus 


.p 


est! colli caleatio. Euchologium Goari illos descri- 
bens p. 766. iuter alia ait : post dictas a sacerdote 
preces ó υἱὸς πίπτει εἰς τοὺς πόδας τοῦ πατρὸς καὶ 
πατεῖ αὐτὸν ὁ motio εἰς τὸν τράχηλον λέγων Σή- 
µερονυ υἱός µου ti σύ. Εγὼ σύμµερον γεγἐννηκά σε. 
Καὶ ἀνιστᾷ αὐτὸν, εἶτα ἁσπάζονται ἀλλήλους. Li. 
bros quoque igni damnatos publice conculcabant. 
Anastasius in Adriano ll, p. 227 : Spatharius ca lce 
$uo enseque librum percutiens. nihilominus ait : 
Credo,in hoc opusculo Diubolus habitat. — Ad extre- 
mum pra [oribus graduum ne[andi dogmatis librum 
cunctorum pedibus conculcalum excussit, quem ni- 


B mirum rogus, ut fomentum quoddam ignis, exussil. 


Facit argumentum hoc, ut insolentie plenos quos- 
dam triumpbandi modos attingam, seculis a litte- 
rarum cultura et humanitate omni remotis dignos, 
a quibus nos humanioribusartibuseruditi merito ub- 
borremus. Pertinet hue mos calceamenta deferendi. 
Olaus M., legitur in Chronico regum Manniz (apud 
Du Cangium v. Calccamenta), rex Norvagizz, Mure- 
cardo, regi Hibernie, misisse calceamenia — sua, 
pracipiens ei ut ca. super humeros suos in. die na- 
talis Domini per medium domus suz porlaret. in 
conspectu nuntiorum suorum, ut. inde intelligerent 
se subjectum esse magno regi. Erat hoc genus ali- 
quod prasstationis horaagii. Qui prarsens presentis 
calcasset cervices,illi absens per legatossuos mittit 
calceos, jubetque eos in cervice gestare, ad de- 
monstrandum, se potestatem habere cervices ejus 
velutaancipiiautcertevasallicalcandi."[Enseleviter 
contacti a Saracenorum duce tesseram salutis ha- 


C bebant. Scr. post Theophan. p. 359.]' Locus hic 


est : Τῶν νώτων ἡμῶν λαθόμενοι πρηνεῖς τοῖς ποσὶν 
αὐτοῦ ἐθάφει προσέῤῥηξαν. Ὁ δὲ τὸ ξίφος, ὅπερ 
ἔτυγε ταῖς Ὑερσὶ Χατέχων, ἑτέρως [dj ὡς πέφυχε 
τέμνειν ἀνθυμοστρέψας, Επάταξε ταῖς χάραις toi- 
παξ καθ ἕνα ἡμῶν. Εἶτα ἀνίστασθαι xai θαῤῥεϊν ἐχέ- 
λερσε. Signilicabat ea actione Saracenus, se in vi- 
tum captorum potestatem habere, et posse gladio 
in eos sevire, si velit. Forte tamen traxit hoc a 
more Arabum aniiquo, qui captis a 89 in prelio, 
quos quidem ialibertatem dimitterent,antias gladio 
abscindeban!, quas in pristine victorie et dominii 
monumentum in pharetra sua conditas dorri serva- 
bant. De quo more forte alias dicetur. Triumphi 
genus hoc burbarum quidem, dignitatis tamen et 
majestatis plenum.Petulantiam contra ct rusticita- 
tem prodebat ille mos Italorum medio evo, in asinis 
et tauris insultandi victis a se gentibus. Referunt 
Dandulus et Marinus Sanutus apud Murator. t. 11 
Antiqu. Italic. p. 899, ducem Venetiarum quotau- 
nis die Jovis viridi dicto vel sancto consuevisse 
publico in spectaculo uni tauro et duodecim porcis 
caput ampulare in memoriam et simulucrum victo- 
rie de Udalrico patriarcha Aquileiensi parte, qua 
ipse captus fuit cum duodecim suis canonicis et 
deinceps dimissus ea lege,ut singulos tauros et duo- 
denos porcos quotannis Venetiae mitteret,in qui- 
bus exemplum statueretur pone, quam patriarcha 
cum suis meruisset.Taurus enim patriareham debe- 
bat simulare, porci episcopos. Preterea lignea ca- 
gtellorum simulacra confringebantur in memoriam 
castrorum patriarche deetructorum.Villanusibidem 
p.852,de Florentinis, qui victores mcenibus Arreti- 
ne instabant,narrat : Fecionví correre il palio per la 
[esta di san. Giovanni, e rizzaronvi piu difici,e man- 
garonvisi asini con la mitra in capo per rimproccto 
del loco vescovo. 


$000 M — — ^ uA μμ κ ----ιο ην οσο ———- 


1141 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.JE LID. Ἡ. 


1142 


µούλλων ἐξ ἀντιστρόφου τιθέασιν (05) ol κατέχόντες Α rum captivum, sub pedes imperatoris. Et tuno 


αὐτὰ ταξεῶτχι. Καὶ εὐθὺς προκύπτει ὁ ψάλτης καὶ 
λέγει προκείµενον « Τίς θεὸς μέγας, ὡς ὁ θεὸς 
ἡμῶν ; Σὺ e&t ὁ θεὸς ὁ ποιῶν θαυμάσια. » Εἰθ᾽ οὕτως 
Ὑίνεται d µεγάλη ἐκτενὴ ἕως τοῦ. « ἸἈποτάξαι ὑπὸ 
τοὺς πόδας αὐτῶν πάντα ἐχθρὸν καὶ πολέμιον, » xoi- 
ζοντος τοῦ λαοῦ u' (06) τό' « Κύριε, ἆλέησον, » καὶ 
αὖθις χεφαλοχλισίας γενομένης καὶ τοῦ πατρ,άρχου 
λέγοντος, « Ὅτι ἐλεγμων καὶ φιλάνθρωπος θεὸς ὑπάρ- 
χεις, » xxi τὰ iine, ἀνίσταντα: ol ὀέσμιοι xal ὃν πατεῖ ὁ 
βασιλεὺς, xai ὁπισθφανῶς ἀπάγουσιω αὐτοὺς καὶ 
ἰετῶσιν ἐν qp τόπῳ Ίσταντο. Οἱ δὲ δημῶται τῶν δύο 
μερῶν, καὶ ol τοῦ ἀριθμοῦ, καὶ οἱ τῆς βασιλικῆς ο)- 
σίας ἑλάτα:, καὶ οἱ φάλται Ίστανται κατὰ τύπον dy- 
τικρὺ τῶν δεσποτῶν, δηλονότι ἔξωθεν τζς χιονοστα- 
σίας τοῦ δεξιοῦ µέρους τῶν δεσποτῶν, ἔπὶ ταῖς 
ἐχεῖσε λιθίνχις μικραῖς ἀναθάθραις, καὶ διὰ νεύµα- 
τος τοῦ πβραιποσίτου ἄρχονται εὐφημεῖν οὕτως" 
« Πολλὰ τὰ ἔτη τῶν βασιλεων’ » Υ. « Ὁ δεῖνα καὶ 
ὁ δεῖνα μεγάλων βασιλέων καὶ αὐτοκρατόρων πολλὰ. 
τὰ ἔτη, » y. « θεοπροθλήτων βασιλέων πολλὰ τὰ 
ἔτη'» Υ. « θεοκυθερνήτων βασιλέων πολλά τὰ ἔτη » Y. 
Κοσµοσυστατων βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτη, » Υ. « Κο: 
σµοποβήτων βασιλέων, » Υ. « ᾿Ανδρειοτάτων βασι- 
λέων πολλὰ τὰ ἔτη, »Υ. « Νικητῶν βασιλέων πολλὰ 
τὰ ἔτη, » Υ. « Ἐχθρελέγκτων βασιλέων πολλὰ τὰ 
Ec, » y^ « Πλουτοποιῶν βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτη,»Υ. 
« Ὀρθοδόξων βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτι, Υ.. «Υἱὲ θεοῦ, 
ζωὴν αὐτοῖς, » q'. « Yi& θεοῦ, συμθασίλευσον αὐτοῖς,» 
Υ. « Y θεοῦ, χάρισαι ἡμῖν αὐτοῖς, » γ'.« Υὲ 
θεοῦ, τοὺς χρόνους αὐτῶν πλήθυνε,» v". « Υἱὲ θεοῦ, 


imponit imperator pedem suum dextrum ejus ca- 
piti : protostrator autem imponit jacentis cervici 
hastam imperialem, quam ipse imperator sua quo- 
que dextra comprehensam tenet. Eo facto, cadunt 
cleri captivi omnes protinus in terram proni; 
basteque et flammula ipsorum humum versus in- 
clinata invertuntur in caput a cohortalibus militi- 
bus, qui illa tenent. Statim tunc procedit exira 
chorum suum unus cantorum, et pronuntiat pro- 
positum [seu dictum e Psalmis Davidicis excerptum 
presenti actui congruum]: « Quis est Deus ma- 
gnus, ut Deus noster? Tu es Deus faciens mira- 
bilia. » Post hiec dicia fit extensa magna, donec 
perveniatur ad verba: « Donec supposuerit sub 
pedes ipsorum omnem inimicum et armatum agr 
gressorem. » Interea iterat populus, per intervalla 
quadraginta vicibus clamans: « Kyrie eleison ; » 
rursus fit oratio cum vultus versus terram declina- 
lione ; patriarcha verba pronuntiat : « Quia mise- 
ricors et hominum amans Deus es,» et cetera. 
Tunc resurgunt captivi e terra, et ille quoque pri- 
marius, quem imperator calcat, retroque illos in 
vestigia sua vultu irretorto abduceunt illuc, ubi 
prius collocati fuerant. Populares ambarum factio- 
num et milites arithmi et sacrorum corporum ve- 
clores remiges et cantores, stantes e regione do- 
minorum, nempe extra aream columne a ἀθχείτα 
parte dominorum, in positis ibi parvis saxeia gra- 
dibus, incipiunt, nutu prepositi admoniti, sic lau- 
dibus et benedictionibus imperatorem prosequi: 


ἐπάκουσον ἡμῶν, » v. « ΛΌξει ἡ πίστις τῶν Χριστικ- C « Multi sintanniimperatorum ; « ter illud iterant. 


νῶν, » q'. « Λὖξὲι ἡ βασιλεία τῶν Ῥωμαίων, » v. 
« ἀδῦξει dj νίκη xal εὐτγία τῶν Ῥωμαίων, » v. 
«Αὔξει dj ἀνδρεία τοῦ λαοῦ Κυρίου,» Υ. « ᾿Πμεῖς 
δοῦλοι τῶν βασιλέων, v. « 'O δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα 


« Illius et illius à Deo in eam dignitatem evecto- 
rum imperatorum multi sint anni. » Etiam hoc ter 
iterant. « A Deo gubernatorum et gubernandorum 
imperatorum multi sint anni ; » ter quoque; item 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(65) Inversio armorum et flamrmulorum seu fla- 
bellorum, id est signorum, significabat partim pro- 
fessionem et agnitionem superioris novi domini, 
cui veluti in obedientiam illainclinabantur, partim 
degradationem veteris domini et rescissionem 8a- 
cramenti ipsi olim praeetiti. Ita olim post mortem 
Augusti in novi inauguratione invertebantur etster- 
nebantur humi signa et ha«te, donec novo renun- 
liato rurgus erigerentur. Inversione illa profiteban- 
tur milites, imperatorem se non habere ; erectione 
&utem testabantur recens electo sacramentum se 
dicere debitosque honores exhibere. Pariter in re- 
presenti Saracenicorum signorum et hastarum in- 
versione significabatur, Saracenos ab illius dominio 
8Solutos esse, cui olim ad ista signa fidem condixe- 
rint: erectione autem eos ad Greci imperatoris, 
victoris sui, dominium transire eique sacramentum 
dicere et parere velle. Apud Latinos quoque medio 
&evo in degradatione nobilium felonie damnatorum 
non tantum bona et libertas ipsis liberisque adime- 
bantur, sed etiam in ejus rei significationem arma 
proditorum publice invertebantur seu revorsaban- 
tur ; v. Du Cange v. Árma reversata. 

(66) Battologia illa sepius eamdem formulam in 
votis ad Deum iterandi ab ecclesia Greca et Latina 
&d Muhammedanos manavit. Qua de re alias agendi 
locus erit. Simile nostro loco illud est in Rituali 
Romano Cassinensi apud Mabillonum : A medio 


noclis concurrente populo exeunt cum lelania ad S. 
Muriam minorem, mundatis per viam plateis et sus- 
pensis per domos lucernis ibique ἐπ gradibus S. Ma- 
rio deposila icona omnis chorus virorum ac mulie- 
rum — unà voce per numerum dicunt centies Kyrie 
eleison, centies Chrisle eleison, ilem centies Kyrie 
eleison. Concil. Vasense an. 529 (apud Du Cangium 
Gloss. Lat. v. Kyrieles) : Et quta lam in sede apo- 
stolica, quum eliam per totas orientales atque. ltalige 
provincius duleis et nimium salutaris consuetudo est 
intromissa, ul. Kyrie eleison frequentius cum grandi 
affectu et compunclione dicatur, placuit etiam nobis, 
ut in omnibus ecelesiis noslris ista tam. sancta. con- 
suetudo el ad ma(ulinum et ad. missas εἰ ad. vespe- 
ram Deo propitio intromittatur. S. August. Ep. IIT. 
ceteras inter acclamationes a notariis ecclesie 
exceptas in Actis ordinationis Eradii hec refert : 
dignus est, justus est, dictum vicies, bene meritus, 
bene dignus est, diclum quinquies. Sed quid opus 
est exempla aliena citare, cum codex noster ubi- 
queeorum abunde suggerat, monens hanc vel illum 
formulam toties vel toties fuisse recitatam. Mana- 
vit hoc ex veleri more curie Romane imperatori- 
busacclamandi. Spississimeenim legitur in scripto- 
ribus Hist. Auguste hec velilla acta (sic appellabant 
tum, quod posteriores laudes, Greci εὀφημίας) 
totas atque toties fuisse dicte. vid. e. c. p. 601, 
t. II. 


1143 CONSTANTINI PORPHY ROGENITI 144 


hoc quoque ter: « Imperatorum, quos approbatio À μεγάλῶν βασιλέων καὶ αὐτοκρατόρων πολλὰ τὰ ἔτη.» 
totius mundi commendat, sint multi anni. lmpera- Καὶ μετὰ τὸ τελειῶσαι αὐτοῖς τὴν εὐφημίαν λέγου- 
torum, quos totus mundus cupit; » ter. « Fortissi- Ἅσιν.α [ολυχρόνιον ποιῄσει ὁ θεὺς τὴν ἁγίαν βασ.- 
morum imperatorum multi sint anni. » ter. « Vi- — Acíav ὑμῶν εἷς πολλὰ tvm. » Καὶ εἶθ οὕτως ὁ μὲν 
ctorum imperatorum multi sint anni. » ter. βασιλεὺς ἀπέρχεται ἐν τῷ vatp τὴς ὑπεραγίας θεο- 
« Imperatorum, qui hostium debilitatem invictis — tóxou ἐν τῷ φόρῳ, κἀχεῖ ἀπαλλάξας τὴν στολὴν im- 
argumentis demonstrant et in conspicuo ponunt, Ἅµπεύει, xal ἀπέρχεται ἐν τῷ παλατίῳ' ὁ δὲ πατριάρ- 
sint multi anni, » ter. « Orthodoxorum imperato- χῆς τῷ πώλῳ ἐπιθὰς (07) ἄπεισιν iv cT πατριαρχείφ’ 
rum multi sint anni, » ter. « Fili Dei, vitam ipsis [indulge], » ter. « Fili Dei, administra regnum cum 
ipsis collegialiter, » ter. « Fili Dei, indulge nobis ipsos,» ter. « Fili Dei, annos eorum multiplica, » 
ter. « Fili Dei, exaudi uos, » ter. « Crescal fides Christianorum, » ter. « Crescat imperium Romano- 
rum, » ter. » Crescal vicloria et felicitas Romanorum, » ter. « Crescat fortitudo populi Domini, » 
ter. « Nos sumus servi imperalorum, » ter. « Illius et illius magnorum imperatorum auctoritate sua 
regoantium multi sint anni. » 88.4 Post absolutas hac laudes dicunt: « Multienne faciat Deus sanctum 
vestrum imperium. » Et sic tandem abit imperator in edem sanctissime Deipare, que in foro est 
ibique deposita stola vel habitu triumphali, inscendit in equum, et revehitur in palatium : patri- 
archa vero remeat super asino suo in patriarcheum. 

CAPUT XX. B ΚέΦΑΛ. K'. 
Obiservanda, quando triumphus de hostibus deviclis — "Oca δεῖ παραφυλάττειν, θριάµθου ἐπιτελουμέ- 
agitur in circo. νου ἐπινιχίων ἐν τῷ ἱπποδρομίφ. 

Quando spectaculum equestre editur aut et vo- Ἰππικοῦ ἀγομένου, εἶτε καὶ βοτοῦ, ἄγουσιν oi 
tum, producunt ministri triumphales bello receng ῥἀἐπινικιάριοι τοὺς δεσµίους xal oi ταξεῶται τὰ σχύλα 
capios, et milites presidiarii producunt ipsis καὶ λάφυρα xai ἅρματα xal τὰ δόρατα μετὰ τῶν 
ereptam predam, tam manubias, quam spolia, «Φφλαμούλλων, καὶ ἀνέρχονται πάντες ἐν τῷ ἵπποδρο- 
item arma [scuta nempe et gladios], ut et hastas µίῳ. Εἶτα ἀνερχόμενος ὁ πρωτονοτάριος τοῦ ὀρόμου 
et flammula. In boc apparatu eunt hi omnes sur- — 1stzet παντας στιγτδὸν, d;(oo9 ἀπὸ τοῦ µαγγάνου 
sum in circum. Deinceps advenit protopnotarius µέχρι τοῦ καμπτοὺ τοῦ Βενέτου, ἐν πρώτοις πλη- 
cuüreus et collocat omnes in unam seriem a man- «σίον τοῦ χαμπτοῦ τὰ ἅρματα, ὄπιθεν δὲ τῶν ἁρμά- 
gano inde [seu carceribus] usque ad metam Veneti. των τὰ σχύλα καὶ λάφυρα ὄπιθεν δὲ τούτων τὰ δό- 
Proxime a meta collocat arma ; post ea ἰπάμγίαβθί ῥρατα μετὰ τῶν φλαμούλλων καὶ τοὺς δεσµίους. Καὶ 
predam, post h»c hastas cum flammulis; tum — el μὲν εἶσιν ἵπποι dj γαὶ κάµηλο:, ἵσταντα: ὄπισθεν 
captivos ; pone hos equi stant atque cameli, si qui τῶν δεσµίων, καὶ εἰ ἔστιν λαὸς πολὺς oi δέσµιοι xal 
capti adsint. Si vero numerus captivorum, spolio- | πολλὰ τά τε ax2Àa, καὶ λάφυρα (08), xai ἅρματα xal 
rum, preda, armorum, hastarum, flammulorum C τὰ δόρατα μετὰ τῶν φλαμούλλων, ἵστανται διὰ 9ύο 
sit ingens, ordinantur in duas series.-Quod si autem στί(ων. El δὲ ox εἶσιν εἲς πλῆθος ταῦτα, ἵστανται 
non valde numerosa ea sint, efficiunt, ut dictum δι ἑνὸς στίχου, καθὼς εἴρηται, ἀπὸ τοῦ μαγγάνου 
est, seriem tantummodo unam a carceribus inde µέχοι τοῦ καμπτοῦ τοῦ Βενέτου. Kal μετὰ τὸ ἀνελ- 
usque ad Veneti metam. Postquam imperator in ziv τὸν βασιλέα εἷς τὸ προκυπτικὸν χλουθίον, γατ- 
procypticum clubium [seu tribunal eminens vel ἔρχεται ó δοµέστικος τῶν σχολῶν, εἰ dpa αὐτὸς ἦν 
balconem, unde prospectus in subjectum circum — ó ποιῄσας τὸ ταξείδιον, μετὰ καὶ τῶν στρατηγῶν xal 
patet, opposito clathro munitum,]ascendit, descen- κλεισουραρχῶν" εἴτε ὁ ὁδρουγγάριο τοῦ πλοίῖμου 
dit domesticus scholarum (si nempe is eo die taxi- μετὰ τῶν πλοϊμῶν στραττγῶν xal τῶν µεγάλων ἀρ. 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


(67) Πῶλος seu asinus olim erat Grecorum pa- [) Chalifas quoque olim Bagdadicos, equo sedentes, 
iriarcharum et clericorum in universum, utpote ducebant interdum Sulthan Selgjukide et alii, 
bumilitatem profitentium, vecturain processionibus — frenum tenentes et pedibus ipsi ambulantes. Sed 
et alias. Theophanes p. 104, de /Eluro: — ἐκ τοῦ hoc hujus loci non est. 
παλατίου λιτανεύων ἦλθεν εἰς τὴν ἐχκλησίαν ὀχοῦ- (68) Distinctionem inter has duas voces in Lati- 
µενος ὄνῳ. Ita quoque S. Chrysostomus in exsilium — nis adumbravi: σχύλα nempe ea sunt, que ἀπὸ 
abiens super asino conspicitur in Menologio Basi- τῶν πεπτωκότων σχύλλονται, a Jjacentibus avellun- 
liano t. l, p. 184. ; vid. Casaubon. ad Script. Hisl. — iur, mortuis corporibusabstrahuntur, ut vestes, tor- 
Aug. t. I, p. 799, et Du Cange Gl. Lat. v. Asinorum — ques, aurum, gemme, arma, etc., λάφυρα vero, quee 
ordo et Gl. Gr. v. πῶλος. Sed non ita episcopi  vivisadhuc hostibus, sed aut captisautin fugam con- 
Romae, qui equo vehebantur, honcstiore animali et jectisadimuntur, ut vestes, arma, tentoria et omnia 
viros principes magis decente. Unum mobis ca- iis contenta, jumenta, reliqua, πάντα τὰ λαφυσ- 
balium. miserum  transtisisti, ail Gregorius M. σόµενα, omnia, que differri hcc illuc, dividi, dis- 
Epist. 30, |. xir, ef quinque bonos asinos. Caballum — cerpi, velut panni, ferro contruucari et in cibum 
illum sedere non possum, quia miser est; illos au- — parari possunt, velut hoves et victualia omnia. 
Lem bonos sedere won. possum, quia asini sunt. "[Pi- — Suidasita di-tinguit : Σχύλα τὰ ἀπὸ τῶν πολεμίων 


pinus rex vice stratoris ivit cum pontifice equo in- ἀνηρημένα τὰ ἐκ τῶν νεκρῶν, λάφυρα δὲ τὰ bv. τῶν 
gidente p. 91 Alberici. [dem facit, cum patriarcha ζώντων. | 


electus est. Hunc ipsum hodieque ducit Vezirus.)" 


114$ 


γόντων τοῦ πλοΐμου, xal €t τι ἂν εΌρωσιν ἑλλειπὲς Α dium cogit vel cohortem, que vigilias obire et in 


τῆς τοῦ πρωτονοταρίου τοῦ δρόμου στάσεως (09), 
ἐπιδιορθοῦνται, καὶ ποιῶσιν τὴν πφοσήχκουσαν κατά- 
σιασιν τῶν δεσµίων, καὶ σκύλων, καὶ λαφόρων, καὶ 
ἁρμάτω», καὶ τῶν δοράτων μετὰ τῶν φλαμούλλων 
3 - 9 , - 9 ϱ 
αὐτῶν. Καὶ πάντων καλῶς διευβυνθέντων, ἀναφέρει 
ó πραιπόσιτος τῷ βασιλεῖ, xal προστάξει τοῦ πρα!πο- 
σίτου χροῦει τρίτον τὸ /σκουτάριον, xal Ὑατέρίεται ὁ 
βασιλεὺς χατά τὺν ἐπικρατήσαντα τόπον τῶν ἵππο- 
^ J 4 - 9 - 
θροµίων, καὶ στέφετα:, καὶ τὰ ἑξῆς ἐπιτελοῦνται, 
9 » 9 , - - 9 
χαθὼς εχε! 7 vali; τῶν Ἱπποδρομίων, Τοῦ οἳ βασ.- 
λέως ἀνιόντος εἷς τὸ κάθισμα xal τὸν λαὺν κατὰ τό 
εἰωθὸς κατασφραγίζοντος, ἀκτολογοῦσιν οἱ δῆμοι 
τὰ εἰθῶτα αὐτοῖς, καὶ τοῦ βασιλέως µκαθεσθέντος 
ἐπὶ τοῦ βασιλείου θρόνου, διὰ νεύµατος τοῦ ἀκτουα- 
ploo ἀποχκινῶσιν πρῶτον μὲν τὰ ἅρματα, ἔπειτα τὰ 
σχύλα καὶ λάφυρα, καὶ ἀκολούθως τούτων τὰ δόρατα 
μετὰ τῶν φλαμούλλων, ὅπισθνν δὲ τούτων ol δέτµ.οι, 
9 ν - , 
xb! ὁιέρχοντα:ι τὸ µέρος τῶν δήµων, καὶ κχάµπτουσιν 
τὸν τοῦ Πρασίνου καμπτὸν, καὶ ἀνέρχονται µέχρι 
τῆς φίνας, Ίγουν τοῦ l[. Καὶ εἰ ἔστιν λαὸς πολὺς ol 
δέσµιοι, ἀνέρχονται µέχρι τοῦ καμπτοῦ τοῦ Βενέτου. 
Τὰ ££ σχύλα, καὶ λάφυρα, καὶ ἅρματα τιθῶσω οἱ τα- 
- 38 9 ^ -- 9 
ξεῶται ἐπὶ ὁ.φθερῶν κα χιλικίων πρὸς τό μὴ uo- 
λυνθῆναι, εἴτε ἀπὸ τοῦ κονιο-τοῦ, εἶτε ὁπὸ τοῦ πγλοῦ. 
^ ^ - - - - ^ 
Οἱ δὲ ὀημῶται τῶν δύο μερῶν καὶ οἱ τοῦ ἀριθμοῦ 
xxi οἱ τῆς µᾖβασιλιῆς οὐτίας ἑλάτα, (10) 
καὶ οἱ Ψψάλται στανται κατέναντι τοῦ ὁὀργά- 
νου τοῦ Πρασίνου, καὶ διὰ νεύµατος τοῦ ἀχτουαρίου 
ἄρχοντα: εὐφημεῖν τὴν προῤῥηθεῖσαν μεγάλην εὔφη- 
- ^ , 9 —-— —-- 
µίαν τοῦ ἐν τῷ φορῳ μετὰ τῆς λιτῆς τελουμένου 
θριάµθου τῶν ἐπινικίων, ᾿Ἰνίκα δὲ ἄρξονται εὖφι- 
4 
μεῖν, πίπτουσι πάντες ol δέσµιοι πρηνεῖς ἐπὶ τῆς 
- 1 ^^ , ^ . - , 3» 
γης, τὰ 6E τούτων δόρατα μετὰ τῶν φλαμούλλων ἐξ 
ἀντιστρόφου τιθῶσιν ol κατέχοντες αὐτὰ ταξεῶται, 
μέχρις ἂν ἡ αὐτὴ εὐφημία τελειωθῇ. Καὶ ταύτης 
τελειουµένης, ἀνίστανται oi δέσµιοι, ὁμοίως καὶ τὰ 
^ ^ 
δόρατα μετὰ τῶν φλαμούλλων, καὶ cl μὲν κελεύει ὁ 
λ AN , M ^ , 4 ^ 
βασιλεὺς θεάσασθαι τοὺς δεσµίους τὸ ἱπποδρόμιον, 
ἀνέγχονται εἰς τὰ τοῦ Ἱπποδρομίου βάθρα κάτω- 
θεν τοῦ θήμου τῶν Πρασίνων, iv ᾧ τόπῳ εἰώθασιν ol 
Àj 9 , 9 » - w 
οἔσμιοι Ίστασθαι xai θεάσασθχι τὸ ἰπποδρόμιον. El 
^ 4 a - 
δὲ οὐ χελεύει ὁ βασιλεὺς ἑνωθῆναι τούτους τοῖς πρὶν 
να - , 
βεσµίοις τοῦ πραιτωρίου (71), ἵστανται εἶτε κάτω- 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN/E 118. II. 





1146 


armis se monstrare debet,) una cum strategis et 
cleisurarchis ; aut alias drungarius classis cum 
strategis et rectoribus classiariis. Hi, quicunque 
tandem fuerint, visitant ordinationem a protonota- 
rio dromi factam, et quidquid in illa hians anim- 
advertant, corrigunt, id est faciunt congruam et 
debitam constitutionem captivorum, spoliorum, 
prede, armorum, hastarum atque flammulorum. 
Omnibus rite dispositie, significat prepositus ea de 
re ad imperatorem; jussuque prepositi sonat 
pulsatum ter scutum, et descendit imperator se- 
cundum typum obtinentem in circensihus specta- 
culie, et infulatur, et fiunt cetera, ut cerimoniale 
cireensium ludorum secum fert. 3158 Ascendit 


B deinceps imperator in cathisma seu tribunal, in 


quo residere superthrono in ludis solet, populum- 
que, ut mos est, siyno crucis signat. Quo facto, fa- 
etiones consuetas laudes rezitant. Ut resedit, impe- 
ratorsuper throno regio, dat actuariusnutu signum, 
et incipiunt e loco suo promovere primum arma 
[vel qui scuta et gladios captos geruni]; tum ma- 
nubie et prede ; deinceps haste, tum flammula: 
post ea tandem captivi. Transeunt hi per plagam 
demorum [seu graduum circensium, in quibus fa- 
ctiones stare solent ;) eam, quam tunc obtinent, et 
flectunt cirea melam factionis Prasine, et promo- 
vent usque ad finas [id est fines vel extrema] seu 
ad II. Quod si autem ingens turba sit captivo- 
rum, protenduntur usque ad metam Venetorum. 
Induvias reliquamque predam, et arma deponunt 
presidiarii super renonibus et superciliciis [vel 
crassis densis filtris], ne scilicet a pulvere ccenove 
inquinentur. Populares ambarum factionum et mi- 
lites arithmi corporumque sacrorum remiges et 
cantores stante regioneorgani, quod Prasine par- 
tis esl, acceptoque per actuarii nutum signo, inci- 
piunt prolixas illas laudes recitare, quas supra 
preseripsimus, cum cerimonias triumphi cum sub- 
missa erga Deum supplicatione in foro peragendi 
exponeremus. Illis autem laudes ordientibus, pro- 
cidunt captivi omnes in humum proni, hasteeque 
flammula ipsorum invertuntur a presidiariis ilia 
tenentibus idque tamdiu, quam ille laudes durant. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(09) Hic est pro Χαταστασεως vel τάξεως posi- ) 


tum. 

(70) Est οὐσία substantia, corpus animatum ho- 
minis. Propterea reddidi hanc dictionemi interdum 
sacri corporis vectores remiges, interdum quoque 
sacrorum corporum, respiciens ad illam vocabuli 
οὐσία notionum, qua familiam signiflcat, et ad Au- 
gustam liberosque Porphyrogennetos et affines im- 
periales. Verum jam supra 84 p. 331 demonstravi, 
οὐσίαν in specie de fumilia nautira dici, et meto- 
chice deinceps de navigio tale nautarum collegium 
tenente. Potuissem igitur optimo jure et contiden- 
ter dictionem nostram reddere hoc modo, regii 
dromonii vel regize naviculz actores. 

(71) Captiviin Chalce, Pretorio et Numeris atti- 
nebantur sub inspectione praefecti urbis, prefecti 
castrorum et numerorum. vid. Cont. Theophan. 
p 109. Sed pretorii carceres et captivi maxime 


celebrea ; v. Theoph. p. 249. Leo Gramm. p. 467 
et 485. Cedren. p. 582.In eo asservaban:ur Sara- 
ceni (conf. p. 411) et ibidem sacellum habebant 
exercendo cultui divino more suo. De quo allatis 8 
Du Cangio in CPli Chr. l. 1t, p. 161, hoc unum ad- 
dam, etiam Constantino Monomacho conditam aut 
certe restitutam el frequentari rursus permissam 
fuisse Synagogam, ut appellant Greci, Saraceno- 
rum, quam non inlra pretorium, sed alio quodum 
urbis loco fuisse puto. Abulfeda enim ad a. 411, 
ecu Christi 1049, vel 1059, hiec tradit :. lloc anno 
millcbat rez. Romanorum (Constantinus Monoma- 
chus] ud Solthanum Thogrulbekum |vel Thangroli- 
bekum] legationem cum maguts muneribus, rogans 
ab eo confwderationem ; eaque 1mpetrata, eon.tebat 
[proprie frequentari faciebat vel sinebat) Mesgidam 
apud CPlin, in qua. peragi Deo preces et laudes at- 
que exiensam dici pro salute et imperio Thogrulbeki 


1147 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1148 


Finitig vero, surgunt captivi, et rursus eriguntur A 0:» τοῦ δήµου τῶν Βενέτων, εἴτε ἀλλαχοῦ. Τα δὲ 


in rectum haste atque flammula. Si permittit im- 
perator, ut captivi ludos circenses tune edendos 
quoque in consueta captivorum slatione spectent, 
ascendunt in gradus circi, factione Prasina inferio- 


, 4 Pol a v 4 9 ^ --A 
σκύλα, xai λάφυρα, καὶ ἄρματα, καὶ τὰ δόρατα μετὰ 
τῶν φλαμούλλων αἴρονται παρὰ τῶν ταξεωτῶν, καὶ 
εἰσκομίζονται, καὶ τὰ ἑξῆς ἐπιτελεῖται ἡ συνήθης 
ἀκολουθία τοῦ ἱπποδρομίου. 


res. Ille nempe locus ordinarius est, e quo captivi, qui in urbe sunt, speotare identidem solent. Quod 
si autem nolit imperator hos recentes captivos cum vetustis hactenus in pretorio asservari solitis 
in eodem loco convenire, collocantur infra gradus factionis Venet aut alibi. Reliqua vero, manubia 
preda, arma, haste atque flammula intro [in pretorium] inferuntur. Et tunc porro fiunt, quz in 


l]udis circensibus fieri fas et mos est. 
CAPUT XXI. 
Observanda, quando imperatori filius nascilur. 


Dantur pridie mandata mutatoriorum, seu signi- 
ficalurcras comparendum esse in splendido vestitu, 
ad totum senatam. Conveniunt ergo sequente die 
senatorii omnes in mutatoriis. Dein advenit refe- 
rendarius patriarche, et sciscitatur, velilne impe- 
rator jubeatque, ul patriarcha veniat. 256 Eo 
permittente, abit referendarius et arcessit patriar- 
cham. Hic intrat in palatium cum secreto suo et 
cum metropolitlis atque archiepiscopis, et facit in 
chrysotriclinio orationem super infante in presen- 
tia secreti sui secundum typum vel formulam, qua 
baptizandis feria quinta hebdomadis renovationis 
benedici solet. Post dictam orationem valedicit pa- 
triarcha dominis etabit in patriarcheum, stipatusel 
gustentatus α duobus silentiariis. Digresso patriar- 
cha, intrat secretum seu corpus senatoriorum, el 
adoratione facta, gratulantur imperalori, el pre- 
cantur bene recens nato porphyrogenito infanti, 
voventque, ut ipse pater ejus aliquando hujus in- 
faniis nepotes, ipsumque nunc infantem olim se- 
nem, raultas annorum vices emensum, videat, ta- 
lemque relinquat paterne auctoritatis et imperii 
heredem, quo Romana res, tam imperium, quam 
civilis gubernatio, bene rectoque cursu, velut na- 
vis, dirigatur, et per tot rerum discrimina salva 
et incolumis traducatur. Antiquis temporibus ita 
procedebatur. Filius imperatori si natus esset, non 
veniebat patriarcha in palatium ad faciendam ora- 
tionem ; sed primo loco excipiebat et admiltebat 
imperator ad se secretum senatorum in Justiniani 
triclinio, ut dictum est ; tum dabantur missa : et 


KEYAA. KA'. 
"Osa δεῖ παραφυλάττειν, ὅταν τεχθῃ ἄβῥεν παι- 
δίον τῷ βασιλεῖ. 

Δίδονται µανδάτα εἰς ὅλην τὴν σύγχλητον ἀλλαξί- 
µων, mal τῇ ἑξῆς προέρχονται πάντες ol συγκλητικοὶ 
καὶ ἀλλάσσωσιν. Εἶτα ἔρχεται ὁ ῥαιφερενδάριος τοῦ 
πχτριάρχου, καὶ ἐρωτᾷ, εἰ χελεύει ὁ βασιλεὺς εἶσ- 
ελθεῖν τὸν πατριάρχην. Ὁ δὲ ῥαιφερενδέριος ἀπιὼν 
προσκαλεῖται τὸν πατριάρχην, καὶ εἰσδργεται ὁ πα» 
τριάρχης ἐν τῷ παλατίῳ μετὰ τοῦ σεκρέτου αὐτοῦ 
καὶ μητροπολιτῶν xal ἀρχιεπισκόπων, καὶ ἐν τῷ 
χρυσοτρικλίνῳ ποιεῖ τὴν εὐχὴν, παρόντάς καὶ τοῦ 
σεκρέτου, αὐτοῦ κατὰ τὸν τύπον τῆς E ἡμέρας tT 
διακαινησίµου (72) ὶθδομάδος.Καὶ μετὰ τὸ ποιῆσαι 
τὴν εὐχὴν τὸν πατριάρχην συντάσσεται τοῖς δεσπό- 
ταις, καὶ ἄπεισιν ἐν τῷ πατριαρχείῳ ὑπὸ δύο σιλεν- 
τιχρίων παρακρατούµενος. Μετὰ δὲ τὸ ἐξελθεῖν τὸν 
πατριάρχην εἰσέρχεται τὸ σέχρετον τῶν συγχλητι- 
κῶν, xai ἀπευχαριστοῦσιν (73) τῷ ᾖβασιλεῖι καὶ 
ἐπεύχονται αὐτῷ διὰ τὸ τεχθὲν πορφυρογένντητον παι- 
δίον, λέγοντες θεάσασθχι παῖδας τῶν παίδων τοῦ πορ: 
φυρογεννήτου, καὶ τοῦτον ἰδεῖν γηραιὸν καὶ προθεδη: 
χότα χρόνων πολλὴν περίοδον, εἶτα κληρονόμον (74) 
γενέσθαι τῆς πατρικῆς ἐξουσίας καὶ βασιλείας, ὡς 
ἄν ἡ τῶν Ῥωμαίων καλῶς διευθύνοιτο καὶ διεξάγοιτο 
βασιλεία τε xai πολιτεία. Ἱστέον, ὃτι καὶ τοῦτο γέ- 
γονεν ἐν τοῖς ἀρχαιοτέροις Ὑρόνοι. Τῷ fase: 
τεχθὲν ἄῤῥεν παιδίον, ὁ πατριάρχης οὐκ εἰσῆλθεν ἐν 
τῷ παλατίῳ ποιῆσαι τὴν εὐγὴν, ἁλλ᾽ ἐν πρώτοις 
ἐδέξατο ὁ βασιλεὺς τὸ σἐκρετοὸ τῶν ᾿συγκλητικῶν ἐν 
τῷ Ἰουστινιανοῦ τρικλίῳ, χαθὼς προείρηται. καὶ 
ἀπὸ τῶν ἐχεῖσε ἐδόθησᾳν µίνσχι, καὶ ἐξῆλθον πάντες 
ἐπὶ τὸν καθαλλάριον, xal γέγονεν πβόγενσον ἐν τῇ 
Μεγάλῃ τοῦ θεοῦ ἐχκλησίᾳ κατὰ τὸν τύπον τῶν µε- 


exibant illinc omnes in caballarium [seu equorum D γάλων προελεύσεων, Ἰστέον, ὅτι τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ 


gymnasium], et fiehat processio in Magnam Dei 


τῆς Ὑεννήσεως ὀφειλόμενόν ἔστιν γενέσθα: δύο δὲ- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


jubebat. De hac legatione memorat Zonaras xvii, 
28, p. 257. 

(72) Ritum orationie et officii divini, quem hic 
loci designat auctor, fusius descripsit libri primi 
cap. 14. Quem autem hubuerit scopum ea benedi- 
ctio, non satis constat; forte instituta fuit pro sa- 
lute Augustorum, imperii et palatii. 

(73) Proprie est, ἀπευχαριστεῖν officio gratiarum 
&gendarum suo erga Deum defungi. Quia vero 
hoc non fuit absque adoratione, inclinatione capi- 
tis et corporis, ex eo factum est, υἱ venerari 
etiam hominem humili gestu et positu corporis 
reverentiam signifloante verbum hoc notet. Hinc 
intelligatur interpretationis nostre ratio. Possit 


quoque reddi gratulantur. Nam quando alteri bo- 
num aliquod gratulamur, significamus, nos letari 
propterea quod Deus ipsi hoo vel illud benefi- 
cium indulserit, ideoque gratias Deo ut auctori et 
largitori agere. 

(74) Congruitlocus Athenagore in fine legationis: 
Περὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ὑμετέρας εὐχόμεθα, ἵνα παῖς μὲν 
παρὰ πατρὸς κατὰ τὸ δικαιότατον διαδέχησθε τὴν βα- 
σιλείαν, αὖξην δὲ καὶ ἐπίλοσιν ἡ ἀρχὶ ὑμῶν. πάντων 
ὑποχειρίων Ὑιγνομένων, Λαµθάνῃ. Τοῦτο δὲ ἐστι 
καὶ πρὸς ἡμῶν, ὅπως ἤρεμον χαὶ ἤσυχον lov Ó:d- 

οιµεν, αὐτοὶ δὲ πάντα τὰ κεκελευσμένα προθύμως 
πηρετοῖμεν. 


1149 


M 


παρεστάλησαν, ὀφείλει γενέσθαι τὸ τοιωῦτο θέξιμον 
εἰς τὴν μυστικὴν φιάλην τοῦ τρικόγγου τοῦ σίγµι- 
τος, καὶ τῶν ὁήμων ἔξαιτουμένων xatà τὸ σύνηθες 
ἀχθηναι Ἱππικὸν ἱπποδρόμιον, κελεύτει τοῦ βασι- 
λέως δίδοται τὸ βιλάριον καὶ κρεμμᾶτα:, καὶ τῇ 
ἑξῆς ἡμέρᾳ τελεῖται ἱππικὸς yov. Ἱστέον, ὅτι τῇ 
αὐτῃ ἡμέρι τῆς ἱππολβρομίας δίδοτα:. µανδάτα, σὺν- 
αθροισθΏνχι πάντας ἐν τῷ ἱπποδρύμῳ, καὶ κελεύσει 
τοῦ βασιλέως ἐξερχόμινος ὁ πραιπόσιτος ἐχλέγεται 
ἀπὸ μὲν τῶν ταγμάτων v^ ἀπὸ Ob τῶν δύο μερῶν 
τῶν ὀημωτῶν ἀνὰ ν΄ ἀπὸ Ob τῶν πολιτῶν v, καὶ 
τούτων Ἱσταμένων ἔνθεν κἀκεῖρεν, λέγει πρὸς αὖ- 
τοὺς ὁ πρχιπόσιτος, ὅτι » Κελεύει ὁ βασιλευς ἡμῶν 
ὁ ἅγιος, ἵνα κατὰ τὸν κρατήσαντα παλπαιὸν τύπον 
xal τὴν Goyalav σµνήθειαν ἁἀθροισθῆητ. τη ἕωθεν 
(099 τῇ πέμπτη ἡμέρᾳ (75) τῆς τοῦ παιδὸς γεν. 
νήσεως), xai ἐκφωνήσητὲ τόὸε ὄνομα τῷ τεχθἑντι 
πορφυρογεννήτῳ. » Tr, o£ ἕωθεν, v; ouv τῇ & αμέρᾳ, 
συναθροίζονται ἐν τῷ αὐτῷ ἱπποδρόμῳ, καὶ λέγου- 
σιν οἱ τῶν Gt). Raza, καὶ εὐπτμοῦσιν τοὺς δεστό- 
τας καὶ τὰς Αὐγοῦύστας xal τὸ τεχθὲν πορφυρογέννη- 
τον ἐξ ὀνόματος. Ἱστέον, ὅτι τῇ ὁ"δόῃ ἡμέρᾳ χαλλω- 
πιζετα. ὁ τῆς Αὐγοῦστης κηιτὼν μετὰ τῶν χρυσο- 
ὑφάντων βήλων τοῦ χρυσοτριλλίνου καὶ πολύκανδή- 
λων. Καὶ μετὰ τὸ γενέσθαι παρὰ τοῦ Ἱερέως τὴν 
ευχἡν ἐν τῷ προτολαίῳ (76) τῆς ἐκκλησίας καὶ 
Ἐπιτεθτιναι τὸ παθὰ τῶν δήμων ἐκφωντθὲν ὄνομα (77) 
αὐτῷ καὶ τὸ Ἱμάτιον ἐνδυθήναι, πάλιν ἀποφέρεται 
τὸ παιδίον, καὶ cista: εἰς τὸ χουνίον, xal ἔπισκε- 
πάζοντα! (78) 4, τε Αὐγούστα xal τὸ παιδίον ἐφαπλώ- 
µατα γρυσοῦφαντα. Εἶτα διὰ τοῦ τῆς τραπέζης τῆς 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


D 








1150 


ξιμα εἷς τὰς δύο φιάλας. Ἐπεὶ δὲ πρόπαλαι αὗται A ecclesiam secundum formam magnarum et solem- 


nium processionum. Tertio post nativitatem infantis 
die deberent duo dexima [seu exceptiones factio- 
num]in phialis ambabus ambarum factionum fieri. 
Quia vero jam a longo tempore abrogate sunt, de- 
bet tale deximum fleri in secreta phiala triconchii 
sigmatis. Factionibus tum rogantibus ex more, ut 
ludus equestris in circo edatur, imperat dominus, 
ut velum suspensuro tradatur, εἰ ab eo, tanquam 
futuri ludi signum, suspendatur. Id quod lit, el 
sequente die perazitur certanien equestre. Eodem 
die, quo certamen illud equestre peragitur, seu 
quarto a nativitale infantis, dicuntur mandata, ut 
congregentur sequente die omnes in circo. Tum 
exit &b imperatore jussus prepositus et cligit e 
taginatibus quidem quinquaginta viros, a facliona- 
riis autem ambarum partium totidem ; quinqua- 
ginta scilicet de Venetis, et totidem de Prasinis, et 
de civibus tandem etiam quinquaginta. Illis ducen- 
tis ordine gemino stantibus edicit prepositus haec 
verba: 8573 « Sanctus et. venerabilis imperator 
noster vult, ul secundum obtinentem rilum et con- 
suetudinem a longo tempore observatam convenia- 
lis cras » [quinto nempe die a nativitale infantis), 
et proclametis nomen hoc infanti porphyrogeuito 
imponendum. » [Et simul edit ipsis nomen.] Quinto 
itaque die conveniunt in eodem circo, et recitant 
populares acta [seu formulas et acclamationes, qua- 
libus uti factiones in tali tempore solent) et bene- 
dicuntdominisetAugustabus (socrui et nurui puer- 
perze]et infanti porphyrogenito, quem tunc primum 
nomine tenus citant. Octavo die exornatur Áugu- 


Αὐγούστης προσκαλοῦνται οἱ πραιπόσιτοι, xai διὰ Cb sto puerpera coton seu cubiculum velis chryso- 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(15) Primum notandum, τόδε hic esse positum 
pro τόδε τό. Deinde, ad factiones pertinuisse recens 
nato filio Augusti nomen imponere, sed illud sibi 
prescriptum et suggestum a curia. Patet e scholio, 
quod e Zopare codice Vaticano manuscripto Ale- 
manus ad Procopium Notar. p. 21 edidit, et hoc 
fere modo mihi videtur legi debere : Κωνσταντίνα ἡ 
Ἰσμετὴ Μαυρικίου ἐγέννησεν υἱὸν, ὃν ὁ Μαυρίκιος 
ἐπωνόμαζε θεοδόσιον διὰ τὸ θεοδόσιον εὐτυγῆ (vel 
καλὸν ἀγαθὸν, vel simile quid) γενέσθαι καὶ πολλὰ 
ἔτη ζῆσαι. "Ηρξεαντο οὖν οἱ Βένετοι λέγειν’ Τὰ όω- 
ρηθέντα ἔτη τῷ Ἰουστινιανῷ ὁ Kópioz παράσχοι σοι 
τν εἰρήνη, ὅτι ἔζη L' ἔτι καὶ πλείω. Ἡ γὰρ ζωὴ 
τοῦ βασιλέως θεοδοσ]ου ἐγένῦτο ἔτη v. Simile est 
quod Theophanes, p. 141, narrat, Justino recens 
ad imperium provecto, factiones uxori ejus nomen 
vetus Lupicia paulo turpius honestiori Euphemie 
mutasse, cum Augusta coronaretur : Σύμοιον ἔχων 
óvópati, Λουπικίαν ἔστεψεν, ἦν ol OZuot ἐκάλεσαν 
Εὐφτμίαν elc τὸ στέφαι αὐτήν. In gentilismo per- 
tinebat ad honoratissimum et proximum consan- 
guineorum, ad epulas genethliacas invitatorum (qui 
BUnl πρωτότυπον τῶν ἀναδόγ ων) infanti nomen im- 
ponere ; vid. Polyenus p. 547. ldem ritus apud Ju- 
daos (conf. historia Zacharie) et apud Arabes. 

(76) Sutvant l'exemple de la présentation de J.-C. 
dans le temple de Jerusalem et conformément à la 
bénédiction de Simon, c'est une coutume tres-ancien- 
ne parmi les Grecs, de faire porter les enfanis à l'en- 
iréede l'église le huitióme jour. Le prétre va au-devant 
de l'enfant pour le bénir, el se tenant à ἰα porte de 
l'église il le marque du signe de la croiz sur le [ront, 


D 


sur la bouche, sur lestomac. C'est là le sceau de 
la gráce de Dieu et une disposition à recevoir le saint 
baptéme. Verba sunt Ricauii in Etut présent de l'E- 
glise grecque, p, 101 Hine intelligitur nostrum Υε- 
νέσθαι παρὰ τοῦ ἱερέως εὐχὴν bv τῷ προπυλαίῳ τῆς 
ἐχκλησίας. Per ἵμάτιον autem intelligit αἰθαπι vel 
candidam tunicam, chrismale quoque dictam, qua 
baptizatis οἱ unctis induitur, nostratibus  W'es- 
terhemde. 0. 

(77) Tune dicitur puer λαμθάνειν τὸ ὄνομα, 
quando in ecclesia octavo a nativitate die sacerdos 
ipsi post dictas preces nomen imponit, antequam 
catecbizetur et baptizetur ; vid. La croix in l'Etat 
de l'église grecque p. 50. Nicetas p. 89, ed. Venit. 
ai!, Manuelem Commenum illo die, quo natus sibi 
fuerit filius Alexius et nomen acceperit, populum 
epulis excepisse. Designat aul quartum a naiivitate 
pueri diem, quo populus in Circo ips! nomen 
imponebat, aut octavum, quo sacerdos idem facie- 
bat in ecclesia immediate ante baptismum. Verba 
Nicete sunt: ὑπεξαίρων [distinguere et preclaram 
et pre aliis notabilem facere studens] τὴν γενέθλιον 
καὶ ὀνομαστήριον τοῦ παιδὸς ἡμέραν, ὡς εἴθισται 
παρὰτοῖς βασιλεῦσι ᾿Ῥω.αίων, τοὺς ἐντιμοτέρους 
τῶν πολιτῶν μετὰ κλάδων θαλιῶν εἰς τρυφὴν ἐκάλει, 
καὶ Αλέξιον τὸν παῖδα ὠνόμκστν, 

(18) Videtur ex his verbis colligi posse. Augus- 
&tamsuum vultum nudum proceribus conspiciendum 
non dedisse, sed aul pone velum, aut indutam 
calyptra cum iis egisse, more a Persis transsumpto 
et in aulam Turcicam propagato. 


1151 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1152 


triclinii auro textia et polycandelis. Illum cato- Α τῶν πραιποσίτων, εἰσάγονται οἱ ἄρχοντες τοῦ χουδου-- 


nem refertur infans ex ecclesia, postqa«m sacerdos 
in ejus ΡΓΟΡΥΙΦΟ seu atrio super infante orationem 
" dixerit ; et nomen, a factionibus editum ipsi impo- 
sueritet indusium ipsi induerit. Relatus ad matrem 
infans deponitur in cunis, et injiciuntur tum Au- 
sie puerpere, quam infanti, panni vel tele auro 
texte. Dein advocantur prepositi ab eunucho, qui 
mense imperatricis preest. Preposili porro intro- 
ducunt magistrzatus cubiculi ejusdemque ministros 
reliquos omnes. Deinceps introducuntur e ceenurgio 
zoste, magistrisse, anthypatisse, patricim, pro- 
tospatharee officialie et reliqua femine senatori- 
bus maritate. Post eas introducuntur vidue, qua- 
rum mariti olim, dum viverent, predictas dignitates 


aulicas gesserant, nune post eorum decessum gradu, B 


quem antea inter feminas primates tenuerant, de- 
jecte. He omnes felicem partum Auguste gratulate 
benedicunt ipsi, debitamque tribuunt infanli re- 
verentiam traduntque xenium seu munusculum be- 
nevolentie erga novum hoapitem advenam testifi- 
cande destinatum, quod unaquaeque qualecunque 
pro lubitu et delectu suo secum fert. Post dimis- 
gum muliebre secretum seu corpus introducuntur 8 
lausiaco per horologium et chrysotriclinium sena- 
tores omnes, magistri, proconsules, patricii, offi- 
ciales, et cum adoratione benedicunt Auguste, 
congruumque pr&stant cultum porphyrogenito in. 
fanti per pia vota et bona verba talia, qualia supra 
dicebamus erga imperatorem proferri solere. &e- 
ptem a nato infunte porphyrogenito proximis diebus 


Χλείου καὶ οἱ τοῦ χουθουκλείο» xal καθ- 
εξῆς εἰσάγονται ἀπὺ τοῦ xatvoupyloo τοικλίνου αἱ 
ζωσταὶ (19) καὶ ai µαγίστρισσαι, ἀνβυπάτισσαί τε 
καὶ καὶ πβρωτοσπαθαρέαι ὀφφικιαλαίαι 
καὶ αἱ λοιπαὶ συγκλητικαὶ, εἶθ᾽ οὕτως al τῶν προῦ- 
ῥηθέντων ἀξιωμάτων ἀπαξιωματικαὶ χῆραι, 


παντες, 


πατρίχιχι 


καὶ 


, ἐπεύχονται ἀπευγαριστοῦσαι καὶ εὐφημοῦσαι τὴν 


Αὐγούσταν, καὶ τὸ προσῆκον ἀπονέμουσι σέθδας, 
µία ἑχάστη εἰσάγουσα ξένιον, Όπερ κατὰ προαίρε- 
σιν ἔχει. Μετὰ δὲ τὸ τῶν ὙἸυναικῶν σέκρετον εἴσ- 
ἁγονται ἀπὸ τοῦ λαυσιακοῦ διὰ τοῦ ὡρολογίου καὶ τοῦ 
γρυσοτρικλίνου oi τῆς συχγλήτου ἅπαντες, µἆγι- 
στροι, ἀνθύπατοι, πατρίκιοι καὶ ἀφφικιάλιο, ναὶ 
ἐπεύχονται ἀπευχαριστοῦντες τῇ Αὐγούστῇ, καὶ τὸ 
προσῆχον ἀποδίδουσι σέδας δι’ εὐχῷν καὶ εὖφη μιῶν 
τῷ πορφυρογεννήτῳ, καθὼς καὶ iv τῇῃ πρὸς τὸν 
βασιλέα ἀπευχαριστείᾳ xai εὐχῃ εἴρηται. Ἱστέον, 
ὅτι dx τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ τῆς Ὑεννήσεως τοῦ ποεφυ- 
ρογεννήτου παιδὺς ὀφειλόμενόν ἐστι Ὑίνεσθαι, ὅ ἡ 
κοινὴ συνήθεια λοχόζεµα (80) καλεῖ, cc τὸν πόρττχα 
τῶν t0" ἀκουθίτων καὶ εἰς τὰ τριόδια τῆς λεωφόρου 
της πόλεως, f yoov ἀπὸ τῆς χαλκῆς μέχρι τοῦ βοός. 
Kai ὀφείλουσιν ἐν μὲν τῷ πόρτηκι τῶν (0) ἀκουθί- 
των συνέρχεσθαι οἱ ἄρχοντες τῶν ταγμάτων μετὰ 
τῶν σχολαρἰων, Ὁμοίως καὶ ot ἄρχοντες τοῦ πλοϊμου 
μετὰ τοῦ πλοῖμου στρατοῦ. Ηρὸς τούτοις τῶν δύο 
μερῶν οἱ δημῶται καὶ τὸ πολιτικὸν μετὰ τῶν τῆς 
πόλεως συστημάτων, καὶ ἑπτὰ ἡμέρας πίνουσιν 
ἐχεῖσε τὸ προῤῥηθὲν λοχόζεμα. ᾿Οµοίως xal iv τοῖς 
προῤῥηθεῖσι τῆς λεῶφόρου τριόδοις ὀφείλουσιν συνέρ- 


debet edi et celebrari, quod consuetudo lochozema C χεσθαι οἱ ἐν Χριστῳ ἡμῶν ἀδελφοὶ oi πένητες xai 
appellat seu jusculum puerpere, et quidem in por- Ἅµπίνειν ἐπὶ ἑπτὰ ημέρας τὸ προῤῥηθὲν λοχόζεµα. 

ticu novemdecim accubituum et in triviis prelonge et amplissime plate&e urbane [que mese dicitur!, 
nempe a chalce usque ad bovem. [n porticum novemdecim accubituum conveniunt tribuni tagma- 
tum cum scholariis, et magistratus classiariorum cum ipsis classiariis; 3566 item populares amba- 
rum factionum, et magistratus urbanus cum collegiis urbanis ; bibuntque ibi per septiduum predictum 
lochozema. Át in predicte plates triviis conveniunt nostri in Christo fratres, pauperes, eodem- 


beneflcio per septiduum pariter gaudent. 
CAPUT XXII. 
Übservanda in baptismo filii imperatoris. 


Primum ex mandato imperatoris jubentur certo 
tempore et loco convenire magistri, proconsules. 


ΚΕΦΑΛ. KD. 
πυραφυλάττειν ἐπὶ βαπτισμῷ 
ἄῤῥενος παιδὸς βασιλέως. 
Κελεύσει τοῦ βασιλέως ὁρίζονται μάγιστροι, ἀνθ-- 
ὑπατοι, πατρἰχιοι, στρατηγοὶ, στρατάρχαι, τουρμάρ- 


Όσα ῥδεῖ (81) 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 
(79) Augusta non habebat plures unicas zostas ; [) sepe usque ad pubertatem, imo quidam usque a d 


al ubi due essent Auguste, socrus et nurus, ibi 
quoque binc erant zoste, cuique Auguste sua, ut 
tempore Constantini et Romani Porphyrogonneto- 
rum. 

(80) Quasi dicas ζεμα λόγῳ τῆς λέχους vel τῆς 
λοχείας, brodium pro puerpera. Quale autem, qui et 
unde confectum hoc brodium, non liquet. Videtur 
vinum medicatum fuisse, quemadmodum passim 
mos obtinet, vinum cinnamomi cannulis, saccaro et 
taleolis citri mistum (die süsse Canne appellant) ad 

uerperam (invisentibus propinandi.  Leunclav. 

andect. Turc. n. 19 perhibet, imperatorem Tur- 
caru'n ob nativitatem filii novos nummos cudere. 
De hoc more nihil apud CPtanos imp. Grecos 
observavi. 

(81) Miror quod tempus peracti baptismi non 
addiderit. In prima quidem Ecclesia exspectabant 


horam mortis, et, si numerus adesset satis magnus, 
gemel aut bis vel ter ad summum per annum bapti- 
zabant simul catechumenos ejusdem ferme etatis 
festo Epiphanias, magno Sabbato et Sabbato 
Pentecostes. Quem morem 8 Grecis Muhammedani 
videnlur accepisse, qui eliam mares 8uos annis 
adolescentibus demum circumcidunt, eique actui 
festum solemniusg aut circumcisionem filii principis 

restolantur. Verum tempore procedente etiam 
infantes baptizati fuerunt, citius tardiusve, prout 
luberet aut res ferret. Epiphania, Heraclii filia, 
baptizata fuit die a nativitate quadragesimo in ede 
Blachernensi ; vid. Theophan. p. 250. Constantinus 
Caballinus pariter diu post nativitatem fuit ia Magna 
ecclesia baptizatus ; vid. idem p. 335. Ait enim ibi 
Theophanes, matrem ejus, Mariam, interfuisse 
baptismo et redeuntem ex ecclesia sparsisse munus 


1153 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. II. 


1154 


χαὶ, οἱ ἄρχοντες τῶν ταγμἀτῶν, oi ὀφφικιάλιοι καὶ A patricii, strategi, stratarche, turmach:e, rectores 


πᾶσα dj σύγκλητος, xai εἰσέρχονται εἰς τὸν μέγαν 
βαπτιστῆρα τῆς Μεγάλης ἐκκλησίας. Οἱ δὲ δεσπόται 
προέρχονται μετὰ τῶν ἀλλαξίμων, χαθὼς ἔχει d 

- , - MJ ^ - 9 
συνήθεια τῶν μεγάλων ἑορτῶν. Τὰ δὲ σκΏπτρα xal 
τὰ λοιπὰ σκεύη µένουσιν ἐν τῷ ναῷ τῆς Μεγάλης 
ἐχκλησίας, καθὼς καὶ iv ταῖς. µεγάλαις προελεύσε- 
civ, καὶ οἱ λοιποὶ ἀξιωματικοὶ xai συγκλητικο'. Οἱ 
δὲ δεσπόται μετὰ τοῦ πατριάρχου καὶ τῶν ὁρισθέν- 
των γενέσθαι ἀναδόχων (82) εἰσέργονται el; τὸν a- 
πτιστῆρα, xal τῆς εὐχῆς γενομένης xal τῆς tlo- 
θυίας ἐκκλητσιαστικῆς τάξεως τελουμένής καὶ τοῦ 

^. [4 ^, 3 »^ ^5 

παιδὸς βαπτιζοµένου, δέχονται ol ἀνάδοχοι, xai ἀπὸ 
τῶν ἐχεῖσε κατέρχονται (83) οἱ δεσπότα, μετὰ τοῦ 
πατριάρχου καὶ τοῦ φωτίσματος (84), καὶ γινεται d) 
3 - - ^ ?, (e € 9 ϱ 
εἰωθυῖα εἴσοδος εἰς τὸ θυσιαστήριον. Εἶτα εἰσέρχεται 
6 βασιλεὺς εἰς τὸ μητατώριον, καὶ τὰ ἑξῆς τελεῖτα,, 
καθὼς xal ἐν ταῖς µεγάλαις προξελεύτεσιν. Οἱ δὲ 
^ - * “ο e. , - 8 / 3 - 
ὀῆμοι ἐν τῷ ὑποστρέφειν (85) τὸν βασιλξα αἰτοῦνται, 
ἀχθῆναι ἱππικὸν ἱπποδρόμιον. ToS δὲ βασιλέως συν- 
τασσοµένου, τελεῖται τῇ ἐπαύριον ἱπποθρόμιον ἀπο- 
λύσιμον xal προσκυνήσιµον, 


ΚΕΦΑΛ. ΚΙ’. 
"Osa δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ κουρεύµατι (80) πχιδὸς 
βασιλέως. 
Δἰόονται µανδάτα εἰς ὅλην τὴν σύγκλητον άλλα- 
ξίµων, καὶ τῇ Ἑξῆς προέρχονται πάντες ot συγκλη- 
τικοὶ, εἶτα ἔρχεται ὁ ῥαιφερενδάριος τοῦ πατριάρ- 


tagmatum, officiales totusque senatus. Conveniunt 
ergo in baptisterium seu fontem Magne ecclesie. 
Procedunt domini tum in mutatoriis, qualia solent 
ex ritu in magnis festis gestare. Sceptra et reliqua 
vasa manent in ipso nao Mague ecclesie, prout 
mos est in magnis processionibus ; manent ibidem 
quoque ceteri honorati et senatores. Domini autem 
et patriarcha et designati exceptores e sacro fonte 
aut compalres intrant in baptisterium, factaque 
oratione et peracto consueto officio ecclesiastico 
baptizatoque puero, excipiunt eum exceptores ; et 
tunc abeunt illinc imperator et patriarcha cum 


. puello recens baptizato, el fit consuetus introitus in 


sacrificatorium. Dein intrat imperator in metato- 
rium, et peraguntur cetera, ut mos est in maguis 
processionibus peragi. Factiones autem in reditu 
imperatoris ex ecclesia rogant, equestre speolacu- 
lum edi ; compromittente imperatore, peragitur 
sequente die spectaculum equestre apolysimum [seu 
postremum eorum, qua per istam occasionem hila- 
ritatis publicae instituuntur], idemque proscynesi- 
mum sen in quoimperator a populo humi in genu- 
bus cubante adoratur. 
CAPUT XXIII. 
Observanda in tonsione filii imperatoris. 


Pridie diduntur mandata ad totum senatum, ut 
altero die in mutatoriis compareat. Conveniunt ergo 
sic omnes ad ordinem senatorium pertinentes. Tunc 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
consulare a 8. Sophia inde usque ad Chalcen. (; Idem p. 335 ait : Constantinum Copronymum ἀν- 


Hodie, nisi urgente necessitate, non baptizatur 
ante diem octavum aut decimum, teste Petia de la 
Cro dans l'Etat présent de. l'Eglise Grecque, 
. 1, C. 

(82) Patrínorum seu gestantium, ut loquebantur 
evo inedio ; vid. Du Cange v. Gestantes. Αναδαχἡ est 
sublevatio ex undis sacri lavacri vel baptisini, et 
ἀνάοοχος qui recens baptizatum sublevat, attollit. 
Latini posteriores ἀναδοχὴν talem  acceplionem 
appellabant. [n vet. inscriptione apud Corsin. de 
Notis Gracor. p. 34, est ex die acceplionis sus, id 
est baptismi sui, quo ἀναδεδεγμένοι fuerunt esacris 
undia ab acceploribus suis, nisi quis malit eam 
vocem de acceptione in ecclesiam interpretari. 
Ricaut l|. ο. perhibet, hodie apud Grecos non 
adhiberi nisi unum ἀνάδοχον seu compatrem. Con- 
trarium olim obtinuisse,ex hoc loco et aliis pluri- 
bus aliorum constat. Morem illum olim fuisse, ut 
patres liberos suos susciperent, patet exemplo 
Caroli M., qui ipse fllium suum Pipinum juniorem 
de sacro fonte levavit, teste Sigon. De regn. Itali 
P. 91 conf. p. 92, et Chronic. Ursperg. anno 1124, 
ubi vetatur ille mos. Aseribam verba, cum totum 
hunc de baptismo locum illustrent : Infantes suos in 
Sabbuto sancte Paschae et Pentecosles cum candelis 
et cappa, qua dicilur vestis candida, eL patrinis 
comilantibus ad baptismum deferant : — ne etiam 
filios suos et filias suas ad baptismum teneant, sed 
sibt patrinos quzerant, — Conf. Du Cange Gloss. Gr. 
v. 'Aváóoyoc et Lat. v. Patrinus. Vidontur fere 
Greci imperatores una cum aliis proceribus suis 
liberorum suorum ἀνάδοχοι fuisse. Certe susce- 

Wonis testes fuerunt. Apud Theophanem p. 65, 
egimus Joannem. Chrysostomum ut patriarcham 
fuisse ἀνάδοχον Theodosii junioris, filii Arcadii, 


D 


εδέξαντο oi τῶν θεµατων προὐχοντὲς xai ἡ σύγκλητος. 
Idem p. 48ο, Constantinum nostrum, Leonis filium, 
a Nicolao patriarcha die Epiphaniae baptizatum 
fuisse, δεξαµένων αὐτὸν ᾽Αλεξάνδρου βασιλέως (pa- 
truus ejus is eral) xai Σαμωνᾶ πατρικίου xal τῶν 
ἐν τέλει πάντων. 

(83) Redeunt, nempe e narthece in navim ecele- 
sie, unde exiverant in narthecem, ubi baptiste- 
rium erat. Nam eos prius in navim ivisse, deinde 
ilinc in narthecem rediisse, patet ex eo, quod 
sceptra et milites Augusti protectores dicuntur in 
nao Magnae ecclesie munere. 

(84) Vid. not. ad p. 54 et 445. 

EM Nihil hic memorat de sparso munere con- 
gulari, cujus exemplum paulo ante e Theophane 
citabam. Morem illum missilia spargendi redeun- 
tibus Augustis & pueri Porphyrogenueti baptismo 
adhue tempore Basilii Macedonis obtinebat, ut e 
Georg. Monach. patet (indicium loci debeo schedis 
Leichianis) narrantis de illo imp. sic : 'O βασιλεὺς 
προελθὼν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῶν Χριστοῦ γενεθλίων ἐν τῇ 
προελεύσει εἰς τὴν Μεγάλην ἐκκλησίαν ἑθάπτισε 
Στέφανον τὸν υἱὸν αὐτοῦ. ᾿Αγαὼν δὲ ἵππους 
λευκοὺς μετὰ ἁρματων [sipantibus currum armatis 
salellitibus] ἐκάθησεν ἅμα τῇ Αὐγούστῃη, καὶ ὁ πραι- 
πόσ.τος Ὠαάνης σὺν αὐταῖς, βαστάζων τὸ παιδίον 
μέχρι τοῦ παλατίου, τοῦ βασιλέως ῥίπτοντος ὑπ 
ατείαν ἐν τῇ ὁδφ. Vid. ad p. 114 dicta. 

(86) Detonsio capilli fit octavo die post nativita- 
tem ; vid. Goar. Eucholog. Heinecoc. De eccles. Grac. 
III, 464. Deductus videri posset hic mos crines 
puerorum detondendi ab illo veterum gentilium, 
quo solebant ephebi utriusque sexus comam alicui 
numini, cui se dedicabant, velut signum servitutis 
dare et deponere. Árabes cerle comam Ότο eqsS 


1155 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1156 


advenit referendarius patriarche, et sciscitatur, À you, xal ἐρωτᾷ εἰ κελεύει ὁ βασιλεὺς εἰσελθεῖν τὸν 


velitne imperator patriarcham advenire. Intrat pre- 
positus ad imperatorem eaque de re signiflcat ; et 
Augusto volente jubente, ut patriarcha veniat, rur- 
sus ad referendarium exit referens, velle imperato- 
rem, ul patriarcha veniat. Abit itaque referenda- 
rius, et arcessit patriarcham. 359 Hic venit in 
palatium in consueto suo comitatu, nempe secreto 
guo et metropolitis atque archiepiszopis. Ei obviam 
fit imperator in chrysotriclinio, et simul abeunt in 
illud templum, in quo puerum tonderi vult impera- 
tor. Proxime hos ingrediuntur in illud templum cu- 
bicularii et proceres patriarche et ejus cubiculen- 
ses ; tum metropolite et archiepiscopi. Veniunt 
deinceps ex imperatoris mandato senatores et qui 


destirati sunt exceptores crinium pueri imperialis. B 


Dein affert praepositus manucciola multa unum al- 
teri consuta, ut longam telam efficiant, eaque tra- 
dit patriarche, hic porro tradit futuris exceptoribus 
erinium. Et dein fit ritus ecclesiasticus tonsura. 
Quo facto, tradit patriarcha primum aureum suda- 
rium, in quo jacent detonsi crines, preposito ; cie- 
tera vero manucciola diripiunt et partiuntur inter 
se exceptores. Sub Basilio, celeberrimo imperatore, 
fiebat tonsura filii ejus Leonis, philochristi despotz, 


πατοιάρχην. Τοῦ δὲ βασιλέως ὑποικιμνησκομένου 
ριαΡΧΤΝ. tatnen ut 
T2231 τοῦ πραιπησίτου καὶ κελεύοντος εἰσελθεῖν τὸν 
αρ P 

, * , [4 - ϱ 
πατριάργην, ἐξέργεται ὁ πραιπόσ!τος λέγων τῷ ὁαι- 

^ , LI * - * 
φερενθαρίῳ, Ott κελεύει ὁ βασιλεὺς εἰσελθεῖν τὸν 
πατριάρχην. Ὁ ὁὶ ἀπιὼν προσκαλεῖται τὸν πατριἆρ- 
χην, καὶ εἰσέρχετα. ἐν τῷ παλατίῳ, καθὼς εἴθισται 
αὐτῷ, μετὰ τοῦ σεκρέτου αὐτοῦ xai τῶν µητροπολ!- 
τῶν γαὶ ἀρχιεπισκύπων, xal ὑπαντᾷ αὐτὸν ὁ βασ.- 
bs ἐν τῷ Χχρυσοτρικλίνῳ. Καὶ slg olov ἂν νυχὸν 
xsÀsón ὁ βασιλευς γενέσθαι τὸ κούρευμα, ἀπὲισιν 
μετὰ τοῦ mato:32400. Καὶ εἶθ᾽ οὕτως εἰσέρχοντα: οἱ 
τοῦ κουθουκλείου καὶ ο ἄρχοντες τοῦ πατριάρχου 
καὶ γουθουχλείσιο:, πρὸς τούτοις μητροπολῖται xai 
ἀ2γ.ερίσκοποι. τα κελεύσει τοῦ βασιλέως ἕργονται 
καὶ oi τῖς συχλήτου χαὶ ὅσοι µέλλουσι γίνεσθχι 
ἀνάδογοι τῶν τριρῶν τοῦ βασιλἰκοῦ παιδός. Ela 
φέρει ὁ πραιπόσιτος τὰ διὰ ῥαφῆς συνημμένα πρὸς 
ἄλλιλα ἐγχείρια, καὶ ἔπίόδωσι ταῦτα τῷ πατριάργχτι, 
ὁ ob πατοιάρχης τοῖς µέλλουσι γίνεσθσι ἀναδόχοις 
ὁ δὲ πατριάρχις τοῖς µέλλουσι γίνεσθσι όχοις, 
καὶ tz. γίνεται d τῆς ἔκκλησιας ἀχόλουθος τοῦ 
κουρεύµατος τάξις. Καὶ τὸ μὲν πρῶτον γρυσοῦν 
Ἐγχείριον, ἐν dp καὶ αἱ ἀποκαρεῖσαι τρίχες τοῦ πα. θὸς 


ἔγκεινται (87), ἐπιδίδονται τῷ πραιποσίτῳ, τὰ δὲ 
λοιπὰ ἐγχείρια διαρπαζόµενα (88) παρὰ τῶν ἀναδό- 


ύ0ΑΝ. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


libertatis habent. Cui coma salva, ille liber est ; et 
8í quis bello quem cepit atque in libertatem dimit- 
tit, abscindit ejus antias suaque in pharetra con- 
dit, velut signum pristini: in dimissum dominii. 
Verum medio &vo per abscissionem coma solebant 
fllios adoptare. Cui alter comnam abscindebat, is 
eum in filium ndoptabat. Preclare Du Cangius ad 
Joinvill. p. 272, ubi de variis adoptandi modis 
agit, Nos historiens, ait, nous fournissent encore une 
autre espéce d'uloplion d'honneur, qui se faisait en 
coupant les cheveux de celui qui δι) adopté en fils 
Paulus Warnetrid. in llistor. Langobard. de Carolo 
Martello : Cirea hoc liempora Carolus, princeps 
Francorum, Pipinum suum parvulum filium «d Luit- 
prandum di exit ul ejus juxta morem capillum sus- 
ciperet. Qui ejus csariem incidens ei pater. e[Tectus 
est, mullisque eum dilatum reqiis muneribus neaitori 
remisit. Anastasius Vite Benedicti Il, p. 55 : Ilic 
una cum clero et exercitu suscepit mallones [id est, 
cirros, cincinnos, capillorum domini Justiniani οἱ 
Heraclii, filiorum clementissimi principis, simul et 
jussionem, per quam significat. eosdem capillos 
direzisse. In Ordine Romano exstant orationes ad 


incidendam capillaturam et ad pueram tonsuran- ἢ 


dum. Exstat quoquo talis formula apud Murator. 
t. IL .4nt. Ital. p. 299. Cont. P. Pithoi Miscell. |. 
), ο. 1, t. 1l, Facis Gruter. p. 739. Ergo qui talis 
pueri eapillos abscindehant, aut, ut hie loci, eup- 
posito sudurion detonsos a sacerdote ct decidentes 
crines excipiebant, illi puerum epiritualiter adopta- 
bant et compattres ejus fiebant. Erat mos capillos 
vel suos vel alterius ad nliquem cum litteris mit- 
tendi mecio evo valde usitatus, et nihil aliud pene 
signiflcaba!, quim si nos hodie scribimus : Je vous 
baise les mains, Je suis votre serviteur trés humble. 
Nam crines erant signum servitutis. Qui alterius 
crines haberet, poterat illum, cujus crines erant, 
servum aut certo libertum suum appellare. Et ille, 
qui crines mitteret al'eri, profitebatur se ipsius 
mancipium. Insigne exetnplum habemus in historia 
Baladini a cl. Schultensio edita, p. 5 Excerptorum 
ex Abulfeda. Narrat ibi princeps Arabicus, Chali- 


fam JEgypti a Nuroddino auxilium contra Francos 
flagitasse : Millebat litteras αἱ Aded αά Nurod.li- 
num, quibus aurilium ab eo flagitabat, una cum 
crinibus uxorum suarum (vel gynecei sui), quos 
litteris incluserut. lta integre legitur in codice msto. 
Postrema et maxime notabilia omittere consultius 
duxit cl. Editor. Apparet, Chalifam voluisse Nurod- 
dino quo quis excogitare poterat maximo blandiri, 
et humillimam suam venerationem ipsi testari. 
Genus supplicationis et humiliationis extremum 
est, si prineeps unus alteri comas nop sus, sed 
gynaccei sui mittat, in regione, ubi mulieres tanta 
sunt in veneratione, uLi honestatem violare vide- 
tur, qui eas vel nominare audel ; ubi femine 
vultum suum nemini nisi multum Mhonestiori 
monstrant, nedum comam suam impertiant. 

(87) Mappula quoque excipiebant crines, qui bar- 
bam pectenti imperatori excipiebant, Narrat de 
filiabus Roberti Guiscardi Ordericus Vitalis l. vil, 
officium earum fuisse, mane dum imp. CPtanus 
(Alexius Comnenus) de strato surrexissetl, manusque 
$uas ablueret, mapnulam et peclinem eburneumafferre 
el. barbam imperatoris pectere. Eo &aulem, quod 
compalres quotquol essent omnes mappam, qua 
crines decidentes excipiebantur, tenebant, signifi- 
cabant, setonsum infantem incatum euum recipere, 
id est, ad communionem Christianorum admittere, 
eum pro uno commilitonum suorumet confidentium 
agnoscere, quer;nadmodum episcopi, alterius electi 
e»iscopi ordinationi presentes, omnes simul Evan- 
gelii codicem cervici et capiti electi impositum 
apprehendebant eoque ipsum collegam profiteban- 
tur ; vid. Haberti Pontiflic. p. 80. 

(8S) Talis fuit ille mos, qualis ille hodie est, cum 
pannus, super quibus processit aliquis princeps in 
coronatione, discerpit plebs, aut quale illud est, 
quod de Christina, regina Suecise, abdicante nar- 
ratur dans les Mémoires de Μεγ.  Árchenholtz t. I, 
p. 411 : Les spectateurs qui élaient le plus prés, se 
saisirent de son manteau royal, et eux et les autres 
assistants le mirent en. mille piéces, voulant chacun 
en garder une en mémoire de leur reine. luo. perti- 


1151 


λέως Ὑέγονε τὸ κούρευμα Λέοντος τοῦ φιλοχρίστου 
δεσπότου καὶ [μἱοῦ αὐτοῦ (οὕτως Της προῤῥηθείστς 
τάξεως πάσης τελεσθείστς, γέγονεν ἡ ἐγκλησιαστικὴ 
πᾶσα ἀκολουθία ᾿τοῦ χουρεῦματος ἐν τῷ εὐκττρίρ 
τοῦ ἁγίου μεγαλομάρτ»ρος θεοδώρου τοῦ ἐν τῷ πρὸς 
ἀνατολὴν ἀριστερῷ μέρει τοῦ χρυσοτρικλίνο». 'Ava- 
δοχοι δὲ τῶν τριχῶν τοῦ βασιλικοῦ παιδὸς γεγόνασιν 
ὃ τε πατρίχιος Λέων xal στρατηγὸς τῶν ᾿Ανατολι- 
κῶν ὁ κρατερὸς, xal ὃ στρατγγὸς Καππαθοκίας, καὶ 
ol τουρµάρχαι xai µεράρχαι, καὶ οἱ λοιποὶ πάντες 
θεματικοὶ ἄρχοντες τῶν αὐτῶν θεμάτων μετὰ καὶ 
τῶν δρουγγαροχοµήτων' ᾿Απὸ γὰρ τῶν κιγχλίόων 
τοῦ βήματος τοῦ αὐτοῦ εὐχτηρίου µέχρι τοῦ πόρτη- 
χος τοῦ χρυσοτριχλίνο», ἐν ᾧ xal το ὡρολόγιον ἵστα- 
τα:, συνεκράτει ἡ τῶν ἐλχειρίων ἄλλο πρὸς τὸ ἄλλο- 
συῤγαφὴ καὶ συνάρµοσις, ὥστε πάντας τοὺς θεµα- 
τικούς ἄρχοντας ᾿Ανατολικοὺς καὶ Καππάδοκας ἀνα- 
δόχους γενέσθαι τῶν τριχῶν τοῦ βασιλικοῦ παιδός. 
ΠΕΦΑΑ. RA. 
Ἐπὶ προαγωγῇ κουθικουλαραίας. 

Τῆς καθημερινῆς προελεύσεως ἱσταμέντς, καὶ 
τοῦ βασιλέως καθεζοµένου &v τῷ χρυσοτρικλίνῳ xai 
κελεύοντος Ὑενέσθαι κουθικουλαραίαν, ὃτγοῖ τοῖς 
πραιποσίτοις, xal αὑτοὶ χατὰ τὸ εἰωθός ἀναλαμθά- 
νονται μεθ) ἑαυτῶν δύο κουθικουλαρίους καὶ δύο 
σπαθχροχουθικουλαρίους xai ὁστιάριον καὶ πρι» 
χήριον. Eic δὲ tx τούτων ὀφείλει εἶναι ὁ πτιµι- 
χήριος τοῦ κουθουκλείου. Kai εἰσέρχονται ἐν τῷ 
χρυσοτριλίνῳ. Καὶ ol μὲν πραιπόσιτοι εἰσεργόμενοι 
τὸ πρὸς Ojsw βῆλοω τοῦ γρωσοτρικλίνου προσκ»- 
γοῦσι τὸν βασιλέα. Τοῦ δὲ δευτέρου ἀνοίγοντος τὸ 
εὐχτήριον τοῦ ἁγίου µεγαλομάρτυρος θεοδώρου τὸ 
ἐν τῷ γρυσοτρικλίνῳ, εἰσέρχονται πάντες ἐκεῖσε, xal 
ἀποχρεμμῶσι τὸ γρωσοῦν ἁμάτιον τὸ θίκην παραγαυ- 
6109 ὃν εἷς τὰς κιγχκλίδας τοῦ βήµατης, (vot εἰς τὰ 
ἅγια θὗρια. Ὁμοίως τ'θοῦσιν ἐχεῖσε καὶ τὸ προπό- 
λὼώμα xai τὸ ἄσπρον μαφώριον καὶ τὸ λευχὸν χαρ. 
ζάνιον (80), καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἐξέρχονται οἱ πραιπόσι- 


JOAN. JAC. REISKII. 


net, quod Cerimoniale Burchardi perhibet,in coro- 
natione Pontificis equum, e quo Papa descenderit, 
primi occupantis fuisse,undenulta prelia non sine 
Pontificum periculo sepe orta fuerint, item balda- 
chinum, sub quo portatus Papa fuerit,discerptum 
a furente populo tuisse. Soldati quoque, ait. sedem 


vi rumpenles εἰ lacerantes sibi vindica bant ; vid.Jos. D 


Catalanus ad. Ceremen. Augustini Patricii ρ 191. 
Codinus Offic. 10,n. 1, ait, festo Palmarum impe- 
ratorem cum processione per factum manu etramis 
palmarum aliisque ornatum περίπατον η ecclesia 
ire,quo facto illum Barangis ceterisquesatellitibus 
diripiendum permitti. Die quodam unnuo diripiunt 
Janitzari ferculum Sultano inferendum, teste Bus- 
bekio p.200 : Perartis precibus imperatori prandium 
inferebant,quibus ferre mos est, cum, ecce, Ganilsari 
manus ferculis injiciunt, omnia diripiunt, atque ipsi 
multa cum festivitate vescuntur.Datur illud ex veteri 
instiluto diei illius hilaritati. Principi aliunde pro- 
visum. 

(89) Vocem hane reddit Du Cange Gl. Gr. 
lorum, que signifleatio mihi huc quadrare non 
videtur. Recensetur hic inter vestes muliebres una 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Il. 


χων µερίζονται. "Eni δὲ βασιλείου τοῦ ἀοιδίµου βασι- A hunc in modum : Reliquo,quem diximus,apparatu 


C 





1158 


cerimoniarum premisso,flebat officium tonsur:e ec- 
clesiasticum, prout ritus fert, in oratorio sancti 
magni martyris Theodori,quod est in sinistra ver- 
8us orientem spectanti regione chrysotriclinii. Ex- 
ceptores criniuim imperialis pueri erant Leo [Phocas] 
patricius et tum strategus Anatolicorum,fortis he- 
ros ; et strategus, qui tum erat,Cappadocis,et tur- 
marche et merarche et reliqui omnes rectores pro- 
vinciales eorumdem thematum seu provinciarum, 
Anatolie nempe atque Cappadocis,una cum drun- 
garii comitibus. Hi omnes flebant exceptores cri- 
nium imperialis pueri, stantes nempe a cancellis 
tribune modo dicti oraculi inde usque ad porticum 
chrysotrielini, in qua horologium stat, οἱ tenentes 
telain illum longam e multis inter se consutis suda- 
riis confectam. 


CAPUT XXIV. 
hitus promotionis cubiculariz. 

Consistente jam modo et orsa quotidiana proces- 
sione seu conventu procerum,quando imperator in 
chrysotriclino sedet et vult cubiculariam creare, 
significat id prepositis.Hi pro more secum sumunt 
duo cubicularios et duo spatharocubicularios 360 
et ostiarium et primicerium (horum unus autem 
debet primicerius cubiculi esse),et intrant in chry- 
sotriclinium. Et prepositi quidem intrantes per 
occidentale chrysotriclini velum adorant imperato- 
rem. Secundicerius autem aperit oratorium sancti 
magni martyris Theodori, quod in chrysotriclino 
est ; et intrantinilludomnes,et suspenduntaureum 
vestimentum,quod ad modum paragaudii formatum 
est,e cancellis tribune aul in sancta porta ; pariter 
deponunt ibidem propoloma [seu turritam capitis 
coronam| et candidum maforium [seu calyptram]et 
candidum charzanium. Eo facto, exeunt prepositi, 
et abeunt per dextrum orientalo velum chrysotri- 


COMMENTARIUS. 


eum propolomate et maphorio; que ambo eunt 
ornamenta capitis mulieribus usitata. Paulo post 
dicitur imponenduin 0850 recens creata cubicularie 
maphorium seu calyptram, dein charzanium, tan- 
dem propoloma.Ergo luit eharzanium capitis mulie- 
bris quoque ornamentum. Ut dicat, quid mihi 
videalur charzanium fuisse, pulo id fuisse, quod 
nostrales Schneppe appellant, vittam frontalem, 
cvjus acutu lacinia super frontem ad oculorum et 
nasi confini. usque descendit. Conjecture ratio 
haec est. Cherbon (ἡ ἀσφάλεια proprie) est Arabibus 
amuletum, phylacterium, qualia,ut reliquo Corpore, 
Bic eliam fronte gerunt. Ad hujus similitudinem 
potuit vitta rostrata appellari.Forte quoque insutas 
phylacterio reliquias sanctorum, textus Evangelio- 
rum et ulia, malis oculis uverruncandis destinata, 

esserunt femine in talibus vittis rostratis fronta- 
ibus. Vel fuerit γαρζανιον aliquid ad formam lori 
vel tenis super truntem dependens,quandoquidem 
X2pttaxvtov etiam lorum notat, etiam ex Arabica 
origine: charaza enim verbum notat corium ita 
consuere, ut. puncta certis intervallis distent, et 
candida filu cunspicianlur,quemadimedüni qui lora 


1159 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1160 


clinii in cetonem Auguste,et illinc petuntcreandam A, τοι, καὶ ἀπίασιν διὰ τοῦ πρὸς ἀνατολὴν δεξιοῦ βήλου 


cubiculariam,traducuntque per ehrysotriclinium in 
oratorium sancti magni martyris Theodori et ibi 
eollocatam sic alloquitur magnus prepositus : 
« Vide, unde accipias hanc dignitatem. Palam est, 
eam a sacra porta te impetrare. Recoyitans itaque, 
te dignitatem e manu Domini accipere, diligen- 
ter cura, ut timorem Domini in corde habeas, sin- 
ceramque fidem et benevolentiam erga Augustum et 
Augustam conserves. » His dictis, jubet,ut ter humi 
procidens, versus Orientem converso vultu, Deum 
adoret et ei gratias pro indulta dignitate agat. Eo 
facto, sumit primus prepositus aureum indumen- 
tum, ad instar paragaudii factum, e sancta porta ; 
quod ceteri prepositi femine circumponunt, dein 
cingulum ipsi accingunt, dein album maphorium 
imponunt ipsi et album charzanium, et tandem 
propoloma.Sic indutam protinus salutant prepositi 
atque reliqui, et educunt eam per velum sancii 
Theodori in medium usque triclinium, ubi consti- 
tuta e regione medii polycandeli prima vice adorat 
imperatorem ; dein inter procedendum, donec per- 
veniat ad pedes imperatoris,adorat bis ; vt adeo in 
universum ter adoret.Provoluta tum ad pedes im- 
peratoris osculatur eos. Eo facto, educitur a pre- 
positis οἱ cubiculariis reliquis in lausiacum, ubi 
eam cubicularii salutant.Illinc abducunt eam ρτᾶ- 
positi in ceetonem Auguste.lbi adorat cum gratia- 
rum actione Augustam, el restitat, prepositis in 
lausiacum redeuntibus. 


αὑτὴν οἱ τοῦ κουθουκλείου, καὶ ἀπὸ τῶν ἀναλαμθάνονται 


τοῦ χρυσοτρικλίνου εἰς τὸν κοιτῶνα τῆς Αὐγούστης, 
καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε ἀναλαμθάνονται τὴν μέλλουσαν 
γενέσθαι κουθικουλαραίαν, xxi ἀπάγουσιν αὐτὴν διὰ 
τοῦ χρυσοτριχλίνου εἰς τὸ εὐχτήριον τοῦ ἁγίου µεγα- 
λομάρτυρος θεοδώρου, καὶ λέγει πρὸς σὐτὴν ὁ πρῶ- 
τος πρχιπόσιτος α Ὄρα, πὀθεν ἀναλαμβάνεσαι τὸ 
ἀξίωμα. Ἱ]άντως πρόδηλον ἐκ τῶν ἁγίων θυορῶν. Καὶ 
εἰς τοῦτο ἀφορῶσα, ὅτι ἐκ χειρὸς Κυρίου τοῦτο λαμ- 
θάνεις, πβόσεχε σεαυτὴν τὸν τοῦ Κυρίου «φόδον 
ἔχουσα ἐν τῇ xapólg, xai πρὸς τὸν βασιλέα καὶ τὴν 
Αὐγούσταν ἀληθη πίστιν καὶ ἀκίθδηλον εὐγνωμοσί- 
vr φυλάττουσα. » Ταῦτα πρὸς αὐτὴν εἰπὼν ὁ mpa:- 
πόσιτος, χελεύει αὐτὴν τρίτον ἐπὶ τῆς γῆς πρὸς dva- 
τολὰς προσκυνῆσαι xai τῷ Oti ἀπευχαριστῆσαι. 
Εἶθ᾽ οὕτως ἀναλαμθάνεται ὁ πρῶτος πρλιπόσιτος τὸ 
χρυσοῦν μάτιον τὸ δίκην παραγανυδίου ὃν ἀπὸ τῶν 
ἁγίων θορῶν, καὶ ἐπενδύουσιν αὐτὴν οἱ πραιπόσιτοι 
καὶ ζωννύουσιν αὐτὴν. Ἔπειτα ἐπιτιθοῦσιν iz" αὐτὴ 
τὸ ἄσπρον µαφόριον καὶ τὸ λευκὸν χαρζάνιον, εἶτα 
τὸ προπόλωμµα, xal εὐθὺς ἀσπάζονται αὐτὴν οἱ πραι- 
πὀσιτοι xai οἱ λοιποὶ, xai ἐξάγουσιν αὐτὴν διὰ τοῦ 
βήλου τοῦ ἁγίου θεοδώρου ἐν τῷ ufo τοῦ χρυσοτρι- 
Χλίνου κατέναντι τοῦ µεσσαιτου πολυχανδήλου, καὶ 
mpogxovel, καὶ ἀπὸ τῶν ἐκεῖσε μέχρις ἂν κσταλάδῃη 
τοὺς πόδας τοῦ βασιλέως, προσκονεῖ ἐκ δευτέρο», ὡς 
τρ'σσὴν εἶναι τὴν ταύτης προσχύντσιν (90). Καὶ εἶθ 
οὕτως πίπτουσα φιλεῖ τοὺς πόδας 3 τοῦ βασιλέως, 
καὶ ἐξάγεται παρὰ τῶν πρχιποσίτων κάὶ τῶν λοιπῶν 
τοῦ κουθουκλείου εἰς τὸν λαυσιαχὸν, καὶ ἁσπάζονται 
αὐτὴν οἱ Ἠπραιπόσιτοι καὶ ἀπάχουσιν 


εἷς τὸν ποιτῶνα τῆς Λὐγούστης, xai ἀπευχαριστεῖ τὴν Αὐγούσταν. Οἱ δὲ πραιπόσιτοι ταύτην ἐκεῖσε 


καταλείποντες ἀπέρχονται ἐν τῷ λαυσιακῷ. 
361 CAPUT XXV. 
Observanda in promotione cubicularit. 


Incepta jum quotidiana processione, residens in 
chrysotriclinio imperator, quando vult aliquem cu- 
bicularium renuntiare, signilicat prepositis. Hi,se- 
cum sumplis pro more duobus cubiculariis et duo- 
bus spatharocubiculariis et ostiariis et primicerio 
(horum autem unus debet primicerius cubiculi esse), 
intrant in chrysotriclinium. Et prepositi quidem 


ΚΕΦΑΛ. ΚΕ’. 
Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν ἐπὶ προαγωγῇ κουθιχου- 
λαρίου. 

Tz; καθημερινῆς προελεύσεως ἱσταμένης, καὶ τοῦ 
βοσιλέως καθεζοµένου ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ καὶ x£- 
λεύοντος γενέσθαι κουθικουλάριον, δηλοῖ τοῖς πραι- 
ποσίτοίς, καὶ αὐτοὶ κατὰ τὸ εἰωθὸς ἀναλαμθάνοντα! 

, nd ^r p λ , 9 δύ 
μεθ) ἑαυτῶν Ojo χουθικουλαρίους καὶ δύο σπαθαρο- 
κουθικουλαρίους xxi ὁστιόριον καὶ πρλιµικήριον. Riq 
δὲ ἐκ τούτων ὀφείλει εἶναι xal ὁ πριµικήριος τοῦ 


VARLE LECTIONES. 


35 «zc πόδας ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
coriacea equorum consuunt sutores helciarii. Erit [) Ingressis porro εἰ in interiorem palatii parlem admis- 


itaque : Charzon lorum arie sutorum lorariorum 
(Riemer nos dicimus) consutum, qualibus utuntur 
equites milites, qusndo commilitonum aliquem 
castigant et cedunt nudum. 

(90) Siepius jam admonuit codex noster de lege 
et more aule CPtane,quo debebant qui imperato- 
rem adoratum venirent, per certa rotundis mar- 
moreis lapidibus signata intervalla, in universum 
ter humi procidere. Idem quoque mos apud Mu- 
hammedanos obtinebat, ut e Wilhelmo "Tyrio 
constat, qui,quomodo legati regis Almerici Hiero- 
solymitani ad Chalifam Egypti 8 Solthano seu 
primo ministro ejus introducti ad ipsum fuerint, 
exponens |. XIX, c. 18, inter alia hac habet: 


sis [legatis] Soldanus de more consuetam domino 
exhibens reverentiam [τὸ σύνηθες véípwmv — s£Gac] 
semel et secundo humi prostratus.quasi nemini debi- 
ium cullum οἱ quoddam adorationis genus (αρ 
supplex impendere. Tertio ilerum prostratus gladium, 
quem de collo gerebat suspensum, deposuit. Et ecce 
subito contractis mira velocitute velariis margarita- 
rum varietrate auroque conlextis, quae media depende- 
bant et. obumbrabant solium, revelata facie, throno 
sedens aureo habitu plus quam regio, paucis circa 
eum de domesticis et familiaribus eunuchis apparuit 
Chalifa. Tunc accedens ad eum cum omni reverentia 
Soldanus, sedentis pedibus osculum humiliter impri- 
mens adventus legatorum causam — aperit. 


1161 


^ 4 9 9 , 
καὶ οἱ μὲν πραιπόσιτοι εἰσερχόμενηι τὸ πρὸς δύσιν 
βζλον τοῦ χρυσρτρ:κλίνου προσκυνοῦσι τὸν βασιλέᾳ. 
οἱ δξ λοιποὶ τοῦ κουθουκλείου οὐ ποοσκυνοῦσιν. Γοῦ 
2 ^ . ἐ ' * [- v- ^ - 3, T-Y - e ( . 

03 δευτέρου ἀνυίγοντος τὸ εὐκτήριον τοῦ ἁγίου µεγα- 
λομάρτυρος θεολώρου, εἰσέρχονται πάντες ἐχεῖσς xal 
μέ M ^ * τὴ ^R .- - ^ 

ἀποχρεμμῶσι τὸ 729990» παραγαύδιον εἰς τὰς x- 

9 - / » , MJ e , * 
Χλίόχς τοῦ βήματος, Tyouv sig τὰ ἅγια θύρια, xai 
εἶθ) οὕτως ἐξέρχετχι ὁ πραιπήσιτος, xal εἰσάγει ἀπὸ 
τοῦ πανθέου, εἶτε καὶ ἀπὸ τοῦ ὠρολογίου, τὸν ὀφεί- 

, ο 89» - , 
λοντα γενέτθαι κουθικουλάριον, καὶ ἔξωβεν τοῦ εὖ- 

, ν 3 ^ D - φ , . ^ p 
xtn2íoo, Ty(oov εἷς τὸ βῆλον τοῦ ἁγίου θερθώσου, 
κελεύσει τῶν πραιποσίτῶν ἐνθύουσιν οἱ κουθ!κουλ-- 
pio καµίσ.ον τὸν μέλλοντα τιµτθῆναι, xal ἄποσκε- 
πάζουσιν αὐτὸν, καὶ εἶθ᾽ οὕτως εἰσάγουσιν αὐτὸν ἐν 
τῷ εὐκττρίῳ, καὶ ἱστῶσιν αὐτὸν πρὸ τῶν ἁγίων 0»- 
ρῶν. [ωῖτα ὁ πρῶτος πρχ.πὀσ.τος ποιεῖ εἷς αὐτὸν τὴν 
εἰωθωῖαν παραίνεσιν, νουθετῶν καὶ ἐξασφαλιλόμενος 


αὐτὸν τοῦ gui, ὀῆσαι (00) χεῖρας εἰς ἕτερον βαρθά- 


2/ - ? . - T [ 
τον ἄνευω τοῦ βασιλέως, καὶ τοῦ μὴ εἶναι µέθυσον 
καὶ πέρπερον (02) καὶ περισσοπραξίας ἐργάζεσθαι, 


. ; e ^ - * n. αν BA . [do ).:65 4 λε : - 
κα. τοῦ μη συνουα. ειν T, GOUStAT029(30 εἑωλεσταχτοις 


νεωτερισταῖς ἀνθρώποις πρὸς τούτοις xai τοῦ 
, , - ^s. , 

pi, ἐξάγειν μυστήριον βασιλέως, τ'μᾶν 6À πάντας 

-- *» f ο ! wu ^3 6 0 P1 , 

τοὺς εν X2:01230 πρροαθµιοὺς και t3003Uui09$ QU- 
- - 8 , ^s 1 

τοῦ xal πᾶσαν τὴν σύγκλττον, μάλιστα δὲ τοὺς αὖ- 

τοῦ πραιποσίτως. Ταῦτα ἐξασ-αλισάμενος ὁ πραι- 
z( ἔλλοντ fva: 26 λά 

πόσιτος τὸν μέλλοντα τι αγθῖνα: κηυθικηυλάριον, 

αὐτόν « "Oza, πόθεν ἀαναλαμθάνει (03) 

Πάντως 26070» ἐκ τῶν ἁγίων θυρῶν. 


DE CERIMONIIS AULA& ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΑ LIB. II. 


xou60oxÀtíou. Kal εἰσέρχονται iv τῷ χρυσοτρικλίνῳ, Α per occidentale velum chrysotriclinii introcuntes 





1162 


adorant imperatorem ; reliqui autern cubicularii uon 
adorant. Deuterus inde aperit oratorium εαιοιὶ 
magni martyris Theodori, in quod omnes iat:;ant, 
et suspendunt aureum paragaudium e cancellis be- 
matis aute sacra porta. Dein exit preposilus, et 
introducit aut a pantheo, aut et ab horologio erean- 
dum cubicularium. Hunc exira oratorium seu in 
velo sancti Theodori amiciunt cubicularii, a prepo- 
sitis jussi, camisio, demuntque ipsi cajilis tegu- 
mentu:mn, tum intrcducunt eum in oratorium, et 
coram sacra porta collocant. lbi facit prepositus ad 
eum consuetam adhortationem, diligenter preci- 
piens et inculcans, ne tanus violentas immittat in 
alium barbatum, inscio imperatore, neque ebrie- 
tati se dedat, neque vanus et levis sit, οἱ inepte cu- 
riosus rerum ad se non pertineptiui ; neque frater- 
nitatem et sodalitium contrahat cum hominibus 
perditis, perniciosis, novarum rerum studentibus ; 
ne preterea effutiat secretum aliquod imperatoris ; 
ut omnes, honoratos sive gradum suo priorer, sive 
sibi parem habeant, verbo totum senatum, sed 
maxime praypositos suos, honoret. Huic adhorta- 
tioni ad hunoraodum cubicularium facte addit pre- 
positus hanc formulam : « Vide uzde accipias 
dignitatem quam nunc accipis. Nempe, ut palam 
est, a sancta porta. Recogitans itaque, te illam e 
manu Dei accipere, cura diligenter ut, quoad vixe- 
ris, precepta mea custodias, dispositosque habens 
in corde tuo gradus [pulchrarum dotium utios alte- 
ris altiores] ornatusque optimis virtutibus, majores 


λαμθάνεις, πρόσεχε σεαυτῳ, ὅπως µμµεχοι τέλους (j honorumgradusadivitiarum largitore, divino nostro 


ζωῆς σου ταῦτα πάντα φυλάξῃς, καὶ ἀναθάτεις ἐν 
- ο ^ L 4 - , 

ttj καρδίχ σου διαθέµενος (94) xal ταῖς χκρείττοτιν 
ἀρεταῖς κοσμούµενος, ταῖς µείζοσι τῶν βαθμῶν ἀξίχις 


imperatore, consequaris, et illustris in sacro cubi- 
culo fias. » 862 His dictis, jubet eum prepositus 
ter humo prolapsum, vultu ad Orientem converso, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(91) Non ausim probitatem lectionis hujus spon- 
dere, ρίψαι vel βαλεῖν vel θεἴναι aptius et usitatius 
essel. Quod si tamen dictionem δεὀεμέναις χερσί 
considero, de qua v. ad p. 303 dieta, et qua muaail- 
bus complicatis signiticat, videtur nil mutan lum 
0586 οἱ hec dictio notare manus suas in ullerum 
implicare. Injungitur autem cubiculario mandatual 
de manibus violentis in barbatum, 1d est proceruin 
reliquorum non eunuchorum quemcuaque alium, 
uon iummittendis, ideu, quia eunuchi, ut intimi et 
perpetui familiares imperatoris eecretissima quaque 
ejus consilia sciebant et uuandata maximi momenti. 
ut, e, c., de proceribus in custodiam aut vinzula 
rapiendis, aut capite plectendis exsequebantur, 
iisque absque mura et tergiversatione parendum 
esset. Debebant igitur sacramentis obl gari, ne 
potestate eua abuterentur, neve non jussi privato 
ex odio per causam regis hosies suos perditum 
irent. 

(92) De hac voce quz afferam plura aut certiora 
iis, qua Gataker. ad Antoninum V, 85, p. 188, 
edit. sec. Londiu., non habeo, nisi hoc, habere 
magnam alfinitatem πέρπερος cuim farfaron, fanfa- 
ronada Francico. Conf. Salmas. ad. Ser. ll. Aug. 
t. IL, p. 603. Cyrillus in Lexico msto (apud Du 
Cangiuin, v. Κουρτέσης) : llípme2oq προπετὴς ἢ 
κουρτέσης, περπερεία τὸ μὴ διὰ χρειαν, ἀλλὰ διὰ 
καλλωπισμὸν παραλθάνεσθαι 7j xxi Ἡ κολαχεία 
καὶ ἡ προπετεία. Nisi apud Suidam sic quoque 


ParRoL. Gn. CXII 


iegerelur, nempe παρχλαμθάνεσθα. (et recle qui- 
dein ibi legitur), tentarem hic. παραοάλλεσθαι, 
periclitari. Louge enim alia sermonisin Suida con- 
structio est, quam in Cyrillo. Apparet τὸν πέρπερον 
esae τὸν ἄκχιρον, importunum, incoasultum. iocon- 
stanlem, qui levi impetu ad ridicula queque et 
noxia quoque dicendurn et agendum, unde sperat 
$6 placiturum esso, impelli potest, foldtre, ut 
Frauci dicunt, flatterig, αἱ nos. Qualis est ille 
apud Theophrastum in Characteribus, qui τῷ 
καυματιζομξνῳ, urdeuti febri laborasti spreto 
me-lici interdicto, vinum porrigit, ne scilicet eger 
vir bus deficiat. Arrian. dissert. Epictet. p. 267: 

noizo:s doyíav ἔχοντα, πέρπερον. lliuc a qui- 

usd.m tumultuator redditur hoc vocabulum, ab aliis 
procax, ab aliis. incoestans : omnes recte, Polybius 
Exevrpt. Peiresc. p. 189, aliquem στωμύλον καὶ 
λάλον xai πέρπερ;ν ιαφερόντως appellat dieaculum, 
garrulum | et incredibilis. hominem — levitatis. (De 
hoe verbo muntis egit Fabric. ad Sext. Emp. p. 
221. Ex Addend.) 

(93) Ita in membranis ex dialecto Altica pro 
ἀναλαμβάνῃ aut ἀναλαμθάνεσαι, ut p. 300. 

- (21) Gruus in corde tuo disponens, id est qua- 
litates auimi, virtutes, quarum uns aliis itidem 
altiores et nobiliores sunt ; transieus ex una virtute 
in aliam sublimiorem, merearis quoque ex inferio- 
ribus dignitatibus secularibus ad sublimiores alias 
aliasque ascendere. 


δι 


4169 


CONSTAN'TINI PORPHYROGENITI 


1164 


Deum adorare, eique gratias agere. Dein sumit au- Α παρὰ τοῦ πλουτοδότου καὶ θείου ἡμῶν αὐτοχράτορος 


reum paragaudium e sacra porta, ipsique id induit. 
Turm salutant eum prepositi ceterique, et extra 
velum sancii Theodori educunt. Egressus procumbit 
humi et adorat imperalorem ; tum educitur a pro- 
positis οἱ cubiculariia in lausiacum, ubi senatores 
omnes, el primo quidem loco cubicularii, ei gratu- 
lantur. Hoc facto, tegit rursus caput, et occupat 
sedem suam, et datis missis vel dimissa processio- 
ne, abit in domum suam in solemne amicorum 
obsequio. 


τοῦ κουθοὐκλείου εἲς τὸν λαυσιαχὸν, καὶ ἁσπάζονται αὐτὸν πάντες 


ἐπιτόχτις καὶ ἔνδοξος ἐν τῷ ἱερῷ κουθουκλείῳ γε- 
νπσῃ. » Ταυτα πρὸς αὐτὸν εἰπὼν ὁ πραιπόσιτος 
κελεύει αὐτὸν τρίτον ἐπὶ τῆς γῆς πρὸς ἀνατολὰς 
προσκυνῆσαι καὶ τῷ Oc ἀπευχαριστῆσαι. E:0' οὗ- 
τως ἀναλαμθάνεται τὸ '(ροσοῦν παραγαύδιον ὁ πρα!- 
πόσιτος ἀπὸ τῶν ἁγίων θωρῶν, καὶ ἐπενδύει αὐτὸν, 
καὶ ἀσπάζονται αὐτὸν οἱ πραιπόσιτοι xai ol λοιποὶ, 
xal ἐξάγουσιν αὐτὸν ἀπὺ τοῦ βήλου. Καὶ ἠνίκα ἐξέλθῃ, 
mimis ἐπὶ τῆς que, καὶ προσκυνεῖ τὸν βασιλέα, καὶ 
ἐξάγεται ππρὰ τῶν πρχιποαίτων xai τῶν 
οἱ τῆς συγκλήτου, καὶ πρὸ πάντων οἱ τοῦ 


εἶθ᾽ ουτω: 


κουθουκλείου. Kai εἶθ᾽ οὕτως σχεπάζεται (05) καὶ καθέζεταχι εἰς τὴν ἰδίαν αὑτοῦ τάξ.ν, καὶ τῶν μινσῶν γινομέ- 


νων, ἀπέρχεται ἔμπρατος ἐν τῷ οἴκῳ αὐτοῦ. 
CAPUT XXVI. 

De quibusdam diverso tempore innovalis circa vctu- 
slam consuetudinem olim. observatam in. Magna 
ecclesia. 

Mos erat olim, ut imperator, postquam dona sa- 
cre mensa obtuliaset, intra sanctum sacrificato- 
rium maneret usque ad communionem sanctorum 
mysteriorum. Sed sub Theodosio, orthodoxo impe- 
ratore, abrogatum id est ob causam in Vita sancti 
Ambrosii, episcopi Mediolanensis, scriplam. 


B 


ΚΕΦΑΑΔ. K;. 
Περ; τῶν xat δια όρους κχιροὺς 
νέσθαι περὶ τῆς παλαιᾶς συνηθείας 

?, ^ D , 

ἐν τῇ Μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ. 

Ἱστέου, ὅτι τὸ παλαιὸν μετὰ τὸ προσενεγκεῖν τὰ ἑῶοα 
vf ἁγίφ τραπέζῃ τὸν βασιλέα ἔμενεν ἔνδον (90) τοῦ 
ἁγίου θυσιαστηρίου ἕως τῆς µεταλήφεως τῶν θείων 
μυστηρίων" ἐπὶ δὲ Θεοδοσίου τοῦ ὀρθοδόξου βασι- 
λέως τοῦτο ἀπεκήπη δι’ αἰτίαν, Tj iv τῷ Βίῳ ἀναγέ- 
γραπτα! τοῦ ἁγίου καὶ ἀοιδίµου ᾽Αμθρησίου, ἐτισκό- 
που Μεδιολάνων. 


συμθάντων γε- 
τῖς τελουμένης 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(95) Rursus imponil sibi, aut tmponilur ipsi, 
camelaucium. Nam supra, p. 361, legitur ei detra- 
ctum fuisse illud, ἁποσχεπχζουσιν αὐτόν, cum 
introducendus esset in oraloriuin, ubi initiandus 
significatione et preceptis novi numeris esset, 
ejusque symbolo, stola aurea, induendus. Habebant 
nempe illum honorem Greci ecclesiis el sacellis 
suia, ut nudo capite ea intrarent et cultui sacro 
interessont, quo de ritu egi ad ρ 9, illud ἀποστέ- 
φετχ! 69 χτιλεὺς ecclesium ingressurus. Quod autem 
cubicularius non priua repoauisse dieitur camelau- 
cium in caput, quam receptus esset. in collegium 
suum et a ϱοἱ]θμίδ pro collega agnitus, posset a 
quibusdam pro exemplo illius apud Hispanos moris 
accipi, quo non licet coram rege versari capite 
operto, nisi in collegium Grandium sic dictorura 
recepto. Sed hac de re alibi disputo. 

(96) *'[Sozomenus ait, imperatores 8 populo sepa- 
ratios intra altaris conspectum consedisse ; sed id 
mutatum ab Ambrosio et preeminentiam sacerdo- 
tibus permissam, VII, c. 25. Thom. Smith. de statu 
Ecclesi: Grece p. 49.]* Menolog. Basil. t. II, p. 13, 
ad d. 7 Decembris de Ambrosio Ἠπο habet inter 
alia : Ζήλον ἔχων Qsíxóv καὶ ἐλευθέραν ψυχὴν, ὅτε 
εἶδε τὸν µέγαν θευθύσιον πικρανθέντα καὶ ἁπηστεί-- 
λαντα λαὸν καὶ σφἁξαντα τὸν ἐν θεσσαλονίκῃ λαὸν, 
ἐπειδή ἔπταισαν εἷς τὸν βασιλέα, εἶτα ἑλθόντα εἷς 
τὴν ἑορτὴν τῶν Χριστοῦ γεννῶν, ἵνα ἰσοδεύσῃ 
καὶ εὔξηται val κοινωνήσ. τῶν ἀχράντων µυσττ- 

ρίων, ἐκώλυσεν αὐτὸν xal οὐκ ἀφῆχεν εἰσελθεῖν εἰς 

τὸ βῆμα, εἰπὼν, ὅτι qovézz καὶ μάλιστα τοσούτων 
ὁμοφύλων Χριστιανῶν ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ οὐ δέχε- 
τσι. Tóv ὃξ ἅγιον ἐθαῦμασεν ὁ βασιλεὺς xal ἐτίμησε 
«καὶ, ὑπεγώρησεν, εἰπὼν, ὅτι ἀληθῶς, ἀρχιερεὺς ἐστι. 
Conf. Tüeophan. p. 02, et Cedren. p. 318, 319. 
Rem sic nurrat Theodoretus V, 17. Post recorci- 
liationem cum Ambrosio admissus in ecelesiam et 
in ipsam tribunum Theodosius, post oblata et in 
altari depesita dona, Ev8ov τῶν ἀνακτόρων παρὰ 
τὰς κχιγχλίδας µεμµένηχεν. Notabile hic παρὰ τὰς 
κιγκλίδας stationem imperatoris fuisse. Queesivil 
Ambrosius, quid ei opus esset, quid sibi vellet : Too 
δὲ βασιλέως εἰρηκότος, ὡς προσμένῃ t?v τῶν θείως 
µυστγρίων µετἀληψιν. ἐδήλωσεν, ὑπουργῷ τῷ τῶν 


C 


(1) Nuge, ex atra bili lunc auctorem exagitante, nave. 


διχκόνων Ἠγουμένῳ χρησάµενος, ὅτι « Τὰ ἔνδον, ὦ 
βασιλεῦ, µόνοις ἐστιν ἱερεῦσι βατὰ, τοῖς 6$ ἄλλοις ἅπα- 
σιν ἅθωτά τὲ xal ἀφαυστα. ᾿Εξιθι τοίνυν, καὶ τοῖς 
ἄλλοις Χρινώνει τῆς στάτεως. ᾿Λλουργὶς vào Βασι- 
λέας. οὐγ Ἱερέας, πηιεῖ. Καὶ ταῦτθν δὲ 6 π.στότατος 
βασ.λεὺς ἀσμένων δεξάµενος τὴν εἰσήγησι», ἀντεδή- 
λωσεν, ὡς οὐ θρασύτητι χρώµενος (vov τῶν κιγκλί- 
ὅων μµεμµέντχκεν, ἁλλ᾽ ἐν Κωνσταντινουπόλει εἶναι 
ἔθος τοῦτο µαθών. Εωτίθιη regem, qui a sacerdote 
se sivit in ordinem cogi. Nam dubio caret, tyran- 
nidem hane fuisse ab Anibrosio, viro quondam 
inilitari, exereitam ; qui dominandi cupidinem cum 
in mundanis monstrare forte non posset, quod 
multi faciun!, ad sacra transtulit (1), non minus for- 
midandus Theodosio futurus tyrannus, si rapuisset 
imperiuim. Qui vero poluit imperatori locum intra 
tribunam negare, qui semper locum et personam 
diaconi, aut certe subdiaconi in ecclesia sustinuit? 
Imperatores Occidentis Christianos aate Theodo- 
sium, qui sane perpauci fuerunt, extra tribunam 
in Romanis ecclesiis sedisse, nullo testimonio con- 
etat. Sed elucet undecunque animus Ambrosii vio- 
lentus et iniquus, qno superare in sacris studebat 
et preire atque sub jugum mittere illum, quem ia 
secularibus non equabat. Claris verbis Sozome- 
nus VII, cap. 20, Ambrosium moris hujus auctorem 
nominal. Ascribam ejus verba : Ἓθος Zv τοὺς 
βασιλεῖς ἐν τῷ laoattlp ἐκκλησιάζειν, intra sepla 
altaris in ecclesia consistere κατ ἀξοχὴν τῶν ὁρίων 
τοῦ λαοῦ χεχωρισµένους. Κολαχείας δὲ Jj ἀτχξίας εἶναι 
τοῦτο συνιδὼν [imo vero volens se clerumque οἱ 
actiones suas inspectioni potentiorum subtrahere, 
et affectans licentiam pone velum pro libitu agendi 
et eininentiam supra dominos suos, quibus eum 
divina et humana lex subdebai], τόπον εἶναι βασι- 
λέως ἐν ἐκκληαίᾳ τέταχε [ipse ergo primus Am- 
brosius assignabat imperatori locum extra septa 
lribunre, non veterem morem secutus, sed novum 
Ins!iluens,] τὸν πρὸ τῶν δρυφάκτων τοῦ ἱερατείου, 
ὡστε τοῦ μὲν λαοῦ τὸν κρατοῦντα τὴν προεδσίαν 
ο αὐτοῦ δὲ τοὺς Ἱερέας προχαθῆσθαι. Ταόττν 
δὲ τὴν ἀρίστην π2ραδοσιν ἐπῄνεσε Θεοδόσιος ὁ βασιλεὺς 
καὶ ol μετὰ ταῦτα ἐκράτυναν, καὶ ἐξ ἐκείνου νυνὶ 
φυλαττομένην ὁρῶμεν. 





1105 


KE*tAA. KZ* 

"Orto ἨἩράκλειος (97) ὑπὸ τοῦ ιδ”»ῦ πατοὸς ἀπ 
τῆς τοῦ Καΐσαρος αξίας ἀνήχθη εἰς τὸ σημα 
τῆς βατιλείας, καὶ πῶς Δαδί ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ 
γέγονε Kaisap. 

Xp εἰδέναι, ὃτι κατὰ τὴν τεταρτην τοῦ Ιουλίου 
μηνὸς, ἰνὸ. τα, 6 αὐτοκῥάιωρ καὶ μέγας βασιλεὺς 
θελήσας ἀναγορεῦσχι 1 (03) "Ηράκλειον τὸν τούτου 
υἱὸν ἀπὸ τῆς ἀξίας τοῦ Καΐσαρος sig τὸ σχημα τῆς 
βασιλείας, ἔποιησεν οὕτως Μετεσταλη ὁ πατρ:άρ. 
χης (99) xai οἱ τῆς συγκλήτου πάντες. Καὶ ὁ μὲν 
πατριάρχης εἰσῆλθε πρὸς τὸν ᾖβασιλέα, παρόντος 
καὶ Κωνσταντίνου ὀξσπότο», τοῦ αὐτοῦ γνησίου ἀθελ. 
φοῦ (1). Ἡ ὁξ εὐχὴ ἐγένετο ἐν τῷ ᾽Αγίῳ Στεφᾶάνῳ 
τὶς Δάρνης, καὶ ἐπήρθη (2), ὅπερ ἐφόρει χαμελαῦ- 


- 


- 9 A - - 3 - M . 
χιον 6 Kaisap, ἀπὺ τῆς xepxÀTzQ αὐτοῦ, καὶ περι- 


ετέθη αὐτῷ ὁ βασιλικὸς στέφανος, ἀχθὶὸδ δὲ τῷ 9ε- 
σπότῃ ἑτέρας εὐχῆς γενομένης, ἀνήγαγεν εἰς τὴν 
τὸῦ Kaísapog ἀξίαν, ἐπιθεὶς αὐτῷ τὸ αὐτὸ καμελαύ- 
xiv. EQ οὕτως µετεστάλτησαν κατὰ τὸ ἔθος οἱ ἐνδο- 
ξότατοι πατοίκιοι, xai εἰσῃλΏον ἐν τῷ αὐγουστέφ, 
xai ἐδέξαντο τὸν τε µέγαν βασιλέχ, ὁμρίως xzi τοὺς 
αὐτοῦ υἱοὺς, παρόντος xai τοῦ Kalsxpoz. Ἠνίκα οὖν 
ἐξζλθον πάντες οἱ ἀπὸ ὑπάτων (3) καὶ ἕως τῶν b) 
λουστρίων, ἔἕστισαν εἷς τὰ γραδήλια τῆς api. 
Ἠνοίχθησαν 6€ καὶ al πύλαι τοῦ ἄρματος καὶ εἰσῆλ- 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


1166 


CAPUT XXVII. 


Quomolo Heraclius [junior] a suo patre e dignitate 
Cesaris ad. habitum. eà majestatem. imperatoris 
eveclus, ejus [rater David aulem Casar. creatus 
fuerit. 


Die quarto mensis Julii, indic!. undecima [A. C. 
638], instituebat imperator οἱ mavnus rex [Hera- 
clius| decreto Heraclium [juniorem] filium suum ex 
Cesare iinperatoiem facere hunc ia modum : Arcesg- 
sebantur patriarcha totusque senatus. Patriarcha 
ad imperatorem conveniebat, presen!e ejus [Hera- 
clii Junioris] fratre, Constantino despota. Oratio et 
benedictio super creando imperatore flebat in ede 
sancti Stephani Daphnes.Tum auferebatur camelau- 
cium, quod Cesar, lleraclius, gerebat, ex ejus ca- 
pite, et circumponebatur ipsi corona imperialis. 


B Lilud ipsum vero camelaucium imponebat patriar- 


cha Davidi despote, altera peculiari eum in finem 
dicla oratione; eoque fiebat is Cesar. $63 Eo 
facto arcessebantur illustrissimi patricii pro tnore, 
qui augusteum ingressi masnum imperatorem ct 
ejus filios, juniorem imperatorem atque Cesarem, 
venerabantur. Egressi deinceps omnes a consulibus 
inde usque ad illustres consittebant in gradibus 
aree; aperiebantur porle armatis, et intrabant 
omnia sigaa, et scholae et facliones. Simul exibat 


ΥΑΠΙΑ LECTIONES. 


36 ἀναγαγεῖν conj. Β. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARTUS. 
(97) Ueraclius senior duo filios sibi cognomines (j vox γνησ'.ος ? Estne frater germamus, endem patre 


habebat, unuin, qui ipsi successit et parum diu 
regnavit, alius Constantinum novum dictum, e 

riore conjuge Eudocia suscepturn ; alterum, vulgo 

eracleonam dictum, e Martina, secunda conju;e. 
De posteriore noster locus agit. Nam prior jam À. 
C. 613, nondum anno &atis primo iinpleto, impe- 
rator fuerat a patre dictus et coronatus ; vid, Petavii 
not. ad Nicephori Breviar. p. 38. 

(98; Ita M., sed sensus flagitat àva(z(2t. 

(99) [lle tum erat Sergius, qui eiiam. ipsum 
Heraclium patrem 4. 610, recens patriarcha re«en- 
temi. imperatorem  coronaverat. Nam Thom: 20 
Martii A. 610, vita defuncto Sergius hic successerat 
die Aprilis 20, et coronabat Heraclium, qui ejusdem 
nienso Octobri Phocam tyrannum sustuleraf. Haud 
diu quoque supervixit Heraclius Sergio. Hoc enim 
deluncto mense Januario A. 639 (rid. ad p. 361, ubi 
exsequi: ejus describuntur), decessit Heraclius A. 
611, mense Martio. Apparet hinc, caput hoc no- 
strum cum sequentibus tribus non Constantini 
nostri, sed vetustioris scriptoris, Heraclii equalis, 
esse, quandoquidem circumstantias ejus domesticas 
ita minute exsequitur, ut quedam ab eo discas 
alibi haud obvia. Non solet Constantinus noster in 
rebus vetustis tam prolixus, tam rimator minutia- 
rum esse, si de euo lcquitur et res sue domus non 
persequitur. Conticitur id quoque e quibusdam 
dictionibus Nostro non sic usitatis, ut p. 363, ἐν τῷ 
Αὐγουστὲχ et iv τῇ ἱπποδρομίᾳ legitur. Noster 
aulem ἐν τῷ Αὐγουστέῳ et iv τῷ Ἱπποδρομίῳ solet 
enuntiare, 

(1) Videatur quidem αὐτοῦ ad proximum redire, 
id est ad imperatorem Heraclium senioretn, de 
quo in proximo sermonem premiserat. Verum pro 
neyligentia illorum temporum minus distincte lo- 
cutus auctor respicit ad remotius, ad Ileraclium 
juniorem puta. Heraclii junioris fratrem *v/atov 
appellat Constantinum. Sed quomodo accipienda 


et matre nalusa, an qui solummodo alterutrum pa- 
rentum cum fratre communem habet? Credas 
prius potius esse. Et habuit profecto. Heraclius 
senior duo fllios Constantinos, quorum seniore'n, 
alias Heracliutmn, interdum quoque Constantinum 
novum, ex Eudocia, priore conjuge, juniorem e 
Martina, posteriore conjuge, susceperat. Posset 
ergo credi, de juniore Con-tantino sermonem hic 
esse. Quare tamen in Actolovia capite sequente non 
hujus quoque junioris Constantini fit menio? Nam 
ibi liberi lleraclii s&cundum ordinem etatis recen- 
gentur, tuin in vivis «uperetites, hi: Constantinus 
Aug.,Heraclius Aug., Aunguatina Augusta, Anastnaia 
Augusta, David Cesar, Marinus nobilissimus, Li- 
quet Constantinum, Martine filium,qui lleraclhum, 
ex eadem matre t!ratrem, tate preibat, in hac 
serie desiderari. Nam lleraclium, Eudociim lilium, 
preeieritum fuisse, qui patri supervixit et successit, 
ratione caret. Ergo nil superest, quam Constanti- 
num hio loci et deinceps p. 364, nominatum esse 
Heraclium, Heraclii et Eudocie fllium, alias Con- 
stantinum uovum dictum, vocem γνύσ:ος autem si- 
gniflcare hic quidem loci fratrem ex eudem patre, 
sed diversa matre natur. 

(2) Id est ἀρπρέθη, Ltollebatur. Eodem  sonsu 
ἐπαίρειν pro ἀφαιρεῖν usurpavit Plutarch. Vitar. t. 
1i, ρ. 1186, 12. Ita quoque Thophanes, p. 147: 
O βατιλεὺς Ἰουστῖνος ταῦτα μχβὼν πεγάλως dX 756. 
τὴν duyrv, ὥστε ἐπῆρεν τὸ διάδημα τῆς κεφαλῖς. 
Hino κατεπαίρεσθαι Cedreno p. 510, est αὐέσες, e 
medio, e conspectu subblatum esse. 

(3) Ambi;zua dictio potest re-idi omnes el consu- 
libus, vel omues, nempe senatores, nde ab. odine 
consulum. Posterior sensus tamen hic unice obtinet, 
Posset οι delendum. videri. Sed retineri !amoen 
satius est. Subintclligitur ὄντες; oi ὄντες ἀπὸ 
ὑπάτων. 


1167 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 1168 


quoque patriarcha cum imperatore et ejus filiis, οἱ À 0,, πάντα τὰ σίγνα, xxl at σχολαὶ καὶ οἱ δῆμοι. Xov- 
gub faustis omnium acclamationibus abibat conti- — e£z)0cv δὲ αὐτοῖς καὶ ὁ πατριάρχης, xai πάντων 
nuoin Magnam ecclesiam, ubi pariter omnia ex µεὐφημησάνσων, εὐθέως ἀπήει iv τῇ ἀγωτάτῃ Μεγᾶ- 


ritu fiebant. λῃ ἐκκλησίᾳ μετὰ τῶν τῶν τέκνων αὐτοῦ, xal πάντα 
κατὰ τὸ ἔθος ἐγένετο καὶ ἐν τῇ αὐτῃ Μεγάλῃ ἐκκλι- 
σίᾳ. 
CAPUT XXVIII. KEPAK. ΚΠ’. 
De processione in Magnam ecclesiam. Περὶ προκένσου τοῦ ἐν τῇ Μεγάλη ἐκκλησίᾳ. 
Ealendis Januariis, indictione duodecima [Α. C. X21, elóivat, ὡς τῇ πρώτῃ τοῦ Ιαννουαπρίου μητινὸς, 


639], faciebat imperator [Heraclius] processionem — iv3. τῷ’ 17 (1), ἐποίχσε πρόκενσον ὁ βασιλεὺς dv τῇ 
ip Magnam eeclesiam cum filiis, Constantino de- ἁγιωτάτῃ ΔΙΕΥάλῃ ἐκκλησίφ, καὶ εξῆλθε pis αὖ- 
gpota praxtextato ; quictiam majoris tratris brachio τοῦ Κωνσταντῖνος ἆ δεσπότης, φορῶν γλανίδιον, καὶ 
nitebatur. Togas gestabant patricius Nicetas, patri- Ἡράκλειος ὁ δεσπότης xz! vió; αὐτοῦ, φορῶν πραί- 
cius Joannes, patricius Cata Jesdin, patricius Do- σεκστον 5 (5), καὶ παρὰ τοῦ ἰδίου ἀδελφοῦ παρα- 
mitius et magister Eustathius. Reliqui autem proce» Χβρατοῦμενος. "Ezópscav δὲ τόγας 3 6 τε πατρίκιος 
res gestabant tunicas holosericas. Quidam expre- Νικήτας (6), καὶ ὁ πατρίκιος Ἰωάννης, xai ὁ πατρί- 
feclorum gestabant loros, ut, qui consulatum B χιος ὁ κατὰ ἐσόην (7), καὶ ὁ πατρίκ.ος Δομέτιος, xai 
adeunt, gerere solent. Ut ventum erat in Magnam ὁ μάγιστρος Βὐστάθίος, καὶ οἱ λοιποὶ άρχοντες ἐφό- 
ecclesiam, accendebant cereos, et omnia fiebant  οεσαν χλανίδια ὁλοσήρικα, καὶ τινες δὲ τῶν ἀπὸ 
gecundum ritum et dignis modis. ὑπάρχων ἐφόρεσαν λώρους γατὰ ὑπατίας (8), καὶ 
εἰσελθόντων αὐτῶν ἐν τῇ ἁγιωτάτῃ Μεγάλι ἐκκλησίᾳ Ίψαν κηροὺς vai πάντα τα προς συνήθειαν εγόνατι, καὶ 
ἐγένετο ἄξια (9). 
VARUIE LECTIONES. 
Y (9 em. Β., B cod. et ed. 15 zzaizexzzov legi vult R..— ? Ita em. R. τόγας. 6 δὲ cod. et ed. 


|. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(1) 1d est A. C. 639. sterium Cata Barbara Patricia, apu Du Cangium 

(5) Ita M. Nihilominus apographi Draudiani pre- — v. Cata, sunt monasteria Galle et Barbare et de 
ferenda lectio, quod, e consilio Maii procul dubio, — corditricibus appellata. Ἰσαάχιος ὁ ἀργυροτράτις 
dabat ποαἰτεκστον. ὁ κατὰ Βελλισάριον apud Malalam, t. 1, p. Z4, 

(6) Videtur ille Nicetas Patricius consanguineus — est campsor Bellisarit, de ipso nomen babens et ad 
Heraclii [uisse, cujus, Nicete, filiauu Gregoriam — obsequium ejus pertinens. Apud Theophanem p. 
Heraclius junior, Constautinus novus cugnomina- (? 368, est ὁ κατὰ Βησηρ σπαθάρ.ος et ὁ κατὰ  μερίου 
tus, in matrimonium duxit. et inatrein. Heraclii natpixioo σπαθαριος, spathartus τοῦ nobilis de Bisir 
Constantis imp. fecit, teste Zunara, t. lI, p. 87. Vid. — et patricii de Hunerio. Posset quoque, si res non 
steinma Heraclii intra. sub lleraciia, sed serius contigisset, hoc nornen 

(8) 1d est 'I£20:ov, 8i nempe hominis nomea est; — à κατὰ Ἰέσδην vel ó τοῦ ᾿Ιἐσοτ, quod prorsus idem 
alias 'I5367, potes! notnen urbis in Persia esse, Est — est, pro gentili haberi. Fui-se teinporibus Heraclio 
ergo ὁ χατὰ Ἰέσόνν aut qui ad lesdium, hominem — posterioribus familiam Graecam o κατὰ '[is2w 
aliquem, maguatem Persicum, lesda oriundum,vel — origine tenus Persicam et a [esda, urbe Persidis, 
]vsd:e dotuinum olim pertinuit, ut lilius, aut alfinis, — venieulemn constat. Possem hac occasione coutra 
aul servug, aut ratione quacunque tandem, aut qui cl. Muratorium demonstrare, nomina familiarum 
ipse lesda oriundus vel potitus aliquando fuit. Cum — distinctiva a majorum aliquo aut a. territorio de- 
Heraclius bellà multa feliciter cum Persis gesserit, — sumpta seculovi post Christum natum in usu fuisse 
fieri nun potuit, quin captivos multos, nobiles quo- — et cum ipsis Gothis et Germanis. in imperiuu) Ro- 
que, Persas acciperet, inler quos forte fuerit ali- — manurn ?»nvasisse. Negat enim v. cl. in pretatioue 
quis 'lésóvz lexdius, lexdensis, qui hic 6 xz:à | ad Magistri Moysis Dergomatis carmen de laudibus 
Ἰέσογν appellatur, aut cujus noster ó γατὰ Ἰέ- — Bergouni, et in Antiquitatibus Italie, nomina fa 
cn luerit olim servus aut domestiens aut filius, — miltarum propria ante seculum decimum in usum 
etc. Kazx cum accus-tivo in tali formula nihil aliud — venisse. Bed ea res alium locum postulat, et vel 
quatn genitivum notat ; ó χατὰ 'lisóvv ergo est vel — levi Cedreni, Theophauis aliorumque scriptorum 
ὁ τοῦ Ἰεσδίου, vel ὁ τῆς Ἱέσοης. Ut in isto τὸ E»aY D historia Byzantine inspectione ista eententia refelli 
nen κατὰ MaxÜziow Evangelium nou secumdum ^ potest. Apud Nostrum p. 379, est ὁ τοῦ Eouóazüxr, 

atllueum, sed. Matlhai ipsius est. Hae. particula fi/ ius, non proprio et stricto sensu, sed laxior!, id 
κατά pro venitivo nou πιο αἱ qui frequentius fue« — est ἔκγονος, de posteris unus, Symbaticii Omnibus 
rit usus /Eliano in libris historie animalis. lta hac gente oriundis commune nomen hoc erat ὁ τοῦ 
apud Nicephorum Patriarch. Drev. Hist. p. 60, δέρ  Συµθατίκη. Ibidem est simile nomen Θεόδωρος à 
γιος ὁ κατὰ Νικήταν est Sergius, filius, aut. atlin.s, τοῦ Παγκ-άτη 
uut quacunque tandem ratione ad Nicetam perti- (8) Hypalie sunl processiones consulum kal. 
nens, et quoiuodocunque de ipso appellatus, Theo- — Januariisconsuiatum auspicantium et rissilia coD- 
pbylactus Candidatus ὁ xaxx Mapwazr» spud — sula!us nomine in populum spargentium et dona 
Tlieophanern, anno 25, Copronymi est vel filius, vol — ainicis mittentium, quo factum, ut dona quzvis, 
afiinis, vel ἔκγονος, vel libertus alicujus Marinacii. — largitiones, sportulie ὑπατίαι uppellarentur, qua de 
Frequens nomen gentis ἹΚατακάλων et gentis Kaza-.— re forle alias. Apparet ex hoc loco, sub Heraclio 
poow». Harum insiitulores, ὁ κατὰ hizÀov, vel potus — adhucconsulatum obtinuisse, nequesub Justiniano 
Γάλον, el κατὰ Ῥόδιον, erant lilii velattines vel posteri αἱ vulgo traditur, exspirasse. 
vel liberti alicujus Galli et Rhodii ; vid. Alexiad. p. — (9) Digna nempe magnitudine istius actionis et 
440, Scylitz. p. 608. Monasterium S. Stephani Cata — imperii majestate et spectaculo. Conjeceram ali- 
Galla Placidia [id est Gallam PlaciJiam]et mona- quando αἶτια. Sed non opus vulgatatn mutare. 


1169 


ΚΕΦΑΛ. Κθ'. 

Ὄπως ἐν fjuipg ἱπποδρομίου ἐδέξατο Ἡράκλειος 
* ^- - , 4 - - 
τοὺς τῆς συγκλήτου, παρόττος καὶ τοῦ πατρι- 

40,00. 
X 9 $^. ' e -— c ^ . - Ad - 4 
Xp, εἰδέναι, ὡς, τῃ τετἀρτῃ τοῦ αντοῦ μηνὸς 
Β e * * 
Ἱπποδρομίου ὄντος, ἐδέξατο ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ αὖγο.- 
!q τοὺς εἰωθός | ἐν τῷ µέλλειν àv 
στεα τοὺς εἰωθότας, καὶ εν τῷ µελλειν ἀνερχεσθχι 
,» 8 3 - i ^ [ 41 hi ;) -— . ^ 3^! 
αὐτὸν ἐν τῇ ἱπποδρομίχ. mxXÀww ἐκέλευτε, καὶ ἐθξ- 
ξατο πάντας τοὺς ἄρχοντας, καὶ εἰσελθόντων αὐτῶν 
ἐν τῷ αὐγουστέᾳ. εὗρον ἱστάμενον τόν τε βασιλέα καὶ 
τὴν Αὐγρόσταν, καὶ ἔμπροτθεν αὐτῶν 
γουστίναν καὶ ᾽Αναστασίαν τὰς αὐτῶν θυγατέρας καὶ 
A 


ia:auívag Αὺὐ- 

^n am agam (^ - ' . ; Ü - P 

τοῦ πατριάρχου, καὶ ἐν τῷ 
iJ 


Αὐγούστας, παρόντος xa! 
τῖκνα τοῦ βασιλέως, 


^ ^ , e MJ 
θεξιῷ μέρει ἵσταντο τὰ λοιπὰ 

µ 9 9 9 , e , 
καὶ tl; τὸ ἀριστερὸν µέρος ἵσταντο κουθ!κηυλάρ!οι, 

δα» AE κ... Εὺς' «οσο ) -4! , 
xa: ἔκραξαν λέγοντες « Βὐτοχῶς 75 πολιτλ!φ, εὖ- 

^ -” 3 - bd , e , 
τυχῶς τῇ πολιτεία, εὐτυγῶς τῇ πολιτεία. Πράχκλειε 
Αὔγουστε, τούµθ.χκας. ᾽Αναστασία (10) Μαρτίνα Αὺ- 
γούστα, το.μθικας. Κωνσταντῖνε Αὐγοῦστε, τούµθ.- 
κας. Ἡράκλειε Αὔγουστε, τούµθικας. Αὐγουστίνα Αὐ- 
γούστα τούµδ.κας. ᾿Αναστασία ΑΛὐγούστα, τούµθικας. 
Δαθὶὸ ἸΚαΐσαρ, τοὀὔµθιχας. Μαστῖνε νωθελήσιµε, 
τούµθ΄κας.» Καὶ εἶθ οὕτως ἀνζλθεν ὁ βασιλεὺς ἐν 
τῷ ἱπποδρομίφ. 

ΚΕΦΑ ΑΛ. ΑΛ’. 
4 ^, , 
Περι κηδείας πατρ!α; (ου. 

Χρὴ εἶδένα., ὅτι τῇ ιΥ΄ τοῦ Δεκεμθρίου μηνὸς, νδ. 
(β', ἐτελειώθη Σέργ.ος (11) ὁ πατρ:αργης Κωνσταν- 
τινουπόλεως fuioq Kop:axn. Καὶ μετὰ τὸ Oibasgat 
τὸν βασιλέα τοὺς ἄρχοντας κατὰ τὸ εἰωθὸς, ἀπέστει- 
λεν αὐτοὺς slg τὴν κηθείαν τοῦ αὐτοῦ πατριάρχου. 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN E 118. II. 








1170 


CAPUT XXIX. 


Quomodo in die ludi circensts exceperit Heraclius 
senatores coram patriarcha. 


Ejusdem mensis Januarii quarto die, quo spe- 
etaculum equestre edebatur, excipiebat imperator 
in augusteone, quos eo tempore mos est excipi. 
Cum autgm in eo jam esset, u* in cireum ascen- 
deret, rursus placebat ipsi omnes proceres admit- 
tere. Intrabant itaque proceres omnes in augustoeo- 
nem ; ubi stantem inveniebant imperatorem ct Augu- 
stam, et coram illis stantes Augustinam οἱ Anasta- 
siam,ipsorum filiaset Augustas easdem. Aderatetiam 
patriarcha. $64 [η dextraaugusteonis parte stabant 
reliqui liberiimperiales ; in sinistrocubicularii. Pro- 
ceres ilaque ingressi dominos his acclamationibus 


B excipiebant : « Feliciter imperio. Feliciter imperio. 


Feliciter imperio. Heracli Auguste, tiu vincas. 
Anastasia Marlina Augusta, tu vincas. Constantine 
Auguste, tu vincas. Heracli Auguste, !u vincas. 
Augustina Augusta, tu vincas. Anastasia Augusti, 
tu vincas. David Cesar, tu vincas. Martine nobi- 
lissime, tu vincas. » Post hiec ascendebat imperator 
in hippodromum. 
CAPUT XXX. 
De exsequiis patriarchae. 

Die decimo tertio Decembris, indictione duodeci- 
ma [A. C. 639]. consummabatur [id est vivis exce- 
debat] Sergius patriareha Constantinopolitanus. 
Erat ea dies Dominica. Ad ejus exsequias ablegabat 
imperator [Heraclius Magnus] proceres post perfe- 


Kai δὴ ἀπελθόντων τῶν συγκλητικῶν ἐν τῇ ἁγιωτάτῃ (y ctam. consuetam admissionem. Senatores itaque 


Μεγάλη ἐκκλησίχ, ἀπήλλαξαν τὰ ἄσπρα χλανίδια, 
καὶ περιεθάλλοντο τὰ χροαχὰ (12), καὶ οὕτως 340).05- 


abibant in Magnam ecclesiam, et depositis ibi tuni- 
cis candidis, indutisque in earum vicem coloreis, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


τοῦ Παγκράτη. Apnd Theophanem anno7 Rhino- 
tmeti est ó τοῦ .Μαντοὺρ λογοθέτης, Hujus viri aut 
pater, nut atavus, aut unius, de majoribus ejus 
herus fuerat aliquis Arabas Mansur. Nomen enim 
λα. Aribicum est. Malalas, t. 1l, p. 4l et 65, 
gentem Κουτζών el Στοῦμμας nominat. Postremam 
esse Germanicam ex eo liquet, quod adhuc hodie 
Stummesdorf (pagus Stumme) appellatur aliquia 
pazus haud procul patria mea Sorbiga, qui fuit 
olim peculium alicnjus de Stummarurn g2nte. Sed 
hec, ut dixi, ad alium locum pertinent. 


(10) Solum Martine nomen ab-que illo priore 
Anastasie, reperio apud Du Cangium. Contra 
tantum Auastasiam appellat, omisso Martine no- 
mine, Cedrenus p. 430. Intelligas quoque ex hoc 
loco, quo etatis ordine liberi Heraclii senioris im- 
peratoris sese exceperint, Constantinus enim, qui 
primo loco nominatur, est Heracliusjunior, senioris 
ex Eudocia filius, ille, quem privigna Martina paulo 
prst patris excessum veneno vita ct imperio pri- 
vavit. Heraclius autem secundo loco nominatus est 
ille, quem alii Heracleonam appellant, filius Mar- 
lin» ; tumsequunturceteriejusdem Martine liberi 
hoc -tatis ordine : Augustina et Anastasia, soror 
ejus minor, ambae a patre paulo ante vite finem 
(ut Du Cange ait, quod tamen laxius accipiendum, 
scilicet A. C, 639, ut e nostro loco patet) Augu- 
etx dicte ; poste: David Cesar et Martinus nobilis- 
simus. Videtur hwc lectio Martinus illi prestare. 


quam Petavius nolis ad Nicephor. Breviar. p. 47, 
in liberorum Heraclii indiculo et Du Cauge Fam. 
Hyz. p. 119 exhibet, Marinus, auctore Nicephoro, 
qui p. 80 ait, et filios Davidem atque Marinum a 
patre simul C:esares fuisse renuntiatos (qua in re 
Nostro discrepat, qui Davidem Cesarcm, Martinum 
nobilissimum facit.) οἱ eodem tempore. fiiias 
Augustinaüm et Martinam Augustas. Verba ejus 
&unt : Μετὰ τοῦτο ἐλικαίου τὸν υἱὸν ὑπατεῦσαι. Aa- 
6:9 0€ xxi Mazivow τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ Καΐσαρας ἀνη- 
γόρευσε, Αὐγουστῖναν 68 καὶ Μαρτῖναν τὰς θ2γατέ- 
pas Αὐγούστας. 

(11) In chronelogiam hujus casus inquirit Peta- 
vius ud Nicephor. p. 128 seqq. 

(12) Apponuntur τοῖς λευκοῖς, quia nempe albus 
Iane color pro colore non reputatur, ut qui uati- 
vus, ἁτλοῦς, simplex et laute non conciliatua est, 
Nam peregrinus color proprie color dicitur. Pari 
modo apud Latinos coleresopponuntur albis. Augu- 
stin. Patric. Όοτιῃ. Roman. Il, 12: ]n censecra- 
tiene utuntur hodie parumentis albis, quamvis anti- 
qui secundum lemporis colore uterentur, id est tali 
colore, qui per illud tempus,quo consecratio Pape 
flehat, a. sacerdote debebat gestari. Quid velirn, 
docebit Durandus, IIl, 18. Cujuscunque igitur co- 
loris sit vestis, dummodo alba non sil, ea colorea 
e«t. Conf. Salmas. ad Seript. list. Aug. t. II, p. 
909. ubi de τοῖς χρρχγοῖς οἱ coloreis pluribus ugit, 
et inter alia locnm Ahmedis Onirocritae adducit, in 
quo στρώματα ἁπαλά opponuntur τοῖς χροακοῖς, 


1111 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1112 


comitabantur exsequias usque ad SS. Apostolos. À 0:5av τῷ ἐξοδίῳ µέχρι τῶν 'Αγίων ᾿Αποστόλων (13). 


Interrogali eo tempore sacerdotalis ordinis viri, 
num etiam aliis patriarchis contigerit eodem ritu 
tumulari, respoudebant,eumdem ritum observatum 
quo ue fuisse ia exsequiis episcoporum Cyriaci et 
Thome ; cum et illi quoque die Dominica absoluti 
. geu mortalibus exempti fuerint. Fiebattum in tem- 
plo SS. Apostolorumsanctum officium ; quo peracto, 
abibant domum honorati, qui manere nolebant ; 
qui autem vellent, manebant donec exuvie defuncti 
condite humo fuissent. 
CAPUT XXXI. 


Quomodo imperator debeat dona in Magna 
ecclesia offerre. 


In die Luminum seu festo Epiphanie offerebal 
imperator Michael [Ebriosus, Theophili filius] 
aureum poculum gemmis el margaritis ornatum 
ecclesise. Et poculum quidem ipsum gestabat jussu 
imperatoris spatharius aurifaber ; operculum vero 
poculi gestabat aliquis silentiarius. Ambo medii 
 ambulabant duos intra magistros. Ubi prope ad 
saeram portam venerant, adimebat ipse imperator 
poculum gestanti, ingressusque in sacrificaterium, 
imponebat illud saere mense; patriarcha vero 
auferens operculum poculi a silentiario, dabat 
illud imperatori, qui etiam id sacrae mens impo: 
nebat. 


'ligetY0nsav δὲ ol τοῦ κλήρου τῆς ἐχκλησίας, εἰ 
καὶ εἷς ἑτέρους πατριάρχας ἐγένετο d$ αὐτὴ τάξις' 
καὶ εἶπον, γενέσθαι τὴν τοιχύτην τάξιν εἷς τὴν 1 
χγδείαν τῶν ἐπισκόπων KopixxoD καὶ θωμᾶ (14) 
χαὶ αὐτοὶ γὰρ ἐν Κυριαχῇ ἑτελειώθησαν (45), καὶ 
δὲ τῆς λειτουργίας γενομένης, οἱ θελήσαντες μεῖναι 
ἀξιωματικοὶ ἔμειναν μέχρι τῆς καταθέσεως τοῦ λει- 
ψάνου, οἱ δὲ λοιποὶ ἀνεχώρησαν οἴκαδε. 


ΚΕΦΑΛ. ΛΑ’ 

προσφερειν τὸν βασιλέα 

ἐκκλτσίᾳ ἀναθήματα. 

στέον, ὅτι, τῇ ἡμέρᾳ τῶν Φώτων, τοῦ βασιλέως 
Μι(αἡλ προσφέροντος τῇ ἐχχλησίᾳ ποτήριον (16) 
χρυσοῦν ἐκ λίθων τ'µίων καὶ µαργάρων ἠμφιεσμὲ- 
vov, τὸ μὲν ποτήριον προστάξει τοῦ βασιλέως M:- 
qu σπαθάριος καὶ χρυσυεψητῆς (17) ἐθάσταζε, -à 
δὲ ποτηροκάλυµµα σιλεντιάριος, περιπατοῦντες ἀνα- 
μεταξὺ τῶν δύο µαγἰστρων. Kal τῶν ἁγίων θυρῶν 
πλαισίων γενόμενος ὁ βασιλευς Ἶρε τὸ ποτήριον, καὶ 
εἰσελθὼν stc τὸ θυσ,αστήτιον τέθειχεν αὐτὸ εἷς τὸὲν 
ἁγίαν τράπεζαν. Ὁ δὲ πατριάρχης, λαθὼν τὸ ποτη- 
ροκάλυµµα ἀπὸ τοῦ σιλεντιαρίου, ἐπέδωκεν αὐτὸ τῷ 
βασιλεῖι. Ὁ δὲ βασιλεὺς ἐπέθηγεν αὐτὸ ἐν τῇ ἀἁγίᾳ 
τραπέζῃ. 


Ἠῶς δει ἐν ἨΜεγαλι 


VARLE LECTIONES. 


39 εἷς τὴν Π., εἲς τε c7,» cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Quo de loco quid statui debeat, quandoquidem 
difficile est. absque Arabico textu, quo caremus, 
pronuntiare, non video. Quod si iamen oppositum 
τοῖς χρυακοῖς significare voluit auctor, videtur ρο- 
tius ἆθολα non. tincla, quam ἁπαλά scripsisse, aut 
saltem ἁτιλᾶ, simplicia. Lugebant seu lucturn ai- 
gnificabant Greci novi, quod et hodierni faciunt, 
vestibus venetis et purpureis, rarius nigris. Deme- 
trius Bulzarusapud Goar. ud Godin. p. 99 ; Πένθους 
εἰσὶ «à  mopoupà ἐνδυματα σήμαντρον’ iv µόναις 
420 ταῖς νηστίμοις ἡμέοαις καὶ εν μνημοσύναις 
απολθόντων λαμόάνονται, Proxime quoque purpura, 
color in splendente nigredine rubicans, ad colorem 
sanguinis aridi accedit. Sed venetus color precipue 
lugentibus servit ; et fleri possit, ut hic loci Noster 
nou alias vestes, quam venetus voce χροακα desi- 
gnaverit, cutn ves'es ceerulee in specie colorala di- 
cantur Latinis, si satis tuto id colligitur e loco 
Joannis Monachi in Vita S. Odonis l. mr (apud 
DC. v. Blavus) : Non imluebantur. similíu (vesti- 
menta, id estejusdem coloris cum lana nativa), 
sed colorata, quà nos vulgo vocamus blava. Ciete- 
rum, quod dicitur positis cand!dis coloreas fuisse 
sumplae, id inlelligitur ex more aule Dyzautinie. 
candidas quotidie gerendi et in candidis in aulam 
veniendi, nisi ob processionem solemnem alius 
splendidior vestitus coloratus esset induendus. Pro- 
terea Lazorum regi non licebat χλαμύδα ἁλουργὴ 
αμπισχέσβαι, sed λευχὴν µόνον, referente Agathia p. 
85, tapquam vassallo et senatori aut patricio Ro- 
mano ; aut potius, quia color albus erat hilaritatis 
indicium, coloree autem vestes in luctu gestaren- 
tur. Id quodantiquisquoqueGrecorum temporibus 
obtinebat, ut ex Athenio constat, qui p. 290, 
ex Hegesandro coquum ita loquentem introdu- 
cit : 
"Ὅταν ἐν περιδείπνῷ τυγχάνω διακονῶν, 
Ἐπὰν τἆγιστ’ ἔλθωσιω ἐχ τῆς ἐχφορᾶς 
Τὰ βαπτὰ ἔχοντες, τοὐπ[θηνατῆς χύτρας 


6 


D 


᾽Αφελὼν, ἐποίησα τοὺς « δαχρύοντα γελᾶν, 


Cum in silicernio ego ministro, 
Redeunles ab exsequiis 
Et ipsis adhuccoloreis indutos flenlesque ridere 
[/acio, 
Quod Nosler 7?0oax4, id llegesander τὰ famc:azap- 
pellat. 


(13) Nam ibi cum imperatoribus jacebant quo- 
que defuncti patriarche, v. Du Cange CPlis Christ. 
|. ιν, p. 110. 

(14) Cyriacus, A. C. £006 defunctus, fuerat 
Thome antecessor, ut Thomas fuit Sergii, defun- 
clus A. 610. 

(15) Vult auctor significare, ut videtur, quid 
agendum sit, si die Doimninico patriarcba decedat. 
Verum perobscure et insuflicienter id facit. Colli- 
gas ferme ex eo, eodem dieDominico et mortuum 
et sepultum fuisse. Probabilius tamen est proximo 
die Dominico ab emortuali sepultum fuisse. Forte 
huc respicit dictio ἡ αὐτὴ τάξις 

(16) Hoc est celebre illud poculum, de quo Ce- 
drenus p. 557, et Script. post Theophan. p. 191, 
quem postremuin locum Leichius quoque citaverat. 
Caput hoc et sequentia omnia usque ad p. 308, 
omnia sunt non Constanlini, sed e monumentis 
bibliotheczePalatine, sub Michaele Ebrioso exara- 
tis, decerpta, ut precedentia e monumentis evt 
Heraeliani. 

(17) Vel χρυσοχόης, forte est comes auri, de quo 
vid. Guther. p. 660. Leo Grammat. p. 450, forte 
hunc ἄρχοντα too χβρυσοχείου appellat. [dem p. 
AW7, νοτάριον καὶ ἄρχοντα τοῦ [reuse óoo babet. Ex 
utraque lectione una bona conficienda χρυσοχοείου, 
qure etiam Anonymo in Script. post Theophun. p. 
247, restituenda proprava χρυσοχέστου. Artemidor, 
p. 221, cap. 33, τοῦ βασιλικοῦ χρυσίου ἐργεπιστάτην 
appellat. 


1173 


ΚΕΦΑΛ. AB. 
δεξίµου τῶν δύο 
παρούσης. 
Xe, εἰδέναι, ὅτι ἐπὶ Μιχαήλ τοῦ βασιλέως τὰ δύο 
µέρη μετὰ τὴν ὐποστροφὴν τῆς προελεύσεως τῶν 
φώτων ἀπζλθον εἰς τὰς ἱδίας φιάλας, αἰτούμενοι 

γενέσθαι τὸ δξξ,μον. 
ΚΕΦΑΛ. AT. 
Περὶ προαγωγΏς ἀξιωμάτων ἐν ἡμέρᾳ ἐτησίῳ 
αὐτογρατορίας, καὶ στεψίµου (18), καὶ γενεθλίου, 
καὶ στεφανώματος. 

Ἰστέον, ὅτι εἴθισται τοῖς βασ.λεῦσιν ἐν τοῖς δεξί- 
μοις τῖς αὐτοκρατορίας καὶ τῆς γεννήσεως, ἁμοίως 
xxi τοῦ στεψίµου xal στεφανώµατος αὐτῶν, μετὰ τὴν 
ἀπλ τοῦ τρικόγχου Év τῷ γ:ωσοτρικλίνῳ εἴσοδον πε- 
ριθάλλεσῇῃχι τὰ χρυσοπερίκλειστα σαγία, καἱ καθέζε- 
σθαι τὸν piyav βασιλἑα ἐπὶ τοῦ ἱσταμένου θρύνου ἐν 
τῷ γρυσοτρικλίνῳ. Et δὲ μικροὶ às βασιλεῖς, καθ- 
έζονται ἐν σελλίοις ἔνθςν κἀκεῖθεν τοῦ αὐτοῦ θ2όνου. 
Εἶτα εἰσέρχονται οἱ τοῦ κουθουκλείο», ὡς εἴθισταί 
αὐτοῖς. Ὁ 0b βασιλεὺς προθάλλεται πλήθη πολλὰ 
ἀξιωμάτων ἀπό τε µανδατόρων, βεστηγτόρων, ὑπάτων, 
χανδιδάτων, σπαβαρίων καὶ δισυπάτων, ὁμοίως σπα- 
θχροκανὸιδάτων καὶ π;ωτοσπαθαρίων, ἀναθιθάζων 
καθεκάστην τάξιν xai ἀξίαν,. EU οὕτως ἀναστάντες 
ἀπὸ τοῦ σέντζου καθέζονται ἐπὶ τῆς τιµίας αὐτῶν 
τραπέζης. 


* * 


Περὶ αἰτήσεω 


^ 
Ν 


μερῶν, ὀἑορτῆς 


^ 
M 
i 


ΚΕΦΑΑ. ΛΑ’, 
Ly Ly " UE d * - 4 2 1 ο ü [ 
προπχγωγΏς ἀξιωμάτων ἐν duioq ἑτησίῳ 
, 
γεννήσεως xal ἑτέρων τοιούτων. 
Ἴστέον, 5r: τὸ δέξιµον τῆς Ἰευνήσεως Μιχαλλ 
Ν 7 - - , - ϱ 

βασιλεὺς ἓν τῇ μυστική φιάλη τοῦ τρ͵κόγχου ἐτελέσθη 
χατὰ τὶν εἰωθυῖαν ἀκολουθίαν τῶν δεξίµων. Tv 
- ἔβους 


εἶώθασιν αἰτεῖσθαι, καὶ τοῦ βασ.λέως σονταξαμένου 


Περ) 


«42 μερῶν αἰτησαμένων τὰς O' αἰτήσεις, ἃς 
i A B: ν »ν i (^ UY * 8 * vw 51 τσι * 5 
X à zz (^ 3 Y^ * τής 9 ut 
την o CXRÁTIUTIV των τξσσαρδιυ) α͵τησξων Nevis, 
εἰστλθεν ἐν τῷ τρικογχῳ, καὶ ἀπήλλαξε κατὰ τὸ 
* M NN 3 - $ € M -” 
εἰωθὸς, καὶ ὀτριγευόµενος ἐκεῖθεν εἴσηλθεν ἐν τῷ 
- - n» 
χηιτῶν. αὐτοῦ, καὶ περιθαλ)όμενος τὸ χ2υωποπερί- 
Ἀλειστου σαγίον ἔκάβισεν ἐν τῷ σέντζῳ τῷ lstxuivo 
ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ. Τῶν δὲ τοῦ χουθουκλείου κατὰ 
τὸ εἰωθὸς εἰσελθόντων, ἐποίησε τῇ αὑτῃ ἡμέρα προ- 
θολὰς ἀξιωμάτων πρλλὰς ἀπό τε ἀπηεπάρχων προ- 
4 9:62" . fz 4T * »vi ἐ. , - 0 
αναοιοαζων γασχάστιν ἀζίαν µέχρι πρωτοσπαθα- 
piov, 
KEPOQAA. AE. 
Ἡερὶ σαξίµου. 
* φΝ ' * ^ - - 
Xo, εἰδέναι, ὅτι &v τῷ σαξίμῳ τοῦ αὐτοῦ γενε- 
, 4 ^; - - 
θλίου τὰ 4o µέρη τῆς πολιτικῆς (10) Βευέτων zii 
9 , f . κ 
Πρασίνων ο) 2ἔποτε ἔσασσον. Kai ὑπομνήσαντως τερὶ 
4092109 τοῦ πραιποσίτου τῷ βασιλεῖ, πρωσέταξεν ὁ 
βασ:) ες, ὅπως σάζωσιν. Kal εἶσζλθον τῇ αὐτῖτι Ἰ μὲ- 


DE ΟΕΙΙΜΟΝΗΘ AUL/E BYZANTIN/E LIB. Il. 


À 


D 


C 


D 


1174 


305 CAPUT XXXII. 


Quomodo ambe factiones. veniam  impera/orem in 
circo adorandi rogaverint in die festo. 


Sub imperatore Michaele abibant amb: factiones, 
eo revertente domum e processione luminum, in 
propriam queque suam phialam rogatum, ul 
deximum fiat. 

CAPUT XXXIII. 

De promolionibus ad dignitates palatinas i natalibus 
anniversartis imperii, coronationis, nativitatis et 
nupliarum. 

Solent imperatores in deximis seu admissionibus 
circensium, quas dictis in nalalibus indulgent, 
postquam e triconcho in ohrysotriclinum redierunt, 
auro septa saga induere et desidere,magnus quidem 


qui identidem est, imperator in throno, qui stat in - 


chrysotriclino ; minores autem, si qui sunt, in 
sellis ad utramque throni partem. Deinde intrant 
cubicularii, ut solent. Et imperator promotiones 
permulias facit, a mandatariis inde incipiendo ad 
veslitores, consules, candidatos, spatharios, iterum 
consules, spatharocandidatos,  protospatharios, 
promovens nempc secundum unamquamque clas- 
sem et dignitatem meriti ex inferioribus ad supe- 
riores. His peractis, surgunt domini e throno, et 
assident venerabili sue mensem. 


CAPUT XXXIV. 
De eolem argumento. 


Deximum diei, quo natalis nativitatis Michaelis 
Ebriosi! imperatoris celebrabatur, flebat in secreta 
phiala triconchii secundum ordinarium ritum dexi- 
morum. Nam postquam factiones suas quatuor 
flagitationes edidissent, quas ex antiquo ritu facere 
solent, et imperator ipsis eas indullurum atque 
adimpleturum spopondisset,intrabatintriconchium, 
et exuebat vestes pro more, et inde abibat,stipatus 
& proceribus, in catonem suum, indutusque ibi 
gago listis aureis septo, ibat in chrysotric!inum, et 
residebat in ibi staute throno ; cubiculoque, 866 
ul mos est, illuc ingresso aique coacto, fuciobat 
promotiones permultas ad dignitates aulicas, ἱποὶ- 
piendo ab exprefectis οἱ ascendendo per singulas 
classes officiorum u:que ad protospsthurios. 

CAPUT XXXV. 
De saximo seu ludo saltalorio. 

In ejusdem diei nataliscelebratione non sultabant 
ambae factiones urbane, Veneta et Prasina. Cum 
itaque »reepositusea de re imperatorem admoneret, 
imperabat, ut. saltarent. Introibant igitur illo die 
amb: factiones [in triconchium], cuin Jam quarte 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


(189 Falluntur, qui putant eumdem esse τῆς 
αὐτοχρατορίας et τοῦ στεψίµο» diem, quo impe- 
rium adierat aliquis et quo coronatus fuerut,quam 
tamen in opinionem venire pronum est. Multi ad- 
huoc parvuli infantes a patribus coronabantur et 
renuntiabantur Augusti,verum αὐτοκράτορες llebant 
demum et audiebant post patrum obitum. Exem- 
plo liquet Nostri. pag. 448, dicitur τὸ στέψιμον 
τοῦ δεσπότου celebratum fuisse, id est Constantini 


Porphyrogenneti, die post festum Pentecostes pro- 
ximo ; n. 451, die 30 Augusti celebrari natalis 
τῆς αὐτοκρατορίας Leonis et Alexandri fratrum, 
altero die postquam pater eoruin Basilius vivis ex- 
cessisset. 

(49) Subintell. συστάσεως. corporis vel collegii 
civilis.Nam ruasa et alba erant collegia suburbana, 
peratica ; prasina et venela vero urbana. 





- 


1115 


CONSTANTINI PORPHYHOGENITI 


141710 


et quinte chorearum vices (ab aule proceribus] À ρᾳ τὰ δύο µέρη ἐν τῇ τετάρτῃ καὶ πέµπτγι χαταστάτε: 


agerentur ; et postquam saximo finem imposuissent, 
" omnibus ejus partibus defuncti, accipiebant apo- 


comLium. 
CAPUT XXXVI. 


Quod recens honoratus exprafectus in. deximo ludi 
equestris prasentetur. 


In die, quo speclaculum equestre celebrandis 
na&talibus nativitatis imperatoris Michaelis edeba- 
tur, introducebstur primus post senatum, ut con- 
suetudo fert, promotus expraefeetus in deximo 
ejusdem diei. 

CAPUT XXXVII. 


De quibusdam, qui defecerant, sed ad officium reda- 
cti fuerant,quomodo ab imperatore fuerint excepti. 


Non indignum est nosse, quomodo Michael im- 
perator 8clavos exceperit,qui, postquam in regione 
Subdelitia contumaciter et insulenter sc gessissent 
et in montes secessissepnt, rursus ad obedientiam 
excelsi imperatoris confugerant. Scilicet indutus 
imperalor s8ago purpureo, quod aureum rm.:argaritis 
obsitum limbum habebat, et coronam in capite 
habens gemmis et margaritis distinctam, qualem 
emsaricium appellant, «cedebat super throne in 
chrysetriclino ; factaque. receptione [suorum pro- 
cerum), exibat ostiarius virram gestans, οἱ intro- 
ducebat Sclavos una cum logotheta. Quibus cum 
imperator collocutus fuis-e!, exibant, οἱ protinus 
introducebantur alii Sclavi ex. pr»fectura Thessa- 
lonicensi. los, ut superiores, unus ostiarius intro- 
ducebat.367 Imperator eos ut collocutus ipsia fue- 
rat, que voluerat,dimitteba!, donatos singulos sin- 
gulis interulis in signum vaeallatus vel obsequii. 
Et sic abibant etiam hi. 


C 


τοῦ σαξίµου (20), ἐκτελέσαντες τὰ τοῦ σαζίµου «avia, 
εἰληφότες καὶ ἀποχόμθιον. 


ΚΕΦΑΑ. AZ. 
ὶ εἰ yZ« ἀπὸ ἐπάρχων ἐν ἡμέρχ Ἱπποδρο- 
Περί εἰσαγωγῖς ἀπὸ επαρχων εν iMipz ἵππουρο- 
μου. προθληθέντος ἐν τῷ δεξίµῳ 59 τοῦ αὐτοῦ 
πποδροµίου. 
Ἰστέον, ὅτι τῇ μέρα τοῦ ἱπποδρομίου «Z4 γεννζ- 
στέον, ὅτι τῇ ἡ μέρα τοῦ ἱπποθρομίου τῆς Ὑενντ 
σεως Μ:χαἡλ τοὺ βασιλέως εἰτήχθη ἐν ποώτοις ἀτὸ 
-. Ld - 
τῆς συγκλήτου (21), καθὼς dj συνήθεια ἔχει, ὁ m;o- 
4 ^ -” ^ - 9 - 
θληθεὶς ἀπὸ ἐπάρχων ἐν τῷ θεξίμῳ τῆς aln. C 
, 
ἡμέρας. 
ΚΕΦΑΛ. AZ. 
Π L] , L] 8 [4 
Ηεοί τινων ἀποστατισάντων xal πάλιν δηυλωθέντων, 
πῶς ἐδέχθησαν παρὰ τοῦ βᾳσιλέως. 
εἰδέναι, Όπως ἐδέξατο Μ'χαὶλ ὁ βασιλεὺς 
Σκλάθους (22) τοὺς ἀτακτήσχντας Ev γώρᾳ τῃ Xoo- 
θδελιτίᾳ καὶ ἀνελθόντας ες τὰ Opr, καὶ πάλιν κχτα- 
' ^ , - 4 [4 c . 
φυγόντας τῇ αὐτοχρατορικῃ καὶ ὑψιλῃ βασιλείχ. 
e 9 ' - -» 
Περιθχλλόμενος ὁ βασ.λεὺς Gaqiov πορφυωρρῦν ἔχον 
περίκλεισιν γρυσῆν, ἀπὸ μαργαριτῶν ἠμφ'εσμέντν, 
περιθεὶς xai στέφανον ἐπὶ τῆς ἑαυτοῦ κεφα)ῖς £x 
λίθων καὶ μµαργάρων ἡμφιεσμένον 35, Όπερ κα!:σχ- 
' * * L1 - , 9 -— 
ρίκιον λέγεται, ἐκάθισεν Exi τοῦ σέντζου ἐν τῷ γρυ- 
σοτρικλ{νψ. Καὶ γενοµέντς δοχῖς, ἐξζλθεν ὀστιάριως 
βαστάζων βεργίον, καὶ εἰσῆξεν αὐτοὺς μετὰ xal τοῦ 
, . 9 9 M ^ ^ - 3 - 9 
λο»οθέτου. Καὶ μετὰ τὸ διαλεχθῖναι αὐτοῖς τὸν B 
-À et - 
σιλέα ἐξῖζλθον, xal εὐθέως εἰσήχθισαν ἕτεροι Ex). 
θοι θεσσαλονίκης ἀρχοντίας καὶ αὐτοὶ ὑπὸ ἑνὸς ὥστια- 
, et , 9 N e 9 9 - » 9 - LJ 
píou, ὃν τρόπον καὶ οἱ πρὸ αὐτῶν. Kal διαλεχθεὶς 
4 , - . M t P , *- ο * * - 
καὶ αὐτοῖς ὁ βασιλεὺς, ὡς ἐθούλετο, δεβωκὼς αὐτοῖς 


χ- 
1- 


ἀνὰ ἑνὸς ἐσωφορίου ὡς ὑπτκόοις (23) αὐτοῦ, xai 
ἐξζλθον καὶ αὐτοί. . 


VARLE LECTIONES. 


39 σαξ(μῳ cod. el ed, Cf. p. $13. ?! αὐτῆς 
cod. et ed. 


R., αὐτοῦ cod. et ed. ?* ἡμοιεσμένον em. TIL, Zug:ezptivzv 


JOAN. JAC. REISRII COMMENTARIUS. 


(20) Proceres saltatione suam hilaritatem in die 
quodam imperatoris natalisig .ifivcaturi per corpora 
vel classes sultabart barbali primuui prinii ordinis, 
tum eunuchi precipui, dein officiales, po-t eos 
eunuchi sequiores, denique factiones. Chorcam igi- 
tur unam vel cla-sem, corpus saltantiumiin cujus 
decedentis vicem aliud subit,Noster κατάστασιν ap- 
pellat.Luculenter hune lecum illustrat alius Nostri 
p. 175, ubi quod hic κατάστασιν dicit, medo hoc 
1Ρ8Ο nomine, modo x25: appellat, et. nominatim 
designat, quinam proceres singulis γαταστάτεσι 
seu &cenis, ut ita dicam (Auftritten), vcl vicibus 
saltatum processerint, et usque ad sex xacaozdstts 
(ordines vertit Leichius) enumerat. Eodem voca- 
bulo in simili re ubtur Athenirus |. 1v. p. 155: 
Ἐπε) εἰς Ἡ γησ,άναχτα τὸν τὰς ἱστορίας γ;άψαντα ἡ 
τῆς ὁρχίσεως τάξις ἐγένετο, ἀναστὰς εἶπε. 

(21) Quantum video, significant hec verba : de 
toto corpore senatus est exprelectus primus, qui 
eo die nd purpuram adorandam admittitur. 

(?2) De hac defectione et secuta subjugatione 
Sclavorum narrat Constantinus Porphyrog. p. 133, 
unde colligitur,regionem sulditiiiam, qua: bic me- 
moratur, mihi quidem ignota, in Peloponneso οἱ 
quidein cirea Spartanuimn. agrum fuisse, Forte ta- 
umen de alia rebellione Sclavorum sermo hic est,de 
alia vero apud Constantinum loco citato. Paulo 
post enim memoratur defectio Sclavorum Thessa- 


D 


lonicensis ugri,et apud O:telium in Thesauro geo- 
graphico reperio, Subdolia apud Balsamonem esse 
gedein episcopalem sub patriarchatu CPtano. Ου 
niniis vaga est desi:natio, nisi subdulia in vicinia 
CPoieos tuerit. Sepius mentio fit Sclavorum in 
Thessalia et Peloponneso, quas sedes poti«simu:n 
inva-erant, tumultuantium.lta memorat Luitpran- 
dus delectionem Sclavorum Thessalonicensium sub 
Romano Lecapeno |. i1, c. 5. 

(23) Nempe acceptio vestis, libere vel liberat;e, 
ut appellabant medio &avo,erat contessio clientele. 
Jam antiquistemporibus Romane liberereipublic:z 
lerimus à senatu missos fuisse variia in. Egypto, 
Alrica, Ària minore rcgulis, clientele nexu cum 
republica junctis, sellas curules, trabeas purpu- 
reas, scipiones eburneos in majes!'utis quidem ja- 
ctatum signum, sed quam donante republica, non 
sua vi atque jure, o.tinerent. Inter signa regra, 
quie Justiuus regi Lazorum clientelari tribuit, re- 
tert cum aliis chlamydem aureo tablio instructam 
Theophanes p. 144, Procopius et Agathias. Imitati 
fuerunt orientales principes, Persarum reges et 
Turcarum Solthani, de quorum more veziris suis 
et deyis aliisque regulis de ee dependentibus chal- 
ia8 mittendi, quas repudiare non lieet illi,cui nit- 
tuutur,et admittens in. obsequio se profitetur esse, 

leni sunt. itineratorum nostrorum libri. Fid. Du 

angium v. fiobz nova. 


1177 


ΚΙΓΦΑΛ. AH". 
ειροτονίας ^ OtogoÀXxzoo (54) 
ἁγιωτάτου πατριάρχου. 

. 4 . ” 

Μηνὶ Φεθρουαρίῳ β', ἡ (25) ἑορτὴ τῆς ὑπαπαν- 
τῆς τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἔτους Cop, 
ἔγε,ροτονγθη θεοςλακτος ὁ θεοφιλέστατος σ’γγελ- 

' [] i á η 
λος, 6 υἱὸς Ῥωμανοῦ δεσπότηυ, ἀρχιεπίσχοπος Κων- 
σταντινορπόλεως. Tr, 0i αὐτῃ αμέογ ἐτελέση ἡ 
9 , - , e? . - , 
dxoÀouf!a τῆς T20tÀs2G:tQ οὕτως Τοῦ παλατίου 
- , Αα ο - 5» * ^ ^5» , 3 8 9 
ἀνοίζαντος διὰ τῆς ἐξόδου τῆς ἐζαγούσης ἐπὶ την 

- Li , , 4 - p ^ , 3. 
τοῦ Κυρίου ἐκκλτησίαν, καὶ τοῦ κηυθουκλείου εἴσελ- 
θόντος κατὰ τὸ εἰωθὸς, ἐξζλθου oi ὁξσπότα, ἀπὶ 
σκαραμαγχίων, περιθεθλιμένοι καὶ τὰ Ὑρυτοπερί- 
Χλειστα τούτων σαγία, xal ἀπίασι, ὃτοιγεωόμενοι 
ὑπό τε τῶν πβραιποσίτων xai τοῦ κουηυκλείου, 
διαθατικῶν εἰς τὰ 


Ἱερὶ τῆς τοῦ 


LONE! - , 4 - 
διὰ τῆς μαννχύρας «καὶ τῶν 
, - [Ry , / * ^ ^ 

κατγχούμενα τῆς Μεγάλης ἐνκλησίας, καὶ κατὰ τὸ 
εἰωθὸς 2ιὰ τῆς τρισσῆς μετὰ τῶν γηρῶν προσκονή- 
σεως τῷ θεῷ εὐγαριστήσαντες καὶ τὰ τούτων O:5m- 
τύσια ἀλλάξαντες, ἐκχθέσθησαν. Καὶ ὅτε πάντα κατὰ 
«iv εἰωθυῖαν ἀκολουθίαν εὐτρεπίσβη, ὑπεμνήσθησαν 

^ , H1 νο pr MJ t - 
οἱ ὀεσπόται, xxi εὐθέως περιεθάλλοντο τὰς ἑαυτῶν 
χλαμύδας, xal ἐξιόντων αὐτῶν ἔξω τοῦ ἐχεῖσε xos- 
μαμένου rou, ἐδέξαντο τοὂτους oi τε µαχγιστροι 
H (^7 J : i 9 w .- v ν h] A Y τρ 

4 , . 3 - * , t» 
κχὶ πατοίκιοι. Καὶ τῆς εἰωθυίας τάξεως ἐπιτελε- 
σθείστς, Χατίεσαν οἱ δεσπότα! διὰ τοῦ μεγάλου xo- 
- - , *q4 - ρ - e , 9 , 
ζλιοῦ. Ἐν δὲ τῷ víoümx: τῆς ἁγιωταττς ἐχχλησίας 
le «ἂν ὡὠθχίαν «rw Ἰδέία- ὀτοὺς ὁ ὑπονὴ 


μετὰ τῖς ἐκκλησιαστικῆς παστς τάξεως. Καὶ δὴ 
χατὰ τὸν εἰωῆόοτα τώπον εἰσοθεύσαντες, «αὶ τῶν 
εξῖς ἐπιτελεσθέντων κατὰ τὰς λοιπὰς προελεύτεις, 


ἀπήβξαντο oi θεοφιλεῖς μητροπολῖται τῆς Ἱερᾶς γει- 
84 - 9 
ο2τονίας. Οἱ 2ὲ φιλόχρ'στοι βασιλεῖς μ.χρόν τι ὁπι- 
- 9 - —-— p 
σθοπόδησαν µέχρι τοῦ ἀργυροῦ xiovog τοῦ κιθωρίο», 
ἕως ἐτελέσθη παρὰ τῶν μιτροπολιτῶν τὰ τῆς χει- 
' Pp o YA? Ln ^ 5 3ἃ - - ^ t -” 4 - 
ροτονίας, Kat εἴθ οὕτως 012 τοῦ οετιοῦ µξρους τοῦ 
βήματος καὶ τοῦ χυχκλείου εἰστλθον ἐν τῷ εὐκττρίῳ, 
3 » P . - 0^ , 4 9 ND - 
ἐν ᾧ καὶ ἡ αργυρᾶ ἵόδρυται σταὀρωσις. Καὶ ὁιὰ τῆς 
τοισσῆς μετὰ τῶν χτρῶν προσκυνήσεως ἀαπευγαρι- 
στήσαντες τῷ θεῷ xal τὸν πατριάρχην ἀπηγαιρετί- 
σχντες, ἀντλθον O:» τοῦ κοχλιοῦ τοῦ πρὸς τὸ µξρος 
τοῦ ἁγίου φρέατος, Ev τοῖς πρὸς ἀνατολὴν δεξιοῖς 
µέρεσι τῶν κατηγουµενίων ἐκθενύμενο, τὴν τοῦ 
ἁγιου Εναγγελίου ἀνάγνωσιν. 
ΕΦ. Αθ’. 
Περὶ τοῦ πατριάρχο», ὅτι τὸ παλαιὸν ἴδιον εἶγξ 
τραιπόσιτον. 
3 - 1 4 . 5. E M ΑΝ 
[στέων, ὃτι καὶ ὁ πατριάρχης τὸ παλαιὸν ἴδιον 
εἶχε π,χιπόσιτου, τῶν κουθου- 
Χλεισίων, ἀπὸ τοῦ κλήρο» καὶ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ 


πρὼτοστατοῦντα 


παταλόγου τογχάνοντα. Καὶ ὁἵλον ἀπὸ τῆς Ητα- 
Ἀλείου τοῦ βασιλέως ἀσφαλείας (20), 7,» ἐποίησξ πρὸς 


DE CERIMONII3 AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. II. 
Α 


6 


JOAN. JAC. REISKII 


(21) Theophylactus erat filius Romani Leeapeni 
imp , ordinatus in patriarcham Februar. 2 A. C. 
933, ut perhibet Fabricius, Bibl. Gr., t. VI, p. 711, 
auctore Du Cangio in Famil. Byz. p. 147 ; et sane 
indictio sexta, cui Leo Grammaticus hanc promo- 
lionem tribuit, in A. C. 933 incidit ; verum annus 
mundi 6442, juxta computum Grecorum incidit in 
A.C. 934. Videtur ergo apud Nostrum vitium in 


πι ο ο... ———————————————— ο ο ο ος ος σος 
πο *^-—— --ᾱ-- σσ ἳοσπ στ οσο... αμα μμαμαμαμαααααααο ο...  . . 


1118 


CAPUT XXXVIII. 
De electione Theophylacti sanctissimi patriarcha. 


Mensis Februarii die secundo, eodemque festo 
hypapantes seu occursus Domini nostri Jesu Christi 
(cum sene Symeone et Ánna convenientis in tem- 
plo Hierosolymitano] anno 6112 [a. C. N. 933] 
eligebatur Theophylactus, Deo charissimus syncel- 
lus, filius Romani [Lecapeni] despote, in urchiepi- 
scopum Constantinopoleos. Eodem die peragebatur 
ritus processionis hoc modo : Palatio ex ea parte 
reserato, qua in ecclesiam Domini itur, et cubiculo 
pro more consueto congregato, exibant domini 
[Romanus cum filiis et genero Constantino Porphy- 
rogenito] in scaramangiis et sagis suis auro soptis, 
stipatique a prepositis et cubiculo abibant preter 
magnauram et per porticus, per quas illinc illuc 
tendentibus transeundum est, in catechumenia 
Mazne ecclesie,exhibitaque Deo, ut mos est, terna 
cum cereis adoratione, induebant sua dibetoesia, et 
considebant [in catechumeniis]. Ut omnia, que 
ritus flagitat, comparala erant, admoniti domini 
induebant chlamydes suas; exeuntesque ipsos extra 
velum ibi suspensum excipiebant venerantes ma- 
gistri et patricii. Ordine consueto linito, descende- 
bant doniini per msgnam cochleam. Inde ingressos 
in narthecem sanctissime ecclesie, excipiebat eos 
in porta formosa electus una cum toto ordine ecclo- 
ejastico ; ingressiquesacrificaterium eecundumcon- 
guetum riturn, omnibusque ex ordine peractis, qua 
in celeris processionibus fiunt, incipiebanl Deo 
chari metropolite sacram ordinationem archiepi- 
scopi. Amantes Christum imperatores autem ali- 
quanto retro in pedes suos se recipiebant usque ad 
argenteam columnam propitiatorii, donec ordinatio 
a metropolitis confecta esset. Tunc intrabant per 
dextram partem tribune et cyclii in oratorium, in 
quo imago argentea crucifixionis Christi stat; 
trinaque cum cereis genuflexione venerati Deum, 
valedicebant patriarche, ascen debant per cochleam, 
qua estin regione sancli putei, in eam, qua a 
dextris est versus orientem converso, partem ca- 
techumeniorum, exspectantes lectionem saneti 
Evangelii. 


368 CAPUT XXXIX. 
Quod pa!ríarcha olim suum habuerit prapositum. 
Patriarcham olim proprium habuisse prepositum 
(ennuchum], primum gradum tenentein οἱ princi- 
pem in cubuclisiis et pertinentem ad clericos ordi- 
nemque ecclesiasticum, patet ex cautione, quam 
imperator Ileraclius patriarche Sergio supra me- 


COMMENTARIUS. 


nu:neris esse et. pro β supponendam α΄ seu 0441. 
Ego quidem in Latinis secutus fui plurimorum au- 
ctorum rationcs chrunologicas. 

(25) Ita. membrane. Forlo ἐν aut ἦν erit sub- 
glituendum. 

(20) Est ἀσράλεια tam cautio, $; ελλάδεια, προσ- 
ογή, allenlio, provisio, ut. evo inedio dicebant 
Latini, qua quisque curat, ne sibi aliquid aut 


1119 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


180 


morato prestitit, et in qua dictio h»c his ipsis À Σέργιον τὸν πατριάρχην, οὑτωσὶ αὐταῖς λξξσσι-τε- 


verbis legitur : « Thomam prepositum venerabilis 
vestri cubuclieiatus tertium constituemus honoris 
gradu a nostro preposito, quandiu diaconi digni- 
tatem gerat. Quando vero ad presbylerii ordinem 
ascenderit, immediate secundum a nostro prepo- 
sito eum collocabimus. » 

CAPUT XL. 


Quam ob rationem imperalor et magistri, proconsu- 
les atque patricii loros 1nduant. sancta et magna 
Dominica Paschatis. 


Rationem hujus rei pro captu meo ex principiis 
pietatis nostro Christiano cotui propriis deducam 
atque effingam. Credimus nempe loros, quos magi- 
stri et patricii die festo resurrectionis Christi Dei 
nostri gerunt, representare tumulalionem ejus. 


ριέἔχουσαν' « Τὸν μέντοι Υε πραιπόσιτον — Otopiity 
τοῦ ὑμῶν σεθασµίου κουθουχλεισιάτου τρίτον στή- 
σοµεν τῇ τιμῇ ἀπὸ τοῦ ἡμῶν πραιποσίτου, piyt: 
3” 4 - "^ , *p»! ^ 9 4 ** 
X) τὴν τοῦ διακόνου ἀξίαν διέπῃ. "Emsibav εξ εἰ 
τὸν τοῦ πρεσθυτἐροὺ τάξιν moo, ἔφεξης αὐτὸν To 
ἁμετέρου πραιποσίτου στἸσόµεθᾳ. » 
ΚΕΦΑΛ. M. 

τρόπῳ (27) τῇ ἁγίᾳ καὶ µεγάλη 
Κυριακή τοῦ Ιάσχα περιθαλλονται τοὺς λώ- 

ρους ὃ τε βασιλευς xal ol μἀγιστροι xai ανθ- 

ύπατο! xal πατρίκ;οι. 

^ - [4 - ν ο 

Ἑκ μὲν τῶν καθ ἡμᾶς νοημάτων τῆς εὐτεῦσίας, 
χχθὼς ὁ ἐμὸς λόγος, ὑποτυπώσομαι Τὸ μὲν περι- 
θεθλῆσθα: λώ-ους τοὺς µαγίστρους xxi πατρικίους 
ἐν τῇ ἑορτααίμῳ ἆμξέρᾳ τῆς ἀναστάσεως Ἄριστοῦ 

- —- - , - * - 
τοῦ θεοῦ ἡμῶν εἰς vomov ἡγούμεθα τοῦ ἐνταφ'ασμο» 


"» 
e 
" 
- 
32 


Πτοὶ τοῦ τν, 


Quod autem loros auro conspicuos gestant, id in- B (28) αὐτοῦ. τὸ δὲ κεχρυσῶσθαι αὐτοὺς εἰς ταύττς 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


pravum factum excidat, quam sponsio soripla et 
pignus, quo alter jubetur de accipiendo damno aut 
adversitate, quam metuit, securus esse, custodia 
juxta Latinos sequiores et firmitas, proxime ad 
Grecum vocabulum ; proreus ut in Latinis catio 
utrumque notat. Priore sensu habet Artemidorus 

. 97 : Δεδιὼς τὸ Ovxo ἔφύλαττε t7,» γυναῖγα, καὶ 

tà πάσης ἀσφαλείας διεγίνετο, et. Cyril. llieroso- 
]ym. Cateches. s. Mystag. : Μετ ἀσφαλείας [id est 
get! εὐλαθδείας, có? αθούµενος] πρησέχων μὴ ταρ- 
απολέσης τι &x τούτου. — ϊπὶ γὰρ µοι. Et τίς σοι 
ἔθωκε ψήγματα Ὑρυσίου, οὐκ ἂν μετὰ πάσης ἔσφα- 
λείας ἐκράτεις, φυλαττόμενης µή τι ἂν αὐτῶν παρ- 
απολέστις. Posteriore Arrianus Epictel. diss. II, 13, 

. 903: Αιαθήκην μὸν οὗ νράφει, p εἰλὼς πῶς 

εἳ γράφειν 7, παραλαοὼν τὸν εἶδοτα οὐδ' ἐγγύτν ἆλ- 
λως σφραγίζεται ἢ ἀσφάλειαν ὙΎραφει. Potest in 
hoc Arriani loco ἀσφάλεια sut assecurationom de 
non accipiendo damno, aut privilegium notare vel 
immunitatem, quia nempe privilegia muniunt, se- 
curos faciunt adversus noxas metuendas. Palladius 
Histor. Lausiae. c. 31 ἀσφάλειαν appellat praemuni- 
tionem. adversus damna. [ulura : Αναγκαϊόν &azt 
τοὺς τῶν ἡπατημένων βίους ἐκθεῖναι τῷ β.ολιδορίἰῳ 
τούτῳ πρὸς ἀσφάλειαν τῶν ἐντυγχανόντων. Hinc 
intelligas, quare Glosee Lat. Gr. tabulas publicas, 
quas hodie vulgo iwstrumenta. solemus appellare, 
quoniam notitia rei acte aut paetae lectores in- 
siruunt, Ἀσφαλίαματα reddant. Habent enim zn- 
sirumenta. γραμ άτιχ ἀσφαλίσματα, ὃ,καιώματα. 
littere, quibus aliquis ἀσφραλίζεται, securus et. tutus 
a nozis prasstatur, et jus aliquid exspectandi, po- 
stulandi, agendi accipit. Hino in specie ἀσφάλεια 
dicebatur ilia sponsio, propria manu scripta, quam 
dignitate aliqua, ut imperatoria, auctus, aut in 
eollezium aliquod,ut sscerdotale, receptus, subdi- 
tis aut collegis flagitantibus dabat, qua eos de non 
accipiendo per se damno, de non amittendis vetu- 
stis juribus, de non turbanda doctrina ortho- 
doxa, etc., securos esse jubebat. Ia apud llaber- 
tum Pontific. p. 495, est. ἡ παρὰ τῶν θεοοιλεστάτων 
μττροπολιτῶν vai doXiemtoxomuv συνγβως ἐν τῷ 
καιρῷ τῆς χειροτονίας Ὑινομένη τοῦ συµθόλου 
ἀσφάλεια, sponsio et. professio fidri, quee pro. more 
solet a reliqyosissimis melropolitlanis εἰ archiepiscopis 
tempore ordinationis prestari, Pari modo impera- 
tore..priusquam coronaren!ur,non tantumcum pa- 
latinis suis proceribus pacisceban!ur seu, ul vulgo 
loquuntur, capitulasionem erigebant, ut patet e 
Nostro p. 245, sed etiam debebant patriarche 
scriptum propria manu symbolum fidei Nicenum et 


" 


crucis signo sacramentoque firmalam dagaxAitzv 
Beu sponsionem, cautionem, exhibere de putriarcha, 
clero et. ecclesiis atque oinni Christiana doctrina 
et re in antiquia juribus et statu tuendis, gervandis, 
arcendaque ab iis omnibus omni cum sua, tum 
aliena injuria. Et talis erat. ἡ ἀσφάλεια, quam hio 
dicitur Heraclius Sergio preetitisse. *|Coronandus 
princeps apud Grecos jurabat patriarche de con- 
servanda religione per sancta crucis ligna et in 
umbone, ut e P. Diacono Grecisque scriptoribus 
docet Freher. notis ad Script. Germ. p. 184.)" De 
hac αὐτογράγχῳ ἀσφαλείᾳ recentium imperatorum 
patriarchis et ecclesiis data v. Du Cange v ᾿Ἔγ- 
oagov et ᾿Ιδιόγ/ειρον et Οἰκειόγραφον, εἰ Habert. 
fontific. p. 032 sqq. et supra dicta ad p. 215. 
Potest quoque Iu Cange Gl. Lat. v. Emunt!as, 
Provisio, Firmitus, Custodia οἱ Muntmen conferri. 
Sic enim reddebant Latini vocem ἀσφάλεια. Histor. 
Trevirens. in Spicilegio Dacheriano p. 243 : In 
exuminationis unzielate constitutus, omnipotenti Deo 
de admissis panitentiam, de futuris custodiam 
(cautionem, ἀσφάλειαν προσοχὴν ἐφ ᾧ μὴ πα. 
ραπίπτειν] pollicens corde contrito supplicavit. Ve- 
nit mihi hoc loeo vox Grecobarbara ἀικανάτι 
exponenda, qua prorsus idem atque ἀσφάλεια, se- 
curitas, firmitas, privilegium, immunitas, cautio de 
non dundo damno, etic., notat. V. Du Cangium v. 
'Auavizn, ubi Mart. Crusius verba, xai «v ὑπὲρ 
ἁμανότη εὑρίσκεται, recto vertit promissione firma 
interposita. Est vox Arabica, tu'ela, tutus et securus 
uit. 
l (27) Caput hoc totum libelllo suo de diptychis 
edito Lipsie A. 1745 intexuit p. χι sqq. cl. Lei- 
chius Grece cum sua inlerpretatione et magnifico 
elogio, plane id eximium esse, rem diptychorum 
egregie illustrare et multa hactenus iguota attin- 
gere. Ego vero toto hoc libro non inveni locum 
nugis et incondito sermone foxliorem,in quo inter- 
pretando laborandum mihi luit, ut conjectando 
assequerer sermonis non cohsrentis et singulis 
pene verbis in grammaticam impinzentis sensum, 
aut id si nequirem, saltem darem humanum qua- 
lemcunque. Puerilis dicam «n anilis garrulitas 
inscitiam prodit Romanarum antiquitatum, quam 
ferre equo animo non valeo. Commentum mona- 
chi Latini estin Grecum sermonem transfusum ab 
homine qui eque hene Latine atque Greece calle- 
bate! rerum omnium veterum novarumque erat 
jgnorantissimus. 

(28) Greculi novi omnia mystice explicant et in 
eo suum acumen consumunt; vid. Heinecc. III, 


1181 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. Π. 





1182 


λαμπρότητα (20), ἡλιοθολουμένους Ez ἡλίου Χριστοῦ À lerpretamur imaginem eseplendoris resurrectionis 


αὐτοῦ «fj ἐγέρσει. Αὐτοῦς τε τοὺς µαγίστρους xai 
πατρικίους ἐν τύπῳ ἸὙβρηματίζειν τῶν ἀποστόλων 
(30), τόν τε Ὑρτηστὸν (31) βασιλέα κατὰ τὸ ἐφιχτὸν 
ἀναλυγοῦντα θεῷ. ΔΙὸ καὶ τὰ κατὰ τὸν ἐπιδήμιον 
λόγην λεγόμενα σχεπαϊχ (32) σκοπὸν ἔχει ?3 (33) 
ἐντετυπῶτθαι συµθήλοις ἐπινικίοις, ἆ xatà τὴν dx 
νεκρῶν ἔγεοσιν τοῦ Χριστοῦ, xal εἷς ἀφομοίωσιν 
τοῦ "229200 (34) λογισθήσονται, δι’ οὗ τὸ κατὰ τοῦ 
ἄδου 6 Χριστὸς τρόπαιον 7,0210. Τὸ δὲ ταῖς χερσὶ 
κοατεῖσθχι παρ) αὐτῶν ἀνεξικαχίας τόµους (35), xa- 
θὼς ἡ ἐγχώριος κατονοµάζε, φωνὴ, οὐχ οὕτως ἔχει 
τὸ ἀληθὲς, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τοῦ Σωτῖρος τοῖς µαβτταις 
ἐρίκχτι δῇθεν οἳ πατρίκιο!, καὶ αὐτῷ τῷ Dash 
κατὰ τὴν σωτηριώδη νοµοθεσίαν αὐτῶν τόμους 


Christi esse ; tanquam si a Christo, velut sole, per 
ejus resurrectionem radiis golaribus cireumcollu- 
strati splenderent. Magistri enim eL patricii refe- 
runt apostolos ; optimus aulem imperator Deum, 
quatenus nempe homini Deum referre datum est. 
Que illi gestant scepea, vulgari sermone sic dicta, 
id est scipiones, probabile est, eos velle typice 
triumphum, quem Christus in resurrectione sua 
egit, representare crucemque similitudine referre, 
per quam Christus tropeum de inferno s'atuit. 
Circa anexicacias tomos, ut vulgaris sermo appel- 
lat, seu clemeniie menibranaceos rotulos non ita se 
re vera res habet, ut vulgo existimatur, et ex 
vulgare illa appellatione concludas : verum, ut pre- 


χρατεῖν (36) ταύτην ἐγγεγραμμένους. Τὸ δὲ τὰς D aicti patricii discipulos Christi representant, ita 


33 ἔχει R., ἔχειν cod. et ed. 


VARI £ LECTIONER. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


. 74 et integrum librum ejus argumenti a Goaro 
in Euchologio p. 212, editum. Et hine quoque 
natum futile et ridiculum hoc caput,in quo sunima 
sermonis peregrinitate, obscuritate. et confusione, 
qua, tania profecto, in nostri Constantini sermone 
non regnat, et antiquitatum mera inscitia, 
nugarui bene multuin, sani sensus perparum est. 
Mihi certe in interpretando hoc capite peue ubique 
conjecturandum fuit, quid sibi vellet auctor,quem 
Constantinum Porphyr. non esse, mihi quidem 
persuadeo, sed Greculum aliquem monachum & 
capite ad calcem, nugacem, nugivendulum, illitte- 
ratum.Loros ex hac doctrina mystica et symbolica 
pro symbolis sepulture et resurrectionis Christi 
accipiunt. Lori enim vestis genus erat ita. forma- 
tum, ut stris sese decussare viderentur, quem- 
admodum olim mortuos χειριαῖς irvolvebant : Clare 
in alio nostri operia loco enuntiatur p. 443 : Axa- 
προφοροῦσι τοῖς λώροις εἰς τύπην τῶν ἑνταφίων 
Χριστοῦ σπαργάνων ἑαυτοὺς ἐνειλίττοντες, Appellat 
igitur σπάργανα fascias, qui» alii κειολιᾶς, Artemi- 
dorus ῥάχη ἐσχισμένα, fine cap. 14, Ἱ. 1 Ot 
ἀποθνήσκοντες «ἔσχισμένοις ῥἑνειλοῦνται ῥάκεσιν. 
Cunf. qu:e Noster » loci paulo inferius de cruri- 
bus λινῷ αμφίῳ ἐσφτνωμέναις ail. Simili nugacl- 
tate ait Durandus, |. it, c. 2, n. 13, cappam vel 
pluviale signum gloriose corperum immortalitatis 
esse, Non exscribam ejus nenias. Suffecerit cu- 
bile indicasse. In. donatione Constantini legitur : 
Tóv ὑπέρλαμπρον λῶρον, σημαίνοντα τὴν ἁγίαν 
ἀνάστασιν τῃ ἁγίφ πεφαλῃ αὐτοῦ ἰδίχις χεοσὶν 
ἐπεθήκαμεν. Ιπορίϊ hujus gustus atque judicii aliud 
specimen habet Theophanes p. 272. 

(289) Constat ex antiquitate, nullum diem ἃ 
Christianis primorum seculorum majore reli- 
gione et letitia cclebratum fuisse, quam diem 
Paschalis. Hinc τὴν λαμποφόρον eum appellabant 
(tid. Du Cange v. Κυριακή p. 709, init.), seu quod 
candidi tum procederent pro maxima parte (ecepe 
enim ἡ Àaurox ἐσθής idem est utque ἡ λευκή), 
seu quod, labentibus precipue seculis, quanto 
maximo quisque posset cultu et splendore proce- 

eret. 

(30) Ut hic patricii duodecim apostolos totidem 
el imperator Christum debebant referre, ta Rome 
pontifex Christum et cardinales apostolos facie- 
bant : qua de re dicetur infra in Cletorologio 
p. 499. Unde manavit etiam eorum numerus, qui 
ex lege deber numero septuaginta duum apostolo- 
rum respondere. Ita in hierarchia ecclesiasticu 


C 


D 


deterioribus seculis instituta episcopi pretende- 
bant Christi personam se repraesentare, agsessores 
suos presbyteros apostolorum. Ignatius in epistola 
ad Tralliannos:'O ἐπίσκοπος τοῦ Πατρὸς τῶν ὅλων 
τύπος ὑπάγχει, οἱ δὲ πρεσθύτεροι ὡς συνέδριον θεοῦ 
καὶ σύνδεσμος ἀποστόλων Χριστοῦ. Symeo Thessa- 
lonie. libro de templo de patriarcha : Κκαβίσας 
τῷ συνθρύνῳ σὺν Χρ:στὸν ἐκμιμούμενος συγκαῆ- 
έβρους ἔχει τοὺς καὶ σωνεπισχόπους καὶ ἱερεῖς ἐκμι- 
µουμένους τοὺς ἀποστύλους. Quod autem imperato» 
res 8e crederent et dicerent personam Dei in terris 
gerere, sumptum id fuit e veteri doctrina symbo- 
lica, quie ex natura rerum manavit. Artemidorus 
p. 128, cap. 38: Κοινὸν πάντες ol θεοὶ λόγον πρὸς 
τούς δεσπότας ἔχουσι. — ᾿Ορθῶς γὰρ καὶ τοῦτο τὸ 
ἑαλαιὸν ἔχει. Τὸ κρατοῦν δύναμιν ἔχει θεοῦ. [Mos 
in rebus omnibus mysteria inveniendi jain obtinebat 
szculo vi. Vide modo quas nugas de significatione 
Circi et rerum ad eum pertinentium comminiseatur 
Cassiodorus ]. r1, Variar. in epistola Theodorici ad 
Fausturn (apud Panvinium de Circo p. 101). Ez 
Adden4.) 

31) Vide not. ad p. 218. 

2] Πα estin membranis. Apographum Drau- 
dianum dabat λεγόμενα ἀσκεπαῖα, unde idem red- 
didit cl. Leiche, qui persa pe niinis secure apogra- 
pho illi, licet multa cum cura et eruditione sub 
oculis cl. Maii confecto, acquievit, cum in promptu 
essent membrana, quie in locis dubiis mihi pene 
ubique praeclaram facem  pratulerunt inspecta 
saltem securum de non admisso a Draudio errore 
fecerunt. 

(33) Dictio incondita σύµθολα ἐπινίκια ἃ (scil. 
ἐστὶ) xazà τῆν... ἔγερσιν videlur significare τὰ 
σύμθολα τῆς νίχτς τῆς ἂν Ρημένης ἐκ τῆς ἐγέρσεως 
ἐκ τῶν νεκρῶν, vel διὰ τὴν ἔγερτιν. BVitiocinatur 
sic : Cruz est symbolum υἱοίογία Christi de morte et 
inferno reportalze. Crucis vicloriosg imaginem pra- 
stant scipiones, quos patricii manibus gerunt. Jam 
aliis in locis nugax Greoulorum antiquitates igno- 
rantium notavimus ingenium. 

(Vid. libellum Leichianum de diptychis, p. xri. 

(35) Huic vocabulo ascripserat recentior manus, 
non vetus librarius, qui codicern exaravit, interpre- 
tationis loco vocem: χάρτας, quam cl. Leich. in 
textu sue editionis exhibuit uncis inclusam. 

(36) Videatur hic aliquid deesse. Verum nihil 
deest, scd tacite repetendum a communi e supe- 
rioribus &o:za7:. In ταύτην respicitur ad prece- 
dens νοµοβεσίαν, Christianz legis institutionem. 


1183 


ipsi quoque imperatori [αἱ Christi personam susti- 
nentij libros praeferre, salutarem doctrinam litteris 
consignatam tenentes. Quod autem crura linea tela 
constricta habent et ocreas deauratas in pedibus, 
id illinc quidem ad humilitatem mortalitatis, hinc 
autem ad splendorem resurrectionis pertinet. 369 
Secundum Romanas autem traditiones represen- 
tant patricii loris induti veteres consules, aut po- 
tiusconsulibus posteriores imperatores ; diciturque 
hic eorum babitus fuisse, cum certis statutis tem- 
poribus summorum pontificum dignitatem indue- 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI | ; 


videntur secundum salutarem suam institutionem À χνύµας 


Xwip ἐἑσφινῶσθαι (37) ἀμφίῳ μετὰ xai 

H 38 61) $3 «8 LA 4 "ua 
χρυσωµένων (38) πεὀίλων, ταὺυτὸ τοῦτο xat νεκρό 
τητος καὶ λαμπρότητος, Ἐκ δὲ τῶν ᾿Ρωμαϊκῶν πα- 
ραδόσεων τὸ μὲν δν τοὺς πατρικίους ἐπημφιέσθαι 
λώρους εἷς τόπον τῶν παλαιῶν ὑπάτων, xul μᾶλλος 
τῶν μετέπειτα βασιλέων κατὰ τινας διωρισµἔνους 
καιρους ἀρχιερατικὴν ἀξίαν ἀνῃρημένους τὸ σχτµα 
εἶναι, ot καὶ ὡς βασιλεῖς πραγματ'κῶς (30) ὄντες 
χρονοκράτορες (40), ὧν ἕκαστος ἔτους ἑνὸς ἡ (εμο- 
νίαν ληρούμενος ἐν πολέµοις Ἰφίετο, €» μετὰ τὴν 
συμπλήρωσιν ἐπιδεδημηχὼς παρὰ 
9 ^ - 
διγρε0νᾶτο (Al), πῶς 


τῶν ὑὕὑπάατων 
^ J 


τὰ τῶν moÀiutw ὁ'ητησε, 


VARI/E LECTIONES. 


ὃν τὸ μὲν em. R., τό τε cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 
(37) Miretur quis significationem verbi σφτνοῦν, B qui tam firmiter constringitur et illaqueatur, ut 


cingere, obvo!'vere. Idem «quoque significat σφηκ»ῦν. 
»ounveniunt a ibo in origine; σφίγγειν nihil aliud 
est quam σφίννειν. Nam geminum v Greci ut gemi- 
num «4 pronuntiant. Ergo σφίνειν quoque et. σφίγειν 
ldem est; σφήξ et σφήν est omneconicum seu lon- 
gum, gracile, teres, in acutum desinens ; qualibus 
conis aut tigna findebant, aut ampullas obturabant. 
Inde omne, quod ad instar coni et cylindri aliquid 
obiret, cingeret, σφήκωμα vel σφίχωµα et σφήνωµα 
dicebatur, et obire, cingere, circumvolvere, circum- 
plicare, σφηκοῦν et aor,vo3v. Scholia ad illud 'liad. 
ρ' [ν. 52]: 


Πλοχμοί 0', ot χρυσῷ τε xal ἀργύρῳ ἐσφήκωντο, 


hac habent: ἑσφιγμένοι ἦσαν, ἐδέδεντο, "Όθεν καὶ 
σφήχωµα εἴρητα.. Ad hunc locum intelligendum 
notari debel, σφήχωµα novis Grecis esse tenue 
Teslis a restione torti genus illud, qued nos Bindfa- 
den solemus appell.re, Franci de la ficelle. £ucho- 
logium Cryptoferratense (apud Du Cangium Gloss. 
Gr. p. 1062): Εἶτα περιτί]ησι ξυλογχάρτια, καὶ 
δεσμεῖ αὐτὰ μετὰ σοηκώµατος κα'νοῦ, πρὸς παχρα- 
φυλαχὴν τῆς Χτρυμαστίχης. Neque putlandums 
σφήύκωμµα hoc sensu adeo novum esse. Nicomachu- 
Gerasenus jam sic usurpavit, loco a Salmasio ad 
Aram Dosiadm p. 189 ed. Cren. allato, quem non 
inutile erit etiam hic referre cum ex eo apparcat, 
aot οἱ σφήν idem esse: Σφῖῆνες τεχτονικοὶ τε va! 
οἰχοβομικοὶ καὶ χαλκευτικοὶ xal ol τῶν ἄλλων 
τε(νῶν πλάτσονται ἀπὸ ὀξυτέρο» ἄχρου διαδύνειν 
ἀρχόμενοι καὶ ἀεὶ μᾶλλον πλατωνόμενοι ἀνομοίως 
x11à πάντα τὰ διαστήµατα, tlli σφῖνες, cunei 
quibus fabri lignarii ad. findenda ligna et compagi- 
nand«as gdificiorum trabes, item fabri ferrari et alii 
artifices utuntur, sic. conficti sunt, ul ab acutiore 
extremitate divergere incipiant, semper crescente lati- 
tudine in omnes dístunlias. Descriptio hec cuneo 
congruit utrique, tam illi, qui latus est et planum 
inclinatum refert, quam conico. Et est sane cuneus 
nihil aliud quam χωνίον, parvus conus. Respexisse 
tamen Nicomachum ad. eonicum cuneum, demon- 
sirant sequentia: Τοιρῦτος yàp ὁ τῶν σφτκῶν 
Όγχος, ἀποσφιγγόμενος χατὰ µέσον xal τὶν λε- 
χθεῖσαν ὁμοιότητα ἐμφαίνων. Παρὰ τοῦτο εἰχὸς καὶ 
τὸ σφΊχωμα ὠνομάσθαι. ἔνθα γὰρ ἂν ἄποσφίγξη, 
την τοῦ σφηκὸς ἐντομην μιμεῖται, falis enim [id 
est similis euneo conico, in summo latiori, in fine 
angustiori] est vesparum massa vel corpus, in medio 
velut fascia interceptum el astrictum coque referens 
dictam. similuudinem [cunei scilicet]. Propterea 
quoque funiculum, quo astringere fasciculos solemus 
dictum [uisse σφύγκωµα, probabile est. Ibi enim, ubi 
astringitur, facit. suleum, et introrsum premit subje- 
cta, uL ad modum vespa incisa vel tnsecla videan- 
tur. Apparet hinc, quare σφηνοῦν dixerint veteres, 
teste Hesychio, pro στρεθλοῦν, Cruciatur enim, 


C 


D 


membrum novere non valeat. Apparet quoque 
quare conos vel cuneos [le coin] Latini medii svi 
dixerint et dicant hodie Franci formas metal:icas 
nummis malleo incudendas. Vid. Du Cange v. Cu- 
"éus, ltem, quare Greci ligna illa coniformia, 
quibus evertendis impacto gloho ligneo pueri viri- 
que occupamur [Francis les quilles) σφὰνας appel- 
luverint ; plane ut nos, quibus Keit est cuneus fin. 
dendo !igno, Kegel (quod prorsus idem cst cum 
Keil) talis conus ludicre gymnastice destinatus. 
Non ignotus fuit hic ludus Grecis. Ego quidem 
mihi videor ejus vestigia in Artemidoro deprehen- 
diase p. 40, ubi σφαφίδες vulgo male editur in illis 
verbis: θύλακοι Oi καὶ σφαφίδες καὶ ὑπερᾶλματα, 
xal ὅσχ ἄλλα τοιαῦτα Ὑυμνάσια παιδικὰ, Φιληνει- 
xlaz προαγορεύουσι. Suidas locum hunc citans pro 
quarla voce o7,»s, exhibet. Recte vero. Putabam 
quidem aliquando aut. σφαιρίδες, pilm, aut σφ1λί- 
δες esse legendum, id est tigna qur σφαλλονται, 
evertuntur, sternuntur, eadem illa quee dixi. Tutius 


tamen est, Suid auctoritatem sequi ; σφΏνες pror- 


sus idem sunt, Recenset igitur Arlemidorus inte 

ueriles ludos haec tria, τοὺς θυλάχους, id est le 

alon, pilam inanem, vesica bubula faclam, vento 
turgidam, τοὺς σφῆνας, tigilla lusoria, et τὰ ὕπερ- 
aAuata, quod ludi gen'is me quoque puerum ex- 
ercuisse memini. Scilicet ponuntur in tnedio baculi 
aut trunci lignei modice altitudinis, aut strues pi- 
leorum ad altitudinem libitam, super qus ita trans- 
siliendum est, ne aut baculi aut aggesti pilei ever- 
tantur. Hic libuit illustrando Artemidori loco 
aspergere. Sed redeo nunc ad meum σρτνοῦν, quod 
esse cingere, obire, ambire, patet ex hactenus di- 
ctis. Inde est quod illa candelabri foveola, quz 
candelam in se recipit, tenet. et. ambit, σφήνωμα 
appellatur Grecis ; Latini uncum, ἀγγος, et cuneum 
appellant. In Anthologia p. 478, est τὸ πρύθυρον 
σφήνου pro σίφγγε, claude fores. ἰογὶς constrictis. 

eteres enim januas loris alligabant, quibus deinde 
gere successerunt. 

(38) Novos Grecos perfecti augmenta omittere, 
alibi jam dixi. Quod hic etiam factum. Si quis 
lamen ex xai χρυσωμένων unam vocem κεγρν- 
σωικένων facere velit, non intercedum. Nam respicit 
ad gequens. 

(39) Id est ὄντως ἀληθῶς, quamvis nomine te- 
nus consules tantum, non reges, essent, erant ta- 
men ipsa re reges. Alias notat πραγματικῶς una- 
nimi consensu tolius senatus οἱ promulgata senten - 
tia approbutum vel factum aliquid. ld sutem huc 
non videtur quadrare. 

(40) Sunt ot διὰ χρόνου, id est per annum, xpa- 
τοῦντες, summa reru:n potientes. Nam χρόνον am- 
num novis Grecis esse, pervulgata neque nobis ín 
superioribus intacia res est. 

(41) Respicitur ad morem majorum, de quo Vel- 


1185 

στολήν zi 

νόµως περιεθέθλητο, iv ᾖ καὶ τὸ χατὰ τῶν πο- 
λεμίων τρόπαιον ᾖἐγειρίκεο, ᾧ ἐνενέγραπτο τὰ 


ἐκείνῳ πεπονηµένα εἰσάγοντί τε πρὸς τοὺς ὑπάτους 
λάρυρά τε καὶ αἲ γµμοδέτας, χειρίζεσθαι δὲ τόµους 

?29p y4 τας, XStp'sSt μον»; 

? - 

λόγους ἐν τούτοις ποιησοµένους τῶν περὶ πολέμους 
ἀναλωμάτων. Σκηπίωνες δὲ ἀπὸ τοῦ τῶν ΄Ῥω- 
palov Σχκηπίωνος κατὰ πολεμίων μέγιστα στρατηγή- 
σαντως, ἐξ οὗ τὸ εὔφιγιμον ἀπγνέγκαντ. "H καὶ 
σχεπαῖα κατ}ὴ 


4 ^ 


, "oa * a 3 
τὸν οτκώὺτ λόγο CX τὸ τοὺς ἔπι- 
γνώμονας, ὡς οἴμαι, τῶν καλῶν ἀπυσχκέφθα. (42) 
πρὸς ταῦτα καὶ ἐννοεῖν, ὀποίας ἀναγράπτου τιμῖς 
e . ^ $ * . - Ν 
ot ανὀραγαθιζόμενοι µετειλήφασιν, καὶ ζτλοῦν πρὸς 

9 , 4 δν - " 

την µῖμησι,. 'AzÓ ὁξ τῶν Χαμπαγίων, à Λατίνων 
qu) 35 προστγόρευται, τοῦ πολεμικοῦ ἀνορὸς τὸ 
, , 9 - 3 *& - ^ — - 36 ^ 4 4 
εὐκίνητον, ἁλλὰ gi, Χατοχυροποιεῖσθαι διὰ τὰ 


* 


κατὰ τὰ σκέλη ἐκ πίλων περιπλοκὰς 7, διὰ τὸ σκέ- 


4A 


37 3 A - - 9, - Hi 
πασθχαι αὐτοὺς τοῖς θμρεοῖς, Ἡ ταῖς περιοερξσι 
9 , 9 8 ι 4 ΔΝ ^-^ «ο ^ , 's 431 
ἀσπίσ:, X2! Οιὰχ τὸ μὴ 6eioat miptusvor μενης 95 (43) 
κατογρώσεως. 


« 


s 2-9 a «- o. ps fm T m D 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. 1I. . 


1186 


τε την ὑπατικὴν κατ αξίαν τῆς νίκτς ἐν- A rent; quippe qui [consules] actualiter reges annui 


eran!, el eorum unusquisque post gestum, quud 
sorte nactus fuerat, imperium unius anni amauda- 
batur in castra ad bellu gerenda. Quibus confectis, 
redibat, et interrogatus a consulibus, quomodo rem 
bellicam administrasset, accipiebat humeris inje- 
eium habitum consularem, adequatum dignitati 
partie victoriae, in manus aulem accipiebat tradi- 
tum tropeum, victori:te de subactis hostibus insi- 
gne, in quo pictura representabantur res ab eo in 
ista expeditione geste, per quam introduceret in 
urbem et exhiberet consulibus spolia et captivos. 
Tenebat quoque in manibus codicillos expensarum 
bellicarum. Scipiones autem, quas patricii gerunt, 
appellationem nactos esse aiunt traditiones veteres 
buni ominis plenam ab illo Romano celeberrimo 
duce bellico maximarumque rerum auctore, Sci- 
pione, per quem tantam famam consecuti sunt. Vel 
etiam scepa»a vulgo appellantur ex eo, ut ego qui- 
dem existimo, quod qui pulchra ex eo, ut ego qui- 


scere atque estimare norunt, toti in ea incubunt et secum diligenter recolunt, quantos honores in 
annalibus celebratos acceperint olim viri fortes et probi ; eoque ad ipsorum imita!'ionem stimulantur. 
Campagia tandem, ut Latinus seriao appellat, gerunt ad significandum viri militaris agilitatermn, qui 
negligat sibi crura alio priter filtrorum indumentum tutamine munire, quod oblongis rotundisve 
scutis se satis tectum et tutum esse; ideoque nullo alio artificiose confecto et ingeniose excogitato 


munimine opus habere putet. 


Ei; τὸν ναὸν (44) τῆς ὑπεραγίας θεοτύκο» τοῦ Φάρου 
τοῦ μεγἆλου παλατ/ο», 


'Ü νεοκατασκεύαστος μεγας σταυρὸς Κωνσταν- 
τίνου τοῦ φιλοχρίστου καὶ πορφυρογευνήτου βα- 
σ'λέων. 


Vasa sacra diversorum templorum. Vasa templi 
sanctissime Deipurie Phari in magno palatio. 


Magna crux, quam nuper confici ouruvit Chriati 
amans οἱ Porphyrogenitus imperator Constantinus. 


VARLE LECTIONES. 


355 owvr, em. R., φωνη cod. et ed. 
- » à N' , 
πεοιπλοκῆς, Y, τὸ διασκεπάσθαχι cud. et ed. 


38 |ta R., ἀλλὰ ui» καὶ τὸ ὀχυροπο,εῖσθχ. cod. et ed. ?? [ta Η., 
38 περινενοηµένους Leich. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
leius Paterculus, I, 10, de L. Paulo ;.Emilio nar- (1 Sed 2z02747::20ac est inniti re, se fulcire aliqua 


rans: Is cum in concione exiru urbzm more majorum 
ante (triumphi di- m. ordiueii actorum. suorum. com- 
memoraret, deos inmorlales precatus. est, οἱο. Cl. 
Leichio in libro de Diptychis p. xiu, huic. Nostri 
locu hanc notam ascribere placuit. "(Justinianus 
quoque imperator consulatus nomen et ofliciurn flo- 
rerte publica belloruin causa institutum) ac &orte 
lectus et in provincias miss»s cousules esse, ejusque 
rei causa scipionesa senatu accepisse docet. No- 
vella cv, 
ὄνομά τε 
ταῖς 


, Li * .- . 4 - , 9 ^?^ 
v zu. XQ XUT0'Q ἐπ: τὴ JEt2OTOW:q το χουν 52100» 


^ -— ^e H ^ :. T. τε M - λε - Dd 
$£z22/4'23, Εν ας  Ponatotg πολεµος ἵν, 


nusqu «tn apparent, et majorum uinorumque dis- 
tinctionum vice funguntuzubique puncta; propterea 
dederat apographum hie comma. Non eommernora- 
rem id genus rmninutias, nisi deberem  signilicare, 
unde comma hic loci in editionem Leichianam 
venerit. Sustuli disiinclionem hic importuuam et 
pust T2504 ταῦτα promovi. 'Azos4i24. est idein 
alque απεσκέρθα.. Novi enim Griecr auginentum 
perfecti, quando libet, ornittunt, ut paulo post κατα" 
κλασμένα. Vera scriptio esset et ad grammatica 
leges exacta est ἀπεσκῆφθαι, Non enim ἀποσκέπτεσθαι, 


re, toto vel 2orpore vel animo in eam ruere, ἵπ- 
cumbere. Unde σχῆπτοον et σχῆπτον. fulerum, in 
qucd. incumbitur σκηπτός, fulmen incumbens, ir- 
ruens in aliquid οἱ cum violentia, ἐναποσκήπτειν 
irruere el se applicare aliquo cum impetu : que om- 
nia satis nota suut. 

(43) Ita inembrana etapographuin. Sed cl. Leich. 
περινενοηµένους edidit, ut. veraiuni sua constaret 
auctoritas. 

(41) Libri, in quibus ecclesiarum cimelia notata 
erant, brevia appellabantur. Anna Coinmena . Ale- 
xiad. p. 136: Τὰ f:oA(x si; µέσων προύτίθετο, Βρέ- 
o:x ταῦτα d, συνήθεια οἷοε καλεῖν, ἐν οἷς ἀναγὲ- 
γραπτα: τὰ ἐν ἑκάστῳ τεικένει κειμήλια. Plus temporis 
et studii monachi tuue inpendebant codicillis con- 
ficiendis, in quibua describerent, qualis abbas aut 
pspa qualia pallia, cruces et alia sacra vasa con- 
fecerit, quot et quanta pii. vel simplices alii laici 
monasterio aut sancte sedi apostolice donaverint, 
aut jactati saliein. fuerunt. donasse, quo aliena ad 
se arriperent, quain condendis hisioriis rerum 
gestarum, que forte quoque infelici illo seculo, 
maledictionis divin: in rebus humanis tristissimo 
exeinplo, non multa; illustres l'üeruat. Invenimus 
tamen etiatn in vetusterum monurnentis tales ia- 
dises, Ut e. ο. edidit. Chishul. Autiqi.. Asiatic, p. 
67, recensionem «donariorum ia templo Apolliaia 
bidymei apud Milesius repositoruin, sub titulo 
monumenti Milesii Seleuci Callinici οἱ aliain p. 9L. 


1187 


CONSTANTIN] PORPHYROGENITI 


1188 


Vasa oratorii S. Theodori in. chrysotriclino. . Α Eig τὸ εὐχτήριον τοῦ ἁγίου θιοδώρου ἐν τῷ χρυσο- 


Virga Mosis. Virgi, quales tenent ostiarii, tote 
aures, geminis et unionibus ornate, nutnero qua- 
tuor. Virg: silentiariorum argentec deaurate qua- 
tuor. Virge cursorum argentea: deaurale cuin lu- 
nulis quatuor, et totidera absque iis una cum 
vecticulis. Torques protospathariorum aurei. Spa- 
tharocandidatina tota aurea, et alia argentea deau- 
rata. Spatha spathariorum, cannis seu scapis ea- 
rum totis inauratis. 8426 Siratoricia inaurata. 
scutum aureum smaltitum cum unionibus. Adhuc 
aliud scutum aureum similiter pictum et gemma- 
tum atque margaritatum. Conti argentei deau- 
rati duo. 

Vasi templi S. Stephani Daphnes. 

Magna crux $8. et Magui Constantini. Sceptra 
tria. Piychia ([Vietoriole] septem.  Candidatiea 
aurea. 

Vasa templi Domini, 

Sceptra duodecim. Campiducloria quinque. La- 
bara quinque. Signa duodecim, Dracones duode- 
cim. Banda octo. Sceuphorica octodecim ; quoruin 
duodecim renovata fuerunt ind. quarta, reliqua sex 
fracia jacent, reparationem non nacta aul non 
capientia. 

CAPUT XLI. 
Species mutaloriorum. 

[Jacent quoque in templo Domini] lori auro 
' eontexti quindecim. Contomanicia auro texta, ad 
illos loros pertinentia, duodecim. Pectoralia pro 
iisdem loris duodecim ; tunice argenteis filis 
picta sex. Specia filis aureis picta. Cuntomanicia 


τρικλίνῳ (45). 

Ἡ τοῦ Μωσέως ῥάθδος, “Ραθδία ὁὀστιαρίκια ἀπὸ 
λίθων καὶ µμαργάρων ὀλόχρυσα δ'. Ῥαθδία τῶν 
σιλεντιαρίων ἀργυρᾶ διάχρυσα ὃ. 'Ῥαθδία τῶν xouz- 
σώρων ἀργορὰ διάχρυσα μετὰ φεγγίων δ’, καὶ üvto 
φεγγίων O0, καὶ μετὰ κατακλειδίων (46) a'. Ma- 
νιᾶχια πρωτοσπαθαράτα Χχρυσᾶ. Σπαθαροκανδιὸα- 
τίκια ὁλόχρυσα, καὶ ἀργυρᾶ διάχρυσα. Σπαθία 
σπαθαράτα ὁλόκαν« (47) διάχρυσα. Στρατωρίκια 
διάχρυσα. Σκοῦτον (48) χρυσοῦν Χειμευτὸν ἥἤμφιε- 
σμένον ἀπὸ µαργάρων, ὝἝτερον σκοῦτον Ὑχρυσοῦν 
χειμευτὸν ἡμφιεσμένον ἀπὸ λίθων καὶ µαργάρων. 
Kóvca ἀργυρᾶ διάχρυσα β’. 
τοῦ 


9 * * , - 
Eq τὸν ναὸν ἁγίου Στεφάνου τῆς Δάφνης 


B Ὁ µέγας σταυρὸς τοῦ Ἁγίου xai Μεγάλου Hwv- 


σταντίνου. Σχῆπτρα Υ. 


χρυ σᾶ. 


Hxoyla ζ. Κανδιδατίχια 
Εἰς τὸν ναὸν τοῦ Κυρίου. 

Σκῆπτρα ιβ’. Καμπηδικτώρια (49) €. Λάθυυρα t. 
Σίγνα ιβ. Αραχόντια ιβ. Bávón η’. Σκευοφορικὰ (50) 
vy. Kai εἰς ivo. δ' ἀνικαινίσθτη iG αὐτῶν ιβ’, xal 
τῶν ς τὰ ἔργα εἰσὶ κατακλασµένα μὴ ἔχοντα περι- 
ποίησιν (51). 


KEPAA. MÀ. 
"Oca εἴδη τῶν ἀλλαξίμων. 
i e 
- μι , , 

Aupot Ὑρυσουφαντοι τε. ᾖΚοντοµανίκια χουστο- 
ὕφαντα τῶν αὐτῶν λώρων (β’. θωράκ.α τῶν αὐτῶν 
λώρων ιβ. Ἁλανίδια ἀργυροχέντητα ἵ. Σπέχια 

, [4 9 
Ἰρυποχκεντητα. Ἠοντομανίκια ἀργυροκέντητα 


θιναερα (52) we. 


aÀr- 
Kovtoudvuxx ὀξέα ypoaxi 3 xf, 


VARIE LECTIONES. 


ὃν ὀξεαχροαχὰ cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(45)Id signiflcare credidi compendium scripture, 


quod in membranis erat Se quod alias Christi 


nomen significat, Recte expressum a nobis esse 
compendium, non sinit dubitare locus Nostri p. 4. 

(46) Verti vecticulis hano ob rationem : xazaxAet 
δες et κατακλείδ.α videntur idem atque μµο-λοί 
fuisse. Ad horum similitudinem inlixi baculi trans- 
versi, veluti clavi vel brachia, quibus manus inni- 
titur, videutur καταχλείὀιχ dicta fuisse. Fuerit 


ergo talium baculorum hec imago T ad instar 


crucis. 

(47) Dubitavi, quomodo hano vocem rcdierem. 
Recurrit infra p. 411, vox /ρυσόχανος, ubi cre- 
didi significare capulo aureo instructus tanquam si 
canna capulus esset. Hic autem διάγουσα ὁλόχανα 
σπαθία dicuntur μα! seu enses, quorum can«uc 
tol sunt inaurala. Hio nequit cama capulum ensis 
significare, sed visum mibi ecapum ejus seuipsum 
lotum ferrum, quod essentiam ensis efficit, signi- 
ficare. Norant autem eo jam tempore artem flores 
θἱ alias figurae scapis seu ferris ensium incudendi 
vel incidendi et eas deaurandi, ut nos hodie faci- 
mus. Qua de arte dixi supra ad p. 59. 


(48) Quale nempe imperatori Cesarive una cum 
hasta imperiali preferri debebat & spathariis vcl 
protospathariis. 


(49) Campidoctoria, forte alibi nuspiam | memo- 
ruta, eraut signa, qualia gerebant campidoctores. 

(50) Videntur idem atque τὰ σχεύη fuisse, de 
quibus meam sententiam ad p. 415 dixi, nempe 
longi conti, in quorum acumine tropaea fixa con- 
gpicerentur. 

(91) Verti non nacta reparationem. Possit ea dictio 
quoque significare non habentia in se locum repara- 
tioni, eam non admittenlia, non ferentia amplius. 
Περιποίῆσις est reparatio, per quam efficitur, ut 
aliquid περιῃ, superstes sit et maneut in rerum na- 

ura. 

(52) Idem sunt atque τὰ ἀληθιντρᾶά seu ἀληθινὰ, 
Dempe ἐσθήματα. vesles vera οἱ ex veris facte. Am- 
biguum jam est, cum lane marine, pinnarum 
generi cuidam aurescentes, de quo genere lanae 
alibi jam dixi, an succus purpure designetur voce 
vera. Pari modo dubium est, vox ἁλουργής ad ma- 
teriam vel telam, lanam marinam, an ad colorem, 
succum purpure respiciat. Utrumque maris produ- 
ctum erat, Porro dicunt vulgoalithinum etozy idem 
esse, utrumque purpuram. Atqui hic loci oppo- 
nuntur τὰ &Àv0:va et τὰ ὀξέα. Dicunt quoque τὸ ó£3 
violaceum esse. Atqui hic dicuntur ὀξία χροακἆ 
et ἆλτθινάερα y;ond. Ergo τὸ ó£5 non est color, 
sed modiflcatio coloris preter album, cujuscunque. 
Idemque de ἀληθινῷ statuendum. Reddidi ergo hie 
quidem loci ἀληθιναερα per veri juris, et ὀξέα per 
acuti juris. Primum βάμμα, quo tingebantur panni, 
erat ἀληθινόν, merum et verum jus ; nibil enim ad 


1189 
Κοντομήνικα γροακὰ wm. 
qoovüita χρραχὰ 39 γουσύταθλα μαγίστρυν ^ ἀνθ- 
υπάτων καὶ πατρικίων κε. Ἁλανίδια ον δάτα μετὰ 


ἀλτθινᾶάξερα 


ὀξέων ταθλίων ὀφφικιαλίων σεχρετικῶν λ', Ἁλανίδια 
πλατών'α Ὑαρτουλαρίων σεχρετ'κῶν ς. Χλανίδια 
Φουνδάτα μετὰ ὀξέων ταθλίων τὰ λεγόμενα 'oosa 
τοῦ  xovGooxA:stoo  X( (9). XAavióua ἀτραθα- 
τικὰ Y. 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN;E LIB. II. 


Ὑλανίδια A filis argenteis pleta veri juris quindecim. Conto- 


1190 


manicia acutijuris coloreo viginti novem Conto- 
manicia veri juris colorea octodecim, Tunica lun- 
datm colorem cum aureis tabulis magistrorum, 
proconsulum οἱ patriciorum viginti quinque. Tunica 
fundate cum tabliis purpureis offlcialium secretis 
assidentium triginta. Tunicz platoniadicte chartu- 
lariorum secreticoruim sex. Tunica fundate cum 


purpureis tabliis, qu: "Tyria cubiculi vulgo appellantur, triginta et tres; totidemque tunicae atre- 


batics. 
kKEOAA. MB. 
Περὶ τῶν τάφων βασιλέων (24) τῶν ὄντων ἐν τὶρ 
νχῷ τῶν Ἁγίων ᾿Αποστό,ων (95). 
"oiov (50) τοῦ ἁγίου καὶ Μεγάλου Κωνσταν- 
τίνου. 

'Ev πρώτοις xatà ἀνατολὰς κεῖται ὁ λάρνας (051) 

τοῦ ἁγίο Κωνσταντίνου πορρυρούς, ἤτουν Ῥω 


CAPUT XLII. 
De sepulcris imperatorum, quà: sunt in 
SS. Apostolorum. 
Et primum quidem quod attinet. ad. heroum S. et 
Magni Constantini. 
Jacet primo versus orientem spectanti loco 8ar- 
cophagus 8. Constantini e porphyretico aut, quod 


lemplo 


VARLE LECTIONES. 


99 φουνδαταχροαχὰ cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


species colorem dantes accedebat, quemadmodum 
in secundo jure. Panni alii, dilutiore colore iin- 
buendi, imipnergebanlur in jus, uatum cx recoctig 
iiadem speciebus colorantibus cum addita urin& 
aut alio sale parliculaa coloris omnes peuetrante 
et resolvente et. veluti emungente. Secundum hoc 
Bappa, propterea quod additamento alcalino luiaset 
aculum, ótfo ucutum — jus, audiebat. Obtinebat 
utrumquehocjusnonin purpura tantum, aed etiain 
in veneto, violaceo, prasino οἱ aliis coloribus ; 
iidemque panni non poterant utrumque Jus bibere, 
sed qui primuiin seu merum et verum hauaissent, 
ii profundius, saturatius luiuen dabaut ; qui vero 
secundum, ii dilutius. De vero et acuto jure vul. 
Salinas. ad Tertulliani Pallium p. 175, ed. Paris. 
Adhue noto, visum aliquando fuisse, ἀληθιναεργα 
legi debere. Quod nuno non probo ; forte non de- 
sit, qui nihilominus probet. Forte quoque erit, qui 
vocabulum ἔριον in hae voce sibi videbitur in- 
venisse, lanquam 8i esset cemposita ex ἀλτθινὸν οἱ 
E20» unde productum ἔριον {άμα vera. 

(93) Post hsec verba in quibus folium 216 b 
meimuraneg Lipsiensis desinit, periit integruin to- 
livin, ni plura, etin eo indiculus iinperatorum 
CPtanoruma Constantino M.inde usquendauetorem 
hujus libri. Quod constat ex indieulo generali capi- 
ium hujus secundi libri ipsi prelixo. Non magna 
quiiem hiec jaetura est, et prostant tules indiculi 
magno numero, ut apud scriptores Gr»eos minores 
histori» Romane a Sylburgio editos p. 891 900, 
apud Petavium pone Nicephori CPtani higtoriam p. 
280 eqq. qui indiculus usque ad Alexium Comne- 
num procedit et in meo exemplari ab ejus antiquo 


domino, nostro celeberrimo Du Canpio passim D 


emendatus e»t, qui etiam ad Codicem regium 3214 
remittit ; item apud Lambeceium in Codino ejus p. 
75. '(Fragimneuta talis catalogi msti impp. CPtno- 
rum apud Boivin. ad Nicephor. Gregor. p. 749. 
Chronologia Romana a Cesare usque ad Constau- 
tin. VIII, exstat in Vindobonensi codice 34, Chro- 
nologiaimpp. CPtanoruma Constantiuo M. usque ad 
Theodosium Adran« ytenum Lambec,. V, cod. CV, 
16.) Et res ille note sunt aliunde: verumtamen 
potuisset hiuc verus auctor libri et tas, qua con- 
scriptus ille fuit, intelligi. Quis novit, qua meute 
folium hoc evulserit, quisquis fecit ? 

(94) Cum editionem hujus operia institueret cl. 
decessor meus, edebat gingzulari folio duarum pa- 
ginarum in forma maxima capitis hujus initium 
usque ad verba p. 372, θεοδώρα 3 γυνἠ τοῦ µεγα- 
Y99 ἸΙουστινιανοῦ oum Latina inlerpretalione et 


nolis suig, ut haberent eruditi specimen, e quo, 
quid ab ipsoet a librario atque typographo possent 
expectare, ipsi existimarent, Notas illas cum pau- 
culis ejus manu istisingulari tolio ascriptis hic red- 
do. Versionem veroejus nonretinui,sed meam dedi, 
quo Latina omnia unius filiessent. "[|similis impe- 
ratorum in ede S3. Apostolis dicata sepultorum 
catalogus ex Anonymi Originibus CPtanis editus 
eat a Du Cangio Constant Christ. l. 1v; p, 109, et 
pleniorcum notis Aselmni Banduri inimperio Orien- 
tali t. 1. vi. Hunc auctorem post Constantinum, 
cujus serinia passim coinpilat, vixisse apparet, de 
quo dixi in Prolegoinenis.]' Interciderunt ea cum 
cl. viro, nullo relicio. in chartis ejus vel vestigio. 
Neque cuin ista scriberet, neque tempore post ea 
Prolegomena habuitexarata, sed in memoria et ud- 
versariis deposiiam eorum materiam. Catalogos 
illus conferam, Bandurianum litteris ADB.. Cangia- 
uum litteris DC. compendii causa designaturus, et 
annotabo, que momenti alicujus fuerint, minutiis 
omissis. Bandurii quoque notas libeater adderem, 
nisi pigeret trangeribere: parcendum quoque char- 
te est. Concludimur spatiis iniquis, quie nostras 
copiolas non satis explicaro non sinunt, nedum ut 
alienis locum faciant, Constabitecollatione istorum 
catalogorum inter se, nostrum et omnium plenissi- 
mur et scitis nolitiis refertissimum et ad ordi- 
nem temporum astricliszi nur 6s8e. 

(56) "Templum hoc sancti» Apostolis dicaverat 
Constantinus, addito decreto, ut ipse et successores 
in eo sepelirentur, teste Zonara, Eusebio de vita 
Constantini l. τν, ο. 93, Theophane, aliis citatis 
Du Cangio in CPoli Christ. |. 1v. Muhammedi, qui 
urbem debellavit, hodie dicatum est templum, quod 
olim memorize Ápostolorum dicatum fuit, et ubi 
multi imperatores sepulti jacent. Th. Smith. Notit- 
eccles. Gr. p. 87.* in. illo templo, quod Constan- 
tinus aut Constantius, ejus filius, secundum alios, 
condidit (patre forte incipiente opus et pro maxima 

| parte 

(50) Est ex paganismo Greco. Ve:eres pagani 
1002; appellabant manes delunctos corum, qui in 
vivis bene se gessissent. Inde ἑρῷα loca, ubi ver- 
sarentur tales manes non movendi, et ἀφχρωΐζειν 
alicui $25»» talem locum inviolabilem attribuere 
et consecrare : dequo verbo vid. doctam epistolam 
cl. Valekenari. Virgilio illustrato Fulvii Ursini pre- 
missam p. 09. 

(57) Catalogi ΑΒ. et DC. efferunt hoe nomen in 
genere feminino, 4: λάρναξ... πορφυθᾶ ἂν VV... ὁ- 
sic porro. 


1101 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1192 


perinde est, Romano marmore, continens et ipsum À μαῖος (58), ἐν ᾧ ἀπόκειται αὐτὸς μετὰ Ἑλένις τῆς 


οἱ B, ejus matrem Helenam. Alius ρογρΏγτθίϊοιβ 
aut Romanus, in quo situs fuil Constantiua, Magni 


ακχοίας (29) μττοὺς αὐτοῦ. "Exepoq λάρναξ moz- 
n Ψ n i * i 
φυροῦς '"Pogatoc, ἓν ᾧ &róxetzat Κωνστάντιος (60) 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


parte conficiente, filio de licante), celebri et specta- 
bili monumento, aiunt auctores pene omnes et ip- 
sum Constantinum M. tvid. Codin. Olfic. p. 113, 
n: 10) et secutorum imperatorum plerosque depo- 
gilos fuisse. Non itaque video, quomodo cuin illis 
conciliem Continuatorem Taeophanis manifeste illis 
contradicentem, Script. p. Th. p. 120, ubi sic ait : 
Παρεδίδου , τὸν Ἱγνάτιον ὁ Ἠάρδας οφρουρᾷ, καὶ 
φρουρᾷ ἀπηνεῖ τε καὶ Ὑαλεπῇ. 'H ob 7v ἐν τῷ τῶν 
“ιερῶν Αποστόλων τεµένει, οὐκ ἐν τῷ OT, μµεγάλῳ 
τε καὶ σεµνῳ, ἀλλ ἔνθα οἱ τάφοι καὶ λέγονται καὶ 
εἶσὶν traditur a Barda Ignatius carceri, eique immani 
el funesto. Εμ! itle in SS. Apostolorum delubro, von 
magno illo et venerabili, sel in illo, quod Sepulcra 
vulgo audit, et ubi revera sepulcra sunt. 

(58) Marmor Romanuin dictum est rubri coloris, 
et ceditur in /Egypto ; unde quoque /Egyptium di- 
citur. "[Coustautin. in Vita Basilii c. 55 : 'E£ Αἴγν- 

τίου λίθου, ὃν ἡμεῖς Ῥωμαῖον eiuxucv λέγειν. |’ 
Porphyreticum et Romanum marmor Noster pro 
eodem habet. Hodie tamen diversa haberi, consta- 
bite loco Keisleri proxime citando. De variis mar- 
morum generibus, quorum boc capite fit mentio, 
egit Du Cangius ad Pauli Silentiarii Ecprrasin 
S. Sophiz cap. 10, ubi hec genera marmorum de- 
scribit, Agyptium, Thebaicum [de marinore The- 
baico vid. Aristid. 349. Ex Addend.], Romanum 
et porphyreum, qu& omnia illi eadem sunt ; tum 
"Phrygius varium colore, ac roseuin albo ceruleo 
permistum referens, Laconicum virens, Carium 
obliquis ex sanguineo alboque livido semitulis dis- 
tinctuin, Lydium virenti pallidoque colure mistum, 
Proconnesium, Libycum cierulei simul et crocei co- 
loris, Cclticum nizrum, Bosporicum album, Thessa- 
licum et Molossium, &d ductum maxime Pauli Si- 
lentiarii, quem marmora hec describentem p.515, 
a versu 200-229, non inutileneque injucundum erit 
relegere. Myyptium marmor sio describit Paulus 
ibi : 

Πρλὺς 6' εὐπήγεῖ Νείλῳ 
Φορτίδα πιλήσας ποταµήτιδα λᾶας ἀνίσχων 
Πορφύρεος, λεπτοῖσι πεπαρμένος ἀστράσι λάμπει. 


Magna copia super Nilo, cujus longe praetensa bra- 
chia pulchrum | aspectum prabent, onerarias navicu- 
lus referciens, surgit lapis purpureus, tenuibus slellis 
. relucens, quibus con[ixus viletur esse. Cum itaque 
in /Egypto nascatur hocinarinor, mirabuntur non- 
nulli, qui fiat, ut Romanum appellatum fuerit. Forte 
occasionem illi appellationi hoc dedit. Romani 
veteres Augusti obeliscos et alias grandes moles 
marmoreas .Egypto Romam curabant devehi, eo- 
que saxo utebantur frequenter in suis ediliciis. 
iuc factum, ut /Egyptium vel Thebaicum marmor 
Romanum appellaretur, ut a Romanis adumatum, 
requisitum et usurpatum frequentissime et deindea 
Constantino M. et aliis Roma CPlin transvectum. 
Nou obscure suggerit hanc etymologiam Anna 
Comnena Alexiadis p. 190, describens Salam, Por- 
phyram dictam : διὰ µαρ"άρων τὸ τε ἔλατος κατ- 
έστοωτο, καὶ οἵ τοῖχοι περιεστέλλοντο οὗ τῶν τυχόντων, 
οὖδε τῶν ἄλλων, ὁπόσο: εὐποριστότεροι τῶν τιµιω- 
τέρων λίφων εἰσὶν' 34! οὓς ἀπὸ Ῥωμτς οὗ ανέκαθεν 
βασιλεῖς ἐπεσόραντο' "Eszt δὲ οὗτος ὁ λίθος ὡς 
εἶπεῖν πορρυροΏς δι ὅλου xal oiov στίγµατά τινα 
ψαμμρειδή λεσκὰ αὐτῷ περιτρέγουσιν. Ἐκ τουτωνὶ 
τῶν λίθων, oiuat, πορφύραν τὸ οἴκτμα o! ἀνέχαθεν 
ὠνόμασαν. 
(59) [11ος εἰίαπη testatur Theophanes p.21 : Ετάφη 
V τῷ ναῷ τῶν Αγίων. ᾿Αποστόλων ἐν Κωνσταν- 
τίνου πόλει, ὃν ἔκτισεν ὁ υἱὸς αὐτῆς Κωνσταντῖνος 


εἷς τὸ θάττεσθαι τοὺς τελευτῶντας βασ.λεῖς Ἆριστια- 
vous. Sepulta autem. est. in. ἱοπιμίο SS Apostolorum 
Constantinopoli, quod exstruxit. filius ejus Conslanti- 
nus, ut ibi. sepelirentur. imperatores Cristiané de- 
funcli. Nicephor. Callist. |. viii, e. 31, de Helena : 
Μετὰ δὲ διετῆ χρόνον aov vf, λάρνακι £v τῇ Κωνσταν- 
τίνος αν ατ:θεῖσα πρώτχ ἐν τοῖς βασιλικοῖς μνημείοις 
τῶν Ἱερῶν ᾿Αποστόλων ἠξιώθη ταρΏης. Post ducrum 
vero spatium annorom cum arca. CPlin transiata in 
sepulcris. imperatorum quie sunt. in. Apostolorum 
cede, prima deposita est. Conf, Codini Ant. CPlit. p. 
33.] Hanc notam addiderat V. D. in illo singulari 
folio, de quo supra dixi. In adversariis ejus hec 
ulicubi deposila reperi. Helene matri mausoleum 
fecit Constantinus, ubi sepulta est in sarcophago 
porphyretico. Alte«erra ad Anastas. p. 29.] Nunc 
&d manum nou est Alteserra ; unde dubito, ubi is 
dicat, a Constantino mausoleum matri conditum 
luisse, Homanne an CPli , puto tamen, BRoine eum 
dicere. Sane hodieque Romi in Lateranensi asser- 
vatur et monstratur arca Helene, de qua ascribam 
que keislerus habet in Itinerario p. 501 : Das 
kostbarste ist der porphyrne Sarg Helenae, der Muller 
Constantins des Grossen von einem eintxigen Stücke, 
so mit. grossen. basreliefs von Reutlern. und andern 
Figuren gexiert ist. Dieses Stück. 150. noch grosser als 
das vorgegebene Grab Bucchi in der Kirche S. Con. 
slantize [v. p. 490 init], aber in vielen Orten bescha- 
diget. Der Ürt, wo man es unter eirem runden Thur - 
me, Torro Pignatara genant, aufgegraben, ist ohnge- 
[ihr 3 Meilen von flom in Via  Labicana. Pabst Ana- 
4asius der IV liess es hieher bringen, damit es ihm 
zu semem Grabe dieuem solte. Εν wurde aber ous 
diesem Anschlage nichts und steht noch ledig. Paulo 


C posthabet locum, e quo discas, marmor /Egyptium 


et porphyreticum idem non ease, quod Con-ztantini 
Porphyr. locus pauleunte citatus vult. Desellis ster- 
corariis loquena ait : Beide sind von Porphyr, oder 
vielmer von Piel»a  egixsia rossa, der nicht. so schün 
und hart als Porphyr ist. Idem p. 503 Egyptium 
lapidem et granitum rubrum eurcdem facit, p. 518 
autem ipsum corpus Helene Rom: apud edes S. 
Murie Are Coli jacere ait, Der Hauptaltar, verba 
ejus sunt, ist mit acht Sealen von Alabastro orientate 
umgeben, und eehet in selbigem der Leichnam St. 
Helence, der Mutter Constantins des Grossen, iu einem 
Sarg von Porpnyr.Vita Constantini M. et Helene 
matris (apud Du Cangium v. Εἰληματικός): Καὶ κατελ- 
θοῦσα ἐν τῇ πρεσθυτέρᾳ Ῥωμῃ τελευτᾷ καὶ κατά- 
χειται ἔξω τῆς πύλεως &v στρογγολοειδεῖ εἶλη ματικῷ 
ναῷ ἐν λάρνακι πορφοφρφ. . 0. 0. νο. o 


D . ο 9 . e . ο ο ο 9 9 ο 


(60) Perperam in AnonymiOriginibuslegitur Κων- 
σταντίνος. quem auctorem notat Bandurius, quo in 
&de Apostolorum sepultum dicat Constantinum, 
quem praelio ad Aquileiam cum fíra're Constante 
commisso caesum corpusquein Alsam fluvium deje- 
cium Victoris Epitome, Zosimus, Theophanes, c&- 
teri testentur. Sed emendandus est ex Nostro. De 
Constantii funere Gregor. Nazianz. orat. secunda 
contra Julianum p. 93 : Τὸ &' ἦν ἀποχρσμήσαντα τὴν 
κεφαλὴν τοῦ διαδήµατος καὶ ὑποκύψαντα τῷ βασ.λεῖ 
τὰ εἰκότα οὕτως ἐπ' τὸν τάφον συμπιρατέωψαι τοῖς 
ἄγουσιν ἐπὶ τὸν ἀοίδ,µμον τῶν ἀποστόλων σηχύν. Οἱ 
ὁξ τὸ ἱερὸν γένως καὶ ὑπεδέξαντο καὶ διαςυλάττουσιν, 
Julianus detracto capite diademate demissoque, ul 
decebat, ante imperatorem aspeciu, deinde simul cum 
tis, qui e[Jerebant, ad sepulcrum nobileque illud Apo- 
stolorum fanum, qui sanctum genus, quos prope- 


1193 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. Il. 


1194 


6 υἱὸς τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου. Ἕτερος λάρναξ A Constantini filius. Alius porphyreticus Romanus 


πορφυροῦς ᾿Ῥωμαῖος, ἐν ᾧ ἀπόχειται Θεοδόσιος 
6 μέγας (61). "Ἕτερος λάρναξ πράσινος “Ἱερακί- 
της (02), iv d ἄπόκειται Λέων ὁ μέγας. Ἔτερος 
λάρναξ πορφυροῦς ᾿Ρωμαῖος, ἓν d ἀπόχειται Μαρ. 
χ'ανὸς μετὰ τῆς γυναικὸς αὐτοῦ Πουλχερίας. Ἔτε- 
ρος λάρναξ πράσινος θετταλὸς (63), dv ᾧ ἀπόχειται 
Ἰήνων ὁ βασιλεὺς. ἅτερος λάρναξ ᾽Ακυϊτανὸς (04), 
ἐν ᾧ ἀπόκειται "Αναστάσιος Ó Ἀίκορος μετὰ ᾿Αρτά- 
ὄνης τῆς Υγωναικὸς αὐτοῦ, Ἕτερος λάρναξ πρασίας 
λίθου θετταλικῆς, ἐν ᾧ ἀπόχειται Μιχχὴλ o βασι- 
λεὺς, 6 υἱὸς θεοφίλου (65). στέον δὲ, ὅτι ὁ τοιοῦ- 
τος λάρναξ Moya) τοῦ βᾳσιλέως ἸΙουστινιανοῦ (66) 
ἐστιν τοῦ μεγάλου. ΄"Ἔκειτο δὲ ἐν τῷ µοναστηρίῳ 
τῆς Αὐγούστης (67), ὑποκάτω τοῦ Αγίου ᾿Αποστό- 


in quo jacet Theodosius Μαρηυθ. 373 Alius e 
marmore viridi Hieracite, in quo depositus fuit 
Leo Magnus. Alius porphyreticus Romanus, in quo 
jacent Marcianus et uxor ejus, Pulcheria. Alius 
viridis Thessalicus, Zenonis imperatoris. Alius 
Aquitanus, continens Anastasium Dicorum et ejus 
uxorem, Áriadnam. Alius Tbessalicus viridis, in 
quo jacet Michael imp., filius Theophilt. Tenuit hic 
sarcophagus olim Justinum seniorem imperatorem, 
qui situs erat in monasterio Augustae dicto, in tem- 
ploet sub reliquiis sancti apostoli Thoma ;ubi etiam 
stole Apostolorum olim exstabant. Verum domi- 
nus Leo [filius Basilii Macedonis] inde abstulit 
illum sarcophagum, et hic in Apostolorum templo 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
modum honores carpens, et susceperunt, et custodiunt, B Acyntho moate effoditur. Anonym. in Orig. CPtanis 


prosequebutur.] Cedrenus p. 303 Constantium ait 
apud Mopsucrenas quidem periisse in expeditione, 
' quam instituebat adveraus Julianum, sed tamen cor: 
pus ejus a Joviano translatum et in heroo ad latus 
patris depositum fuisse, οὗ τὸ σῶμα ᾿]ωθιανὸς, ὁ 
μετὰ ταῦτα βασιλεὺς, προτέκτωρ τότε Qv, ἀποχομί- 
σας (relatum ad CPlin ; 1d enim ἀποκομίζειν notat), 
ἀπέβετο πλησίυν τοῦ πατρὸς αὐτοῦ ἐν τῷ ἠρῴφῳ μετὰ 
Εὐσεθίας τῆς πρώτης αὐτοῦ γυναικός. Liceat hic in 
" transitu notare, vocem ἄγνοια paulo aute preceden- 
tem non recte translatam esse. Notat enim vitam 
impie, scelerate, absque cognitione veri Dei et vie 
salutis transactam. lleroum hic idem est atque 
ἠρίον, sacellum, quo heroes seu defunctze anima re- 
quiescunt. Solebant enim defunctos omnes, etiamsi 
obscuros et ignobiles, heroes appellare. Reliqui Con- 
stantini fllii ubi jaceant, tacet historia. Constantinus 
junior, ut in aquas projectus, videtur nunquam 
gepulcrum nactus,sed a piscibusconsumptus fuisse. 

(61) [De hoc sepulcro exstet apud Anonymum 
mentio, ul et Theodosii junioris hic omisai, Leonis 
M.et Marciani. Theodosii vero M. corpus Mediolano, 
ubi obierat, CPlin translatum et ab Arcadio (ilio 
conditum in Apostolorum ede fuit. Zosimus |. 1v : 
Θεοδόσιος sl; τὴν Κωνσταντίνου πόλιν ἐπανιὼν ἑτε- 
λεύτησε νόσῳ, xaitó τούτου σῶμα ταριχευθὲν τοῖς 
ἐν τῇ Κωνσταντίνου πόλει βασιλικοῖς τάφοις ἐναπετέθη, 
crlerum Theodosius, dum | GPlin. revertitur morbo 
vitam fÁniit, ejusque corpus pollinclum sepulcris im- 
peratoriis, que GPli sunt, illatum fuit. Cedren. p. 
327 : µετήνεχχε δὲ τὸ σῶμα θΘεοθοσίου ἐν ΚΠλει 
᾿Αρκάδιος, θεὶς ἐν τῷ valp τῶν Αγίων ᾿Αποστόλων, 
Theodosii corpus Arcadius CPlin detulit, atque in 
[ano Apostolorum deposuil.) Non praeteriit Noster 
Arcadium neque Theodosium juniorem, sed infra 
p. 373, demoustrat sedes eorum eternas. De Leonis 
M. sepulcro vid. Cedren. p. 350, et de Marciani 

. 946. 

d (65) De Aieracite vel milvino marmore vid. Sal- 
mas. ad Solin. p. 502, ubi ait esse marmor nigris 
vel furvis et candidis maculis respersum, ad instar 
lumarum milvi, Aetiusibid. λίθον ὑπόχλωρον αρρε]- 
at, quod cum Nostri πράσινος congruit... 

(03) Thetalicum marmor viride est ; vid. Contin. 
Theophan. p. 88 et 90, ubi varia inter genera mar- 
moris memorat quoque πρασίνους ποταµίους θεσσα- 
λικούς, viridis Thessalici undulati laminas.| Al8o« 
θετταλἠ ἡ τὸ πράσινον χρῶμα κχεκιηµένη. Vita Basil. 
ο. 98. 

(61 [ta membrane. Apographum Draudionum et 
ex eo editio Leichiana dabant ᾽Ακθιτανός Ad huno 
locum V. D. hac notat. [Reddidi Aquitanus, cum 
in illa regione marmora fodi Plinius scribat. Cete- 
rum in hac voce variant scriptores. Cedren. p. 905: ἐν 
λάρνάκι ᾽Ακυντιανῆ, ex marmore flavo, quod in 


PATROL. Gh. CXII. 


Νηκιτιανῇ, seu, ut in Colbert. eod., ᾿Ανακητιανῇ, 
ubi Ananchitin, cujus lapidis Plinius meminit, le- 
gendum esse conjicit Bandurius.] De marmore 
Aquitano vid. Alteserra ad Anastas. p. 42 in Hilario. 
Forile idem est cum mariore (εμίσο, quod inter 
marmora S. Sophie ornanda adhibita recenset Pau- 
lus Silentiarius in Ecphrasi v. 220: — . 
Ὅσσα δὲ Κελτὶς ἀνεῖχε βαθυκρύσταλλος ἑἐρίπνη, 
Χρωτὶ μέλαν στἰλθοντι πολὺ γλάγος ἀμφιθαλοῦ- 
σα. 
Unde αρραγθί, marmor nigrum candidis maculis 
respersum fuisse. Memorat quoque marmor Aqui- . 
tanicum 8idonius Apollin. Epist. II, 40: 


Hinc est porticus explicata triplex, 
Fulmentis Aquitanicis superba. 


(85) (Qui vino madidus in S. Mamantis palatio ab 
aulicis occisus fuit. Corpus autem ejus Leone impe- 
rante humo niandatum esse in 94998. Apostolorum, 
Cedrenus p. 593 aflirmat : Διωρίσατο τὸν ἀναιρεθέν- 
τα βασιλέα Μιχαλλ — ἐν τῇ πόλει εἰσαγχγεῖν, κἀκεῖ- 
θεν μετὰ ᾠδῶν καὶ ὕμνων ἆχρι τοῦ ναοῦ τῶν Ἁγίων 
Αποστόλων προπέμψαι καὶ ὃν λάρνακι θεῖναι µαρµα- 
pln, ὃ καὶ ἐγένοτο, jussit. trucidati imperatoris Μί- 
chaelis cadaver CPlin afferri. Ibi cum cantu εἰ hym- 
nis exceptum usque ad edem Apostolorum deductum 
est εἰ repositum in arca marmorea]. Fuerat enim 
antea sepultus in monasterio Philippici apud Chry- 
gopolin. Conf. Seript. post Theophan. p. 117. 

(66) Ita membrana. Sed prave procul dubio et pro 
more librariorum, Justini et Justiniani nomina per- 
petuo permutantium. Justinum enim designat, ut 
constat ex hujus loci et p. 373 collatione cum aliis 
auctoribus. Dicuntur nempe inferius Justini et αχο- 
ris ejus Sophia exuvie ex ipsorum arcis exempta 
et in minuta humili arca deposite fuisse. Nostcum 
itaque si audias, non Justinus senior, alias Thrax 
cognominatus, sed junior designatur. Senioris enim 
uxor primum Lupicia et deinde Euphemia mutato 
nomine fuit appellata, junioris autem Sophia. Ve- 
rum qua Noster p. 373 Justino, Sophie marito, 
videlur tribuere, ea alii auctores Justino, Euphemie 
marito, tribuunt; vid. Du Cange CPli Chr. 1. τη, 
P. 153, n. XII, et p. 160, n. 77 et notam sequentem. 

L procul dubio recte. Primum quidera Juetinum 
majorem, non minorem, hic loci designari prodit τοῦ 

εγάλου, quod de nihilo non est. Deinde in heroo 

ustiniani comparet urna Justini junioris et quidem 
candido marmore, senioris non item, quam Cedre- 
nus, ut Noster, marrnore viridi fuisse perhibet. Unde 
conlicitur, presente nostro in loco pro Justiniani 
nomine substituendum esse Justini nomen, et p. 
379, pro Sophia Euphemiam. 
(67) Augusta, de qua wonssMerSexS NEM QUSS 


monisle hoc (ereX evo Sexo os δουν 


Ww 


1195 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1196. 


deposuit, et exuvias dicti Michaelis ipsi indidit. A λου θωμᾶ (68), ἐν ᾧ καὶ ai στολαὶ τῶν Αποστόλων 


Alius viridis Thessalicus, tenens Basilium [Mace- 
donem] et ejus uxorem, Eudociam, et filium, 
Alexandrum. Alius Sagarinus aut Pneumonusiua, 
in quo jacent venerandus imperator Leo Sapiens, 
Basilii filius,] et filius ejus, Conetantinus Porphy- 
rogenitus, multo post patrem tempore illatus. Alius 
albus, cui nomen est basilicium, tenens Constanti- 
num, filium Basilii [Macedonis]. Alius viridis Thea- 
salus, in quo jacent S. Theophano, prima uxor 
B. Leonis [Sapientis], et ejus filia, Eudocia. Alius 
Bithyno marmore, in quo Zoe, secunda ejusdem 
Leonis uxor. Alius viridis Thessalus, in quo Eu- 
docia, Baini cognominata, tertia ejusdem Domini 


εὐρέθησαν. "EAÀx6cv δὲ αὐτὸν 6 κῦρις Λέῶν ὁ βασι- 
λεὺς, καὶ κατεβετο αὐτὸν ἐνταῦθα εἷς ἀπόθεσιν τοῦ 
σώματος τοῦ αὐτοῦ Μιγαήλ. Ἕτερος Ααρναξ πρά- 
σινος θετταλὸς, ἐν ᾧ ἀπόκειται Βασίλειος (69) σὺν 
Εὐδοχίᾳ και ᾽Αλεξάνδρῳ τῷ υἱῷ αὐτοῦ. Ἔτερος 
λάρναξ Σαγαρινὸς, Ty oov Πνευμονούσιος (70), ἐν 
ᾧ *5 ἀἈπόκειται Asov ο ἀοίΐόιµος σὺν τῷ uli Κων- 
σταντίνῳ ὕστερον τελευτήσαντι (Ti) τῷ ἩΗορφυρο- 
γεννήτῳ. Ἕτερος λάρναξ λευχὸς ὁ λεγόμενος βασι- 
λίχιον (72), ἐν ᾧ 4 ἀπόχκειται Κωνσταντῖνος ὁ υἱὸς 
Βασιλείου (73). Ἐτερος λάρναξ πράσινος θετταλὸς, 
ἐν ᾧ ἀπόκειται ἡ ἁγία θεοφανὼ (14) ἡ πρώτη γυνὴ 
τοῦ µακαρίου Λέοντος σὺν λὐδοκίᾳ τῇ θυγατρὶ αὐὖ- 


ΥΑΗΒΙΣ LECTIONES. 


4 ᾧ om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII| COMMENTARIUS. 
babuit, fuit Euphemia, Justini senioris uxor. Ori- B rum cum patre suo Leone.) lec cum scriberet V. 


gin. CPtan.: Tvyovawxelav μονὴν τὴν καλουμένην 
Ἀὐγούστης ᾿]ουστῖνός ὁ θρᾷξ Exttse τῇ γυναικὶ αὐτοῦ 
Βὐφημίφ' τεθὲν τὸ αὐτοῦ σῶμα πρότερον ἐχεῖσε. 
Exirema hec verba sunt perobscura. Buggerunt, 
0888 Justini ex illo menasterio ablata fuisse. Atqui 
Noster ait, ea in eodem monasterio mansisse, quam- 
vis ex antiqua arca in aliam translata fuerint. Forte 
&udiverat vel legerat Anonymus ille de arca Justini 
e monasterio illo in 98. Apostolorum edem trans- 
Jata, quod ipsis Justini exuviis ille deinceps re- 
ferebat. Cedrenus p. 366 : ἐτελεύτησεν Ἰουστῖνος 
xai ἐτέθη τὸ σῶμα αὐτοῦ ἐν τῇ µονῃ τῆς Λὐγούστης 
ἐν λάρνακι πρασἰοῃ μετὰ τῆς γυναικὸς Ἑὐφημίας, 
Egestas autem exuvias imperatoris ex arca Bua et 
in aliena translatas fuisse, non satis possum mirari. 
Certe, ut haberent ossa Michaelis Ebriosi, ubi quíe- 
scerent, non salis erat cause, ob quam turbarentur 
. et honore suo spoliarentur sepulti manes. 


(68) Ergo intra ambitum monasterii Auguste erat (; 


sedes Apostoli Thoma, eadem, ut videtur, cum $8. 
Thoma Anthemii ; v. Du Cange CP. Chr. l. iv, p. 
117. Ergo jam quinto quoque seculo affectabant 
morientes Christiani viciniam ossium pro sanctis 
reputatorum, ea spe, fore, ut ex contubornio ossium 
profundam religiose plebis venerationem meren- 
tium ad sua quoque 8! non sanctimonie, glorie et 
venerationis, nonnihil certe demanaret. Que autem 
ille sint hio memorate SS. Apostolorum stole, non 
novi. 


p V. Cedren. p. 608, Soript. post Theoph. 


(70) Forte sic dictus estacolore, pulmonis colorem 
imitante. Sagarius aut Sagarinus dictus est ab urbe 
Bithynie Sagara vel Sangarus, de qua dico, ad p. 
417. (Constant. Vit. Basil. p. 201 : ὁ λεγόμενος Za- 

άριος λίθος, ὃς τῷ παρά τινων ὀστρίτῃ χαλουμένῳ 
Tib xaüécvrxev ἔμφερής.] 

(71) (Posset ex hoc loco aliquis concludere, non 
ab ipso Constantino hec profecta, sed post obitum 
ejus ab alia manu addita esse. Cum vero imperato- 
rum qui post ipsum regnarunt, nulla mentio appa- 
reat, magis inclinat animus, ut credam, Constanti- 
num voluntatem ac desiderium ad patris latus ali- 
quando quiescendi his verbis significasae. Preterea 
cerium est, ipsum eodem, quo pater, tumulo condi- 
tum íuisse. Cedrenus p. 641 : θάπτεται θανὼν σὺν τῷ 
οἰχείῳ πατρὶ, sepultus est juxta patrem suum. Symeon 
Mag. in Constantino p. 406: xai θάπτεται ἐν τῷ 
ναῷ τῶν ᾽Αγίων ᾽Αποστόλων μετὰ Λέοντος βασιλέως 
τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, sepelitur in templo SS. Apostolo- 


ΓΡ. animum el oculos non advertebat ud verba paulo 
inferius posita, ubi arca Basilii, fratris Constantini 
Porphyrogenneti, memoratur ; qui ambo fratres ex 
Romauo Porphyrogenneto nepotes Constantipierant, 
de quo hic sermo est, et qui pro auctore Cerimo- 
nialis nostri habetur. Locum quoque alium preter- 
videbat V. D., qui infra p. 375 babetur. Ibi enim 
Constantinus, de quo disputatur, Leonis filius, ὁ µα- 
κάριος βασιλεύς appellatur, beate memoriz impera- 
tor. Atqui de vivo formula illa non usurpatur, sed 
de mortuo tantum. Concluditur ex his, Cerimoniale 
nostrum Constantini quidem illius esse, qui Leonis 
filius et Romani pater fuit, sive is ipse compilaverit, 
give, quod potius videtur, illud alicui suorum ama- 
nuensium vel bibliothecariorum consarcinandum 
demandaverit : nepotem ejus autem, avo cognomi- 
nem, aut potius aliquem ejus familiarium, qui cliens 
simul gentis Phocarum fuerit, (ut e capite libri 

rimi xcvi) patet, nonnulla addidisse. Nihil enim vel 

ominum, vel casuum, vel institutorum aulicorum 
hoc juniore Constantino posteriorum per totum hunc 
librum reperies. Ego quidem talium quamvis sedu- 
lus et vigil venator, vestigium non observavi. 

(72) Hujus nominis rationem quis reddat ? Estno 
arca hec ideo sic dicta, quod reguli, id est impe- 
ratoris designati, qui tamen imperium non adiit 
morte preventus, repositorium esset ? Conjectura 
hec exigui penes me motinenti est ; et forte pre- 
stilisset nullam, quam talem, dare. Forte melior 
hec erit, arcam hic dictam fuisse, quod unum de 
gente Basilii teneret. 

(T3) Hic est ille Constantinus, nomine et specie 
tenus Basilii, sed, ut fama tulit, revera Michaelis 
Ebriosi filius, qui ante Basilii finem c. A. 879 obiit 
el quem auctorem Tacticorum u Meursio editorum 
esse in prefatione ad primum volumen demonstravi 


p. 8. 
D (74)Non ipsa SS Apostolorum zde, sed in vicina 


iedicula Theophanoni dedicata et a marito, Leone, 
condita, sepultam ait Symeon Magister p. 463: 
πλησίον τῶν 'Ἁγίων ᾿Αποστολων ἐξωνησάμενος olx£- 
µατα Λέων ὁ βασιλεὺς χτίζει ἐχκλησίαν περικαλλᾶ 
εἷς ὄνομα θευφανὼ τῆς πρώτης αὐτοῦ γυναικὸς καὶ 
κατατ[θησιν καὶ ταύτην ἐχεῖ, Verum Codinus exstru- 
ctum hoc monumentum a Constantino, Leonis filio, 
ait. Vid. Du Cange CPli Christ. IV, p. 162, Theo- 
phanonis hujus imaginem reddidi folio primo nostri 
hujus Cerimonialis e Menologii Basiliani t. Il, p. 34. 
[Nicephori Gregore oratio in S. Theophaniam im- 
peratoris Leonis VI, philosophi vel sapientis dicii, 
primam conjugem, in cod. III apud Lambee 1. iu.) 


1191 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. II. 


1198 


τῆς (75). .Ἔτερος λάρναξ Βιθονὸς (76). ἐν ᾧ ἀπύή- Α Leonis uxor. Alius Proconnesio marmore, in quo 


χειται ζωὴ, ἡ δευτέρα γυνὴ τοῦ αὐτοῦ Λέοντος. Ἔτε- 
po« λάρναξ πράσινος θετταλὸς, ἓν ᾧ ἀπόχειται Εὐ- 
δοκία (77), ἡ τρίτη vov?) τοῦ αὐτοῦ χυροῦ Λέοντος 
ἡ ἐπονομαζομένη Βαϊνή (78). Ἕτερος λάρναξ Ηροι- 
χονήσιος (19) iv d ἀπόχειναι "Αννα ὸ καὶ 
Άννα (80) αἱ θυγατέρες τοῦ μακαρίου Λέοντος καὶ 


jacet Anna et Eudocia, filie beati ejusdem Leonis 
ex [secunda uxore] Zoe. " * * Alia urnula mar- 
more Sagarino aut Pneumonusio, in quo jacent 
Basilius, frate» Constantini Porphyrogeniti. * * * 
* *' Alia urnula, marmore Sagarino, in quo 
jacet e 9 ** 


Zwr;. Ἕτερον λαρνάκιον μικρὸν ἀπὸ λίθου Σαγαρινοῦ, i,touv Πνευμονουαίἰοῦ, iv d ἀπόκειτάι βασ(- 
λειος (81) ὁ ἀδελφὸς Κωνσταντίνου Ηορφυρογεννήτου, καὶ Βάρδας ὁ υἱὸς Βασιλείου τοῦ πάππου αὐτοῦ" 
ἝἜτερον λαρνάκιον µικρον ἀπὸ λίθου Σαγαρινοῦ, ἐν ᾧ ἀπόκειται (89): * * 


VARLE LECTIONES. 


4! Εὐδοχία pro altero "Αννα conj. R. 


JOAN. JAC. REISKII. COMMENTARIUS. 


(73) *(Ita quoque Anonymus in Origin. Hino 
emendandus est supplendusque Du Cangius, qui in 
Famil. Byzant. p. 141 ex Zoe, quarta uxore, na- 
tam esse Eudociam e Constantini libro de admin. 
imperio c. 26 conjicit; contra vero Theopbanonis 
filie, quam tenera etate mortuam esse scriptores 
nonnulli contendunt, nomen veterum monumentis 
destitutus indicare non potuit. |" In membranis est 
áo cum τ superimposito, quod eque αὐτοῦ atque 
αὐτῆς legi οἱ ad Leonem referri potest. Dubium 
tamen non est, αὐτῆς preferendum et Theophano- 
nem Eudocise matrem fuisse, quia hecin illius ar- 
cam illata fait, et ambo Catalogi αὐτῆς quoque 
exhibent. 

(76) *( Βαθυϊνὸς λίθος est apud Constant. Conti- 
nuat. ]. rt, p. 89, 91)* Conf. Leo Grammatic. 
p. 479, emendandus e Symeone Mag. p. 403, et 
Cedren. p. 593. 

(71) Nomen hoc habet quoque DC., absque 
Baina tamen cognomine ; verum AB. deest. 

(78) *( De hoc cognomine Eudocie, tertie uxoris 
Leonis, nihil apud ceteros historie Byzantine 
;»oriptores reperio. Quapropter ejus originem indi- 
sare non licet. Est forte a Batv, palma, ad insi- 
gnem pulchritudinem Auguste, quam Zonaras 
1liique predicant, designandatn.]* In his verbis de- 
sinunt note cl. Leichii in illo, de quo supra dixi, 
specimine folii unius editae. Βαΐνη est nomen gen- 
tile. Εὐδοχία ἡ τοῦ Βαΐνη, Eudocia de gente VYaini I. 
Gens Romana est Venia, unde in masculino ὁ τοῦ 
Βαΐνη et in feminino ἡ τοῦ Βαΐνη dicitur. De illa 

entiljum terminatione in η vide supra dicta ad p. 
:2. Vel si in Βαΐνη terminatio η feminina est, 
entile hoc nomen celebris familie origine tenus 
varice aut Huunice, item Longobardice et Bulga- 
rice Bajanorumet Paganorum. Multorum Bajanorum 
memoria fit in historia sequiorum temporum. Me- 
nander Protector p. 89 8qq. edit. Hesehel.Bajaniali- 
cujus Longobardi meminit, et p. 104 alicujus Bajeni, 
Avarum Chagani. quem p. 140 promiscue modo 
Βαϊ ανὸν et Batvóv appellat. Heinesius. Syntagm. 
Inscript. p. 400. duos 
ret, si in masculino perinde Βαϊανὸς et Βαϊνὸς, Pa- 
janus et Painus dicitur, etiam in feminino Βαΐνη 
idem esse atque Βαϊάνη. Ammian. Marcell. p. 31, 
ed.Lindenbr. memorat tribunum aliquem Βαέποβαπ- 
des, ut Thaynus est apud Du Cangium v. Μία 
presbyter, pro. Thayanus, id est diartus. Vid. Theo- 
han. p. 364, et ibi Goar. Nicephor. Patr. Breviar. 
requenter nominat Baisnorum principale apud 
Bulgsros genus, ut. p. 102 et 218. Transit cum 
Longobardis hoc nomen ad Italos et Francos, et 
perfrequens erat medio sevo, neque dubito adhuc- 
dum in Francia esse, qui nomine, ut appellant, 
baptismali Pagani dicantur. In obarta vetere apud 
Murator. Ant. Ital. t. II, p. 791: Wido Abbas cum 
Pagano, advocatore suo. Anne Comnena p. 390, 
memoratur in exercitu Boamundi Normanni aliquis 
Conte Pagano. Chronici Cassinensis l. 1, o. 47, oc- 
currit fara (id est σειρᾶ, stemma, gens) Longobar- 


abet Bajanios. Unde appa- D cum in notis (t. II, 


dica, que Βαίαπα dicitur. Est vox fara Germanica 
aut Longobardica, unde adhuc superest hodie com- 
positum Vorfahren, majores, ad quod exemplum 
commode formari posset vocabulum Nach/fahren, 
osleri. 

P (70) Marmor Proconnesium passim laudat Agnel- 
lus, ut p. 184 a. Candidum esse, patet ex Conf. 
Theoph. p 90, et infra p. 372. *( Cyzico proxime 
adjacet Proconnesus, hodie Marmora, ob fodinas 
marmoris, quod illic effoditur ; quod, uti et Cyzi- 
cenum a Plinio memoratum, adhuc est in pretio. 
Smith. Notitia CPlis p. 118.]* 

(80) Probabile non est, ambas filias idem nomen 
Eoseiase. Cum igitur ambo catalogi tantum unius 
lie Anne mentionem faciant (Άννα ἡ θυγάτηρ), 
Du Cange vero in Familiis Byz. p. 142, e Constan- 
tino demonstret, ipsi, Constantino, sororem, Eudo- 
ciam diotam, fuisse: temperamento hoc diversas | 
auctoritates conciliare volui, ut pro altera Anna 
Eudociam in Latinis substituerem. In textu autem 

nil mutavi. 
(81) Dignus hio vindice nodus est, quem ego qui- 


C dem expedire non valeo. Et deserunt non ambo 


catalogi. Basilius, Constantini Porphyrogenneti fra- 
ter, dicitur in templo SS. Apostolorum sepultus 
esse. Non potest ille alius Bssilius esse, quam Π- 
lius Romani junioris, vulgo Bulgaroctonus dictus. 
Atqui quominus illum hic designari credamus, duo 
faciunt obstacula perardua. Primum, quod Cedre- 
nus p. 7109, expressis verbis ait: Ταφῆναι παρ- 
εχάλεσε τὸν ἑαυτοῦ ἀδελφὸν, ὃν xal διάδοχον κατ- 
έλιπε τῆς ἀρχῆς ἐν τῷ κατὰ τὸ "Εθδομον vaip τοῦ Eo- 
αγγελιστοῦ καὶ Θεολόγου ὃ καὶ Ὑέγονεν. Longo 
tempore quoque post sub Michaele Paleologo nar- 
rat Pachymeres |. tr, ο. 21, et alii, repertum in ede 
8. Joannis Theologi Hebdomi fuisse illesum et 
constans adhuc cadaver illius Basilii, cum arca sex 
versibus iambicis inscripta, que nomen viri pro- 
diderint ignorantibus. Versus illos prodidit Du 
Cange in notis ad Zonuram p. 109 et AB. in t I 
imp. Orient. |. vir, p. 179, qui etiam ad illum ]ο- 
p. 810) historiam il'arum re- 
pertarum reliquiarum narravit. Posset quidem tota 
illa res pro commentolevibus et superstitiosis et 
credulis Greculis digno haheri, et ego quidem 
persuasus eum, meram subesse imposturam mo- 
nachalem. At gravius et impeditius hoc est. Dici- 
tur hujus Basilii πάππος esse Basilius. Atqui vo- 
cem πάππος si vulgari sensu accipias pro patre 
patris, fuit Basilii Bulgaroctoni avus non Basilius, 
sed Constantinus. Quod si vero fingas, latiore sensu: 

accipiendum 


(82) Post hoc verbum erat vacuum spatium unius 
versus. Át plura deesse, patet ex ambobus cata- 
logis, quorum Du Cangianus hec habet, a quibus 

B pene non discedit. Scilicet post factam me: 
moriam arce Anne, que fuit filis δρουν 9 "Lass, 
statim subjunglk Όσο DC. - 


B UR 


1199 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 1400 


374 m heroo magni Justiniani. Α Ἠρψον τοῦ μεγάλου Ἰουστινιανοῦ. 

Primus apud concham versus orientem est sar- Ἡρὸς αὐτὴν τὴν κχόγχτν κατὰ ἀνατολὰς πρῶτος 
cophagus, in quo jacet corpus Justiniani, marmore Ἅλάρναξ, ἐν d ἀτόχειναι τὸ σῶμα τοῦ Ἰουστινια- 
peregrino rari et miri coloris, qui medius fere sit — voo (53), ἀπὸ λίθου ξένου καὶ ἀλλοκότου µέσην yputàv 
inter colorem Bithyni et Chaleedonici marmoris, ἔχοντος τοῦ τὲ βιθυνοῦ xxi Χαλκηδωνίτου, παραπλτ- 
similis marmori Ostrite. Aluus marmore Hierapoli- σίως λίθῳ ᾿Οστρίτῃ (84). "Exepoc λάρναξ ἀπὸ λίθου 
tano, in quo jacet Theodora, Magni Justiniani uxor. —"leparoAÀítou (85), ἐν ᾧ ἀπόκειται θεοδώρα ἡ yovi, 
Alius versus occidentem a dexira, e marmore colo- τοῦ μεγάλου ᾿]ουστινιανοῦ, "Έτερος λάρναξ κείµε- 
ris rosei maculis distincti, Docimino, in quo jacet νος πρὸς ὀυσμὰς πρὸς τὸ µέρος τὸ δεξιὸν, civ 
Eudocia, uxor Justiniani Minoris [alia Rhinotmeti]. ἍΧχροιὰν ῥοδοποίκιλον Δοκιμινὸν (86), ἐν ᾧ ἀπόκειται 
Alius e candido marmore Proconnesio, inquo jacet — Eó9oxia ἡ γυνὴ Ἰουστιγιανοῦ τοῦ μεγάλου *5 (87). 


VARLE LECTIONES. 
8 τοῦ μικροῦ conj. R. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


accipiendum 9886 vocabulum πάππος et significare Ἔσωθεν τοῦ αὐτοῦ ναοῦ ἑτέρα λάρναξ, ἐν Ui ἁπό- 
hio loci avi avum, fuit quidem Constantini avi avus 4, χειται Κωνσταντῖνος ὁ D'opeogortvvnsos ὁ ἀδελφὸς 
Basilius Macedo, et nolumus negare vocabulum eo B τοῦ Βουλγαροκτόνου. [addit AB. Οὗτοί εἰσιν] οἱ υἱοὶ 
eensu usquam poni, quamvis exempla nobisad ma- Ῥωμανοῦ τοῦ λεγομένου Καλὸν παιδὶν ὤν pur, 
num non sint: assumpta tamen et admissa ea hy- θεοφανὼ ἡ γειµένη εἷς τὸ δεξιὸν µέρος τοῦ ναοῦ 
pothesi, vel sic obstat ea difficultas, quod Basilii — «02 µεγάλο» Κωνσταντίνου. 
Macedonis filius hic dicitur Bardas; de quo quis Quod in his monumentum Romanirecensetur, mi- 
fando unquam inaudivit? Ego quidem, ut dicam — ratus fui, postquam t. I1 ltinerarii Sponiani legi 
quod sentio, in primo exemplari, unde et hic cata- — p. 15 versionis Germ«nice, Sponium in monaste- 
logus et DC atque AB derivati fuerunt, macula- rio S. Luce inter Delphos et Thebas, ab isto Ro- 
tum puto hunc locum el litturis obscuretum alque — mano condito, vidisse sepulcra duo, unum ex mona- 
confusum fuisse, unde manarunt et erroresatque — chorum traditione Romani imp., filii Constantini VII, 
Jacune nostri codicis et confusio apud DC, atque X nepotis Leonis, al'erum uxoris ejus. Ibidem affert 
AB. Barde nomen in familia Basilii nullum fuit,  Sponius inscriptionem Grecam duorum vereuum 
Basilii contra nomen fa:nilia Phocarum in usu non iambicorum, Constantinopoli 489 conapectam, quam 
fuit. Ergo exciderit aliquid de Nicephoro Phoca putat ad illud monasterium respicere; quo jure, 
imperatore, qui Bardam filium et Dardam patrem — ipse viderit. Cum tamen nullibi dicatur a scripto- 
et Bardam ex fratre nepotem habuit, necesse est. — ribus Romanus CPli excessisse, sed ibidem diem 
Confirmant id catalogi ambo, qui arcam Nicephori suum supremum obierit, probabile est, funus ejus 
memorant. Forte igilur lacuna post [Ίορφυρογεν —iniumulos majorum illatum fuisse, meramque esse 
γήτου sic esset supplenda : ἑτέρα λάρναξ, iv 7j | monachalem fabulam eam, quam Sponio obtiruse- 
ἀπόκειται Νικηφόρος ὁ Φωκᾶς καὶ Βάρθας ὁ υἱὸς Ü runt Greculi. 
τοῦ βασιλέως τοῦ αὐτου, aut xal Ιῥάρδας 6 υἱὸς Λέον- (83) ἸΝεκρὸς Justiniani inventus est a Latinis, 
τος τοῦ ἀδἐλφοῦ αὐτοῦ. Bardas nempe Phocas, ma- — nec ii manus ab eo abstinuerunt. Fragment. Ni- 
nus domesticus et magnarum rerum sub Basilio cet. Chon. apud Fabric. Bibl. Grec. t. VI, p. 
ulgaroctono auctor, erat Nicephori Phoceimpe- 405." 
ratoris ex fratre Leone nepos. Verumtamen proba- (84) Vid. Constant. Vit. Basil. p. 201. Dictum 
bile non est, aut Bardam, filium Nicephori imp., videtur hoc genus marmoris ab Ὄστρος et Ὄστρους. 
in tumulos imperiales illatum fuisse, qui obiit patre — loco in Phrygia Salutari; vid. Hierocl. Synecdem. 
imperium nondum adepto ; aut Barde Phoce, Leo- — p. 676, οἱ ibi Cel. Wesselingium. 
nis filio, eumdem honorem habitum fuisse, qui ad- (85) Ab Hierapoli, urbe Phrygism, sive Salutaris, 
versus Basilium imp. insurrexit prospera fortuna sive Pacatiane malis. Nam utraque Phrygia Hiera- 
elatus, et imperium affectavit, quaproptera Basilio — polin habuit; vid. Wessel. |. c. p. 065 et 670. 
commisso praelio victus et ceesus, aut veneno, υἱ — Phrygiuin marmor album perhibet Julianus Opp. 
alii perhibent, sublatus fuit. Mentem subiit alia . 941. Bed multa sunt genera marmoris Pryyii. 
conjectura. Videbatur nempe auctor dedisse : καὶ Dociminum dicitur deinceps poSorzolxiAov.In Synns. 
Ῥάρδας ὁ Καΐῖσαρ ὁ ἀναιρεθεὶς ὑπὸ Βασιλείου τοῦ dico marmore candida purpureo distinguitur. area 
πάππου αὐτοῦ, et Bardas Casar [avunculus Mi- gyro; vid. Salmas. t. 1l Hist. Aug. p. 129 εἰ Du 
chaelis Ebriosi] occisus a Basilio aro ejus (nempe — Cangium ad Paulli Silentiarii Ecphrasin p. 530. 
Constantini Porphyrogenneti]. Adeo placebat mihi (86) Est etiam Phrygii marinoris species, de 
hec conjectura (presertim cum hujus Bardo Ce- [) urbe Docimium, Phrygia Salutaris, dictum. Vid. 
saris fllia in his tumulis memoretur infra p. 374), — Wesseling. |. c. p. 677, et Cass. atque Salm. ad Sor. 
ut eam saltim in Latinis expressissem, nisi me — H. A. t: 1l, p. 369. 'Ῥοδοποίχιλον idem eet atque 
repressisset alter Nostri locus p. 374, ubi in qua- ἀληθινοπίπερον, quod memorat Continuator Theo- 
dam arca dicitur asservari Barde Cesaris maxilla. — phanis Constant. p. 87, id est habens maculas ni- 
Ergo totum corpus ejus relatum CPlin non fuit, sed — gras, velut grana piperis, in fundo rubro seu colore 
in loco illo tumulatum, ubi confossus fuit Bardas. roseo punctulis alieni coloris resperso. 
Carebat enim ratione, in ejusdem templi alio qui- (87) Justiniano Magno preter Theodoram neque 
dem loco corpus ejusdem viri, alio autem maxil- — Eudocia, neque ulla alia uxor fuit. Neque cogitari 
lam humare. Malui igitur in Latinis lacunam re- — hic potest de Justino seniore junioreve. Illi enim 
linquere, quam incertas conjecturas dare. uxor eral Lupicia, deinceps Euphemia dicta, huio 
. Sophia. (Sunt tamen qui posterioris Justini eonju- 
'Exípa λάρναξ, ἐν ᾗ ἀπόχειται Νικηφόρος ὁ Φω- — gem Eudociam appellant.) Forte ergo sic dicta foit 
Xác. ! rima uxor Justiniani Rhinotmeti, cujus nomen Du 
, Ἑτέρα λάρναξ, iv 3j ἀπόχειται Μιχαὶλ 6 ᾽Αμοῤ- Cangius non reperit. Vid. ejus Famil. Byzani. 
ῥαῖος. p- 121. Etiam infra p. 438. Ἰουστινιανὸς ὁ μέγας 
Etlpa λάρναξ, ἐν 3j ἀπόχειται Ἑωμανὲς ὁ υἱὸς pro ὁ μίχρὸς vel ὁ νέος appellatur, αἱ ibi notavi 
Κωνσταντίνου τοῦ Πορφύρογεννέτου 5b λεγόμενος τὸ on(ecturam meam confirmat sequens in continenti 
Κάλὸν πα:δίν YnenUo wies ας Ασλα στὰ wineris. Hic loci habent 


1201 


DE GERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. 1l 





1202 


Ἔτερος λάρναξ Àsuxóc Προικονήσιος, ἐν d ἀπόχειται À Justinianus Minor. Alius, Proconnesius item, in 


Ἰουστινιανὸς ὁ μικρός (88). Ἕτερος λάρναξ ἀπὸ 
λίθου Προικονησίας, ἐν ᾧ ἀπόκειται Σοφία ἡ γυνὴ 
Ἰουστίνου. Ἕτερος λάρναξ ἀπὸ λίθου λευκοῦ Aoxt- 
μινοῦ (89) ὀνυχίτου, ἐν ᾧ ἀπόχειται Ἡράκλειος (90) 
ὁ µέγας. "Hxspo; λάρναξ πράσ.νος θεσσαλὸς, ἐν ᾧ 
ἀπόκειται Φαθία ἡ γυνὴ ἩΠρακλείου. Ἕτερος λάρ- 
ναξ Ἡροικονήσιος Κωνσταντίνου ΠΗἩωγωνάτου. "Ere- 
po« λάρναξ ἀπὸ λίθου πρασίνου θεσσαλικοῦ, ἓν (p 
ἀπόχειται Φαῦστα (91) ἡ γυνὴ Κωνσταντίνου Πω- 
γωνάτου. Ἕτερος λάρναξ Σαγαρινὸς, ἐν ᾧ ἀπόχει- 
ται Κωνσταντῖνος, Έγγων Ηρακλείου, υἱὸς Κων- 


σταντίνου (99) τοῦ Ηωγωνάτου. ὝἝτερος λάρναξ 
ἀπὸ λίθου Σαγαρινοῦ ἑχστοντάλιθος (99), ἐν d 
ἀπόκειται ᾿Αναστάσιος ὁ καὶ ᾿Αρτέμιος. Ἓτερος 


» 


λάρναξ ἀπὸ λίβου Ἱεραπολίτου, ἐν ᾧ ἀπόχειται ἡ 
q»v?, Αναστασίου τοῦ καὶ ᾽Αοτεμίου. Ἕτερος λάρ- 
ναξ ἀπὸ λίθου Ι]ροικονησίου, ἐν ᾧ ἀπόχειται Λέων 
ὁ σαυρος, Ἕτερος λάρναξ ἀπὸ λίθου πρασίνου 
θετταλικοῦ, ἐν ᾧ ἀπέχειτο Κωνσταντῖνος ὁ υἱὸς τοῦ 
σαύρου ὁ ἐπικληθεὶς Καθαλλίνος (94), ἀλλ ἐξεώθη 
ὑπὸ Μιχαὶλ xai θεοδώρας, xai κατεχάη τὸ δύστη- 
vov (05) αὐτοῦ σῶμα. 'Ὁμοίως καὶ ὁ λάρναξ αὐτοῦ 
ἐξεώθη καὶ κατεπρήσθη, καὶ ἐχρημάτισεν εἰς τὰ 
τοῦ Φάρου (00) συστεµάτια. Καὶ γὰρ καὶ τὰ μεγάλα 
ἀθθάχκια τὰ ὄντα dv τῷ αὐτῷ Φάρῳ ἐκ τοῦ αὐτοῦ 
λάρνακος τυγχανοντά slow (91). Ἕτερος λάρναξ 


Β 


quo jacet Sophia, uxor Justini [Minoris]. Alius e 
candido marmore Docimino, colore Onychiten re- 
ferente, in quo jacet Heraclius Magnus. Alius viri- 
dis, marmore Thessalo, in quo jacet Fabia, uxor 
Heraclii. Alius e marmore Proconnesio, Constantini 
Pogonati. Alius e marmore viridi Thessalico, in 
quo sita est Fausta, uxor Constantini Pogonati. 
Alius e marmore Sagarino, in quo situs est Con- 
8tantinus, nepos Heraclii, pater Constantini Pogo- 
nati. Alius e marmore Sagarino hecatontalitho seu 
multicolore, in quo situs est Anastasius, alias Ar- 
temius dictus. Alius e marmore Hierapolitano, in 
quo sita est ejusdem Anastasii Artemii uxor. Alius 
e marmore Proconnesio, in quo situs est Leo 
Isaurus. Alius e marmore viridi Thessalico, in quo 
jacebat olim ietius Leonis Isauri filius, Constanti- 
nus, vulgo Caballinus dietus. Verum Michael et 
Theodora impuras ejus reliquias inde ejiciebant, et 
igni cor:burebant; sarcophagus autem sede sua 
revulsus serraque disseclus inserviit ad fori systrem- 
matia (seu repagula]. Etiam magna abbacia ejus- 
dem fori ex eodem sarcophago facta sunt. Alius e 
marmore Proconnesio, in quo sita est lrene, uxor 
Constantini Caballini 8473 modo dicti. Alius e 
marmore viridi Thessalico, in quo sita est uxor 
ejusdem Caballini. Stataria [seu conditorium plu- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 
ambo catalogi Ιουστίνου pro Justiniano. Α B. mu- { talogi AB. et DC. Prior quidem solum articulum 


lierem non nominat, dicens tantum ἀπόχειται d 
yov? Ἰουστίνου, DC. tamen in nomine Eudocim 
Nostro consentit. 

(88) Alias Rhinotmetus. Ambo catalogi Justinum 
minorem nominant, maritum Sophie, proximo 86- 
quentis. 

(89) Alia species marmoris Docimini, quod gem- 
mam onychem colore imitatur. 

(90) Vid. Cedren. p. 430 ubi. eum accubare 
uxori sue Anastasie in ede SS. Apostolorum ait. 
Anastasia illa est alio nomine celebrior Martina 
(vid. supra p. 964,) Fabia vero hic memorata est 
prior Heraclii uxor. Fabia Eudocia ; vid. Du Cange 
Fem. Byzant. p.118. Pro Fabia Φλαθίχ. Flavia, 
habent ambo catalogi. 

(91) Apud Cangium 1. c. p. 120, Anastasiam re- 
per:o appellari uxorem Constantini Pogonati. Forte 
id ipsi nomen fuit, prenomen autem Fausta. Am- 
bobus catalogis deerant extrema verba ἡ vv, 
Κωνσταντίνου Ἡωγωνάτου. Suspicatus tamen fuit 
Bandur. t. II, p. 812, Pogonati uxorem hanc Faus- 
tam fuisse. Forte nata illalacuna ex eo, quod li- 
brarius, qui istos catalogos aut potius catalogum 
exaravil, inveniret in primigenio exemplari confu- 
sionem hic loci, cujus vestigia in nostris membra- 
nie supersunt. Post Fausi& nomen enim leguntur 
inserta haoc : ἐν ᾧ ἀπόχειται, quee delevi. 

(92) Filium Constantini Pogonati patri cognomi- 
nem nullum novi. Fili illi erant Justinianus Rhi- 
notmetus et Heraclius. Posui ergo in Latinis pater 
loco hujus vocis. Cerle Pogonati pater Constantinus 
fuit in coronatione dictus, qnamvis vulgo Constans 
audiat; vid. Du Cange l. c. p. 120. Neque obstat 
quod Constans ille in Sicilia interemptus in balneo 
perierit. Filius enim ejus exuvias Constantinopolin 
reportavit et in ede SS. Apostolorum penes patrem 
ejus Heraclium Constantinum deposuit, teste Ce- 
dreno p. 436. Longealiter locum hunc exhibent ca- 


habet, quem DC. posteriore loco refert : DC. autem 
babet hos duos : ἕτέρα λάρναξ Σαγγαρικὴ, ἐν ᾗ ἀπό 
χειται Κωνστάντιος, ὁ υἱοῦ Κωνσταντίνου υἱοῦ Ἡρα- 
κλείου. Ἑτέρα λάρναξ ἑκατοντάλιθος, ἐν 7j ἀπό- 
χειται Κώνστανς, ὁ υἱὸς Κωνσταντίνου υἱοῦ 'Hpa- 
κλείου. 

(95) Puto à multitudine colorum variorum, qui 
marmori inerant, sic dictum fuisse ; non quod 
precise tot. sed forte pauciores, semper tamen 
multi, sive ea naturale productum, sive artis tesse- 
larie vel musiveopusfuerit ; vid. Salmas, ad Solin. 

95 


. o. 

P (94) Alias Copronymus. De ipsius in ede S8. 

Apostolorum sepultura habet Cedren, p. 468, de 

urna autem et ossium infortunio idemibidem me- 

moral, et Leo Grammat. p. 407, et Symeo Mag. 
419 


(95) Verti impuras. Ne quis miretur, videat que 
de significalione hujus vocis dicam ad p. 373 

(96) Secutus sum interpretando lectionem ambo- 
rum catalogorum, qui pro φάρῳ posteriore exhi- 
bent φόρου. Nam pro primo φάρου habent παλα- 
τίου, [dem pro σύστεμάτια habent. στήθια. Hee sunt 
columne saxes, ad pectoris humani altitudinem 
procers, συστήµατα autem sunt compages et series 

lurium columnarum (quod pene eodem redit). 
Placuit tamen magis in Latinis lectionem, quam 
alii quoque suggerunl, συστρεµµάτια sequi. Sunt 
nempe συστρέµµατα et συστρεµµάτια omnia re- 
psgula, carceres, sive saxo, sive ferro aut sre, 
quidquid συστρἐφε., coercet turbam, neque sinit li- 
bere evagari. ᾿Αθθάκια autem sunt late tabulm, 
qua aut superimponunturtalibus systematibus co- 
lumnarum, aut ad muros apposita sunt, velut sca- 
mna, ut in ipsis sederi queat. 

(97) At qui potuerunt ex una arca rmarmorea 
concisa tot et tanta opera effici? 


4303 


. CONSTANTINI PORPHYROGENIT,: 


1204 


rium corporum capax]e marmore Proconnesio, in À ἀπὸ λίθου Προιχονησίου, ἐν ᾧ ἀπόχειται Elpvr, (98) 


quo jacent Cosmo et Irene, sorores Caballini. Alius 
" marmore Proconnesio, in quo situs est Leo Chaza- 
rus filius Constantini Caballini. Alius e raarmore 
Proconnesio, in quo sita est Irene, uxor Leonis 
Chazari. Alius e marmore viridi Thessalico, in quo 
situs est Michael Balbus. Alius e marmore Saga- 
rine, in quo sita est Thecla, uxor Michaelis Balbi. 
Alius e marmore viridi, in quo situs est Theophilus 
imperator. Alius parvus e marmore viridi, in quo 
situs est Constantinus, 
parvus e marmoreSagarino, in quo sita est Maria, 
filia Theophili. 


T 


πρασίνου, iv d 


filias "Theophili. Alius . 


ἡ γυνὴ (90) Κωνσταντίνου τοῦ Καθαλλίνου. Ἕτερος 
λάρναξ πράσινος θεσσαλὸς, ἐν d ἀπόχειται ἡ ovi, 
Κάθαλλίνου. Σταταραία (1) ἀπὸ λίθων Ilpotxovr- 
σίων, £v Jj ἀπόκεινται Κοσμὼ καὶ Εἱἰρήνη (2), ἀδελ- 
φαὶ Καθαλλίνου. "Erspoc λάρναξ Ἡροικονήσιος, iv 
ᾧ ἀπόχειται Λέων ὁ Xátapoc, υἱὸς Κωνσταντίνου 
τοῦ Καθαλλίνου. "Έτερος λάρναξ ἀπὸ λίθου Προι. 
κονησίου, iv d ἀπόχειται Βἱρήνη ἡ γυνὴ Λέοντος 
τοῦ Χαζάρου». Ἕτερος λάρναξ πράσινος θετταλὸς, 
ἐν d ἀπόκειται Μιχαὴλ ὁ Τραθλός. Ἕτερος λάρναξ 
ἀπὸ λίθου Σαγαρινοῦ, ἐν d ἀπόκειται θέκλα d) γυνὴ 
Μιχαὴλ (3) τοῦ Τραθλοῦ. "Έτερος λάρναξ ἀπὸ λίθου 


ἀπόκειται Θεόφιλος ὁ βασιλεύς. Ἕτερον Ἱλαρνάκιον πράσινο, ἐν ᾧ ἀπόκειται Κων- 


σταντῖνος (4) ὁ υἱὸς Θεοφίλου. Ἕτερον λαρνάκιον ἀπὸ λίθου Σαγαρινοῦ, tv ᾧ ἀπόχειται Μαρία (5) f, 


θυγάτηρ θεοφίλου. 
De sarcophagis qui suut in porticu edis 
| australi ejusdem. 

Ibi depositi sunt sarcophagi Arcadii et filii ejus, 
Theodosii, et,Eudoxie, que fuit uxor Arcadii et 
mater Theodosii. Arcadius versus austrum, Theo- 
dosius versus septentrionem, Eudoxia versus orien- 
lerz jacent. Omnes tres sunt marmore porphyre- 
tico seu Romano. 

De sarcophagis in porticu boreali ejusdem templi. 

Ibi situm est in sarcophago rotundo cylindri- 
forme colore porphyretico seu Romano scelestum et 
exsecrandum cadaver Juliani Transgressoris [alias 


Στοὰ ἡ πρὸς usenuóplav τοῦ αὐτοῦ ναοῦ. 


Ἐν ταύτῃ ἀπόκεινται λάρνακες ᾿Αρκαδίου, θεο- 
δοσίου (6), υἱοῦ αὐτοῦ, καὶ Εὐδοξίας τῆς μττρὸς 
αὐτοῦ. Καὶ ἔστιν ὁ piv ᾿Αρκαδίου τάφος πρὸς µε- 
στµθρίαν, ὁ δὲ θεοδοσἰου πρὸς ἄρκτον 44 (7), τῆς δὲ 
Εὐδοξίας ἀνατολικώτερος, ἀμφότεροι πορφυβοῖ, fjtouv 
Ῥωμεαῖοι. 

Στοὰ ἡ πρὸς ἄρχτον τοῦ αὐτοῦ ναοῦ. 

Ἐν ταύτῃ τῇ στοᾷ τῇ οὔσῃ πρὸς ἄρκτον κεῖται 
λάρναξ κχυλινύροειδὴς, ἐν d ἀπόχειται τὸ δύστη- 
vov (8) xai παµµιαρον σῶμα τοῦ Ἡαραθάτου Ἰουλια- 


VARLE LECTIONES. 


*4 Άρκτον reposuit R., νότον cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(98) Εθὶ Ckaxara, de qua fllius ejus Leo Chazarus { tervalla juxta se decurrunt.*(De bisomis seu loculis, 


dicitur. 

(09) Ante harc vocem deest nomen aliquod, forte 
Eudocia &ut Maria quarum hee secunda, illa 
tertia uxor Caballini fuit; vid. Du Cange Fam. 
Byz. p. 123. 

(1) Non invenio usquam hanc vocem. Quantum 
tamen coneludere potui ex locis hujus capitis, qui- 
bus occurrit, debet notare cond?torium plurium cor- 
porum capaz ; sive ea arca fueril in duos, tres, 
quatuorve loculos interpositisasseribus aut talibus 
marmoreis dissepta (vid. Du Cange Gloss. Lat. v. 
Bisomum), sive fuerit coassamentum foris vel ta- 
'bulatis pluribus sibi in altum parallelis constans, 
ita ut arca una in peculiari suo tabulato super al- 
tera staret, qualia sunt repositoria librorum, in 
quibus series minorum librorum super majoribus 
stant, crescente cum magnitudine librorum altitu- 
dine tabulatorum, quomodo in Catacumbis Roma- 
nis et Neapolitanis jacere defunctorum corpora tes- 
* tatur Keysler in Itinerario. Ut posterius credam 
fuisse, facit locus, quem Du Cange Gloss. Gr. v. 
Στατάριος ϐ Glossis  Grecobarbaris citat, ubi 
Χληματερὴν, γουν σταταρίαν legitur. Non potest 
χληματερὴ ibi aliud notare, quam pedamentum, 
coassamentum (das Lattenwerh oner Gerüste), super 
quod in altum enituntur vites, quod amplectuntur 
flagellis suis ; cujus pertice una super alteram al- 
tius atque altius ad certa intervalla disposite atque 
affixe sunt. Ridicas ajunt Latinis tales compages 
appellari, item escharus ; unde Francicum echalas 
derivapt, quod item notat ; vid. Du Cangev. Eschara. 
Sane facile potuerunt tales compages escharz dicte 
fuisse, quia ut in escharis seu cratibus ferreis, qui- 
bus locus instruitur in Belgio et alibi, pertice per- 
pendiculariter et parallele ad ceria et cqualia in- 


quibus-bina corpora prope se locata continebantur, 
vid. Mabillon. Iter Italic. p. P 

(2) Harum nulla mentio apud Du Cangium Fam. 
Byzant. p. 125. 

i Vid. Cedren. P. 513. Contin. Theoph. p. $2. 

4) Constantini hujus, Theophilo nati, nullus 

gcriptorom meminit. Eruittamen eum Du Cangel.l. 

. 133, et numismate quodam, in quo tamenan 
bie ipsedesignetur, fraterMichaelis Ebriosi, dubium 
adhuc est. Potest, enim ex eo, quod Michael ibi se- 
niore vultu, Constantinus juniore exhibetur, οο|- 
ligi, patrem illum, huncfilium fuisse. 

(5) De hujus arca vid. Cedren. p. 523, et Leo 
Grammat. p. 451. 

(6) Junioris nempe, Arcadioet Eudoxia nati ;vid. 
Cedren. p. 334. . 

(7) Ita reposui provóxovquod erat in membranis, 
Dlagitante sensu et auctoribus AB et DC. 

(8) Habet vocabulum δύστηνος hio loci eum si- 
gnificatum, quem Arabum, quod proprie quidem 
miserum, frequenter autem sceleratum, impurum, 
nefandum, dirum et diris devovendum bominem 
notat. Hoc sensu paulo ante habebamus p. 372, τὸ 
δύστηνον σῶμα Copronymi ; et sio quoque accipi 
debet apud Cedren. p. 308, etapud Euripidem Her. 
cul. Fur. v. 1346, λόγοι, δύστηνοι scelestt./ sermones 
(locus enim correctione non eget), et apud Theo- 
crit. XV, 31, item apad Sophoclem Oed. Tyr. 
p. 810, ubi ἆθλια et. δεινὰ et. δυστηνα jungit poeta, 
et apud Simonidem in Stobei Fiorilegio p. 313, ed. 

rot: ; 


Τὴν O ix γαλῆς, δύστηνον, ótQupóv γένος. 


Feminarum felis indole prdilarum flagitiosum, 
calamitotum | genus, 


1205 


DE CERIMONIIS ÁULAE£ BYZANTIN.E LIB. Il. 


1206 


νοῦ (9), τὴν Χχροιὰν πορφυροῦν, ἤτουν .'Ῥωμαῖον. À Apostate]. Alius porphyreticus seu Romanus, in 


Ἕτερος λάρναξ πορφυροῦς, ἤτουν Ῥωμαῖος, ἐν d 
ἀπόχειται τὸ σῶμα ᾿Ιοθιανοῦ τοῦ μετὰ ᾿Ιουλιανὸν 
βασιλεύσαντος. {στέον, ὃτι ἐν τῇ Ὑυναικείᾳ μονῇ 
τὰ Ἰουστίνου (10), ἐν τῷ vai τοῦ 'Αγίου ἀποστό- 
λου θωμᾶ, ἐν λάρνακι ἀπὸ λίθου πρασίνου θεσσαλοῦ 
ἀπέχειτο τὸ σῶμα ᾿ουστίνυ τοῦ βασιλέως καὶ 
Σοφίας 45 τῆς γυναιχὸς αὐτοῦ. Καὶ ἐξηνέχθη τὰ 
τούτων λείψανα, καὶ κατετέθη ἐν τῇ αὐτῃ μονῃ iv 
χαμοσορίου (11) ἀπὸ λίθου Προικονησίου Ίἅτουν 
Πικριµαίου, ἐν d καὶ ἐπιγέγραπται' « Τλωσσόχο- 
poc (12). ᾽Αλεξάνδρου Δομεστίχου. » Ἰστέον, ὅτι 
ἐν τῇ μονῇ τοῦ ᾽Αγίου Μάμαντος πλησίον τῆς móp- 
της τῆς ξυλοχέρχου, ἐν τῷ νάρθηχι τῆς αὐτῆς 'Ex- 
Χλησίας ἐξ ἀἁριστερῶν ἵσταται λάρναξ ἀπὸ λίθου ἕκα- 


quo situs est Jovianus,qui post Julianum impera- 
vit. In monasterio muliebri, Justini dicto, in ejus 
nempe ede S. Thome sacra siti olim erant in sar- 
cophago marmoris viridis Thessalici Justinus imp. 
et Euphemia, uxor ejus. [llinc autem deprompte 
fuerunt eorum reliquie,et in eodem monasterio in 
humili et exiguo conditorio e lapide Proconnesio 
seu Picrineo, cui inscriptum est hoo elogium: 
« Glossocomus » [seu capsa] « Alexandri Dome- 
Stici. » In monasterio S. Memantis prope portam 
xylocerci aut circi lignei dictam, in narthece ec- 
clesie ejus monasterii ad sinistram stat sarcopha- 
gus e lapide hecatontalitho seu multicolore vel 
centumtesselato, in quo sita est Mauricii uxor cum 


τονταλίθου, ἐν dp &móxevea: (13) ἡ τοῦ Μαυριχίου (14) B liberis. In cataphyge autem 8724 seu refugio et 
VARI/E LECTIONES. 


55 Εὐφτμίας leg. esse putat R. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


uod nempe multas calamitates efficit; et apud 
Basilium Epist. X, ad Gregor. : Ὅσῳ ἐπὶ τὸ dc0r- 
νέστερον ὑποῤῥέουσιν al ἐκκλησίαι, τοσοῦτον dxpà- 
ζουσιν al τῶν ἀνθρώπων φιλαρχίαι, καὶ εἰς ὃυσ- 
τήνους ἀνθρώπους (perditos, corruptos homines, 
vel etiam infelicitatem aliis creantes) οἰκοτρίόων 
οἰκότριδας, περιέστη νῦν τὸ τῆς ἐπισκοπῆς ὄνημα. 
Simili modo pro scelerato dicunt ἀτυχὴς, ἆθλιος, 
τάλας, -2Àalmwpos, οἰκτρὸς, ἐλεεινός. ᾽Ατόχημα 
ro scelere dixit Polybius p. 572 et 636. Insignis 
ocus de δυστυχὴς pro sceleruto Dio. Chrysostom. 
. 604. Polybius in Excerptis Peiresc. p. 53, (1397, 
5. ἀτυχίαις παλαίειν dixit pro nefandis flagitiis vi- 
iam el [(amam maculare vel probris contaminari, ut 
recte Valesius vertit. ldem ibidem p. 54, (1398,5) : 


sl xxv! ἀλήθειαν ὑπῆρχέ τι τοιοῦτον ἀτύχημα περὶ ( 


τὸν Δημοχχρην, δὲ culpa hac revera {αθογασδαί De- 
mochares, eodem interprete, P. 95, (1424, 1) pro- 
ditionem appellat ἀτυχίαν. Dinarchus orat. contra 
Demosthen. p. 42,edit. Gruter, eum appellat ἀτυχῆ 
xai δωροδόκον, ubi non satis apte Canterus infelix 
reddit. Debuerat enim sceleratus. Epictetus apud 
Arrianum |. 3, fine et alibi sepissime ἀτυχτμα 
appellat monstrum hominis ob scelera et animi 

ravitatem.'Htvy zx&« pro ἀσεθὴς est apud Diogen. 

aerl. p. 481, ed. Meibom. De voce ἀτυχέστος 
pro sceleratissimo v. Habert. Ponliflo. p. 563. Ita 
usurpatur x9Atoc in Anthologia p. 30, (n. 164, an- 
tepen.) et ταλαίπωρος p. 65, item p. 101, (10 505) 
τλήµων, Ibi enim ὁ τλήµων ᾿Αθάμας tantumdem 
est atque sequenti carmine v. 6, ὁ ἀσεβής. Ita Eu- 
ripides Herc. fur. v. 1386, àgAtov χύνα, miserum, 
id est infelicis,non invidende,sed horrende potius 
sortis, canem, detestandum, exsecrandum canem 
appellat Cerberum, non absurde plane el ridicule,ut 

ersuasit sibi et nobis persuadere voluit Piersonus 
in Verosimilibus p. 229, sed apte et more sui xvi 
et indole liague suz.Idem poeta in Electra v. 1161. 
Clytemnestram conjugem τάλαιναν appellat, scele- 
ratam, qui locus sic legendus esl : "Oct γαμετὰν 
τάλαιναν ἔσγ᾽ ἀγκαλῶν, quod in ulnis habuit scelera- 
tam conjugem ; iiem Polymestor in Hecuba Tro- 
janas feminas, qua ipsi oculos eruerant, ταλαίνας 
Χόρας appellat v. 1063, et versu deinceps proximo 
χαταράτοὺς. Olxspóc pro srelerato est in carmine 
Ammiani, Anthologie p. 167, ed. H St. Adverbium 
ἐλεεινῶς pro scelerate, impure, flagitiose habet. Ca- 
nonarium Joannis Monachi (apud Du Cangium Gl. 
Gr. p. 890,) in his verbis : "Ecc: δὲ καὶ ἑτέρα ἁμαρ- 
tla, Ἆτις µείζων ἐστὶ µαλακίας, ἑλάττων δὲ ἀῤῥενο- 
κοιτίας, τις ὑπὸ δυῶν ἀνδρῶν ἄνευ θηλείας ἐν τοῖς 
μηροῖς fj xal παρ᾽ αὐτῶν τῶν θηλειῶν ἄνευ ἂνδρὸς 


ἔλεεινῶς ἀποπλτροῦσθαι πέφυχεν. Quid denique 
vulgatius in sermone nostro,quam forinula ein ar- 
mer Sünder, id est miser peccator, pro maleflco, 
cui extremum supplicium subeundum est. Hao 
omnia ex eo manarunt, quod animi pravitas vere 
infelices homines et commiseratione dignos facit, 


ut qui et in hac vita scelerum penas corporis 


animique tormentis, que patiuntur, odioque pu- 
blico luunt, et in altera vita sortem miserrimam 
experientur: 

9) Vid. Cedren. loco laudato et Lindenbrog. ad 
Amm. Marcell. p. 478. In loco Cedreni tollendus 
asteriscus ; nihil enim deest, tantum τις subintel- 
ligendum, quod Greci solent omittere, vel 6 iy- 

αφας. 

(10) Est idem atque superius memoratum mo- 
naserium femininum τὰ τῆς Αὐγούστης. Vid. 

71 


(11) Notanda hie duo, primum, quod librarius 
more $u0 « pro o posuerat, χαµοσωρίου. Venit 
enim vocabulum ab antiquo χαμὴ (unde antiqua 
scriptio dativi XAMAI pro χαµα adhuo est in usu ; 
scribitur enim χαμαί :) et σορός, arca mortuaria, 
conditorium. Deinde iv constructum cum genitivo, 
ut in illo apud Procopium frequentissimo ἐν γειτό- 
vtov. Vid. ad p. 312. 

(12) Videtur a λάρναχι differre. Quod colligo e 
Scr. post Theoph. p. 217. Forte discrepabat et ma- 
gnitudine et forma. 

(13) Post hoc verbum deest nomen imperatricis, 
uxoris Mauritii. AB. eam Constantiam appellat. 

(14) Vid. Du Cange ad Zonar. p. 63,6ne ; Script. 
post Theoph. p. 250. et Cedren. p. 403 fine, apud 
quem epigramma pro ista etate non inficetum ita 


p legendum putem : 


"A δ᾽ ἐγὼ ἡ τριτάλαϊνα καὶ ἄμφοτέρων βασι- 
[λήων 
Τιθερίου θυγάτηρ, Μαυρικίου τε δάµαρ 
Ἡ πολύπαις βασίλεια, καὶ ἡ δείξασ᾽ ἁλοχείην 
Ὡς ἀγαθὸν τελέθει, πολυκοιρανίην. 
Κεῖμαι σὺν τεκέεσα: xai ἡμετέρῳ παρακοίτῃ 
Δήμου ἀτασθαλ!ῃ xai µανίῃ στρατιῆς. 
Της ἹἙκάθης ἔτλην πολὺ  yslpova, τῆς 
4 - p ν * στης, 
Nai καὶ τῆς Νιόθης. "Epnvoóc stp. νέχυς. 
El xai τὸν Ὑενέταν, τί µάτην τὰ νεογνὰ δ’ ἕκτει- 
ναν 
Ανθρώπων κακίης μηδὲν ἐπιστάμενα ; ἱ 
Ἡμετέροις πετάλοισι κατάσνιος οὐκέτι "Pun. 
Ρίζα γὰρ ἐκλάσθη θρηιχίοις ἀνέμαις. 


Sapit hoc esrmen vexosNeVetn λος οσον E S 


4301 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1308 


recessu interiore illius monasterii ad sinistram A γυνὴ μετὰ τῶν τέχνων αὐτες, Ἐν δὲ τῇ καταφνγῇ (15) 


versus orientem stat sarcophagus marmoreus Mau- 
ricii imperatoris. In monasterio 8. Trinitatis,Stau- 
racii cognominato, in ejus ecclesie dextra regione 
in oratorio 8. Joannis Prodromi seu Precursoris 
stat sarcophagus e marmore candido,in quo jacent 
Blauracius imp. et Theophano, uxor ejus. In. mo- 
nasterio Cyre seu Domine Euphroseyne dicto stat 
sarcophagus e marmore Bithyno, in quo Constan- 
tinus, a matre Irene excecatus, et uxor ejus Maria 
jacent et due filie, nempe Euphrosyna, uxor Mi- 
chaelis, [de qua monasterium appellatur,) et ejus 
soror, Irene. Jacet ibidem quoque Anna,tilia Theo- 
phili imperatoris. In monasterii, ta Gastria vel 
Gastriorum dicti, ecclesia, versus orientem ad 


τῆς αὐτῆς μονῆς ἐξ ἀριστερῶν πρὸς ἀνατολὴν ἵστα- 
τχι λάρναξ ἀπὸ λίθου ἐν d ἀπόχειται Μαυρίκιος ὁ 
βασιλεύς. Ἰστέον, ὅτι ἕν τῃ μονῇ τῆς ᾽Αγίας Tpid- 
δος τῆς ἐπονομαζομένης τὰ Σταυρακίου, ἐν τῷ 
δεξιῷ µέρει τῆς αὐτῆς ἐγχκλησίας, dv τῷ εὐκτηρίῳ 
τοῦ “Αγίου Ἰῶάννου τοῦ ἩΗροδρόµου, Ἱἵσταται λάρ- 
vat ἀπὸ λίθου λευκοῦ, iv d ἀπόχειται Σταυράκιος 
ὁ βασιλεὺς καὶ θεοφανὼ ἡ αὐτοῦ γαµετή. '[ozíoy, 
ὅτι iv τῇ μονῇῃ τῇ λεγομένῃ τῆς Κυρᾶς Εὐφροσίύ- 
νης (16) Ἱσταται λάρναξ ἀπὸ λίθου Βυθινοῦ, ἐν $ 
ἀπόκειται Κωνσταντῖνος ὁ υἱὸς Εἱρήνης ὁ τυφλω- 
θεὶς (17), καὶ Μαρία ἡ γυνὴ αὐτοῦ, xai al δύο θυγα- 
τέρες αὐτοῦ, Εὐφροσύνη, ἡ γυνὴ Μιχαὴλ τοῦ Τρα- 
θλοῦ, καὶ Εἰρήνη (18) à ἀδελφὴ αὐτῆς, καὶ "Άννα, 


dextram in statarea, que ibi est, jacet B. Theo- p ἡ θυγάτηρ Θεοφίλου τοῦ βασιλέως, Ἰστέον, ὅτι iv 


dora, uxor Theophili, et ejus tres filie, Theocla, 
Anastasia et Pulcheria. In sinistra parte ejue ec- 
clesie, e regione istius stataree, stat sareophagus 
marmoreus Petrone, qui fuit quondam domesticus 
scholarum et frater modo dictie beate imperatricis 
Theodore. In ejusdem ecclesie nartheoe versus 
orientem ad sinistram plagam stat parvus sarco- 
phagus e marmore Proconnesio aut  Picrimeo, in 
quo iacet Theoctista, mater sancte Theodore im- 
peratricis. Prope astat parvus sarcophagus e mar- 
more Sagarino aut Pneumonusio seu pulmonario,in 
quo sita est Irene, filia Barde Cesaris. Prope astat 
parvus ad spithame fere modum sarcophagus, in 
quo Cesaris Barde mazilla inferior. In monasterio 
S. Euphemis dicte Formose jacet in ea ecclesie 
. plaga, que versus orientem spectanti sinistra est, 
in statarea,quse ibi est, Pancalo, mater Basilii im- 
peratoris Christum amantis. At in dextra ejusdem 
eoclesie plaga versus orientem, e regione istius, 
statarea est marmore viridi Thessalico, in qua ja- 
cent Marianus, olim domesticus scholarum, et 
Symbatius, ambo fratres Basilii, Christum amantis 
imperatoris. In dextro ejusdem ecclesice oratorio, 
quod Praecursori seu Joanni Baptistae sacrum est, 
et quidem in sinistra versus orientem plaga ejus 


τῇ μονᾷ τῇ λεγοµμένῃ τὰ Γαστρία εἷς τὸ πρὸς dva- 
τολὴν δεξιὸν µέρος τῆς αὐτῆς ἐκκλησίας ἐν τῇ ἐχεῖσε 
σταταραίφ ἀπόχειται dj µακαρία θεοδώρα (49) i, 
τοῦ θεοφίλου «ovi, καὶ αἱ τρεῖς θυγατέρες αὐτῆς, 
θέχλα, Αναστασία xai Πουλχερία. Ἐν δὲ τῷ εὖ- 
ωνύμῳφ μέρει τῆς αὐτῆς ἐχκλησίας, ἀπέναντι τᾶς 
τοιαύτης σταταραίας, Ἀσταται λάρναξ ἀπὸ λί- 
θου (20), ἐν ᾧ ἀπόκχειται Πετρωνᾶς (21) ὁ γεγονὼς 
δοµέστιχος τῶν σχολῶν ὁ ἀδελφὸς θεοδώρας τῆς µα- 
καρίας βασιλίδος, Εν δὲ τῷ νάρθηκι τῆς αὐτῆς 
ἐχχλησίας ἐν τῷ πρὸς ἀνατολὴν ἀριστερῷ μέρει τοῦ 
αὐτοῦ νάρθηχος Ίσταται λαρνάκιον μικρὸν ἀπὸ λίθου 
Ἡροικονησίου, Άτουν Ἡικριμαίου, ἐν ᾧ ἀπόχειται 
θεοκτίστη ἡ µήτηρ θεοδώρας τῆς µαχαρίας βασιλί- 
δος. στέον, ὅτι πλησίον αὐτοῦ ἵσταται λαρνακίδιον 
ἀπὸ λίθου Σαγαρινοῦ, Άτουν Ηνευμονουσίου, tv d 
ἀπόχειται Εἰρήνη (22), ἡ θυγάτηρ Βάρδα τοῦ καί- 
σαρος. ᾿ἸἹστέον, ὅτι λαρνακίδιον μικρὸν σπιθαμιαῖον 
ἵσταται πλησίον αὐτῶν, εἰς ὃ ἀπόχειται τὸ τοῦ xal- 
σαρος Bápóx κατοµάγουλον. Ἰστέον, ὅτι ἐν τῇ 
μονῃ τῆς “Αγίας Εὐφημίας τῆς λεγομένης Εὐμόρ- 
qoo ἐν τῷ πρὸς ἀνατολὴν ἀριστερῷ µέρει τῆς αὐτῆς 
ἐκκλησίας, ἐν τῇ ἐχεῖσε σταταραἰᾳ ἀπόχειται Παγ- 
καλὼ (25), ἡ µήτηρ Βασιλέίου τοῦ Φφιλοχρίστου ὃκ- 
σπότου. Ἐν δὲ τῷ πρὸς ἀνατολὴν δεξιῷ μέρει τῆς 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


scribere. Sed vertere Latine non vacat. Saltim id 
monebo, sensum secundi dislichi esse hunc,nume- 
rotg prolis regia mater qui meo exemplo monsiravi, 
quam prsciara res sit non. peperisse, non. regnasse 
monarchice. Sj quis nominativum pro acousalivo 
substituere velit, hilum quidem non melius dabit, 
habebit tamen auctoritatem in Zonara, e quo Ban- 
dur. t. I, ]. vri, p. 179, exhibuit λοχείη et πολυ- 
κοιρανίη cum integro carmine θἱ ejus antiqua La- 
tina interpretatione metrica ex Anthologia Pithoana 
deprompia. V. 9, in el xoi τὸν γενέταν sub intel- 
ligendum a cammuni et huc trahendum sequens ἔχ- 
τειναν, Occiderínt genitorem : at quare tandem tam 
nullo cum [γιοί parvulos occiderunt, humans. ne- 
quitiz imperitos? [V. Pontan. ad Th. Simoccatam 
p. 483. Ex Addend.] 

(15) Est quod Latini dicebant refugium, recepta- 
culum interius ; absconditum a conspectu , v. Ca- 
saub. ad Script. Hist. Aug. I,p. 87, Guther. p. 225, 
Nos diceremus der Kreutzgang. 

(16) Monasterium hoo ita fuit appellatum de con- 


ditrice sua Euphrosyna, eadem illa,quas paulo post 


D €9ommemorabitur, filia Constantini, filii Irene, & 


matre excecali et imperio privati; quam Euphro- 
Bypam e monasterio in matrimonium duxit Michael 
Balbus imp. 

(17) Addit AB (nam DC huno articulum non pre- 
Stal) παρ᾽ αὐτῆς. 

(18) Hujus non meminit Du Cange Fam.Bys. p.127. 

(19) V. Theophan. p. 408 

(20) Videtur nomen adjectivum excidisse,quod na- 
tale solum aut colorem inarmoris indicaret.Carent 
hoc articulo et sequentibus ambo catalogi. 

(21) Est idem ille, qui supra p. 208 memoratur. 

(?2) Videtur hec esse, quam Du Cange p.135 F. 
B.,ged absque nomine,designat in stemmate Theo- 
dore, atque nuptam fuisse Symbatio Logotbete 

romi. 

(23) Nomen hoo ignotum l/u Cangio l. c. p. 138, 
adeoque procul dubio ceteris soriptoribus Bysan- 
tinis indictum. 


1209 


DE CERIMONIIS AUL/E& ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. 1l. 


t —BBBMMMMRRMIL—--- —"" ————————————Ó MP παπι ππαπο ποσπμμ..ϱρ».ϊ«"ρ”ρσπσαα 
MESE C E C OOOEEDUMLALKLSLLLILODILL.ueL-LILLüUULU UA uu LA 


1210 


αὐτῆς ἐκκλισίας, ἀπέναντι ταύτης τῆς σταταραίας À oralorii, stat earcophagus oum sculpturis exetan- 


ἐστὶν ἑτέρα σταταραία ἀπὸ λίθου πρασίνου θεττα- 
λοῦ, ἐν ᾗ ἀπόχειται Μαριανὸς ὁ γεγονὼς θομέστιχος 
τῶν σχολῶν, xal Συµθάτιος (24) ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, 
ἀμφότεροι ἀθελφοὶ Βασιλείου τοῦ φιλοχριστοῦ δε- 
σπότου. ᾿ἸἹστέον, Ott iv τῷ δεξιῷ εὐκτηρίῳ τῆς 
αὐτῆς ἐκκλησίας τοῦ Προδρόμου iv τῷ πρὸς ἀἆνατο: 
AW» εὐωνύμῳ µέρει τοῦ αὐτοῦ εὐκτηρίου ἵσταται 
λάρναξ ἀνάγλυφος, ἐν ᾧ ἀπόχειται ᾿Αναστασία (25) 
$ θυγάτηρ Βασιλείου τοῦ Φιλοχρίστου δεσπότου. 
Ἱστέον, ὅτι ἐν τῷ πρὸς ἀνατολὴν δεξιῷ μέρει τοῦ 
αὐτοῦ εὐκτηρίου, ἀπέναντι τοῦ λάρναχος ἵσταται 


tibus, in quo jacet Anastasia, 875 filia Basilii im- 
peratoris.In dextro ad orientalem latereillius oratorii 
e regione precedentis sarcophagi, stat alius par- 
vus, etiam cum figuris exsculptis prominentibus, 
in quo jacent Anna et Helena, ejusdem Basilii 
filie ; et Zoe, mater 8 Deo coronati et Porphyro- 
geniti Constantini, beati Imperatoris, nepotis Ba- 
silii. In monasterio Archistrategi seu S. Michaelis, 
de auctore Promoti cognominati, jacet in ejus ec- 
clesie dextro latere in atatarea, quae ibi est, Maria, 
filia Basilii, toties jam laudati Doinini. 


λαρνάκιον μικρὸν ἀνάγλυφον, iv ᾧ ἀπόχεινται "Άννα xal Ελένη, θυγατέρες Ἁασιλείου τοῦ φιλοχρίστου 
δεσπότού, xal Ζωὴ à µήτηρ Κωνσταντίνου τοῦ θεοστέπτου καὶ Πορφυρογεννήτου τοῦ µακαρίου (20) 
βασιλέως τοῦ ἐγγόνου Βασιλείου, ἸἹστέον, ὅτι ἐν τῇ μονῇ τοὺ Αρχιστρατήγου τοῦ ἐπονομαζομένου τῶν 
Προμούτου ἐν τῷ δεξιῷ µέρει τῆς αὐτῆς ἐχκλησίας ἐν τῇ ἐκεῖσε σταταραίᾳ ἀπόχειται Μαρία ἡ θυγάτηρ 


Βασιλείου δεσπότου. 
ΚΕΦΑΛ. MT'. 
ὑπὸ στρατοπίδου εὐφημουμένη (27 

νικητηρίων xai θριάµθων ἀγομένων. p s 

ὅτι ἡ αὐτὴ εὐφημία ἄδεται καὶ παρὰ τοῦ 

στρατοπέδου (28), $vlxa Φφιλοτιμία τις fj μαϊμὰς 
παρὰ τοῦ βασιλέως αὐτοῖς παρασχεθῃ. 

« Πολλὰ τὰ ἔτη τῶν βασιλέων) » ὁ λαὸς Υ. « Ὁ 
δεῖνα val ὁ δεῖνα µμµἐγάλων Λβασι,έων καὶ αὖτο- 
κρατόρων πολλὰ τὰ ἔτη' » ὁ λαός q'. « 'O δεῖνα καὶ 
6 δεῖνα τῶν εὐσεθεστάτων αὐγουστῶν πολλὰ τὰ 
Evry » 6 λαὸς q'. « Τῶν πορφυρογεννήτων πολλὰ τὰ 
ἔτη' » ὁ λαὸς Υ. « θεοπροθλήτων βασιλέων πολλὰ 
τὰ ἔτι » ὁ λαὸς Υ. « θεοκυθερνήτων βασιλέων 
πολλὰ τὰ ἔτη' » ὁ λαὸς Υ. « Κοσµοσυστάτων βασι- 
λέων πολλὰ τὰ ἔτη' » ὁ λαὸς y. ο Κοσμοποθήτων 
βασιλέων πολλὰ τὰ ἕἔτη” » ὁ λαὸς Y. «᾿Ανδρειοτά- 


Εὐφημία, 


CAPUT XLIII. 

Acclamalio castrorum, quando triumphus de victis 
hostibus agitur et. insignia victorie producuutur. 
Hoc eadem cantatur quoque ab exercitu, quando 
largitionem ab imperatore aliquam aut majumam 
impetrat. 

« Multisint anni imperatorum; » repetit turba ter; 
(quod etiam de omnibus infra scriptis aeclamatio- 
nibus faclum esse, sufficiat semel monuisse). « Illius 
et illius magnorum regum et imperatorum multi 
sint anni. Illius et illius piissimarum Augustarum 
multi sint anni.Porphyrogenitorum multi sint anni. 
Α Deo promotorum imperatorum multi sint anni. 
À Deo gubernatorum imperatorum multi sint anni. 
À toto terrarum orbe commendatorum imperato- 
rum multi sint anni. Α toto terrarum orbe cupito- 


των βασιλέων πολλὰ τὰ ἔνη" » ὁ λαὸς γ. «Νικητῶν ϱ rum imperatorum multi sint anni. Fortissimorum 


βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτη' » ὁ λαὸς Υ. « ᾿Εχθρολετῶν 
βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτι » ὁ λαὸς q'. «Πλουτοποιῶν 
βασιλέων πολλὰ τὰ ἔτη » ὁ λαὸς vq. « Ὀρθοδόξων 
βασιλέων πολλὰ τὰ Ec: » ὁ λαὸς Υ. « Υἱὸ θεοῦ, 
ζωὴν αὐτοῖς' » ὁ λαὸς Y. « Yit θεοῦ, συµθασίλευ- 
σον αὐτοῖς' » ὁ λαὸς Υ. « Υἱὲ θεοῦ, χάρισαι ἡμῖν 
τούς) αὖ » ὁ λαὸς v. « Yi 0105, τοὺς χρόνους αὐτῶν 
πλήθυνε’ » ὁ λαὸς Υ’. « Υὲ θεοῦ, ἐπάκουσον ἡμῶν" » 


imperatorum multi sint anni. Victoriosorum impe- . 
ratorum multi sint anni. Hostes perdentium impe- 
ratorum multi sint anni. Ditantium imperatorum 
multi sint anni. Orthodoxorum imperatorum multi 
sint anni. Fili Dei, vitam ipsis [indulge]. Fili Dei, 
regnum cum illis administra. Fili Dei, indulge no- 
bis eos. Fili Dei, multiplica ipsorum annos. Fili 
Del, exaudi nos. Crescat fides Christianorum. Cre- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


24) Marianum quidem, at non hunc Symbatium, 
habet du Cange l. c. 


suevisse. Scio quoque Alexandrum Episcopum apud 
Euseb. llist. eccles. |. v1, c. ir fine Clementem Alexan- 


(25) Hec ergo una est quatuor Basilii (lliarum, quas D arinum adhuc vivum τὸν µακάριον πρεσθύτερον appel- 


Du Cange p. 141, memorat quidem,sed absque no- 
mine. Duas alias in continenti nominat Noster. An- 
nam et Helenam. Tandem in fine capitis Mariam 
nominat. Habemus ergo nomina omnium quatuor 
sororum illarum. 

(26) Pretervideram hunclocum,ideoqueomiseram 
eum in argumentis illis allegare, quibus demonstra- 
tum ivi in prefatione, nulla Cerimoniali huic 
assuta fuisse, ignotum qua manu, vero ejus auctore, 
Constantino Porphyr., Leonis filio, posteriora. Ma- 
κάριος enim ea certe etate nonnisi de vita defun- 
ctis dicebatur, ut hodie µακαρίτης nemo de vivo dicit. 
Ideoque, cum dictus Constantinus µαχάριος appelle- 
tur, constat eum illotempore, cum istagcriberentur, 
in vivis amplius non fuiase. Scio quidem, Olympio- 
nieas olim µακαρίους fuisse dictos; v. Artemidor. 
l. v. n. 76 : verum ex illo ipso loco quoque constat, 
mortuos illa jam setate eodem nomine laudari con- 


lare,etin universum beatos, felices homines adhuc vi- 
vos olim µακαρίους, vita functos autem µαχκαρίτας fuisse 
dictos, quod clare apparetex Athenaeo p. 113. Sed ille 
usus vocabuli perrarus est et decimo ss&eculo p. C. n. 
jam dudum desierat.Possem nuno in finehujus Mor- 
tuarii multos addere imperatorum tumuloseteorum 
loca indicare, quos Noster preeteriit. Verum omitto, 
quia perparum ea sedulitas profutura esset. . 

(27) Ferri potest etdebetin ferreo scriptore dictio 
perquam dura εὐφημία εὐφημουμένη, quamvis leni 
mutatione refingi possit ἐκφωνουμένη. In generali 
indice capitum hujus libri (v. p. 295) sic concipitur 
titulus hujus capitis : Εὐφημία τῶν ὑπὸ στρατοπέδων 
νίκης καὶ θριάµθων ἀγομένων. Pro νίχης erat in 
membranis νικητι cum Hsuperimposito, quod non 
potest aliud quam νικητηρίων esse. 

(28) Index modo dictus inserit λοιποῦ ante po- 
stremam vocem. Perinde est adsit, vel ehe. NN 


ο 4941) 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1212 


. scat victoria el felicitas exercituum Romanorum. À ὁ λαὸς y. » Αὖὔξτι dj πῖστις τῶν Χριστιανών» ὁ 


Crescat fortitudo populi Domini. Nos sumus servi 
imperatorum. Illius et illius magnorum regum et 
imperatorum multi sint anni. Multenne faciat Deus 
sacrum vestrum imperium. » 


λων βασιλέων xal ἀὐτοχρατόρων πολλὰ τὰ ἔτη'» Ó 


βασιλείαν 46 σας stc πολλὰ ἔτη. » 


8316 4cclamatio, quam Sardi dominis 
accinunt. 


« Christus vincit, Christus regnat. » Hanc accla- 
snationem ilerabat turba. ter; uli etiam sequentes 
omnes. « Christus custodiat imperatorem. Multi 
sint anniimperatorum. Illius etillius magnorum re- 
gum atque imperatorum multi sint anni. A Deo 
promotorum imperatorum multi sint anni. À Deo 
conservatorum imperatorum multi sintanni. Pacem 
conficientiutr et orbi quietem imponentium impe- 


λαὸς Υ'. « Αὔξη ἡ νίκη καὶ εὐτυχία τῶν στρατευµά- 
των Ῥωμαίων" » ὁ λαὺς γΥ'. « Αὔξη ἡ ἀνδρεία τοῦ 
λαοῦ τοῦ Κυρίου’ » ὁ λαὸς q'. « Ἡμεῖς δοῦλοι τῶν 
βασιλέων’ » ὁ λαὸς v. « 'O δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα ueyá- 
λαὸς Υ. » Ἡολυχρόνιον ποιήσει ὁ θεὸς τὴν ἁγίαν 


Ἡ παρὰ τῶν Σάρδων (29) ἀδομίνη εὐφημία τοῖς 
βασιλεῦσιν. 

« Χριστὸς νιχᾷ, Χριστὸς βασιλεύει (30) » 6 λαὸς 
Y. « Χριστὸς φυλάξει τὸν βασιλέα» ὁ λαὸς Y. 
« Ηολλὰ τὸ ἕτη τῶν βασιλέων) » ὁ λαὸς Υ. Ὁ δεῖνα xai 
ὁ δεῖνα μεγάλων βασιλέων καὶ αὐτοχρατόρων πολλὰ 
τὰ ἔτη' » ὁ λαὸς q'. « θεοπροθλήτων βασιλέων πολλὰ 
τὰ ἔτη” » ὁ λαὸς Υ. « θεοτηρήτων βασιλέων πολλὰ 
τὰ ἔτη, » ὁ λαὸς Y. « Βἱρηνοποιῶν βασιλέων πολλὰ 
τὰ ἔτη" » ὁ λαὸς Y. « Πλουτοποιῶν βασιλέων πολλὰ 


ratorum multi sint anni. Ditantium suos impera- B τὰ ἔτι » ὁ λαὸς y. « Yi& θεοῦ, συµθασίλευσον 


torum multi sint anni. Fili Dei, conregna ipsis. 
Fili Dei, dona ipsis vitam. Fili Dei, multiplica ipso- 
rum annos. Creseat fides Christianorum. Crescat 
imperium Romanorum. Grescot victoria exercituum 
Romanorum. Illius sauotiesimi et cecumenici pa- 
triarche multi sint anni. Sacri senatus multi sint 
anni. Exercitus Christum amantis multi sint anni. 
Corroboret Deus fidem nostram. Contirmet Deus 
imperatores nostros. Nossumus servi imperatorum. 
Multenne faciat Deus sucrum vestrum imperium » 


αὐτοῖς » ὁ λαὸς Υ. « Ylk θεοῦ, χάρισαι * ἡμῖν 
αὐτοῖς' » ὁ λαὸς q'. « Yl θεοῦ, ζωὴν αὐτοῖς δώρη- 
σαι’ » ὁ λαὸς Υ.. « Υἱὲ θεοῦ, τοὺς χρόνους αὐτῶν πλή- 
θυνε’ » ὁ λαὸς Υ’.. « Λῦξει d πίστις τῶν Χριστιανῶν' » 
ὁ λαὸς Υ'. « Αὔξει ἡ βασιλεία τῶν Ῥωμαίων' » 
ὁ λαὸς Υ. « Αὔξει ἡ νίκη τῶν στρατῶν τῶν Ῥω- 
µαἰων, » ὁ λαὸς Υ. « Ὁ δεῖνα τοῦ ἁγιωτάτου xai 
οἰκουμενιχοῦ πατριάρχου πολλὰ τὰ ἔτη' » ὁ λαὸς γ. 
« Τῆς ἱερᾶς συγκλητου πολλὰ τὰ ἔτη' » ὁ λαὸς d^ 
« Τοῦ φιλοχρίστου στρατοῦ πολλὰ τὰ ἔτη' » ὁ λαὸς ^ 


« Στερεώσει ὁ θεὸς τὴν πίστιν ἡμῶν » ὁ λαὸς Υ. « Στερεώσει ὁ θεὸς τοὺς βασιλεῖς ἡμῶν, » ὁ λὰὸς 
Y « Ἡμεῖς δοῦλοι τῶν βασιλέων! » ὁ λαὸς y. « Ἡολυχρόνιον ποιήσει ὁ θεὸς τὴν ἁγίαν βασιλείαν σας εἰς 


πολλὰ ἔτη. » 


CAP. XLIV. 


De expeditione adversus Cretam, quam Deus perdat, 
et in eam expensis e numero militum stipeudii- 
ue. Contingit ea sub Leone, Christum amante 
omino, duce Himerio patricio et logothetha  dro- 
mi. 
Imperialis classis constabat duodecim millibus et 
Russis 700. Strategus Cibyrrheotarum receperat 


in 8e prestare 5600 et duplos mille ; faciunt simul 


ΚΕΦΑΛ. MA. 

Ἡ γενομένη ἑξόπλισις καὶ ἔξοδος xal τὸ ποσὸν 
τῆς ῥόγας xai τοῦ λαοῦ τοῦ ἀποσταλέντος κατὰ 
τῆς θεολέστου (31) Κρήτης ( 22 μετὰ τοῦ πατρικίου 
Ἡ pse loo καὶ λογοθέτου τοῦ δρόμου ἐπὶ Αξοντος τοῦ 
φιλοχρίστου δεσπότου. 

Τὸ βασιλικοπλόϊμον χιλιάδες τβ'. 'Ρῶς ψ'. Εδ- 
favo ὁ στρατηγὸς τῶν Κιθυῤῥαιωτῶν ἔχειν στρατὸν 
εχ’, καὶ διπλοῦς (33) q. ὁμοῦ QA. Ἐδέξατο ὁ στρατ. 


VARIA LECTIONES 
45 Verba βασιλείαν — ἔτη add. R. e sequentibus ; membranis deerant. *! χάρισε cod. et ed. 
JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


autem in ea positione non id, quod solet, reliquus, 
οιποῦ στρατοπέδου idem est 


. ged omnis. Παρὰ τοῦ 
atque παρὰ παντὸς τοῦ στρατοπέδου. 


29) Ergo etiam in aula CPtana peculiare corpus 
excubitorum vel protectorum vel apparitorum et 
cursorum aulicorum de gente Sarda confectum ha- 
' bebatur, ut hoc ex locointelligitur.Pontifices Romani 
certe jam octavo seculo Sardos babebant corporis 
custodes et ministros,utex Anastasio constat ; quem- 
admodum adhuc hodie habent. Verba Bibliothecarii 
sunt in Nicolao I: quod etiam per domesticos suos 


de genere Sardos agnovit. 


(30) Hac est illaformula in nummis et imaginibus 
regum Francorum occurrens, Christusvincit, Chri- 
slus regnat, Christus imperat. Quod Latini per duo, 
regnat et imperat explicabant, id contractum in breve 
βασιλεύει Greci preestabant. Formulam Ἰχσοῦς Χρι- 
στὸς νικᾷ monachi Grecorum in illa sui camelaucii 
appendice, quam περιστερὰν appellabant, item non- 
nu 


Croix Etat présent de lEglise Grecque. p. 86: 

(31) Videntur Arabesa Grecis morem assumpsiísse. 
urbium, quibus favent, nomina bonis votis prose- 
quendi, contra vero quasodio habent, esrum memo- 
rire male imprecandi, eoque animum suum sigoifi- 
candi. Sic sepeaddunt nominibusurbium,ubi lucem 
primam adspexerunt, aut quibus degunt, aut quas 
alio nomine venerantur almahrousah almahfoulah 
almansourah, quam Deus custodiat, protegat, 1, θεο- 

ύλακτος ; contra aímahounah Ἡ θεόλεστος, quam 

eus perdat. A Cretensibus autem Saracenis male 
'vexatos fuisse Grecos sppareteLuitprandi Historias 
p. 426, ubi ait : Habent Byzantini a. meridie illam 
vicinam nimisque sibi invisam Cretam. 

(32) De hac expeditione memorat Leo Grammatic. 

. 4δά qa; Script. post Theophan. p. ?226 sqq. Du 

ange ad Zonar. p. 97. 

(33) Puto esse bomines vicarios, qui exigente ne- 
cessitate in aliorum decedentium locum succedere 


li in suis scapularibusintextam gerunt teste La — possint. 


1213 


DE CÉRIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. Il. 


| 4214 


Ἠἡγὸς τὴς Eípou ἔχειν στρατὸν 9', xai διπλοῦς a, A 6600, Strategus Sami receperat in se prestare 4000 


ὁμοῦ ε’. Ἐδέξατο ὁ στρατηγὸς τοῦ Αἰγαίου πελάγους 
ἔχειν στρατὸν y, καὶ διπλοῦς α. Ὁμοῦ τὸ πᾶν yi- 
λιάδες χη xai τ’. 


Διὰ τῶν χαθαλλαρικῶν τῶν ὀφειλόντων ταξειδεῦσαι 
εἷς τὸ πλόϊίμον. 

Σχολάριοι Θρφχησιάνοι καὶ ἹΜακεδόνες αλζ. 
Απὸ τοῦ θέματος τῶν θΘρᾳχησίων a. ᾿Απὸ τοῦ OL- 
µατος Σεθαστίας ᾽Αρμένιοι a. ᾽Αμὸ τὸ Πλατάνιον 
'Apu£vor φ', ἀπὸ τῆς Πρίνης φ' ὁμοῦ καθαλλαρικοὶ 
ς λζ, xal ὁμοῦ τὸ πᾶν διά τε τοῦ πλοίμου διά τε τῶν 


χαθαλλαρικῶν χιλιάδες A9 λζ. 


Διὰ τοῦ βασιλικοῦ πλοϊμου. 

Δρόμονες ξ' ἔχοντες ἀνὰ ἀνδρῶν κωπηλατῶν o), 
καὶ ἀνὰ πολεμιστῶν ο" ὁμοῦ χιλιάδες τη. Πάμφυλοι 
p" ἐξ ὧν οἱ μὲν x πάµφυλοι ἀνὰ ἀνδρῶν ρξ', oi δὲ 
ἕτεροι κ ἂνὰ ἀνδρῶν ρλ', καὶ 'POc Ψ' ὁμοῦ ew. 
Ὁμοῦ τὸ πᾶν χιλιάδες x" καὶ δύο. 


et mille duplos; faciunt simul quinquies mille. 
Strategus /Egei maris receperat iu se prestare 
3000, et mille duplos ; faciunt simul quater mille. 
Hi omnes computati efficiunt viginti octo millia et 
tercentum capita. 


De equitibus, qui debebant in classe militare. 


Scholarii Thracesiani et Macedones mille tri- 
ginta septem. E themate "Thracesiorum mille. 
8171 Ethemate Sebastie Armeni mille. E Plata- 
nio Armeni quingenti, e Prina quingenti. Faciunt 
simul sexies mille triginta septem equites ; οἱ απ” 
numerati superioribus classiarii faciunt lriginta 
quatuor millia et triginta septem. 


De classe imperiali. 

Classis imperialis constabat dromonibus sexa- 
ginta. Singuli dromones vehebant ducentenos et 
trigenos remiges, milites autem septuagenos. Fa- 
ciunt simul sumpti octodecim millia. Pamphylis 
porro constabat quadraginta, quorum viginti vehe- 


bant viros centenos et sexagenos ; reliqui viginti autem vehebant viros centenos et trigenos et Rus- 
808 in universum septingentos. Faciunt omnes simul millia viginti tria et duo homines. 


Διὰ τοῦ θέματος τῶν Κιθυῤῥαιωτῶν,. 
Δρόμονες ιε ἔχοντα ἀνὰ ἀνδρῶν χωπηλατῶν cÀ, 
καὶ ἀνὰ πολεμιστῶν ο) ὁμοῦ χιλιάδες D καὶ φ' 
Ἱάμφυλοι t ἔχοντες οἱ μὶν c ἀνὰ ἀνδρῶν pf, ol 
δὲ ἕτεροι v ἀνὰ ἀνδρῶν ϱρλ" ὁμοῦ χιλιάδες β' xal ot. 
Ὁμοῦ τὸ πᾶν χιλιάδες ς καὶ qt. 


De themate Cibyrrheotarum. 

Prestabat hoc thema dromones quindecim, quo- 
rum singuli tenebant remiges ducentenos et tri- 
genos et milites septuagenos. Faciunt quater mille 
et quingentos. Pamphylos preetabat sedecim, quo- 
rum sex quidem vehebant viros centenos ei sexa- 


genos, ceteri decem vero centenos et trigenos. Faciunt simul millia duo et ducentos sexaginta. 
Simul sumpti pamphyli et dromones faciunt millia sex et septingentos sexaginta. 


Διὰ τοῦ θέματος τῆς Σάμου. 

Δρόμονες (c ἔχοντες ἀνὰ ἀνδρῶν κωπηλατῶν σλ’ xal 
ἀνὰ πολεμιστῶν ο. ὁμοῦ Y. Πάμφυλοι (β', ἔχοντες οἱ 
μὲν 8' ἀνὰ ἀνδρῶν χωπηλατῶν pt, oi δὲ w ἀνὰ 
ἀνδρῶν pÀ" ὁμοῦ αχπ' Ὁμοῦ τὸ πᾶν διὰ τοῦ θέματος 
τῆς Σάμου δχπ'. 


De themate Sami. 

Dromones decem, habentes singuli remiges 
ducentenos et trigenos, milites septuagenos. Faoiunt 
simul ter mille. Pamphyli duodecim, quorum qua- 
tuor remiges vehebant centenos et sexagenos sin- 
guli; reliquorum octo autem singuli centenos et 


trigenos. Faciunt simul sumpti mille sexcentum et octoginta. Simul sumpti dromones et pamphyli 
thematis Sami faciunt quater mille sexcentum et octoginta. 


Διὰ τοῦ θέματος τοῦ Alvalou πελάγους. 
Δρόμονες CQ ἔχοντες ἀνὰ ἀνδρῶν κωπηλατῶν σλ', 
καὶ ἀνὰ πολεμιστῶν o* ὁμοῦ Bp. Πάμφῦλοι ζ ἔχον- 
τες ol μὲν v' ἀνὰ ἀνδρῶν pE', οἱ δὲ ἕτεροι δ' ἀνὰ ἀν- 
δῥῶν pÀ* ὁμοῦ a. Ὁμοῦ τὸ πᾶν διὰ τοῦ θέματος τοῦ 
Αἱγαίου πελάγους γρ. 


Διὰ τοῦ θέµατος Ἑλλάδος, 


De themate ρα maris. 

Dromones septem, vehentes singuli remiges 250, 
milites 70, faciunt 2400. Pamphyli septem, quorum 
tres vehebant singuli 160; de reliquis quatuor 
singuli 130 ; faciunt mille. Totum ergo contingens 
thematis /Egei maris erat ter mille et. centum 
hominum. 


De themate Grecia. 


Apóuovec v ἔχοντες dvà ἀνδρῶν κωπηλατῶν σλ', ῃ Dromones decem vehentes singuli remiges 230. 


xal ἀνὰ πολεμιστῶν ο”. ὁμοῦ Y. 
Διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν (94). 
Μαρδαξαῖται, στρατὸς σὺν ἀρχόντων (35), ὁπς, xai 


milites 70, faciunt ter mille. 
De Mardailis. 
Mardaitorum οορἰδ, ducibus eorum computatis. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(34) Sunt gemini Mardaile orientales el occiden- 
tales 

(35) Frequenter jungit Noster ἐν et σύν genitivis. 
Paulo post habemus quoque συνάρχοντες in nomíi- 
nativo, tanquam si una vox esset. Procopius Ho- 
schelii p. 127, ξὺν φυλακῶν, Et in veteri insori- 


ptione apud Pocokium p. 50. 
Περσεφόνη πρόπολον σφετέἐρη εἰσήγαχεν αὐλὴν 
ΙΙατρὶ σὺν αἰνογόου µητέρος, ᾿Αθλαθίῳ 
Proserpina suam ín aulam induzit (hanc puellam] 
ul esset. ministra patri suo Ablabio el mastissuma 
matri. 


1415 


GONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1216 


effüoiebant quater mille octoginta septem) capita ; Α κατὰ προσθήχην ἕτεροι 4’ ὅμοῦ επζ. Ὁμοῦ τὸ πᾶν 


quibus accedebat mantissa mille hominum ; faciunt 
5087. Tota ergo navalis militia e claese imperiali 
et e classe provinciali composila constabat dromo- 
nibus centum et duodecim, et pamphylis septuaginta 
quinque ; 376 remigibus trigesies et quater mille, 
militibus 7340, Russis 700, Mardaitis 5087. 

Rogo: imperialis classis. 

Exercitus cum ducibus constat 12502 capitibus. 
Roga est centenar. 15, litre 90, numismata decem. 
Accedunt mantissa mille viri, quorum singuli acci- 
piunt num. 5; faciunt litras 69, num. 32; dein 
Russi 700, quorum roga in universum est centen. 1. 
Facit roga classis et Russorum simul centenaria 17, 
litras 59, numismata 42. 

De themate Cibyrrhaeotarum. 

Totus ejus thematis exercitus una cum ducibus 
οἱ duplis constat capitibus 6160. Roga est centen. 
2, litre 21, num. 42. 

De themate Sami. 

Constat ejus exercitus una eum ducibus 4680 
capitibus et duplis mille. Roga est centum.2, litr. 1, 
num. 11. 

De themate Egi maris. 

Exercitus cum ducibus 310, dupli mille. Roga 

centen. 1, litr. δέ, num. 3. 
De Mardaitis occidentalibus. 
Exercitus cum ducibus 4087. Roga centen. 4. 


διὰ τε τοῦ βασιλικοῦ mÀotgou, διά τε τῶν θεμάτων 
ὀρόμόνες ριβ’, πάµφυλοι oc, ἄνδρες πωπηλάται χι- 
λιάδες λδ’, xài πολεμισταὶ ζτμ', καὶ Ῥῶς q', καὶ Map- 
δαῖται επζ. 


Αἱ ῥόγαι διὰ τοῦ βασιλικοῦ πλοϊμου. 
Στρατὸς συνάρχοντες χιλιάδες ιβ xxi φβ’. 'Poya 
κεντηνάρια τε’, λίτραι L', v. Προσθήχην αὐτῶν a ἀνὰ 
νομισμάτων &', ινόμενον λίτραι ζθ', νομίσματα λβ. 
"Pos Ψ, ῥόγα κεντηνάριον α΄. Ὁμοῦ διὰ τοῦ πλοῖμου 
καὶ τῶν Ῥῶς ῥόγα Χεντηνάρια ij, λίτραι v0, up. 


Διὰ τοῦ θέµατος τῶν Κιθυῤῥαιωτῶν. 


Στρατὸς συνάρχοντες «Ψξ. Ῥόγα κεντηνάρια β, 


λίτραι xa', µβ’ σὺν τοῖς διπλοῖς. 


Διὰ τοῦ θέµατος τῆς Σάμου, 
Σρατὸς συνάρχοντες Dym, xal ἀπὸ τῶν διπλῶν a. 


Ῥόγα χεντηνάρια B', λίτρα a', ια’. 


Διὰ τοῦ θέµατος τοῦ Αἱγαίου πελάγους. 
Στρατὸς συνάρχοντες qp χαὶ ἀπὸ τῶν διπλῶν a. 


Ῥόγα κεντηνᾶριον a', λίτραι νδ’, Y. 


Διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν τῆς Δύσεως. 
Στρατὸς συνάρχοντες 4 ὃπζ. ἙῬόγα κεντηνάρια 9^ 


litr. 66, num. 32; mantissa mille) hominum, 4πο-  A(zpa: Ec, Ag. Kal ἡ προσθήκη ἀνδρῶν α dvi r, 
rum quisque octona numismata accipit, facit cen- C γινόµενον p' αἱ, λίτραι ta, η. Ὁμοῦ τὸ may διὰ τῶν 


ten. {, litr. 44, num. 8. In universum ergo facit 
roga Mardaitarum occidentalium centen. 5, litr. 
77. num. 42. Tota summa rogarum pro imperiali 
elassico, pro Russis, pro classico provinciali et pro 
Mardaitis occidentalibus est centen. 29, ές, 13, 
numism. 66. 


De roga equitum. 
Pro scholariis Thracesianis et Macedonibus, ad 


Μαρδαϊτῶν τῆς δύσεως ῥόγα κἐντηνάρια ε λίτραι 
οξ', µβ'. Καὶ ὁμοῦ τὸ πᾶν διά τε τοῦ βασιλικοῦ πλοϊῖ- 


µου, τῶν 'Püc, τῶν θεματικῶν πλοϊμων xai τῶν 


Μαρδαϊτῶν τῆς δύσεως ῥόγα κεντηνάρια κθ', λίτραι 


y, EC. 


Διὰ τῆς ῥόγας τῶν καθαλλαρικῶν. 
Διὰ τῶν σχολαρίων τῶν θρᾳχησιάνων καὶ Maxt- 


VARLE LECTIONES. 


* συναρχοντῶν ed. 9 πλοϊμῶν τῶν M. xal τῆς cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


tales. Illi erant veteres Piside et Pamphyli,et habi- 
tabant circa Attaliam in themate Cibyrrhaotarum. 
Inde traducta pare eorum deponebatur in Thessalia 
et Macedonia et per insulas /Egei maris sparge- 
bantur. Hi dicti fuerunt occidentales. Heraclius eos 
suo tempore in montem Libanum et Palzestinam 
mittebat, ut Saracenos ibi vexarent et reprimerent. 
Quod egregie fecerunt, totum tractum a Nigro 
monte, hoc est ab Antiochia inde et finibus Cilicism, 
usque ad urbem sanctam excursionibus et deprse- 
dationibus infestantes. E vicinia Saracenorum vi- 
dentur nomen accepisse. Cl. Assemannuscerte Bibl. 
Or. t. I. ls 502, id derivat a Marada, rebellis, 

ετοα, indomitus [uit. Non improbabilis ea etymo- 
ogia est. Possit quoque vel a redda, vel & rad, de- 
rivari. Scilicet & priori est in participio vri 
conjugationis Murtadd οἱ al M Murtaddah sunt 
apostata, relupsi, harelici. Forte sunt hi Mar- 
ἁμίία iidem cum Paulicianis, hereticis, qui ex Ar- 
menia et Asia in Thraciam a Copronymo traducti 
et circa Philippopolin depositi fuerunt. Si vero a 
rad repetas, significabit al Murtadah homines 
qui ad querendum id, quod appetunt et quo indi- 


gent, exeunt et oberrant. Erant enim hi Murdaite 
magis subitis in agros hostiles incursionibus, agen- 
dis prredis, locandis insidiis, quam pugne statarie 
utüles,husaris nostris similes. In omni certe histo- 
ria, ut feri crudeles homines describuntur. Ce- 
drenus p. 451 laudat eorum dexteritatem ex insidiis 

ostes obruendi ; δίκην Μαρδαϊτῶν κρυπτόµενοι ol 
Ρωμαῖοι ἐξαίφνης τούτοις ἐπιῤῥίπτοντες. Ertad ηο- 
tat pabulatum vel aquatum exire, vel quesitum, 
ubi aqua, ubi pabulum, ubi in universum victui 
necessaria sint, eoque, saltim quodammodo, conve- 
Diebant cum precursoribus exercitus, τοῖς προδρό- 
μοις, ut Noster appellat in Tactico. Μουρτάτοι ap- 

ellantur a Codino Offic. II, n. 65. et V. n. 87 ; v. 

u Cange v. Μυρταΐτης, ubi vir doctissimus et de 
his litteris optime meritus nonnulla habet, qua ipsi 
ut orientalium litterarum haud perito facile condo- 
nes ; ut est illud de μυρσαῖττς, quod non dignitatis, 
sed proprium hominis nomen est. Adhuo aotandum, 
e Nostri p. 382 apparare, occidentales Mardaitas, 
ut in provinciis maritimis depositos, nautas potis- 
simum et remiges et piratas fuisse. 


1217 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. Il. 


1218 


δόνων ὑπὲρ ἀνδρῶν χι..ίων AC. Ῥόγα xevenváptov αἱ, A mille triginta et septem viros, roga est centen. 4, 


λίτραι qim, x9. Διὰ τοῦ θέµατος τῶν θΘρᾳκησίων 
ὑπὲρ ἀνδρῶν y ἀνὰ νομισμάτων B' ῥόγα p', λίτραι m, 
x6. Διὰ τοῦ θέματος Σεθαστείας ὑπὲρ ἀνδρῶν a 
ῥόγα g' αἱ, λίτραι :Υ, x0. Διὰ τῶν ᾽Αρμενίων τῶν 
Πλατανιτῶν ὑπὲρ ἀνδρῶν φ ἀνὰ νομισμάτων 4, 
ῥόγα κεντηνάριον, λίτραι pa, µη. Διὰ τῶν "Apps- 
viov Πρίνης ὑπὲρ ἀνδρῶν υἱ ἑνὰ νομισμάτων €, 
ῥόγα κεντηνάριον 99, λίτραι κζ, νς. Ὁμοῦ καθιλ- 
λάριοι βλζ. Ῥόγα κεντηνάρια β'  λίτραι v, An. 

Καὶ oi κατὰ προσθήχην ἄνδρες τρισγίλιοι ἐννεακό- 
σιοι ῥόγα p, αἱ, λίτραι νβ, vc. Καὶ ὁμοῦ διὰ τοῦ 
καθαλλαρικοῦ ῥόγα κεντηνάρια 9, λίτραι Ὁ, xf. 


litre 44, num. 24. Pro ter mille viris e themate 
Thracesiorum (quorum unusquisque bina numi- 
smata in stipendium accipit.) est roga centen. 1, 
litr. 80, numism. 24. Pro mille viris e themate 
Sebastie est roga cent. 1, litre 13, num. 24, Pro 
quingentis viris ex Armenis Plataniensibus, senis 
nummis in singulos imputatis, eat roga centen. 4, 
litr. 41, num.48. Pro quadringentis vigis ex Arme- 
nis Prines, quinis nummis in singulos imputatis, 
est roga cent. 4, Πές. 27, num. 56. Tota ergo roga 
caballariorum seu equitum bis mille triginta et 
septem sunt centenaria 2, litr. 54, num. 38. Aoce- 


dunt mantisse loco ter mille nongenti viri, quorum roga est cent. 1, Πές, 52, Est ergo roga pro 
tota caballaria centenaria quatuor, litre 7, num. 22. 


Διὰ τοῦ προχρέου (36). 

Διὰ τῶν πλοίμων τῶν Υ θεμάτων τῶν Es Κιθυῤ- 
ῥαιωτῶν τῆς Σάµου xal τοῦ Αἰγαίου πελάγους ὑπὲρ 
ἀνδρῶν Y ἀνὰ Q' λίτραι my', x9. Διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν 
τῆς δύσεως τουρμαρχῶν Y, ἀνὰ Ac, ὁρουγγαρίων 
pB ἀνὰ ιβ κομήτων pf ἀνὰ ς στρατιωτῶν ε 
ἀνὰ ὃδ', Ὑινόµενα ἀμφότερα κεντηνάρια B', λίτραι 
L0, vc. Διὰ tà» ᾽Αρμενίων θεμάτων Σεθαστείας 
τουρμαρχῶν ε ἀνὰ (Q', ὁρουγγαρίων ι ἀνὰ ς, xo- 
µήτων η) ἀνὰ εἰ στρατιωτῶν ἐννεακοσίων ἑξήκοντα 
πέντε ἀνὰ D, Ὑινόμενα ἀγφότερα λίτραι νε ζ. Διὰ 
τῶν ᾽Αρμενίων Πρίνης ἄνδρες φ) ἀνὰ β', γινόμενα 
λίτραι ty', ἔδ. Καὶ ὁμοῦ διὰ τοῦ ἀμφοτέρου προ- 
χρέου pp! 9, λίτραι vQ', E. Ἱστέον, ὅτι ἐδέξατο 6 
στρατηγὸς τῶν Κιθυῤῥαιωτῶν καὶ ὁ κατεπάνω τῶν 
Μαρδαϊτῶν ᾿Ατταλίας, ἵνα ὁ μὲν στρατηγὸς εὖτρε- 
πἰσῃ χελάνδια δύο ἀπὸ τῶν οὐσιῶν τῶν τουρμαρχῶν, 
ὁ δὲ κατεπάνω τῶν Μ.ρδαϊτῶν εὐτρεπίσγ γαλαίας (37), 
καὶ διὰ Μαρτίου μηνὸς ἀποστείλωσι αὐτὰ sl; Συ- 
ρίαν, ἵνα περὶ πάντων τῶν ἐκεῖσε µελετωμένων xal 
πραττοµένων ἑνέγχκωσιν ἀπόχρισιν xal ἀληθὲς µαν- 
δάτον. στέον, ὅτι ἐδέξατο ὁ πρωτοσπαθάριος Λέων 


819 De prochreo. 

Pro ter mille viris classiariis e tribus illis thema- 
tibus, Cibyrrhaeotarum nempe, Sami atque marís 
JEgei, binis in singulos nummis imputatis, est 
rogar litr. 83,num.24.De Mardaitis occidentalibus. ' 
Pro turmarchis tribus inde petitis, unoquoque 36 
nummis sstimato ; drungariis 42,singulis duodenis 
numismatibus estimatis;comitibus 42,senisnummis 
in quemque imputatis; militibusgregarlis quinquies 
mille, quaternis in singulos nummis imputatis ; 
conficitur roga centen. 2, litr. 99, num. 56. De 
thematibus Armenie ; et primo de themate Seba- 
stie. Pro turmarchis inde petitis quinque,quorum 
unicuique duodeni solidi stipendium sunt; et drun- 
gariis decem, quorum singuli stipendium habent 
senos solidos ; et comitibus octo, singulis quinis 
solidis censis, et militibus gregariis nongentis 
sexaginta duobus, quaternis nummis ia singulos 
imputatis; est roga in universum lit. 55, num. 7. 
De Armenia Prines. Veniunt inde viri quingenti, 
singuli duobus solidis censi.Faociunt litras 13,num. 
64. Tota summa prochrei centen. 4, litr. 52, num. 


VARLE LECTIONES. 


99 YXOA. Οὕτω κατὰ προσθήχην. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(36) Quid πρόχρεον sit, non exputo, neque inve- 
nio, qui doceat.F'uitne quod nos dicimus Handgeld, 
Angeld, Vorschuse, avance d'argent, nummorum 
summea8,que uiiliti in bellum ituro in meneem unum 
alterumve ante debitum terminum aeolvebatur, ut 
sibi arma, victum et alia necessaria expeditioni 
comparare posset ? 

(37) Est vox Arabica Kháliat, de quo dixi ad Ta- 
raphe Moallacam p. 48. Commodum hic exponen- 
dus venit locus Continuatoris Constantiniani p.122. 
Script. post 'heophan.,ubi tria navium genera no- 
minaniur, κουµθάρια, γαλέαι et σατοῦραι. Nisi malis 
cumbarias 8 γόµος derivare (κούµθδος, κόµθος,θί γό- 

ος idem esse alibi dixi, et valeret tune vocabulum 
idem atque onerariz naves), possit ab Arabico, Cu- 
bar, derivari, id est naves grandes, primi ordinis, 
maxime forma. Γαλέαι sunt, αἱ patet, nostre ga- 
leres et gnleones. De σατοῦραι tandem non constat, 
itane recte, an rectius σακτοῦραι scribatur, ut apud 
Scriptorem Vite Basilii Macedonis p. 185 A legi- 
tur.8i posterius preferas, nihil different nominis 
quidem significatione 8 ταῖς xoup6aplatc seu onera- 
riis, si ita velis. Nam σακτοῦραι essent. pro σαχτω- 


D 


ρίχι, a σάττειν, offercire.Mihi lamen melior videtur 
altera lectio σατοῦραι vel cerle σκατοῦραι, eaque 
pariter Arabica vox esse. Signilicat nempe cha/hr 
dimidiam rei cujusque partem.Ergo chthor naves di- 
midiz sint, que ad cumbarias seu grandes naves 
habeant rationem dimidiam. Neque hseo 80la sunt 
vocabula nautica Arabica Greca oivitate donata. 
Sunt et alia, ut e. c. Ταριτ tharid,veloz navis, quasi 
dicas venatrir,ut Batavi appellant suas Jagden. Unde 
autem tot Arabica vocabula in Grecum sermonem 
8e penetrarunt, cum Greci multis seculis ante Sa- 
racenos navigationem excoluerint,et medio quoque 
evo, si non plus, certe non minus quam Saraceni 
Andalusii, Afri, Cretenses, AEgyptii, Syri naves et 
prelia atque itinera maritima exercuerint, ideoque 
navium hac genera dudum ante Saracenos habue- 
rint,eorumque oum ipsis nomina. Quis hoc dicat? 
Mira res est linguarum mutatio. Ut res omnes, ita 
dialecti quoque certo stabilique loco non manent, 
sed mutantur in dies,ut homines. Vioinitae gentium 
et consuetudo et stadium novandi homini innatum 
multum in eermonem quoque valent.Vid.ad.p.390. 


1219 


CONSTANTINI PHORPHYROGENITI 


1220 


60. Strategus Cibyrrheotarum in se recepit pre- A καὶ ἄρχων Κύπρου, ὁ τοῦ, Συµθατίκη, ἀποστεῖλαι 


parare chelandia duo e familiabus turmarcharum. 
Catepano seu capitaneus Mardaitarum Attalie vero 
recepit in se preparationem galearum.Promiserunt 
quoque hec mense Martio in Syriam mittere, ut de 
omnibus, que ibi vel consiliis agitantur, vel ipso 
instituuntur opere,relationem et verum mandatum 
ευ notitiam afferant, Leo protospatharius et pre- 
fectus Cypri, de gente Symbatici, in se recepit, 
fidos et diligentes exploratores in sinum Tarsensem 
mittere et in provinciam,cui nomen est Ostia ; item 
ad Tripolin, Laodiceam, ut ex omnibus illis par- 
tibus mandata seu notitias afferant eorum, que 
Saraceni moliuntur.Strategus Thessalonice recepit 
in se curam fabrefaciendi sagittarum ducenta mil- 
lia,hasterum vel venabulorum tria millia,scutorum 
quotquot procurare possit.Judex Helladis aut Gre- 
cie recepit in se procurationem mille menauliorum, 
que eliam prestitiL; et praeterea promisit alia pro- 
curare et illuc mittere, quo se missurum condictu- 
rus sit. Prefectus Chripi [seu Eubo*! in themate 
vel.provincia Helladis promisit curare, ut fabre- 
flerent sagittarum ducenta millia et venabulorum 
tria millia. Idem in se roceperunt quoque satrategi 
Nicopoleos et Peloponnesi. Protospatharius Theo- 


ἀκριθεῖς κατασκόπους εἴς τε τὸν χόλπον τῆς Ταρσοῦ 
καὶ tl; τὰ Στόµια (38), ἔτι δὲ καὶ πρὸς Τρίπολιν 
καὶ Λαοδίκειαν, ἵνα ix τῶν ἀμφοτέρων μερῶν ἐνέγ- 
χωσι µανδάτα, εἴ τι διὰ µελέτις ἔχουσιν οἱ Σαρα- 
χηνοί, 'Ivctov. ὅτι ἐδέξατο ὁ στρατηγὸς θεσσαλονίκης 
τοῦ καμεῖν σαγίτας Χιλιάδας σ xal μεναύλια (39) 
χιλιάδας Υ καὶ σκαυτάρια, ὅσα ὀυνηθῃ. Ἰστέον, ὃτι 
ἐδέξατο ὁ χριτὴς Ἑλλάδος (40) καμεῖν μεναύλια a, 
ἅπερ xal ἑτελείωσεν. ᾿Εδέξατο δὲ καμεῖν xal ἕτερα 
καὶ καταγωγιάσαι αὐτὰ ἐν olo ἂν δέξηται. Ἱστέον, 
ὅτι ἐδέξατο ὁ ἄρχων Χρήπου (44) iv τῷ θέµατι 
Ἑλλάδος καμεῖν σαγίτας χιλιάδας c' xal μεναύλια 
χιλιάδας Υ. Ὡσαύτως καὶ ὁ στρατηγὸς Νικοπόλεως 
καὶ ὁ Πελοππννήσου, Ἱστέον, ὃτι ἐδέξατο ὁ πρωτο- 
σπαθάριος θεόδωρος ὁ τοῦ Ηχγκράτη ἀπελθεῖν εἰς 
᾿Ανατολικοὺς xai καταγράψασθαι τοὺς ἩΠλατινιάτας, 
καὶ δι΄ αὐτῶν καὶ δι ἑτέρων τῶν ἐκ τοῦ θέματος συ- 
στῆσαι ἄνδρας φ’ ἐκλελεγμένους καὶ πρὸς τὸ τοξεύειν 
ἐπιτηδείους, καὶ ἐὰν ὧσιν ἐξ αὐτῶν τινες ἐπιτήδειοι 
καθαλλάριοι, εἴτε ix τῶν ἀρχόντων, εἴτε ἐκ τῶν 
σχολαρίων. Ei μὲν κατὰ πλήρης (49) ἔχωσι τὴν 
ῥύγαν αὐτῶν οἱ σχολάριοι *!, ἵνα ἐξοπλισθῶσιν ἐκ 
τῶν ἰδίων καθαλλαρικὴν ἐξόπλισιν: εἰ δὲ ἑλλιπεῖς (19) 


εἶσιν πρὸς τὴν ῥόγαν, ἵνα λάθωσιν ἀπὸ τῶν µητάτων 


VARI/E LECTIONES. 


Σι ὡσχολάριοι cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(38) Sic reddidil vocem Arabicam Thogur vel 
Tsogur, qua loca omnia patentia, hiantia, aditum 
aliquo concedentia et in specie confinia Syrie οἱ Ci- 
licia, olim Pylas dictas, significat. Forte heo est 
illa regio limttaneorum,cujus ex Actis SS. Sergii et 
Baccbí mentionem facit Ortelius Thes.Geogr.v.Bar- 
balesus. Scilicet Arabes tractum Cilicie et Syrie et 
Armenie conterminum duas in provincias dividunt, 
unum, Elawasem, (οσα munita, les barriéres, et 
Etlsoghour, loca hosti exposita et obnoxia ; tsaghr est 
omnis hiatus, precipue oris, item fenestra qurevia. 
Non consentiunt auctores in figendis harum provin- 
ciarum limitibusetsepe ambas confundunt.UtNaesi- 
roddin Thusensis et Ulug Beig in tabulis ορ. 
phicis (t. III. Geogr. minor. Hudsoni p. 93 et 125) 
melropolin Tsogur seu τῶν Στοµίων faciunt Antio- 
chiam.Contra vero eamdem urbem metropolin pro- 
vincie Alawasem facit Abulfeda, cujus in prolego- 
menis ad Tab. VI. hec sunt verba (Ed. Lips. 1786, 
p. 26]; Ad loca Syris celebria pertinet. quoque αἱ 
Awasem ; id nomen, ut monet 1lbn Haucal, non uni 
loco proprium, sed provincie commune est, cujus 
capitalis est. Antiochia. Ibn Chardadeba multas nu- 
merat Awasem et huc refert curas [hoc est curatorias, 

ratluras| Mambeg Tixin.Risapa, — Satizar, Apamea, 

arrah Nomani, etc. Paulo post [p. 30) de Tsogur 
beo habet. Tsagr est nomen. omnis loci, qui est. in 
vultu hostis (in quem primum incurrit tue ditionis 
aggressor].Ad Tsogur Syrie pertinebant olim Adena 
el Tarsus et vicinus ager, quem Armeni [Christiani] 
hodie tenent. Sunt. alibi quoque Tsogur seu στόµια. 
Ut in Transozana sunt. Tsxogur, nunc. idololatris pa- 
rentia ; ilem in. Andalusia. ldem auctor eo nomine 
appellat quidquid citra montem Locum [Taurum] est 
et in. ditionem Romanorum (seu. Grecorum] usque 
ad díei iter procurrit. Ibn Chordadebah Malatiam ad 
Tsogur Mesopotamiz refert, etc. Primus quis fuerit 
hujus & pellationis auctor, Greci an Arabes, quis 

dieat ? [Sind es denn etwan die Mardatschen,die in 


der Gegend von Croatien noch heutzutage wohnen ? 
Ex Addend.) 

(29) Est vox Latina venabula ; βεναύλια primum 
et dein corrupte μεναύλια Bcripserunt,solemni con- 
fusione litterarum f et y. 

(40) Est idem qui δικαστὶς Ελλήνων apud Ce- 
dren. p. 753. Goaro ibi non consentio. Videtur ho- 
rum judicum fuisse non tantum, ut lites compone- 
ren!,sed etiam tributa cogerent. Colligo ex Cedreno 
p.757.Judicem Graecis τὴν πραιτωρίαν ἀρχὴν ἔχοντα 
τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς τοῦ Πέλοπος εὖ τὰ ἐχεῖ διαβη- 
σόμενον καὶ τὰς τῶν εἰρημένων ἀνδρῶν [nempe in- 
colarum Helladis et eloponnesi) διαλυσόµενον ἔρι- 
δας appellat Nicetas p. 31. Tales judices κριταὶ 
θεματικοὶ appellabantur,quod Leunclav.Nov.Const. 
Porph. p. 233, ed. Meurs. vertit judices delegati, 
Guther. p. 442,pedanei. Idem Leuucl. ibid. p. 226, 
Χριτας μαθηματικοὺς vertit cognitores. Sed f. leg. 
θεµατικοί pro μαθηματικοί. Κριτὴς ὁρόµου fuit ex 
mente Goari ad Codin. p.27,n.27,judex et cognitor 
litium circenses inter factiones nascentium. Nam 
δρόμος ; etiam circum notat.Forte tamen rectius cre- 
datur ille fuisse,qui causas cursus publici etevectio- 
num cognosceret. Ἡριτὴς φοσσάτου, judex castren- 
sie,qui militum lites dirimit; vid. Goar ibid. p. 31 
et 67.Kpttz,» τοῦ βήλου idem habet p. 38 et 4. In- 
dicem naviurn imperialium dromadariarum memo- 
rat Constant. Porph. de administrando imperio 
n 140. "[Σπαθαροκανδιδάτος xai κριτή. Script. post 

heoph. p. 294.|]* Dubium, qualis κριτὴς hic fuerit, 
cum expressum non sit. 

TH ld est Euripi vel Eubces. 

(42) Ita passim librarius pro χαταπλήρη, ut xa- 
τάπλεων. Bepe κατὰ in compositione perfectionem 
et plenitudinem notat, et, ut 1ta dicam, totalitatem , 
v. ad p. 270. 

(43) Conjicio, dictionis hujus sensum esse qui 
autem rogam non acceperint aut non accipiant. 


1321 


DE CÉRIMONIIS AULJE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. 1I. 


1222 


ἄλογα, ἤ καὶ ἀπὸ ἐκθέσεως μονοπροσώπων (44) iv A dorus, Panoratii filius, (id est gente, que de Pan- 


τῷ θέµατι τῶν ᾿Ανατολικῶν. Περὶ τῶν ὀφειλόντων 
ἑτοιμασθῆναι slc θρᾳκησίους, ἤγουν τῶν κ’ χιλιάδων 
τοῦ χριθαρίου 9* xai περὶ τῶν p' χιλιάδῶν τοῦ τε 
σίτου xai τοῦ παξαµατίἰου (45) καὶ ἀρευρίου καὶ 
περὶ τοῦ οἴνου τῶν À' χιλιάδων xai περὶ τῶν σφα- 
xtv τῶν ( χιλιάδων καὶ περὶ τοῦ ἑτοιμασθῆναι λι- 
νάριον λόγῳ τῶν προπύρων xai καλαφατήσεως χι- 
λιάδας v, ἵνα ἔχτ (46) εἲς τὰ Φύγελα (47) 85, καὶ 
καρφία χιλιάδας ζ λόγῳ τῆς ἠλώσεως τῶν θροµό- 
νων. "E8éfato περὶ τούτων ὁ πρωτονοτάριος τῶν 
θρφᾳχησίων. ΄Βδέξατο καὶ ὁ Λιμνογάλακτος, ἵνα συν- 
δράµτι αὐτὸν εἲς τὸν οἶνον. Περὶ τοῦ ἑτοιμασθῆναι 
καρφίον πενταδακτυλαῖον λόγῳ τῆς στρώσεως τῶν 
δροµονίων, εἲς τὰς σκάλάς καὶ εἰς τὰς πᾶθνας (48) 
χιλιάδας λ', καὶ κατέλθωσιν εἲς τὰ Φύγελα. Ἐδέξατο 
δὲ περὶ τούτου ὁ στρατηγὸς τῆς Σάμου τοῦ λαμθά- 
νειν ἔξοδον παρὰ τοῦ πρωτονοταρίου. Ἡερὶ τοῦ ἑτοι- 
μασθῆναι καρφἰον ἁρπάγιον κοινοστομαῖον λόγφ 
χελωνῶν καὶ σκαλῶν καὶ λοιπῶν κατέργων χιλιάδας 
Υ', καὶ σπιθαμιαῖον χιλιάδας v. Ἐδέξατο δὲ περὶ τού- 
του ὁ στρατηγὸς τῆς Σάμου. llspl τοῦ ἑτοιμασθῆναι 
καρφίον ἑξαδακτυλαῖον χιλιάδας δ', xal πενταδακτυ- 
λαῖον χιλιάδας 9 xal τετραδακτυλαῖον ὃ διὰ τὰς γερα- 
καραίας (2.0) καὶ τοὺς διαπάτους καὶ λοιπὰς ypslac 
Ἐδέξατο δὲ περὶ τούτου ὁ στρατηγὸς τῆς Σάμου. 
Περὶ τοῦ δἐξασθαί τινα βασιλικὸν τὸν Όντα εἷς 'Ava- 
τολικοὺς ἑτοιμάσαι χριθὴν χιλιάδας x' καὶ παξαµά- 
τια καὶ otov xal ἀρεύριον χιλιάδας ξ διὰ τῶν Κι- 
θυῤῥαιωτῶν καὶ τοῦ ᾽Ανατολικοῦ, καὶ ἵνα καταγω- 
γιασθῶσιν ἀπὸ ᾽Ανατολιχοὺς εἰς ᾽Ατταλίαν ἀ,τὶ τοῦ 


cralio nomen habet, oriundus,] recepit in se in 
thema Orientis abire et consoribere Platiniatas 
880 (Armenos, et ex iis aliisque ejusdem thematis 
conficere numerum quingentorum virorum milita- 
rium electorum, prestantium sagittariorum, quo«- 
rumdam quoque forsan, sive de tribunis, sive de 
scholariis seu gregariis illi sint, equestri militias 
non ineptorum. Scholarii, siquidem integram per- 
cipiunt rogam, de suo sibi comparabunt aermaturam 
equeslrem, Bin minus, accipiant equos e melatis, 
aut etiam e rationario illorum in themate Nalolie 
babitantium, quorum unusquisque semetipsum 
singularem militem prestare debet. Tracenses 
parata debent babere viginti millia (saccorum] - 
hordei, et quadraginta millia farris et paxamatii 
seu pabis bis cooti et farine et triginta millia (dolio. 
rum] vini et decem millia caprarum maotatarum ; 
item decem millia [saccorum] lini pro accendendis 
ignibus Grecis et pro saroiendis navibus Phygela 
[urbs Ionie] prestet, et olavorum millia sex pro 
clavatura dromoniorum. Hac curanda in se rece- 
pit protonotarius Thracensium et curator curato- 
rie, cui nomen est Lacus Lactis, spopondit illi, se, 
in prestando quidem vino, non defuturum. Pro 
tabulutis dromoniorum al(igendis, item in usum 
scalarum et przssepium, parata sunto et ad Phygela 
urbem perferuntor triginta millia olavorum quinos 
digitos longorum. Ea se curaturum promisit strate- 
gus Sami, eumque in finem se sumpturum necessa- 
rias impensas u protonolario. Parata sunto millia 


ἀπερχομένου εἷς τὸ Καλὸν ὕρος (54). Περὶ τοῦ ἀγο- C tria clavorum instar harpagarum aduncorum, com- 


ῥάσαι τὸ» πρωτονοτάριον των Κιδυῤῥαιωτῶν xapglov 
μικρὸν λόγῳ τῆς παρηλώσεως τῶν βυρσαρίων χιλιά- 
δας E. Περὶ τῶν σανδαλίων τῶν χαµοθέντων λόγφ 
τῶν δροµονίων slc τὸν τρέχοντα, ἵνα ἀποσταλεῖ τῆς 
ἑταιρείας μετὰ κελεύσεως πρὸς τὸν κατεπάνω, xai 
δώσε. αὐτὸν πρωτοναγκελλάριον xal πᾶσαν συνδρο- 
μὲν ", καὶ χρατήσει τοὺς Κηρφιτιάνους (52) ΄ρα- 
Χλείας, xai ἑπάρῃ ναύτας ὑπὲρ ἑκάστου σανδαλίου 


munis generis, pro testudinibus et scalis et reliquis 
instrumentis navalibus ; item millia tria clavorum 
spithaman longorum. Idem ille Sami strategus 
hec prestiturum in se recepit, uti etiam hao 
sequentia: quatuor millia clavorum ad senos digitos 
longorum, alia totidem aliorum ad quinos, item ad 
quaternos alia quatuor millia pro sic diotis falco- 
nariis et tabulatis et aliis necessitatibus. Recipiat 


VARLE LECTIONES. 
8! [ta R. c. sigl. cod., κριθοῦ ed. 39 καρφία om. R., cod. et ed. ** συνδρομεῖν cod. et ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(44) Videtur esse index eorum, qui soli pro se, 
non combinati cum aliis σύνδυο aut συντρεῖς, sed 
seorsim militant, el quot eorum quisque equos in 
militiam prestare debeat. 


(45) V. Lindenbrog. et Vales ad Amm. Marcell. D 


. 185 B. . 

(46) Subinlelligitur autem, e sequentibus huc 
trahendus, protonotarius Thracesiorum tbematis. 

(47) Beribitur Pygela et Phygela et Phygella. Est 
urbs thematis Thracesiorum seu lonis. Trajectus 
illinc est in Cretam ; vid Ortelii Thesaur. Georg. v. 
Pygela et Phygela et Rioaut de l'Eglise Grecque 
p- 50. . MM 

(48) Id est. φάτνας. Novi Greci sepissime 7 eto 
promiscue habent. Potest vox proprio significatu 
accipi οἱ przsepia notare ; aderat enim huic expe- 
ditioni equitatus quoque. Potest tamen etiam foros 
notare et armaria, vasis ibi reponendis. 

(40) Valde fluctuavi ad hanc vocem nescius recte 


rationis interpretandi. Fuit cum credens οι pro v 
positum fuisse, veterem canum rosirís similium. 
Quod cum deinceps videretur prorsus improbabile. 
assumpsi aliud quid, magis, ne vacuum locum sine- 
rem, quam persuasione, sic vertendum esse. 

(50) [nesse huio voci aliquid de γέραξ ἱέραξ, 
accipuer, falco, video ; non autem quid ipsa vox sibi 
velit. 

(51) Ubi situm fuerit hoo Calon Oros seu Mons- 
pulcher, non novi, neque invenio. 

(52) Quid Corfitiani mihi videantur foisse, expo- 
gui in ipsa interpretatione. Viderintalii, quam recte 
conjectaverim. Nunc tantummodo etymologiam no- 
minis Corfiz addam, quo hodie insulam olim Cor- 
cyram dictam appellant. Scilicet habet novum no- 
men insula a promontorio Κορυφὼ, unde contracte 
faetum Corphos et Corphix et Gorphu. Illius pro- 
montorii fit Ntcetam p. 33. 


1223 


GONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1224 


in se cesarianus aliquis in Natolia agens parata A 9'. ᾽Αποστεί ῃ δὲ αὐτὰ διὰ συντοµίας διὰ τοῦ πρω: 


tenere millia viginti (S&ccorum] hordei et sexaginta 
' millia (saccorum doliorumve] paxamatii et farris 
et farine pro Cibyrrheotis et stratego Natolie, qui 
e Natolia transmigrare debent in Attaliam, quo 
presidiariorum ejus ad Calon Oros egressorum in 
vices succedant. Protonotarius Cibyrrheotarum 
coemat millia sexaginta clavorum minutorum pro 
coriis affigendis. De sandaliis seu parvis navigiis 
comparatis in usum dromoniorum notandum, de- 
bere cuürsorem aliquem ex heteria desumptum cum 
sacro mandato ad catepanum mitti, et hunc illi 
addere protocancellarium omnemque assistentiam. 
Ille cursor sumat Corfitianos 343 Heracler [id est 
classiarios ex insula Corfiz seu Corcyre, apud Hera- 
cleam cum navibus stationem agentes). Levet quo- 
que nautas in singula sandalia quaternos, eosque 


τοχαγχελλαρίου. Ἵνα δὲ ἔχιῃ δὲ ἕχαστον σανλάλιον το 
κατάρτιον αὐτοῦ xal τὸ κερατάριον καὶ ávà χωπίων 
δ' καὶ τὸ παρακώπιον (53). "Ett δὲ xal ἁλιᾶδία QD 
ἀκτάκωπα. Περὶ τῶν τριδολίων (54), ἵνα ἑρωττθῇ ὁ 
κοιτωνίτης θεοδώρητος, τί ἐγένοντο' ὁμοίως xal περὶ 
τῶν σαχχίων τῶν περσυνῶν (55) καὶ τῶν τζαπίων καὶ 
τζόκων, κρικελλίων τε xal δακτυλίων καὶ ψελλίων 
καὶ κριῶν, ἵνα ἀπηστείλῃ τὸν νοτάριον αὐτοῦ μετὰ 
τὴν καταγραφὴν πάντων πρὸς ἡμᾶς. Περὶ τοῦ ὁρισθῆ- 
ναι τὸν παραθαλασσίτην, ἵνα ἑξοπλίσῃ ἀπὸ συνδόσεως 
τῶν αὐτῶν (56) στρατιώτας ασ’. "Ioctov, ὅτι ἐδέξατο 
ὅ τε Κιθυῤῥαιώτης καὶ ὁ χατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν 
Ατταλίας xal ὁ Λέων τοῦ Συµδατίκη, ἵνα ἔχῶσιν 
ἀσφάλειαν xai ἀχρίθειαν, xal μὴ παραχωρῶσίν τινα 
τῶν ἀγνωρίστων πρὸς Συρίαν ἀπελθεῖν, xal δι) αὐτῶν 
ἀποκομισθῆναι el Συρίαν τὰ ἀπὸ ΄Ρωμανίας µανδάτα. 


cum sandaliis quantocyus mittat cum protocancellario. Inetructa sunto sandalia suo quodque malo et 
&utenna et remis quaternis et remo vicario. Levet item cymbas octonorum remorum sex. Quid factum 
sil de muricibus, item de saccis anno superiore comparatis, de ligonibus, stipitibus, circellis, annulis, 
torquibus ferreis et volutis, interrogetur cottonita Theodoretus, isque cum indiculo omnium suum 
notarium .ad nos mittat. Imperetur prefecto ore maritime [steni nempe], ut armet ex contributione 
oppidanorum milites mi!le ducentos. Receperunt in se s!rategus thematis Cibyrrheotarum et cate- 
panus Mardaitarum Attalie et Leo de gente Symbatici dicta oriundus providere sollicita cura, ne 
quem ignotum hominem sinant in Syriam evadere, cujus delatione quid rerum nostrates Romani agant, 


hostes comperiant. 


De expeditis in Longobardiam tempore domini Ποπιαπί 
[Lecapeni| imp. ind. vi. (Anno Christi 935.) 

Cum protospathario Epiphaniu appellens indi- 
otione octava classis regia constabat chelandiis aut 
fenunculis undecim ; que autem precesserat et 
jam septima indictione sub ducatu patricii Cosme 
" &ppulerat classis, totidem chelandiis constabat el 
septem carabiis Russos 415 vehentibus. Equites 
erant e thematibus Thracesiorum et Macedonis, 
rectores quidem 202, scholarii [veterani] 98 et 
novitii 608. Milites erant peregrini, et quidem de 
magna beteria 31, de media heteria 46, de Far- 
ganis 45, de Chazaris 41, dein de basilicis 71, de 
arithmo urbanorum 35, de novis captivis 70, Musu- 
lini [seu Saraceni de urbe et provincia Musse] 14, 


Διὰ τῶν ἐν Λαγοθαρδί ταδειδευσάντων ἐπὶ τοῦ 

κυροῦ Ῥωμανοῦ τοῦ AG ως εἰς ἵνδ. wy (57). 

Τὰ κατελθόντα μετὰ τοῦ πρωτοσπαθαρίου Ἐπι- 
φχνίου βαχσιλοπλόϊμα (58) χελάνδια εἰς ἱνδικτίονα 
Ἠ τα’. τὰ προκατελθόντα μετὰ τοῦ πατριχίου Κοσμᾶ 
χελάνδια εἰς ἰνδικτίονα QC τα’. "Pic χαράθια (59) ζ- 
ἔχοντα ἄνδρας ou. Διὰ τῶν καθαλλαρικῶν. θρφτ- 
σιάνοι xai Μακεδόνες ἄρχοντες σβ', σχολάριοι [η,, 
νεοι σχολάριοι qr. Διὰ τῶν χαβαχιωτῶν (60) τῶν 
ἐθνικῶν" τῆς μεγάλης Ὦἔἓταιρείας ἄνδρες λα. τῆς 
μέσης ἑταιρείας ἄνδρες uU. Φαργάνοι ἄνδρες με, 
Χάζαροι pt" ἀπὸ τῶν βασιλικῶν ἂνδρες ος. ἀπὸ 
τοῦ ἀριθμοῦ τῶν iv τῇ πόλει ἂνδρες λε ἀπὸ τῶν 
νέων αἰχμαλώτων of. Μουσουλινοὶ (61) ἄνδρες ια’ 
Πανορμῖται ἄνδρες (η. Τοῦρχοι (62) ἄνδρες m$. 


VARLE& LECTIONES. 


55 ἔχει cod. et ed., ut alibi. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


($3) Videtur remus vicarius esse, fracto aut 
amisso substituendus. In M. erat παραχω cum π 
suprascripto. 

(54) Tribulorum seu muricum in bellis usitato- 
rum accuratam memini me legisse descriptionem in 
Procopii historia, Gothica ni fallor, sed locum non 
&nnolavi ; vid. ad p. 389. 

(55) Ita est in M. Forte novi Greci sic enuntiant 
pro περυσινῶν. 

(56) Forte τῶν ἁστῶν. Id certe in Latinis ex- 
pressi ; at solent ambe voces a librariis permutari, 
ut gy netrevit doct. Io. Piersonus Verosimil. |. 1, 3. 


p. 87. 
(57) Incidit in A. C. 935, qua tamen in temporis 
nota subesse videtur error, ut e dicendis ad titulum 
proximum constabit. Romanus non Junior, sed Lo- 
capenus intelligitur. 
(58) Vel etiam, si quis malit, βασιλοπλοίμου, 1n 


M. est Bact:àorAo, apographum dederat βασιλικοπλοι. 

. (99) Sunt navigia minora, que majoribus inser- 
viunt. Tale navigium designat vox Arabica unde 
hec orta ; v. Du Cange v. Carabus. Non contun- 
denda species heec cum altera navium specie, Go- 
rab seu corvus dicta, unde Latini sua gelabia no- 
minarunt ; vid. Caffari Annales Genuenses 1. VI. 
Scr. Rer. Ital. Murat. p. 261. et Du Cange v. 
Golafri. 

(60) Videntur iidem esse atque ol Χαρακηνοί, 
milites gregarii, qui destinati sunt expeditioni- 
bus bellicie, et ut in vallo, τῷ Ὑχάραχι, ver- 
sentur. 

(61) Videntur esse Arabes aet Turci ex pro- 
vincia Musulensi seu e Mesopotamia bello capti et 
abducti. 

.(62) Sunt qui bodie Hungari dicuater. Nam ho- 
dierna Hungaria olim Turcia audiebat. 


1225 


DE CERIMONIIS ΑΠ, BYZANTINJE LIB. Ἱ]. 


1336 


᾿Αρμένιοι οἳ ἀπὸ βουλῆς (03) ἐξελθόντες σὺν τῶν μαγ- À Panormitani 18, Turc» 84, Armenii, qui sponte sua 


Υαναρίων ἄνδρες λς᾽' ὁμοῦ καθαλλάριοι ἄνδρες αυνγ’. 


expeditioni aderant una cum manganariis seu 


machinariis, 36. In universum erant equites mille quadraginti quinquaginta tres. 


(64) ἐπὶ 


Τὰ ἀποσταλέντα τὸν ῥῆγα ᾿Ἰταλίας 
καὶ  xata- 


Ῥωμανοῦ δεσπότου, εἰ apa ἐξέλθῃ 
πολεμήσῃ τοὺς ἀντάρτας πρίγκιπας, τόν τε 
Λανδοῦφον (05) xal ᾿Ατένοῦλφον, τὸν ἀἁδελ- 
obv αὐτοῦ, χαὶ Γοήμµαριν καὶ Γοηφέριν, τὸν 
ἀδελφὸν αὐτοῦ, καὶ πάντας τοὺς ἀποατατίσαν- 
τας (66) Λαγοθάρδους ἀπὸ τοῦ θέματος Λαγο- 
δαρδίας (67) καὶ παραδώσῃ τὰ κάστρα τῷ στρατηγῷ 
Λαγοθαρδίας, 

Λογάριον Χεντηνάριον a'* ἐσωφόρια ιτ’ ποτήριον 


Μίδα regi αι [Ηιφοπί] sub Romano imp. 
[Lecapeno|, ut eductis copiis subigerelt rebelles 
Lundulfum et. 4tenulphum, 388 fratres [Capug 
et. Beneventi), item. JFaimarium et Waiferium 
[Salerni dominos], pariter fratres, et omnes Lon- 
gobardos de themate Longobardizg, qui defecerant : 
et uL adempta illis castra restitueret et stratego illius . 
provincia. 


Pro ipso rege mittebantur [cum supradicto Epi- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(63 Non dubito, me recte expressisse compen- 
dium scripture, quod in mernbranis erat, fou). 
Nos tales voluntarios appellamus, Arabes NXuta- 
thawiwaah. 

(64) Vocabulum ltalie stricliore sensu hic su- 
mendum est, quo nempe sumi eo seculo solebat, 
Italiam enim medio evo appellabant id, quod hodie 
Lombardiam dicimus, olim Galliam Cisalpinam 
dicebant. De illo vocabuli significatu egit Murato- 
rius prefati, ad Acta Translationia S. Geminiani 
t. VI. Scr. Rerum Italicar. Veteres contra Italiam 
appellabant, que alias magna Grecia audiebat, 
hodie regnum Neapolitanum dicitur. Artemidorus 
p. 26, ubi Pialia, ludos ab imp. M. Antonino Pio 
in honorem Adriani imp. celebrata ait ἐν Ἰταλίᾳα, 
designans Puteolos. Polybius p. 30 fine ed. Gron. 
Itattam pro Japygia nominat; et sic alii sepius. 
Rex ille Italie, ad quem Romanus legationem misit, 
fuit Hugo, qui legatos ad Romanum miserat, au- 
xiliumque ab eo contra Saracenos Italiam vastan- 
tes rogaverat. Mittebat ipsi Romanus suppetias, 
Bed ea conditione, ut regulos Campanie Longo- 
bardos, Landulphum et Adenulphum, Capue et 


Beneventi principes, item Gaimarium et Gaiferium ᾗ 


(nostro hodierno scribendi more Waimar et JJaifer, 
aul, quod idem est, Waibel), Salerni dominos, in 
ordinem cogeret, et ad agnoscendam CPtani impe- 
ratoris majestatem adigeret, In historiam et chro- 
nologiam illorum principum admodum intricatam 
me non immitto ; sed conferre jubeo Camilli Pere- 
grini Histor. principum Longobardorum, quam 
Muratorius |. lI, Scriptorum rerum Italie inseruit. 
De legatione Hugonis ad Romanum, quam pater 
Luitprandi obiit, conferre juvabit dicti Luitprapdi 
Histor. I. 11, cap. 5. Legationis ejus finis forte fuil, 
ut Romano a se occupatum Italiae regnum signifi- 
caret, quod Α. 926. euscepit, id est indictione xv, 
aut, I, et ut societatem belli cum eo iniret. Heznum 
enim, ut novum, nondum compositum tum erat, 
habuitque illud nunquam fere satis pacatum. Inci- 
dit bec prima legatio in A. C. 927. Respondebat 
buic llugonis ad se legationi Romanus hac ipsa hic 


commemorata, ul videtur, aut alia paulo antiquiore p 


legatione. Id enim exacte definire non licet. Quo- 
tiescunque tandem ultro citroque commeaverint 
legati, cerium boc est, Romanum imp. studuisse 
Hugonem ad partes suas pertrahere, eumque solli- 
citasse, ut junctis Italicis suis copiis cum Graecis 
rebelles rezulos Longobardici sanguinis in ordinem 
cogeret. Nam anno 933 Beneventanus, a 'Theo- 
baldo, Hugonisaffini,Spoleti et Camertis marchione, 
adjutus, gravi clade Grecos afficiebat et captos 
omnes Graecos per ludibrium castratos domum re- 
mittebat. Videtur Hugo ea lege Romano annuisse 
et operam socialem prestitisse, ut Bertha, spuria 
sua filia, Romano juniori, senioris e filia nepoti, 
tum admodum infanti adhuc, aliquando matrimonio 
jungeretur ; et sic factum, ut Cempania Grecum 
ad jus rediret. Intelligitur hoc e Luitprando, cujus 
in libello de legatione sua ad Nicephorum Phocam 


PATROL. GR. CXII 


hec leguntur verba : terram (ita objurgabat Luít- 
prandus, se teste, Nicephorum p. 480.) quam im. 
perii lui esse narras, gens. incola. el. lingua. ltalici 
regni esse declarat [adeoque ad Graecum jus nihil 


B quidquam pertinere. De Neapolitano regno contro- 


versia est. ! Landulphus, Beneventanorum et Capua- 
norum princeps, septennio poltestative eam sibi sub- 
jugavit (iC est usurpavit per tyrannidem, possedit 
de facto, ut aiunt, non de jure] ut a servitutis ejus 
seu successorum suorum jugo usque ad prasens non 
exiret [id est non exiisset. Ergo redierat Campania 
tum ad Grecos.], sí non immensa data pecunia Ro- 
manus imperalor nostri regis Hugonis amicitiam 
emeret [id est emissel]. EL hec causa fuit, quod ne- 
poli suo el equivoco [Romano juniori puta] ejusdem 
Hugonis spuriam conjugio copulavit. Antequam au- 
tem id fleret, mittebat Hugo aliam legationem 
CPlin, circa A. 939, ferme, qua auxilium a Greco 
imperatore adversus Saracenos Fraxinetum insi- 
dentes rogabat ; et Romanus mittebat ipsi copias 
quarum ope Α. 941 Saraceni illi Fraxineto depulsi 
fuerunt. Legationis hujus meminit Luitprandus 
Hist. V. 4. 
(65) Ita et in M., ne quis vitium typorum re- 

utet. 

P'06) Quibus legibus Beneventani et Salernitani 
illi principes tenuerint suos principatus a Grecis 
imperatoribus, patet ex charta veteri Waimarii 
apud Muratorium t. I, Ant. Ital. p. 181, ubi sic ja- 
cet : declaro ego Waimarius, princeps et. imperialis 
patricius, quiu. concessum est mihi a sanctissimis el 
piissimis imperatoribus Leone et Alexandro per ber- 
bum (διὰ λόγου, vid. ad p. 408.) et fermissimum 
praeceptum bulla aurea sigillatum integram sortem 
Benebentane probincie — ut licerel me exinde facere 
omnia, quod voluero, sicul antecessores mei omnes 
rincipes fecerunt, etc. De potentia eorum latius 
ibi disputat Muratorius, qui tamen eos vasallos 
imperatorum Greeorum fuisse non negat, quia 
nempe titulum An(Aypati οἱ Ρα {ο gesserunt. De 
casu hoc exstat insignis inscriptio Tarenti, a. Mu- 
ratorio Thesaur. t. 1, p. 468. edita, quam cum ha- 
ctenus disputatis conferri velim : 


POMANQS BACIAEVS ΡΩΜΑΙΩΝ 
KPATISTOS META AEAAMACMENOYS 
TOYS ALIOSTATIKOrS ΚΑΙ TOYS AAOrYS TIIS 
KAAABPIAS ΘΟΡΥΓΒΩΔΗΘ EBI AYTOKPATOPOS 
KONSTANTINOS CIN ΤΩΝ ϱΑΡΡΑΚΕΝΩΝ 
ΒΟΗΘΕΙΑΤΟ NEON ΦΡΟΤΡΙΟΝ EN TII HOAEI 
TAPANTO EK GEMEAION KEKEAETE SO RO40- 


(607) Quando thema  Langobardie nominant 
Greeci, intelligunt eam regni Italici seu Langobar- 
die partem, qua ad ipsos adhuc tum spectabat, 
alias minorem Langobardiam dictam. « Fuit Grecis 
in more, ducatus Beneventani partem ac precipue 
Apuliam Longebardig minoris vocabulo peculiari 
designare. Verba sunt Cl. Muratorii t. I, Apt. 
Ital. p. 72, quem conferri velim, et Angelum de 


δὸ 


1931. CONSTANTINI PORPHYHOGENITI 1228 
phanio] centenarius unus numerate pecunie ; Α ὀνυχίτου α΄ ὑέλια χλεοπτ. (68) ιζ' θυµίαµα θυλάχια 
esophoria 10; poculum ex onychite marmore  A'* ἀλειπτὰ (69) o^ τοὺς ζ κόµητας τοῦ αὐτοῦ ῥη- 
unum; vitra Heliopolitana 17; sacculi triginta γὸς ἀνὰ ἐσωφορίων f" «oi; q' ἐπισκόποις (70) τοῦ 


JOAN. JAC. 


Nuee ad Chronic. Cassin. T, 49, ubi inter alia hec 
. habet : In Historia Miscellanea 1, 23, Joannes sacel- 
larius et logotheta missus legitur in Longobardiam, 
una oum Adelgiso dudum majoris Longoburdie 
rege. Nimirum ut intelligamus, duplicem fuisse 
Longobardiam, alteram, que fuit Longobardorum 
regnum, et idcirco major, altleram, que duci pa- 
ruit Beneventano. Ascribam quoque verha Carusii 
&d Excerpta ex Anne Comnene Alexiade t. Il. 
Biblioth. Sicule p. 1156. Sunt autem hec. « Lon- 

obardie nomen olim tam late patuit, ut universa 
fialia hoc vocabulo intelligeretur. Charta Caroli M. 

ro divisione imperii: alia vero, quw et Longo- 

ardia dicitur, eto. Postmodum Grecis ea potissi- 
mum pars, qua in Calabria et Apulia eorum impe- 


REIKSII COMMENTARIUS. 


rabantur. [Inter alia dona, qu: Alexius Comnenus 
llenrico V mittebat, e-t quoque opobalsamum. Di- 
guus8 est locus Annz, qui totus apponatur. Pay. 94. 
ait epistola ibi integra insorta : TT, µέντοι εὐγευνεία 
σου νῦν ἀπεστάλησον δεξιωµάτων ἔνεχεν ἐγκόλπιον 


θυαοῦν μετὰ µαργαριταρίων, θήκη διάχρυσος 
ἔχουσα σμήματα ἔνδον διαφόῥων ἁγίων, ὤν Έκαστος 
δε - 9 n » - 4 , 

διὰ τῶν éo' ἑκάστου αὐτῶν ἐντεβέντος Ὑγαρτίου 


γνωρίζεται, misimus nobilitati tue [semper eo vo- 
cabulo Graecus imperator in illa epistola Germani- 
cum compellat] am?citiz et bunc voluntalis ergo, 
insinuale aureum [pyxidem in sinu gestabilem| 
margaritis obsilum, pyxidem auream habentem in se 
diversorum reliquias sanctorum, quos inscriptum 
pergameno, quod. unumquodque fragmentum ἐννοί- 


rio paruit. Sio in Themat. Constant. Porphyr. l. p vit, nomen significat, καυκίον σαρδωνύχιον, ] atina 6 


11, 0. 44. Demum /Emilia et Liguria hoc nomine 
appellatur ab Alberto Mussato l. vr. De Gestis 

enrici VII, c. 44. » Videatur itaque utraque Lom- 
bardia à Lombardis nomen accepisse. Verum res 
secus habet. De Longobardis solummodo appellata 
est Gallia Cisalpina, que hodiernum &dhuc nobis 
Germanis die Lombardey audit, olim Lougobardie 
regnum et Longobardia minor. Verum alterius 
Longobardie minoris, Calabriam et Apuliam com- 

Ιθχῶ, nomen ab Arabibus repetenduin est. Habent 
i vocem Barr, qu& terram continentem, in spe- 
cie maritimam, riperiam, notat. Sic barral Adwah 
appellant continentem Africe, qua trajectus fit in 
Hispaniam. Rodericus Toletanus Hist. Arab. c. 15, 
promontaria transductiva reddidit. 4l Barr at. Tha- 
toil, longam barram seu longam riperiam aut con- 
tinentem appellant totum tractum Italie a freto 
Siculo usque ad clisuras Genus et confinia Fran- 
. eie. Lombardiam autem proprie dictam, in qua 
Mediolanum est, al Lambardiam, et al Lombardiam 
appellabant. Vocem Barre ab ipsis ron Hispani 
tantum, sed et Franci et Itali assumpserunt. Ài- 
moin. Continuat. |. v. ο. 22: Saraceni de Barra 
[id est Africa] egredientes εἰ hostem Ludovici post 
tergum sequentes. Cf. Abulf, Ann. t. V. p. 147. 
seqq.) De differentia Lombardia et Langobardis, 
item de majore et minore Lombardia, illa Gallia 
Padana, hac ducatu Beneventano, disputat anony- 
mus quidam monachus Cassinensia in notis ad Mo- 
rente historiam Laudi p. 1130. Tomi ΥΠ. Script. 
Rer. Ital. Murat. Expendatur locus Nili Doxopautrii 
dequinque patriarchatibus : "Ene! 429 τὸ Δουκάτον 
πάσης Λογγιθαρδίας, τὶς παλαιᾶς Ἑλλάδος οὗσης, 
X» ὑπὸ τὸν βασιλέα ἸΚωνσταντινουπόλεως. Ergone 
magnaGrecia erat patria Hellenum, et proprie olim, 
&nte Romam conditam, Hellas dicta, unde trajecti 
in Greciam Hellenes huic rezioni nomen suum 
imposuerunt? Ez Adend.] 

(68) Compendium scripture χλεο cum πτ super- 
impositisextricare non valui.In Latinisutaliquid da- 
rem non prorsus alienum, dedi Heliopolitana. Saepe 
K et H a librariis permutari, demonsiro ad p. 439, 
el in nostris membranis amba littere tam gemellis 
erant modis exarate, ut ovum ovo similius esse 
nequeat, De vitro in tractu Tripolis Palestine et 
Baalbeki seu Heliopolis et apud Byblum ex arena 
fluvii Byblini mire candida et peliucida factitato, et 
veleres, ut Plinius, et recentiores Itinerarii ad 
Unuin pene omnes memorant. [n compendio quo- 
que πτ latere πυλιτάνα. vix est dubium. In M. erat 
sio scriptum όηλεο, cum πτ superimpositis. Unde 
etiamsi velles χλεοπατρικὰ efficere, mihi quidem de 
vitris Cleopatricis non constat. ] 

(69) Debuerunt ergo hec aleipta bursulis aut 
pyxidibus e. c. stanneisinclusa fuisse, quia nume- 


sardonyche, καὶ ἐμπότης κρύος, poculum | crystalli- 
mum, ἀστροπέλεκον θεδεµενον μετὰ — yposavíoo 
καὶ  óro0zÀezuov. Quid in his sii àstporiAe- 
χυς, fatetur Du Cange ad h. I. se ignorare. Quid si 
lapidem ceraunium significet, genus gemmee ruti- 
lantie, ignita. de quibus Tertullianus apud Salmas. 
Exerc. Plin. (ubi de cerauniis plura): Cerauniis 
gemmis non ideo substantia ignila est, quod coru- 
scent. rulilato rubore. Forte capsula pro opobal- 
gamo condendo fuit e tali gemira. Traductus hic 
n:os species odoratas dono mittendi cum ipsis spe- 
ciebus procul dubio ex oriente venit, ubi missitata 
inter principes viros inter alia dona muscum, am- 
bram et agalloctum tradubpt historie. Abulfeda ad 
An. 259. [Chr. 869.] de Jacobe, filio Laitschi, Sof- 
faridu narrat, eum, occupa!a Perside, inter dona. 
quibus et vietoriam nuntiarel, et obsequium atque 
clientelam Cbalife deferret, huic misisse decem 


(C, falcones candidos et centum globos (vel bursas) mu- 


sci. Locum bunc sit vertit Teixeira (Relaciones 
de el Origen etc. de los Reyes de Persia etc. Am. 
beres, 1710. 8. p. 248.] e suo kKhondemiro paulo 
aliter tradenle: vegnle falcones — dies blancos y 
dies de diversas colores y 900 manos de  Almiscar 
muy puro que son 450 libras; y esto con los falcones 
mando de presente al Kale[ah de Βαφαάαά. Renau- 
dot. p. 538. Πἰξίονγ. Patriarch. Alexandr. inter 
dona a Saladino ad Nuroddinum missa refert am- 
bara: fragmenta. duo magna, allerum viginti, alle- 
rum ('igintla librarum. Gyneconitides nempe princi- 
pum orientalium talia appetunt, et stupeas diífi- 
dasque fere legens, quantos ill» sumptus quotannis 
in odoramentis fecerint. [Inter precipua dona, 
quibus Romanus Huyonem ad. suscipiendum bel- 
lum adversus rebelles Longobardos, inferioris 
Italie rezulos, incitabut, recensentur pallia, vestes 
pretiosm, blattere. Pariter enumerat Alexius Com- 
nenus in epistola ad Henricum V imp. Germa- 
num, in Alexiade p. 03, inter ea, quibus ipsum 
permovit, ut bello Robertum Guiscardum Norman- 
num agzrederetur, pecunie quidem, ex pacto mis- 
se, 144, millia nummum aureum, et mittendee 
216 millia, vestium autem ἑκατον βλαττίᾳ. Ex Ad- 
dend.] 

(70) Quinam hi septem regis Hu;onis Comites 
fuerint, dictu difficile est. Videntur Marchiones et 
Comites iidem esse. Erant autem tum celebres et 
potentes maxime Marchio I'alie vel Insubris, 
cujus metropolis Me.liolanum (adeoque rex lugo 
ipse tum erat Marchio Insubris), Marchio littoris 
Italici vel Lirurici, Marchio Tuscis, Marchio Βο- 
manie, Marchio Fori Julii vel Tridentinus et Spo- 
leti, Marchio Eporedie denique. Tuscis Marchio 
circa Α. 035. erat Hubertus, post ejectum Boso- 
nem, Hugonis regis fratrem. Marchio "Pridentinus 


1229 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LID. Il. 


1230 


αὐτοῦ ῥηγὸς (71) σκαραμάγγια δίκτρινα ς’. Λόγῳ τοῦ A thuris; alipla 500. Pro ejus septem comitibus sin- 


χόµητος xal µαρχησίου (72) τοῦ αὐτοῦ ῥηγὸς τοῦ πλη- 
σιάζοντος τὸ θέµα Λαγοθαρδίας σκαραμάγγια e, δικί- 
τρινον a', διρόδινον a', διθένετον a', δίασπρον α. ὁμοῦ 
σκαραμάγγια ϐ', ἐσωφόρια 0, ἐσωφόρια λεπτόζηλα Υ 
ὁμοῦ C. Ἔργα ἀργυρᾶ διάχρυσα q'. El δὲ καὶ αὐτὸς ὁ 
QE οὐ παραγένηται, ἀποστείλῃ δὲ λαὸν, xal χαταπο- 
λεμήσωσι xal ἀφανίσωσι τοὺς ἀποστάτας καὶ παραδώ- 
σωσι τὰ κάστρα τῷ στρατηγῷ Λαγοθαρδίας. ὡσαύ- 
τως OU αὐτῶν ἀποστε[.ῃ τὰ προῤῥηθέντα πάντα πρὸς 
τὸν ῥῆγα. Ἐδόθησαν τῷ πρωτοσπαθαρίῳ Ἐπιφανίῳ 
λόγῳ ἐξόδου (73) τοῦ αὐτοῦ ταξειδίου τῆς Λαγοθαρ- 
δίας σκαραμάγγια διαφόρων Ὑροιῶν καὶ ἐξεμπλίων 
ς, ἐσωρόρια ὀκτάλικ X, λωρωτὰ x, ἀληθινὰ x. 
Ἐξ αὐτῶν ἐξωδίασεν ὁ πρωτοσπαθάριος ᾿Επιφάνιος 
σκαραµάγγια B', ἐσωφόρια ὀκτάλια ιζ, λωρωτὰ ιβ, 
ἀληθινὰ ιδ', Μετὰ δὲ τὸ ἀναδραμεῖν αὐτὸν εἰσεκόμι- 
σεν τὰ περισσεύσαντα σκαραµάγγια 0, ἐσωφόρια 
ὀχτάλια ιγ, λωρωτὰ m, ἆληθινα G. ᾿]στέον, ὅτι τὰ 
θεματιχὰ πλόϊμα ἐν τῇ χατὰ Κρήτης ἀφίξει ἐρο- 
γεῦθησαν (7 ) οὕτως, ol τουρµάρχαι ἀνὰ X, οἱ κό- 
µητες τῆς χόρτης ἀνὰ κ, ol χαρτουλάριοι τῶν θε- 
µάτων ἀνὰ x, οἱ δοµέστιχοι τῶν θεμάτων ἀνὰ x, 
oi δρουγγάριοι ἀνὰ κ᾿, ol κόμητες ἀνὰ ς', οἱ στρα- 
τιῶται ἀνὰ Υ’, οἱ ναῦκλτροι τῶν γαλεῶν ἀνὰ 9’, ὁ 
λαὸς τῶν γαλεῶν, τοι οἱ Μαρδαῖτιι, và Y. 
Ἰστέον, ott, oi τοῦ θέματος τοῦ Χαρπεζικίου (75) 
ἑρογεύθησεν οὕτως. Οἱ μεγάλοι τουρµάρχαι, ὁ µε- 
ριάρχης, ὁ κόμης τῆς κόρτης καὶ ὁ δοµέστικος τοῦ 
θέματος ἀνὰ ε, ol ἑλαττότεροι τουρµμάρχαι ἀνὰ 
ννµισµάτων ὃ, of δρουγγάριοι ἀνὰ v', ol στρατιῶται 


gulis esophoria bina. Pro sex ejus episcopistotidem 
scaramangia citrina. Proejuscomite et marchione, 
cujus jurisdictio cum provincia Longobardie con- 
terminat, scaramangia 5, citrinum 1, roseum 1, 
venetum 1, et album 1; in universum scaraman- 
gia 9. Item esopboria [prestantiora] 4 et tria 
minuta ; simulesophoria7 ; opera argentea inaurata 
3. Habebat Epiphanius in mandatis, ut, αἱ rex ipse 
non adveniret sibi opitulatum, mitteret tamen 
copias, que subigerent et exterminarent rebelles, 
presidique Longobardic castra restituerent, nihilo- 
minus regi predicta munera mitteret per ejus 
homines, baud secus ac siipse adfuisset. Addeban- 
tur protospathario Epipbanio eo fine, ut haberet, 
unde sumptus in illa Longobardica expeditione 
faceret, scaramangia diversorum colorum et exem- 
plurum numero sex, esophoria octalia seu octoul- 
naria 30, lorota seu loris insignita vel cancellata 
20, rubra 20. De his expendit prolospatharius 
Epipbanius scaramangia 2, esophoria octalia 17, 
lorota 12, rubra 14. Reliqua restituebat in urbem 
reversus, scaramangia 4, esophoria octalia 13, 
lorota 8, rubra 6. Classiarii provinciales accipie- 
bant in expeditione Cretense rogas inhunc modum: 
turmarche trigena numismata ; comites cortis seu 
pretorii vicena ;chartularii thematum item vicena ; 
domestici lhematum item ; drungarii tantumdem ; 
comites sena ; gregarii milites terna; naucleri 
galearum seu triremium quaterna; populus galea- 
rum seu turbu nautica, Mardaite puta, terna. Qui : 


ἀνὰ β', Ἰστέον, ὅτι οἱ Σθλαθησιάνοι ol καθισθέντες C de themate Cbarpezic erant, accipiebant rogas in 


εἷς τὸ ὀψίκιον ἐρογεύθησαν οὕτως) αἱ τρεῖς αὐτῶν 
χἐφαλαὶ ἀνὰ ε καὶ oi λοιποὶ ἀνὰ νομισμάτων Y. 


hunc modum. Magni turmarche, item meriarcha, 
comes ortis et domesticus thematis accipiebant 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


erat Manasses, olim episcopus Arelatensis, tunc 
autem ab affine suo, rege Hugone, in Italiam voca- 
tus οἱ episcopatu atque miaarchia Tridenti, item 
episcopatu Mantuano et Veronensi donatus, Mar- 
chio Eporedice erat Berengarius, filius Adelberti. 
Bpoletinum protinus nominabinus. Sed Albericus 
Romam consulis nomine regebat, Marocie fllius 
Hugonis regis privignus. In reliquos, si tanti, in- 
quirant historie Italice medii evi curiosi ruspa- 
tores. 

(71) Quinam etiam hi sint sex episcopi regis Hu- 
gonis, me melius dixerint historlarum medii svi 
periti. Forte fuerint hi Pisanusaut Januensis, 'Cici- 
nensis, Mediolanensis, Veronensis, Aquileianus et 
Ravennas. 

(72) Marchio, regi Hugoni parens, ad thema 
Longobardie proximus erat circa illa tempora 
Theobaldus, Spoleti et Camertis Marcbio, eoque 
Λ. 994 defuncto, Ansgarius, filius Adelberti, Mar- 
chionis Eporedie. Spoletani, quamvis duces ple- 
rumque audirent, revera tamen marchiones οἱ 
comites erant, et, ut ait Murator, t. l, Antiq. 
Ital. p. 270. mune ducis, πιό marchionis, 
interdum. etiam comitis (titulo — insigniti cernun- 
tur. 

(73) Ergo non nummos, sed vestes ipsi εἀάθ- 
bant, quas venderet (erant autem panni C?'taui in 
Europa occidentali cari et rari) et inde viveret. 
Parum digna hecres esset legatis nostrorum re- 
gum. In Ahyssipo et orientalibus quibusdam regi- 
bus minorum gentium paupertinarum fertur, si 


legati eorum Armeni aut Judei mercatores sunt, et 
cum mancipiis castratis mercaturam exercent. . 
Conf. Bernieri Itinerar. et relatio historica de 
Choadja Morado, regis /Ethiopie quondam ad Ba- 
tavos legato, post opuscula Ludovici du Four de 
Longerue Lipsie anno 1750 edita. Attamen erat eo 
tempore mos mercatores pro legatis mittendi, pro 
istorum hominum parcimonia et paupertate. [ta 
Otto I, imp. Luitfredum, institorem seu mercato- 
rem, πραγματευτὴν Moguntinum, legabat CPlin ad 
Constantinum Porphyrogennetum; v. Luitprand. 
Hist. VI, 2. 
(74) At quotiesid iteratum ?Ad quantumspatium 

imputata ipsis fuit roga ? Singulisne mensibus, an 


D trimestribus ? Ego crederem, insingulos annos aut 


certe pro tota expeditione (pour une campagne 
tout entiére) fuisse tantum erogatum illis militie 
diversis ducibus, quantum hio recensetur. Minutum 
cerle pro nostra etate. Patet ex p. 386 singulis 
quidem mensibus datam fuisse rogam, sed quovis 
mense tantummodo quartam partem ejus eummse, 
que hic scripta est, cum tota expeditio non ultra 
quatuor menses durare subsumeretur. - 
(75) Thema Charpezik aut Charpezikion nullibi 
reperio. Cogitavi aliquando de Darbesck in con(i- 
niis Cilicie et Syriz, in faucibus et pylis sito, cele- 
bris nominis clisura in historia Arabica. Rectene 
copjeclaverim, viderint alii. Sed scrupulum movet, 
quod Χαρπεζίκιον recurrat p. 385. et aliquoties 
deinceps, eaque scriptura constanter servetur. 


1231 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1232 


solidos quinos ; minoresturmarchze solidos quater- Α Οἱ ἀπὸ τοῦ θέματος τῶν θρᾳχησίων Ev τῇ Κρήτη πε- 


nos ; drungarii ternos, milites binos, 888 Sthla- 
besiani in obsicium thema traducti et ibi depositi 
rogam accipiebant hanc: tres eorum capitanei 
nummos quinos, reliqui ternos. Qui e themate 
Thracesiorum in Cretam trajiciebant, erant hi: 
'strategus vel praetor aut preses, turmarcha Theo- 
dosiacorum, turmarche victorum, turmarcha 
maritimorum, meriarcha, chartularius thematis, 
comes coriis, domesticus thematis, drungarocomi- 
tes 04, quorum ulii binos, alii ternos milites sub 
sua dispositione babebant, ita ut milites in univer- 
gum essent centum et quinquaginta. De processione 
vel officio strategi aderant expeditioni protomanda- 
tor, protocancellarius, protobandoforus, protodo- 
mestici sex, protocentarchi 6, processionales, id 
est apparitores, centum. DeArmenis riperiam suam 
custodientibus, quamvis haberet strategus tum cum 
educeret in expeditionem Cretensem, viros arma- 
tos ad sexcentos, attamen non permissum est plu- 
ribus, quam quinquaginta, viris trajicere ob 
paucilatem carabiorum onerariorum. De basndo 
turme Theodosiacorum aderant comes unus, proa- 
gete seu primipili quatuor, protomandator turmar- 
che unus ; faciunt simul septem capita. De bando 
mer&arche pariter aderant septem viri. Causa ejus 


ῥάσαντες, ὁ ατρατηγὸς, ὁ τουρµάρχης τῶν θεοδοσιχ- 
κῶν (76), οἱ τουρμάρχαι τῶν βικτόρων, ol τουρμάρχοι 
τῆς παρχαλίου, ὁ µεριάρχης, ὁ χαρτουλάριος τοῦ θέ- 
µατος, ὁ χόµης τῆς κόρτης, ὁ δοµέστικος τοῦ θέματος, 
δρουγγαροχόµητες £9, ἔχοντες ol αὐτοὶ δρουγγαροκό- 
µητες οἱ μὲν ávx στρατιωτῶν δύο, οἱ δὲ ἀνὰ στρα- 
τιωτῶν Y, ὡς εἶναι τὸ πᾶν στρατιώτας pv. 'Amó 
τῆς προελεύσεως τοῦ στρατηγοῦ ὁ πρωτοµανδάτωρ, ὁ 
πρωτοκαγκελλάριος, ὁ πρωτοθανδοφόρος, πρωτοδοµέ- 
στικοι Q, πρωτοπένταρχοι ς', προελευσιμαῖοι πεζοὶ 
p. ᾽Απὸ τῶν ᾽Αρμενίων τῶν φυλασσόντων τὴν πάρα- 
λίαν τοῦ θέµατος. Ὡς γὰρ ἀνήγαγεν ὁ στρατηγὸς, εἶχεν 
ἕως τῶν χ’ ἐξωπλισμένους πρὸς τὸ περάσαι ἐν Κρήτῃ’ 
διὰ δὲ τὴν ὁλιγότητα τῶν χαµατέρων καραθίων οὐ 
συνεχωρήθησαν περάσαι, εἰ μὴ οἱ v'. ᾿Απὸ τοῦ βάνδου 
τῆς τούρμας τῶν θεοδοσιαχῶν κόμης a, προάγεται 
0', ὁ πρωτομανδάτωρ τοῦ τουρµάρχουα’, ὁ δοµέστι- 
χος τοῦ τουρµάρχου a" ὁμοῦ ζ- ἀπὸ τοῦ βάνδου τοῦ 
µεράρχου ὁμοίως ζ. "Oct στρατιώτας οὐ προσέταξεν 
ὁ δρουγγάριος τοῦ πλοίμου περάσαι ἐν Κρήτη, εἰ μὴ 
ἄρχοντας xal προαχέτας. Ὅτι ὁ τουρµάρχης τῶν 
βικτόρων διὰ τὸ ἀσθενεῖν αὐτὸν κατελείφθη παρὰ 
τοῦ δρουγγαρίου τοῦ πλοίμου tlc φύλαξιν τῆς παρα- 
λιου τοῦ θέματος. Ἐκράτησεν δὲ ὁ αὐτὸς τουρµάρχτς 
καὶ τοὺς προαγέτας αὐτοῦ. 


rei hec erat. Drungarius classis jusserat ejus thbematis non milites, sed tantum rectores et primipilos 
adesse. Turmarcha victorum relinquebatur a drungario classis, propterea quod egrotaret, jussus 
interim oram maritimam provincie custodire. Ille vero turmarcha suos primipilos secum tenebat. 


CAPUT XLVI. 


Expeditio adversus Cretam οί armatura (am classis, 
quam equilalus, tempore Constantini εἰ Romani 
Porphyrogenitorum in Christo fidelium imp. in- 
dict. ΓΙ (anno Ghristi 9&9]. 


Regia classis constabat usiis [navium id genus 
est,] centum quinquaginta, in quibus pamphylisex 
et alii duo recens comparati ; chelandia ad usiarum 
instar facta centum, in quibus numerabantur usie 
septem Russorum per Dyrrhachium et Dalmatiam 
stationem agentes, tres in Calabria, ires alie ad 
expediundam aliquam imperialem commissionem 
cum Siephano ostiario et prefeclo saori aquimina- 
lie in Hispaniam misse. Pamphylus unus custodie 
urbis 4 Deo protegende [Constantinopoleos] depu- 
tatus el usie viginti quatuor. 88.$ In Cretam 
excursura armis aífligendam pampbyli 7, usiaca 
chelandia 33; in universum sunt chelandia 40, 


KE4AA. ME" 

Ἡ κατὰ τῆς νήσου Κρήτης (77) γἸινοµένη ἐκ- 
στρατεία καὶ όπλιας τῶν τε Ἠπλοϊῖμων καὶ 
καθαλλαρικῶν ἐπὶ Κωνσταντίνου καὶ Ῥωμα- 
νοῦ τῶν Tlopgopoysvvicuv ἐν Χριστῷ πιστῶν 
βασιλέων εἰς ἰνδικτίονα C. 

Τὸ βασιλικὸν πλόϊμον οὐσίαι pv, ἐξ Qv mápo»- 
λος (78) ζ΄ xal οἱ ἁρτίως κατασκευασθέντες β’. Οὐ- 
σιαχκὰ Ἰελάνδια ρ'. Ἐξ αὐτῶν τῶν Ῥουσίων ἔν τε 
Δυῤῥαχίῳ καὶ ἐν Δαλματίᾳ οὐσίχι ζ, ἐν Καλαθρίᾳ 
οὐσίαι γ΄’, μετὰ τοῦ ὁστιαρίου Στεφάνου καὶ νιψιστια- 
plou εἰς τὴν Ἱσπανίαν δουλία οὐσίαι Υ. Εἰς φύλαξιν 
τῆς θεοφυλάκτου πύλεως πάµφυλος a' καὶ οὖσίαι 
x0. Τὰ μέλλοντα ταξειδεῦσαι ἐν Κρήτῃ πάμφυλο: C, 
οὐσιακὰ χελάνδια Aq, ὁμοῦ χελάνδια uw. Δρόμονες 
x ἀνὰ οὐσιῶν β’, οὐσίχι µ. Oti 'Pü« ἄνδρες qni 
xal παιδία τὰ ποιοῦντα ταξειδεῦσαι (79) ἄνδρες με’, 
ὁμοῦ 'Ῥῶς χκθ’. Οἱ Τουλμάτζοι ἄνδρες τξη”, oi 
αἰχμάλωτοι ἄνδρες dq. ἸἘάθησαν εἷς Φφύλαξιν τῆς 


JOAN. JAC. REISKU COMMENTARIUS 


(76) Reliquie he sunte veteri disciplina militari 
Romanorum, in qua legiones passim ab Augustis 
appellabantur. Viclores pariter videntur iidem cum 
legione victrice esse. Nicetas p. 16. legiones quas- 
dam sub Joanne Comneno memorat, unam τῶν 
Ἐχλεκτῶν, aliam Macedonicam, aliam Scythicam, 
aliam Persicam. 

(17) Expeditionem hanc Constantini adversus 
Saracenos Cretenses infelices successus duce Gon- 
gyi& ennucho sortitam fuisse, Cedren. p. 500 
narrat, et ita in extremis Constantini rebus refert, 
ut immediateisti narrationi mortem cjus subjiciat, 


certe post rex ejus calculo Ind. XIV. A. M. 64064., 
id est A. C. 056, gestas eam tradit. Noster autem 
in ind. VII., id est A. 949, reponit. Non concilio 
hanc pugnam. 

(78) Videntur navigia esse in Pamphylia fabre- 
facta, aut qualibus in Pamphylia utebantur. 

(79) Puert, qui faciunt castra πιεἰαγὶ aut in custris 
agere. Obscure dictum leviter et ambigue expressi 
in Latinis. Videntur luisse, qui tentoriaerigerentet 
desiruerent, aquam gererent et alia ministeria fa- 
cerent. Verum tam paucine tot hominibus, 584 
numero, sufficiebant ? Vix putem. 





1233 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. 1I. 


ME C On ——I 


12341 


πόλεως oi στρατγγοὶ τοῦ Αἰγαίου πελάγους μετὰ A dromones £0, quorum cum singuli binas haberent 


χελανδίων παμφύλων ζ ἀνὰ ἀνδρῶν px' xnl χελαν- 
δίων οὐσιακῶν δ᾽ ἀνὰ ἀνδρῶν pr. Κατελείσθη δὲ καὶ 
µία οὐσία εἷς τὸ κόψχι τὴν τῆς ὀγδόης ἱνδικτίονος 
ξυλήν (80). 'O στρατηγὸς τῖς Σάμου μετὰ χελανδίων 
παμρύλων (Q ἀνὰ ἀνδρῶν αν καὶ χελανδίων οὐσια- 
κῶν Q ἀνὰ ἀνδρῶν pr. ᾿Απεστάλησαν ^E μετὰ τοῦ 
πρωτοσπαθαρίου ᾿]Ἰωάννου vai ἀσηχρήτης iv ᾿Αφρι- 
xf, (81) χελάνδιά Υ xai δρόµονες 9' ἀνὰ ἀνδρῶν σκ’. Ὁ 
στρατηγὸς τῶν Κιθυῤῥαιωτῶν μετὰ χελανδίων παµ- 
φύλων C' ἀνὰ ἀνδρῶν pv! xai χελανδίων οὐφιακῶν C' 
kvà ἀνδρῶν pi^ κατελείφθη δὲ καὶ εἷς φύλαξιν τοῦ 
ἔματος πάµφυλοι β', οὐσιαχὰ δ' Κατελείφθὴ δὲ 
xai εἰς τὸ Χόψαι τὴν τὴς ὀγδότς ἱνδικτίονος ξυλὴν 
οὐσίαι B'. Κατελείφθη δὲ val εἲς φύλαξιν (89) τοῦ 
χυροῦ Στεφάνου τοῦ γυναικαδέλφου τοῦ βασιλέως iv 
Ῥόδῳ οὐσία α) καὶ δροµόνων δ' ἀνὰ ἀνδρῶν ox" 
Γαλέαι τῆς ᾿Ατταλίας τε’, Ἐξ αὐτῶν κατελε[φθῆ εἰς 
φἼλαξιν τοῦ θέματος Ὑγαλέαι c. Γαλέχι τῖς 'Avtto- 
χείας (83) β’. Κκτελείφθησαν xai αὗτα: εἲς φύλαξιν 
τοῦ αὐτοῦ θέματος, Γαλέαι τῆς Καρπάθου. Κατελεί- 
φθησαν εἲς φύλαξιν τῆς νήσου Καρπάθου Ὑαλέα a'. 
"Anó τοῦ θέματος Πελοποννήσου ὁ τουρµάρχης τῆς 
παραλίου μετὰ χελανδίων δι. ᾽Απὸ τῶν Μαρδαϊτῶν 
τῶν τῆς Δύσεως θεμάτων, Νικοπῦλεως, Πελοποννή- 
σου, Κεφαληνίας ἄνδρες x. 


guas usias, efficiebantur usie 40. Russorum erant 
viri 984, quibus si accensentur 42 pueri seu servi 
in castris servientes, erunt Rusei universi 629. 
Tulmatzi 368, captivi 700. Relinquebantur domi 
&d custodiam urbis [regie] strategi /Egsi maris 
cum chelandiis pamphylis 6, quorum singula tene- 
bant viros centenos vicenos, et chelandiis usiaois 
quaternis singulis viros centenos octonos vehenti- 
bus. Una quoque vusia relinquebatur ad cedendam 
ligneam materiam [pro edificiis publicis erigendis] 
per instantem octavam indictionem [seu annum 
proxime secuturum]. Porro mittebantur in Cre- 
tam) strategus Sami cum chelandiis pamphylis sex, 
quorum unumquodque viros centenos quinquage- 
nos trahebat, et chelandiis usiacis 6, et in eorum 
unoquoque viris 108. Mittebantur quoque oum . 
Joanne protospathario et asecreta in Africam che- 
landia 3 et dromones 4, habentes singuli viros 
ducenlenos vicenos. Strategus Cibyrrheotarum 
mittebatur cum chelandiis pamphylis sex, trahen- 
tibus singulis viros centenos quinquagenos, et 
chelandiis usiacis 6 cum viris quoque centenis de 
nis. Relinquebantur in presidium provincie pain- 
phyli 2, usiaca chelandia 4 ; item usi; 2 ad ceden- 
dam materiam pro octava indictione. Etiam in 


insula Rhodo observandum Dominum Stephanum, fratrem imperatricis, relinquebatur usia una 
et dromonia quatuor, 220 quodque classiariorum. De quindecim galeis Attalie relinquebantur ad 
custodiam istius provincie galee sex. Domi quoque manebant due Antiochie galee preesidii causa. 
Nautica quoque vis insule Carpathi domi restitabat eumdem in finem. Consistebat tum ea tota in 
una galea. Expeditioni intererat e themate Peloponnesi turmarcha ore maritime cum chelaudii 
quatuor. Mardaitarum e provinciis occidentalibus, ut Nicopoli, Peloponneso et Cephalenia excitoram 


aderant viri ter mille. 
Διὰ τυῦ καθαλλαρικοῦ. 

᾽Απὸ τοῦ θέµατος θρήκης ὁ τοποτηρητὶὴς, xai 
ἀπὸ τῶν δ’ ταγμάτων ἄρχοντες ἄνδρες μλθ’, σχολά- 
ρ'οιτῶν δ΄ ταγμάτων, ἄνδρες τνδ' ὁμοῦ ἄρχοντες 
καὶ σχολάριοι τῶν δ ταγμάτων, ἄνδρες υἨγ'. ᾿Απὸ 
τῶν θέματος Μακεδονίας 8 τοποτηρητὴς καὶ ἀπὸ 
τῶν Ó' ταγμάτων ἄρχοντες, ἄνδρες my. Σχολάριοι 


De equitatu. 

Equitum aderant ad illam expeditionem hi. E 
themate Thraciae lociservator et quatuor tagmatum 
rectores, qui viros 139 efflciebant, cum scholariis 
quatuor tagmatum, capitibus 354. In universum 
illi efficiebant, tam rectores, quam scholarii qua- 
tuor tagmatum simul sumpti, capita 493. E the- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(80) Id est ξυλίαν lignaturam, materiam ligni 
cieededam pro indictione seu anno futuro. Naute 
otii tempore vel quando non in expeditione nautica 
essent, ad opera publica adhibebantur, ut ad com- 
portandam dificiis publicis struendis materiem 
(vid. Leo Gramm. p. 472 οἱ 481. Cedren. p. 585 et 


nos Arabes eorumque multoa diversos regulos om- 
nes exercebant. Ille simultates tempore post sub 
Almoézzo, istius Almansuri flilio,in apertum bellum 
erumpeban!. Videtur itaque legationis illius in 
Africam scopus fuisse, ut Almansur, dominus maris 
mediterranei inter Siciliam et Greciam interjecti, 


599), ita hic loci ad cedenda ligna in silvis [) Saracenos Cretenses, ut a Saracenis Hispanis 


pro usu aut palatii aut forte totius urbis CPta- 
na. 

(81) Africa hic est non pars terrarum orbis de 
quatuor una, sed aut provincia stricte sic dicta, aut 
hujus provincie capitalis cognominis, sedes regia 
Fathemidarum, antequam in ZEgyptum transmi- 
Rrarent, alias de conditore et gentis istius et urbis, 

ahadi, Mabadia dicta (v. D'Herbelot. Bibl. Orient. 
v. Mehedia p. 573.) Dominabatur autem eo tem- 
pore, A. C. 949, Africie Almanseur, nepos illius 
Almahadii, quem modo nominavimus, primi de 
gente Fathemidarum in Africa et Mauritania dy- 
naste. Non bene conveniebat his Fathemidis, 
Africs et Sicilie atque Sardinie dominis, cum 
Ommiadis, qui supremum tunc imperium in Hispa 


dependentes, eorumque olim ἀποικους, vexaret 
quautum possel ; vid. ad p. 330, dicta. 

(82) Stephanus, fllios Romani Lecapeni, olim 
imperator, tandem anno 945, ineunte & Constan- 
tíino imperio exutus et in Proconnesum primo, 
deinde Rhodum translatus, exilium et privatam 
vitam per 19 annos toleravit Vid Cedren. p. 634. 
et Lnitprand. Histor. l. νι, cap. 10, 11. 

(83) Antiochiam tenebant 6reci ab A. C. 903. 
(teste Hagi Chalifet) ad A. 1070, quo Turcis cessit 
post infelix Romani Diogenis cum Alp. Arslano 
prelium. Atqui tamen invenio apnd Abulfedam, 
anno Chr. 965, eam Sarscenis Tarsensibus pa- 
ruisse. Anno tamen 969, Romanos eam recupe« 
rasse idem ait. 


1235 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1236 


mate Macedonie lociservator et quatuor tagmatum Α τῶν 9' ταγμάτων ἄνδρες, σημ’. ὁμοῦ ἄρχοντες καὶ 


rectores, viri 83 ; et scholarii quatuor tagmatum 
viri 293, qui simul sumpti [una cum superioribus] 
efficiunt numerum hominum 869. E tagmatibus 
peraticis aderant prefectus excubitorum 885 cum 
losiservatore suo totoque suo tagmate, quod, re- 
etoribus et scholariis simul computatis, efficiebat 
viros 700 ; item aderat hicanatorum prefectus 
cum lociservatore suo et cohorte eua, qus consta- 
bat viris 456, tam rectoribus, quam cobortalibus. 
De illis Armenia, qui nuper modo cum assignatione 
roge Natolie tagmatibus adjuncti fuerant, aderant 
viri mille. De Sthlabesianis [seu Slavis] sedentibus 
in Opsicio viri 220. Item aderat strategus Thrace- 
sianorum cum tribus suis turmarchis et reliquis 
suis rectoribus provincialibus cmnibusque primi- 
pilis et tota sua processione et militibus, quos 
drungarii et comites illius usibus prestabant, viris 
nempe 150. Nam reliqui 800 debuerunt viritim 
quaternos nummos prestare. Unde confecte fue- 
runt litre 41, numism. 32. De quibus accipiebat 
thema Charpezicii litras 24, numismata 56. Sed di- 
ligentius adhuc apud archontem inquirendum in ve- 
rum numerum militum in Cretam expeditorum e 
themate Thracensium. De Armenis ejusdem the- 
motis Thracensiu:n, oram illius maritimam custo- 
dientibus, aderant viri 600, exciti verum ob pauci- 
tatem navium onerariarum non sinebanturtrajicere 
nisi tantummodo viri quinquaginta. Aderat porro 
strategus Charpezicii cum toto themate suo, id est 


cum turmarchis prestantioribu set comite cortis et C 


σχολάρ.οι τῶν τεσσάρων ταγμάτων, ἀνδρες wig" 
᾽Απὸ τῶν περατικῶν ταγμάτων ὁ ἐξκουθίτωρ μετὰ 
τοῦ τοποτηρητου αὐτοῦ xal παντός τοῦ τάγματος 
αὐτοῦ, ἀρχόντων xal σχολαρίων, ὁμοῦ ἀνδρῶών y. 
'O «κανάτος μετὰ τοῦ τοποτηρτητοῦ αὑτοῦ xal παντὸς 
τοῦ τάγµατος αὐτοῦ, ἀρχόντων xal σχολαρίων, ὁμοῦ 
ἀνδρῶν υνς’. '᾿Απὸ τῶν ᾿᾽Αρμειίων τῶν ἁρτίως χα- 
ταταγέντων ῥογεύεσθαι εἰς τὰ τῆς ᾿Λνατολῆς τὰ: 
γµατο, ἀνδρῶν αα. ᾿Απὸ τῶν Σθλαθησιάνων τῶν κᾳθ- 
τμένων slg τὸ ἀφψίκιον ἀνδρῶν σχ’. Ὁ στρατηγὸς 
τῶν θρᾳκησἰων μετὰ τῶν τρ'ῶν αὐτοῦ τουρμαρχῶν 
καὶ τῶν λοιπῶν θεματικῶν ἁρχόντων αὐτοῦ xal Tv 
των τῶν προαγετῶν xal πάσης αὐτοῦ τῆς προελεί- 
σεως καὶ στρατιωτῶν, div slyov αἱ δρουγµάριοι xai 
κόμητες εἷς δουλείαν αὐτῶν, ἀνδρῶν ϱν᾽. Ὡς ἑτέρων 
ω) στρατιωτῶν ἀπαιτηθέντων λογάριον ἀνὰ δ’. AL- 
τραι μα ν.λβ’. Καὶ ἐξ αὐτῶν ἐρογεύθη τὸ θέµα τοῦ 
Χαρπεζικίου λίτρας κδ’, ν.νς’. Ζήτει εἰς τοὺς ἄρχοντας 
λεπτομερέστερον (84) τοῦ πεφάσαντος λαοῦ ἐν τῇ 
νήσῳ Κρήτῃ ἀπό τοῦ θέματος τῶν θρᾳχησίων. ᾿Απὸ 
τῶν )Αρμενίων τὴν αὐτοῦ θέματος, τῶν θρᾳκησίων 
τῶν φυλασσόντων τὴν παραλίαν τοῦ θρᾳχήση ἄνδρες 
χ΄. Διὰ δὲ τὴν ὁλιγότητα τῶν καµατέρων χαραδίων 
οὗ συνεχωρήθησαν περάσαι el µή ἄνδρες /', Ὁ στρατ- 
ηγὸς τοῦ Χαρπεζικίο, μετὰ παντὸς τοῦ θέματος 
αὐτοῦ, ἔγουν μετὰ τουρμαρχῶν προκριτωτέρων καὶ 
τοῦ κόμητος τῆς χόρτης,τοῦ δοµεστίκου τοῦ θέματος, 
ἀνδρῶν κε’, καὶ μικρῶν τουρμαρχῶν, ἀνδρῶν pul, 
καὶ δρουγγαρίων, ἀνδρῶν σε’, xai στρατιωτῶν, ἀν- 
ὁδρῶν υχη’, ὁμοῦ ἄνδρες ψε’. 


domestico thematis, viris 25, minoribusque turmarchis 47, drungariis 205 et gregariis 420, in univer- 


sum viris 705. 


De roga totius illius classis, tam pedilum (seu clas- 
siariorum, quam equitum, 

Pro quatuortagmatibus regie claseis, connume- 
ratis tam rectoribus, quam gregariis, item regiis 
mandatoribus et medicis et captivorum tam recto- 
ribus, quam gregariis, Tulmatzis et Russis puta, 
nec non illis, quos ecclesie contribuerant, item 
machinarum bellicarum operis, expenea fuit rogain 
parato grandi ere hec: litre scilicet 1691 cum 
numismatibus 53, et in miliaresibus seu minuto 
ere litre 73, numismata 62, milliaresia 4. Que 
" ambe summee, tam, litteram aurearum, quam mi- 


liarensium argenteorum, simul sumpte faciunt [) µατζίων 


centenaria 17, ]. 02, n. 42 οἱ miliaresia 4. Roga 
Dyrrhachium missa pro septem chelandiis ibi agen- 
tibus et captivis Tulmatzis numero 793 fuit in litris 
auri 886 et milliaresiis litrarum centum et sede- 
cim et numismatum 17. Pro themate Agi maris, 
rectoribus ejus puta et militibus, missa fuit roga 
litr. 69, num. 24. Quantum rog: acceperint tria 
lhemata marina, deligentius exquirendum ab ar- 
chontibus quatuor tagmatum. Thematis Sami tam 


Διὰ τῆς ῥόγας των προειρηµέλων πάντων πλοῖ- 
µων, πεζῶν καὶ καθαλλαρίων. 


Διὰ τῶν τεσσάρων θεμάτων τοῦ βασιλικοῦ πλοῖ- 
µου, διὰ τῶν ἀρχόντων καὶ στρατιωτῶν σὺν βασιλι- 
xüv μανδκτόρων καὶ ἴατρῶν καὶ τῶν αἱχμαλώτων 
ἀρχόντων καὶ στρατιωτῶν, Τουλματζίων καὶ τῶν 
Ῥως καὶ τῶν ἐκκλησιῶν καὶ τῶν µμαγγαναρίων, 
ῥόγα χάραγµα λίτραι, αχ[α’ v.v". Καὶ διὰ µιλιαρῃ- 
σίων λίτραι oy, v.vB', {δ' Ὑινόμενα χρυσοῦ λίτραι, 
μιλιαρήσια, χεντηνάρια ιζ, λίτραι ξε, v.pp, to. 
ἸἩ ἀποσταλεῖσα ῥόγα εἷς τὸ Δυῤῥάχιον λόγῳ τῶν 
C χελανδίων τῶν ὄντων ἐκεῖσεγαὶ αἰχμαλώτων Tov. 
ὑπὶρ ἀνδρῶν ΨΙΥ χβυσοῦ λίτραι pu. 
λίτραι ρις’, νιιζ. Διὰ τοῦ θέματος τοῦ Α΄γαίου 
πελάγους, διὰ τε τῶν θεµατικων ἀρχόντων mal τοῦ 
στρατηγοῦ ῥόγα χρυσοῦ λίτραι E0', ν,κδ'. Ζήτει slc 
τοὺς ἄρχοντας τοῦ τετραδίου λεπτομερέστερον τὴν 
ῥόγὰν τῶν Υ πλοϊμοθεµάτων. Aix τοῦ θέματος τῖς 
Σάμου, διά τε τῶν θεματικῶν ἁρχόντων τοῦ στρα- 
τοῦ ῥόγκ χρυσοῦ λίτραι ϱλδ’, ν.Χ’. Διὰ 100 θέματος 
τῶν Κ:θυῤῥαιωτῶν, διὰ τῶν θεματικῶν ἁρχόντων 
καὶ τοῦ στρατοῦ σὺν Μαρδαϊτῶν τοῦ αὐτοῦ θέματος 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(4) F. post hanc vocem excidit aut saltim tacite 
supplendum est περί, aut excidit τὸν ἀρ'θμὸν, 


aciscilandum apud prxfectos accuratius, quot. πο 
mero milites cum classe tverint. 


: 1231 


a Up Gu ο. rts HD ERR 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 





12338 


ῥόγα χρυσοῦ λίτραι ροζ, ν.δ. A:X τοῦ προγρέου τῶν A rectoribus quam militibus misse sunt in rogam 


Μαρδαϊτῶν τῶν τῆς ὀύσεως θεμάτων ὑπὲρ ἀνδρῶν 
ν.Υ ἀνὰ ὃ 402302 λίτραι ρζς, ν.µη. "EZ αὐτῶν ἐδόθη 
τῷ πατριχίῳ Κρινίτῳ πχρὰ τοῦ πατρικίου Μιχαὴλ 
τοῦ Οὐρανοῦ (85) λίτραι Aq. Kal τὰ δοβέντα ἀπὸ 
τοῦ κοιτῶνος εἰς ἀναπλίρωσιν τοῦ ποσοῦ τῶν ptg 
λιτρῶν xal pg λίται ϱλ’, v.um', καὶ ὁμουὺ τὸ πᾶν 
λίτρα, ρξς', ν.µη’. Καὶ ὀφείλουσίν λαμθᾶνειν ol αὐτοὶ 
Μαρδαΐται καθ) Ἑκάστον μῖνα αἱ τρεῖς χιλιάδες ἀνὰ 
νομίσματος a', γινόμενα διὰ τῶν δ' μηνῶν ἕτεραι 
λίτραι ρξς, ν.µη’. Aux τῶν δ' ταγµάτων θράκης 
διά τε ῥόγας φιλοτιμίακς (80) τοῦ φοσσάτου ἀντὶ 
τῶν Ἱματίων Ὑχρυσοῦ λίτραι pom, v.x0, σκαραµάγ- 
γα 0. Aux τῶν ὃ' ταγμάτων Μαχεδονίας διά τε 
ῥόγας φιλοτιµίας τοῦ φοσσάτου ἀντὶ τῶν Ἱματίων 
χρυσοῦ λίτραι pA', ν.ξη, σκαραμάγγια x. Διὰ τῶν 
περατ'κῶν δύο ταγμάτων τοῦ τε ἐξκουθίτου καὶ 
τῶν Ἱκανάτων, διά τε ῥόίας φιλοτιµίας τοῦ φοσσά- 
του ἀντὶ ἱματίων χ΄ χεντηνάρια 0, λίτραι π’, σκα- 
βχµάγγια ϱριβ’. Διὰ τοῦ θέματος τοῦ Χαρπεζικίου 
τουρμάρχαι προκριτώτεροι xD, ὁ μµεράρχης τοῦ 
θέματος, ὁ γόµης τῆς κχόρτης, ὁ δοµέστικος τοῦ 
θέματος ἀνὰ ε’, τουρµάρχα! ἐλαττότεροι μζ ἀνὰ O', 
δρουγγάριοι σε ἀνὰ Y, στρατιῶται υκη ἀνὰ β’ 
Ῥόγα χρυτσοῦ λίτραι x0', ν.νς. Διὰ τῶν Σθλαθησιά- 
νων τῶν καθηµένων εἴἷς τὸ ὀψίκιον, ἄνδρες ρχκζ, 
κεφαλαὶ τρεῖς ἀνὰ εἰ, καὶ ol λοιποὶ pz9' ἀνὰ Υ, 
ῥόγα λίτραι ε’, κζ, '[oxíov, ὅτι, διὰ τὸ μὴ ῥογε- 
θῆναι τὸ θέµα τῶν θρᾳκησίων, ἀλλὰ ἀρόγειτον 
περάσει ἐν Κρήτῃ, διὰ τοῦτο οὐδὲ ἐνταῦθα ἐτέθη. 


auri littre 134 et num. 20. Rectoribus militibusque 
thematis Cibyrrheotarum, unaque Mardaitis ejus- 
dem thematis misse fuerunt in rogam auri li- 
tree 177 et num. 4. In ere ante debitum tempus 
dato Mardaitis thematum occidentalium viris σα- 
mero ter mille, singulis capitibus in quaterna nu- 
mismata censis, solute sunt litre 166 et num. 48. 
llujus summe litras 36 accepit patricius Crinitus & 
patricio Michael Urano. E cctone ad integrandam 
modo dictam summam litrarum centum sexaginta 
sex et num. 46 date sunt litre 130 et num. 48. 
Totum ergo facit litras 100, num. 48. Debent 
porro iidem Mardaite in mensem accipere viritim 
numismata singula. Hecnumismatain trimestre et 


p íri& hominum millia computata efficiunt adhuc 


aliam summam 166 litrar. et 48 numism. Quatuor 
tagmatibus Thracie date fuerunt tam in roga de- 
bita, quam in munere pecuniario gratuito nomine 
vestium in expeditionem comparandarum, auri li- 
(γ 171 et numism. 29 et (pro precipuis rectori- 
bus] scaramangia novem. Pari modotam in roga, 
quam in munere pro vestibus militaribus dat: 
sunt quatuor tagmatibus Macedonie auri litres 130, 
num. 68, et scaramangia 20, Iisdem titulis acce- 
perunt duo tagmata peraticorum, nempe excubito- 
res et hicanati, auri centenaria quatuor, litras 80 
et scaramangia 112. In themate Charpezicii 80065 
perunt turmarche honestiores numero 24 e me- 
rarcha thematis et comes coriis et domesticus 


themalis viritim quina numismata. Turmarcharum minorum numero 47 singuli quaterna numismata, 
drungariorum 205 quisque terna milites 428, viritim bina. Fuit ergo eorum roga in universum litra- 
rum auri 24 et num. 59. Sthlabesianorum excubantium in themate obsicii, numero 126, capitanei 
tres acceperunt numismata quina, reliqui 124, terna, summa litr. 5. num. 27. Thematis Thracen- 


sium nulla hic fit ratio, quia absque roga trajiciebant in Cretam. 


Ἔστιν ἡ ἐξόπλισις δρόµονος α’. 
Κλιθάνια ο’ λωρίκια ψιλὰ λόγῳ τῶν πρωτοκαρᾶ- 
θων (87) καὶ σιφωναρίων καὶ πρωρέων τῇ’, ἕτερα 


De armatura unius dromonis. 
Dromoni uni armis instruendo rebusque neces- 
sariie hec requisita el presta fuerunt : clibanta 70; 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(85) Celebris hec gens Uranorum vel Uraniorum 
etiam in historia Turcica, vulgo Eurenosorum a 
Turcis dicta ; vid. Leunclav. Pandect. Hist. Turc. 
cap. 27. 

(86) Ante hanc voceminserendum, saltim tacite, 
xai, quod codici deest, et sic quoque paulo post 
aliquoties. Potest pro βραχυλογίᾳ plebeia haberi. 
Preterea notandum duco, in his computis, ubi 
ante numerum aliquem slant duo hec commata 
appositasibi, aut duo puneta superposita, id signum 
esse numismatum, aut solidorum aureorum, ubi 
vero conspicitur ho» signum *«* sequentem nume- 
ruin esse miliaresiorum. 

(86) Videutur prefecti carabiorum esse. Siphona- 
rii sunt, qui Grecumdictum ignem esiphonibuseja- 
culantur ; v. Theophan. p. 332 et 423. Constant. 
Porphyrog. de administr. :mperio p. 64. '[Calli- 
nicus repertor ignis Greci. Zonar. II. 90; de 
igni Greco et ritibus, quibus fuit expeditus, v. 

ulcher. Carnotensg. in gestis peregrinor. FPranco- 
rum p. 407 ; Conf. Du Cange ad Joinvill. p. 71. 
Vossius in Obser. var c. 9; classis imperatoria 
siphonibus instructa πυρφόρος στόλος p. 40. Luit- 
prand.]' Pretereundus mihi non est egregrius lo- 
cus Anne Comnene in Alexiade p. 335 ubi ait, 


Alexium patrem suum confecisse naves et in earum 
unaquaque prora protomas bestiarum terrestrium 
cum apertis rictibus : Ἐν ἑχάστῃ πρώρᾳ τῶν πλοίων 
διὰ χαλκῶν καὶ σιδηρῶν λεόντων καὶ ἀλλοίων χερσαίων 
ζώων κχεφαλὰς μετὰ στοµάτων ἀνεφγμένων χατασχευά- 
σχς, χρυσῷ τε περιστείλας, ὡς xai £x µόνης θέας φο- 
θερὰ φα[νεσθαι, τὸ διὰ τῶν τῶν στρεπτῶν κατὰ τῶν πολε- 
µίων μέλλον ἀφ[εσθαι πρ διὰ τῶν στοµάτων αὐτῶν 
παρεσχεύασε διιέναι, curavit, ul. τὰ στρεπτά torlilia 
per ora istorum animalium contra hostes emitterent, 
ὥστε Ooxélv τοὺς λέοντας xal τἆλλα τῶν τοιούτων 
ζώων τοῦτο ἐξερεύγεσθαι adeo ut leones cateraque 
talia animalia ipsa viderentur ignem  eructare. Quid 
bie loci sunt Lorlilia, τὰ στρεπτὰ ? Puto esse si- 
phones versatiles,tortiles in quam quisque partem 
velit. Ad his siphonibus exemplum desumptum 
videtur inventoribus nostratibus musquetarum et 
canonum, qui revera sunt siphones ignivomi. Dum 
locum hunc tracto, venit in memoriam alter Dio- 
dori Siculi, quem intelligere ante bunc ΑΠΩ 
locum non potui. Est Bibliothece Histor. ]l. xir, 
ἱ. 99. p. 622. Narrat Callieratiden, Spartane 
classis praefectum, navem suam in navem Atticam, 
qua Pericles junior vehebatur, impagisse tanta 
violentia, ut expediri naves rursus non potuerint : 


1439 


CONSTANTINI PORPHYHOGENITI 


1240 


lorice tenues 12 pro protocarabis (seu capitaneis Α λωρίκια κοινὰ v, xaslóuz v, αὐτοπρόσωπα (88) v, 


navalibus] et siphonariis (seu Greci ignis jaculato- 
ribus] et in prorastantibus militibus. Alie commu- 
hes lorice 10 ; cassides 80, cassides 887 cum te- 
gumentis vultuum ex una massa facte 10 , lamina- 
rum manus et manuum carpos munientium ρᾶ- 
ria 8 ; spathe centum : scuta (e coriis duplicalis) 
consuta septuaginta ; scuta Lydia 30; conti cum 
terebris 80 : haste cum falcibus 20 ; venabula cen- 
tum : jacula totidem ; arcus Romani cum nervis 
duplicibus 50 ; lintres cum arcubalistris manuali- 
bus et funibus valide restionum arte tortis 30 ; sa- 
gittarum millia decem ; muschetta 200; tribolorum 
millia decem ; unci cum catenis 4 ; tegumenta lori- 
earum 50; camelaucia 50. Dromo debet tenere 
viros 300, quorum 70 sint milites, soli militie va- 
cantes, ex equestribus legionibus et alienigenis 
desumpti, reliqui 230 sint remiges, qui, si velint 
aut apti sint, conferre in pugais quoque operam 
poterunt. Sex pamphyli habebunt scuta coriacea, 
quot ut parari curet sanctus imperator, Deus ipsi 
in cor dabit. Eorum unusquisque pamphylus habe- 


χειρόψελλα Quai η΄, σπαθία p', σκουτάρια ῥαπτὰ ο’, 
σκουτάρια Λυδιάτικα λ', κοντάρια (80) μετὰ τριδελ- 
λίων π’, λογχοδρέπανα x, μεναύλια p, ῥικτάριαϱ, 
τοξαρέας Ῥωμαίας σὺν κόρδων διπλῶν v'. Ναύχλᾶς 
μετὰ ἍµΧχειροτοξοθολιστρῶν καὶ Χόρδων µεταξω- 
τῶν (90) κ’, σαγίἰτας χιλιάδας v, μῦας (01) c, τρι- 
δόλια χιλιάδας v, ἀγρίφους (02) μετὰ ἀλνσιδίων ὃ. 
Ἐπιλώριχα v, καμελαύκια v, ὁ δρόμων ὀφείλει ἔχειν 
ἄνδρας v, οἱ μὲν σλ, πλόϊμοι κωπηλάτα; τοι καὶ 
πολεμισταὶ, καὶ ol ἕτεροι ο’, ἄνδρες πολεμισταὶ ἀπὸ 
τῶν καθαλλαρικῶν θεμάτων xai ἀπὸ τῶν ἐθνιχῶν. 
Διὰ τῶν ἔξ παμφύλων δόρχας ὅσας ὁδηγήσει ὁ θεὸς 
τὸν βασιλέα τὸν ἅγιον Κλιθάνια ἀνὰ E, κασίδις 


᾿Δνὰ E, λωρίκια ἀνὰ V. Διὰ τῶν οὐσιαχῶν χελανδίων 


Χλιθάνια ἀνὰ ἱ, κασίδια ἀνὰ v, λωρίκια dà β, 
καὶ χοινὰ η’. Atà τῆς ἐξοπλίσεως γατροµαχίας ξυλό- 
πυργος, χελῶναι, τοξοθολίστραι µεγάλαι μετὰ τρο- 
χι)ίων καὶ κόρδων μεταξωτῶν, τετραρέαι, λαθδα- 
ρέαι (93), μαγγανικὰ, καὶ Ἡ τούτων ἑξόπλισις, 
Εἰς μὲν τὰς χελώνας κριοὶ, εἰς δὲ τὰ διᾶφηρα µαγ- 
γανικὰ κρικελοπάγουροι (QA), ψελλία καὶ δακτυλοι, 


JOAN. JAC. ΒΕΙΡΚΙΙ COMMENTARIUS. 


Τὸ τελευταῖον Go»c(Gallicratides) ἔμθολον τῇ τοῦ Περι- 
χλέους τριήρει βιαιότερον, τῆς μὲν τριήρους ἐπὶ πολὺν 
ἀνέῤῥηην τόπον, τοῦ δὲ στόµατος ἑναρμοσθέντος tiq 
τὴν ἀχίδα καὶ μὴ δυνχμένων αὐτῶν ἀνακρούσασθαι θίο. 
Non satis clareLatina interpretatio bec reddit hoc 
modo concepta : frous adverse navis mucront tam 
firmiler  infixerat, ut etc: τὸ στόµα navis Attice, 
cui infixa herebat ἡ ἀχίς, cuppis enea navis 
Spartans, erat rictus majoris cujusdam bestie 
hians, in quem intrusus magna vi mucro navis 
Bpartane obheerebat. 

(88) Videntur mibi vultus galearum esse, seu 
lamine, quibus vultus muniuntur, circa 08, nares 
et oculos pertuse, cetera solida. et ex uno frusto 
ferri aut. chalybie, non composite. Sunt enim 
galee quaedam composite, quarum gene et man- 
dibula et tota pars, que nares et oculos tegit, 
revolvi in frontem aut infra mentum deprimi po- 
test. Anna Comnena p. 13, θωρακίδιον τῆς χόρυθος 
κύκλῳ ἐξηρτημένον appellat, Latini medii evi nasade, 
item visiere, vid. Du Cange ad illum locum. Has 
mobiles et rotiatiles galeas hio non intelligit, sed 
immobiles. Scuta ῥαπτὰ puto esse e coriis bu- 
bulis consuta. Unde autem Lydiatica, num ϐ 
Lydia, an a Lydda Palestine, el cujus forme aut 
compositionis ea fuerint, mihi non liquet. Xe'po- 
ψέλλια forte non tantum carpos, sed etiam ipsas 
manus tegebant ; οἱ videntur Latini chirothecarum 
hoo genus manipulos appellasse. ssessores (id est 
insessores) dexirariorum habebant loricas ferreas, 
habebant et. caligas, manipulos ferreos, ait Chroni- 
con Colmariense apud Du Cangium Gl. Lat. v. 
Árma. 

(89) Conti cum terebris serviunt perforandis ex 
commoda distantia navibus hostium, Λογχοδρέ- 
πανα Seu haste falcate, falcibus preferrate ad 
laceranda veta et funes velorum faciunt. Μεναύ- 
λια corruptum est e Latino venabula. ᾿Ριχτάρια est 
pariter corruptum e Latino directarta, id est, spi- 
cula, jacula, qua versus scopum directantur id 
est, diriguntur, colhneantur. Vel potest a ῥίπτειν 
repeti, et x pro π posilum censeri. Ῥίχνειν dicunt 
novi Greci pro. ῥίπτειν. Veteres quoque pereepe 
x et π permutabant, ut xósa el πόσα, χοτὲ et 
ποτέ, 

(90) Hic et deinceps verti heo dictionem per 
funes per strias arte restionica torli. Notat alias µετα- 


C 


ξωτὸς sericus; vid. p. 273. Et sane non inaudita 
res est funis serico et cannabi intertextus, quo 
fortior fiat. Verum cum in nostris hisce locis ubi- 
que junctum habemusozzettvat, malim potius al- 
tero modo vertere. Nam si voluisset auctor indicare 
funes parlim serico partim cannabi tortos, dixisse: 
mea sentenlia μµεταξοσπαρτίνας una voce. Ratio 
mea interpretationis in hoc est. Μείαχα usurpatur 
quoque pro stria, radio, tania eo quod nostrates 
Strahl appellant: ein Strahl Haare e. c. Signi- 
ficant! voce Sírehl plexum aliquem modicum, µαλ. 
λὸν, longum in recta linea procedentem ; vid. Du 
Cange v. Metaxa. Sic autem dicuntur χορδαἰ, fu- 
nes, ul hi a restionibus stratime multis minoribus 
funibus compositis torti ad instarcolumns oanali- 
culate a chordis seu nervis, qui ex intestinis 
animalium toti teretes et rotundi alque equabiles 
fiunt, distinguerentur. Potest quoque χορδὴ µεταζω- 
τός, [unem e bombyce vel e byblo contortum notare. 
Herodoto sepius byblini funes memorantur. E! 
πιείαπα est omnis materiesin longum duci, plect! 
contorqueri, ad modum lini, lane, bombycis, 
gerici, apta. Chronicon Cassinense lll, 57 : alba: 
de melaxa [id est πήνῃ, filo] bombacit octo. 

(91) V. Du Cenge Gloss. Gr. v. Μυΐα οἱ Lat. 
v. Muschelta. Ita enim scribendum 6886 μυῖΐας, non 
μῦας, Rigaltius existimat, et interpretatur sagilias 
parvas qua velut musce parve, muschette vel 
musquette pungant. Idem de nostro hoc loco 
censeo, et de p. 390. 

(09) Videtur vox Germanica esse angriphus, 
angreifer; notat uncos. Inde Francicum ugrafi 
Conf. Murat. t. 11. Ant. [tal. p. 483, ubi de graphiis 
agit seu uncinis ferreis, quibuscum per muros de- 
missisappropinquantes hostes sursum attrahebant: 
quales unci etiam hic loci videntur designari. 
Posset tamen, si quis velit, ἀγρίφους etiam & 
Greco γρυπός, curvus, arcessere. 

(93) Sunt tigna, cantherii, ad figu 
Grece 4 commissi; vid. Du Cange Ü 
οδαρέα. 

(94) Videntur mihi forcipes fuisse, quorum 
ambo rostra vel mandibule perfectos duo semi- 
circulos, et commisse unum integrum circulum, 
κρίκελλον referrent, sed qui reduci et aperiri posset 
ad sapprehendendum aliquid. ὈΨελλία et axci- 
λους (forte δακτυλίου) torques et annulos non puto 


ram littere 
|. gr. v. Aag- 


1241 


DE CERIMONIIS AUL/& ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Il. 


1212 


σφενθύνα. σιδηραϊ πετζέίναι, πέταλα πορτῶν λόγῳ A bit clibanos 60, galeas 60 et loricas denas. Usiaca 


ἐνδύσεως τῶν διχφόρων τρογιλίων, σείστας (95), 
τζόχους, ἀξινορύγια, βαρέας, βυρσάρια, κέντουκλα, 
σκαφἰδια, ἈΧαλδάρια, καπούλι« (96), πτυάδια, 
σχοινίχ διάφορα, xapoía, ἁρμελαύσια (97). Aix 
τῆς ἐξοπλίσεως τῶν μαγγανικῶν ἐξόπλισις τετρχ- 
ρίων ὃδ, λαθδαδέων ὃ”, εἰἱλακτιῶν (98) δ’, ἤγουν 
Κρικέλλους ἀνὰ δύο, παγοῦὔρους α’, σφενδόνας σιδη- 
ρᾶς ιβ’, πέταλα πορτῶν εἷς τὰ τροχίλια ασ, σεί- 
στας p, ἀξινορύγια σ’, πελέχια p', τζικούρια τ’ 
κοιοὺς Et, τὰς χελώνας vc, βαρέας µεγάλας κ’, βαρέας 
μικρὰς X. 


chelandia habebant queque clibanos denos, galeas 
denas, loricas tenues binas et vulgares octonas. 
Apparatus expugnandis castris idoneus hic aderat : 
Turris lignea, testudines, arcubalistre grandes 
cum trochleis et funibus per strias tortis, petraris, 
cantherii, machine cum suo apparatu. Testudines 
habebant arietes suos, reliqua varii generis ΠΒ: 
chine circellos cum appositis utrinque forficibus, 
circulos et annulos. Funde ferrem et coriaces; 
bractese, quales portis indui solent incrustandis 
variis trochleis ; malleos; stipites; ligones terre 


revellends ; barilia seu cadog; coria ; centones; scaphas; caldaria seu abena aque calefaciende la- 

bra [qualia sunt balnearia, in quibus homines linteave lavantur]; bottas egerendis sordibus lutove, 

funes varios, clavos, armelausia seu saga thoraci superindui solita. Ad machinas, pelirarias puta 4 et 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


forma, sed tantum magnitudine discrepuisse, illa B nusius indescriptionebelli Venetorum cum CPtanis, 


majora, hos minores fuisse, ambo circulos ferreos 
ad apprehendendum aliquid aut ad alligandos fu- 
nes. Post σιοηραϊ aut inserendum est xal, aut. sal- 
tim comma interponendum. 

(95) Dubitavi, quo modo vocem hane redderem. 
Poteram catenas interpretari, et sic feci p. 390. 
Nam supra ad p. 3360 demonstravi, σειρά et σει- 
στόν omne pendulum, laxum, osciilans esse. Ma- 
lui tamen malíeos vertere, ἀπὸ τοῦ σείειν, ab in- 
culiendo. 

. (90) Venit a Latino capulus, quod arcam esse 
mortuis efferendis, nemo ignorat. Proprio tamen 
capulus est omnia arca cujuscunque usus, facta ad 
instar χάπης, prasepis, φάτνης, unde jumen!a 
pabulum capiunt. Κάπη est 11 quod κάπτεται, pa- 

ulum, et vas ligneum, saxeumve, unde κάπτεται 
die Krippe. Inde xáàxaAoc ct capulus arca presepi 
similis, et tandem χαπούλιον novis graecis est capu- 
lus, arca ahenea vel lignea, labrum, in quo lavatur, 
eine Waschwanne. Clare hoc patet ex loco Peeudo- 
Dioscoridis, quem Du Cange, v. Καπούλιον cilat : 
Καὶ ταῦτα £a Oa ov slq καπούλιον xai ἐπιθύσας ἐπ'θύειν, 
[ἐπιθύειν est idem quod ῥἐπισπένδειν, ἐπιγεῖν, 
superfuudere] ὄξους  xáürsow ἓν τῷ ααπουλίῳ 
τους χάµνρντας κοιλιαχούς, indilis his in labrum, 
et super[uso tantillo aceti jube ex ventre laborantes 
in labro desidere. Liber ille, unde hec rhesis de- 
prompta, proeul dubio ex Arabico Grece versus 
est; si baberemus Arabica, dubium non est, quin 
pro καπούλιον ibi vocem Apzan reperiremus. 

(87) Armilausium est sagi genus infra pubem 
statim desinens el manicis carens, quarum loco 
hiatus vel fenestras habebat amplas exserendis 
brachiis. Non differebat a Romano sago nisi in 
eo, quod maaicas prorsus haberet nullas, cum Ro- 
m,anum perbreves haberet et non ad articulum hu- 
mericum cubito pertinentes. Videtur vestis e Ger- 
mania in [taliam et deinceps in Graeciam venisse. 
Nomen certe Germanicum esl. Armelausia idem est 
atque Armelos, quod caret armalibus seu manicis, 
vel potius brachialibus. Aut falsus et nugatus fuit 
Isidorus I. xix, c. 22, aut non idem vestimentum 
omni tempore eo nomine venit. Describit, ilie sic : 
armelausa vulgo sic vocala, quod ante οἱ retro di- 
visa atque aperta est, in armis tantum clausa, quasi 
armiclausa littera C ablata. Idem repetit Ugutio, 
addens armelausam et. Sclavinam eamdem vestem 
esse. Quod si recte perhibet, idemque est. Sclavira 
atque vestimentum, quod in Saxonia vocabulo inde 
derivato Schalaune appellamus, toto ccelo differunt 
armelausia Isidori et armelausia Sclavina. Illaenim 
Isidori Grecorum est ἐπωμίς, Lutinorum scapulare, 
cujus elegantem habet imaginem Paulus Rham- 


tabula tertia, repetitam a Du Cangio dissert. de 
nummis tab. vr et aliam Horatius Blancus in notis 
ad Paullum Warnefridum in imagine coronationis 
regis Longobardici, et item aliam Bandurius Ant- 
Imp. Or. t. 1t, p. 632 tab. 3, ubi Helene impe- 
ratrici crucem invenienti adstant ostiarii duo eu- 
nuchi gerentes epomidas seu armilausas, in armis 
clausas, ut ait Isodorus, id est in regione brachio- 
rum solidas epomidas. Est revera scapulare hoc 
armilausia, id est, vestis brachialibus carens. Ve- 
rum solet potius scapulare, quam armilausia vocari. 
Illud autem vestimentum, quod vulgo eo nomine 
veniebat olim, fuit quale descripsimus sagum pro 


manicis amplas fenestras habens, per quas brachia: 


exsererentur. Militarishecarmilausia erat. Militum 
enim gestamen fuisse armilausiam, constat ex illis 


auctorum locis, quos Du Cange Gl. Lat. b. v. al- 


legavit. Alterum illud superius armilausie gcnus 


C pompaticum magis erat, cerle militi arma tractanti 


inutile. Sane non poterat armis, hoc est thoraoi, 
supenindui, quod tamen de armilausa Mauricius 
affirmat. Fuit igituraltera heec militaris armilausia 
diversa ab illa superiore pompatica et froreus ea- 
dem cum Sclavina. Schalaunam appellamus pal- 
lium talare non amplum, a pectore apertum 
aut globulis consertile, loco manicarum ampla 
foramina habens exserendis brachiis. A schalonna 
hac non differebat veterum Sclavina, nisi sola 
longitudine. Desinebat enim intra pubem et genua. 
Imaginem ejus videre est in notis Angeli de Nuce 
ad Chronicon Cassinense t. iv, Script. Rer. Italic. 
p. 217. Vestis, quam sancti duo viri ibi ere ex- 
pressi gerere conspiciuntur, Sclavina est, et exacte 
refert westam seu camisolium vel tunicam nostra- 
tium rusticorum demptis brachialibus, quorum loco 
fenestree patent. In pectore scissa non est, sed 
tablio pretexta, margaritis per utramque oram 
continuis ornato. Circa femora habent ille due 
sclavine scissuras,que a fenestris humeralibus haud 
multum absunt. 

(98) Non invenio hano vocem alibi notatam. Quid 
crediderim esse, e Latinis patet. Putavi nempe 
aut male sic scriptum a librario, aut a novis 
Grecis ita corrupte pronuntialum «vo medio fuisse 
pro ἠλαχατιῶν. Est ἠλακάτη malus, truncus, sca- 
us procerus omnis. Sententia perobscuri hujus 
oci, quantum ego equidem  pervideo, heo 
est. Ad singulas quatuor petrariarum pertinere 
dicuntur bini circuli ferrei, vel torques etc., eadem 
totidemque ad singulas quatuor Labdarearum, et 
eamdem totidemque denique ad singulas quatuor 
ἡλακατιῶν, 


a 


"1243 


A 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 1244 


labdareas [seu arietes e duobus tignis ad angulum acutum instar Graci Α commissis suspensos] 4 et 
fusos [seu malos erectos proceros, e quibus corbes cum armatis viris super muros expugnandos ope 
cilonii demittebantur] pertinebant hec instrumenta : circelli bini, cancri singuli, funde terree dena 


bine, braciee portales pro trochleis 200, mallei 100, ligones rostrati revellende 


terre, bipen- 


nes 100, sceures 300, arietes pro testitudinibus deni, barilia scu dolia grandia 20, minora 30. 
Secretum idici seu rationale rei private ad instruen- À Διὰ τῶν ὀφειλόντων «φροντισβῆναι ἀπὸ τοῦ σι- 


dos 20 dromones pr.estat hac. 


Plumbi tabulatis navium bracteandis in singulos 
dromones chartas seu laminas quinas; id est, in 
universum laminas, centum, que pendent litras ter 
mille. 888 Pro iisdem tabulatis coria vicena ; bra- 
cteas portales magnas tercentum ; tribulorum seu 
muricum ferreorum millia quingentena, bipennes 
ducente, secures quingenta, cenlones supernume- 
rarií ducentum, vela minora supernumeraria 100, 
eris non facti litre 200, stanni litre 200, plumbi 
in massis litre 200, cere litre 100, scapha 200, 
ahena caldaria 200, labrorum millia 2, botte mille, 
funes crassi per strias sparto torti quinque et alii 
totidem pro parvis arcubalistis, coria pro chelandiis 


κρέτου τοῦ εἰδικοῦ εἰς ἐξόπλισιν τῶν x δρο- 

µονίων. 

Μολίδιον λόγῳ τῶν καλυμῦομάτων (99) ἀνὰ γαρ- 
τῶν €, ὁμοῦ χάρται p', στι (1) λίτραι Υ, βυρσάρια 
λόγῳ τῶν αὐτῶν καλυθοµάτων x', πέταλα μεγάλα 
πορτῶν τ’, τριθόλια (2) χιλιάδες ρ’, πελέχια c, 
τζικούρια φ’, κχέντουκλα κατὰ περίσσειαν (3) c, 
ἁρμενόπουλα (A) κατὰ περίσσειαν p', χάλκωμα d2- 
γὸν (5) λίτραι σ’, κασσίτερον λίτραι σ’, µολίθινν 
ἀργὸν λίτραι c' χηρίον λίτραι p', σκαφίδια c, 
καλδάρια c', Χαπουλια χιλιάῥας β, πτυάρια ys 
λιάδα α΄, χόρδας μεταξωτὰς παχέας σπἀρτίνας ε, 
καὶ εἷς τὰς μικρὰς τοξοθολίστρας σπαρτίνας εἰ. 
Βυρσάρια λόγῳ τῶν χελανδίων p', κάδους p', ἁτί- 
για (6) κιλικέίνα χατὰ δροµόνιον v, ὁμοῦ σ’, σφε;- 


centum, cadi centum, tegumenta e ciliciis facta in B δόναι πετζεϊίναι x8. "Iavéov, ὅτι ἡ ἔξοδος τῶν Xopt- 


dromones singulos dena, adeoque in universum 
ducenta, funda coriacese 24. Impensas in vela et 
diptheras debet idicum prestare. 


Secrelum imperialis vesliarii debet in. armáturam 
viginti dromoniarum hcc procurare. 


Siphones in singulos dromones ternos, adeoque 
in universum 60 et supernumerarios aliquol ; no- 
dosa jacula buceculis preferrata 4&0, vela 20, di- 
phtheras 60, parvas bipennes 20, castellamenta vel 


νων καὶ τῶν διφθερίων ὀφείλει ἐξέρχεσθα: ἀπὸ τὸ 
εἰδικόν. 


Διὰ τῶν ὀφειλόντων φροντισθῆνχι ἀπὸ τοῦ σεκρέτου 
βασιλικοῦ βεστιαρίου εἰς ἑξόπλισιν τῶν κ’ Bpo- 
µονίων. 

Σιφώνια ἀνὰ Υ’, ὁμοῦ DE, xal κατὰ τερισσείαν 
Ὑονάτια (7) ἀκόντια μετὰ βουχολίων (8) μ’, ἄρ- 
µενα x, διφθέρια ξ’, παραπελέχια (9) x, χαστελό- 
µατα (10) κατὰ τύπον, µανιχέλια (11) ἀνὰ v', ὁμοῦ 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 


(09) Est pro. καλυθωµάτων, ut paulo post scri- Qj 


bitur. Est autem χαλθωµα materia omnis καλύ- 
πτουσα, legens, axkixouca, olov. καλύθην παρέχουσα, 
item res qus καλυπτεται, tegitur. Forte sunt hio 
loci καλυοώματα  camarate ille οφάἰου]Φ vel 
diete, velut κχαλύθαι, in navium tabulatis, in quibus 
nauclerus et capitaneus navis et bonestissimus 
quisque vectorum agunt, aut sunt ipsa tabulata, 
que solent nounihil arcuata fleri, ad καλύθης, tu- 
gurii instar. 

(1) Quid hec figura sibi velit, certo non di- 
xerim. E conjectura est, quod in Latinis posui; 
videbatur nempe compendium hoc scripture στίν- 
vous: aut στίννουσαι signiflcare. Sic novi Greci 
pronuntiant pro *axàct, pendcnt, aut Ἱστῶσαι, pen- 

Les. 

(2) Non puto differre 8 τοῖς τριθόλοις veterum 
Grecorum, ferramentis triangularibus cum trinis 
8culeis, que adversus incursus subitaneos equita- 
tus hostilis in terra disseminabantur. Conf. p. 381. 
Non tamen video, quisillis usus in navali apparatu 
fuerit. 

(3 Que vltra prescriptum, predeterminatum 
numerum ascendunt. 

(4) Reddidi vela minora quia terminatio πουλον 
diminutiva est. Ita Glosse Grecobarb. apud Du 
Cangium v. Σιδηρόπουλλον reddunt v. áxiósq per 
σιδήρια et σιδηρόπουλλα. Forte tamen idem est 
atque ἄρμενα, vela. In membranis erat ἆρμενο 
* supra o imposito. Non dubito, me defectum recte 
explevisse. 

) Medio zvo talia metalla, que adhuc in certa 
opera et instrumenta impensa et elaborata non 
essent, sed jacerent adhuc cruda in grandibus 
Im888iS$, non [pta appellabant; v. Du Cange v. 
Medalia, p. 549. 


(6) Tuguría, tentoria, qualia sunt militum ru- 
diuscula,a papilionibus diversa ; v. Du Cange v. Ατί- 
για οἱ ditegia. 

(7) Sio (aut potius γονατία) ραίο scripsisse li- 
brarium pro γονατεῖα, quod reddidi nodosa. Scilicet 
nodi in arundine certis intervallis distincti γόνατα 
Grecis audiunt. Sunt igitur, ni fallor, ἀκχόντια 
γονατεῖα jacula nodis geniculata, scapo non per 
omnia equabili et levi. 

(8) De bucculis, parte scuti, alias ὀμφαλοῖς, um 
bonibus, dictis, v. Du Cange Gloss. Lat. h. v; χόγ- 
χους appellat Polybius, et χύµθαλα vetus Glossator ; 
πέλται, μικρὰ ὅπλα (scuta) ἔχοντα χύµθαλα προσ. 
πεπηγότα, uterque a figura. Chrysostomus igba)- 
μούς, etiam a rotunda et eminenti figura ; ἀσπίδες, 
ait, χρυσοῦς ἔγουσαι ὀφθαλμούς. Bucculas autem 
appellabant Latini et Greci sequioris statis, 
non a bucca, Latina voce, sed & voce Germanica 
buckel, quee gibber, tuter notat. 

(9) Particula παρά aut minuit hic loci (ut inter- 
dum facit) aut potius abundat, quandoquidem πε- 
λέχιον per se deminutivum est. ]ta abundat παρὰ 
e. c. in παραθοῦνι, collis, aut minuit et significat 
colliculus. Παραναγνωστικὸν est idem atque dva- 
γνωστικόν, commonitorium. Παρακάτω id est atque 
simplex κάτω, infra, nisi malis reddere aliquanto 
inferius. Idem de παραξιφὶς, παραμάγαιρα et tali- 
bus statuendum. 

(10) Καστέλλωμα, caslellamentum, idem est quod 
velerum δρύφακτα, navium τοίχοις superstructi et 
preetensi cancelli lignei, et quibus milites arra sua 
suspendebant : v. Du Cange Gr. Gl. h. v. 

(411 Alias idem sunt atque superius τὰ χειροφὲλ- 
λια, munimenta manuum et carporum. Sed "hio οοἱ 
Sunt τὰ ταῖς χώπαις περιτιθέµενα σκύτη d ῥάκη 


όμοια µανικίῳ, 


1245 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTINJE LIB. II. 





1246 


α΄ σὺν τῶν γονατίων (12) αὐτῶν) κωπία àvà px, À cancellos secundum notam dudum et prescriptum 


ὁμοῦ βν’ χαλκίσια κ΄ μετὰ xal τὰ λοιπὰ ui[ava, 
ψελλία κ’. Μαξιλάρια u', περόνια xX', χαταπρόσωπα 
σὺν τῶν κατακοράχων αὐτῶν, σἰδτρα βολιστικὰ px', 
σιδηροθόλια px, ἀναγοκατάγοντα σὺν τῶν μανταρίων 
αὐτῶν x, περιπετόµενα ἀνὰ xÓ, ὁμοῦ υπ’ φιλου- 
pía: ἀνὰ (B, ὁμοῦ cu, σείστας c', τζόχους v', 
ἀξινορύγια v', περόνας χατὰ περισσείαν σ, καρ- 
φίον ἁρπάγιον χιλιάδας Υγ γυλαρικὸν (13) καρφίον y', 
τετραδακτυλιαῖον καρφίον ς᾽, καὶ τῆς παρηλώσεως 
χιλιάδες ιβ’, σίδηῤον ἀργὸν Αίτραι Υ, κατζία m. 


formam, maniculas give ansas remorum coriaceas 
sigillatim quinquagenas, adeoque in universum 
mille, cum genualibus ad eas pertinentibus, remos 
sigillatim centenos vicenos, in universum 2400; 
chalcisia 20 et reliquas machinas, circulos 20, cer- 
vicalia 40, fibulas 20 vultibus aptandas cum perti- 
nentibus illuc fibulis ad humeros aptandis, baliste 
ferre: 420, spicula 120, cilonia cum suis loris 20, 
circumvolitantia sigillatim vicena quaterns, in 
universum 480, philyreas [seu funes ex interiore 





tilia cortice tortos] sigillatim denos binos, in universum 240 ; malleos 200, funes 400, ligones 400, 
fibulas supernumerarias 290, clavorum aduncorum millia tria, clavorum gulatorum seu gyro vel fora- 
mine funibus trajiciendis instructorum millia 3, millia 6 clavorum quaternos digitos longorum, et 


olavorum vulgarium ad affigendum aptorum millia 12, ferri in massis litras 3000, capsas 80. 


"Ynip ἐξοπλίσεως τετραραίων δ’ Aa60xptov ὃ, 
μαγγανικῶν ὃ 


Κρικέλλια À', πάγουροι τε’, ψελλία λ’, καὶ λόγφ Β 


τῶν μεγάλων τοξοθολιστρῶν, xptol εἷς τὰς χελώ- 
νας τε, δακτύλιοι τε’, aptae µεγάλας κ’, xal µι- 
κροτέρας λ', xal λόγῳ τῶν μεγάλων τοξοθολίστρων 
σίδηρα κατὰ τύπον. Ἠίσσα λίτραι χιλιάδες v, ὑγρο- 
πίσσιον μαγαρικὰ (44) στρογγύλα v, χεδρέα µα- 
γαρικὰ v, λιάριον λίτραι χιλιάδες η’, κανάθιον 
χιλιάδες β', σανδάλους x, σφενδόναι σιδηραϊῖ 1D, 
σιδηοοθολιστικἁ κατὰ περίσσειαν ν', σιδηροθόλα v', 
φιλουρέαι p', περιπετόµενα ϱ', σπαρτἰνας p, λε- 
πτάρια« (15) σ’, τετράχουλα (10) εἷς τὰ σιφώνια p' 
λἰνάριον &lq τοὺς σφόγγους v', σκαλοδέµατα v', ol 
πεντήκοντα 5 πάµφυλοι σιφώνια κδ', τὰ μ΄ οὐσιακὰ 
σιφώνια T, καβφίον στεγαδερὸν (17) χιλιάδες ς’. 


Τὰ ἀπὸ τοῦ σεκρέτυ τοῦ εἶἰδικοῦ ἑξοδιασθέντα 

ὑπὲρ τοῦ ταξειδίου τῆς Ερήτης. 

Ἐπήρθη ἀπὸ τὸν ζυγὸν λόγῳ ἀγορᾶς διαφόρων 
εἰδῶν τοῦ ταξειδίου τῆς Κρήτης σὺν ἔξοπλίσει τῶν 0". 
Ῥουσικῶν καραθίων καὶ τῶν [', µονερίων τῶν 
αἰχμαλώτων (18) σὺν τῶν ὁρισβέντων ἀπὸ κελεύσεως 
δρθηναι τὰ κατὰ περίσσειαν διαφόρων εἰδῶν εἷς 


Instrumenta ἆ petrarium ἃ lamdarearum et ἰοίί- - 
dem machinarum. 


Circelli 30, cancri 15, torques 30 pro tendendis 
magnis arcubalistis. Arietes testudinum 15, an- 
nuli 15, dolia grandia 20, minora 30 et pro magnis 
arcubalistis ferramenta secundum prescriptam for- 
mam, picis litre decies mille; picis liquide serie 
fictiles rotunda tercentum ; cedri&e amphora ficti- 
les quinquaginta ; lini libre 8000, cannabis li- 
bre 2000, sandali 20, funde ferrem 12, ferre» 
balliste supernumerarie 50, spicula 50, phily- 
ree 100, circumvolantia 100, spartei funes 100, 
funiculi tenuiores 200, tetracula ad siphones 100, 
lini ad spongias inde conflciendas libre 400, scalas 
funibus plexas 400. Quinquaginta pamphyli habe- 
bant siphones 24, quadraginta usiaca habebant si- 
phones 80, clavorum, qualibus usus est in coagmen- 
tandis navium tabulatis, millia 6. 


$889 Secretum | idici erogavit in expeditionem 
Crelensem hzc. 


A libra [id est, a tribunali, quod pendet statera 
redeuntes in fiscum imperialem numos et expen- 
gas pariter appendet] susceptae fuerunt auri litre 24, 
quo emerentur varie res expeditioni Cretensi uti- 


VARLE LECTIONES. 


586 ῥπεντίκοντα cod. et ed. pro ol πεντήκοντα. 


JOAN. JAC. REISKII. COMMENTARIUS. 


(12) Videtur hec vox segmenta coriacea signifl- 
care, quibus naute genua muniebant adversus 
ettritum et duritiem scamnorum, adversus que 
obnitendum ipsis est ad majorem vim impulso 
remo communicandam. 

(13) Ex p. 390, ubi γυραρικὸν legitur, veni eam 
in opinionem, esse clavos cum gyro seu foramine 
in summo ad instar acus. 

(14) Magarica et Majorica quoque dicta vasa 
sunt dolia, serie fictiles, urne, gastre, sic dictze 8 
Megaris, ubi fictilia fiebant apud antiquos cele- 
brata, vid. Hemsterhus. ad Aristoph. Plutum 
p. 274. Mazer quoque ea dicebant; que omnia 
scriptione quidem, at non sono diversa sunt; g et z 
et 5; veteres eodem modo ante vocales e et i et 
alias quoque pronuntiabant ; v. Du Cange v. Maxer. 
ubi longam dissertationem de murrbinis veterum 
texit. Recenset ibi quoque inter appellationes ho- 
rum vasorum Mader, 408 longe alius originis at- 
"i Mazer est, et cum hoc confundi non debet. 

t enim Arabica vox quie sonat, gleba vel argilla, 


Errant quoque, qui Majorica vasa ab insula Hispa- 
nica Majorica derivant, nominis similitudine in- 
ducti. 

(15) Videntur esse funiculi tenuiores, quales nos 
Bindfaden dicimus, Franci de ἰα ficelle. Conf. 


(16) Videtur esse pro τετράκωλα, quatuor pedi- 
bus fulta pegmata, super quibus quiescunt siphones 
igniarii. Lafeiten nos dicimus, et Francico l'affát. 
Jam alibi demonstravi, sepe ω et ου vices al- 
ternare. 

(0) Quia στέγη est tabulatum, credidi καρφῖν 
στεγαδερόν hic significare clavos compaginandis 
tabulutis navium. Certe rectius et aptius extun- 
dere non valui. Cogitavi tamen, essentne clavi cum 
latis rotundis veluti capitellis aut. umbellis iu 
summo. 

(18) Ut sic interpretarer compendium seripturee, 
quod in tabula enea t. T, inserta linea quaria & 

ne est αἱ cum gemino χ superscripto, induxit me 
liu. pen. hujus pagine. 


121] 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1248 


les, et ad armanda novem Russica carabia et duas À τὸν θεόσωστον βασιλικὸν στόλον τοῦ βασιλιχου πλοϊ- 


uniremes captivorum aliaque,que secundumsacrum 
mandatum supernumeraria comparari et distribui 
. debuerunt in classem regiam, quam Deus servet. 
Illi nummi sic fuerunt expensi. Accepit Joacim 
protospatharius et archon armamenti [seu magister 
et provisor apparatus bellici navalis] pro emen- 
dis 500 tribolis numismata 260 et mill. 3, pro se- 
euribus 500 accepit num. 50, pro 200 bipenni- 
bus 20, pro 4000 gladiis ferri libras decem exhi- 
bendas fabris gladiariis armamenti, pro emerdis 
carbonibus num. 30, pro paribus manicarum fer- 
rearum ducentis num. 100. In universum igitur 
accepit ille Joacim magister armamenti in auro 
mumismala 460 et mill. 0, qua efficiunt litras 6, 
numisu;ata 34, mill. 3. Proemendis pannis crassis, 
quo exinde flerent vela novem, singula tricenarum 
ulnarum, in usum novem carabiorum Russos vehen- 
tium, et alia vela duodevicenis octonis ulnis in 
ugeum moneriorum seu uniremium captivos vehen- 
tium expensa sunt numismata 1154 ; simul compu- 
tatis illuc pannis illis crassioris fili, qui per abun- 
dantiam et super numerun in Russos diditi fuerunt. 
A monachis cellarum monasterii domini Romani 
et a carminatoribus fori empti fuerunt per varios 
. homines panni pro summa num. 320 et mill. 4, 
unoquoque panno milliarensibus senis empto. Huc 
quoque pertinent empta e regione sacellarii et ve- 
getiarii. In mercedem sutoribus velorum, qui supra- 
dicta vela elaborarunt, simul et pro pretio filorum 


µου xai λοιπῶν y' λίτραι χδ’, τὰ καὶ ἐξοδιασθέντα 
οὕτως. Ἐδόθη Ἰωακεὶμ πρωτοσπαθαρἰφ καὶ ἀρ- 
χοντι τοῦ ἁρμαμέντου ὑπὲρ τριθολίων χιλιάδων c, 
v. c£, (vy. Εδόθη τὸν αὐτὸν Ἰωαχεὶμ ὑπὲρ τζικο- 
ρίων φ’, v.v. Ἐδόθη τὸν αὐτὸν Ἰωαχεὶμ ὑπὲρ πελε- 
κίων σ’, v.x'. ᾿Εδόθη τὸν αὐτὸν Ἰωαχεὶμ ὑπὲρ ξιφαρίων 
χιλιάδων 8 λόγῳ τῶν τζιπάτων (19) ἀπὸ τὸ ἆρμα- 
µέντον σἰδηρον χϊλιάδες c καὶ ὑπὶρ ἀγορᾶς xa12- 
ονίου, ν.λ’. ᾿Εδόθη τῷ αὐτῷ Ἰωαχεὶμ ὑπὲρ χειρο- 
ψέλλων ζυγῶν c', v.p. Ὅμου τὰ δοθέντα ἸΙωακεὶμ 
ἄρχοντι τοῦ ἁρμαμέντοῦ X (20), υξεν: Ὑινόµενα 
λίτραι ς', AOv, ᾿Εδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς τῶν πανίων 
τῶν ῥασιαχκῶν λόγῳ ποιήσεως ἁρμένων ἑνέα dvi 
πηχῶν À τῶν ϐθ' καραθίων τῶν Ρῶς, καὶ ἑτέρων 


p ἁρμένων β' ἀνὰ πηχῶν x» τῶν β' µονερίων τῶν 


αἰχμαλώτων σὺν τῶν δοθέντων πανίων ῥασικῶν κατὰ 
περίσσειαν τοὺς αὐτοὺς “Ρῶς. Ὑπὲρ πανίων διὰ 
τῶν ἀμφοτέρων αρνδ, τὰ καὶ ἀγορασθέντα ἀπὸ 
τοὺς ἀθθάδας εἲς τὰ ἐνοικικὰ τῆς μονῆς τοῦ κυροῦ 
Ῥωμανοῦ xai ἀπὸ τοὺς ἀναγναφαρίους τοῦ φόρου 
ἀπὸ διαφόρων προσώπων τῶν EH νοµίσμ. (21) «x', ζδ, 
τὰ καὶ ἀγορασθέντα κατενώπιον τοῦ σακελλαρίου 
καὶ τοῦ βεστιαρίου. ἸἘΕδόθησαν ὑπὶρ μισθοῦ τῶν 
ἁρμενοράφων τῶν καµόντων τὰ αὐτὰ ἅρμενα σὺν 
ἀγορᾶς νήματος, λγ: Εδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς ξυλοχε- 
ραίων λόγῳ τῶν αὐτῶν ια καραθἰων... ἐδόθη ὑπὲρ 
ἀγορᾶς σχοινίων λόγῳ χρυπτῶν ἐπιχήρων xal πο- 
διοδρόµων τῶν αὐτῶν ια ἁρμένων, ν.γ. Ἐδόθη ὑτὲρ 
ἀγορᾶς διφθερίων ιδ, ν.ξβ', ὡς τῶν ἑτέρων (0 διφθε- 


in eam rem adhibitorum, expensa fuerunt num. 33. { ρίων δοθέντων ἀπὸ τῶν ἀποχειμένων εἲς τὸ εἰδικόν. 


Pro emendis antennis ligneis illorum 11 carabio- 
rum expensa sunt...; pro emendis funibus in sup- 
plementum eorum, que nunc sunt, aut deinceps 
erunt, et ignorantur, putrida atque fragilia in funi- 
bus et plexibus funium annularibus antennas am- 
bientibus eorumdem 11 velorum expensga sunt 
num, ὃν pro emendis pellibus 42 expensa nu- 


Ἐδόθη ὑπὲρ ἀλειφῆς τῶν αὐτῶν διφθερίων, Qv" 
Εδόθη ὑπὶρ ἀγορᾶς μαγγάνων λόγῳ τῶν αὐτῶν ια, 
καραθίἰων, 9 ς'. Εδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς κωπίων τπε͵ νε. 
Ἐδόθη ὑπὶρ ναυπηγήσεως τῶν αὐτῶν τα’, xxpzOlon 
τῶν τε σχιστῶν καὶ τῶν περιδόλων αὐτῶν καὶ Àote 
πῶν, ν.ια. Ἑδόθη ὑπὲρ χαλαφατήσεως τῶν αὐτῶν ta, 
καραθίων, ν.λγ'. Εδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς ἑτέρων πανίων 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(19) Ut aliquid darem, non quod rectum me 
dare erederem, verti pro fabris gladiariis. Rst qui- 
dem, τζαίφ, vel τζαίπ, Saif. Arabice gladius. Sed 
pro gladiario fabro illi τζιᾶπ, Siap, dicunt. Ergo 
Ballim τζιαπάδω, deberet bic scriptum esse pro 
τζιπάτων, a nominativo τζιαπάθες, et in singulari 
τζιαπάς. Exspecio igitur meliora et certiora. Uti- 
nam liceret locum Heronis, quem Du Cange Gl. 


Gr. p. 1571, v. Τζιπάτα adducit, in connexione D 


legere, itaque perspicere, quid ea sibi velit ; forte 
congrueret nostro loco. 

(20) Ingolens hoc compendium non video quid 
possit aliud significare, qu&m χρυσοῦ, quod libra- 


rius alias consuevit per Χ exprimere. Signum (Y) 


hoc ipso versu positum simile fere est illi, quod 
membrane dabant, et quod mihi visum fuit milia- 
resi asigniflcare, quorum certum numerum auctor 
in promptu non habebat. Pro eo in Latinis jussi 
cifram oppon, significaturus nonid, quod vulgos ole- 
mus ea cifra,nulla miliarensia, sed miliarensia qui- 
dem,ai non noti numeri. 00 

(21) Membrana sic : τῶν vv. Quomodo lcgi 
debeat hic locus, melius dixerit, qui magis versa- 
ius in numeris et codicibus Graecis msstis, quam 
ego quidem sum. Dedi aliquid e conjectura, ne ni- 
hil darem. Apud Montfaucon. in Paleogr. Gr. 


p. 960, reperio figuram /^^ signiflcare scribis Gre- 

cis miliaresia sex. Hic locus me induxit, ut uno- 

uoque panno senis miliaresiis empto darem. Simi- 

is nostro huic loco quodammodo est alter proxime 
0 

sequens p. 290, ὑπὲρ ἀγορᾶς κχιλικίων a τῶν ς 

v.gtc o? «. Verli similem [in modum singula pro 


senis numismalibus, etc., bene gnarus id non 
recte versum esse. Nam si mille pannorum singuli 
empti fuerunt pretio senorum miliaresiorum, ne- 
cesse est sex millia mil. totius numeri pretium 
fuisse. A!qui sex millia miliarensium ad numi- 
smata redacta (continent autem numismata singula 
duodena miliarensia) efficiunt numism. 500. Hic 
autem tantum expensa dicuntur numismata 166, 
mil. 6. Apparet ergo, calculum falsum esse. Sed 
per trepidationem, cum urgerent typothete et me- 
ditandi atque alios consultandi mortuos vivosve 
otium non esset, dedi aliquid, ut dixi, ne prorsus 
nihil darem. Emendent hec post nos venturi. Heo 


ipsa figura | C quasi esset Y et p cum superposito 
o parvo est in membranis nostris ibi, ubi cl. Leiche 


in sua editione p. 195, dedit ις’, hoc est XVI ; vi- 
detur tamen potius ibi decuria delenda esse, 





1349 


DE CERIMONIIS Α.Ε ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ: LIB. Il. 


1250 


ῥασιακῶν p' τῶν δοθέντων κατὰ περίσσειαν εἰς τὸν ÀA mism. 62, nam relique 19 pelles datze sunt ex illa- 


αὐτὸν στόλον, v. xn, GB. Εδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς βυρσα- 
ρίων S9 βοείων ϱκβ, πην. 'Eóó0» ὑπὲρ ἀγορᾶς 
χεντούκλων σ’ τῶν δοθέντων xatd περίσσειαν ὁμοίως 
εἰς τὸ βασιλικὸν πλόϊίμον, κηζ. ᾿Εδόθη ὑπὶρ ἀγορᾶς 
Χιλικίων a τῶν (', v. pEC, Ce. ἹΕδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς 
σχοινίων λεπταρίων xai ἸὙαρταρίων καὶ λοιπῆς 
ἐξόδου, v. iw CC. Αόγφῳ ποιῆσαι ἀτεγίων κχιλι- 
χίνων p', pm[v. Ἐδόθη ὑπὶρ ἀγορᾶς κασσιτέρου 
λίτραι c^, v. λδ. Ἐδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς χαλχώματος 
λτραισ᾽, v. tn. Ἐδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς σκαφιδίων στρογ- 
γύλων μεγάλων p v. (B. Ἐδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς σκα- 
φιδίων μµικροτέρων p, v. xy. ἈἩδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς 
καλδαρίων cd, v. λγ.. ᾿Εδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς xatov- 
λίων ', v. μ'. Ἠδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς πτυαρίἰων a. ν.ιδ. 
Ἐδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς ἑτέρων κάδων µικροτέρων v'. v. s'. 
Ἐδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς ἑτέρου κασσιτέρου λίτραι σ' τὰ 
δοθέντα Μιχαὴλ χυτῇ (22) λόγῳ καταχολλήσεως δια- 
φόρων ἔργων τῶν σιφουνίων τοῦ βασιλικοῦ πλοϊ- 
µου, v. λ(ν’, Εδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς κηρίου λίτραι p', v. €. 
Ἐδόθη ὑπὲρ ἀγορᾶς µολιθίου ἀργοῦ λίτραι σ, ν. δ', 
Ἐδόθη ὑπὶρ ἀγορᾶς χαλχώματος διαφόρου τῷ δο- 
θέντι (23) λόγῳ τῆς ὑπουργίας τοῦ δρουγγαρἰού τοῦ 
πλοίμου ὑπὲρ κακαθίων μεγάλων β', xai ἑτέρῶν 
κακαθίων μεσαίων 59 β', καὶ χυτροχακαθίων γανω- 
τῶν Ü, xal κουκουµίων μεγάλων β', καὶ τιγανίων 
μεγάλων β’, Ἱαλκοσταμνίου (24) γανωτοῦ, vic, 
φλατρίων γανωτῶν β', χερνιθοξεστῶν β', v. κδ, Ὁμοῦ 
τὸ πᾶν ἔξοδος y' λίτρα: καὶ, v. v, µιλ. QC. Ἐδόθησαν 
παρὰ τοῦ εἰδικοῦ κόρδαι µμεταζωταὶ σπάρτι- 
ναι. ἘΕδόθησαν ἕτεραι κόρδαι µμεταξωταὶ μικραὶ 
λόγῳ τῶν τοξοθολιστρῶν. Ἐδόθη ὁμοίως παρὰ τοῦ 
εἰδικοῦ λόγῳ τῶν καλυθωμᾶτων τῶν Ἠχελανδίων τοῦ 
βασιλικοῦ πλυΐµου ávà χαρτίων € µολίθιον χαρτία p' 
στι λίτραι y'. Ῥδόθη τὸν δρουγγάριον τοῦ πλοίμου 
ἀπὸ τοῦ χατεπάνω τοῦ ἅρματος " (25) σπαθἰα x, 
σκουταρια Υ, Χοντάρια Υ, σαγίτας ἈὙιλιάδες oy, 
ἑτέρας σαγίτας λόγῳ τῶν τοξοθολ.ιστρῶν μύας χι- 
λιάδες 9, 


rum numero, qua in idico deposite jacent. Pro un- 
ctura earumdem pellium expens. num. 7, mill. 0; 
pro emendis manganis illorum 11 carabiorum 
num. 9, mill. 6; pro emendis remis 485 num. 5. 
Pro compactura seu fabricatione illorum 11 cara- 
biorum et cancellorum sepimentorumque tabulata 
sumrmea cingentium reliquarumque structiurarum 
navalium num. 11. 890 Pro picatura illorum 11 
carabiorum num. 33. Pro emendis 100 pannis cras- 
sis aliis ad abundantiam in classem distributis 
num. 28, mill. 12; pro emendis coriis bovillis 122 
expensa num. 88, mill. 0 ; pro emendis centonibus 
ducentis pariter super numerum erogatis in regiam 
classe'n expensa num. 28, mill..; pro emendis 
ciliciis mille, singula pro senis numismatibus, ex- 
pensa fuerunt num. 166, mill. 6. Pro emendis funi- 
bus minutis et chartis seu membranis et in alia, 
necessaria expensa fuerunt nuin. 15, mill. 6, pro: 
faciendistentoriisciliciniscentum exp. numism. 183: 
mill. 0, pro emendis stanni libris ducentis expensa 
numism. 34; pro senes materie libris 200 expensa 
numis. 18; pro scaphis magnis rotundis centum 
expensa numism. 24: pro minoribus aliis centum 
numism. 12; pro emendis ahenis caldariis ducentis 
numism. 33 ; pro labris vel cupis bis mille num. 40, 
pro bottis mille num. 14 ; pro aliis minoribus cadis 
vel doliis quinquaginta numiam. 5 ; pro adhuc aliis 
stanni libris 200, que date fuerunt fusori Michaéli 
ad ferruminandas varias machinas siphonum ignis 
Greci ejaculandiclassisregie, expensa numism.30; 
mill. 0; pro cere emendis libris centum numism.5; 
pro emendis plumbi in massa vel crudi libris 200 
num. Á; pro emendis massis eneis in usum ouline 
drungarii classis ad efficiendos inde cacabos gran- 
des duos et alios duos media forme, et cacabos olli- 
formes stannatos quatuor et cucumos grandes duo 
et sartagines grandes duas, et matellam [seu hau- 
strum vini] e&eneum [ab angustiore ore versus fun- 


dum latescens] stannatum unum, et lagenas sianpatas duas, et malluvia duo, expensa fuerunt numi- 
smata viginti quatuor. [In universum auri litre 21, numism. 57, mill. 6. Idicum porro dedit restes per 
Blrias firmiter tortos spartinos ; restes alios striutim torios minores pro arcubalistis. Pro tabulatis che- 
landiorum regie classis bracteandis sigillatim in unumquodque chelandium quinas bracteas plum- 
beas. In universum ergo in viginti chelandia bractess plumbi centum, pendentes libras ter mille. 
Drungario classis dabat catepauus armatis [seu armamentarii] gladios ter mille, scuta totidem, oontos 
seu hastas totidem, sagittarum millia 240, aliarum sagittarum, qualium usus est in arcubalistis et 
quas moscas vel muschettas appellant, millia quatuor. 


VARL/E LECTIONES. 


V βυρσαρίων em. R., βυσαρ. cod. et ed. 5 µεσέων et xo0poxax. cod. et ed. 9 τοῦ xaxà ἅρμα- 
τος ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(22) Χυτὴν hio puto eumdem esse atque quem [) stioris, fundi latioris. Gloss. Gr. Lat. : Matulala, 


nos appellamus Rothgiesser, fusorem metallorum, 
fabrum cuprarium. --- 
(23) Ita. membrane. Ego quidem quid sibi velit, 
pon intelligo et prorsus deleta ambo vocabula 
mallem. 
(24) Σταμνίον est quod nos Stánder appella- 
mus, Latini matulam, vas rotundum orificil angu- 


ἀρύταινα, Matellala, σταµνίον. 

(25) Fuisse armis praefectum aliquem olim in 
&ula CPtana, sub cujus dispositione essent arma et 
armorum horreum, dubium nullum est. Num au- 
tem Catepanus Armatis ille fuerit appellatus, du- 
bito, cum nuspiam ejus mentionem fleri inveniam. 


1231 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1252 


Secrelum vestiarii dabat drungario classis in super- A Τὰ ἀπὸ τοῦ σεκρέτου τοῦ βεστιαρίου δοθέντα τῷ 


. abundantiam ad expediioem Creiensem hzc. 


Catenas [aut malleos] 150 ; fibulas chelandio- 
rum 130 ; fundas ferreas 12, funes 240, sappas seu 
ligones terre fodiende 400, fibulas ferreas magnas 
lignei castri 12, cancros ferreos 15, torques fer- 
reos 30, annulos 15, capsas 8, dolia 10, dolia mani- 
bus g9stalilia 24, clavos in summo in gyrum tor- 
: tos 4000, clavos aduncos 2000, quadrantales cla- 
vos 9000, vulgares ad coagmentandum utiles 8000, 
&elios cum latis capitellis sexies mille. Jacula 
enea 15, stannata senea 30, 8911 fusos eneos 30, 
cupas eneas 30, anagontitea nea 15, funes ferrum 
jaculantes 60, circumvolantia 140,sparteos lunes 140, 
tenues funes 220, scalas funibus plexas 400, cu- 


δρουγγαρίῳφ τῶν πλοῖμων κατὰ περίσσειαν ὑπὲρ τοῦ 

MEAM AN τῆς Κρήτης. 

Σείστας pv, περόνας τῶν χελανδίων pÀ', σφενδο- 
θόλα σιδηρᾶι β', τζόκους σµ’, τζαπἰα (26) τ’, περόνιε, 
σιθηρὰ µεγάλα τοῦ ξυλόκάστρου (β’, πάγο»ροι σι- 
δηροῖ τε’, ψελλία σιδηρᾶ λ’, δάκτυλοι τε, κατξία τ, 
βαρέας v, χειροθαρέαι κδ’, χαρθίον γυραριχὸν χι- 
λιάδες δ', Χαρφίον ἁρπάγιον χιλιάδες β’, τετραδα- 
Χτυλαῖον ε, τῆς παρηλώσεως m, στεγαδερὸν {, 
ἀκόντιχ χαλκᾶ ιε, γανωτὰ (27) χαλκα À', παβα. 
δράχκτια χαλκᾶ X, βουτία χαλκᾶ X, ἀναγοντιτέα 
χαλκᾶ ιε’, σχοινία σιδηροθόλα E, περιπετόµενα pu, 
σπαρτίνας pj, λεπτάρια σκ’, σκαλυδέµατα τ΄, χου- 
θάρια p', κανάθιον λίτραι 'B, καὶ ἀντὶ λιναρίου yi- 
λιάδων ἕ, v. T, καὶ ὑπὶρ ἀγορᾶς πίσσης χιλιάδες ὐ, 


pas 100, cannabis libras 2000, et loco librarum 7000 D καὶ ὑγροπισσίου χιλιάδες τ’, καὶ κεδρέας χιλιάδες p, 


lini numismata 80, et pro comendis picis libris de- 
cies mille et liquide picis quadringentis librarum 


v. xY'. Σίδηρον ἀργὸν λίτραι y, κριοὶ σιδηροῖ µε- 
γἆλοι v. 


- millibus et centum millibus librarum cedre»e numismata 23, ferri crudi libras ter mille, arietes ferreos 


magnos decem. 


Ccelo dedit drungario classis ad sufficiendum [acien- 
dis in expeditionem Crelensem sumptibus. 


Vestes interiores majoris forme puras sex ; simi- 
lium tibialium paria sex ; interulas cum braccis 6 et 
totidem injectoria seu pallia violacea. 

ldicum eidem eumdem in finem dedit. 


Vestes decem interiores ad modum Saracenica- 
rum consutas ad denorum aureorum valorem, vestes 
interiores decem ad octonorum, alias viginti ad 
geplenorum, tibialia ad omnium illorum trium gene- 
rum numerum et rationem, nempe paria in univer- 
gum quadraginta, vestes loratas /Egyptiacas consu- 
las centum, vestes cum cucullis totidem, vestes 
bambacinas seu xylinas totidem. lnterulas cum 
braccis prime et optime classis 140, alias secundi 
ordinis centum. Injectoria prestantiora 40, alia 
deteriora 200, alia tertii et infimi ordinis centum. 
Tibialium loraetorum /Ezyptiacorum paria centum, 
aliorum cucullaricorum paria centum, aliorum bam- 


Τὰ ἀπὸ τοῦ κοιτῶνος δοθέντα τῷ δρουγγαρίφ 
τῶν πλοΐίμων εἰς ἔξοδον τοῦ κατὰ τῆς Ερήτης 
ταξειδίου. 

Ἱμάτια ἐσωφόρια' µεγαλόζηλα λιτὰ ζ, τουδία 
ὁμοίως ζυγὰς ζ, ὑποκαμισοθράχια ζ, ἐπιριπτάρια 
ὀξέα (Q. 

Tà ἀπὸ τοῦ εἰδικοῦ δοθέντα τῷ αὐτῷ ὃδρουγ- 
peto τῶν πλοΐίμων ὑπὶρ τοῦ αὐτοῦ ταξει- 

ου. 

Ἱμάτια ἐσωφόρι«α κατὰ Σαραχηνους ἐῤῥαμμένα 
δεκάλια ’, Ἱμάτια ἐσωφόρια ὀκτάλια v, ἱμάτια ἐσω- 
φόρια ἑπτάλια Χ’. Τουθία ἀπὸ ἐσωφορίων δεκαλίων 
xai ὀκταλίων καὶ ἑπταλίων ζυγαὶ u', μάτια λωρω- 
τὰ Αἰγύπτικα ἑῤῥαμμένα ρ', Ἱμάτια κουκουλάρικα p, 
μάτια βαμθακερὰ p, ὑποχαμισοθράκια διαφορώτερα 
pu', ὑποκαμισοθράκια δεύτερα f, ἐπιριπτᾶάρια δια- 
φοβώτερα µ’, ἐπιριπτάρια δεύτερα σ’, ἐπιριπτά- 
pix τρίτα ϱ', τουθία λωρωτὰ Αἰγύπτιχα ϱ', τουδία 
κουκουλάρικα (28) ζωγὰς p', τουθία βαμθαχερὰ p, 
ζωστρία pu, ὑποδήματα διαφορώτερα ζυγὰς à, 
ὑποδήματα δεύτερα ζυγὰς σ’͵ ὑποδήματα τρίτα ζ»- 


YA p". 


bacinorum cen!um, cingula 40, calceorum prestantiorum paria 40, secundi generis paria 200, tertii et 


deterrimi generis paria 400. 


Stadiodromicum seu. indez milliarium [a Constanti- 
nopoli ad Cretam]. 


Ab urbe, quam Deus custodiat (CPli] ad Hera- 


cleam sunt milliaria 60, illipc ad Proconnesum 40, D 


Σταδιοδροµικόν (a). 


᾽Απὸ τῆς θεοφυλάκτου πόλεως εἰς Ἡράκλειαν µί- 
λια ξ’, ἀπὸ "Πρακλεία, ἕως Προικονήσσου µιλ. u, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(20) Sappz, quam vocem Glossarium Romano- 
Theodescum apud Eccardum t. I, His. Fr. orient. 
in appendice reddit per Havva. Est ergo non id, 
quod Spaten, ligo, sed quod  Haue, Radehaue. 


Nescio, quomodo Latini hoc instrumentum ap- 


pellent, 


(27) Reddidi stannata. Et id sane alias significat 
hoc vocabulum. Huo tamen mibi non videtur fa- 
cere, sed aliud desiderare loci nexus, genus ali- 
quod armorum. 

(28) Quid commune sit cucullo, capitis tcgu- 
mento, et tubiis seu femoralibus, non intelligo. 


(a) Hec Stadiodromicum Byzantino-Cretenee novis curis edidit Theoph. Lud. Frider. Tafel in libello cni titulus: 
Constantinus Porphyrogenitus De provinciis regni Byzantini hber secundus. Europa. Accedit Appendiz libellorum... 
veterem geographi«m illustrantium. Tubipngee 1847. 49 Notam Stadiodromico premiesam, que expeditionem Cretensem 
non parum illustrat, hic apponere juvat :« Indictione vn, sive anno Chr. 949, imperaute Constantipo, adversus Sara- 
cenos Cretenses Constantinus Gopgylas expeditionem fecit infelici successu (Constantinus Porphyrog. De cerim. 11, 
$5, ed. Bonn. vol. ], p. 664 eqq., coll. Cedreno ed Bonn. vol ΙΙ. pag. 336 ; e quo posterior aliquís annus, forte 956, 





1258 DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. 1I. 1254 


ἀπὸ Προικονήσσου ἕως ᾿Αθύδου µιλ. p', ἀπὸ A6o- A illino ad Abydum 100,illino ad Tapeucia 12, illino 
δου ἕως Tamsoxíz µιλ. ιβ, ἀπὸ Ταπευκία (29) ἕως — ad Tenedum 3, illinc ad Mitylenen 100, illino ad 
Τενέδου µιλ. η 99, ἀπὸ Τενέδου ἕως Μιτυλήνης µιλ. Chium 100, illino ad Samum 400, illinc ad Fur- 
p. ἀπὸ Μιτυλήνης ἕως Χίου µιλ. p', ἀπὸ Χίου ἕως — nos 30, illinc ad Naxiam vel Naxium 70, illinc ad 
Σάµου µ!λ. p', ἀπὸ τῆς Σάμου ἕως τοὺς Φούρνους (30) Ium 30,illine ad Theram et Therasiam 20,892 il- 
μιλ. λ', ἀπὸ τοὺς Φούρνους ἕως Ναξίας µιλ, ο — linc ad Ta Christiana 20, illioc ad Dium 60, illino 
ἀπὸ Ναξίας ἕως tv "lov (31) µιλ. λ’, ἀπὸ τὴν "low — ad Cretam 12. Summa mil. 792. 

ἕως τὴν θήραν καὶ θηρασίαν µιλ' x, ἀπὸ τὴν θήραν καὶ θηρασἰαν ἕως τὰ Χριστιανὰ µιλ. x', ἀπὸ τὰ Χριστιανὰ 
(32) ἕως τῆς Δίας µιλ. π', ἀπὸ τῆς Δίας ἕως Κρήτης µιλ. ιβ’. Ὁμοῦ pia, Lg. 


ΚΕΦΑΜ. M4. CAPUT XLVI. 
Οἴς ὀφείλει ὁ βασιλεὺς ὀνόμασι (33) τιμᾷᾶν τοῖς — Tituli, quibus imp. viros principes et alios. illustris 
μεγιστᾶσι (94) xal πρώτοις τῶν ἐθνῶν. dignitatis inler exteros cohonestare debet. 
'"E£oostoxpitop (35), ἐξουσιάρχης, ἐξουσιαστης, Imperans pro arbitrio et auctoritate sua,potesta.- 


VARIA LECTIONES. 
60 η post, µιλ, recentiori manu in cod. ascriptum, om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 


(29) Locum hunc nusquam reperio, et siine urbs B orientales Viennenses apud Lambec. VIII, n. 39.]" 
maritima, an insula, ignoro. Patel enim ex situa- — Tale formulare exstat apud Habertum in Appendice 
tione, diversum esse ab illo loco,quem commerro- X pontificalis. 
rat Nicetas in Alexio, Manuelis filio, cap. 9, ubi (34) Sic. ferebant ea tempora, ut loquerentur, 
fuit : Τὰ Πεύχια τόπος ἑἐστὶ ἐν τοῖς ἄνω Χαλκηδόνος pro τοὺς μεγιστᾶνας. Ita Nicephorus patr. CPtanus 
διαχείµενος µέρεσι. Si supra Chalcedonem jacet, p. 47: Ὡσαύτως δὲ καὶ τοῖς περὶ αὐτὸν ἄρχουσι (id 


liberat a mari versus continentem orientalem. e8t τοὺς περὶ αὐτὸν ἄργοντας) τοῖς όμοιοις ἑνωτίοις 
(30) Neque hanc, insulam ut videtur, charte ἐκόσμει. Ipse Noster sic passim loquitur, ut p. 328, 
geographicie auctoresve exhibent. εἰσάγουσι τοῖς (pro τοὺς) τοῦ κουθουκλείο», et p. 354, 
31) Hodie Nion appellant. τελειῶσαι αὐτοῖς (pro αὐτοὺς) τὴν εὐφημίαν p. 409, 
to Vidi chartas geographicas, que Christiana ταχθέντος πρὸς τοῖς (pro τοὺς) κάτω, reducto ad 
et Diam confundebant, duas insulas in unam. eos, qui infra slanl. Pari modo Latini permutabant 


(33) "(Formule subscriptionum in epistolis ob- — dativum et accusativum illo aevo.Charta vetus apud 
servate a pontificibus Romanis exstant ad calcem — Murator t. II, Ant. [tal., p. 122 : Regalis celsttu- 
libri diurni, p. 150, ubi forma, qua imperatores ad — dinis est fideliter sibi famulantibus donis multiplici- 
papas veteris Roms et hi ad illos us! sunt. Quo- — bus et honoribus ingentibus honorare atque regi su- 
modo patriarcha ad papam et reliquos patriarchbas — blimitatis liberalitate donare. 
scribat, v. append. Codin. p. 410-419. Inscriptio (S9) Qui cum potestate. οἱ majestate. imperat : 
epi«tol? Joannis papse ad Nicephorum Phocam  üi£oucia enim Grecis est majestas ; v. p. 397 et 409, 
apud Luitprandum Legat. p. 153, fuit hec : Joan- ᾳ et Cedren. 563. Alexius Comnenus in epistola ad 
nes papa Romanus Nicephoro, Constantino, Basilio, ^ Henricum V imperatorem in Alexiade p. 93, appel- 
magnis imperaloribus et Augustis. Liber, quo con- lat eum τὴν a?» peya).o85vapoy ἐξουσίαν. Cedrenug 
tinentur formule, quibus Turcarum imperator ad p. 729, ἐξουσιάρχην ᾽Αρμενίας et p. 741, éfoucia, 
suos praefectos utitur, Latine exstat inter codices στὴν ᾽Αδασγίας. Ad modum Grecorum celebrabang 


consequi videtur,quod Reiskius monuit ad Constantinum (supra col. 1223). Ibidem copie hujus expeditionistum 
navalea, tum terrestres, cum tormentis bellicis fusius enarrantur,addito iadice stipendii, navium,eltc. Finem nar- 
ratiouis facit σταδιοδρομικὸν 8. elenchus miliarium Constantinopolia inter et Cretaiun,coll. de milliarum et stadio- 
rum discrimine Leonis libro tactico 17, 89 : AL δὲ ἐχατὸν ὀργυιαὶ ποιοῦσι στἀδ.ον ἐν, τὰ, δὲ ἑπτὰ xal Ἅμιου στάδια 
ποιοῦσι μίλιον Ev. De his v. quoque Du Gangium s. v. Μίλιον. 

« Tabularum geographicarum imperatores Byzantinos non ignaros fuisse, verisimile per se unicuiqne videbitur, 
atque ex Απ Comuoene quodam loco discere memini, ubi Alexium 1, patrem suum, ducibus in lllyricum ad- 
vereus Normaonos proficiscentibus talis tabulae exemplar dedisse narrat. Alius vero speciei tabulas s. indices, i. 
e. stadiasmos, Grieciam istius cvi in usu habuisse, solum mihi sequens stadíadromicon persuasit; quanquam 
idem plane ex Edrisio. Arabum siculi xii celeberrimo geugrapho,nuper demum plenius edito,clarius tandem ali- 
quando intelligitur. Ita Grecus Arabaqua invicem alterutrum illustrant et confirmant. 

« Ordo autem expeditionis Cretensis initio non recta processit.Classis, Constantinopoli relicta, dextram Propoue 
tidis (maris Marmarici) oram legit,.ut Perinthum (Heracleam, Erekii) veniret.ubi diu ante,sc. imperante Leone Sap. 
(an.s86-012),pars Byzantini classis stationem suam habuisse putanda videtur,coll.Constantino Porphyrog.De ce- 
rimopiis 11,44. Jam non recto hinc cureu Callipolin (Gallipolin,initio Hellesponti in Europa sitam) petebat,sed Pro- 
conuesum,Propontidis iusulam,contra sitam ad littus Asiaticum,ut (puto) alia eibi bellica subsidia jungeret.Ab dum 
dein ventum, in littore Asialico ; post vero ad locum, Abydum inter et Tenedum insulam,nomine τά Ηευχία (sic 
scribe,non TareuAix)i. e (per diminutivi formam) pinus parvas; quocum veterum mos conferri poterit,.qui unam 
et allreram urbium ex arboribus denominabant.Cujus rei documenta preebent Romanorum itineraria (p.237,ed Wes- 
seling ) : Arbore f»lice ; 3bidem p.550 : Tres arbores. Quibus addo Procopium De edificiis 1v,& (Opp.ed.Bono.vol, 
11,p.285,35) : Tpe6eertiM ov; i. e.tredecim tilias ; coll. formis Theotiscis Hohenlinden,Neustadl an der grossen Linde, 
etc Quid? quod antiquissima quoque Griecia urbes quasdam et insulas ex eadem fere arbore (pinu)dicere amabat, 
ut Lampesacum (ZLapsak), ibidem e septentrione sitam, antea Ηιτυοὺσαν (Strabo p. 580, Casaub.). Neque aliud de Sa- 
lami insula et Chio constat (Strabo p. 394). Et H:tvou; Troadis ager Parianus dicebatur (Strabo p.588).Jam locum 
nostrum τὰ Ηευχία Tenedo insule eitum fere oppositum habuisese,stadiodromicum ostendit. Novitium ejus nomen me 
latet ; neque huc pertinere alium locum τὰ Heuxía (Nicetas in Alexio, Manuelis Comneni fllio, cap. 2). Reiskius ad 
Conetantinum ostendit. Ultimum enim τά Ἠευχία Chalcedoni (Scutario, Cpoli opposito) vicinum est ; multo igitur 
magis boream spectat. Sequitur Mitylene (ΜΗ εης) insula, veterum Lesbus, coll. Thessalonica p. 516 eq. Post 
hanc venit Chius (S&kio) cum Samo (Susamadassi). Tum additur : Απὸ τῆς Σάμου ἕως τοὺς Φούρνους x, τλ. Hanc 
quoque Reiskius l.c. ἰσυοτατθ fatetur.Siguificantur (quod pluralis quoque mouet) parvis queedam ineulg, nomine 

urnis, e meridie Sami (Tabula geogr.Franco Galli Lapie, anno 1824 edita,fol. 12). De Sami promontorio boreali, 
itidem Furni dicto,nemo cogitabit.Insulas lam, Theram et Therasiam non est quod illustrem.Christiana Diamque 
insulas & quibusdam male pro eadem haberi,recte monuit Reiskius.Christiana (τὰ Χριστιανά) eunt insule quaeedam 
minime infra Theram ; postremo Dia (Slaudia) e conspectu urbis Candie sita est. » Epir. 


255 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1256 


tus, princeps principum ductor,imperator, legatus, A ἄρχων tà v ἀρχόντων (36), ἀρχηγὸς, ἀρχηγέτης, ap- 


preitor, institutor, potentatus, magnus dux. Rex, 
princeps, dux, senator, ethnarcha aeu princeps 
nationis; toparcha seu dominus loci ; satrapa, 
phylarchus seu tribus princeps; patrarchus seu 
familie princeps ; strategus ; strartarches,stratiar- 
chus, siratelates, que omnia ducem militarem 
significant ; taxiarchus seu dux legionis, magnifi- 
centissimus, magnificus, cupitus, gloriosissimus, 
gloriosus, illustrissimus, illustris, conspicuus, ma- 
xime conspicuus, nobilis, excellentissimus, excel- 
lens, inclytisasiius,inclytus,splendidissimus,splen- 
didus, honoriflcentissimus, bhonorificus, venera- 
bilissimus, venerabilis, clarissimus, clarus, domi- 
nantissimus,dominus, honorabilissiinus, honorabi- 
lis,praducens,ducens,beatissimus,beatus, consilia- 
tor, adjutor, opitulator, tutor et assertor, amator. 
CAPUT XLVII 


SALUTATIONES LEGATORUM 4 VARIIS 
GENTIBUS AD . IMPERATOREM — VENIEN- 
TIUM. 

Salutationes ad imperatorem a legatis e velere Roma 

venientibus. 


Visitant vos antistites sanctorum apostolorum, 
Petrus, coli claviger, et Paulus, gentium doctor; 
et spiritualis Pater noster N, N. sanclissimus et 
occmenicus patriarcha,unaquesanctissimi episcopi, 
presbyteri,diaconi, omnis ordo sacerdotalis sancte 


yov, Uxpyov, προηγεμὼν, ἡγεμονάρχης, ἡγεμὼν, 

καθηγεμὼν, δυνάστης, προηγήτωρ, ἡγύτωρ, πρῶτος. 

ἔφορος, ὑπερέχων, διατάκτωρ, πανωπέρτατος, ὑπέρ- 

τατος, Χοίρανος, µεγἀλόδοξος. T pif, πρἰγκιψ (37), 

δοὺξ, συγκλητικὸς, ἐθνάρχης, τοπάρχης, σατράπης, 

φύλαρχος, πάτραρχος (38), στρατηγὸς, στρατάρχτς, 
στρατίαργος, στρατηλάτης, ταξίαρχος, ταξιάρχης, 
µεγαλοπρεπέστατος, µμεγαλοπρεπὴς, πεπόθτμµένος, 
ἐνδοξότατος, ἔνδοξος, περιφανέστατος, περιφανὶς, 
περίθλεπτος, περ'θλεπτότατος, εὐγενέστατος, εὐγι- 
vic, ἀριπρεπέστατος, ἀριπρεπὴς, ἀγλαώτατος, 
ἀγλαὸς, ἔριτιμώτατος, ῥἑρίτιμος, Ὑερουσιότατος, 

Ἱερούσιος, φχιδιμώτατος, Φαΐδιμος, χυριώτατος, κύ- 

proc, ἐντιμώτατος, ἔντιμος, προηγούµενος, ἡγδύμι- 

νος, ὀλθιώτατος, ὅλθιος, βουλχφόρος, ἀρωγὸς, ἐπί- 

χουρος, ἐπίῤῥοθος, ἁμάντωρ (39). 

ΚΕΦΛΛ. MZ. 

ΟΙ ΤΩΝ ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΘΝΩΝ ΕΡΧΟΜΕΝΟΩΝ 
ΠΡΕΣΒΕΟΝ HPOX ΤΟΝ HBAZIAEA ΧΑΙΡΕ- 
TIXMOI. 

Oi τῶν ἀπὸ τῆς πρεσθυτέρας Ῥώμης (40) ἑρ- 
χομένων 63 πρἐσθεων πρὸς τὸν βασιλέα χα- 
ρξτισµο/. 

Ἐπισκέπτονται ὑμᾶς οἱ Χχορυφαῖοι τῶν ἁγίων 
ἀποστόλων, Πέτρος ὁ τῶν οὐρανῶν χλειδοῦχος, καὶ 
Ηαῦλος ὁ τῶν ἐθνῶν διδάσκαλος. 'O πνευματικὸς 
lato ἡμῶν (41) ὁ δεῖνα ὁ ἁγιώτατος καὶ οἶκουμε- 
νικὸς (42) πατριάρχης ἅμα τῶν ἁγιωτάτων ἐπισκό- 


VARLE LECTIONES 
ει ἁμύντων conj. Β. 5* ἑρχομένων, em. R. ἐρχόμενοι cod. et ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
Latini eo tempore suos potestates ; v. Du Cange ( atque malorum semen spargebant, ita refert : 


v. Ποδεστάτος et. Potestas. Ceterum in hujus capitis 
interpretatione veniam rogo mihi fieri,si non omnia 
verba Greca Latinis totidem reddo. Ipsa res non 
patitur. Si mei fuisset arbitrii, titulorum hanc far- 
raginem absque interpretatione dedissem. 

36) Vel respicit ad Armenos,de quorum archon- 
tibus archontum multa Constantinus habet in libro 
De administrando imperio, vel respicit ad Bujidas 
in aula Bagdadica emiros emirorum dictos, quod 
idem est. 

(37) Signum crucis hic idem valet atque usitata 
Anglis linea transversa — pro nostro etc.Aut cqui- 
valet nostro item. Titulos rex et princeps dabant 
Greci Latinis majoribus et minoribus dominis, ut 
e sequentibus constabit amplius. 

(38) Qui preest z4:pz, quod idem est atque 
φάτρα, φατρία, πρατρίαν familia hominum ejusdem 
originis et cohabitationis iisdemque πατρίοις insti- 
tutis viventium. Insolens quidem est hec forma, 
nec tamen improba. De patriarcha sacrorum anti- 
stite hic non cogitandum est. 

(39) Forte depravatum est e Latino amator. Sed 
videtur tamen potius legi debere &póvcop, defensor, 
piotector. 

(40) *[Scilicet nova Roma est Constantinopolis ; 
vid. p. 84, notar. ad Donstionem Constantini M., 
cujus auctor est Joannes Diaconus, qui vixit se- 
culo vit, p. 292]. Ideoque Greci Byzantini ol νέοι 
Ῥωμαῖοι apud Priscum rhetor. Excerpt. Legat. 


, ed. H. 

(441 Radevicus I, 8, legati Adriani Pontiflcis ad 
Fridericum Barbarossam alloquium, cum litteras 
ei exhiberet,quibus papa se super omnem in terris 
porentiam efferrre,suosque Cardinales ipsis impera- 


oribus tequiparare studebat et quee discordiarum 


D 


salutat vos beatissimus Paler vosler papa Adrianus 
et universitas cardinalium S. Ποπιαπᾶ Ecclesiz, ille 
ut pater, illi ut fra:ires. Verum in litteris postea 
missis multo equioribus et humilioribus, quibus 
placare iram imperatoris ex tanta indignitate susce- 
ptam studebat, sic eum ccompellabat : praesul 
S. Rom. Ecclesie vestrz excellenti? devotissimus in 
Christo Pater. vos sicul. charissimum et specialem 
filium salutat ; salutant etiam vos venerabiles fratres 
noslri,clerici aulem vestri, universi cardinales, tan- 
quam dominum εἰ imperatorem urbis et orbis. 

(42) Hunc titulum sibi tribuebant pontifices Ro- 
mani ; propterea legimus eum in hac formula salu- 
tationis legatorum Romanorum ad imperatorem.At 
Greci eum sibi vindicabant ; propterea in formula 
salutationis Greci imperatoris ad paeem non con- 
spicitur ; vid. Habert. Pontif. p. 505. Recte negari 
patriarchis CPtanis nou potuit, et injuria Romani 
pontifices eum titulum ad se solos traxerunt,si vim 
et originem vocabuli spectes. Nam ὁ οἰκουμενιχός 
procul dubio est episcopus τῆς οἰχουμένης aut τῶν 
οἰκουμένων.Αἰαυὶ demonstravimus in superioribus, 
τὰ οἰκούμενα esse imperium Romanum, quatenus 
imperatoribus Graecis parebat, exclusis omnibus 
aliene ditionis. Cum ergo Romaai pontifices ab 
imperio Greco se totumque occidentem avulserint, 
qui polerant se appellare c cumenicos episcopos, 
qui extra cecumena seu solum imperii Greeci copsti- 
tuti erant, quibus in cecumena pihil licebat. Aut 
probandum erit, τὰ οἰκούμενα etiam medio svo 
fuisse Italiam et omnem occidentem appellatum. 
Non negamus, ipsis olim fuisse hunc titulum, quo 
tempore CPtani adhuc Itatie imperabant. Verum ex 

uo jugum legitimorum euorum dominorum caues- 
tionibus non legitimis excusserunt,eo ipso quoque 


12507 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN;E LIB. II. 


1258 


πων, πρεσθυτέρων xal διακόνων, καὶ πάσης τῆς Α Romanorum Ecclesis,injunxeruntnostrehumilitati 
ερατικῆς τάξεως τῆς ἁγίας τῶν ᾿ΡῬωμαίων Ἐκκλη- 


σίας ἑπαποστέλλουσί σοι, βασιλεῦ, π.στὰς εὐχὰς διὰ 
τῆς ἡμετέρας ταπεινότητος. 'O ἑνδοξότατος à δεῖνα 
6 ποίγκιψ τῆς πρεσθυτέρας Ῥωμης σὺν τῶν ἀρχόν- 
των xai παντὸς τοῦ ὑποκειμένου αὐτῷ λαοῦ ἔξαπο- 
στέλλουσιν τὴν ῥάσ'ιλείαν σου πιστοτάτην δούλω- 
σιν. 

'H τοῦ λογοθέτου πρὺς αὐτοὺς ἐρώτησις. 

Πῶς ἔχει ὁ ἁγιώτατος ἐπίσκοπος Ρώμης ὁ πνεν- 
ματικὸς Hato τοῦ βασιλέως ἡμῶν τοῦ ἁγίου ; πῶς 
ἔχουσι πάντες οἱ ἐπίσκοποι, καὶ πρεσθύτιροι, καὶ διά- 
xovot xai ὁ λοιπὸς χλῆρος τῆς ἁγίας τῶν Ῥωμαίων 
Ἐκκλησίας ; πῶς ἔχει à ἑνδοξότατος ὁ δεῖνα πρίγ- 
xp τῆς πρεσθυτέρας Ῥώμης ; 

, - * , 3. 
O τῶν ἀπὸ Βρυλγαρίας ἐρχομένων 
πρὸς τὸν βασ.λέα χαιρετισμός. 

Doc ἔχει ὁ θεοστεφὶς βασιλεὺς ὁ πνευματικὸς 

, - * - » - 
πάππος (48) τοῦ ἐκ θεοῦ ἄρχοντος Βουλγαρίας : πῶς 
3/ , , 9 , d » 
ἔχει ἡ Αὐγούστα (44) xai δέσποινχ; πῶς Eyoustv οἱ 
υἱοὶ xal βασιλεῖς τοῦ µεχάλου καὶ ὑψηλοῦ βασιλέως 
καὶ τὰ λοιπὰ αὐτοῦ τέκνα; πῶς ἔχει ὁ ἁγιώτατος 

b] * ^ 9 ^ , e. - » " NU 
καὶ οἰκουμενικὸς πατριάρχης ; πῶς ἔχουσιν οἱ δύο 

^ w - - 
µάγιστροι; πῶς ἔγει f σόγκλητος πᾶσα;, πῶς ἔχου- 
σιν οἱ 0 ληγοθέται (A5) ; 
e - * , 4 , 
η τοῦ λογοθέτου πρὸς αὐτοὺς ἐρώτησις. 
Πῶς ἔχει ὁ πνευματικὸς ἔγγονος τοῦ βασιλέως 


πρέσθεων- 


ut apud te, o imperator, fidelia vota ipsorum nomine 
renuntiaremus. Gloriosissimus N. N., princeps 
veteris Rome, unaque ceteri ejus proceres, et 
omnis ei subditus populus renuntiant et significant. 
imperiali tue majestati fidelissima sua servitia. 


393 Interrogatio logothetze ad. eos legatos. — 
Quomodo agit sanctissimus episcopus Rome, 
Bpiritualis Pater sancti nostri imperatoris? Quomodo 
agunt omnes episcopi, presbyteri, diaconi, reliquus 
clerus sancte Romane Ecclesie? quomodo agit 
gloriosissimus N. N., princeps veteris Rome? 


Salulatio legatorum e Bulgaria venientium ad impe- 
ratorem. 


Quomodo valet a Deo coronatus imperator, 
spiritualis avus nostri per Deum domini Bulgarie? 
quomodo valet Augusta et domina ? quomodo valent 
filii imperatores magni et excelsi imperatoris et 
reliqui ejus liberi? quomodo valet sanctissimus el 
ecumenicus patriarcha? quomodo valent ambo 
magistri? quomodo totus senatus? quomodo qua- 
tuor logothete? 

Logothetz ad eum interrogatio. 

Quomodo valet sancti nostri imperatoris nepos 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


ge titulo illo tantopere ambito et adamito cicume- 
nici spoliarunt, et jus fuit CPtano patriarche eum 
sibi vindicare, ut ἐν τοῖς οἰχουμένοις habitanti et 
jus sacrum dicenti. Greci vocabuli vim ex more 
Grecorum loquendi isto svo estimandam esse, 
nemo facile neget. OEcumenicus non nolat univer- 
$ulem, sed eum,qui orbi Romano, id est Byzantine 
jurisdictioni preest. OEcumene non est orbis illa 
pars, quam Christiani tenent, eed tantum illa, quae 
Byzantino sceptro suberat. Id in superioribus de- 
monstravi, et luculenter apparet ex Anastasii Bi- 
blioth. praefat. ad Synodum VII : Greci frequenter 
ecumenicum, universalem, in ea synodo patriarcham 
suum incor.venienter appellant. — Verum cum apud 
CPLin positus frequenler Graecos super hoc vocabulo 
redarguerem, asserebal, quod non ideo aecumenicum, 
quem multi universalem interpretati sunt, dicerent 
pairiarcham, quod. universi orbis teneat. proesulatum, 
sed quod cuidam parti orbis praesit, que a Chrislia- 
nis habitatur. Quas adversus hec oggannit Cario- 
phylus apud Habertum |. c. Greculus novus, vetu- 
statis ignarus,Romana sedis parasitus et mercena- 
rius, nauci sunt. Notanda precipue verba AÁnasta- 
sii,quod cuidam orbis parti przsil,qua a Christianis 
habitalur.Voce Christianorum soli Christiani Graeci 
juris et ritus intelliguntur.Solebant enim illo tem- 
ore Christiani eximie dici, qui orthodoxe, pro cu. 
jusque partis opinione,Deum colerent ; quod eo non 
pertinet, ac si ceteri Christiani ritus homines eo 
litulo arcerentur.Hino reperies in formulis inscri- 
ptionum hoc capite exhibitis Bulgarorum principem 
Christianissimum appellari, principum occidenta- 
lium neminem.Hle nempe Bulgarus Graecum ritum 
sequebatur. Eodem modo Latini quoque Grrecos 
titulo Christianorum excludebant ; v.locus Wilhel- 
mi Tyrii, quem ad Abulfedam notavi. 
(43) Ut in foro οἱ rebus civilibus filius adoptati 
nepos erat adoptanlis, ut patet e Cassiodori VIII, 
Epist, 1; Pacem mon longinquus, sed propinquus 


PArROL. GR. CXII. 


6 


D 


peto, quiu tunc mihi dedislis gratiam nepotis, quando 
meo parenti gaudia adoptationis prastilislis : ita in 
foro sacro quoque filius ejus, qui ab aliquo in 
filium spiritualem receptione e baptismo adoptatus 
fuisset, nepos adoptantis erat. Debuit ergo, cum 
hac formula in usuaula CPtane esset,ille regnasse, 
qui Bulgerum principem primus ad Christianam - 
fidem ad misisset, ipso illo Bulgaro jam vivisexempto 
οἱ filio atque successore ejus superstite.Non potest 
boc in alia tempora, quam extrema Basilii Macedo- 
nis cadere, quo Bogoris, primua Bulgarorum Chri- 
stianus princeps, et ejus filii regnabant; vid. Du 
Cange Famil. Byzant. p. 310, 311. Quod autem 
paulo post dicitur, mutatum nomen avi et nepotis 
nomine patris et Alii fuisse,id congruit in tempora 
Romani Lecapeni et Petri Bulgari, filii Symeonis, 
qui Romani e Stephano neptim in matrimonium 
ducebat. Ceterum de Christianismi apud Bulgaros 
ortu et progressu v. Fabricii Lux Evangelii p. 480, 
481. Cedrenus p. 468, jam sub Leone Chazaro ait 
eorum principes fidem amplexos fuisse ; totam vero 
gentem Christi sacris initiatam sub Michaele. Theo- 
phili filio, et ejus matre Theodora, ait p. 540. Ba- 
silium denique Macedonem Bulgaros in flde con- 
firmasse idem tradit p. 589, οἱ Contin. Const. in 
Script. post Theoph. p. 210. 

(44) Quare Auguste non item titulus avise aut 
raatris spiritualis tributus? Quia ad Bulgari rece- 
prionem e baptismo et ad fidem Christianam adhi- 

ita non fuerat. Non enim femine s apud Grecos e 
baptismo levant. 

(45) Varii sunt logotbete : in specie et nude sic 
dictus, alias logotheta Dromi, item ὁ µέγας λογοθέ- 
της, tum ὁ evixoc, rationalis generalis seu fisci 
publici, à elàixóc, rerum privatarum, ὁ στρατιωτικός, 
fisci militaris, τῶν σεκρέτων, tribunalium vario- 
rum, ὁ τῶν ἀγελῶν, gregum, etc. Puto hic intelligi 
quatuor illos, quos primo loco nominavi. 


MN 


4263 


Ιοροίλεία ad. eos 1nterrogatio. 

Quomodo valet fidelissimus et familiaris sancti 
nostri imperatoris, ille vel ille, vir nobilissimus? 
quomodo totus ejus populus, fideles et benevoli 
erga herum servi sancti nostri imperatoris ? quo- 
modo vales tu ? quomodo exceptus es a patricio et 
stratego illius vel illius (unde venis] provincie? 
quomodo comitatus te fuit conduxitque basilicus, 
eum in finem obviam libi missus? Adversine ali- 
quid et erumnosi tibi contigit in via? Abi bene 
hilaris et exsultans, utpote hodie cum sancto nostro 
imperatore epulaturus. 


Salulotia ad imperatorem legatorum a megislane 
quodam amira, sive /Egypti, sive Persim, sive 
Chorasanz, qui nempe subditus imperio Romano- 
rum non esl, sed sive ab Amermumna dependet, 
sive etiam non, sed. sui juris est. 


Pax tibi et misericordia, gaudium et gloria a 
Deo tibi contingant, excelso et magno imperatori 
Romanorum,commoda vita diuturnaque et prospera 
valetudo a Domino, pacifice et bone imperator. 
Exoriatur in diebus tuis justitia et multitudo atque 
plenitudo pacis, pacis amantissime et humanissime 
imperator. 

Logothetae ad eos interrogatio. 

Quomodo valet nobilissimus amiras /Egypti? 
quomodo senatus populusque ejus omnis? quo- 
modo vales tu ? 896 quomodo huc conductus? 
adversine quid et molesti contigit in via? Abi bene 
hilaris et exultans, hodie cum sancto nostro impe- 
ratore epulaturus. 


CAPUT XLVIII. 
Acta seu formulz inscriptionum in litteris exteros. 


Ad papam Rome, Bulla aurea unius solidi. « In 
nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, unius et 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1264 


Ἡ τοῦ λογοθέτου πρὸς αὐτοὺς ἐρώτησις. 

Πῶς ἔχει ὁ πιστότατος καὶ οἰχεῖος (56) τοῦ βασ.- 
λέως ἡμῶν τοῦ ἁγίου ὁ δεῖνα ὁ εὐγενέστατος; πῶς 
ἔχει ὁ λαὸς αὐτοῦ ἅπας, oi πιατοὶ καὶ εὐγνώμονες 
δοῦλοι τοῦ βασιλέως ἡμῶν τοῦ ἁγίου; πῶς ἔχεις σύ; 
πῶς ὑπεδέχθης παρὰ τοῦ πατρικίου καὶ στρατηγού 
θέματος ὁ δεῖνα: πῶς διἑσωσέν σε ὁ ἀποσταλεὶς βα- 
σιλικὸς εἰς διάσωσἰν σου; µή τι ἐναντίον fj θλιθερὸν 
συνέθη σοι κατὰ τὴν ὁδόν : ὕπαγε καλῶς εὐφραᾳινό- 
µενος xai ἀγαλλόμενος, σήμερον σκυεσθίων μετὰ τοῦ 
βασιλέως ἡμῶν τοῦ ἁγίου, 


O0 τῶν ἑρχομένων πρέσθεων ἀπὸ µεγιστάνου a3- 
-- * , - * 9 

pa ». Αἰγύπτου, fj Περσίας, fj τοῦ Xoposiv 

, » ο , 

OrÀovótt gir, ὄντος ὑποτεταγμένου τῇ βασιλείᾳ 

ερ , * e 4 4 3 - 

Ρωμαίων, ἀλλ εἴτ ὑπὸ τὴν ὑποταγὴν τοῦ 

3 - » « 9 ^ * 

ἀμερμουμνῆ ὄντος, εἴτε xal μὴ (57), πρὸς τὸν 

βασιλέα Χαιρετισμός. 

Εἰρήνη σοι xai ἔλεος, εὐφροσύνη xai δόξα παρὰ 
θεοῦ τῷ ὑψηλῷ xai µεγάλῳ βασιλεῖ τῶν Ῥωμαίων, 
εὐζωία xai ὑγίειά σοι xai ζωὴ πολυχρόνιος παρὰ 
Κυρίου, εἰοηνοποιὲ καὶ ἀγαθὲ βασιλεῦ. ᾿Ανατελεῖ ἐν 
ταῖς ἡμέραις σου δικαιοσύνη xal πλῆθος εἰρήνης, 
εἴρηνικώτατε xal φιλάνθρωπε βασιλεῦ. 


"II τοῦ λογοθέτου πρὸς αὐτοὺς ἐρώτησις. 

Ιῶς ἔχει ὁ εὐγενέστατος ἀμηρᾶς Αἰγύπτο» 
πῶς ἔχει dj γερουσία καὶ ὁ λαὸς αὐτῆς ἅπας; πῶς 
ἔχεις σύ; πῶς διεσώθης κατὰ τὴν ὁδόν ; µή τι ivav- 
τον 1; θλιθερὸν συνέβη σοι xaxx τὴν ὁδόν; gu τι 
ἐναντίον συνέθη σοι: ὕπαγε χαλῶς εὐφραινόμενος 
xai ἀγαλλόμενος, σήμερον συνεσθίων μετὰ τοῦ βα- 
σιλέως ἡμῶν τοῦ ἁγίου. 


ΚΕΦΑΛ. ΜΗ’ 
Τὰ ἄκτα τῶν εἰς τοὺς ἐθνιχοὺς 
ἐπιγραφῶν. 
Eiq τόν πάπαν "Pop. Βούλλα χρυσῆ µονοσολ- 
δία (58): « Ἐν ὀνόματι τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ Yloo, xai 


γενοµένων 


JOAN. JAC. ΒΕΙΡΘΚΙ COMMENTARIUS. 


(56) Familiaris, domesticus, vasallus, ad ejus οἵ- 
xov, domum, comitatum et familiam pertinens. 
(57) Debebat quidem de jure chalifa omnibus im- 
er&re per omnem ditionem Muhammedaaam regu- 
fis, et hi quidquid tenerent provinciarum ab eo 
feudatario nomine et ut vasalli tenere. Verum ra- 
puerant legati provincias, in quas missi fuerant, ad 
se, chalifls aut non valentibus corpus nimis vastum 
regere et ubique simul esse, aut potius otio et de- 
liciis Babylonici8 torpentibus eoque in servitutem 
delapsis. Audiamus οκ Abulfeda [t. II, p. 398], qua- 
lis, fuerit A. C. 936 status imperii Saracenici et qui 
quas provinciastenuerint reguli : Ad nihilum pene re- 
dieral pristinus ille chalifarum splendor et venera- 
bilis quondam majestas. Nam non lantum illis prater 
Bagdadum et suburbanas praturas reliqui nihil fece- 
rant raptores provinciarum legati, sed etiam tn ipsa 
urbe regia nulla erat auctoritas chalifa», sed solus 
Taiekides regnabat, qui pralerea Wasetham et al 
Basram peculium tenebat. Αἱ Baridicus incubabat 
Chuzistang, Emadoddaulah, filius Buteh, habebat 
Persidem ; Abu Ali Mohammed, filius Eliasi, Sama- 
nida: Kermanam ; alter Buiida, Rocnoddauluh, cum 
Waschmegiro, filio Zaiari, fratre Mardawigi, de 
ossessione Arria εἰ lsfahanz et Parthia? contende- 
at armis. Hamdanidae Mesopolamiam, id. est, Al- 
mautelam et reliquas Arabum Sunitarum de gente 


Becri et Modhari et Rabiah sedes partili inter se fue- 
rant. /Egypto atque Syri dominabatur al Ahschid 
Mohammed, filius Thagagi, Libyz et Mauritaniz οἱ 
Caiem, filius Almahadità Alita, Andalusia parebal 
Abdorahmano, qui vulgo ab Elogio απ Naser audit 
Mohammadi filio, de gente Ummiah. Chorasana e 
qua ultra Oxium palent Nasro, filio Ahmadi, Sama- 
nido, Thabarestan οἱ Giorgian Dailomitis ad. Baha- 
rain εἰ al Jamamah Abu Thahero Carmathitz. 

(58) Μ5., ἀσολδία, id est µονοσολδία, ut constat e 
sequentibus δισολδία, τρισολδία, τετρασολδία, bino- 
rum, ternorum, qualernorum solidorum bullu. Eret 
autem mea quidem sententia bulla unius solidi non 
pro qua in consuetudinem cancellarie penderetur 
solidus unus, sed que haberet appensam bullam, 
hoc est capeulam rotundam auream cum cera eique 
impressa imperatoris imagine, cujus bulle aurum 
equaret pretium et pondus unius solidi aurei. Et sic 
porro bisoldie, trisoldiz, tetrasoldie bulle erant 
quarum appense bulle valerent binos, ternos aut 
quaternos solidos. Paulopostdicuntur papse Romano 
inisse fuisse bulle bisoldise. Minoris ergo flebat, 
quam Chalifa vel papa Saracenicus, cui bulla qua- 
tuor solidorum mitiebatur ; minoris quoque, quam 
patriarche Alexandrinus, Hierosolymitanus et An- 
tiochenus, quorum singuli trisoldiie bullis cobone- 
stati dicuntur fuisse. Est certe minutum quid et 


1205 


θεοῦ ἡμῶν. Ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα πιστοὶ ἐν αὐτῷ τῷ 
θεῷ βασιλεῖς 'Ῥωμαίων πρὸς 6 δεῖνα τὸν ἁγιώτατον 
πάπαν Ρώμης καὶ πνευματικὸν ἡμῶν Πατέρα. » 
Ὁμοίως καὶ εἰς τὸν πάπαν ᾿Αλεξανδρείας, πλὴν ma- 
τέρα οὐ Ὑράφει. Ὁμρίως xal εἷς τὸν πατριάρχην 
᾽Αντιοχείας χαὶ τὸν πατριάρχην Ἱεροσολύμων, πλὴν 
πνευματικὸν πατέρα οὐ γράφει. Al δὲ βοῦλλαι ypo- 
gai τρισόλδιαι. Ἑϊς τὸν πρωτοσύμθουλον (59), ἤγουν 
εἰς τὸν ἁἀμερμουμνῆν. Βούλλα χρυσᾶ τετρασολδ/α" 
« Τῷ µεγαλοπρεπεστάτῳ 9*5 εὐγενεστάτῳ καὶ περι. 
θλέπτῳ ὁ δεῖνα πρωτοσυμθούλῳ καὶ διατάκτορι (60) 
τῶν ᾽Αγαρηνῶν ἀπὺ ὁ δεῖνα xxl ὁ δεῖνα τῶν πιστῶν 
αὐτοχρατόρων Αὐγούστων μεγάλων βασιλέων Ῥω. 
µαίων. *O δεῖνα xai ὁ δεῖνα πιστοὶ ἐν Χριστῷ τῷ 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN.E LIB. II. 


τοῦ ἁγίου Πνεύματος τοῦ ἑνὸς καὶ µόνου ἀληθινοῦ À Bolius veri Dei nostri. Ille et ille fideles et creden- 





1268 


tes in eumdem Deum imperatores Romanorum ad 
illum, sanctissimum Roms» papam et spiritualem 
nostrum Patrem. » Similis formula in litteris ad 
patriarcham Alexandrie adhibetur, preterquam 
quod ille pater imperatoris spiritualis non appella- 
tur. Eadem ipsa formula quoque, sed etiam absque 
patris titulo, honorantur patriarche Antiochie et 
Hierosolymorum. Ad hos que diriguntur bulle 
aures, sunt trisoldia [seu litteris ad eos destina- 
tis appense bulle auree tres solidos aureos valore 
equant]. Bulla aurea, quae ad protosymbulum, id 
est, Amermumnam mittitur, est tetrasodia [seu 
valet quatuor solidos aureos] et habet [in externa 
aversa membrana] hanc inscriptionem. « Magno, - 


VARLE LECTIONES. 
94 YXOA. Χρὶ εἰθέναι, ὅτι ἁμηραλμουμνῆς ὀφείλει λέγεσβαι, 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
pauperiem prodit bulla unius solidi. Quam tenuis B omnia jura suae sacrisbibliis deduxisse. |*De Pro- 


debuit talis bractea fuisse! Nobilius tamen vel sic 
quoque bulla aurea unius solidi more illorum, qui 
affectatione humilitatis avaritie et censibus suis 
valde favente, nonnisi plumbeis bullis utebantur, 
nonnisi plumbum ad alios mittebant, aurum sibi ser- 
vabant. Dignius imperatore se gessit Carolus M., 
quem monasterio cuidam Compendiensi diploma 
donationiscum appensa bulla aurea octo vel decem 
ducalosaureos pendenteconcessisse narratDu Cange 
v. Bulla ; vid. dicenda ad p. 398. 

(59) Confuderunt Greci 4miralomara seu princi- 
pem principum vel archontem archontumque in aula 
Bagdadica prima post chalifam dignitas erat et 
omnia nomine chalifeagebat, cum chalifa, ut huic 
titilum tribuerent, qui illius erat; et  prete- 
rea vocem amir alia notione, quam vulgo non ha- 
bet, habere tamen per rationem lingue Arabice 
potest, accipiebant. Soilicet Amara verbum, quod 


alias imperare notat et jubere, debel quoque inter- (? 


dum notareconsiliumdare. Hoc patet clare ex octa- 
va ejus verbi conjugatione, quse est llamara, et 
notat βουλεύεσθαι, sibi consilium ab altero petere 
vel sumere. Ergo amir vel amir, est ea ratione ali- 
quis, cuiconsilium datur. Ergo Amiralomarai recto 
potest verli primus consultorum, πρωτοσύµθουλος, 
quamvis ordinarie soleat Arabibus imperantem im- 
perantium notare. Arabicitamen scriptores sollicite, 
ut par erat, dignitates diversas chalife et arcbon- 
tis archontum vel protosymbulidistinguunt, contra 
quam Greci fecerunt: quem morem scholiuin sub- 
jectum recte reprehendit. Exempla, ubi chalife 
Protosymbuli appellantur a Grecis scriploribus, 
exstant apud Theophan. p, 309, 329, 362. Insignis 
est locus apud Selden. de Titul. Honor. p. 30, ex 
epistola Ludovici II ad Basilium Macedonem, ubi de 
titulo Basileus cum eorixatur, eumque ad se quoque 
pertinere contendit. Sed nec hoc admiratione caret, 
ait, quod asseris, Arabum principem Protosymbulum 
dici, cum in voluminibusnosiris nihiltale reperiatur 
et vestri codices modo Archigon, modo regem, vel 
quolibel alio vocabulo nuncupent. Sed nos omnibus 
litteris sacras Scripturas rra[erimus, qua non Proto- 
symbulos, sed reges Arabiz el Sabz perspicue profi- 
tentur ; Chaganum vero non. Pra/latum. [ᾶρκοντα] 
Avarum, non Chazarorum, aul Northmannorum [ita 
eo tempore appellabant quos nos hodie Russos et 
Talaros dicimus] nuncupari reperimus, neque prin- 
cipem Bulgarum, sed regem vel dominum Bulgarum. 
Rrgone sacri codices eorumtemporum pleniores no- 
Blris et de chalifis Saracenorum, de Chaganis Cha- 
zarorum et Bulgarorum memorabant ? Videntur eo 
tempore principes, quod alios libros non nossent, 


tosymbulo, Saracenorum duce, Basileo, nomine im- 
peratoribus Grecis proprio, item de Archego vid. 
Anonym. Salemit. Chron. apud Murator. t. IT, p. 
241. Locum quesitum non inveni, interea conferri 
velim Du Cangium Glossario Lat. h. v. Venit hic 
mihi exponendus et vindicandus locus Achmetis 
Onirocritici, qui capite κιν, p. 35 edit. Rigalt. agit 
περὶ τοῦ ὀνείρατος τοῦ πρωτοσυµθούλου, Du Cange 
Gloss. Gr. p. 860, exillo capite contendit, non Ach- 
meten, filium Sirini, auctorem esse illorum Oniro- 
criticorum, sed recentiorum aliquem, et Prutosym- 
bulum ibi memoratum non esseal Mamunum,illum 
ab amore litlerarumcelebratum chalifam, sed alium 
aliquem recentiorem chalifam, /Egyptium, idque 
ideo, quod dicatur ibidem ille Mamun non esse de 
gente Protosymbulorum. Sed perperam iatellezxit 
obscuram ut inscitam, at erant illatempora, narra- 
tionem. Vocabulum σύ (ὃτι τοῦτο σὺ οὐχ ἑώρακχας' 
οὐ γὰρ εἶ ἐκ τοῦ τῶν πρωτοσυμθούλων αἵματος) non 
ad Tiamunum, sed ad illum hominem redit, quem 
al Mamun ad Achmetem, filium Sirini, misisse dici- 
tur propositurumipsi somniumillud etsimulaturum 
sibi obtigisse. Verumtamen est Greculum istorum 
Onirocriticorum auctorem tempora confudisse. Nam 
Achmet, filius Sirini, seculo penecitiusobiit, quam 
al Mamun Chalifa fuit factus. Hoc posterius A. F. 
199, seu A. C. 814contigit, illud prius, obitus Ach- 
metis, A. F. 110, seu A. C. 728. Debuisset nempe 
Graculus sie narrasse : Abdol Malek, filius Merwani, 
videbat somnium, quo sibi videbatur quater in αἱ 
Caaba mingere. Mittebat igitur familiarem sibi ali- 

uem ad Achmeten, filium Sirini (D'Herbelot Bibl. 
Orient. p. 8a fineait ad Saidum, filium al Mesaj- 
jebi). Cui cum ignotus ille chalife familiaris som- 
nium, tanquam sibi oblatum, exposuisset, nolebat 
Sirinides interpretari, dicens, id ad eum non perti- 
nere, ut qui ad gentem Protosymbuli nihil faceret. 
Spectare autem somnium ad Protosymbulum. Igitur 
curasse Abdal Malecumad seSiriniden arcessi ; qui 
coram al chalifa constitutus hanc dederit interpre- 
tationem : futurum esse, ut, etc. 

(60) Respondet hoc voeabulum Arabico Chalifah, 
idque interpretatur. Proprie quidem illud et 
successorem διάδοχον, et vicartum, τοποτηρητήν 
notat; deinde vero, quia qui loco alterius est et 
rei alicui preest, eam curat eaque ipsi curanda 
committiturab eo, qui legat ; ex eo factum, ut 
Chalifah quoque vulgari Arabum et Turcarum usu 
commissarium, µανδάτωρα, un commis, notel, ordi- 


natorem, διατάκτορα. De nomine A norum 
ejusque vero significatu et origine ad o. 253 dx. 


1267 


: CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1268 


honestissimo, nobilissimo, spectabili, illi vel illi À θεῷ αὐτοκράτορες A9qoosto: μεγάλοι βασιλεῖς Ῥω- 


protosymbulo et proveditori Agarenorum ab illo et 
illo, fidelibus imperatoribus Augustis, magnis im- 
peratoribus Romanorum. »Intusautem in adversa, 
exordio litterarum tale perscribitur alloquium : 
«Ille et ille credentes in Christum Deum eique ti- 
deles imperatores Augusti, magni reges Romano- 
rum, salntem dicunt magno, honestissitno, nobilis- 
simo, spectabili protosymbulo οἱ  proveditori 
Agarenorum. » Αά principem principum magne 
Armenire, bulla aurea trisoldia. « Constantinus et 
Romanus, fideles in Christo Deo imperatores, Au- 
gusti magni reges Romanorum, ad illum, illustris- 
simum, primatem magne Armenia et spiritualem 
nostrum filium. » Ad principem Aspuracan vel 
Basparacan, qui nunc honoratur titulo archontis 
archontum, bulla aurea trisoldia.« Conslantinus et 
Romanus, fideles in Christo Deo imperatores, Au- 
gusti reges Romanorum ad ilium, illustrissimum 
principem principum. » Ad prefectum castri et 
nomi Cocobit, et illum Taronis et Moex et Auzanes 

Synes et Baizur et Chazienes, 897 omnium ad 
Armeniam pertinentium disetrictuum, idem ad tres 
prefectos Serbotiorum [seu Servitiorum], que 
vulgo Maura Pedia seu nigri pueri dicuntur, ad 


µαίων τῷ µεγαλοπρεπεστάτῳ, εὐγενεστάτῳ καὶ πε- 
ριώλέπτῳ ὁ δεῖνα πρωτοσυμθούλῳ καὶ διατάκτορι τῶν 
Αγαρηνῶν. » Εὶς τὸν ἄρχοντα τῶν ἁρχόντων τῖς 
μεγάλης Αρμενίας. Βούλλα χρυσῆ τρισολδία᾿ « Κων- 
σταντῖνος καὶ ᾿Ρωμανὸς π.στοὶ ἐν Χριστῷ τῷ Oy 
αὐτοχράτορες Αὔγουστοι μεγάλοι βασιλεῖς Ῥωμαίων, 
τρὸς ὁ δεῖνα τὸν περιφανέστατον πρῶτον τῆς μεγᾶ- 
Aws ᾽Αρμενίας καὶ πνευματικὸν ἡμῶν τέχνον (O1). » 
ig τὸν ἄρχοντα τοῦ ᾿Λσπουρακᾶν, Ίγουν τοῦ DBa- 
σπα;αχᾶν (02), ὁ νῦν τιμηθεὶς ἄρχων τῶν ἀρχόν- 
των. Βρύλλα χρωσῆ τρισολδία" α Κωνσταντῖνος καὶ 
Ῥωμανὸς, πιστοὶ ἐν Χριστῷ τῷ Ot αὐτοκράτορες 
Αὔγουστοι βασιλεῖς Ῥωμαίων, πρὸς ὁ δεῖνα τὸν περ!- 
φανέστατον ἄρχοντα τῶν ἁρχόντων. » Elg τὸν ἄρ- 
χοντα τοῦ Κοκοθὶτ (03), ᾽Αρμενία' εἰς τὸν ἄργουτα 
τοῦ Ταρὼ, "Αρμενία ΄ εἷς τὸν ἄργοντα τοῦ Μώεξ (041, 
Αρμενία. tig tov ἄρχοντα τοῦ Αὐζαν (65), ἍΆρμς- 
νία * ei; τὸν ἄρχοντα τοῦ Συνᾶς (06), ᾽Αρμενία ' ti; 
τὸν ἄρχοντα τοῦ Βαιτκὼρ, "Apuivia^ εἰς τὸν ἄργοντα 
τοῦ Χατζιένης, ᾽Αρμενία ' εἰς τοὺς Υ ἄ-χοντας τῶν 
Σερθοτιῶν τῶν λεγομένων Μαῦρς παιδία ^ ἔπιγρα- 
φἠ εἰς πάντας τοὺς προειρηµένους' « Κέλευσις ix 
τῶν φιλοχρίστων δεσποτῶν πρὸς τὸν ὁ δεῖνα ἄργοντα 
τοῦὸς. » Eiq τὸν κουροπαλάτην Ἰθηρίας. Βούλλα 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(61) Quare Armenumimperatorspiritualem filium 
suum appellet, non intelligo, cum neque a Grecis 
imperatoribus Armeni sic e baptismo recepti et 
Christianis sacris initiati fuerint atque Bulgari : 
sgeeculo enim quarto jam profitebantur hec sacra : 
neque cumecoclesia Greca fecerint, sed ab ea nullo 


non tempore damnati et conviciis atque odiis exa- ( 


gitati fuerint, tanquam beretici. 81 rvtupazixóv 
&besset, non mirarer. Solebant enim impp. CPtani 
principes exteros se minores et quibus faverent, 
etiamsi barbaros et paganos, τέχνα appellare. Ita 
Heraclius Turcarum in Lazica principem τέχνον 
appellat apud Nicephorum Patr. CPl. p. 47 Bre- 
viarii. Manuel Comnenus de sultano [coniensi, 
quamvis minor natu, sed major imperio et opibus, 
τὸ τῆς ἡμετέρας παιδίον βασιλείας, 6 Σουλτάν, ait 
apud Cinnamum p. 25. [dem Stephanum, regem 
Hungarie, suum, ut volebat, vasallum, compellat 
p. 126 : Ίχομεν, ὦ ἐμὲ mai, οὗ πόλεμον Οὗννοις ἐπ- 
άγοντες. Puto itaque fllii quidem appellationo infe- 
riorem illius, qui sic appellatur, gradum et subje- 
ctionem respcctu appellantisindicari, addito autem 
spiritualis vocabulo significari, eum Christianum 
esse. Sic infra formula ad imperatores Germanie 
et reges Gallie, ut pares, est ἀθελφός, quia vero 
Christiani illi sunt, quamvis non ritus Greci, addi- 
tur πνευματικός, quasi dicas ad nostrum in Christo 
fratrem. 

(62) Apsuracan ergo et Basparacan idem est, 
Basparacanorum bis vel ter fil mentio apud Con- 
stantin, de administrando imperio, ut p. 123, et 
semper cum Iberibusaut cum Abasgis ibi nominan- 
tur. Ezo non dubito, gentes has easdem esse cum 
Aspurgis et Aspurgania vel Aspurgianis, qui, teste 
Strabone et Stephano yzantino, olim circa Meoti- 
dem paludem sederunt, deinde autem in tractum 
illum, Caspio mari contiguum, qui hodie tantilla 
muiatione velusti gentilis numinis Astracan appel- 
la'or. Multum ab his differt Guil. de l'I«le, qui in 
cbaria geographica ad  Consiantini librum de 
administrando imperio pertinente et a Bandurio 
edita regionem Baspracan in media Armenia ad 


lacum Wan ponit. Cum Baschburacan vel Aspura- 
can confundendum non est Sopuracan, in Choreza- 
nia situm, de quo Abulfeda et Marcus Venetus 
l. 1, c. 30 

(63) De nominibus oppidorumet tractuum Arme- 
nig hic designatisnullum agnosco, nequeaut apud 
Arabicos geographos, aut apud Constantinum 
Porphyr. reperio praeter Ταρώ et Μῶεζ, quod 
conjecto esse Musch vel Mos Árabicorum geogra- 
phorum, et Αὔζαν. 

(64) Videtur esse Musch, de quo Abulfeda hec 
pauca tradit : Musch est parva urbs, in pene moulis, 
cum longa calle ad itineris bidui longitudinem, vulgo 
vasta planities Musch dicta. lbi sunt prata et pascua. 
Abest Miafarekina duabus fere stationibus et Chelata 
[ere tribus. E libro Longitudinum collocat ad 
grad. long, 64, min. 30. latit. 39, m. 30. Cl. Schul- 
lens margini codicis Leidani ascripserat hec verba: 
Mosis amnis Armeniz apud Plinium. Nisi autem 
hoc sit, forte est, Moesch, Geogr. Nub. p. 292, 9, 
nisi forte Musch et Moésch idem sint. 

(65) In codice membranaceo erat exaratum Ανζαν 
cum v supra primum vimposito, unde effeci Αὐζαν, 
Arabice Augtan, de quo oppido Abulfeda, qui a 
grad. long. 71. m. 35, et lat. 37, 35, collocat, sic 


D tradit : Oppidum pcrvum cum fonte aqua cite, 


paucis arboribus, foris ct pagis, fecundo tn solo el 
abundanti bonis. Voluitne librarius Αὔγαζ indicare, 
vel Abchas, ut hodie efferunt, veterum Abasgia ? 
Non putem. Non de Abasgia paulo post sequitur, 
et Abchas etiam extra Armeniam est. llla ultima 
figura ἵ referens estne compendium scripture νίκη 
eigniflcans, 'Aptavixr vel Αὐζανίχη ? An voluit 
"Apyav et "Agtavixn ? Idemne est ᾽Αρζανίνη εἰ 
A3tav(vy, ? Sane facile fieri potuit, ut Greci Arabi- 
cos libros tractantes pro Arzan, legerint Αὔταν, 
Talium errorum, inscitia natorum, deinde usu 
conlirmatorum, immanem observavi numerum. 
Diverse tamen sunt urbes Augan et Arzen. 

(66) In notitia antiqua Armenie (v. Fabricii Luc. 
Evangel. p. 343.) Κλίμα Διγησινῆς. Esine nostra 
lectio ex illa mutilata et depravata? 


1200 


DE CERIMONIIS ΑΌΙ ΕΒΕ BYZANTINZE LIB. 1I. 


1270 


χρυση δισολδία’ « Κέλευσις ἐκ τῶν φιλοχρίστων ὃδε- Α. hos omnes idem est stylus et titulus, inscriptionis 


σποτῶν πρὸς ὁ δεῖνα τὸν ἐνδοξότατον χουροπαλάτην. » 
Ἔγει δὲ περὶ αὐτὸν ὁ κουροπαλάτης ἑτέρας ἐξωυσίος 
δ, Εἰς τὸν ἄρχοντα τοῦ Ηεριασὰχ, θηρία: εἷς τὸν 
ἄρχοντα τοῦ Καρνατάης, Ἰθτρία. slg τὸν ἄρχοντα 
τοῦ Κούελ, θηρία" iq τὸν ἄρχοντα τοῦ ᾿Ατζαρᾶ, 
Ἱδηρία, « Κέλευσις ἐκ τῶν φιλοχρίστων δεσποτῶν 
πρὸς ὁ δεῖνα. » Ἑϊς τὸν ἐξουσιοκράτορα (07) 'AAa- 
vías (68). Βούλλα χρυσῆ Δισολδία, « Ἐν ὀνόματι τοῦ 
Πατρὸς, καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τοῦ 
ἑνὸς καὶ µόνου ἀλχθ'νοῦ θεοῦ ἡμῶν. Κωνσταντῖνος καὶ 
Ῥωμανὸς, π[στοὶ ἐν αὐτῷ τῷ θεῷ βχασιλεῖς Ῥωμαίων, 
πρὸς ὁ δεῖνα τὸν ἐξουσιαστὴν ᾽Αλανίας καὶ πνευματικὸν 
ἡμῶν cixvov. » Ec τὸν ἐξουσιαστὴν ᾿Αθασγίας. 
Βούλλα χρυσῆ δισολδία" « Κέλευσις ἐκ τῶν Φιλοχρί- 
σνων δεσποτῶν πρὸς ὁ δεῖνα τὸν περιφανῖζ ἐξουσια- 
sh» ᾿Αθασγίας.» Εἰς τὸν ἄρχοντα ᾽Αλθανίας: εἷς 
τὸν ἄρχοντα τῶν Κρεθατάδων, ἴγουν τὸν λεγόμενον 
Κρεθατᾶν' εἰς τὸν ἄρχοντα Κτδωνίας" tiq τοὺς àp- 
Χοντας Tiavapiac εἰς τὸν Bzyovtx τοῦ Σαρθᾶν, 
οἵτινες χεῖνται µέσον ᾽Αλανίας καὶ Τζαναρίας' εἰς 
τοὺς ἄρχοντας Αζίας, ἐν dp εἶσιν αἱ Κασπεῖαι πύλαι' 
εἲς τὸν Άρχοντα Χρύσα" εἰς τὸν ἄρχοντα "^ Βρέζαν' 
εἲς τὸν ἄρχοντα Μωκᾶν. (στέον, ὅτι ἀπὸ Μωχᾶν ἐστιν 
3, Μαιῶτις λίμνη.) ᾿Ἐπιγραφὴ εἷς πάντας τοὺς προει- 
ρηµένους « Κέλευσις ἐκ τῶν φιλοχρίστων δεσποτῶν 
πρὸς ὁ δεῖνα τὸν ἄρχοντατῆσδε, » Elc τὸν καβολικὸν (09) 
᾽Αρμενίας, εἰς τὸν καθολικὸν Ἰδθηρίας, εἷς τὸν καθολι- 


nempe: « Mandatum a dominis Chrietum amanti- 
bus ad illum, prefectum illius [castri vel prefe- 
cture]. » Ad curopalatem lberim bulla aurea bi- 
soldia. « Mandatum a dominis Christum amantibus 
sd illum, gloriosissimum curopalatem. » Habet 
autem curopalates appositas sibi quatuor adhuo 
alias potestates, nempe prefectos Beriasach, Car- 
natae, Cuel et Atzara,tractuum Iberis,ad quos hec 
dirigitur inscriptio: Mandatum a dominis Chri- 
stum amantibus ad illum.» Ad potestatum Alanis 
mittitur bulla aurea bisoldia sum hac inscriptione: 
« In nomine Patria, et Filii, et Spiritus sancti, unius 
et solius veri Dei nostri, Constantinus et Romanus, 
fideles in eodem Deo imperatores Romanorum, ad 
illum, potestatum Alanis et apiritualem nostrum 
filium. » Ad potestatum Abasgie, bulla aurea bi- 
soldia cum hac inscriptione : « Mandatum a phi- 
lochristis dominis ad illum, illustrem potestetum 
Abasgise. » Ád archontem seu prefectum vel prin- 
cipem Albanie, ad archontem Crebatadum, vulgo 
sic dictum Crebatam ; ad archontem Cidonie ; ad 
archontes Zanarie ; ad archontem Sarbani (jacet 
ea natio media inter Tzanariam et Alaniam) ; ad 
archontes Azie, (ubi sunt porte Caspie) ; ad ar- 
chontem Mocan ; (est circa paludem Meotidem); 
ad omnes hos inscriptio litterarum est eadem hoe 
stylo concepta : « Mandatum a philochristis domi- 


VARI/E LECTIONES. 
95 εἰς τὸν ἄρχοντα Χρύσα semel cod., ed. perperam bis. 
JOAN. JAC. ΒΕΙΡΚΠ COMMENTARIUS. 
(67) Hoc nomen vel hic titulus peculiariter attri- ( biduo a Bab el abwab distare (seu portis Caspiis]. 


buebatur Alanorum domino, Greci imperii vasallo ; 
vid. Constant. Porphyr. de admin. imp. p. 62, et 
precipue Du Cange ad Alexiad. p. 200 οἱ 905. 

(68) Du Cange ad Alexiad. p. 209, eosdem putat 
esse Abasgos, Alanos et [beros. Alani vel Allani et 
Albani num iidem eint, disquirit Barth. ad Guil. 
Briton. p. 314. Quod mihi definire in promtu non 
est. Abulfeda certe nunquam A/banos, sed semper 
Allunos nuncupat, tanquam si al articulus esset 
prepositus, ipsum nomen Lan. Abasgi autem et 
Allani procul dubio diversi sunt, non tantum ideo, 
quod hic tanquam diverse gentes enumerantur, sed 
etiam situs cemonstrat. Allani enim multo altius 
versus septentrionem in ipso Caucaso habitant, 
Abasgi autem in littore maris Caspii, quod etiam 
adnuc mare Abosgun, de ipsis appellatur. Aut ergo 
diversi sunt ab Abcassis, qui ad Pontum Lkuxinum 
habitarunt, ubi etiam Abulfeda Abchas collocat, 
aut migrarunt, vel ex parte, vel tota gens, ut in 
non magna terrarum distantia, vel a Pontio Euxino 
ad Caspium, vel ab hoc ad illum. Τζαναρία forte est 
regio Tzanorum, circa Pontum Euxinum. Arabes 
videntur eos ar Ran appellasse, unde per corru- 
ptionem fluxit nomen γα, quod toti illi tractui inter 
Armeniam et mare Caspium commune est. Tzanto- 
rum sedes designat Agathias initio libri V : οἰκοῦσι 
τὰ πρὸς νότον ἄνεμον τοῦ Εὐξείνου πόντου ὑπὸ 
Τραπεζοῦντα τὴν πόλιν. Sequens Σαρθὰν videretur 
idem esse alque Schirwan, nisi additum esset, 
medium id jecere inter Allaniam et 'Tzanaream. 
De Mocan hec habet Abulfeda, qui ad long. 78, 
latit. 33 (aut 38; collocat : Mucan est, ut ait αἱ Lobab, 
urbs in tractu Ὀεγθεπά, quemadmodum  perhibel os 
Samanensis. Plura non dat. Filius Haucali asserit, 


Ad ditionem Ardolil refert al Axixicus. Hoc, inquit, 
(empore non superest. Mugana celebritas ; tantum 
noL2 sunt lerra Mugan, terra ille vaste, frequentes 
aquis et cannis Sacthart, et pascuis, in littore maris 
Thaberestanici prope mare, in puncio occidentali 
seplenirionali Tebriz ad decem fere diglarum inde 
distantiam. lbi hibernatur Ordu (Horda, castra vel 
aula) Tatatorum ut plurimum. Porro addit al Azizi- 
cus, Mogan esse in ezxlremilale terrarum Kilan a 
plaga occidentali ; inter eam et ostium fluvii Corr 
[vel Cyri), sí nempe super littore maris versus occi- 
dentem cum aliquali versus boream inclinatione pro- 
cedas, inleresse 20 parasangas, inler ostium vero 
idem Cri et αἱ Bab, in. lillore maris Choxari esse 
21 parasangas. Apparet hinc, falli auctorem no- 
strum in eo, quod Mocan ad paludem Moeotidem 
collocat et hauc ab illa incipere ait. 

(69) Ut. Rome οἱ CPleos episcopi se οἴχουμενι- 


D χους appellant, ita Christianorum orientalium 


summi episcopi, qui nempe Antiocheno non parent, 
calhoulicos se appellant seu generales. Arabes Tscha- 
σος efferunt, et sic quoque extulit hoc nomen 
Marcus Paulus Venetus I, 15, more Italico lagolick 
exarans, v. Du Cange v. Catholicus. Hodie tantum 
unus superest Christianorum per Chaldeam summus 
pontifex, catholicus dictas, Bagdadi residens. Olim 
tamen plures erant. Hic certe tres diversi nominan- 
tur Catholici, Armenie, Iberis, Albanie, et forte 
qui hodie episcopi &udiunt, catholici tum appella- 
bantur. Annensis catholicus, quem Du Cange |. c. e 
Wilhelmo Tyrio memorat, sedebat apud Anam, ur- 
bem ad Euphratem, de qua Teixeira et della Valle 
in Itinerariis. Ad locum Nili Doxopatrii ibidem οἱ- 
tatum tenendum, Bagdadum a Grecis Εἰρηνόπολυ 


1211 


CONSTANTINI-PORPHYROGENITI 1272 


nis ad illum, archontem illius vel illius provin- A xov 'AX6avla;. Ἐπιγραφὴ εἷς τοὺς γ΄ καθολικούς’ « Κέ- 


cim. » Inscriptio litterarum ad tres catholicos, Ar- 
menie unum, alterum Iberie, denique Albanie. 
« Mandatum a philochristis dominis ad illum, piis- 
simum cathegetam seu conductorem illius provin- 
ci?. » Àd papam Rome mittitur bulla aurea bisol- 
dia cum hac inscriptione: « In nomine Patris, et 
Filii, et Spiritus sancti, unius et solius veri Dei 
nostri, Constantinus et Romanus fideles in eodem 


λευσις ἐκ τῶν φιλοχρίστων δεσποτῶν πρὸς Ó δεῖνα τὸν 
εὐλαθέστατον καθηγητὴν τῖσδε. » Elo τὸν πάπαν Ῥώ- 
re. Βούλλα΄χρυσῇ δ:σολδία,« Ἐν ὀνόματι τοῦ Ηατρὸς, 
καὶ τοῦ Υ]οῦ, καὶ τοῦ αγίου Ηνεύματος τοῦ ἑνὸς καὶ 
μόνου ἀληθινοῦ θεοῦ ἡμῶν Κωνσταντῖνος xai Ῥωμα- 
νὸς, πιστοὶ ἐν αὐτῷ τῷ 8:t βασιλεῖς Ῥωμαίων, πρὸς ὁ 
δεῖνα τὸν ἁγιώτατον πάπαν Ῥώμης xai πνευματιχὸν 
ἡμῶν Πατέρα. » Elo τὸν ῥῆγα Σαζωνίας (70) εἷς 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS 


appellari, quia ea urbs Arabilus urbs pacis audit. 
Sed '᾿ΡῬωμογύρ quid sibi velit, nescio. Exponitur 
fixo: Χορασαν. Forte itaque legendum Βαμογύρ, id 
est Βὰμ ὁ γούρ, Bam et Gur, que ambe provincie 
pro una solent considerari, et Indiam atque Chora- 
sanam interjacent. 

(70) Greci rerum Germanicarum ignari et incu- 
rii regem e duce faciebant ; ut in multis aliis fece- 
runt. Princeps olim paulo potentior ipsis ῥήξ erat ; 
βασιλεύς solus suus imperator. Saxones hic et 

oioari in specie nominantur, quia imperatores 
Germanici e gente Saxonica tum regnabant, cum 
Constantinus Porphyrogennetus et ejus gens Byzan- 
tio dominarentur. Constantinus Porph., Leonis 
filius, aut Romanus Lecapenus legatum misit in 
Saxoniam (ad Ottonem 1. circa Α. 946 aut 945., ut 
perhibet Lambert. Schafnaburgensis] Simeonem 
eunuchum κοιτωνίτην, et Otto vicissim ad euin mi- 
sit Luitfredum, institorem seu negotiatorem, πραγ- 

axtot? v, Moguntiacum ; v. Luitprand. Hist. vi. 2. 

ambertus modo citatus A. 940: iterum venisse 
nuntios Gracorum ad regem Oltonem cum preliosis- 
simis muneribus in memoria omnium sanclorum. 
]tem ad A. 973. legationem Grecam memorat, 
qua ad Ottonem in urbe regia Quedlinburg residen- 
ilem venerit. linc noti fuerunt Graci Saxones et 
simul quoque Baioari, quia Otto simul dux Saxo- 
nie et Bavarie erat. Veteres pronuntiabant ας, 
Σάζοι, Sassi ; p. 4. Notitiarum Holstenianarum post 
Caroli 8 S. Paulo geographiam sacram legitur ἄχρι 
τῶν ὁρίων Σάζων, el notatur in margine Σαξόνων, 
Sed non opus est. Pagus ille prope Leidam Batavo- 
rum, milliarifereinde versus septentrionem distans, 
e quo Saxi olim, ut videtur, in Angliam trajicie- 
bant, &dhuo hodie Sassenheim, patria Sassorum, 
dicitur. [Ώο nomine $7: ab impp. Grecis tributo 
vid. p. 316 Dissert. Joinville. Croatie duces quando 
duces vocati sint, v. Giornale dei Letterati ix, 435. 
Venetorum principes Constantinopolitani imperato- 
res ut reges considerant ; ibid. xvi, p. 484 ; de re- 
gis regum titulo Francorum regibus dato v. Du Cange 
Alex. p. 352.]" De titulo regis, Germanico impera- 
tori a Gteecis velut minore tributo vid. idem ad 
Alex. p. 236. et Selden. Titul. Honor. p. 50 et Goar. 


Gravi sermone querulus debaechatur Cinnamus 
p. 127, in arrogantiam imperatorum Germanico- 
rum, quod imperatorum titulum arripuerint et re- 
ges alios faciant, jure nullo. Sed opus non erat 
tantis iris. Ut enim omittam hoc urgere, jus illud 
eo titulo utendi solis Grecis proprium non esse et 
nunquam fuisse et eos falsa imaginatione sibi illu- 
dere, qui asseverant; hoc tantummodo dicam, Gre- 
cos Basilei titulum non tantum Bulgarorum princi- 
pibus seculo decimo concessisse, sed jam seculo 
sexto legatos Justiniani M. Aretam, filium Giabale, 
phylarchum Arabum, Basilei nomine compellasse, 
teste Procopio p. 28, ed. Heschel. lin. 34, qui 
idem Procopius tamen seculo v, discrimen a Grecis 
inter basileum ev regem fuisse factum indicat Go- 
thicor. I: p. 166, ed. 18801. narrans de Theodo- 
rico: Αὐτὸς ἔσχε τὸ τῶν Γότθων xai Ἰταλιωτῶν 
κράτος, καὶ βασιλέως μὲν τῶν Ῥωμαίων οὔτε τοῦ 

ήματος οὐδὲ τοῦ ὀνόματος ἐπ'θατεῦσαι ἠξίωσεν, 
ἀλλὰ pt διεθίω καλούμενος. οὕτω γὰρ σφῶν τοὺς 
βασιλέας οἱ Ἡάρθαροι καλεῖν νενοµίχασι. Esset hic 
locus de legationibus CPtanorum imperatorum ad 
occidentales agendi, sallem que etatem Constan- 
tini antecedunt. Sed nunc non vacat. Interea saltem 

&ucula hec aspergam. Leichius observavit, ad 

arolum M. venisse ab imp. CPtano legatos, de 
quibus memoret Eccardus de Salzburgo p. 34 et 
Annales Bertinianos ad A. C. 839 narrare legatio- 
nem CPtanam ad Ludovicum Pium p. 525 ed. Mu- 
rat. Legationem Irenes ad Carolum M. Sorbigenses, 
cives mei, celebrant, putantes eam apud Sorbigam 
& Carolo exceptam esse anno 801. Sigebert. Gem- 
blac. ad A. 805 ait, CPtanos crebris legationibus 
Carolum aibi firmissimo feedereconciliasse. Quia me- 
morabilia sunt verba, ascribam ea. Sed prius con- 
nexionis gratia que ad A. 801 habet afferam ; illu- 
Strant enim presentem rem. Ποπιαπί, ait, qui ab 
imperalore CPtano jam diu animo desciverant, nunc 
accepta occasiontis opportunitate, quia mulier excz- 
cato imperatore Constantino, filio suo, eis imperabat, 
uno omnium consensu Carolo regi imperatorias lau- 
des acclamant [id est acta, qualia imperatori, Baa:- 
λεῖ acclamari fas est, nuncupant eum imperalorem), 
eumque per manum papz coronant. Cxsarem εἰ Au- 


ad Codin. p. 72, n. 35. "Imperatoris titulus a Gre- D gustum appellant ; Pipinum vero, filium ejus, regem 


cis negatus est occidentalibus. Manuel imp. paci- 
scitur cum Friderico imp. vel 86 ipsum imperato- 
rem et orientalem Νθο-Βοπιῶ imp. vocare, teste 
Radevico ; vid. Eginharti interpretes p. 83. Sy- 
meoni ut imperatori et regi acclamatum Romana 
lingua. Georg. Monacb. p. 580. Imperatores Greci 
titulum hunc Basilei Carolo M. negant, vid. Egin- 
harti interpretes p. 128.]* Agnoverant quidem Ire- 
nes legati Carolum pro imperatore et Basileum sa- 
lutaverant. Sequentes tamen imperatores Greci 
rotestati fuerunt adversus factum vel auctoritate 
egatorum privata, vel jussu femine tyrannicze, 
que juribus suis derogare non potuerit, ut illi aie- 
bant. V. locus Sigeberti Gemblacensis paulo post 
citandus. 'Michael Curopalates Carolo M. titulum 
imperatoris negat. Giorn. d. Letter. XVl. 48. De 
Basileo nomine imperatoribus Grecis proprio 
y. Ànonymi Chronic. Salernit. p. 247. t. ]I Murat.]* 


ltalie ordinatum |θεόστεπτον] collaudant [εύφη- 
pose, ἀκτολογοῦσι]. Dein pergit ad A. 805 : Caro- 
us imperator indignantibus contra se imperatoribus 
Constantinopolitanis propler invüliam £mperalorii 
nominis a fiomanis sibi depositi [id est impositi), 
magna patientia, et magnanimttate eos tulit, et quia 
suspectam habebant suam potentiam, crebris lega- 
LHonibus sibi eum firmissimo fadere conciliabant. 
Rhegino Prumiensis ad A. C. 812. hec narrat: 
Nicephoro Generali moriuo Michael [Balbus], gener 
ejus, imperator factus legatos domini imperatoris 
[Caroli], qui ad  Nicephorum tmperatorem missi 
fuerant, suscepit in. CPlin et absolvit (expediit, di- 
misit]; cum quibus et suos legatos direxit, Michae- 
lem scilicet. episcopum et Arracium [aut Arsenium] 
atque Theognostum protospatharium, et per eos pa- 
cem a Nicephoro ceplam confirmavit. Nam Aguis- 
grani, ubi ad imperatorem venerunt, conscriptum 


1213 


— M ."—m-- -'«4 5. 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN E LIB. II. 





1211 


τὸν ῥῆγα Βαϊούρη [ἔστιν δὲ αὕτη ἡ χώρα οἱ λεγό- Α Deo imperatores Romanorum ad illum, sanctissi- 


µενοι Νεμίτζιοι (71)]. εἰς τὸν ῥῆγα Γαλλίας, εἷς τὸν 
ῥῆγα Γερμανίας 99* ἐπιγραφὴ εἰς πάντας τοὺς προ- 
ειρηµένους' « Ἐν ὀνόματι τοῦ Ηατρὸς, καὶ τοῦ Υτοῦ 
xai τοῦ ἁγίου Ηνεύματος, τοῦ ἑνὸς xai μόνου ἀληθι- 
vo9 θεοῦ ἡμῶν. Κωνσταντῖνος καὶ ᾿Ρωμανὸς, πι- 
στοὶ iv αὐτῷ τῷ Oc fasi Ρωμαίων, πρὸς ὁ 
δεῖνα τὸν πεποθημένον πνευματικὸν ἀδελφὸν (72) τὸν 
περίθλεπτον ῥῆγα. » Βὶς τὸν πρἰγκιψ "Pope Βούλλα 
χρυση δισολδία" «Κωνσταντῖνος καὶ Ῥωμανὸς καὶ λοι- 
πὰ πρὸς ὁ δεῖνα τὸν ἑνδοξότατον πρίγκιπα Ρώμης. » 
Εἰς τὸν ἀμτρᾶν ᾿Αφρικῆς' « Κωνσταντῖνος καὶ 'Pu- 
μανὸς, πιστοὶ ἐν Χριστῷ τῷ θεῷ αὑτοχράτορες Αὔγου- 
στοι μεγάλοι βασιλεῖς Ῥωμαίων, πρὸς τὸν ἐνδοξότατον 
xz: εὐγενέστατον ᾖ{ξουσ,αστὴν τῶν ἸἩΜουσουλημι- 
τῶν (73): » Βούλλα χρυσῆ δισολδία. Eic τὸν ἁμτρᾶν Al- 
γύπτονυ. Βούλλα χρυσῆ τετρασολδία. Τοῦ ἀποσταλέν- 
τος γράμματος ἐπὶ Κωνσταντίνου καὶ Ῥωμανοῦ τῶν 


mum papam Rome οἱ spiritualem nostrum Pa- 
trem. » Ad regem Saxonie,898 ad regem Bajuri 
seu Bajoarie vel Bavarie (est ea regio, quam vulgo 
nobis dicti Nemetzii, id est Germani vel Alamanni, 
incolunt) ; ad regem Gallis, ad regem Germanicie 
vel Germanie perscribitur eodem ad omnes titulo, 
nempe hoc : « In nomine Patris,et Filii, et Spiritus 
sancti,unius et solius veri Dei nostri, Constanti- 
nus et Romanus,fideles in eodem Deo imperatores 
Romanorum ad illum, charissimum spiritualem 
fratrem, illustrem regem. » Ad principum Rome 
prescribitur hoc titulo: « Constantinus et Romanus 
(reliqua ut supra) ad gloriosissimum priacipem 
Rome. » Αά Amiram Africa scribitur hoc titulo : 
« Constantinus et Romanus, fideles in Christo Deo 
imperatores Augusti, magni reges Romanorum, ad 
gloriosissimum et nobilissimum potestatum Musu- 


VARLE LECTIONES. 


56 Γερμανίας em* R., Ἱιερμανικείας cod. et ed: 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


paclum [tabulas feederis] ab eo in ecclesia. suscepe- 
runt et rore suo, id est lingua. Graca, laudes ejus 
dixerunt, imperatorem eum et Basileum appellantes. 
De Nicephori Generalis ad Carolum legatione 
idem Rhegino ad An. 803, 810 et 811 habet. De 
legatione Michaelis Balbi ad Ludovicum Pium v.Si- 
gebert. Gemblac. ad an. 824. '[De legatione Theo- 
phili ad regem Francorum auxilii petendi causa v. 
Continuat. Theophan. p. 84.|" De legatione Basilii 
Macedonis ad Ludovicum, regem Germanie, v. Si- 
gebert. Gembl. ad a 872. Possent hoc modo lega- 
tiones Grecorum ad occidentales ex Latinis et B 


zantinis scriptoribus, item ad Orientales principes C 


ex Arabicis excerpi, si vacaret et liberet, erumno- 
sam inquisitionem ordiri. (Der Ausdruck Rex Saxo- 
nic hiess ebensoviel, als rex Germaniz, denn die 
Russen, Esten und. Finnen nennen. die Deutschen 
Sassen oder Sazen. Stiernhielm Anti-Cluver. p. 63, 
recitante Stadenio in Memoria Stadeniana p. 354. 
Ex Addend.] 

(71) Wenedi sic appellant Germanos ; vid. Leun- 
clav. apud Du Cangium ad Alexiad. p. 257 : et 
Turci quoque; vid. Clodii Lex. Turc. v. Germani 
Pro Γερµανιχείας leg. Γερµάνίας. Quare autem 
Einnamus p. 46, et alibi regem Francie τῶν Γερ- 
μανῶν ofX appellet, non exputo; item, quare 
Anna Comnena Alexiad. p. 62. Nemitzos appel- 
let gentem τῇ βασιλείᾳ Ῥωμαίων δουλεῦον ἀνέκαθεν, 
quod a longo jam tempore Romanorum (id est By- 
zantinorum) imperio pareat.Non cerle videtur vo- 
luisse dicere, Germanorum multos in militia pala- 
tina Byzantii militasse. 

(72) *[Fratres appellabantur reges exteri ab 
orientalibus imperatoribus ; v. Eginhart. interpp. 
P. 128. ; de mutua fratrum appellatione, qua ute- 

antur imperatores, Du Cane ad Alexiad. p. 274. 
et ad Joinvill. p. 279.]* De recepta inter reges mu- 
tua compellatione frater vid. Vales. ad Amm. Mar- 
cell. p. 179, et Aleman. ad Procop. p. 23. Appa- 
ret quoqueex inscriptionibuslitterarum Calojoannis 
&d Conradum III. et Isaacii Angeli ad Fridericum 
Barbarossam, quas affert Selden. Tit. Honor.p. 33. 
Prior sic sonat : Joannes in. Christo Deo fidelts rex 
Porphyrogenilus, sublimis, fortis, Auguslus, Comne- 
805 et imperator Romanorum, ad. nobilissimum fra-— 
trem el amicum imperii mei. Posterior autem sio 
babet : Isaacius a Deo constitutus imperator sacra- 
lissimus, excellentissimus, poleniissimus, sublimis, 
moderator Romanorum angelus totius orbis, haeres 
corong magni Constantini, dilecto fratri imperii sut 


mazrimo principi Alemanig suam et fraternam et 
plurimam dilectionem. Malala t. 1l, p. 219 ail, 
Justinianum et Cosroem inter alia pepegisse, ut ge 
deinceps fratres appellarent secundum veterem usum. 
Alexius Comnenus in litteris Henricum V impera- 
torem πανευγενέστστε xal τῷ ὄντι Χριστιανικώτατε ΄ 
ἀδελφέ appeilat. Alex. p. 93 item, ἡ πρὸς τὴν 
ἡμετέραν βασιλείαν ἀδελφική σου ῥοπὴ xai διάθεσις, 
Isaacius Angelus apud Odonem de Diogilo p. 15 
per legatos suos ad Ludovicum VII, Francie re- 
gem,prolizxam adulationem depinzil, regem nostrum 
tomtnando sanctum, amicum et fratrem. Otho Fri- 
singensis l. 1, De rebus gestis Friderici Barbaros- 
8$, c. 50 : Conradus, Romanorum imperator, naves 
apud Ptolemaidem ingressus, fratrem οἱ amicum 
suum Manuel,regiz urbis [Constantinopoleos] prin- 
cipem, in Achaia seu Thessaliae finibus inveniens 
adiil.Juvat etiam Thrasonicam illam inscriptionem 
litterarum Cosrois ad Justinianum: a Menandro Pro- 
lectore p. 114, Exc. Legat. Hosch. relatam appo- 
nere : θεῖος ἀγαθὸς, εἰρηνοποιὸς, ἀρχαῖος Χοσρόης 
βασιλεὺς βασιλεών, εὐτυχὴς, εὐσεθὴς, ἀγαθοποιὸς, 
τινι οἱ βεοὶ μετὰ τύχην xai μεγάλην βασιλείαν 
δωκαν, γίγας Ὑ.ιγάντων, ὃς ἐκ θεῶν χαρακτηρίζε- 
ται, Ἰουστινιανῷ Καΐσαρι ἀδελφῷ ἡμετέρφ. — Vix 
fieri potest, quin male versa sint hec e Persicis 
non bene perceptis. Capitolinus in Clodio Albino 
litteras Severi exhibet, quarum hoc est initium : 
Imperator Severus Augustus Claudio Albino Cazsari, 
[ratri amantissimo οἱ desideratissimo, | salutem. 
Stante adhuc imperio Romano imperator collegam 


D aut Cesarem suum fratrem appellabat. Capitolinus 


vita Albini t. I, 8ος. H. Aug. p. 695, habet episto- 
lam Severi, cujus hoc est initium : [mperator Se- 
verus Augustus Claudio Albino Gzsari,fratri aman- 
tissimo eL desideralissimo, salutem. 

(73) Reddit hoc Arabicum titulum, Amir ol Mo- 
slemine.Atqui titulus ille non fuit in usu tum tem- 
poris, et longo tempore post seculo demum ΧΙ 
usurpatusesta Moravedis in Mauritania et Hispania. 
Gorebant se quidem jam tum principes Africe seu 
Libye de gente Fatbemidarum pro Chalifls, verum 
Amir οἱ Mumenine utebantur, eorumque hostis et 
emulus, Abdor Rahman, Hispanie bactenus Emi- 
rus seu princeps, ab anno inde Christi 936 incipie- 
bat eum quoque titulum, emulstione accensus, 
usurpare.Arabici tamen scriptores constanter per- 
hibent ambos, et Fathemidas et Ommiadas Andalu- 
senos titulo Απιέ il Mumenine, «oS ος Όσον 
Amiri ^l Moslemine tovs οσον. 





12715 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1216 


lemitarum. » Ad hunc bulla mittitur aurea bisol- À Πορφυρογεννήτων ἔστησεν ἡ βούλλα ἐξάχια (74) wv. 


dia. Ad amiram /Egypti mittitur bulla aurea qua- 
tuor solidorum. Quam vero Constanlinus et 
Romanus s$uo tempore ad ipsum mittebant, pende- 
bat ea octodecim hexagia; et titulus erat hic: 
« Constantinus et Romanus, in Christo pii impera- 
tores, magni, excelsi, augueli reges Romanorum, 
ad dilectum nostrum amicum et nobilissimum ami- 
ram /Ezypti. » Ad archontem Sardanie vel Sar- 
dinie et alios mittitur bulla aurea bisoldia cum 


« Κωνσταντῖνος xal Ῥωμανὸς, ἐν Χριστῷ εὐσεθεῖς 
αὐτοκράτορες μεγάλοι ὑψηλοὶ Αὔγουστοι βασιλεῖς Ῥω- 
µαίων, πρὸς τὸν ἡγαπημένον ἡμῶν φίλον τὸν εὖχε- 
νέστατον ἀμπηρᾶν Αἰγύπτου, » Εἰς τὸν ἄρχοντα Xapóa- 
νίας (75). Βούλλα χρυσῆ δισολδἰα. « Κέλευσις Ex τῶν 
φιλοχρίστων δεσποτῶν πρὸς τὸν ἄρχοντα Σαρδανίας. » 
Εἰς τὸν δοῦκα Βενετίας (76) εἲς τὸν πρίγκιπα Ka- 
πύας" εἷς τὸν πρίγκιπα Σαλερινοῦ 97« el; τὸν ὁοῦκχ 


Νεαπόλεως (77): εἰς τὸν ἄρχοντα ᾽Αμάλφϕης (T8) εἰς 


VARL/E LECTIONES. 
*' £XOA. στέον, ὅτι δοὺξ Νεαπόλεως µαστρομίλης (79) καλεῖται. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(74) Ut  τετρὰς, τοτράδος fit τετράδιον, quaternio 
item quarta pars, ita ab ἑξὰς, ἐξάδος, fil ἑξάδιον, 


' sezarium,sexernio seu complexus sex particularum, 


ut sex assium, aut sexta pars assis, vel totius. Et 
quia veteres Greci Latinique 9 et à ante i ut g ante 
t aut z pronuntiabant,hinc factum,ut perinde acri- 
berentiti0:ov et ἑξάγιον, ut campadium et campagium. 
Exemplis complueculis hanc 1eoó$vaov in βοτί- 
bendo varietatem demonstravit Salmas. ad Script. 
H. Aug. I, p. 269. Promiscue has terminationes in 
alicum, atium, adium, agium et arium habebant 
Latini medii evi,ut e Du Cangii Glossario sexcentis 
exemplis posset demonstrari, ut. parochiagium pro 
παροικιάριον, ovagium pro pensitatione ex ovibus, 
ovario, pedagium pro pedatico, operagium pro 
operario seu mercede opere vel opere ipso, pr&- 
stagium pro preestatico seu przstatione,summatium, 
sumnugium et summarium pro vectigali de summis, 
hoc est saumis vel sagmatibus et saginariis reddando; 
podium et pogium et talia,qu: in Du Cangii Gl.Lat. 
&bundant. Queritur jam, ἑξάδιον aut. ἑξάγιον sitne 
senarius, complexus senorum individuorum, an 
unius individui sexta pars.Credo equidem potius 
esse posterius, quam prius, inductus ab analogia. 
Nam si tertiagium est tertia pars,triens,quarlagium 
quarta pars seu quadrans, nonagium pars nona, 
quorum auctoritates habet Du Cange, necesse est, 
ut sezagium, ἑξάγιον, Bexta pars sit. Patet quoque 
e loco Marini Sanuti, quem Du Cange, v. Sagium 
cilat. Memorat ibi Sanutus quatuor sagia, id est 
quatuor sextas parles. Nam sagium oihil aliud est, 
quam ἐξάγιον, ut sarcía idem atque ἔξαρτια, in- 
sirumenta nautica, et selaslicum pro εἰσελαστικχῷ 
vel ἰσελαστικῷ. Qualis autem veteris uncis ratio 
ad litram recentiorum fuerit,me quidem latet, qui 
talia indagare nunquam curavi.Supra demonstravi, 
Constantini nostri setate numismata 74, in litram 
fuisse computata. Vulgatior tamen opinio litre 
tantum numismata 72 imputat. Hec igitur opinio 
8i vera est, et hexagium, solidus et numisma idem 
si sunt,ut perhibentur esse, estque hexagium sexta 
unci& pars : fuerunt in libra,seu 72 numismatibus 
uncie duodecim.Nam si sex cum duodecim multi- 
plices, emergit 72. Porro numisma et solidus 
aureus idem sunt.Pependit igitur bulla litterarum ad 
emirum /Egypti numismata aurea octodecim.Proba- 
bile hoc non est,cum bulle ad papam Rome unum 
&autad summum duosolidos,el que plurimum quar- 
tenos pependisse dicantur.Quarto intervallo vasallus 
chalife Bagdadici,Emirus ZEgypti puta,abest a do- 
mino suo.Et tamen chalife bulla quatuor solidorum 
lantum missa dicitur, Emiro Egypti autem bulla 
octodecim hexagiorum aut solidorum.Non compono 
hanc difficultatem.Autaliud est hexagium et multo 
minus,quam diximus,aut superior nostra sententía 
de unisoldiis.bisoldiis,trisoldiis,et tetrasoldiis bullis 
vera non est. De hexagio v. Du Cangium in Gl. 
utro duo et dissert. de nunimie evi medii 6 77. 

(75) Ita scribebant et efferebant tum temporis; v. 


D 


Notit. eccles. Holsten. post Car. & S. Paulo Geogr. 
p. 4. Ita quoque Arabes, quod Sardanía et Sardeaia 


B Potest etlerri. 


(76) Ergo tum temporis adhuc suberant Grzco- 
rum imperio Veneti, quia χέλευσις ad eorum duces 
ex aula Byzantina veniebat, qualiscunque tandem 
de cetero fuit ratio imperatorum CPtanorum οἱ 
ducum Venetorum inter se respectu dominii ; vid. 
Murat. t. [ Ant. Ital., ubi scita multa habet et in- 
quirit, quando sui juris esse ccoperint Veneti ; 

uod contigisse videtur seculo undecimo exeunte. 
Colligit quidem laudatus Muratoriue t. II,p. 648, e 
nummo quodam Veneto, quem seculo x currente 
cusum putat, Venetos eo tempore jam erripuisse 
independentiametautocratoriam, quia neque nomen 
neque vultus imperatoris Greci Latinive in eo con- 
Bpicitur. Verum ex eo non sequitur conclusio ; 
pretereaque res incerta est de etate nummi. Sane 
ex eo,quod in hoc codice, qui aut seculo x cur- 
rente sub Constantino seniore,aut χι 8ub Constan- 
tino juniore editus est, χέλευσις dicitur ad ducem 
Venetum venire, conficitur absque controversia, 
Venetos nexu clientela junctos &dhuc imperie 
orientali fuisse. Imo adhuc Manuel Comnenus me- 
dio seculo duodecimo et inclinante jam "Venetos 
per legatum suum tanquam subditos tractat apud 
Cinaamum p. 133, acceoset eos τοῖς ἄλλοις, ὅσοι 
ὑπὸ τὴν παλάµην τελοῦσι τὴν αὐτοῦ, et o. 1, inter 
τοὺς ὑπηχόους. Alexius Comnenus apud Annam in 
Alexiade p. 161 ducem Venetorum dignitate pro- 
tosebastorum et roga auget. Fuit ergo de proceri- 
bus aule Byzantine οί stipendiatis. *[Ducibus Ve- 
nelorum ornamenta eti titulum  Hypati dabant 
impp. CPtani, unde etiam vestitus. Gianpon. t. II, 
p. 367. Impp. CPtani considerabant Venetorum 
principes ut reges, Giorn. dei Letter. XVl,p 481.]’ 

eterum adhuc nolo, Χέλευσιν dici inandatum ad 
magistratus, sacram ad populum, ut e Theophane 
p. 333 patet. 

(77) Eligebatur Neapoli (verba sunt Muratorii 
t. I, Ant. Ital. p. 194) a populo dux, swprema gau- 
dens aucloritate, nisi quod ínterdum, aut potius fert 
semper, cum civitas, tum duces pro supremo domino 
reverebantur imperatorem Gracum.*[De duce et con- 
sule Neapolitano citato & Constant. Porphyr. v. 
Muratori Annali d'ltalia t. V, p. 356." 

(78) De ducibus Amalphitanis egit Muratorius 
Ant.ltal.P. I,p.201, et Chronicon et Amalphitanum 
&b eodem ibidem editum frequentem eorum facit 
mentionem. De ducibus Caite conf. idem p. 218. 

(79) Gr&ci praefectos urbium magistros militum 
appellabant, ait Sigonius Regn. Ital. p. 3. Atqui 
eos etiam appellabant duces.Ergone duces et snagi- 
stri militum iidem ? Videtur. Hio sane loci nostri 
δοὺξ Νεαπόλεως et µαστροµίλης pro eodem acci- 
prontur. Sed apud Sigonium I. c. p. 12, collat. 

1, distinguuntur dux et magister militum ; et p. 
22, numerat in una Perusia tres precipuos magi- 
siratus, profectum (ἔπαρχον), magisirum militum 


1211 


Βουλγαρίας « Ἐ ὀνόματι τοῦ Πατρὸς, xai τοῦ 1ἱοῦ, 
καὶ τοῦ ἁγίου Ἠνεύματος, τοῦ ἑνὸς καὶ μόνου ἆλη- 
θινοῦ θ5εοῦ ἡμῶν. Κωνσταντῖνος καὶ Ῥωμανὸς, 
πιστοὶ Ev αὐτῷ τῷ θεῷ βασιλεῖς Ῥωμαίων πρὸς τὸν 
πεποθηµένον καὶ πνευματικὸν ἡμῶν  cíxvov καὶ 
à» θΘτοῦ ἄρχοντα τοῦ Ὑριστιανικωτάτωυ ἔθνους τῶν 
Βουλγάρων (B1). » Τὸ ἀρτίως γραφόμενον « Κωνσταν- 
τίνος καὶ ᾿Ῥωμανὸς, iv Χριστῷ τῷ θεῷ εὐσεθεῖς 
αὐτοκράτορες βασιλεῖς (82) Ῥωμαίων, πρὸς τὸν 
πεποθτµένου xal πνευματικὸν ἡμῶν τέχνον τὸν Xj- 
prov ὁ δεῖνα βασιλέα Βουλγαρίας. » Elg τὸν χαγάνον 
Χαζαρίας. Βούλλα χρυσῆ τρισολδία. « Ἐν ὀνόματι 
τοῦ Ηατρὸς, xxi τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου [νεύματος, 
τοῦ ἑνὸς καὶ μόνου ἀληθινοῦ θεοῦ ἡμῶν. Κωνσταν- 
τῖνος xal ᾿Ῥωμανὸς, πιστοὶ ἐν αὐτῷ τῷ θεῷ βασι- 
λεῖς Ῥωμαίων πρὸς τὸν ὁ δεῖνα εὐγενέστατον περι- 
Φανέστατον Ὑχαγάνον Χαζαρίας. » Βΐς τὸν ἄρχοντα 
Ῥωσίας. Βούλλα χρυσῆ δισολδία. « Γράµατα Κων- 
σταντίνου καὶ ᾿Ῥωμανοῦ τῶν φιλοχρίστων βασιλέων 
Ῥωμαίων πρὸς τὸν ἂρχοντα Ῥωσίας. » El; τοὺς ἆρ- 
Χοντας τῶν Τούρχων (83). Ἠούλλα χρυσῇῆ δισολδία’ 
«Γράμματα Κωνσταντίνου xai 'Ῥωμανοῦ τῶν φιλ.- 
χρίστων βασιλέων ᾿Ῥωμαίων πρὸς τοὺς ἄρχοντας 
τῶν Τούρκων. » Εὶς τοὺς ἄρχοντας τῶν Πατζινακι- 
τῶν. Βούλλα χρυσῆ δισολδία' « Πράµμµατα Κωνσταντί- 
νου xai Ῥωμανοῦ τῶν φιλοχρίστων βασιλέων ΄Ῥω- 
µαίων πρὸς τοὺς ἄρχοντας τῶν Ηατζινακιτῶν. » Εἰς 
τὸν ἄρχοντα Χρωθατίας (84) εἰς τὸν ἄρχοντα 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. Il. 


τὸν ἄρχοντα Γαΐτις. Εἷς τὸν ἐκ Θεοῦ ἄρχοντα (80) A hoc titulo : « Mandatum α philochristis dominis 


B 





1218 


ad archontem Sardanie, ad ducem  Venetie, ad 
principem Capus, ad principem Salerini vel Sa- 
lerni, ad ducem Neapolis, ad archontem Amalphi, 
ad archontem Gaete. » Ad Bulgarie per Deum ar- 
chontem scribitur sic: « In nomine Patris, et Filii, 
et Spiritus sancti, unius et solius veri Dei nostri. 
Constantinus et Romanus, fideles in eodem Deo 
imperatores Romanorum, ad charissimum et epi- 
ritualem nostrum filium et ex Deo divinaque aucto- 
ritate archontem Christianissime nationis Bulgaro- 
rum. » Sic olim. Nunc autem scribitur sic : « Con- 
stantinuset Romanus,in Christo Deo piiimperatores, 
reges Romanorum, ad charissimum et spiritualem 
nostrum filium, kyrin seu dominum, illum, basi- 
leum Bulgarie. Ad changanum Chazarie bulla 
mittitur aurea trisoldia cum hoo titulo : « In no- 
mine Patris, et Filii, etSpiritus sancti, unius et so- 
lius veri Dei nostri. Constantinus et Romanus, fi- 
deles in eodem Deo imperatores Romanorum, 899 
ad illum nobilissimum, illustrissimum changanum 
Chazarie. » Ad archontem Rosie vel Russie mitti- 
tur bulla aurea bisoldia cum hoc titulo: « Littere 
Constantini et Romani, regum Romanorum Chri- 
stum amantium, ad archontem Rosie. » Αά ar- 
chontes Turearum mittitur bulla aurea bisoldia cum 
hoc titulo : « Littere Constantini et Romani, Chri- 
sium amantium imp. Romanorum, ad archonias 
Turcarum. » Αά archontes Patzinacorum eadem 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
et ducem. Dubitavit quoque cl. Muratorius |. c., di- (? bulum signilicabat, id est vere pius et orthodoxus 


versine an iidem fuerint duces et magistri militum. 
Verba ejus sunt : Magistri quoque militum. olim ap- 
pellati principes, quibus ejusdem civitatis regimen 
committebatur. Qui titulus aut minorem aut brevio- 
rem quam ducis auctorilatem nescio απ indicare 
possit. Conf. Bandur. ad Constant. Porphyr. t. II, 
Antiqu. Orient. p. 62. Fore ργοΜέλῃς apud Cedren. 
p. 706, et Glycam p. 310,c. scribendum est Μαστρο- 
"€. 

(80) Constantinus et Romanus dicuntur hic Byil- 
garo Archontis titulum aliquando, succedente au- 
tem tempore tandem illum Basilei quoque tribuisse. 
Ergoante horum, et quidem postrema, tempora 
collegialis imperii non obtinuerunt Bulgari princi- 
pes titulum  Busileus. Quod igitur faciemus loco 
Cedreni, quo ait p. 623. Symeonem Bulgarum 
fuisse εὐφγ μηθέντα ὡς Hi laudibus celebra- 
tum ul regem ? Videtur dicere velle, Symeoni ac- 
clamatuin non iisdem quidem formulis atque impe- 
ratori Greco, nequeattributo titulo Basilei, attamen 
eodem miodo atque apparatu fuisse, quo solebat 
Byzantinis acclamari. 

(81) Ut hic Bulgari, ita apud Nicetam Chonia- 
tein p. 277, Russi τὸ Χριστιανικώτατον γένος αρ" 
pellantur. Ea state, qua ista exarabantur, nondum 
vocabulum Christianissimi titulus erat ad unam 
certam gentem hominemve alligatus, ut hodie re- 
gem Francie pereminentiam vetusto titulature ritu 

hristianissimum regemappellamus, de quo titulo v. 
Selijen.do Tit. Honor. p. 74, ubi demonstravit, 
non solis Francie occidentalis regibus tributum 
eum olim fuisse, sed imperatoribus quoque utrius- 
que orbís Christianis et item regibus Anglise. Sed 
nequesoli imperatores aut reges sio audiebant, 
etiam privati homines Christianissimi et integre 
gentes Christianissime audiebant, et nihil plus 
quam Christianus, aut valde Christianus id voca- 


D 


et fervidus Dei secundum ritum Christianum cul- 
tor. Propterea monachiet clerici in specie christiani 
dicuntur et laicis opponuntur, Christianorum no- 
mine exclusis ; v. Du Cange v. Christiani. Sylvanus 
rhetor ἀσχητὴν καὶ ἀκριθῶς Χριστιανίζειν ἔσπου- 
δακότα aliquem appellat ; v. dicta ad p. 392. Sim- 
plicius Papa in Epist. 14 ad Zenonem imper. sic 
Scribit. Tenet beatus Petrus apostolus hanc pietatis 
vesirz:. sponsionem οί christianissimi fidelissimique 
principis nentem. in hzc verbu jurasse. Agapetus, 
pontifex Rom., apud Joannem Diacon. in Chronico, 
Neapolitano Justinianum sic alloqui fingitur p. 
209: Ego quidem peccator ad Justinianum impera- 
torem Christianissimum venire desideravi. nunc au- 
tem Diocletianum inveni. Luitprandus p. 401. Hada- 
smirum Galitie regem | Christiamssimum appellat. 
Alexius Comnenus in litteris ad Henricum V im- 
peratorem sic eum compellat: xal πανευγενέστατε 
τῷ ὄντι Χριστιανικώτατε 30:296. Exemplum homi- 
nis privati titulo Christianissimi cohonestati habes 
apud Theophanem anno sexto Rhiaotmeti : παρ- 
εκάλεσεν αὑτὸν Σέργιός τις, ἀνὴρ Χριστιανικώτατος, 
ὁ τοῦ Μανσοὺρ, γενικὸς λογοθέτης. 

(82) Basilei quidem titulum Bulgaris tandem vi 
expressum inviti concedebant impp. CPtani ; ut 
tamen privum baberent aliquid et eminentie super 
illos indicium, αὐτοκράτορος addebant titulum ad 
guum βασιλεύς. 

(83) Intelligit Ungaros, qui quod Hunniceet Tar- 
taricee ; hoc est Turcicze quoque originis essent, 
olim Turci solebant vocari. Nam cum Turcis orien- 
talibus, qui primum Saracenicum et deinde Gre- 
cum 'quoque imperium  everlerunt, Constantino 
nostro,et inajoribus atque nepotibus ejus negotium 
nullum fuit. 

(84) Chroatos, &erblos, Zachlumoe, CeswesNNaS, 


Terbuni&tas e& Ὀἱλουθλδουυ ολο οὗ. οσον 


4919 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1380 


| dirigitur inscriptio, nominePatzinacorum expresso, À Σέρθλων’ εἰς τὸν ἄρχοντα τῶν Ζαχλούμων' el τὸν 


et similis quoque bulla. Ad archontem Chrobatie, 
Serblorum, Zachlumorum Canali, Trabunorum 
[vel Terbunorum], Dioclee, Morabie sic scribitur : 
« Mandatum & philochristis despotis ad illum, 
archontem illius provincie. » Ad hos bulla aurea 
est bisoldia. Ad regem Francie sic scribitur: « In 
nomine Patris, et Filii, et spiritus sancti, unius et 
solius veri Dei nostri, Constantinus et Romanus, 
fideles in eodem Deo, excelsi, Augusti, imperatores, 
magni reges Romanorum, dilecto, charissimo et 
spirituali nostro fratri, illi, nobilissimo, illustri regi 
Francie. » Ad supremum dominum Indie sic scri- 
bitur : « Constantinus et Romanus, fideles in 
Christo Deo magni imperatores, reges Romanorum, 
ad illum, supremum dominum India, dilectum no- 
strum amicum. » Ad dominum Felicis Arabie mit- 
titur aurea bulla cum hoc titulo : « Constanti- 
nus et Romanus, fideles in Christo Deo magni 
imperatores, reges Romanorum, ad illum, dominum 
Arabie, » 


CAPUT XLIX. 

Ezposita vel taxa honorariorum, qua pendere debe- 
bant recens ad. dignitates. eb functiones provecti, 
quales sub Leone philochristo despota ille taxe 
erant. 

Imperlalis mandator dabat litrasduas. Imperialis 
candidatus tres. Imperialisstrator quatuor. Imperialis 
gpathariusquinque. 400 Imperialis spatharocandi- 
datus sex.Imperialis protospatharius duodecim,inter- 
dum quoque duodeviginti. Hiomnes tantum solvunt, 
sive cum suis axiomatibus simulalia quoque officia 
gerant, sive minus. Eorum quoque 8i quis in regios 
rogatos aut stipendia percipientes inscribi cupit, 
solvit preter honorarium sui axiomatis adhuc li- 
"tras quatuor. Sí inter ministros, sui quisque ordi- 
nis, chrysotriclinares ascribi cupit, prestat preter 
Supra scriptam taxam adhuc alias litras quatuor. 
Qui cupit in magnam hetariam recipi, solvit (si 
quidem ejus roga quadraginta numismata non ex- 
cedit) liltrsssedecim ;quodsi veroampliorem rogam 
vel salarium sollicitat, dehet etiam honorarii taxa 
ascendere ea proportione, ut pro septenis quibus- 
que roge numismatibus det singulas litras. Simili 


ἄρχοντα τοῦ Κανάλη" εἰς τὸν ἄρχοντα τῶν Τραθού- 

vtov tlc τὸν ἄρχοντα Διοκλείας 95. εἷς τὸν ἄρχοντα 

Μωραθίας. Ἐπιγραφὴ εἷς αὐτούς « Κέλευσις ἐκ 

τῶν φιλοχρίστων δεσποτῶν πρὸς τὸν ὁ δεῖνα τὸν ἄρ- 

χοντα τῆσδε. » Βούλλα χρυσῆ δισολδία. Bic τὸν ῥῆγα 

Φραγγίας. Βούλλα χρυσῆ΄ « Ἐν ὀνόματι τοῦ Πατρὸς, 

καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τοῦ ἑνὸς 

καὶ µόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Κωνσταντῖνος xai 

Ῥωμανὸς πιστοὶ ἐν αὐτῷ τῷ θεῷ, ὑψηλοὶ Αὔγουστοι 

αὐτοκράτορες μεγάλοι βασιλεῖς Ῥωμαίων, τῷ ἠἦγα- 

πημἐένψ, πεποθηµένῳ, καὶ πνευματικῷ ἡμῶν ἆδελ- 
ip ὁ δεῖνα τῷ εὐγενεστάτῳ περιθλέπτῳ ῥηγὶ Φραγ- 

γίας. » Elg τὸν ὑπερέχοντα κυριεύοντα Ἰνδίας (85). 

«Κωνσταντῖνος xal ᾿Ῥωμανὸς, πιστοὶ ἐν Χριστῷ τῷ 

θεῷ µεγάλοι αὐτοχράτορε ᾖβασιλες “Ῥωμαίων, 

πρὸς ὁ δεῖνα τὸν ὑπερέχοντα Χύριον τῆς Ἰνδίας, 
τὸν ἠγαπημένον ἡμῶν φίἰλον. » Βΐς τὸν χυριεύοντα 
τῆς Εὐδαίμονος ᾿Αραθίας, Βούλλα ypuct; «Κωνσταν- 
τῖνος καὶ Ῥωμανὸς, πιστοὶ ἐν Χριστῷ τῷ θεῷ, µε- 
γάλοι αὐτοκράτορες βασιλεῖς Ῥωμαίων, πρὸς ὁ δεῖνα 
τὸν κυριεύοντα τῆς Αραδίας, » 

ΚΕΨΑΛ. Me. 

Εἱἰσὶν τὰ ἐκτεθέντα δίδοσσαι παρὰ τῶν ὀφειλόν- 
των τιμᾶσθαι ἕν τε ἀξιώμασι καὶ ὀφφιχίοις, 
καθὼς ὑπῆρχον ἐπὶ Λέοντος τοῦ φι)ογρίστου 
δεσπότου. 

'O βασιλικὸς µανδάτωρ λίτρας f. 'O βασιλιχκὸς 
χανδιδάτος λίτρας q'. 'O βασιλικὸς στράτωρ λίτρας 
δ’, Ὁ βασιλικὸς σπαθάριος λίτρας ce. 'O βασιλιχὸς 
σπαθαροκανδιδᾶτος λίτρας ζ. 'O βασιλικὸς πρωτο- 
σπαθάριος λίτρας (β’, πολλάκις δὲ xal τη λίτρος. 
Αμϕότεροι οὗτοι χάν τε ὥσιν εἲς ὀφφίχια, xdv τε 
μή. El δὲ καὶ ἐκ τουτων τις θέλει καὶ εἰς τοὺς 
βασιλικοὺς τοὺς ἐνρόγους ὀρθῶσαι, παρέχει ἔξωθεν 
τῆς τιμῆς τοῦ ἀξιώματος λίτρας 9. El δὲ καὶ εἲς 
τὸν χρυσοτρίκλινον, παρέχει ἑτέρας λίτρας δ. Ὁ 
θέλων γενέσθαι εἰς τὴν μεγάλην ἑταιρείαν, εἶ μὲν 
ἐστιν ἡ ῥόγα αὐτοῦ µέχρι νομισμάτων μ' (86), παρ- 
έχει λίτρας (Q*. el δὲ πλείονα ῥόγαν ἐπιζητεῖ, χατὰ 
ἀναλογίαν τῆς ῥόγας ὀφείλει ἀναθιθάζεσθαι καὶ 
τὸ τίµηµα, ἴγουν τὰ ζ νομίσματα, λίτραν a. Ὁ 
εἰς τὴν µέσην ἑταιρείαν θέλων γενέσθαι, ἐλν λαµ- 
θάνει ῥόγαν νοµίσµατα x, ὀφείλει δοῦναι Αίτρας 
v εἰ δὲ πλείω τῶν x νομισμάτων ἐπιζητεῖ, κατὰ 


modo qui mediam in heteriam recipi cupit, si vi- D ἀναλογίαν τῆς ῥόγας ὀφείλει ἀναθιβάζειν καὶ τὸ τί- 
VARULE LECTIONES. 


€ Διοχλείας em. R., Διχλείας cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


hic recenset Constantinus cap. 20 de administr. 
imperio p. 87 sqq. Pro Τερθουνιώταις autem. me- 
moratnoster Trabunos. Occupabant ha gentes 
oram omnem πατὶ Adriatici septentrionalem ab 
Istria inde usque ad Dyrrhachium. Pro Δικλείας, 
quod hic dabant membranes, alibi quoque alio er- 
rore Δοχλία scribitur. Rectum est Διόχλεια, ut in 
Latina interpretatione submonui. 

(85) Nempe commercium fuisse Constantino cum 
Indis, supra demonstravi, adeoque cum domino 
Arabie felicis quoque. 

(86) Dicitur hiclitras 46 in taxam vel consuetu- 
dinem prestare ille, cujus roga est ad 40 solidos 
&ureos. Roga vero hic loci estne annua an men- 


strua? Si annus, debuit receptus in heteriam 
hanc dignitatem nimio emere et quindecim anno- 
rum reditus simul et semeleffundere etin anteces- 
sum imperialicamere solvere, quod vix quindecim 
annorum decursu ipse recuperet per minutas por- 
tiones. Vix videtur hoe mercimonium equum et in 
usu fuisse. Quid si ergo statuamus, rogam eam 
menstruam fuisse ? Atqui paupertina curia Byzan- 
tina tantum non solvebat. Qui potuisset imperium 
medio et ultimo Το valde accisum tot expen- 
sarum onera ferre? Fuitne e Πίτα argenti 
hie designata, ea proportione minor litra auri, 
quam, argentum ad aurum vulgo habere cen- 
setur 


1231 


pouc θέλων γενέσθαι, ὀφείλει διδόναι λίτρας ζ, δη- 
λονότι νὰ (87) ἔχει ῥόγαν νοµίαµατα (f. Ὁ δὲ clc 
τὸ τραπέζιον, εἴτε εἲς τὸ βεστιάριον, εἴτε εἰς τὰ 
ἀλχοντογεννήματα θέλων µΥενέσθαι, ἐὰν λαμθάνει 
ῥόγαν νομίσματα v, ὀφείλει διδόναι λίτρας C. 'O 
el, τοὺς κληριχοὺς τοῦ ναοῦ θέλων γενέσθαι ὀφείλει 
διδόναι λίτρας C. Ὁ el; τὰ ἀσηκρητεῖα µέλλων γε- 
νέσθαι, ἐὰν λαμθάνει ῥόγαν νοµίἰσµατα λ', ὀφείλει 
διλόναι λίτρας ιβ’. El δὲ πλείονα ῥόγαν ἐπιζητεῖ, 
χατὰ ἀναλογίαν τῆς ῥόγας ὀφείλει ἀναθιθάζεσθαι 
xal τὸ τίμημα. Ὁ δὲ νοτάριος τῶν ἀσηκρητειῶν ὁ 
θέλων γενέσθαι, ἐὰν λαμθάνει ῥόγαν νοµίσµατα x, 
ὀφείλει δοῦναι λίτρας Ἡ. Ὁ δὲ κουθικουλάριος θὲ- 
λων γενέσθαι, εἰ μέν ἐστιν ετε εἲς τὸ τραπέζιον, 
εἴτε εἷς τὸ βεστιάριον, xai θέλει γενέσθαι χουθι- 
χουλάριος, ἐὰν χαταλιμπάνῃ τὰς ἀνόνας αὐτοῦ, δίδει 
λόγῳ κχανισχίου νομίσματα λ’. El δὲ ἐπιζητεῖ ῥόγαν 
αὐτοῦ αὐξηθῆναι καὶ τὰς ἀνόνας, κατὰ ἀναλογίαν 
τῆς ῥόγας καὶ τῶν ἀνονῶν αὐτοῦ ὀφείλει ἀναθιθά- 
ζεσθαι xai τὸ ὃόμα. 'O δὲ ἀπὸ καλιγίων (88) γενό- 
µενος κχουθικουλάριος εἰ μὲν αἰτεῖται λαμθάνειν 
ῥόγαν x, ὀφείλει διδόναι Ἀλίτρας η. 'O δὲ διὰ πό- 
λεως (89) θέλων Ὑενέσθαι κουθικουλάριος ὀφείλει 
δοῦναι λίτρας {’. 'O δὲ ἀπὸ τοῦ κουθικουλαράτου 
μέλλων µενέσθαι σπαθαροχκουθικουλάριος ὀφείλει 
δοῦναι λίτρας ἀ'. Εὰν δὲ xai προσθήκην ῥόγας ἔπιζη- 
τεῖ, κατὰ ἀναλογίαν τῆς ῥόγας αὐτοῦ ὀφείλει ἀναθι- 
θάζεσθαι καὶ τὸ τίμημα. 'O δὲ ἀπὸ καλίγων γενέσθαι 
θέλων σπαθαροκουθικουλάριος ὀφείλει διδόναι λίτρας 
V. EL δὲ καὶ προσθήκην ῥόγας ἔπιζητεϊ, κατὰ Gva- 
λογίαν τῆς ῥόγας ὀφειλει ἀναθιθάζεσθαι καὶ τὸ τί- 
µημα. Ὁ δὲ ὁστιάριος ἀπὸ τοῦ σπαθαροκουθικου- 
λαρᾶτου θέλων γενέσθαι ὀφείλει δοῦναι λίτρας v. 
El δὲ xai προσθήκην ῥόγας ἐπιζητεῖ, κατὰ ἀάναλο- 
γίαν τις ῥόγας ὀφείλει ἀναθιθάζεσθαι xal τὸ τίµι- 
μα. 'O δὲ πριµ.κήριος ἀπὸ τὸ ὀστιαράτον θέλων γε- 
νέσθαι ὀφείλει διδόναι λίτρας v. El δὲ καὶ προσθή- 
χην ῥόγας ἐπιζητςϊ, κατὰ ἀναλογίαν τῆς ῥόγας ὀφείλει 
ἀναθιθάζεσθαι καὶ τὸ τίμημα. 

Τὰ ὀφειλόμενα δίδοσθαι δόµατα εἷς τὰ ἆχαρτου- 


λαράτα xxi νοταβάτα τῶν σεκρἑτῶν. 


Οἱ νοτάριοι τοῦ εἰδικοῦ λίτρας ve" ol χαρτουλά- 
prot τοῦ γεννιγοῦ λίτρας Ee* οἱ ἔξω χαρτουλάριοι 
τοῦ γεννικοῦ, ἦτοι τῶν ἀρκλῶν, Ἀλίτρας. οἱ χαρ- 
τουλάριοι τοῦ στρατιωτικοῦ λίτρας p" οἱ νοτά: 
ριοι τοῦ στρατιωτικοῦ λίτρας κ΄ οἱ νοτάριοι τῆς 
σαχέλλης λίτρας A" οἱ νοτάριοι τοῦ βεστιαρίου 
λίτρας. 

Περὶ τῶν αἰχμαλώτων Σαρακηνῶν (00) τῶν 
θέµατι βαπτιζοµένων. 

Xp εἰδέναι, ὅτι ὀφείλουσι λαμθάνειν παρὰ τοῦ 


ἐπὶ 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Il. 


pma. 'O εἷς τοὺς Φαργάνους, site el; τοὺς Χαζά- A ginti num. in rogam accipit, solvit litras decem ; 





1282 


quodsi vero auctiorem rogam flagitat, debet etiam 
majorem taxam solvere pro ratione aucte rogi. 
Qui cupit in Farganos aut Chazaros recipi, solvit 
litras septem ; si nempe rogam duodecim numi- 
smatum habeat.Qui ad trapezium seu ministerium 
sacre mensem,ad vestiarium,in archontogennemata 
seu valetos nobiliores cupit recipi,si rogam acoipit 
decem numismatum, solvit sex litras. Recipiendus 
inter clericos palatii solvit litras septem. Recipien- 
dus in asecrelas, si accipit rogam triginta numi- 
smatum, solvit litras duodecim. Si autem rogam 
flagitat auctiorem, debet etiam auctius pro ratione 
honorarium solvere. 8i notarius asecretarum quis 
cupit et debet fleri, solvit litras octo, si neimnpe in 


p o8am numismata viginti accipit. Qui cubicularius 


creandus est, sive antea in trapezio seu ministerio 
ad mensam, sive in vestiario seu ministerio sacre 
vestis fuerit, ille,si annonas suas sibi,quales antea 
fuerunt, relinqui patitur,dat nomine sportule nu- 
mismata trigiuta.Si autem rogam suam annonasque 
augeri sollicitat, debet etiam honorarium augeri 
pro ratione aucte roge et annonarum. Qui autem 
a caligis fit cubicularius,si precibus obtinet rogam 
viginti numismatum, debet lilras octo dare. Urba- 
nus creandus cubicularius dat litras sex.E cubicu- 
lario promovendus ad spatharocubiculariatum de- 
bet quatuor litras ; sollicitanti autem augmentum 
roye debet etiam honorarium augeri pro ra- 
tione. 408 Qui a caligis spatharocubicularius vult 
et debet fleri, dat litras decem ; et, si sollicitat au- 


C gmentum roge, dat auctius quoque honorarium 


equali ratione. E spatharocubiculario creandus 
ostiarius dat litras decem et plus, si plus roge fla- 
gitat, proportionate scilicet. Ab ostiariatu promo- 
vendus ad primiceriatum dat litras decem ;et plus 
justa in proportione, si plus roge rogaverit atque 
impetraverit. 


Ea,qua a recens honoratis honorarii loco in chartulara- 
ta vel tribunalia chartulariorum,et notariata vel tri- 


bunalia notariorum secrelorum pendi debent. 

Notarii idici seu rei privata accipiunt litras 
quinquaginta quinque.Chartularii genici [seu era- 
rii publici] litras septuaginta quinque; extranei 
chartularii stratiolici seu fisci militaris lit. 40. No- 
tarii stratiotici litr. 20. Notarii sacelli litras tri- 
ginta. Notarii vestiarii litras o. 


De captivis Saracenis, qui aliqua in provincia 
baptizati fuerint. 
Unus talium quisque debet 4 protonotario the- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(87) Sic dicunt novi Graci pro Ίνα. Hic loci no- 
tat ubi vel quundo; quo sensu ἵνα etiam apud 
vetustissimos οἱ probatissimos scriptores ha- 
betur. 

(88) Videtur ex hoc loco cubiculariorum unus- 
quisque habuisse curam. peculiaris servitii ad cor- 


pus augustum pertinentis, ut unus a calceis, al- 
ter a barba vel coma, tertius α malluvio οἱ sic 

rro. 

(89) Cubicularius urbanus zut ín wrbe videtur 
illi opponi, qui in palatiis suburbanis servit. 

(90) Medio evo Saracenus et Arabs idem erat, 


1283 


CONSTANTINI PORPHYHBROGENITI 


1384 


matis, in quo agil, accipere numismata terna, et À πρωτονοταρίου τοῦ θέµατσς εἷς ἕκαστος αὐτῶν dvi 


pro 8uo zeugario [seu jugo bonum lahoratorum vel 
et predio rustico] numismata sena ; et pro semente 
atque annona 8u& modios frumenti quinquagenos 
quaternos.Si qui tales captivi et baptizati Saraceni 
elocati quasdam in domos et filiabus quorumdam 
patrum familias juncti matrimonio fuerint, sive 
militaris, sive urbana sit illa familia,in quam talis 
aliquis gener Saracenus intraverit, debet illa per 
triennium excusari et immunis baberi tam a specie- 
rum annonariarum  presiatione et devectione, 
quam a focagio seu tributo ex focis et caminis sol- 
vendo.Sed elapso illo triennio deoel illa domus vel 
familia rursus, ut ante, pariterque ceteris utrum- 
que onus prestare. Talibus porro bello captis, aut 


et aliis quibusdam,si territorium ad inhabitandum B 


assignatum fuerit, manent per primum triennium 
liberi &b omni vexatione servitii publici, neque 
annonam et diaria militi prestant. Elapso autem 
illo triennio, prestant utrumque.402 Miles eque- 
stris debet habere facultates immobiles,id est fun- 
dos vel predia, ad valorem quinque, aut ad mini- 
mum quatuor litrarum.Imperialis miles classiariusg 
debet habere facultates immobiles, fundos puta et 
predia, valoris trium litrarum. Typus seu agendi 
formula & majoribus tradita pervenit ad hec usque 
nostra tempora talis. Quo tempore est expeditio 
militaris, non dantur militantibus tirones, collato- 
res et contribuentes, ut hominibus peculii : sed 
debet quisque seorsim et viritim pro se militare. Si 


qui sutem pauperes fuerint et expensis militaribus C 


faciendis non pares,illig dantur contribuentes ; quo 
nempe habeant per eos sufficientem suam necessa- 
riam subsistentiam, et possint suam militiam in 
corpore 8uo facere. Quodsi vero prorsus ad incitas 
redacti qui fuerint,ut ne quidem cum ipsis attributis 
sibi contribuentibusincumbens sibi servitium exse- 


νομισμάτων Υ’, xai ὑπὲρ εευγαρίου αὐτῶν dvi vo- 
µισµάτων ς’, καὶ ὑπὲρ σπόρου xai ἀνόνας αὐτῶν 
ἀνὰ σίτου µοδίων νο. ᾿Ιστέον περὶ τῶν ὃδ:δοµέ- 
vtov αἰχμαλώτων γαμθρῶν slg οἴκους, xdv τε στρα- 
τιωτικὸς, κἄν τε πολιτικὸς ὁ οἶκος, si; ὃν sisi 
χεται ὁ Σαρακηνὸς γαμθρὸς, ὀφείλει ἐξκουσεύεσθχ! 
ἐπὶ τρισὶ χρόνοις τὴν τε συνονὴν xal τὸ καπν,κόν. 
Καὶ μετὰ τοὺς τρεῖς Ἰρόνους πάλιν ὀφείλει τελςῖν 
^ αὐτὸς οἵχος γαὶ τὴν συνονὴν xal τὸ καπνιχόν. 
Ἰστέον, ὅτι xai τοίς διδοµένοις αἰχμαλώτοις, sizt 
ἑτέροις τισὶ, γῆν εἰς κατασκήνωσιν ἐπὶ τρισὶ ypó- 
νοις µένουσιν ἀνεπιρέαστο, ἀπὸ πάστς δουλείας τοῦ 
δημοσίου, λαὶ οὔτε χαπνικὸν δίδουσιν, οὔτε σωνονήν. 
Καὶ μετὰ τὴν σοµπλήρωσιν τῶν τριῶν χρόνων τελοῦσι 
καὶ την σωνουῖν καὶ τὸ Χαπνιχκόὀν. Ἱστέον, ὅτι ὁ κχ- 
θαλλαρικὸς στρατιώτης ὀφείλει ἔχειν περιουσίαν ἀχί- 
νητον, Ίμγουν τοπία, λιτρῶν ε’, fj τὸ ἔλαττον λ,τρῶν 8. 
Ἱστέον, ὅτι ὁ βασιλικὸς πλόίμος στρατιώτης ὀφείλει 
ἔχειν περιόυσίαν ἀκίνητον, ἤγουν τοπία, λιτρῶν (- 
Χρὴ εἶδέναι, Ott τύπος παρηκολούθησεν κατὰ τὸν 
καιρὸν, ὅτε γίνεται στρατεία, μὴ δίδοσθαι τοῖς στρα- 
τευοµένοις τήρωνας (91) συνδότας ὡς περιουσίοις, 
ἀλλ᾽ εἶναι μονοπροσώπως στρατιώτας, Ὅτε δὲ 
πτωχεύσωσι, δίδονται αὐτοῖς xal συνδότα: πρὸς τ 
δι αὐτῶν ἔχειν τὸ Ἰχανὸν καὶ δουλεύειν ci» ἰδίαν 
στρατείαν. 'Exv δὲ παντελῶς ἐξαπορῶσιν καὶ οὗ 
δύνανται οὐδὲ μετὰ τῶν διδοµένων αὐτοῖς συνὸ2- 
τῶν τὴν ἰδίαν στρατείαν ἐξυπτρετεῖν, τότε ἀδορεύ- 
ονται (02) καὶ δίδονται εἰς ἀπελάτας (93), ἐξ àv 
xai Τζέκωνες (04) ἀφορίζονται εἷς τὰ κάστρα. Οἱ 
δὲ τόπο. τῶν τοιούνων στρατιωτῶν µένουτιν ἄνε- 
ποίττοι, περιορ.ζὅμενοι καὶ ἀφηοριζόμενοι εἷς τὸν 
δηµόσιον, ἵνα πάλιν, ἐὰν συµθῇ τινα ἐκ τῶν ἀδν- 


, * * , κ 
βευθεντων ἀνακτήσασθαι ἑαυτὸν, ἀναλαμθάνῃ τοὺς 
^ M ^ E 3 
ἰδίους τόπους, xai ἀποκαθίστασθαι εἷς τὴν i$ 


στρατείαν. 


qui valeant, illi adorantur seu ad oras et feces exercitus rejiciuntur, et amandantur ab abiegos, [latrun- 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTRAIUS. 


unde nobis quoque est. Sed veteres distinguebant 
Arsbes a Saracenis, ut e Script. Hist. Aug. t. II, 
p. 329, 444 οἱ 404 patet; illi quidem erant Arabes 
1n Syrie confiniis et Palestina oberrantes,hi autem 
Saraceni,qui in Mesopotamia eti Syrie partibus 
orientalibus ad Euphratem sitis viverent, sic dicti 
ab Arabico Schark, oriente. 

e Conf. Constantin. Porphyr. Tacticon p. 16 
ed. Meurs. 


δαµίους, Vmmoxópouc, καθαλλαρίους —(domitores, 
gymnastias equorum), ἀπελάτας ἀνελάτας, sed leg. 
συνελάτας, qui sunt similes nostris Ausreiter, offi- 
ciales,qui in viis publicis in equis circumcursitant, 
videntes, qui in iis eant, mendicine aliive malefici, 
num merces prohibite aut vectalibus non liberate 
deportentur, etc. Appellant quoque Gre*eci novi 
fures, latrones ἀπελάτας, et abjecta littera, ut 
solent, πελάτας. Exemplum habet Du Cange v. 


(92) Satis constat de sensu verbi, idque notare [) Πελάττς. 


suspenduntur, cassantur, eximuntur, excusantur 
pro minumis habentur. Unde autem derivandum 
Bit, adhuc dubito. Forte repeti debet àb adorare 
Latino, id est non προσκυνεῖν, sed ad oram reji- 
cere, velut leces et rejectanea, χαθιστῶνται πρὸς 
τοῖς πέρασι xal ἐσχατιαῖς τοῦ στρατεύματος. 

(93) Apelaste, abactores, sbiegi, erant militie 
genus, ut hodie Husari, predis abigendis tantum- 
modo destinati, unde ipsis nomen. Glosse nomice 
Labbei : ᾽Απελάτης χυρίως λέγεται, ὅστις θρέµµατα 
ἀπὸ βοσκῆς ἤ βουχολίων ὑποσύρει, fj ἀπὸ τῶν ἀγελῶν 
ἵππους. 'O γὰρ βοῦν T, ἵππον πλανώμενον εὑρῶν [et 
hero, quem novit, non restituena] οὐκ ἴἔστιν ἁπ- 
ελάτης, ἁλλὰ χλέπτης. V. Du Cange Gloss. Lt. v. 
Abigare et Lalrunculi. Manetho Apotelesmaticus 
mst.spud Du Cangium v. Βερεδάριοι jungit feps- 


(94) Huecipe pertinent Tzarones, de quibus Goar. 
ad Codin. p. 34, quos Codinus p. 68, appellat τοὺς 
εἰς τὰ χάστρα εὑρισκομένους, prasidiarios im castris 
seu urbibus milites. Videntur omnino iidem esse. 
Tzncones sunt hodie qui olim Lacones,extreme Pe- 
loponnesi incole,et Taaconia est ille tractus, in quo 
est mons olim Cronion dictus, adeoque inter Laco- 
niam et Elidem ; vid. Du Cangium v. Τζάκωνες. Ili 
Lacones aut Peloponnesiaci solebant ad presidium 
agendum in castellis deponi, ágopltesgat εἷς τὰ χά- 
στρα, ut Noster ait. Insignis est locus Micbhalonis 
Lituani de moribus Tatarorum apud Du Cangium 
v. Sacones, e quo intelligitur, Sacomes et Sunga- 
lones appellatos fuisse, Lituanico, ut videtur, ser- 
mone,agasones,qui milites in bellum comitabantur, 
Nostro aut συντρόφους, aut τίρωνας dictos. 


1285 DE CERIMONIIS AULJ/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


1286 


culos, leves milites, excursionibus in agrum hostilem et predis agendis tantum destinatos,]equibus etiam 
Tzecones [seu Peloponnesiaci] desumuntur et seliguntur in castella ad agenda interim presidia, dum 
veri milites ob bella absunt. Loca vero vel fundi aut predia ipsorum hero interea vacant, neque alii cui- 
dam traduntur, sed manent sequestrata et affixis sacris bullis signata, ut usus fructus eorum ad zera- 
rium publicum redeat ; eo flne, ut si tali cuidam cassato contingat facultas fortunam suam afflictasque 


res restaurandi, recuperet fundos pristinos militiamque pristinam. 


KESAA. Ν’ 

Ειοὶν αἱ xatà τύπον ῥόγαι τῶν στρατηγῶν καὶ 
χλεισουραρχῶν, καθὼς ἑἐρογεύοντο ἐπὶ ἈΑέοντος 
τοῦ φιλοχρίστου δεσπότο». 

'O στρατηγὸς τῶν ᾽Ανατολικῶν λλ. gu. Ὁ στρατ- 
ηγὸς τῶν ᾽Αρμενιακῶν λλ. gu. 'O στατηγὸς τῶν 
θρᾳκησίων λλ. n. Ὁ στρατηγὸς τοῦ ᾿Οψιχίου λλ. λ’. 
'O στρατηγὸς τῶν Βουκελλαρίων λλ. X. Ὁ στρατ- 
ηγὸς Καππαδοκίας AÀ. κ’. Ὅ στρατηγὸς τοῦ Χαρσιανοῦ 
λλ, x. 'O στρατηγὸς Ηαφλαγονίας λλ. x. Ὁ στρατ- 
ηγὸς θρᾷκης λλ. x. 'O στρατηγὸς Μακεδονίας 
λλ. X. Ὁ στρατηγὸς Χαλδίας λλ. v, ὡς λαμθάνων 
ἀπὸ τοῦ κουµερκἰου (95) ἑτέρας λλ. v. Ὁ στρατηγὸς 
Κολωνείας λλ. x'. 'O στρατηγὸς Μεσοποταμίας λλ. ο. 
διὰ τὸ ἔχειν αὐτὸν ὅλον τὸ χουµέρχιον. 'O στρατ- 
ηγὸς Σεθαστείας, ὡς ὤν τότε κλεισουράρχης, λλ. s. 
'O στρατηγὸς Λικανθοῦ, ὡς dv τότε χλεισουράρχης, 
λλ. €. 'O στρατηγὸς Σελευχείας, ὡς ὤν τότε χλει- 
σουράρχτς, λλ. €. 'O στρατηγὸς Λεοντοχώμεως (90), 
ὡς ὢν τότε κχλεισουράρχης, λλ. ε. 'O στρατηγὸς 
τῶν Κιθυῤῥαιωτῶν λλ. v. 'O στρατηγὸς τῆς Σάμου 
λλ. v. 'O στρατηγὸς τοῦ Αἱγαίου πελαγους λλ. V. 
ἸἹστέον, ὅτι ol τῆς Δύσεως στρατηγοὶ οὐκ ἐρογεύοντο 
διὰ τὸ λαμθάνειν αὐτοὺς ἀπὸ τῶν Ἰἴδίων αὐτῶν ϐε- 
µάτων τὰς ἰδίας αὐτῶν συνηθείας κατ vog. 'O 
στρατηγὺς Πελοποννήσου. Ὁ στρατηγὸς Νικοπόλεως. 
'O στρατηγὸς Ἑλλάδος. Ὁ στρατηγὸς Σικελίας. 'O 
στρατηγὸς Ααγοθαρδίας. 'O στρατηγὸς Στρυμῶνος. 
'O στρατηγὸς Κεφαληνίας, 'O στρατηγὸς θεσσαλο- 
νίκης. 'O στρατηγὸς τοῦ Δυῤῥαχίου. 'O στρατηγος 
Δαλματίας. Ὁ στρατηγὸς Χερσῶνος. 


Περ] τὸ τίνες οὐκ ὀφείλουσι στρατεύεσθαι τηρωνάτου 
γινομένου (97). 


Οἱ ἐν τῷ κουθουχλείῳ χατειλεγμένοι. Οἱ εἰς τοὺς 
βασιλικοὺς ἀνθρώπους. Οἱ εἲς τὴν μεγάλην ἱἑταιρείαν. 
Οἱ εἰς τὴν µέσην ἑταιρείαν. Οἱ εἰς τοὺς Φαργάνους. 
Οἱ εἲς τὴν οἶκειακὴν τράπεζαν. Οἱ εἰς τὰ ἀἆρχοντο- 
γεννήµατα. Οἱ εἰς τὸ οἰκειχκὸν βεστιάριον. OY εἷς 
τὸ σκέπτον τῆς Αὐγούστης. Οἱ εἷς τοὺς βασιλικοὺς 
στράτορας dj τοὺς ἱπποκράτας (98). Οἱ εἰς τοὺς 


CAP. L. 


Tabula rogarum, quas vi typi aut. formuls praescri- 
ploeatquerecepteaccipiebant strategi et clisurarchae 
lempore Leonis, domini Christum amantis. 


Strategus Anatolicorum accipiebat litiras 40. Stra- 
tegus Armeniacorum litr. 40. Strategus Thracesio- 
rum litr. 40. Strategus Opsicii lit. 30. Strategus 
Bucellariorum litras 30. Strategus Cappadocie litras 
20. Strategus Charsiani litras 20. Strategus Paphla- 
gonie litr. 20. Strategus Thracie litras 20. Strategus 
Macedonie litr. 30. Strategus Chaldis litr. 10, ut 
qui preterea decem alias litras e commercio seu 
vectigalibus mercium introeuntium el exeuntium 
fert. Strategus Colonie litras 20. Strategus Meso- 
potamis I, o, [prorsus nihil], ut qui totum com- 
mercium seu reditus vectigalium omnes ipsi sibi 
servat. Strategus Bebastis, ut qui tunc lemporis 
(sub Leone) clisurarcha tantum erat, 1. 5. Strate- 
gus Lycandi, 408 ut qui tum clisurarcba erat, litras 
5. Strategus Seleucie, ut qui tum clisurarcha erat, 
litras 5. Strategus Leontocomes, ut qui tum clisur« 
archa erat, litr. 5. Strategus Cibyrrheotarum 
litras 10. Strategus Sami litr. 10 Strategus maris 
/Egei litr. 10. Strategi Occidentis non accipiebant 
rogas, quia consuetudines unus eorum quisque suas 
annuatim e suo themate ferebat. Sunt autem illi 
sequentes, Strategus Peloponnesi. Strategus Nico- 
poleos. Strategus Helladis seu Greecie. Strategus 
Sicilie. Strategus Lagobardie seu Longobardie. 
Strategus Strymonis. Strategus Cephalenie. Stra- 
tegus Thessalonices.Strategus Dyrrhachii.Strategug 


C Dalmatie. Strategus Chersonis. 


]ndexz eorum, qui non tenentur in. expeditionem 
el castru ire, quando tironatus Πέ seu juvenis mi- 
litia 1n unum coacta locum solemnia in armisezer- 
citia facit. 

Cubiculo ascripti. Qui ad basilicos vel otmsaria- 
nos pertinent ; qui ad magnam heteriam ; qui ad 
mediam heteriam ; qui ad Farganos ; qui ad priva- 
tam inensam ; qui ad archontogennemata ; qui ad 
privalum vestiarium ; qui ad sceptrum Auguste, qui 
adimperialesstratores velequisones ; qui ad impe- 
riales clericos palatii. Clerici nee seu nova ecocle- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(95) Est idem aoc si diceremus : hic vel ille acci- [) multarum orbium nomineobtinet, formarunt quoque 


pit ealarium euum ex Accisa, seu ος illo tribunali, 
ubi vectigalia recipiuntur. Κουμέρκιον est ipsum 
commercium, mercatura, negotiatio et portorium 
ro importatis aut exportatis mercibus; v. Du 
Cange ad Alex. p. 315. Κουμέρκχιον τοῦ πανηγυρίου, 
vectigal nundinarum, est apud Theophan. p. 396. 
Guther. p. 795. commercium nonnihil a vectigali 
differre monstrat. . 
(96) Ad formam terminationis πόλεως, quae in 


χώµεως in hac compositione. Λεοντοχώμη Atov- 
τόπολις est in themate Lycandi seu in Isauria. 

(97) Tironatum hic esse puto non statum seu 
conditionem tironis, eed solemnem congressum mi- 
litie rudis et nuper conscripte ad condictum locum, 
ut tirocinium ibi ponant coram stratego thematis 
et dexteritatem suam in tractandi armis monstrent. 

(98) Poterat quoque ἱπποκράτορας. In. membra- 
nis erat ἵπποκχρ. cum x superimposito. 


128] 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1288 


stre.Sanotze Sophie insessi et jam ab antiquis tem- A βασιλικοὺς Χληρικοὺς τοῦ παλατίου. Οἱ τῆς Νέας 


poribus adherentes sacerdotes, non autem qui ad 
terna miliaresia et minus rogam aceipiunt.Dromo- 
niorum remiges. Agrariarum remiges. Horum 
omnium officiorum,qua a militie prestatiore dixi- 
mus exempta esse,si quis unum aliquod gerat,qui 
absque eo et nondum illud adeptus ad militie pre- 
stationem obligatus erat, ejus domus debet excu- 
sata haberi, quandiu is vixerit. lllo autem homine 
mortuo, debet jus et obligatio militis prestande 
rursus illi domui restitui secundum velerem formu- 
lam rationarii militaris. 


404A Index eorum, qui militare debent de 
conscriptis in officia. 


Mandatores secretorum omnium,nempe qui sunt 
sub dispositione sacellarii ; rationalis sacri fisci ; 
rationalis fisci milituris ; rationalis cursus publici ; 
prefecti sacello; vestiarii ; comitis rei private ; 
prefecti numerorum ; curatoris moenium urbis; 
item vernaculi contubernales utriusque stabuli [tam 
urbani,quam Asiatici apud Malagina].Ab alio the- 
mate vel districtu non coguntur remiges agraria- 
rum, nisi a solo themate Steni vel Propontidis. Ne- 
que adscribunturdietariis magni palatii aliorumque 
palatiorum, nisi homines urbani seu CPtani, et ex 
Steno seu utraque ejusdem freti ora oriundi. Ad 
mandatores officiorum non deliguntur nisi soli ho- 
mines urbani. 

CAPUT LI. 


Observanda, quando imperator in curru prodire ad 
horrea strategii eaque lustrare constituit. 


Pridie vespere dantur mandata, sive notificatur 
per mandatores, ad proceres, cras fore processio- 
nem ad horrea. Procedunt itaque et conveniunt al- 
tero die omnes in palatium,candidis tunicis et tzan- 
giis seu calceis ; et quando proclamata fuerit vox : 
« Transfer, » [te nempe, vel alio migra,) collocant 
sese candidati coram circo retro portam necessarium 
s.latrinarum balnei.Inipsum autem circum intrant 
soli equi imperiales ; qui procerum sint, foris ma- 
nent. Ante circum quoque consistit carucha domi- 


ἐχκλησίας. Οἱ τῆς ἁγίας Σοφίας ἐγκάθετοι depen 
καὶ ἀπὸ τοῦ παλαιοῦ, οὐχὶ δὲ οἳ εἷς τὰ τρία µιλ-α- 
ρήσια xai ἔλαττον τούτων ῥοχευόμενοι. Οἱ τῶν 
δροµονίων ἐλάται. Οἱ τῶν ἀγραρίων ἐλάται. "Ioc£ov, 
Ott ἐχ τούτων πάντων τῶν προειρηµένων μὴ στρα- 
τεύεσθαι, εἶχέν τις παλαιὰν στρατείαν, μέχρις ἂν 
ζᾷ τὸ καταταγὲν πρόσωπον, οἱονδήποτε τῶν προε:- 
ρηµένων ὀφφιχίων, ὀφείλει διαµένειν ἐξσκουσευό- 
μενὸός ὁ τοιοῦτος οἴἶκος. Τελευτήσαντος δὲ τοῦ προσ- 
ώπου, ὀφείλει ὀρθοῦσθαι ἡ στρατεία εἲς τὸν οἴχον 
αὐτοῦ κατὰ τὸν παλαιὸν τόπον τοῦ στρατιωτικοῦ 
λογοθεσίου. 


Περὶ τοῦ Ἠτίνες ὀφείλουσι στρατεύεσθα: 
τῶν κατειλεγµένων εἷς ὀφφίκια. 


Oi µανδάτορες τῶν σεκρέτων πάντων, Άγουν οἱ 
τοῦ σαχελλα-ίου’ οἱ τοῦ γενικοῦ οἱ τοῦ στρατιωτικοῦ’ 
οἱ τοῦ λογοθέτου τοῦ δρόμου" oi τοῦ σαχελλίου: οἱ 
τοῦ βεστιαρίου’ οἱ τοῦ εἰδινοῦ: οἱ τοῦ νουµέρου: ol 
τοῦ τειχεώτου' οἱ διατρέχοντες' οἱ σύντροφοι τῶν 
δύο στάθλων. ᾿Ἱστέον, ὅτι οὐ δεῖ στρατεύεσθαι ἀπὸ 
ἄλλου θέματος εἰς τοὺς ἑλάτας τῶν ἀγραρίων, ci 
μὴ ἀπὸ τοῦ Στενοῦ (09). Ἱστέον, ὃτι οὐ δεῖ στρα- 
τεύεσθαι εἰς τοὺς διαιταρίους τοῦ μεγάλου παλατίου 
καὶ τῶν λοιπων παλατίων, εἰ μὴ ἀπὸ τῆς πόλεως 
καὶ τοῦ στενοῦ. Ἱστέον, Ott οὐ δεῖ στρατεύεσθαι 
εἰς τοὺς µανδάτορας τῶν ὀφφικίων, tt ui, ἀπὸ της 
πόλεως, 


- 
ατο 


ΚΗΦΑΛ. ΝΑ’. 

Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν, ὅταν iv ὀχήματι βούλεται 
προελθεῖν à βασιλεὺς καὶ ἰδεῖν τὰ ὁῤῥία (4) τοῦ 
στραττγίου, 
᾽Απὸ ὀψὲ δίδοται µανδάτα πρὀκενσον εἷς τὰ 0j- 

ῥία. Προέρχονται οὖν τῇ ἑξῆς πάντες, καὶ εἶσὲρ- 

χονται ἀπὸ λευκῶν ἈΧλανιδίων xal ταγγίων (2) εἰς 
τὸ παλάτιον, καὶ ὅταν γένηται ΤΗΑΝΘΕΕΒ, οἱ piv 
κανδιδάτοι ἵστανται πρὸ τοῦ ἱπποδρόμου μετὰ τὴν 
θύραν τῶν χρειῶν (3) τῆς βαλνιαρίας, εἰσέρχοντα: 
δὲ ἔσω ἐν τῷ ἱπποδρόμῳ οἱ δεσποτικοὶ ἵπποι μόνοι, 
οἱ δὲ τῶν ἀρχόντων ἔξω Ίστανται. Ἔρχετα: δὲ xa 
$ καρούχα ἡ δεσποτικὴ, xal ἵσταται πρὸ τοῦ ἵππο- 
ὁρόμου. Καὶ ὅταν ἵδῃ ὁ σιλεντιάριος 99, ὅτι πάντα 


VARLE LECTIONES. 


** ΣΧΟΛ. ἔτοιμος. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(99) *[Stenum cervix Euxini. Constant. Vit. Basil. [) cies deposite, sed depositoria.Utitur ea voce Theo- 


c. 63. Les naulonniers S(enitz appellati απὸ τοῦ 
στενοῦ, quod medio evo est ὠίαπο», p. 290 Vill- 
barduin.|* Stenum est tota ora tam Europea,quam 
Asiatica, quam angustus canalis et meatus maris 
Euxini alluit et pervadit et ipsa simul ora CPtana. 
Zosimus II, 30 : μῆκος ἔχει τὸ στενὸν τοῦτ» μέχρι 
τοῦ Πόντου σταδίων περί που τριακοσίων. 

(14)9ο obitione imperatoris per borrea elegans ]ο- 
cus est apud Themistium p. 221. Videri quoque 
meretur Salmasius ad illud Spartiani de Hadria-o 
t. I, S. H. A.p. 97 : Laborat,ut condita militeri4 4i. 
ligenter agnosceret. Condita hic sunt usu senioris 
&vi non sepecies annonarie, ut pulat Pelavius ad 
Themistiam p. A53,consentiente profecto analogia, 
sed conditoria,prorsus ut Grecum ἀπόθετά non s&pe- 


phanes p. 124, ubi de Alypio ait, eum fuisse τὴν 
εχομένην περὶ τε τὴν φυλακὴν τῶν πόλεων xai τὰ 
ἀπόθετα τῶν τροφῶν ἐπιμέλειαν ποιούµενον. Rursus 
p. 129, conjungit ὠρεῖα ἀποθετα σίτου, ubi tamen 
posterius pro prioris scholio habendum est.De hor- 
reis ab imperatore visitatis agit quoque Vales. ad 
Amm. Marcell. p. 318, unde etiam constat, horrea 
gemina fuisse unnone militaris,et Xiphilin.p.1231, 
ubi Pertinacem habet τὴν τοῦ σίτου παρασχευὴν 
ἐξιτάζοντα. 

(2) Ita membrana. 

(3) Necessarize Latinis et χρεῖαι Grecis novis 
sunt latring ; vid. Du Cangii di utrumque utraque 
voce, Sic jam usurpavit Artemidorus p. 8 ubi vid. 
Rigalt. notam. 


1289 


DE GERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


1290 


ἔτοιμά eiat, καὶ λάθῃ τὸ Paratus, εἰσέρχονται κατὰ A nica. Parata in hunc modum omnia esse videns si- 


τὸ ἔθος οἱ πατρἰκιοι. Εἶτα ἐξέρχεται ὁ βασιλεὺς, 
καὶ ἵσταται iv τῷ µέσῳ τοῦ μεγάλου τρικλίνου, καὶ 
πάντα Ὑίνεται ὡς lv. κονσιστωρίῳ, xal ἐξέρχεται 
δηριγευόµενος διὰ τῆς βαλνιαρίας, xai ὅταν ἔλθῃ 
ὅπου ol κανδιδάτοι τὰ ὅπλα κρατοῦσιν 70, ἐχεῖ ol 
τριθοῦνοι τοῦ πραισέντου προσκυνοῦσιν αὐτὸν, xal 
σὺν αὐτοῖς ὁ πριµιχήριος τῶν δοµεστίκων. Εΐτα 
ἐκεῖθεν εἰσέρχεται εἷς τὸν Ἱππόδρομον, xal ἐχεῖ 
πρυσκυνεῖται ὑπὸ τῶν δοµεστίκων xai προτηκτόρων 
ἅμα εἰσέλθῃ τὴν θύραν, καὶ δηριγευόµενος ἑξέρ- 
χεται Ew τοῦ ἱπποδρόμου, τῶν ἵππων ἑλκομένων 
ἐμπρὸς αὐτοῦ, xal ἀνέρχεται εἰς τὸ ὄχημα. Καὶ 
ἕχαστος τῶν ἀρχόντων κατὰ τάξιν φιλεῖ τὰ γόνατα 
αὐτοῦ, καὶ μετὰ πάντας ὁ ἔπαρχος τῶν πραιτωρίων, 
ὡς ὀφείλων συγχαθίσχι αὐτῷ, xal ἐπιτρέπει ὁ βασι- 
λεὺς, εἰ βούλεται, τοῖς ἄρχουσι καθἰσὰι εἷς τοὺς 
ἵππους αὐτῶν, xal χκάθηνται. 'O δὲ ἔπαρχος φιλεῖ 
τοὺς πόδας τοῦ βασιλέως, καὶ ἀνέρχεται elc τὴν κα- 
ρούχαν ἐκ τοῦ ἀριστεροῦ µέρους, xal Ἱἵσταται, xal 
ἐπὰν ἐπιτρέφῃ αὐτῷ καθίσαι, πάλιν φιλεῖ τὰ γό- 
νατα αὐτοῦ καὶ Χχθηται. Καὶ ὁ µουλίων (4) ἵσταται, 
καὶ, ἐπὰν χελευθῇ, καὶ αὐτὸς φιλεῖ κάτω τοὺς πόδας, 
xai χάθηται. Ἕμπροσθεν δὲ βαστάζουσιν ὁ χουρο- 
πἀλάτης 7! xai ὁ δηκουρίων (5) τὰ χρυσᾶ ῥαθδία. 
Ἑκατέρωθεν δὲ κόμητες σχολῶν, οὓς ἂν κχελεύσὲι, 
παραθαδίζουσιν κρατοῦντες τὰ μῆλα τῆς χαρούχας. 
Καὶ ἐπὰν φθάσουσιν εἷς τὰ ἁῤῥία, πρῶτον ol ἔπαρ- 
χοι κατέρχονται, καὶ τότε ὁ δεσπότης, Ὡς δὲ εἰσέλθῃ 
εἲς τὰ ὁῥῥία, ἀπαντᾷ αὐτῷ φορῶν λευχὸν χλανίδιον 
6 κόµης τῶν ὁῥῥίων (6) xai σὺν αὐτῷ ὁ νουµερά- 
ριος (7), καὶ ἐπιδίδωσιν αὐτῷ τὴν γνῶσιν τοῦ ἆπο- 
κειµένου σίτου, xal περιέρχεται, καὶ ὁρᾷ πάντα. 
Δεῖ δὲ παρακολουθεῖν τῷ βασιλεῖ καὶ ἀρχιτέκτονα, 
ἵνα, ἐὰν θελήσῃ πληροφορηθῆναι, εἰ ταῖς ἀληθείαις 
τοσοῦτος σἵιος ἀπόχειται, µετρήσῃ ὁ ἀρχιτέχκτων 
τοὺς τόπους, οὓς ἂν ασὐνίδῃ ὁ βασιλεὺς, καὶ εἴπῃ αὐ- 
τῷ τὸ ἀληθές. Καὶ ἐξερχόμενος ὀιδωσι τῷ χόµητι 
τῶν ὁῤῥίων τετρογώνιον (8) λιτρῶν δέχα, xai ὅλο- 
σήρικον στιχάριον, καὶ τῷ νουμεραρίῳ τὰ αὐτὰ. 
Καὶ Ἐχεῖθεν ἐξελθὼν ἀνέρχεται εἰς τὸ ὄχημα, xal 
πάλιν ol ἔπαρχοι συγκάθηνται τὰ ὅμοια ποιοῦντες, 


lentiarius ut (editum a preposito] accepit : « Para- 
tus » [puta, imperator jam est], intrant [in magnum 
triclinium] patricii ς dein egreditur (e cubiculo vel 
citone 800] imperator ad medium usque magnum 
triclinium, ubi consistit, fiuntque omnia ut in con- 
sistorio ; et dein exit in procerum comitatu per bal- 
nearium vel balneum, et quando illuc accesserit, 
ubi stant candidati in armis, ibi tribuni presentis 
[nempe militie aut comitatus] adorant eum, et 
cum ipsi primicerius domesticorum. Inde intrat in 
circum, et ibi adoratur a domesticis et protectori- ΄ 
bus, cum primum pedem in ejus porta posuerit. 
Inde exit in comitatu procerum e circo, equis im- 
perialibus interim coram ipso manu productis, et 
ascendit in carrucham. 4055 In ea residenti oscu- 
lantur accedentes progradibus dignitatum procerum 
singuli genua, et postremus idem facit eparchus seu 
prefectus pretoriorum, ut qui domino in curru as- 
sidere debet. Eo absoluto officio, dat imperator, si 
vult, proceribus veniam in equos suos inscendendi. 
Prefectus autem pretoriorum, osculatus domini 
genua, ascendit in carrucham, sed a sinistro latere, 
et subsistit in ea tam diu erectus, donec imperator 
ipsi veniam considendi dederit.Priusquam vero con- 
sideat ille,osculatur secunda viceimperaloris genua. 
Pariter stat coram imperatore mulio (id est equiso, 
auriga] ; qui considere jussus, priusquam id faciat, 
imos pedes imperatoris osculatur. Coram carrucha - 
preferunt curopalates et decurio virgas aureas ; ad 
utrumque vehiculi latus autem ambulant comites 
scholarum, quos imperator delegerit, tenentes poma 
[seu globos metallicos in aditu] carruche. Ea ra- 
tione ut perventum estin horrea, descendit primum . 
prefectus domino identidem assidens, dein impera-* 
tor, cui in horrea intranti obviam it comes horreo- 
rum, gerens candidam tunicam, et cum eo nume- 
rarius. Nactus ab eo comite imperator notitiam fru- 
menti ia horreis depositi οἱ asservati, circumam- 
bulat et lustrat omnia, secum habens aliquem ar- 
chitectum, qui demino cupiente certo explorare, 
num revera tanta adsit, quanta perhibetur, fru- 


VARLE LECTIONES. 


. " XOA. τοῦ παρόντος. Ἱ ZXOA. ὁ βουλευτής. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(4) Mulio etiam pro equisone dicitur. Lamprid, in [) dios frumenti quod in horrea inferebatur, et ex- 


Alexandro Severo, t. I, p. 990, ubi mulis et equis 
muliones tantum, non muliones et equisones, utl 
eurstores altribuit. Etiam in Glossis est µουλάρας, 
Ἱπποφόρθος, κτηνοτρόφος, ἀνασολεύς, mulio super- 
iumentarius straior. 

Ergone tunc temporis adhuc decuriones ap- 
pellabantur CPli consules et senatores urbani, ut 
vult Scholiastes, qui βουλευτής interpretatur ? Vix 

utem. Potius probabile mihi est silentiariorum de- 


curiones vel decanos hic intelligi, qui iidem sunt. 


atque primicerii silentiariorum ; v. Vales. ad Am- 
mian. Marcell. p. 264. Silentiariorum autem eral 
aureas virgas preferre. 
(60) Id.aut similis muneris, atque horrearius apud 
Agnellum. Vide Murat, Ser. R. Italic., t. II, p. 100. 
(71) Videtur numerarii numusfuisse numerare mo- 


PATROL. GR. CXII. 


pensas in annonam militum pariter; v. supra 
dicta ad p. 140. 

(8) Fuit cum putarem, hoc vocabulo &pocombium 
seu sacculum sericum designari in formam qua- 
drangularem consutum et conformatum, cui insutee 
essent decem auri litre. Verum si in numismatibus 
seu solidis constiterunt ille decem litre, nimis 
grendis evasit illa bursula, ut que decies 74 nu- 
mismata seu 740 numismata contineret. Littras in 
integris auri massis cusas fuisse, quandoquidem 
mihi non constat, quamvis admodum probabile sit, 
in dubio relinquam. Putem igitur potius, tetrago- 
nium hoc fuisse massam auream in monete formam 
cusam «decem litras pendentem. Sed, ut verum fa- 
lear, non habeo exemplum masse in nummum cu- 
se forma quadrata apud Grecos aut Romanos. 


AN. 


3301 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1292 


menti copia, conditoria, que jussus a domino fue- A εἴτε δὲ δόξῃ αὐτῷ διὰ τοῦ δεχίµου 7* ὑπδστρέφαι, 


rit, dimetiatur, et certam rei rationem ad eum re- 
ferat. Exiens rursus ex horreis imperator dat comiti 
horreorum tetragonium, (hoc est apocombium, se- 
ricum fasciculum,forme quadrangularis] decem auri 
Πές, continens et sticharium holosericum. Idem 
quoque donum accipit numerarius. Postea rursus 


εἴτε διὰ τῆς βαλνιαρίας. Οἱ uiv χόµητες xai ol τρι- 
θοῦνοι ἔξω τοῦ μεγάλου τρικλίνου ἀκούουσιν : Loco 75, 
οἳ δὲ ἄλλοι ἄρχοντες εἰσέρχονται. Καὶ ὁ ἔπαρ- 
χος τῆς πόλεως ἤ oi ἔπαρχοι συντάττονται ἐχεῖ. 
Οἱ δὲ πατρίκιοι συνεισέρχουται, καὶ Πάντα κατὰ 


ἔθος  vlvexat, «καὶ δίδονται µίσσαι τοῦ σιλεν- 


ascendit imperator in currum; et prefecti, qui — ov. 

identidem in tali tempore singulis imperatoribus adesse solent, faciunt eadem, qua superius expo- 
sita sunt. Reditur in palatium, prout visum domino fuerit, aut per decimum, [cirei pars est,]aut per 
balneum. Et comites quidem atque tribuni subsistunt extra magnum triclinium, audita proclamatione : 
« Loco » (qua jubentur in eodem loco consistere, neque ulterius procedere]. Ceteri autem proceres 
ingrediuntur in triclinium ; et prefectus urbis vel et prefecti ceteri [pretoriorum nempe] vale ibi ci- 
ount imperatori, atque abeunt; patricii antem cum ipso intrant in magnum triclinium, et fiunt omnia 
porro secundum consuetum morem, et tandem daniur misse silentii. 


CLETOROLOGIUM 
SEU 
LIBER DE RITIBUS SACRARUM BPULARUM AULA BYZANTINJE 
406 CAPUT LII. B KE-bAA. NB. 


Exquisita et. perspicua de sacrorum cletoriorum seu 
conviviorum constilulione atque cerimoniis, singu- 
lorumque dignitatum  evocatione, atque honoris 
gradu expositio, collecta ex antiquis Cletorologiis 
seu libris de ordine nomenclature convivalis expo- 
nentibus, lempore Leonis ímperatoris nostri Chri- 
sium amantis αἱ sapientissimi, mense Septemibr., 
ind. r1, anno a condito mundo 6408, α Philotheo, 
imperiali protospathario et atriclinio. 
Quandoquidem hortati me fuistis, amicorum opti- 

mi, ut e veterum libris argumentum, de quo dicere 

animus est, dignitatum nempe ordines, eruerem 

sollicita cura, sermoneque perspicuo traderem; age- 
dum, victus amore vestro, pro virili mea multaque 


᾿Ακριθολογία τῆς τῶν βασιλικῶν κλητωρίων (9) 
καταστάσεως, — xal  ixástou τῶν ἀξιωμάτων 
πρόσκλησις xai τιμὴ, σὐνταχθεῖσα ἐξ ἀρχαίων 
Κλητωρολογίων ἐπὶ ἈΑέοντος τοῦ φιλοχρίστου 
καὶ σοφωτάτου ἡμῶν βασιλέως μηνὶ Σεπτεµ- 
δρίῳ, ἴνδικτ. Υ, ἔτου ἀπὸ κτίσεως χόσμου 


SYH' (10), ὑπὸ Φιλοθέου, βασιλικοῦ πρωτος 
σπαθαρίου xai ἀτρικλίνου (11). 
Ἐπειδήπερ ἡμᾶς προετρέψασθε, ὦ φἰλων pi 


στοι, εἲς τὰς τῶν ἀρχαίων ἐπικύμψαι συγγράµµατε, 
κἀχεῖθεν τὸν προχείµενον νοῦν τῆς τῶν ἀξιωμάτων 
τάξεως sag? τῷ λόγῳ ἀκριθῶς ποραστήσα-θαι, 
φέρε 97 τῷ περὶ ὑμᾶς ἑλκόμενοι πόθῳ, καθ ὅσον 


cum affectione studebo desideriis vestre charitatis G ἐφικτὸν, τὰ ἐφετὰ τῆς ὑμετέρας ἀγάπης σχετικῶς (19) 
VARULE LECTIONES, 


7? YXOA. τοῦ δεκάτου, 79 EXOA. τόπφῳ. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(9) Vocare apud Latinos simpliciter pro vocare, 
invitare ad cenam usurpatur. Hinc in Vit. Basilii 
Macedonis p. 207, οἱ χεκληµένοι sunt illi, qui ad 
sacras invitari solent. Hinc χλήτωρ, vocator, invita- 
tor, κλητώριον, convivium, ad quod vocantur amici, 
adhibetur cletor, invitator, nomenclator, et γλητω- 
ρεύειν, ad convivium vocare. Notat quoque χλητώριον 
triclinium vel salam, in qua convivia celebrantur. 
De quibus omnibus vid. Du Cangium Gloss. Gr. h.v. 
Magnam habeo gratiam fortune, quod opusculum 
hoc scitum et lectu dignum nobis conservavit, in 
quo totus ordo cum dignitatum et officiorum auli- 


dine, quo assidere debebant aut accumbere, evo- 
cabant, introducebant, locum cuique suum assigna- 
bant, quod olim τῶν ἐδεάτρων erat. vid. Athen. IV, 
p. 142 et p. 171 tota atque seqq., particulam por- 
rigebant et largitiones dominicas distribuebant.Ca- 
terum prima eorum fuit appellatio atriclinio, qui à 
triclinio essent et id curarent; vid. Du Cange v. Or- 
ticlineum, quomodo triclinium appellabant aut ἀἱδ- 
tam, quod nos hodie chambre, Kammer, dicimus. 
[Sed habebantne Greci imperatores, ut veteres Per- 
sarum reges atque alii habebant et curia nositrales 
adhuc habent, suos προτένβας vel προγεύστας, pre- 


corum et militarium, tum etiam sacrarum epula- Ὦ gustatores ferculorum ?* Equidem hujus rei nihil in- 


rum publice editarum accurate exponitur. 

(10) A. M. 6408 incidit in annum Christi 900. 

(411! Sic plerumque scribitur hec vox; inter- 
dum tamen etiam reperitur ἀρτοκλίνης et pejus 
adhuc ἀρτικλίνης. Quamvis enim originem ipsi dede- 
rit corruptela prioris, quodammodo tamen et ipsa 
hec quoque forma proba est et significat artiolinii 
officium. )Λρτοχλίνης est. panistructor. Id enim illi 
agebant, et preterea quoque convivas futurose sche- 
dula seoundum gradum quemque suum et eo or- 


veni, neque hoc iin codice, neque alibi. Ex Addend. 
(12) Toto cordis affectu, propensione, amore, ud 
corde. Σχετικῶς πρός τινα ἔχειν, toto corde aliquem 
diligere, affectionatum erga aliquem esse, ut vulgo 
loquuntur, habet Cedren. p. 647. Σχέσις est affe- 
ctio, propensio animi, benevolentia, apud T beophan. 
p. 391, et σχετικὴ προσκύνησις adoratio (qualis erga 
sanctos obliuel) affectiva, seu. ex affectu animi et 
benevolentia erga eos, non ex debito procedens. 
H σχετικὴ προσχύνησίς dett ἀσπαστικὴ προσκύ- 


^ κ» 


1293 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTIN.E LIB. II. 


1294 


ἐκπληρώσωμεν. Πολλῶν γὰρ ὄντων xai μεγάλων A satisfacere. Diffusum et grave et obscurum opus de 


τῶν παρὰ τοῖς ἀρχαίοις καταλειφθέντων ἀξιωμάτων, 
πολλή τε καὶ µεγάλη καὶ δύσληπτος dj περὶ αὐτῶν 
ὑπάρχει σαφΊνεια. Καὶ γὰρ αἱ πολλαὶ τῶν ἀξιωμά- 
των ἁμαυρωθεῖσαι τῷ χρόνῳ πβρὀσκλήσεις, ἀλλὰ μὴν 
καὶ πᾶσαι αἱ μετ ἐχείνας ἐφευρεθεῖσαι ἀξιωμάτων 
διαφοραὶ σύγχυσίν τινα παρεισάγουσιν τῆς ἀκριθοῦς 
αὐτῶν καταλήψεως, Καὶ ἐπειδὴ τὴν ἡμετέραν ἁμά- 
θειαν τῆς ἀκριθοῦς τούτων καταλήψεως τὴν συγ- 
γραφὴν ἐξῃητήσασθε, ὅσον τῷ vip ἀμυδρῶς' ἐκ τῶν 
πρώην ἐγκειμένων (13) καὶ νὺν πραττοµένων περι- 
λαθεῖ» ἠδυνήθημεν, τῇ ὑμετέρᾳ Φφιλίᾳ περιφανῶς 
ἐκτιθέμεβα. Ε]δέναι γὰρ ὑμᾶς βουλόμεθα, ὦ φίλοι, 
ὅτι πᾶσα μὲν τεχλων ἐπιστήμη πρός τι εὔχρηστον 
τέλος τῶν ἐν τῷ βίῳ συνέστηκεν. Ἡ οἳ τῶν ἄρτι- 
κλινῶν ἐπιστήμη ἐν οὐδενὶ ἄλλῳ 75 τὸ εὔχρηστον 
δείχνυσιν, ἀλλ’ dj ἐν τῷ τάξει xal συστάσει καὶ ἀχρι- 
θεῖ διαθἑσει τὰς τῶν ἀξιωμάτων διαφορὰς διαστὲλ- 
λειν 75. Καὶ γὰρ πᾶσα περιφάνεια βίου Ἡ ἔνδοξως 
ἀξιωμάτων ἀξία ἓν οὐδενὶ ἄλλῳ τοῖς ὁρῶσιν ἐν- 
δείχνυται, ἀλλ᾽ dj dv τῇ κλήσει τῆς προχαθεδρίας 
τῆς iv τῃ λαμπρᾷ τραπἐζῃ xal περιποθήτῳ συν- 
εστιάσει τῶν σοφωτάτων ἡμῶν βασιλέων. Ei δὲ τις 
ix τῆς ἡμῶν ἀπροσεξίας ἐπ'σφαλὴς προσγένηται 
σύγχυσις τοῖς βασιλικοῖς χλητωρίοις, οὗ µόνον τὰς 
τῶν βασιλικῶν ἀξιωμάτων ἀρετὰς καταῤῥιπτεϊ, ἀλλὰ 
καὶ ἡμᾶς αὐτοὺς κχαταγελάστους καὶ ἀχρείους τῆς 
διακονίας παρἰστησι. Διὸ οὖν, ἀγαπητοὶ, δεῖ ἡμᾶς 
ἐν τῇ τοιαύτῃ λαχόντας διαχκονίας προσοχῇ μελέτης 
καὶ ἐπιστήμης τὰς τῶν ἀξιωμάτων κχυριοχλησίας ἐν 
τῷ οἴκείῳ voi περιγράφειν, xal sig! οὕτως τὰς αὖ- 
τῶν διαιρέσεις καὶ ὑποδιαιρέσες καὶ ἀχριθεῖς συ- 
στάσεις ἐκφωνεῖν καὶ ἐκτίθεσθαι. 'AX)' ἐπείπερ τὰς 
τῶν ἀρχαίων ἐκθέσεις οὐχὶ πάσας, ἀλλ᾽ ὅσας ὁ χρό- 
νος ἁμαυρωθῆναι ἐποίησεν, ἐκοντὶ παρεδράµοµεν, 
φὲρε δὴ τὰς ἐπὶ τῶν βασιλέων ἡμῶν, Λέοντος xal 
Αλεξάνδρου, Ύγνωριζομένας τε ἅμα xai πραττομέ- 
νας ὡς iv πίνακος τάξει στιχηδὸν ὑποτάξωμεν. 
Ποιῶμεν δὲ τοῦτο, οὐχ ὡς τὰς τῶν ἀρχαίων συγγρα- 
φὰς ἀνατρέποντες, ἀλλὰ τὰς περὶ τούτων ἐκθέσεις 
ὡς iv τάξει χανόνος τυπῶσαι σπουδάζοντες, ὅπως 
μὴ µόνον oX περὶ ταῦτα ἐσχολακότες τὴν εὐχερῆ 
τούτων κατάληψιν ἔχωσιν, ἀλλά καὶ ol λίαν ἃμα- 
θεῖς τῷ μικρῷ τούτῳ κανόνι ἔπομενοι εὐχατάληπτον 
xai σαφῆ τὴν περὶ τὰς τᾶζεις εὑρίσκωσι πραγµα- 
τείαν. Οὐ γὰρ δίκαιον ἐκρίναμεν, τοὺς μὴ ταῦτα 
ἀκριδῶς ἐξησκημένους ἐν τῇ τοιαύτῃ τετάχθαι βα- 
σιλικῇ λειτουργίᾳ, ὅτι οὐδὲ ἀσόφῳ καὶ ἀμαθεῖ βασι-« 
λεῖ παρεστάναι ἡμεῖς εὑμοιρήσαμεν, ἀλλὰ πάνυ γε 
σοφωτάτῳ xal λόγῳ καὶ ἔργῳ τῇ ἄνωθεν χάριτι τε- 


B 


his clare distincteque exponere, cum non tantum 
plurimae dignitatum a veteribnsad posterostransmis- 
sarum processu temporis obsoleverint ; sed etiam 
omnes deinceps excogitate et inlroductz diverse 
dignitates turbelam simul invexerint, eoque, quo- 
minus recte percipi res possit, offieiant. Quoniam 
igitnrabingenio nostro rudi quamvis et parum exer- 
citato scriptionem huie rei clarius intelligendo üti- 
lem flagitastis, voluimus hoec opusculo quantum ex 
obscuris vestigiis veterum traditionum litteris con- 
signatarum et hodiernarum consuetudinum assequi 
potuimus, vestre charitati exponere. [n universum - 
id a vobis teneri velim, ut omnium artium cognitio 
ad finem aliquem usus sui in quotidianas humane 
vite res implicantem tendit, 407 ita quoque arti- 
clinorum scientiam flnem habere suum, et in eo 
maxime sui dare usum atque exemplum, quod ac- 
curatione stricta dignitates aule diversassuoquam- 
que ordine, corpore et loco dispescit.Illustris omnis 
vita munusque omne glorie plenum in nulla re 
86 magis spectabile spectantibus exhibet magisque 
ferit oculos, quam si publica voce precedere et pree- 
sidere alteri inferioriapud splendidam tabulam epu- 
lasque multum expetitas sapientissimorum nostro- 
rum imperatorum jubetur. Si quid ergo in augueatis 
conviviis per nostram quamdam incuriam et im- 
prudentiam obturbetur pecceturque, eo non tantum 
proculcantur officiorum curalium virtutes, sed et 
ipsi ridiculos nos et ineptos ministerio exhibemus. 
Quapropter, amici, oportet nos, in hoec, quod nostra 
sorte nobis contigit, constitutos tanto ministerio, 
primum quidem attenta cura sscundum artis leges 
animo proprias dignitatum appellationes concipere 
atque confirmare, tum vero dignitatum divisiones. 
majores minoresque et veras rationes enuntiare at- 
que exponere. Ántiquas autem cum decreverimus 
omittere, non quidem omnes, at eas tamen, quas 
lemporum decursus caligine et ignoratione sepeli- 
vit, eure nobis esto eas, que tempore dominorum 
nostrorum,Leonis et Alexandri, clare exercitateque 
fuerunt, unam post alteram continuo filo velut in 
tabula proponere. Quod eo non facimus animo, 
tanquam convulsuri et eversuri veterum scripta, sed 
studebimus de His rebus precepta velut in canonis 
modulum redigere ; quo non illi tantum,qui iisdem 


D jam a longo tempore occupantur, facilem earum 


conspectum doctrinamque habeant, sed et vel maxi- 
me rudes, dummodo exiguum huuc canonem asse- 
ctentur, perspicuam et captu facilem de ordinibus 


VARLE LECTIONES. 


74 ἄλλο cod. οἱ ed.; ut paulo post. 


15 θιαστέλει cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


νησις ἐκ φιλικῆς καὶ εὐγνώμονος διαθέσεως οἰκείωσιν 
x3! εὔνοιαν τοῖς ἡγαπημένοις ἐπαγγελλομένη. De quo 
cultu. vid. Goar. ad Theophan. p. 340, Du Cange 
CPli Cbrist. III, ο. 61, ad Alexiad. p.203, et Gloss. 
Grec. b. v. et Latin. v. Affectivus. 

(43) Est idem atque συγχειµένων, lilteris consi- 


gnalorum. Sepe novi Greci ἐν et cóv promiscue 
usurpant. lta Procopius p. 83, 14, ed. Hoeschel. ἔνδε- 
σµον pro σύνδεσµον posuit. Zosimus, II, 19, ἃ 7, 
ἐμπίπτειν pro. συμπίπτειν. Anthol. p 2906, item 
p. 475, ubi est ὀφρῦς ἔνεσπάσατο, contrahebat super- 
cilia. 


1295 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI : 


1396 


officiorum adipiscanturtractationem. 408 Iniquum À τιμημένῳ. Διὰ τοῦτο δὴ οὖν παραχαλῶ ὑμᾶς, ὦ 


nempe arbitramur homines harum rerum scientia 
non probe imbutos penitusque percallentes augusto 
tanti momenti splendorisque ministerio admoveri ; 
cum, que nostre est secunda fortuna, domino non 
insipienti et illitterato, sed quam maxime sapienti 
astemus, quem et atiributum a fama publica cogno- 
men, et, quas gerit, res celesti gratia beatum de- 
monstrant. Hortor itaque vos, amisi, et quotquot 
post nos ad aulam regiumque hoc accessuri erunt 
ministerium,velitis hanc opellam non levi brachio, 
per otium et velut aliud agentes et inzequali animi 
contentione tractare, sed rerum, quam illa prestat, 
imaginem studiose pleneque vestris animis impri- 
mere ; et primum quidem proprias cujusque digni- 
tatis appellationes notas et familiares vobis efficere; 
deinde vero illarum divisiones, quomodo excrescant 
minuanturve, quomodo ad sacram mensam advo- 
centur et introducantur, et quomodo rursus ab ea 
revocentur et educantur, in illud exemplum, quod 
bic prescripsimus.Huncautem instituimusordinem, 
ut dignitates, que cum brabeis tributorumque hono- 
rum externisquibusdaminsignibusconferuniur, pri- 
mo loco, nominatim singulas, velut scale gradus 
persequentes exponeremus ; dein eas,que nudo im- 


φίλοι, καὶ πάντας τοὺς μέλλοντας μεθ᾽ ἡμᾶς εἰσιέ- 
ναι, p? παρέργως καὶ ἀνωμάλως τὸ παρ) ἡμῶν 
συγγραφὶν ἐπισκέπτεσθαι λόγιον (14). ἀλλὰ προσ- 
oym μελέτης τὸν ἐν αὐτῷ ἐγχείμενον τύπον dxpi- 
θῶς ἀναμάττεσθαι καὶ πρῶτον μὲν τὰς ἀκριθεῖς 
κυριοκλησίας τῶν ἀξιωμάτων τὙνωρίζειν, δεύτερον 
δὲ τὰς τούτων διαιρέσεις καὶ ὑποδιαιρέσεις, αὐξή- 
σεις τε xal μειώσεις, προσκλήσεις τε xal ὑποχλή- 
σεις (45) ἀκριθῶς ποιεῖσθαι, καθὼς ὑποτέτακται. 
Τὰς γὰρ διὰ βραθείων (16) διδοµένας ἀξίας κλίµ- 
xoc ὑμῖν τάξει ἐξ ὀνόματος πάσας ἔκτέθειχα, sip 
οὕτως τὰς διὰ λόγου προσγινοµένας ἐσήμανα, μετὲ 
δὲ ταύτας τὰς ταύταις ὑποχξιμένας συνέταξα, τὰς 
μὲν κυρίας καὶ πρώτας τοὔτων προκρίνας τῷ λόγῳ, 
τὰς δὲ ὑποτεταγμένας ἰδίως ἑκάστην ἐκτεθειχώς. 
᾽Αλλὰ μὴν xal τὰς τούτων τάξεις εὐδιαιρέτως ἑδή- 
λωσα, καὶ ἑκάστις τὰ τούτων τὰ οἰχεῖα πρέσθεια 
διὰ τοῦ τῄδε συγγράµµατος σαφῶς καθιστόρησε, 
καὶ εὐσαφῃ καὶ εὐχατάληπτον τὴν περὶ τούτων 
πραγµατείαν, ὡς ἐν εἰσαγωγῆς τάξει, τοῖς ἐν- 
τυγχάνουσι διὰ τῆς ὑποχειμένης πλινθίδος ἐγνώρισα, 
ἵνα οἱ τωύτην την πλινθίδα ἐπιμελῶς ἐποπτεύοντες 
µέμνησθε τῆς ἡμῶν µετριότητος μιδαμῶς κατοχνή- 
σειν 78. 


peratoris edicto et voce tenus impetrantur; tum illis inferiores ; sermone, ut par erat, primas εἰ tum 
VARLE LECTIONES. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(14) Raro usu adhibuit pro libellum, proprie par- {ἱ aut mittenseoipso profitebatur, seillum, cui vestem 


76 χατοχνήσιεν cod. et ed. 


vum sermonem. Alias solet oraculum notare. 

(15) Revocationes, avocationes, jussiones abeundi, 

pro ποκλήσεις. Sepe ὑπό pro ἀπό ponitur, ut 
ποστρέφειν, 80. ἑαυτὸν, se avertere ab aliqua re, 
abscedere, recedere. 

(18) Opponuntur hic dignitates διὰ βραθείων οἱ 
διὰ λόγου collate.Ille sunt per ínstgnia vel cum in- 
signibus,hee auctoritate vel elogio collatae.Cum insi- 
gnibus conferebantur,quando imperator aut confe- 
rens honorando pallium aut gladium aut codicillos 
aut torquem aut annulum aut aliud quod novi ho- 
noris indicium tradebal. Auctoritas vero vel λόγος, 
elogium, quando nuda voce, sacro edicto, aliquem 
jubebat hoc vel illo munere fuugi.Constant.Porphyr. 
de &dministr. imperio p. 126, memorat vestem ma- 
gistri vel magistratus,qua donandus in magiatri di- 
gnitatem immitteretur : "EOwxsv αὐτῷ Ἱμάτιον τοῦ 
μ ΣΥ στράτου πρὸς τὸ ποιῆσαι τὸν Κουρκένιον τὸν 


6ηρα µάγιστρον. Hadrianus I in epistola ad Caro- [) litteris consignata, v. Du 


lum M. scripta significat Archisum,Beneventanum 
ducem,abimperatore Greco petiisse auxilium et ho- 
sorem palriciatus una cum ducatu Neapalitano sub 
integritate. Pro qua re pollicitum illum fuisse tam 
in tonsura, quam in vestibus Grzcorum usu perfrui, 
sub ejusdem imperaloris ditione [id eat jurisdictione 
et auctoritate, tanquam vasallus]. H»c audiens au- 
lem imperator, addit, emisit illi suos legatos, scilicel 
&palharios duos, in ditionem Siciliz, ad patricium 
eum constituendum ,ferentes secum vestes auro texas 
simul et spatham vel pectinem el forcipes, sicut illi 

reedictus Árchisus indui et tonderi promiserat. Patet 

inc vestem ab altero datam aut missam induere 
fuisse speciem quidem honoris, sed revera profes- 
sionem bumilitatis,subjectioniset clientele. Vasallus 
domino fidem condicens debebat missam a domino 
vestem induere, et ut ipse induendo profitebatur se 
clientem ejus es86,& quo vestem accepisset,ita dans 


daret aut mitteret,in familiam ministrorum vasal- 
lorumque, id est, comitum, recipere, pro ministro 
et comite suo tali et tali provincie sollicitudinique 
μαμά agnoscere. Indenatum vocabulum ἔποσσμγε. 
os vestem in signum tam honoris, quam homagii 
mittendi illis, qui in munere quodam aut primum 
conatituuntur, aut confirmantur et continuare juben- 
tur, &dhuc obtinet apud Turcas et Persas, ut e della 
Valle, Busbekio et aliis ltineratoribus constat. V. 
dicta ad p. 387. De modis variis investiendi, ut per 
pileum, scyphum, sceptrum, evangelium, veru, cul 
trum, festucam, wasonem, vexillum, gladium, ha- 
stam, lapidem, librum missalem, martyrologium, 
lioteum, denarios, eleemosynariam seu marsupium, 
floccillum capillorum, currigiam, et quecunquetan- 
dem ad manus essent, dehis omnibus fuse Du Cange 
Gloss. Lat. v. Investire egit. Sunt porro auctoruates 
lerumque quidem rescripta principum, mandata 
ange Gl. Lat. h. v., puto 

tamen interdum quoque effata, elogia, oralia pre- 
cepta esse. De voce elogium v. a. Amm. Marcell. 
p. 19. Διὰ λόγου, per verbum, redditur in veteri 
charta Guaimarii principis Salernitani, apud Murat. 
t. I, Aut. Ital. p. 181, ubi opponitur mandatum per 
verbum et χρυσοθούλλιον. Declaro ego, ait, J&aima- 
rius princeps et imperialis patricius, quia concessum 
est mihi a sanctissimis et ptissimis imperatoribus 
Leone et Alexandro per verbum et firmissimum ργᾶ- 
ceptum bulla aurea sigillatum ; id est tam διὰ λόγου, 
edicto verbali, quod ad me retulit apocrisiarius im- 
perialis,quam scripto mandato. Testamentum S. Ce- 
sarii, episcopi Arelatensis : Si cui aliquid per episto- 
lam aut per pittacium aut verbo, pietatis intuilu, 
contuli, valere volo. Distinguit hic indulla per episto- 
lam, 8ευ, quod idem est, per pittacium (nam poste- 
rius est tantum explicatio prioris) et indulta verbo. 
Ingulfus, p. 901 : Conferabaniur primo multa praedia 


1291 DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Π. 1398 


quoque his suppositas exsequente, ordines earum distincte declarante, et privatos cuique suos honores 


. atque prerogativas luculenter docente. Propositus laterculus tredet coritemplantibus harum rerum et 
claram et comprehensu facilem, ut introductio, notitiam. Quotquot eum inspicietis, memineritis velum 
tenue nostrum modicumque studium nusquam non assectari. 

"Apy? τῆς ὑποθέσεως τοῦ λόγου. ΑΛ 409 Initium tractandi argumenti. 

T&v βασιλικῶν ἀξιωμάτων al Χάριτι θεοῦ διδό- Officia palatina,munera,que proprie divine cle- 
µεναι δωρεαὶ, ὡς ἐκ Θεοῦ τὴν ψῆφον λαμθάνουσαι, — mentis debentur, ab imperatoribus, divina conati- 
ἐπὶ τοῦ ἱεροῦ καὶ θαυμαστοῦ βασιλικοῦ βήματος τοῦ — tutis auctoritate, Deo velut per ipsos suffragium fe- 
λαμπροῦ ypucotpixAlvoo ἐκ αἰσίαις ἡμέραις παρὰ —rente, in sacro et admirabili imperiali tribunali, 
τῶν θεοπροθλήτων βασιλέων τοῖς ἀξίοις βραθεύον- ^ quodin splendido chrysotriclino conspicitur, diebus 
ται, δηλονότι παρεστώσης ἁπάσης τῆς τάξεως τοῦ — solemnibus conferuntur ut premia virtutis in homi- 
βασιλικοῦ κχουθουκλείου καὶ αὐτῶν τῶν βραθείων ^ nes dignos, ordine toto sacri cubiculi astante, 


προχειµένων πλησίον τῆς βασιλικῆς ἐἑξουσίας. Οἱ ^ ipsisque tribuendis honorum insignibus penes sa-. 


γὰρ μέλλοντες τυχεῖν τῆς αὐτῶν ἀντιλήψεως δη — eram majestatem in propatulo expositis. Que qui 
προευτρεπίζονται ὑπὸ τοῦ τεταγµένου  fas:)i- — adepturi sunt,extra velum parati tenentur a basili- 
κῶν (17) πρωτοσπαθαρίου ἔξω τοῦ βήλου ἐἑστολι- — corum vel czesarianorum protospathario eam in rem 
σµένοι ῥοαίοις σαγίοις. "Ev δὲ τῇ τούτων εἰσαγωγῇ προ- — delegato, sagis rubris induti. Ante vero quam per 
συνεισέρχονται τῷ βασιλικῷ ὁὀστιαρίῳ ὁμότιμοι τῶν velum introducantur,introeunt simul cum imperiali 


µελλόντων τυχεῖν ἀντιλήψεως ἄνδρες σπαθαροφόροι — ostiario tres viri spathas gestantes, dignitate illis, 


τρεῖς, καὶ τὸ σύνηθες σέθας ποιήσαντες ἀναμένουσι η qui munificentiam et mercedem virtutum adepturi 
πρὸς τὸ βῆλον ἑστῶτες τὴν τοῦ εἰσαγομένου παρου. sunt, equales. Hi,ut principem consueto cultu ve- 
σίαν, καὶ αὖθις τοῦ βήλου πετασθέντος 7" (18), cuv- — nerati sunt, exspectant, apud velum stantes,intro- 
εισέρχεται τῷ βασιλικῷ ὁὀστιαρίῳ ὁ τῶν βασιλικῶν ἀποθπάῖ adventum,protinusque ut velum reductum 
πρωτοσπαθάριος εἰτάγων τὸν μέλλοντα τυχεῖν — fuerit,intrat simul cum regio ostiario protospatha- 
ἀντιλήψεως, καὶ τοῦτον Ἠπροτρεπόμενος — *p:0l — rius basilicorum, introducens honorandum. Huno 
τόποις ποιῆσαι τὴν πβροσχύνησιν, Ίστησιν αὖ- — hortatur tribus in diversis locig Augustum adorare, 
τὸν xatà πρόσωπον τοῦ βασιλέως πρὸς τὸ ἐξ ol- collocat coram domini vultu,quo ex ipsius manibus 
χείων χειρῶν αὐτοῦ λαθεῖν τὸ βραθεῖον τοῦ ἀξιώμα- —dignitatis insigne accipiat. Idem protospatharius 
τος. Καὶ μικρὸν αὐτὸν τὸν τυχόντα διαστήσας ὁπι- — eum id nactum retro aliquantum in vestigia sua 
σθοπόδως ὁ αὐτὸς πρωτοσπαθάριος περιθάλλει αὐτῷ — vultu irretorto agit, et acceptis & domino insigni- 
τὸ δοθὲν παρὰ τοῦ βασιλέως βραθεῖον, xai αὖθις — bus induit,rursusque prorsum ductum cogit sacros 


αὐτὸν πρησωθήσας ἀσπάσασθαι ποιεῖ τοὺς ἱεροὺς — Augusti pedes osculari. Ut rediit reductus ad eos, . 


πόδας τοῦ βασιλέως' καταχθέντος δὲ αὐτοῦ πρὸς qui infra ad velum stant, ipsi dignitate pares,reci- 
τοῖς χάτω, ol ὁμότιμοι τοῦ ἀξιώματος ἄνδρες ὡς — piunt ut amicum et collegam,venerationem Augusti 
ἰσότιμον εἰσδεξάμενοι φίλον, τὸ σέθας πληροῦντς — &bsolventes, gratiarum actionem suam eidem voce 
τὴν εὐχαριστίαν διὰ τῆς προσκυνήσεως τῷ βασιλεῖ C clara et adoratione significant, et oum novo collega 
προσφωνοῦσι, xai συνεξέρχεται 79. τούτῳ. Ἡ δὲ παρ simul abeunt. Pariter astans cubiculi totus ordo 
εστῶσα πάντων τῶν τοῦ κχουθουκλείου ἀξία τὸν simul cum illis abit post laudes et bona verba prin- 
βασιλέα ἀξίως ἐπευφημήσασα, xai αὐτὴ συνεξέρ- cipi decenter dicta, Introducuntur autem omnes, 
χεται τούτοις. Γἰσάγονται δὲ πᾶσαι αἱ τῶν διὰ βρα- — quicum bbrabeis vel premiis aut insignibus trihuun- 
θείων Ιἀξιωμάτων διαφοραὶ κατὰ τάξιν xal ἀριθμὸν — tur, dignitates, eo quem mox dicemus, ordine nu- 
τὸν ἤδη λεχθήσεσθαι μέλλοντα, καὶ τὰς συνηθείας | meroque,quo etiam consuetudines prestare debent. 
παρέχειν ὀφείλοντας. Καὶ γὰρ αἱ μὲν αὐτῶν διὰ ὨΠἱραϊίαίυπισαυδάκαι brabeis,alie solo domini edicto 
βραθείων παρέχονται, αἱ δὲ διὰ βασιλικοῦ λόγου — impetrantur,et comitantur illas priores,et cum illis 
προσγίνονται, καὶ συνέπονται ταῖς διὰ βραθείων δι- — eodem tempore possunt ab eodem geri. Quedam 
δοµέναις ἀξίαις, καὶ αἱ μὲν αὐτῶν τὸ µόνιµον ἔχου- semel tribute constanter inherent ; alis levi nego- 
σιν, αἱ δὲ ῥᾳδίως πάλιν ἀφαιρούμεναι ix προσώπων — tio rursus adempte ab uno ad alterum migrant. 
εἰς πρόσωπα διχθαἰνουσιν. 


«Λἱ διὰ βραθείων ἀξίάι τη’. De octodecim dignilatibus, qu cum insignibus 
tribuuntur. 


Εἰσὶ δὶ πᾶσαι ὁμοῦ αἱ διὰ βραθείων διδόµεναι D Οἱ cum insignibus dantur,et semel date rursus, 


ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 
T συρέντος leg. esse putat R. pro πετασθέντος. 8 συνεξἐρχ. Β. συνέρχεται cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


nudo verbo absque scriplo vel charta,tantum cum do- — paulo post, ubi ὁ «àv βασιλικῶν πρωτοσπαθάριος 

mini gladio vel galeu vel cornu vel cratera, et plu- — leg:tur. 

rima tenemenla cum ealcari, cum strigili, cum arcu (85) Imo vero συρέντος ἐφελκομένου, contracto, 

et nonnulla cum sagitla. reduclo velo. Nemo enim ingredi potest βήλου πετα- 
(17) 1ta jacet in membranis, quod ne dubites re- σθέντος, velo expanso. 

ptum esse, aut sallim τῶν βασιλικῶν, persuadebit 


4399 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 4300 


non adimuntur, dignitates in universum numero À τὸν ἀριθμὸν ὀχτωκαίδεκα, αἵτινες ἅπαξ διδόµεναι 
sunt octodecim. 430 Dividuntur autem in duas οὐδαμῶς ἀναστρέφονται. Διαιροῦνται δὲ αὗται εἷς 
classes, quarum unam senatorii,alteram processio- µέρη δύο, εἰς συγκλητικοὺς xal εἰς προσελευσι- 


nales conflciunt. | µαίους (19). | 
De iis dignitatibus, qug solo principis edicto Hóca: διὰ λόγου, αἱ διὰ λόγου E. 
conferuntur. 
Que dignitates superioribus per solum domini Αἱ δὲ διὰ λόγου προσγινόμενᾶι ταύταις xal τὸ 


edictum accrescunl et exercendse jurisdictionis ἄρχειν ἑνδόξως λαμθάνουσαί εἶσι xal αὐταὶ πᾶσαι 
auctoritatem hoc modoaccipiunt,suntin universum — «óv ἄριθμὸν 79 ξ, αἴτιες ἀφαιρούμεναι, ὥσπερ 
numero sexaginta. He, ut diximus, ex mandato ἔφαμεν, ix προσώπων :«εἷς πρόσωπα βασιλικῷ λόγψῳ 
domini ab uno ad alterum ablate transmigrant. µετέρχονται. Διαιροῦνται δὲ xai αὗται εἷς µέρη t£, 
Distribuuntur in sex classes, nempe in sirategos oiov ct; στρατηγοὺς, εἷς δοµεστίκους, εἰς κχρι-ᾶς, 
[vel in pretores, aut magistros militum, aut recto- εἰς σεκρετικοὺς, εἷς δηµοκράτας, εἰς ἴδια ὀφφί- 
res provinciarum,] in domesticos, in judices  »«:a. 

ezercende justitia forensi; in secreticos scriniarios vel secretorum ; in democratas vel popula- 
rium factionum magistros, et in peculiaria officia seu quorum singula α viris singulis, non 
pluribus, geruntur. 

Cap. I. — De dignitatibus palatinis primi ordinis. Τόμος Α'. — Περὶ ἀξιωμάτων βασιλικῶν εἷς τοὺς 

προθαθµἰους. 

Dignitatum sic stricte atque proprie dictarum et Ὦ Tàv δὲ κυρίως (20) ἀξιωμάτων τῶν διὰ βραθείων 
que cum brabeis obtingunt,appellationes proprie, παρεχομένων al χυριοκλησίαι, εἷς ἄς καὶ ὀφείλουσι 
quarum causa consuetudines quoque debentur,sunt δοῦναι συνηθείας, εἰσὶν αὗται. Πρώτη μὲν τῶν ἆλ- 
ha.Prima reliquarum omnium etin velorum intro- λων ἁπάντων ὡς προθάθµιος (21) τὴν εἰσαγωγὴν 
ductione reliquas omnes preambulans eststratelate τῶν ἀξιωμάτων λχμθάνουσα ἡ τοῦ στρατηλάτου ἐπὶ 
vel ducis militaris in aliquo themate vel provincia θεμάτων ἀξίων, ἦτοι ἡ ἀπὸ ἐπάρχων ὀνομαζομένη, 
spectabili constituti, vel, ut appellari solet,dignitas —7Z« βραθεῖον, ἐγγεγραμμένος χάρτης (22), διὰ Baot- 
apo eparchon seu queestorum ; cujus brabeum est — Aue χειρὸς ἐπιδίδοται. Δίδωσι συνήθειαν τῷ πρω- 
membrana perscripta vel diploma regium, ipsa  *oac/xpxtu x9, τοῖς πραιποσίτοις Àq. Δευτέρα οἱ 
principis manu porrecta.Pendit ea dignitas consue- ἡ τῶν σιλεντιαρίων, ἧς βραθεῖον Ὑχρυσᾶ ῥάθδος, 
tudinem protoasecretis 24 aureos num., preposi- διὰ βασιλικῆς χειρὸς ἐπιδίδοται. Δίδωσι συνήθειαν 
tis 30.Secunda dignitas est silentiariorum, cujus «i δἐυτέρῳ qQ, τοῖς πραιποσίτοις of. Τρίτη tj τῶν 
brabeum aureus baculus principis manu traditus.  βεστητόρων ἀξία, ἧς βραθεῖον τὸ φιθλατώριον (23), 
Dat consuetudinem deutero [vel secundicerio,pre- διὰ βασιλικῆς χειρὸς ἐπιδίδοται. Δίδει συνήθειαν 
positi puta,] 6, praepositis 72.Tertia est vestilorum, τοῖς πραιποσίτοις κδ, τῷ δευτέρῳ ς'. Τετάρτη ἡ 
cujus brabeum est fibula domini manu data, Dat C τῶν βασιλικῶν µανδατόρων ἀξία, Tc βραθεῖον, ῥά- 
consuetudinem prepositis 24,deutero 6.Quarta est — 66oc ἐρυθροδανωμένη (24), ἐκ χειρὸς βασιλικῆς ἐπι- 


VARLE LECTIONES. 
79 τῶν ἀριθμῶν cod. οἱ ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(19) Quenam sit differentia inter proceres insigni- cujus in officio conferendo frequens usus esset,in- 
bus creatos senatorios aique processionales, non — vestire, ut mandatorum,quorum officium erat cur- 
. .plane liquet. Videntur tamen illi fuisse interioris — rere et nomine regis imperare,brabeum erat bacu- 

admissionis,consiliis et administrationi rerum ad- — lus ad utrumque utilis ; stratorum flagellum regen- 
. hibiti, hi vero tantum pompatici, qui quotidie in — dis et incitandis equis, spathariorum ensis ad ter- 

curiam procedere et comitalive splendorem augere — rendosetabi endos a regeinsidiatores et aggressores. 
debebant ; vid. qua ad p. 38 dixi. Ideoque fibula investiebatur vestitor,quia in functio- 

(20) Omnia enim munera et dignitates aule sunt — nibus ejus erat fibulam sacre chlamydis in dextro 
ἀξιώματα, officiis etiam simul comprehensis, sed in — humero astringere. Alias notat fibulatorium sagum 
specie distinguuntur τὰ ἀξιώματα et τὰ ὀφφίκια, — vel chlamydem fibula instructam ; vid. Salmas. ad 
dignitates et officia seu munia. Propterea addit xo- — Script. Hist. Aug. t. II, p. 270, et Du Cange h. v., 

Uoc. unde patet fibulatorium quoque dictum fuisse illud 

(21) Notandum hic,non a primo quoad dignitatem ] Pretiosi panni lorum vel corrigiam, quze assuta or& 
auspicium fleri, sed & primo in ordine processionis ^ vestis in fibulam immittebatur, Grecis πτερύγιον 
seu inflmo,abinferioribus ad magis magisquesupe- dicta. Gloss. mat. : limbus, ora vestis auro tezta vel 
riores procedendo. fibulatorium.Liceat mihi hoc locoin transitu Papi 

(22) Codicilli Latini dicunt, nisi tamen codicilli —locumemendare,quemDu Cangesic citat extrafilatus, 
erant πτυκτίδια ad formam libellorum formae quarte — exserto humero, quasi extra manum praferens. Le- 
compositorum, ut sunt nostre Schreibtafeln, aut ut endum putem eztrafilatus,exserto humero, [scilicet 
erant veterum ἀἱρίγεΏα. Χάρτης autem eratfrustum — incedens,vel perorans vel conspiciendus, Jguasi ετ- 
pergamena οοπνο[υβί]θ: πιττάχιον appellat Constan- γα fibulam manum proferens. 
tin. de admin. imp. c. 46: ἐκ προστάξεως τοῦ βα- (23) Rubro colore infecta. Quod rubia ἐρυθρόδαγον 
σιλέως ἔλαοε τὸ πιττάκιον τοῦ maxpixlou Συµεών,θἰο. — et ἐρευθόδανον, rubrum tingeret, ex eo rubro colore 

(23) Ego quidem non dubito,hio loci fibulatorium ^ undecunque tandem lingere ἐρυθροδανοῦν dixerunt 
esse fibulam. Solebant nempe ejus rei traditione, — novi Greci ; vid. Salmas. Exerc. Plin. p. 260, 610. 


1901 


βασιλικῶν ς', τοῖς πβαιποσίτοις ς, Πέμπτη ἡ τῶν 
κανδιδάτων ila, T βραθεῖον µανιάκιον χρυσοῦν 
τρίκομθον (25) µέχρι τέρνων (26) κεχαλασμένον, 
διὰ χειρὸς βασιλικῆς ἐπιδίδοται,. Δίδωσι συνῆθειαν 
τῷ παπἰᾳ xal τῷ δευτέρῳ β', τῷ mang τῆς Δάφνης 
β’, τοῖς πραιποσίτοις ς. "Extz d τῶν στρατόρων 
ἀξία, ἧς βραθεῖον φραγέλιον χρωσοῦν ἐκ λίθων τι- 
µίων κεκοσμημµένον, ἐκ χειρὸς βασιλέως ἐπιδίδοται. 
Δίδωσι συνήθλιαν τῷ παπίᾳ xal τῷ δευτέρῳ β', τοῖς 
πραιποσίτοις δ. ἙΕβδόμη ἡ τῶν ὑπάτων ἀξία, Tc 
βραθεῖον Χάρτης ῥἐγγεγραμμένος, διὰ βασιλικῆς 
χειρὸς ἐπιδίδοται. Δίδωσι συνήθειαν τῷ πρωτοασή- 
χρητιςς, τοῖς πβραιποσίτοις ιβ, τῷ παπίᾳ καὶ τῷ 


δευτέρῳ ς'. ᾿Ογδόη ἡ τῶν σπαθαρίων ἀξία, ἧς βρα- 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. Il. 


δίδοται. Δίδωσι συνήθειαν τῷ πρωτοσπαθαρἰῳ τῶν Α imperialium mandatorum cum brabeo baculo colo- 





1302 


ris coccinei &b ipsius principis manu exhibito ; dat 
consuetudinem protospathario basilicorum 6, pre- 
positis totidem.Quinta est candidatorum cum bra- 
beo torque aureo tribus combis seu bulbis instructo 
usque infra claviculas dependente,a principis manu 
tradito. Dat consuetudinem papie [palatii] et deu- 
tero [ejus] 2, papie Daphnes 2, prepositis 6. Sexta 
est stratorum cum brabeo flagello aureo gemmis 
ornato,regis manu tradito ; dat consuetudinem pa- 
pie et deutero 2, prepositis 4. Septima consulum 
dignitas est, 433 ejusque brabeum menibrana 
perscripta, regia manu porrecta. Dat consuetudi- 
nem protoasecrelis 6, prepositis 12, papise el deu- 
tero 6. Octava est spathariorum, cujus brabeum 


θεῖον, σπάθη χρυσόκανος (27), ix βασιλικῆς χειρὸς p spatha vel ensis cum aureo manubrio, regia manu 


ἐπιδίδοται. Δίλωσι συνήθειαν τῷ κατεπάνω ς', τῷ 
δοµεστίκῳ 9 τῶν βασιλικῶν δ’. τοῖς σπαθαρίοις ιβ, 
τῷ παπίᾳ xal τῷ δευτέρῳ β', Εννάτη ἡ τῶν σπα- 
θαροχανδιδάτων ἀξία, ἷς βραθεῖον μανιάκιον χρυ- 
σοῦν κεχαλασμένον (28) κεκοσμημένον ἐκ περιλεύ- 
xtoc (29), tx βασιλικῆς χειρὸς ἐπιδίδοται. Δίδωσι 
συνήθειαν τῷ παπίᾳ xal τῷ δευτέρῳ δ’, τῷ τῆς xa- 
ταστάσεως ιβ’ τῷ δομεστίχῳ τῶν ᾖβασιλικῶν Y, 
τοῖς σπαθαροχανδιδάἄτοις ιβ’ Δἐκάτη ἡ τῶν δισυπά- 
των ἀξία, tic βραθεῖον, χάρτης ἐγγεγραμμένος (30), 
Ex βασιλικῆς χειρὸς ἔπιδίδοται. Δίδει συνήθειαν τοῖς 
πραιποσίτοις (β', τῷ πρωτοασήχρητις G', τῷ παπίᾳ 
καὶ τῷ δευτέρῳ ς'. Ενδεκάτη ἡ τῶν πρωτοσπαθα- 
ρίων ἀξία, ἧς βραθεῖον, κλοιὸς *?! (31) χρυσοῦς περὶ 


τὸν αὐχένα ἐκ λίθων τιµίων χεκοσµηµένος, διὰ χει- 


traditus ; dat consuetudinem catepano 6,domestico 
imperialium 4, spathariis 12, papie et deultero 2. 
Nona spatharocandidatorum ; brabeum ejus torques 
aureus laxe dependens,ornatus illo gemmarum ge- 
nere, quod perileucius appellatur, regia manu tra- 
ditus ; dat consuetudinem papie et deutero 4, ce- 
rimoniario 12, domestico imperialium 3, spatharo- 
candidatis 12. Decima dignitas est dishypatorum 
vel iterum consulum, cum brabeo membrana per- 
scripta,regiis manibus tradita ; dat consuetudinem 
prepositis 12, protoasecretis 6,papie et deutero 6. 
Undecima dignitas est protospathariorum, cujus 
insigne collare aureum gemmis conspicuum, quod 
ipse imperator suis manibus ejus collo cireumpo- 
nit, et inuncat [seu juncturis suis,quo firmiter ar- 


ρὸς βασιλέως ἐπισυγκλείεται. Δίδωσι συνήθειαν τοῖς C cteque inhereat, committit] ; dat consuetudinem 
VARLE LECTIONES. 
80 δομεστίχῳ em. Β., κατεδοµεστίκφῳ cod. et ed. 8 xAoóc cod. et ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(25) Tribus combis, id est nodis, globulis, bullis 
vel bulbis interstinctum.Id enim notat vox χόµθος, 
omne quod tumet, gibberum est, prominet ; vid. 
Goar. ad Codin. p. 49, n. 23, et p. 70, n. 20, sed 
precipue Du Cange Gloss. Gr. h. v. 

(20) Positum est pro στέρνων (non enim putem 
quidquam hic esse sollicitandum). Ut ante cappa 
sepius spud novos Grecos exsulat c (vid. dicta ad 
p. 265),ita quoque puto ante « exsulare initio vo- 
cum. Neque desunt exempla. Ita dicunt τοθδίον pro 
στοίθη, scabiosa ,cptÀoc et τρέλλος pro στρἐθλος,σιγ- 
vus. Neque dubito plura talia inveniri. 

(27) Credo esse, quod habet aureum manubrium, 
χώπην : quia manubria gladiorum longa cylindrica 
sunt, potuerunt optimo jure canne appellari ; vid. 
ad p. 369 dicta. 

(28) Monetur hoc respectu habito ad τὸν κλοιόν 
(v. paulo post) seu torquem illum aureum, qui 
rectus et rigidus stricte ambiret et cireumstaret col- 
lum. Torques autem à xeyuAasuivoc laxe nonnibil 
super pectus intra claviculas dependebat. 

(29) Est genitivus a nominativo περίλευχις. Sio 
novi Greci efferunt. Veteres aulem περιλεύχιος in 
nomin. et in genitivo τεριλευκίου formabant. Est 
autem ὁ vel potius ἡ περιλεύχιος(πεπιρθ λίθος) gem- 
. ma ad candorem accedens, genus aliquod hyacin- 
thorum vel rubinorum,-ed vilissimum et dilutissimi 
eoloris.Docet Epiphanius de Lapid. protiosis apud 
Salmasium ad Pall. Tertull. p. 163, de hyacintho- 
rum generibus : 'O μὲν πρῶτος χαλεῖται θαλασσίτης, 
purpureus, ὁ δὲ δεύτερος ῥοδινὸς, ὁ τρίτος νατίδος, 


6 τέταρτος, ὑδαρέστερος τούτων, λέγεται χαυνιαῖος, 
à δὲ πέµπτος περιλεύχιος; vid. Du Cange Gl. Gr. 
v 


(30) Membrana, ἐν f, 4éyparza:, quas tota imple- 
ta est scriptura, perscripta. Puto enim eam pure 
membrane opponi,neque de codicillis pictis hic co- 
gitari debere.Codicilli enim erant xxvuxzol,diptychi, 
tetraptychi, polyptyehi, membrana autem talis, ὁ 
χάρτης, erat συνείλητος, convolubilis.Pingi congue- 
visse tales membranas vix putem, cum scriptores 
Greci medii &evi nihil ea de re memorent. 

(31) Κλυός cod. Ita recentes Greci exarant pro 
xÀotóc, pro more 8u0 v et οι permutandi. Voluerat 
quoque xÀo:ó quisquis ille fuit,qui euperscripserat 
in membranis κλαιός, et in margine περιτραχήλιος 
δεσμός; vid. Suidam h. v. et vir. doct.ad Euripidis 
Cyclopem,ubi etiam comice de homine usurpatur, 
quod vulgo reputatur tantum canum esse. Unde . 
imitatus quoque fuit Lucianus in Apolog. : Παρέχειν 
ἑαυτὸν ἕλκεσθαι καὶ φἐρεσθαι, καθάπερ ὑπὸ χλοιῷ 
τινι χρυσῷ τὸν αὐχένα δεθέντα. Arripuit quoque in- 
soliti sermonis alfectator Nicetas, l. νι Manuelis 
Comn. cap. 2, P. 94 : Τὴν κόµην ἀγλαοὶ, φαιδροὶ τὰ 
πρόσωπα, καὶ κλοιοῖς χρυσέοις καὶ περιδεβῥσίοις δια- 
φανέσιν ἐκ λίθων τηλαυγῶν καὶ μαρχαρίτων τιµαλ- 
φῶν τοὺς τραχήλους περιδεόµενοι. Diflert χλοιός 8 
µανικίῳ,αᾳυοἡ hio, torques, sit χαλαρός, pendulus, 
plus minusve latus,interdum satis tenvis, plexus aut 
concatenatus ; χλοιός autem est lata lamina, στεῤ- 
ῥὰ, collum stricte ambiens, ut est collare canum. 


1908 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1304 


protospathariis eunuchis 24,protospathariie barba- A πρωτοσπαθαρἰοις εὐνούχοις xD, τοῖς πρωτοσπαθα- 


tis 25, catepano 18,domestico imperialium 6, papie 
et deutero 6. Si vero in chrysotriclinii ministerium 
ascribatur ejusque protospathariis adjungatur, dat 
papise 24. Tenendum, si quis eorum ad demarchi 
dignitatem evehatur, dare prepositis solidos 72, 
pariter etiam cerimoniarium iisdem tantumdem pen- 
dere.Duodecima dignitas est spectabilium patricio- 
rum, cujus brabeum sunt tabule eburneem cum in- 
tus conditis codicillis perscriptis ad modum legis, 
quas novo patricio imperator ipse porrigit. Cceto- 
nitis, si forte ab ipsis ei prenuntiatum fuerit [de 
novo honore ipsi destinato] dat litras 2,et preposi- 
tis,cubiculo et reliquis proapocombio seu sportula 
auri litras 8. Tantumdem pendet tam officialis, 
quam strategus ; verum patricius tantummodo ho- 
norarius dat litrae 7, et cerimoniario preter obse- 
quium 12. Obsequio autem [seu turba ipsum do- 
mum deducenti] 80; porro dat deutero pro tabulis 
eburneis 24 et pro tunicae tabliis 24. Caniclei pre- 
fecto pro codicillis 16 et S. Sophie 36. Decima ter- 
tia dignitas est anthypatorum vel proconsulum, 
cujus brabeum sunt codicilli purpurei coloris per- 
scripti, a domino traditi ; dat consuetudinem cani- 
-clii prefecto 8 et deutero 4 et prepositis 24. Deci- 
ma quarta dignitas est gloriosissim. orum magistro- 
rum, 4313 cujus brabeum tunica candida auro 
pertexta, et scapulare cum aureis tabulis, et zona 
scortea coccinea gemmis ornata, vulgo baltidion 


βίοις βαρθάτοις xÜ', τῷ κατεπάνω tw, τῷ δοµεστικφ 
τῶν βατιλικῶν ς’, τῷ παπἰᾳ xai τῷ δευτέρῳ q'. El 
δὲ εἰς τὸν χρυσοτρίκλινον παραδοθῇ, τῷ παπίᾳ Bi. 
δωσι κδ', ἸἹστέον δὲ, ὅτι καὶ, δήμαρχος εἶ τιμηθῇ 
ἐξ αὐτῶν τις, δίδει τοῖς πραιποσίτοις οβ. Ὡμοίως 
καὶ ὃ τῆς καταστάσεως τοῖς αὐτοῖς πραιποσίτοις op. 
Δωδεχάτη d, τῶν περιθλέπτων πατρικίων ἀξία, ἃς 
Βραφεῖον, πλάκες ἐλεφάντιναι χεχοσμτµέναι (35) σὺν 
χωδιχέλλοις ἐγγεγραμμένοις stc τύπον τοῦ νόµου (33), 
ἐκ βασιλικῆς χειρὸς ἐπιδίδονται. Παρέχει δὲ τοῖς 
κοιτωνίταις, εἰ ἄρα xal μηνυθῇ (84), λίτρας B. 
Εἰς δὲ τὸ ἀποχόμθιον τοῖς πραιποσίτοις σὺν τοῦ 
κουθουκλείου καὶ τοῖς λοιποῖς χρυσοῦ Ἀλίτρας η. 
Ταῦτα δὲ ὀφφικιάλιος καὶ στρατηγὸς δίδωσιν. CO δὶ 


D ἄπρατος δίδει λίτρας QU, καὶ τῷ τῆς καταστάσεως 


ἂνευ τοῦ ὀψικίου (35) ιβ’, τὸ ὀψιχιον T, τῷ δευτἐρφ 
ὑπὲρ τῶν πλακῶν κδ’, καὶ εἷς τὰ ταθλἰα τοῦ χλανι- 
δίου κδ’, τῷ κανιχλείῳ ὑπὲρ τοῦ κωδικέλλου tg, tic 
τὴν ᾽Αγίαν Σοφίαν Aq. Τρισκαιδεκάτη ἡ τῶν ἀνθυπά- 
των ἀξία. ἧς βραθεῖον, κωδίχελλοι, ἁάλουργοει- 
δεῖς (36) Ἱεγραμμένοι, ix βασιλικῆς χειρὸς ἐπιδί- 
δονται. Δίδωσι συνήθειαν τῷ τοῦ κανικλείου Ἡ, xai 
τῷ δευτέρῳ δ', καὶ τοῖς πραιποσίτοις xÓ'. Τεσσαρεσ- 
χαιδεκάτη ἡ τῶν ἑνδοξοτάτων μµαγίστρων ἀξία 55, 
ἧς βραθεῖον, χιτὼν λευχὸς ὤν χρυσοῦὔφαντος, καὶ 
ἐπωμὶς (37) χρυσόταθλος, χαὶ ζώνη δερματίνη χόκ- 
Χινος ἐκ λίθων τιµίων κεκοσµμηµένη, Ἆτις λέγεται 
βαλτίδιν (38). ἐπὶ τοῦ χρυσοστορίου (39) Ex βασι- 


VARI/E LECTIONES. 


*! ἀξίᾳ ed, 


JOAN. όλα REISKII COMMENTARIUS. 
(32) Auro, argento,sculpturis ; res nota de tabu- (3 scio cujus viri docti, ascripserat : For(asse ἐπωμίς, 


lis et diptychis consulum atque patriciorum. 

(33) Fateor, me dictionem hanc non intelligere. 
Vultne dicere : quemadmodum leges novi, recens 
editee,ad prefectum urbis mittuntur in publico pro- 
ponende, tabulis diptychis eburneis incluse; an 

otius : quemadmodum lex hac de re lata edicit et 
abet ? Inquirant legum et rituum Romanorum 
peritiores. 

(34) Dubilavi, quomodo redderem hunc locum ; 
num δὲ ab ipsis intro nuntietur ad dominum, an po- 
tius si ipsi ab illis prenuntiatum fuerit,eeum nempe, 
in numerum patriciorum allectum iri.Pretuli poste- 
rius, quia nemo intromitti ad imperatorem poterat 
nisi prius a cubiculariis vel alio familiari nuntiatus, 
posterius aulem non semper flebat. Et confirmat me 
p. 419,ubi dicitur prepositus ab unoquoque officiali 
recens honorato accipere consuetudinem 24 solidos 
&ureos propterea quod loco et nomine impera- 


toris τὴν ἀπόχριαιν τῆς προθλήσεως ἐκκομίζεται, ἢὮ 


significationem promotionis effert, quod interpretor : 
prenuntiat bonorandis, eos hoc vel illo ofticio vel 
onore mactatum iri. 

(25) Et. hio quoque dubium est, sitne obsequium 
nomen taxe vel consuetudinis pro obsequio pendi 
solite,seu pro comitatu (ita videtur), quem cere- 
moniarivs recens honorato patricio addebat, quo 
eum cum pompa in ejus edes deduceret ; an sit po- 
tius obsequium, ipse comitatus. Ego prius preiuli. 

(36) De membranis purpureis res nota et nuper 
admodum VV.CC.Breitingerus et Blanchinus de iig 
tradideruntin libellode Psalterio Turicensi et Evan- 
geliario quadruplioci. 

.. GT) Ἐπιμὶς cod. In. margine recens manus, Ώ0- 


αυἱου μι facio. 

(38) Balthei diversi à zonis.He medium abdomen 
horizontaliter precingunt ; illi super alterutrum hu- 
merum et pectus oblique decurrunt et rursusga tergo 
oblique ascendunt, ut e Sidonio Apollin. IV, 20, li- 
quet : Viridantéía saga limbis marginata puniceis pen- 

uli ex humero gladii baltheis supercurrentibus strin- 
zerant, etc.; de baltheis gemmatis vid. ad Script. 
Hist Aug. I, p. 80 Casaubon. et Salmas., item Du 
Cange Gloss. Lat. v. Baltheus et Dextrocherium. Ad 
Abulfedam quoque monstravi exemplis, summum 
cultum procerum in aula Bagdadiea et cieteris ori- 
entalibus fuisse positum in baltheis et ex iissestima- 
tos fuisseviros, eoamplioris fortune atque poientise, 
quo splendidiores auro et gemmis, magisque flori- 
bus sericeis pictos balth.os gerant.Ut noster ζώνην 
ix λίθων τιµίων χεκοσμτ μένην inter brabea magistri 
sacrorum officiorum memorat,ita quoque lvo Car- 
notensis in Chronico (apud Du Cangium v.Baltheus) 
memorat ballheos gemmeis culluris honoratos et cin- 
gula auro compta. Zona veterum, qua? deinceps pro 
symbolo honoris accepta fuit,ut diceretur zona do- 
nare pro honore vel officio quodam beare, si non 
semper 


(39) Sic compendiose dictum pro integro χρυσοῖ-- 
στορίῳ, quod p. 433 habetur et nihil aliud est 
mea sententia,quam sala plena statuis aliisque ima- 
ginibus aureis. Conjectura enim, qua χρυσοστόριον 
olim mihi videbatur esse sala aureis storeis vel ta- 
petibus instrata,item alia,qua videbatur male scrip- 
tum aut compendiose prolatum pro χρυσοκονσιστόριον 
nuno merito displicet. 


1305 


καταστάσεως τὸ καμίσιον δὲ (40) αὐτοῦ, τοῖς δὲ moat- 
ποσίτοις xal μαγίστροις συνεστιᾶται παρέχων αὐτοῖς 
καὶ δόματα ἱματίων. Συνήθειαν δὲ τοῖς πραιποσίτοις 
καὶ μαγἰστροις xal λοιποῖς τὴν τοῦ πατρικίου δι- 
πλῆν συνήθειαν παρέχει. Πεντεκαιδεκάτη ἡ τῆς 
ζωστῆς πατρικίας ἀξία, ἧς βραθεῖον πλάχες έλε- 
φάντιναι ὁμοίως τοῖς πατριχίοις, ἐκ χειρὸς βασιλέως 
ἐπιδίδοται (44). Δίδωσι συνήθεια» τοῖς βασιλιχκοῖς 
χληριχοῖς xO', τῷ δευτέρῳ x0, τούς κοιτωνίτας λί- 
«τρας Υ’, τὸ χουθούκλειον σὺν τοῖς πραιποσίτοις µό- 
νοις χρυσοῦ λίτρας Υ’, καὶ τὸ στιχάριον αὐτῆς τῷ 
πραιποσίτῳ. Τῷ τῆς τραπέζης τῆς Αὐγούστης μετὰ 
τὴν πρωτοθεστιαρίαν aal τὴν πριµικήρισσαν — xal 
τὰς Χοιτωνιτίσσας καὶ κουθουκλαρέας λίτρας β. 
Ἑξκαιδεκάτη dj τοῦ κουροπαλάτου ἀξία, Tc βραθεῖον, 
χιτὼν κόκκινος χρυσοποίχιλος καὶ χλαμὺς καὶ ζώνη, 
ix χειρὸς βασιλέως ἐπὶ ναοῦ Κυρίου λαμπρῶς ἐπι- 
δίδυται, Δίδωσι συνήβειαν τὴν τοῦ µαγίστρου διπλῆν, 
τῷ δευτέρφῳ λίτραν α’, παρέχων πᾶσιν ἀντιλήψεις 
καὶ ἀναθιθασμούς (42). Ἑπτακαιδεκάτη ἡ τοῦ νω- 


θελησίµου ἀξία, ἧς βραθεῖον, χιτὼν ἐξ ἁλουργίδος 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. Il. 


λικῆς χειρος ἐπιδίδοται, Δίδωσι συνήθειων τῷ τῆς À dicta, super chrysostorio seu sala aureis statuis 








1306 


instructa] regia manu tradita ; dat consuetudinem 
cerimoniario camisium suum ; prepositos et magi- 
stros convivio excipit vestibusque donat ; consuetu- 
dinem autem iisdem prepositis et magistris cate- 
risque, (quibus dari mos est, datamque a patriciis 
diximus,] duplam dat ejus, quam diximus patricios 
dare. Decima quinta dignitas est zoste [seu ac- 
cincte] patricie, cnjus brabeum sunt eburnee ta- 
bula, pariter atque sunt patriciorum, regia manu 
tradite. Consueludinem dat palatinis clericis soli- 
dos, 24, deutero tantumdem, coetonitis litras tres, 
cubiculo et prepositis auri litras tres; preposito 
mense imperatricis, ut et protovestiarie et primi- 
cerissa et cetonissis et cubiculariabus dat litras 2. 
,Decima sexta dignitas est curopalate, cujus bra- 
beum 1iunica coccinea auro picta et chlamyes vel 
paludamentum et zona, regia manu tradita solemne 
pompa in templo Domini. Dat consuetudinem ejus, 
quam magister dat, duplam, deutero litram unam, 
omnibus munera et promotiones. Decima septima 
dignitas est nobilissimi, cujus brapeum tu- 


VARI/E LECTIONES. 


8$ τῷ χαμ. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


semper, saltem interdum baltheus erat. Et apud 
Arabes eodem prorsus modo pro officto vel militia, 
στρατείᾳ, ponitur. Sed Abulfeda ad a. 230 [C. 
843] narrst, al Watschecum Aschnaso dedisae 
tagjamseu cidarin etgeminum baltheum,quod quam- 
vis materialiter accipiendum sit : dabat enim revera 
geminum baltheum, qui ambo 8ese in humeris et 
pectore decussarent : symbolice tamen idem signi- 
ficabat, Aschnaso cominissam esse curam rerum 
tam politicarum, quam militarium. Ex his baltheis 
nati sunt cordones aut ργαπἀθς, cerulei, aurantii, 
rubri aliorumve colorum, quibus ornantur equites 
variorum ordinum, le cordon bleu, etc., que nota. 
(40) Mos est, quem jam alibi his in notis tetigimus 
(v. p. 135), in aulis Ottomannica et Persica hodie 
adhuc obtinens, ut Sultanus vel rex Persarum pre- 
fectis provinciarum seu in prefecturam suam im- 
mittendis in signum investiture, seu in prefectura 
confirmandis in signum benevolentiaet confirmatio- 
nistrabeam mittat (quotannisid contingit illis, qui in 
sporta 8ua continuant) quam Challam nominant, 
unde nostrum en Gala manavit. Mittitur hec trabea 
per mandatorem regium, qui de adventu suo ad 
prefectum nuntiari curat. Prefectus illum solemni 
cum pompa extra menia in agro sue capitalis ex- 
cipit, obviam mandatori procedens cum tola sua 
comitativa, nova et splendida veste indutus. Hanc 
exutam tradit et donat mandatori, et acceptam ab 
eo invicem trabeam Solthanicam induit ; vid. Petro 
della Valle IV, 26, Ep. Itinerar. Hinc manavit ipsa 
vox Gala. Significat enim ἔχδυμα, vestem qua exui- 
tur, non qu2 induitur. Quod mirum forte vides- 
tur. Sed facile concipitur, si origo dictionis specte- 
tur. Quando Arabes significare volunt aliquem a 
otenti aliquo viro principe insigni honore affectum 
uisse, dicunt: falis vel talis princeps exuit vestem 
suam super hunc vel illum, idest donavitipsi vestem, 
quam ipse corpore suo gestaverat. Neque incogni- 
tus erat ille mos imperatoribus Grecis. Nicetas certe 
p. 100 ed. Venet, narrat Manuelem Gabre, 
BSultani Iconiensis ad se legato pacis constituendae 
causa, gallicam suam vestem corpore detractam do- 
na586: τὴν ἐπιθωράκιον στολὴν ἀποδὺς ἐκείνῳ δίδωσι 


πορφύρᾷ καὶ χρυσῷ διηνθισµένην. EL talis vestis 8 
principe gestata, alicui, cui benevolentiam suam 
monstrare volebat, donata, initio sola dicebatur 
challa vestis exuta. Deinde ampliato usu et signifi- 
catu omnis vestis honoraria a principe, etiam si 
nunquam aub ullo gestata, vasallo tamen alicui suo 
aut legato ad se αυ] cujusdam peregrine honuris 
et benevolentie causa missa et injecta, fuit ἔχδυμα 
appellata, sic pene, ut ἀλλάξιμα et mulatoria vestes 
in genere sunt. He enim ambe voces non magis 
τὰ ἐνδύματα, quam τὰ ἐκδύματα notant. Mos igitur 
ille, de quo hactenus exposuimus, quo ejus vestis, 
qui trabeam a domino missam induit, illi cedit, qui 
missam a domino perfert, etiam in aula Byzantina 
olim obtinebat, ut ex hoc loco et paulo post patet, 
et cum aliis multis institutis in Turciam e Grecia 
migravit. | 

(44) Membrane ἐπιδίδωται. Leg. aut ἐπιδίδονται, 
ut Draudius quoque in apographo exaraverat, aut 
exaravit librarius more suo ἐπιδίδωται pro ἐπιδί- 
δοται schemate Pindarico, quo singularis pro plurali 
ponitur; vid. ad p. 224 dicta, ubi αἱ ἀρεταὶ ὑμῶν 

έτειλεν φῶς µέγα legitur pro ἀνέτειλαν. Neque 
dubito, schema hoc et olim vulgo Greco antiquis- 
simo in usu et aliis quoque recentioris etatis Grecis 
scriptoribus tritum fuisse. quamvis probatiores et 
&urei veluti scriptores ab eo sibi caverint. Malalaa 
certe ab eo se non abstinuit, qui p. 161: "lv ἐν τῇ 
πόλει συναλλαγαὶ Ρωμαίων καὶ Οὕννων, in. ea urbe 
Romanis cum Hunnis erant, intercedebant, commer- 
cia; ubi frustra est Chilmead. mutare tentans. Si- 
luit certe ad p. 210, ubi legitur : "liv γὰρ λαθόντες 
ἀπόκρισιν ὑπὸ τοῦ αὐτῶν βασιλέως. Pariter ἦν pro 
ἦσαν habet Sophocles Trachin. 529, ubi vid. Schol. 
Sed erunt, quibus hec forma contracta pro integro 
ἦσαν videatur, ut µίχθην pro µ/χθησαν et similia 
apud Homerum. 

(42) Promoliones, ab ἀναθιθάζειν, in. atiorem lo- 
cum promovere ; vid. Du Cange v. Anabatrum. Sed 
quomodo poterat curopalata promotiones dare ? Non 
certe in officialibus aule, sed in ministerio suo, in 
familia privata, ad dispositionem suam pertinente. 
Conf. p. 412. 


1301 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1308 


niea purpurea auro intexte, et chlamys et zona À χρυσόθετος καὶ χλαμὸς xol ζώνη, ix χειρὸς βασι- 


splendida cum pompa in templo Domini ab imp. 
tradita.Eamdem, quam curopalates, dat consuetu- 
dinem. Decima octava dignitas est Cesaris, maje- 
stali imperatoria peneszqualis. Brabeum est corona, 
sed absque figura crucis, in templo Dornini regiis 
manibus vertici honorandi imposita. Dat consuetu- 
dinem eamdem, quam nobilissimus. 
Consuetudines pietatis. 

Qui autem gupremus ipse sui juris imperator fa- 
etus est, donat magnae sancte Dei ecclesie auri li- 
tras centum, et toti senatui, cubiculo ascriptis cae- 
lerisque tantumdem ; millenarios milliarensium 
diversos unicuique ordini tnilitari et officiorum cor- 
pori. Prepositis autem in specie dat officia et facul- 


tatem familiares et ministros ipsorum ad dignitates, B 


quas ambirent, domino commendandi, ipsique pre- 
positi ad munera, qua petunt, promoventur. Impe- 
rator minor vel junior tantum dimidium istorum 
dat. 418 Harum, quas enumeravimus, dignitatum 
sunt quinque, que senatui attribuuntur, nempe ex- 
prefectorum, silentjariorum, vestitorum, consulum 
el iterum consulum ; cetera in regiis codicibus de- 
posite haerent [ut basiliciad eas pervenire possint]. 
Qui vero persolum imperatoris edictum dignis con- 
tingunt honores cum auctoritate inferioribus im- 
perante, sunt numero sexaginta. He, quod diximus, 
ut verbo dantur, sio et facile rursus adimuntur et 
&b uno ad alterum transeunt. Earum prima οἱ 
maxima ab imperatore nostro Christum amante 


λέως ἐπὶ ναοῦ Κυρίου λαμπρῶς ἐπιδίδρται. Δίδωσι 
συνήθειαν χαθὼς xal 6 χωροπαλάτης. Οκτωκαιδε- 
χάτη ἡ τοῦ Καΐσαρος ἀξίας, παροµοία τῆς βασιλ'κῖς 
δόξης, ἧς βραθεῖον στέφανος χωρὶς σταυρικοῦ τ΄- 
που, ἐπὶ ναοῦ Κυρίου ἐκ βασιλικῆς χειρὸς ἐπὶ κο- 
ρυφῆς ἔἐπιτίθεται, Δίδωσι συνήθειαν, ὡς xal Ó νω- 
θελήσιµος. 
Συνήθεια εὐσεθείας. 

'O δὲ γεγονὼς αὐτοκράτωρ βασιλεὺς δίδωσιν εἰς 
τὴν ἁγίαν τοῦ θεοῦ μεγάλην ἐκκλησίαν χρυσοῦ λί- 
τρας p', xal τῇ συγχκλήτῳ πἀσῃ gov τῷ τοῦ κουθο»- 
κλείου (43) xai λοιποῖς χρυσοῦ λίτρας p, κτὶ χιλιά- 
δας διαφόρους µιλιαρησίων ἑκάστῳ τάγµατι καὶ ὁς- 
φικίων τῇ, συστάσει. Toi; δὲ πραιποσίτοις ἐν ἔξαιρέ. 
tp ὀφφίκια δίδωσι καὶ ἀντιλήψεις ἀξιωμάτων εἷς 
ἰδίους xai ἀνθρώπους αὐτῶν, καὶ ἀναθιθασμοὺς αὖ- 
τῶν τῶν πραιποσίτων, καθὼς ἄν αἰτήσωνται, λαμθᾶ- 
νουσιν. Ὁ δὲ γε δεύτερος βασιλεὺς δίδωσι τὸ fuis 
τούτων. Ἐκ δὲ τῶν προλεχθέντων ἀξιωμάτων al piv 
πέντε ἀξίαι τῇ συγκλήτῳ ἁρμόζονται (44), oiov ἡ 
ἀπὸ ἐπάρχων, d$ τῶν σιλεντιαρίων, ἡ τῶν βεστητς- 
ρων, ἡ τῶν ὑπάτων xzi δισυπάτων. Ai δὲ oma 
πᾶσαι ἐν τοῖς βασιλιχοῖς κατατάττονται χώδιξιν. Αἱ 
δὲ διὰ λόγου βασιλικοῦ τοῖς ἀξίοις προσχινόµεναι 
δόξαι xai εἷς τὸ ἄρχειν τῶν ὑποτεταγμένων ἀφορι- 
σθεῖσαί εἶσι xai αὐταὶ τὸν ἀριθμὸν E, αἵτινες, ὡς 
ἔφαμεν, λόγῳ βασιλέως προσγινόµεναι, πάλιν ῥαδίως 
ἀφαιροῦνται καὶ ἐκ προσώπων εἰς πρόσωπα μεθ- 
ἰστανται. Καὶ πρὠτη μὲν καὶ μεγίστη ἡ τοῦ βασιλεο- 


Leone constituta est basileopatoris ; secunda est C πάτορος (45) παρὰ Λέοντος τοῦ Φφιλοχρίστου ἡμῶν 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


"m Subint. χορῷ, nisi malis τοῖς legere. 

44) Hunc locum fateor me non intelligere. Quare 
enim rector, magister sacrorum officiorum Curopa- 
lates, patricii magis inter basilicos, quam inter syn- 
cleticos numerati, cum tamen hi maximam et 
precipuam sacri senatus partem conflcerent? et vi- 
cissim,quareínter senatores relati vestitores,quibus 
in senalum prorsus non patebat aditus ? Silentiarii 
ad senatum pertinebant ut ministri pene et ut ap- 
paritores. Exprefecti, Hypati et Anthypati meri 
tantum turbam ejus implebant. Et hi tamen syncle- 
tici dicuntur, illi majorum veluti gentiumdii, sena- 
tus principes, eo eximuntur? Sunt in constitutione 
procerum et dignitatum aulae PCtane multa, quae 
non expedio, et hoc ipsum Cletorologium quamvis 
argumentum hoc egregie illustret, sepe tamen nos 
deserit et in tenebras magis conjicit. Vultne dicere 
illas quidem, quas nominat, quinque dignitates a 


nisi illis, quorum filie Auguste, regnantis impera- 
toris conjuges essent ; quo fiebat, ut tales basileo- 
patores multuminadministratione imperii valerent, 
el presertim, si generi adhuc admodum juvenes 
aut imbelles essent,omnem auctoritatem ad se rape- 
rent. 8eculo undecimo inclarescebantin aulis orien- 
talibus Atabeki, ut quedam familie principales 
inde nomen habuerint ; v. D'Herbelot. Biblioth. 
Orient. v. Αἰαδεκίαπ. Liquet, ut multa alia instituta, 
etiam hanc dignitatem ex aula Byzantina in orien- 
tales fuisse derivatam. Atabekorum horum fami- 
liarum puta sic dictarum primi conditores.seu primi 
et χυρίως sic dicti Atabeki, erant omnes soceri ju- 
venum principum Muhammedanorum iidemquetuto- 
res, sed sub nomine et specie tutele generos et 
pupillos 8uos auctoritate omni, ssepe quoque vita 
exuebant el in eorum bona invadebant. Par pene 
ratio erat Romani Lecapeni, qui non contentus ho- 


senatu stipendia accipere et ad codices senatus per- Ώ nore Basileopatoris, Augusti quoque honores non 
i 


tinere, reliquas autem relatas esse ad codices re- 
glos et ex aula sua salaria accipere? Sed neque 
ujus rei rationem pervideo. 

(45) Vere et recte traditur, Leonem primum in- 
venisse nomen et dignitatem Basileopatoris. Quam- 
vis enim haberent primi imperatores CPtani suos 
πατέρας βασιλέως, et Cedrenus p. 605 Arsenium 
πατροθασιλέα Theo dosiijuniozis appellet, confundit 
tamen hic tempora et nomen suo aevo notum, illis 
antiquis incognitum tamen, imputat. Diversi erant 
lli πατέρες τοῦ βασιλέως evi Theodosiani, et πα- 
τροθασιλεῖς vel βασιλεοπάτορες 8 Leone Sapiente 
instituti. Olim patres imperatoris dicebantur omnes 
patricii. Sed Basileopator erat nonnisi unns et emi- 
nentis dignitatis, et fere non dabatur hoc nomen, 


ipsesolum sibi arrogabat, sed etiam filiis suistribue- 
bat, et loco atque gradu libenter submovisset Con- 
stantinum nostrum, si fortunaipsi favisset. Nicepho- 
rus Phocas autem et Joannes Tzimisces, etsi Basilii 
et Constantini, Romani filiorum,tutores essent, cum 
tamen eorum soceri nonessent;etiam basileopatores 
appellati non fuerunt. Est tamen quod disputatio- 
nem nostram haud parum percellit, hoc nempe, di- 
gnitatem Basileopatoris inter eas referri, quae adimi 
possidenti et in alium conferri posaunt. Atquomodo 
Bocer Augusti id non fiat, quod est, et qui potest hio 
tantus honor ia alium tran-ferri, cum non liceret 
imperatori uxores pro lubitu frequenter mutare? 
Contingebal profecto, quamvio raro, ut moriente 
Augusta cessaret basileopator esse qui hactenus 


1309 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. II. 


1310 


βασιλέως ἐκφωνηθεῖσα afi B ἡ τοῦ ῥαίκτωρος (46) A rectoris ; tertia syncelli ; quarta strategi Orienta- 


dfi q' ἡ τοῦ συγκέλλου (A7) ὃ ἡ τοῦ στρατηγοῦ 
τῶν ᾽Ανατολικῶν (48) ἀξία' ε’ d; τοῦ δοµεστίκου τῶν 
σχολῶν (A0) &' ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν ᾽Λρμενιάκων' 


lium : quinta domestici scholarum :θεχἰα αἰταίορὶ 
Armeniacurum , septima strategi Thracesiorum ; 
octava comitis opsicii ; nonastrategi bucellariorum ; 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


fuerat, et aliugin ejus locum succederet, ille, cujus 
nempefiliam Augustussecundis nuptiis duceret. Vid. 
Du Cange v. Βασιλεοπάτωρ οἱ Pater. imperatoris et 
qus supra ad p. 7 de patriciisdisputavimus. 
Quandoquidem hic catalogium texit Noster Philo. 
theus dignitatum aulicarum,visum fuitin hanclocum 
conferre, quae de earum singulis nolanda habeLa- 


mus. 

(46) Non habeo post Du Cangii Gl. Gr. h. v. di- 
ligentiam, qua de rectoredicam, nisi hoc unum, ec- 
clesiasticam hanc dignitatem non fuisse, ut putavit 
V. D., neque solis viris sacri ordinistribulam. Nam 
et e nostro codice, et ex ipsisillis, quosallegavitDu 
Cange, auctoribus constal, res non sacras, se4 civi- 
les rectorem tractasse, ducendisque exercitibus 
interdum praefectum fuisse,quod, apud Grecos certe; 
a viro sacri ordinis alienum atque maxime indeco- 
rum semper fuit habitum. Fuerunt quidem apud 
Latinos rectores ecclesiaru:n dicli iidem, qui cura- 
tores hodie (les curés), el rectores patrimonii 8. Petri 
ii ex ordine clericali, quos summus pontifex in 
provincias mittere soleret ad denarios Petri cogendos 
et Romam transmittendos. Verum rectores aule 
Byzantine a tam minutis curis et officiis abfuisse 
patet ex eo, quod post basileopatorem protinus ha- 
berent gradum anie syncellum, strategos, magisiros 
et patricios omnes. P. 421 post magistros ambos et 
ante syncellum Home atque Neapolis locantur; p. 
14 ante prepositos sacri cubiculi et in comitatu 
sacri cubiculi recensenlur, ut perspicuum 8il, eog 
spadones fuisse. Non parum tamen momenti opinio- 
ni Du Cangii, dignitatem hano ecclesiasticam repu- 
tantis, addit hoc, quod rectores illi omnes, quos 
laudato loco adducit, antequam ad eam dignitatem 
promoverentur, aut monachi aut clerici fuerint ; 
item hoc, quod ante gyncellum, patriarch: coadju- 
lorem, gradum haberent. Crederem eos conscientise 
Augusti directores seu confessionarios fuisse, nisi 
diversus a Latina ecclesia Grece mos confitendi 
esset. Certe nusquam legitur imperator unquam 
peccata sua fassus fuisse, aul preter patriar- 
cbam alio consiliari in rebus sacris usus Γυ]θ- 
se. Preterea claris verbis Soylitzes p. 781, 
Nicephorum ait aliquem, eunuchum, postquam 
amore mundani splendoris sacerdotalem statum 
repudiasset, a Constantino Monomacho dignilate 
rectoris honoratum et ad yerendum militie impe- 
rium in Orientem missum fuisse. Idem argumentum 
conjecturam quoque eam evertit, fuisse rectorem 
caput cleri palatini, ejusque veluti patriarcham ; 
rectori enim, quantum scio, nusquam legitur cum 
rebus sacrís communionem fuisse. 

(47) Multa de syncellis habet utroque Glossario h. 
v. et v. Cellulanus. Du Cange, virdoctissimus et stu- 
pende diligentie atque iectionis, ut quod illis ad- 
dam, pene nihil habeam. Quid fuerint syncelli, dis- 
pulatur. Mihi quidem videntur coadjutores et 
vicarii episcoporum fuisse, qui absentibus illis a 
sedibus suis aut. egrotantibus, eorum munia per- 
agerent. Succedebant interdum in episcoporum 1o- 
cum, nop tamen semper. Memorabilis est locus 
Zonare, quem absqueanimadversione nequeo pra- 
termittere, p. 204: Ὡς ri σύγχελλος τοῦ πατρι- 
άρχου θανόντος εἷς τὸν ἐκείνου τόπον ἀντιχαθ- 
ἱσταται, οὕτω xal ὁ σερίφης, τοῦ Χαλιφᾶ φθαρέντος. 
τὸν τελευτήσαντα διαδέχεται. Quod hic de Serifo 
perhibet Zonaras, totum nugax commentum est. 

acile quidem credo Scherifum aliquem CPlin 
missum fuisse a Toghrulbeko seu Thangrol Beko 
vel Tangrolipia, ut Greci efferunt, ad Constantinum 


Monomachum pacis conciliande causa. Nam eo 
tempore Scheriforum gratia et auctoritas erat ma- 
gnain aula Bagdadica, et precipue memorantur 
&b Abulfeda tres Scharifl, ceterorum gentilium 
suorum, id est Scheriforum Alitarum, Nakibi seu 
Generales per omaem Orientem, duo fratres, os 
Scherif or Radhi, excellentis ingenii vir etegregius 
poeta, qui anno Chr. 1015 obiit, et os Scharif οἱ 
Mortadhi, qui A. C. 1044 obiit, et tandem primo 
loco nominati filius Abu Hamed Adnan, qui A. C. 
1057 obiit, e& quem ego conjicio CPlin fuisse 
missum. Verum Schariforum cum Chalilis ratio 


B erat diversissima 8 ratione syncellorum cum pa- 


C 


(riarchis. Eraat Chalife omnes nativitate Scharifi, 
et gentiles eorum omnes pariter quoque Scharifi. 
Notat ea vox ὑπερέχοντα vel ἄρχοντα, mobilem, 
quasi Hispanice Infantem diceres aut Francice 
Prince. Et hiquidem Schariflci Abbasite, ab Abbaso 
Muhammedis patruo, oriundi, quorum caput iden- 
tidem erat Chalifa regnans. Scharifi porro erant 
quoque omnes de gente Ali, quifuit gener Muham- | 
medis, oriundi. Habebant hi Nakibum seu Capita- 
neum vel Generalem suum, unum Bagdadi, qui 
per orientem ipsis imperabat, alterum al Caire, 
qui in "Egypto rector et protector eorum erat. Sed 
hi Nakibi nihil ratione sui muneris cum Chalifa 
commune habebant, nisi quod ad curiam ejus per- 
linerent ; et pro ratione temporum hominumque 

lus minusve de rerum administratione participa- 
Dant. Ut syncelli erant pars preci; ua consilii pa- 
triarchalis, ita quidem Scharifi quoque de consi- 
liariis Chalifarum erant, sed non precipuis et inti- 
mis, niei forle unus eorum aut alter fortuna 
gauderet Chalife placendi. Verum Chalife non ut 
presumptivi successores, neque coadjutoreset vica- 
rii erant ad latus appositi, quemadmodum ayncelli 
patriarchis. Chalifarum quoque non solum potentia 
&d sacra, sed etiam ad civilia spectabat. SuccessBores 
illis vivis non designabantur ; neque hereditarium 
erat regnum, sed electivum. Defuncto Chalifa quo- 
que novus ipsi sufficiebatur ex arbitrio procerum; 
attamen Abbasita Schariforum Alitarum Nakibus, 
de quo Zonaras procul dubio loquitur, poterat 
quidem, ut unus procerum, suam quoque senten- 
tiamin electione Chalife ferreetadhibebatursemper 
tali deliberationi;atipse tamen ad dignitatem Cha- 
life non poterat aspirare. Ejus enim gens ab illo 
gradu in perpetuum erat exclusa. 

(48) Subintellige θεμάτων. Strategi poslerioribus 
evis erant iidem qui olim propretores et procon- 
sules in provinciis erant, pretecti nempe provin- 
ciarum et juris dictatores tam in rebus civilibus, 
quam in militaribus, magistri militum simul et 
gubernatores urbium. Qui hic memoratur, erat 
Blrategorum omniumprinceps,et non unius thematis, 
ul ceteri, sed omnium orientalium supremus dux, 
utqui auctoritate ducesalios creandi gauderet, qua 
esteri carebant. Theophanes eum στρατηγὸν τῆς 
Ἑψας vier; appellat p. 110. '(Apud Anastas. Bi- 
blioth. occurrit strategus Orientis] Vide supra 
not. 78, col. 128. 

(49) Domesticos appellabant olim 608, qui prin- 
cipi familiariores essenteoque rebus ejus gerendis 
deputabantur. Hinc factum, ut domesticus pro le- 
gato, commissario diceretur. Est ergo domesti- 
cus scholarum idem atque legatus scholarum, 
qui ab imperatore legatus scholis preest, ἑξάρ- 
χων, προηγούμενος, cui cura scholarum commiíssa 
est. Sunt. autem schole idem atque cohortes s 
quidem, que&hic desigueukur ορ ον SS. 


1811 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1312 


10 strstegi Cappadocie ; 11 strategi Charsiani; A ζ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν θρᾳκησίων" η΄ ἡ τοῦ xóuz- 


12 sirategi Colonie; 13 strategi Paphlagonise ; 
14 strategi Thracie ; 15 strategi Macedonis ; 
16 strategi Chaldie ; 17 domestici excubitorum ; 
18 prefecti Urbis ; 19strategi Peloponnesi ; 20 stra- 
tegi Nicopolis ; 21strategi Cibyrrheotarum ;22 stra- 
tegi Grecis ; 23 strategi Sicilie ; 24 strategi Stry- 
monis ; 25 strategi Cephalenie ; 26 strategi Thes- 
salonices8;27 strategi Dyrrhachii ; 28 strategiSami ; 
20 sirategi marie /Egmi ; 30 strategi Dalmatie ; 
31 sirategi Chersonis [seu Chersonesi Taurice] ; 
32 sacellarii ; 33 logothete genici vel generalis 
erarii publici ; 34 questoris ; 35logothete stratio- 
tici vel rei militaris ; 36 drungarii vigilie; 37 lo- 
gothetee dromi seu cursus publici ; 38 drungarii 
ploimorum seu classiariorum ; 39 protospatharii 
imperialium ; 40 logothete gregum ; 41 domestici 
hicanatorum ; 42 domestici numerorum ; 43 dome- 
Stici optimatum ; 44 comitis castellorum ; &5 char- 
tularii sacelli; 46 chartularii vestiarii ; 47 chartu- 
larii caniclii ; 48 protostratoris ; 49 protoasecrete; 
50 representantis thematum ; 51 comitis stabuli ; 
52 idici seu peculio privato prefecti ; 53 magni cu- 
ratoris ; 484 54 curatoris manganorum palatii sic 
dicti ; 55 magistri requisitionum vel libellorum sup- 
plicum ; 56 nutritoris orphanorum ; 57 demarchi 
Venetorum; 58 demarchi Prasinorum ; 59 cerimo- 
niarii ; 60 domestici basilicorum. Ha sunt dignita- 
tes hoc tempore sub Leone imp. honorata (s. in 
honorem date]. Redeunt he dignitates ad septem 
classes : primamstrategorum ; secundam ἀοπηθδί]- 
corum ; tertiam judicum ; quartam secreticorum ; 
quintam democratarum seu magistrorum factiona- 
lium ; sextam stratarcharum seu tribunorum mi- 
litarium ; septimam idicorum vel specialium que 


τος τοῦ ὀψικίου. 0' ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν βουχελλα- 
piov:  ἡ τοῦ στρατηγοῦ Καππαδοκίας" τα dj τοῦ 
στρατηγοο Χαρσιανοῦ' ιβ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Κολω- 
νίας' t^ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Παφλαγωνίας᾽ ιδ’ ὁ τοῦ 
στρατηγοῦ τῆς θρῴκης. tw dj τοῦ στρατηγοῦ Μαχε- 
δονίας᾽ τς ἡ τοῦ στρατηγοῦ Χαλδίας (50): ιζ d$ τοῦ 
δοµεστίχου τῶν ἐκσκουθίτων (51) ἀξία. τη ἡ τοῦ 
ἐπάρχου πόλεως ἀξία" ιθ' ἡ τοῦ στρατηγοῦ Πελοπον- 
νήσου κ΄ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Νικοπόλεως' xa ἡ τοῦ 
στρατηγοῦ τῶν Κιθυῤῥαιωτῶν' xf' ἡ τοῦ στρατητοῦ 
Ἑλλάδος' κΥ΄ ἡ του στρατηγοῦ Σικελίας x9 d$ τοῦ 
στρατηγοῦ Στρυµόνος κε ἡ τοῦ στρατηγοῦ Κεφα. 
ληνίας' κς᾿ ἡ τοῦ στρατηγοῦ θεσσαλονίκης, xL i 
τοῦ στρατηγοῦ τοῦ Aufpaylow xr 1 τοῦ στρατηγοὺ 
τῆς Σάμου’ κ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τοῦ Αἰγαίου πελᾶ- 
γους. À' ἡ τοῦ στρατηγοῦ Δαλματίας λα di τοῦ 
στρατηγοῦ Χερσῶνος λβ’ ἡ τοῦ σαχκελλαρίου' 
λγ d τοῦ λογοθέτου τοῦ γενικού λδ ἡ τοῦ 
κυαίστωρος ἀξία" λε dj τοῦ λογοθέτου τοῦ στρατιω- 
τικοῦ' Ag ἡ τοῦ δρουγγαρἰου τῆς βίγκας, λζ d τοῦ 
λογοθέτου τοῦ δρόµου afia: Àw' ἡ τοῦ δρουγγαρίου 
τῶν πλοϊμων" λθ' dj τοῦ πρωτοσπαθαρίου τῶν βασιλι- 
x&v: μ' dj τοῦ λογοθέτου τῶν ἀγελῶν' μα d τοῦ δο- 
µεστίνου τῶν ἱκανάτων᾽ μβ' ἡ τοῦ δοµεστίχου τῶν 
vouuípuv: μγ ἡ τοῦ δοµεστίκου τῶν ὁπτιμάτων' 
uS ἡ τοῦ χόµητος τῶν τειχέων' με ἡ τοῦ χαρτουλα- 
plou τοῦ σαχελλίου' μζ ἡ τοῦ χαρτουλαρίου τοῦ βε- 
στιαρίου μζ dj τοῦ χαρτουλαρίου τοῦ κανιχλείου 
µη dj τοῦ πρωτοσ:ράτορος' [40 ἡ τοῦ πρωτοασήχρη- 
τις dila: v' d) τοῦ ix προσώπου τῶν θεμάτων (52y va 


 ἡ τοῦ κόμητος τοῦ στάθλου’ νβ' ἡ τοῦ εἰδικοῦ- vy' t; τοῦ 


μεγάλου κουράτωρὀς' νὸ f, τοῦ κουράτωρος τῶν µαγ- 
γάνων (59)’ νε dj τῶν δεήσεων' vq ἡ τοῦ ὀρφανοτρύ- 
qou* νζ ἡ τοῦ δηµάρχου Βενέτων' νη dj τοῦ ὃτμάρ- 


JOAN. JAC. ΒΒΕΙΡΚΗ COMMENTARIUS. 


militum palatinorum, non tam pompaticorum, quam 
vere militantium et imperatorem domi forisque 
comitantium et protegentium. Colligas tamen e p. 
313 collata cum P &1& scholas et themata seu le- 
giones provincialesidem esse ; ut ergo domesticus 
Scholarum idem possit significare atque magister 
legionum vel militum. Priusiamen rectius puto. 
Quia domestici hi utpote magni gradus el magne 
auctoritatis viri, ipsisque provinciarum singularium 
strategia majores, graduque a siratego Or:entis pro- 
ximi, aliquoties summa cum auctoritate copiis in 
Oriente prefuerant, et maximis cladibus Saracenos 


affecerant, quo etiam domestici nomen clarum apud ἢ 


historicos Arabicos evasit : ex eo factum vt illi 
crederent falso persuasi, domesticum eum dici, qui 
Orienti ceu legatus imperatoris CPtani preesset : 
Domestici nomen apud eos (Romanos) habet omnis, 
qui prgeest ditioni Grece ad orientem Propontidis 
positae. 

(50) Chaldi sunt qui veteribus Chalibes dioti. 
Chaldi et Cordi vel Curti, Gordyei, iidem. Perhi- 
bent Soranzo et Leunclavius Curdistanam hodie ab 
Arabibus Kelgan appellari. Forte recta illi tradunt 
et forte sic solent hodie Arabes. ln libris tamen 
Arabum semper al Curd vel Cord et al Acrad appel- 
lantur. Videntur interea Chaldi infra Trapezuntem 
et Curdi Mesopotamiam et Parthie interjecti eadem 
gens οἱ montes amborum unum jugum esse. 

(91) Quatuor erant tagmata militie palatine : 


Scholarii, Excubitores, Hicanati et Numeri. Quo- 
modo autem discrepuerint, que cuique munia οἱ 
stationes fuerint, ud quosnam horum spatbarii, can- 
didati, spatharocandidati οἱ similes pertinuerint, 
fuerintne tales in unoquoque ietorum quatuor ta- 
matum, an tantum in scholariis, etalia talia non 
iquet et supervacuum esset in talia inquirere. 

(52) Puto eum fuisse, qui legiones integras repre. 
sentaret, eorum loco et nomine ad imperatorem 
perorarei, causas eorum ageret, flagitationes eorum 
&d imp.perferret ; Jegatus, patronus,syndicus, orator 
militum. 

(53) Rectene CPli Christ. II, p. 133 et 195, τὰ 
µάγγανα in duas diversas edesdividerit, in palatium 
geu curatoriam a Basilio Macedone, ut perhibetur, 
conditum, et in sedes, quibus machine publice 
asservabantur, non dixerim [Τὰ μάγγανα Ἡ ὁ νέος 
οἴκος Basilii imperatoris opus. Vita ejus cap. 60 | 
Quod ille dicitur eo consilio etruxisge, ut haberet 
inde reditus et sumptus pro conviviis, quae recepto 
ex more suis curialibus annuatim certis statisque 
periodis edere debebat, nolens publicum fiscum e 
tributis subditorum conflatum in suos privatos et 
eorum usus consumere τῶν &và πὰν ἔτος br 
αὐτοῦ κεκλημένων, quos amnualim ad sacras 
epulas vocaret ; vid. Goar. ad Codin. p. 116, n. 15, 
et ad Cedren. p. 618. Bandur. p. 606. Quid si 
vere τὰ µάγγανα fuerint talis domus in portu By- 
zantino, qualis est e. c. Amstelodami das Ad. 


1313 B DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Il. 1314 ^ 


χου Πρασίνων νθ' ἡ τοῦ τῆς χαταστάσεως' ξ ἡ τοῦ A postrema est solitaria classis (singulis hominibus, 
δοµεστίκου τῶν βασιλικῶν. Καὶ αὖται τὰ νῦν τιµη- — non pluribus, earum dignitatum, quasilla compre- ' 
θεῖσαι ἀξίαι ἐπὶ Λέοντος δεσπότοῦ. Διαιροῦνται οὖν — hendit,singulasgerentibus). Ad elassein strategorum 
αὐται πᾶσαι εἲς µέρη ἑπτὰ, olov εἰς στρατηγοὺς, εἷς seu magistratuum campestris militiae pertinent vi- 
δοµεστίκους, εἷς κριτὰς, εἰς σεχρετικοὺς sl; δηµο- ginti sex ordines vel tituli : strategus Orientalium, 
κράτας, εἲς στρατάρχας xal εἰς εἶδικὰς µόνας ἀξίας. — Armeniacorum, Thracesiorum, opsicii, bucellario- 
"Osat ἐν ταῖς τῶν στρατηγῶν κχατατάττονταχι τάξεις — rum, Cappadocie, Charsiani, Colonie, Puphlagonis, 
εἰσι τὸν ἀριθμὸν xq^ ὁ στρατηγὸς τῶν ᾽Ανατολικῶν. ὁ Threcie, Macedonis, Chaldie. Et hequidem stra- 
στρατηγὸς τῶν ᾿Αρμενιάκων ὁ στρατηγὸς τῶν Opqxn- — tegie annumerantur thematibus Orientalibus. Ad 
ciov* ὁ κόµης τοῦ ὀψιχίου" ὁ στρατηγὸς τῶν βουχελλα- — Occidentales autem pertinentstrategus Peloponnesi, 
piov: ὁ στρατηγὸς Καππαδὀκίας' ὁ στρατηγὸς Χαρσια- — Nicopoleos, Cibyrrhaotarum, Gracie, Sicilie, Stry- 
voU: ὁ στρατηγὸς Κολωνείας ὁ στρατηγὸς Ιἰαφλαγο- — monis, Cephalenie, "Thessalonices,  Dyrhachii, 
νίας. 6 στρατηγὸς τῆς Opqxsic ὁ στρατηγὸς Μακεδονί- Sami, maris /Egei,Dalmatie, Chersonis et repre- 
ac 6 στρατηγὸς Χαλδίας. Λῦται οὖν αἱ στρατηγίαι τοῖς — sentantes scholarum. Domesticorum seu magistra- 
᾿λνατολικοῖς θέµασιν ἀριθμοῦνται' αἱ δὲ τῆς Δύσεώς — tuum palatine pompatice militiaclasses conficiunt 
εἶσιν αὗται' ὁ στρατηγὸς Πελοποννήσου" à στρατηγὸς p septem : domesticus scholarum, dom. excubitorum, 
Νιχκοπόλεως' ὁ στρατηγὸς Κιθυῤῥαιωτῶν, ὁ στρατ — drungarius numeri, domesticus bicanatorum nu- 
Ἠγὸς Ελλάδος ὁ στρατηγὸς Σιχελίας ὁ στρατηγὸς — merorum, optimatum, castellorum ; qui omnes offi- 
Στρυµόνος' ὁ στρατηγὸς Kegalnviac ὁ στρατηγὸς — ciales appellantur. Ad judicum seu procerum juri 
θεσσαλονίκης ὁ στρατηγὸς τοῦ Δυῤῥαχίου" ὁ cxpat- — dicundo deputatorum numerum pertinent tres, 
"9c τῆς Σάµου' ὁ στρατηγὸς τοῦ Αἰγαίου πελάγους — prefectus urbis, questor et magister supplicatio- 
ὁ στρατηγὸς Δαλματίας ὁ στρατηγὸς Χερσῶνος καὶ — num. Secreticorum seu eorum, quibus archiva ge- 
οἵ ix πρρσώπου εἰσὶ τῶν σχολῶν. Al δὲ eic δοµεστί- — nerisomnis cure sunt, classem conficiunt undecim, 
κους ταττόµεναί εἶσι τὸν ἀριθμὸν Q* olov ὁ δοµέ- — sacellarius, rationalis generalis et militaris, et cur- 
στιχος τῶν σχολῶν, ὁ δοµέστικος τῶν ἐχσκουθίτων, 8.8, chartularius sacellii; chartularius vestiarii; 
ὁ δρουγγάριος τοῦ ἀριθμοῦ, ὁ δοµέστικος τῶν ἱχανά- — protoaseoretis; prefectus rei privatze ; magnus cu- 
των, ὁ δοµέστιχος τῶν νουµέρων, $ δοµέστικος τῶν — rator; prefectus manganorum et orphanotrophus. 
ὁπτιμάτων, ὁ δομξἕστιχος τῶν τειχέων, ot xal ὀφφι- Democratarum seu magistratuum factionalium clas- 
κιάλιοι (54) λεγονται. Οἱ δὲ εἰς κριτὰς λογιζόμενοί — sis tantum duo exhibet, demarchum Venetorum et 
εἶσι τὸν ἀριθμὸν Y', otov ὁ ἔπαρχος πόλεως, ὁ χυέστωρ, — demarchum Prasinorum. 485 Ad stratarchas seu 
6 τοῦ δεήσεως. Al δὲ εἷς σέχρετα χαθεζόµεναί elov — magistratus militares inferiores et collaterales per- 
xai αὗται τὸν ἀριθμὸν ια’, olov ὁ σαχελλάριος, ὁ λο- * tinent quinque: hetzria praefectus : drungarius rei 
γοθέτης τοῦ γενικοῦ, ὁ λογοθἔτης τοῦ στρατιωτικοῦ, — navalis; rationalis gregum ; protospatharius basili. 
6 λογοθέτης τοῦ δρόµου, ὁ χαρτοὔλάριος τοῦ σαχελ- — corum ; comes stabuli. Septem tandem sunt, qui ad 
λίου, ὁ χαρτουλάριος τοῦ βεστιαρίου, ὁ πρωτοασή- speciales solitarias seua viro uno, nonpluribusge- 
Χρητις, ὁ τοῦ εἰδικοῦ, ὁ μέγας χουράτωρ, ὁ τῶν µαγ- — rendas dignitates spectant : basileopator ; rector ; 
γάνων, ὁ ὀρφανοτρόφος. Al δὲ εἰς δηµοκράτας εἰσὶ — gyncellus; chartularius caniclei ; protostrator ; ceri- 
τὸν ἀριθμὸν δύο, olov ὁ δήμαρχος Βενέτων xai ὁ monarius ; domesticus imperialium. 

θήμαχος Πρασίνων. Ai δὲ εἷς στρατάρχας εἰσὶ xal αὗται τὸν ἀριθμὸν ε’, otov ὁ ἑταιρειάρχης, ὁ δρουγγά- 
ριος τοῦ πλοίµου, ὁ λογοθέτης τῶν ἀγελῶν, ὁ πρωτοσπαθάριος τῶν βασιλικῶν, ὁ κόμης τοῦ στάθλου. Al 
δὲ εἲς εἰδικὰς µόνας ἀξίας εἰσὶ xal αὗται τὸν ἀριθμὸν ζ, oiov ὁ βασιλεοπάτωρ, ὁ ῥαΐχτωρ, ὁ σύγκελ- 
λος, ὁ Ὑαρτουλάριος τοῦ κανικλείο, ὁ πρωτοστράτωρ, ὁ τῆς καταστάσεως, ὁ δοµέστικος τῶν βασιλι- 
Χώὠν. 


Ai δὲ ὑποτεταγμέναι ἑκάστων τούτων ἀρχῃ καὶ ai [) Harum unicuique suppositze dignitates et obsequentes 
συνεπόµεναι αὑταῖς, εἰσὶν ἐξ ὀνόματος αὗται. sunt hae. 


Ὑποπέπτωχε δὲ ἑκάστῃ τούτων ἀξιωμάτων dp- Dignitates, quas diximus, etiam officia solent 
Y εἴδη ἀξιωμάτων διάφορα κατὰ ἀναλογίαν καὶ τάξιν αρρθ]]αρὶ, diverseque sunt secundum suani ratio- 
καὶ τῆς ἑκάστου προελεύσεως, ἆ καὶ αὐτὰ ὀφφίκια ὀνο- — nem et ordinem processionis uniuscujusque, et 


. JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


litaetschaus, ubi rudentes, anchore, ferrum, plum- — militares officiales sermone Francico appellandi. 
bum, pix, trabes, tormenta bellica, etc. quecunque — Officiales sunt, qui apud principem vel alium 
instruende navi οἱ classi faciunt, velut in apotheca — aliquem majorem magistratum in otflcio sunt, id 
jacent et asservantur; simulque fuerint telonium, — est, in obsequio, domestici, apparitores, qui exspe- 
ubi recipiuntur portoria, vectigalia mercium ingre- — ctant mandatum ejus aliquo eundi, aliquid exse- 
dientium et exeuntium. Curatores sane olim dice- — quendi. Hi semper armati erant, ut cogere possent 
bantur receptores portoriorum, et tale tribunal, in — eos, qui forte mandatis principisadversari auderent. 
quo veetigalia recipiebantur, audiebat curatoria ; — Gloss. Gr. Lat. ταξεώτης, apparitor officialis ; et 
vid. Murat. t. 1I Ant. Ital. p. 28. Du Cange h. v.etqua modo de domesticis dizimus; 
(54) Apparet hinc,underanaverit mos magistratus — idem p. 415. 


1315 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1316 


gunt in tria genera subdivise, tagmaticos nempe A µάζονται. Λιαιροῦνται δὲ καὶ αὐτὰ εἷς µέρη τρία! ti 


[seu ordinales, cohortales, presidiarios,] themati- 
cos [seu legionarios vel provinciales] et syncleticos 
seu ordinis senalorii viros. Orientalium nempe 
strategi sub dispositione sunt dignitates undecim 
diverse, quoad gr&dum sicconsequentes : turmar- 
che ; meriarche ; comes corlis ; chartularius 

- thematis ; domesticus thematis ; drungarius bando- 
rum vel vexillorum ;comites bandorum :centarchus 
spathariorum ; comites hetaerie ; protocancellarius; 
protomandator. Domestico scholarum vero subja- 
cent quoad gradum vel sub ejus dispositione sunt 
decem diverses dignitates ; primum gradum tenet 
topoteretes vel locum tenens; 2 comites scholarum; 
3 charlularius ; 4 domestici ; 5 proheximus seu pro- 
ximus [domesticorum] ; 6 protectores ; 7 eutychio- 
phori seu qui fortune vel victorie signa gerunt ; 
8sceptrophori seu sceptra xel vexilla gerentes ; 9 
axiomatici vel honorati ; 10 mandatores. Stratego 
Armeniacorum et reliquis deinceps strategis omni- 
bus parent et subjacent eadem omnia officia, que 
modo diximus suborientalium strategi dispositione 
esse, eodem prorsus, atque illi, ordine, ea tantum 
cum exceptione, quod stralegi classiarii adhuc 


B 


ταγματικοῦς, eic θεματιχοὺς xal εἰς συγκλητικούς. To 
γὰρ στρατηγῷ τῶν ᾿Ανατολιχῶν ὑποπίπτουσι κατὰ 
βαθμὸν εἴδη ἀξιωμάτων τα, otov τουρμάρχα:, µεριάρ- 
χαι δὲ (55), χόµης τῆς χκόρτης (56), χαρτουλάριος τοῦ 
θέματος, δοµέστικος τοῦ θέματος, δρουγγάριος τῶν βάν- 
δων, κόµητες ὁμοίως, χἔνταρχος τῶν σπαθαρίων, κόμης 
τῆς ἑταιρείας, πρωτοκαγχελλάριος, πρωτοµανδάτωρ, 
Tip δὲ δοµεστίχῳ τῶν σχολῶν ὑποπίπτουσι γατὰ βαθμὸν 
εἴδη ἀξιωμάτων v, οἷον βαθμοῦ πρώτου, τοποτηρτ- 
τὴς, δύο χόµητες τῶν σχολῶν, χαρτουλάριος, δομέστι- 
xot, προέξηµος (57), προτίκτορες, εὐτυχογόροι (58), 
σκηπτροφόροι, ἀξιωματικοὶ (59), µανδάτορες. Tq 8i 
στρατηγῷ τῶν ᾿Αρμενιάκων ὑποπίπτουσι καὶ αὐτῷ 
εἴδη ἀξιωμάτων κατὰ βαθμὸν, ὅσα xal τῷ στρατηγῷ 
τῶν ᾿Ανατολινῶν, xal καθεξῆς ταῖς λοιπαῖς στρατ- 
Ἠγίαις, πλὴν τῶν iv πλοΐμοις προστίθενται γὰρ 
αὐτοῖς χένταρχοι xal πρωτοχκάραθοι. Ti δὲ δοµεστί- 
xt τῶν ἐκσκουθίτων ὑποτέτακται εἴδη ἀξιωμάτων 9, 
oiov τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριοι, σχρίθονες, πρωτο- 
μα δάτορες, δρακονάριοι σκευοφόροι (60), σιγνοφό- 
pot, σινάτορες xal µανδάτορες. Τῷ δὲ ὑπάρχῳ τῆς 
πόλεως ὑποτέταχται εἴδη ἀξιωμάτων (9, otov σύµπο- 
νος, λογοθέτης τοῦ πραιτωρίου, χριταὶ τῶν ῥεγεώ- 


VARLE LECTIONES. 


δὲ µερεάρχαι R, ἡμεριάρχαι cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


x 


(55) lidem sunt µεριάρχαι, pepápyat, et por- (Y proximus a gradu domesticorum, eorum vicarius 


ράρχαι. Quod turma in equitibus dem, fere in pede- 
Stribus erat µοῖρα vel µόρα, manipulus. — 

(56) Habebat quisquestrategus suam cortin velpre- 
torium, siveiustativis et urbibus, domum, sivein cas- 
triatentorium. Übiubi ageret strategus ibi erat ejus 
cortis. Hanc parare, conducere,instruere suppellecti- 
le necessaria, si un urbe esset, erigi, revelli;trans- 
portari tentorium, si in castris, curare, pertinebat 
ad comitem cortis strategi, Chartularius thematis 
rationes redituum su&legioniset expensarum confi- 
ciebat et curabat, ut necessarie species annonarie 

resto essent, Domesticus thematis videtur [fuisse 
egatus strategi thematis, qui commissiones ejus 
exsequeretur et vicem absentis gereret. Drunga- 
riorum bandorumet comitum bandorum differentia 
non liquet. Forte illi fuerunt quod nobis hodie sunt 
sic dicti lieulenants, hi autem quod nobis Caporat. 
Centurio spathariorum strategi docet, strategum 
quemque centuriam spalhariorum secum duxisse 
seu militum pompaticorum et protectorum nalione 
Romanorum, qui ipsum procedentem aut pedites 
peditem, aut equitesequitem, gerentes fultas hume- 
ris nudas rhompheas, stipabant. Hoc gentis gesta- 
minis, rhomphearum puta, discrimine ab altero 

rotectorum genere sese distinguebant, scilicet ab 
leteria vel Heteris, qui erant alienigene et secures 
' aliave arma, quisque gentilia eibi, gestabant, Pro- 
locancellarius erat magister cancellariorum seu 
ostiariorum vel admissionalium. Stabant enim ad 
cancellos et vela, quz& admittendis ad strategum et 
emittendis aperiebant et tollebant. Protomandatur 
autem magister mandatorum, qui perferendis man- 
datis, hoc est significationibus strategi ad impera- 
torem, et imperiis ad legionem deputati erant. 

(57) Procul dubio non aliusest, quam proximus; 


el presumptivus successor. 

(58) Pro εὐτυχιοφόροι, ut infra δεησογρἆφοι pro 
δεησιογράφοι ; vid. dieta ad p. 332. Erant ergo 
signa victorie et sceptra scholariis propria, draco- 
nes auterr, aliud vexilligenus satis notum, excubi- 
toribus, quandoquidem paulo post h. |. in officio 
domestici excubitorum draconarii memorantur. 

(99) Quinam hi sint peculiariter ita dicti, non 
novi. Nam omnes quocunque tandem officio aut 
dignitate macti erant ἀξιωματιχοί aut. honorarii. 
Suntne igitur hic looi designati iidem cum τοῖς 
ἐπὶ των ἀξιωμάτων, ut p. 490 appellantur, illis, 
qui przsunt aziomatibus? Sunl autem ἀξιώματα 
ibiloci sportule, consuetudines, qus a recens 
promotis vel honoratis ex taxa pendebantur, ut 
colligitur e verbis immediate sequentibus oi χαὶ 
συναγουσι τὰ ἀξιώματα παρὰ τῶν λαμθανόντων τὰς 
ἀξίας. Nulla tamen ratio patet, quare hi ad do- 
mestici scholarum officium magis, quam alterius 
per!inuerint. 

(60) Monui ad p. 332, mihi videri σκεύη ge- 
nerale nomen vexillorum omnium esse. Hic 
tamen loci et alibi velut diversa ponuntur σκεύη 
et, σίγνα et reliqua genera vexillorum: Ergo debent 
peculiare quoddam eorum genus fuisse. Quid si 
ergo hic designati σχευοφόροι in contis trophea 
gesserint, id est totum apparatum, τὴν ὅλην σχευήν, 
militis. Ego quidem nullus dubito, tropea inter 
signa militaria quoque prelata fuisse, cum nibil 
magis militem deceret, nihil auspicatioris ipsi eit 
ominis, quam tropheum, firmiterque mihi persua- 
sum habeo, signum militare tropeoforum esse id, 
quod Victoria in nummo Constantini apud Du Can- 
gum Famil. Byz. p. 17 tenere dextra conspioitur. 

id. ad p. 370 dicenda. 


1311 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. Π. 


1318 


νων, ἐπισκεπτῆται (61), πρωτοχαγκελλάριοι (65), A sub se habeant centarchos vel centuriones et pro- 


χεντυρίων, ἑπόπται (03), ἔξαρχοι (04), γειτονιάρ- 


tocarabos seu naucleros, gubernatores navium. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(61) Diversos hos fuisse ab epoptis, hic locus 
monstrat, quamvis eosdem fuisse ambarum vocum 
sigaificatus, idem aliud suadeat. Qua autem in re 
fuerint distincti, et qui utriusque fuerit et quibus 
terminis circumscripta provincia, non facile dixeris. 
Quantum conjectura assequor fuerunt οἱ ἐπίσκο- 
Tot, οἱ ἐπ,σκεπτῆται, Curiosi et Almutasafi, Sara- 
cenorum in Andalusia iidem, eorumque munus 
providere, ut panis et relique species annonarise 
probe et justo pondere atque mensura venderentur, 
lustrare edificia publica et privata, hientne et |8- 
bascant, satin precautum incendiis, fures coercere, 
intrare in domos et illinc res furto subreptas eruere, 
deportare in exsilium agendos, si qui motus contin- 
gant in plateis et foris, moliaturque nova et con- 


gistro, non potest hoc negotium obscurum non 
esse. 

(62) Videntur fuisse primicerii cancellariorum 
seu janitorum praefecti urbi, qui admilterept et 
emitierent foribus apertis eos, quibus coram pre- 
fecto standum esset. Centurio videtur fuisse preefe- 
clus tagmeatis militaris, quod custodie corporia 
causa circa se praefectus havebat, qua de re nullug 
dubito. Exarchi forte erant, qui nomine et ex 

ersona prefecti urbis mandata ejus denuntiabant 
lis, ad quos pertinebant, et. exsequebantur. Red- 
didi vicarii ; τοὺς Brraptoos τοῦ ἐπάρχου certe ha- 
bemus infra p. 446, ubi etiam gitoniarche seu 
magistri vicorum xi numerantur et duo proto- 
cancellarii et 1v epopte. Nomici erant juridioi, qui 


cursitet plebs, significare et reprimere. Nisi forte p prefecto jus dicenti assistebant et juris rationes 


nimium extendimuslimites unius magistratus eique 
tribuimus partem jurisdictionis, que penes magi- 
Btros vicorum erat. Οἱ ἑπόπται autem videntur tan- 
tum rationes curasse et forte iidem cum τοῖς i£sca- 
σταῖς Βυΐ τοῖς ἐξισωταῖς, fuerunt. De episcopis 
urbium eorumque muniis egit Pancirol. c. 13, de 
Magistr .municip., putans ad eos pertinuisse curam 
justitie in venditione specierum victualium. V. Ari- 
gtophan. Av. v. 1024, Procul dubio hi fuerunt olim 
Bic dicti frumentarii. Quo nomine sublato deinceps 
curiosi et opinalores fuerunt dicti, quod curiose 
omnia fora et artopolia obirent, lustrarent, ορίπα-- 
rentur, id est sestimarent, judicarent annonas ven- 
dibiles, satin probene, et annonas militares, quas 
exigere debebant, sutin sibi arriderent (v. Salmas. 
ad Script. Hist. Aug. t. II, p. 265) ; et quoniam sic 
agendo non poterant non observare et audire, si 
quid novarum rerum agitaretur et rumores tumul- 
tuosi spargerentur, ut qui in conferta plebecule 
turba versarentur, ex eo factum, ut ad curiosorum 
curam spectaret quoque conciliabulorum, seditio- 
num et concursilationum observatio, repressio et ad 
superiores significatio. Fuisse quoque eorum de- 
portandos in exsilium deducere et exigere ex urbe, 
patet e Du Cangio v. Kooptoszoc. His itaque fru- 
mentariis et curiosis ratione utriusque observatio- 
nis, tam frumenti, quam seditionum fuisse similes 
τοὺς ἐπισκεπτήτας, visitatores Bic dictos, conjicio 
ex eo, quod iníra p. 416, ol ἐπισκεπτῆται subesse 
rationali gregum dicuntur, quorum officium sane 
aliud nihil potuit fuisse, quam explorare, sintne 
eana pecora laniene destinala, probeene species an- 
nonaria, prestone sint suflicienti copia. Et p. 417, 
alii episceptete una cum aliis imperialium pradio- 
rum officialibus rationali private rei subesse di- 
cuntur. Procul dubio ad horum visitateorum exem- 
plum appellarunt Arabes Andaluseni illos suos 
magistratus urbanos HMufasephos vel Almutuse- 
phos, quorum erat furta requirere et asserere, 
ponderare raneset mensurare vinum ; vid. Du Cange 
v. Aimundacaphi (qua in scriptione c ul s efferri 
debet) et Al(utazaphi Si quis autem putet, τοὺς 
ἐπισκεπτήτας fuiase eosdem cum nostris visitatori- 
b*s sic dictis, qui collocati in portis urbium lu- 
strant el corbes speciebus venalibus onustas et ar- 
cas mercium, que in curribus onerariis deferuntur, 
omniaque in tabulas referunt, non habeo, quo eum 
refellam. [n universum fieri nequit, ut magistratuum 
nominibus idem pene significaptibus dictorum, οἱ 
quibus nihil inest, quod cujusque munus et juris- 

ictionem distinctive exprimat, differentie atque 
rationes perspicue vereque definiantur. Illa etate 
viventibus, qua liber hic exarabatur, ex usu quoti- 
diano nota illa erant omnia, neque expositione sol- 
licita ambitus jurisdictionis cujusque magistratus 
opua habebant ; nobis autem, deflclente usu et ma- 


C 


suggerebant. Bullote vel bullatores videntur iidem 
cum notariis publicis cesareis fuisse, qui contra- 
ctus et testamenta facerent et bulla imperiali ob- 
signarent, qui mandatis prefecti urbi publioe pro- 

onendis bullas imprimerent, qui edibus et bonis 

sco addictis bullas affigerent. Prostate penes me 
quidem sunt causidici, patroni causarum, tuentes 
eos, qui suas ipsi causas dicere nequeunt. 'O παρα- 
θαλάσσίτης erat curiosus liltorís in Novella Theo- 
dosii et Valent. de tribut. fiscal. memoratus, qui 
lustrabat merces invectas navibus et evehendas, 
vectigal cogebat, naves et merces confiscatas coer- 
cebat, merces inferr| in horreum publicum cu- 
rabat. 

(68) Hos cum τοῖς ἐξισωταῖς, perzquatoribus, 
eosdem facit Pancirolus |. c., et sane in Glossis 
Nomicis legitur : Ἐπόπτης λέγεαιτ ὁ ἐξισωτής ; vid. 
Du Cange v. Inspector. Quia tamen inspectores et 
peraquatores in tit. 58, |. 11 Cod. Justin. de censi- 
bus et censoribus el perzequatoribus et inspectoribus, 
et a Nostro οἱ ἔπόπται et οἱ ἐξισωταὶ distinguun- 
tur, debent diversi esse, quamvis videantur afines 
fuisse. Forte igitur discreti sic fuerunt, ut ol 
ἐπισκεπτῆται,  visilatores, inspectores, opinalores, 
inspicerent, opinarentur, arbitrarentur seu ssti- 
marent predia, domos, facultates civium ; oi i£- 
σωταὶ vero tribulorum partitionem in capita singula 
ex equo et justo facerent, fundorum pereuntium 
seu talium, quorum domini periissent aut solvendo 
essent inhabiles facti, tributa in vicinos repartiren- 
tur, eaque in labulas referrent et exigerent. Ἐπ- 
οψία certe est inspectio et zstimatio facultatum Theo- 
phani p. £411, Cedreno P. 480, 590. ᾿Εξίσωσιν 
autem seu periequationem olim fuisse dictum tribu- 

tum, quod 

(64) "EZxpy oc est vel princeps, principium faciens 
in aliqua re et velut chorum ducens, imperetor ; 
vel est vicarius, commissarius, ἐξ ὀνόματος ἄλλου 
τινὸς ἄρχων. Priore significatu appellat Theophanes 
p. 257 Abulabbasum τὸν πάντων Ἑξάρχοντα et 
p. 99, aliquem στρατηγὸν xai ἔξαρχον τοῦ στόλους 

uamvis ibi quoque pari jure possit reddi qui loco 
imperatoris classi imperaret; item p. 149. ἔξαρχον 
τῆς τυραννίδος, auctorem εἰ principem rebellionis ; 

. 937, nominat Pipinum πρόοικον xal ἔξαρχον τῶν 
ww πραγμάτων καὶ τοῦ τῶν Φράγκων -εθνους, 
ubi dubium est, signiflcetne principem, an vicartum 
regis vel regentem. Conjungit idem pag. 125 στρα- 
τηγόν et ἔξαρχον τῆς Exac in uno homine, qui 
stralegus Orientis erat et ibidem nomine imperaloris 
auctoritatem exercens. Tales exarchi erant illi ce- 
lebres Ravennates, quibuscum nihil preter nomen 
commune fuit exarchis hic commemoratis. Nam 
lli vicarii imperatorum erant; hi quibusdam in 
rebus geseisse vices prefectorum urbis videntur ; 
vid. paulo ante dicta. 


1319 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1320 


Domestico excubitorum parent novem diverse A χαι, νομικοὶ βουλωταὶ (65), mpostaca: (66), καγκελ- 


dignitates, topoterete, chartularii, scribones, pro- 
tomandatores, draconarii, sceuophori [vel contorum 
cum (τορδῖθ gestatores], signiferi, senatores et 
mandatores. Eparcho seu prefecto urbis parent 
officia quatuordecim diversa: symponis vel adju- 
tor aut assessor ; logothetes seu commentariensis 
pretorii; judices regionum [urbis| ; episceptetae 
[vel episcopi, id est venalis in foro annone in- 
spectores οἱ arbitri] ; protocancellarii ; centurio ; 


λάριοι, ὁ παραθαλασσίτης. Τῷ δὲ σακελλαρίῳψ ὑποτὲ- 
ταχται τὰ ὀφρίκιχ πάντα διὰ τὸ ἐν ἑχάστῳ σεχκ2έτῳ 
τὴν ἐπισκοπὴν τῶν ἐκεῖσε πραττομένων διὰ τῆς 
καταγραφῆς τοῦ οἰχείου votaploo ποιεῖσθαι. Τῷ dà 
λογοθέτη τοῦ γενικοῦ ὑποτέτακτα:ι εἴθη ἀξιωμάτων 
κατὰ βαθμὸν ιβ, οἷον χαρτουλάριοι μεγάλοι τοῦ ct- 
κρέτου, Χαρτουλάριοι τῶν ἀρκλῶν, ἑπόπται τῶν Qi- 
µάτων, κόμητες ὑδάτων (67), ὁ κιστικὸς (68), xo» 
µερκιάριοι (69), ὁ τῆς χουρατωρίας (70), ὁ χόμης 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUM. 


tum, quod pro capite et fortunis penditur, ex eo 
patet, quod Arabes, a Grecis procul dubio exemplo 
sumpto, tale tributum tahdyl, peraquationem ap- 
pellant. Boivinus in notis ad Nicephorum Gregoram 
p. 37, ed. Venet., qui regalia et alios principum 
reditus exigendos certo constituto pretio redime- 
bant, eos a Latinis medii et inimi evi scriptori- 
bus perzquatores, recuperatores, &tque eliam de- 
scriptores, & Grecis ἐξισωτὰς, ἑπόπτας et ávaypa- 
φεῖς fuisse dictos perhibet. Eosdem igitur existi- 
mavit V. D. hos omnes fuisse. Sed vereor, ne 
epoptas cum τελώναις confundat. Mihi quidem vi- 
dentur ἐἑπόπται iidem esse cum illis, quos Dio 
Cassius τοὺς τὰς τιµήσεις ἐγκεχειρισμένους appel- 
Jat apud Salmasium, t. ] Scriptor. Hist. Aug., p. 105, 
sed ibi vir summus confundit genicos et epoptas. 
Non multum dissimiles sunt, qui Justiniani evo 
tractatores, τρακτευταί, et vindices appellabantur; hi 
quod census et tributa vindicarent, vi exigerent, 
cogerent, hi, quod computos census publici tracta- 
rent, chartularii, qui sensus cuique impositos in 
scripta referrent. De quibus insignis locus est 
Cyrilli Scythopolitani apud Alemannum ad Proco- 


pium p. 100, passim quoque a Du Cangio Gloss. C 


utroque in περισσοπρακτία, in Tractatores et Vindi- 

ces laudatus. Tandem quoque ἑπόπτης pro carnifice 

invenitur. Hoc venit a Latino speculator vel spicu- 

Jator, quod Greci reddunt ἑπόπτης, ἀποχεφαλίζων, 
ἥμιος. 


65) Cogitavi aliquando Άβουλευται, decuriones, 
sed nunc non puto sollicitandam lectionem mem- 
branarum βουλωταί. Videntur eo designari qui 
bullas imperiales seu sigilla formis sacris impri- 
mere debebant et id opus habent ; quemadmodum 
solent notarii publici cesarei, item qui chartam 
bullatam (Stempelpapier, papier de timbre) obsi- 
gnant. Applumbarios et bullarios appellabant medio 
&vo. Applumbarti pape dicuntur Glossatori Gra- 
tiani qui summorum pontificum bullis plumbum 
aptant. Du Cange Gl. L. h. v. Bullarit in Gestis 
Innocentii lll PP. apud eumdem h. v. sunt, ubi 
junguntur scriptores et bullarii; quod apprime Gree- 
cam vocem exprimit et illustrat. Habet Du Cange 
τω Gloss. Gr. vocem βουλλωτής e Sgyropulo, aitque 
ibi sigilli custodem designare. Non ergo sigilli 
custodes tam spectabiles erant tum temporis in 
aula Byzantina, atque sunt hodie in regnia Ruro- 
peis. Forte quoque munus ejus erat, sindones, 
quibus involuti debebant libelli supplices ad impe- 
ratorem inferri (qua in re Orientales quoque Grae- 
cos aut Greci illos imitati fuerunt, ut pluribus 
dico ad Abulfedam), sindones, inquam, illas obsi- 
gnabat. Colligo id, si modo licet, e loco Nicete in 
Manuele, l. vit, 11. 2, quem Du Cange l. c. adducit: 
'O δὶ ὡς χερδοσυλλέκτης προεδρεύει, καὶ τὰ φασκ.ώ- 
λια σφραγῖδι διασηµαίνεται (in codice Graecobar- 
buro ibi est βουλλεύει), ἃ ἔμελλον εἰσφέρεσθαι 
Bare. Eumdem puto fuisse Hispanis medio evo 
llum, qui ipsis ex Arabica lingua al Muserifus MA 
pellatur, ille nempe, qui chartis regiis τὸ Taschrif, 


monogrammum vel bullam, subscribebat aut sub- 
signabat. Citat Du Cange Gl. Ll. v. Aleaydus et 
Almocabul hunc locum: et vestras tendas nullus 
Alvacil [κριτής vel et lictor] neque Almuserifus [bul- 
larius scilicet imprimeado vestris edibus signo 
regio, quo sequestrentur] neque Almocabel violenter 
tutret. Qui hio. Almocabel, collator, 6 ἀντιθάλλων, 
appellatur, forte fuit notarius publicus, qui notitias 
faceret rerum repertarum in edibus mobilium, aut 
qui inventaria recognoscit et cum rebus presenti- 
bus, e. c. in. hereditate, in subhastatione, seque- 
stratione, comparat, et, ut vulgo dicunt, confron- 
tat; vid. ad p. 416, de v. σκέπτωρ dicenda. Vel 
potest βουλλωτῆς percussor monetarius, signator 
moneta esse, qui formam, den Slempel, incudit 
monete. Gloss. Basilicor. : Μονίτα, βουλλωτήριον fj 
τὸ ἀργέτυπον σφραγιστήριον, μεθ) οὗ 6 τῶν γοµι- 
σµάτων τύπος ἑγχαβάτεεται. Prefero tamen prio- 
rem conjecturam. Esset hic locus de bullis regiis 
et sigillis imperii loquendi. Sed parum mibi de illis 
constat. Videntur imperatores diversa sigilla ha- 
buisse. Certe unum, quo τὰς δωρεὰς ἐπεσήμαινε 
Manuel, memorat Cinnamus p. 73. 

(60) Sintne praesides an patroni, nescio Prasi- 
des forle nimis magnificus est titulus, quam ut huc 
congruat. Melius ergo est paíronos vertere ; vid. 
Libanius oratione περὶ προστασιῶν, quam Jacob. 
Gothofredus edidit Geneve 1031, et quee V. D. ibi 
habet in argumento, et subjunctis excerptis e co- 
dice Theodosiano de patronis vicorum, et Petav. ad 
Julian. p. 365. 

(67) Ad comitem aquarum pertinebant aqueedu- 
ctus, nympheaa, therme, fontes publici et privati. 

(68) Ita est in membranis. Quod si quis velit 
interpretari prefectus cistis, id est cisternis seu 
lacubus, in quibus aqua in publicos usus asserva- 
tur, prefectus, potest tolerari. Malim tamen reddere 
ac si otxiott«óc invenissem (vid. p. 426) scriptum. 
Notandum adhue, duas litteras χι & recentiore 
manu adscriptas esse, veteri lectione erasa. Cogi- 
tavi quoque de πιστιχός. Ita appellabatur famulus 


quicunque fidelis et probus; in specie prafectus 


navis, item gregis ; vid. Du Cange v. Πιστικός et 
Creditarius. Sed hec alieniora videntur. Turce in- 
spectorem ediflciorum Mimar Aga appellant ; La 
Croix, de l'Etat de l'Eglise grecque, pag. 20. Ein- 
hardus apud Du Cangium v. Operarius Gerwardum 
aliquem memorat palatii bilbiothecarium, et simul 
palatinorum operum ac structurarum cur» a rege 
praefectum, et Sozomenus, l]. n Hist. Eccl., c. 11, 
πάντων ἄρχοντα τῶν τοῦ βασιλέως τεχνιτῶν. 

(69) Κουμέρχιον et χομμµέρχιον (vid. Du Cange 
h. v.) est vectigal pro commercio, id est mercibus 
intrantibus e! exeuntibus debitum. Sunt ergo com- 
merciarii vectigalium exactores. 

(70) Quidquid peculium esset imperatoris, cura- 
toria dicebatur. Ia Specie due erant curatoris, 
magna in Αδί8, et Manganorum dicta in urbe; 
que viden!ur predia inseparabiliter cum imperiali 

ighitate juncta (fuisse, ut qui hano, etlam illa 
adipisceretur. 


1321 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


1322 


τῆς λαµίας (71), διοικηταὶ (73), πομεντιανὸς, πρωτο» À epopte (vel aediles) ; exarchi vel vicarii ; gitoniar- 


χαγκελλάριος, καγκελλάριοι. Τῷ δὲ κυέστωρι ὑποτά- 
τακται tóm ἀξιωμάτων ἔξ, οἷον ἀντιγραφεῖς, σκρί- 
δας, σκἐπτωρ (73), λιθελίσιος, πρωτοκαγκελλάριος, 
καγχελλάριοι. Yd δὲ λογοθέτῃ τοῦ στραχιωτικοῦ ὑπο- 
τέταχται εἴδη ἀξιωμάτων (C, olov χαρτουλάριοι τοῦ 
σεκρέτου, χαρτουλάριοι τῶν θεμάτων», χαρτουλάριοι 
τῶν ταγμάτων, λεγατάριοι (74), ἀπτίονες (10), πρω- 
τοκαγχελλάριος, µανδάτορες. Τῷ δὲ δρουγγαρίῳ τοῦ 
ἀριθμοῦ ὑποτέταχται sión ἀξιωμάτων v, olov τοπο- 
τηρηταὶ, χαρτουλάριος, ἀχόλουθος (76), κόμητες, 
χένταβχοι, βανδοφόροι, λαθουρἰσιοι, σηµειοφόροι, 
δουχινιάτορες (77), µανδάτορε. Ti δὲ ὄρουγγα- 
ρίῳ τῶν πλοίμων ὑποτέτακται εἴδη ἀξιωμάτων 
C, οἷον τοποτηρηταὶ, ὙΧαρτουλάριος, πρωτομαν- 
δάτωρ, κόμητες, xévvapyot, κόμητες τῆς ἑταιρείας, 
µανδάτορες Tip δὲ λογοθέτῃ τοῦ δρόµου ὁποτέτακται 
εἴδη ἀζιωμάτων C, olov πρωτονοτάριος τοῦ δρόμου, 
χαρτουλάριοι τοῦ Ιδρόμου, ἐπισκεπτῆται (78), ἑρμη- 
νευταὶ, ὁ χουράτωρ τοῦ ἀποκρισιαριείου (79), δια- 
τρέχοντες, µανδάτορες. Ti δὲ πρωτοσπαθαρίῳ τῶν 
βασιλικῶν ὑποτέτανται εἴδη ἀξιωμάτων δ’, οἷον 
δοµέστικος τῶν µβασιλιχῶν, σπαθάριοι τοῦ σπα- 


cha vel vicorum magistri; nomici seu juridici ; 
bullatores seu obsignatores ; prosta!e vel patroni ; 
cancellarii et. curiosus littoris. 486 Ad sacellarii 
jurisdictionem pertinent ofticia omnia, quia in unc- 
quoque secreto vel scrinio rerum, que ibi geruntur, 
inspectionem et moderationem per descriptionem 
notarii sui perficit. Logothete genici vel rationali 
sacrorum thesaurorum subjacent quoad gradum 
officia diversa undecim : chartularii arcularum ; 
epopte vel inspeclores provinciarum ; comites 
aquarum [vel formarum]; ccisticus seu magister 
architeclorum ; commerciarii seu rationales vec- 
tigalium ; curatorie prefectus ; comes lamie ve] 
lamine s. metallorum ; dicecete s. dispensatores, 


B Provisores ; comentianus s. commentariensis ; pro- 


tocancellarius ; cancellarii. Questori adherent sex 
diversa officia : antigraphei seu dictatores rescri- 
ptorum ; scribe ; sceptor vel lustrator aut revisor; 
libellensis vel recitator ; lector ; protocancellarius ; 
cancellarii. Logothetes stratiotici s. castrensis 
erarii rationalis septem diversis officiis prees! ; 
chartulariis secreti, chartulariis thematum, char- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS., 


(71) Comes lamne vel lamine, id est metallo- 
rum tam eorum, quae in metallifodinis, quam que 
in monelariis olfloinis tractantur ; vid. Du Cange 
v. Comes Metallorum et Petav. ad Themist. p. 
468. Latini olim Lama dicebant, quod testantur 
adhuc superstites diulecti ltalica et Francicu, pro 
bractea ; et hebet Horatius Epist. I. 15, 36. inde 
dicebant lamea et lamba. Nam ΛΑΜΕΑ el 
AAMBA idem esse, ad p. 252 demonstravi. In 
Glossis est scapula, λάμθᾳ. Ut os scapule a pla- 
nitie et latitudine plata et ὠμοπλάτη, quasi plata, 
hoc est tabula, ad humeros pertinens dictum fuit, 
sic etiam eadem manente idea /amea seu lamena 
vel braclea, ossea nempe, potuit appellari. Α 
lama fit ergo lamea et lamia, quod hic ha- 
bemus. Ab illo porro lamena et lamella, ab 
hoc lamina et lamilla. Frequentes sunt talea for- 
ma pariter usitate : cocceus et coccinus, coloreus 
et. colorinus, junceus et juncinus, fageus οἱ faginus, 
hyacinlheus et hyacinthinus. Sic ergo lameus, la- 
menus et lamius, laminus, fuit usurpatum. Est 
enim lamia et lamina proprie adjectivum, sub quo 
tabula subintelligitur. Quod sappa, ligo fogsorius, 
lamea dicitur, inde est, quod ligo lamina ferrea 
premunitus est. Conf. Du Cange v. Βαμθακηρός 
et Λάµνα, ME 

(72) Dispensalores, villiri. Potest 
exactores tribulorum et vectigalium. Eo sensu oc- 
currit apud Theophan. p. 345, nbi Anastasius 
ordinatorem vertit, sed alii rectius publicanum exa- 
clorem ; vid. Du Cange Gl. l. v. Dizcetes, ubi 
cilat ex Adriani epistola ad Carolum M. hec ; 
missi Graecorum duo spathari Imperatoris. cum 
Diucitin, quod Latine dispositor Siciliz dicitur. 'O μὲ- 
γας διοικητής est apud Codin. p. 32 et 33. Hic 
tamen loci oredo procuratores, dispensatores αά- 
minisiraltores significare. ] 

(73) Lustrator vel revisor, forte Arabice Almo- 
εαδεἰ, collationator, qui originalia cum copiis, 
liturasve antigrapheorum seu diclatorum cum 
mandatis chartis el apographis scribarum compa- 
rabat et explorabat, num hi prescripta ab anti- 
grapheo omnia fideliter reddidissent in suis calli- 
graphicis chartis absque detrimento aut additione 
alieni; vidimator nos diceremus, a subscribenda 


PaTROL. ας. CXII. 


C 


quoque reddi D 


formula Vidimus, per quam apographa auctoritatem 
originalium nanoiscuntur. 

(24) Citet Du Cange Gl. Gr. h. v. Novel. 130, 
Justin., tanquam si ibi legeretur hec vox. Locum 
invenire non potui, sed inveni δἐλεγάτορας, qui 
forte iidem sunt, et sic describuntur : δελεγάτορας, 
τοὺς τὴν φροντίδα ποιουµένους τῆς αὐτῶν ἄποτρο- 
φῆς. Sermo est de militibus provinciam transeun- 
tibus. Jubemus, ait Justin. imp. quoties transitus 
Πέ nostrorum judicum el exercituum, delegatores 
simul esse cum eis, qui curam habeant alimenti 
eorum. 

(75) Parum videntur optiones a legatariis dis- 
creti. fuisse, si nempe hi id fuerunt, quod conje- 
cimus, procuratores annonarum, qui militibus 
annonas prestarent. Nam id ipsum quoque opus 
erat optionum, militibus annonas distribuere ho- 
spitiaque assignare. 

(76) Ergo Hetaria pertinebat sd Arithmum. Nam 
acoluthus erat magister Barangorum, qui pars 
erant Heterise, et vicarius veluti drungarii vi- 
ilit. 

8 (77) Puto eosdem esse cum ducenariis seu dua- 
rum centuriarum prefectis, quibus duceni viri 
attributi erant ; vid. Du Cange Gloss. Lat. Guther. 
p. 426 et 605. Pari modo ducenarii appeilabantur, 
quibus ducena sestertia in salarium erant assi- 
gnata, et centenarii, quibus centena, et sexagena- 
rii, quibus sexagena ; vid. Salmas. ad Scr. H. Aug. 
t. I, p. 533. 

(78) lli sunt procul dubio curiosi provinciales, 
drungario cursus subditi, qui que in provinciis 
contingebant nova, rerum mutationem sive ab ho- 
stibus, sive a civibus minantia, aut etiam alis. 
Boitu necessaria per celerem cursum ad drungarium 
et sic porro ad imperstorem significantes, si- 
miles urbanis curiosis, qui sub praefecto urbis 
erant. 

(79) Ita est in membranis. Quomodo autem legi 
et efferri debeat hoc compendium scripture, àxo- 
κρισιαριείου αυὶ Ἀποχρισιαριάτου Bul ἄποχρισια- 
ριχίου, ambigo. De apocrisario aliquid inesse, 
nulius dubito. Nam ad logothetam dromi pertine- 
bant res legationum. Non memini alibi me legere 
de curatore apocrisaitialus. 


AX 


1323 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1334 


iulariis tagmatum, legatariis, optionibus, proto- A θᾳρικίου, ἤτοι τοῦ. ἱπποδρόμου, κανδιδάτοι ὁμοίως, 


cancellario, mandatoribus. Drungarius arithmi 
decem diversis imperat officiis : topoteretis, char- 
tulario, acolutho, comitibus, centarchis, bandiferis 
vel bannerariis, labarensibus, signiferis, ducinia- 
toribus vel ducenariis, mandatoribus. Drunygario 
rei maritime addita sunt inferiora septem officia : 
topoterete, chartularius, protomandator, comites, 
centarchi, comes heterie, mandatores. Logothetes 
dromi vel cursus publiei pariter septem moderatur 
officia : protonotarium dromi, chartularium dromi, 
episceptetas seu inspectores [nempe evectionum|], 
interpretes, curatorem apocrieiariei [seu legationum 
exterurum], diatrechontas seu vernaculos et man- 
datores. Protospatharius basilicorum aut ceesaria- 
norum sub se habet officia quatuor : domesticum 
basilicorum, spatharios spatharicii seu circi, can- 
didatos spatharicii et. mandatores imperiales. Lo- 
gothetee gregum supposita sunt dignitates diverse 
quinque : protonotarius Asia; protonatarius Phry- 
gie: diccete vel provisores metatorum ; comites 
et inspectores. Domestico hiceanatorum subjacent 
diversa novem officia: topoterete, chartularius, 
comites, protomandator, centarchi, bandiferi, du- 
ciniatores vel ducenarii, vexilliferi, mandatores. 
Domestico numerorum suübjacent officia sex: to- 
poterete ; chartularii tribuni ; protomandator ; 
vicarii ; mandatores ; portarii. 417 Domestico 


καὶ βασιλικοὶ µανδάτορες. Τῷ δὲ λογοθέτῃ τῶν ἆγε- 
λῶν ὑπητέτακται εἶδς ἀξιωμάτων, olov ὁ πρωτονο- 
τάριος Ασίας, ὁ πρωτονοτάριος Φρυγίας, διοικητα: 
τῶν µητάτων, χόµητες, ἐπισκεπτῆται. Tq δὲ Oous- 
στίκῳ τῶν ἱκανάτων ὑποτέτακται εἴδη ἀξιωμάτων 9, 
otov τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριος, Χόμητες, πρωτο 
µανδάτωρ, χένταρχοι, βανδυφύροι, δουκιν.ατορῖς, 
σηµειοφόροι, µανδάτορες. Tip δὲ δοµεστίκῳ τῶν νου- 
µέρων ὑποτέτακται εἴδη ἀξιωμάτων ἔξ, olov τοποττ- 
Ρηταὶ, χαρτουλάριοι τριθοῦνοι, πβωτομανδάτωρ, 
βιχάριοι, µανδάτορες, πορτάριοι (80). Ti δὲ δοµε- 
στίχῳ τῶν ὁὀπτιμάτων ὑποτέταχκται εἴδη ἀξιωμᾶ-ῶν 
€, olov τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριος, κόμητες, xivi- 
αρχοι, πρωτοκαγκελλάρως. Τῷ δὲ δοµεστίκῳ τῶν 
τειχέων ὑποτέταχται εἴδη ἀξιωμάτων ς’, οἷον τοποτη- 
ρηταὶ, χαρτουλάριοι τηιθοῦνοι, πρωτομανδάτωρ, β.- 
κάριοι, µανδάτορες, πορτάριοι. Tip δὲ χαρτουλσρίψ 
τοῦ σακελλίου ὑποτέταχται εἴδη ἀξιωμάτων v, οἷον 
νοτάοιοι βασιλικοὶ τοῦ σεχρέτου, πρωτονοτάριοι τῶν 
θεμάτων, ξενοδόχοι, ὁ ζυγοστάτης, μετρηταὶ, Ynpo- 
χόμοι, χαρτουλάριοι τῶν οἴκων (81), πρωτοκαγκελ- 
λάριος, χαγχελλάριοι καὶ ὁ δομέστικος τῆς θυμµέλτς. 
To δὲ χαρτουλαρίῳ τοῦ βεστιαρίου ὑποτέτακται εἴδη 
ἀξιωμάτων v, otov βασιλικοὶ νοτάριοι τοῦ σεχρέτου, 
κένταρχος, λεγατάριος, ἄρχων τῆς yapzryne, ἕξαρ- 
τιστὴς (82), χαρτουλάριος, ἈΚουράτορες, χοσθαἡ- 
ται (83), πρωτοµανδάτορες. Ti δὲ χαρτουλαρίῳ τοῦ 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 
(80) Forte sunt carcerum janitores. Vid. ad (y mihi de voce bay el bag. deinde de hosa disse- 


p. 4. Paulo post tribuuntur quoque domestico 
castrorum portarii ; forte ii, quibus poris caatro- 
rum custodiende commissa erant. 

(81) Posset de imperialibus palatiis recreationis 
et rusticationis, in quas processus facere solebant, 
tam urbanis, quam suburbanis intelligi. Quia 
tamen ista palatia seu pr:edia eic absolute non so- 
lent oi οἶκοι appellari, sed οἱ βασιλικοὶ ol. 
xot " vid. p, 42^, et de xenodocho et gerocomo seu 
inspectore hospitalium et senilium (ut ita dicam) 
sermo praecessit, malin potius τῶν οἴχων aoci- 
pere pro τῶν εὐαγῶν ο-κων positum, et edes ve- 
nerabiles (ita monasteria appellant) hie designari 
eredere. Conf. p. 417, 426 et 136. Agnosco 
tamen ultro argumenta hzc perquam debilia esse. 

(82) Quis hio integrator aut sartor vel restaurator 
Bit, non exputo. De sartore vestium cogitare non 
licet. Hic enim nimis humilis, quam ut in officium 
regium veniat ; et Greci ῥάπτην vel ἀχεστὴν 
eum appellant, non ἐξαρτιστήν. Penes me dubium 
non est, huic officio cum moneta negotium fuisse, 
sed quid proprie egerit, alius dixerit. [nterea ne- 
gare nolim potuisse Grecis eorum temporum in 
usu fuisse, ut sartorem vestium ἐξαρτιστὴν ap- 
pellarent, prorsus ut Latini sartorem. Nam sartor 
est, qui sartum facit, non vestimentum tantum, 
sed aliud quodcunque. Et Latini medii quoque pa- 
ratorem appellabant, quem nos sartorem ; vid. Du 
Cange v. Parator. 

(83) Perinde est sic, vel Χοσθαῖται scribas, ut 
plerumque solet exarari. Ita est in Glossis : Χοσθαὶ- 
της ὁ βεστιαρίτης. Vestiaritae igitur erant Chos- 
baite omues; at non vicissim omnes vestiarite 
erant Chosbaite. Erant autem hi mea sententia & 
calceis et tibialibus Augusti, et sic dicti ab Aosts 
quod hosarum bayi, tibialium et ocrearum pueri 
vel servi essent. Quod ut demonstrem, primum 


rendum erit. Ad hanc, quam proposui, etymolo- 

ium manu me duxit vox Marepai, Marepahis, 

arepazis οἱ Marepagis. Omnes enim hi diversi 
sunt modi pronuntiationis et scriptionis ejusdem 
vocis, que puerum equorum, equisonem significat. 
Corr posita illa est ex voce mare, equa, et pay puer. 
Manavit hec vox pay vel bay plures in linguas. 
Angli inde boy retinuerunt. Nos bube, bufe, unde 
Francicum bouffon eti boufonnerie, Buüberey. Dein- 
ceps demonstrabo, y et g et f et ww sepe vices per- 
mutare inter se. Nos quoque Germani vocem bag 
retinuimus, et Franci atque Itali medii evi nobis- 
cum pagus, vagus, pro adolescente formoso et 
etrenuo adhibentes, unde natum pazis et page ; vid. 
Murator. Ant. [tal. t. IT, p. 1325. Germanis olim 
terminabant diminutiva in el, quam terminationem, 
ut relique gentes Germanice pene oblitterarunt, 
ita Silesi et, $i bene memini, Austriaci tam terunt 
adbuc, ut nimii in eo sint et omnia pene vo- 
cabula in el terminent. Supersunt tamen adhuc ta- 
lia in nostro quoque sermone, sed pauca, ut Schen- 
kel, Henkel, Enkel, et nomina quedam propria Fren- 
kel et Frenzel, Franculus, Schwabel, 8uevelus, etc. 
Quorsum hec spectant? Huc nempe. A bag, puer 
vel adolescens, dicebant veteres bagel, adole:scen- 
tulus. Hinc bagelurius et corruptius adhuc bacca- 
laureus pro tirone, tam militari, quam litterario, 
qui nondum miles aut magister artium est. Conf. 
Du Cange v. Baccalaureus. Baccalaria vero, que 
est predii rustici species, ut hoc liceat in transitu 
attingere, est corrupta pronuntiatio vocis bucella- 
ria, predium alicui in bucellam datum, unde vi- 
ctum babeat. Vox bajularis apud Ugutionem, 
qui juvenem [ογίεπι signiflcare ait, est eadem 
atque Jbacalarius vel baccalaureus. Vox autem 
bayulus pro curatore, unde baillif, natum, si quis 
ab hoo bay et ejus deminutivo bayel derivare velit, 


192ὔ 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. II. 


1326 


χανικλείου (84) οὐδὲν ὑποπέπτωχε διὰ τὸ x30! ἕαυ- A optimatum subjacent officia quinque : topoterete, 


4 e - - 9 ϱ e Ν 
τὸν µόνον ὑπηρετεῖν. Tip δὲ πρωτοστράτορι ὑποτέτα- 


chartularius, comites, centarchi, protocancellarius : 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


me quidem noa habebit repugnantem: malim 
tamen ab Arabico, Waghil, (id ποἰαἰ ἐπιτετραμμένον, 
ἐγκεχειρισμένον, cujus fidei εἰ cure aliquid com- 
missum esi), repetere. Sed hoc in transitu. Nuno 
exemplis demonstrandum est, litteras i, y et g 
alternasse. Nempe veteres bai et bay et bag 
dicebant. Immanis talium posset acervus construi, 
sed ne tamen desim desiderantibus, paucis de- 
fungar. Et sane nescio, annon veteres nostri Ger- 
mani et eorum soboles Angli ibi ἑ et y semper 
scripserint, ubi nos solemus g scribere. Nos dici- 
mus Tag pro die, Angli day, veteres Germani tai, 
ut ex Ámmiano Marcellino et Zosimo constat, 
ui Taifalos θαϊφάλους commemorant, hoc est 
falos ausitrules. Nam ut West[ali erant seu Fuli 


occidentales, adhuc hodie celebres, sic etiam erant B 


Ost[ali seu Fali orientales, et Tuifali, quasi di- 
cas Tagfali, meridionales. Nos hodie dicimus Wa- 
che, Belge, retinentiores veleris lingue, Macht 
ro vigilta. Veteres hoc scribebant guayta, id est 
ayla vel Vagta, unde Francicum guet ; vid. Du 
Cange, v. Scaraguayta, Schaarwache, manipulus 
vigilum. Conductor nobis Pachter olim Peyfer. 
Pluvia nobis est Regen, Angiis rain. Nummus Pfen- 
nig, Anglis penny. In universum omnia pene vo- 
cabula nobis in ig vel ich exeuntia Angli in y 
terminant. Quomodo jam veteres pronuntiabant, 
Germanicone more, ut g, an Anglico, ut i vel y ? 
Ex allato exemplo Taifalorum et Χοσθαΐτα; putes, 
eos Anglico more pronuntiasse Tai et Bat, non 
Tag neque Bag. Nihilominus tamen putem longe 
plurimis in locis y in vetusta scriptione g signiti- 
care; pro φλέγμα scribebant fleyma, quod ipsi 
quidem veteres ut flegma pronuntiabant, recen- 


tiores autem, ignari veteris orthographie, eamque C 


ex more sui evi estimantes, istud y ut i pronun- 
tiarunt, fluym. Sic Belge phlegmaappellant. Ve- 
teres pro Lugduno exarabant more suo Luydu- 
num, quod scribendi tantum, non autem pronun- 
tiandi ratione differt. Id novis imposuit, ut inde 
primum Luyden (Luden) et deinde Leiden ef(icerent. 
Pro estugium scribebanl estuyium, unde natum 
eluy, theca, sic dicla ἃ slcken, abdere; Besteck, 
theca, ubi aliquid abditur. Ipsi veteres Angli pro 
boy scribebant bog ; vid. Du Cange x. Gilbog, 
intans preestationis, solutionis, pro quo certa taxa, 
gille, Geld, Entgeldung, debet prestari. Sed satius 
est, nos ex his etymologicis Iricis expedire, et 
&d argumentum nostrum redire. Dixi mihi videri τοὺς 
Χοσθαΐτας esse hosurum bayos seu servulos. Jam 
demonstrandum, quid fuerint hose. Sunt femora- 
lia et tibialiastrictiorain unamassa, qualia Hungari 
gestantadhuc,et ministrorum in famulitio magnatum 
nostrorum illud genus, quod Zeiducken uppella- 
mus, et qualia medio evo gestabant Grieci, vut e 
figuris Menologii Basiliani quam plurimis constat, 
penes quos militares quidam eas hosas, alio no- 
mine (ubia dictas, in τοῖς Ἠπεδίλοις vel ταῖς 
τζάγγαις, id est ocreis dimidiatis, condebant, 
civiles autem in campagiis seu genere illo tibia- 
lium, quod e longis loris laneis constabat, que 
decussatim super crura plectebantur et tubia seu 
hosas a talo inde usque ad genu constringebant, 
de quibus suo leco diximus. Που genus vestimenti 
femora etcrura inguinaque simul in una massa 
velans Greci κάλτζας appellant (vid. Du Cange h. 
v.) unde calzoni et calecons ltalis οἱ Francis pro 
femoralibus et Belgis Caussen pro curalibus usur- 
patur. Negat cl. Muratorius t. II Ant. Ital. in 
diss. de vestitu Italico recte sibi constare, fue- 


men 60, ut posterius credat. Neque fallitur. 
Ignotus erat hic vestitus vetustis Romanis, qui aut 
toga aut tunica utebantur, que ainbe a collo inde 
usque ad genua aut media vel et infima crura ho- 
minem vestiebant,aut sago, quod citra lemorum 
cum genu articulum, interdum in medio femore 
desinebat, vel etiam perizomate, quod & coxis inde 
nondum ad genu pertingebat ; quomodo dicunt Sco- 
ios montanos adhuc vestiri, tam brevibus indutos 
perizomatibus. utad minimum penecorporis moium 
τὰ γόνιμα (ut Theophrastus in Character. appellat) 
appareant. Ab istis miiitum Romanorum perizo- 
matibus, qualium effigies nummi praestant, mana. 
verunt vestes inferiores feminarum, quales Franci 
juppes appellant. He enim nihil aliud sunt, quam 
talia perizomata lalaria, producta et ampliata. Me- 
morabilis est, sed subobscurus locus Pauli Diaconi 
IV. 23, quem ex parte citat Du Cange v. Osa. Lon- 
gobardos ille ait olim vestimenta laxa et linea 
gestasse, qualia Ánglo Saxones gestare consueve- 
rintornata institis latioribus varii coloris. Postea 
ceperunt hostis uti, ait, super quos equilantes ἐν» 
bruggos byrreos mittebant. Sed hoc de Romanorum 
consuetudine traxerunt. Hoc in lovo suut hosz ve- 
stimenta cruralia et femoralia ex una massa; £y- 
bruggi &utem perizomata, de quibus paulo ante 
dicebam. 7y (velut hodie scribimusdie) estarticulus 
omnisgeneris nominativiet sccusativi pluralis, οἳ  αἳ, 
tà, vel τοὺς, τὰς, τὰ, el Brugg erat olim vox 
Germanica, adhuc Saxonis inferiori et Belgio usur- 
pata pro femorali preecinctorio; ut intelligas ex 
nomine Perizanii, quod aliqui. de majoribus ce- 
leberrimi professoris Leidensis, Jacobi Perizonii, 
more sui seculi assumebat, abjecto veteri gentili 
nomine VForbrugge. Gestasse Romanos seculi νι 
tales hosas, liquet ex Ciampini tab. 32 tomi se- 
cundi Monument. vet., ubi exhibitur imago sancti 
Sebastiani ex musivo ecclesie Sancti Petri ad 
Vincula urbis, anao Chr. 682 exstructe, qua in 
imagine preter alia vulgaria notande sunt hose 
seu culige in una massa seu ex uno solido panno 
facte, apud talum desinentes, sic tamen distin- 
ciie,utauriphrygiumin regionegenu positum videa- 
tur femoralia acruralibus dirimere velle. Procopius 
eas ait p. 32 Anecdot. Grecos etatis sum gestasse 
ab Hunnis acceptas: Ai ἐπωμίδες xal ἀναξυρίδες 
xai τῶν ὑποδημάτων tà πλεῖστα ἐς τῶν ΟΌὔννων 
τό τε ὄνομα καὶ τὸν τρόπον ἀπ]κέχριτο. Ait Grecos 
&b Hunnis assumpsisse non tantum epomides et 
anaxyrides et ocreas, sed etiam earum rerum ipsa 
nomina. Designat armelausia et hosas et (3angas. 
Et procul dubio Hunnicum atque Gothicum gesta- 
men sunt hose : quapropter cas Mauricius p. 302 


D etiam ζωστάρια Γοτθικὰ appellat. Inspice Gothos 


vel Scyhtas in arcu Theodosiano apud Bandurium. 
Gestant hosas satis laxas κροσσωτὰς eut dentatas, 
id est exeisas, el ab iis Romani protinus assume- 
bant. Consulin diptycho Du Cangii (tab. I. dissert. 
de nummis svi posterioris) hosas conspicitur ge- 
rens pene talares. Sed jam dudumanteseculum v 
Romanos gestasse hosas, ipso jam seculo ii a Chri- 
sto nato, colligo ex loco Herodiani IV, 13, 2 1t, ubi 
describens eedem Antonini Caracallea Martiali 
quodam peractam βίο narrat. In itinere Antoninum 

exonerandi 


(84) Non dubito, chartularium caniclei eumdem 
esse atque τὸν κανίχλειον aul τὸν τοῦ χανικλείου, 
canicleo prafectum. Krat autem ille, qui servabat 
et usus tempore prestabatimperatori canicleum seu, 


rintne hose veteribus celebrate tantum cruraiia, . 
an sint vestimentum ooreis llungaricis simile, qua. 
tibias, femora et coxas simul vestiunt. Inclinat ta- 


tubulum vel vasculum eontinenssacrum enceus NS NS. 
vel liquorero cpocineuw, «uo. πισω αν, 
Wet vn 


1321 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1328 


Domestico castrorum sex ; topoterete, chartularii À κται εἴδη ἀξιωμάτων Υ, olov στράτωρες, ἁρμοφύλα- 


tribuni, protumandator, vicarii, mandatores, por- 


xt; καὶ σταθλοκόµητες. Ti δὲ πρωτοασήχρττις ύπο- 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 


exonerandi ventris causa successisse, Martialem 
igiur, quasi nutu ab eo vocatum, accurrisse, et 
eum a pustica confodisse, dum in eo esset Cara- 
calla, ut vestes femorum sibi detraheret : ἐπιστὰς 
αὐτῷ τὰς ἐσθῆτας τῶν μηρῶν καθέλχοντι ἀπεστραμ- 
µένῳ als: ξιφιδίῳ. Qui potuit. Caracalla vestes de- 
femoribus detrahere, deorsum destringere, si hosas 
non gessit? Greci et Romani ventrem laxaturi 
non detrahebant, sed attrahebant, revolvebant, 
regerebant in superius vestes, ut femine nostre. 
Hinc hosus etiam ἀναξυρίδας appellabant, id est 
ἀνασύρτους ἐσθῆτας adaptantes appellationem mori 
suo, non genlium mori, de 1 us loquebantur, 
Hose enim proprie sunt καταξυρίοες, desl»ricioria, 
non ἀναξυρίδες, regestoria. Verum si hosas xa- 
ταξυρίδας appellassent, vulgus Grecum non intel- 
lexiseet, cum femoralia destringere non possent, 
sed semper regererent. Hosa igitur hz, quocunque 
demum tempore invece in usum Romanorum οἱ 
Grecorum, duplicis erant generis, casia, quales 
nauue εἰ Helvetii adhuc gerunt, quibus etiam 
Schifferhosen et Schwpeilzerhosen  appeilantur : (ha- 
bent quoque tertium nomen Plawderhosen a sire- 
pito, quem venti earum sinubus el plicis intercepti 
motus inter eondum facit : et alie siricte, stricte 
carni adherentes, quales politiores gentes Europee 
hodie gerunt ; medio evo Germani nostri hoo 
enus Streichhosen, id est strictashosas appellabant, 
aust. in chronico Limpurgensi ad A. C. 1302 
hzc narrat : [n diesem Jahr gingen die langen Le- 
dersen. oder Lersen an, anstatt. der weiten flosen. 
Die gewapneten |milites] (uhren απ ihren. Beinen 
Streichhosen, und durüher grosse weite Ledersen. 
Dieselen hatten Krappen ( JPignoc, des agraffes, 
grapones [einen bey den andern non der grossen 
Zeh an bis oben hinaus, und hinten auf] genestelt bis 
an den Ruken. Eleganter hoc hosarum genus de- 
scribit Nicetas Manuel. Comnen. |. 1v, ο. 5 : ἑπτοη- 
μένος (de Andronico loquitur] περὶ τας ἐξάλλους 
στολας καὶ τωύτων σαι περὶ γλοττὸν xai μτροὺς 
χαραθαίνουσαι διασχιζονται καὶ οἵόν slsl πως ξυν- 
υφασµέναι τῷ σώματι. Sepe in historia sua 
harum διασχίστων, sectarum vel fissarum vestium, 
sed ut habitus in Greciu peregrini, meminil ut 
pag. 180. τὸ σῶμα λωπίῳ διχρώμῳ συνεῖχε 
περὶ τὲν ἰξὺν χαταθαίνωντι, ἔγτοτε δὲ διαιρουμένῳ 
διχῆ Apnd Ciylus dans sonecueil des Antiquités 
Táb. Lxx conspicitur inter mimos aliquis hosas 
gerens ad malleos pene productas : wwe espéce de 
Culotte qui descend à la cheville du pied et qu'enfin 
les jambes sont couvertes d'une sorte de bas ou l'on 
n'apercoit ni attache, si lien. Aprés la leclure de 
cette description l'on. ne manquerait pas de. décider 
ue cele. figure est moderne, si l'on ne spavatt que 
s mimes paraissaient avec toutes les. espéces 
vétements qui pouvaient lesrendre comiques. Ainsinul 
doule sur l'antiquilé. de cette figure, que. prouvent 
invinciblement son. aspect. et sa. composition. 8i tam 
antiqua sit illa figure, Romani etiam hosas cogno- 
verunt. 
Has igitur hosas, vel alio Latino greeco nomine 
dicla tubia, qui curabant. ut imperatori apte sede- 
rent, qui eas cruribus ejus seu campagiis alliga- 
bant, seu tzangiis inserebant, adeoque qui simul 
campsgia et izangas seu ocreas ejus curabant, illi 
erant Chosbaitae seu hosarum baii, bosarum servi, 
Non mirum esthishominibus, qui vestitum origine 
Gothicum aut parabant pro imperatore, aut ei in- 
duebant,aut utrumque faciebant, retinuisse nomen 
Gothicum seu Germanicum. Veterem Gothicam 
nostre Saxoniose matrem esse constat. Gothi satis 
uature seculo statim eltero post C. N. tempore 


C 


de D Theodorico, 


Trajani sein rempublicam et militiam precipue 
Romanam penetrabant, el ritus quosdam 808 vo- 
cabulaque Romanis quedam sua communicabant. 
Denique tam ad boream,quam ad occidentem Gothi 
Byzautinum imperium obsidebant. Sedes eorum 
eral Chersonesus Taurica et tractuscirca [strum et 
Borysthenem per Moldaviam usque in Transylva- 
niam, ubi supersunt adhuc hodie posteri eorum 
Saxonice, ut fama fert, loquentes. Adhuc saeculo xvi 
incolebant Gothi Chersonesum Tauricam, ut ex lti- 
nerario Ambrosii Contareni p. m. 20. ed. Italice 
Aldine et epistola 11 Busbekii p. m. 244 constat. 
Mirum ergo 10n est, 8i voces quasdam Gothicas 
aut Germanicas in hoc Ceremoniali nostro reperi- 
mus. Sed ne4ue hoc praetereundum, hosas non tan- 
tum temoralia significare acriptoribus medii mevi, 
verum eliam ocreas, ut e multis locis a Du Cangio 
v. Osa citatis constat. Erant. ergo Chosbaitas iidem 
cum olim sic dictis minisiris a calceis Augusti. 


bere chartas publicas solebat. Eret ergo cani- 
cleus vel prefectus aut chartularius caniclei idem, 
saltim nomine tenus, qui olim in aula Macedonica 
6 ἐπὶ τοῦ 4pappaxteloo, quem commemorat Poly- 
bius, p. 495 edit. Gronov.*([De canicleo vid. Du 
Cange ad Alexiad. p. 257, 378 Imperatores rubro 
litteras suas signabant. Georg. Acropolit. p. 453. 
De cinnabari qua impp.CP tani in subscriptionibus 
utebantur, vid. Giorn. dei Letterati, Vl, y. 480, et 
Michael Lazari Confutat. dissert. Maffei Je fabula 
ordinis Constantiniani p. 24]* Item Alemann. ad 
Procop. Anecd: p. 19, 20. Guar. ad Codin. p. 35, 
Dn Cange v. Caniclinus et Κανίκλειος et. Λογοθίτης 
τοῦ δρόµο», quem perperam cum canicleo eunidem 
facit. Egregius est ille locus Procopii, ad quem 
Alemannus de caniclio disserit, sed ipsi non bens 
Rerceptus ; quem hac occasione exponere volo. 
arrat, Justinum imperat seniorem rudem littera- 
rum fuisse. Zum autem moris esset, ut imperator 
libellia supplicibus et mandatis subscriberet as- 
sensum, euum excogitatum hoc fuisse artificium : 
Ἑθλῳ εἰργασμένῳ βραχεῖ ἐγχολάψαντες μορφῖν τινα 
γβαμμᾶτων τεττάρων, ἅπερ ἀναγνῶναι τῇ Λατίνων 
φωνῇ δύναται, γραφίδα δὶ aon βάψαντες 7j βασ:λεῖς 
γράφειν εἰώθασιν ἐνεχείριζον τῷ βασιλεῖ τούτῳ, etc., 
labellze ligneg perpoluae formam quatuor litterarum 
vocis Latin, qus significaret, imperatorem ista {ε- 
gisse, incidendum curant, eoque übello. imposita ca- 
(amus colore imbutus, quo scribere mos est imperato- 
ribus, huic principi im manus tradunt, eic. Vox 
8utermn illa Latinaquatuor litterarum, quam Proco- 
pius designat, est LEGI. non autem JUST., id est 
Justinus, quod existimavit Aleman nus. Hino intelligi 
simul et emondari potest locus Auctoris incerti de 
Gothorum rege, quem integrum ali- 
quando legi apud Murator. Antiqu. Ital. t. II, sed 
nunc non succurrit quo loco ; ex parte habet Du 
Cange V. Inlerrasilis, et quidem hzc ejus verba; 
laminam auream jussit interrasilem fieri] id est pas- 
sim locorum pertusam] quatuor litteras regis (immo 
vero Legi] habentem, unde et, si subscribere voluis- 
set, posita ἰαπιίπα super charlam per id subscriptio 
ejus tantum viderelur. Sed satis de hoc Procopii 
loco, quem mittemus, quando unum adhuc Nicete 
addiderimus, e quo constat, interdum ab eo regii 
sanguinis viro, qui multum apud domicum valeret, 
ejusque rei facultatem nactus & domino esset, vi- 
ridi liquore subscriptum mandatis imperialibns 
fuisse verbum 'Etzpr6rsav, observata vel lustrata 
m Mee, [μὴ pow est |. M Manuelis, cap. 3: 
px ex χοιλδέως hd € µ AUS tO0T 4D τα 
οἴεσθαι ὅσα d, βασιλικὴ "Yelp ὑποσημαίνεται, Yedu- 


1329 


DE CERIMONIIS AULAE BYZANTIN/E LIB. Il. 


1330 


πέπτωχεν εἴδη ἀξιωμάτων Υ’, οἷον ἀσηκρῆται, νοτά- Α tarii. Chartulario sacelli decem parent officia : no- 


prot βασιλικοὶ, ὁ δενανός. Tip δὲ χόµητι τοῦ στάθλου 
ὑποτέτακται εἴδη ἀξιωμάτων 95, , . To δὲ ἐπὶ δὲ τοῦ 
εἰδικοῦ λόγου ὑποτέταχται εἴδη ἀξιωμάτων Ó', οἷον 
βασιλικοὶ νοτάριοι τοῦ σεχρέτου, ἄρχοντες τῶν ἐργο- 


τοσίων (85), ἑθδομάριοι καὶ µειζότεροι (86) τῶν &p- 


tarii imperiales secreti, protonotarii thematum, 
xenodocbi seu preefecii hospitalium, libripens, mo- 
netarius nempe, menores [frumentarii], gerocomi 
seu curatores senum,chartularii domuum [piarum 
puta, et conobiorum], protocancel'arius, cancel- 


VARI/E LECTIONES., 


*5 Complures versus h. ]. desunt in cod. 


85 ἐπὶ H., ὑπὸ cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKEII COMMENTARIUS 


µατα, Sl μὴ πρότερον ὀφθεῖεν τῷ ᾿Αλεξίῳ val οὗτος 
τὴν δεξιὰν τῷ βατραχείῳ ἐπιδοὺς χρώματι τὴν τοῦ 
Ἐτηρήθησαν ἐπισημασίαν βραθεύσειε. Videndum 
nunc,unde venerit vasculo sacrum encaustum con- 
tinenti nomen caniclei. Recte monstravit Salmas. 
Exercit. Plin. p. 91, venire & cano, canistro vel 
lance. Cujus verba continere me non possum quin 
ex parte adscribam : « Festus, Cana dicunt Grzci, 
πο» canistra. Ab hac voce canum Latini diminuti- 
vum deduxerunt caniculum et pro atramentario 
dixerunt recentiores,in quo sacrum encaustum re- 
ponebatur. Inepte sic dictum censent (Alemannum 
notat], quod caniculi formam etfigiemque pre se 
ferret. » H. I., quibus, que addam, hec habeo. 
Canna erat Grecis et Latiuis omnis scapus cylin- 
dricus sive solidus sive cavus. Hinc adhuc est Ara- 
bibus, Canna, tam hasta, quam canalis aqua. Hinc 
κανόεν et contracte xavoov erat vas omne cylindri- 
cum cavum, in quo quod quisque vellet gestare 
posset, ut fructus,liba, molas saisas aliaque ad ϱ8- 
crificia pertinentia, item prunas ardentes,unde re- 
tinuerunt Arabes pro batillo prunis ardentibus 
onusto. Hine nos quoque tubos metallicos, e quibus 

lobi ferrei igniti exploduntur,canones appellamus, 
id est tubos vel cylindros cavos. Fallitur enim Du 
Cange v. Guna putans tormenta nostra canones a 
guna esse dictos Gunu nihil aliud proprie est quam 
foramen, fenestra, hiatus omnis, nostrum Wuhne. 
Per gunam telum explodere nihil aliud est, quam 
per foramen explodere. Inde est quod Angli vocem 
gune adhuc pro sclopeto usurpant. Κανοῦν apud 
Atheneum p.111,est vas cylindricum ferreum cum 
operculo ferreo, in quo maze genus ναστός dictum 
coquebatur. Ναστός illi nomen erat maze, quod in 
altum exstructa esset. Nos appellamus Scherbelku- 
chen. Καννία, sic habent. Glossa Basil., οἱ χόνδυλοι 
τῶν χαλάμων, xxi οἱ σωλῆνες, XXX τούτου πάντα τὰ 
σωληνοειδῆ αγγεῖα. Hine apparet quoque, quare 
xaviov dicta fuerit matricula, rotulus, volumen, co- 
dicillus, in quo nomina hominum ad cotum ali- 
quem pertinentium, ut monachorum, monialium, 
clericorum, militum, civium,eto.,item rationes re- 
dituum aut expensarum describebantur ; vid. Du 
Cange, v.Kavov. Proprie non ipsa volomina nomen 
id gerebant,sed lignes cylindrice capse,in quibus 
condebantur. Deinde extendebatur appellatio hec 
ad ipsa volumina in illis capsis abdita. 

(85) Ἐργοδόσια erant ofticine,in quibus sedebant 
et opera perficiebant ab imperiali aula sibi pro 
certa mercede locata. Ita apud Theophanem p.395, 
fine memoratur τὸ βασιλικὸν ἐργοδόσιον τῶν χρυσο: 
κλαθαρίων, officina γερία auroclavariorum, in qua 
sedebant et vestes auroclavias pro aula faciebant 
certo in eam rem pretio conducti.Sic supra habui- 
mus ῥαφίον vel potius ῥαφεῖον, locum ubi sedebant 
et artem suam exercebant eartores imperiales. 
Erant ergo οἱ ἄρχοντες τῶν ἑργοδοσίων illi, qui 
curarent, que opera factu necessaria,quibus artifi- 
cibus, sutoribus, sartoribus,fabris lignariis, ferra- 
riis,argentariis,serrariis, et sic porro, qua mercede 
locarentur. Vel etiam erant «à ἐργοδόσια oificing 
forenses, in quibus venum exposile merces erant, 
et fabrice, ἔργα, quarum reditus ad privatas ratio- 


nes pertinebant : et recuperatores illorum redituum 
elocatoresque officinarum erant ἄρχοντες et. µειζό- 
τεροι τῶν ἐργοδοσίων hic memorati; ἔργα et fa- 
brice medio &vo de vasis aureis et argenteis affabre 
elaboratis usurpabatur ; vid. Du Cange Gloss. Lat. 
h. v. Pro ἐργοδοσίῳ dicebant quoque ἑργοστάσιον, 
quia τὰ ἔργα, opera, fabrice jam parate et confe- 
cte, aut adhuc parande, item οἱ ἐργάται, operarii, 
ibi starent Id apparet ex illo Codini loco in Origin. 
CPtanis n. 21, ubi pro ἐργοδόσιον codex Vaticanus 
habet ἐργοστάσιον. Operarii, qui ad tales fabricas 
pertinereut, ergostasiar:i audiebant, aut. et ergosta- 
tarii. Hinc emendanda est lex 5 Cod. Just. de 
episcopali audientia, ubi pro dizcetis ergostatario- 
rum, id est fabricensium,vulgo male diwcetz ergo- 
siatanorum circumferuntur. Ín genere ergodosium 
est omnis officina, ubi opifex operam suam ad ali- 
quid efficiendum pro mercee conducentibus elocat, 
aut ubi suis tironibus opus faciendum dat. 

(86) Minores hos fuisse, quam τοὺς ἄρχοντας τῶν 
ἐργοδοσίων, apparet ; qua vero in re diversi fuerint, 
non liquet. Forte mercedem numerabant conductis 
artificibus, aut naulum pro officinis elocatis exige- 
bant.Exprimit µειζότερος Latinum merlii aevi major, 
de quo v. Du Cange Gl. Lat. hb. v. pro curatore, 
prefecto,undeapud nos superest voeabulum Mayer. 
Μειζότερος pro μείζων jam apud Malalam, r. II, 
p.236, 1, de cujus auctoris etate Justiniano wequalt 
dubitare non debebat Hodyus ob dictionis sordes. 
Istius jam seculi et ratiocinia inepta erant et dictio 
monstrosa. Ex quo Christiani doctores turbare pu- 
blicam rem inutilibus questionibus,omissisque stu- 
diis litterarum humaniorum ad speculationes ridi- 
culas, et quas ne ipsi quidem intelligerent, prolabi 
ceperunt, periit omnis in cogitando rectitudo, in 
dictione perspicuilas, cura et nitor. Non tam bar- 
baris barbariem, quam Christianis debemus. Vide, 

uantus tumor, quanta peregrinitas in Codice 
T'heodosianeo, quam non anilis sepe Procopius, 
omnium sibi equalium absque controversiaoptimus, 
quam coacta et Latinissans ejus dictio. Atfectatum 
artificium, per quod oratio Cimmeriis tenebris fle- 
ret obscurior, laudi erat, et tanto quisque doctior, 
quanto Cassiodorum et similes superaret. Sed hoo 
in transitu. Solacismi hi, quales sunt µειζότερος et 
gimilia,fuerunt quidem nunquam non in usu apud 
vulgum,sed scriptorea vel parum elegantia memo- 
res ab iis sibi abstinebant. Christiani doclores ex 
quo ceperunt homilias suas tales in lucem edere, 

nales ex ambone effuderant, periit omnis honor 
litteris. Malale, ut ad eum redeam (et liceat hoc in 
transitu aajicere) ex ipso nomiue constat ietas. Ma- 
lalas est nomen Syriacum. Sermo Syriacus obtine- 
bat in Syria usque ad initia Mubammedanismi. Eo 
surgente, Saracenis Syriam rapientibus, exegerunt 
Syrissmum,ejueque loco Arabismus omnia obunda- 
bst, Syriasmo in ecclesiarum Christianarum angu- 
stias concluso. Debuit ergo Malalas eo adhuc &vo 
vixisse et ecrirsis-e,quo sermo Syriacus in usu erat. 
Pro rhetore Arabes non Malul. *ed ( hathib dicunt. 
Ad similitudinem nostri µειζότεροι dixit. Noster 
quoque ἑλαττότεροι pro ἑἐλάττονες, p. 382, 


1334 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1332 


larii, domesticus thymele seu magister scene vel A γοδοσίων, Τῷ δὲ µεγάλῳ κουράτωρὶ ὑποτέτακται 


ludorum theatralium.Chartulario vestiarii subsunt 
decem officia : notarii regii secreti, centarchus, 
legatarius, prefectus vel procurator mone:e, sar- 
tor, chartularius, curatores chosbaiUe, protoman- 
datores. Chartularius caniclii nullos sub se habet 
subalternantes officiales, quia munus ipse suum 
solus exsequitur. Protostratori autem parent di- 
gnilates diverse tres : stratores, regiorum armo- 
rum custodes et stabuli comites. Protoasecrete 
'subjacent officis tria : asecrete notarii imperiales, 
decanus. Comiti stabuli subsunt officia * * * Logo- 
thete idici logi vel privatarum rationum subsunt 
officia quatuor : imperiales notarii secreti, pre- 
fecti officinarum, hebdomarii seu septimanarii et 


majores officinarum.Magno curatori subsunt officia B 


εἴδη ἀξιωμάτων ϐ’, olov πρωτονοταριος, βασιλικοὶ 
νοτάριοι, κορράτωρες τῶν µπαλατίων, κουράτωρες 
τῶν κτημάτων (87), µειζότερες τῶν ᾿Ελευθερίον (88), 
ὁ ξενοδόχος Σαγγάρου (89), ὁ ξενοδόχος [ωλῶν, ὁ 
ξενοδόχος Νικομρδείας καὶ ἐπισκεπτῆται. Τῷ οἳ χου- 
ράτωρι τῶν μαγγάνων ὑὐποτέτακται εἴδη ἀξιωμά- 
των, ὃσα xal τῷ µεγάλῳ χουβάτωρι, πλὴν τῶν ξε- 
νοδόχων. Tq δὲ ὀρφανοτροφῳ ὑποτέτακται εἴδη ἄξιω- 
µάτων ὃ’, otov χαρτουλάριοι τοῦ οἴχου, χαρτουλαρ!οι 
τοῦ ὁσίου (90), ἀρκάριος (91), κουράτωρες. Tot; ὁξ 
δυσὶ δηµάρχοις ὑποτέτακται εἶδη ἀξιωμάτων ἀνὰ ζ. 
οἷον δευτερεύοντες (92), ὁ χαρτουλάριος καὶ ὁ ποιη- 
τὴς, ἄρχοντες, γειτονιάρχαι, μελισταὶ, νοτάριοι τῶν 
μερῶν, ἠνίοχοι, πρωτεῖα, δηµόται. Τῷ δὲ ἐπὶ τῆς 
καταστάσεως (93) ὑποτέταχται εἶδη ἀξιωμάτωνε, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(87) Reddidi curatores prxdiorum et pecoris ru- 
&lici. Utrumque enim κτήματα  rovis Grecis signi- 
ficant, tam predia et agros, quam pecus, greges, 
ut χτήνη vetustis Grecis. Utrumque enim a χτήσει 
venit ; v. Cedren. p. 586, 587. [mo ipsi quoque ve- 
leres Greci κτήµατα jumenta appellabant, ut patet 
e Sophoclis Antigon. v.703, ubi non recte interpre- 
ies vocem pro [ολες aut possessionibus accepe- 
runt. Qui hic loci curator τῶν xtnuátov est, eum 
διοικητήν appellat Olympiodorus apud Photium, 
p. 106, ubi memorat aliquem διοικητὴν τῶν ἐν 
Σιχελίᾳ κτηγµάτων Κωνσταντίνου xai Πλακιδίχς. 
Clematinus appellatur p.245,scriptorum post Theo- 
phanem. A Grecis, ut videtur, docti Arabes, Mulck 
in specie pro agro et predio dixerun!, quamvis 
vocabulum omnem omnino possessionem significet ; 
v.Du Cange v. Μουλκία, ubi locum hunc e Malaxo 

roducit : Σχεύη πολύτιμα διάφορα ἐπροσήλωσε 
dedicavit, Ecclesie obtulit], χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ xat 
Χτήματα [villas] πολλὰ, Ίγουν µουλχία, διὰ τροφὴν 
τῶν καλογήρων. Ergo vox Arabica Μουλκίον erat 
usitatior et notior eo tempore et loco, quo Malaxus 
hec scribebat, quam ipsum Grecum xt ua. 

(88) Major palatii Eleutherii videtur reditus illius 
palatii ex pecore et ayris et officinis et pistrinis illi 
adstructis et illuc pertinentibus collegisse etin rem 
privatam intulisse. Palatium hoc ab Eleutherio 
conditum non fuit, sed ab Irene, Leonia Chazari 
uxore, sic tamen dictum quod prope portum Eleu- 
therii esset conditum ; v. Du Cange CPlis Chr. II, 


(89) Sangarus est urbs Bithynie ad mare, haud 
procul Helenopoli, de quo vid. Ortelii Thesaur. 
Georg. h. v. et N esseling. ad Hieroclis Synecde- 
mum p. 663 ; nam procul dubio Sangarus Nostri et 
Hieroclis Sagara idem est. Sepe «4 simplex οἱ du- 
plex promiscue scribitur, ut σιγιλλίων pro singilio ; 
vid. dicta ad p. 371. 

(90) Τοῦ ὁσίου interpretor capitalium in pios usus 
legatorum et depositorum, at sacra sint et inviola- 
bilia et ad alios usua nequeant transferri. Alias τὸ 
ὅσιον idem est atque το Óruóciov: verum 6 τοῦ δηµο- 
clou vel ὁ τοῦ γενικοῦ hic loci in censum non 
venit. 

(91) De arcariis v. Du Cange Gl. L. hac voce. 
Tantum hic loci etymologiam vocis ἀρχεῖον, urchi- 
vum.tradam,invitatus occasione vocabuli arcar£us. 
Arcarium vel archarium idem est atque ἀρχεῖον, 
locus ubi charte,tabule publice deposita» eunt.Hoc 
non ab ἀῤχή, sed ab arca vel archa venit. Vox hec 
non Latina, sed Greca est. "Αῤῥιχος et ἀῤῥίχη est 
fiscella,corbis. Per sy ncopen archa inde effecerunt. 
Hinc ἀρχεῖον pro ἀῤῥιγεϊῖον est locus ubi arce cor- 


bes cum tabulis publicis asservantur ; σιτάργχειον 
sitarcium, horreum, ubi frumentum in ἀῤῥίχοις, 
corbibus jacet ; v. Du Cange v. Silarcium et Panes 
melliti, ubi pro Sistarctis in loco Arnoldi Lubecen- 
sis restituendum est Silarctis. 

(92) Habebat unumquodque pene officium suum 
Osuceoeóovca,secundicerium vel vicarium proximum 
grade 8 primicerio, τῷ τοῦ πρώτου vépouc. Secun- 

icerii ergo designati erant vicarii demarchorum. 
Sed de magistratibus factionalibus alio loco disse- 
rui. Ceterum facile observabitur paulo aitentiori 
non congruere numero posito, seplem puta, dein- 
ceps recensitag dignitates,que sunt juxta calculum 
nostrum decem,aut octo secundum calculum mem- 
branarum, in quibus sic erat exaratum : ó χαρτου- 


( λάριος ὁ ποιητὶς ἄρχοντες absque ulla distinctione, 


tanquam 8i omnia ista unus articulus,una dignitas 
essent. 

(93) Illi,qui invigilat tuende rerum consistentis, 
id est illi, qui curat, ut ex statulo ordine modeste, 
tranquille, decore, persone, actiones, res omnes 
procedant,quapropter etiam alias ὁ ἐπὶ τῆς εὐταξίας 
appellatur sepissime in pontificali Haberti,ut pro- 
ceres in suas quisque classes secedant, et gradum 
sibi congruum occupent,ut τὸ χαθεστχκός observetur 
Verbo cgrimoniurio.Est enim τὸ xagsotr,xóq id, qucd 
ez veteri instiluto usu receptum et servatum est. Ita 
apud Xiphilin. p. 1242, Μάλιστα δὲ ἔπεχαλουν τινὲς 
αὐτῷ, ὅτι καθεσττκότος Ex τε τῆς Ἰταλίας — τοὺς 
σωματοφύλακας εἶναι, maxime accusalant. eum non- 
nulli, quod. quum ez veteri instituto custodes prin- 
cipis ez Italia legerentur. Apud eumdem est p. 1085, 
4, κατάστασις τοῦ βίου, ordo, sequentia, institutum 
vilz, ubi vid. cl. Reimar. Apud Nostrum p. 354 est 


D ἡ κατάστασις τῶν δεσµίων, in ordinem collocatio 


captivorum ; κατάστασις τῶν πραγμάτων est apud 
Theophanem p. 63. C., rerum antea turbalarum 
constitutio, restitutio in ordinem. Apud eumdem 
sunt ἁἀχαταστασίαι, res lurbidg, p. 73, C. Idem 
p. 243, µάθε τὴν χάτάστασιν babet, disce modeste, 
ordine, sedale agere. In offlcialibus patriarche erat 
ὁ τῆς ἱερᾶς χχταστάσεως, de quo Goar. p. 13, ad 
Codin. et Gretser. p. 167. Petrus Magister scripsit 
libres περὶ τῆς πολιτικῆς καταστάσεως, de quibus 
dixi in prefatione; vid. Du Cange Gloss. Gr.Cere- 
moniarii erat ordinare proceres secundum pr:ece- 
dendi et sequendi jura.incipere troparium, evocare 
proceres secundum suos ordines ad sacram com- 
munionem,in magnis processionibus,in Magna Ec-. 
clesia osculum pacis ab imperatore accepturos 
manu ad eum ducere, vela seu classes procerum 
et legatos introducere, etc. E p. 14. Nostri fere con- 
cludas,ceremoniarium fuisse caput silentiariorum. 


1933 DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 1334 


olov ὕπατοι, βεστήτορες, σιλεντιάριοι, ἀποεπάρχον- Α novem : protonotarius; notarii imperiales; cura- 
τες, συγχλητικο[. tores palatiorum ; curatores prediorum et pecoris 
rustici : major palatii de Eleutherio nominati ; xenodochus Sangari; xenodochus Pylarum; xe- 
nodochus Nicomedie, et curiosi. Curatori manganorum [palatii urbani sic dicti] eadem officia 
subsunt, qua magno curatori praeter xenodochos. Orphanotropho subsunt officia quatuor: chartula- 
rii domus ; chartularii sanctimonii (vel opum in pios usus et educationem orborum depositarum ; 
arcarius et curatores. Unicuique amborum demarchorum subjacent hec in factione queque sua 
officia : secundicerii ; chartularius ; poeta ; archontes ; gitoniarche vel insularum magistri ; canto- 
res; notarii factionum ; aurige, primarii de factione viri et factionis tribules plebeii. 488 Ce- 
rimoniariue tandem sub se habet officia quinque: hypstos seu consules, vestilores, silentiarios, viros 


prefectales et syncleticos seu senatorios. 

Περὶ τῆς τῶν εὐνούχων τάξεως καὶ τῆς τῶν ἀξι- 
ὠμάτων αὐτῶν κυριοκλησίας xal ποσότης τῶν 
συνγθειῶν αὐτῶν; 

Al δὲ τῶν εὐνούχῶν ἀξίαι καὶ αὗται μὲν διχῶς 
δίδονται. Καὶ γὰρ αἱ μὲν ἐξ αὐτῶν ἔργῳ (04) τὰς 
ἀξίας νομίμως λαμθάνουσιν’ αἱ δὲ λόγῳ τοῖς ἀξίοις 
προσγίνονται, at καὶ ῥᾳδίως ἐκ προσώπων clo πρὀσ- 
ωπα λόγῳ βασιλέως µετέρχονται. Εἱσὶ δὲ ὁμοῦ πᾶ- 
σαι αἱ διὰ βραθείων αὐτοῖς παρεχόµεναι τὀν ἀριθμὸν 
ὀκτώ. Καὶ πρώτη μὲν ἐν αὐτοῖς dj τῶν νιψιστισ- 
ρίων (95) ἀξία γνωρίζεται, ἧς βραθεῖον κχαµισιον 
λινοῦν ὑποθλαττωμένον (06) σχήµατι φιαλίου (97), 
xal λόγος βασιλέως προαγινόµενος. Δίδωσιν συν- 
Ἠθειαν τοῖς πραιποσίτοις (β’, τῷ δευτἐρῳ Υ’, τῷ πριµι- 
κηρίῳ αὐτοῦ β’. Δευτέρα δὲ ἡ τοῦ κουθιχουλαρίου 
Atia, fic βραθεῖον ἡ ἀμφίασις τοῦ περιθλαττομµένου 
χαμισίου xal ἡ τοῦ λεγομένου παραγαθδίου στολὴ, 
T| καὶ διὰ τζς τῶν πβραιποσίτων παρουσίας γνωρίζε- 
ται. Δίδωσιν συνήθειαν τοῖς πραιποαίτοις v. ιβ’, τῷ 


«δευτέρων. δ’,τῷ πριμικηρίῳ v. β. Τρίτη ἡ τοῦ σπαθα- C 


βοκουθικουλαρἰου ἀξία, ἧς βραθεῖον, σπαθίον χρυ- 
σόκανον, ὁμοίως τοῖς σπαθαρίοις διὰ βασιλικῆς χειρὸς 
ἐπιδίδοται. διδωσι συνήθειαν τοῖς πραιποσίτοις v. cn, 
τῷ παπίᾳ καὶ τῷ δευτέρῳ v. β’, τῷ πριµικηρίῳν, ὃ.. 
Τετάρτη ἡ των ὁστιαρίων ἀξία, ἧς βραθεῖον, χρυσῆ 
ῥάθδος ἐκ λίθων τιµίων περικεφαλαίαν (08) ἔχουσα, 
διὰ χειρὸς βασιλέως ἐπιδίδοται. Δίδει συνήθειαν τῷ 
παπἰᾳ xal τῷ δευτέρῳ v. ς᾽, τοῖς πραιποσίτοις v. x5', 
τῷ πριμικηρίῷ τοῦ κουθουχλείου v. O'. Πέμπτη ἡ τῶν 
πριµικηρίων ἀξία, ὃς βραθεῖον, χιτὼν λευγὸς σὺν ἐπ- 
ωµίοις (99) καὶ πώλοις (1) χρυσούφάντοις, λαμπρῶς 


De ordine eunuchorum, quomodo dignitates, quas 
gerere solent, appellentur, et quanias dare pro 
quaque soleant consuetudines. 

Dignitates eunuchorum sunt duplicis generis. 
Quidam eas reapse legitime consequuntur, alie per 
simplex edictum dignis obtingunt ; que posteriores 
etiam facile, prout dominus jusserit, ab uno ad 
alterum transeunt. Sunt autem dignitates, quam 
eunuchis cum brabeis tribui solent, in universum 
octo. Et prima quidem malluviariorum, cujus bra- 
beum est cam.sium vel indusium lineum, sericum 
velut cucullum habens, et simul sententia impera- 
loris ore enuntiata, dignitatemque illam attribuens. 
Dat consuetudinem prepositis solidos 12, deutero 
3, primicerio suo [puta malluviariorum],2. Secunda 
dignitas est cubicularii, cujus insigne est gestatio 
camisii blatteis pretexiati, et sic dicti paragaudii ; 
aut eiiam a presentia prepositorum agnoscitur. 
Dat prepositis consuetudinem sclidos 12, deutero 
4, primicerio 2. Tertia est spatharocubicularii digni- 
tas, cujus insigne spathe cum aureo manubrio, 
pariter atque spathariis est, regia manu tradita. 
Dat consuetudinem prepositis nummos 18, papis 
et deutero 2, primicerio [spatharocubicularlorum] 
4. Quarta est ostiariorum, cujus brabeum est au- 
reus baculus vel virga gemmeo ornata capitello, 
regia manu tradita. Dat consuetudinem papi et 
deutero 6, prepositis 24, primicerio cubiculi 4. 
Quinta dignitas est primiceriorum, cujus brabeum 
tunica candida cum scapularibus et polis seu figu- 
ris equorum auro intexlis, solenne pompa induta, 


JOAN. JAC. ΗΕΙΘΕΙΙ COMMENTARIUS. 


(94) Est idem, quod supra habuimus el protinus 
recurret, διὰ βραθείων. 

(95) Qui malluvium imperatori tenent aut appo- 
nunt sunt νιψιστιάριοι. Malluvium enim est νιψί» 
στιον ; 8 νίπτω fit νίψις, hinc νιψίζειν formant novi 
Greci, hinc νιψιστής et νιψἰστιον, et tandem | illinc 
νιψιστιαριος. 

96) Sic placuit librario exarare pro ὑποθλαττω- 
μένον, quod idem est atque ἀποοεθλαττωμένον, blat- 
tea seu serica pretexta, hic loci (quia sequitur 
σχήµατι φιαλίου) blatteo cucullo super scapulas 
dependente instructum. 

97) Phiala Grecis inter alia cucullum vesti as- 
sulum et quo sursum attracto caput velatur, regesto 
pone cervicem nudatur, item almutziam vel bone- 
tum aut biretum. Nominis ratio hec est, quod talia 
capitis tegmina referrent philas vel cymbia aut 
cymbala, quibus lac, calida et alia hauriuntur. Cop- 
pam adhuc hodie appellant Itali occiput, quia, cu- 
pem aut cuppolam refert. Nostrum Germanicum 


Κορῇ. id est caput, videtur quoque a cupa seu cym- 
bio manasse. Tunicas cum caputiis appellabant 
tunicas palliolatas et ipsa caputia palliola ; v. Sal- 
mas. t. II Script. Hist. Aug. p. 771. Casulas quo- 
que medio «νο appellabant vestes cum assuto capu- 
tio vel cucullo. Isidorus : casula est vestis cucullata ; 
v. ad p. 271 dicta, et Murator. Antiqu. Italic. t. 11, 
p. 425 sqq. 

(98) Vid. dicta de phengiis ad p. 310. 

(99) Verte scapularibus. Procul dubio enim libra- 
rius hic o pro ὦ posuit more suo. Est ergo idem 
atque φιᾶλιν aut simile quid. Forte φιάλιν amplius, 
latius est et caput tegit, scapulare caput non item, 
sed solas scapulas tegit. 

(1) Verti equis. Certe πῶλος etiam equum novis 
Grecis nott, plerumque tamen ponunt eam vocein 
pro asino. Sed indignum videbatur procerum Byzan- 
linorum eorumque semper circa imp. vereantium 
vesti honoraris, qua investiri solebant, asinos in- 
texere. Propterea equos malui. 


1335 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1336 


Dat consuetudinem prepositis aummos 36, deutero A ἀμφιάζεται. Δίδει συνήθειαν τοῖς πραιποσίτοις v. λς, 


12, si forte ipsi indumentum imperiale tradat, 
primicerio sex. Sexta dignitas est protospathario- 
rum eunuchicorum, cujus brabeum lorques &u- 
reus gemmis el margaritis obsitus, quem ipse 
imperator suis manibus impositum cervicibus hono- 
rati concludit. Accipiunt preterea et ipsi quoque 
tunicam eandidam auro incrustatam ad modum 
dibitisii, et diploida coccineam cum tabliis auro 
contextis. Dat consuetudinem prepositis et pa- 
triciis eunuchis 489 et protospathariis eunuchis 
72, papie et deutero 6. Septima dignitas est 
illustrissimorum praepositorum, cujus brabeum sunt 
tabule patriciatus, absque tamen codicillis, in 
processione in ehrysotriclinium regia manu tradite. 
Dat consuetudinem, si simul protospatharius de- 
olaretur, litram unam et deutero pro tabulis solidos 
241. Neque enim non permittitur prepositis in 
officiis eminere. Potest omnino prepositus simul 
etiam offlcialis qualiscunque tandem esse. Si vero 
simul quoque patricius renuntietur, pendit tantum- 
dem atque patricii. Octava est patriciorum, eunu- 
6hicorum nempe, dignitas, cujus brabeum sunt 
tabule eburnee cum codicillis, haud secus atque 
sunt aliorum patriciorum barbatorum. Horum ve- 
stitus & vestitu protospathariorum non differt nisi 
loris tantum, si simul etiam protospathariorum 
dignitatem gerunt. Patricii eunuchi dant consue- 
tudinom eamdem, quam bárbati. Obtinet autem, ut 
ab omnibus ad officia promotis prepositus, utpote 
significationem promotionis ex persona et loco 


imperatoris edens, accipiat ab unoquoque officiule C 


pro consuetudine nummos aureos viginti quatuor. 
Nemo itaque hunc dignitatum hactenus exposita- 
rum ordinem atque constitutionem transgrediatur, 
aliove modo eas ambeat et obtineat preter solos 
clericos, qui solo edicto dignitates accipiunt. Pro- 
tospatharii dignitas confirmatur et significatur 
epirrhiptario seu cucullo, quem ipsi regia manus 
concludit [seu ad juguluin adfibulat]. Oportet con- 
gregatas has consuetudines dignitatum a papia et 
deutero equalibus partibus dividi preter consuetu- 
dines chrysotriclinii, quas papias soli sibi reservat. 
Consuetudines autem, que pro tabulis eburneis 8 
magistris, & primiceriis et a cubiculariia pendun- 
iur, soli cedunt deutero; prout superiora docent. 


τῷ δευτἐρῳ v. (β’, ἐὰν ἄρα δώσει αὐτὸν βασιλ’ χὸν ἱμά- 
τ'ον, τῷ πριµικτρίῳν.ς'. "Extr ἡ τῶν ἐν αὐτοῖς πρω- 
τοσπαθαρίων ἀξία, ἧς βραθεῖον, χρυσοῦν μανιάκιον 
ἐκ λίθων τιµίων καὶ μαργαριτῶν, ἐπὶ τοῦ αὐχένος 
διὰ χειρὸς βασιλέως ἐπισυγκλείεται. Χιτὼν δὲ καὶ 
αὐτοῖς λευκὸς χρυσοχόλλητος διθητισοειδὴς καὶ ὃι- 
πλόης κόχχινος σὺν ταθλίοις χρυσούὐφάντοις. Δίδωσι 
συνήθειαν τοῖς πραιποσίτοις καὶ πατριχίοις εὐνοῦ- 
χοις καὶ πρωτοαπαβθαρίοις εὐνούχηις v. o', τῷ πατίᾳ 
καὶ τῷ δευτέρῳ v. c. Ἑθδόμη δὲ πέφυχεν ἡ τῶν λαμ- 
προτάτων πβαιποσιτων ἀξία, ἧς βραθεῖον, πλάνις 
πατρικιότητος, ἄνευ μὲν κωδικελλῶν ἐπὶ προελἑύσεως 
χρυσοτρικλίνου Ἰχειρὶ βασιλέως ἐπιδίδονται' δίδει 
συνήθειαν, tl ἄρα τιµμηθῇῃ πρωτοσπαθάριος ἐν τῷ 
ἅμα, λ. a', xal τῷ δευτέρῳ ὑπὲρ τῶν πλακῶν v. xb. 
Ei δὲ xal πατρίκιος ὁ αὐτὸς ἐν ταυτῷ τιµηθῇ, δίδωσι 
συνήθειαν ὡς οἱ πατρίχιοι, ᾿Ογδόη ἡ τῶν Ev αὐτοῖς 
πατρικίων ἀξία, Tc βραθεῖον, πλάκες, ὁμοίως σὺ» 
χωδιχέλλοις ὡς πᾶσι τοῖς πατριχίοις δίδονται. Οὐ 
διαλλάττουσι δὲ ἐν ταῖς αὐτῶν στολαϊῖς tfc τῶν πρω- 
τοσπαθαρίων ἀμφιάσεως πλην λώροις καὶ µόνον, εἰ 
ἄρα xai dj τῶν ποεωτοσπαθαρίων αὐτοῖς ἐφέπεται 
δόξα, οὐδὲ κωλύονται οἱ πραιπόσιτοι ἐν ὀφφιχίοις 
διαπρέπειν, otov dv dott ὀφφίχιον, τοῦ εἶναι καὶ 
πραιπόσιτος καὶ ὀφφικιάλιος. Ἱαρέχουσιν δὲ αυν- 
ἠθειαν ol πατρἰκιοι εὐνοῦχοι καθὼς καὶ oi βαρθάτοι, 
Παρὰ δὲ τῶν εἰς ὀφφίκια προθαλλομένων πάντων ix- 
χομιζοµένου τοῦ πραιποσίτου, ὡς ἐκ προσώπου τοῦ 
βασιλέως, τὴν ἀπόχρισιν τῆς προθλήσεως, λαμθάνειν 
τὸν αὐτὸν πραιπόσιτον καθ) ἕκαστον ὀφφικιάλιον συν- 
Ἄθειαν v. Z0, Μηδεὶς τοίνυν παραθαινέτω τὴν τοιαύτην 
τάξιν τε xal στάσιν τῶν ἐχτιθεμένων ἀξιωμάτων, fi 
ἄλλως πως ταύτας µετερχέσθω, πλὴν τῶν κληριχκῶν 
καὶ µόνον. Οὗτοι γὰρ λόγῳ µόνῳ µετέρχονται τὰς 
ἀξίας. Ἡ δὲ τῶν πρωτοσπαβαρίων ἀξία διὰ βασιλικῆς 
χειρὸς μετὰ ἐπιριπταρίου βασιλικοῦ ἐπισυγκλείεται. 
Ταῦτας δὲ τὰς συναγομένας συνηθείας τῶν ἀξιωμά- 
των παρὰ τοῦ παπίου xai τοῦ δευτέρου µερίζεσθαι 
αὐτοῖς im' ἴσες 9! ἄνευ τῆς συνηθείας τοῦ χρυσοτρ:- 
Χλίνου, ὃτι μονομερῶς τοῦ παπἰία ἐστί. Τῶν δὲ πλα- 
κῶν xai τῶν µαγίστρων xai τῶν πριµικηρίων καὶ 
τῶν κουθικουλαρίων μονομερῶς λαμθάνει αὐτὰ ὁ 
δεύτερος, χαθὼς ἀνωτέρω διαγορεύει (2). Τοῦ δὲ τι- 
µίου σταυροῦ τῷ Αὐγούστῳ μηνὶ ἐξέρχεται (3) ὁ πα- 
πίας, καὶ c! τι ἂν ἐπισυνάξει, ἔχει αὐτὰ, καὶ ἐξ αὖ- 


In festo Exaltationis sanct:e crucis mense Augusto Ὦ τῶν δίδωσιν καὶ τῷ δευτέρῳ µέρος τι. Et δὲ δι’ ἀδν- 


exit (cum cruce obitque palatium et urbem] papias, 
et quidquid collegerit, habet sibi, parte tàmen aliqua 
deutero indulta. Si vero aut morbis aut aliis causis 


ναµίαν εἴτε νόσον οὐκ ἐξέρχεται ὁ maníac, Ἐξέρχεται | 
6 δεύτερος, καὶ et τι Ἂν ἐπισυνάξει, µερίζονται αὐτὰ 
ὅ τι παπίας xal ὁ δεύτερος ἐξ ἴσης. Ἐπέχει (4) δὶ ὁ 


VARLE LECTIONES. 


*! ἐφίσσης cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(2) Nempe ὁ διαγορεύων vel auctor. Possit quo- 
que ἀνωτέρω pro τὰ ἀνωτέρω accipi, quemadmodum 
superiora edicunt. 

(3) Ante hoc verbum videtur ob similitudinem 
excidisse ἐζερχομένου. Conf. p. 311. M. tamen edi- 
tis plur& non habent. 

(4) Verti curat, id est habet inspectionem tam 


hominum, ut dietariorum, candelaptarum, etc., 
quam rerum non animatarum, ut olei, quo nempe 
illi officiun- faciant, hoc ne desit. Ἐπέχειν τινί est 
eminere super aliquem, imminere, invigilare, ha- 
bere oculum super ipso, imperare. ucydides 
p. 572 naves Lacedemoniorum navibus Atticis in- 
stantes, vigili oculo observantes, ne elaberentur, 


1331 


DE CERIMONIIS AUUL/E BYZANTIN.E LIB. Il. 


1338 


παπίας τᾶς ἓξ ἑθδομάλας (5) τοὺς διαιταρίους καὶ τὸ A impeditus nequeat [9 palatio cum cruce] exire 


ἔλαιον τῶν χαμαρῶν τοῦ Ὑχρυποτρικλίνου σὺν τῶν 
κανδηλαπτῶν. Τὸ δὲ ἔλαιον τοῦ πολυκανδγλου τοῦ 

τὰ τὸ μέσον χρεµαμµένου τοῦ χρυσοτρικλίνου καὶ 
τῶν λοιπῶν πολυκανδήλων xai ψιαθίων (6), ἐπικρα- 
τοῦσιν αὐτὰ αὐτοὶ ol χανδηλάπται,. Ἐπέχει δὲ καὶ 
τοὺς λούστας καὶ τοὺς καµηνάδας καὶ τοὺς χανδηλ- 
άπτας τοῦ λαυσιακοῦ καὶ τοῦ ᾿Ιουστινιανδῦ καὶ τοὺς 
ὡρολόγους xal τοὺς ζαράθας (7), xal baci, ἐξ αὐτῶν 
λείψῃ, ἔχει ἐξουσίαν ποιεῖν ἀννισηκοῦντας, xal λαμ- 
θάνει ν. p' (8) συνήθειαν αὐτῶν, εἷς μὲν τοὺς πριµικη- 
plouc ιθ', καὶ εἷς τοὺς διαιταρίους καὶ λοιποὺς ἀνὰ 
ν.ς, λαμθάνουσι δὲ xat οἱ πριµικήριοι v. a', καὶ ὁ λαὸς 
€. Ἐπέχει δὲ καὶ ὁ δεύτερος τὰ σελλία καὶ τοὺς διαι- 
ταρίους xal τὸν πριµικήριον αὐτῶν xal τὰ στέμματα 
καὶ τὰς ἐσθῆτας τῶν βασιλέων xal τὰ βῆλα τοῦ χρυ. 
σοτρικλίνου xai τοὺς ἐπὶ τῶν ἀλλαξίμων xal τοὺς 
βεστήτορας σὺν τῶν πριµικηρίων αὐτῶν καὶ τὰ 
σχεύη τῶν ἀξιωμάτων (0) καὶ τοὺς ἐπὶ τῶν ἀξιωμά- 
των (40), οἵ καὶ συνάγουσιν τὰ ἀξιώματα παρὰ τῶν 
λαμθανόντων τὰς ἀξίας. Καὶ στις ἐξ αὐτῶν λείψῃ, 
ἵνα παρέχει ὁ µέλλων Ὑίνεσθαι τὰς συνηθείας τῷ 
δευτέρῳ, καθὼς xal ὁ παπίας λαμθάνει. El; δὲ τὰς 
προελεύσεις ἵνα συνάγονται οἱ βεστήτορες καὶ οἱ πρι- 
µιχήριοι πάντες, xai βαστάζουσιν τὰ κορνίκλια σὺν 
τοῖς στἐμµασιν. Συνάγεσθαι δὲ τοὺς ἀμφοτέρων διαι- 
ταρίους καὶ βαστάζειν εἰς τὰς προελεύσεις τὰ τα» 
θλία (11) τὰ βασιλικὰ μετὰ τῶν ἀλλαξίμων. 'Axo- 
λουθεῖν δὲ εἰς τὰς προελεύσεις τοὺς ῥάπτας τοὺς βα- 
σιλικοὺς καὶ τοὺς χρυσοκλαθαρίους xal τοὺς χρυσο- 
χοῦς, βαστάζοντες καὶ αὐτοὶ σπαθία τὰ βασιλικὰ clo 
τὰς θήχας αὐτῶν (12). Καὶ λαμθάνειν αὐτοὺς παρὰ 
τοῦ βαρθάρου (43) μαϊουμᾶν εἷς τὰ πρὀχενσα. Λαμ- 
δάνειν δὲ καὶ ξύλον τὸν παπίαν τῇ ἑθδομάδι 38 πίσ- 


papias, exit deuterus, et quidquid stipis inde col- 
legerit, id partiuntur equaliter, ipse atque papias. 
Habet autem papias sub inspectione sua dietarios 
per sex [magni jejunii) septimanas ; et oleum for- 
nicum chrysotrielinii et candelarum accensores. 
Oleum vero multifidi candelabri, quod in medio 
chrysotriclino suspensum est, et reliquorum poly- 
capdelorum,ipsicandelapte sufüciunt. 490 Curat 
etiam balneatores, et caminorum calfactores, et 
candelaptas lausiaoi atque Justiniani, item horolo- 
gos el zarabas. Quisquis eorum munere decesse- 
rit, habet prepositus potestatem eorum in locum 
alios substituendi, et accipit ab ipsis certum pe- 
cunie numerum in consuetudinem ; a primiceriig 
nempe nummos 19, et a singuliis diemtariis et 
reliquis senos nummos. Accipiunt etiam primicerii 
unum et populus seu cetera turba. In universum 
deuterus curat regitque sellas seuthronos imperia- 
les, et dietarios et primiceriumipsorum ; et stem- 
mata seu infulas,et vestes imperiales, et vela chry- 
sotriclinii, et qui a mutatoriis sunt, et vestitoreseo- 
rumque primicerios, et vesles axiomatum [seu 
quibus recens honorati investiuntur,|] et eos, qui 
sunt ab axiomatibus, qui nempe exigunt et col- 
lectant axiomata vel consuetudines pro novis di- 
gnitatibus ab bonoratis dandas. Quisquis borum 
munere suo decesserit, in ejus locum esufflciendi 
alium facultas est deutero, debetque ipsi novo 
munere mactandustantumdem, quantum modo dice- 
bamus papie deberi. In processionibus id cure est 
deutero, ut coeant vestitores et primicerii omnes, 
et ferant corniclia seu capsulas vel pyxides cum 
coronis intus repositis ; item ut coeant omnium 


VARLE LECTIONES 


58 τῇ ἑθδομάδα cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


ἐπεχουσας appellat. Hinc inferius p. 423 legimus 
episcopos ἐπεχομένους, qui sub inspectione archie- 
piscopi aut metropoltani eunt. Apud Cedrenum 
p. 547 dicitur philosophia πάντων ἔποχος, quod 
otest verti rebus omnibus exaltior el rebus omni- 
us invigilans, imperans, leges prescribens. Valde 
luculentus est locus Procopii Vandal. |. I, p. 102 ed. 
Hoesch., ubi narrans de insolentia Vandalorum et 
Arianorum erga ecclesias et, sacerdotes orthodo- 
Xorum, τοὺς Ἱερέας, οὓς ἂν λάθοιεν, ἑῥῥάπιζόν τε 
xal ξαΐνοντες κατὰ τοῦ νώτου πολλὰς, ὑπηρετεῖν 
σφισιν ἐκέλευον, ὅσα δὴ ἐπέχειν [id est. ἐπιτάττειν, 
ἐπιστέλλειν] τῶν οἰκετῶν τοϊςάἀτιμοτάτοις εἰώβεισαν. 
Pari modo dicunt ἐνέχειν pro curare, invigilare 
alicui rei, ἑνοχή inspectio, ἔνοχος inspector, praefe- 
clus ; v. Du Cange v. Αρχων twv φώτων, ubi legi- 
tur : ὁ ἔχιον τὴν ἑνοχὴν τῶν νεοφωτίστων. 

(5) Forte intelliguntur sex septimane quadragesi- 
malis jejunii. 

(6) Wiagocet ψιάδιον est. storea, matia et junco 
plexa. Qua quid huc faciat non video. Καμινάδες 
quoque sunt camini, non caminorum calfactores; 
atqui hos videtur loci nexus requirere. F. tamen xa- 
µινάδες sic dicti ut βαλαντάδες p. 463, ubi vide. 

(7) Barbaricum esse hoc vocabulum, liquet ; ad 
quam vero nationem pertineat, non novi. Arabica 
lingua nihil hio commodi prestat. Est quidem in ea 

rrab, percussor pulsator, et posset ergo de pul- 
palore τοῦ σηµάντρου seu ligni horas precum et 


conventus in ecclesiam indicantis accipi. Verum 
videlur hoc officium ad τοὺς ὡρολόγους pertinuisse, 
& quibus hi Zarabe diversi nominantur ; et Zarrab 
non in specie pulsatorem talis ligni, sed rei cujus- 
cunque tandem, ut cursorem monete, percussorem 
tympani, etc., notat. 

(8) Quid sibi hie loci velit hoc compendium, non 
exputo. Solet alias centenarium 861 massam centum 
auri librarum signiflcare; quod tamen huc non 
quadrare, ultro patet. Miliaresia in Latinis substi- 
tui ex conjectura. 

(9) Supellex axiomatum sunt e. c. virge aures 
ostiariorum et silentiariorum, codicilli et tabule 
eburnee patriciorum, torques candidatorum, eto. 

(10( Hine ut ex illo proxime sequente o Ἰκαὶ συν» 
άγουσι τα ἀξιώματα ἀπὸ τῶν λαμοανόντων τὰς 
ἀξίας apparet, ἀξιώματα hio notare idem, quod no- 
tant αἱ συνήθειαι, consuetudines, taxe solvende 
pro novo munere. 

(11) Non hic de tablíis seu pretextis vestimento- 
rum cogitandum, sed sunt tabulae vel aree vestia- 
rie vasta, late, forme quadrat, cum τὰ κορνίκλια 
sint pyxides cylindricee. 

(12) Non enim nudis gladiis, sed in Vagina con- 
ditis astabant protectores principibus et archon- 
tibus, ut exemplo memorabili Ardeschiris apud 
Procopium Vandalic. I. it, sub finem, p. 162, ed. 
Hoschel. 

(13) Quis hic sit burbarus, fateor me nescire. St 


1339 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1340 


palatiorum puta] dietarii, et gerant inprocessioni- A σαν µίαν, καὶ τὸν δεύτερον mlesav pav. Ταῦτα δὲ 


bus tabulas imperialibus mutatoriis onustas; item 
ut processiones sequantur sutores imperiales et 
auroclavarios et aurifabros. Officium quoque deu- 
terorum est, ut spathas imperiales vaginis suis re- 
conditas gerant, et a barbaro [seu capitaneo helte- 


πάντα φυλάττεσθαι, τηρεῖοθαί τε καὶ πράττεσθαι 
ἀπαρασάλευτα xal διαµένειν βέθαια, καθὼς ἡ εὖσε- 
θὴς καὶ ἔνθεος βασιλεία ἡμῶν ἐξέθετο, ὡς καὶ ἐξ 
ἁρχαίων τῶν χρόνων παρὰ τῶν πρὸ ἡμῶν εὐσεθῶς 
βασιλελσάντων δικαίως ἐξετέθη. 


rie] majumam nomine processionum accipiant. Debet etiam papias lignum in septimana vice una et 
deuterus quoque vice una accipere. Hec omaia eustodiri, observari et peragi oportet, neque turbari, 
sed firma et immota manere, quemadmodum pia et Deo plena majestas wostra constituit, itemque an- 


tiquis temporibus qui ante nos pie regnarunt, qua par erat, ordinarunt. 


De dignitatibus quas eunuchi solo imperatoris 
edicto consequuntur. 


Novem proprie et stricte sunt tales dignitates : 
domini paracemomenus seu accubitor; domini 
protovestiarius; prefectus mense domini ; preefe- 
otus mense imperalricis ; papias magni palatii ; deu- 
terus magni palalii; pincerna Auguste ; papias 
masgnaure et papias Daphnes. Possunt tamen in 
universum eunuchidignitates omnes obtinere, quas 
barbati, preter eparchi seu prefecti urbis et que- 
sloris et domesticorum dignitates. 


421 Caput II. 

Has igitur omnes dignitates utriusque generis, 
tam re etsolemnibus cum creremoniis, quam verbis 
attributas cum studeamus distincto perpicuoque 
etaccurato sermone persequi, sequum non putamus, 
ο amici, cum dictis tractationi finem imponere, sed 
potius neeesse videtur, ut, (quod maxime nobis 
indagandum et declarandum erat, et. vos 8 me ro- 
gastis), plenam omnibus numeris perhibeamus ex- 
positionem de presessionibuset precedentiisharum 
dignitatum. Propterea repetituri tanquam in reca- 
pitulatione jam dictarum dignitatum nomina, dabi- 
mus nunc operam, utcujusque ordinem et appella- 
tionem et propriam sedem perspicue breviterque 
tanquam in eanone quodam aut laterculo declare-- 
mus. Oportet! enim artoclinam, cujus est dignitates 
&ad sacram mensam: assessuras intro vocare, omnes 
ea8 probe nosse, sacrorumqcve imperialium convi- 
viorum ceremonias et directionem gemino modo 


σαι διὰ βασιλικοῦ λόγου προσγίνοντα:ι τούτοις 
xb ot. 


Al δὲ λόγῳ προσγωόµεναι τούτοις ἀξίαι εἰσὶ xai 
αὗται τὸν ἀριθμὸν Χυρίως 0* ὁ παραχοιμώμενος 
τοῦ δεσπότου. ὁ πρωτοθεστιάριος τοῦ δεσπότου, ὁ 


B ἐπὶ τῆς τραπέζης τοῦ δεσπότου, ὁ ἐπὶ τῆς τραπέζης 


τῆς Αὐγούστης. ὁ παπἰας τοῦ μεγάλου παλατίου, ὁ 
δεύτερος τοῦ μεγάλου παλατίου, ὁ ἐπιγχέρντς τοῦ 
δεσπότου, ὁ πιγχέρνης τῆς Αὐγούστης, ὁ παπίας τῆς 
µανναύρας, ὁ παπίας τῆς Δάφνης. ἀλλὰ μὴν καὶ αἱ 
ἄλλαι πᾶσαι, ὅσαι καὶ τοῖς βαρθάτοις προσγίνονται, 
πλὴν τῆς τοῦ ἐπάρχου xai κυέστωρος xal δοµεστί- 
xov αξίας 
Τόμος B. 

Ταύτας οὖν ἁπάσας τὰς ἔργῳ καὶ λόγῳ (14) διδο» 
µένας ἀξίας σαφεῖ καὶ ἀκριθεῖ λόγῳ παραστῖῆσα: 
σπουδᾶσαντες, Οὐ δίχαιον ἐκρίναμεν, ὦ φίλοι, µέχρι 
τούτων καταπαῦσαι τὸν λόγον, ἀλλὰ xal, ὅ μάλιστα 
ὑμῖν ζητητέον, τῆς περὶ τῶν καθεδλῶν ἀκριθείας 
κχθάψασθαι xal τὴν ὑπόθεσιν εἲς πέρας ἀγάγαι, 
καθὰ ἐξῃητήσασθε. Kal γὰρ πάλιν ὡς ἐπ ἀναλέψγει 
ταῖς λεχθείσαις ἀπάσαις χρησάµενοι τὴν ἑχάσττς 
τάξιν xai κλῆσιν καὶ οἰκείαν καθέδραν σαφέστερον 
ὑμῖν κανονῆσαι ἐπήχθημεν. Δεῖ γὰρ τὸν καλέοντα 
ἀρτικλίνην ταύτας μὲν ἁπάσας ἀκριθῶς εἰδέναι, ὡς 
ἔφαμεν, καὶ τὴν τῶν ἱερῶν βασιλικῶν Χλητωρίων 
κατάστασιν διττῶς πριεῖσθαι εἰς κόσμησιν, καὶ τῷ 
μὲν λόγῳ τὴν χλῆσιν τῆς ἑκάστου ἀξίας οἰχείας ἐκ- 
φέρειν, τῇ δὲ δεξιᾷ χειρὶ διὰ τοῦ σχήματος προσ- 
δεικνύειν τὸν ἑκάστῃ ἁρμόζοντα τόπον, xai τὸν μὲν 
πρωτόχλητον φίλον πρὸς τὸ εὐώνυμον προτρέπεσθαι 
μέρος (15), ὅπως ἡ τῆς βασιλικῆς ἀξίας (16) ἐπίδο- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIDUS. 


analogia hicobtinet vocabulorum in nostro frequen- 
tium, hícanatus excubilus, etc.. pro prefecto hica- 
natorum, excubitorum, barbarus hic erit prefectus 
barbarorum seu hetarie. Nunquam tamen alias 
in nostro eodice sic appellatur. 

(14) Potest haoc dictio signiflcare οἱ honoratos 
tam per brabeum, qua mero eífato regio, et ho- 
noratos tam in ipso actu constitutos, quam vacan- 
tes, ἐμπράττους xal ἀπράττους. 

* (45! Similis huic locus est P: 55,ubi dicitur : 'O 
πατριάρχην καθέζεται ἐπὶ σελλίου ἐξ ἀριστερᾶς τοῦ 
βασιλέως. Ergo locus honoratior erat sinistra. Sane 
&dhuc hodie est apud Turcas. Animadverti, ait Bus- 
bekius, p.48, apud eos digniorem haberi locum si- 
nistrum, nisi quid aliud obstaret, quod eam partem 
gladius honestet et qui. sit ia parte dextera quodam- 
modo gladium habeat sub manu ejus, quisinistrumla- 
tus claudit, ille vero eum gestet liberum et expeditum. 
Observaverat quoque cl. Leichius in Adversariis, 
nolaverat e memoriis "Trevoltinis Ann. 1707. p. 
823, Abbstem Batelli id libello Rome A. 1705, 


edito de Sarcophago marmoreo Probi Anicii et 
Probe Falconie multa disputussede more S8. Pauli 
imaginem a dextra et S. Petri asinistra collocandi, 
et demonstratum ivisse, sinistram fuisse honoratio- 
rem. Non tamen apud Grecos quoque sinistram 
fuisse honoratiorem, evinci idoneo argümento po- 
test, cum potiusmulta sint, quedextram illis hahi- 
tam fuisse honestiorem clare testentur. Sane ubi- 
cunque imperator cum patriarcha procederet, sem- 
er dextram occupabat. Inter conditiones quibus 
Justinianus M. Theodahatum in regno Gothorum 
Italico confirmaba!, erat, teste Procopio p. 173, init., 
et hec, ut Theodahato nunquam poneretur statua 
Boli, sed semper cum Justiniano, et sic. ut imp. 
dextram, ipse sinistram teneret. Multa possenttalia 
exempla congeri. Sed parco in re manifesta. 

(16) Accipio pro ἀξιώσεως munere, quo quis 
alterum dignum censet et donat. Ceterum non 
video, qui possit discus epulis onustus ad sini- 
stram sedenli commodius quam ad dextram sedenti 
tradi. 


134 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


1342 


σις εὐχερὴς τῷ πρωτοκλήτῳ γένηται φίλῳ, τὸν δὲ A facere,scilicet voce dignitatis cuique singulari viro 


ἀπ᾿ αὐτοῦ δεύτερον ἐν τοῖς δεξιοῖς προσκαλεῖσθαι, 
καὶ λέγειν α ὍὉ πατριᾶοχης Κωνσταντινουπόλεως, 
ὁ καῖσαρ, ὁ νωθελήσιµος, ὁ κουροπαλάτης, ὁ βασι- 
λεοπάτωρ, ἡ ζωστὴ πατρικία. » Εἰδέναι δὲ δεῖ, ὅτι 
αἱ ἓξ αὗται µόναι ἀξίαι dv. τῇ ἀποκοπτῇῃ τραπἐζῇ 
συνεστιῶνται τοῖς βασιλεῦσιν (17), al δὲ λοιπαὶ πᾶ- 
σαι τῆς δευτἐρας ὑπάρχουσι τάξεως (18), otov ὁ µά- 
γιστρος, ὁ μάγιστρος (19). El δὲ τις τούτων ὀφφίχιον 
τετίµηται (20), προκρίνεται τοῦ ἑταίρου, κἈν τάχα 
ἔσχατος ᾖ. Βἶτα, ὁ ῥαίκτωρ, ὁ σύγκελλος Ῥώμης (21) 
6 σύγχελλος ζωνσταντινουπόλεως. E! δὲ καὶ τῶν τῆς 
᾽Ανατολῆς πατριαρχῶν τύχοιεν 99. σύγκελλοι, προκρί- 
νονται τούτων κατὰ τὰ ἴδια αὐτῶν πατριαρχἰα, εἶθ 
οὕτως ὁ ἀρχιεπίσχοπος Βουλγαρίας, πατρἰκιοι εὐ- 
νοῦχοι. 'O δὲ dv ἐξ αὐτῶν iv ὀφφικίῳ προκρίνεται 
τοῦ ἑτέρου. 'O ἀνθύπατος πατρἰκιος καὶ στρατηγὸς 
τῶν ᾽Ανατολικῶν' ὁ ἀνθύπατος πατρἰχιος καὶ δοµέ- 
στικος τῶν σχολῶν) ὁ ἀνθύπατος πατρἰχιος xal στρατ- 
ηγὸς τῶν ᾽Αρμενιακῶν' ὁ ἀνθύπατος πατρίκιος καὶ 
ατρατηγὸς τῶν θρᾳκησἰων' ὁ ἀνθύπατος πατρἰκιος 
xxl κόμης τοῦ ὀψικίου. ὁ ἀνθύπατος πατρἰχιος καὶ 
στρατηγὸς τῶν βουχελλαπίων ὁ ἀνθύπατος πατρί- 
χιος xal στρατηγὸς Καππαδοχίας ὁ ἀνθύπατος πα- 


proprie appellationem pronuntiare,et simul dextra 
manu gestuque decoro et consueto competentem 
cuique suum locum assignare ; amicumque domini 
eum,qui primus introvocatur, ad sinistram domini 
manum ablegare,quo nempe sua majestas illi primo 
vocato eo facilius commodiusque dapes porrigere 
possit. Secundo autem loco vocatum ad dextram 
ablegare ; ct proclamare hoc tenore: Palriarche 
Constantinopoleos ; Cxsar ;. Nobilissime ; Curopalata 
Basileopator ; Zoste patricia. He nempe sex digni- 
tates sole simul cum imperatore in mensa apocopta 
seu privata et a ceteris separata epulantur.Relique 
&utem omnes sunt secundi ordinis, ut magister 
[primus], magister [secundus] et sic porro. Horum 
honoratorum si quis officio preterea mactus est, 
prehabetur alteri ejusdem quidem dignitatis viro, 
sed officio casso, etiamsi ipse postremus seu pro. 
motionis tempore recentissimus sit. Deinde evoca- 
tur rector; syncellus Rome; syncellus CPoleos. 
Syncelli,si qui adsunt, patriarcharum orientalium, 
precedunt et sequuntur ordine, quem in ordine 
ecclesiastico tenet suus cujusque patriarcha. Dein 
archiepiscopus Bulgarie ; tum patricii eunuchi.Ho- 


VARLE LECTIONES. 


89 τοίχυεν cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKIIL COMMENTARIUS. 


(17) Potest de collega imperii accipi, qualis erat 
Alexander, frater Leonis, sub quo regnante Cleto- 
rologium hoc concinnatum fuit. Cum tamen alias 
oi βασιλεῖς sint Augustus et Augusta, et inter 
mense separate membra Patricia Zoste nomine- 
tur, que erat in aula Auguste precipue dignitatis 
femina el post Augustam prima, et prorsus ad 
officium Augusti nihil faciebat, dicunturque pre- 
terea, Augusta ubi nulla esset, celebrari non po- 
tuisse convivia xix accubituum, admodum proba- 
bile est, Augustum et Augustam presedisse, quo 
accedit, sex tantum dignitates hic recenseri, que 
ad mensam separatam admitterentur ; et tamen 
ubique per hoc Cletorologium leguntur illi mense 
preter Augustum duodecim assedisse. Forte igi- 
tur aderant summorum illorum principum uxores 


et maritus Patricie Zoste. Non ausim tamen hoc. 


affirmare, recogitans summum aut fastum aut 
verecundiam Augustarum, que oppido raro pro- 
ceribus se spectatum dabant. Et preterea non 
semper aderant Basileopatores, neque nobilissimi. 

Et quod precipuum est, Auguste eodem modo. 
et iisdem temporibus, quo Augusti, conviviis so- 
lemnibus excipiebant uxores eorum procerum, 
quos Augustus penes se convivas haberet, v. ad 
Ρ. 172 et p. 227. Etiam in convivio principis Mol- 
davie, quo clerum et proceres suos excipit, et 
quod in multis cum solemnibus veterum impp. 
CPlanorum conviviis convenit, ut possit eorum 
imago merito dici, principissa non adest. Descri- 
bit illud convivium La Croix in l'Etat présent de 
l'Eglise Grecque, 1. 1, c. 15, quem totum locum, 
quia Cletorologium hoc nostrum egregie illustrat, 
non pigebit contulisse. Colligas quidem e loco 
Nicetae p. 232, feminas quoque regii sanguinis 
cum imperatore epulatas fuisse. Sed ille ibi de 
privatis epulis, non de publicis statis conviviis lo- 
quitur. 

(18) Satis hec verba indicant, reliquarum om- 
nium dignitatum nullam ad separatam mensam 


fuisse admissam. Atqui tamen contrarium toties 
deinceps asseveratur. 

(19) Credebam aliquando secundum ὁ μάγιστρος 
vitiose iteratum esse. Certe p. 423, tantum semel 
nominatur magister. Verum polest librarius de- 
fendi. Nam et alibi nostri Codicis memorantur 
duo magistri, quorum unus videtur in parte Au- 
gusti majoris, alter in parte minoris, aut potius 
unus in parte Augusti, alter in parte Auguste 
fuisse. Luitprando ad xxiv diversa officia primi 
ordinis aule Byzantine cum preposito magistri 
nomine recensenti in Historia derogare fidem nolim. 

Forte illa ztate, qua CPli ille erat prima vice, 
circa A. C. 947, magistri nomen premittebatur 
primariis quibusque dignitatibus. [n nostro tamen 
codice semper hic tenor obtinel patricius et an- 
thypatus ille vel ille. Tempore post titulus prohe- 
dri in usum veniebat, prohedrus et. protovestiarius, 
prohedrus εἰ canicleus, et sic porro. 

(20) Atqui magister officiorum non mera digni- 
tas, sed ipum officium unum de precipuis erat. 
Τούτων itaque non de magistris, de quibus proxi- 
me precessit sermo, sed de ταῖς λοιπαῖς τάξεσιν 
accipiendum,que deiaceps nominantur » ut patri- 


D cius in officio constitutus, etiamsi recens creatus 


precedit patricio officium non gerenti, etiamsi 
veteri. 

(21) Quamvis seculo x rarius CPlin irent legati 
pontificis Romani,quam sec.v et vi cum adhuc imp. 
CPtano Ror:a pareret, nonnunquam negotiis ex- 
pediundis Roma illuc legati mittebantur, syncelli 
seu vicarii Pontificum plerumque. Cardinales 
enim tum nondum valde frequentes erant, quam- 
vis noti jam essent, ut patet e Nostro p. 428. 
Rarius quidem legitar nomen syncellorum sedis 
Romane ; fuisse tamen illi quoque suos syncellos, 
et ex hoc loco et ex aliis patet, que Du Cange v. 
Syncellus collegit. Docet quoque Noster, Romane 
sedis clerum CPtano prehabitum, ordinem scilicet 
quemque suo pari, foisse. 


1343 


CONSTANTINI PORPIHYROGENITI 


1344 


rum quisquis officio honoratus est,prafertur alteri À τρίχ.ος xal στρατηγὸς τοῦ Χαρσιανοῦ' ὁ ἀνθύπατος 


[non honorato alia preter patriciatum dignitate]. 
Tum sequuntur hoc ordine : Proconsul patricius et 
strategus Anatolicorum seu Orientalium; pronconsul 
patricius et domesticus scholarum ; proconsul pa- 
tricius et strategus Armeniacorum ; proconsul pa- 
tricius et strategus 'Thracesiorum ; proconsul 
patricius et comes opsicii ; proconsul patricius et 
strategus Bccellariorum ; proconsul patricius el 
strategus Cappadocie ; proconsul patricius et stra- 
ἱερυς Charsiani; proconsul patricius et strategus 
Colonie ; proconsul patricius et strategus Paphla- 
gonise ; proconsul patricius et strategus Thracis ; 
proconsul 422 patricius et strategus Macedonis; 
proconsul patricius et strategus Chaldie ; procon- 


πατρίκιος xai στρατηγὸς Κολωνείας' ὁ ἀνθύπατος 
πατρἰκιος xal στρατηγὸς Παφλαγωνίας ὁ ἀνθυτα- 
τος πατρἰχιος καὶ στρατηγὸς τῆς θρᾷᾶκτς͵ ὁ ἀνθύτα- 
τος πατρἰχιος xai στρατηγὸς Μακεδονίας" 6 ἀνθύσα- 
τος πατρίκιος xal στρατηγὸς Χαλδίας' ὁ ἀνθύπατυς 
πατρἰχκιος καὶ στρατηγὸς καὶ βομέσεικος τῶν ἐξσκου- 
θιτόρων' ὁ ἀνθύπατος πατρίκιος xal ἔπαρχος τῆς nó- 
λεως' ὁ ἀνθύπατος πατρίχιος xal στρατηγὸς Ηελο- 
ποννήσου. ὁ ἀνθύπατος πατρίχκιος «αἱ στρατχτὸς 
Νικοπόλεως. ὁ ἀνθύπατος πατρίκιος καὶ στρατηγὸς 
τῶν Κιθυῤῥαιωτῶν', ὁ ἀνθόύπατος πατρίκιος καὶ 
στρατηγὸς Ἑλλάδος ὁ ἀνθόπατος πατρίκιος xoi 
στρατηγὸς Σικελλίας ὁ ἀνθύπατος πατρίχιος xi 
στρατηγὸς Στρυμῶνος' ὁ ἀνθύπατος πατρίχιος xz: 


sul patricius et strategus et domesticus excubito- B στρατηγὸς Κεοαληνίας ὁ ἀνθύπατος πατρίκιος χαὶ 


rum ; proconsul patricius et eparchus seu prefectus 
Urbis ; proconsul patricius et strategus Pelopon- 
nesi ; proconsul patricius et strategus Nicopoleos ; 
proconsul patricius et strategus Cibyrrhaotarum ; 
proconsul patricius et strategus Grecic ; proconsul 
patricius et strategus Sicilie ; proconsul patricius 
et strategus Sirymonis ; proconsul patricius et 
sirategus  Strymonis ; proconsul patricius et 
strategus Cephalenie ; proconsul patricius el stra- 
tegus Thessalonice ; proconsul patricius et strate- 
gus Dyrrachii; proconsul patricius et strategus 
Sami ; proconsul patricius et strategus /Egei ma- 
ris, proconsul patricius et strategus Dalmatie ; 
proconsul patricius et strategus Chersonis ; procon- 


στρατηγὸς θεσσαλονίκης, ὁ ἀνθύπατος πατρίαιος 
καὶ στρατηγὸς τοῦ Δυῤῥαχίου. ὁ ἀνθύπατος πατρί- 
χιος καὶ στρατηγὸς τῆς Σάμου" ὁ ἀνθύπατος πατρί- 
χιος καὶ στρατηγὺὸς τοῦ Αἰγαίου πελάγους ὁ ἀνθ- 
ύπατος πατρἰχιος καὶ στρατηγὸς Δαλματίας' ὁ ἀνθ- 
ύπατος πατρἰκιος καὶ στρατηγὸς Χερσῶνος' ὁ ἀνθυσα- 
τος πατρίκιος xai σακελλάριος' ὁ ἀνθόπατος πατρίχιος 
καὶ γενικὸς λογοθέτης' ὁ ἀνθύπατος πατρίκιος xal 
κυξστωρ' ὁ ἀνθύπατος πατρίχιος xal λογεθέτης τοῦ 
στρατιωτικοῦ: ὁ ἀνθύπατος πατρίχιος καὶ δρουγγά- 
ριος τῆς βίγλης' ὁ ἀνθύπατος πατρίκιος καὶ δρο»γ- 
Ὑάριος τῶν πλοίμων ὁ ἀνθύπατος πατρίκιος καὶ 
λογοθέτης τοῦ δρόμου’ ὁ ἀνθύπατος πατρίχιος χαὶ 
λογοθέτης τῶν ἀγελῶν' ὁ ἀνθόπατος πατρίκιος καὶ 


ουἱ patricius et sacellarius ; proconsul patricius et ( δοµέστιχος τῶν ἱχανάτων. ὃ ἀνθύπατος πατρίκιος 


genicus logothetes vel generalisrationalis ;proconsul 
patricius et quaestor : proconsul patricius et logo- 
thetes rei militaris ; proconsul patricius et drun- 
garius vigilie ; proconsul patricius et drungarius 
rei maritime ; proconsul patricius et logothetes 
cursus; proconsul patricius et logothetes gregum ; 
proconsul patricius et domesticus hicanatorum ; 
proconsul patricius et domesticus numerorum ; 
proconsul patricius et domesticus optimatum ; pro- 
consul patricius et comes castrorum ; proconsul 
patricius et chartularius sacellii ; proconsul patri- 
cius et chartularius vestiarii ; proconsul patricius 
et chartularius caniclii; proconsul patricius et 
protostrator ; proconsul patricius et protasecretis ; 
proconsul patricius et comes stabuli; proconsul 
patricius et prefectus idici vel rei private ; procon- 
sul patricius et magnus curator ; proconsul patri- 
cius et curator palatii manganorum ; proconsul 
patricius οἱ magister supplicationum ; proconsul 
patricius el prefectus orphanotropheorum ; pro- 
consul patricius et demarchus Venetorum ; procon- 
Bui patricius et demarchus Prasinorum.49?8 Quod 
si autem, qui hec officia gerunt, non omnes simul 
prooonsules quoque fuerint, sed in nudo patriciatu 
euam aliqui dignitatem, sive strategi, sive dome- 
Blici, sive officialis alterius, adierint,talibus prefe- 


καὶ δοµέστικος τῶν νουµέρων' ὁ ἀνθύπατος πατρίκιος 
καὶ δοµέστικος τῶν ὁπτημάτων' ὁ ἀνθύπατος Ξατρί- 
κιος καὶ χόµης τῶν τειχέων' ὁ ἀνθύπατος πατρίκ.ος 
καὶ χαρτουλάριος τοῦ σαχελλίου' ὁ ἀνθύπατος πατρί- 
xtoc καὶ χαρτουλάριος τοῦ βεστιαρίου. ὁ ἀνθύπατος 
πατρἰχιος καὶ χαρτουλάριος τοῦ χκανικλείου ὁ ἀνθ- 
ύπατος πατρίκιος καὶ πρωτοστράτωρ' ὁ ἀνθύπατος 
πατρἰκιος καὶ πρωτοασηκρήτης' ὁ ἀνθύπατος τα» 
τρίκιος καὶ χόµης τοῦ στάθλου᾽ ὁ ἀνθύπατος πχτρί- 
χιος xui ix προσώπου τῶν θεμάτων ὁ ἀνθύπατος 
πατρἰκιος καὶ ἐπὶ τοῦ εἰδικοῦ. ὁ ἀνθόπατος πατρί- 
κιος xal µέγας χουράτωρ' ὁ ἀνθύπατος πατρίχιος 
καὶ κουράτωρ τῶν μαγγάνων’ ὁ ἀνθόπατος πατρί- 
χιος xat ἐπὶ τῶν δεήσεων' ὁ ἀνθύπατος πατρἰχιος 
καὶ ὀρφανοτρόφος ὁ ἀνθύπατος πατρίκιος καὶ OYu- 
αρχος Βενέτων ὁ ἀνθύπατος πατρίκιος καὶ δήµας- 
χος Πρασίνων. El δὲ μὴ εἶεν πάντες ἀνθύπατοι οἱ iv 
τοῖς ὀφφιχίοις τεταγµένοι, ἀλλ᾽ ἐν µόνῃ τῇ τῶν zz- 
τριχίων ἀξίᾳ τὰ στρατηγάτα 99 ij τὰ δοµεστ.κάτα 5 
τὸ ὀφφίκια προσελάδοντο. ol μὲν λιτοὶ ἀνθύπατοι τῶν 
ly τοῖς ὀφφιχίοις τεταγµένων πατρικίων ἐν ταῖς 
καθέδραις προκρίνονται, δηλονότι ἕκαστος αὐτᾶν 
κατὰ τὴν ἐπίδοσιν τοῦ χωδιχέλλου αὐτοῦ τῷ βαθμᾷῷ 
προτιμώμενος, π)ἠν τοῦ στρατηγοῦ τῶν ᾿Ανατολικῶν 
xai τοῦ δοµεστίκου τῶν σχολῶν' οὗτοι γὰρ µόνο, 
καὶ μὴ ὄντες ἀνθύπατοί, ἐν τῇ χαθέδρᾳ τῶν ἀνθυπά- 


VARLE LECTIONES. 


9! στρατηγάτα em. R., στρατηγήµατα cod. et ed. 


1345 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINE LIB. II. 


1346 


των ὑπερἔχουσιν ἅπαντας. El δὲ τινες ἐξ αὐτῶν, εἴτε A runtur quoad sessionem simplices proconsules, it& 


ἐκ τῶν ἀνθυπάτων, εἴτε Ex. τῶν λιτῶν πατρικίων, ἤ 
si; στρατηγάτα ἀνήχθησαν, εἴτε ἐν ἄλλῳ τῳ διὰ λό- 
γου προσγινομένῳ ἀξιώματι, ἕχαστος αὐτῶν κατὰ 
τὴν τοῦ ὀψφιχίου οἰκείαν δόξαν xai τῆς καθέδρας 
ἀπολαύει. Οὐ μὴν ὃξ κατὰ τὴν τᾶξιν τοῦ βαθμοῦ τῆς 
ἐπιδόσεως τοῦ χωδιχέλλου xzv τάχα τύχῃ ὁ ἔσχατος 
τῷ βαθμῷ προκριθῆναι τοῦ πρώτου ἐν οἰφδήποτε ὁφ- 
φικίῳ τῷ διὰ λόγου προσγινομένῳ. E? δὲ καὶ παγα- 
vot τύχοιεν χωρὶς ὀφφιχίων πατρίκιοι, ὑποπίπτουσι 
τοῖς τὰ ὀφφίκια ἔχουσι πατριχίοις. Ei δέ τις ἐκ τῶν 
λεχθέντων ὀφφικίων διαδεχθῇ, κατὰ τὸν πρῶτον βα- 
θμὸν τής τάξεως τοῦ κωδικέλλου αὐτοῦ ἀναστραφήσε- 
ται ἐν τῇ κλήσει. Κλητωρεύονται δὲ ἅπαντες οὕτως" 


nempe, ut gradum hi teneant secundum tempus 
traditorum sibi codicillorum ; exceptis solis stratego 
Anatolicorum eti domestico scholarum. Hi enim 
soli, etiamsi proconsules non fuerint, sessione ta- 
men prehabentur proconsulibus omnibus. Si quis 
&utem, eorum, proconsulum puta patriciorumve 
simplicium, ad strategi dignitatem ullumve aliud 
eorum officiorum promoveatur, que solo domini 
edicto impetrantur : tunc sedet eorum unusquisque 
in loco non eo, quem ut proconsul patriciusve ob- 
tineret, sed eo quem officii sui gloria et auctoritas 
deposcit ; non tamen secundum ordinem gradus 
traditorum oodicillorum. Contingat enim quocun- 


que tandem oflicio eorum, quie per mandatum impertiuntur, ut qui juxta tempus promotionis ultimus 
deberet esse, precedat euin, qui promotorum antiquissimus est. Si qui autem pagani sint, που est 
oíficiis cassi, patricii, cedunt gradu patriciis officia gerentibus. Si quis in dictorum officiorum aliquo 
successorem nactus fuerit, procedetur cum eo in evocatione secundum gradum qui antea ipsi com- 
petebat ex ordine codicilli sui. Omnes autem introvocantur hoo modo. 


Τόμος I'. — Τῆς ?' τῶν διαφόρων ἀξιωμάτων B Caput III. — De sessione dignitatum 1n universum. 


καθολικῆς καθέδρὰς" 

'O μάγιστρος ὁ ῥαίκτωρ' ὁ σύγκελλος' ὁ πατρί- 
χιος καὶ πραιπόσιτος' ol πατρἰκιοι ol εὐνοῦχοι' ol 
ἀνθύπατοι πατρίχιοι καὶ στρατηγοὶ κατὰ τὰ στρατ- 
ηγάτα ἢἤ τὰ ὀφφίχια αὐτῶν ἀνθύπατοι πατρίχιοι 
λιτοὶ κατὰ τοὺς χωδιχέλλους αὐτῶν) πατρίχιοι στρατ- 
ηγοὶ κατὰ τὰ στρατηγάτα αὐτῶν ἢἤ τὰ ὀφφίχια αὖ- 
τῶν. ὁ πραιπόσιτος μὴ dv πατρίχιος (εἰ δὲ καὶ iv 
ὀφφιχίῳ τετίµηται, προκρίνεται τοῦ ἱτέρου). ὁ πρω- 
τοσπαθάριος καὶ στρατηγὸς τῶν ᾿Ανατολικῶν. ὁ 
ποωτοσπαθάριος xal δοµέστιχος τῶν σχολῶν' οἱ 
πρωτοσπαθάριοι στρατηγοὶ τῶν ᾿Ανατολικῶν θεµά- 
των κατὰ τὰς στρατηγίας αὐτῶν' ὁ πρωτοσπαθάριος 
xai δοµέστιχος τῶν ἐξκουθιτόρων᾽ ὁ πρωτοσπαθάριος 


καὶ ἔπαρχος τῆς πόλεως οἱ πβωτοσπαθάριοι xal, 


Primus sedet magister, tum rector, dein syncel- 
lus ; patricius et prepositus idem; patricii eunu- 
chi; proconsules patricii et strategi secundum 
strategata, id est, preturas aut provincias suas 
aut officia 8ua ; proconsules patricii simplices se- 
cundum eram codicillorum suorum ; patricii stra- 
tegii [et officiales, qui non sunt simul proconsules) 
secundum strategatasua aut officia sua ; prepositus 
qui non est patricius ; si autem simul officio fungi- 
tur, preit alteri [idem officium gerenti] ; protospa- 
tharius et strategus Anatolicorum ; protospatharius 
et domesticus scholarum ; protospatharii et strategi 
peculiarium per Orientemthematum vel provinciarum 
secundum ordinem suorum strategatorum;protospa- 


στρατηγοὶ τῶν θεμάτων τῆς Δύσεως κατὰ τὰ στρατ- C tharivsetdomesticusexcubitorum ; protospatharius 


Ἠγάτα αὐτῶν ol μητροπολῖται οἱ ἀρχιεπίσκοποι 
κατὰ τοὺς θρόνους αὐτῶν' ὁ πρωτοσπαθάριος xal 
σακελλάριος' οἱ ἐπίσχκοποι οἱ ἐπεχόμενοι πριµική- 
ριοι εὐνοῦχοι τοῦ χουθουχλείου (sl δὲ xai πρωτο- 
σπαθἀριοίἰ εἶσιν, προκρίνονται τῶν λιτῶν πριµιχη: 
ρίων’ εἰ δὲ xal ὀφφίχκια προσελάθοντο, xal εἶθ᾽ οὕτως 
προχρἰνονται τῶν λοιπῶν) ὁ πρωτοσπαθάριος καὶ 
λογοθέτης τοῦ γενικοῦ. οἱ ὁστιάριοι τοῦ κουθουκλεἰου’ 
(si δὲ καὶ ὀφφίκια ἔχοιεν, προκρίνονται τῶν ὁμοτί- 
guy): ὁ κυέστωρ xal μὴ dv πρωτοσπαθάριος ὁ 
πρωτοσπαθάριος xxl λογοθέτης τοῦ στρατιωτικοῦ’ 
ὁ πρωτοσπαθάριος καὶ δρουγγάριος τῆς hnc ὁ ot- 
κονόµος τῇ Μεγάλης Ἐκκλησίας, καθὰ τὰ νῦν ἑτιμή- 
05* ὁ πρωτοσπαθάριος xal λογοθέτης τοῦ δρόμου’ ὁ 


et preefectus Urbis ; protospatharii etstrategi thema- 
tum Occidentis ex ordinae suorum strategatorum ; 
metropolitani ; archiepiscopi secundum thronos vel 
sedesauas ; protospathariuset sacellarius ; episcopi 
sub inspectione superiorum pontificum constituti ; 
primicerii eunuchi cubiculi ; 49.4 qui sisimul sunt 
protospatharii,preferuntursimplicibus primicerlis, 
idemque obtinet de iis, qui alia preterea offloia ge- 
runt ; protospatharius et logothetes genici ; ostiarii 
cubiculi,quisisimulofficiis fungantur, prehabentur 
collegis suis ; quaestor, etiamsi protospatharius non 
sit; protospatharius et logothetes fisci militaris ; 
protospatharius et drungarius vigiliae ; oeconomus 
Magne Ecclesise, ut hoctempore gradumtenet ; pro- 


πρωτοσπαθάριος xal ὁρουγγάριος τῶν πλοΐµων, 6 [) tospatharius et logothetes cursus ; protospatharius 


πρωτοσπαθάριος xal λογοθέτης τῶν ἀγελῶν' ὁ πρω- 
τοσπαθάριος xal ἐπὶ τῶν βασιλικῶν' ὁ πρωτοσπα- 
θάριος καὶ δοµέστικος τῶν ἱκανάτων ὁ πρωτοσπα- 
θάριος καὶ δοµέστικος τῶν νουµέρων) ὁ πρωτοσπα- 
θάριος xal δοµέστικος τῶν ὁπτημάτων' ὁ πρωτο- 


et drungariuscursus ; protospatharius et drungarius 
classiariorum;protoapatharius et logothetes gregum; 
protospatharius et prefectus hominum imperialium 
seu basilicorum ; protospatharius et domesticus 
hicanatorum ; protospatharius et domesticus nume- 


VARLE LECTIONES. 


*! περὶ aut διὰ ante τῆς excidisse putat R. 


1341 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1348 


vorum ; protospatharius et domesticus optimatum ; À σπαθάριος xai κόµης τῶν τειχέων' ὁ πρωτοσπαθάριος 


protospstharius et comes castrorum ; protospatha- 
rius et ohartularius sacelli ; protospatharius et 
chartularius vastiarii ; protospatharius et chartula- 
rius caniolii ; protospatharius οἱ protostrator; pro- 
tospatharius et protoaseoretis; protospatharii ex 
persona, id est representantes, thematum, unus- 
quisque secundum ordinem sui thematis ; protospa- 
tharius et comes stabuli ; protospatharius et prefe- 
ctus idici logi seu rationum privatarum ; protospa- 
tharius et magnus curalor ; protospatharius et cu- 
rator manganorum ; protospatharius et magister 
libellorum supplicum ; protospatharius et orphano- 
trophus ; protospatharii et cleisurarche [seu pr&- 
fecti limitum, vel et minorum, quam sunt strate- 
gata, prefecturarum];protospathariuset demarchus 
Venetorum ; protospatharius et demarchus Prasi- 
norum ; protospatharius οἱ ceremoniarius ; proto- 
spatharius et exstrategus Anatolicorum : protospa- 
tharius et exdomesticus scholarum ; protospatharii 
et exstrategi singulorum thematum Orientalium ; 
protospatharius et exdomesticus excubitorum ; pro- 
tospatharii et exprefecti ; protospatharii et exstra- 
tegi themathum occidentalium ; protospatharii et 
exquestores; protospatharii chrysotriclinii ; qui 
tamen olim preferebantur exstrategis et. exprefe- 
etis ; protospatharii judices ; protospatharii de con- 
tabernio maglabitarum et articlins, protospatharii 
et archontes stabulorum ; protospatharii et exoffi- 
ciales, sedum officia, que olim tenuerunt ; proto- 
epatharii et basilici secundum promotiones suas ; 


protospatharii et asecretis ; protospatharii urbani; C 


protospatharii exotici vel suburbani aut el provin- 
ciales. Quod si autem non omnes illi (fuerint pro- 
tospatharii, qui dignitates per mandatum obtin- 
gentes tenent, quantum quidem ad slrategum pro- 
vinciarum Orientalium et Occidentalium attinet, hi, 
quandoquidem 425 dignitate gaudent, ideo quod 
cum ea brabeum simul non acceperint, non cedunt 
sede et precedentia suis provinciis conveniente ; 
sed eam sedem obtinent, quas &uis provinciis assi- 
gnala est. Prefectus urbis et qusstor pari jure 
fruuntur. Reliqui autem omnes dignitatum insigni- 
bus simul et officiis honorati semper illia preha- 
bentur, qui secum eadem insignia dignitatum, sed 
&bsque officiorum muneribus, obtinuerint. [n or- 


καὶ χαρτουλάριος τοῦ caxsiÀlou: ὁ πρωτοσπαθᾶριος 
καὶ χαρτουλάριος τοῦ βεστιαρίου" ὁ πρωτοσπαβάριος 
xal χαρτουλάριος τοῦ κανικλείου' ὁ πρωτοσπαθᾶ- 
ριος καὶ πρωτοστράατωρ ὁ πρωτοσπαθάριος καὶ 
πρωτοασηκρήτης' oi πρωτοσπαθάριοι ἐκ προσώπου 
τῶν θεμάτων χατὰ τὸ ἴδιον ἑκάστου θέµα ὁ πρω- 
τοσπαθάριος καὶ χόµης τοῦ στάθλου’ ὁ πρωτοσπα- 
θάριος καὶ ἐπὶ τοῦ εἰδικοῦ λόγου" ὁ πρωτοσπαθάριος 
καὶ μέγας κουράτωρ' ὁ πρωτοσπαθάριος καὶ κουρὰ- 
τωρ τῶν μαγγάνων' ὁ πρωτοσπαθάριος xai ἐπὶ τῶν 
δεήῄσεων ὁ πρωτοσπαθάριος xai ὀρφανοτρόφος: οἱ 
πρωτοσπαθάριοι καὶ χλεισουράρχαι' ὁ πρωτοσπαβί- 
proc xai δήμαρχος τῶν Βενέτων ὁ πρωτοσπαθάριος 
καὶ δήµαργος τῶν Πρασίνων ὁ πρωτοσπαθάριος xai 
ἐπὶ τῆς καταστάσεως ὁ πρωτδσπαθάρ.ος xal ἀπὸ 
στρατηγῶν τῶν ᾿Ανατολικῶν ὁ πρωτοσπαθάριος 
καὶ ἀπὸ δοµεστίκων τῶν σχολῶν' οἱ πρωτοσπαθάοιοι 
καὶ ἀπὸ στρατηγῶν τῶν ᾿Ανατολιχῶν θεμάτων’ ὁ 
πρωτοσπαθάριος καὶ ἀπὸ δοµεστίκων τῶν &Eoxoj6:- 
τόρων᾽ ol πρωτοσπαθάριοι xai ἀπὸ ἐπάρχων' οἱ 
πρωτοσπαθάριοι καὶ ἀπὸ στρατηγῶν τῆς δύσεως' o! 
πρωτοσπαθάριοι xal ἀπὸ χκυεστόρων (ol πρωτοσπα- 
θάριοι τοῦ χρυσοτριχλίνου προεκρίθησαν πάλαι 9" 
τῶν ἀπὸ στραττγῶν καὶ ἀπὸ ἐπάρχων) ol πρωτοστα- 
θάριοι καὶ xpital* οἱ πρωτοσπαθάριοι τοῦ µαγλα- 
δίου καὶ ἀρτικλῖναι οἱ πρωτοσπαθάριοι καὶ ἄγ- 
χοντες τῶν στάθλων) οἱ πρωτοαπαθάριοι καὶ ἀπὸ 
ἀφφιχίων κατὰ τὰ ποτε ὀφφίχια αὐτῶν ol πρω-ο- 
σπαθαριοι καὶ βασιλικοὶ κατὰ τὰς, προθολὰς αὐτῶν 
oi πρωτοσπαθάριοι xxl ἀσηκρῆται' οἱ πρῶτοσπαθά- 
prot ol διὰ πόλεως" ol πλωτοσπαθάριοι οἱ ἐξωτικοί. 
Ei δὲ μὴ εἶεν πάντες πρωτοσπαβάοιοι, καὶ τὰς δια- 
λόγου προσγινοµένας ἀξίας κατέχουσιν, ol νῦν στριτ- 
ηγοὶ, τῆς τε Ανατολῆς xal τῆς Δύσεως οὐχ ὑποπ- 
πτουσιν τῆς ἤδη λαχούσης αὐτῶν τῶν θεμάτων καβ- 
έδρας διὰ t,» ἑλάττωσιν τοῦ βραθεἰου αὐτῶν, ὑπάρ- 
χοντος ἀξιώματος, ἀλλ᾽ dv τῇ τάξει, ᾗ ἐτάχθτσα», 
χχτὰ τὸ οἰκεῖον θέµα καθέχονται. Ὡσαύτως οὖν καὶ 
6 ἔπαρχος πόλεως xai ὁ χκωαίστωρ. Οἱ δὲ λοιποὶ 
πάντες ὀφφιχιάλιοι ἐν τοῖς ὁμοτίμοις τῶν διὰ βρα- 
θείων διδοµένων ἀξιωμάτων προτετίµηνται. "Ev δὲ 
τῇ τάξει τῶν ὀφφιχίων ἕχαστος αὐτῶν τὴν οἰκείαν 
τάξιν λαμθάνει. Μετὰ δὲ τῆς τῶν πρωτοσπαθαρίων 
τιμῆς δευτέρα ἡ τῶν σπαθαροκανδιδάτων εἰσάγεται 
ταξις, οἵον σπαθαροχανδιδάτοι καὶ ὀφφιχιάλιοι κατὰ 


dine autem officiorum quisque locum sibi proprium ]) xà ὀφφίκια αὐτῶν' ol σπαθαροκουθικουλάριοι τοῦ 


occupat. Post protospatbariorum classem introdu- 
cilur secunda, nempe spatherocandidatorum [seu 
spathariorum et candidatorum], ut qui simul spa- 


βασιλικοῦ κοιτῶνος' σπαθαροχουθικουλάριοι τοῦ κου- 
GouxAtioo: πρεσθύτεροι (22) ol βασιλικοί: οἱ πρῖ- 
σθύτεροι καὶ ἡγούμενοι καὶ πρεσθύτεροι τῆς ἐκκλι- 


ΥΑΗΒΙΣ LECTIONES 


5 πάλαι effecit R. ex incerto cod. compend. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(22) Vox hec bis hic legitur, ut puto, otiose. 
Que secundo loco est, eam aut delendam, nullo 
dato successore, aut si cum alia permutari debet, 
pro ea sufficiendum ἀθθάδες, monachi, putem. Et 
preterea τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας]θρ. Attamen p. 425, 
quoque legitur της ἐχχλησίας, absque μεγάλης, 


ubi nulla alia, quam Magna Ecclesia seu S. Sophia 
intelligitur. Huc quoque refero dictionem τῶν 
οἴκὼν p. 417, ubi dubium, βασιλικῶν, an εὐαγῶν 
subintelligi debeat. Monachos ad Magnam Ecclesiam 
pertinuisse constat. Ubi autem sunt monachi, ibi 
quoque presbyteri et hegumeni locum habent, 


1349 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. II. 


1350 


σίας' οἱ σπαθαροκανδιδάτοι xal ἀπὸ στ,ατηγῶν' oi A tharocandidati et officiales sunt, eo introducendi 


σπαθαροκανδιδάτο. τοῦ ypugotpixAlvou* ol σπαθαρο- 
Χανδιδάτοι οἱ οἰκειακοὶ xal κριταί' ol σπαθαροχαν- 
διδάτοι χαὶ μαγλαθῖται καὶ ἀρτικλῖναι' ol σπαθαρο- 
χανδιδάτοι οἱ ἀπὸ ὀφφιχίων, ol σπαθαροκανδιδάτοι οἱ 
οἰκειαχοὶ τοῦ λαυσιακοῦ' ol σπαθαροκανδιδάτοι καὶ 
ἀσηκρῆται' οἱ σπαθαροκανδιόάτοι xal χλεισουρᾶρ” 
χαι" οἱ σπαθαροκανδιδάτοι καὶ τουρμάρχα: τῶν φιθε- 
ράτων (23) οἱ σπαθαροκανδιδάτοι καὶ τουρμάρχαι 
Λυκαονίας καὶ Παμφυλίας οἱ σπαθαροκανδιδάτοι 
καὶ τοποτηρηταὶ των σχολῶν' oi σπαθαροχανδιδάτοι 
καὶ τουρμάρχαι τῶν τῆς ᾿Ανατολῆς θεμάτων χατὰ τὰ 
θέµατα αὐτῶν ὁ σπαθαροκανδιδάτος xal τοποτη- 
ρητὴς τῶν ἐξσχουθιτόρων' οἱ σπαθαροχανδιδάτοι καὶ 
τουρμάρχαι τῶν θεμάτων τῆς Δύσεως ὁ σπαθαρο- 
χανδιδάτος xal τοποττρητὴς τοῦ ἀριθμοῦ' ol σπαθᾳ- 
ροκανδιδάτοι xal τουρµάρχαι τῶν πλοϊμων' ὁ σπα- 
θαροκανδιδάτος καὶ τοποτηρητὴς τοῦ mÀoigou: ὁ 
σπαθαροκανδιδάτος καὶ τοποτηρητὴς τῶν ἱκανάτων" 
6 σπαθαροχανδιδάτος καὶ τοποτηρητὴς τῶν νουμέ- 
βων 6 σπαθαροκανδιδάτος xai τοποτηρητῆς τῶν 
ὁπτιμάτων' ὁ σπαθαροκανδιδάτος καὶ τοποτηρητὴς 
τῶν τειχέων οἱ σπαθαροκανδιδάτοι ol διὰ πόλεως 
καὶ οἱ τῶν σεκρέτων οἱ δισύπατοι χατὰ τὰς τάξεις 
αὐτῶν. El δὲ μὴ εἶεν οὔτοι σπαθαροκανθιδᾶτοι, ταῖς 
μὲν διὰ βραθείων ἀξίαις ὑποπιπτέτωσαν, ἐν δὲ τοῖς 
τοῦ βαθμοῦ αὐτῶν ὀφφικίοις ἀκολούθως τιµάσθωσαν. 
Εἶ0) οὕτως τῶν σπαθαρίων εἰσάγεται τάξις, oiov οἱ 
κουθικουλάριόὀι τοῦ βασιλικοῦ χοιτῶνος' ol χουθι- 
χουλάριοι vu κουθουκλείου" οἱ κουθικουλάριοι τοῦ 
πατριάρχου’ ὁ οἰκονόμος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας οἱ 
διάκονοι οἱ βασιλικοί’ οἱ διάκονοι τῆς ἐκχλησίας' ol 
σπαθάριοι τοῦ χρυσοτρικλίνου. οἱ σπαθάριοι xal 
xpi: οἱ σπαθάριοι μαγλαθῖται καὶ ἁρσικλίναι οἱ 
σπαθάριοι xai τουρµάρχαι κατὰ τὰ θέµατα αὐτῶν: 
οἱ σπαθάριοι xai τοποτηρηταὶ κατὰ τὰ τάγματα αὐ- 
τῶν' ol σπαθάριοι xal ἀσηκςεῆται καὶ ὁ πρωτονοτά- 
ριος τοῦ δρόµου’ οἱ σπαθάριοι τοῦ σπαθαριχἰου' οἱ 
σπαθάριοι xxi κόμητες τῆς χόρτης τῶν ᾽Ανατολικῶν' 
ol σπχθάριοι xai χόµητες τῶν σχολών ol σπαθάριοι 
καὶ χόµητες τῆς χόρτης τῶν ἀνατολικῶν θεμάτων 
xzità τὰ θέµατα αὐτῶν' ὁ σπαθχριος xal σύμπονος 
τοῦ ἐπάρχου' ὁ σπαθάριος xai λογοθέτης τῶν πραι- 
τωρίων. oi σπαθάριοι xal κόμητες τῆς χόρτης τῶν 
θεμάτων τῆς Δύσεως xatà τὰ θέµατα αὐτὼν' οἱ σπα- 
θάριοι καὶ χαρτουλάριοι τοῦ γενικοῦ λογοθέτου' ol 


σπαθάριοι xal ἀντιγραφῆς τοῦ χυαίστωρος' οἱ σπᾳ- D 


θάριοι καὶ χαρτουλάριοι τοῦ στρατιωτικοῦ λογοθέτου: 
ὁ σπαθάριος xai χαρτουλάριος θέματος 9 τῶν Άνατο- 
λικῶν' ὁ σπαθάριος xai χαρτουλάριος τοῦ τάγματος 
τῶν σχολῶν' ὁ σπαθάριος xai ἀκτουάριος' ol σπα- 
θάριοι xal χαρτουλάριοι τῶν ἀνατολικῶν θεμάτων’ 
ὁ σπαθάριος καὶ χαρτουλάριος τῶν ἐξσκουθίτων' οἱ 
σπαθάριοι καὶ {(αρτουλάριοι τῶν δυτικῶν θεμάτων" 


ordine, quem officium quodque sortitum est. Spa- 
tharocubicularii sacri coetonis ; spatharocubicularii 
cubiculi ; presbyteri palatini ; presbyteri iidemque 
hegumeni [monasteriorum]; presbyteri Magne Ec- 
clesie ; spatharocandidati exstrategi ; spatharocan- 
didati chrysotriclinii ; spatharocandidati domestici 
judices ; spatharocandidati maglabita simul et ar- 
ticline iidem ; spatharocandidati exofficiales ; spa« 
tharocandidati domestici lausiaci ; spatharocandi- 
dati asecretis ; spalharocandidati et cleisurar- 
che; spatharocandidati et turmarche federatorum; 
spàtharocandidati et tarmarche Lycaonis et Pam. 
pbylis; spatharocandidati ettopolerete scholarum ; 
spatharocandidati et turmarche legionum Orienta- 
lium secundum earum ordinem ; spatharocandida- 
tus et topoteretes excubitorum ; spatharocandidati 
et turmarche legionum Ocoidentalium ; spatharo- 
candidatus et topoteretes arithmi ; spatharocandi- 
dati et turmarche classiariorum ; spatharocandida- 
tus et topoteretes rei navalis ; spatharocandidatus 
et topoteretes hicanatorum ; spatharocandidatus 
et topotereles numerorum ; spatharocandidatus 
el topoteretes optimatum ; spatharocandidatus et 
topoteretes castrorum ; spatharocandidati urbani ; 
spatharocandidali secretorum, e tandem  biscon- 
sules secundum suos ordines. Horum omnium qui 
spatharocandidati simul non fuerint, succedunt 
quidem illis sui ordinis, qui insignibus honorum 
ornati fuerint, id est qui spatharocandidati sint, 
honore tamen officiis sui gradus debito post illos 
gaudent, [ita ut spatharocandidatos inferioris gra- 
dus precedant]. Tum introducitur spathariorum 
classis, ut spatharii cubicularii sacri ccetonis ; cu- 
hicularii cubiculi ; cubicularii patriarche ; ccono- 
mus Magne Ecclesie; diaconi palatini; diaconi 
Mugne Ecclesie ; sapatharii chysotriclinii ; spatha- 
rii judices ; 426 spatharii maglabite et articline; 
spatharii turmarche secundum legiones suas ; spa- 
tharii topoterete secundum tagmata sua ; spatha- 
rii et asecretee ; protonotarius dromi ; spatharii spa- 
tharicii ; spatharii et comites cortis Anatolicorum; 
spatharii et comites scholarum ; spatharii et comites 
cortis Orientalium legionum secundum earum ordi- 
nem ; spatharius et assessor preefecti urbis; spatha- 
rius et rationalis pretoriorum ; spatharii comites 
cortis legionum Occidentslium secundum earum 
ordinem ; spatharii et chartularii generalis logothe- 
Ue ; spatharii el magistri scriniorum questoris; apa- 
tharii et chartularii rationalis fisci militaris ; spa- 
tharius chartularius thematis Anatolie ; spatharius 
chartularius tagmatis scholarum ; spatharius et 80. 
tuarius ; spatharii et chartularii peculiarium qua- 
rumque legionum Orientalium ; spatharius et char. 


VARLE LECTIONES, 


52 ῥέµατος em. R., θεμάτων cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(23) Ita scribitur interdum vox /zderatorum, 
sed rectius φοιδεράτων. Male enim distinguil hos 


ab illis Goar. ad Cedren. p.487. Non habeo quie de 
federatis post Du Cangium in Glossar. Gr. addam. 


1354 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1352 


tularius excubitorum ; spalharii et chartulariilegio- A ol σπαθάριοι καὶ βασιλικοὶ νοτάριοι τῆς  cuxi)wc 


num Occidentalium ; spatbarii et imperiales notarii 
sacellii ; spatharii et imperiales notarii vestiarii ; 
gpatharii et imperiales notarii idici seu rei priva- 
ts ; spatharii et notarii arcularum publici erarii ; 
spatharii et protonolarii magni curatoricii ; spa- 
tharii et deuterenoules seu secundicerii demarcho- 
rum ; spatharius, qui predia imperialia curat ; spa- 
tharius et domesticus ministerii triclinaris ; spatha- 
rius et zygostates seu libripens ; spathariue aurifa- 
ber ; spatharius et archon armamenti seu apothece 
armorum ; spatharii et xenodochi ; spatharii et ge- 
rocomi ; spatharii et protonotarii thematum secun- 
dum eorum ordinem ; spatharius et cecisticus [seu 
magister architectorum) ; spatharii urbani et spa- 
tharii exotici vel suburbani vel provinciales. Horum 
omnium officialium, qui munus aliquod gerit, sic 
tamen, ut simul non sit spatbarius, ille succedit 
quidem illis sui ordinis, qui dignitates cum insigni- 
bus acceperunt, attamen gradum officii pre hono- 
ratis inferioris ordinis obtinet. Post hosintroducitur 
quarta classis, hypatorum seu consulum, stratorum, 
candidatorum, mandatorum, vestitorum, apratorum 
seu honorariorum, tam tagmalicorum seu de ordini- 
bus urbanis, quam thematicorum seu de ordinibus 
provincialibus, in hunc modum : consules imperiales 
et chartulurii et notarii dictorum supra secretorum 
geu scriniorum secundum gradus suorum officiorum 
etscriniorum; consules pagani seu functioneet auclo- 
ritateoassi ; senatorii ; clerici palatini; clerici Magne 
Ecclesie ; stratores, si qui tum sint, chrysotriolinii ; 


stratores maglabii, sipariter qui sint 39 7 stratores C 


privati laugiaci et asecrelee ; stratores sacri stratoricii ; 
stratores; scribones [vel deputati]excubitorum ; char- 
tularii thematum domestici tagmatis scholarum ; do- 
mestici thematum Orientis et Occidentis secundum 
classes et dignitates suas; asecrete honorarii; nota- 
rii asecretiarum honorarii ; regii candidati circi, man- 
datores, vestitores, silentiarii, drungarii tbematum 
honorarii secundum themata sua drungosque seu ma- 
nipulos Buos ; comitesthematum eodem modo; comi- 
tes numerorum honorarii;chartulariusarithmi hono- 
rarius ; comites rei navalis honorarii ; chartularius 
rei navalis ; comites hicanatorum honorarii ; chartu- 
larius hicanatorum honorarius ; chartularius stabuli 
honorarius ; epictes | seu compulsor] stabuli hono- 


ol σπαθάριοι xai βασιλικοὶ votiptot τοῦ βεστια- 
plou* ol σπαθάριοι xai βασιλικοὶ νοτάριοι τοῦ εἷδι- 
κοῦ' ol σπαθάριοι xai νοτάριοι τῶν ἀρκλῶν τοῦ 
γενικοῦ. οἱ σπαθάριοι xai πρωτονοτάριοι τοῦ µε- 
Υάλου xoupacopixlou* οἱ σπαθάριοι καὶ δευτερεύοντες 
τῶν δηµάρχων' ὁ σπχθάριος xol ἐπὶ τῆς κουρατω- 
plac τῶν βασιλικῶν οἴχων (21): ὁ σπαθάριος xai 
δοµέστιχος τῆς ὑπουργίσς' ὁ σπαθάριος καὶ ζυγο- 
στάτης ὁ σπαθάριος xal χρυσοεφητῆς' ὁ σπαθᾶριος 
καὶ άρχων τοῦ ἁρμέντου, οἱ σπαθάριοι καὶ ἕε- 
νοδόχοι' οἱ σπαθάριοι xal γηοοχόμοι' ol σπαθὰ- 
pot καὶ πρωτονοτάριοι τῶν θεμάτων κατὰ τὰ θὲ- 
µατα αὐτῶν Ó σπαθάριος xal οἰκιστικός (256): ol 
σπαθάριοι ot διὰ πόλεως (26) καὶ ot ἐξωτικοί. El δὲ μὴ 
εἶεν καὶ οὗτοι σπαθάριοι, τὰς μὲν διὰ βραθείων ἀξίας 
ὑποπιπτέτωσαν, ἐν δὲ τοῖς αὐτῶν ὀφφιχκίοις κατὰ 
τάξιν τιµάσθωσαν. Μετὰ τούτους εἰσαγέσθω τετάρτη 
τάξις, dj τῶν ὑπάτων, στρατόρων, χανδιδάτων, µαν- 
δατόρων, µβεστητόρων, ἁπράτων, ταγματιχῶν καὶ 
θεματικῶν οὕτως Ὕπατοι βασιλικοὶ καὶ χαρτουλά- 
ριοι καὶ νοτάριοι τῶν λεχθέντων σεχρέτων κατὰ 
τοὺς βαθμοὺς τῶν ἑαυτῶν ὀφφικίων' ὕπατοι πογα- 
voi τῆς συγχλήτου, χκληρικοὶ τοῦ παλατίου xai τῆς 
Μεγάλης Ἐκκλησίας, στράτωρες, εἰ τύγοιὲν, τοῦ yov 
σοτρικλίνου, στράτωρες ὁμοίως τοῦ μαγλαθίου 
στράτωρες οἰχειαχοὶ τοῦ λαυσιαχοῦ καὶ ἀσηκοῖται, 
στράτωρες τοῦ βασιλικοῦ στρατωρικἰου στράτωρες, 
σκρίθωνες (21) τῶν ἔξσκουθίτων καὶ χαρτουλάριοι 
τῶν θεμάτων δοµέστιχοι τοῦ τάγµατος τῶν σχολῶν" 
δοµέστιχοι τῶν θεμάτων τῖς )Ανατολῖς xai Δύσεως 
κατὰ τὰ τάγματα αὐτῶν καὶ τὰς ἀξίας αὐτὸν" 
ἀσηκρῆται ἄπρατοι, νωτάριοι τῶν ἀσηκρητειῶν ἀπρα- 
τοι, κανδιδάτοι βασιλικοὶ τοῦ ἱπποδρόμου xal µανὸά- 
τορες, βεστήτορες, σιλεντιάριοι, δρουγγάριοι τῶν 
θεμάτων ἄπρατοι κατὰ τὰ θέματα xal τοὺς δρόγγους 
αὐτῶν' κόμητες τῶν θεμάτων ὁμοίως' κόμητες τῶν 
ἀριθμῶν ἄπρατοι ὁ Ὑαρτουλάριος τοῦ ἀριθμοῦ 
ὁμοίως' κόμητες τοῦ πλοΐματος ὁμοίως" ὁ χαρτον- 
λάριος τοῦ πλοΐματος χόμµητες τῶν ἵχανᾶτων 
ὁμοίως' ὁ Χχαρτουλάριος τῶν Ἱχανάτων ὁμοίως' ὁ 
χαρτουλάριος τοῦ στάθλου ὁμοίως 6 ἐπίκτης τοῦ 
στάθλου ὁμοίως' τριθοῦνοι τῶν νουµέρων' ὁ yzo- 
τουλάριος τῶν νουµέρων’ ol κόμητες τῶν ὀπττμά- 
των ὁ χαρτουλάριος τῶν τειχέων' οἱ δευτερεύοντες 
τῶν δηµάρχων᾽ ol τριθοῦνοι τῶν τειχέων’ ὁ ποοἑξτ- 


rarius ; tribuni numerorum ; chartularius numero- ῃ µος τῶν σχολῶν' oi κένταρχοι τοῦ ἀριθμοῦ: οἱ κέντ- 


rum ;comites optimatum ;chartularius optimatum; 
obartularius castrorum ; secundicerii demarchorum; 
tribuni castrorum ; proximus scholarum : centarchi 
seu centuriones arithmi ; centarchi hicanatorum ; 


JOAN. JAC REISKII 


C4) Tam in urbe, quam in suburbiis et in oras 
Asie maritima erant ab imperatoribus successive 
condita palatia et predia, in que aut ipsi sece- 
debant rusticatum, aut que bene meritis ad dies 
vite fruenda utenda permittebant, ut e Script. post 
Theophan. p. 6, constat. 

(25) Ita claris litteris hie loci scriptum ex- 
bibent membrane ; v. dicta ad p. 416. Οἰκιστικός 


αρχοι τῶν Ἱκανάτων' ol προτίκτορες τῶν eyolav: 
oi βικάριοι τῶν νουµέρων' ol. βικάριοι τῶν cerle: 
ol δραγονάριοι τῶν ἐξσκουθίτων' oi ἀποεπάρχοντες' 
οἱ στρατηλάται’ ὁ ἀχόλουθος τοῦ ἀριθμοῦ. ὁ πρω- 


COMMENTARIUS. 


est pro οἰκιστής. Sic loquebantur medio evo, va»- 
τιχός vel πλευστικός pro mauía, στρατιωτικός pro 
milite, o'xtatixóc pro architecto. 

(26) Ι]όλεων ms. Lego πόλεως, ut in superiori- 
bus aliquoties. Nam opponitur urbs regia τοῖς t£, 
suburbiis, municipiis, provinciis. 

(27) Forte jungendi hi sunt per intersertum καὶ, 
ut in Latinis feci. 


1353 


τοµανδάτωρ τοῦ 
τῶν Ἱκανάτων' οἱ πρωτοκάραθοι οἱ πρωτονοτάριοι 
τῶν θεμᾶτων xal τῶν ἀγελῶν οἱ ἂπρατοι' ol βανδο- 
φόροι τοῦ ἀριθμοῦ. οἱ βανδοφόροι τῶν ἱκανάτῶν, ol 
εὐτυχοφόροι τῶν σχολῶν' oi σκευοφόρο, τῶν ἐἔξχου- 
θίτων' ol λαθουρέσιοι τοῦ ἀριθμοῦ. ol σκηπτροφό- 
pot τῶν σχολῶν' ol σιγνοφόροι τῶν ἐξκουθίτων' οἱ 
σηµειοφόροι τῶν τοῦ ἀριθμοῦ. oi σηµειοφόροι τῶν 
Ἱκανάτων' ol ἀξιωματικοὶ τῶν σχολῶν (28): οἳ σινάτω- 
ptc τῶν ἐκουθίτων' oi δουκινιάτωρες τοῦ ἀριθμοῦ" 
oV δουκινιάτωρες τῶν ἱκανάτων' ol µανδάτορες τῶν 
σχολῶν. οἱ πβρὠτοκαγκελλάριοι τῶν θεμάτων οἱ 
ὁπτίονες τῶν ταγμάτων. ὁ πρωτοχαγχελλάρ.ος τοῦ 
γενικοῦ λογοθέἐτου' ὁ πρωτοκαγκελλάριος τοῦ χυαί(- 
στωρος' ὁ πρωτομανξάτωρ τῶν νουµέρων᾽ ὁ πρωτο- 
µανδάτωρ τῶν τειγέων' ὁ πρωτοχαγκελλάριος τοῦ 
σαχθλλίου' ὁ κχένταρχος τοῦ βεστιαρίου' οἱ πρωτο- 
µανδάτορες καὶ λεγατάριοι τῶν ἐξκουθίτων' οἱ 
µανδάτορες xai λεγατάριοι τοῦ ἀριθμοῦ. οἱ ἐξκου- 
θίτορες’ οἱ) θυρωροὶ τοῦ παλατίου καὶ τῶν cexpituv: 
oi διατρέχοντες τοῦ δρόμου. ol φακτιονάριοι. οἱ γει- 
τονιάρ΄(αι’ ol νοτάριοι τῶν μερῶν' οἱ χαρτουλάριοι 
τῶν μερῶν' ol ποιηταὶ xal μελισταὶ τῶν δήμων. 
οἱ ἠνίοχοι τῶν μερῶν' ol µανδάτορες τῶν voupipuv 
oi µανδάτορες τῶν τειχέων ὁ λεγατάριος τοῦ βε- 
στιαρἰευ" oi χοσθαΐται τοῦ μεγάλου βεστιαρίο»' oi 
κένταρχοι τῶν στρατηγῶν τῶν θεματικῶν' oi µικρο- 
πανῖται. οἱ παβαφύλακες τῶν κάστρων ἄπρατοι" 
ol κένταρχοι τῶν βάνδων’ οἱ δημῶται" οἱ δρουγγάριοι 
τῶν πεζῶν' oi καγχελλάριοι τῶν σεκρέτων ol το- 
ποττρτταὶ τῶν χορῶν (20) ol στρατιῶται τῶν ταγµά- 
των’ οἱ στρατιῶται τῶν θεμάτων. E? δὲ ἐκ πάντων 
τούτων τῶν λεχθέντων τινὲς ἔχοιεν ἀξίας τὰς διὸ βρα- 
θείου διδοµένας, ἕχαστος αὐτῶν vf ἀξίᾳ τοῦ ὁμοτί- 
µου τὸν βαθμὸν προτιµάσθω. Ei δὲ παγανοὶ πέλοιεν, 
ἐν µόνοις τοῖς ὀφφικίοις τιµάσθωσαν κατὰ τὴν T0» 
ἐκτεθεῖσαν τάξιν χλητωρευόμενοι, Ot δὲ ἐξ ἐθνῶν 
εἰσερχόμενοι πρέσθεις καὶ τῖς τιµίας συνεστιάσεως 
τῶν βασιλέων ἡμῶν ἀξιούμενοι κλητωρεύονται καὶ 
αὐτοὶ οὕτως. [Oi ἀπὸ Ρώμης (30) ἐπίσχοποι 
προεκρίθησαν τῶν καθ ἡμᾶς Ἐπισκόπων ἵ'.] Oi μὲν 
ἀπὸ Ῥώμης ἐρχόμενοι, ἐάν εἶσιν ἐπίσκοποι, προτι- 
μῶνται τῶν ἐπισκόπων τῆς καθ᾽ ἡμᾶς ἐκκλησίας. 
el δὲ πρεσθύτεροι εἶε, ὡσαύτως προκρίνονται. 
Ὁμοίως καὶ Ev ἕκαστον τάγμα τῆς ἱερωσύνης τὴν 
προτἰµησιν ἀναδέχεται χχτὰ τὴν καθέδραν τὴν 
ἀνωτέρως ῥτθεισαν. Τὸ αὐτὸ δὲ κρατείσθω καὶ ἐπὶ 
τῶν ἐν "Aci, νατολῇ ὄντων τριῶν πατριαρχῶ». Ἔτι- 
µήθησαν ὃξ οἱ ἀπὸ Ρώμης ἑἐλθόντες διὰ v ἕνω- 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN E LIB. II. 


ἐξκουθίτου. ὁ πρωτομανδάτωρ A protectores scholarum ; vicarii numerorum ; vicarii 


1394 


castrorum ; draconarii excubitorum ; exeparchontes 
vel exprefecti provinciarum ; stratelate ; acoluthus 
arithmi; protomandatorexcubitorum ; protomanda- 
tor hicanatorum ; protocarabi seu naucleri ; proto- 
notarii thematum et gregum honorarii ; bandiferi 
arithmi ; bandiferi hicanatorum ; eutychiophori [seu 
victoriarum gestatores] scholarum ; sceuophori seu 
vasiferi vel tropeoferi excubitorum ; labarenses ari- 
thmi ; sceptriferi scholarum ; signiferiexcubitorum ; 
vexilliferi arithmi ; vexilliferi hicanatorum ; axio- 
matici vel honorati scholarum ; senatores excubito- 
rum ; duciniatores vel ducenarii arithmi ; ducinia- 
tores hicanatorum ; mandatores scholarum ; proto- 
cancellarii thematum ; optiones tagmatum ; proto- 
cancellarius genici logothele ; protocancellarius 
quastoris ; protomandator numerorum ; protoman- 
dator castrorum ; protocancellarius sacelli;centar- 
chus vestiarii; protomandatores et legatarii excu- 
bitorum ; mandatores et legatarii arithmi ; excubi- 
tores ; janitores palatii et secretorum ; vernaculi 
cursus ; factionarii ; magistri vicorum ; notarii fa- 
ctionum ; chartularii factionum ; poete factionum ; 
musici factionum ; aurige faclionum ; mandatores 
numerorum ; 4:28 mandalores castrorum ; legata- 
rius vestiarii ; ohosbaita magni vestiarii ; centarchi 
Strategorum thematicorum ; micropanite ; custodes 
castrorum honorarii ; centarchi bandorum ; demotee 
seu populares aut factionales ; drungarii peditum ; 
cancellarii secretorum ; torpoterete chororum ; mi- 
lites tagmatum et milites thematum. Horum, quos 
diximus, omnium si quis dignitates simul tenet 
earum, que cum brabeis dari solent, ille gradum 
pre collega suo insignibus non item ornato habet ; 
si vero pagani sint [muneris titulo tantum conspi- 
cui,absque functione,] tantum in offlciis secundum 
ordinem jam expositum evocantur. Legati aulem 
peregrinarum gentium, in auJam delati et honore 
de dominorum nostrorum epulis participandi digni 
habiti, evocantur in huno modum. [Episcopi Ro- 
mani episcopis nostris prehabebantur.] Episcopi 
Rome si qui ad nos veniunt, prehabentur nostris 
episcopis. Pari modo presb;teri, et in universum 
omnis ordo ecclesiasticus Romanus habet gradum 
pre nostro seeundum illum sedendi ordinem,quem 
superius tradidimus. Id idem quoque teneatur de 


D tribus per Orientem patriarchis.Collocabantur au- 


tem legati Romani, qui sub Leone, pio imp., adve- 
niebant procurande unionis ecclesiarum gratia,ita 


VARLE LECTIONES 
*À Verba οἱ — ἐπισκόπων notam marginalem esse censuit ideoque uncis inclusit R. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(28) Sunt forte assessores in judiciis militaribus 
criminalibus. Forte tales quoque erant penes hica- 
nalos, senatores dicli. 

(29) Non dubito, vitiosam hanc vocem esse. 
Cum tamen alia melior non succurrat, debui eam 
in Latinis quoque reddere. u 

(30) Hic et sequentia uncis a me inclusa eflicie- 


PATROL. GR. CXII. 


bant in membrana unum versum, et erant paulo 
majoribus litteris, (capitalee aut quadratas appel- 
lant,) scripta, tanquam si titulus essent. Sed sunt 
potius nota marginalis. Eamdem ob causam paulo 
quoque post xa? οἱ ἀπὸ ᾽Αντιογχείας, etc., majoribus 
litteris exarata obsepsi. 


δὸ 


1355 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1356 


ut episcopus Nicolauset cardinalis Joannes preirent A σιν (31) τῆς Ἐκκλησίας ἐπὶ Λέοντος τοῦ Φφιλοχρί- 


toti classi magistrorum. [Qui ab Antiochia et Hie- 
rosolymis aderant syncelli, prehabebantur magistris 
omnibus.) Pariter,syncelli Antiocheni et Hierosoly- 
mitani locum habebant in secundo convivii ordine 
supra omnes magistros.Amici Agareni patriciorum 
et strategorum succedunt classi quoad ordinem se- 
dendi, sic tamen, ut illos ipsos inter illi, qui ex 
Oriente venerint, occidentalibus prehabeantur. Hi 
sic dicti amici collocati sedent in sinistra positione 
[seu prima mensa plage triclinii sinistre] quarti a 
principio aut quinti, quia nempe sub secundum 
missum cadunt. Qui ab IIunnis Bulgarisve amici 
adfuerint, in evocationpe communium et consueto- 
rum conviviorum quarti aut quinti introvocantor 


στου δεσπότου, οἷον ὁ ἐπίσχοπος Νικόλαος καὶ χαρ- 
δτνάλιος Ἰωάννης, ἐἑπάνω πάστς τῆς τάξευς -ὤν 
μαγίστρων [καὶ οἱ απὸ ᾽Αντιοχείας xal Ἱεροσολύμων 
σύγχελλο: προεχρίθησαν παντὸς µαγίστρου 97]. 'Ωσαύ- 
ttc καὶ ol ἀπὸ Λ᾿Αντιοχείας καὶ οἱ ἽἼεροσο- 
λύμων σύγχελλοι ἐν τῇ θευτέοᾳ θέσει τῆς τρα- 
πεζης (39) πρῶτοι ἐπάνω παντὺς µαχίἰστρου. Οἱ 32i 
ἐξ ᾽Αγάρων φίλοι tfj τῶν πατριχίων καὶ στρ.- 
τηγῶν ὑποπίπτουσι τάξει ἐν ταῖς χαθέδραις, οἱ μὲν 
ἀνατολικοὶ προχρινόµενοι τῶν ἑσπερίων (33) καθ- 
ἐζονται δὲ ἐν τῇ εὐωνύμῳ θέσει (34), fj τέταρτοι 
φίλοι, Tj, πέµπτοι, πρὸς τὸ αὐτοὺς ἐν τῷ δευτέρφ 
µίνσῳ τῆς τραπέζης τυγχάνειν (35). Οἱ δὲ ἀπὸ τῶν 
Νούνων, ἦτοι Βουλγάρων, εἰσερχόμενο: φίλοι ἐν μὲν 


in secunda positione,scilicet etiam hi post patricios B tí Χχλήσει τῶν χοινῶν χλητωρίων τέταρτοι f, zig- 
VARLE LECTIONES. 
*5 Verba xai — µαγίστρου et ipsa notam marginalem esse putans, uncis inclusit R. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(31) Cl. Leich. in dissert. de Constantino Por- 
hyr nostro operi prefixa 8$. IV. narrat. Leonem 
Babientem, Nostri patrem, a Nicolao, CPtano pa- 
triarcha, ob quartum initum conjugium commu- 
nione sacrorum fuisse exclusum ; Sergium autem, 
pontificem Romanum (is est numero tertius), le- 
gatis CPlin missis conjugium illud approbasse et 
pro legitimo declarasse, Nicolaum autem censura 
sua, ut Photio faventem, notasse. Id contigisse an. 
906, idque confici e Baronii Annalibus.Non dubito 
nostro in loco ad hanc legationem respici. De 
anno subest adhuc levis scrupulus. Anno 906 non- 
dum sedebat Sergius in throno. Videtur igitur le- 
atio illa non a Sergio, sed ab ejus antecessore, 
enedicto ΠΠ, expedita fuisse. Quinam fuerint illi 
Nicolaus episcopus et cardinalis Joannes, quorum 
hic fit mentio, melius forte scirent, quam ego, illi, 
quibus historia ecclesiastica familiarior est. — 

(32) Primum ordinem efficiebant qui mense im- 
periali separate assidebant, secundum magistri et 
omnes, quos p. 421 dixerat τῆς ὀξυτέρας τασεως 
ὑπάρχειν. Est igitur θέὲσις hic loci idem atque 
τάξις, eL τράπεζα pro tolo convivio ponitur, αἱ jam 
supra ad p. 348 observavi. Paulo post (eadem p. 
C. ult.) recurrit vox θέσις, sed alio significatu, ut 
ibi dicam. Potest quoque θὲσις pro &x0£sc, ferculo, 
accipi, quod habetur p. 429. 

(33) Agareni vel Saraceni occidentales sunt 
JEgyptii et Libyes, in Sicilia οἱ Sardinia tum po- 
tentes, et quibus ob oram Italie maritimai, Apu- 
liam, Calabriam frequentia cum Greecis bella et ne- 

otia erant. Tota Africa ab /Egypto inde usque ad 
retum Gaditanum mari Mediterraneo pretensa 
Arabibus, αἱ Magrab, Occidens, appellatur. 

(34) Hic loci est θέσις, idem atque plaga vel 
latus, Stabant nempe mense in triclinio xix accu- 
bitorum sic. E regione introitus stabat mensa se- 
parata regia pretendens summam triclinii partem. 
Αά Lojus mense dextram pariter atque sinistram 
partem stabant alie mense ulrinque novene. 
Dextra igitur pars erat $, δεξιὰ θέσις, sinistra 7j 
εὐώνομος θέσις. Convive, tantum ab uno mense 
latere sedebant, illo nempe, quod ad parietem 
Spectabat ; allerum vacuum erat, quo inferentibus 
dapes eundi et redeundi locus esset. Unde facile 
est, colligere, triclinium Justiniani edificium non 
valde latum,sed admodum longum fuisse, cum ab 
utraque parte novene mense starent, ad quarum 
singulas una continua serie bini el deni homines 
sederent. Conferri meretur narratio Luitprandi de 
modo, quo ipse fuit exceptus in convivio augusto. 


6 


D 


Haud parum enim rem nostram illustrat et dicía 
confirmat. 

(35) Tria fercula solebant in convivium augu- 
stum inferri. Primum, quod promulsidem possis 
appellare,provocando appetitui : alteri nomen erat 
τὸ ἁπτόμινσον, missus απ carnis, tertium τὸ 
δουλχίν, placentarum et mellitorum vel saccarato- 
rum missus. De his missibus sermo hic loci non 
est, sed alio sensu debet vocabulum missus hioc 
accipi. De unoquoque superius dictorum missuum 
participabant convive omnes. Quia vero,ut e Lvit- 
prando et Grecis scriptoribus constat, non mensis 
singulis lances epulis onerate imponebantur, sed 
solummodo in mensam regiam, e qua imperator 
unicuique suam portionem mittebat, necesse erat, 
ut admodum grandes essent lances, que imperiali 
mense imponerentur; propterea etiam leguntur 
ille curribus invecte et trochleis atque funibus 
sublevala atque sic in sacra mensa depositee fuisse. 
Quantumvis autem magna essent lances ille, non 
poterant unius ferculi seu cibi tantum capere,quan- 
tum 228 hominibus sufficeret. Quapropter ons 
lance vacuata, debebat altera eodem feroulo plena 
inferri, et tertia et quarta, el sic porro, donec 
omnes de eodem ferculo portionem suam accepis- 
sent.Cum secundo ferculo seu assse carnis et tertio 
codem modo procedebatur. Erant cujusque ferculi 

lures missus.Primusmissusdestinatuserat sedenti- 

us in peculiari vel separata mensa regia ; secundus 

atriciis et similibus ; tertius et reliqui magiatrati- 

us inferioribus. Patet, talem convivandi modum 
inscitum et tedii tumultusque plenum et prorsus 
illiberalem fuisse. Imperator ipse diribebat partes 
et cuique mittebat. Putasne operam talem impera- 
lore magis, quam servo, dignam, in qua multum 
temporis consumitur neque parum sudatur ? Et qui 
potuit unus 228, ter in uno convivio, id est, 68i 
portionibus diribendis sufficere? Fac, illum non 
Ipsum diribuisse, sed articlinos ; fac,ipeum solum, 
modo portiones ad quemque convivarum misisse: 
nonne vel in eo satis tedii, quod caput rumpat et 
cibum commode capere atque respirare haud sinat? 
Vix crederes ita fuisse actum, ni testarentur fide 
divni auctores. (Sed credibile est, imperatorem 
non omnibus promiscue convivis,sed tantum paucis 
quibusdam delectis, quos distinguere vellet ab 
aliis, fercula misisse, ut facit princeps Moldavia 
(vid.La Croix |. supra citato). Olim quoque impe- 
ratores Romani sua manu convivis fercula mitte- 
bant. Lampridius in Alex. Severo (Scr. Hist. Aug. 
t. I, p. 951) : Semper de manu sua. ministris con- 


1351 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. Il. 


1358 


πτοι iv τῇ εὐωνύμῳ θέσει χληθήσονται, δηλονότι A eosdemque sirategos etomnesin velo [seu corpore| 


ὑποπίπτοντες xal αὐτοὶ vr, τῶν πατρικίων καὶ στρα- 
τηγῶν καὶ πάντων τῶν ἐν τῷ βήλῳ πατρικίων τε- 
ταγµένων ἀρχόντων, ἀπρλαθοντες καὶ αὐτοὶ τὸν δεύς 
τερον µίνσον τῆς βασιλικῆς τραπέζτς. Ἐν οἳ τοῖς 
t9' τῶν ἑορτῶ» ἀχουθίτοις κλητωρεύονται ὄγδοοι (36) 
καὶ Ἓννατοι, ὀηλονότι ὑποπίπτοντε τῇ τάξει τοῦ 
προλεχθέντος βήλου. Οἱ δὲ ἐκ Φράγγων (37) πρέσθεις. 
οἱ μὲν ἔχοιεν χειροτονίας, Κατά ταύτας χληθησονται" 
εἰ δὲ παγανοί εἶσιν, τῇ τῶν ὀφφικιαλίων ὑποπίπτουσι 
τάξει. Οἱ δὲ ἐκ τῶν λοιπῶν ἐθνῶν ἐρχόμενοι φίλοι 


τῇ τῶν σπαθαροκανδιδάτων ὑποπίπτουσι πάντες 
ἀξίά. 
Τόμος Δ’. 
Ἐπειδὴὶ τῆς τῶν ἁἀρτικλινῶν ἐπιστήμης ἰδικήν 


τινα. πραγµατείαν συγγράψασθαι ἐσπουδάσαμεν, καὶ 
τὰς τοῦ οἰκείου πολιτεύματος ἀξίας ἐχφαντορἱκῶς 


patriciorum constitutos, et simul cum patriciis ad 
Augustum admitti solitos magistratus: ut. etiam 
ipsiaecundo rmniasu sacre mensa fruaatur. [n noven- 
decim aceubitis autem, qui celebrari diebus festis 
solent, evoeantur hi octavi aut noni ; scilicet post 
velum seucorpus procerum predictum. Francorum 
landem legati, si quidem investiti sunt muneribus 
iisque funguntur, 4999 evocantur secundum illa, 
Si vero sunt pagani seu cassi dignitatibus, subse- 
quuntur classem officialium. Reliquis e gentibus 
advenientes amici succedunt ad unum omnes classi 
spatharocandidatorum. 
Caput IV. 

Postquam igitur scientie articlinice specialem 
quamdam tractationem conscribere studentes, im- 
perii nostri dignitates demonstrative distincteque 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


vivii et panem el partes aut olerum aut carnis aut 
leguminum dabat, senili prorsus maturitate patrem- 
familias agens. Procul dubio quoque Joannes Com- 
nenus ex antiquo instituto et more sibi jam a mul- 
tisannis familiari illo Paschatis die, quem ultimum 
celebrabat eger, pridie quam  exspiraret, τὰ παρα- 
τεθέντα βρώματα τοῖς παρεστῶσι διενείµατο. De 
more Isaaci Angeli τοῖς παρεστῶσι fercula distri- 
buendi insanis dithyrambis παρατραγφδεῖ Nicetas 
Choniates p. 231, E. Ex Αάάεπι.] 

(36) Id est: in mensa, cui assident, sunt octavi 
aut noni ab initio inde, vel sunt fini quam principio 
mensa propiores. Nam cum minus solemnibus seu, 
ut Noster dicit, τοῖς κοινοῖς conviviis pauciores 
convivarentur, et pauciores mense servirent, ne- 
cessario altius sedebant hi legati exteri. In solem- 
nibus autem conviviis numerosissimis 19 accu- 
bituum, &ucto numero convivarum, non poterant 
non ad inferiorem locum detrudi. 

(37) Patet ex hoc loco, secundum cerimoniale 
Byzantinum huno ordinem respectu legatorum 
exterorum fuisse habitum, ut maxime honorarentur 
primoque loco haberentur Saraceni, dein Bulgari : 
(neque id mirum, cum ambe gentes proximi illi 
&b oriente et meridie, hi ab occidente atque se- 

tentrione Byzantinorum essent vicini),tum denique 

ranci, remotiores, et deinceps ceteri, ut Russi, 
Allani, Armeni, etc. Causa ergo non erat, ut tan- 
topere quiritaretur et indignaretur Luitprandus, 
Cremonensis episcopus, legatus Ottonis I ad Nice- 
horum Phocam imp., propterea quot postpositus 
ulgaricis legatis fuisset. Edicit typicum nostrum, 
Bulgarorum legatos statim post patricios debere 


in sacra mensa collocari, et Francorum legatos 


unumquemque secundum χειροτονίαν seu installa- 
tionem suam, nach seiner Bestallung und. Amlte. 
Jam erat Luitprandus episcopus. Atqui supra 
p. 423, dicuntur episcopi Greci sequi protospa- 
tharium sacellarium et precedere protospatharios 
ceeteros ; et in imagine Ravennatis ecclesie Justi- 
nianum exhibente poculum aureum ecclesie offe- 
rentem, apud Alemannum ad Procop. p. 72, cle- 
rici ut inferiores ad imp. sinistram stant, spatharii 
ad dexiram, ut honoratiores. Ergo non poterat 
Luitprapndus altiorem, quam inter Drotospatharios, 
locum desiderare, adeoque post Bulgaros collo- 
candus erat, qui inter protospatharios et patricios 
medii erant. Audiamus ipsum ejus locum. Illustra- 
bit totum hoc negotium. Me i» invisam domum, ait 
p. 481, preceperunt reduci, magnaque custodiri 
cautela usque in. Sanclorum Apostolorum religiosis 
cunctis celebrem diem. Qua celebritate πιε satis 


aegrotum nec non εἰ Bulgarorum nuntios, qui pridie 
venerant, ad Sanctos Apostolos sibi obviare [προέρχε 
σθχι, procedere in curiam, venire in comitatum 


precepit, cumque post. neniarum garrulitatem [τὰ 


ἄκτα el τὰς εὐφημίας designat] et missarum cele- 
brationem ud. mensam invitaremur, in citleriori mar- 
gine mensa, qua erat sine. latitudtne longa, Bulga- 
rorum nuntium, Ungarico more ionsum, onea catena 
cinctum [κλοιῷ, ut Noster supra, id est, torque, 
quem Luitprandus per contemptum «neam cate- 
nam appellat, forie aneum, sed inauratum] et, ut 
mens mihi suggeril, catechumenum [Christianismi 
candidatum nondum baptizatum doctrineque Chri- 
stiane rudem, ideoque cum docto episcopo haud 
comparandum] mihi praponit, ad vestram plane 


C. domini mei Augusti (Ottonem I, aut solum, aut una 


quoque Augustam ejus uxorem compellat], contu-— 
meliam. — Verum domini mei, meam non conside- 
rans, sed vestram injuriam, mensam reliqui, Cum- 
que indignans abire vellem, Leo Curopalates, impe- 
ratorís frater, εἰ Proto a secretis Simeon pone me 
sequuntur, hzc latranles : « Cum Christophori filiam 
Petrus, Bulgarorum Vasileus, conjugem duceret, 
σύµφωνα, id est consonantia (pacta), scripto jura- 
mento confirmata sunt, ut omnium gentium apostolis, 
id est, nuntiis, penes nos Bulgarorum apostoli 
praponantur, honorentur, diligantur. Bulgarorum 
tlle apostolus, quanquam, ut dicis el verum est, ton- 
sus, zllotus et catena απέα cinctus sil, patricius tamen 
est, cui episcopumpraponere, Francorum prasertim, 
nefas decernimus, judicamus. El quoniam te id 1η- 
digne ferre cognoscimus, non te nunc ad. hospitium, 
ut putas, redire sinimus, sed in diversorio quodam 
cum imperatoriis servis [τοῖς βασιλικοῖς] cibum gu- 


D stare compellimus. Quibus ob. incomparabilem cor- 


dis dolorem nihil respondi, sed qua jusserantl feci, 
indignum judicans mensam, qua non dico mihi Luit- 
prando episcopo [catlechumenus, heo vox videtur 
excidisse, sed necessario requiri) sed Bulgarorum 
nuntius vestro praeponitur nuntio. Sed lenivil dolorem 
meum imperator sanctus [ὸ αὐτοκράτωρ vel ó βασι- 
λεὺς ὁ ἅγιος, irridet Grecos] munere magno [omnia 
hec ironice dicta], mittens mihi ex delicatissimis 
suis cibis hedum pinguem, ex quo ipse comederat, 
allio, cepe, porris laute sufJarcinatum, garo delibu- 
tum, quem vestire lunc mensa inesse. optavi, ul, qui 
delicias sancti imperatoris tantas (ita lego pro fuu- 
slas) esse non creditis, saltem his perspectis crede- 
relis. Transaclis ergo oclo diebus, cum Bulgari jam 
abessent, pulans me mensam magnificare suam, 
in eodem loco me satis aegrotum convivari coegit, 


1359 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 1360 


exposuimus sacrorumque conviviorum decorem Α ἐν ταῖς καθέδραις ἀχριθῶς ἐξεθέμεθα, xal τὴν τῶν 


atque constitutionem vobis exhibuimus ; agedum 
narrabo vobia quoque, quomodo species dignitatum, 
que in unoquoque die festo ad mensam vocari 80- 
lent, et multiformes earum vestitus,quibus quam- 
que introducere oporteat. Incipiam autem ab eo 
Joco, in quo primitie divine gratie sese mundo 
monstrare ceperunt, quando eliam 8 Deo promoti 
et sacratissimi nostri imperatores mundanum hoc, 
id est in mundo quidem subsistens, attamen plus 
quam mundanum solemniter celebrantes gaudium 
ad exemplum adventus Christi ad homines, univer- 
sales illas epulas corporalis exceptionis et conviva- 


tionis fideiibus in commune explicant et propo- 
nunt. 


Festum Nativitatis Christi, in quo xix. accubituum 
dapes proponuntur. 


Oportet itaque nos, amici, splendido illo et glo- 
rioso die Nativitatis Christi, quando multifariz in- 
comparabiles xix accubituum dapes proponuntur, 
primum quidem apud sacram meosam unixti, in- 
Magna Ecclesia apparatam, ad coepulandum domi- 
nis nostris Christi amantibus proceres sacri sena- 
tus, numero duodecim evocare, ut magislros, pre- 
positos, proconsules patricios, strategos, officiales, 
quos assumere dominis visum fuerit; cein vero 
illos introducere, absquesuis tamen cuique propriis 
chlamydibus, sed in solis camisiie. Si autem slra- 
tegi quidam excitati fuerint, introducantor in suis 
scaramangiis cum drungario vigilie. Ad venerabi- 
lem xix accubituum mensam oportet nos advocare 


ἱερῶν βασιλικῶν κλητωρίων εὐστάθειαν καὶ κατᾶ- 
στασιν ὑμῖν ὑπεδείξαμεν, dips 03 xal τὰς Ίδίας 
τῶν ἐφ᾽ Ἑκάστι ἑορτῇ κχικλησκομένων ἀξιωμάτων 
γαὶ τὰς τούτων πολυειδεῖς ἁμοιάσεις Όπως δεῖ συν: 
εισάγειν ἐν τοῖς κλητωρίοις, σαφῶς ὑμῖν διηγήτοµεαι, 
Ἄρξομαι B! ἐντεῦθεν καὶ d, τᾶῖς θείας χάριτος τῷ 
χόσμῳ ἐπέφανεν ἀπαρχὴ, Tic χαὶ ol θεοπρόθλητοι 
καὶ θειότατοι ἡμῶν βασιλεῖς τὴν ἔγχόσμιον καὶ 
ὑπερκόσμιον ταύτην πανηγυρίζοντε» χαρμονὲν κατὰ 
µίμησιν τῆς Χριστοῦ πρὸς ἀνθρώπους ἐπιοτμίας, 
κοινῃ τὴν πανδεσίαν τοῖς πιστοῖς ἐφαπλώσαντες 
χηινωνοῦσι τῆς σωματικῆς ἑστιάσεως, 


Ἡ Γενέθλιος τοῦ Χριστοῦ ἡμέρα, ἐν Ἡ πβροτίθονται 
B αἱ τῶν ιβ’ ἀχουθίτων ἐχθέσεις. 

Δεϊ γὰρ ὑμᾶς, ω φίλοι, ἐν ταύτῃ τῃ λαμπρᾶ καὶ 
περιθόξῳ τῶν Χριστοῦ Γενεθλίων αμέρᾳ, $vixa αἱ 
πολυσχεδεῖς καὶ ἐξαίσιοι τῶν (0. προτίθονται ἄχου- 
θίτων ἐκθέσεις, ἐν μὲν τῇ βασιλικῃ τραπέζι τοῦ 
κράματος τῖς Μεγάλης Εκκλησίας χκαλεῖν εἲς suw- 
εστίασιν τῶν Φφιλοχρίστων ἡμῶν βασιλέων µεγιστά- 
νας Ex τῆς βασιλικῆς συγκλήτου τὸν ἀριθμὸν ϐ *5 
οἷον µαγίστρους, πραιποσίτους, ἀνθυπάτους πατοι- 
κίους, στρατηγοὺς, ὀφφικιαλίους, οὓς Ev δόξι τοὺς 
αὐτοχράτορας λαμθάνεσθαι εἰσάγχειν ὃς αὐτοὺς, 
ἄνευ μέντοι τῶν οἰκείων χλαμύδων (38), ἡμφιεσμέ- 
νους 2ὲ τὰ κχµίσια καὶ µόνα. Ei δὲ τόχοιεν στρατη- 
γοὶ χεχληµένοι, μετὰ τῶν οἰκείων σπαραµαγγίων 
εἰσαγέσθωσαν σὺν τῷ ὀρουγγαρίῳ τῆς βίγλις. Ἐν 9i 


duo quidem magistros, proconsules patricios, 8ίΓ8- (; τῇ τῶν ιθ ἀκουθίτων τιµιωτάτῃ τραπέζᾳῃ δεῖ, ὑμᾶς 


tegos autem sex, amicos vel legatos e Bulgaria 
duo, tandem officiales de ordine logotheta rei imni- 
litaris, uut et aliis inferioribus officiis duo, quo ad 
eamdem cum domino mensam accumbant amici 


καλεῖν µαγιστρους 020, ἀνθυπάτους πατρικίους,στ2χ:. 

Set. Ἠουλγάρους φίλους δύο. ὁ (ους i-i 
ηγοὺς tt, Βουλγάρους φίλους δύο, ὀφφικιαλίους ἀπὸ 
τῆς τοῦ στρατιωτικοῦ λογοθέτου τάξεως καὶ ακατω- 
τέρω δύο, πρὸς, τὸ σοναναχκληθῆναι (39) τῷ βασ.λεῖ 


VARLE LECTIONES. 


96 18' conj. Β. ιδ οὐ. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS., 


(38) Non licebat coram imperatore in chlamyde, 
ut veste extima et honoris, stare, sed si in ejus con- 
spectum veniendum esset, chlamys debebat deponi; 
ut nos hodie gladium et cannam ponimus ad illu- 
sirem virum adituri. Historiam Roberti Guiscardi, 
ad Alexium Comnenum admissi et pallium suuin 
Bibi substernentis, quà quodammodo huc etiam 
pertinet, e Du Cangio v. Bancus alibi in his notis 
retuli. Et si vel maxime chlamydati accumberoent, 
tamen ad illatum primum ferculum deponendo 
erant chlamydes, aut etiam antequam id inferretur. 
Insignis est locus Nostri p. 162, quo dicitur, post- 
quam ad mensas esset assessum., prefectum mense 
jussu imperatoris exclamasse :Ezuile chlanidia ves- 
(ra. Tunc surrexisse omnes οἱ exuisse et illa οἱ 
saga, qui iis induti essent. Hec accepisse regios 
engistiarios et tradidisse asservanda suis admini- 
stris in Scylis; conf. p. 42 εἰ 47, tam reverentia 
erga imp., quam cominoditatis gratia, ut. expedi- 
tius epularentur et amplius sederent convivas. Sie 
dicitur p. 17, patriarcha imperatori assessum iens 
omophorium deponere et sur;:ens de mensa resu- 
mere. Ipse imperator chlamyde posita in dibetesio, 
genere tunice, epulabatur, ut e sequentibus constat, 


Veteres quoque Romaai aut in ecnatoriis accum- 
bebant, aut, si togati, saltim toga submissa ; vid. 
Salmas ad Scr. Hist. Aug. t. I, p. .95. 

(39) Greci medii evi sedebant, ut nos, ad mensas 
in reliquis quidem conviviis ; atin selemnibus illia 
conviviis imperialibus 19 accubituum accumbebant 
ex veleri more Romano. Claris verbis id perhibet 


D Luitprandus Ἱ. vi, Hist. c. 3, quem locum quamvis 


aliis jam luudatum non possum tamen non» aecri- 
bere. Impense enim rem nostram illustrat. Est do- 
mus, ait, juxta hyppodromum aquilonem versus mirz 
εἰ altitudinis εἰ pulchritudinis, que Decaennea Ace- 
bita vocalur. Quod nomen non ab re, sed ex appa- 
rentibus caussis sortita est, — quoniam quidem de- 
cem εἰ novem mense in ea qua secundum carnem 
est, Domini mostri J. C. nativilate apponuntur, ia 
quibus imperutor pariter et convivae non sedendo, ul 
celeris diebus, sed recumbendo epulantur, quibu 
in diebus non argenteis, sed aureis (id est, amneis, 
inauratis] vasis ministratur. Non colligi debet ex 
hoc Luitprandi loco, convivum in 19 accubitis 
solummodo festo Nativitatis Chriati fuiase. Nominat 
enim hoc festum precipue, quia reliqua convivia 
solemnia ibi agitata majoribus diebus festis, ot 


1961 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. II. 


1302 


εἰς τόπον τῆς ἀποστολικῆς δωδεκάδος (40), φίλους τὸν A duodecim, imitamentum apostolorum, qui cum 


ἀριθμὸν ιβ" προκινσεύειν δὲ αὐτοὺς δεῖ στιχηδὸν κατὰ 
τᾶξιν τῆς ἑκάστου ἀξίας, ἐνδελυμένους τὰς οἰκείας 
αὐτῶν χλαμύδας ἐμπροσθείῳ τῷ σχήµατι (&1), ὑπο- 
δεδεµένους δὲ val τὰ οἰχεῖα καμπάγια (42), καὶ 
εἰσαγαγεῖν αὐτοὺς μετὰ τὴν ἄφιξιν τῶν µελλόντων 
παραστᾶναι βασιλικῶν ὑπουργῶν τε xai βουχα- 
λίων (A3), δηλονότι λαθόντος τὸ ay iua (44) τοῦ κα- 
στηρίου (45) τῆς βασιλικῆς τραπέζης πᾶρὰ τοῦ 
ἄνωθεν παρεστῶτος περιφανοῦς πραιποσίτου, xal 
συνανερχομένου αὐτοῖς μέχρι τοῦ τριθάθµου τῆς 
βασιλικῆς εὐωχίας (40), καὶ ἱστῶντος αὐτοὺς κύχλῳφ 
τῆς τιµίας τραπέζης (47) εἰς τὸ εἰδικῶς προσκαλεῖ- 
σθαι πλησιέστερον φίλους, οὕς àv δόξῃ τῷ βασιλεῖ. 
Ἐν δὲ τοῖς ἑκατέρων τῶν μερῶν ἀκουθίτοις δεῖ ὑμᾶς 


Christo ad mensam accubuerunt. 430 Procedunt 
autem unus post allerum, secundum ordinem sue 
quisque dignitatis antico modo, indutisuas quisque 
chlamydes, et in pedibus habente s8ua quisque 
campagia. Oportet autem illos introducere, post- 
quam &advenerint, qui mense astare et servire 
debent, imperiales ministri triclinares, et vocales 
seu musici ; gestu nempe signum accipiente sacre 
mense castrense ab eo, qui superne astat, illustri 
preposito, et simul cum ipsis ascendente usque ad 
tribathmum seu suggestum trium graduum sacre 
mense, et in orbem eos circa venerabilem mensam 
collocante ; quo imperator, quos voluerit, viritim 
propius advocare possit. Ad accubitos autem seu 


καλεῖν iv ταύτῃ τῇ λαμπρᾷ καὶ περιθοήτῳ ἡμέρᾳ D mensas ambarum partium (respectu sacrze mense 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


Paschatis et Pentecostes, tam diu non continuabant 
atque hoc natale. Hoc enim per 12 dies, paschale 
per 9aut 10 ad summum, Pentecostale per 6 ferme 
celebrabatur. Ab hoc more accumbendi dicuntur 
convive in 19 accubitorum epulis ἀναχλίνεσθαι, 
ut nostro in loco el passim hujus Cletcrologii, et 
apud Leonem Grammatic. p. 458, ubi Michael imp. 
et Eudocia aug. corollas nuptiales seu benedictio- 
nem matrimonialem in S. Sophia dicuntur acce- 
pisse, γενομένου τοῦ παστοῦ εἰς τὴν Μαγναύραν, 
thalamo geniali, in quo sponsorum pars pro prima 
vice concumberet, in AMagnaura posito, τῆς δὲ 
συγκλήτου ἀνακλιθείσης ἐν τοῖς Δέκα ἑννέχ ἀχουθί- 
τοις, recumbente senatu in 19 accubilis. 

(40) [0ο lecto accubitum 12 Apostolorum expri- 
mente, quo in Pascba utitur pontifex, et de prosa 
Greca hoc tempore decantata vid. Orio Roman. 
P: 187.]* Vid. dicta ad p. 368, et Petit de La Croix, 

tat présent de l'Eglise grecque, p. 36, ubi ait, so- 
lere Grecum patriarcham feria quinta magna pedi- 
luvium Christi imitari et duodecim pauperibus 
pedes lavare, qui 12 apostolorum nominibus insi- 

niuntur οἱ Jude nomen sorte duci, quia nemo Ἱ]- 

enter illud subeat. 

(41) Diu me torsit hic locus, quia nempe verba 
hic cum proxime precedenti ἐνδεδυμένου coherere 
mihi videbantur ; non poteram enim concipere, 
quisnam esset anticus ille modus vestiendi : donec 
tandem intelligerem, προχινσεύειν et. ἐμπροσθίφ 
σχήµατι jungenda esse ; procedere antico modo est 
ante mensas transire, et ὀπισθίῳ pone mensas. Conf. 
P: 438. lta eupra habuimus pag. 64: Ίσταντει ol 

βχοντες χυχλικῷ τῷ ay pact, sfant in orbem, quod 
paulo post D 65, τήν χυκλιχὴν στἆσιν appellat. 

(42) Non licebat, ne ipsis quidem militum recto- 
ribus, ad sacram mensam, ut locum securitatis et 
quietis, in tzangis seu ocreis coriaceis, habitu mili- 
tari, venire, sed comparendum erat in campagiis, 
gestamine pacis. Aet ἐν τῷ ἀρίστῳ πάντας χαµπά- 
για φορέσαι xai Àcuxà χλανίδια καὶ οὕτως συναρι- 
στῆσαι αὐτῷ (nempe imperatori), ait Noster p. 255. 
Etiam veteres Romani accubiluri calceos goleis mu- 
tabant et positis togis induebant coenatoria. Memo- 
rabilis est locus Monachi Sangallensis a Du Can- 

lo v. Osa citatus, e quo apparet, etiam in aula 

aroli Magni morem obtinuisse, ut proceres ocreas 
detraherent, qui coram ipso comparere vellent : cum 
ad obsequium domini cuncti vellent hosas suas ex- 
trahere. 

.(&3) Cum aversarentur novi Greci, ut rem im- 
piàm et probrosam, instrumentalem musicam, et 
tam ex Ecclesia, quam epulis auis ejicerent, voca- 
les musici cantabant per epulas a principio ad finem 
usque, pausam tantummodo interponentes ad sin- 


gula illata fercula, quo tempore organa pulsaban- 
tur ; vid. p. 338. Huic rei deligebantur potissimum 

salte (iidem cum vocalibus) ex ede S. Sophie, 
Αγιοσοφῖται. el ex ede Apostolorum, ᾽Αππστολῖται 
dicti. Conf. Salmas. ad Ser. H. Aug. t. I, p. 943, 
et Du Cange v. Vocalis. Canebant autem hi vocales 
βασιλίχια, cantica in laudes principis, de quibus 
v. dicta ad p. 333. 

(44) Idem est alque σῆμα, σημεῖον, signum. Ita 
infra τὸ ἐκ βασιλικῆς χειρὸς διδόµενον τῆς ἐγέρσεως 
ox, µα est datum regia manu signum surgendi. 

n Vide supra not. 10, col. 191. 

46) Ascendebatur igitur ad sacram separatam 
mensam tribus gradibus. lta comparate erant tum 
temporis summorum principum mense. Sic ad pon- 
tificis Romani mensam olim tribus gradibus ascen- 
debatur, ut patet ex Augustini patriarche Cerimo- 
niali l. ii, S8 2, p. 149 edit. Catalani; quem 
locum, quia rem nostram haud parum illustrat et. 
ideam de dispositione mensarum in triclinio 19 ac- 
cubituum facilitat, ascribere haud piget. Verba ejus 
hec sunt: Parabitur igitur aula convivii aulzis et 
pannis sericis aureisque. — In capite αι] erit sug- 
gestum, ad quod triplici gradu ascenditur, longum 
pro latitudine aule. In medio surgel quadratus tha- 
lamus palmi altitudine, super quo mensa paratur 
pontificis. (Hec est illa ἀποκοπτή.] Apud parietem 
erit sedes papalis, ad quam parvo, el deinde magno 
scabello asvendelur, ornabiturque sedes cum panno 
aureo pendente supra caput. Mensa erit alla ad ju- 
stam proportionem supra, suggestum. A sinistra para- 
bitur alia mensa pro credentia pap cum vasis aureis 
εἰ argenteis, vino el aqua ct aliis consuetis. — A 
dextra parleaula infra suggestum farabuntur mensa 
pro episcopis εἰ presbyteris cardinalibus el paulo 
inferius pro aliis praelatis. — A sinistra 6 regione 


D mens cardinalium parabitur mensa pro diaconis 


cardinalibus, et inferius ali: mensa pro diaconis 
nobilibus οἱ officialibus. Pariter de Othone III imp. 
narrat Dithmarus 1. iv, eum sedisse loco eminen- 
tiore. Verba ejus sunt: Imperator antiquam cu- 
piens consuetudinem revocare magnà ex parte jam 
suis deletam temporibus mulla faciebat, quie diversi 
diverse accipiebant. Solus ad mensam quasí semicir- 
culum factum loco cxteris eminentiore sedebat. — 
(47) Posset ex hoc loco quodammodo concludi, 
mensam separatam fuisse circularem, aut saltem 
semirotundam, ut Sigma Griecum seu C Latinum, 
Sane ad Sigmata, sic appellabant tules mensas, se- 
debant veteres et medii sevi homines. Conf. locus 
Dithmari modo citatus. Non tamen stringit illud 
argumentum. Nam satis recte dici possunt circa 
mensam etiamsi oblongam collocari homines. 


1363 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1364 


ad dexiram et sinistram slantes] oporlet vos vo- À τὴν ὑπὸ χαμπάγ.ον σὀγκλητον πᾶσαν, otov ἀσηχκρήτας, 


care illo splendido et celebri die totum senatum, 
qui campagia in pedibus gerit, ut asecretas, char- 
tularios magnorum secretorum, imperiales nota- 
rios eorumdem secretorum, ut a spathurocandidatig 
inde incipiendo et descendendo per dignitates ad 
consules, iterum consules, comites scholarum, si- 
lentiarios, protectores, eutychiophoros, sceptro- 
phoros, axiomaticos seu honoratos e diversis digni- 
tatibus, ad numerum usque 168, de Agarenis pre. 
torii 24, de amicis Bulgaris 12, et fratres pauperes 
itidem 12. Procedere autem oportet illos in serie 
hoc modo : senatores quidem secundum suam 
quemque digüitatem et diversa officia, dexiraque 
sinistraque divisos; Agarenos autem locat e regione 
et conspectu imperatorum ad sextam et septimam 
mensam ; Bulgaros ad nonam [et ultimam] ejusdem 
obitus (vel plage, dextre scilicet]. Pauperes exci- 
piuntur pariter quoque nona mensa, sed ainislre 
partis, ubi nempe drungarius adstare solet. Intro- 
ducere autem oportet omnes post adventum amico- 
rum primo loco ad sacram mensam vocatorum hoc 
modo. Áxiomaticos seu in dignitatibus constitutos 
omnes cum suis mutatoriis, chlamydibus puta et 
campagiis,secundum ordinem dignitatis, quam quis- 
que gerit, et officii pariter ; Agarenos autem in 
candidis vestibus absque zonis, et in calceis; 
preambulante ipsos articlino, qui eos introevocat, 
et simul cum ipsis ascendente in utraque parte 
'triclinii] per posticam partem accubituum et dein- 
cepa ab antiqua eorumdem enumerante in singulis 
&ccubitis duodenos accumbentes, neque permittente 
cuiquarm, ut prius accumbat, quam imperiales mu- 
Sici adslantes modulos suos occoperint. 431 


χαρτουλαρίους τῶν μεγάλων σεκρέτων, βασιλικὠς 
νοτχρίους τῶν λεχθέντων σεχρέτων, οἵον ἀπό tt 
σπαθχροχανδιδάτων xal Χχτωτέρω ὑπάτων, δισυπά- 
των, χομύήτων τῶν σχολῶν, σιλεντιαρίων, προτιχτό- 
ρων, εὐτυχοφόρων, σχηπτλοφόρων, ἀξιωματιχῶν 
τῶν διαφόρων ταγμάτων τὸν ἀριθμὸν ρξη, ᾽Αγαρτνῶν 
τοῦ πραιτωρίου x9', τῶν Βουλγάρων φίλων ἀνθρώπους 
(β, καὶ πένητας ἀδελφοὺς τὸν ἀριθμὸν ιβ" προχιν- 
σεύειν δὲ αὐτοὺς στιχηδὸν οὕτως, τοὺς μὲν συγκλτ- 
τικοὺς κατὰ τὰς οἰχείας αὐτῶν ἀξίας καὶ τὰς τῶν 
ὀφφικίων αὐτῶν διαφορὰς διαστελλόμενος ἔνθεν xá- 
κεῖθεν τοὺς δὲ ᾿Αγαρηνοὺς κατέναντι τῖς ὄψεως 
τῶν βασιλέων (48) ἐπὶ τῆς ἕκτης καὶ ἑδθόμης τ-α- 
πέζης, τοὺς δὲ Βουλγάρων ἀνθρώπους ἐπὶ τῆς ἐνάτης 
τραπέζης τῆς αὐτῆς περιόδου (49) τοὺς δε πένητας 
καὶ αὐτοὺς προσκαλεῖσθαι ἐπὶ τῆς O0 τραφέζης τς 
εὐωνύμου θέσεως, ἐν 7j παράστασις τοῦ δροὐγγαρίου 
τυγχάνει. Εἰσάγειν δὲ δεῖ ἅπαντας μετὰ τὴν üzdo 
τῶν πρωτοκλήτων φίλων τῆς βασιλικζς τραπέζτς 
οὕτως! τοὺς μὲν ἀξιωματικοὺς ἅπαντας µμετὰ τῶν 
οἰκείων ἀλλαξιμάτων, χλαμύδων τε xal χαμπαγίων, 
στιχηδὸν κατὰ τάξιν τοῦ αὐτοῦ ἀξιώματος καὶ ὄφφι- 
κίου τοὺς δὲ ᾽Αγαρηνοὺς λευχοφόρους ἀζώνους (30) 
ὑποδεδεμένους, δηλονὂτι προπορευοµένου 9? αὐτοῖς 
τοῦ καλέσαντος ἀρτικλίνου xai συνανερχοµένου ἐο᾽ 
ἑχατέρου τῶν μερῶν διὰ τῆς ὀπισθίου θέσεως τῶν 
αὐτῶν ἀκουθίτων καὶ διὰ τοῦ ἐμπροσθίου τόπου ἐξ- 
αριθμοῦντος ἐφ᾽ ἑκάστῳ ἀκουθίτῳ δωδεκάδα προσ- 
ώπων μίαν καὶ μὴ συγχωροῦντός τινα ἀναχλτθῆναι 
µέχρι τῆς ἐκφωνήσεως τῶν παρεστώτων βασιλιχῶν 
βουχκαλίων. Μετὰ δὲ τὴν πάντων ἀνάχληαιν 631 xpos- 
έχειν τὸ μουσικὸν µέλος, καὶ dvixa τὸ ἴδιον ἀπηχή- 
ctt φθέγµα, ἐξανίστασθαι ἅπαντας (51) εἲς εὐφημίαν 


VARL/E LECTIONEs. 


9? προπορευοµένων cod., αὐτῶν cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(48) Perobscurus hic est locus. Nam si imperator 
in medio sedit, recta prospexit ad introitum tricli- 
nii, ubi nulla mensa, et nemo sedebat ; ad dextram 
vero non magis commode, quam ad sinistram, po- 
lerat prospicere. Ergone in angulo summo sinistri 
lateris sedebat? Suadere videtur hic locus et p. 431, 
ubi ἡ ἄνω προσωπικὴ ἔξοδος memoratur, exitus, 
qui in summa triclinii parte e regione imperatoris est 
Sexta vero et septima mensa, ad quam accumbe- 
bant Saraceni, erat ad dexlram, ut patet e verbis 
proxime subjectis τῆς αὐτῆς περιόδου, Dicuntur 

ulgari nonam mensam ejusdem obitus seu lateris 


Cum cingula sua plerique militantium, qui ad con- 
vivium venerant, ponerent hora convivii, — postea 
rogali ad convivium cincti. accubuerunt. — Atque 
hinc (racium morem, uL deinceps cum. imperatore 
cincti discumberent. Discincti esse solebant epulan- 
tes. Hinc immodestia Neronis notatur a Suelonio 
c. 51 : Quod plerumque synthesinam. | indutus ligato 
circa collum sudario prodibat in publicum sine cinctu 
el discalceatus. 

(51) Debebant conviva surgere, quando aut be- 
nedicendum dictis laudibus imperatori esset, aut in 
ejus salutem bibendum, aut quando e regia mensa 


occupare cum Saracenis; et pauperes nonam men- [) dapes ad convivas mitterentur. Ità quoque apud 


sam sinistre positionis seu plage. Ergo Bulgari 
nonam mensam dexiri lateris, et Saraceni duas 
alias ejusdem lateris occupabant. 

(49) Libere nempe erant mense et a parietibus 
aliquantum remota, ut preter eas tam ab antica, 
quam a postica obiri posset, et introducebantur 
εοηνἰν a postica, educebantur autem ab antica. 

(90) Absque zonis intrabant hi Saraceni, forte 
quia, ut capti bello, discincti, cingulo, id est, mili- 
tía et honore oinni, soluti erant. Sed in universum 
nulli, sive cincto sive distincto, licebut olim cum 
cingulo ad sacram mensam venire ; qui nios quam- 
vis mutatus sub Gallieno fuerit, tamen deinceps 
revocatus est, ut e Trebell. Pollione constat, cujus 
hec sunt verba Script. II. A. t. II, pag. 245-47: 


Hunnos in usu fuisse, ut, quando unus alteri pocu- 
lum vini propinaret, surgeret inferior neque consi- 
deret prius, quam poculum porrectum delibasset 
aut ebibissel. Πάντων ἐν κόσμῳφ καθεστώτων, ait 
Priscus in descriptione cene, qua apud Attilam 
exceptus cum Ceteris legationis comitibus fuerat. 
Excerpt. Legat. Hascbel. p. 51, cum omnia ordinata 
et parata. ad epulandum, essent, xaptÀg.iv. οἰνοχόος 
τῷ 'AttiAq οἴνου κισσύθιον ἐπιδίδωαι. Δεξάμενος 
τὸν τῇ τάξει πρῶτον ἠσπάζετο. Ὁ δὲ τῷ ἀσπασμῷ 
τιμτθεὶς διανίστατο xai οὗ πρότερον Ἰζῆσαι θέμις 
ἦν, πρὶν dj τῷ οἰνοχόῳ απογευσάµενος καὶ ἐχπιὼν 
ἀπέδωχε τὸ κισσύθιον. Ναθεσθέντα δὲ αὑτὸν τούτῳ 
τῷ τρόπῳ οἱ παρόντες ἔτίμων δεχόµενοι τὰς χύλικας 
καὶ μετὰ τὸν ἀσπασμὸν ἀπογευόμενοι. Deinde, illato 


1965 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΊΤΙΝΑ: LIB. II. 


1366 


τῶν δεσποτῶν xal τὰς ἑαυτῶν ἀπεκδιδύσκεσθαι χλα- Α Postqnam omnes accubuerunt,oportet animum at- 


µύδας᾽ ἀλλὰ μὴν xal ὁσάκις, ἄν τὸ μουσικὸν ἀπτχήσῃ, 
καὶ ὁσάχις ἄν θεµελικόν τι πρὸς τέρψιν ἐκτελεσθῇ 
πρᾶγμα (52), καὶ ἠνίκα τι βρώσιμον ἐκ τῆς βασιλι- 
χῆς τραπέζης διὰ τοῦ τερπτοῦ καστρησίου πρὸς 
τοὺς δαιτυµόνας ἐξαποσταλήσεται. Ἐν δὲ τῇ τούτων 
ἐξόδῳ δεῖ προσέχειν τοῖς ῥωμαίζουσι βουκαλίοις (53) 


JOAN. JAC. REISKII 


et consumpto primo ferculo, τῶν ὄψων τῶν ἐν τοῖς 
πρώτοις πίναξιν ἐπιτεβέντων ἀναλωθέντων πάντες 
διανέστηµεν καὶ οὐ πρότερον ἐπὶ τὸν δίφρον να» 
στὰς Ίλθε, πρὶν 3| xaxa τὴν προτέραν ταξιν ἕκαστος 
τὴν ἐπιδιδομένην αὐτῷ οἴνου πλήρη ἐξέπιε χύλικα, 
τὸν ᾽Αττίλαν σῶν elvat ἐπευξάμενος. Καὶ τοῦτον τι- 
µηθέντος αὐτοῦ τὸν τρόπον ἑκαθέσθημεν καὶ δεύ- 
τερος ἑκάστῃ τραπέζη ἐπετίθετο πίναξ ἕτερα ἔχων 
ἐδώδιμα. Ὡς δὲ καὶ αὐτοῦ οἱ πάντες µετέλαδον, καὶ 
τῷ αὐτῷ ἐξαναστάντες τρόπῳ αὖθις ἐχπιόντες ἔκαθ- 
ἐσθημεν, etc. Apparet ex hoo loco, duo tantum 
fercula in convivium Attila illata, ter tamen bibi- 
tum et ter surrectum fuisse de mensis, ante illa- 
tum primum ferculum, inter primum et secundum, 
et tandem sub finem secundi. Ter quoque Greci 
bibebant ; ut alio loco videbimus. 

(52) Jam alibi memini de scenica medii mvi et 
aule CPtane Musa egisse, aut potius argumentum 
hoc, dequo perparum novimus, attigisse. Inficetam 
eam fuisse el sapuisse cvi sui rus alque nugas, 
probabile est. Spectaculatheatralia edidisse veterea 
impp. Romanos Inter epulas suas, constat e Spar- 
tiani Hadriano p. 215: In convivio tragedias, co- 
madias, Attellanas, sambucas, leclures, poetas pro se 
semper exhibuit.Secutorum imperatorum plerosque 
non arcuisse suis 8 conviviis scenicas voluptates, 
colligitur e Lampridii Alexandro Severo, de quo 


ille tanquam peculiare quid refert, quod voluptates { 


scenivas in convivio nunquam habuit, sed summa illi 
oblectatio fuil, ut catuli cum porcellis luderent, aut 
perdices inter se pugnarent. Late patet vox θυμέλη 
apud novos Grecos. Non solum comoedias et traga- 
dias significat (quas si a medio xvp saltim tolera- 
biles requirimuset exspectamus, videmur injuriam 
ili facere), sed etiam, idque magis, omnia, qua 
auditu spectatuque delectare poterant, ut Atellanas 
geu centones e scurrilibus dictis etconviciis, musi- 
cam vocalem instrumentali junctam, petaurista- 
rum funambulorum aliorumque agyrtarum θαύματα, 
qualia in epulas medio evo fuisse introducta et e 
ccena Trimalchionis, que sequioris evi fructusest, 
et e ludo Gothico, de quo Noster p. 222 narrat, 
constat. Et de his talibus nugis potius hic loci puto 
dictionem θυμελικόν τι πρᾶγμα accipiendum esse, 
quam de dramatibus poeticis, prorsus utáxoóxua 
est omne spectaculum exbilarans, ut Casaub. ad 
Athen. monuit. 

(53) Quamvis novi Graeci Romanos se appellent 
el nomen Ἑλλήνων ut. infame devitent (nam qui 
Ἔλληνα quemdam eorum appellaret, is haud mino- 
rem sibi factam crederet iojuriam, quam si idolo- 
latra, impius, sacrilegus fuisset dictus), attamen 
sermonem suum Ἑλληνικὸν appellant, ᾿Ῥωμαῖον 
autem Latinum, et ῥωμαὶζειν dicunt Latine loquen- 
tes. [ία Photius in Excerptis vite Gregorii M. p. 
760 fine dialogos ejus ail Romana, hoc est Latina, 
lingua in communem usum Ecclesie Grece con- 
versos fuisse : Ζαχαρίας --τὴν ἐν «f, ᾿Ρωμαϊκῇ vi 
συγκλειομένην γνῶσιν xal ὠφέλειαν εἷς την Ἐλλάδα 
γλῶτσσαν ἐξαπλώσας κοινὸν τὸ κέρδος τῇ οἰκουμένῃ 
πάσι ἐποιήσατο. Vigebat olim Latinus sermo ia 
&aula Byzantina tempore Constantini M., deinde 
sensim desuescebat, quibusdam imperatoribus, ut 
Juliano, Greco sermoni magis, quam Latino faven- 
tibus, quamvis alii essent, qui Graecum prorsus 


tendere ad musicos cantus; et quando peculiaris id 
significans atque monenstonus insonuerit, oportet 
omnes ΒΙΓΡΘΓΘ ad dominis benedicendum suasque 
chlamydes exuere; quorumilludetiam repeti debet, 
quoties musici insonuerintet quoties ludicrum ali- 
quod exercitium peragatur, item quando dapum 


COMMENTARIUS. 


non intelligerent, ut Valerianus et Valens, quod ex 
Themistio constat. Brevi prorsus exolescebat 
Latinus, ut necesse esset leges, qua ex antiquo 
more conservande majestati Romani imperii 
Latine poponebantur, simul quoque Grece pro- 
poni, et orationes, qui ad milites et senatum 8 
novo imperatore essent habendae, utroque sermone 
recitari. Tandem Latina prorsus exacta nullum sui 
vestigium reliquit preter paucas quasdam voces 
singulares et formulas salutandi, bona volta, in 
diebus festis, joci et hilaritatis et antiqui ritus 
servandi gratia coram imperatore, quando epulare- 
tur, biberet, in publicum procederet, recitari solitas, 
quales passim in hoo codice prostant, ut Fivite, 
Felicissime, etc. ; vid. p. 7, et cap. 74 |. r. Si recte 
habet lectio apud Luitprandum Legat. p. 483, mos 
erat in aula Byzantina homilias Chrysostomi Latine 
inter epulas legi, aut saltim curabat Nicephorus 
Phocas in gratiam Luitprandiid fieri. Sed neutrum 
probabile cum git, malim cum iis facere, qui pro 
voce Latina ibi legunt voce elata. In sacris quoque 
obtinebat Latinus sermo apud Grecos satis diu par- 
tem aliquam. Memorabilis est locus Nicolai, pon- 
tificis Romani, in epistola ad Michaelem imp. (vid. 
Du Cange v. Obsequiare) : Ecce quotidie, imo vero in 
pracipnis festivitatibus inter Gracam linguam, veluti 
quiddam preliosum, hanc[Latinam] quam barbaram 
et Scythicam linguam  appellalis, miscentes, quasi 
minus decori vestro facitis, sic hac etiam in vestris 
officiis et obsequiis non utamini ; item Leonis IX. 

Epist. 1, c. 23, ad patriarcham CPtanum ; Ad qui 

vestro imperatori Latinae. laudes, et im. Ecclesia 
Graecis recitantur Latina lectiones. Scilicet volebant 
eo indicare, se cum Eoclesia Latina unitos unum 
corpus, unum cctum efficere. Paria quoque Latini 
faciebant olim quidem, partem suis in sacris Greco 
sermoni vicissim tribuentes. Vid. scriptum vetus 
de Liturgia (iallica apud Martene t. I Rituum 
Ecclesiastic. p. 464, ubi inter alia hec leguntur. : 
Ajus [id est, ἅγιος] vero ante prophetias pro Ίος 
cantatur in Greca lingua, quia praedicatio Novi 
Testamenti in mundo per Grzcam linguam processit, 
etc. Anastasius in Benedicto lII : Graecas et Latinas 
lectiones, quas die Sabbato sancto Pasche simulque 
el sancto Pentecostes subdiaconi legere soliti sunt. 
Idem in Leone III de ipso hac narrat : Hic promore 


D et cautela orthodoxze fidei fecil. scuta. argentea duo, 


scripta utraque Symbolo [nempe fidei], uuum qui- 
dem liütteris Grecis, et aliud Latinis, sedentia dextra 
lzvaque super ingressum corporis, Ergo mos erat in 
ecclesiis Latinis symbolum fldei utraque lingua 
Scriptum gradibus litteris in scutisligneis vel mar- 
moreis tabulis exponendi. Sepius inentio fit in 
Ordine Romano lectionum Graecarum, ut p. 25: 
Deinde lector ascendens in ambonem imprimis Graeca 
legi : deinde slatim alius Latina ; ad quem locum 
Mabillonius hec notat Apposite a4 hunc locum ait 
Amalaricus initio |. n : Sex. lectiones ab. antiquis 
Romanis Grece et Latine legebantur, qui mos apud 
CPlin hodieque servatur propter duas causas ; nam 
quia aderant Graci, quibus incognita erat. lingua 
Luina, altera propter unanimitatem — ulriusque 
populi: In magna Grecia diu substitit mos Greca 

tinis inofficio sacro jungendi, utpatet ex Angeli 
de Nuce notis ad Chronicon Cassinense l. I, o. 32, 


1361 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1368 


aliquid e sacra mensa per jucundum castrensem ad Α xai σὺν τῇ αὐτῶν ἐκφωνήσει προσέχειν τὸ oyTui 


convivas emittatur. In horum autem[musicorum et 
thymelicorum] exitu oportet [nos artoclinas] ad 
vocales musicos, Π omane vel Latine loquentes, et, 
illis exclamantibus, simul ad gestum clarissimi ca- 
sirensis attendere, eoque edito, convivas simul om- 
nes exsurgere, jubere atque educere in suis tunicis 


τοῦ κλεινοῦ καστρησίου, xal αὖθις ἐξανιστᾶ, T Xu 
M , ^ , "os -. ? T 
τοὺς κεκλημένους Ὑγλανιδοφύρους O:X τῆς ὀπισθ:ου 
θέσεως τῶν ἀχουθίτων, γαὶ ἔπαναγεν αὗτους ἕκ 
- , * 4 3, 1* - - , 
τῶν γάτω πρὸς τὴν ἄνω προσωπικήν E0609 τῆς 22- 
Ld 9 » 9 9 , . - 
τῆς περιόδου, Ko! εἶθ οὕτως μετὰ τὴν «obtu τὲ- 
λείαν ὐπείδυσιν 98 (54) καὶ αὐτοὺς της βασιλικῖς 


ΥΑΠΙΑ LECTIONES. 


v8 ὑπέκδυσιν vel. ἀπόλυσιν vel ἀπήλυσιν legi vult R. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


ubi inter alia S. Anastasii, episcopi Neapolitani, 
hec verba citat : [1 3ua [Neapoli] laici simul cum 
clericis assidue Grece Lalineque communi prece 
psallunt Deo. Ex eodem apparet, sacerdotum quos- 
dam Grece, alios Latine per antiphonas cantasse, 
unde Greca οἱ Latina. pars sacerdotalis dicta fuit. 
Mansit in Ecclesiis nostratibus aliquale vestigium 
illius moris. Hymnos enim quosdam veteres Lati- 
nos non chorus tantum cantorum, sed etiam ipsa 
plebs ita canit, ut alternatim Latina verba et Ger- 
manicam eorum interpretationem cantent : e. ο, 
puer nalus n. Dethlehem, item in dulci Jubilo, in 
quo hymno versus Latini Germanicis ita sunt 
interpolati, ut hi illos non interpretentur, sed ο- 

tam ab ilfis sententiam continuent. Locus Chronici 

assinensis, ad quem Ang. de Nuce observationem 
superiorem attulit, hic est : post. haec. incipientes 
letanias omnes pariter. ingrediebantur in. ecclesiam 
S. Petri el. iterum dala oratione cantabant. Tertiam 
el deinde missam : Venite benedicli Patris mei, cum 
cantu promiscuo, Gracovidelicet atque Latino, usque 
ad complementum Evangelii. Addidit ad hunc locum 
excurBlonem angelus, qua indagat, num sacra 
Liturgia sermonevernaculo et vulgariapud Grecos 
et Latinos primis seculiscelebraretur, au secretiori 
et vulgaribus ignoto. Josephus Antonius Saxius in 
notis ad Landulphi Jun. Histor. Mediolan. c. 22, 
[atat etiam Mediolani seculo adhuc XII Grecam 
inguam in sacris viguisse ejusque rei vestigium οἱ 
argumentum se reperisse in nomine festi Greco 
(festi de Hagios puta) tum recens instituti. Conf. 
Josephus Catalauus ad Augustini Patricii Cerimo- 
niale Ecclesie ltomane p. 117 sq., ubi inter alia 
ait elim consuevisse in regni Neapolitani Ecclesiis 
epistolam atque Evangelium Grace et Latine prze- 
legi, et adhuc hodie Brundusii semel per annum 
in Dominica Palmarum epistolam οἱ Évanzelium 
Greca lingua ex prisca et immemorabili ejusdem 
Latins ecclesie consuetudine recitari. In. corona- 
tione sua quoque Romani pontifices curabant sibi 
laudes Grace, Latine οἱ Hebraice dici, quo persua- 
derent non intelligentibus, Romanum episcopuin 
ecumenicum et omnium summum esse, cui etiam 
Greca Ecclesia se submittat. Acta Concili Pisani 
de Anno 1409 : Dominus papa Alexander fuil coro- 
natus. — Ex illa die multa fuerunt solemnia, ut 


C 


puta de stupis combustis, dicendo : Sic transit D 


gloria mundi ; de epistola εἰ Evangelio in Missa 
Grace, Hebraice ct Latine. Crassus in Diario ele- 
ctionis et coronationis Leonis X : — in melio vail 
ille, qui ducturus est epistolam; Ρογίαπς librum Evan- 
geliorum, et cum eo qui dicturus est epistolam Graz- 
cam ; et post eos qu lecturus est. Evangelium Grz- 
cum, diaconi cardinales sequuntur. ordine. suo, inter 
quos ille est, qui. dicturus | est. Evangelium. [De 
prosa Greca coram pontifice Romano cum 12 
cardinalibus tanquam cum 12 Apostolis aceum- 
bente decantata v. Ord. Roman. p. 187. Rotho- 
magi versus ultimus lilanie Grecus est. Moleon. 
p. 345.]' Ipso superiore anno, mense Maio puta 
Α. 1752, nuntiubant publice novella, Parisiis, ni 
fallor, ab illa societate, quc captivos Christianos a 
piratis Turcicis redimit, missam Grecam fuisse 


celebratam, furte ex vetere instituto. Sermonem 
Grecum Rome adhuc seculo xi in usu, aut potius 
pro illorum temporum Gothicis et onerosis mori- 
bus, qui affectationem et ridiculum mimum atque 
fastum). rebus in omnibus monstrabant, jactatum 
fuisse, apparet ex tabula xvin tomi primi Monu- 
mentorum vetustorum Ciampini p. 35 exhibita, 
qui imaginem sistit enearum valvarum ecclesie 
8. Pauli extra muros urbis, in multas areas paral- 
lelas divisarum, etimaginibus sanctorum historiis- 
que biblicis, rudi colo designatis, inscriptionibus 
denique plurimis Grecis, sed aspersis quoque 
Latinis, imo et Arabica una et altera obsitarum. 
Quo in ectypo idiographia Graeca istius cvi cum 
idiographia nostrarum membranarum apprime con- 
veniens observari potest. Mistura Greci et Latini 
sermonis apparet in hujus tabule area 51i, ubi 
6 ἅγιος Μώυσις, ot area 35, ubi ὁ ἅγιος Ax, id eat, 

David, volumen tenens conspicitur cum inexarata 
sententia : Audi, filia, et. vide εἰ inclina aurem. 
Est ibidem quoque S. Jeremias cum titulo Greco 
et volumine Latinis litteris inscripto. Possem hicde 
nummis agere ex una parte Grece vel etiam Ara- 

bice, ex altera Latine inscriptis. Sed redeo ad 

argumentum meum. Latinis itaque licebat episco- 
pis CPlin venientibus publicelinguasuain Ecclesiis 
Grecis missam celebrare. Marcellinus Comes nar- 

rat, Joannem Romanum .|pontificem, anno 5255 
CPlin venisse miroque honore a Justiniano imp. 

exceptum fuisse, et dextrum dextro insedisse Eccle- 
sim solio, diemque resurrectionis Domini nostri 
plena voce Romana precibus celebrasse. Ita quoque 

Joannes diaconus in Chronico Neapolitano p. 306 

refert, legatos Romani pontificis sanctum officium 

in Ecclesia CPtana Latine celebrasse et imperatori 

Constantino Pogonato Latine laudes dixisse. Tanta 

gratia legatos catholice pacis subsecuta fuit, ut ad 

laetitiam. populi Joannes Portuensis episcopus, qui 
erat unus cx. ipsis, Dominica Octavarum Paschz 

missas publicas in ecclesia S. Sophia: coram principe 
et patriurcha Latine celebraret, el omnes unanimiter 

in laudes Creatoris et imperatorum idem Latinis vo- 

cibus acclamarent. Quamvis idem dicat, aut potius 

repetat ex illo Chronico Anselmus Havelbergensis 

dialog. 111, 12, incredibile tamen est, concionem 

Graecorum hominum Latine haud callentium Lati- 

norum laudes et intellexisse et recitasse. Ut autem 

Latini legati Latinas laudes imperatoribus CPtanis 

acclamabant, ita vicissim Greci legati Grecas ac- 

clamabant imperatoribus Occidentis et pontificibus 
Domanis. Notus est locus Rheginonis brumieneis, 

quo ail, legatos Greeos Nicephori Generalis aut 
Irenes (non bene memini)Carolo Magno in ecclesia 
cathedrali AquisgranensiGrecas laudes accinuisse. 

Acta Concilii Lugdunensis de an. 1274 : quo sym- 
bolo finito 1dem patriarcha, archiepiscopi et logo- 
Lhela cum aliis cantaverunt laudes solemnes in lingua 
Grxca domino papa. 

(64) Quid hoc verbi sit, non intelligo. Sensus, 
uem in versione expressi, flagilat ὑπέχδυσιν, vel 

ἀπόλωσιν, vel ἀπήλυσιν. Quid horum praeferendum 
aut quid aliud substituendumsit, viderintalii. Certe 
60v: idem quod βαΐνειν vel [έναι esse, patet ex 


1369 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


13170 


τραπέζης δαιτυµόνας ἐξάγειν, δηλονότι 9? προπορενο- À per posticam positionem vel partem accubituum, et 


μένου αὐτοῖς τοῦ χλεινοῦ χαστρησίου τῆς βασιλικῆς 
τιµίας τραπέζης. ᾿Επὶ δὲ τῆς δευτέρας ἡμέρας τῆς 
πολυσ'ιεδοῦς ταύτης καὶ λαμπρᾶς πανδεσίας δεῖ ἡμᾶς 
εὐτρεπίζειν εἰς πρόσκλησιν τῆς βασιλικῆς περιθλέ- 
πτου τραπέζης ὁμοίως µαγίστρους, ἀνθυπάτους πα- 
τριχίους ὀφφικιαλίους, καὶ οἰκειακοὺς πρωτοσπαβα- 
plouc, τὸν ἀριθμὸν ιβ, συναριθμουμένου αὑτοῖς ἑξ- 
αιρέτως τοῦ δοµεστίχου τῶν σχολῶν κατὰ τύπον' 
εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς πάντας Ev τῇ αὐτῶν ἀναχκλήσει 
χλανιδοφόρους ἐστολισμένους κατὰ τὸ ἴδιον σχῆμα' 
τοὺς δὲ οἰκειαχοὺς πρωτοσπαθαρίους μετὰ τῶν ol- 
χείων σπεκίων xal ῥωξων σᾳγίων, ἐμπροσθίφ τῷ 
σχήµατι, καθὼς ἀνωτέρω δεδήλωται. "Ev δὲ τοῖς πἑριξ 
ἀχουθίτοις δεῖ καλεῖν ἐφ᾽ ἐνάτερα µέρη ἐπὶ 1 δύο ἆχου- 
θίτων βασιλικοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τῆς τῶν σπαθαρο- 
κανδιδάτων ἀξίας xal κατωτέρω' iv δὲ τοῖς λοιποῖς 
ἄκουθίτοις ἅπαντας τοὺς ἂρχοντας τοῦ τάγματος τῶν 
σχολῶν, oiov τοποτηρητὴν, εἰ τύχοι αὐτὸν elvat σπα- 
θαροχανδιδάτον, τοὺς κόµητας τῶν σχολῶν, δοµεστί- 
χους τῶν σχολῶν, τὸν προέζηµον, προτήκτορας, εὖτυ- 
χοφόρους, σκηπτροφόρνυς, ἀξιωματικοὺς, μανδάτὺ- 
pas, τὸν ἀριθμὸν σμ', καὶ πένητας τὸν ὁ ριθμὸν (Q^ εἶσ- 
άγειν δὲ αὐτοὺς ἐν τῇ ἀνακλήσει μετὰ τῶν οἰχείων 
σκαραμαγγίων, τὸν δὲ τοποτηριτὴν καὶ χαρτουλάριον 
τοῦ αὐτοῦ τάγματος μετὰ xal σαγίων ῥωέων, δηλον- 
ὅτι προπορενοµένου αὐτοῖς τοῦ ἀρτικλίνου κατὰ τὸν 
προγραφέντα τύπον, Ἡπὶ δὲ τῆς τρίτης ἡμέρας 
τῶν αὐτῶν ἀκουθίτων δεῖ ἡμὰς εὐτρεπίζειν εἷς 
πρόσχκλησιν, iv. μὲν tfj βασιλικῇ τραπέζῃ ἄρχοντας 
μεγιστάνας τοὺς ἀνωτέρω ἐπὶ τῆς δευτέρας ἡμέρας 


μνημονευθέντας τὸν ἀριυμὸν ιβ", ἀφαιρουμένου μὲν C 


τοῦ τῶν σχολῶν δοµεστίκου, ἀνυεισιόντος δὲ κατά 
τύπον τοῦ δοµεστίκου τῶν ἐξκουθίτων, εἰσάγειν δὲ 
αὐτοὺς ἐν τῇ ἀνακλήσει vatX τὸν προδειχθέντα τύ- 
rov. Ἐν δὲ τοῖς ἑκατέροις τῶν μερῶν ἀκουθίτοις 
δεῖ καλεῖν ὁμοίως ἐπὶ τοῖς δυσὶν ἀκουθίτοις βασιλι- 
χοὺς ἀνθρώπους ἐν ἀξιώμασυω' ἐν δὲ τοῖς λοιποῖς 
ἀχουθίτοις ἅπαντας τοὺς ἄρχοντας τοῦ τάγματος τῶν 
ἐξκουθίτων, οἷον τοποτηρητὰς, σκρίδωνας, τὸν χαρ- 
τουλάριον, δρακοναρίους, σκευοφόρους, σιγνοφόρους, 
σενάτορας, πρωτεµανδατορας, xxl µανδάτορας τοῦ 
ἀριθμοῦ c9, xal πένητας (Q', εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς 
Χατὰ τὸν προβῥηθέντα τύπον κατὰ τὸ σχῆμα τῆς 
δευτέρας ημέρας. "Eni δὲ τῆς τετᾶρτης ἡμέρας τῆς 
περιφανοῦς ταύτης, ὡς εἰπεῖν, δεξιώσεως δεῖ d uq 
εὐτρεπίζειν εἷς κλῆσιν τῆς βασιλικῆς τιµίας τραπέ- 
ζης ἐκ τῶν ἀνωτέρω καθ ἑκάστην ἧμέραν µνηµο- 
νευθέντων ἀρχόντων σὺν τῷ δρουγγαρίῳ τῆς βίγλης 
χατὰ τύπον τὸν ἀριθμόν (2', εἰσάγειν δὲ ἅπάντας dv 
τῇ ἀναχλήσει μετὰ τῶν οἰκείων ἀλλαξιμάτω,, χαθὼς 
εἴρηται' τὸν δὲ δρουγγάριον τῆς βίγλης μετὰ τοῦ 
οἰκείον σκαραµαγγίου xai σαγίου ῥοῖς. Ἐν δὲ τοῖς 


reducere eos ex inferioribus ad superiorem con- 
BSpicuum seu regio conspectui expositum exitum 
ejusdem periodi vel partis triclinii, ceterisque di- 
gressis sic tandem et sacre mense convivas emit- 
tere, precedente clarissimo castrense venerabilis 
mens:z imperialis. Altero autem die multifide, id 
est tot per dies iterate et quasi dispertite, splendi- 
deque universalis convivationis oportet, ut invi- 
tatos et paratos ad communionem undequaque 
spectabilis sacre mense habeamus suo tempore 
advocandos magislrositerum, ut superiore die, pro- 
consules patricios officiales, familiares protospa- 
tharios, numero in universum duodecim ; quo*um 
unus eo die ex formula et prescripto cerimonialis 
esse debet domesticus scholarum. Illos omnes oport- 
tet viritim evocatos in tunicis peculiari modo con- 
formatis introducere. Domesticos autem protosp&- 
tharios cum peculiaribus sibi suis speciis et sagis 
russis ante mensam sacram statuere, ut supra de- 
claratum est. Ad accubitos autem, qui sacram 
mensam ex ulraque parte circumstant, oportet 
evocare, et ad proximas quidem duas homines im. 
periales, a spatharocandidatorum inde dignitate et 
Bic porro inferiores ; ad reliquas sedecim vero ΠΒ» 
gistratus tagmalie scholarum, ut topoteretam, si 
simul sit spatharocandidatus, comites scholarum, 
proximum, protectores, eutychiophoros, scepliro- 
phoros, axiomaticos, mandatores, in univereum 
240, et pauperes duodecim. Oportet autem supra 
scriptos evocatos introducere in suis sibi scara- 
mangiis. Topotereta vero et chartularius ejusdem 
tagmatis etiam in sagis russis introeunt, prece- 
dente ipsos articlino secundum formulam supra 
scriptam. Tertio die celebrationis eorumdem xix 
accubituum oportet nosinvitatos paratosque habere 
ad sacram quidem mensam magnates, 482? qua- 
les modo secundo die dicebamus advocari ; pariter 
numero duodecim, omisso ea vice domestico scho- 
larum et assumptoin ejus locum domestico excubi- 
torum, et hi secundum prescriptam formulam evo- 
cali introducantur. Reliquos autem in utramque 
partem accubitos quod attinet, apponuntur eorum 
duobus a regia proximis homines imperiales digni- 
tatibus spectabiles; ceteris magistratus tagmatis 
excubitorum, ut topoterete, scribones, chartularius, 


D draconarii, scenophori, signiferi, senatores, proto- 


mandalores et mandatores, ad numerum 204, et 
pauperes duodecim. Introducuntur autem secun- 
dum formulam secundi diei jam expositam. Quarto 
die splendide hujus, utita dicam, beneventationis 
et exceptionis oportet vos invitare et comparare ad 
communionem venerabilis regie menet de proce- 


VARU/E LECTIONES. 
99 ἐξάγειν, δηλονότι Β., ἐξάγειν δὲ δηλονότι cod, et ed. ! ἐπὶ em. R., ἀπὸ cod. et ed. 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


voce ἄδυτα, qu: idem atque ἄθατα signiflcat, item 
ex διαδύνειν inloco Nicomachi Gerasenis, quem 885 


masius ad Aram Dosiade p. 189. ed. Cren. citat, 
ubi notat divergere, in diversa tendere. 


1371 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1312 


ribus, quales jam ad singulos precedentium die-A λοιποῖς ἀχουθίτοις δεῖ ἡμᾶς χαλεῖν βασιλικοὺς av- 


rum commemoravimus, numero duodecim, com- 
prehenso simul drungario vigilie : eosque introdu- 
cere cum suis sibi quemque mutaloriis, ut dictum 
jam est; drungarium vigiliae autem cum scara- 
mangio 8uo et sago russo ; ad reliquos autem ac- 
cubitus advocare homines imperiales secundum 
formulam predictam, et omnes magistratus tagma- 
tis arithmi, topoteretam, chartularium, comites 
centarchos, bandophoros, labarenses, vexilliferos, 
ducenatores, mandatores, janitores, diatrechontes 
vel vernaculos, in universum ?04. Horum quidem 
topoteretes cum sago russo, ceteri autem cum suis 
quisque scaramangiis introducuntur. Die quinto 
oportet vos invitare el comparare vocandos ad sa- 
cram et vere regiam mensam duodecim amicos de 
ilustribus proceribus supra memoratis, quorum 
unus eo die erit domesticus hicanatorum. Hi, ut 
jam notatum, in propriis suis mutatoriis introdu- 
cuntur. Ad reliquos simul omnes accubitus vocare 
oportet, ad primosquidem 8’ sacroproximos homi- 
nes imperiales, ut jam diximus ; ad inferiores au- 
tem eorumdem ipsorum hicanatorum rectores, ut 
topoteretam, comites, chartularium, centarchos, 


θρώπους xatà τὸν λεχθέντα τύπον, xal ἅπαντας 
τοὺς ἄρχοντας τοῦ τάγµατος τοῦ ἀριθμοῦ, oiov το- 
ποτηρητὴν, τὸν χαρτουλάριον, τοὺς χόµητας, τοὺς 
κεντάρχους, βανδοφόρους, λαθουρησίωυς, σηµειοφό- 
ρους, δουχινιάτορας, µανδάτορας, θυρωροὺς, διατρέ- 
χοντας, τὸν ἀριθμὸν σδ', καὶ εἰσάγειν αὐτοὺς οὕτως" 
τὸν μὲν τοποτηρητὴν μετὰ ῥωέου σαγἰου, τοὺς δὲ 
λοθποὺς μετὰ τῶν οἰκείων σκαραμαγγίων, καθὼς 
ἀνωτέρω δεδήλωται. Ἐπὶ δὲ τῆς πέμπτης dig 
ρας δεῖ ὑμᾶς προευτρεπίζειν εἷς κλᾶῆσιν τῆς τι- 
plac ὄντως βασιλικῆς τραπέζης ὁμοῦ ἐκ τῶν ἀνωτέρω 
μνημονευθέντων ἑνδόξων µεγιστάνων σὺν τοῦ δοµε- 
στίκου τῶν ἱκανάτων, φίλους τὸν ἀριθμὸν (D, καὶ 
εἰσάγειν αὐτοὺς μετὰ τῶν οἰκεων ἀλλαξιμάτων, 


p καθὼς ἀνωτέρω δενζλωται., Ἐν δὲ τοῖς λοιποῖς ἀκο»- 


θίτοις δεῖ καλεῖν ὁμοῦ βασιλικοὺς ἀνθρώπους, ὡς 
ἀνωτέρω εἰρήχαμεν. Ἐν δὲ τοῖς κατωτέρω τοὺς ἅρ- 
χοντας τοῦ τάγματος τῶν αὐτῶν ἱκανάτων, olov το- 
ποτηρητὴν τῶν κοµήτων, τὸν χαρτουλάριον τῶν xtvz- 
άρχων, βανδοφόρων, σηµειοφδρων, δουκινιατόρων 
xal µανδατόρων, σὃ τὸν ἀριθμὸν, καὶ πένγτας ιῷ, 
εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς ἐν τῇ ἀναχλήσει, καθὼς καὶ ἐν τοῖς 
λοιποῖς τάγµασι προεγράφαµεν. 


bandophoros, vexilliferos, ducenatores et mandatores, ad numerum 204, et preter eos adhuc duo- 
decim pauperes, Evocatos ita oportet introducere, ut, cum de ceteris ordinibus diceremus, prescri- 


psimus. 


433 Tenendum, si primum in diem hebdo- 
madis incidat festum gloriose nativitatis Christi, 
indeque initium sumat convivatio in xix accubitis, 
oportet nos sexto die [18 est sabbati] ad convivan- 
dum cum domino venerabilemque imperialem 


Σημειωτέον δὲ τοῦτο" el γὰρ ἓν τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ 
τῆς ἐθδομάδος ἡ τῶν ἐνδόξων τοῦ Χριστοῦ γενεθλίων 
ἑπέστη ἑορτὴ, xal ἀπὸ ταύτης ἡ τῶν (9 ἀχουθίτων 
δεξίωσις τὴν ἀρχὴν ἐπιδείξηται, δεῖ ἡμᾶς ἐν τῇ 
ἔχτῃ ἡμέρᾳ ἐπὶ μὲν τῆς τιµίας βασιλικῆς τραπέζης 


mensam vocare archiepiscopum Constantinopolita- C συγχαλεῖν εἰς ἑστίασιν τὸν ἀρχιεπίσκοπον Κωνσταν- 


num una cum duodecim illis hegumenis, qui in 
codicillis nostri penes nos herentibus descripti 
el designati sunt. Evocatos autem eos oporlet sio 
introducere: patriarcham simul cum imperatore 
protinus apud recitationem stichi [seu orationis 
m;ensalis], quo is super sella resideat [neque 8ο- 
cumbhat] ; sanctos autem hegumenos seriatim se- 
cundum ipsorum ordinem et dignitatem competen- 
tem. Introducuntur, quemadmodum patricii suis in 
mutatoriis introducuntur, sic et hi suis in pheloniis 
laxo habitu [absque zonis], imperiali castrense 
preambulante et pariter in orbem circa sacram 
mensam collocante; quo proprius imperator eos, 
quos voluerit, advocare possit. Ad reliquos accu- 


τινουπόλεως μετὰ καὶ ιβ ἡγουμένων τῶν ἐν τῇ 
περὶ ἡμᾶς (£5) τόµῳ κειμένων, εἰσάχειν δὲ αὐτοὺς 
ἐν τᾷ ἀναχλήσει οὕτως" τὸν μὲν πατριάρχην σὺν τῷ 
βασιλεῖ ἅμα τοῦ στἰχου (56) εἷς τὸ ἐπὶ δίφρου καθ- 
εσθΏναι’ τοὺς δὲ ὁσίους ἡγουμένους στιχηδὸὀν κατὰ 
τὴν οἰκείαν τάξιν xal ἁρμόζουσαν δόξαν' εἰσάχειν 
δὲ αὐτοὺς, καθὼς καὶ τοὺς πατρικίους μετὰ τῶν 
οἰχείων αὐτῶν Φφελωνίων ἀπολελυμίνῳ τῷ σχή- 
ματι (57), δηλονότι προπορευοµένου αὐτοῖς τοῦ β1- 
σιλικοῦ καστρησίου, καὶ ὁμοίως Ἱστῶντος αχύχλῳ 
τῆς βασιλικῆς τραπέζης εἰς τὸ προσκαλέσασθαι 
πλησιέστερον ἐξ αὐτῶν οὕς ἄν δόξῃ τῷ βασιλει. Ἐν 
δὲ τοῖς λοιποῖς ἀχουθίτοις δεῖ ὑμᾶς καλείν τοὺς ix 
διαφόρων µοναστηρίων ἀναγραφομένους ἀθάδας, 


bitus vocare oportet abbates [id est monachos] va- D ἤγουν τοὺς τὰ σφραγίδια map! ἡμῶν εἰληφότας (58), 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


55) Sensum, quem exsculpere his a verbis valui, 
dedi in Latinis. Dubito tamen, rectene habeat hic 
locus, an vitium subait. 

(56) Stichus est formula precum solemnis ante 
epulas et iis finitis a sacerdotibus recitari solita, e 
dictis scripture et aliis piis meditationibus con- 
texta. Proprie στίχος solet appellari formula e psal- 
mis Davidicis aut aliis Scripture locis excerpta. 

(67) Si de viris cingulo militie honoratis sermo 


esset, acciperem hanc dictionem pro ἀζώνοις, dis- 
cinclis. Sed in sacerdotibus nihil cingulo astrictum. 
Hinc putem, hanc dictionem notare, libere laxeque 
dependentibus pheloniis, non ultra cubitum regestis 
eed ambobus brachiis intra saccum veluti laten- 
ibus. 

($8) Solebant s!atis diebus ad sacram mensam 
invitari clerus omnis, monachi, et lis similes repu- 
tati pauperes, iisque tessere distribui, quibus exhi- 


1313 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. If. 


1514 


τὸν ἀριθμὸν σις * εἰσάγειν δὲ val αὐτοὺς στιχηδὀν, À riorum monasteriorum, quorum nomina in notitia 


καθὼς xai τοῖς λοιποῖς, ἠἡμφιεσμένους τὰς οἰχείας 
στολας ὡς πρὸς συνήθειαν' ἀνακλίνειν Ob αὐτοὺς ἐφ᾽ 
ἑκαάστης τραπέζης δωδεκάδα μίαν. Μετὰ δὲ τὲν τού- 
των ἀνάχλησιν καὶ ἑστίασιν δεῖ ὑμᾶς προσέχειν τὸν 
τοῦ ὁπτομίνσου µίνσον (590), καὶ ἐν, τούτῳ τῷ καιρῷ 
εἰσάγειν πρὸς ἆχειρονοµίαν (00) τῶν ἀναχειμένων καὶ 
Ψαλλόντων πατέρων τοὺς δύο μεγάλους τῆς ἔκχλη- 
σίας ὀομεστίκους, xal Ἰστῆν αὐτοὺς ἔνθεν κἀχεῖθεν 
τοῦ περιθλέπτου τρικλίνου πρὸς τὸ ποιεῖσθαι, ὡς 
εἴρηται, τὴν χειρονοµίαν ἐπὶ τὴν ψαλμφδίαν τῶν 
ἀνακειμένων πατέρων Δίδοται οὖν κατὰ τύπον 
παρὰ τοῦ εἰθικοῦ λόγου τοῖς μὲν ἀνακειμένοις ἐπὶ 
τῆς βασιλικῆς τραπέζης β΄ ἡγουμένοις εἷς φιλοτι- 
µίας ἐπίδοσιν ἀνὰ νομισμάτων Ó* τοῖς δὲ λοι- 
ποῖς µονάχοις ἅπασιν dva νομίσματος ἑνὸς xal µό- 
νου) τοῖς 3& δύο δοµεστίκοις ἀνὰ νομισμάτων f' 
κατὰ τύπον. Asi εἰδέναι, ὅτι ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ xal 
oi πένητες (01) ἐν τῷ χρυσοϊστορίῳ ἐσθίουσιν, Axp- 
θάνοντες τὴν κατὰ συνήθειαν εὐλογίαν. Ei δὲ ἐν τε- 
τάρτῃ 7, πέμπτῃ ἡμέρᾳ τῆς ἑθδομάδος dj Χριστοῦ 
γέννησις Χαταντήσει, καὶ ἀπὸ ταύτης ἄρχηται ἡ 
χλῆσις τελεῖσθαι τῶν ἀκουθίτων, δεῖ ὑμᾶς ἐν τῇ 
κυριακᾷ τῆς περιόδου τῆς αὐτῆς ἑθδομάδος πρὸ τῆς 
Χλήσεως τοῦ πατριάρχου xal τῶν ἀθάδων ἐκτελεῖν 
τὸ λεγόµενον κχλητώριον τὸν πολύτριχον (62), xai 


nostra descripta identidem tenemus, illos nempe, 
qui tesseras a nobis antea acceperunt, ad nume- 
rum 216. [ntroducuutur seriatim, sicut in ceteriag 
moris est, induti propriis suis et consuetis stolis. 
Áccubitis singulis adsternuntur deni bini viri. His 
itaque apud accubita sua saliatis, attendere opor- 
tet ad optominsi [seu assati ferculi] missum, et 
tum temporis ambo Magne Ecclesie magnos do- 
mesticos introducere ad premonstrandam accum- 
bentibus et psallentibus patribus cheironomiam 
seu gesticulationem manualem moderandi cantus 
gratia. Et hos collocare oportet unum ad dextram, 
alterum ad sinistram illustris triclinii, ut cheiro- 
nomia sua, quod diximus, accumbentium patrum 
cantum moderentur. Quantum ad pietatem domini 
attinet, dantur illis quidem duodecim ad sacram 
mensam accumbentibus hegumenis recepto more 
formulaque ex privato principale peculio singulis 
numismata quaterna nomine doni gratuiti,reliquis 
autem monachis singulis bina. Eodem quoque die 
pauperes comedunt in chrysohistorio, accipientes 
consuetam benedictionem, Quod si vero in quartam 
aut quintam septimane feriam incidat festum nati- 
vitatis Christi, et ex ea incipiat convivium accubi- 
tuum dictum oelebrari, oportet vos ea dominios, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS, 


bitis pro convivis sacre mense agnoscerentur et 
udmitterentur. Conf. p. 435, 450 et 210. Simile 
quid invenio in Joannis Stylite Chronico Syriaco 


mum missum presstabant.Nec disorepant Russi,de 
quibus auctor des veranderlien Russlandes p. 18 
hec narrat : « Wenn man sich gesetzl, werden aum 


apud Asseman. t. 1, p. 271. Bibl. Or. : Demosihe- (j ersten. mahle kalte Speisen, Schinken, | Würstie. 


nes, Edesse prafectus, pauperes collegit, εἰ quos 
plumbeo signo ad collum appenso  notaverat, iis 
libram panis dielui disliribuit ; etin Gestis Innocen- 
tii llI, p. 150 : circuibat εἰ invesligabat diligenter 
eleemosynarius ejus pauperes ac. debiles maxime no- 
biles, dabatque iis sigilla, ut per eos, qui ipsa refer- 
rent, singulis hebdomadibus acciperent ad. victum. 
De συντοµίοις χαλαμίνοις geu tesseris ligneis quas 
qui monstraret, accipiebat ἄρτους διαιωνίζοντας, 
nota vita sua quotidie panes siligineos, v. Salmas. 
ad Scr. Hist. Aug. t. IIT, p. 502. 

(59) Missus assate carnis erat secundus vel me- 
dius. Tres enim missus conficiebant epulas sacras. 
Primus nescio quo proprio nomine dictus, velut 
promulsis et invitatio ventriculi ad appetitum, 
ὡραῖον veterum Grecorum, vid. Athenaeum p. 446, 
secundus missus assate carnis, tertius τὸ δουλκίν, 
dulciariorum, liborum mellitorum. Tres quoque 
missus apud Latinos medio evo in vsu fuisse,col- 
ligitur e monumento quodam Mediolanensi apud 
Murator. Antiq. Italic. t. lI, p. 313, ubi inter 
Abbatem S. Ambrosil et ejus canonicos id contra- 
hitur pactum, ut ille, quoties hos ad convivium 
invitaret, quod certis el statis facere debebat tem- 
poribus, terras inferri curaret positiones, et in 
earum singulis terna fercula. Joannes Mussus in 
Chron. Placent. ibid. p. 320 : pro prima inbandi- 
tione [ἐμθάμματι] dant duos cappones — postea dant 
carnes assatas [hic est secundus missus! --- postea 
dant turtas [id est, xoÀXAópta,liba,in circelli modum 
pista ; designat dulcium) εἰ Zoniatas cum tragea 
saccari de supra ; postea dant fiuges [bellaris,fruges, 
fructus horeos],postea,lotis prius manibus, antequam 
tabule leventur, dani bibere et confecium de saccaro, 
et poslea bibere.[dem pene ordo apud nos quoque hodie 
in ferculis observatur,et olim observatus fuit apud 
veteres Grecos et Romanos, quibus placente ulti- 


D πράττειν τοῖς πατριάρχαις, 


Slütze auch allerley mit Baumahl, Knoblauch und 
Zwiebeln zubereitet Fleisch  aufgelragen ; dieses 
bleibt über eine Stund auf der Tafel stehn ; nechst 
dem kommen die Suppen, Braten. und warmen Spei- 
sen ; und zum drillen mahl der Confect. » 

(60) Greci cantores ad unius chorostate seu di- 
rectoris musice gesticulationes respiciunt,qui ma- 
nibus in diversum  agitatis tollere, deprirmuere, 
flectere vocem jubet; v. Du Cange v. Χειρονομεῖν. 

(61) Solebant statis diebus pauperes, interdum 
12, numero, alias quoque plures, saeris epulis 
adhiberi et abeuntes nummo aureo donari.Impera- 
tores CPtanos aulem pauperibus pedes lavisse, 
nusquam legi. Pontifices quoque Romani olim se- 
pius pauperes epulis excipiebant. Photius, in Ex- 
cerptis vite Gregorii M. p. 760 ed. Hoschel. de 

ontifice isto heec perhibet : τὸν ἀρχιερατικὸν λαχὼν 
θύνειν θρόνον δώδεχά τινας τῶν πενήτων, ὡς ἔθος 
συνεστιαθῆναι κελεύει 
καὶ συγκαλέσασθαι τούτους τὸν οἰκεῖον σαχελλάριον 
ἐπιτρέπει. Ὡς δὲ τὸ πρόσταγµα τέλος ἔλαθε καὶ 
viv τράπεζαν οἱ δαιτύµονες πλήρωσαν, συνεωρᾶτο 
δὲ τῷ ἀρχιερεῖ καὶ τρισχαιδέκατος συνεστιωμένος, 
etc. '[S. Gregorius pontifex duodecim peregrinos 
solebat ad mensam invitare, iis quoque singulis Ca- 
lendis, et Paschatis, Natalis el. Pentecostes tempore 
aureos nummos et argenteos erogare. Vita ejus apud 
Canis. VI, p. 266.] 

(62) Ita membrana. Draudii apographum; dabat 
τὸ πολύτριχον, referens ad precedens χλητώριο». 
Sed potest etiam ὄχλον subintelligi, aut τῶν πολυ- 
τρίχων legi. Nam barbari omnes illi,qui hie dicun- 
iur eo die ad sacras epulas vocati fuisse, longas 
comas gerebant,(unde πολύτριχοι dicebantur.)cum 
Greci et Latini breviter tonsi essent, cesarie vix 
infra aures descendente, scapulas certe non attin- 
gente.Multa in promptu habeo ejus rei testimonis, 


1375 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1316 


quee in ambitum ejusdem septidui cadit,antequam Α εὐτρεπίζειν εἲς συνεστίασιν φίλους ἐπὶ μὲν τῆς fa- 


patriarcha et monachi vocentur, sic dictum poly- 
trichum [seu multicrinum, erinitum, comatumve] 
convivium celebrare, et amicos ad convivandum 
paratos habere, ad sacram quidem mensam 434 
&accubituros magistros, proconsules patrios stra- 
tegos octo, Bulgaros amicos duo et ambo demar- 
chos, Veneti nempe et Prasini ; et hos introducere 
atque educere in tunicis,ut in superioribus exposi- 
tum fuit. Ad reliquos autem accubilus evocare et 
sternere oportet homines, imperiales tantum pere- 
grinos [et comam alentes], ut Farganos, Chazaros, 
Agarenos, Francos, quotquot eorum eximiam re- 
giam providentiam et pietatem rogarum perce- 
ptione experiuntur.Horum omnium unamquamque 
gentem introducere oportet et rursus educere in 
suo quamque gentili habitu, ut e. c. in sio dicto 
cabadio [Farganos et Agarenos]. Proxima post 
hanc dominicam quarta feria invitare demum opor- 
tet patriarcham cum ipsius hegumenis et mona- 
chis eo, quem  prediximus, ordine. Septimo 
: eorumdem accubituum die oportet vos,amici,com- 
parare ad epulandum,in sacra quidem mensa duo- 
decim amicos de genere proconsulum patriciorum 
Slralegorum et officialium,comprehensis eo numero 
prefecto Urbis et drungario classiariorum ; qui 
omnes duodecim, ut jam de prioribus dictum, in 
suis mulatoriis et introducuntur et educuntur ; ad 
reliquos autem accubitus vocare oportet adjutorem 
[prefecti Urbis] et rationalem pr»torii et topotere- 


σιλικῆς τραπέζης µαγἰστρους, ἀνθυπάτους πατρ!- 
Χίους στρατηγοὺς ὀκτὼ καὶ Βαυλγάρους φίλους δύο 
καὶ τοὺς δύο δημάρχους Βενέτων τε καὶ Ἱ]ρα- 
σίνων' εἰσάγειν δὲ καὶ ἐξάγεν αὐτοὺς ὙΧλανι- 
δοφόρους, χΧαθὰ καὶ ἀνωτέρω δεβήλωται. Ἐν δὲ 
τοῖς ἑχατέρων μερῶν ἀγουθίτοις δεῖ ὑμᾶς καλεῖν 
βασιλικοὺς ἀνθρώπους ἐθνικοὺς (63) πάντας, oiov 
Φαργάνους, Χαζάρους, )Αγαρινοὺς, Φράγγους καὶ 
ὅσοι τῆς βασιλικῆς ἐξ αὐτῶν 2 ἀπολαύουαι τῶν ῥο- 
γῶν προµηθείας' εἰσάγειν Ob αὐτοὺς ἅπαντας xai ἕξ- 
ἀγειν μετὰ τὸ ἐθνικὸν ἴδιον ay ux, οἱονεὶ τὸ παρ αὖ- 
τῶν ἐπιλεγόμενον καθάδιον (64). Καὶ εἶθ᾽ οὕτως τῇ 
ἀπὸ ταύτης εἰσιούσῃ τῆς ἑἐδδομάδος τετράδγ προσκα- 
λεῖσθαι τὸν πατριάρχην μετὰ τῶν αὐτοῦ ἡγουμένων 
καὶ μοναχῶν, ὡς προλέλεχται. Ἐπὶ δὲ τῆς ἐθδόμης 
ἡμέρας τῶν αὐτῶν ἀκουθίτων δεῖ ὑμᾶς εὗτρεπί- 
ζειν εἰς συνεστίασιν ἐπὶ τὴς βασιλικής τραπέζτς ἀνθ- 
υπάτους πατρικίους στρατηγοὺς, ὀφο'κιαλίους σὺν 
τῷ ὑπάρχῳ τῆς πόλεως καὶ τῷ δρουγγαρίῳ τῶν 
πλοϊμων, φιλους 9ύο xai δέχα' εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς 
καὶ ἐξάγειν μετὰ τῶν οἰκείων ἀλλαξιμάτων, xai 
καὶ δεδήλωται; ἐν δὲ τοῖς λοιποῖς ἀχουθίτοις χαλεῖν 
elc ἑστίασιν τὸν σύμπονον xal τὸν λογοθέττν τοῦ πρα:- 
τώριου, τὸν τοποιηρητὴν τῶν πλοΐμων, τὸν χαρτουλά- 
prov τοῦ πλοὶματος, τὸν χόµητα τοῦ πλοΐµατος, χεν- 
τάρχους ὁμοίως, χριτὰς τῶν ῥεγεώνων, ἐποττὰς τῖς 
πόλεως, γειτονιάρχας, τὸν λεγατάριον τοῦ πβρα:πο- 
σίτου, τὸν κεντυρίωνα, τοὺς πρωτοκαγκελλαρίους, 
καγκελλαρίους καὶ µπνδάτορας του πλοίΐμου, τὸν 


VARLE LECTIONES. 


* it αὐτῶν em. R., ἐξαυτῆς cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


que si explicare et disputationem de coma et ceesa- 
rie veterum ordiri vellem, in vastum campum eve- 
herer. Quapropter satius est, eam hic omittere et 
alii meliori occasioni, si qua se offerat, reservare. 

(03) Barbari et gentiles, adeoque ethnici idem 
valebat illis temporibus.Inde Schola gntilium (vid. 
Vales. ad Amm. Marcell.), que postea Hetzria di- 
ctafuit seu militia palatina ex peregrinis nationibus 
conflata. Ita in vetusto lapide Aquilei legit Serto- 
rius Ursatus in Monum. Patav.p.45,sepulturz gen- 
tilium veleranorum, id est, barbarorum : vid. Sc. 
Maffei Museum Veronense p. 323, et Du Cange 
Gl. G. v. Γεντήλιος. 

(64) Quantum ex descriptionibus variis colligo, 
fuit cabadium idem atque ἐπιλωρίχιον vel ἐπιθω- 


ad illud nomen pertinentium fuisse, non item 
Turcarum, Golius in Lexico (aóa ait esse re- 
stem. virilem peculiariter Persicam, que sub 
axillis per obliquum duplicatur. Olearius in Itine- 
rario p. 419 ed, Slesvic. Keba esse ait clare feine 
Filixe. Materiam panni, non formam exprimit aut 
usum. Laudat illos quoque filtros Paulus Jovius 
libello de legatione Moscovitarum (p. 488. Colle- 
ctionis Itinerarior. Sim.Grynei Basil. 1555 curate) 
his verbis : Mediterranei Tartari nihil prater equo- 
rum pernicium greges et nobiles nulla florum textu- 
ra, sed coaclis ex lanis candidos centones prabent, 
e quibus felirie vestes penule ad perferendam om- 
nem imbrium injuriam idonez alque pulcherrimae 
conficiuntur. Cl. Schultens. in Vita Saladini p.212. 


ράκιον, id est, vestis, non que lorice aut thoraci D cap. 130 vertit sinus vestis, ad sensum sio satis 


proprie sic dicto, sed pectori, in quo gestatur tho- 
ΤΕΣ, et quod propterea sepe quoque thorax appel- 
latur, superinduebatur. Ein Wams oder Brustlatz, 
sive potius eine Wesle mit kurlzen Schaessen, und 
auf der Brust mit doppelten Ueberschtsegen. Vertunt 
tibennam, sagum, supparum, togam ; vid. Goar. ad 
Codin. p. 49, n. 30; et ad Cedren. p. 417,ubi ex- 
ponit tunica exterior siricte corpori adhaerens, bre- 
vior, globulis ante pectus munita.Sed precipue conf. 
Du Cange Gloss. Grec. et Salmas. ad fcr. Hist. 
Aug. t. II, p. 543, cum quo idem non sentio. Per- 
sepe occurrit hec vox in auctoribus Arabicis, 
neque tamen Arabica est, neque distinctam ejus 
ideam illi homines dant. Persicum vestem esse, 
patet ex illis. Ascribam, quia pauca sunt, que ad 
Abulfede ann. 594 seu Chr. 1198 notavi : « appa- 
ret ex hoo loco sic ibi scripsi (Qaba, unde nostrum 
Cappa manavit, gesitamen Persarum et gentium 


bene. Infra sub anno 084 occurrit dictio Qaba 
lachidni seu inferior, que sub aliis vestibus gestari 
βο]οί el opponitur, athlaso faugdni secu superiori, 
seu exteriori, unde constat Quba rationem habere 
vest? seu tunice nostre. » Hec ibi. Locus Abulfe- 
die, ad quem ista scripsi, hic est : « Chowarerim 
Schah Tacaach invadebat Bocharam, tunc Chatthais 
parentem, et subigebat eamdem, humanum tamen sec 
victorem gerebat,quamvis injuriam sibi factam gravi- 
bus penis ulcisci poluisset. (λα enim tenente 
obsidione canem, uno cassum oculo, cuba indulum 
[seu tunica Persica] e calapulta versus obsidentes 
exploserant cum contumelioso dicte» io, hunc ipsorum 
Soll hanum esse. Tocascho nempe jacturam alterius 
oculi ezprobrabant. At ille tamen tantum aberat a 
repelenda procacis lingua et petulontis facinoris 
pena, uL potius beneficiis sibi largitionibusque pe- 
cuniariis novos cives obligaret. 


107] 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. Il. 


1978 


ἀριθμὸν σδ” εἶσαγειν δὲ καὶ ἐξάχειν αὐτοὺς μετὰ A tam classiariorum, chartularium, comitem et cen- 


τῶν οἰχείων σχαραμαγγίων, πλὴν τῶν τοποτηρητῶν 
μετὰ xal σαγίων ῥωέων, καθὼς ἀνωτέρω δεδήλωται. 
Ἐπὶ δὲ τῆς ὀγβόης ἡμέρας τῶν αὐτῶν ἀκουθίτων 
ἐκτελεῖται τὸ βωτὸν παιζοδρόµιον, καὶ δεῖ ὑμᾶς 
εὐτρεπίζειν εἷς συνεστίασιν τῶν βασιλέων τοὺς 
προὔχοντας τῆς τάξεως τοῦ μυστικοῦ κουθουκλείου, 
otov πβραιποσιτους, πρωτοσπαθαρίους εὐνούχους, 
πριµικηρίους, ὁὀστιαρίους, τὸν ἀριθμὸν w', τὸν yap- 
τουλάριον τῆς βασιλικής σαχέλλης, τὴν ἐπὶ τοῦ 
εἰδικοῦ λόγου, τὸν ἀκτουάριον xal τὸν τῆς καταστά- 
σεως᾽ εἰσαγέιν Ob αὐτοὺς μετὰ τῶν οἴκείων ἀλλαξι- 
µάτων, οὐ καθὼς τοὺς λοιποὺς ἅπαντας ἐν ταῖς 
προλεχθείσαις ἡμέραις ἐκ τῶν χΧάτω πρὸς τὰ dvo 
σὺν τῷ καστρησἰῳ τὴν πορείαν ποιούµενοι, ἀλλ᾽ αὖ- 
θις σὺν τῇ ἐξόδῳ τῆς βασιλικής ἀνακλήσεως (65) 
στιχιζειν αὐτοὺς κατὰ τὸ ἴδιον ἀξίωμα χύκλῳ τῆς 
τιµίας βασιλικῆς τραπέζης, xai Gua τῆς ἐχφωνή- 
σεως τῶν πάἀρεστώτων βονκαλίων ἀνακλίνειν αὐτοὺς 
ἐν τῇ λαιπροτάτῃ τραπέεζῃ, ἐξαγειν δὲ αὐτοὺς πά- 
λιν τῇ αὐτῇ ἀχολουθίᾳ, ὡς εἴρηται. Ἐπὶ δὲ τοῖς 
λοιποῖς ἀχουθίτοις πρὸ τὴς βασιλικῆς ἀνακλήσεως 
προανακλίνονται πένητες oi τὰ σφραγίδια εἱληφότες, 
καὶ ἔτι αὐτῶν ἀναχειμένων καὶ ἐσθιόντων, ἐν τῷ 
xxipip τοῦ µίνσου τῶν δουλχίων, ἀναλαμθάνονται τὰ 
δοθέντα σφραγίδια ὑπὸ ἀρτικλίνου, καὶ δίδοται κατὰ 
τόπον παρὰ τοῦ εἴθικοῦ λόγου ἑγάστῳ πένητι εἰς 
βασιλικὴν εὐλογίαν ἀποχόμθιον ἔχον ἔνδοθεν vó- 
µισµα Év. Ἠπὶ δὲ τῆς ἐννάτης ἡμέρας τῶν αὐτῶν 
ἀχουθίτων τελεῖται χλητώριον δείπνου (66), ὅ καὶ 
τρυγητικὸν καλεῖται, xai δεῖ ὑμὰς προευτρεπίζειν 
εἰς συνεστίασιν τοῦ δείπνου τῷ βασιλεῖ φίλους ιβ’, 
οἵον µαγίστρους, ἀνθυπάτους πατριχίους στρατη- 
γοὺς ὀχτὼ, φίλους Βουλγάρων δύο, καὶ τοὺς ἑκατε- 
pwv δύο δημάρχους. Προσχυλοῦνται δὲ οὗτοι παρὰ 
τοῦ βασιλέως διὰ τοῦ ἀρτικλίνου πρωΐας, καὶ µίνσων 
διδοµένων, συνεισέρχονται πάντες ol κεχλη µένοι εἷς 
συνεστίασιν τῷ βασιλεῖ πρὸς ἑσπέρας, καὶ εἰσάγον- 
ται καὶ ἐξάγονται πάντες μετὰ τῶν οἰκείων ἀλλαξι- 
µάτων xai χαμµπαγίων κατὰ ἀχολουθίαν καὶ τόπον 
τῶν προγραφέντων ἐν τοῖς dv. Ἐν δὲ τοῖς ἑκατέ- 
pev τῶν μερῶν ἀκουθίτοις δεῖ ὕμᾶς καλεῖν κατὰ τὸν 
δρον τῆς πρώτης ἡμέρας τοὺς ὑπὸ καμπάγιον συγ- 
κλητιχους ἅπαντας, olov ἀστκηήτας, ἀπὸ τῆς τῶν 
σπαθχροκανδιδάτων ἀξίκς καὶ Ἱατωτέρω, ἆχαρτου- 
λάριον τοῦ γενικοῦ λογοθέτου, χαρτουλάριον τοῦ 
στρατιωτιχοῦ λογοθέτου, ἀντιγραφεῖς τοῦ χυέστορος, 
τὸν σύµπονον, τὸν λογοθέτην καὶ τοὺς vpteXe, vo- 
ταρίους τοῦ σαχελλίου, νοταρίους τοῦ βεστιαρίου, vo- 
ταρίους τοῦ εἰδικοῦ, ὑπάτους, σιλεντιαρίους, βεστή- 


tarchos, omnes rei navalis ; judices regionum [Ur- 
bis nempe], inspectores Urbis, vicorum magistros, 
legatarium preepositi, centurionem, protocancella- 
rios, cancellarios et mandatores rei navalis,in uni- 
versum ad numerum 204. Hi cum suis ecaraman- 
giis et introducuntur et educuntur preter topote- 
retas. Hi enim in russis sagis introducuntur, ut 
supra jam de similibus monitum fuit. Octavo eo- 
rumdem accubituum die celebratur votum pezodro- 
mium seu ludicrum pedestri cursu certamen, et 
oportet vos invitatos paratosque habere ad coepu- 
landum cum dominis proceres de ordine secreti 
cubiculi, ut prepositos, protospatharios eunuchos, 
primicerios, ostiarios,ad numerum ooto; et dein ad 
conficiendum numerum duodenarium, hos qua- 


B tuor : chartularium sacri sacelli, comitum ratio- 


C 


num privatarum, actuarium et cerimoniarium. Hi 
cum suis mutatoriis introducunter, non eo modo, 
quo alii magnates in diebus predictis, id est, non 
ab imis ad summas, preambulante castrense ; sed 
protinus atque domini accubuerunt, oportet !ut 
illos, secundum suam quemque dignitatem, circa 
venerabilem regiam mensam ordinemus,et simul ac 
astantes vocales intonant, ad splendidissimam 
mensam 485 asternamus. Hos eadem formula, 
qua diximus, iterum educere oportet. Reliquis ac- 
cubitis acclinantur, vel antequam ipsi domini ac- 
cubuerint, pauperes, quibus antea date tessere 
fuerunt. Abhis adhuc aecumbentibus et epulantibus 
eo tempore, quo missus dulcii seu tragematum 
et placentarum mellitarum intrat, repetit articlinus 
tesseras, danturque ex recepto ritu nomine regie 
benedictionis singulis pauperibus ex privato peculio 
singula apocombia vel munuscula missilia sacculis 
insuta intus habentia singulos solidos aureos.Nono 
dieeorumdem acoubituum celebratur convivium ve- 
Spertinum, quod etiam vindemiale appellatur; 
oportetque vos prius invitatos et comparatos habere 
duodecim amicos, de ordine magistrorum, procon- 
gulum patriciorum strategorum octo, Bulgaros 
amicos duo, et ambarum factionum magistros. In- 
vitantur autem hi ab imperatore per articlinum 
mane, indictisque[pomeridianis] missis,simul cum 
imperatore intrant invitati omnes ante vesperam,et 
introducunturomnesin suis mutaloriis etcampagiis 


D secundum decursum et formulam supra prescri- 


ptam. Ad reliquos autem ambarum plagarum accu- 
bitus advocare vos oportet juxta ritum primi diei 
senatorios omnes in campagiis comparere solitos, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(65) Verba perobscura. Visum quidem id maxime 
congruum sensum fundere, quod iu Latinis dedi 
qua subinnuunt, εὖθὺς et ἀναχκλίσεως legendum 
esse. Insolens tamen semper est dictio εὐθύς σὺν 
τῇ ἐξόδφῳ «zc βασιλικῆς ἀνακλίσεως, statim. cum 
exitu regia accubilionis pro statim atque rez accu- 
buerit. 

(66) 8ub vesperam scilicet hoc convivium cele- 
brabant ; unde colligitur, precedentia convivia 
meridie fuisse celebrats. Quare autem víndemiale 


convivium hoc fuerit appellatum, non exputo. 
Ideone, quod qui die proxime antegresso cursu 
certaverant et laboraverant, fructum sui laboris et 
sudoris eo die carperent? Certe cursores, qui die 
superiore oclavo de pedum pernicitate certaverant, 
hoc nono die ad sacram mensam adhibebantur, ut 
e linea penultima nujus pagine constat ; et τουγᾷν 
ro percipere, frui ponunt; v. Nicetas p. 132. Sed 
onge hoc petitum est et parum a nugis abest. 


4979 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1350 


nt asecretas, dignitate spatharocandidatorum con- Α. τορας καὶ µικρους ἄρχοντας τῶν ταγμάτῶν, olov σκη- 


spicuos, el ita porro inferiores, chartularium ge- 
neralis logothetze, chartularium rationalis militaris, 
magistros scriniorum quseloris, adjutorem logo- 


ιδία, judices, notarios sacellii, notarios vestiarii, 
notarios rei private, consules, silentiarios, vestitores 


et minores magistratus ordinum militarium palati- 
norum, ut sceptrophoros, signiferos, eutychiopho- 
ros, draconarios, senatores et ducenatores, amba- 
rumque factionum cursores omnes. Horum quidem 
quotquot ordinis senatorii eunt, introducuntur in 
suis mutatoriis et campagiis; cursores autem in 
guis podeis vel vestibus talaribus; et horum quidem 
eos, qui victoriam obtinuerunt, oportet primos ho- 
noratiori parti (seu dextre plage] accubituum ac- 
clinare ; victos vero alteri, ubi etiam pauperes ac- 
cumbunt. Post luminum vero accensionem, qualis 
pridie festorum institui solet, et post traditas con- 
vivis faculas oportet eos omnes educere secundum 
formulam prescriptam. Decimo die eorumdem ac- 
cubituum oportet nos invitatos comparatosque ha- 
bere ad sacre mense communionem proconsules 
patricios officiales una cum domestico numerorum 
et comite castrorum, amicos in universum duode- 
cim. Introducuntur et educuntur in suis mutatoriis 
secundum prediclum modulum. Reliquis autem 
436 mensis acclinare oportet ambo topoteretas et 
ambo chartularios, tam numerorum, quam castro- 
rum, tribunos, vicarios, legatarios, mandatores, 
xenodochos, gerocomos, chartularium venerabilium 
edium, archiatros et dietarios magni palatii, item 


πτροφόρους, σεγνοφόρους, εὐτυχοφορους, ὅρακονα- 
ρίους, σινάτορας xai δουκινιάτορας, καὶ τοὺς ἑχατί- 
pev μερῶν δρομεῖς ἅπαντας. Aet δὲ εἰσάγειν τοὺς μὲν 
συγκλητικοὺυς ἅπαντας μετὰ τῶν οἰχείων ἀλλαξιμά- 
των xal χοµπαγίων, τοὺς δὲ δρομεῖς πάντας μετὰ τῶν 
αὐτῶν ποδέων (07), καὶ τοὺς μὲν νικητὰς ἐπὶ τῆς 
κρείττονος θέσεως τῶν ἀκουθίτων προσαναχλίνειν, 
τοὺς δὲ ἠττηθέντας Ἐπὶ τῆς ἑτέρας θέσεως, ἐν 7, xz! 
τοὺς πένητας᾽ μετὰ δὲ τὴν προέορτον φωταυγίαν (08) 
καὶ τὴν ἐπίδοσιν τῶν φατλίων ἐξάχειν αυτους πᾶν- 
τας κατὰ τὸν τύπον τὸν προγραφέντα πᾶσιν. Ἐτὶ 
δὲ τῆς δεκάτης ἡμέρας τῶν αὐτῶν ἀκουθίτων δεῖ 
ὑμᾶς εὐτρεπίζειν εἷς χλῆσιν τῆς βασιλικῆς τραπὲ- 
ζης ὁμοίως ἀνθυπάτους πατρικίους ὀφφικιαλίους σὺν 
τῷ δοµεοτίκῳ τῶν νουμέρων xal τῷ χόµητι τῶν τε’. 
χέων, φίλους (B'* εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς καὶ ἐξάγειν 
μετὰ τῶν οἰχείων ἀλλαξιμάτων κατὰ τὸν δηλωθέντα 
τόπον. Ἐν δὲ τοῖς λοιποῖς ἀχουθίτοις δεῖ ὑμᾶς κ:- 
λεῖν τοὺς δύο τοποτρητὰς καὶ Ὑχαρτουλαρίους τῶν 
νουµέρων καὶ τειχέων, τριθούνους, βικαρίους, λεγα- 
ταρίους, µανδάτορας, ξενοδόχους, Ἱεροχόμους, χαρ- 
τουλαρίους τῶν εὔαγων οἴχων (69) ἀρχιατροὺς καὶ 
τοὺς διαιταρίους τοῦ μεγάλου παλατίου xai τῆς 
Δάφνης, τὸν ἀριθμὸν σὃ, καὶ πένητας (β΄' προκιν- 
σεύειν δὲ τοὺς ξενοδόχους xal γεροχόµους χαρτουλα- 
plouc καὶ ἴατροὺυς σὺν τῶν διαιταρίων ἐπὶ τῇ ὁπὶ- 
σθίἰῳ θέσει τοῦ ἀκουθίτου τοῦ βἀσιλέως, τοὺς 6i 
ἄρχοντας τῶν δύο ταγμᾶτων ἐπὶ tn χατὰ πβόσωπον 
θέσει τοῦ βασιλέως" εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς καὶ ἐξάχειν 
τοὺς μὲν ξενοδόχους μετὰ τῶν οἰκείων σκασαµαγ- 


et palatii Daphnes, in universum 204, unaque pau- C γίων καὶ ῥωέων σαγίων, τοὺς δὲ ἰατροὺς ἄπαντας 


peres 12. Xenodochos alque gerocomos et inde re- 
liquos inferiores, ut chartularium, medicos el die- 
tarios, oportet procedere [tam intrando, quam 
exeundo] pone sacram mensam, magistratus vero 
amborum ordinum [tam numerorum, quam caatro- 
rum] a parte domini vultui opposita. Xenodochi 
cum suis scaramangiis sagisque russis introducun- 
tur; medici autem omnes in suis dibenetis seu ve- 
stibus colore veneto tinctis. De tagmatum magi- 
slratibus introducuntur ambo quidem topoterele 
in sagis quoque russis, celeri omnes autem in sca- 
ramangiis. Die undecimo non ainplius celebratur 
convivium in XIX accubitis, sed vespera celebra- 
tur inillustri Justiniani triclinio, quod mane ab im- 


μετὰ τῶν οἰκείων διθενέτων (70), τοὺς δὲ τῶν ταγμά- 
των ἄρχοντας, τοὺς μὲν τοποτηρητὰς καὶ αὐτοὺς 
μετὰ ῥωέων ααγίων, τοὺς δὲ λοιποὺς μετὰ σκαρα- 
μαγγίων πάντας. 'Emi δὲ τῆς ἑνδεκάτης ἡμέρας 
ἀπείργετχι μὲν ἡ τῶν ἄκουθίτων ἐκτελουμένη χλῆ- 
αις, τελεῖται δὲ τὸ χλητώριον ἑσπέρας ἐν τῷ περι- 
θλέπτῳ τοῦ Ἰουστινιανοῦ τρικλίνφ. Προστοιχεῖται 
γὰρ τὸ αὐτὸ κλητώριον παρ τοῦ βασιλέως διὰ τοῦ 
αὐτοῦ ἁρτιχλίνὸυ πρωΐας, καὶ δεῖ ἡμᾶς προσκαλεῖ- 
σθαι tiq χλῆσιν τοῦ αὐτοῦ θείπνου µαγίστρους, ἀνθ- 
υπάτους πατρικίους ὀφφικιαλίους, πραιποσίτους, 
πρωτοσπαθαρίους εὐγούχους, πριµικηρίους, ζόστια- 
ρίους, µαγλαθίτας, κόμητας τοῦ ἀριθμοῦ καὶ xtvz- 
άρχους, τὸν ἀριθμὸν κατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπίζης, 


peratore eum in finem preparatur per ejus articli- D καὶ μετὰ τὴν θείαν τῆς ἑσπέρας μυσταγωγίαν (71) 
JOAN. JAC. RESKII COMMENTARIUS. 


(07) Hobtà est vestis talaris, pedes tegens; et 
dein in genere vestis omnis ; vid. de hac voce dis- 
putantes ad Codinum Goar. p. 10, οἱ Gretser. p. 
178, et Du Cange Gloss. Gr. h. v. 

(65) Probane sit hec vox, an φωταψία aut φωτ- 
αγωγία rescribendum, viderint alii ; item, quid sibi 
velit vox προεόρτιον. Nam φωταγωγίαν significare 
accensionem lampadum aut cum cereis processionem, 
nemo dubitat. Mihi vero non succurrit vesperis seu 
pridie diei alicujus festi consuevisse faces accendi, 
aut in iis processionem celebrari. Et preterea non 
video, quodnam festum hic secutum fuerit hano 
goce lav. Nan festum Luminum tertio demum 

ie post sequebatur. 


(69) Ita solebant monasteria in specie appellare ; 
v. Du Cange. v. Loca venerabilia. 

(70) Notabile hoc, venetis fuisse archiatros indu- 
tos, quod nescio an alibi observatum sit. Hodie 
carmesinas gestant in processionibus. 

(71) Mystagogia celebratio Misse est. Hinc patet, 
Grecos sub vesperam quoque, post horam nonam, 
que nostre tertie pomeridiane respondet, sacra- 
mentum celebrare ; vid. p. 4&2. Nisi malis, ut isto 
loco vocem σύναξις et λειτουργίας pro conventu ad 
cultum divinum et ejus celebratione, absque misses 
officio, ita hic loci vocem µυσταγωγία eodem sensu 
accipere. Quod tamen nop puto procedere. 


1381 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. II. 


| 1384 


δεῖ τὸν καλέσαντα ἀρτικλίνην προτρέψασθαι πάντας A num. Ad istius cosnse communionem oportet nos 


ἀποβέσθαι τὰ ἑαυτῶν ἀλλαξήμια xal ἐπενδύσασθαι 
τὰ οἰκεῖα αὐτῶν σκαβαµάγγια εἷς τὸ μετ αὐτῶν 
συνεστιαθῆναι τῷ βασιλεῖ κατὰ τ”πον. 


vocare magistros, proconsules patricios, officiales, 
prepositos, protospatharios eunuchos, primicerios, 
ostiarios,maglabitas, comites arithmi etcentarchos, 


in universum tot, quot mensa capit. Celebratoque vespere sancto officio, debet articlinus omnibus 
imperare, ut mulatoriis depositis induant sua scaramangia, quo in illis cum imperatore epulentur. 


Ἡ δὲ ἁγία τῶν φώτων ἡμέρα ξένην τινὰ καὶ πε- 
ῥρίθλεπτον λαμπροφορίαν εἰσάγουσα θαυμαστὴν καὶ 
πανάγαστον τὴν δεξίωσιν ἐκτελεῖ τῆς µβασιλικῆς 
ἑστιάσεως, Tiv γὰρ ἕνωσιν τῶν οὐρανίων καὶ ἔπι» 
γείων ταγμάτων διὰ τῆς δωρεᾶς τοῦ ἁγίου βαπτί- 
σµατος μυστικῶς εἰκονίζουσα τοὺς Ev τάξει ἀγγέλων 
ἱερεῖς τῆς μεγάλης τοῦ θεοῦ καθολικῆς Εκκλησίας 
λευχημονοῦντας εἰς ᾿αυνεστίασιν τῷ βασιλεῖ συν- 
ηγάγετο. Καὶ δεῖ τοὺς ἐν ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ λαχόντας 
διακονίᾳ ἀκριθῶς ἐπίστασθαι τὴν εὐπρεπὴ χατάστα- 
σιν τῆς περιφανοῦς αὐτῶν καὶ lepus δεξιώσεως. Ἐν 
γὰρ τῷ τελὀυμένῳ χράµατι τῆς μεγάλης τοῦ θεου 
Ἐκκλησίας δεῖ ὑμᾶς καλεῖν ἐπὶ τῆς τιµίας βασιλικῆς 
τραπέζης, µαχγίστρους, ἀνθυπάτος µπατρικίους 
στρατηγοὺς, ὀφφιχιαλίους, τὸν ἀριθμὸν ιδ” εἴσ- 
άγειν δὲ αὐτοὺς xal ἐξάγειν μετὰ τῶν οἴχείων 
ἀλλαξίμων, ἄνευ μέντοι τῶν ἑαυτῶν χλαμύδων. Ἐν 
δὲ τῇ βασιλικῇ τιµίᾳ τραπἐζη πρό Ὑε πάντων συν- 
εστιᾶται ὁ πατριάρχης τῷ βασιλοῖ, καὶ δεῖ ἡμᾶς 
καλεῖν τοὺς λογάδας τῆς ἐκκλησίας, olov µητροπολί- 
τας σὺν τῷ συγχέλλῳ τὸν ἀριθμὸν (Q', προστιχίζειν 
δι αὐτοὺς ἐν cT, αὐτῶ, εἰσαγωγῇ ἁρμοδίως κατὰ 
τὸν ἑκάστου θρόνον, ὀπηλονότι ἠμφιεσμένους αὐτοὺς 
πάσας τὰς λειτουργικὰς αὐτῶν στολὰς πλὴν τῶν 
ὠμοφορίων xxi μόνον’ συνεισάχειν δὲ αὐτοὺς xal 


Sanctus autem luminum dies (vel Epiphaniee fe- 
8tum) secum trahens insuetam et undique illustrem 
splendidi vestitus magnificentiam, efficiLiconvivium 
quo imperator amicos suos excipit, admirabile. 
Cum enim conjunctionem ordinum oclestium 
alque terrestrium mystice adumbret, per donum 
sancli baptismatis factam, congregat in unum cum 
imperio sacerdotium Magna Dei catholic Ecclesie 
sacerdotes, qui angelorum et nuntiorum Dei vices 
gerunt, candidis in vestibus, ad convivium impe- 
riale adducens. Quibus eo die servire obtingit atri- 
clizsis, bene accurateque eos nosse oportet dsco- 
ram conslitutionem et cerimoniale splendide isto- 
rum sacerdotum sancteque ad mensam receptionis. 
Post finitum mixtum, in Magna Dei Ecclesia opor- 
tet nos ad sacram mensam magistros, proconsules, 
patricios, tam strategos et militaris,quam offloiales 
431 et palatini ordinis, in universum duodecim 
invitare, eosque in suis mutatoriis, absque tamen 
chlamydibus, introducere et educere. In eadem re- 
giu venerabile mensa primus ante alios omnes con- 
vivatur imperatori patriarcha. Pariter quoque 
oportet nos ad sacram mensam ecclesie proceres, 
ul metropolitas eL syncellum, ia universum numero 
duodecim, invitare, eosque ante introitum decore, 


ἐξάγειν διὰ τοῦ βασιλικοῦ καστρησίου, χκαθὼς ὁ τύπος ( unumquemque secundum sue sedis eminentiam, 


τῆς εἰσχγωγῆς περιέχει. "Eni δὶ τῶν λοιπῶν àxou- 
θίτων δεῖ ὑμᾶς καλεῖν πρεσθυτέρους τοῦ μεγάλου 
παλατίου ιβ', τῆς Μεγάλης Εκκλησίας κδ', διαχόνους 
ὁμοίως τοῦ παλατίου, τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, τῆς 
νέας, Aq, ὑποδιακόνους ὁμοίως AQ, ἀναγνώστας 
ὁμοίως x9, ψάλτας ὁμοίως κὸ xai παπάδας τοῦ σιε- 
κρέτου τοῦ πατριάρχου λς' ὁμοῦ ci" εἰσάγειν δὲ 
αὐτοὺς καὶ ἐξάχειν οὕτως τοὺς μὲν Ἱἱερωμένους 
ἅπαντας μετὰ τῶν οἰκείων λευκῶν φελωνίων, τοὺς 
δὲ σεκρετικοὺς (72), ψάλτας τε xal ἀναγνώστας μετὰ 
οἶκεῖα χαμίσια µόνον, δηλονότι κατὰ τὴν τάξιν xai 


ἔχθεσιν τὴν ἀνωτέρω μνημονευθεῖσαν. Ael ὃξ προσ-᾿ 


έχειν ἐν τῇ αὐτῃῇ ἀνακλήσει, xxi τὸν Καιρὸν τοῦ 
µίνσου τῶν λεγομένων δουλχίων 3, xal σὺν τῇ τού- 
των εἰσόδῳ συνεισάγειν τοὺς δύο τῆς Μεγάλης Ἐκκλη- 
σίας λαμπροὺς δοµεστίκους σὺν τῶν ψαλτῶν τε xai 
ὀρφανῶν ἁπάντων τοῦ συρραγίου (73), λευχημονοῦν- 


seriatim disponere, indutos stolas suas, in quibus 
sanctum officium peragere solent, omnes, preter 
sola omophoria, que omittunt. Castrensis imperia- 
lis eos simul omnes introducit, et idem quoque 
rursus educit, prout formulare introductionis in se 
habet atque flagitat. Ad reliquos autem accubitus 
oportet nos invitare magni palatii presbyteros duo- 
decim,Magne Ecclesie presbyteros viginti quatuor, 
diaconos palatii et Magn: Ecclesie seu S. Sophie 
et nove in universum 36, cujusque 12: hypodia- 
conos earumdem ecclesiarum etiam 36; lectoreg 
earumdem 24 ; cantores earumdem 24 ; papades seu 
clericos secreti patriarcha 36; in universum 2410. 
Hos introducere et educere oportet sic : sacerdotio 
consecratos et, fungentes omnes in suis albis phelo- 
niis, secrelicos autem, cantores et lectores in suis 
camisiis tantum, secundum ordinem in superiori- 


VARLE LECTIONES. 


3 δουλχίων em, Ἡ., τουλδίων cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(72) Clerici secretici videntur apud Grecos fuis- 
se qui Ecclesie Latine sunt clerici seculares, non 
consecrati ; v. p. 440, et officium eorum fuisse, ut 
in secrelis patriarchee seu tribunalibus ejus vel 
expeditionibus sederent et lites, negotia, reditus, 
expensas ejus curarent. 

(73) Ita est in membranis. Apographum dabat 
σφραγίου, consilione, an casu et errore descriptoris, 


non dixerim. Non careret specie σφραγίου, si πάν- 
των &besset. Nam datas fuisse pauperibus et mo- 
nachis ad sacras epulas admittendis tesseras, σφρα- 
ίδια, supra notatum est. Sed cgpayiós et σφρ:. 
γίδια dicitur, non σφραγία, et prelerea συφραγίου 
elegantius quid habet, quam ut potuerit a librario 
ro voce notiori substitutum fuisse. Hinc excudi 
lud, quod in Latinis dedi. Sane σουφράγιον et 


1383 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1384 


bus traditum. In eadem acclinatione, id est accu - À tac καὶ περιθεθληµένους τὰ οἶκεῖα φελώνια" 3tn- 


bitu οἱ convivatione, observare oportet tempus, 
quo missus dulciorum sic dictus seu mellitorum et 
tragematum infertur, et tunc simul introducere 
ambo illustres Magna Ecclesie domesticos, unaque 
cantores et orphanos suffragii [id est eos, qui pu- 
blico suffragio vel auxilioet sumptu aluntur] candi- 
datos suisque pheloniis indulos ; ante introitum 
autem illos in duas ad dextram sinistramque par- 
tes dirimere, ut unus quidem domesticus, qui ad 
dextram jucundorum et amabilium accubituum stat, 
cantores secum omnss habeat ; alter autem dome- 
Blicus, qui isti e regione ad sinistram partem ac- 
cubituum stat, secum orphanos omnes habeat, se- 
riatim in uno filo stantes. Introducuntur ab utra- 
que parte partes ambe tum,cum patriarcha bene- 
dictionem pronuntiat, quo simul omnes chorum 
efficiant cantusque vocales alternent. Finitis tribus 
antiphonis, educuntur simul rursus eodem, unde 
venerant. Sapientissimus autem dominus noster 
Leo, quo majorem gloriam consummatamque gra- 
tiam anniversarie huio el venerabili per dies fe- 
stos convivationi adderet, constituit, ut hoo po- 
S8lremo accubituum die post finitam, quam diximus, 
alternantium et sibi respondentium chororum illam 
& majoribus ad nos propagatam modulationem in- 
troduceremus sub tempus dulciorum quatuor Ma- 
gno» Eoclesic illustres domesticos, 488 suis cami- 
siis et pheloniis tantum indutos eosque in medio 
prefulgeniis triclinii ad aliquam a semet distantiam 
dieponeremus, hoc modo: primum quidem dome- 
sticum, et qui ea septimana officio fungitur, in 
medio quatuor utrinque, id est binarum a quavis 
parte, splendidarum a dominis proximarum mensa- 
rum ; proximum ab eosecundum domesticum pa- 
riter in medio aliarum illis proximarum quatuor 
splendidarum mensarum, id est quinte usque ad 
octavam ; tertium domesticum pariter in medio 
quatuor illis proximarum ab utraque parte mensa- 
rum, none scilicet usque ad duodevimam ; et tan- 
dem, quartum domesticum in medio sex reliquarum 


ρεῖν δὲ αὐτοὺς ἔνθεν κλἈκεῖθεν πρὸ τῆς εἰσόδου αὖ- 
τῶν οὕτως. Ti μὲν tvi αὐτῶν δοµεστίχῳ ἅμα τῶν 
ψαλτῶν ἁπάντων * στιχίζειν ἐπὶ τῆς δεξιᾶς θέσεως 
τῶν τερπνῶν ἀκουθίτων' τῷ δὶ ἑτέρῳ δοµεστίκψ 
αὐτῶν σὺν ὀρφανῶν * ἁπάντων, καὶ αὐτὸν ἐπὶ τοῦ 
εὐωνύμου κατὰ πρόσωπον θέσεως οὔσης τῶν ἀχου- 
θίτων στιχίζειν εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς ἐφ᾽ ἑκατέρων 
τῶν μερῶν ἄμφω σὺν τῇ εὐλογίᾳ τοῦ πατριάρχον, 
χοροστατεῖν ἅπαντας πρὸς ἀντίφωνον µελῳφδίαν. Καὶ 
νίκα τῶν Υ ἀντιφωνῶν d$ ἐχκφώνησις λήξει, ἐξάγευ 
αὐτοὺς ἐγεῖθεν ἅμα ὅθεν xal ἐληλύθασιν. Ὡρίσθη 
δὲ καὶ παρὰ Λέοντος τοῦ σοφωτάτου δεσπότου εἷς 
πλείονα δόξαν καὶ µεγίστην εὐχαριστίαν τῆς περι- 
οδιχῆς ταύτης καὶ σεθασµίου τῶν ἑορτῶν εὐωγίας, 
ἐν τῇ αὐτῇῃ τελευταίᾳ τῶν ἀκουθίτων μερα μετὰ 
τὴν περαίωσιν τῆς λεχθείσης τῶν ἀντιφωνῶν ἀἆρχαιο- 
παραδότου κοινῆς µελῳδίας, συνεισάχειν ἡμᾶς b 
τῷ χαιρῷ τῶν δουλκίων τοὺς ὃ τῆς Μεγάλυς Ἐκκλτ- 
σίας περιφανεῖς δοµεστίκους, δηλονότι ἡμφιέσμένους 
τὰ οἰκεῖα αὐτῶν καµίσια καὶ φελών.α µήνα xa! 
ἰστῆν αὐτοὺς ἓν τῷ µέσῳ τοῦ περιθλέπτου τρικλἰ- 
νου κατὰ διάστασιν οὕτως τὸν μὲν a' δομέστικον 
τῆς ἑθδομάδος κατὰ μέσον τῶν ἑκατέρωθεν τεσσά- 
ρῶν λαμπρῶν ἀκουδίτων, τὸν δὲ ἀπ᾿ αὐτοῦ δεύτερον 
δοµέστικον κατὰ μέσον ὁμοίως τῶν ἀπ᾿ αὐτῶν ὃ 
ἑκατέρωθεν λαμπρῶν ἀκουθίτων, τὸν δὲ y δομέστι- 
xov πάλιν ὁμοίως κατὰ μέσον τῶν ἀπ αὐτῶν ἑχατέ. 
Ρωθεν λαμπρῶν ἀκουθίτων, τὸν δὲ ὃδ' xarà μέσον 
καὶ αὐτὸν τῶν ἐξ ἑκατέρων (74) μερῶν καὶ λαμπρῶν 
ἀκουθίτων. Καὶ σὺν τῇ ἐπινεύσει καὶ εὐλογίᾳ τοῦ 
ἁγιωτάτου ἡμῶν πατριάρχου ἀπάρχεσθαι αὐτοὺς 
τὴν τιµίαν καὶ θεάρετον αἴνεσιν (75) τὴν ἐξ οἰκείων 
χειλέων 9 (76) τοῦ σοφωτάτου xal θεοπροθλήτου 
ἡμῶν βασιλέως Λέοντος ἐξυφανθεῖσαν, καὶ ἅμα τῇ 
αὐτῆς ἐχφωνήσε, xal πολυτέχνῳ τῆς Ὑειρονομίας 
κι ήσει ὁμοθυμαδὸν ἅπαντας τοὺς ἀνακειμένους 
ἄδειν καὶ συμψάλλειν τὸ ῥηθὲν lepóv ἆσμα τὸ ἐκ µε- 
λισταγῶν ἨΧειλέων σταλάξαν ἅπασι τοῖς πιστοῖς 
ὑπηκόοις. Μετὰ δὲ τὴν περαίωσιν τῆς δωδεκατμέἑρον 
ταύτης τῶν ἑορτῶν εὐωγίας τελεῖται ἄλλη µεθέου- 


VARLE LECTIONES. 
* ἁπάντων em. Β., ἅπαντα cod. et ed. 5 σὺν ὀρφανῶν em. R., καὶ ópo. eod. et ed. 9 χειρῶν conj. Β. 


pro χειλέων. 


JOAN. JAC. REISKIL COMMENTARIUS. 
σοφράγιον in Glossis Nomicis redditur ἀποστροφὴ, I) v. Alogia. 


refugium, et βοήθεια. Quam glossam egregie illu- 
Blrat et ab ipsavicissim fidem auctoritatemque ac- 
cipit locus Spartiani in Pescennio Nigro. t. p. 672 : 
Nec sibi unquam vel contra solem, vel contra imbres 

ucstvit tecti suffragium, ubi Ulicus Obrechtus non 
Improbabiliter quidem suffugium conjicit, audien- 
dus tamen non est. Du Cange in Gloss. Lat. v. Suf- 
[ragium exempla congessit, in quibus hec vox 
Ῥγωρίαίίοπεπι omnem, auzilium, alimentalionem et 
&ustentationem nolat : quo remitto. 

(74) Ita recte membranas. Apographum dabat 
τῶν ἐξ ἀμφοτέρων. Particula ἐξ vel ἐπὶ non. noceret, 
8i adesset. Sed abesse quoque eine dainno potest. 
Numerus abesse nequit. 

(75) Greci αἴνους appellant laudes Dei psalmos. 
Hinc αἶνεσις laudatio Dei per hymnos ; v. Du Cange 


(76) Cum sequatur ἐξυφανθεῖσαν, et sermo hic 
non sit de cantu imperatoris Leonis, sed de cantico 
ab ipso composito, procul dubio legendum est 
χειρῶν, nisi malitaus dicere, auctorem admodum 
tragice locutum fuisse. Verum quidem est, impe- 
ratores haud raro ipsos cantica orsos fuisse suo 
coetui tam in ecclesia, quam domi, ut constat 
exemplo Leonis Armeni, de quo Cedren:s p. 491: 
Εἰώθει ἐν ταῖς ψαλμῳδίαις ἐξάρχειν τῶν αἴνων, καὶ 
μᾶλλον ὅτε ἐν τῇ τοῦ Χριστοῦ γεννήσει οἳ τῆς ἑορτῆς 
κανόνες ἐψάλλοντο. Sed hic non dicitur Leo hymnos 
exorsus fuisse, sed cantores dicuntur hymnum ejus 
manibus textum calamoque ejus exaratum ordiri. 
Celeber autem Leo sapiens est inter hymnogra- 
phos Grecos, ut ex Actis sanctorum, t. I Junii, 
constat. 


1383 


DE GERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. II. 


1386 


τος ἡμέρα δεξίµου (77), φέρουσά δεξιωσιν μετὰ σα- À ex utraque parte splendidurum mensarum. Hos ita 


ἔίμου. Τύπῳ γὰρ τελρύμενον τὸ τοὺ δεζίµου πέρας, 
ἰδικήν τινα κατάστασιν εἰσάγει πάλιν. Οἱ γὰρ ϐθεο- 
πρόθλητοι copo! δεσπόται μετὰ τὴν ἀπόλυσιν τοῦ 
τυπικοῦ δεξίµού προχαθέζονται πάλιν εἷς πολλῶν 
ἀντίληψιν, καὶ τελεῖται τὸ χλητώριον ἐπὶ ἀποκοπτῆς 
τραπέζης, ἐν τῷ λαμπροτάτῳ τρικλίνῳ Ἰουστιια- 
νοῦ τοῦ μεγάλου (78), καὶ δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἰς 
συνεστίασιν τῶν βασιλέων φίλους τοὺς υπὸ καμπά- 
γιον ἅπαντας, ἄρχοντας τῆς σογχλήτου, ἀπό τε µαγί- 
στρων, ἀνθυπάτων πατρικίων ὀφφικιαλίων, βασιλι- 
xGy πρωτοσπαθαρίων, ἀσηκρητῶν, χαρτουλαρίων 
τῶν µεάλων σεχκρέτων, ὑπάτων, ἀντιγραφέων, σι» 
λεντιαρίων, βεστητόρων, ἀπὸ ἐπάρχων σκηπτροφὀ- 
pev, σιγνοφόρων, σενατόρων καὶ λοιπῶν ἀρχόντων 
τῶν δ' ταγμάτων. Ast δὲ προστιχίζειν ἅπαντας χατὰ 
τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης, καὶ εἰσάγειν αὐτοὺς xal ἐξάγειν 
ἅπαντας μετὰ τῶν οἰχείων ἀλλαξιμάτων ἠμφιεσμένους 
καὶ τὰς ἑαυτῶν χλαμύδας ἐμπροσθίῳ τῷ ay pat καὶ 
δεῖ προσέχειν τῷ τοῦ ὀργάνου φθέγµατι 7, καὶ ἡνίκα 
τὴν ἀπήχησιν τοῦ φθόγγου παύσῃ, ἑξανιστῆν ἅπαν- 
τας εἷς εὐφημίαν τῶν δεσποτῶν, καὶ αὖθις ἐκτίθε- 
σθαι τὰς ἑαυτῶν χλαμύδας μέχρι τῆς ἀφιξεως τοῦ 
µίνσου τῶν δουλκίων, xai πάλιν ταύτας ἀναλαμ- 
θάνεσθαι πάντας, ὅπως ἂν μετ αὐτῶν συνεξέλθοιεν 
ἐν τῇ ὁμοίᾳ τάξει. Τὸ δὲ ἑπόμενον τῷ δεξίµῳ ἵππι- 
κὸν ἆθλον τελεῖται μὲν τῇ ἐπαύριον τοῦ δεξίµου 
ἡμέρᾳ, καὶ μετὰ τὴν αὐτοῦ ἀπόλυσιν τελεῖται κλη- 
τώριον ἐν τῷ τριχλίνῳ τῶν καθισµάτων (70). Kai δεῖ 
ἡμᾶς εὐτρεπίζειν φίλους εἲς συνεστίασιν τῶν δεσπο- 
τῶν κατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης ἐκ τῆς συγκλήτου 
πάσης, oiov µαχγίστρους, πατριχίους, πραιποσίτους, 
ὀφφικιαλίους, πριµικηρίους, ὀστιαρίους, βασιλικοὺς 
πρωτοσπαθαρίους οὖν τῷ ἀκταρίῳ xal τῷ δεκσογρά- 
φῳ (80) καὶ τοῖς τοῦ ἡλιακοῦ * παραστάταις, apa 


C 


dispositos imperavit Leo, simul ac nutum daret et 
benedictionem pronuntiaret sanctissimus noster 
patriarcha, exordiri sanctum Deoque gratum hym- 
num, quem sapientissimus et a Deo electus idem 
noster imperator Leo suis ipse manibus contexuit 
el exaravit, εἰ sic porro aceumbentes omnes ad 
exordium a domesticis factum iisdemque artificiosa 
et erudita manuum agitatione concentum dirigenti- 
bus decantare, assectantes precentorum exemplar, 
sacrum illum, quem modo laudabamus, hymnum, 
qui e mellifluis ejus labiis super omnes fideles ci- 
ves el subditos destillavit, Post finitam hanc, quse 
per duodecim dies continuat et ob sacra [natalium 
et baptismi Christi] festa celebratur, convivationem 
celebratur alius, festum [luminum] consequens, 
dies deximi seu exceptorii, quo dominus salutan- 
tes amicos admittere solet, cum saximo seu salta- 
toria decursione conjuncti. Facti nempe secundum 
formulam deximi finis novam et peculiarem rerum 
faciem atque constitutionem importat. Sapientes 
enim et & Deo electi nostri domini post finitum ex 
formula illud solemne deximum rursus president 
ad prestandas bene merentibus remunerationes, 
et celebratur deinceps convivium super peculiari 
tabula in splendidissimo triclinio Justiniani Mugni; 
oportetque nos invitare ad coepulandum cum do- 
minis amicoa, magistratus quotquot campagia ge- 
runt senatorios,ut magiatros, proconsules, patricios 
officiales, imperiales protospatharios, asecretas, 
chartulariog magnorum secretorum, consules, ma- 
gistros scriniorum, silentiarios, vestitores, exprea- 
fectos, sceptrophoros, signiferos, senatores et re- 
liquos magistratus quatuor tagmatum. Procedere 
hos oportet seriatim tot numero, quot mensa capit 


VARLE LECTIONES. 
[ία em. R., τῷ — φθέγµα cod. et ed. * κλιξ pro ἡλιαχκοῦ cod. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(77) Ita paulo insolentius appellat totam per 
Xll dies continuatam hilaritatem, quibus nempe 
imp. proceres ad se et ad mensum suam admit- 
19088. 

(78) Justinianus M. ille dici solet, qui Belisario, 
Procopio et Agathie vixit equalis medio smculo 
vi et diu magnaque cum gloria regnavit, omnibus 
notus. Atqui triclinium Justiniani non ille, sed 
Justinianus ὁ νέος el ὁ ῥινότμήτος, ut appellari 
80let, qui seculo vit exeunte regnavit feda cum 
fama, condidit, ut constat e Du Cangii CPli Christ. 
l. 1t, p. 118. Est ergo error aut memorie auctoris, 
aut calamo librarii tribuendus, et νέου reponen- 
dum, aut τῷ µεγχάλῳφ, ut p. 440. Conf. dicta ad 


P (79) Sic et infra legitur p. 447 et 452. Non 
solet tamen in plurali, sed in singulari efferri 
cathisma. Nam eie appellabatur totum illud tri- 
bunsl vel edifleium super circum eminens, e 
quo imp. ludos circenses spectabat, ul sepius 
ictum. Videtur inferius, in ima hujus ediflcii 
contignatione, sala pransoria fuisse, quam Noster 
hic τὸν τρίχλινον τῶν καθισμάτων appellat. Infra 
nutem p. 490, ὁ τρίκλινος τοῦ καθίσµατος appel- 
atur. 

(80) Ita membrane. Actarius satis bene potest 


PATROL. Gn. CXII. 


dici ab acia, neque pejus, quam actuarius ab 
actus; δεχσογρἆφος autem male exarstum est 
pro δεησογράφος. Et ascripserat cl. Leiche mar- 
gini apographi Draudiani, leg. esse δεησογρά- 
ep. Sed & vepreto fleus queril, qui accura- 
tionem et puritatem sermonis & novis Grecis 
exspectat. Sic εὐτυχοφόρος dicunt pro εὐτυχιοφόρος 
vel εὐτυχειοφόρος, ut in Latinis meis ubique 
reposui, et infra p. 4062, est γειτονάρχης pro 
ειτου!αρχης. Talis est formatio ὀπισθόδομος pro 
ὀπισθιόέομος, id est, δόµος ὀπίσθιος: χωμµῳδο- 
γράφος pro Χωμφδιογράφος. Ἡοσωχάρης in An- 
ἰπο]ορίᾶ nomen fictum pro Ποσιοχάρης. Apud 
Nostrum p. 43, est ὀστιαροπριμικήριος pro ὁστια- 
ριοπριµικήριος, εἱἰροχαρὴς τάλαρος, quasillus lanis 
gaudens, pro ἐριοχαρεῖ. Non raro quoque librarii 
H et K permutant ; cujus rei exemplum in proximo 
ἡλιακοῦ habemus, ubi vid. et ad p. 382. De ma- 
gistro libellorum supplicum v. Goar. ad Codin. 
p. 30, n. 44, et Da Cange v. Δεήσεις et. Epiten- 
desion. AL quare tamen δεησογράφος et non potius 
δεησοδόχος dicebatur? Ego causam non exputo, 
Andiebat olim magister episiolarum legationes 
civitatum, consultationes et preces tractans, ut est 
in Notitia imperii, item magister libellorum et 
cognitionum sacrarum. Venit hao occasione decla- 


AA 


1987 CONSTANTINI PHORPHYROGENITI 1388 


et introducere atque educere ab [antiqua parte in À τῶν σκηπτροφόρων, δρακοναρίων, σηµειοφόρών xal 
suis mutatoriis et chlamydibus. Attendendum est σιγνοφόρων' εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς ἅπαντας μετὰ τῶν 
ad organi sonitum, omnesque, ubi id desierit, ju- οἰκείων ἀλλαξιμάτων χωρὶς τῶν χλανιδίων, τοὺς 
bendi surgere ad dicenda dominis bona verba, et δὶ τοῦ ἡλιακοῦ (81) παραστάτας μετὰ τῶν olxslun 
simul suas chlamydes exuere, que demum rursus σκαραμαγγίων. 

induuntur intrante missu dulciorum ; quod eo fit, ut in illis rursus eodem omnes, quo intraverant, ordine, 
exeant. 489 Equestre certamen, quod consequi exceptorium solet, perficitur altero proximo die, 
eoque finito, instituitur convivium in triclinio cathismatum, ad quod invitare oportet convivas do- 
minis futuros pro capacitate mense magistratus ex omni senatu delectos, ut magistros, patricios, pre- 
positos, officiales, primicerios, ostiarios, imperiales protospatharios una cum aciuario et deesiogra- 
pho seu scriba libellorum supplicum et heliaci parastatis seu solarii observatoribus; item sceptro- 
phoros, draconarios, vexilliferos et signiferos. Introducuntur hi omnes cum suis mutatoriis, abs- 


que tunicis; soli heliaei parastate in suis scaramangiis. 


Mense Februario. 

Secundo die Februarii, quo festum hypapantes 
[seu occursus Domini nostri Jesu Christi vel puri- 
ficationis B. Virginis] in Blachernis celebratur, fi- 
nitaque splendida processione, instituitur sacrum 
convivium in illustri illo triclinio, uod olim Ocea- 
nus appellabatur super mensa peculiari ; ad quod 
invitare oportet atnicos, de senatu quotquot cam- 
pagia gerunt, ut magistros, proconsules, praposi- 
tos, patricios, officiales, imperiales protosputharios, 
protoasecretam, chartulariuin excubitorum, consu- 
les, vestitores, silentiarios, sllaxemata [sue magi- 
Stratus, quibus comparere in mutatoriis licet] ex 
qualuor tagmatibus seu ordinibus militaribus co- 
mitatensibus; in universum tot, quot capere mensa 
potest. ]ntroducuntur et educuntur cum suis muta- 
toriis absque chlamydibus, quisque secunduni di- 
gnitatem sui gradus. 

Dominica carniprivii. 

Dominica carniprivii non oportet ad sacram 
mensam amicos invitare. Quod enim tunc insititui- 
tur convivium,subministratur pauperibus in apside, 
solosque suos familiares et cognatos imperator 


Mzvi Φεθρουαρίφ. 

Τῇ δὲ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ τοῦ Φεθρουαρίου μηνὸς top- 
ταζοµένης τῆς Ὑπαπαντῆς του Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ ἐν Βλαχέρναις, καὶ τελουμένης τῆς Aap- 
πρᾶς προελεύσεως, τελεῖται τὸ βασιλικὸν κλητώριον 
εἰς τὸν περίθλεπτον τρίκλινον τὸν ᾿Ὠκεανὸν πάλαι 
ἐπικληθέντα ἐπὶ ἀποχοπτῆς τραπέζης, καὶ δεῖ 
ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἲς συνεστίασ.ν τῶν βασιλέων φί- 
λους ἐκ τῶν συγχλητικῶν, τοὺς ὑπὸ καμπάγ.ον 
πάντας, οἷον μµαγίστρους, ἀνθυπάτους, πραιποσ- 
τοὺς, πατρικἰίους, ὀφφικιαλίους, βᾳσιλικοὺς πρωτο- 
σπαθαρίους, συγκλητικοὺς, τὸν Ἠπρωτοασικρήτις, 
χαρτουλάριον τῶν ἐξκουθίτων, ὑὕπατους, βιστήτο- 
pac, σιλεντιαρίους, ἀλλαξίματα (82) ἐκ τῶν ταγµα- 
τικῶν ἀρχόντων, τὸν ἀριθμῶν κατὰ τὸ ποσὸν τῆς 
τραπέζης εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς xal ἐξάγειν μετὰ τῶν 
οἰκείων ἀλλαξιμάτων, χωρὶς τῶν χλαμύδων, «κατὰ 
τὴν ἑκάστῳ προσοῦσαν τῆς δόξης ἀξίαν. 

Κυριαχῇ τῆς ἀποχρέας. 

Τη δὲ Κυριακῇ τῆς τῶν χρεῶν ἀπουσίας ἐπὶ μὲν 
τῆς βασιλικῆς τραπίζης φίλους οὐ δεῖ συγκαλεῖ- 
σθαι. Τὸ γὰρ αὐτὸ κλητώριον τοῖς πίντσιν ὑς- 
απλοῦτα; ἐν τῇ ἀψίδι (83), καὶ µόνος ὁ βασιλὺς 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


randa vox coxa vel ῥοκκᾶ, quod Du Cange inter- 
pretatur petilio, libellus supplex principi oblatus, 
&vagopi, et a roga derivat. Sed est vox Arabica 
schedulam significans, un billet. 

(81) In membranis et apographo erat Κλιξ et 
paulo post κλιακοῦ integris litteris, ad quem poste- 
riorem locum cl. Leiche in margine ascripto an 
ἡλικκοῦ } rectum [οί et sagaciter conjectavit. 


galea) omne ventricosum notat, ad rotunditatem 
accedens. Charta vetus apud Du Cangium Gl. L. hb. 
v. : habere tenetur. suis expensis lanlum  barbuias 
tercentun, hoc est milites barbutis armatos, ut Du 
Cange ibidem ait, qui et conf. in v. Fusus. Sic 
appellabant sexum femininum, ut in ejus opposi- 
tione lanccam sexum virilem. Haredias ad fusum 
transire a parte lancez, quando ad filias pervenie- 


Sepe enim H et K permutari a librariis, modo dixi D bat ; agnatus ex parte gladii seu viri, et agmatus 


et alio exemplo demonstravi. 

(82) Mulatoria, id est, viros, quibus comparere 
in mutatoriis licet. Sic hodie chapeaux appellamus 
mares, quorurn proprium gestamen sunt pilei, 
chapeau rouge pro cardinali. [ta quoque Anna 
Comnena Alex. p. 461, μετὰ 9ύο χλαμύδων dixit, 
quod ex sententia et interpretatione Du Cangii ad 

oinvill. p. 160, idem valet atque avec deuz cotes 
d'armes, c'est-à-dire avec. deux chevaliers; quia 
nemo tum temporis jus habebat preter milites, id 
est equites, loricas gestandi. Ita scula pro viris 
$cula^is. Domnizo in vita Mathildis : exiit e. Lucis 
cum quingentis quoque sculis. Testimonia pro testes 
(v. Du Cange Gl. Lat. v. Adhramire, que est vox 
Germanica, anramen; v. Frisch. Lex Germ. v. 
Ramen), barbutze pro viris barbulntis seu galeatis. 
Nam Arabicum barbat, (unde barbilon, instrumen- 
tum musicum, et barbata, navis, γαῦλος, οἱ barbuta, 


ex parte fusi seu femine, est in speculo Saxonico. 
θώραχι πυκτεύειν adversus θωρακίτην, loricalum 
luctari, habet Artemidor. p. 121, cap. 33, lin. 13 
Medio ὤνο, ut Greci ἀλλαξίματα, multatoria vel 
paraloria appellabant senatores, sic Latini quoque 
eosdem appellabant paraticos et homines de pare 
tico. In. charta apud du Cangium comparentur 
homines de paratico hominibus genere militari ; 
vid. v. Paragium et Paratici, ubi velut college 
memorantur credenderii, οἱ πιστινοί, consules vidi- 
niarum, οἱ Yetovidpyat,  paratici, τὰ ἀλλαί. 
para, et judices. 

(83) Quamnam apsidem seu fornicem intelligat, 
palatiine an S. Sophie pronsum (aam atria tem- 
lorum, ut apsidata, etiam ἀψίδας appellari & novis 
recis testatur Th. Smith. in Ri t. de i 
Greca), απ denique Milium vel aliquod aliud ρα. 

blicum edificium, quis dixerit? 


1389 


DE CERIMONIIS AUL/E ΡΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. Il. 


1390 


τοὺς ἑαυτοῦ οἰχκείους xal συγγενεῖς πρὸς ἑστίασιν À epulis tunc adhibet. Tertia autem tyrophagi seu ca- 


συγκαλεῖται. Tr δὲ τρίτη τυροφάγου (84) ἡμέρας 
προσκαλεῖται τὸν βασιλέα ἅμα τῇ περὶ αὐτὸν συγ- 
χλήτῳ ὁ ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως ἐν τῷ 
εὐαγεῖ µεγάλῳ µπατριαρχίῳ, καὶ τελουμένης τῆς 
Ἱερᾶς λειτουργίας, προτίθεται κλητώριον ἐν τῷ µε- 
γάλῳ σεκρέτῳ τοῦ πατριάρχου. Καὶ δεῖ ἡμᾶς εὖ- 
τρεπίζειν πρὸς κλῆσιν τῆς τοιαύτης τραπέζης, µα- 
γίστρους, πβραιποσίτους, ἀνθυπάτους πατρικίους, 
ὀφφικιαλίους, πρωτοσπαθαρἰους, σπαθαροκανδιδά- 
τους, σπαθαρίους, στράτορας, κανδιδάτους καὶ ἄρ- 
χοντας τῶν ταγμάτων κατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης' 
εἰσάγείν δὲ αὐτοὺς xdi Ἐξάγειν µετά τῶν o'xsiov 
σκαραμαγγίων καὶ µόνον, ᾿Απὸ δὲ τοῦ κουφίσµατος 
τοῦ πρώτου µίνσου δεῖ ἡμᾶς εἰσάγειν τὸν πρωτο- 
νοτάριον τοῦ πατριάρχου μετὰ τοῦ οἰκείου αὐτοῦ 
ἀναλογίου (85) τε καὶ βιθλίου καὶ ἱστῆν αὐτὸν ἐπὶ 
τῆς εὐωνύμου θέσεως τῆς βασιλικῖς τραπέζης πρὸς 
τὸ ὑπαναγνῶναι τὸν περὶ νηστείας ἁρμόζοντα λόγον. 
Μετὰ δὲ τὴν συµπλήρωσιν παντὸς τοῦ λόγου καὶ τὴν 
εἴσοδον τῶν τυρεψιτῶν ζωμῶν δεῖ προσάχεσθαι τοὺς 
ψάλτας ἄμφω σὺν τῷ αὐτῶν δομµεστίκῳ, τὸν ἄρι- 
θμὸν (B * ὡσαύτως καὶ τοὺς ἀναγνώστας ἄμφω σὺν 
τῷ αὐτῶν δοµεστίκῳ, τὸν ἀριθμὸν ὁμοίως, xai Yatqv 
αὐτοὺς ἐφ᾽ ἑκάτερα µέρη, εἰς τὸ προσάδειν ἱερὸν 
aivov κατὰ τόπον. Toi; δὲ λοιποῖς (80) ἅπασιν ἀνὰ 
ἑνὸς xxl µόνον. ΤΠ δὲ πέµπτῃ τῆς αὐτῆς ἑθδομάδος 
συγκαλεῖται εἰς ἑστίασιν ὑπὸ τῶν πιστῶν βασιλέων 
ἐν τῷ µεγάλῳ παλατίῳ ὁ ἁγιώτατος καὶ οἰκουμενικὸς 
πατρ,άρχης, xal συνεισέρχονται αὐτῷ μητροπολῖται, 
οὓς ἂν βουληθῇ ὁ αὐτὸς πατριάρχης, καὶ δεῖ ἡμᾶς 
εὐτρεπίζειν εἷς κλῆσιν τῆς τιµίας αὐτῶν συνεστιά- 
σεως ἐξ αὐτων τῶν μητροπολιτῶν, οὓς dv τύχῃ, καὶ 
πρεσόυτέρους τοῦ μεγάλου παλατίου ἔξ καὶ ἡγουμέ- 
νους τῶν βασ'λικῶν μεγάλων µοναστηρίων, ὅσους ἄν 
εἶναι «ym, xal σεχρετιχκοὺς παπάδας τοῦ πατριάρ- 


seivorii [septimane a carniprivio proxime] die 
invital excipitque convivio imperatorem ejusque 
senatum archiepiscopus CPtanus in venerabili ma- 
gno patriarcheo vel edibus patriarchulibus, fini- 
toque sancto officio celebratur convivium in magno 
secreto patriarchei. Ad quod nobis iavitandi sunt 
magistri, prepositi, proconsules, protospatharii, 
spatharocandidati, 440 spatharii, stratores, can- 
didati οἱ prefecti tagmatum, quot mensa capit. In- 
troducuntur et educuntur cum suis scaramangiis 
tantum. Post ablatum primum ferculum introduci- 
tur protonotarius patriarche cum suo analogio seu 
pulpito, ex quo aliquid legens recitat el cum libro, 
quem tenet; collocaturque ad sinistram partem 
menss, cui imperator aseidet. Ejus est sermonem 
tempori congruum, de jejunio scilicet, prelegere. 
Finita recitatione totius sermonis et post introitum 
jusculorum e caseo coctorum introducuntur ambo 
psalize [id est cantores tar; ex templo S. Sophie, 
quam ex templo SS. Apostolorum] eum suo dome- 
slico, ad numerum duodecim. Pariter etiam utrius- 
que templi anagnoste vel lectores cum suo dome- 
stico introducuntur totidem ; et collocantur ad 
utramque mense partem. Eorum est sacrum hym- 
num ex ritu consueto decantare * * * *, Reliquis 
autem omnibus tentum singuli. Quinta fería ejus- 
dem septimana invitatur ad convivium a fidelibus 
imperatoribus in magnum palatium sanotissimus 
el ecumenicus patriarcha, qui, quos voluerit,secum 
sumit metropolitas. Oportet nos ad communionem 
venerabilis illius convivii invitare metropolitas 
quotcunque tandem in urbe presentes, presbyteros 
magni palatii sex; hegumenos magnorum imperia- 
lium monasteriorum quotcunque tandem ; et eecre- 
tales patriarche papades, quot mensa capiat. In- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(84) Sic appellatur illa septimana, que Domi- 
nieam Carnisprivii nobis Quinquagesima sequitur, 
qua tota, neque ultra, caseo et ovis vesci licet; 
vid. Du Cange b. v. 

(85) Analogium est pulpitum portatile, cui 
imponitur liber, e quo aliquid recitatur; vid. Du 
Cange Gloss. utroque h. v. Caeterum consuevisse 
in ccnis imperialibus e sacro codice et aliis pie- 
latis libris quedam recitari, apparet e Leone 
Grammatico p. 505, Script. post Tüeophan. p. 
259, ubi piene eadem verba, et 8ymeone Magisir. 
Annal. p. 488 : ἦν δὲ xal τις τῶν παίδων ἀναγινώ- 
σκων iv τῇ τραπἰζῃ αὐτοῦ. Luitprandus in Lega- 
tione p. 483 narrat, se a Nicephoro Phoca cona 
exceptum, ín qua, guod prius ποπ feceral, voce 
Latina beali Joannis Chrysostomi homiliam ἐπ apo- 
stolorum Actibus legere jussit. Observat Muratorius, 
a&aliog codices habere pro verbis voce Latina, vos 
celatus, e quo ipse faciat voce elata. Non improba- 
bilis ea conjectura ; certe melius non succurrit 
nunc, quamvis visum aliquando fuerit, in voce ce- 
latus latere Grecum uliquem accusativum τοὺς 
ο. «ο, Àátouc ; Sed quem fruetra quero. ln aula 
Romana idem mos inter prandendum prelegendi 
obtinebat. In ordine Romano, ubi convivium de- 


soribilur, quo papa cardinales die Paschatis exci- 
piebat, inter alia heo leguntur : ad dimidium 
convivium ez praecepto archidiaconi surgit quidam 
diaconus el legit lectionem. Cantores autem ez prg- 
cepto domini pontificis εαπ/απί sequentiam, quee sit 
conveniens Puschz, modulutis organis, eaque finita 
eunl οί osculantur pedes pontificis, qui dat eis 
coppam plenam polione, el accipiunt. a. sacellario 
unum Byzantium. Ceremoniale Auyustini Patricii 


D) Ill, $ 11 de lectione. Scripture in mensa : cum pri- 


mum convivium incipietur, in loco convenienti pona- 
lur pulpitum, et subdiaconus sice capellanus papg 
aliquid de sacra Scriptura legat. usque in finem 
convivii. Inlerim cum silentio et absque sirepitu 
omnia admiínislrentur quam diligentissime ; ubi vid. 
not. Josephi Catalani p. 158. Etiam a Turcis Alco- 
ranum inter epulas legi, testantur Annales Turcici 
Leunclavisni ad A. C. 1994. In veterum quoque 
imperatorum Romanorum epulis lectores adhibe- 
bantur. Spartianus de Adriano, in ροπυϊυίο ait p. 
215, tragmdias, com'/edias, Atellanas, sambucas, 
lectores, poetas pro re semper exhibuit, 

(86) Ante hao verba desunt quedam, quorum 
sensus fuerit : et illis quidem, cantoribus et leeto- 
ribus, dantur nomine imperatorís bini solidi aurei. 


1301 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1392 


troducuntur et educuntur cum suis stolis et. phe- À χου κατὰ τὸ ὑποχείμενον ποσὸν τῆς τιµίας τραπέ- 


loniis eo modo, quo illos excipi in magno Justi- 
niani triclinio superius dicebamus. 


De festo Orthodoxisz. 


Sequente proxime die Dominica, qua memoria 
gancite orthodoxis eorum, qui sacras imagines 
venerantur, post occursum et exceptionem factam 
splendid: processionis e Blachernis in urbem re- 
deuntie, sanctumque celebratum Missm offlcium, 
instituitur convivium impensis magni cconomii 
[seu magna administrature redituum patriarcha- 
lium], in splendidissimo et magno patriarche se- 
creto. Eo invitare nos oportet imperatori et pa- 
triarche amicos, magistros, prepositos, procon- 
sules, patricios, metropolitas, archiepiscopos, of- 
ficiales et magistratus alios de illustri senatu se- 
cundum capacitatem mense. Introducuntur sena- 
torii quidem ordinis virisuis in scaramangiis tan- 
tum, sacerdotes autem suis in schematibus seu 
vestibus monachalibus. 


441 Mense Martio. 


Mensis hujus die vigesimo quinto celebratur no- 
tabile et illustrefestum Annuntiationis sanctissime 
Domine nostre Deipare et semper virginis Marie, 
finitaque consueta solemni processione in templum 
chalcoprateorum instituta, intrant domini in pala- 
tium cum toto illustri senatu splendidis in vestibus, 


Une εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς xal ἐξάγει μετὰ τῶν οἳ- 
κείων στολῶν τε xai φελωνίων κατὰ τὸν προλεχθέντα 
ἐν τῷ περὶ τοῦ Ἰουστινιανοῦ µεγάλῳ κλητωροθε- 
σίψ. 


Τῆς Ὀρθοδοξίας. 

Tü δὲ ἐπιούσῃ Κυριακῇ τῆς τῶν ἁγίων εἰκό- 
vov (87) ὁὀρθοδοξίας μετὰ τὴν ὑπάντησιν τῆς dx 
Βλαχερνῶν εἰσιούσης φαεινῆς λιτανείας xai τὴν ls 
βωτάτην μυσταγωγίαν ἐκτελεῖται χλητώριον ix τῆς 
ὑπηρεσίας τοῦ μεγάλου οἴκονομίου Ev τῷ λαμκ;ο- 
τάτῳ xai µεγάλῳ πατριαρχικῷ σεκρέτῳ, καὶ δεῖ 
ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἷς συνεστίασιν φίλους τῷ βασ.λεῖ 
καὶ τῷ ἁγιωτάτῳ πατριάρχᾗ, µαχίστρους, προιπο- 
σίτους, ἀνθυπάτους, πατρικίους, µητροπολίτας, do- 
χιεπισκόπους, ὀφφικιαλίους καὶ ἄρχοντας τῆς πιρι- 
φανοῦς συγκλήτου, κατὰ τὸν ἀριθμὸν τοῦ ποσοῦ τῆς 
τραπέζης' εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς ἅπαντας καὶ ἑξάειν 
οὕτως) τοὺς μὲν συγκλητικοὺς μετὰ τῶν οἰχείων aj- 
τῶν σκαραμαγγίων καὶ µόνον, τοὺς δὲ ἱερεῖς μετὰ 
τῶν οἰχείων σχημάτων. 


Μὴν Μάρτιος. 

Tq δὲ ou τοῦ Μαρτίου μηνὸς τελεῖται ἡ εὔσημος 
xai περιφανὴς ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς ὑπερ- 
αγίας Δεσποίνης ἡμῶν θεοτόχου xai ἀειπαρθένου Ma- 
plac, καὶ τελουμένης τῆς τυπικῆς προελεύσεως lv 
τῷ vaip τῶν χαλκοπρατείων εἰσέρχονται oi βασιλεῖς 
ἐν τῷ παλατίῳ μετὰ τῆς παραδόξου πάσης συγκλή- 


ingressique deponunt omnes suas stolas ex more C Του λαμπροφοροῦντες, καὶ μετὰ civ εἴσοδον ταύτην 


praescripto: piis autem nostris dominis aurea sua 
scaramangia induentibus, induunt etiam ceteri 
omnes sua scaramangia. Dein celebratur ab impe- 
ratore in illustrissimo Justiniani triclinio super 
peculiare mensa convivium, ad quod invitandi nobis 
sunt magistri, prepositi, proconsules, patricii, stra- 
tegi, officiales, regii protospatharii et reliqui magi- 
stratus ordinum comitatensium pro capacitate men- 
&&. Evocatos autem introducimus et educimus in 
suis scoaramangiis tantum. Splendida die Dominica 
palmarum, qua proxime resurrectionem Chrisli an- 
tecedit, celebratur processio in sancto, quod Deus 
custodiat, palatio. Piis nempe nostris imperatoribus 
in chrysotriclino presidentibus in suis mutatoriis 
una cum ccumenico patriarcha, toto cubiculo co- 
ram ipsis in serie sscundum cujusque dignitatem 
slante, introducuntur quatuor demestici [totidem] 
tagmatum cum geminis demarchis, chartulario im- 
perialis sacellii, simulque omnes gerocomi et xeno- 
dochi venerabilium aedium. Qui postquam sacras 
cruces, quot opus est, intro attulerunt, introdu- 


D 


ἀποτίθενται πάντες τὰς ἑαυτῶν στολὰς κατὰ τύπον, 
καὶ φορούντων τῶν εὐσεθῶν ἡμῶν µβασιλέων τὲ 
κεχρυσωμένα αὐτῶν σκαραµάγγια, συναμφιάζονται 
πάντες ὁμοίως τὰ olxsia αὐτῶν σκαραµάγγια, καὶ 
τελεῖται κλητώριον τῷ βασιλεῖ ἐν τῷ περιφανεστάτψ 
τρικλίνῳ τοῦ Ἰουστινιανοῦ ἐπὶ ἀποχοπτῆς τραπίζε, 
καὶ δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἷς συνεστίασιν τῶν βασι- 
λέων iv τῇ τοιαύτῃ ἡμέρᾳ µαγίστρους, πραιτοσί- 
τους, ἀνθυπάτους, πατριχίους, στρατηγοὺς, ὁφοι- 
κιαλίους, βασιλικοὺς πρωτοσπαθαρίους καὶ λοιποὺς 
ἄρχοντας ἐκ τῶν βασιλικῶν ταγμάτων κατὰ τὸ πο- 
σὸν τῆς τραπέζης' εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς καὶ ἑξάχιυ 
ἓν τῇ κλήσει μετὰ τῶν οἰκείων σκαραμαγγίων xil 
µόνον. Ti; δὲ πρὸ τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως λαμπρᾶ 
Κυριακῇ τῶν βαῖων τελεῖται ἡ προέλευσις ἐν τῷ 0r- 
φυλάκτῳ epp παλατίῳ. Ἡροναθεσθέντων γὰρ iz 
τοῦ χρυσοτρικλίνου τῶν εὐσεθῶν ἡμῶν βασιλέων 
ἐξαλλαγμένων (88) ἅμα τῷ οἰκουμενικῷ πατριάρχὴ 
καὶ τοῦ κουθουχλείου παντὸς πρὸ προσώπου αὐτῶν 
κατὰ τάξιν στιχηδὸν παρεστῶτος, εἰσάγονται οἱ ὅ 
δομέστικοι τῶν ταγμάτων σὺν τοῖς δυσὶ δτµάρχοις 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUSR. 


(87) Videtur post primam vocem περί excidisse. 
Vulgo festum Orthodoxie nude dicitur; vid. Du 
Cange h. v., qui ait Ortnodoriam appellari primam 
Dominicam jejuniorum seu quadragesime, in qua 
celebratur apud Grecos festum restitutionis cultus 
sacrarum imaginum sub Michaele et Theodora 


impp. legiturque Synodicum in hane rem editum. 
Que res nota est ex historia Byzantina. 

(88) Dedi in Latinis im αργές; &a)Advun 
enim idem est atque simplex ἀλλάττειν, uem 
vestes veteres novis mulassent, idem est d 
que in mutatoriis. Conf. p. 4&1. eom t) 


1998 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTIN.E LIB. II. 


1394 


καὶ τῷ χαρτουλαρίῳ τῆς βασιλικῆς σαχέλλης, καὶ A cuntur omnes magistri, proconsules, patriciietofíl- 


σὺν τούτοις δὲ πάντες ol γηροχόμοι τε καὶ ξενοδόγοι 
τῶν εὐαγῶν οἴκων, vai τῆς εισχκομιδῆς τῶν τιµίων 
σταυρίων παρ) αὐτοῖς τελουµένης, εἰσάγονται πάν- 
τες, µάγιστροι, ἀνθύπατοι, πατρίκιοι xal ὀφφιχιά- 
λιοι χατὰ πρόσωπον τῶν εὐσεθῶν βασιλέων, ἐστολι- 
σµένοι τὰς ἑαυτῶν λευχὰς χλανίδας, καὶ τῆς δια- 
νομῖς τῶν τιµίων σταυρίων εἷς αὐτοὺς γεναµένης, 
τελεῖται ἡ λιτάνιος ὑμνῳδία ἀπὸ τοῦ ναοῦ τῆς ᾽Αγίας 
θεοτόχου τοῦ Φάρου πρὸς τὸν ναὸν τῆς ᾽Αγίας Τριάδος 
τῆς Δάφνης, xal ἀπὸ τῆς ὑποστροφῆς ταύτης τελεῖ- 
ται κλητώὠριον τοῖς βασιλεῦσ.ν ἐπὶ τοῦ λαμπροτάτου 
Ἰουστινιανοῦ τρικλίνου, καὶ δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν 
εἰς συνεστίασιν τῶν βασιλέων φίλους, µαγἰστραυς, 
πραιποσίτους, ἀνθυπάτους, πατριχίους, ὀφφικχια- 
λίους, ξενοδόχους, ὙΥηροκόµους, τοποτηρητὰς τῶν 
ταγμάτων κατὰ τὸν ἀριθμὸν τοῦ ποσοῦ τῆς τραπέ- 
Une xal εἰσάγονται πάντες οἱ κεχλημένοι μετὰ τῶν 
οἰχείων ἀλλοξίμων, πλὴν τῶν Ἠλανιδίων, ol δὲ γη- 
poxópot xal ξενοδόχοι xal τοποτηρηταὶ τῶν ταγµά- 
των μετὰ τὰ olxeia αὐτῶν σκαβραµάγγια. ΤΠ δὲ ἁγίᾳ 
καὶ ἱερᾷ Ηέμπτῃ τῆς λαμπρᾶς ὄντως xai περ'φα- 
νοῦς ἑθδομάδος. ἐν ᾖ ὁ τῆς θείας µυσταγωγίας παρὰ 
τῆς ἄνω σοφίας ἐφήπλωται δεῖπνος, τελεῖται προ- 
έλευσις xa avi, iv τῷ λαμπρῷ παλατίῳ, xal προευ- 
τριπίζεται παρ᾽ ἡμῶν ἡ τοῦ βασιλικοῦ δείπνου κλῆ- 
σις πρῶϊας, xxl δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἷς συνεστία- 
σιν τῶν δεσποτῶν µαγίστρους, πραιποσίτους, ἆνθ- 
υπάτους, Ἱπατριχίους, ὀφφιχιαλίους, πβωτοσπαθα- 
ρίους εὐνούχους, πριµιχηρίους, ὁστιαρίους, μαγλα- 
θίτας, κόµητας τοῦ ἀριθμοῦ καὶ κεντάρχους κατᾶ 
τὸ ποσόν τῆς τραπέζης, καὶ τούτους προσκαλεῖσθαι 
ἐπὶ τὸν τῆς ἑσπέρας δεῖπνον. ᾿᾽Απολυομένης οὖν τῆς 
συγκλήτου πάσης xal πάλιν πρὸς ὥραν 0' ἐπανιού- 
σης, συνέρχονται πάντες ol χεχλημένοι εἷς τὸ τελέ- 
σαι τὴν ἱερὰν εὐωχίαν, καὶ μετὰ τὴν ἀπόλωσιν τῆς 
πνευματικῆς λειτουργίας προτίθιται τὸ βασιλικὸν 
χλητώριον ἐπὶ τοῦ πεςιθλέπτου τρικλίνου τοῦ '[ou- 
στινιανοῦ, καὶ προκαθεσθέντος τοῦ θασιλέως ἐπὶ 
τῆς τιµίας τραπίζης, εἰσάγονται πάντες οἱ χεκλη- 
µένοι μετὰ τῶν οἰχείων σκαραμαγγίων καὶ µόνον, 
ἐπὶ δὲ τῇ αὐτῶν ἰξόδῳ λαθόντες map! ἡμῶν φατλία- 
σὺν ἡμῖν ἐξέρχονται πάντες. Τῷ δὲ ἁγίῳ καὶ τιµίῳ 
Σαθθάτῳ ἀνεῳχθέντος τοῦ λαμπροῦ παλατίο», τελεῖ- 
ται προέλευσις δηµοσία πρὸς τὴν 'Αγίαν Σοφίαν, καὶ 


cíales in conspectum piorum principum, induti suis 
quique candidis tuniois.Distributis inter eos sanctis 
crucibus, processio fit inter hymnos a templo 
S. Deipare Phari inde usque ad templum S. Trini- 
tatis in Daphne. Reversi perficiunt domini convi- 
vium in splendidissimo Justiniani triclinio, ad qvod 
invitandi nobis sunt amici, nempe magistri, preepo- 
siti, proconsules, patricii, officiales, xenodochi, ge- 
rocomi, topoterete tagmatum pro capacitate men- 
se. Invitati intrant in suis mutatoriis, absque tuni- 
cis tamen. Gerocomi, xenodochi et topoterete 
tesgmatum in suis scaramangiis. 443 Sancta et 
venerabili quinta feria ejusdem vere splendide et 
illustris septimane, in qua divini officii cena pu- 
blicis usibus & colesti sapientia exponitur, flt pro- 
cessio pagana in splendido palatio, et mane 8 nobis 
perficitur ad sacram conam invitatio. Invitamus 
autem magistros,prepositos,proconsules,patricios, 
officiales, protospatharios eunuchos, primicerios, 
ostiarios, maglabitas, comites arithmi et centarchos 
pro capacitate mense. Finito itaque consessu omni 
et misso senato, iterumque circa nonam horam 
redeunte,conveniunt invitati omnes ad celebrandum 
sacrum convivium, et post finitum spirituale servi- 
tium proponitur e$ accessui palefit sacrum convi- 
vium in conspicuo Justiniani triclinio institutum, et 
presidente imperatore in venerabili mensa, intro- 
ducuntur invitati in suis scaramangiis tantum. 
Finito autem convivio, cum tempus est abeundi, 
exeunt nobiscum omnes cum faculis cuique disiri« 
butis. Sancto et venerabili die Sabbati ejusdem se- 
ptimane,post apertum splendidum palatium, fit so- 
lemnis et universalis processio ad templum s. So- 
phis ; ubi postquam imperator instratum sanclae et 
venerabilis are novo mutavit, iatra in sceuophy- 
lacium, factaque nardorum seu unguentorum distri- 
butione, redit cum gloria in suum palatium. Tum 
oportet nos ad cenandum cum domino amicos ex- 
ciere, magistros, propositos, proconsules, patricios, 
protospatharios officiales, protospatharios ennuchos, 
primicerios, ostiarios, maglabitas, topoteretas et 
rectorum arithmi quosdam pro capacitate mense. 
Convivio interim peripsumimperatorem coordinato, 
amicisque opera nosira invitatis, domum discedunt 


ὑπαλλαττομένης τῆς ἑνδυτῆς (89) τῆς τιµίας καὶ D omnes.Post nonam vero diei horam congressus ad 
JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(89) Endy!ts seu tapetes altaribus instrati debe- 
bant quotannis in magno Sabbato seu die festum 
Paschatis proxime antecedente, mutari omnibus in 
ecclesiis. Endytam 8. Sophie, ut cathedralis, mu- 
tabat ipse imperator. Conf. p. 21 et 107. Regum id 
erat evo medio, endytas templis donare et reno- 
vare; et, si quod in celebre templum religionis 
causa venirent, debebant in grati animi testimo- 
nium are pallium relinquere. De Constante, Hera- 
chi filio, narrat Paulus Warnefrid. V. Il. sic : 
Constans Augustus Neapoli egressus — cum ad 
limina B. Pelri pervenisset, obtulit ei pallium auro 
texium. Manavit hic mos aut ab Arabibus ad Gre- 
608, aut ab his ad illos et Turcas. Jam ante Muham- 
medem mos erat Arabibus Cabam suam, edem 


sacram Meccanam, metam sue venerationis, palliis 
Jemanicis insternendi, ut ex historia regum Arabie 
felicis constat. Chalifee post Mühammedem quotan- 
nis munera et pallia toti edi insternenda mittebant; 
(nam quadrata et tecto plano est,) el eorum succes- 
sores, Ottomanici imperatores, adhuc hodie quot- 
annis id faciunt. Pompam, qua mittebatur illa 
endyta suo tempore Misra vel Alcahira ad Meocam, 
describit in Itinerario suo Wansleb. p. 345 : Le 
pacha fit partir du Caire επ grande pompe le Mah- 
mel ou drap mortuaíre, que les rois et les pachas 
d'Egypte ont coutume d'envoyer tous les ans à la 
Mecque pour couvrir le tombeau de Mahomet. Vox 
Arabica Mahmel, non pannum feralem, sed lecticam 
nolat, neque mittitur ille pannus, endyta, ad 


1395 


vestes, divinoque officio in templo Phari peracto, 
postquam intonaverit secretum organum, exuunt 
omnes suas stolas et superinduunt sua scaraman- 
gia. Tum orditur convivium in illustrissimo tricli- 
nio Justiniani, et introducuntur omnes invitati in 
suis scaramangiis tantum. Exeunt autem nobiscum 
unusquisque cumi cereo, quem nactus est. 
µαγλαθίτας, τοποτηρητὰς, καὶ ἐκ τῶν ἁρχόντων τοῦ 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 
sacra peragenda fit,mutantque senatorii omnessuas Α αγίας τραπέζης, εἰσέρχεται ὁ βασιλευς 


1396 
b τῷ 
σχευοφυλαχίῳ, xal τῆς διανομῆς γενομένης τῶν vio- 
δων (90), ὑποστρέφει πάλιν ὁ βασιλεὺς μετὰ δόξις 
ἐν τῷ αὐτοῦ παλατίῳ, xai δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἷς 
συνεστίασιν τοῦ βασιλέως lv τῷ ἑσπερίῳ δείπνῳ (91), 
φίλους, µαγίστρους, πραιποσίτους, ἀνθυπάτους, πα- 
τρικίους, πρωτοσπαθαρίους ὀφφικιαλίους, Ίπρωτο- 
σπαθαρίους  tóvoóyouc, πριµιχτρίους, ὁστιαρίους, 
ἀριθμοῦ κατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης, καὶ στυ:χο»- 


µένου παρὰ τοῦ βασιλέως τοῦ αὐτοῦ κλητωρίου, xai δι ἡμῶν κλητωρευοµένων τῶν φίλων, ἀπολύοντα: 
οἴκαδε πάντες. Μετὰ δὲ τὴν ἑνάτην ὥραν συνάξεως γινοµένης, ἐξχλλάσσουσιν οἱ τῆς συγκλήτου πάντες, 
val τῆς θείας λειτουργίας ἓν τῷ ναῷ τοῦ Φάρου τελουμένης, μετὰ τὰ τὶν ἐχφώνησιν τοῦ μυστικοῦ Ópyi- 
νου (02) ἐκδιδύσκονται πάντες τὰς ἑαυτῶν στολὰς, καὶ ἐπενδιδύσκοντα.: τὰ obuia σκαραµάγγια, xz 
ἵσταται τὸ χληγώριον ἐν τῷ περιφανεστάτῳ τρικλίνῳ τοῦ Ἰουστινιανοῦ, xal εἰσάγονται πάντες ol χεχλτ- 


μένοι μετὰ τῶν νἰκείων σκαραμαγγίων καὶ μόνον μετὰ δὲ τὴν ἐπίδοσιν τῶν φατλίων 


ἡμῖν οἱ πάντες, 


4.43 Initium conviviorum Paschatis. B 


Sancius et. gloriosus alque undique conspicuus 
dies celebrande resurrectioni Christi a mortuis 
88665, quo corona imposita fuit operi nostre re- 
demptionis, et terrenus Adam e corruptione ad vi- 
tam rediit ; ille dies prestat nostris dominis occa- 
sionem splendidum et illustre convivium instituen- 
di. Volentes nempe sancie resurrectionis celsitudi- 
nem mysticis signis exhibere atque declarure, attol- 
lunt sese ascenduntque ex inferioribus sedilibusad 
excelsum et perhonoriflcum tribunalis spectaculum 
et salutationem imitantes, qua Christus suos disci- 
pulos ex vero amore beavit, omnes euo imperio pa- 
rentes cordialiter salutant, el rursus cum splendido 
senatu ad Sionem, que superne est, Christi scilicet 


συνεξέργχονται 


᾽Αρχὶ τῶν κλητωρίων τοῦ Πάσχα. 

Ἡ δὲ ἁγία καὶ δεδοξασμένη τῆς Χριστοῦ ἀναστᾶ- 
σεως περιφανὴς ἡμέρα, ἐν τῇ τὸ τῆς σωτηρίας ἡμῶν 
οἰχονομήθη κεφάλαιον, xal ὁ χοϊχὸς ᾽Αδὰμ ἐκ τῆς 
φθορᾶς πρὸς τὴν ζωὴν ἐπανῆλθβεν, λαμπράν τινα 
χαὶ περίθλεπτον εὐωχίαν τοῖς βασιλεῦσιν ἡμῶν 
προσεξἔνησεν (03). Σὸ γὰρ ὄΌψος τῆς ἱερᾶς ἀναστά- 
σεως μυστικῶς ὑποφαίνοντες ix τῶν κάτω καθ 
εδρῶν ἑαυτοὺς συναπάραντες πρὸς ὑψιλὴν τινα καὶ 
πολύχυδον τοῦ Άήματος θεωρίαν (94) ἑαυτοὺς ἔπαν- 
άγουσι, xal τς Χριστοῦ ἀλτθοῦς ἀγαπήσεως τὸν 
ἀσπασμὸν ἐκμιμούμενοι τὸ ὑπήχοον ἅπαν σχετικῶς 
χατασπάζονται, καὶ αὖθις σύν tfj λαμπρᾷ σαυγελήτψ 
πρὸς τὴν ἄνω Σιὼν, τὴν Χριστοῦ ᾽Σκκλησίαν, ὣς µα- 
θηταὶ, μετὰ δόξης συντρέχουσι Τὴν γὰρ τερίδοξου 


ecclesiam, ut discipuli, concurrunt in gloria. Osten- ϱ τῆς ἡμέρας χαρμονὴν ἑνδεικνύμενοι λαμπροφοροῦσι 


suri enim gloriosum ejus diei gaudium, comparent 
splendide vestiti, loris involuti, ad instarfasciarum 
Christi sepulcraslium. Quapropter etiam in dextris 
tropeum, victorie signum, crucer scilicet, gestan- 
tes, in sinistris [acaciam, saccum pulvere plenum] 
lerrene nostre substantie resurrectionem [ιὰ est 


τοῖς λώροις, εἷς τόπον τῶν ἑνταφίων Χρ:στοῦ σπαρ- 
γάνων ἑαυτοὺς ἐνειλίττοντες. Διὸ καὶ ἐν ταὶς δεξιαῖς 
χερσὶν αὐτῶν τὸ νικητικὸν τοῦ σταυροῦ κατέχοντες 
τρόπαιον, τὴν ἐξανάστασιν τῆς χοϊκῆς ἡμῶν οὐσίας 
ἐν ταῖς εὐωνύμοις χατέχουσι, καὶ τὴν θείαν gus 
αγωγίαν τῷ θεῷ ἆἀραφέροντες μετὰ τὴν τῶν ἁγίώ, 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


tegendum Muhammedis sepulcrum, quod Medias 
est, sed ad tegendam edem Meccanam ; unde etiam 
Arabica, Alkiswe seu tegumentum, endyla, appella- 
tur. Et chartularius ille, cujus est reditus agrorum 
his endytis comparandis et ad Meccam mittendis 
destinatorum colligere istumque ad usum impen- 


(93) Non malam puto hane scripturam, licel fu- 
turum sit, ut multis secus videatur. Bene novi, 
Grzece dici προξενίζειν et in imperfecto προὐξένισον. 
Sed in origine προξενίζειν revera est προσξενίζειν, 
peregrinum peregrino conciliare, adducere duo pere- 
grinos ad. se invicem. Forte c omiserunt ]lenioris 


dere, appellatur Nadir il Kiswe, l'inlendant. du [) pronuntiationis gratia, presertim cum πρὸ et πρὸς 


babit, ut idem Wansleb. p. 349 vertit, sed rectius 
reddideris ὁ ἑνδυτοφύλαξ inspector vel curator en- 
dytz. Conf. Du Cange v. Ἐνδύτης et Endyta. 

(90) Vide supra not. 39, col. 207. 

(91) Quare addidit ἑσπερίῳ, quod superfluum vi- 
detur? Dixeruatne novi Greci δεῖπνον pro ἀρίστῳ, 
prandio, ut necesse fuerit ad designandam coenam 
addere vocem £enxéotoc? An abundat, ut multa et 
apud Nostrum et alios negligentes sermonis casti- 
gati et infantes scriptores ? 

(92) Ergone instrumentali quoque musica in sa- 
oris utebantur Graci? Atqui supra asseveravimus, 
eam ex Ecclesiis Grecis, et ad eorum exemplum e 
Russicis quoque, ut rem turpem et profanam, 
exsulare. Certe nusquam memini, me vestigium 
organi aut alius instrumenti musici in Greecis ec- 
clesiis reperisse. 


idem sit in origine, et προς nihil aliud, quem πρὸ 
cum decuriata terminalione σε versus ; πρὸς, πρόσε, 
versus anteriora. 

(94) Verti spectaculum, designans locum, qui spe- 
ctatur et in quo aliquis vel aliquid spectatur; ut 
oraculum, locus, in quo oratur ; cznaculum, locus, 
in quo cenatur. θεωρίαν novi Greci pro omni ima- 
gine, specie, forma ponunt. Gloss. Gremcobarb. 
apud Du Cangium Gl. Gr. p. 1183, c. f. : Τὸ óxotov 
ἀπὸ τὰ δύο µέρη τὴν αὐτὴν ἔχει θεωρίαν, vestis, 
ab utraque parte eumdem habet aspectum ; mitto alia. 
Est ergo ἡ τοῦ βήματος θεωρία, aspectus vel specta- 
culum tribunz, idem atque spectabilis tribuna. Se- 
debant ergo eo die imperatores intra tribunam, et 
ibi quoque senatores osculatum admittebant. Ho- 
jus tamen moris nullum reperio vestigium in eu- 
perioribus. 


1391 


DE CERIMONIIS AULJE BYZANTIN.E LIB. II. 


1398 


μυστηρίων μετάληψιν, προς σεμνὸν χρᾶμα τοὺς τῆς À resurrectionis symbolum] tenent ; divinumque offi- 


συγκλήτου προκρίτους, ὡς κχοινωνοὺς τῆς χάριτος, 
ἐμφανῶς προσλαμθάνονται, Καὶ δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπί- 
ζειν ἐν τῇ αὐτῇ κλήσει τοῦ χράµατος τοῦ τελουµένου 
ἐν τῇ Χριστοῦ καθολικῃ ἐκκλησίᾳ εἷς συνεστίασιν τῷ 
βασιλεῖ φίλους ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν µαγίστρων, ἀνθ- 
υπάτων, πατριχίων, στρατηγῶν τε xal ὀφφιχια- 
λίων, τὸν ἀριθμὸν ιδ: εἰσάχειν δὲ αὐτοὺς ἐπὶ τῆς 
αὐτῆς τραπέζης οὕτως ΄ τοὺς μὲν µαγίστρους, ἀνθ- 
υπάτους καὶ πατριχίους, τοὺς λώρους ἡμφιεσμένους 
μετὰ τῶν χρυσέων αὐτῶν θωρακίων καὶ µόνον, προ- 
χρίνειν δὲ div τῇ τοιαύτῃ χαθέδρᾳ τοὺς tà θωβάχια 
ἠμφιεσμένους ὑπὲρ τοὺς ἄλλους πατριχίους τοὺς τὰ 
οἰχεῖα χαµίσια φοροῦντας, κἂν τάχα τύχοιεν ἑλάτ- 
τονες εἶναι ἐν τῷ προθλήσει’' τοὺς δὲ στρατηγοὺς 
ἅπαντας μετὰ τῶν οἰχείων αὐτῶν σκχραµαγγίων xal 
μόνον ’ τοὺς δὲ ὀμφιχιαλίους καὶ αὐτοὺς μετὰ τῶν 
οἰκείων Χαµισίων, ἄνευ μέντοι τῶν ἑαυτων Ἠλαμύ- 
δων. "Exi δὲ τῆς προκειµένης dv τῷ περιθλέπτῳ 
χρυσέῳφ τρικλίνῳ χρυσῆς τραπέζης, ἐν ᾧ καὶ τὸ πε- 
ῥιφανες κτῆμα 9-10 τοῦ χρυσοῦ πενταπυργίοο ἐς τιμὶν 
προετίθη, δεῖ ἡμᾶς εὀτρεπίζειν εἰς συνεστίασιν τῷ 
βασιλεῖ φίλους ix τῶν προλεχθέντων μµαγίστρων, 
ἀνθυπάτων, πατρικίων, στρατηγῶν ὀφφικιαλίων, 
σεχρετικῶν, ἀπὸ τῆς τάξεως τοῦ στρατιωτικοῦ καὶ 
κατωτέρω, ἀσηκρητῶν τε ὁμοῦ xai χοµήτων τῶν 
σχολῶν xal σκριθώνων, σὺν τῶν δύο ἐκ Βουλγάρων 
φίλων, τὸν ἀριθμὸν À' * tv δὲ ταῖς περιεξῆς (95) τέσ- 
capat τῶν καμαρῶν τραπέζαις ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν 
βασιλιχῶν χανδιδάτων, βεστητόρων τε xal σιλεντια- 
ρίων, ὁρακοναρίων, 
καὶ σενατόρων τὸν ἀριθμὸν λς'' ᾿Αγαρηνοὺς ὃς- 
αµίους ix τοῦ μεγάλου (06) πραιτωρίου τὸν ἀρ:θμὸν 
vj, xai ix τῶν Βουλγάρων φίλων ἀνθρώπους τη" 
εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς χαὶ προστιγίζειν πρὸ τῆς εἰσόδου 
αὐτῶν, τοὺς μὲν ἐπὶ τῆς χρυσῆς βεσιλικζς τραπέζης 
περιφανεῖς δαιτυµόνας μετὰ τῶν οἰκείων ἀλλαξιμά- 
των xal χλανιδίων, προσκαλεῖσθαι δὲ [τοὺς ἀπὸ τῶν 
Βουλγάρων Φφίλους ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν στραττγῶν 
iv τῷ διωτέρῳ μµίνσῳ ἐπὶ τῆς εὐωνύμου θέσεως τῆς 
τραπέζης πρὸς τὸ ἀριθμεῖσθαι αὐτοὺς πέµπτους, 
ᾗ xal ἵχτους φίλους, στιχίζειν δὲ ἅπαντας ἔνθεν κἀ- 
κεῖθεν κατὰ τὴν ἁρμόζουσαν τῆς τάξεως ἑκάστῳ 
δόξαν. ᾽Απὸ δὲ τῆς στάσεως τῶν λεχθέντων τούτων 
στιχίζειν αὖθις ἔνθεν κἀχκεῖθεν τοὺς ἀπὸ τῆς τάξεως 
τῶν κχανδιδάτων καὶ κατωτέρω πρὸς τὸ χαθεσθῆναι 
ἐπὶ τῶν ἑκατέρων δύο προχρίτων τραπεζῶν. Ἐπὶ δὲ 
ταῖς χατωτέραις τραπέζαις δεῖ προστιχίζειν, ἐπὶ μὲν 
τῆς ἐξ εὐωνύμου θέσεως τοὺς ἐξ ᾽Αγάρων δεσµίους, 
ἐπὶ δὲ τῆς ἑτέρας τραπέζης τοὺς τῶν φίλων Βουλγά- 
pev ἀνθρώπους πάντας * εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς ἅπαν- 
τας xxi ἐξάγειν οὕτως' τοὺς μὲν ἀπὸ τῆς συγχλή- 


σκηπνροφόρων, σηµειοφόρων σ 


cium offerentes Deo post assumptionem sacre cena 
admittunt palam delectos de senatu proceres ad 
venerabile crama [seu jentaculum], ut gaudii parti- 
cipes. In illa ipsa ad crama evocatione (fit autem 
in catholica Christi ecclesia) oportet nos ad con- 
vivandum imperatori amicos invitare, de ordine 
magistrorum, proconsulum patriciorum, tam stra- 
tegorum, quam officialium ; in universum numero 
quatuordecim ; et hos ad mensam ibi positam intro- 
ducere hoc modo : Magistri, proconsules et patricii 
intrant solummodo loris et aureis suis thoracibus 
induti. Preeferuntur autem quoad sessionem patri- 
cii thoracibus induti aliis patriciis, qui consueta sua 
oamisia gerunt, etiamsi forte his dignitate et pro- 
motione inferiores sint. Strategi intrant cum suis 
scaramangiis tantum, officiales cum suis camisiis, 
absque chlamydibus. Ad auream vero mensam in 
splendido chrysotriclinio positam, in quo etiam 
illustre peculium aurei pentapyrgii honoris causa 
propositum est, invitandi a nobis sunt futuri do- 
mino convive amici ex iisdem, quos modo diximus 
magistris, proconsulibus, patriciis, strategia, offi- 
cialibus, secreticis ordinis militaris et adhuc inferio- 
ribus, item asecretis 444 et comitibus scholarum, 
scribonibus, duoque insuper e Βυ]μβτιθ amici ; in 
universum triginta numero. Ad circumstantes or- 
dine continuo quatuor mensas per totidem fornices 
dispositas invitantur delecti quidam de ordine regio- 
rum candidatorum, vestitorum, silentiariorum, dra- 
conariorum, sceptrophororum, vexilliferorum οἱ 
senalorum, ad triginta sex ; Agarenos bello captos 
e magno pretorio octodecim et totidem amicorum 
e Bulgaria homines. Hos introducere, et, priusquam 
introeant, seriatim disponere oportet. Qui aurew 
sacre mense splendidi sunt convivae, illi suis in 
mutatoriis et tunicis intrant. At Bulgari amici post 
classem strategorum sub secundo missu introvo- 
cantur ad sinistram sacre mense plagam ; quo 
quinti aut sexti inter amicos sint [ferculaque sua 
quinto aut sexto loco accipiant]. Omnes auterm prius 
in ordinem disponendi ad dextram et sinistram se- 
cundum congruum cuique suum gradum. Ab ἰβίο- 
rum statione inde porrorursus ordinandi sunt can- 
didatorum ordiniset inferiorum homines, collocandi 
nempe ad duas ex utraque parte imperiali proximas 
nobiliores mensas. Ad reliquas duas infimass mensas 
introducuntur seriatim dispositi, & sinistra quidem 
parte captivi Agareni ; a dextra vero Bulgari omnes. 
Introducuntur autem et educuniur sio : senatorii 
omnes el tagmatici seu militiee comitatensis maygi- 
stratus in suis mutatoriis; Agareni in candidis et 


VARLE LECTIONES. 


9-10 χτῆμα R., κλῆμα cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(95) Idem esse puto atque πὲριξ ἑξῆς, duas voces 


(96) Videtur hec vox suspicionem movere ao si 


j8 unam contractas, sibilante elisa, ne ξ tam brevi — plura pratoriain urbe fuissent. Qua de re mihi non 


intervallo recurreret ei aures lederet. 


constat. 


1399 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1400 


absque zonis calceatique ; Bulgari poprio sibi suo A του πάντας xal τῶν ταγμάτων μετὰ τῶν οἰχείων 


in habitu. Oportet porro ad musicorum organorum 
intonationem attendere, et quando carmen tum cani 
solitum exorsi fuerint, exsurgere jubere omnes ad 
bene dominis precandum, chlamydesque exuere, 
qui rursus sub ingressum missus dulciorum in- 
duende, quo in iis, quando tempus excedendi ve- 
nerit, abeant. Eo tempore, quo consurgendum est, 
oportel signum consurgendi, quod imperator manu 
sua dat, observare, simulque clamorem ibi adstan- 
tis cubicularii, et protinus surgere jubere, atque 
educere convivas primum quatuor mensarum, et 
posl exiguam inlerposilam moram reliquos prima 
et summe mensa accubantes, ut sic quotquot con- 
venerint, omnes exeant. Secundo die celebratur 
postfesta seu magnum et primarium festum diem 
consequens processio in edem principum et Sano- 
torum Apostolorum ; sacroque officio completo, in- 
stituitur convivium super peculiare et priva mensa 
in magno triclinio palatiorum ; ad quod invitandi 
vobis sunt magistri, prepositi, 445 proconsules, 
patricii, strategi, metropolite, officiales, protospa- 
tharii, asecrete, ohartularii, consules, vestitores, 
silentiarii eL magistratus tagmatici seu militares 
comitatenses, mutatoria gestantes, pro capacitate 
mensa. Introducuntur et educuntur in suis muta- 
toriis ei camisiis, absque cblamydibus tamen. 
Tempus observandum est, quo factiones acta seu 
faustas acclamationes peragere et dominos laudare 
incipiunt.Eo tempore debemus convivis omnibus,ut 
surgant et ipsi quoque leni voce simul cum factio- 
nibus dominis benedicant, imperare. 


Tertio post Pascha die peragitur pagana proces- 
sio in mutaloriis intra palatium et convivium in 
chrysotriclinio ad modum primi diei. Quapropter ad 
auream quidem mensam invitandi nobis sunt ho- 
mines ordinis magistrorum, patriciorum,etc., cum 
domestico scholarum et hominibus imperialibus, 
ab ordine inde spatharocandidatorum usque ad or- 
dinem stratorum, pro capacitate mense, amici in 
universum triginta.Quosintroducimus et educimus, 
senatorios quidem viros campagia gestantes omnes 
in suis mutatoriis, absque tunicis ; protospatharios 
&utem cum sapeciis et russis sagis ; imperiales ho- 


ἀλλαξίμων, τοὺς δὲ ᾿Αγαρηνοὺς λευχοφόρους, ἀζό- 
νους καὶ ὑποδεδεμένους, τοὺς δὲ Βουλγάρων ἀνθρώ- 
πους μετὰ τῶν οἰκείων αὐτῶν σχημάτων. Asi δὲ 
προσέχειν τὴν ἐχφώνησιν xai ἀπήχησιν τῶν µουσι- 
κῶν ὀργάνων, καὶ ἠνίκα τὸ ἀδόμενον ἆσῃ μέλος, ἆν- 
ιστᾷν ἅπαντας εἷς εὐθυμίαν τῶν δεσποτῶν καὶ αὖθις 
τὰς ἑαυτῶν ἐχδιδύσκεσθαι χλαμύδας, καὶ μετὰ τῖς 
ἀφίξεως τοῦ µἰνσου τῶν δουλκίων πάλιν ταύτας 
ἀναλαμθάνειν πρὸς τὸ μετ αὐτῶν ἐκπορεύεσθαι ἐν 
τῇ αὐτῶν ἐξόδῳ. "Ev δὲ τῇ αὐτῇ ἀναστάσει δεῖ προσ. 
ἔχει, τὸ ἐκ βασιλικῆς χειρὸς διδόµενον τῆς ἐγέρσεως 
σχῆμα, σὺν αὐτῷ δὲ xal τὴν ἐκφώνησιν τοῦ παρ- 
εστῶτος ἑἐχεῖ κουθικουλαρίου, καὶ αὖθις ἐξανιστᾶν 
καὶ προπέµπειν τοὺς τῶν ϐ) τραπεζῶν κεχλτμµένους, 
μικρὀν εἴργοντας τοὺς ἄνω φίλους, καὶ εἶθ᾽ οὕτως 
συνεξερχοµένους ἅπαντας. "Eni δὲ τῆς δευτέρας 
ἡμέρας τελεῖται µεθέορτος ἨἈπβροέλευσις ἐν τῷ 
σιχῷ (97) τῶν Χορυφαίων καὶ Αγίων ᾿Αποστόλων. 
Καὶ πληρουµένης τῆς Ἱερᾶς λειτουργίας, προτίθεται 
χλητώριον ἐπὶ ἀποχοπτῆς τραπέζης iv τῷ usyily 
τρικλίνῳ τῶν παλατίων, καὶ δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν 
tl; συνεστίασιν τῷ βασιλεῖ µαγίστρους, πραιποσἰ- 
τους, ἀνθυπάτους, πατριχίους. στρατηχοὺς, µητρο- 
πολίτας, ὀφφικιαλίους, πρωτοσπαθαρίους, ἀσηκρί- 
τας, χαρτουλαρίους, ὑπάτους, βεστήτορας, σιλεντιχ- 
ρίους xal ἀλλαξίμων τῶν ταγματικῶν ἀρχόντων 
κατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης ' εἰσάγει, δὲ αὐτοὺς 
καὶ ἐξάγειν μετὰ τῶν οἰκείων ἀλλαξίμων καὶ κα- 
µισίων, ἄνευ μέντοι τῶν ἑαυτῶν χλαμύδων : προς- 
Ey ety δὲ τοῖς εὐφημοῦσι δήµοις, καὶ fvíxa ἄρξοντα, 
ἀχτολογεῖν τοὺς δεσπότας, δεῖ ἐξανιστῆν πάντας τοὺς 
κεχκληµένους πρὸς τὸ xal αὐτοὺς πραέως συνευρη- 
μεῖν τοὺς δεσπότας. 

ΤΠ δὲ τρίτῃ ἡμέρᾳ τῆς αὐτῆς ἑθδομάδος τελεῖται 
παγανὴ προέλευσις μετὰ ἀλλαξιμάτων ἔνδον τοῦ zz- 
λατίου, καὶ τελεῖται κλητώριον ἐπὶ τοῦ χρυσοτρικλί- 
νου xatà τὸ σχῆμα τῆς πρώτης ἡμέρας. Καὶ δεῖ 
ἡμᾶς εὐτρεπίζειν elc χλῆσιν ἐπὶ τῆς χρυσῆς τρατί- 
ζης ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν µαγίστρων, πατρικίων xai 
λοιπῶν σὺν τῷ δοµεστίχῳ τῶν σχολῶν xal βασιλ.- 
xov ἀνθρώπων ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν σπαθαροχανὸι- 
δάτων µέχρι τῆς τάξεως τῶν στρατόρων, χατὰ τὸ 
ποσὸν τῆς τραπέζης φίλους À'* εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς 
καὶ ἐξάγειν, τοὺς μὲν ὑπὸ χγμπάχιον πάντας μετὰ 
τῶν οἰκείων ἀλλαξιμάτων, πλὴν καὶ χλανίδος» τοὺς 


mines cum scaramangiis tantum. Ad inferiores D) δὲ πρωτοσπαθαρίους μετὰ σπεχίων καὶ ῥωέων σα- 


autem quatuor fornicum mensas invitandi sunt 
imperiales candidati, mandatores et minores magi- 
stratusordinis scholarum,in universum septuaginta 
duo. Introducuntur et hi cum suis scaramangiis et 
mutatoriis. Quarto die ejusdem universalis regii 
convivii peragitur processio rursus pagana in mu- 


γίων τοὺς δὲ βασιλικοὺς μετὰ τῶν σκαραμαγγίων 
xai µόνον. Ἐπὶ δὲ ταῖς κάτω τέσσαρσι τῶν καμαρῶν 
τραπέζαις δεῖ ἡμᾶς συγκαλεῖν βασιλικοὺς xavó:01- 
τους καὶ µανλάτορας καὶ μικροὺς ἄρχοντας τοῦ τὰ. 
µατος τῶν σχολῶν, τὸν ἀριθμὸν op'* εἰσάγειν Ok αὖ- 
τοὺς μετὰ τῶν οἰκείων σκαραμαγγίων καὶ ἁλλαξιμα- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(97) Vox hec vetustis Graecis fere tantum de sa- 
cello dicebatur, novis etiam maximum quodque 
templum est. Ita, ut de multis saltem unum alle- 
gem, apud Scylitz. p. 821 : 'O µέγισος καὶ 
περίπυστος τῆς τοῦ 8:059 Σοφίας σηχός. Tam frequen- 
tis certe tum erat usus, ut etiam Latini a Gre- 


cis assumerent. Du Cange v. Siccus, id est σηκὀς, 

hune locum e Chronico Magdeburgensi citat : duces 

ac prafectorum principes cum manu principum con- 

gregati in sicco [hoc est in edicula vel oratorio] 
aetlice Magni Caroli cohzerenti. 


1401 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. Il. 


1402 


των. ΤΠ δὲ τετάρτῃ ἡμίρᾳ τῆς αὐτῆς εὐωχίας τε- À tatoriis intra palatium,et introducuntur photismata 


λεῖται ὁμοίως 'προέλευσις παγανὴ μετὰ ἀλλαξιμάτων 
ἔνδον τοῦ παλατίου, xal εἰσάγοντα! τὰ φωτίσµατα (08) 
ὑπὸ τοῦ ὀρφανοτρόφου (09), καὶ καὶ τελεῖται τὸ κλητώ- 
piov ἑν τῷ αὐτῷ χρυσοτρικλίνῳ ἐπὶ τῆς χρυσῆς tpa- 
πέζης (1). Καὶ δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζει» εἷς συνεστίασιν 
τῶν βασιλέων φίλους, ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν μαγί- 
στρων, πατρικίων σὺν τοῦ δοµεστίκου τῶν ἔξκου- 
δίτων καὶ τῶν αὐτοῦ σκριθόνων κατὰ τὸν προλε- 
χθέντα τόπον, xai εἰσάχειν αὐτοὺς καὶ ἑἐξάγειν, 
καθὰ εἴρηται,. "Eni δὲ ταῖς κατὰ τῶν χαμαρῶν τρα- 
πέζαις δεῖ ἡμὰς συγκαλεῖν ἐκ τῶν λεχθέντων βασι- 
λικῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν μικρῶν ἀρχόντων τοῦ ἕξ- 
κουθίτου τὸν ἀριθμὸν οβ’, καὶ εἰσάγειν αὐτοὺς κατὰ 
τὸν προλεχθέντα τόπον. Τᾷ δὲ πέμπτῃ ἡμέρᾳ τῆς 
αὐτῆς πανδεσίας εἰσέρχεται ὁ πατριάρχης μετὰ τῶν 
αὐτοῦ μητροπολιτῶν δοῦναι ἀγάπην τῷ βασιλεῖ, 
καὶ τελεῖται προέλευσις παγανὴ δι’ ἀλλαξίμων ἔνδον 
τοῦ παλατίου, xai συγκαθέζεται τῷ faciei εἷς συν- 
εστίασιν ὁ πατριάρχης tmi τῆς ἀποκοπτῆς χρυσῆς 
τραπέζης kv τῶ χρυσέφ τρικλίνῳ, καὶ δεῖ ἡμᾶς εὖ-- 
τρεπίζειν ἐπὶ μὲν τῆς χρυσῆς τραπέζης φίλους ἀπὸ 
piv τῶν μητροπολιτῶν v, καὶ ἀπὸ τῶν βασιλικῶν 
πρεσθυτὲρῶν τοῦ παλατίου ἕξ, καὶ ἡγουμένους τῶν 
βασιλικῶν µονασττρίων ιβ’. εἰσάγειν ὃξ αὐτοὺς καὶ 
ἐξάγειν οὕτως, τοὺς μὲν µητροπολίτας μετὰ τῶν 
οἰκείων ἀλλαξιμάτων, πλὴν τῶν ὠμοφορίων, τοὺς δὲ 
πρεσθυτέρους μετὰ τῶν λευκῶν Φφελωνίων, τοὺς δὲ 
ἡγουμένους καὶ αὐτοὺς μιτὰ τῶν οἰκείων αὐτῶν φε- 
λωνίων. "Eni δὲ τῶν κάτω τραπιζῶν δεῖ ἡμὰς συγ- 
καλεῖν ἀπὸ τῶν βασιλικῶν κληρικῶν ἀπὸ τῆς τάξεως 
τῶν διαχόνων xai κατωτέρω καὶ ἀπὸ τοῦ σεχραίτου 
τοῦ πατριάρχου παπάδας, τὸν ἀριθμὸν (2)... εἶσ- 
ἆγειν δὲ καὶ ἐξάγειν αὐτοὺς μετὰ τῶν οἰκείων αὐτῶν 
καμισίων καὶ µόνον. ΤΠ δὲ ἔκτῃ ἡμέρᾳ τῆς αὐτῆς 
περιόδου τελεῖται προέλευσις παγανὴ μετὰ ἀλλαξι- 
µάτων ἔνδον τοῦ παλατίου, xal εἰσάγονται οἱ ἐκ 
Βουλγάρων φίλοι μεχὰ τῶν ix. Βουλγαρίας δώρων (3). 
Καὶ τελεῖται κλητώριον ἐν τῷ αὐτῷ περιδλέπτῳ 
τρικλίνῳ ἐπὶ τῆς αὐτῆς χρυσῆς τραπέζης, xai δεῖ 
ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἰς συνεστίασιν τοῦ βασιλέως φί- 
λους ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν µαγίστρων, ἀνθυπάτων 


C 


[8eu pueri orphani in albis baptismalibus indusiis, 
cereos tenentes] ab orphanotropho, et instituitur 
convivium in ipso chrysotriclino super aurea tabu- 
la ; ad quod invitandi nobis sunt amici imperatoris 
ab ordine inde magistrorum et sic porro patricii, 
domesticus excubitorum ejusque scribones secun- 
dum formulam preescriptam, eosque oporlet modo 
jam dicto introducere et educere. Ad mensas vero 
inferiores sub fornicibus collocatas vocamus ho- 
mines septuaginta duo de ordine eorundem impe- 
rialium hominum et minorum magistratuum excu- 
bitorum. Etiam hi dicto modo introducuntur et 
educuntur. Quinto die ejusdem universalis regii 
convivii advenit patriarcha cum suis metropolitis 
&d dandum imperatori agapen seu osculum pacis, 
peragiturque pagana processio 466 in muta- 
toriis intra palatium : assidetque patriarcha im- 
peratori conviva ad peculiarem auream mensam 
in chrysotriclino : et invitandi nobis supt ad au- 
ream quidem mensam amici, metropolitee decem, 
presbyteri palatini sex et duodecim hegumeni mo- 
nasteriorum imperialium, qui sic introducuntur : 
metropolite in suis mutatoriis, preter omophoria ; 
presbyteri cum albis pheloniis; hegumeni cum suis 
sibi propriis pheloniis. Ad inferiores autem mensas 
invitamus delectos clericos palatinos ab ordine dia- 
conorum inde et sic porro inferiores ordines et se- 
creti patriarchze papades seu monachos, in univer- 
sum... Hi solis in suis camisiis introducuntur et 
educuntur. Sexto die ejusdem orbis [dierum nempe 
seu septimana) peragitur processio pagana in muta- 
toriis intra palatium, et introducuntur amici Bul- 
gari cum donis e Bulgaria allatis; et celebratur 
convivium in eodem illustri triclinio super eadem 
aurea mensa ; invitandique sunt nobis ad convivan- 
dum imperatori amici de ordine magistrorum, pro- 
consulum et caeterorum una cum amicis Bulgaris 
et drungario vigilia et domestico hicanatorum, ad 
numerum triginta; ordinandique el introducendi 
eodem modo, quem ad primum diem exposuimus. 
Ad inferiores autem mensas invitantur magistratus 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


98) Greci neophytos seu recens baptizatos aut [) 


adhuc baptizandos φῶτα et φωτίσµατα appellabant; 
sive quod veluti lumina erant, quorum bona opera 
lucebant coram gentilibus et Christianis ambosque 
ad imitationem poterant et debebant allicere, sive 
guod cereos gererent in ecclesiis per septimanam 

ascbalem, sivedenique, quod illuminati autillumi- 
nandi, hoc est baptizati aut baptizandi essent. Nam 
baptizare appellant Greci φωτίζειν, et festum Epi- 
phanias seu baptismi Christi «à Φῶτα, et erat in 
Ecclesia aliquis ἄρχων τῶν φωτων, inspector recens 
baptizatorum, ó ἄρχων τῶν νεοφῷτίστών; vid. Du 
Cange v. Φῶτα οἱ Φωτίζειν. Solebant autem in ve- 
tere Ecclesia pueros non statim a nativitate bapti- 
zare, sed exspectabant, donec aliquantulum adole- 
viseenl et numerum esequalium simul, presertim 
magno Sabbato, baptizabant, qui tota septimana 
paschali in albis et cum cereis procedebant vid. ad 
p. 94, ubi plura hac de re dixi. 


(99) Ergone orphanotrophus idem fuit cum τῷ 
ἄρχοντι τῶν φώτων ? . 

i Mensa lignea vel alterius generis erat, aurea 
lamina incrustata. Idem de ceteris quoque talibus 
tenendum. Ecquis enim totam auream mensam, 
totum aureum organum soliumve ἰγβοίατο, baju- 
lare possit? . . 

(2) Post hanc vocem erat spatiolum vacuum in 
membranis. 

(3) Videntur mihi (etenim moria fallit, legi 
alicubi) quotannis mutari soliti fuisse Bulgarorum 
in urbe regia residentes circa tempus Paschatis. 
Habebant enim Bulgari perpetuo legatos CPli, et 
vicissim CPtani impp. babebant perpetuo legatos 
apud Bulgaros, quos etiam quofannis ad cenam 
vocabant. Novi ergo circa Pascha identidem venien- 
tes munera nomine regis Bulgari apportabant, 

us bic dicuntur feria sexta Paschalis hedmoma- 
dis, primum ad imperatorem admissi, obtulisse. 


1403 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1404 


de ordine comitum et centarchorum arithmi et hi- A xal λοιποὺς σὺν τῶν ix Βουλγάρων φίλων καὶ τῷ 


canatorum, admodum quinquaginta quatuor, et e 
Bulgaria amicorum homines octodecim ; ordinare 
autem hos Bulgaros oportet ad ultimam mensam 
seorsim. Introducuntur οἱ educuntur in suis scara- 
mangiis. Septimo die ejusdem convivationis pera- 
gitur similiter pagana processio intra palatium, et 
convivium in eodem triclinio super eadem tabula, 
pariterque, ut ante, invitantur ad convivandum im- 
peratori magistri, patricii, prefectus urbis, ambo 
domestici, numerorum scilicet atque castrorum, 
eorundem ambo topoterete, rationalis pretorii 
adjutor [prefecti urbis], in universum triginta viri. 
Introducuntur el. educuntur in suis mutatoriis et 
tunicis. Ad inferiores autem mensas invitantur tri- 
buni vicarii, gentiles seu alienigene ex heteria ; ut 
Turci, 444 Chazares, alii, admodum quinquaginta 
quatuor. Ad venerabilem vero mensa: invitantur 
duodecim gitoniarche vel vicomagistri,quatuor epo- 
pte vel ediles, duo protocancellarii prefecti urbis. 
Introducuntur hi suis in camisiis tantum ; gentiles 
vero in suis cabadiis. Gitoniarchis et reliquis dan- 
tur singulis singuli nummi aurei. Temporibus au- 
tem antiquioribus invitabantur loco istorum char- 
tulerii sceuophylacii 8. Sophie, accipiebantque 
eandem benedictione: seu munificentiam. Nova die 
Dominica sic dicta, ea nempe, que proxime festum 
Paschatis sequitur, splendida peragitur processio 
splendido in vestitu in venerabile templum SS. Apo- 
8tolo:um ; finitoque sacro officio, proponitur et 
inilur convivium in triclinio, quod superius ad 
secundum diem nominavimus. Convivatur tum san- 
clissimus patriarcha noster imperatori ad peculia- 
rem mensam,et ipvitantur ad convivandum domino 
amici ejusdem generis, atque ad secundum hujus 
convivationis diem a festo Paschatis immediate pro- 
ximum diximus. Altero post novam Dominicam die 
excipitur et beneventatur ab imperatore deximum 
geu corpus senatorum dominum salutatum venien- 
tium, absque saximo tamen seu chorea ; residetque 
imperator in Justiniani triclinio ad peculiarem sibi 
mensam in suo dibetesio. Invitandi tum sunt noLis 
magistratus horum ordinum, magistri, prepositi, 
proconsules, patricii, officiales et reliqui campa- 
giorgeruli omnes procapacitate menss.[ntroducun- 
tur et educuntur ompes in suis mutatoriis et tunicis. 
Observandum deinde nobis est tempus, quo carmen 
musice recitatur, et tunc jubendi convive surgere 
ad laudes et pia verba domino dicenda. Die post 
illud deximum proximo peragitur ei adbserens et 
consequens ludus equestris absolutivus seu qui 
finem solenni huic convivationi facit. Remittuntur 
tunc amici, qui e Bulgaria venerant, ad sua, οἱ 
proponitur convivium in splendido triclinio ca- 
thismatum ; et convivantur imperatori prepositi, 
patricii, officiales, protospatharii,cbartularii, con- 
sules, vestitores, silentiarii, actuariue et ad helia- 
oüm pertinentes et deeseographus seu scriba libel- 
lorum supplicum pro capacitate mense. Introdu- 


δρουγγαρίῳ τῆς βίγλης xat τῷ δοµεστίκῳφ τῶν ixa- 
γάτων, τόν ἀριθμὸν λ’ στιχίζειν δὲ αὐτοὺς καὶ εἶσ- 
άγειν χατὰ τὸν λεχθέντα τύπον τῆς πρώτης ἡμίρας. 
"Eni 0à τῶν κάτω τραπεζῶν δεῖ συγκαλεῖν ἀπό v3 
χοµήτων καὶ κεντάρχων τοῦ ἀριθμοῦ xal τῶν ixa- 
νάτων ἄνδρας vB, xai ἐκ τῶν Βουλγάρων φίλων dv- 
φρώπους te^. στιχίζειν δὲ δεῖ τοὺς Βουλγάρων iv- 
θρώπους ἐπὶ τῆς χάτω τελευταίας μιᾶς τραπίέζης 
μόνους, εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς καὶ ἐξάγειν μετὰ τῶν 
οἰκείων αὐτῶν σκαραμαγγίων. Tr, δὲ ἑθδόμι ἡ μέρα 
τῆς αὐτῆς διξιώσεως τελεῖται ὡσαύτως «παγανὴ 
προέλευσις ἔνδον τοῦ παλατίου, καὶ γίνεται χλητώ- 
piov. ἕν τῷ αὐτῷ τρικλίνῳ ἐπὶ τῆς αὐτῆς τραπέζης, 
κα συγχαλοῦνται elc ἑστίασιν τῷ faciei ὁμαίως ἀπὸ 
τῆς τάξεως τῶν μµαγίστρων xal πατρικίων σὺν τῷ 
ὑπάρχῳ τῆς πόλεως καὶ τοῖς δυσὶ δοµεστίχοις, νου- 
µέρων τε xal τειχέων, xal τῶν αὐτῶν τοποτηρητῶν 
σὺν τῷ λογοθέτῃ τοῦ πραιτωρίου xal τῷ συμπόνφ 
τὸν ἀριθμὸν λ’, Εἰσάγονται 0b xai ἐξάγονται μετ 
τῶν οἰχκείων αὐτῶν ἀλλαξιμάτων xal χλανιδίων. "Ev 
δὶ ταῖς χάτω τραπίζαις συγκαλοῦνται τριθοῦνοι βι- 
χάριοι, οἱ ἐθνικοὶ τῆς ἑταιρείας, otov Τοῦρχοι, Xa- 
ζάρεις xal λοιποὶ, τὸν ἀριθμὸν vO'. "Exi δὲ τῆς τι- 
plac τραπέζης συγκαλοῦνται οἱ δώδεκα γειτονιάρχαι, 
οἱ δ΄ ἑπόπται καὶ ol δύο πρωτοχαγχελλάριοι τοῦ 
ἐπάρχου. Εἰσάγονται δὲ μετὰ τῶν οἰκείων καμισίων 
καὶ µόνον, οἱ δὲ ἐθνικοὶ μετὰ τῶν αὐτῶν καθαδίων. 
Δίδοται δὲ τοῖς γειτονιάρχαις καὶ Λοιποῖς ἀνὰ voyl- 
σµατας ἑνός. "Emi δὲ τῶν προλαθόντων χρόνων συν- 
εχαλοῦντο ἀντὶ τούτων οἱ τοῦ σκευοφυλαχίου τῆς 
Αγίας Σοφίας χαρτουλάριοι, λαμθάνοντες τὴν αὐ- 
τὴν εὐλογίαν. T δὲ vig Κυριακῇ, τῇ µεθεόρτψ τοῦ 
Πάσχα, ἐχτελεῖται προέλευσις λαμπροφόρος ἐν τῷ 
σεθασμίῳ ναῷ τῶν Αγίων Αποστόλων! καὶ τελου- 
µένης τῆς ἱερᾶς λειτουργίας, προτίθεται χλητώριον 
ἐν τῷ λεχθέντι τρικλίνῳ ἐπὶ τῆς δευτέρας αμµὲἑρας, 
καὶ συνεστιᾶται τῷ βασιλεῖ ὁ ἁγιώτσοτος ἡμῶν za- 
τριάρχης ἐπὶ ἁποχοπτῆς τραπέζης, xal συγκαλοῦν- 
ται εἰς ἑστίασιν σὺν τῷ βασιλεῖ φίλοι κατὰ τύπον 
τῆς δευτέρας ἡμέρας τῇ ἐπαύριον τοῦ Ἱεροῦ Πάσχα 
Τῇ δὶ ἐπαύριον τῆς νέας Κυριακῆς ἡμέρᾳ ἐκτελεῖται 
δεξίωσις δεξίµου ἄνευ σαξίµου, xal καθέζεται ὁ βα- 
σιλεὺς ἐπὶ ἀποχοπτῆς τραπέζης μετὰ τοῦ οἰκσίου 
διθητισίου ἐπὶ τοῦ Ἰουστινιανοῦ τρ,κλίνου. Καὶ δεῖ 
ἡμᾶς συγκαλεῖν εἷς ἑστίασιν ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν 
µαγίστρων, πραιποσίτων, ἀνθυπάτων, πατρικίων, 
ὀφφικιακλίων καὶ λοιπῶν τῶν ὑπὸ χαμπάχιον πάντων 
κατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης' εἰσάγειν δὲ xal ἐξ- 
ἀγειν πάντας μιτὰ τῶν οἰκείων αὐτῶν ἀλλαξιμάτων 
τε xal χλανιδίων' προσέχειν δὲ xal τὸ μουσικὸν μῖ- 
λος καὶ ἐξανιστᾷν τοὺς κεχλημένους iv τῷ προδη- 
λωθέντι χρόνῳ εἰς εὐφημίαν τῶν δεσποτῶν. Τᾷ δι 
ἐπαύριον τοῦ αὐτοῦ δεξίµου τελεῖται ἑπόμενον ἵππι- 
κὸν ἀπολύσιμον, καὶ ἑξαποστέλλονται πρὸς τὰ οἶχεῖς 
ol ἀπὸ Βουλγάρων φίλοι, καὶ προτίθεται κλητάριον 
ἐν τῷ περιθλέπτῳ τρικλίνφῳ τῶν καθι ,; xal 
συνεσθἰουσι τῷ βασιλεῖ οἳ πραιπόειτοι, mato uot, 
ὀφφικιάλιοι, πρωτοσπαθάριοι καὶ χαρτουλάριο:, ὕπα- 


1105 


τοι, βεστήτορες, σιλεντιάριοι, 6 ἀκτουάριος xal ot A cuntur et educuntour modo supra scripto. Dum vero 


τοῦ ἡλιακοῦ σὺν τῷ δεησογράφῳ, τόν ἀριθμὸν κατὰ 
τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης, Εἰσάγονται δὲ καὶ ἐξάγον- 
ται κατὰ τὸν ἀνωτέρω λεχθέντα τρόπον. Μεσούσης δὲ 
τῆς ἑορτῆς (4) τοῦ Πάσχα τελεῖται προέλευσις Ov uo- 
σία, καὶ προέρχοντα:, oi Basti; ἑἐμπράττως εἰς 
τὸν ναὸν τοῦ 'Αγίου Μωκίου, xai τελουµένης τῆς 
Ἱερᾶς λειτουργίας προτίθεται χλητώριον τῷ βασιλεῖ 
ἐπὶ ἀποκοπτῆς τραπέζης ἓν τοῖς ἐκεῖσε τρικλίνοις 
καὶ συνεστιᾶται ὁ πατριάρχης τῷ βασιλεῖ, xal δεῖ 
ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἲς συνεστίχσιν αὐτῶν φίλους Ἀπὸ 
τῆς τάξεως τῶν μαγίστρων, ἀνθυπάτων, πατρικίων, 
µητροπολίτας, ὀφφιχιαλίους xal ταγματικοὺς, καὶ 
τῶν £x τῆς συγκλήτου χαµπαγίων xztà !! τὸ ποσὸν 
τῆς τραπέζης' εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς καὶ ἐξάγειν μετὰ 
τῶν οἰχείων ἀλλαξίμων χωρὶς τῶν χλανιδίων' ἐν δὲ 
τῷ προλεχθέντι τῆς ἀκτολογίας τῶν δήµων χρόνψ 
ξανιστᾷν ἅπαντας τοὺς χεχκληµένους εἷς εὐφημίαν 
τῶν ὀδεσποτῶν. ᾿Ἐπὶ 0b τῆς θείας καὶ Ἱερᾶς μετὰ 
σαρχὸς εἰς οὐρανοὺς ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν 
Ἰησοῦ Χριστοῦ θαυμαστής ἡμέρας τελεῖται δηµοσία 
προέλευσις παρὰ τῶν βασιλέων ἡμῶν τῶν ἁγίων iv 
τῷ πανσέπτῳ xal σεθασµίῳ ναῷ τῆς ὑπεραγῖσς δε- 
σπρίνης ἡμῶν θεοτύχου τῆς Πηγῆς, καὶ τελουμῖνης 
τῆς ἱερᾶς λειτουργίας, προτίθεται χλητώριον τῷ βα- 
σιλεῖ ἐπὶ ἀποχοπτῆς τραπέζης, xal συνεστιᾶτα. ὁ 
πατριάρχης τῷ βασιλεῖ, καὶ συγχαλοῦνται εἷς συν- 
εστίχσιν αὐτῷ φίλοι ἀπό τῆς τάξεως τῶν µαγίστρων 
xai κατωτέρω κατὰ τὴν ἔχθεσιν xai τὸ σχῆμα τῶν 
προλεχβθεισῶν περιφανῶν προελεύσεων. 
Ἡ Πεντηκοστή. 


ΡΕ GERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΊΝΑ LIB. 1l. 








1406 


medium est festum paschatis (id est die inter fe- 
stum paschatis et festum pentecostes med:o], pera- 
gitur processio publica, et prodeunt imperatores 
in solemne pompa ad templum S. Mocii,sanctoque 
officio ibi peracto, 448 apparatur et proponiturim- 
peratoriconvivium super peculiare mensain tricliniis 
seu palatio, quod penes illud templum est. Patriar- 
cha ibi convivatur imperatori ; invitandique nobis 
sunt ad convivandum amici de ordine magistro- 
rum, proconsulum, patriciorum, metropolitarum, 
offleialium et tagmaticorum magistratuum, item 
senatorum campagia ferentium, tot, quot mensa 
capit. Introducuntur et educuntur in suis mutato- 
riis, absque tunicis. Quando factiones acta sua seu 
laudes dominorum et pia vota exclamant, jubemus 
convivas omnes surgere, ut et ipsi dominis bene 
precentur. Divino autem illo sanctoque et admira- 
bili die festo, quo Christi in carne assumptio in 00). 
lum celebratur, peragitur publica processio a vene- 
r&bilibus nostris imperatoribus in admodum vene- 
rabile reverendumque templum sanctissime Domi- 
ne nostre Deipare Pigis seu ad fontem ; peracto« 
que sacro officio, proponitur imperatori convivium 
super peculiare tabula, et convivatur patriarcha 
domino, invitanturque ad pariter convivandum 
amici ab ordine magistrorum inde et sic porro 
minores magistratus secundum superius expositam 
formulam predictarum splendidarum processio- 
num. 
De cerimoniis festi Pentecostes. 


Τῇ δὲ ἁγίᾳ τῆς Πεντηκοστῦς ἡμέρᾳ τελεῖται προ- C sancto die Pentecostes peragitur processio se- 


ἔλευσις χατὰ τὸν τύπον τῆς τοῦ e:6aculoo Hacya 
ἐν τῇ ἁγίᾳ τοῦ θεοῦ καθολικῇ καὶ ἀποστολικῇ Ἐκ- 
κλησίχ, καὶ προτίθεται χκρᾶμα ἐκεῖσε τοῖς βασιλεῦσι, 
xai προσκαλοῦ.ται ol ἀνωτέρω λεχβέντες φίλοι. Καὶ 
ὑποστροφῆς τῶν βασιλέων ἐν τῷ μµεγάλῳ παλατίἰῳ 
μετὰ προελεύσεως γενομένης, προτίθετοι τὸ βασιλι- 
κὸν κλητώριον ἐπὶ ἀποκοπτῆς τραπέζης ἐν τῷ πε- 
ριδλέπτῳ Ἰουστινιανοῦ τρικλίνῳ, καὶ συνεστιῶνται 
τῷ βασιλεῖ οἱ κατὰ τόπον ἀνωτέρω λεχθέντες φίλοι, 
εἰσχγόμενοι καὶ ἐξαγόμενοι μετὰ τῶν οἰκείων ἀλλαξι- 
µάτων χωρὶς χλανιδίων, Μετὰ δὲ τὴν ἁγίαν τῆς 
Πεντηκοστῆς ἆμέραν ἐκτελεῖτα, τὸ στέψιµεν τοῦ 


cundurn formulam, que die venerabilis Paschatis 
festo observatur, in 83nctam catholicam et aposto- 
licam Dei [magnam] Ecclesiam; proponitur ibi im* 
peratoribus mixtum ; et amici paulo ante dicti in- 
vitantur ad convivium. Interea redeunt impera- 
tores in magnum palatium ín processione, proupo- 
niturque sacrum convivium super peculiare mensa 
in splendido triclinio Justiniani, et convivantur 
imperatori, quos par est ex rituali, amici supra 
nominati, introducti et educti cum suis mulatoriis, 
absque tunicis. Post sanctam Pentecostes festum 
celebratur natalis coronationis despotm. Primo 


δεσπότο» (5). Tj δὲ πρώτῃ τοῦ Μαΐου μηνὸς ἐκτι- D Maii celebrantur encenia vel dedicatio Nova eo- 
VARUE LECTIONES. 


!! [ta em. H., χαµπαγίων τῶν κατὰ cod. et ed. 


JOAN. JAC. ΒΕΙΘΚΠ COMMENTARIUS. 


(4) Ergone Paschaet festum Paschatis appellabatur 
totum tempus quinquaginta dierum,qui Dominicam 
Paschatis et Pentecostes intercedebant? Dixerintne 
Greci novi μεσεῖν pro µεσαζειν, non bene memini. 
Erunt certe qui µεσαζούσης hic reponere malint. 
Nullum alium diem, quam medium inter ambo 
festa seu vigesimum quintum & festo Paschatis 
inde designari liquet ex eo, quod medio festo Pas- 
chatis hic loci dicitur imperator procedere ad S. 
Mocium. Atqui p. 59, seu 1. I, cap. 17, in ipso titulo 
dicitur imperator illuc vadere τῇ τετρᾶδι τῆς Μεσο- 
πεντηκοστῆς, 860 feria quaría septimanz quartz 
post Pascha. 

(5) At cujus? Leonis profecto Sapientis, sub 


quo Cletorologium hoc conditum fuisse, multis et 
indubitatis argumentis constat. Atqui coronatus 
illea Patre Basilio fuit die festo Epiphanias A. 
870. (Vid. Du Cange Famil. Byzant. p. 141.) 
Etiamsi velis forte conjicere, Leonem die post Pen- 
tecosten proximo imperium adiisse, patre vivis 
exempto, neque hoc procedit. Nam Basilius Calen- 
dis Martiis obiit, ut Du Cange perhibet, aut 29 
Aug., ut Noster. Ergo aut sub alio imperatore 
scriptum fuit hoo Cletorologium, aut particula 
hec ab aliena manu est addita. Ergo per despotam 
intelligitur Constantinus Porphyr., Leonis fllius. 
Despotas, appellari jam Heraclii tempore consue- 
visse filios imperatorum, apparet ex p. 363. Simul 


1401 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1408 


clesie ; factaque solemne cum cereis et supplioa- Α λοῦνταί τὰ ἐγκαίνια τῆς Νέας ἐκκλτησίας, καὶ Az 


tionibus processione e templo S. Deipare Phari, et 
tum peracto sacro officio, proponuntur dominis 
dapes in jucundo chrysotriclino, convivante impe- 
ratori patriarcha ; invitanturque ad eumdem finem 
magistri, prepositi, patricii, ceteri homines impe- 
riales et metropolite pro ratione tabule. 449 Die 
undecimo Maii peragitur natalis hujus urbis et ad- 
mittitur deximum seu turba salutantium et gratu- 
lantium absque saximo tamen ; celebratur etiam 
equestre certamen cursorium, modoque predicto 
convivium.Dieoctavo Maii peragitur processio memo- 
ria Sancti Jounnis Theologi in hebdomo, finitoque 
sacro officio, proponuntur dapes, et convocantur 
secundum ritum senatorii omnes pro ratione mense. 
Die vigesimo Julii peragitur cum solemne suppli- 
cabunda processione intra palatium memorie Rlie 
prophete, et per eam celebratur memoria dimis- 
sionis pii domini nostri (Leonis Sapientis) e custo- 
dia. Pridie illius diei autem seu in vigiliis peragitur 
in antecessum S. officium vespertinum in Pharo, 
et canitur ab omnibus cantus absolutivus ejusdem 
melodie atque bymnus, qui incipit & voce : Συντα- 
φέντες, danturque ab imperatore ex recepto ritu 
magistris, prepositis, proconsulibus, paliriciis οἱ 
ofücialibus crucicule argentem. Altero autem die 
post, illo nempe, quo ipsum Elis» festum celebra- 
mus, presidet imperator in mutatoriis super glo- 
rioso chrysotriclino, adstante secreto cubiculo, in- 
troducunturque prefectus sacelli et xenodochi et 
gerocomi, apportantes cruces auro incrustatas ad 
imitationem rituum festi palmarum, omnibusque 
splendide indutis, iatroducitur ordo magistrorum, 
proconsulum, patriciorum et officialium in conspe- 
ctum domini, qui postquam dictas cruces sua 
manu distribuit, instituitur, ut diximus, publica 
solemnis supplicabunda processio a templo S. Dei- 
pare Phari ad illustre templum magne Nove ec- 
olesie ; peractoque sacro officio, proponuntur epule 
dominis in chrysotriclino, convivantibus cum ipsis 
patriarcha et metropolitis, magistris, prepositis, 
proconsulibus, patriciis,'officialibus et reliquis im- 
perialibushbominibussecundum capacitatem mensa. 
Presidet imperator in suo dibetesio, et convive 8 
nobis introducuntur in suis quisque mulatoriis abs- 
que tunicis. Postero die instituitur exceptio deximi 
[seu salutantium procerum turbe] et magni saximi, 
propositisqueepulis imperialibus super magna men- 
s& in Justiniani triclinio presidet imperator in suo 
dibetesic ; nostrumque est invitare ad convivium ab 
ordine inde preepositorum, patriciorum, officialium, 


νίου προελεύσεως γινοµένης ἀπὸ τοῦ ναοῦ τῆς Αγίας 
θεοτόκου τοῦ Φάρου, τελεῖται ἡ θεία λειτουργί:, 
καὶ προτίθεται κλητώριον toi» βασιλεῦσιν ἐν τῷ 
τερπνῷ χρυσοτρικλίνῳ, καὶ συνεστιᾶται τῷ βασιλεῖ 
ὁ πατριάρχης, xal συγκαλὀῦνται εἰς συνεστίασιν αὖ- 
τοῦ ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν μµαγίστρων, πραιποσίτων, 
πατρικίων καὶ λοιπῶν βασιλικῶν ἀνθρώπων gov τῶν 
μητροπολιτῶν κατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης. ΤΗ δι 
ια τοῦ αὐτοῦ Μαΐου τελεῖτα τὸ γενέθλιον τῆς πό- 
λεως ταύτης, xal ἐκτελεῖται δεξίωσις δεξίµο» quoi 
σαξίµου καὶ ἱππικὸν ἱπποδρόμιον, καὶ τελεῖται xAz- 
τώριον χατὰ τὸν λεχθέντα τύπον. Tr, δὲ ὀγδόῃ (6) 
τοῦ αὐτοῦ Μαΐου μτνὸς τελεῖται προέλευσις τῖς 
µνήµης τοῦ θεολόχου ἐν τῷ ἑθδόμῳ, καὶ τελουμέντς 
τῆς λειτουργίας, προτίθεται κλητώριον, xai συγχα- 
λοῦνται κατὰ τόπον οἱ τῆς συγκλήτου πάντες xai 
τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης. Tm δὲ κ΄ τοῦ Ἰουλίου uv 
ἐχτελεῖται διὰ λιτανίου προελεύσεως ἔνδον τοῦ παλα- 
τίου ἡ µνήµη Ἠλιοῦ τοῦ προφήτου, καὶ δι’ αὐτῆς ἡ 
ἀνάκλησις (7) τῆς περιορῄσεως τοῦ εὐσεθοῦς ἡμῶν 
βασιλέως. Προεκτελεῖται δὲ πρὸ αὐτῆς τῆς ἡ μέρας 
ἐν τῇ παραμονῇ ἑσπερινὸν ἐν τῷ Φάρῳ, καὶ ἄδετα: 
παρ) πἀντῶν ἀπολύσιμον (8) ἆσμα ἱσόμελον τοῦ, 
α Συνταφέντες, » xai δίδοται τοῖς μαγίστροις, πραι- 
ποσίτοις, ἀνθυπάτοις, πατριχίοις καὶ ὀφφιχιαλίοις 
εἰς τύπον παρὰ τοῦ βασιλέως σταυρἰτζια ἀργυρᾶ. 
Τῇ δὲ ἐπαύριον ἡμέρᾳ, ἐν ᾗ τὴν ἑορτὴν ἐκτελοῦμεν, 
προκαθέζεται ὁ βασιλεὺς μετὰ ἀλλαξιμάτων ἐπὶ τοῦ 
ἐνδόξου χρυσοτρικλίνου, καὶ παρεστῶτος τοῦ μυστ.- 
κοῦ χουθουκλείου, εἰσάγονται ὅ τε τοῦ σαχελλίου χαὶ 
οἱ ξενοδόχοι xal Ὑηροκόμοι, προσάγοντες σταυροὺς 
χρυσοστοιθάστους κατὰ μίμησιν τῆς ἑορτῆς τῶν 
Βαΐων, xai λαμπροφορούντων πάντων, εἰσάχετα: ἡ 
τάξις τῶν µμαγίστρων, ἀνθυπάτων, πατρικίων xx: 
ὀφφ,κιαλίων ἔμπροσθεν τοῦ δεσπότου, καὶ διανομῆς 
τῶν λεχθἐντῶν σταυρίων ὑπὸ τοῦ βασιλέως Ὑενομί- 
νης, τελεῖται, ὡς ἴἔφαμεν, δημοσία λιτάνιος τρο- 
έλευσις ἀπὸ τοῦ ναοῦ τῇς Αγίας θεοτόκου τοῦ Φά- 
pou ἐπὶ τὸν περἰθλεπτον vay τῆς Μεγάκης Νέας 
ἐκκλησίας, xal τελουμένις τῆς Ἱερὰς λειτουργίας, 
προτίθεται χλητώριον τῷ βασιλεῖ ἐπὶ τοῦ χρυσοτρ:- 
χλίνου, xal συνεστιᾶται τοῖς βασιλεῦαιν ὅ τε πατριά;- 
χης καὶ οἱ μητροπολῖται, µάγιστροι, πραιπόσιτοι. 
ἀνθύπατοι, πατρίχιοι, ὀφφικιάλιοι καὶ λοιποὶ βασ:- 
λικοὶ χατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης. Προχαθέτεται Gi 


D ὁ βασιλεὺς μετὰ τοῦ οἰχείου διθητησίου, xai δεῖ 
u 


ἡμᾶς εἰσάγειν καὶ ἐξάγειν πάντας τοὺς κχεκλτμένους 
μετὰ τῶν οἰκείων αὐτῶν ἀλλαξιμάτων χωρὶς τῶν 
χλανιδίων. Γᾷ δὲ ἐπαύριον τελεῖται δεξίωσις διξ:- 
µου καὶ μεγάλου σαξίµου, xal προτεθέντος βασιλ:- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


apparet ex hoc loco, Constantinum a patre Leone 
vivo coronatum, non post ejus excessum demum 
fuisse, ut aliqui tradidere. 

(6) Non inest vitium buio numero, quod aliquan- 
do putabam, quamvis auctor ordinem suum dese- 
rat et octavum Maii post undecimum oollocet. Maii 
enim 8 celebrabatur memoria Joannis Theologi, 
ut e Meneis constat. 


(7) Vid. Cedren, pag. 596, et Script. post Theoph. 
p. 215 c. 100. Intelligitur ex hoo loco, factum id 
esse 20 Julii, quo memoria Elise prophete celebn- 
tur 8 Greecis, Tempus facti preterierunt lauda 
scriptores. 

(8) Canticum, quod in fine officii, ἐν τῇ ἀπολὺςι. 
canitnr; vid. Du Cange v. Απόλυσις. Pro ἱαόμυλυν 
ut in membranis est, patet legendum esse leóusio 


1409 


DE CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. 1I. 





1410 


κοῦ γλητωρίου ἐπὶ ἀποκοπτῆς τραπίζης iv τῷ 'loo- A et sic porro, secreticos, 450 quotquot campagia 


στινιανοῦ τρικλίνῳ, προκαθέζεται ὁ βασιλεὺς μετὰ 
τοῦ οἰκείου διθητησἰου, καὶ δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν 
. εἰς συνεστίασιν αὐτοῦ ἀπὸ τῆς τάξεως πραιποσίτων, 

πατρικίων, ὀφφικιαλίων καὶ ἀπὸ τῶν σεχρετικῶν 
τῶν ὑπὸ χαµπάχγιον πάντων χατὰ τὸ ποσὸν τῆς τρα” 
πέζης' εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς xal ἐξάγειν μετὰ τῶν 
οἰκείων ἀλλαξιμάτων τε καὶ χλανιδίων. Τοὺς δὲ λοι- 
ποὺς µαγίστρους, ἀνθυπάτους πατρικίους x1! ἅπαν- 
τας τοὺς βασιλικοὺς ἀνθρώπους ταμιεύειν αὐτοὺς 
μετὰ θωραχίων xal κονδοµανίχων εἷς τὸ σάξιμον τῆς 
τραπέζης, χορευόντων δὲ πάντων πέριξ τῆς βασιλι- 
κῆς τραπέζης καὶ τὴν ἀνάῤῥυσιν εὐφημούντων τοῦ 
σοφωτάτου θεσπότου, δίδοται map' αὐτοῦ τούτοις tiq 
Φιλοτιμίας ἐπίδοσιν ἀποχόμθιον ἔχον χρυσοῦ λίτρας 
Υ ' προσέχειν δὲ δεῖ τὴν ἀχτολογίαν τοῦ ὀήμου, καὶ 
ἐξανιστῆν ἅπαντας τοὺς κεκλημένους πρὸς εὐφημίαν 
τοῦ δεσπότου κατὰ τὸν προγραφέντα τύπον. ᾿Εφεξῆς 
δὲ ταύτης τῆς ἡμέρας τελεῖται πεζοδρόµιον βωτὸν 
τῶν πολιτῶν τυπωθὲν ἐπὶ Λέοντος τοῦ φιλοχρίστου 
δεσπότου, καὶ δίδονται σφραγίδια (9) ὡς χατὰ τύπον 
τοῦ βωτοῦ πεζ»ὀδροµίου, καὶ προτίθεται κλητώριον 
τῷ βασιλεῖ ἐπὶ ἀποκοπτῆς τραπίζης κατὰ τὴν µίέ- 
σην θέσιν τοῦ περιφανοῦς τρικλίνου τῶν τθ' τιρ- 
πνῶν ἀκουθιτων, xal συνεστιῶνται τῷ βασιλεῖ ol 
πραιπόσιτοι σὺν τοῖς εὐνούχοις πρωτοςπαθαρίοις 
καὶ πριµικηρίοις, τὸν ἀριθμὸν i£, ὡσαύτως καὶ 
πάντες οἱ πένητες ol τὰ σφραγίδια τοῦ βασιλέως διά 
χειρὸς τῶν µεγιστάνων λαθόντες, καὶ δίλοται αὖ- 
τοῖς ἀποχόμθιον ἀνὰ νομίσματος a Υ (10). Καὶ 
μεθ" ἡμέρας δύο τελεῖτι Ἱἱππικὸν Ἱἱπποδρόμιον, 
καὶ προτίθεται αλητώριον ἐπὶ τοῦ τρικλίνου τοῦ 
χαθίσµατος, καὶ δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἷς συν- 
εστίασιν τῷ ᾖβασιλεῖ φίλους κατὰ τὸν ἓν τοῖς 
Ἱπποδρομικοῖς ἈΧλητωρίοις λεγθέντα τύπον. Ἐπὶ 
δὶ τῆς ς«’ τοῦ Αὐγούστου μηνὸς (11) ἡμέρας ἐκτελεῖ- 
ται ἡ προέλευσις μετὰ ἀλλαξίματος ἐν τῇ Μεγάλῃ 
τοῦ θεοῦ καθολικῆ ἐκγλησίᾳ, καὶ τελουμένης τῆς 
ἱερᾶς λε.τουργίας, συνεστιῶνται τῷ βασιλεῖ οἱ πολ- 
λάκις ἐπὶ τοῦ κράµατος μνημονευθέντες φίλοι, καὶ 
ὑποστρέφαι ὁ βασιλεὺς ἐπὶ τὸ παλάτιον ἐμπράττως, 
καὶ προτίθεται κλητώριον τῷ βασιλεῖ ἐπὶ ἀποκοπτῆς 
τραπέζης ἓν τῷ Ἰουστινιανοῦ τρικλίνῳ, xal δεῖ 
ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἰς συνεστίασιν τῷ βασιλεῖ φίλους 
ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν μαγίστρων, ἀνθυπάτων, πατρι- 
χίων, ὀφφικιαλίων, πρωτοσπαθαρίων καὶ λοιπῶν 
συγχλητικῶν τῶν ὑπὸ καμπάχιον ὄντων κατὰ τὸ 
ποσὸν τῆς τραπέζης  εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς xal ἐξ- 


gerunt, pro ratione mense; eosque introducere et 
educere in suis mutatoriis et tunicis. Reliqui autem 
magnates, ut magistri, proconsules, patricii et 
omnes homines imperiales reservanlur ad peragen- 
dum in thoracibus et condomaniciis saximum aut 
choream mensa. Saltantibus autem omnibus circa 
sacram mensam et liberationem sapientissimi do- 
minicelebrantibus datur ab ipso nomine doni gratui-. 
ti apocombium continens liteas tres. Attendere dein- 
ceps oportet, quando factiones acta dicereincipiant, 
ettum excitare convivas ad laudes domini dicendas, 
prout supra prescriptum est. Immediate post illum 
diem peragitur votum pezodromium seu quo pede- 
stres urbani cursores certant, a Leone, Christum 
amantedomino,institutum etordinatum ; danturque 
[pauperibus] tessere, ut in tali voto cursorio moris 
est. Dein proponuntur sacre dapes super peculiare 
mensa in media parte illustris triclinii jucundorum 
novendecim accubituum seoraim posita. Convivan- 
tur imperatori prepositi, eunuchi protospatharii et 
primicerius, in universum hi sex ; deinde quoque 
pauperes omnes, qui tesseras imperiales per manus 
magnatum acceperunt; hi donantur viritim singulis 
nummis et quaternis miliarensibus. Tertio die post 
peragitur certamen equestre cursorium, et cele- 
bratur convivium in triclinio cathismatis, ad quod 
invitamus emicos, quos moris esse in ludis eque- 
Btribus invitari supra diximus. Die Augusti sexto 
celebratur processio in mutatoriis in magnam Dei 
catholicam ecclesiam, sacroque offlcio finito, con- 
vivantur ibidem imperatori amici, quos sepe jam 
nominavimus, de mixto cum memoraremus. Re- 
vertitur deinceps imperator in palatium splendida 
cum pompa, ipsique proponunturdapes in peculiare 
mensa triclinii Justiniani,quo invitamus magistros, 
proconsules, patricios, officiales, protospatharios et 
reliquos senatores campagia gerentes pro capacita- 
te mensa. Introducuntur et educuntur in suis mu. 
tatoriis absque tunicis, quia etiam ipse imperator in 
suo dibetesio preesidet. Ejusdem mensis die decimo 
quinto 481 peragitur publica processio dormitio- 
nis sanctissime Domine Deipare in venerabile tem- 
plum ejus, quod est in blachernis, sacroque peracto 
officio, proponitur prandium super mensa peculiare 
in inferiore triclinio, quod versus palatia maritima 
spectat, presidetque imperator cum patriarcha in 
suo dibeltesio. Invitare ad illius convivii communio- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(9] Interpretatur locum hunc alter Nostri pag. 
210, ubi dicitur : δίδωσιν (scil. Imperator) αὐτοῖς 
(proceribus suis) σφραγῖδας διανεῖμαι τοῖς τπωχοῖς, 
ὅπως ἀνακληθῶσι (id est ἀνακλιθῶσι) μετ᾽ αὐτοῦ 

ita est in membranis) εἰς τὰ t9" ἀχούθιτα κατὰ τὴν 

ἀρχαίαν συνηθειαν, distribuit ipsis Lesseras, quas 
distribuant inler pauperes, quo recumbant (i4 est 
epulentur)] cum imperatores in 19 accubitis juxta ve- 
lerem consuetudinem. 

(10) Reddidi nummis singulis. el quaternis milia- 
rensibus. Puto nempe, x quidem numerum singula- 
tem, vautem tertiam nummi partem, hocest quatuor 


miliaresia significare. Sane Υ cum aliquo duotu 
calami exstat inter compendia numeralia apud 
Montfaucon. p. 301 Paleogr. Grece, et dicitur τὸ 
τριτηµόριον vel τὸ τρίτον μὲρὸς indicare. Eadem de 
causa Bó' p. 454 interpretatus fui bínos nummos 
cum lernis miliarensibus. Quod si autem hic loci 
sit reddendum binos nummos cum quaternis mil., 
eril priore loco reddendum singulis nummis cum 
ternis miliarensibus, Utrum sil rectius, eruditi ju- 
dicent. 

(11) In sextum diem Augusti incidit festum 
Transfigurationis Christi. 


1401 


CONSTANTINl PORPHYROGENITI 


1408 


olesis ; factaque solemne cum cereis et supplioa- Α λοῦνταί τὰ ἐγκαίνια τῆς Νέας ἐκκλησίας, καὶ λιτα» 


tionibus processione e templo S. Deipare Phari, et 
tum peracto sacro officio, proponuntur dominis 
dapes in jucundo chrysotriclino, convivante impe- 
ratori patriarcha ; invitanturque ad eumdem finem 
magistri, prepositi, patricii, ceteri homines impe- 
riales et metropolite pro ratione tabule. 449 Die 
undecimo Maii peragitur natalis hujus urbis et ad- 
mittitur deximum seu turba salutantium et gratu- 
lantium absque saximo tamen ; celebratur eliam 
equestre certamen cursorium, modoque praedicto 
convivium.Dieoctavo Maii peragitur processio memo- 
ria Sancti Jounnis Theologi in hebdomo, finitoque 
sacro officio, proponuntur dapes, et convocantur 
secundum ritum senatorii omnes pro rationemense. 
Die vigesimo Julii peragitur cum solemne suppli- 
cabunda processione intra palatium memorie Elie 
prophete, et per eam celebratur memoria dimis- 
Bionis pii domini nostri (Leonis Sapientis) e custo- 
dia. Pridie illius diei autem seu in vigiliis peragitur 
in antecessum S. officium vespertinum in Pharo, 
et canitur ab omnibus cantus absolutivus ejusdem 
melodie atque hymnus, quí incipit 8 voce : Zovta- 
φέντες, danturque ab imperatore ex recepto ritu 
magistris, prepositis, proconsulibus, palriciis et 
ofdcialibus cruciculae argentee. Altero autem die 
post, illo nempe, quo ipsum Eli» festum celebra- 
mus, presidet imperator in mutatoriis super glo- 
rloso chrysotriclino, adstante secreto cubiculo, in- 
troducunturque prefectus sacelli et xenodochi et 
gerocomi, apportantes cruces auro incrustatas ad 
imitationem rituum festi palmarum, omnibusque 
splendide indutis, iatroducitur ordo magistrorum, 
proconsulum, patriciorum et officialium in conspe- 
ctum domini, qui postquam dictas cruces sua 
manu distribuit, instituitur, ul diximus, publica 
solemnis supplicabunda processio a templo S. Dei- 
pare Phari ad illustre templum magne Nove ec- 
clesie ; peractoque sacro officio, proponuntur epule 
dominis in chrysotriclino, convivantibus cum ipsis 
patriarcha et metropolitis, magistris, prepositis, 
proconsulibus, patriciis,'officialibus et reliquis im- 
perialibusbominibussecundum capacitatem mens. 
Presidet imperator in suo dibetesio, et convive a 
nobis introducuntur in suis quisque mulatoriis abs- 
que tunicis. Postero die instituitur exceptio deximi 
[seu salutantium procerum turba] et magni saximi, 
propositisque epulis imperialibus super magna men- 
sa in Justiniani triclinio preesidet imperator in suo 
dibetesio ; nostrumque est invitare ad convivium ab 
ordine inde preepositorum, patriciorum, officialium, 


νίου προελεύσεως γινομένης ἀπὸ τοῦ ναοῦ τῆς Αγίας 
θεοτόχου τοῦ Φάρου, τελεῖται ἡ θεία λειτουργία, 
καὶ προτίθεται κλητώριον τοῖ» βασιλεῦσιν ἐν τῷ 
τερπνῷ χρυσοτρικλίνῳ, xai συνεστιᾶται τῷ βασιλεῖ 
ὁ πατριάρχης, xal συγκαλὀῦνται εἷς συνεστίασιν αὑ- 
τοῦ ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν μµαγίστρων, πραιποσίτων, 
πατρικίων καὶ λοιπῶν βασιλικῶν ἀνθρώπων σὺν τῶν 
μητροπολιτῶν χατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης. Τη δὶ 
ια τοῦ αὐτοῦ Μαΐου τελεῖτα τὸ γενἔθλιον τῆς  xó- 
λεως ταύτης, xal ἐκτελεῖται δεξίωσις δεξίµου χωρὶς 
σαξίµου xal Ἱππικὸν ἱπποδρόμιον, καὶ τελεῖται χὰτ- 
τώριον κατὰ τὸν λεχθέντα τύπον. ΤΠ δὲ ὀγδόῃ (6) 
τοῦ αὐτοῦ Μαΐου μηνὸς τελεῖται προξέλευσις τῖς 
µνήµης τοῦ θεολόγο» ἐν τῷ ἑθδόμῳ, καὶ τελουμέντς 
τῆς λειτουργίας, προτίθεται χλητώριον, xai συγχα- 
λοῦνται κατὰ τύπον οἱ τῆς συγκλήτου πάντες κατὰ 
τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης. TQ δὲ χ΄ τοῦ Ἰουλίου μηνὸς 
ἐχτελεῖται διὰ λιτανίου προελεύσεως ἔνδον τοῦ παλα- 
τίου ἡ µνήµη Ἠλιοῦ τοῦ προφήτου, xal δι᾽ αὐτῆς ἡ 
ἀνάχλησις (7) τῆς περιορήσεως τοῦ εὐσεθοῦς ἁμῶν 
βασιλέως. Προεκτελεῖται δὲ πρὸ αὐτῆς τῆς ἡμέρας 
ἐν τῇ παραμονῇ ἑσπερινὸν dv. τῷ Φάρῳ, καὶ ᾷδετει 
παρὸ πἀντῶν ἀπολύσιμον (8) ἆσμα Ἱσόμελον τοῦ, 
« Συνταφέντες, » καὶ δίδοται τοῖς μαγίστροις, πραι- 
ποσίτοις, ἀνθυπάτοις, πατρικίοις καὶ ὀφφικιαλίοις 
εἰς τύπον παρὰ τοῦ βασιλέως σταυρίἰτζια ἀργορᾶ. 
Ti δὲ ἐπαύριον ἡμέρᾳ, ἐν ᾗ τὴν ἑορτὴν ἐκτελοῦμεν, 
προχαθέζεται ὁ βασιλεὺς μετὰ ἀλλαξιμάτων ἐπὶ τοῦ 
ἐνδόξου χρυσοτρικλίνου, καὶ παρεστῶτος τοῦ μµωστ'- 
κοῦ χουθουκλείου, εἰσάγονται O τε τοῦ gaxs Aou χαὶ 
οἱ ξενοδόχοι καὶ Ὑηροχόμοι, προσάχοντες σταυροὺς 
χρυσοστοιθάστους κατὰ µίµησιν τῆς ἑορτῆς τῶν 
Βαΐων, χαὶ λαμπροφορούντων πάντων, εἰσάγετα: ἡ 
τάξις τῶν µμἀγίστρων, ἀνθυπάτων, πατριχίων χαὶ 
ὀφφικιαλίων ἔμπροσθεν τοῦ δεσπότου, καὶ διανομῆς 
τῶν λεχθἐντῶν σταυρίων ὑπὸ τοῦ βασιλέως Ὑενομέ- 
νης, τελεῖται, ὡς ἔφαμεν, δηµοσία λιτάνιος mp 
έλευσις ἀπὸ τοῦ ναοῦ tfc Αγίας θεοτόκου τοῦ Φ:- 
pou ἐπὶ τὸν περίθλεπτον ναὸν τῆς Μεγάχης Nix 
ἐχχλησίας, xal τελουμένις τῆς Ἱερὰς λειτουργίας, 
προτίθεται χλητώριον τῷ βασιλεῖ ἐπὶ τοῦ χρυσοτρ:- 
χλίνου, xal συνεστιᾶται τοῖς βασιλεῦσιν ὅ τε πατριάρ- 
χης καὶ οἱ μητοοπολῖται, µάγιστροι, πραιπόσιτοι. 
ἀνθύπατοι, πατρίχιοι, ὀφφικιάλιοι καὶ λοιποί βασι- 
λικοὶ κατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπίζης. Προκαθέ-εται oi 


D ὁ βασιλιὺς μετὰ τοῦ οἰκείου διθητησίου, xai ὃε 


ἡμᾶς εἰσάγειν καὶ ἐξάγειν πάντας τοὺς κεκλτμένους 
μετὰ τῶν οἰχείων αὐτῶν ἀλλαξιμάτων χωρὶς τῶν 
χλανιδίων. Tq δὲ ἐπαύριον τελεῖται δεξίωσις δεξί- 
poo καὶ μεγάλου σαξίµου, xal προτεθέντος βασ.λ- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


apparet ex hoc loco, Constantinum a patre Leone 
vivo coronatum, non post ejus excessum demum 
fuisse, ut aliqui tradidere. 

(6) Non inest vitium huic numero, quod aliquan- 
do putabam, quamvis auctor ordinem suum dese- 
ret et octavum Maii post undecimum oollocet. Maii 
enim 8 eclebrabatur memoria Joannis Theologi, 
ut e Meneis constat. 


(7) Vid. Cedren, pag. 596, et Soript. post Theoph. 
p. 215 o. 100. intelligitur ex hoo loco, factum id 
esse 20 Julii, quo memoria Elite propheue celebre 
tur & Griecis, Tempus facti preterierunt laudui 
scriptores. 

(8) Canticum, quod in fine officii, ἐν τῇ ἀπολὺςι. 
canitur; vid. Du Cange v. Απόλυσις. Pro laóuolw 
ut in membranis est, patet legendum esse ἱσόμελον 


1409 


στινιανοῦ τρικλίνῳ, προκαθέζεται ὁ βασιλεὺς μετὰ 
τοῦ οἰκείου διθητησίου, καὶ δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν 
. εἰς συνεστίασιν αὐτοῦ ἀπὸ τῆς τάξεως πραιποσίτων, 

πατρικίων, ὀφφικιαλίων καὶ ἀπὸ τῶν σεκρετικῶν 
τῶν ὑπὸ καμπάγιον πάντων χατὰ τὸ ποσὸν τῆς τρα” 
πέζης' εἰσάχειν δὲ αὐτοὺς καὶ ἑξάγειν μετὰ τῶν 
οἰκείων ἀλλαξιμάτων τε καὶ χλανιδίων. Τοὺς δὲ λοι- 
ποὺς µαγίστρους, ἀνθυπάτους πατριχκίους καὶ ἅπαν- 
τας τοὺς βασιλικοὺυς ἀνθρώπους ταμιεύειν αὐτοὺς 
μετὰ θωρακίων xal κονδοµανίχων εἷς τὸ σάξιµον τῆς 
τραπέζης, χορευόντων δὲ πάντων πέριξ τῆς βασιλι- 
x5; τραπέζης xal τὴν ἀνάῤῥυσιν εὐφημούντων τοῦ 
σοφωτάτου δεσπότου, δίδοται map' αὐτοῦ τούτοις εἲς 
Φιλοτιµίας ἐπίδοσιν ἀποχόμθιον ἔχον χρυσοῦ λίτρας 
Υ  προσξχειν DE δεῖ τὴν ἀχτολογίαν τοῦ δήμου, καὶ 
ἐξανιστᾷν ἅπαντας τοὺς κεχλημένους πρὸς εὐφημίαν 
τοῦ δεσπότου κατὰ τὸν προγραφέντα τόπον. ᾿Εφεξης 
δὲ ταύτης τῆς ἡμέρας τελεῖται πεζοδρόµιον βωτὸν 
τῶν πολιτῶν τωυπωθὶν ἐπὶ Λέοντος τοῦ φιλοχρίστου 
δεσπότου, καὶ δίδονται σφραγίδια (0) ὡς κατὰ τύπον 
τοῦ βωτοῦ πεζοδροµίου, καὶ προτίθεται χλητώριον 
τῷ βασιλεῖ ἐπὶ ἁποκοπτῆς τραπίζης χατὰ τὴν μέ- 
σην θέσιν τοῦ περιφανοῦς τρικλίνου τῶν (0 τερ- 
πνῶν ἀκουθιτων, xal συνεστιῶνται τῷ βασιλεῖ ol 
πραιπόσιτοι σὺν τοῖς εὐνούχοις πρωτοςπαθαρίοις 
καὶ πριµικηρίοις, τὸν ἀριθμὸν t£, ὡσχκύτως xal 
πάντες οἱ πένητες οἱ τὰ σφραγίδια τοῦ βασιλέως διά 
χειρὸς τῶν µεγιστάνων λαθόντες, καὶ δίλοτα; αὖ- 
τοῖς ἀποχόμθιον ἀνὰ νομίσματος a Υ (10). Καὶ 
μεθ" ἡμέρας δύο τελεῖτι Ἱἱππικὸν ἱπποδρόμιον, 
xal προτίθεται αλητώριον ἐπὶ τοῦ τριχκλίνου τοῦ 
χαθίσµατος, xal δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἰς συν- 
Εστίασιν τῷ βασιλεῖ Φίλους κατὰ τὸν ἓν τοῖς 
Ἱπποδρομικοῖς ἈΧλητωρίοις λεγθέντα «-ύπον. 'Emi 
δὶ τῆς q τοῦ Αὐγούστου μηνὸς (11) ἡμέρας ἐκτελεῖ- 
ται ἡ προέλευσις μετὰ ἀλλαξίματος ἐν τῇ Μεγάλῃ 
τοῦ θιοῦ καθολικΏ ἐκγλησίᾳ, xal τελουμένης τῆς 
ἱερᾶς λειτουργίας, συνεστιῶνται τῷ βασιλεῖ οἱ πολ- 
λάκις ἐπὶ τοῦ χράµατος μνημονευθέντες φίλοι, καὶ 
ὑποστρέφει ὁ βασιλεὺς ἐπὶ τὸ παλάτιον ἔμπράττως, 
καὶ προτίθεται χκλητώριον ip. βασ.λεῖ ἐπὶ ἀποχοπτῆς 
τραπέζης ἓν τῷ Ἰουστινιανοῦ τρικλίνῳψ, καὶ δεῖ 
ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἰς συνεστίασιν τῷ βασιλεῖ φίλους 
ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν μαγίστρων, ἀνθυπάτων, πατρι- 
xlov, ὀφφικιαλίων, πρωτοσπαθαρίων καὶ λοιπῶν 
συγχλητικῶν τῶν ὑπὸ χαμπάχιον ὄντων κατὰ τὸ 
ποσὸν τῆς τραπέζης ' εἰσάχειν δὲ αὐτοὺς xal ἐξ- 


ΡΕ CERIMONIIS AULAE ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕ LIB. Π. 


χοῦ γλητωρίου ἐπὶ ἀποκοπτῆς τραπέζης iv τῷ Ἱου- A et sic porro, secreticos, 450 quotquot campagia 





1410 


gerunt, pro ratione mense; eosque introducere et 
educere in suis mutatoriis et tunicis. Reliqui autem 
magnates, ut magistri, proconsules, patricii et 
omnes homines imperiales reservantur ad peragen- 
dum in thoracibus et condomaniveiis saximum aut 
choream mense. Saltantibus autem omnibus circa 
sacram mensam et liberationem sapientissimi do- 
minicelebrantibus datur ab ipso nomine doni gratui. 
ti apocombium continens litras tres. Attendere dein- 
ceps oportet, quando factiones acta dicereincipiant, 
ettum excitare convivas ad laudes domini dicendas, 
prout supra prescriptum est. Immediate post illum 
diem peragitur votum pezodromium seu quo pede- 
8Stres urbani cursores cerlant, a Leone, Christum 
amante domino,institutum etordinatum ; daaturque 
[pauperibus] tessere, ut in tali voto cursorio moris 
est. Dein proponuntur sacre dapes super peculiare 
mensa in media parte illustris triclinii jucundorum 
novendecim accubituum seoraim posita. Convivan- 
tur imperatori prepositi, eunuchi protospatharii et 
primicerius, in universum hi sex ; deinde quoque 
pauperes omnes, qui tesseras imperiales per manus 
magnatum acceperunt; hi donantur viritim singulis 
nummis et quaternis miliarensibus. Tertio die post 
peragitur certamen equestre cursorium, et cele- 
bratur convivium in triclinio cathismatis, ad quod 
invitamus emicos, quos moris esse in ludis eque- 
Btribus invitari supra diximus. Die Augusti sexto 
celebratur processio in mutatoriis in magnam Dei 
catholicam ecclesiam, sacroque officio finito, con- 
vivantur ibidem imperatori amici, quos sepe jam 
nominavimus, de mixto cum memoraremus. Re- 
vertitur deinceps imperator in palatium splendida 
cum pompa, ipsique proponunturdapes in peculiare 
mensa triclinii Justiniani,quo invitamus magistros, 
proconsules, patricios, officiales, protospatharios et 
reliquos senatores campagia gerentes pro capacita- 
te mense. Introducuntur οἱ educuntur in suis mu. 
tatoriis absque tunicis, quia etiam ipse imperator in 
suo dihetesio preeidet. Ejusdem mensis die decimo 
quinto 4511 peragitur publica processio dormitio- 
nis sanctissima Domine Deipare in venerabile tem- 
plum ejus, quod est in blachernis, sacroque peraoto 
officio, proponitur prandium super mensa peculiare 
in inferiore triclinio, quod versus palatia maritima 
spectat, presidetque imperator cum patriarcha in 
suo dibetesio. Invitare ad illius convivii communio- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(9] Interpretatur locum hunc alter Nostri pag. 
210, ubi dicitur : δίδωσιν (scil. Imperator) αὐτοῖς 
(proceribus suis) σφραγίδας διανεῖμαι τοῖς τπωχοῖς, 
ὅπως ἀναχληθῶσι (id est ἀνχκλιθῶσι) μετ αὐτοῦ 
(ita est in membranis) εἰς «à (9. ἀχούθιτα κατὰ τὴν 

ρχαίαν συνηθειαν, distribuit ipsis tesseras, quas 
distribuant inler pauperes, quo recumbant (i4 est 
epulentur) cum imperatore in 19 accubitis juxta ve- 
lerem consuetudinem. 

(10) Reddidi nummis singulis el quaternis milia- 
rensibus. Puto nempe, a quidem numerum singula- 
tem, vautem tertiam nummi partem, hocest quatuor 


miliaresia signiflcare. Sane * cum aliquo ductu 
calami exstat inter compendia numeralia apud 
Montfaucon. p. 301 Paleogr. Grece, et dicitur τὸ 
τριτηµόριον vel τὸ τρίτον μερὸς indicare. Eadem de 
causa Bó' p. 454 interpretatus fui bínos nummos 
cum lernis miliarensibus. Quod si autem hic looi 
sit reddendum binos nummos cum quaternis mil., 
eril priore loco reddendum singulis nummis cum 
ternis miliarensibus. Utrum sit rectius, eruditi Ju- 
dicent. 

(41) In sextum diem Augusti inoidit festum 
Transfigurationis Christi. 


1441 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1.2 


nem nos oportet amicos de ordine magistrorum, A άγειν μετὰ τῶν οἰχείων ἀλλαξιμάτων “Κωρὶς τῶν 


prepositorum, prooonsulum, patriciorum, officia- 
lium, metropolitarum et reliquorum magistratuum, 
tam palatinorum, quam militarium, pro ratione 
capacitateque mensa. Introducuntur et educuntur 
sic : magistri, prepositi, patricii, officiales el qui 
campagia gerunt omnes, in suis mulatoriis ; reliqui 
basilici tantum in suis scaremangiis. Ejusdem ipsius 
diei vespera [seu horis pomeridianis) abit imperator 
in templum 8. Diomedis; el altero die post, peracto 
sacro officio, proponuntur dapes, more cousueto, 
convivantuar domino etiam tunc de toto senatu 
delecti amici. Die vigesimo nono ejusdem mensis 
celebratur memoria [et dies emortualis] sancti el 
orthodoxi magni nostri imperatoris Basilii [eo die 
pie defuncti]. Solenne tunc splendidaque in pompa 
procedunt imperatores nostri [Leo et Alexander] 
induti scaramangiis in templum SS. Apostolorum; 
sanctoque oíflcio finito, redeunt eodem modo cum 
gloria domum, et apponuntur epule in Justiniani 
triclinio, ad quarum communionem invitandi nobis 
sunt amici, ut magistri, homines senatorii, bomines 
imperiales, pro spatio mense. Introducuntur et 
educuntur in suis tantum scaramangiis, propterea 
quod et ipsi domini tali in habitu accumbunt. 
Altero die post celebratur cum deximo seu solen- 
ni salutantium et gratulantium exceptione auto- 
cratoria seu natalis pii in Christo imperii flde- 
lium imperatorum Leonis et Alexandri; ab- 
solutoque cum solemnibus cerimoniis deximo, 
rursus president pii domini in throno auxi- 


lium flagitantibus oblatum et premia hono- C 


resque merentibus collatum ; quo facto ruraus in- 
struitur sacrum convivium, ad quod invitamus de- 
lectos de ordine magistrorum, prriepositorum, pro- 
consulum,patriciorum, officialium preter eunuchos 
omnium, sed ordinum tantum partem dimidiam ; 
de cetero campagia gerente senatu et militaribus 
urbanis magistratibus mutatoria gerentibus quotquot 
mensa capit. Hi suis in mutatoriis et tunicis iatro- 
ducuntur. Reliquos autem omnes reservamus ad 
ohoream, que exhilarandi domini nostri gratia in- 
stituitur. 4542 [n orbem hi saltando aureis in tho- 
racibus peplum veluti laudum piis nostris dominis 
tot vocum tam vario et non desinente concentu te- 
xunt. Pro quo studio accipiunt donarii nomine αυτ] 


χλανιδίων διὰ τὸ καὶ τὸν βατιλέα μετὰ τοῦ οἰχείου 
διθητησἰου προκαθεσθῆναι. Tq δὲ ιε τοῦ αὐτοῦ 
μηνὲς ἡμέρᾳ τελεῖται δημοσία προέλευσις τῆς Ko:- 
µήσεως τῆς ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου b 
τῷ πανσέπτῳ vai αὐτῆς τῷ ἐν ΕΒλαχέρναις, xi: 
τελουµένης τῆς ἱερᾶς λειτουργίας, προτίθεται xir. 
τώριον ἐπὶ ἀποχοπτῆς τραπέζης iv τῷ κάτω τρ 
χλίνῳ τῷ ὄντι ἐπὶ τὰ παλάτια τῆς θαλάσσης, καὶ 
προκαθίζεται ὁ βασιλευς σὺν tp πατριάρχῃ μετα 
τοῦ οἰχείου αὐτοῦ διθητησἰου. Καὶ δεῖ ἡμᾶς torpe 
πίζειν εἷς συνεστίασιν αὐτοῦ φίλους ἀπὸ τῆς τάξεως 
τῶν μαγίστρων, πραιποσίτων, ἀνθυπάτων, -Ίατρι- 
κίων, ὀφφικιαλίων, μητροπολιτῶν xal λοιπῶν ἀρχόν. 
των βασιλικῶν τε καὶ ταγματικῶν κατὰ τὸ ποσὺν 
τῆς τραπέζης. Εἰσάγονται δὲ xal ἐξάγονται οὕτως * 
οἱ μὶν µαγιστροι, πραιπόσιτοι, πατρίκ.ο:, $29 
χιάλιοι xal οἱ ὑπὸ καμπάχιον πάντες μετὰ τῶν οἱ- 
χείων ἀλλαξιμάτων ' ol δὲ λοιποὶ βασιλιχοὶ μετὰ 
τῶν οἰκείων σκαβαμαγγίων καὶ µόνον. Ἐν 6i τῇ 
αὐτῃ ἡμέρᾳ δείλης ἀπέρχεναι 0. βασιλεὺς εἰς τὸν 
ναὸν τοῦ Αγίου Διομήδους, xai tW ἑπαύριον (12) 
τελουμένης τῆς λειτουργίας, προτίθεται κλητώριον 
κατὰ τύπον, xal σωνεσθίουσι, τῷ βασιλεῖ ὁμοίως οἱ 
ἐκ τῆς συγχλήτου πάντες. Tfj δὲ κθ (13) τοῦ 22:05 
μηνὸς ἡμίέρᾳ ἐκτελεῖτι dj μνήμη τοῦ i5 καὶ 
ὀρθοδόξου µεγάλο» βασιλέως ἡμῶν Βασ.λείου, xz! 
προέρχονται μετὰ σκαβαμαγγίων iv τῷ va τῶν 
Ἁγίων Αποστόλων οἱ ᾖβασιλεῖς ἑἐμπράττως, xal 
τελουμένης τῆς ἱερᾶς λειτουργίας, ὑποστρέφ,ωσιν 
ὁμοίως οἴναδε μετὰ δόξης, καὶ mpotigstat κλιτὠ. 
otov ix τῷ ᾿Ιουστινιανοῦ τρικλίνῳ, καὶ δεῖ ἡμᾶς 
εὐτρεπίζειν εἷς συνεστίασιν τοῖς βασιλεῦσι φίλος 
ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν µαγίστρων, τῶν συγκλττικῶν 
βασιλικῶν ἀνθρώπων, Χατὰ τὸ ποσὸν τῆς τραπέσης 
εἰσάγειν δὲ αὐτοὺς xal ἑξάγειν μετὰ τῶν οἴκείων 
σκαραµαγγίων xai µόνον διὰ τὸ καὶ τοὺς βασιλεῖς 
ἐν τῷ τοιούτῳ oy att ἀκουμθίζειν. Τῃ δὲ ἑπαύριον 
ἐκτελεῖται διὰ δεξίµου dj ἐν Χριστῷ αὐτοχρατορία 
(14) τῶν πιστῶν βασιλέων. Λέοντος καὶ ᾽Αλεξάνδοον, 
xai τελουμένου αἶσίως τοῦ δεξίµου, προκαθέζοντα! 
πάλιν οἱ εὐσεθεῖς δεσπόται εἰς πολλῶν ἀντίληψιν ἐπὶ 
τοῦ θρόνου, καὶ αὖθις στοιχεῖται τὸ κλητώριον τοῦ 
δεσπότου (15), xal δεῖ ἡμᾶς εὐτρεπίζειν εἷς σον- 
εστίασιν τῶν βασιλέων ἀπὸ τῆς τάξεως τῶν μαγί- 
στρων, πραιποσίτων, ἀνθυπάτων, πατρικίων, Óg- 


litras sedecim ; quae inter ipsos & protomagistro et [) φικιαλίων, πλὴν τῶν εὐνούχων, τοὺς ἡμίσους ἀπὰν- 


regio artoclino secundum formulam et prescriptum 
codicem collegii nostri distribuuntur. Sequente die 
perficitur consequi predictas hilaritates solens cer- 


των, καὶ ἀπὸ τῆς τάξεως τῆς ὑπὸ χαμπάγιον σ»γ- 
Ἑλήτου, καὶ τῶν ταγματικῶν ἀλλαξιμάτων κατὰ 
τὸ ποσὸν τῆς τραπέζης, xol εἰσάγειν μετὰ τῶν οἳ- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(12) Incidit enim in XVI Augusti memoria 
S. Diomedis. 

(13) Non video, qui potuerit die 29 Augusti 
memoria Basilii Macedonis celebrari, qui tamen 
Calendis Martiis A. 886 obiit. Ergone memorie de- 
functorum non in diebus eorum emortualibus re- 
novabantur? Aut in aliud tempus dilate, occupato 
die jam alterius antiqui et majoris Sanctí memoria? 

14) Die nempe Augusti fuerunt (ut videtur) 
& Patre Basilio diademate donati. Aut si Basilius 


Macedo revera die Aug. 29 vivis excessit, incepit 
altero die post, ut par erat, filiorum collegiale im- 
erium. Confirmat boo superiorem notam chrono- 
ogicam, a morte Basilii, quee d. 20 Aug. contige- 
rit. Quis ergo auctor, et quo fundamento perhibuit 
eum Kl. Martiis obiisse, quod du Cange afürmat 
et Fabric. t. VI, Bibl. Gr. p. 710 repetiit? 

(15) Ita ergo dictum fuit convivium, quo natalem 
imperii celebrabat imperator. Aptius fuisset τὸ 
Χλητώριον τῆς δεσποτειας. 


1413 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINJE LIB. II. 


144 


κείων ἀλλαξιματων xal χλανιδίων, τοὺς δὲ λοιποὺς À famen equestris cursus, et proponuntur epule in 


ἅπαντος xapusótty εἷς χόρευσιν τῆς χαρᾶς τοῦ δε. 
σπὀτου. Κύχλῳ γὰρ χορεύοντες μετὰ χρυσῶν θω- 
ῥαχίων τοὺς ἐπαίνους πλέκουσι τῶν εὐσεθῶν δεσπο» 
τῶν, καὶ δίδοται πᾶσιν Φφιλοτιμίας δῶρον, γρυσοῦ 
λίτραι ις’, xal διανέµεται πᾶσι παρὰ τοῦ πρωτοµα» 
γίστρου καὶ τοῦ βασιλικοῦ dptoxAlvou χατὰ τόπον 
τῶν καθ) ἡμᾶς κχονδαχίων. Ti δὲ ἐπιούσῃ ἡμέραᾳ 
τελεῖται ἐπομένως ππικὸν ἱπποδρόμιον, καὶ προτί- 
θεται τὸ κλητώριον ἐπὶ τοῦ τρικλίνου τῶν καθ- 
ισµάτων, καὶ συγκαλοῦνται εἷς συνεστίασιν τῷ βασι- 
λεῖ φίλοι κατὰ τὸν ἐν τοῖς ἱπποδρομικοῖς κλητωρίοις 
γραγέντα τύπον, Tg δὲ ὀγδόῃ τοῦ Σεπτεµθρίου 
μηνὸς ἡμέρᾳ τελεῖται προέλευσις τῶν — l'evegÀ lov 
τῆς ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου xai Ἂει» 
παρθένου Μαρίας, καὶ προέρχονται οἱ βασιλεῖς ἐμ- 
πράττως μετὰ πάσης τῆς συγκλήτου iv τῷ ναφ τῆς 
᾽Ἁγίας Θεοτόκου τῶν Χαλκοπρατίων, xal τελουμένης 
τῆς ἱερᾶς λειτουργίας, ὑποστρέφει ὁ βασιλεὺς ἔφιπ- 
πος μετὰ Χχρυσοῦ σκαβαμαγχγίο ἑἐμπράττως, xai 
προτίθεται χλητώριον ἐπὶ ἀποχοπτῖς τραπέζης dv 
τῷ ᾿ἹΙουστινιανοῦ τρικλίνῳ, xal συνεστιῶνται τῷ 
βασιλεῖ οἱ ἀπὸ τῆς συγκλήτου πάντες. Εἰσάγονται 
δὲ μετὰ τῶν οἰκείων σχαραμαγγίων καὶ µόνον. Τᾷ 
δὲ τεσσαρισκαιδεχάτῃ τοῦ αὐτοῦ μηνὸς τελεῖται ἡ 
ὕψωσις xal ἐμφάνεια τοῦ τιµίου xal ζωοποιοῦ σταυ- 
ροῦ, xal ἀνέρχονται ol βασιλεῖς ὄρθρου βαθίος iv 
τῷ ναῷ τῆς ᾽Αγίας Σοφίας, ποτὲ δὲ xai ἀπὸ ἑσπέρας * 
καὶ τελουμένης τῆς τρίτης ὑψώσεως τοῦ παναγίου 
ξύλου, κατέρχονται αάλιν οἴχαδε διὰ τῶν διαδατι- 
κῶν iv πρώτοις, xal τελουμίένης παγανῖς προελεύ- 


σεως ἔνδον τοῦ παλατίου, προτίθεται χλητώριον iv C 


τῷ Ἰουστινιανοῦ τρικλίνῳ, xal δεῖ ἡμᾶς συγκαλί- 
σασθαι εἷς συνεστίασιν τῶν βασιλέων φίλους κατὰ 
τὸν ἤδη τῶν κλητωρίων λεχθέντα τόπον * εἰσάχειν 
δὲ πάντας μετὰ τῶν οἰκείων σκαραμαγγίων xal 
µόνον. Ἐπὶ δὲ τοῦ μηνὸς Νοεµθρίου τελοῦνται τὰ 
βρουµάλια τῶν δεσποτῶν, xal τελουμένου ἐφ᾽ ἑκά- 
στου χλήσει τοῦ ἑσπερίου φωτοφανοῦς σαξίµου, δί- 
δονται ἀποχόμθια τάδε' ἐπὶ μὲν τοῦ βρουμαλίου 
Λέοντος τοῦ φιλοχρίστου δεσπότου χρυσοῦ λίτραι x' * 
ἐπὶ δὲ τοῦ εὐτυχοῦς ᾽Αλεξάνδαου Αὐγούστου χρυ- 
σοῦ λίτραιι΄' ἐπὶ Ob τῆς εὐσεθοῦς Ζώης Αὐγούστης 


χρυσοῦ λίτραι η ἃ xvi διανέμονται ὑπὸ τοῦ μεγά- 


triclinio cathismatum, et invitantur ad convivandum 
domino amici, quos rituale postulat ad convivia in 
equestribus talibus exercitiis instituenda invitari. 
Octavo die Septembris peragitur processio ob nata- 
lem diem sanctissime Domin: nostre Deigenitricis 
et semper virginis Marise ; qua imperatores in ma- 
gna pompa cum toto senatu ad templum8. Deipare 
chaleopratiorum procedunt. Ubi postquam flniit 
sacrum officium, redit imperator in equo, indutus 
&ureo scaramangio, rnagna cum pompa; proponun- 
tur epule superseparata meneaJustinianei triclinii, 
et senatorii omnes domino convivantur.Introducun- 
tur autem in suis scaramangiis tantummodo. Die 
decimoquarto ejusdem mensis peragiturexaltatio et 
monstratio venerabilis et vivificee crucis. Imperato- 
res tut3 ascendunt summo mane, interdum etiam 
post vesperam vigiliarum precedentium], in tem- 
plum 8. Sophie, peractaque terna crucis exaltatione 
abeunt rursus domum per porticus omnium primi. 
Processionedeinceps paganaintra palatium confecta, 
exponitur convivium in Justiniani triclinio, ad quod 
invitamus amicos domini, quales jam sepe diximus 
ad publica talia convivia invitari. Introducuntur 
omnes in suis scaramangiis tactum. Mense autem 
Novembri peraguntur brumalia dominorum, fini- 
taque post uniuscujusque [Leonis puta, Alexandri, 
AugustorumetZoes Auguste] ccenam vespertinasub 
tedis chorea, dantur apocombia hec : in brumalio 
Leonis, Christum amantis domini, auri litre vigin- 
ti ; felicissimi autem Alexandri Augusti litre auri 
decem, tandem in brumalio [quod editur nomine] 
pie Zoes Auguste uuri litre octo, que distribuun- 
tur a magno protomagistro et a clarissimo articlino 
secundum formulam codicillorum nostri collegii. Hes 
ergo omnes rituales et solemnes anniversarie convi- 
vationes important secum peculiarem, οἱ diximus, 
ordinem cerimoniarum oonvivalium. 453 Quapro- 
pter etiam hoscum accurato diligenterque ab erro- 
ribus repurgato sermone in conspicuo proposueri - 
mus memorie gratia eorum,qu& & nobis peragun- 
tur peragique et observari debent, rogamus in 
fine velitis etiam his animum altendere, quo et 
dignitatem ordinis nostri conservetis et gloriam 


λου πρωτομαγίστρου xai τοῦ κλεινοῦ ἀρτικλίνου τοῦ D famamque auferatis. 
βασιλικοῦ κατὰ τὸν περιεχόµενον τύπον τοῦ καθ ἡμᾶς κονδαχίου. Αὖται οὖν πᾶσαι αἱ τυπικαὶ περιο- 
δικῶς ἐρχόμεναι τῷ χρόνῳ κλήσεις εἰδικήν τινα εἰσάγουσιν, ὡς ἔφαμεν, τῶν κλητῶρίῳν τάξιν. Ad 


xai ταύτας tiq ὑπόμνησιν τῶν καθ ἡμᾶς τελουμένων ἐμφανῶς προθέμενοι ἁπταίστῳ λόγῳ 


αἴτησιν 


προσάγοµεν προσέχειν ταύταις etc ἡμῶν συντήρησιν xal χκλέους δόξαν 13 (10). 


ΚΕΦΑΛ. NT". 
Περὶ διχνομῶν τῶν εὐσεθιῶν τοῦ βασιλέως ἕν τε 
τοῖς βρουμαλίοις καὶ στεψίµοις καὶ αὐτοχβα- 
τορίαις. 


Επειδή τινες 


τῶν dv ἀξιώμασι διαπρεπόντων, 


CAP. LIII. 


De distributione piarum largitionum imperatoris 


tam in brumalits, quam in natalibus coronationis 
el imperii. 
Quia vero quidam in dignitatibus constituti avi- 


VARLE LECTIONES. 


15 συντήρησιν χλέους xal δόξαν conj. R. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(16) Forte transponende sunt voces καὶ et χλέ- 


nosiram. Aut deest aliquid ante ἡμῶν c. c. $ov- 


ους, tn nosiree conservationem famis et in gloriam λείος, ὄπουργίας, vel simile vocabulum. 


1445 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1416 


diuscule nummis inhiantes rixas ciroa distributio- À λιχνοτέραν τὴν ἔφεσιν τῶν χρημάτων ἔχοντες, ἆμ- 


nem datorum munerum exoitare solent, et consue- 
tudinem, que ab antiquis inde teraporibus ad hec 
nostra pertinuit, evertere student, agendum etiam 
hac de re quem & majoribus traditum accepimus 
litteris mandatum typum et modulum vobis trada- 
mus.Omne enim abantiquitate eminensreverentiam 
gui incutit. Neque addendo vetustis largitionibus no- 
varequidquam volumus, neque minuereet decurtare 
olim facta. Oportet itaque articlinum, cujus est 
largitionesdistribuere, ante omnia quantitatem doni 
nosse, dein accurate differentias dignitatum et mu- 
nerum cuique competentium proportionem suppu- 
tare,et tandem quot de unoquoque dignitatum ordi- 
ne muneris participes futuri sint : etiamsi quidam 
eorum dignitates nullas gerunt [et axiomatici non 
sunt, tamen ad axiomatici alicujus obsequium perti- 
nent].Itaclassi magistrorum accensereoportet recto- 
rem et zosten patriciam, syncellum, exmagistros, 
vitam monachalem deinceps amplexos et preposi- 
tum ; item privatum magni nostri domini paracc- 
minomenum seu accubitorem. Classi proconsulum 
eunuohos patricios, classi reliquorum patriciorum 
officiales in velo patriciorum constitutos, id est pro- 
tospatharios prepositos, douesticum scholarum, 
domesticum,xcubitorum,prefectumUrbis,genicum 
seu prefectum «erarii, sacellarium, questorem, 
drungarium vigilie, protovestiarium domini, pre- 
fectum mense et papiam magnum atque heteriar- 
cham protospatharium 45 4 eunuchum,si tum tem- 
poris hi duo postremi in comitatu existant. Ordini 
secreialium officialium accenseri debent eunachi 
protospatha:ii, primicerii, ogtiarius et judices, sed 
hi functionem exercentes tantum. Ab ordine autem 
protospathariorum secernere oportet ministros et 
prefectos chrysotriclini et maglabitas et articlinas. 
Hos enim decet plus accipere. Spatharocubicularis 
&accensemus spatharocandidatos, spatharios, strato- 
res, candidatos, mandatores; secreticiautem nota- 
riieximuntursoli deomnibus lausiaci magistratibus. 
Cum itaque unicuique classi convenienter supputa- 
verit partem muneris laturos, tunc debet ex quan- 
titate doni calculum beneficii cuique individuo 
competentis hunc in modum inire. Quando magister 
portionem integram,quam cum alio nullo partitur, 
accipit,e. ο., viginti nummos, tunc accipit procon- 
sul dimidiam, id est decem ; et patricius hoc ipso 
uno nummo minus, id est novem nummos.Offlcialis 
bessem accipit, id est nummos sex. Protospatharii 
simplices accipiunt dimidium ejus, quod patricius 
accipit, id est nummos quatuor. Ministri chrysotri- 
clini,protospatharii maglabii, et articline accipiunt 
ternosnummos plus,quam simplices protospatharii. 
Spatharocubicularii et spatharocandidati accipiunt 
tres quartas partes ejus,quod protospatharii; nempe 


Φισθητήσεις καὶ λόγους ἐγείρουσι περὶ τῆς Oravoyuzc 
τῶν διδοµένων χρημάτων καὶ τὴν ἐξ ἀρχαίων τῶν 
χρόνων παραχολουθήσασαν συνήθειαν ἀνατρέπειν 
σπουδάζουσι: φέρε δὴ καθὼς ἐκ τῶν πρὸ ἡμῶν 
ἐγγράφως παρελάθοµεν τύπον, καὶ ὑμῖν παραδώσω- 
μεν. Hàv γὰρ τὸ ἀρχαιότητι διαφἑέρον αἰδέσιμον, 
οὔτε προσθήχην τῶν πάλαι διανομῶν καινουργεῖν 
σπεύδοντες, οὔτε ἑλάττωσιν τῶν προπραχθέντων 
ποιούµενοι. Δεῖ γὰρ τὸν διανοµέα τῶν τοιούτων dz- 
τ'χλίνην πρό Ὑε πάντων τὸ ποσὸν τῆς δωρεᾶς 
ἐχμανθάνειν, καὶ εἴθ᾽ οὕτως ἀχριθολογεῖν τὰς τῶν 
ἀξιωμάτων διαφορὰς, xal ἑκάστῃ ἀξιωμάτων τάξει 
συγκαταριθμεῖν τοὺς αὑτῆς' µετόχους, xXv ἐλαττο- 
νες τῶν ἀξιωμάτων τυγχάνουσι. xal τοῖς μὲν µαί- 
στροις συγκαταλέγειν τόν τε ῥαίκτορα xai τὴν "w- 
στὴν πατρικίαν, τὸν σύγκελλον xai τοὺς ἀπὸ ua- 
γίστρων μοναδικοὺς (17) καὶ τὸν πραιπόσιτον, ἅμα 
ὃΣ καὶ τῷ οἴκειακῷ παρακοιμωμένῳ τοῦ µεγάλο 
ἡμῶν βασιλέως ' εἷς δὲ τὴν τῶν ἀνθυπάτων tii» 
συναρ:θμεῖν τοὺς εὐνούχους πατρικίους. ἐν δὲ τῇ 
τάξει τῶν λοιπῶν πατρικίων συγκατατάττειν τοὺς ἐν 
τῷ βήλῳ τῶν πατρ'χίων τεταγµένους ὀφφικιαλίους, 
ἦγουν τοὺς πρωτοσπαθαρἰους xal στρατηγοὺς, τοὺς 
πρωτοσπαθαρίους xai πραιποσίτους, τὸν δοµέστικον 
τῶν σχολῶν, τὸν ἐξκούθιτον, τὸν  Dmapyov, τὸν 
γενικὸν, τὸν σακελλάρ:ον, τὸν κωέστορα, τὸν δρουγ- 
γάριον τῆς βίγλτς, τὸν πρωτοθεστιάριον τοῦ δεσπύ- 
του, τὸν τῆς Ἱτραπίέζης, καὶ, s? τὀχοιεν, παπίας 
μέγας καὶ ἑταιρειάρχης πρωτοσπαθάριος εὐνοῦγος ' 
ἐν δὲ τῇ τάξει τῶν σεχρετικῶν ὀφφικιαλίων συγ- 
καταριθμεῖν τοὺς εὐνούχους πρωτοσπαθαρίους mz:- 
µικηρίους καὶ ὀστιαρίους xxi τοὺς ἐμπράττους χρι-ὰς 
καὶ µόνον. Ἐκ δὲ τῆς τάξεως τῶν πρωτοσπαθαρίων 
δεῖ διαστέλλειν τοὺς τοῦ χρυσοτρικλίνου καὶ µαγλ:- 
θίτας xal ἀρτικλίνας. . . . μικρὸν πλέον προτιμᾶ- 
σθαι. Τοὺς δὲ σπαθαροχανδιδάτους. . . συναρ.θμεῖν 
τοῖς σπαθαροκουθικουλαρίοις μετὰ τῶν σπαθαδίων 
xai στρατόρων καὶ ἀπ᾿ αὐτῶν τοὺς χανδιδᾶτους µαν- 
δάτορας συγκαταλέγειν, δηλονότι τῶν σεχρετικῶν 
νοταρίων ὑπεξαιρουμένων ἐκ πάντων τῶν τοῦ λαν- 
σιακοῦ ἀρχόντων. Καὶ ἠνίχκα ἑκάστῃ ἁρμοτόντως 
τάξει τοὺς συµµετόχους ἐξαριθμήση, κατὰ τὸ ποσὸν 
τοῦ δώρου τῆς εὐεργεσίας ποιεῖσθαι τὸν συλλογ:σμὸν, 
ὡς λεχθήσεται. Ἡνίκα γὰρ ὁ μάγιστρος ἄτομον τν- 
49» λάθη μµοῖραν, οἱονεὶ x, ὀφείλει λαμθάνειν ὁ 
ἀνθύπατος τὸ Ἴμισυ τούτου, νοµίσµατα v. 'O 5i 
πατρίκιος ὀφείλει ὑποπίπτειν τῷ ἀνθυπάτῳ d, 
καὶ λαμθάνειν νοµίσμ. 9, 6 δὲ ὀφφικιάλιος τὸ ὃ- 
µοιρον τοῦ πατρικίου νοµίσμ. ς᾽, ol. δὲ πρωτοσπα- 
θάριοι λιτοὶ τὸ ἥμισυ τοῦ πατρικίου νοµίσμ. 5* z26- 
τιμῶνται δὲ οἱ τοῦ χρυσοτρικλίνου xai ol τοῦ pa- 
γλαθίου πρωτοσπαθάριοι xal ol ἀρτικλίνοι ὑπὶ; 
τοὺς λιτοὺς πρωτοσπαθαρίους νομίσμ. 4, οἱ 7 
σπαθαροκουθικουλάριυι xal σπαθαροκανδ.δάτοι τὸ 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(17) Solebant nempe proceres Byzantini aut 
Απιοιί ab administratione reipublice et dignitatibus 


exuti aut accepta per etatem honesta missione, 
vite reliquos dies in monasteriis consumere. 


1411 


ΡΕ CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN/E LIB. II. 


1418 


ὀίμοιρην τοῦ πρωτοσπαθαρίου v. Y. Οἱ δὲ κουθικου- A ternos nummos. Cubicularii, spathatii, atratores 


λάριοι, xal exagípiot, καὶ στράτορες λαμθάνουσι 
τὸ ἥμισυ τοῦ πρωτοσπαθαρίουν. β', 8" οἱ δὲ κανδιδάτοι 
μαγλαθῖται ἀνὰ v. c. Οἱ δὲ σεκρετικοὶ χαρτουλά- 
ριοι καὶ νοτάριοι ὑποπίπτουσι τοῖς τοῦ λαυσιακοῦ 
ἄρχουσιν, ἕκαστος κατὰ τὸ ἴδιον ἀξίωμα, τρίτον. Οἱ 
δὲ ἄρχοντες τοῦ βασιλικοῦ βεστιαρίου ὑποπίπτουσι 
xal αὐτοὶ χατὰ τὰς οἰκείας ἀξίας ἀπὸ τῶν» βασιλι» 
χῶν τοῦ λαυσιακοῦ χατὰ τὸ δίµοιρον µέρος τοῦ πρω: 
τοτύπου, otov ol πρωτοσπαθάριοι ἀπὸ τῶν οἰκειακῶν 
λιτῶν πριωτοσπαθαρίων, τὸ δίµοιρον v. Y', xai ol 
σπαθαροκανδιδάτοι τῶν τριῶν τὸ δίµοιρον v. β', xal 
ol σπαθάριοι xal στράτορες τῶν δύο τὸ δίµοιρον.α, v", 
ol δὲ κανδιδάτοι «Υ.. φολ. x, ol δὲ λιτοὶ καὶ ἐθδο- 
µάριοι ἀπὸ Cz, ol δὲ ὑπουργοὶ τῆς τραπέζης του 
βασιλέως καὶ τῆς Αὐγούστης ἀπὸ ξ πάντες, οἱ δὲ 
δια πόλεως πρωτοσπαθάριοι ἀπὸ νοµίσμ. αἱ, oi δὲ 
σπαθαροκανδιδάτοι ἀπὸ ζς, ol δὲ σπαθάριοι στρἆ- 
τορες λαμθάνουσι τὸ ἥμισυ τοῦ πρωτοσπαθαρίου 
v. B', δ', οἳ δὲ κανδιδάτοι μαγλαθίται ἀνὰ v. ς’, οἱ δὲ 
σεκρετικοὶ χαρτουλάριοι xai νοτάριοι ὑποπίπτουσι 
τοῖς τοῦ λαυσιακοῦ ἄοχουσιν, ἕχαστος κατὰ τὸ ἴδιον 
ἀξίωμα v, Y. Οἱ δὲ ἄρχοντες τοῦ βασιλικοῦ βεστια- 
ρίου ὑποπίπτουσι καὶ αὐτοὶ κατὰ τὰς οἰχείας ἀξίας 
ἀπὸ τῶν βασιλικῶν τοῦ λαυσπιακοῦ κατὰ τὸ δίµοιρον 
µέρος τοῦ πρωτοτύπου, ol δὲ σπαθάριοι, στράτορες, 
ὑπατοι ἀπὸ ζ, οἱ δὲ κανδιδάτοι βεστήτορες ἀπὸ γ'. 
Δίδοτχι δὲ καὶ ἔξω τούτου ἐκ τῆς αὐτῆς ποσότητος 
τῷ μὲν πρωτοθεστιαρίῳ (48) . . . κατὰ τὴν πο- 
σότητα τῶν λιτρῶν τῇ λίτρῃ α-, τῷ δὲ τῆς χατα- 
στάσεως v. X', xal τῷ ὁστιαρίῳ v. κ, τῷ µέρει Bevé- 
των v. ὃ τῷ µέρει Πρασίνων v. 0, τῷ ὀρχηστῇ .. . 
διατρέχουσι v. q^, τοῖς µανδάτορσι τοῦ λογοθέτου. . . 
τοῖς νομοφύλαξι (19) v. Υ', xai τῷ ἀρτικλίνῃ τῷ 
διανέµοντι τὸ ἀποχόμθιον, Καὶ ταῦτα piv ἐπὶ τῆς 
τῶν βρουµαλίων δωρεῶν διανομῆς' ἓν δὲ τοῖς στεψ(- 
μοις τῶν βασιλέων xal ταῖς αὐτοκρατορίαις ὑπεξαι- 
ροῦνται 19,14 πάντες ol τῶν σεκρέτων χαρτουλάριοι καὶ 
νοτάριοι καὶ τὰ βεστία xal ὑπουργίαι xal οἱ διὰ 
πόλεως πάντες. Καὶ γίνεται ἡ διανομὴ εἰς µόνους 
τοὺς ἄρχοντας τοῦ λαυσιακοῦ, οἷον εἷς µαγίστρους, 
πραιποσίτους, ἀνθυπάτους, πατρικίους, πβρωτοσπα- 
θαρίονς, σὺν τοῖς εὐνούχοις πρωτοσπαθαρίοις καὶ 
μόνον σπαθαροχανδιδἀάτοις, σπαθαρίοις, καὶ στρά- 
τωρες xxi χανδιδάτοις, καὶ εἰς τοὺς λεχθέντας ἔξω- 


accipiunt dimidiam ejus, quod accipiunt protospa- 
tharii, nempe binos cum tribus miliaresiis; candi- 
dati maglabie accipiunt senos.Secretici obartularii 
et notarii ferunt una tertia parte minus,quam ejus- 
dem secum ordinis proceres palatii lausiaci.Eadem 
r&tio osterorum vestiarii procerum respectu ad 
vestiaritas lausiaci. E. c. lausiaci protospatharii fe- 
runt quaternos. Protospatharii domestici simplices 
ferunt ternos.Horum ternorum una tertia parte mi- 
nus ferunt spatharocandidati, nempe binos.Horum 
binorum una gemina parte minus ferunt spatharii 
el stratores, id est singulos nummos cum tribug 
miliaresiis. Candidati ferunt terna miliaria, folles 
vicenos; simplices candidati et hebdomarii miliare- 
sia sena.Ministri mense Augusti et Auguste pariter 
singula miliaresia. Urbani protospatharii nummos 
singulos ; spatharocandidati miliaresia sena ; spa- 
tharii stratores dimidium protospatharii, nempe 
nummos binos,miliaresia terna.Candid«ti maglabitas 
nummos senos. Seeretales chartularii et notarii, 
quisque pro ratione sue dignitatis, ternos nummos 
minus ferunt, quam chartularii et notarii lausiaci., 
Pariter ferunt prefecti regii vestiarii, secundum suas 
quisque dignitates,dimcrum eupraacripte origina- 
lis forme minus,quam iidem prefecti regii vestiarii 
&d lausiacum 455 palatium pertinentes; spatbarii, 
stratores, consules miliar. singula, candidati vesti- 
tores terna.Datur autem extra hoc quoque ex eadem 
quantitate protovestiario quidem...secundum quan- 
tilatem litrarum 18 litra 1; cerimoniario nummi 
20; ostiario tantumdem ; factioni Venete nummi 
4 ; Prasine tantumdem. Saltatori...vernaculis num- 
mi 3; mandataribus lagothete... scenophylaci 
nummi3; articline distribuenti apocombium. Obtí- 
net hic modusin distributione donarii brumaliorum. 
At in natalibus coronationis et imperii eximuntur et 
partem nullam ferunt scoretorum chartularii et no- 
tiarii, et qui ad vestiarium, et qui ad mipisterium 
culinarium pertinent, et urbani omnes ; adeoque 
participant de distributione donariorum tuno dari 
solitorum tantum proceres lausiaci ; ut magistri, 
prepositi, proconsules, patricii, protospatharii bar- 
bati, protospatharii eunuchi ; sed hi soli tantum de 
genere eunuchorum ; spatharocandidati, spatharli, 


θρεματῶν (20) ἀποκομδίων. Οἱ γὰρ τοῦ κουδου- D stratores, candidati et illi, qui appellatione izó6pe- 


VARLE LECTIONES. 


13-14 ὑφεζαιροῦνται cod. et ed. 


JOAN. JAC REISKII COMMENTARIUS. 


(18) Hic et deinceps aliquot versibus evanide 
sordibus et vetustate littere legi nullo modo pote- 
rant. 

( 9) Fuerunt in lacunoso hoc loco, que e vesti- 
iis scripture sordidisque hic loci membranis ocu- 
orum et ingenii «cie assequi et exputare non valui. 

Sunt tainen quedam lacune, quas cl. Draudius in 
Apographo vacuas reliquerat,ex obscuris litterarum 
vestigiis restitute et expletis. In quibus et heo 


PaTROL. GR. CMII. 


eunt τοῖς νομοφύλαξι. Postremse tres syllabe clare 
et perepieue prostabant; priora τοῖς νοµο videhar 
mihi quasi per nebulam videre, neque puto me 
conjecture falsum fuisse, quamvis, quantum me- 
mini, nulla in superioribus mentio fiet τῶν νοµοφυ- 
λάχων, 

(20) Non assequor, quid hoo vocis sit et quid 
velit. 


NS 


1419 


pa apocombiorum comprehenduntur. Cubiculi enim A Χλείου πάντες 


homines omnes seorsim accipiunt tuno temporis 
apocombia sua. 
De consueludine articlinis debita. 

Post expositas igitur dignitatum,tam earum,que 
cum insignibus, quam earum, que nudo verbo tri- 
buuntur,differentias majores minoresque,incremen- 
ta οἱ decrementa, introducendi ad sacram mensam 
et inde rursus educendi modos, agedum tradamus 
nunc quoquecompilatas ex antiquis libris consuetu- 
dines, quas imperatores jam a longo tempore arti- 
clinis assignarunt,quantas el a quibus dandas. Pro- 
mota itaque zosta aut magistro, accipiunt ab eorum 
unoquoque in universum [pro Loto suo corpore] vi- 
ginti quatuor nummos aureos ; syncellus promotus 
dal ipsis in universum duodecim aureos. Eunucho 
barbatove ad patriciatum evecto,aut renuntiato quo- 
dain proconsule,accipiunt abeorum unoquoque duo: 
decim nummos, Pariter ex divisione apocombii, 
quod recens honoratus patricius dat, accipiunt nuin- 
'mos duodecim. Electi strategi, tam in Orientem 
quam in Occidentem mittendi, dant ipsis nummos 
duodecim. Et, si[ultra annum in sua dignitate] 
maneant absque successore, quoties rogam seu sti- 
pendium militare accipiuntOrientales,dant nummos 
duodecim,quod etiam faciunt, 46 6 quoties ipsis in 
provincias jam delatis et ibi agentibus roges mittun- 
tur : Occidentales autem tantumdem ipsis dant, 
quoties in urbem regiam intrant,etiamsi rogam non 
acceperint. Creatus pro loco strategus, aut cleisur- 
&rcha, aut catepano seu capitaneus Paphlagonie dat 


nummos octo.lidem quoties in urbem reversi rogam C 


&cceperint, tantumdem rursus dant officiales, sive 
preter suum officium protospatharii quoque fuerint, 
sive non, a preposito inde scholarumque domestico 
usque ad protospatharium imperialium hominum, 
daut semel quisque pro se duodecim nummos.Reli- 
qui officiales omnes deinceps usque ad domesticum 
imperialium dant unusquisque pro sua persona octo 
'nummos.Tantumdem dat eunuchus,si protospatha- 
riusflt.Primicerius (candidatorum]autosliarius dant 
pariter sex nummos. Tantumdem dant mayister ar- 
mamenti seu apothecee armorum, mensurator seu 
metator, curator villarum, chartularii dromi seuciti 
cursua publici,actuarius,protonotarius dromi,char- 
tularii stabuli, epictes seu incitatoroperarum,dome- 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1130 
ἰδιαζόντως τὰ ἀποχόμθια Aagubi- 


νουδίν. 


Περὶ συνηθείας τῶν ἀρτικλινῶν. 

Ἐπεὶ δὲ τὰς διὰ τῶν βραθείων καὶ διὰ λόγων 
προσγινοµένων ἀξιῶν διαιρἑσεις καὶ ὑποδιάιρίσεις, 
αὖξεις τε καὶ μειώσεις, προσχλήσεις τε xal ὑποχλί- 
σεις, εἷς τούμφανὲς ἐποιήσαμεν, φὲρε δὴ xal τὰς 
ἔκπαλαι τοὺς ἀρτικλίνας παρὰ τῶν βασιλέων ἑἔκτυ- 
πωθείσας συνηθείας, xal ἐκ τίνων προσώπων ταύτας 
διδόναι αὐτοῖς ἠφορίσθη, ἐκ τῶν ἀρχαιοτέρων ἐρα- 
νισάµενοι τῇδε τῇ γραφῇῃ παραδοίηµεν. Ἡροθαλλο- 
µένης γὰρ ζωστῆς ἤ µαγίστρου, δίδοτα αὐτοῖς ἐξ 
ἑκάστου αὐτῶν καθαπαξ v. x9. Τιμωμένου δὲ συγ- 
κέλλου, δίδοται αὐτοῖς συνήθεια map" αὐτοῦ xaó- 
ἀπαξ v. (β', ᾿Αναγομένου δὲ εὐνούχου ἤ βαρθάτου εἰς 
πατρικιότητα, jj ἀνθυπάτου γενοµένου τινὸς, δίδοται 
αὐτοῖς ἐξ ἑχάστου αὐτῶν v. ιβ, ὁμοίως καὶ ἐκ τῆς 
διανομῖς τοῦ χοµδίου τοῦ διλοµένου παρὰ τοῦ τιµω- 
µένου πατρικίου λαμθάνουσιν νοµίσμ. (8. Οἱ δὲ χει- 
ῥοτονούµενοι στρατηγοὶ £v. τε τῇ ᾿Ανατολῆ xai τῇᾷ 
Δύσει παρέχουσιν αὐτοῖς ἀνὰ νοµιαµ. iB. E! δὲ καὶ 
ἐπιμένωσι στατηγοὶ, ὁσάχις ἄν ῥογευθῶσιν, οἱ μὲν 
ἀνατολικοὶ ἄνὰ νοµίσµ, ιβ’, κἄν τάχα τύχοιεν εἷς τὸ 
ἴδιον θέµα, τὴν ῥόγαν αὐτῶν ἀποσταλῆναι. Οἱ δὲ τῆς 
δύσεως xai μὴ ῥογευόμενοι, ὁσάκις ἄν ἐν τᾷ Άχσι- 
λευούσῃ τῶν πύλεων ἐπανέλθωσι, παρέχουσιν αὐτοῖς 
ἀνὰ νοµισµ. t. Προθαλλομένομ δὲ ἐκ προσώπου 
στρατηγοῦ Ἡ πλεισουράρχου f| κατεπάνω Παφλαγω- 
viae, δίδοτα. αὐτοῖς ἐξ ἑκάστου αὐτῶν &và νομίσμ.. v, 
καὶ ὁσάκις εἴσελθόντες ῥογευθῶσι, πάλιν τὴν αὐτὴν 
ποσότητα παρέχουσιν αὐτοῖς. Οἱ δὲ ὀφφικιάλιοι, xv 
τε tfj τῶν πρωτοσπαθαρίων τετίµηνται δξίᾳ, κἄν τε 
καὶ μὴ, ἀπό τε τοῦ πραιποσίτου καὶ τοῦ δοµεστίκου 
τῶν σχολῶν µέχρι τῆς τοῦ πρωτοσπαθαρἰου τῶν 
βασιλιχῶν, διδοῦσι καὶ αὐτοὶ ἆπαξ ἀνὰ v. x. Οἱ δὲ 
λοιποὶ πάντες ὀφφικιάλιοι μέχρι τοῦ δοµεστίκου τῶν 
βασιλικῶν avà v. η. Et δὲ τις εὐνοῦχος πρωτοσπαθᾶ- 
ριος Ὑένηται, δίδωσιν αὐτοῖς ἅπαξ η πριµιχήριος 
f$ ὁστιάριος ἀνὰ ς᾽ ὡσαύτως ὁ ἄρχων τοῦ dpuse 
µέντου (21), ὁ μινσουρᾶτωρ, ὁ χουράτωρ τοῦ κτί- 
µατος, ol χαρτουλάριοι τὸὀῦ ὀξέου ὁρόµου, ὁ ἀκτουά- 
ριος, ὁ πρωτονοτάριός τοῦ ὁρόµου, ὁ χαρτουλάριος 
τοῦ σταύλου, ὁ ἐπίκτης xai ὁ τῆς ὑπουργίας δοµέ- 
στικος, ὁ ζυγοστάτης, ὁ οἰκιστικὸς καὶ ὁ χρυσεψητής. 
Ἐπὶ προθολῇ δὲ παντὸς πρωτοσπαβαρἰου ἀπό τε 


sticus ministerii culinaris, libripens, ccisticus vel [) μαγλαθιτῶν xal τῶν ἐν τῷ οἰχειακῷ βασιλικφ Br- 


architectus primarius el aurifaber ; quando nempe 
suis quisque officiis mactantur.Protospatharii autem 
omnes ab ordine maglabitarum inde, et quid ad pri- 
vatum sacrum vestiarium, item qui ad homines 
imperiales pertinent, ut et qui ad sacram mensam 
ministrant, aliique dignitatibus tam per urbem, 
quam extra conspicui, dant, quando ad suas quisque 
dignitates promoventur, singuli octonos nummos ; 


στιαρίῳ καταλεγοµένων, xal τῶν εἰς τοὺς βατιλικοὺς 
ἀνθρώπους συντεταγμένων, καὶ τῶν ἐπὶ τῖς βασιλι- 
xf τραπέζης παρισταµένων, xai τῶν διὰ πόλεως σὺν 
τῶν ἐξωτικῶν τιµωμµένων, δίδοται αὐτοῖς ἅπαξ ἀνὰ 
νοµισµ. m'y οἱ δὲ τῇ τῶν σπαθαροκανδιδάτων f, σπαθκ- 
pluv τιμµώμενοι ἀξίφ, ἀνὰ v. ς’, οἱ δὲ τῇ τῶν στρατό- 
ptov ἤ ὑπάτων, ἤ κανδιδάτων f| µανδατόρων,ᾗ βεστητό- 
pov, ἢ σιλεντιαρίων, fj ἀπὸ ἑπάρχων τιµώμενοι ἀξίᾳ, 


JOAN. όλα REISKII COMMENTARIUS. 


(21) Est idem, qui ὁ ἑπάνω τοῦ ἁρμαμέντου memoratus Theophani p, 249 ; vid. Du Cange Gloss. 


Gr. bh. v. 


1421 


DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. Π. 


1423 


παρέχουσι χαὶ αὐτοὶ νοµίαµ... ὡσαύτως καὶ ἐπὶ τῶν Α spatharocandidati et spatharii recens facti senos ; 


σεκρετικῶν ἤγουν συγκλητικοῦ τιµωμµένου αὐτοῦ iv 
ἀξιώμασιν, δίδοται ἐξ ἑκάστου αὐτῶν κατὰ τὸ ο κεῖον 
ἀξίωμα, οἱ μὲν τῇ τῶν πρωτοσπαθαρίων ἀνὰ v. Ἱ, ol 
δὲ τῇ τῶν σπαθαροχκανθδιδάτων ἢ σπαθαρίων ἀνὰν.ς, 
οἱ δὲ τῇ τῶν στρατόρων, f| ὑπάτων, Tj κανδ.δάτων, 1, 
µανὀχτόρων, fj βεστητόρων, fj σιλεντισρίων, ἀνὰ vo- 
µισμ. 0, ἁπράτων δὲ σεκρετικῶν γενοµενων, ἀνὰ Υ.Υ, 
οἱ δὲ τῶν ταγμάτων xal τῶν πλοΐμων xai τῶν νου- 
µέρων xat τειχέων τοποτηρηταὶ ἅμα τοῖς χαρτουλα- 
ρίοις αὐτῶν ἀνὰν. ς’. Οἱ δὲ λοιποὶ πάντες ἄρχοντες ἅμα 
τοῖς τριοούνοις xzi βικαρίοις ἀνὰ νομίσματος ἑνός. 
Τούτων τοίνυν ἀνέχαθεν πλατικώτερον εἶσεντνεγμέ- 
vtov, νυνὶ δὲ ὡς οἷόν τε ἦν σαφῶς καὶ εὐσυνόπτως Ev 
ἐπιτόμῳ συνειλεγμένων, pi, τοῖς, ὅσοι τὴν περὶ 


τούτων φροντίδα καὶ ὑπηρεσίαν πεποίηνται κχτὰ p 


τὴν προχειμένην διδασκαλἰαν xal περὶ τῶν βασι- 
λικῶν κλητωρίων, xai περὶ τῶν διανομῶν, ἐκ τοῦδε 
τοῦ τακτικοῦ παραγγέλµατος ὡς ἀπὸ κανόνος, 1j, 
τό γε ἀληθέστερον, ὡς ix τοῦ βασιλικοῦ θεσπίσµα- 
τος, ἀναμφισθήτως ἐνεργεῖν. Ἔδει μὲν ἡμᾶς τοῖς 
συνταχθεῖσιν περὶ καθεδρῶν λόγοις κα) τήνὸε τὶν 
τῶν ἱερατικῶν ἐπισυνάψαι τάξιν, ὡς ἅτε μᾶλλον τὰ 
πρεσθεῖα τῆς πρωτοχλησίας φέρουσαν !5. 'AAA' iva 
µή τις χόρος λόγου τοῖς ἀναγινώσκουσιν περιστῃ, 
καὶ ἡ συγχλητικὴ τάξις σὺν τῇ ἱερατικῃ συναφθεῖσα 
ἀσάφειαν τοῖς εἶσαγομένοις διὰ τῶν ὀνομάτων ποιή- 
σῃ, ταύτην τυπικῶς μὲν ἤδη ἐπὶ τῆς !6 τάξεως (22) 
τῶν µαγίστρων, πατρικίων, πβαιποσίτων xal στρατ- 
ηγῶν προεσηµάναµεν. Nuvi δὲ τῆς περὶ τούτων 
κριοχλησίας xal πρωτοκαθεδρίας τῶν τε ἐπαρχιῶν 
καὶ μητροπ»λιτῶν, ἀρχιεπισχόπων αὐτοχεφάλων (23) 
xai ἐπισκόπων ὑποτεταγμένων τὴν ἁρμόζουσαν τάξιν 
εἰδικῶς ἐμφανίσαι βουλόμενοι, εἰδικήν τινα καὶ τὴν 
πραγµατείαν συγγράψαι προεθυµήθηµεν. Τὰ γὰρ εἶδι- 
κῶς Όντως λεγόμενα σαφῃ τὴν διδασκαλίαν παρέχει’ 
τὰ δὲ πως ἐν συτυγίαις πεπλεγμένα ἀσάφειαν πολλά- 
χις τοῖς ἐντυγχάνουσι προξενεῖ. Διὸ καθ’ εἰρμὸν ἑκάστης 
ἐπαρχίας τὰς μητροπόλεις ἐκθέμενοι, τῷ ἑκάστῳ µη- 
τροπολίτῃ ἁρμόζοντι τόπῳ τῆς καθέδρας διεστιχήσα- 
μεν, καὶ εἶθ᾽ οὕτως τὰς τῶν αὐτοκεφάλων ἀρχιεπισκὸ- 
πων γατὰ τάξιν δευτέραν οὖσαν ἀπὸ τῶν μητροπολιτῶν 
ἐξεθέμεθα, μετὰ δὲ τούτοις τῇ ἑχάστῃ ἐπαρχίᾳ xal 
µητροπόλει ὑποτεταγμένας Άπόλεις xal ἐπισκοπὰς 
ἐδηλώσαμεν, οὐκ ix. τῶν καθ᾽ ἡμᾶς κλτητωρολογίων 
μόνον τὰς ἀφορμὰς ἐκλαθόμενοι, Ἀλλά γε καὶ ix τῶν 


stratores consules, candidati, mandatores, veeti- 
tores, silentiarii, expreefecti, recens honorati senos 
quoque prestant.Quisquis secretalie aut senatorius 
dignitate quadam fuerit affectus, dat pro ratione 
sue dignitatis, ut facti protospatharii octonos; facti 
spatharocandidati et spatharii senos; facti stra- 
tores, consules, candidati, mandatores, vestitores, 
silentiarii, quaternos.Qui honorarii flunt secretales, 
dant ternos. Tagmatum seu presidiariorum urba- 
norum, et ploimi seu classiariorum et numerorum 
el castrorum topoterete vel locum tenentes et eo- 
rumdem omnium chartularii dant senos. Reliqui 
omnes magisiratus, ut et tribuni atque vicarii, dant 
singulos nummos.Hanc itaque veterum farraginem 
fusiusculetraditam nuno quantum ejus fieri poterat, 
maxime perspicue et in uno brevi conspectu a nobis 
propositam teaere oportet, 800 quotquot ea cu- 
rare atque tractare necesse habent, propositamque 
doctrinam tam de sacris conviviis, quam de largi- 
tionum distributione reputare,secundum quem, aut 
rectius dicam, secundum imperatoris edictum (uti 
revera est) absque ulla basitatione aut oppositione 
agere par est. Jam debueramus buic de sedibus 
vel precedentiis dignitatum tractationi etiam ordi- 
num pontiflcalium dispositionem ubique addidisse, 
utpote pre aliis bonorem protoclisie seu presessio- 
nis ferentium. Verum ne obruto rerum copia sa- 
tietas obreperet lectori, et senatoris ordinatio atque 
dispositio cum sacerdotali commista crearet docen- 
dis aliquam obscuritatem ab nominum multitudi- 
nem : signiflcavimus quidem jam in precedentibus 
harum rerum quedam generaliter, mentionem or- 
dinis magistrorum, patriciorum, prepositorum et 
strategorum facientes : nunc autem animus est de 
sacerdotalium dignitatum propriiscujusque appells- 
tionibus et presessionibus patriarcharum, metro- 
politarum, archiepiscoporum autocephalorum vel 
independentium et subditorum illis episcoporum 
specialem quamdam opellam conficere. Speciales 
enimtaleset abstracte Lractationes preestant perspi- 
cuam doctrinam. Simultanea vero de diversis argu- 
mentis et quasi conjugata atque contexta expositio 
solet lectoribus obscuritatem objicere. Propterea 
recensuimus, secuti seriem et consequentiam sin- 
gularum eparchiarum seu prefecturarum metro- 


τοῦ θεσπεσίου Ἐπιφανίου τοῦ ἀρχιεπισκόπου Κύ- [ poles seu capitales cujusque prefecture urbes, 


πρου (24) συγγραφῆς τὰ πλεῖστα ἀναλιξάμενοι y 


eaque  r&tione discretam cuique metropolis 


VARI/E LETIONES. 
15 φέρουσαν em. R., φερούσης cod. et ed. !6 Sic R., τοπηχὸς plv εἴδη ἀπὸ τῆς cod. et θἆ. !* ἵν' ὑμεῖς 


Β., ἦν ὑμεῖς cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(22) Hec verba sic legenda esse, que in ipso 
textu ita exhibui, ut in membranis inveni, liquet, 
Si quis ἀπό retinere malit, sensu post, non inter- 
cedam. Opponitur τυπιχῶς sequenti εἰδιχῶς. 

(23) De autocephalis seu episcopis a patriarcba 
non dependentibus, vid. Du Cange in Gloss. utro- 
que bh. v., et Nicephor. Gregor. " 22. 

(24) Procul! dubio seniorem Épiphanium, Con- 


stantie seu Salaminis in Cypro episcopum,qui me- 
dio seculo iv floruit, designat, de quo vid. Fabricii 
Bibl. Gr. t. VlI, p. 427. Kst enim junior quoque. 
Sed de hic memorata ejua notitia sedium piscopa- 
lium nullibi quidquam reperio, quamvis improba- 
bile non sit, seculo iv, jem subordiaationem et 
notitiam episcoporum per totum orbem Romanum 
institutam et editam foisse. 


4193 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 1434 


suam cathedram seu sedem assignavimus. Dein- Α ὑμεῖς 1? ἐν τῇ τοιαύτῃ διακονίᾳ τῶν ἀρτοχλινῶν τὸγ- 
ceps exposuimua cathedras archiepiscoporum au-  yivovtec τεταγµένοι, μηδὲ iv τούτῳ τῷ μέρει τι 
locepbalorum seu independentium : ille enim διαµάρτητε, ἀλλὰ xal iv φωσσάτοις μὴ παρόντος 
proximus est ordo ἃ metropolitarum ordine. τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριάρχου, τύχτ xal dv ἑτέρφ 
Tum nominavimus urbes el episcopas vel iuspe- tóm, τὴν πεῖραν τῶν κηθεδρῶν διὰ τοῦ συγγρἀμ- 
ctiones cuique eparchis et metropoli suppositas. µατος ἔχοντα ἅπταιστα xal ἁμώμητα tX tlpix χλη- 
Et harum rerum fundum atque materiem non tan- — ttopta τῶν βασιλέων ἡμῶν τῶν ἁγίων εἰσάγετε. 

tum e nostris cletorologiis vel libris, quibus cerimonie oonvivales aulice precipiuntur, hausi- 
mus, verum eliam ex divini Epiphanii, archiepiscopi Cypri, opere, et plurima quidem, excerpsi- 
mus; eum in finem, ut ne in hac quidem parte peocelis aliquid vos, quos vestra sors in ministerio 
artliclinarum constituit, sed, etiamsi in fossatis sitis, ubi patriarcha ccumenicus non adest, aut forte 
quoque alio in loco agatis, instructi peritia cathedrarum benefloio hujus libelli, convivas ad veuera- 


bilium nostrorum imperatorum convivia nontitubanter et inoulpabiliter introducatis. 


CAPUT LIV. 


Epiphanii archiepiscopi Cypri expositio prasessio- 
num patriarcharum €t metropolitarum. 


Patriarcha Rome, patriarcha Constantinopoleos, 
patriarcha Alexandrie, patriarcha Antiochie, pa- 
triarcha Hierosolyme. 

A458 Sessio metropolitarum. 


In eparchia Cappadocie primus est, qui in Ce- 
sarea sedet. 2, in eparchia Asie est Ephesi metro- 
polita. 3, in eparchia Europe est IIeraclesm Thra- 
cie metropoliia. 4, in eparchia Galatise est Ancyre 
metropolita. 5, in eparchia Hellesponti est Cyzici 
metropolita. 6, in eparchia Lydie est Sardium 
metropolita, 7. in eparchis Bithynie est Nicome- 


ΚΕΦΑΛ. NA. 


Ἐπιφανίου  ἀρχιεπισχόπο. Κύπρου ἔχθιαις 
πρωτοχλησιῶν πατριαρχῶν» τε καὶ µπτροπο- 
ιτῶν. 


'O πατριάρχης Ῥώμης' ὁ πατριάρχης Κωνσταν- 
τινουπόλεως' ὁ πατριάρχης Αλεξανδρείας ὁ πα. 
τριάρχης ᾿Αντιοχείας ὁ πατριάρκης Ἱεροσολύμων, 

Κλῆσις μητροπολιτῶν. 


Επαρχίας (2) Καππαδοχίας ὁ Καισαρείας a'. β, 
ἐπαρχίας ᾿Ασίας ὁ 'Egicou γ ἔπαρχίας Εὐρώπης 
ὁ Ἡρακλείας' 0, ἐπαρχίας Γαλατίας θρῴχης (3) ὁ 
᾿Αγκύρας' εἰ ἐπαρχίας Ελλησπόντου ὁ Κυζίκου 
Q, ἔπαρχίας Λυδίας ὁ Σάρδεων (, ἐπαργίας Bigu- 
γίας ὁ Νικομηδείας η΄, ἐπαρχίας τῆς αὐτῖς ὁ Νι- 
καίας' 0', ἐπαρχίας τῆς αὑτῆς ὁ Χαλκηδόνος v, 


dim metropolita. 8, in eparchia eadem est Nice C ἐπαρχίας Παμφυλίας ὁ Σίδης' ια), ἐπαρχίας "Apus- 


metropolita. 9, in eparchia eadem est Cbalcedonis 
metropolita. 10, in eparchia Pamphylise est Side 
meiropolita. 11, in eparchia Armenie secunde est 
Sebastie metropolita. 12, in eparchia Helenoponti 
est Amasie metropolita, 13, in eparchia Armenie 


νίας β' (4) ὁ Σεθαστείας' ιβ ἐπαρχίας Ἑλενοπόντου 
ὁ ᾽Αμασίας' c, ἐπαρχίας ᾽Αρμενίας αἱ ὁ Μελιτίνης. 
ιδ, ἐπαρχίας ἙΚρππαδοκίας (5) B' ὁ Τυανῶν (6). ιε, 
ἐπαρχίας Ἰ]αφλαγωνίας ὁ Γαγγρῶν' i, ἐπαρχίας 
Ὀνοριάδος à Κλανδιουπόλεως ιζ ἐπαρχίας Hóv- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


25-1) Ἔχθεσις πρωτοκλησιῶν. Notitie sedium 
episcopalium, qualis hec est, innumere fere pro- 
siant, de quibus cel. Fabricius in Luce Evangelii 

. 342 351, cumulatissiine eyit. Cui addatur, quam 
ille videre non potuit, nctitia in Catalogo manu- 
seriptorum bibliotheca Regie Taurinensis (tomo I, 

. 201, sub titulo Τάξις προκαθεδρίας µπτροπο- 

τῶν) edita, quam maxime cum nostra hac conve- 
nire deprehendi et e qua intel'exi quoque magnam 
jacunam unius, ut puto, folii jactura, in membra- 
nis nostris haberi; quam suo loco explebo. Vide 
que in Actis eruditorum anno 1751, dixi. [Leonis 
ὑποτύπωσις seu διατύπωσις episcopatuum patriar- 
che Constantin. subditorum, quam citat Catalogus 
msstorum bibliothece Venete D. Marci p. 105]. 
Jam edita est 8 Frehero in corpore Juris Greco- 
Romani, p. 88. Ego hic loci Taurinersem noti- 
tiam et Holstenianas duas, quarum eam, qua,pag. 
6, incipit secundam, et eam, qua, p. 33, incipit, 
lerriam appello, item Banduri«o4m geminam quo- 
que cuin nostris metmibranis contuli, lorte non 88- 
tis sedulo ; quod nemo miretur in opera injucun- 
da. Prior habetur Antiqu. imp. Or. I, p. 230, 
posterior. p. 236. (Descripsit Leich. in Adversariis 

4 βιθλου παλαιᾶς τῶν ἐκλογῶν Λέοντος τοῦ αὗτο- 


Χράτορος in bibliotheca senatus Lipsiensis τάξιν- 
τῶν µητροπύλεων καὶ τῶν ἀρχιεπισκόπων, εἰο., qua 
nisl eadem est cum edita ab Ulffenbachio, edatur. 
Valde consentit cum Freheriana. Ex Addend]. 

(2) Ita exhibui post. Goarum ad Codin., p. 337 
seqq. Potuissem quoque ἐπαρχία dare, ut p. 459 B, 
6 seqq. Sed allerum magis suadebat, quod n. 8 et 
9 legitur τῆς αὐτῆς, non ἡ aócf.In membranis erat 
παρχ ubique, pro quo apographum Draudianum 
dabat ubique ἔπαρχος, non male quidem. Ad id 
tamen librarium noluisse, patel ex omisso accentu 
guper prima littera. 

(3) θράκης. Deest codici Taurinensi ; et propter- 
ea transi] in Latinis et eo retuli, quo pertinet, 
&uctore notitia Holsteniana tertia et Goari prima, 
ubi legitur : Ἑπαρχίας Εὐρώπης à Opfxnc, Ἐπαρ- 
xU Γαλατίας, ὁ ᾿Αργύρας, Recurrit tamen Nostri 
rA scriptio p. Ho» D. 1. 
optvia B' Hic B' et paulo | 
a μα one P i pos, « deest 

) Καππαδοκίας. Not. Holst. p. 33: Επαρχία 
Καππαδοχίας ὁ Τυανης, fco: Χριστοπόχεως, eye 

(6) Τυανῶν. Rectius Not. Goar. τυάνων quam 

addit ἦτοι Χριστουπόλεως. | . 


1425 


Πισινοῦντος (8) ιθ', ἐπαρχίας Λυχίας ὁ Μύρων" 
4, ἐπαρχίας Καρύας (9) ὁ Ταυρουπόλεως (10): κα, 
ἑπαρχίας Φρυγίας (11) à. Λαοθικίας xQ', ἐπαρχίας 
Φρυγίας Σαλουταρίας ὁ Σὺνάδων' x ἐπαρχίας 
Λυκαονίας ὁ τοῦ Βἰκωνίου x2', ἐἑπαρ[ίας Πισιδίας 
ὁ Αντιοχείας" χε ἐπαρχίας Ἱχμφυλίας ὁ Περ- 
γης (12): xc, ἐπαρχίας Καππαδοκίας β ὁ Μωκη- 
σοῦ (13), xt, ἐπαρχίας Λαζικῆς ὁ τοῦ Φάσιδος' xn» 
ἑπαρχίας θράχης ὁ Φιλιππουπόλεως χθ' ἐπαρχίας 
Εὐρώπης (44) à Τραϊανουπόλεως, λ', ἐπαρχίας νή- 
σων (15) Κυκλάδων 5 Ῥώδου. λα ἐπαρχίας Ἑμη- 
µέντου ὁ ΄Αδριανου πόλεως' AB ἐπαρχίας τῆς αὐτῆς 
ὁ Μαρχιανουπόλεως' λΥ, ἐπαρχίας Φρυγίας Πακα- 
τιανῆς (16) ὁ Ἱεραπόλεως,. 


ΡΕ CERIMONIIS AULA BYZANTIN/E LIB. Il. 





1425 


του (7) ο Νεοκαισαρείας' vn, ἑπαρχίας Γαλατίας β' 6 A primae est Melitenes melropolita. 14, in eparchia 


Cappadocie secunde est Tyanorum meltropolita. 
15, in eparchia Paphlagonie est Gangrorum me- 
tropolita. 16, in eparchia Honoriadis est Claudio- 
poleos metropolita. 17, in eparchia Ponti est Neo- 
cesarim metropolita. 18, in eparchia Galatie se- 
cunda est Pesinuntis metropolita. 19, iu eparchia 
Lycie est Myrorum metropolita. 20, in eparchia 
Carie est Tauropoleos metropolita. 21, in eparchia 
Phrygiae Pacaliane est Laodicee  metropolita. 
22, in eparchia Phrygie Salutaris est Synadorum 
metropolita. 23, in eparchia Lycaonie est Iconii 
metropolita. 24, in eparchia Pisidia est Antiochis 
metropolita 25, in eparchia Pamphylie est Perge 
metropolita. 26, in eparchia Cappadocie secunde 


Mocesi metropolita. 27, in. eparchia Lazice est Phasidis metropolita. 28, in eparchia Thracie est 
Philippopoleos metropolita. 29, in eparchia Rhodopes est Trajanopoleos metropolita. 30, in epar- 
chia insularum Cycladum est Rhodi metropolita. 31, in eparchia Hemi montis est Adrianopoleos 
metropolita. 32, in eparchia ejusdem districtus alter est Marcianopoleos metropol. 33, in eparchia 


Phrygie Pacatiane est Hierapoleos metropolita. 
Περὶ τῶν αὐτοχεφάλων ἀρχιεπισκόπων. 

A', ἐπαρχίας Μυσίας ὁ ὨὩδύσου (17) β', ἐπαρχίας 
Σκυθίας 6 Τομῆς (18) Υ, ἐπαρχίας ΒΕὐρώπης 6 ὃι- 
Conc 9, ἐπαρχίας Παφλαγωνίας ὁ Πομπειουπόλεως" 
€, ἐπαρχίας Ασίας ὁ Σμύρνης €, ἐπαρχίας "Iozo- 
plac ὁ ΛΑεοντοπόλεως ἕ, ἐπαρχία. Ῥωδόπης 
ὁ Μαρωνίας Ἡη, ῥἐπαρχίας Βιθυνίας ὁ ᾿Απα- 
plac" 9, ἐπαρχίας Ῥωδόπης ὁ Μαξιμιανουπόλεως' 
c, ἐπαρχίας Γαλατίας B' (19) ὁ τῶν Γερμίων' ια, 
ἐπαρχίας Εὐρώπης ὁ ᾿Αρκαδιουπόλεως' (ιβ ἐπαρχίας 
θράκης ὁ Βερωνῖῆς' (30) ιγ, ἐπαρχίας νήσου Λέσθδου 
6 Μιτυλήνης' ιδ', ἐπαρχίας Ἑλλλησπόντου ὁ τοῦ [la- 
plou: te, ἑπαρχίας Καρύας (21) ὁ Μελήτου" tc, ἑπαρ- 
χίας θρᾷχης ὁ Νικοπόλεως' ιζ, ἐπαρχίας νήσου ὁ 
Προικονήσου (22): η, ἐπαρχίας ᾿Ρωδόπης ὁ ᾿Αγχιά- 
λου (23) ιθ ἐπαρχίας Εὐρώπης (24) ὁ Σ»λυ- 
θρίας (2b) x, ἐπαρχίας νήσου Λέαθου 6 Μεβύμνης' 
xa, ἐπαρχίας Βιθυνίας ὁ Klou: κβ', ἐπαρχίας Εὐρώ- 


B De autocephalis vel independentibus archiepiscopis. 


I, In eparchia Mysie est Odysi primus archi- 
episcopus. 2, Scythis est Tome vel Tomorum ar- 
chiepiscopus. 3, in eparchia Rurope est Bizys ar- 
chiep. 4, ineparchia Papblagonie est Pompeiopoleos 
archiep. 5, in eparchia Asie est Smyrne arch:ep. 
6, in eparchia Isaurie est Leontopoleos archiep. 
7, in eparehia Rhodopes est Maronie archiep. 
8, in eparchia Bithynie est Apamie archiep. 9, in 
eparchia Rhodopes est Maximianopoleos archiep. 
10, in eparchia Galatie secunde est Gremcorum 
archiep. 11, in eparchia Europe est Arcadiopoleos 
archiep. 12, in Thracie est Berrhos archiep. 
13, in eparchia insule Lesbi est Mitylenes archiep. 
14, in eparchia Hellesponti est archiep. Pari. 
15, in eparchia Carie est Mileti archiep. 16, in epar- 
chia Thracia est Nicopoleos arch. 17, in epurchia 
insule Proconnesi est urbis cognominis archiep. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(7) Πόντου. Notitia utraque Holsten. p. 6 et p. 
33, item Notit. Taurinensis Goari et addunt πολε- 
μονικοῦ hec, illa πολεμονιακοῦ. 

(8) Ηισινοῦντος. Taur. πισινουντων. item Holst. 
3, et Goar., que hic habet ἐπ. Γαλατίας ὁ Πισσι- 
νούντων, fjxot Ιουστινιανουπόλεως, 

(9) Καρύας. Alii rectius Καρίας. 

(10) Ταυρουπόλεως. Taur. 
Holst. utr. Σταυρουπόλεως. 

(1 ) δρυγίας. Taur. et utraque Holst. addunt, 
illa Παχατίας, he Καπατιανῆς et Καππατιανῖς; 
sed vid. ad num. 33. 

(12) Πέργης. Holsten. 3 addit Συλαίου, Holst.2 
ἦτοι Ó XQ loo. 


σταυροπόλεως, 


Ha) ορόπη Taur. Μωκίσσου. 

14) Εὐρώπης. Taur. ὙῬοδόπες, Holst. 'Po- 
οπης. 

(15) Νήσων. Taur. νήσου et Ῥόδο et Αἰμι- 


νόντος, vertiturquo Miminontis 

(16) Ilaxattavrc. Taur. Παχατίας, Holst. 2 ad- 
debat hos quatuor : 

λδ', ἐπαρχία Ἑλλάδος, ὁ ᾿Αθηνῶν' Oe, ἐπαρχία 
Ἁχαίας, ὁ Πατρῶν' Aq, ἐπαρχία Ἑλλάδος ὁ Aa- 
ῥίσσης. At, ἐπαρχία Μακεδονίας, ὁ Φιλίππων. 

(17) Ὁ Ὡδύσου. Taur. Δύσου, τοι λέγεται xia 


Βάρνα, Holst. 3 ὀδίσσου, 2 ὀδύσσου, τοι xal Βά- 
ρης λέγεται. 

(18) Tou. Holst. 2 Τόμης. 

(19) β', Taur. a, utrique Holst. deerat 8. 

20) Βερωνᾶς. Taur. et utraque Holat. Βερόης. 

21) Καρύας. Holst. 2 Καρίας et Μελήτου. Dein- 
de inter n. 15 et 16 interserunt Taur. et Holet. 2 
&rap,la Δυκανοίας, 8 Σελγης. 

22) Προικονήσου. Holst. 2 πρικονήσου. . 

(23) ᾿Αχιαλοῦ, Taur. ᾽Αγχιάλου, Holst. 2 Αι. 
χιάλου. 

(24) Ἑὐρώπης. Strictiore seneu accipiendum 
est pro parva quadam provincia Thracis, que de 
£e toti continenti, quis dicat quo tempore aut quo 
fato, nomen dedit ; qua in re idem ipsi atque Asie 
contigit, quee proprie ager Ephesinus foit. In an- 
tiquo epigrammate, quod tempore Philippi Mace- 
donis junioris conditum fuit, Europa stricto sensu 
videtur accipi debere. Philippus enim ibi κοίρανος 
Εὐρώπας dicitur ; Vid. Antholog. H. Stephani 
p. 10. n. 49. Ita quoque apud Diodorum Siculum xix, 
105, p. 398; 3, Europa nihi] plus, quam Macedo- 
niam et forte quoque (ireciam cum Pelopouneso 
significat. . 

95) Συλυθρίας Holst. 2 Σηλυµθρίας, 


1421 


CONSTANTINI POHPHYROGENITI 


1428 


18, in eparchia Rhodopes est Ancbiali archiep. Α πης à "Απρων (26) xy' ἐπαρχίας Ῥωδόπης 6 


49, in eparchia Europe est Selymbrim archiep. 
20, in eparchia insule Lesbi est Methymne ar- 
chiep. 21, in eparchia Bithynime est Cii archiep. 
22, in eparchia Europe est Aprorum archiep. 
23, in eparchia Rhodopes est Cypsalorum archiep, 
24, in eparchia Zechis est Chersonis archiep. 
25, in eparchia Zechie est Bospori archiep. 26, in 
eparchia ejusdem est Nicopsios archiep. 27, in 
eparchia  Isaurie est Cotradorum  archiepise. 
28, in eparchia Helenoponti est Euchaitarum ar- 


Κυμψάλων (27): κδ', ἐπαρχίας Ζηχίας (28) ὁ Χερσῶ- 
voc. κε, ἐπαρχίας Ζηχίας ὁ Βοσπόρου (29)* ὁ γς᾽, ἑπαρ- 
χίας τῆς αὐτῆς ὁ Νικόψεως' xt, ἐπαρχίας Ἱσαυρίας 
ὁ Κοτράδων (30) xw», ἐπαρχίας 'EXtvozóvtou ὁ 
Εὐχαϊτῶν' x0, ἐπαρχίας νήσων Κυκλάδων ὁ Κας- 
πάθου (31) λ', ἐπαρχίας Ῥωδόπης ὁ Alvov λα, 
ἐπαρχίας Εὐρώπης ὁ Δριδηπόρων (32) λΒ', ἑἕπαρ- 
χίας Ἡμημόντου 6 Μεσηµθρίας' ἐπαρχίας ᾿Α0- 
µενίας B' (33) à Ἡραχλειουπόλεως' λδ', ἐπαρχίᾳ, 
᾿Αδασγίας ὁ Σεθαστοπόλεως, 


chiep. 29, in eparchia insularum Cycladum est Carpathi archiep. 30, in eparchia Rhodopes est /Epi ar- 
chiep. 31, in eparchia Europe est Drixiparorum arch. 32, in eparchia Hemimontis est Mesem- 
bris archiep. 33, in eparchia Armenis secunde est Heracleopoleos archiep. 34, in eparchia Abas- 


gie est Sebastopoleos arch. 
459 De episcopis dependentibus. 

|n eparchia Cappadocie Cicissi habet metropo- 
lis Cesarea sub se urbes quinque episcopales to- 
tidemque episcopos, nempe 1, episcopum regiarum 
thermarum ; 2, Nisse ; 3, Theodosiopoleos Arme- 
nie; ᾱ, Camulianorum ; 4, Cicissi. In eparcbia 
Asie habet metropolis Ephesus sub se urbes aut 
episcopos 36, nempe 1, Hypeporum episcopum ; 
2, Trallium ; 3, Magnesie ad Miandrum ; 4, Elee; 
5, Adramytii; 6, Assi; 7, Gargagorum; 8, Ma- 
stauri ; 9, Calo»; 10, Briulorum ; 11, Piitane; 


Περὶ (34) ἐπισκόπων ἐπεχομένων. 

Ἐπαρχία (35) Καππαδοχίας ὁ Κικισοῦ, µητρόπο- 
λις Καισαρίας, ἔχει ὑπ᾿ αὐτὴν πόλεις κατὰ ἐπισκό- 
πους €, olov τὸν τῶν βασιλικῶν θερμῶν, τὸν Νύστς, 
τὸν θεοδοσιουπέλεως (36) ᾽Αρμενίας τὸν Καμουλια- 
νῶν, τὸν Κηκησοῦ (97). Ἐπαρχία Ασίας, µητρόπο- 
λις Ἐφέσου, ἔχει πόλεις ὑπ αὐτὴν foot ἐπισχόπους 
λς’, οἵον τὸν Ὑπέπον (38), τὸν Τραλέων, τὸν Μαγνη- 
σίας Μαιόνδρου, τὸν ᾿ἸἘΕλέας (39), τὸν ᾽Αδραμυτίου, 
τὸν "Ασσου, τὸν Γαργάρων, τὸν Μασταύρου, τὸν Ka- 
λοῆς (40), τὸν Βριούλων (41), τὸν ΠΗηττάντς. τὸν 


JOAN. JAC. REISKII ΟΟΜΜΕΝΤΑΒΙΟΡ. 


(26) ᾽Απρων. Taur. ἄσπρου, Holst, 3 ἀπρου. 

(27) Κυµψάλων. Taur. et Holet. Κυψάλων. 

28) Ζηχίας. Taur. Ζιχίας, Holst. 3 Zixylac. 

9) Βοσπόρου. Holst. 3 Βοσπόρων. 

(30) Κοτράδων. Holst. 3 Κοτιάδων. Sed corrigi- 
tur in margine. Eadem inter 28 οἱ 20 interserit 
ixapy lac ᾽Αρμενίας, ὁ Ῥοΐνων. 

Καρπάθοῦ. Holst 2 Καρπάθοὺ. 

(a Δριδιπάρων. ἵπ membranis scriptum erat 
hoc nomen per compendium sic δριδιπ. Taur. 
Δριζιπαρων, Drixiparorum, Holst. 2 Δρεξιπάρωνι οἱ 
in margine, ut correctius, Δρισιπάρων, Holst. 3 
Δριζιπάρων, ἦτοι Μεσήνης. 

G3) B' Taur. ᾿Επαρχ. ᾽Αρμενίας αἱ ὁ Ἡρακλειου- 
πόλεως, ἦτοι Πηδαχθὼ, Pedacti. Holst. 2 neque a', 
neque β habet et addit τοι Ιτδαγθῶν. Forte est 
Arabuu, Bodundun, apud quod Almamum, imp. 
Saracenicus, periit, Podandus. Holst. 3 addit 
ἦτοι φυλακθοῖς. Eadem post n. 34 addit adhuo 
septem alias eparchias. In Holst. 2 sequebantur 
alii undecim tituli, et jam incipiebat ea notitia 
vehementer a nostra discrepare et conturbari. 
Habebat quoque ᾽Αμασίας pro ᾿Αδασγίας. 

(34 Περὶ. Pro hoc titulo habebat Taur. ὅσοι 
ἐπίσκοποι ὑπὸ µητροπολίτας. 

(35). Ἐπαρχία. Taur. Ἐπαρχίας Καισαρείας 
Καππαδοκίας a, ὁ τῶν βασ.λικῶν θερμῶν, etc. 

(36) θΘεοδοσιουπ. Holst. 3 Μεθοδιουπ., sed corri- 
gitur in margine θεοδοσιουπ. 

(37) Κηχησοῦ Holst. 3 Κισχίσου, Taur. 
κίσσου. 

(38) Ὑπέπον. Taur. ὑπέπων et τραλλέων. Goar. 
ὑπαίτων, Freher. ὑπαίπων. 

(39) Ελέας. Taur. ἐλαίας, ἀδραμυτίου (sic quo- 
que Holst. 3) Ὑγαργάρου, μασταῦρων Holst. 3 Μαι- 
σταυρῶν). 

(40) Καλοῖς. Sic emendatur in margine Holst. 
3 ubi est. Κάλσης. Freh. et Goar. Καλόης, Holst. 
2 Καλλόης. 

(44) Βριούλων. Goar. βρυούλων, Freher. Bv. 


Κισ- 


ὤ 


ριούλλων, ambo. πιττάµνης. Leich. ἐπιττάμνις et 
µυῤῥίνου. Taur. Βρυούλλων. πιτγάνης. Sic sem- 
per editores Taurinenses exhibent cy pro duplici 
t, decepti a librariis, qui ττ ita exarant, ut non 
possit non pro ty accipi. (Sepe invectum ex eo 
vitium in libros Grecos fuit, quod editores hunc 
ductum librariorum τΥ pro ττ non assequerentur, 
neque recte perciperent. Kxemplo sit ille io Ano- 
nymi Collectaneis Ant. CPtan. p. 99, ed. Lambec. 
n. 200, ubi βητγάµων pro βητταλίων editum est. Dii 
vitales, qui ibi nominantur, sunt Jupiter τέλέιὸς οἱ 
Juno τελεία et Lucina, aliaque numina nativi- 
tati hominis 8 gentilibus preposita. In eodem loco 
αἱ συνθεται χαµάραι Bunt fornices opere musivo 
ornate, lapillis compositis; unde antiquitatas operis 
musivi patet, j«m ante Constantinum M. usurpati. 
Posset in illo loco quoque ἐπιγαμίων legi. Sed 
priorem emendationem prefero ; v. Du Cange v. 
πόλεμος p. 1194, ubi ταράτγεσθαι pro. ταράττεσθαι, 
πλήτγειν, πλάτγος, πητγέλθιον pro πηττέλιον, et 
hoc pro πιττέλαίον 8eu Ἠπισσέλαιον.  Addubito 
tamen, annon potius hec nove Grecia sit corru- 


D Ptío; nam dicunt quoque ῥαύγειν pro ῥάπτειν et ῥίδ- 


γειν pro ῥίπτειν, jacere, projicere ; κόθγιν pro χόπτειν; 
σκάθχειν pro σκάπτειν; σκήθγειν et σκηύχειν pro 
σχήπτειν inclinare ; τηλίγειν, et τηλύγειν pro τυλίτ- 
τειν, ἐντυλίττειν, involvere ; τριύγειν, id est τρίφχειν, 
pro τρίθειν ; φιλεύγειν pro φιλεύσν, amice excipere ; 
φταίχειν pro πταίειν' φυλάγειν pro φυλάττειν. Veteres 
quoque illud y inserebant; pro φέθειν, fugere, di- 
cebant φεύχειν, id est φέθγειν. Interdum videri 
posset v hoc indicium esse geminande littere pre- 
cedentis aut sequentis, ut apud Montfaucon. Pa- 
|eogr. p. 381, memoratur in charta quadam vetere 
Normanno Sicula ᾿Ασκττγῖνος πορκέλλτς, Askittinus 
Porcellius. Sane nomen Asclittimus notum est in 
historia Normanica. Posset eodem modo defendi 
scriptio Μασγαληνέν initio commentarii Simplicii 
ad Epictetum pro Μασσαλινόν, quod ibi Salmasius 
restituit. Ex Addend.] Sic ubique erat in membra- 


1429 


Νύσσης, τὸν Μασχακοµέων, τὸν µητροπολιτὴν, τὸν 
Βάρέτων, τὸν Μαγνησίας xal ᾿Αντλίου, τὸν ᾽Αντνά- 
των τὸν Περγάμου (42), τὸν Προήλης, τὸν 'Apxa- 
διουπόλεως, τὸν ἀνέας Αὗλης (A3), τὸν Διὸς ἱεροῦ, 
τὸν Αὐγάζων, τὸν Σιῶν, τὸν Κολοφώντς, τὸν Λεδέ- 
δου, τὸν Τέου, τὸν Ἐρυθρῶν, τὸν Εκλυζομενινῶν (44), 
τὸν ᾽Αντάνδρου, τὸν θεοδοσιουπόλεως (45) Περπερί- 
νης, τὸν Κύμης, τὸν Παλαιουπύλεως. Ἐπαρχία Eó- 
βώπης θρᾷχης, µητρόπολις Ἡρακλείας, ἔχει ὑπ' 
αὐτὴν πόλεις τοι ἐπισχόπους εἰ, otov τὸν τοῦ Πανίου, 
τὸν Καλιπόλεως (46), τὸν Χερωνήσου (47), τὸν Κύ-- 
λας, τὸν Ῥαιδεστοῦ. 'Emxapyia Γαλατίας θρᾶκης, 
μητρόπολις ᾿Αγκύρας, ἔχει πόλεις ὑπ' αὐτὴν, ἤτοι 
ἔπισχόπους, ἕ, oiov τὸν Ταθίας (48), τὸν Ἡλιουπό- 
λεως, τὸν ᾽Ασπόνης, τὸν Βηρυνουπόλεως, τὸν Μνή- 
Cou (40), τὸν Κίνης, τὸν ᾿Αναστασιουπόλεως. Ἐπ- 
αρχία Ἑλλησπόντου, µητρόπολις Κυζίκου, ἔχει πόλεις 
ὑπ αὐτὴν, τοι Ἐπισκόπους, ιβ’, olov τὸν Γέρμης, τὸν 
Ηημανήνου (50), τὸν Ὥκης, τὸν Σασαθαρέως (51), 
τὸν “Αδριανόῦ θηρῶν, τὸν Λαμψφάκου, τὸν ᾿Αθύδου, 
τὸν Δαρδάνου, τὸν ᾿Ηλίου (52), τὸν Τροάδος, τὸν 
Πιωνίας, τὸν Μελιτουπόλεως. Ἐπαρχία Λυδίας, µη- 
τρόπολις Σάρδεων, ἔχει ὑπ᾿ αὐτὴν πόλεις, ἤτοι ἐπισκό- 
πους, Χς', olov τὸν Φιλαδέλφιον, τὸν Τριπόλεως, τὸν 
θυατήρων, τὸν Σετῶν (53), τὸν Αὐρηλιουπόλεως, τὸν 
Ναχωλίας (54), τὸν τοῦ Δοχημίου, τὸν ἨΜηδιαίου, τὸν 3 
Ἴψου, τὸν Προμνήσου, τὸν Μήρον τὸν Σιθήνδου (55), τὸν 
Πολυθώτου, τὸν φυτίας, τὸν Ἱεραπόλεως, τὸν Σύκαρ- 
πἰας (50), τὸν Λυσσιάδος (57), τὸν Αὐγουστοπόλεως, 
τὸν Βροζοῦ (58), τὸν Ὥτρου, τὸν Λυκάωνος (59), 
1 τὸν ante Ἴψου add. cod. omn. ed. 


DE CERIMONIIS AULJ£ BYZANTIN E LIB. Il. 


Μυρίνης, τὸν Φωχίας, τὸν Αὐρηλιουπόλεως, τὸν A 12, Myrine ; 13, Phocesm : 


4490 


44, Aureliopoleos ; 
15, Nyssm ; 16, Maschacomeorum ; 17, Metropo- 
leos ; 18, Caretorum ; 19 episcopum Maynesis et 
Anelii: 20, Aninatorum ; 21, Pergami ; 22, Priene 
23, Arcadiopoleos ; 24, Nove aule; ο, Dios 
Hieri; 26, Augazorum ; 27, Siorum ; 28, Colo. 
phonis ; 29, Lebedi; 30, Tei ; 31, Erythrarum; 
32, Clazomenarum ; 33, Antandri ; 34, Theodo- 
siopoleos, alias Perperine dicte; 35, Cyme; 
36, Paleopoleos. In eparchia Europee "Thracie 
habet metropolis Heraclee sub ee urbes aut epi- 
scopos quinque ; 1, episcopum Panii ; 2. Callipo- 
leos ; 3, Chersonesi f. 4, Cyle ; 5, Rhedesti. In 
eparchia Galatie habet metropolis Ancyre sub 
se urbes aut episcopos septem ; 1, episcopum Τα: 
bie ; 2, lleliopoleos ; 3, Aspone ; 4, Berynopoleos 
[seu Verinopoleos] ; 5, Minizi ; 6, Cinne ;7, Ana- 
Btasiopoleos. In eparchia Hellesponti habet metro- 
polis Cyzicum sub se urbes aut episcopos duode- 
cim, nempe 1, episcopum Germe ; 2, Pomanii, 
3, 008 ; 4, Sasabareos; 5, Hadrianothermarum ; 
60, Lampsaci ; 7, Abydi ; 8, Dardani ; 9, Ilii ; 
10. Troadis ; 11, Pionie ;12, Melitopoleos. In epar- 
chia Lydie habet metropolis Sardes sub se urbes 
Beu episcopos viginti sex, nempe 1, episcopum 
Philadelphie ; 2, Tripoleos ; 3, Thyatirorum ; 
4, Setorum ; 5, Aureliopoleos... 460 6, Nacolie ; 
7, Docimii ; 8, Midiei ; 9, Ipsi; 10: Prymnesi, 
11, Myri ; 12, Sibindi ; 13, Polyboti ; 14 ; Phytia ; 
15, Hierapoleos ; 16, Eucarpie ; 17, Lysiadis ; 


C 18, Augustipoleos ; 19, Brysi ; 20, Otri; 21 Ly- 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


nis nostris. Holst. 3 sic habet : Πιττάμνης. aópt- 

ουπόλεως, νύσης, μασχοκώμης. Βαρέττων Μαγνη 
σίας ᾿Ανηλείου (ubi in marg. notatur : f. ὁ Ἠλείου.] 
Βρυούλλων. νέας αὐλῆς. πριήνης. Taurin. denique : 
νήσης. µασχοχόµης. ὁ µητροπόλεως. ὁ ΒΗαρετῶν. ὁ 

αγνησίας ηλίου, ὁ ᾽Ανινάτων. ὁ περγάµου ὁ 
νέων. ὁ πριήνης. ὁ ᾿Αρχαδίου πόλεως ὁ νέας αὐλῆς. 

(49) Περγάμου. Holst, 3, ita pergit: ὁ ἀνέων. 
πριήνης vlac αὐλῆς. λεύεδος,. κλαζομενῶν. &v- 
τάνδρων. — Κολοφώνης. Freh, οἱ Leich. Κολοφῶνος 

(45) Τὸν ᾿Ανέας Αὔλης. Ceteri νέας, Leich. 
νεαύλης. 

(44) Ἐκλυζομενινῶν, Taur. Κλαζομένων et Τάν- 

ου. 

(A5) θεοδοσ. Inter banc et sequentem vocem 
inserit Holst. 3 ὕτοι Taur. duas ex una facit ur- 
bes ὁ θεοδοσ. ὁ µπερπερίνης  Leich. πεπρίης 
Freher. forte in marg. voluit πεπρἰνης dare. 

46) Καλλιουπόλεως. Goar. et Freh. 

47) Χερωνήσου. Holst. 2 Χερσονήσου et ῥοδό- 
στου. 

48) Ταθίας. Taur. ταµἰας et Ἰουλιοπόλεως. 

49) ἩΜνήζου. Taur. µνίζου, Βηρινοπόλεως et 
Είννης. Holst. 2 Είννης quoque οἱ sic etiam cor- 
rigitur ad marg. 3, ubi est Κήνης, Goar. Μίζζου. 
t Πημανήνου. Holst. 3 Ποιμανίου. 

91) Σασαθαρέως Holst. 5 et Goar. Freher. Leich. 
tantum βαρέως. Nullibi invenio Sasabaris ; non ta- 
men audeo damnare. 

(32) Ἠλίου. Taur. Ἰλίου et πιονίας ; in fine addit 
6 Αδρανείας 

(93) Σιτῶν Holst. 3 et ὃ  Zetrov Car. a S. 
Paulo p. 234 Sepe habel et lloletenius observat. 
Seste reperiri. Sed neque animus mihi est, neque 


otium in variantium harum omnium lectionum 

robitatem inquirere et geographicas discussiones 
Instituere. Permitto id illis, quibus plus otii et 
amplior doctrine atque lectionia apparatus est, si 
putent se post laudatos modo duumviros et Wes- 
selingium ad Itineraria, item Cellarium, posse no- 
vurn aliquid et indictum reperire. Mihi satis fuit 
in Latinis veram lectionem, ei nota mibi fuit, de- 
monstrasse et expressisse. Ceterum in eparchia 
Lydie vehementer abit Taur. 8 nostra, et magis 
cum IIolsten. conveoit, quod primo mirabar, ante- 
quam deprehenderem, integrum folium membra- 
nis meis, absque lacune tamen manifesto vestigio, 
deesse. Nam pagina in Λὐρηλ desinebat. Facileerit 
defectum hune e Notitia Goariuna prima et Tauri- 
nensi, qu» amba optime cum nostra conveniunt, 
supplere. Locus hic non patitur, presertim cum 
Leichiana locum occupet, et sarcire quodammodo 
lacunam hanc possit, quamvis multo nostra sit re- 
centior etab ea vehementer disorepet, optime autem 
cum Freheriana congruat, ute collatione patebit. 

(54) Νακωλίας. llic et sequentes Bertinent ad 
Phrygiam salutarem. Pro Μηδιαίου Holst. 3 Μη- 
δαίου ; dein pro προµίσου Holst. 2 εἰ Taur. προ- 
µίσσου Freher. προμήσο”. 

(66) Σιθήνδου. Holst. 2 σεθἰνδου Goar. σιθίλδου, 
Freher. σινθίνδου, Leich. συθίνδου, Taur. σιχνόδου., 
πολ»θότου, φυτείας͵ 

(96) Εὐχαρπίας.  Leich. 
carpopoleos. 

57) Λυσσιάλος. Taur. et Goar λωσιάδος. 
dd Βροζοῦ. Taur. Βρύζου, Holat. 3 Βρυσοῦ. 

(59) Λυκάωνος. "Taur.  Aoxaovtaé. στεχτονιου. 

Κινναθωρίου, Χόνις ἦτοι Δημητριουπόλεως. — Hol- 


εὐχαρπουπίας ; f. Eu- 


4431 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


1432 


caopnis ; 22, Stectorii; 23, Cynaborii ; 24, ConiB À τὸν Στεκτωρίου, τὸν Κηναθορίου, τὸν Kóvrc Arpr- 


vel Cone, alias Demetriopoleos dicte ; 25, Scor- 
dapie ; 26, Nicopoleos ; 27, Auroclorum. In epar- 
chia Lycaonie habet metropolis Iconium sub se 
urbes seu episcopos quatuordecim, 1, episcopum 
Lystrorum ;2, Vasatorum ;3, Ambladorum; 4, No- 
vimanadorum : 5, Misthiorum ; 6, Larandorum ; 
7, Baretorum ; 8, Derbe; 9, Sabatrorum ; 10, 
Canni ; 11, Berynopolis : 12, Galbani ; 13, Histro- 
rum ; 14, Pertorum. In eparchia Pisidie habet 
melropolis Antiochia sub se urbes aut episcopos 
octodecim ; 1, episcopum Philomelii ; 2, Sagalassi ; 
3, Sozopoleos ; 4, Αραπιίς Ciboti ; 5, Tyrei ; 6, 
Bareos ; 7, lladrianopoleos ; 8, Limenum ; 9, Nea- 
poleos ; 10, Laodicee Caumene seu Ambuste; 
41, Seleucie Siderse coguominate seu ferrem; 
12, Adadorum ; 23, Zarzelorum ; 14, Timbriadis ; 
15, Tymandi ; 16, Justinopoleos ; 17, Metropoleos; 
18, Papporum. In eparchia Pamphylie babet me- 
tropolis Perge sub se urbes aut episcopos 18 ; 
nempe 1, episcopum ttalie; 2, Eudociadis ; 
3, Telmessi ; 4, Isindi ; 5, Maximianopoleos ; 6, 
Laginorum ; 7, Paleopoleos ; 8, Cremni ; 9, Cu- 
drulorum [Corydallorum] ; 10, Peltinesi(vel Pen- 


τρόπολις, τὸν Σχορδσσπίας (60), τὸν Νικρυπόλεως, 
τὸν Αὐροκλῶν. ᾿ῬΕπαρχία Λυκαωνίας, µττρόπολις 
τοῦ Ἑἰκωνίου, ἔχει ὑπ αὐτὴν πόλεις, ἦτοι ἐπισκό- 
πους, ιδ, τὸν Λύστρων, τὸν (Οὐασάδων (01), τὸν 'Au- 
θλάδων (021, τὸν Νοουμανάδων (63), τὸν Μισθίων (61), 
τὸν Δαράνδων, τὸν Βαρέτων, τὸν Αέρθης, τὸν Σανά- 
τρων (65), τὸν Κανοῦ, τὸν Βηρυνουπολιοφια- 
νῶν (66), τὸν Γαλθάνου (67), τὸν Λήστρων, τὸν Περ- 
τῶν. Ἐπαρχία Πισσιδίας, µητρόπολις Αντιοχείας, 
ἔχει ὑπ᾿ αὐτὴν πόλεις, ἴτοι ἐπ.σχόπους, (η, τὸν Φι- 
λομηλίου (68), τὸν Σαγαλασοῦ, τὸν Σωζουπόλιως, 
τὸν ᾽Απαμίας (00) τῆς ἸΚηνόου, τὸν Ῥαίΐου (70), τὸν 
Βάρεως, τὸν ᾿Αδριανουπόλεως, τὸν Λιµμένων, Νεαπό- 
λεως (74), τὸν Λαοθικίας τῆς Καυμένης, τὸν Σελευνίας͵ 
τὸν Σιδηρᾶς (79), τὸν ᾽Αδάδων, τὸν Ζωζήλων (13), τὸν 
Τημθριάδος (74); τὸν Τυµάνδου, τὸν Ἰουστιν!χνου πό- 
λεως, τὸν Μητροπόλεως, τὸν ἱἹάππων. Επαρχία τῖς 
Παμφυλίας, µητρόπολις Πέργης (75), ἔχει ὑπ᾿ αὐτὶν 
πόλεις, ἦτοι ἐπισκόπους, t5, τὸν ᾿Αταλίας (76), τὸν 
Εὐδοξιάδος, τὸν Τελμήσ»», τὸν Σίνδου, τὸν Μαξι- 
µιανουπόλεως, τὸν Λαγήνων (77), τὸν Παλαιουτό- 
λεως, τὸν Κ2ημνοῦ, τὸν Κουδρούλων (78), τὸν Πελ- 


τινήσσου (79) τὸν ᾿Αῤησασοῦ, τὸν Πουγλῶν, τὸν 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 


sten. 2, Λυκαονείας, στεχνονίου ; item Κόνις ἴτοι 
Δημητρ. 

(60) Σορδασπίας. Taur. et Holst. 2 σκυρδαπίας, 
Holst. 3 σκορδαπἰας et ἀθροχλῶν. 

(61) Οὑασάδων. Taur. οὐσάδων,  Usadarum, 
Holst. 2 οὐσάνδων, Holst. 3 ὀνασάνδης, Goar. 'Aav- 
σάδης, Freber. Βασάδων, Leich. Βασάνδων. 

(62) ᾽Αμθλάδων. Holst. 3 ἀμδάδων, sed Freher. 
uti Noster. Leich, Αὐλθλάδων, si recte exscriptus 
fuit codex. 

(65) Νοουμονάδων. Taur. οὐμανάδων, Umana- 
dorum, ot sic quoque est in Holst. 2, in cujus mar- 

ine corrigitur ὀνομανάδων, ut eat in Holst 3; 
Freher. et Leich. ὁ Μανάδων. 

(64) Μισθίων. Omittit Holet. 3. Si recte tradit 
notitia Leichiana supra in generali recensione 
archiepiscopatuum, est Μίσθεια el. Κολώνεια idem, 
Atqui bycaonia multum a themate Colonie distat. 
Pro Βε-έτων habent Taur. Βερέτης, Holst 2. 
Bapéttnc, Holst. 2 Βερέττς. llla variatio, cujus 
jam aliquot exempla habuimus, in ης genitiv. sing. 
et «v genitiv. pluralem venit a more librariorum 
lerininationes casuum  ormittendi, quas supplere 
lectori et venturis execriptoribus librariis pro ar- 
bitrio permittunt. Taurinensis post Δέρθης addit 

δης. 

65) Σανάτρων. Ita quoque Freher., utraque 
Holsten. et Leich. σαθάτρων. Scribitur quoque 
σαύατρα, Cevatra, et est, ut mihi videtur, Ara- 
bum, Sabethra, quam eamdem esse cum Sozopo- 
tra volunt Pro κονοῦ est in Taur. et Holst, 2. 
Κάννου ; alias dicitur Cannorum, in plurali tantum. 
Leich. et Freher. Κάνης. 

(66, Βηρινουπολιοψιανῶν, Taur. et Holst. 2 Bz- 
ρινουπόλεως ?/10t. ψιθιλῶν. In. postrema voce latet 
opimo. Holst. 3 Βτρινουπόλεως habet, preterea 
nihil. 

(67) Γαλθάνου. Holst. 3 Γαλθάνων, ἤτοι Εὐδο- 
κιάδος, Taur. Γαλµάνων, Freh. πασσἀλῶν. Pro λή- 
στρων Habet Taur. Ἱλλίστρων. Holst. 3 ᾿Ηλίστρων. 
Holst. 2 Ἰλήστρων, ubi in margine notatur, alibi 


C vocis sanioris, Leich. et Holst. 2 


Ἐλύστρων et Ἰλίστρων reperiri. 

(69) Φιλομηλίου. Non habet Holst. 3. Pro Σα- 
γαλασοῦ est in Taur. et Holst. 3 σαγαλάσσου. 

(69) ᾽Απαμίας. Taur. ὁ ἀτενίας, ὁ ἁπαμείας τῆς 
Κιθωτοῦ. Prius delendum, ut. corruptela sequentis 
rapa; τῆς x 
6Góxov, Holst, 3 ὁ ἀπαμείας. 6 τῆς κιθύρας. Non im- 
probarem, quamvis corrigatur, hoc. Noti Cibyr- 
rhzolz, de quibus supra. 

(0) ἙῬαΐου. Taur. et Freher, vopaloo, Leich. 
τυραείου, Holst. 2. τυραίων, Holst. 3 τυραΐνου. Sed 
corrigitur in margine. 

(71) Νεαπόλεως. Holst. 2 ἀναπόλεως. 

(72) Tóv Σιδημᾶς. Teur. et utr. Holst. σελε»- 
χίας τῆς σιδηρᾶς. Deich. tamen cum nostro facit. 
exhibens ὁ της Σελευχείου, ὁ τῆς Σιδήρας. 

(73) Ζζωζήλων, Taur Ζορζήλων, Freher., Leicb. 
et Holst. utr. Ζαοζήλων. 

(74) Ῥημδριάδος. Taur. et Holst. 2 τιµθριάδων, 
Holst. 3 τιθριάδων,  Freher. τιµωμαριάδος, Leich. 
τιµοµθριάλος, Goar, Τιθεριάδων. ---Τυµάνδο». Sic et 
Freher, Leich τιµάνδου, Goar. τομανδοῦ. 

(15) Πέργης. Addunt utr. Holst. ἔτοι συλαἰου. 


D V. lin, ult. 


16) ᾿Ατταλίας. Post hanc inserit Taur. ὁ Mz- 
r ου, Leich. ὁ Μαρύδου, Freh. µάνδον. Pro E- 
οξιάδος habent Freher.. Leich. et utruque Holst. 
Εὐδοκιάδος, item H. 2, Taur. οἱ Leich. τελµίσσου. 
Η. Ὀτερμισοῦ, Freh. τερµίνσου ; omnes 'Iaívàou, 

(77) Λλαγήνων. Alii λαγίνων. H. 2 quoque et 
Freh. χρημνῶν. Post παλαιουκόλεως addit Leich. 
Ἡ τοῦ ἆλεερ, quod nescio quid sibi velit. Forte 
συλείου scripserat librarius, 

(78) Κουδρούλων. Leicb. 
6085. κορυδαλλου, H. 2 χορυ 
minus, 


(70) Πελτινήσσου. Taur. et Holst. ambe πελ- 


τινίσσου, Freh. πελτινήσου, Leich. τερµνήασου. — 
Ib. pro ἀρησασοῦ omnes ᾿Αριασσοῦ. 


δοριδἀλῶν. Taur. οἱ 
λων, H.3 υπο λ 


1433 


DE CERIMONIIS AUL/£ BYZANTINJE LIB. Π. 


4434 


᾿Αδριανῆς, τὸν Διχλτάναυρον (80), τὸν Σανδιδῶν (81), A tenesi] ; 11, Ariassi; 12, Puglerum ; 13, Hadria- 


τὸν Βαραεῖς (82), τὸν Συλέου (83), τὸν Περθαίνων (84). 
Ἐπορχίᾳ Καππαδοκίας, µητρόπολις Μωκησοῦ (85), 
ἔχει ὑπ᾿ αὐτὴν πόλεις τοι ἐπισκόπους, 3, τὸν Ναξιαν- 
ζοῦ, τὸν Κωλωνείας, τὸν Παρναστοῦ, τὸν Δοάρων. 
Ἐπαρχία Λαζικῆς, µητρόπολις Φάσιδος, ἔχει ὑπ 
αὐτὴν πόλεις, ditor ἐπισκόπους, ὃδ', τὸν Ρωδοπό- 
λεως (86), τὸν τῆς Σαησινῶν (87), τὸν Πετρῶν, τὸν 
τῆς Ζηγανέων (88). Ἐπαρχία θράκης, µητρόπολις 
Φιλιππουπόλεως, ἔχει ὑπ᾿ αὐτὴν πόλεις, fiot ἐπι- 
σκόπους, Υ', τὸν Διοκλητιαννυπόλεως. τὸν Σεθαστου- 
πὄλεως, τὸν Διοσπόλεως, "Enapyla Βὐρώπης (89), 
µητρόπολις Τραιανοῦ, ἔχει ὑπ αὐτὴν πόλεις, ἴτοι 
ἐπισκόπους, B', τὸν Πέρου (90), τὸν ᾽Αναστασιουπό- 
λεως. Επαρχία νήσων Κυκλάδων, µητρόπολις 'Po- 
δου, ἔχει ὑπ᾿ αὐτὴν πόλεις, ἦτοι, ἐπισκόπους, (β', τὸν 
Σάμου, τὸν Χίου, τὸν Κόου (91), τὸν Ναξίας, τὸν 
Θήρας, τὸν []άρου, τὸν Λεροῦ (92), τὸν ἼΑνδραυ, τὸν 
Τίνου (93), τὸν Μήλου, τὸν Πισσύνης. ᾿Βπαρχία 
Εμημουπόλεως (94), µητρόπολις ᾿Αδριανοῦ, ἔχει ὑπ᾿ 
αὐτὴν πόλεις, τοι ἐπισκόπους, &', τὸν Μεσηµθρίας, 
τὸν Σωζοπόλεως, τὸν Ηλουτινουπόλεως, τὸν 'Ava- 
στασιουπόλεως, τὸν ΊΤζωϊδῶν (95). ᾿Ζπαρχία νή- 
σων Κυκλάδων (06), µητρόπολις Μαρκιανοῦ, ἔχει 
ὑπ αὐτὴν πόλεις, ftot ἐπισχόπους, εἰ τὸν "Ῥωδο- 
στόλου, τὸν Τραμαρίσκων (07), τὸν Νόδων, τὸν Ζεχε- 
δέσπων, τὸν Σκαρίἰας (08), Ἐπαρχία Φρυγίας Καππα- 
δοχίας (99), µητρόπολις Ἱεραπόλεως, ἔχει, ὑπ᾿ αὐτὴν 
πόλεις, ἦτοι ἐπισχόπους, ε', τὸν Μελουπόλης (4), τὸν 
Αιονυσιουπόλεως, τὸν ᾿Αττούδων (2), τὸν Μεσύνων. 


ne, 14, 461 Dicetanaurorum ; 15, Sandidorum ; 
16, Barbe ; 17, Sulei, 18, Perbenorum. In eparehia 
Cappadocie habet metropolis Mocisus sub se urbes 
&ut episcopos quatuor; 1, Nazianzi ; 2, Colonie ; 
3, Parnassi ; 4, Doarorum. ln eparchia Lazice ha- 
bet metropolis Phasis sub se urbes aut episcopos 
quatuor; 4, Rhodopoleos ; 2, Sesinorum ; 3, Pe- 
trorum; 4, Ziganeorum. In' eparchia Thracie 
habet metropolis Philippopolis sub se urbes aut 
episcopos tres, nempe 1, episcopum Diocletiano- 
poleos ; 2, Sebastopoleos ; 3, Diospoleos. In epar- 
chia Europe habet metropolis Trajanopolis urbes 
aut episcopos duo, unum Peri, alterum Anastasio- 
poleos. In eparchia insularum Cycladum habet 
metropolis Rhodus sub se urbes aut episcopos 
duodecim ; 1, episcopum Sami ; 2, Chii; 3, Coi, 
4, Naxie ; 5, There; 6, Pari; 1, Leri; 8, Andri; 
9, Teni ; 10, Meli ; 11, Pissine. In eparchia Ireno- 
polis vel Heminontis habet metropolis Hadriano- 
polis sub se urbes aut episcopos quinque; 1, Me- 
sembria episcopum ; 2, Sozopoleos; 3, Plotinopo- 
leos ; 4, Anastasiopoleos ; 5, Tzoidarum. In eadem 
eparchia, scilicet Heminontis, habet metropolis 
Marcianopolis sub se urbesaut episcopos quinque; 
1, Rhodostoli ; 2, Tramariscorum ; 3, Novorum ; 
4, Zecedeporum ; 5, Scaris. In eparcbia Phrygie 
Capatiane habet metropolis Hierapolis sub se 
urbes aut episcopos quinque; 1, Metellipoleos ; 
2, Dionysiopoleos ; 3, Attudorum ; 4, Mosynorum. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 
(80) Δικητάναυρον. Taur. Δικιτανάθρων, Dici- (1 Leich. à τήνου. ὁ λέγου, ὁ µήλου’ 6 πισσύης. 


tanabrorum. H. 2 κιτανναύρων, QGoar.. Διχιοτα- 
νάθρων et in margine Δικιοζανάδρων, Leich. Αδι- 
κητατῶν. 

(81) Σανδιδῶν. Ita quoque Goar., Leich, σαδίν- 
δου. Freh. σαρδίδου. 

(82) Βαραεῖς., Omnes habent Βάρδης, : 

(82) Συλέου. Distinguit ergo Noster Syleum a 
Perga, que aliis eadem est ; V. paulo ante. Taur. 
συλαίου, Holst. 2 συλλαίου. 

ς (94) Περοαίνων. Taur. περθένων, Leich. περ- 

a Unc. 


ts 


D 


(94) Ἐμημουπόλεως. Leich. εἰρηνουπόλεως. Nam 
Greci etiamsi a desinentibus in η prime declina- 
tionis, tamen in compositis oo efferunt, ut supra 
habebamus Βηρινούπολις, quod est non a Verino, 
sed a Verina. lta hic Irenupolisab Irene imperatrice. 
Est eadem, que alias Berrhea Emathie aut Thra- 
cie, ut Hemimontis, utrecentioribus appellatur ; 
vid. Cl. Wesseling. ad Hierocl. Syneedem. q. 635. 
Hino est quod pro bao voce in notitia Taurin. 
Αἰμιμοντος, in utraque Host. Αἰμιμόντου habea- 
mus, quo non egre feram si quis praeferat. 

(95) Τζωιδῶν. H. 2 τρωϊδῶν, et in margine: 
« Alibi τζωϊδῶν. » 

(06) Νήσων Κυκλάδων. H. 3 recte hic habet 
ixopy (a τῆς αὐτῆς, nempe Thracie vel Hemimontis. 

(97) Τραµαρίσκων. H. 3 τραµαρίσκου. Pro νόδων 
Taur. νόμων male. Pro Ζεκεδέσπων omnes tres 
Ζεκεδέπων. 

(98) Σκαρίας. Holst. 3 σαρχάρης. 
corruptum ait Fabricius Bibl. Gr. t. 
pro Αρίαρία. 

(99) Καππαδοκίας. Holst. utraque Καπατιανῆς, 
Freh. Καππατιανῆς, Leich. καὶ ὁ πατυάνες. 

(4) Μελουπόλης. Omnes tres Μετελλουπόλέως, 
Leich. Μεταλλουπόλεως, 

(2) ᾽Αττούδων, Ita Leich. et Goar., sed in marg. 
ἸΑττοΐδων. Freh. Αὐτούδων. 


Utrumque 
XII, p. 118, 


4495 CONSTANTINI PORPHYROGENITI 1438 
CAPUT LV. ΚΕΦΑΛ. NE. 
De distributione sportularum consuetudinis proposi- Ἡερὶ τῆς διανομῆς τῶν κοµθίων τῆς συνηθείας 
torum. τῶν πραιποσίτων. 


Honorati seu promoti patricii dant consuetudinem 
prepositis, si quidem fuerint emprati seu reales 
et officio fungentes (ut, si quis fuerit simul stra- 
legus οἱ patricius creatus), octo litras auri. Si 
vero fuerint patricii mesoprati, id est, vacantes, 
allecti, medii inter empractos seu fungentes, et 
apraotos seu honorarios (ut si quis officio quodam 


Ἰστέον δὲ, ὅτι ol τιμώμενοι πατρἰκιοι ὅτε ἔμπρα- 
τος, ἤτοι ὁ στρατηγὸς καὶ πατρίχιος, δίδωσι cuv 
ήθειαν τοῖς πραιποσίτοις χρυσοῦ λίτρας η’ ὁ Ok µ:- 
σόπρατος πατρἰκιος, ῆτοι ὁ ἐμπολιτικὸς ὀφφικχιάλιος, 
δίδωσι χρυσοῦ λίτρας t" ὁ δὲ qe ἄπρατος πατρίκιος 
ἤγουν ὁ ἀποσπαθάριος µόνου τιμηθεῖς, δίδωσι χρ»- 
σοῦ λίτρας ς’, ἅτινα διανέμονται οὕτως. 


civili ornetur), dant prepositis litras auri septem. Patricius apratus denique seu functionem nullam 
exercens vel titularis (ut qui tantum ad spathariatum promotus est), dat litras auri sex. Ille spor- 


tule sic dividuntur, et primum quidem de 
Ουίο türis patricii emprati. 

Cubicularii accipiunt auri litras tres, num. 24; 
prefectus caniclei num. 36 ; demarchus Venoto- 
rum 36; demarchus Prasinorum 36; cerimonia- 
rius36; silentiarii 36; comites scholarum 24 ; ar- 
ticlini imperatoris 12 ; topoterete seu lociservatores] 
scholarum 3; preparator caniclii 4 ; axioma- 
tici 2; primicerius cubiculi 12. Facit auri litras 0, 
num. 45. 

Factionibus hec cedunt. 

Accipit deutereuon seu secundarius Venetorum 
numisma unum ;tantumdem 4692 deuterenon Pra- 
sinorum. Geitoniarcha Venetorum miliaresia 8, 
et tantumdem geitoniarcha Prasinorum ; item char- 
tularii Venetorum et Prasinorum singuli octana mil- 
liaresia ; tantumdem quoque factionarii ambo tam 
Venetorum quam Prasinorum, scilicet octona quis- 
que, micropanites albe factionis miliaresia 5, mi- 
cropanites russe factionis mil. 5, poeta Venetorum 
mil. 6. poeta Prasinorum mil. 6, melista vel musi- 
cus Venetorum mil. 6, melista Prasinorum mil. 6, 
epistate vel magistri Venetorum mil. 4, epistate 
Prasinorum 4, cractie vel clamatores aut praecones 
Venetorum miliaresia 4, cracte Prasinorum mil. 4, 
semeiote [seu obsignatores, urnarum scilicet sorti- 
toriarum] factionis Venete mil. 4. semeiote Prasi- 
norum À.,mandatores Venetorum 4, Prasinorum 4, 
Bigarii Venetorum 5, Prasinorum 5, contemplatores 
[sigaaculorum urne] Venetorum &, Prusinorum 4, 


Απὸ τῶν x λιτρῶν τοῦ ἐμπράτου πατριχ[ο». 

Τοῦ κουθουκλείου χρυσοῦ λίτραι q^, v. x3'* ὁ τοῦ 
κανικλείου λς ὁ δήμαρχος Βενέτων λς΄ ὁ ὀήμαρ- 
χος Πρασίνων Aq" ὁ τῆς καταστάσεως Aq" ol σιλεν- 
τιάριοι λς'. ol χόµητες τῶν σχολῶν κδ” ol ἀρτιχλί- 
vot τοῦ βασιλέως ιβ’ οἱ τοποτηρηταὶ τῶν σχολῶν (* 
ὁ σχευάζων τὸ κανίχλειον ὃ- ol ἀξιωματικοὶ B^ ὁ 
πριµικήριος τοῦ κουθουκλείου (β. Kal τὸ rav χρυ- 
σοὺ λίτραι G', v. µε. 

Διὰ τοῦ µέρους Βενέτων. 

'O δευτερεύων Βενέτων a', à δευτερεύων ΠΗΠρασί- 
νων αἱ, ὁ γειτονιάρχης µιλ. m, ὁ γειτονιάρχης Πρα- 
σίνων pi. Ἡ', ὁ χαρτουλάριος Βενέτων μ.λ. η, ὁ 
χαρτουλάριος Πρασίνων µιλ. Ἡ, ὁ φακτιονάριος 
Βενέτων ji. v, ὁ φακτιονάριος Πρασίνων µιλ, η. 
ὁ µεχροπανίτης λευχὸς µιλ. ε' ὁ µικροπανίτης 
ῥούσιος µιλ. €, ὁ ποιητὴς Βενέτων µιλ. ς. ὁ ποιι- 
τὴς Πρασίνων µιλ. ς’, à μελιστὴς Βενέτων µιλ. ς, 
ὁ μελιστὴς Πρασίνων µιλ. ς᾿, ol ἐπιστάται Βενέ- 
των µιλ. D, ol ἐπιστάται Πρασίνων µιλ. 04 οἱ χρά- 
χται Βενέτων µιλ. 9, ol κράκται Πρασίνων µιλ. 0, 
οἱ σηµειωταὶ Βενέτων µιλ. 8, ol σημὲἑιωταὶ Πρασί- 
vtov. µιλ. ὃ', ol µανδάτορες Βενέτων 19 µιλ. δ', ol µαν- 
δάτορες Ἱρασίνων µιλ. δ, οἱ βηγάριοι Βενέτων 
μιλ. €, ol βηγάριοι Πρασίνων µιλ. εἰ, οἱ θεωρηταὶ 
Βενέτων µιλ. 8, οἱ θεωρηταὶ Πρασίνων µιλ. δ', οἱ 
διασημειωταὶ (3-25) Βενέτων µιλ. β, οἱ διασημειωταὶ 
Ἱ]ρασίνων µιλ. β', τὸ ὕρ]ανον Βανέτων µιλ. ς’, τὸ 


9 


ὕργανον Πρασίνων µιλ. ς’. Ὁμοῦ διὰ χρυσίου δ', xat 


resignalores signaculorum factionis Ἰθηθίῶ 2, Pra- D διὰ µιλ. v, καὶ ὁμοῦ τὸ πᾶν ιδ», µιλ. 9. 

sine 2 ; organum Venetorum 6, Prasinorum 6, Facit hoc aureorum quidem, qui integri dantur, com- 
putatorum numerum 4, miliaresiorum vero, que singula enumeravimus, in valorem aureorum com- 
putarorum 10 aureos, et quod excurrit. Facit ergo tota summa num. 114, mil. &. 


Pro ordine circense. 
Actuarius accipii numisma seu solidum unum, 


Διὰ τῆς τάξεως τοῦ ἱπποδρομίου. 
'O ἀχτουάριος αἱ, ὁ ἄργυρος τοῦ βεστίου (26) β', o! 


VARI/E LECTIONES. 


15 oi µανδάτορες Βενέτων µιλ. 9 add. cod. om. ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


* (3-25) Διασημειωταί. Videntur esseresignatores ur- 
narum circensium, qui bullas impressas recognosce- 
bant et resignabant seu avellebant.-Ita διασκευάζειν 
librum dicitur pro refingere, reformare, retractare, 


vid. Wesseling. ad Diodor. Sicul. p. 9 pro ἀνασχευά-. 


ζειν. Ita quoque δ;αση μαιοῦν. pro ἀνασημὸιοῦν. Aut 
etiam διὰ in hac compositione notat idem, quod 
ἀπὸ; ἀποσημειοῦν, revellere, auferre, signum. Ita 


διανηςτίζεσθαι et ἀπονηστιζεσθχι est dejejunare, jen- 
tare. Potest tamen διά in hac compositione idem, 
quod Latinum ob signilicare, obsignator, ut διαση- 
paives82: habet Nicetas, p. 109, ed. Venet. pro 


.signare: Διασημαίνεσθαι σφραγῖδι βασιλικῃ τὰ Qa- 


cuta. 
(26) Βεστίου. Latini quoque sequiores vestium, 
véslit el vesti pro vestiario dicebant. Lupus Proto- 


1191 DE CERIMONIIS AULA ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΝ LIB. Il. 1438 


κούρσωρες αἱ, ὁ ἂργυρος τῶν στεφάσων αἱ, 6 τῆς ἆπο- A argyrus vestii seu. asservator vestium ciroensiuui 
κρίσεως αἱ, ὁ νεανίσχος µιλ. 0, ὁ µαξιλάριος µιλ. δ', — argento pictarum duo, cursores unum, argyrus 
ὁ θεσσαράριος µιλ. 9, ὁ χαμαιτριθοῦνος µιλ, δ', οἱ — stephanorum (seu argentarius coronarum, qui co- 
ὀφφικιάλιοι τῆς κυλίστρας µιλ. εἰ ol μαγγανάριοι — ronas argenteas victoribus circensibus debitas pro- 
Βενέτων µιλ’ €, οἱ μαγγανάριοι Hoasivov p: €, ol — curabat et asservabat) unum, apocrisiarius unum, 
πρωτοθηκτάριοι (27) µιλ. Υ, οἱ πρωτοπαλάριοι µιλ. neaniscus seu juvenis mil. 4,maxillarius mil. 4,tes- 
ε, ὁ νουµεράριος αἲ, ot δεκανοὶ τοῦ ἱπποδρόμου β', à — serarius 4,chametribunusseu tribunus pedestris 4, 
βίγλα τῆς Δάφνης µιλ. 9. Ὁμοῦ διὰ χρυσίου καὶ µιλ. officialescylistre seu edis,in qua urna cam sortibus 
ιβ’, μὶλ. C. agitatur5,manganarii seu carceribus circi, unde cur- 
rendi initium fit, prefecti factionis Veneta 5, Prasine 5, protovectarii 3, protopalarii 5, numerarius 
numisma unum, decani circi num. 2, vigla vel vigilia Daphnes mil. 4. Faciunt simul aurei et milia 
resia ; ... aur. 12 milliar. 7. 


Διὰ τῶν διαιταρίων xal λοιπῶν. Pro diztariis et reliquis. 

Ὁ ἀδμηνσουνάλιος ζ, οἱ διαιτάριοι τοῦ κονσιστω- Admissionalis accipit numism. 7, dietarii consi- 
βίου 4', ὁ δοµέστικος τοῦ μεγάλου παλατίου αἱ, oci — etorii 3, domesticus magni palatii 1,dietari magni 
διαιτάριοι τοῦ μεγάλου παλατίου β', 6 δοµέστιχος τῆς B palatii 2, domesticus Daphnes 4, dietarii S. Ste- 
Δάφνης ad', οἱ διαιτάριοι τοῦ 'Aylou Στεφάνου µιλ. η’, — pbani miliaresia 8,aurifabri suppellectilis imperia- 
ol χρυσοχοὶ τοῦ βασιλικοῦ σχεύους µιλ. δ', οἱ διαιτά-» lis mil. A,diztarii oatiarii seu officii ostiariorum 6, 
prot τοῦ ὁστιαριχίου πιλ. ς’, οἱ διαιτάριοι τοῦ ἵππο- — distarii circi 8; collocantes scamna circi 3, acen- 
δρόµου µιλ. η, οἱ στένοντες (28) τὰ σκἀμνα τοῦ ἵππι- tarii numism. 1,dietarii stratoricii seu officii stra- 
κοῦ µιλ. v^, ol πρωτοκεντάριοι (20) αἱ, οἱ διαιτάρ'οι torum mil. 5, aselii num. 1, dizetarii novemdecim 
τοῦ στρατωριχίου µιλ. €, οἱ ἀσέλιοι α΄, οἱ διαιτάριοι αοουἰέαυπα ipil.7,disetarii sanctissima Dei Genitri- 
τῶν ιθ) ἀκουθίτων µιλ. QC, διαιτάριοι τῆς ὑπεραγίας — cis mil. 10, dietarii magnaure mil. 7, ad vestosa- 
θεοτόχου µιλ. v, ol διαιτάριοι τῆς μανναύρας µιλ. — cram pertinentes num. 1, imperiales luste vel bal- 
ζ, οἱ τῆς βεστοσάκρας αἱ, oi βασιλικοὶ λοῦσται aà', oí neatores num. 1, caldarii mil. 2. Numismata vel 
καλδάριοι utÀ. B'. Ὁμοῦ διὰ ypuclou wm, καὶ διὰ — aurei bic commemorati, si computantur, sunt 18 
μιλ. €, ὁμοῦ xv. et miliaresia hic recensita si in aureos computan- 

| tur, efficiunt aureos 5.463 Facit ergo tota summa 
numismata 23. 
Διὰ τῶν θυρωρῶν. Pro portariis. 

Οἱ θυρωροὶ τῆς θερµάστρας β', ol gopepoi τοῦ — Portarii calfactorii aut vaporarii accipiunt num. 
ἱπποδρόμου β', ot διατρέχοντες B', ot κορτινάριοι αἱ, 2, circi item 2,item vernaculi ; cortinarii seu obser- 
µιλ. C, ol βασιλικοὶ ἁρμοφύλαχες B. 'Opou διὰ —vatores velorum num. 1, mil. 7, imperiales armo- 
χρυσίου 9, µιλ. C. phylaces vel custodes armorum num. 2. Facit au- 

reos 9, mil. 7. 


JOAN. όλα. REISKII COMMENTARIUS. 


spatha ad ann. 1051, nominat Argyrum magistrum — Recurrunt hi deinceps his. Erant, ut mihi quidem 
vesti.Quid si hic loci Argyrus non nomen proprium, videntur, illi ἔστενον, in ordinem collocabant, sca- 
sed dignitatis, adeoque legendum sit Argyrum seu — mna.Nam novi Greci στἔνειν pro στῆσαι vel Ἱστάνειν 
magistrum vesti } Sane videtur id locus noster sua- . dicunt.Ordo CPtane Ecclesie (apud Du Cange v.EÀ- 
dere. Erat autem ejus officium vasa omnia aurea, ᾖταχτεῖν) : Ὁ τῆς εὐταξίας ἵσταται καὶ δέχεται τοὺς 
argentea,gemmata,pretiosa queque ad vestiarium, ἄρχοντας xa! στένει αὐτοὺς κατὰ τὴν τάξιν. Ergo po- 
id estthesaurumimperiale.n,pertinentiacomparare, —terant scamna Circi tolli et reponi.Theophanes Án. 
mundare, in hono statu conservare. 17, Heraclii : Τοὺς ἐμθόλους, οὓς ἔστενεν ὅτε ἐν κάµ- 
(27) Primi vectores. Sed quinam suntilli palarii ? — v Ἀπλήκευσεν. Anonymus de templo S. Sophis 
Etiamsi velis de primipalartis cogitare,locum illi in . : Ὅ σταυρὸς τοῦ ἄμθωνος ἔστενς χρυσίου λί- 
Circo non habent. Suntne iidem atque πρωτοθαλά- ΄ τρας p , id est, ἔστησε, pendebat. lta quoque κατα- 
ριοι prasultores? Sane ballare, βάλλειν (scil. τὰς, D στένειν pro καθιστάνειν, preeparare, recte disponere, 
χεῖρας), βαλλίζειν est saltore ; unde un bal est,sal- — aptare. Euchologium Goari p.428 : Γεμίζεται ἑἐλαίου 
tatio ; vid. Salmas. ad Sor. Hist; Aug. t. ΠΠ, p. 427, κάνδηλα µεγάλη χωροῦσα À τρας ἑπτά xai ἕχαστος 
428, et Du Cange Gloss.utroque.Est a βάλλειν (Bcil. καταστένει [id est, καθιστᾷ, καθιστάνει, εὐτρεπίζει] 
τὸ σῶμα) quoque Francicum ῥαίαποεγ. Neque inso- — «à ἴδιον μολίθδιν μετὰ ἀπτρίου, el. unusquisque pra- 
leus est π et β permulare.Mazillarios jam alibi dixi —parat suum ellychnii alveolum ipsumque ellychnium. 
mihi videri eos esse, qui pulvinaria sedentibus in — Scilicet veteres ul ἱστάνει dicebant, sic quoque 
Circo, sive gratis, sive mercede substernunt. Man- dicebant ἱσταίνειν. Hoc efferebant ut ἱστένειν. Ex eo 
ganarii mihi videntur esse qui τὰ µάγγανα, hoo est — novi fecerunt στένειν, ut. µέρα pro ἡμέρα, λιτρόθου- 
non machinas, sed carceres, τὴν ὕσπληγγα,τὴν βαλ- λος pro ἀλιτρόθουλος ; μᾶτιν pro ἱμάτιον, eto. ; 
θίδα, unde equi in cursum dimittebantur,observa- διαθένειν pro (αθαΐνειν. 
bant et claudebant,aut dimittebant. Nam μάγγανον (29) ᾽Αχεντάριοι ms. Sintne a. centonibus, et áct- 
est sera, obez, pessulus. [Οἱ ἁπαλάφιοι f.sunt primi — Adoxot,a sellis,aut prosocentarii atque protosellii,non 
saltetores à πρώτως πάλλειν primum balare, unde — dicam.Unum eque atque alterum intelligo.Suntne 
nostrum wollen. Palare ovium est σκιρτᾷν ; vid. Du — forte acentarii qui centones faciunt et vendunt,qui. 
Cange v. Orciscopalarii,qui in orchestra palant,hoe — bus ecamna circensia induebantur, et aselarií qui 
est, saltant. Ez Addend.| sellas equinas pro equis circensibus faciebant ? 
(28) Οἱ στένοντες, Conf. Du Cange v. Στίννειν. 


1439 


In luminaria [seu pro ecclesiis]. 

Castrensis [ecclesie vel patriarche) accipit num. 
4, refendarius [ecclesie vel patriarobe] num. 1, 
mil. 6, clerici imperiales num.5, psalte seu canto- 
res S. Sophie num. 2, ministri narthecis mil. 4, 
anagnoste seu lectores duarum seplimarum nu- 
mism. 2, sceuophylax seu sacrorum vasorum cu- 
sios num. 1, ostiarii Sancti Putei mil.5,hypodiaco- 
nes seu subdiaconi mil.6,stratores patriarche mil. 
3, balantades mil. 5, episcopiani mil. 5, domestic. 
hypodiaconorum mil. 6, ecclesia Salvatoris in 
monasterio Stauracii num. 2, ecclesia Acemeto- 
rum num. 3, ecclesia Domini num.1, decani patri- 
&rche mil. 4; dipotati vel deputati S. Sophie mil. 
3, monachi monasterii Spudes mil.3,monachi mo- 
nasterii Paraspudes mil. 5, ecclesia in monasterio 
Basilide num. 1, S. Stephanus circi numism.1,ec- 
clesia SS. Sergii et Bacchi num. 1, S. Theodorus 
num. 1, S. Callinicus num. 1, ecclesia monasterii 
Pelecani num. 2, 8. Stephanus Daphnes num. 11, 
diaconia (vel corpus diaconorum] monasterii Ur- 
bicii, quod pronoete aut provisore appellatur, 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


14140 


: tà τῶν φωταψιῶν (30). 

'O καστρένσιος αἱ, ὁ ῥεφερενδάριος a', µιλ. ς’, οἱ 
βασιλικοὶ κληρικοὶ εἰ, ol ψάλται τῆς Αγίας Σοφίας B. 
vi ὑπουργοὶ τοῦ νάρθηκος µιλ. O', οἱ ἀναγνῶσται τῶν 
β' ἑθδομάδων β', ὁ σχευοφύλαξ αἱ, ol ὁστιάριοι τοῦ 
᾽ΑἉγίου Φρέατος µιλ. €, οἱ ὑποδιάκονες µιλ. ς’, ol 
στρἄτορες τοῦ πατριάρχου µιλ. ε, ol βαλαντάδες (31) 
μιλ. &, οἱ ἐπισκοπιανοὶ µιλ. €, ὁ δοµέστιχος τῶν 
ὑποδιακόνων µιλ. ς’, ἡ ἐκκλησία τοῦ Σωτῖρος τοῦ 
Σταυραχίου β', ἡ ἐκκλησία τῶν ᾽Ακοιμήτων (32) v, ἡ 
ἐχκλησία τοῦ Kupluu αἱ, oi θεκανοὶ τοῦ πατριάρχο» 
μιλ. 8, οἱ διποτάτοι τῆς "Aqlac Σοφίας µιλ. Y', οἳ τῆς 
Σπουδῆς (33) µιλ. η), οἱ τῆς Παρασπουδᾶς.μ:λ, €, 5 
ἐκκλησία τῶν Βασιλίδου α, à "Άγιος Στέφανος elc τὸν 
ἱππόδρομον αἱ, d, ἐκκλησία τῶν ᾽Αγίων Σεργίου καὶ 
Βάκχου αἱ, ὁ "Άγιος θεόδωρος αἱ, ὁ Ἅγιος Καλλίνικος 
a^, dj ἐκχλησία τῶν πελ... ιβ, ὁ "Άγ.ος Στέφανος εἲς 
τὴν Δάφνην αἱ, ἡ διακονία τῶν Οὐρθικίου οἱ προ- 
νοῖται α, ἡ διακονία τοῦ '᾿Αγίου Μωκίου αἱ, ἡ ἔνκλη- 
cla τοῦ ᾿Αγίου Παγχαρίου αἱ. Καὶ ὁμοῦ διὰ χρυσίου 
κθὶ. καὶ διὰ µιλιαρησίων €, µιλ. B^ xai ὁμοῦ τὸ πᾶν 
διὰ τῶν ἀμφοτέρων χρυσίου λίτραι ζ, v. νε, µίλ. κ. 


num. 4, diaconia S. Mocii num. 1, ecclesia S. Pancharii num. 1. In hactenus recensitis habemus 
numism. quidem solida 29, ex miliaresiis autem singularibus confecta alia 5 cum duobus μας. 
Jam si hanc summam ad ceteras superiores addas et contrabas omnes in uaam, eíficias auri litras 7, 


num 55, milliar. 8. 


De distributione sportule patricii mesoprati, septem 
litris auri constantis. 


Ad cubiculum pertinentes accipiunt litras 3,ca- 
niclei prefectus numismata 30,ambo demarchi sin- 
guli num. 30, cerimoniarius num.30,silentiarii 30, 
articlini imperiales 12, comites Scholarum 20,pre- 


parans canicleum 4,locum tenentes 5,scholarum 3, ϱ 


primicerius cubiculi 12,axiomatici 2. Summa litre 
5, numismata 59. Porro inde cedupt factionibus, 
Veaete atque Prasine hoc : sed quid opus est su- 
perius dicta repetere, cum iidem eadem atque 
ante,et nihilo minus accipiunt? 464 Ergo dietarii 
et reliqui hec ferunt: admissionalis numism. 6, 
dietarii consistorii num. 2, domesticus magni pa- 
latii num.1,dietarii magni palatii num.2, domesti- 


Διὰ τῆς διανομῆς τοῦ xop6lóu τῶν ζ λιτρῶν τοῦ 
µεσοπράτου πατριχ[ου. 

Οἱ τοῦ κουθουκλείου χρυσίου λίτρας d, ὁ τοῦ κα- 
νιχλείου λ', ot δύο δήμαρχοι ἀνὰ λ', ὁ τῆς xatasti- 
σεως λ', ol σιλεντιάριοι Α', ol ἀρτικλίνοι τοῦ βασι- 
λέως ιβ’, oi χόµητες τῶν σχολῶν x, σκευάζων τὸ 
κανίκλειον δ’, ol τοποτηρηταὶ τῶν σχολῶν T, ὁ πρι- 
µικήριος τοῦ κουθουκλείου (', οἱ ἀξιωματικοὶ B. Καὶ 
τὸ πᾶν χρυσίου Αίτραι εἰ, v. νθ'. Διὰ τοῦ μέρους τῶν 
Βενέτων vai Πρασίνων, Διανέμοντα: οὗτοι χαθὼς 
καὶ πρότερον εἴρηται OO γὰρ ὑποπίπτουσιν ἐκ τοῦ 
προτέρου κοµθίἰου οὐδέν. Διὰ τῶν διαιταρίων καὶ Àot- 
πῶν' ὁ ἀδμηνσουνάλιος ς’, ol διαιτάριοι τοῦ χονσ'- 
στωρίου β', ὁ δοµέστικος τοῦ μεγάλου παλατίου α, 
οἱ διαιτάριοι τοῦ μεγάλου παλατίου B', ὁ δομέστ'κος 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(30) Φωταψιῶν.Ου]8 maxima pene impensa eccle- 
siarum apud Grecos et Latinos flt in cereos et lam- 
pades, ideo que» ecclesie donantur ad luminaríam 
dicuntur dari. Et inde quoque est, quod ecclesiasti- 
corum collegium Luminaria dictum fuerit medio 
evi. Tabularium vetus apud Du Cangium Gloss. 


balneatores (cf. Salmas. ad. t.II Scr. H. A., p.865), 
non dixerim. Neutrum placet, neque succurrit re- 
ctius. Neque juvat, quidquam βελανάδες, quod in 
synodo vit, act. 9 habetur ; βελανάδες, acx26À:cta- 
voi, Ἱππίατροι, quod Anastasius vertit acuarii sta- 
bularii,veterinarii.Locum citat Du Cange in Gl.l.v. 


Lat. h. v. : Dant in quolibet anno 60 solidos Ruthe- Ὁ Acuarii. Ceriius quid de hoc loco definire possem, 


nenses, de quibus habeat Abbas 20 solidos, el ad lu- 
minariam sint alii 20 ; id est, ταῖς φωταψίαις, flaco 
Ecclesie et fisci curatoribus cedat. Idem v. /Estiva 
locum hunccitate tabulario S.Sabini Levitanensis: 
ad luminaria S. Sabini butirum, quod per totas illas 
&estivas censualiter accipiebamus, monasterio conce- 
dendo remiltimus. Conf. idem ad P. Silent. p. 559 
Huc φωταψίᾳ in genere est omne congiarium φι- 
λοτιμία nostro codici, solemne Latinis dictum. No- 
vella Basilii Porphyrogenn. de prescript. 40 anno- 
rum.Ei δὲ εἲς τινα τῶν αὐτῶν εὐχτηρίων παρὰ βα- 
σιλέως σωλέµνια Ἡ φωταψίαι γίγνονται, 

A Βαλαντάδες. Quinam hi sint, saccigeruline, 
balantigeruli (sacellarii, collectores redituum), an 


Bi concilium ipsum coram manibus haberem. Sane 
non βελανάδες sed βελονάδες legit Anastasius. 
Suntne forte Riemer, lororum sutores, aut βαλαντά- 
δες pro βαλαντιάδες, balantiorum sutores * Sed quid 
hi ad patriarcham ? 

(32) ᾽Ακοίμητοι erant monachi, qui absque inter- 
misaione diu noctuque sacra celebrabant in suis 
monasteriis aut ecclesiis,de quibus abunde agit Du 
Cange in utroque Glossario. 

(33) Σπουδῆς De hoo monasterio habet Du Cange 
CPli chr. IV, P 161. Verum de monasterio παρα- 
σπουδῆς, quod interpretor vicino aut secundario 
monasterio spudes, nihil habet. 


1441 


DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTIN.E LIB. II. 


1413 


τὶς Δάφνης αἱ, oi διαιτὰριοι τοῦ ᾽Αγίου Στεφάνου À cus Daphnes num. 1, dietarii S. Stephani mil.8, au- 


µιλ. η), ol χρυσοχόοι τοῦ βασιλικου σκεύους µιλ. δ’, 
οἱ διαιτάριοι τοῦ ὁστιαρικίου µιλ. c, οἱ διαιτάριοι 
τοῦ ἱπποδρόμου µιλ. ζ, ol στένοντες τὰ σκάµνα τοῦ 
Ἱπποδρόμον µιλ. q^, ol πρωτοκεντάριοι a', οἱ διαι- 
ταριοι τοῦ στρατωριχίου µιλ, εἰ, τοῖς ἀσελίοις a, ot 
διαιτάριοι τῶν :ϐ ἀκουθίτων µιλ. C, ol διαιτάριοι 
τῆς Παναγίας µιλ. v, οἱ διαιτάριοι τῆς μαννάύρας 
µμιλ, C, οἱ τῆς βεστοσάκρας αἱ, ol βασιλικοὶ λοῦσται 
a', οἱ καλδάριοι µιλ. β' Καὶ τὸ πᾶν διὰ χρυσίου ις, 
καὶ διὰ µιλ. δ', µιλ. τα. 'Ὁμοῦ τὸ πᾶν x', µιλ. ια. 
Διὰ τῶν θυρωρῶν. Καὶ οὗτοι λαμθάνουσι καθὼς καὶ 
ἐπὶ τοῦ πρώτου χοµθίου. Ὁμοίως καὶ αἱ φωταφίαι, 
Άγουν αἱ ἐκχλησίαι. 


rifabri supellectilis imperialis mil. 4, dietarii 
ostiaricii mil. 6, dietarii circi milliar.7, collocatores 
scamnorum circensium mil. 3, acentarii aut proto- 
centarii num. 1, dietarii stratoricii milliar. 5, aseliis 
[seu equorum sellatorum equisonibus] num. 1, die- 
tarii novemdecim accubituum mil.7, dietarii pana- 
gi» seu sanctissime Dei Genitricis mil. 10, dietaril 
magnaure mil. 7, vestosacre ascripti num. 1, lustae 
vel balneatores corporis Augusti num. 1, caldarii 
mil. 2. Habes ergo solida numismata 16, et e millia- 
resiis singularibus, si numismata computes, alia 
4cum 11 miliaresiis. Ergo tota summa est 20 
num., 14 mil. Porro cedunt inde janitoribus, item 


phothapsiis seu ecclesiis eadem emolumenta atque e superiore combio, ut ergo hic repetere topus 


non sit. 


Διὰ τῆς διανομῆς τοῦ χοµθίου τοῦ ἁπράτου πα- Β De distribulione sportulze patricii aprati, quz constat 


τριχίου τῶν q' λιτρῶν οὕτως: 


Οἱ τοῦ κουθουκλείου χουσίου λίτρας B', ὁ τοῦ xavi- 
Χλείου v. x9', οἱ δύο δήµαρχοιν. µη ανὰ v. x0, 6 τῆς χα. 
ταστάσεως v. χδ., οἳ σιλεντιάριοι v. x9', ol κόµητες τῶν 
σχολών v. κδ’, ol ἀρτοχλίνοι τοῦ βασιλέως ν.ιβ', οἱ τοπο” 
τηρηταὶ τῶν σχολῶν v. Y, ὁ πριµικήριος τοῦ χουδου- 
χλείουν. (β', οἱ ἀξιωματικοὶν. Q', ὁ σκευάζων τὸ xavi- 
χλειον v. 9. Ὅμου λίτραι ὃ v. λγ', Διὰ τῶν δύο μερῶν 
Ῥενέτων τε xai Ἱ]ρασίνων. 'O δευτερεύων Βενίτων 
ν.α), ὁ δευτερεύων Ηρασίνων v.a', ὁ γειτονιάρχης Bevé- 
των µιλ. 0, ὁ γειτονιάρχης Πρασίνων gi. η, ὃ χαρ- 
τουλάριος Βενέτων µι). η. ὁ χαρτουλάριος Πρασίνων 
µιλ. m, ὁ φακτιονάριος Βενέτων µιλ. η, ὁ φακτιο- 
νάριος Πρασίνων µιλ. η, ὁ λευχὸς µιλ. εἰ, ὁ ῥούσιος 
µιχροπανίτης µιλ. €, ὁ mortis Βενέτων µιλ. ς, ὁ 
ποιητὴς Πρασίνων µιλ. ς, ὁ μελιστὶς Βενέτων µιλ. 
€, ὁ μελιστὴς Πρασίνων µιλ. ς'. οἱ ἐπιστάται Bevé- 
των µιλ, 9, ot ἐπιστάται Πρασίνων µιλ. 0, ot xpá- 
ται Βενέτων µιλ. O9, οἱ χράκται Πρασίνων µιλ. 9, 
οἱ σημειωταὶ Βενέτων µιλ. ὃ, ol σημειωταὶ Ηρασί- 
νων µιλ. 9, οἱ µανδάτορες Βενέτων µιλ. δ’, οἱ µαν- 
δάτορες Πρασίνων µιλ. δ᾽, ol βηγάριοι Βενέτων µιλ. 
ε’, οἱ βηγάριο, Πρασίνων µιλ. €, ol θεωρηταὶ Βενέ- 
των pt, δ’, ot θεωρηταὶ Πρασίνων µιλ. δ', οἱ διαση-- 
μειωταὶ Βενέτων µιλ. β’, ol διασημειωταὶ Πρασίνων 
µιλ. B, τὸ ὄργανον Βενέτων µιµ. ς’, τὸ ὄργανόν Hpa- 
σίνων µιλ. S. Ὁμοῦ v. ιδ’, µιλ. δ᾽. 


res [urne] Veneti mil. 2, et Prasini non minus. 


Faciunt hec numismata 14, miliar. 4. 
Àtà τοῦ ἱπποδρομὶου. 


'O ἀχτουάριος v. α, ὁ ἄργυρος τοῦ βεστίου v. β’, ὁ 
κούρσωρ α΄, ὁ ἄργυρος τῶν στεφάνων αἱ, ὁ τῆς ἀπο- 
κρίσεως v. a', ὁ νεανίσκος µιλ. δ’, 6 µαξιλλάριος µιλ. 
0, ὁ θεσσαράριος µιλ. 9, ὁ χαμαιτριθοῦνος µιλ. δ᾽, οἱ 
ὀφφικιάλιοι τῆς κυλίστρας µιλ. €, οἳ µαγγανάριοι 
Βενέτων µιλ. €, ol μαγγανάριοι Πρασίνων µιλ. €, 
τοῖς πρωτοθηκταρίοις µιλ. Υ, τοῖς πρωτοπαλλαρἰοις 
µιλ. €', τῷ νουμεραρίῳ ν.α’, τοῖς δεκανοῖς τοῦ ἱπποδρο: 
µίου ν.β’, τῃ βίγλῃ τῆς Δάφνης µιλ. δ’. Ὁμοῦ χρυσίου 
9, καὶ διὰ µιλ. Υ, us C. 


sex tris. 


Ea ita distribuitur. Accipiunt cubicularii lit. 2, 
canicleo prefectus num. 24, demarchi ambo n. 48, 
(singuli nempe 24), silentiarii num. 24, comites 
scholarum num. 24, articlini imperiales num. 24, 
topoterete scholarum num. 3, primicerius cubiculi 
12, axiomatici 2, praeparator caniclei numismata 4. 
Faciunt simul litras 4, numism. 33. Factionibas 
ambabus, Venete Prasineque,indecedunt hec. Deu- 
tereuon Venetorum accipit numisma 1,deutereuon 
Prasinorum num. 1, geitoniarches Venetorum mil. 
8, et alter Prasinorum tantumdem, chartularius 
Venetorum mil. 8, et alter Prasinorum tantumdem, 
factionarius Venetorum mil. 8, et alter Prasinorum 
tantumdem. ; albus seu micropanites albe factionis 
mil. 5, et russus seu russe factionis micropauites 
tantumdem. Poeta Venetorum mil. 6, et alter Pra- 
sinorum tantumdem ; melistes seu musicus Veneto- 
rum mil. 6, et alter Prasinorum tantumdem ; epi- 
State seu magistri Venetorum mil. 4, et epistatae 
Prasinorum tantumdem, cracte seu precones Ve- 
netorum mil. 4, et Prasinorum pariters emeiote vel 
obsignatores [urne] Venetorum m. 4, et Prasini 
pariter, mandatores Veneti mil. 4, et Prasini quo- 
que; bigarii Veneti mil. 5, et Prasini quoque; 
contemplatores [urna puta] Venetorum mil. 4, et 
Prasinorum tantumdem ; diasemeiote seu resignato- 
Organum Venetum mil. 6, et Prasinum perinde. 


408 Pro circo. 


Accipit actuarius num. 1, argyrus vestii 2, cursor 
unum, argyrus coronarum unum, apocrisiarius 
unum, neaniscus miliaresia 4, maxillarius mil. 4, tes- 
serarius mil. 4, chame tribunus seu tribunusinferior 
mil. 4, officialescylistre (vel urnssortium agitandse) 
mil. 5, manganarii Venetorum mil.5,et Prasinorum 
tantundem ; protovectarii m. 3, protopallarii mil. 
5, numerarius num. 1, decani hippodromi num. 2, 
vigilia seu excubie Daphnes mil. 4. Habes hic 
numismata solida 9, quibus accedunt alia e milia 
resiis confecta tria una cum miliaresiis 7. 


143 
Pro dizlariis. 
Accipit admissionalis 5, numism. dietarii consi- 
storii num. 2, domesticus palatii 1, dietarii magni 
páiatii 1,domestious Daphnes 1, dizetarii S. Stephani 
1, aurifabri supellectilis imperialis mil. 4, dietarii 
oaBtiaricii mil. 2, dietarii circi mil. 8, collocantes 
scamna circensia mil. 3, accentarii num. 1, asellii 
n. 1,distarii stratoricii mil. 5, dietarii novemdecim 
accubituum mil. 8, dietarii sanctissime Deipare 
mil. 10, dietarii magnaure mil. 8, vestosacra ad- 
scripti num. 1,luste vel balneatores imperiales 
num. 1, caldarii mil. 2. Habes numismata solida 
15, et alia e miliaresiis confecta quatuor una cum 
decem miliarensibus. 


Pro janüoribus. 


Diatrechontes seu vernaculi logothetee dromi ac- 
cipiunt num. 2, Janitores vaporarii num. 2, jani- 
lores circi num. 2, cortinarii num. 1 miliar. 7, 
armorum imperalium custodes num. 2. Summa 9 
numism. et 7 milliar. 

Pro cereis per ecclesias accendendis et aliis 
personis ecclesiasticis. 

Castrensis [pàtriarche scilicet) accipit nummum 
1, referendarius item num. 1, imperiales clerici 
Phari nummos 5, hypodiacones S. Sophie mil. 6, 
decani patriarche mil. 4, deputati mil. 3, monachi 
spudes mil. 8, monachi paraspudes mil. 5, stratores 
patriarche mil.5, anagnoste duarum septimanarum 
nur). 1 mil. 6, psalte 8. Sophie num. 1 mil. 6, 
sceuophylaces num. 4, 466 ministri narthecis 
mil. &, ostiarii Sancti Putei mil. 5, balantades mil. 


CONSTANTINI PORPHYROGENITI 


iud 
Διὰ τῶν διαιταρίων. 


Τῷ ἀδμηνσουναλίῳ €, τοῖς διαιταρίοις τεῦ κονΣ.. 
στωρίου β’, ὁ δομέστιχος τοῦ παλατίου a', oi διαιτά- 
Ριοι τοῦ μεγάλου παλατίου α΄, 0 δοµέστικος ιζς ἁά- 
qve α, οἱ διαιτάριοι τοῦ Αγίου Στεφάνου a', οἱ χρωσ- 
οχοὶ τοῦ βασιλικοῦ σκεύους µιλ. δ', ol δικιτάροι 
τοῦ ὁστιαοιχίου µιλ. β’, ol διαιτάριοι τοῦ ἱπποδρο- 
µίου p:À. η ol στένοντες τὰ σαχάµνα τοῦ ἱππιχκοῦ 
μιλ. Y, oi πρωτοκεντάριοι ν. α’, τοῖς ἀσελίοις v. a' ol 
διαιτάριοι τοῦ στρατωριχίου µιλ. 8, οἱ διαιτάλιοι 
τῶν ιθ ἀχουθίτων µιλ. η, ol διαιτάριοι τῆς ὗπερ- 
αγίας θεοτόκου µιλ. vc, ol διαιταριοι τῆς μανναύρας. 
µιλ. η, ol τῆς βεστοσάχρας v.a, ol βασιλικοὶ λοῦσται 
v. 1, oi καλδάριοι µιλ. β. Ὁμοῦ χρυσίου εξ, καὶ à: 
μιλ. 9, µιλ. n, 

Διὰ τῶν θυρωρῶν. 

Οἱ διατρέχοντες τοῦ λογοθέτου τοῦ δρόµο» v. β, oi 
θυρωρὸὶ τῆς θερµάστρας v. β', ot θυρωροὶ τοῦ ἵππο- 
δροµίου β', οἱ χορτινάριοι ν. a', µιλ. C, ol βασ.λικοὶ 
ἁρμοφύλαχες B'. Ὁμοῦ χρυσίου v. θ᾽ µιλ. C. 

Διὰ τῶν φωταψιῶν τῶν ἐχκλησιῶν καὶ λοιπῶν 
προσώπων. 

Tip καστρενσίῳ ν.α’, τῷ ῥεφερενδαρίῳ v. αἱ, οἱ βασι- 
λικοὶ χληρικοὶ τοῦ Φάρου ν.ε οἱ ὑποδιᾶχονες τῆς Αγίας 
Σοφίας µ.λ. ς’, οἱ δεκανοὶ τοῦ πατριάρχου qi. ὃ, 
oi διποτάται µιλ. y, οἱ τῆς Σπουδῆς pi. η, οἱ τῆς 
Παρασπουδῆς pi. €, οἱ στράτορες τοῦ πατρ,άρχο» 
μιλ. ε’, ol ἀναγνῶσται τῶν β΄ ἑθδομάδων v. α µιλ.ς, 
οἱ ψάλται τῆς Αγίας Σοφίας ν.α µιλ. €, ot σκευοφύ- 
λακες v.2', oi ὑπουργοὶ τοῦ νάρθηκος µιλ. 0, ol ósz:i- 
prot τοῦ Αγίου Φρέατος µιλ. ε’, οἱ βαλαντάδες µιλ. 8, 


3, episcopiani mil. 5, domesticus hypodiaconorum C οἱ ἐπισκοπιανοὶ (34) µιλ. &', 6 δοµέστιχος τῶν ὑπο- 


mil. 6, ecclesia Acatnetorum num. 3, ecclesia Do- 
mini num. 1, ecclesia S. Stephani in circo numism. 
1, ecclesia Salvatoris cum coynomine Staurii num. 
1, ecclesia monasterii Basilide num. 1, ecclesia 8. 
Stephani Daphnes num. 1, ecclesia S. Sergii et 
Baochi num. !, ecclesia monasterii Pelecani n. 1, 
ecclesia 8. Theodori n. 1, ecclesia S. Callinici n. 1, 
diaconia vel diaconatus aut ministerium ecclesia- 
sticum monasterii Urbicii num. 1, diaconia S. 
Mocii num. 1, ecolesia S. Pancharii num. 1. Habes 
numismata solida 24, et alia 5e miliaresiis compu- 
tatis confecta una cum mil. 8. In summa num. 29, 


διαχόνων µιλ, ς’, ἡ ἐκκλησία τὸν ᾽Ακοιμήτων ν.Υ, ἡ 
ἐκχλησία τοῦ Κυρίου v.a', ἡ ἐκχλησία τοῦ ᾽Αγίου Σ-ε- 
φάνου τοῦ ἱπποδρομίου ν.α’, ἡ ἐχχλησία τοῦ Σωτῖρος 
τοῦ Σταυρίου v.a', Ἡ ἐκχληαία τῶν Βασνλίδοὺ x, 
bx nola τοῦ Αγίου Στεφάνου τῆς Δάφνης v.a, t; tx- 
Χλησία τοῦ ᾽Αγίου Σεργίου καὶ Ξάκχου ν.α᾿,ἡ ἐκχλησία 
τῆς μονῆς τοῦ Πελεκανου α, ἡ ἐκκλησία τοῦ ᾽Αγίου 
θεοδώρου α΄, ἡ ἐχκλησία τοῦ Αγίου Καλλινίκου a, 1, 
διακονία τῶν Οὐρθικίου αἱ, dj διχκονία τοῦ ᾽Αγίου 
Μωχίου a, ἡ ἐχκλησία τοῦ ᾽Αγίου Παγχαρίου α’. Ὁμοῦ 
χρυσίου x9', καὶ διὰ µιλ. €, µιλ. η. Καὶ ὁμοῦ διὰ 
χρυσίου καὶ µιλ. x0', µιλ. η. Καὶ ὁμοῦ τὸ πᾶν εξοὸ. 


mil. 8. Hec summa si precedentibus addatur Ὦ λίτρ. Ε, v. μζ, καὶ ἄναπρ. xs', ἔστιν, δὲ καὶ d ὃ .ανομὴ 
emerget expensarum numerus: litre 5, numism. τῶν v. π᾿, τῶν ὀψικρ. τοῦ πατριχἰου (13). 

47. Ut adeo ad complendas sex litras supersint adhuo 25 numism. [que videntur prepositis ce- 
88i8se ; ut etiam, qua in superioribus computis desiderantur ad complendas summas octo, et dein- 
ceps septem litrarum]. Fiebat autem distributio octoginta numismatum obsequiorum patricii sic. '* 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(34) Ἐπισκοπιανοί. Sunt ministri chartophylacis, 
ideo quod chartophylax patriarche, quatenus epi- 
scopi, vices gerit, et ejus episcopalia jura omnia 
exercet. Hec sententia est Goari ad Codin. p. 11; 
vid. Du Cange Gloss. Gr. b. v. 

(13) In his desinebat pagina. Palam est, secuta 
olim fuisse quedam, quae aut nunquam a librario 
exarata fuerunt, aut malo casu ablata sunt, aut 


nunquam illigata huic codici. Ego sane dum deside- 
rio pluriumtento ultimam membranam,cujus antica 
pars munda erat, inveni in postica, ligneo involu- 
cro agglutinata, fragmentum hoc, initium elegantis 
opusculi et magni faciendi, si totum exstaret ; quod, 
ne quid hujus operis per me periret, quale inveni, 
subJiciendum curavi. 


1445 


ΚΕΦΑΛ. NZ. 


συνηθειῶν τῶν πραιποσίτων 
τοῦ Ἱπποδρομίου. 


Ἐπειδήπερ πᾶσιν πρόχεινται d τῆς τερπνῖς ἵππο- 
δροµίας χαρµόσυνος θέα xal ἀχριθὶς τῶν iv αὐτῇ 
διαφόρων τάξεων ἐνάρμοστος χωρία καὶ σύμπνοια- 
δεῖ πάντως καὶ ταύτην ἀνάγραπτον ταῖς εἷς τὸ ἑξῆς 
γενεαῖς καταλιπεῖν σημµαίνουσαν τὴν ἕκαστον αὐτων 
τοπικὴν σηµασίαν καὶ σχήματος ἐναλλαγὴν ", καὶ 
ὁπόσην ἕκαστος αὐτῶν ἐπὶ ὃν κατατάσσετχι * xÀm- 
pov χαταθάλλεται τοῖς πραιποσίτοις τὴν συνήθειαν 
ὡς ἔχοντες αὐτῶν τὴν πᾶσαν ἐξουσίαν xal εὐταξίας 
διάταξιν καὶ ἁπαραλλάκτως τοῖς ἀρχαίοις τύποις 
ἐξαχκολουθοῦσιν. Καὶ γὰρ ὠὦς ἀπὸ παλαιοῦ ἐχράτει 
à συνήθε-α, ἐξηύρηται δὲ καὶ μετὰ ταῦτα ἐπί τε 
Ἰωσὴφ πραιποσίτου (14) τοῦ Ὑέροντος xal τῶν πρὸ 
αὐτοῦ, οἷς καὶ ἑἐπέπραχτο. Τὸ γὰρ ἀκρόστιχον τῆς 
ῥόγας τῶν πολιτικῶν τάξεων τοῦ ἱπποδρομίου ἑλάμ- 
6ανον οἱ πραιπόσιτοι ἐκ τοῦ εἰδικοῦ λόγου, ἔχοντες 
παρ᾽ ἑαυτοῖς iv χώδηξιν τὰς τάξεις κατ ὄνομα καὶ 
ἐν τῷ οἴχῳ αὐτῶν ἑρόγευον, λογαριάζοντες ἕκαστον 
μὴ ἀμελῶς διακεῖσθαι πρὸς τὴν δουλείαν αὐτοῦ, 
καθὼς οἱ τῶν δύο μερῶν Χαρτουλάριοι μετ ἐγγρά- 
qoo ἀσφαλείας τούτους ὑπεδείχνυωον. Καὶ ἐν τούτοις 
πᾶσ, τοῖς τάξεσιν εἶ τινας χῦρισκον τελευτήσαντας, 
κατέτασσον ἀνθετέρους ἀκριθεῖς καὶ ἐπιτηδείους 
πρὸς T» ἕκαστος αὐτῶν ἐἑτάσσετο τάξιν. Χαυνότητι 
τοίνυν τῶν μετὰ ταῦτα πραιποσίτων μετῆλθεν ἡ 
διακατοχλ τῶν τοιούτων τάξεων εἲς τὸ στρατιωτι- 
κὸν λογοθέσιον, xai χωρὶς γνώμης τῶν πραιποσίτων 
ol τε χαρτουλάριοι xal ὁ στρατιωτικὸς τάσσουσιν 


Περὶ ἐν τῇ τάξει 


. DE CERIMONIIS AUL/E ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ LIB. II. 


1146 


463 CAPUT LVII. 


De consuetudinibus praefectorum in ordíne 
hippodromi. 


Cum omnibus notum sit dulcis hippodromi gra- 
tum spectaculum atque accurata nec non apta va- 
riorum ejusordinum vicissitudo et barmonia :juvat 
omnino etiam hanc posteris scriptam tradere et 
cujusvis locum ac habitus mutationem indicare, et 
quse cuivis preposito, secundum locum quem tenet, 
imponatur consuetudo, siquidem omnisillorum cur- 
suum arbitrium ac dispositio ad prefectos pertinet, 
ita ut mores ab antiquis traditos sequi debeant. 
Quemadmodum enim consuetudo olim invaluit, ita 
etiam sub Josepho prefecto seniore ejusque ante- 
cessoribus perrexit atque valida fuit. Aorostichon 
enim, quo series politicorum hippodromi ordinum 
continebatur, prefecti depromebant e singulari li- 
bello, habebantque in codicibus ordines nominatim 
descriptos domique dispertiebant. Porro singulos 
ordines, uti duarum partium chartularii secundum 
recensionem diligenter exaratam illos evocabant, 
ut munus suum strenue obirent, exhortabantur. 
Sicubi autem quidam ex his omnibus ordinibus ad 
finem pervenerant, prefecti alios, secundum ordi- 
nemquoquisquetenebatur, subirejubebant. Verum 
enimvero subsequentium prefectorum negligentia 
factum est, ut imperium horum ordinum ad milita- 
rem potestatem transferretur, ita ut, prefectis post- 
habitis, chartularii atque militum duxsuos homines 
pro lubitu disponerent et turmatim progredi jube- 
rent, nullaomninocommunpis muneris obeundi ra- 


εἰδιχοὺς αὐτῶν ἀνθρώπους ἀναθιθάζοντες τὰς αὐτῶν (C, tione habita. Quos... oportet... removeri a prefe- 


ῥόγας ὡς ἄν ἐθέλωσιν, δουλείας map' αὐτῶν εἰς τὸ 
xttvóv τὸ παράπαν μὴ γινοµένης. Οὕς . . . χρὴ xa- 
τέρ . . . αν τῶν πραιποσίτων ἐξωθεῖσθαι το τἆγ- 
µατος εἷς 6 δουλεύουσιν. Καὶ ἀπὸ τοῦ νῦν δεῖ πάλιν 
τοῖς πραιποσίτοις ταῦτα κατέχειν xai διορθοῦσθαι, 
καὶ μηκέτι µήτε τὸν στρατιωτικὸν fj τοὺς χαρτουλα- 
ρίους xal νοταρίους iv ἑξουσίᾳ εἶναι τάσσειν ἀφ᾿ 
εαυτῶν τὸν οἱονοῦν ἐν". 


ctorum munere quo funguntur. Ita ab hoc inde 
tempore denuo praefecti hec gubernare atque admi- 
nistrare debent, neque amplius licet tribuno mili- 
tum aut chartulariis notariisve illam potestatem 
exercere, neque suo arbitrio disponere qualemcun- 
que in... 


VARIAR LECTIONES. 


! ἐναλλαγεῖν cod. et ed. * κατάσσεται cod. et ed. 


JOAN. JAC. REISKII COMMENTARIUS. 


(14) Ἰωσὴρ ó πραιπές. Quisnam sit ille Joseph. [) hiccerimonialis multum etate Constantini Porpby- 


prepositus, qui hic commemoratur, quis est qui 
dixerit ? Forte est Joseph Bringas, de quo vid. I. 1 
cap. 96. Sed debent eodem tempore duo eunuchi 
Josephi nomine in aula Byzantina fnisse, de quo vi- 
dendum. Si vera est conjectura mea, debet codex 


ogenneti senioris et Nicepbori Phocse posterior 
6886. Nam reprehendit mollitiem et segnitiem τῶν 
μετὰ ταῦτα πραιποσίτων, praepositorum illo Josepho 
posteriorum. 





INDEX ANALYTICUS 


AD LIBRUM DE GERIMONIIS AULAS BYZANTIN/E 


ET PR/ESERTIM AD REISKII NOTAS. 
Revocatur lector ad numeros crassiores textui insertos qui paginas editionis Lipsiensis representan. 


A 


Abactores, Abiegi, militie genus preedis abigendis de- 
stinatum : unde ipsis nomen, 402, not 93. 

Abah id estgestamen ArabumChaldeorum, precipue 
Christianorum, 271, not. 39. MEM 

Abaagi, Α]]ααὶ, vel Albani populi, qui olim sic dicti 
fuerint, 397, not. 68. 

Acacia et Anexicacia quee fuerint, 38, not. 8. 

Acclamationes, que olim etiam 4 οία dicebantur, 8, n. 11 

Accubitus vel Accubita sunt Grecis el Latinis medii 
evi menses, quibus accumbebant convivee, 13, not. 77. 
— 43, not. 48. — Quo ordine erant dispositi, 86, not. 9. 
— Quee in illis observanda, 428 οί segq, et. not. 34-52 et 


ssim. 

Acoluthus, magister militum palatinorum, quiBarangi 
vocabautur, 256, not. 56. — Horum inter arma propria 
erat bipennis, 302, not. 79. 

Admissionalis, eic dicitur qui admittendos ad impera- 
torem intromittit, 14, not. 95, 

Adorationisgeminum genus, scilicet : humi procidere, 
el usque ad genua tantum caput inclipare,240, not. 39. 

Adoratores vocabantur, quisacrai purpuram adorare 

ervenerant, nonenim licebatcuivis principem adorare, 

27, not. 22. 

Advocati ecclesiarum, illorum munera, 18, not. 17. 

Aer,scilicel corporale vel sindon alba qua tegitur sa- 
crifieium consecrandum, 10, not. 41. 

Agape, conviviumcharitatis et pacisosculum exprimit, 
11, not. 54. 

Agareni unde sic dicti, 253, not. 32. 

Agrarie, genus aliquod lenunculorum imperialium, 
unde eic dicte, 347, not, 44. 

Alchymia unde nata, illius origo, 59, not. 34. 

Almutium quid, 5, not. 4t. 

Alitarchee qui, varia eorum officia, &, not. 20, in fine. 

Ambigo, quale vestimenti geuus hoc sit, illlius usus, 
48, not. 81. 

Ambo, id est suggestus, 7, not. 87, à quo in ecclesia 
textus Evangelii, epistolares, etc., recitantur, 10, not. 
49. — In quo ecclesise loco stabat, 39, not. 16. 

Amictu& quo sacerdos caput obnubilabat, illius quee 
fuerit origo, 305, not. 88. 

Analogium est pulpitum portatile, cui imponitur 
liber, e quo aliquid recitatur, 440, not. 85. 

Anaetasii imperatoris inauguratio, 242 et seqq. 

Andronici humanitas, 55, not. 18. 

Annona, το] stipendium militi aunuatim darisolitum, 
916, not. 60. 

Annuntiatio Deiparecum in Dominicam medie hebdo- 
madis inciderit,quid in proce:sione observandum,96 et 
seqq. 

Antemensium vel arula, suos abebat cancellos, coram 
quibus communicaturus, et retroquos sacerdos commu- 
nionem daturus stabat, 40. not. 25. 

Anthypati seu proconsules posteriorum temporum qui 
fuerint, 6. not. ?6. . 

Antigraphi qui fuerint, illorum officia, unde, aic dicti, 
157, not 16. 

Apocombia quid sint etunde dicta, 12, not. 72. — Apo- 
combium, id est sacculus sericeus qui doni nomine in 
manus datur, aut spargitur in vulgum, 260, not. 26,405, 
not. 8. 

Apocrisiarii, qui mandata perferunt et renuntiant tam 
illius qui mittit, quam illius ad quem mittuntur, 122, n. 5. 

Argent arius vel nummularius, varia illius officia, 11, 
Dot. 63. 

Arma illius vocabuli etymologia quee, 5, not. 43. — Armo 
rum et flabeliorum inversio quid eignificet, 353, not. 65. 

Armarium,in quostabant jocalia pretiosissima,43, n.42. 

Armiiausia, sagi fe &d usum militarem apud 
Greecos, 387, not. 91. 

Ascensionis in festo acclamationes varies, etaliaobser- 
vanda, 33, 64 et 604, 

Asinus olim erat Grecorum patriarcharum et cleri- 
corum vectura in processionibus, 35i, not. 67. 

Assessor velcopsiliurius imperatoris, qugstordictus, 7, 


not. 97. — Assessores judicii et logothetarum, que in 
illorum promotioue observanda, 159. 

Astrologia apud Graecos que fuerit, 269, not. 6. 

Atriclini qui fuere, illorum officia, 406, 407 et not. 9. 

Augustz in coronatione observanda et varise acclaua- 
tiones, 119et segq. — Quee in ejus nuptiis observanda, 122 
el segg. Augustarum Constantinopolitanarum privilegia 
varia et auetoritas, 227, not. 15. 

Augusteon, id est palatium Augustabus Byzantipis 
proprium, 6, not. 65. 

Augustiaca vel Auguetatica vocabantur donaria, que 
novi imperatores militibus debebant, 239, not. 37. 

Aulam CPtapam nemo eques prester imperatorem 
intrare poterat, 51, not. 98. 

Auri vel argenti centenarius quid significet, 21, not. 
94, 272, not. 45. 

Aurigarum priemia qualia olim fuerint, 187, not. 49. — 
Quaenam aurigg observanda siot, quando premiorum 
seu palinarum dies celebratur, 197. 

Ausoniam pro Italia ponebantLatini recentiores, 350, 
not. $2. 

Axiomalici dicebantur qui gerebant dignitates mune- 
ribus liberas, 95, not. 29. 


B 


Bacolus eburneus ad crucis instar formatus, investi- 
ture signum apud Grecos,246, not.61. — Baculus pheu- 
gia diclus quis fuerit, 340, not. 30. 

Balneum Blachernense quid fuerit, 318, not. 36. 

Baltheus, prosymbolo honoris acceptus, & zona in quo 
differat, 412, not. 38. 

Baudiferi qui fuerint,et cur sic dicti, 7. not. 96. 

Baptismus apud Grecos ; quando et quomodo datur, 
858, not. 81. — De more baptizandi in. sabbato Pasche 
et Pentecostes, 54, not. 12. 

Barangi populi qui fuerint, 256, not. 56. 

Barbator uude eic dictua, 22, not. 95. 

Basileopatorisdiguitas quee fuerit, et a quo constituta, 
413, not. 45. 

Basilica vocabantur libri ritualesimperatorum Byzan- 
tinorum, 2, not. 5. — Basilici seu familiaresimperatoris 
unde sic dicti ; illorum varia officia. 4, not. 19. — Basi- 
licia quid fueriut, vestis an panni gepus ; et unde eic 
dicta, 68, not. 50. 

Basilii (S.) ad Templum primo die Januarii processio ; 
quid in ea observanduu, 81 e£ seqg. — Basilii imperato- 
ris reditus gloriosus, 287 ef seqq. — Basilius Macedo, 
paracenomenus Michaelis Elriosi, 251, not. 20. 

Daeparacan et Aepuracan gentes quee sic dicte, 397, 
not. 62. 

bema in sacris eet illa parseccleaie aliquot gradibus 
eublimir, quam est arca ccclesiee ; chorum hodie dicimus, 

; Dot, 34. 

Benedictio mense et ciborum, 48, not. 74, 15. — Be- 
nedictiones ; quid sic olim fldeles vocabant, 12, not. 69. 

Bibendi ter inter epulandum mos, 48, not. 77. 

Biblia sacra evolvendi mos ad omina captanda, 269, 
n. &. 

Bigarius cum zona donatur, ques observanda, 192. 
Blachernensis ecclesia, 53, not. 10. — Ad Blachernas 
cum it lotum imperator quee observanda, 318 e£ segq.— 
Blachernense balneum quid fuerit, 318, not. 26. 

Blatta, unde purpuree color, 48, not. 80. .. 

Bogoris, primus Bulgarorum princeps christianue, 
393, not. 43. 

Brevi& appellabantur libri in quibus ecclesiarum ci- 
melia notata erant, 369, not. 44. 

Bripgas Joseph, eunuchus et paracenomenus, 251, 
not, 21. 

Brumalia festa, quibus tam in urbe cives quam in 
aula bila:es erant, epulabantur, c&ptabant, saltabant 
coram Augustis, elc. ques fuerint, et unde traxerint 
originem, 347, not. 43. 

Bucellari vocabantur qui panem biscoctum aut facerent 
aut acciperent, 265, not. 55. 

Bulgari, quos multum reverebantur et honorabant 
imperatores CPtani, $2, not. 97. 


1449 


Bulle aurerm unde sic dicte, 191, not. 59. — Bull hi- 
norum, ternorum, quaternorum solidorum que fuerint, 
896, not. 58. 

Bullote, Ballatores qui fuerint, illorum ofücia 415, 
not. 62, 65. 

Burrichus quid sit ; illius vocabuli etymologia, 233, 

not. 71. C 


Cabadium, id est vestis que pectori superinduebatur, 
435, not. 64. . 

Caballarium quid, et unde dictum, 4. not. 30. 

Cesaris in electione obaervanda, 128 et seqg. — lllius 
ornamenta qua fuerint, ibid., not. 34. 

Calamaria quid, 157, not. 11. 

Camelaucium quid sit ; illias vocabuli etymologia, 44, 
not. 37. 

Camelorum pedescalceare solent Orientales, 67, 2 n. 63. 

Campagia,genusindumenti quod craraet genua tegit ; 
unde sic dicta, vocabuli etymologia, 240, not. 40. 

Campana que fuerit apud Grecos et Latinos, 101, 
not. 36. — Seculo jam sexto campanee earumque pulsa- 
Lio erat ut symbolum libertatis urbium, 372, not. 55. 

Campiduetoria, qualia signa fueript, 332, not. 15. 

Campus Martius quid ; de illius usu, 238, not. 13. 

Cancellarii qui fuere et cur sic dicti, 7 not. 97. 

ancelli in ecclesia quid, 11, not. 51. 

Candidati, milites pompatici, specie et robore preestan- 
tes, & candido quem gerebant vestitu sic dicti, 7, not. 89. 

Canicleus vel preefectus caniclei, qui in aula Byzantina 
servabat imperatoris chirographum, 417, not. 84. 

Cantores, musici vocales ecolesinstici, 12, not. 66. 

Cepilli olim libertatis signum et venerationis, 358, 
not. 86. 

Capse rotunde quales fuerint et unde hoc habuerint 
nomen, 4, not. 40. 

Captivi Saraceni quomodo apud Grecos habebantur, 
312, not. 31. . 

Caput denudandiin conspectu honoratioris mos peran- 
tiqnus, 9. not. 26. 


zardinalium titulus unde repetendus, 313, not. 18. 

Carmina in laudem imperatoris et familie Auguste re- 
citandi mos, 333, not. 89. 

Castrensis qui fuerit; illiua officia, 17, not. 10. 

Catapani nomeu depravatum,unde Capitanei deduc- 
tuu, 4, not. 18. 

Catechumenia, porticus ecclesiz superiores, quare sic 
dicta ; illorum usus, 40, not. 37. 

Cathiama, esLtribunal veltriclinium, id eat splendidum 
edificium aut palatium in quo sedebat imperator, quo- 
ties ludos circenses spectaret, 177, not. 92. 

Cautio, propri» manu scripta, quam dignitate aliqua 
auctus, dabat, que fuerit, 368, not. 26. 

Cereus paschalia, in eo quid olimannotari solitum, 75, 
not. 71. — Cereus processionalis, ibid., not. 716 — Ce- 
reis accensis mos Deum adorandi perantiquus, 7, 8, 9, 
17. — Cereorum copia in templis r&cis, 5, not. 63. — 
Unde cerei ducant originem, 254, not. 937. 

Unde cerei ducant originem, 254, not. 37. 

Cerostata qua, 45, not 61. 

Certamen equestre in die natali CPolis, die XI Maii, 
quo modo instituatar, 198 et seqq. — In hoc certamine 
olera placente et pisces populo diripienda tradebantur 
200, not. 22. 

Cervix rectaet rigida, symbolum potentie non fracti; 
inclinata vero cervix humilitatem victi notat, 352, n. 64. 
Chalce, porta palatii ; unde sic dicitur, 42, not. 35. 
Chartularius quis ; illius varia officia, 265, not. 44. 

Cblamys, pallium Romanum, quo modo comparatum 
et gestatum, 255, not. 47. 

Chrysotriclinium quid, et unde dictum, 4, not. 14. 

Ciborium quid, et unde originem durerit. 58, not. 29 ; 
113, not. 81. 

Circus : Res majoris momenti qua ad popolum deferri 
debebant, in circo proponebantur et perficiebantur ; ut 

riecipue electio ethomagium novis imperatoribus exhi- 
bitum, 242, not. 62. . 

Cisterna, id est lacus in vestibulo ecclesie, in quo qui 
volebat se lavabat antequam in narthecem introiret, 114, 
not. 62. 

Clerus apud Grecos ab oneribus publicis exemptus 
non erat, 266, not. 59. 

Cletorologium qnid, et quid contineat, 9. not. 5. 

Clibani, furni, quibusususerat in Oriento, 233, not. 76. 

Coeton, vel cubiculum interiusimperatoris, in quo dor- 
miebat, B, not. 48 ; 10, not. 45 ; 269, not. 91. 

Collecta, oratio sie dicta quando pronuntiatur, 58,n. 20. 

Colobium,diversarum variistemporibus vestium appel- 
Jatio, quid sit, 48, not. 79. — Colobia ; id est pallia vel 
palliola cervicem obeuntia, pectus et scapulasad cubitos 
usque tangentia,271, not. 15. 


INDEX IN LIBRUM DE CERIMONIIS. 


1450 


Columbas in sceptris gerendi mos und igi- 
nem, 336, not. 8 ; 339, πο, 29 e traxerit origl 
;olumna Constantini in foro porpb retica, 18, not. 45, 
Combine est tessera cujus v alicui facultas permitti: 
u,aut publico cursu, aut equiscirceneib i: 
sic fuit dieta, 177, not. 91 nite utendi; unde 
Comes largitionum qui fuerit ; illius officia, 929, not. 44. 
Communio, seu participatio totius ccetue fidelium de 
sancta Eucharistia, 11, not. 60. 
Compulaor, qui fiscalia debita exigit, et lentos debi- 
tores ad solvendum compellit, 265, not. 45. - 
Conditor circenais quis fuerit, 181, not. 10. 
Confessiones olim dicebantur loca ubi confessores se- 
peliebantur, 69, not. 59. 


Consistorium, locus in quo princeps de reb ici 
et privatis agebat, 7, aot! 86. d bur publicis 

netantini Magniannua memorie celebratio ; quid in 
ea observandum, 307 et seqq. — Constantini Magni s6- 
pulerum in templo SS. Apostolorum, 370. 

Consuetudines et solemnia ue, 147, not. 86. 

sconti armature genus, qui fuerint ; illorum usus, 44, 
Convivium sequestratum quid, 171, not. 75. — Convi- 
vium Dovemdecim accubituum ; que in eo observanda, 
222 el segg. — 

Corona nuptialis imperatorum CPtanorum que fuerit; 
manavit inde ad nos ille mos, quo sponse virgines sertis 
coronate in ecclesiam proceduntad impetrandam bene- 
dictionem sacerdotalem,116,n0t.92.— Corona triumpha- 
je ab urbe imperatoribus oblata, qu& fuerit, 288, not. 


Coronatio nuptialis ; quid in ea observandum, 221. — 
Coronationis imperialis ritus, 114, not. 87, 88. 
Corporalia, quibus panis et viuum benedictum impo- 
nuntur, 39, 18. 
Crama, seu mixtum convivium quo post peractum sa- 
crum officium se«e reflciebat imperator, 11, not. 61. — 
Ejus origo. et illius vocabuli etymologia, 335, not. 44. 
Credentia sacris vasis destinata deponendis, 40, not. 
25 


Creta, urbs Romanis invisa ; expeditio advereus hanc 
urbem sub Leone imperatore, 376. — Alia expeditio ad- 
versus eamdemcivitatem tempore Constantini et Romani 
Porphyrogenitorum, 584 οί segg. 

Crucem et Evangelium adorandi et osculandi mos, 7, 
not. 90; 9, not. 27; 18. — Crucium sanctarum encanía, 
307 et not. 91, 97. — Cruce se signaut Greci a dextra 
ad sinistram cum tribus digitis, ho: est ab ore in regio- 
nem ventriculi, hinc ad humerum dextrum, etin siniatro 
tandem desinunt, 179, not. 99. — Crucem Grzeci vocabant 
imaginem Christi patientis, 190, not. 57. — Cruces ut res 
magno venerationis in acie preferebaut, 979, not. 89. 
— Crux vivifica cum in publicum deferretur, que ob- 
servanda, 311. — Cruces cum efferendm sint in Domini- 
ca tertia quadragesima, quid observandum, 317. — Cru- 
cis signo alterum signare nuda manu nemini, preter sa- 
cerdotes, licebat, 8, not. 13. 

Cubicularii qui, et qui ceetonitee ; varia illorum officia, 
&, not. 13 et 17; 5, not. 48; 7. not. 88. — Cubicularii et 
cübicularie prormotio ; qui in ea ritus observandi, 360 


Cucufa quid sit, 5, not., 41. 

Curatores et Curatorise quid, 37, not. 4. 

Curopalate qui fuerint; illorum officia, 133, not. 4t. 
— In promotione curopalate que observanda, 134, 135. 

Cursores,transcursores, diecursores qui ; illorum varia 
muuera, 160, not. 21. 

Custodiarium id est edes in qua vasa et cimelia eocle- 
sie asservabantur, 21, not. 37. 

Cyclium quid sit, 10, not. 43 et 45. 

Cyclops, cyclopes, satyri ludi, rusticani ludi, quid olim 
fuere, 322, not. 89. 


D 


Daphne, id est tribunalia vel basilice in quibus Lau- 
rese victoribus imponebantur, 5, not. 45. 

Defensores Ecclesie qui dicti fuerint, 19, not. 17, 

Deipare lemplum in Chalcoprateis, 19, not. 23; 43, 
not. 48. — In illo vestis et lodices sepulcrales B. Marice 
Virginis asservabantur, 19, not. 26. —In festo obdormi- 
tionis vel Assumptionis Deipare die Augusti decimo 

uinto quid observandum, 312 et seqq. — 1n honorem 
Beipare bibendi mos, 348, not. 45. — 

Delemicius vel dilemita qui fuerit : iilius ad aulam By- 
zantinam receptio, 343 et not. 32. 

Demarchus ; quid in illius promotione observandum ; 
et quid etiam si duo constituantur, 157, 158. 


Demetrii (S.)in festo et processione observanda, 732 et 
$e9q. 
Despotes titulus unde traxerit originem, 5, not. 59. 
ο, 


1454 


Detonsio eapillorum quando et quomodo flebat ; unde 
originem duxerit, 358 et not. 86. 

Deximum quid, et quid in eo observandum,171 et seqg. 

Destra ecclesise et sinistra pure quee sit, 9, not. 32. 

Dextralia, armature genus, quee fuerint ; illorum usus, 
45, not. 56. — Illorum imago, 88, not. 11. 

Diadema et corona, upum et idern, 259, not. 20. 

Diseetarii qui fuerint ; illorum munera, 4, not. 38. 

Dibitesium, id est vestis imperialis, que uti preeter im- 

eratorem, Cesarem et nobiliesimum, nemini licuerit, 

40, not. 41, 107, not. 65. . ] 

Dignitates in aula Byzantina variis modis confereban- 
tur, 355, not. 43; 408, not. 16. — Dignitates primi ordi- 
nis, 410 e£ segq. — Dignitatum cessio, 423 et seqq. — 
Illarum varietas in aula Byzantina, 266, not. 86. 

Divina dicebantur olim omnia, que ad imperatores 
pertinebant, 230, not. 50. 2. . 

Dodecaemerum vocabantur duodecim dies a Nativitate 
Christi ad Epiphaniam ab omni jejunio liberi, in quibus 
hilaria solebant agere imperatores, et proceresaule con- 
viviis excipere, 81, not. 89 ; 141, not. 90, u 

Domestici appellabantur olim illi qui principi familia- 
riores erant et rebus ejus gerendis deputabantur, M3, 
not. 49. — Domesticorum origo el varia eorum officia, 
4, not. 19. 

Domicellus quis sic dictus, 42, not, not. 33. 

Dominica primapost Pascha variis nominibus designa- 
batur, 1], not. 74. 

Drungarii qui fuerint ; illorum munera, 6, not. 83. 


E 


Ecclesia sancte Sophie CPoli celeberrima, undo no- 
men duxerit, 9, not. 24. — Ecclesia castrensis quz sic 
dicta et unde, 240, not. 34 ; illam secum itinerans effere- 
bat imperator, 269, not. 90. — Ecclesiam intrantes se 
mutuo olim osculabantur, 9. not. 28. 

Edessena Christi imago, eudario expressa, 5, not. 49 ; 
21, not. 37. . 

Electrum, ex auro et argento fusiie, 50, not. 34. 

* Elga, principissa Russa ; ejus ad aulam Byzantinam 
receptio, 344 ef segq. 

Elie (8. 4in vigilia et in festo observanda, 68 οί segg. 

Emirus, Barbarorum princeps, cum bello victus et 1n- 
teremptus fuerit, quid observandum, 194. — 

Encenia novae ecclesie in primo Maii meneia die, et 
quid in eis observandum, 70 el seqq ; 111, not. 15. — 
Encenia ad quid instituta, 307, not. 93 , 308. not. 4. 

Endyta, id est, tapes altari instratue, 10, not. 40; 
442. not ; 89. . 

Epiphanis festum ;in hocfesto acclamationes solite, 25. 

Epistola ad Abgarum aChristo missa,in processionibus 
&d pluviam impetrandam circumferebatur, 4, not. 10. 

Εροο]ι varis in quas varia Grecorum incedebant so- 
lemnia festa, 111, not. 76. 


Epoptee vel curiosi qui fuerint ; varia eorum officia, : 


415 not. 61. . . 

Epularum sacrarum aule Byzantin:e ritua, 406 ef seqq. 

Equi sagmarii, id est onera exercitus portantes, 259 
not, 13. — Equorumin exercitu varie species, 274, not.66. 

Fquitatus designatio quando fit, quidobservandum,181 
et scqq. 

Euleria, oratoria, quid signiflcent, 4, not. 36 ; 13, n. 48. 

Eulogiee et beuedictiones, que olim fuerint ; illarum 
origo et uaus, 12 not. 69. 

Eunuchorum ordo, illorum varie dignitalea, 418 ef segg. 

EuphemiusCPtanus episcopus Anastasium in imporato- 
rem agnoacere renuit, priusquam ille cautionem propria 
manu scriptam et jurejurando firmatam ipsi dedisset,qua 
pollicebatur fidem se illibatam servaturum, 245, not. 82. 

Evangelium preferendi in supplicationum ritus mos 
undeevaserit, 17. not. 13. — Evangeliorum codicem oscu- 
landi mos in Ecclesia, 9, not. 27. — Evangelioram in li- 
brum jurandi modi varii, 244, not. 72... 

Exaltatio crucis venerande, quid inillius festo et pro- 
cessione observandum, 74 et seqq. — Illius origo, ibid., 
not. 19. 

,prcubim qu& fuerintapud Grrecoset Romanos,329,uot. 


Exsequi& patriarcharum CPtanorum, que in illis ob- 
servanda, 364 . 

Exercitus in quinque partesapud veteres Grecos divi- 
sus, 261, not. 34. 

Expeditionum belticarum expositio, 951 et segq. 

Exprefecti qui fuerint, 31,not. 7. 


Facialia seu vela, olim quee fuerint et ad quid apta, ex 
nie erpserunt tulbani quales bodie gestant Turcee. 288, 
DnOQt, e. ] 


INDEX IN LIBRUM DE CERIMONIIS. 


1452 


Factionarius circensis quis fuerit, que illius munera, 
181, not. 15, — Factionariusmicropanita cum instituitur, 
qua& observanda, 191. — Auream bullam ecingulo suspen- 
sam euper femoreappendebat, 194, not. 61. — De illios vi- 
cario qui locum ejus tenere potest, 195. — Factionalig 
magister quis, 8, not. 10. 

actiones velcatervee, que sic dicte in aula Byzantina, 
4, not. 20. — Factionum diversarum certamen, 196. 

Fascie Christi sacrte, pueriles scilicet et sepulcrales, 

que CPoli asservabantur,in processionibus ad obtinen- 
am pluviam circumferri solebant, 10, not. 42. 

Fercula tria que in convivium augustum inferri sole- 
bant, 428, not. 35. 

Peretrum sanctum velsancta theca quid vocabatur, 19. 
not. 26. 

Fibula et fibulatorium quid, 128, pot. 34, 410, not. 23, 

Flabellum, instrumentumsacrum,e tenuibus membra- 
nis et pennis pavonis factum quo muscas dum sacra fie- 
bant,abigebat dlaconus,vel pulverem de sacris endytisde- 
cutiebat 319, not. 27. — Flabellorum, inversio quid εἰ. 
gnificet, 353, not. 65. 

Flammulum, vexilli Greci genus, unde flabella (ori- 
ft'amme), 178, not. 96. 

Fores obserandi mos apud veteres, 999, not. 67. 

Formule inscriptionum in litteris ad exteros, 396 et 


seqq. 
Francorum nomen unde originem traxerit, illius ety- 
mologia, 256, not. 56 
Fratres appellabantur reges exteri ab Orientalibus im- 
peratoribus, 398, not. 14. 
Funda, capitis inuliebris ornamentum, 968, not. 83. — 
Funda vestes, seu vestes de fundato, quee, ibid. 
Funes apud Grecos quomodo contexti, 387, not. 90. 


H 


Helene Constantini Magni matris mausolevm,370,n.59 
HeracliusJuniorasuo patre ad majestatem imperatoris 
evehitur,363. — Ezscipit senatores|coram patriarcha, 364. 
Heroum vocatur, apud Gr&cos, sacellum quo heroes 
vel animes defuncti requiescunt, 370, not. 60. 
lleueria, militie vel presidii genus ad sacri corporis et 
palatii custodiam, unde sic dicta, 5, not. 57. 
Heteriarcha, hujus militie dux, 999 
Hicanati, genus lecte militie, 37, not. 4. 
Hierie& palatium, processio extra illud palatium que 
fueril. 217 et seqq,. not. 15. 
Hippodromusaureus, que in eo peraguntur, 177 et eqq. 
Histriones velut genus hominum flagitiossimum habe- 
bantur apud Grecos, 325, not. 98. 
Honorariorum taxe, que pendere debeant ad digti- 
tates recens evecti, 400, 401. 
Horologium sancte Sopbie Constantinopoli,9. — Horo- 
1o ium gestatile in usu apud Grecos jam evo decimo, 
not. 55. 
Hosre veates dicte,que fuerint, illarum usus. 417,n, 83, 
Hypapante, quod festum exprimat, 87, not. 10. 
Hypati et disbypati, magistratus qui faerint, illorum 
officia, 37, not. 6. — Hypatim, processiones conaulum, 
qu& fuerint, 363, not. 8. 
Hypocamisa, vestis genus apud Grecos, que fuerit, 
971, not. 44. 
Hypurgia regia vel ministerium culinare regium in 
quo consistat, 267, 268. 
I 


Ignem alendi modus apud Orientales, 933, not. 16. — 
Ignitegium (couvre-feu), unde originem duxerit, ibid. — 
Ignis imperatoribus vetustis paganis preeferri solitus, 940, 
Dot. 43. — Ignem excitatandi modus, 273, not. 50. — Ignes 
artificiales et illuminationes que fuerint apud veteres, 
287, not, 21. — Ignia Greecus dictus (feu Grégeois), quibus 
in usu fuerit, quomodo mittebatur, 386, not. 87. 

Imagines fusili operecalate que olim fuerint, 59,n.34. 

Imperatores Romani empe etiam reges vocabantur, 2, 
not. 3. — Imperator CPtanus im mensa separala epulari 
consueverat, 42, not. 38. — In illius coronatione que 
observanda, 113 et segq. — In ea coronatione mos spar- 
gendi munera, 114, not. 87. — lllas coronationes plu- 
rimi celebrant scriptores, ióid., not. 88. — In corona- 
tione nuptiali que observanda, 116 e/ segg. — In no- 
ptiis suis imperator, senatores adhibebat conviviis cum 
uroribus eorum, et iis munera dietribuebat, 125, not, 
17. — Imperatoris funeris deductio, 161. — In illius 
natali die que vota facienda, ibid. Cum in urbe sit ex- 
cipiendus imperator quid tune observandum, 162 ef segq. 
— Quid, quando ab expeditione militari, aliove longo 
itinere in urbem revertatur, 285 et segq. — Imperatores 
Romani olim cum in circum venirent, osculo jacto ma- 
nibus adorabant et salutabant populum, 163, not. i5. 


1453 


— Imperator, cum in aureo hippodromo sit excipien- 
dus, que observanda, 166 ef seqq. — Imperator pater 
civium et patrie ; qui illum audiebat pius, qui vero 
illum ledebat, impius habebatur, 190, not. 56. — 1Im- 
peratorum litteras 6ἱ mandata scripta osculandi et ad 
ad oculos frontemque admovendi mos unde duzrerit 
originem, 191, not. 60. -- Imperatores CPita- 
ni an unquam uncti fuerint, 218, not. T2. — lmpe- 
ratores recens electos in scuto mos imponendi οἱ sub- 
levaudi, 245, uot. 81, — Imperatorum insignia quee, 
945, not., 88. — Nemo illis insignibus, preter papam, 
uli debet, ibid. — Imperatores peroraturi stare debe- 
bant, 250. not., 10. — Observanda quando expeditio- 
nem bellicam parat imperator, 257 e£ seqg. — Cum in 
casira ire οἱ in iis versari decrevit, que observanda et 
ageuda, 263 ef seqq. — Imperatores Romani reverentia 
urbis Rome ante ejus portas descendebant, 289, not., 
387. — Imperator quando it lotum ad Blachernas quid 
observandum, 318 et segg. — Quid etiam quando ad 
SS. Apostolos aut ad aliud aliquod templum devotionis 
peragende causa ire statuerit, 322 οἱ seqq. — Tmpe- 
ratori quando nascitur fllius que observanda, 356 et 
seqq, — Que in illius baptismo, 358 ; in detonsione, 
359. — Imperator quomodo adorandus, 361, not., 90. 
— Quomodo debeat offerre dona in Magna Ecclesia, 
364. — Imperatorum plurium sepulera in Ecclesia SS. 
Apostolorum CPoli, 3/0, 311. — Imperator quando in 
curru prodit ad borrea strategii instranda, quid obser- 
vandum, 404 ef sedo — Cum in throno sedebat, omnes 
stabant proceres, 6, not., 81. 

Infule et vitte quid designent, 5, not, 41. — Infulse 
Ceaarum,erant diverse formes ab infulis imperatorum, 
288, not. 25 ; 335, not. 8. 

Insigne seu symbolum, indicium, quo collato confer- 
tur honor ; quod qui gerit, honorem se gerere profi- 
tetur, cujus symbolum gerit, 255, not. 43. — Insignia 
principum, quibus militant, in vestibus gestandi morem 
unde durzerint milites, 191, not. 61. — Insignia victo- 
rie, 351, not. 57. 

[ntonatio vel extensa, id est, certa precum series lon- 
gior, inde ipsi nomen, 17, not. 12 ; 18, not. 31. 

]ntroitus duplex, major et minor, 9, not. 30. 

Investituree dignitatum igna varia, 271, not. 10. 

Italia quomodo olim dividebatur, et variis nuncupa- 
batur nominibus, 382, not. 64. 


J 


Jocalia que dicebantur, 235, not. 3. 

Jurandi per Evangelia mos, bis, not. 72. 

Justiniani imperatoris piissimi inauguratio, 351. — 
Justinianus et Theodora, primi introduxerunt morem 
quo pronus in terra jacens imperatorem quisque ado- 
rabat, 278, not. 83. — Justiniani Magni sarcopbagus in 
heroo. 372. 

Justinus imperator fertur adeo imperitus fuisse lit- 
terarum, ut ne verbum quidem Leg: tabulis subsecri- 
bendum exarare potuerit ,245 not. 89. — Illius inaugura- 
tio, 247 et se9q. 

L 


Labara, id est vexilla quadrata cruce signata, 7, not. 
96 ; 238, not. 15 ; | 332, not. 66. 

Lampas et cereus, saltem apud novos Grecos, unum 
et idem, 39, not. 23. 

Lancea sacra, qua Christilatus perfossum jactabatur,in 
ede Deiparee Phari CPoli asservabatur, 106, not. 58et59. 

Lapides rotundi in ecclesiis olim per intervalla positi 
quid designent, 9, not. 36. 

Largitiones ; gemina notione gaudent; notant enim 
vel thesauros publicos, fiscum, erarium publicum : vel 
solatia, donationesquas princeps sponte dat quibus vult 
e suo peculio, 329, not. 41. . 

Latercula beneficii vel beneficentie, que appellari 
soleant, 227, not. 12. . 

Laudosie, Laudane, id est armille precaria, rosaria, 
230, not. 44. 

Laureatse littere, laureate imagines quas novi in 
Occidente imperatores in Orientem mittere debebant, 
229, not. 33. — Quomodo a populis excipiebantur, ibid. 

Lazari sabbatum, precedit immediate Dominicam 
Palmarum; unde sic dictum, 100, not. 35 218, not. 7T. 

Legati a variis gentibus ad imperatorem venientes, 
quomodo illum salutant, 392 et seqq. — Legatorum ex- 
terorum receptio In aula Byzantina ; quid tuncobservan- 
dum, 321 et 5eqq. 

Leo imperator inter celebres Ecclesie Grecrmhymno- 
graphos recensetur, 68, not. 54. — Leo Magnus impera- 
tor primus eorum fuit, quisolemnibuscum ceremoniis 8 
patriarcha CPtano coronati fuerunt ; illarum ceremonia- 
rum ordo, 238, el seqq. et not. 12. 


INDEX IN LIBRUM DE CERIMONIIS. 


1401 


Lepra, Leprosi, unde sic dicti, 106, not, 61. 

Libripendes in bellum et castracur ducti, 266, not 57. 
Lictores, ecclesie assertores qui fuerint ; illorum offi- 
cia, 10, not. 38. 

Ligna satisfactoria, scilicet quibus fidelesinecclesiam 
vocabantur, quis fuerint, 100, not. 36. 

Citteras et mandata imperatorum osculandi mos, 191, 
not. 60. 

Logotheta et canicleus qui ; varia eorum munera, 5, 
not. 58 et59 ς 37, not, 99. — Logothetce varii, 393, not. 45. 

Longobardia ;de erpeditionein illam tempore impe- 
ratoris Romani Lecapeni. 381. — Qui pars Italie sic di- 
cta fuerit, 382, not. 67. 

Lori,scipiones oiim qui fuerint, 331, not. 70. — Lori, 
vestis genus, 368, not. 927. 

Ludi circenses , in illis imperatoresad mensam suam 

roceres adhibere solebant, 119. not. 1 et 2. — Ludipe- 

estres in quibus de pedum velocitate decertabatur ; 
quando fiebant 189, not. 53. —Ludi Gothici qui fuerint, 
3232, not. 89. — Ludorum scenicorum et musice instru- 
mentalis prefectus quis fuerit, 222, not. 98. — Ludus 
equestris in gratiam Saracenorum, sub Constantino et Ro- 
mano imperatoribus, 340 e? seqq. 

Lues gallica, vetustis temporibus jam nota, unde du- 
cta, 106, not. 61. 

Luminum festum 3uid, 25, not. 51. — Quid in vigilia 
et in processione illius festi observandum, 82 et seqq. 

Lychnics vel lucernarie preces, prima pars officii ve- 
spertini, cum accenduntur lucern:e, recitarisolitee, n. 52 


M 


Ma cellaria et Lupercalia quae, et quein illis agenda 
sint, 512 et seqq., et not. 44, 45. 

Magistrorum dignitas in aula Byzantini que fuerit ; 
quis gister dictus, 6, not. 15. 

Maglabite lictores, qui imperatorem cum maclaviis 
prexcedebant &d parandam viam etabigendam turbam, 5, 
not. 5 

Magpatum in aula processioseu.conventus, qui fit ein- 
gulis diebus Dominicis, et quae in eo observanda, 302. 

Magnaura, id est magna aula, in qua magnos duces 
excipere solebat imperator ; illius vocabuli etymologia, 
14, not. 15. 

Malluvia, id est pelves in. quibus manus lavabantur, 
6, not. 71. 

Mandatores in exercitu qui fuerint, 52, not. 6. 

Manganarius in ludocircensi quis fuerit ;eL quee illius 
officia, 181. not. 11. 

Mensionarii, velcuatodes templi, sic dictiquia semper 
in eo mauent et curam ejus gerunt, 12, not. 67. 

Manulia quee fuerint ; illorum usue, 45, not. 36. 

Maphorium, id est vestis qua Augusta involvebatur,ne 
conspiceretur a barbato, 123, not. 7 οἱ 8. 

Mare olim in ecclesia erat lapis cavus in quo reliquie 
vini et aquae benedicie. quibus amplius opus non erat, 
effundebantur, 21, not. 36. 

Marmor Romanum,quare sic dictum ; marmorum varie 
species 370, not. 58. . . 

Marsupium quid unde sic dictum; illius usus, 230, 
not. 44. 

Matrimonium quomodo contrahant Greci, 126, not. 30. 

Matroneeus locus, ubi femine in ecclesiis aderant, 19. 
Dot. 24. 

Mattiarii milites qui fuerint, etunde sic dicti, 239, n. 17. 

Mensa abscissa vel sequestrata que, 42, not. 38, — 

Mensa aurea, ibid., not. 41. 

Mensurator qui; illius varia officia, 259, not. 11,2364, 
not. 42 ; 268, 269. . 

Metalla ; ars pingendi in metallis unde nata ; illius 
origo, 59, not. 34. — Metallorum comes qui, et queeillius 
munera 416. not. 11. 

Metatorium quid sit, 10, not. 45. 

Milites pompatici qui fuerint, 7T, not. 89. 

Militia, idem est atque comitatur, totum corpus offl- 
ciorum et dignitatum aulicarum, 226, not. 9 et 10. 

Ministri imperatorum manibus in pectore decussatis 
coram illis adsetaresolebant, 302, not. 81. 

Modiolus erat nuscorone imperialis ; unde sic dictus, 
240, not. 45 ; 288. not, 28. 

Mortis vir a, intercimelia precipua imperii Constanti- 
nopolitani, 4, not. 35. 

Munus apostolicum dandi mos, 11, not. 64. — Absque 
munere ad reges Orientisaccedere nonlicebat, que mu- 
nera illis offerebantur, 235, not. 2. 

Murorum comes reparandis meenibus et militibus per 
monia excubantibus preeerat, 4, not. 99. 

Musica iustrumeptalis pro re turpi et velita aGreecis 
habebatur et illamerz ecclesia οἱ ex suis epulis velutim- 
piam et probrosam ejiciebant, 223, not. 98, 450, not, 43. 


1455. 


.Mutatoriorum varie species, 370. 
Mysticorum amor apud Greecos, 3, not. 8. 
N 


Naráumet cinnamomum distribuendi mos, 21. — Nardi 
ixides olim solebant homines elegantiores secum gerere 
ut nos hodie pixidespulvere sternutatorio gerimus onu- 
stas, 21, not. 9. 
Nativitatis Dominiin festo solite acelamationes, 22. — 
In ejusdem processione observanda, 76 el segg. — In hoc 
festo novemdecim accubituum dapes apponebantur, 429 


el seqq. 

Nicephori Phocz imperatoris fortissimi inauguratio, 
851 el seqq. — Utrum mortenaturaliobierit. aut venenis et 
per vim exstinctus fuerit, non constat, 251, not. 18. 

Nobilissimi in promotione observanda, 132 et seqq. 

Nomen pueris imponendi mos apud Grecos, 356, not. 
15-11. 

Normauni unde Bigothi dicantur, 140, not. 61. 

Numerarius quia sic dictus,illiue varia officia,140,not. 69 

Numerus, hoc nomen peculiare militum genus desi- 
gnat, varia illorum officia, 4, not. 21. 

Numismata.seusolidi aurei,premium circenseis victori 
dari solebant, 187, not. 50. 

Nuptialis corona imperatorum Constantinopolita- 
norum, 116, not. 92 


Obsequentes dicti militesqui fuerint, 265, not. 55. 

OEcumenici titulus quid significet, 392, not. 43. 

OEconomium idem alque vestiarium, 95, not. 24. 

OEnantbe Grrecie duplex, vinum odoratum, etunguenti 

enus, , not. 94. 

e Officialesin comitatu imperatoris quifuerint, 6, not. 19. 
— Officiales varios creandi modus in aula, et quid tuno 
observandum, 303. —Quefuerinteorum munera,415, not. 

Officine imperiales quee fuerint, 417, not. 85. 

Omophorium,gestamen patriarcharum et episcoporum, 
signum dignitatis, 48, not. 76, —Omophorium, vestis ge- 
nus,qu& Lotum ambitcorpus,305, not. 88. —Omophorium 
B. Virginis quod secum efferebantin prelium imperatores 

uocum se credebant prospere acturos, 269, not. 90. — 

mophborium anidem sit ac lorum etsuperhumelare, 331, 
not. 70. 

ο jerculumsell equine imperatoris illo insidere cuique 
capitale erat, 157. not. 

Optimalas, acilicet milites viliores, veria eorum mune- 
τα, 37, not. 2. 

Orarium quid, et mos illo moto adstantibus dandi οἱ- 
gnum, 6, not. 73 ; 48, not. 16. 

OratiunesSilentii vocabantur,quas instante quadrage- 
simali jejunio imperator ipse habebat ad populum, 91, 
not: 11. — Quid tunc observandum, 31.4. 

Oratoria tam in ecclesiis quam in privatis edibus con- 
structa, 4, not. 36. 

Ordo Romanus quid sit, 4, not. 5. 

Organa pulsare, organa canere, quid, 9. not. 22. — 
Organorum usus antiquus apud Grecos, 20, not. 32. 
à rphanotrophus:, vel curator orphanorum, illius 

ignitas, 54, not. 11. 

rthodoxie in Dominica quid observandum, et quee 
fuerit illa Dominica, 92 ef segq., et not. 20. 

Osculum pacis, illiua origo et usus, 11, not. δὲ. —De 
osculo imperatori dato, 15, not. 2. — Osculorum gradus 
varii, 210, not. 41. 

Ostiarius, duplicis est generis, palatinus et ecclesiasti- 
cus, priorismunera que fuerint, 6,nol. 14. — Ostiarius 
ecclesie, illius officia, 11, not. 65. 

P 


Pagante vestes, pagane processiones, pagana Dominica 
quid significent, 20, not. 33. 

Palatia estiva ediflcandi mos in Oriente,5, not. 413. — 
Palatium imperatoria quando se quotidie recluditetpro- 
cessio quotidianain illud orditur, quae observanda, 299 
el seqq. 

Pallium scissum veterum Grecorum aliud erat, quamvis 
admodum simile pallio Francorum, 274, not. i. 

Palme quatuor, vel victoris insignia, que post siogu- 
las decursiones in ludis circensibus dari solebant, 179, 
not. 1. — Palmarum infesto et processione que obser- 
vanda, 101 et segq. 

Panduraquale sut instrumentum musicum, 222, not. 93. 

Pauni triblatti, seutriplicitinctura blatte infecti, 48, 
not. 80. — Panni Saracenici, 351, not. 56. 

Pantheum quid significet,et unde hoc nomen, £, not. 33. 

Papias vel custos palatii ; unde hoc illi nomen ;illius 
munera, 4, not. 31. 

Papilio vel tentorium quid, et unde sic dicitur, 240, 
Dot. 34. 


INDEX IN LIBRUM, DE. CERIMONIIS, 


1456 


Paraecenomeni seu accubitores, viri maxime dignitatis 
et potentie in aula Byzantina, 251, not. 20. 

Paragaude, vestes sericm auro intertezte, 85, not. 4. 

Parasite mulieres, scilicetque dorsum presbebant cal- 
candum in terram prone porrecte, et nixufactoin altum 
tollebant eibiinsistentesfeminas nobiles, ut faciliuscur- 
rus ascenderent, 242, not. 56. 

Paratici, Paraticorum consules qui fuerint, à, not. 37. 

Paschatis In festo solita acclamationes. 27. — Item in 
variis feriis post Pascha, 29-33. — Paschatis festum tem- 
pos apud Greecosin toto anuo hilarissimum est, 244. not. 

3. —Quam ob causam in eo lauros iaduant imperator 
et magistri, proconsulares et patricii, 36«. — Majore reli- 
gione nullus dies celebratus tbid , not. 29 

, Patriarcha CPtanue ; quidin ejuselectione et ordiua- 
tione observandum, 326. — Hec vox unde repetenda, 
ἰδίά., not. 45. 

Patriciatus dignitasque fuerit,6, not. 77. — Patricio- 
rum in promotione obaervanda, 143, et seqq. — Patricii 
creandi modus vel formula, 149, not. 92. 
gg Airinorum seugestantium officia ques fuerint, 358, not. 


Pauperes ad mensam vocandi mos unde manarerit, 
210, not. 42, 

Pavones,id est vestes cum intextis pavonum imagi - 
Dihus ; 76, not. 80. 

Pedature de militaribus spatiis plerumque dicuntur, 
185, not. 45. 

Pectorarium quid sit, 228, not. 27. 

Pelles Canusine admodumcelebres et quare, 250, n. 40. 

Pentapyrgium, id est Armariumcum quinque turricu- 
lies in quo stabant pendebantve jocalia pretiosiasima, 43, 
not. 42. 

Pentecostis infestoacclamaliones varie, et alia in eo 
observanda, 36 et seqq. 

Persarum legati quomodo in aula Byzantina recipie- 
bantur, 232. 

Persicium ; hocvocabulum quid signiflcet, 230, not. 4 &. 

Pertice lauro implicite que fuerint, 331, not. 68. 

af e ironae patricius, frater Theodore Auguste, 208, not. 


Phargaui, militia genus, unde oriundi, 333, not. 80. 
Pharus, pro navigantibus noctu olim ardere solitus, 
43, not. 48. 
Phenolia vel poeuula, vestis genus, 144. not. 80, 
Phengia, baculi genus, quee fuerint ;illorum usus, 914, 
not. 30. 
Phiala que fuerit, et unde sic dicta, 142, not. 16. 
Philochristi nomenimperatoribus Constantinopolitanis 


unde datum, !, not. 1; 264, not. 40. 

Phyler, id est domus thesauros regios custodiens, 5, 
no . 9 
Pietatis consuetudines in aula Byzantina, {13 εί segg. 

Pile ludus etexercitia qualia fuerint ; illorum origo, 
222, not 97. 

Pinna, ostrei (onus, dat lanas que lanas ovium vin- 
cunt, 255, not. 46. 

Placentas et poma 10 conviviis veterum ultima fuisse 
constat, 42, not. 40. 

Poygium quid sic vocabatur in ecclesia, II, not. 51. 

Porphyrogennetus, quis sic dictus et quare sic dictus; 
et quis primus sic dictus fuerit, 115, not. 91. 

Porta speciosa, regia, porta major in ecclesia, 9, not. 
35, 29, 31 ; 11, not. 44. 

Praefectus urbis Constantinopolis ; vacia illius officia 
et auctoritas, 4, not. 27. — Prefecti urbis in promotione 
observanda, etin illa varie acclamationes faciends, 154. 
154. 

Prependulia, quee feminee Orientales olim gestabant 
et adhuc gestant, 123, not. 9 

Prepositi palatii et cubiculi qui, 4, not. 13.— Prepo- 
siti ia promotione observanda, 153. 

Pragmatica sanctio est. ea, juxta cujus formulam et 
edictum in rebus gerendis, inadminietratione rerum pu- 
blicarum potest et debet agi et procedi, 221, not. 13. 

Prandia, seu tnim expansee : illorum usus, 49, not. 86. 

Probatorig littere vel diplomata, quibus ille, qui ad 
aliquod officium adeciscitur, idoneus et probatus renuu- 
tiatur, 227, not. 23. . 

Processionis ordo et series, cum imperator Magnam 
Ecclesiam adiret, 4. — Procesesiones quee fuerint, illa- 
rum origo et diversitas, à, not. 10. — Apud Russos 

rocessio describitur, :5íd. — Processio quotidiana, 
tbid., et not. 15. — Processiones in certas classes viro- 
rum, mulierum, etc., dividebantur, 97, not. 32. 

Proconsules qui fuerint , illorum in promotione ob- 
servanda, 149, 150, 226. . 

Prohedrus seulpreses universi senatos; illius promo- 
tio et in ea observandum, 256 εί seqq. 








1481 


Propoloma, seilicet modiolus seu infula turrita, galeri 
genus, 288, not. 28. 

Propositum ; quid sic Gresci vocabant, 51, not. 99. 

Protectores, genus militie palatine pompatice, cor- 
pori priucipis protegendo destinatum, 7, not. 94. 

Protopapas, scilicet princeps sacerdos in omni quaque 
majori ecclesia, 11, not. 57. 

salmista et cantor in quo discrepent, 8, not. 13; 12, 

not. 66. 

Ptychia quid et unde sic dicta, 332, not. 73. 

Purificationis B. Marie Virginis in festo et processione 
quid observandum, 87 et seqq. 

Purpure varia genera, 255, not. 46. 

Pyrecbolum, id est terebella lignea, quse super hy- 
scam agitata fortiter, heec ignem concipit, 272, not. 50. 


Questor qui fuerit ; illius officia, 7, not. 97. — Illius 
in promotione que observanda, 157. — Illum creandi 
modus vel formula, ibid., et not. 15. — Queestoris pro- 
prium erat orationes litterasque et mandata Augusti co- 
ram senatu et populo recitare, 219, not. 7. 


Rationalis militaris qni sic dicitur, 37, not. 99. 

Rector in aula Byzantina qui fuerit ; illius munera va- 
ria 413, not. 46. — Rectoris provectio ab imperatore, 
el quid in ea observandum, 305. 

Referendarii, politica et sacra dignitas ; illorum varia 
officia, 6, not. 67 ; 11, not. 58. 

Regis titulus imperatoribus Romanis olim quoque tri- 
butus, 2, not, 3. — Regis et imperatoris, titulus diver- 
808: utriusque differentia, 397, not. 70. 

Reliquie varie qus in Ecclesia Sancte Sophie 
Constantinopoli asservabantur, 21, not. 37. 

Resurrectionem mortuis enceniare quid, 27, not. 58. 

Ritus epularum sacrarum aule Byzantine, 406 e( seqq. 
— Ritus varii Ecclesise Grece, 9, not. 26. 

Roberti equites vel milites, qui sic vocati, 222, not. 89. 

Roga, id est largitio, donum, stipendium ; rogam 
dando significabat imperator illos quibus dabat juris sui 
esse et stipendia aua mereri, 231, not. 56. 

Remanus imperator morte naturali an obierit, vel 
venenis et per vim exstinctus fuerit, non constat, 951, 
not. 18. — Romani quidquid ditionis illorum non erat, 
desertum vel hostile vocabant, 258, not. 6. 

Rosum auream in Dominica Laetare consecrandi mos 
unde manaverit, 66, not. 46. 

S 

Sabana, scilicet lintea presertim tergendo corpori 
apta, 60, not. 35 1. 196, not. 35. 

Sabbatum sanctum οἱ magnum ; que in eo observan- 
da, 106 et seqq. 

Sacellarius, vel erario prefectus ; illius munera 37, 
not. 3. 

Sacellius quis fuerit ; illius officia, 266, not. 56. 

Sacrificatorium, locus in quo Deo victima incruenta 
offertur, 9, not. 34 : 39, not. 17. 

Saga, vestes ample et longe, ad genua pene defluen- 
tes, 5, not. 53. 

Semarii equi qui dicuntur, 259, not. 13. 

Saltatio et chorea cum facibus vel cereis apud Grim- 
cos, 163, not. 41; 165, not. 54. — Hujus vocabuli ety- 
mologia, 191, not. 65. — Saltatione suam hilaritatem in 
die natali imperatoris Grreci significabant, 366, not. 20. 

Salutandi aliquem apud Greecos formula, 13, not. 81. 

Sanctorum in festo et processione que observanda, 
309 et dt — Sanctorum omnium festum incidebat in 
festum SS. Trinitatis seu in octavas Pentecostes, 111, 
not. 76 ; 309, not. 6. 

Sangarus, urbs Bithynic» ad mare, non procul Hele- 
nopoli, 417, not. 89. 

Saraceni ; hujus vocabuli etymologia, 265, not. 52. 

Sarcophagi varii imperatorum in Ecclesia SS. Aposto« 
lorum Constantinopoli, 373. 

Sardorum acclamationes, quas Dominis accinunt, 376. 

Satyri, unde sic dicti, 222, not. 89. 

Saximum, scilicet tripudatio, chorea, sallatio, preeser- 
tim qua coram imperatore flebat ; quid in ea observan- 
dum, 171 et not. 72. 

Seala cochlearie que, 89, not. 12. . 

Scaramangium, vestis nomen;illius vocis etymologia, 
19, not. 27 ; 271, not. 23. . 

Scariatani (chariatans), unde originem duxerint, 235, 
Dot. 91. 

Sceptra imperatorum CPtanorum quee fuerint, 7, not. 
93: 115, not. 90. — Scentra, genus vezxilli, 332, not. 72. 

Schola, scholarii milites, 6, not. 66. 

. Scipiones, quos manu gerebant imperatores, qui fue- 
rint, 38, not. 8. 


INDEX IN LIBRUM.DR. CERIMONIIS. 


1408 


Scribones qui fuerint, et que eorum officia, 41, not. 32. 
Seriniorum rüsgister ; quid in illius creatione obeer- 
randum, 160. — Habebat adjutorem vel vicarium, 999, 
not. 40. 
Scutum et haeta insignia imperatorum, 9339, not. 21. — 
Scuto mos imponeadi imperatores, 245, not. 87. 
Secretum et curia idem eat ; scilicet locus in quo se- 
dent judices pro tribunali, 4, not. 34. 
,gecundicerius ;quidinillius promotioue observandum, 


Senatores militares qui fuerint, 7, not. 95. — Senatus 
vox duplici significatu adhiberi solita, 38, not. 19. 

Sermo per digitos certo modo formatos, 165, not. 53. 

Silentiarii qui fuerint ; illorum officia, 7, not. 88. — 
Per septimanas serviebant, et absoluta septimana, ve- 
niebant alii, suas vices obiluri, 157, not. 22. Traditio 
virga aures ex manu imperatoris in suam, est inveati- 
tura, est symbolum, quo ipso declaratur et constituitur 
aliquis eilentiarius, 227, not. 10. 

iphonarii vocabantur qui Gregeum ignem (feu Gré- 
geois) e siphonibus ejaculabantur, 386, not. 81. 

Smaltitum opus quid olim fuerit dictum, 59, not. 34. 

Solarium, id est arca in summis edium partibus ad 
deambulandum apta, 69, not. 58. 

Solet ; qua pars veteris ecclesie fuerit sic dicta, 9, 
not. . 

Spatharii, protoepatharii, spatharocandidati qui, et 
unde sic dicli, 5, not. 42; 15, not. 4 — Spatharocan- 
didatus ad protospatharii dignitatem cum provehitur, 
quid observandum, 160. 

Spathobachia, genus armature, qua fuerint; illorum 
u8us, 44, not. 55. 

Specia, vestis genus, que fuerint, et unde nomen, 49, 
not. 91. (Dentelles.) . 

Sportula, id est donum quod exteri principes aut 
eorum lognti in aulam Byzantinam venieutes, afferre 
solebant, 82, not. 96. . 

Stephanus imperator, filius Romani Lecapeni, in ex- 
silio vitam privatam flnivit, 384, not. 82. 

Sticharium vel Strictorium, tunica corpus stricte 
astringens, 85, not. 5. — Tunica interior, talaris ; illius 
vocabuli etymologia, 256, not. ο]. 

Stichut, est formula precum solemnis ante epulas, 433, 
not. 56. 

Stralegi posterioribus evis qui fuerint, 6, not. 78. 

Symponus, adjutor prefecti urbis in judiciis et sen- 
tentiis dicendis, 160, not. 28. . 

Syncelli ab imperatore creatio ; quid in ea observan- 
dum, 306. — Syncellos inter et metropolitas presi 
dentia, quibus concessa, ibid., not. 90. — Syncelli qui 
fuerint illorum officia, 13, not. 41. 

Syrianus hiatoricus, 269 T not. 1 et 2. 


Tacticus liber quid indicet ; varii sensus quibus acci- 
piatur, 2, not. 5. 

Teni& colorate olim que fuerint, 331, not. 70. 

Tuagmatum quatuor magistratus in circeum quando pro- 
cedunt, qu& observanda, 336 ef seqq.; 352, not. 62. 

Taro ; que regio sic vocatur, 82, not. 94. ' 

Tarsenses legati, qui negotiandee permutationis capti- 
vorum et pacis causa advenerant, aConstantino recipiun- 
tur ; quid tunc observandum, 329 et seqq. 

Tempella, vel tabula lignea qua horas, vel termmpora 
statuta precum Graeci pulsabant, 100, not, 36. 

Tenesici panni unde sic dicti, 34&, not. 33. — 

Testudo, quam milites scutis consertis circa novum 
imperatorem faciebant, erat gemina, et quo fine, 239, 
not. 19. 

Thalassa, vestis genusin usu apud Grecos, 271, not. 38. 

Theophili imperatoris reditus triumphalis, 200 ef (dd 

Theophylactus patriarcha eligitur et ordinatur, 207. 

Theuda, rex Gothorum in Hispania, 230, not. 52. 

Thomaites erat triclinium seu palatium patriarchee, in 
oro Auguste situm, ubi patriarche bibliotheca orat, 154, 
not. 5. . 

Thronus Salomoneus quis fuerit, et quare sic dicitur, 
327, not. 58 et 58. 

Thymela quid, et quid Thymelici, 222, not. 98. | 

Tituli varii imperatorum Constantinopolitanorum, 
216, not. 61. . . 

Tirones; qui sic vocati ; duplicis erant generie, 227, 
not. 14. . 

Torniciorum gens valde celebris in historia Byzantina, 
252, not. 29. u . 

Torques decus et premium erat militare ; in caput 
imperatoris qua de causa imponebator, 239, not. 18. 

ricliüium quid sit ; illius ueus, 44, not. 57. 
Triuitatis hymnus, 113, not. 82. 
Triumphi victoriales quomodo in hippodromo celebra- 


1459 


bantur, 193. — Triumphus ab hostibus devictis quando 
agitur in foro, que observanda, 350 et segg. et not. 57: 
qua cum agitur in circo, 354 et seqg;. castrorum accla- 
mationes, 315. . 

. Tubia et tibialla que fuerint ; unde sic dicta ; illorum 
usus, 245, not. 86. 

Tunice inconsutiles, 271, not. 23. 

Tyrie vestes, 76, not. 79. 

Tzacones, qui olim Lacones, extreme Peloponnesi 
incolee, 402, not. 94. 

Tzange, seu ocrese coriacee, que ad genua fere per- 
tingerent, interdum quoque magnam femorum partem 
tegereni: in colore eurum dignoscebatur gestantis ordo 
et dignitas, 242, not. 60. 


Upnguentorum mos et usus apud Orientales, 12, not. 71. 
Urnatorium, id est edes in qua stabant urne, in 
quas sortes conjiciebantur et agitabantur, quo scilicet 
ordine aurige singuli deberent decurrere in ludis cir- 
ceneibus, 182, not. 21. — Urna quomodo agitari debeat, 
«5 ο 


Ὑαροτα]ία et pyrilia que fuerint; illorum usus, 146, 
not. 83. 

Vasorum varia apud Grecos genera, 269 et not. 95. — 
Illurum usus, 329, not. 63. — Vasa sacra diversorum 
templorum, 369, 370. 

Vehiculis olim in urbe uti erat invidiosum, 296, 
not. 8. — Vehi solum aliquem in curru pro arrogantia 
accipiebatur ; itaque veteres imperatores amicum secum 
sumere solebant, 210, not. 43. 

Velum; hujus vocabuli triplex sensus, &, not. 32 ; 
144, not. 19. 

Veneta factio apud Byzantium et factio Prasina quee 
fuerint ; quibus civibus constitute ; illarum officia, &, 
not. 20. — Veneti Prasinis semper preferebantur, fa- 
vore imperatorum, quibus Prasini plerumque invisi 
erant, 184, not. 42. — Factionum diversarum certamen 
in hippodromo, 196. 

Veates mutatoric qus, 4, not. 37. — Quomodo in fe- 
atis et processionibus mutentur ab imperatoribus, 110 et 


ORDO RERUM. 


1460 


seqq. — Vestes dono dandi antiquissimis temporibus 
consuetudo, 289, not. 39. — Vestes sigillate vel histo. 
riate que, 302, not. 77. — Vestes pretiosissimm ex 
Oriente ducunt originem, et s&pe nomina, 350, not. 
54. — Vestium concussione salutaudi modus, 6, not. 73. 
— Vestes varie quibus antiqui utebantur, 255, not. 47 ; 
274 et segq. — Vestes albe hilaritatis, colorem vero lu- 
ctus indicium apud Grecos, 364, not 12. — Vestes in 
eignum honoris et homagii mittebantur, 408, not. 15. 
— Vestes pellicee quse fuerint; illarum origo, 222, not. 94. 

Vestiaritee. erant Chosbaitee, sed nou vicissim Chos- 
baile erant veatiarite ; qui utrique fuerint, 417, not. 83. 

Vestiarium non tantum dicebatur eonditorium supel- 
lectilis vestiarie, sed omnis preliose supellectilis erat 
thesaurus, 106, not. 56; 269, not. 91. — Vestiarium 
imperatoris privatum itinerantis, 269 et segq. 

Vestibula cancellata quid, 44, not. 53. 

Veatitor, vestiarlus et vestiarita, uniuscujusque mu- 
nera varia, á, not. 34. . 

Vexilla que fuerint, 7, not. 93. — Ὑεεί]α vel signa 
iuvertendi aut humo sternendi mos aut luctum aigni- 
ficabat, aut submissionem, aut denique insultationem 
et humiliationem illius cujus signa invertebantur, 238, 
not. 15. 

Vigilia magna quomodo celebrari soleat, et que in 
ea sint observanda, 105 et segq. — In hoc die patriar- 
cha homiliam recitare tenebatur, ibid., not. 55. 

Vindemio ; ritus varii in illis observandi, 317, not. 66. 

Votorum ludus qui, et que in eo observanda, 208 εί 
seqq. — Conviciis impetendi in hoc ludo licentia unde 
trahat originem, ibid., not. M. — Voti vel votorum 
festum quid, et quando celebrabatur, 112, not. 53. 


Xenodochia et Xenones, hospili& pro vetulis, infirmis, 
etc., 102, not. 47. 


Zona purpurea, 255, not. 46. — Zona, pro symbolo 
honoris accepta, ia quo a baltheo differat, 412, not. 38. 
Zosta, scilicet patricia feminei comitatus Àugusue prin- 
ceps, eique proxima comes et amica, unde aic dicta, 14, 
not. 29. — Qua in illius promotione observanda, 150-152. 








ORDO RERUM QU/E IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


[nm i 


IMPERATOR CONSTANTINUS PORPHYROGENI- 


Prefatio Editorum Patrologiee. 9 
Notitia ex Joan. Albert. Fabricio. 14 
Prefatio B. G. Niebuhrii. 94 
Preefatio Joan. Jac. Reiskii 35 


Commentatio J. H. Leichii de vita et rebus gestis 
Constantini Porphyrogeniti. 41 
Ex adversariis Leichianis, de scriptis Constantini Por- 
phyrogeaiti. 7A 
DE CERIMONIIS AUL/E BYZANTINZE 14 
LIBER PRIMUS. 74 


Caput primum. — Observanda, quando processio in 
magpam ecclesiam instituitur, sive ordo ac series so- 
lemnium et illustrium processionum, imperatoribus ad 
magnam ecclesiam euntibus. 19 

Cap. II. — Acclamationes in festo Nativitatis Domini. 210 

Cap. III. — Festum Epiphanie. Duarum factionum 
acclamationes, 215 

Cap. IV. — Acclamationes in sancti paschatis festo. 219 

Cap. V. — Acta in feria secunda septimi renovatio- 

223 


is. 

Cap. VI. — Acta ferie secundi Dominice post Pa- 

echa. 

Cap. ΥΠ]. In feria 1v septimape 1v post Pascha 331 
Cap. VIII. — In festo Ascensionis. 231 
Cap. IX. — In festo Pentecostes. 238 
Cap. X. — Observanda die secunda septimanee reno- 

vationis. 261 

, Cap. XI. — Observauda die tertia septimane renova- 

lionis in sancti Sergii. 299 
Cap. XII. — Observanda quarta die renovationis, et 

de ritibus tunc peragendis. 306 
Cap. XIIJ. — De patriarche invitatione. 307 


Cap. XIV. — Observanda die quinta eeptimane reno- 
vationia, dum salutatio in aureo triclinio instituitur. 307 
Cap. XV. — Observanda in vigilia septimaue reno- 
vationis. 315 
Cap. XVI. — Observanda Dominica secunda post Pa- 
scha, imperatore ad Sancte Sophie abeunte. 318 
Cap. XVII. — Observanda feria quarta septimane 
quarta post Pascha etin processione ad templum Sancti 
Mocii. . 318 
Cap. XVIII. — Observanda in festo et processione 
sancte Cbristi Dei nostri Ascensionis. 331 
Cap. XIX. — Observanda in vigilia sancti Elie ejusque 
festo. . 339 
Cap. XX. — Mensís Maii primo enctenia nove eccle- 
sie et de ritibus in festo enceniorum nove magne ec- 
clesie obrervandis. 347 
Cap. XXl. — Observanda in festo et processione 
sancti Demetrii. 3351 
Cap. XXIl. — Observanda in festo et processione 
Exaltationis veneraudee crucis. 

Cap XXIII. — Observanda in festo die et processio- 
ne sacre Christi, Del nostri, Nativitatis secundum car- 
nem. 359 

Cap. XXIV. — Observanda primo mensis Januarii, in 
S. Basilii. a n 

Cap. XXV. — Observanda in vigilia sanctorum Lumi- 
num. 315 

Cap. XXVI. — Observanda in festo et processione 
Luminum. 379 

Cap. XXVII. — Observanda in festo et processione 
Puriticationis B. Marie Virginis. 383 

Cap.XXVIII.—Observanda in Dominica Orthodoxie.394 

Cap. XXIX. — Observanda in Dominica medie hebdo- 
madis jejuniorum, quando venerandum εἰ vivificum 
crucis ligaum adoratur. 399 


1161 


Cap. XXX. — Observanda, ubi inciderit festus dies 
Annuntiationis sanclae Deiparse in Dominicam medie 
hebdomadis. 402 

Càp. XXXI. — Observanda in vigilia Palmarum. 410 

Cap. XXXLI. — Observanda in festo et processione 
Palmarum “1 

Cap. XXXIII. — Observanda in saneta et magna feria 
quinta, et de imperatoris circuitu iu gerocomiis. 412 

. XXXIV. — Observanda in magna vigilia, et quo- 
modo celebrari soleat. M9 

Cap. XXXV. — Observanda in sancto magnoque t^ 


ato. 
Cap. XXXVI. — Observanda in processione unionis 
Ecclesise», seu quando tomus unionis Ecclesie preelegitur. 


Cap. XXXVII. — Observatio de vestibus, quomodo ab 
imperatoribus in festis diebus ac processionibus mutenr 
tur. 

Cap. XXXVIII. — Observanda in coronatione impera- 
toris. 435 

Cap. XXXIX. — Observanda in coronatione nuptiali 
imperatoris. 440 

Cap. XL. — Observanda in coronatione Auguste. 454 

Cap. XLI. — Observanda in Auguste coronatione et 
nuptiis. 459 

p. XLII. — Acta factionum, quando puer Porphyro- 
genitus natus est. 410 

Cap. XLIII. — Observanda in Cesaris electione, 471 

Cap. XLIV.—Observandain promotione Nobilissimi.479 

Cap. XLV. —Observanda in promotione Curopalatse, 


Cap. XLVI. — Observanda in promotione Magistri, si 
imperator jubet, in processu magne ecclesie insti- 
tuatur. 481 

Cap. XLVII. — Observanda in promotione patricii, se- 
natoris et militum prefecti. 491 

Cap. XLVIII. — Observanda in promotione patricio 


rum. 
Cap. XLIX . — Observanda in promotione proconsulum, 
1 


Cap. L.—Observandain promotione patriciee Zostes. 519 
Cap. LI. — Observanda in promotione prepositi. 533 
Cap. LII. — Observanda in promotione prefecti. 526 
Cap. LIII. — Acta et acclamationes factionum in pro- 
motione prefecti. 527 
Cap. LIV. — Observanda in promotione questoris. 534 
Cap. LV. — Observanda in promotione demarchi. 535 
Cap. LVI.—Observandain promotione secundicerii.538 
Cap. LVII. — Obaervanda in promotione assessorum 
judicii et Logothetarum. 939 
Cap. LVIII. — In creatione magistri scriniorum. 542 
Cap. LIX. — Observanda quando spatharo candidatus 
&d protospatharii dignitatem provehendus est. 542 
Cap. LX. — Deductio funeris imperatorie. 642 
Cap. LXI. — Observanda post finitas preces et vota 
in natali die imperatoris. . 543 
Cep. LXII. — Observanda pridie ejus diei, quo impe 
rator jn urbe excipiendus est. . 9046 
Cap. LXIII. — Observanda mane ejus diei, quo in ur- 
be excipiepdus est imperator. 541 
Cap. LXIV. — Observanda, si imperator in aureo hip- 
podromo xr etridie antipasche excipiendus est. 555 
Cap. LXV. — Observanda in saximo seu in convivio. 
566 

Cap. LXVI. — Observanda, si deximum in secreta 
phiala triconchii institui debet hiberno tempore et ventis 
acriter commotis, qui non permittunt, ut solitis in phia- 
lis celebretur. 510 
Cap. LXVII. — De loco et ordine, quo proceres om- 
nes in singulis deximie, in majoribus phialis institutis, 
astare solent. 575 
Cap. LXVIII. — De aureo hippodromo, et que in illo 
peragontor. 518 
ap. LXIX. — Observanda, quando equitatus fil desi- 
gnatio. 587 
Cap. LXX. — Meneis Maii die x1 cerlamen equestre 
[η die natali hujus a Deo custodite;e et imperatoris urbis 
hune in modum iastituitur. 631 
Cap. LXX]. — Ritus in facularisee celebratione solem- 
Des. 643 
Cap. LXXII. — De voto, quomodo celebrari debeat. 654 
Cap. LXXIII. — De hippodromo Macellario, Lupercal 
appellato. 659 
Cap: LXXIV. — Que a cancellariis qusestoris in pro- 
cessibus dominorum ad magnam ecclesiam Latine ca- 
nuntur, hec sunt. 663 
Cap. LXXV. — Expositio eorum, que a vocalibus ad 
mensam X1X accubituum Latine dicuntur. 666 


QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


1462 


, Cap. LXXVI. — Acclamatio, que mane simul ab exer- 
citu instituitur. 667 

Cap. LXXVII. — Acclamatio exercitus, si imperator 
triumphum de hostibus ducit, aut annona aliave impe- 
ratoria largitio exercitu distribuitur : eadem quoque, 
silentio facto, recitantur. 

Cap. LXXVIII. — Observanda in die vindemism in pro- 
cessione e xo dlatio Hieriee. 670 

Cap. LXXIX. — Acta, dum prefectus. Dominica Pal- 
marum ad templum 8. martyris Romani abit, recitan- . 


a 615 
Cap. LXXX. — Observauda ín die honoris demarchi 
die tertia Galilee. 675 
Cap. LXXX]. —  Observanda in sponse dedu- 
ctione. 678 
Cap. LXXXII. — Observanda in coronatione nu- 
ptiali. 619 
Cap. LXXaIII. — Observanda in convivio novemdecim 
&ccubituum, seu mensarum, quo tempore sic dictum 
Gothicum celebratur. 082 
Cap. LXXXIV. — E commentariis Magistri Pelri. Ob- 
servanda in promotione comitis admissionum, et comitis 
scholee et curopalatee. 694 
Cap. LXXXV. —Ex eodem Petro. Observanda, quando 
creatur augustalis aut proconsul. 

Cap. LXXXVI. — De diversis militiis seu officiis, mo- 
dis ea conferendi, ubi unumquodque conferatur, et quid 
unicuique scrinio competat. Quantum hoc de argumento 
reperire otuimus. 698 

ap: LXXXVII. — Observanda, quando renuntiatur in 
partibus superioribus seu occidentalibus imperator hue 
mittat legatos suos laureatasque suas imagines, nondum 
ab imperatore, qui hie, Constantinopoli agit, ad imperia- 
lem dignitatem admissas ; et quomodo imperator ei di- 
gnitatem et auctoritatem imperialem astruat atque confir- 
met, et ejus legatos absolvat seu remittat. 701 

Cap. LXXXVIII. —Observanda, quando imperatoreos- 
dem excipere vultlegatos, eo fine ut occidentali impera- 
tori dignitatem imperialem confirmet, et legatos di- 
mittat. 719 

Cap. LXXXIX. — Observanda sub adventum magni 
Perearum legati, eoque in Urbe presente. 7231 
XC. — De iis qu& oportet per ceteros dies, quos 
in Urbe transigit, circa eum observari. T42 
XCI.—Renuntiatio Leonisimp. divinse aortis ; seu 
quibus ceremoniis Leo dictus imperator fuerit. 116 

Cap. XCII.— Inauguratio Anastasii imperatoris divinre 


Cap. 
egt 
p. 


sortis. 710 
Cap. XCIII. — Inauguratio imperatoris Justini primi 
divinae sortis. 181 


Cap. XCIV. — Inauguratio Leonis Junioris. 794 
Cap. XCV. — Inauguratio piissimi domini nostri Justi- 
liani. 195 
Cap. XCVI. — Inauguratio Nicephori Phoce, Christum 
amantis et fortissimi imperatoris, antea domestici scho- 
larum Orientis. 798 
Cap. XCVII. — De promotione prohedri seu presidis 
universi senatue, 813 
APPENDIX AD PRIMUM. 826 
l. — Expositio de ratione bellicarum, quas faciunt im- 
peratores, expeditionum, et commemoratio stationum, in 
quibus metari solent. 826 
II. — Observanda quando imperator expeditionem 
parat. δα] 
IIl. — Observanda et agenda, quando imperator Roe 
manorum fossatum agere seu in castra ire et in iis ver- 
sari decrevit. 883 
IV. — De consuetudinibus archontum, seu de iis ju- 
mentis quse ex prescriptaformula etrecepta consuetudine 
prestare debent magistratus imperialium stabulorumtam 
que in urbe augusta, quam que foris in provinciis 
sunt. 850 
V. — Officiales et reliqui ad eorum ordinem pertinen- 
tes presstant mulos onerarios., 854 
VI. — Regis hypurgie, id eet ministerio, quod ad 
mensam ministrat, imputantur himc. 863 
. VII.— Pro mensuratore eut imperiale corte vel tento- 
ris engmaria quinquaginta. 866 
VIII. — Pro privato regio vestiario, edilisque e catone 
ad illud instruendum oneribusbajulandis, destinata aun$ 
sagmaria triginta. 81b 
X. — De pannis nondum consutis, fomamque vestium 
gestabilium nondum adeptis, que exteris nomine mune- 


rum mittuntur. $83 
Xi. — Pro idico destinata sunt sagm 907 

. — Pro idico destinata sunt enta 46. 907 
ΧΙ. — Onerationes quo modo fiant. 915 


XIII. — De circitoribus et circitationibus. 918 
XIV, — Observanda, quandoimperator δὲ οτε wes. 


1109 


expeditione militeri, aliove longo et diuturno itinere in 
urbem revertatur. 935 

XV.— Vietoriosus e castris apud Tephricen et Germa- 
niciam *editus Basilii Christum amantisimperatoris. 9142 

XVI. — Reditus e fossato Theophili imperatoris, cum 
Saracenorum Cilicum,qui e Tarso,e Mopsuestia,ex A dana, 
ex Irenopoli, ex Anazarbo, et aliunde adversus ipsum 
eoiverapt, et consurrexeraut valida manu, viginti mili 


cecidisset. 
LIBER SECUNDUS. 974 
Proemium. 974 


Caput primum. — Observanda, quando palatium quo- 
tidie sese recludit, el processio in palatium diebus pro- 
festis seu quotidiana orditur. 975 

Cap. Il. — Observanda in processione seu conventu 
magnatum in aulam, qui singulis diebus Dominicis fit. 982 

Cap. IlI. — Observanda, quando imperator domesticos 
scholarum aut strategos8, aut drungarium classis, aut go- 
nicum, aut sacellarium, sacelli praefectum, reliquosve 
officiales creat. : 981 

Cap. 1V. — Observanda in provectione rectoris. 991 

Cap. V. — Observauda in ereatione syncelli. 994 

Cap. VI. — Obiervanda in celebratione annua memo- 
rie eancti et magni Constantini, et enceeniorum sacrarum 
crucium in novo palatio Boni dedicatarum. 998 

Cap. VII. —Observenda in festo et processione Sancto- 
rum Omnium. 1002 

Cap. VIII. — Observanda Kalendis Augusti, prodeunte 
in publicum venerabili et vivifica cruce in qua Cbristus 
passus fuit. 4006 

Cap. IX. — Observanda in festo Obdormilionis sanetis- 
sime Deipare die Augusti 15. 

Cap. X. — Obsaervauda die secundo prime septimana, 
domino in silentio magnaura sermonem pronuntiante, 


1014 

Cap. ΧΙ. — Observanda quando cruces efferende sunt 
media vi ptimana sancta Quatragesime. 1018 
Cap. XII. — Obaervanda, quando domini lotum ad Bla- 
chernas eunt. 1019 
Cap. XIII. — Observanda, quando in Dominica pagana 
autalia die communi domini volurt autad SS. apostolos, 
aulLad aliud aliquod templum devotionis peragende causa 
1030 


re. 

Cap. XIV. — Observanda in electione et ordinatione 
pátrarche Constantinopolitaui. 1039 

Cap. XV.—Observanda, quando legati exteri exceptio 
fit in inagno triclinio magaaure, dominis super throno 
Sulomonea residentibus. 1017 

Cap. XVI. — Observanda, quando magistratus quatuor 
tagmatum in circum procedunt. 1111 

Cap. XVII. — De inauguratione Roinani Porphyroge- 
niti. filii Constantini imperatoria. (Desideratur.) 

Cap. XVIII. — Observanda in celebratione brumalium 
tam eorum,quae imperator senior, quam quie junior, et 
tandem qr Augusta edunt. (Caput truncatum.) 1114 

Cap.XIX. — Peragenda, quandotriumphus ab hostibus 
devictis in foro eum processionali supplicatione agitur. 

1131 

Cap. XX. — Observanda, quando triumphus de hosti- 

bus devictia agitur in circo. 1143 
«αρ. XXI. — Observanda, quando imperatori filius na- 
scitur. 1147 
,CaP- XXII. — Observanda, in baptismo fllii imperato 
ris. | 
Cap. XXIII. — Observanda in tonsione filii imperato- 
ris. 1154 
Cap. XXIV. — Ritus promotionis cubicularie — 1158 
Cap. XXV, — Observanda in promotione cubicularii 
11 

Cap. XXVI. — De quisbusdam diverso tempore innova- 
tis circa vetustam consuetudinem olim observatam in 
magna ecclesia. 1163 


ORDO RERUM. 


1464 


Cap. XXVII. — Quomodo Her&elius junior a suo patre 

8 dignitate Cesaris ad habitum et majestatem imperatoris 
evectus, ejus autem frater David Cesar creatus fuerit. 
. 1168 

Cap. XXVIII. — De processione in magnam ecclesiam. 
1161 
Cap. XXIX. — Quomodo in die ludi circensia exceperit 
Heraclius senatores coram patriarcha. 1170 
p. XXX. — De exsequiis patriarchze. 1170 
Cap. XXXI. — Quando imperator debeat dona in 
magna ecclesia offerre. £111 
Cap. XXXII. — Quomodo ambe factiones veniam im- 
peratorem in circo adorandi rogaverint in die festo. 1174 
Cap. XXXIII. — De promotionibus ad dignitates pala- 
tinas in natalibus anniversariis imperii, coronationis et 
nuptiarum, 1174 
Cap. XXXIV. — De eodem argumento. 1174 
Cap. XXXV. — De saximo seu ludo salta'orio. 1174 
Cap. XXXVI. — Quod recens honoratus exprefectus 
in deximo ludi equestris presentetur. 1175 
Cap. XXXVII. — De quibusdam, qui defecerant, sed 
&ad offücium reducti fuerant, quomodo ab imperatore 
fuerint excepti. 1175 
Cap. XXXVIII. — De electione Theopbylacti sanctia- 
simi patriarche. 1178 
Cap. XXXiX. — Quod patriareha olim suum habuerit 
prepositum. 4178 
Cap. XL. — Quam ob rationem imperator et mayistri, 
roconsules aique patricii loros induant saznctaet mazna 
ominiea Paschatie. 4173 
Cap. XLI. — Species metatoriorum. 1137 
Cap. XLII. — De sepulcris ?mperatorum, que sunt in 
templo SS. Apostolorum. 1190 


Cap. XLIII. — Acclamatio castrorum, quando trium- 
phus de victis hostibus agitur et insignia victori: produa- 
cuntur. 1210 

Cap. XLIV. — De expeditione adversus Cretam, quam 
Deus perdat, etin eam expensis e numero militum εἰ]- 
pendiique. Contingit ea sub Leone, Christum amante do- 
mino, duce Himerio patricio et Logotheta dromi. 1211 

Cap. XLV. — Expeditio adversus Cretam et armatura 
tam classis, quam equitatus tempore Constantini et Hto- 
mani Porphyrogenitorum. 1231 

Cap. XLVI. — Tituli quibus imperator viros principes 
et alios illustris dignitatis inter exteros cohonestare de- 
bet. 1954 

Cap. XLVII. — Salutationes legatorum a varii3 gen- 
tibus ad imperatorem venientium. 353 

Cap. XLVIIf. — Acta seu formule inscriptionum in 
litteria exteros. 1363 

Cap. XLIX. — Expoaita vel taxe honorariorum, quae 
pendere debebant recensad dignitates et funditionis pro- 
vecti, quales sub Leone despota ille taxes erant. 1279 

Cap. L. — Tabula rogarum, quas vi typi aut formule 
atque recepte accipiebant stalegi etclisurarchee temj:ore 
Leonis imperatoris. 1386 

Cap. LI. — Observanda, quando imperator in curru 
prodire ad horreastrategii eaque lustrare coustituit. 1281 

Cap. LII. — Deritibus sacrarum epularum aule Byzan- 

19008. 1291 

Cap. LIII. — De dietributione piarum largitionum im- 
peratoris tam in brumaliis quam in natalibus corona- 
tionis et imperii. . 1i1à 

Cap. LIV. — Epiphanii archiepiscopi Cypri expositio 
presessionum patriarcharum et metropolitarum. 1423. 

Cap. LV. — De distributione sportularum consuetudi- 
nie prepositorum. 1435 

Cap. LVI. — Adhuc desideratur. 

Cap. LVII. — De consuetudinibus prefectorum in 
ordine hippodromi. . 1146 

Index rerum οἱ preesertim ad notes Reisckii. — 1147 


FINIS TOMI CENTESIMI DUODECIMI. 





Sancii-Amandi. — Ex typis BUSSIERE Fratrum. 





Hity, 


073 502 


M Tis VOLUME 


NOT CRCULATR. 
QUISIE της Ia 


ny My 


073 502 


S THIS VOLUME . 
DOES Nor CIRCULAT 
OUTSIDE της nm Tit, 


Ημ 


073 502 304 


στης VOLUME 


NOT CRCULATR. 
OUTSIDE τις Dr